Migne. Patrologia Latina Tomus XXIV.

Jérôme (saint ; 0345?-0420). Sancti Eusebii Hieronymi,... Opera omnia, post monachorum ordinis S. Benedicti e congregatione S.
Mauri, sed potissimum Joannis Martianaei hujus

Vallarsii et Maffaei,... Editio Parisiorum novissima... accurante et ad ultim.... 1845.
1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.
Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence
2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.
3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :
*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.
4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.
5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.
6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.
7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

P Wr /A m T"RB '• B» AT
fi i 1 f\C
m mm ~m- J *$ M?
rii
;JL. «_k_-JL. JL. JH_ ^L- v___^ J_ Jk ^K^r ^_»^ •—»—__„JM—*S£
. GURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA , UNIFORMIS , COMMODA , CECONOMICA,
•-:. OMNIUM SS. PATMMV 1)f(lT(IMM :S(lfflPT(IIMW-::'-
QUIAB MVQ APOSTOLICO AD USQUElNNOCENTIt SO f EMPORA

'''
FtORUERUNT; ; "; ::
RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM QTJJE -
KXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICJE TRADITIONIS PER DUGDECIM
. . PRIORA ECCLESI^; SiEGULA, :...-:;.
JIJXTAEDITIOKES ACCURATlSSIMAS, 1NTER SECUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM
DILIGENTER CASTIGATA; .7
DISSERTATIONIBUS, COMMENTARllS LECTlONm^ '
OUMBUS OPERIBUS
POSTAMPLISSIMAS EDITIONES QU^ TRIRUS NOV.SSIMIS•SJECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS,AUCTA ;.
INDICIBUS.PARTICUI AIWIUSANALYTICIS,SINGULOS SI.VE
TOMOS, SIVEAUCTOIiES ALICUJUS MOMENTI
. _. ;". , -;- SUBSEQUENTIBUS, DONATA ;.
CAPITULIS INTRA 1FSUM
TEXTUM BITEDISPOSITIS, NECNON ETTITULIS SINGULARUM PAGINAHUM MARGINEM SUPERIOREM
DISTINGUENTIBUS MATERIAMSIGNIEICANTIBUS,ADORNATA ; '
SUB3ECTAMQUE
OPERIBUS CUMDUBUS TUMAPOCRYPniS, ALIQUAVEBOAUCTORITATE !S ORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, ANPLIFICATA.
DUOBUS 1ND1CIBUSGENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTEROSCILICETRRRUM. QUOCONSULTO , QUIDQUID
• . UNUSQUlSQUEPATRUM IN<JUODLlBET CONSPICIATUR
THEMA .SCRIPSERIT
UNOINTUITU ; ALTERO
V; SCWPTUK^ SACR^, EXQUOLECTORl COMPERIRE-SITOBVIUM QUINAMPATRESET IN
QUIBUSOPERUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTUR/E
- .". TEXtuSCOMMENTATl SINT,
: EDITIOACCURATISSIMA, CiETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, Sl PERPENDANTUR : CHARACTE RU5!NITIDITAS ,
CHARTJS 1NTEGRITAS
QUALITAS, TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM IIECUSOUUM TUM VAfUJJWW-^,
TUM~NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO OPERIS DECURSU CONSTANTOR.
SIMILIS, PRETHEXIGUITAS, ET CHRONOLOGIcA MjN
PRiESERTlMQUE ISTACOLLECTIO, UNA,METHODICA /""">_%.
S_EXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS. HIC H.LICSPARSORUM, PRIMUM / ** I &\',
AUTEMINKOSTRA BIBLIOTHECA, EXOPERIBUS ADOMNES ^TATES,LOCOS, LINGUAS t£* ^
FORMASQUE PERTINENTIBUS,COADUNATOllUM.. lw\. S^
SERIES PRIMA,
1N QUAPRODEUNTPATRES,DOCTORES ECCLESlÊ
SCRIPTORESQUE LATINiE '"Y£ \
A .TERTULLIANO
AD GREGORIUMMAGNUM. -'.., :\Vf>\
ACCURANTE J.-P. MIGNE, Gttvsuum <£omvletovum INSINGULOS SGIENTI^
, ECGLESIASTICJE RAMOS EDITORE.' .X,
PATROLOOIJE TOMUS'XSIY.
S. HIERONYMI TOMUSQLUKTUS..i
PARISIIS, YENIT APUD EDITOREMy

IN VIA DICTA D'AMBOISE, PKES LA BARRIERE D'ENFER.
OHPETIT-MONTROGGE.V
.''-:; im.i \- ";

S. ETJSEBII
STRIDONENSIS PRESBYTERI
OPERA OMNIA
POST MONACIIORUM
OllDINISS. BEKKDICTIE CONGREGATIONE
S. MAUUI
SKDPOTISSIMUM.TOiKMS M£__I£W £/_.__>_-_-—I HUJUS ORDIMS RECENSIOIvKU,

DENCOAD MANUSCRIPTOS ROMAXOS,AMBROSJANOS , VERONENSESET MULTOSAMOS,
_NEC NONAD OMNESEDITIONESGALLICANAS ET EXTERASCASTIGATA,
PLURIMISAKTEAOMNIKOINEDITIS MONUMENTIS,
ALIISQUES. DOCTOniSLUCURRATIOKIHUS SEORSIMTANTUMVULGATISAUCTA,
INNUMERISKOTIS, OBSERVATIONIBUS, CORRECTIONIUUSILLUSTRATA,
STUDIO ET LABQIIE
V__J_1_ARSII ET MMLFWMII
. VERONJE PRESRYTERORUM,
OPERAM NAVANTIBUS ALIIS 1N EADEM CIVITATE LITTERATIS VIRIS.
EDITIO PARISIORUM NOVISSIMA r\^M%
KX SECUNDAAB ITfclS VEROKKSSIBUSEDITORIIHJSCURIS POSTERIORIRUSITA RECOG TA/^r/7^-.
,TauE EX REGElfTfUS BETECTIS «. DITATAI^ l

CT PRyESENSKJIITIO. AMPLITUDIKE
SOLA, CJETEUISOMISSISEBIENDATIO.NIBUS, '»!SW
PRJECEDENTES OMNESEDITIONES,EriAJi BKNEDICTINAS
,
tertia seu-triente matertaliter

parte superet,
ACCURANTEET AD ULTIMUMRECOGNOSCENTE J. P. MI.GNE , CURSUUM COMPLE-
TOUUM IN SINGUL0SSC1ENTI„3 ECCLE5IASTIC„5RAMOSEDITORE.
• QUARTUS..
;-::T©MUS
VENIT APUD EDITOREM,

1N VIA DICTA D'AMBOISE, PRES LA BARRIERE D'ENFER,
on PETIT-MONTROUGE.
;18t5.
ELENCHUS OPERUMi
QU7E IN HOG TOMO CONTINENTUR.
Commentarioruin in Isaiamlibri octo el doccm. col. 9

Commenlarioruni in Jeremiam libri sek. (w'9
Translatio homiliarum novem origenis in visiop.es 1'saiJE. 901
AbbreTiaiio in lsaiam. , 937
Iinprimeriede-VBATET DESDBGY et/C'%

r«e de Sfeyfes.3T,|i Paris,
PfcEFATIQ.
Quee Lectorem prffimonere opprteal, non tatninei muneris orriandi gratia, quam ut ille
iiistruclior ad Segendum accedat, paucis expediam. Coiiimetitarios inlsaiam, ae Jeremiam
compleclitur quartus ist.e.Hieronymianorum pperum tpmus. Atque illi quidem qui priorem
Prophelam explicant, decenxet octo libri sunt: quorum. quintus, qui decem Visiones histo-
rica explanalione prosequitur, diu antequam in universum Prbphelamscribere S. Doctor
iiislituissct, ab ipso est elucubratus, hanc sedulp exigerite pperam Amabile nescio qiio Pan-
nonise regioriis episcopo, cujus et nomini inscribitur. Postea cum in se
recepisset Isaiam
ex integro exponere, euui quoque Iibrum Commenlario iriseruit, ne qiiam antea
explicue-
rat earum Visionum historiam superfluo replicaret: solamque adeo ariagogeri duobus sub-
sequentibus, sexto ac septimo, per eadem Visionum eapita recurrens, praetermissa histo-
ria, investigat. Eum porro diximus in Notis Chrpnologicis ad epistolam in noslra recen-
sione 68 ad annum pertinere 397, quam epocham si denito hic velimus argumeritis
experiri, nimis nmlta dicenda sint, repetendaque eegree valeludinis, in quam kubsequehti
anno Hieronymus incidit, nola Chronologis antea hon animadversa, multaque in eam
rem longius arcessenda, quse ad. Iaudatam epistolam, et ad 71 et 72 oppprtune
magis
edisseruimus. Nunc ipsius; Commentarii in.universuni Prophelam selas qua^renda est:
quod lamen utpote longi operis sludium noh uiii anno ascripserim, maxime cum et aliis
lunc fuisse curis distenlum, et notariorum laborasse inopia, deriique setale et corporis ircir
becillitate confecluin se in Praefationibus librorum dicat. At salis quidem erudite Tillemon-
tius inceptum ppus anno 408 subsequenlibus nono aut decimo supra quadringentesimum
explelum perfectumque arbilratus est. Conjecerat enim Stilichonis necem, quae anrii 408
mense Auguslo palrata est, denotari in undecimi libri Prsefalione ii.s verbis, quibus s'e ab
impacta calumnia, quod barbarum Romani ducem exercilus suggillasset, purgat sancliss.
Doclor, Nec est, inquiens, generalis disputatio uhius personce injuria: quce cum benigno
meorum studio caveretur, Dei judicio repente sublata est. Verum, uthaee perquam proxima
veritati conjectiira sit, eum quidemlibrum Stilichonis posleriorem morte Knl&gesse, rion
autem quanto lemporis spatio, indicaverit. Quampbrem cerlior hiullo ejiis epochse ralio est,
quee ex aliaram serie lucubraiionum colligilur, et cum priniis Gpmmenlarii in Ezechielem,
quem cum ineunli anno 411 ascribamus, pro certo quoque habpmus, Auctpre ipsp fideju-
benle in Praifatiohe, recens expletp in Isaiam Commenlario. inchoaluni. Finitis, inquit, in
Isaiam decem etoctojExplanationumvoluminibus, ad Ezechiel...... transire cupiebam..... Et
ecce siibito mtirs mihiPammachii, atque Marcellce, Romance urbis obsidio, multorumque frd-
triim et sororum dormilio nunliataest, et ceetera, quee uno tenore subsequuntur, idemque
tempus designant. Vicissim iie operis initium ante quadringentesimum decimum putes, hoc
yetal sane luculentissimum testimonium in Gommentariis in ipsum Isaiam tertio slatim Ii-
bro : Dehac Visione (Seraphim) ante annos circiter triginta cum essem Constanlinqpoli, et
apud virum eloqueniissimum Gregorium Nazianzenum lunc ejusdem urbisepiscopum sancta-
rumScripturarum sludiis erudirer, scio me brevem diclasse, subitumque tractdlum, ut expe-
rhnenlumcaperem ingenioli mei. Hi enim triginta ferme anni ab oclogesimo priino eoque
medio.supra trecentesimum compulandi sunt : quo tempore Gregorius regiae urbis calhe-
dram tenuit, a Maio scilicet post abrogatum Maximum Cynicum ad Julium mensem, quo
sese ipse in ogcumenico Concilio abdicavit. Atque adeo, ut brevissimam rationem ineas, ac
putes trigesimum dici rolundo numero, qui anhus fuerit undetrigesimus, eam summam
conflcias, ut saKem decimo supra quadringenlesimum anno inceptam ejus prpphetaj Ex-
falearis. "
planatldnem ;
:' Qui hanc excipiunt in Jeremiam Commentarios, aliis subinde elucubrationibusj prout
res ferebal, interpellatus S. Doclor per intervalla diclavit: hocque fere poslremum est ejus
ingenii monimentum et labor, quem uni proximum mors, aut quee mdrtem praeivit esgra
PATROL.XXIV. '!
ll - .. PRÊFATIO. ii
valeludo, reramque Ecclesise in pejus dilabenlium, quibus ferret suppetias, vicissitudo in-
tercepil. Absolvendo opefi unus modo aut alter, quo histofica narralio contracliori stylo
fuerat colligenda, liber desideratur. Nam in Generali Prafatione ostendimus; eam falso
hactenus invaluisse Veterum ac recehtiorum (a) sententiam, integros viginli fuisse abs Hie-
ronymo elucubratos, quibus jam diu olim quaiuordecirn temporuminjuria excidissent. Cau-
sam quoque ejus erroris quasi digito monstravimus eam exstitisse, quod sex Hieronymi li-
hris in urio aliquo exemplafi jam inde arite Cassiodorum quatuordecini Homilia; Origehis in
Jefemiam, quas S.DbctofLalihe reddiderat, suhnexa3 fuerint, atque habitselotidemlibrorum
loco. Vefum hac de re piufibus iri ea Prsefatione rium. 30, qUa? si lanti simt, ut recolas
riioneo : certum quippe ex eafiim serie rerum riobis est, S. DoctOrem magnis subilisque
haefesis PelagianSe motibus, factionibusqueimpiorumJiominum, qui iri eum istrenue pro
recta fide dimicahiem manus injecefe,. ab ihceptp abreptum, preeslare iri eo quod aii 0-
hem iisque exponere voluissel, noh potuisse. Jam sex illos quos aut tautummbdo elabo-
ravit, aut certe sblos editionis honori permisit, quod eorum {etatem spectat, inler
EpiMolarii ad Ctesiphontem in ^nostrarccerisione 133 et Dialogum coritra Pelagianos cum
fulgb fecepta sMteritia cbltocairius. Eaque palmaris causa est, quod in aliqupt tibrorum
Prologis, ejtis epistolae qua contra Pelagii hjBresim velitatur, mentionem facit, iisdemque
tbtideiri locis minitatur, u'si haerelici resipiscaht, justo volumine eorum irisaniae se respbn-
Buruiii. Ejusmodi est illud in Praefat. secuhdi iibri, Averiimus pdfumpef• aufes heaudianius
judiciam sdhguinis, U inierfectdrum animas Heplvremits, qui dpinionevirtutum, qaotidie cor-
ruuhlih superMam, 'el Deo sesimiles<afbilfahiur.....Quofum.fuforirespnndimusutpotuimus,
et si Domiiius viiam dedefii,flehiusrespohsuri sumtis,. "Ei iii libfurii quaftum, •Cui (hasfesi
Pelagianorum) respondefe 'diu tticehs, <eiddlofem sUeniib devorans cfebfaffwtrum exposlula-
liorie compulsus sum,riec twimnluicusque profupi, ni Auctorumndmihafonerem, niaienseos
coffigi, quamihfamdri.Eim firie : Yerum hdicihpfoprio,nisiiacuefint, Gpereplenius ex-
seqwmur.Mt enimverohesc videritur aecipienda, ut pritirahiijiaih coiitraPelagiahos velitatio-
lieih fpgatii Ctesiphbntis institutam -designef, eum ait breviter primum se et quoquo
inodb Irasfeticis respondisse". et Ticissim tres iivtelligal lH;IIbgbrum librbs, cuth Id plenius
Bt proprib Ctpere sepbuicetur exsecuturuhi. .'Qtiih idsibi ipse Hierbriynius voTuisse -priofi-
T)us liisce Prologl verbis ihnult;: Svriptd jahi adfjiesiphohtem episiola, ih quaadinteffogata
tespofidi, cfetydfralfumexpo^siulalibfuit, turpfomissum i)pus'ultfa. diffefrem, im,quo<poiti-'
'cilus suhi ~hi'ead cunctas eorum, qui KKcfiziavpfcedicaril, qucestiuncuias responsurum. Cum
adeo ftvanWestum sit. suisquefibs locis ostenderimus, interutramque elueubrationem annum
ferme ihtercedere, atque illum deciihum quintum esse supra quadfihgehtesinium, sive ejus
maximaih paftem : nfeque Iibc-pbrrO dubium sit, huicmet ahno ascribendos esseGommen^
tariOs. Quod si lh "pfiriib eoruih libf b descripta ad Ctesiphontem epistoia uulium Tideatur..
esse vestigium, heuliquamtameh assentieridum tlamerio, qui in Mafium MercatOrem dis-
seftatibue 6 6% pam causam ad Pelagiahae useresebs ihilia Tibrum hunc retraliit, sive annb
ascriblt supra quadrihgehtesimum decimo tertio. Iri ipso enmi Iibrbiri caput Jefemiaeter-
tiu'm;epIstoTa ad1)ardahum de Terfapromissibnis -iauaatur, quam ihWotisChtoiiologicis ad
auriuih qtodfihgehtesThfuin deciimturquartuhi peftihere ustehdimus, bum fuisset jam ille
uighitate 'pfeefectl"prfetbfio "Galliarum dehub defuhctus. Sieronynii Tefba sunt: Edidi nxi-
pefWeUum pW-ûmdeterfufeprdM posteenii duo quihtus et sextus, si Ih
seqttentem anniim uifferahtuf, nbh Teluclabbr:: quahdb jaih %aerelici itaTidentur invaluisse.
utijbh splum maiedicita, sfedvToTentas eliam maims;in fecte sentientes adversarios injice-
fent. Quih eliam ultrp fatebimur, qua? in quarti quoque Tibri Praeratibne dici bbservamus
a S. Bbctore, cbiripulsum secrebfa ffatrumexpostuTationeTisereticisTespoiidere, nectameh
ebustjue profUpisse, tit Auctofum iiomiha poneret, fectius videri ad ipsos ©MogOf-um ii-
bfos/quam uti -fecimtts ad •epistoiam ad^Gtesiphohtem, ffefefenda. Vertim Tiaic-iiiios hoh
(o)'Fraudi fuit doclisViris, e.lcumprimiscWjss, Muratorioin DisserlalionibusPoslhumisItaliceseriplis. dissert
15, pag. 606, locusLupiFerrariens.scribenLis ad Pap^mBenedicLuin ilt.circ. ais.8bb: Commemdrios BeiiliHieimiimi
vi4%r£nuamiijiM êMimiiiimmmicjiiednfinemprmdicli iPMpheias.êr-xosdem-frtUres :fiouiam.jeterites.
.(inonachos
nobismitlideposcintysiu codicemrilMiSj vestr.ce
Sanciitaii,,si id oblinuerimus,poslquamceleriter'exscriplusfuerit. sine
avtiioteniitieMos.Namin noslYisreîombmmusquam^lSusposlseMml-Gommem^ t et. opiamusinvo-
bhr^cupemmûiclqidU-iitirinMimoslrmcleesseênlimm^
io. PR^FATIO.. il
moveaht, nec; taiu expedjilia.i ratibriei eohstaat, utiectorem & pfsecbncepta vtilgo senteritiade-
jiciant.
Major riiulto: scrupulus ih eb est qub:d; Apperidicis Tocb subneelitnus. Cuni enirii id susee^
perimus, ut nihil eoTum praetermittahius, quse ad uriiversam Hieronymiaribf um bperum col-
leefioneBi jurepertirieant,Origehis in Isaiairi Homilias quae supeTsuiit omriirio novem, Latine
oHm: explcataSj suppresso Interpretis nomtne, quod iiias Cfitici impense dbcti Hieronymp
tfibuantj qiuaihquam secus, ut protetum iriius, res habeatVhucadscitaajussimus, utpple
vernilem sobolem geraariis fetihus subsefTifeV Qui rTTasa Hierbnyrivi calamo profectas
Toluht, utplefosque aiiosenviitam, pfaecipui surit rei fitterafiae triumTiri, Erasihus, fiue-
tius, ac TMIemontius. Atque Erasmus quideiri ex eo pfbliat, quod ipse S. Doclor tesletur in
Gatalogpi lale qiiidpiam exGbmmentariis Of igeufs Tri Isaiam LatTrie se feddidisse, ribi feceri-
sitis duodev.igiiili ih Jereniiam atque Erechieiefh Hbntfiiis, qiias de Graeco- Adariianfii Lati-
nas; fecerat, alias juugitUis Sefaphim, et Gsaniia/ El fero.de. Seraphimis sfahiibus supef
solium 'Danimi Isaf. vi, 2, prioristarum qoae supersuutHomiliarunfagit. Quarii Teve iariieh
argunientuia hbc sit ad profiaridurii et reliquas, quaâlias Visiones; enarrant, Hieforiymurri
Mberei-nterpretem',uemoHPHse.ritit. Sed ifiud apprime falsuni, laudato deSerapMmsyntag-
mate quidpiam derrotarraliudy quam'qua3'ita mscribithf adDamasum epislblaâchumerum
iunPstra reeerisiohe decimuin'bctaTum fenet-.': quSque tantum abest, ul ab aliquo Origenis
tr.actatu desumpta sie Latirie adornata sif, ut potius contra ipsius Ofigeriis sententiam nori
senvelptignet. Verosiiuilior Huetib conjcctura' capituf ex sfylo, deiectuque- dictibnuriv qua-
rumdamvqtias frequeritius, ait, sibiHieronymUsasciscereamat. Qtias pro
su.it: ubsMnsm, Bohiihicus; nuhciipalivus•-,prihcipale, pro ebqupd esf TOviysy.any.ov; prmci-
pari-alicui,priritipaMs, Propheies.repfomiilo, fepromissio, speculalofius,lufpildquium, Za-
buiuSyCimvcia Evahgelionvnt. Ego vero ex his quaedam sequioTis LatTnitatis vbcabula, ut
snnt, nmicupaMvUS; principari, speculatorius, turpiloquirim, cuiictarEvaiigeliorum, Aiquehis
similia:, nexiiuar frequentibfa essein HTerpnymi!sefiptis, perriegb pi'bi?sus mveuiri. Reliqua.
si quando forlasse GGCurfant!, nw ejus' propria esse coriiendb, sed iTITcum uniTerspSefipto-
rumiejus ajvi choro-eommuuia. ATtdeihde cuuf hohaei HIB iri' Isaiahf Hoimlitis' postfetha
suiparte-truueatasitTffeditis Eequeae-mss^ libris, eique-suppTeridaedetfacta bfim' fuefitpbstre-
ma pars Homilise itideih nonaj inJefemiam, quarif hemo dubitat, Hierbivymi iriterprefalib'-
nein esse, facilte fierTpbtuisse, ut librarius imprudehs ad; des-criberidam postt-emam iliius
partem, in hujus postfemaffl. casu;ineiderit ;• hihc vero- nouinane sumT argunientuih Hbmi-
Tiaruhrin Isaiam rionsecus interpretem fuisseHieronyrhum ac HpmiIi'ai'uoi; iu! J'ererifiam.
Disisset Mnc cblIigi,.q,uod profectounum.pofest, coujectks ih unumOfigemahofum Operum
esemplaf iu utfunrque-pfppheMhi-Homifiasy nulla: mtefprelisvut? us^veuit iu ahtiquiS: Ii-:
bris, sed? aUGtori's: ratibne- habita : idque uuuiri; veteri librarTb' ffaudi fuisse, quod ridnurir
utfaque Ipcumobtiriefet. Seii-jam Tiilenionffl^ illb. uf
faôris in Ofigehemffiefphyhii exeinplo suspicibireiri purgaret. euni 1 scfibit! iif Pr«efat. atf
tiMamtd&PrdncipnSiUiW&stylmiyiri^ ifahstu-
ftssei.STfatibnem iiiBas ex- oihnibus, duodetfigintairiJereihlametEisechieTeui, trlgirita quo-
quenoTefii in Lueauii tuinduabus in Ganticum Caivticof um, nonriisi- sexagirita- riovehf sum-
mam. conficias y ut nihiT adeo-'srt dubiunv, riumerandas-simuT esse istas iri' Isaiaih, quag
nomiaalim:li'b. riilhTeciivarum hum. 26. ait fuisse abs Hierbnymo. cum Latirie-redaeffen-
tur, GathPlico» serisui^ quibusdam immutalis, accommodiatas. De hoc altef p;te^liriibnioi mox.
dibam.Mrutic adprimum quod ex sumiha coivficituf afgunientum, hiliiT hoevriiif um esse aio,
siquas sexagiflta novem- esse: ceTfigimus, Sufihus dixefit uTtra septuagihid, ut fotuiido;,
quod-fieri^ amat, numBrOûteretur.:- nonnihil etiaiu exaggerafeft quo ipseexcusabiiibf vide-
returih Origenicis lvbrisLaliheinferpreiandisVsi plus jaclaret adTersaririhi irieadefh pa^
iBBstraexefcilumi Potuit-(a)'et:iriviaibsadiligenlia objicefequffioccuiiûntKnwTrKff^feK-scW
Hieronymianis- ex AdaniantTo' ititefmixta: quidvis taivdieriraltud- eb expTehdb numerb, ut
Tere dixerit- pfesbyter AquiTeiehsis, jTceat/ excogitare, quavn" quod: volurit 1, HbmiTias iri
Isaiaur, quae-nullaj-suht-, cotiipreHendisse : et quas fsicGpinor) si prffiler. s'exaiginta' hofem
(a.j PoluitelTractatus decemin Psalmos,quosab OrigenisGrsecotranslalosin LaUmini[ fuisseabsrHieroiiymo _;
^ropius ad fidem est, ob oculoshabuisse.;
15 PRJJFATTO. 16
laudatas novissel, jam non septuaginta, sed ultra octoginta obliqua iila sedulitatc Iaudas-
set. Teslimonium porro illud ex secundo Invectivarunv num. 26, quamquam alios multo
magis sollicilat, non dissimulo. Opponit Hieronymo Rufinus, quod mulla ex Origenis li-
bris, quas Christianas aures movissent, in inlerprelatione Lalina aut penitus subtraxerit,
aut cotnmodo scnsu explicarit : cumquc aliquol in hanc rem exempla adduxissel, Htvc,
inquit, el mille alia his similia in interpretalionibus luis, sive in his ipsis Homiliis (inLucam)
sive in Jeremia, vel in ISAIA, maxime autem in Ezechiele subtraxisti. Hoc scilicet paimare cst
argumentum ad Homilias in Isaiam Hieronyniian.se interprctationi ascribendas; nam ctHo-
milia? sunt, quod nemo dubitarit, eseque abs Hieronymo certo certius in Latinum ex Ada-
mantio refusaj, quao praecedunt proxime, ac subsequuntur in Jercmiam, et in Ezechielem.
Attamen non eam fuisse Rufini menlem, nihilque illum de Homiliis in Isaiam cogilasse;
sed aliud voluisse Hieronymi scriplum in cutu Prophelam cavillari, et pro certo habeo, et
paucis demonstro. Scripserat S. Doctor ad Damasum tractatum, sive epistolam in nostra
recensione 18, de Seraphim quajlsaife Visio cst cap. sexlo : eumque Iocum, ubi duo Sera-
phim stanlia in circuitu Ihroni, et clamantia describuntur, quae Origenes exposuerat Do-
minum nostrum Jcsum Chrislum, elSpirilum sanclum, ille pro velere ac novo Tcslamento
est interpretatus, illa sententia, in quam Grasci Latinique passim concesscrant, ntultis im-
probala. Postea nec semel cum veluti Origenis symmystes injuriose ab osmulis traducere-
tur, quanlum ab ejus placitis abhorreret, hoc ipso exemplo comprobavil. Id videre esl cum
alibi, lum prsecipue epist. 84., ad Pammachium et Occanum, nunv. 3, ubi, In leclionc, in-
quit, Isaia, in qua duo Seraphim clamantia describunlur, illo (Origene) inlerpretante Filium
et Spiritum sanctum, nonne ego detestandam expositionem in duo Teslamenta mutavi ? Ha-
betur liber in manibus anlc viginti annos editus. Hic enimvero libellus est, seu tractalus de
Isaire Visione, quenv notat Rufinus : hajcOrigeniana illa opinatio, qnam ait, sibi permisisse
Hieronymum ab co quem prseferebat sensu, ad meliorenv convertcre. Nullaj hic Homilia}
sunl in Isaiam : nihilque in eo laborandum ut in carum prima, quod facit Tillenvontius,Io-
cum commoda interpretatione oblitum, aut plane dissimuiatum reperias,
Sed ut, explosis qua? illas astruebant argumentis, denvum et causas nonnullas proferamus,
quibus conslet, Hicronymo penilus abjudicandas : oplimumillud cum primis esse velim an-
tiquis scriptoribus internoscendis argumentum, quod ex stylo sumiiur. Tum nseillein Hie-
ronymiana leclione plane hospes sit, qui scnvilalinum, nequid plus dicam, interpretem, pro
Hieronymo habeat. Huelius, opinor, cum ex eo quajdanv adduxil medise Lalinilatis vocabula
ad prajconceptam opinionem asserendam, quam potius everti ostcndimus comparatione,
nvulto larnen illis sequiora callide dissimularit : quod genus sunt, figuraliter, invenibile,
illud negoliorum, pro illud rei, magniloquax, sufficiens isto, pro hac contentus re, atque his
similia; hujus enim elegantise tolus cst sermo rcliquus, subobscurus, incomposilus, ne de
syntaxi dicatu aut agresti, aut ad Grjecum fictapueriliter. Slylus isle, si quod sentio profi-
leri liceal, Rufini est, quem el maxime Origenianis scriplis Latine inlerpretandis dedisse
operam, el barbaree locutionis tam ssepe accusari scimus abs Hieronymo, ut de Grajcis bo-
nis Lalina fecisse diceretur non bona. Quod si rem acu teligi, miror magis, Rufinum ipsunt
rvropriis felibus pro aliena sobolc supponendis adhibeti fidejussorem. Jam vero (quae alia
sunl ralionum momenta, ut a Hieronymianis removeantur) S. Paler cum cajtera in Gatalogo
rccensuerit, quse ex Origene fuerat inlerprelatus, Homiliarum in Isaiam numquam memi-
nit : neque inlegrum est opinari, post Catalogummanum earum interpretationiadmoTisse;
ab eo enim tempore Origeniana doctrina in hajrcsim prolabente, ila illani animo exspuit_
ut confutare potius, quam Latinis propinare atttibus deinceps studuerit. Ad hajc in ipsis in
Isaiam Corameniariis, cum subinde ejus versionis commemorandso fuisset ncdum occasio,
sed neccssitas, numquam mcminit: ct in Prasralione prioris iibri cum ipsas laudet viginti-
auinque Homilias Origenis in hunc prophetam, nc verbo quidem ex illis novenvistasLatine
a se reddilas monet. Denique et Proiogo carenlHomiliaj Islae, quod unum essc discrimen ad
aiiorum inlcrpretalionibusinternoscendas notat Gelasius: carent quoque
Hicronyinianasab
mss. auclorilale, aut veteria alicujus testinvonii suffragio : atque ut semel dicam, ita abs
Hieronynii ingenio dissident, ut mirari non desinam, doclissiuios viros habere illas jiro
Hicronymianis potuisse.
17 COMMENTARIORUM 1N ISAIAMPROPHETAMPROLQGUS. 18
Tomum claudil In Isaiam parvula abbreviatio de capilulis paucis,.cujus quantum oporfeat
ad faciendum de Auctore periculum, nunc primum in luceriv edimus. Ascribitur illa qui-
dem Hieronymo in VerOnensis bibliolhecajahliquissimp, atqueoplima? c.uni primis liotarms.
libro, qui numero 24.ex nigro colore (sunt enitii exrubroalii) prsenotalur, el qusedam alia
continet vere Hieronymiana. Nihilosecius non puto iri eo Iaboraivdum, ut adductis argu-
menlis falso illam probenius nvagno Hieronymo tribui, a cujus germana ipsa in hunc prp-
phelam Explanatione suppositilise fraudis arguilur. Abunde salis erudito Leclori sit, eam
non omnino oscitanler lustrasse oculis, ne fucum sibi ex hac veluslalis memoria fieri patia-
tur; et plane intelligat, studiosum quempiam pleraque omriia ex genuino Hiefonyhvi Coni-
mentario sublegisse. junxisse aulem non valde felicibus auspieiis, parlimque addilis ac
partim detractis verbis, suo illa ingenio coaptasse.
B*. ETOEBlI MIEB0M1T MI
STRIDONENSIS PRESRYTERI
COMMtoTARIQRUM :;'
IN ISAIAM PROPHETAM
LIBRI DUODEVIGINTL
pr4*gtt&
l-2Expletis alongnvix lemporein dundecimPro- A auxilio, quaediebus ac noclibus in Deitege medita-

phelas -vigintiexplanalionum libris, et in Danielem ris, etiemplum es Spiritos"sancti, imitabor patrem-
Commenlariis,cogis me, virgo Chrisii Eusiocliium, familias, qui de thesaurosuo profert nova eivetera ;
transire ad Isaiam...et quod saiiciaematri tuse Pau- et sponsam diceiitemin Cantico Caniicoium : Novct
lse, dum viveret, pollicitus sum, libi reddere. Quod et velera, frairuelismeus, ^servavi libi (Canl, vn, 15);
quidcni et erudilissimo viro"-1»fralri tno Pammacliio 0—4.'sicqu.e exponaniiI>aiam, ut illum non solum
promisisse me memini; ciimque in affectupar-sis, Prophetam, sed evangclislam et Aposlolum dp-
vincis prasenlia. Itaque ct libi ei illi per le redeio ceam. Ipse enim de se et de cseleris evangelistis
quod debeo, obediens Cliristi prseeeplis, qiii ait : ait : Quamspecjosipedesevangelizanliumbona,evan-
Scrutamini Scriplurm (Joqn.v, 59.)",el, Qucerile,et :gelhariliumpacem(lsa. LII,7). fit ad ipsum quasi ad
invenietis[Mauh. vn, 76). Ne illud audiam cum Ju- Apostolumloqullur Deus : Quemmiitam, elquisibit
da;is: Erralis, nescientes Scrjpturas, neque virluiem ad populuinisium?'Elille respondit: Ecce ego, mit-
Dei(ilattli. xxii,29).Si enimjuxta aposlolunvPaulum teme(isa. vi, 8). '
(II Cor. i, 24) Chrislus Deivirlus est, Deiquesapien- Nullusqiieputel, me voluminisislius argumcntutn
-tia; et qui nescit Scripluras, nescit Dei Virlulem brevi cupere sermone compreliendere : euni uni-
ejusquesapientiam : ignoratio Scriplurafum, igno- g versa Dom.inisacramenta prsesens Scriptura conti-
ratio CUrisli est. Unde oraiionum Tuarum c fullus neat; et-.tam nalus de VTrgineEmmanuel, quam
a Exegimus hosce Commentariorumin Isaiam li- spiritus vocabulo dici, non carnis : tametsi Paulirise,
bros ad codicemPalaiinaium172,tiim alium Valica- qnaePammachio
- nupserat, vere soror Eusiochium
num522.Maximaniqnoqueeorum partem coiisulimus fuit-
cum duobns Ambfo?ianis, altero S liliera, et nnm. c Palaiin: 172, salvatus,pfo fultus.
.45, altero E et s8 pracnotatis. Ubi vero codicibus a Servavi tibi. Quampliires mss. cbdices legunt
aliis, qui umim aul.alierum lantum HiiTOnyinianse alio fnqdo, et contrario sensii : Nbva et vetera fra-
".luijtisexposiiioiiislibrum cbniinereut, usisumns,il- truelismeus servavil mihi. At null;imiiiter Varianies
los suisquosque locis iaudamus. leciiones inierpreluin deprehendefe piiiui, quaeiir-
b FrvXri liio, eie. Fralreni Eustochii Pamma- maretiianc senleniiam.liiTIobrap legimus;S"j'n;jiy_
bliiuni \ocat HirfoityiTms, quia eidenvrarnniacli.io tsupliaittilecha,-id:"esi.ierhaviiibii kive. abscondi'tibii
. Impsstaf.Patti!{tasijfk' gasioeiili*:UhW^Mi^ V\M Mt.mMi ;'''
'
19 .;. ,S. lEBSEM iHEÔJSSMI , 20
illustriiim patrator operum atque stgnoruH): juor- ___ k 5)? et pavidsa.pie.Ms.eral <juitgJoriabattiria Psal.iio.:
tuus ac s.epuTtuSjel resufgens a ab inferjs, efSalya- Incerfqetoccuk.asapientia;tuce maiii{eslttsli.mihi'(P?.r
ibr univefsafiim genfium pHediceiur. Quid loguar L, 8J, qui.modo s:ipientes Prophelse insiar br.uiorjiiii
de -puysica, eiliica e:t*>logica ? Qiiidquid sahciaruni .'ariimDiitiumqiiid dicereiitj i^rioraban.t?Leîmiis fijt
est Sci^ptufafum '. qmdqiird polfest Iiumana liiigua in atio Apostoli loco : Spirilus Pro.plielarumPiophe-
pMferfe, <etiribitaMm .gensus aceipere, isto volii- tis d suvjecti sitnt (l'Cor. x"Iy,"52): iit irisua Iiabearit
mine contjnetuir.f)e ciijus iriysterHS feslatuf ipse p.oies:ra;te,quandb taceanl, quarido loquamur. Quofl
qui scripsitsEj! <er]l®oMsvhio 'iminhim,iftcui.vefiia sieiii videluririfirmum, illud ejusdehi .Ap-osinlitra-
libn Sjijftqti1 Xjuemoum :4ed-erinlscimti liUetas, di- idial: Propkette duo tml Jres loquaritur,-eidlii AijuM-
cepl;: juegeisfum, Et «sp.ondebit : Nvn possum,si^ wn!.: sixinlemaiii fiient r-eveiaimnsedeiiii, pnor id-
gnutus esi.enim, JEldabiiur libernescieiiii litlems: di~ ceal (Ibid. „ 2S). Qua-possimtraidonBTeSmte.^cunv-ia
ceturque ei, lege, ct respondebit, nescio litteras (Isai, .di.tio)ie.si.t.spiri.lus:quiloquitarppi'Pjop.bâsiv_ella
xxiv, H,_l2). Sive igitur liunc librum dederis ne- revel dicere? Si ergointelligebant quocdiceban^g-Q
scienii liitefas Paputo «attonum, Tesjiorideliit: Tfcri "cWncla/sapieiitvB f ationisque suiit ptena.êc aer voce
possuiri legere : quia nbn didici liiteras Scriplura- pulsatus ad aures eorum perveniebat; sed Deus lo-
rum ; si.ve dederis Serib.s et jPI.3ras.gis,sqiiiftegis ]___; quefiaiW aii aiiimo Pixbplietnram,juxla illud quod
liiteras nosse se jactarit, Tespohdebunt : Noripossu- alius Propteta dicii : kncjelas qui locjuebaiurin nie
mus legere : quia sigualus esl liber. IJu.d idfiii^ #is [Zaclt, i-,,9), el zCtamanlesin cortHbusnosiris,Abbci,
signams est? qiioniamrion feceperuiit etim quem pater (Gal.iv, Q). Et : Audiom qiiid loquatur in vie
signavit Palef (Joan vi, 27) » qoi liab.ef.-clavem Da- Dominus Deus (Ps. ixxxiy,-9),
vid : Qidaperit, et nemoclqudit;qui eiuudU, einepvo tJ.ji.de posl Mstbrjai vefitatem, spiriiualiter acci-
aperit(Apoc. m, 7). pienda sunl oirinia : et sic Judoeaet lerusalem, Ba-
:: Neque >y sj», «MlM^ftetisx»iiBiiffia$&irenvljHis'sdlaviiyloii m, Pliilislbiiiii, <el.ilbab ei DahMscus, M«y-
. riiat,Proj3ti.e.a3faecsti.sisiahllo&iilj,uinfisc.&fintqiuid |)lusetKleser,t_immarfi,idui)iseaet Arabia. t ac vallis
loquerenlur, et cum alios erudirent, ipsi ignorarenl Tisionis, et ad exiremum Tyrus, efVisio quadru-
quid dicerent. De quibus Apostolus ait-s lg6seien}e§ peflum inleliigenda sunt: ut cuncia -qua.ramus-in
quceloquantur,neque de quibus afflrinent(1 Tim. i, 7): scnsu, et in omnib.ushis, quasi sapieiis, architeclus
sed juxtaSalomonem qui loquitiiririProvefbiis:Sa- Paulus aposloius jacuit fundameiitum, quod non est
piens inlelligil quceprofert de ofe suo ; cl in labiissuis aliud_pra;,lerChrisUimJes-uin. Magnique laboris.et
porlabit scientiam(Prov. xvi, 25),eliani ipsi Ssc3>eSjai_it »_p.erls«si. qmnem isaiajlibrum velle edisserere, in
quid dicerenl. Si criim sapientes erant ProplieiEe. Q quo majofum nosiroruin iiigenia sudaverunl ' Gra.-
quod negare non possumtis; et Mosesbmni erudrras cbfiim dico. Ca3lerum aprid Latinos grande silen-
snpientia loquebatur ad Dominuni, el Dominus re- tlum est, prseter saiiclai memoria! s martyremVicfo-
tdc'Daniete ad jwiiicipemTjM ilici- fihiini,qui ctmi Apostcloaicerepolerai : ^ Efsi hn-
s.p.oiiAeb.atieigiet
:tur ;: NumqiiidisiipiemiorwspqMefo i( WzecHi. xxviii, periius sermoiie,iion tamen scieiitiu{,11.€«r. %i, :9),
. n Vfltfoan.,522, wziingehsamorims. iib. de Script. Eccles. iri Mellitone, Apolloiiio«t

J>Eihica.etikeplo.gim,.Inanteae.ditislibr.is,b.abetui'., Temtlliano. MAIITUN.
etliicqei logiia ; sed erfof e inanifesto, cum ipseniet •d PahiU,subjeclusest,e.liiisufihabeipoleslate..
,Iliefa;riyiriiis!^feo/o_.!cttipfb:i(o_n e Cwiiihiditibne, elc. Godicesmss. fere omiies le-
KipistolafldBauhimdealpliabeto Mefcaico^nibiaitde ipint in datioiie sil Spiriltis. MARTIAN.
lojgica;P,ro qHano3iriTfie0logic4ii.si.bi vindicaiiLMi®- 1 Ac vallis Visionis, Editi adduni lionnulla, nenipe
TiAN.-— S.icet riiss.plerique Iwbenf,.et veler.es-quoque ac vqllis Sion, qtisaabsunt iii cunciis Cpdiciliusmss.
ediii libfi praefbreliaiit.Perpefamiflarlianseus de suo nec leguniur in Versione Ilieronymi, in qua post ti-
'<fecit.'liiBciogimiet. ;§0 tultim iSVuni.Ojins in Ambici,.coiiseqileiiterscripiuin
priecbiicepta.bpi\!ilon;e«x'.epist.
ffflP.aukixn,deA|.)habet-onuui..i. Ajibi ^Mfflqufiiradit -esi, Onus vatiis Visionis, Consule ioin. I sive divi-
jiierbiiymus satis liicule|iler_ parurj phUosqphqsciis- {) riani Bibliotliecain S. Hieronynii. MARTIAK.
".puta(i6nes'suasm physicam,ethicain, logicamque; mi- s Martyrem Yictorinuin.In Catalogo virorr.m iti«-
niine omnium(/ieo/oj/caiii nominat. Qnin subdit pfo striurii de eodemVictorlrioiilt S. Hiefoiiymus : Ni'n
.Jogipa fiQSPXM :tke,oricen,sibi vindicare « atqtie ita itaue ZifliineacrGffficciiowfei; Mfrfeppera ejns tjrqn-
}'i',stil.uend;um.s addii.ctolek.Ofig-eiie :cliascmibus,.viiiorasunt •cbrnposiliumverbormn.
ii.ii1'ecimi.is,lo.cuni Epi-
luetileiitissiinotesiiinonio oslendimus: uiide«tsiquid Stola quoque ad SJagnum: YictorinoMarhjri in libris
: -mulftre<exatiis tiiss. iiib mavis, T/tedriba.iioii Theo- suis licctdesil erudiiio, nontamendeesterudiiionisvp-
logica resciibeOdum timninb sit. Videqua'-ih feuai itinias. Depatrianujus Victorini et Eiiiscopaiu,pliifa
locum aniinadvertimus, tuin ip episi. 121, ad Alga- dicentur lomoiv nosine editionis. Falsus estpono
iS.ta. ips in iinej maxime yero in >Gbnnaerti.if. iiiiperos ariciorjqiii jiaiavJt^Yicldrinum seripsisse
jj,ij*i?BSl,
tn jrS.cclesiasien cap.. ic not, - ia Isaiam Goauneritarios nsque ad vismnem quadrri-
t'0l iloitianus, eic. Idem Ilieronymus hasc hiibct pediim in deserta. Haecesiim,noii dcVicibririo, sed
infra in i capiit Isaiê;.Ex qitgMotttum ileliiiimenta de Origeiseinlelligeuda sunt; Jiii perspicimm est
_cpitfice.qtn(,gui mf-csim el cgr4js amenlia Pfopitetas atlente legenti luinc Hieronyini hiciiih-.MARTIA!*.
'.pplalpfintyradmsse, Ecsiasia igjiiurjivtel.igii cordis .. -: k Non. eriim.ffif/«<3 Laiine acjlrcece mmerai-,.mide
/ îji.i.njiaiii,qtia n^mqiiam correpti «Jiintsaricli Pro- opera ejus grandia sensiviis,viliorasuni composiiione
piifttce,ppma.ijlmodii.riJlflniaiius. Prisca <it Maxi- verborum, iui.uit ipse Hiefon37flitis in Gatalogo; qui-
m.ilia, et cseteri pseudoproplietaabajreticoruiji. Yide _BUS paria liabetio epist. 71),ad Magniiin,Caeterum
JJuleb-Bjst. Ecclesiast. lib. v, cap. i5.-v.cl16', Clii-ys. "-.Viclorini Commeniariumistuu cuni iplerisque alps
liomil. ^'9 iri TEpisi. I ad Cov\ cap. 12, iljeroriyai. intercidil.. :. ;":
21':' . -. COMMENTARipRUfilIN ISAIAM PROPHETAM LIB. I. CAP. I. . 22
Scripsit enirii iii huiic Proplielam juxis. edilione.s A-coiripendiis:grandi§.viaa spatia prsefpryolet;.nt npri
quatiiof, usque ad Visioiierii quadfupedi.ijj in de- tam Gomnieniarios quam iridices eapitiilprum nbs
serto, Origenes tiiginia volumiiia, e q uibus vicesi- l(>gera';(!redamMSvJE-^'.quo'.arii.riipdYer.iis^.|[])janlai
djfc
mus sexlus liber iiori Inveniluri Fermmir et alii fieuliatis sit, ulLatitiinostri^; .]uoruhiaufesfastidip-
dno ad Gra^ sse siirit. etad jnteliigendasScripttiras sarictas nau-
sub noriiine ejus de Visione -•zerpanbSaiv,
lam lihri, quipseudograpiiiputanturiet viglniiquin- seant, plausuque taiiium elOqiieniise deiectaniur,
que a Hbmiliae, et"'-Siifieio_wif,quas nos Excerptq milii ignpsrianl, si pfblixiris loculiis fiiero;: erint
possumus appellare. Eusebius quoqiie Pampliili Isaias duodeciiri Prophelis juxta numerum versiiumj
a aritfequalis, auimajof sil. Siciibi;sautenivpfaelef-:
jux.a liistbrieam explaiiatibniem P qriindceim edidit
volumina; el Didymus, eujus amicitiis c nuper usi missis LXXde Hebraico disputavi, illud in causa est
sumus, ab eo lecb ubi scriptum esl : Consolamini, quod aut eaderii, aiit simiiia siintpleraque eiini coa-
consvlqminipopuluin meum, sqcerdoles:Joquimini ad leris.,ei diipiiei editibne proposita , iiolui libfps
cor Jerusalem (Isai. xLJJ.usque ad fjnerii Voluriii- explanaiionis extendefe,qui eliam in sirnfilici e%-
nis, deceni?el oclo edidil tbmos. Apolliriaris aulenl planaiioiie iriGdambrevilalisexceduhti
'
Sed jahi: prpi
inore sup sicexpbriit omnia. ht uhiversa iranscur- positum exsequamuf:
rat, et punetis quibusdam atqueifitervallis, imniQ.:8 ..' .v; /y;_
a Palat., etvigintisexEomUice, etc. Aliaporro vi- ex qup Didymus diem obierat, siqriidem annp 59i3:,
delur in Piiilocalja TWV notio tiadi, quod
o-npsirao-eeov quoii certis. auctoribus, Palladio cap. 4 Iiausiac.
cl. tiuelio observatum esi. -':i_uasipvp.siii6;ex;Tbmi Hist-.. Sigeliefiovipsipqiieinpririits HieroiiyiripinGaT
ipsae conslareni, eineuliqiiam pro Excerpiis, sixe talogb compfoba nii\ firierii vivblitii fecit...S. vefo
Schpliis, sed pro justis ptiiririêiitfiriishabeiidaj siiit. Dpcipr circa an,- i.ifi. bosce Gpnimenlarips e|abo-
Prppfie auiem aijjAgioyofai', adnotqre est, siye Coin- rabai. .-',:,;
meniarium s'cribere-ye\ scriplrim aliquod-iid aJiiid '-'AAul ceqnidis.Pfbiegomeno IVin -.: iiiviharii Biblio-
adjicere, uiideAiiHd/afJoHescommodeintejligi' pos- theeam S. Ifieronymicomppsni lelrapla antiquse ac
SUril...' ,: ."'. .-.M. ;: nov_e diyi.slonis versuum Sciipiujise sacrse. Ex iis
b, Memorise, ut videtuf, lap.suj ijisi iii librarips scire iicellsaiain duodecimPfppbetis juxtaiihmerphi
bic liuiiierat Eusebii
eulpâtofquenda si.lsrfli;ii!.3eci>B versutlm , arit 8eqiiai&mi,arii niajpfem isse;: iiani
libfos lii lsaiani, qubs dixeraliri calalogo decemtah- jjjxia ahtiquam divisionem;a.nte Hieroiiymtim ntinie-
luriimodo : riec sane plurfisexsiitisse aiiisqiipque rantpr ii! Isaia vefsusSGOO^cuni ihlibu» dripdecjhi
argtiirieiitis evincitur. Ex iliis porrp muita saepe Proplietiirriih siiit tahttim 3110. Deinde iri::'ih'aiiiji
Hiefon. in suos CDiiiineiiiaribs transtulit, qiiae siib- scriptis Versiohis Hje.roiiyiiJiana3,;isaiasliabet ver-
inde nos ex cl. Moiitfariebnii editione Iiidicabi- sris3S80 , liber aritemdupdecirii PrgplieiafrihiSSOO.
mus. :- .. --.-'.'.' ;MiitTiAMj-;.-;;:
c Quindecimtaineh anni plus niinus elapsi erant.
LIBER PMMUS.
7 (Cap. I. — Yers. 1. ) Vitia Isaice, filii Amos, i__et ceph Ajon ei Abel, domum Maacha : et Janoe et
quamvidil super Judnm el Jerusalem, in diebus Ozice, Ccclesel Asor el Galaad el Galilccam,omtiemtcrram
Joatltam, Aclmzet Ezecliice,regmn Juda, Pro Juda, Nepltihali, et iranstulit eosin Assyrios(IV Rcg. xv, 18
in quosignificantur duae iribus, LXX et Theodotio 19). Ex quo ostenditur, vicina eveisione Samaria:
posuere, Judccam,qnae tolam lerram duodeeim tri- in commonitionem duarum tribuum bocc ttniversa
buum ostendil. Et pro co quod nos ex IlebrECO ver- narrari.
linms, super Judam et Jerusalem : illi intcrpreiaii Ozias aiilein ipse Csl, qui et Azarias, duplici nomi-
sunl, contra Judmam et Jerusalem. Symmachus morc ne. Et uno quidem atque codem tempore lsaiam,
suo manifcstiiis, a de Juda et Jerusulem; ul nec Osee, Joel, ct Amos prophetasse, ex regibus qui po-
prospera, nec adversa veiil lilulo demonstrari : scd nuntur in lilulo, cognoscimus : scd principiumverbi
ea qu;c de Juda et Jerusalcm in ulramque partem Dominifuit in Osee filio Beeri. Amos aulcm paier
Pioplieiicus sermo pisadixeril. Ergo Isaias princi- Isaia;, nou ul pleiique autumanl, letlius duodecim
paliter de duabin loquitur iribubu.^, Juda el Benja- Proplietaium est, sed alius ; diversisque apud He-
min : exceplis deceni, quoe in Samaria eraiil,cl vo- br;cos scribunlur lilteris. g Isle primam et exlre-
cabanlur Ephraim vl Israel ; et quas sub Ozia icge mam litteras habet ALr.pncl SADE (yiON); ille AIN
3uda, ei Jcrusalem, Pliul rex Assyriuruin vastare ;D et SAMECH (DIOS) :,etisle sccundum quosdain inter-
jiim C03;-ci"il.Denique qiiiriquageîiiJOcl secundo prclaiur fortitudo, sive robustus; ille populvs durns
imperii ejus anno, regnanie apud Sainariam Pliacee vel gravis: de qno in Amos plenius diximus. Non
filioRomelia;, venit Teglatliphalusar rescAssyriorum, solum autcm hic propbela, sed cl alii cum habcant
a Penes Eusebiiim Demonsirat. Evang. pag. CG, roiiynius legil, Ktpi 'Io-J5a r.ul 'lipmauisnu., Dc Juda
Symiiiaclms liabei,-Ji7£f Tvjf'ioyoKtKf,ZKI -JTreprfe et Jervialem,
Supcr Judceamet Jentsaûi.ReciuisIlie-
"Jeoo-jcK/ijfi,
25 S. EUSEMIHIERONYMI 24
in tilulo : Visio quam viditlsaias, sive Abdias, non jK qua eiillud in hoc eodem Propheta dici ai-bitramiir:
inlerunl quid viderint. Yerbi gratia : VidiDominum Illuminare, illnminare, Jerusalem : venit enhn lux tua,
Sabaoth sedenlemsuper ihronum excelsumel clevatum et gloria Domini super te orta csl : et, In te appare-
ct Serapliim duoin circuitu ejus; sed quasdicia smit, bif Dominus, et gloria illius super le ostendelur: et
iiarr-iint,id est: Audi,ccchtm, et auribuspercipc, terra gradieutur reges in lumine tuo, el cjentesin splcndore
(Isai. vi, 1, 2). \<A: Hcecdicii DominusDeusad Idu- luo : quando venient omnes filii cjus de longe, el ft-
mccam, Auditum audivi a Domino, cl lcgatum ad lice illius in humeris poriabnniur, el operient eam
ge.iles misit (Abd.t,l). PropheUe eniin n piius vo- cameli Madian, el Epha, a/ferentes aurum et tlms : ei
cabanlur vidcntcs, qui diccrc poterant: Ocvli nostri greges Cedar congregabnnturin Jerusalem, et arietes
sen.per ad Dominum(Psal. xiv, 15). Et : Ad te le- Nabaioih properabunt, et crunt placubiles hoslice su-
vavi oculosmeos qui liabitas in ccelo(Psal. cxxn, 1). per allare Domini (Isai. LXIX,i scqq.)
Undc el Apostolis a Salvalore prseeipilur : Lcvaie Quodque in litulo ponilur prophelasse eum sub
ocvlos ves'.ros,et videte regiones : quia jam lilbmsnni Qzia, et Joathain, el Achaz, et E/.ecbia, regibus Ju-
ad messem (Joan. iv, 55). Islos cordis oculos, et da, iion iit in aliis Prophetis confuse inteiligeiidimi
sponsa habebal iu Cantico Cai.ilicoruni, cui sponsus esl, ul nesciamiis quid sub quo specialiter rege dic-
dicil : Vv.lneraslicor memn, soror mea sponsa, uno ex filuinsil: sed nsqtie ad tinem volumiuis scriptum
ocalis tuis (Cant. iv, 9). El iu Evangclio legimus : referiur, quid seorsum sub Ozia, el qnid sub Joa-
Lucerna corporislui cst oculus tnus (Mallli. vi, 22). tbam, et quid sub Acliaz, et quid sub Ezechia ei a
In veieri quoqne dicitur inslriimenio, quod populus Dominorevelaiuin sit. Sciamus qnoqne Ezecbiain in
viderii vocem Dei (Exoa. xx, 1S). Ex quo Moniani Jcrusalem d duodecimo anuo Romuli, qui sui nomi-
delirameniaconliceant, qui inecstasi,etcordisamen- nis in Iialia condidit civitatem, regnare ccepisse :
lia Propliclas putnl vcniura diusse : ncqueenini vi- ul liipiido appareai, quanlo antiquiores sinl nosirte
dcre poieraiit quod ignorabanl. Scio qtiosdam Ju- historise, quam geniium cieterarum. Interprclaiur
doiam el Jerusalem de ccelesiibus interprclari, el autem Isaias, e salmttis Domini: Juda, confessio:
Isaiam sub persona DominiSalvatoris :l! quodca- Jerusalem, visio pacis : Ozias, fortitudo Domini :
piivitalem illiusprovinciieiii nostraterra prarnunliel, Joalham : Domini perfeciio : Achaz, tenens sive ro-
el poslearedituiu ccorisceiisumqneaii montem sanc- busiiis : Ezechias, imperium Domini. Qui igiiur Do-
liim in dicbus novissjmis. Qua: nosconlraria Cliri- mino praisidenie salraiur, et est filius Anios, id est,
stianorum lidei judicanles, univcrsa f£ despicimus, forlis alque robusti, cernil spiritualiier visionem
et sequenles bisioriie verilatcm, sic inlerprelamur confessionis, diim anliqua peccata deplangit: et pa-
spiiitualiter, ut quidquid illi de ccelesti Jerusalem G cis, dum post posniteniiam transii ad luceni, et x-
somniaiii, rcferamus ad Cliristi Ecclesiam, ctad eos terna paee requiescit : cunclaque illius tempora
qui vol proplcr peccaia egredinniur ex ca, vcl ob transeunt sub lorliludine . D.omini, el perfeeiione
pcoriilenliani revcriunlur ad sedcm prisiiiiam, de ejus ac robore. J_0 Cunique omuia fecerit, dicet
a Prius vocabaniur. Leginins I Regum ix, 9: porum tibrum, quem nos in Latinam ex
Oiimin Israel sic loquebulur timtsquisquevadens con- Grmco sermone translulimus. Monendus linguam est aulem
sulere Deum : Venite el eamus ad videnlcm. Quienim lcctor Joseplium Scaligeriun valde hallucinaium
Prvpketa dicilnr hodie, vocabalur olim Videns. Sic fuisse cum vocavit Yisionem Seraphim , primam
Sicpins in libris Reguni ei 1'nialipnmenon Prophetac Esaice visionem, quje sexia esse debei juxla divisio-
appellinilur Videntes. Naias qiioque haac babci in- ncni capitiilonim , onlinemque YMonum in inanu-
fra cap. xxx, 10 : Dic Videnlibus,id esl, Prophelis. scripiis libris, et apud Hieronymuni siepe nolalum:
Cap. iieiiiin xxxu, 5, ei cap. xxxin, 7, codem no- nam in codice Cluniacensi posl priini Capituli con-
mine Videntes ilicuniur Prtiplieim. MARTIAX. lexiuni.-acrum ei Ilicronyiiii Cumincnlario?, legimus
h Quod capiivitatcm, eic. Millenaiios lioe loco lioc nibdo : Visio Isaice secunda. Errorem porro
caMigai llieionyiiiiis, qui libro Script. Eccles. in Scaligcri ihvenicsin Aiiiinadversionibiisad Chrono-
Papia ri!spuil eaindem Itadiiionem diccns : Hic di- logica Eusebii, pag. 66, col. 2, in fiue. Consulein-
citur milie annorum Juduicam edidisse SSUTCJOMO-IV, fra Commenlarios in capul ptimiim Isaiac. MARTIAK.
]) —
qnem secuti sunl Irenceus, et Apollinarius el cceieri, Paria his sunl, qu:u tradit epist. 18, ad Dama-
qui post resurrectionem aiunt in carne cum Sanctis sum, num. i, quoeei Marlian. in liunc locum laudiit:
Dominv.mregnaturum. Teriullianus quoque in librodc Regnavil Ozias annis quinquaginla duobus, quo tem-
spe fldelium, el Viclorinus Petabionensis, ct Laclcm- pore apnd Lnlinos Amulius, apud Alhenienses Aga-
tins liac opinione dacuninr. Ilisaddendi sunt Jusliiws meslor undecimusimperabal. Posl cujusmortem Isaias
Miiiiyr. Clemeiis Alexandiiniis, Atbenagoras et non- proplieta hanc'visionem,qnam explanarenunc nitimur,
nuliialii Scnptores amiqui. MARTIAN. vidit, id esl, eo anno quo liomulus, Romani imperii
c Anteaeral consensmnque. natus est : sicui manifestumesse poleril iis,
d In Jerusalem duodecimo, elc. Ex libro posle- conditar, qui voluerint legere Temporum librum, quem rios in
riore Cliioiiicoriim Eusebii h;ec habei. Hieronynius, Latinam lingnum ex Graico sermone translulimus.
qui seinpcr in liistorica narratione ac Ifmpormn PoriM an. muiidi 5256 Romam fuisse conditam,
aiinotiilioiiibnsfidem fiicil snis dictis cx liiijusinodi vulgo rccepta scnientia est.
Syniagiiialibus Eusebianis. Quaic in Episiola ad Da- c Salvatus Domini. In antiquis editionibiis Erasm.
masnm de visione Serapbim, teinpus rcgni Oziseac el Marian. el in multis mss. leginius, Salvator Do-
naliviiiiiis Romiili probat bis vcrbis : Posl cujus mini; scd alii codices coiisianler reiinent salvalus
morlem, inquil, Isaias Propliela hanc visionem,quam Domini; ei c<msequenl'Thanc lertioneni comprobat
explauare nunc nilimur, vidil, id csl, co anno quo I-iieronyiniamisCoimncntarius. MARTIAK. — In No-
Ilomulus, Itomani imperii condilor, nalus ,esl : sicut miuum libris pleiumqne salus Domini e?ponifiif -'
intmifestv.messe poteril Hs, qui coliierint lccjcreTer>t* plhri cvfei.sdlvahr',
23- COMMENTARIORUM IN 1SAIAMPROPHETAMLIB.';I. CAP. L. '.;.: 26
illud Evangelicum : Serviinuliles sumus: quod enim A.ejus,jamnori appelleteos servos, sed amicos (Joan.
debuimusfacere, fecimus(Luc. %vii,lO). xv, 15). Qubd si supeibierit Israel, audiens se esse
(Vers. 2.)<Aiidi, ccdum, el auribits percipe, terra : primogenitum : Inielligat primogeniiurij .idcireo se
quia Dominuslocutusest. Stipra, 'quis proplieta, cu- dici, quia sediindi fi|ii sigiiificerilur ex gpniibiis. Noii
jus filius, quid contra Judam et Jerusalem, sive su- enim appfelialur unigenilns , qtii excliidat fratres
per Judam elJarusalem, etquo lempofe viderit, li- coetercs; sed primogenitus, ut nibnstret et alios se-
tulo demonstraium est: nunc ccelum et lerram ad culutos : el tamen juxla mysteria Scriplurarum, non
audieiiduiii provocat. In coelo supernas significans primogenili accipiuntlia:i'editatem, sed secundi. Pii-
ahgelicasque virtutes : in terra morlaliuin: gerius, mogenilus fuit Caiii, sed Abel munera placueiiirit
fieTwvufitzS? ab his quaecontinent, ea' quse conli- Deo. Primogeninis Ismael, sedlsaac accepit hseredi-
nentur. Sive quia per Mosen tesies vocaverat Do- lalem. Primogeniius Esau, sed benedictlpneiri pa-
minus cceluriJet terram, dans populo Israel legem tris Jacobsupplanlator eripuit, Primogenitus Ru-
suam, et dixerat"":Atteiide, coilum, ettbquar: audial bei),sediame!ibenediclioseniinisCliristi iransfeiihr
lerra verba oris mei (Deut. xxxi, 1): post prsevari- ad Judariivilaqiie illi juxla vocaiionis ordinem pri-
cationem populi, eosdem rursuhi in tesiiinonium mi fiierunt, etappellabantur caput: rios secundiqui
vocat, iitcuneia elementa cognoscant, jusle Detinj B dicebamiircauda, versi sumus in-capul, et Dei ap-
in ultionem mandalorum suorum ad iracundiam pellarilur lilii. Quotquoieniirireceperunt eum, dedil
concitalum. PrG cfe/um,Hebraicum SAMAIM (D'Cilf) eis poiesldtemftiios Dei fieri(Joan.i, 12). Nec acce-
ccelos sonat, plurali riuniero : maxime cuni dudile pimus spirilum servilulis in tiinore, sed spiiitum
dixerit, id est, SEMD("lynu;), quod plurali efferlur adoptionis, in qiio cbimamus : Abba, Pater (Rohu
iiumero, non sirigulari. Sed quidam volunl plurali - vm, 15) : quia perfecla dileclio foras mitlit llmo-
ter quidemdici coslos, sed singulariter inielligi, a reni' (1 Jotiri. iv,18). Melirisest autem juxla Hebrai-
juxlaillud quod singulas civilates, Thebas etAthe- cum legere, Filios enulrivi, quam genui, t\dvideatur
nas vocamus. Estque Hebraici characieris idioma, illi dicto [Al. dicium], quod in Joainiis Epistola le-
utb omnia qiiaiiii syllabani finiuiitur iii ( D') .mas- gimus, essecorilfarium : Omnis,quinatus eslexDeo,
culina sint, et pluralia, ut Clierubim el Seraphim. rion peccal (I Joan. m, 9). Ergo isti si liaii sunt ex
Etquaein OTK(h*), feminina et pluralia : ut Sa- Deo, quoniodo peccafe potuerunt : j,2 cum omnis
baolli. Et hoc notandum quod coelisdieattir, audite, qui ex Deohatus est; peccare non possit?
terrai, auribus percipe;. ea enim qu;« excelsa suni , (Vers. 5.) Cognovilbos possessoremsuum,elasinits
majorcm habent iritelligenliam : qnse , humiliora, prcesepeDominiSui.Israel non cognovil,populusmeiis
lerrenis sensihus involvuntur. Thide et Salyalor-in G non intellexit, Pro qiio soli LXX transtuleruhl: Is-
Evangelio: Quihdbel, inquit, aures audieridi, audiat rael uuleiiime non cognovit, el populvs merion inlel-
(Matth. xi, 15). Si quis igitur coelum est, et habet lexit. Ut juxla cseteros et Hebfaicurii, possessorem
municipatum in cfleleslibus, atidiat mystice quse;di- suum Israel npn cognoverit, et praisepe Domini sui
cunlur. Si quis tcrrenus, simplicem seqiiaiuf hislo- populus non intellexerii. El est sehsus perspicuus:
riam. Illud quoque aninjiidvertendum, quod rion di- Ego eos adoptavi in filios, et feci pbpului.npeeulia-
xerit: Audi, ccelurii,elauribuspercipe,terrd,.ofi\& vo- rerii, et partem meam ac runiculum haTediialis
bis c locutns sit .pdminiis; sed quid loeuiuS-sil.mi- meae,appellaviqhe primogenilos ; illi ahtein nec hoc
bi, ut quod ego audivi iii spiritu. vbbis j_l referain, quidem feceriiiit, quod bruta faciunt animalia, ut
qtiiipsiim loquenlem ahdire non inereminj. Quidatn beneticiisvincerenlur, et irilelligereiit pasloreni ac
(Origenislai)ccelumct ierrani d quasi aiiimariiia ad nutriciuiiistiuiil. Nec cornparavit eos cariibris, quod
audiendum provpfari putant, juxfa ifliid. quod de sagacissimiuh genus aniinantiiim est, et jiro parvo
terra in alib l.oco dicitur : Qui respiciiterram, el fa- cibo doinlriorum lecia defendit : sed stolidioris scn-
cit eamtremere (Psal. cm, 32) : cuni hoc potesiatis sus bovi et asiiio, quorum allerum carpenta trabens,
Dei sii, non lerrena; inteiligenlia?. durissinias lcme glebas veriit vomere, allerum por-
Filios genui et exaliavi : ipsi autem spreverunlliie. R lat onera, el honiinum in gradierido labofeni tempe-
Pro quoSymmacliuset Tbeodotio itaverleriint: Fi- ral: unde et jiimenla appellantiir ab eo, quqd juvent
liosenulrivi,.et exaltavi(Exod, iv, 22). Ab lioc l»co hoihines. f otest hic locus et de DeoTPatreinielligi:
narrat Propheta, qtiid Dominus sit locuius, qiiod sed magisTeferlur ad Filium, qiiod non cognoverit
pbpuluriiIsrac), qiios servos comniuni lege condi- eum, 'neque susceperit populus Israel: cujus diem
derat, in filipsverterit, dixeriique : Filitis primoge- Abraham vidit,eila3talus esl: et in cujus adventum
nitus meus Israel. Denique et Domintisin Eyangelio ornnium Prppheiarumvotapendebani. QulelinEvan-
Apostolis repromlttit, quod si fecefi.rit vcltintatem gelio ad Jerusalem loquitur : Quoties volui cbn-
a Juxlaillud, eie. Idem babetEpist. a.dMarcellam excipiuntur ex utraqueparte, quseGrammaiicivulgo

de decem Nominibns Dei, in voce Eloin. MARTIAN.lioiaiii.
i>Vi bmnia,eic. Exopplasunt iionnulla in IM,qii:c c Duo..mss-.tocuturus hie pro ioculus.
staiil feminina, ul DWi riaschim,mulieres; el iri a Quasi animantia,",.elc*Origenistas nplat: cohsule
t&choiuiiii^xlm '-.
t, g. t?&&wbiii, patres_ Ep1-ad.A-Vif«'ni_--,de-librl8_»e^
OTH, q«;c siini mnsfiulih_i.;
ftif suhetiwlht mminai itii Ikttftitti^ pftdlim
27 S. EUSEBIl HIERONVMi 28
grfqqre filios irios, sicut gallhiq pullos siib qlqSSuqs,.A tetur esse rialUra)qriariiebrurii lnalitise, qiii volurir
el noluisii(Matth. xxiii, 57)! Quaeriniusubi pariter late propria Dominum dereliqueruril.
Iegerinius bovem et asinum ? In Deuieronomio Iu principie voluminis thulus est, personam, cau-
scriptuin est : Non arabis iri niiulo simul el asirio saitj, tempusque commemorans: in secundb intentos
(Deul. xxii, 10). Et in hoc eodem isaias •.Sealus audiiores facil : in teiiio narral quid locutus sit
qui seminalsuper qmnemaquqtn, ubi bos calcqletasU Dominus : in quarto quasi in excessibus genterti
nus (Isqi. xxxn. 20). Siniul arai in bpve el asino increpat peccalrieem, ct populum plenum vel gra-
Ebipn, dignus pro bumilitate seiisus, paupefiale a vem iniquitate. Non quo alia sil gens et alius popu-
npiiiinis sni; qui sic.recipit Evangelium, ut Judaica- lus_ utquidam pulant, sed ipse Israel, et gens ap-
rum supersiitionum, qnse in unibra et imagiiie.prasr pellatiiret popuIus,et filii scelerati, sive iniqui :
cesscrni.1. coefemoriias iion reliiiqiiat. Beatusest ut qrii prinium per beneficiuni filii appeilali sunt
autcin qiii seriiinal in eloquiis Scripturarum tam Domiiii: postea vitio suo vocarentur filii iniquita-
ycteris quain novi Inslruoventi : el caleal aquas oc- lis; sive _j_4utreliqul eonsbriavoce dixerunl, fiiii cor-
cidenlis liUeraj, ut metal J3 frucium spiritus vivi- rumpenies, id est [suppl. vloi], §iv.fBdp(fMi;,qtii
flcautis. Bos juxta anagogen referlur ad lsrael; qui liaturae bonuni sup vitio perdiderunt. Quodquejuh-
Legis porlavii juguiii, etmuudum aniinal est.;;Asinus [j gitur : Rlasphemaveruntsanclum Israel, propfie de
peccalorum onere proegravatus,gc.iiliumpopulus ac- Judseisdicilur conclamanlibus : Nonhabeimtsfegem,
cipi.fur, cui Pominus lnquebaluf : Venite qdme orn- nisi Ctesarem(Joan xix, 15); et: NonneItic est fa*
nes quilaboratis,et onerati csiis,cl ego reftciam vos bri fdius (Mailh. xm, 55); el, Dcemoniuinhabet, ct
(Malih. xn, 28). Pliarisajis ergo et Scrlbis non cre- Sqmaritanus est (Joan. viii, 48). Quia igitur dereli-!
deiitibus, qui iiabebanl Legis clayem aiqueiioiitiam. querunt Chrislum, el blasplieiriaveruht Sancium Is-
et vere appellabantur Israel, id esl, L nwns videns rael; idcirco abalienaii sunt rctrorsum, ul qui ap-
Deum, credidit pars pppuli Judneorum, ut Una die pellabanlur pars et filii Dei, poslea dicercriiur::
tria mjHia simul credereni, et alia die quinque mjl- FUiiMienimcnlili sunl inilii (Ps. xvii, AQ).Prascepit
lia. Sapienlibus quoque sasculi non recipieijiihus Salyalor, ne apprelienSo arairp, respiciamus post
cruceni Chrisli, indocla hatipnum turba shscepit. lerguiii (Luc, ix, <j2), ne imitemiir uxorem Lot.
Unde el Apostolus loqiiebaiur : Videte vgcaiionem Unde ct Apostolus extendens se in priora, pbslerioe
veslram, frair.es : quiq non tnulti sqpienles secundum rum pbliviscitur (Pliilipp. m, lo). Quod autem
cqrnem, non niultipoterltes, nqn multi nobiles: sed dixit juxla LXX, populo pleno. peecatis(Zacli. v, 7),
qucesmlta sunirnundi, elegil Deus^ ut confundql sq- ostendil nullam speciem peccaiorum in lsrael po^
pienles; et quminfirmq \su_ntmundi, elegit TJteusîttQ.piilo nori d:fuisse. Sin autem legerimhs . utin He-
coiifundnlforiia(l Qqr. l, 26, 27). Sed hsee coacla, braicp est_ Populo-gravi iniquitate , illius tesLimonii
siipetior vera interpreialio est. recprdemur, qupdiniquilas sedeat super talentunv
(Vcrs. i).-. Yaigeriti peccalrici, populo gravi iniqtd- pltimbi, etex peccatoris persona dicalur in psalmo
iq.te, semini nequuin, fitiis scelcratis.; dercliqueruiil Hip.esimoseplinjo : Elevqtceswit iniquitates tnetesu-
Dominuni: blusphemtiverunlsanciam Israel: abalie- per caput ineum : Quasi onus grave ingravatie sunt
nali sunlretrorsum.jlocquod.in ultimoposui : qba- superriie (Ps, xxxvn, 5). Manifesla traiiscurrimus _
lienaii sunl retrorsum, LXX Interpreles non habent ut in obscurioribus, el in his quaeexplanalionc Iii-
et pro blasphemqverunl,scribitur in eis, ad iracun- digent, imnioremur.
cliam-conciiqverunt: el pfo seminenequqm, semen , { Ve.rs.H'). In quo perculiqm vos ulira addentes
pessimuin. Quod c;eteri Sequenles, c ifebraieuijj ME- prtBvaripdiionem?Quo testimoiiio discimus idcircb
REIM(Di5nG)iiiterpretaU sunt, pessimormn.-111non Doiuiiium percutere delinquenies, ut percussos cprs
tam seniinis vilium sit (ne boni et niali diversa pu- rigat, et.npn tam poenasit, quam emeiidalio. Eslqtie
a Hebraieiirh fetf Ebiori. intefpfciatum «st ege-' D TVJV THS$iv.voi&.s K?u%tiavavx&vvTrofufoovros' ravrn
nus, quqsi desiderans; quia egepp C.slsemper desi- yap ETTIYI-C. b i:%u>yb;-xu.p'''BSpxioi.sov.of/.Ki.ETat.:
derium. FAdohigiini' harfctiCu^mefito sic diclus csl Ebionis nominepquperlqlemmentis eorum denotante:
pituper; cum uiiibras Legis, vttcud el egenaelementa sic-i> enim paupei upud Hcbrmosndminnri solei.
aniplecieretuf, Christi jam coiûscanteEviiiigclic; idest, mensvidetis Deum. Yuigarem Grcccoriun
cl Doniipi nosliidiviiiitalein non siisciperpjj quem h:c sequitnr jiiierpffiiatioiiem, quam infra in cnput
puruin liOmiiiemcogitabat. Eiisebijislib. 5 Ecciesiast. XLIVcasiigal his verbis : Vir aulemvidenspeum, rion
llisl.cap. Sl.iJioionasiiioriiine,:quodipsoruirimeriiiset. iri elemeniis, sed in sono vocisesi. Vide de eoderif
inieUigemice teniiitatemsivepauperiateirideclirai, MAR- no.niiwuQua3stionesHebi-aicasiii Geiiesiin.MAETIAN.
•riAS.— ld vero jileriqne eruditonim iieganl, ab -r-Vidp qua; in lib. Noniin. cl in Qusesl. Hebraic.'
lCbionequodamejus iioereseosauctore Ebioiiitiisappel- iii Geiies. de biic elyiuologia dixiriius, quam noniri
liitos.Et facile per alliisionein ad voluntariam patiper- elementis,sedin sono vocis posilain , noiat ipse Hie-
tatem (siqnidenipis Hebrake inopemgoijal) noineii ron. iiifraiiijCUp.44, quod et Mariiani pbservat.
adduxisse silji' VideanUir: Cbristiani ex Lctliali'ina- . .? Ilebfqkttm -Mtreim . etc>Iri qiiainpiiiriiiiiS'codi-T
pia, et meniis sensusqiie cgeslale denomiiiarudt. cibus mss. scripttini estmn'<!c/.im,juxta morcin an-
iitigenes in Philocal. zm TZTpyjlt7.sTns St«vpi«r liquoruni iibrariorum, qiii sciibebant nielte pro ine,
pitupertiitissutc meniiscoynomims vocat, et michi pro mi vel mii. MAKTIAK.
ETTMvufioijf,
El Euseb. Eccl. Hist. 1. w. c. 1: ToO'ESiwvovop«Tos- I Duo mss;,.populodefuisse....
29 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPflETAM LIB. I. CAP I. 30
scisfus: j\on invenio quam plagis vesliis possim A.cctmine: neqitefola oleo.Pro qtto LXX iraiisluierunl:
adliibere medicinam.: omnia meinbra veslra plena Ncmestmalagma imponere, nequeoieum,nequealliga~
suiit vulnerum : nullnm partem corpoiis quae non turas, J_@Usqueliodie ynlnus et ]ivor,'ei plaga tu-
sit ante percussa, reperio. Yel certe boc modo : mens populi Israel non est circmnJigaia fasciolis,
nullas invenio plagas, quibus vjesiram (rangamduri- iicccuiata medicaniine. Qnod Aquila interprctalus
liam. Quanlo enim lornjenlamajora snnt, tanto ma- esi:b fLOTwc-tv, liiiteolavidelicet, qusead exsiccandam
gis croscilimpiefas el iniquitas, sive, ui Tbeodoiio saiiiem, ct pviriilenlias exirahcndas injiciunlur vul-
transiulil, declinalio, uli'ec-edalisct declinelis a Do- neribu-*.N-equefota oleo: ut eorum durilia lacrymis
mino. Quale est illud Jeremise : Sine causa percussi pcenUenli^ mollirelur. Pio fasciolis, quibus lsraelis
filios veslros: disciplinam non recepistis (Jerem. 11, neqiiaquamcircumligaia sunl vulnera, LXX malugma
50). Unde iratus loquitur per Osee : Non visiiabo tfanstulcriint. J.icet crgo confossus cl contiucidaliis
super filias vestras, cum fuerint {ornicutce; el snper lM'acl, rpiia Jnteilecil mediciiiu , qui ad curandam
nurus vestras^ cum adutleraueririt (Ose. iv, 1-i), Et vciierat domumIsrael. Umlc ct in Jercmia vpor:iv.us
per Ezecbielem ; Zelus mcus recedet a le : ei non sJib persona Babj lonis loqiiunturAngeli : Curavimus
irascar tibi amplius (Ezeclt. \vi, 42). De quibus cl Babylonem, et mn esl sanata \Jcrem. U, 9) , urbem
J.5 in Psalmis legimus : JHon est firmamnilum in 15videlicelicoiifusionis atque vitioium. Et in Eâuge-
plaga eorurn;el in laboribus hominumnon sunt, nec lio(Luc. x) ieiiimus, descendentem de Jerusalciiiin
cumhominibusfflagellabunlur(Psal. LXXII,A, §). Jericboa lalronibus viilneiatum, curalumque aSa-
Omnecaput languidum, et omnecor mcerens.Animi maritano-. el post ausieiitatem vini, infiisam vulne-
1,-eliliainterduin dolorem corporis mitigal : quod si ribus ejus nlei mollitudhiem. Abco ergo loco , ubi
ad ffigroiationem corporis accedai cegritudo animi, supradixeral: In quopercutiamvos; el : omne caput
iluplicalurinfirmiias. Inter ipsos quoque seusus, et iattguidum, usque ad hoc qtiod infertur : Non esl cu-
omnia membra corpnris, priiicipnlem locumoblinet ralct medicamine, nequefola eleo, translationis simi-
caput, in quo visus el odoratus , audilus ct gustus litudo senalur, etirrcmcdiabiliuni descripiioviilne-
est. Cum jgitur capnt doluerit, omnia mcmbra dcbi- rum, ailernam captivitalcmexprimit Judaioruin.
lia siiiit. Et per meiapboraiu docet, quod a priuci- {Yei'S.7). Terra veslradeserid : civiUitesvestrceigne
p;bus usque ad exlieniani plebem , a docioribns succensce: regionem vcslramin conspectuvesiroalieni
nsqiie ad iniperituni vulcus in imllo sit saui - devoranl, ei desoktbilursicui in vaslilnie hostili. IIscc
las: scd omnes in imjiielaiem pari ardoi-e conseu- sub Babyloniis cx parte compleia siint, incenso
lianl. leiuplo, subversa Jcrusalem, quando i'egionem de-
Aplantanedis vsqucad verticem,noncstinco sani- C cem ijibuum Samaritaiii possederuut, el iu laniam
tas : tulnus, cl livor, ei plaga tumais. Serval cojp- rcdabla est icrra repromissionis solitudiiiem , ut a
lam translaiionem : a pedibus usque ad verticem, leonibus vasiaretur. Plcnius auiem atque perfectius
id esl, ab a imo usque ad siimmum , ab cxtreinis quid futuwtm sii sub Humaiia capiiviiate descsibi-
nsque ad primos, loio confossi sunl corpore. Vnl- tur : quando imiversain Jtida:am Roinanus vasiavil
nvs, inquit, et livor et plaga tumens : aut enim ver- exercilus, civiiatcsque succensiB sunt, etrcgioncm
beribuslivenlcorpora,aut plagis lumcui. atil liinnt eorum in prjeseiiiiirum alienitlevorant. et nsquead
viilneribus. Quseriinus, cui hrec tempori coapianda fiucm mujidi pcrsevcrabitvaslilas .fudiEorum.Possu-
sint. Posl Babylonicam captiviiaiem sub Zorobabel, musatiiCm hcec tropologice de peccaioiibus aecipc-
cl Ezra, acNecmia Israel reversus est in Judaâm, re, quide sanclitate prisiina corrucrunl, poslquam
et amiquum recepH stalum. Snb diversis quoque conir.iriis fueriiil liadiii j,o,e*ialibus : quod omnia
principibys ac rcgibus teniplum augustius fabrica- eornm bona veniant ad deserluin : etprioris jtisti-
tum est, in tantum ut eliam cxternaruin gcntium, lise Dcus noti recordetur : |,7 et igne diaboli omnia
Lacedainioniorum, et Atheniensium , ac Roniano- snccendantur; et sint p:ibulum besiiarum, de quibus
rum mcrcrfinlur amicilias. Ergo hoc quoddicit: el in alio lnco scriplum est : Ne tradas bcstiis ani-
Nonesi ineo sanitas, ad extremani refert captivita- D mam confuentemlibi (P&ol. LXXHI,19).
tem : qtiando posl Tilum ei Yespasianum, cl ulti- (Yers. 8.) Dcrelinqueiurfilict Sion sicul vmbracu-
niain eversiotiem Jerusalem , suh JZ\'m Iladriano lum in vinea : el sicnt tngurium in cucumerario. Quod
usquead praisens lempus nulliim icmediuni est; viuea appellalus sit omnis krael, idem in conse-
implelurque quod scripliim est: Onmes declinave- qiientibus Pro))lieta teslalur, diccns : Vinea enim
runt : sirnulinutiks facti sunt : Non est qui facial bo- Domini subaotli, domits est Israd : el liomo Jnda,
num, non cst usquead unuirt (Rom. m, 12). Quodque norclla planialio av,ue dilccia (lnfra cap. v, 7): cl
inferlur : non est in eo saniias, vel in populo iutel- in P.-almo : Vineam de /tgyplo iranslulisti : eje-
lige, vcl in corpore, vel in capite. cisii genics etplanlasli eam (Psal. IAXIX, 9). Itajc
(Vers. C). Non esl circumligata, nec curala medi- vinea quamdiu uberrimosattulit fnicius,habiiil cus-
a Jd est, ab imo, elc. Maiuiscrjpji ad smnmum.
quampjurcs quos a summo usquc
inspexi, Icgunt boc modo : A summonsque ad siah- b Piilat. Latinis litieiis molosin. Marlian. u.ozoo-vj;
m«m;sed nnus sensus nirobique est. MARTUK.— pro f*6ro5!7iv,qttaj vox projirie curationem vnlncris
Cod. Palaiiu. quemadmoduin alii pencs Martiait. sonat.
51 S. EUSEBII HIERONYMI 52
toderriDeum, de quo scribitur : Non dqrmitabit, ne-j \. el una die crediderunt tria millia, etallera quinque
que dormiet qui custodit Israel (Psal. cxx, i): Post- millia, et in loto orbe Evarigelium seminaium esl.
quam vero vindemiaverurit eam omnes Iranseunles Pro Dominoexerciluutri,quod nos, seeuti Aquilam,
viairi ; et vastavit eam aper de silva : feliqmt tem- iiiLatiiiinn vertimtis, in Hebrseolegiiur, Dominussa-
pluiji stium Dominus, iratusque censurgens ait : baoik, quod LXX inierpretes pro locorum qualiiate
a Surgile, abeamus hinc; el : Relinquelur vpbis do- dupliciier iransferunt, aut Dominuin virtutum, aut
mus vesira deserta (.Wa»A.!xxin, 38). Et per Jefe- Dominumomnipoteniem.Eiqti32reridiim,iitrumdePa-
miam : Reliqui dornummeam : dimisi limredilatem tre dicalur, an de Filio. Nec dubium quin illud quod
tneam. Facta esl hmredilas mea mihi, sicul leo in in vicesimo lertio [A/.quarlo] psalmo legiiur : Allol-
silva : dedil super me vocemsuam, proplereq odivi liteportds, principes,veslras,etelevaminiporlceceiernct-
eani (Jerem. xn, 7). Siniiliiudo autem vastatiotiis les, el introibil rex glorice.Quis esl iste rex glorim?
Templi et Jerusalem sutnpla est ab agricolis, qui Dominussabaolh (Psal. xxiiv, 7, 8), id est, Dominus
quamdiu vinea uvarum plena êst, pontint custndes virluliim, ipse estrex glorice,ad Cliiistum referalur.
in umbraculis. b In Cucumerario quoque, quod LXX qui post passionis triumphum ad ccelosvictor ascen- '
pomoriim custodiam vocant, parvulai fiunteasulai dit. El in alio loco de Domino dicitur, quod rex glo-
propter ardorem solis ac radios decliiiandos : et ]B riaasit : Si enim cognovissent, numquam Dominum
inde vclliomiiies, vel bestiolas quse insidiaii solent gloricecrucifixissenl(I Cor. ii, 8). Ergo non soluni
natis frugibus, iibigunt. Cum aiiiem ablata fuerint juxla Apocalypsim Joannis, et apostolum Paulum ;
is-tiusmodigenimina, remanenl areniiafruticumum- sed in veteri quoque Testamerito, Dorninussabaoili,
braciila, casulajque, recedente custode, quia non hoc est, Omnipoiens,Christus appellatur. Si enini
babet ulira qiiod servei. jErgo el omnipotenslDeus omriiaPatiis Filii sunt; et utipse"loqnitur in Evan-
deieliqiiitTemplum, et urbem fecit esse desertam : gelio : Data est mihi omnis poleslas JjQ-in cceloel in
quod non necesse est serriioiiibus approhafc, nobis terra (Maith. xxvm, 18); et: OmniamCalua sunt, et
prajsertim, qui videmus deserlam Sion, el eversani c gioriftcorin eis ; cur' non eliam Omnipolentis no-
Jefusalem, Templumqueusque ad solum diru.trim. men referatur ad GtirislumV: uf sicut Deus Dei, et
Quod autem ftliam Sion vocat, clementissimi paren- Dominus Domiiii, sic OmnipotensOmnipotentis Fi-
tis monslrat affectum. Nec mirum si Sion appelle- Iius sit?
lur filia, cum etiam Babylon suepissime filia nuncu- . (Vers. 10.) Audite verburii Domini, principes So-
pelur.Omnes enim naiura filii Dei sunius, sedhostfb domorum: percipiteauribus tegemDei nOstri, populus1
vitio alieni efficimur. Juxta anagogen, vinea Dei el Gomorrhm. Salvis factis reliquiis per Aposlolospo-
pomoruin paradisus, ariimanostra _|g appellari po- 'G puli Israel, Seribas et Pharisaaos, et populum suc-
test : cui si mens, id est, vou?, pra3fuerit, habet clamantem : Crucifige,crucifigetdlem(Joait. xix, 6),
cuslodem inentis DeUm : |sin autem vitia nos qliasi pfbpheticus sefmp converlitiif; et vociit eos pririct-
quaidam bestiiri fuerint depravdata, rclinquimuf a pes SodOmorum, et populuriiGomorrhaa,juxta illnd
custode Deo, et omnia nostra redigeniur ad solitu- quod iii cohsequenlibus' legimus : Iniquitatem suam
d|nem. sicut Sodoma: annuntiaverunt et oslendentnt. Vm
Nisi Dominus exercituum reliquisset nobis semen, qrinnm eonim : quia cogitaveruni consilium pessi-
quasi Sodomafuissemus,et quasi Gomorrliasimiles es- mum contra semelipsos, dicenles.-Alligemusjustum,
semus. Hunc loctim Paulus apostbius ad Romanos quoniqminulUisest riobis(Infra JII). Ergo propierea
plenius disserit, scribens : Dico ergo,numquidrepu- principcs vocanlur Sodomofum, el populus Gomor-
UtDeus populum suum? Absit : nam et ego Israelila rbae, quia cogitaverunt consiliuni pessimum, el alli-
snin, tx semine Abraham, de tribu Renjamiii. Non •gavcrunt justum, atqtie dixerunt, Non habemusre-
repulit Deus plebem suam quam prtescivil (Rom. xi, gem nisi Cmsarem(Joan. xix. 15). Et rursum : Nos
1.2). Et pos.Lpaiiluliiin : Sic ergo et iri islo tempore scimusqttia Moysi loculus CstDeus; istum autem quis
.. reliquiai secundum electionemgyqticnsalvmfactcesunl sit, nescimusIJoaiiJ ix, 29). Simulque gloriantes in
(Ibid., v). Ex quo oslendiiur, siiperiofa qiiaj cbnira D Evangelio : SemetiAbralimsumus: et neminiunquam
Jcfusaleni cl Judam sernio propheticus comminaius servivimus(Joan. yiii, 55) : audiunt a Doniino Salva-
esf, iion ad Babylonicaicaptiviiatis referenda tem- lore : Si essetisfdii Abraham, utique opera Abraham
pus, sed ad ultimam Romaiiorum, quando ih Apo- facerelis; et rursum : Vos-.exdiabolo patre nati eslis:
stblis salvavfaclse siint reliquiae populi Judseorum ; et operq patris veslri vullis facere (Ibid., xxxix, 44).
a Surgite.In EvangeliosecundumJoannem,cap.l4f, pnribus dicta snnt, atque alteruru iri cosnaculo ad

31, legiinus, Surgite, eamus liinc. Qiiomodoautem discipulos. allerum ad Judseos in lemplo : sed ex
.ir.i_.tiisconsurrexerit, facile cblligiiuf' ex conlcxiu Mailliaii- Evangelio secundnm Hebrieoshic videnlur
ejiisdeni capilis, quia in eo disputavit demundo, de- reciiati. In 1'alat. aulem vobisdesidcratur. Yidequai
que principe mnndi hujus, qui non potest spirilum in eam epist. num. 5 observamus.
—
Christi accipere. MAIITIAN. Sic fernie disserit i> Ibtliajcrie casrilis et vinca; custode ex Eiisebii
ii.i epist. 68. ad Paulinum : Salvatqr ad' Disci- Comuientaiiis, equibiis alia iiiulta inlerius, brovio*
.pulos suqs loqiiem, cnrn essel in tehiplojj,Surgile,: ribus lamum verbis exceplasunti
inqvii iabeamriti kna.t etl ad iSvMajps i uelin.0e(ut' :.» Vnilciiii.ms?./ eigimWMboriit &h
fpfii dmwk vmrct m&Hti, .Q\uiitUih dêrsll 1M\?<
53 COMMENTARiORUM IN ISAtAM PROPIIETAMLIB. I. CAP. I. U,
Talcquid ct Ezechiel ad Jerusalem loquiiur : Paler _H inniontibus et boves.Cognovibmnia volqtiliit cteti: ct
luus Amorrhcmis,elniater tna. Gethcea(Ezecli. xvi, pulchriludo agri mecum est. Si esuiiero, rioridicaiii
45). Aiunl Hebrici ob. duas causas inierfetnim libi : meus est enimorbislerrmetpleniiudo ejus.
Isaiam, quod principes Sodomorum et pbpulum Gb- Nuniquidmanducabocarnes taurorum, aut sanguinem
mbrriiaeecs appellaverii, et quod Dominodicenle ad hircoriimpoiabo(Psal. xnx, seqq.)1Curiiquevetefis
Moysen: Non poteris videre faciem meam (Exod. Legis cajremonias respuisset, Iransit ad Evangcli-
xxxiu, 20), iste ausus sit dicere : .Vidi Dominum cam puritafem : Ct quid pro his cupiat, ostendil:
a sedentemsuper ihroriumexcelsumet elevqlum(Infra IriirnolaDeo sacrificiumlaudis, el reddealtissiniovOta
vi, 1) ;~non consideranies quod faciem et pedes tua. Eiinvoca riieiit dietribulatibnis: ci eritam ie,et;
Dei, sive suos, quia in nebrseo h aujbigue legituiy lionOiificabisme.Omhis ergo eapituli hujus conlinen-
Serapbim lexerint: et media lantuin ejus Isaias 2Q tia, usque ad eunvlociim ubi ait : Judkale pupillo,
vidisse se scribat. Homp c igitur Dei faciem videre defenditeviduam, et venite, et disputeinus : c respiiit ._
non potest. Angeli autehvetiam miiiiinorumin Ec- sacriflcia vietimarum, ,et Evangelii obedicritiiimdo-
clesia, semper videiu faciem Dei (Matth, xviu, 10). cet esse super sacrificium. Qubdque intulit: Plenus
Et, Nunc in speculovidemuset inmnigmqie,tunc au- sum, hoc sensu esiaccipiendum, 21 nulla re indi-
lemfaciead faciem (I Cor. xm, 12) : quaiidbde ho- B geo : Dominiesl terra et plenitudoejus(£W.xxin, 1),,
niinibus d in Angelos.profecerimus, et poluerinius Uiide et nos omnes de plenitudine ejiis accepimus.
cum Aposlolo dicere : Nos aulem omnesrevelata fa- Potest hoc el de his accipi, qui cum Dei prascepta
cie glpriainDominispecularites,in eqmdeinimaginem i noii faciant, donariis « atque muneribus Deum fe-
Iransformamura gloria in gloriam, quasi [Al. tam- dimere posse se credunl : vel qui rapia per rapinam
quaiii]a Doirimispirilu (\\Cor. ni, 18). Licet facieni et avariiiam, aliari offerunt et pauperibus.
Dei joxta naturaj suic proprietaiem uulia videat (Yers. 12.) Quisenirixqumsivithcecde manibusve-
creaiura : el tunc nienle ceniatur quando invisibilis slris? Audiant Ebionaii, qui post passionem Clirisli
creditur. abolitam Legem puiaiiii esse servandam. Audiant
(Vers. 11.J Quo iriihi mulliludinem victimarum Ebionitarum socii, qui Judajis lanium el de stirpe
vestrarum, dicit Dominus? plenus stim. Molocausla Israelitici generis ha?Ccustodienda 7decernunl. Ho-
qrietum, el adipempinguium,el sanguinemviiulorutii, siia; ergo el immolaiio viciimarum non principali-
et agnorum, el Mrcorum nolui. Pro eo quod est, no- lef a Deo qunesitastint; sed ne idolis 11fierent : et
lui, LXX transtulerunt nolo, prseseiis lenvpuspro ut de eariialibus vicliriiis qiiasi per typum et ima-
prailerito. Porro juxta Hebriiicum, ntimquam se ginem ad spirituales hoslias iransiremris. Dicerido
Deus liosiias Judaeorum:voluisse deiiionsliai: quod C autem se hostias non quajsisse, ostendil qiiia Lex
et in quadr.igesimo riorio psalmo legimus : Non ac- spiritiialis esl: el omiiia quse Judari CarnalilCrfa-
cipiamde dornoluqvitulos, nequede gregibustuis hir- ciUnl, a nobis impleri spiritualiter, .
cos iquoniam memsunt omnesfermsUvarrim: jumenla (Yers. 15.) Calcare•atrium meum non appbnetis.
a Idem, Vidi DominurnSabaotb, sedentem,etc. nulla videal crealura, el tuncmenle-cerriatur,quando
1 Qiiiain Hebrceo, etc. In Hebraio legimus W3 invisibiliscreditur. Uiide sufftcieiiiersignificavitquando
phanau, el IrjiXl'reglquiquddpotest..inLerpretiiri et visus esl ab ItominibuspCrocrilos corporis, tatnquqnt
ejus, eisuam; id esi, possuiiius irilelligefe quod Se- ipsecorporeus, riorieuin secundum nalrirm suce•pro-
raphim alis suis velavefiui faciem et pedes Dei, vcl prieiatem fuisse visum, iriquq iunc rnente cerniiur,
faciemac pedes suos. In alfixo igilur, s.ive. prono- quando invisibiliscrediiur. Confei, si libei, reliquum
niirieHebrasoest anibigriiias,de qua bic ei inlra cap. ejiis Epistola; coiitextum, in eumqiiCdociofum viro-
sexto loqnitur IlicrpnymUs. Yide cpist. ad liama- ruin notas.
sum, de eadem VisioneIsaice.MARTiAn.— Uirumque & In Angelos,'elc, flfcc videniur sapere errorem
enim e/us-el suatn intefprelafi potest affixum1 iri Origcnisquem ipse Hieronynius
castigiiyit epist. ad
vocibus lOp et "'bfl: Mox Palaiin. Et mediamlan- Aviium : Crimque,ihqii.it, in tantum prqfecerimus,itt
lum ejus pariemIsaiqs vidisse, elc. JJ nequaquqm caines et corpOra,forsilan ne animmqui-
0 Si AugustinusinComiiioiiiioiio ad 'Foftunalia- dem fuerimus,sedmenset sensusad perfectumvemens\
numj seu epist. AiS, hunc HieroiiymiIflcum, quem nuUoqueperturbaliOnum riubilo caligans, iriluebimur
iniegrum recitat ad fuiem usque sectioiiis, ita expo- raiionales intelliuibilesquesubslantias,faciead faciem'..-
nil-ac comnieniatur : Inhis verbisIwminisDei mutta Ilaqiie hoc loco profeeius lioiiiinumin Aiigelosintel-
coitsiderandasimf. Primum quia secundumqperlissi- ligendiis est de similitiidine, qUandoin ccelesli bea-
rnainDomini sentenliametiam ipse seriiii, iuric nos litudirie eriinus sicut AngeliDei, yiderites cuin sicuii
visurosfaciem Dei, cumin Arigelosprofecerimus,id est.—-MARTIAN.
esl, mqualesAngelisfacli fuerimus,quod erit ulique in e Addunl Yatic. et Palat. niss., dicit Dominus.
resurrectibrienwrluorum. Dehideaposloiicoteslirnonio f Non faciant. lia legunt mss. codices; Edili au-
salis aperuit, non exterioris,sed interiorishoniinisfa- lem, donisvariis atquemuneribus. MARTIAN.
ciem intelligendam,cutrividebimusfaciead fuciem: sYatic.ciim olimediiis,<.oiiisvariisa(9«eniimeW6us.
de faciequippe cordis loquebalurapostolus, cum dice- ^ Sed ne idolis fierent. Hoc eiiiiiu loco legimusin
i-el,quodhinc commemdruvil:Nos aulemrevelalafa- Editis antehac libris; sed:neidolis olfeneiitur; cum
cie, ctc. Et quibusdani iriterpositis. Postremo ne niss. codices coiistanief legant, scd neidolis fierenl.
quisquumisla mirmsiriluens,minusquediscerriens,vi- Quod idfm sonal ac sacrificarenlur : nam facere, vel-
sibilemDeum,velangelis, vel homiriibus,cum mquales fdcere Deo, est sacrificium oflerre, ut niaiiifesium
angelis facti fuerimusj sive nunc esse, sivefuturum exsliit apud Aucipres:purioris Latinilatis.: MARTIAK.
essecreierel, evidenlissimequid sentirel, expressitdi- :T- Palal. secunda,manu , offerre fierent, antea vero
cens, Quod faciemDei jttxta nalum suceproprielatem queinadmoduni:el veteres editi offeneitlwi
' 4.v.!- -'' S.-EU.SEBU HIEROMMI : '., ,:....,.;,,,. v, §t
M
Obscrva quod post Babyloniam vastjlatem, rursuiii kin nomine Patris, el Filii, et Spirilus sancli (Matlh.
a Zorobabel Tenjpluni. sedilicaûnisit: el per mu.K xxvm, 49).
lam aoiiorum seriem.in Templo sint oblatasacrificia Auferle malurii cogiicttionumveslrarum ab oculis
(1.Esqlras,v.)..E.rgo-.u-UjniaLi». sjib: Vespasiauo et Tiio meis. Quhd ioannes Baptista dicebal : Geniminavi-
de.sirtiptioneijjTeropli in.dicat, quge usque ad.eon- peraruni, qicis osleiidit vobis fiigere ab ira venlura ?
suiniijationenjijiundi perseveratura est. Facile ergo fruclus diqnos pceiiiienlim(Maiih. ni, 7;
:.' :(V:ers..!l&.);NeomeniasJvestras,el;s!ibbqia,:et;fesii^ Luc. iMy,;7).: ul quiGhristi baplisma Goiisecutnsv
vi.tqtesqliasnonferam.: irtiqu-i.sunt cceiusvestm.Omwis est, aufer-at malhm de eorde suoy et quiescat agere
epii.veiitiisqul iion, offert hoslias. spiiitales, ncc au- pefversev ac postea discarbonhm facere, secuuduni
djt illud, quod i,!». qiijnquag^sjmo. psalmq, canituii: ijlud qubd' alibi prascipilur : Deciuiaa rnalb, et fac
SacrificiumDeo spirtiiiseonlribulqtus: cor conlritum konnm(Ps, xxxvi, 27)>.
et kumiliqtum Deuz non n spemit, aboiiiihabilis esfc Discitebenefacere. Yirius ergp discenda est, nee
D.eo. El idcirco, juiigit et Dieil: Kuiendqs,vestras.et natura; tantum bonuni sufficit ad jusiitiam, nisi quis
.sqfemiiiiaiesvesirqs,;Ut. npn: sua:s,app.ell.etVfeslivitaT. erudiatui' coiigriiis discipliiiis (1 Pet.ti,. 11). Jesus
les : spd eoruni qui male his abulunluij.;Quodque, qtioque-fljitis Siracb tale- quiW;loquMr• ;,Desidera-
LXX iiiterps-etaiisxini,.jajuniiimetotium.i- poisumus B sti sapientiam, serva tnandalu,ei>Domiriiisg3 iribriet
d.iceieilludjejuiiiuhirecipiaD.eo,quod oijumbonPj libi:ea»fc.;E.lin sequentibus ideffl,Isaias conjmemo-
r.unxo.peruiJi!noii.habet.; Odil,anima rnea. 'AyBpvxo- rat: Omnisqui norididicerivjustiliam super lerram^
KbBas; noi| qupd anjinam Deiis;habeal,;. sed nosirO veritalenv:noiifaciel!(Cq,p.xxviy 10, scc: LXX)'. Di-
loquiiur affectu. scenda es.t ei'gb' jusliiia, el magisiroriirii sapientiaa
(Yers. 15...)Facti.milii es,tis.in saiieia.lem.:,nequa- tcrenda sunt liriiiria-.
quqnidiiiiiHam'.peCcfita'v,eslrq.. Pro,qii;oiiiterpretatiis: ". (VerS',18.) Qiuerite judiciiirii, siibveriileoppresso,
c.st Aquila, labomvM susiineris..Symmachus- e-s.oni$r». judiCalepupilio, defendite viduam: et veiiiie, el ar-
_S2 ?upd .es.fr,defecimiserans;ut osten- gidteme, dicit jDomjHHs.Yiclimis
l},m-/.6}j£vos., Judicorum evange-
dat se neqfiaquaui:u.ltea,miseierf:, qoia aliud.sitsefe lica mandata. succedunt,. et ideopupillis acviduis
VQSad. semissos Qceidere.:aliud: Filiumj.Huuc sen- provjdetuf, ut securi. de tutela: conjuguin ac libcro-
sum, Ct ip Osee. pr.bpheta legimus;: P.erdilio:tua, runi:susnum,. maity r,esad' belli- procedant. Cum au^-:
Iarael: lanUmiiri me_auaitimn tuum (Osge, xiu, 9). tem,inquit, Iiaacfeceriiisârûit&mejsi non reddidcro
Quod il.a iriielligitur,,: Pereas,, Israel,,quia noiij luo praemia quai pollioitus sujn.,(iuaiidpâiileiiJ'dicit:;
merito,, sed meotantum sajva.risaiixjlio. Qumrile-fudicium, ostendit nonsesse-omnium-recte
Wanusvestrflisanguincplenmsunt. Gausammanife.- 6 judicarc-, sed;eorum qiii'prudenles: sunt;. Deiiique et
slat cuiyDeusav.er.laiab eisôculossiiosi etmultipli- Salombn iu visipne' per-somniuni,. boc a Domino:pO-
catarii oratiouem npri exaiidial;: qui.aeffuderint san- stulayit, utaccepta: sapientia,. juste': populum judj-
guiijem, justi ; c.t pessimi, coloni bajredcm ad se careti.
missum inlerfeceri.nl. Unde el Salvalor ad eos.lo- Si fuerivt. peccata veslra nl, co.ccinum:qtiasi niss
qui.lur :. El vosimplete niensurqin,pqlrntri veslronmi. deqlb.abunlun.Et- si fuerinl mbra,, quqii vermiculus:
(Matili;.xxiii.,31).Illieiiirii iiilerfeceriisilujjissosadse ul land,xdl>fl-erunt;.Ordpiiprificipuus:: hon-enirij^siifi;
PropIielas::vos jiiguiatePairisfamiliasFilium. Uten- fj.citdixisse, lavamini, nisi jungat, rriundiestoie : ut:
dum libc testimonib ef cpnif a, eos, qiiicum qjio.li- pbstiava^cruiJJ: aqpse ccrdis babeaut, pjitilaiem;.Reqii
dianjs operibus sanguine manus plenas.babeant,.ih mYmmundo:cm'de,,qiioniamJpsi:Deum:vidcburiti(Mct^
oratione dies noclesque conjungurit. v. B). Ciimque cprdls; habueriht ptiriiaiem, debent
(Vers. IQi.))Lavamim^rnundiestote.PrO;sijperiori- auferre.malum.de, meniibtis. suis,,no.u in cpnspeclU:.
bus victimis, el holbcausiis, et adipe pihguium, et libijjjnurp, sedJn conspeclii: Dei-,,qucm-oeiar.e.nllii.l
sanguirietauroruiriVbtJIiiicpruni:,etprp;tbyihianiate potest; Quodquejiingif:. Qêsciie qgew/perMr&s,,!^'
et o.eoiii.eiiiis,sabbato,, die feslos atquejejnniis, lud;Evangelicumi sorial : Ecc.esnnus faelu&es:;jam
kalendis et aliis' soTemnitatibiis',.Eyahgeliiniihi pla- noli peccave,nequid' iibi deterius fiat (Joan. v, iO).;
cet.religio : ut baptiienjjnjin.sangiiiiieijjepper la- Rece.dens ergp a, yiiiis,, dlscat. boi)um,;qjja3ralque
vacruni regeneraiioijisjj.quodsolum potest peccata; judiciumi,o.pp.ne.ss.o; sjjbvejiiatypiipiUum-.vidhamque
dimiilerev Nisl enihi. quis renaius fiierit ex aqua et sustenipt :el slhoc; feceritr,tuiicpeccata, quaj pritis
spiritu, non intrabitin reg/iuiji coeloriini(J.oan. m, ih modrihj,coccihlsiinguinea. fiieraiiftdihiitlejitur :
B). Ip.se quoqjie Db.miiju;sasGendens ad; Patremi et,ppcr;a;cru.oriSva.c.saijgiiiuis4lVcste; Dojijiiii pvuia-
Eunles, iiiqiiit,, doceieotnne&genles.,bapimanieseas bunlur. quaj deâgnlconfecia est'veilerc*, queinse-
. ^Dens-non spemfcMtillae ooiit.extti-s.acroÎCgiin- culis, quiJjjjGVajcisijilefp.retameiilis,siVeGVaccarum
turapuii Erasm. el Mtirinn.Victor..qus3vijon ihve- Inierpretalionum: verbis atque, comniatib.us'.
iiijiiitfiriiiexeiiiplar.ibus maiiuscriîis, nec: abHie- MAKTIAN.—Idemet Yalic;, riorvdespicis.
r.ony;mp:. fuere-reciiatai du,are: hujusiiiodi Gomniata- )> Vox prcecipuus'liiic:niliil*eSt. Ex- lolo; auteiJr
Sciiptiirassacra; a.nobis ablata sunt-,tamquam addi» contextu' ac Hierouymi iiiente rescribi!.v(3liihprm-
tihailnlliercouyijjianisGommeiitariis. Gbnferant..qtti posierus:.Fahiiliaris liaBCesl*S<Dbclbri dicchdi fbr-
voiucrint, y.eteres. editipricsycumliacce>noya.etvin- UJUlav'--- . VV: , ,'!:
tiumera iuyenientUocaiiiterfolalatanrLalihisversi-
57 COMMENfARIORUMJN IgAIAM PROPHETAMLIB. I. CAP. L '.'; 38
quuntur in Apocalypsi (€a/M'), qui vii'giiiitatiscanr ^\ pleiia estliomicidis: qui iiJterfeceruiitgS pfoplielas,
dcre resplendenl. etipsuih .DominumSalyatpfem. Fornicationem an-
(Yers.19,26.) Si vohteriiis,,etqudieritih bonqtcnm teniJeruS3lem,quomotiodiyaricaveiitcrurasua bmui
comedelis: si nolueritis, ei non audierilis (sivput in trah.seimtjysiibnoniihe OoiibmEzeclfielproseqniiiir;
Hsbrjeg habel) et me ad ?•" iracundiam provQcciperiiis, j_juaji_)jprpj'cialtir, iabernacv.lummcumiri cn: qriod
gladuis devqrabitvos, Quia os DotninilocifiumeshQ^, JIUJJC aliis yerbisdiciiur jusliiia requievilin ea. Pro ju-
Liberum serval arbitriinn, i>,.nt in uiramque paiiom Sliiia ift Hcbravo scrjpluni esl « SEDEC ip^Sf). quod
iion ex praejudicio Dei, sedcx mpritis sirigulpruoj, juslum jj)agis sonat quam jusiiiiam : '.utinteHijgamus
velpceria, vcl prsemium sii, B.ona aulcnv terrajjlla priiis ijiVcacDomiiuuiJcpmmoratunj, de quo a|ibi di^
puto dici, dequib.us iri psalinq leginius .:Qredo videre ciiui' : Jusius autem quid fecit?Dominus' in iemplo,
bonqDomini in lerra viverilium(Ps, sxvi. 15) _et: sanclosiio iDominus in cbelosedcsejus (Ps. x, S). Quai
Beati miies, quqniam ipsi possidebuntterrarn (Malih. (iiiinia ppssumus secutidumAoagogeli referre ad ani-
v, 5). Yel certe quia Judajis loquebatur, qiij necdum iiianj snneJi xjiiondamviri, in qsia prius Dei jutiiija
poterant capere spiritualia, polliCeturfiis boija -praj- .conihipi-aia est, si postea peCcaVerii,el pro bo-
sentis SEeculi,ul sallem praiseiitibiis invilati facianl spite Dea. boniicidaj daimojjcs in ea luerinf Vcom^
quaepr.ajceplasunt. Et quia iipluer.iHt atidireV:sed B 3 moraij.:
econtrario prpyocaverunt ,ad iracuiidiani Siificlum (yers.®2.) Argenlumtuum vemimcsl iiriscoriam.
Israe!: propterea eos gladips deyorayii, id est,Ro- Ad civitatem loquiiur Sion, in qua prius reqiiicvit
manus delevit exerciius. Et biepjiiiquii, orania Cienl: justiiia : quod argeijlJim illius, duclrina videlicel
Quia os Domini towiu.i^Vtef^.lJhjiis.-iSsniBhiia, per- S.cripfurarjimj de qna jn Psalmjs iegihius ,t Eioquia
nianentibus liominuih peccatJSj npn ppiesfimmii- Pomiiii, elqqu.iq cgsia; argeriium;i<jneexamiitqivm,
tari. .'-; prpbqtum lerrce, purgatiiiriseptupiwi (Psal.j&i, 7),
(Yers. %{.) Quomodp fqctq esimeretrix ciiiitasft- yersuni s,itin scoriaui, fl«o4 Hpbraicc4iciJUJ'SIGJSI
delis, plenq jitdicii; jiislitiq reqidevit in eu;jiunc (DîD) . .rjibigp videlieej nieiii.llpiuni, siv,e pu.rga-
autem Itomicidm,c Yerbum Hebraicuin JAIVIN (5-?^), jrieiita ,et spriles, yua3igt1.eex.coquun.tu1y vitqjiia ar-
pro quo LXX irans.lulerunl, dprmivit; et reqmevit, ,gcntpni npnijnayera..:, serjct |.ielapjjb|'am, :;P.ptes.t
airequiescei, id esl, pt prielerjtum el futprnni i.em- aulem et I19.C.dici, qppd|usti cisancti ylr-i flui priils
pus signiflcat. Ufldect Aquila el pipodotioquasi ide jn prbp ViersiillSihit^jposteain sprdes vprsi sirit p.ep-
fuiiirpdicuni.MjraturautehjPropliciicp,spiriiu,quod .catorumi
civitas quaequQndamJidelis fj.il,, vel .fideliuihrece- .Gaupgrjesiui miscentmriumfiqyat Pro qup JSyjnina-
placulum, subiio facta sit jvierelrix, .Qnpd qjiidem'C C.bus transtulil, Vinum litum mixinm ,esl aqua, Et
et in Isaiaj lemp.oribus infelligi jtofest:: :sed plejiius pst sgnsiis ; Lex D.eippra jtque s.incera, et .(ul jia
referlur ad passionem Clirisli, quajido primes <dec.Ii- dicanv) hi.era y,eritale siibiiixa £'4./... subnexa]
naveriiiit. sirn.u.1inuiiles facti ;Suiit {Ps:. xi?i, 5),.Et LMaiih.îi^ yjplatacsl tra,d,iitioriJbusP.barisseorujij .
quamqiiamin Hebraico noh halieaiur Siqn; tanien qupd DDininusiij Evangeljp plenius.doce!, oinisisse
LXX, ut sens.uijj niaijjfe.sLiOJ'C;Oi facer.ent, addidc^ eos legenippi,,et seqpi mandata Jiominjim.Oninisque
runl. Sion aiileiji moiis .est, i.nquo Jenisalem ttrbs doctor qui ausleriiatem Scfipiurafum pcr qiiaiji ,po-
.condila est: quai postquaiil-capja est a David_ap- jesi.flH.dienie.sViCorripe.i^.-sfirijit fldgratiahi : ct ita
pellala est ciyjtas David. Nec ambigo ftiisse jn ea. Ipquilur,, ut non ^.orrigai,, scd vdel.eciei.a.udienies:
sariclos vifos, quando tabernpciibi.m;Dei habpU, M viriuni sanclarum Scriplurarum violat, aiq.uje>cor-
postea TemjilUm x.djlicaiuih est:; quafldoRatlvanc.t, rumnit iSensu ?uo, Hicrctici quoque Eyangelicam
t!ad a.prpphe.taverJint:ol super.cbprps (qui ih lib.ro1 .veritaieijj cpfrunjjiuiit ,pfava ii!le|iigeii,ii;i, *t:sunl
Dieruni plenius describuntur) Asapb,,et Idiihiiijy,ell .cauponesp.essimi,fac,ieniesdevin.oaquain,ggcum
Eman,et tjlii Chore cojj.s.tiluti.siiiit,ul paulali.hja sa-. pppntiarip Poiriinus npsier.aqpas iiy vinum verierit
ciiflciisvictimarum ad Iauiles Domihi tiansir^treli- (Jofl«,:ii)y-ettale vinuiijqupd njirjeturarcl.iitricl.iiius:
gio (IPqr. xxy). Civiias er^go.fld.eljum,qiiip prius3D .qpalpscti'e.gii)agaba jn Salpnjonis esl nikata cpnvi^
fuit pleiia judicii., et ju.stitia r.eguievitlii .ea, jiunc; \ip, jpiftcerhas ejus gi minisiros yini, siia voce icol^
a Marlian. Et me prmocciveriscidirqcrindidrii, tuiii.
1 Legendum-videaiur.postposiia ni voeula : Libe- e 'Sedech.Difficile concedeut Hiernnymo Hebiaii
rumsermtmrbitrinmin mrqmquefariem, mt pon ex bodierni ii(quellebraizanies?p^.lsedecLmagl$'j}ts.tum
prmjudicio,%ic. soijafequahj jnsiitiam. Ai:S\ iiiemineriniieniphiie' S-
<='VerbumBebraicumJfalin, elc. Hpc rioiijcn sedec scriptiim forle cum ipaptjoso
qjiftque-d.o- Doctoris
cerit rios; Hebfaji Grammiiiici, nosicr pr.iEsertiin ad liuiic" hibdum pi^S., jpefjit^garehpn jJbterunt ve-
Thoiiias^Dufour,feapViOde Syiit.axi :'Etuiiiversimf ramjessellieronyhii senienijam, ,qpi qiipd bodie Jc-
'ihquit. -kiqiicndo,speciqiiiii in. 'Metr.is.yi-mj.crjtum<et jgim.u.s .sqdic, legere poluiti sedec:,:: pricsertin. ciim
fuiurumyfo 'se 'iriviceni:smfe'£uriinriiufpr sfiritenliis njibi -statuerit vocerii C3bW:'proniiscue leciitari Sa-
nrtivetsaiibiis, nec prmcisedeieriiiinatisad" _fe.11_9.us .: lem ,ct .Saiim. JIARTJAN. — MarJjiiiiceus, ut Hiero-
yiUBplirasis rriijjus bene 'inletieciq, miriimMimMlatis -hjrniaiia!-.sententisu.Siippetiiiisf'eriA,:scriptuiii îlini
imibramexiiXbct,inier l'extum:ei'V}(igdiamMit.-pm- p.utiiLtCuiii jod olioso pi"!Smdie, quod «erfecJegi 4»0-
urlimiriPscilmis. MARTIAJ!, tlUCrit.';:','.- . - -
a Yatic. cum ';';. ;;:';.:::.
Palau, Nqthan el Gad prophetmvene-
39 ; S. EUSEBIi HIERONYMI 16
laudans (II Paral. ix).Sed et Ecclesiastes ministeria A clalur, plus exigetur ab eo (Luc. xn, 48). Abutimur-
vini, alque cenvivii sui, mystico sermone describit que hoc testimonio, si quando opus fuerit adversum
(Eccles. n). Unde pro vino Aquila, a o-ujwroo-tov, id Eccleshe principes, qui suam destruunl operibus
est, convivium inierpretalus esl quod apud Gnccos dignilatem.
K7T6 apud iios a convictu rectiusappellatur.
TOUTTOT-O-J, lleu consolaborsuper hostibus meis, el vindicaborde
(Vers. 25.) Principes lui inobedienles,sociifurum. inirnicismeis. Rursum ei in hoc, quod in Hebraico
Pro b inobedienlibus, Aquila, recedenles: Symma- non habeiur, ponurilnr LXX, AToncessavitenim fu-
cbus, declinantes, interprelaltis c*l. Principes auiem ror meuscontra inimicos meos. Corripit aulcm Scri-
Scribas et Pharisseos vocal,qui a Doniinorecedenles, bas et Pharisavos, de quibus et in Evangelio Ioqtii-
immo veriiatis seinitam relinquentes, perverto am- tur : Vas vobis, Scribm et Pltarismi (Malth. xxni, 15
bulaverunt ilinerc, el socii fuerunt prodiloris furis- seqq). Ei in alio loco : Gencratioadulicra et pemrsa
que Judic. Quod quidenvel nos cavere debenius, nc signurn qucerit: et signum nondabilur ei, nisi signum
accipienles ab hominibus sa;culi nmnera, qui per Jorrmpropltelm(Maiih. xn, 59). Plangit aulem clc-
rapinas miserorumque laeiyiiias divitias congregant, meniissiimis patci principes delinquenies et hosles
lvoii[Al. ne] lam ipsi fures, quam socii furum ap- suos vocal, et inimicos appellat, quod pereant, eo
peilemur : dicaturque nobis, Videbasfwem, et cnr- B quod nolint agere pcenilenliani, quod se venieniem
rebas cum eo, et cum adulleris portionem titam nnn susceperinl. Appropinquans eniin Jerusalcm,
. ponebas (Ps. XLIX, 18).' flcvil, et dixit: Jerusalem, Jemsalem, qnm occidis
Omnes diligunt nmnera, scquurrtur retributiones. Prophctas , el lapidas eos , qni ad le missi sunl,
In catalogo viiiorum numeranlur etiam bi qui dili- quoliesvolui congregarefilios tuos, siculgallina pullos
gunl inunera. Nou dixit, qui aceipiunt : hoc.enim suos, el noluisti (Matih. xxiu, 57) I Cousolalio ergo
saepe necessitate fll; sed qui non puiant amicos, Dei super boslibtis ejus ei inimicis est : ut qui non
nisi a quibus dona perceperint : nee os consideran! senserunlbenelicia, suppliciis corriganlur.
amicorum, sed rnanus : ct eos sanclos judicnnt , (Yers. 23.) Et convcrtam manum meam ad te; el
quorum exhauriunt marsiipium: de quibus et Eccle- excoquamad puritm scoriam tuam, et auferam omne
siasles loquitur : Qui diligit pecuniam, tion implebilur slannum luum. Pro scoria , quod interprelatus esl
Istiusmodi relri- c Symmaclius, Aquila id esl, vinacia,
pecunia (Ecctes. v, 9). scquuniur o-zi[i.ori).v.,
buliones, ut laudent eos a quibus aliquid accepe- Theodolio yiyKprafec, id est, acinum uva: inleipre-
rinl, vel certe nulli quidpiam iribuant , nisi a tatus est: soli LXX, incredulosvel inobedienies,sen-
quo se recepluros pulaverint. Pro reiribuiionibus, sum magis quam vei'ba verlentes. Quia enim supra
Symmachus, vicissitudines, vel ultiones, interpre- C dixerat : Argentumtunmversumesl in scoriam, nimc
talus esl, ul lii quoque in culpasini,quiredduiitma- servat metaphoram, utconverlat supcr cam, id esl,
lum promalo, cidenlempro denle.oculum prooculo exlcndal manum suam ad punienduiij, atque pui-
(Exod. xxi); el non imiianlur illud Davidicum : Si gandum, et excoquat omnes 28S0rdcs, ac vitia
reddidi relribuenlibus mihi mata (Psal.vn, B); et Je- peccaiorum : ut separato stanno, purum argenium
remiic de jiislo dicentis : Dabit perculienti se maxil i'emaneat, quod absque igne fieri non polest: pcr
tam suam, salurabitur opprobriis (Thren. m, 50) : ut quod sigiiificat eospassuros esse loiinenta. Legimus
implcat Evangeliciim virum , cui dicitur : Qui 27 ei in Malacliia de Domino : Ipse egredielur quasi
le percusserit in maxillam , prmbe ei el altcram ignis conflalorii, el quasi herba fullonum et sedebit
(Matth. v, 59). conflans, et emundans sicul argentum et aurum :
(Vers. 24.) Propler hoc ail Dominus exercituum,- el emundabit filios Levi ( Malach. in , -2 , 5 ) ;
forlis Israel: Pro forlis Israel, quod omnes similiter ul postqtiam mundati fuerint, dicatur de cis : Et
transluleiunt,soliLXX, nescio quid voleiaesposue- crunl Domino offereniesvictimasin justitia. Ezechiel
runt: c Vm fories Israel; quod nos sic cdisserere quoque omnem domnm Israel, a-re, et ferro, et
posstnnus, iil dicamus, principes d quoquc corripi, plumbo, et stanno dicit cssc commixlnm, et pcslea
atque robustos, de quibus scripium esl: Polenlcs D purgandam : ulpostquain purgata fneril, cognoscal,
potentcr lormenta paiientur (Sap. vi, 7); el: Cui plus quia ipse sit Dominiis (Ezech. xxn, 18). Sed et in
a Pro o-u_iw6o-iov legendum hic TTOTOV, Drusius &Tres mss., principesquosquecorripi.
conp-cerat, reiiiicntibus nvss. ipsoque Hieronymo, BCorrupie Martiauafiis,nnllaque addiia iiilerpmi-
quibconviviumProinierpi'etalur. clionis nota, inierpretaius esl Symmachus el Aqnila,
Vatican. inobedientes: lum Palalin., Aquila etc. ut o-MiptKV, qiiod Symmachi esi, liic nec Sym-
recidentes. maclio revera, nec Aquilx tribuerelnr : quaj fuit
« Vm forles Israel. MnliaGrcec.ivcrba ac commala doctis viiis erroris causa. Nos et voc.ulaad Pidalin.
siisliilimus e Commeniariis Hieronynii, quia ipsebo- fidcm snblaia, senûni ad iliemnymi nipniem exe-
rum veriiorum nequaquam meniiuit, uii fidem nobis gimus. Ensebius in bunc locnm: AtoKKTKTOV S-jrxy.K_ôv
faciiinl oinnes mss. codices, qui conslanli K«t
perpeiuo- Stp^ZKi, Tr-JjOWTW StC
y.K0K_5OVrriVCKWOtKV ffOU" XKTCC
queconsensu retinent ubique voces Grrecas ab Hie- SETOV ©soSoTtcavKl.
'A7.-j).Kv(leg. Kat7ruouo-(0 ilg -/.(/Scpbv
roiiyino recitatas; cum caMerasaddiliiiasadjiciant, 70 ytya_3Tt5Si?trou. Propterea jvxta Symmuchum
Ilac pricmoni- dicilur, El excoquamad purum scoriam iuam : ju:ila
ul liOCloco, ouai ot £O-J_UOVT£?'IO-_3KÂ.
tus Lecior animadversione non reqnirat Nolas no- Theodoiionemvero, El excoquam ad purum aiinum
stras in consequenlia Grieca addiiamenla, quae sunt tuum.
copiosissima. MARTIAN.
41 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. 1, CAP. II. 42
Evangelio sub alia metaphora idem sensus, ostendi- JS.libus foliis; et velutliortus, sive paradisus, sine aquq.
tur : Cujus ventilabrum in manu ejus, et purgabit Usque hodje, Judsei legentes Scripturas sancias,
\Al. mundabit]aream suqm, ,el mundabil \Al. purga- lerebinihus sunt, sive quercus, ut interpreiatus est
bii] trilicum, el jcongregabit frumentum in itorrea : Syinmaclnis. Et juxta EvangeliUm (Maiih. ~xxi),
paleas aulem comburet igni inexstinguibili (Mallh. JicusquaBaruit, in qua cum DiiminiispoiriaqUa-sisset,
iii,i2).i .: v; ,et non invenisset, avlerna eiaridilatemaledjxit. Sed
(Vers. 26.) Ei restituam judices tuos, ut fueruni et ipsa folia et poma verbofum nunc apud eos esse
pfius et consiliariosluossicut antiquilus. In civitate fl- cessarunt: horlus quoque irriguus, id est, scienlia
deli Sien, quaepostea facta est' mereirix; et pro Scripturarum, sive parndisus diversarum arborum,
jusio, sive jiistiiia, babitaverunt in Ca liomicidGe. qui absque gfatia spiriliiali est, iiec olera quidem
Ideo D.ominusconvertit maiium.-siiani,.ut exeoquat affert,deqUibHsAposlblusloquitur : Qiiiinfirmusesi,
eam ad purum et auferal omue siannunl, ejus, et olera manducet (Rom. xiv, 2): etsiccatis radicibus,
reslituat j'udices illius, sicttt fueriint a principio, et omnis viror in ariditatem versus est, ac squaloremi
consiliiirios sicut aiitiquiius. Judices priores fuerunt ( Vers. 51.) Eierit foriiiudoveslraulfavillasttipm.
Moses, et Jesus filius Nave, et cseteri a quibus etiam Prafavilla, «jroTtvKyftK iiilerpretatusest Synimachus :
liber Scripluraesanctse nomen accepit : el postea .B quando siupa pectitur, Ct quidquid sordium-habet,
David et alii justi regcs. Restituet crgo Judicum si- projicitur. Omnis igiiur fortithdo et superbia pecca-
miliiudineni: vel ppst captivitatem Babylonicam, ut . loriim et sceleratorum Israei, qui dereliquCrunt
Judaii volunt, Zorobabel, Esdram, et, Neemiamet Doriiinum, et idcirco cousumpti suril: et sacfifica-
caileros principes, qui usque.ad Hircanum populo yerunt idolis, et erubescenl iu bortis, 30 quos ele-
priEruerunt, cui Herodes successit in regnum : vel gerunt; redigeniur in purgamenta siupas, quas levi
certe verius et reciius, Apostolos, etqui per Apo- vorantur incendio. Sequitur enim : El Opusejtis, id
slolos crediderurit, Ecclesiarunjque principes con- esl, forliiudifiis veslraj, sive idololatriae, ih qua
stituii.sunt, sicutin principio hrijus a dixiinus visio- erfaveratisi parvula scintilla consumet. ;
nis, quod el comminalio el repromissio periineal ad Et succendelurutrumquesimul: et non eril qui ex-
tempus Doniinicsepasaonis, et ad fidem, qpse post stinguat. Et scientia videlicet Judxorurii, el omnia
passionemej'us fundavil Ecclesiam. opefaquaj faciiini,sive etidolumet Jerusalem,inqua
Poslhmc.vocaberisciviiasjusli, urbs fidelis.29 Haie jdpluin fuit: et succeiideriie Domino, nullus exstiri-
perspicue de Ecclesia, qua?.iriiDoriJinumcreditura guere poteiit. Quaj onlnia de. coritrariis quoqiie dog-
est lam de Judavis,quam de gentibus, propheticus matibus accipere possuiiius : quod el magi.-lri et
sermo complectitur. Urbs aulem jusli, hoc est, ^ discipuli pariter pereant, et omne opus eorum ignis
Doniini Sahatoris, sive ipsa jusla vocabitur, de qua pabulum sjt.
diclumesi :Non pqtesiciviias dbscondisupra montem (Cap. II. — Yers. 1.) Verbrimquodvidit lsaias,
posita( Mattli. v, 14). b Fidelem quoque appellans, filius AIIIOSsuper Judam et Jerusalem. Et in. priori
vel inetropolim juxla LXXostendit ab his esse ap- Yisione, quanj jam expnsuimus, ubi LXX interpre-
pellandam, qui in Dominocrediluri sunt. tali suni, quaiii vidit conlra d Judwamcl conlrajeru-
e
(Vers. 27-29.) Sioti in judicio redhnelur, eiredu- salem, in Hebraico scriplum est ALJCDAUJERUSA-
centCamin jusliliam, c el conteret scelesloset pecca-r LEM(QbjfTi^ a"!13ibV): et ii) liac quavsecunda esf,
lores simul'; et qui dereliquerunl Dorninumi consu- in Hebraicp similiter contineiur. El mirorOur LXX
mCntur; confundenlurenim abidolis,quibus sacrifica- Inierpretes in illa dixcrint, coritra Judmqm el Jeru-
verunt, el erubescetissuper hortis, quos elegerqlis.Noh saletn , et in hac de Judma el de Jerusalem;..nisi
ohnies rediiiieniur, uec omiies salvi flent, sed reli- forie qiiia ibi appellaturgens peccalrix, populus ple-
quia>, de. quibus: et supfa diclrim est. Reducenlur nus peccatis, semen pessimum, filii iniquiiatis, et
autcm in justitia, cum scelerati et peccalores con- priiicipes Sodomorum, ac pnpulusGomorrbse, et ci-
triti fuerint, et qiilDominumfeliquere, consumpti. vitas meretrix, et cailera i:-iiusmodi,sensum magis
Cunique salvati fuerint, cpnlundentur qui idolis D quamverbum interpretiiti sunt: et hic quia stalim
prius saciificaveranl: et erubescent in borlis, quos prospera promittuntur: Erit inriovissimisdiebusma-
elegerani. S':ghiflcat autem loca lrixuriaj, lriCoset nifeslusmonsDoiiiini,et domusDei in sittnmitalemon-
nefnora. tittrii, non conlra Judajam et Jerusalem, sed de Ju-
. (Yers. 50.) Erunt enim quasi terebinihusdefluen- dsea elJerusalem prophetiam inlellexeruiit: cum et
* Diximus tiist.oms.Adverial criripsus ac sludiosus quia Hieronymus eadem illustratsiiisCnmmentariis.

Scdpiiiiarunl indagalor, priorem visionemaij Hiero- MAKTIAN. —:Quailiuic siibsequiiiitur, et conteretsce-
nyino vpcalum prinmm Isaia3:capitiilum, sicut el lestos, elc. ad iiiieiri usque sacri coinexius, iieqiie iu
secundum, visionemsecundam. Vrileinfra Goniinen- liostrismss. neque in lus, quibus usus est Martian.
larios in 1 vers. capitis n. MARTIAN. iuveniuiiLur.
1 lntcrsei'urit bic dub mss. Vatican. et Palaiin. 4 Palai. npnnibil fecliiis, Judqh Ulikusalbim,
Si ilqesl. e Scriptnm esl, eic. Sic leguni exeinplaria riiss.
c Et conUret, eic. Oiuitluiitur in mss. cpdieibus quse aspirytioiiem babeni ante TJjerusalem, liempe
verha sacri Ci'ritexlUs: Eicottleret scelestos erusque Hujerusalem; inore, rii j'am dixjmus, vci.eruiirl.ibro-
ad Erunteriim. Ea tamen verba ex edilis retiiiemus, rum. ' MARTIAN;
PATROL.XXIV. . : %
43 S.:EUSE'BII HIEHONIMI " '"'": U
In illa lcgerimus post coiiimina-tiOriehipfospefa: Ahanc pettam mdificaboEcclesiqnimedrri:et pbrtm iii-
Resliluamjudkes tuos, ut fueruritptius, et eonsiliarios.. feri rioriprmvaicbunlddvetsus cdiii(Mctttli. xvi, :.1'8).
iuos sicut antiquitus: postllcec vocaberiscivitasjitsti, Simile quid ad desideranterh-ariiiiiatesiiaiii, etimpa-
iirbs fidelis_;el in isla, post prospera, iruculenla sll lientef domUiiiDei videfCcupienteni, saticlus loqiii-
coiiiininalio.Ecce cloininatorDomiriusexercituumcin- liif: Quare tiislis es, diiimcimea, ei quare cOiiiurbas
feiet db Jerusalem eiab<JudavaHdtiht ei fortemyoinne me:(PsaL liLi, (i)? El iteruin : Hcec recordalrissurri
roburpariiSj el omnerobttr aqum, et reliqua. Ergo 61effudiinnie dnimatiimeairi: quoriianiperttansiboin
jiixla Hebfaiciiriiet iriilla visipne, et in isto sef- tocum gg iabefitciculiddiriirdbilis-usqueaddomum
ihonevquenividitlsaias, 1fiIiusAmos.de JudaeiJeruT Deii.in.voce.exuliatiOnis:ei confessiOiiissonus epulan-
salem iiilelligeiidum est:- riohcontra Judaearnel Je- tiiirii(Ibicl.i 5). LXX, Mciriifesluiri montemDomini,
rusalem : ye| pro Juda et Jerusalem, ul Sythmacbus el domumDei super capiia mdntium, !i'anstilierunt.
traiislulii :--sed absolule, de 3J Juda et Jerusalem, Quod testiinoiiium eisdeiii vefbis el Micliseiispro-
in quo ppssunt et laela et tristia cPiltineri. Et lJPc piieta posuit: quai in siib Ibco exposUi(Mich.:1).
eoiisideiandum, quia ibi visioheni Videat; hic Yer- Et' elcvabituisriper Colles. Qui in Capiiibus liipn-
btfrir,qirodpfat in priheipibapudDetira ret in illa Ju- lluiii:bstensus esl et paratus, rsle supef cpl|es ele-
daais cbmwinans'd'd'j_:eiVtiuni.vehi'alsaluiehi'.,inisia.a' B vabiiur. De quibiis mbriiibuset cbllibuset ifi Canlicb
geirlium salute iiicipiens,•pQfritoIsrael. ex Utraqiie eaiiiicofum sponsa loquitrii': V.oxfrairuelis ritei; ecce
vocatione cfedentcs iriGIirisii Ecclesjam eohgregel. Itic veniisalieiisspper iriotites,irdnsiliens colles: siini-
(Vefs. 2.) Eieriliri hovissiinisdiebuSprcepardtus lis est ftairueliS meuscapremvel liirtriuloCervofumin
mbnSdoiniisDomiiiiin vertice indritium'.Nbvissiriios iiioritibusRetliei^Cdnt.Xi,8, 9).
dics,et iriGenesi legimus, qiiod, vocanLpJacobfilios Et fluenlad euniomnesgenies: el ibiirilpopuli niuiti.
Stios atque dicenle-:Vehile ul minUniieftivobisqidd OmheS eiiiiij geiites servierit ei, cui dietum est:
fulurum sil irlriovissimisdiebus( Gcn<xLix,-1) :-pdsl- Pdsiiild a nie, et dabo libi gentes liceieditdUmtriarii,
ea adJudam, de cujus snmine oitiis est Chfistus, el possessioneiiiiuam termiiioslettm ( PsuL 11,8 ) : ift
dixerit :' Non deficietpfihceps enJudci, riequedux de sefVteiitei juxta: Sophoiiiaiij'sub jhgo ufio, de qui-
feiriotibusejus, doneevenidlciiireposiliiinesi : el ipse bUsidein prPplieia testatUf: Exfmibus jlriviotriiri
eril exspectaiiogenliuiii:Iu Iiisnovissinlis dicbus erit Mlhiopimdffetenl libihoslias (Soplt. rii, 10). El iii
Iiora novissima. de qua Joainies Apbstolus lpqiiittir; . septjiagesiuip priirio psalfiib'legiinuS:'lii conspeciu
Filioli meiy.novissimaItOta est (I! JOari. I, 18) ; in' ejusptbcident lEthiopes (i?sa/. Lxxi, 9). In"-_riPiriiue
qua abseisus lapisdemOiite siiiemanibfls,- crevit in eiiirii Jesu omije gehtl flectgtur,- cijplesiiahi,lefres-.
inoiiteiJimagnum, et repleVilpmnetn tefram : a quo 'G tfium, 6t infcrnoruriJ (Philipp. ii),
princeps Tyri in Ezechieledicitur vulneralus (Ezech. (Ycfs. 5.) Et dicerii: Yeriite,asceiidaiiius•
ad rnori-
viii, 16, secwiitoiLXX). HiCmOrisIri doiuo D.imi- ieiiiDomihi, el acl doriiuttiDei Jctc'ob':et docebitriosV
ni est, quaih Pfopiibta"suspifat, dicbns: a Unurii viclssucis: el tiiiibuldbinmsiri seihitis ejiis. Geviteset
petivi aDoriiirib, hocrccjtiiram:itl iniidbiiemin doiito populi heqhafiiiampropria saluie coiilCnti, se mutuo
Domini, Oiriitesdiesvitce.mece'(Ps. xxvi, &); et de horlabuntur, et dicent: Veriiie,ascenddinusad inon-
quaPauliis scribitadTinioilreum : Siri autemlarda- tem Domini etdd domuinDei Jacob: De quibus sujira
vero,uiscias quOmodoie oporieaieoriversariiri domo dixihvus,qui sif hioris Dbmini pfajpaTaius e't quse
Dei, qumesl Ecclesia Dei viveritis,coluriindel firma- domus DOnviiii supef vefficem hioritiuni.-Dbnilisau-
meiitumveritaiis (I Titn: ili, 1S). Haccdohius sedifl- lem' DOriiini; dicitur domus Del Jacob, uf fecipiamus
cataestsuperfundanjenthniApostbloruiiJetPropbeta- veius InslfumenlunJ, et rion securidumSiinlcliaeiiiii
ruitv, qui et ipsi mehtes suht, qiiasi imitatoiêSCliristi aiiam-.extra doinuni Dei Jacob
De bac domb l Jerusalem Psalinista quseramusdomum.
(Ephes.il). Cum auteni fueiimus indom.o DeiJacob, tunc doce-
cbiiclamat dicpfis : Qui confidriiitin Dotnino sictii
moiiSSioriyttOncommovebiturihmiernurit,qui habiiat bit nos vias sijas, per qtias gradiamur ad eum, et
c
irt Jeriiscileni. Moiiles in circnilri ejns ~: ei [Doriii- JJ) ambulabiiiiusin semilis ejus, quas Iribucfunt et
nus iri circuiiu populi sui ( Bsal. cxxiv", 1 ). Uilde alii, Denique et Jesus asceiideusin monieni, docebat
et super unum inontiurii Ghristus fiindat Ecele- discipiiios suos octo beaiiiudines, et cajtera qu;c
sianv, et loquituf ad eum : Ttt es Petrm, et super Evangelicus sermo complectiiui' (Luc. vi). Prius
a rjimin peiivi, etc. Hoc modb legit sajpius in — Vatic. unam peiivi, et mox'-/taricrequiram. Mar-
CoitJrijentariissuis, quamvis in transbitione Scriptu- liaii, quoqu.e,qui unum el hoc retinuit, S. Doctoris,
ranimfeiriiiiiiio generedixerit,uriariipetivi aDomiiw, tesiiinoniuihliiudatin c.-ip.vn Eccles. Quqdriossole-
liaric requirain. D'eiiae vero Jectioiiis varielate ita mus dbsoluie,ei neutralitetappclldte, id Ost,bcitiqum-
dispiitat iii e&pufvn Ecclcsiaslie; Pfoep dulemquod sivi, isiiiti voliiiihvenite; Ihbrcei feminihogenerepto-
supru seriiioneiriHebtmum iriterpfeldhles, dixiriius: riririliqrit,sicut hi Psalnio; Uriiirijpetii a DoiiiinP,
Unam ad unum. apertius interpretatusesl Syniriia-. lianc requiram, pfo ec\quod est, uiiuriv.
b Idem, deltcic domo, et Jetusalem.
cliits, tiriuiriail (niurii..,.. Quod erinririos s'oiemris:ab-
soUUeel neitlfalijerqppeilafe.ia esl,llric ÎMBSJM, istud i Oninino resctibi velirn ttiverunl pro cribueriint,
iidjui iriveiiire; ffebrmi feminino cjehefe.pfoiiunliaru, qubd liic nilill cst, tanvotsiiri editis avque acnjss,
sicutin psdlmo: Uiiain petiia D'o'iniho_-ha'n'c reqtii- legSfur.
rani j prdeo qtied est, uuum. MARTUN.
lS COMMENTARIORUM 1N ISAIAMPROPHETAMLIB. I. GAP. II. M
ei-gbUiseettdaisutit vuej)6hiihi', ct pbstea ambtiiaii-A. exuitatidiie,pqtidhtesrriahipuibssuos.(Psai. cxxy, 6),
duih In serijjlis ejiil. %t&Nb)iievabilgenscbnttageniem.gtadiuiii, rieque
Quiade Sidii exibiilex, ei vefbuirlDimiriide Jerit- exetceburiiurulird ad ptmlium: Yetefes reVOlvamus
sulciii.Oiiitiesijeiites el populi miilti, gjgidcircb se blsldfias, ei iriveriieiiiusiisque ad vicesinjuirii'oc-
hiUliiOliprliibuiituf ei, dicerit: Vehiie, 'usceiidahtus taViiiii aririuhi CEesafisAiigiisti (cujus quadi'age-
tid iiibhteiiiDbiriihi,ei csetera qikii sequtiiituf: QUia simb pfiiiib aiirio Cliristus naius est in Juda;a) iii
dfiSidiibgtedieliifiex, el vetbuhi DdtkiriidiiJeYusa- iplp prbe tefrafum fuisse discordiam, et singulas
''leiii: iieûaqUiiri.de Siiiai, et de sblittiijiiie, et de haiibiies coiitrii vicinas gtriite^ arsisse studip prai^
riiontijOreb : sed de riioiite Sibii, iii quo.icdiueriiaest iiiiridi, ita iil cccilerentet.cavdefenlur. Ofto auiem
JefUsaletiii et de JefusaleiiJ, iii qria Teiiipluiri est liohiirio Salvatofe, quaridb siib Prseside Syrise Gy-
et f eligioDei. Legiiiiiis qridd sajpe Dohiiiius'docue- fiiio jifiiiia est in oi'be terrarum facta descriptio, et
iil iii Teiiiplo (Matili...13) :ct qjibd rioti opbfiuerit Evangelicse doctriiiaj pak Romani iriiperii [Sup.
hiOfiPfpjjiieiaiii tixtra Jufiisalein : et siipia terbtini pace] {jfaiparata; tufic oniriia bel|a cessavertlnt, et
el legeifipafilef ribriiiiiata:Ytifbturipfi.ricip.esjiiliert- iieqiiaqiiarii pef pppida ei yicos exercebantur ad
tiif aiidifC: lcgCihpbpulus aiiribus percipefe. (_Ut prEelia; sed ad agrorum culthm, militibus tanlum
eiiiiiiprius legSiiifeceiit. JSosieavehit ad sermdiieiti\ ; legibiiibusque -HomaiiisV coiitra barbaras nationes
Deii Sed et iil Jenisaleiri piiiiiiiiii fundaia EecleSia bellaiidistudio deiegato : quandp iiripletus est An-
totius Pfbis Eeclesias seiiiinaviii Et lioc dicfeiidiiiii geiofiim ille concerilus: Gloria in excelsisDeo, e et
qupdquieuiiiqueiu speciilrifetiri visioiifepafeisfiiefil, in ierrq paxhominibusboiimvoluntatis(Luc, li, 1-4) ;
iii lio.cet lex et vCrburil DbmiiiicoiJSlUiitiimsit, Et et iri.diebus ejus oria esl jrisiitia et multiiudp pacisi
pulchie rioridixit: iri Sioii et iti Jerusaicm erii, et (Vefs. §, 6. ) bornusJacob venile, et ambulemusin
manebit vefbum et lexVDblriihi;sdd egredieiiif, tit liiiriiiieDoinini: ptojecisii eiiimpopulurntnuni doinurn
de illo foiile oiiliies naiibhes doctriria Dei sigiiificet , Jacob. Posi vocatipneili geniiuiii, el ostensionem
iifigaiidas; moiitis Domiiii siipef vei'ticemmonlium , ad popti-
El jlidicttbiigentes,etdrgiiet papiUdsmulids. Efgo lum suum, id est, popuium JudiBorum, qui appel-
ct iritei' geiiics a judicaiiduih est: nec oihnes iticre- iatiif -clpriiusJacob, Propiieta convertiiur,-el bortatur
dulipafi seiileiiiia cotiaetiiriaridi,sed pfp divefsitale ebs, rit qiii iii ienebris yeKaiitui' erforis, lumen
meritpruffidiversa pasiufi sriiit. Postquatil aulehi susCipjaniyeriiaiis, et ainbulent in lumirie Domini,
judicaveritgerites, tuiic &ii_iiefpopuios riiultos, sives Et qubdariiiiiodoiijud Davidicum canil: Accediiead
ut LXX tfaristuleruiii,:populuirithuUuiii.Et ftbta Pf- erim, eiillumihamini: ei facies vestrmnon confun-
diriemigentes juilifiabuiitUf,qiiia cfedilufaj sunt: > G denlrii\Ps: xxxm, G). Omnis enim qui pperaiur
Qui ehiiiinbiicrcdiij jairijudicaius esl (Joari. iii, 18:). irialutii,odit iuinen, et iiorivcnit ad luceiij, ne opera
PopUlus auteni mulius, qui iritelligitur tsfael, he- ejus arguaiitui'. Vos auterii domus lacbb, dohius po- '
quSquamjudicabiiuf,sed rirgiieluf, qiiia Sd.se' iiiis- jiiiii iriei, veniie meeum, et pariler anibulemus iu
sum Filium Dei iibii receperit. iuuiine bomini: fecipiaiiiusEvangelium Christi, il-
(YetSi ii) Et conflabuniglddios stiOsitt voiriefesi luriiiheitiiifabfedqui dicil: Egesum iuxmuncii(Joatu
el Idiiceitssttdsin fdices.OinriPbeiiaildi studium vef- vni, 12). Gumque hpc jpeutus fuisset ad populuiii
tettif ad paceiri, et pro disccfdia erit iu lotoorbe Jiidseortim_cernehs iiJiposiiileriscbf ePfuitij 0 aili-
coricprdia.Gladii nimabunlur in vomefesyet lflneeae niain iiicfeduliiaie' dufissittialjj, faclt apostfopiiaih
in falces, ut Pmissofurofe bellaiidi, agricUltiifajsef- au bbffiinulri, ei dicit: Ideo eos hortPr,- iit ad te
viaiitj pt ubeffiinas falcibus messes secent. (jiiod veniani, et inecum lue luriiihe'perifUaiituri quia
qiiideniei spifiiuaHier inielligi potest. qiiandooiiinis prb mefito peccaiofuiil suofiifn feliijiiisli popiilum
durilia cordis nostri Chfisti voiiiCfe fraiigiiur, et ttiuiti, dbhiiiriiquuiidam Jacbb.
efadiCantuf spiiiasvitibfiiiti. iit seirieritis seriribiiis ( Vers. ,7;) Quia replelisiintolim+ cl ttugures ha-
Dei cfescal iri ffuges : et postea labores maiiuinii buerunl, 3.5 ut PftilisViiiin;PfO Pliilisihiirrisehiper *
hoslfarurii:inaiiduceriius,'qiiandb vehiehtesveriiehtiri D LXX alienigenas iriiefpfetati sririt, honien Cbiu-
« Yatic. cuni Palat.-,V?n7fif gehtes di gehlisjiidi- Pwep. Evangel. lib. v, ,cap£ 4 • Oros. lib. vi, cap.-
candumesti &2,etlib. vn, cap,.3. Ariiiiiadyersiohepbrro hunc
* Videtuf ex Teflullianp accepisse, qiii cap;. 8 iib. locuni :HifcronyjTii indigere docet Jos; Scaiiger in
advefs. Jiidceosbrthrii SSlvalOiisbis defihit: Cleo- Clifonqlpgica Eusebii,'.pag. 161. At hon videb lial-
p&tra',eoiifegndvitAugusid dnritis iredeciiri': posl liicinr.iionem; f|iiia dixeiitVflieforiyirius.usqtie ad
CleopdlrdriiAiigUsluSdliiSdniiishf>, lidiiidmiiesanhi aiinuin Augusti 28. in iolo' leffarum ofbe fuisse
imperiiAugusli{iiefuritarifii56. Yidemusuutiriiquof- discofdiam, Neque vefoibi loquitnr de AcliacaVvic-
siiiritiua&fagesiind titpfimo dririoifitpetiiAugriSli,quo toriii, aut de coiisuldluAugusii : sed indicaf soiuni-4
posl mofierhGledpalriU ihiperavii,riasciiuf ChfiSius. liibdouon mullo ante ortuhi Glirisli bella'Ohinia
^- QuadrBge-siirio pfiiho, etc- EoieiiTpoieaitissiiua eessavisseac Dominiim'Jesum liaturn fuissfj arino M
pace'gehusItbriiiniiirifruebatiir;' Jatii etiirii tempium imperii. .ej.iisdemAugusti. Quod veteris Ecclesiav
paulb ariiS obsefavCfat Augiislus, iit ffestalufûe- uno 6
cbiisensu firmatum .est.iMARTIAS;
loiiitis iii Augiistbc'Ap:%%: JdhiiiiiQ#"'Vm(fH,iriq*uit, idetii ms. el supef tenqmpax in homiriibiis;etc.
sehielqiqiteittfurii cteohdiiaUrbciriciiibridiiidnlesudm CeeteruiiJconferEusebio-IIieronTiiiiiiiiuhi Clirtftiicpii
clausum, iii hiUllobfeiidre:ieiripbrisspqtid, ietfd riiti- ad aimuni Augustii2y qiii Gliristiest primus;
eliarii Eiiseb. d LXX
riquepace parict,te'fclusit:yideMiis dlienigenas,elc. Muliasiueptiasdebocioco
47 "" .<&. EUSEBU HiERONYMI -','.48.
intinepro pvoprio, quseest hodiegens Palajslinorum, Adittis, Anlinoum consecrarit in Deum, templumque
quasi Philisthinorum, quia P litteram sermo Hebrai- . ei ac victimas, et sacerdoies 36 insliluerit, et ex
ctis non Iiabel; sed pro ea PHIGraecc ulitur. Unde eo Êgypii civitas ac regio nqmen acceperit. Inter
illiid quod in Psalmis dicitur, cum enumeratione scbrta qlioque in fornicibus speclaculorum pueri ste-
e
gentium csolerarum : Mihi alienigenm subditi sunt lerint puhlica3libidini exposili : donec sub Cpn-
(Psal. ux, 10), rion omnes exteras uationes, sed slaiitino imperatore, Chrisli Evangelio cortiscanle,
proprie Palaestinos sigtiifieat. Redditqtie causas et iutidelitasuniversarum gentium, etturpiludodeleta
quare projecerit Deus populum suum domum Jacob: est. Porro LXX conjiiges eorum violatas essesigni-
quia repleti sunt. inquit, ut fuerunt in principio, flcant, dum filios alienos Jtidseis generant. Syijima-
auguribus, a et ominibus, cunctisque sordibus ido- clms quodam circuitu, el honesto sermone plauden-
lolalriasi Non alleiidenda &omiria nec auguria, Mose tium, eamdem ciimpiieristiirpitudinem demonstravit.
scribente, cognoscimus, quajliabuerunlgentes, quas (Vers. 8.) Et repleta est ierra argento et auro, el
ejecil Dominus a facie Israel, ChananaiPrum, Amor- non esl finis thesaurorum ejus. Inter CDCteravitia
ihaenfum, et Chetbseorum. Hunc locum Ecclesia? terrav domus Jacob, etiam auri el argenti muliitudo
tractatores aliter, atque aliler edisserunl. Quidam numcratuf. Inler omina el aligures, equcs et qiia-
enim volunt hcc signifieari, quod prcjeclc populo B drigas, quas Deus multiplieari prohibuit regibus
Judseorum, ingressus sit lerram quondam repromis- Israel: inter idola, qux sunt pperamamium hpminum,
sionis Romanus exercitus; et ejeelis Judseis, habi- avaritia coiideninatur. Unde Donjiniis prajcepii in
taveriiit in Judaia alienigense, qui detoio orbe di- Eviingelio, ne lliesaurizeriius nobis tbesauros in
versarum gentium accote sunt, adducli a Tito, et terra, et ne faciamus thes;iuros, de quibus fur pnssit
Yespasiano, et Hadriano, eseterisque priiicipibus. eripere, ad exlremum infefens : A7oiipoiestis Deo
Alii aiilem pularit lioc non pertinere ad Romana servire etmaminonce,' (Matlh. vi, 24 ). Pulchre autem
tcmpora, sedad superiora, priusquam a Babyloniis illud cohjma versiculi : Semper avarus egel, aliis
vastarentur, quod sub impiis regibus » fuisse nar- vertus Propbeta significavit dicens : Et non est finis
rantur, et a Domino derelieii sunt. thesautofum ejus. Non quod thesauri fiiiein non lia-
Elpueris alienisadhmserunl. Pro quo LXXtrans- beant, sedquod possidentium animus non impleatur,
tulerunt: El filii inulii alienigehmnaiisuiil eis. Sym- Ulraqueaulem gens el Judseofum et Rcmannrum
macbus : Et cum filiis alienis applauserunl. Pro quo per hsec yerba avaritiaj sugillatur. Quod Jiistoriae
scriplum est in Hebraico JESPHICU (IpijSW), quod quoque tam Grsecaenarraiit quam Latinse, nihil Ju-
Hebraii interpretanlur, lo-fwcoe».o-av, et nos ver- doeorumel Romanprum gente esse avarius. Unde
'
limus, qdhmscruni, ut viijorum in gente Judsea G-eif repetundarumlex constifutaest, et quotidie vi-
lurpitudo monstretur. Inlantum aulem Graici, et demus illud Apostolicum Compleri : Qui.prmcipis
Romani boc quondam vitio laboraverunt, ut el cla- non furandum, furqris ( Rom.. n,.2i). s Furein ju-
rissimi philosopljorum Grseciajhaberent d pubbce dicem audit alque condemnatj'udex furaCibr, in alio
conciibinos : et Adrianus pbilosophiae arlibus eru- de se premens senlenliam.
elfiiliunt hodierni Crilici, qui ex ille docere nos vc- Qua causa inducius (Constantinus) intemperaiites'et
lunl in libro Nohjihum Hebraicoi-uih abjiciendam libidinosos concubilus anlea minime velitos coercuit,
jilteram F, ac pro ea usurpandum Gfsccum PHI, y; quemadmodumex legibus deillis lalis, si cui curm
hon atiendentes Hieronynium in librp jam dicto se- istud cognoscere,fdcite potest intelligi. MAETIAN.
culum fuisse ordinem Laiiiiorum elementorum, at- — Faclumid primum lala Gonstaiiiini Legeconira
que iitteras F et Pfl promiscue accepisse. MARTIAN. cniijuiictipnes inieniperaiites ac dissolulas, narral
— Vide qiii» de P litlera tum alibi, tuin ad No- Sozonienus lib. 1,-cap. 8,-in fine: Intemperanlcs ac
niinum librum diximus. dissolutqs concubitusanlea iiiiriimepfohibiloscoercuit,
a Et ominihus.Pro voce ominibus,editi antea libri sicul ex legibus, qucede illis latm suni deprehendere
lcgunt soiniius, cbnlra consensum mss. codicum.
' MARTIAN. ticet. Yide Legem tie raptu virginuin ac viduannn,
qtiaj habeiur in cod. Tbeodbsiano lib. xxix, lit. 24,
h Valic. somnid, quod riomen veteres editi libri _ Yalesium quoque in laudatum Sozonjeni lociim.
" ... f Undeet r epetundaruin,etc.
elsupra pro ominibus prseferunt. Lcges de Repetuiidis,'
<=Duo niss., fecisse riarrahiur. .scilicet pecuniis, sex fuerevel sepfeiii; L. Piso,
d Haberent publice, etc. Hric refef qriaj de Xeno- Tribunus populi, primum de Repetundis rogadonem
crate et de Socratehabet ipse Hieronymus in- cap. i lulit; de qua Cic. lib. n Oflic.: Nondum ceniumet
Osee. De Adriuno autem hfec legiintuf inCbronice decemarini sunt, cum de pecuniis repetundis a L.
Eiisebiario : Adfianus drudiiiSsimusiti utraqiie liiigua; Pisorie latti esl lex, Eodem anno, aut certe proximo
sed in puerorum gmore patuin conlinens:El iterum : alia lex a Cdeciliotfibuno populi lata quOqtiediciiur.
Antinouspuer Regiuseximimpulchritudinis in JEgyplo Deinde alise leges de repetundis, Serviiia, Acil.ia,
moritur; quem Adrianus vehementerdeperiens (nam Coinelia et Julia : quibus sirtaulis aliquandiu judicia
in delictis liabuerai) in Deos refert: ex cujus nornine sunt adtiJinislrata.VPorrode Romanprum et. Judaô-
Ctiam rirbs appeliala est. iGoiisulat qiii volueril de liim avariiia ncn pauca scri|isit Josephus libris siiis
lioc Catamiio Notas Isaaei Gasauboniin Spartianiim. Aniiqq. Judaic. ac de BelloJudaico. De avaritia
De ufbe aulem Antiiioo -nioinin.ilMarlyrologiuiii verolmpeiaiorisSeveri vide EpiiomenDionis in Se-V
Rom. 22 Sept. et 8 Mart.ubi dieitur Antinoopolis. vero. MARTIAN. — Cieero de Glar. Orat. cap. .27:
MARTIAN. L. Piso legem primus de pecuniisrepetundis iulit.
— Yid. in Jovin. lib. n,,pag.-536, nol. h (Iticcol. £ Furein judicem dudil, eic: Sic legimt mss. exem-:
297,iioJ. a). plaria; in ediiis vero pro audii, scripium est arquit:
c Donec sub Constantino,etc. In Triparlita Histo- quai varh.nies' leciiones iion muliuni disiare videii-
ria, lib. i, cap, 8, istajc leguniur ex Sozomeno : lur, nec sunt momentosoe. MARTIAN.
49 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. I. CAP. II. £0
El repleta esl terra ejus equis et innumerabiles qua- Alud quod in Evangelip legimus : Tunc diceiitinonti-
drigmejus. Nori enim dignum est numero quod con- biis, cadile super nos; et pelris, absconditenos (Luc.
tra Dei imperium possideiur. Unde ct ih Psalmis xxiii, 30). Juxta anagogen vero a facie Dnniiriicajma-
diciltir : Fallax equus in salutem (Psal. xxxn, 17). jestalis prsecipitur nobis, ut assumamns peti'aeforli-
El in Exodo : Equuin et ascensoreiridejecit in rnare tudinem, de qua dicium est: Petra refugiurn leporibus
( Exod. xv, 1). El in alio psalmo : Hi in curribus, (Ps. cni, 18). et, Inpelra exaliasti me{Ps. xxvi, 6).
37 etJii in equis : nbs autemin nomine DominiDei Moses qiibque in foraniine pelraj ponitur, ut yideat
noslri invocabimus (Psal. xix,"8). Potest autem pPsleriora Dei (Exod. XXXIII). Et, Ribebal populus de
ulrurtique Iritelligi, quod et pppulus Jndajorum spiritali scquenli eos pelra (I Cor. x, 4). Abscoridi-
contra prseeeptum Deisibi equus, el quadrigasmul- tufque in petra qui ingreditur cubiculiim suum, et
liplicaverit, etterra Judsesevictorum equis et curfi- clauso ostio adpfat Patrem, ut in terrenb cbrpbre
bus sit repleta. V cPnstitutus, Iraiiseuntcm hiundi non seriliat tempes-
(Ycrs: Q:):Etrepleta est lerfa ejus idolis: opusma- lalem.
nuumsuaiuiriadoraverunt, quod fecerunldigiti eorum, (Yers.HV) Qculi sublimeshominis lirimiliaii sunt,
et iricurvavitse Itohio, et humiliatusest vir. Ubi quon- elincurvabiluf aflUnjiovirorum:exaltabiturautem Do-
datri erat Templtim et religjo Dei, ibi Adriahi sta- Qritinus solus in die illd. Cum hosies venefiht, et
lua, et Jovis idolum collocatum est. Quod multi su- orilnem provinciam Babylonius aut Romanus mucro
per illo testimonio ititerpretantiir, quod in.Evangeiio vastaveril, et cifcumsederjnt agmina bellalorum Je-
legimus: Gurii auiem videtilis abdminalionemdesola- rusaleni: tunc nec diviiiaj, riec nobiiitas geiiefis, nec
tiorrisstanlem in sqnclo loco (Matcxm, 14), Et operi ppientia digriitalumaliqiieiii defendere poteruill; sed
nianuum suariim incliriati sunt: et bomo, rationale omiiium erit una captivilas, et Deus solus exaltabi-
animal, tes adoravil, et lapidein.Siintautem qui hsec lur, cujus irarii nullus-.noterit declinare. iMultiliaee
de Judatis inlerpreteniur, quod anfequam caperentur de die judicii inlelligUtit. qiiod omnis cfeatura cpm-
a Bitbylpniisuniversa hsec feceririi, ei ideo dimissi paratiorie divina? gloriaehuniilietur, et iijcurvetur, et
sunt a Deo.Uiide etin finecapiiuli poniliir: Neetgo rtjhil esse se seiiiiat. .
dimiltas eis. Possumus secundum anagogen el hoc, (Vei'S. 12.) Dies enim Domini exercituUmsuper
dicere, quod omne dogma conirarium veritati adoret omnem superbum ei excelsum, et super qmnem arro-
opera manutim suarum, et constiiuat idola in lerra gantem,*El lucc prioribus conjunguntur. In die, iii-
sua, et incurveturbomo, etIiumilieturvir, elseeri- quit, illa in qua exaltabitur Dominus solus, hbc esi,
gere non possit: quia sit a diabolp colligalus, nisi in die ultionis Dominicae,excelsi quique et arrogah-
illuni erexeril Dominus, exemplo illius mulieris, C tes atque sublimes captiviiati et gladio subjacebunt.
quamSatanas vinxerat annis decem et octo,ut nequa- N£Ta<popiY.S)s auterii serrijo de magnis est atqiie prin-
quam coelurii,sedlerramsemperasjiiceret (Luc.xni). cipibus : quod quanto magis superbieriril. tanip aiii-
Ne ergo dimitias eis. Pro quo LXX interpretali plius deprimanlur. Dominus enim superbis resisiit,
sunt: Et noh dimittam eis. Si DeUSlonjuilur, ita in- et hiimilibus datVgraliam"(IPeJ. v). Quide die judi-
tblligendum est: Quia lanta fecerunt, nou parcam cii inielliguht, superbtiin et excelsum, el sublimem,
eis, nec lam iniiumerabilia peccata dimittanj. Si Pro- et arrogantem, diabolum dicipuiant. Qui supei'biens
pheta,; sic senliendum: ne ergo diniiifas eis, qui ioquilui'; Super slellas cmli ponain sedemriteam: se-
lanta scelefa perpetrarunt. (jtiod si de Roinanis in- deboin mdhteexcelso,super oinnesmoritesg&excelsos
tclligimus, verior interprelaiio est: qui subvertentes ad Aquiloiiem:ascendam Supernubes, eio similis Ai-
templum Dei, non eum adorayeruiil, qui victofiam tissimo (Isai. xiy, 13, 14): quando ex Oreirifantium
prabuit, sed idola nianuum suaruin. Sin autem de et laclentiuni pefficietuf laris, ut deslruaturiiiimicus
Judseis, Prophelaj truculenta seiiteniia est, ul contra elultor (Pstil. viil, 3).
populum suum orare videamr, cui supra dixerat: (Yers. 15.) Et super oinnescedros Libani sublimes
Domus Jacob, yenite, el anibulemus .in' lumine Do- et ereclas, eisupCr omnes quercus Rasait, El iii vice-
mini. JDsimo octavo psalnio caiiitur : Fo» Domini conierentis
(Vefs. 10.) Iiigredetein petram: absconderein cedros: conleretDoriiinuscedrosLibani, et cohiminuet
fossa liumoa facie timoris Domini, eia gloria rnajes- eas quasi vitulumLibani(Psal. xxvin, 35). Eiin trice-
taiis ejus. Ego quidem populum cohonatus sum, di- siriip* sexlo psalmo; Vidi impiuni exallalum et eie>
cens. DomusJacob,venite,ei ambulemusinlumineDo- vatum quasi cedfos Libarii, ettransivi, einori efat, el
mini.^Q Sed quia projecil Doinihus populum Jacob: qumsivieum, et non.estiriventus locus ejus ( Psal. vi,
projeCit autem, quia aul fecii, aut passus esl, quaj 34). Quefcus quoque Basaii, quas Aqriilatpvas, Sym-
supra exposuimus; ideo -prisriurilipvobis qu;ieveri^ machus, et Tlieodptio p«),avoi)finterpretati; sunt,
tura siiitmala, el hortor ut ihgrediamini petras, et glandiferas novimus, qua3 etsi fecerint fructus,
abscondaminiin spelnucjs a facie Babyloiiii vel Ro- porcorum sunt alimenlaj n°n bominum. Rasan re-
nvaniexercitus, quando omnia vaslabuiilur, juxla 11- gio est ArabiaJ, ciii imperavit Og, qui appellatus est
a Duo mss. Yatic..et Palat. addunt el reliqua. protricesimo sexto,u.lestreipsa,

h Falso legil Martian. in tricesimo psalmo tantuin_ etniss.pravferunfj
M 3) wsEPii .niPPPMi; . B*
rex Basan, ef intgrpretatiir ^to-^vyv.,ida.est, igno- A.Irpin d.ebej^fjjfic.re tiirrim, priussiiriipiiliiis. stippu-
miniq, quani si cpnfiisiqpem jransferre yolu.erinius,. lati?, pe jiixta Eyangdieani parabolarn (Lvc. xiy.),
iiiagis ciyyrycrM, id est, Bqbylqiwn significat qi.arp cum explere opns liequiyerii, .rjdealnr, Hspc ittrris
:Basan. Super omiies ergoj qui eriguniur in siippr- bene cpnjtrucia persistit. Siri autem efecla in su;
biani, et faciunt cpefa ignpmi.ni.fi,ajquc in cpanp, perbiani, flrnia npn babueiil fiindanienta, caijet su-.
libidinum vplutantiir, Domini vindicla cpnsurget, per epni, a qpo sedificalaest: sicut i|la in Silpa, q»ai
Quod si prudens leclpr quKsierit, ctir in lemplp depeni, g{octp homiiies inlerfecil, Unde el Doniinus
JDpmipicedritia Ijgna sint jips.ia,,et in cenlRsiij:.) loquilur ad apdienles: El vos si non egeritispmniten-
'.'terlit) psalmri legamus jpxta "Hebraicari}yefitalesri.' tiam,siiniMterperibilis (Litc. xjii,3), In cpnsequcjjti-
Salurabunlur Jignq Domiiii, el cedri Libqni, quas tu bus guoque lecturi stimus, qupd Dominus in yipea
planlasti : ibipqsseres nidificqbv.nl( Psql, piii, 1§); sua ajdificayejit Itjrrim, ei leeeril lprci]Iar, pl niacer
et inter cnetera ligiia eliam ced.ri ad laudes Doroini riam circumdederit, sed bsec omnia deslructa sint
prcyocentur: ei in advenlu. Salvaloris, quando pm- alqiie y.;isiajfl;.(ju,iavanp: siiperhia. supercilio inlp-
hes arborps",-.et ligna canipi applaucjent famis suis, muerint,(|sa. yj, Muri tjuoqpe exstruuntui. excelsi,
scripturn sil: Ponqnt in terrq inqquosa ceitrum e.lblk ne pito pivitas deslruatiir, nc hpsiibiis pateat, quia
xum, et cypressumei pinuin (Is.q. xi.i, 19, sec, LXX); B civcumdarilur Ecclesise sapieniissin.is yiris,et onini
et ntinc dieni Donjini super cedrps Libani seimp prp- rationefirmanlur, ne qupd (Ipgiijaperversuni prpeva-'
piieticiis cpmnjjnetur ? bpc; dicepdunj est, qupd ex ; leat yerilaii, De isliusmpdj mniis Deus lpf|iii.t||rad
eodem generehpminum, alii stiblimentur ad regnum_ Jerusalem : Ecce super mqnus rneqs tlepinxi muros
alii deiraiiantur ad pce.nam,.'ctcedri Libani, qu;c pro- tuos, et in cgnspectumcq suni semver (Inftq XLV,18,
pler siiperbiam cpplerentiir., eliganitir, cum boni sec, LXX). Sjii a.ulenj bi qui priiislmpugnayerant
odoris fueriijt, et cupr Appstpjo dixeript: Clirisli Ecelegiam, cognjla vej-ifate, trarisierint ad lidenj, et
bonus qdqr suiiius (I Cpr, 11,ig), pugnayeri.ntprp ea, quam aiiteipipiignaveraiit, t|inc
(Vcr-s, 14.) Et Ûperomnes mqntes excelsos,$t s«- i|lud implebilur: 41 Citqmdi.ficqberisqb. (tisia quibus
per omnescolleselevatos. Sicut in bpnani par.ejn prp deslruc(a eras (Ibid-, 17), ln LeviticPqupqne legimus,
yarielaie yifttjtiim, lppnlegappcljnjiluf Ct CQlles.: dppium^giiêiiiurbibiismu.ralissit, siinlra aiviiunirpr
sic inler inipios prp diver.s_ii_.je vilipjfiim, ef nii.xjpie deinpta iipri fueril, emrjtqri .Tterna ppssessioiie fir^
siiperbise, alji moptes suiit, nlii cpllps, super qups njari, qnod si ip villis et in yiculjs sii, qurjepiurps
crij. dies Dpiniiii, de quibus ^<Q in EzeehieJe script npn babeaiit, semper posse redin]i, et cinpipris pre-
tuni est: Hcec di.ci.iAdpnaiDoiiynus mofltibqs el c.ol- lium fliie.uare (Lev.l. %j,v).
libus: ec.c2.cgbinducam super.vqs glqdiuni, et dissipq- G . (Vers. 1(3,) Et siiper qmnes riavesThqrsis, etsuper:
buntut excelsq veslfa , et contereniur qrm vestrm, _e. omne, qugd. visu pulchrum est. PrP ThqfS's, qi.ofj
leliqua (Ezcclt.,vi, 3). onines siiijilitcr iriiiisiuleriint, spli LXX niqre jnter-
(Vers. i.p,.)Et supef ohincm Inrrim exce.lsain,.'ft pretati sUnt. Hebfaci pptahi, h Hngua prpprie sua
super opxnem .uurun., iiiM.u'/iHn.Qui ad Vespasianj riiare THAIJSIS (pip"n) appeHari, quandp auienj die.i-
Adrianique hsec fefefiiiiiiemppra, corppfalitef ditur IAM(&);, iipn 'ilebraico sernione appellari, sed,
cuivl iinnlela qiise scripfa sunt, quod non turris ex- Syriacp. Habtiil et Josapbat nayes, quas riiittebat iii
cclsa, nou firnjissiniiis murus, npn ulla n:iviu'miiJul- Thqrsis (Ul Reg. XXII,.'49), sed coritrilse smjt iji
tiliidp, el iiegptiaiionjs. indtislria, adversunj vihi Asiongaber.lliibuit etSalcinpn quai ibanf jn Tbarsis
Rpmani exercilus pptiient praeyalere; sed in lantani (III Regix,%%.)>et pnst tjes annos r^yertebantnr,
hiibitatores Judajae
-.- r, venisse
-. ; ,.:;? -'-,-,1 ,.: :;"' i ut
.; - - •: formidinem, ," et l~:.'. airerebaiiiqtie regi argenlpm ef auiuijj, ebur ct si-'
:.' ipsi
cumcpiijuglbus etiiberis, auro Ct afgentp qu?? sibi niias. Sed quia rex ulerque peceaverai, alius dedilus
auxilio fore aestimabanl, in foyeas lerrag dcinersi yoluptati, et ei_lern,.nihi geniium aiiians feminas:
sinl, et profundispinja antra sectatj. Si epim ypra- alius se cum rege Samarise copulans:; fjupd utrt|m-
ciuni et liixuripsprum yeriter est JDeus,quare non qiie/ad etltriicos refertHr , e|.hapri.lipos, in quibtts
ayari auruni el argentuni appelletur Deus'. Aiiiljsee P nihil estaliud nisi fuigor eloqtientiai, el c sensus
ad Babylpiiia'referanl tempora. Ergo juxta leges tfp- diabolica jjrte cpnstniQtus, et sermoiijorluus, qupd
pplpgi;« singula quajquppercurrani.: Turris yel pb interpret^jur ip denlibHS, et sjmilitiidp ra .Ipnis huv
inunitipnerrj. urbis a.difica.ur, yel pb speciilapj, ut nianse, quod senlijur in siniiis; idcirco iii Psalpiis
lpnge yeniCriscernatur,bpstis.Upuspismie grgq nps- legimiis, In spiritu viqlentq cqnfringejsnqv.esTliarsis
0 Paulp cori.ciniiiusYiclorius, quam sicohfusiOnein Syfiaco sermone jam dici, niirum esimagis. E con-
IxqlisferreyQ(ue\imus,%dest (ruy^vicrtv., Babyioriemsi- traiio enirii Syri famrna dicunt, quoii oniniiio origi-
'^n.^ca7'^_j'gisâ{n_£asû,.Ii] quam reh|aliiinji Hie- nenj dtlQii _»!jBebrxojqm, qjieniadmpdumei tpia
fonyini IbeiirivlaudatnifAiJios cap.!iv.'Nobis "nrseter " Syioiiuii: Iingua, taiiitiniqtie diversuin esl fofnia.""
mss- fidemiiihiliicere duxiiiius.' V c Et sensits, eic. Iri aniea editis libris legiiriiis, Et
t>R:.hbitip.ri!mb?PCQSI opinio, in qiiamei Gj^seci sCnsusdidlec.ticadrtecorislructus.MMciSKVi.-
a pprderiq edjtp.s, Tjiepr — Ita et niss. npsjri et Mri|tian. prseferpijt. Vele-
ppncesserunt, Paraphr^stes.afii.
doriis Iferaeieeiisls;'aique YefiiniHebrscs pfim res vulgaii dialeciica, quani qtiidimarieiriiiiereiicis
ita sensisse, vix credam; nam, quod et Drnsius arii- vitio veftere Hieronynius. solel.' Vide infra, et jn
niadyertit, dubitari etianj potest. anVTh;.rsispmnino cap. YP§gp. . V VV
mafe sigiiificeli 'Qtiod seqiiitiii', rion Hebfaicb. sed
.53 COMMENTARIORUM 1$ I|AI4M P||OI>IiETAH LIB. 1. CAP. IL 5|;
(Psalni, XLvn'.,S), El ide bis.navibiis jj_lfi_n.jb_.ias.A prppipquayerit, cito ypratitr et (.eperit,: e|Lpmiiia:
Ipquilnr; Vm qlis.nqiiiurii,qrimsunl trqiif JS.tliiopiqni. dpgnjata, falsitaiis, quaj.nfl_^c,-i{i,pl9,.n__)mina_oi^ri._._j;
(infra, cqp,iLyiii, l,s&c. L^X^Spnt auippi eeo.iilra- epjjiio.d siiriiilatgisiiilatque .Gpiiljcta, p._hi_ns«pnr
rjo et bpnai naves, deVquIbiisiii eisdeni psajmis dir lerenf-ui'.
Vcithr: Quidescenduhlmare ih nqvibus,ef fqcmntppus (Vers. 1|J),ljtjdie illq prgjiciet Jiqniqidglqarqenif
iri qquis triultis. Jpsividerurit Qpera Dopiipi, et mirq- sui, et'siniulqcxqqujijsui, Qu<e-fec#xQtpbij'.\ttq$f>r.aref:
bilia ejtisin profundo\Ps.cvi, 25), Qiii eriim in iqlpqs el vespertiliq.hes,et ingredielur in fisstirqs pe?
sajculi hiijus ftuclibusrip.nsuril otio.si,scd pperajituiy trqrum, et cqvernas saxorum q. facie formidims Do-
el mcrces pprtanl doniinicas, et ad 'jpprfum qjiietis mini, et d glptiq niqjestqiis ejp.s;_cum surrexerit per-r
' venire
lestiiiant,ipsi vident opera Doniini, ,ei iiiirar cuiete terfqm. Ssep.e:iiixiipusaiênlu.ni et fljirumprp
biliaejus jn proluudp, quandpad prbfundajn sciehliam serjnone,'et seiisu af.cipi, quaepum a peo hpmini-
pervenerlnt. ef umversa scrinanies, lioc esf, eliani bus data sint, itl yel Ipquaiituj', yel seritiant Deuni,
profunda Dei et mirabilia ejiis aspexeriiit.2_i__|Joser et laudenl creatprem sutim, ijji abutuntur lioc iniir
jiiius Tharsis urbem 'Cilicia. Tarsum arbiiraiur : alii h.ere in idploriuii siriiulalionepi,; j'uxta illud _quQc|
-regionem'piilaiit Indtie, et hoc nomine etiam deduo- scvjjituni .est.: Dedi eis argentiitn el qurum:; ipsi verg
decim geniinis lapidepJ appellari, qui apud nos vo- g de qrgenio et aurp nieo qperatisunl Rqqj,(Ose. n, 8).
catura Chrysolilhus,ob marini eoloris similitudiriem. Cuni ergp quis Ppmini payorp pcrt.errilus primuni itt
Melius auiem esl, TJiarsisveimare, vel pelagus, ab- spelpnca jiectpi'is;sili idoia cphdideiit; ,et lj$ ip vp-
soliile aecipere. Keque enim Jonas de Joppe navi- raginibus lerraj abscppderii,Vn.on audens prpferrp
gans, ad Indiam poiefat peryenire, ad quam illp mari qupd male fliixerat: secundiini prpfeptus _est, ut
ripn h pptesj,iiavigari; sed si.inpli.ciierireii) pejagus, priiis -caeiata projiciat, el iri se e^se ripn piil|a.ljiy,:
el ad quasciimqueinsulaspergpre., Quodque segui- Pro talpis, quas nps iriterpretati sumus, LXX yanq,
lur: El supet ornne,qttod visu pulchrunt esl: sive ut Aquila e o/?yx7«,Symniachus infrucluqsq, Tbepdotip
LXX transluleruiil, Ei super qmnemqspecfumpulchri-: ipspni yerbuni, nebraiciim jposuit f jPHiRpjiA.ROTH
tudiritsnuvhtrri,epdem sensu accipiendum, quod de- (ni"!^). Est auiem anirriai absque pculis,- quptl
slruatur a die Domitii quidquid pulchfuni videliir in sempef teffara fodii, et liumum egerit, et radices
..v.erbis,et humana ratipne cortslrucium, s'i se efigat ssubtej' Cbinedens,fpugibusnpxiuni psiiquod Grsccl
conira scieniiam Dei. «O-JTKWK voeanl. Yespertilip aiilem ribcturiia avis,
(Yers. 18), El'incurvabitur subliiiiitdshomimtrii,et quic Congruumab eis nomen accepit vmTepis, eo
e humiliabitur allittidq viroruni, et eleyab.iiur.
Dominus quod inripcte vplitet, parvum aniniai est, elmiiriuhi
solusin die Ulu, et idqla d penilus contereniur, Tain- ,Q simile,,rion tam voce et carilu fesonans, quam slri-
"
diu yideiur humanus seimo babere falionem, «juam- dpfe: quod ciirri yideatur volitafe, lucifugum esl, et
diu diyinse scieniise npn fuerit cpmparaius.. Cum soleni videfe non patitur. Isiiusriiodi aniinanlihus
auleni njeiidacium yerilali, quasi stipula igni, apr idpla cpmpai'ala sunt, quaacseca el (enebrosa poliin-
a Chnjsoiithits.Gr.-ccehocnomeii scribunl cpdires Sangermanensis unus oronium oplimus ac velustis-

ihss. v.pvpplifios. Es{ ajjieip Chysoliiliiislapis surpus, siiiiius, qjri Gjiscca vprba accurate splet expfiipere,
. sen aufffl cbioris genima;,misidinistproVqupqiielia- o/iyxVpc, et sic ptiairiiiabet RegiUsS7S6. M Cpfber-
bet cpinreni virideiii seu hi;|i'iiiiini, pnde apiidHe,- iinri's'2()28qrktq, prpbpww.\\ uhiis tantjjm Cplbcrf.
briccis fiici.iur' TAflrAf.?', UVp oficias. Sarigei'man|nsi§alius nosier ppfKSA.A:iictOr:'
êifipjj_j'.-."_Clial_rlô'g--.jN)3*
Kerimijprna, p.rpptprcq/6r_Jiri riipriirum,POITP'.Jpse'? ritiiie Mariuscrip.ipjUiirdiKil.o^vxTaiegimus.'Yeieres
pbiis' 'iiiarsis "hrie.i)' 1_|Jjpjoe"'Tliarsiimarbiinitur Hieroiiynji editi opyyus babehi. Sic jegit et piusius
lib. l Aritjqq. cap.'\6. Yide siriilliier liji'.;yiii,.cap.2. puiaiqiieslgiiificare jipsse tglpqs, sed fix '.credereni
Ds liipideaiilem, qui vpcatur fhqtsisiiciiChrysolir eiiariisi ypra leciio esyj.Miirtiaria?iislegerat bp\>~w.f.:
thus, cpiifjjle Bijjlia sacra Espd. '" ' cap. xxvjti., 20, et "f''PpsujTPhqrphqfoih. Hiciocus oniriiripdivefsus
Apocal. xxi, 20. MABTIAN. '_ est in Massoreiliicocontexiii Hebrscp :"ii.irnMassp-
h Npn pqlesl nqvigari. 4'id.vi iio{]}.erntiri_ pcogra- j\ reiiiaj noriien Pliafphqrolh 'diyiduiit jn duas yiices,'.
plium Hierpriyn.nJT._jii.r!e risgeijiientej»i*;ViiJltVeijiing . ritTp, n|_^,/ap/tp.Vj.eff,..t, <jupd:inleppfetatum eit^
Jeppe inTiiiiiairi jiosse iiavigari : al iiieliusarbitrpr ad fodienduin foveqs. S,eptpaginla pl Ili.erpiiyniijg
audire speciaterein 'inaris iilediierranci ac jiorius miicam
aut fesieiu aufi- lapiuri. diciionem ; .elAbpn Ezra ppnlpfniir
J..'_ip|_, q iiam iipyuriicpjijeciprem, ""'""" ter, scribuiilur ut dumdictiones, inquit; scd qpiriig
iiin:|:'fiiARTiAM.:"''-":"-:..""''". '-:T" "-".'
-'.—-GimferH|prpn. in Jpnai Cj.p.i; Pliiiiiini quoqtie rrica est,,esse ,((»?/Hni''«?(ff«»f.'A_qpiIa.prp
sive phapharpharolh, ppsuit, bp&y.Tcts'
pliqtjphqrpifi,
npn ppvyg?}if
Ijb. v,'cap, 15^151, eiJib'.jx,piip;5. Spliniimc:58," babcnl editi libri. MABTIAN. :
Strabonem lib. vi,ipgyn»d.eiiiqiipOyidiriiiiMeianipf-T '«—HPCuiio abliidurit nostri mss. guod per f le-
: pbns. lib, iy, expujiis iriaxiifie auclprjiate iijdiaijj
guni Farfqroih, quemadnipuiime*t"duo aliiSangerhia-
iEtliiopiciiriidesignari iriielligiiur, adquam Joofis iienses, diioColberiirii, alque unus Rcgius Monifau-
navigaretw"-Kjiis testiiiipjijp i,aureji{iii's'Vajl;iElegaii- Conioiesie, haberit. Videlur nihilDs^ciuslegendum,
iiar. lib. y, pap. {.,.Ilierpijyinpm cajunjnia libf.ral. "
: c Viitie..,et elevabimrfortiiudo j>iYprKni,"e!cV pi'33positan lilieraradicali Imjiis verbi, Hqphqrphq-
a Penitus conlerentnr. Posi ba:c ver.ba"addiiniediti rollt, velHufdr.fdf.olit.Cur. liocnomiiie ,|a|p3i yo.ca-
libri coniexiumsacriim Isaiaj ; Et iiitroibunt in spe- reiiiui',"docel liochartus in Hieriizpicppai|. i, Jjjj,
tuncas peirarum, eieV,usque ad versurn conseqiicn- III, c. 55. Hebra>ushabet : 1U/>vD"t<n.]a DDbib^n
tcm : sed niliil iiiVeniiur iii exeiiiplaribiis niss, : ^pmnoii^SNirora,'.
pnetcr id quod nes"edidimus. MARTUN. e sub terrm coinedens;et niOxLatinis lit-
e Lcciienem Aquilaj inquit Montfauc. sic effert lCiisPalaliri., asfalaca. Vatic.,,KJJKKK?.
.BS S: EUSEBH HIERONIMI .''"'!.''. ' B6
turacaecis: et omnia dogmata contraria veritati.. /V.fendatis eum, quiomnino nihiii est? Ergo ecorilra-
Qusecum in die Domini fuerint derelicia, ingredien- rio sic intelligendum : Cum hsec universa veniura
tur hi qui projeceriiil ea iil fissuras petrarum, cavef- sinl yObis,et prophetali spiritu prsedicantur, moneo
nasque saxorum, ut non in lerrse pulvere et vililuto, alque priecipio, ut quiescatis ab eo qui secundum
sed in firma ratioue versenlur, et inveniant sibi di- carnem quidem bomp est, et habet animam, etita
yersa virluliim foramina, per quas a_dveritatenrva- spirat, et naribus halitum traliit, ut nps homines
leanl pervenire, Hajc juxta anagogen, ut poiui,brevi spiranihs, et vivimus : sedseCunduni divinaijimajes-
sermone perstrinxi, quae""Hebrasind Babylonia refe- tatem excelsus et est, et repulallii', et creditur.
runt tempora et subversioneni Jefusalem, quando 0 Tacitariiccum mentepertractans, Iion pPssum inve-
surrexit Dominus terram percutere Judaeorum. nire rationem , quare LXX tam perspicuam de
(Yers. 20.) Quiesciteergoab homihe, cujus spiritus Christo propheliamin Grajcumnoluerint veriefe.Ca^-
in riaribus ejtis : quia excelsus repulatUsesl ipse. Hoc leri enim, qui verteruniquidem, sed sermonemam-
praHerrnisere LXX, et iu Graicis exeihplaribus ab biguum ad impietatis traxere sensum, non niirum
Origene sub asteriscis de editione Aquilie additum cur male interpretati sinl, nec voluerinl de Chrislo
est, quod in Hebraroiia; legiiur: " HEDALU LACHEJI gloi'|osum quid dicefe, jrt qtiemhpn credebant: d vi-
MENAADAM ASERHASAMA BAAPI1PH0 CHIBAMA NESAE B delicet Jud;ei aut SemijudLei,id est, Ebipnitaj. Quud
HD.Ubi nos diximus, excelsus repUlaius est ipse: autem Cbristus excelsus sit vel ahissimus, qui 45
Aqnila iiiterprelaius est, iriquo repuiatus est isie. 44 alio sermone apud Hebraios appellalur, ELION (TihV),
Yerbuin Hebraiculu BAMA (H03,), yel vôip.a.dicilur, in octogesimo sexio psalmp legimus: Numqitid Sion
id est, excelsum, quod et in Regnorum libris, et in dicet homo, e et liomonatusesl in ea; el ipse fundavii
,Ezecbiele legimus: vel certe in quo, et eisdem lit- eam Altissimus (Psal. LXXXVI, 5) ? Et in Evangelio :
teris scribiiur BETH,MEM,HE: ac pro locorum quali- Eltu puer Propheia Altissimivocaberis(Luc. i, 76).
tate, si voluerimus legere, in quo, dicimus BAMMA ; Ac ne longum fiiriemirahani (in expositione enim
sin autem, excelsumvel excelsus, legimus BAMA. In- sanciarum Seripiurarum veritatem debemus sequi,
lelligentes ergo Judaji prophetiam esse de Ciiriste, non coutenlionem) in islo loco BAMA apud Hebraios
verbum ambiguum in deteripreui parleni inlerprelati non excelsusdicitur, sed excelsmri, id est, ipsa alti-
sunt, lit viderentur non laudare Clifi.stuin,sed nihili iuda atque sublimitas: quasi si 46 de aliquo dica-
pendere. Qure esl enim verborum consequentia, et mus, non est divinus, sed divinaiio: noii est rivus,
qui ordd rationis ac sensus, ut dicamus : Cum haec sed fons: noiiest liomo, sed ipsa humanilas. Origenes
I.la se habeaiit, et dies veiiiura sit Doniini, in qua hunc locum ita inlerpretatus est: Quia siiigularitcr
universus Judsea; stalus subverlendus est, et omnia C de uno linmine diciiur, referri polest et ad Dominum
conlerenda : moneo vosatquepra'cipio, utquiescatis Salvatorem : jubenle Prophela, ut.quiescanl ab eo
ab homine, qui ita spirat ac vivit, ut nos boinines, qui in inagiio aliquo repuiatus est; licet imprBcsen-
quia h in nihili compuiandiis est? Quisquam ne bomi- liarum videalur ul horiio, et spiramen babere in na-
num ita quempiam laudet, ut dicat: Cavete ne of- ribus, sicul el caiteri spirant homines.
a Hedalu lachem, etc. Quot ac quaulse sint cor- pro Hadam: deniqtieRamrnacum duplici, »i,'quam-':
ruptelae Hieronymiani contexiusiiianlea editis libris qiiani mss. cum uiio habeant: liam hnc, iilquit, pns-
non audeo dicere, ne calumuiaior Cfiiicus alicujus terius veruni esse osiendunt ea quse seqnunlur: Sr
caluinniij! meVinsimulei, Uli fecil niore sup cum volueriinuslegere, in qiio, dicimusBqmma;sinautem
editum vidit Prodronlum S, Hieroiiymi, in qiio de excelsuiii, vel excelsus dicimus Bama. PiiStieino in
prajsenii depravatione dixeram : Legat igiiur aiquus Nesab anliqua consuetudine elisam aspirationem
rerum assiimaior totum huncce locum, et siatini per- heih, ejusque vpcalem, idem nctat, cum iulegiuiii
spectum babebii nihil depravaiius edi potuisse in vociibulunisil.Nekesab.
h Vulgati, quia in nihili; eimox qui omnino niliil
operibus Hieroiiymi : n:im qiiod ipse repieliendit in
Judmis, Semijudieis et Ebioniiis, id i|>sum impin- esl, pro-iiiliUi.
o Tacita rnecummenle, etc. Videat nunc inlensus
guni in sanctiim Doctorem prava Jectione Hebrsei
texius seu vocisnG3 «ama, quaiiilegunt bammecum _" Hieipiiymu Joan. Clericus, calumniaj SS. Patruin
Obc;ecaiis Juda?iS, qui sermoncm ariibiguum ad ini- addictus ; num Cpnmieiita sinl Aseeta; Bethleheme---
pielatis tfaxere seiisum,-ne de Cllfisto gloriosum lici infainanlis LXX Interpretes , quod. dixerit
quid dicerent. co.-demLXX, noluissefideisum Sacrainenlapetspicue
Ciselerumnon omitio ih aliquol riiss. codicibus Elhnicis prodere.Qe.na iiifamenicaluinui:e Clericanai
posilum esse Eser pro jiser, ei nesama pro nasama. scopiiluiu bic loci inveniet, qui hujus Sociuiani
Qu.estiones Hieronymianaslegerit. Suspicatur pnrro
' Hebraice positum legimus': ~wk D"Nn-VO027 "i?"n Hieroiiymus in cap. xvn Jeremise, propbeiiamisiam
mzwtatiea.-v&ia.nsyra-.. omissam a LXX Interpretibus, ut parcereiit po
,--'-. .:.-..MARTIAS. suo. MARTIAN.
pulo
— Nostri mss., Eser itesamabaaffo; alque ita qui- d Al. cum ul vocula, videlicetut Judmi, etc.
dem rescribi malim. Veriiin alia prseterea duxit e e Duo rijss. Yatic. el Palal., dicel lioma, quod
mss. emeiidauda dociiss. Drusius, jff«d/ttnempe pro homo nalus sitin ea.
Hedalu, in niss. pleruniqiie est Hedql;..lum Haqdam
5T IN ISAIAMPROPHETAM LIB. JI. CAP. III.
COMMENTARIORUM 58
LIBER SECUNDUS,
45~46 Firt't0 in Isaiam primo volumine, quod A iui comedespanem ttium, donec revertaris in terram,
ut potui, non ut volui, celeri sermone dictavi: sen- de qua sumptus es (Gen.m, 19), simililer audien-
sum polius Scripiuraniin, quam compositaj oratio- dum. Ncc non quod a Salvalore dicilur: Non in pane
nis verba perqnirens: nunc Iranscendam ad secun- so/ovivit homo, scd in omni verbo quod egrcdiiur pcr
dmn; et quidquid in me virium est, pronacquo in os Dei (Matlh. IV, 4). Foriiiudo igilnr panis aulere-
Doniiiium voliinlaiis, offeram ei qui per Prophetam lur ab eis : a ille qui dicit: Ego sum panis vivus, qui
loctilns est: Ego visiones mulliplicavi: el in mauibus de cmlodescendi (Joun. vi, 51). Et fortitudo aqux,
Prophetarum assimilalus sum (Oie. xu, 10). Unde de qua idem Domiuus loquebalur : Omnisqui biberit
obsecro le, virgo Cbrisii Eustocbium, ui nnbis in ex aqtta hac, sitiet ilerum : qui aulem biberil ex aqua,
Sciiplurarum explanaiione ceilanlibus, tu cum Mose quam ego dabo ei, non siliel in mlcrnum:sed aqua,
ad Diiminumeleves m:inus : ut qui exeuiiles.de quam cgo dabo ei, fiet in eo (ons aqum salientis in vi-
Êgyplo, mare iransivinius Riibrnm, vincauius lam mlernam (Joan. iv, 15). De hujusmodi piuiibus
Amalec, qui inlerpretaiur devorans et eHngens; et elin Proverbiis legimus : Aperi oculos luos, el replere
pnssimus lecum dicere: ReiiediclusDominusDeus panibus (Prov. xx, 15). h Habenl Judcci panem, sed
meus, qui docet manus mvcisad pimlimn, et digitos absque forliludine; habenl aquas, sed absqne ro-
rneos ad bellttm( Ps. CXLIH,1). B bore. Lcgunt enim Scripturas, sed non inlelligiint .
(Cap. III.—Yeis. 1.) Ecce enim dominalor Do- tenent inembranas, et Cbrislum, qui in mcmbranis
minus exercituum auferet ab Jerusalem, et ab Juda scriptus cst, perdidcrunt (lCor. m). Lacle enim
validum, et foiiem; omne robur panis, el omne ro- aluulur, quasi parvuli, el nnii solido cibo. Et quia
bur aqum, Iluciisque de judicio dici pulanl. Quod foriiltidinem pcrdiderunt, et infirmi sunl, proplcrea
sequiltir, de captiviiate veulura; quam alii ad Baby- olera comedunt. Athletarum aulem solidus cibus
lonios, alii referunt adRomanos, Sed.riieliuses.t, ut esl, qui ct vilam sustenlat huinauam, el viveniibus
supra dixinius, cuucia rcieni ad Dominicam passio- pra:bet fortiiudinem (Rom. xiv). I)e isiiusmodi jiane
nem. Posiinlcrfectionem quippe illitis, omnes graiise et aqua, quod aiiferaiilur a Ji.daMs, ciiam alius Pro-
ct doiialiones ?ublaiai sunt a Judoeis: secundum quod plieta lestatur, dicens : Ecce dies reniel, dicit Dorni-
in Evnngelio scriplum est : Lex et Propheim usque nus, el emiilatn fumemsuper lerram : non famem pa-
ad Joannem Baptislam (Matili. xi, 15). Et esl ordo : nrs, neque siinn aqum, sed famemuaudkndi sermones
Qunniam noluistiscessaie ab liomine, cujus spirilus Domini (Arnos vm, II).
iii uaribns ejus, qui excelsus reputalus est: sed (Yers. 2.) Fortem el virum bellalorem, judicem
econli'ariofudislis saiiguinem jusii, et cogiiasiis con- el Prophetam, el hariolum, et senem. Pro forti,
siliiim pessimum, dicenles : Alligeinus justum, quia C quod solum esl in Ilcbraio, duo simul LXX Irans-
inutilis esl nobis (Sap. n, 12); ideo fructum adin- tuleiuiit, gigantem d et forlem, cumdem volenles
veiitienum' veslrarum comedetis. Nihil apud Judieos giganlem esse, quem forlem. De forti supra dictum
posl Passionem Domini forie, nihil validum est: scd est. Gigantem aulem in boiiam paiieni, hoc est, dc
omnia inlirma ct languida. Nec aliquis polest aptid Dimino Siilvalore, in octavo decimopsalmolegimus:
eos dicere: Oinnia possum in co, qui me confortat Exullavit ut gigas ad currendain viam suam: a summo
(Pliil. iv, 15), Chrislo Jesu Domino noslio. Etquia cmlo ecjressioejus, et 4S occursus ejns usque aclsum-
juxtaLXX icgimiis validumel validam; valido illud mum illius (Psal. xvm, 8). Siu auiem legerimus,
possumus coaptnre : Douec occurramus omnesin vi- Nemrod giganlem (Gen.x), qni 1'uiiveuator coram
rum perfectum,inmensuram mlatisplenitudinis Chrisli Domino, el giganlcs (Gen. vi), piopter quos venit
(Ephes.ix, 15).47 PorrovalidiC: Volo, iii(|uit, omnei diluvium super terram, in ccmrariani pariem acci-
\os virgincmcastam exhibereClirisio (11Cor. xi, 2). piendi sunt. Yirum quoque bellalorcm juxla hisio-
Fortitudo aulem panis, et foiiiludo aqua3, pro otnni riam sic inlelligimus, qund capii sint, el usque ho-
cibo, et potu accipilur. Legimus quod Moses fucrit die. servianl, el non deposuciint servitulis jugum.
Lin nionte Sinai, et quadraginla diebus panem iion Sed ne judices quidem habeanl proprios, Roniuiiis-
comedcril, et aquam non biberit (Exod. xxxiv). f que subjicianlur judicibus : in lanlum ut de princi-
Illud quoqueqtiod ad Adam dicitur: In sudore vullus pibus eorum, qui esse videnlur in populo, Romaui
a Supple et auferet, aut quidsiinile. ouz E'%O-JO-I
T)jvio"%uvTOU«pTov, OUTS JJHJVT»Vicyjiv
h Sicut toium liunc sensum ex Eusebii Commeii- TOU vSaros, e/C.
lariis exprcssit Hier. ita ha;c potissimuni verba pene 0 Vaiic. audiendi sermoriisDei.
verlit. 'lou5«?otys _/iivsyovo-i {ilv T6Vaozov' /.«.).TO d Drusius pntat posterioreni vocem fortcm ex al-
y«p TKMwo-iw,-
JSU/J.1'TITzol-JTzpaypoôTJtn ypap/ââ, lera Editione desumptam fuisse.
TOV
?'M&!>.yi-jiiG"/.QV(7i SEycj&iQ-Y.ovGt.
ETreiSvj
VO_JU)V. ouSsv,
S9 S, EjUSEBIJIIIERDNYMI CO
piincipcs judiceni. Scd cl Jioc diccndujn. quod nulr \ qui sjilvanlur pc_rpcenilcntiam, Chrislus est : brevi-
lus sit apud eos bellator in lege, babens sciciiiiam ler numcri hujus sacramenta pnndamus. In Genesi
judicandi: sed omnia vana sint, et cndiiea, clp.ena Ieginiiis,lo:.ienie Ahraham ad Doniinum,quod a quin-
siuliilife. Dc Propheia auiem, quod apud eos csse quaginta primum jusiis, si iiiveniaiilur in civitate,
cessaveril, nulli dubittm est. Quoeriiiiiisjuxia He- dixcril ujbem esse salvandam. Ei septem hebdoma-
braicum, quomodp inlerpretemur hariolum, quem darum in c Numeris, id esi, Pcnlccoslcs celeberrima
omnes inlcrprelali sunt divinum : excepiis LXX, qui festiviias esl. Jubileus quoque, id est, renijssinnis
pro hoc conjcctoreintranstulernnl. Ei dicendum quod aiiiius, qui septenis aiinorum licbdomadibus, id est,
SECJJC eiiam per hariolos fultira dicnnlur, sicul in quadragiiita novem annis texilur, in quo clangunt
Bilitamdivinolegimiis, et indivinis quinque uibium tubaB,et ad omnes reveriitur antiqua possessin, boc
Pakesiinaium, Gazaj cl Ascalonis, Getb, et Accaro- cortiinet sacrameniuin. Unde el David in quinqunge-
nis, elAzoti,qui danl coiisilirtm quoniodp arca Dc- simo numero Psalmum scribii pcenilenliai. Legimus
mini remitialui' (I Reg. vi). Et esi sensus: El vera quoqne in eodem Numerorum Iibro, quod de privrta
clialsaa Judieis parjter aufereiitnr. Scnan qnoqne, et spoliis, quinquagesimuin [Al. quingcntesinmni J
qucmLXX presbyternmiransiuleruiii, inielligit [Al. capui, tam de hominibus, quam de jumemis acci-
inlclligel] ablatum a Judjeis, qui scierit in Scripturis B piant sacerdoles, et quinquagesimum lerilse, <_ui
sr.nciis presbylercs mcrito et sapicntia cligi, non custodiunt fores tabernaculi. Illa queque E\angelii
ajtaie. Neque enim apud Judajos sencs esse ccssa- parabola (Luc. vn et xvi), in qua dicunmr duo debi-
runl, quos uaqns ad decrcpilam senecliiicm saipe lores, unus qui debebal quingentos denarios, el aiius
venire conspiciiiius. Ei invetei'atos dierum malorilm quinnuiigiuta, ad hanc refertur intelligentiam. Unde
duos presbyteros juxta Tlieodplionem in Daniclis et Ajioslplus apud Ephesios, quibus mjslica qiia>que
" principio legimus (Ditn. xm) Nam el Mosi praiei- dissoivcrat, vull permanere usque ad Penlecosten,
pilur, nt eligal presbyteros, quos scil es-se prc-by- 50 donec perfeite nd Dominum converlatilur, di-
teros (Exod. xvm). Et apnstolus Paulns, qualis ceiis : Osliumenim mihi apertum est magnum ei evi-
presliyter cligi debeal, pleniss-ime seriblt ad Timo- dens, sed advcrsarii multi (I Cor. xvi, 9). Iiiiitntur
theum (I Tim. v). Unde el in Proveiiiiis dicitur : auleni, eldiab'ilu-. Israeliticuin exercilum, de quo
Gloria senvm canilies ( Prov. xx, 29 ). Quoecst ista Jctl/i'0 d dederat genere suo Mosiconsilium, ut con-
caniiies? Iiaud dubium quiii sapieniia, de qua scii- siiiueret super populum tribunos et cenluripnes et
plum esl: Canitieshominum prudentia est (Snp.iv,8). quinquagenarios (Exod. xun), Unde impius rex (IV
Ciimque nongenlcs, ei eo amplius annos ab Adam R'Q. i) mittil duos quinquagcuarios cum subditis
usque ad Abraham vixisse homineslegamus(Genes, C sibi militibus, ul exhiberenl Eliam : qui divino igne
xxiv), iinllus alins prius appcllatnscst presbyter, id consunipti sunl. Tertius autem salvaiur ex eis, qui
csl, senex, nisi Abrabani, 49 <I"imullo paucioribus couversus ad preces, poeiiiicniirjesacramenla cogno-
annis vixisse convinciliir. Unde scribil el Joannes verat. llnde cl Judroi, noleiites Domiiiuiiiesse per-
ppsi puerps et juvenes, etiam ad senes, d cens, Scri- feclurn, nec principem quinquagenarium, dicunt ad
psi vobis, palres, quia cognovisiiseitin, qui aprincipio eum : Quinquaginta annos nccdumhabes, el Abraltam
est (l Joan. n, i j). Et Robiiam filius Salomonisideo vidisli (Joan. vui, S~)? Et ille sciens se esse non so-
perdidit regnum, quia noluil audire presbyleros Ium posniientium principem, scd et juslorumiespon-
(III Reg. xn). dil : Antequam Abraham essel, ego sum (Ibid., 58).
(Vers. 5.) Principem super quinqnaginia. S-JVSXSO-Quod auicm Domiuus Princcps sit Quinquagenuiius,
Xiv.oisa parie touuii. Quoinoiloenim Centtirionesvo- ex una festivitate inielligere ppssumus, de (|ua ail :
Ciiiitur, qui cenlum pisesunt militibus, ei Chiliarchi, Dominus esl Sabbathi, filius hominis (Matth. xn, 8).
qui niille, quos nos TribunoS'appcllamus, ab eo quod Qiiod si Snbbntbi, et Kaleiidaruni. Si Knlcndnrum,
pr.csinl Iribui : sic in isiaelilic.j exercilu Quinrjua- et Pascha", id e»l, Ayyirorum. Si Pascbai, et ,!ubi-
gcuiirii ujcabanlur, qui in capiip erant qiiinquaginta lei. Si Jubilci, el Tabernaculorum. Si Tiibernaculo-
miliium. Unde el Deca-.osh dicimus, qui dccem proa- D rum, et Pentecnsles, qiire ad quinquagpsimum re-
siinl lioiniiiibiis.Nec miriim si apud Judseos omnis feiiiii' nuinerum.
perieril dignitas bellatorum. cum militandi sub gla- El lionorabilemvultv, ct cqnsiliariitm. Pro duobus.
dio, etarma portandi non habeant potesl.iieni. Quia id csl, honorabili e vultu, et consiliario, LX.X uniim
veroqiiinquagenarius numcrussemperreferlurad pce- virum admirabilem coiisiliarivmtransliilcniiil. Inler
nitentiam : princepsque poeniienliaj, et caput eoruin, crclcras gratias etiam hocDominus aufercia Judsea,
a In Daniclis principio legimus. Ecclesire Christi madaruin in Numeris nudiim lantiim, utpote rejam
lcgebant librnm Dnnielis juxla Theodotioriis cdilio- ih Leviiico cxplicaia, reperiaiur nonieii cnp. sciii-
ncii), in qua hisloria Suâpiifc erat posila in prin- cct \xviu. Hinc quoijiic p.mlo \w,\, pro Lcgimus
(ipio vohimiiiis qiiam nii c.alcem reposuit liierqny- qnoquein eodem Sumcrorum libro, Leviiici liurum
mus ; quia non b;ib.:lur in lexlu Hebraico. — Nimc subMiiiul; liiliii inmen illi suffiagniiiibus mss.
ad fincm est ejus lihri, quju Visio undecima inscri- d Yaiicani codicis scnptor liujiisiiiodi glossema
biiur. hoc loco interscril: Notaudum Jeilno socer.umdici,
h Vitiose lec.lum a Maniaiifro decimas. cum Raguel sbccrum Moijsi legamusin Exodo.
« RescribU Vicior,».1Levitico,cum septem Hebdo- « Palat. cum Vntic., Iwnorctbiliviro, et consiliarip.
61 COMMENTARIORUM JN .ISAT4MPBQPHKTAMLIB. II.-GAP:.'in. C2
iil iiulluni IiabCflnleonsiliarium : sed faciant euncia J±, cum Aposlolo dicere poieraiit: Egq errirnsum mini-
absque consilip. Et Graaci poetffia laudabilis illa et', rhus Aposlolotum,qjti hqn sUm digrius iiocqriAposto-
admirauda sententia est : rPrimum esse beatunj, Ins (I Cor. xv, 9). El ajibi :'Ex parte cognOscimus,e|
qui per se sapiai; s,ecuridjiin,pui saplentem qiidjiat.» exparie pr6pjieiamus,eliiuhc per speiuium pidemus
Qui auiem utroque careaj, huric inutileni esse, tajn inmnigmale(\.Cor.y.m,%).
- Et
sibi, quam omiiibus. Unde et illudin npslris libris prudeniem eloquii mysiici. Pro. quo 0Jj" LXX
legimus : Amici tibi sinl pluriihi, consiliqrius autem iiiterpretaliSuni, prudententauditorem; Tjieodotio,
unrisde mille (Eccl, vi, 6). Et ilertim : Gum consilio ptudentemincantalorem; Aqriila, prudentein sustirrd-
oinriia tige(Prov. %m, 10) : et dabit libi pfudeniia tqrem; Symriiaclius,prudenlem:elqquiiniysiici, quen.
adniirabilem consiliarium. Senams quoque consulta et rios in hoc loco seculi suinus. Dicendtim primum
dicunlur, el pfincipes quondam Roiiiani, cpnstijes jiixta LXX; quod iiUer creteras gratias .spirit.iles,
appellati sunt, yel a consulendo civibus, vel b a fe- eiiam prudens audiior in Ecclesia iiecessarius sit.
geridp cuncta consiiip. 51 Etnqshabemhs in EcV Aiiii eniiii ddiiir prophelia : alii discrelio spiriluum
clesia seiiatum npstrtini, ccelum presbyjerorum. (I Cor. xn, 10). Unde, et constiluii eranl iri poplilp
Cuni ergpinter csetera etiahi- senes Judssa perdide- Judreorumsacerdotales gradus, qui prpphelas, pseu-
rit, qiionjpdo poteiit babcre consiliuni, qupd prp- B doprpphetasque discerrte.reiitihoc est, itilelligererit,
prie seniofum esl? qui de Dei spiritu loquerentur, qui de contrario. Le-
Et sqpientemarchileciiim.Prpqup Aqtiilatransiu- garrius jeremlaiu. Ptudens atitem eioquiirhyslici (Je-
lit sqvientissimumartificurn, ut ostenderet eos plures rem, xiv), sive sUsurtatOr, et ut Tlieodoijo vplnit,
quondaij!babuisse arlifices : qiialis et ille fuit Bese- iriCanlalbr,viAe\ni milii vir esse eruditus et exerci-
leel. fllius Uri, fllii Ur de Jrihu Jtida, quem implevil inius lam iiJ Lege el Prpplieli.s, qunm in Evangelio
Deus spirilu sapieiitise, et intelligeiiiia?,ac discipli- et Apostplis, qui possil singulas animi perlurbatio-
nre, ui in omiiippereessetfabei'perfeciis_siiiius, non nes sua sanarp doctiiija, el ad slalum njeptis redu-
solum in auro, et argenlp, sed eiitt rere, et C¥.ieris cere: dtim et scorlalor recipit casiitatem, et gaheO
quffiMosesenumerat, qui ffidificavilTab.efnaciilum c frugnJitaiem, et quOridam ayarus, dal eleemosy-
Dei (Exod. xxxi). Illis ergp pefdenlibus arcliitectps, nam. Eyeiilila omhes Judajorum syanagpgas, Cl nUl-
omriis a:dificandigi-alia ifansiala est adVEcelesiain. lum poteris inven.irednCtprerii,qiii sarieliiprsCipiat,
UndePaulus apostolus dicil: Quasi sapietis ar.chitec- et contemptis diviliis, secUndam deceat pauperta-
tus fundqineiitiirnposui (I' Cor, m, 10). Et Jeremias tem. D? itiusmpdi incantaloiibus Contia serpenles
arcliiiecius crat, qui rton splilm eradic^bai, et suflp, et aspides, id esi, cpntra peccaiores, :qiii Dei jusli-
diebat, et perdebat, sed et sedificabai(Jerem.xvni): iC Liam.reiiquefuh.t,David loquebatiir in Psalmp •:Alie-
Uilde idem Appslplus Ipquilur : Dei agriculiura, Dei nqli swit peccatoresa vulva: errqverunt ab ritcro, lo-
mdificatiosumus (I Cpr. iii, 9). pominus qupque no- cnli suiit falsa. FutOr eorum juxta simililtidinemser-
slef appellalur sirUcior maceiiarimi (Eplies. ii). El in peiilis : sicui aspidis sufdce ei oblutaniis aures suqs,
Eya.iigcliofllius fabri siigillatur, qni uiiiye.isa.condi- qitmnon exaudil vocein.incdntaniium,etveiieficimedi-
defil (Natth. xiii). Iri Regurii qupiiue vpliimine legi- caniis sapienier (Psal. LXVII,4 seqq.). Oninis seriho
iiHis,qupd miserit rex Saloiuon, et lulerit Hyrnm Apostpli coritra scrperites et aspiijes incantalio est,
Tyrium, fllinm niulieris vidme, qui eral de iribu quein iion exaudiunl peccatores, ct Iiaereiici, qiiia
Nephlhali, el habebat pairemTyrium,aitificemseris. claudiiii.lnufes suas, neaiidlvnt v-eriiaieiii;
Ingressusque est ad fegem, ei fecit oinhiaopera rggi (Vers. i.fiEl dabo pueios principes eorum. Si ex
Siilompni: in qho typus est iiedilicaiidfeEcclesiae, persoiia Pfppiiel:e dicilur : Ecce etiimdomintitorDo-
qiiienon .sulumde IribuJuda, sed de Neplilhali qup- ritinus exercituum, auferel tib Jerusalem, et ab Jticla
que, et patre/Tyrip gpneratus sii, qui habuit riia- vqlidumet, validam: omnetbbur ptinis, et omne robur
: trein vidiiam; quia priorem-viruin perdiderat
(III aqum, et relii.ua : quoihodo IIUIJCidem proplieta lo-
Reg. vn). El multo plures srint lilii deseit;e, ljiagi.s qtiilur : Dabo pueros principes eoruni, et effeminati
qnam ejus qiiajhabet yirurii (Isai. xv). Sftd et inPa^ JD dominabuniureis? Ergp juxia cciisiieludinem proplie-
ralipomeiionlibro legipjus vallenj aflificuiri : Saraiqs talem Ipquenie Prpplieta, subiip Deus Ipqiiitiif per
auiem genuii Joab pqirerii Vctllisartificum: ibi quippe Prop.lielaiiiex pefsona stia, eldicit: Dabo puerosprin-
attifices erant (IPar. IV, U). Qui pfopterea habitare cipes«orwni:;sublatis eiiiiiiliis quajaiite ggdonaVe-
dicuntur in valle, quia npn ees inflaltat scieniia, sgd ram, etqiiajibpnairalusabstiileram, ntjncecontrario
httmilpfn algue mansuetHm,seqHCbpiHr;Jes;i.m,e\ dab.pnjalaVTulj|§nem et qiiipquagenaripiii,ej:admi?.
f Pqelm Iqudgbilis, elc, Siinilis seiitentia legitur §' «u y.av.%lyos

!Ecr6),6sr ps EU£(7.ovn 7rt?)jj-K.,
apijd TujJiifm,' pro pbienlio : Sapieniissiriipni essc Ille quidemoplimuspst, quisibi ipseperi.omriiasa.pit.i.i.
dicuiit eiim, crii quod ppus sil, ipsi "veiiilitiri ipejt Riirsusjjtillebpiiusest, qnibene
tem :. prexime accederp Illuiii oui alieriijs Jb^ne- " niqiiefitipaperii;..,
'." >..- V .ÂRvr?^?,• •''" '
ihverltls (iblemperet. Poeta ajiteniGfaiciil ab Hiefo- h Palat, fere cum olim editis, vel ageiidq cuncia
nymo citatus Hesiodus Asciseus"'esl_qir, iri syrit^^
nlafede pperijjus et fliebiis v.i;29()liaac liaiiot". "sA cumconsilig,- .'.
V5Addit Yalicani pjs.^vetHS glpssatpr, gqneonem
V Qyjo; psv.itayapuTftosps(?yrpfi?VT«< VOVJOTI.V . hqlivteiligiprpdigumiVeiv,
rabilem coiisiliarium,etsapientem arcbitectumetpru- JA.dotio Ulusares interpretati sunt, Aquila em)lav.ras,
dentem auditorem, etc.Pro bis dabopuerosprincipes. quise niutcnt, et lui'pittidiiiis:exei'ceaniyices. Qua-
Qui eiiim presbylerum!.perdiderunl,qiiaiem supefior Ies iri judicum libro super coiiciiiiiiiaLevitre in Ga-
sermo [A/.servo] monslravit, qualisetAbrahaiiipri- baa legimus (Judic. xix). Consideremus a Palriar-
mus appellalus est presbyler, recte juvenes pfinci- chas Judreorum, et juveues sive pueros, effemina-
pes accipiunt (Genes. vn). De quibus, el in Eccle- losque ac deliciis '"afflueni.es-, ,ci.. impieiam.pi'oplier
siaste legimus : Vmlibi civilas, cujus rex juvenis, et tiam esse cernemus. Possuinus illusores dicere et
principes lui mane comedunt.Beala lerra, cujus rex magistros populi Israel, qui devoi'ant populum Dei,
fitius ingenuorum (Eccl. x, 16). Talis fuit rex juvenis sicutescam panis, et perverse Scripiuras sanCtas
Roboam filius Salomonis, qtii secutus est juvenum interpreiantur, illudunlque slultitire discipuloi'um.
consilia (III Reg. xli). Nun quod setateessel juvenis, (Vefs. 5.) Ei corruel popuius vir ad virum, unus-
sed sapicntia. Alioqui quadragiuta et amplius auno- qnisqueud prcximum suum : tumulluqbilurpuer con-
rum regnum accepisse, narratur, Et econfrario Sa- ira senem, et ignobilis contra ridbikm. Quandu juve-
lomo.h.'duodecim annbrum erat quandp suscepit nes fuerint principes, et illusores Domini, quales
impefiom, et quia habebat sapientiam, propterea preplieticus serme describit, lunc riec dignitalis,
non est appellatus juvenis. Erat enim in eo latiludo B '. necsetatis, nec scientise ullus erdp servabilur; sed
-cordis, et amplitudp sapieniise quahia aferta est in rebellab.unt. pueii senibus, el igncbiles nobilibus,
maris liiioribus. Unde et Aposlplus scribit ad Timo- et mutuo cofruenl. Et implebilur illud Appstolicum:
theuni, Nemo advlescenliam tuqm conternrial(lTi'm. Mordenies inviceiri,consumptiestisab invicem(Galal.
iv, 12). Qui euim retale juvenis est, maiuritate senex v, !b). Hsecsulj T.ito filio Yespasiani accidisse po-
est- Et Daniel juxta Tlieedplipiiem antequam judjr 'pulo Judajorutij, scribit Joseplius (Lib. Vde Bello
carei, appeilaius est puer (Dtin.xm). Pcsiquam vero Jud.) ; et quod, cum expugnarenlur a Roirianis,
excitavit in eo Deus spiritum, et judicavit senes, fuerit Jerusalem in tres pnrtes divisa seditio : el
accepit presbyierii dignilatem. Jeremi.e quoque, qui alii arcem et Templum, alii inferioreiu, alii supe-
ad niittenlem se Doniinum dixerai, Quiesdominuior, rioreih partem urbis lentierint,
Domine: Ecce ego nescio loqui, quia juvenis sum (Vers.(i.)Apprehendetenimvirfratremsuum, doihes-
(Jerem.i, 6), respondit Dominus, Ne dicas, quia ju- ticum palris sui, Veslimentumlibiest, princepsfstonos-
venis sum; prius ejiim quam formareris in utero, ler : ruina autemlimcsubmanulua. Pro ruina, Symma-
novi te, et anlequam exires de vulva matris turc, cliuseiTJieodolioiii^nMVa^ratransiuIerunt^LXXtci-
sanctificavi te, et prophetam inVgentibus eonstitui /ii<m.Signifiealaulem rariialem hominum.etniaxime
le. Ob hanc causam reor et adolescentuJas viduas G rerum omninm penuriam, quod qui cibum, el vesii-
juberi ab ApostolP (II Tim. v), ut accipiant marilos, mentuni habueiit,potens,et dives,g{Jeliilclylus es-
et matresfamilire sint, et educent liberos suos, quia se credalur. Quodaulem ailjuxta Hebraicum: Ritina
multai retro. abierunt pest Satanam. El cum luxu- autem hmcsub manu tua, hune sensuni habet : Mise-
riatre fuerint in Christo, nubere velunt, habeiites ria noslra et calamiias tup substentetiir et protega-
damnaiienem, qnia pririiam Qdemifritam fecerunl. lur auxilio. Et lioc coiisiderandum quod singuli sibi
Nec Ecclesiasticis vidua susleutatur alimentis, ni.sj eligant principes singulos, et iii principum electione
qure sexaginla annorum est, et maturiialem babet sediiio sit, duni alii alios principalu dignos puiaul,
morum pariter et a.tatis, Putet g^, pliquis, eL illud Nec dicuiit ad eps, posscssiones lure, et divilire, et
quod Apostolus prohibet (I Tim. in), episcppum fieri reditus susieriiare.nos polerunt, sed infirmitas isla.
neophytum, ad hoc perlinere, quia parvnlus in fide siye cibus meus, ex luo sanabitur ct pendebil arbi-
est, ne elaius im superbiam, incidatin judicium dia- frio.
boli. Judicium auterii diaboli nullum est aliud, nisi (Vers. 7.) Elrespondebil hi die illa , dicens, non
supeibia, propter quam de cceleslibuscecidit. Unde sum rnedicus,el in domomea non esl panis, ruque ves-
et Salvalor loquiliif, VidebamSalanam, quasi fulgor limenlum; nolite constiluere tne principem populi.
cadentemde cozlo(Luc. xx, 18). Pro medico,Symniaclius eiLXX Iransiulerunt, prin-
Et effeminatidominabuntureis. Pro quo iu Helirreo cipein; Theodotio, c £7rt5so-_x£v6vT« qui liget vuliiera.
scriptuin est THALDLIM (Di^lb5?n),quos LXXet Theo- el provideatsanilati: Respondebit,d in Ileteajo non
a Eiisebiuni imitalur, cujusiirec siinl. Ti_-!o5v
bpav nianifesto sit ^tl?''quod est assuritet,slve reponet. Sed
Touf Tiapa'loocjaioisbiiopaôuivovs itaipib.pyasve«vt(7- illud veiiium in emendalioribtis libris cum circello
ou T«V T5V o"MftKTOJv
jtov? iz).r)8wff, ylr/.tav, e>l),aras scribituf, qure Massorelliicanola docet in anliquis-
l|/U_^«_-UXli.liSY.viIvSstS-
CipSVWV,TOlifT£).OCTOU? «UTMVsimis voluminibus, qu;c vel ipsi Prepiietae scripse-
§iS«o-/«),ous', uvai, Porro Pa- runl, vel Esdras receiisuil, ea verba aui aliter
ovy.«v zirioi iy.Tza.iy.xa.s
tiiarcbas post Jerpsplyin.h excidium nPiari iniellige, fuisse exarata; aut prprsus ririn exstitisse in aliis
et vid, cod. Tbeed. lib. xvi, lii. 8. exeniplaribus. Tale illud fuerit, quo Hier. ute-
b Obvioscilicet errore 3 substiiuerUnt pro 3, quod batur.
et Monfauc. nolat : lcgerunlque TOiyÔcoclum,vei d In HebrmonOrihabelnrJnliehrxoesMWrjissq,
octionem. id esi, assumet; LXX opiinie veriupt KKov.pi-
c !n Palat, Latini» \Wteris epidetmeunia.Quodau- Btis, respondens,quod juxta plirasim in Evangelio sre-
tem aitS. Doclorin Hebrreonon baberi respondebil, pius usurpatam , Respondcnsautem dixit. Idem ver-
iaJsuin videlurMariianseO}doclisqtic aliis viris; ciun bum respondebit legitur apiid omiies ihterpreteg^
6S COMMENTARIORUM.IN ISAIAMPROPHETAMLIB.-II. CAP. III. 66
habetur, sed de LXXadditum esl. In Hebrrep enirii A k condere. Unde et principes appellanlur Sodomo-;
bis qnsesupra seripn surit jungitur : In ilta die di- rum, ° quia Sodpmitica liabuerepeccala,
cet, non sum piedicus, el feliqua.: Is autem dicet, (Vefs. 10, 11.} Vm animmeorum: quoriiamreddita
qui princepsfuerit electus. El sicutpopulus qui eum suht eis rriaia. Dicile jtisto, quoniam bene, quoniam
queiu, comparatione. stii locupleliorem inlelligil, frucium.adinventionuinsuariim comederunt. Vm im-
principenl habere desiderat, sic qui eligilur consi- pio in malum :.retributio enim manuum ejus fiel ei.*
derans paupertaiem, et iiribecillitatem suam, indi- Juxia Hebraicum et creteros :Iriterpfetcs liunc seh-
gnuih se esse delato lionore tesialilr, iiec posse me- sum habet: Yae illis quia sua scelera receperurit.
deri viliis, id est, curare" languenles, esuriCniibus Unde vos qui auditis, vel qui librum Prophelre le-
cibiim tribuere, vestire nudos, qui ipse se susten- giiis, laudale justiliam Dei, quia benefecerit.: quia
lare vix valeat. Ergo non statim muliiludinis ac- impii Ialiores manuum sriarum comederiiiit. Et vaa'
quiescamus.judicic, sed elecii in priiicipalumi no- impio populo in maliim : recepit enim quod mere-
verimus mensuram nostranj, el humiliemur sub po- batur. Etqui principem suurtiRomanre tradidit po-
lentimanu Dei,: quia Deus superbis resislens, hu- leslati, Ipse Romanajsubjacet serviluti. Juxla LXX
niilibus dat gratiam (IPetr. v). Quaiiti panem non auteni Iijierpreles qui dixcrunt: Vmahirnmeorwin:
Iiabertlcs, et vestimentum, cum ipsi esuriant et nudi B I quoniam cogilaverunl consilium nessimum contra se-
sitit, nec habeant spirituales cibos, rieque Chrisli metipsos, 57 dicenles: Altigemusjuslum, quoniani
tunicam integfam reservarint, aliis et alimoniam inulUisesl nobis : ilaque frucluspperuni suorum co-
et vestimenta promittuni, et pleni vuliieribus, nie- medenl, perspicue de Cbristi dicitur passione, quod
dicos esse se jactant: ne.c servant iljud Mosaicum : inierint consilium pessimum,hon tam conlra justum,*
Provide qliuiti quem millas : aliudque niandatum : quam contra semetipsos, et animam snaiii : el uunc
Ne qumras judex fieri : ne forte non possis auferre fru.ctusoperum suorum comedant. Qure enim semi-
iniquitaies(Eccl. vil. G). Solus Jesus omnCslangUo- naverit homo, brecet metet (Gfl/.vi, S-8), et uiius-
res sanat, et infirmitates, de quo scriptum est: Qui quisqueonus suum porlabit.
sanal contrilos corde, el alligai coniriiiones eorum (Yers. 12.) Populum merimexactoressuispoliaiie-
(Ps. CXLVl.3). runl: Ctmulieres dominalmSunt eis.Pro mulieribus,
56 (Vers. 8, 9.) Ruit eniin Jerusalem, et juda quassolus inlerpretatus est Symmachus, elHebraice
concidit : quia lingua eorum, el adinventioneseorum dicuiilur KASIM (Di"W); Aquila et LXX transtule-
contrq Dontinum, ut provocdrenl oculos majestatis runl anaiToxivras,qui signilicaiit exactores: Theodo-:
ejus. Aghiliovutlus eorumre^pondii eis : elpeccalum tio 5«v££o-T«f, id esl, fmiieratores. Loquitur aulerii
suunt quasi Sodomaprmdicaverunt,nec absconderuiii.G ( sermo propbeticus contra Scribas et PharisEeos, qui
HocProphetaloquitur_ non ut plerique arbitranlur, turpis lucri gratia, ut accipereni decimas et primi-
ille qui priuceps fuerat electus. Et dicit ideo nullum tias, Dei Filium negaverunl. Et nort eOsvocai iriav
yelle prreesse populo peccatori, quia et Judas et Je- gistros. scribas atque doclores, sed exaCtores(Luc. V
rusaleni, et :urbs, et Judaea provinciay sive tribus xx), qui qureslumpulaiil esse pietateni : et devO-
Juda pariler conciderint. Causasque reddit impiela- rant, non juxta Apostolum, domos lanium viduarum,
liseqrum, quia conira Dominum blaspliemaveriint, sed universum popiilum ; accusansque Juxuriaiheo-
atque.'dixerunt: folle, tolle, crucifige ialem, non ha- rttm, el lurpem conversaiioneiri, iion solnm exacto-
bemus regem rtisi Cmsarem(Joan. xix, 113,16) : et; res appeliat, ut-ab invllis pecuniam videaniur cxi-
elemeiiiissinium poiriinum furore lingure sure ad. gete; sed mulieres : quia proptef libidiiiem omnia
aniaritudiiiem provocaveiunl. a Agnitio vuliits eo- faciant, cl Siut dediti voluplatibus. Caveainus ergo
rumrespondebit eis : itl esi, sua recepere peccata,; el nos, ne exaciores simus in populu; ne juxla im- ;
sive ul Septuaginla translulefunt: h confusio vulluss pium Porpbyrium njaironre ei mulieres sinl nostcr
eotiim. reslitit eis : id esl, ante ocuIOssuos propriai senatus, quse dpminanlur in Ecclesiis, et.de sacer-
semper habuere delicta. Et qupmodo Sodpmitsecumi dotali gradu favor judicat fehiinarum.
omui libertate peccantesv et ne.pudorem quidemi D (Vers. 13.) Popule meus, qui beatum te dicunt,
ulluin babenles in scelere, dixerunt ad Let: Educi ipsi te decipiunl, et viam gressuum tuorum dissipdntj'
foras vitos, ut concumbamuscUrrteis fGen. xix, 5) : sive conturbant. Scribas et Pharisreos exactores
sic elisti publice prpclamantes, suunl prrhdiCavere i appellaverat, non magisiros; et supra illusores,
peccatum, nec ullam in blaspliemando habuere ve-- qui propler munefa, qure exCajcant oculos etiani
recundiam. Secunda enim post naufragium tabulai sapientium, non solum peccatores in populo non
est, et consolatio niiseriarumyimpietatein suamabs- corripiebant, sed pro diviiiis htque compeiidiis
- Chald., Syr. etArab. yidpluf ergo bic hallucinntus interpolata loca fere inriuniera resecare sluduimus.
Hieronyrijus, nisi niuiilo exemjilari Hebraio usus MARTJAN.
fueiit. MARTIAN. c Quia Spdomitica, elc. Hic
a Paliit. agnitioquevntluseorum respondebileis. quoque addilni edili
ante nos libri verbum pmniteritim,quod's.uperfluum"
h Confusiovultus eoruin , elc. Addunt editi libri est ex fide exemplarium mss. alque ex Hierony-
hoc loco verba GraicnLXX Inierpretum , qure i.ipn miana senietuia. MARTIAN.— Valic, qui Sodomiliea,
leguntur in mss. codicibus Hieronyini. Hujrismojji
CV7 :' -S. EUSEBII HIEROiNVME i;S
cffefebant Iaudibus : beatos vocantes, et colum-; i- A DoiniriiiS:Doininusadjudiciuinveiiiel.igitiirpostpro-
nas domiis Dei, et crctera qriae solent aduialoress phetain ipse DomiiiUs^qui ad judiciuni veheral Ciirti
dicefe. Ille esl ergo doclor -Ecclesiaslicus, qui li senibus populi sUi el pfiiicipibus ejds, loquilur ad
lacrymas, horirisuiii. movci, qui coiripit peccateres,!, eos. et coffipit deliiiquerileStQUaredepastitis vihecihi
qui nullum beatuni. niillum dicit esse felicehi : necc niearh? de qua scriplum est : Virieam de Mqtjpto
prrevehit sentenliaiJijudicis sui, dicente Scripiura a iraiistulisii (Psi txxix, 9); E-tin hcc eodcm pro-
sancta (Eccl. u, 30) : Ne bealum dicds queinquam h pheia,: ViiteaDomiriisabadih, domUsest Istael (IsaU
hominemanle motlenu Sed ei itt alio' IPCOlegimuss v. 7). Hane vineato et in Evaligelio lotavil Donii-
(Provi xxvii. . 14.); gg Qui beiiedicitamico ihaiic e ntis agricolis pessimis. qui Kiissumad se fjaliisfa-
grandi voceja maledicenieiiihil diffett: Unde sperrieii-i- ihilias filium iuierfecertilit (Malihi xxvia). Rripinaj.
les iipmiiium judicia, nec laudibus eorum extolla-- aii, pauperis iu domlbus vCstris. Paupereiij Velsiih-
iiiur, nec oblrecialionibus contfislemiir : scdiiigre- pliciter accipe. qui iudiget eleeinosyha : vel certc
diamuf reetam viarii, et trilas a sanciis prophetiss pauperem spifitu, de quo scfiptum est: Betilus qiii
Mnitiis : audiairiusque Jefemiam prophetarii dicen-i inMligit sitper egenuih ei pauperein(Ps. xii,-1); Et
tem : Slate in viis, et videte: el interroaale semitas s Paulus Apostolus: Ttiiitum,ihqiiit, Ut'pahpefUrhihe-
Domini seinpitetnas. qum' sil via bona: ei ambulateiti\ rij$riioresesseiiius(GaLiij 10), Quodqueseqiiitur: Qriarb
ea (Jer. vi, 16). Quod si .quando eiTavefimus, et:t alteriiis populum nieum, et faciespatiperum comihol*
quasi homines perverso iiinere perrexerimus. Do- -. lilisi sivd confundilis, manifeste ad principes dicitur
iiijni per Ezecbiel exspeclemus promissa diceutis:: JudneoruihiSed et ad nostros pi'incipes refefri po-
Dabo eis viatn alteram,- et cor aliud \ Ezeclu xxxvi).. lest, si ailferniilsubjeclam sibi plebemj et pauperes
Exactores autem perverieruiit atque iurbayeruntt delinquentes publice arguaiit aique cOnfuiidant,di-
viam Doriiini: ut babentes clavem scienlirc, nec ipsii vitibus iiiileni pejora peccanlibus ne riiu c quideih
irilrarent, riec pcpulurii inirai*e.palerenlur; sed face-* faccrc atideant. Et rapina pauperum iri domibus eo«
renleosperdere vbim vefilalis,-qureloquituriiiEvan1- - rum esl, quando replent thesauros suoSj et Ecclesia?
gelio : Ego siim via, et vita, et veritas (Joah. •xiv, 6). ppibus abutunlur in delicias. publicasque slipes. quas .
- -(Vers.15, U.) Stat ad judicandum Domirius: ett ad sustentationem pauperum dalae siint, yel sibi
slat ad judicondos populos; DOminusad jkdicium ve-- reservarit, yel propinquis distfibuurit^ ei alieiiam
niet cum seiiibuspopuli sui, el. Ctiih principibus ejus,i iiippiam. suas suorumque faciunt esse diviiias.
Populus, qui propter simplicitatem imperiliiimquei (Vers. 13^) Ei dixit Dominus: pro eo quod elevatm
deceplusest. ailhuc vpcatuf p.opiilusDei; et prop-- sunt filim Sion, eiambulaverunl extehtocollo-,et nuii-
terea judicaiuf, ut salvetur. Nec sedet Dominusini £<_bus oculorumibant, et plaudebant, el qinbulabaiitjM
iiabitu judicantis, ut in Danicie lcgimiis: Throni po- pedibus suis corriposiiogradu iiicedebaiit: Siipfa et
silisunlj el libri aperii sunt (Dqn. vn, 9)...: sed stat populum et principes tani propheta quaifi Doiriilius
ad judicanduni:et s-iatut judicet pepulus. vplens edsi cpiTipuefat; niiiicad mulieres de qiiibus pfiUs dixe-
stare,' quoruin via fueiat dissipata. Conlra principes rat: Et mulieresdominalmsmii eis$prophetieus SerhiS
a auteiri ct presbyteros populi sui veiiit ad judicium,- conveiiilur. ne se alienas arbilrentur a crifflirie. Ob
iion ut judicet, sed ut pnrilef jtidicetur : dans ei quarum delicias alque luxufiam depasti surn esac'*
lochih defeiisionis, sl poirierintliabere quod respon- lores vinenrii Domini : et fapiria pauperis iii dffflnV'
deanl, juxia iilud quod in quiiiquagesimo psalmo bus cofinh esl, et aitriverunl pdpiilum ejiis, etfa-
dicitur : TJijusiificeris in sermonibusiuis, el vincas Cies pauperuni confuderurtti Quas quidam piilarit
curii fuerisjudicatus (Versi 6). Iu Michrca quoque vere fehiiiias Judieorum, alii QQ metapliofiee de
propheta taleqiiid Jegiihus (Cap. vi), quod In suo urbibus Judrcredici arbitrantur, qiirc appellantuf li-
locc iriterpretali sumus. Ergo conlra Pharisreos et lire Sion : miitores videlicet civitates, vicl et oppida;
senes Unde et iu libfo Jesu per singulas tribiis ponuritur
AevTepatas, prresens lociis accipiiur. Inter.
autem et principes hoc fUissefepr in veteripopulo,- noniina civilaturii (Jos. xv), et fiostca describuhtuf
quod iiuric est iiitei presbyterOset episcopos. j^ villrc atque casiella, et filirc rtUhcuparitiif.Alii se
j)
Vds enim depasti estis vinetim .•>.nieam : rapina cimdum tfopologiamf mulieres ajiimas arbilrantur.
pauperisin doihoveslra. Qtiare aiteritis populum qu* si exteriio ccllp ambulaverint, et se efpxefirit
mcMitjei faeiespauperum commollitisjsive conteritis; in superbiam, et nen virilem duriliarii,' sed 'dissplii-
et Vut LXX iiiterpreinli sunl, confundilis. Serva.t lioiiem seclairje fueriril feiniriafuift. corripiahlrif a
corisuetudineiii propheialem,- ut mutet repeiite per- scrmorie pfopbetieo_ et omnia perdaht or/ia'fl]eiita'
sonas : supra enim i'ps'e Dominus dixerat : Popule virlulum,-quresub Iunulis tof quibusque etnionllibus
meus, giifSS beatiunte dicunt, ipsi te decipiunt: et atque arinillis, mitris et discriminalibus crclerisque
postea Propbela subjecerat : Siat ad judicandum hujtismodi,:descrlbuiitur. Abuleiiduniesl lioc tCstH
<iN&i\tii'cumprihcipibtiSaiilem ei piWyieris, et mutum, etc. Nes iiiterjectionem «iit suristituimus, de
iiioit, iieniet. "-.'." . ., - qua vide Yafforierii, jib. vi. Alibi S. fioctor, epist.
i> Duoriiss. curii Wlgato inififpfete rioii addiiut 12i: DeCeinjqihepislqlas.îi tiiisi, cum tu ne niu qtiU
fnMiJ. dem fticete digiiciiis,Lfeilius :
,'-. in alus mss. ne
c Hacteuus editi ne nutum qmdem, Nec iaudafe lipmiiiem,ueque mufacereunquam. :
w COMMEJSTAMORUM 1S ISAIAMPROPHETAMLIB'. II. CAP.-IUV ;' 70
nionio et adversum Ecclesisefeihihas, qiifhambulanl A det (Ps. xc); et : Eruet pedcsmeos a lapsu (Ps. LV);
collo exlenlo, et nutibus.ioquiiniur oeulonim, et ei jnurenulas, qura aitii alquc argeiili lexiiiitur vir-
plauduuf fa.riimiinibus quam pedibus; e.l-ul eompo- gulis, seusu videlicel, et sermonibus Sciipliiraium :
sitoincedant gradu, iioiinaturam SeijuuHlhfducesn, et olfacttfripla, ut Cbiisti bonus odpr simus (11Cqr...
sed liislriones redimunt prrceeplores. n, .lS).;.fiL'inau.reSjne audiamusjudieiumsanguinis,
(Vers. i6:) Dicalvabit Domiiius veilicein filiarum sed Dpiuiiiivei'ba dicentis: Qut habetaures diidiendi
Sion, et crinem eartim nudabil, * et pro orttdluerit '.-'atidiqt(LuCivin, 18) : et annulos, qiiibus sigriaiuur
ignominraiH6Cel hobis accidet quoruiii peccata cC- ad Domiiiim.il.itiara,quem Deus signavit Pater. Ulidc
lantur, cuiJiiiiipIetunjfueiil illud quod scripium est: dicitur ad principem Tyri: fu es signaculiiin simili-
Nihil occulium qttod non revelabilur (Lrie.yia, 17). ludiiiis(E-zech,,xxvni,- iZ). Filius: quOque pfodjgus
Quiimdiuenim protegiinur eriiie, et vesteignoraniire, cnm stula recepit annulunj (Luc.xv),et calceaiiieiiia,
et iioiriiijes nps puiani sepulcra dealbalii (Maith. el genihias iii fronte pendenies, qiiibus npslra pra
xxui), quiiiitiis suniits pleni ossibusmortuPrunij vi- decoraiitur. De Cujiis capitis prnameiiio, ct iu
dehiur aliquid habere munditise, Guul atileW palue- psalinp legimus : Sicul unguenlnm irr cqpile,-quod
rit quod oeeultum est, auferelur uiiiversa csesaiies, descenditin bqrbcmt,barbain Aqron;(Ps..cxxxii, i).
et fcedacalvicies Pmnibus apparebitV li QuaftOriinialicet LXX lriterpretes, Aifuila, et Syiu-
(Vers. 17.) In dieillciauferel Doiiiinusornafhentum lniicbus, ac Tiieodoiio divefsis nipdisVinlerpreieii-
calceamentofiim.h\ vfiAiiet Judsei pulant,.-capiivi- lur, nos iit poluimiis vel de Hcbrrcp;,vpldeipsorum
tatis Rabyloiiias.Nosveritisesse conviucimus, quarido Lrarisiatipnelexuimiis : nec volumus diutius in siu-
a-Romanis capti sunt, et omiiia vesiiumValquegem- gulis immorari, @2, ne frivola sit exposilio, et
marum, aurique ae moiiiliuin orriameiila, Cl diver- prudciili leelpri fastidium faciat. .;.''.
sas supellecliles perdideruiit. Sive per nielaphpram (Vers.-22,) Et mutatoria, el pqllid,,;el;linteamina<
riiulierum, oninis ornatus urbium desiructus essc Pro;-1' linieariiina,LXX perspicua laconica, inlcrpie-
narratur. Qniamenia uibiuni iii platcis etporlicibtis, tati sunt: vplpnles teiiuissimas' sigriiGcare vesies,
foro atque gyninasiis et mojnibus pubjicis iiiiellige. quibus Lacedaimoriioruiri, Vqui fuerunt ,ad bella
Quaj si referainus ad aniinarum statum , oalceaios proinplissiftii, Pl auslerioris vilrc, Corpora tegebnn-
pedes ejus, qui carries agni eonlesturus est_ et cele- lur ; qu"ihjquamLaconica, tiec Hebraicttm liabeat,
braturus Pascba, Jegissenos recordemur,61 et per licc"al.ius alius interpretum. Mutaicria auicm «t
soliiudirieihtrariseuridum,'nec vestiirienta, nee cnl- pailia;- quis signilicaniius Syti)ni'.aclJustiaiistulit
ceaifteiilaeoiisunjpia.Qusesiintistacalceamenta?illa « «vKSA«tK,orriameiitfisuntvestiutiiriiulieb!iuiiJ,qiii'
dequibus Appstolus scribit ad Ephesips-: CcdceaiiG bus huiiieii et pectora proteguntui'. Mutatoriajiixta
pedesin pimpdrationemEvangeiiipacis(Eph, ,vi, 15). aiiagogcijilla suni,. de quibus dicitur : Ibuntjcle vir-
Quru calceamenta animre perditurrc.Vsurii, quaiido lule in virtuiein (Ps. LXXXHI, 8) : Cl linteaminri,ut
exlenlo collo ahJbula;yerint, et pedibus traxeriitt Jpti in Dohiino delieiis perfruaiuur, secUiidunjillud,
vesiimenia, et pro mundilia maironali, terrse ver- qtioiivPsalnjis scriptum csl : Toirente volupiaiisttim
rent spurciiiam. poiabis eos (P.s. xx,vy, 9). Hrpcaulem oninia perdi-
( Vers, 18-21.) El lunulas,- et torques, el riioniliq, deruni filireSion, quia ambulaveruiit exiento eollo,
et armillas, eirnilras, el discrimiiialia,et periscelidas, et oculoruihhutibus supeibiariigestieruhi: puiantes
el nmrenulqs,-el plfacioriola,elinqures, etannuios el sure esse poteiiii33 quod habebanf:,-etiion Doiiiini
gemmas iri frqnte peixdenles,Desi-ribitmoniliafeiiii- gratise. V.
narum, el per haec insignia civilatuin : vel juxta CVers.-23.-_l Elacus, el specttla,et. sindoiies,et vil-
aiiagos;en variarum oriiaineiita viriutuni. Habent lasj el therisiici.Ilabeiit acus inulieres,;quibus orna-
niuliefes in lunaesimilinidiiieiii biiilulas dependen- lofuiii cririium compago reiinetur, ne laxius lluaul,
tes, quas nos ad Ecclesirc ornauieiita transferimus, ei Iri spaisos dissipentur capillos.Habeni et specuja,
qureilluminaiur sole jusiiiiie. Tofques qiioque, qure quibusconsiderant vuitum suum, el si quid deesse
ad pectus usque peiidcnles, intelligenliani_,ac prin- t> videriiit, addhiit pinalui. Habeiil sihdories, qua3vo-
cipnle (xiyBp.tjw.o-i)menlis in corde. deirioiisirant. •can-tur amictpria : et yittas, quibus ciines ligantur,
Et monilia,.qure uno sermoiie omiiia prriaiiientasi- qtias appellaht tKiv/ac.IIabent el theiistia, qiisenps
gnificant: et aiiiiillarum bona opera; quales Re- pallia ppssuriius appellare . quo obvoluiaest et Re-
becca acccpiiin sponsalibus (Gen. xxlv): efmitras, becca. Et hodie quoque Arabise el Mesopotaiiiiaj
eapilis oniariicnla, discriuJiriallif, o't^jricficitiihba- (tpciviurilurferiiina; : qurp iiebfaice dicuiitiir a ARDI-
beat singiiloruiii: et periscelidas, qiiibus ncsier DIH,-GToecebipiatpx: ab eo quod iii 6ipu, hoc esf,
gressus crnalUr, ul audiamus : Pes luus hon offen- in restate et eauriiate corpora prolegiiui feihinarum.
a Hrecverba et pto ornalu eril ignominialenierc pi'0riyjhp.tiest a\ayj/.vuip.a.. ...:*,
•:'
ab iiWperitPafiquo textui infartn arbiir;ilus est 'Vic- h Mu'iisa.fPro"litileairiine. -:
loiius, eaque expunxii, quod neque in Hebrseo, ne- .«Ideiri',. baud reetc,. «.vaMlcaa*.:.
que iipnd LXS ntit vulg, edii. sint, iieque Miidem a Aridiiit. Ita legunt codices nissvcohfcrriiiter He-
in Coinmeiitafioilier> agnescatv Niliilpseeius'habent brajofl^liniini-dirfjmj.ile quo cditilibrieleiiiciituiii
mss. oniiies, in .Gfaicoaulem pro iis esl; ««ixSpioi H he qiiodper a logit Hicroriymus,uulla tideabslu-
Kw,-/.al\>$r>T6 o~/Jip.a«tix&v',ili aliis exemplaribus leruiit. MAiiri/Ks,>
II :;,. f S. EUSEBII HIERONYMI ^.
Fiiire ergo Sion propter superbiam siiam perdide- A (Vers. 25.) Pulcherriirii qtioqueviti tui gladiocd-
ruiil acus, quibus omriium prseceploruni regula dent: el forles tui in prmlio. Pro pulclierriinis viris,
siringebaiur. Perdidertiut specula, qure pbiulerunt LXX inlerprelaii sunt, el: filius tuus pulclterrimus,
iii Exodo manentes in foribus labernaculi ihiiliefes quemdiiigis, glqdio cadet. Quod si;de animaj statu
ad luierem Domiiii fabricahdum (Exod. xxxvm) : inteliigimus, quse post virtules peceaverit, pulcber-
de quibus et aposlolus Paulus loquebatur : Videmus rimum flliuni ejus, Jbpna©4 accipiamus opera. quse
atilemnuncper speculumin mnigniale(l Cor, xm, 12). hostili gladio concideiiint: ct forles qiioque periisse
Ainiserurit sindones el viitas, quibus eperiebant liuin prrclio, quia justitia juslinon liberabil eum inqua-
nieros, et fluentem buc atque illuc animum con- cumquedieaberraveril(Ezech. xxxm, 12).Sin autem
slringebant : et iberistra, quo lutissimp in seslibus sequamttr bistoriam, ex liis sermonibus docebiniur,
tegebaulur umbraculo. Hsec dicimus ne ©_$ oninino rion de mulieribus propheta; esse sermoiieni, qua-
tropolpgi.am bujus loci fugere videamur. Cseleium rum viri in prrelio cprruerunl; sed de urbibus Ju-
laboris est maxiini iri singutis immorari, et lalam dreae,quas fiiias Siori appellnvit, ct quarum bellato-
explanalionem quserere. res cecideriint in cenamine. Denique de eadem Sion
(Vers. 24.) Et eril prp suavi odbre, fcetor: et pro sequeiis versiculus loquitiir.
zona, funiculus. Fcetere peccata pceuitens loquitur : B (Vers, 26.) El rnmrebuntatqueitigebuntpqrtceejus,
Pulfuerttnl et corrupim sunt cicatricesmema facie in- et d ipsa urbs desolala sedebit in ierra. Quod usque
sipienticemem (Ps. xxxvn, 6). Zuna accingi lumbos, hodie oculis cernimus. Facilis seciindum tropplo-
Apostolus prsecepit, dicens ; State accincti luinbos giam inierprelatio est, qupd quicuiiique Ipcum de-
vesirosin veritate (Ephes, vi'.,. 14). Et de peccatore derit diabolo, el non omrii custudia servaverit cor
legimus ; Funibus peccaiorum suoruni unusquisque suum, lugeant pprlse ejus : el absente spenso, sem-
consiringitur (Ptpv. v, 22}. Igituf pro borio odore per in iuctu sit, ac de excelsis corruens, in terrrc
virtutum, filiai Siou habebunt puiredinem peccato- pulvere sedeat.
rum: et pro cingulo veritatis, mendacii funiculis (Cap. IV. — Vers. 1.) Et apprehendentsepleminu-
Iigaburitur, quos habuerunl super capita qui cum lieresvirumunumin die Ula,dicentes: Panein nqslrum
paiinisetsofdibus viiamaa rege Syriaa precabantuf. coinedeinus,et vestimentisnOstrisoperiemur; ttintum-
Eip-fq fascia pectorali cilicium. Pro fascia peclo- modoinvocelurnomentuum super nps : uitfer oppro-
rali, quam inierprelatus est Symiijachus, LXX lu- brium nostrum. Cum pulchcrrimi urbis Jerusalem
nicam psoonopfvpav,id est, clavatarnh purpura trans- gladio ceciderint, et fortes perierint in praÎio; et
tuleruut•':.quud Aquila cinguhtm extdtalionis expres- niosruefini, luxerintque purtre ejus; et ipsa fuerit
sil. Theodotio ipsiim verbum Hebraicum PHfniGiLG desolata ob nimiatn liominum rarilruem, inferfeclis
(bwn3) posuit/ quod genus ornamenii niuliebris bellatoribus, septem mulieres appreliendent unum vi-;
est. Fascia pectus tegit, et eum possidet Ipcum in rum, cupieiiles habere semen in Sion,et demesticos
feiiiiiiis, quem Ralionalc in Ponlificibus. Dehac fas- in Jerusalem ; cibum et vesiimentum se habere di-
cia peclorali, et Jeremias myslico sermone dicebal: cenles : tanluni iie absque marito esse videafitur, et
Si oblivisci polesl sporistiornalus sui, auinirgq fas- subjacere illi nialediclo, e quod scripiuiii est: Ma/e-
cimpectoralissum, el ego obliviscariui, dicil Dominus dicta slefilis, eiqum non facit semeiiin Israel (Deut.
(Jer. i\, 32). Virgo, qualem exliibere nos Cupit vu). Zacbarias quoque lmic ccngruit sensui : Indie-
Apostolus Christo (HCor. JI), quamdiu non cin- bus illis appiehendent decemliominesex oinnibuslin-
ruinpiiur in iEgypto, riec iranguntur hlamillse guisgentiurrifimbriamviri Judmi diceiites: Ibimusvor
ejus, qiisepectorali fascia celligalse sunl, jungitur biscum,audivimus enim quoniqm Deus vobiscumest
spuiiso : et cuni quolidie virtulum filios generet, (Zach. vm , 25). Seplenarius et denarius numerus
iiequaquam virgo esse desistit. Qiiod si aliquando prppler sabbaturii, et deceni prsecepta legis, judreis.
divariciiveril pedes pmni transeunli, et secuta fuerit familiaris est : etidee lioc frequeriier abutuntur ; li-
aiuatores suos : el juxta Qsee vatieinium, sepserit cet juxta Hebraei seiiuoiiis ambiguitaiem , qui ver-
Domiiius vias ejus, et inlercluserit semilas, rever- D bum SABA(V2.UJ),nunc seplem, ijunc plurqs, iiuiic
telur ad virum suum priorem, et audiet: cEicuele juramenlum inteipreianliir, possit in hoc IOCPnpn
veslimentis luclus, et induere vcslibus gloriai luce septemsignificare.Qg sedp/ttr«s. HoCsecundum lit-
(Ose u)i teram. Cseterum in adventu Donjini Salvatoris, sep-
a Vaiic.conlrariosensuysi/omregi Syrim. —Regi cogenle reclosensu; nam clavare veslem purpura,
Syrim precabaniur. Addtinl ticc loco Erasmus et et vesleiu clavis purpureis iiiterlcxlani, GrseCefts-
Mviiianus•..Et pro crispanie crine Calcitium,et sub- a-oTtopfvpav, dicebanl veteres;. minime vero clavare
jungunt hanc expositionem : Pfo continuis, iorigiset purpuraiii.
c Duo inss. Vatic. el Palat. exuere vestimen-
ascendentibus orutionibus, qum per crines significan-
tur, Itubuerunt calvitium, iiieniemundiquepbstrusam tis,d etc,
et ad tacendumab oralionibus fitmatam. Hujiis porro Veees el ipsaurbs in Hebr. autHieron.yersion.
Glosseinaiis niillumexstiil vesligiumin exeinplaiibus non suni.
mss. nec satis redclet siylum Hiereiiymianuiii. e Palat. quo scriptum est. D'ehoc aulem Scripiurse
MARTIAN. textu vide qusead epist. secundam Paschalem anno-
b Viliose haclenusediti, quin etiam mss. clavalam tauius.
purpurtim pro purpurd, qiiod ex ingenio restittiimus,
15 COMMENTARIORUM IN ISAIAMI>ROPHETAMLIB. IL CAP. V. Y4
iem mulieres, id est, seplerogratise Spiritus sancti, A ^.judicii, sanguinem auleni Jerusalem , spifilu coiri-
de qiiibusin consequenlibusidem Propheta dicturus bustionis. Quod enim Jeveesl,lavatur: quodgravius,
est: Escieivirgade radice Jesse, et flos deradice ejus exuritur, De quo judicii spiritu, et spiritu cembus-
consccndel: el requiescelsnper eum spiritus Domini, lionis Joahnes Baptistain Evangelioloquebalur: Egq
spirilussapienlimet intellectus,spiritus consiliiet for- baplizcivosinaqua, quiaulemposl mevenrt, ipse vos
iitudinis,spiritus scienlimet pieiatis : el implebiteum baplizabitin Spirilu Sancto, et igni (Matili. iu, II).
spiriluslimorisDomini(Jsa.xi, 1_2); apprehendent Ex quo discimus, quod tiomo tanlum aqnam tri-
Jesum, qtiem mullo tempore desiderayerant, quia buat: Deus auterii Spiritum snrictuin, quo et sordes
nullum alium potuerant inyenire, in quo ajlernasta- abluuiilur, et sangriiriispeccata purgniilur.
tione reqiiiescerent. Unde el JoannesBapiisia rcfert (Vefs.S,) El .creqbii(al. cteavil) Dominussuper
in Evarigelio: Et quimisit me, ipse milti dixit: Su- omnem locummonlis Sion, einbiinvocalus est, nu-
per quem videris Spiritum sanctum descendentemet bem per diem, et fumumet splendoremignis fictmman-
manenlemih eo, ipse esi (Jqan. i, 35). "In"Zacharia iis ihnocie, In Chfisio enim nova creatiifa est, de
quoquelegiiniissupCr lapidem unum septera oculos, qun alibi legiinus: Velera Iransierunl: eccefacta sririt
et in unoaureo cahdelabro.septem lucernas, et se- othnia novq (II Cor. y, 17). Pro quo LXX ifanstule-
ptem suffusoria, ac duas olivas ex utraque parle B I runt: El veniel, et erit omnislocus montis Sion, et
lampadis, firma radice fundalas (Zach.iu), Quodau- omnia qtim in circuilu ejus sunt; ptolegel riubesper
tem gratia sancii Sjiirilus cuncta ppssideal, exppsi- diem, el Inmenignis flammanlisinnocle. Qiiis.autem
tipne non indiget. Sed quia in honiinibus semper .veiiieinisi ilie , de quo scripluin esi : VenietexSion
patiebalur opprobrium, nullo vivente, iil Spiriins qui liberei(Isa. LIX,20, jitxta LXX). El de quo alius
sancii dona poscehant;: prppterea Jesu nonieirsibi propheta Cominemorai: Adhuc paiilidum:niodicuih,
Cupiuntinvocari, ut qtiod in Lege imperfeclumerat, qui venturusest veniet, et ndhiafdabit (Abac. n, 3).
i.n Evangeliocomplealur. ; Cum ille venerit, reddeiur popuio feliciias jiiisiina ,
(Vers. 2, 5.) In die illa erit geinien Dpininiin ma- quam aliqunndo habuere in eremo; prrecedcnie Do-
gnificenliaet in gioria : el [ruclus lerrm sublbuis, et hiino eos perdiem in columiia liiibis, et per noclem
exuliaiiohis qui salvuti (uerint de lsrael. Et erit, om- i.ncolumna ignis (Exod. x.iu) : ui nec in prosperis.
nisqui relictqsfuerit inSion, el residuus inJerusa- nec in adversis b aliquando [iirbentui'. Qsiod et iu
lem, sanctus vocabilur,oihnis qui scriplus esl in vita psiilmo dicitnr : Per diem solhon ttret te, heqtieiitnd
iriJerusulem.Cum filireSioii propier siipefbiainom- per nociemiPs. czs , 6), Fiimiisaiiiem iii boc loco
hem ornatum perdiderinl: et moeruerint luxerint- noii errorein et igiieraiitiam, sed gbifiam signiiicat,'
que portaaejiis, et ipsa desidata a conciderit, om- G ' juxla illtid quod in hoc codeni pi-oplieia, pecundiim
nesque bellatores ejus pericriiit in pradio, intaiitiim quornmd.im opinioncin, lecturrgy siimiis (Infra
ul muUreniulieres unum virum habere vix possinl: c. C ): Et domusimpleta esi fiirno. El in Joel de gra-
luric orietuf germen iiominischristinni, el terfa da- tia Spirilus saiicli, quaj descciidjt super apostolos,
bit fruciumsuum': et exultaiio eril his qni de Israel dieilur: Effundam de spiritu meo , et proplietubutit
salvaii fuerint, de quibus elsupra dictuin est: Nisi (Joel. n). E;t'_Duba prodigia in cmlosursum,. et.signd.
Dpmiiiussabaothreliquisselnobis semen, quasi So.doin lerra deorsum,sanguineineligiieiriet vaporem(rtmi
ma essemus,el similesGoinorrmfuisseinus(Isa. 1,9). (Mi.n, 17); Id ipsurti siguilicnre piilp e.t iliud in
El iiota quod non pmnis Israel salvetur, sed reli- Psalmis':• Qui iangil niontes, eic fumigubuht(Ps.
quisepopuli Sion, ei residuus ih Jerusalem: Omnis cni, 52).
qui scriptus esl in vita in Jerusalem , quibus et Do- . (Vers. 6.) Super omnem auteni gloriam proleclio.
niinus Itiqnebatur:Gaudele, quoniamnominavestra El tabernaculumeril irimiibracultirndiei tib mstti, et
scriptasuntinccelis (Luc.%,20). (B6Sigmficai autem in securilatem, etin dbscoirsiouem a luibineeia plu-
Apostolos et eos qtii per Apostolos crediderunt. Via. Hunc locum Jiidaji ad Aiiiiclirislum referunt,
(Vers. 4. ) Cum abliterilDominus sordes fitiqrum quem per lurbinem ettempestatem signifiCafiaisli-'
"
Sion, et sanguinemJerusalemlaveritde inedioejtis in inant, qiiaiHloeos Dpniinus a pplentissiirie advef-
spiritujitdicii et spirilu cowbuslioms.Tunc salvabun- sario dcfensurus sit. Nos aulem eninia feferaiiius
lur reliquiicde Israel, quando in baptismate Salva- ad primuin"adventumCbiisii, de quo et in psaimis
loris eis fuerint. peccata dimissa, et ille sanguis,. legimus: Protexitmeiii absconditotgbemdculisui: in
ablulus, quem supef se crrans populus imprecalus pelraexaltavit me (Psal. xxvi, 9. 10) : suprir quam
est: Sanguis cjus super hos, el super filios nostros fundaia Ecclesia nulla lempeslale conculilur, liullo
(JiZaZf/i.xxviiô). Unde snpraiegimus : Cuniexten- lurbine veniisque subveriilui'. Piurimi Judrroruin et
derilis maiius, non exaudiamvps: niqiiuseniirivestrm lisee et universa, quibus ista sOclaiasriiit, supef
sanguineplenmstint (/sa.i,15,16). Et poste.i eos ad Babylonia Capiivitnle et redilu in Jefusalem sub
pceniteiitiamprovocans inferl: Lavamini, mundies- Zofobabel et Ezra eiNeemia inlelliguni. >-
iqle. Etnota quod sordesfiliarum Sipn laverit spiritu (Cap. V. —-Vers. 1.) Curitabonunc dilcclo mep
> Victoriusait, Constat ex textu etcommentafio c MavriltViclor.in instanti fumigant,juxfaVLXX,
in flneprsecedeiiiiscapitis esse legeudum consederit. }camii?ovT«ti
h Minusrecte penesAlartian.,aliquarilumturbenlur.
PATROI..XXIV. 3
'?S ' .V VBVIUSEBH HlERONfMl' ":': V".V;'V. ^S
canticum palruelis mei . vinecesum. Canlat propheia _V. ro LXX sCiistini-magis.quam vefbuni ifltefpretati
carm.enlameniabile populo Israel _ quod compbsiiit siiht : Virieizfticia ett dilecWineb iii iqrnti, ih leco
ille, de quo scriplum est iri.Evaiigelio :Cum tiuieih pirigui, sive uberi, mtiv eniril htfniiique sigJiiflcit.
vidisset eam (haud dubihm quin Jemsaiem )" flevit Ei fe\vera niliil teffa Repfdliiissioriis piiipliis, si
super eam, et dixit: Si sciteset.tu qtm rid paceinstini hOii njbntaiiri quajqueatqrie deSeiHa, sed oiiiiienl il-
tibi, quoniam venienl dies super• ie, el circumdabtint iius laliludineih cbrisidertjte,ririvb ÊgyJiiiusqiie ad
libiiniiimitui mriniiiones,et vqllaburitle\et pfostet- flhhieh niagiiuth EriplifaletW.cPiltfa^bileiiterii:et ad
nent le, et fiiiostuos (Luc.xfx. il ctseqq.). El ruf- septeritfiohalehl plagatii usijiie a'd Taufiiin nioiiierii
sum : Quptiesvoluicongregqrefiliositios, sicui gallinti et Zepljyriuiii Cilicirc: qiipd inari ihiiiiiiiet. Chfnii'
'
eongregal vullos •subaias suds-,el npluUti? Ecce di- ahteniregiiUihVsi|iiifieafe ,-ty poteritiaiii sffiphJegi-
mittelur vobiscloiiiuiveslradeserid (Matthi.&xtxi;57. iriUs-,ii.t ristillud iri Evangelib : Skscitgvit.cbiiiuiu-
58): cui simjle est hce quod iiuric in istti cafmilie iutis ridsifmiri iloiivdDavidpiieii siti\Luc.i, 69). Ei,
dicitur: Bimiliam viiieammeam,Qiied butein Ghris- Iriie.iriimhos nosiroscbfifuvehiiidbimris (Ps. xtiii ,'G).
lus diGainrdilectusalquecbarisgiinus, qtiteiiiAqiiila 00'Et iri Ziicliafia qiiattipf coiilua rjiiatudf poieri-
7taTpR§elôv intcrpretatus es'l,...pa?rui(»i.vel jiftTftie- lissiiria fegiiS. deriiOlistrarii(Zacli. i). ilebfiicl biiiic
lenij pnadragesimi quafti psalmi nes inseribtio do- B lobiiiu itn edissefuiit: Viriea Chfisto jjlahVaia'Cstih
ceti Ctinticumpro diiecto.,-Etvox Dei Pati*isinEVan- cofnu. Id esl. iri foftl loeo atijuC subliiiii, qiiiap.
gelipi Ilic est FUius ineusdilee.tu$,inquo mihiioni- pcllatiir filiiis Blei, vel qiiod iridigeiit D.ei riiiseii-
plqcui (Multli. iii, 17); Et in sexagesiriio sepliiiio eOfdia, et ejiis siisleriletuf atixilio: vel quiidcuhctis
psaJhJOlegimus: Dominusdabii vetintm.-evarigiiizdii- %eniib"usclaruih Dei iiotitire Junieh jifabiierit. ;
tibus virttite inullq. 'Rexrmtluium dilecti:{Ps>.ixviiy ^Yefs. 2.) Eisepsii eairi, Mlupides elegiiex itiq ,
12. 13).Vliic ergo dilectus cafmen iugubre fecil vi- et piahttivii VirieahiSotec, etimdificqvitiurfim ih riie-
neae @_| sure, quod ego cantabo diieeto niqiic riii- diq ejtis, etiorcularexstruxiiin eu:Q& hietaphbfaht,
serabili populo meo. Vel eefte ita iiitelligeiidhlh : ulpfiiis dixlibiis; viheic, desCfibit pppuhim Jiidreo-
Cantabo OmnipOlenti BeoVPniri caiitjcuni Clii'isii_ fuih . qilPShsepsit -Aiigeiteriiri;auxilio^ Etiapides -
quiest pali'uelis,meus,iioe est. ex cadcm niecuni elegit ex eb,vel idbla, vClohiriia qiire Dei ciiiiiiiri
gente gerieratus. Quod aulem Vinea Bei appelletur poterant impedire; Et plaritavit eahi ViiieaftiSorec,
popuJus lsi'ael, et in flrie.Itujiis cautiei lcgiinUS: qunm selus Symhiacbiis electctthiijieipfelatus est,
•
Vinea Domini exerciluuni-, ddmus r.st Isr-aei,-el vir npn verbuiii e verbo. ul iiillii vldelur, expririiens .
Jucla yermeii luudqbUee;«s, Et in sepiuagesiirio noiio sed seiisuiiVqui terietttriiJ vei'bP. Aluht Chirii Ile-
psalmo \Yers.-Q) iVineam de Egijpio Iranslulisii; eje- (*bi*8ei,Sorec genus esse vilis hpiiinaj; quod.ubefes
cisti;gentes, el •piuniqslieatri-..In EvarigeliOiqiiorjiie fcuclus faciat arque ^ferpetilps.Di.iiique:Soreca qui-
pcne eisdem verbis. quibus Propheta tiuhc ibquiiiir. busdam -/:odliy.Kpwbs inlei-preialiii':Jrjribdhos Iri "pul-
Dominus texit pai'abolam: Homo quidarit erdt pater- Chei'rimpsffiiciiis veftefe ppssuiiih*.^diricaviiqiio-
famiiias; qui pianlavit tiiuean., et miiceridmiiii cir- ijue lutTim in medio ejtis, teiupluiiiyidelicel iii riie-
cuindedit; el fpdit, i,n eU toixular, 'ei mdificdvithir- diri•clvitiite:et ibrctiliif exslruxiilil ed,qiiiifi^qriiiairi
rim , ct locavil eam,agricolisi etc. (Maiili, xxxi; 55). altaffe feighiticafiptiiant, SiciitciiihiattlteciiJaf orii-
Et in; Jereinia legimus: Ego plantqvite virieumfrimi- nes rivrb cpirippftflriliifititpie cM&iiftiUi',idtlex eis
"feram-;!tdtam veratri:. qtigmodbcbnveKdesinyimtarii gxpfiiiialrif Viiiiirii, siri lilirifeeirihis p&jjiilisuscipit
tudinem, vinea aliena (Jerem, ii, 21)? Itaque Jerrisa- ffuclus, et iiiimOlaias hpstias devpfiit; jiixta iliuii
lem, ut dixiihus, plangitur: el sernjphe pi'opheiico qiipd tje Bciijamiri, ih cujus liibu teriipluiii Itiit ct
ijlius ruiiia paiitatur, Ppfro EccJesirCj ei .iri_Juip alifife, legiuTus^ vReiifamin Iqpus fripdxfmuric cbiiie-
quondaiii gentium. aJind cafmeii cst'edilurii; de dei: 'et ud vesperam dabil 'escdm\Gen. xiix, 27)1
quo in psalmis legimus :'CmUateDomino,omnis ter- Cunctii rjtiaj iiicuiitui de viriea , poSsiinl et ad aiii-
ra , annuniiale diem ex die snluiareejiis. Annuhitate nirh IjuViiriria: refsfri slatuiii, qii're'&Dec plahtaia iti
ili genlibus•gioriqrriillius iii omnibuspopMismittibiliu & bpiii)hi,:ii0ii uvas attiilcril^ sridlatifusCas; ct post-
*
ejus ( Ps. xcv, 2. .3 )i, El ruisum €aittaie Domnio ea sil tfadiia besiiis cencuiearida : hec diviiiuiiiim-
caniicumiwvum, quia inifdbilia fecit. Oslendit -Db- breiri susbepeilt tiocifiiiafiiin . qiiia pfrelcfiia deiia
minus snlutqre, Suum,; in conipeciu yeniitimreveldvii ccijiempscriti !
juslitiatn. suam (Ps. xcvn, 1, .2); E't e£speeiavi, id fdceret tivtis, ii fecii iabruscqs.
Vinea factd est dilecioh meoin cornu filio Plei: Hoc Pfo JaJjrUsciS, quhs nps verlihius , iri Hebi'ifoseri-
iuxia Hebraicuiji Tlieodoiioet Aquila irahsiiireiiiiit: piiirii festBCsisi(d^KS).: qtjod AqriilaInterpfeiaius
SyihiriacliiisVaulem ihefesiib iiiauifestitis: 'Viried esi; *"aariplag,Viflcst, ffiiclus::pessinibs';- Syiiiriia-
facla est dilecto meqin cqnm in medioolivaruhi.VOT- clliis «TE).)5 , licd csl, iiriperfecUs':LXX et tiieddo
a
Exp.uiigil^yicior.âfls,;ad fideni albir. "nlss.
r ii tn Apiid Allieri. l.i,-o-aS_3fe_-
esl noiiieri C'ui'u'siinihvihi
Viiiicah. jiieohic atqiie iiifra.coiistautier' de- quod conditur berbis in co putrescenlibusseu hiar-
sideratur. . , cesceiitibus; odofehique iiiariiiK ex iriafcdfe islo
tfuTcpias.Maiiuscriplicoiliceshabent hic-flietailre- cotiei^VeiiS.MistiiN. '.-" -
sin n et p, sciibuiit enim aniiqui uotarii ctipmat-
" ' "
¥7 COMMENTARtORtiM TN ISMiMPH^liEtiM LIB. II. CAP. V. ) 1&
tio spihas : qiiibus Jhdoei DriftiiiJiinveorollavefuiit. A A ijriid dcbuerim facere quod non feceriiri. Et quia
VIlloenim exspectarile, Ut vilideiriise teriipbfe de- jiixta Evarigelicariiparaboiani npn vullis respondere
ferfeht JQ uvas ad tofcularia, j_jidtrjniijiis ocla- qtioiiVsciicitcr, ego miiji respoiidebo ipse pro vpbisj
VUs:et octogesifnus teriitis • psriliiihs Jiaberit Ii- iiidicans quid iacturus sim : Qupninmfeci vineremea;
ttilos , isti se euiis et vidis saeculi deihergeriies , cuiicVaqurc debui, et prp.uvis .iltulil labruscas,
qtirc iij Evaiigelib!(Mafi:. iv) spiilrfeiiitefpretaiiiuf, alifeiam uiiiversa qure dederam. tplJam ahgelofum
blasiphehiiaiuiii stiihulos Pbliiieruht. Piiio huierii aiixiiia, de.quibiisin psalniis scripltim est :£ircunidat
nieliiiscsSe; Busiin Jabruscas , qifariispiiias inieillgi, AngelusDqinini in circuitu timenliurrieum.',el libera-
"ilt cofiptseiranilaiirinis slhiiiii.idP 'sefveiiir. Unrle et oil.ebs.(^s, xxxiij..,8): .etiiiripietur ab adversariis.
Salvatef dicll ih Evarigeli'6 : Niiiiiquidcolliguni d'e liestruitm hiufps, ct jnimicis geniibus subjaccbit,
sjiiiiis tivas; tiulde tribulis ficus (Matih. Vii, 16). efitque desefia el.rion putabitur in .aJternun... hec
êtgohubilaTdresJetusdieiii, el fodietuf, ut redigaiur. jn vepres : ctascendent in ea
(VrifS'.-3-,:l.) iVtiiifc
viri JttUajridicdle inief irie elviiietiiiiiiiedm:'qtiiclest spiriaj. ilajcautem siib m.clapbpra vinea;, de;Jej'.u-
. qtiodiiilfti •i'ebuiftitete viriemiriebieinbh fecerim%i? saleiij aique Jrirjicredicuniiif soiiliidirie, qupd:pieri-
Ah quod exspbciuviul fqcetel itvaS,bl feciildbtuscas? , que Judajorum piiiant sub-Babylopiisaccidisse : quod
Feci, ihquit, uhiversh jjuie debuiVplniitavi vineani B I el iios es paf ie faclurii riegare npn pessuinus. 'Sed
inloco ilbeiTinip, eireuriiderii iriaceiiairi",elegi Japi- qiiia iequitur : Et mbibus maiidabo,nepluani,super -.-
iies ^"et.fliVgella ejus haSiilibus calaiijjsi_u"e subrcxi: 'c&'(ii'««firem.,;:}.oc'i.n.illa captiyiiatejiiteljiginphpo-
ViliSiiiiPtjiieipsahori fiiitiii.ia de pltifibiis, sed electa test. Siquideiij et jereinias .capta jani urbe..prophe-
. fely.Sli-/.ap-7Toi: jEdificitviflfiriissiriinhjiiiif iiri, iii qiia tavii in popiiio : et Ezechiel, HniiielVquequeel tres
filips fecoiidercjii, Ct de qiia iiisldiaiites iriiglbus pueri , yel propbetasse, vel mirabiJia sigiia eiiain in
besiias cclileihplaref. Exstfuxiinfculai',ht iiiebdem .captiyiiate fecifse iiarfaiiiur : et ppsiea Agga:us et
pelissiiriUmleco piehiefehtui uvaj, et viriiiiiiiuiide- Zacliarias fuiura dixerunt iri consoktioiiem jjopuii
reiili ^liia lirhc igilurfcci, ijurhTrlcefe debiii, fes- sefvi|!i'tis. Tpliitur auteni Dej auxilium ab his qui
pehdeant iiiibi babitnitifes Jeiusaicrij et Judre. : iridigni surit : ui quia iipn senseraiit Deum pet be-
iihhio j'i'djce;itiriittr ihe et vineaih riiearij, q.iid est nelieia , seniiaut.per supplicia>Velidco.tfuciilenta
quodlacere debui, ei ViPrifeeeiiih? Et illis lacenii- qriretiamet aspera comiriinatui', ht conyeisi ad pos-
bus. sibi' ipse fespbnuel': Nisi fbrte iri bcc erfavi, rilieiiiiarri, iiriiijirieiJiia:;toj'iiiciiiadevitiait. Verbum
ijiiod pro Jabore riieo exspfeCtavi,rit uvas faceret, llebfaiburii SAifn(rwjomties voce simili spinas in-
iion labfusCas-,quas ittcuUa ac d'esei'ta yiriea affeffe '.:.lefpretati sunt. Si prgp-$<?!(/( ,Inprajsenti lpco spince
coasuevil. Tale ijtiid el Naihari Proplieta ad D.ivid< C dicuritiif j.uxia Aquiinni et fliecdoiioiiem el-LXX,
"ihissus loquituiJ.il Reg, ni),ei iiiierixigai ehrii per fespeiideaiit quphiodpsupra Busiru non iabruscas _
paMboJam-,hldutjj de alio judicat, de se pforiiat sedVspmasiransthlbrutii.,
Bentenliarii',Ergp i;t liic ppiiriius iii.ierfogaluf quasi El nubibiis mandabo iie pluaul $tiper,eqminibriem.
de vinea, iit «biiifa se ipsri fespphdeat. Hiiricibeurii Istaisuiit.iiubes qnas eduxil IJgjDpmiiius ab fixiremo
iu Evarigelioplenius-SilvathfPxeqUiittf\Mcitih.xi\), terf ai, de quibus el inpsaimo legimus.: W.efittisiuq
et quod liic ••pfiEtcfriiissuril est, Scrjbas et Phafisxbsi iiscjixeM riubes \Ps. xxxy, 6). Haihubcsv' qupniam
inleffogat. !riIsaia eriiriihihil 'diclilriiest de agficp- . sub Eli'a ohJiiesjdeipiatrre erant-, ifibiis aiiiiiset sex
lis, ne.c qure passuri siiit indicatuf': se'd taiituhi des lriensibiis.supfeftCrrahj Israei no» pluerunt (III Reg,
vinea sennO esl : ibi ahtem qUasi'rilia sil tiiiea et', xviii). iQiibdquifJein n.oii soluiji de propJietis , sed
alii agricclce, sic iie populbiriqjiitiif el rriagistris,, de kpbsfoiis pbssuiiius inteliigere. quod ppst passio-
ut inaios male perdat;•ei vineairi aliiS apicblii \ii- : iierii iiPhiirii, iiec 'prppbcias., nec apcstolps habue-
cel; significans apostolPs et eos tjui aipbstclissuc-'V fiiiit Judrei, rie p.ro uvis afferreiil spinas, sed pro
ccssiiri siitit. Nec veie -ra\iT'o\byiacsl, ul pleflqriei stferilitate et afhiitaie sua precarcnlur euni, qui po^
ajstimanl iu ee !q'uodait: Ah quod e-xspeciavi. Mfci^ tesi iiiibies;.'praibere virtutum, Uiidc et in JLeviiico
ceret uvas.;at fecii lubtuscas? Supia eiiihi iijraflse_!JOlbqiiiiiii'ad eos :_.Poriqm! cmlumaobisferreum_et tcr-
f \ lacitus loquilur, liie aiitem quOdciigitavefai, rqiriahieam\Levii. xxvi, 19). Et inJDeiiterononjio :
* alios iiilerrogiit'. V Efii: Cmiumsupef capiii tnum mneuni;, el icrra subter
- (Vers: S. <3.)El nunc':o'stendiimvbbis quid bgbfa- te ferreaXbeui.ixvM ,:25, 24)4 Et riirsum, iiofiij
ciam vittemmeai : AufertimiepeiA'e]us, ei erii ih di-' Dqriiiniispiuvidm terrm hm, t Et, Cinis.de mlq de*-,
reptiohein: dituam macetiam ejtis; et erii in eoncuir seentiet stiper ie, doncc erctdicetie, et' cleleat; auicx
cationem.Et poham etim deseiiairi; rion:piiltibiiur, ett teria qure ffequenler sriper se veiiieniein s.uscipit
noii fodietur : et mtehdeiYlr-Mpet earh Veptes& ipi-,-. pVuvia!h','.eihohlacit segetem , sed spiiias eltribu,
nm, Piovooavi, iiiqiiii',Vvos•su_jfa.o liabitaibres Je- lps-, rfepfobaest et maledictipnis ,pipxima -,cujus fi-
r-usaJem,et viri -trjbus Jud-re-,ui- judicaictis iiilcfr -'riis"cdnibiisiidest. ,-.-.- ,,......-,'.'_. :
me -et Vineam hifeahi-,et iirtcifbgaVi'; ut dipefeliss (Vfeis.7.) Vineaaulem Domini exerciluum.dpiims
? Ideni Valic.i. Nuhc ^rgohdbitaiores :ei viriJuda, c Besidefatur ih Vatic; iiiper i ahi,•'"
Jerusaieihiibinihe. a Addit Victor. et pulvcrem,. cx Grrcco
'absîie
b Valic,,.in lecto, alius. ,-.-.. -v V xowoBtov,
, atque.IfeUMieoiS&S':•'''""'';;''-':'' '";".""''
?9 §. EUSEM HIEftOMMI H
israel est :et viri Jnda qermendelectabileejus. Id est, A A.agrum qgro copulatisusqttead terminumloci : Num-
Dei.: sive ut LXX iranstiilerunt, novella plqntatiq quid habilabilis solivossuperterrqm?Proeoquodnos
dilectissima.Israel et Judas boc inter se differuiit, diximus, usquead terminum loci, LXX ir.ansluleri.nl,
quod oninis populus prius appeilabaiur Israel.Vet- autauferaiis proximo ':. Symmaclius el Theodoiip;:'.
postea, regnanle David super tribum Juda , et Ro- donec deficidt, velnon sil loctts; utdeliciente terra,
bpam filio Salomonis super duas trlbus, Judam et riequaquam saturetur avarilia. Quod quidem"et ge-
Benjamin, hi qui erant 111Samaria , hocesl, decem neralitef adversum omnes, quibus riihil; saiis est,
tribus, voeabahlur Israel; et quibus regoabant de diclum pulo: el specialiter contra vineam Domini,
genere David, appellabsritur Juda. Et quehiam ab qtire pro uvis fecit Iabruscas, idest, pro judicio iui-
Israel-yiluli eolebaiitiir in Dan , et in Beihel, prop- quitiitem, elprojiisiitiaclamoreni.74Qllse esienim
terea ab Assyriis primuni est capla Samaria ; et rabies,cumiecia et agri ad depellendos imbres,
multo post tempore Judas a Ghaldaeisductns est inV; el -adserendas [Al. cerendas] frnges haberi debearit,
Babylririein, quia niinera peccayerant. Unde et in ea habere cupere, in quibus cuiiciisliabitarenpn pos-
Ezechiele ad ulriusque poprilipeccata pUrganda, Is- sis, et qUiecolere nori sufficias: alleriusque necessi-
rael in sinistro latere poriunlur, juxta Sepluagiiita, tatem, luam facere voluptatem? Juxta tropologiam
dies ceritum noriaginia, sivc ul veriiis in Hebraico B I contra hajreticps quidam Iiocdietum arliitraniur: qui
conlinelur, Lrecenlinonaginta : Judreauiemquadra- cum iuoverent pedes suos de Oiiente, veniunt in
ginla dies {Ezeck.iv•;juxtahXXet juxta Hebraictim). campum Senhaar, quiii)terprelniur-excussio.ie»(tum:
Hoc dico, ut cpmparatione Israel, id est, decem et sedificantcivitatem coiifusioriis, turriuique super-
iribuum, amabilem atque dileciumoslendam Judam, bire, etaudiunt sub yerbisaliis: Audite limc, duces
in quo erant sacerdotes et levilrc, et Dei religio doinus.Jacob,el residui dqrnuslsrael, quiabominaniini
versabalur eo lemppre, quo propheta Isaias loque- judicium, et omniarecta perverliiis,qui mdificqlisSipn
batiir ad populuiri. JEt pulclire Israel, liiic Cst, tp- in sangitinibus,et Jerusalem in iniquitate (Mich. ni, 9,
tus populus, domus est : Judas aulem, qui sepa- 10). Isti domos domibus, id csi, dogmala conjungunt
ratis _f3iribubus posteapijiluIavit,novellum dicitur dogmaiibus; quibus dicitur per Miclwam, Nolite
deleciabile. Sed et hoc nOlandurij, quod juxta cpn- mdificarein domoderisum (Mich.m), nesupra; funda-
sueludinem proplieialeni, quai prius per metapho- menlum Cliristi, quod aposlolus Paulus posuit (I Cor.
ram dicta sunt, vel per pafabolam , postea expo- ni) etin quo debuefant aedificareaurtim, argCntum,
nunlur maiiifesiius !: quod- virtCa et noyella planla- lapides pretiosos : econtrarip icdificent ligna_ fenum,
lio, Isi'ael et Judas sit. slipiilam, quortim finis iricendium est. De bujusce-
Et exspectaviutfaceretjitdicium,elecceiniquittis:'' •G modi dOniibusSalvator in Evangelio loquitur : Om-
eijusliiidin, elecceciamor,;siveul LXX Iranstulerurit,, nis qui audierit verba rnea, et non fecerilea, qssimila-
Exspeciavi ui facereijudiciuinfeffeciiiniquitatehi, ett. bitur vin stultb, qui mdificavildomurnsuam sttper are-
nonjustiiiam, sedeiamorem. Vpliimus Latinis irisi-. -ham.Descenditpluvia,veneruntflumino:flqveruntvenli
nuare auribus quod ab Hcbrceisdidicimus :Judicium, et impegeruiitin dOmumillani; et cecidit: el fu.itruinq.
apud eos appellatur MESPHATCQÎSO) : iniquitqs,t dotnusilliits niagnq (Mailh. vn, 26,27).Tamdiuautetn
sive dissipatio, ut ihterpfeialus cst Aquila, MESPHAA y qurcrunt lirerelici npva veteribus jungere, et eadem
(nsil/p). Rursrim jtislitia dicitur SADACA (npli') : cla-. recentioribus immutare, donec et seiisus humanus
mor autem appellalur SAACA (ilpSS). iJiia itaque \elI et sernio deficiat.
addita litlera, vel mutata, sic yerborum similitudi- (Vers. 9;) In auribus meis sunl hmc Dqmini exer*
a MESPHAA:;et
nemtempej-avit, ut pro MESPBAT, proa. ciluum: Nisi domus mullmdesertw fuerint, gfandeset
SADACA poneret SAACA, et elegantem structuram sor- pulchrmabsquehabitatore. Pj'0 eo quod nos jiixtjlle-
nuirique verboruni, juxta Hebrream liriguaiii redde-- braicum verlimus, Inauribus meis sunt ItcecDoinirii
ret. Exspectavii autein Detis, ul popuius JudtEorum « exercituum,id est, verba qure loculiis est Dpriiinus,
facefet judicium, id est, uvas: el fecit iniqniiaiem,i, adhucresonanlin auribus meis iLXXiraristulerunt,
id est labruscas: et exspectavit justiiiam, ut largiio- i- - Auditasunl hmcin auribus Dominisabaoth. Nonquod
rem lantorum munerum a Patre missum susciperet,t, Propbeta vefba Domlrii'.'audierit,sed iri aufibus Do-
et fecii clamorem, quo vociferatus es"t contfa Domi- i- mini audita sint quae Propheta diclurus esl: cum
num, et clamayiti dicens: Tolle, tolle, crucifige ta- i- consequenliussitinlelligere, audisse Prophetam, quaj
lem (Joaii. xix, 15). Unde el Paulusapostolus scribil:,: Dominus sit locutus. Pominus aulem loculus est,
Omnis ira et clamor, et blasphemia auferalur a vpbis is qnodpost captivitalem, domus magiirfiatque pulcher-
cumoinni malilia(Ephes.iv, 31). Vel certe quoniam n rimredesertae fuluraj siril, non ljabeiites habiiaiorem.
justi sanguineni fuderaut, sanguis Dominica3passio- »- 7{| (Veis. 10.) Decemeriimh jugerq.vineatumfa-
nis clamabat ad Dominum: proplerea clamorem proo cient lagunculamunam, etlriginla modiisemeittis fa-
jjusiilia reddiderunt, jux(a illudquod ih Genesi legi- i- cienimqdiostres. Pro laguncula, quairitoIiLXXtrans-
rnus, Yox sanguinisAbelfratrisiuiclantai adme(Gen. t. tulerunt, omnes alii fia/uin interpretati suiil, qupd
iv, 10). Hebraice dicitur BETH(313).Elpro iriginta mpdiis,
(Vers, 8.) Vmquiconjungitis domumad donium, el el qiios nos pro Coto posuimtis,' qui Hebraice dicitur
v. a MeihVatiCipro mesphat dicereimeslplian;etc. b Vatic.,ja_jfffi
vinearumi
81 COMMENTAMORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. II. CAP. V. 82
OMER (IQn), LXX verleruhl artdbassex:"* quse men- A A.itrimirienteslcrililale, et vicino incendio, quovepres
sura JSgypiiacaest, et facit modios vigiriti. Iri sleri- el spiila}suht coiiibufendse,liixutircse et voluplali-
litate ergo nimia qiirc sequitur capliviiatem, decem bus iradideriint: n.phsoluni invescendo et bibendo;
jugera viueai-umfacient batum, id est, lresampho- sed in aiirium quoque obleclalione, el in diversis
Tas: et triginia modiiseminis, id est, corus, faciet niusicseanis geneiibus. Qui cum isia faciupt, Ppus
ephi,qubd LXXtreSmenstirasinterpreiaiiSurii, id est, Doiiiiniuon respiciunt, Jiec cpiisiderani qureyentura
tres modios.Balus auierii in liquidis spfeeiebus dici- siiii, Abiltanmf lioc leslimonio adversumpriiicipes
tur, et ephi, sive eplta ejusdemmeiisufaj in aridis. Ecclesiav qui de mane consurgriiitad sectandam sir
Siciitiii Ezecliiel juxla Hebraieum legirtius: Eplti ceram, etbibeiidum usque ad yesperam : de quibus
justuih, et balus justus eril vobis.Ephi et baius mqua- iri alib iPcp dicitur: Vmlibi civitas, Cujusrexjuvenis
Haet unius niensurmerunl, ut capiatdeciiiiam parteni esl,,eiprincipes tui mane comedurit(EcCLx, 16). Qui
cori balus, et decimamptirtemcori ephi: juxta niCnsu- deliciis occupati, ex cfealuris hoh iiiteiiigunt Creaio-
ram corierit mqua librqlibeorum(Ezecli.xi.v,10, 11). rem, rtec consideraiit opera maiiuumejus, de quibus
Quajrimusjuxta anagogen, qupniodo hrereiicorum legimys: Yerbo Doniinicmlifitihali sunt, et spirilu
domus grandes et pulcbrai sirtl, quaj Curii judicii orisejusomiiis virlus eorum(Ps. xxxn, 6). Polesl
tempus advenerii, nullumhabiialorem babeant. Om- B I juxta aliiOreminielligeniiam, omnis anima; per.iur-
nis enim pompa slruciuraque verbofum, e!l argu- batio ebiietas appellari, qureconcipitur de yinofuro-
mehta dialectica redigentur ad nibili. Et quia juxta ris dracomim, eldeverienoaspidum insaiiabili, quod
apostolumPaulum (II Cof;iii)non solum Dei sedifica- nonnuili bibunl ab adolesceiilia hsque ad senec-
tio sumus, sed el agricullufa, quaril iiiiiiantes h bre- tutferri, hoc est, de mane.usque ad vesperam
relici suffodiunlureteradicanlurab Jerehiia :idcirco (Detit. xxxn). Alii yfero hora lertia, sexta, vel
ubi decein Jugera vinearuln, sive ubi decem juga ri6na,et .iindectriiasiiscitanlur de cbnvivio, et dicitur
boum operantur, iacient batuni^ unurii,:ot (rigiiila ad eos: Expergisciininiqiti ebrii JJ eslis a vino:
modiisementis facienl epbi (Jemn. xvm), Ut dede- Super hoc vinum, el super iiiijuseemedi uvas ac
nario numero, qui in SCripturissanciis hjyslicuSat- \ineas pluit Dominus sulpbur et igiiem a Domirto:
que perfectus est: et detricenario, in quO prophe- et quiciinique ex earum vino bibefit, aestuat atque
tavit Ezecliiel (Ezech. i), et Domiuus baptizatus est coniburiiur. Requiritcilharam et psallerium, cujus
(Luc. m), rediganlur ad eplii, qui ad coiijpafatibnehi repertor est Jubalj ;deCainsiirpe geriefatus(Geji.IV),
multiplicis numeri, iiiiione;cohslriiigituf. Quod au- nec audil Dominum dicentem ad AarOn : Vinum et
lem.sedificalioel agriculiura rfefefaturadliitelligen- sicertimnonbibetisiu ei filiiiui^ ququdoincjredimimin
liamspirit:iIein,eiiamaiiolocoPaulusapostolus docet G ( labernaculumleslimqnii, aul'accedetistid allqre (Lev.
(Epbes.iv), fundalpsetradicalesinchariiaie creden- x, 8), Has cithiifas, et lyriis, lympariumque, el li-
tes essecpiiiestaiis.UndeetEcelesiastes (Eccl.n), non bias rex Babjdoniushabuil, qtiibus cPiisoiiarilibus,
selum sibisedificayit domos. sed plaiitavii vineas, et universaruni geniium populi prosiernebaiitur in ter-
fecitliorios el pomaria, eiinstituil oioriesarbores po- farii, et adorabant aufeani siaiuam (Datii iu). Quod
miferas, exstriixitquepiscinas,i!tirrigarel76saliuin. aulem jjrimum lempiis huirianre sapiehiiai, qnandp
P.orrohsefeticiimagineni laiitunihabenies.umbram-' egredimiir pueritiam, el ad ralionalem veninius
quevirtulum, et non ipsamveritalem, absqlie fructu a?tatem, maiie in Scripluris intelligatiir, niulta tes-
operum, verbprum folia poUicenlur. De qiiorurii ar- timonia docere rios poteruht : de quibus exempli
boribus dicit Dominus: Oiiinis plahiatio; qiiam rion causa ponenda sunt pauea : ManetniiiebaniProphe-
plantavitPalermeus cceieslis,eradicCibilur(Matiii.xv, tqs;ei : Maneexaudies drationemirieam.Mane asy-i-
15). De vinea enim Sodomorum vinea eOfUm, et: tqnitibi, et videbo(Ps. v, &, 5); el : De nocte cct*.-
propiigoeorum de Gomofra: Uvaeorhm, uvafellis, surget spiritus nieus (Ps. LXII,1); et: Deus, Deus
et botriisanjaritudinis eis, furpf dracolirim vinum meus, adte de lucevigilo (Ps. c,.8)| eftlnmatuiinis
eorum, et furor aspidum insanabilis (Detii. xxxn,, irilefficiebamomnespeccatotesterfce, utdisperderem
52, seqq:). -:. P de civitate Dbmini qmnes qtii qperantur ihiquitatem
(Vers. 11,12.) Vmqui consurgilis manead ebrie- (Ps. xxix, 7); et in alio Ibco : Ad vespetaiiidemorti-
taiem seclandainet potandum usqueadvesperam, utt bilur fietus; eiai maitilinumImiitia,VelVcretera his si-
vinomslueiis:Citliara, et iyra, tympariumiel libia, vi- hiilia. Consurgimus aulem de mane, quando viiia
num.bi cqnviviisvestris: et opus Domini riorirespici- relinqiiiiijusin pueritla, et dicere possunius : Pec-
iis, nec opera manutimejtis consideratis.Pro ebrieta- cala juveiiiuiis inemet igriorqritimneriiemineris(Psql.
le.quairi AquilaestinlerprelatusetSymmacbus, LXX (. xxiy, 7). Ortoque nobis solfejustitirjeVfugaiilur le-
ipsuni HebraiCum posueruiit SICERAM (W2), quod i nebrffi, el statim interficimus omries cogitationes,
omnemsignificatpotioiiem, qure inebriare pbtest.;; qure ad peccata nos provocanl, et de ciyitate men-.
etslaiummenlis evertere. Ai'guiiautem juxia" con- i- lis nostrre illos disperdiniiispeccalofes, de quibus
scquentiamccepta;explanationis agricolasvinere, qui li Salvator loquitur : De corde exeunt cqgitqtiones
aEpiph.de Pond. et ipensur,: 'ApaSvj-TouToTO Acharn.;:Act.
; i,sc.V2i p, 575,.V-V.-^'"^V;. V!!
ftETpovriap' KlywrioLgzylyOn. A rlabahmcmensurtiab MiiVatic, qUdmdmitienieshmrelicijitc.
Algyptiis appellatur. Sic scheliasles Aristophanis ad
83 V :SvEUS.EPlt;ipiiO^YM? • ;-. 8'4-
mnlm, homicidia, adulleriq, fornicaliqnes,fqriq, fqlsa,A esse niprtales; et c.ii!ic(ai'ebiis explela, quajjyenlura
lestimoiiiq,biasphemim (Mailh. xv, 19), et reliqua. per Ri'p,pbetasDpniinus npiiiia.fat. Infernus. autem
•Infelicissiini auierii siinl cjliide mane iis;que;ad ves-: anhjiaiij habere dicitiir , non quod.animaisit, juxta
peram. ebrietaie, gula et diversis voluptatibus pc-. eiTpreiiJ quoi'umdajiJ;sed quod vci'bis liunianreCOIIT
cupati, no.n inlelliguril in $e o.peraI)o.iTii!ii, nec con- suetudinis, rerum insensibil|um expriniaiijus affecr
siderantcur creaii sunt. turri , qtiod irisaliabilis sit, et nuiijquam nibftu(h'um
'(VerjSo15.) Propleiea dnctus esl capiivritspppulus iniiltiiudine epniplealur. Qupmodp et in iJianu lin-
meus, qiiiti non habuitscientiam: et nobilesejits iqlexr- gusemprs dicilup (Prov, xyiji), el pmnipoierisDens
ierunt fante , ei riiullittidoejus siii. exqruii, a Iloec Sabbatbfi, el Nepmenias Judrcorum odisse loquitur
jiixla litieram ^Q accidisse pppiilo Judrjepjumsub animani.suam (Isqi. i), Quidquid de populo.diximus
Vespasiaiio et Tito Rpmanis principibus, lanj Grreca Jiidaiprhiii, trppojpgice fererri pptest ad eos qui
quam Lalina liarrat liisioiia. Qubd quideni et spifi- srcciili delieiis occupati, pec res|,icientes opera Dei-,
tiiiililef liodie quoque patiuntur, suslineiites npn capiivi diici.tiiur in peccatiim, et npii haberit scien-
fahiem paiiis, iieque sitim aqure,sei. fah..e.naiiflie-ndi tiqm j>'ci: ei idcirco fanie e\ sili pereunt bpiipruni
sermohis Dei: quia nec respexerunt o.pusPp.ini.iii, operuiriatque viiiuliiin,ei delra!]entur|iigeliennani,
nec consideraverunt ppeia manuum ejus, iieque ha.r g__ibiqiie . ap.teriiis cruciaiibus depuiaii, ppteniiam et
buefuiit ejus seieniiani, qui seniper locuiusesl per supevbiam iniseria cern&ni et huiiiilitaie mrilari.
Proplielas (Ainos. viii). Uiide et in Psalmis dicitur• . (Yers, 16..) Et.exqllabitnr.-Dqmiiius exercitnumin
de e\s: Convertenturad vesperqm, et fqmempqtieiitvr• juq\\ciq.: et Dciis sanclus saiiclificabitut iii; jttsliiiq.:
itt caries, el circuibuniciviiaiem(Ps. LVIII,..1.6). Qupd. I Cum captivus ductus fueiit populus,quia noii babuit
aulerii Omnis serme dpctrinre , panis appfelletu.reti scientiam., el inteiieiii iame , et tili exariierit, et
aqua , illud decet Evaiigelicum: Non in-iolo. pqne! dilalaverit infcrnus animam suam : el descenderint
vivit lioino, secf,in qmni verbqquqd e.grediUir.de otes IPries-atque sublimes gloriosiqiie iu prpfuridum. et
Dei (Lric.iy, i); Et, Qriicuwquebiberii cleqqua,quqoi I iuciiryalus fuerit hqmp , et biimiliatus vir ,Vel rece-
dedei:o-ei,non sitiet iii mtetnum(Joqq. IV, 15). Et iiii pcript. prtines juxta merila sua :'tunc exaitabilur
jisiliiip diciiui': Super aquqs.refeciiqniseducqvitmei Qominiisin judicip, cujiis piius iujusiuni videbiitur
(Ps. XXII,2). Unde et Dcjjiiuus iio.nvult esufienies3 esse judiciii!|i, etDeus sanciusob (imiiibiissanctifl-
iri erenio. diniiiiere, iielassentuf ; et..cp,fru"ant-,et cabituf in justilia, ul iniplealiii' illud quod iii Evan-
ititefficja.niui'fanie (Mtittit, xv), Eide juslo viyp di-s gelip:dicilurr-Paier nosler,quiesin cmlis,sanciificciur
cilur: juvenis fui, el sentii, el non vidi jusf.vtiiidererr nqmen iimm (Matili. vi, 9); et: Pqier justefMundus
liclum\riecseiiienejits qticerenspqneqi(Ps, x!xxyi,25), ,Q i ie nptt cagnovit'(Joan, xvii,;25). Unde cavere debe-
Quidairilioc quqd (liciiur: Gqplivusduciusest popnlus, s, iijus ije prreveniaiiius judiciuin Dei, cnjris judicia!
meus', quia non iidbuil scie)iiiqin: ei nqbilesejusinte-,- niagna Siiiit, el inenarfabiiia , et.de quo.Apostolus
rierurit fame, et inullitudoejus siti e.rfin(f(,gerieraliter1' lpquituf : InsciutabUiqjudicia ejus , et invesiigabiles-.
de inteiis , el gcbenna int.erpretiiri vplurii, iu quai vimiliius (Rom..xi, 55),Vdpi!eeilluminet occulta te--
punietiir eirinis qui Dei ripn babuerit scieniiajii. iiebrarum , et aperiat cpgitiitipnes cordium (I Cor.
(Vers. 14', io.)Proplerea.dilaiavii infermis.animciin % iy , '§)-',qui dicii in Evapgelic: Noiite judicare , ut
suam . et aperuit qs suum absque ullo iermiitq, ei de-. non judiceinini (Mqlth. vh . 1). Ciii senleijtlaj ccn-
scendenifortcs ejus.,-et po.pulus.ejus,et svMiiiiesglorr gruens Paulus apostplus pr,ccepit: Tu quis es qui
riosique ejus ad eum. El incutvabituf Itqm.q, el /IMIHJ. judicas qlienumservum? suq Dominosial, qnt cadit.
liabilur vit, et oculi subtimi\tmdepriin,enlur;Qni sin*- r Slqbii: autem: potens es;l enim Deus stalmte illum
rexei'unt maiie adsecianjrJanisicern.m.,ct pern.anse'?-" . (Rom.rxix, i),
ruiitjri ebrietate usque ad vesperani, et vpluptale acp (Vfers,17). El pascentiifqgni juxia otdinemsnwn:
deliciis occupaii, opus Dpniiiii respicere npiu.eru.n!, , §© eideseiiq in uberlalemversa;, advenmcomedent.-
nec ppera manuu.niejuscpnteniplali sunt, pfepterea» Pro pasceniibus agnis jllxla crdinem suum; quodin
diieli suiu in caplivitateih , qiiia rion habuerunt11) bonam pariem accipilur, nescio quid voJeritesLXX
scienllam Filji Dei, dicenle ipso ad eos, Nec me sci-. '-. lransiulei'uiit, pqscenturditepiiquasilatiri;pro agnis
tis, necqui rnemisit(.loqii. yiii, 19), eliiiipsa capiH., taurns iiiielligenies, et rursum prp advenisinierpre-
yilate fariie periei-unt, acaruerijnt siii, Unde inler--, taniesagnes.QiJaijdoautem Dpniinusexalifitnsfuerit
ntjs et nipfs dilaiavit aiiimaiii su.aiii, etapcriiil oss ip ju.dicio, et sanctus insuii sanctificaluSjusiiiiti_ut
suum, el a.bsqijepllp niirijcrc, et saliefaie d.e.ypi'avit t lnali agrico,lremale pereant, et exaitatacedrus securi
in pefpelutim punieijdps; 79 ita iil priiicipes ett Deniiiii spccidatur; tuiip qui fuerint dpVsgnuium:
popuius, ei stiblimes glpripsiquet.errr» Judrp desceii--." nuniero , no.nliajdoriiiJi,pasocnlur in Eeelesi» pra^
derenf ad euni, et hun.ji!i.areiurpijjijis supeibia , p.t tis, et diceiit: Doininusptiscilme, etniliilnvtiii deetit
oculisubliniium depriniferentur, intelligeiiUum see (Ps. xxji, 1); el qure a Judreis deserta suril, versa
a Eiiseb.: 'PIJTU?piv oyv E7rii).9£v
KUTOI? mpi avz&vypafnV
-iavza Y.KB _â?),ip«TTOuo'tzaTKT).V'eKo-/:ouo-av
v.ai'ASptKVOv
OOso-TrKO-tavoO,
tcrTOptav.Ejrt 'fcojxaiuvai- qiiio iib llieron. pene ad: vcrbuih Laiine sriui red-
'
y.ai?.a%ariiiiwoix.y-()e
coy.pa-ibporv' ToyXpyt/.ov dita^v!
p-TEjsvjS.VTS? V "'", "-..;"'' '..';..
V-proyTJ)?^Mvjf,trt vai vuv tpotfrtsiT>o\)paviovT«"itM-
85 COMMENTARIORUM 1NISAIAM PIIQPHETAM LIB. II. CAP. V. 86
in ubertalerri comedel oenlium populus. Ilrcc juxla A (Zack. v): el Êgyptins qui giavi peccalorum sarcina
tropolodam. Cteicrum ut ordinem complcimus Iiislo- preinebanlur, quasi pliimbum in mare Rubrum esse
rise, fd ipsum aliis veibisdicitur, dequo supra icgi- demersos (Exod. sv). El in alio loco peccator loqui»
mus: Regioncm vestram in conspcctu vcslto alieni lur: Iniquitales mem supergicssm svnt capul tneum :
devotant, ei deserta est alque subversa a populi sexler- sicut oiiusgfave giavatcesunl supcr me (Ps. xxxvn, 5).
nis (Isai.i, 7). De loio eiiim orbe congiegata gen- Dicunlur autcm hrcc ad principes Judicoium , qui
tium niuliiiudohabilai in Judrca, et ejectis prioribus supra arguii sunt in avarilia alquc luxnria: quod
populis, ideo ex parle cseciias faclfi psl doniui Israei, provocati a Dominn ad poeniienliam , et postea ab
ut subiniraret plenitudo genlium (Rom. \i). Pul- Apostolis ejtis, usque hodie perseverenl in blasphe-
clirequejiixia LXX direplisunl atque vastali et ducti miis , et ler per singulos dies in omnibus synagogis
in caplivilaiem quasi tanri, de quibus Domiuus sub nomine Nazarenoruni aiiathemaiizcnt vocnbulum
dixerat: Tauri pingves obscderuntme, ul loca tauro- Christianum. Est aulom sensus : Vrc vebis qui ptita-
rum occuparent agni. lis dieuj judicii non fuiurum, vcl non venluram c&p-
(Vers. 18, 19.) Vm, qui trqhitis iniquitaiem in funi- tivilaiem quam pvopbcticus sermo prrcdicil: qui
culis vaititaiis, el quasi vinculum plauslri pecccttvm. dicilis ad Prophelam: Usqucquo nobis Dei rniiiaris
Qui dicitis: f-esiinetel rito venial opus ejus , ul videa- B iiam? volumus eam scire, jam venial. Hoc autcm
mus , el appropiei el veniat consilium sancti Israel, per ironiam loquunUir,qiiPiiiam eam non puiant esse
el scimvs ilhtd. Pro vineule piaustri , corrigiamjugi venluram, sed simulari a Prpphela.
viiulm, sive vaccm, LXX trausiulerunt. Qund ruitem (Vers. 20.) Ym qui diciiis malum bonnin, et bonnm
vineuia dicantur csse peccala , crebrius legimtis. malum : pcnenles lenebras lucem, et ht,cemtenebras:
E quibus illud esl: Furibus peccaiorumsvorum nnus- ponentes ainctruinin dutce, el dulce in amarum. EjuSr
quisqueconstringilur (Prov. v, 22). Et Dominus ar- dem criiiiinis es',bonuni, luccm, et dulce, conlrariis
guens ppptilum dclinquentem , qui peccalis peccala vocare noniinibus. cujus, _§g_malum, tcnebras, et
sociarat, fecit flagellum de funiculis, ostendeus eis aniarum vocabulis appellarc virlulnm. Iloc enntra
qunmodo doniuni Dei fecissenl speluncaui lalrouum eos qui peccatum non pulaui, si bonodelr.Jlianl, el
(Joan. n), et sedem orationis verlissenl in domuitt noii rcstimanl essedeliclum, si laudcnl nialum, Po?
negoiiationis (Matih. xxi). Cni|vi\a qupque cujpre ntint aulciii Judiei bouum malum, ci lucem tencbvits,
Doininicic , vestem non babens iiuplialem , vinctus etdulce amarum, suscipienles Barabbani lairocip.i
pedibus ac niniiibiis cjiciiur in lencbras exleiiores et Eedilionis auclorem, et crucifigenies Jesum, qui
(Malih, s\\\). Et Dominus venit, ulhis qui eranl in iicn vciicrat nisi ad oves perdilas domus lsrael, ul
vincnlis diccret: Exile (Isa. XLIX, 9); et qui versa- C salvaret qucd perierat, In Bariibbaru intelli_gamiis
banlur in lenebiis , revelamini (Pstti. CIAV,8), Ipse diaholum, qui cnm sit nox ct tcnebrrc, iransGgurami
enim solvil compcditos , ct illuminat csccot': quos iu Angeliiiu Iucis (Mattli. xxvn). Unde elAposloIus
Jeremias vinctps leirrc nuiicnpai. Nec plangil CPS loqiiitur : Qum patikipatio justitim cum iniquilctle?
qui peccare cceperini, @|.siaiimqiie desierint: nonost qnx soqielasluci ad lenebras? qni consensusChrisli el
eiiim jnslus super lerram qui faciat bonnm, ct ali- Beiuii (11Cor. vi, ii , 1S)? Neqtie enim Iucerna tnl-
quando non pcccel (Eccl. vn, 2); scd qui longo luni- Ienda esl, et pcnenda suliinodio, vel sub lecio, sed
ciilu peccata pniliaxerinl. Unde el in Nunn ris legi- snpra eaudelabrum, ut omnibus lticeai. Nec arjior
mus (Cap. \\\) , vaccam rufam, cnjns qinis expialio malos aiTerensfruclus, biinrc arboris est appellanda
populi est, nou aliter immolari et offerri ad altare. voc.ibulo (Maillt. v). Unde et in Gencsi mysiico rcr-
Domini, nisi qu:e lerrena opera non feccrii, jugum- mpno narratur, qupd diviserit Deus inter lucem ae
que noii traxeric, ncc vineulis jugi Nabucliod.onosor lenebras, qurc iu piincipip super abyssuni feieban-
fueriiaHigala. Eijn hnc eodem p.aphpta pro cingulo lur (Gen. i). Quod auiem bomis Salvatur siiappclla-
veiitatis, iilir»Sion cingunuir fuuiculo. Acbitcphel lus, ipsein Eyangclie loqpimr ; " Paslor bonvs ponit
qupque el Judas [quoruin aller David, aller Doiiiinum aiiimamsnamproovibussuh(Joan,x, 11). Lticeniquo-
prodiderunt] innc huigissiiiio irabentes pe(caia sua, D qi]ee=sesedicit:_ft_.os?<mluxmundi(Joan.\m, 12), ct
periere suspendio; pulaules malum cnnscieiiiireprre- quciidieccelesiipaiicsaiiiraiidicimiis: Gustale etvide-
senti morte finiri, et iiihil csse po*l morlcm. Quod te.quamsuavisest Dominus (Ps. xxni, 9). Ecoiiliaiio
aulem jiixla Hebraicum ct omnes alius inlerpretes, vi, 15); et:
quaiidodicimus:Lifierflitosa«Mi/o(iWa((/j.
appeilanlur ftiniculi vanilaiis , hnc significat, qnod Mundus in malignopositus est (IJoan. v, 19), diabo-
f.icienlibus pcccalum facile texilur , ct tam inaue ct li cupimns insidiis liberaii. Qund auteiii ipsc (epe?
f.icilc esi, ul aranearum fila lexiinttir: sedciiminde brarum et amaiiiudiuis significelur nop.inil)i|s, cre-
velueriinus exiie, splidissimis vineiilis nccliuiur. brius lcgimiis. Sed et hoc possumus dicere, quod
Plaiislriim auiem plctmm oiicr.Humque pcrcslis omiiii conlrnria dngmala veriiati amara sim, ct sola
facilius intelligunt, qui memineriul scriplum iu Za- dulpis verilas. Unde oavendiim esl, ue pro vcriiale
cbaria , impietatem sedere super talcuium plumbi seqnamur mendapium, ne pro lumine ipncbras, Mul-
n Prrcprmit Victor. mss. exemplariuin suoruin o- exniss. ilfdem rsiiiiulquepacram Eucharisiiinn quo-
pe, Egosurn Pasior bonus. Terlio ab hoe veisu ue- lidie ccnfici, ex hec loc, argumentaiui', cui el a-
ruin prajponil, et de dulcedine ipsius quqlidie, eic., linm ex Comiucniar, in Ezechiel. xwi apponit,
87 S. EUSEBH HIERONYMI 88
trs enlm sunt yias qure videntur hominibus reclse, et•'__] A sunt, plurimum debent carere vitiis, et maxime ira,
novissima earum perveniuiit in profundum inferrii. qure furori proxima est : ne quarito plus possint,
Est quoque justus periensih jusiilia sua, cui dicitur':'.-' lanto aniplius subjectis noceaut. Miscet siceram qui
Ne sisjuslus riruilum(Eccl.vir, 17). Quas ob causas cum ebrietale plenus sit, ad decipieiidos bpmines,
Israel repromiuitse via ambulaturum regia,' nec ad: umbras quasdam eiimagines simulat se Iiabere vir-
siiii-itram, nec ad dcxleranl declinalururii (Deut. v). tutum,:'- -'. <:>_..---. -,,.
Et ul loquar quod sentip: difficile hcc maledicto (Vers. 25.) Quijustificalis impitimpro muheribus,
qiiis carere pctest, Cum et malis frequenler adule- ei jtistiliam justi aufertis ab eo. Et hrec parsvitlorum
nmr propier poteiiliairi, et bnrins despiciamus prcp-V est vine», qure pfe uvis fecit labruscas, et exspec-
ter inopiam. Unde significanlius inierpretalus est tariie Deriiino, ut faceret judiciuni, fecit Iniquilaiem,
Aquila : 83 Vmqui dicit inalo, bonus es, el bono, jusiificans impium pro muneribus, et non causas,
mqluses (Prov.xvn, 15).Et inlninc cohgruitsensum sed dona considerans, qu« excrCcani etiam oculos
illud quod Salomon in Proyei'biis Ioquiiur: Quiju- sapientiuhi. Uiide cavendum esf, ne inebfiemiir vi-
dicqtjusium injuslum, et injuslumjusluin, aboniinqbi- no. in qup esl luxuiia (Deut. xvi, 19; Ephes. v),
lis estuterqUe apud Deum. Scribrc qBoqiie et Pliari- et nuderitur feniora turpitudiriis liosiraj (Gen. n),
ssei verba Salvatoris norirecipieiites, sed traditioiies B I et aduleiriur inipiispio muiieribus, el jiiSfilianijiisti
hoiriinum, et aniles fabulas,Vfccerunt bontim hia- pro ihppia despiciamus. Quod et in Epistpla Jacobi
lum, et malum borium. ; pfrecipitur : ne honoraiiies iriipios divites, el despi-
(Yers. 21.) Vm qui sapientes eslis inoculis vestris, cientes sancios pauperes, fiamus judices iriiquitaiis.
et "cqram vobismetipsis pfudentes, Qui vobis, inquil, (Vers. 24.) Propter lioc sictit devoral slipulam lin-
ipsi videmini sapienies esse, qui prudentiam sequi- V guaignis , et calor flammm exurii; siCrtidix eofum
niini, non Dei,: ssd hominuih : et curil non recipia- quasi favilla erit, eigermen eorum ulpulvis ascendet.
tis Dei virtutem Deiquesapieiitiam, putatis vos esse Abjecerunt enim legem Domini exerciluum, el sermo-
sapientes (I Gor. i).-intel'sapientiiim et priideuliam nem sancti Israel blaspliemqverunt.Vvopler superio-
bpedicunt iriteresse StOici. quodsapieiitia rerumsll rescausas supefbise_et ebfietatis, el avariilaj, quia
divinaruiii biiriiaiiariiniquehotilia : prudeniia aulem pro iivis alluleruritspinas. 'et.''fe;n;uiri,.iigria:_
stipulam,'
tautuin mortalium. Gonsequenter aulem hrec adver- arsurosque vepres; ideo radix malitire eorum redi-
sum Scribas dicuntur et Piiarisseos, qui habentes . geiur iri favillam, et bmnis flosiel pulchritudodivi-
ciaveiriscientiic, nec i psi ad Clirisluin iniroeurit nec liarum et cerppris piilveri cemparabitur (ICor. m).
alios introire peiraitlrint (Luc. xi)V Non eiiim solum ista fecerurit, sed his gradibus per-
(Yers. 22.) Vm quipoientes eslisad bibendumai- G ( veneruntad blasphemiam,ht iegem jOomininonreci-
num, ei viri fortes admisceiiclariisicetam, id est ebtie- perent*, et sermonem Sancti Israel blaspheiharent;
tatem. Ouibus supra dixefat: Vmqui consutgitisma- de quibuS supra legimus : De Siqn egredieiur lex ,_
ne ad ebtietaiem sectandam, ei potandtim usque tid el verbum Domini de Jerusalehi(Isai. n, 3). Potest
vesperam,ut vinomstuetis;de his eiiam nrinc loqtiitur: radix ih malis cogilaiioiiibusVaccipi, fruclus aulem
qui potenles sunt ad bibehdum vinum, etviri fpr- et germenin malis operibus atque sermoiiibus , ut
tes ad niisceridum sicerarii- (Deui, xxxn), Qui ine- quOd iri radice latet, monsffeturin geriiiine: quru
bfiaii viiio dfacpnis. et yeneiip aspiduminsanabili, utraque Domiriiiricendio vorabuiitur. Unde et Apo-
virtute Demiiii calumiilabantur, Et ipsi ebrii inebria- stolus (flefi. xu, 15), radicem amaritudinis inalorum,
hant popules, ut pari furofe bacchantes, adversus sufsumloquitufgerminanlem. V^VV .
Dominum conclamarent. Juxta tropologiam ante 85 (Vers. 25,) Ideo iratus estfutor Dominiin po-
jam diximus: quod sacerdotesingressuri Tabernacu- pulum stium , et exlenditmahuinSuam superetim , et
lum Dei, iieh debeant vinum bibere et siceram (Le- percussiletim, et conlurbaiisunt montes , et facta sunt
vit. x). Quibiis nunc addiffiUs,qucd Nazafreisquoquei riiorticinaeoritm,quasislercusiiimedio ptatearuin. In
prseceptumsil, qui se sanetificahi Domino, ut vihiimi omnibushis non est aversus furoreius ': sed adhticina-
et siceram;:el omne qiibd de uvis est, hon bibant, " rint•> ejus exlenta : Quoniam abjecefunt legciri'Domini
hec comedartt, ne uvam; quidem passain, et acetum- r exerciturim, quam se daturum pcf Jereniiam Domi-
ex vino (Nunu vi). Sed etin Proverbiis prsecipiluf :: nus pnllicelur , dicens : Ecqe dies' veniunt, dicit
.Po(e»(esqui iracundi surit; vinumnOnbibant, ne ctimi Doiriinus-'., et fetiam domui Israet, et domiiiJuda fw-
biberint, obliviscantursapietitim.Inler Viriumet sice--" clus novum, rioitsecundum pqcturriqubd pepigi cuin
fam juxla anagogen hoc esse arbiiror, quod viiiumI patribtts veslris,in die quando appreliendi mariumeo-
e pluribus una perturbatio est, vefbi gratia , libi- turn ;ui educeremeos de lerra JEgijpti (JerCm,xxxi,
dinis, avaritire, gulre, et invidioe. Sicera 84 aiiiertj,, 51,32). Et sermonem Sancti Israel blaspliemarunt,
id est, ebfielas, omnes in se vitiorurh continel pas--. diceiites : D«!iiioniMmhubet., et Samaritahus est
smnes, quas rectius LatinO sermone perfurbalioiiess (Joah. vin/iS ); et: Nonnehicestfiiiusfabri (Malt.
possuriius dicere, quod siatum mentis; everiarit, ett xin, 55)? Idcirco iratusesl furor Domini iri populum
ebrios faciant nescire quid agant. Qui ergo » prse-• suum,, qui prius iratus fuerat contra principes et po-
'« Yerius, ut yldeturjhiVatic, '- ""':,

îti ergo pos$unt"plurimuin,debent,eiet
89 COMMENTARIORUM IN ISAIAM PROPHETAMLIB. II. CAP. V. 80
tentes, qui sapientes eranl in oculis suis , el justifi- jt^nequesolvelur cingulumlumborumejtis, nec ruinpelur
cayerunt impium pro muneribus, et devoraverat[ Al. corrigia caleiamentiejus: Sagittmejusaeuim,et pthries
devorat ] eos quasi stipulam Iiligua ignis, et calor arcusejus extenti': ungulm equorum ejus ul silek, et
flammoeexnsseral, ut potentes poientefiprmenia ; rotce ejus,quusi hnpetus teinpestatis. Rugitus ejris ul
paterenlur. Et extendit manum suamadversum etim, leonis; rugiet tit caluli leonum ,.et frendet, el tenebil
quem vocat populum suum: eo quod fuerit pars hre-- prmdatri, et qtriplexabittir, et non eriiqui crurit. Et
reditatis ejus, el ftiniciilus possessidnis illius ( Deut, sonabitsuper eumin dieilla sicut soritttismaris ; qspi-
xxxn). Extendil autem manum, ut perculial, el fu- ciemus,in terram, el eccetenebrmtribulationis, el.ltix
ror ejus irascatuf, de quo eiin.alio locp leginius : obieiiebfqtaest caligine ejus. Hebrsei liuiic lociihi de
Doihine; ne in furore tuo arguds me, heque in ira iua Babyloniis et Nabucliodoiiosoriiilellignnt prophetari,
cortipias me (Ps.vi, 1 ). Et Jefemias : Cdrripe nos, quod Def vcluntale adducius sil in Judreaiii el Jeru-
iriquit, Domine; verumlametiin judicio, einonin fti- salem , teihplumque subverterit. Nos auiem sequeh-
rote (Jerem. x, 24 ). Furere aiiiem Dphiinusdicitur,' tes ordinerii, et sequeniia s.iiperiofibtis copulaiites,
non quod humanis 'iperlurbationibus subjaceat; sed ideo signum in nalionibus procul elevatum dicimiis
qiiod nosquidelinquimus, nisiirasceiiteniaudierimus, esse, el sibilasse Domiiium, vel a traxisse ebs de
D.pminuinno» timeamus. Undeet Aposlolus scribit, 1B finibus teiTre; qucniamabjeceruiit legem Evaiigelii,
( Rom. u ), quod bonilas Dei,, et patientia provocet el seinienerti sanclum blasplieniaverrint. Si eiiirii de
nos ad pcenitenliam:: nos aulem secundum duritiam- Babyloiiiis87essetsermo, juxtaconsuettidiiiehipro-
el inipceiiilens cbr neslrum , ihesaurizemus nebis pbetalemdixisset: Vocaboeum qui ab A^quiloneest,
iram in dieirae,- etrevelalionisiusli judicii Dei. Qurje eo quod juxla Judrcre situm,' Assyiii atque Chaldrjci
sitautem manus qureexlenditur, vel elevatur supef Vin Seplenlrionaii plaga sint. Yeicrirle aperiius Ba-
populumpeccatorem, Job loqnitur mariifeslius : Ma- byloniosAssyriosqnedescriberet. Nuncvero dicerido:
nus enini Dominitetigii me (Job. xix , 21 j. Unde et Levabit signum innqtionibus procul, eisibilabit adetirn
diabolus sciens potentem nianum Domihi, el bra- de finibus lerrm; gcntes lOngeposilas signifieaf_ et
chiuiiiquod universis geritibiisrevelalum est, dicil ad quaj in terrai finibus comriiorantiir :liaud dubium
Dominiim: Milie mdnuirituqm, et tange qriinia qum quln Romanos, et oniheslialiii:, Galliaruriiqueet
habef.nisi in faciem benedixeiit (ifii(Jofi. U,5). Quod Hispaniisepopulos, qni sub Yespasiano et Adriano,
auieni quasi prselefiium dicituf, quod 0Q futuruni Romanoimperio subjacebant. Uride el Iialia a;b eo
'
esl, eonsiietudinera sequiluf prophelalerii, in qua quodibi Hesperus occidat, olira Hesperia dicebatur.
tnm ceria sunt qtiaeifuluradiCuniur, uiputenturesse Et hoc Veriierite percussus est, et omnes Judrei»
praelerita. Quod et iij Psalrtiis Canilur:': Dederunl in G ( menles tutbati sunt, uiinterpretatus est Tbcedolio
cifiutnmeuin fel, el sili mea poiaverunt me aceto ( Ps^ et Syirimacbus, vel cOmmoti,ut Aquila posuit, vel
I.XVIII,22)'; Et ileruni : Diviserunt sibi veslimenia acerbati, ut LXX transiulerunt.utimpelii hostium
mea, et superveslimeiitumineummiseruriisottem (PsV omhes replererituf platere cadavefibus mbrlupfum.
sxi, 19 ). Quodque sequitur : Et petcussil etim , id Describif ergo sermo diviiitis velocitaiem veriieriiis
est, pOpulumsuunt, et contutbali sunt moriies: mon- ';..cxercitus.vqui hon sua , sed Demiiii venerii volun-
tes quidam puiant conlrarias forliludiries; sive eos :' late; iriiriio allracltis sii, et sibilo iilius prbvocatu.s,
-spiritus qui in miriislerip Deisurit, etquibus traduri- quod nOridefecerii, riec taiito itinefelabpfaverii, et
tur pecciitoresad puuiendum. Nes aijlem liypei'bolice cupidiiate praedandi, .soriniuin'88;oeiilis non".a'driai-
dictum putamus ,^giiod pro riiagniludine hjalerum serit, Crilciamenlaquoqne ilbus noiisint auritaVsii-
iiijmiueritiumetiaufinoijiescommoyeariirir, et cada-: giliailofiim multitiidinem, equitum turnias, curfUum
Veribusmortuorum repleaiiluf oiiiriesplateserirbium. quadrigarunique fervbrem, quod instar lebnis ,Vrion
Hoc accidisse Judajis post passioiiem Domini siib . taiu ad piigriandum,' quam ad praidaiidum, ei voian-
Vespasiano et Adriano, nemo dubilat. Gumque hrec dum venerit, el ululatus vinceiiiis exerciius ,:maii-
facta sint, hon est adversusfuror ejus :sed adhuc nis lluctiiius cOiupaiâtur.Ex qrio nblaiidurn ubicum-
nianusejus extenta , sive excelsa, qusebabitum iras- D que sonilus maris in Scripttiris appeHatur j qiiid
centis, et percutientis ostendit. Et notanduuiIn his signiftcel. Cum igitur yerierii Romainis exerciius,
omnibus, quod npn eis_exprobret idolplairiam, iiori et tenuerit prasdam, et hon fuerit qui eruai, Proplic-
alia peccata, propter quaj otfenderiut Deum , sed la compaiientis affectu se jtingit pppulo, et ait: As-
quia abjeceruiit legem Evangelii, et Sefmbnem Do* picieinusin terram et ccceienebtmiribulationis. Gce-
mini blaspliemaverunt. ' lum enim
aspicere hnn audebiriius, cujiis liabitalo-
( Vers.26 et seqq. ) Ei levabit signum in nalio- rem offeiidimus: ei lux nostfa quam semper habeba-
nibtis ptocitl, el sibilabil ad etini de finibusterrm , et nius in Dec , tribulationum caligirie obscuraia est.
eccefestinus velociler vertiei. Et nort efii, deficiens\ Legiiii^cujusdam Commeiitariis, liPriqiiod dicjirir :
neque iaborarisin eo : non dorriulabit, neque dormiel, Levabil signumin nuliOnibusprocul, elsibilabitadeuqt
'r a EnidiieHierori. yerbumVsi'fii7asse verbo iraxisse,; - b S. Basilius hic creditur, cujus exposiiiorierijin
comparat, quod et qui ejus discipulus audit, Pbilip- IiuricIsaiiElociim de elevato Criicis yexillo,'iii Geii-
pus pi:esbyter fecit Expesit. intCrlineariiri.Jebi cap. tjbus receplaque ' :
e vesiigio Cliristi fiide,!S. Dpctor
xxviiiniiii., ubi, etsibiiabitsuper illuiti, explicat, et •rionprobat.
trahet iilunu ReveraffOpetvGraece.ulrumqheslgniiicat.
M S. EUSEBIl IUER0-NYM1 E2
clefinlbus tettm, de vocatione gcniium dcbere intelr A rinl. Scd nescio qupmodo imic sensui possint con-
ligi, qupd elcvato signo Crucis , et deppîlis oncri- gruercqu.esequuulur.
IKISpcccaiorum , yelociler venerint aiquc crcdidc-
îmEMÊMTim,
Sulficil n niihi voluininum inagiiiliido, qure in ex- et amicis jubentibus obedirem. Ad illum ilaquc li-
planaiione Isaiau pvoplietretexilur, ubi aliquid prai- bellum miito lcctorem, oroque ut brevi liujus lcni-
teiniiilere, damnuni csl inielligeiuise. Quamobrem poris exposilionc ccnlentus sil. Oziam, quia sibi il-
in siugulis libris, qui tanlum numefuin ordincinque licitum sacerdctium vindicabai, lepra fuisse percus-
significaut, breves prinfaliunculas posui. Tequc , sum, sacra narrat hisloria ; quomprtuo, Doniinus
virgo Chrisii Eusiochium, precor, ut in exppsiiionu vidctur in Temple , quod illc ppllueral (II Paral.
diflicillimajyisionis oraiionibus me juvcs: in qua xxvi).Ex qup animadvertiiiius, fpgiiauic in nubis ie-
Deus omnipoicus in sua ceruitur majesiate; et duo proso rege, nos Doniinuin in sua majesiate regnan-
Seraphim stanlia in cii-iuilu ejus aique chimaiilia : lem vidcre non posse , nec sanctse Trinitaiis nosse
Scmctus, Sancius , Simcltis Dominus sabaolli, plena mysleria. Uude cl in Exodo poslquam morltius est
est omnis lerra gloria ejtts ; ct commotum limiuare B Pbarao, qui opprimcbai Israel luto el paleis, et la-
lempli alqiie coneiiasuin, el domus Judaic.i lenebiis teribus, popnlus clamavit ad Doiniiuim, qui, illo
erroris impleta. El comparatipne divinai gloriai vivcule, clamare non poierat. Et Ezcchiel, moiiuQ
Pfopheta immunda labia habei'e scdicens, ei habi- Phaltia lilio Druiaiiiropessimo principe, eadil in fa-
tare in medio populi blaspheniaiilis, qui consona im- eiem su.im, ei vnce excelia clamal ad Dominum.
pielatis voce clamabant: Crucifige, ciucifige laletn ; Pulchreque juxla IJebraieum , non ipsc Domiiiusim-
et, Non babemus regem, nisi Cmsarem(Joan. xix, pb-biiiTeuiplum, cujus coslum ilirouus est, cl lerra
6 el 15). Uiiumque de Serapbim missiim ad lsaiam, scabelluui pedum ejus; et de quo in alio Ioco legi-
qui forcipGde aliari cirbnne comprchenso, propbe- mus : Doininusin Templo sancto suo, Dominusin cceia
irc purg.irei labia, et pppulus remanerel immundus. sedes ejus (Ps.x, 5); sed ea qu;e sub pedibus cjus
Tcrtius ergc in Isaiiim liber boc babct exordium. cranl, QQ implebam Templum (Isai. LXVI).Quis sit
aulem iste Domiiius qui videlur, in evangelisla Joan-
(Cap. VI,— Vcrs. 1.) Anno quo moriuus esi tex ne, et in Apostolorum Aciis pleuius discimus, Quo-
Ozias , vidi Dominumsedenlemsuper solhtm excelsum rum Joannes ait : Ilmc dixit Isaias, quando vidit glo-
el cleraium. Sub quaiuur regibus propbetasse Isaiam, riam ejus, et locutus est de eo (Joan. xn, ii), haud
S(iperJiidani__|@clJei'us:ilein,priiii;cvitipiiislilulpdc- dubium qniii Cluistiini sigtiilicel. Rursum Paulus
iiioiislralumesi;ideslsiibO/;ia,Joatham;AcliazclEze- ^ in Aclis Apo-to!orum, ubi Ron.rc loquiiur ad Ju-
cliia. Mortuo ergo Ozia, sub quodieia sunl uuivcrsa, (Icos : Rene, inquil, Spiriius sancins locmus est ?ier_
qtire supia exposuimus, successitfiliusejus Joalbam, haiam proplteiamad patres nosiros, dicens: Vade ad
qui regnavit anuis sedecim, et fccit rccium in con- pcpulvm istum, ei dic : Aure audieiis, et non iniellU
pectu Doinini, ei portam tcinpli ajdificavit excelsam, geiis, et videntes videbilis, cl non perspicielis; incras-
Quo imperanle, vidil Isaias sedenlem Dominum su- salum esl eniin cor populi Intjus, el auribtn graviter
per solium exeelsimi el elevalum , ut habitum reg- avdierunt, <-(oculos snos compressetunl, ne foiie vi-
nauiis ostendcret. deant ocuiis, et autibus audianl, e! corde inteliigcint,
El ea qum sttb ipso erant, implebanl Templum, el convertanise, et sancm eos (Act. xxvui, 26 , 27).
sive ui Tbeodo:io et Symmacbus iransiulernnt : Et Vi--uscsi aulcm Filius in lvgnaniis habiui, ct loriiius
ea quce sub pedibus ejns eranl, implebant Templum. esl Spiritus sanctus prepter consorlium majeslalis,
Pro quo LXX inlcrprclati sunl. Et plcna donms glo- uiiitatemque siibslanliaj. Qurciai aliquis, quoinodo
ria ejns. De hac.visioue aiileannoscirciter Iriginla, luuic Prnpbeta Dominum vidisse se dical, elnoii ab-
euni essem b Conslanlinopoli, el apud virnm elo- snlnte Doniinum , sed Dominiim sabaoih, ul in con-
"
qiieniissimum Grcgorium Nazianzenum , lune ojus- sequentibus ipse leslaiur ; cuin evangelisla Joannes
dem urbis cpiscopum, sanctarum Scripturanim siu- dixcrit : Demnnemo viditunquam (Joan. i, 20). Et
diis erndirer, scio ine brevem dictasse subiiumque ad Moscn loqitiilur Deus : Non poleris facicm rneam
iraciatum,ulel expcrimcnlumcaperemiiigenioliiijei, viclere: nequeenim videbit lioinofaciem meam, et vi-
suttragaj;enipf. mallemusciim Yic-

..:,,:-p,:-Si.,mss,,libri Damasb papai ju|iehti.,deijieay\t (gui inlei.:epislplas
:(pr.ioIegerc.prxipPsifa riegarilllparticuia,Nqn iu.ffi- huhc Ipcuni leiiel! ,iB)VMAi_T:i4.N>i-fGirea incdiilni:
dt, .coriantiwre.sensu, V : - ;,.VS. anni 581, qriod nobis:probaiuhi; est, ubf veum; Tra-s
hCiiniesseih Co)isifliii!)iopo/i;,eic.Annb;Cltrisii
580, iciatuih>exc!idimus tem: I inier epislolag.sym, v
yel381,:Hierpuymus siibiluhi iractalum diclayil et
65 COMMEJSTARIORUM 1MISAIAM PROPIIETAJl LIB. III. CAP. VI. 91
vei [Exod. xxxiii, 20). Ad quod re^pondebinius, A-alibi legimiis : QIHfacit augelos svos spiiiius, el mi-
a non splum Piitris divinitatem , scd ne Filii quidcm nhlros suos ignem urentem (Psal. cm, 5). Unde et
et Spirilus sancii, quia una in Tiiniiale natura est, Paulus ApoMPlus in Epistolas ad IIebi'rees, quam
pusse oculos carnis aspicerc; sed oculos meutis, de Latina ccnsueludo non rtcipil: Nonne ornnes,inquit,
quibus ipsc Salvator ait : Reati mundo corde, quo- minislrisunt spiritns, in miiiistcrium missipropter eos
niam ipsiDcurnvidebunt(Matlh. v, 8). Legimus quod qui htereditalemacceptuii sunt salutis (Hcbr. l, ikf Da-
Abraham visus sit Dominus in homiuis figura: eLcum niel qnoquecum inliabiiu regnantis Dominumdctcri-
Jacob quasi homo luclatus sit, qui Dcus cral. Unde psissel, adjccil : Millia rnUlinm minislrubant ei,et
et appellatu-sest locus ipse Phanuel, boc est, facics decies mUiiescentenamitlia assisiebanl ei. (Dan. vn,
Dei: Vidi enim, aii, Dominum facie adfaciem, elsalva 10). In Clieiubim ergo oslenditur Doininus : in Sera-
facla esl anima meq (Gcn. xxui). Kzechicl quoque vi- phim cx partc ostenditnr, ex parte celalur. Faciem
diiDpminuni iti forrnahominis sedeniem supcrClic- enim et pcdes ejus operiuni, quia et praMerita ante
riibiin, a lunibis ejuset deorsum eral quasi ignis, ct munduni, et luluia post inuiiduiii scirc non po-su-
superiora liabebanl specicm eleclri (Ezecli. l). Ergo mus; c,ed media laiilum qurc in sex diebus facla
Dei natuia non cernilur, sed videlur hominibus, ul sunl, coiiiemplamiir. Ncc niiium lioc de Swapbim
voluefit. B @___1crcdere, cuiti, et aposloli Salvatoiem crcdcnti-
(Vers. 2.) Seraphim siabanl super illud, sex alm vni, libus aperiant, infidclibiis abscondaul: el velum an-
et sex alm alteri : duabus velabant £_.]_.faeicin cjits, el tc Arcani fuerit Tesianieuii (Exod. >j,). Alas qnoque
cluabusrelabant pedes ejus, el dttabvs volabani.El cla- habeie dicuntur, propter velocilatem , et iu cuncta
mabani alter ad aiterum, et dicebant : Sanclus, Sanc- discursum : sive quia semper in altioribus commo-
(K5, Sanctus Dominus exeiciluum; plena esl omnis ratiiur. Neque euim illud quod dc vcntis dicitur:
lerro glqria ejus. Hoc quod nos, sequenlcs alios In— Q,d ambulat ruper pemws veniorttm (Pscd. cm, A),
lerpreles ct Hebiaicam veiilaiem, in qua scripium veic ventos, juxta fabiilas puetarum et picloruin ii-
CstMEMJULLO lbb>'13G, id esl, iizavu KUTOO , qund centiam, pennas habero leslatur; scd celcrem in
Laline dicilur, svperillnd , veilimus : LXX uanslu- cuncla discuisum. El singuli senas alas; quia de fa-
lcrunlin cimtitu ejus, nt nun super Templum stare biicaiione lantum muudi et prresoniis saiculi no\i-
Seiapbim. sed in circuilu Dominidescribautur. Rur- mus. Quod onlem clamanl, allerad allernm, vel,juxla
sum ubi nosdiximus, quodumis deSeraphim vclarel HebrnsPS.istead islum, id esl, untis ad «n«in, invicem
laciemetpedes ejus, perquod ii)iclligiiur,13ci:inlle- sead laudes Domim cnhoilanlur, el diciuii : Sanc-
biaio spviptnm babeiur HUNAU li-S ei REGLAU (TO"l), tus, Sanclus , Sqnclus , Dominnsexercitnvm, ut mys-
qued pptcsl inlerpretari et ejvs, el sucim: ul Sera- G icrium Triniiatis in u>ia Divinilate demoiistrcni: et
pbimjuxti Hebroeisermcnis ambiguitaiem, ci faciem miquaquam Templum Judrcorum, sicutprius, scd
pedesque Dci, el suani facieui ac pedes operirc di- omnom lerram illius gloiia plenaui esse leslenlur,
canlur : t>In sepltirigeMiiionono psalmo legiinus; qiii pro nosira sabiie .lign.Husesl Iiuinmiuin corpus
Qui sedes super Clterubinmtnife.stare (Psal. LXXIX, assuniere, ;id tcrr.isque desceudere. Deniquc, el
3) : qui in noslra lingua iiilcrpreiantur scientimrtiul- Mosi, cum pro adoialo vilulo Dominum preoaretur,
tiltdo. Uude el D•lninus in aurigve lnodum snpcr nt parccrct populo peccalori, rcspondit Doini"iis :
Cherubim a;>erle sedcre oslendilur. r Serapliim au- Propiiiits ero illis. Veiumtamen ii>'o ego, ctvivitno-
lem prreter liunc loeum, in Sc riptuiis Canonicis alibi meii rneum: quia impUbitur gloria mea omriisterra
d legisse me nescie, qui stare dicunlur supcr 'Jem- (.VH»I.MV,20.2I).EI seplnagci-iiiiusprimu- psalmus
plum, velin circuitu iJoniini. Ergo err.mt qui '-elent canii : Implebitur gloria ejus omnis leira [Psal.LXXI,
in precibus dicere : Qui sedes super Cherubimel Se- 19). Unde, et Angeli clamabanl paslorihii-i: Glcria
raphvn, qucd Scripiura non docui!. Seraphim aulcm in excelsisDeo, et super lerra, jiax Itominibusbonmro-
inlerpietanlur e ip^pyo-iai, quod nos dicere possiH luntalh (Luc. II, 14). Impie cigo f quidnm duoSe-
mus hicendenles, si\e comburenies,juxla illud quoj rapliiqj, Filitim, et Spiritum saiictum iniclligit;
aIIunc quoque locum rcciiat ev.Hieronymo S. Au- D gilur alibi in Scriptnris Canonicis ; sed nomen He-
gustinus Coiiimoniiorio, sive episl. 1iS. ad Foriu- br.Tiini*|"D Saraplt, d D^STuSetaphim, signiiicans
iialiauuni, expouilque suo s"nsu his veibis : Quid igneum ci i^ncoa,sive conibw.entes,logiiimsJSiini.xxi,
hac manifcslatione lucidius? Si enim tantuiniiiodo 6 cl 8. Fac, libi Sarnpli , id csi, preslerem . seu
dixissct, Nec Paliis, nec Fihi, nec Spiritus sjitrdi di-, scrpemem. Et iiiimisitOcus Seraphnn, seipenics igm-
rinilutem posse oculoscarnis aspicere, nec deincepsad- tos. Angelos porio t-craphim vocai KirncbiW *;^SQ
didisset, scd oculns menlis, \oiie dicereiur, cartiem Malaclieescli, Ancjclosignis, qnasi dicas Angclo° lul-
jam lionesfe appcllandam, cvm corpus fuerit spiritalc. gcnlcs et cmuscmlo-, qui rinl igncre nniurui. MAR-
Addendo crgo et dicendo. scd oculcs nientis, «fiom- TIAV.
ni genere coipoiis atieuavit liujnsmodi vhiouem. Ne d Sub hac scilicei Aiigclorum sigiiificaiioiie.C.cte-
quis autcm pularel eum lantum de prmsenli teinporelo- rum ubi ignitos sonai, alibi legiinus, quod el M.ir-
ciiluin, subjecit etiam Domini tcslinonium , r olens liana'0 notiiium cst, Ntimer. n, 0, 8, clc.
oslendete, quos dixerat oculos rneutis : qito leslimonio e Maitiau. ip.Trp-co-za.
Yid. qujc ad lib. ôinin. an-
non pra sentis,secl(uturm visionis promissiodeclaratur. iioiiimus.
Beati mundo coide, quoniam ipsi Deurnvidebunt. f Ergo quidam, etc, Oiigenem nofat his \cibis, ut
11Falsp le^cbatur in septuagesimoPsaltno lanuini. manifesium exsli't ex ejdslola ad Paniinachiiiui ei
c Seraphim, Scraphim Angelorum nonioi non le- Oceauuni : ln hac lectione Isaim, inquit, «i qua due
9S S. EfJSEBU HIERONYMI 96
cum juxta evangelistam Joannem", et Paulum apos- A Aet nrin audacler Oziam imjiium regem corripui, ideo
tolum, Filium Dei visnm in majestale regnaiiiis, ef labia mea j_j4inll"ul!da suiii, etlaudes Dominicnm
Spirilum sanctum iocuiumVessedoceamus. Quidam AiJgeliscamare non audeo, ne mibi..d_ic.al.ur: Quare
Latinorum duo Serapliim , velus et novunl Iuarii- tti enarras justilias meas, et assumis iestamenlum
menium iiiielligun!, quretahlum de prresenti sreeuio' meuin per ostiiuni (Ps. XLIX,lG)?N(in est enim pul-
loquuuiur.Unde et sex alas habere dicunlur, et fa- cbra laudatip in ore peccatoris (Eccl. xv, 9). Hoc
cieni Dei pedesque velare, et certatim proferre les- autem dicimus, no.iiqucd Isaiam taleni fuisse docea-
timonium veriiaiis, et omne quod clamanl Trinilatis mus; sed quod ipse pro huiuiliiate, et iiiiniuiid|s
sacramcnia Vmpiisirare. Et ihirari adiriviCemquod taiUum labiis, iudigiium se Dei laude fateaiur..'-.
Dominus Sabaplh in forma Dei Palris positus for- V (Vers.0.)EtvolaviladrrieuriusdeScrapliim,elhimq-
mam servi acceperit, et Iiuriiiliaverit se usque ad nu ejus calctilusiqtiemforcipetuleratdealtari,eileligil
mortem, moitem auiem 03 crueis (Pliilipp. n), et os meuni,etdixit:EcCe^leiigi hoclabia tnd,etaufereiur
nequaquam ut prius cojlestia eum taiiluiri, sed et .iniquUasitia; et pectatumiuuih m!(iirfafii'(«i.VPlavit, vel
leirena cog»oscant. missus est rinusde Serapliim,quiirilerpretatur ihcen-
: (Vers. 4.) Et commotasunl superlimindtiacurdinum dens, ulPropheta; Iabia purgaict immuiida, elpruna
a yoceclamtintis,el domusimpleta est fumo. Claman- B I vel calculo, quem de aliari tulerat, excoquerel. Mui.i
tibus SerapbinJ,et in tota terra Trinitatis nlysterium autem pujant, dups esse Serapbim, quia clamabat
prrfidicaiitibus,quarido passionem Domini Salvaioris altcr ad alleruin, cuiii el de pjuribus possint singuli
lerra uiiiversa cognovit, statiin commotum est, sive Clamafe ad singulos; el LXX editio magissignilicet
sublatum liminare Templi, et omnes illius cardines plurimos, qiii iiiierpretali sunt,VSei'ap/«'mstabantin
conciderunt, impleia Salvaioris commiiiatione, di- circuitu ejuS.QuoA si de duobus diceretrir, non in
ceritis •.Reiinqtieturvobisdomusvestradeserid(Maillii circuiiu, sed ex uiraquepariedixissenl. Et boc con-
xxiii, 58). Et quam pulcher ordo verborum. Posl- venil Angelorum miilliiudini, qu-jp. in Dei ministeriuhi
quain lerra repleta est gloria Domini Sabaotli, Ju- pr.t:parata est. Seraplitm aulem plurali numero ap-
drcorum Teniplum impleium estignorantiae tenebiis, pellaiilnr, ei!",.sirigulariSeraph.- sicul Clierubim,et -
et caligiue, et fumo, qui noxius est oculis. Vel cerie C/jei-«fi.Qiiodauieinaitare.subquo aninisemarlyrum
per fuinuhi Templi nJorisiratiir inccndiiim. Prius sunl, videaniur in ccelo, et Joannes in Apocalypsi
eriimEvangelium Salvaloris in toto orbe prredicalum Ibquifur (Apoc. vi): et calCulusiste qui a selis LXX
esl; et posl quadraginta dnOsaiiiios Douiinicrepassio- avBpas, id e?t, carbunculus est interprelatus [-4/. V
nis, capla Jerusalem, Templuiuque succeiisiini est. inlerprelaiur] polesl non carbpjiem sigiiificare,vcl
Judrci: putarit f empluiii iiripletum fuiiio. tiiyniiaiiia C
( prniiam, rit plerique existimant, sed.avQpcc/.a, id est,
significare, id est, incensum, et per IioCadvenlum carbuiicutuiu lapidehi, qui cbccloris flammei simili-
divinrfimajestinis. ! ; tudinem igneus appellaiur. Ex quo inlelligimus al-
(Vers. S.) Et dixi: Vmmihiquia tacui, quia vir pol- lare Dei plenum esse carbunculis, hoc est, ignitis
lutus labiis ego sum, el in>mediu populi polluta labia'' ealculis et piiuiis, pbcCalapnrganlibus. Unde scrip--'.'
habeniis ego* habitabo,el regemDominumexerciiuum' tum de Deo legimus'.: Cfufionessiiccensi sunt ab eo
Didiocu/ismeis.EtAbrahampostquamvidiiDominum,, (Ps. xvn, 9). Et de ipso Dominp dicitur, qucd ignis
et audivii vecem ejus, lerram el cinerem esse se; ccnsuiiiens sit. EtSalvalPr in Evangelio: Ignem vciti
dicit (Germ. xyni) et Isaias juxiacLXX :lnterpretes> niittere super terrtim(Lric. xn, M) : ulhapiizaretiii ;
compuncium se esse teslalui', hon ob alia crimina,, Spiritusancto,etigni.UiiiuscujusqueertImOpiisq\iale
sed quia labia haberei iminiiiida. Felix coiiscieniia,, sit, ignis probabit (I Cor. in). Et qui salvaudus esi,
quvetanlum in sermone pecCavil, nori suo vitio,sed1 sic salvabilur,quasi per ignem transierit. Et hpc no-
socielale poptili liabeniis pojluia labia, cuni quo lo-- tanduni, quod ad Jeremiam, Cui dicturii esl: Prius
quisrjepissimecogCbatur.Ex qiio ostchditur npxiuhi: 1 quam le formqrem in utei-onoviie, et iiivulvamaltis
esse, vivere cum peccalcribus :Qui eriimtangitpicem, , inm sanctificavite ( Jeterii, i, S ), qttialabia nbn Q%
inquinabiiur ab ea (Eccl. xm, 1), Sed quia iu He- - D liabebat imnjuiida, sed tanlum di.xerat: nescio loqui,
brreo legimus : Vm mihi, quia tacui, plangit se Pro-i- VpiajMiiejjissMm.exienditipseDpminusmaniims
plieia, quia h.on fuerit digrius laudare Dpminum,Sa- i- et teiigil Osejus, et dixit: Ecce dedi sermonesmeqsin
baolli, cum Seraphim, quos Angelicas fortiiiidines is qs iuum. Porro ad Isaiam qui dixerat: Vit pollulus
iiitelligimus. Noh fuit auferti ausus laudare Doini- \- labiis ego sum, el in mediopopuli polfuta iabidhaben-
rium : quia labia habebal immuiida. Et propiereaa tis ego habitq, non Dei nianus porrigitur, sed Sera-
labia liabebat ininiunda, qUia cum peccalore populo o , pliimrii|iiituraDeo, vel vOlaipropria v61uiiiate,quia
versabatiir. Vel certe ita intelligendum : Qriia tacui,I; IiuiCbfficio riiaiicipatus est. Et in nianu siia tenet
Seraphim claniantia describuntur; t//o..(Orlgene)in- - a Vatic. cum Vnlg., egoliqbilo. Quseporrp subse-
terpretante Filiuni et Spiriium sanctum:nonne ego quuniur Hieronyiniaiiaie'xpbsiiienis;ex Eusebie mu-
delestandam expositionemin duoTeslqmenlamuiavi, tlianuir. -. ';_
elc, MARTIAN.:—NiiiiirUm Origenes; cujus egodeie- ,'--'.b Ex Hebraico, Grreco, ipsoque LatinP tnterpreie
siqndqm exposilipnem in dtio Teslamenta mulavi, juxta pIerosp_ue mss. codices Victoritis rescripsit
-
iriqriit Hierpii. epist. 84, ad Pammacli, et Ocean.; .-tetigit.
iium;.5, ; -.:
n COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. III. CAP>YI. 98
calculum,quehijuxta LXXetTheodolipnem, forcipe.:IA esse,sedebedientiae, DoiiiinoseobUiIissemiltendum.
juxta Aquiiam,elSyinniacbunj,qiiiIIebraicunisiintse- (Yers. 9 seqq.) Et dixit: Vade,et diccspppuloiluic:
culi, forcipibusapprehendit, id esl,MALCAiM ('npbp), Audilti aridite, einolite inlelligete, el videte,visu, et
ut langeret Ps ejtis,et pristina delicia puigarei. Ma- nolile cpgnoscere, Excmcacot pdpuli liujus, et aures
nus auleiri, ef a Deo ei Serapliim mitiitur, utPro- ejus aggrava,et qculos ejusclaude^neforte videaloctt-
pheia sui cPrporis inembruihyidens, taclu non ter- lis sttis, el quribus atidiat, et cprde intelligat,et con-
realur externo. QiiidamVnosirorum fprcipem, quo verlalttr,el sanelur. LXX hunc locuiii ila inierpreiali
catculus comprehendinir; duo Testiimenla putant, suiit, ul eyangeiisla Lucas in Appslolorum Acijbns
qureinier se SpiriluSsancli unione spcianlur. Quia posuhtCnmqueinvicemndn essentcqnseiiiieiites,liaud
"verosedens Dominusiritrpdiicitur,et sedensln Tem- dubium quin Judsei,discedebarii,dicentePtiuto unum
plo, el donjus impleta est fumo, ut Judsei pUtant, vetbum: Quia bene Spiritus sanClus loculits.esl per
lliymiamalis; consequenter ppnuntur et foreipes, Isaidmprqphetam ad palres nostros; dicens : vade ad
qups et in sacerdetali ministerio legimus (.Ercori. populumistum, et dic: Aure audietis,et noninlellige-
xxxvu). iis, el videntesvidebiiis,el non perspicielis; incrassa-
(Vers. 8.) El audivivocemDontinidicentis: Quem tum est eriirn cor populihtijus, el auribusgraviler au-
mittam,et quisibil nobis?Et dixi:Ecce ego, milteme. B ] dieruni,. et oculos siioscompressernnl, ne fofte, vir
Pro eo qund el nos et alii oinnes interpreies trans- deant oculis, et auribus audiant,'et corde inlelligani,
tulerunl, riobis,qupd llebrajce dicitur LANU (TiS),ne- et conveiiqntse, et sanemillos (Act. xxyiii, 25 seqq.).
scio quid volentes LXX ppsuei'unt ad pppulumislum, Quo autem Iirecproplietia impleta sit temppre. ipse
quud peniiusin Hcbraio non habetur. Quaiidoauiem ApostoiusPaulus in cpnsequenlibuslpquitur: Nolum
ex Dei persOnadicilur, riobis,illo sensu accipieiidum ergo sit vobis, quqniam gentibusinissum esthoc sti-
est, quo,et iri Genesi legitur': Fuciamuslioirimemad iutare Dei, el ipsi atidienl (Ac(.;xxvni, 28 ). Unde
iiiiaginem,et similiiudiiieninoslrani (Gen. i, 26), ut et in eisdem Appstplorum Actis legimus, quod
sacramenlum Indicet Triiiiiatis. Quompdoenirn, in Piiulus:, et Barnabas Judajjs 'hplentibus credere,
Evangelieleginius, a iiccnie T>om\nb: Ego et Paler 07 dixeriut : Vpbis oportebqiprimumioqui verbuni
iinumsumus (Joan. x, 50); et unum ad naluram re- Dei, sed qiioniam^repulisiis illud, etindignpsvos
ferimus, sumus, ad persoiiarum diversitalem : sic, jitdicasiis mternm vitm, ecce conveiiiniur,ad_genles
Domino jubeiiie, Triiiitas imperat. Prppterea autem (Act.xiii, i&;i~):SiceniritprmcepilnobisDoiiiiiivs;Pa-
non dicit Dbmlnus qriem ire prxcipia), sed prcpp- sui te iri lucein gentibus, ut sis in salutem risquead
niiaudieiiiibusopii(inem,utvoluiuasprajniium cbu- extremumlerrm (Isqi.xLix, <_)..Ergo secundum LXX
- seqiialur. Et Propiieta nori lcmeritate et avrogantia iC facilis liilerpretalio est, quod Isaias;propliefa Domi-
proprirje consciehiiiBse ire promiltit; sed fiducia: no iinpera_n.te prandicai,quid populus sit facturus; ln
quoniam purg.ita sunt labia ejus, ct ablatainiquitas. Hebraico difficultasest, quomodo ipse Deus praici-
muridaiumquepeccaium.Ergoet Moses,cuidixerat Do- piat popuio, ul auditu audiai, etnon inielligat, et
m.inus: Yeni,tniilamie tid Phataonem regem Mgypti yidens Videat, et tion agnoscat,et postea piOpheta
(Exod. ni, 10), et ille ail: Obsecrp,Domine,nonsum inducaturlpqUens, et Doniinuni precelur el-dicat:
digrius,QQ provide alium quem mitlas, sive tit iii Excmca cor pqpuli hujus, et aures ejus, aggrara,el
ilebraeoIcgiiiir,Miiteqtiemmissuruses (Exod. iv, 13), oculosejus claude, rie forle videatoculissuis, et atiri-
non de conteniplu, sed deVhumiliialerespondit, qnla busaudial, elcorde inteltigat, elcoiivetialur, etsane-
nihil de pui-gaiislabiis suis audierat, qni oniiiisa- (Mi'(Zsa;yi,10).Acprimum solyenda:estilla qurfisiio,:
pieniia iEgyptiorum fuerai erudilus. ijt isaias nph qure nobis objici polesl : quare appsiolus Paulus
suo [Al. sui] merito, sed Dcmlni gratia, qua purga- cum Hebfaeisdispulans, iipnjuxtallebraicum, quod
tus est, offeit se ad ministerium. Alii aulem putant, recium esse cogiioverat; sed juxta LXXsit Ipcutus?
idcirco se obtulisse Isai;im,quia oestimabatpopulo EyangelisfamLucam fradunt veleres Ecclesiretrac-
prpspera nuntianda: sed quiaVaudivir.Yade,dicpopu- tatores rnedicinajanis fuisse scielilissimum.et hia-
lokuic: Auribusaudielis, el iipri intelligelis,el viden-" gis Grajcas litteras scisse quamilebrajas. Unde et
lesvidebiiis,etiion cognoscetis\lsai. vi, 9), proplerea sermp ejus tam/iri. Evangelio, quam iiiActibus
in consequeniibus,dicente ad eum voce Domini: Aposiolorum, id est,,in uiroque:yolumine Comptior',
Clama, noh statim clamat, sed interrogat, quidcla- esi, et sajcularem redolet eloquchtiam, niagisque
mdbo?El Jeremias, cui dictum fuerat'•: Accipe cali- testimoniis Grrccis uiltur quani Hebiaeis. M;itlhrcus
Cetn,et potionabisomnesgeutesfadquas ego millamle aulein eiJcannes, quprum aller Hebrajo, aller Grac-
(Jer- xxv, {$),-_libenter accipiens suppliciorum cali- co sermpiie Evangeliatexuerunt, tesijmoni&de.IIe-'.
ceirt,_utadversariisgeiilibiispropinaret, biberentquc, braico prolcrunt, ut est illud : Ex _Egypio vocavi
et vunierent, et caderent, postquaiii audivit, vade, et. filiumnieuiii(Ose. n, 1). Et: QuOniamNazareusvo-
primumpropinabisJerusalem,resporii\t:Pecepistime, ,- cabitur (Multh. uy 23), Et : Flumhia de. veritreejus:
Domine,e/decep(Mss!(m(Je)'.xx,7).HsecHebrreorum i fluent aqum vivm (Joqn. vn, 58). Et: Yidebunt in
Observalioest. Crfilerumnos dicimus nbn temerilatis3 quemcompunxeruni(Zach...-,xi'i, 10; Joan, xix, l-l), el
\Yatic. legimusdicentemDotninum. _ h Yictorius prsefert repellitis,et judicatis.

',$9:.:, ....- v ' S:'EUSEBIt HJERONYMI,V ! .101)
CaeteraJjis similia. Pauli qUoqueideirco ad HebraiPsj__pmnileriitaeninistiril dohaiiories, el voCatioDei.Siciit
Episteire contradiciiur, rjupd ad Hebrreps scribens eiiiiitvos, inquit, aliquando hbn credidisiisDeo, nunc
iilatur lestimoniis quiri in HebriJeisvoluriiinibusrioh Q<t£niifeihesiis inisericordiairiconseculi, propiei' eo-
iiabenUir; Qiiod si aliijuis dixerit, HebrrhoslibrPs 'rtiinincteduliidieih ': sic eiisii ritincnon ctedidetrihl
pdstea a Judrriis essh falsrites , audiiii Origchenl in vesirrim iriisericbidiaiii; iti ei ifsi rhisericoiditiiri
tjuid in ociavo voliiriliiie iixplJiijalioiiuhiIsaire biiife .cbWsbcjuuriiufiCbiictusit eitiiiiDetisdiiiriidSubpeccaid,
respoudeat qiirjesiiuijctilai.qhod iiuhiquahi Doiuinus, itl bniiiifiUsiiiiseieqiuf. Ergb nbn esicrudelitas Dei,
et ApostPlijqrii ctfitera criiiiiiia arguurit in Scribis sed iiiiseHCbhiia Uriailjp'eii're genteni, bt biiihes
JBl Phafisrfiis.dehoc criihiiie, quod Ciat iiiaxiiriiiiii_:JsaiVsellaiit: Jiidrj.orritripafteiijhbn videie, hi oiiiriis
-'retiGuisseiit.Sin auiein dixeriht pbst ativeniuih DO- hiiiiidijsaspiclai. Uhde et ipse Dbriijhiisiri Evaiige-
luini Salvaloiis. et pisediCaiioneiriAppstbloruni li- iit) sijcriiiientuih cajfci a 'rialiVilale, qui reccperat
>bros'HebraiOsfuisse falsatus, cricliiiiiihiiileiiere @__| rjciiios, Vertit 'aijTrpjpologiaiii,et "dipit: Iri judiciuiii
-noh potero. ut Salvaibryet Mangelistrb, et Ayib- egbb'eniih iiuitc nitinauni, iit videhiesndn vldeqnt, M
stoli iia tCstihioliiaprbtulerini, Ul Judaei pbsiea fril- non videnlesvideant(Joan. ix, 39). Et in alio Jpco
saiurieranf. De prdeseriliribtehi locb hoc dicenduhi siiijboJi ioijtiilui' : Ecce Itic pqsUrisesl. iii ruinarri et.
est, frristrri nes ad LXX trarislaiibnerii 'cenfUgerC,B 'iurcsiirrcctibiietiimuliotutri (Ltic. ii, ~oi). iilis itaqrie
he bliisphemtim yldeatrir esse qriodjtixla ilebiaieUm nbh vidbiitibiis, hbs videriiiis":illis cadeiilibus, iibs
-diciitir: Audiiu atidiie, et iioiiie iriieliigerg:'et vide- resurjjirfuis. Qubd iiiteliigens Proplieta qripdanjnip-
le visionem, et riblile toqhbscere; curii iiujusiriOdi flualiis verbjs dicii : 0 Doriiine,pirccipis miiii loqui
tesliriioiiia;,eliairi iri LXX IiiterprfelibhsrepeiiaiiUis, pbpiiipjudiisbriiih, Ut audiaiil, e't ribri inlelligani
. -ut eslillud iti Exodb (jiiod ad Pharaoiierii dicilur i Saiviiioreiii, ct yideaht eum, cl hon cbgrioscaht.
PrOptered suseitdvi le,- ul ostehdarri in ie viiiiiieiriV Si vis iriiplerijussioneiriluam, et iptiim salvari niuiir
meam (Exod.ix, 16); Si auteiri ipse susciiavit, et iii- duiri, qiibd et egp lieri desiderp, iu"excaeca cof';pp,-
duravit cor Pharaotiis ne crederei : et dealiis dici- prili bnjus et aiircs aggiava, et oeuios ciaude ,
tur': -Dediteis DeiHs spmluin cbiripUnclib.riis, ricMfris. rie iriielligaht, ne audiarit., neVyideai|t. Si eiiim
ut non videant, ei aitres; ul itoti cMitint (Rpm.Zi, ilii viderinl, ei conversi fuerint , et. .inieltexe?.
-8);etih Psalhiis : Fial merisa eotuhl iri Ihqtieiiht; iiiil, et saiiaii fuerint, tptus inundus -l.ionrecipiet sa-
et in capiioriein,etiii sCtihdtiliirri;
ei iri reirivuiioneiii: iiiiatem. 6x qtib'.ariiiiiadyei-iimus,quanivis gravesit
obscurentur 'octiti!;'e.ornmite vijdeaitt,et dbrsti ebrtim. peecaturii, si qiiis coHvertalui',.euih ppsse sanaii.
seiriperincurva (PsV LXVIII,23, 24) : iibhsurit illi iil Simuiqiie etViiocIiiteiiigei.iriuiiiquod prp niagiiitudi-
;ciilpa qui hoh videht; sed ille qbi dedil ocuios ad G ne sceleris eiiaiii pqeniieniia indi^rii jiiiii.cati."siiit.
non videuduriii ErgO et absijue Iibctestiiijoiiib , Ipso Domlnp. diceiile. ad Jerusajem : Quoties vqlui
qubd riunc cohariiur exppriere , riiariet eadeiri congtegare filios tuos, sicui gqttini ptiUps sub qiqs
qusestio iri Ecclesiis, el auiVeiim jSta sbiventur : suasfei Jioluislt (|fa((fe. xxiii,.57).
et caiterrc, aut cum crfileris et hrec indissplu- (Vers. ii-iS,.) Et dixi, usquecpipDqiriine?eldixit,
bilis erit. Locriiii isltim bealiis apbstplus Pauliis dbriecdesoteniurcivilaiesabsque Jiabitaibre, et domub
plenius explicat ad RpuiaiioS,;et qiiod ilje peiie tbla sine; liominibris,elierra reliiiquaiur deseria. El lorige
epistpla proseciilUs est.,bos superfluuiii facihiUs,si fqcielDbiiiiiius lioiniries, einiutlipiicabiiutqiim cleie-
voluerimus brevi seiriiorie cbmpreiieiidereVDitit e- licld fuettil in niedib iertm. Et adliuc ht ea erit deci-
nim posl mulla :' ConcJasii:Deits oninrai*in iiicredti-' mdtio,el rursrimerii in deprmdqtionein,siciit ierebin-
litdle,'ut omnibm inisereqiur (Rqni. xi, 52), Adnii- thtis, et sicui quercusqum prbjeciiffuciiis subs, sdri-
ransque Dbniinisacraiiienta iriiulil 10 prbfimduhi cttimsemenerit qriod slelerii iii.ea. plcente pbniinb :
divitiarum sapiiiUim,et scieniim Dei;: qitam iiiscruta:- Vade, el tti.cpopuibliiiic, quorl audiai et rioriaiidiai,.
biiiajudicia ejits; ei invesiigabiles\kl: inirivesligubi- vitieaiet %Q^ iipi.ividbai. idcirco ariiem nec audiat,
les]vim ejus, Et IiCrum dC JudicPruriiiiicrediilitaie s necVideai.-quiahbrisitinieiieclurusverbaliom
dispriiahsri\t: Nmmquidsic pecetivefunt;iii caderehi?'.D ejbs bpera cpgriiturus , et qupniam incrassalusest,
absit; sed iliofum deliclb sii/its geitiiuhifietetad mrhu- et dilatatus , et pbiitus Crea.bris sui (!Z3e«f« x.x.xhj,
landum eos(Rom: xi, 1!'}. Et posl modicum : Si eriirii h Propiieia "respoiidet;et qurerit spliicitus dp populo
ab.jeciio 'eomin reconeiliatio mttndi, qum. tissumpiid siib: Usqiicquq;Domiiie, lncc seiiientia.permanebit,
eOrum?nbnnevildrix hiotttiis?.Eiherrim i Nbloehim ul audjens hon audiat, yideiiscjuenpp yideal? Gui
vos igitofate, fraifeh; iiii)Sietiurri-h'oc,iti ribn silisvb- respondit Dbmiiius, tamdiu npn autiiet,jel hd.nvide-
bisinetipsispftidettieS;qttitt cmcrtcis"exputi'e fdcia esl bit, et ejccaicafumbabebir cer , dcnec civitates |u-
in israel; doriec phiiiivM cjeniiuhiihlfoetii,.ei ttiite drerb, VespasiaiiPTiipque pugnaiitib.us.p.en.iiussub-
oiiinislifael ttilvus fihl. Et pbst priiiltiiijnJ(ttbiit. xi, verlaiilur, iri lantum ht ne ii.pmeiiprisiiriu.ijiqu.idem
2S):;Jttxla ' EvangeVaiihquidkm-iniitiicipfbpitsf vbs, permaiieal, el domris si mirc rem.anserint,',sineha-
juxlit ekcliohcihauleih dilecli piopter ptiiris ': absqrie bilatore sint, et iei'ra redigatur in soiitudinejn ; et
ftYatic., omnia swfcpeccalo;'.«.., etc, reiiitenle > Dup mss,, proplerearespondit. llrjec vero ex Eu-
Graico textu, ipspque Vulgatp interprete.v sebio, sed pluribus edisseruiitur,
Mi COMMENiARIORUMIN ISAIAMPROPHETAM LIB. III. CAP. VII. 102
yel fuga vel caplivitaie.jn-ioiuih orbem Judaicus p.b-_S _ (IV Reg. xvi; II Par. xvriu) , qui clausit januas
.pujus dispeigaturj et iiequaqiiath in JiidrhajUtpriuS, templi, et in valleBeiiLaiiiioinâripraul B,ialim,ei fi-
sj.di.ii cuncijs -genlibus Judrepriirii pbpulushniltipli- Jiuni suum idolisconsccraui. Ila ut aufeiiel aliaie
cetur. ^biod aulem dico nT.i_Uipliceiur . Ignih crit rcncum,quotl S.JIOIHOII fecerot, el poneiei in Templo
irifeliciias residuj pppiili . ut a'd coriiparaiionem Dei aliare idolofum, cujus exemplar dc Dnniatro ac-
pj-iprismuliitudinjs, vix deeima pai-sremaneat. Cuiii- «epeiat. Jusle igiltlr a Doininiauxilio dcrelictus esl,
cpie, eiinipsa terra fueril Solitudo (dupliciler cniiri ei Ci)iisuii'OACi'ui!t advdsus eum Rasln ie\ Syiia?,,
loeus isie intelligi.potest, quod decima pars _ ct ah id est, Aram, cl Pltacce filius Rtinielirfi,icx lsiael
iolo prbe vix reiijaueai, ct iri ipsa Judrerivix parya in Sauiaria, et veneitmt in Jerii=aleni, ul cxpngna-
pars populireservetur) rhrsum ipsrc reliquireserutit rcnt eani (Ibidciti).Legimus iri Pafalipomeiinn Iilno,
in , depra_da.iinn.eih . qiiandp post annbs ferme qriin- ilasin regein Damnsci, riclo Athaz, lnulips de Jtidfra
quaginia Adrianus venerit, etterram Judrcam peni- Damascum transtulisse : ei Piiacce fliium Roincli.c
ttis fuerit deprajdatus ;-:in lanium,. ut lerebiiitlio, et regem decehi tijbiium, qbre appell ibahlur Isriicl, cl
quercuij quae glarides aiiiiseiit.cpmpareiiir; Denique regnab.u in Satnaria, iina die ceiiuiiu riginli m 1111
ppst extremam vastiialem \ .etiam " leges publicre pocussibsetlti Judalioniinuin belhiuuum, el dticeut i
pepeiideriinl; et probibiti sijnt Jbdati lemmj/fle qua I1 nuilia mulie um, puerorurol_«e, c» pbellaiuni 'cuin
ejeelifuerant.ingredi.Si Vquisauteiii crediderit ih infiniia prrsda ni Sainaiiam tluxissc capliva. De qii,i
ChrJsluin , et iinpleiunj/uerit jllud quodsupra legi- certamine prophcia nunc laciiit, scd sccuhdum IC-
riius : JVisiDoiiiintissabaoihreirquisset nobiiisemen:. fert prajliuiii, quaudocxpeibnfeiitum liabenies foiti-
quasi Sodoma essemus:,ei sirtiilesGohioriiimfuissemuS liidinis sure alquc victonrc, el iuiitali prredrcm.igni-
(Isa. 1, 9): quando juxta Aposlplum (jRom;ix). reli- ttidiue riifsum 102 veiuunl ad Judrcani, el Jeruâ-
quiiri salvabunuir; boc semen sanclum erii, et de Jem cupiunl debullare, el non poluei i.ut, quia auxi-
Apestolorum gerhiine eunctaJ Ecclesicevpullulabunt'. Iialus ei est Diimiriiis,ui sub occasione niiseiicot'-
Qiiod dixiunis ; seiitensaiiciumetiiquod.sleiefHinea; dire. qua popultim liberabal obsessnm, lilium suuin
vel juxta Aquilam, setnen.sanctum eril germen ejus, nuijtiarclde Vngine nasciUnuni. Qtibd cum audtsEet
iii LXX Inlerpreiibus non habelur, sed de Heliraico doniiis David, hoc fest, domns rbgia, S}riam sulicel
et;Tlieodotioriiseditione ab Grigene addituni; b in ct Ephraim, Rasin, el Pliacee juntlo venire cxeici-
Ecclesiar. 101 ferlurexeniplaribus . ut pbstquam lu, exlcrrila est atqub pciliinuit, et lam ICXquam
inlraverit pleiiitudo geiilium, tuijfj OmriisIsrael sal- popuius iia conlrehiueiunt, ut putates alijerum lo-
vus fial; et impleaiur eliam iri boC sermo Oomini , lia vcntorum flalibus venlilari; Juxta anagogbn la-
dieeniis: Ego occiclam;eltgovivificabo,et perctitiani;'G cilis interjiretatio est : quod regnante Acliaz rege
et ego sahttbp(Deut."xxxn. 50); ; impio, rex Aiam, qui iiiieipretalur excelsus atque
; (Gap, VII.;'--f--Yers; 1,2.) Etfciciurneslindiebiis sttblimis,ulimlicet un ogaiitiam sapieutise srccularis:
Achaz filii Joatliam fdii' Ozim regis JuduiAscendit elPhaeeefiliusRomeliaj.quielipsejuxiaOseepioplie-
Rasiitrex Syrim; el.Phacee filius Romelimrex Isrdel; tamextribu Ephr.iim.dequa Jbroboani fiiius K.ibath
iii Jetusalemad ptmliqndumcoittra edrii,etnon poiue- vitulos auiebsin Beihcl,el Dan coiistitueialÎli/cf/.
runt dcbellqreeaih. Et nuntiaveriinl domui Dqvid di- x\x!i),eladl)aAidl)eipopuluhi separ.irat, lelcrlur ad
centes: consensii/Syriacurri Ephraim; et cdriiiriolum hjerPlicos,consentieiilessibi,uic\pugt)ci!tEcclesiaiii.
est cor ejus, el cqrpqpuli illitis,sicul moveniuriigria Quod tum audierit domus Daud, quem in Ezeclnel
silvariiinafacie venli. Oziasijui et Azarias. rex Juda; boiiutiipastoremiegimus suscilandiiui (Ezech.xxxiv),
regnavit in Jcrusalem aiuiis. quiiiquaginia, duobus cl poptilus cjus siniplicSiercicdens iu Domiuum, per-
(lY Reg. xv).Cujus exirempjaniiemppre vidiilsaias ircinitcei. Et ideo perlremiscei, quia nbn aiboribus
qua) prJelerilussermo disseruil; Quo mortuo. et reg- frugileris, sed infrucluoso sahui comp'ir.itur. ° lis-
nanle pro eo Joatham fllio ejus. rege justissimb, dem aiiteiH brerelicos atquegehtilcs coiitia domnm
vidit staiinl propheta Dbniinunj Salvatnrem iu sua David argumeiitoi'um PI dialecticrc arlis gladiis di-
niajestate regnantemi et aiihuhtiiuilcin Judaici po- D micarc, nulli dubium esi : tit qui intcr se discie-
puli csecilaterijjet Subvei'sioiicnjJel;ri|;ilem, el c&ie- pant, in Ecclesise cppugnationc coiisentiaiii : juxla
rarum urbiuih «Ub Vespasiaiio; ei Adriahb : et illud quud Ilciodcs, et Pilaliis iiilbr se discnr1
quombdb in Apbstblis reliqnirc sint salvatidse-.Tei- dantes, in Dcmini passipnc amicilia lccdcraniur;
tius rex filiusJoflthaTriûccedit Achaz inipiissiihus (Vers. 5, iet seq.) Et dixil Dominus ad Isaiam :
a Ihiiuii Adriahi imperatoris ediciiim aii: Drimirii SywJiv zrjczaosi v.aijSc6ctOTi5Ti aJTorJ,vo-a TJVV
irpotj-
157, Pompeiano, el Aciliano Cpss, dafum :,de quo fiij/ijvQEOQOTLUVOC , cum fueiil semensanctum in sla-
vide Ensebium iii Cliipiiicp, fet Jiij. iv liisibrla) tioveac foiiitudiue eoinin,ex Theodotwmsadaitathento
C. ti; Teriiilian, qiipijiib iiri Applpgetic. e. 23, et esse.
rursuiil feoriiraf u3iiit)S15. Ijjse iierhrij Iiibrbnyriius c Reseripsinius ciirn Vin. Benliannom, pio quo
-
-alil»-in Jertiti)|aii_i'c-.ÊSXTjJEsillri anlea eral Gclicnrrom.
pUbi&i'iX,liujft"s~<jliS__icir-
sioimseUegishifeniiiii!. ..:''; a Vatic, ela DomoDavid, etc, feclius.
:h iiihtiiijeri iatlieii bbdd. ad hbs ris*quef'erveiier e AnleaeraiEosdem,uempehmiejicos.flacuilêio
runt, qui Iioc additum nonbabenl. Crjeleruiiihbia- cuin "duobusmss. ihdem, nempe gladiis.
tum quoque Procopio est Iv tw ytvMxi TO<mipp.x
105 S. EUSEBII HIEUONBII 104
egredere in occursum Acltax, tu et qtti dereliclus est A rio subjugarent: et superponerent ei regem filium
Jasub filitts tuus, ad extremum aqum ductus piscinm Tabeel, qui interpretatur bonus Deus, ut vel liemi-
superioris, in via agri fullonis. Et dices ad eum : Vide ricm hoc noinine, yeiidolum demonsirarent. Tamen
ut sileas, noli limere, et cor luum ne formidela dua- bajc dicit Dominus 204 DeiiS: N°n stabit hoc con-
bus caudistilionum fumiganiium islorum, in ira furo- silium, sed interim mudo caput Syrioe urbium erit
ris Rnsin, et Syrim, et filii Romelim, co quod consi- Damasciis, ct in ipsa metrcppli Damasco impcrabit
lium inieril contra le Syria pessimum,Ephraim, el fi- Rasin. Porro in Ephraim propler Jeroboam filium
lius Romelim,dicentes: Ascendamusad Judam, el sus- Nabath, qui primus regnavit de Ephraim, erit caput
citemus eum, et evellamus eum ad nos, et ponamus Samaria, lioc cst, regia domiis in urbe Samaria, et
regem in medio ejus filiitm TabeeLHmc dicit Dominus Samariro caput erit filius Rcmclire, id est, Phacce :
Deus, non stabit, et non eril islud, sed capul Syrim regnuiii auleni deccm tribuum, id esl, pepuli Epliraim
Damascuset capul Damasci Rasin, el adbuc sexaginta post sexaginta el quinque annos esse cessabil. Quod
et quinque 103 anni, et desinet Ephraim esse popu- nisi diligenlius attendamus, siarenon poterit.a Duo-
lus.Elcaput Ephraim Samaria,ctcapul Samaricefilius dccimo enini anno Achaz filii Joatham in tribu Juda,
Romelim. Si non credideritis, non pennanebitis.Jasub regnavil Osee super Samariam, et nono anno impe-
(ilius Isnirc, qui interpretatur reliquus atque conver- B rii sui captus est (IV Reg. xvn). Rcgnavit auiem
tens, in lypum pnpuli Juda, qui erat de duorum re- Achaz super Jiidam annissedecim (IV Reg. xvi), post
gum manibus liberandus, jubetur egredi cnm pa- cujus moriem sepiimo anno iinperii sui b capius est
renie, et occurrere Achaz rcgi Judse in loco aqure- Osee, et deslrucia Samaria, omnisque populus csl
duclus piscinre superioris, in via agri fullonis, ubi traiisduclus in Medos: ila ut si voluerinius sederim
postea lecluri sumus, sub Ezecbia rege Juda stare annos Aehaz, et scptem O.êe ponere, ellicianiur
Rabsacem, et cx prrccepto Sennachcrib regis Assy- anni viginti Lres, aul ulmulmm, viginti <=qiininor;
riorum Dei populum blasphcmare- In quem locum el ubi erunt sexiigiuta, et quinquc anni, in quibus
cgressi sunl, missi ab Ezechia principes civitalis, regiium israeldicitur liiiieudiitu? Igiliir Hciiirci btinc
quns in Regum volumine legimus. Prrccipiturque locum ila eilisserunt, ul Amos qui sub Ozia cepit
Achaz (IV Reg. jvin), quamvis impio regi, propler propbetare, qnando el Isaias propheiire surc babuit
Domini misericordiam, ut agat silemium, et non exordium, primus prophetaveiit conlra Isracl, di-
teireaiur, nequo formidei cor ejus, piitaus se pas- cens : israel autem captivus ducelur cle terra sua
surum similia qurc prius susliiiucrat. Duas aulcm (Anws vn,- 11, 17). Tiiulus qneque proplieiirc ejus
caudas litionum, id est, lorrium fumiganiium, vocat .contra Samariarn sit: ef proplielare cceperit in dic-
Rasin rcgem Syrice, el Pliacee filium Romelisere- C bus Ozioeregis Juda atue duos annos lerrrc motus,
gem Samarirc, eo quod in illis linilum sitrcgnum Sy- quem voluni eo lenipore accidisê, quo ingressus
rice, id esi. Damasci, et regnum Samarirc, id esi, Ozias in Tcmplum Dei",sibi sacerdolium vendicabat,
dccem Iribuum , qure alio nomine appellabaniur et lerra percussa esl, et cinercs altaris effusi snnt,
E[iliraim. Scriplum est enim (IV Ileg. xvi) quod ct ipserex percussus estlcpra(ll Par. xxvi).Yolunt
Theglathphalassar rex Assyriorum, sub rege Achax atilemanniimfuissevigesimuinquintumOzia', quando
ascenderii in Damascum, el vastaverit cam, et hrec accideruut, cujus reliqui anui sunl vigiuti sep-
translulerit habitalores ejus Cyrencm, ei Rasin in- (em. Ozias enim regnavitannos quinqtiagintii duos
terfeccril: et quod lelendeiil insidias Pliacee filio (IV Reg. xv), posl eum rcgnavit Joatham filius ejus
Romeliae, Osce filius Ela, el percusserit eum, et in- annis sedecim, ct hujus filius Achaz annis aliis se-
terfeceril, et regnaverit pro illo in Isracl annis no- decim :postquem regnavil Ezecbias, cujus sexio im-
vem : et quod venerit Salmanasar rex Assur, etob- pcrii anno capia Samaiia csl, atquc iiaeffici siiuul
sederil Samariam, quajnunc Sebaslc vocalur, tribus annos sexaginta quinque (IV Reg. xvi). IIa;c per pro-
annis: clnono anno rcgni Osee ccpeiit eam , vinc- plielam Dumino prredicenlc, ei Aehnzet populus fu-
tumque Osee in carcerem niiseril, et iransluierit tura noi) credidit. Unde snbjungilur : Si non cfedi-
Isracl in Assyrios, posueritque eos in Ilalla, et in D derilis, non permaiiebitis,ut Symmachus translulil,
Habor juxta fiuvium Gozam in civitaiibns, sive, ut id esi, et vos 105 non permanebilis in regno ves-
Septuagiiiia transtulerunt, in montibus Medorum Lro,sed in caplivilaieni duccmini, suslinenles eorum
(IV Reg. xvn). Quanivis enim inierinl consilium hi pcenas, quorum imiiali estis infideiiialem. Vel ccrle
duo reges pessimi, ut ascenderenl ad Judam, cujus juxia LXX, non intelligeiis. Et esl sensus : quia qur»
regio in monlibus sita est, el snscitarenl eum quies- Dominus dicit futura, non crcditis, inielligeniiam
centem, el quodammodo dormienlem, snoque iinpc- nou habebilis. Ilrccjuxta historiam dixerimus.Crete-
a Duodecimo,etc. Quamplmes mss. eodires anli- sessus diceretnr el caplns.
c De suo ilcruin Victorius reposuit viginti qninque
quissimi lcguul, Quartodecimoenim anno. Lude er-
ror editionis Erasmianaj quam Marianus Viciorius ex eo qund si novein anui Osee, quando scilitet
cnsliiiavit. MARTIAN. —-Valic. pluresque alii peucs capius est, addantur annis sedccim Aclmz (boc
Maitiaii. m-s., Quatiodecimo, quem errorem Victo- est si consideremus non quaudo obsessus, scd (|uan-
rius sustulit. do captus luit Osee) necessario viginti quinque exi-
b Inlerserit Viclorius ofisessus,el nono, ut cum tri- bunt anni.
Jjus annis obsessio duraveril, non uno eodemque ob-
103 COMMENTARiORIJM IN ISAIAMPROPHETAMLID. III. CAP. VII. 106
rumjuxla ccepiamtrppplogiam considerandum est.A_,an ut aperianlur C03li?Qtibdvutrumquead'typUm pei-
quodinjpio regl Isaras jubenlur oceurrere,exiens de tinet niortis Domiiliet ascCnsiOnis: Qui eniindesceit-
loco sUo, non In-principibVaqureductus,sed in ex-_- dit, ipseestqui et ascendit(Ephes.iv, 10). Et in Apo- ,
treinis finibus piscitisesuperioris, quse erat in agro slololegimus :Nedixefisin'cqfdeiuo, quish ascendil
fulionis,hbi sordes et machlaepurgabariltir.Quanjvis in cmtiim? hoc est Christuirideditcere. Aut, quis de-
enim Acbaz regnaret super Judam;: lamen quia im- scendit in abyssum? hobesl Christumde rnoriuisre-.
pius erat, in superioris pisciiiaiexfremis finibusnio-, ducere(Rom. x, 6,7). Etin alib loco de Chrisio dis-
rabatur. Ergo Deus non lani regismiserelur, quem pulans,ait: Qumsitlatiiudo,et longitudo,.etexcelsiim,
iudignnm seslimabat salute, quam populi sui. Duas el ptoftindum supereminenlisscienlim et dilectioriis
aulem caudas torrium fumigaiitium, ut prius dixi- Christi(Ephes. ili,18). Iloc quantum ad ijjysticOsper-
nius, vocat sapieilliam sricularero, iifcrelicumque tinel iniellectus.Crhterum et Moses accepit sigria de
.sernionem, quorurii finis exuslio est. Qui fruslra terra; de quibusin Psalmisiegimus : Misitsigria el
inieruut cpnsilium, lil ascenderent cpntra Judam,et prodigia in medib tui, JEgyple(Ps. cxxxiv,''%),ranas,
qua.si negligetilem el doniiieiJtem capereiit, et suis locuslas, ciniphes, et cceilbmyiam; de cceloaritem
erroribuscopularent, ponerenlque super enm regehi' grandinem etigriem ettriuih dierum tehebras. Ego
filiuiiiTabeel, hoc est,- bonrimjDeHm.UicrqueenimJB reor et Ezechiam, qriando spldecem regressus est
adversarius-apud se veritatem, apud se alstimal op- lineis, signuni accepisse de cceio (IV Reg.nt.):et
timnm esse docirinami DeniqueMareion haiieticus, _. Jesum filium Nave in Gabaoh etilaialon, sianiibus
honj Dei filium, hoc esl, alterius, putat esse Chris- sole el luna (JoSuex). Plerique piitant, Sauiein si-
luni, el nou justi, cujus Prpphetre sunt; quera san-. - gnum accepisse de. terra, ei de profiindo inferni,
guinarium,; crudelem et judicem vocat. ilrcc illis qriando Samuelem per incaijiaiiones el, artes magi-
diceiiiibhs, Dominus comminatur, quod uon siet casvisus est :suscitasse(IjRi5_7.xxviii).Sedet Jonas
consilium ipsorum, sedlnterim nunc quamdiu mun- prophetadeabysso, eideprofurtdoacmortis faucibus'
dus iste stat, el ea qua; muiidi sunt in suis finibus;", , liberalus, signum dedit et accepit' ioferni (Jbnmnj.
et in suis urbibus dpminentur. Cuin aulem consum- Legi in cnjusdam Comirieiitariis 107'Vuiifl Iqcum"
inaliiinis tempus ridvenerlf, hoc esf, sexagihia quin- per allcgoriamexleiiuaiiim, ut prolundum et excel-
que anni, et lam mundi res quce in sex n diebus sum alo-Onza elvoviTaiiilelligeret, quaj rios possumus
facise sunlj. quam omriia qua; ad quinque sensus, seiisifii/iadicere, et inleUigibilin,quorum allerum re-
!perlinent, fmem aeceperint, tunc universa esse sol- fertur ad sensus, alterniri ad menlem et rationem.
yenda, quse gentiles et-.iircrclici.futura non.cre- Virginem quoque inlerpretatur animani, qure nulla
dunl,; et propter, irifideliiaiem:non intelligunt qure'iG peccati Corruptaesi ccuscienlia, et petest-de se Eni-
dicuniur. ... > '-'...•;.':_ -: manuel, nobiScumDeum, id est, prajsehiem Deiige-
(Vers. 10, 11.) Et adjecit.Dominusloqui tid Achaz netare sermenem. Sed iios eiixas agiii carnes jion
dicens: Pefe libi signuma DominoDeo tuoin ptofun- Comediriius(Exbd. xii), yerum assas,'et quai iri no-
duminferni, siveinexcetsumsutira.Qui priusper pro- bis pPssiiit omhes yoluptatum siccare pituitas, ne
pheiam ]ocutusl06mei'alad Achaz iVideih sileas, sacramenium fidei nostraj, dum plus sapimus quahi
nolitimer:e,eX. caitera': illo non credente, et ideo non oportet sapere, negligamus. V
inlelligenle, ipse Ibquitur ad Acbaz : ut saltemau- : (Vers. 12.) El dixit Aciidz : Non petam, el.noii
cloriiateDemini territussuscipiat qrifedicuntur.Quiai tchtaboDotnimmi.Non'« humiliiails est, sed supcr-
libi, inquil, videtur esse difficile, qupd regua poten- bioe, quod non vult sighum a Domino posltijaie.
tissinia brevi tempore finieuda sunl, et tu cum po- Qiiamqnamenimscriptum sitin Deuleronohiio.:.Non
pu!lo-Vluode magno periculo libereris; pele libii lentabis Domiriutn Deunituuin,(Deut. vi, 16), et hbc
signum,nequaquamab idplis, quoruiri errore retine- coritra diaboltnhSalvalor usus sit lesiimoi)')o~(.Jtf«fi/i.
ris, sed a.DomiriODeotup.qui tibi auxilium pollice--. iv) : tameii jusSus ul peteret, obedientia debuit ex-
tur,et ipsumsignuin oplipnis tuaeest unde poslules,, p!erepr33ceplum,prrjesertimcumetGedeOneiMainic
sive de profundo, sive de exxelso. Quod cum solii D signumpetierint eiacceperiiit(JMflfic.vie(iih),Quam-
Septuaginta dixerint, hreleri jiixla flcbraicum signi- quam juxia Ilebroeisermoriisambiguitaiem. in qno
ficanlius iransiuIeriinfjrfepio/uHi/oiji/ewJ.Ergo sic-- -; seriplum est ULOENASSE d APONAI (rflî^nK nbikNîj.r
utprofunduni iiifcriiiinisignificat; itaexcelsiim su- etoinnes similitei' Iransliileruni, rfon lenlaba Domi-
pr.a cffiloS'in.ciligere debemus : ul cum de infernoo nnm,possit legi,no« exaliaboDominum.Sciebalenim
sive dc excelso sigriumacceperis.credas futura qiirc e rex impius quod si signum peierel, acceptiirus es-
dixi: Vis, iiiquil, nt scindatur terra,: et graridi biatutt sel, et glerificaretur Dbminus. Eigo quiisiidolofum
iiiferi pateant, qui iiicorde terrse esse dicunlur : cullOr,qui in omnibus anguiis platearum et in nion-
; a Mali.mexValic, qumin sexiriille aiinisfacla siint; : Ancoralo: quod faetniiiBasijius piilat, rie njaiidaluni,
videtur eni.mde fiue rerUm, quse a inuiidi)condilo, nonieniabisPoniiniim Deum iuum violaret. Conscn-
ad id iisqueieniporisfaciiusiint juxlaGiajcorum cal- li.uiit verb liieroiiyiiro pjerique alii, et curi)pririiis ,
cuios vulgo accepies, dissiTeie. HebricPrum iriagislii..
-1>.Jiixtil- Grn'Ciim icnaSvtTStai'; v.ai y.araSriCK-zoti, : a In HebroeP,iii vides, articuliis quoque ITN'elh,
ascendet, et desceridel. additur,, quem HieroriyriiuSprajlerniittit.
«
.. Aitamen huiiiilitatls fnisse slatuit Epipbaniiis in
PATROL.XXIV. -.;": h- -
'
m ,:V--. '. & E!3SEBIi'fflEiM)NfMf -!::!'-'--' '--: . -§m
, tibus liicisque nemorpsisâras eoiisiituerat, etprOj Asignutn poterit !a:ppejlaii_"*umlibc::ijtottjeh relatis^sii,
Leviiis habebat faiiaticos;,non vult sigriuinpetere nbn ihlegriiatis ?;Et reverri_htetith Judreis Ccnfefa-
quod prrficeptum esl. nltls pedeiiJ,el iJCquaquanicoriteiitibso fuiie pirebea-
(Vers. 15.) Ei diwii, audile ergo, domus David : miis eis risum hostrre imperili;h, Virgo HeJjraiceBE-
Nuincjuid parum vobis est moles'os esse hominibvs, TIIUL.V (rffiriS) appell.ilrir,qurc Iu prajsculi loconon
quia molesiiestisel Deo meo? Quis est isic qni dixil: scribilur: sed pro boc verbp posiium esl AjJUfTiD'';"),
Audile cfgo, domusDavici? Kcqtiaquam Deusqni su- quod prreler LXX omues adolesceiitulam iranstule-
pra ad Achaz dixcrat: Pele tibi signnrnaDominoDeo )'uni. Porro ALMiapnd cos vcrbum ainbigiium est:
tuo; scd Prophela, ul ex conscqueiiiibus comproba- dicilur enim el adolesienlula , el abscondita , ld
tur : Quia molesli estis el Deo meo. El esi senMis : cst, axov.pvooz Uilde ct iii littilo pssilmi noni,
quia lion soluni proplietas per?equimini, et corum E.©8 ubi in Hebrrco posilum ebt "ALAMPTH .JTCV;?),
dicla conlemniiis; sed et prrcsenlis eljubenlis Dei crelcri Iulerpreics traiisluleriinl, pro atlolescen-
senlenlirecontradicitW; ilaul ei exhibeatislaborein, tia, quod LXX iulci prciati sunl, pro absconditis.
qui in alio loco ait: J.Qg>Laboravisuslinens (Isai. i, El inGenesi lcgimus: ubi Dcbecca dicilur ulraa (Ge-
14),idciicoDomiiius fai ielquieseqiiuiiuir. Pio labore nes. Xxiv), Aquilam non adoletceniuiam, ncc puellam
el molestia, quod Aquila e'l Symmaclius iranslule- !B ses! absccndilamtranstuli.-se. SunanJilis quoquo mu-
ruiil, LXX et Thcpdolio agoitem inlcrpreiati suut, li r, amisso filio, cum Elisrsi fuisset pcdibus provo-
id esl, luctam alque ceriamen, quia coniciitiosi non lutii, et prohiberel cam Jezi, audit a fropheta : Di-
subjiciant colluin Dominiscrvituti, sed illo vulnera mitle eam, quiaht dolote esl, et Doiitinus ubscondila
eoriim volcnte curare, i'espuanl s.milaleni. El hoc -»ie(lV Reg. iv, 2"). Pro eo quod in Latino dicilur,
noiandum, quod Achiiz regc impiissimo iiolcnie si- absconditame, in flebi'.£Cscriplum csl, EELIMMEM-
gnum pctcrc, sermo prophclicus ad donium David, MEKNI ('ODD LthVn). Ergo alma,, non solum puella
bnc cst, ad tribum regiam convertatur, de qiia supra vcl rirge, scd cum shrtTKcrst viigoabscondita dicitur lj
legimus : Et nunliaverunlhmcdomni •Dcwid,cliccnlcs: et secrela, qusenumquam virorum palnerit aspecii-
ConsenserunlSyiia et Ephraim, btis; scd magua paTenlum diligeniia ctistodita sit.
(Yers. ii.) Ptopletea dabit Domin:s ipse vobissi- Lingua qui,quePunie.J, qurc deTScbiworunifoniibus
gntiin. Ecce \irgo concipieiel patui, el vocabismmen manarc dicilur (A/. ducilur), projirie virgo alma ap-
ejus Emmaaucl. Nequaqu.imiiiuJtifarie juxta apnsto- pellauir. Et 'ul risum prajbeamus Judaiis, nostro
lum Paulum, ct muliis modis loquetur Deus (Hebr. quQquescrmone alma, sancta dicilur. c Oniniumque
i) ; ncc juxia alium prophelam ( Osee XJI), in ma- pcne lingiiariim vcrbisiiUinUirllebrrei : ut esl illud
nibus prophelarum assimil.ibiinr ; sed qui ante lo- G inCantiooCanlicorum (Cunt. in,0) de Grrccooopiio-j
qiicbiitnr per alios, dicet ipse, adsum (infra, b'8). De id csl, fercnlum sibi fccil Salomon, quod et in Ile-
quo el Spriiisa.rpgabat in Caniico Canlieorum : Os- brrcp d ita legimus. V_,er])um quoque nugas et mensu-
culetur me osculo oris sui (Cani. i, 2), Bominus eniin ranr Ilebreei eodcm modoei eisdem apuellant senst-
viflutum ipse cst icx glorir» (Ps. xxiu, 40): ipse dc- biis. Et quautum ciinvmea pugnomemoria, niiiiiqtiam
scendctin merum virginalcm, el ingredicturctcgre- incarbilror alma in iiuiliere nupla lcgisse, seil in ca
diclur Oiicntalem portani qure semper csl clausa qiirovirgo est : ul nou solum virgo sit, sed virgo ju-
(Ezech. XLIV); de qua Gabriel dicilad Yirgincm : nioiis rctatis, elin annis adolescontire. Ppiest cniin
Spiritussanclusveniel superle,etvitiitb Allissimiobum- fieriui rirgcsil vetuia, isiaaulem virgp eial in an-
brabii tibi : propterea qttod nascelurinle sanc'um, vonis puellaribns. Vel cerle virgo, nmi puellula, elqurc
cabitnr Filius Dei(Lnc. i,5o). Et in 1'roveibiis : Sa- adlmc virum nnsse non poss-el: sed jam imbilis.
pientia mdlficavit sibi domum (Prov. ix, i). Quando Doniquein Deiiierenpmip (Deul. xxn, 25 el seqq.)sub
aulem dicitur : Dabit Dominusipscvobis sigmtm,no- pucllic ct adolesceiitulre noinine vi;go iiitelligitur.
vuiij dcbet esse alquu niir&bilc.Sin ruileni juvcncula Si iiivenerit, inquil, homo in cttmpopuellam despon-
vel puelln,ul Judtci volunt,ctiion \iigo pariat, qualc sctlam, cl vi cpprimens doimierit cum ca,hi1crfwlctis
a In Vatic, Almaboth: malini vcro Almolli, qucni- "OTL iyz-jJibirJ ayvb.ouo'virspif,r_-j
T.a-ov/Motxov,
77</pii-joc
.idmiiduni et Grrccis liilcris rcddil Vaiic. Ilexplnris n elc. Qnia genila sitm vhgo cissta,nequeexcessipalriam
Sfop.uO, M-inifiiucon.lcs>e. Porro ciiain Symmaclius " domum. Iii lihris deniquc Macliabaicis virgi:ie« di-
cxcipiendus \enit a crrtcris iiilcipreiibus," quos tra- ciintur abscoiuliiic 'sivo inciiisre y.araAzio-roi.Yide
dil pi'0 adolescentiairansiuhsse. si-|iiideni rvzpi0av«-" I Mrichab.ni, 10, el hb. 111,ean. i. k'fcz -/.ararj-IO-ZOL
TO-J,de morte , ab illo inicrprcliilmn docent Gr.rci •nupQvjoiIv Qa\a<j.oic CT-JVTEXOOCKE?V£np\mo-a'j.incliisce
libri. ritgines in thalamh cum genelricibusprorupetuni.
b.El secrela. Ila olim cducabanlur pue'11 c, ut domi MARTIAX.
apud nialics deliicsccreni, ncc proiliient in publi- 0 Omninmquc,et-".Iliinc obscrvationem viiio daiit
cum niî neces-itas, êl cuitus diviui ratio postula- criliri sycopliaiil.e ; sed osiendant prius ]V*3*<ap/ii-
ret; queui morciii veieium aliingil Ilesiodus lib. u rion, iion c^-sevei-bum Ilebiaicum, cl •oopiio-j Gr.u-
Eigon. 158 : cum ; himiliter 'T&nuge, TVYTC/D misutu, non esse
Laliiipriim vug,ts et meiisuram.MARTIAN.
"llrt 5oy.(»vevrocrbso\Tl:r,T.apap.fixipo.\J'VJ~>ZL d In llebr.ro cst
(_u;ercilosiuira chaianiiiptidiiiatretnniniel. pilSS'. quod lecticam spleudide
josejibns quoijiie de Mach.ibrcis xvm lonissimani (onsXtucfanisoiial: lSia quoque et "TfiiJD nvgas ct
coruindcm malrcm iia ad filios inducit loqueniem : memurain, qua dc re vid. inii'?, in Iin'e htijus Jibri.
m GGMSIENTARiORUSI K ISAUM PJIGMIETAM LIB, !H. GAF-. VII, US
fittiin solum, cjiti concubuit cum ca, el -jiuellccniliii A-prclalurte/icfas, sive convetieus, Judaictim popubirn
facielis : non est adolesceniulmpeccntummoiiis. Quia .sigiiiiicel,qui reliciu* est, et postca levcrsurus. Sc-
quomodosi quis in insidiis rnsutgal conlra __,_§,()proxi- euudum autem, id -esi, Emmanuel,ct nobiscumDctts,
ihum suum, ei inierficial aitrinain cpcs, sic hoc nego- gentium vocalionem, postquam Vcibumcaroiacluin
tium accidit. In agro invenif eam : clamavil puella csi. cl habilavil in nebis.
desponsala, el non esl inveniusqui auxiliarctur bi. Et (Vers. 13.) BttUjrum-etmel comedel, ut sciat re-
in Reguni vo'umiue Iegimu={IIIRcg.i), <_uodquaj.-ie- probaremalum,ct eligereiionum. Pro-quo LXX-lrans-
riiil puellam rirginem nomine Abisag,*t introduxe- tulerunl, Mtiequamsciat :quodque sequiiur, c assu-
rinl ad regem, qurcdormiret cnni co, clfoverel cum -meremalum, in Ilebraico-nonliabelur. Etest sensus:
ct cralpuclla-piilchra nimis,-ei ministriibal-ei, et rev, 0 Domus David, eoi Dei sermone prrccipitur, ut vp-
non eognouteam. Quodque sequiuir : Etvocabisno- _ces, id esi, invoces, in pei-iculo consiitula nomeu
tnen£jns Einmanuel,et LXX ei tres rcliqui simililer Emmanuelis, id cs), nobiscum Dei; non «lireris ad
transtuleruiu, pro quo in MaiLhgjnscripium csl, vo- - rei novilaiem, si Yitgo Peum .pariai, quitaniam ha-
cabrtnt : quod in liebrreo noii iiabetur.-Ergo istc pucr bcatpotesiaiem, ui multo pasnenipore nascilurus,
ijui nascciur ex Virgine, o domus Oavid, .uunca te nunc liberct iuvoeaius; ipse esl cnim qui visus
le appellettn Emmanuel, id csl, nobiscum Deus,quia B csl Abraliam, et loculus esl cnm Mose. Dicam et
lebus ipsis probahis a dtiobus iniiiiicjs rcgibus libe- aliud miiabilius, d neeum piites iiipbaiilasmalcna-
rala, Deum te babere pwsenlem : clqni jiosle.i vo- sciturum, cibis -ulelur iiifaniiae, biuyrum comedet
cabitur Jesus, id esl, Saivalor, CP qupd .universum ei Iac. Et licel mulla post spcula de co EvmigeJista
bominiim genus salvalurus si;, nunc a le Eiiiinanuc- rlCbletur : Pucr autem proficiebat sapienliael cvlaleet
lisappelleiur vocabulo. Verbuin a CAUATIII (riMp), graiia .apud Deum el liomincs(Luc. n, 52): et hoc
quod omnes inierpreialisunl vocttbis, poleî inLclli- •dicatur, ut veritas Jiumani corporis<approbclur : ta-
gi cl vocabit: quod ipsa .scilicel Virgo qure concipict nien adiiuc rpannis iinolulus, et butyro pasltis ac
cl pariei, lioc Cliiistum appellaiiiw sit nominc. In melle, babebit boninialique judiciuiii, ui leprobans
mullis tesiimoniis qu.c Evaiigelisuc \el Aposloli de mala, eligat 'bouii. Non quod hoc fccerit, atit rcpro-
Jibris veieribusassiimpscrunt, curiosius atleiidendum baveril, vel clegerii; sed quod <ticrilr2proba:'c ct
cst, non eos verborum ordiuem seculos esse, sed eligere, ul per iiirc verba uoscanius, inlauiiam bu-
sensiim, Unde cl in prrcsenli Joco , pro eoncipiel in mani corporis divinrc ncn prrrjjudicasse sapientirc.
ulcror Mallhrjeusposuil, in uteroh liabebit (Matth. i, Dciiiquejaccniemin piresepio Angelipasteribusnuii-
15): el pro vocabis,vocabunl.Hebrrmhoc deEzecliia liant : Mngiadpraut de Oricnle venir.nlcs, quos uti-
filioAchazprophelariarbilranlur, quod ipso rcgnaii- C que electos cssecrcdei.dum-esi. 1!2> El e conira-
te sit capla Samaria: quod omniiio probari non porio Ilerodes, Scribrc ae Pharisrei re.pr.obaniui'(Muiih.
tcsl. Si:;uidcm Achaz, lilins Joath.im, regnaviisuper ii),qui- pro uno infanie multa •parsuk.rum millin
Judam et Jerusalem annis -sedecim (IV lieg. xvi) : triicidaiunt.
cui suceessit in regnum filius cjus Ezechias, anuos ( Vcrs. 10.) Ptiris eiiim cjuaitisciat puer reprobote
aiatus viginti quinque, et regna\iL super Judam et malum el eligere bonum, derelinqueturterra, quain lu
Jerusalcm anuis vigiiui JJOVCIIJ. Quomodoergo, ut ds- deleslaris, a facieduorumregum suonoii.,Scxte impe-
musprimo anno Achaz hanc ad eum faGtamprcpiie- rii anno Ezechiseest ab Assyiiis cajjta Samaria (IV
liam. dcEzechire eonceptu diciturel nativitate, cum lieg. xMii), idesl iriccsiiiio primoaiiiioreialisipsins.
co tenipore 2 j. J quo rejgnrire--C03pil Achaz, jam no- Sic ilaquc ikle qui nasciiuru*, vel de Virgine, ut nos
vem Ezechlas esset aiinorum,nisi lorlescxtiim Eze- 'probamus, vel de adolesceiilula, ul Judrci vclunl , •
clii.c regui antium, quo csl capla Samaria, inlanliam bulyrum ct mel ccmedet, et lam p<ir\ulus eril, ut
cjus appellari dicanl, noii rclaiis, scd imperii. Quod malum a bonodiscerriereiicqueai, el aniequani ille
- ccactuin csso alquc violcnliun, etiani elstultis palet. lempus egrediatur infantiai, terra Syrire et Saniariro
Quidam de nosliis Isaiam prophciam duos filios ha- vastanda ab Assyriis sit-: respondeanl Ilebrrei, quc-
buisse coiitendit, Jasubel Eiumaniiel: eLEmmanucJ.D modo Ezecbias triginta et uno annis infar.tulus prrc-
de propbelissa iaore ejusessoêncraium, in lypum dicelur, cl lam rudis rclalis, nl mel, et bulyrum co-
DoininiSalvaloris : ut prior filius Jasnfi, quod intcr- medcns, juxla Kiniviticos pucros, nec sinislram.
a Ferfiam Caratlu. Omncs mss. eodiccs Latini le-

tribusprrcferunl.Vel.llal.vocafiif. Cypfiaiiusiwcfiifis.
guiil ul edidimus in
CAKAJUI, prima j.crsona. Sed c Vaiic. quodque segmliir, reprobare inalum,
boc veJ error est libr.iriorum veicruni, vel Jibertns falso; cslcnim apud LXX xpozlio-Oai,prmeltgeree\c, hoc-
Hieioiiymujui more Syroruni-legub.it iod in secunda in
quc propiie esi, quod Ilebrseo non habcri notat
fcininiiia singulari prajtcriL-iiHim.TWlp caratlti, pro ilicion. sive verbi Cixa signilicaliiniiioiresse eligere
rWTp caraUt. Quod quidcm potest intelligi vocabil, sed&reprobare.
Grsece dicit Eiiêbius : OJTS:S 5o-^rveo-rai -ro
ut observai idcm llierouymus, uou juxta Gramma- -
liciiJcm vwbqrum seiisufri; s"edjnxta-iiropheialem, u),VK).^S5_-
•yi-jbu.svov. TOIKUTVJV -Ju.oy.svsr
ysvviio-iv,a;
v.oi-Mvriuai
WITTIWV liya v.aip.Dni ojioial
rposrij.jSo-jnlfiu
•qui adA"H'_iihoin'paiuuialii']cspicil.MARTIAK. TOfc)0f7T0i?ppitflGl. ToOTO DUV . TOut
h Graici qupqnc vulgati codd. Sovi Tcsl-im., ,'J.£V «'J&pWCTVOV
'(lu, Tfls ScOTViTO? KUTOO TTK^KO-TaTlZOV b/.ZVJOKVEtVj , 0~t
habebiiM\\m\s\ mss.|)lui'es").i-;-isT««,accipiet.Porroro- irphi Y)yvfivKtWJTOV,y TvpotlicHaixo-japk.v/j.&z-o.iT6
cabnni eiVulgalael pleriquecxLatinis, Gr^cisquePa- «y«6ov,VMTKtSvjT-
'
111 ;..'- . ..- ": "V - ';.: S. EUSEBIIHIER0NYMI "V". v''.V"'; 112
iiec dexterani, id est, riec maluni, nec bbnum nove-_A:jEgyjjtios yocatprojjter sordesidololairise, et-imbel- ,
rit. Relauim autem:ad Emmdnuel, qiiodlnlerprela-- lem populum : et apeni Assyiios, ;quPrum illb tein-
tur, noMicnmDeus, facilem habebiliiitelligenliam. pore potentissimum regnum erat; et ad bella prom-
Quod ad mysierium et invocationem noriiinis ejtis -ptissiriium : vel ob id, quia oriinis prope Assyrio-
terra Syrire, etSamafire, Assyrio superante, vaste- rum et Persidis regiousum babebat sagiliaruuji">
tur :etdpmu5 David liljerelur a duobiisregibus qucs "IIi jgitur el bmnes venient, et occupabunt terram
metuli^liasiii videlicet.letPbacee. tuani in torretilibus Vallium, bt, caverriis petrarrinj,,
(VersY17. ) AdduceiDominus siiperie, el super et in pmnibus frutetis, et foramiiiibus, lignisque rie-
populum tuum, et superdomum pairis tuidies qui non morosis. Hrec autem per meiaphoram dicuniur, ut
veitettihl d diebus separalionis Ephraim n 3uda,,cum quia semcl muscas, et apesncmiiiiiverat, translatio-
rege Assyriorum, Locus-isie per hyperbaton legen- nem servaret in reliquis. Legamus Regum eiPara-
dus cst: Deniqne et hps'seciiti Hcbraicam verilaterii, llpbriienoii librbs; 11,4 et Jnvenlenjus ab iEgypliis
ita eum inierpreiaii sunjris :0 dcmus Davi(l,_auscul- cresiini sanettitti regem Josiam, et populum Israel.
ta qlire dico, ut derelinqiiatur lerra Syfirc ei Sama- ppiestaii jEgyptiiiB subjugalum (IV Reg. xxui; II-
rire a fricie regutn diibrum, quos tu veliemenlissiine Par. xxxv) : ita ut regem illis constilueret. Et c
reformidas : adducei Deminusdies super te, etsuper ;Jj post ijoi) njultnm temporis, venit Nabucliodonosor
dbmurti patris lui David, quos numquam liabuisti e.v. cunr innumerabili multilUdineVbellatorum,captaqiie
eovtempore qiio decem tribiis a duabus tribubus se- Jerusalenj, et crelcris Judrer»liibibus dirutis, iiiceii-
paratre sunt,eiregnuniiri Saijiarialiaberecoeperuiit. dit Templurti, et liabitalores Assyrios posnit in Jit-
Adducet auiem isios dies.idest, lempbra cum rege diea (IV Reg. xxiv). -
• (Vers. 20.) IndieilU radet Dominusinnovqculq
Assyribiuni, ut illis superatis atque snbversis, lu
Emmariuelis pra^senliajlibereris. LXX. hun.c.Iccuni conductq, in his qui trans flumeiisunl, in rege -Assy-
ila VCrterurit: Addiicei]Dominus ___13super te, et riorUin, caput, et pilos pedum, et barbamuniversaih.
super populum tuum, et super doiiiumpqtrisiui dies, "-..Ha;equidam putant de Assyriis proplietari, qui.mille .
qui necduin venerunt, ex qna die abstidit Ephraim a trecentis annis, autequam Jerusalem subvCrlerent,
Judaregem Assyriorum; Quod quem sensum babeat, fegnumAsire /Egyplique el Libysepossederuiit, qriod
scire nbn possumus, nisi forte hocdicejjdum esi, a Medis Persisque viricendi sirif, et ePriiin imperiiim
qubd peccatcruiii suoriirii magniludine Epliraim;id desiruendurii. AJii-verp arbltraritur, qubd traris tlu-
csl, Samaria primum ad se Assyriorum fecerif im- men Euphraiem crcsi sint iEgyptii. Kcis auterii nb-
petum decliriare. Aliter : Iiiterini nune duereges yaciilam nicrcede conductani, ipstim arbilraftjur As-
Easin et.PhaceB,qni.te obsident, et vastarefestinant_ C syiium, quem In Jeremia ob ultioiiem populi pcc-
brevi tenipore subverteritur : luaj aulefti vastalioiiis catoris, etiam Cbjumbam suam vocat (Jeretn, xxv)'.
tenipiis.illud 'adveniet,j. quando, quod nuihqUam.°" benique etlri vislbiie Tyri: (Eiech,: xxvln; 29)*quia
speraveras, imrno numquam metueras, Assyrius ve- Iri exsiruendis munilionibus, et aggere compertandb
iierit. Per quaj docbt, douiui David. tion Syriam et . Nabucljodonosor plurimum labOravei-at,etillisclasse
Samariam, sed Assyrips esse metuendos. Prreseilti fugienlibus, fuerat mercede privalus, data est ei
ergo formidine liberat; et de fuluro tempbre commi- JLgyplus pro mercede et labove suo. Ei'go in ista
iialur. V " .;';;''-;:; npvacula acutissinia, et iij liis, qui habitant irans
;•-.';]'
(Vers. 18, 19). Et etiiindie illa, sibildbii Domi- flumeri Euphrateni, in rege videlicet Assyrio_oiriiies
nus iriuscm,qum est in exlremo fluminum jEgypli, et eapillos et pilos tptius corpbris a capite usque ad
apigum: esi in terra ASsur: el venieril,eireqtiiescent pedes decoremque barbre, quod virililalis indicium
omnes injorrentibus vdlHuni,et in cavernispeirarum, esf, radet Dominus de Judrjea, ut njhil in illa (bfle,
et in bripiibus frutelis, \et in uhiversisforqrnirtibus. ijiliil pulcliriitriresideat, sed effeminatis.liominibus,
Cilm fuerit duoruin reguin lerra deserta, Damascus; inimo igriomiijiosis mulieribus comparenUir; V
el Snmaria, quam tu-riiinc delestaris et metuisV: (Vers. 21, seqq.) Et eritin dieilla, nutriet hqmo
lunb adducet Dominus, o domus Juda, super le et j)vaccani boum; et duas oves, et prce uberlaie iactis co-
-populunituuiri dies, quqs numquam anle vidisti, et " medei butyrum : butyrumenirnetmelinanduedbitdm-
regem. Assyriorulri. Ernstra igitnr prresentia me-r nis, qtti telictus fuetit in medio terrm. Et erit indie
tuis, semiustos lorres, eiignem penitiis nbn baben* illa, pninis locus\tibi fuerinl mille vites mille titgen-
tesV: scire enim debes;. quod sibilo srio Domiiius ieis, et mspinasi et in vepres efunl. Cuni sagittis et
muscas iEgypti, et. fluminum ejus," haud dubinm arcu ingredienlur illuc : vepres enim, et spinm eiunt
quin seplem §tapv%asNili sigtiificet, vccaturus sit: in tiniversaletraiEt qmnes moniesquiin sarculo sar-
et apem, qiire est irt terra Assur: Mtiscas autem rientur, non veiiietilluc iertof spinarum et vepriuin:
a Vbces\sperqveras, inimo numquam^Vicior. suo- 7ro).iv.«iJTijyhi.-pkr.

" o-tp_aria;Suv.KfiEt i7Te),6i»v,,.TV)V.f/iv
ruri) codiciiiii ope expuiixit, uti superfluas, quippe 8po>'jsp.s, TOV VEWV SE-KO.JSBvoci$av-
7rup7ro),vjoa?-;TO
cum de futuro malo nietus dicaiur.iibilspes. Spana$io-ap£vot,-/jUTaiJ.oiTzas Sriijiras7r6),st_r.
'As-^v-
b VatiC.iiiiic igitur onines venient.. piovc oi-/.^fopac-zns 'lovSaiav Y.ario-nio-k yjnpat. Sed
<> Haiisit ex liisce Eusebii :.ETT' ovxzl? pav.pay6 etsujieriora ex Eusebio paulo-diversis sensibus ex-
TWV BKSVAWVIWV bvi>p.eyalri,
^«crt),svfVN«Soui;oSovoo-o_o pressa.'.suut;.': ";:,iv ';-.':,;
"
1.13 COMMENTARIORUJIINJSAIAMPROPIIETAMLIB. III. CAP. VIII. M
et etit in pascua bovis, et in conculcatioiiempecoris. _A ctos corde (Psal, x). Quod si quando voluerint allius
Post subversionem HJ§ Jerusalem, et capiivitatem quippiam sapere, ei nimio laboi'esUdanlesde Scrip-
populi, et Templi inceudirim, Nabuzardan princeps turis sanctis mysiicum alirjuid invenire : iiihilnmi-
miliiire, quem LXX apy.ip.a-jupo-jvocaiit, paucos de nus frnges rion afferani doctrina;, sed vepribus cbm-
popnlp, et eos pauperes deieiiquit in terra', qui vi- , pleaiilii!' et spinis, qure oriuniur in manibus ebrii.
ueas et agros colerent. Denique Godolias, qui cis Et nequaquani lerra eoram alque doctrina, ab ho-
praiposiius erat de regio genere relictus, horlatur minibus , rationalibus animaniibus;: sed a bobus ,
et dicit : Nolite thnere Chaldmos.:habitate in terta, quorum Deus curam non babet, et a brutis anima-
et servite regf Babylonis, et bene erit vobis:(IV Reg. libus coiieulcelur. '
xxv,. 24). Iii die igitur illa, boc csl, in illp tempere (Cap. VIII.— Vers. 1-4.) Et dixit Dominus ad
cum fuerint omnes opes Judrcorum lianslalrc in me : Sutne tibilibruin grandem, et scribe in eo stylo
Chaldffiam, lanla seliludo eril inlerra Judrcrc, et hominis, velocitetspolia delrahe, cito ptmdare. Etdd-
tam iucredibilis vastitas, ul nequaquanl armenla hibui milii lestes fideles,h Oriain sacerdoiem, el Za-
boum habeant, nee greges ovium, sicut prius ba- chariam filium Barachim_et accessi ad prophelissctm,
bere consueveraijt: sed vix rarus Iiabitaibr unani et concepil,etpeperit filium. Et dixil Dominusad me:
vaccam nutrire possit, et duas bves; non ad aran-: B Voca noineh ejus, accelera, spolia detrahe, festina
dum, sed -ad cibum, atque vestitum lactis, ac velle- prmdari : quia anteqtiam scial puer vocare patrem
ris. Propler inOpiam quippe frumenli, et omniuni, suuiti, et matrem suam, auferetur fottiludo Damasci,
qure terra gignit ad ceinedeiidum, lacte ac butyro, el spolia Samarim cotain rege Assyriorum. LXX pro
et agresii melle vescenlur. Quodque ait: Ptm ubet- libro grandi, inlerpreiiiti sunl librum novum, et tna-
tate lactis comedeibulyruin,hoc sigiiificat,'quod terra gitum. Et proeoqiiod inHebra?oli.ibelur, qdltibuiviilii
cultorum raritate feriilior sit, et luagis apia pas-Y testes fideles, dixeruiil: adest enim, el testes facmihi
cuis. In illp temppre prrc hoininum paucitate, ianta fideleshomines. El pro JJria Sacerdote,1-antmn'OWam,
erit vini inopia desertis \ineis, quse melu lipstili ne- crctera similiter. Piimum Propheta missus est ad
quaquam putabuiitur, ut singulre viies siclis argen- Achaz (Isa.: vn), ut ei prsediceret qure Scriplura
leis siugulis vix emaiilur. In vepres enirii et inspi- commemerat: que audire nolente, ipse Dqminus lo-
nas pmnis lerra fedigetur : tantaque erit fermido, quiiur ad Acbaz, el prrecepil ei, ut petat sibisighum
ubique srevieniibus gladiis, ut absque arcu el sagit- in profiiriduni',- sive in excelsum. Quo respondenie,
lis nullus suuin agrum invisere atideai, et derelictis Non petam, etnon lentabq Dqininum: dimissp rege
campesiribus Iocis, ad montana confugiarit, ibique . impio, ad donium DavidDei verba veriuntiir, et pro-
Iocoruindifficuliafemuiiili, vixasperosmorites manu C i mitiitur ei Virgo paritura filium, cujus noriien sit
fodianl: quia boves, aratra, et vomeres non habe- Emmanuel, hoc est, itobiscum\ \J Deus. Qui si
bunt. Sicubiergo rarus culiorin montiliUsVfueriiin- crebro fuer.it. invocalus, Samaiia subvertatur et
ventus,'iiide vitam miserabileni suslentabtiiit. Cre- Syria : subvertaiur auterii a rege Assyiiorum, qui
lera aulem palebunt pascuis, et absque ullo cusiode ct ipsum Judam postea capturus sit;,iiaut oninis
a bruiis animanlibus conculcabunlur. Ilasc post cap- lerra Judrerfi verlatur in solitudinem. Rursum ergo
tiviiatem solere fieri, utinam nesciremus! Al nunc sub alia figura partus desciibitur virginalis. Et dixit
riiagna pars a Romaui brbis quondam Judajrc similis DPiijinus adPropheiam, ut nequaquam in populos
esl: quod absque ira Dei factuin non pulariiiis, qui proferat nOvrcnaliviiaiis arcariuni; sed scribat eam
neqtiaquamcbnteinpuiui sui per Assyrios rilciscitur, in isto graridi volumine, quod uuiic legimus. Elquo
et Chaldajos; sed per feras genles, ei" qunndam no- sitinirabilius, humanis verbis, et stylo, quo homi-
bis iricognilas, qiiariiiii et vultus et sermo lerribilis nes scribere Consueverunt, Dei sacramenta com-
csi, el femineas incisasque facies prafereiites (Go- prehendat. Quid est autem illud quod scribiiur Iiu-
tlios inielligit quiradebani barbam), 116 virorum, manosiylo? Ut puer natus velociter spnlia detra-
el bene barbaiorum fugieniia terga cbnfodiunt. Le- hat, et cito prsedelur, hoc est, ne ultra patiaiur re-
gisse me novi in bis iocis latissimam et iiiexiricabi- D gtiare diabolum : nec mittal Angelos, nee Prophe-
Iem tropolugiam : qued universa, quoejuxta histo- tas; sed ad salvandas creaturas suasipse descendat.
riaiii disseruimus, spiritualiter Judreis aeciderint, Facit ergo Proplieta quod jussum est, et adliibeisibi
vix unam habeniibus vaccam et duas oves, munda duos lesles iideles, Uriani sacerdotem, qui legisdoc-
videlicet animalia.: ut nequaquam solido cibo, sed tor esl, dicente Miilachia'. Labia sacerdolis custo-
lacte nulrianlurinfiintiai, et comedanl mella verbo- dient scienliam, el legem requirentex ore ejus, quia
rum, qu."edisiillant de labiis mulieris meretricis; et Angelus Doniiniexerciluumesl ( Malach. u, 7) : et
vinum non habeant, quod lreiiflcat cor liominis : sed Zaebariam filium Barachise, quein Prophetam fuisse,
omnia eorum opera redigantur in spinas, ut vulne- dubium non esl. Legimus, quod regnante Acliaz,
rentur ab adversariis, qui percutiuntin obscuro re- «Urias sacerdos fuerit Templi Domioi (.4 Reg. IV) :
" Ex Vaiic. pariim, et parfim ex ingenio fesliiui- chariam prp Uriam.In aliquot antiquissimis cpdicibus
mns Romani orbis, pro quo antea incommodo sensu ' mss. legebalnr Zacltarias prima niaiiu scriptus; sed
cibiiiiebailioinanmurbis. enieiidiUorcs reEiiuieruni Vrim niinien. MABTIAN.,
h Driam sacerdolem. Editio Erafmiana relinet Za- <;In Valic. quemadmodum el iri aliis quibusdain
liS : S. EUSEBII IIIEUttKYMI 116
cui prrceepit Achaz, tit altaresimlle altaris;Damasci A1 adliuc, dicens:P-foeo quod abjecil populus iste aquas
iaceret. Ei Dieium uarrat liber (IIPar. xxix). qued Sitoe, qumvaclunicumsilentiq: etassumpsil niqgisRa?
Ezecliias lilius:Achaz quBesierit Dominumiin diebus siii, et filhm Mqmelim:,pr.oplerhoc ecceDominusad-
Zaobarire eruditiin timpre Dei. Exliibuit auleni se: ducet super eos aqttas:fltumnis;forles el muitas; regem
Isaias digiJumspiriiu prophelali, et pr&buil prophe- Assyriqriimetomnem glbrium ejusi et ascendetsuper
tissrc, id esl, Spiritui sancto, qui sermone Hebraico omnesrivos ejtis, el fiuet super universasripas ejus.
vocatur genere feminino WJA(TVPi),juxla illud quod El ibil per Judam inundans, et trunsiensusque ad col-
scriplum est : Acceditead Dominum,el Utumhiamini lum veniet,et eril extemio alarum cjus hnplens lalilu-
(Ps. xxxni, 6). Spiritu ilaque sancto eonceplus est dineni tertm tum, I!@ o Emnwiuet. Di.xeral supra
Dominus. Et licet humanus sernio nallvitatis ejus auferendam Damascifortitudinem, et spolia Samarirg
nequeat explicare mysleria : tainen Gabriel ipsi Vir- in coiispeclu regis AssyrioruiiJ, el duosreges, Assjv
gini loquilUr,ijurfi Concepit: Spirilus sanchts veniet rio pugnanle, capiendos: liuijcDeusloquituradPrp^
superie, et virtus Aliisshiiiobumbrdbiitibiipropierea phetarii characlere solito Scripiurarum, per transla-
quod nascetnr. ex fe sauctum, vocabitur Filius Dei tionem S.iloe fontis Jerusalein, et Assyrii fluminis
(Luc. i, 35). Quidani prnphetissam sanctam Mariam violenlissimi, qubd omnem tenam Israel suis inun-
mlerprelantur, quam a prophcliri fuisse, lion dubium B I det aquis, el egrediatur ripas alvei, lantoque feralur
est: ijisa euini loquiiur in .Evangelio : Ecce eiinn impelu, ut postquam deeein Iribuum occupaverit
amodobeattiiriiiiedicenloinnesgencrationes: quoniam lorram, ad Judam perveniat, el transiens ad collum
fecil miiii magna qui poiens est (Luc. i, 48, 49), et usque perlingal: per qure vicinam signifieat caplivi-
reliqua.PrrcGipilurque IIS Isairu, ut ipsunj pue- laiem. Non enjm tunc capius est Judas, sed cundis
ruiu, qtti prius vocahaiur Emmanuel, nunc appellet, diiarunj iributirji urbibus subjugatis, sola remansit
accelerci,spoliadelrtihe, festinapmdati. AseendeiJS Jerusalem, quaj incredibili Dei misericQrdia liberata
enim in alliini, caplivani duxit caplivitaiem; accepit est. Poientiam ergo Assyrii et innunierabilis cjus
dona hominibus (Ps. LXVIJ;Eplies. iv, 8). Et ante- exercitus, quam sub fluminis iimndalione descripse-
quatn Inimauum corpus assnnieret: et juxta infanr rat, ntiiic perValiam oslcndil trajislatioiicm, qupd
tiart) patrem vccaret Deum, et mairem Mariam.,aualis suis, id est, dticibus, et inlinila multiliidhie ope-
feretur DamasCiforliludo, et spelia Samafire per re- r.uerit lerrani Emmanuelis, bocesl, defendentis eam
gem Assyiieruni : ut necdiim natus pepulum suum, Dei; sed lamen non possedciil, quainquam Emiiiq-
domum David, sola invocalione salvaret. Utiqs in- nuela LXX sequenti c:ipiiuloco;ip.leluf,n.ui p.roprio.
lerprclalur ItixDomini; Zacliarids, rnemotiaDornhii; nomine, ut apud Hebrreos vncatur, sed inierprelali)y
ct Baracltias, beriedictio Domini : qnibus lesiibus C ( id est, nobiscuiiiDeus. Siloe auiem fp.niem esse ad
Chrisli naiiyitas comprobaUir. Ipse euim in Evange- radices montis Sion,- qui non jugibus aquis., scd in
lio duobus euntibus in Emmaus (Luc. xxiv). inei- cerlis borisdiebiisque cbulliat, et per terrarum coiir
piens a Moseet Prophetis, edisseruit quod de se om> cava el antra saxi durissinii cum magnp spnitu ve»
niit propbetasserit. Jiixta Iropolpgiam, in anima vir^ niat, dubitare nen pessumus, nos praesertim qui in
giriali, el.iiulla sprde maculatn, de Spirilu saiicto hijc habliamus provincia. Esl auleni sensus, quia
Dei serine c-nifc.eptus,yelpcilcr de aclversnriispp<e- popnlus decem tribuum magis voluif. Rasin el filio
statibus spolia delraliit, el sibi facit ubiversa ser- Romeliai, id esl, Damasci et Srimarjsgregibus esse
vire.Cunjque ex parte nunc videat,: etex parte pro- subjeclus, quamstirpi David, quffiniep.cpjpitregnare
phptei (I Con xin), priusquam possitesseperfcctus, judicio, faciam eum nequaquam bis fegibus, quos
ct nierito vecare Deum Patrem, et malrem suam assumpsil, sed regio servire Assyrio, cujus poieulia
ccelestem Jerusalem, adbuc in infanlia et in profeclu - occupanlis terram Samarise, inundationi fluniiiiis
posilus, vincet forlitudinem Damasci, doctririam vi- coiiiparalur. Et fit appstrpplia ad Emmanuel, hoc
delicel sapieniire srcGularis: et auferet spolia Sama- esl, ad prajsentein Deuni, quod in lantuni seerexerit
rire, quibus Ecclesiam hscreiici spoliavenmt, dicen- Assyrius, ul eliam teri'am ipsitis Judani conatus sit
tes : Non est nobis pottio hi David, neque licereditasD I pnssidere. Juxta anagogen, prijnis hrereticus qui
in filioJesselJllReg. xn, 16), prrfisenterege ipso As- junxerit auxilio sup sapientiatn srecularerij, e\.JertiT
s.ypiorifm_'diabplo,qui eis non potefit auxillari. Ta- salem, id est, Ecclesiam volueril pppugiiare, dere-V
les auterii filios no» soluni Maria Propbetis, Virgo liriquens aquas Siloe fontis_(Joai?.!x), qui inlet_»i*e-
perpelua, sedei sanctrcmulieres bairiafchis gerierant. talurmissKs, etqni salitin vitam eeiernam, tradetur
Sara, qu.33inierprelalur «pôup-K,id est, pririceps• Assyriorum principi !_§>([_. (qijemseiisum magiiuinin
el Rebeccu, quarj in liugua nostra patientiain soiial. poslerieribus leciuri sumiis) cujns traditus pclestali,
, (Vers. Sj seqq;), Et adjecit Doritiiiusloqui ad me in prpfundubi veniei.peccatorunj, Tan.trcesl eiiim
niss. Mariianreo teste, Ct penes Ei'asiriuniZacharids,V maSculini, irpotfizcgfeminini; quod In accusalivo
proa Drfn'sciibituf, -',-'" casu habet Prophetiri,\<el Propltetidd, Porroin mss.
Quam Pfqphethi. Erasmus legit Prophelen, el: exemplaribus e ei / promiscue scriluintiir , sicut
-irifrri Ptopheies. Marianus aiiiem VicibfiusVPropfe- consoiiautesmet »; uride Prophetem loeo Pi bpbelin.
-
liji et Prdplietis. Mss, codices pririib loco Prophelem MAUTIAN.
et PtOpiielissqm; deiiidb Prophetis. Hahc leciioneiji — Notinn, sic Grrece effefri iil aeciisandj casu
geculi suiniis, qiiia Gfajciirn Prophetes est gen. xpoijirntv,proplieiissam. " V
'117 COMMENTARIORUM IN ISAIUI PROPIJETAMLIB, III. CAP. VIII. 118
aiioganliep, ul ausus sit osicndeic SalvalPiiuniveisi A rum rontii Enimanuclem consilia di<=sipcnlur,qiua
icgii.i lensc, ct dicere : lia-c crnructmihi trtdaasunl nobiscum sit Deus. Coiiliadiceutcs quoque \eniaii
(Watth cl Luc. i\). Conabilur quoque Jndom, ld esl, ntiliier audient, u' tandem laiione «npeieiilui, et
doinuin confe*sionisInliaie, et ciebroper eosqui in nefiuaquam \elinl in mcndacio vmcere, qu>a quod-
Ecclesn negl.genlcs sunl, usque ad collum \eniel, ctimque dixeiint, uimquam pcneisilas possit supc-
credentes in Cluisto cupiens suffocaic et extendet rai e quod friclum esi.
alassuis, implcncunhcisam legionem iinmiiiuelis; (Vers. 11 seqq ) Umcenim ail Dominus ad me:
scd noii poient obtuiere, quia babet Judis niscsen- Sicul ni foili manu eiudntl tne, hcricm tn via populi
te n Peum Legmius in Evangelio seuindum Joan liujus dicens: Non dicalis, conjuiaito; oinmct cnim
nem (Jodii i\), quori crecum a iialmme, cnjus OPU- qitm loqvilui populus tsle, conjuialio esl: cliimoicm
Jo=, hitp ev s ih\a sna lacto Dnminiis lmieril, misc- ejvs nc timcatis, ncquepavealis. Dominum eieniluwn
rit ad aquas Siloe, quibus cum ca>cusIa\i-cet lulum, ipsum sancnficite: ipie pavot vesln, et ipteteum
crecilaie dciersa, daium oculoium lnmen accepit: vestei.Etnd icbis rn sanctificationim , ,n lapidcm
quod post signi niagnitudinem, mdicat, neii -aliter anieni offensionts, ct in petiam scandttli dttabus do-
cttiiatem Jiidjporum el cmnis niciediili posse sa nnbus Isiacl: in laqneum el rn tuuium hab lanltbus
nnii, nisi declima aquarum Christi, qure absque B Jeiusalem el offendenlex cis pluiimi, el fadenl, el
sliepitu et claincie \erberum leuiter fluii, tenebrrfi conteicntur, cl »i elrcntui, el capieniai. Sepiuaginta
piions fiigentui eiious. IIoc quod in SepiuagintaJe- hiinc Iocum ita lnleiprel.ili suiil: Hmc dictt Doim-
gittn : Et ambulabil supei omnemmuium icniuin, el rms: foin inartitlecesseiunl ob itincie um popuh hu-
aufeici de Judma lioiiiuiem,qui posstt captt levaie, jtts loqnentes.tre forte dicanl, Dnriiin esi. Oinn.a cnun
aul foitc aliqwd faceie : in Hcbiaico non 'nbelur, et quw ioquittu popnlus f>te, duiasuiil; mnoiem auteni
in Girecis cooicibus -rveni jugulanto confossum ejvs nc ttmueniisrneqitecontuibemtm. Dominumiii-
est. tuium ipsum saaclificate, <?'ipse eiu timoi luus, cl si
(Vers. 9, 10.) Congiegamim populi el tmcunim, et rii ipso confisusfueai, eii. lib\ m sahctificationem, et
attdite umveisceJJIocultcrim: confoitamnu et oinctmmt. non ul lapidi ofjcnsioivs___£§> ccciitelrs, nequenl p_>-
Accmgitctos, et vtncumm : tmlc consilium el drssr- trm rvtnm. Domtts aulem Jacob in laqueo et in convalle
pabilui : loqmmmiveibum, el non ftet, quia nobtsctuii enl sedeniibusin JeiUialem. ideo tnfiinu eiunt tntp-
Deus. Pio congregamiiu,s\\e iiifiimammi, el confrm- sispluinni, et iuenl et conieienlui, el appiopinqy.a-
gunuii, ul inlcrpieiati sunt aln, LXX postieiuui, bunl, el captcnlui. Quodquc seqiiilui, hoimncsin tui-
scitote Veibum enuii Ilebraiciim, RPU(*I"-),propler tione, obelo pnnoiandum est. Quia mulium inicr se
RLS(1) lilleirc, clDVLrTii (~) uuiililudiiiem, inlel- C Hebraicum disnt ei Yulgala Ediiio. ldeo uinim-
lexeruut nou (V\). 0 igitut populi Sainaiio ct Sy- que pnsiiimus. Etpiimum de Ilebraico dispulandum
nx, iiifiimos et debiles esse cognoscite, et Emma- cst. Hmc ad me loculus est Domiiius b Qui piopter
nuele prsesenle, iiihil ppsse Ccnira Jerusaleih urbem bona opera , et gralirmi qum pi oplei bona opera ,
Dei : et bpc noij spluni vps, qui yicini eslis, sed censecutiis siim; sive fcrii maiiu sna erudijit me et
cuncta prpcul terra cogiipsCiil.Qugmvis dniin exer- insliluil, ne amlmlarcm iu via pnpuli liujus, et pari
euum congregetis, et accingiiiisvos ad praelium, et lencrer errorc: vel corie fccit me reccdere avia
major sit nurherus obsidCiitium qpam obsessorrini, ppjuli bujus pcssima, el dixilmihi: noli duorum
tanien nprt senjel, sed iieruni dicarii, yittcimini, E| regum limerc cotijuralipnem ; sed hoc magisronsi-
qupcictimque cpnlra Jerusa|em inieritis eonsjlium, dcia, quod omnc quod loquitur Inc populus a_lvcr-
dissipabitur. El licet supra dixerilis (Isai. vif, 6): As- siiiii mc, coujuraii') sil; ct sccundum Synunachuni,
cendcimusad Judqm, et. susciiemus eum quiescentem, (,ui iiiterprelatus est, hrapo-u, in nie exsiiteiii pcr-
121 e! po.namusregern ?' siiper etim fMum Tqbeel: duellis. Tu aulem Piophela, et hi qui lecum sunt,
loqiiiiijiiii quiriefii yeibuiJj, sed npn flel, quia nobis- ne limejtis insidias populi, sed Dominum iiinele,
cum est Deiis, id est, Emmanuel. Possumus hoc tes- el ipse sit limor vcsler. Principium enim sapienlirc,
limoiiip et.-contra gejjies abuti in persecutioiiis lenj- D timor Domini (Prov. i, 7; Ps. cx, 9). Qui erit cre-
pcre, quod quanjyi.s fprtes" esse yideaniur, et nes deniibus in s.mclificaiioncni, inciedulis auicm in
stiperare in liisqui lapsi suni, tameo viiicaiitur ifi Iapidcitj offensionis, ct iu pelram scandali, duabns
hls-qui pro Christo fuderunt sailgujii§m, el qupd scilicet domibus Juda*ctlsrael. Prrecipue aulem in
post belja pax:reddati)r Ecclesiis: e_tuniversa eo- laqueum et in ruinam habit.Jiiiibus in Jerufcalem,
a Vqculas super etint Yalic. ignprat., niaceiisi quod secuti sumus, quia sensus in eo
b Qui fvopik'.__,eic. Locus omninb jnirieatus et e^l niai.ifesiior. Eligal pritdcns lccloi quidquid \o-
bbscurnsj qtieiii -e.dllip Mai-ianiViclprii ita ccmmu- Jueiit, modp npn inducai scn^-umet eiroiem Pcla-
tavil; Qtdpjvpter bona qpera el gratiqtii qqrnn.petbona giaiioruin: faicalurqiic giaiinm a Deo dari homiiii-
opera coiisecutussum; sivein liiqriti fqtli-s.uaerifdivit bus piopicr boua opcia iacieiida, non ex opcribus
me el instiitiit, neariibulatem; elc,' Egp.vero liajic nDsiiisjam faciis. MAU'IIAX.
lectionem reperire nou pptuiin aijqno ri)§s, codice, — Ilric, quos iicgoiii noiiiiiliil laccs«uiil, vciba ct
sed mniies qiios iiispexf, cbnsianiei'' feliiiciii jiixia gtatiam , qamptopltt bona cpna , in V.Uicauo ms.
edilioiiem Erasiui el graiiain qum perrboria cpera. noii sun'. Victonus lcircial, giatiam quum ptr boi.a
consecutus surri, iiiio ta(iicp excepto exerijplari Cliir opeiq. eic-, niox sicra legit pio sivc.
119 _ , - S. EUSEBII HiERONYMl 120
in quo impmgentpluriml,etcadent, et contereniur, _* i in scandalum.: gentibus autemin stulliliam (1 Cor. i,
peccalorumque snorum vineulis irretili, ducentur 25). Et rursum : Israelseclando legemjusiilim, inie*
in captivitaten). Duas domus, Nazarrei (qui ila Chris- genijuslitimnon pervenit (Rom. ix, 51).Quare? Quia
tum recipiunt, ut observaliones Legis vcteris noii non ex fide, sed quasi ex operibus legis offenderunt
omiltant (A/, amillant) duas familias interprelantur, in lapidem offensionis, sicut sciipium est: Ecce po- „
Sammai et »'Hellel, ex quibus orli sunt b Scribrc et nam inSion lapidem offensionisel pelram scandali:
Pharisrei, quqrum suscepil scholam Akibas, c quem omnis qui credit in eo, non confundelur (Ibid., 55).
niagistfum Aquiire 123 proselyti autumat, et post Ergo qrii non receperunt Emmanuelem , sed faclus
eum Meir, cui successit Joannan filius Zachai, et est eis in lapidem offensioniset in pelram scaudali,
post eum Eliezier , et per ordinem d Telpbon, et conterentur, captivique ducenlur. Quodque ait: Do-
rursum Jcseph Galilreus , et usque ad capiivitatem triusaulem Jacob in laqueo et ih coiivrilleeril sedenti-
Jerusalem Josue. Sammai igitur et Hellel non mul- btisin Jerusalem, hoe significat, quod non habitent
to e priusquarii Dominus nascerelur, orti sunt Ju- in monlibus, ne.c; iii excelsis Scripiurarum versen-
drea, quorum prior dissipalor interprelalur, sequens lurlods; sed semper humilia intelligant, peccalis
profanus : eo quod per tradiliones et SeuTspwtrets-peccata sociantes, et vincli laqueis delictorum.
suas Legis praeceptadissipaverit alque maculaveiit. B • 124 (Vers. 16,17.) Liga testimonia,signa legemin
Et has esse duas domus, quse Salvalorem non re- discipulismeis,elexspectaboDominum,quinbsconditfa-
ceperint, qui factus sit eis in ruinam et scanda- ciemsuamadorrioJacob;etprmslolaboreuni.YoxI)omirii
lum. Juxta LXX, manu forli restitil (Al. resislet) loquentisadPrbp!ietam:quia,iiiquit, factusesiDomi-
populus Dei voluntati, et dicit oriiiiiadura esse qure nus in lapidem offensioniset in petram scandali duabus
Dominus prrecepit.secundum illud quod in Evange- domibuslsrael, ei missuni ad se Emmanuel susei-
lio legimus : Durusest Itic sermo, quis poterit audire pere neluerunl: Liga testimonia veteris Irislrumenti,
eum (Joan. vi, 61) 1 Unde prrccipilur eis ut Domi- el Irade illa discipulis meis, qui Evangeliuni susce-
nutn audiant, et ipsum solum Vtimeant. Si enim in perunt, Apostolis videlicet, sive apostolicis viris.
ipso conlisi fuerint, habebunt eum in sanctilicatio- Yel cerle lex et prophetia usque ad Joannem lige-
nem, et non iriipingenl qriasi in lapidem scandali, et lurapud eos (Mailh, xi), et clausa sit atquesignata,-
quasi in petram ruinae. De hoc loco et Apostolus ut quod legunt, non inlelligant.Pro discipulis eijim,.
sumit lesiimonium, quod Chrisius Judaeisfactus sil juxta Hebraici sermonis ambiguitatem, possumus et
RMendosescriptum hactenus hic atque infra Hil- (G Rabbi Akiba riomiriatiir. De ilfeirvero, qiipd no-
lel, contra ihss. fldem, ac Velerum legendi morem, men Vatic. aspirat Meltif, videcum primis Jncltasin.
quns conslai sexcenlis exemplis pro i brevi, e sub- Cdrrupte alii Muchir, aut Achir leguiil. Circa aiiuuni
stituisse, quod iu noniiriibus Emmanuet pfo Ima- Cbristi 150 iraditur obiisse.'Qui subsequitur Johan-
nuel, el Henrwm pro Hinnom, Drusius observat, rtam sive Jochanan, filius Saccai (in Valic. Zachei)
quem videsis, lib. n de tribusSeciis, cap. 11. Fuit cliarus Tilo imperaloii fuit, tesle R. Abraham in lib.
porro Hellel, sive. Ellel Scholre Judaicrc princeps Gabbate. Proximus Eliezer forlassis ille est, quem
cirea annum mundi ex Judreorum narratione et cal- dispuiasse de Orali Lege cum R. Jochanan discimus
culo 5750, ociogesimo retalis su;c, ante Chrislum tri- exvJalkutli ad Exod. xxxiv, 27.
gesimo. Audiioreiii habuit ipsum Samai, quem s«- d Hactenus scriptuni est Deiplton, coniradicenti-
/HEKV vocat Josepbus, deiiide in principatudoctrinrc bus mss. tum ii.osiris , tum quibus ipse Mar|iana;us
Jmiicis tradendcecpilegaiii, ac denique adversarium. usiis Cst': qiii Tetptton consliinter legunt, Ad brcc
Ulriusque doctnris nientio frequens est in llebroeo- Delphonnullus apud Judreos scriptores reperiiur, et
rum libris, irt Thalmude , apud Zacutum, in Jucha- siquidem liceat levi unius litterulre, qure ejusdemest
siri, Abrahamo Ben Dior, atque aliis. Hiefonyinus Orgaui, muiatione Therphon rescribere, queinadnio-
queque eorum interdum seuieniias laudat, ut in dum el Drusius cbnj<'Cerat, jam expedita res sil:
Episi. 121, ad Algasiam, qusest. 10, aique alibi. p9TD Tharpiion quippe, ut Judaii proiiunlianl, ver-
bScribmelPharismi.be bis Sectis Judreorum haculum iionienHebraicum esl, idemque piilatur at-
consule Josepbum, lib. xvm Aniiqq. J.udaic. cap. 2, que illud, quod scribitur Grace Tp-iforj.Alque adeo
et lib. n de Bellb Judaieo', cap. 12. Vide etiarij epi-, j) opinati sunt docii viri, hunc ipsum esse Judieuro
stolain HipronymiadAlgasiam, QiiiTSt.10, ubi Ju- ilium Tryplionem, quem contra disserit Justi-
dreoruni SEu-rfftairetf,ii|sectatur..MAilTiAN.
— Immeiito succenseiit S. Doctofi, magni nnmi- nus martyr in Dialogo. Qua de re ut nihil delinire
sicprofeeto mininie repugnal lerijporumnoia:
nis criiici, qucd SCribas,qucruin saipe in VeteriTes- ausim,nani Tryplioneiii Akibai fnisse eollegam, Auctor Ju-
tameiilo menlio esi, a Samni ortos dicat. At noii cltasin, et Maimonidestraduul: Akibam vero in Bnr-
eo sensu Scribas hicvocai Ilierori., sed ees proprie cocebre sediiione obiisse circ. an. Chfisti 120, el S.
notat, qui solam Scripturam , rejectis Rabbinorum' Jusiiuum an. 156 marlyriuiri subiisse comperLiimest.
tradiiionibus, lecipieiites, aliam a Pharisieis domum Suppar quoque R. Akih;e,.ut consiat ex Bava Kam-
et seciam constituebant, qui et Kurei, vel Karailm rna, cap. 8, qui subsequitur Jdsepli Gulilmus fuit:
ab Hebraico verbo X"lp nuncupniitur. E -cbiiirario. quamqiiam pro Joseph legendum Jose, satis eru-
Rabbanilas vocant Pharisseos ab Ellele o.rtos,. qui dite alii velint:
Hebraice etiam-es.l"hbjTi'DT. Postre-
pneterea Rabbiiiofum ac Patruin scriplis tidemad- riiiis
liibereiit. Luculeriiissinium in hanc rein Oiigeiiis iu , quem liic absoluie Josue Hiercnyinus vocat,
tesl.imoniumesltract. 24 in Mallbaium.Qui non rece- Jud&orum libris dicitur Josua ben Chanama, dis-
dunt a lillera Legis, SCMBIE dicuntur: qui autemma- cipulus Jochatian ben Saccai.
e Annis sciljcet plus niinus triginfa, ut'diximus.
jus aliquid profitenles,dividunl seipsos,quasi meliores Prioris
a multis, secundumlioc VUARISMI dicuntur. porro magistri nomen Hierun. interpretatur
c De Akiba vide qure diximus in cap: -4Comm. quasi a DQ12/,quod est Uflsiare, ducereturj, alterius
in Ecelesiasien p. 424, not._ ubi bl BataUiba, et paulb violentiusj quasi a bTl, profanum.
121 COMMENTARIORUM IN ISAjAM PROPHETAM LIB. lll. CAP. VIII. 122
doctrinas interpretari. UndeVPrephela respotidil: Adeponitveterem Iipniinem, qui ccrrumpilur in desi--
quia Evangelio succedente, Lex apud Judrebs claUsa deriis seductibnis _: et iiiduiliir nbvo, qul fenovatur
estatque signaia, eljubes eariJ;iiequaquam Judajis, iii cogniijbriemJtixta iihagifieiri Grealeris,,; Haliitare
sed.genlibus assignari: idcirco ego exspeclabo Em- auteiii Dcijjiiiufticxercituuinin moiite Sion , idem
niP-nuelem, quem promittis esse venturum, de quo Apostolus scribit: Accessistisadntontem Sibh el civi-
supra dixisli, quod ipse sit pavor nosler, et ipse ler- laiem Dei viventis, Jefusalem cmlcstem(Hebr, xii,22).
ror noster, et nobis sit in saiictificationem; et pree- Uiide miror quemdam iiosirofum, pueros istos dubs
slplabbrDoniinumquiabscoijdiifacieift suam a dbmo Isairefilios intelliger.e, qups de prophelissse iiiulieris
Jacob, hbcest, a Jiidaeis, qriia euinrecipere nolue- concepiiorie geiierarii, Jasub videlicel. et Eiuma-
runt. LXX liuric locum ita ihlerpretati sunt: Tuhc nilei: quorum pripr iii abjeclicrie: pfiofisvpbpuli,
maiiifesti erunt qui signtihiur, ut non discaht legem. 126 sequens iri assurnptione genlirim prrBcesseiit.
Quod hunc sensum habei, quando ceciderini- plurinii, Quedqui recipit, cbnsequenter et Osee prophetani
et coniriti fuerint, et impegerini-in iapidenV cffen- -vere meretricem uxofem habuisse firmabit. V:
sidnis, et inpeiram scandali, tunc manifesti erunt (Vers. 19 seqi..) Et cum dixerint di vos, qumrite a
qui sigiiantur in populo, ul riequaquam discaut le- Pyi.honibusel a divhiis, quistrideni in incqntatibnibus
gem Mosis; sed obediant prrficeptisevangelicis. B suis, numquid iiqii populus a Deo suorequiril pio vivis.
(\ers. 18.) Ecceegoet pueriniei, quos dedil inihi q morltiis? Ad legent niagis el ad te.siiriioriiuirt. Quod
Doininus iiisigna qtque portehtd IsrdeliS,a Dpriihio, &inon dixerint juxtdverbum lioc, nott eis etilmalu-
exefcituumqtii habitatin moiiteSion. Prap.cepitinihi, -••tiha.lux. Eitrarisibii pet eam : corruet, et esuriet .*et
aitDoniinus, ut ligareni tesiiniotiium in Judreis, et curii esurierit, irascelUt, el maledicet regisuO, et Deo
legeriidiscipulis ejus traderem alque signarem.quia '- rsuo. Eisuspiciet Sursum, et ad terram intuebiliir; et
abscondisset faciein suam a domo Jacob : ideo 125 ecceiribulalio et ienebfm,dissvlutio, atigtisliq,et caliyo
prajsiolabor eum,: el exspectabo Dominum meiim, et , 'petsequens: el non poietii avolare de angusiiq sua. Si
non solum egb, sed et pueri, qiios milii dedit Domi- Y Isaire pfoplieta; vex est, ut Judai rBSiimaiil: Ecce
nus, alii videlicet proplielre et filii prophelarum, qui :ego elpitefi mei;.qtios niihi dedit Dominvs in_Signum
iiori ex vbluniale carnis et Sangriihis, sed ex Dep eiinporleiiluiiilsraeiis;: Cl hrcc qilae sequtiiifur, ipse
nati sunt (Joan. i, 15). De quibus et ApPSlolus Io- ,ad discipUlossuos credendris est dicere, Cuni dixe-
quebatur: Filioli mei, quos iterum pqrlurio, donec fiiit, Inquit, ad vos genies et populi, de qUibus su-
Ghrislus formeiur in vobis (Galat.rv, lb). Isli auteni pra Iectum est : -Iiifitmamhii, populi, et vincimihi;
pucri, idest, propbeiae , in signadali sdnt etin por- :. quid prophelas vullis audire, quid Isaire verbis de-
leilta Israeli, juxta illud quod iri fizecliiele legiuius: G cipimiiii, et illuni putatis qure ventura! sunt nosse?
El erit Ezechielvobis-in sighum(Ezech. xxiv, 24), 111 Qbsefilemagis a Pyllionibus , el a diviriis_ qiiistri--
Zacharia quoque sancii viiI, prpplietaruihque disci- denl in incaniDiionibus"sriis.Pio quibiis LXX iiiter-
puli Tf_3KTOirxo7rot,id est, pof teiilorum signortimque prelati sunl: Qui detetra loquunlurj qui deventrecla-
_ speciaioresappellantur, eoquod semper Propbeire 'mila.nl: Omnis eliiiii, qui de lerra est, de terra
in signum pracesserint fuluroruin (Zach. m, 16). loquitur. (Joan. iu, 51)VEt cujiis Deiis vciiler csi, ct
HoC inierim juxta litleram. CaJteruin bealus Apo- gloria in confusibne ejus ( Phil. in, 19), deventre
siolus in Epistola, qiire ad Hebfaios scribiiur,, docet elamare credendusest, Vos respoiidele eis, et di-
(licet eaiiiLaiiiia c.onsuetudoitlier Canoiiicas Scrip- cite : Nuinquid nori pbpulus a Deo srio requifil pto
turas nori recipiai) hoc lesiiftioiiium ex persona de- mvis a itioiiuis ? Si.vos,;inqui'i-., pro varieiaie,idolb-
bere intelligi Dcmini Srilvaioris. Quamobrem non rum veslrofum (non enim unuiJi, scdplures habetis
eritbescitftatres eos vocare, dicens : Annuntiabp no- -.deos) ebs corisulitls., qubS dens ai'bitraiiiiiii; et a
mentuum fratribus meis; inmedio Ecclesimlaudabo -siioftuis sive moriupriiiii honiinum simUlacris, de
te {Hebr. ii, 12); Et ilcrum : Ego ero confidensin viventihus qurcritis: quaiilo magis nos Dctim nos-
etim -(Ibid., 15); el rursum : Ecce ego et ptteri mei, irum per propbeias audirc debenuio? Docet ergo
quos mihidedit Deus. Quiaergo puericommunicavcruntD discipulos; et infeit ad leucm magis ei ad lestime-
catni et sqnguini, et ipse similiier particeps faclus esl nium. Si de aliquo, inquil, dnbilalis, scilote scri-
eatuindemptissionuih(Isai.xiu, 18). Quomodo auleu] ptum : Gentes. quas Dominns, Deus tuus disperdet
isli pueri iil sigiium fucriiil atquc portenluiri sapien- -a facic lua, b soiiinia aiidiiuit et divitios : tibi aulem
ti.-csreculi et superbiae Judrcorum, idem Aposlolus noi) ita tradidit Douuuus Deus tuus : Propheiam
docef: qui elegisse, dicit Doiriinum Salvatorem, c vobissuscilabiiDominus Deus vester de frulribus ve-
stulta mundi el iiifirnia,. ut conluiiderel. sapientcs slris, sicul me,illum audielh (Deul. xvni, 15). Uude
et (ort|a (l Cor. i). Unde et ad Apostolos Salvalor si vultis nosse \2!7 (!uceuu,,bt suut, mugis vos legi,
aiebat> Nisi-conversi fneritis quasi unus de pueris, el icslinmniis uadilc Scripturarum. Quod si nolue-
tioninlrabitis in regnum cmlorum (Malth. xvin, 5). rilveslra coiigregaiio verbuni Domini qnrerere, non-
Puer auiem eflicitur novi Evangelil praidicator, qui Jiabcbil lucem veriuiis : sed versnbiiur in errorete-
,Va Perperam Valic, signorumque faclores appel- ex Deuleronomii texlu.
iatttur. c Vitiici, Prophetam de vobis, elc.
VPro sotiihia legeridum omnia contendit Victorius
" "
123 S, EUSEBII HIERQNYMl V" 124
.ljcljris.que.Lux per-fransibit eam, ho.c esl, cpngre.-1k lum terramqiie respiciant, cumseriiper in-tenebris
galionem vesfraiii, siyeterram, et cbrriie.js, et esu- sint, el nnn possitil de yeslfisavpjare insidiis.
rieiis,ei cum esurieriiis, irasccmini, sccunduni il- (Cap. IX. — Vers. 1 seqq.) Pthno tcinpore rlle-
lud quod scriplum est : El citm non fuerint satu- viata esl Urra Zabnlon, et terra Nepblhali : et rwvis-
ruli, murmitrabmu (Ps. LVIH, 16) : et malcdicelis simo aggravuta esl via rnaris trans Jordancni Galilmm
Deo regi vcstro, et in ncressiiatibus suisnm aspicie- geiilinm. Populus ijiti ambulcbalin tenebris, vidil ln-
tisin ccelunijCl in lerram deorsum : ei ecce tribu-' cem magnam : habitanlibus in tegiane umbtm motlis,
laiio el lenelirre, dissolulio genuiun, cl meiitis an- litx orta esl eis. LXX : Eoc priinum bibe, vclocilcrfac
gnslii, et caligo Qculorum, et non polcrilis erui de regio Zabitlon, terra Ncplahaliii, et reliqui, quijnxla
a:'gu-lia. Ilrcc juxta Hebrrcos. Crcierum ul supra mare estis trans Jordanem Galilmmgentium. Popvlits,
diximus, si per>ona Christi est diceulis : Ecce ego, qurdmbvlctbaiin tcnebris, vidil luccm mognam : qui
el pueri mei, quos mihi dedit Detts: eliam brec ipse habilatis in regione el urnbra morlis, lux orictur vobis.
Ioquiturad Apostolos el ad credenfcs ex cenlibus, Duplicem posuimus editionem , quia viilgalum est
qui cjus Evaiigclium susccperunt. Si dixerinl, in- testimonium, el usurpatum ab Evangelisia Mauhrcp:
quil, palres vestri qiios rcliquisiis : qurciiie \en!ii- ul vel diversitas inlerprctationis, vel simililudn no-
loquos, quos pyihonas inielligimus (qualcm et in B : scatur. Ac primuni noiandiiniquod lcslimonium Iioc
Aciibus Apo-tolpruiii aneillim legimus (Cap. xvi)," Evaiigelisla Mattlirrus nonjuxia LXX, gcd juxlalle-
qure rjiisesluierat dominis suis) et qui de tcrra lo- biwos posuerii. Dici| eiiim scrmo E\angelicus: Au-
quuiuur, quod in cvoculidiie animarum niagi se fa- diens aiitemJesus,quod Joannes essel iracliiiis,secessit
ccre pollicentur, el ctctcra maleficamm arlium gein GaUlmam,el detelinquens Nazareih,venil el Iwbila-
nera; IIPCscire debetis, qucd unaqiirr-quegens prn- vit in Capharnaum. quw esl juxla rnare in fiinbitsZa-
ptips cousulat deos, et de vivcrum saluie moriucs bul iii el Nepluhulim : ul hnplerelur quod diclum esl
sciscitclur. Yobis autem in auxilium lcgcm dedit per Isaiam prophctam, diceitlem : Terra Zcibulonel
Deus, ut possitis dicere : nnn est lalis etlmicoium terra Nephilialim, vw.maiis trans Jordanem Gatilmm
divinatio, qui eultores suos srepe decipiiinl, sicul geiitivm : poptilus,qui sedcbal in tevelnis, vidit lucein
nostra, quaj absque ullo munere profertur e.\ lcge. magrinm; sedentibus in regione umbim morlis, lux
Pntie inlerprelaii sunl LXX : Non sicul vetbumhoc, oita eU eis. Ex co tcmpore cmpUJesus prmdhaie et
,.pro quo non esl dare inunera. Gratis eniin, iuqnii, ac- dicere : Appropinquavitregnum cce'orum (Matih. jv,
,ce\nsti,s; gratisdaie (Matlk. x, 8). Vcnicl auiem su- 15 el seqq.). Et Joaiuies Evangelisla referl qnod
per iiicredulps famcs durissima, non fames panis, 129 Jesus cum discipnlis suis in Cann Galilrrrcin-
aui sitis aqure, sed famcs andiendi sermonem Dei C viialus ad nuplias, primum ibi signum feceril,
. (Amosvm). E( cum esurieritis, contrisiabinini, et aijiias in vinum convcrlcndo : Hoc fecil principimn
,iijaledieelis principi \eslro et paternis iradilionibiis, bkjttorum Jesus in Cana Galilmm: cl minifestatit glo-
, lipc <.§._ diabolo, ci autiquis crroribus. Hoc aulcm ad ricim svam : et credideruul in eum clrscipuli ejus
eps Ipquiuif qui f.imem prisri luerinlveritatis, el su- (Joan. n, ll).Unde et in LXX diciiur: Hocpiinuim
spicienl in ccelum snr-uin, ei in lciT.un deorsuiii, et bibe, velocitcffac : quia lerra Zabulou cl terra Neph-
eruiit in angustia, iu tenebi is, et in tribulatione : tliali prinia Chrisli videre miracula : utprima bibc-
U.tnon videani usquc ad leiupus, donec ei ipsi ad ict fidei poiicnem, quie priina vidcrai Doniuium
, Ppminum convertpnlur. Latam cxplanalioiicm loca Signa facieiiieni. El, jtixia Hebiaicum , primo lem-
...jsja,;desiderant : scd parcimus librorum magnitu- poro rclc\ala esse dieitur onere peccruorum : qnia
dinijUt tpllamus fastidium leclionis.JIrec juxiaLXX in rcgioiiibus duarum iiibmim primum Sahator
translaiipiiem ex parte persirinximus, Jgg qurc in Evangelium pra?dica\il Unde et m sexagerimo-se-
plerisqnedissoiiai ab llebrrco.Creterum Nazar.ri [Al. piimo Psalmo dicilur : BencdiciteDoininumdc fonti-
.Nazarenijlocuiii iMiuiiifnedisseruni.Ctini dixcriniad bus Israel. Ibi Benjamin atlolesceitlior(Ps. LX\N, 27,
vosSerib;_eclPliarisa;i,weosaiidialis, quiomiiu ven- 28; Acl. ix); Paultis aposlolus, in meatis excessu:
...iriscarisa faciuiu; ct in morem magorum siriduni! D qui cl alibi loquebalur : sivc mcnte excedimv.sDeo
in incaiitruioiiibiis suis, ut vos decipiaut, hoc cis (II Cor. v, 15) : Principes Znbitlon, principes Ncplt-
: respqndere debetis: uon mirum si vos \es|rns iradi- thali duces eoium; quia in liis iribubus fuertint\i(uii,
liones sequairiini. eurii unaquseiiuegens sua consu- de qnibus duces nosiri ApPstoli crediderunt. Etcrer
;lat idpla, Ergoel ilbs a yobis niortiiis de vivenlibusVYdideninl juxla Sym.machumyelcciiet;\i_ audienfes_:
consulere iioh debeirius!: magls nobis Deus iegeift . Y:e)iiie:feifaciq.myps.,pisc^
dedil, et lestimonia Scripltirarunj, qtiaj si sequi no- 1S), sjaiittJ et patrem feliuqnerept pt: iiaylculam>
NrivissintornilenJ tenipnre aggfayaja. csl fhles eq-
liierilis, nou ljabebitis lUcem: sed semper caligc ves
rum plurimis Judrfiprurt) in errore'pern,anenl|bus.
ppprimet, qnre transibii per terram vcslrani aique Mare aulem hie lacuni appelliU Genesârelli,qui Joi'-
--dpclrjniipi : ut Crini decepli a vpbis se in.eiTpre pe.r- dane influeule cfpcitiir; in cujus lillbre Caphar-
spexerinl, et sustinere famem veritaiis, tuuc eon.tri- ijaum, et Tiberias, cl Bethsaida, etChonizaim silai
stenlur, sive irascantur,Vel maleîcapt vqbjs, quos. sunl: in qua vel maxime regione Domirius comnio-
quasi deqs suos et reges putabant. Et fruslra ad cce- ratps est; ila ut popujus, qui vcl sedcbat,, yel fniliu-
I2S COMMENTARIORUM IN ISAIAM PROPHETAM LIB. III. CAP, IX. 126 J
labat in tenebris, lucem videret•_• nequaquam A tionilius et ab ilebraica veritaie distet Vulgatu lrans«
parvam, ut aliorum proplietaruiii, sed magnam, ut latio, diligens leclor agnoscat. Adlucen] ipsam, qilse:
ejus qui in Eyangelio Ipqiiitur.: Egq stinilux tnuitdi a;pparHit"pripuloin tenebfis coiisiitrito, id est,ad:DbT-
(Joan,.mii,i%). Et qui habiiabant ift regipne uiribrre miiiiuii SalvaiPreriifil appstfbpha. Et ditilufad eum':'
mertis, lux oria esl eis. Infer mOrlem el urtibram 131: Multipticasti geniexn, IiPc est,- replesli om ijes.
nie.r.tis, boc esse puto , qiiodniors epnim est, qui genles liolitia tfii; sed nori-magiiificasii Imtitiqm.
cum operibus niortuis ad inferOspefrexeriint: Aniina Juxta quOdApostoliis mcBrofemsibi dicil esse per-
eithn, qump.eccaverit,ipsamorieinr(Ezeck. xvin, 20); petuiim pro fratribus suis qui suntIsraelilaj (Rom, x).
umbra auierii riiorfis eorupi est, qui ciim peccent, Et Johas ccnlrisiatur, qiiod ila salvafi sint Nini-
necdum de vita ista egressi suijt-:-.pbssuni enim si vit.rc('Jonrn iv), -ut.ciicurbita,; siye CIGEION (''Wp^)
voluerint agere pcenilenliam, PmGaiilma geniium_ arueril. El ipse DoniinusJoqriiluliriEvarigelip; Non
Aquila BX-jafêhtiurn, Symmaclius ierminos genlrum veiii nisiqdo.vespefditasdomusVlsrael (Jlfiof,"xv/2i)i-
inteipretalisunt; BTva;autem tumrilo.sinteUigimiis Et in;passibiie:P«te)'', si fteri,\ri(\u\i,potest, transeqi
arenar.urh. qui vel in liiloribus , vel iri rlpis sunt. calixiste.a me (Mat, xxvi, 59), Qul IPCUShurie sen-
Hebrrei cfedentes in Cliristum, liunc Jocmi) ita sum babet: Si potestfieri, ufsineirtleriuiJiidrcpfiirti
edisserunl. Primo lempoi-eliffidueetribus ZabulPn et B credat geniium iijullittido, passionem recuso. Sjii
Nephtliali ab Assyriis captai _|3S&srint, eLdiictaj in autenivilli excrecaiidi supt, Omnes genies videarit,
bostilem terCaiji; et Galilreadesef ta est (IV Reg. xv), fiatl Pater, voluritas tua, Ciiiriergo Christus advenc--
quam hunc prophela dicit f-eleva.taniesse , eo qupd rit, et Ghristiancrum gCrisV;de uriiversis gerilibus:
peccalanopuli sustineret. Postea auiem noh solum fueiit cbiigfegala :- tunc Jretaliuritur Aprislbli, sicut
dtire tribus, sed et r-eliquav,quas babilabaftt trans messorgs Irctanliir iri messe, de quibus Dominuslo-,
Jofdaneni et inSaniaria, duelre guutin eaplivitatem quebaiur ; Messis qitideminultq, qperarii tiuiempauci
(IV Reg. xvri eZVxvni).Et hdc, inquiufit, Scriplura (Mattli: K, ,57). Et sicuiexsuliarit viclpres, qtiicap-
nuric dicit, quod regic ciijus pcpulus primiis duclus lamdividuiit praidani. Cum eiiim fortis captus fueiit
est in c.iptivitatem , el Babyldniis servire ccepit, el el ligatus, pmnis demus ejus diripiiur, eldividiiiiiuf
qnre prius fn leriebris yersabalur eiroiis, ipsa pri- spelia (Maitli. xu). Tu autenj, Dpmineaique Salva-
nmiti lucem'prrcdicnhtis yideriLGliri>li, ei ex ea in loi', j'ugum oiieris ejus,: hpcYesl diaboli, qui prius
universas gbnfes sil Evangelium -sbniihauim. Naza- exsuliabai in mundc,qui ciihctis gciitibus iriipernbat,
rsei, quorum npinionem supra posui, iiiine locuni iia qui gravissimo servitulis jugo cplla omnium depri-
explanare conantur : Adveiiienle Cbristo et praedi- njebat; et vifganl qua percutiebal universcs; et pec-
calione illius eoriiscanie , prima terra Zabulon et' J eata sibi quasi quoddam iributiim redderc cbiiipel-
terra Nepltihali Scribarurti ei Bliarisseorum est er- lebat, deiraxisti de hiimeris ebfum : etxibi liberritns
rpribuslilierata, et gravissimum iraditionuin Jiidai- sersire feeisli absque ulle exerciiu et ahsque effu-
cirrim jugurii excussit de eervicibus siiis» Poslea au- SioJiesariguliiis.in abscpndii;( niauri : sicut qiioiidam
Xemper Evangelium Appstpli Bauli, qui npyissiriius sub Gedeone ;pppulb Israel « de Madiaiiilis yictojiamY
AjiOslolpfum bnjmiini fuit, ingravaia est, id esl, prajbuisti (Jndic, vn). Qupmoilb enim veslis, qure
mulliplicata praidicalio : et in leririirips getitittm et bUftianosanguiiie cruentaia [Al. crueuia]; est, lavari
viam uniyefsi hiaris Gljristi Eyangeliurn spienduit. : non pOtest; sed infccta saiigulne, igne comburiiur,
Denique omnis orbis, qui anle ambulabai, vel.sede- til maculaj;Cumvestimento fcedi -cruoris inlereaiit :
Ijalin lenebris,etido!olatrire acmofiis viiiculis tene/- sie diiibbli violenia prajdatib et tumuluis ac turljse,
batur, clafum Eyangelii lunien aspexit. qiiibus btiiijiinum sibi su.bjeeeiat genus, gelieniire
: (Vers. 2-|.) Multiplicasti genlein, non mggnificasii ignibjis depuiatre suiit. LXX iion oiijnes, sed pariem
Iwliiiam; Lmtabunlurcoranite, sicuiiceiqnlwin messe, quamdam: pbpuli eredidisse sighificarii: licel pfo eo
sicul exsullarilvictoies cdptq prmdtt, quqndq dividunt qiipdiHi dixerunt, deduxistiinYifcerirfa, silii inierpretait
spoliti.Jugurri enhrionetis ejus, eivirgahurneri illius, p. 'sint'-iJia_|fti!/lcast7.-Et-
cum irt fellquis eumdem seiisunl
el scepiruin exactoris ejus superasli, sicut in die Md^.'-: terieant, stohni congregalam dOJb,;et veslimeiiliim
dian, Quiq-orrrnisviolenta prmdqiio ciim tumultu : el commuiatum, eum adjiciunt reddiluruin, id est, dia-
vesihneniummixium sariguine erit iri co.mbuslionem et bolum: qiiod scilicel omiies animas, I3g quas Dei
cibus ignis. LXX: Pluritnam partetri populi deduxisli aiixiliq iiudaverat, cum ornameniis pnstinis reddi-
in Imiiiia ttia: el Imiabuhturin conspectuiuo, sicut turus sif Vnon soliim ip«e, sed el tatclliles ejus dre-
lcelqrisp.ientin messe, et sicitl lii quiVdividuntspolia : mbfies : ._ji.ibus.sioptio detur, niagis cligant pcrire
quia abtatumesi jugurii quodsupra ipspsemt pbsilutii, fiamnjis. (jiiam prredam perdere.
el virga de colloeomm. Vir.gaenimekactdrum dissipa-. (Vers, <3i)Pdrvulus enimnalus est nobls, fitius da-
bitur, sicut indie Madian. Quia omiiemsiglqiiicqiigter : iusest.riobisiet faclus esl principalus super lntmerum
galam dolo, et veslimenlumcomiiiutntiimisrestilueril ': ejus ; eivocqbilur nomenejus admirabilis, consilictrius,
el cupienl igneesse combusli,In bbscufis Jocis ulram- Derif,fprtis, paier fuiuri smculi, prhtceps pacis. Mid-
_gue-ediliprieniponinjus, p_tgurinluiftg cajtgfis.edj- tiplicab.ilurejusimperimn, et pacis non cril finis: sn-
f Yitioseerat absquede prreposifibne Istraeli Madianitis, MssYemendarit,

127 S. EDSEBII HIERONYMI 128
per sotittm David, et super regnum ejus, ul confitmet ^. i^sancte Israel in veritaie : et qttod residuum est JacobV
illud et corrobotetht judicio et justilia, ariiodoelusque super DeOforti(lipi. vm),
prpDeo forti ih Hebraico
in sempUerntim.Zelus Dbmini exercUitumfctciei'hocV ; scriptum.'.habet ELOIBBOR.. Patretnlautem-fiituri sre- V
LXX : Quia parvulus nalus esi riobis, filitts datus 'estJ culi et resurreCliPriis, qucd iri ripstra vocritibneconi-
nofiis, cri/Hspriiicipalus factusest sttper huirierumejus: pJetur; et priiicipeiii pacis, qui loculus est ,ad Apo-
et vocqlurnomenejus titaghi cdnsUiinuntius.Adducam stolos: Pacein tmtwi do vobis., pacem nteam
relinquo
enim pacemsuper principes, eisahilatem ejus: mqgnus vobis (Joaii. xiv, 2): iiondubitabit, qui paeem itos^
princrpqtusiltius, elpacisnon.esl terminus, superihro- tram juxta Paulum appstolum Iegerit Salvatprem.
rium Dqvidel regnum ejus: tit Corrigatillud, et auxi- Qua rteminum majestate perterritos LXX feer nori
lietutinjudicio etjustilia': exhoc riuncei usqtiein sm- esse ausos, de puero dicere ,' qupd - aperle Deus
culuhriVZeluS Ddminisqbtiqihfqciethosc,Ideo diabolus, ; ap|io!laridus, sitYiel; baetera: sed pro.Vl.ilssex no-
ef omnisejus viplenla prredatio, qua humaniim bp-.... minibus:posuisse,| qupd ili Hebraico iion iiabetur,
"
presseratgenus, e.tsanguihemsariguiiiimiscuerat,erif : magniconsilii Angelum, et adducdm pacemsuper prin-
in cpmbustionem, et cibus ignis asterni: quia natus cipes, et sanilatem ejris. Qucd hunc niilii senstim
est no.bisde Virgine puer, de quo supra dictum est: ljabere videlur: Magni ccnsilii Angelus est, qui
Anleqiiamsciaipuer reptobqremalutn et eligetebontiml-Qnuniiavit nnbis abjieiendtim pro lcmpore; Israel, et
(Isai. vii, .16): et postea in generatione Propliefissrc: geiiles esse salvandas : deditque pacem principibus
Anlequqm sciql puer vocqre •pqtteirisuum"eitnatreiii suis, Apostojis ei;apostolieis vifis, ;_([34 etvsariila- ;
suatii (Isai. viu, i). Isle igiuir puer, tjui naius est : teiri dogrijalum subrimj Credentibus deieliquiu Quod
de Virglne, appellattir Emmqnuel; id est, nobiscum autem sequitur: Multiplicabiluf ejus jmperium, et
Detis: el de Prbphetissa, hoc est, de Sancto genera- pacis nonerit finis : pro quo LXX transtuleruiit: Ma-
tus Spifitu, iiuncupaius est, accelera, spolia delrdhe gnus principatus ejus : scire debemus quod verbuin
festina prmdqri: ntinc multis noniinibus appellatur. Hebraicum «£6^11.(11^0)61iiic.et supra LXX &pyj,'j
Et licet ex eo quod supra dixerat, Emmanuel, id est, id est, h prihcipdium interprelati sunl. Pro quo nos
nobiscum Deus, Deum illuril esse morislrayerit: la- suprapriiicipalum, bic imperium verlimusV Aquila
inen nuiic dicitfactum illihs prlncipatumsupef Iiu- autein verbiambiguilate deceptus piTpov,:idest,:tnen-:
merum ejus, yeiqucd crriceril suam ipse porlaverii: Vsuram interprelatijs est, qiire et Hebfaice c et La-
vel per huhierum osteiidensVbrachii fortitudinem, tirie eodem appellatur nomine. Nec dubilare poierit
eodem Isaia dicente : a Revelavit DominuS Detts de muliiplici Salvatoris imperio et pace ejus, quaj
btacliium saitclum situm omnibus gentibus( Isau LII, non habeat fiiicnJ_qui in Psalmis legerit: Posiulaa.
10)., Et fursum: Dornine, quis credidil audiiui nos-i(_;me, el dabo libi gentes hmrediiatem tuam,ei posses-
tro: eibracliiumDominictii revelalumest (Isai. LIII,1)?1 sioneiriiuqm lerniinos lerrm (Ps. 11,-8);; et rursuni:
Vocabitur ergo post duoiipiriiiia, sexflliisnomiriibus:Y El muliitudo pricis, donecauferatur lunci(PSYLXXI, 7),
,' Admirabilisi CoiisiliafiuSj Deus, 133 Eortis, PatbrV ,; id esivusque ad corisummalioiieiiisaeculivPriiicipa-
fiituri saicuii, Princeps pacisj-Nori enim, ut plerique."":.tjjs autem illius et imperium erlt super Vsoliumet
putant, bina jiingenda sUril nomina, ut legamus, regnum David, quod post captivitatem Babyloriiam
Adinirabilisconsiliariiis, et rursum, Deus forlis; sed, fuerat dissipaturii, ut confirmet illud el corrobcret,
: Admirabilis legendum est separatim, quod Hebraice5 ei dcceal esse d perpetuum (liecassa Dei promissio
dicitui' PHELB(J<b3): et.Consiliarius seorsum, qtiij videretur) ab Incarpaiionis lempore usquc in sem-
lingua eorum iippellatur IPES'{ys!i,).::elDeus separa-- piternum. Proplerea autem zeluS; id est; remulatio
lim, qul HebraiCejiL (b$) diciluf. Deniqtie iti conr_ Doinini exercituuiiJfecit hoc, quia ipsieuinad remu-
seqiientibus ubi Jcgiinus i;Tu es ehhn Dbus, etnescieV :. iatiorieiiJ prcvocayerunt in his qui iicn efaiif dii, et
bamus: Et iierum : Ego suni Deus, et riqn est dliuss ille ees proyocavit ad ajmulandum in gente,'ijure nori
prmier me(Isai. XLV,:.5)','et multa his similia;: proj Veraigeiis(De«i.xxxH).Co3piaEmmanueliSeLnasceniis
eo quod in Lalino dicitur Deus, in Hebraico ELscrip^Y . pueri de Virginepropbeiia, ex eolocoubi dicitur ad
tum est.Quodque sequilur, Fbrtis, Hebraice GIBBOK . D Achaz: Pele libisigntirna Doininb Deottto, versiculo
(•.13J)appellaiur. Unde et in eo loco nbi idem pro-- isto fiiiita esi, quo inlerlur: Zeius Dominiexerciiuum
pheta Coinmenioral: Erunt cbnfidentes super Deoi , faciethoc (Isai. vii, 11). iNuncad feliq.QaIrariseamus.
aEx GfsecoYzTrozKWÊtiVictpr.repoiiii Revelabif.V qriaein textri est"| ;et principqium sbriat,Vriiiriimuiri
b In Vaiic, id esl, pfincipiiini, :fere'disiat. V
0 Hebrnice rnWD, itiesurq,, diCilur, qure vox ut d Rursum Vatic, fisseprophetam, ne cassuprOinis-
fere eadem esl cuui.ntensufa.Latinbruiii, ita anTC)3, sio Deijudicelur. •
.LmMRvQMdnTM.
XSglnifiqiialesdictairiusalibros^tpr^ seusuum. aliris contrahilur, alius exlen-

* Vatic, dictamus expiahationevlibros;,.eirqtixtrnmeamns\ito .-.'', ,
'm COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. IV. CAP. IX. 130
dilur. Itaque fiiiilo tertio volumine, Lraiisiriiusad A \ pest abjectiiin Saul cceperaliu David,missa m Jacob,
quartum, qul terlia mensura versuum priore minor hpc esi, iii duodecim tribusj qnaeJacob oliril voca-
est, prseserlim cuin quintus, quem,huic libro subje- barittir, cecidit in Israel : non ul LXX transiule-
ciinus, hisioricreexplanationis sit, et.pene duplicem runl, venit: cecidil euim in impiis : quod slatiiiuin
numerum habeal. Dum euim a.nelumus conjuncta adsanctos difectumera"t.Sciet igitur pppulusEphraim
dividere, et Olim intefpfelata transire, quasi inler el habiianies Samariam, qui propter multitudiiieui
duas maris Pontici o-vpizlyiyairac naviculamnoslram eriguijtur in supeibiam, et diCunt: Paivum est re-
direx|mus, quae flaifte Spirilu sancto, et Doiriino gnum Judai, et noslri comparatiCnevilissimurt).Itn-
Salvatore cursum dirigerile nostrum, elabilur in que illis ruentibusquasi laleribus, nos quadro lapide
pelagus, dicente te, virgb Christi' Eusiochium : A rcdificemusriobis domum. Illorum sycomorisYqiire
quatuot•venliscmliveni, spirilus, el moiiua ossovivi- ligna sunt vilia, hostili incursione succisis , nos im-
fica (Ezech. xxxvn, 9): ut quae jacebant In terrai perium nostrum cedris exstruemus, qure iniputri-
pulvere, spiraiite Domino, suseitenlur. biles sunt, utregnum significentsempiierniim. Sciat
Cap. IX.x—(Vers. 8 seqq.) Verbum misil Dominits ergo hoc populus pmnis 137 Ephraimet habitariies
in Jacob, el ceciditin Israel. Et sciel populus omnis Samariam, quod Syr.usqui nunc ei auxilio est, in
Epliraiin et habitanlesSaihariam, in siiperbiael ma- 1B licstem transeal. Vel certe conlra ipsum Syrrim, su-
gnitudiiie cotdis, dicenles : Lateres ceaderunt, sed bita adyersarioruiri bella consurgant, et omnes ver-
quadris lapidibus mdificabimus: sycomoros succide- lanlur in lumuitum : ita ut contra Israef Syria ab
runt, sed cedrosimiriutdbimus.El elevabitDqminus Orierile, et Philisthiiiji, h.ocVest,Palaesliniab Occi-
liostesRasin supet eurn, el inimicosejus in lumultum .dente movenntur : et silnul. devorent Israp.lem.
veiiei, Syriam ab Oriente,el PhUislhiiihab Occidenle, Cumque lnec fecefint, nihilomlnus manus mea ex-
et devorabuntIstael lotq ofe. In omnibushis non est tenla, sive excelsa Cstsuper Israel, et eos ferire rion
averSusfuror ejus; sed ridhuc manus ejus extenta, el cessat. Caesique a Deo non revertentur ad percu-
populusnon estreversusad percuiientemse, et Domi- tieiitem se, nec Dominum qurcrent exerciluunr, vi-
num exerciluum non inquisierunt,-Legimus supra tulos aureos. adorantes pro. Deo. Juxta anagogen
(IV Reg. xvi) quod in diebtis Acliaz Ulii Joathan, hunc locum noslri.itaedisserunt : Misit Deus Fjlium
filii Ozire regis Jtida, ascetiderit Rasin rex Syrire, suum ad Jacob, hoc est, ad'.Judrcos: et venit ad Is-
et Pbacee filiiis Romelirerex Israel in Jerusa]em,ut rae), hoc est, ad gentium populum, qtios et Apbsto-
expugnareriteam. Ei(isai. Vn)quod missus sitlsaias lus appellari dicit Israel (Rom. ix). Alii_vero ita :
prophela in occursum Achaz cum Jasub filiosuo, Verbum suum misit Dominus ad Ecclesiam. quae
utei diceret, ne limeret, etcorilliusneformidaret' G priorem populum supplanlarit, el cecidit in Israel,
a duabus caUdis litionum fumiganliuiii, eo quod in hoc est, in haerelicos, qui Deum videre se jaciaiit.
ipsis esset Syrix el Israel irijperium fi.ijiendum.Quo Scianlitaque principes eorum, et onjiies qiii babi-
noncredente propter rei maguitudiuem et pra3sens laril in Samaria, hoc est, qui Dei legem custodire
periculum, jubcliir ut sibi ppstulet signum. Et quia se dicunt, et in ubertate esse virtutum, el fruclus
idololalra erai, hoc quoque facere noluit: propterca afferre jusiitire (hoc enim interpretalur Ephraiiri),
Dominus nequaquam ipsiregi, sed domui David dat qtii in superbia cordis sui despiciunt Ecc!esiam, et
signum filii sui de Virgirie nasciluii, ad cujus irivo- simplicilatem ejus afbiirantes imperiliam^ diciin.t :
cationem sint de imminenti peficulo liberandi, el pro lateribus illius, quadris .lapidibus aique fertis-
crelcra quaeusque ad prsesentem locum inierprelali simis redificabimus Ecclesias nostras, et pro in-
sumus. Multisergo mysleriis in medip positis, nunc fructuosis arboribris ciloquc perituris, c.edi'os.subli-
revertitur ad id quod coeperat, el eversionem Ra- missimas exstruemus, quas couteret D.Ominus,ct
sin 136 el Epliraim, hoc est, Syriai et Samarire quas justus sub persona impii vidisse se narrat, et
valicinatur : Vethum, inquiens, misit Dominus in non inventum lccum eafum (Psalm. xxxvi).vDicit
Jacob, et cecidit in Israel. Apud HebraeosDABAR ergo Dominus,quod Rasin, qui interpretalur sapien-
"
(Vn), quod per ires lilteras scribilur conspnantes lia srcculafis, eujus Ephraim; ulebatur auxilio, vcr-
DALETH, BETH,el RES,prc locorum qualitate, si lega- latur conlra eum et onniesJ>inimici ejus adversUm
lur DABAR, verbum significat,si DEBER,mortein et illum dimicent, ct.tam. ab Oriente, quam. ab Occi-
pestilenliam. Quam ob causam, plerique sermortis denle expugnetur, et devoraturi sint Israelem lolo-
ambiguitaiedecepti, nonverbumdicunl missum esse, ore. Pro quibus interpreiali sunt LXX : Etmdifice-
sed ntorfem.Misil efgo Dpminus verbum in Jaccb, mus nob'tsiuttim: el allidel Deus qui consurguhtcoii-
et cecidilin Israel. Regriarevoluit Judam, ut Jacobi tra montemSioti, et inimicosillius dissipqbit.Cupiunt
prophetat in Genesi (Cap.XLIX): et Israel, hec est,, enim el in similiiudinem Templi Dei, aedificalesibi
decemtribus sibi imperium vindicarunl, de quibus; lemplum in Samaiia; sed-quamvis moverinl pedes
diclumest: Ipsi regnaverunt,et non perme (Ose.xm, ab Orienle,et;dixerint: Venile,mdificemuslutrim, ct
4).-Imperii ergo dignilas, quas in unclione Samuelis> faciamusnqbisnomenantequamdispergamur(Gen.xi,
'« Idem, diimenitrivolumusconjiincta,etc. que devorantpro devoralurisint.
b Econtrario Valic. et omnesamici ejus: mox quo-
I5J s. Eumm nimmmi m
t) '-.Jg_§ bomino impugnante solvetur, et dissipa- Acutiendum elevat manum. Et quia ista fecerunl,
hitur a conseiisus eoruni, et lingure eorum cbiiira se succeiidetur quasi ignis iijjpietas, ut uon cultum-
invicem di.vjdeulur, ne consentieiiles ijiejores fiailt, agrum, sedyepres et spinas devcret, ncc-frugiferas
sed a se invicem destruaiitui'. Gumque ita percussi- arbcres, sed jnfructuosiim .sallu.m, in que babilant
. sint, et ab bostibus devorali, tariien npn reverteii- besfise, i fapiens flamroa cojjsumat- JQuamob rem
"tiirad Ooiniiium : sed adliuc marius illius ad percp- dicilur qued densitas saltus igne supppsilp, fumi
iiendum parata est, juxla illud qiiodicgimus in Je- superbia et alfiiudine cpijyplyaittr, Ojnneeoim quod
remia : Sine causa percussi fiiios veslros..: discipli- Cxcelsumesl, etin subjinie COnsurgeus, snperbum
ntim non recepisiis(Jerem. n, 50). appellari potest. Pro quo nescio quid volentes LXX
( Vers. II seqq. ) Et disperdei Dominus ab Israel transtulerunt; el devorabilin circuitu collium omnia.
capul el caitdamiricUrvantemeidepravanlemhidieuna. Ijnde et ad iram Dbmini lerra uontremriit, elpopu-
LqncjmvusetlioiiotabUis,\ipse csi caput; elPfopheia, Ius ignis fiicfus est pabulura.Yquiatanta iiiit iu eo
doceitsmendacium,ipseest cauda. Et erunt'qui bealurn crudelitas, ut ne chaiissiiiio qiiidem êrmanitatis
dicunt populum istum, seducenies , eiquibeati dicun- nbmini parcerel, sed-dextram deserens atque coii-
lur, prmcipilaii.VPropieriioc super adolescenlulisejus lemneris, saturaretur in his quoe sinislra .erant:
nbn iwiabiiur Dominus, efpupillorum ilUuset vidua- B dum'voluplalum, et malorum paiitur famem, ct
fum non itiiserebitur,:qriiaoninis hypocrila est.el nc- semper cupit nialis pejora spciare. Ipsi quoquc JMa-
qutiin, el Univetsum os locutuinest stulliiiain. Ih nasses, e.t Epljraim, qui de rino naiisuiit «tero, et
oiiiitibus his rion est aversris furor ejus, sed adhup de epdem pareiite ^generati, iij tantam rabiem prpr
inaniis ejus exienta. Succeiisaest enhn quasi ignis ruperunf, ulIiosti.li odio inter se dissiderent.Legamus
impietas: vepremeispinam vorabit, el succendelur ht Regum et Paralipomcnoii volumina, et iuyenieiiius
densildlesaltus, el convolvetur insuperbia fuirii. In Saiuariae inter se bella civilia, dum alii pro aliis
ira Dominiexercitttum contreiiiriilterra, et eritpopu- regibus dinjicant, et quomodo suis regibus iiiter-
lus quctsiesca ignis. Vir fralri siio.non patCet, el de- fectis, in Judae expugnatioiiem concordcjil. Secun-
-ciinabit tid dextfam, et esutiet, et comedetad sinistram, dum trbpologiairi, auferetDpniinusciputet caudam,
'el nori saturabitur': unusqvisquecarnem bracliii sui majorem pariler ac minorem. Caudanj appellans,
vorabit. Manasses Ephraiih, ei Ephraim Manassen, nbn homiiies, sed jumenla, h^relicos esse jcfemons-
"simtilipsi contra Judam. iri omnibushis nonest aver- trat, (|urc hoc membro ututjtur ad stercpra prote-
'sus furot ejus., sed adltuc manus ejtis exiertta. Noil genda, et ad arcenda parva animalia. EtJ.pcstcaput,
soliiiii Dpmiiius iipsies Rasin elevnbit coriira cum, ""140 &t:c3udam"mcurvanlem jungit et depravantem,:
et iriimicos ejus vertet in lumultum, Syriam ab C quod legis prjecepta subvertant, et reciam depra-
Orienje, et Pliilistliiirii ab Occidenie, ut dcvorent vent viam. Lengrevumqunque, c quia caput esl,-'et
Israel toto orevscd quia iion esi reversus ad per- pseudeprpphetam qui in «auda ponitur, disperdef,
cutjentem se, nec requisivit Dominunigxercituum, elmagistros paritcr, el discipulps; alios qui_propter
extendei mauum ad perculiendum, ut: dispefdatde niuneralaudarit peccatpres : alios qui Jaudati sua
Israel capui, et caiidani jncurvanlem et depravan- mala non senllunt, nec agtinl poenileiitiani.Propter
lem, eum videlicet, qni recta 'perverlif ( Jetem. n ). hoC in juveriilius eerum nen lrelaliitur Dpminus:
^Qtiisit autem caput, ipse iiilcrpretaius est, longm- Vceenim civilati cujus rex adolescens(Eccl.x, iG.).
vus el honorabilis. Et qtii sit cauda, Propheta, inquit, JSl quiDeum Pairem vel Deminum verum perdide-
qui docel mendacium,id esl, pseudoprophela. Dixit runt, non iriipelraljiint niisericprdiam. Omnis enim
de principibus, liunc opiimaiibusjuijgit et populum, hrereticus "liypoerilaest, aliud agens, etaliud siniu-
q.nod et rijagistri el discipuli, ef eiiiditi, el, vulgus lans, et qtiidqtiid lcquilur, Iicet videatur esse sapi-
indoctum 139 pariter pareant. :Qui enim beatum eniia, tameri sttiliitia est. Propter hsec extendit ma-
dicebant populuin, seduelores sunt; et qui beaii num suarq ad punienduni, et omnes inljpielales
appellabaiiltif, non proplef virlutCm, sefl propter eoriiin, quaSi splnas vorax -flamma. eonsumet. Et
muiiera/praecipitijburiiuf in iTibriem.Cnde et supra D Vbrba absque virliifibus, quajlnfruclunsp saltui coni-
legimus: Populus rriCus,"qtiibealiftnte dicunl, sedu- pafantur, involvenlur fuini supcrbia. Ad Ccrrim
cuiille, et semilas 'peduin Itiorum supplaiilanl(Isa. pcenamContreniiscetomriisliuirius, et decepfi_pbprili
iu, -12). In taii populo nnllius personae iniserebiLuf rcternis tfaderitur ardoribus, quia iurpis IucriVgrafia,
Deus: nori"pupiili, nonîdiias, -quia-pnniishjTpperI- ne suis qriidem parcunt, sed cerialim de fleceptis
ta esl, aliud sirijUlaus, et aJiud agens: promlttens populis pTaedasaguiit, reliiiquenres bona, et in pes-
castitatem, et vivens luxuriose:: praefererts pauper- simis irilmorantes. Cunique semper sinlsfra inve-
tatem, et feplens inrirsupiuni; iJiide _u'rigii,et dicil": liiant, tanien suls nuinqualri snfianiur errefibus _
El univeririmos lociunmvst slriltitiam.Propterlircc vorantes camem Lrachii sui,' et adversum Ecclesiam
onmia Doiniinis noii cessat irasci, sefl"adhucad per- paristndio dimicaiiles. Pfepler iiixuriam, el velup-
-" I.dem,dissipabitursensusôrum^mclevt mtttieh- aliiqub qui tapltis es<*,VprO quiacapiCt-tsi, queni-
tes, pro conseiiiientesbabet, admodum ex mss.
1 ad ipsius Hieroiiymi roerilem.
11Vatic. secunda manu smviens,prius erat sqpiens. atque Oralionis serieui castiganius.
6 PCrperam, atque iriutili sensuieguiii Mariian,
185 - COMMENTAltlGItUM UI ISAIAMJ$Wif£?AM LIB. IV. CAP.-X, Y '4*4
laies, et luera jdc populis interse habenldiscordiam, , £ el ptipiilus qui patreni amiserii iCreatoreni, de quo
ut de una hreresi durcfiant, el rursum ipsa» divi- scriptuiii esl : Deum, quiie qenuii, dereliquhli, et
dautiir in parles, ui proprios abducant -greges et: oblituses Dei nuiritoris lui ( Deut. xxxn, 18 ), fucile
devoientdpjiiosviduaiujij/elniulierumpcccatricuriJ, SHppIanlaiiUirV Quid jgilur facient in die judicii,
semper diseenliiim, et numquam ad scieiiliiitt)vcri-- cum tijiitos deceperint, J.4@et calamitatis de louge
talis p.ervenieiiiiuni (II Tim., iii), In oninibtis hisi veniejiiis?Sicutejiiiiiadjusiuinvirum-dicltui'', Prope
npn avertetur furor'Domini, emisUiiieijsvitia. atquei esl vetbum inoretuO,, eihteordeiuo,(Rom,x,$);vl
suliyei*tens:;sedquaiitoilli pfoliciunt adpeccandum, ift alio loco; RegnitmDeiinim vostsl (Luc, xvn, 2);
(anio iste ampliiismanum suam extendil ad prenas. sjc Iirefeticoruin •calamitas de longe veniet, iiiulto
(Cap.X. — 1seqq.)—V-mqui cpnduni icgesiniquas, eis lempore piseparaia. Ad quem-.cqnfiigient, cum
eisctibentes injuslitiam scripsetuni, ul oppriiiietentin, ficlum liabeaul Deuii!? Cui iradent gloriam stiam,-
jtidicio pauperes, el vini facerent causm humiliumpo- cum siriJulalii •siiii omnia ?• Nec poieruni evadere
pttli mei, ut essent yidua prmda eorum,,el pupillos; viiiculum, quo :{>lurimbs ligavcruiii. (Jnde ei in vi-
diriperent. Qttidfacielisin die visitalionisi,elcalami-. sieiie vallis Sipn, quae Dei aliliudjiie derelicta, el
talisdelongevenienlis?Ad cujtis confiigieiisauxilium?1- Iiajreiiea liuniilitate decepia;est,<dici(urde niagiilrjs
el ubi dei'elhiquelis|['2__<f.
gioriam vestram?m incurve-;jg falsj'rioiiiinisscientiae: Omnesprincip.esiui.fugeruni,
mini sub vincuio,elcuni inlerfectis cadalis, Super <rin- el qui capti sunl, dme ligati sitiil (Isq. xxii, 5.) :
nibusItisnonesl .aversusfuror ejus, sed adhue mtaiias quo.dquectim singitlis inierfeciis «aiant, etin alio-
ejus extenta. JJsecpleriqueadbuc contra deceiu trijjus rum nece, ipsi percaiit, et cuin tiiulia patiaiUur,'
dici arbitranlur, quailiabitabarii inSaniaria, fjiipd ad djesvjuevisltaiionis advenerit, non sil fuiis ecrunj
priorascelera ctianiisla sociarint,[ Al. resocjarent ]. iijleritys: sed semper sibi iiiipendeiitem «naiitiin
Kobis autem videtur coritra judices tribus Judre, et Dpmini perlfemiscanl. iluciisque contra deeem el
J.erusalem, Scribas yidelicel el Hevzzpoirac,sen uo pro- duas tribus, jd est, coiilra Saniariam, el Jernsakm,
phelicus conclamare, quod adyefSiim legem Dei jni- Dei coniniinatie cst, qurc rcgnauie adhuc Achaz,
quas scripserinl leges, et traditionibus suissubver- cpepit in pppulo :deqiiibusdua3~et s.emistribus sub
terinl judicii veritatem. Deo enim dicenie': Htmom eo caplre suijf, ct reliqure sub EzechiiJ, cjui Achaz
palrem tuum, el niqirem (Exod. xx, ,12.): illi -econ- successit iji regnum( lllteg, xvi, 17). Sequens fro-
trario monueruut filios _.paren(ibus<licere: Bonuiii pjieiia, ccnira Assyrips scribiiur,,
quodcumqueeslexme, tibi proderit, ne hohoreiil[Ai, . (Vers. SseqqV) Vts Assur, virga.furorismei, elba-
bonorarent j patrem, eimatrem (Mallh. xv, 5,l6; Ctilusipse esi, iit manu catmtt indigriaiio mea. Ad
Marc. VJI, II), et creteia liis -similia, Proplerea C ( gentemfallacemmiilam eum, el contrapopulum fiito-
atitem scripserunt Jeges pessimas, nt opprinlerent ris mei'mandaboilli,ut mifercil-spoliaêidiripiatprm-
pauperes et liumiles îopnli, -ut :prredasagerent <!e, dam,etpqnal illum in -concuicationemquasi lulum
viduis, etpupillosdiriperent. iQuiiiuerroganlurqiiid ' plai.earmii.Ipsemlemnonsicarbilralusest,ei;cor ejus
facturi sint, cum vel capiiviiaiis, vel judicii dies ad- non itd mstimavU;sed ad conlerendumerit cor ejus
' venerit, ct calamitatis-de Jonge veiiieiitis, quse inuko, el ad intetnecionein gentiumsplurimarum. Dicit eiiim;
tempore anie prredicta est. Ad cujus, inquit, fugietisi riumquid non inincipes mei shnui reges surtit Nuin-
auxilium, cum offenderitis Deum, qui yenis auxi- qtiid noriul Charcamis, sic Clmlqnno \Al, Gitalan et
liator esl, et ubi derelijiqueiisgloriam veslrain ? Non1 Arplritt], et ul Arphad; sio Emaih? mimqiiid 11011 .«<
enim proderunt divitire iij die furoris, ne vinctos 111 1 Dqmascussic .Samariu? Quomodoinvenit ihams rnea
hoslileiii terram ducat Assyrius,, ne corruaiis ini. regiiqidoli,_sic et simulacraecfnmidiJetusqiem,'el: cie
praslio (Prov. xi, i). Et ad extrenium sicut in ,supe- Samatia, Nrimquidnon-sicut.:feci Sqmtifiw.et idolis
ricribus contra Samariarii crebro dixerat: In omni- ejus, sic. facinmJerusaiem, elsiniutacris ejns? b I?o-
busliisnon esl aversusfuror ejus; sed adlmc nianus; nanius in lipc lcco tianslaticiicm LXX, qui ab He-
ejus exlenta, eiiam contra Jiidam ioquitur, quod iioni braicc discordat in plurimis. LXX - V<eAsstjriis :
sit finis mali { Al, nialitiae ] eorum exlrema capti- D ; virga furoris mei ipse es.t in rriqnibitseorum, irtim
vilas, sed etiam in bostili lerra Domiui eosgladiusi meamin genlein hiiquammittatn,el populo meoprm-
persequatur. luxta anajxbgen,omnis Iiacreliwis-sc-ri- . cipitim,ul facial spoliaêl ;___^j|jpr(ed'cmi-,et<coiicul-
bit iniquitaicii)j-nipauperes et hiimiles poptili deci-..- cei civitates, et ponat eas in puivereiniipseâutem non
piai, viduasel pupillns diripiat. Qui enim.ilives cst, , sicetigUavil,etnon<ila<arbilrattis est.; $ed ul^contvrat,
de q.uoIcginni.s:JtedempiioMiimmmii.proprim divi- mens ejus„eidisper<iaigenies plurimas. QuOdsi dixe-
_ tim (Prov. xm, S), Y1ijon sustitiet coniniiiiaiiiiiieii!,,- rinleiV-.Tu-solus es -princeps, respOndebit-:VNohiuli
non cito ab eis enpitiiivPanper autein, -ei .qbi liumi- regionemqitaesl supm ,Babijlonerii,ei Gltalane, îbi
lis est et parvus in populis, cito ab eis .scaiidali- turtis mdificqia esl. Tiili iuHem .Arabitfm,et ,'Dqmas-
Ealur. Vid.uaquoque, quae virum êrdiderit Deum, cum, el Samariam : siculltas iitli, •sicvmnia regna
a Cbnjicit ViciPrius aiiibvendiiriinpgaridiprirlicii- 'jB/s\prba qurc Sl.irtianieus ad finem
Septuagintavi-
lam.-iegeiiduinque qui ariiem divesest, susthiel coiri- faiiVinierpreiaiionis hiale disiulefal, hric ad fineiii
tniriqlionem.... - . : . nis, :posiliiuiii'io-feduxiiiius.
b lslhrec, Ponamusin-Itocloco,etc, usque in plttri-
455 -"'"" S. EUSEBII HIERONBII '* 136
capiam. Ulnlate sciilptilia in Jerusalem, ct Stimaria; £A adversarioriim civitates quae erigunlur contra scien •
sicut eiiim feci Samarim, et idotis ejus, sic faciam Je- tiam Dei, et lirerelicerum nimio labore conslructre
rusalem et simulacris illitis. Primum sciendum csl sunl, in pulverem redigat, et nihil .essedemonstret.
qiiod in Hebraico non liabet Chalarie, sed CHALANNO Qui inlelligens infirmitatem cordis humani, et quod
(13^3). Ultima enim nortiinis hujus litiera llon e.st niortali carne circumdatus, honpossit perfeclam
jiJD, utilli putaverurii, sed VA.U, qiirjelitteraj sola in- virtiiluiri haberb victnriam, necRniries genlescape-
ter se distaut magnitudine. Turris autem aedificata re, licet eum alii admireniiu', et dicant : Tusolus es
est in campo Sennaar, in quo erant Arec[A/. Arce], princeps, respondebit eis : Mitlta sunt quic desiruere
Acad, et Chalanne, etVBabyloii,qure ex confusionc debeb, et adhuc destruere non potui,: scio quod
linguarum ndmen accepit (Genes. xi). Arabia auiem nesciam. Et quamqunm mulla adyersariorum argu-
non iiabetur in Hebrajo, sed Ematb, quam Syri us- menta superaverim : lamert sunt pleraque, quae ad-
que hodie Epiphaniam vocant. Ululate quoque scul- iiuc superanda sunt. Siinulqne spe futiirofum ex his,
piilia in Jerusalem, de suo addiderunt. Qnodque su- qure superavit, eiiain ctEterorum sihi vicloriam re-
pra scriptum est: Si dixerint ei, lu solus es prin- promitlit. Jubentui' autem ululare simulacra Jerusa-
ceps, respondebit, noii itili regionemillanl, et illiim, Iem, ei Sa-marir»: non ipsa qure ficla sunt.: sed bi
sed tuti Arabiam, el Damascum, et Samariarii, hunc B ] qui ea tinxerniil : y.zToyjvp,iY.5is
hi qui fecerunt, per.
snggerit sensum : Cum inquif, dixeriiit Assyrio qui ea qure facta sunt: ut non sbium hi qui in hreresibus
capti suni, tu princeps es omnium, ille adbiic infir- idola fabricaii sunt, sed qui. in Ecclesia per igno-
muin se esse sentieris, respbndebit [Al. respondit]: rantiam defendunt proverilate mendacium, ululalu
Qnomodo me vocatis principem, cum tanturn Ara- et pceniteiiiia se errasse testeniur.
biam, et Damascum, et-Samariam ceperiiri, et lon-. (Vers. 42-1-4.) Et erit cum compleverit Dominus
ge positas nationes irans Babylonem, necdum merc cuncta opera sua in mohte Sion, et in Jerusalem,
subdiderim potestali ? Quo modp aulem Arabiam 145 visitabo super fruclummagiiificicordisregis As-
cepi, Damascum, et Samariam, sic omnia mibi resur, etsuper gloriani alliludinis Oculorumejus. Dixit
gna subslernam. Traiiseamus ad Ilebraicum, et quid enhn , in fortiludine munus mem feci, et in sapieniia
nobis videiitur, breviter annotemus. Vm Assyrio, id mea htiellexi, et abstuli lerminos populorum, et prin-
cst, SeiinaCherib, quia ipse est virga, et baculus fu- cipes eorum deptmdalussum, et detraxi quasi potens
roris mei, in m:inuenim ejus indignaiio mea, el per in subiimi residetrtes; el invenit quasi nidum rnanus
illum perculiam gentem fallacissimam, qua3 inler mea foiiitudinem populorum; et sictil colliguntur ova,
mesemper el idola claudicavit, qrire prrecepia mea qumderelicta suni;- sic universdmterftimego congrega-
se facturam esse menlita est, et contra populum fu- JC vi,et non fuh-qui inoveret pennam,et qperitel os, al-
roris mei ipsi priccipiam, ut spoliet eum atque praj- que ganniret. LXX pro frriciu, sensum, vel rnenlem
delur, et redigat iu pulverem, el conculcet quasi lu- magndminterpretaii sunl. Post capiiviiaiem Sama-
tum platearum, id est, ul percuiiat euni, et non in- rire, et ASsyriorum victoriam, et comniinaiinnem
lerficiat, ul vulnerei, et ncn animam auferat. Ipse adversum Jerusalem, quia simulacra imitata Sama-
V aulem medum iracundirfimerc egressus est, et rtOn rite, siriiili sil ferienda sententia; nunc adversum
solum conlra Israel, ad quem directus lueral, sed ipsum Assyrium qui elatus c.st iri superbiam, et stirc
in gentes plurimas debacclialus est, 144 ut omnia fortitudinis pulavit esse qund vicit, Propheta loqui-
per circuitum regna conlereret, et usqtie ad' inter- lur. Dixil enim Assyrius, cordis tumore se jacians,.
riecioriemgentium plurimarum illius mucrp saeviret. quod iri fortiiudine roanussuae, cunclas vicerif na-
ErectUs ehim in superbiam, haec ausus est dicere : tiones, et incredibili sapientia omnium possederit
Duces inei aliarum genlium reges sunt, et mihi siib-v V- terminos. El juxta LXX tantaj potentire fuerit, ut
jecti, cunctis naiienibiis imperabunt. Qiiomodocepi bellatorum heminum urbes fundilus subrueril,-io-
Charcamis, sic cepiet Chalaiino : quomodp Arphad, ttimque orbem quasi iiidum apprebenderit, et quasi
sic obtinui et Emath, quonindo Damascum",sic niihi derelicia ova a matribus, in suam praedamvciierit.
" Et
subjeci et Samariam. Quomodo caetera regna, qure quia semel melaplioram ab avibus, nido et ovis
idolorum cultui serviebiint, meis subjeci pedibus, sumpserat, servavit in reliquis, ul diceret: Non fttit
sic et Jerusalem, et Samariam, 1» qua eadem idolai qui rrioveret pennam, et aperiret os, alqtte gannirel.
suut, meae subjiciam polestati. Quo modP cepi Sa- Tanlus, inqiiil, terror fuit fonitudinismerfiaiquevie-
mariam cum idolis suis, sic et Jerusalem capiam, torire, ul ne fleium qnidem et gemitum victi libere
quia eesdem veneralur deos. Pro Cbarcamis au- prodereut. Sunt qui hrcc generaliter conlra regiiuni
tem LXX addentes de suo, regionem ttans Babylo- Assyricrum dici arbiirentur, quod ppstquam com-
nem inlerpreiali sunt, el Chalane ubi mdificala esl! pleveril Dominuscuncta opera sua in monte Sion et
ttirris, Arphail peiiilus relinquentes. Possumus au- in Jerusalem, hoc est, poslqnam subversa fueril Je-
tem juxta iranslatibnem eOruni, et tropolpgire, dum-• rusalem, Assyriorum imperium desiruafur. Mihiau-
modo pia sii, libertalem, ex eo quod ait, et popuio' teiii ex bis qure sequuntur, prpprie contra Senna-
meo prmcrpiam,ut facial spolia et prmdqm,el concul-- cherib rcgem Assyriorum videtur comminalio. Qupd
ceicivituies, et ponal eas in pulverem,etiam bbc dice- autem ait : Poslquam compleverit Dominus cuncla
re, quod quotidie populo suo prajcipiat Dominus, utt opera sua in monte Skm el in Jerusalem,- non sub-
1%1 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. IV. CAP. X. 138
versionem urbis significal, sed obsidionem, quando lVet eril lerrorc profugus, el retiquim ligni suitus ejus
veriit Babsaces dnx Senriacherib, " et ea feeit quaein prm pqucitate numerabuntur, etpuet scribeteos. Quia
posterioribus idem Prophela commemorat (Jsai. ista fecisfj, et lpcutus es quaesupra narravi, prpp-
xxiyu, 17). Secuiidiirrttrcpplpgiam, cumSamaria terea mittel Dominus AugeJum suum , el unanocte
et Jerusalem Domini 146 irain sustinuerint, et in centum Octoginlaquinque millia de luo mofientur
fabricatjone idolorura errasse se senserint: lunc de- exercitu : ila ut polentissimi quique, quos pingues
struetur sensus magnus,'Assyrius [Al.Assyriorum], appellat, redigaiitur in letiuilatein et in nihili: et
qui in iaritam coiilra Dominuiu inilatus est super- sicut Hebraoiiradunt, illaesjs yestibus Assyriorum ,
biam, rit sapientiaesuaeaesiimaverit cunclacessura, corpora occulto cremeutur ardore : lunc lumeft
ct qurcvisexcelsa dogmaia, et dialeclica afle niuni- Israel etsanctus, hoc est, angelus, erit in igiie et
ta, concuiienda, et periiius destruenda: intantum in fl.imma, et omnes spinae ac vepres AssyrlOrum,
ul in similitudinem pullorum avium, non valeant iu id est, malilia consumetur, non longp lempere, sed
sublime consurgere, et necdum animata irisensibilia uno die atque momenlo. Et quomodo saltus ei Car-
esse atque lorpentia, quod ovorum demortstrat iiielus, ijrii esl mons in Galilreanemoribus consitus,
exemplum, et ne mulire quidem, et commpvere lin- suppbsito igne velpciter cencremaiur : sic ab ariima
guamccntra ralicnem et fcrliludihem sui sermenisYB usque ad carnem omnis Assyrii gloria corisumeiur.
audire. Tunc spcliatus exercilus fugiel, quod ideni ip cbn-
(Vers. ,15.)Numr/uidglotiabitur securisconlra eum sequebtibus Propbela leStatur, et de lam innume-
qui secat in ea, aut exaltdbitur serra cqntra eum a rabili muitiiudiiie qure Carmelc ei sallui c.cmpaiala
quo irahitur? Quomodo• si elevelurvirga coritra levan- est, ad tantam veniet paucitatem, ut piier pafvulus
tenyse, ei exaitetur baculus, qui utique lignum est. eos pbssit numerafe et describefe. TradUiit enim
Ceiitra Sennacherib , sive ut niUlti putant,VNabu- Debraei, decem tantum de ejus exercilu reman-
cliodonbsor gloriantem atque dicenlem : In fortitu- sisse; nostrprum qiiidam vblunt bunc regem typum
dine manus mem feci, in sapienlia mea intellexi, et esse adversarire fcrtitudinis. Et quempdp in Da.niele.
reliqua, sanclus Propheta respondit: h 0 stuliissi- (Cap.x.)legimuspriiicipesfegni Persaruni, ef regui
me mortalium, Dei irain , luam putas esse sapien- Medorum.-,et regni Grajcorum, sic el principem
tiam , et ill.iusjussioriem ad luarti refers fortitudi- esse Assyriorum, qui pr.ppter superbiam sensus
heiii ? Qriomodosi securis glof ielur contra erim qui magnus yecetur, et in d|e judiCii gehennae iradatur
securim tenet, el serra coritra illuin a quo trahitur, ardoribiis, qurc praeparau est diabelb et aiigelis
et dicant, cuncta opera quae per securim et ser-. ejus. Et lumen Israel et sanclum , hoe est, ipsum
ram flunt, sua arte perfecta. Et si eleyet quispiani iG DoiiiiiiumSuccendere vepres ac spinas Assyrii, om-
'
virgaffl, et exaltet baculujri ad percuiieridum quem nemque illius pnteniiam et innumernbiles populos
. voluerit, et ipsa virga ac bacrilus glorienlur, et di- ad nihili deducendos. Tuhc eum timore peric.rri-
cant a se percussum esse qui percussus esl-: sic Ct lum , quasi cplubrum lorlUpsumet fugiiivum, im-
lu cum organum D.ei fueris voluntaiis, erigeris in minenles pcenas velle vitare. Qui autem de salluct
superbiam, et cuncta quas gerunlur, tuae gloriaris 148'corifusione ejus lignisque periluris poiuerint
esse virtutis. Quidquid autem Assyrio dicitur, el ad evadere, eos dignos existere, qui numerentur et
hrereticoruui superbiam , et ad diabolum referri po- describantur a puero, cujus principaius in humefis
test, quisecuris, et serra, et virga in Scripturis Cjus est. Hoe ipsum el ad haereticos referri pclest:
appellatur, eo quod per illutn irifruciuosaeafbores qupd ppstquam Ecclesiastica dpciriria illuxerit, el
succidantur, et dividantur, atque serretur incredu- omries eoriim decipulaepatuerint, tunc ad taniain
Ibrum duritia, et percutiaritur virga qui non reci- veniant solitudinem, ut de saltu et iufructuosis ar-
piunt disciplinam. Haeretici qiioque quorum os in boribus et iiinumerribili eoruro multiludiiie, quam
ccelum ponitur, et iingua eorum pertransit in ter- baerelicafraude deceperant, vix pauci resideant qui
tam, et sensu quem a Deo in bonam pariem acce- eorum sequantur errorem.Pro eo quod nos vertl-
perunt, abntuntur in conlrarium alque perversuni,: D mus, miiiet pomhtus iu pinguibus ejus tenuiiaietn,
ut loquantur contra eum a quo Conditi sunt, 147 LXX transtulerunt, mitteiDominushi honoremluum
el lingure miuisierium , quO laudandus est Demi- ignomihiam.Et pro CPquod nos diximus : ct suiiclus
nus, vertanl iii blasphemiam (Psal. LXXH). ejus in fiainma, illi verterunt: et sanctificabiteumin
(Vers. 16 seqq.) Propiet ttoc iuitteldominaiot Do- igne: per quod quidam intelligi volunt poenas aique
miitus exercituum in pinguibus ejus teriuitaiem, el tormenla ad iioc adbibefi peccatoribus , ut divirio
subtusglotitim[Al. giorioi\ejus succensaardebil quasi igne puigentu'r.. Quodque hos diximus: Et gloria
combustioignis. Et erit lumen Israelin igne, Clsahc- saltus ejus, el Carmeiiejus:, llli interpreiati sunt:
ius ejus in flumma: et succendelriret devordbiturspina Exstinguenlurmqntes, el colles, et saltus , quoomiiis
ejits, el vepres in die una. Ei gloria saltus ejus, el Assyribrum claritas et superbia, et muliitudo liumi-
Cafmeiiejus ab anima usque ad carnem consuirieiur, lietur exstiricia. r
a Antea eral el in ea fecit, elc. §0y\ou,firi iripov ivepyov-jrog.i
1 Grreca sunt Eusebii: 'Q•JTKVTWV atppoyio-jars,ou eic., qurjevinremsuam Hierbn.translulil.
avjopat, ori OUTS ia-orovmre ztviicretv
TC£),\I% im xo7riiv
PATROL.XXIV. .''.,- S'
m S. EUSEBII HIERONVMI .«0
(Vers. 20 seq'j.) Et erit in die illa, non adjiciel re- A licis viris ex Judajis
i ,1-, esse salvalos
..,: i,- :hf Al.
' salvandosl.
--,-!
sidiium Israel, cl hi qui scdvalifuerinl de domo Ja- Abbi'eiiatus autem atque perfectus serme Evange-
ceb , inniii silpef 'eo qtii perculit ( Al. percutiet) eOs, lictts est, qui pro cunclis laciniosaj Legis caeremo-
seit inriitetur stifrer DoininuinSancium Isttiel ht veri- niis , dedit praaeeptum bi'evissimuni dilectionis et
tale. Reiiquim cori:vet1miur,rctiquim,mquqm,Jacqb, fidei, ut quod nobjs fieri iipluerimus, ne fecerinjiis
ud-Doirihiuni foftetn. Sieniiri fuerii populus luus ts- alteri. tlnde el Dpniinusiii Evangelip: In Ms. iriquit,
Yitii'qudsiurenci rilatiS,-reiiquim converteniur ex eo. duobustnandatispendeiomnisLex£tProplietm(Maith.
' 'Cohsnihriiatibabbreviaiainundabit'
justitiani. Coiisum- xxii, 40). Nonimlli hoc capituluin ad illa leiupora
itiatioheiii'eniiiiel 'tibbreviaiioAem Dominus Deus exer- referunt, quando sub Zprpbabe! filio Salatiel, et
xiiiium faciet in iiiedioortihisierrm. tJbi in Grreco di- Jesu filjo Josedee, et Esdra, el Neeinia qiucdam
'cittir : 'Converteiilurreiiquim Jricdb adDeum foriem, pars populi reversa est in Judisam. Qiiibus respon-
Jjfe Deo fofti, ih Hebraeb scripium habet EL GIBBORdebiniiis , 150 IJPJJeos servare ordinem hisiorire ,
f_"fi3S btf), "duohOmiriade sex iiominibus^quibuspar- maxiijJe ciim ea qure sequuntuf, iiou adrersum Ba-
Vuluriipuefuhi ct liliun)._qrii datus est nbbis, supra bylonips, quoruni rex Nabuclicdonpspr fuit, sed
legiiims ajppellaiuin. Et pfb e'o quod scriptum csi: adyersum Sennacherib regeuj-dicaiitur Assyricruiu.
'
Retiquiie cbivverieriiut,pfo eo dicitur iri flebrrep iiu- B (Vers. 24 seqq.) Prqpler Itqc hmc dicit Dominus
' ifleVb
sillgulafj , quod. reiiqriuiri est convertetui, id Deusexercituum,: Noli timere, populus rneus Jiqbilq-
est, TOuribîpp.u.imrirpeiiu, iri Hebrajp scribilur SAR ,toi Siqn ab Asstir; in virga pefciitiet U, et baculum
mUB'(3.W 'JN-IS).El exliac bccasiene sermeiiis pu- suum ievabit super leht via JEgypii. Adhuceiiiin pau-
tanl Jasrib filiririlIsaire iri signum salvandi ex Israel lulummodicumque,et consummabiiurindignqtiomeq,
populi, prajcessisse. Quafide ergo luriieij Israel, et el furpt meus super scelus eorum. El suscilabil svper
saricttis Carriieli sallus yepresque consiiiripseril, et eum Dominus exercAiuuin VfiageJMm , juxlq\ plqgqm
rex Assyrius eum paricis fugeiit: tufic fesidui Israei, Madiari in pelra Oreb, et vitgaiii suqm s\tpet inare,
qui cuih Ezecliia priiicipe captls creteris Judreaeur- ei levabiteam in via yEgypti. Et erit in dieiila: au-
Wbus ___40blysidebantui Iri Jef usalem, nequaquam ferelur onus cjus de humero luo, ei jugum ejus decollo
coiifideiil iri Assyfib : siciii iiiinc fiiciurii srib Acliaz luq, et computrescel jugum a fticie olei. Prp pelra,
feije, qui iriisit nuntios a"d regerii Assyrlbrum di- qupd jnxla Ilebraicuniinierprelatusest Aquila, Syili-
cens: Sefvus iuiis ego suhi, ascehde ei libera me de maclius el Tiieodolio ipsum verbuni posueruiit He-
mariuregis Syrim, et de riicihuregis Tsrdel, qui con- braicunj SDRPHEB(3T1VrilS). Pro quo LXX interpre-
surrexerunt riciversuiiirrie(IV Reg. xvi, 7) : quaiido tiili syni, Idcunttribulqtionis.: de quo in suo dicenius
tuiit aurum et argeniuiri, qtiod irivenlum est in tjie- :2 ipcp.:Dii'ficile,ii!(_iiIl,tibl videttlr, o babitator Sion,
saiifis doiftiis Dbinirii, et Iri donib regia , et misilregi iitcunelis in circuitu ab Assyriogenlibus subjuga-
Assyriorum iiiu.iiel'a, audivitque erim rex Assyrius, tjs, tu splus d.e ejiis nianibuslibereris. Auscnlta quae
"et veriit Iu Damascuiri, e't ceplt eaiii, e't irahsLalit, dico : noli timere, populus meus, quod Assur yin-
el Rasin iriterfeCll; sbd liberati ab ipsb Assyrioper- cente capiaris, Lipet eninj amip quarlp dccimoregis
cussofe, qul pfius airiicus, et posiea. hostis-ex- Ezechiae (IVReg. xvni) asceiisurus sit Sennacjieri.b
silterai ,.iiinitcmur aiijub-Jconfideiilsriper DoiiJiriViHJrex Assyrius stiperonjn.es 'crvilal.es^ Judre nijinitas,
sancturii Isfael, ileqiiaquariifalsb,; ril sub priofibus ut capiat eas, et missurtis Rabsaceii, qui pbsessum
fecerant regibiis, sed iii yeritaie. Qubd sub Ezechia in Jerusalem pppulum lerreat; laiiien bpc scire de-
factuui legiriiris: ita Ul idblis dereliciis, a converte- i>es, qupd npn iegladip,sed virga percussurris sit, et
fentur ad cultum Dei. Et quia dixerat feliquias esse pergens contra Taracham regem jEthiopjae, el iEgy-
'Salvaiidas, irahsit ad posteribia leriipofa, et plenani ptipsac niare Rubfurij per yianj iEgypti, baculum tan-
"saJvaliorieriifuiuram dicit esse siib Clirisib. Quod tumsuun!eIevetboiitraie,et ferife rion pos.sit.Adhuc
et aposioius 'Parilus irileliigens sCribit ad Romanos : enim paululunj, et reverstis de J?gypto cum infinlta
Issias riuiem damatpfoVIsrael. Sifueriinumerus.fi- exercilusiiiuililudiiie,aiqueobsideretecup.ieiis,sta(im
"
liorum Istaei lamqtiairi arena riiatis, rcliguim salvce ujea iridigiiatipiiefeTielur, et flagellum illud, quod
fienl. Verbuinenhn 'cohsuriieris ei bferiuiiSin mquitaie, quondam adyersiim Madianiias sub Gedcpne (Judic,
tjuia vetbtiih breviatum faciel Dbhiiririsstiper tetram vii), qui alleiciipinine vecabatur Jercbaal, susci-
(Rom. ix, 27). Et sicut dixil Isiiias : Nisi.Dominus tavi: quande Oreb et Zebee priucipes Madianita-
sabaoth reiiquisset nobis semen, sicut Sodoina facii rum occisi sunt super petram durissimam, id est,
iessemus,etGoinotrhm shriiles fuissemus(tsai. i, 9). silicem, quae Ilebraice appellatur suit (TiS), jta ut
Ubi erge tanti viri pfrecedit aticloritas, cesset alia ex pelra e'l ex rege, qui iri ea occisus est, IpcJlspe-
oriinis inlerpfetalic. E't fev"efasi legamus ôsephuiu ttm Oi-flfincmei)IgJaccepcrit.Levabitergp.yirg.anj
(iib. i, cap.%).,el quahtrj.lioriilriuriiiri Jerusalem, et suam super ijJare Rub.rnm pergens adversus îhic-
itt Judaca fubfit iiiiiltifudb. qiiaridb"passusest Dpmi- pes, el levabit fevertens ad te per-viam/Egypli: sed
nus; inleiligimus vix pauces ih Apostplis et ApOsto- siaiim.ut de JEgyptc venerit, auferelur onus de bu-
* Pritis Crat convetlenmr.:EjOsniodiiilja; db quibiis cmendamus ope mss.

Hihilierc Lecloreii) interest nibnuisse. taciti passirii '-'* VStiiS;j"i6fWit<ftete «t.
J»^_K«"'.ftiaw:I_!__is_,'
VCOMMENTARIORUM IN ISAlAMPROPHETAMLIB. IV. CAP. X, ''
iM U%.
iiieris tuiset jugumj.mperii ejus,"ac seryire desjstess;J!__'eamveijiet. Et primum. inquit. veniel in Aipth [Al,
Quod jiigum, id est, polentia Assyrii, a facie olef, Aiatli], ubl prre feslinalicne nimia nplcrts manere,
id est, Dei misericordiae ecmputrescel, Possumus transibitinMagfonjiaiitaiiiquecapiendreurbi.sliabebit
aiiteiii hoo quud dixlt : Invirga percutiel te, et bacu- fiduciam, ut apud Machmasconjiiieijdetsarcinas suas,
luin suttmlevabitsuper ie in via /Egypii: Et rursum: quasicito Subversa urberediturus : nuibusdeppsitis,
El virgamsuam super mare, et levabiteamin via mgy- fransibit eam cursim. etin Gabee habebif divefsp^
pii: etiani sic inieljigere,' qucdidGircc pcrcusserit riuni: quo paululiim ibideni stibsistenle, rit lassum
pluriiijcs de iribu Juda, el in circuilu regiii Jerusa- refoveat exefcituii), Rarna urbsTviciiia terrebitur :
lem ceperit civilates, quia rion ihvDeo,sed inYEgy- Gaba Saulis quondam civitas fugiet. Tune et filia
ptiis habueiiiu fidueiann Undc-c.t Rabsaees expro- Galliii),qure Ilebraice dicitur BETHGALLIM(wkl_ TO.),
braf eis dicens :•Ecce confidissnper•bqculumarundi- iia ejuliiJjit, u| equqrum arbifreris lijnniium, Uudc,
neumconfraclumsiip.erJ2gijpliim.-Cuisi hinixus fucril 0 Laisa, et paupercuta, vel obediens-,. siye Itumilis
honio,hiltqbilin manumejus,el petfofqbit eam(INRcg. Anatbptl](tribus eniin mpdis inteipfelari potesi)_di-
xviii, 22) : sic Phafap rex jEgypti on)ii|bus qui con- Jigenier attendite,, et deGlinate currciuis iiijpelum,
fidunt in eo. IJistoria Madiariitarumin Judicum librp s| petestis : iuigravit errini jam ,de sed.ib.us.suis urbs
scripta e-st(Judic. vn), quam ei jn Psalmo legimus: 113Medemena. Vos aulcm quihabitatis in 'Collib.us,qiiod
Pqneprincipes eornm sicul Oreb, et %eb,et Zebee,_el interpretatur Gebim.r.iuti.locorujri.altitudine,-confor-
Salmana (Ps. LXXXU, 12). Errartt ergo qui pulant lamini, idest, arma corripiie, Adhuc tanluin super-
illudsigriificari tcmiuis, quiiiido iii Jibro Nunieroruni erat djoi, ut stans in pppidulp Npb, et prpcul rirbem
(Cap. xxv) Madianiiaj caesi refernnlur ab Israel a a coiispiciens Jerusaleni, agiiaret nianuni suam, atque
deserlo Sur usque ad montem Dei Oreb : qure aliis .coiicuiereLsuper njontem Sion,"yel despjciens eam
apud Hebrajps scribuntur litteris, ctim eo tenjpore alque cpntsemiiens, vel insultiiris el comiininans,et
iien fuerint in. mphle Orcb, sed i.n. spliludine Se- adniirans, quod totosibi Orieule subjecto,.t;im.pa.rva
lliim. Juxla anagogen prreeipitur populo in Ecclesia civitas potentiae sure arideai repugnare. ,|gg Ihec
eommoraiiii, nc timcal adversarios, qui ad piigpan-- juxla Hebrajos, ut nobis ab eis traditinii esl, brevi
d»m serijper prtrali suni, et niulia disputaiioiie sua sermone perstrinximus. Nunc quid jiixta LXX edi-
miiniassiibverieruiit. Ideo enjmeos contra populuni licnem Ecclesiasiici.viri de boc lcco sentiani, subji-
Dei pauxillum aceipere potestaiem, et non taia gla- ciamus. Cum jugum Assyrii, sive ut qiiidam male
dippercutere quamvirga, id est, iion occidere, sed arbitraiuuf, Babylonii, ablaluin fuerif de hunieris
njinari, quia iri via.ambulaverint JSgypti, et neii iri tuis, afque coi;ruplum, fugieiis Assyrius Sennache-
-p.oniiijosint conlisi, Cum autenj ad. Deum reversi G < rib, cum paucls reljquiis yeniei in Aggai, qure in
fuerint, et reliquerini itcr JSgypti, tuiic fliigellum Hebraico npn liabettir. Et fanta"eiit fugienlis trepi-
Pei.jtidiciosuscilandum CoiUraadyersaiibs. Mqdiai} daiio, ut ibi rtianere noii audeat,- sed transibit in
enim inlerpretatur ex judicio : ut spirilu oris ejuSj Mageddo, qtiam ct ipsa Scriptura non continet-. Et
et oleo liiisericprdirfijugum hostiUniccniputrescat. quia sarcinis suis prrepeditus velpcius fugere neu
(Vers.-28 seqq.)Veniet in Aiotli; traiisibit in Mq- pptefit, depoiiet vasa in Machmas, et gradu cencito
gron: qpud MacliinascqmmendqbiiVtiStisuq. Ttans- Iraiisibit vallem, quam ef ipsam Hebrrcusserjiioriion
ierunt cursimGqveesedes nostra (sive uf alibi scrif fesonat: elVrursumveniet iii Aggni, quaebis in hoc
piumreperimus:rmnsione manserunt);^^%obslu,puit loep ppiiitur, el-in Hebraicq npnliabeluriAd soni-
Rqma,-Gaba Sauiisfugit, Rinni vqce.-.tuqifiliq Gql- tum fugaeejus contremiseet Rapja, ciyiias Saui: qued
Ihn ; allende, Laisq, paupetcula Anaihqlh:•inigrqvit perspicuc fajsum est. Civjtas cniui Saul appeljaiur
Medemeria:l_abittiiq_resG_ebimcon[o_riqnw Gaba,;ut; in-liebraicu cpiitineiur. Deinde yeiiiet iii
eslfitt in Nobstcturiagitabit inqnutnsuanisupet mqnT Gallirn.:audiet La|sa, audie.t-.A-nail.otl., coiilrenj.iscet
teinfilim Sion, coUemJerusqlein.-LXX;: Venietenim Xfedeinena."liabitatores .aiilem.Gebim et GpJles,quaj
in civilalemAggai;ei Itansibii in Mageado : el hi suiU in Jerusalem,- iil est, escejsi quique viri, provo-
Maclimasponelvasqsua: el ttansibit «al/fim,-et veniet,. _Dcantur ad consoiandam Jerusalem : iion longp post
in Aggqi.Titiipt apprehenHel'.Ramq civitqlem Saul: fempore, sed in prfcseiiliarum;,el eademdie dum in,
ftigiei fiiia GaUimralleiide Lqisa:";qudiciur in Anqr- yia est Assyritis; ut maueaiitin iQcissffis,-et pertui'-
thot. obstupuiiMedemenq,elliqbilalofesGebim.Conso- Iiati timpfe nequaquam fugiaiit. Hpc|uxlalitterai!i.
lamini liodiein via, ut maiieat: :consolainhiimqnlein Caelerumqiiidriiiiin istq looq, cuin falsorum nonii-
filimSiqn, et collemJerusalem, Mulluui in boc JPCP num jiixia LXX.sTV/xo).c>ytg_-;Invenire nou possit; nec
JJXXab Hebiaicp discrepanl: quaiii ob reni ulram- se in librp Hebraicorum Nqiiiinunj reperire potuisse
que Editioiiem posuimus, ut quid nebis videalur in teslefiir, nilttit nos ad iricertuiii, ut dicat in extrenie
SliiguJis,Gsirislb, siriiefuerinlu.s [IL.jiiefiiimus], iii- muiidi icriipbfb, et iii ciiiisuriimatioiie liujiisVfsEeculi
spifahic. dicanius. Describit sernibproplieticusAssy- invmirienlibus poanis, sensuin njagiitnii, priijcipem
rii iter poinpaiivqueredeiintis dejEgyplb Jertisalem, Assyriorurii esse ftigitururii : et pCf diversa loca
el quantostrepilu quantoque cursu ad bppiigiJaridflrii yafibsqueprbfectus fugbre cujjerb a'BiraDei, Cum*
0 Vatic, ei desettum Sut, elmov.iemDei Oreb.

"""- "'
143 Y S. EUSfiBIlJMERONYMl . iU
qrieille fugerit, babitatores Gebim, iil est, excelsas A . |_g5 etipsumjuxta inscriptionem trium psalmc-
quasque virtutes serhione prephetico provbcari, ut " rum dpminicam significat passiqnem, ipso dicenle
consplentur fugientem, doceantque rie fugiat, sed in Isaia : Torcular calcavi soltis, el de genlibus vir
maiieat invia, etDel prrestbletur misericordiam; e't noneralmecum (Isa. LXIII,3), LXX autem pro ior-
liou solum cPnsolari fugienlem, seu in b.on.isoperi- cuiari, novum sensutn inferentes, gloriososinterpre-
bris filiam Sion revocare a luctu, et ad salutem poa- taiisunt,
niteiitire prevocare, et hos esse collesin Jerusalem (Cap. XI. —-Vers \, 2.) Et egredielurvirgaderq-
de quibus in posteriore parte 154hrijus prbphelre dice Jesse, et flos de radice ejus dseendet : Et reqttie-.
legimus : Consolamini, consolamini populitm metim, scel super euinSpirilusDomiiii, spirilus sapientimet
sacei-dotes: a loquimhiiad cor Jerusalem (Isa. XL,1). intelfecius : spirilus consilii el forliludinis : spirilus
Haec dixit, quia rei yerilate conslrietus aliud quod scientimet pieltilis: el replebit eumspirilustimotis Do-
dicerel non habebal. mini. Usque ad principium Visionis, vel ponderis
Ecce Domhialot Dbmiriusexereituriril,confringet la- Babylonis, qubd vidil Isaias filius Amos , omnis hrcc
gunculdinindetrote,et excelsislaluta succidentur, et : prpphetia de Christe esi, quam per parles volumus
sublimeshumiliabuntur, el subvertenlutcondensa sal- explanare, ne simul proposita atque disserta lecioris
ius ferro, et Libanus cum excelsis cadet. Pulant qui- B confundat memoriam. Virgairi et florem de radice
damhunc Iocum adbuc dici de Assyfio, quod illo Jesse, ipsum Pomiiium Judaei iuterprelanlur : quod
contrito, Omnesin circuitu rialiones, quaeditiorii il- scilicet in virga regnantis poteutia, in flore piilchrir
lius subjacebant, succidantur el humilieiitur, et tudo monslretur. Nos aulem virgam de radice Jcsse,
sallus densissimussubvertatur: per quemp.sT«f'opiY.a>s sarictamMariam Virginem ifilelligamus, quie nul-
jpopulumet prirtcipes intelligi volunt. Libanum quo- lum habuit sibi fruticem cohrerentem ; de qua et su-
que cum excelsis suis cadere, ut nihil omnino Assy- pra legimus : Ecce Virgo concipiet et pariei filium
riie resideat ppieslatis. Alii yero ab boc Iqco yolunt (Isa.wi, 14). Et flpreni Deminum Salvaiprem, qui
priricipium esse de Ghristo : roaxime culu et ea dicit in Cantico Cantieorum : Ego flos cqiitpiet li-
h Cifcumcisio lium convallium(Cant. n, 1). Pro radice, quam sbli
quae sequuntur- et nos de illo, el
seripta fatealur. Dixerat supra nomen de Virgine LXX transtulerunt, in Hebraieo scfiptum habei (5ITJ)
pueri nasciluri, quod appellaretur Emmamel; et GEZA , quod Aquila et Syrijmachus et Tbeodbtid
: posieaPropheLissaeconcepiusutero vocarclur, accele- 7.opp.bv interpretati sunt, id est, truncum. E.t.pro
d
ra,spoliadeiralie, fesiina prwdari (Is&.vm, 3), et flore qui Hebi-aiee dicitur (TSJ) KESER _ germeii
jpse essel lapis offeiisionis et petra scandali duabus Iranstulerunt, ut ostenderent, quod multo post lerii-
domibus Israel : cujus principatus essetiri humero iG pore BabylOnicsecaplivilalis, nullo de slirpe David
ejus, et vocaretuf sex numinibus : admirabiiis, et antiqui regni gloriam possidente , quasi de truncb
consiliarius, et Deusv et forlis, et pater fuiuri sae- Maria, et de Maria Cbrislus exprtus sit. Illud qupd
culi, el pririceps pacis : et quodVmultipricaretur in Evangelie Matlliaeiomnes qUrcruntEcclesiaslici,
ejus imperium, et pacis ncn esset lerminus. Nunc et ncn inyeniuhtubi scfiptum sit, Quoniam Ntiza-
iu prelpgo adventus ejus, prius quanl dicatur quod rmus vocabitur (Maith. Ii, 23), eruditi Hebraioruiri
de Jesseet David sit genere nasciturus , per trans- de IIPCIPCGassumpium pulajit. Se.dsciendum qucd
Jatienem fraelaj iagunculae passio illius demon- hic KESER, per SADE Iitteram scribatur : cujus pro-
straiur : quod , volente Deo, idcirco caro ejus prieiateni et sonum-Inter z et s Lalinus sermu rtoii
niOrli Iradita sit, ut Judreorum sublimitas deslrua- exprimit. Est enim stridulus,el Strictis denlibus yjx
Yiur, et excelsi quendam in lerrani eorruanl; et Li- linguajimpressione profertur : ex qua etiairi Sibn
banus cum suis cedris succidatur, de quoin Zacha- urbs scribitur. PPITPNazaraei, quos LXX sanctificd-
rialegimus : Aperi, Libane, porias tuas, et comedat. los, Symmachus separatos, traristulerunt, per e ZAIK
ignis cedtos tuas\: ulula, abies, quia cecidil cedrus ,_ (T)156 semper scribunlur elemenlum. Super liiinc
rtjuotiiamrnagnificivaitalisunt (Zachrxi, 1, 2). Quod igitur flbrem, qui de irurico et de radice JeSseVper
autem a Patre contritus et percussus csse dicatur,' i) Mariam Virgineiri repente cbiisurget, fequiescet spi-
et illud indicio esl: Percutiam paslorem., eloves dis- VritusDoniini, quia in ipso conjplacuit omnem pleni«
sipabuntur (Zac. xin, 7). Etaliud teslimonium : Quo- tudinem diyinitalis habitare corporalitef : nequa-
niain quem lu percussisli, ipsi persecutisunt (Psal. qu.amper partes, ut in caeieris Sanclis; sed juxta
LXVIII,2). Yerbum Hebraicuni (rriN_D) PHURA , quod Evangeliumquod Hebraeoserriione conscripluin le-
Aquila « y.spau:uo-jinterpretalus est, Theodotio Sym- gunt Nazaraei: Descendelsuper eum omnis fohs SpiV
machusque veflerunt ),v)vov,id est,' lorctitar, quod rilussancii. Pominus autem SpiriUis esi, ei ribi Spi-
a Snpplet Victcr. dicit Deus ex sacfo texlu ipso, Judrei, quod e't Marlian. nofat conlra VictOrium,sen-
non Hieionymiart. exemplaribus. tientem, significare eam vocem prophetici textus
_h-El Circumcisio,etc. id est Judrei, qnos Circum- pericnpen. V
cisionem ypcat juxta Apiisiolum. Quod non in- 0 Sub diminutiva ferma
Gircumr quod est
Vatic, xspapiHiov,
Lelligeiis Mariaiius Vicloriiis, existiiiiavit vasculum fictiie; 1
cisiiinem esse pericopen seu periodum sermonis Pro- 4 Videinfra ad cap. XVIII,19.
seusu, ne dicam ineptis- *
plietici: sed iiicongruenti
— Saepediximus Zai pro Zaht legi in mss.
simb. MAKTIA.N. Gens videlicet circumcisa, sive
-143 rCOMMENTAllIORUM IN ISAUM PROPHETAMLIB. IV. CAP, XI. VM6
ritus Demini, ibilibertas (II Coi'. Iu, 17). In eodem .A re:' sed accepiSlisSpiritum adoptionis, in quo clama-
Matlhaeivolumine legimus illud quod in consequen- mus Abba Pater (Rotii. vm, 15). Et in Malachia
tibus scribilur : Ecce puet.metis.quem elegi: electus legimus::,Si paler ego sum; ubi esl gloria mea? ct si
meusin quo coinpiacuilanhiim mem rpoiiam spititum Dominusegosum, ubi esl limptmeus(Malach. i, 6)? de
metinisuper illitm : judiciumgenlibus proferet(Malth. quo limqrecajilatur in PsahnO ; Venile, filii, audile
xu, 18), ad Salyatpris refefri intelligehiiam, iri quo me : thnorem DominidocebOvos(PsYxxxiii, 12),
jequievit SpiritusDomini, idesl, rfiierna habitatiene (Vers, 3 seqq.) Non secundumvisionemoculorum
permansit: nen ut avolaref, et rursum ad eum de- judicabii, neque secundum tiuditum qutium arguct : r.
seenderet; sed juxfa Jcannis Baplistrfitesiimcnium sed judicabit'in justiliaptiupeteS, el arguetinmquilate
jugiler permaneret, qui ait: ^VidiSpirilumdescen- pro inariSuelisterrm, etpercuiiel lerramvirga orissui,
dentem quasi columbamde cmlo, el nianentemAn eo, eispirUu Iqbiorum suorum inierficieiimpiuni. El erit
el ego nesciebamillum : sed qui me rnisit baptrzaie in jusiilia citigultim lumbotumejus, et fides chtclorium
aqua, ille mihi dixil : Super quemvideris Spirilum rehuin ejus. Hrec nos ad primum adyentum referi-
descendentemeimqnenlem irieo, ipse esl qui baptizat mus Salyateris : Judaeiin fiue mundi centendunt
in Spiritusancto (Jqan. xxxn, 33). POrro In Evan- fiilura. "Pprro LXX translulerunt: iVon secunduiii
gelio, etijus supra fecimus menfionem, haec scripta ;B gloriamjudicabil, neque jrtxla setmonem atguet:'sed
reperimus : Factuinesl autem cum ascendissetDomi- judicabit humili [k\. humilcijudiciuiii\judicio, el ar-
nus de aqua, dcscendit fons otrtnisSpiritus sancti, el gv.elhumiles lerrm. ^.Nullius enim persoriam accipit
requievitsttper eum, ei dixil illi : Filimi, in omnibus in judiciq.: sed Scribis et Pliarisreis ac principibus
propltelisexspectabamte, ul venires, elrequiesceremin loquitur ; Vmvobis, hypocritm:JZ\, Auferetur a vobis
te. Tu es enim requies mea, tix:,esfilius meus primoge^ regnum Dei; el dabitur genli facienti fruclus ejvs
nitus, qui regnas insempiternum. Qui Spiritus Dbmini (Matlh. xxin, 15, et xxi, 5). Nec securidum sermoiienj.
appellatur et Spiritus sapienlire; ommaenim perip- et auditum aurium corripuii. Illis enjhj dicenlibus :
sum facta sv.nl; etsineipso factumestnihil, quodfac- Mqgisler, scimusquiaverax es; el viamDei m verilale
ium est (Joan. i; 3). Et in Psalmis canitur : Qtiam doces, einbn ad te perlinet de aliquo : neque enirnvi-
inagnificatasunt opera tua, Domine! ornniain sapien- des ht faciem hominum ( Mqllli. xxn, 16):_|J_j@
lia fecisti (Ps. xci, 2.4). Et Appsfolus scribit : sciens malitiam eorum.j,"respondebai: Quid.me ten-
ChrisiusDei virtus el Dei sapienlia (lCor. i). Et in tatis, hypoCritm?'etcrelera his similia: Judicabat au-
Proverbiis legitur : Deus in sapientia sua fundavit lem in justitia pauperes spiritu, quorum est reg-
terram, el paravitVccelos in prudenlia (Ptov. iii,,;t9). niim Dei * et arguebat in aeqiiitaie mansuetcs et
Etquoniodo idemVsermoDei vocatrir lux, el vila, et G humiles terrre , diCens ad Apostplos:: Adhuc et vos
resurreeiio : sicspiriius sapieniise et iiiiellecius, et . insipienies eslis? El ilerurii-.':Necdumscitis neque in-
cpnsiliiel forliiudinis, et scienlire, el pielalis, aC li- telligiiis? El ad Petrum specialiler": Modicmfidei,
moris Domirii nuiicupatur : non qtiod diversus sit quare dubiiasti (Marc. vm, 11) 1 Vel certe pro hu-
157 juxta djffeienljas npniinum , sed unus atque "niilibus atque mansuefjs alios arguebal, qui eos
idem cunctarum yirtutum fcns sit atque principiiim. ;opprimereccnabajitur(il/ia!(.xiv, 31). Percussit quc-
Absque Chrisie, igitur riec sapiens quis esse pctest, que omnia terrena opera virgii, sive.ul LXX irans-
nec inteliigens, riec consiliarius, nec fortis, nec eru- lulerunt, verbo oris sui, lnquens in Evangelio : No-
dilus, necpius, nec plenus timoris Dei. Et lipenc- lite pulare; qurarvemriinmUiefepaceiiisupet lerraiii :-.'
laridiun quod Spirilus Pomini, sapientiae , et iniel- .noii enim veritmiltere pqcem, scd gladium. Et spiritu
lectus, cpnsilii, et foriitudinis, elscieniire, etpietatis, labiorumstiorum inlerficielimpiitm (Mal. x, 34, et
et timoris Doniini, jd esi, seplenrmus numerus, qui Luc. xii, Sl): de qiio jn noiip psalmplegimus : In-
septem oculi in uno lapide dicuntur in Zacbaria crepasligentes, el periit impius : nomen eorum delesli
(Cap. in), requieseaL super virgam etflorem, qui in smculum et in smculumsmculi (Ps.ia, 6). Et Pau-
de Jesse,-..acper hecDavid stirpesiirrexil. Speciali- lus Appstplus scribil :,Quem Dominus Jesus interfi-
lef aulem spiritus limoris Domini Iriipleverit eum I) cietspifitfi oris sui (II Thess.n, 8; Eplies.vi),Percussc
propter eos qui limpre Dpminiindigertt: quia parvuli autem impio, accinctils est Dominus juslitia et ve-
sunt, quem foras miitit perfecta dilectie. Qui enim ritate ei fide. Ipse enim factus est nobis a Deo sa-
limet, poenam habet, et nori est perfeclus (I Joan. pienlia,! et justitia, et sanciificatip el redeniptio
iv, 18). Unde et Apestplus lpquitur ad credentes : (I Cor. i),qui et in Evangelio Jequiiur :%o sumlux,
.Non enim accepislisspirilumserviiutis iterwmintimo- et vita, etveritas (Joan. vin, 6 et xiv). Et de Psalmis
a Hajc de BaptismoSalvatorishistoria ex Ebioni- . rovc ypo:p.parBicy.al aapitraiovs, f6rs_.Skrovs ccpyie-

larum codiee (qtiem eumdem ciim hoc ipsONazare- pstg e'v§ovIv TGvaffi,oi; r.ai i),iyi-j, Apbriosrata<f\ip.wv
norum fuisse tradil Hier, in Matth. cap. xn) rccila- V fiaaikeia, rtai So6rio:sraii'0vei7roto0v«Toi? y.apnObf
tur abEpipbanip,Jiseres. xxx, §13, tametsi breviiis, auT^.",a)X oySi v.ara. rriv ).a),tav©.eyjjsy oi p.iv yap
Vet.-pa.ulo diversis senteuliis. Vide qna'. de Nazaieno- npou-iitcavKUTW liyovrec,Aioao-y.ale, otSaftevori a),i_br)_•
rinri Evarigelio, tum alibi, tuiii ad laudatum Mallliaji ei, v.ai ra s%Hs'b 5s oby.ara rr]v ),«),tavavrav ri),£yyj>'
Ipcum dicimus. V Sto etSwjrag novnpiasKUTWV , lO.cye Tt fte •rcupaXfirt,.
- . - i> GfrcCescripseral Eusebius: M»JSEVO_- yap itpbo-m- vnoy.pirai; (_umlotidem fere verbis Latine liierons
ftbV),K,«,6«¥MV , Mlif%i ttJV 5?»lO_5S.<r/.«, Tthtt f.EV
•ffO)').Jf reridit.
in S. EtfSEBH HIEftGSYMI 148
dicilur : Veriias de letra oria est: el justitia de cmioA _ viter diximus, ut Judaiz.infes noslros gravissimo
ptospexit (P.i. IAXXIV,2). Uude cl ApcstpJus lior- soinnnsterleie coinincaiiitis. Creterum iuxta ririfi-
latur Epbesios: State ergosuccincii lumbosvestrosin caniein spiritum f.icilis inielligeniia est. Lupus enlm
veritale, el induti lorica juslilim (Eph. \i, 1,5). Quod Paulus, qui primum persequcbatur, %_QQel laceia-
si pro vcri.aie, fidcs legitur, illtid dicendum, quo.d bat Ec,c'c«iam, de qup dictum est : Benjamin iupus
cingulum Domini, ,quo cincftis est ,'cremias (Jerem. rapax, Jiabiiavil cuni agno, vel Anania a quu bapli-
xui), fidcs crcdcnliuni sif. zalus csl (Gen. xux , 27; Acl. vin), vel Petro
(Pers. 6 s eqq.). Habiiabil lupus eum agno, ei par- apostolo,cui dicluni est: Pasceagnos meos(Joan. x\i).
dus ciim limdoaccubabil; plulus, et leo, el ovissimul Et pardus qui prius non mutabat varielnles suas, lo-
morabuntur, el pner parvulus minabil eos. Viinius cl tus in lonlc Domiiii accubuit cum brcdo, non qui a
utsris pasceniur : shnul teqttiescentcaluli eorum, cl leo sinistiis cs,t, sed qui immolaiur in paseha Domini.
quasi bos comcdet paleas. Et delectcibiiur infctnsab Elboc iiclnudum, quod non agnus et Iiredusbabi-
ubere sitper foramine aspidis; el in ctiverna recjuli, icni, elaccubcui cum lupo et pardo, tcd lnpus ct
qui abtaclatus fnerit, manum suam mitlel. Non noce- paidus agni ct hx'di imiteniur iiinoceiitiani. Lee quo-
burti, et non occident in universo rnonte sanclo meo, que prius ferocissimum, ct oris, cl vilulus pariler
quia replfta esl lerra scientia Dontini: sicut aqnm ma- _Q j morabuntui'. h Quod quotidie ceruiinus in Eccletia,
ris opcrientcs. Urec qnnque judiri et noslri judaizan- divitcs et pauperes, poleufes ei liiimiles, rege= at-
tes juxia litieram futura conlcndunt, til iu clarilate que privatos pariter commorai i, ct a pueris parvulis
Ciiristi, quem puiantiu fine mundi essc vciilurum, quos Aposiplos inlclligiiriiis, et Aposlnlicos vircs,
omnes heslirc x,g__[)rediganlur in niansuctiidiiiem, imperitos scrmonc, sed non scienih. regi in Eecle-
el pristina ferilafe deposiia, lupus et agtuispascanlur si:i. Qui cuni iiiter sedisciplina Doiuini (iierint fce-
simu', et cuclera cum creteris, qure nunc videmus dcrali, ila ut corum quoqne familirc conjunganlur,
sibi esse conlraria. Quos inlerrogaro debemus, si tiiiie complebitur : Simul rcqniescenl caiuli corum.
omiiia prrcsentis loci sic accipiiiniur, u! f.crlpia Leo quoque nou carnes comcdel, sed paleas, qiicd
sunl, et nihil rcferlur ad iiilclligcntiam spiiitalem, scilicct vescatur cibo simplici. VAliicobservandum,
juxta illud Aposipli, qui ail: BenediciusDevs, etPa- (juod npii bos carnes, sed leo paleas comcd.il, Pa-
lcr Domini noslri Jesu Christi, qui benedixil nos in Icasputoin Scripluris sanclis veib.i simplicia intcl-
omni benediciionespiriiall in cwlcsiibusin Ghtislo (II Iigi. Triticum aiitein, el inleriorem meriullam, sen-
C.ot., l, 3), ergp ei radix, et viiga, el fi(,s non lcfe- sum qui iiiveiiilur iii liitera : ci froquciilcr evenit,
jantur ad sensum : icrr.nque percussa veibo Dei, et ul Iipuiiues sieculi, mystica nescicnlcs, simplici Scri-
inlerfeenis impiiis spiritu labiorum ejus, sicinlelli- G ( pturarum lectinne paseaniur. Infans quoque, qui
gatilur, ul scripta sunt : el docerc'cogantur, quo- malitia parvulus est, niillil manum in fpramineas-
inudo rebiis iucorporeis, jnsihia, et vcrilalc, renes> pidis, et de obses-.is homiiiiiiu corporibusfugal das-
Domiiii circurodcnitir^Sed etlioe cos intenogenius, inones. Qni aiilcin ablactaius est, ijcquaqunm lacie
quid digiiiii'1 sit Bomini niajesiaie, ut lupus ci agnus> nuiritur infantirc, scd jain solido ve^citur cib». Isie
paseamursimul.ei pai'diisciimlircdoacciibei,ctleppa- iu rcguli cavernani mitlit inaimm, hoc est, in ipsius
lcascomcdat.el puer parvulusmittatiiiaiium suam ini Satanrc habilaculum, cl inde eum cxlrahii. Unde et
•forarnineaspidum? nisi forle juxlafabulaspoelarum, , Apostolis poieMas dala csl, u! calcarenl super ser-
auivuninobisSaiuriiisreeuliiinresliliienijinqnolupiet t penies, ct scorpiones, et super omiieiii fortittidinem
agiii pasceniur simul,eimtilso vino plenacurrenlflu- inimici (Luc. x). Noceie auiem et occidere-neqna-
iijina,ei de loliisarborum slillabuiilmellrtdulcissinia,, quam poieiunl venenala prius animalia eos qui habi-
lacteisque fontibus omniacomplcbunlur. Quod si re- taverint in monte sanctu Dei, quod inierprciaiur
sponderint pro bealilndine lemporum hrec futura, utt Ecclesia, de qno in Evangelio dieitur : Non potest
absque ctijusquam noxa, honiines bonis omnibus5 civilas abscoitdisuper moiilcinposita (Mat. v, 1-d).At
perfruanuii', audiaut "anobis, nihil esse boiium nisii ne hoc pulemus dici de monle Sion juxia Hebirco-
viriiitcm, ct niliil maltim nisi vilium, dicente Psal-- B ruin erroreni, sequcnti vcrsiculo Evangclicivprrcdi-
iiiisla : Quis esthomo qui vull vitam, cl diligit dies vi- cationis _f"@___sacramentii monslraiilur: Qitiarepleta
dere bonos? Compescelinguam tuatn a malo, et labiai csl lerra scientia Domini : hoc esl illud quod supra
tua ne loquantur dolurn. Declina a malo,d fac boiium i dicebatur obscurius : Habilabit lupus cum agno, et
(Psal. xxxu, 14; xxx, 27). Divilire aiilem, el sani- parditscun haido accubabit; el juxla consueuidineni
las corporis, et rerum omnium abnndanlia, cl his5 suam propbetalia in lino verba panduniur: Sicitt
epiuraria, pauperias, infirmitas, et inopia, ctiami aquw, inquil. maris operientes.Quomodo aqnre maris
ap_i„dphilosopbos sreculi, nccinter bona repnlpiilur,, operiunt prnfunda maris, hnc esl, lerraiij qurc opc.r-
nec inier mala, scd appcllantur iiidjfferenlia.Unde ett ta esl fiuctibus, sic scientia Drmiini oninis tcrra
Sle|ci., qpi nqslro dpgmati in plerisque cjnicordant,, complebitiir. Quam diversoriiiu prius morum con-
nihil appellani bonum, nisi sclam lipiieslalem aique3 jiinctio.iiem etiam beatus Apostolus Petrns in vasc
yirjuieni : niliil malum, nisi lurpitudiuem. Usecbre- linleo (Acl. x), qupd de ccclc dimissum est, se vi-
a Val., qudianthmc omucs, nihil, ctc. bio S. Pater expressit. Breviores.alios, qui occur-
11Iliuic qucque paucis immulaiis locum ab Euse- runt, indicare niih vacal. '
U9 COMMENTARIORUM 1N ISAIAM PROPHETAMLIB. IV, CAP. XI. 150
disse lestalur, habente qualuor priricipia, qurequa- _/) i. et istamad secuniium : neper hrfici(|iiresequuiiiur,el
fuer mundi plagas intelligimus, ut repletaffi lerfafti illa qurriprrecesserunt ad enni "relereiida"sint Cliris-
Dei seientia cegripscamtis': iri qup vase erant qua- " tum,'quem Judoei necdum veiiisse, sed venturum
drupedia, et serpentes, el besiirc, et Vdlalilia coeli, essecpntenduiit. '.Pb.st'ypcatiqriem igitur gentium,
utquod Arca In diluvio, boc Ecclesia; prastet iri qure qubndam in caiidam repntatre sunt, Israel iri
mundo. caudarn repuiabiluf (Sup., cap.%): ut apponat Do-
Tn die illa rqdix Jesse, qui stat in sigriumpopuio- minus seCundomanuin suam, et pcssldeat residuum
rum: ipsitm gentes deprecabunlur, el etil sepulcrum populi srii,-de qup et supra legiiiiiis, non omriemis-
_ejttsgloriosurri. LXX : Eieril iri die illq radix Jesse, rael, sed reliquias esse salvaiidas, qure reliclrc fue-
et qtii coiisutget,itt princeps sit geniiuiri,inipso genles rinl ab Assyiiis et ab JEgypto, et a diversis per cir-
sperabunl, eleril requiesejus honor. Pro requie ejus, cuitum nalion|bus.Primuni enim dubdecini ApbstOli,
in He.brair.o posituiij est, MKUATHO (inji3S), qriod el sepiriaginta, etceniurii vigiriti ariimas,et quingenti,'
omnes simililer transtulerunt. Pro honorequoqtieiii quilnis pafiter cpngregatis Dbminus apparuit,deiride
Hebfreo legitur CHABOD (153.3),quod perspicuG gto- fria millia, et quinque millia Judaeofuriiin Dominum
rianv sppat. Et est sensus : erit mors ejus glpriosa, Crediderurit. Jacobus qupqtie ad Paulum apbstolum
ut implealur illud quod Salyator inEvangeiib depre- 1B Joquittir, qiii et ipse de reliquis erat: Vides, frd-
critur : Pater, glorifica me gloria, quam habui prius ter, quantti millia siniJudmoruiricredeniium? hi omnes
quam mundus essel apud te (Joan. xvli, 5). Dictimi minutatofesiegissiinf (Ac«.xxi, 20). Et iri epdeiri vb-
est de nativitate ejus, diclum cstde creteris in medio liiiniiieiegimus: Eraniaulein in Jerusalem habitdntes
Sacrameniis : veijit ad mprlem, quai noii consueto Judmi vifi tiihorali, de universis 1@3 geniibus qum
inprtaliiim nomine, sed quia iri Chrisip erat vita sub cmlosri.nl,qui omriesmirabaritur atque dicebanl:
perpetua, requiesappellatur, Nos autem, ut manifes- ; Noiine isti (xtililmisuril, el quotriodoitos aridivimus
lumiegenti sensum faceremus, pro dormitione,eire- unitsquisqtieliiigiiahinostram,in qua nati surnUs? Par-
quie.,altero verbo, sed eodem sensu, sepiilcrumver- ihi, el Medi, el Elamitm, ei hqbittihtes in Mesopoia-
timus, Iii tempore igitur illo, quando Chrisli jn toto mia etrSyria,Cappqdocia, Ponto el Asia, Phrygiaret
mirodb Evangelium cniuscaril, et repleta fuerit bni* Pampliilia,et Mgypto et Libya, eiCyrene, et advence
nis terra seientia Domini, sicut aquas maris terram Romani, Judmi et Proselyti, CretesetArabesaudivimus
operienles, erit radix Jesse, et qui de ejns siifpe ioquentes eos noslris linyuis mqgnalia Dei (Act:'-n_iS
cpnscendet in sigijuiri omnium pppulprum, ul yk seqq.). Jid bisigilur univefsis genlibusper Apostoles
deaftl populi sigrium Filii liominis In coslo (Matlh. Israel reiiqulaQsalyabuntur. Tradurit Ecclesiasticaj
xiv). Qui habebit cornua in manibus suis, ip quibus G i bislerire, qupd AppstPli in toto ofbe dispersi Evan-
abscondefur foittitudo ejus,iit exaltatus omnia liahat geliiim prrbdicapini: jta ut quidaiii Persas Iridosqtie
ad se(Afioc.iii). Sive ut LXX ifanstulerunt. resurgei ; penetnareht, et jEtljiopia dafet manus suas Deo,'et
a pipjtiiis, ut princeps siiomnitim irafipnum, el.uni- transflnmina JEihiopips inde Gbrislc munena defer-
versa; genles ___>32 sperent in eo. Quod efiamJacob roniur. Ac rie soluni oribntales populos significare
Ifien. XLIX,10) de triliu Judamysiico sermone iesia- videa(pr, juugit et reliqna : El ab ihsulis mqris. In-
tur ::Non deficiet princeps ex Juda, neque dtix de sulas autem maris nccidenialf_ri)plagamsigriificat,
femoribusejtis, donecvenial cui reposituriiest, el ipse quai Oceani ambitu elaudilur. Levabit igi.lur signuni
erit exspectaliogenlium. Et erit in die illa, adjiciet Do- Crncis iii njjiversas iiationes, et de syiiagogis Jtid.ajpi
minus secundonianum suqni adpossidenduin residuum rum pr|iiiuin I.irael pcpuluni ccngregabit, utVApp-
populi sui, quod derelinqueturab Assyriis, el ab M- stpli pfeeceplum Sfilvatpris iriiplerepl, qui djxGrat:
gijpib, el aPheiros, elab JEthiopia, ei ab Mlam, el a Ile: ad'Qve.spexdUas dqirius lsr.ael(Matth, x, 6). Dcr
Sennaar, et ab Einaih, el ab insulis maris. El levabil nique el Paulus od incrednlos Ibquilur ex Judreis :
sigrimnin naiiones, et congfegabit prOfugosIsrael, et Fofi.gppor.tebai pr.jmainloquiverbuinDei; sedquoniam
dispetsqsJudm.colligei a qtiaiuor plagistcrrm : et du- r.epulislisillud, ei. ihdigws V0SJudieast\swiernm yUgz,
feretnrzelusEpiiraii\i,elhostesJudaperibtint Epltrqpn V ecce coiivettitiiur.qd g^pjes,sicutpmccpii nabishqmu
lon qtmiilabiiurJudam, el Judas non pugnabitconlrq tius (Act,-sjiii, 40, 47).Qiialiier aritem plagqs, .orieii^
Iphrahn. Et volabunlin humero Plnlislhiim permare, ieni» Ct ppcideiitem, ineridiem et septenlrioriem si^
imtil prmdabuntiirfilios Orieniis : et Idummael Iloob. gtjificat, ut per liaecmundi vocatio dempnstreiur. Eo
irweeptum rrianus eorum, et filii Ammop obedientes tempore, inquit Isalas- nequaquam Ephraim et Ju^
erunt. In die illa; iiop est, iii illo lempnre, de qua das, ijui nunc, me prophetanle, inter se bostiti bdio
et supra dictum est, cbm surrexerit radix Jesse i^ disriden!, inimipi erurit, sed juxta Ezechielis prg^
signiim popuJprnni, siye ut dprtJineiur gentium.,ap^ pbetiam, durc virgre iii unam vifgam copiilabuiiiur,
poiiel Dominussecundo manumsuam, ut nequaquam et juiigehthr in Christi Ecclesia, qui prius Jiierant
juxla nosfros judaizaiiies iij fnie miindi, crim intra- separati '{Ezecl}. vii);" iia:' ut ii; _gen'libu"sbbffimiini
vCrit pie.niiudogenliurii,tpnpqnjnis Isi'.aels^jyusfiat: ]:rilj'or_3^"sudpnjtJ@^4v^ g^.
(Rqm. xi); sed hrcc cmnia in primp inieiliganjus ad- , riia.:.ejJiocesl, primuni marii"imis prrcdiceril-Ealrcs.-
ventu. Neque eriim pnsspmus, cum una dies dicatur•"' llnis [Ai, Palrcslinrcfet peripnfe.volucri cursu per-
etnuiicel supra, illam referre ad pri.mumadveulum,; gant ad crjeteras j.aiioiiesTSIveV.uxiaLXX Iiiterprc-
551 S. EUSEBH HIERONYMI iSS
tes : volabunt in navibus alienigenarum, mare simul A j pitres, noctnas, canes, et hirces, et asinps, divino
prmdabuntur : quod de unius Pauli apostoli exemplo nomine consecrarenl, de infinila regni poteiJiia per
intelligamus, qui per Pamphiliam, et Asiam, etMa- singuIosRomani imperii jiiilicesdislribuerii,uialium
cedoniam, 164 et Achaiam, et diversas insulas at- judicem babeal Tbebe, alium Libya, alium Pemapo-
que provincias, ad Italiam quoque (Act. xxvm), el lis, alium jEgyptus, alium Alcxandria,-ct divcrsre
ut ipse scribit, ad Hispanias, alienigenarum porta- rcgiones, i>quas vop.ovcÊgyplii vocanl. Proplerea
tus est navibus (Rom. xv). Igiiur Ephraini et Judas, aiitem sub metapliora Niius divisus in parles est, et
id est, qui de duodecim iribubus in Christum credi- scissus [Al. cmsns] in rivos, ut possit absque tillo
deriinl ex Judreis, simnl prredabunmr Orieniem, ct iinpedimento Evangelicus scrmo discurrere, el ad
in Idunirea et Moab extendent manus suas, juxla il- populos jEgypli uliimos pcrvcnire. Elquomodo tem-
lud quod sub persona DavidClirislusmyslice loqui- poribus MoysiRubrum siccatum est mare, ul popu-
tur: In 1duihmam]exlendam calceumenlummeum:mihi lus de Êgypto transfugerel: sice contrario vEgypti
alienigenmservienl (Ps. LIX, 10). Hrc eiiim gcnles eo llumina siccabunlur, ut reliqiiiai popnli Dei, quaj ab
temporc quo Isaias prophelabat, adversaria; eraut Assyriis el diversis gentibus salvabunlur, transeant
populo Judrfibrum, et idcirco nune dicit quod post- inÊgypttim, nequaquam fugienieseam,scd capienies
quam surrexerit radix Jesse, ut regnet in geiilibus, B 1 et sno calcantes pede. Prudens ct cbristianus lector
et vexilluni Crucis ob salutem lotius orbis ftierit ele- hane babeat reprpmissipnttm prophetaliuni regnlam,
valum, tunc cliam Idumrea et Moab el filii Ammon, ul qurc Judrei ct nosiri, immo nou nostri Judaizan-
omnis scilicet Arabise laliludo dent Aposlplis ma- tes, crirnalitcr fuiura contendunl, nos spiritualiter
nus, el in locis idololairiaj Christi Ecclesirc susci- jam transacta doceamus, ne per occasionem istius-
tentur. modi fabularum et iiiexlricabiliiim juxta AposlPlum
Et desolabilDominus linguam maris Mgypti, el le- (II Tim. n) quaisiionum, judaiznre cogamur.
vabil manum super flumen in forliludirrespiritus sui, et ( CAP.XII.—Vers. 1, 2.) El dices in die illa : Con-
percutiet eum in rivis septem : ila ut iranseanl pereum fiiebor tibi, Domine, quoniam iralus es milii: cohver'
r.alciali.Et etit via tesiduo populo meo qui relinqnetur sus esi furor luus, el consolatus es me. Ecce Deus
ab Assyriis, sicul fuit Israelindie quaascendit deterra Salvator meus, fiducialiler agam, et non limebo, quia
JEqypti- Quomodo Idumrea et Moab, ei filii Ammon fortitudo mea, et latts mea Dominus Dcus, el faclns
tradenl manus suas Apostolis, ut obediant Evange- esl milti in salutem. c Qui prius in solitudine dixera-
licaj prredicalioni, sic ipse Dominus qui Iii Apostolis lis, qtiando ascendistis de lerra jEgypli, el marc
suis illa perlecit, desolabit non mare juxta LXX, siccatum est Rubrum : Canlemus Domino, gloriose
sedjuxlaHebrrcos, linguam marisyEgypti, qurc prius ^ enim magnificaius |" AI. Itonotificaius] est ( Exod.
contra Dominum blasphemabat el superstitioni M- xv, 1), et reliqua : nunc pereussa lingua maris M-
gyptiac prrceral. Unde et iu Psalmis Iegimus : Hoc gypli, et Ilunjine illius arefacio atque conciso, et
mare magnum cl spatiosum, ibi reptilia quorum non humiliato, glorificale Dominum, ei dicilc : 166
esl numcrus (Psal. x, 25, 2fl). Quibusinferuir: Draco Confilebor iibi, Domine: quoniani qui iram merui
isle quemplasmasti, nl illudercl ei. Desolabil igitur, et furorcm luum, misericnrdinm conseculus sum;
sive inlerliciet, hoc esta avaBsp.ari.o-u,ul Theodoiio, (ii es enim Salvalor meus, id est, Jesus, cl nequa-
Aquila et Symmaclius Lransiuleruiii, linguam maris; quam liduciain habeo in idolis, ncc timebo qnre non
./Egypii, et levabit manum suam super flumina M- sunt timenda'; sed lu es fortimdo mea, etlaus mea,
gypti in fortitudine spiritus sui, velspiritu violen- quifacluses mihi in salutem. Audiat sceleralissima
lissimo, quod regnum inlelligimus Romanorum. Re- hreresis, factum Dominum bis qui salvanlur, et que-
gnanlc enim Cajsare Auguslo (Luc. ii),'quando flos; rum prius Dominusnon erat, ut crcationem in Seri-
de radice Jesse conscendit, etin orbc Romano primai pluris sanctis aique facltiram, non semper conditip-
1'aclit esl descriptio, polentissimum prius regnumi nem eorum qure non erant, sed interdum gratiam
Êgyptiorum, quod muliis duravil selaiibiis,Cleopa- in eos qui meruerint sibi Deum fieri, intelligamus.
trre morte deslructum est, 165 et percussus est (Vers. 5.) Hanrietis aquasin gaudio, de forrtibus
amnisÊgypiius in seplem rivis, sive in septem val- Salvaloris. Quem supra Emroanuel, deiude, spolia
libus. Nilus enim aquarum multarum, qui prius unoi detrahe, feslina.prredari, ct reliquis appellarat no-
fluebat afveo, et iniransibilis erai, in seplem valles> minibus, ne viderelur alter esse prseter cum quem
Iiumillimas ct rivos divisus est atque concisus, utl Gabriel Virgini nunliavit, dicens : Ei vocabisnornen
calciatis pedibus transiretur. Hocautem Tropologice) ejus Jesum, ipse cnim salvum faciel populum suum
significat, quod gentem ^Sgyptiorum, in tantum ido- (Matllt. i, 21): nunc vocat Salvatorem, et de ejus
lolatrire et vanissimrc supersliiioni deditam, utacci- foniibus aquas prredicat hauriendas, nequaquam de
n Legimus ex Vaiic. avaQsy.ari<rsi. Sic Eusebius b Martian. quos : pufabalque parum equidem scite
hunc locum :Oi.rpslgcuftowvMf,ovrugrippivsvo-av,K«J vby.ovciiPrt regiones, sed Judices jEgyptiis appella-
Kvpiogrr)v ylacro-avbo0.ao-a~tig
avaSsp.ario-et Aiyvirrov, tos, quod postmpdum retractavit. Videinlra in cap.
Tres pari conscnsu interprelati sunl, Et desolabilDo- xix, iniiie.
minus linguam maris Mgypti. Eral tamen in antea c. Eusebium presso vestigin scquitur.
ûlgatis H.ieronymiKVKfieânssô;.-.
155 COMMLNTARIORUM IN ISAIAM PROPHETAM LIB. V. CAP. XIII. 154
aquis fluminis Êgypti, qurc percussrc sunt, neque Asciant, quoniam solus cxeelsus esl : cui camandum
de aquis flumiiiis Rasin, sed de fontibus Jesu, boc sitquod magnifice fecerit, et iu omni orbe illius mi-
enim Hcbrreorum lingua Salvator exprimilui'. Undc sericordia prrcdicetur.
et ipse clamabal in Evangelio, Qui siti!, veniat ad (Vers. 6.) Exsulta et laucla, habilaiio Sion : quia
i\ie,el bibat. Qui credicleii;in ine, sicttidicit Scriptura: magnus in medio tui Sanclus Israel. Primtim dicen-
Flumina de ventre ejns fluent aqum rivm. Hoc aii.em, dutn jiixia litteram: 0 liabiialioSion, exsulta el Jauda
inquit Evangelista , dicebal de Spiriiu sanclo, quem Deum tutim, qucd qui tuus ante videbatur Dcus,
credcntesin eum acccpluri crant, Et in alio ipse lo- el modicis Jiidrea; lerrre claudebalur angiistiis, nunc
quilur Evangelii loco : Qui biberit dc aqua quam ego reploverit omiiem terram seienlla sua, et do morie
dedero ei, non sitiel in miernum: sed aqua qnam ego consnrgens, regncl in geiitibus, et ipsum nationes
dabo ei, fiel in eo fons aqnm salien.is in viiammiernam deprecciilur, atque adoreni; ita dunituxat, ul adji-
(Joan. vn, S; iv, 15,14). Fonles Salvatoris, dociri- ciat sccundo. inaniim ||@_| siiam ad possidcndum
nam intelligamus Evangelicam, de qua in sexagc- quod reliqtium est populi sui, cl congregandos pro-
simo septimo psalnio legimus, In Ecclesiis benedicite fugos Israel, el dispersos Jtida colligemlos a quatuor
Deo Dominode fontibusIsrael ( Psal. i.xvu, 27). plagis lerrre : quia seminarium Evangelii per Apo-
(Vers. 4, B.) Et dicctis in illa die, confiieminig stolos, qui ex Judreis erant, processil a fonlibus
Domino et invocale nomen ejus : nolas facile in po- Israel. Melius autcm est, ut Sion, id est, speculam
pulis adinvenlionesejtts : rncmeiiiole, quoniam excel- in sublimibus collocalam, interpretemur Ecclesiam,
sum esl iioinenejus. Caniate Domino,quoniammagni- de qua et quinquagesimus psalmus canit: Benigne
fice fecit : annuntiate hoc in universa ierra. iirec fac, Domine, in bona voluntate lua Sion, el mdificcn-
prrecipiiinlur ab ApostoIIs et reliquiis Israel his qui lur muri Jerusalem (Psal. L, 20); ut acccplabile fiat
de genlibus crcdiderunt : ui soli conliieaiuur Do- iu ea Dco sacrificium jusliiise, oblaiiones, cl hau-
mino, el idolis dereliciis, invocent noiiien ejus : et Jocausla, et vitulus, quem filio peeiiitenli pater cle-
cuncia opera cjus pracdicenl infidelihus; J.©^ rit nieniissimus inimolavit (LHC. xv).
"^$&:.;Q^3ffi^
107-168 Plnres " anni siini qiiod a sancire me- Q mina condidcrunt, llebraicam panderem veritalcm:
morise virp Ariiabili episcopo rogaius, ul in dccem meque relraclaniem, et molcstissinium explanaiie-
Isaire scriberem Visiones, pro angustia illius tem- nis gemis in tempus aliud differenlem, s:ppissime
porisijuid rtiihi vlderetur in singulis brevi scrmono commnnebas. Hccaulem ainin misisii filiuiiiiioslrnm
in jus
perstririxi : histpfiam tantiim quod petcbal, edisse- Ileraclium djacouum, qui me manu cmiserla
rens. Nunc ad te, filoxovururri Eusiochium, cogor vccarei, cl promissum per moiiicnia exigeret. Quid
In tolum proplietam Comnjeiilarios scribere, et in- igitur faciam'/ subramnc npus in quo viri erudiiis-
lefim oralionibus luis ,-adDabjionem usrjuc pervcni simi stidaveruiit, Origcnem loquor, el Eusebium
eva-
[A/. perveniriius], qurc prima decem visionum Panipliili, quortim alier liberis allcgoriae spatiis
est, de qiiibus aiite jam dixi. Superfluiim autem giitur, et interprelatis nominibus singulorum, inge-
mihi visum*st, auteadem rursus itei'are, auliu uno umni suun) facit Ecclosim saciamcnta, alter hisle-
opere divefsas:sententias prniuere. Unde quinlus ricam exposilionem litulo rcpiomiiieiis, interdum
inlsaiam liber erit bic, qui (|uondam fo'.us editus 169-170 obliviscilur propositi, °-et in Origenis
est_ qtio ad calcerti usque perfecto, sexli voluniinis sciia cpiicedil? An laccam, ct aperte bnjus generis
juxta tropologiam arripiemus exordium, et eadem expositinncm nescire me dicam? et qu.iudo lilii po-
le Domiiium deprecarite, spirilalis intclligentire cnl- iero pcrsuadere, me nen poiuisse magis quam no-
mina persequerouf. luisse : quorum altcrum iinbccilliiatis esl, altcrum
t Hucusque papa Ariiabilis, h coluuieri cbaritalis superbia;? Quibus adiictus causis, maiui a le inge-
el nomen, ac raihi'.pmniuni quos tcrragenui! aman- iiiuni meum qiiain voluntalcii) qurcri : brcvilerque
fissime, per litteras flagitabas, ut tibi decem vi- aiinotnbo qua; didici, fundaiiicnta jaciens Scriptura-
siones quaj Jh Isaia obscurissimrc sunt, bistoiica ruin. Crelcium si aul lu volncris, anl spaliuni fncril,
exposiiioiie dJsserereh), et omissis npstrorum Com- et voluntaii nosirrc Chrisius annucrii, spiriiale su-
mentariis,, qui varias opiniones secuti, multa volu- pra struendum cst rcdilicium, uliinpnsito culmine,
a Ferme tiedecim, scilicet ab aniio 597, ut in nam mss. codices distincte leguni, et in Origenis
nbtis clirbnologicis--Epist.C8 ad Castrueium proba- scita concedit: qua pbrasi uiitur infra in cap. LVIII:
tumest. S_/!iimcc/ms,iiiqiiit,in Tlicodolianis ^cilu concedens,
> In Vaiic. cuhneiicharitalis, elc. lotquem posuit, etc, Liv. n Rel.Maccd., in senleiiliam
c Ei iti Origenis.scila conccdii? Erasmus, et Otige- alicuius concedete, pro codem usurpavit. MAKTIAK*
itls fkii eoiitidit, 'Qudd^nspicor ab firit?>«omut.iluiii.
1§5 . S. EUSEBII HIERCiNYMI 156
pcrrec'a Eeclesi:c ornameiila mnnstremus. Propo- _i A mandavi sanctificatis meis , el vocqvifottes rneos in
suisii de Isaia Visiouem Babylmiis, et Pliilistbiim, itarnea cxsrdtanies ingloria mca. Priiicipes,elgigan-
Moab, cl Damasci, JSgyptique, el descrti maris, ct tcs juxla LXX Trsnslniorcs Ensebiu.-;virtutes Ange-
Idmnrcrc, ct Arahirc. ct V.illis visioui% et Tyri: licas intcrprelatur, et pessimos dajmones , qui ad
quas si l.Uiusniiar exponere, mnliis libris opus erit, evcrsionem Bnbylonis missi sunt. Nos autcm historiss
et exacioris mei navigaiio in annum allerum diffe- ordincm prosequentes, Medos essc dicimus. De qui-
retur. Iiaque ulvis, singulis testimeniis breves sen- bus in cortseqiientibtis aperjius Scripiura teslauir,
tentiolas coriplabp, iit IIPIJlam exppnam quid sen- dicens, : Ecce ecjosuscilabosnper eos Medos,, qui ar-
tiam, quam paucis verbis tibi sentieuda dimillam. genium non qumrant, necaurum velint. Nec roirum si
Dictamus brcc, ucu seribimus :currenle notariornm Modosad subversionem Babylonis sauctilicatos vp-
iijanu currit oratio. Nolumus eriim nostra laudari, cel, cum perJereiJiiain ipsumNaljuchcdonpspr,quia
sed Prophetrc dicta inielligi, nec jaclanius eloquen- cjus imperio serviebal, dcsnueus prrfivaricalricem
liam, sed scieutiam qurcrinuis Seriplurarum. Inci- Jerusalein, servum suiim el columbam dixerit.Poiro
pianms crgoa Babylonc. i qnod ait : Fortes meos, el exsultanles in cjloria inea,
osiendit eos non suis viribus, sed Dei ira tam subli-
(Gap. XIII. —Vers. 1.) Onus Babylonis. quod vi- j_3mis regni potentiam subverlisse.
dil Isaias, filius Amos. Verbum.SIIebraicum MESSA I?l (Vcrs. i, 5.) Vox mulliludinis in montibus ,
(N'&S), vel OIIHS, vel pondus, inielligi potest. Et ubi- quasi populorumfrequeiilium: vox sonitus regnmgcn-
eumque prrepositum liierit, minarum plcna suntquae lium congregaltirnm. Dominus exercituum prmcepit
dicuntur. Uude miror LXX TranslatPres in re trisii miliiim bclli venieniibus de terra procul a summilate
voluisse ]ionere visioncm; sed de boc alias. Nunc cosli.Dominus el vasa furoris ejus , ut disperdal om-
quod cepiniiis exsequamiir : Babylon fuit melropolis nem lerram. Mcdorum alque Persarnm describiuir
Chaldaenrurii,cujus rex Nabuchodonpsor r.uncii!-us- iiijpeitis : quod multis sectitn auxiliis congregalis,
que ad jEihiopiam gentibns superatis, inter crcteras Dpmi.iQpnrum exercituni prrcccdenle, ad vasiilalem
vastavit et Jndrcam , diuque obsessam Jerusalem yeiiianl Baliylpiiis , i_i dispeidanl oiii.nemlerram :
undecimc annp cepit regni Sedecbire : quem et ip- non quod loiinn mbem vaslaverint, scd emnem tcr-
sum capttnn duxit in Antiochiam, qiif* (uuc vppajia- ram It il.ylonis cl Chaldrenruni. Idipma esl enim
lur Reblatha, ibiqne cnram patre filiis inierfecfis, SiinclseScripiuraj, ut om.ncm(erram iljiiis significei
pculos Sedechire jussit auferfi, excrccatumque rnisit prnvinciaj, de qua sermc e'sl: qued quidam nen in-
ili. eaveam, etin fiiuni ferarum traxiiin Babylonem; telligenles, ad. omnium lerrarum siibversionem tra-
cpmpletc vaticinio Jeremire, quod cancbm: » In- £j hunl.
trabis in Babijlonetn,ei nonvidcbiseam (Jerem. xxxiv, (Vers. 6.) Viulate , qv.iaprope est dies Domini :
xxxix, LII). Ad coiisolationem crgo popnli Judaio- qurisivastilas a Domino veniet. Aposiropha fit ad po^
rum, Bahylonis ruina piredicitur , quod quonipdo puliiin GhaldseoriJtn, ut venluia mala fieiibus rcsor
Ninive metropolis AsRyriorum, quorum reges Phtil, neni : nec de ruina ambiganl civilaiis,'ciim Dpm.ir
el Tlieglatliplinlasar , el Snlmamisar, el Sennache- nns vaslalor adveniut.
rib, decem tribus ceperant, Chaldreo vaslante, sulh (Vcrs. 7, 8.) Propter lioc omnesmanus ctissolveitr
versa est: iia cliam brec , qurc conlra Deum supcr- tnr , et omnecor hoimnis tabescelel conteretur. Tor-
bieiit, Medoruni atque Persarum impclu subveila- siones et dolores tencbunl: quasiparlurtcns dolebuni :
itir. unusqnisquead proximumsuum s'upebit : faeies copi-
(Vers. 2.) Inmontem caliginosum elevatesignum , fiaw vull-iseoruiii. Ilncevposiiione non indigcl : sed
cxnltale vocem, levale rnanum. Monteni caliginosum, breviier iudicniur, qund tanlum nialoium pondus
sive lenebrosuin, quod Hebraice dicitnr _.Esrn__ iiiciiiiib.il,ui piignaloriiin Babylonis solvalurmamis,
(i"®tM),Babylonem propler supeibiam intellige. Isii ei cor pavoie langucscat, et in moipm p?r!urieii-
sunl montes tcncbrosi , Iristitiani. elcaligiiicm pry,- tium leininarum dolor Inrqueat visccra , ci iumsqiijs-
ferenies, de quibus Jcrcmias att : Date gloiium Do- 1) que nlloritis qurr-rat auîliuro, lurid.im fiiciem pnl-
mino Deo veslro, anlequam offcndantpedes veslri ad lore ciicuiiifcrcns : n.Jluralc est eniiij, ut immiiiBu-
moiiics lenebiosos (Jerem. xm, 16). Prrecipiturque libns [Al. in ingenlibus] malis alios sapere pius pu-
vcl Angelis, vel quibuslibel mnisiiis, ul jubcnle teinu-.
Deo, et exalfata nunliorum manu , veiiiura Babyloni (Vcrs. 9.) Ecre dies Domhiivenil ciudelis et indi-
captiriias prasdiceiur. gnaiionispleniis , elirce furotkquc , ad ponendamter-
(Vers. 5 , &.) Et ingrediantur porlas duces : ego tam in soliludiiiem, cl peccatorcsejvs conlercndos de
a lntrabis in Babijlonein.Nullus est apud Jeremiam ferm cl>isnmcavca trainlatum in Babulonein.Undc el
ycrsicuJus lnuc senientire cmlornm; êr| apinl Eze- Scripiura, cnm vidcatur esse rnntrariu; tameni)i j.fro-
cliicleni cap. xn, 15, li.cc dc Scdeclna dicia Ipmin- q-'e veiisshna at. Diclum ciiim eiat'cd Sedccliiam:
lur: Et additcam cumin P.alnjlonem,in terram Clial- El inirabis B.ib\l°-iiem. ei non \idcl)iscam.7titiniii(
dmornm; el ipsamnon videbtt,rbique mor\etur. Verum enim, quia di.clus esl Babijlcnnn: el non vitfii, qwa
audieudiis ip-.e iheroiiymiiS jii cip. XMIEzcclielis.: fueral excmcuUis.I4 liujiispunii didis sali> lifniel,
Leghrius, inquit, Sedecluam capium, ductitm esse in sensnni Jeremi.E, nun ipsissima veiiri Ilierciivmiiiii
Reblatlta, ibiqne inlcifecs filiis excmcatum,el instar reciliisse. MARTIA3.
1S-7 COMMENTARlORfJM IN ISAIAMPROPJIEf AM LlB. V. CAP. XIII. Y ISS
f-fc&<<<!filem diejiJvpeai, non inerilo sui,.« sed po- Agnalione Dei ei coelum tristesit ,-ei lerra rtipvealur,
ppji. N.qi]gst enim crudelis qiii crude-ies jugulat: eiementa quoque onlnia irairi Crealoris agnoscaiit.
sed guod crpdeJjs pglientibus esse videatur. Nam et . (Vers. ii. ) Et etit qutisi damula ftigiens, etguqsi
latffi suspensus paiibule, cfudelem judicem putai. ovis, etnon etU qiti coiigtegei. Biibyloiiium significat
SiiriplqHesolijudo et yastiias ierrrc Babyloniaj nun- et Clialdajuh) pppiilum, quod ita pavidus ad irrup-
tiatrir : et causayasilfatis expoiiitur \Ai. ponituf], tionem MedPrumPersaiuiiiqiie fugiat, quasi damula
qupd prpptfir accolas ejus hrec oiiinia fianl. et ovis ad rugiium leonis et ululalum lupi: nec ba-
(Yers, 10.) Quonia.n slellmcmli el splendor eartim bet defensoremaul principem, cujus sequalur impe-
rion expqndent lumen suum : obtenebratusest solin riurri.
gfiu suq, eiiuiim non splehdebil!__f__§ in lumhiesuo. : Onusquisqiiead populum suum convertetur, et sirj,-
Verbuin HebfaicunJ !>GHISILE,(lS'D3) LXXapuavx guli ad terrain suam fugient. Pbstquain capta fuerit
Iraijs.lijlerunt, Hebrrcus, quoego prrbcepiore usus BabylPn, et per pertas ejns Intrarit bbstilis exefci-
surn, Arciuttipi interpreiaius est. Nps :generaliter ttis, citiicia aUxilia et diversarum geiitium lUrnirje,
sequenles Syjnmachum, slellam [Al. stellas] diximus. qiiibus prius civitas defensabaiur, ad suas prpvincias
Est jjulgpi gensips, quod cum djes Dcmini crudejis, reverteiitur, ;'
advenprif, et furor ejus universa vastarit, pree tir B _ ( Vers. 1S.) Omnis-quiinventusfueril, occidclur :
mpris magnitudine ijiprtalibns .cunelatenebresCant, etpmriis qui supervenerit, cqdel in gladio. Qui iion
_elsgl ipse et luna agtiaque rutilantia SUUIIJ yidean- fiigerit, muefone ferieiuf : qiii vero aiit resistefe vo-
IIIF negare fiilgGj-en).Uride et ccelum saceo'induU Itierit, aut reverli, in tanlum capt;» nrlii non prpde-
tur, qfiQflseiljcgt tepebr?e gunela operiani, et pre- rii, ul ipse qubque sanguinem c fundat. ;
jrientilius inaljs , nilill iiliiid sentiaiil bomines , nisi ( Ver-s.li>, ) liifantes eorumaltidenlur:in oculiseq-
qupd piens jidere compellitY rurri :~diripientuf donius eorunt; et uxores eorum vio-
(Vers. \i.) Et v'_silgb,o svpet orbis mala , el conlra labunlur. H»e est qued David in spiritu prophetat:
hnjriqsiniqiiilqlent eomm.: ei quiescerefticiam supet? Fiiia Babyloriismiserd, beatus quitribiiet tibi retribu-
bitim hifidelium, ei.titrogqxiiiamfortimn liumiliabo. tiohe.mtuapi, quam retribuisli nObis.Beatusqui ienebll
Ex JIQQlopp eicxsuperjpre, jibi scriptum est, qued eiallidet parvulos tnos ad petram (Ps. cxxxix, 8).
pj._enebresc.iiSPIin ortu suo,elitina caligine cenU Tanta cril urbis vastitas et victorurri stevilia, ufhce
plealur, g'tstel.lpafiilgoreni retrabant, et lolius or- iniioxirc parcatiir ajtati, ut cunctre doriiorum diri-
yisitetuf, quidani putaiit non de Baby? pianiuF ppes, et in Gunspeetuinarilali uxofum viole-
bis ii_i__u_i_.__s
loriis fuipa-, sed de iijundi cpnsulumatinneprscdici : tiiivpudicitia.. '•.:"'.' ,'
cum ittique seeiin(Jum.vsuperibra.el erbis, qui He. C I (Vers'. 17.. ) Ecce ego suscilabosuper eos Medos,
jir-aice dicilur- THEBEL (bun), et Grrece oiy.ovaivri, qui atgentumnqn qtimrant,neque aurum velint. Aper -
Biibylnninlelligeiida -:sit,-Qhoypiva en|m lingua nesr liiiii est qti.od latcbat : qued nequaquani feries et
Ira hqbjlqiam SQijal.ef habifata proptef. ingenlein gigantes, Angeli iiiielligendi suiii et dremones, sed
populi muliitudinem Babylpn dicitur : ut ubi prius Medorum geris, quoruni priiiceps Darius primusBa-
fiiQfnt innuiperabilis ttirjja po.pulorum , ibi sil vas? byl()nioi'Uin deslruxit impefiuiij, bccisp Baltbasar
tiias et babilaiipiiestiarqm. nepple Nabiiciiodoiipsbr,qrii EvilinerodaCli[Al. Evil-
(Vers. 12.) Pretiosjor eril vir auro, et lioinornun- mafcdach] fllius fuit (Dan. v ). taiiiani anlem scri-
doobrho, Causa manifesta quare Detts visitet oly.ov- bit MednrumPersaruriiqiie sreviliam, rit ardpre san-
pivriv,id est, Babylenis mala: ul habitalpre deserta guiiiis eifundeiidi, aufiim argeniunjqiieceiiiemnarit,
redigatur jri soliludiiiem. Preiinsuni autem dicitur |_>J_5, el eblaias ppes prp lulo reputcnt.
pmne qupd rarum est; quomodp et supra jbxla His- f Yers. 18.) Sed sagiiiis pqrvulosinterficient,etlac-
tbriam, pre lioiiiinunirariia,te appreheridere legimus lerilibusuterinon misefebuntur,et supetfilios norijrai-
sepien) muliefes unum viriini, dicentes : Panem cei oculus eorum. Iiiterfieienliir parvuli, quorum,
nosirumcoinedemus,et veslimehtisnostris operieinur; vnlijera eruJit non nijriPi':)quam ccrpofa, el prseg-
iatilummqdo invoceititngmen titum supernos, el ay-\ D nantium riieri secabriiitur, elideiiiurque infantes, et
fet oppfobriiimnosirum (Isa. iv, I).Efin Siimuelis ad ubera pressps filios.crudelis victor occidet.
yohimine ePntiiietur : Ser,in.qMomhiierat.pr:etiqsusii} ( Vers. 19. ) Et eriiBubylonillrigioriosa in reghis,
diebits illis (Reg. 111,1), id est rarus. Npta quod indlyta hi. superbia Chaldmorum:sicul stibvertil Do-
in Hebraicp pro generali guio j?gA_. ("t^), pr.o pbrizo minus Sodomamei Gomorrliqin,:,noriliqJbUqbitur usque
oruiR (T31S), scriptuni est. infiimn, elnoh fundabUitiusque in qeiieralionemet
(Vers. 15.) Snper hoc calunitutbabo ; el mqvebitur ggrieroWoiiem.Aiidiviniiis.Medos. audivinius BaDylo-r
ierra delocosuo :pfopter hidijjhationem__.__?§Oomwiriejii, audiviniiis inclytani jn superliia CjialdrcprtinJ.
'exerciluum^.et pro.ptei:dienihmftit.qpsejus. VeJeo sen.sti Jiplumus intelligere qiipd fuii, el quierinn.is audire
accipe , quo supra destellis ,;et sole , el luna , et, quod nOn full. El hrcCdicimus, non qupd tropbip-.
oibe exppsuimus : vel vnspSolty.a;, o,uordab iridi- glcam inielligeniiani cbndei.iiiiemvs, sed qupd spiri-
-.*.'In;Vailc. verhrised non addunlur. libihoc: ideni capu,t, .et yersi.Culunjdcnubexponi.-
b Valic.*Chsle, yetus ;jopi./i
Dftisii iiissVC/iyi/e.:.'m.aljet. "'-<=Idem Valic, sqrijgidkeriiVVeormrr .
ipse legere Clisile, antXyte. Vide infra Hier.iibYviV_.'
459 S. EUSEBIIjIIERONYMI IGOV
tualis interpretalio sequi debeat ordinem hislorise'.: A A de Israel,el requiescereeos faciel super humumsuam.
qnPdplerique ignorantes,iympIiatico in Scfipttiris De liocSophonias plenius ]ot_]mlur:_Lauda,filiaSion;
vaganiur errore. Usque ih prresentemergo diem pro- jubila, Israel; imtareet exsulla in orhni corde,filia Je-:
phetia Babylonis explettir : et sicuf subvertil Deus ntsalem : quia abstulil Dominus juclicium luurri :
Sodomam et Gomorrham : sic e.t ista subyersa non aveiiit iiiiinicostuos (Soph. iii, 14, I5).Siguificat au-
habiiabitur in aetefiium. ;Pro illa enim Seletteiam et (em temptis qub Cyrus rex.Persaruiii captiyum pb-
Ctesiphontem urbes Persarum inclytas fecerunt. pulum Jerusalem redire permisit.Lege Esdrre librum
(Vers. 20-22.) Nec porietibi teritotiaArabs;iiec pa- (I Esdt. i), Aggreum (Aggmil) et Zachafiam (Zach.
stores requiescentibi : sed erunlibi beslim, replebun- i), quando sub Zorpbabel, et Jesu saccrdcte magnb,
tur domus eorum draconibus, et habilabutitibi stru- et Esdfa, et Neemia, altare, Templuni, murique'
thiones, el pilosi sallaburiiibi. Et respondebtintululm urbis exstructi sunt.
in mdibusejus; et Sirenm hi delubris voluplalis. Iii (Vers. 2.) Adjungetur qdvenq tid eos , et adlimre-
tantum Babylon vasiata eritatque deserla , ut ne ad bitdomid Jacob, et tenebunteos populi ,el adducent
pascua quidem armenlorum et pecorum uijlis sit, eosin locumstium , et possidebileos dotnuSIsrael su-
Noli enim lendet ibi Arabs Saracenusque lenioria, pet lerram Dominiin servosel ancillas : el eruiit ca-
nec paslores post vestigia gregum fessi labore quie- B I pienles eos qui se ceperant,et subjicient cxdcidressuos.
scent: sed inier parielinas etarigustiasvelerum rui- Multosde diversis genlibus eum pppulu Judaiorum
narum habitabunt siiM(Dî'): quod soli LXX beslias Jeresplymam venisse Cenjiciriius, credentes Decls-
traiisfulerunt : alii ipso riomine quod apud Hebraeos rael, et errcruffi idela relinqueiites. Qued aulemre-
seriptum est, volentesgeneradsemonuminlelligi vel ducii-sint ad litteras regis, et acCeperintmunera et
phaiitasmata. El replebuntur, inquit, domits, ut nos impensas Templi, iiulla dubitaiio est. In boc soluni
diximus, draConibiis: ut Aquila transtulit, typhoni- l^S arclari videtur intelligentia , qnomodo posse-
bus;, ,ut Symmacbus " OHIM(DTIK),ipsum verbtim derit Israel in terra Domini viclOres quondam snos,
Iiebraicum exprimens : LXX vero et Thecdptio cla- et subjecerint exaclores, servosque eos habueriiit
mores, velsonitus interpretati snnt. Quodqueseqiii- et ancillas. Nisi forie synecdochicSs totum intelliga-
tur : Pilosisaltcibuniibi, vel';incuboi]es, vel salyros, mus ex parte : quod lanla; posiea felicilalis fuerint,
175 velsilvestresqupsdani hpffiines, quosLrionnuIli ut de diversis quoque per circuiium genlibus sibi
Fatuos b ficarios vpcant, aut dajnicnum genera in- servorum el aricillarum familias compararint. Potest
lelliguilt. Pro ululis qupque omnes ipsum -verbum et in Assueri temporibus intelligi (Esth. IX; Judith.
Hebiaicum c IIM (D»K), soli LXX otiocehtauros : xm), quando bcciso lloloferne hostilis ab Israel est
transtulerunt. Sirenre autenj»-THENNiMl(D'an) vecan- G( crcsus exercitiis. Quod hrereo litierre , et in more
tur, quas nes aut dgenipnes, aut menstra qusedam, serpentis terrani cpmedc , ture ^st vplunialis , qui
vel certe draepnes magnps d inierpretabimur , qtiii Iiisipricam larttum interpretaiionem audire vpluisli,
cristaii sunt et vclantcs.Per qureOmnia vastitatis eti (Vers. 3.) Et eril in die itla curnrequienidederit tibi
soliiudinis signa monstraniur : quod tanta sit depo- Dominusa labore luo , et a concussionetua, el a ser-
pulatio nrbis quondam potenlissimre , ut prse multi- vilule tua duraquia (Ai. qudm) anie servivisti: surries
tudine dremoniim ac besliarum nu|Ius ineam audeatt parabolam islam conlra tegerri Babylonis, et dices;
pastofum, id est, deserii appetitor intrare. Didici-- Sermo dirigitur ad Israelem , quod ppstquam re-
mus a quodam fralre Elamita, qui de illis finibuss versiis fucril. Jerufalem , ei .iugum servitutis excus-
egrediens, riunc Jerosoiymis vitam exigit mbiia-- seril, recordeiiir ppieiilire qiioiidaii)Nabucbpdpnp-
chorum, verialioijes regias esse in Babylone , ett spr , et culminis Babylcnii, miserabilique eumvnce
omnis generis bestias murorum ejus e tanlum am- deploret : quia ad lantam venerit calamilaten), tit-.
bitu coerceri. hostibus quoque suis digtnis misefatipne videatur.
(Cap. XIV. — Vers. 1.) Properesl ut veniat lemptis s (Vers. 4-7.) Quomodocessavitexactot: requievit
ejiis :etdies ejtis non eiotigabunlut.Instare dicit lem---. tribulum? Conirivit Dominusbaciilumhnpiorum, vir-
pus qiip ab hoslibus capienda slt. Pest captivitaternJ D gam dominanliumcmdentempopulos in iiidicjnatione:
qnippe Jerusalem, nnnmultum lempus in medio,ei t plaga insanabili subjicientemin furore cjentes,perse-
• ,
a Medis Persisque vaslata est quentenicrudeliiericonquievit eisiluil : omnis terra
Misetebitut enim DominusJacob , et eligel adliucc gavisa est et exsultavit. Vex isia plangentis et mise-;
a Grsecisiitteris, &yjip.. — Vide qtiaead Vitam S. Pauli primi eremitreob-
h Fatuos ficarios, ei"c. Ediii iibri 'legnrit Faunos servamiis lom n, pag. 7, npt.
ficarios.;sed emnes ijjss.nostri codices Fqtuos fica- « Vaiic. aspirat Hibim. Ex qtic mpx Thennim,
rios retinenl. Eauni auteniet Falui eadem sunt moh- juxta Veterum scribehdi liioremTestilup , prp Thaiir
slra, sive silveslies Iiomines, qui agrornm- et sil- nim Mariianaji. Drusii supra laudaius mss. Themeni.
variiin puiaii sunt dii.,Fauui apud LaiinOs, ii smit, d Minns recte antea erat intetpreiaii.suitins.
e Legimns iantum prn qup antea erat tamen. In
quiapud Grrecos o-arvpoc,filii Saturni.! Vide Plin.
lib. xii, cnp. 1. Fanni a fandp fuerunt dicli, quia.in eam rem lu videris ucsiriitem Plinium , lib. -vi,
siivesiribus locis traditum est soliios fari. Incubi cap. 26; Slrahouem qunque, lib. xvi, p. 758; deni-
quoque dieti sunt Fauni et Saiyri, ab ineundo pas- que et Pausaniam , in Arciidicis. Paria his habet
sini cum omnibus animalibus. Consuie Varroiiem Hiernnymus noster . infra | atl Subsequieapilis ver*
I!I). vi do Lingtia Latiria. MwiTiAfc elculum 8Si -_ r .
m COMMENTARIORUM )N ISAIAMPROPHETAMLIB. V, CAP. XIV. r 162
raniis est Israelis, quomodo Dpminus qupndari) vic- Astiiri terram gentium vulrieratcr, quiper siiperbiam
tofque terrarum, et lribi.lisVcn.ncla dcpppulans,- loquebaris: Tantam potenliam coiisecutus i>"um,'l7S
eontrilus sit et fedaclus in riihil. Ille, inqtiam, qui Htcoeluin jriihi restetet sidera utsub pedibus nieis
fuil baculus impiorum , qui sceplrum et virga rega- superna debeanf subjacere. Quamquani JudasiCoellini
lis omnes furibunde perculiens, cujus plaga non et astra Dei se veliril iritelligi, ex eb quud sequitur :
paterat sustineri, qui fugieliies qucque crudeliler Sedeboinmonte lestameiiti,id est,in Templo, ubi Dei
persequebalur : quomedp conquievit et liumiliatus jtira sunt condita, etin laleribusAquUonis_id esi, in
est, et ad ruinani ejus omriis lerra consiluil, vo- Jerusalem. Scriptura est enim : MoittesSion latera
cem lanlum [A/. lamenj hetiiiaj geslientis emit- Aquilonis(Ps. XLVII,5). Nec $uffecerat superbire ejus
tens? desiderare cbelestia; rtisl ad tantani prbriipisselin-
(Vers. 8.) Abieies quoque Imiaim sunt super te et saniam, ulDei sibi similitudiiiem viridicaret.
cedti Libani: Ex quo dormisti, nqn asCehdilqui succi- ; (Vers.18.) yerumtameh ad infermiin delraheris in
dat rios. Per abietes cl eedros Libaiii principes gen- profuhdum laci. Qui per superbiani dixerat: Iii cm-
lium intellige ,qui NabuchOdonosorpercuiiente suc- lum ascendani, ero similisAltissimo,ricn splum ad in-
cisi sunt, qui etipsi in vocem Jtetiiireprorunipenies fernum, sedad infernuni ultimum detrahittir. Hbc
dicuul: Ex qrio ad inferna 177 deductus es, nullus g enim significat laei prqfuridilas, pro qiio iu Evan-
alius potuit inveiiifi, qui magnes patentesque suc- gelio tCnebfas exteriofes Iegimus, ubi est flelus ct
cideret.j. - _" stridor deiifiuni (Lac. xiii, 28).
(Vers. 9.) Itiferrius subler le conturbtittisest, in oc- (Vers. 16,17.) Qui ie viderint, ad te inclinoburitur,
cursum advenlus tui snscitavil tibi gigantes : omnes lequeprospkienl(subatitl\iii.r dicente?) : Numqttidiste
ptincipes tetrm surfexetunl de soliis suis : cuncti prin- esl virquicontufbavitterram, qui concussitregna,quipo-
cipes iialionum universifespoiidebuni, et diceiit tibi. suiiorbem desertum, eturbes ejus destruxit ;_vinclis
Hrec emphaiicSs legepda sunt et scenre roodo ; non ejus non aperuil carcctem?-Et hsec vox jrisultaniiuni
quod factasint, sed qtiod fieri potuerint: nisi forle est atque mirantium, quomodo vaslalor omnium et
animas" regum quos interfeceral, insultautes regi ipse vaslalus sit. Quod autem ail:firictis ejus nori
Babylonin pccurrisse cfedimus. Selatium enim ma- aperuit carcerem ? magnittido crudeiilalis et iffipie-
lorum est, cum inimicos viderint eadem suslinere: tatis exprimifur, ut etiam vinclos teneret in carCere :
(Vers. 10, 11.) El lu vulnetatus essicutiios, noslri et non sufficeient miseris c.aienai,-.--nisi'ilI6s et tene-
similis effectuses: delracta estadinferos superbiatua: brarunl hofror includeret.
coiicidit\k\. concidetur\cadqver luum, subier lesler- (Vers. 18, 19.) Omhesreges geniimri,universi dar-
netur linea, el operimeniuiniuuriiefunt vetmes.Sermo Q niierunt in gloria, vir indomo stia.Tu auleiii projeclus
poteniium et priricipuin teirre, ques supra cedros es de'sepulcro luo quasi stirps inutilis, poUutus et ob-
et abietes appellarat, ad regem Babylonium dirigitur volutus cum his qui inierfecti sunt gladio, et descende-
in inferis constitulum. Jam non dolemusnOs fuisse runt ad fundameriialaci; quasi cadaver putridum non
suecisbs, cum et tu eadeiri sec.uri cprrueris. Omnis habebis consoriiriin,rieque cum eis in sepullura. Nar-
poteritia tua, et ih ccelum elevata superbia, ad terrant Hebfrei hujusmodi fabulam: a Evilmarodaeli
ram detfacta est.Ergone et luunieadaver tjneam sus- qui, patre suoNabucliodonosor viveiile per septerii
tentabtf, et scatentium operiet vermiuin multiiudo? aniJps inte.r bestias, ante regnavei'at, pcslquam ille
Senties pef mortem hominis vilitaiem, qu| Dei in te reslilutus infegno est, usque ad niorteiii patris cuiii
potentiairi prajferebas. Joachim rege Judre in yiriculis fuit: quo liiorltio,
(Vers. I2-I-4.) Quomodo cecidisti de ccelo,lucifer, cum rursus in regntim succederet, et nbn suscipere-
quiniane oriebaris: cortuisli iri letram quivulnerabtis tur a principibus, qui nieiuebant iie viveiet qjuidi-
gentes : qui dicebasin Cotdeitio : In cmlumdscendam, cebatur exsfinctus; ut fldem palris morLui faceret,
stiper sidera Dei exaltabo soliuin meuni , sedeboin aperuit sepulcrum, et cadaver ejus rincoet funibus
moriteteslamenliin laleribuSAquilonis; ascendamsu- traxil. 179 Et est sensus : Sepultis oronibus qui a
per allitudinem nubium, ero similisAllissimo.Pro eo j) te interfecti sunt, tu solus insepultus jacebis. Alii
quod nos interpretati sumris bb facilitatem inlelli- veroiocumistum sic irilerprelanlur : Oniiies anima)
gentir» •.Quomodacecidisti decmlo, lucifer, qui marte apud inferos aliquam requiem accipienf, fu solus in
oriebaris,ia Hebraico, utverbum exprimamusad ver- exlremas tenebras rCligaberis. Omriium eiiim ope-
bum, legitur : Quomodocecidisli de cmlo,ulula fili rieris saiigtiirie, et universorum te cruor. premet
di/KCMft.Significatur autem aliis verbis lucifer; et di- velut obvolutiim sanierobrtupfum. Symmacbus liujic
cilUrei quod flere debeat etiiigere, qui quondam sic ibctim sic transtulil •.Eiiarii cum his qui occiditnttir
fuerit gloriosus, ut fulgori luoiferi. conjparatus sit. in bello,non mereberis habere consottium sepulturm.
Sicut,inquit,lucifer discutiens lenebfas, ardens et Prc ebauiem quOd nps diximus, quasi siirpsinuiilis,
rUiilUsillucescit;sic et luus pfbgressus in pepuloset el in HeBrseplegitur:CHANESBRKETiiAB (:J_JTUISii);
publicum claro sideri similis Videbalur ; sed cecidi- i
Aquila inlerpretatus' est, quasi sanies polluia. NE-
a Atque illa quidem ad ejus gentisingenium mi- rodachuiii collegam fuisse imperii.
rabilibus comminiscendis-nalum. Verosimilius enim b VaiAC,,quaSi saniis
jpo/te/fl.Vid.irifra Hierori.in
est, Nabuchcdonosore infegnum restituto, Evilme- boc idem caput rursumidissereriterri libro seqrieiiti.
iCS S. EUSEBII IHERQNVMi lU
SE.R.(ISJ) auiem pro.p'ri.e._vi'rguluim. Arum;etscopabo eam in sCopd lerehs;dicit-Domhiits
appellatur, quod _,
ad radices arberum uascitur. et quasi iiiulileab agri- exercituum. Babylonem fuisse pclentissiniahjj et iii
coiis ampulalur : pcssumus id ipsum saniem tabem- campesfrlbus prir quadrum sitani, ab angiilo UsquC
que inlelligere. Simulque disciinus quod infenius ad angulum in.iiri,-'> sedecim milliatenuisse passtium,
sub ierra sit, dicente Scriplura : Usque ad fimda- id esij siinul per circuilum sexaginta quatuofj c re-
menta iaci. Y fgrt HeredoluSjClmrilti alii qriiGrarcosiiistoriascbri-
(Vers. 2D.).T«enimterramluam disperdidisti,tu por scripseruili. Arx autemj.id esi,GapiteIium illius ur-
•puiumtuumoccidisiiMwsXs.LXX lnteipietesquidixe- bis, est lurris qure cedificatapbst diluvium, iri d alli-
runt: Quia lerram rneamperdidisti, et popiilummeum tudine, qualuor <roill'ia;dicitur teriere passuum,
dccidisii, quid dicant, riulla dubiiaiio esl. Terrarn pauiatimde latoinangusiias coarctala, ut p.oii.d(is'im-
eiiimJudajam, et populum ejus IsraeJ Nabiichodono- minens facilius a laiioiibus sustenteiur.' Describnnt
'
sor iiiterieeit et perdidit. Xtixta Hebfaicum difficilis ibi lempla marmorea, aureas statuas, plateas lapidi-
intelleetus est, quomodo lerrain suam perdiderit,.et bus aurpque fulgentes, et liiulta alia qure' peiie vi-
popului.ii'suuin occiderii: nisi forlehcc seusuaccir deantur iiicrcdibilia. Hoc tolrini narravihius, ut ps-
pieiidum est, eos, ques iibi Deus in cprreptioncm de- lendercijius quod ad iram Dbi oiuijis poteiitia^pulvis
derat, tu penilus perdidisli. Vel alitcr : anliquum _8 ; sil, et fnvillaj et cineri coinparetur. Si lieeret intro-
Assyriorum regnum, le mullum superbiente et elc- ire barbaras naliones. et videre lanlre urbis extreiria
yaiite coiitraDeuni ceryicem luanj. pmninq destru- vesligia, videremus possessionem hericii, et paludes
cfum est. Si enim te egisses liuiniliter, el scisses aquarunj, et vere cpiijpleium esse ..qifod iiunclsaiae
ipensurnm iuam, Assyrius el Babyipriiushucusque vpcibus canilur : Scopabo eqm in scopatefens; exce-
regnaret. S.ive ho.cmodo : tam crudelis fuisti i'nex- ptis enim murisceeiilibus,qui pr(iplerebestias ccn-.
fcinos, ut efiam subjecips libi populps furibundus Cludendas ppst JgJ annos pluririjos insWurantuf_
bpprimeres. . Omneiii niedio spatitim solitudo'-',csl.:-..
(Vers. 2i-.)-JVoBvocabiturin mlernumsemeiipessi- (Vers. %&,25.) Juravit Dominus exercitmiin, di-
inorunl. Ptmparctle fitiqs ejus occisioni in huquitqte cens:Si iion ut putavi, iia erit, el quonwdo inettle
pairum suorumtnon consurgent,nec hqiteditqbunlter- Itaclavi, siceveniel iticonleratiiAs.syt.iuinhite.ffariied,
Yam, neqite hnplebunl facies orbis civilalum. Qinnes ei-in monlibus meis cqitculceiiteum: et aiiferetuf ab
bistorire cbiiseiiliuiil, quod occiso Balihasar nep.ote eis jugum ejus, et onusiltius ab humetOeorti.n lolleiur.
Nabucbodonosor, et succedente Dario in regnuro Reveriilur ad prresentia , lioe est. ad SeiiiiachCrib
Clialdaaorum, |,g0 iiullus de Nabuehodonpsor dejii- regem Assyricruin, qui Samariain Judrcamque"vasta^
ceps siirpe regnarit, llpc ergo Scriplura..prrc.dicil.,G < vil,etexcej)ta Jeft!salem,delevilper circuituriiomnia;
qiibd 111laritam Babylon veniei vastitalem, ul etiam et Ipnge post fuluris vicina coiisocial, ut imminens
de seiriirie regio nullus rciiiaiieat,sed propterimpie- auferatur melus: quia dicere potefani aiidierites:
taterii pairisomnis soboles deleatur. JPrc ep autera Nos pricseiuein perpatimur obsidiorieui. isteniullis
ijubd nbs in ultinia parte senleniiEe iraristulimus, iie- post sajetilis venttlra promitlit. Est igilur br-do pro-
qrieiniplebuni facies orbis civiiaiuiri, in Hebi'3J0scrir plietire , qnanjquam post annos pluriijios Babylon
pturiJ esl'nrocivitatibus,.'ABiM(p''lS),.qiio.dnos (rahs- destruenda sit, et omne penitus slirpis Assyriorum
ferre pOssurnus ei a.rf.«grs;ari<.s;ul.siiseilsus : nullus et Clialdrere fenjinai-iuin disperdendutti: -laiiieri ut
ex semine tuo qui cupiat reparare regnum, adverr nbn tiijjeatis vicinatn; captiviiatem , jurat poininus
sarius suscitabitur. Secundum Sepiuagiiitaliiierpre-. (cui eliam non juranticredendumest) quodsuarcstU
tes, qui dixerunt : Semeh pessimum, para filios luos matio non fallatur , et quod menfe cbnceperit, inri-
iriierfeclioniproplcr peccata palris lui_ quem sensum lum non fiat. Hoc,autein huriiano loijtiilur affcctiij
I]abeat,scirenon valeo. quod scilicel hon, fallaluf qui falli non pptesl-.:-Gbny
(Vers. 22, 25.) Eteotisurgam super eos, dicUDo- teram, inquit, Assyriumin terra mea,, et in moiitibus
ntinus exerciiuum: et perdain Babylqnisriomeh,etre- meis cGnculcaboeUin.Una Cnimnocte centurii ocfo-
iiquias, et germen,elprogeniem, dicil DoritinuSiEt po- P } ginla, quinque millia; exereitus Assyriorum Angelp
riarn eahi in possessionernjiericii,,ei iu pdiudes aqua- vastaiuedeleta suiit (iVReg, xix). Etauferetur abhis
, « Deerat juxia, qucd supplemiis e:iiiss. "* Cbiilra cbd. Pafatih. ntifl iii dlliiildiiie, S6;dhi
h Legit Victor,, qnindechn, tot enim reddUrit in ldliltidhte_et linh cjuaiuot iilillla, sed tria liihtuhisefI--
circuiiu per ictiimsexaginia millia, sive quadriiigeiila bit. Aiictor libri Lbcprum ex Actis,;qui totanj lianc
bcKiginta slafjia. periedum describit, additum in'/at.ifu.c|ine,.ajiiqitilu-
c Refert Heiodotus.. Huiic locurii...biiinihodepra- ditle, peiiiliis bmittit. Alii de ipsa aitltildihe iiiiiiiirie
yatiini reperio in ediiionibiis Erasmi et Hiiriani, qui sibi cPiistaliteiri addiicuntlIierohyriiuri)e'xEiisbtiiaii6
noii cxeiiipliiria Hierpnyiiii, sed Gi'ajGaverba Ilero- Cbronico, ubi altiludineni quiriqtiiesmiile cehlumse-
dbii, ac prppiias coiii.ecturas secuti.sunt. Nos fldei piuqginiqquqluor ienete passuumnarret. Sed neqiieex
ross. codictim: adbiereiiics, vcrimi lec.tioiiejiiaiqrie Herbdolo iil Clio, ubi cratriov rb jj.Hy.ogy.airasvpyc, .
ilierpijyiijianam resiiniiintis": quse ûidem geiiuiiia siadii crassitudineiiiac/teii(ttrfttlBiniacit,nei_riee:xi)ib-
repeiitur, cuni sedecim millia passuuni: ab ajjguiO: doro, aut Slrabpiie';qrii iriler se dissentiunt,: reive-
lisquCad ahgblum muri, simul per circuitum urbis ritas censtabit.
e Re.coie qtire superius ad prajCedeiJfis: t&p»vers.
in teiragonp posila) efficiant sexaginta ejuatuor riiil-
Iia passuum, Babylon veiipex Herodeto lib. i. n; 178, ultimum aijnotata sunl.
Veratielfugorios; louo-tjc«ypKywvou,SliuriAK.
'
m .':. . CGMMENTARIORUMMISAIAMPROPJIETAMLIB. V. CAP. XIV. 166
qui cbsidebantur in Jerusalem, jugum ejus, et grave,:_i A. njprte conliitus. qivod coluber inlerfectiis. Pf.o IIGC
iiiipefium quod omnibus imriiiiiebat, el ppridus quo enJriJ:lioceiiiiprîiascetur Ezechias reguj.us, qu.em
premebantur ,"in ipsuni pol|us retrudetuivFugiente (jrseci vocant basiliscuu), qiii le suo aspectu iilierii-
enim Assyriorum regein lerrani suam , jiber cum ciatjelspiriiuoris occidal. Quompdpeiiimmilla ayis
pppuli reliquijs egressus est Ezechias, ; rcguii as.pectuiii pefesl iltesa ifansire: sed qiianivis
(Vers. 26 , 27.) Hoc consiliuinquod cogitqvisuper procul fuerit, ejus ore sorbelur: ___@3ita et Lua
pmnemtertain,el hmcesimanus exlenia super icniversas cpnspeclu regis Eiecliiaj...tp.ljisperibis. El pulcbre
gcntes:Dominusenhn exerciluumdecrevit,etquispqierit seryayii metaphorani: quia enini sefperitem ct regu-
irifirtnate? Et rnanus ejus exienta , elqui averieleqm ? lum noiuinarai, qie ejus et spii'itu dicit vblucres de-
IIoc Ipco quidaui arbiirantur generaleih esse contra Vbfari. Qupdauieti) nullus reguui Juda sie perciisserit
omnem orbem propheliam, et qiiod vasiilas Baby- VPbilisiIiiiro,qtieuiqdp eps depepujatus est Ezecliias,
lonis et Assyrirfi civila.is lypus sit consuriiijjatipnis a.udlRegum librum: Ipsepercussio Philislhiimusque-
mundi. Quibusnequaijuam contradicimiis, "du.niscia- adGampi, et usqueadiermmos ejus : q tutre cuslodum
mus, hjc oinnem terrari) Assyriorum proprie signili- usquead ut.b.ts munitas (IV.Reg, xvni jV8), Prp ep
cari, ef uuiyersas genles socias regis Assyrii derapn- auteni quod IIPStransliiliiJius absqibens potucrem, et
sfratas, Qu.dquid autcm a Doniino decretum est, -__} J iii Hebfjeo scripluin est SAriAni HPPUETH(rSJTSp^Tii?),
nu]l|us viriute probibetur. Et exicnlan. .nianuni. interpretari pplesi', serpens voiaus: utsil sensusr ile
ejiis , et ad perc.utiendum paralam , neiiio poterit radice cpjubri nascetur reguhis, etfruclus Illius, id
cpercere, '-.-'.-.'"" est, rcgiili serpens volans:, ul.dracqnein VGlniiieni
18_2.(Vers. W8.}Artnoqriomorlurise^ rex Aciitiz, iiitelligiis, ; - '.-'•
Jactuin est onris isltid. Qualuor reges Judrere tilulo (Vers. SO.)Eipascentur primogenili pqupetum, el
Propbetre legimus Cssepiaepositosj Ozianj,Jpailiam, pguperes fiducialiier requiescent.Cum te percusserit
Acljaz,et Ezeciiiaiii, singulos sibi crdine el sobole legplus, et dracq volans tuos terminos :devasiavcrif,
succedentes,quorum Oziam mprtuum supra leginius, . riequaquamiusidiabeiis Judtc,ci pauperculuiii popu-
refereiite lsaia : Anrioquo motluus esttep Oxias, vidi lum meum tua fraude lerrebis; sed pressus prbpfiis
Dominumsedentemsuper sotiumexcelsumet elevaluin. . aiigusiiis , flebis calaiiiitaiciu luani. Qumilesauicm
Ex qup iiiteillgimus eLYisibijem sedentis-Domiiii,.ct et paupergs, qui non in diyitiis etiii poteritia, sed iii
ea qure prrecipiuiilur Propbeire, usque ad ;eum le- roep no.minecpnfidebant, secura pace rcquicscejit,
cuin ubi scripiuiri eit (Gap.Vi): Sicut' tetebhtihus et et nullius b.GStisiin.peiumformidabuiii. .,
sicui quercusqumexpandii iainos suos:semensancluih Eiliiterife faciqmm fapte radicem luam, et reliquias
erit germen ejus, sub Joatliam rege prepbetaluii) {C liias.interficiqtn. TotuiiJ per liguras, Jpqiiitui'. Esl
V(lbid,, yn). tertius succeditAcbaz filiusJuatlirimfilii a!iteu.:$erisus, qiiod, jippuJp Dei ildueiaijter requie-
Ozircregis juda, suL qu.!.asceudil.Rasiii rex Syrirc, scente, siccetur radix PJiilisihiini, ,ei criines reliquirc
et Pbacee fiiius Roinelir», fex Israel, iii Jerusalem coiisunjeniur. . , .
ad pra.iiandum conlraeam, et reliqua quaeScriplura (Vers. .51.) Ulula potta , f1clgma civilas; ptostrata
commemoriil.Igilur siib Achazusque ad pisesenlem est PhUisthmaoninis-:.ttb qqttilqneenim fumtis veniei,
ipcuiiii quem nunc exponerenitimrir, oiiinia qutfiin ei iiqit pst qtii effugiat agmeit ejus,.ôvimi \'{)ea\,pfo
medio posita suni, vaticinata cogi.oscinJbs : quo bis quiinporta sunl, etciyiiatem prp Mbitatoribus
morluo quartus , id est, ultimus suceedit Ezecbias, civilatis, Sennoneui qupqiie dirigil ad urbes Pajresii-
sub qup:omnis usque ad finem texilur liber, nerum qupjdejulare debcarit^ et lugere veniente Sen-
(Vers.29.) Ne lcelerisPhilisihceqomnislu.,quoniam iiaclierib, et lerreiil|s modp cuncla yastonte. Sub
commiriutaest virga percussoris lui: tle radice enim rege cnini Ezcchia venit Assyrius, et iilter escleras
colubriegfedieturregulus,et semenejtisabsorbensvolu- natipnes vasiayil Pliilislhrepsi Ad .quos-.ioquifurJe-
Ctem.Naturale est quod dicimus: mprtup rege adver- femias: Ecce gqum .ascendent ab aquiloiie, el erunt
sarunl gcntium , semper lajtanlur iniinici, ex rebus quasi tbrrens inundaits: ei operient terram el pleniiu-
novis bella civilia et seditioues ac regnandiimperi- D 5 dhieniejus,utbem<elhabitaioresillms (J«.i'em.xi.yii.,2).
tiaiu pra^stolantes, Mortuo igiiur Acbaz peccaiore , Ab aqriilorieenim vbnil Ass.yrius, ef de ejus ardoie
qui ambuiaverat in viis regum Israel, et cognatiorie egredienles, jNiiiiyem.etnationescseleriis J._§/|,sub-
cis fuerat cpptilaius , Iiitelligimiis PjiiIisilii|os e vi-
jugaiitesi Eb teiripofe ijuo Jiaebcaiiebaiwur, frinius
einofuisse Itetaios,etIiisultasse Lraeli, qnbii maturo
ascendebatiri excelsiirii, iil esl, runiofin poprilos
rege perdilb,Ezecbi»jUTCriisiibjacerent. Philistlircps
vagabatur per ordinem curiciarum genliiiBj,P.hoeijjces
auieiii, ut supra dixiriius, Pala.sliribs significrii,qucs
' et .Patsesiiilosesse vaslandos-.
aiienigenas VuJgaiascribit editior.curti hocnon unius qiipque
genliSjSed oiiiriiliiiiextefiiaftim geriiiUnivbcaiiiilum (Vers. 52.) Quidh respondebit iwptikVg^lif? qjiia
sii,-Ne'jijiiquil, lrcieris, p Pliiiisibreri,iie jjijsullesipe- Dbiiiihiisfuhdqvit Sion,eiiii ipsa sp'et&bririi pauperes
pulb njep, qued pcfcussoris LjiiAcbaz virgaiioiifracta poputi. ejus.. Quia dixefal, 'Nulliis est wfi ,.effiigiat
"Sil; qttpd bacultis qui te ferir-esolilhs erat,:vitleatur agiricn fejtiSjvidebalur in generaii senteiiiia eliani
. a Verba clama civitas iri Yatic. nori sunt; i>Yatlc. ciijii Vrilgaia, respbndebilur, ,
itil S. EUSEBII 1HER0NY.MI *G8
n Judns csse eomprebensus. Si; inquit, quresierint j____ invectionis prmcipium, ut vaslarelurin fenebris; qtii
Angeli gentis Assyrire , quarc solus Judiis cvascrit, de inceslu patris noctc conceptus est. Nisi forle
resporidete eis; quia Dominus fundaverit Sicn; et nocleiii pro niagnitudiiie h tcrroris accipimus : el
ipse bumilem pppulum stia virtute prolexerit: Pro credendum ; quia sibi confidebat in muris ; insidiis
Angelis(M&6D)LXX transtulerunl rcges(.'•SJD),unitis eam,et cuniculis ftiisse superatam. Audivi quemdam
ALEmlitteraj errbre decepti. Areapoliiem , sed et omnis civilas testis est, molu-
(Cap. XV.—Yers. 1.) Onits Moab: quia nocle va- terrrc magno iu mea infaiitia , c (itiando totius orbis
siata est Ar , Jlfoafi conticuit: qttia noctc vaslalus est litlus transgressa suul mai'ia,eadem nocle muros ur-
murus, Moab conlicuit. Dc oncrc, el pondere semcl bis islius corruisse.
dixisse sufficiat. Hoc tauium breviter admonco,quod (Vcrs. 2.) Ascendit domus, el Dibon ad excelsa in
onus scmpcr tristia conseqiiantur. Visicnem autem planctumsuper Nabo, et super MedabciMoabululabit.
vel stalim Ircia, vel in fine Irota pest tristia. Moab Ne molestum libi sit quod pcr bistoriaj viam gradior,
provincia est Arabum , in qua fuil Balac filius Beor ut eiiini hoc faCerem, ipse voluisli. Subauditur au-
(Nuiri. xxn),'qui conduxiLbarioluniBalaam de Meso- tem, donius regia, et urbs Dibon ad idola quas in
pelamia , ut maiediceret Isracl, ubi et inflialus esl editis pcsila sunt ascendil : super Nabo, el super
populus Beelpbegor (Ibid., xxv). IIujus meircpolis B 1 Medaba, nebiles d civilatcs, uluJabil universa pro-
civilas AU(IV), qurc hodie ex Ilebrreo ct Graico ser- vincia. In Nabo enim eral Cliamcs idplum ccnsecra-
mone composita Areopolisnuncupaliir; non ut pleri- tum, quod alio nomine appellatur Beelpliegor.
que existimant quod apsog, id est, Marlis civiias sit. In cunctiscapilibus ejus calvilium, omnis barbu rct-
Interpretalur aulem Ar et avriSc/.oc, id est adversarius. delur. Apud antiquos barbre capitisque rasura lucius
Quanlre aulem fuerit potentirje, Jeremias lesiaiur indicium fuit. Per liiec ergo magnitudo moerorisos-
(Jerem. XLVHI , 2, 7 etseqq.), diccns: Non esl nltra tcudilur, Jercmia conlra Moab eadeni conclamanle :
exsultalio in Moab. Et iterum : Habuisli fiduciam in Omne caput calvilium, el omnis barba radelur, et hl
mutiitionibus tuis , et in ihesauris ttiis. Eliterum: cunctis manibus colligatio, et super omne dorsum cili-
Fertilis fuit Moab ab adolescentia sua , et requievit in cium (Jerem. XLVIII,57).
fmcibits suis ,.nec transfusus est de vase.ht vas , et (Yers. 5.) In triviis ejus accincli sunt sacco; super
in Irnnsmigrationem non abiit, et idcirco perrnansil tecta ejus, el in plaieis ejus omitis ululattis descendet
qustns ejus in eo , el odor ejus 11011 est immulatus. Et in fleium. Non erunl privata) __.{__>@ lacrymic, publi-
in alio loco (lbid. ; 25): Quonwclo fracla est virga cum lucliim publica lamenla resonabuul; ncc ina-
fortis , baculus gloriosus? Et posl roodicum: Audivi- 'G troiire, nec virgines, uec rst;is parva puercrum, nec
mus superbiam Moab,superbus cstvalde. Sublimilalem fracti seniim gressus lenebuiiiur deinibus, pudprcni
et imbeciHilaleiiiextrema capiivitas nescict.
ejus, et arroganiiam, ci superbiamfet altiludhiem cor-
dis illius ego scio , ail Dominus , el jactantiam ejus. (Vers. &.) ClamabitEsebon el Eleale. Nomiiia ci-
Sicut ergo conira Babylonem , et Philisthiim Pro- viialum Muabilicre provincirc, qiiarum Escbon urbs
fuil quondam regis Amorrhrcorum, de qua idem Jc-
plicta vaiicinatus est, quod oppresserit populnm Ju-
dieorum , ita nunc vastiias 18g prrediciiur Mnabi- remias , lcjnis cgressus est de. Esebon, el flamma de
tarum, id esl, Arabirc; ab Assyriis , el Bahyloniis. medio Seon. Iiiteipretatur auiem Eseben , cogitaiio,
Ab utraque cnim gente vasiati sunt, co tempore quo el idep Jeiemias alludcns ad npiiien, conlra Esebon,
Sennacberib captivum duxillsrael, etquando Nabu- ait, cocjiiaverunlrnala (Jerem. XLV.)
cbodonosor subvertit Jerusalem (IV Reg. xvu el Usquc Jaza audita csl vox eoruln. Urbs Jaza (dl.
Mortuo mari itnminei, ubi esi terminus pro-
xxv). Insullaveraienim ad inramqtiehosiein Epbraim Jasa)
et Judrc , dicente Jcremia: Allidet manum Moab hi vincire Moabitarum. Hoc crgo iudicat, quod usque
vomitusuo, el erii in dcrisum eiiam ipse. Fuil enimht ad exlreuios fines ululatus provincisepersonabiini.
derisum libi Israel, quasi inier furcs reperisses eum Unde et Jeremias ail : De clamote Esebon, usque
verba ergo tua,qurc Eleaie el Jasa dcderunl vocemsuam (Jerem. XLVIH,
(Jerem. LXVUI,20, 27). Prcpfer t> 54).
adversus'illiimlocutuses,captivusduceris.Qiiodauiem
aii • Nocle vastuia est Ait, Moab conticuit, decoriiin Snper hoc cxpediti Moab ululabunl, anima ejus ulu-
HResposuimus ex codem ms. Judas et compreheii- rouni quindecim nato impuietur, post ann. 5S0
S. Dectpris orium refcrre necesse cs;-ei : id quod
sus pro quo cral iudmos et comprcliensos.
1) In Valic., pro magniliidine ertoris : ad ctijus cun) aliis de ejus vila teslimoniis constare nullo
iiein ms. fidem quod, superflutunhinc alquc incoinmo- modo polcst. Ilaqiie verosimilius esl, alium indi-
dum «eiiiiii adverbium, posi quia amovnnus. caii, quem ipse Hier. in Chronicp ad an. refert oii-,
c OKandototius, etc. Id ex Animiano videlur ac- euin mulimOrieniis urbes lerrminoiuhorribili conciclc-
cidisse stib Consulalu Yaleiitiniani atque Valentis, runl. d.Videtur e contrario 11011 urbis alicujus, sed idoli
anno Domini 565.
— Yulgo crediium est, ninui celeberninum toio Moabitaruin nomen esse Nabo : qund ex ipsius
orbe lerrrfiinoliim, qucm Consule DominiYalentiniano pn- Isaie, XLVI,i, leslimoiiip coiiipertuin est : Confrac-
mum cum [ralre Valente, sive anuo 060 Am- ius esl Bel, contrilus est Nabo, facta sunl simulacra
iniauus Marcelliuus, aliique eoruiii iemporum lnslp- corutn bestiis, el juinenlis. Ncc id probalur, quod
rici iradunt cpnligisse. Veium cum uifantem ttinc se quidam aulumanl, de urbis nomine deuin illum po-
fuissedicatHicroi,yinus,eaque rctas, juxla ipsiini Py- luisse appellari Nabe. LXX Uagon liunc vocant.
anncs ad sum-
liiagoricam cumputandi meiliodum ,
169 COMMENTARIORUM 1N ISAIAMPROPHETAMLIB. V. CAP. XVI. 170
labit sibi. Verbum Hebraicum ELUSEOXlVl),pre qupJ A Nennim aquns omnis herba exaruil, sed per mela-
id esl, expcdilos, et cxerlis humeris,, phcram Sci'iplura Icquitur. El esl sensus, in cuncto
Aquila s\\i>p.ovg,
Symmachus «cctiicfosinterprelatus est, quidam pu- Moab aqure Nemrim erunt salsre etamarse; quo-
lant non viros, sed nomen urbis inlelligi, quro hodie3 modo ibi nulla herba pullulal, sic totam provinciam
appellalur Eluza, et est.in Moaoitidis partibus si(a. sicciias consequetur, id est, a Segor usque ad Orp-
Possumus aulem et hoc dicerc, quod universa -pu- naim, a finibus usque fines. Id ipsum Jeremias :
gnatorum fortiludo corruerit, et mutuis fletibus om- Aqum Nemrim pcssimmerunl (Jerem. XLVIII,34).
nis terra resonaril. Sin autein Elusc, ut Aquila vo- (Yers. 7.) Secundum magnitudinemoperis, et visi-
luit, exertis humeris iiilelligantur, ille nobis sensus3 tatio eorum : ad torrentem salicum ducent eos. Pro
suggerilur, quod ad plangendum cuucii nudaverintt salicibus in Hebrreo legimus J_gg AHABIM (DW),
pectora. quod potest el Arabes intelligi, et legi ORBIM
(D)S"I"»),
(Vers. 5.) Cor meum ad Moab clamabil. PropbelaI id est, villa in finibus eorum sita, cujus a plcrisque
loquitur dolentis affectu, vel quod bostes quoque; b accolsein moule Oreb Elioc prisebuissealimeuia di-
creatura Dei sinl, in quos tot roala superveniant : cuntur : quod nomen propler ambiguitatem trans-
vel quod lantis calamitatibus opprimcndi, ut etiaml fcrlur et in corvos, atquc Occidentem, locaque cam-
inimicis miserabiles fiant. Idipsum Jcremias ait :: jg pestria. Est autem sensus : juxla morbi magnitudi-
Propterea cor meum ad Moab quasi libia resonabil. nem erit visitalio. Visitationem bic non pro remedio,
Vectes ejus usque ad Segor vitulam conternanlem. sed pro plaga accipe. Visitabo, inquit, in virga ini-
Et Jeremias : A Segor, inquil, usque ad Oronaimvi- quitates eorum, ct in verberibus peccata eorum (Ps.
tulam conternantem. Jg7 I*e uac et in ^ris "1 Lxxxvm, 35). Torrenlem salicum, Babylonircaccipe
QuaeslionumHebraicarum diximus, et liunc breviter fluniina, de quibus David, In salicibtts in medio ejus
annotamus, quodipsa sitquinla urbs postSodomam, suspendimus organa noslra (Ps. cxxxvi, 2) : sive
ciGoroorrham, Adamam, et Seboim, quread preces vallem Arabirc, per quam pergilur ad Assyrios.
Lot parva scrvata cst. Appellaturque Bala, id est, (Vers. 8.) Quoniam circmbit .clamor lerminuiri
absorpta, tradentibus llebrajis, quod ter.tio terrre Moab, usque ad Agallim ululalus ejus, et usque aci
molu prostrata sit. Ipsa est quse hodie Syro sermone puleum Elim clamor ejus. Eadcm prope omnia, et
vocatur Zoora (Al. Zora), Ilebrseo Segor, utroque Jeremias scribit. Sunt autem urbcs, et loca Moabi-
parvula. Possumus vilulam conlernantem pro per- larum, in quibus clamor, et ejulalio captivi populi
fecta rclale accipere. Sicut enim tricesimus annus in describilur.
bominibus, ita in pecudibus ac jumenlis terlius ro- (Vers. 9.) Quia aqum Dibon replelm sunt sanguinc.
busiissimus est. Yectes quoque pro lerminis, et ro- ^ Ubi prius erat luxuria propler irriguos agros, et
bere inlellige, eo quod Segor in finibus Moabitarum fonlcs]'ugiteremanaiites,ibi prremullitudineiiiterfec-
sitasit, diyidensab eis terram Pliilisthiim. torum rivi sanguinis flucnl.
Per ascensum enim Luith flens ascendet. Et Jere- Ponam enim super <=Dibon addilamenta his qui fu*
mias : Per ascensum Luith plorans ascendet in fle- gerinl de Moab leonem, et reliquiis lerrm. Ne quis
titm. inielligimus autem clivum csse itineris quod Scriploris vilium putet, el errorem cmendare dum
ducit ad Assyrios, et per lioc captivilatcm signi- vult, faciat, una urbs el per M, et per B, lilleram
ficari. scribilur : E quibus Dimon, silenlium inlerprelanlur;
El in via Oronaim clamorem conlrilionis levabunt. Dibon, fiuens. Indifo utroque nomiue propler latices
Rursum Jeremias : Vox clamoris Oronaim, vaslitas, qui tacite fluant, usque hodie iudifferenter ct Dimon
ct conlrilio magna. Lnngum esl, si velim de singulis et Dibon hoc oppidulum dicilur. Quod aulcm ait :
dicere, cum perspicuum sit vel urbium in Moab, vel Ponam super Dibon additamenta, et quajstionem fa-
Iocorum esse nomina, quae deserunt Iransmigranles. cere videbatur, quid esset, sequenti versiculo de-
(Vers. 6.) Aqumenim Nemrim desertm erunt. Hoc monstravit dicens : His qui fugerinl de Moab leonem,
oppidum super mare Morluum est, salsis aquis, et _ et reliquiis terrm : ut eliam qui fuga lapsi sunt, a bes>
ob hoc ipsum sleritibus. Sivc aulcm allusil ad no- tiis consumantur. Quamquam et per meiaphoram
men,sive quod ante uonfuerat, postvastitatemacci- leonem , regem heslium possumus inlelligerc , ut
dit, ut eliam aquaj in amaritudinem verlerenfur. 'potentiam ejus quasi rugilum nemo possil evaderc.
Quia aruil Iterba, defecit gennen, viror omnisin- (Cap. XVI. — Yers. i.) Emitte Agnum, domina-
teriit. Non ut quidam pulant, vcre propter sleriles torem terrm, de petra dcserti ad montem filim Sion.
a E' in libris Qitmsiionum,etc. Consule Qurestio- Eliae prrebuerint alimenia. Vcrum illa nedum anli-
ncs Hebraicas in Genes. col. 306. MARTIAS. quissimrc Traditioni, comraria cst ctiam obvio ac
— Yide Qurcstiones in Geiies. lem. m, pag. 326 nativo Scripluraj sensui, qure Dtrfiy vocabulo corvos
cl 554, et qnre ibi annotavinins : Libros quoqueNo- aves, non bomincs conslanier ubiqueappellal. AddeE
rninum Hebraicorum. In Epitapliio PnuloeSegot; in- non in monle Oreb, sed juxla lorrentem Criih P)linm
quit, vitulamconiernanlem,qttm prius Bala vocabatur, fuisse nulritum; nec posse, quod suspicari videtur
et in Zoaram, id csl, parvulam Syro sermone trans- Hieronymus, ullo modo Arabes pro corvis illis, aul
lata esl, elc. accoIisOreb intelligi.
> Hanc dudum inslaurare conali sunt docti viri c In vatic. Dhnon, de qua lectione mox ipse Ilie-
sentenliam de incolis montis Oreb pro corvis, qui ronymus disserit.
PATROL.XXIV. 6
:-lH :- S. EUSEBIl HIERQNYMI m
• Quod ihterpreiamur, rion est Historia, 3j_@_j_j sed. A iiitelliguiit. Fiuito Aiilicbristi pulvere, et yasialpre
pfbpliefia.Oirinis auteijj prophetia reijigmatibus in- sublafp, qui cOnculcabal universani terram, rex
voJvilur, el prrccisissententiis, dun) de alio loquitur, Cbristus adveniet, qui sedebit in labernaculo David,
iransit ad aliud: ne si ordinem Scriptura conservet, et in die judicii reddet cunclis prc operibus suis.
uoi) sit vaiicinium, sed harraiio. Et est sensus : 0 Nec esi ulla dubilatio, quin capitulum boc de
Moab , in quam desrcviturus est leo, et de qua"ne Christn valicinetur, Sed nos iu primo adventu id-
reliquiiB quidem salvari poterunt. habelo solaiium ipsum intelligere pess.uriius,atque in Ecclesiselaber-
lioc : Egredietur de te Agnus immaculatus qui tollat naculo deraorisirare, quod in omni tena Moab Ec-
peccata njundi, qui dpmineiur in orbe teriarum. clesiarurii troprea surgentia Cliristi lesleritur im-
De petra deserli, hbc est, de Ruth, qurc mariti perium.
aiiorle viduata, de Bpoz genuit Obed et de Obed (Vers. 6, 7.) Audivimus supcrbiam Moab, snper-
Jesse, et de Jesse David , et de David Christum. btis est valde : superbia ejus, el arregantia ejus, et
Montem autem filiaiSion, aul ipsam urbem Hieroso- indignatio ejus, pltisqudm forlHndoejus. Idcirco ulu-
lyriiam inlerpreiabimrir, aiit juxta saCratamintelli- rlabit-Mqab qd Motib, uriiversusulu.lqbit; liis qui im-
gehtiam, Ecclesiam,
' -quse sil in virtutum culmine lantur sup.er muros cocti laieris, to.qiihniiii ptagas
«onstiiuta. B ejus. Sursum ad prajsemia redil, et s.uperbirjear-
(Vers. 2.) El crit, sicut avis fugiens, et pulli de guit MODI),quod mtilio plus elatus sit quam ejus
mido 'avoiantes, sic erttni filim Moab in tmnscensu foriitudo poscebatj et propter banc superb.iam ulu-
Arnon, Redif ad ordinem quem ceperat : Gum pp- -lainrus sit Moabad Moab, id est, populus ad urbeni,
suero, inquii, his qui fugeriiil de Moab, etreliquiis vel melropolis ad provinciam, cl cuncta ululatibus
lefrae lePiieiri srevissimurii, qui eorum arlusj ossa- lei'ra fesonabit super-niuros cocti laleris, de quibus
que coufringal, tunc pavidi avolaljunt, ei enines et Jeremias ait : Ideo super Moqb ejulribo, et ad
filise, id bst, villse, ef urbes prGviiiciEeMoab, in Moab universum [A\. urtiversam\ clqmqbo, qd vitos
tfanscensu Arnon migrabunt, qui est ter.iiiinus muri fictilis lamenidiues(Jerem. XLVHI,31). Per brec
Anibrflireorum, et Moabiiarum. Tran?ceiisum auteiji aulem el polenliam jiris.iinse felicifatis, -el plagas re-
01 bic porieiis, captivitalem::s;igriifica!f.W pcntiarc subyersicnjs osiendit, ; , V'
.(V.ers. 3, &.) Iht corisilium, ooge concilium: pone :(Yers. S.) Quoniam suburbtinaEseb_qn sunt _
d__eseriq
quasi riocteriiuinbram tucirnin meridie, absconde fu-. .J>..vineaSabama. Inter Esebon el Sabaffiavix quiri-
gientes, etvagos ne prodas. Habitabunl apudiepto- genti passus suril, et .per nietapliofam vineoe,emnis
fugimei : Moab, es.to lalibulum eorum a facie vasta- -prpvinciresigiiificat yas.LitatenJ.
-totis, finitus esl eriimpulvis, consuriimaltisest miscr, (G Bmrijmi gentium exciderunt. flagella ejus. Sei'vat
-defecit qui conculcabqt terram. Pro inisero,in He- tfaijslaiioiiemquam coep.era.t,ostendens reges gen-
Vbfaicblegitur sor»(TlD),::qucapotest et vasiaior in- lium, qui vastavCjant Moabômnes viculps castella-
telligi, Lcquitiir auleni ,ad Moab, ut cohsilium salu- qtie depopulatps.
tis inveniat, et senihusjcongregaiis, cngat salutare i@l IJscjue ad Jazer. pervenermtt : .ermverunt ht
«oncilium. Yis, inquit, salvus esse, et Dei miseri- deserlo : propagines ejus relictm sunl ; Jmnsierunl
ccfdiiim promereri? Iji :clara luce, ct aperla fuga inare. Flagella et prcpagines pppuluni fugitivosque
populi ilriei, tu quasi riox.et unibra jesto, suscipe iUr ejus iiitellige ; "e't Iransitum maris caplivitaieni in
gientes, yagosque inelpripdas. Ef-Iioc .quare dixerit, BabyJoiiem,.de qua p.ostea lecturi sumus.. _Oms..de-
staiim infert-: Habitdbunt apud te prefttgimiei. Yas- _seiiimaris,'
tala enim Jerusalem, et omni .Judrfia<qureconfinis (VerSi 9.) Sitper hoc plomboin fletu Jqzer, vineq
est Mbabitis, ad te nieiis populus irausmigrablt. -Sabama: inebriabote lacryma inea, Esebpnet Eieale.
Eslp igitur lalibulun) eorum, nec limeas impetiin) Yox pjangeiitis Prophelre, et magnitudinem yastita-
vastatoris, ijuia sicut >pulviscito-fransibit i et depo- lis lacrymarum ;magnitudine conteslanlis, flenlisque
pulator universrje;lerra3,qui concujcabat eam, 190 vineam Jazer, iet Sabania, etEsebbn, et Eleale, ur-
et suis pedibus subjiciebat, aura llante disneriet.' Dbes quoiidam validissima_s,vAs.syrippuiaiiie succi-
Quidam Jocum hunc-.iria.Ie.de Aniicliristo iii.erpre- sas,
tanlur. ut p.utent Sanetps ep leiiiporepropier vici- Qtiqniqni super vindemiqmluqm, et super inessein
niam urbis HierespJymaJad Arabas transitu.rps, et tiiam.vox calcanlium .irruit.-G.alcalores -uvarum et
nunc eis praBcipi»ne prpdant fugieiites ad. se, vindemirjjlreiiiiani congfegarites, liostium exercilus
(Vers. ;S,),'E/ picepqrctbilurin iniserieordiqsolium," inleJlige, et quoclin ipso"laeiilise tempore captivita-
el sedebii super a illud in veritate, in tabernaculo lis teffipus advenerit.
David, judicqns 61qucerensjudicium, et velocilerred- (YefS. 10.) Ei auferetur Imiitia, et exsullatio de
dcns quodjustum esi. Hejjfrfiilccum isfum sic iiiler- Carmelo. Idioma Scripiuraruni est, quod semper
prelantur :.FugatG AsSyriq, regnabit Judaj Ezecliias Cafiiielum mpntcm dpimuni, alque nemorosuni, qui
vir justus, et felinebit solium Dayid, -siibjecium sibi Pfolemaidiimininei, et iri qiic erayit Elias, fertili-
pppuluiii Dei judicaiis in veritate. Alii dc Gliristo . (ati et aimiidanlirjecomparet, ac per hoc sigriificaf
a Legerat Marlian., super eum. h Ifi sua versione prse-ferf,et yineamSabama,
i'n COMMENTARIORUM IN 1SAIAMPROPHETAM LIB. V. CAP. XVII. ill
omncm Irctiiiam, el ferlililalem de uberrimis quou- j_. crunt, dicil Dominns exerciluum, Post Babylonem ct
_/__
dam urbibus aufercndam. Pliilislhrcos el Moab, ad Damascum, id est, Aram
El in vineis non arsuliabii, nequejabilabit. Subau- sermo ccnvertitur, i>qtire el ipsa rogalis quondam
ditur prior vindemiatni', id esl, cclpnus Mpabitidis civitas fuii, et in onini Syria teuuit priucipaium :
provinciai. Denique stalira subjecit : necdum florebanl Antiocbia et Laedicia et Apamia,
Vinum in torculaii non calcabitnui calcare consue- quas urbes, pest Alexandi um cl Maccdcnura impc-
verat: vocemculcanliuin absluli. Nequaquam in vin- rium, aucias esse cognovimus. Quia igitur scmper
demia lretus viudemiator a celeurua caniabil, sed deccm tribubus conlra Judam prrubebat auxilium,
ubique hoslilis xasiilas, et viclorum oriclur claiuor. ut Regiim ct Paralipomenon narral bisloria : etiam
(Vers. H.) Super hoc venler meus ad Moab quasi ipsis vaslilatem ab Assyriis appropinquare J92
cilhara sonabil, el viscera mca ciclmurum cocli laleris. significat, dicente rcge Assyrinrum : Cepi Arabiam,
Ke quis pulirel pLuicliimProplietac exstiliaiionis in- cl Damascum, et Snmariam. Sicut euim illas cepi,
diclum, per quam inimicos populi Israel gauderet et universa regna, capiam el le. Et in Regum volu-
esse capiivos, ex alTectu, ci ex inlinio cordis dolore, mine legimus : Ascendit rex AssyriorumDamascum,
et pelentissimam quendam urbem subrulam lugero el cepit eam, et translulit in Cyrenem(IV Rcg. xvi, 9).
se dicil. ' j] Rasinqucque inlcrfecil_ qui erat rcx Daniasci: quoc
jj
(Vers. 12.) Et erit, cum apparuerit quod laboravit omnia, Ezcchia Uierosolymis regiiante, perpcssa cst.
Moab supcr excelsis suis, ingredietur ad sancla sua, Eccc, inqiiit, Damascusclesinetesse civilas; jam vi-
ulobsecrei, ei non valebil. UJiima miseria esl, ncc in cina caplivilas cst : jam Assyrius suum roovit exer-
liis, qups semper veneraia est, habere Fiibsidium. citum. El erit sicul acervus lapidum in ruinam, ul
Deseria, inquit, viribus luis, et cimclis piopugnato- tantumiuodo parietinaj ac pristinai polenlire vcstigia
ribus interfectis, pcrgcs ad idola, delubra venerabu- lii ruiiiafum magnitudiue demoiislrenlur. Derelictre
ris, nec l@g in illis reperies auxiliuin, quibus va- civilales Aroer gregibus erunt. Aicer, rmjrice inier-
siitas lecum communis adveniei. pretatur, qure proprie arbor, in soliuidine ct salsa
(Vers. 15.) Hoc verbinn qnod locuttts esl Dominus bumc nascitur, el per boc vastiias denionstratur.
att Moab ex lunc. Ex quo putas lempore? Yidelicet Recjitiesceniibi, subaudilur greges, ct non erit qui
ex eo, quo crealtis esl Moab. Et Dominus ait: Jlfoa- exlerreal. Tanla eniin erit soliiudo, ut nec insidia-
bilce el Animonitmnon hitrabunt ht Ecclesiam Dcii lor limcndus sit. Et cessabit adjulorium ab Epbraim:
(Deul. xxin, 5). Sive ex lunc pro antiquo lemporc: nequaquam dcccm tribus in illa conlia Judam babe-
inielligamus, qtiod olim divina sentenlia ista decreta, bunl auxilium. Et regnum a Damasco; a.r.b y.oivov
sint, non quod pr.escientia Dei causam vastiiaiis\ (__ ( (avulgala sjve coinmuni editione) subaudilur, ccssabit.
attulerit; sed quod vaslitas fulura Dci majeslali Quando autem dicit cessare rcgnum el quie.-cere,
prsenoia sil. IJOIJperpetnam sigiiificat vastitalcm, scd aufcrt in
(Yers. ii.)Et nunc locutus est Dominus, dicens:: procsens potcntiam, per qtiam in omni Syria ante
In tribus annis quasi anni mercenarii, auferetur gloria! regnabal. El teliquim Sytim sicul gloria filioruni
Moab super omni populo mullo, et relincjuelur paivus_ Isracl erunl, dicil Dominus exercituum. Quomodo,
ei modicus nequaquammulius. Prophetia ista, ul su- inquii, decem iribus Assyrio populanlc deleiajsunl,
pra diximus, morluo Achaz conlra Moabitas dirigi- ct omnisglpria earum in capiivifafem ducla est: sic
iur, regnanleEzecbia, sub quo decem tribus a Sen- pauci, qui in Damasce rescderint, inimulabunlur, et
iiachcrib rege Assyrioruin iu caplivitaleiu ductrei habebunt genlis glpriam socirc. Gloriam per iro-
sunt. Itaque sicut nierceniirius solis cxspeelat eccu- niam diclam accipe, pro ignoniinia. Hoc auteni to-
bitum, el diebus ac nociibus finem operis prsestola- tum fict, quia Dominus lucutus esl, cujus verba ir-
tur, ut statutam merccdem accipial : sic ef postt rila esse IIPII ppssunt. Quidam banc prcpbetiain
trcs annos ct Moab, Assyrio vcnicnte, delebilur, ell camdem puiant esse, quam iti Jcreniia lcgimus :
vix pattci relinqucntur in terra, qui subrulas habi-- . Dissolnta esl Damascus, versa csl in fugam, tremor
tent civitales, et desertes agres cxcrceant. Potesl et;t D apprehcndit eam, anguslia cl dolores lenueruni cam
de Babylonica captivilateprrcdici, qucd post captami quasi parturientem (Jerem. XLIX,2i, 27). Et ilerum :
Jerusalem, el transitum aiinerum trium, Mnab a Succendam ignem in muro Damasci ; et devorabit
Chaldreis vastinda sit, sive qued in Irium annorutnT mmniaIknatlab. Scd sciendjjm quod ab Jcremia Ba-
spatio nulla eis danda sit requies. bylouia captiviias Damascenre urbis describitur, id
(Cap. XVII. — Vers. 1.) Onus Darnasci : EcceDa- esl, paucorum quos _ig'2_j< Assyriorum rex reliquerat
mitscttsdesinet esse civitas : et eril sicut accrvtcslapi- in ea. Isaias autcm vicinam ab Assyriis captivitatem
dum in ruina. Derelictm civitales Aroer ' gregibus s nunlial. Alii.aisdmant de Romana capiivitate pra-
cntnt, et requiescenlibi, et non erit qui exlerrcal. Eli dici, quoniam (Al. quando) el Judreorum captus est
cessabil adjulorium ab Ephraim,. el regnum a Da- pcpultis; el Damascus cui impcfabat Arcta, similem
masco, el reliquimSyrim sicut gloria filiorum Israel;/ suslinuit serviiutem : ul cimcia qurc snpeream scri-
0 Canlio naiilarum et viiidemiaioriiiii. STZtoavSivev rri Sy_3t«7ro),£&>v
syoyspptvow,• 'Avrio^siaf
h Eusebii verba sunt: Mos»yap Aayjxo-yh; h rort onp:a y.al r_S>v KIAMVquorum se pene iulerpreieni
HrigIvpia.g arcamg y.pa.rovo-u.'prtTCOi TOMXKS'rjpac agit Hieroriymus.
«75 S. EUSEBII HIERONYMI 176
pta sunt, ad Cbristi tempus, el ad Aposlolorum my- A ( Vers. 7, 8.) In die iUa inclinabitur homo ad fac-
steria iransferantur. lorem suum, el oculi ejus ad Sanctum Israel respicienf.
(Ycrs. i.) Et erit in die illa, attenuabilur gloria Et non inclinabilur acl allaria, qum fecerunt manus
Jacob, el pingues carnes ejus marcesccnt. Quando, ejus, el qv.ai operali sunt digili illius : el 11011 respi-
inquil, Damascus capta fueril, et civitas _esse de- cienl lucosel delubra. Hoc Christi lemporibus putani
sierit, et lalis eam gleria ccronaveril, qualis ccrp- esse compleium, quando destructo regno Damasci,
navit Israel, id es(, decem tribus : luiic oinne prrc- jjerpetuum Salvaloris successil impciium, ct idolo-
sidiitm, et pinguissirnre carnes, ct refugium cmar- latrios error est imminutus. Pia quidera volunias
ccscel Jacob : nequaquam enim habebit, quibus interpretantium, sed non servans historiaj ordinem.
juuctis vaslel Jerusalem. Legimus supra quod as- Nos autcm dicimus, quod subversa Damasco, et de-
cenderitRasin rcx Syrire et Phacee Filius Romelire, cem tribubus ductis in Assyrios, residui tribuum
rex Israel, in Jerusalem, ad prreliandum eontra eam: qui erant cx Israel, ad Ezechice lilteras conversi sint
nuniialumque sit domui David: RequievitSyriit super ad cullum Dei, cl ad femplum Jerusaiem advene-
Eplirahn, de quibus Prophela loquitur ad Achaz : rinl, sicul Paralipomenon narral hisloria (II Par.
Noli timere, el cor luum ne formidei a duabus caudis III ). Deleta ergo Damasco, converteniur hcmines
litiouumfumigantiumhorum, ht ira furoris Rasin regis B ad faetorem suum, id esl, ad eum qui eos crcavil,
Syrim, el filii Romelim, eo quod consilhtm inierit el oculi eorum nequaquam idola qure feccrant in
conlra te Syria pcssimum Ephraim el filius Romelim, Uclhel ct in Dan, sed Deum respicient, contemnentcs
(Yers. 5, 6.) Et erU sicut congregans in messe delubra et altaria, qurc operali suiit digiii eorum.
quod restiteril, et brachium ejus spicas lcgct: el (Yers. 9.) In die itla erunt civilatcs fortiludinis
erit sicul qumrens spicas in valle Raphaim. Et ejtts dereliclm sicut aratra, et segctes qum dereliclm
relinquclur in eo sicut racemus, et sicut excussio . sunl a facie filiorum Israel, el eril deseria. Hoc uou
olem duaruin aul trium olivarumin summilate rami, loquilur ccntra Damascum, sed centra decem tri-
sive qualuor aut quinque in cacuminibus ejus fruclus bus, qurc vocabanlurlsrael; utquomodo ad advenlum
ejus, dicil Dominus Deus Israel. Qui prresenlem ex jEgypfo populi Dei, c omnes genles quac inco-
Damasci vastitatcm sub Romano inlelligunl regno, lebant lerram repromissionis, subilo pavore conter-
brec de Apostolis significala contendunt, qimd quo- rita; aratra dimiserunt, acervosque \QQ frugum et
modo paucrjg spicaj et olivrc remanere soleant in media opera, salutem pedibus i'equirenles :' sic et
agro vel in arboribus, sic reliquirc Israel salvcntur; terralsrael multo lempore desolata pcrmaneat.Unde
maxime quia sequalur : In die illa hiclinabitur homo miror pro aratriset acervisfrugumvoluisse Aquilam
ad faclorem sunm, et oculi ejns ad Sanctum Israel C iiiterprelari, testam ct Emir; Symmachum, silvamet
'
respicienl, id est, ad Cbristum. Duas olivas, ct tres, Amir; LXK, Amorrhmoset Evmos, Solus Tbeodolio
et quatuor, et quiuque, quatuordecim Apostolos Hebraicum verbum posuil,' ARSET EMIR: quod apud
interpretaulur, id est, duodecim qui elecli suni, et eos emendalius IegiturnoitES(*win)ETAMIIS (^CNm),
a
tertiumdecimum Jacobum, qui appellalur fraier id cst, vomercset acervi segelum.
195 Domini _ Paulum quoque Apostelum vas elec- (Yei's. 10.) Quia oblita es Dei Salvaioris tui, et
tionis (Act. vn). Qrii vero Assyriorum temppribus fortis adjutoris liti non es recordala. Isla, itiquil, per-
putant completa quse dicta sunl, boc volunl intelligi, pelieris, 0 Israel, quia reliquisli Deum Salvatorem
quod sub Assyria caplivilate Damascus non sit om- luum, qui te liberavit ex ^lgyplo, qui fibi geiiies
nino deieta, sed translatis quibusdam in Cyrenem, subjecit inimicas : ct adjuluris lui non es rccordata.
alia pars cultorum terrae dimissa sit, quce ct ipsa Proptcrca planlabisplaniaiioncmfidelem, et germen
postea Babjlonio vastante deleia est: donec sub atienum seminabis.Hoc pressius el per ironiam le-
Macedenibuset 15Ptolemseis rursum inslauraretur, el gendum. Quia, inquit, oblitfies Dei Salvaloris lui, et
in adventu Cbristi essel quidem civitas, sed non fortisadjuloris tui non es recordata: num idcircc plan-
lanlrc polenliajquatilre anlea fueral. Et esl sensus: lare debebis planlalienem fidelem, et non potius
tarn pauci rcmanebunl in Damasco, quani solenl.B alienum seminare germen, quod hoslis eripiat? Yel
post messores paucic remanerespicrc, quas iii valle ccne sic : filios meos, qui de populi mei slirpe gene-
Raphaim latissima cl polenlissima solcnl pauperes rati sunt, idco fundasli in terra, ut eos alienos et
iegere : vel in olea paucrc olivoc, quae diligentiam pessimos facias.
legentis evaserint. (Yers. II. ) In die plantaiionis tum labrusca, et
a Eusebii scntentia est, quam ipse ex Origenc ex- vj.i, ovv.IXKTTCO Se a.vrorj rr\v a.psrrrvUavl.ovv.al«urov
pressit, ct in qtiam tanitim abcsl, ut npsier Hicre- OVTK X).V;TOV v.al TOV'IKXUSOV
«7roerTo).ov, ysyovsvairbv
nymus cencesserii ( quod puiavit Montfauconiiisin a.Silobvrov Kvpiov,etc, .* qure tanluin ex cominen-
notis ad IiuucEusebii locum ), ul eam el subalio- taloris pflicio S. Doctor dare Latinis quoque auribus
rum nomine hic referat, et jamdiu antea in libro voluit.
contra Helvidium improbaycrit. Sunt aitlem Euse- t> Drusius, ex velere suo libro, Tholommislegi
bii verba : Ol Sfi),OIT:OI âpa.rovcrpsic rovrovg(neiljpe vult, quod et nobis alibi nolatum est ad Aniiquio-
ILirpovy.ai'I«/!w6ovy.ai 'IWKVUJJ-J, quorum supra merum in scribendo niorem. Vide lib. Nominum ad
ininil) oi rsco-aoss slo-iv.al izsvrs, v.airovc riuo-apac nometi Barlholonimus.
v.airovg irsvrs, tiv.u.v.vXria-aapa? nomosi rovc T-avrag, c Consule Procop. in Yandal. lib. 11,c. 10.
o>vSuSexa ps* rovg npirrovi anosrblovi; cfaeig «v ej-
177 COMMENTABIORUM IN ISAIAM PROPHETAMLIB. V. GAP. XVIII. 178
manesemen Itium florebit. Abiala est messis itt die Acum SELSEL(!?s!>5f.).. quod Symmacliiis, soniium,
hmreditqlis, ei'dolebit [Al. rfo/efits] graviier. Hos, i>Theodotipn, aves iiiterpretati sunt, etnns inci/m-
inquil, operum tuprum fruclus capies: vitis tua balum vertimus. Aquila fiisumbram transtulit. Sed
Sor.ec degetierabitin labruscam, semen 1num spem sciendum quod umbra SEL(7S) diciiur , hic auteni
prpmittet in germine; sed cuirimaluritas advenerit, syllaba ipsa geminattir. Ex quo possumps diclum in-
ab alio demetelur. Et tune dolebis graviter, quando telligere: Yae lerrrc, qure in umbra alarrim suarum
spefata et pene jam tenta. pefdideris. pollicetur auxilium. Et cum Scripiura dicat : Qui
(Yers. 12-14.) Vcemuttiludhii populOrummullo- habiial in adjulotio Altissimi, in proteclioneDeicmli
rum, utr multitudo maris sonantis : et tumullus lur- coritmorabitur(Ps. xc, I), pro quo iii Hebrseo scrip-
bartim, sicut sonilus aquarum mullarum : sonabunt Itihi j__9S est, In urnbra Omnipoleniis commorabi-
. populi, sicut sonitus qquaruin inundanliitm-: et incre- liit.. ipsam Dei sihiilitudinem habere se.jac.tans",et
pabil eum,et fugiet procul : et rapietur sicui pulvis in periculls constitula aliis suffragaiivtepr.omittit,'•
moiitiuma facie venlifetsicul lurbo cotatn tempestale. Signiflcat autem sive Ne, Jigypli civitatem, qua3
Iti tempote vesperm: _ei ecce lurbalio in matutino, et nuricAlexandria dicitur,sive ^gyptuffi, in qua sem-
nori subsistet. Ilmc est pars eorum, qni vastaveruni per Jerusalem quasi super quassatam arundinem
nos, et sorsdiripieniiumnos.Qui superiorem Damasci B innixa esi, quae ccnfracta m.anumperforat incum-
caplivitalem a Reniaiiis illatam ajstimant, et hec beritis. Et esthic ofdp pulcherrimus: ut quompdo
quod scriptum est: Incliriabitur homo ad factorem in priori Yisione serino propbelictis Damascomi-
suum, et ocrili ejusdd' Sancturh Isfaelrespicient,n,c\ nabatur, quod decem tribus iri illa liabuerinf arixi-
Chrisli, et Apostplorumtempora referunt. Iffl Nec lium, misericerdiam Dei rogantes: sic etiam nunc
nrinillud quud sequiiur: Plahtubis planlatibnem fi- Êgypto vastitas praidicetur; ob cujus auxilium Dei
delem,et germenalienuiiiseminabis:in dieplantationis neglecta sit invocatio. Ipsa est enim terra, quse est
tum labfusca, el cselera, n de infidelitate sentiunt trans flumina jEtliiopire, id est, trans rivos Nili flri-
Judseorum. Et hoc capitulum quod riurtc proposui- roiriis, quemde jEthiopia in jEgyptum .fluere nemo
mus, sriper Ethnicis iriterpretanlur, quipersequuntur dubilat. PotestiEgyptus alarum cymbalum dici propr
Ecclesiam. Illud quoque qupd sequitur, Increpabit ter yelocitalem frugum: velox quippe et concitus
eum, et fugiet procul, de diabolo accipiunt, fropolo- avium volatus redditcjmjbalisoiiitum. Quidam ex eo
gica interpretatione vastitatem perseculorum, et quod sequitur : QUimillil in mari legalos, el invasis
drcrijoniim denionslranles. Nos autem cceptum se- papyri super aquas, Piomanumregnuul intelligunt et
quimuf ordinem, et bistoricaVfuiidamenlahistorico omnem histofiam felerunt ad Yespasiani et Titi
Culmiueprotcgimus. Yaj, inquil, universis gentibus, C tempora, a quibus Hierosolyma subversa est. Sedhoc
qure miliiaverunt contra populum meum, quarum fldei nostra; non convenit, utminetur Dominusregno
lantus impetus fuii, ut maris fluclibus coaequandus Rpmano, quare impiam genlem subveiterit, et fur-
sit. Sed cum venerint srjevientcs, el iiiundavcrin.t sum in montera Siondicat munera deferenda, nisi
lerram meam, lunc pririceps earum Sennacherib ab forte et hrec. spirilu.al.iterin Ecclesia accipiamus.
eo fugiet inerepalus, et sicul prilvis vento raptante (Vers. 2.) Qui miltil in mari' legtitos, etinvasis
dispergitur, et lurboin sublime volvitiir in tempes- papyri super aquas. Ile, angcli velocesfad-geritemcon-
lale : sic ille apprOpinqualjit quidem Jerusalem, vulsamel dilaceratam,ad populum terribilem,postqtiem
olisidens eam : sed percutiettir ab Angelo ; veniet non est alius, ad gerilem exspectqnlemeiConculcatam,
manc, ei deletum potentifc surc videbit exercitmn. cujus ditipuetunl flumina lcrram e/us. Apud Hebraeos
Et hmcerit pars eorum qui vastaverunlttos. Hoc Pro- et iEgyptus et jEgyptius et jEgyptii, unp vocabulo
plieta lequitur vel ex pcrsoiia popiiIi,;-yel se ipstim nuncupantur MESRAIM (PÔ). 'Hoc-.d_ictum.sit,ne
jungens genti surc (IV Reg. xix, 5S, 56 ). Poslea quisin verbp brereat,cum pfo genere feminino mas-
lcgimus : Egressus esl Angelus Doinini,el percussit culinum invenerit, id est, pro terra hominem, quia
in castris AssurioramcentitmoclqgintaqnhtquemUlia: etnurtc dicitur: Qui mittit hrnmri legatos, liocest,
et stitrexerunl mane, el ecce omnes cqdqvera mar- D ipsaiMesraim,ipse J5gyplius, ec quod de Alexandria,
luorum. Et egressusest, el abiil, et reversus esl Sen- 'qusetunc, ut diximus, No vocabatur, 199 legati
nqcherib rex Assyriorum ethabitavitin Ninive. missi surit Hierosolymam et hi vasis papyri, id -.est,
_ (Cap. XVIII, Vers I.) Vmterrm cyiiibqlo titarum cepistelis, sivenavibus, suttm illis auxilium promit-
qttm est traris flicminajEthiopim. Yerbuffi Hebrai- lentes, dixerint: Ite velocilerad Judseprum gentem
a Vatie. deinfclicitdle senliunl, etc. ritas, quam ejus qiiiiegil, studinm, quopostremani
h PlaceretDiusic ex vetere sue ms. reponi JT/J<.O- . iV litteram in Theodotionis riomine inde avulsam
rfotto nfltiim pro TheodotiOnaves ; et mox, Aquila subsequenli verbo aves prseflxit.Confra Hierbiiynius
in uinbram pro bis umbram. Snffragiuffiejus conjec- Jii subnexa exposiliqrie, quod a singulisiriierpretibus
luraeaddunt ipsi LXX, qui natiititinterpretati sunt: translatumest, simul juiigens, aviumquoqiieingerit
Ovaiyris rii.oiotJ•nrspvyeg,vm ierrm navium alm: lum' norflen : Concilus, inquil, aviumvolatusreddil cym-
ipse lliefonymus, lib. sequenti, ubi hecidem caput bati soniiurri. Denique vocisSsbs geminata syllaba
recpgupscit, et Aquilani,prc cymbalo,umbramalarum reete fiistiiJifiramAquilam reddidisse persuadent,
interpreiatum fulsse tradil. Nibilo secius neulrnm lo- - c Recole qurc observamus in epist. Sl, riumY'i.-
ctira' cctitra mss, fldem mulandum existimd, ham not<
Drusiani codicis nonlarii IJOGloco iaudatur nucSo-
179 S. EUSEBIi HIERONYMl 180
conviilsam, et Assyriorum impngnnLione/acfi-aiam; A magnitudineni arilieliius piobai, graii-sima eslicris
ad populum quondam terribilcm , qui Dei utcbatur lemperies, L siareuies stipulas malutinus bumor sc-
imperio , ad cujus polentiam nullus alius comparan- cabilcs faciat: ita meus scrnio, quem considcraboiu
dus esl:ad genlem, quie Dei semper exspcctabat au- loco meo, cunclis in me credeuiibus grattis adve-
xiliuiii, ct nihilomintis ab hominibus concuIcaLur: nict.
cujus lerramflumina, id est, divcrsi reges depepu- (Vers. h, 6.) Anie messemenitn lotus cffiontil, et
lati sunl. Alii aulem puliinl, quud aposlropba diri- iminainra perfeclio cjerminavit, el prmcidenturramus-
galur ad Dominuni, el sil scusus : 0 Deus, qui mil- culi ejus falcibus, et cjitwderclicta fuerint, abscinden-
tis in mare srcculi isiius Prophelas , et quasi pcr lur et excHlientur./v(relhtqiieniur simitl avibusmon-
cpistolas navigauies, populum commoncns, luis liumct bestiis tcrrm, et mstafe perpetua erunt super
imperas nuntiis : ite vclocitcr ad geiJtem meam la- eiim volucres, cl omnes beslimlerrm snper iltum liye-
ceratam atque convulsam, ad populum rubuslissi- mabunt. Quia de meriiliedixcral, el nubem roiis in
mum , qui umnibus quondam in circuilu genlibus restate ac messe prrcmiserai, et ab agricultura trans-
leiTcri 1'uil,qui semper Dei cxspeclavit auxiliini), et liiiioneni siimpscral, serval eani in reliquis, descri-
pro peccatorum niagiiitudine, quod speraf, non nie- beus Êgypli supeibiam, el populi illius vaslita-
retur acciperc: eujus diversarum genliuni regcs B lcm , et cadavera pcr univorsam provinciam, qure a
vaslavere lerram, etcsctera qure scquuntur. Euse- voluciibus dcvcranda sint. Qiiomodpeiiim ante ma-
bius Crcsariensis liistoricam interpretationcm titulo iiiritalem segeteserumpenles, citopereunt, et anle-
repromilfcris, diversis sensibus evagatur, cujus cum quain perfeclio fempoiis venial, gcrriiinanies inu-
libros legercm, aliud multp reperi, quam indice liles sunl: sic, inquit, jEgypiii populi quasi rami
prcmillebal. Ubicumque enim eum historia defece- iuuliles falcibns prrecidenlur, et ciincire propagiiies
ril, iransit ad allegoriam, etila scparala consociat, nudabrintur. Ac nc puiares cum de vinea dicere, et
ut mirer cum nova sermonis fabrica in unuiii corpus non de boiriiriilnis, vertit melaphoiaiii in historiae
liipidem ferrumquc conjungere. Hec brcvilcradino- veriiatcm : Et rcihiquenlur,IIT.uil, simnl avibvsmon-
iini, n ne quis nos putel cx illius fonlibiis nuiluasse tium, el besiiisterrce. Aves eiiisn ct hestirc nou abs-
qua: dicimus ; nam eiin piiescnti c:ipitulo adver- eisos arboium ramos, scd cndavcra dcvoiani. Lega-
sumJudrcos etllierosolymam dicitprophetiam dirigi, miis plenius Kzcchicl, ubi prripIieiai_2Q__,coiilraPh.a-
qtiod in principio fidei chiistianre ad totas genles raonem el contr.i JBi-iyruiin: et lirccomnia apeiiis-
cpislolasmiscriui, ne suscipercnl passionem Christi: simesciiptarepericmus (Ezecli.x\i\). Qnodquedicil:
el miserinl tisque ad ^Sihiopiam cl Occidentalem /Estateperpettta erunl snper eumvolucres,el omnesbes-
plagam, loiumque orbcm linjus blaspliemire disse- C tim super illitmhyemabunl, anl vere iiiieiieclnrum si-
ininaiione cGiiiplcverini. gtiiflcat multiiudinem, aut pcreamdem irnnslaiionem
(Vcrs. 5.) Omneslittbilatoresorbis qui moraminiin denipnslral, quoda cunctisgeuliiiiis vastandus sit.
lerra, cum elevatum fuerit signum inrnotilibus, vide- - (Vers. 7.) In tcmpote illo defetetur munus Domhio
bilis, el clangorcm tttbmaudielis. CuRClre,iiiqiiit, gen- exercilvum a popnlo divnlso et dilacetalo, a populo
ics, per eircuiiiitn, quaudo mcam jussioneni, quasi terribili, posl qucm non fuit alius : a gente exspec-
siginiin in monlibus clevatum , meumque ____£_!$ iin- lanle, cxspeclante et conculcata, cujus diripuerunt
perium, quasi clangorem tubre sublimiter resonan- flumhta terram ejus, ad locitmnominisDoinini exer-
lis audierilis, lunc videbilis quid prrcceperim. citttummonieinSioit. Pcst Êgypli vaslilalem et de-
(Vcrs. &.) Quia Itmcdicil Dominus ctd me: Qui- ictiim ejus imperium, nequaquani Isrrtel in umbraj
escum,el considcraboin locomeo. Quid estquod lucu- illius vanitale confidei, scd revertetur ad Dnmiiium,
lus cst Dominusad Prophelain ? IIoc quodsequilur: el sua muuera delorct ad monlem Sion, id csl, in
donec vcniant qurc prrccepi, in mea sede requie- teniplum ejus, el illum solum rpgans, cujus vcrum
scam :ut Judaei puiaul, in Templo ; ut nos, incoeles- aitcrmiinque prajsidium cst. Hoc autem sub Zoro-
tibus. El considerabo, inquit, quiTerum finis adve- babel et Jesu, et Ezra ac Neemiri factum inlclligi-
niat. B miis. LXX, prn ep qupd UPSdiximns : exspeclanlem,
Sicul rnexidianalux clara est, et sicul nubes roris exspecianiem, et in Ilebraico scriplum est, speran-
in die rnessis. Sicul iu tolo die nihii cst claiius me- lem, sperantem, ecpntrario interprelaii sunl avili-i-
ridie, quando sol de medio ccelo rutilal, el onincm o-rov, id est, non speraniem. Et ob hanc causam de-
orbcm pariier illustrat, ei sicul iu aesiu el calore derunl nccasicnem-Eusebie, ° nt hoc dc gentibus
tpri-eule, quandqnudus messor excoquilur.,elcpeiis niagis, qurjenec spem Iiabcant, nec Tesianientum
a Hujiisopinpr expositipncm capilnli pernegat sc c Eusebius revera bic illud meniorat Dominiprm-
ab Eusebio muluasse, aut, quod Monifaucnnip pla- eepium discipulis suis, lie poiius ad oves,qum perie-
cet, de tolo Coninienlario intelligil, in quem c.iie riini domiisIsrael, ctc. Eunies docete omnes grntes in
pleraquc alia congessil, quic Euseliius nec attigit noinincmeo, subdilque, ov ya.p r.pog papiu.oy; v.ai
ijuiileni, iicc ppluil attigisse. Cretcrum nediim bisio- TDO?oiv.siovgrivag v.ai adsjoovc a^STrsl.iovro. au.v.
ricris aliqitpt exposiiiqucs , allcgoricas qnoque non-. TTpbc rtva.caxstZsvtay.ivovg,uspiio-rovgu.vDpacv.ai aX/.o-
nullas abiilo acccpi^se S- bpctorem, ip.-scquassub- •Jivslgrovc iv irao-trolc tOvso-t,iv otc r,tra'Jysrioipoi
indeaniiotanius, tcstimonio sunl. a).r_0£ic,ETT!p.r_asvsSpaiovsuroirsc, 7Xa.vh1J.sv01
v.aiTT§-
!'Yatic, sicul arenies stiputas, etmox facit. fjiospou.svot Ttavrtavi/ja rf,c KQI.VQZQV
rii.mric.
181 COMMENTARIORUM IN ISAIAM PROPHETAM LIB. V. CAP. XIX. 183
Dei, nec Prophetas, inteiligertdtim piitaverit, qiiam__. A.suam, et iniinici fiominis doptesticiVejus(Mall. %;
de Judaeis : quod ab ipsis postea EccJesice,qtisc in 3&; spqq.). Et fursrim in alio loco : Erunl divisi dug
'
speeula constiluta est, dpna miltenda sint, et offe- intres,-vi2_&B ^-eS in duo : pater bontra filiuiriêl'
reodoevictima»spirituales. . maler conlfa filiam, et .nurus rconlra socium (Luc,
(Cap. XIX.—Yers. 1.) OntisrJEgypti. EcceDomi- '.xii, 52; 58)»-.• ':' '.--'
ntis asceridet supta ntibem levem, et ingredietur JE-? (Yers. S.yEidisrumpeturspiriiusJEgyptiinvisce-
gyplum, ei movebiiniurshnulacra JEgijpit a fqcieejus, ribus ejus, et eoiisiliumejusptmcipitabo: et ititcrroga-
et cor Mgypli tabescetht medioejus; Moris esl Serip- bunt simulacra sita el divinossuos, et pythones ethflr
turaruii), obscuris manifesta; siibiieciere, et qued riolos. Cuni seditio fuerit orta in jEgypto, Siye Bfir
prius suli senigiiiaiibus dixeriftl, apCfta voce pro- bylonio servjrc cupientibus, sive nolelilibus jugo
ferre. Uride el iti prresenli locp, quia eotilra Jilgyp- ejus cplla submitlere : sivraJiisVChrisfo credeuli-
tunl fuerat comminatus : Vm tetrm obmnbfantialis, bus, aliis repugnaiitibus, disnimpetur el scindetur
qum esl trans fluntina JEthiopim,et cretera qurjcpro- spirilus ^lgypli, non eademcunctisyolenlibus , cU
phelicus sermo corttexuit'-":. nuric manifestiorem fecit omrie consilium eorum redigetur ad nibilum. Tunc
iiilelligeniiam, et ad ipsaffi comminans jEgypi-um ibunt ad simulacra siia; et divinos, et bariolcs,_ac :
loquilur, qupd nequaquain per Arigelos, sed i.pse __5 13vales,-magicisque edectcs artibus interrogaburit,V
Deminus veiiiatsupernubem levem, idest, velecem, . cur isfa acciderint.
et ingredialur g(J2 jEgypium , et idcla iEgypl! (Vcrs. 4.) Et irqdapt .Egyptum in manu doniino-
cnntrenjiscant, labescaique cor forliuni, et YEze- rttin crudelium, _et rex fortis dominabiiur eqrtim, ail
Cbielis [Al. Jeremire] vaticinium cenipleatur : Dis- DominusDeus exercUuum. Driplicem iiilelligenliam
petdam simulacra, el cessarefaciam idoiadeMeinpbjs sequimur : vel Chajdaicorum fempprum, qtiarido a
(Ezech. xxx, 15). Quidam tptam banc prephetiam Nabuclipdpnosor jEgyplus expugnata esl; vel Ro-
ad Salvatoris tempoiM referunt, quiindp ijjgresshs mani imperii, quando Antonio plpGpatraque supe-7
est super ntibem Ieyem, i.d est-.corpus' humanuni,. V ratis, Augiistus Crcsar ^gypfum subjugavil. Babj'-
quod ex Yifgine assumpseral, nullp liumanre com- lonios fuisse Crudeles, omnis Shriptura testalur, qpi
mixliphis semiiie prajgravalum : sive quod a nube parviilis non pepercerinl, et suis cos jaculis vulnera*
levi pprtatussit, id est, ccrppre Yirginali, et ad.in* riill, nec praegnantibus sirit miserti. RoinanumVau^
gressum ejus Piunes dsemoriescoiitr.eriJiieriril,tunc- tem regnuin fpriissinjum, et Daijielis Scripiura tes.»
qqe prima idbloriifnruina fuerif, prresentiam Domini tatur (Cap. vn), espeneris qp.artam bcsliam babeu^
ferre iipn sustliieus. '-..- lem dentes et uiigues ferrecs.
(Yers, 2.) Et concurrerefaciam jEgypiiosadvefsusQ (, (Vers, 5-7.) Et qrescet aquqvdetnari, et fluvius-
JEgyptigs, el pugiiqbiivir contrq frfttremsuum_,et desqlqbituratqtie.siocqbitnr,el deficientfluming, ut\e-
vir contra qmicum swi.ni, civitas adversus civiiaiem, nuqbiinlurel siccqburilurrivi qggerum.Cqlamusefjun<-
el tegniim qdver.susregntiin. Ingressp iEgyptuny Dor cus mqrcescent, iwdqbiiur alveus rivi afonie suo,et
mino, el potentissimam gentem sui pr&sejiliaVde- oinnissenientisirrigua mceabitnr, qrescel,einQri&riti
struenle, erit prima yictoria dissidpre ^gyptios Nniurale est, \_lciini pcr irani Dd paplivitas.veriPs
cpntra JEgypt.ios, et adyersum se rcbelli cdio dinii- ril, indignatipnem ejus pestilenlia subsequalurj fit
care : qupd.tenjppribus Assyriprum et Nsbucbodp- adversum eos qui offend.erinl.D.euiiJ,cuncla siniul
nospr regis Babylonii fac|um essp, nianifestiiniest, elementii desajyiani. Unde scriptuni est in alio Rfo?
aliis sedejit-ibus,et aliis repjignaniibus. Qupdautem plieta (Jetem. xn), et ypjucr.esin aere deflcere, ei,
hrcc dcVpabylenica capijyitate prrcdicat, Jereniias pisces in aquis, ut pnJiiia bumrino usui sqbtriiJiarirV
lestis est, djcens : Viliilq elegqnsqtque formosqJEr tur. Hpc dicimus, Si siujpiiciter siccitatero BliliM-
gyplUS,_sliniulatqr qb AquilonBveiiiet ei. El rursum : miuis el riyorum ejus vojuerimus acciperCi Sir_
Cqnfusq est filia JEgypli, ei ttadUq in mqnu populi autenj per meiiiplioraro : iri fluvio-regnum, Ct ii) rb
AquUonis(Jerem. XLVI, 20, 24). Ezecliiel qup- vis duces ejus intelligimus; et iii yirpre et jiiiicp et
qlie pari prpphelipe auptprilate CGiisentiens: Ei'. : D papyro cunptam jEgypti alipndrirtiiam» ut pereas
cessare, iriquit, fqciqinmultitudinem/Egypti inmqnu res, opes J?gypti describaiittir, 204 <juarumJE*
Nabuchodgnqsorregis,Bqbyiqnis.Ei ileruni : Cohfor^ gyptus fertilissima esl. LegamuiJ Ezecbiel, ubi rex
tcibqbrqchiqregis Btibylqnis, daboquegladirtm meum; Pliarap draco n.agnus haljitare deseribitiir in flpnii?
hi piqnu ejus, ef cqnffhiggm bfqchiq Pharqonis. Et.: nibus, et dicit: JIIC.JS e_>tfiuvius, el egqfeci meflietipk
scieniquiq egq Dominus, citin dedero gladium iiieunii stnii.Et audit: Ponqtn ffenumin viqxillis luis, el (,<j?
ht ntqnu regis Babtjiqnis, et exlenderil eum svper.(eiv glptinqbopisces fiuminumtuoruiriin squqmis/«!?.->0-
rgin MgypA, et dispetgain/Egijpium i.t nqlionesI extrqbqm te de mediq fluminutn tiwruin, el universl
(Ezecli, XXX,10, 24, et seqqCj.Si autem ad fempprai pis.cestu,isquqmistuis qdhairfM.nt, e! pjpjicinm le in
r^feriiniis Sillvatpris, iJiud fjc Evajigelio sUmainus s deserto (Ezecli. xxix, 3, 4), In adyenfu t|uteni Chrjstl
exemplum : Nolile pulare quod veni pacemmillere. hasc omnia rpomv.ag intelligenda sunf, juxta illud
super iefftim: nqn veni pacem iiiillere, sed gladh.iii;.- .qiipd supra leglmus : DeseriunffqcietDoininus ntare
Venienim dividerevifiim qdversuS proxinium suum,, JEgtjpii. Et rur.<um: Immitlet DominusmanuiriStiMl
el filiain contra rnalrein sitam, el nurttm contra soctumi , super flnyipm/Egypti viglenium. ei petcytiel epm in
«83 s- EUSEBII HIERONPn- r i8K
scptem vallibus, ita uf 'pertranseat etim quis calceato _^quorum, signiflcal quod Egyptii beroas et deos
1
pede : quod sCiiicet offiniserror jEgypiiaruiri aqua- auciores sure gentis simulent, Ordn, et Isin_ et
ruin, et artes malefiose,quibus subjeclis populis il- Osifin, etTiplionem.
ludebant, Chrisli sicceiilur advenlu. Quodque dicit: (Yers. 14, 15.) Dominus miscnitin mediqejus spi-
Arescetaquademari, et liisiorieepessumus accipere, ritumvertiginis: eterrare feccrrim'JEgyptumin Omni
ncn mareVmagnumsignificari, sedlacumMareeiiden, operesuo, sicut errat ebrius ei vomens: et non erit
eo quod Scriptura omnes congregationes aqnarum JEgypIo opus quod faeiat, capitt et caudamincurvan-
appellet maria. Possunt et hyperbolice dicta intel- teni, et refrendntem.Primum deiiiierpretalicne dica-
ligi. Quodque sequitur : Nudabiluralveusrivi afonte mus, et postea de Iiis qure scripta sunt, disseremus.
suo,:describit quOdrivus et fons arescant simul. Pro spiritu vertiginisiiilerprelari potest et spiritus
> (Vers. 8-10.) Et mmrebunlpiscaiores, et iugebunl errotis. In eo quoque quod nps transiulimus, incur-
omnesmiltehtesin fluihenhamum, et expandentesrete vanlem, el refrenantem, possumus dieere incurvum
supet faciem ctqummatcescent.Et confundenturqui el lascivientem, rit intelligamus sencm et puertim.
operantur linum, pleclerites, ellexentes subtilia : et Nos autem verbum Hebraicum cVAGMPN (pD3N),
eruht irrigua ejus flacceniia::omnes qtti faciebantla- diim eeleriter quaj scripta sunt yertimus, ambigui-
crinrisad capieridospisces. Et hoc dupliciter accipe, IJ tate decepli, refrenantem diximus, qucd sigriifican-
quod vastaia Êgypto, et euncta provincia aridilate lius Aquila translulit o-rpsSlovvra,id est, qui niliil
sicCata, mosreant piscalores, et lugeant qui in flu- recle agit, sed omne perversum, utpuerum sigrii-
meri mitlebant liamum,; etqui operabantur relia ficaret.-Estigilur.sensus : Slulti faeli sunt principcs
ac sagerias, el texebant junco diversi generis vas- Taneos, el sapientes consiliarii Pliaraoiii dederunt
cula, id est, principes et regii generis, alque 206 consiliuminsipiens, et emarCuerunt principes
rectores : et quod in adventu Christi omnes perversi Memplieos, et deeeperunt iEgyplura angulum po-
geneiis piscatores, qui conira'Aposlolicam discipli- pulorum, quia Domiriusmiscuit eis spirilum erroris
nani eapiebant homines in perdilionem , et slulla atque vertiginis, ut jgnorent quid loquanlur, et
sapienlia texebant retia e.t sagenas, quibus perditos errare faciant Êgyplum. Et sicut ebrius et vomens
iiTetirent, confusi sunt,et nullus aut rarus in ^lgypti egerit quod ingesserat, et ubi sit, nescit, sCdjacet
lerra a sit lalis piscator. Hoc opere videmus exple- menlis alienae: sic nullum habebit jEgyplus opus,
turii, qriod Ecclesiafum troprca eorisurgurit, etiii siveconsilium, quud aut caput habeat, aut flneriJ,
omni iEgypto idola eprrueniiit,. aut senibus coiivenial, aut pueris, quorum alii per
(Yers. H-15.) Slulti principesTaneos, sctpientes nimiam setalem desipiuni atque delirant, alii per
consiliatii Pharaonis dederuniconsilium insipiens: G iasciviam et irtfantiam igtiorant quid agant. VHoe
205 quomodo dicetis Pliaraorri: Filius sapieiitium autem sive in Babylonia vastitaie, sive in advenlu
ego, filius regum antiquorum? Ubisunl nuncsapien- Christi, et juxla lifteram, et juxla spiritualem in-
tes tui? qnnuntieni tibi, et ihdicerit, quid cogittiverit telligehtiam recipere volueris ;r habebit corise-
Dominus exercituuriisuperJEgyptum.Stulli facti sunt quentiam.
principes Taneos, emarcuerunt principes Mempheos: (Yers. 16,17.)fti die illaeril JEgypttcsquasi riiu-
deceperuntJEgyplumangutumpopulorumejus. Taiiim lieres, et siupebunt et thnebunt a fqcie commoliqnis
metrepelim fuisse JEgypii, et Psalmisia 'declarat, manus Domini exercituum, quam ipse ntovebitsuper
quod ibl Moyses multa sigiia fecerit, qttee in JExodo earii.Et etil tetraJuda /Egypto infestivitaleiri:;Omnis
describuntur: Posuitin JEgyplosignasua, et prodigia qui illius fuctU recordalus, pavebrla facie consilHDo-
suain cainpo Taneos (Ps. Lxxvn, II).. Mempiiim mini exerciluum,quod ipsecogitavilstipeream. Melius
quoqUe*magicls arlibus deditam, pristini uSque ad reor etiam proprium errorem reprebendere, quarn
prresens iempusYvestigia erroris ostendunl. Et hoc dum ei'ubesce impefitiain conflteri. inerrore per-
breviter indicalUr, quod Babylonia vastitale .ve- sisl.ere.. In eo qiiod-,iransiuli, Et eril tetra Juda
niente, oiunia Magorum consilia, et.eorum qui fntu- Mgypto in festivilalem, pro festivitatein Hebraico
rorum scientiam promittebant, stultitiaj coarguan- D legitur AGGA (nsn), quod interprelari potesl el festi-
tur, et in adyeiilu Christi cuncta rediganlur in ni- vilas (unde et Aggreusin feslivumvertitur) el itttior,
liili, hori inyenierilibus cdnsilium YEgypti vatibus , quod: significaniius Aquila Irarislulit yiJpuortv.-c.um'
quoffiodo dogma opprimant cliristianum. Idioma aliquis pavidus, et tremens circumferl ocrilos, et
autem Scripturarum est, ut angulum pro regno po- advenientem formidat inimicum. Ergo si voluerimus
nant, eo quod poprilps ccniineat, et quasi in tPta in bonam partem aecipere, quod recordatio Judai
doriio fortissiirium sitv Unde ct Christus duprum jEgyplo sil gaudii, recle fesiivitas dicitur. Sin au-
pppnlprum parietes centiiiens, lapis dicilur angula- tera, itt arbitror, in timorem pro 'festivitnlevertitiir,
ris (Ephes. n). Quodque inlulit : Quomodo diceiis inlelligamus formidinem vel pavorem, qucd cum
Pharaoni, filius sapientium ego, filius regv.m ariti- Nabuchcdpnosor venerit, et omnes yirorum fortiuin
a Yalic., in JEgypii terra ultra capiatur. Hoc, etc. Mss. Egmon praeferunt: textusipse, iil reposuimus,
V>Idem Orum: ex Eusebio autem lioecquoqlie de- yiOS^.Yide infra lib; VII, tibi libe idem caput recur-
libantur. fitetipciis
;. <'£'egerat Mkniari._ Aekmi etliebraice, ff&W.:
185 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPIIETAM LIB. V. CAP. XIX. 18G
manus quasi mulicrum fuerint dissolutre, etism vo- A Ecclesire ordines, episcopos, presbytcros, diaconos,.
cabulum Judrc terrori sil Êgyplo, quia dum ei vull fldeles, cateclmmeiios sentiunl : aul certe spirilua-
auxilium prrebere, iunta mala perpessa sit. De nos- lem legis intelligcnliam, de qua et Apostolus ail:
tris lemporibus nemo dubiiat, qued ccmparalipnc Volo quinqitevcrbis loqiti in Ecclcsiis in sensu meo,
Chrisiianprum pmnes Eihnici quasi mulieres sinl, quam deccm millibus vcrboruni in lingua (I Cor. xiv) :
infirmas. babenles senteniias, el qtiid.quiddixerinl el quod una qtiinque eiviialum appelletur civilas
verli in stultitiam, dum slupeant tantaffi gentis cen- SPlis, %QQ videlicet justitire, in cujus pennis est
versidiiem, el mirenlur atque intelligant 20"? ma"" sanitas.
iium Domini,et quicumquegenlilium ncminis chris- (Vers. 19-21.) In dic ilta crit allare Domini in
tiani fuerit recerdatus, iiiibeeillilalem idelolatrirc medio terrm JEgypli, el titulvs juxta terminiim ejus
linipre falcatur. Domino.El crit in signum, el ht testimoniumDomino
(Yers. 18.) In die illa erunt quinque civitates in exercituum in terra JEgypli. Clamabunlenim ad Do-
terra /Egypii loquenteslingua Chanaan, eljurantes per minum a facie tribulantis : eimitlct eis Salvalorem, et
Dominumexerciluum: civitassolis vocabituruncc.Pro propugnatorcm qui liberet eos. El cognoscelurDomi-
civilale solis, nescio quid volenlesLXX interprelali nus ab jEgypto, el cognoscentJEgypiii Dominum in
snnl a asedec, quam qtiidam noslrorum h urbcmjus- B die illa, el colent eum-in hosiiis, ct muneribus, et vota
titim inlerprctaiur, et ductus crrore, quod juxia vovcbttnlDomino, et sohent. Ab boc loco usquc ad
HeJiraicum A.UES(D^,n)scripium sit, terram putat, fineni /Egypiise Visiouis, sive Ponderis, cl Judari et
qtirc aliis lilteris scribitur. Melius crgo trans- nosfri de Cbristi advenlu inlelligi volunl; sed illi
lulit Synimachus, civiias'solis vocabitnr una : ARES vola sua differunt in futurum, nos quasi jam tians-
enim verbum ambiguum cl testa dicitur el sol, co acia reiiriemus. Diem aulem pro tempore accipe :
qtiod ulrumque areat, et siccuin sit. Hunc lecum qiiaroquam sub Onia Josephus brcc facta contendal,
non intelligciisOnias, tcmpluin exstruxil in jEgyplo qui profugus in /Egypium, cum turba plurima Ju-
in _c oppido *iiXi07ro).Eu_-. Legc Josephi Ilislorias drcorum rcdificavit lemplunj, et allare, el prcpbe-
(Joseph. lib. XII, cap. 9). Alii Ares, id esl, oo-rpav.ov, liam Chrisli cassa implere lemcrilate cenalus est.
hocest, leslam, urbem Oslracinem inlelligi volunl, Ita auiem f unum altare dicilur, quoracdo una fides,
el creleras juxta Rhinocortiram, et Casium civilales, ol unum baptisma, el una Ecclcsia. Et tilulus juxta
quas usqne liodie in jEgyplo lingua Cliananilide, terminum ejus Domino, Iniud dubium quin Evange-
boe esi, Syra lcqui manifestum est : ct pulaiit e lium, el Apostolorum sciipta significel. Quompdp
vieiiie Syros atque Arabas a Nabucbodonpspr in enim supra juxla TrnppJpgicam intelligenliam lerra
illam terram fuisse translatns. PPITP qui in advcniu G Juda Êgyplo formidabilis, sivc solemnis, vetus in-
Cbrisli, et Romano impcrip propheliam disserunl, lelligiiur Testamenlum : sic el liiulus in terminis
quinqiie civilaies, vcl Icgem Dcmini a, qurc in Êgypii, Evangeliorum histoiia dcmoiislraiur. Dp.ni-
Alexaiidria primiim interpretata est c,velquinque quc jungit : Eleril in signum, elin leslhvonivm, Do-
a Asedec,In L°xico Oiigeniano Iiebriiicorum no- a SclioIasc3iechisticas elScriplurrc iiilerprelandrc
minum, nomen Asedecinieriirelaiuin ponitur justitia imuiil, qurc primum Alcxa:)<!ri:cinsliiuia) sunt, nbi,
solis: uude conjicie Origenem hoc loco nolalum, ulipse. aitin Caialog. dc PantiPiio, a MctrcoErange-
Porro noinen illud Asedcc ignobilc babueram, cuin lisla sempcr ecclesiasiicifuerc doclores.
elidi GrrecumLexiccn Nomiu.Hcur.; iiecmirum vi- c Episcopos. Episcopaiiimhoclocoofdinemclistinc-
(lcri pciest, qtiod ciim Hieroiiynio igtioraverini vo- liim a pre^byteraiu aguoscilHicronyinus; nequeme-
cabiiinm uon Hebrrcum; sed ai) ipsis LXX Inieipie- minil infcriuriim Ordinum, nempe Subriiaeonorum
tibus couficuim. E qno t;Jiuenfonte hauserini Gj'rcci ct cscierorum minorum. M.UJTIAN.
noinen Asedec, mihi l>o.1ieomniiio ccmpertum; — H:vc porro Eusebii .-uut: TTEVTS os r:oi,sigi-j sv.-
nempe c capite xix, 18, Isaiaj prophetre, qued anlea v./.omasisv a.vax oiaoopot tzol.vrsiuL'T.svrsos rayp.ara
miuus cnmperlum habui, ppppnens huic vcci ver- Civr,or,'j.iva., rb 77_3MTCV
f,yovvrpsic upLlJfj.r)tj£Lc' TWV Tpoi-
buni, Jtsedemoih. MARTIAN. iipoiv rayp.a.,v.a.i
r b osvrsoovr&v itpzoSvripcov, rors roiv
— Iu aliis lameii cjusdem Versionis codicibus rec- I) Diav.bvav TOrpirov,'v.airo>viv Xpiura KSQOiriGp.ivoiV TE-
tius erat ayjipic ab Hebrrro DYi". Vidc qurc in Ori- raprov, v.aiETTI TOOTOIS' TOVIViwar:wiri rvyyavovroiv.
genian. Lexico annoiavimus. Qund aiitem maluisset M.irlianreus, inferiorcs quo-
^ Qund nostrum vocans, Lalinum esse scriptorem que ordines, subdiaconuiii ct crctcros nnminar;,
iniiuat S. doctor, Yictorinum Petabioiicnsem notare ctiamsi instilnti ubique fuissenl, iuininie ad rem
opiuor, quo exceplo, Coinnienlatorum in Isaiam erat : siqnidem diaconorum nomine clerici niinorcs
inagnuin apud Latinos silcntium essejam dixerai in ccmprebendi solcbanl. nequc alteriim ab illis caput
Prrfifalione Inrjusce operis. Cselerum eadem fi.il consiitucbanl in Ecclesia : Opiaius, lib. n : Cwtttstiif,
Eusebii senteniia alque eadem pene dixerim vcrlia : inquit, qualitor genera capitum in Ecclesia, ephcopo-
v.aru.os rb av.pi.Sig rr\c avrov StalsZsacyHcnblt.c)i),s- ntin, presbylerorum, diaconorum, et fidelhtm. Qnid
v.rai, o~zpouTMfav spp.r,vsvdsin, izblxcrr,c yr>cElyQri- quod cx Eusebic, uf diximus, non suu sensu bic
csrat 53y.ia rzo/.ic,elc., id esl,'secundum accuralam Hieren. loquilur?
vero disserendi rationem lerrrc civitas diciiur, quod f Ila Euscbius , 'ClcSEuia iricrricv.aisv âitncp.a,
ita rcddi possii, Civitas lerrm vocabiluruna civitas.Et v.a.ipxa sv.vlrja-ia SLpnra.i,ovroiv.ai CucKZCTijptov svv.off
paulo supia, vja.ru. y.svrovg o vM,ovp.ivv)V 'ACESEX, o 3>j o).r,grr_; AiyJTrroviyr,yspu.ivoviv ratg iv.yMo-iat;rov
SecundumLXX quidem dicilur Qsovrvyyj/.vsL.Tum, "HOETW^CCTTOO
oiv.a.Loo~ivr_g.
o-r,u.aivsi, Ovtjtacrripiu,ervv-
Asedec,quod significatjttstitim. s£sv/p.ivti urvl.ti rb r?ig v.atvf,gStaOr,y.r,c
evnav svayyi
c Josepbus sv vbu.a 'IIILQTZO/.SC);
, sive in lerritorio 'l.iov, 3iopit_]ovTO-JJsig rbv Xpto-rbvTrio-TEwffKVTK.- TW«
Ueliopotis, Cotifer iiieroiivmum iiifcritis lib. vi, ad A^y-jrrT-iwv P,778toiv«jrtffTwv.
j>hcidem eapn!; et qarc !b!KRuoirimitSi -
157 S. KUSEBIIIIIERONYMI 488
miniere videlieel passionis. Tunc hi qui crediderint, A j. aulemmea Israel. Nequaquam Isracl inler ^gypium
concuireinibus /Egypiiis contra /Egyptios, cl puet As-yrium mcriius elidelur, nuuc Aniiocliis et l)e-
gnanlc viro conira Iratrem suum, ei civitaie conlia melriis ad se ° Judre trahentibus regnum , nuiic Pto-
civitaiem diiiiic.inle : cum perseculionistciiipusain- lemrcis possessipnem ejus sibi vindicariiibus; sed et
grueril, 200 implorabunl Domini misericordiani, ipsa snb Romann impcrio, ac per boc Chiisli impcr
slalinique Salvalor adveniei, id csi, Jesus, boc enim rio coiistituta, eiit ejus cpiidilioiiis, cujus ei Jigyp-
in liiigua noslra spual. Et cpgnosccltif Dominus ab tus et Assyrii, et beiiedicelur in pmni lcrra. Quia
Êgyptiis, etcognoscent curo, sive perseculores qui e\ Sipn exibit lex, el verbum Domini de Jerusa-
fueriiil superati, sive crcdenies prrrsenti auxilioJihe- lem. Tunc dicciur a Deminp: Benediclus populus
raii. Et colcnl eum in hpstiis ct muneribus, vetaquc meus /Egypli : quando nequaquani Moyse , sed
vovibuiil Domiiio et snlvent. Rcspondeant Judai : Chii-lo Dpmino prrceunte, infmita beminum millia
Lcge prrjecepliimest, ut aliare ncn fiat nisi in lnco spliludiues replcverinl, et Pharaeue subtuerso , di-
uno quem elcgerit Doroiniis Deus, el hostirc lan- xerint in dcserlc : CntireiiwsDomina, cjlorioseenipt
tiini a Sacerdctibus Leviiici generis immoleiilur magnificains esi: equum , el ascensorem dejecil in
(Deitt. xwi). Ecee Isaias aperle docet qund ./Egyplij rnare (Exod. xv, 1). Tunc el opus maiiuum Domini
cogiiosc-iJiiiDominum, cl colani euiu, et hostins, et R ] erit in Assyriis; bre enim vel maximrc genles mo-
munera oircrant, et vota vovcant alquc persolvani. nacliorum ilorent cxnnjinibus , jEgypms , ct Meso-
Si /Egypiii sacerdotium habent, iinpleliir et in illis potamia, ei pari inler se pielate contendunl. Hrc-
Pauli testimoiiiiiiii diccntis : Trcmslalo saccrdolio, rcdilas aulem Chrisli Israel, hoc est, ualivitalis, et
necesseest ut legis translatio fial (Hebr, vn, 12). crucis, CLresurrectionis, ascensionisque cjtis loca,
(Yers. 22.) El percnliet Domhms JEgyplum plaga, ad quaj dc lolo orbe coricurritiir.
el sanabit eam: et convertenlurad Dominum , el pla- (Cap. XX. — Yers. i. ) Anno quo ingressm cst
cabitut eh, et sanabit eos. Quem euim diligit Dnmi- Thartam in Azoinm, cum misissct eum Sargon rex
nus, corripit, castigal aulcro oniiiem lilium quem Assyriorniii, e/ pvgnassel contra Azolum, et ccpissct
recipit. Persecutio non ad ncgaiionem credenlium, einn. In lempore illo loculns esl Dominushi manu
sed ad probatioiieiu perlinel, et coronam. Isaim filii Amos, dicens : Vade el solve saccuin tiium
(Yers. 25.) In illa die erit via de jEgypto in As- de iumbis tuis, el calceamentalua lolle depedibus luis:
syrios , et inirabit Assyrins in JEgypinm, el JEgyplius et 'fecitsic, vadensnndus e! cliscalceatus.Dixilqnc Do-
in Assyrios: ct servienlJEgypiii Assur. Anle 1;adven» minus : Sicut ambulavit servus meus Isaias nudits et
ttim Cliristi uiiriquajque gens siiuiii babebaLregcm, discalccalus,ttium annotuin signum, et portenluineril
ct de alia ad aliam nullus ire poteral nalipnem : in (C sitper /Egyplum, ct sv.per/Elhiopiam. Sic minabitrex
Romano auteni imperio unuin facia sunt omiiia. Assyiiorttm captivitatem/Egypli, el Iransmigrationein
Doclus lector veleres revolval historias, el ab Eu- JEtliiopim, juvemtm et senumnudam et discalceatam,
phrate usque ad Tigriin , oniiiein in mcdio regio- discoopertisnatibus,ignominiam/Egypti. El thnebiint,
iicm Assyriorum fuisse cngnoscal. Ergo quos vetc- ct confuiidenlurab JEthiopia spe sua, et ab JEgypto
res Assyrios, iiunc nos vocamus Syros, a parici gioria sua. Et __&!___ dicet habiialor insulmliujus ht die
loiiim appellanies. Qund aulem diciiur : /Egyptiii illa: Ecce hmceral spesnoslra, ad quos confitgimusin
seivienl Syris , vel sic accipiendum , qund Rpnianrc'. auxilhtm, ui liberarel nos a facic recjis Assyriorum,
legicnes Syre inslruclrc (Al. inslrtictc) miliie /Egyp- et quoinodoeffngerepolerimus nos? Tciam posuimus-
tiim cuslodianl, aut quud ulritisque gentis inier sei capituli liujus ciintincnliiim , ul pcr partcs singula
cpnimercia sint, et abundaiitiam ^-EgypiiSyrire sus- disseramus. Azolus qure Hebraice dicitur. ESDOD
cipiant civitatcs, sicnt ecnntrario PalrcsiinseelPho3- CiTTCJN), urbs fuii pntenlissiina Palreslinaj de quin-
nicis bonis iEgyplus irrigetur. Quidam nostroinmi que urbibus: lianc Sargon rcx Assyriiiruin, qui
male brec ad mille annos referunl, et mnre Judaico) seplem nominibus appcllatur, misso duce excrcitus
in consuinnintione mtindi _j___j.0 futura proiiun|ianl,, sui, cui iiomeu crat Thartan , cepit et tcnuil. Eo
quaudo Aiiiicliri&lusde Assyriis veniciis , Êgypluml R igitur temporc quo vicina civitas capta esi, prrccipi-
jEihiopiamquc posscderii. lur Isairc , ut deposila saccca tuuica ( hic enim erald
(Yers. 2-5,25.) In die illa erit Israei teitius JEgyptio) habilus propbetalis populi delicla plangenlis), et
el Assyrio, benecliclioin mecliolerrm, cui benedixitDo- calceamcntis e pedibus, qure LXX caligas vocanl,
minus exercitvum, diccns, Dcnedicius popitlits meuss nudus et disealcealus incederet, lyptim prrebens
/Egypti, el opns maniiumrneuruinAssyiio : hcercdilas s captivitaiis /Egyptire cl /Etliiopum, qui /Egypiiis in
;t Manian. irruerit; npn recle. 'P'j>uaLv.a
Svpotv avSowvv.a.ra.v.soal.T,;
11Tpliim huncsensum llieron. ab Euscbio cxpi'es- TWV bpav o-paroTTsSa
AiyvTriav iyvjaBopsva., Aiyvxriovcrs TO-JTOEC oov'
sit, s-eripaucioribus. Quaudo_t.caulem ips.i inteipre- ).-vovrac,O-JZ rr,v rng T7paonrsiag
uysv.rf.a.ysin sv.Sao-cv
;
tiilnr Euschii vcriia, ul h;rc stinl: npo yap '1'osu.aiojv El deuiqcc, iVOv os o xapavVlbyog y.OLvaviav
avrolg v.a\
b.pyrig ioiailavrac styov IV/a-Ll.iag ot TE kiyv~rioi v.aX STCLaiciav Bso-TzitsL,
qurc illfra icpelil.
SE ivra.vOv.o~ip.a.i '' Yaiic. Judauv, qm c! mox ihotomm.s nauci pro
'fiiin i-lhruc '. 'AO-!7-J_3IO-JJ
'Acro-Jpi.ot.
y.alstv rnv ypa.6r,v, rovg vvvv.aôvj-ivovc SOOO-JC"v.ara Piolonimis, de qua lcctipne paulo superius diximus.
T6 r:al.a.LSEot rr,v 'Zvpiavv.a.iytiGOTzora.u.iav oiv.ovvrsg, d Verliuin erat sulTecimiise dmibus mss. ihijus-
'Aa-GvptOL iy_p;-,pAri'C\ov. El illfra : Tig ovv hoOvJp.oig modi alia p.ipsim c m-s. rcstiluimus.
m COMMENTARlbRiiM. :IN ISAIAMPROPHETAMLIB. V. CAP. XXI. 1G0
adjuiorium; fueranl: quod qupmpdo Isalas nudus A sertc rnari imppnilur : Perspicuum crgc est, que.d
ainbulrifet,- et foediialemcernenl|bus nudis iialibiis desertrimniare Babylcn appellatur, Jeremia dicenie
dempiislrarel: iia pmnis jEgyptus atque Êtbippia, ex pei^sonaDei:El desertumfaciammare ejus, etsic-
pppulanle Assyrio, nudrc fieferity et riihil oninino caboUtrctmiliitis, el erit Babylonintumulosarenarum
in terra remaiieret. Nec hocaJiquis-puiel superiori (Jerem.u, 56, 37)- Mare autefti propter muliitudi-
felieilaii, qtiai jEgypliis reproniittllur, esse centra- nem babitanlium dicitur. Unde et supra jEgypii mtil-
rium : quia ibi posl mala de futura beatiludine pfse- titudo niari comp:iiata est. DesCrtuinfaciel Dominus
dicalur: Iiic auiem proeseiisnarratur captiviias, per mare iEgypli. Qund autem Medi et Persrc pugnaveY
quam deleto Israel et Damasco . etPliilistiim., rer fiiit cpnlfa Babylpriem, et-subve.rteri.nleani, in su-
cta yja perrexit /Egyplum , et ipsos pariler jEihio- pradicie Jeremia legimus: Acitiie sagittas, implele
pesque.superavit. Quodlie cui videatur arobigihim, phareiras. Suscitabil Dominus spirituih regum Medo-
ipsius Isaireponamus teslimpnlurii: Reversusauietn...<"Mm|g__[•_$ elrcontra Babylonemmens ejus, ul perdat
. Rapsaces, invenii regem Assyriorum prmliantem ad- eam: quoniamtiltio Domhuesl, itllio Teiiiplisui. Su-
versnsLobtiam: audierat enim quia profectus essel de per murosBabylonislevatesignum, aiigetecuslodiam:,
Lacliis: el audivii deTharacarege JEtliiopimdicenies: elcvate cuslodes, prceparate insidias: quia cogitavit
Egressusestutpugnet contrate (IV Reg. xix , 8,-91. B Dominus, ei feciiqucBcumque loCnluseslcorilra Baby-
Simulque discimus obedienliam proplieiarum, quod lohis htibilatores.Et rursuni : Levatesignum in terra',.'.
vir nobilis (tradunt enim Hebraji Isaiam socerum clangite bucchia in geniibus , sanciificale sttper eam
fuisse Manasse filii Ezecbire regis Juda ) non erti- geiiles,annuntiateconlraillaih regibusArafat,Mennr, et
buerit nudtis incedere; sed Dei pf receptis nihil hcr Ascenez,numerate contraeamTapsar, adduciteequunt
nesiius iudicans, deposuerit saccuni, quo abjecto qutisibrucliumaculeaturn. Sanciiftcalecorilraeamgen-
nudusfuerit, uiiam prius Jiabens lunicam, et ipsam tes,regesMedim, duces ejris et univcisus magisiralus-
cilicinam. Quod initem dicitur : Trhtm annorum si- ejus, cunciamqueterram pbtesiatis ejus. Ei commove-
giium, el poftenlum erit super JEgypliim el super bilur lerra, et lurbabilur, quia vigilavilcoiilraBabylo-
/Etliiofiam, lioc^sigiiiflcat; quod iribus annis ab rieiricogilalio Domini,ul ponat terrdm Babylonis de-
Assyrits JSgyptus Vastanda sit et iElIiippia. Tunc, sertain, el htliabUabilem(Jet.em. i.i, 11, seqq.).
inquit, dicei habitalot insulm hitjiis, litic esi, Jeru- (V.ers. l, %.'):Sicut lurbincs qb Africo veniunt, de
silem _H,__|qure viciiiarum gentiiiii); fluctibus lunr deserioveiiilde terra horribili, Visiodufririunliaiaesi
diiur : Umcchieeral spes nostra? et nd bos confugi- ,-mihi.Yox Babylonii popiiliiimentis indiicitur, sive
inus, ut nobis praeberent auxiliurii. qui s.e de cap- ipsius Babylenis, quod audiat Medos el Elamitas
tivitalis malo eruere non quiverunt? EstJgilur hic G cpntra se exercilurtj prajparare, et venire de sclitu-
ordo provideniia! Dei, offine hoininum genus inef- dine. poilitque comparalibnis exempluni. Sicul, in-
fabili judieip dispensanlis. Contra Dei iram Israel qiiit, ab Africo venlp veliemeijs leuipeslas venire
speravit in Damasco : diruatur civitas qure adver- consuevit: ila mihi de soliLudine vasiilas venil, de
suin illius voluiitatein impiis prseslal aiixiiium. Ju- lerra horribili, cujus ne ripinen qiiidem audire pos-
das speravit in /Egyptiis: et Êgyptus dcslruatiir. suin absqueformidine. Visio dura nuntiata esfiiiihi :^
Êgypiii corifisisunt In Êthiopibus : JSUiiopes que- quid eniiri durius quam pfaesenscaplivitas ?
que vincantur ab Assyriis. Assyrii snperbierunt, nen Qui incredulusest, rnfideliter agit: et qui depopu-
Dei, sed suarum virium arjjitrantes esse vicloriam : lalot est, vdstai. Potesi in Hebrseoila legi: Quicmdis,
et ipsi viticantur a Babyloniis. Babylon elevavit con- cmde; et qui vaslas, vastaful ad ipsum Elamiiem et
Ira Deum caput: etipsaa Mcdis Persisque superetur. Mediim preplielia) vaiicinium dirigalur, liorlarilis
PersreelMedi ex parte perseculi sunt populum Dei. eum implere qttodcoepit,intrcpidum ascendere, pbsi-
et ariessrevlssimus ad Orientem et Occidentftmom- dere potcrtlissimam civitatem. Sin aulem siclegituf,
nes populos ventilavit; veniat liircus Alexander, et ut tfansttilimus, quasi de pefsona teriia dicaltir, quV
cohlerat etini pedibus suis. Et isfe qui nltra modnm hicredulus esl, infidelilei agitrei qni depopulalorest,V
erectus est, venenc pefeal, regnumque ejus divida- D vdsldl; Climsuperioiibus cppulandum est, in quibus
lurin parles: el ctim mullGtemppreintersecellisuni sibi Babylnn visipnem duran) prajdicat ntintiatam.
fuerii,. Rcnianp vincente, pnpuletur, Remanus ipse AscendeElatn, obsideMede: omneingemituniejits
ferralis denLibusunguibusque sarictcrum carnes, ei cessarefeci. Nolimeas, inqriit, o Persa et Mede, Ba-
cruento ore laceravit: excidalur lapis de monte sine bylonis muliiiudinem, neillius prrcterilam pptenliam
riianibus, ei:ppteiitissimum:primum regnuni ac ferr reformides: omnem geniitilm Cjus ac poiidiis, qup
rcum, deinde fragile etinfirmuni, in testarum mc- le ante premere consiievefal, cessare feci: seuquod,
dum centet-at (Daniel.ti). ilullus jam gemat et doleat pressus polentia Babylo-
- (Cap. XXj.TT-Yers.1.) Oiius deserti matis. Nisi in . nis : seti qund laulis malis pppressa sil ipsa Babylon,
consequenlibushujus capituli legerem : Babylondi- utne 214 gemitum quidem Iiberum liabeai.
leciafacia esi mihiin mitdciilum. Etiteftim : Cecidit, (Yers. 5, &.) Propierea repleii sunt lumbi mei do-
cecldii Babylon, et omnia sculptiliadeotum ejus con- lore : angtisliapossedilrne, sicul anguslia parieniis :-
iritasuiitiriterra. E.l siipfa : AscetideEldm , et obside cortui cum audirem, conlurbatrissum cum viderem.-.
jl/ci.c.'diibiiarem quod esset lioc Pondus, quod dc- Emareitit cQrmeum, ienebrceo^stupefecerurilme, Bq*
191 ','.'.''..' S. EUSEBII HIERONYMI 192
bylon, dilectamea, positaest mihiin miraculum.Pro- ji pctenlissimi. tsteergounus ascensor, duarurii gen^
phetseideo obscuri suui, quia perspnai in his plurimai lium fullus exercitu, vepi.t ecntra Babylenem : et.
comtnutantur. Ergo et nuncvoxlsaise induciltirplan- speculatrir ille qui pesitus eral, ul ventura prospice-
genlisBabylonem spirilu prophefali, quod lanla mala ret, clamavit quasi leo, sive ipse prcpliela appel-
super eam venlura sinl,ut ipse qui narrat, liffiore latur leo. Et quia dubium eral de persona speciila-
superatusnequeatin verbaprorumpere, videhstanlse toris, qui Cyrum viderat ascendentem, ipse exponit
multitiidinis sanguincm fundi: el misericcrdia. rrio- manifeslius, et aii: Super speculamDomini ego suni
tus affectu (horiio enim de hominibiis loquitur) non slansrjugiterper diem, speCuIatoreriiDomiriise esse
niinus doleat, quam mulier ululare in partu solet; proninitiaiis, qui semperpositusin efficicprpplielali,
scdconlurbatus.eltrepidus, et in lerram corruens, e'l diebus ac noctibus Domiriiparens imperio, qnod-
caligantibus ocujis neseiat quid loqualur. Pro eo au- cumque jusseril loquitur. Quid igitur clamavitleo :
tem qiiod nos verlimus: Babyton,dilecta mea, in He- Ecce isle venil ascensorvir bigm equitum: haud du-
brajo legitur, NESEPH ESC)(ippn *|TM);et est ipsuni bium quiiiCyrus indicetur. Et respondil et dixilipse
verbum quod in principipYBabyloniiOiiCris ppsui- leo qui stipra claraayerat: Cecidil,ceciditBabylon,etV
nius, super montemcalighiosum:pre ca/i_/inoso enim,. omnia sculptilia deorum ejus conlrila sunl \n lerra.
seu tenebrOsoscripluni est Ncseph. Prcprieque hrcc B ] Vastanie enim ascensore bigaj, Babylon usque in
urbs sic vccatur, propter alliludinem et ereelum selernum delela est, et Belis lemplum omniaque
usque ad ccelum superbire verlicem. idola usque ad solnm strata. Qtiod auiem sequitur :
(Yers. 5.) Pone mensam,contetnplare in specuta Tritura ntea, et fili aremriiem,ad Jefusalem appstro-
comedenteset bibentes: surgite,ptincipes, arripite cly- pham facit, et adj Templum quod in area Ornresi-
peuni. Loctisiste dupliciler accipitur: o Mediet Ela- tiim est.rdicitquead eam : o Jerusalem, et popule
mitre, quibiis supra dixi : ascende Elam, .obside iili Templi niei, non tibi videaiur incredulum esse
Mede, sumile cibum, futuro vos prailio prreparale, quod dixi: non mea eniiriverba suijt, sed Donjini et
ne postquam diinicaticnis tempus advenerii, Iassi- per os 21@ meum illius verba resPnarunt. Quidam
tudo vos retrahat. Cumque comederilis et biberilis, pUtant, sed male, boc ncn ad Jertisalein, sftd ad Ba-
snrgite, af ma corripiie, Babylonirimdebellaie.Quod- bylpiieffi;diCi, de qua et supra Babylohdilecianieti
que aii, conteinplareinspeculd, hoc sensu legilur : posilaestmihiinmitaculum; el esse sensum : qurc
diligeiiter qurjeventura sunt, prospice. Petest et sic contrivisti me, eris et ipsa contrita, non meo ser-
intelligi: o Babylon, para Balthasar filio Eyjlmarp- nione, sed Domini pptestaie, qucetibi haje venlura
dach riepoti Nabuchodpnpsorregi IUPniensairiatque prsenunliat. Quid sibi autem voluerint in hoe lpcc
cenviviuffi, el vide quid post cibum eveniat, in quc 'G LXX interpreles, ut prP Ieene, qui Hebraicedici-
scortis et Concubinisin vasis Demiiii prppinabit. 0 tur AMi (nilN), itriam traristulerint, nonVsaiisintel-
priiicipes, qui cum rege accunibitis, Medcs autem ligo, prsesertim cum supradictus sacerdos Vrias, qui
Persasque significat, surgite el ad interficiehdnm vocatur in testimonium, aliis litleris scriptussit.
regem arma cerripile. Hec plertitis in Danielisvolu- (Vers. 11. 12.) OnusDuma. AdmeclamatexSeir :
mine discinius (Cap. v). cuslos, cjuidde iiocli? cuslos, quid de nocte? El dixit
(Vers. 6 seqq.) Umcenhnmihi dixUDomhius: vade custos, veuil inane etnox: si qumrilis,qumrite, con-
et pone speculaiorent,,et quodcuinqueviderit, dn- verlimiiii,venUe.ProDunia^hXS. Idmnmamponunl.
nuntiet. Et, vidit currum drtorumequitum, ascenso- Esl auiem Duma npn lofa Iduriireaprpyincia, sed
rem asini, et ascensorem___>|.5 cameli.Et contempla- quredam ejus regie qnre ad Aiislruni vergit, etab
lus esl diligentermultointuitu, clamavitqueleo:_super urbe Palrcstinre, qure hcdie dicitur Eleuilteropolis,
speculum Domini ego sum slans jugiter per diem, el viginti dislal millibus : juxta quam suni monies Seir,
super cuslqdiam meahtego SutnstanS totis nociibus. stimptc ab auctcre nomine ; Seir quippe inierpreta-
Ecce isle venit aScensorvirbigmequilum, et respondit iuf Itispidusel pilosus, qtiod Esau friif.In Abdia pro-
et ciixil: cecidU, cecidit Bdbylon,:et omnia sculptilid phela pleiiiiis super bac genle a nobis disputatum
deorum ejits contrila sunthi terra. Tritura mea, elfili ": esl: in quo necesse fuit velerem hisloriam revel-
aremmem, qum audivi a Dqmino exercituumDeo Is- vere, et Ezechielis Jeremirrique easdem in testimo-
rael, annuntiavi vobis. Causas reddit superioris fer- riiutnifaliere Yisiones, et maiime prpphetiam ccntra
roidinis, quare angustia pessederit eum sicut par- moniemS.ei"r.(>Si5«cA. xayet y%\y,Jerem. XLIX).Ef il-
turienlem, et corrueiii audieiis, et perlerritUs sit, lud de Psalmis: In Iduntmamexlendamcalceamenlum.
ac tenebfoso hofro.re circtirijdalus. Hrec, inquit, dl- meum.E.talibi:Tabernaculalduirimontmet Ismdhelitm,
xit Doniinus milii: vade et constiiue speculaloreii), Moab, etAgoreni, Gebal et Ammoh,et Amalech(Ps.
ul spiritii prophetali libi fuiura prrcniuitiei; quem LIX,10; JPS.LXXXII, 7,8). Amosquoque inquit: Su-
cuin posuissem in speculam, vidit yenientem bigam, per ttibus sceleribusEdom, et Superquaiuornon aver-
et aurigam desuper, asiniimque,etcameluffi"'cufrum sabor eum, eo quod perseculus sil in gladio fratrem
traliere. Signifieaf autem Cyium Persariimregem suum, el violaveritmisericordiainstiam(Amosi,ll),
atqtie Medorum, cum parvo el magno imperip;ve- sive, ut Symmachus translulit, wscera sud, quod ad-
nienlem. Persae enim ante Cyrum igncbiles erant, versus cognatospopulos ausus sit dimicare, et bostili
et liullius' intergenfesloGiliabelJnitiir\ Mcdisemper- hodio disgidcroi Fui.t auiem fegio [Aii regiaj Essu.
103 COMMENTARIORUM IN ISAIAM PROPIIETAM LIB. Y. CAP. XXI. 194
iii regione Duma, boc esi, iri hicnlibus Seir. Hanc A 28); slaliniqtie sequitur : Ihec clrcilDominus,sutgiie
ut inelrppplim, jii.vta ordiucm superiorum Visio- el ascendilead Cedar, et vastale filios Orientis: laber-
num, ab Assyriis, sive a Nabuchodonosor expugna- nacula eorttm, et greges eorum capient, pelles corum
tam esse credimus, memoremque pristini generis, ei.omnia vasa, et camelos tollent sibi (lbid., 29): cl
quod_deAbraham et Isaac sil stirpe generaia.implo- iterum : lnivit enim contra vos Nabuchodonosorrex
rasse auxilium Dei, et ncccssitate cogenle, illius cle- Babylonisconsilium,cogitaviladversusvoscoqilationes.
mentiam flagitasse. Narral ergo nunc Dcminus : qui Surgile et ascendiiead gentemquielam, el confidenier
obsidetur in Seir, cl ab bostibus cingitur, meum habitanlem, ail Dominus: non ostia, non vecles eis:
implorat auxilium, cl dicit: o custos Israel, qui po- soli habitant. Et erunt cameli eorum in direptioncm,
pulum tuum 217 tueris custodia senipiterna', et et multitudojumenlorum in prmdam. Et dispercjameos
quasi in nocte, illis dormicntibus, vigilas, ne hoslis in omnem ventum qui sunt altonsi in comam: et ex
irrumpat; quare el nos qui de ejus a semine sumus, cmni confinio eorumadducam inleritum snper eos, ait
non siniili clemenlia prctegis? Quibus ego custes Dominus: eritqne Asor habilaculum draconum descrta
vigilque respcndeo, de quo scriplum est: Non dor- in sempUernum: non manebitibi vir, nec incolel eam
ntilabil necineobdormielqui cusloditIsrael (Ps. cxx, filius hominis (Ibid., 30 seqq.). Totum proplieliru
4). Yeuil mane pppulu mco, el nox genli Idunlseo- g icstimonium de Jeremia posui, ut qurc sil Cedar, in-
rum; illis prrebebo lucem, vos in tenebris derelin- dubitanlcr intclligas. Et censidera qucmudo Ismacli-
quam. Yel certe ita: venillux nocle transacla ; si tarum, hoc est, Saracenoruni proprie geiilem dc-
mcum invocatis auxilium, cl eslis de stirpe servi scripseril, quia babilanl in lcnloriis: qui quas nox
mei Abraham, nolile me tanlum in necessifalibus cempulerit, sedes lencnl: quibus armenta 'sunl, ct
qurcrere,sed lolo ad me animo convertimini. Venite, pecera camelcfunique gregcs: qui non habeiil osiia
et suscipiam pceniienles. HPCjuxta iiistpriam dic- neo vectes : non enim versanlur in urbibus, scd in
lum sit: crelerum prcpicr similiiudinem lilterrc, et soliludiiic babilani. Et hi ergo a Babylouiis delcli
cx eo qucd BESet BALETH, non multum inter se dis- sunl, eo quod Asor civilalem, quaemctropelis gcntis
crepent, quidam Hebrscorum pro Duma, Romam le- illius in ercmc fuit, usque ad solum subverlerinl:
gunl, volentes prophetiam conlra regnum Romainim et lamen cum camelorum et ovium greges capti
dirigi, frivola persuasione, qua semper in Idumreai sunt [Al. sint], pellesque corurii aique lciiloria sorte
nomine Remanos exislimant demonstrari : Duma divisa: non omnis gcntis illiussignilicalurinlcritus,
auiem interpretatur silentium. eo quod droinedariis camelis cenlum et amplius
(Vers. 15 seqq.) Onusht Arabia. Inscdlu ad vespe- millia unodie per vastam solitudincmfugere soleanl,
ram dormietis,in semitisDodanim, bccurrentes sitienli G Auferetur, inquil, omnis gloria Cedar; ct imniiiiulo
ferte aquam : qui habilatis terram Ausiri, cum pani- sagitiariorum numero, quia niaxime polleut arte
bus occurtite fugienti. A facie enhn gladiorumfugerunt, pugnandi: creleri qui fugerint, remanebuni. Quia
a faciegladiiimminentis, a faciearcus extenii, a facie inlelleximus qure sit Cedar, et qure Arabia, quajque
gravis prcvlii. Quoniam hasc dicil Dominus ad me: Asor, videamus Isaias propheia quid dicat: ln saltu
Adhucin uno anno quasi in anno mercenarii: et au- ctd vcsperam dormietis, hi semiiis Dodanim. Verbum
feretur omnis gloria Cedar, et reliquim numeri sagitla- AEAB(S1V), ut sicpe J>jam diximus, el vesper, et
riorum forlium de filiis Cedar hnmhw.enlur: Domhtus Arabia, et corvus, et plaritlies, et Occidens appella-
enirn Deus Israel loculus est. Qurcrenli milii et diu lur. El pro eo quod nos juxta LXX translulimus,'
cum deliberaiione Iraciauli quse essel Arabia, ad 213 dormielis,potest inlerprelari, morabimini, sivc
quam prophelicus sermo dirigilur, utrum. Moabilre,' habilabitis. hoc esl av>Mmo-Qs,quod Hebraice dici-
an Ammoriitre, et Idumrei, cunclajque alirc regiones, tur TiiAXiKU (i;bn_). DODAKIM (CCTi) quoque in pro-
qure nunc Arabia nuncupantur, occasionem tribuit pinquos vertilur et cognalos. Ilaquc prrcdicilur nunc
in bac eadem Visione quod sequitur : Auferelur omnis Judreis, qui obsidionem Babyloniam effugere potuc-
gioria Cedar, et reliquimnumeri sagittariorum fortiuih rinl, et de lotius provincirc vasliiaie ad eremum trans-
de filiis Cedar imminuenlur (Isai. xxi, 16, 17), D ire vicinam, quod babilaturi sinl in soliludine Ara-
Ismaelilas debere inlelligi. Liber Genescos docet ex bias in ilinere quod ducil ad fratres. Rursumque ad
Ismaele Cedar et Agarenos, qui perverso nomine Ismaelitas sermo converlitur, el eos ad miscricor-
Saracenos vocantur, esse genitos. Hi per loiam diam cohorlatui': ciiriite, el Iassis fralribus acperi-
habitant soliludinem, de quibus pulo et poetam di- cliiantibus ardore sitis, obvii ferle aquas: lantus
cere: Lalequevagantes Barcmi ( Virg. JEneid. iv); enim fervor esl solis, ul nisi subvcneritis, in soliiu-
el supradictum volumen, Contra faciemomnium fta- diiicpereaut: et non solum aquas, scdeliam patiem
trum suorum habilabil (Gen. xvi, 12) : eo quod la- fertc fugienlibus, ut quos confecii obsidio, vestra
tissima eremus 218 ab India ad Mauritaniam usque clemeutia relevet, Simulque reddil causam quare
lendatur, et Atlanlicum Oceanum , quod pulo Jerc- lirec imperet lieri, dicens: fugerunt Babylonium
mirc tilulum sonare : Ad Ccdar el ad regna Asor, qrice gladium, fugerunt arcus Elamilarum, fugeruni irii-
petcussil Nabuchodonosorrex Babylonis (Jer. XLIX, minens prrclium. Nec despiciatis miseros : cito veniel
a Yalic, qiti de ejus genere snmus. h Yid. paulo supcrius in cap. xv, col. 188.
m S. EUSEBII HlERONYJii i9g
et vesira caplivilas. Quomodoeuim velox mercenarii A bius omniaadChrisii advenlum referat, e.t putelYes-
annus est, et omneiri laborem brevem putat, dum ad pasiani Titique temperibus fuisse coropleta. Carpa-
desideralam mercedem perveiiial: sic universa glp- mus ergp.singula, 'iriplicem esposiiionem breviter'
ria (iliorumCedar auferelur a vobis, et sagilirc vestrre allingentes. Quidiiam libi qubqueesi? quid babes,
Contereniur,Yet parvus reriJanebit nuirieras pugna- inquit, Sjoii,quod eiiam tu asceudi.siioniiiisiritecla?
torum. Quidam volunt ex eo quod dieiliir, adltuc iu Quando dicit, eiittm tu, oslendil quod cajleri prius
imo anno, et aufereiur omnisgloria Cedar, nonBiiby- ascenderiiit. Num et lu repulala es inler geiJtes,qure
loniam capliviiatem prsedicari, de qria et Jeremias ab bo.slibusobsideris, el tccla CPiiscendispjeiia ulu-
loquitur, sed Assyriorum, qui post iinum annum va- IatusetplanclusniiseraJ)ilium femit!arum,ufbsqiioiir
sialionis Judaicaj, Saracenoslalissimeperseeuiisuiil. damrcgia?
Illum prreterea locum, in quo nos transtulimus: Qui 221(Vers- §•) Inlerfecli lui rioiiinterfectigladio _.
habitalis terrani Austri, cum panibus occurriie fugien- ttecmortui-ht bello, Guncti principes tui fugeruril si-
ti:et quasi expersonaDpmini irnperaiiyo modp legi- mul rdpreque ligalisunt/Omnes Vqui hincnli sunt,
muSjin Hebrrcc sic legi pos,seattirmznn Quihabitanl vhicti sunt pariter : procul fugerunt, Sj ad Sennache-
terram Auslri, cumpanibus occurtetuni fugienli ; ut rib temppra referas, quando ex parte capta est ci-
cum Deus eis dixerit, occurrentessitienlifeiieaquam, B vitas, recte dicuutur non fuisse victi glndio, ncc
illi inimica mente panes tulerint [A/. lellerent] occisi iu bello, sed prpditipiie, aliis ex urbe fugien-
absque aquis, ul ciboaugereril sitiiri. tibus;aliis, quoslioslis oppressit, vinculis alligaiis.
(Cap.XXli. —Yers. 1.) Onus vallisVisio.nis.LXX, Sin auteffi ad IJaby}oniamcaptiviiaiem, quod et ve-
licel ncn babeaiur in Hebrrco, manifeslius translu- rius e.st : dicemus quod noi.i pugnri, sed obsidione
lefunt, verbtim.miiis a Sion. HaeceniniCivilas semi- superali sint. Quod si Jn adventu Christi^,juxia Eu-
nariiim proplietarum esl, in qua exstruclum Tem- sebium, tropplogice inlelligere vpjileris: dices ees
plum, el Yisioiies Domini multiplieatie sunt. Quia iiilerfeclos lion gladio, sed iii.fidelitaie, omijesque
ergo iuter creleras gentes ponitur, 220 et repula- principes c.orum recessisse a Dep, et peccaterum
tur ima deplufimis, nequaquam mons appellatur, funibus alligatos, nec quemquam fuisse de Pbari-
juxtaillud prppheticum : Fundumenta ejus in monii- sreis, qui non diaboli feiibusajligaius sit.
bttssanclis : diligii Dominus poijas Siori super oinnia (Vers. 4.) Proplerea dixi, recedile a me, omate
labernqcula Jacob (Ps. LXXXVI, I); sed vallis, ex ee flebo : noliie incuihbere, itl CQiisoIemini mesitper vas-
quod liumiliala slt.AHis iverbis boc ipsum Jereraias lilatent filimpopuli mei. Si in vastitaie Babylonis' la-
lcquitur: quarido accepit calicem pleiniffi vini, et cryriiatiir Prbpliela lugehiis affectu, et dicit •Ancjustia
dal universis gentibus, acnovissime pQfrigitJerusa- .< C possediime, sicul ungtistia parientis : cottui cum au-.
-
Iem,utbibat, et vomat, et rual, et irisaniat: signifi- direm, cbnlutbalus sum cum viderCtn, emarcitit oor
cans aBabyloriiis, et hanc esse vaslaridam ( Jerem. meuin,ienebfm stupefeceritnlnie : Babylon diteclamea
xxv). Qued plenius Reguhi et Jeremire iiarrat hisle- posila eslmihi hi mifaculum, quantp jnagis nunc in
ria. Ex qup iritelligiraus Omniumcreatprem aiquali- urbis su33ruina nuliam accipere eGnsoIati.onempo-
ler csse Deum, et ecdem cuncla dispensare judicio, test, tolum se planctibus Iradens!
juxla illud qtiod ipse loquilur per Amns":.Numquid (Ycrs. 5.) Dies enim inlerfectionis, el conculcalit/-
ndnutfiliiMihibpuriibosVrisihmihifiiiilsrael? aitDo- nis,:et fletutimponiiiiorDeoexefciturimm "'".
inhuts. Numqutd noh Isiael ascendete feci de tetta nis. Reddit causas juxta tripjiceii) intelljgeniiam,
JEgypti, et Palmslinos de Cappadocig,el Syros de Cy- quare dixeril : Recedite a nte, grnqre flebo; quia
rene? Ecce oculi Dominisupet fegnum peccahs(Amos conculcata sit Sion, mons quoildam visionum, ct
ix, 7). Ne pulafeiil Judaji .dciree se merilerum ba- iiunc vaJlis fletuum.
bere privilegitim,'qtiia edueti essent deV^lgypto, di- (Yers. 6.) Sctuians murtim, el magnificus supcr
cit eiiam cceteras genles ad alias lerras suc imperio inonlem: et Elam sumpsitphqretram, currtimhominis
fuisse translatas^ equitis, et patielem nudavit clypeus. Describitur Ba-
Quidndintibiquoqueesf; quia. asceiidiMettuoninis 1P bylonis exercitus intrans urbem,; lenjpium pccu-
in lecla, ciairiorisplentifurbs frequehs, civiiasexsul- pans, et quadrigis per plateas supeihus incedens.
lans? Referebat mihiHebrreus, prreseiitem.Yisionem Quodque auratos posles , et .'marmorum. cruslis
non pertineread illud tempus, quc Naljucbcdpiipspr vesl|los parietes, clypeus, quialia solet legere, nu-
Jerusalem cepit, et Sedechiam' vincttim octilisque daverit, eleganler ih Hebrreo resonat, sensusque
privatum duxit in Babylonenj; sed ad Sennaeherib pulcberrimus est, qucd scuttim hon preiejteiit quem-
tempora, quando SoJ)naPontifex magnam partem piam, sed hudaverit : eo quod per robur militum
prodidit civitalis, et taiiium S.ion,-idest,arxetTem- omnes opes erular-.sint. Sin aulem Elanjitis pqnun-
; |5liiim;;-acnoliiles femanserunJ, in :exenJplurn|Ronja- tur iti prae]Jo>quaeurbs Assyripfuii).est,:. np.ijpotest
nre urbis, quseirruentibus Callis, patricios el florerti referri ad lempofa Rottjanrje222 subYersiouis, nisi
juventutis in arce servavit. Nos autem possumus, et fortecuiicla allegorice interpretemur,
de Babylonia captivitate dicere : quamquam Etise- (Vefs;..7-9.) Etermtl eleclcevalletiliim plenmqtta*
.' &Ih ValiCi.terbum vallisvisionis Sioh,

:197V: GOMMENTARiORUM -W.lgjklAM PROPHETAM LIB. V. CAP. XXII. 418
drigarum, et equilesporteni sedes suas in ipqiiq. Et A tion.e pereuntium se tradebal epulis. Nibil autem sic
rere/afiifttr operimentum Jndm, etvmdebisrinrilla die offendit Deum quam posl peccata erecta cervix, ct
armariienlarium domus sp-ltus, ret. scjssuras dvilatis ex dcspeiaiione conteinpius. Quod et pcr AIIJOSlo-
David videbilis, quiri mulliplicaim sutrf,. Manifesie quiiur : Super tres el tjualuor impielatcs non aversa-
captivitatem describii, quaeundecimo anno regis Se- bor euni; quod cl cogiiaverit, et fecerit, ct noii ege-
dechiai.facla est, de quaet Jeremiasloquituf ;Ecce ril pcenitcniiam : insuper ct docucrit malum. Unde
egoconvocabaomnes coghqllonesregnerum Aquiloiiis, et nunc dicitur : Si dimiltetur hiiquilas hmc vobis,
ait Dotriirius,et venieiitVet ponet mtusquisquesoiium donec moriamini (Amosi, i). Putant allegnrici In-
suum ininlroitu pbrtafum jenistilem, et super.o.hwes terprcles de passione Chrisli esse prrcdiclum, quod
muros ejus in circultu (Jerem. i, 1§), Quoji iie pule- vocaverit Dcus eliam posl crucem Domini Salvtuo-
mus yoce prajdiclum, et opere »on expleturii, ideni ris infeliceni pnpulnm ad pceniicniiam, el niliilomi-
Jeremiasait: Undeciriioqrino.Sede.chim,0_erise quqfiq, nus illc se desperalieni tradiderit, et volupiaii.
quirittimensis, aperta jest .civitas, et hxgressi. §unt Principium quippe istius visionis, in quo ait : Cla-
omnesprincipes ie_gis_Bab.ylpiiis, et sedetuMin porta rnoiis plenq, urbs frequens, civitas cxsullans, ad illud
media (Jetixxxix, 2). Tuiic ergo; in.circuitri ciyilaiis te.mpus referunt, quando a Pli.irisrcis populus iuci-
Jerusaieni, inniimefabijis esf fusus exerciius, etj _Btaius, pari conlra Jesum vnce rescnaliat : Cniri-
aperta sunt S.ancta sanctpruni, e.l arnjameniariun)., fige, crudfige lalem : non habemus regem nisi Cmsa-
qupd ifemope.cpnsitum erai, iiostili populatipne rerem (Joan. xix, 6, 7). IIujus lcsiimnnii exemplp
seratum, et per cunctas urbis parles divisis muris eiiam Appstolus abusus cst, scribens ad Cerinljiips
hostis ingrcssus est. dc lesurreclione : Si morlui non resurguni, mandu-
(Ycrs. 10, II.) Et congtegastis aquas piscinm in- cemus, el bibamus,cias enimmoriemur (I Cor. xv,^),
ferioris, el domos Jerusqlem numerastis, el deslruxislis (Yers. 1S seqq.) Ilmc dicit Domlniis Deus exerci-
domosad muniendum murum. El lacum fecislis inter tuum : vade, ingredere ad eumqui habilathi labcina-
duos muros, a et aquam phcinm veleris : et non su- culo, ud Sobnam prmpositvmTcmpli, ci dices ei:quid
spexistis ad eiim qui fccerat eam, ei operaloiem iltius tu liic? aitl quasi quis hic, quia excidistitibi bic seput-
de longe non vidislis. Narrat quomodo obsidioni pa- crum? Excidisli in excclso memoriam, dUigentcr in
raverinlciviiateui, et aquas inferioris piscinse, qure pelra tabernacitlum libi. Ecce Dominus asportari le
capi poieram, ad superiorem b munilionem translu- fctciel : sicitt asporiaiur gatlus gailinaceus, et qaasi
lerinl, destruclisque domibus, muros ajdificaverint, amiclumsic sublcvabille. Coronanscoronabit te iribu-
et per singulas cognatipnes, quarj domus quaritum latione, quasi pilam millel te in terram lalam, et spct-
aqurc deberct accipere, diuumerariiil, ieceriiitque 'C liosam : ibi morieris, et, ibi 224 eiunt currus glotice
cislernam inter duos muros, el piscinani vcterein lum; icjiiomhtiadomus Domini lui. Et cxpellam te de
iiisiaiirariiit ad servandas aquas : et nen magis Dei siatione ttia, el de mhiisteno tno deponam te. Et cril
invpcaverinl auxilium, qui ccudiipr urbis sil, pisci- in clie illa, vocaboservttmrneum Eliacim filium Ilel-
nreque Deminus; quasi aliis verbis dixerit : Fidu- cim.Et hidttam ilium lunica iua, et cingulo tuo con-
ciam habuistis in hemine, et ncn in Deo, qui f.icior forlabo eum, et polesialemtvam dqbo in manu ejus :
est homiiiis. Quidam juxta mysticos iiilellecius pi- el eril quasi paler liabilanlibits Jeiusalem el domui
scinam velerem, Legis umbrani intelligunt, et inter Juda. Et dabo ciavein dontus David super liumerum
dues muros, novum videlicel et vetus Tesiamen- ejus, et apericl, el nemo erit qui claudat: el claudet,
lum, ajdificatuin lacum PharisLeorum iradilioiiibus> et non eiit qui aperiat. Et ficjamillrim paxillutn in loco
alque mandalis, qui aquas conlinere uoii possit: cl! fidcli, et crit rn solium glorim damui palris. stti. Et
nou respexisse eoS ad Filium Dei, nec illius praj- suspendenl super eum omnem gloriam domus palris
sentiam credidisse 223 «lucin olim tion videriut, ejus, vctsorumdiversa genera : ontne vctsparvulum, a
quia semper Dei pricceptis increduli fuerint. vasis crutcrariim usqnead omnevas inusicoritm.In clic
(Yers. 12-11.) El vocabilDoniinusDcuscxerciluum ! illo, dicil Dominus cxerciluum, auferetur paxillus qui
in die illaad flelitm, el ad planctum, el ad calvitium,, D fixus fverat in loco fideli, et francjelur el cadei, el per-
el ad cingulumscccci.Et ecce gaudium ct Imtiiia occi- ibit cjuodpepencleralin eo, quia Dominus loculus esl,
dere vitulos, et jugulare arieles, comedeie catnes, ett Supra diximus Sebnam Juisse ppnlificem, qui Assy-
bibere vhium: comedamuset bibamus, cras eniin moriis predidit civilatem, Sed quia hoc <'iradiiionis
i rieinur, el revelata cst in auribus meis Domini cxerci- esl ilebiaieoe, el Sciiptura non loquiiur, Inlclliga-
tuum. Si dimitletur htiquitas limc tobis donec moiia- mus eum superbum, lumidum, ct voluptuosuin,
miui, dicit Dominus Deus exerciiuuin. Captivilate; suisque pcdibus populos conculcantem : el qtiia ie-
1lajseute el obsessa Jeiusalem, cumfeiniiu, fames,, ceiit cuncta qurc Propheta describit, sacerdpiium
tilis urgerel uibem, Jeremias ad pceniieuiiam po- ejus ad Eliacim filium Ilelcirc fuisse ir.inslalum, ut
{uluin piovocabat (J.ercm. xxxn), et e contraiioi illo ejeclo, novus Ponlifex Ceret. Ex quo inlelligi-
regcs ac principes, cl ûlgus miserabile despcia- nius, oiuni sludip superbiam dcclinandam, qurc ef-
-a Alit. ad aquam, quam prrefert et Vicfcr. leciic- c Eliseb. ait : *E).sysTOIVUV O'ESpawgapyjepsa yt-
nem. rbv Sopwav rpvor.rnvriva, v.airbv piov ii.o-tu.vcrj
b Yalic, ad superioremmunUioremquetranslulerint. ysvT_o-6aL
v.vopa.,&gvsd Kpooovvairov iisiov,Ctc.
-199 S. EUSEBII HIERONYMI 200
fendit Deum, el ne ponlificatus quidem privilegii A cim, qtii interprelalur Deus resurgens, Evangelici
tula esse poiesl. Iste esf Sobna (sicul quidam pu- cultus sacramenla niouslrari : ita ut boc quod
tnnl) et Eliacim, de quibus idcm Propheta subicxuit sequilur : 226 J« d'leM°> îcit Dominusexerciluum,
Misilrex Assyrioruin Rabsacemde Lacliis in Jerusa- auferelur paxillus, qui fixus fueral in loco fideli, el
lem ad rcgem Execliiam in manu gravi: el slelil h frangetur et cadei, ad prioris populi ruinain perli-
aqumduclu piscinm supcrioris, in via agri fidlonis, neat. Nemc aulem dubitat, et juxla bistoriam, et
egressusqueest ad eum Eliacim filhts Uelcim, qui era< juxla allegpriam, quia paxillum dixerat, servari
super domum, et Sobna scriba, ei Johae filhts Asapi inelaplioiam in suspensione vasprum diversi gene-
a commentariis (Isa. xxxvi, 2 et scqq.). Jubetur ergc ris : el quod prioribus fraclis, alia suspendaniur.
ingredi Propheta ad ponlificem, quihabitabai, juxU (Cap. XXIII. — Vers. i.) OnusTyri. Ululale na-
LXX, hi paslophorio; juxla Aquilam, in tabernaculo. ves maris, quia vasiala esl domus, unde venireconsuc-
pro quo sequcns Hebraicam veritatem Theodotiou veranl :•de terra Ceihim revclala esl eis. Tacete qui
ail: Ingredere ad Socen islum, quod interpretari po- habitalis hi insula negotiatio Sidonis. Manifesiiuset
lesl, mquum et rectum (ut scilicet v.ara. avriopao-iv, plenius Ezechiel propbela el subversionem Tyri, ct
htiquus inlelligatur et pravus), ad pontificem lempli, causas subversionis exponit, dicens : Fili hominis,
et dices ei : Qui habilas in domo Dei, cujus scelcra B pro eo quod dixil Tyrus de Jerusalem : Euge, confra-
in lota civitate baccbaniur, cur securus es iu opc- ctm sunt poiim populontm, conversaesl ad me, iinple-
ribus tuis, quasi non verearis 22{| capiivilatem : bor, deserta est. Proplerea Itmcdicil Dominus Deus :
excidisli tibi in peli'a sepulcrum, et lam superbc Ecce ego super te, Tyre; el ascendere faciam ad le
rcdificasli, ut ambitio te el in morte sequereiur? gentcs multas, sicttt asccndil mare flucluans, el dissi-
Audiqure silin le Domini senlenlia : quomodo gal- pabo muros Tyri, et deslruam turres ejus, el radam
lus gallinaccus humero portanlis.auferitir, el singuli pulverem ejus de ea (Ezech. xxvi, 2, ct seqq.) Qurc
liominum levanl in scapula pallium suum : sic tua auieniistrcsintgenlcsmullrc, qurjciiiundabuniTyrum
facilis erit in captivitalem translalio. Ilabebis coro- sicut mare flucluans, nominaliiDin coiisequeniibus
nam non Iaminre aurere, cl saiictificationis Doruini, dcceL : Ecce ego adducamad Tyrum Nabuchodonosor
sed tribulationis et angustiac. Sicut cnim pila si mit- rcgemBabylonisab Aquilone,regemregum, cttmeqttis,
tatur in proclive, slare non potesl, sed veloci cursu el curribusetequilibus,et cmlupopuloqucmagno.Filias
volvilur : ila el tu ad lerram latissiniam deduceris, liias quce sunt in agro, gladio interficiet: el circv.m-
-
quam aut jEgyptum, aut Babylonire campos inielli- dabit le munitionibus: et compoiiabilaggeremin gyto,
gamus, ibique morieris : el ibi erunt currus glorirc ct elevabit conlra te clypeum, et vincas dlque arieles
ture, omnes potenlirc el opes, quibus nunc fullus in- G temperabit in muros tuos, cl lurres luas desiruet in
cedis. Ibi seniies ignominiam domus Domini tui : armatura sua, et crctera quseusquc ad Dnem visionis -
quia proplcr opera mala, el viclalum Templum Dci sequuntur. Nam et in alia prepheiia, qure adversum
tui ista patieris. Delrabani te de gradu lue, et dc Êgyptios cernilur, eadem Sci'iptura contexit : Fili
poiilificatus offlcio projiciam, et pro le Eliacim ser- Itominis, Nabuchodonosor rex Babylonis servire fccit
vum meum filium Helcieeinduam vcstimenlis tuis, cxercilumsuum servilale magna adversum Tyrum :
et cingulo ttio decorabo : sicul Eleazar vestimenlis omne caput decalvatum, el omnis humerus depilalus,
Aaronpatris indulus csl. Ipsi dabopoiestalem temet merces non est reddita ei, neque exercitui ejns de
pli, qui habeal populum non subjeclum sibi quasi Tyro (Ezech. xxix). Pcr qurc significat multo tem-
servum, sed amatorem sui quasi filiuro. Ipse acci- pore ab exercitu Babylonis aggerem compoilatum,
piet clavem domus mea), etiu suo ponabit huniero, ut quod postea fecit Alexnnder, iusulaiii continenli
ipse habebil crfiremoniarum omnium potestalem. Et lerrse socians, ille anie facere sit conalns (Quint.
quomodo paxillus si figatur in pariele Templi, el in Curt. lib. iv). Quomodo ergo advcrsus Babylonem
Ioco firmissimo collocelur, omnia vasa sacerdotum et Philisliim, el Moab, et jEgyplum, et Idunia:os et
el Levitarum, tam quai in sacrificiis nccessaria sunt, Ismaelilas, supra Dci comminaiionem legimus, quod
quam omnis generis musicorum, suspeiiduiilur iu I*insullaverint captiviiati pnpuli ejus , ila eliam nuuc
eo : sic omnis populus ex Eliacim servi mei polesiate adversum 22!J Tyrurn- inimicam, et insultalricem
pendebit. Quud autem ait : In die illa aufereiur subversicnisJerusalem prcphetia lexitur, quad etiam
paxillus qui fixus fiietal in loco fideli, et frangelur, et ipsa ab eodem heste sit destruenda. Legimus [Al.
cadet, et peribit quod pependeral in eo, quia Domhius Legamus] Grrccorum historias, et maxime eorum
loculus est, mulli ad Subnam referuni, qued Eliacim qui Assyrirc gentis bella describunl; ibique repcri-
infixa paxillo, prior paxillus qui infixus fuerat, cor- mus post captivilatem Jerusalem, Palreslinos, et
ruat. Sed quia sequitur : Et peribit quod pependerat Arabas, ct Damasceuos, ac deinceps jEgyptios fiiisse
in eo : quod dejeclo Sobna, nequaqnam factum esl, subversos. Quod autem semper hre gentcs, et prrc-
inielligimus hoc dici, quod deposito Sobna, Pontifi- cipue Tyrus impugnaverit Israel, et in illius subver-
catum acceperil Eliacim, cujus sacerdotii digniiaiem sione Irelata sit, Amos propheia in exordio sui volu-
subveriil exlrema captivitas. Qui juxta avayaynv ininis explical (Amos. i), el breviter Iaudes Deo ca-
cuncta accipiunl, volunt in SobnrjePontificalu Ju- nens Psalmista declarat: Deus, quis similis eril tibi
dasorumsacerdotium-cadcre, et in successione Elia- LAI. /IU']?ne laceas, neqite compescaris, Deus. Qtw-
201 COSiMENTARIORUM IN ISAlAM^^ PROPIIETAM L1B. V. CAP. XXHI. m
tiiam eccemiinici tni soriiierunt: et qui le pderunt,'_i. enutrivijuvenes, riecad incremeniumperduxivirgities,.
exlulerunl caput. Srtpet••popiilumtuum malignaveruiit Dixi sripra cploniani :'Siiioniiirurnesse Tyrtim. Audi
Dixe- cuncia contrafiliiim luatii maria -
corisilitim ,et cdgiiaveruiit adversussanctosiuos. igililr, mater, sjmui
runi,Venite, et disperdamus eos degentefet non clamaiitia,-et quodammodo vocem einiiieritia, quse
memorelutnomeriTsrael ultra. Quoniam cogiiaverunl per nafuram loqui non valetu : frusira diviiias com-
unanimiter,simul atlversurii te lestamenttimdisposue- por.tayi : sihe causa de IOIOorlie in Tyrum; opes
runt, iabernuculaIdummbrnm, et Ismaelitm.; Moab^ corituli: illa dives, illa luxuribsa, elpopillorlim.quon-
et Agareni. Gebal, et Ammon, et Amalech,alienigenm dam gaudens multiiudirie,in qua nascebatur tuiba
cum liabilantibusTyrum(Ps. LXXXII, 1 et seqq.). Ex mortalium, calerva pueroiiim, juveniuiis examina,
quibus omuibus disciuius, jondus irre Dei super cujiis platers virginnijJ, et infanlium, ac juvetiUrii,'
Tyrum venisse merelricem, qure -bic stib specie et ptiellarum lusibus perstrepebant : niinc ad solitu-
sr.orti, in Ezecbielsub navis iranslatione deseribitur dinem redactii est.Fieri.auteni KpottoinoTtoiiag ex
(Ezech. xxyi). Ululate, inqtiit, riavesmaris. Pro quo rebus j>mulis solemne est. V
in LXX leginius Cartliugiitisr:". et liabeitir in Hebfaeo (Vers. S.) Gumauditumfueril in JEgypjo; dolebuiit
THA.RSIS (Wityin) : de qrio et in Jona prophefii, et in cum. dtidierini de r_/ro. Hpc perspicuui!) est, quod
quii.dama epistPla disputavi. Possumus auiem. quia B jEgyptii .posiquam audierint peientissiroani, et vi-
Canhago Tyriorum coloiiia est, iri prajsenti Joco cinaiu 229i?enleni) longa obsidione delelam, sciaiit
Thiirsis, non iiiare generaliier, scd et Cariliaginem eliam sibi iiiicriiiim propiiiquare.
accipere : quod nequaquam dc Africa riaves Tyruin (Yers. 6.) Transile Maria, ululate qtu hiibitulisin
veuiant, ncc de terra Ceihint, quani Cypriim quidam insula.'Rursuiri' pro mariei Tltarsis LXK Gaflhagi-
infefpfeiaiiiur : usque hodieenini est apud eos urbs nCm.traiistulefunt. Legiffiusin bisloriis 'Assyrjor.iini'.
Ciiiuiri, de qua el Zeno Sioica; seclse iliiiesiarches obsessos TyriOs postquairt nnllani spem evadendi
fuit : quamquiim plcrique nostrortim, et niaxime yidebant, conscensis navibus fiigisse Carihagiiiem ,
M.icliabainruiiipriucipiiim, CetbiriiIialia^Macedonire- seu ad.alias lonii Êgiicicjuc niaris insuliis. Unde et
que iiisulasarbilreumr. lloceniiii.SCii.pturaconjriie- in Ezeehiel diciiur : Mercesnqn est reddita ei, neque
mural,r qtiod Alexander fex Macedoiiuuiegresstis sit exercitui ejus de Tyro (lixech. xxix); eo qucd oniiies
de lerra Ceiiiim. Insularii quoque iiomiiiaris, non urbis opes transbilie sint [Ai. siiut], et iioblles c
menlitur : postea enim a Niibucliodiinosor,228 vel quiqne eam vacuam dereliquerint. __
-Alexandfo lerra; contiiiens facla esi, propier expu- (Vers. 7.) Numquid non iimcvesiraesl, qum glo-
giiaiioiiemmultis in breyi freto aggerihus compoi- riabalttr a diebus prislhris in amiquiiate sua? Argtiit
tatis. Negotialionemquoqtie Sidonis appellal, juxia C supefbiEeTyrnm , qtiod in .cimdiiioriis surCaiiiiqiii-
sequenlem versiciiliim, iuquoaii : Erubesce, Sidott. tate sit gloriata, et nori fespexit ad Dciim : sed nb-
Traduni enim Iiistorirje,quod Tyrus colonia Sidonis mina pairum recoleus, se ajternam putaveril.-,.
sit. Y "' '-
Ducent eam pedes sui longe ad peregrinandum.
(Vers.Z.) Traiisfretaniesmare repleveruni le, in Eos dicii, qui iit urbe reinanseranl, et captivi ducti
aquis tnuliis setnenNili, messis fluminisfruges ejus. sunl in Babylonem.
Tyiiuri negiitiaiione gaudere, et loliiis orbis esse (V.ers. 8.) Qnis cogitqvit Itoc siiper Tyrupt quon-
empoiibn, et prajsenlia lempora probaiit^VetEzc- damcorpngtam?Rursuffi lege.Ezechiel(E*cc/t.xxvii),
cliiel latosermprie describit. Quod autemhegbiia- et qnantrfigloriie Tyrus fuerit,,ex priiicipis ejusla-
tofes in subveliendis mercibiis transfrelent maria, meiitatione cogmiscesi Cprouatam vocat eam, quod
nemo est qui dubitet; nec tautas babet opes ipsa sicut rex iuter pluriuiam liomiuum iiiuliliudiiiem.
ui'bsde terra regionis surri, qu:E valde augusia est, oriiaiiim diademate erigii caput: ita Tyrus fulgcns
et Galilrerfi,Diiinascique finibus preiiiitur,quanlas el Cxcelsaopibus, aurpque et geinmis et serico ac
de subveciiene navirim. Niliis oninis, etYEgyplifer- purpiiia tritcns, regiria sit iri cunctis genlibus itesli-
lilitas e vicino iiifuiiditur Tyr<i.Pro Nilo, qtiodapud n matai V
Hebiwos"iegimusSIOR(YPU?j,LXXet Tlieodotione- Crtjusnegoliatoresprincipes, inslitores ejus inetuli
gotiatoresiuterpretali suiit;;i_uiidVerbrim,lurbidum, . terrm. MiramurJegaium.Pyrrbi quondam dixisse de
et per hoc Nili aquas significal, Jeremia tesianle, urbe Romana, Vidi civiiatem .regum. Ecce iiiulto
quid libi, et JEgypto, ul bibas aquas Geoit (Jerem. aiite. illa tempora iicgptiatores et instiiores Tyri _,
'
ii, 18); pro qup in Hebraicb liabeiur SiOr, id est, priricipes et inclyli describuiitur : ut per hrec osienr
tutbidas. ; daiur opnleniia! aiiigiiitudo, cum negp.liator Tyri
•
(Yers..4.) Erubesce,Sidon : aitenim mare fortitudo alterius verbis esse rex ppssil.
maris,: dicens: non parturivi, et noh peperi, eCnon (Yers. 9.) Dominusexercituumcogilavithoc, ul de-
» Epist.Vinnoslra recensibne 57, ad Marcellam, in ea essetitiumurbem. V
nuiii. 2. Porro confereudus quoque est liber Qure- h Sic lego «ittiis, eijanisi ross. cum vulgalis hae-
: siionum Hebraicar. in Geiies. cap. x, &, npt. Deiii- tenus praMeiaiit muliis: quin miror magis liiariife-
que PrOCdpiusin IiuiicUane loctnii de DWnoiiiine, stum niendmii laimiiu obiiiiiiisse.
quiid veteres interiirelcs Xertst^ iransnili-sent : )i- c. Aiitea eral, etiiobiles quoque, miiius recte, et
•ysraiSe, itiquil, KvTtpo;VOOTO Snl.ovo-Bat, -Jai U/TWV contra iiiss. lidem.
tcvKt-rjbliyEVorurij.Narranl Cyprum ita sigitijlcari, el
PATROL.XXIV. - V 7 ''.'
20S . S. EUSEBIIJHEROKYMI - 201
iralieret superbiam omnis glorim : et ad ignominiam&__lus non fuii: Assur fundavit cam in captivitatcm, lia-
dcducerel nniversos hiclytos terrm. Quia snpra inler- duxerunt robuslos ejus, snffodervnt domosillivs , po-
rogantis mnre dixerat : Quis cogilavil hoc super Ty- snerunl eam in rmnam. Uiulate, naves maris, quia de-
rum quondam coronatam? Nunc ipse rcspondit : npn vasiala esi (orliindo vesiru. Quia supra dixerat: Du-
falorum, ul stulli putant, sic fila deducia sunt: non cenlcam pedessui longe adpercgriiiandum:&\ ilerum,
forlunrc cucurril roia, sed Dei judicio et ipsius vo- Transi terram iuam qnasi flnmen, duuIcxqiicTuil pe-
luniate pcrfecium cst, qui snperbis reristit, et liu- puliisTyri, eoriini qui fugerant, ct iransrrelaveranl
milibus dal gratiam (Jacob. iv): ct 230 commonet in Cetliim , cl porum qui iu uiiie remanscraul, ad
arroganles cnnditipnis sure, nl discani polchuam lilniinque leqcitui'. De his qni fiigeraiil, supia ait :
ejus permiscriam , cujus clementiam per benclicia In Celhim consurgeus iransfrnta , ibi qvoque non eril
sentire iinluerani. requies tibi. De his qui rcm: nserani, et dncti suut in
(Vers. 10.) Transi lerram tuam quasi flumen, filia capiivitiilciii: Ecce, inquit, accnlmierrm Chalclmorum,
maris : non est cingulum vlira libi. Sicut, inquit, flu- cujus potentiam nulli popnli aoic liobucriiut, cl qure
vius, sive ut in Ilehraico siguificaniiiis habei, rivu- ab Assyrio luiidala psl,ii'.ii!sduxerunt robustos Tyri.
lus, hoc enim dicilur IOU("\i$ ), facile iransitur pc- Suffoderunt non snlum nmros, sedct cuncia iiabita-
fle : ila et tu lerram tuam , in cipiivitaicni ducta , ]B cula civilatis, ppsucruntqiie eam in ruiiiam. Quia
Iransibis, o filia maris, vel quia insula es . vel-qnia igilur alii fngerunt, aiii cnpti sunl, ululaie, na-
supra de te scriplum est : Dixit marc fortiiiido maris, ves, vcl maris, vcl Carlliaginis ; ncgoiiaiip ciiim, ct
non p'iriurivi, el non peperi. Quodque iulcrf, tion est eclpnia vesira dele.ia esl. Simulqiio cnusidcra, quo-
cingiduin itltra tibi, qiiem seustim habeal, aperlius modp laudaverit Chaldrcps. Non dixii, lalis pojmlus
Symmnchus doccl, HOIIpoleris ultra resisiere, id est, ultra npii cril : potentius quippe, et durius regnum
noi) habcbis vires, nec aceinctos ad piignandum cst Rornauorum ; scd, ante non fuit. Qui priora ue~
lumbos iuos, ul possis advcrsariis coniraire. gavit, concessit scqucnlia.
rnctre, con-
(Vers. 11.) Manum sitam exicndit super (Yers. 15.) El eril ht die illa , ht oblivionecris, o
iurbavit regna. Quis exteiidil manuiii ? liaud dubiiim Tyre, sepluaghtla annis , sicul dies regis unius. Ab
ex ipsa scrmonis conlinentia (iniii Dcus, i!e qun su- hcc locc iisqiie iu fineni hujus propliclirr, Tyro pro-
nt dc- spora liiiniiautiir , quod debeal agere pneiiiiciitinni,
jira dixil : Dominus exerciiuum cogiiavit lioc,
traherel supcrbiamomnis glorim. Exlendil ergo nia- quod ileruni cxslruenda sit, nund scpiunginia lan-
num suam super omnia maiia , srcculiiiii oihemque tum aniiis , quibus et leniplnm Dei desclaliim fuit,
inler Tyri subversio maiicat : ul cnjin ruinis insuliabil .
signific.ins, el cnnlurbavil univcrsas gentes ,
e'1'tu, Tyre, lurbata cs, sive super mare , in <u cl ruinarum ejus lempns imilciur. Sepluaginta au-
quas,
que proprie sila es. lem annos unius regis , mulli puiaiil N.ihuclicdouo-
adversus Chanaan, sor dici , quibns rcgiium gcnlis Assyrire in Jcrusri-
(Yers. 12.) Domhius mandavit
utconlereret (orles ejus. Osteiidil quod sil niare, sulem permausciil. Alii gencraliier proniiiiliatiim ,•
dicens: qupd qui longuin rcgnandi lenipns babuerii, septua-
per quotl cxiendcril Dominus tiirinuiiisuam,
Mandavil adversus Cltanuan. Tyrus euim in teira ginla niiiios transire ncn pdssil.
Cbanaau coiiditii est. Lege Scripliiras , maximequc 232 0Ters. 1G.) Post scpinaghila autem annos erit
Evaiigelium (Marc. vn ), ubi Syroplicenissa inter- Tyio quasi canticnm meretricis. Siune ciiharam , cir-
pellans profili-i, egrediiui' de teira-Clianaan , qure cumi civitaiem, meretrix oblivionitradha, bene cane,
' dicitUTmulier Chananspa.Simuli|ue quia dixerat: Ex-
frequenta cnnlicum, ut memoria lui sii. Qniacum plu-
tendit manum suam, ne operaiilein meinbiL, et of(i- rimis gcniibus fornicala es, el dosniaiam le iiudam-
cio corpnrali credcres Domiuuin, adjecit, mandavit, que et caplivitalis squalenlem sordibus , aniDlorcs
ul Dei fecisse, jussissc sil. prisiini conlenipseruni, assume nunccilliaram, con-
(Yers. 15.) El dixit : Nonadjicies ullra ut glorieris, geinina cannina, circumi civilaieni , plange lupiiiar
calumniam suslinens , virgo filia Sidonis, in Cetbim prNiimim, el aniiqui crroris vestigia lacrymis lava,
'
eonsurgens transfrcla : ibi quoque non crit requies tibi. ul pnssis Dei in le mi-.ericoidiam provpcare.
Deus, qui cogitavii detralierc siiperbiam (ininisglp- (Vcrs. 17.) Et erit, post scpiuaghila canos vhilabit
riai, qui niiindavit ndrersus CliHiiaan, ul conicrerct Dominus Tyrinn, et redncct eam ad merces snas , el
Jmies cjus, ipse dicil,'Kuqiinquani uiira gloriabcris, rursum fornicabitur citm universis regnis terrm
0 filia Sidnnis id super
ei in lua confidos potenlia. virgo ,
navihus ad faciem ierrm. Htecomnia juxta hisinriam expieta es-
est, cdoiiia Sidoiiionim ,-fugius quiricm se, conspnis GiiccPrnm, et Pliceiiicum litleris indi-
Insuijs Occideulis, scu in Cyprum, cl 231 CPieras LXX annps inslaurala, ad pplcn-
MiicedoniajCi';ccia!queterr.is, sed el ibi, adversanle caiur, qirod pcsl
iuveuire pinnis liaiii prislinam sil reversa _ el negoliaiin univeisa-
Dce, reqiiicm nonfiolcris. Alioqiiui,
rnni gentium fucrii , quas cgo puto fornica.iiones
vagus aique in orbe peregrinus., ct iuceriariiui se-
dium, sempei' a in angtistia, jugiier in moerore cst. appellari, ut quoinodp qni fornicalur , ad lupanar
(Vers. '13, 14.) 'Ecceterra Clialdceornm,talis popit- iugrcdiiur, et mercedem slupri tribuit : sic ei insia-
R Eral semper in angusliajugitcrei in mcerore. Hujusuiudi alia nienda srr-.peex mss. emendainiis.
-
,!f)5 COMMENTARsORllM^jfeM^ "'$$'
tor ,;de toto orbe ccncurreiis, pulc.hritudineniurbis A trema est, chrisiiante fel.ciialis tem.pus•inlerprelor : .
qiiasi mCrelricis impleveril. qtiod pnslquain aedificala est, et recepil pristinum
(Yers..1.8.) Et eiit negotialio ejus, ei a mercesejus staiui]i,eL omnis negpliaipr in anliquam cchsuctu-
sanCtificaimDomhip _:non cbndeiititr, nequereponen- dincm, porlum ejusingressus esl, et mercimpnia, et
tur. Quia his qui liabitaverhitcoram Dpmino, ->erit labor cerum Deminp dediceiuur. c Cernamus in Ty-
hegotiatioejus, ut mdnducenlin saiurUute, elvesiian- ro exstrucias Chrisii Ecclcsiiis, coiisiderenius opes
tur ttsque ad veluslaiem. ilrec secundum bistoriaiij, omnium, quod npn repqiiaiuur , nec lli.esaurizerituf,
necduiii facla co.inperim.us,iiisi forte.pulandiim es.t, sed denlur hisqtii .liabitantcoram Domiiip, qui ser-
quod posf a'dificalicnem Jerusiilcm , ei iiisiaiiraiic- yienles altari participant curp altari (l Cor. n).. Miii.i-
nem Tyii, au.icrnliiier se _fuei'intciviliiies^, et ad slraiilauiem Tyriinoriad diviiias.nec ad_cui.iiulaiidas
leniplum Dei crcbj'o Tyri dona iransmiseriiil: .sicut sacerdqium opes, sed adyicttis riecessa.riasuppetenda:
eliii Ezralegimus (Esd,r. xiii, 16), ijup.dTyriqs qui 2p|S'ut,jiixia Aposteliim,liabenles viciuni alque vc-
pisces vendebant, in sabbato abegerit, et introire stiium,Iiis coritenlisimus'(iri)]t.yi). Et notaquodnon
uiijem iioii .periniserit: atquC ex iinojjJercinionio , dixeritnpgoiiatioues, el merces Tyri sanclificaias Do-
Veliam de creleris rcsiimanduin sii. Judsei cassa in njinoliisdandasquiliribitaverint.Ierusiileiiis
fuluruiri vola diiferunt, ppst Anticlirisium in roille ]__arbitrantuf ; sed qiii fucrinlcoramDomiiio, qui ser-
aniiis hajc expleiida iiieijioiaiiles. Nec mifum si isia: yiunlei. SiCenim et poniinus cqiistiluil, ut qui Evari,-
"coiifingiint,qtii sprcla veriiaie;Cbristi, erganum dia- gcliuni prrfidicant, •vivantdeEynijgelio (I Cor.ix ).
boli Antichfistuni recepturi sunt, ctim eijam Chri- Servire auteni ppmirio , et babiiarevcpranjeo, nOn
s.liani judaizantes, de mille anJioruni beaiiiiidhie Jircc estloci, sed merili. Hticusqfie visiones Isal:£, sive
dicla contendaiii. Ego aulem qiiouiodo in visione Ba- onera qure ceriis gentibusjimposuit, tii jussisti, et
1bylpijis.s.ub.typp eversienis ejus, 23.3 'Consuiiima- ut nps quiyimus , Iiislorica itjlerpretaiione^disScrui-
.ii.onistcmpus iiileIligo,et in Mgypio dCslructls ido- mus, Hebraicre lantuni veritalis premeiiies vestigia.
lis altare Deminicpliccatiim,.ad Chrisli lempus refe-, Qu;e sequtintur , ad onines pcrtinnin natioiies , et
ro, et in visioiie Mpab.'.,tlironum Salvalpris in.lerra generaliter ad iptitis miindi; cqnsuroriiaiioneni. De
.ejuspesitum reepgnoscp, cl i.n Damasci creleiisque quibus nec lu petisii, ut scriberem,"riecniibi oliosuni
yisienibus omnibus, noslrprum esse. lemperum sa- fuit, tilex superfluo noj! quresila dictareiri, qui qurc-
vcramenta nnn dubito : ita et.in visipne-Tyri, qure ex- siia vix scfipsi. Y
--. ".^..P.utatVictprius ;viliaium essehune JOCUIIJ , el G-l.ociv.qcem;agitpscit.
secundum quinqtieniss. cpdicessups legenduin esse .»bcripserat Eusebjiis : 0 §vjxai itlripoyrcKiv.ab'
merCedespro rnerces
' ''. ., laiii hic , quam in Hierpnymi yijj.5.gavrovc-^ rng yap iv.-/lnGLagrov Qsov 'iSpvpiv.ngiv
cbninierilario. rn Tvpiav 7ro).st.'&ttizsppvvvMriv roTg"loarOigfilvso-i
-- i>Legerat Mar.tian.,,i»c)'cesetil negoiiatio,Mc. Nqs .jrp).),K .r&viv avrn p.tG§.oi\J,art,v_J
i/. <?(_ayjf,arsiag
v.oô-
IiiiiC
_vncem:-,tn«rces -.anjpyiojus ,ad fidem Yatic. ms. ayia&raL ro},E.vpi.a.xfop-yspQpLt.ya
-__jj_iy,ti>v rri iy.Ano-.ia
iri
Vcngentelpse Sciiprurrc lexfu, qui neqtie Uebi'iec, Ku.roO,a.Ttspolv.op-\i_.bvreg Kpoo-fiioyriirivvsvlaGsia...'.
neque iriGrrecis, LaliniSque versioiiibiis eam hic o-/?),-a5v3 rolg izapsirpOig '
rov .bvtnatTrnpiov, ""'.-';"/
imm sp^3|^-J^SAV.,;V..- .""!!;'-';v-.:' 5-^:;
2S3°234 Qtiod in proecedeniivoitinjiiiepqllicilus maligno.posilus est,et nort soliin)Iingtias;'sed'6pera

;Spm, ui.-s.uperftindamenta historirc, si yoluiitali nos- siiiguloriim, meniesque Cbnfuiidil. Hujiis'Babyionis
sXxssCbrisius annueret, .spirituale exsiruerert) sedifi- .rexest ver.us Nabucljqdoiiospr, CPrttraDoininiiriisu^-
ciui)!, et imposiio culmiiie .perfccljB ecciesire orria- .r. perjjiens,qiii dicit iri cprdesuo :Tn cmlum.ascendam,
_jnenta mciisirarenj,boc in.sequeiJtibuSduobusiibris,, super sidera cmli<V ppndm Sblitim meum: sedebo:in
oyirgo ClirisiiEUsioeliiuiii^.ofatiqnibiis tiiis, et Dp- nionleTestainenti hi laletibus Acjuiloiiis,riscendamsu- .
.mini misericprdia .facere cpnabor, iil eodem labore per altitudhiemnubium, ero siihilis Atlisshrio. isie est
itjupquinlus liberhisipriani cpmprelie.ndit, sexluset qiii osieiidii Dpmiiio universa regna rouridi, et dixit
;-:SCptini.us.persli'ingata!iagegen : nqn omnia disseren- Ci: Hmcomiiia mihiiradiia sunt, et libi dabo, si cadens
tes, ne.niulta fiant yelumina, sed qiiid Ecclesiasfici adaraveris me!(Mattli.XLIX).DeniquC ih coiisei|iien-
:Tiri anfe nos senserint, breyiter indicanies. tibtis 2^5 riequaquafficoiitra Dabylonem, sedeoii^
tra prlierri lerraruin c.PiniJJinaiioestvpqminus Sa-
{Cap.Jtlll.—Yers.-.i.) Onus seu.visio cpiitrd Ba- baotli prajcepit genti bclli.cosissimrc, ut veniai de
byionemquam vidil Isaias filius Amos. Yiditnoii car- terralonginqua a summiiate cceli, ut disperdat or-
liis, sed hjenlis .ociil|s, ,;quain,V.g.rande .inagnunique Jbem"*ieiranim..Etitenim •: -Eccedies~venit:insariqbilh
-.pfljidustBabylpni .sitjinippii.eiidijni.'jElqiiia-jBabyl.pn, jurpris.eiirm, ut ppnaiprbem Jerrcir:jti_ri_[d^_eiiiirri,et
qure Hebraice diciturBABEL(bs^întijr.prelaiuncoii- .peccalores4isperd:ai_ex,ep. 4,c .(jfiiiidc.:iPrtefiipiqmjrr-
^fusi.o^jfp.giipdlb bi lerratrim 'Uiiivbtsoimala, .climpiis ,peccqta_sva.<£x
sus sii, spiriiualiter.lriundusYistc iritelljjjittJr, qiil in •yuibuspl'obaiur,*()njiiiaqtiajdicunlur^pjitrajfiabylOi
ni S.'EU.SEBIt'fflERONYMr 208
nein, ad niuiidi liujus confusionem et iiileritum per- A ipse vocaverit forles suos, exsultantesingloria sua
tinere. qui maiidaverat saiiclilicatis suis. POITOjuxia LXX,
(Vers. 2,) Super nioniemdgliginosum,sivecanipes- giganlesyeuieiiies til im.ileaiii furnrvm Dainiiii, gau-
trem,: levate signum. Apostolis pirecipiiur el Aposto- dentes in aliena injnria alque Jreianles, slnisiras ac-
licis viris a'c iiiagisiris Ecclesjarum, ut dimicaturi cipiemliE sunt contr.irireque vinules, de (_uihuset.
ciiiilra Baliyliiriem,signum eleveni. Doniinicrccrucis, in psalinis legimns : Misilin eps furorem irm suce,fu-
nun iu huuiili loco, et iu deinersis valiibus, sed in rorem et iram et tribulationem,imihissioriem per Ange-
nioine caliginpso, sive campeslri. Quorura alierum los pessimos(Ps. LXXUJ,49). Ex his est et extermi-
sigiiiiicat ab»condila Ecclesire saciainenln, qure ut naior in Êgypto,qui postes agni Iitns sauguine non
videret Moyses, et audiret vocem Dei, inlravil tene- audelintiMre(£rrod. xu), et illespiriliisqui egressus
bras et caligiuem. Posuit enim Deus leiiebras stelitin conspeclriDoiuini, el ait:EgadecipiamAcliab.
laiibultim suuin : et liubes et caligo in circuiui Dixilque ci Dominus: Decipit-set prmmlebu, egredere
ejus (Psat. xvn). AUeru.iiidocet, sic uos ad cxcclsa el fac st'c(III Reg.xnu, 21. 22). Unde in eodeui Re-
ecclesiasiicorum dngmaluiu debere consccndere, ut guin volumine Michrcasdixit: VidiDoiiirnuinliruelem
jiixtaAposioliim Pnulum iiiitniliemur aique dicamus : sedentemsuper ilironum suum, et omuisexercituscmli
Qiti non suin digiius vocariAposiolus, quia srtm perse- j} slabat circaeum a dextris, et a sinislris. (Ildd., 9).
cutiisEcclesiamDei (,1Cor. xv,9). Qui et ipse eleyavil Dexi.ra.virlutes stint eorum Augeloruii] qiii.ad biuia
sigiiiiiu in nioiiie campestfi, quando insita sibi hu- mittunlur: sioislrtc auiem euiiim quibiH ad puilien-
mililaie dicebit: Ego autemjudicavi nihilscireme in dum tradiuiur, Unde el Apnsiolus : Quostradidi, in-
vobis,nisiJesumClirisium,et liuuecrucifixum.Hocau- quii, Satanm,ut discanl non blasphemure(I Titri.l, 20).
lein sigiiinn, et in superioribus levabil ip»e, qui or- jNomeiiatiiem gigauiiuiu, pio quo in HebrreoGEBO»
tus esl de radice Jesse iu nalioiiibus, ul congregaret MM(Diia;),id-est,/isr£i»!n posilum est,LXXelTlico»
perditos Lrael. . dotio in simililuiiiiiemfabularum vertere geuiiliuin,
Exallai-evocem,levalemantirn. Proquo LXX trans- sicul, el Sirenas, et Titanas, et Aictufum^Hyadas,
lulerunt: a Consolaminimanum. Exaliai vOcem qui et Uriouein noniinant, quaiapud Ilebrrcos aliis c ap-
de subliuiibus loqttitur, pi pra;Seuiia qtiasi brevia, et pellantur yiicabiilis. Si wuieiii gignnies rebelles Dei
transiioriii cpnleiunit. Qui atidit ab eodem Isaia : Su- sunl, et 237 "miies ha-reses coiitrari:!!veriiali re-
per moniem excelsum ascende qui evangelizas Sion. bellantDeo : omnes hreretici gigantes siiiil,qui gau-
Elevain fortitudhte vocemluam qui evangelizasJetii- dent in errore stio, et iunc nnxiiiie gloriaiuur, quan-
salem, elcvat nianuni suani, qui potest cuin David do Ecclesirecontumeliam feeerint.
dicere -:Elevatiomanuummearuiiisacfificiumvcsperti-iG (Vcrs. 5.) Vox muililudinisin montibusquasi po-
num (Ps. CXL,2); etqui in oirroi loco levat sauctas ptilorumfrequenthim,voxsonitus regum genlium con-*
nianus, ut no|) solum leyel niaiius, sed etiam conso- gregutaruin.Tripliciler isle locus :iccipiitir. Piiuium,
Ietur inaiiti: ue dicat pauperi : cras veui, et accipe; ui elevatosigno iu inonte campestri, veiiiat gimiiuin
sed iil paiiperiem ejtis, etnecessitatem praesentiini- mulliiudo, et ipsa iu moniilius coiistituta, qurc divi-
sericoruia consoleiur. dilur iii duo, in populosscilicel, el in reges, in dis-
236 Et higrediuntut portas duces. LXX: J.pmfe cipulns, el iriagislfos, de qnibus Salvnlor in Kvnn-
priucipes. Duces Ecclesias iiigrediuntur portas roysle-: gelie lequebalur : Multi ab Orieiueet ab Occidente
r.orutn Dei, ei Scripiuraruiii sacraniunla ccgiioscurit, venient, el accumbetilcum Abrabam et Isciac el Jacob
habenlcs clavem scienlim, ul iiperiYm eas credilis inregno cmlorum{MatilL, vm,H), Priiplerea-aiitem
Vsibipo.mlis. Unde pra-cipitur, tit magi-,triaperiaiit, unavox,""et consona dicitur, ul illud, Aposiolicuin
el discipuii iiigrediahtur. probelur : Idipsutn dicatis oniiies,etnoii sini in vo-
(\e\sZ.)Egomandavisanctificatismeis.Pro qnoLKX: bis schismala, sed sitis perfecii in eodeinsensu, etiri
Ego prmcipiam,etegoadducameos.Ipseenimsanetificat eademseiilentia(I Cor, i, 10). Secundo, liajreiicoruin
ininisiros.ûoSiUtei qui saiiclifieniel qui sanclilican- describiiur superbia, qui in moniilms se esse cre>
tur, ex urio omues siiii. Qui ei in alio loco credenti-'.D denies, erigiriuur conlra scienliam Dci, et iniquila-
biis loquilur : Sancii eslote, quoniam ei ego sanctus lein in excelsuni loi.uuiiiur, et ponunt in ccelnni os
sttro, ipse praicipit, etadducet principes stios, utfa- suum, qui et ipsi habeni populos, liabenl reges,
eianl qurc prrecepla sunt (Levit. xix, 2). qui decepttim populiim devuraiit. Tertia inier-
Etvocaviforles meosinira mea:exsuliantes in gloria preialio esl : quia supra dixerat, giganies ve-
niea. LXX : Gigantes veniuht implere[urorem tneum, iiiuiit, ut impleant furorem nieiiin, gatidentes
gaudentes siihul, et conlumeliam facientes. JuxtaHe- sinnil, et coijiumeliam facientes, ipsorum gigau-
liraicum hajrciit superioribus quie dicuniur, quod lium describit arroganliaui, et ad : punieudos f
B Consolpminimanum. Ab hoc loCo usque adDo- c Aprellantur vocabulis. Aiilid HcbrreosArcfnrtts
minum Sabaoth, iu editis aniea libris texius Septua-' diciuii' tl?y Asch: Orion. b'D3 Kesil; Hyadat -ippel-
giiiiu Inlerpreiuiu sedein propriam an.i.-i:, i|iiam uns lainur iTQOCliima; el iiiteiioraauslri, ]an'"lTn hlta-
ad (ideui oiiinium maiiuscripluriim codicum stiiiiina dre theniait. MARTIAS.
cuiir religione reslituere curavimus. MARTIAN. —Niniiiiiii!ulii IsLpnvtgvertiint. ilebraiceest OOT,
h Pro Hyadas legit Victor. Pleiadas, juxta Grrficum ubi TtTKvxfDINSI.'Apv.rovpov H*breus vocatnO'3, et
**rM«§«,Job. ix, juxtaLXX. QpiowK. b'D3.Yide et Marlian. si libet.
309 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAM LIB. VI. CAP, XIII. SIQ
qui sibi tradili fuerint, in mala pafte eonseiisnm. A res apprehenderit eos : illos Jegalos inferpretari pos=
DominiisexerciluumprmcepUmilitimbetli,venieiiti- sumiis, quos cives .miserant adverstim eum, qui
bus de terra procul asummilalecmli : Domhtiis, et profectus erat iii terram IiJngiiiquam, ul sibi regiium
vasa fiiroris ejns, ui disperdal 'qnineiriierriim. LXX-': peterei (fotcYXIX,27). Dnde ipse loqiiitiir in Evaii-
DominusSabaolh prmcepilgeiitibcUicosissiinm,ul ve- gelip : Inimicos autem, tjui noliceruiilme regnare su-
niat de tetra longinqua,tcsumino-± (undtimento * cmli per se, adducilelinc, el ihterficiie coram me.
Dominus, et beilatores ejiis, rii dispefdarit universum (Vers. -S.) TqrMonesel dolores tenebnnt : quasi
orbern. F uridciinenluin. obcloi jirrenotaiidiiiiJ esi. In._ pqKliifieriS-dblebiint: unusqitisquead proximtim suiim
Ri'giim,et Paralipnmeiipii yoliinjineleginiiis {WReg, slupebitv fciciesVcombiisim vultus earum. Cum VehC-
xxiv; 1 Par. xxi). qupd ira Dei accensa sit super riiit DpiiiiiiiIieijaiOres 239 t'S teiia ..Joiigini.iiiiV et
Israel qiinndo David iiumeravilpopiiliiii). et offen- omnes roaiius fiierijit disspluirc, et cor pavidum
dii Dominiim.In Psalmis qupqiie scribitui' : )Do- aique •contriluin^- luuc stropliomatK, qure nos K>r-
riiine, ne in furore tuo arguasme, neque in iVratua slohes ventfis iiiierpreiali sumus, et dplofes tene-
coiripias me, etcajlera liis simiiiaYprp quo legi" in bunt eos, similes dploribus pariurieiitium. Per qure
Cii_usdain~(B«si/raininletliyit) Commeulariis, iram ostendiiur lorqiieri eos prppria cpnscieiitia, et fa-
Dei posse intelligi coiiirariam foftiludiuem, cui ira- B cies habere coinbiisiasep igrie, qtiem sihi succeiide-
dimur ad piiiiieiKlum, de quo etin ociavo psalmo raril : quia ijon possunt dicere : Signatum est super
caiitaiur : Ut destruas hiimicum, et uiioreiii (P-sal. noslmrienvuiliisiui, Domhie(Ps.iv,l); et : Nos
vui,: 5). Possunt beilatqres dici qtii de lerra procul oinnes revetdta fticie. gloriam Domirii cotiiewplanles,
veniiiiil 238 el a sumiiio creli, etiarii niinisiri An- ht eamdem hhqgiiiem iransforrniimur (II Gor; ni, 18).
geli, qui iiiiiiimdi consuinffialioiiemilteridi suiii, ut tliuisquisque siripebitad pfdxlmii.msuuiri,videhsenm
ziziiniorum niaiiipiilos facianfi et separaips a frti- in eisdeiii esse loriiiinlis, quibiis ipse criiciaiur.
roenio incendio prajparenisempUerno(Mattlt. xiu). (Yers, 9.) VEccedies Domirii vetiit crudelis, et in-
Omnis qunque terra dispeiditur, qunndo lerrena dignationis plenus, et hm furorisque, ad poneridam
opera subvertunlur. Sjint et alii Domiiii bellalpres lerraiii Iiisotiiiidiiieih, peccqiores ejus conferendosde
insiriicii armalura Appsipli. qrii qiiplidie in Ecc.Ie- ea. Pro terra Sepiuiigirila,rnv oiv.ovpivnv,id esi, or^
id esi orbis, et habitaia intelligi- bem iriierpretati suhi : pro ciiideli. insanabilem:
sia, qure-otii.ouy.fivi7,
liir, disperdant eos, et inierficiaiii, qui eriguiitur Cuin enim dies; vel jiidicii, "yel monis hdveiierit,
Vcoiitrascieiiti-imDd. iiiiplebilur illud qnod in sexio ps:>lmo lcgimr : In
- (Vers. 6, 7.) Ululate, quictptOpeesl dies Doiiiini, inferno auteih qitis cenfiiebiiur tibi(Ps. vi, 6)? Noh
quasi vasiitctsa Domino vetiiet, Propterea omnes ma- > G est enim illud teropus" poBniteniiai.sed paroarum.
nus dissolvenlur,et otmiecor homhtis iabescct, etcon- Et inalio IPCPdicitiir : Qnam magnti midlitudo dul-
terelur. Quoniain bel]a!ores Doniini veiiiuri sunt, nl cedinis lum, Domine, 'qitam abscoiidisliliineniitius le!
disjierdant onuiein terram, Ululaie, ei agite pieui- Ergo absemidilur multa Dci miseiicnrdia ab his qui
lenli;im. quibus poena venlurat.est. Prope esl enim adhiic |ii (imore suiii positi, et pcflcctam Dei lion
dies D(imiui,Yvelciirtsiimmatlonis It.tlus niuridi, at- liabent cliariiateii), ut durii crudcletii aiidiuni diem
que judicii, vel exilus liriiiiscujusqiie de viia. Veuit ..bqniini, ct-irisati.abilein, et indignaiioriis fiirofisqiie
enim a Doniin.o deprrcdatio . quam nos diximus pleiium, peccare desislanf. Poneiur quoque. orbis
'
yasiiiaiem. "nt-seryaremiis meiaphrifam-, quia pirc- vel lerra iii solitiidineiii, et peccaiores conieieiitur
miserat bell.ilores. Cum dies-jtldicii, veldonniiionis de ea, q::a5priiis peccatoriiin onere gravabatui', rit
adveiierii, pmnes mainis dissolyeniiir, quibu* dici- deleiis perditisque sceleribus, babitet et regnel in
lur iualioloeo : Coriforiamiiti,inanils dissolutm-Dis- lerra sola jiistitia.
splvenur auieni roaiius; quia iiulliimopus dignum (Vers. 10.) Quoniam siellm cmii, et splendor earum
Dei justilia reperielur VEinon justificabiiur iri con- non exparrdent Itimen sunm robtencbraius- esl solin
specin ejus ornnis vkens {Ps, CXLII,2). Dnde Pro- oriu Suo, et lunq.non spleitdebit hi lnmirtesuo, LXX :
pliela dicit iii psalmis : Si iriiquitates attendas, Do-.D Stellm euim cieli et Orion, el omnis ornatus. .criiK.'.
iitine, quis sustinebit (Ps. cxxix, 5)? Omiie qiioque lumen suuinnon dabiinl [M. habcbtini] : et obiehebra-
: c»r, sive anima hoiniriis tabescet; et paveljit ceo- buritur sole oiieiite, et luiia nori dab/l tnmen swuni.
scieiiiia peccaii sui. Haecest diesiformidolosa -ai.que Pro eo quod rios iniefpreiati siurius, spleiidot: ea-
ieriibili-', de qua et SppliPiiias;JOi|uiturV:Metuite a rum, haiid dubirim quiii sieilaruiri Aqnila ei Theb-
facie Domini : quia prope est dies Domini (Sopli. j, d(>lioipsum verbutn posiierui)l*IL'braiciiin a CHISI-
14). Et rursum : Juxia esi dies Doiiiini mtigna : LEEM.(CiiT.5©3)-:; pro quti LXX Orionem iriirislule-
prope, et velox nirriis. El Ailios : Vm, iiiquii, qui deruiit, addentes desuo, et omnis ofhatus cmli, i\uo<l
sideiant cliemDomini: utquid vdbis dies Dtmihii.qum obelo prsenoiandum en. 240 Orioncm auiein gcti-
tenebrm sunt, et non lux (jtaps t, 18)VQnodqiie tiliiim - fabril;e dicunf viginli diias liabere stellas, e
juxia LXX addilum est'i lurbabuntur legaii, el dolo- quibus qijaiupr tertiai magniiudinis sirot.: neveiri"
a ChUileem:Verbnm nebraicum r.orritmpiinl edi- cmsiLEEHoriiriiiioyitianies. MARTIAN.
tioiies Erasmi et Mari,iiii._"JegentesibD3CestVesiue — Rcciius, ut videtur, iu Vatic. rris. XUeeni. Re-
affito pronomine. et antiquam IecUoriemiiieronymi colequ» de lioevocabulosupraannolavinrascgii ilg*
§11 S. EDSEBH lilERONYMl 212"
quartte, riirsum alise riovem quintre, a Ct ab .aliis A promptus est ad injuriam. Ergo proplcrea Doininus'
appellantur Booles.Legimus quoque in Job, Hyadas, visitat super orbis iiiala, et coriira inipios iniijiiitates
et Vesperum, et Arcturum, et thesauros, sive inte- eorum, ut eoiiiprimai arrogaiiliam superborum , et
riora Auslri (Job. IX, 9), de qiiibus in suo locodi- superbiam fortium buiiiiliet. Deus eiiim superbis re-
cenduin esl. Nec putare debenius apivd Hcbrajos sistit, .htimilibusautetii dai graliam (I. Pei. v). El in
-has slellas his appellari ijomiuibus, quas Grrecus Proveibiis leginius : Anie conlriiioiiein elevqturcqr
seriuo respnat et Litiiius : sed prepria babere v'o- viri, ct ante giorianihitmiliaiur (Prov. xvi, 18). Sem-
cab.uta. Sictit eiiim Deus vocavii Jucerii, diem; et persuperbiiim rujna sequitur, et liuiiiiliialeii! glo-
firmanienluro, eeeluffi; et aridaiii, terram; et coii- ria : Qui ejiiinse exuliat, liumiliabiiur .: el qid se liu-
gregalioiies aquarum, riVaria (Genes. i); sic et sin- milial, exqilabiitir (Luc, xivj. Legimus in alio loco :
gtilas stellas siiis appellavil iioniiuibus, qiiarum Perdam sapieniiainsapieiitiiim, ei hiieiligehtiampru-
prpprielatem nostra lingua non exprimit. Scripium deniium ieptobabo (l. Cor., i, 19), Non quod Vera
est de Deo in alio loco :' Qui numerai muiiitudinem s.apieiilia et vera prudentia perdaritui' a Doniino,
siellarum : h el omnibuseis nominavocal. Quiindoigi- sed falsi lioniiiiis seientia : qui sibi Ihesaurizarit
tur diesDoiniui venerit ad poiieiidum orbem terra- liiiguarii mendacii, ei deficitint scriiiantes scruiinip,
ruin.in soliiudinem, elpeccatores de ea penilus aufe- JJ et iiiveniunl iiihil, loquentes iiiiquiiaiem in excel-
rendos (Ps. CXLVI,4) ; lunc. ad comparationein suro, et pqnentes in coeliim os suurii. Ui.ide pro-v
divinre niajesiatis,-stellre cceli, cl omuis splendor ea- prie lirerelicorum superbi3, yeriiaiis irijuria iionji-
runi retraheiillumen suum. Nec miruri) esthocde iiaiur.
iriinoribusslellis dicere,-cum eiiam scl pblenebrescat (Vers. 12.) Preiiosior erii vir auro : ei hdiho mundo
in orlu sun, et luna splenderein solitum nori iiabeal. obrizo. LXX : El erunt qui derelicli fuerini, honotaii
Illud autem qiiod LXX iransiulerunt, qund slellre ct magis quam aurum excociuni: el hbinb hbiibrabiiior
Oricn , et emnis ornatus coeli obieiiebreniur sble crii lapide Sbptiir. lii coiisuiiiriiaiipiieiiJuiifli,qu.iiido!
oriente, iion babef qiiid signi, sive miractili \Al. orbis redaclus fueiif in solitudineiri, et obteiiebia-
sigrii iiiiraculiiiii]; Iioceiiini bmiii fit icmpore, ut lus sol in orlu suo, et luria spleridofeni'siiuii) rioii
crto sole, slella: qure in ccelo sunt non appareaiii. dederii, tariiaiijneiitrib Aiiticbrisio sigri;iaiqi':e por-
Nee iiiiruiii hoCdixisse: de sole, cum"ciiarilpleria iefiiii. tii JiViquitatecresceiite, fefrifeiCai cliaiifiis"
Iiina, el tola nocle fulgente, pleraque astra non lu- miiiiorurii, ad declpieiidos eiiain si fieri polest cleC-
ceaiit. Es.-e aiiterij eiiam per.dieni siellas in ccelo, los Dei (Matth. xxiv). Tunc prciipsiiir eiit Viraiird'/
proiiat solis deli(|uiiiiii, quod quande umbra terrre, qiiod iiebfaice dicituf piilz (tJJ), et Aquila iriierpre-
ut philosOphidispulani, etobjecio orbe luna: fuerit Q iatiis est 6 ztp_3pv, quod coloris 6'piiffiiatque sarigiii-
obsc.iiralus, clariora in cceldaslra videantiir. nei est; et lioiiip JriViiidissiiiiOobrizP,
qtiod llcbf aice
(Vers. li.)Elvisiiabo supet btbis mula,el conlraiin- diciiiii' Ofiiiii(TOiN), et Aquila jrarisiulii o-iiniupa.
posiiiiquilaies eontm.Quaiido visilai elpercuiilDcus; bfsip . qiiod ricseio qtiid vrileriies LXX _j__4_,___i
iiiiefr
nd boc percuiil til eriiertdet. Deiiiqtie qunndo vehe- prelaii siiiit, itipidetn de Sophif: Est auteiii Iiidi;c!
iiienierirascilursiipereosquiniiiiaguiitpceiiiieiiiiam: locus, iri qtio aiirurij opiiriium liascilrir; siClil iii
Non t)isi/fl6.>, inquii, superrfiliasveslras, cum fuerinl Geiiesi jegimiis de fliiyipPiiisoft : Isleest qui circriin-
fonticaim : ei super nurus veslras, cuinadiilteraverhd il biitneiii ierrarii Evila, iibi esi auruih; el auritm
(Oseew, 1-4). E coritrarip de his qui in Clirisiucre- iertm iliiris opihhum : el ibi esi barbtiiicuiusel lcipis
«slluri suiil, dicilur (Ps. LXXXVIU, 55) : Visiiabo in prasihus (Gehes.u, ii). Pfetiosior aulerii infelligi-
virga iniqmlateseorum, el in flagellis^t%\ pecculaeo- .iu.r, prb eo quod esi rarior. Oriirieeiiiiii, qiiod ia-
rum : miserhordiamautem meamnoit auferam ab eis. riirii esi, pretibsiim est, siciit ei iii Saiiiuetis volu-
.. - Eirequiescerefaciamsuperbiamm iiiinejcgimus :; Ei setiiio Damini prelibsus 'erdt iit
yantiamfoiihim liutriiliubo;LXX : El petdam injii- kraeifi.Iieg.kiil), .
nam iniquorum:, ei injuriam sitperboruirihurniliabb. (Vei'S.15.) Supeflioc cmlumcdricutitiin, ei ritbve--
Yerbum Heiiraicuin GAON (pNJ), quod peispiciie dr- j_jbiiiir lertti de tocb siio. LXX:: Ccelitmenhn furiei, et
rogaitliain cl siiperbiatii.sonat, Tiieodotio et Septtioi- letra riiovebiiiird fuhdaineritis suis. Cuiri pretiosior
ginia semjier injuriarh transiiileirint, sensiiiii riiagis Itieril vir riUro, et liomo iiiurido obrizo, ei iriiple-
quam verbiim expriiiienles : quia omiiis. superbus tiiiri qiibd scriplum est : Pttias citm veneriiFilius
:..,« Et'.qb.aliis, etc. ined.ilis.etinîiqu'ot.mss. cpdj- tlc. riis. riiiici piiires aiii Miiriiarireo irispecti ccri-
cibiis iegiiiiusiji siiigiilari,qui ab aliis appdtatiif B66- ciriiiiit, Liiiiiiis litieris prMercnles Gtiibii. Sic et
tes; neiiipe OriOiidu qlib hic est seriilifj ' Marirlinis Driisiiis legendum tintea uioiiUetat ex anliqu» suo
piirfh Victorius iririial,,(.bnseqiientem lectioneiii : liljfo; requt) ips'1 sic alibi.quoque interprctatus ,esf
Legimus quoqueiii job,..Huadqs,etc.,- ajque legenduin Aqiiila, puja Prqv. viii, 19. tieiiiqrii: iiiseTIiercriy-
siai.uil,PleiudqsexLXX. Sedirusirii,cuiiiDiriiies iiiss. inus, lil); de Noriiiriiliijs,ex-Jereiiiia. Ophuz, iiiqiiii;
cddices leiiiiearit Hyii&tis, lioc qiibqiib Hiodiilegeiit obriitini.VEst autetii geriusatiri, qnod Grreci v.tppbv
S. Ilieronynins Jqb ix., 9 : Qui facit Arcturum , et vo.canl. iVecdissentit vucis eiyuiologin.quod coloris
Or,ioiia,el..Hycidus',Viit'.
: HkwiiM. opiimi, ritqticsahguiiteis\l_ siqliidam v.ippbvgilvuui et
' j> Vatic;, eipihjteseas hbniiiiibiisvocat. fiifiihi. et i'iibi'P viiiq sihiileiii coiorbiii.soiiat. NiliiS
6 ^liljjiii
Legiiiiiii , sive eirieiifJariiiisiii^poiad fldcriiYa-- loihjiius Marliaii. retiuuil meiidpse-ruppoii.
215 CO&MENTAKIOKUM IN IS'AIAMPROPHETAMLIB. Vi. CAP. XIV. 214
hominis, invenielfideni supcr lerram (Luc. xvm, 8) ? A qui argenlumnon qttmrant, nec aurum velint : sed sa-
luncet cceli moveliuniur ei ierra. Coelumeniin et gittis parvulos hiicrficiunt. el laclentibus uteri [Yulg.
lerra peitransibunt, nou sua voliintaie, el proprio uteris] non inisereaniur, ct super [diosnon parcel ocu-
arbiirio , ut plerique rcsliniant, aiiimaniia ea esse lus eorum. Imenimus in Genesi [Gencs.x) quod Ma-
credenles; sed propier indignationein Dominiexerci-- dai auclor gcntis Medornm fuerii, qui interprctatur
tuum, elpropler diemfuroris ejus, qui respicil terram, mensuta, she a poienie, vel forti. Igitur cnnira Ba-
et /acit eam iiemere. Ilnde hoc i)iiod iu LXX dici- bylonios, qui mcnle confusi suni, suscilauiiir a
lur, cmlumenim furiel, tj.trtuvvu.Lv.oig
iiccipiendum pro poieiucet foriiDeo minisiri iid punieiidum forlitu-
his, qui ver-antur in ccelo, quomodo si dicamus, dinis : ul reddanl unicuique sccuudum opera sua.
omnis civiias conclamavii, cl obviam judici urbs In qua enim inensura meiisi smil, remetietur cis.
universa processil. Fiiudaineiita vero lerrre ct in Meiisuram agiialam aique concussam et plenam et
Pioveibiis leginms : Deus sctpientrafundavil lerram supereffundeiilem lestituent in sinus corum (Malih.
(Prov. iu,19). Et ad Job loquitur Dominus : Ubi eras xu, elLuc. vi).Qui nec aigentuni ucc auium, id csl,
quandd fundabam terram(Job. xxxvm, £)?Nou quod nec cloquii puicliriiudiuein, nec acumen ingenii, in
leira liabeai fundamciiia prolunda inole dejecia; quibus sibi anle plaudebant, rticipicul : sed posnis
seJ voluiitiiset p<)leslasDci, qua oninia conliiieiilur, jj afficient tradiios; ct _3_44 parvulis ac lactentibus
fundamenla illius appellauda suul. Ipse euiin super uieri iion lniserebuntur, ul inagis inisereanlur. At-
niiiria Inndavit eam, el super flumina collocavit que uiinam ct nos suscitemur a Domino, et lia;cno-
eam, et ipse appeudit cam super nihili (Ps. xxm; bis delur potcstas, ul nec argenlum nec aurum veli-
Job. xxvi). uiiis cluqiienlire ct sapienlire srccularis : scd iilios
(Yers. 14-10.) El eril quasidamula fugiens, et quasi lirereticoriiiii, et omuiuin qui decepti sunt, inlcrfi-
grex ovium, el non eril qui congregrt : unuscjuisquead ciamus sagitiis spirilualibus, id est, tcsliniotiiis
populumsiiumconveilentur, et singuli ad lcrrttmsuam Sciipluiarum: et quilacte nulriuiiturerruris, absque
fugient. Onaiis qui hivemus fuerit, occideiur, el omnis tilla iuiseiicordia tiucidentur, iiiclemenii crudcli-
quisuperveneii!, cadet in gladio. Infanies eorum atli- latepereant, uulliusqae niiscrcaniiir infaiiiise, et illa
dentur in oculis eorum ; d,ripientur domus eorum, el beaiiludiue diguisiinus : Bcatus qui tenebitel allidet
uxores eorum violabuntur. Coelo lerraquc comroolis, parvulos stiosad petram!
Jugiel diabolus colubcr toiluosus, \el oinne dogma (Vcrs. 18 scqq.) ElcrUBabylonilla gloriosainre-
coritrariuni veritati, 243 <Iuodi" magistros ac dis- gnis, hiclytu in superbia Cltaldmorum, sicul subvertit
cipulos scindilur , quorum prioresa propler oivDip- Deus SodomunifiiGcmorrham.Nonhabilabilurusqueht
v.siav,Graicp sernnine Dorcades, id esi, Caprcmniin- G fiiiein, et non fundabitur usque ad generalionemel ge-
cupaiilur sequemes quasi biuia aniuiali.i; cl liuc nerationeir.: nec poncl ibi leniotia Arabs:nec paslores
atque illuc err.intia non habent qui » eos dirigam : requiescentibi:sed requiescenlibibesiim,clreplcbunlur
peididerunt enim euni, de quo scriptuin esl : .4.do- domuseoruiii draconibus:elhabitabuntibi struthiones,
minogressushominis dirigunlur (Prov. xx, 21) : qui et pilosisaltabunt ibi; el rcspondebunlibi ululmin mdi-
Iiberaii a magislris pessimis coiiverleniur ad popu- bus ejvs; el sirenmin delubris voluplatis. (Cap. XiY.—
Iiim suum, el singuli ad lerrain suaro fugient, de qua Vci'b.I.) Propeest ut venial lempttsejus, et diesejusnott
orti sunl ;qui vero invcntus fuerii, occideiur, sive elonytbuntur. LXX: Ei eril Babylon, qum vocaturht-
jugul.ibilur. Hoc aulem uon spltini in coiisuuimatiene clyta gloiiosa rcgis Chaidmorum,sicul subvertilDeus
inuudi, sed usque bodie lit in Ecclesia : quando Sodomamel Gomorrham; nonhabitabiturin mteinum ;
nuigistris superaiis, grex'deceplus revcrliiur ad uec rngredietureamper mullas generuliones; nectrans-
populuui, et ad lerram snani ; ei in eo quod inve- ibitnt per illam Arnbes: ncque puslores lequiescenl in
nitur, occidilur, ut h.ercticus esse dctisl.il, et qui- ea, sed requiesccntibi beslim, el replebuntur domus so-
ciiiuque superveueijt, cadel in gl.idio spiriiunli. niiu, et accubabunlibi sirenm, el dmmonia saliubuni
Tunc infantes eoium et parvulos, qui noiidum ad ibi, et onocentauri ibi luibiiabunt, el cubicuia fucient
perlcciam venerunt eiroris reiaienj, allidei.t in ocu- D hericiiindomibus eorutn.Cito vettiel et hori tardabil.
*
lis magislrorum , diripientque eoruni c domos , et Quod sequilur : Et dies ejus hon piolralienlur, asle-
nxores eorum violabunt . pravam s.ipieniiani el riscis noiandiim est, quia de Tbeodolione addita
doclriiiam perversam. Unde pro hujnsinodi palri- sunl. Medis adversus confnsioitis urbem susciialis,
bus qiiorum iulerficiendi sunt parvuli, dcbemus qui necaiirum in bonis rcpuianl, nec argentum ; qui
cr.tre et dicere : Da eis, Dominc. Quid dabis eis? sagiliis iiuerficiunt parvulos, el lacteuiibus uteri
Yulvamslerileni. el ubcra arenlia (Osce lx, A). Parlu- iiou niisereniur, etsuper filiosnon patcit oculos co-
ricruiit ciiim iniquiiaiero, concepeiuut dolorcm, el rum : urbs quoiid,im inclyia qure eral in supcrbia
gcnucruiit injiisiitiam. Clialdreorum, qui inlerpreiaiilur, quasi dmmonia, sic
[Vcrs. 17, 18.) Ecce ego suscitabosupcr eos Medos, subvertetur, quompdo subversa cst Sodoma et Gc-
"Origcnesab HieronyinoLnlinereddiius, iraclalu col. S28.
seciiudo in Caniic. Caimc : Ab eo, inquit, quod acu- t>Viilic, qvi ras congregent.
tiusvideat, id est, o£.v\)zpv.so-rspov
, cioicas appillala e Idcm , dhipienlque coiurn Ecclesias, et uxorcs
est. Vide qum itt eum locum aiinoiamits tcrn. 111. violabumnr prava sapietilia, ei dociiina pcrvctsu.
SliP .. SY EUSEBIIHIERONYML ; v 21S
morrtia ;"ut nnllurh in ea maneat*prTstin?3mansionisv4,Nec pastores ibi requiescaht, Angeli videlicel qui
vestigium : sed poslquam 245 frieiit coelum no- bumario' prjesunt gerieri, et quotidie vident faciem
vum, et terra nova, et prffiterierii figura liujus muiidj Patris : sed requieseaht ibi beslirfi et draednes , et
(I Cor.vji), nbn liahitabiiur urlis conftisionis in per- slruthiones, et pilosi, etuinlie, el sireiiaj,quas oiii-
petiitiii); et nequaquani cumdem stalum recipiet, nes bcstias iu figura inielligimus Angeloiuin, vel dss-
Kon ciiiin ponclilii, posiquam in prisiina gloriaesse mnnuin, ct eorum qinbus liariimur ad punicndum.
desierit, Arabs lenioria sua, qui iiiterprelalin' occi- Et iit domibus qumidam volupialis, ubi eiat lrrlitia
denialis ct vespertitius; ut in ea cupiat habitare, el gaiidium, sit planclus ulnlarum, cl Iament;ibilis
quam viderit esse desertam. Arabs auiem in pirc- vox sirenarum, qua: audiiores suus ducil ad niortem.
senii locoin bmiam parteiu accipiiur : quod semper Tempns aulem immitierc judieii, el diem consum-
teudal ad finem, et oblilus prrcieriiorum , exlendat mationis Babylonisenon elongari, iiequaqu.immira-
£C iu piiora. Nec pastores requiesceni ibi, qui man- bilur, qui quotidic per sauclos viros in bis qui
suclissimuni Duroini grcgem in Jerusalem solent crcdunt in Uomino, snbvcrti vidcrii Babyloneiii. et
pascere; sed e contrario reqiiiescent ibi beslire, rcterniiaii eompriralam , omnein longitudiuem esse
quas deiesialiir Psalroisla , dicens ; Ne tradas bestiis vicinam. Pe generibus besiiarum , iniiuo nioustro-
animum confiteniem libi (Ps. LXXIII,lb). Pro quibus B rum, breviter diximus : quia in a priori libro jnxla
Aquila, el Symmachus, et Tbeodoiio, ipsum veibum liisioriam ex parie perslricia sunt. Hnc quoque con-
Ilcbraicum |iosueruni snu (0"S). Et implebuntur sidcrandum, quod posiquam ecclesiaslicus scrmo et
domus eorum, Jroc esl Babyluinorum, juxta LXX et doclrina Salvatoris urbem confusionis everleril, ila
Tlicodolioneiii wj_ou,id est, iomia et clamoribus; ut Sodomreet Gomorrli:e comparelur; nnn habilctur
juxia Aquilam, typhonibus,quo< nos in draconesver- asanciis viris, nec pastores requicscani in ea, qui
limus jnxta Synuiiaclium ona (DViN),quod verbum Chrisii gregcm paseere consueveranl: sed e conira-
in llebraico coiiliiietui'. El babiiubuut ibi striiibio- rio reqiiicscaiil ihi besrire, et draconcs, el siruiliio-
nes, animal seniper soliludines appclcns, dc quoin nes, ei pilosi salient in ca. Quidquid enim hrcretici
Jdb plenius scribitur : qui cum pennas babere vi- loqiiiiniui' in syuagngis Satanai, non est doctrina
dcatur, lanien de tcrra aliius non elevaiur : pro quo Domiui, scd ululaius dajinuiiumel pilosorum, quns
LXX 0-eipnva.i;,id est, shenas interpreiali sunt. Pilo- imilabatur Esau. Et sirenrc requicscent in delubris
sos auiem qui diciiinur flebraice SIRIM(D'~'Ji't2J), voluplatis, qnre dulci et morlifero carmiue animas
Thendolio, erectis et^stantibuspilis inlerpretaius est. perlraliunt in pnifundum : ut srevieute naufragio. a
Symmrichus ei LXX dmmonas transluleriiiit. Pro lttpis el canibus devorentur. Prope est eigu el int-lal
oiincentauris qunque, qiius soli LXX inlerpretati C quolidie teinpusruiiirfi hrcreticorum, et non differ-
snnt, iuiitantes geniilium fabulas, qui dicunt fuisse tur eorum subversio.
hippocenlaurns, tres relii.ui interpretes ipsum po- Misercbiiurenim Dontinus Jacob, el eligel adhuc de
suereverbnm IIel)raicunniM(D'iK)quo(i nos hinlulas Israel, et requiescere eos faciet super humum suam :
verliuius. Ubi aiiteiu LXX dixcrunt, cubilia fucicnt adjurigetitr advena 247 °d eos, et adhmrebil domui
hericiiiti domibuseorum, et in Hcbraico posiium est Jacob. El tenebunteos popnli, cl adducenl eos ad io-
TiuNsia (DWi), Aquila elSymmacbusei Tbeodotio, cum suum : el possidebit eos domtts Isruel super ler-
sircnas inierprelaii sunt ; significantes vel bestias ram Dominiin servosel in ancillas ; et eruitl capienles
aliquas csse, vel drcmonas, juxla errorcm gentiliutn eos qui se ceperant, et subjicienlexacioressuos. Et eril
dulcc canlanlcs, cf dccipientc.s liomiiics , qui liujus in die illa cnm requiem dederit tibi Deus a labore tno,
srrculi iirmfnigitimclausisaurihus transire non pos- et a concttssioitetua , et « servituie dura , qtta anle
suni. Porro oroicenianri nomen, ex asinis centau- servisti : surnesparubolam islam contra regem Baby-
risque conipositum,videtur mihi significare eos, qui tortis, et dices. Pro advena, id est, proselylo, LXX
ex parle aliquid humaniim sapiunl; et rursum vo- yi-wfKvinlerpreiatisunt: quiII(:braiceGEit(i2)dicitur.
lupiaiibtisei coeno liirpitiidinis abduciintur ad vitia. Unde puto el M<>ysi liliuni, qui advena eral in lerra,
Diciiurergp 246 secundum tropologiam, quod in D noiiiinalum a patre, Gersam. ( Exod. i). Eigngeoras
fine mtindi, vcl mortis uuiii.scujusque, omuis gloria est verbnm b llebrab um , Graca coiisueludiiic de-
el superbia Chaldfeonim, el confusio inundi, iccc- clinalum : licel quidam Hebrrei sermonis ignarus ,
dal a nnbis; etiia oronia subverlanlur, sicutsubver- Grrream iu eo elymologiam exprimcre coneiur, ab
tit Deus Sodomam et Gomorrham; nec ullra muiidi eoquod lerrenrc rei ciiram babeat:c yr. cnitn, inquit,
islius fuiurus sit status, scd peieat in ajlernum. Nec terra appcilaiur, cl o>pa,cjpovrig_,id esl, sollicitudo.
poir.it ibi Arabs tentoria sua, de quo in sexagesiroo Rursum pro MASAL (SWD)quamAquila ei Simmaclius
scpiimo psalmn dicilur ; Iterfacile ei qui ascendit ' el Theodolio parabolam transluleiunt, quos el nos
super occasum, Dominusnomenejus (Psal. LXVII,5). seculi sumus , LXX planctum inlerpretiili simt. Est
a Snb ejus libri fineffi. c r>5 entm. Manuscripii codices leguntcum Laii">s
LNon videiuraGei' voGeHebraica,seda SyroVoca- eleffieniis ge, et oraeipliroriiis. Su]ira quoque indiYi-
bulo Gtoro facluniGioras. addiio-;/,'sicui &JudaJudas, renter rclirienl georccs6,1 gioras ; quia hoe nomen
ei his similia. Eta Gef quidem Gfaiea consiieliidirie apud LXX legiuiryetiMpK?,iio» ynupas :•.« aulem
decliliandum, essef,, Geta a^/,,GBTOs,:.Laliori:,itaque Grajcum-per,i yei e expressum repeiitur apud Latl-
iensu Hebtammi Jiic loci Bieroli, Ijro Syro accipiU - nosYMJiivrrAJd ; i;-:-'"'- Y'''
217 COMMENTARIORUM LNISAIAM PROJPHETAM; LIB. VI. CAP. XIV. «J8
autem ordo : pnsfquam Babyion deserta fueril in A Israel .qupmodocessayerit exaciqr, qui esigerccon-
seternum, ita ul habitatio besiiiirum sil, miserebiiur sueyerat usque ad..novissiinum:qiiadrantetn. Exigere
Domimis Jacob, ejus videlicet qui vitia supplanlavil; auiem consuetus non alios nisi debitores, qni dicunt
et fiiget Israel, eum qui roenle conspicil Detim. Et in Oratiqne Domi.uica:Dimitienobis debilgnostra sic-
noia verborum proprietalcm : Jacob ,' qui adliuc in v.t et nos diiiiillhhus debitoribvsnpstris(Matth, vi,12).
lucia pusitus, est misercliitur :I.-raeli vero, qui posl Huiccxacicri debitpresii aduntur a ]'udice,qui eiis mil-
vicloriam iiomciiaccepit, non niii-ericordia, sedeec- tilin carcerein et exigil'u.squqad peecnuiromiiiiiiium.
tio ca_aptaiur. Requie=ceic quoque e»s laciet super Deniqne ei 249 Patfbisiipo.slolus"Gprinlbiuffi forni-
terram suain, de qua Salvator Ioquilur : Beaii ntites, cantem, qui uxorem patrisacceperat..neciionPliygel-
quoiitam ipsi possidebunt.tcrram ( Malih. y , &), et lumet Ilermogeiiem tradidit ;exaclori( I Cor, \; II
Credovidere bona Domtttiht lerra vivenlium(Ps. xxvi, Tim. i). Et de his exactoribus eliani supra diciliir':.•
lo). Adju geiitur quoque dpiniii J.iccb, qui clecti Populus meusexacloresvesiri dcprmdttniurvos; et qui
Bunt per Aposto'os, gentiiim niiilliludo ; el lencbuiit repetunl, dominalor veslri, Pro iributo, Aquila famem
reliquias donius Israel, el adducent eos in locum inieipretatus est. Sublatq eiiiin a nobis sponsq, fa-
suum,uiliabilcntin labcrnaculiseoriim : ei possidebit mein patimur yerbi Dei, ei jugitcr a corpiire Dbmini
cns domus lsrael super lerram Domini in servos el ]__jcjuiiamus. Idcircpque virga et baculus injpiuriim»
ancillas. Prodest quippe malis , ul bonis scrvianl. pro qtiu septuaginta juguin inierpreiaii sniit, percii-
Unde ei E-au diciiur : Serviesfralri tuo. F.l ad Jacob, lit nes, sive eppriniii; quia npluiiiius susiinere jugum
Serviel tibi fraler tttus ( Gen. xxvn). Et aecipieut lcvissimum, iiigumSalvatoris.rloc aiitem baculoet bac
eos qni se sopliismalibus an:e deceperant: ct exac- virga, iiisauabili gentes furore crcdebal, et fugieufes
lores suns, qui omnia lucri causa fachint, redigent persequebatur crudeliler: nun emeiidare volcns tra-
in servitulem. Posiquam autein requieverit g4S dices, sed occidere.
Jacob et Israel a lalrore suo , quo roultum comra sru- (Vers. 7 seqq.) Conquievit el siluit omtiis lerra :
culum ei h;ereiicos piignnido labnraver.ii; ela cuncus- gavisctesl, et exsuliavUtabietes quoque Imtatmsunisu-
sipne et servituie sua, qua malignrc iriterpreiatieni per.te, ei cedri Libatti, Ex quo dormisti, non asceniiet
etialsis dngmatibusanieservierat; lunc suniPtplanc- qui succidat nosiinfefiius siibtet coxilurbalus esl: in
liim aique parabuinn conlra i'c'gcm Babybmis : ser- occtifsumadverilusluisuscUavii tibi gigantes. Omhes
nipneui videlicet hajreiici erroris ct confusionis : ct principes terrm surrexeruiit de sbliis suis; omnCsprin-
dicel qtire sequuiitur. Locum islum Jud;ei inlcrpre- cipes nalionum, universirespondebtiiil, el diceriltibi;
tantur carnalitcr, quod pnstquam reversi sunt de Ba- Et tuvulnercctuses sicuinos, noslri..iimilis effectuses?
bylone, factum esse dncere non poleruni. Neque C Delrticta est ad hiferos superbia tua, cqncidit Cadaver
eiiiiii Babylouii servierunt eis, qtii ccs pritis ccpc- luuni; subler testernetur iittea,h puiredo eioperimen-
rani;iiecvictisB;ibybiniis, duuiiiseorunippssederuul: tttm luum erunt vermes. Ad iiiterilum regisVimpii,
neque liabueruiit cos in S'T\;PSei ancillas. Resiat qui percutiebat plaga .insanabiji naiiones, et perse-
igilur ut juxia fabulas suas de impcrio hoc piiicnt quebaiiir eas crudeliier,,cffinis iefra cnnquicvit, et.
fuiurum essc Homann : quihus superaiis in ulliiuo siluit, qure prius turbartim , et sedilinnis pjena erat,
tempore, serviluraj sint eis gentes, quibus ante ser- iu iantum ut abietes, et cedr.iLibaniTsplareni.iir, de
vierint. Quod si sequcnlcs litieram , spe se falsa dequibus in psalinis scripluiii esl : VinequidejEgypto
cipiuni, quis eis coucedei, ut Roma voceiui'Babylon, tignslutisti, ejecisti gtintes, et planlasii eam. Ope.tuit
et Nibucliodonosoi'rex Romani imperii? montes umbra ejits, el atbusia ejus cedtos Dei (Ps,-
( Vers. 5, 6.) Quomodocessavilexactor, quicvil tri- LJWXIX, 9). ilas cedros Dei, quia aliquandopeccave-
bittum? GonifiviiDominusbaculum impiorum : virgam runt, iradidii D^rotuus suppliciis cPiitcreildas. Dtide
dominantiuin, cmdenicmpopulos in iudiguutione, pla- in alie psalriin dicitur : Contercl Doritinits cedrps Li-
ya hrsanabli, subjicientemin furore gentes, persequcn- bani (Ps. xxvni, 5). Abictcs auteiii excelsi quique,
tem crudcliter. In Peiri Episiola lcgimus : Tempits el.jn Doiiiini serviitiie sublimes dcbent accipi, (jiiai
est, ul incipiat judicium a domo Dei (i Pelr. iv, -17). D cpnsona v.oce dixeruiil: Ex, tjtio turdormisti. Nqta
Et in Ezechiel torluiibus dicilur : A sanciis meisin- qupd e.l mortis niors, appellatiit' dpfmiiip.iVoit as- .
cipite ( Ezech. ix, 6). Prodiversitate quippe peccaii, cendet qui succidat nps. V|cio eninj Tprli, _a direplis
judicii ordu disponitnr : ut qui miiius deliqucrint, vasis ejus, eliam crcIeri satelljies coirrierunt. Uude
aiitepiirgeiitiir.Ncvissimusaiitemiiiiniicusdcsiru.iiur cl Dpiiiinus Ipquitiir iii .Evangclio (J/otl/i.xxv,M):
mors. Ergo cum fsrael de serviiule dtira fueril libcra- Ile in ignem mternum, 2501"' Pr&IWdM,efy dia<-
lus, sumetpaiabnlam conlra regem Babylonis, quam bolo, elangelisejus. Quanios isli lignnruiii rirlioruiri-
deliemus iniclligere ut parabolam. Si enim contra que cpesoresVsuis secufibus siiCcideriiiit, et feccre
Nabuchuddiiosprsernio esl, ei simplex hislorire ex- corruere? Inferrius quoque coiilurbnius, siye versus
positip, quomodo parabola dxitur, qurc nulli alieri in amariiudinem, in occursum adverilus veri Nabu-
zapafiallsrai, id est, cotnparatur. Miratur crgo chqdoiios.or, locus Buppliciorum aiqiie crucialuum
R Martian., in Corinthio farnicantem, clc. scribi abs Hieronymo poiuit, hic a-tXSsposiliim, seri-
. ,->Nmneu pulredq, quod quidein, prajposilo sive suin fere ii.irbai, neqiie in llieronyiiiiaha ipsa ver-1
ad.vefbio.qujei alia llebraici verbl ni3l iuterprciaiio siotte;ex Hebraicij vcritate .'Mbetiisfj ,
219 S. EUSEBH HIERONYSII 220
esi, in qiic vidctur divcs purpuratus :J ad quem JAdebeiis sloriaii, quia vobis da-roonia subjocta siinl:
descendit ct Domiiius, ut viucios de c.irceie dimit- sed quia noriiiua vesira scripla stuit in coolo; ul
teret. Possumus inferiium oceurreiileiii dicere et unde ille cccidii per supeibiaro, vos ascei.dal'S per
eum augeluiii qui inferis pcenis prrcpositus esl, qui lnimilitaiein. Isie esi princeps srcculi, qui inier siel-
suscitavit onincs giganie> : pro quo alii Raphaim, ~ las crlcr.is inane oriebatur. cl suo vitio dcLucifcro
alii Tiliiias traiisluleruul. Giganles auiem vocaniur Ve-per effectus esi, et nou oriens sed occidens:
jiuta Eilinicoriiro coiisiietuiineui, qiiieos terngenas qui vnlriei-abai genlcs, sive qui miilebat ad gciiles
existimant, quos terta gciniertl. Nos anicm gigaiiles, sa'elliies suos. ui omncs sua fraude decipercf. Isil
jiixia Gircei sermonis eiyinolpgiam, ces appellare sunl falsi Aposloli, operaiii mend.icos-,qui transfi-
ppYsunius,qui lerrenis eperibus servieriint. Denique gurautur in Apostolos Cliristi, qui bouo seinini Io-
seqniitir : Omnesprincipcs lerrm smrexerunl desoliis I111111 siipetseroinaiil, doriiiientiljus Ecclesiarum ma-
suis, in adveiitu quondam piincipis sui : ul quero gistiis, einoleiitibusaiitnequeuiilibuseoinm roalitirc
prius lionor.ibaiil pro potcnii», posica miiareniur resistere. Jacob aiiiem, et Israel cujus misertus cst,
in peenis, el dicceul : El lu vulneinluses srculcl nos: el quem elegit Dmuinus, litrc adbnc loqiiiiur ad dia-
noslii similis effectus cs. Qii.e verba huiic sensiim bolum, sive ut LXX voluni, de diabolo, id esl, non.
lialicnl: Putab.imus i,os pro imbecilliiaic uoslra [_. ] ad seciindaro personam, sed ad tcriiam.
iion pnluisse resistere poieiitire Dei, et le esê selum, ( Vers. 15,1 i.) Qui dicebasin corde luo : in ccelum
qni in lua aliiltidiue pcrnianeics; scd utiebus os- asandinn, supcr sidera Dei exaltabo solittm meum :
tendilur, el lu Milncr.ilus et caplus cs, nustrique scdeboin monte testamenii ht lateiibus Aqiiilcuis:as-
similis effecius; ut quos in terra dignitas separ.tvil, cenclamsuper aliilitdinem nubium, ero svnilis Aliis-
apud inforos poeua eonsociet. Dctracia esl ad infeios simo. Vcl aiiteqiiaiii de ccefo corrueret, ista d ccbal,
supeibia, vel gloiia tita, cl concidit cadaver titum, vel peste.i qu.ini de ccelu ceiruit. Si adbuc in cceio
sive nt LXX iraiistuêruni, mulla Imlitia lua. qna positus, quouiodo dicit, ascendam in cmlum (Ps.
prius subjcciis libi geiiiiluis l.et.tbaiis. Subter le cun, lo) ? Sed (pii.i legiinus : CmtumcmliDomino,
sleruetur pulredo, et opetimenlum iuitm erunl vermes. ciiro essei iu ccclo, id esi, in finnamciiio, in tceliim
Ilrec requics diaboli, iste lcctus teniaioiis, qui iu ubi .-0'i'im Doiiiiui cst, cupkbal ascendere, non bu-
lant.iin eieeius est superbiani, ul eiiam Domlnum n.iliiaic, sed superbia. 252 $i' 1auiem poslquam
audcret lentare (iicens : Ilmc oniitia tibi dabo, si pio- de ccelo corruil, loquiiur isia verba, arroganliam
cidens adoiavtiisme (Matih. iv,9). Puliedo et tinea, debcmus iuielligeie, quod nccprrccipilalus quicscat,
et operimenlum verniiuin, vel poeiiaj iiiicllig>iniur scd adbuc sibi gi andia repromiiiai, non ul inier as-
aj!eina>, quas ptopna gignii coiiscieulia, vcl snppli-1C tra, sed super aslia Dei -il. Cuiiique Doininus lo-
cioium iiiaieiia, qua' ex propriis pcccatis n.isciiiir. qiKiiur :td Apos-toios: Svfficil discipuio, ut silcpiasi
Sicul eniiu qiiaindiu cadavens m.ileria csi, elaliquii, magisicr, el servo sicui Dominitssuus (ilallh x, "2o),
huiiinriii cada\eie, \crines iiascuntur ex puiiediue; et dicat ad Patrem : 1'ater sanctc, da, ut sicut ego ct
sic ex ipsa maiciia pccciiloruiu supplieir- giguuiiiur. tn unum suinus, iia el isii in nobibunum shit (Joan.
Undc el Apostolu^ Paulus inlerfeela morie, g_.$X x\n, H ):iste iu laiitum sibi ariogat, titsttper siel-
ad qu.nn per Oêe seimo propheiicus loqiiebaiur: las cosli, qtire uon coriiiccunl, solitnu suiiin poîlu-
£10 iiiors lua, 0 rnors : ero morsitsluus, infcrne (Osee rum es.-e se jaciet. Quodque inierl: Sedeboi:t monle
xiii, li), loquilur ad e.im:Ubi csl mors conlcnlio tastaiiienliinlaleribusAquilonis; pro quo LXX trans-
tua? ubi esi mors slimulns luui (1 Cor. xv, 00)? Illa tiileriiul, ht monte sublimi, snper rnonlesexccl.os, qui
eiiiin moriua, 11011 esi qui succidatnos : ueqnaqiiam suiii atl Aquilonem,ad iilud rcleranius, quod in Jc-
enim erit peccaiuiu quod succideudum sii, quia sti- remia diciiur : Ab Aciuiloiieexcirdesccntmala supet
iniilus morlis peceaiuii) sit. omnes liabitatotes lertm(Jet. 1, \k). Et quod olla
(Vers. 12.) Quomodo cccidisli de cmio, Lucifer, succcii-a a facic Aquiioiiis acccndilur. Isie cst Aqtiilo
qui mane oriebaris? corruibli in ieiram, qni vulnera- venius durissiiiiiis, a quo suu-,vult Douiimis libcrare
bas genus? LXX : Qiioinodocecidil de cwlo Lucifer, D capliw)-,, et reducere in eiritalciu sauciam dicens :
qui inctiieoriebalur? coulritus esl in terram qni mitle- Ihcaiii Aquiloni, adduc : et Africo, nolt proltibeie, ctd-
but ad omnes genles. P10 Lueilcro qui Hebiaico di- duc filios meos de lerra longinquu (lnf. XLIII,C). illud
citur LLiL(b)bn), Aqirila transiiilil ululantem aurorm - aiiteui quod huic putest esse contrariuiii, monies
filium. Verc enini ululare dcbuit et ejularc, qui pro- Sion, lalcia Aquiloiits,civiias regis magni, facile sol-
pier superbiain suam de cecloinlerr.nit praccipiiaius vitur. Hi eiiiro qui quondain erauiin latciibus Aqui-
esl. atijue contrittts. Undc et Sahator ad ibscipulos Jonis dinissimi, postca per pojnitciiiiaiii in civitale
loquilur : VidebamSaiancun quasi julgur de cmlo ca- Dei c-se ccepeitint. Scinper isliusniodiLuciIerqu;c-
demem (Liic. x, 18). Non modo \ideo , sed prius i it ascendcre super eos qui habenl iniaginein cceles-
vtdebam quando eoiruil. Et si ille piopter super- tis, el qui fulgeni iu Ecolesia sicul astr.i Dei : et
biam de lanta magniiudiiie cecidit, vo-. quoque iion sedere 111monte pacii si\e teslameiili, id esl, inEc-
' Ad qiiem descendn, etc. Ilespiei! locum Zrtehririrc propheire cap. ix, 11 : Tuquoque hi sanguine Testa-
mcnti tw emisistivinclosluos de iactciit quo non en aqua. RespiCcre poluil et l.-x-um1Epistolrc B. Pelri, cnp,
111,19: J;i quo ct his qai hi carcereerani, spinlibus veniens pradicavit, eic. MAKTIAK.
m COMMGNTARIORUM IN ISAIASI PROPIIETAM LIB. VI. CAP. XIV. Hl
clcsia, qurc in .-ribliiuiiuiscoliocaia cst, el de Iaie- Aiypsim
. Joaniii&, aut calidi e^scul, aui fiigidi (Apoc.
libus qunndam Aquiloms habitaipres ppssidet. Qui m), id esi, aul credercm, aut omriinonon crederenl,
iii taniuni pliliius sui esi, ul vclit supei nubes a&cen- ne per tcporem, et siinulaiionem fidei a Domino rc«
dere, quibus mandavit Dominus, ne pluaiit super jicercntur!
IsraeJ imbrem, etad quas pervenit veritis Domirii, (Veis. 16,17.) Qui te viderinl, adte inclinabunlur,
eui loquilur et Abdias : Si excdiaius fucris ul aquila, 2S4 leqne prospicient. Numquid ine est vir qui con-
tl inter sidera cmli posueris nidum titum, inde te de- ttiibavii lerram ? qtti concussit regna? qui posuil orbem
irahiim, dicit Dominus (Abdias, IV). Infelix Judas, dtscilum, cl itrbes ejus destruxit, el vinctrs ejiisrwn
qui quasi uubes cum aliis Apostofis millebalur, ut aperttit carccrem? Sive ul Scplu.igiriia ifanslulerurit:
pluerei super Israel imbrem, ei quasi siella iiilcr eos qtti ditcebanlur non solvit? Qui viderint Nabuchc-
crctcras sieJLs cral, quibus Demiiuis loquebalur : donosor regcra B.iliyloiiiuin, non oculorum, scd cor-
Lvceat lumeiivestium coramhoininibus(Matth.v, 16), dis iniuitu, dc ccelo ad inferos coiruissc, iuclina-
viiio suo stiscepii ascensorem diaboluin, qui ul su- buntiir huinilittiie, qure cnntraria esl sripcrbi.c, et
pcibi.e verba complerei, eiiam hoc ausus cst dicere: illiim prpspicient isia diccuies : Nonne iste est vir,
Erb similit, Altissimo, ul quomodo Cluistus habet sive hoaio, qtti coniurbavil, vel conciiatil terram? El
PrOiilieiasctApostoIossuos, sicctego Iiab*am2{$3 ]_.esl sen-us : Qui dixerat: Ero similis Altissimo,-ct se
pseudoaposiolps. II.ee auteiri oriniia refercuda sunt jactabat Dcum, hoinp esse cenvincilur, de quo in
au hrerciicos, qui cum deorsum sinl, cuin principe nono psalinh qui pr >priecoutra diabolum esi, dici-
suo excelsos se esse jactant. lur : Exsurge, Doihine, non conjoiietur homo (Ps. ix,
(Vers. IS.) Verumiamenad hifernum deiraheris in 1). Et in Evangelio : Inimicus homo superseininavit
pi ofuiiduin laci. LXX: Nunc autem in hifernum dc- zizania (Maith. xin, 25). Unde ad eum, el s-ocios
scendes, et ad fuiidameita lerrm. Non ad infci num ejus dictum Iegimu->:£/_&dixi, dii eslib,et filii excelsi
spoiitcdesceiidcs [Al, desceudens], lioc enini Domini omnes. Vos auiem sicut homhies mbriemhd, et sicut
Silvat-iis est, ut \incto-, de inleris Iiberel, sed ad U'tiis de priuc'p'bus cadetis (Pbal. LXXXI,G). El ad
iiileniuiji dctr.iheiis inviius, ut qui per virtuies po- euiiidcni sub /ignra priricipib Tyii dicitur: Pio eo
leras ad exeelsa coiisccndere, per vitia detrahaiis quod exallaium esi cor luum, el dixisti: Deus ego sum,
ad pce.ias. Sancti penrias habent aqiiil«, et pennas htibitalione Dei habitavi in corde maris : tu aulcin cs
culumhi'. H piisi-unt diccre : V<-labo,el icquiescam hoino, et i.ou Deus, el dedisti cor tuutn bicut cor Dei
(Psal. LJV). Impii iiutcm et Êgyiiiiorum siuiiles, (Ezech. .wviu, 2). Isie vir, ei iste honio conliirbavit
de-nersi sunt quasi plumbum in aquis \eheinei'ti=bi- universani icriam, eos vidclicel qui audiunl cum
mis,el dcmersi sunlinpiolimdum sicul lapis.(Exod. ((__Adam :Tetraes,etin lerrum ibisficn.iu, 19), etcon-
>.v). Uniie ei iniquitas, sive ul roclius b.ibelur in CitSsilrcgna sive reges quoruin cor in inanu Doroi-
Heiirrco,impietttssiipcr lalentuni plumbi setlcre con- in est (Prov. x\i). Concussii, inquii, IIOIIsubveitii.-
sjiciliir [Zach. v). Ergo illud qu.id alibi Icgiiriu-,: Lnde et unus de his qui coucnssi fuerant, ct lanieu
Omitis qui se exaltal, humiliabitur (Luc. xvni, 14), iio.i rucrat, loqueliaiur : Mei cttitem pene moti bunt
rtiam ie\ coufusionis passtis cst, ut dctr.ihciettir in peda (Psal I.XXII,2). El Aposfolus loquilur ad crc-
fnndamenla terrm, sive ut verius in llcbi.i.o hal.c- denleb, ut arripi.inl armaturani Dci, et stcnt conlia
tur, in profuncluiiilaci. De fundanieiiiis lerrre in insidias diaboii (Epltes. vi). Domus auicin qiiaj su-
Deuleronomio scribiiiir : Ignis succensusesl in furore pra peiram fundaia esi, unlia icmpeslaic coiicntilur
meo, ardebil usque cd injernum nov'ssimum. Devoia- (Mcihh. \n). Scquitur : Qui posuit orbem lcirarum
bit lerram, et fititdamenla ejus (Deul. iwn, 22), eos dcsertum, sive ut jnxu llebiaicum, prrctcr LXX,
vidclic-L(|Ui lerreni sunl. De lacu quoqiie, quod per Oiiines alii iraiisiuleruul, quasi desertum.Viliis enim
euai prolunda sigiiificenlur inferni, illa suiu lc-li- aique pcccaiis orbcm qui Hcbraice diciiur TIIEBEL
moiii.i : Assiniituiuisum cum desceiideniibusin latuiiv. (Snri) fecit e--sedcBerluin, ut nullam habeiet virtu-
Et : Posiurunl me in lacumttovissimum(Ps. LXXXVU, teiii, vel eisdem subjacerel viiiis, quibus geuiium
5, 7). Sicut ei.im lacus aquas ad se desceudciiies, ita 1) ! i lena est soliludo. Urbe.s^quo<_ueejusdem destiuxit
iiiferiiiis animas suacipii.: ad quein Jacum desccudii oibis, ul de Ecclesiis Cbrisli facerei synagogas dia-
Baiiaias tctnppre nivis et frigoris , et inteifecit in boli, el mundiiiani vera: fidei hrorelica sorde pol-
eo Ieenem (II Beg. xxin, el 1 Par. xi). Unde et lia;- lueret. Sed et vinciis ejns, id cst, oibis, uon aperuit
relici relinquuiii leiileni aqiife vivenlis Deiniiium, el earcercm. Nus pmncs \incli eiamus, et claiM teue-
fpiiiunl sibi Iacus ccntritps qui aquam IIPII\aleaiil bamiir in caicere, quibus \inriis dixit Sahater,
cojninere. I)e bis laeis, qtii fenorem non liabent exite, et his <_ui255 eranl in lcncbris, revetainini.
Spirilus sancti: nec Jercmirr propheia) siniiles siinl, Dumiuum enini solvit coiupediios. Qni libeiaii r,b
qui juxla Sepltiagiuia iineiprelcs loqucbalur: Ime- eo, graiias releinnt dicenies : Tu dibsolvitii viucula
ni aq.'iim calidamin desctto (Jcrem. n); sed refiige- mea (Ps. cxv, 17; Jer. n, Prov. v). Fuiubus iiiim
scenle charitate, calnrcin Sancii Spirilus perdide- pcccalorum suurum unusqui&qucceiistringilur: i_uos
liini : illeesl Iacus, de qiro iderii Jereinias loqniliir: funcs atqiic uncula sulvcrc possunt et Aposioli, iini-
Sicut refrigerat lacus aquaih, sic refrigeral mahtia ianies roagisiruin suuin qui eis dixcrai : Qumciimqne
habenlesse (Jerem. yi. 7). Qui ulinaiii, jiiMa Apoca- solveritis super lerrani, erunt soluta et in cmlo (Maith.
m S. EUSEBII HIERONVMI 224
xvm). Solvunt autem cos Aposfoli sermone Dei, et jA laius est Symmachus, ut aliis verbis profundum.,
testimoiiiis Scfipiiirarum, et exborlaiione. virlu- et iartarum siguificarei inferni.
lum. (Vers, ^0.) Quasi cadaver putridum non habebis
(Vers. 18, 19.) Omnes reges geniium " univerbi consorliumnequecum eis in sepidtura, Tu enim terrtnn
dormierunl in gloria, imusquisque in domo sua. Tu tuam dispcrdidisti, populum luum hderfechti. LXX :
attiein projeclus es de seputcru luo sicut sunies: pollu- Quomodo vestiinenlum cbmmixlum sanguine non erit
lus, involutusciim htUrfectis, e! confossis gtudio, qur muiidum, sic nec lu eris muiidus, quia tirram meavti
descenduni ud lapides laci. LXX : Otnues reges cjen- pctdidibii, ei pvpulum mcum interfecisii. Qma liiuliuiii
lium dormieiunl in honore, homoin domosua. Tu au- inierse llebiaicuiii disiat, et LXX edito, separn-
tem projicieris in ntoinibussicut ->abonivum, abomina- tiin dcsiiigulis disseraiiius. Sicut cada.et putrid m,
bilis, et invoiutus cum inierfectis gludio dcscmdenti- sive ut Aquila iranstulit, conciilcaium, non haliebis
bus ad fundumentaterrm. Rcges geniiuin quibus Deus cuiisortiuin scpulturre, uec ciim hi-, quidem qiros in«
seciiiiiimii Cauiicum Dcuicrunnmii genics cicdiderat lerfecisii. Tu euim roagislcr es, illi fucrc discipuli:
gubcrnandas (Deut. xxxn), qui coiicussi suiit a Na- et cui plus crcdilum esl, plus cxigilur ab co. Tu cnim
biic.bodoiiospf, el tamen nen subversi, quorum c ue- lerrain luam disperdidisii, pojmiuui tuum occidisii,
qu.iqu.iin rcgnat pcccaiurn ; scd quia cor corum iu g_ eos videlicel qui tibicrediii suni gubeinandi. Unde
manu Dci cral, miniinc corruerunl. Eleniin Salvaior, ad Salvatorem audet dicere : Hmc omnia mihitrudila
quoaiodu Dcus .deoruin appelalur, sic Domintisdo- suul, el dubo tibi ea, si piocidens adoraveris me
miiiiiiiiiuin, et rex rcguni. Isli igiiur rcges universi (Mallh. iv, 9). Cadaver autcm diaboli pulriduni, ob
rcqiiievcruiit iu gloria sua, uuusquisqiie in clomosua. magniludinem peccalorum dubitare non poterit, qui
Diversre quippe apud Patrein stinl iiiausiones (Joan, legerit pcccaiuni esse feiidissinium, ipso percaiore
xiv): el pro varieiaie ririnlum, h.ibiialiuniim difle- diccnlc : Compulriierunl efcorrnptm bunt cicalrices
reniirc. Porro Nabuchodoiiosor projectus est de se- mcma facicinsipienlimmcm(Psnl. xxxvn,6). E cunira-
pulcro siiu, nec in morle a crucialibus coiiquievil. rio virius bnni otloris esi: unde et spiriliialiuni 1'ra-
Projecliis est auiem qu;isi sanies, qiiic llebraice di- frum dibciiii comparatnr unguenlo, quod descendit
cilur NESER("1X3),quam Aiuila iyjbpx intcrpretaiiis super barbam, barbaiu Aaron, et super orain vesii-
esi, ttibem [Al. i.ibuin] videhcei ei pedorem. quem roeiiti ejus (Psal. cxxxn). El ad sponsani sponsus
Symmacliiis sv.rpau.a,id esi, aborlivum, LXX moi- loqiiitur : _255? Odor tuus suctvis,et facies lua spe-
litum, Tlieodono gcrmen : quaiuqiiam hoc ip>um ciosa (Ctint. li, 14j. QiiGtiiddoauiero cadavcr diaboli
verbiim supra (Cap. xi, 1) ubi de Clirisio legirous : spirilualiier cunculceiur, illud Apoiioli docet nos :
Ecjrcdielurvirga de ratlice Jesse, el fios de radice cjus nj Deus conterel Salanam sub pedibtts vesiris xelociter
ascendet , LXX florein, Theodotio gennen, Aquila (llom. xvi, £0). ElDoniini vcrba dicentis : Quasilu-
id est, d virgultum, inierpreiaii su»t. Pro- tum platearum deleboeos (PsaL xvn, 45). Isle quia
KY.piu.ovot.,
prieaiilem Aresei'dicilur virgullum, quod ad radices terraiii sibi ciediliuii pcrdidil, et coniiuissuni'. sibi
arboruiii nascilur, cl ab agricolisavulsum quasi inu- popiiliini irucidavii, nequaquam eus vivos rc.-civaus
tilc prujicitur, unde et nos slirpeminutilem Iranslu- Dcu, sed socios suru pr.cparansscpultiirrc : propier-
liinus. Igitur Naliucbodnnpsor qnasi siirps inmilis ea iion erit, nec vpcabilnr in aiternuin seinen pcs-
iuceudio pr:cparaius, vel sicui __J,56sa"'(,s polluins, simorum. Poi'i'0 juxta LXX biiuc babet sensiun : o
et involuliis his qui ab co inlertecii suut gladio, Lucifer qui roane orieburis, qui quando habebas
et desceiiderunt usquc ad fuudamciua laci, dclia- opera virtutis et lumiiiis. vestiiiientum cras Dei, ct
lietur in profiiudum, et ue ciroi his quidem halie- dc le dici pntciat: Amictus lumine sicut vesthnenlo
bit cniisorlium sepullurre qnos interfeeii. Alterins-* (Pbal. ciu, 2) :quia mulios inierfecisli gladio, qui de-
enim pcenrc est auctor delicti, et allcrius qui ab srenderunl ad infernum, et coruin pollulus es san-
auclnre cnmpulsus esi. Lte est glndius qiro vul- guine, nequaqiiaiii vocaberis vestimenlum Dei, sed
nerati sunt pliirimi, et iiiierfecii, .de qup in sepli- vesiiineiiiuui ciuore periJiixiuni, nmi maciilaiiun ai-
nio psalmo lcgirous : Nisi conversi (uerilis, gla- [) que polluluin, ut aliquid niiindi habere videaris, sed
diitm siium vibrabit, arcum suum tetendit, et paravil loiuni sanguine crneniaiuni. El boc iKilandumquod
eum. Et in ipso paravil vasa rnoiiis: sagitias snas ad diabolum dicatnr: sicui vestimeiiluni comniixinra
ardenlibus effecit (Psal. vn, 15, 14), liis videlicct, sangnine iion erit miiiidum, sic ei ni IIPHeris inun-
qui in suiiii) cor iguiia diaboli jacula susccpcrtmi. dus, Ubi sunt eigequi dant diaboln pceniiertiiani, ct
Porro juxla LXX, cadaver Nabucliodoiiosor: cumi dicuiii illum posse niuniiari? Nec slaliin lateiiitir
'
pluriiiiis interleclis pollniuin aique coiifossum jace- liirresim, qiiffidiversas asscrit esse iiaitiras; etaliam
bit in siiperbiai inoiiiibus, et deducctnr ad infcros, esse quic numqiiam recipiat saiiitaiem. Non enim
Fundamenla aulem laci, pro lapidibus laci, inicrpre- lioc vesiimenium per se iinmundiun csl, el ila a Deo
a In Valic, hic et apud LXX cum prceposilip omit- c Alqne bic idem ad lexuimEpisl. ad Roman.,
tiiur. quem ccrie lncnm nosfcr alludit, niavult repouere
b Ex Grrecp o>gvsv.pbgsSSsl-jypho;, non autem quontrn in corpore nequaquamrtgnabut fieccatum.
d Vaiic, id esi, virgutaiv; sitque reddi commodc'
Hieroiiyiiiian'. Mss. Yiclorius it-scribn. ui morimts
cii.iominaMlii; v.v.iiipMi
polCtUr
m COMMENTARIORUMJN ISAiAM PROPIIETAMLIB. VI. CAP. XIV. m
condiliim, quoolim Detisvesliebatur; scdqriiacom- A bitnt qui cuslOdiunteain (Psal. cxxvi, 2) : ideo DOirii-
niixium cx sriiigriine, el tolum se poliuit sup vilio, nus ipse consurget adversus' filios pessiffioriirii,e.t
et malis aecedentibus, non eril tiiunduut. 10tpropler- disperdet de coiifiisioiienomeii eorilm et reliqiiias,
ea non eril mund.nni, quia termm Doinitii pcrdidit, ei omrie germen et progeiiiem, 259 "e u,,ra pi'1'u--
populum ejus inierfecit, terram Judrfirnel [Fori. id lent in urbibus Domini. Legiinusiii Evangclio (Joatt.
eri] terram confessiouis ei saiiclos quosqiie perderis viu), quod diabPlus ab initio...niendax sil et pmer
ali|ue inlerficiens : et idco ifon rtiaiiebit in p.;rpe- ejus, id est, meiidacii, qilod inUllinon intelligentes,
tiium. Uude et iti Evangelio diciluri/te in ignem piitreui diaboli voluiit esse draconem, qui legnet in
mi.'rnum, qui prmparatus est diabolo el arigelisejus inari, quem Hebrrci appellaht Leviaihan. Et hoc piir
(Matth. xxv, ii). Qiromodoauiem sanctus vestmien- laut loco conyenire prrcsenti juxia LXX Inierpretes,
lum Dei est, cl vesiiroenturo novuiri, et vestilur tu- qui dixerunt: pro peccatis pairis (utv.ciim perspicue
nica salutis alque Ireiiiire,diceus: Exsuliel anhna mea in Hebrreo, ABOTHAM (Dn;N) \Al. OBOTnuM] uon pcttris
in Doinino: induit enimme vestimeniosatulis, ei lunica tui, sed patrum sttorMittsigiiificet.
Imtitimcircumdedit me (Isa, LXI,10): sic econtrario (Vers. 25.) Et poiiam eam in possessionemheritii,
pe.eeaior, (jriiporl.it iuiagiiien)veteris bominis atque rei ihpalucles aquarumiscopabq eam in scopa lerens,
terreni, meretur 258 -audire: Ecce omnesvosquasi B dicit Dominus exercituum. LXX : El pbriamBabylo-
vesitmentumveterusceihini, el tinea devOrabitvos (ha. nium deseriam, dicil Dominus, itd ul liabiteritin ea he-
i, 9). Qni autem profecerit "in scelere, et velusta- . ricii,.et erit in nihili. Et poriam eani luti voragirient,
tem nuluerit emtindare niiviiate, nequaquiim vetcri in perdiiionem. Ciiiii perdirierit Dnniinus exerciiuuni
vcsiimenio, sed panno menstruala: mulieris^CoiIipa- ncmeri Babyloiiis, et reliquias, et gerriieii, et univer-
rabitiir- dicens : Erravimus, et factisumns immundi sam progeniem, non erit ejus perditione coiileniiis_
omnesnos, sicul pqnnus tnenstruatceuniversajusliiia nisi dedcrit eam possessionem bericii, ct pnludcs.
nosira. aqiiarum, et scopaveril eatn ^noii leviier, et for-
(Vers.21, 22.) Seuiettpessinionim.prmparate ftlios iuiio : sed lerens ut nihil in ea aniiquafnm sorilium
veSiros occisioni^lniquilaium pairiim suorum : non -'re>ideai.Iu Aciibus Aposloloruin scribilur (Aci. x
consurgeiuhec hmreditabunlterratn, neque iinplebunt el xi),- in vase illo linteo, qtiod qiiatuor dertiissiim
faciem orbis civitatum. Et consurgamsuper eos, dicit priiicipiis pendcbat e ccelo, oroiiia genera quadru-,
Dominusexerciiuum : et perdain Babylonis nomen et pedum, et reptiliurii, et volaiiliuin Coritirieri, quod
reliquias, etgermcn, el progeniem,ail Dominusexer- postea Apostoliis disserens, Deiis, iiiqiiii, oslendit
cittium: LXX: Semen pesiimuni, prmpara filios tuos mihi nullum lioniiiiemiiiimiindiimdicere.Mores ergq
occisiqinpeccatipatris tui: ut non consurgant el pos- rvlioni.inum-in diversis animaniibus mnnstrahanlur,
sideant terram, ei impleant teirarn civitatvm. Et ht- sicut Pharisrei el Saddiicrci proplef iiei|iiiiiiim ap-
surgam eis, dicit DorhhnisSabqoth : et.disperdam no- pellanitir geniniitia viperarum, et proptcr di los He-
men eorumel reliquiasel scmen. Pro seiriine pessi- rodes vulpes diciiur (Luc. m et xin); et iuxuriosi
mo, qnod LXX iraiisiuleiunt, in Hebraico scriplum pronique ad voluptaiem, equi appellauiur, insa-
esi ZERA iiniH (D>5nn yii), quod creieri semen pessi- nierites iii feiiiinas (Jerem. v): El, nolite fieri sicul
moruni iuterpreiati suiii, Noii qiiodipsuro semen.per . equus etmulus, in quibus non est iiiielligehlia (Psctl.
seipsuni iiialum sit: Deus eiiiin oriinia fecit bolia xxxiv). E Coiiliario innocenies, cOlumbajvocantur
(Geties.i); êd ab his, qui sua voluniaie sunt pessimi, et ovcs. Igitiir jiixta doctrinam Daroini Salvatoris,
seroenoitiim sii roaluni.quod vpltintali'. fil, iionna- qui curas isiius steculi el seduciiorierii divitiarum
tura :: Unde et in Daniele legimus : Semen Clianaan spinas appelbivit, herroius mjlii videlur, qui juxta
et nbn Jttda (l)an. xiu, S6). Et de bOnis(iliis (iicilur Apiisiolurii, gatidei in iiicerto diviliartlin (I Tim. vi),
ab Aposiblo: In CliristoJesu per Evangelhtmegovos • et armaHimse npn armafiira Dei, sed spiiiis atque
genui (l Cor, IV, 15). Et iiiEvaiigelio : Quotquoteum peccaiis IiHjtis niundi esse cPhfidil, cui rectissime
receperitnt, dedit eis poteslatem ul filii Dei fierent (liciiur illud Evanselicum:
' .,:'.- • Stultejtacnocle auferetitr
-.
Oiniiis eniiii facil dc \\ anhiia lua a le, qum autem eriint
\Joati. i, 12). qui peccalum, purasii cujiis (Lric.
diab"lu est..Ui)ic igitur jiraicipitur seniiiii, ut filios xil, 20)? Tales liabilaiores liabet 260 Babylon de-
suos, oinnes scilicei Cogilaiioues pessimas,et opera seria virtulibus, ubi non esi ager ifrigtius, qtii af-
mala, prreparCl occisimii, qnrc ex inipiis nala sunt ierat friicliis diversorum semiinim, sed paludcs iri-
palrihus, iiaud dtibiuiii quin contrarias significet fcrliles, et liuios!?ea'c luiosrjB, in quibus Ccenogati-
'-foriiiiidiiies. Qui pessimi filii ideo irucidaniur in deniia replariiiiiiiihalia.Quainobrem clemeiilissiiiius
iniqiiitatibus patrum suorum, rie ultra coBsiirgant et Dimiiiius sccpavlt Caffiveli.eirieiitissime terens, et
possideanl tcrfam, qure a sanelis pnssidenda est et quasi quodain verriciilo [Al. everriculo] ii(I puruni
impleud:i,'ut civit;ites in ea Domirii cnrisirualitur, tisqtie mirodayit, ut Babyloiiia seiuinri iiefeant, et a
Et quia non esi horoinum perfecla vicloria : Nisi seiis habitelitur hericiis. Quaiidn viderimus aliquem
enim Dominuscuslodierii civitatem,in vanum vigila- diviiiarum iinmersum luto, etiil LXX iiilerpielati
a Cum Vulgatn tnterprete Vatic, in iniquitate, et in subnexa expnsiiione'conslanter prajfert. -

h Addil Valic. scopa.
peiies LXX, peccatis pro peccati: queinaduiodum et
v#!7 .""";. V":: •..:" #, JEUSEBIIIJIEUONVMI ; :_ V§$$:
jSiintjtbarailtrq, hoc .est prqfuiida.»v1oragine, .el quasi1A SH, S2)? et.erefera liis simiJja; ,sed prq impossibili.
rCpenosapalude eirciirndari, iion dubitemus eunt ap- .Nullus eriifli ppteritDomini infirmare consilium, et
pellare liericium, iiabi.iatprem desertse BubylPnis. manum ,ejus exteniam siy.e sublimem, ne percutiat,
•- {YeT^%'iA^,i^r_wiiP6mimscxer,ciiimxti.dicens,si ayer.lefe. V
._npn.nt$_ula_v,iiiacrit,.etquomodg mehteiraciqvi,sic:eve- ,(Vc.i's--28, scqq.)ln anno gupino.riuus.esftexAcJiax.,
:met,ul conteramAssyriuminiermmeq,_et.rnmohtibiis; focium est p.nusist.ud.Ne Imteiis,Philislhmq omriistu,
wteiscpnculcem,emn, Et aufiretur ttbeisjugumpjus, .-.el .cjugniam comin_in,uia fisl pitgq percussorisiui_.De ya-
_spnusiUius#bliumetpeQr,uiiiiplle!u.r.Posli\\r^m\\iir.\ch\s,diceenim colubri,egtediel_ur regulus, et semejiejiis.ab-
r_babii;i:v.erii in deserla .Babylone,et prp agris irriguis .sor.bensvp.lucrem.Et.pascetitur prhiiqgeriiii.paupe.mni,:
a_cfertllibus paludes cuticta'Opcruerint:: jla.ul nibil el pctiiperes.fidiwiqliterf.equiescent,e interjre fatiaiii
- .ipristini seminis;elabund.aiiiia>in_Babyloiiereside,'it, . fqine.rqdicemtuam,et reliqitias tiias_hiietficiam.LXX:
-<jnram.en.ium .Damiiii cpjijplebUur, et jeveniet qupd Annptjiiqmqrtuus e,sl,i;e.BAcliaz.facium.estverbumis-
inente tractavit, ut cenferatur Assyriusiu icrr.a ejus, litd N.elmieiniiti,alienigenmpinnes_,.coiitfitiun:esl_enim _
•Jjjtiii anentibus illitis:C()iiciileetur.Hcstls quippc te- .jnguinejtts qui percutiebql vos. Siguidem ex.semine
,?mera!iu.Sjiipnsolu.mlerram iDei.elhumiliPi.aqureque .serpeniis.cgrpdienturgenimiua aspiduiu, el exgenhni-
.ipccupare fesiinat, sed etiam ees, qui in Dei servi- JBmbus .eotum egredienlursetpeMespennati. 61 pascen-
, tute virtutibiis:pfpfeceruiit, Ita ut iiiciiiibuscQinpa- trir paupetes per sum,yetpaupereshominesirt pacere~
;reiJ,tui',-etd.icalur deeis; Fundqmenta ejvsin rnonli- ^quiescent.Iiiler,ficiel,autpm.ht.fanie sementu.um,ei te-
E.t iiotaproprielaiem. •liquiastuas pccidel.,Mor.liipAcliaz, qui interpretaiuf
' jftus :saiiciis:(Ps. xxxxyi, I).
J_.i-tei.ra.cpiiieritur: in-inpntibus:Deiabjpse Domino vjx.rb.o-ystJL$, id esi, obteiitio,.^Q^f.\veposses_sio,qnem
conculcalur. Cum cnim .omnes,inimici;posi'iifiierint jregeni iiiipiissinjiiriiIegii))us,,fit paiidjus istudsuper
ySu.l)-peilibus Christi, i.la ut jiovissiina des|rualur 5Rhilisihiinj,:sive,verIjuni. Viyenie :etiim .HI.p_.eire-
jmors,, tunc auferelur a sanc.tis.gravissimum jugtim gnantein peec.-itcribus,necpondiis coulra alieiiige-
_Assyrii,,quo eos anle-depiesserat, el_onus, siv.eut ^naSjnec ser.njcPeifieri.poiefai ad.PropIieiam. Qupd
JLXXitraiistuleruiii .vSJSpg,, id esl, ^gioria,ab humero ,c|!iideni ctiStipra dixisse .me,meiniiii,_quandoOzia
.eorum tolletur, ,ul sublaip jiigo Assyfiorjim videant nJorluq, yiditlsaias Doniiiin.msedentem super.lhro-
jafcquiem, quia bona psl, et lerram, quja uberrima iium ,excclsuiii-ret eleyatuni. ;Et â Exodo legim.us
?est, et su.ppon.aiitceryices suas jugo Ciiristi .adi.a- (Exod. xxii), qupd :postqiiam niprliius-csl.rex JE-
.>boraiidum„,etfiani viriagricolrp, Unde et Issachgr gypti, ingemuerini iilii Israel ab pperibus ..suis. ,et
sgui interprelatur esrtiierces, ex virtutibus npmen exclaiiiayerint, et ascendei.it^clarooreoruin.abopie-
accepit. Et,.in ;Prophela legimus: Esl merces his qui C ribus, «t exaudierii Dopiinus _geiiiiiiiseorum. Ni.si
.setviunt fPomino.{Jerem, xxxi. 1(>);ct.in atiplo.c.o.: ,ei)im esset mysticnij) quod dicebatiir.jllp .injigis.re-
MccCfDomhuts,,el rnerces ejus 2©1 c'"" eo (Isa'- *L> .giiaiiieclan.are debuerani, quaudo lq;p .etlaieribiis-
;;10), qui reddet uiiicuique .seeundupi qpus .suum- -deseryiebaiil.PrpecipilurergoPliili.stliiinj,quqsiiqnc ,
jQucd autemiCOriteran.lurel coriculcenlur Assyrii, i.d Palreslinps yocanl, elseniper ,ri JV^ ^.p^fkoi,M
- .rrest, contrariDeforliiudines, elillud Evangelicumdo- ,.esi, a/tc)i!fjeH_Bitr.insferunthr;,et4icitiir.eisjie;g
'.f&ti_Epce.$edi'.vpbi$poteslalem±cal_MndiMserpen- ,deai)l,neque,,lasienlur, quonirmicqntriverint.yirgani,
ej tomitem.virjut_em:inirnici;yel jugum ;per.ctissorissp\(Hebf. XII,.lo).,Quemienhn
' '.etes.j.M.scorpiones, super
:(LtiC.x,49).,pt,,Appslo!i;yerba,testanltir:,Z)ct(s cpn- diligUDominuscotfipit, eicqsligalpmnepirfiliuingucpi
,tere.i Satqnain stib jpedibtis .vestris velpciter (Koin. recipit. El quasi liliosiiqs erudii Deus, giiaiijlq yisilat
,;^vi,20). .;,: iin srirgainiquitales ;iioslras, et .in flagellis-peccata
v(Vefs.:,26,37,;)IIoc consilium.quodcogitavitsuper nosira, ut misericprjliam :nqn auferal a nebiis,.(P^.
.omnem terram.,,el-.hmcmanus.exleiiia super universas !L-xx._>iviti).,il,a.c-est vjrga deqiiainaliri .Psajniq scri-
...gentes.Domhiusrenim,e.xercituumdecr.evit,,_el(jttis pq- '.(bitur: ¥ii$aiuarei-:baculus(iuus:ipwme consplqta
:iteril4nfirm(ir_e/!$t.niQtws ejusêxlenta,el c/uisavertet sunl(Ps. xxii, 4). Haic.esl yirga, el.bpcjugiim.qund
mm? Pr° onini.terra LXX:uriiversumorbeiiti11terpre -; ceryicibus oiijriium ,yult Salvafor ;ijnp_oiiere,;rit,!Je-
-tati suiit ;:iii.fine5prt.eris ;vel,v.isipnis.coiitra,,B;ibylo- ;p;orilO;jugo,!^bucIiqjioi!psoj.,iportent;juguni;-iCh
-nem, Qtiod iatebat;_aj)e,ritur,.DGt!nj,C()gilasse «msi- :,Qiiod siquis.abjeceritatqije contriycrit, ,:stariffirde
^liuijisSuper piiinemterram, i.d est, pfbem.leiTarum, seniine.sive radice serpen|is,iqui,esi cqluber lqfiuo-
,vet:npn.;contrjailerra.mlanlumjGhalda.fl.rsum et regem :sus, egre.dienlur.regiilus et?ispides, .et ;de_aspidibus
,A:ssyrium aiqueiCiialdseum:-et exteiiiam sive e.l.eva- exibunt _serpeiiiesvqJantes, sive qui -abji.Rrb.eanl vo-
;tam(rtjanum ejtis;sup,er .oiniiesgenles, et non super Iticres. A.bjectoauiem.jugo..Dei, ,et.cojifri_ta,P_qinini
una.mfeni.em Babylon.iani.Exgii.o.qstendiiur,cjrocta -.disciplit.a^priqiuro,in cp.gitntioiiibus4iostr,isjsemen
HE_.ua*. riicta,sunl Jion ,ad,.uii.aiii.jjrpyiiiciani.sp.ec.ialiter, eolubri radicatur,seciindo de.seminepcssi.mo.na.sci-*
iised jccntrriôrbem 'lerrarum .generalitcrjperii.nere. lur regulus, qni .rex.scrperilium cst, el,afflat.u,sup
,:;'jQuod(iU,e;_dij2ilur: :Quis p,olerU,infirniffr,e,el//«is,-aver-..alqjieconspeclu hpmines oecidcre,dicilur,:;siy_ege-
tet eam? nen pro difficili debemus accipere, sicut il- nimina aspidum, de qtiibus in Psajmo dicilur : Vene-
lud iegilu.rY? Qujssapigns£tMtMisetJimc,(P_s.:c\\, .4.5)? .)ium,:aspidum snb iab.iis,fiotum ,(P.$. _-xii!,;V3.ei
Ei: Quis, pulas, csl fidelisetpriuieiisdisperisator(Luc. cxxxix, ,&),,qiw.peccatassuvit yaria, {St._ie;cosjfeii.o-
E C0MMENTARI0RLY\14IS;ISAJM1 PfiOPIIEfAM LIB. VI. CAP. XV. (_25j_i
Ô
huiii pessimpl.iesaurp in mala ppqra prprtim.pniil.A, ttibusdiabnlijaculis.suscijaliir, .qui,jipx-iuscsto.culi.s,
Cuinque fegnayefint in iieniiiiibus.alienigeiiis, qui et < contfarius luiniiii, et ab Aqiiiioiieoritur,, a quo iu
a Dcp alielii sunl, sialim egrediuntur serpcmes pen- }Jeremia plla siicceuditur fjetein. i. l&j, ,et a quo
"naliV,tit IIPH.sufficiat eis cqgilasse, et fecissequre exardescnnt
< mala sup.er ouines liabitatores terr.ae, ,
Ujialiisunt, nisi palrcciriium quoquo malorum operum < qui.non ppss.unidic.cre.:Accolasumet .ptrecjrinus'.,si- .
qiiaesieririi,et diversas finxeririt .lirerescs.____f_,3> '
Eo° c.uipmnes patresnici{J-s.cxvin, 19);/sedin^lerraliaDi-
puloserpeiites esse peniiatos, rjui se exaltant et ele- tant, t Uiide fi! in .Piovcrhiis Jegiiur : Aquilovenlus
Yvantcontra scieiitiam Dei, et ponunt in coelunios . durus < (Prov, xxv,,.25; £cc/i. XLiii), Np.mineauiem 4
suiim : vei ;qu'iabsorbeiit volucfes.hpc est, __uiye- .:alio dexter vocaiur, nui ciiroper.se dti.riissil.eisinis-
neiialo ure singulos qupsque velare cupienies, ei ad 'ter, et.cervice durissima jugum Dei nolit :rcciper,.e,
excelsa censurgere, siiis fauCibusdevorani. Et hoc vocalur dextef ab bis qtti poiniui dulce aniaruni, et
. inlerim de nialis. Crcterum qui rion coniriveriitii aniarum ; diilce; quipoininl lenebras luc.em,.et.luc.cnj
'Virgamet juguiu percussoris stii, sed cerviceni suam lenebras. Et iniljus est, qtii fu.mihujus.a.gincn ielfu-
Domino-subjecefurtt, el sunt pauperes spifitu, pas- gial; neniq cnim absqu.epeeealp,nec siuiiiusquidero
ifjeniur, et dicent: Dominits pascil me, ei niliil mihi diei fuerif viia c_u.s(Job. xxv). Cuiugtie PJiilistliaja
deerii (Ps. cxxn,I). Et aDpiriino audient:aIn pas- B.corruefit,
]_>, et fumus ejus univ.ersa pet].e.traril,.jla,ui
Citisuberrimis pascarrieos (Ezech. xxxiv; Joan. x); eum nullus possitefliigere, qnid dicetur .Angelis,,qui
et lngredienlur el egredientuv, et pasctia iiivenient. singtilisprrcsunl genlibus, admiraiuibhse! scirecu-
"El"pascerilurpanperes per euni, qui eos percuijt, ut pieniibus, cur sola Sipn in spccula et in sublimibiis
enjendel: et in pace.requiesceiil, h sive, pastore ccllpcaia aniariiudinem Jiinii Iiujus eyaseiii ? Quid
; -sbllicito,ipsi ageiii fiducialiler, et cumLazaro re- igitur dicelur eis? Nenipehec qucd sei.uitur: Quia
.guiescent in sfriu Abfaiire(Luc. xvi). Qui autem cori- Domirtvs fundaveril eant, et ipse sil ..furidainentum
tfiverunt jtigiinj el virganl percussoris srii, fameiii ejus. Fundaverit auiem eam super .fuiidamciiiuni
pefpetuam sustinebuut; ul iron abiiilur sermoije prudentire, jusiiiire, lertiiudiuis, ei teujperanlia), sub
YPel: sed oinnes eofiiiii feliquirfiintereaiit, ne quid quibus nominibus Clirisius iiiielligitur, d.e que ,el
. fle malo seimiie germineiur. Apustolus ait: Fundameiitumeniin aliud nemo.polcsl
(•XersVoi.&i:)Ulula porta, clamacivilas:prostr_ata jacere, prmter eum qui ,po_siiusest Jjsuin Chrislum
esl Philisihma omiiis. Ab Aquiloneenim fumus venil: (l"Coi'..ni,lI), Qui autem faiuus esi,ei siulta lorjui-
Mnori esl qui effugiatagmen ejus. Et qtiid responde- tur,'ei.cor ejus vana.inlelligit, rcdificatdoinuni suain
bilur nuntiis geniis, qttia Donihius fundavil Sion, et superarenani, qurjenon hribet fuiidanienlum. In hac.
in ipso sperabuni pquperes populi ejus?Vro rtuntiis,fC ergo Sion, qiirjefundata est a Duin.inq, sperabiiiil
id esl, Angelis, quos SPIUS;Symniac'hustranslulii,i patiperes sive nii!i)suei|,,el 'l.iiimilcspppuli ejus, do
omnes recjesinterpretati stint, verbi amliigullate dc- quibus dicilur: .Becttirniles, quoriiamipsi possidebunt
cepli, quiaprrEier uhani litierani ALFJPH, qtire in An- terram'{Mauh. y, i) : et qui-audierunt;T)o'mii!um,-Jp-
geloruni vccabulp addita est,eodcm reges ct Angeli i quentem : Discilea me.quiainansnetussurn, el humi-
apiid iiebrajos appellantur liomine, id cst, HALACHE '- . iiscorde.(Maitli, xii, 29). Qui ante glorianiJroiiiiliali
(Reges">3ia,:"_Angel_i lixbQ). l.n libroYJIebraicorum i siini, el atidjer.ii.nldicentem appstqluin .Petrijm
"Ixomiiiuiurepefi ° Pliilisiltiiin mierprelavi cadeittes s (I JPetr. v, 6) : IHrimiliamim' ,.subVpoieniirnahu Dei;
pociifo. Qtii Crgo inebriati surit caJiceBabylonis, ett ul vos"ca;fl//(et._ji©_j. ht.tempore visiiationis.VPimiieres
;îiberini vinum in quo est Juxufia; el imer caterai auiemipsi siini, de quilius supra Jegimus ::Pasceniur
vitia propler ebrieiaiero regmini Dei jnxia Aposio- primogeititipauperum, el puuperesfiducialilcrrcquies-
"lum noiifuerinl cohsecuti (Ephes.y), his prrecipiiur,, ccnt.
ul porta eorum ululet. et clamet civiias. Portain, (Cap. XV.—Vers. I.) Onus Moab. LXX. : Ver-
Iircreticcrum os arbilror, quoblaspheriiaiii: civila- bum conlra Moabitidem.Symmaclius ct Tbeodoiio :
leni, aniinam, quremalarum cogiialioiinm ihesauruss AssMiii/iiio Moab. Quonrodo circumcisio ei carnalis
est. Hrccululare dcbet et plangcre, quia omnis pro-'. - D est, et spiriliiiilis cl de spiriiuali ab"Apostolo dici-
•^lraia esl, In lcrrainque dejecta, el nihil in ea sana;e lur: A'oscntnt sumus circumcisio,qui bpinlu Deo ser-
iiilcJIigeniire esl Deique sapieuiia;. Qnare ululal \l vhnus, el gloriamur in Domhio, el non in carne con-
-porla? 2S4 qnam eb causam clamal civitas? quiaa fidimus(Phtiipp. in, 5); cl rursum ad distincliiuicm
pruslrata esi omnis Philisthaja. Curquc prostr.ita sil,:, spiritualis Israelis, dicinir de carnali: Yidete.Israel
sequcns vcrsus osiendii : Ah Aquilonc fumus venil, l, secundumcarncm(Ccr. \, 18): ct, Vosgentesrn carnc
-et nonesl qui effugiatagmenejtts'. Funnis iste arden- \- (Ephes. n, 11); sic il/onZ> accipiendus csi spiritua-
n Valic.-ln pascha uberi, quideinde verbinn egre- in libro HebraicorumNoiiiinuni rcpeierat
ipse Hic-
dienlur prajienniiiil. MARTIAN.
h Sive paslore, eic. Iu editislegimus, sine paslore ronyiiins.d Adiinroi alw Valic. ignorat, sic(|iie csi in Com-
"solticito,elc, qued uon milii sensum incungriicnttjin menlariis in Jcrcmi.c c.ip. i : AqurloViiitus durus,
efficere vidciur. MARTIAN, nomine aittemdexter vocatnr, ab liis videlicel,qvi ejits
1 Philisiliihn, csc. floc loco polest-coiilutari ca-
obriguerefrigore, clcalorcm fidei pe>cliderunt:quibus
lumniaior Juanncs Clericus, qui reprehendit in Hie- paria Jiabel iii ejusdem Jcremia; c;i]i. xxxi.
ronynro etymologiamuomiiii»Pliilisthiini, quam sic
251 S. EUSEBH HIERONVMI m
liteivqui interpretaiur de patre, a sive aqua paterna, A daciiim inslar fiuniinis transit, et praiterfluit, et
deincestu, et ebrielaie cnnceptiis,.'quod quodam- numquam potest siabili niaiisione coiisislere. Sermo
nipdo absenle, immo nes-elenle palre, videreiur esse auieui Dei, qui conipacius esi, stabilisesi. Unde et
generatus. In multis Seripturariim loeis de Moab le- manna, quod videtur quasi glacies super faciem ler-
gitilus, ei maxime in Nuinerornm volumiiie, qtiandp rre, npn pr-eierfluit, sed consislit. Porro juxla LXX,
Balac rex Moabitarnm ad nialedicendniii, DalaantJn- Moabilre moerere jubentiir et plangere, iipn super
vitavit liafiolum, qui inter crsiera eliam Iioc conira aliis, Iroc enim peifeciprum est super: seroelipsis,
Moab mysiicum prophelavii: Orietur stella exJacob, quia et Diben eorum, id esi, sermO comppsitus, qui
et cbnsurget homo ex Israel, et percutiet principes fluebat more torreniis, peiiiurussil : iu qno habe-
Moab (Nttm. xxiv, 17). baril quasi aram consecraiionis surfi, et omnes divi-
(Vers. 1). Quia nocle vastaia est Ar, Moab conti- tias Sicclilares. Unde et in psalmo diciiur : DivUim
cttil; quia nocle vastalus esi murus, Moab conticuit. si affluani,nolite cot apporieie.Initiiim autem salutis
LXX : jyocte periit Mpabitis, nocle enim periil tniirus est, sua intelligere et flore pcccata.
Moubitidis. Pf 0 AR("jj?), quod solus Theodolio i.ia (Vers. 5 seqq.) Super Nabo et super Medaba Mpab
posriit, ut legitiir in Bebrao, Aquila el Symniacbtis, ulnlabil : in cunctis capilibus ejus calvilium, oritnis
-.«)'6e»i.interpret:iti siirit, non coiisiderariles, quod B barbaradetur, Intriviisejusacciiiclisunt sacco: etsvper
interAiN etEES elemeiitallcbraiCii, JODlitieram noii tectaejtts elin plateisejus oniiiis ulnlat [Vulg. ulttla-
Iiabercl, qure si esset. recte civiias dicerelur. Sa- tus]: descendelin fletum. E-t clamqbitEsebon et Ele-
: piertiia srqcularis, dequa Domiiuis loquiiiir per Pro- ale: usquead Jasa guditq estvox eorum: supethoe
phetani :,Perdam sapientiamsapientium, et pruden- expedili Moab ululabunl: anhna ejus ululabil sibi.
iiamprudeniium reprbbtibo(Abdim8; I Cor. i, 19): GorineuhiadMoubclantabil:vectesejususquead Segpr
quia atictorem sui sensum habet, qtii ex conditione vitulamcoMernaritem:per ascensumeiihn Luitfi 287
Dei gciieraiur, videiurquidem de patre nasci, quod flemascendel, 61in via Orohaimclainoremconiritionis
inletprelaiiir iWontt• sed quia adulier esi, et adver- levabunt: aqnm enhn Nemrim desertm erunlVquid
sarius populq Del, de incestu, et spelunca ac aruit herba, defecilgernien, viror omnis inleriit. Se-
nncte generaluf. Unde in nocte peiiil, in errere sci- cundum magniludhiemoperis, et visitaiio.eorum: ad
licet seinpiterno. Et.yEgyptii in mari Rubro vigilia torrentemsalicum ducenl eos: quoniam circumil cla-
matutina, qurc iiociuriiini) tenipus ostendil, fluciibus mor lerminumMoab: usque ad Agaltimululatus ejus,
obruli sunl (Exod. xiv). Et Lot, Sodomitis nocte elusque adpuieum Eiim clamor ejus: quia aqum Di-
pereuillibiis, venit.in Scgor, et ortus est ei sol (Gen. mon repletmsunl sanguine.Ponam enim super Dirnoii
xix). Qirod inielligens heattis Appsiolus scribit de G additamenlaliis quifugerint de Moableonem, et reli-
sauclis aique perfeciis (I Thess. \,Q,l):Non surnus quiis terrm. Quia oninis propheiire hujus petie untis
noclis, 268 neque lenebrarum, sed sumus filii diei. est sensus, ne eam per panes proponendo lacera-
Qtti ertim dormiiint, nocie dormiunl, ei qui inebrian- rem, simiil universairiposui, et quid mihi secuudiim
tur,nocte ebrii sunt.^Nos auleiri qui dici sunms, vigi- anagogen videatur in singulis, brevi serinone per-
lemiis induli birica fidei et charitaiis. Et quia nociem cunam, Nabo iiiierprelaiiir sessiovel prophetia: Me-
reliquerat, el filius diei ess-ejam cceperai, loquitur daba, de sallu : Esebon cogiUttiories-: Eleale, ascen-
ad credeuies t Nox prmcessit, dies autem dpptopin- sio : Jasa, factrtm sive niandatum: Segor,' parva:
quavil, quasi in diecum hoiieslalemnbulemus, nonin Luitli, genm: Oronaim, foramen mmroris: Nemrhn,
comessalionibus et ebrietatibus , non in cubilibus et pardi sive prmvaricatores:.Agallim, viluti vel areita-'
luxuria (flom.'Xiii,.12). Pereume aulem nocte Mua- rumtumuli: Elim, arietes sive fortes;Dimqn, suffi- .
bitide, etiani iriurus ejus, qui dialeciica arle con- ciens mmror. Quia igilur omne dogma corilrarium
structus est, in eadein nocte vasiaius esl aique veritatis, quod absque inspiraiione Dei de litmiaiio
desiriiclus, et ajlerria laciiurnitate Conticnil. Porro sensu in crroris leuebris ilascituiv nocie vaslaium
Ar, (|riod-iiiiei'pretatt)rKv-rtStxof.idesf, adversarius, est, et argunienia illius, qiire Iiitelliguniuf niuri,
lioc Osiendit, qu.odYlirccsapienlia, quse adversaria --* Eccleslaslico sermoiie desiructa sunl; ita ul a'ter-
Dei est.Ecclesiasiico!serinone corilrase pugnante, iio silenlio cpnticueriiit, in tanlum ut universa eo-
superaia sit. rum faciio, ad pceniienliam et laeiymas verlerelur,
(Vefs. 2.) Ascenditdomus, et h pimon ad excelsa superNabo, id esl, propheliam et sessionem, id est,
in plaitctum. LXX : Ceniristamini invobis, peribil magislros eorum, et super Medaba, ubi noii sunt ar-
enim Dimon,ubi ata esi :illuc ascendelisadploran- bnres fructunsre, sed salius inferiilis, in quo halji-
dum. Omiiisdoinus adversre sapientire , el Dibon, lnnl bestiie, de quo in vJcesimnociavo psalmo scrip-
qurriIiiierpretatur fluxtiseoftttn-,ascendit excelsa, in tuui est: Et revelabilcondensasalius: erit ululatus et
quihiis superbieral : non ut Iwslias iininOlct, sCd planclus, et omnia de capitibus eonim eloqueiilirfi
plangat in quibus ante peccaVerat. Et revera men- ornameiiia tollenlur; ita ui nudi maneant et defor-
a Siteaqua pnterna. Lingua YEgyptiaca aqua^dici- 11InVatic. Dibon consfanier proYDtmonest.de
tnr MO;irode Mosesquasi ex aquu salvus. il/oa&ilaque qua varia ejus noiniuis leclione superiorelibro.ipse
aqua patiis, vel aqtta ex palre polest iuieiligi. Hicronym. disserit.
MARTUN,
V253 -;.'' COMMENTARIORUM IN ISAtAM ^ROPHETASI, LIB. VI, CAP. XVI. 2S4
hies. Etsi quid yirilitatis habere videbanlur In bar- A plangeiiiiura : ut offerre pnssint per ululatum suum -
ba,rasuma viro Ecclesiastico, effeiijinalum et de- vitiiles labidrum, elusque ad fpnieni pomiiiicofum
bile comprobetur. In triviis quiique eorum,id est, arietum peiveiiire, sive fcrtium : quia Elim uiruni-
divefileulis errorum, dum pro volurilate sua fiugit que signifieaf. Aqiireauteni Dimon, qupd inierpreta-
.Uiiusqiiisqtie quod voluerit, accingitur sricco"pcerii- lur sufficieris dolor, sive mmror, qurjc mulies sua
. ten.tias,etsupef tecta ac domata, in quibus piiuiuni aspBrsipne.polluerant, arguentuf decepiis
populis
sesublimes esse credeliaiil; et in plaieis (quia iion in- non saluti ftiisse, sed sanguini. U"de pfpplieiicus
giediuniur peraiigustamrviam,qureducit ad vitam, sermP promiliil, ut super fluentes lacrymas, quprl
Vsedper:Iataro,qurfidiicit ad niorteni) erituliilalus. Et inlerprelalurDibOn, iioii liuum moerorem, sed pluj-a
nequa.(|iiamascendentin superbiain, sed descendent iiioeforis additamenia congeminenl : ui -postquam
ihfleium Tuncinlelligentomirescogiiationessuasva- pleuan) egefint pceniientiam, eifugeiint de Monb
nas,26S quod inlerpfetatur Esebon, el cassurii as- Jeorierij, priricipem. a babeant Deum , quein LX5C
censum superbiae,quod Elcale sonat, -u.tvox eorum dixefuut ariel, qtii interpretaiur leo Dei : qtioruin
aud|aiuf usqtie ad mala opera quajfeeerunt, et liian- ediiiouein In'liocloco disserere supersedi, qUia efin
dalum quod putabant Dei, propria se cciifessipne pltirimis ab Hebiaica veriiaic discordat, el cx jiis
damnantes. Propterea vecles, id est, qui firmi fue- B qure interprelaii sumus, etiam illius seiisus potest
fint iri.Meab, et errqrem suum iriiellexerinf, ulula- intelligi.
bunt,ei spem babere profectus iricipient, cum auima * (Cap. XVL—Vers. .1.) Emitieagriurndominatorem
eorum ululaverit sibi.-Unde Propheta compatientis lerrm, de peira deserti, ad monteni fiiimSion. Elerit
affectti loquiiur ad ecs, qtiorum anima ululabal[A/. sicul avis fugiens:-el pulli de nido avalantes: sic erunt
tilulai] sibi, et dicit: Gor metimad Mo.abClamabU, filim Motibin irahscensu Arnon. lni cqncilium: cocje
ril eos ad poeniieniiam provocem. Vcctes auiem eo- cohcilium: ponequasi noctemumbramiuamhitneridie:
;rum et omnia firmamenta, quaj babere in hreresibus abscoude (uyienles, et vttgos ne prodas. Habilabunt
Yyidebaiittir, ad Segor, hoc est, ad parvulum usque apud te profugi mei, Moub-eslolatibiilum>eortiin a fa •
pervenieril: el ostendenlur non robusti esse, sed cievastatoris. Finitus esl eniin pulvis : consummuius
fragiles. Ila?cautem Segor, hpc esi; panjapoeniieiiiia estiitiser: defecit qui conculcubaiterrairi. Et prmpa-
si perseverayeril, perducet eos ad perfeclam salu- rabiiur in misericordiasolium: el sedebit super illud
lem : quod vjliila triurti annorum significai, juxta in rverilale in liibernaculoDavid: juciicans el qumrens
illud qiiod in Genesi iegimus",ubi prrecipilur Abra- judicium; el vetociterreddens quod justian est. lioc
Iiam, ut offerat vitulum, arieiem, et bircum trium .-- quod de Hebraro inleipretati. sumus: emitte agiuim
.aiiticrmn. perfectum scilicet sacrificium, ut breres*C dotiiinatoremterrm, polesl-ila legi : eiuile agiiiimdo-
Deiuini esse mcreatur (Genes. xv). Cuiiique egerint minatori tetrm, quo scilicet nuu ipse ngmis diiuii-
poBiiiieiiiiam,per Luiib, id est, gcnarum lacryroas iiator sii terrre, ul.juxta Iiisloriani inierpreiatisu-
ad altiiira Coiiscendent. Et Iipcqiiasi mceroris fora- mus: sed dprainalori lefr-c agnus sit immplarolus.
niine alqiie intfoilu, clamorem coiilriiipnis levabunt Lte igitur agiius, qui vel ipse est duminalor lerrse,'
ad Dominum, 111pnssint dicere : SacrificiumDco spi- vel immolaiur doiriinaiori-terraj, de genie Moabiu-
rilus coniribnltiius:cor contritum ethuiniliatum Deus rum.est, et de his qui fugeiiut de Moab, et leoneni
non despiciet(Ps. L, 19). Et hoc fiet, quia aqure habere merUerint principem. Siguificai autciii g^lJi
Nemriiii, id est, doctrina lircrelicoruro, qiire pardis; Ruiii, de qiia generatus est Chrisius (Matth.i,b),
eiprrevaricaioribus .coiiiparatuf, deserla eril, et de- qnam vocat peirani deserii, quia juxia priccepttim
duceturad uiliili. Pardi sunl, quorum in Jeremia va- Dei, Moabitreei Amnii)iiii;B,usqueaddeciinain gene-
rielaies et niaculrje non mularitur (Jerem. xm), et rationem, etusque in ajiernum non ingred.iimturEc-
apostalse, de quibus iri Psalmis Iegimus : Prmvari- clesiam Dei (Deut.i). Qiii aui.erii ftigerit de deserto
calores reputavi omnes peccatoies ierrm(Ps. cxviu), Moab,ut a proplietia reverlamur ad anagogeu,et con-
i-i9).0riroisqu'iqiie herba etgeimen, ct quidquid in lerapio meudacic, in monie sleterit veritaiis,.eiit
sermone.eorum yiride videbamr, exaru.il. Et secun-. D J quasi avis fugiens ; et quasi pulli-de
nidoavolantes,
a
dum magiiiiudinem peccatoruiu a Deo visitati siinl: : ne Moabilicis serpentibus devorenlur. Sic, inqnit,
til quemper beneficia iion seiiserant, per flagellai enint omnes filite, hoc est, animae Moabiticaj, in
cogiroscerciil.Deniquediicenturad vallem sive ter- transcensu Arriort, qtrod iiiteipreiatur illuminatio
rentem salicum, u*.nullus in eis frucius renjaneat. eorum: quandu errcribus dereliciis ad scientiam
llanc en.imseiiiinis liaruiu arbnrum dicunl esse na- transcenderint veriiaiis. Dicitur ilaque ipsl Moab,
luram, iit qui illud irt peculo hauserit, liberis careat. vel eiquievaserit de Moab: Nibii-agas absi|iiecon-
Uiideet saucilqui prepler peccalain ccnfusipne hu- silio (Proi).xiu): nec circumferaris omni venlo dpc-
jusmuhdi esse cceperunl, insalicibus Babyloniorumi irlnse, sed sequereVeumqui magui ccnsilii Angelus
fluiuinum siispeiidtintbrgaiia sua (Ps. cxxxvi). Om- esl (Ephes. iv): Et coge conciiium, ut de vagis ct
nes lerminos ggQ Moabilarum clamor circumit,, efrantibusDeiEcciesiam facias. Umbraculumaulem
vel prevocantium ad posnitudinem', "velprO errore; tutim et labernaculum, in quo prius requiesccre te
a Vatic, principemhaberemereanlur, quem LXX dixerunt, etc.

PATROL.XXIV. , rj ,
SS5 6. EUSEBH HEERONTMl SB-S
putabas, quod er.it noc.is ct tenebrarum, pone in i induret cor nostrum. Cujus rei unum taulum pona-
meridic, hoeesl, in clarissimo lumine,iii quo abs- miis excmplum. In ccnfesimo (|uadr:igesimoquano
condere debes de errore fugienie.-, et prius vagos psalmo leginins : Suavis Dominus univcibis, et mise-
ultra uoii prodere. 0 cnim Monb, prcifugi mei qui raiiones ejussuperomnia opera illius (Psal. CXLIV, 9).
medereliqiieraul, qui de Ecclcsia egressi craul, et di- Ei pnsi paululum : Susleniat Dominusomnes qui cor-
mittenles doctrinam Spiriius sancti, suum scnsum ruunl, et erigit omnes eiisos. Ocuti omniumin tespe-
sequebanlur; vel qui habitavcranl apud tc, ctim ecs rant, Domiue, el lu das escam corum in limpore op-
cosperit vasialor diabolns persequi, tu eis ad Domi- portuno [A\. suo]. Cumquc prreinisissci, citsioililDo-
ni limorem lota menle ccnvcisa prrebelo Iatebias: miiuis omnes diligcnles se; ne iicgligenleni faceret
et scilo, qnod post advcnlum Agni, qui de peira de- audilorem, inlulil : El omnes peccaiores disperdet.
serti orliis esl doininator universrc lerrre; et vc- Quia igitur consuniniato Anticlnislo et parenle cjus
nit ad monlem filise Sion, finiia s-iiomiiis poienlia diabolo, qui conculcabal uiiiversani terram, prrepa-
diaboli, qure pulvcri comparatur. Et consumpius est randuiu h esse valicinalus cst g72 soliuin in mise-
miser, qui multos fecit miseros: et defecit qui con- ricurdia, et eum qui sessurus sit m ubcrnaculo Da-
culcabat omnem lerram, eos udelicet qui terreni vid, ex persona sanctorum, (jui de Moab. salvali
eraul. Illo aulem eonsumpto, et rcdacto ad nihili, ;g suiii, et cxperinienio suo cjus dbJiceie supcrbiam,
el peniitis deficicnte, pi'ieparabilnr solium el re- prophela loquitur: Audtvimas superbiam Moab, sive
gnum seiiipiternuni. Primum in misericordia (om- injuriam, ul LXX iranstulerunl. Quis cniiu bajrcii-
nes enim (Rom. m) sub peccato sumus : cl indige- coruni non supeibus est ? qui Ecclcsiasticam despi-
mus a gi-aiia D.eij; et sedebll in tabernacule Dayid, cieiissiiijplieitaiem, ita liabet EcclesiirVliOriJiiiesqua-
qupd corruerat et susciialum est, qui post iMigeri- si_bruta animalia, el iiiiantijnj superbirc injurirfique
Ccrdiaii) g-Jl judicet, et qurcrat justlliaro, elred- tuinore erigiiur, ut eqiilra ipsuni Creatpfeni arnjet
dat unicuique seciindum cpera sria. Censiderens.us.a os suum, delralieiis prpphetis ejris, quasiaucipritate
priiicipio vel Oneris, vel semienis Blosib,ip qup dici- tesiimriiili Evangelici, in qup Saivalor ait: Otnnes.
tur : Noclevastala est Ar 3foafc,el caJlera usque ad quivenerunl tihie me, fures. fueruni etiatrpnes(J:ogn.
hunclcehm; el videbinius quoniedo per gradtis e't x, 8),: adeq ul ftlpysenqup.que [amulum Dei appel-
ordinem poenilenlire de Moab.itisIsraelitre fiant: et let hcmicidaqi, 6- Jesy Slio JN.ayedelraliai, quasi
fngianl quasi aves, et ayolent quasi pulli de nido., liOmini sanguiriarip, qui taiitre saqciilatis fuit, tlt
ut transcendaiii per Arncn, etliabilerti in monfe filise adinjperium-sernipiiis ejus spl Irin.aque.cOi!Siitefitit:
Sion: etomrii diabolivel;Anlicbrisii pctestaleepnirita, et Pavid, decujus seniine ortusê.stCbristus (Mailh.
Christus regnei in Jiis, et ponat solium sutim qiii mise- Q i), hppiicidam et adultera.iiJ vocet, pqn resplgiens
ricordia jusiitiaque salvati siinf. Non enim palerjudi- ejus pcehileniiam et njarisuetudincm, qua Dei c!e-
cal quemquaiij, sedcmne judiciuni dedii fi!ip(Joait.v). mentia cemparaiuf. Sed qu-unyis superbus sil ,,ei
(Vers, 6 seqq.) Audivimus superbiani Mqab. : su- arrpgans, et furibuiidus exsujtet: lamen plu.s atjdet
petbus est vglde, Superbla ejus,et arrogantia ejus, quam ejtis patiiuf fprtitudp. Idcircc Mpab uluJaJjjl
et iridigitatio ejtts, plus quam fprtitudq ejus. Id- ad Moab, id esl, alter ad alteruijj : pijjnes yideliqel
circo ululabit .Moab ad Moqb, universus ululabil: bscreticoriim et srecularis sapientise diversii.ales con-
his qui Imtantur super muruin [M. murOs] cocii Ira se niugienl, cuni in torinenlis fuerint (III Ileg.
laleris, ioquimhii plagasejus:[&\,suas]: quoniamstibr vl). Quam ob rem Iiis qui riiurqs liabentlion qu.adris
urbana Esebon deserta surtt, vinea Stibamg, LXX : sedificatcs lapjdibus, de quibus Templum rcdificar
Aiidivimus injuriam Moab'': cohlutneliosus est pglde.;. tum est; etlijjaiHum pojitis, ijt malletjs et securis
superbia ejus, et htjuria ejus, et fnror non sicut divi- Tionsit atidita jp domo Dei, q VPSEcclesirjemagistii,
natiotua: non sic ululabit 3Ioab: siquidemin Mocib vjelqui estis de Mcab errpfesalvati, anpuntiate plar
oriinesuiuiabunt: habitaioribus•qutem Desetii medita^ gas stias, qulbus liacretjcofumjaculis vuliierati sunt.
beris: el non corifunderis: carnpi Esebon Ingebuiitvi- Omnes enim cogitaiioijes eprum, quod significat
neuin Sabama. Quaniis obscuritalibus lqetisistejux- D Esebpn, noq ad urbis ppmiiiicaj babitationem per-
ta LXX liuerpretes iijvphitus sit, ex ee perspi- liiient, de qua scripium esl:'Flutpihis impeius imii-
ctium est, qucd legi vix pptesiVDicamus ergo juxla ficat civitatemDei (Ps, j.ir<i,5); sed suburbana suijt, .
Hebraicum- Mpfis est Scripiurarum, ut pqstquam ijt ad ii.fb.einDcriiini periinere credantur: quaJ sub-
desperatieiieni menlis bumaiiaj, Jajle iiuniio sulde- urbana, Dei siint deseria prassidio, sive diviiip
*vaier'rot, rtirsum negligeutes et iiplenles agere paj- igne ceinbusia, prrecipue vinea Sabama, quoc intefr
nilenliaiii comniiiiatio"iedeierreant, ne boiiilas Dei ; prelatur aitollens altitudhteih, eo qriod in alium se*
'i Sic S, quoque Anguslinus legit Jib. l de Pecca- diibifo; sic tamen seii.iip, rcciiari ab Hieroriymo
toriim roeritis cap. 17, etS. fiarideritisisBrixie.iisis, aique alijs Jaudafis Patribus Jpctim Appstcli e Lar
' juxta Luodunerisem'editionem",Gratia Dei: prp quo tinac editionis cpdicibris, qure lum temppris pbtiiier
in Grrccp lextuesiTjj?So5vifTPv©£oi5, _j/ortaJ?a'':quem- bat. '""_ V:- vYV "_;' *'' -:
adjijofluni ei Vulgalus Interpres feddil/ Alqiie ibi , h Erat anlca iijcoriimcdp implexcque sensu. prm-
glorice .ngjJJineCbiislum i»te!l|gi., ijui est glpria Ppi ptirqtiduirijiit est vgticmatmii, essesblium,elc.; resli-
fatris, sensumque eo reeidere, ut dicat, Ciiristo luil Yalic.
redeiriptore, qure Dei est gratia, -X«T'eioxvjv,iiullus
m COMMENTARIORUM IN ISAIAM,PROPHETAMLIB. VI. CAP.XYL' - I&8
erigat, et superbise stire lurrim usque ad coejumj___. Raplnvim: falsaque irinderiiia ejus esl vinerc, de
..exstriiere cpneiiir, Qried autem in LXX.ppsitumest, qua supra-dicitur; Domini gentium excideruiti fla-
hgbilaioribusDeseih, in Hebraice nen habetur; sed gdlaejus.lsiieuim conieruni uvas amarissimas, et
pro 273 boc legitur ARES('tf-in), quodfestant, sive suis crilcant pedibus, ne draconis de eis esprimari-
cocium /afercm-significal. tur veiieija, el oinnes interficiaiilur .bibentes. Aufe-
. (Yers. 9, 10.) Domini gentium excideruni flagdlq retur quoque Jrelilia et exsultaiio Ijrjereiieoruiii,iqua
ejus : usqite.ad J.azerpervenerunl. Erravervnl in de-. ante gaudere consueveranl: ut postquam egerint
serio : propaginesejus relictm sunl : .irqnsierunl ma- pceniteiiiiam, illud mereantur audire: Beati iugeh-
re. Super Itocplorabo in flelu Jazer vineaiiiSabama :- les, quoniamipsi consoiabunlur (Malth. v, 5). Qued-
htebriabole lacrymamea, Esebdn et Eieale•':'.quoniam que addidit, de Carmelo, hec siguifieat : upii quod
supCrvindemiamluam et super messeni tuam vox cal- lirerelici vere Cainielum babeant, idesl,"spifitalis
cantium irruit. El auferelur Imtilia et exsultatio de circumcisiciiis noliiiam ; sed quod falso iiabere se
Carmelo : el in vineis non exsullabit, rtequejubitabit: jaclerit. Cumque succisae fuerint vinerc, etablata
vinum in torculari non calcabil qui calcare consucve- lrciilia, el exsullaiio de falsl nominis scientia : tunc
rat: vocemcalcdniium abstuli. Subiirbana Esebon, nullus eril de piisiinis calcatoribus, qui calcet uvas,
de quibus supra diximus, deserta sunt, et vinea Sa- B quas anle calcaverat: el vox eorpm fjeternoobmu-
bama, qure iiilerpreiari polest, ncn sulum exlollens lescet sileiitio.
aililudhiem, sed ct conversio aiiqua : quia videlur in (Yers. 11 seqq.) Super Itoc venter metisad Moab
regiane Meabitica ad Dcmiiii servilutem aliqua ex quasi ciihara sonabit: et viscerarnea ad muruiri cocii
parie yelle converii. IIujus igitnr vinere Sabama, luleris. El efit cum apparueril quod laboravil Moab ab
Domiriigentiuin, Apestpli el apostclici viri, flagelia excelsissnis, ingredieltir ad sancla sua ul obseCtet,et
ei prcpagiucs penitus absciderunt, rieex aliis hrerer non ptmvalebit.Hoc verbumquod loctitusesl Dominus
sibus alire nascerenlui' hrereses, el infiuiia erraiUium adMoab ex lunc. Destructu errere Moabitiee : iirimp
fieret multiitido. Sl noii soliini excideniiil-propagi- falsa lretitia in luclum Iacrymasque iiJUtata, venter
nes Sabamx, sedusque ad Jazer pervenerunt, qure meus, propbetic, qtii inslar citiiara; niusica arie
interprelatui' fgrtitudp eprum: boc est,ad fcriissima coiijposiius esl, et qui dc Dei limofe Cencipiens,mul-
qureque.dogmaia hrcreticorum, et dialeclica arle tcs liberes procieavii, ita ul nujla sil chorda, qure
constfucta, jn quibus rpbur sui babere videbaniur non reddat sonum suum, resonaliit luctum ageniis
erroris; et intantum eorum ihucro bacchatus est, ut peeniieriliam Moab:Vetpihn.iavisderaiiiea ad nuirum
iiovissimeerrarentin sOlittidiiie, et quem inlerfice- cocti latefis:: pro quq iiiterpreiattis est Tbeodpiio
rent non baberent. Cumque illi exciderent flagella .,C ad niurumdissipalum.Qnmia.eiiiii) eonlrarioruiiiprrc-
ejus, lamen vilip. radicis pcssimrc, propagines ali- sidia, iu quibus anteacoiifidebaniidestruenturet eor-
qure remanseruiit. Dornini autem gentium iraiisie- ruenl. Hajc sunl atilem viicera etiriteriOfa Jjroplie -'
ruht mare, hoc esl leinatiories srcculi hujus, de qui- 133,de quibus elDavid dieebat iii Rsaliiio VBenedic,
Liis in psnlinPlegimus : Veniin profunduin maris, et anima mea, Domino, ei qninia interiora •___>_/H merino-
lempestqsabsorbuiime (Ps. LXVIII,5); et in alic lp- men sanciunt ejus (Psal: cii, i). Qupmodo eiiini ci-
co : Qui descendunlmare in navibus, facientes opera^ thaianoii.emiliit vpt-aleii)senum atque cpnipnsiium,
lionesin aquismuliis: ipsividerunt opera Doinini, el si saltem una chprda rupta fueiit; sic spirilalis ven-
Piirqbilia ejitsin ptofundo (Ps, CYJ, 25). Isfi ergo ier prpplielre, si una ineoyiriutuni chorda defuerit,
ifansierunl mare, ut opera Domini et mirabilia ejus non poterit melps dulce resenare; nec ad lateritium
inprofnndo lenialioiium conspicCrenf, dtiin liberajir ': iJjurum ciiuclis ciairiare visceribus. Pliilesopbqrum
lur exeis. Iiaquesermo propheticus plangit fortitu- qunqtie seritenlia' est, hrerere sibi a virtutes; et Apc-
dinerii brereticorum, id esl, Jiizer, et vineam Saba- slpli Jacobi, ut cui una defuerit, Iiiiic oriines de-
ma; quaj se exiollit conlrascientiam Dei. Et ine- esse virtules. Cum auteni inlellexerit Moab frustfa
briabo le lacryma mea, Esebon, cegitalipnes scilicet se in his, quie prius putabai excelsa, dogmatibus.Ia-
eorutti, et Eleale, quibus ad excelsa cPiisceiidurit. j) borasse, ingredietur ad sancta sua, non qure per se
Cur autem plangit Jazer vineam Sabaiii3, et ine- sancta stint, sed quae sancta errans arbitrabatur, et
briaiEsebon, et Eleaielacrymis suis? ut 274dum auxilium invenire nou poterit. Yel eerie deserto er-
ipse plural, et illos-plorare doceat. Quoniam,inqtiit, rore mendacii, ad sancla Ecclcsirc iiiirare conabitur,
super vindemiamtuam et supei; messent luam vox cut- ulsua ea faciat, et oret, et obsecrei, sed iion prrc-
cantiumitruil. Vinea eniiij Moabilarum propier vici- valcbil. Neque eriim slalihi ut voliierinius, perfec*
niain lociialis est, qualis el vinea Sodomorum, de lani posstimus capere viriulem. Quudqtie infert:
qua dicilur : Devinea enim Sodomorum, vinea eoruni, Hoc verbum quod locuttis esl Dominus ad Moab ex
etpropago eorum deGomorrha(Deul. XXJJII,51). Et in iwic, procemic in qiro dixerat, verbum contra Moab,
sCpluagesimosepiimo psalmo, Iegimus de Êgypiia sive oiius, sciamus epiiogum redditum, ul qUPdibi
vinea, quam Deus percussif grandine. Messes quo- cojperat, hlc-cpmpleverit. Ex lune autciri, inlelligen-
que Moabiticrenascuntur in vallibris qtiaeappellanlur dum ex quo cospii ad eum ]oqui,'ut oniiie qupd
h Deeral tibi, quod YalicYsuppIet.
' : ' '
159 ',Y Y.J'...'.','"::":; S. EUSERIIHIERONYMr' 210
dixit, unum verbum Dei sit, id est, una sententia., A de quibtis et alibi Iegimtis : Recordamini dierumsm-
Pcrro juxia LXX qtii iriterpretali sunt :Inieriora cutu(Isai. -XLVI),et iterum : Cogitavi dies aniiqnos,
-
proplielmquasi murum renovala a Deo,el eiubescere el arirtos mternos hi menle liabui (Psal. LXXVI,6). Si
eum, id est, Moub, et iiiirare adaras, el ad ea qure enim uuibrtBet exenjiilaribus serviebat jusla carneni
mnnti facia sint, ita disserere possumus, ut dicamus Israel, et omnis eornm solemnitas fulurorum erat
semper prophetre renovari viscera, eta Deo fieri for- ljrpus, quare non et anni prresentis temporis. luiura
tiora, ut adyerSMriiconfundanlur, Ct ea qure humaiia tcmpora praefigiireni? de quibus elinalio loco legi-
manu fabricnti [Al. fabricaia] sunt, cassa iritelligant, mus : Quid facietis in diebus conventus, el in diebus
et nihil ad saltiteni proficientia, festivitatis Domhii? Quedque juugitur, Qaast anni
(Yers. 14.) Et nunc loctiiusest Dbminus, dicens :. mercenarii (Oseeiz, 5), boc osiendil, quod falsa do-
In tribus annis quasi annis mercenarii auferelur gloria cirina prO lncro cuncla faciat alque compendio.
Moab super omitipopulo iiiulto, el reimqtceltirpaiviis, Oiiiuis enim mercenarius, etqui non.est pastnr, cu-
et modicus, neciuaquammuitus. Tres anni, inquibus jus non su.nl pves, ciim viderii lupum venieniem fu-
aulerelur gloria Moab siiper emni populo ejris mtil- git, quia merceiiarius Cst, et oves ad eum, non per-
to, vel dhiiiis multis, ut LXX iranslulerunt, mysiice Hnent (Joari. x). Qiiam ob rein pulo advenam etV
intelligeiidi suni. Sicutenim misericordia Dpitiiiiiin B mercenariiim'b de sanciis non comedere, neC ser-
pondeiibiis est atque mensura : sic el cruciaius ac vos, sancliirum esse panicipcs. Non enim ob dilec-
supplicia babetit mensuraiii suam, ut po^lquam tres lionem Dpmini, scd ob inercedem cuiicta faciuni,
ainii traiisierinljiri quibusreliiiquelur __|76 paivus, qui comediint doroos viduaium, et prnprios addu-
et mo.liciis, et nc<|uaquain roulius, tunc, a inglorius cunl greges, ut lanis corum vesliiinlur, el lac roul-
essa desisiai. Etboc nolanduni, quo.ljuxia Ezecbie- geiinl (Matih. xxiu). Qttod de doctrina dixinms iner-
lis prophetiam, quando dies pro annis nuroerantur cenaria, refcramiis ad Civlera. Si prrcbeo elceinosy-
Israeb (Ezech. iv), hoc cst, dccem liibubiis, qurc nam, 111glorificer ab liomiuibus, rccepi mcrcedem
majora pcccnverant, suppiiteniur in poiriis anni tre- meaiii, el riiercenarius appellandus sum. Si casiuiii
ceiili nonaginta, ul inHebraico contineiuf,11011een-- esse me siniulo, el aliud est in coiiscientia niea, ba^
tum npriaginta, ul Yulgata ediliohabel; ei Jud*, in beo non gloriam inercenarii, sed supplicia peccatO-
qup eral Templum Dei, anni quadraginia, Qtii enim risv Et iu comparaiione duorum nialoruro, levius
parvus est,- meretur misericerdiain : polehtes:autem malum est aperte peccare, quam siniulare et fiiJgere
petenter lormeiita paiieriiur(Snjj. vi). 'Erservus.-qui sahcfilaleni. Yertim et in lioe profectus eSl Moab, ut
scit voIuniaiemDomiui sui, et npn facit ea.m, vapti- qui priusmultos errorissui habebatcoiiiiies,"postea
labit mulium (Luc. xn). Moab igitur quia extefnus C redigaturad paticos; vel qui prius muitus erai in di-
erat, nec de populo Dei, sed relicto errore cpnyer- vitiis peccalorum, posl poeniteiitiamparvus et pau-
sus, iron annis pluribus, sed lantum tribus parvus per sit in malitia.
et modicus, et inglorius relinquelur.. Isti sunt aijni.
a Perperam leclum est antea duolnis verbis ih glo- et pnulo inferius dicilur.
ria; quod et plane coiitrariuin HieiOnymi nieuli h Yatic. : Mercenariurn sacerdolis de tanclis non
sensum feddeliat. Nos ihglorius iino verbu, fectoqtie comedere; sed servos, elc.
sensu, Valicani ms.ope fesliluimus,quemadmOdum
MMER,- SEPTmm.
_|77*2__f8 Septiniqs liber idem: juxta anagogen D autem aul sanguiiiisoscuium, aut sanguinem bibeiis,:
secuulius esi, immo exirCirius. In Iioc eriirii: decemi aut Vsangms,cilicii, quse oiiinia :pppulo Coiiyeniunt
visiPiiuiii fropolpgica ekplanatio termiriaiur•; qtiem VEibnicpiun), qui; ante fidem Gbrisfi; ainictis erat
[ A/. qiiam]ctiiii luis, :EustOciiiiroi,preciJ.us, et Chri- sariguinis eicrudelitaiis_ et digna opera planctu nge-
sto aiixilianle complevero, vcniam a.d nctaVuni, et bat, et sacco. In Dieruni libro (II Par. xxiv) narrat
utramqtie explanaiipnem juxta priores, usque, ad bi.storia, quod impleto' anno ascenderit conira Joas
quarlum, librus, pariterexplicabp. regem .Judre exerciius Syrire, et venerit in Jeriisa-
lem, et prones principes populi interfecerii, cunr
(Cap. XVII. —Yers. I.) Onus Damdsci. Syijjma- ctiimque prsedam miserit regi Damasci, qui eum
cbus et TbePdplip, Assumptio,Damasci: LXX, Ver- paucis viris venerat: el Deus tradiderat in manu eo-
vum contra Damascum, addeules desuo, quod in rum miiltiludinem magnam nimis, eP quod reliqnis-
Moab fecere principio. Daniasci primura nqnien in sent-Dominiim Deum patruiri suorum : quud juxta
Genesi legimus , qut-.-ariie lsaac fuit yeriiaeulus. anagogen et Tulurorum typum considerandum est,
Abrabam, etputabalur hajres, nisi. esset Sarae filitis utrum adterapus Dominici advenius referre valea-
ex-promissione generatus (Genes. xy). Interpretatur mus. Post finem enim anni acceptabilis, in quo a..-
241 COMMENTARIORUM IN 1SAIAMPROPHETAM LIB. YH. CAP. XVII. SI2
Salvatore est Evangelium prrcdicaltim, ascendit de,Aquasimyriceindeserlo, etnon videbitboniimcum ve-
Damasco gentium exercilus in paucis viris coritra nerit; scdhabilabitin siccilale, indeserto, in terrasal-
Judam et Jerusalem , qui reliqueranl Dominum: et suginis el inliabitnbili (Jerem. xvii, 6). Alii vero di-
mJjnes eoruiii Legis ac Prophelarum ahstulere divi- cuniexiiiicarbiiremaleficis ariibus^to-TpK,idesi.orfia
lias, et miserirot regi Damasei, viros -scilicet Eccle- eoncitari. Ergo qui prins eranl in deserlo gentiliiim,
siasiicos et docirinrfi Eyangelicre, qui ad compara- eiinodioiipmirii.sClirisliaiti^Chrisiigregibiisservient,
tionem totius mundi, adhuc lunc infidelis, et in loto qui requiCscent in eis, ei iion erii qui exierreat",
.orbe dispersorum Judicoriim, pauci erant; et lamen quia Doiniiius habitabit inier eos, ei pra?.seniePas-
Dotiiiiiusiradidil Jeriisaleni -in manibus eoruni, eo tore, ltipiiin timere nen ppterunt. Tunc cess»bii .ad-
, jquuddereliquissent Dei Filium, qui per prcpbetas -.juti-riiimDei ab Ephraim, (|iii in hqc lcco iiiielligun-
anle pra-dicius esl (Act. ix ). Ergo [Forte Ego] ob tur Scribre, et Pharisrei, jiixla Osee prnplictiam, qui
hane causam reof, ei Sauluin , qui pestea Pauli ex ccntrarips popuIoDel.Ephraimnominai(Oseev c/vm).
virtutenpmen accepit.qnia semulaior erai Legis, isse Et regnum_cessiibiia Damasco, ul iieqiiai|iiaiu pcc-
J)amascum, etconlra credentesex geutibus pugnare ; caitim, etpeceali princeps diabolus regiielin Da-
.voluisse, ibique superattim, eos scculum qui in Da- .masco, qu;e prius saiiguiiiem diligebat; sed reliquire
.masco versabaniur, ul indertirsum Jerusalem Judrcos B c.Syrire, id est, qui ex geiitibus ciediderunt sintsic-
expug-iaiurus ascenderet, Nec alicui videalur esse.. ut prius fueranl filii Isrnel, ablalo ab illis regno
coiitriirium, si in Paralipomenon libro Iseta de Da- Dei, el tradito genlibus, qure faciuut fructuin ejus,
masco, et imnc in Laia iristia prrcdicenttir: quiaet sicut DominusDeusexerciluum lecutus est per om-
de ipso Israel, qui certe poriio Dei est, niinc ad- nes prcpbeias SUPS.
versa, ininc prospera nimtiaiiiur. Et quomodo.ad (Yers. 4-6.) Eterilhidie illa, atlenuabilur gloria
Isriiel juxiacarnem, etadgentesdicilur: Yos gentes Jacob, a et pingnes carnes ejus labescenl. Et erit ricut
juxta carnem, qui dicimini prrfiputiinn ab ea qure congregansin messe quod resliterit, el brachium ejus
appellaiur in carne Circuiucisio : sic econtrario est spicas leget, el eril sicut qumrens spicas in valle Ila-
Israel juxia spiritum, efsuui gentes juxta spiritum, phaim. 280 El relinquelur hi eo sicul racemus, et '
et intercreteras gentes est Damascus juxta spiriium, sicul excussioolivmduarum aul trium olivarum insum-
ne tanlum Judaicis fabulis acquiescamus. mitate raini, sive quatuor aul. quinque in cacuminibus
. (Yers. 1 seqq.) Ecce Damascusdesinet esse civilas, ejttsffuctiis ejus, dicil DominusDeus hrael. Pesiqnain
et erit sicul acervus iapidum in ruinq. DereliCtmcivi- reliquire Syrirc fuerinf, sicut quendam fuerat gforia
lates Aroer gregibus eriirit, et requiescent ibi, et non filiorum Isfael, el deliclo eorum salus gentibus daia,
piil qui exUrreat, el cesi-abitadjiiiorium ab Epltraim, et (] lunc aiteiiuabilur omriis glpria JudaBPrum, qua glo-
regiuim de Damasco, et retiqiticeSyrim, sicritgloria fi- riosi erant in universo orbe, et pingues carnes eo-
liorum Israel erunl, dicil Dominus.exercituum, Sicut rum labescent, non habentium prophetas, non'signa
in litulo deiiionslraium esl, per Damascum vocatio atque virttites, nnn praasens auxilium Dei, non sa-
. -geiuium siguificattir, qu;eamabant vel bibcbant san- cerdotii dignilalem : sed onine corpus genlis eorum
guiiiKm,qnae posiqtiam in Chrislum crediderint, pri- emarcescet, et redigelur ad nihili. Ciimque dicatur
stinre conversationis 279civiiates esse desisient, et, de vocaiioiie gemium : Messrsmulla, operarii auiem
erunl.sicut acervns lapiduni in riiina. Quomodo enim ptiuci (Mattli. ix), illi pauperes messis reJiqnias,
acervi laiiidum, qui in agris dispersi sunt, in unum qure per Aposiolos salvatre sunt, et rarissinias spicas
tumuliim comporiantur: sic de universis naiionibus legent, noii de momibus, et ereclis locis, sed in valle
acervus credentiuni congrcgalus est in ruina populi Rapbaim,id esl iiiliiterajyilitate. El considera quod
Judreorum, illis cadentibus, et nobis surgentibus. Rapliaim, qui gigantes interpretantur . sic.ut supra
Derelicire qucque civitales AROER (WIV), id est,. Ephraim,. Pharisaees Scribasque significenl. Derii-
» fliyrice, Ecclesiasiicis gregibus erunt, ut quas Ju- que LXX, pro valle Raphaim, vallem duram inier-
d*i (Jeseruerunt, nos incolanius: sive destructa itlo- , pretati sunt, ut diiritiain cordis Judaici exprimerent.
lolalria exsiruelur Evangelinm. Hoc et uostris tem-]D D.equorumhumilitate eligunturqtiasiin siiptila spicse
poribus videnitis esse completum : Serapium •>Ale- et quasi in vindemia racemi, qui salvaii fuerini: et
xandrire, et Marnre leinplum Gaz;e in ecclesias Do-- sicut excussio olivre [ Al. olese. ] duarum, aut trium.
mini surrexerunt, etcivitates AroerEvangelicisgre- olivaruro, sive quatuor aut quinque. Quando enim
gibus prreparatre sunt. Aroer, id est, myrice, nas- venil percussio pppuli Judajprum, oliva illa pnpuli
cuiitiif in desCrtis locis, juxla illud quod seriptum Israel, qure sub Moyse sexcenta millia habuitarma-
esl iu maledictione ejiis hominis qui confiditin ho- tornm (Num.;xxvi), et sub Dayid, numerante Joab,
minc, el a Domino recedit cor ejus; Erit, inquit, innumerabilem populum (IlReg. xxiv), vix paucos
a DHP nosiri mss., myricon, alii penes Mariian. Epist. inter Hier.onymianas92, num. 3, et qure iii
Grrpce, p.vpi.v.ov. . eum locumaiiiioiamiis. DeMarria Gazaeidoio dixiraus
h Serapium Alexandrim.Siclegunt mss. noslri ce- advitam S. Tlilarionis, num. 14.
diecs, ul (jiiinque quus ex Florenibi lialiuit Marianus c Valic. reliquimeorum, qui, elc.
Yicior; Erasmus legwSertipisin Alexandria, eic.,eic. : * Ideni, et pingue carnis ejus tabestel, quemadmo-
HapTumis, -^- De Serapio, quod celelierrimuui erat dum et.Irilerius.constaiiter retineti •
Aleitandrits (empluih;j Vide Theophili Svnodicahi
'W5 V S. EUSEBIIIIIERONYMI 2441
frnclus offerre potuit Domiiio SaJvatori * duas plivas '_\ Judreje, oblivio Siilvator-iscsf. qui iiipriiicipiolnijiis
Baulum el Bartiabairi, el tres ojivas Petrum ef Ja- Preplieta; dixefal: Israel meriOit cognovit, et popu-
ciobuni, et Joaiinem ( Aci, xin), qui et iji iriorite luSnieus [M-.rhe] nOiiViiitellexit.
tiaiisligtiratum Demiiiurij eonspexerurit. et ad arelii- (Vers. 11.) Proplereaplaniabisplanlalionemfidelern
Synagogi filiani ire cuiri Domiuo riieruertiin''("Mqtlh. et germen alienurriseminabis.In die.planlaiitihis__j___|__|
xvii). Qiiamor autem et quiiique olivrc feliqupsho- iuie idbrusca, el rhanesemeriiuum florebit ': ablaiaest
vem faciunl Appstolps, in quibus Jtidre pfpditoris rhessisrn die hmreditaiis, ei dolebit graviiet. LXXi
Ipcum Maltbias cblinuit, qui utique pro diversiiate Icleoplaniabis planialionemiiifidelcm, el sCrnen infir
gratiartim, qtiaj nobis iguota est, in qiiattiof et quirt- _ deie, etindic qua-plqritaveris,errabis. Siauiemtitdiie
que olivas separati suiit, ut Evaiigelicruiri iiunie- semhiaveris, flotebii in rnesseiitiri die hcereditalisi
rum et Legis in sn voliimina dempiisirarcnt, quasi qnatido sictit palcr liominisdai hmrediialemfiliissuis.
prscdicatpres ulritisque Iiis-trumenli (AcM). Pro OPqupd nosjnxia Aquilani cl Syuimaclium et
281 (Vers. 7, 8.) In die illa incthiabilur homo ad LXX inteiprelati suunis, in die hmreditatis, quod
factorem suum : el oculi adSaiiciumlsraelrespicieiit. Jfcbraice diciiur DIOM NEIII:LA (nSra D"ft), legi po-
Elrion hiclinnbiiurad cdlaria,qumfecciunt manus cjus, lcsl iii Hcbraico, indie pessima.Eipro eo quodAqui-
et qvmoperaii sunl digiti ejus : non respicienl Ittcosel D la el Tlieodolio inierprciaii sunl, el dolebithomo:
delnbra. In illp tcmporc qunndo de populo Israel, iros docti ab llcbrrcis, pro bnmine qui lingtia curum
cui prius diccbalur, Olivctmfructiferam tocavit te dicimrENO', inlerprelaii sumus ANUS (fiftjK), id esl,
Domhius Deus tuus (Jerem. M, 16): el de quo in graviter : Oe cujus verbi ambiguilalc. a si vilr» bujus
Psnlmis legiinus : Filii tui sicvt iiovcllmolivarumrn spaiium lueiit, iu Jeremin pleuius disserenius, ubi
circitilv menscctrtm(Ps. cxxvn, 5), pro sicciintegra- jusla LXX dicilur : El homo csl, ei quis cocjnoscet
liai spirilualis vix duas olivas, cl trcs, aut qualuor, eum? Dicam ergo quod proposui: Quiaobliia es,
aul quinqiie Dominus csuriens reiiercrit, subinlra- lerra Judrea, Dei Snlratoris lui, el cjus quiiibisein-
bil geiiiium pleniiiido, ei nequaquam ad idola nia- per praiiuil forliindinein, non cs rcccrdrta ; prpp-
nufacia, sed adDeum suiim inclinabitiir,eirespiciens tereapjaniabis qmdem plantaiioiicm fidelem, sive
Sanctum Israel, et aras lucosqueacdelubra corilem- V-iil Aquila et Tbeodetio iijicfpreiaii siirtl, ptilchrani;
neiil, scientcs illud scriptum : Omtiis pldniatibqvam aut ut Syiniiiachus, bonttih, uiiiinj Dcum pfsedieaiiSV:
iioriplaiiiavit cmlesiis ptiter, erudicabilut (Mai, i$,, sed germen alienuni seminabis, iieii fec-ipieris Pa-
M).t. ; -trem, qtiia ncn recipis Fiiiiim. Qui eniiii credit M
(Yers. 9, 10.)7» die illa.eruht civi.taiesfottitudinis Patrem, creditet iu Filiuin. Et qniagermeiiaiiehuih
ejus derelicimsicul araira et secjeles,qitm deteliclm Q blasphemirje conira Jesuiri seniiiiastivin synagogis
sunl a fqcie filipfum Israel, Eteril;deserla,qtiia bbliiri Satanoe, idec nori yindeuiiabis iivami sed labruicam.
es f)ei SalvaloriStui, et forlis adjuloris iiti iiori es te-. Cuiriqtie vistinj fueril. flerere germen liium, et all-
..c.ordala.LXX :: In d.ieilla ermipcivilaiesivmdereticlm qtiaii)habere pietaiis iimbram, dum bomines ab
sicut dereliquerunlAinorthmi, et Evmi ri fabte filibtutii Idolis retfaiiis : (ameri quandoad fruclusveneriscol-
Istael, Elervnt d_esirtd:,rquia. Stii- Jigendtfs in flie liajfediiaiis dolebis graviler, ceriiens
deVeliqtiisti.D.eiitii'__.
mtprem tuuni.,elDqmini auxiliatoris ttii nbri es re- geiilium pnpuliiin libi essepriiialurri. Unde etApb-,
co.rdal.q.Qupiupdpsnbppyse, etiJeSu Vfltio iNavq, slul.usIpquiliif : Tristiiia mihi esl 'magiiaêtiridesinens
.Amorrbrci:,:etEyaqi,siye;osfiiera?; gehtesqtir»Jiabiiar dblorcbtdimeb,\0plabanimirn.egoripseahallieiiia esiri
Jiipi ih tefi:a:reprpjni$sipqis.V dereliquerriJJtVvoqie-' a Cltfisto pforfrqtribtisriteii,gui suiUcqgnalimeiJtixta
res, et segeie.s,;el acervos iri agris, afqiie fiiger.iirii, carnem, qui sunl Israeliim, quprum est adoptio fiiib-
ne ab bcslibus pccuparenlur : sic leiraY Judsea, et rum, et lcgislaliq, et gloria, et lestamenirim, etrepro^
.cmnes urlies Jllius fpijiisiissi.iiire^RomariisJudalam inissioiiesiqtiortiriipdlrcs ei crelera (Rotti.iiYO;segt_f..-)i_"
' vastaniibtis et
oJjsjdeijtibus Jeriisaleni, a suis liabi- Qund non selum Paulus, sed e"lorijnis saiieiiislpqu.i-
latoribus.defelic.trj! sunt. Et fit aposlfopha ad ipsam luf, volens cum ramis oleastri etiamradiccm sajvam
terram Judrcaj, id esl, ad eps qni habitabant in illa. p esse, Hreredilas auiem ilbi.est, quam a Doiijjnocohr
Ha;c a.uleni universa perpessa es, quia-oblita es sequimur, ggg de qua ApoStolus ait: Divisiories
Pei Salvaloris tui, qiii inierprefaiur Jesus, qiiem tibi auiem graiiarum suni, idem [Al. unus] auleinspirltus,
ventijrum Lex et Prpplietse jugiter iiuhiiabahi: et el divisrdkesminisleriorum,idem autem Dominns: el
fprtis adjt.to.ris lu.i, qui ttius sehjper opitulator ftiit, divisionesoperationumsunt, idein auiem Deus,qui ope-
npri es recordala. Causa ergo deseriarurii iifbium ralmomniain oriinibus.Miretur quispiarrt, cuf pro
V-Sic ve.ro.ppstmodum edisseruit ;in Jerem. cap. lis scribitui^ ALEPH,el KBN,el VAU,ei sm. Siigilur
svii, 9: VerbumHebraicumENOS quatuor litieris scri- legatur ENOS, inscrula^
-ftoiitodicitur : 'si auietn ANU.S,
biiur, &tEPtt,el NUK,ct VAC,ei SIN.rSiigittir legcitur bile sive desperabile; eo quod. nullits cor Iwmhitim
ENCS, /wiito.dicitvri si aiitem ANUS,hiscmtgibile sive valeal invenire : mss. in lu.cloco-lsai.r&prornnusie-.
desperabile; eo quqd nulluscor honiiimm '-" vtiieqt Inve-- gunt tinos:sed apud veieres o et u pfoinisotie risurr
nire.. pata suUiiainin scriptioiie,quani in prpriunliaiione.
:.-^Si vilm hujm spatium fuetiu Ilieroriymus, iri ca- ilodie quoqtie Galli pioiipniiant tt qitasi dipbtlioiir
pul xvilJereiiiiiB,veis. 9, (Iis.serildearribigiiiiaieliujus gum ou ai. Dohiinous; ,G, J3ontini_s;MARiiAK.,_;(/.i(i
Verlji dicens : YerbitmTIebrcticummosquatuor litte- ul ex seqventiiioia pdtet, plane Yalqrsio consentit. V
2iS; COMMENTARIOMJM INisAlAil ItloMiTAM LIB. YII. GAI>.XVHI. 2if
plantatimiibus pulchris et- boriis. qiiod Aqtiila et. A boriqrHriiprqsiJrijjtiriiiiJjii^: pppfesêrurit siirictos tJei,
Tiieodolip ac SynimaielitiS ihferprelail sririt. rios et seteiria siipplicih pOssessiiiis"riril. •
fidelemplaniatiqnemdixerimiis. Yerbiiiri HebraiCuiii (OapYXYIil—Versi i setjq,) Vm ierfcecyiribctioala-
KEEHAKIM (D'20>0), si per ALiEPH litterani scribalur, rtiiri,qumesttrdhs fiuiriiriaJEihibpim, qrii-mUiitiiimari
mo-Tovc,id esi, /If/f/cssbiial: si vefo per AIN,ei &i- legaios,,elinbasis papyrisuperriqitas;.iie_' Angeli velo-
catur KEAHENIJI D'3G5D,pulchram signiflcat. Unde et ces, dd gentem cdrivulsdni,el dilacefaiarii :'ad jjo_j'u-
Noemi, qure bac liuera scripla est, loquiiur in Ituth lum hofribileni,posi qrieriiitOiijrisiqtius : rid gentpm
(Gttp.i, 20): Nolite mevocate KOEMI ()Q.;3), idest.pw/- exspectanteih;rexspeOianieiriet cdiicuicrildth, cujus
chtrihi, sed vociile nie amaraiii, diiipuertini flumiriti terfaiti ejus. Oinries habitdtores
(Yers. 12seqq.) Vmriiultitudopqpulorummultorum, ofbis, qui mdrariiihiiriierfd, ctiirieleValuirifuerilsigriurii
ril muiiitudotnatis sonaniis, et iuiiiulius turbdfum, « ininontibus, videbiiiset cldtigpfenriiuhmaudielis.LXX:
sictrisbnhtis aquuruin multarum sonubuht. Pbpuii sic- Vcelerrceptiviumtilaruriiirdhs flttmhia jEtliidpice, qut
til mullitudo aquarum inundahtium sdritiburit-: et tn- mittisircinari qbsideS,eiepistblds bibiihassripet aqriarri.
crepabil euni, et fugiel piociilj et iapielrir sicril pid- Ibiihi enim ituntii levesad genletnexceisam, el peregri-
vis montiuiiiafacie veiili, el sicut turbo coram ieiripeS- numpopulutiiet pessiiritiiti,:qiiiest itaiis eum: geiis
laie, Tniempofe vesperm,ei eccelitrbalio: iiiiiiaiulhto, B dbscjitespe-,etcorie0cdid,riunc fiuniiitaierrmoninissic-
et non siibsistei. Bmc esl pafs eottirn,qiii vastriveiunt ui fegioqumhabitaiur\M.hribitribiiui^rh^ fe-
nbs, el sors dhiplcuiiumhos. Supra legimrissiib ho- gioediriin,quoinbdosisigfiumdembnieeteveiUf,ei iribm
ffiine Dainasci, vociilioiieni geiiiiuiii. et abjectioiietti vdx a.U'iiait{r;'UiramÛe..e<Iitibh'em'p'bsui iii j_)rftplietia
Juda;orum,efperAi)pslPlPs,atqueihAposlolis,patiCb- obscurissirijarie qtiid \'oieiilibrisiriteJl|_.ere"qu"od Scrip-
rum deJudais credeiitiuiiieleeiroijertl. Eiquqniahi ad luiri.esi,deesseridMtur,Siiriulq^ veliemeri.er adriii-
CGiKpaialiiinemtetiusmundieiuiiiversariiriigehtiiiiii, rorerisiqriifiileifiiioMfairi,6lsjjîriGbristiSriiirii arbi-
.quid scrijptiirHest: .
pafva parspopulicredidilChristiailijde qliibus sripra Iraiiiiif,..§.inli>li<3U§l>b.;'€biiiejniath_,---
dicliimest: EtreliqumSyrimsicutglOriti fiiiorum Israel MahddturiiDeitricidiiniilliiMiidiigMiiibs(PL &iii^9)i
e7Kht(Miikieinm(Mdtth.;\xiijil)poc'<Ui,paM nec piusiJCberS:fios qiiEefere,qririiririt fiarii, qrircpfiCi :
ti); el: Non ,eslomniuirifides(IIThess. in. 2) :riiihc cepiasiiiiUCtimidcircpeiohJiiisScriptU
consequenieriiiferturnon planctus,sed vm liisgentir speciaiitef fuitifpfriirimystrifiisiiiyOi;iitisint,ntpjroyri-
bus quse credefe riolueranl, et .pefsecula) suiil poptiY ceiit Iggg iios rid iiitelligeiitiairiêt ad iifiid ijuPd iii
luiri clirisiiaiiuni. Comparaiiturquciiiidaruiri iholiisus Evaiigeliti dicitui :'.Ptyityy&tibcipltyist-qitiiBrUe-feiiU-'
et frementi mari, et quantum in seest, cuiieia oppri- iwMelis: pulsalej ettipefietur vobis, Quia efgd jiixla
mere et occupare cupienii. Sonabuilt eiiimpopiiliiii G IjislPfiairietid quod iri llebfajp cpiitirieirif, in qiiirifi)
Spcciaculis ihealralis lusuricc, el amphileairi crude- JibrP ekpestii, nuiiC (jtiid milii jiixla aiiagpgeri ti-
litafe, el circi furoribus. sicttl sohitus aquarinn iiiun- deaiur, edisserairi. Pfiidens fofsitari IectPr irtqiiirat.
danliuiri, quando consona inipieialis voce blasplie- qtiid sibi velif iri Yisiehei vel OrterC Damasci.-.ali1
njani. el dicurit Cliristiaiios ad leories'b et. bestias ruin cynibalum et eaeiera qiirc seqUrintur^ Poslqiiarri
prpjici, eicreiera IrujusceniGdi.Sed illis iiistaf. ma- de vocatioiie gentiuiii dictuiii est.'d.e" objectioiig Ju-
ris fureiiiibiis, increpabilDomihus auctoreiri seditio- dreorum,.et eleciione ePrum. rjiii per ApPStolOsBiei
nis eorum, elfngabiteum a stio poptilo. Et siCiit diderunt, et pcstea degeritiiim mUltifUdiriCetperse-
pulvis riniius in HJoiiiiJjUs,qtiaiiiPc.xceIsipfesi.laritO cuicribus. qui riiaris flUciibtis ebrtjpafati siirit .<se-*
'f().fiius-2S4ri,pi'-"r> e[ sicut tiifbo, qui de terra quebatur, ut de liaereMbusqiioque_,:"= qtiaj-EccIesiam
coiisiirgit, subiia tempesiaie ferturiii siiblinie: ita vexayeruni, rit hticusque populanttir. sermo proplie-
ei ijlo raptiiSj a Dei populo separabitur aii fugiet,- licus iiuhtiaret, qui.dofmienie patr|faiiiilias. in agro
ne ju abyssos relegeiur. Cumquedies CPhsuirimatip- Ecclesjie superseminaveriiiu zizania (Matth. xni);
nis advenerit, quod inierpreiiilur vespera, liiiiC erit Et djcurilur eyiiibalum, chariiatem Dei nPri liabeii-
turbatio, suapeccata iitisCeriiis.Ei in teihpcrc ma- tes, juxtailjud Apqstoll : Si lingiiis hamintim ioqiiat
liilinn, dip vidclicet resiirrecli.onis, noh subsistet, ." et Aiigelortini; charitatem autem nori habeairi, facitis
quod LXS. transtuleriint. rion erit. Si auieffi nori sum velut ms sonans atti cymbaltini liiihietis (I Gbt^
erii, quid respondebiini, qui diabolo daril pceiiiteri- XIII,1), Etneii spiurii cymbaliiiii rauco Coricrcpahs
: liam, et illi quaiiiuui in se est, ArchaiigeliCtimf3Sti- sonilu, sed propier levitateria sermonis liseieiici ih
ginm pollicentur? Hrcc est pars edrriiii, qhi vasiave- diyersacurrenlis, alarunJ cymbaliiin dicuritui'i siviS
runt nps,,e:tsnrs diripienlium nos, HreCvel popiilus juxia Septuaginta, dim ttatiittt».qiii niagiia ffiCrcinio-
loqtiilur Chrisiianus, vel propbeu. ex pcrsqna cfe- nia pfprijitfenies, riayjgaijt iri "saecUH iSfiii| HiiCiiBtii.
dentis popuii, quod inleriuiin sempiternum persecti- A|as aiiteiii hayiijri). vfila quibiis Siisptiiiduntiif,et
tercs epruro babituri sirit, qui Cxsiliis, carceribris,- trahiirituivifftelligev.Eiplclire; iJlai diiit haviiiiifi.
; » Yictor., sicul soniius, ex Uebr.. ps©3, el Grajco liilliariunVi•;-.-,.; Vr-r--> ;V; .

., c i)e suoaddit VJClpr.eariim,,iil sensus (aii) con-
nyjiau.
i>Yerba el bestiasprojici in ValiC. fectius, ut vide- ' giriliitcriiii sequeiiii, )fuiVdorriiienie,^.ySvpersemiiia-
tiir,iion sunt. Soleiiinis liajc eraf genlilium vox in veruni.
anipliilealro ac circo, Cftrtsfiaitiad Leohes. YideTCr-
147 S. EUSEBII MERONYMI 248:'''
omnis enirii haereiicus pollicetur excelsa, et cum _4 ^ creteros perdant. Gens auiein vocaiuf excelsa prop-
alas habere se jactet, tamen hreret in salsis flucli- ter superbiam : et peregrina et pessima, quia sliena "
bus, et procul non recedit a terra, in medioque cur- a Deoest. Vere gens sine spe, et couculcata, 287
sir paiiiur repente riaufragiuiii. Unde Aquila pro cujns flumina in inta terra iinitantur lialiilaiiuiiem
cymbalo, umbram alarum, interpretaius est, non Ecclesire, nt inveniant sibi huspitium et regionem,
enim iiabent abts, sed alarum simililudiiiem. Quod- in qua elevent signum doclrinse sua>,a in qua Scrip-
que inferi, qum esl trans fliimitta jEiliibpim, hoc si- turanim clanganl luba.
gnifieat, quod impietate sua omnes vincant hajreli- (Yers. 4 seqq.) Quia hmc dicit Dominvs ad me,
ci. Verbi gratia : Dicit Epicurus non esse providen- quiescam, el consideraboin locomeo : sicut meridiana
tiam, el voluplatem roaximum bonum. Comparatio- luxclara est.el sicul nubes roris in die messis. Aiile
ne huius sceleratior Marcion, et omnes brcreiici, messCmenimlolus effloruit, el hnmalura perfeciioger- .
qui velus lacerantTesiamentum. Cum enim reci- minabit, el prmcidentur ramusciili ejtis [ulcibus : et
piant providentiam, accusant Creatorem, etasserunt tjum derelicta fuerint, abschidentur, excutiemur. Ei
eum in plerisque cperibps errasse, et ncn ita fecis- relinquenlur simul avibusmontium, ei bestiis lerrm, el
se, ut facere debuerat. Ad quam enim uliliiatem mstate perpelua eriint snper eitm volucres, el omnesr
bcrainum, serpentes, scorpios, ero_co.Iilos,et piili- IB beslim terrm super illum hyemabunt.In tempore illo
ces, cimicesque el culiees perlinere ? Isti ergo 286 defereltir munusDominoexerciiuuma populo divulso,
ti-ans fliimina iEthiopirfi suni, et mittunt in mari et dilacerato, a popvlo horribili, post quem non fuil
hujus sseciililegutqs, id esi, discipulos suos,qui eo- alius, a gente exspectanle, exSpectanleet conculcata,
ruui poriaiites volumina. recte vasa papyri, id est, cujus diripuerunt fluihinalerrqm ejus, ad tocum nomi-
cbitriacia super aqnas portare dicuntur, qurc delen- \ titsDominiexerciiuuminontemSion. Quiescitet conir;
iur velociter. Sictit enim libri juxta aquas et lnimo- templal.nr Dens in IOCPSUP,'sive juxta Aqnilaii), ?tt
res cito obscurantur, delenfur el pereuiit: ita sermo firmamento,idest, in Ecclesia, de quaPaulus Aposlo-
eorum alque doclrina, cum in principiq aliquam visa lusloquilur :Co/Mttmaetfirmaineniumveritatis(l Tim.
fiierit fprtitudinem possidere, pertransit et labitur. iii, 15).Coiilemplattir autem eaquai fiuni inEcclesia;
Iiaque per ironiam diciiiir ad eos : 0 Angeli hrere- et siculi meridiatia lux clara est.ila universa perlus-
ticofum, ite veloces. Quos beatus aposlolus Paulus trat: juxia illud quod in deeimo octavo Psalmc se-
falsos aposlolos, operarios fraudulenlos, qui in Apo-^ cundum Anagogen de sole jtistitia) dicilur: Necest qui
slolos Clirisli transflgiirentiir, appellnt (II Cor. xi). se abscondata calore ejus (Ps: xyin, 7). Et qtiomodo
Et ite ad. geniem avulsam et laceraiam : avulsam a nubes roris in die messis, et in ferventi resiate gra-
Deo, et hajreiicorum mofsibus laniaiam.Ad popu-( 2 lissima est, sic Dominusliabitatores Ecclesircsnaerc-
lum horribilem; iiili.ilenim herribilius blasphemia, frigerat,quo prresetne cuiictafloresciint. Etantequani
quse ppnitin excelsum ossuum. Poslquem non est tempns coiisiimmationis adveniat, quia uuiic ex par-
alter populus : oriuie quippe peccatum comparalum le cognoscimus el ex parte proplietaiuus, nmlii per-
blaspliemiai,levius est. Geniem exspectantem, ex- fecti reperientur , de quibtts Apostolus loqiiiiur :
spectaiileni, et coiiculcaiam. Nnm pmnes hrcreiici si- Quoiquolperfecti hoc sentiamus(lCor. xm; Philip.
M coelesiia reproiniltunt, ct polliceniur iugcntia, et ni, 15). Ramusculi atttem, qui inuiiles sunt, falci-
tameri a dreinpnibusccnciilcaiiliir. Cujus lerram diri- bus prsecideniur, dicenie in Evangelio Salvatore:
puerunl flumina, quse noii de coeloliabeni aquas, sed Ego sum vilis vera, el Paler mcus agricola esl. Omnem
deterra. Quisenim angulus est, qua; extrema soli- paimitem in me non ferentemfriicium, tolleieum, et
tudo terrarum, ad quam non iurbidiis hrereticorum omnemgui fert fruclum, purgabit eum, ulfruclum plus
sermo pervenial? Itaqtie omnesqui habitant el me- afferat (Joan. xv, 2). Et qure prrecisa fuerint, relin-
raniur in orbe terrarum, ad htereticoritm signum, queniur avibus moniium et bestiis terrse. Avibus,;
quodquasi in montibus elevaitim est, erigunt oculos qure juxta viam seminaia populantur, el bestiis,
suos, et clarigorem tubre, id est, doctrinae eorum, qtiibus (radilur aiiiuia 288 "on confileris Detim,
audinnl. HifiCjiixta Hebraicum. Caeterum-secundum D iia ul qui a Dorriinoprsecisus luerit et abjecuis.et
LXX planguniur alifi haerelicertim, qure insiar na- de corpore illius, quod esi Ecclesia separatiis, lam -
vium per mare hujus sreeutivolilant, el impielalem in cestate quam in hyeme, IJPCesi, in prosperis et
superant elhnicorum, quqs nnnc ÊtbiopesScriptura advcrsis, vclucrum et bestiarum marisio sit. Sicut
cognominat: et dicitur ad docifinam eorum, aique aulem hi quiinutiles snnt eliiifrucluosi in Ecclesia,
sermonem : Qui miitis iri mari hiijus sceculilibros, amputaiiiur et projiciumur, ne modicum fermenluni
obsides perversitaiis ture, et epistolas ad decipien- toiaui massam corrurapat : sic econirario fieri po-
dos eos, qui Ieciuri sunt.Pergunt iiuntii levesad gen- lesl, ul qui hserelico fuerant errore deeepti, etavulsi
tem excelsam,et peregrinum popuJiim, et pessinium. a Domiuo atque lacerati, et horribiles ob lilasphe-
Kullus enim ecclesiasiicorum taiitum habeisiudiiin miam, frusiraque mendacia prrcslnlantes, et eoncul-
bono, quanlum hrefelici ih malo, et ift ep se lucrum caii a dremonibus, et a fluviis in partes varias dis-
jSulant corisequi, si alios decipiant, et ipsi perditi sipati, cum recordati fuerint Dei sui. et magistros
* VaiicY-e/oaffsiSmplurarrim ciangunl lubai
24?/,. COMMENTAMORUM II^SAIAM PROPHE^^ 2S0
pessimos dereliqueriiil, offerarit niurius Domino A Êgypfii Assur? Quando Israel tertiusin iEgypto
exercituum, non alibi nisi in monte Sion, et iri.spe- fuit; et apud Assyrios quasi beriedictio in medio ter-
- cula, quodinlerpretaiur Ecclesia. Breyius dicimus, .rse : ila ui Dominus diceret .: Benedictus popvlus
quiain libro explanaiionis hisioricrc inulta jam dixi- riieusA£gi)pii,eiopus manuiiinmearuin Assytius?11sec
nius. * ad JEgyplum istam,quam Jiidrej a3siimant,npn.perii-.
(Cap. XIX. — Vers. I.) Otitis JEgypti.. Symma- nere perspicuum est. Itaque locuni istum <|iiem in*
cliiis el TheodPlip: Assmnptio JEyypti. LXX : Visio colimus. Ct mundum qu'i iriVroaligno pqsilus esl :
JEgypti. Cbi in Hebrere scriptum es.i MASSA MESitAiM^Bgyptni.n pessumus appellare,, iriaxime quia• MES-
(P''i2?Q JS©Q),quod jios iiiierpretaii siiinus, Onus EAIM(D'n2fp), qijod AmiwvJEgijptus , ii.iierprelaliir
velpondusjEgypti : pro quo Aquila tfarisnilil a v.pp.'/.. e.ev.61i§ox>cm,
idest, tribulans,shceqdangitstiam redi-,
AtyutrTou,possuinus diccre ali eo, quod lollat pro- gens. Est tamcn scieiiduiiJ, jjjuliii'Oiieris Êgyplii,.
pheia, et porlet jugum Dpniini, eiimexsiilisse cen- vel Visicriis, ad iEnypti: prpviriCiaroperiiiiere.qure
djgiiiim, qtii prophetiani Êgypti cefnerel, sive por- usque hodie habitaiur et cefiiiiriri Sedet in lioc et
taret.- Uude miror LXX et in Babylphe pro Pondere in aliis-Scripturarum locis pleraque ppiiuntur, qure
inicrpreiatos Visionein; et in Pbilistliiim, et Moab, non ppssentslare jtixta historiam : ut rerum neces-
ei pamasco,ycrfcuiii; ctntinc iiriEgyplo Vjetsionem;13sitale Cpganitiraitiorem iiitelligentiamiqurerere.
cum in Hebrrepiii oirinibiis his noii Vetbum el Visio, (Yers.I seqq.) iicce Domiiius ascendel super nubem
sed MASSA (KU)D),id es\, Onus, poitdusque ponaiur. leuem, el ingredieiur JSgyplum, ei movebuhtur [AI.
Quod auleffi Symmachus el Tlieoriotio ).%t«, id esi," commovebunlur]sihintacraJEgyplia fticie ejits,.etcor
assumplionem sempef iiiierpretaii sunl,' lioc scirc Mgypli labescetin medio ejus, Et concurrere faciam
debemus, accepisse prOpheiam a Domino giatiam JEgyplios adversvs JEgyptios, eipugnabil vir conira
spiriluaJem, utyEgypti sacramenta cogi!Osi.erei,sive frulrcm suuiit, et vir conlra amictimsuum, civitas ad-
oculis nienlis aspiceret, ut LXXiraiistuIeruni. Non- versum civilatem, regnum adversus regrium. El d'is-
est aiilem jEgyptus isla quam Judrei putant, sicut ruinpetiir spiriius jEgypti invHceribus ejus: et eonsi-
arbitraius est Josephus, qui in Jibris; Aiiiiquitatuni lium ejvs ptmcipitabo; el interrqgaburil shnulaera sua
referl: Otiiaiii sacerdoleni isaire' .implesse valici- 290 et diviriossuos, et PyihOnes, et liatiolos. Ei
niumîitin tefritorio 11elioj>olitauo_, quod cjEgyptii tradam /Egyplvmin rnanus dorniiiornmcrudelium, cl
289 wpov vocant. exstruefel-teinpi.um ad sijiiiiiitir rex fortisdominabitur eorum, aitDbminus Deysexei-
dinem Tenipli Dci, -e.t altare. Esto eiiim, coriceda- cituuni. Pleraque de proplielia jEgypti, quaiil levavit
mtis hrcc.dicta de Onia el aliari qripd iri jEgypto ex - yel vidil Isaias, in liisiorica explaiiatioiie persirinxi.
slruxit, qure erunl quiiique ciyiiaies.qiKe in Jjgypto (1 Unde nunc jiixta iropologiam sunima quacque car-
loquaniur lingua.Ciuinaiiiiic.a : ex.-quibiis uiia jtixla penda siint. Ascertdit Dominus siiper nubem ievem,
LXX appellatur «<*-«$£*• : jitxtaValiosinterpretes, civi- corpus sanclre Yifginis Marire, quod ntiliri huniani
tasAus sive AKES,vel civilassolis? EI quis efit iste seminis pondere prajgravalum est: velcerle corpus
saJvator, qui missus est Egyptiis, m salvaret eos, et suum, quod de Spiritu sanctp concepium Cst. Etinr
aDo]liiiiuuicogiioscefeiit Êgyptii?qiiando colueruni gressus esi in jEgyptum hiijris iriuiitli; statiuique om-
eurti in hostiis el miineribus, el vota solveruiil ? nia jEgypli siiiiulaCracoronJciasunt :ila ut divina-
quando percussit Dominus JSgyplum et saiiavit eam? Uones et universa ffaus idololatrire, qu.sedecepiuni
in quo lempore faclfim poierimus dpcefe, titfuerit possidebiil orbeiji, se Traciam.esse seniirei : inian-
viade ^Sgyplo in Assyrios, et inifaveririt Assyrii in tum ul m.agi. deOriente f dociia dajjnonibus, vei
Êgyptuiii, et iEgyptii in Assyrios* et. sefvieriiil juxta propbeiiam Balamn (iVtitii. xxjv) iiiielligenies
'* Sie ope Vatie. roSi eriiendaiiitis:
«pftK, qudd cst Unile Plin. lib. v. cap. 9, de f hcbaide.Itiqiiens, Di-
otius, pro quo Viiiose leciuro estVliaeierius opapc/,, vtdttiir.iini|iiit_.in.Prmfectiirasoppidqrum(qttasnprrios
quiid liisiotietnsonal. Sed Ct Drusius piideiJi iia ino- vocant) duodecim. Diridpitis, iilj.ii, iEgyplUni iri sex
nueral rescribendum lum aliis de causis, cuiii prre- et triginta rouriosdivisiiVHerodditisrioiinis et *aira-
cipue, quod magis ad Aquilre ingeiiiiiiii, qtii ipsas D pi.as pruveodein ppsuil, et Pnrii regnuni in viginli
eiiam eiymologias amnbat exprimere, ijiierpreiatio sairapias divisit, el in leiiden) npnjos, id esi, rcgio-
illa sit. Rc.queipsa addit Moiiilaucpnius, sic pcrpe- nes; quibns qui prajeraiit iiproarchre diceboniur.
tuo verleie Aquilam, ubi N^Q l.egiiuf, iil cap. xxxi llaque iractus sive lerritpriiiiri Heliopoliiauum efat"
Provefb. et Isaiaexxi ei xxiu atque alibi,,'iibi appa vQp.bg sive prmfectura, ublOiilas exitruxil tetnplum.
sentpcr legimr iti probatissimis iihris aiqiie codici- - , _ MAUTIAN. -
bus. Quin eiiam hoc ipse testatur HiefPii. in fine aValic, el Dominus;cqgnosceretVEgypmni.
Jibii quarii in Jerero. .cap. xxni: Verbum, inquil, e 'Ex?).tSpuo-(z.Mss. codic. ric#legiiiii; edili, 6li-
HebraicumMASSA, Aquila appb.,id est,onus etpowius SOVIJOL.
inierprelalur. f Pafia habet, aui luciilentiora inferiiis in cap.
. h Yide Aiiiiquiii. lib.xiil, cap. 5, lium. I, inetim- XLVIH: Magi, inquit, ex Orierile veneruiit, Domini
quec liicumde Onia dPclmum vironml riPtas. - slellam sc vidissedicenles vel ex arlis scienlia,vel ex
Qwoo;jEgyptiivopibvvoCaitl.Ex bpc locp emen- vaticinioBitlaum prophetm sui qui in Numeris dixe-.
danda est. amiotaiip et corrigeudus cquiextiis siipe^ ral: Orietur slella ex Jaccb, et homode Israel. Quroex
. rior col. -16S,init., et legeiidtini. qtiasmuovs, elc... Teriiilliano lib.de Idololairiri Tideaiiir didicisse,
Etsi enim Judices dici possini Noirii):-veriof iamen ubi, Scieritia, inquit, isiq (scl Asliologica) itsque acl
apjiarei significalin.qujsni.oblinet apiid ai!ctoresii(ii Evangeliumfuii concesSa,utChrisioedito, neiiio.exihde
hien WpM, '$bfitii$itir'-W&Mii&f$pii~Pitefe(ii\ii:ki . kaiivUateiiialiittjfii rderismltiM(erpteMrir\ ''.G-eierjiiH..
"
25f ';; S. EUSEBII HIERONYMI £Sf
lihtiihi Filiuhi' Dei, quiohineiriaftiseonirildeslrubfet\ \.ctentes el iexeiites subiUid, t.t eruht irrigua ejus flac-
pblesialeiri, verierini Bfelhieem,elbsiehdenie slelta, cenlia, omnes qiii faciebanl lacunds ad capiendos jpf-*
adoraveriht pucftim ( Maiih.u). Turie cor JSgypli 1 sces. JSiulii pfihcipes Taheos , sapienles consiliarii
biimc eoritiibtiii, el iGgypiii cohtfa JSgypiios suf- Pharao dedefuntcdnsitiuminsipiens.Qmndo rex fDF-"
roxerhni, jnxin illud qnbd DbmiriusioquitiifihEvan- lis, durnsadomiiiaius iuerit in yEgypto,arescet otri-
gelio : 'Notite puiare quia veni mhlere pacemsuper nis docirina et pnlcliriludo cloqueiilite ssectilaii-', et
lerram : non veni pucem mittere, sed gtadium. Veni ipse fons fluviornni oniniuni diabolus, a quo oriun-
enim dividerehominemconlra patrem suum , et filiani furuniversa mend.icia, desolahiiur : ila utdeficiant
contra malrem suam, et nurum conlra socrum suam csctera flumina elrhi,qui de lurbidis Nili aquis im-
(Mallh. x, o'i seqq.). Eo lcmpore et iilud explelum plebanlur. Calamus quoque ci juncus nimia siccitate
esl : Inimici hominis domesliciejus (Micli. vn, 6). Et areseenl. Pro junco papyrum LXX iranslulerinili de
pngnahit vircoriira fialrem stium,etvir conira anii- qtto cbarla fit, addenles de suo b achi viride, qnod
cum simm. Fuef uiil enim in tina dbnio sepafaii, diio in Hebraieo nbh liabeluf. Cumque ab eruditis quse^
conira tres, et tfes eoriira duos, et divishs est pa- rerem, quid hic sermo significaret, audivi, ab.^gy-"
ter ebntra Filiuni,elfiliiis coiitfapaifem, civiias ad- ptiis jlioc nomine liiigua eofurii oirine qtiod iri pa-
versus eiviiatem, et rcgnum adverstts reghuui, eo- B liicfevireris. nascitur appellari. Calamus auterii jtixia
rriiri qui rion credideruht,adversiim eos qui eredide- tropolosiam, est sermo vacuus, el nihil in se soli-
fuiity vel eerle ebrurii, qui credidernht, proximos dnin habcns: et papyrus qtii videttir quidem babere
shbs salvafc cUpiehlihni. Et disruptus esi spiriliis medtillain, et non esl vacutis, et tamen fragilis csi,
iEgypii iii visceribus suis, ut hequaquain paria seiw 23g ciloque marcescil. Omnes quoque rivi, arefa-
lireht; sed spirittiali cbritra se gladib sepafati, omiie cli) rivorum capile, siecabuntur, et quidquid prius
conSiliuihsuhm pracipiialutri esse cogBbseeienl: et aqttis irrigabaturyEgypiiis, arefacliim, iion etit : iia
nihiloihiiius iri errorepristino perinarientesi iii qui- ut mcareant Êgypii piscaiores qni valde contrarii
ildei veriiatein 291 suscipere iioluerant, inierro- sunt piscaloribiis Doiriiiii,et lugearit qui mitiebant
garenisimulacra,ei divirios siios, ei Pylbbnes, ei ha- liairiiihiiri fiuiiieri,etcxpandebant rele sriper facieiii
rioibs. Ctimque illt hoe feeerini, Doihirius tradidit aqu*. Qui siiigiilos quosqiie decipitnil, banlum itijt--'-
eos in mariu dominoruiii cfudeliuih, juxta illud apo- iitnt iriaquas lurbidas. Qui autem pliiressimul, iia;
stoiicuhl : Qiws iradidi Saian0, ul discaht noh:blas- ut in synagogis Satanae foqtiaiiiur publice, et pbpiis/
pliemare (I Tim. i, 20); qiiOserviluie dufissima op- loftimabduraritgreges.isli rete stiper aquas miUUHl
pfessi, ad eleiiieritissiintim ijbminum reveftarilur; JJgyptias.Conftindehltir etiam lii (juioperabanlur li-;
Piilthreque daariioriescrudeles doinifibs "vocaij qui- C ntim, ul. vestes facerent sacerdblutn ; plectentes\U
bus hiliil erudelius iesL Rex qtiOquefoftis, qlii Do- iud; et texeiites subtilia : quod proprie ad dialecti-
iriiiiuiSesl eoruiii, iperSuiciie diabolhs iriielligHiir, i cofiim aftehi Iperlinet.;:Prb subtilibiis, bgssuni:JJ0J:
qiietriet iH Evarigeiio {l)0riiirius S&rieni!vbeat, quo traiisluiefunlj qhod et ipsum iii saeerdoiurn vestibus
viricib el oppresso, vasa domus gjiis, et prseda diri- texiliifi QtiOdquesequitur: Elerunl irrigua ejusftac-:
piliir. centia, oihnes qiii .faciebant litcunas ad capiehdosp_i-_
(Yers. 5 Seqq.) Et afescel dquade mari\ ei fluvius sccs, lioc signilieat, quod omues insidia; jEgypti pi-
desolabitur atque siccabitur, etdeficiehl flumina, alte-. scatoruiri destrusntur, et pereani. Pio lactuiis quae
huabuniur el siccabunturrim'•aggerum.Galaihusetjun^ fiebanl ad eapkndos pisces, quod nos juxta sensum
ctis marcescet : hudabiiur alveus rivi a fohle siiOjet- ihleipretati siimus, el in Hebraico, el iii cunctis in->
omnissenientis inigua: siccabiltir: aresccl et non erit. terpreiibiis, in iloeb piscium ponuritur animw, ut ab
Et moerebunlpiscalores, el lugebuntomnesmiitentesin Iiisioria frahaniur ad iropologiam, quod videlicet isti
flumenhamum, et expandentesrele super faciemaqua-u piscalores, qhi faciebanf lacunas, ei fbveas, ad bbe
e! aresceiit. Et confundenturquieperdntur iinum,ple- fetefint , ul animas in eis decipefeiil. Noiandum
mnilb flRquibfyetefiiiii! alibftiimiPatfum de sMagisD %bpQv TO;!^M£m>--Porro kchi iioinen positum legitur;.
opiiiio est, fju® illos traiiit, prbbbs yif os exslitisse, apmj LXX Gen;. LI, i8, nec aliam liabRiiii e'n locb
. qtii absqire Lege scripia ac iudrebruiu caeremoniis, significatibnem praeler hic subjuiictain abHieronyniOi
ad Jobi iiistar, Deum, aqub admOiiili suiii, adora- Confer utrumque loctitri, nt discas apud JigypLios
banii palmiein voeatuni fuisse Achi, iiec euljiandos forsi-
aMartian., damnatus : Vatic. ms., nominalus Ae- laii LXX loco recitaloGeiieseos, quasi Heliraice iege-
gurit, yitib.se tiierque. Nislevi iinitis liiterulasmuia- riiit TIKAchi pfo In^ achu. MAETHK.
tiOiierescripViiriiisdfiniiiiatusadi-s.iiperiorUVbrsiculi . Êtvero HQISjuncusi eh.iiriXflf/t«prOsyiirtiryniis
4, quem Hiefon. allttdit, sensum : tradam dSgyptuni iishrpaiitnr Job.vin, 1i; An.crescei.jwtwsine luio, el
inmanus dominorumcrudeliuin, el rexfdrlis dofninabi- achu sine aqua ? Graci feeeruiil ayj. vei. v.yj.i,iit Ge-
lurenfum. nesisXLi,2,.devaceis Pbaraouis,ISoo-zov-o h rS>-t£yji,
11Achiviride.Hic qtioque eorifirigiint veteres edi- pascebanturin achi: HebraiceKn^. Hie vero loci zo
lionos Erasnii ei Marwni voCahula Gr.tbca,quoriim Syi TOyJ/j>po-iTV.-Jco -/UZ)M Hebtaicc lion
iroTo-fioO,
niinqiiam meniiiii! iJieroiiyinii-, tit fideni nobis f'a- T\k Inbet, \cd niTij?,giitnimrla. Mnlian. in Iliero-
ciuni cveinplina iinuusciipta universa, aiqtt" ip>a nymo posl voce->de quo cliaitn (i>,expunx.it i^la^^quaa
editio LXX inierpreiuiii, in qua leginms rihyj TO iii prioribtib Edilioi.ibus li ibebanlur, addentes desuo
/}oipov,idesl, Aihi nride : qua?su.il ipsisiima \i'iba ayj-jpovT6 yjwph-i,quas maluisse.n lanlum eniendari,
codicmi! nisa. Aclii viride : non ut (ingunl edili K- ae legi oyji TOy)aphv.
253 COMMENTARIORUM 1NISAIAM PHOPIIETAM LIB. VII, CAP. XIX. -254
qtiod pro lacunis LXX tvQovtransiiilerurif, qiiod ge- A Ibriim dogmatmriprineipcs;qni interprctaniur iribiisj-
nus estpotionis ex frugibus aquaque confeclum, et arguantui'; sltdlosîabhisse doctores. Dominus enim
vrilgo iii Dalmalise Pannoniseque provinciis^ gentili miscuit eis spjritum verligiriis, sive errorunij juxta
bafbaroque sefmoiie appellaiiira sabaium. Hoc illud quod .scripium esi: El sicut non probavefunt
niaxime ulunlur Êgyptii, ut non puras aquas bi- Deum habere in notitia, ffadidit.itlos Deus in repro^-
benlibustribuani,sed lurbidas, el commixlanini fe- bmh sehsum(I{om.i, 24 ). El. quomodo qui sanctus
ciunvsirriiles, ul perhujuseernodi poiioiiem.hxreiieg cst, cum Isaia dicere potest: Spiritum g94 salulis.
prayifaiis doclrina monslietur. Tunc stulti erunt ium faciemus super lerram? sic qui peccator est, <?
principes Taneos, qttie interpretatur mariddlutnliu* faciel s]vifiiumerroris, lioc esl, tnaliiiro.spvritunr?
mile. Omnes enim liserelici contrariam aliijudini IIUT secundnm quod el in Jeremia legimus: Arguet ie
iriiIitalemdoceiil,etdelrahuntadiiifer.os,elsurilpriri- prcevaricalio tna, el malitia tua corripiet te (Jerem.
eipes humilis dejeeiique mandali.gg^- Consiliaiii iir 19). Sin atitem scandalizalur hxreticus.,-qiii
quoque Phafao, qtti rex '.Êgyptiest, et recte dissi- -vetus nOnfecipii Testahienlum, quod DoniinnsmiSr
.palor, el divisiis, et in paries varias separaius ex- cere dicalurefforis vel verliginis spirilunij.audiat
pfiinilur, insipiens afgttenlur iledisse consilium, scriptiim in Apostblo, hocesl-, in hovo Testamento:
qnandb dispefderit Dominiis sapienliam sapien* B fradidii .eos Deus in desideriis cordis sui in irit-
. tium, et inlelligeniSam prtidenliiim reprobaverit • iriiindiliam(Rom.-1, 24). Eliteriim :'Propterea ira*
i). : didit eos Deiis in passiohesignominiw, Et rursuhi.:
'(ICor.
~ Yers; 12 seqq. ) Qilomodo dicilis. Pharaoni:
( Tradidit eos Deusin reprobum sensurh, ul fuciantquce
filius sapientiumego^ filius regum anliquoruin ? Ubi non cohveniuni [ Al. opoflet]. Traduntuf aliteiu. in
sunl iiunc sapientes titi? ahnunlient tibi,-et indicenl desidefiis cordis, quia miilaveniii! glbriani incorrup-
quideogitavcril DOmihuscxerciiiium svper JSgypium. iibilis Deij in similiiudineni imaginis corruplibilis
Stutti facti sunt principes Taneos, emdrcuefuriiprin- homiiiis, eivolucrnm, el qiiadrupedum, ei repii!iiuh>
cipesMemplieos.dcceperunlJSgyptum ahgulum popu- Quod quideni-non solum in Episiola ad Rnmanos,
iorum ejus. Dominitsiniscuii in medio ejus spiriium sed el ad Thessalonicenses de Anticlirisiolegirnus:
verliginis, et errare.fecnunl jEgyptum in omrii opere Pfoeo quod charitalent veritalis non susceperunt, lit
£iw, sicut errat ebrius ,et vomens.Et noh eril Mgijplo salvarentur, mitlet eisDeus operationem erroris, Ut
opns quod facial capiil et caudam incurvantemel re- credantinendacio, el judicentur omhes qui non credir
frenantem. Soleiit haafelici. regi suo velPharaoni deriint veritali, sed complacuerunl sibi in mendacio
dieere Filii sumus sapienlium, qui ab iriitid dociri- (II Thess. ii/10 ) : quod puio Apostolum Pauluni
nam nbbis Aposlolicam tradiderunl : filii sumus C de pra?senli Isaiselecliorie sumpsisse, in qua dicit:
regum ariiiquoruni, qtti appellaniur reges nhilnso- Dominnsmiscuit eis spiritum erroris, et errare fecervnl
pliorum, eiliabemiisscieiiiiainScriplui'ariimjunct;ini ASgyplumin omnibusopmibussuis,sicul erra', inquit,
sapieriliaesneciilari.Quos ntiric interrogat, sive ipsnm ebrius et vomehs, qui inebfiaius est vitiis. De quibus
regem baereiieorum, ubi siiilsapienies ejusquicon- ebfiis d Joel ioqiiitiir : ¥a? qui ebrii sitni absque yinp,
lemnebanl Ecclesiasiicam simplicilalem : et respon- .-El-npn solum ebrii: sed ei vomenles furoremdra-
dere coinpellit, quid cogiiavefil Dominus Sabaolh coiiunij e.t furoreni aspidum insaimbilrm, ut post-
superjEgyplum istiusiuuridi, 6.1quid incohsumma> qnahi hujuscemodi vinum evomuerinl, inlclligant
lione faclutus siti Slulli stiht approbati prineipes ebrietaiehisuam, atque cognoscanii quod quairidiu
Taneos quibumilebnereticoiuii! habueie ni.andaiiim. ebrii fueriut, ilcc principiuiri liabiieriht', nec fineril,
Emarcuertint omnes principes Meinpheos, qui elo- id esi, nec capui, nec caudam : _sed Irujiciim ex
quentiie et oris .b pollucre jaciantia. Mempliis enirii, ulraque parle aniiiial; Pro principio el fine, quod et
os, vel, ex ore, interprelaiui\ tixpxiaoopi7.S>g %armo- Sjmimaelius et LXX iranstulerunt, Theodoiio mo.re
liemsonal. Quodque sequilur : DeceperuntJEgypiurii £uo ipsa veiba Hebraica posuil e CHA.rni'nE (n33)
angulum populorum ejus, sive juxia LXX : decipieht -et AGMON (|*IDJN) :.q«od Aqtiila interpreialus est,
jEgyptumper tribus^hoc significat, quod regiiiim sa- *D incurvum, atque perversum.ln incurvoi senes intelligi
pieniiae sajcularis siuliumesse hiOrislretnrj ei singu- vblens ; in perversoîascivienlespneros,/ qtii omnia
a Haud male abHebrajoNiD, quod esl potare, no- cuhi lamen eofilfariiim Joelis capite primoscrr-
men Sabahtmdeduxeris. Caileruriide |llo Aihnii.inus piurii repefiatnf, nehipe ebrii cx viiio, etiam secun-
Marcellinus lib. xxvi : Esl, inquit,- Sabaia ex hordeo dum LXX. Unde crcdiui facilis est cpnjectura
velfrumenlo inliquorem conversus paupeninusinlt- •Mariani, qui putavit legendum idem pro iiomine
tyrico potus. Zytbuiu, alitid ejus potionis nonieo,ine- Joel, ui hit sensus, de quibus ebriis idetn Isaias loqui-
niorant Plinius, lib. xxn cap. iilu; Dioscoiid., lil).'n, ??,')-.QUKverlia legiiiitur lsaiai xxvui jtixta LXX,
cap 109; lierotlolus,lih. n; Hesychius, Suidas, aliiqiie. Kvs-jotvou, sihe iiHio.MARTiAN. — Pro Joel, quem
5>Poituere jactantia, ManuscripliisSiiva^.majoiis penes ejusmodi sen.ieniia. non invenilur, Viciorius
prope Btiidig.ilam lcgil eoiigrub seristi, qui eldquen- -repoifl vull, idem, scliicel lsaias, qui jiixtii LXX,
lice ei Orispulluldverejaclantiam. MAUTIAN; -—Mar^: cap. xxvni, i, fiE6uovT£f a.vfoo*ivou,ebfiosdbsquevino
l"ian., pollucrejatlantiam, mss. jactantia. Alibi; pul-. objui-gal: quauiqtiamaliter
' bsi in Hebrao el Latiiiis
lulavere. • codieibus. ? ;
c Vaiic. qui peccator est, bibei efroris : hoc est e Yatic, cAFFAetEGMON: aliis placel cnEPBEHA;
malitiai. ... - et Grajcb quideni y.E7T^K scfibilur.
"d spirituni.
ioel loquitur. Ita legimus in niss. codicibus,
255 S. EUSEBH MERONYMI 2S6
perversa faciant; ae per lioc esse sensum, quod in .A jEgyptia. Sin auteni econlrario elevaverimns oculos
Êgypto noti solunv caput 295 desil et cauda, sed nostros, et viderimus quod regiones jam albaj sint
et sbnes el pueri, id est, et principium et finis. ad metendum, et nequaquam curyi fuerimus in
- (Vers. 16, 17.) Ih die illa erit Mgyptus quasi mu- terram, sed juxla Evangelicam mulierem, quas de-
lieres, el stupebit, et timebila facie commotionhma- cem et nclo annis coelumaspicere non polerai ( Luc. '-
nus Domini exercilumn, qudm ipse movebit super xni), elevaverimus oculos nosiros ei dixerimus, Ad
eam. El erit terra Juda Mgypto in festivilatem:oninis te levavioculos meos^quihabitas in cwlis( Ps. cxxn,
qui illius fuerit recordatus, pavebil a facie consilii 1) , oculus nosler et visus loquitur lingtia Ciiana-
Domini exerciluum, quod ipse cogitavit super eam. nitide. Si circumciderimus aures nosiras, ei amlie-
In illo lempore, lioc enim, ut crebro diximus, si- rimus Dominum loqueniem : Qui habel aures audiendi
gnificai dies, quando miscuerit Domhius spiritum audiat (Luc. VIII,8), audiius noster loquiiur lingua
erroris atque vertiginis, ut evOmat Êsiypiusvinum Chaiiaiiitide. Qui poluerit sponso dicere : Poslte in
dfaconum",el furorem aspidum insanabilem, inlel- odorem unguentorumluorum currimus ( Cant. i, 5 ) :
ligens errorem suum et ebrieiatem prisiinain, Êgyp- Et: Chrisli bonus odor sumus in omni loco (I Cor.
tus timebit quasi mulier, non timore fortuiio, qui H, 15 ), hujiisodoratusloquitur lingtia Chananitide.
vifis accidere coiisuevit, quos non amat jEgypius, B Gustus quoque in boriam parlem accipiiur ejus qui
sed suffocat et inierficit; sed limore iemiheo, quas comedit panem de coslo descendenlem, panem.vi-
solas vull Pharao vivere. Timebil auleni commo- vum el non morttiuin, et audit illtid : Gustale el
lioiiem, sive elationem manus Doniini, per quam 1 videle quam suavis esl Dominus (Ps. xxxui, 9),
supplicia demonstrantur, qtiam movebit el elevabit, siaiim lotjuitur lingua Chananitide. Sed el laeius
u.l percuiiat jEgyptum. Tunc terra Jiida, id esl, spirilualis est, de quo Joahnes Apostolus ait: Manus
scientia Scripturartim, lex et prophelaB, Evan- nostrm palpaverunt de Verbovilos(1 Joan. l, 1 ); et
gelk et Aposlolorum epistola:, ertint ./Egyplo in qui fide langit Jesum, ita ut de eo Salvator possit
festivitatem, si eas eognoverit: vel in limorem, dicere : Teiigil me aliquis^ ego enim scio virlvtem
si comparaiione doclririas et veritalis earum se exissede me ( Luc. vm, 46). Didicimus quanta bona
iniellexerit habuisse meiidaciiim. Omnis qni hujus tribiial elevaia manus Domini; quyeramus quare
lerrse fuerii recordatus, pavebit eo pavore, qui non lingua Hebraea', sed lingua Chananitide lo-
dticit ad viiam : Principhim enimsupieiuice,timorDo- quanlur quinque ^gypti. civiiales. Ad quod ila
mini ( Prov. ix, 10). Et hoc non solnrn in consnm- respondere conabimur : Hebraus TzzpKryv, id est,
niaiione mundi, sed in prajsenii. quoque lempore Iransitorem "sonat, qttide loco transil ad locuin.
acciperepossumus; quod Ecclesiasiicum virum, el Q Ergo, et nps licel snncti quanidiu in jEgypto sunms,
doclrinis coelesiibus erudiium , omnis hserelleus et in istius mundi versamur tenebris, non possuiniis
timeat, et ad recordationem illius lerreatur. Timebit loqui liogua Hebra3a,si:d lingua Chaiiaiiilide, quse
autemet pavebit cbnsiliiim Domini, quod super - inier ySSgyptiam,et Hebraeam media esi, et Hc-
jEgyptiirh mtindi islius cogitavit. Singula breviier bra3acmagna ex parte confinis. Chunaam,Inierpre-
traiisciiiTinius, iit ad reliqua transeamtis. talur, quasi commolio, sive quasi respondens. 205F
(Yers. 18.) ln die ilta erunt qitinque civitatesiti Quando igiiur ab iEgypto recedimus, etexire.vo-
lefra Mgypli loquenleslihgua Chananiiide,etjurantes lumus de poiestaie Pharaonls, ita ui terra nostra,
per Dominumexercituum: civitas solisvqcabituruna. et conlessio formidoliisa sit JEgyplo : luiic move-
Mulium prodesi mantis Dominielevaia sive commola mur et quasi respoiideinus Domini yoluntaii, et
siiper JE^yiitinii, iit terra Judaosit ei in timorcm, et : taineii quia adlihc in praesenli sajculo sumus, liugiia
oninis, qui illins recofdalns fuerit, pertremiscat. In Hebraeanecdum loquipossumus. Quodquesequitui-:
illo lempore qtiinque civifales In terraÊgypti lo- Jurare quinque civitates per Dominum exerciluum,
quentur lingua Clianaan, quas plerique nosirorum hoc significat, quod eiiarii hic positi nequaquam
quinqtie sensus intellignnl, vistim, atidiium, odo- d»3monum, sed Dei recordemur omnipoientis. De
ratiiih, gustum, et tactutn. Quando videmns mti- B liis quinque civitatibus, ctiin aliarum quatuor tacita
liercm ad eoncupiscendiim, 29Q vlsus nosler loqui- sint nomina, una diciturso/is civitas, quai miiii vi-"
tur lingua jEgyptia. Quando audimns jndicium detur refeiri. ad visum. Sicut enini ut videaiur ci-
sanguinis, dicenie Doniino: Non suscipiesauditionem vitas, sole et luna indigel; ita.ul oculi nostri illumi-
vanam (1Y Reg. xn, %\.,juxta LXX ), audilus nosler . nenlur, indigemus solejusiitias.
loquitur lingua ^gypfia. Qnando secundum pro- (Yers. 19-21.) ln die illa erit altare Dominiin me-
pbeiam vivimus in deliciis, el jacemus super lecios dio terra: Mgypti, el tilulus juxla lerminumejus-Do-
eburneos, et primis [Forte oplimis ] ungimnr nn- mini. El eritin signum, el in teslimonium Domino
guenlis, odoraius noster loqiiilur lingua Êgypiia. exercituum in lerra Mgypti. Clamabuntenim ad Do-
Quando venier noster deus esl (Philipp. m), gustus minum a facie tribulanlis : et miuel eis Salvaioremj,
nbsler loqtiiltif lingna iEgyplia. Si non audierimus el propugnaloremqui liberet eos : et cognosceiur Do-
illud, qimd Apostolus loquitur : Bonumest homini minus ab Mgypto. Consequenter ad id qtiod supra
hyulierem non t&ngere(\ Cor. vii); sed ecomrario dixerat: J.hdie illa eftini quinqke tivitates in lerfg
jfiiilamiiniibhlrieil i'Mm hfa\i>P Wqutlur iingtia ('EgiipiiloOuenimrhipd fjhm&nilMi.i et jimmfy w
257 rCOMMENTARlORUM 1N ISAIAMMOPHETAM LIB. VII, CAP.XIX. 258
Dominumexerciliium,nnnc inferlur; Erit altare Do- ,A eos in fesurrecliohe sanabit, ut illorum vnlnerilvus
mini vi medioterrce Mgypti; quod Onias secnndum fides cfedeiiiium corififmciur. Unde et ad Job dici-
Josepltum (Antiqq. lib. xm, cap. 6) male intelli- lur : Putas me libi atiter locittum, nisi ul appareres
gens implere conaiiis est. Et titiilus Domini conli- justns? Ipse enim dolorernTacit, efreddit pristinaj
nens passionem, in quo scripfum est Hebraicis lit- saiiitali; et visiial servos suos in virga, ut miseri-
leris, Graecis,et Latinis : Jesus Nazarenus rex Ju- cordiam suarii non auferat ab eis. Untle filiae,et nu-
dworum(Joan. xix), in signum Crucis,et in lestimo- rus, qu33multum peecaveruni, ei divaricaveruntpe-
"nium univeisaruin geniium, quae nunc Êgyplus dessuosomni transeunii, non visitaiilur neque cor-
appellaniur. Cumque perseeuiio creyerit a facietri- ripiuniur, "dicenfe299 Domino: Non visitabosuper
bulantium nonviuis Cbristiaiii, tunc clamabiiht in filias vestras, cum fuerhit forhicatm: et super nurus
cordibus suis : Abba pater (Rom.viu). E't niittei Do- vesiras, cumadulleraverhu(Ose. iv, 14). Pe.renlit ergo
minus exercituum Snlvaidrem, id est^ Jesum, et Ju- - jEgyptios Dominus, non igne, non gladio, sed virga,
dicein, vel propugnatoreiii qui liberet eos, ut libe- Quis enim filius esl ,. quem.'non jerudial paier? Ut
rati cognoscant Doniintim, et ipsi cognoscanlur a poslquam sanati fneriht, reverlaniur ad Dominum,
Doniino; et ubi abuiidavit peccalum, superabundel et placetur eis, et rursum sanet eos. Sempef enim
gralia (Rom. v). Unum autem allare j&gypii, id est, B indigemus niisericordia Dei, el nullus est finis ejus
mundi istius dicilur, ut cuneta allaria, quas conira clemenliae.
-Ecclesise eriguntur altare, sciamus esse non Do- (Yers. 23.) In die illaeritvid de Mgypto in Assyr
miiii.- Usque ad finem visionis JLgypliae, in libro rios : el intrabit Assyrius in Mgyptiim, et Mgyptius in
Explanalionis HistoricEO,quia manifesia prophetia Assyrios: el servientMgyptii Assyriis. Quomodo ca>
erat, 298 diximus quod cuncia referantur ad lera qtiaj praecedunt io boriauv pariem accidisse
Chrisiiihi. jE^ypiiis demonsiravimus, quinque videlicei civiia-
(Yers. 20.) El cognoscentMgyptiiDominumindie tes in lerraeorum loquentes lingua (haiianitide, et
illa : el colenleum in hbsliis, el muneribus,et voiavo- juranles per Dohiinum et altare Doniiiii in niedio
vebuntDomino,etsolvent. El perculielDcminus Mgy- terra; iEgypti collocauim, et lituluin, et leslimor
ptum plaga, ct sanabil eamrel reverleniuradDominuni, nium, et sigriuni, et salvatorem, qui liberaret eos;
el pkcabilur eis,;ei sanabiteos. Posiquam cognoverint et quod Dominuscognoscereiur ab jEgyptiis, et ipsi
^gyptii Dominum, coleni eum in hostiis spifituali- cognoscerent eum; el qiiod bfferfent bosiias et mh-
bns et muneribus ; et vota vovelmni Doinino et sol- nera, et voia persplvereiit et percussi saiiarentur,
venl; a et diceut cum David : Sacriftcium Deo spiri- et reverterentiir ad Dominuni:,et placarenir eis, et
lus coniribulatus (Ps. L , 19); et : Elevalio manuumG ilerum sauareiitur : sic el lioc quod-sequittir, servife
mearum sacrificiumvespertinum(Ps. CXL,2); qiiando . Êgypiios Assyriis, in bonam partem accipieudum
credentes in Nazara3uin,et ipsi fuerinl Nazarai, vi- esl. Servlt enim et Apostolos credentibus, ut lucri
num et siceram non bibentes (Joan. xix), et acetum eos faclat (I Cor. ix). Et Esau subjicitur frairi suo
quod Dominopropinaitim est, et qusccunique (iunt Jacob (Genes. xxxni), ut parficeps fiat benediciio-
ex uva Sodomilica. Ciimqne vota persolverint cum num cjus Igiiur qui priores de geiuibus salvaii fue-
Abel, et respexerit ea Deus, invidebit Irater major rint, el habtierini in se altare Domini, eos qui in dii-
Cain, id esl, Circumcisionis pbpulus, el effundet ritia perseverant, sua servitute salvabtint, el com-
sanguinem cliiistiantini, qui clamabil ad Doniinum mixtione ac societate eoruin, ipsi pergent ad Assy-.
(Genes.iv); etidcirco egredietur afacieDei, dicens riqs, ut Assyrios ducant ad ^l^yplum;"et postea
de Salvatore : Crucifige, crucifigeeum (Luc. xxm, possint ad Israeliiicum populuni pervenire. Ob lianc
11); et: Nos non habemusregemnisi Cwsarem(Joan. causam reor, et iidelem muliereni servire viro infi-
xix, 15). Yotum offert et solvit Domino, qui est deli, ut paulalim eum de jEgypiO; etAssyriis per-
sanclus corpore et spiritu. "Voiunvoblulit et Za- Irahat ad Judasam.
chaeus, qui mediam parteni substanliae suas paupe- (Vers, 25, 2,6.).Ih dieilla erit Israel terlius Mgyp-
ribus repromisit (Luc.xix).Qua2ritur, si Êgyptissal- D lio et Assyrio,benedictioin medioterrw, cui benedixit
vator etpropuguaior est missus qui liberet eos de Dominusexercituum,dicens:Benediclus pgpulusmeus
angusiiis, quomodo nuncdicalur : Percuiiel Dominus Mgypli, el opus manuummearuhi Assyrius: limreditus
Mgypium plaga ? Sed consideremus quod sequimr : autemmea lsrael. Terlius eri.l Israel-in ^gypio el in
Et sanabil eam. Quem enim diligit Doin.inus,corripit Assyriis, ut bhinem massam-siiaebenediclionis fer-
(Hebr. xn). Et ipse Salvator in sexagesimo octavo mento misceat, et qui prius conlra se hostiliter-dis-
Psaliiio Ioquiiur ad Palrenv : Quoniam quem tu per- sidebanl, hacbenedictionis fibula copulenliir; 300
cussisti, ipsi persecutisunl: el super dolorem vulnerum el sil popnlus Dei ^lgypltis, et opus nianuiim ejus
meorumaddiderunt (Psal. LXVIII, 27). Si ergo proprio Assyrius, haerediias autem ejus Israel. Benediclus
filionon pepereit, sed tradiditeum pro nobis, ut il- est Êgypfius Domino, quia Israelis socieiale bene-
lius livore, et vulneribus sanaremur (Rom. vm) : dicilur. Et opus iiianuum ejus Assyfius, quia in ipso
tradidil Dominuset martyrcs passioni, sed rursum suam clementiam deraohsiravii. lsrael autem solus
? Yat., «<dicant cum David.

• "
§s§ .?:^.~"'..:; :; s. EusEBiiiiiERONYMi : ...; M6~
potest rjicere : Pars meaDoitihtus (Tlifen. m, 24); A J3gypli, ibunt jiiveiies, et senes, qui in "malitiaro-
qui mente coiispicit Deuni, et-ejus haereditas appel- borati sunt, el ad perfecias seiatis vitia pefverieruni,
latur. nudi, iiioninia eo.ruini scelera pateant (Nihil enini
(Cap. XX.—Yers. 1 seqq.) Annoquo ingressus est (Luc. vm, 7) oceullum quod non revelahitur), el dis-
Tliartan ih Axgtuth: cummisisseleum Sargonrex As- •calciaii, quia Pascha Domini comedere non pote^
syriorum, el pugnasselcontra Azotmn,etcepisset eam : ruiU : quod qui comedil, aecinclos habet lumbos,
in teinpofe illo locutus esl Dominusin manu Isaiw fitii *eltenel manu baculuni, ei cakiatis stat pedibtis, rie
'Amos, dicens: Tadeetsotve saccum de lumbis iuis, ct per saeeuli hiijus soliiudinem iransiens, a"serpenii-
calciamentdtua lotte depedibus luis: et fecilsic, vadens busmbrdeaiur (Exgd. xn). Tuuc discoopertaj eruni
'nudus ct discalciatus.Et dixit Dominus: siciil ambula- nales eorum, per quas stereus egeriiur, et omnis
vil servusmeus isaias nudus et discalcialus, iriumati- iguominiii Êgypii demoi:str;ibiluiv iia ut confun-
itontm signumet portenium erit superMgyplumel su- daniur qui habucrunt speiu in Êgypto etin Jithio-
per Mtltiopiam. Sic minabitrex Assyrionimcaptivila- pia, et gloriam suam in confusioiiem videiini esse
iem Mgypti, el transmigraiionemMlhiopim,juvenum, fnutaiam : in lanluin, ul habiialor instilae bujus, id
etsenum, nudamel discalcialam, discoopertisnatibus est, sasculi, qui non esl advena el peregrinus, sed
ignominiam Mgypli. Et thnebuut et confundenlurab B perpetuam mundi, possessioriem liabere cupiebat,
Mthiopia spe sua, et ab Maypto gloria sua. Et dicet coiifttsus dical : Ooec est iEgypius, el haec esl
hdbilator insutw hujus in dieilia, Hmceral spes rios- ÊlIiiopia,quartim sperabamus auxilium, ut a priii-
tra? Ad quos confuglmusin auxilium, ut liberarent cipemundi istius hos liberareni? Quoinodb ergo ef-
rios a fucie regis.Assyriorum? Et quomodb effugere fugere polerimus, eum capiisint hi in quibus spein
polerhnus nos? Prb Thartaii LXX Tharialan iraiislti- habebainus? Et boe notandum, qtidd anteqiiairi ca-
iemnt: el prOSdrgbh,-Afna: quod quid inlerpreic- pialur Azoiiis,-Prophela sacco vestitus sii,;et calcia-
ttir, scire non possumus. Neque enirii falsorum notis pedibus, ul plang-alquidem eos, qui ardeniibus
Kiimimfalsas. possunius elymologias fingeie. Snut diabbli jaculis vtilnerali suni, et libidini ::serviuni.;
auieni noniina hon Hebraa, sed Assyria, e quibus sed nihilominus ipse calciatus jncedal, ut calcare
sonare cognovimus Thartan, turrein dedit, vel siiper- possit super sefpeiiles et seorpiones, et securus in-
fluus, sive elongans. Sargon auiem princcps horli. cedere per hujtis saeculieremum, in qua stint sef-
Hic rex Assyrius quem supra legimus sensutn ma- pentes et scorpiones, elbonarum ferum siiis. Posu
gmim, habet duces plurimos, quorumunus est Tliar- qtian) atiiem Azolus capta fueril, gf0g iii typuni
tan, elatus in superbiani, et longe procedens in sce- captivitatis Êgypli, el transmigralionis JSlhiopiae,
lere, et airipliof caeleris : et mitliiur ad impugnan- G ipse discalciatus et nudus incedat. Neque eriimin
dam Azolum, quse Hebraice dicitur ASDOD ("WK); Terra sancla, ad quam ire fesiinat, saccoTeslilusj'
el inlerpretaiur , a ignis generalimiis; expugnatque et 0|)ertis pelle pedib.us, velsiare poterai, vel am-
dux regis Assyrii eosqui generatiorii el libidini ser- bulare, diceiiie Domino : Solve calciamenfam'de~-pe-
viunl. Et pulchre rex Assyrioruhi Sargbn piinceps dibus luis, locus enim in quo stas, ierfa sanctaesl
hortorum, diciiur voluptati, et luxuriae dediius. De- - :(Exod. III, 5);
nique et Achab rex Israel vineam Nabotli verierein (Cap. XXI.—Yers. 1 seqq^) Ontts deserli maris.
borluni cupiebat (III Reg., xxi), 30£ quod ille Sicul turbhtes ab Africo veniunl, de deserlo venit, de
juxia leges iro.polqgiaeinieliigeris,-iiiori-inaluit quani terra h horribili. Visiodura nunliata esl milii: quiin-
facere, he Iiaaredilas paterna, el antlq.ua possessio crcduius esl, infideliler agil, et qui depopulaior ;cs/,
in impii regis delicias verteretur. Prjecipitur auleni vaital. 'AscendeElam, obsideMede; omnenigemiltim
Prophelae, ut sacco caicianieiilisque deposilis, nu- ejus cessure feci. Propterea replcii sunl lumbimei do~-
dus et discalciatus iiicedat, et in signum sit alque lore : anguslia possedit hie,' sicul angustia parietilis.
porientuni jEgyptiis, et aElliiopibusqui Deipopulum LXX : Visio deserliinaris. Sicut lempeslasde deserlo
pefsecuii sunt, el propier stiperbiain fuere humiles. . iranseat, de deserto veniens.De lefra hofribiii visio
Mgtjpius enim interhrelaiur persequehs, sive tribit- B dura annuniiala est mihi'': prwvaricatorprWvaficaiitr,
lansVvElhiopes, humiles alque ilejecti: oiimis eiiim el ihiquus inique agit. Contfa me Elqmitm, et.tegUli
qui se exallai, humiliabiiur (Luc. xiv, ii). Qui du- Persarum veniunt : nunc ingeiiiiscam, el corisolabor
cendi sunt iii captivitatem, et trium aiinorum lor- me : idcirco repleti sunt lumbi mei angusiia, dolores
menta passuri (Exbd. xii), de quibtis annis, in Psal- apprehenderunt me, sicui parlurienlem. Quid nobis
niis legimtis : Coyitavidies anliquos, et annoswlernos videatur juxia Histoiiairibreviier diximtis : riiirictfo-
in merite habui (Ps. LXXVI,6). Quce non putenius pologisesumiua carpamus. Yisio, vel p.ondus conlra
parvaesse supplicia, se-d magniselongaia lempoii^ soscuii hujus ceniiiui' mare : et cerriiluf aPropheta,
bus. Ih ijisa auleni capiivitaie ct ifaHsmigralione quantis tentalionibus mundus liic pleniis sil.. Qiiod
' *
In Hebraicis Quaesiion., Azotus, inquit, He- tari.
bfaice vQcaiuf Esdod, ei secundumpristinum nomen b Falso, et conlra sacri.textus fidem legerat Mar-
elymologiam habet ignis pairuelis. Adde, si lubet, tianams Itostili " pro horribili; Yictor., Hombilis visio
Stephanum Byisant.qui ab 'A?«uxore conditoris ap- el dura. .....r; . , ,.-; :^
pellalam urbem, eicapram Azoliis docet interpre-
m GOMMENTAIUORUM IS ISAJAM PROPIIETAMLIB. VII, CAP. XXI. - &G£
autem mare appelleiur saeculum (ul mulia prsele-.A cernebat de deserlo mari Propheia venluram, cor-
rcam) uno tesiimonio Psaluii conientus sum : Qtti ruisse el turbatum esse se dicil, ct propeniodtim
descendunt mare in navibus, facientes operationes in caliganlibtts oculis, el .>lupef.iclanionie, nescisse
aquis multis. Ipsi viderunt opera Domini, et mirabilia quid cernerei. Illa enini Bahylon (proqua Aquila, et
ejits in profuntlo (Ps. cvi, 25). Qui enim operanlur Theodotio, lencbras inlerpreiali suni, ui significaient
in iioc sopcnlo opus Dei, el ctim Prophela dicuul : muudtim jstum, qui in maligno positus csi (I Joan.
Veni in profunduni maris, ipsi vident mirabilia ejus v), et ctijus principes sunl juxla apostolnm Paulum
in piofundo; et liberati de tenialionibus et angusiiis, (Ephes. vi), rectores lenebiarum islaruni), quse
horiibilem etduram visionem .-uidissesedictini.IIscc quoi.dam vel Propheios, vel Deo amabilis luii, fat la
autem ipâ teinpeslas a deserlo venii, in quo lenia- est in sua siibveisionc .miiahilis. Undc Prophcloe
tusest ei Dominus(J!/<w/<.IV), el Israel colubri mor- 304 prajcipitur, ui êscens in mensa Doniiui, et
sibus, et scorpionum ieiibus pattiit (Nunt. xxi). Cuin- illius saluraius cibo, diligeulius conleinplelur, quae
quc veneiii, penransit, ei praaieril: el tunc inlelligir venluia sint niuiido : diciturque pcr eum ad omnes
ille qui suslinel, quod non praevaricatur nisi qui ciedenies, ui coinedeiiles el bibcnles corpus el san-
praevaric;itor esl, el non agil inique nisi iniquus. Ut guinein Domini, veilaniur in principes Ecclesia?, et
igitnr maris fluclibus obruaniur, et opprimat nos B ; cum Aposiolis audiant, Surgite : arripiauique ch -
saeva tcmpeslas, noslri viiii csi, qui anie tempesta- peum (idei de ariiialura Apostoli P.iuli (Ephes. w),
lem prsevaricalores fuimus ei iniqtti. Qttodquedicit: iii quo possint iguiia diaboli jacula exstinguerc. Iioc
Conira me Elamitw, et legali Persarvm veniunt, hic juxia Ilebr.iicum, el coepiam super mundo inicrpre-
seusus est :$Q$Elamitw inierpreianlur despicientes: tationem. Transeamus ad editionem LXX, quai inul-
Persw, («ifnwes.Yeiiiantigilurhiqui despicere solent, luni a stiperiuribiis discrepat. Corrjpit se Prophcla,
conteniiierc, alque leniare : ,sed ego ingemiscam, et immo sub persona sua aliorum coiifiieiur crrorem,
gemiius meus erjt mea consolatio. Sed el lumbi mei qui sequenles occidenlem litteram, coniemnuiit spi-
repleli snnl angusiia, el ohliiiueriint me dolores rilum vivificanlem; ei inique fecitsese dicit, ut non
quasi parlurientem, ui a timore Domini concipiam audiret legem spirilualiler : sed econtranofeslinaret
el pariam, et spirilum salutis ejus faeiani super ler- Dei sacramenla non cernere, nec diccrei cum D.i-
ram. Rccte antem juxta Hcbraicum itirbines atque vid : Ileveln oculos meos, et considerabomirabilia dc
tempestates de descrto vcniuiit, et de lerra horribiii, lege tua (Ps. cxvm, ls). Idcirco errat cor ejus, cl
ubi non esi ha.bilator Deus, et ubi univcrsa terrena ,. Judaica superstitione complemm, non iu chaiiiale
sunt : el quicumque esf incredulus agit rem con- Dei.scd in fimorc consistit, ut liabput spiriiuni
gruani inlideiilati sna?, ct qui depopulalor csl, vas-1C servitulisin iimore,et nequaqtiani spintum adoptio-
tat. Unde audacler conlra advorsarios loquiiur, nis, in quo clamamus,Abba pater (Rom. vm). Unde
Ascende Etam; obside Mede : omnem gemitum de- praacipiiur ei, ut aecedat ad mensani ciboruni spiri-
serii niaris, el lerrae liorribilis. ct visionis durissimar, Hialiuin,comedaiilqne omnesin ea,qui illlusscquim-
qiia.'nuniiata esl, cessare feci. Quia lunibi mei agcn- lur exemplum , et bibanl: el veieri errore cenicm-
tes po3iiiiciiiiain,uequaquam ui prius volupiale, sed pto consurganl, in spiritu qui jacebanl in littera, et
doloie suiit pleni, nec ultr.i dicam : Lumbi tnei hn- fianl piincipes, dicantquecumProiihela : Domine, ut
pleti sitnl illusionibus (Ps. xxxvn, 7). Anguslia enim sculo bonm volnnlalis tum coronasti nos (Ps. v, 15).
pnssedit me et tribulatio, sicut solet tencre pariu- (Yers. 6, 7.) IIwc enim dix.iltnilti'Dominus: Vade
rieuiem. Mullttminler se Vulgata editio, ei Hebrai- et pone speculalorem, el qitodcumijucvideiil aniiuntiet.
cuin in hoc loco discrepaal: ideo breviier uiramque Et lidit curruin diiorum equitum, ascensorcm asini,
perstringcmus, ne a Qd.iy/lwp.Cxn-i carpendi nos oc- el ascensorem cameli, cl conlemptaius est diligenter
casiuncul.im reliiiquamus. mullo intuilu, el clamavilleo. LXX : Quia sic dixit ad
(Yers. i, 5.) Corrui cnm audirem, conlurbulus sum me Dominus : Vadeel pone tibispeculatorem, etqucd-
cum viderem: emarcitit cor mcum, lcnebrw obstupefe- cumque vidcris, aitnuntia. El vidi ascensorcsequiles
cerunt me ; Babylon diteclamea posita est milti in mi- D . duos, ascensorem asini, et ascensoremcamiii : antlivi^
raculum. Pone mensam, contcmptareinspecuta come- auditvm multum, ei vocavi Uriam ad speculam. Jube-
dentes, et bibenies: surgite, principes,arripite clypeum. lur Propbela ponere in coide suo spccuiaiorem, et
LXX : Inique egi ut non audirem, fesiinavi vt non diligenlius intueri quse veniura sunt muudo : vnlii-
videiem, errat cor mcum : iniqttiias inundavil super que duos equiles, aseeusorem asioi, et ascensorem
me; anima mea insisiit thnori. Para mensain, specu- canieli. Quos quidam sic iiiterpieiatus csl ul ascen-
larc spcculam : comedile, bibite : surgite, principes, sorem asini juxta Evangelicam leciioncm (Mat. xxi),
parate clypeos. Prse audiiu, et visionedurissima quam el proplietiani Zachariae (Zach. ix), Chrisiuin dice-
* AV ai),-yylripS>ci'j.
Miror quomodo Marianus hpc amatoribus qucrelarum; non Erasmianum ^t).e7rt-£^M-
loco non casiigaveril Eiasmuni, uti fecit in Epistola o-tv.MAIITIAN.— Ilis scilicet, qui libenter arcusant.
ad Evangelum de Melehisedech, ubi idem nomen Paulo anteni divcrso sensu hoe utiiur vocabulo
GraeeuinlogimuspoMium; sed fiLlam voeem ab eo- S. paler in episl. 75, ad Evarigelum, prp eo quoJ
dem Erasmo, non fidem codicum mss. seqtii volue- accusaiioni ei caluinniae paiei.
rit. Scripium igitur reperi i?i\iyvlvip.S)BVi>,
id~cst,
mr~' S. EUSEBII HIERONYMI .-264
rel; et eeonlrafio ascensorem cameli , conirariain A . Ioqiiatur ad Apostolos: Quw audivia patreannuntiavi
foiliuidinem, 305 ProPler fodilaiein lonuosi aiii- vobis (Joan. xv, 15). El quia pro lioc in LXX legi-
mauiis. Alii verp duos ascensores litlerae el spiritus lur, audite qui relicli eslis, el doletis, hic milii juxta
ad duo referuut Tesiameuia. Illudque quod in Her iiHerpretalionem eorum sensiis videtur : 0 Apostoli,
braico dicitur ARiE(tthN), pro quo Aquila,"el Syni- de qtiibus scrihit Isaias : Nisi bomimts feliquissel
machus (ecmemet lewndm ihterpretali sunl, nescio nobis semen, quasi Sodoma essemus,eishiiilesGomor-
quid voIentesLXXouptzvposuerunl,quodqiiidam fu- rhm fuissemns(Isa. v, 9), quorurn reliquias"et Apo- .
menDomini intefiireiari puial,cuin aliislilteris/ume» slolus ad Romauos docet esse salvalas (Rom. ix ):
Domini, quod hic noh habelur, etahis scribalur leo, qui relicti estis de pojiulo Judtr.orum ut salvaremini;
qui bic legitur. Yullque speculatorem isluiri;, qucni et doletis super perdiiio.ne gentis vesirae, de qua et
jubetur-Propheia ponere in corde suo, appellari alibi legimus : Tristiiiaesl cordi tneo, el dolor conli-
Uriani, et per inlerpreiaiioiieni nominis referl ad nmtspro fralribiis meis, qui sunl Israelilm secundum
Chiisii intelligentiam, ut ipso liabitante in nobis, carnem(Rom. ix, 2, 5); haec quac audivi a Deo Pa-
possimuscernere quoeventurasunt. Quod quidem,et tre, vobis aiiiiunlio, qua; Deus Israel vobis veniu.ra
leoni poterii coaptari, quiaJacob (Geues.XLix)etBa- prasdicit.
'
laaiii(fVum.xxinef11)subChristimysterionominaiur. g (Yers. 11, 12.) OnusDuma : admeclaniat cxSeir:
(Vers. 8-10.) Super speculatnDominiegosutn, slans Cuslos,quidde nocte? custos, quid de nocle?Dixil cu-
. jugiter per diem,.et super custodiam meam ego snm, stos, venil tnane, el nox..Si qtiwritis, quwrite : cori-
'. siaiis totis noctibus. Ecce isle venitascensorvir bigm tenimini, el veniie.LXX : Visio Idumww, ddine cia-
equituni,et respondii etdixil: Cecidil, cecidilBabylon, mal de Seir: Custodite propugnacula, custcdio maiie
et omnia' sculptilia dedrum ejus conlrita suni in terra. el nocie; siqumris, quwre: et upud me•lutbiid,Yerbiim
a
Triiura.mea, et filii arewmem, quwaudivi a Domino Hebraicum EL-A-I ('ibx ), quod omnes iiHerpretati
exerciluumDeo Israel, annuntiaviwouis.-LXX: Donti- suiil, ad me, si volucris legere ELI, inlerprelaiuf
nusdixit; Sieliper iotdmdiem, etsuper caslrq ego steii Deus ineus, vel forlis meus. Quodijue nos dixiiriiis,
tota hOcte: et ecceipse veriil asceusor bigm, el respon- claiuai, velvocql, id est, r.cnlu,secunduiri HebriBi, et
detisaii: Cecidil, cecidit Babylon, elomnia simulacra Gfieci sermonis anibiguitaieni dici polest clatna, vel
ejus, el manufacta coiuritasunlin teira. Audiieqni de- voca; et est sensiis : Deus qui est cuslos meus, die
reticli estis, et doletis:' audite qum audivi a Domino ae nocie me ad poenilentiam vocai, ut relinquens
Subuoih, Deuslsrael aniiuntiavitnobis. SiatProphela Seir, quod interpreiatur hispidus ac pilosus, revef-
in specnla Domini, et iri illius lumiiie constiiutus quie tar, et habilem apud eum. Duma vel dinilitudinem,
- ventura sinl,
prospicit. Hancque habel cusiodiam, el iQ vel silenlimn, sonat. Idumwaautem in ierfenani vcr--
hoc sibi oificium delegattim, ul in saeculiistius tene- tiiur. Domiiius ergo 307 hiquithr ad Apostoloruiri
bris quaeventura sinlconspiciat. Ecce isie, inquit, chorum, et praecipii ei : Ad me voca eos.-qui sunt
venit, hoc quod sequituf, sevidisse significans, ve- de Seir, ul mihi serviat geiiiium Tnullitudo, quaeiii
nire DominuniSalvalorem sedentem super bigam, et similitudinem Esau nihil in se habel molle ei leve.
duobus -equis, immo animantibus, asiuo el camelo ac nilidum, sed eslhispida, fera, inlraciabilis. Et
unum currum jungeniem. Qui asceiisor bigaedeside- o vos, Apostoli, poslquam vocaveritis ad menalio- r
raiiti Propheioe, et vCrba ejns audire cupienti, re- ries de Seir, custodite Eeclesiasprbpugnacuia, ne fa^-"
spoiidit et dixil: Cecidit,ceciditBabylon, tolius orbis cile hoslis irrumpai: rie leo rugiensaique.circiiiens,
confusio : et in adveniu meo cecidit, quo iiumanum qui qusarit adituni per quem possil inirare , clati-
corpus assnmpsi, et peniius in consuuimationemun- suni in Ecclesia gregem laceret afque disperdat.
di riiilura est. Bt.omnia scutptiliaejus contrilasunt in Responditque Ecclesiae mulliittdo : non solum in
terra. Pro quo Septuaginta simulacrael manufacta in- prosperis, sed in adversis, hoc est, el in die, et
terpretati snnt, significanies 306 Scripluram haj- in nocle, lua, Deus, pr;ecepia servabo. Adquamlo-
reiicorum varipsque errores haereseion,qui fabiica- quiiur Deus : Si vere nie quoeris,opere ostendequod
tores suiit idolorum, et adorant quae de suo corde I) me quoeras; nec semel tibi queesisse stiffieial; sed
liiixerunt. Quodque sequiiur ex persona Prophelse quem inveneris, semper inquire; et ut perfectitis
diceiitis : Trilura mea, et fili arem mew, qum audivi a teneas, obliviscere populi tui, et domus pairis tui, et
DomihoexerciluumDeoIsrael, annunliavi vobis,juxla deserto errore gentiliiim, apud me in Ecclesia corii-
Hebraicum hunc babet seusum : 0 popule, qui con- morare. Hoc juxta LXX dixerimus, qui yisionem
deinliis es in horrea mea, quem idcircolrivi in variis Idiimoeae,lioc est, terrehw ponunl in liltilo, ut cos
. angiistiis, ut paleas ab e.pexcuterem, el purissimum os endant vocari, qui prius terreriis operibus Ser-
triiicum in meis horreis condereiur, queeaudivi a viebant. Porib juxta Aquilam, qui Duma, lioe esl,
Domino exercituum DeoTsracl esse ventura univer- silentiumposuii, vel mnitiiudihein, sic possunnisin-'
: so muiido, Iia;c vbbis qui in muifdb estis omnibus telligere,' ut ad similitudiiiem popiili; Israel provoce-
nuniiavi; Alii vero dicunt adluic superiorem esse lur geiilium mhltitudo.el ubi prius silentium fuerat
personam, videlicet Domiui Salvatoris, quod ipse legis Dei, ibi confessionis clamorsit: etoleasteriii-
In Vaiic. queniadmodum.et Sangerm. ms. apud Montfauc, HELN,qupd prqHELH, sive HELEscriplunj
iiullatenus dubito.
26S COMMENTARIORUM INISAIAM PROPHETAMLIB. VII. CAP. XXII. 266
feralur in bonani olivam. Legimus et in parabola A A quodinterpreialurjutficifl. Quot enim jiabeht pecca-
Evangelii missos servos, qui vocareni bonos et ina- tbrum ghnera, lot judicipfuhi merentur seiitenlias.
los, ac patrisfamilias de quibuslibel implereril con- Polest autem Dedariet grande judiciuiii interpre-
viviuni, qtiia priores veiiire noluerunt (Maiili. xxn). :tari. :. : :-:': , ;
Pblesi et Ecclesia narrare quod Doniimisde Seir, (Vers. ii, 15.) Occurrenies silienii ferte .aquam,
hoc est, de ierrenis locis ad se vociferelur, seque qui liabitatis terram Auslfi, cum pariibiisbccurritefu-
provoceladsaluleni, el dicat ad ipsuin Doininum: gienti. A facie enimgladiarum fugerunl, a facie gld-
0 custos, quid de nocte consurgeiis versaris in lene- dii imminentis,afacie 309 arcus extehti,- a fdcie
bris? quid absque peccalo iri carne es peccatrice? gravis prmlii. LXX : tn occursumsitienti ferle aqvum
qua causa voluisii liumanuhi corpus assumere? Re- qui habilatisin regione.Theman, cum panibus occur-
spondil custos, hoc est, Samaritarius, qui in Evan- rite fugientibuspropter mullitudinem occisgrum,pro-
geho vulneratuni suis humeris ad stabuluiri repona- pier turbam erranlium, propiermullitudhiemgiadii, et
yil (Luc. ix): Venilmaneet nox. Et est sensus: Gen- propier multitudinem drcuum intentorum, eipfopter
lium muliitudiiii ortus est sol justitiae, et Judaeis -' - multiiudinenictidentiutriih bello.Yusqm estis iri The-
venernnt lenebrae. Juxta quod dicitur a Domino : nlan, quod inlerpretaiur Auster aique perfectio, et
Injudiciummundi istius ego veni,'ulnon videntes vi- j} jj iri eo versamini Ioco, dequo scriptuiri est: Deus ab
deant, elvidentes cwcifiani(Joan. ix, 59). Et ipse Austro veniet(Abac.lii,-&), et qui consummall estis
custos quidixerat : Venit mane etnox, loquitur ad atque perfecii, et liabetis in vobis lutneii scientiae.
gentium niuliiuidinem : Si me quoerilis, sludiosius Scripluraruni, fiigientibus de Arabia, et de "saliu,
quaerile. 308 Convertimini ad me,filii converten- becurrite cum aqua e.l panibus, et nolite exspectare
tes, etego sanabo coiiiniiones vesiras, el venite ad doiiecipsiadvos venianl; sed imilamiriiillum Evan-
ine. Locadifficilia sunt, etcuni secUiidumhistoriam gelicoeparabolaapatrCm, quioccuiTitfilioteverieiili.
minime pateant, cogimuf juxta «vKyuyflvdiversas Et illequidem dedit slolam, oblulil annulum (Luc.
opinionessequi. xv) : vos autem aquas et panes offefle fugieutibus,
( Vers. 13.) Onusin Arabia. Hoc in editione LXX ut qui lassierant aique confecti, veslra misericordia
Inlerpreium rion habelur :. sed qupd sequilur ; In suslenlentur, et ad sedes veslias citius transeant.
tallu ad vesperani dormietisin semiiis Dodanim, cum Fiigerurit enim gladios hferelicorum, docirinam
priorivisioiieconjunetum esi,utlegatur, si qumris,- gentilium,blasphemiasJudifiorum.Elquia mullos vi-
tjumre; et ad me habita in sdliu. Arabia in liiigua derunt eorum jaculis ihierfectos, et cecidisse in
nostra, vesperamsonat, quae.noctis et lenehrarum praelioplurimos, ipsi <mpiuniveslro auxilio liberari.
principium esl, omnisque qui liabet initium pecca-(C Lbcus hic proprie adversus ebs ihielligi pnlest, qtii
torum, versaturiiivespera. Qni autem venilad sum- tradenies se otio aique desidiae, propria saliUe cbn-
mum, iiimediaiibcle cbiisistil. Unde et in jEgypto 'lenti sunt, nec poeuileniibusatque convefsis pOrri-
'
primogenita in media nocle caeduntur (Exod. 12). guntmanum.
Et Apostolus Peirus, aniequam gallus cahiaret, ler (Yers. 16,17.) Quoniam hmcdicit Dominus ad
Doiuinuni negavii, quodiiiedianoxiiiielligituf.(Jl/q(. me: Adhuc inuno arihp,quasi in anno merceiiarii,et
xxvi): Poslquam auiem nox proecessjl, et coepitdies auferetur omnisgloria Cedarel reliquiwnumefi sagit-
appropinquare, superatis mediae noctis tenebris, et taribrum fortiter defiliis Cedar immiriuentur.Doiriinus
gallo Iticisnuiitio resonante, fievit airiare, et inlel- enim Dens Israel locutus est. Ideo vobis dico, ni
iexil peccatumsuum, et eo tempore dieere potuit: occurratis ciini aqua et panibus, fiigieiuibus desaliu
Ad vesperamdemordbilurfletus, et ad matuiinumIm- et Arahia : quia Doniiniis h.nncfuinra pollicitus est.
titia(Ps.; xxix, 6). Hoe interim de praeseiiti Ioco. Sicut arihus niercenafii ciio praeiCril, qiii quotidie
Casierumnomen Arabiae,idest, vesperae etOccideh- nihil aliud nisi mercedem sni laboris exspectal, vei
tis,in aliis Scripturarumiocis diversas inlelligeiilias cerle semper in opere est ae labore, iit riiercedeni
recipit. laboris accipiat: sic omnis gloria Cedar, quod inier-
In saliuad vesperamdormietis,iiisemitisDodanim.D I pretaiur lenebrm,de quo et in Psalmo iegimiis: Ha-
LXX: In sallu ad vesperamdormielisin via Dedan. bitavicum habilunlibusCedar(Ps. cxix, 5), velbciter
Qui in inaiiiia esse roeperunt, et peccatorum ingre- aufefelur, et omnis sagitiariorum, id esl, diversorum
diuntur viamj non donniunl, hec inorantur in agris dogmatum numerus, qui consliiuios in saliu Arabiae
consilis, et novalibus, nec in pratis, et segeiibiis, viilrierabat, redigelur iri nihili, postquani fiigiehtes
quas ad mefendum esse candentes, Salvator docet, de sallu fuerint liberati: et aqiiam 310 ha)ilismi
nec inier arbores pomiferas; sed in infruciuosis sal- salularis acceperini, comederinlque coelesiein pa-
libtis, iibi vepres et spinoe sunt, et bestioe coinmo- neni.-tlaec enim futura Dominus oiniiium, ei pioprie
raniur. De hujuseeinodi saltu eliii Regum v.oluiriine i Deris Israel, id esi, mente cernentium Deinn, locu-
leginius, qtiod plures devoraveril sllva vel saltus, lusest. ..:'•'"
quam interfecti sini gladio, quando AbsalOn ad- (Cap.XXII. — Yers.l.;) 0»HSvallisvisionis.LXX;
versus patrein exstilil perduellis (1 Reg. xvin). Re- Yerbumvallis Sion. In lihrb Hebraie,ofumNoniinum
cieque, quia vespera principium nialorum est, inviai posuimus, Sion interpretari speculam,qusu in subli-
et in semilis.hahilare dicunlur, et in via Dedaiiii mibus siia, de longe veiiientia coniemplatur, Critii
PATROL. XX17. 9
- " '"
£0 "I. EUSEBlt HIERONYJH --";i.'" "2fJ8
igitur Sion 'uxlaleges iropologiae referatur ad Ec- A reseon varielatem, npii unurii tcctum, sed feela piu-
cjesiam, ut est illud iii secundo psalmo ex pefspna rima noniinavil. :', '-r:-.
Domini Salvalofis.: Ego qutem cgnstiiutus.sumfex ab ( Vers, 2.) Clatnoris pleha, urbs freqUens, civitas
eo super Sion monlem sanclum ejus ( Psttl.n,6); fc?s«/(flns,'LXX:Replela estcivitas daniantium, urbs.
et: Qtii cgnfidimi in Domino sicut' motis Sion'(Ps. exsuiians. Docirina haerei.ieoruriinonin sensu, sedin
cxxiv, 1); el: Diligit Domiiiits pgrtds Sion super ni.ultiloquio et claniore versaliir. Unde ob ;muliilh-
omriiqlqbernqculqJacob.(Ps.LX,XXVI, 1 )>Et manifes- diiieiii deceptortim, frequens ci.vi.iasappellatur, ct
tius Apostolus: .AccessMfis,ipquit, ad Sion monleni•".exsultans, prppter superbiani. Iiiflali ciiim iumeiit,'et
.eieiyilateiit Dei mvenlik, jewsalem, ccelesleiri(Hel). ,sacratiOfa se invenisse glofiantur,:* -|;:;':;
x, 22): quaerimus quare in proeseiHivisione,•v-allis 1 Inlerfecli lui non ititerfecti gtadio, ne'C:niorlui in
. .Sion dicalur. Ipsa.que verborum conse.quenlia tra-' -bellg, LXX: Fa/iiero(i.iui. non vulneraii gtadio, nec
himur ad ifiielligeritiam spiritua!em,_ut ornnesper- mqrtuitui tnoriui in beilo. Maxima pars absque ullo
vefsoruni dqgmatum priiicipes, qui corruerunl de ceriainin.eet disceplafione, ha;relicbruiii deeepiioni-
sublimiiaie s.eii.sus;sanelaruin Scripturaruni, el ad bus supplaniatiir, et hascest lurba quauiplufima. In-
huniiliadevoluti sunl.scianius inSion valle versari. .lerfectiigiuif, Sive ut Sepluaginla iranstulerunt, vul-
Tale quid ptilp et Sajpnipiiem in Pi ovefbiis, dicere: 'Qnerati viallis Sion, lion siini vinleriecii^ et vulriefali
Q.cutiim qui iiridet pqlrem, et despipit seneciutem gladio, sed "voluntate prbpria ad haireticos traiisie-
mairis, effgdiant eum Corvideconvailibus, el comedanl ru.nt,''"et compafatioife. eorum, qui post pr;cliuni
illum pulli aquilamm ( Prov. xxx, 17 ),. Slatini eniin victi sunt, infelicius illevuliieralus, el interfectus
rilsensus hoereticqruinirriseril' Greatorem Palreni, est, qui spoiiie se tiadidii. Quomodp et in riiariyrio
"ei..senecluieinEcclesiae matris despexei-il, efTadilur qu'i ppst pceiiasyictiis nianus dedii, levioris pcenae
a telris et iiiimurid.isvolhcribhs, 'quce.referiiiHur ad est eo quii:absque ulla necessiiate et dblbre crucia-
coritrarias forliiudines. Nec possuniisliusmodiUicere: futiin Chrisluiri iiegavii.
. Leviivigculos tneos in inontes, unde veiiigt auxiiium (Vers. 3.) Cuncti principes tui fugemhl simul, du-
mihi ( /"s.cxx, 1): sed ih'm.odunibrtflorum animan- .retjtteligctiisunt., In hoc loco Sepluaginta.inlerpre-
tiutii ad lerrena depressi suiit. : taiioiiem secutj sqnius, qtiia iioii mulftim ab Hebrai-
'
Quidiiqintibi qugqueest, quiq ascendisti.el tu omnis co dislat in sensu. Goeterum ut verbum: ex verbo
in tectw?LXX : Quid facimii esllibi mme,,.qtiigg.scen- de Hebracoirai.is.feramîta a.pud eos legiihr: Omnes
disiis omiies in ieclg vdria.MIocqiiod iuxla LXXiii- ' ,f;>?ifâ'(c5.':i'u.t'v»?lfffl'«»?"e>?t£»il^;6HH|t4,,«A<.tfriiiv
ligaii surit:
ter.prei.es in Regtim volumine quaeritur, quid sibi qtiaiii edifionem, et alii iiiterpretes secuti stint. Mi-
velit dlcente Eliseo (IV Reg. n , .14.) JJbi est Deus-C gi;aveniril euim, onines lisrejicoruni priricipes: :ad
"
Eiiw a AfHPHO ( NijDN), in.proesen.li loco nianifes.lius _.synagogamSaianoe,g;£g a Christi, Ecclesia, et lrans-
poiiiiur, pro eq qupd.Sepiuaginla iranslulertint nunc; ieftiiit simul discofdes in perGdia, intransilu con-
ih Hebrocohabet APHPHO, quod nos hiterprelali sumus cordes, et ligali suni sb arcu, de qiio in Psalmo
nuric quoqite, e.t A.qiiila yolens- Hebraicuni. servare scripliini cst: Bccepeccqloreshitenderutit.artian:, pa-
idioma, pbsuii rj?.i.ixzptoi, b, quani cpnjunctioncm raveruhi sagiitas su/isJn pharelra, ul.sagitlej.il hiob-
311. Latiiiiis sernio iion exjilicat. Quaiido autem .scitrqrectoscorde (Ps. x, 2), et niitlanl igniia vdiajjoli
dicit, quidngm iibi quoqne cs(?iiileirogal curiiiler jacula quae vuhierent paritef, et IigeiH,Ide,Oqu,e dure
alios ei ipsa cpnscendat, aique opiniDiie stibliniiuni ligaii sunt, qifia obtufiaverunt arires s.u.asslout aspi-
in huniilibiis commoretpr. El eslsensus: cuni Plii- des surdae, ei obturaiites aures, quae non eiaudient
Ipsophi: tunieantj eiomiiis s^pienUa;.|oecularis;'de, yoces iijcantaniiitini, nec vehelici iiicaiitaiiiis' gapien-
sublimibus dispuians, siiiiplicil.alein conteinnai Ec- ter. Gb quam eausani, e.i Aposiolus Paulus -hoareLi-
clesiae, cur tu qnqque excelsa seciaris? quae LXX, cuiii: posi unarn cpniniqnitionehi, p.eriversiiati suoe
c CVJ^KVTtZMTffOV, 5(>y.KT« p.KTKIK,id CSi, tCClU !'0)lfl, prarcipit relingiieudUtn:(Tii..iii), quia pervefsus est,
interprelaiisunt,ut osteiiderein esse etaliud lectiiin, el proprio judicio coiidemnaius. El nobis enim exie-
de qiio Salvalor d.escenclereproliibel (M.atih..xxiv): ,ri'f,uni,-sgd.npner.anl ex\ ngbis.: si eniinex ngbis fttis-
quod tamen non sit teclum vanuhi- Deifique el.apq- seiit^ mansissent uiique ngbiscum (I Joafi, 11,19 ).
slblus Pelrtis liora oraiionis sexta ascendil iii lectum Hbrum, principum fugitiyoriim illc piinceps est,
( Act. x). Nuiie autem, ut ;oslenderet niuilafri hae- qiiem ideni Isiiias vocat draco.nem fugientein, colu-
'» Aphpho. Hoc iiomeii legilur in Lexico Gra3co TOIVOV, indicantqiie efvuvadveiiiium, qupdjeslnunc,
Nominuni Hebraicorum, quod consuli velim ; sed ab Aquila expfessuin. Ca;teruiii coiijunctiohi -/.avKip-
hic .cuiii ifierooynio observare deberiios voeeni T(» apud Laiiiios quidein-ntcumque respondeai. Sed
•Aphpho maiiifesiitis e.tse.posiiam in 'pfaisemj loco et videnii' Hicroii; nan siniplex quoque, s.ed nunc
Isaie , nempe ^"@N; ictrmIV .Reglii,' U^ 'legatu.r quoqtie:rs.ddidisse. ':',.: ::.:"':
E 5K
N5fl aph-hii, ei non uplipho. Hoc neip.iaqtianiin- c Gaye'iie
lijp.iy.vzi-/.i>r;po-j. confundas iioriieh GraB-
.felligeiites Erasnius ei.Mariaims, contextum
:
Hiero^ ~ cuni q-)3fi«vTi.xwTE/oovoiio Utiiu!' Hiefoiiyiiius, ciim
hynii vifiqsum ap. pehilus confusum nobis. edide- - seqilentjbus vpcibiis LXX iniefpretum : quod enim
rririt; qiiainvis in niss, codicibus iegathr purus ct hie Gfsfjcedixil, alibi Liiipe saapiusexpressii, scili-
distiocius. MAIITIA.N. cet voce significantius: Docei itaque significanlius
> Vetustus cod- penes Reinesium deiingua miiti- LXX posuisse tecia vana; ctim in Hebraco sit po-
eat ce perluum, quaefaeile designant Groeca XWJTE/)-situin;(ec(a sine verbo.tifl.na.MA.RTUK.
£69 COMMENTATUORUM IN ISAIAM PROfflETAM LIB. VII. CAP. XXII. 270
brum (ortuosum, qui cum verba mortifora in aures iV.«'s.'scd anliqui nominis iebus, quae inlerpretalur
miserit deceplorum, dure eos ligal, et dc vinculis conculcatio : fleluum quoque .sivc erroris, ut Septua-
suis cxire non patitur: de quilius sancltis eruius giiilalraiisiiilfirunt a DoniinoSabaoth, non quofletus
gratulabalur in Psalino: Anhna meu sicvt passer et eiror aDomino sit; sed per occai-ionemsanciarum
erepla esl de laqiteo venanlium ( Ps. cxxm, 7). Et in Scriplurarum, quas Domimislcgendasdeditjillisnasci-
alio loco gautlens quod evaserit, loquitur; Susceptor lur crrorisoccasio,qiiipossunldicerc: Quarenoserrarc
meus eslu, et refv.giummeum. Deus meus, sperabo in fecistia vialua(Isa. LXHI,27)?Etin alioloco: Domhms
ettm . Qttoniaiitipse eruil me de laqueo venantium, et cis miscuit spirilitm erroris (Ibid. xxix, 10): ul non in
avcrbo aspero ( Ps. xc, 25 ), sive lurbulenlo, quod Visionis inonle, scd in Sion valle consisterent. Htrc
proprie haereiicorum docirinam signihcal. auiom ipsa dies, qu;e a Doniino cxercituum in valle
Omnes qui inventi sv.nl in le, vincti sunl parilcr, oriiur Visionis.ul singiilorum opera demonslret,sct'u-
procttlfugerunt. LXX: Et forles in le tonga (iigerunt. laiurmuruihliflereticoriim,qucm ailversumEcclesiam
Adhtic senno Prophetse coulia valleni Sion, cujus quasi (irmissimum propugnaculum construxertint;
habifatores asceuderunl in tecta vana, cl clamaverunt et lnagnilictim 3|& glcriosumque, id cst, dociorcs
clamore confuso, ct vuhierali sunt absque praiio, corum, qui se super Ghrisio monle consisiere glo-
cujus priiieipcs onines fugerunt, el dure iigati sunt, ;B riantur. De quo alibi Icgimus : Veritte,ascendamusin
el qui forles inter eos eranl, longius aufugcrunt. montem Domini. et in doinumDei Jacob : ei annuntia-
Quanto eiiim quis in hsereiica perversiiale prudcn- bil nobisvivmsuam (lsa. n. 5). Porro quod LXX trans-
lior est, lanlo longius recedit a Domino. Quod auicm luleruni, errant a minimousque ad maximum, errant
dicil juxta Hebraicum: Omnesinventi suni in te, hoc super montes, hoc seniire debemus, in majori scelere
nolare debemus, quod ei haeretici cos quo- deccpe- esseeos, qui majores sunt, el time» a niinimo us-
rint, invenissc se dicant: sed iiivenlio eorum, pcr- que ad niaximum errare cuiielos, et crrare siiper
dilio esi. Dcnique pariler colliganlur, cl procul fu- monles : Moysen, Jeremiani, coel.erosquePiophctas,
giant. Nec inihi placet illa exposilio, secundum di- Evangelislas cl Aposiolos. Ciunque in \alle vcrscn-
ver=ilatem liKTeseon diversa esse el spatia fugien- lur, mirum in niodum errant in inonlibus :
litim, cum Scriplura sancia dicat ( Luc. xi, 25 ) : (Vers. 7-9.) El Mlain sumpsit pkqrelram, ctirrum
oinnes qui ab lnrrelicis sunl reperli pariter colli- hominis eqtdtis, el parietem nudavit clypeus. El erunt
gatos, el fugisselongissime, dicente Domino: 313 cleclm valles tttw plenm quadrigarttm : Et equilcs po -
Quinon est mecum, conlrame est: ctqui mecumnon nenl sedes suas in porta. El revetabilur operiinentum
colligil, spargil. Uude de Moyse dicitur (Exod. xxiv), ' Jutlm : el videbisin dte illa armamenlariuin dbmtts
appropinquabat Moyses solus ad Deum, caileri vero C sallus: et scissuras ckitatis David videbitis, quia mvl-
non appropinquabant. Deus enim sanclis suis, Devs liplicalwsuni.LXX "ElamilwauUnnlntcruntpharelras:
appropinqttansesl, el non de longe, dicil Donhnus. ascensores: hominessttper equos: ct congrega io pti-
(Yers. 4-6.) Propterea dixi: Receditea me, amare gnnntium: et erunt eleclwvallcs luw, imptebunlur qua-
ftebo : noiiie incumbereut consoleminime sttper vasli- drigis, el equitcs stipabv.nlportas luas: et revelabunl
tale filiw populi mei. Dies enim inlerfeciionis et con~ portas Judw: et qspicicnl die illo in domus electasci-
cttlcationis,el fletuum a Domino Deo exercimum in vilalib: el revelabunt abscondiladomorumarcis David,
valle visionis, scrutans muritm et magnificns super et videbunt quoniam plures sunt. ÊIani, quod infcr-
montem. LXX: Proplerea dixi: Dhnitle me. amare preiatur uscensttseoritm, sive Elamitm,ut LXX lians-
flebo: nolite conlendere,ut consolemini me super con- luleriini, quos in coniemptoresvertimus, suinpserunt
trilione fiiimgeneris mei : quia dies titmuttus, el per- pbaretram, ul agiient in obscuro rcctos corde, qui
ditionis, et conculcationis, el eiror a DomhioDeo Sa- sunt in CUITU equites hominum, ut parieiem Sion ci
baotltin vaile Sion; errani a miaitno usque ad maxi- Ecclcsioe firmamenla suo clypeo ei impugnatione
mum : erranl super monies. El Samnel plangebal denudenl. Erunt autem, iuquit, elcclae valles luoe, ct
Saul (I Reg. xv), ct Dominus atque Sahatnr flebat huinilia dogmaia. o vallis Sion, plcnoe quadiigarum,
D quas Doininus cum Pharaonc submersit,
Jerusaleni(Lac,xix;IICo)-.xii,21):etAposloIusscribil quaruni
adCorimhios: Necum rursus vencroad vos, liumilict eipiiles et ascensorcs ponenl sedes suas in portis luis,
ms Detts, et iugeammultas qui anle peccaverunl, el non ul obsessos iu te atque conclusos non patianiur exi-
egermu pamitentiam. Unde compaiienlis affcclu et ad re. Tunc Omnipotens Dcus per eeclesiasticos viros
Quishifirmalur, etegononiiifirmor?quis rcvel.ibit operimenia Jud.v; el universa secreia eo-
z\\Q%\ot\\ii\.\iv:
scandalhatitr, el ega non uror (II Cor. xi, 29) ? Igimr et rum, qui in conlessione fidei consliiuli suni, el lunc
Propheta videns populum quondam visionisvana tecla vidcbi», o vallis Sion, in rlieilla, el in claro lumine
conseenderc, etin clamore versari; cuuclosqueprinci- verilaiis, omnem armaiuram Aposloli, ci domus
pes ejus fugisse, et Iigalos csse vinculis pcccatorum, sallus, in quo gentium lurba consistil. Sicut el in
eruinpi!ih)acrymas,etabigitconso!aiHes,eifleUiaina- cxxxi psalmo canilur : Ecce audivimuseatn in Ephra-
rissimo seflereteslaiur, uon super ftlios, sed stiperfl- la: invenimus eam in campis sitvm (Psal. CXXM,6)»
liam poisulisui, quocvirililatis pcrdidil digitilaleni.Dies Cumaulem operimcntum Judai alque sccretum, quod
enim judicii, et interfectionis, et conculcaiiouis, ne- prius piopter inysleriiim gj.gcelabatur, fneiit re-
quaqu.vmeril Jerttsalem , quoeinterpielalur vhio pa- velaitim, otvideris armatuiain Ecclesia^; tunc inlel'
liges schismata civitatisDavid, quai multiplicasti, ul A dcre vitulos, ct jugidare arietes, comederecames, el
deceptos libi populos congregares. Isti Elarniloejux- biberevinutn : comedamus et bibatnus, cras enim mo-
ta ediiionem LXX non habenl unam phareiram, scd riemur, El revelata est in auribus meis a Domiriiexer-
plures; et ascensores sunt hominiini, in quornm ciluum: si dimiltclur iniquilas hmcvobisdonec moria--
eqnilant aniniabus; elplurima mulliiudo esl adpu- mini, dicit DominusDcttsexercituum. Quolidie Domi-
gnam se praeparaus conira Ecclesiam : ita ut omnes nus Deus exercitiuim provocat haereiicos ad poeni-
vallcs illius coinpleanlur; et equites oblurent sensus teiiliam, qui inier duos muros aquarn piscinae veie-
eorum, et dimicalione sua Ecclesiaslicum virum, qui ris contemnentes, foderuni sibi laciim, ef congrega-
interpretatur Judas, provocenlad ceitandum : quo verunl aquam piscince inferioris, quae non de ccelo,
proferenle lestiiiioniaSctipturarum,et cuncia redar- sed de lerra aquas habet; et vocat eos ad flemni;
gueme mendacia, videbunt hocreiici domos civitntis Beati enim flentes : quia ipsi ridebunl (Mat. v , S).
David, et oinnia priussecrela cognoscent, quomodb Et ad plancium, ne postea audianl : Lameiilavimus
in arceDawrf qni interprelatur, manii forlis, hoeest vobis , el non plqnxislis (jfd. xi , 47). Et ad calyi-
Chiisii, omnia sinl dogmaia veritaiis. Obscura loca lium , ut omnia ppera mortis radant, et aiifefant
sunt, non soluni ju\ta hi<ioriam,sed juxta amymyry. de corpore siioi qiiidqiiid non vivit iii cbrpore. Et
Qiiibusergoiioslradisplicuerini, debeni proferresua, B ad cingulum siicci, ne pbstea juxta Jerusalem pro '
" ut
explanaiioni eorum, si vera fueril, acquiescainus. cingulo reste ciiigantur, Iili auiem e contrario pro
(Vers. 40, II.) E( congregastis aquas piscinceinfe- fletu et planciu, calviiio et ciUeio, gaiidiuiniiabuere
rioris : et domusJerusaiem numerastis: ct deilruxisiis aique Ioctiliam, 61 qttasi rnorte omnia finirentur, oc-
domtts ad muuiendum mnrum. Et lacum fechlis inlcr cidenles vitulos ariefesque jugulaiftes, utvCpniede-
duos muros, et aquam piscinwveleris rel non aspexis- rent carnes, ot \ bibererif vihuih, iocuti shnt verba
tis ad ettm, qni fe.cerat eam, ei operalorcm ejus de lon- blaspbeinantium, Duni i.i.ipfaaseniisasculo stimris, -
ge non vidislis. LXX; El :averteruntaquaniantiqumpis- deliciis affluaiiius. Crasiina enim dies, hocesi, fu-
cinwincimtaiem : et dcsifuxeruhl domus Jerusdlem ad tiirum ieinpus, sine seiisu efit. Illis isla dieeniibus,
firinandosmuros civiiaiis.: et fecisliiivobisoquairiinlef . audivit Dominus vefba blasphemioe, el comminalus
duosmuroshilrapischidm aritiquam: el:nqngspexistis est, nbh sedimissufiim esse hanciiiiiqujtatein.do-
*
eumquidprincipiofecitegniiei credtbremilliushonvidi- neC atft-peccaio mbfiantur et viliis,; aut icum de-
slis. Vos qui seissuras civitatis David,id est, Ecclesiaj lictis suis ad infefos perlfahantur. Quodquidem noii
videbiiisve!videtis,quiEint()tporbeniuliipiicaioesunl; solum de haereticis, sed de omni poiest intelligi
qiii cohgfegaslis aquas piscinaevesirae atque doctri- peccatofe, qtii negligens peceata sua, desperatione
tioe, iion siiperioris, sed; ihfcrioris, el domos Jertisa- C fit pejor; ei voluptaiibus irretituss-jiingii pecealo
lemi niimerasltSi siyedestfuxislls, nt miiriirerts niu- blaspbeinianfjUtbmnemSiyseiisunivi^
ruin vegiriiih,iiion Ibtiistis puteos, qhi vitaies habe-i nibfie fliiiri, dicens illiidv Epicuri: « PoSt hibrtem-
rent et aiernas aquas, seb*lacus contfitos, qiii aquam hihil est, e.t mofs ipsa liiliii est. J
-
rion vajent c»hiinere. Etfecisiis eos infer duos niu- (Vers. 15, 16,seq.) Hmc4icit DominusDeusexer-
ros novi et veteris Instrumehli, et aquahi piseihaave- ciiuutn : Vade,. ingredere ad euin qui habilat ht ta-
leris neglexistis, nec cons.iderasiis datoreni legis bernaculo, ad Sobnam prwpositumtempti, et dicesei:
Deuni, el nperalorem niundi peniius neglexistis. Quid tu hic : aut quasi qnis hic? qttia excidhti tibi hic
Ilocjuxia Hebraicnm. Caelerum juxia LXX conside- sepulcrum? excidisli in excelsomemoriam(Vulg. nte-
raverunt se hsereiici, quod mulli essent, ct liac mul- moriale), diligenter in peira tabernaculum tibi. Ecce
litudine confulentes,doclrinam veteris Testamenti Dominus asportari te faciet sicttl asportalur gulltisgnl-
averleruiil a civiiale Dei, 3IS '1"* esl Ecclcsia, et iinaceus : ei qttasi amiclum sic snblevabilte. Coronans
dcslruxeiunl domos Jerusaleiu, ul aedificarentcon- coronabil te tribulatione : quasi pilam miilet te in tcr-
ciliabula malignanliuin; dumque velus reprobanlln- ram lalam el spaliosam: ibi morieris, et ibi erit currus
sirumenlum, nec novuin seeuli sunl, quia novum glorim lum, ignominiadomus Dominitui. El expellam
veterislnsirumenli icsiimoniis roboiatur. Propierea D tc dc sialione lua : et de miritsteriotuo deponam le.
inier duos muros veierem el novum, feccrunt sibi Et erit in die ilta, vocabo servum meum Eliachn fi-
novas aquas, quos inleiiores esse pulanl, el majora lium Ilelcim : el induam illum tunica tua, el cingulo
conlineiemysieriri, quam iu Testamenlo veteri con- tuo conforlabo eum: el potestatem tuam daboin manu
tinenlur: el non respexerunt Deum, qui veteris ln- ejtts, et erit quasi paler habilanlium (Yulg. habitanti-
strumeini condiior est, et factorem ejus ne longe bus) Jerusalem, et domui Juda. El dabo clavem
quidem videre voluerunl. domus David super humerum ejus : et aperiel, el
(Yers. 12 seqq.) El vocabit DominusDetis exerci- non eril qui clattdat; et claudet, el non erit qui ape-
tuttm in die illa ad fletum ei ad plancium, ad calvilhim riat. Et ftgam illum paxillum in ioco fideli, et erit
et ad cingnlum sacci: el eccegaudium et Iwtilia, occi- in c solio domus (Vulg. solium gloriw doinui) patris
ft Addii Vicior. vox, ex Vulgata durntaxal, non 0 Supplendiis equidem videtur hic locns juxia
Hieronym. mss. Yulgaiaiii, tii solium gloriw domui palris, eic, qtiae
h Vicloriusail, Deliciis., non delktis, esse legeu- lectio ei est iiidem juxia Hehiaeumet supcriorem
dam, explicat statim, dum voluplates vocat. Hieronymianam loci ejusdem recitaiionem, col. 224,
'
275 COMMEKTARIOHUM 1N ISAIAMPROPHETAMLIB. VII. CAP. XXIL 274
sfii. El suspendeni super eum c.mnemgloriam domus A coronam ponfificis, et sanctilicatibnem in iauri.,Ia>
patris ejus, vasorumdiversa genera, ontne vas parvu- mina,inqua eraiscripturii nomen Dei (Exod. xxvm),
lutn avasis craierarum usque ad omnevasmusicorum. coronaberis tribulaiione et angusiia. Et qii.omodosi
In die illo dicil Doinhtusexercituum: Auferetur paxil- splnera mitiaiur in deelivi loco alque spaiioso, siare
lus qui fixus fuerat in locgfitlelij elfraiigetur et cadel: non potest, sed in inimensum yolviiur : sic oninis
et peribit quodpependeral ht eo, quia Doininuslocu- populus tnus in orbis terminos dispergetur. 319
Utsesl. LXX : Rwc dicil DominusSabaotli: Vadead Ibique morieris cum liltera tua, el omnisgloria lua,
pasiophorionad Somnam quwstorem, el dicesei, Quid et ctirrus quibus inclyiiis antea feiebaris; el dOinus
tu hic? aut quid tibi esl hic? quoniam excidkli libi se- pei splendor verietur iil ignominiam. Aulefet enim
pulcrum, el fecisti tibi in excelso memoriqm : el dete Dominus de siatione tua, et de ministerio ttio,
scripsisli libi in terra tabernaciilum?Ecce Dominus hoc est, coeremoniisviciimarum, ut iinpleatur ilhtd
Sabaalh ejiciel, el conlerel virum, el auferel slolam el quod scfibitur ad HebraeOs: Translato enim sacer-
coroham tuam gloriosam, el projiciet te in regionem dotio, necesseest ut legistransldtiofiat (Hebr. vn, 12).
tnagriam,el ubsquemensurd, et ibi ntorieris : et ponet Cum autem tu ejeclus fueris de minisierio tiio, vb-
currum tuum optimumin ignominiam,et domumprin- cabo pueriim meum Eliacira, cui dixi el in alio loco.:
ciph lui in concidcationem.Et aufereris a dispensa- B Magnum tibi est vocari te puerum meum (Isa. XLIX,
lione ttia, et de gradu liig. El eril in die illa, vocabo 6 , secundnm LXX). Eliacim interpreiaiur resurgens
puerum tneumEliacim filium Helcim, et induamilltim . Detts, sive Dei resurieclio. Iste igilur resingens
sloldlua, el coronamtuain dabgilli foniter, et dispen- Dens, qui est filius Helcim, id esl, partis Domini,
salionemtuam duboin munus ejus, el eril quasi pater aceipiet locum tuum, liiaque induetur slola, et ciii-
habiiaiohbus Jerusalem, 318 ^ Judm, et dabo glo- gulo luo cooforlabiiur, ut qupd lu habebas iniiltera,
riam domusDavid ei, et principabilur, el non erit qui ille possideat in spiritu, et erit paiCr habiianlium
coiilradicat.Et dabocldvemdomus David super hume- in-Jeriisalem, hoc est, in visione pacis, quae inler-
rum .ejus, a el aperiet, el non erit qui.clatidat; el clau- pretalur Ecciesia, et domui Juda, ubi est fidei vera
del, el hon erit qui aperiat. El cOnsiituameum prin- confessio. Unde. ipse ad Apostoloslpquiliir : Filioli,
cipetnin loco fideli, el in soliumgloriw domus palris -adliucmodicum vobiscumsum (Joan. xui, 33). Etad
ejus, et eril confidens super eum omnis gloriostts in aliiim : Fili, dimitlunlurtibi peccdtdtua (Matlh. ix, 2).
dotno palris sui a minimousque ad maximum. Omnes Ei;ad aliam : Filia,'fides tua te salvam fecit (Luc. vn,
vas parvulum a vasis uganoth •. el pendebunt super 50). Dabo, inquit, ei clayem domus David, qui ape-
eum. In die illa Itwcdicit DominusSabaoih:Movebilur rjt, et nemo claudil; qui claudit, el n.emo. aperit
homg qui stabilitus erat.in locofideli: el auferelur, G (Apoc. m). Et h;ec ipsa clavis eril super liumerum
el corruel, el disperibitgloria qum eral in. eo : quonidm ejiis, hocest, in passiohe, juxta illud quod in alio
Dominus locuius est. Praecipiluflsaiae propheiae ut loco scribilur : Cujus pfincipatvs super humerumejus
ingrediatur ad eurn qui habitai in labernaculo, quod (Isa. ix, 6). Quod enim ille sua passione reserave-
Hebraice dicitur SOCHEN (73D),ad Sobnam praeposi- rit, claudi non poterit; et quOdclauseritin clcrCmo-
luin templi, sive ut LXX transtuleruni, TK;«KV, hoc iiiis Judacoruin, a nullo alio aperieliir. Figam enim
est, quwstoremel dispensatoremthesauroriim domus illum paxillum in loco -fltleli, nbi conventus."Fi.de-,.
Dei. Sochen auleni vel tabernaculum iriterpretaiur, .l.iiimest. U.ii.deei credentes in Chrisio (idcles appel-
vel pasiophorion, hoc esl thatamus ,'m quo habitat lahlur. Et erit in solitlm glorioe domus palris sui,
praeposiiuslempli. Quis esl auteni ajius, qui habi- hoc esl Ecclesioe; et suspendent super eum omnem
iavi.t in labernaeulo Jtidajorum, el in doino quondam gloriam dOmus patris ejus.Unde el in Evaiigelio
Dei. iiisi Judaicae legis sernio el ratio, quoe in ve- sCribitnr : Omnis populus pendebat ex eo (Luc. xix).
teris Insiriimeiili Iecfione versaia est? iiuic itaque Quod etquidem non illo tantum (emporefaetum est,
tradiiioni dieiiur atque doctrinoe : quid hic agis? sed usque liodie impletiir, ut pendeant ex eo qnasi
Cur libiyis aedificaredoiniim in occidente liflera , vasa diversa Dei, sapientia et jusiiiia, et oniriia qui-
et tabernaculum luum, quod non habet fundamen- D bus Chrislus apellaiur. Yasorum diyersa genera, pro
tum, iri petreeflgere (irniitaie : quod non tamtaber- quibus Aquila inlerpreiaius esl SASAIM (D^SNS) et
naculum, et doinus, quam sepulcrum et memoria SEPHOTH (niySiTI), quod Symmachus vertit, nepotes
appellandum est? Propierea autem libi dico, quod atque commixios: ut etApostoli, el omnes credenles,
in excisione sepulcri nbn debeas laborare, quia hocest filii hliornm, ei cominixli de nniversis geiili-
iransferet Dominus saeerdotiuiii luum; sicut trans- bus pendeant super eum. A vasis craterarum, pro
ferri solet GEBER (123)., quod onines virum interpre- quibus Theodolio AGANOTH (TYB5N) posuit, et piirvi
tali shnt. Hebraeiisautem qui.nps in veieris Iiisiru- enim 320 et magni in Dominum crediiuri sunt.
mentiieciione erudivit, gatiitmgaliinaceumtratislulil. Craieras aulem pulo esse AposloloS plenqs yilaiibus
Sicut, inquit, gallus gallinaceus humerb poilitofis aquis. De qnibus diciiur : Benedicile Deum de forili-
de alio loco transferlur ad aiium,sic te Domihusde . bus lsrael (Ps. LXVII,27),;.in quibus crateribus inis-
loco luo leviier asportabil. Et qiii'quondam habebas cuit sapieniia vinum suum. Et omne, inquit, vas
, a Islhaec, et aperiet, et nori erit qui claudat, \n Martian. editione deerant. Nos leviora alia supra
aique iufra-emendamus,
973 S. "EUSEIHIUlEfiOiWMl 276
musicoiuin, eoiimi qtoi omni teiiipore in Dei lahdes A , paite nosii3 insuii atque naucula mans (eriltii
pprsbn iiil Quod sequitur,\i'lctur sensui noslio esse fluclibus. HujtfS autcm msulae negoiiaioies de Si-
coiitrariuhi, quoinodo paxillus isie, qui lixus fueiat done sunt, quu inleipieiatur venaftia., eiin qua ha-
inloeo lideli, uiferaiui el fr.iiigitur : et cadat el per- bitanl pluinni vcnatoies. De qnibus scripium est :
cal quodpependeral iu eo, el hoc fiil quia Donniius Ltbetabit te de laqueo venanlium (Ps. Vc, 5). Etin
locutiis esi. Quod lta solvi p.itest si legamus illud alio ltico iaetalni sancius. quod de coium insidits
E\angelii, quod in novissini.s dtebus lefngescat libeuûssildiccns : Ammu nosita sicut passet eiepta
cbaiita» liiuliornm (Maillt. x\t\); et ipê Domhius esi de laqneo lenantium (Ps cxuu, 7). Oiiiiibsaulem
dicat : Putas filius hoimnh veniens mvemet ftdem su- negotialoies genlium segelibus comp'iiairtui, quae
pet teiiam(Liic.\\ui, 8)' Non eigo paxilhis frange- lito arescunt, sive messibus fliiminis quae de toeio
uif eteadet et peribil, quod unpium esi dicere: scd non liabent pluviam, sed de tena : ldeoque tum
paxilius aufeietur de loco fideli, boc cst, de Ecclesia gcnnlms peritur.e sun<. Ubi noslegimus, semtn ne-
per impielaleiii quotidie subcie&ccntciii, cl qui super yohaiomm, in Iiebioeo sciiptuni est, semensior. quod
eum ante pepeiidciant fiilfe, pif-tea infidelraie fran- stibandiiur Nih, eo quod aqnas luibidas habe.n qui-
gentui el Cidinl el penbuul. Hoc autem het in diebns jEg\pii segeles lrnglhluf.
biibiiovissmns.quM Doiriitiusloeuluscst.Pio pakillo, B . (Yers. l-b.) Embescc, Sidon, dtxtl tnaie; fotlitudo
qul Hebiaice d.cnui JAIHED{~\ft>),ei ab omnibussi- atitcm mniis att, Non panuiiu, neque pcpeii, neque
militev effeitur, soli LXX supr.i puncipem, hic ho- enutrtii juvenes, ueque e3.attait v'tgiitet. Gum auiem
ininteminleipreLati sunt. Quodque nos eoicriiate dic- iiuduum fueiit tn Mgyplo, avpiehendet cos dotot su-
t.inili pene piocleiut, Sobnas interpretalur comcileie pei Tyio. S.ccuh hnjus niaic. in qilo l>ab<laut.mi-
nvnc, si\e coniemo. Dicilur eigo dd prihcipem Jti- malia p.ir\a cuin niagms, i3t diacoquem plasma\it
doeoium ut coincilaiur tle Lege ad Ev.ingelinm : el Deus ad lliudeudum ci, videus a \enatoribusC1irisli,
victimaiiitn imaginibus derelicus, lransfei<>l se ad qm de omiii monie vbn.iniur et colle, caplos, qui
spiiiluahs Safciiflcnveritatem. piius a daemuiiihuscipti itierant, loquitui ad con-
l(Cap. XXIII. —Vcrs. I) VeibumTyii. Quid nobis itaiiam foiiitudincm vcn.iU.iuui. UUJ?inieiprel.iitir
.Mdeietuf supef onefe vel \erbo et assumpironeTyii £22 Sidon, ei dicit ei . Etubesce, Sidon; non ciuni
jtikla Hebrjeos, supiain libro detem Yisiontimhis paituiivi, ncqne pepeii, nccciptc* a te iiuiriviju-
lofc.i' explanafion s dixilnus. "Nunc omnem contra \enes, necele\a\i vngincs qu.iniin stulitna in E\an-
Tyiinii piophetiam sccundum vvayw/oJ, et editio- gelio condeimiatur (Matth. x\\). Mea enini paituii-
lieni LXX bic\itei pbrculiemiis. Tijius lmgua Ile- tio, et parttis, et liulnnieritum, elelevalio Mrginum,
1)1s.'A SOR (1S) dicilur, et ln nosirum seiniohem f< Avostnloriini Chrisli [aiiuriiioncdelela bsl; quoium
uainleilur, anguslta. Onniis iguut anim.i viuis oc- iinus loqmiialnr : /' tltoh mei, quos iteium paituiio,
tiipai.i, el piavis cogit ilioilihti1»,sirt appell.in pol.'Sl. doncc Clnislus fauaelui tn vobti,(Gut. i\, iii). Et :
iiUtate naves'l2(uihagms,qiua peiieiitht, et itlna Lac vobis poliim dedi, aon escam ( I Coi. m, 2). Et
non venient De lata CiUoitim, dutia capitva est. Ctti lur-iiim . Fofo auleut IOSOmuesvhqinem caslamexlu-
stmiles faitt sinl habitulotes vsulm, negoiiaioiesPhw- bere Cltihto (II COJ. \i). Ctimhoc Êgyptus audient,
n.cis, (ians\i etantes maie m aquis muths, semenne- qiue Hebraice dicitui MESBAIM (DiljfC), quod inler-
gouaioniih quaslmcssihm illaiaium, negottatotesgen- pielalui EÎSOJO-K,ld est, ttibulans, el coatctanss
tntm. Pio CiiiliJgine lii Uebr.ro scnbilur IHARSIS eliam ipsa tenebitur, se quoque intelligens eadem
(W&V,) g^l iiuod omntis siiuihter liJiistuleruni. qiiJBTyrns p.issaest, esse passuiam. Quod cum ad
Thatsn autem nUeiprelalur coniemptiittoSt\e etpio- omnia \itia leferatur, potest cl in haeiescnn dhersi-
tuiio gaudn. Citn quoque quod llebtaice dicitur taie seniin, quando alia capla ii.eresi, alia perire-
ciiLrtMt^ns), ihteiprcuiur mate congelascens: et riii^-cit,el in alterius confusione, .dier se capien-
prti Phoenice apud eos Sidon legilur. ArgunnUii ita- dum essc scnlit. Qttoniodoaulem de Sodomis dicilui :
que ln qubs malaruin cogiUlionuui luibacircumdat, Quonidmsi facla fuissent signa in cis quw facla sunl
el qui \olentes juxia Aposiolum di\ncs heii, inct- " m Gaphuinaum, manstssent usquehodte; el inreilur :
duiil m lenuitobes et laqueos diiboli, el desidena Veiumfainen Sodonns toleiabiUus eiil in die jmlicn
iiirilla el noxia, quse delr.iiiunt lioniinesin pi ofundum quam vobts: sic do Tyro et Sidone discimu» Sahaio-
(I. Tim. \i). Et diLitui eis quod uiulaie debeant, re dicenie : Vei«ni(amcnTyio, el Sidoni leviusettt m
scientes olunes iiegutuliones mundi hujus csse per- d>ejudicii quam ctvitalitlli (Matlh. xi, 21 scqq.). Urido
ituias, el cohiemplalioiiem gaudii aiqtio l.eiiliae in ei Cliananjca quse ad prei.aiioiieni Cluisti, fihani,
luciunl laclytnasque veiteiidam. Male cniln lioc ul- id est, animam suam gravissimo dJcmonio \e\ari
tra lion poteftl n.ivigali; sed omnia congeLi<-ceiil: intelligebal, e\isse dicitui de fimbus Tyi i et Sido-
et crilOiiiSiTjriorum captivse ducenlur in poenas. nis. Neque enim potciat aliter occurreie Sahatori,
Nulli enim ahi smiileb sunt qui habilanl in insula nisi Tyn et Sidonis terminos feliquisscl.
isi.i, nisi negoiiatonbus, *ue liaiislaioiibiis qui cir- (Yeis. 6, 7.) lieCaitliagmem : ululate qui habuatis
cunilei unlur omni \ehio dbeuiiu., el de aliis ad aha ininsula Itac. Nonne Itwcesi roiituineliavesha d piin-
vitiali mseunt. llabitainusaulcm in insula, quamdiu cipio anlequatn itadeibtur? deducent eam pedes ejuts
teniaiionibus hujus socculi^lundimur : cl ex omiii longead peiegimandum. Quod sequilur: Detucml eam
277: COMMENTARIORUM IN IslrAffl PTROPHETAMLIB. VII. CAP XXIII. 273
pedes ejus.longeddperegrinanduiii,ic Hebraico addi-1 <i.opcraieteiram luam. Prohnt tnim ijib naves nitei-
tuin "est,el asieriscd-,id"esiysieHisilluririiianiibiis
phe- lre peregiinas, ul cogalui operaii Ifeuam smm.
riotaiur; 0 Tyrii qul habitatis iti angustiaei ihinsiila De qui m Pio\eib.i!> dicilin Qui opeialm lenam
coniinorainini,qui ex bnnii parie expositi estis lenta- su.m, salutabilui panibtis (Piov xxi, II), ul nequa-
tjonum fluciibiiSjrecedite de ea, etite ad Gaitiiagi- quanide loceilo lliiciiiiiin n lufrigoiuinque discri-
nem^ id est, Thaisis-yatque ad'veruiii, gaudiumfes- mine, sedopens hui \i\il Iiuîbus. De quibus m
tinate, lugenles antiqua pecealai, el velereiri conlu- psahnib ad juslum canitui Labous nianuum tuaium
ineiiam;" qtiam aullpsi alfis inferebaiis, autpatie= manducabis (Ps cwui, 2) fecnptiiiri e*l m Osee,
bainirii abillis. flbc auteni Ulebpiaieipio, quia Ty- ineiLtti(iSMa>>scplts csse a Doiiiiiio spmis, ne se-
ruin urbem vesiram de suiS; sedibus et proposito qui possit ahiatoiessuos, ut h ic neLcsitile coiiipul-
cefnilis ad lerminps alios niigraluraiiiv ggg qiiaiido sa, re\eileietui ad \irumsuuhi piisiinuni. Quod et
yeteri errore depositbj Evangelio Salvaiofis fcolla . m SJCItili lebus fiequLiiiei aiiiinadvertiniub, multos
submiserintj ul qriiprius habilabarit in arigusliayre- qui pei piospcia etahuiiilanliJiii omiuuni leium Do-
cedant lpngius, et advenae siiit atqueiineoke dOctrt- ninium sentiie non poleianl, mtelligere per ino-
1183Domini Salvatoris '.:-; piam, el comerli adopeia jusiiuoe, po-lquain ma-
(Yers;, 8, 9.) Quis cogitavii hwc supef Tijfum? '_ B nus eorum non puevaluenl fehcitaie hujus soeculi
Numqiiidmhtor esf,;''aiilnon prwvaiet? Negolialofes perlrui, qu.e pnui iu maii piovocabat leges, si\e
ejus principes Chanqait, inclyti ierrw. Doininus Sa- juxta SyiriinaehuhicdiiKi^n&ial^qhdfhnitebriii iiiaiiU
baolh cogitavitdissolvereomnemeontiimetiaingloriari- Dei est; Atque uiiharii ei liofe hiaris iiujiii iie-
tiunt; el: dehonestdre omne qitod inclytuniest sttper gbtiiilibiifecbiiiehipta^ bpeieiiiiji' VerfariiHbsirahi; et
lerram. Yerbum GhanaaK,.de Tlieo.dotioriisediuoiie, riequaquarii exspectehius haves Cafthagihls, sive
additum est, pio qub Aquila, negoliqloreslianstuiit. niiveSTyri; qriae ^Gaiihaginehiire cbrisueveiahij; iiiS
Inlerrogal ergo Spifilus sanctus j iniino iinerroga- siilijifeianiuf jpoiefetatidiacbhiS; qhi dbhiiriaiur ih
tione confirmal, quod Dominusiiaec adversuift Tyri mafi! Sed stiibiieiii gradhiri figamhsiiiierfliiii3,ihiriid
pnhcipes eegitarii, quoruhi omuis indusiria est ne- adtijelesiia festiliaines, Opeiemul' terrhih hbsiram,
gotiationibus opes queerere; Et quoiriodoih Evan- litiiie seiniiiafltes; ibi hietahiiis':Maiiusqubqhe iibs-
gelio iegimus jnsiitp.fEs roargariiar.uni {Mflif/i,xiii)s tfa, qiiai pfihi ih iiiuhdi negotifs vefshbaiiir; iitjirb
qui onniibus venditis luiaiii cupiuiil eniere iharga- pbleiitiu ac^felicilaie''eiiahi fiJges, id est,' saiictfetie
riiain, et utique appeliandi sunt iiiclyii iiegoiialores stalti stio poiefat cbHihidvere; fiat ihibecilia i'n tk-
non lerraej sed coelj: sic econira negoii.a.ioresTyri, bus liiariSj iil fbfiis sit iii bpefe ibrfae suae^
hocest, tribulalionis et angusiiWjappcllniidisunlin- (] (VerSi 12i) Domihiis Sabaoih prmcepit de Chmi&dn
elyti terrasi quia qqidquid aguiitj lerram respici.l: perdere fobur ejus, et dicent ': nequaqudniiddjicmtis
et principesCbanaari , quod inieipretattir fluctuan- injuriamfacere el iniquitatem virgini film Sidbnisi
tes atijue cominotLNon enim SlatuuiH,supra petraiii Tyrum et Sidoneih esse iri terra Glianaan, efsupra
pedessuos, nec potesl de eisdici : Petru refugiurii ostendiinus, Evangelii lestimoniiim prbpohehtes;in
herinaciis (:Psal. xxxix; ein ,18 ), sivc leporibus; quo legiturs Ghananaeamniuliereih sive Syioplideiiis-
sed illud potius quod justus penepassusest; susii- sam exisse de finibusTyri. el Sidonis", et bcCurfissB
nenl: Mei aulem pehe moti siinl pedes; pene tffusi Doi.rii.noSalvatorj. Oirinisauierii anima qriae' in Js'oe-
sunl gressusmei(Ps. LXXII, 2).Dominus eigo exerci- culi fiuctibus posita esi, el circiimfertur onini vgiilo
luuni hpc consilium cogitavii, ut dissolverel pesSima doplrinaesChanaan -appellahda est, quae inierpreta-
negolialoruin viuCula,.-iiiiino conipaciain injuriam lur quasifluctuaiiOjsive comiHOfjo'.; Undej-et a'd se-^
dissiparel, per quanl cuncl| qui TyrO; shbditi sunt neni adulteruin dicilur : Seineii GhandanethohJu-
superbiuufi Quodque iiittflil , ct dehgnestare onine da, speciesdecepitte (Dan\ xln); Prodest igithrvTyrii
qttodgloriosuin esl super terram, non Doniinusdelio- 3S5 el.eju.s angustiis robtfr perire Ghanaiia;um',ut
nestainenli auclor est; sed quod per se igporniniaj dieatur habitaloribusejus (luodultrarioh vaieantln-
palet, oslendit esse ignominiosuni. Qu.'idquidein e.t][) jurias facere; et opprimere per iuiquilateni vifgi-
de Sacerdolibusin Levitico legimus : Contaminatio- nem filiam Sidonis:.Quicumque a diabolb capituf iii
he coiUaminavileuin (Levit. xxi), haud (lubium quin diversorum perlurbatione viiiorum, ,el tradituf iii
sacerdos: rion quovconlaniiiiaiionis auclor sit, sed coniuinelias ign.Oiii.iniaij Ul pblliiat corpus volupiail-
ijuo osiendal eum coiiiamiiiaium, qui prius mundus bus, et lur|iiludine, islefiliifs vel filia est Sidoiiisl
plurimisyidebaturi , , Et lioc sciendum quod sabaolh iti Hebfaico noii h'a-
": {YerSi10, iI,) Operqrelerram ttiam,: ctenihinavcs beiur^ ele.cphtrafio.tirao de ilebrSiGoiaddiia siti v
nequaquuinveniunide Carthagine, el inqnus.tud.ne- (Yers. 15,) Si ieris ih Gitios, rieqtteibi efitfequkf
qiiaquampmvalel, qum iri mgri provocatreges.jWnh tibi; et si ad lefram:Chdldmoruniiel ipsavastald -estbb
tum a caeleris intefpreiibus, et ab ipsg ilebraico in Assyriis. Fundavii eqm Sihii-,sidlUeruritprcpughdtuin
hoc loco LXX discordat edilio, sed proposilum pro- ejus y sitscildveruiiitiirreiii ejus : paries ejus eecidih
sequamur. Supradixerat : Ite Carihagitiem-,ululate 'Quodiiuesequitur de Tlieodolioniseditibne,subasie-
quihubitalis 324 ;'h htsida; JSuiic conlrariuin lo- risiis addhm^&i \ F.unddiii eain SiiM
quiiur,;quia naves deCarlhagine nllraiion yeiiiunl, propugnaculdejus :suscilavetunt tuirem ejus; ct'-afo'si
m. S. EUSEBII HIERONYMI m
que asteriscis jungitur: pariepejus cecidii.Citii Inter- A^ mino. Omnis tiegolialio ejus comedereet bibere et
pretantur plaga consummatdsive perfec(a: Chaldsei itnpleriincollationem, memorialecoramDomino.Hoc
in hoc loco, quasi ubera ; Assyrii, arguentes. Siini quod dicitur: memoriale coram Domino : et super
eiymologiam nec nos poluimus invenire, e.t caeleri faciem terr.w,et S?CH(tempus Iwminis, in Hebraico
Intefpretes ipso quo apud Hebraeosscribiiur nomine non habetur, sedin Graecoadditum est. Sepiuaginla
transiuieruiit, Dicitur ergo ad Tyruni, quodlicet ad autem ahnis Tyrhs quondani coangusiata diniilfiiur,
Citios ire contendat, et angustiariim suarum plagam Ut expleio solinidinis lempore, carmen qtiondahi
vitare, perfeciam etiam ibi requiem invenire non mereiricium vertat inlaudes Dei, assuniensque ci-
yaleat. Rursumqtie si cupiat ire ad Chaldaeos, et tharam omnes chordas habeat concinentes : ul post-
ubertate eorunl ac rerum omniuni abundanlia perquam bene concinuerit et multa cantaverit, fiat ejus
frui, etiam illos inveniat desolatos, arguentibus As- apud Deum memoria, quae propter fornicalionem
syriis eorum sterililateni, juxta quod et Aposlolus oblivioni tradila erat : et restituatur. in prisiinum
tradidit peccaiores Salanae (I Tim. i), ut discant slatum .habeatque divilias 327•'regnorum lotius
non blasphemare : qui traduntur in interitum car- orbis, et mefcedes laboris illius nequaquam Tyriis
nis, ul spiritus salvus fiat. Chaidaeorumaulem Siim congregeniur; sed bis qui liabiiani in conspeclu
fundamenia jecerunl; qhos iiitelligb doemohespessi-1» boniini,
comedantque el bibant; et impleanlur om-
mos, qui et propugnacula eilurres superbissimas nibus bonis quaein coriviviilaetitiamCunciorum fue-
urbis Cbaldoeaecoritra scientiam Domini suscitave- fint labore collaia. Sidonemac Tj'rum sermo divinus
runl. Sed pmnis eoruin aedihcaiioin ruinas concidit; ad pcenilentiam cohoriatur, et labores ejus atque
sequitur enim, paries eju$cecidii.Nisienim Dominus mercedes Domino saiiciificandasesseprbmiiiil.Quis
isdificaverit domum, in vanum laboraverurit qui nbn peccaloriim speni salulisbabeal, si lamen bene
sediflcaiiteam (Ps. cxxvi,,i). S.x*pevidemus in sae- cecinerit, et universoechordae virliilum, quae quon-
culo quosdam de alio prpposito transire ad aliud. dam fuerant relaxaloe, in laudes Domini componan-
Verbi gratia, ut qui militiam male experti sunt, tiir? Legimus in quadragesimo quarto psalmo, qui
transeant ndnegotiaiionem. RurSumque causidjcos specialiter ad cpnjunctionem sponiii et sponsae,id
Bellalorum arhia cbrripere.iMiitanl indiislriam, ut est, ad Deum Salvatorem el Ecclesiae pertiiiet sa-
muteiit infelicitatem; et niliilominus dispensatione cramenia, dici inter caetera : Filim Tyri in murieri-
326 ê' n's 1uos salvare dignalur, omnia nitenti- bus, facieni tuam precabuntur diviles plebis(Ps. XLIV,
bus evenire conlraria: ut per inopiam ac miseriasco-
d5). Et ipse rursiim spohsus ad sponsam Tyriam
ganlur non in se,sed inCreatofe suohaberefiduciam. loquiiur : Audi, filia, et vide,et inclina durem tttam;
-,' (Vers: 1-.i.) Ululate naves Carthaginis : quoniamV el obliviscerepopuli tui, el domUmpatris tui, quia
periil fortitudovesira. Naves Carthagihis, id est Thar- concupiscetrex decoremluutri (Ibid. II, 12). Undeet
sis jiibentuf ululare: nequaquam enim , ut supra, in descriptione pulchriiudinis ejus infenur: Astilit
perierunt, sive non venienl; sed periit fortiludo regiria a dextris tuis, in vesiilu deaurato, circumdala-
eariim.:Ttesis enini secundiim aliam interpretatio- varietate (Ibid., 10). Et iterum :",'Omnis gloria filim
nerriin linguam nostram vertitur consummatiosex, regis intrinsecus(Ibid., ii). Si autem concupivit rex
sive Iwtitiw. In sex auiem :diebusniundum islum piilciiriludihem Tyiiai poanileinis, et variarum ha-
factum legimus, qui juxla traditiones ecclesiasticas bentis ofnainenla virtumm, quanto magis merces
postea consuihmabittir. Omnia ergo bona saeculi ejus et negbtiatio, non in Tyrb permanentium, sed
liujus, et uiiiversus morlalium iabor, incerto navium eorum erit qni habiianlin cbnspeciu Doniinil Qui
cursui comparaiur, quod cito perilura sint, et cun- postquam egerint poenitentiam, audient a Domino
cta navigautium fortiludo solvatur. Uude et in Sa- Salvatofe : 328 Comsdite, amicimei, ei bibile, et
lomOne scfiplum est; Civitaies firmas qsccndit sd- inebridinini,charissimi (Canl. v, 1). Quid sil auteiri
. piens :el deslruxit muhUionesearum (Prbv. xxi, 22). comedere 'et bibere, et saiurariiomriium collatione
Quidquid eniin haereiicofum el sapientiaesaeciilaris, virtuUim, fidelis leclor intelligit. Septuaginta.anriis
cbntrariorumque dogmatum arte componiiur, vif1" desolatum fuisse templnm, et Jeremias (Cap. xxix)
ecclesiasticus destruit, et suis docel pedibus esse et Daniel (Cop.ix) el Zacharias.(Cap. vii) docent.
subjectum. El in Ezecliiele (Cap. xvi) de Sodoma legimus, quod
(Vers. 1S et seqq.) Et erit in die illa, derelinquetur resiituatur in antiquum , et de JSgypto , quod post
Tyrus septuaginla anriis,sicut tetnpus regis imius;• desolationem terrae ^lgypti et ariditaiem seplem
sicut tempus hbminis. Et post sepluaginla annos eiil! flnminum, veterem recipiat tibeftatem. Seplenarius
Tyrus quasi canticum merelricis. Sumecithardm, va- auiem ei sepiuagesimus numerus, qui vel de singu-
gafe, civilasfnerelrix, oblivionitradita. Benecitharha,, lis diebus, vel de septehi conficitur decadibns, per-
plurimUriicaitla,M sii lui memoria.Posl sepluagintai feclam significat et consummatam poeniieniiam : ut
' av.temannos, visilatiottemfacietDeus Tyfi : et iiefumt jiisle Tyrus,*expletb poenitenlioelehipnre, i.n.aiili-
restituetur in dntiquum; eritquenegdtialioejus omni- qiium redeat statum. De hac arbilror meretrice et
bus regnis orbis ierrarum svpei-faciem terrw. Et erit!. illud in Proverbiis Salombnis mystico sermone sig-
negotiaiio ejus, et merces sahcta. Dginind; sed non hari: iZVe attendas pessimammulierem; mel enim di-
ipsis congregabitur, sed his qiii habildnt cohirii Do- stillal ~&e labiib midiem merelricis, qitmad breve ilh-
281 COMMENTARIORUM 1NiSAIAM PROPHETAM LIB. VIII. CAP. XXIY. 281
pinguat fduces luas, et posteaqinarius felie xepefies A lineam perdiderunt:: ioquifiir ej jn tenebfis et in,
(Prov.y ,%-&). Per fenestrain ehim doinussuae ih ealigine, ei sub specie yoluptiitum, qiiasi vyiclimanr:
plaieas prospicit (Mmh. .MI);'-:qiiia ia!a:esl et spa- ducit ad moriem.":H;eevSi eoiiversavfuerit, et bene
tiosa via quoedheii ad riiorlenl, et quemcumque ilisi- cCcineritv el perleclae poenilentiae;annorum lenipus
pieiHein viderit juvenem, sapienles quippe Ienlare impleverit, comedet et bibet, et saiurabiiur. Audiat
non aridet,et transire juxla angulos, qui rectani Nbvatianus, et taeeat.
jjimmocTdrws.
327*328 Scxtus et seplimus superiores libri qualitale meritorum muliae sunl mansiones apnd pa-
allegoriam quinli voluminis coniincnt, quod olim trem, h diciiur quomodo saneti rapianiur in nubibus
hislorica explanationediciavi. Proesens opus, id est, B ] .obviamDomino in acra, et semper cum eo fuluri sint
ociavus liber, ad coeplam interpretaiionem reverti- (Joan. xiv; I Thess. IV). Pro dissipdld lerru, seplua-
tur, ul et historiam et iropologiam juxia uiramque ginia corritptmn oibem inierprclati sunt : et pro af-
edilionem pariter di.vserat. Qnoe si Iongatibi videbi- fticlafacie illius , id est, lerrae, iidem transluierunl,
lur, o virgo Chrisli Euslochium, non mibi impules, elnvelabit faciem ejus; ut procedaiil mortui desepul-
sed Scriplurae sanctoediffictiltali, piaecipneque Isaiae cris suis : sive nudabit eam, ut omnia opera ejus pro-
proplielie, qui lanlis obscuriiatibus involulus est, itt ferantur in pnblictim, et dispcrganiur habilatofes ejus
prae inagniiudiiie rei,brevem cxplanationem pulcm, in diversa loca, pi-emiis vel suppliciis deslinati. Tune
qu.e per se longa esl. Cerie nos siudiosis scribimus, nulla erii diversitas inler nobilem el ignobileni, sa-
et sanetam Seripiuram scire cupienlibus, non fasii- cerdoLemet laicum , servinn ei dominum, ancillam
diosis, el ad singula nauseantibus. Qui si flumen elo- ei dominam , diviieni el pauperem , feneraiorem et
quentiae. elconcinnas declamationes desideranl, Ic- eum qui aere 330 alicno premitur, ementem atque
ganlTu!iium,Quiiitilianum,"GalIioiiem,Gabiniaiium, vendentem. Omiies enim ex aequo slabunt antc lii-
et ul ad nostros veiiiam, Tcrtullianuni, Cyprianum, buiial Clnisti, ncc erit acceptio personarum apud
Minuliuni, Arnobium, Laclantium, Ililaiiuin. Nohis ' Deum (Bom. xiv; Coloss.m). De quo et Jobeisdcm
propositum esl lsaiam per nos intelligi, ei nequa- *-"propemodum verbi» loqniiur : Parvus et magnus ibi
quam sublsaiae occasione nosira vcrba laudari. sunl, el servus non timcns Domiitum snum (Job.iu,
329 (Cap. XXIV. — Yers. 1 et seqq.) Ecce Do- 19). Ei Salvator in Evangelio , cui onine judicium
min^s dissipabil lerram , et nudabil eam, et affligel tradilum esi, pleno seimone lestaiur. Dissipabiiur
faciem ejus, et dispergel habitalores ejus : et eril sicut ergo lerra , el omnia lcrrena opera redigeiilur ad
popttlus, sic sacerdos : et sicut sennts, sic Dominus nilnium, ui abolita iuiaginc ZOLY.OV, permaneat imago
ejtts : sicul ancilla, sic domina ejus : sicnt cmcits, sic superroslestis. Primus erinn homo dclerra terrenus, et
-ille qui vendit : sicul feneralor, sic h qui mutuum ac- sectindus de.ccelocwlestis: qualis lerrenus, tales et ter-
cipit: sicul qui repelil, sic qui debet : dhsipatiorie dts- reni; et qualis superc.mlet.tis,iales el supercmlestes: ut
sipabilur lerra, el direpttone prmdabiiur : Dominus sicut portavhnus imaginem lerreni, porlemus et imagi-
cnitn loculusesl verbumhoc. Post spccialem singula- nem supercwlestis(I Cor. xv, 47-49). Unde idem Apo-
rum geiiliuni cnrivpiionem, Judocao,Babylonis, Plii- slolus loqnitur : Caro et sanguis regnnm Dei non pos-
ti-iiiini,Moab, Damasci, Israel,.4]gypti, deserli inaris, sidebunt (Ibid., SO). Non quod sccinidum lncrclicos
Idunioeaeet Arabiae, vallis visionis, et ad extrennitn dispereat naiura corporum, sed quod corruptivum
Tyri : in quarum explanalione quae potuimus dixi- ... hoc iiiduat incorrupiioriem', el moriale lioc iiiduat
nuis : nuucquid tolusorbisin consummalione pas-" immorlaliialcm. Et hacc oinnia ficnl : quia quod fu~
surus sii, propbeiicus sermo describii, et noquaquam lurum est, per proplielas Dominus loculus est.
de singulis gentihus, sed de cunclis pariler prophe- (Vers. A, 5.) Lnxil el defluxit terfa, el infirmata est:
taiur. Ei primum quidem uuoeimpii lormciila passuri defluxit orbis,-infirmata est altitudo populi terrw , et
sint: et qiiomodo juxla Evangeliiim et Apo^toltim, terra interfecta est ab habitnioribus suis. LXX : Luxil
pertranseat coehiui et terra, et figura muiidi isiius terra, corruplus est orbis, luxerunl excelsi lerrw, terra
(Malllu xxiv; I Cor. vn), el deducanlur peccatores autem egit impie propter habitaloressttos. Dens super-
in iiifernum (Ps.xxx), de quibus scriplum esl: Ingre- bis resisiit, et bumilibus dal graliam (Jacob iv, C).
dienhir ad exlrema lerrm, iradentur in manus gladii, Unde priina senientia est contra eos, qui excclsi
partes vttlpium erunt (Ps. LXH,10). Deinde quia pro sunt terrae, ul iiifirinctiiur universa quae nunc fortia
a,Vaiic, Qtiintilianum, Gabinianum, omisso Gal- Mlnncloctim Scryaliis Lupus in Collectaneode
itonis noniirie. Mox ci coiijunciinnem ex eodem sup- tribus Qutestiombuscuni aliis ex Hieronymo exceiplis
plinnus. Porro isiud quoque animadverteiidum, ex componii, aptalque Pra-drsiiniiiionis, de qua dispu-
lsto Hieronymi in Isaiam libro conflaiaiu csse totidem tat, sensui. Coufei' S. Pairis nostri libiuin prinium
sa»pe-verbis parlem alteram, nonoe Origenis, sive adversus Pelagianos post mcdium, et lertium in
quoe Origeiii adscribiilir, Homilhe iu diversos, fine.
285 15. feUSEBlI ffiEftONYMi 2SI
stiiit pfbi)ifer*ibsqui sarighiliem sahguihi iiiiscuefQht"<i A piiitiif, aiiiiariitiiiiirecoriiiiiXitabiiurj qu& afl"ifeniphs,
et in iiibferii isaiiguiiiisAbef, iriteffeeibruri)cniofeiii uteiitibfisse iiiella "meiitiiuf-,bl iri hdvissiiho ainafibf
ad Deufnclariiare feeeruiii (Geiies:iv)i feile feperietuf. Tunc oiiinis ddicedo laetahtiuriiet
(Vers. 6.) ;ijui'aifiiiisgressiiegerii suui, iiuilrivenirit lyimpaiioruinac ciiharaesonilusiii 'piaiiciiini-Verleiuf
jus', dissipavefuhlfcedus seiitpitefhuiiii Pfoptef libc ac gemiium. Irigeramus boc testinibniuiil liis qiiiih.
matediciiovorabiilerram, elpeccdbuhtluibitdtoresejusi conviviis rion soliim gula et ebfielalej sed et auiibus
ideo insanient cvllores ejus, et reiinqueiitur homines Itixurfant, ui per omnes sensus animaefortiiudo mol-
pauci, LXX : Quia pravaricali QQ\ sunt legem, mu- : leseat. Atterelur ciyitas vaniiatis, sive omnis civilas,
tdverunt praxepia; teslahienlwnmliMiuiiirPrbpiefhlfi: ye! sphiiiibiis ^Miyloii, qtioesedet iri septcm inonli-
maledicliovorubii terram, quia peccaverunthabitatores buS purpurata, cujus supplicia iu Apocalypsi Joannis
ejus : ideo pqupereseritht habitatores lerrw, el dimit- li'gimus (Apoc. xvin).. Pulcbreque dixit rirbein vani-
teiilur homhiespauci. Audiant Judaei, qui se solbs latis. Si eiiim de coelq.ei terra , et de bmnibus quae
legem aecepisse Dornihi gioriantric, quod universoe terrena suril diciiuf : VahJias variitatuin,iH hiiiiiig'va-
priifium genijes toiusque orbis iiaturalem acceperii niias(Eccl. i, 2); quahlo hiagishoc de uha ufbe di-
legeiii, et idcifcb pbsiea lex daia sii per MoySen, cenduni est, quae iotius orbis pafs niouiica esi!
quiei priiiia lex dissipata es't. De iquiaApdsioiiis lo- B Tuncdomus quarUiii huhc suntaurata laqheaiia, et.
qiiituf ;: Gumeriimgentes, qumhbhhaberit legerh,ria- paUpefibus absijhe teefb ei iugurib ffigbfe nioriehll-
iufaliiefea quwlegis'suhtfaciuhi,isiiJegemhon iiaberi-: bus, parietes eafuih vestiuniuf marhiofhhi crhsiis,
iegis sciiptum eisectl eboris riitorefesjflehderH, remariebuhl va-
tes, ipsi sibi siiritlex : qui bsleriduriVopus
incbrdibus suis (Roin. ii, U). Qui igiiui' has leges cuie. Clambf eritih piaieis siipef "viiio,ribiiiri arcia
bhsefyayeriht, proehiia cbriseqtierituf : qui aiitehi et aifgusia yia qua: diicit ad/vitam : -seil iri lifia ei
rieglexeririteas , sustihebunl. quae riuhc sefriio pfb- spatibsa, quse dticii ad hibftehi (Maiili.vii). Shper'
piieticus cbinihinalur. Eiquombdo ih principio behe- viho et ebrietaie effbfisi ebfuiu, ijui dbrhiieruht
dixii Deus ohihi creaturae quam fecerat (Geries.i)i: sbhinuih suuin, et hiliil invenefhhf bhiiies vifi divi-
sic in coiisrihimhiibrieinuiidi iiiaiedicet liis qrii lef- liaruiii ihhiaiiibus-suis (Ps. txxv). Translaium est
reni suiit, et non fuerihi peregrihij §Sd habitaiores quippe ih cbelosgahdiuhi lefrae, el felicta est iii ufi
lerrae , et in ea peccaVerini-;qrii obiifi cohditionis bequuhdahi celebefriiiia solitudo, et pbftas viafuni
shse, contra se niutuo furore baccliaii surit. Et pauci ffequetiliuhi per quaspopuloruni iiiflueuaiit agniiha,
rehianehunt qui iiabeaht imagiheiii supercpVlesieih: bppfiipei iiabilalbfuhi calahiitas. E.i iit "scireiiius
siye, jiixia LXX, pauperes eruhi habitaioies iefrm] perspicue de ibtlus brhis iiHeriiii huhtiafi,iiiiuiit;
' C Hmcefuiii in medio terfm : ih niedio gehiiumsive po-
quia spiiituaies divitias perdideruiit.
(Vers. 7 seqq.) Luxit vitidetiiia, infirtnaia est pulorum.
viiis, iiigeiniieruntomnesqtti Iwtabdriiufcbrde. Cessitvit (Vhfs. 13-15.) Qubniodg si paucw blivw, quiere-
gqudiitmtympanoruiii, quieviisonilus tgelanlium,con- mariseiuhl, exciiliariturex bled, et fdceiiticuih fuefil
licuU dulcedo citharw, cutii cdnlicbiioribibeniviriuth, (iiiiia viridemidiiii ievdbuni vbceiri snam aique Iriii-
aniara eiil pptio "biberitibusillam. Aiiiiia esl civiids dubuht, cum.giorificdlusfuerit Doinirius, Ithmieritde
vanitdiis, clausa esl oiiinis donius nuilb.iriirdeuhie. riwii : proplerhgc ihdocirinh gibrificaieDbriiinum.'-•
Clamor eril stiper vhio implaieis, deserta esl.6m.nis ihinsulis mcirts hoineiiDbmiriiDei israei. tjtiahtuih
Iwiitid, iranslaium est gaudium terim. Etieiicid estih ab Hebiaica vefitaie in lioc 3gg loco:L5tX distet
ttrbe solitudo, et calmniias opprimetpoftas : quid hwc irahsialio, seqnentia verba morisifaliuril. LXJL :
eiuiilmincdto lcua, tn medwpopulorum In consum- Quomodosi qms evcuiiat oltvam, sicexcutieat eos et
malione mundi, prilcniirum dclicmum recoiditio st quiescat undeima, tsti clamoie locifeiabunlui Qui
Liil matem cruciaiuum Unde et di\es ille ni comi- autem tehcti fueimtsupei tcriam, Iwtabuniui stmul
vio piirphraius, qui reeeperai bbha siia iii viia sha, cuin gloria Dbmihi; cbnlufbdbiiufaqiidmdfis, prop*
elevahs ociiibs shos de inferho , Lazafiim cbfnii ih iereh gloiia Dohiirii in ihsidis efii mafis, hohteii
requie (Luc. xvi). Et. Domihus iiicrepaiis diviies e'i D Doniihi glbrioswih eiii, Dghiirii Dei Ismel. Ueiiciis
Iuxuriososiiiqiie rideiites, ioquiuir lii Evaiigeiio : Vm liominibus paucis, qu.indoriiaiedictio vbra\eiit ler-
vobis dtvtlibus , qitoniam lecepisltb consolaiionem lam, etin uibe fuent solitudo; eth.ccmii\ersa con-
vestiam. Va' vobts qui nunc satvtaii estis, qitoniam ligerint in medioierr.r, in incdio populorum etgcn-
esnitelis. Vm vobisqui nunc lidctis, quia lugcbuh el liuin, lanta erit sanctoruiii pauciias, de qnibiis Do-
flebttis(Ibid., 21, 2S). Quando igilur iiienl restnrec- minus loquiiur in Evangelio : Mulli vooali.ei pauci
tto morluorum, et pidicii ad\enent dies, 332 lunc elcctt\Mat. x\, 1G): et lam vehemcns piessuia jus-
lugebit \inum aique \indemi.i, de qua Moj-,es loqui- ioriuii, ul tenteniur, si fien potest, eliam elecn Dei:
lur : De vitteaSodomoivmvineaeoium, piopdqoeoium el p.mciiaseorum baccis olnaium larissimis LOHI-
ile Gonwrrhdi Vva eorum uva fellis, bolrusamaritudi- paretur, qtise cum excussae fuerint aique demessao,
nis eorum. Furor diacoiiitm vinuin eoninxi el furof vix pauciBremauehtin rainoriiiii cacumiiie; et quh-
aspiduih ihsaiiabitis (Detii. kxxii, -33). Tuhc Oiiihis hibdo cuhi luerit tihiia yiiidehiia, "soleht pajipereSj
polib, siye ut tiebraice dieiittrj sicerai id Csi,ebneiSs, cgesiate cogehie,; vacuas cifcuife iviies;, et pahca
quae staiuni imeniis evertit, et Iioniiues vigilare nbn uvarum grana colligere. Hi igiturquifemahserint'i
2*5 COMMENTARIOROl.I^MIAI PRQpHlMM LIB. VIII. CAP. XXIV. ilf
ei *J'ostviiVdemiShiihhndi atque hressurimi, ina- A pbfsoha 3Di3i devi)fefeIhielligl; iiifiihi •bfiiiiiehi ffbii
lius ;ii'fiiverTiilMiiiehfisli pef|eqhehiis effu"gei'e; seqheiites; Mifbfqueijho sehsii pro^jisblmis,et iah>
siv'e pffihae ifiitiiiiieiitis iirubfes , ievSbuht vbce§ dibiis; qiibd ih Hebi:aicb leliihf^ ZEMROTH-fJiilnT)]
siias iri "subiliiie, Deuhique iaudabuhii 'Qiiahiio LXX pbrfeiitii iriiefpfeiail Suhi, hisi fofie sigiiuni
VehefiiDbhiihhi in "glbfia PatriS Shi, eutii Arige- esimque pbfieniuhi, iit exclhsb pbphib iJhdasbfum,
lifesaricifs, ei ehiri \M: curii] videririt in iiiajesiatb ' iiicfgiiula piiiiisêiiiiumiiurba saivethf.
feghaiiieih; tunc hihhiehi ih equbriihi Siriiiliiudi- (Vefs. 1", 18.) Prmvnficdiues'prmvaficati 'suni,"jei
iiehi, lseLiliaemafehiiiiuiiiegestifciites,"ei iiliiniehi de* pfwvdftcdiibrieimnsgfessbfuhiprBviiricati suiii. Foi-
iiiafi Iiiijus SKchliiPfopiefea 'qui niiiie ih Scfipiufis .midoit fbWd'UidtjUeUssufier le, Qi$Q:qiii liabiidtor
sahciis erudiii estis, et 'sciiis vbbis labiuni gaudiurii e%WriW;>et'ffiil;qfti fugWiidiibce fbfhndhiiseaxleifii
iahiaque pr&riiia reservafi, iii abcifiiiis glbfificate fbieahiî quiJteJ^fcpliciieiU&e^fo
Bbmiiiuht, aMieiiies iilud qubii Scnpihih esl : Qvi f/»ep; LXX : Vw 'pf&varicaioribusqiiipimvdfKaruW
gl6fidiur,iiiDpmiiib glorieiui (II Gbi'. x, 17); iSfe- iegeth: Thriofei 'fbved"eilaquejissup'efvbs 'qitiliavita-
quaquhhiIri teffa tudsfeae,Sediii IhSulis, Id fest,in tis ierrdih. Ei iefil, qui fugefii (tfiioieiii;cadet in fb- .
Ecclesiis bulus iiiafis bt sifibuli,ih qiiibiik beheilici- , veam, el qtiiexiefii de fdvea,capieiur iqqiieb. Ilaecest -
ihf aiqhe iaudatui iloiiieii Dbih.ihiDei quohdani Is • 8 eausa^hiStus"eigeihiius mei, pfbptef quarii sectiijab
raei; sive, hoMhisvidehiisDeurii:tuxta LXX, biiihia dixi, secretuhi nieuiii hiihi, "secfefhniiiieum liiibi :
quai de SSnciisihteiieximuSj feleiTi possuhi aii iriP qiiia briiiifes'pfbsvaHcati suhi legehi Dei, et rieqha-
pibs, qlibiScuiii fheiit 'finita vihdeihlayiurie ilii cia- qiiarnBbiriihi pcfeiiaSifTeflhf,hec fiifufa pfaiuicituf,
fiiehiiiiSuppliciisebtfslithii.Qiii autehi'evaseiihi iiri- secl iriiiiiiiiei, et liabilaibies lefra "Captbsteriiet.
pibriihiriuhiiifhiii laeteiitufifl gibria bbhiiiii:, ei Cbri- Cuhique Se fiitSvefiift itigiSe, ex alio iiicidehiIfi
iufbehiuf Squaepbpuibfufh liujus [A/. ejus] saeclili. aiiiid, e*t qubcufriqiie se vertefiht, iniperideritehi
334t^bfs-16.) Afiriibus ierrmJauUesaiMhiimits, ifain bbmlhi hbnevadeiii.
'tni/»j'êbrSfuM. (Yers. 19, 20.) Quia caiardcim de excelsh apefim
^/oHSBiJri(sri^VlUf£r."'Seib^/ic9it''i%>nl'iii
ingiimiiiildi0- vm riiiliiiLXX "::A^ aiiis ififmpbi- sutit, el cgnculieiilur fuiidameiitalerrm. Confractione
ierita audivhhUs':spes gustg, et diceni j& mys- cohfringelurterra, contritiqneCoiUereiurterra, comriio-
'lioiie continovebiturlerra. Agitatione agitabiiur tefrq
lcriuminettmmihi\. Ilbc quod diciirifniydenummeiirii siciii cbrius, el duferelurquasi lubernaciilumuniusiioc-
mihi, in LXX nbn biabeiuf, sed de tliebdotioiiis; tis, etgravabil eaminiquitas sua, et corruet, elnonqd-
iransiatibne in Graecoaddilum eSl. Rursuhi pfb eb j, jiciei \\\,adjicieiur} ut fesurgat. Prôplereaforiiiidi-
quod illi postieriint vm, ui sequenii yersiculo junge- neiri, et laqueuiii el foveam Domini nullus evadet-,
retur, in HebraicodiciiuflDiLii* 11N),qubtiproprie quiiacataraeiae de exceisis, 'sive.ut LX.X-ma.pifesi.ius
sonat, vmmihi.Vro (iniliusquoquequod hbs pippler irarislulerunl, fenesirwcdili.aperimsuiit, ut despice-
expianationeni serisus aperlius pbsuinius, in He- . relbohiiriiis liquiiiiuin uiiiversa peccaia, qua? prius,
braico Iiaijetuf MECCHENAPH (^33Q),.quod diaih, nori quia hoii puiiiebat, videbaluf peccatoribus ign.ofafe.
finem, sonat. iii ergo, de quibus supra dicluni est: . Poslquani aiiiem apeftis feneslris vidit cuncfa Opera
Levabtinivocemsuam atque laudabuni, criui hinnie- hioftaliiirii, concussa suntfuiidanieiiia terrae, juxla
rint de mafi, el in doetrinis giofiflcavefiiil Donii- iilud qubo1 iri aho locb cleDei iuiuitu scfipiuin esl:
num, et videfint in insulis hiaris lahdafi nomeii Qulrespicii ierrdm, et fqcieteamireinere (Ps, ciu, 52) ;
: Domini Deiisrael, tuhc cbnsona voce'cahfabuiit, ei ttinc cbhfringelur el eonlerelur, et comniovebitur
diceni : Ab uliis ierrm, lio.c esi, it pfopiieiis ei 1 aique agitabituf terra iri siniililudinem ebiii,..:lion
sniictis Doiiiini, qhi assumptis ajis coluriibao,ad quod ipsa terra fe.digatuf iii piilvereni, el in nihili;
coelorum regna feslinani, laudes ejhs aiidiviiiius ised quod uhiyersa terrena pertraiiseant, ei siiccedat
praedicari: et quod gloria vei spes Jusli noh sit alia. conversaiio. Et quomodo ebrius iiescit quid
irrita, sed febus omnia eompleanlur. biceiitibus n agat, sed iiebescenlibtis. ebrietate neivis, nec" pes
itaquelisc sanctis, el hinnieniibus demari, et levan- nec nieiis siai in suo officio : sic oninis lerra, id est,
tibus voceriisuani atque laudaniibuSi.Propheta si- omnes iibmines qui vefsaiituf in terra, nialoruiri.
bimelipsi loquilur : Cumj inquit, haec.audissem, et iiifignituiiine aique pcenhiuin ebrii cfuni, et suipe-
iu subversionem orbis vaiiciniurii Propheiarum buni ad cuhcia quae ceirieni, Et sicut uiiius nociis
expiendum esse perspiceremj tocutus sum 'milii iri- iabefnaculum aique ientorium transfertur de ioco
terno cofdis afleClu: Nbn possuhicuhcla narrare ad iucuhi.j ei loeus teniorii prisiini a viaiore deseri-
quae - cerno. Haerel, lingua fauciibus hieis, vox tur, ita ut riullum vesiigiuni remaneat praHefitae
dolore coneliiditur. Yac niihi, quantus ofdo poe- mansibiiis : sic transibit figiifa liujus mhiidi, el erit
naruni anteoculus versaiur hieos! ceriio praeseniia terra deseria 33® *IU1B gravata est iniquitatesua,
qua3fulura sunu Errant auleih qui, hbc putaiit ex cujus poniius et gravissihium onus in Zacbaria. scri-
? In Vatic.et dicenl: Vw pfwvaricatoribuset reti- -ruin Theodolionis Iransiationi, e qua sumpium est,
quaj idni;.verbav»ii/sfsWHf)i vieuifi miid, repemnliifj "consoiiauLeviora quaedam supra aiiiue infra casti-
quorurii allerum ail Sepiiiagiiilaviralisvcodieisfideth gafflUSi.;•.. .-:'-' .:.„.;;:: v
proprius videalur, ubi esl cwi Toif ÊireOs-iv;alie"« : v^ Yatie.j zEMiiiOTH.;•"'; - - ?v'::::
287 S. EUSEBII IIIERONYMl 288
bifur: Qumsedebatsuper talentumplumbi(Zdc.v,52). Jiin Daniele scriptuiri est: Exiit in occursum mihi
E.t corruet, inquit, et non adjiciet ut resurgat. Non priitcepsregni Persarutn, et princcps regniMedorum,
quod resurrectip negelur liominiim, et oninium qui et princeps regni Grwcoruin ( Dan. x ). Hos igilur
versabanlurin terra.sednequaquam eritterrenacon- principes, qui suum noniservaveruni graduni, con-
versatio, et pristinaevilas slalus, cum ad boc humaiia gregabit Dominus in die judiui, quasiinuno fnsce
resurgant corpOra, ut animceeisdem, quae prius de- paritercolligatos, el mitieiin lacum iiiferni,uiinillis
posueranl, corporibus vestianlur, et recipiant a quoque impleatnr quod de impiis scriptuni esl:
Deo sive bona,sive mala, quaaegerunt superlerrain. Lactim aperuil, el effodit eum, el incidit in foveam
.. (yers. 21 seqq.) Eterit in die illq, visitabitDgmi- (jiiamfecii (Ps. ivii, .46). Et iiicludenlur in carcere,
nus super inilitiamcosliin excelso,et super reges lerrm juxia. illud quod ait Dominus: Ite in ignem wier-
qui sunl super.terram. El coiigregabUnturincongrega- nuni, qui prwpardliis esi diabolo et Angelis ejus
lionemuniusfascisinlacum, etctaudenturibihicarcere, - (Matth. xxv, M). Quod aulem sequitur: Et posl mul-
et post multos dies vhitabunlur. Et erubescelluna,et los dies vhitabuntur, yidelurapplaudere amicis meis,
confttndelufsol, cum regnaveril Dominus excrciiuum qui diabolo et daemonibusdanl poenitenliam,qtiod
in monle Sipn el in Jcrusalem, et in conspeciusenum mulia ppst lempora aDoniino visilentur. Sed coiisi-
suorum fuerit gloriftcaius. Pro eo quod nos iiiierpre- IB derent quod non dixerit aperle Scriplura divina:
tati suiiius, et erubescet luna, et confuhdetur sol, Vhilabutuur a Domiiig,vel visiiabuniur ab Angelis,
Septuaginta transtulerunt, liqvefieri laterem, et ca- sed absolute, vhitabunlur.Ex qua ambiguitate verbi
dere muruiii; quaeautem erroris causa sit, sequenlia et reniedium potest intelligi, et correptio, quod post-
verba nionslrabunf. Sol lingua Hcbraica tribusgene- quamjusti prfemia receperint, illi in poenisperpeiuis
ribus appellaiur : SEMEs(iyail?j, ei HAMMA (non), quod yisiieniur. Esl lamen sciendum, quod judicium Dei'
inierprelattir calor, ei HEKES (D"l~J,qucd OO-T/JKKOV, huniana non possil-scife fragilitas, nec de poenarum
id est, iesiani vel ariditalem sonal. MAOR (1KD) au^ niagiiitudiiiealque niensura ferre senienliani, qua?
tem, quod Graace aatrzrip, Latine diciiur luminare, . Dominiarbiirio derelicia est. Tunc erubescelluna, et
soli Imiseqiie coniniurie esi. Rursiim ltiha vocaiur cohfundelursol, juxla illud quod Aposlolus ail: Ete-
JAIIEE(iTli), quae Griece diciiur îivu, eo quod tri- nimcrealuru ipsa congeiniscileiparluritlRom.ym,^),
girita dierurri circuitu niensem efficiai, et- LABANAcernens honiines qui suo fruebantnr lumihe, nihil
(TO5), id est,alba vii candida. In procsenli igiiur dignum Dei bonilale fecisse, qni solem sutini oriri
loco proLABANA,id esf, tuiia, Sept.uaginiainlerpretati facil super justos et injustos (Matlh.y). Quoniodo si
sunl Ititeretn, qiii Hebraice appellaiur LEBENA, verbi disperisator et villicus, veniente Dbnliho, cernat
ambiguitaie decepii. Rursuiii pfo HAMMA, id est, ca-.{Q familiam variis subjici bruciaiibus, et heqhaquani
lore, per quem inlelligitur, sol, posuerunl murum, sua implesse pneCepla. 338 ê hoc eodem loco
qtii Hebraicie dicitttr HOMA (nDin). Est auiem bic plenius Salvalof in Evangelio docet: Sol obscurabi-
senstis lolitls capituli : Feneslrw cwli apertw sunt, ut iur, et lunarion dabit iumen suum, el stellw cadentde
prospieiente Domino lerrena peecala, 'omnis. figriia cwlo, el virtutes cwlorum movebunlur,quando appa-
lefreiiorum operiini praieriret, et cbrruerel, etne- rueril signum Filii hominis ih cmlo, eipiaitxerinl se
'
qiiaqiiani ullra in pristinum slaium fesurgeret. Iii oninestribris terfw, eividerihi Filium hoininisvenien-
dieilla, hoeesl, in die judicii visiiabii Dominus su- tem cum nubibus cceli, in virtute el glofia multa
periniiiiiam, sive super ornaiuni coeliin exdisis, ut (Maiih. xxiv, 29., 50). Didiciiiius subversionem ter-
non solum lerrena, sed et coelesliaijudicet. Qtiis sit rae, visilaiionem mijiliae coeli, congiegalioiieni re-
aulern ornatiiscoeli sive miliiia, Moyse scribente, guni ei principum in unum fascem, et deirusionem
discamus xCavenesuspicienscmlum,et videnssoleiri,el in lacuni, el custOdianicarceris, et Clatisortim post
luntim,337 sieUas et omnemornatum cieli, dbfipia- loiigiiihteiiipus yisiiationem, riiborem lnri;e et con-
ris, eiadores ea (Deut. iv, 19). Visitabit aitiem Do- fuisidnehi solis. iPosf baeeomhia regnabit Dominus
niiiuis, secunduin idioma Scripturarum, quasiaegro- exercituum iri mbnte Sion et in Jerusalem ccelesli,
tahlem miliiiam, el exercitnm coeli, et ferrb et cau- j) de qua el.in Episibla scribitur ad Hebraeos:: Et in
terils indigcnlem, secundum illud : Vhiiabo in conspectusenuinsuorumgldriabilur (Hebr.xii). Qua-
virga peccata eorum, et in fldgellis iniquitales eorum Iis senex fuit Abfaliam,qlii mortuuSest in seneetuie
(Ps. Lxxxvm, 5). Nam et in sequeniibtis legimus : bona, et apposilus est ad patres Suos (Gen. xxv).
luebriaius esl gtadiusmeus in cmlo(Infra xxxiv, 5); Qiialesjubetur ei Moyses presbyieros eiigere, quos
Et in Job : Aslfa nbrisuiit munddiri conspectu ejus. scit eSse piesbyierOs (Num. xi): a caiii eriiriiliomihis
Et : AdversumAngelos suos perversuih quid reperit stipientia ejus (Sap. iv, 8), qui iriiitantur veiusiuni
( Job. xxv , S"). Visilabil quoque super reges et dierum, cujus caesariesdescribiiur candida, ut aeta-
pfineipes terrae, rectores tenebrariim istarutn, iis lpngiludo niouslietnr (Dan. vn, 9). Polest hoc et
et spiriiualia nequitiae in cbelestibus. De quibus de ecclesiastico gradu ihtelligi; si lameii iion de-
principibus diversis proviuciis praesideriiibus et struant opefibus digiiitaleih.
a Marlian. legil inverso ordine , qui imitanlur ve- Neque enim verba Quiimitantuf, etc-.Italico characr
tuslum dierum: cani enim hominis sapientia ejiis. lere dislinguenda erantj quasi Scripiune textum. uti
Goncinnius multb, qhem describimus| Vatic.iiiier. Martianseusfecit. -.•:.'.
289 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. VIII. CAP. XXV. 290
(Cap.XXV.—Yers. 1 seqq.) ©omine,Deus meuses J\\ claudicaveriitttJn semitissuis(Ps. xvii, 46). Haccci-
lw: exaltabote, confiiebornbminiluo, quoniamfecisli vitas cum destrucia fuerit, in aRlernumiion ffdiflca-'
mirabilia , cogitaiiones antiquds fideles: amen. Quid biliir, ut mille ariiiofuni regmim et aufeae Jefiisaleni
ptisuisticivitatemintumulum,urbem forteminruinain, alqueigemmataesomnia conquiescant. Desfrucfa au-
domumalienorum: ut nonsil civitas,et insempitefnutn lem Jerusalemprb impieiale siia, 340 lahdabii Do-
non wdificetur. Super hoc laudabil le popiilusfortis, niinuni populus forlis. Quis sit aulein populus
civitasgentivnirobusiarum liniebiile. Quia factuses fortis , sequeris versus osiendit: ; Civitas gentium
:
fortitudo pauperi, forliiudo egeno in tribulatione sua, robustarum limebii ie. Illis blasphemantibus.,-'gen-
spes a lurbirie,umbracutumgb wslu: spirilus enimro- lium populus te limebit.':Principium enim sapien-"
bitslorumquasi lurbo impellens pafieleiin Siculmstus tim limor Domhii (Prov. ix, 10). Lahdabitque: le
insiti, tutnuUumaliehorumhumiliabis: etquasi calore populus fortis, et civitas gentium irobustaijim ti-
sub nubetorrente, propagiheinforliutnntarcescereja- mebil le, hocest Ecclesia de geiitibus cbngicgata.
cies. LXX: DomineDeus meus,glorificabote: lavdabo Quia : faclus es fortiltido paupeii , Cbrislo tuo, :de
nomenluum,qiioitiamfecisti admirabilesres,consilium quo et in Psalmis legimus : Beatusqviintelligitsu-
ahiiquum verum, fiui. Quia posuisli civitalesin tu- peregenum et pauperem (Ps. XL,1). Ef in Zacba-
mulutn: civiialesforles , ul caderenl fundamenlaea-1B ria seciindiiriiHebraicam vefiialeni,; pauper, lioc est
asiiiae '
rutii. lmpiorum civitatesin mterntimnorimdificabuntuf. EBION (pUN), super pullum sederedescriliiiur
Propiered behedicetiibi populuspauperum,et civitd- (Zach. ix). Foniludo egeno, in tfibhiaiione passjo-
ies hominuminiquiiatemsuslhientium benedicenttibi. nis suae, spes a turbine patibuli, et uiiibraculum ab
'339 Fuistieiihii omnicivilati liumili auxilialor, el aeslu, quandoioculus esl: Pater, in mtiriustuas com-
iristibus propierinopiainprotectio: ab hominibus.pessi- tnendo spirilum meum (Luc. xXm, ;46). Quomodo
mis iiberuhiseos : umbraculum:sitienlium, ei spiiitus •enim si ventusimpingaiurparieii atqueperlfanseatr
hominittniuiquitalemsuslinenlium quasi Iiorniriespa- sic lurbo iblaspheniantium : Judaeorum illi nocere
sillanhnessitientesin Sion ab Iwntinibusimpiis, quibus non potuit. Et Ul alia utar siniililudihe, sicut propa-
mostradidisii. Duplex hujus loci exposiiio est. Judaei go gravissimo lorretur acstu, aique flaccbscit, ita.tu-
.putatil vocenisanctorum esse,-populique credentis : mrilium: el clamorem alieiiorum.lioc est, qui a te
cuniDeus adyersum onnieni orbeni quaesupra dicta ,alieni facti sunt, marcesccre' facieset perire. Juxfa
sunt fecerit, et omnium propheiarum fuerint com- LXX ihierpreicSjviion dico scnsum, sed verborum
pleta valicinia ; civiiatenique; subversam, Rpinam -ordinem et coiisequeniiam, in boc loco reperire non
inierpietauiur, quae delenda sli peuitus, populum- potui. Et pro.eoioco, ubi nos inierpfetati snmus,sic-
que fonem, qui laudet Doniirium, et cuifacttis sit C ( ul mslutii in siti, pro quo iri Hebraeo scriptum est
Dominus forlitudo in tribulatioiie sua el anguslia, BASAION (ÎTS),quod apud eos.mw«m,.vel.si.(i's,'.dici-
referunt ad Israel, qui de persecutione geiiiium lur; quare illi apro|iit)!'o et in siii verterini, ht Sion ;
.quasiin feslu afdenlissimo et in sili liberalus sil. error perspicuus est, ob simililudinem verbi SAION et
Alii vero et melius el rectius ex persona proplielae SION(AmboWf), qupd eisdem signaiur elementis.
dici intelliguiit, pro passibne Doniini Salvatoris gra- (Yers.G—-8.) Elfaciet Doniinusexerciluum omni-
. lias Patri referentis, quod fecerii.iiiir.ibilia, et co- bus populisin monlehoccgnviviutnpinguium,conviviitm
gitaiiones aoiiquas verilale Compleveril, quandp viridemiw:phiguiumniedullatorum, vindemiwdefwca-
stames addexteramaudient: Venite, benedictiPatris tw. Et prwcipiiabiiin monleisto facienivinculicolligatl
.tnej, possideleprmparatum vobisregnurn a constilu- super omnespcpulos , et ielam quam orditus esi supef
tionemundi (Matth. xxv, 54). Quod et Paulus inlelli- omnesnationes.Et pfmcipilabitmorieminseinpiternitm,
gens loquebauir : Sicul elegil iios in ipso ante consti- et auferel DominusDeus lacryrndmabgmni facie,et op-
lutionem mundi, esse nos sanctbs el immaculatos probrium populi suiaiiferetdeuniversaterra:quia Do-
. (Ephes.i, &); desideraiisque fieri quod propheiat, minus/octt(!ises(iLXX:El faciet'DpnihiusSdbaelhom-
adjuogitverbiim HebraicumAMEN(7DN)pro qupLXX nibusgenlibussupermontemislum.bibenl iwlitiqm, bi-
iranstuleruni fidt. Et Dominus i.nEvangeliosaepehoc P \ bent virium, Ungetitur.unguentg in monlehlo. Trade
verbo utitur : Amen,amen, idiest, vere, vere dicovo- omnia Itmc gehlibus, consiliumenim hoc superomim
bh (Joan. vi, 54). Qiiareaulem laudel et coiiflleaiur genles: devoravit341 'nors pfwvalens. Et rursuih :
:noniiiii Domini, el quae sint ista mifabilia , et cogi- AbstulitDotninusDeus omnem lacryinam abomni fa-
iaiiones antiquae, quas veras opere dempnstrayit, cie, et opprobriumpopuli sui abstuUtab pmni terrq.
seqtiitur: Quia posuisticivitalemjn tunndum, urbem t Os enim Doniinilocutumest. Pro eo quod nos verii-
forteni inruinam', domumaliehorum , «( non sitcivi- ,mus, fqeiemvinculi colligati super pmnes populos,
las, et inmiefnum ngn mdifizetur. Civitas quondam Aquilainlerprefaius est, faciemienebrarumsuperom-
fortis Jerusaleni inlelligiiur, quae facta est domus .nes populos. Cumque Aquila bis lenebras dixerit,
.alieuorum ; de quibus Salvalor dicit in p-almo : Fi- . Theodotio semel tenebras npminayit, caetera siniili-
lii alieni mentitisunl mihi,fi,iiiqlieni inveleraverunlet! ler. Prb quoSymmachus Iransiulii, faciemDominato-
a Vaiic. hiijiisniodi annotaiionem bic inlerserii: Prjwnotandum,quam commodasii docirina Hieronymi
EcclesimCaihpiicmcontraoblocutoresejus,quibus dicla ipsius vilia videniur, Porfo levia quaxlam ad ejusdem
nis. lidem mox emendamus.
291. - -;.' v S. EOSEBII iHERONYMI v . 292
T!squi dominalursuper omnespopulos.Qtiid autem vo- A bimus et laatabimuriu eo • et manus atque ejus po-
luerint pro boc loco Septuaginta dicere: Trade omnia teniia requiescet innionte isto. De quosupraiegimus:
hmcgeiuibus;legentiperspicuum esi, quod non Scripr Jjttm .regnaveril Dpminus exercituumin morile Sion,
turae verba, sed suum'senstim posuerinl, eo quod om- et in Jertisalem, etin conspeclu seiiumsuoruhi fueril
riia mysleriaLegis et Templi iransfereiida sint ad Ec- glorifmtus(Isai.sxi\';-2^). Moabaulem,quod inler-
clesias nationuni.- Post passionem ergo Domini, preiaiiir de pglre, ittx conter.etur, ut solent plauslro
'
qiiandoeum,a sifi etaestu, ac lurbineliberaverit, fa- paleae coineri. Hoc juxta rituni loquilur Palaesiinae
ciel Dominus nequaquam populo Judseoruni, sed oin- ct ihuliaruiii Orientis provineiarum, qua) ob pralo-
iiibus gentibus iii n),onleSioii pingue convivium, hOr rum et leni penuriani, paleas praeparanl esui aiii-
locausta medullata, et vinum vindemiaedefaeealae,lit mantium. Siint aulem earpenta ferrata, iroiis per
praecipilet et absorberi faciat faciem mortis el virir medium in serrarum modum se volve.ntibus,.quaj
culi qtto omnes populi ligabantur; disrumpeique sliptilam conterunt, et cornminuuntiii paleas. Quo-
rete mortis, et telam quaeomnes ceperatnaiiones. modo igitur plaustris ferralis paleae conteruniur, sic
Et jtixla Apbstolum , absorbebiiur riiors iri perpbr- conterelur Moabsub eo, sive sub Dei poteatia, sive
tuuin (I Cor. xvi). Et auferet Doininus lacrymam in semelipso, ul nihil in eo intcgfi remaneai, Ei sic-
ab omni facie, quaiidoinorle siiperala, Christi adve- B ut soletqui natat tolum corpus exleridere : ita ille
nerit regnum : et opprobnum generis humaiii,iquod de sua poleinia allidetur in lerram, ef ruens sonitum
ad imagineih conditum fuerat Creatpris, diaboli et faciet. Omnia quoque munimenla sublimium virp-
.mo.riiseirugefitserviluleih. Nec mirtim si juxtaSym- rum illius, sive muforum, ut in Hebraico cohtineliir,
maclium domiiiaappelleturinors, cum beatusAposto- concident et humiliabuiitur, et delrahenlur Snter fani
ius dixeril: Regnavit mors ab Adam usque\ad Moy- usque ad pulverem comminula. Igilur sermo pro-
sem, etiath super eos qui non peccavefunt, in siiniUiu* plieiieus licel de eonSumiiialionemundi generaliier
dinem prwvaricaliohisAdam (Rom.y, 14). Domina- lexat vaticiiiiuni, lamen iie praseiHia onniinovidea-
lorem omniuni populbrum , sive faciem lenebrarum tur negligere, nominat Moab, qui fuil ininiicus
super omnes populos, et lelam quae ordita sit super Isracl, in tanturii ut343 faceret eos foinicari eum
omnes gentes, quidam Aiiticbristuiii iniclligi volunt, Madianitis, et eoiisecrar| idolo Beeipliegor, qui in-
qui in iiionie Oliveli consumendus sit, quod el in terpretalur Priapus, conira.quehi Jeremias loquiiiir:
Danielis tiltima diximus visione. JuxiaLXXomnibus Egredietur Cliumosin caplivilaletn, sacerdoles illitis
gentiims in moiite Sion coiivivituiiiaetitiae praepafa- et principes ejussimul(Jerein. XLVHI, 7);-Etilerum:
lur, iiiqub bibent vinum, quOd se Domiims Cum 'Coiifundetuf Mdabin Ciiambs; sicut cbnfustiest do-
sanctis suis in regno Pairis sui bibiturtim esse pro- Cinus israelinBetliel (Ibid., 15), et rcliqua bis simi-
inisit (Mafi. xx eiLuc. xxn): et urigentur unguente, lia : atque ex uno idolo el daemone, qui iiuic idolo
ut renati in Gtiristo efficianttir populus novus; uhde praesidebat, omnes indieal contrarias foriitudines
dicitur : Trade omnia hwc genlibus, quacquondami inimiliandas et deducehdas in tartarum, et instar
Israel in typoet imagine celebrabat. Hoc eiiim con- pulveris conterendas. Si autem hoc ita.erit, ubi est
'
silium Domiiii est, ui cuncia irarisfefantur 342 a(i "diabjolipcoiiiteiitia?
gentes, quia mors absorpla est (lCor. xv)ei lacryma (Cap. XXYI.—Vers. 1.) In die illa canlabihtr
oinnis abstersa, et Iopprbbrium. uriiveisae lerrae, caiuicumistud in terra-Juda: Urbs fortiiudinisndstfw,
Ghristi imperio succedente, delelum est. Salvalor poneturin ea murus el anlemurale.LXX: In
(Yers. 9 shqq.) Etdicenl in die illa: Ecce Deus die illa canlabuht canlicum islud supef terram Ju-
nosler hle, exspeclavimuseum, el salvabit nds: Iste dwam: Ecce civilas fortis, et salularenostfum ponet
Domiritts,sustinuimuseum; exsullabitnuset Imiabhnur riturumet circummurale.Gumbumiliatus fuerii Moab,
in sulutaiiejus. QuitirequiescelmanusDoniiriiin morile et detractus ad leiTam usquead pulveren),etomnes
isio; etirituiabituf Moabsub eo sicuv leriintur palew. iiiimici subsirati Ghrisii pedibus, ttiric caiitabilur
inplauslro. El extendet manUssnas sub eo, sicul ex- canlicum istud ih ierra Juda sive Judaea,quod infer-
ieiidiinalans ad natandum,et liuniUiabiturgloria ejiis]i) preiaturiitrumque confessio:utquomodoSion etJCTU-"
cumallisigne manuum ejvs.El munimentd sublimium salem urbem coslestem iiiielleximus, ita el regionem
imrorum luofum concident,et humiliubuhlur et de- iinjus urbis a eonfessioiiem coelesterii inteiligamus.
iralieniuririieriamusqtie adputvereih. Absorpla morte "Deniquesaiieiiin terraalienaeaniienJud«aicantare
in perpeluuhi, pbpulhs Deiquiirde;;iiiahtf;riiorlis:ftierit;nolentes, dicunl: QiiomodoCgiUabimuscaiiticuniPo-
libeiattts, .dicet ad DomirnnTt:Ecce DeusnOsterisle, minoin lerru aliena (Ps. cxxxvi ,4)? Ego puio iioc
quem incfeduli homineni larituihputabanl; et.ex- esse caiiiictim, de quo et in alio locbsarietis pracH
spectavimus euni, Itoc est, vefbis ejus credidimus", pitur : CanlaieDominocanlicumnovum (Ps. xcv, 1).
quia sua promissa coinplebit, et salvabit-rios. Pfo- Erilaufem canlicum boc qnod sequitur : Urbs forti-
plerea ejus auxilio de faucibus iiiOrliserepli,exsuIla- tudinis nostrmSaivaior (Matth.v). Qtraeestistaurbs?
f-Urbis confessioneih,etc. Haecverba cohfessioneni.cmleslemlegunlUrin niss. CodiceSilvae majoris : quae
^ Duo
lamen desuntiii editiptie,Efasmiariaac in ihullis exemplaribus manuscriplis ahtiquissiriiis. MARTIAN.
istiia;c vefbaj confessibnemcietesiem, quseex. unb sitvoemajoris ms.Mariiah. suffecefat,;dhbiiosfri Vatic«
et Palalin. cbnfiruiant,
-m COMMENTAMORUM M ^ ,-S9i
Quaein morife sifa lalere nbn pqlest. Pe qu.a et in A slitioB,oiiiriiave.pefaviflntuih, quas qiii fiieritingres-
.alio locp scriptuni est >:Fluminis. impeius liBlificql sus, uiiam inveniet portam, deqria dicitur : Hac porta
-jciv.itateMDei (Psal.: XLV,4); ei nmum i.&Priosa Domini, justi' hurabuntiu eam (Ps. cxvii,19), Ei qtio-
dictq sitntde ie, civilqs Dei(Psqi, LXX.XVI:, £), IIujIIS modo per plures mafgariias ad unum pergitur.ma'r-
urbis ille. conditor est, de quo loquUur pater : iste garitum ; sic.p.e.rniuUasvlas et pbrt.as p.erveiiimiisad
aedificavit civitalemiiieam : inimo iirbs: foftitudinis eutii qui tJicit esge seyiani et portam, perquam in-
nostfiCSalvalor est, id esl, Jesus.Et poiielurin ea grediraur ad Patreni. Post sermoriem.Dei,.rfis.pond.it
nlurus et aiilemuraie. Muriis boiiorum operuin, et populus,345 Hehraice, JESERSAHDCH;(^;QD~)2^),"
anlemuraie reciae fidei, ui dbpliei septa sii munU quod Aquila et Symmachus siniiliter irarisiuleriiift,
meuto. Non enini sufficil murum haberefidei, nisi xlaorp.v,* m-opH<ryiii.gii,. lioc est, error nfistet gbla-
ipsa fides bonis operibus confirmelur. Hic murus et ius esl, siyecogilaliojnostfafiriiiaia esl,:qua?priusinter
Iioc aiilemufale sive circummurale, de vivis iapidi- leet idola fluctuabat, ul nequaquani eircuinferamur
bus exstruitur, qiii.juxtaprophetani voiyunlur supCr omni yentb;doclriiia3,sed iiile; Doniinuni Salyatofem
terram. Pro 344 e° quod nos verlimus, antemur tpta nienle credanius.Proquo.hos utsensiis fnarii-
rale, Synniiachus firmameiUumittlerpretatus esl: irgnstuliihus, veljis:crror a/)i'i(,Et (juia
fesiior fie.r;@.l;,;
ut ipsi inriri niunitionibus cincii sint, el vallo fqssar B cogilat.ior:nostiiafifniataes.f;prppierea sefsa.his nijbis
que et aliis nitiris, quos in a:dificatione.castJ?orum pacera, quam Apostolis ppllicitus e,s, diceus.: Pa-
•so.lent/oricM/asdicere. cem meqtiij4,Qvgbh, pacein tneqin reljnquo vobis
{^r.s.2-4!;) Aperile portas, clingredialur gcnsju- (Jgqn. xiy.j|7); el non soiuiii semel, sed seciipdo,
stti, cuslodiens veriltitem. Veltis erfor abiit, ser.vabis Ul secura s.it retributioquaeduplici serhione pro.mit-
pacem :pacem, quiain le spcravimus, Spem.stis in lit.ur, juxtif qu.odel ApostoluslQque.baVur:, Gaitdeie,
Doinihoirtsmcuth mternis. LXX; Aperiieporttts-,hi? i.teruhi:dicogg^Mte(PMtipp.vi', 4).. IIoc aufenv ille
grediaiur pq_p_tdus custodiensjusiitiam, et cuslbdiens .cpiii?equ.Upi;,:dequoiii Leviiicodicituf:Hbmo; hgnio,
veritalein, apprchendeiis.veritalem, et omlodieris 'pa,- fdipiuni Israel (Levit. xvii.). Et in N.unieroruni,1i-
cem: pacem,quonigni in le speraverunl, Domine,us- . bro :: Vir,, vif,. cujns uxor ctibile niatitdfivit (Num.
qite in seinpiternuhi. Qmne hoc. caiiticum quod in X„12):, ui dup.lex liQino.el dup.lex vir, paccni dupli-
lerra confessionis el laudis sancii canlaluri siinl, eein consequaniur, Meremuf autero, inquiuntj pa-
mutatrepente peisQiias, etquasi per iliierrogalio- c.e.ni,quiain.te taia nietue coiifidinms. Post p«),puli
nem et responsionom lexitur. Dixeral populus Dei : yerba et. f«sponsionem DQhiini, e.t rursuni voceni
urbs foriiludinis noslrwSalvator, ponetur in.edmurus po.puli PrQpiieta kquiiur ad crede.m.e.s•'.S.peraslis,
_elanlcmurale. Respqiidit Dominus, iimiio proieepil C yel speratednD.omhiaîu swoulissempilemis,:cs,cae-
liofi eis qui boc dixerant, sed Angelis qui portis ur- tera quaeseqjiiintur.'Jtixia LXX, ille irigrediiur por-
bis Dominicsepraesidebanl, ut aperiani porlas, et inr las Doniini, qiii cusiodil jiisliiiam in bonis opeiibtis,
grediatur per eas geris justa, custodieos veritaiem, et;servat sive ampleelittir veritateni infideiyejiLafe,
sive. ut in Hebraico dicilur EMMUNIM [AL EHMOKIM]ut per bona opera et (idem perveniat ad paceni, quae
'(pjiDK), quod iiostra lingtia verliluc-, fid.es,plurali omnem,sens.uniexsuperal, et.ipsain paceni nicf.eatur
niimero, lion singulari. Quaesunl po.rtae_,quae aper accipere.; quia c.redidit in Deufli..qui:ffitefiiis boiio,-
riuniuf ab Aiigelis; ut ingrediatur non pppulus Ju- rum operum. retributor:e.sl.(P;I.iilipp:.i.y). Uiide: et
dacpruiii, quj abjectus est, sed, gens jusl.a, quae ex in alio loco .scribiiur.: De.siderqslisapieniiain, serva
fide rideliuniiiomen,,acc,ep/U?: Utiqueillae deiquibus mandata, et Dfiminitstribuet ubiêamJ(EccLay 55,)..
sanctns lOquilur :A.p.evitemi.lti p.orlas.jttstitiw,: hir (Yers.. 5, 6.) I» DeminoDep fofliJii perpetuumi
gfessitsin eas confuebprD.omino( Ps...cxv!i,;19),.Has quiaincuvvabilhabilantesm-.es^s^;icivitaiMi.s%MiUiem
auiem portas nullus. polerit ingredi, ni_s.iquide pbf- lminiliubil:,lmiridiiibiletiin:us.qu.e_ ad: :te_m_ain::delrqli.et
lis ntortis.fuerjt liberaiiis; etcuni 3?salmistadixeril: eamusquead:puU>erem.Goiicutc,akiteain pes, p.edespau-
Qui exaltgs nie de pgrtis mprlis,ut qnnmiliemgmnes. pefis gressus egenoritm.LXX: Deusmagtie:Wtei;ne,qid
laudalignesiuashipprlis filimSion (Ps.m,,ib. )• Guni D iiuiniliasiii.etydeirMxhtieosqtiihabilqniM
cnim de ppctis iiiortisfueriinus erepiii tfinciii:poiiis vitates robuslas deslmes, el deducesusqueUidpapimen-
filiae Sion omnes iaiidafiones Poniini can.tare. pole- liun, etconcuicabunt eas:pedes.$'l$fe waimieiMWi et
rimus. E.i quoniodoppffas^^ moriis reoressepec.calai hiimiliiim,.M hacePmpheta ioqiiilur>:gi,iiab ep. rer
de quibus adPeffum.dieiiur ; Poi:tqiin0r)tinpnpf.w- spondit loco in,quo supr adixeial: Speruteiii poiriing
valebuntadversiiml.e.(Mdith.xvi, 18.): siepOrias jtt^ hiswculis wtirnis:; ell jungit ei quo.dvii.unc.pr.opqsui^
a n),5o-fiKIr.npztcrphov. Nihil prseierea/rc-tiiien.t. vefbis,,s|«ecogitatio fmnata. YisumfiiPfit.S, Xiociofi,

mss. codices ; de suo iiaqu.eposuerunt Erasnius et Aqui.laininlgr,'ei Synimacliumiiiliii feiein sensu/dis—
Marianus TOet %.5v, id esl, TO 7r).ao-f/.« vp-wvijrij- criminis iiilercedere,si quid in verbodiiTerant: at-
petcpivov,.Miilta siiiiiiiler iii vbeibus lIebi'.iiGisinu- qiie adeosimililer ait iransiulisse. ;v
taia et addita repe.ries supra ad capiitxxix,; si hanc >.Restiiuinius deimxisti ad.fldem:Yatie>.mss,;;;S(]f^
•novani editioneni nosiram cum veteribus coiilplefis. fragaiite ipsp TOV.LXX.Grocco.iextu, *«.%$%<?$*£TPV?,
MARTIAN. — Epipbatiius a Montfaucbniolaudaius ad IvOîjjXoif,detrqxisti liabitaritesiiieoxeliis,
evoty.oOv.TKf
AquilamlegittuTYip iyp.ivw,\&cs,i:fullutii,iviefiriiiaium, "Vilioseahiea erat deslfitxisti. ';-''* ::r''':'
quod iri:subnex.a;exposiiione Hieronymusipseiindicat
295 S. EUSEBIIHIERONYMI 296
mus iln DominoDeo forti in perpetuum,et reliqua. j^ tur, et propterea eam suo calcavit et trivit pede, ut
Pro DominoDeo forli, in liebfaicotriababei nomiria, quicumqtie per eaifi vbluerit ambulare, cursu ambu-
IA (TWV) ei ADONAI (IV)et SUR("n'X),qiipd aliud .iniiisi- iet inoiTeiiso.In hac semita judicioruni Domini,susli-
6i/em,aliud irieffdbdem,alind robustuihsonat,qubruin luierufit euin sancii, et speraverunt ih eo, quia spes
priinum in ALLELOIA (!T>WH) extrema syllabaiponi- non confuudit. Et homen illius et memoriale babue-
tur. Et IioCdiligens ieclor observet, quod inlerdum runlih desiderio animae, dicentes : ConcupiVitaiiima
lextum in proposilione lestimonii dividamus : quo- meadesiderarejndiciatuain omni lempore(Ps.cxvni,
niam alium LXX edilio, et alium exHebra-o ad ver- 20); et iieruin : Desideralatihna tnea, el defecitin sa-
biim expressa translaiip efficit senstim. Dicil ergo lutarituo (Ibid. 81). Qui autem lioinen Dominibabel
Prb|iheia : Sperdie in Dominoin sceculis mierhis: iii iri desiderio; aliud iibn desiderat. Et hocnblandum,
DominoDeo forti inpetpetuuth, cujus auxilium seih- quod desider|uin Domini non in carue sit.sed in ani-
pilernum esf.lpse euiin ihcurvabithabiiaiues in ex- ma,juxtailludquodinaliopsalmo legimus:Sitivit ani-
celso, qhia oinnis qui se exaltat humiliabitur; qui mameaad Deum, forlem, wu«m(Ps.Li,2).Garo enim
patiem Abralfam sehabere jactabant, et in siiggilla- concupiscii adversus spiriium, ei.spirilus adversus
tioiieui Doniiiii loquebanlur: Aôsdefornicaiione nati carriem(Ga/a(.v).Ha;cenimsibiinvicem adversaniur,
him sumus (Joan. vui, II). Ipse civitatem sublimem ']B rie qua3volumns, illa faciamiis. Qiiodque sequitur :
Iiumiliabit, ut Judaeipuiant, Uomam[A/. Roniaiiam]: In nocte, juxla LXX.sequenii capitulojuhgiturjuxla
ut nos reciius esse coiiyiiicimus,Jernsaleih,qu;» oc- Hebraicum priori. Ille auleiii polest dicere : Aithua
cidilPropiietas, el lapid.ivit eosqui ad.seniissi eranl, riieadesideravitle in nocle, qui cum Psalmista loqui-
et ad exlreinum palrisfamilias interlecil iiiium, ut tur confideiiler: Lavabo per sirigulas riocles-lectum
haerede jugulato, periret iiaTedilas (Luc. xiii). Nec meutn, in lacrymh strdtuni meum rigabo (Ps. vi, 7).
voeatur civitas, qhie \Al. qui] Hebiaice dicitur IR Poiest iioxel teuebra, pro iribulalione et ahgustiis
(VV), sed CARIA (ni")3)quam Aquila iro^t^vuvinler- accipi. Uudeet in alio psalmo super justi securitate
pfefatus est, quain hosjvel civkatulam, vel viculum, 348 Propheia' decantal : Per diem soinonuretle,
vel oppida/am'possuniiis dicefe, et freqhenter in . nequeiuna per nociem (Ps. cxx, 6)',..i«Iest, nec in
Scripturis boc nomine appellafur Jefiisalem. Pul- prospeiis, nec in adversis unquam de iuo moveberis
Cbreque duplicem huniilitatem posuit: Humiliubit, gradu,
humiliabit eam, prinium sub Babyloniis, qiiandu tem- Sed el spiritu meo inprwcordiismeis,demanevigi-
plum destrucfum esi, secundo sub Tiio et Vespasiano, labo ad le. LXX : De nocle consurgii spirilus meusad
ciijus ruiiiausquein finem permanel.Conc«/c«fc/(earii ie, Deus: quia lux jviiicia tua stipetterrqiri: Voliiinusv
pes, repelit:|ue ei copuiat pedes pauperis, haud dri- iC eillebraiciim sequi, et Yulgaiam editionem non pe-
biiim quin Ciirisii. De quo eisiipra diximus: FOC(HS niius praeterire, et hac ferum necessitate compelli-
est fortiludo pauperi; forlitudo egeno in tribulalione mur diverso ordiife, atque sermone diversas intelli-
sua. -Gressus egenbrum, Apostolorum scilicet, qui geniias quaerere. Igitur quod dicitur, denocte, juxta
iiiiitantes Domini paupertalem, etiam virtutis ejus LXX,liujuscapiiuli,utdiximus,principiumest:juxla
privilegium consecuti suiit; qui iion recepti, excus- Hebraicum, finls superioris; licet ppssit eliam jtixta
sefuni supef eam pulverem pediiin siiorum. Et quia LXX irifiiie accipi superioris testimonii, utsilsen-
347 Salvatoris diciiur verbis, Qmnis qui seexaltat, sus : Desidefai aniiiia meaad le hocle; etpostea in-
humiliabilur : et qui se humiliai,exallabitur(Luc. xiVj cipial, mane coiisurgit spirilus meus ad te, Deus.
H), noii soium boc ad homiiies, sed ad conirarias Ideo auiem mane consurgit, quia lux praecepta lua
quoque fortiludines referre possumus. Jtixta LXX, stiper terram. Servans eiiini mandata tua, el illuriii-
laudes Deo Prbplieta dccantat, quodomnes stiperbos natus eoruni lilmliie, de quibus dicitur : Prmcepiuin
.huiniliel, el uiiiversaruiii urbium mhnimeiila usque Domiriiiucidum, illuminahsoculos(Ps. xvm, 9), dor-
ad solum diruat, et sanctorum ea miiiumque et hu- mire nequeoj sed omiii lempbre te desiderans, ineo
milluiii calcent pedes. ad te coiisurgo spirjiu. El hoc Observandum,quodin
(Vers. 7-9.) Semiia justi recta est, recluscaltis ju- \D nocie adhuc posili, aninio desidereriius Domimitn.
sli ad ambidandum : et in semila judiciorum tuorum, Postquamautem spirilus nosierin praecordiis noslris
Domine, sustihuimus te^ nomen tuurii el memoriale tola sead Deum menie comiiioverit, mane vigilenius
tUumindesiderio animw•":anima mea desideravii.lein ad eum, alque ut rtianifesiius dicam, animae, nox et
hocte. LXX : Vid justorum recta, recla facta est viq desideiium, spiritui aulem mane jungitur elvigiliae.
jusiorum, et prdpdfatd. 'Via eriimDomith judicium; Porro spiritu in prjecoidiis suis evigilatad Deum,qui
speraviniusinrioininetuo: eiin memoriaquam deside- potest dicere : De profundis clamavi ad te, Domiite
ral anima nostra. AdliucProplieia deChristoioquitur, (Ps. cxxix, 1).
de qiio supra dixerat : Conculcabiteani pes, pedes (Yefs. \(i.)Cumfecerisjudicidludinlerra,juslitiam
pauperis. ilttjus ergo justi semita recia esi, sive, ut dhcent habildtoresorbis. Misereamurimpio,etnon dis-
verbum novum fingam, recliludines,qtias Graecivo- (etjuslitiam, in lerfti sancloruminique eyit,el non vi-
cahl eOiSuTijTci?,et :nbs wquitates!Lalihius posîimiis debil glOriam Domini. LXX : Justiiiam dhciie, qui
appellare, dicuntiirque Hebraice MESSARIM (DVTIUQ). habitalh super territm. CessavitenimJinpius, et iton
In una igilur Chrisii semitaomnes justiiiaereperiun- disceljustitlam super terratn, veritafemnoh faciet, au-
297 COMMENTARIORUM IN 1SA1AMPROPHETAMLIB. VIII. CAP. XXYI. 398
feraiur hnpius, ul non videatglofiam Domini.Dicamus A \ (Yers. 11). Dptrime.,exaltelur matius tua, etnon
primuinjuxta Ilcbraicnm, ei si sensum Proplietie vo- videant: videant, et cgnfundaiurzelus pqpuli, el ignh
lueriiuus exprimere, tunc ad LXX Interpreies Irans- liosiesiuos devorel.LXX: Domine, excelsitmesibra-
eairius. Quamdiu nbn exerces judicia lua super ler- chhnniUum, et nesciebant,scienlesauiem confundeii-
ram, et nec bonis bona^ nec malis retribuis mala, tur: xelus apprehendetpopulumineruditum , et nitnc
justitia tua, o Domine Deusjignoraiur in terra. Cum- ignis adversarioscomedet.Hoc quod supra dixerat:
auicm in judicii die pro qiialilate operum unicuique elnon videbitgloriam Domini, potesi sic inlelligi:
reddidefis quod mereiur, lunc justilia lua cognosce- Posiulas, o Propheta , ut noiiniiserear impio, ne si
lur in orbe lerrarum, quai 349P'riiis apiid incredu- miserius ejus fuero , incipiat iiescire jnstitiam , quj
los videbatur injusla, ita ut urius saiictorumquoque in terra saiiclorumiuiquegessil;ego libi respondeo,
diceret : Mei aulem pene moii sunl pedes, pene effusi ergone gloriam Dornininon videbil? ergo non [ At.
sunt gressusmei: quonidihzelatus suin super iniquis, ergone] cernettriumplios hieos, qui inagis medcbet
pacem peccatorumvidens (Ps. LXXII,2). A.dqnod re- videre regnanlein , ul sciat: qtianio bono careat? et
sporidit Dominus : Misereamurimpio; quod exeCptis boc pressius voce inierroganlis legcndnm est. Ad
Septiiaginla, omnes similiier iransiuierunt. Et est quod Propbeta respondit: Doniine, exalteiur manus
sensus : magis impius iiiisericordiani consequatur, B I lua , et extendatur ad percutieiidnm , ut le non vi-
ef discaiclemenliam meani; ? dum eliam ipse salva- deant impii, et tutBglofiie, ne ad pfEnilendumqui-
tttr. Rur.sumqneIoquenliDomino, ex persona hunia- dem , luiuine perfruanlur. Gui resjiondil Dominus:
nae impatientiae Propiieta respondil : Et non dkcet Yideant magis el coiifuiidaufur, vel zelus popnli, yel
justiiiatn. Eslque sensus : et qUomodopoieril luam zelanies populi, et ignis adversarios tuos , id est,
nosse justitiam, si lanlum ciementiam luerit exper- sanclorum populi, devorei atque consumai. Ignis
tus ? Reddilquecausas, quare eum velil Deijhstlliam aulem poeniteiilio?,qui eorum corda excruciet; quod
discere : quia in terra sanctofum inique gessit, et lalem Doiiiiiium perdiderunt. Potest hoc et super
conira saiictos tuos jugiter diniicavit, debet sentire Judaiis inlelligi, qui Chrislu.mbracliium Domjnine-
loimeiita. Rursumque Dominus senleiniani tempe- scierunt, cumque viderint euhi-aique cognoveriiit,
rans, El nonvideat, iuquit, sive non videbitgloridm qnem patibulo affixerant, confundentitr. Tunc in-
Domini.Esique sensus : suffieilei pro universa poa- erudiius populus eliiesciens legem Dei, zclistimulis
na, quod me cum sanciis nieis iion videbit in niea incilabilur, quando videriiiialiories in sUiimsucces-
majestate regnaulem. Quidamiiiipium, hoc est,RESA sisse locum, el igne poeniiudinisafserii, sive dolore
(JRffl),diabolum intelligi voluut, de quo in nono< suppbcii , quando audierit illnd qfiod scripluiti esl:
psalmo scrjbiiur : Iiicrepdsligentes, et pefiil impius :: C ( Ile injgiiem wiernum, quiprmparaiusestdiqbolb,ei
nomeneorumdelesliin miernumet in swculumswculi..•• angelis ejus(Mulili. xxv, &i).
Inhnici defecerunlfrdinewin finem, et civildleseorum ; (Yers. 12.) Domine,dqbis paceinnobis:otnnidenim
deslruxisti(Psal. ix, 6). Nos autem generaliler im- operdnosttd operatus es nobis. LXX: DoinhieDetts
pium vel pro peccatore, vel pro eo qui Dei cultumt nosier, pacim da nobis: omniaenim redtiidhtinobh.
nou liabet, accipiainus. Juxta Septuaginla jubemur Koianduni quud pnsiquam nobis opera nosifa reddi-
habiiaiores terrae justitiam discere. Oninis enim virp derit, pacem daturus sit,.e.l quoinodo exponat cau-
videtursibi jusius; Deusaulem cordaomniurii novit,, sas, cur postulet pacem.-351 Pro cunciis eifim
quireddetunicuiqiie secundum operasua(Prov.xxi). Opeiibus qnaeoperati sunt super lerram , .dicui.ilse
Ei in alio loeo ejusdem voluminis diciiur : Sunt vim 3 susliiinisse tofnienla, et justum esse ut posl suppli-
viri, qumvideniurrectw; novissimdautem earum respi- cia iiique.crueialus , nusericordiani coiisequiiniur.
ciunt in profunduminferni(Prov. xiv, iVf. Uridede- Sivealiier:Quia venil inuudi coiisunin)iitio,etonuiia
benius justiiiain discere, hec confidere in pfOprio } qme per PiOihclas locutus es , rebtis expleta sunt,
judicio. Est enim justus qiii pereat in jusiiiia suai et reddidisii universa quaepoliiciius es, iribuenobis
-
(Eccles.vn);non quo justus sii, sed q»o sibijustuss paeeiii, qiiaeexsuperat oiniienisensiini.
esse videatur. Sin autemChrisius factus est nobis ai D (Vers. 13.) Doiiiine Deus twster, possederuninos
Deo sapieiitia, et juslilia;"sanctiflcaiio et redenipfio3 Domini absquete: tantum in le ri-cordemurnominis
(I Cor. i), quibus praicipitur ul cogiioscaiitjusiitiaiii, lui. LXX: DoiiiinusDeus ngster,possidenos: Dumhie;
boc jubeiuf ut Clirisliim discaiit alqiie cognoscant. extra te aiium nescimus, nomentuuininvocamus.Id-
Propterea auiem prsecipio,ail, vobis ut discaiis jus-- circo tnisericorfliam <|ii;vsuniiisel paceni, ijuaypost
liiiain, quia ablatus esl inipius; el regnum illiusde-:- cuiiciatiibuenda cst, quia nos ali.-queie domini pos-
Irucium est, qni quamdiu regnabat 350 '" ierra,i sederuiit, idola videliiet, vel da-iuoncsidolis.issi-
jusiiliiini scire nou poterai, necfacere veritaiem. De e dei.ies :iiihilqne aliud posiulanius , nisi ul digui
quaalibi sciibiiur,qiiod graiia et veriias pef Jesum n siiuiis piisi eri«res pliiiinios, qui tni iioiiiini>recin-
Cbrisiuin lacia sii (Joan.ixvn).vEt quia in lerra vcri-i- deinur. Juxia LXX,qui dixeiuni: DomineDeus,pos-
latem non facit iinpius,aiifefe(ur : non euiiiihierelurir side nos, h«c precaufur, ui posi pacein sibi ledoiiam
Domiiiunivideie regiianiem. Dei possessio fiahi. Quod quidein et de Sapieiitia
« Aniea erat ,'sam enim
ipse Salsaior. Restituimus ex Yaiic. ms. ,dumetiam tpse salvalur,quain lectiOnem
jani piideni Yitioiius ex qunique aliis mss. Fiorentinis 111texium reHilerai.
PATROL. XXIV. 10
""
m. \ . S. EUSEBII HIERQNYMI ; SOO
legimus, qtiaejuxla Hebraicuin loquiiur in Prover- x^ mortuh (Eebr. yi, .1). Sii) aiifen.)peccata nppel.lanUir
biis : Deus posseditme ihiiium viarum suarum (Prov. opera niorfua; quare iion e contrarib virtutes. appel-
yni, 22), licet quaedariiexemplaria a male pro pos- leniur opera viva? Qiiodque sequitur , Necmedki
sessiojie habeant crealuram. b Denique sequilur : suscitabunt, sensus perspicuus est, condemnarifabu-
Ante omnesaulein coltes generavitme. Quomodo euini las poetarum , qtii ab jEsculapjo jactantc Yifbium
creaturae genefaiio poterit coapiari, quai magis pos- suscitatuni. Non soluni aulem lioc dc moii.uis, sed
sessioni congruit? Scripluiii est in Deuleronomio: de omni infirmitate diceiiduni est, qiiod absque Dei
Nonne isle pater iuus posseditle, et fecille, el creavit misericofdia niliil. tnedendi ars yaleal. Sed quo-
te (Deut. xxxn, 6) ? Elhoc corisiderandum , quod modo? Nisi Dominus (edxficdveritdgmum, invqnum
non dixerit, Dominus , siveDeus, posseditie, etfecil laboraverunl qui mdificanleam: Nhi Doininus.custg^:
te, el creavit te; sed pater, ut cleinentia nominis au- dieril civilatein, (ruslra vigitavitqui custoditeain (Ps.
steritalem potentiae mitigaret. Quodque sequilur : cxxvi, 1 , 2). Sic.nisi Pominus, lauguoreiii curave-
Domine , absque le atiuni npn novhrius, non excludit ril, in .vaiitiin laborant liiedici qu|.cupiupi saiiare
FiiiUm, sed jungilPalri, neque enim dixii, i Alium langiieiiies. Nisi Douiiiius ciislodieril sanjLatem, in
iionnovimus, » sed t Extraie alium 11011 novinius. > vanuni ciisiodiiiiil, qui eiiani praecepta cust.odicii.dse
Cum aulem dical Filius : Egg in Patre e: Paterin me, jj salulis prbpriis edunt libris : seniperqiie discehdum
estra Pairein ndn novimus Filium (Joan. xiy, 10), est noii solum in corporis, sjedetia.m in ani.maesani-
quia in Palre cognosciinus etim. Denique et nbiueii late: Benedic, anima mea, Domino, qui sqnqt pmnes
illius nominamus dicentes in Oratione Domiiiica : languorestuos(Ps. cn, 1,5). Porro qui peccato iiioriui
Pater noster qui cs in ccelis(Matlh. vi, 9).. perseveranl, 353, e.tni.illa arte me.diciiiaepossunt
SIIS' (Vers. 14). Moriehics iwii vivuril: gigariies' recipere aiiiiniBsauiiaieii), .i;si.I:digpe;rdeiHiirel tol-
non resurganl. Propieredvhitasti el contrivhtieos, ei lentur a poiiiiiio , erquidqui.d robusium estiri eis,
perdidhti omnem ineinoriam eorum. LXX; Mortui quod inas.culinui.ilvocatur , penitns auferetur. Unde
eitim viiam non videbuni: neque medici suscilabuni. et Pharao non vtilt inierficere sexuiii i'cmiii.eum,qui
Idcirco induxisli, e' perdjdisti, eltulisii omnemascu- per seiragilis est ei.facile interire p.olest, sed.-c.miie
lum [Al. omiieni masculmum'] eoruni. Syinmaehus masculihum , quod sradullum fu.erit, e.fiu yifileni
more suo manifestius : Mortui non viviftcabuni: gU telalem perveiierif, difficii.ii.e.rpcciditur (Exod, i).
ganles non suscitabuni. Propterea visitasti; et contri- Juxia Syiii.macbuiii, inortui non yivificabiiiH, quia
vhlieos, et disperdidisli omnem memoridm eorum. peceato niortui, alios yiyificare non possunt.., nec
Dicariius primum juxla LXX : Quseslio videiur esse pulchra est laudaiio in ore peccatoiis. Ei gigantes ,
difficilis , quoniodo liiorlui vilaiii non videant? Quse id est, RAPHAIM (l^X^.I), npn stisciiabunt.alios , qui
sic solvitur : taindiu eos yilani non vidcre, quaindiu <1 ipsi j.tixia Geneseos I.ibruni/appellautur cqdenus.
mortui sunUQuoinodo si dicanius, caecusnon videt Yisiiaiqiie eps Poniinus, ut ethi.oiluoftini,ef gigaii-
lumeh quamcliucaeciis esi; siii autem rceepcrit:sairiV' tiiiii) briiiiisdelealur memoiia. 1Sblus: eniin esi qui
taiem,lunien aspiciet: sicet qui iniquitate mortuus suscitatinorluos dequo dtcittir: Sicitl Pater.suscital
estatque peccatis,aniequatn vivifieelnr juslilia alque morluos et vivifical, sic cl Films vlvificatquos' vult
virlutibus , per eiim qiii dicit, Ego sutn vila (Joan. (Joan, v,2I). Possumu.snio.rlii.ossimulacra appeliare
xiv), vivere iion poterjt. Uiide ct Deus vivorum di- lioniiiium iiiorliiortim , et giganies d.ipmpn.es, qui
cittir , non mbrtuoriim (Muiih. xxn). Anhna eiiim simulac.ris eorum assideot. Nec 'terreie iiosvdebgi,
qumpeccacerit, ipsainorieluf (Ezsch. xvin, 4). Legi- quare LX.X"inasc»/u-ni,'ct cseieriIn.terpretcs meiiwriam
nius in Epistola qu:c ad liebraeos scribiiur : Nerur- iraiisiulerunl, cum eisdeni tri.busIjtreris dZAij7), el
sum fundainentuni jaciainus pwnitentim ab operibus cu.APii(3) ,-el RES(i) u.truiii.quescribat.t|r .ajiud Ile-.
a Hanc alibi saepeLatihoruni quorumdam codicuin" scquitur,e\c. In eodice vero.Cluniaciensi bjrc adilita
'. mpcri;jjc_el quwdam: vicisii pcriidiain Aiiaflprhm ,
iiectionyni vcxat .ex' ;Ileb1i'aic&In :G<»iiiriieiii.ariis;ii)
Micliieamcap. iy ^ ciin iSpiai.ad Ephes.. cap. xxn , qui.CafifoJicainVefiiatem boc: se tcstiinoiiib expu-
pr.Tcipue.vero,epis.tol. iii n.ostra,receu.sii ne MO. ad gnare rcpiiiabanl exemplaria tnalepro pnssessionem
Cyprianum,uiini.ij,quem loctini vjdesis. Ad euiiidein JJ hubeanl.ereatiiKim,
modnni Hebraicain veriiatem urge.il eontra Euuo- c Mendose Mariian. Urbiuin legerai. Virliii aijiersi
niiuin S. Basilius , li!>.n , et Gregorius Nysscnus , noiissinia esliabtila ex OvidioMetamorpli. xiv.-,
llb, -i. Q<iarein Yaiicano ms. queniadmpiiuni et in
Giuiiiacehsi quodam Marl.ianieusreperif, bocce Hie- Quiquefuisti
roiiyiiii praeconiiiiii.boo locn adilimr: Vicisti p:rfi- Hippoly.lus, dixit, nuncideniVirbiusesto.
diaiii Arianormn,qui Cailwticqm veritalemhoc se iesti-
mpnio expuguqre: puiidiani.; Quo veibii studiosiis yide S.Paitis Gomiiientar. in Epjst. ad Epli.esiosc.
.nonu.eui.oad l.iiini<ifamannqt.ayerit,.s.criba ihipe.rit.us iv, 1(3,ei qui cum Ioct]rii,aci:i,tersuggillal, Ruiiuiim,
ih lexttini i^lrusj.t. Invfccfiv.i, iiiim. 42.
\. Dentqtte sequiiur. Locusiiilerpolaths in qui- d Yuigali- Zain leguut ex rccentiori prnnfinlia-
busdam.inss. codiribus : HIcodice.quideni Monaglerii. lione...Co.ntra. uiss., liun hic ciim in epist. 50, ad
nosifi, Silva3.ni.ajofis,iila. legilur :. Licet qiimdam Panlam,• de Alpbabeio, cpii.st.aiiterZai: praj.icruni,-
exempldriamale pi-opbssessioiie htibeantcreaturaiiv: qiiod eih.obis et ;Dnisio '"-',' jirobaiUrex anliqua decla-,
:
Ml DoniiiuiS;creavit mei.ânpippssedit-ijje Deniqm faiioheifijusjlitiefce.;
BOl ; 'COMMENTARIORUM-IN.ISAIAM PROPHETAM LIB. VIII. CAP. XXVI. .802
brscos. Sed quando memoriatedicimus, legitur a ZA--A^vit pte in taiitudine (Ps, cxvn, ;S). Et in alio ioco :
CHAR;quandomascutum, zoctiOR.Et hae vefbiarnbi- _Ad Dominumcum tribularer etamavi, et exaudivil ine
guiiaie deceptum arbitranfur Saul, quando pugnavit (Ps. cxix, 1). Unde Aposlolus loquilur': Tributamur,
conira Amalech ef -inteffecit bmii.e masctilinum •- sed non angustiamur : perseculionempatimur; sed non
ebruni (I lieg. xv). Deo eiiim pra:cipienie, b tit de- dcrelinqithnar (l Cor. iv, 12,). Etii) alio loco : Nou
leretomneifi metnoriaihAmalech subcoelo , ille pro sunl condignmpctssioneshujus temporh arf venluram
hlemoria , noi) lam errore, qnam pfaedaeseduclus gloriam qtim revelabiluf in nobis (Rom. vm, 1S). Si
cupidine , masttdos interpreialus esii, nesciens iilud autem parva tribulatio docef, et emeiidal, et corii-
AposloH: Nolite errare , Deusnon irrideiur (Galal. pit, quanto magis magna, cum adhibiiemur coridilio-
VI, 7). nis' nostrse",et Dei poteniia;reeordamur!
piTers.'i5.)Indidsisligenli,Domine,iitdu!sisligenti. i . 355 (Yers. 17, 18.) Sicitt qum conccpit cum
Numquid gtorificalitses ? eloitgasli omneslerminesler- appropinqttaveritadparlum, dolehsclamatin doloribus
fm. LXX :'Acldeeh mala,' Domihe, addemalagloriosis:.: suis: sicfaclisumus afacie lua,Doiriine.Coiicephimset
ierfm : longe fechti omneslerminos lcrrw. Mala quae quasi pdrturivimus, ei peperimusspiritum. LXX : Et
LXX secundo posueruiit, in Hebraico non Iiaben- sicut parluriens cum appropinqutitad parlum in dolore
lur; sed quia supra dixerai, Ideo indiixisli et perdi- B l suo clamat : sic facli sumus ~:dileclo tuo i propler
disti, et lulisti omneihascuttvm [Al. masculinuni\eorttm, timorem luum, Domine, ° inutero• accephntts,etpar-
eumdein scnsurii seculi, addiderunt de suo, mctlu: turivimus, et peperimusspiriiuin:.saiuii_stnce,:quwfe-
uf qni gloriosi in leira sunt, malis duplicibus oppri- cimus super ierrqin. Sicut ad parliim mulief appro-
riiantur. Porro juxia Hebr.noosmulio aliter esl se.n- piuquaris, dolore cogitur exclahiare : si.c nos in an-
sus, el prioii dispulafioni gg^ coiigfuens. Dixerat gustia requirimus te, el a f;icie formidiiiis luae
Dominus : Mhereamur impio. Propbeta responde- &concepinius , 6( parturivimus, et peperimus, non
.rat,'_:Et obi est jus.iiiia lua ? pfajserfim ctim lanta carriis liberos, sed spirilus : ut lota in le nicnte
roala in sanclos tuos opera.lus sit. Ad quod Domi- credamus, ut queih per beneficianoii sensimus, per
nus xEt nonvidebil, iiiquil, gloriam Doriiini.Rufsum tornienia discamus. Hoc quod LXX addideruiit, sic
Prbpheta : Exalielur xnaniis lua adpereuiienduin, et faai sumus dikcio luo; pro quo ca)teri Iranslnle-
rion videant gloriam luam, quam non nip.renlur as- runl, sic facfi suintis a facie tua, Domiiie,obelo prae-
picere. Ad quod Dominus: T?jrfean(ihagiset confiiiir notandum est. Possumus auleiii dilectuin Domiiii
danttir. Rursum Propbeia : Doniine, pacem da no- Chfistum aceipere, propier cujus timorem coiicipi-
bis, et posside nos, qui tui nomiiiis fecorclamur, mtfs,;et parturiiiius, et pariuius; ct spiriiuin saluiis
Impii aulem et superbi non vivant, liec resurgain in G facimiis sij))er terram. Potest libc et AposlOlicusvir
gloria, sed conlere omnem niemoriam eorum. Caii- dicere, quando populos erud.it ef iniilalur aposio-
sasque reddif, cur eos eupiat inierire. Indulshli lum Paulum : Filioli tnei, qv.osiierum paiiurio, donec
genti, Domine, hidulshli genti, nuniqitid glorificatus Chrislus.formeturin vobh (Gal'diijy,l9). Aiidubifan-
es? Et eslsensus : Saspe misertus es geniibus, id est, dinn eslquod Paulusaposlolus spiritiiiii salutis fecc-
hufiiano generi, et. esercuisii in eas incredil/ilem rit siijier lerram, qui de Jcrusalem usque ad Jllyri-'
clemenliam, numquid te cognoveruiil?;nuniquidglor cuiii Evangelitim praedicavil (Rom. xv), ei qtiasi sa-
rificaverunt nnmen luum ? Nonne e conlrario a te piens arcbileelus fundamentum posuit, extra qhod
lorige [-4/. longiiis] recesseriunt ? Secsiriias cnim nulius alitis poiest ponere, qui esl Chrisius Jestis
negligeiitiani, negligeiHia coniempliini paiit. (I Cor. ni)? Sive igiliir lcgerimus, proptcr timorem
(Yers. 16.) Dpminei hi angnsliafequhieruntie, in tuum, Domine, hiuiero accepimusJsiyejuxla Hebfai-
ifibulatione muriuurisdocttina tuaeh..LXJL : Domirie, cuiri, d facie lua, Domine, concepimus,el.initte.roac-
Jii tribulaiiohe recordatus sttm tui; in iribulaiione;' cepimus, uirumque ad id periihei, ul ex liinore et
parva docirinalua nobis. Qnia indulgens saepe con- fecordatione Domini sermonem eoncipiamus Pei,
teniptus es, necglorificatus; sed e conlrario omnes el illufiiinelur cor nostrum dicentium : Sigriaium est
a tua scientia recesserunt; proplerea, Domine, p6r-.'" sitper nos lumen vulius iui, Domine (Ps.iv.T), El,
ctite eos, ut ih angustia te reqiiiraiii, et in iribuia- oslendefaciein tudm, ei saki critnus(Ps. LXXIX, /i).
iione fiiiirmuris doclriua lua sit eis: qtiando iaii- Sdlules non fecimiisih ierra iideo twn cecideruiit
fum eis malofum poiidtis incunibet, til ne claniare-. Habilutor.esorbis. LXX : Non cadeinus,sed cadenl ha-
quidem audeant coniidenler, sed: dolofem suum si-- bilaiores lerrm. Diversa inlcrpretatio neccsse est u't,
jentio devorenf. Jiixta LXX, iii' tribulatione Pro- diversum babeal el seiisuiii. Juxla Mcbfaictim lioc.
pbeta Doniini recordaiur, jtixla illud quod in psali.rioi dicitur : Quia nihil digntim lua fecinius misericor-
dicitur : De tfibulalionehivocaviDoihhmmêt exaudi-• dia, proplerea impii iion cQffuerunl, sed usque
=a Drtisius rescribi vnll, Zaclver, quod exemplis yao-Tpt3i/£op.iv.Mox lanien quw reliilivfis'aflicu&s
Babel, Phar.es, Aresâtque aliis confirhiat. Sed mss. jux.ta Alexaiidrinuni exemplaD abesf. Proscqniitir
non sufTragaiiiiir. : Yictoriiis.«(doiuimus pro et pdrlurivimus-,.im-SaiGv.gz-
fr Yatic-.,ut deleretttr omnisniemoria, ei'c. cuii) codiceiiiwSuOTcrizêv.
c"PrOin uiero dccephnus, in Valic, est uno vefbo d Yaiic. in iustaiiti et p&-
concipitniisl:ptifiufhnus
:' '
.boneepimtis, Graeco reniteiite, qui expfesse liabef'!•/ rhnus. .';
35S hodie praevalent et possident lerram. LXX A non videbttnl, ut iiianifestius demonstraret non dici
autem boc asscninf, qnod facientibiissanclis spiri- ibi de inorluis lege naturae, ei separatione animae
tum salmis super terrant, qtii lerrae Iiabilatores sunf ac corpoiis; sed de his qui peccaio morltii sunl:
corruant, Iicet inter orbem, qui Hebraice THEBEL iniric e contrario dicit ad Deiim : Yiveul mortui lui,
^2n), et Graecedicilur 0l7.0vu.hr1,ac terram, mulia qui inlerfecti sunt propter te, qui 11011 absolute mor-
diversitas sil. Cadent ergo quicuinque .babiiationi ttii, ut LXX iransmlerunl; sed juxia Ilebraicum
tcrrae se dederunt, et in terrenis operibus fixa ra- ubi diciiur JEJO METIIECA (VT\12Vn*) '', moriui lui
dice liindati sunt; et 11011 cadent qui sedent inorbe appcllaiHur.
terrarum et requieseunt in Ecclesia, quae habitucu- Vade, populus meus, inlra in cubicula tua, claude
lum Palris, el Filii, et Spiritus Sancti esf. ostia tna super te : abscondere modicum ad momen-
(Yers. 19.) Vivanl moitui lui, interfecli mei resur- lum, doncc pertrunscat indignalio. Ecce enim Domi-
ganl: experghcimini el laudate, qui habitatis in pul- nus egredietvr de loco stto, ul vhitet iniquitalem hnbi-
vere, quia ros luminum ros tuus, ct terram gigantium taloris lerrm contra eunt, et revelabil leira sanguinem
detraltes inruinam. LXX : Resurgeul morlui, el resur- &i«.ni,el non operiel ullra interfecios suos. LXX : Va-
geut de sepulcris, et Imlabinitur qui suitt in lerra. de.populus nieus, ingredere cubicutatua, claudeostinm
Ros enimluus sanitas eorum, lerra auiem impiorum 13tuvm : abi-conderepaululum quantutuincumque,donec
cadet. Sanclis parturieniiliiis el parientibus spiri- pertranscal ira Domini. Ecce enhh Dominus de sanclo
tum, ct habitaforibus terrae corruentibus, quia sa- inducet iram super hubilaiores lcrrw, ct revelabit terra
lutes iion feeerunt in lerra, bi quos in Christo nior- sanguinetnsuum , el 11011abscoudeluttra interfectos.
tuos Apostolus vorai, et propier nomen Domini in- Supra de Sanctis dixerat, Resurgeni morliii, et re-
tcrlccli sunt, restirgent in gloria (I I7icss.iv). Et snrgent qui in sepulcris suut ; ros enim a te sanitas
quia mors eorum soniuus cst, iiequaquam juxia eorumesl: el econlraiio de inipiis , lerra auiem im-
LXX resurgere, sed expergisci et evigilare dicun- piorum cadel; ntinc ad sanctns loquiiur , quia vobis
tur. Unde elLazarus quievigilaiidus erat, aa Doniino resurreclio repromissa est, donec in peccalofes et
dormiens appellalnr (Joann. xt). Omnes igitnr mar- impios ira Dci desaeviat : ifigfedimini in sepulora
lyres el sancti viri, qui pro Chrisio fuderunt san- vesira, et abscondife vos, breve ehiiii tempiis est
guincni, et qiioriim fuil lota vita marlyrium, resur- donee Dci pcrtranseat ihdighalio.iSiqiiideih egredi-
gcnl el evigilabuni, atque latidabunt Deum Crealo- tnr Domiiius de loco siio, qtiia miserieors etniisera-
rem siium, qui ntinc babiiant in pulvere, de quibtis tor Dominus, el clemeiitissimuspaier filios negli-
in Diiniele sciiptiim est : Multi dormieitliuinirilerrW „. gefites fefire compellitur ,;et qiiodaniniodo de sua
pulvere resttrgent,hi hivitqm mternam, el hiJhdppro- senleiifia cbmmuiari, ut visilel el inducat iramstiatii
briuinîl cbnfusioitemseihpiteritain (Dan. xii,-l). Et super habiialores terraj, 358 ile qiiibus diciiur iti
inJbanneiEvHngelisla legiihhs: Yehiethora, etnuhc OseeiJMvtfdiclio etiiiendagmm, etadiilterium; eifuf-?
esi, quaiido qui in sepulicris sunt audieiit yocem iumeffusa suttisupef hubiiqlores lerrm (Osee,iv, 2 ).
FiliiPei, et qui audiefinf vivenl, et egredienlur qui Et ii.iApocalypsi lertio legimus, Vmsuper liabitalores
bona fecerunt in resurfecti.on.eniviiae, et qiii mala, terrm (Apoe. viu, 13). Porro jusfi, licet videntur in
iif restirrectioneni jtidieii (Joann. v, 28, 29). Ros terra , taiiien conversatio eorum in ccelis est.qui
enim Domirii, jtixta fabufas Poetarurii vincens 0111- posstinl dicere : Advenaego suinin terra, etpefegrinus
nes Jierhas. >'..Pseonias,:vivitlcabit cofpora morluor sicutomries pafres mei (/?s. ^pyin, 13), et fwiuhluf
rurit. Et qUbmodojaciisiii terfarii seminibhs;; rbs habilafibhe Allissihii i, de qliibifs sancius loquitur:
pau.I.atiriicfescere facit herbas,ei ad fruges sui geue- Qui habitat in adjulorio Aliissimi , in proteciione Pei
ris pefveiiire : sic Domini ros qui pro riiisericoidia cmlicominprabitur(Ps. xc, I). Tunc reyelabit lerfa
ponitur, r.os -erit lumiiium pluriniortiin, quod fle- sanguinem; stium , de ijuoDeus loquitur ad Cain.:
braice 357 dicitur OROTH (nVIN)- Terram aulem, Voxsanguinis fralris tui clamat ad me de lerra, quw
id est, corpora Raphaim, gigainitim videlicet ei im- _ aperuit os stmm;ut susciperel sanguincm fralris lui de
pioruin, Dominus in poenas detrabet scmpiiernas. manutua (Genes.iv, 10, H). Potest et hoc de Mar-
Deniquepro RAPH.UM(D^3"l) soli LXTLhnpiostrans- lyribus inlelligi , qui pro Cbristo fuderunt sangui-
tiilerunl. El quia supra legimus : Mortid vitam non nem, elsub aliari Dei clauiitant: Usquequo,Domine,
videbunt, nec medici suscilabttnt, pro quo Aquila et non ulcisceris sanguinemnostrum de his qtti habilant
Symmaclius, Rdphaim el gigdnlesinterpfeiati sunt: super lerijam (Apoc. vi, 10 ) ? Dequibus el Moyses
'
quaefiinus quae erforis Ci<usasit, ut pro RAPHAiM He- dicit in Ciaiiiico: Sanguis filiofuttiejus vindicqbituret
braicp,i atii;pijfan(cs, aliiTiieirficos
posuerifit. Yerbiim 'ulciicelufj;M-r!etnb'uei-i)indfa
Hebraichm RAPHAIM siposi RESpritiiam litteram se^- 45). Hunc saKguihem terra quse suscepefaf, revola-
quentem habeat VAD,legiinr ROPHAIM [A/. ROSIM ] bit, et iiiteiiectos Domiiii riequaquam operiet; sed
(D'N3"R)et significal medicos; sin aulem absqnevAU producel iii publicum ad coridenniationem eorum
liiieraiscribaiur; legitur RAPIIAIM,- el Iransferiur in qui Mariyres occiderunl. Hoc de simplici resurrc-
giganles, Simulque quia supfa dixerai: Mortiti vilam ctione inielleclum sit. Praecipitur autem juxta Ana-
* 11Addit Yatic, et fruge».
.'" * Yatic.j quievigilalumi krti.
50§ COMMENTARIORUM IN ISAIAM PROPHETAM LIB. YIII. CAP. XXVII. m
gogen populo Dei, m ingrcdialur cuhicula sua sive A i (Zach. III, 1). Appcllalurqiie ei BKLIAL (Sj?'Sa),id esi,
cellaria, i1 ia\>.iia quippe ulrumque signiiicat : ut aposlata,prwvaricalor, ei absqttejngo. Uude et Apo=
claudai juxta Evaiigoliciim praeceplum osiium cubi- stolus : Quw, inquit, commttnicalioChrisli ad Betial
cnli sui (Matlh. vi), et dicat cum Propheta : Pone, (II Cor. vi, 15)? et ubicuinqiic LXX poiiuni filios pe-
Dbiiiine,cust6diam ori meo, el oslium munilum labiis stilentim, in Hebraico scriptuui est, filii Belial. llude
meis (Ps, C\L, 5). Et aliscondaiur paululum qiiautu- etillud quod in psalmo cauitur de mysterio Salvaio-
iuincimique, dmiec perlranseat ira Domini, ut nihil ris : Filitts iniquilalh non dpponet nocere ei (Ps.
gloiiae causa facial; sed fruatnr bono conscieniiae, LXHXVIH, 25), in Hebraico dicilur, filius Belidl. Ap-
ctspiiihi judicem exspectct Deum. Sunl autem cel- pellalurque etaliis nomiiiibiis. ul in alio psalino scri-
laria quae claudeuda sunt ct abscoudenda ab his qui pinm ei-.l: Super aspidemet bnsiliscitniambulabis, et
divites faCfi sunt in opeiibus aique sermoiiibus, conculcabhteonemetdraconem (Psal. xc, 15).Qui dra-
prudeiuiaj ieriiperanlia, fortitudo, juslitia, ut nesciat co proprie inHebraico sermoiic dppellatiirLEViATHAN
siiiistra quid faciatdexlera, ut Legis et Propheiarum, (p'lb). Ipseesi niagnus ceius, de quo, quod a Ciiri-
e.l Evangelii opibus pciiruaniur. Quod auiem omnes sto capiendiis sil,36® hiyslico in Jobsermone nar-
dies vilse nosirae breves sint et parvuii [Al. parvi], ratur : Qttimagnumceiumcapiurus esl (Job. XL, 20);
J.icpb excedens annos conlum loquitur : Parvi sitnt B J nam el ibi pro ceto , Leviafhan' poniiur; et iterum :
et pessitnidies mei (Genes.XLVII,9). ira auieni Do- Adducesaulem dracoucm in hamo , circumdabh capi-
mih.itrausilura illa est, quam lliesaurizaiit sibi, qni sirum naribus ejtts; Siatinique : Iloc cst principium
nolhiit agere poeniteniiam; quae posiquani transicrif, plasinalh Dominiquodfaclum est, ut illudatur ab An-
neqtiaquam cellaria ullra claudenlur, sed iinplebilur gelis cjus. Et in psalmo : Hoc muremagnum et spatio-
qiiod scripluiri est : Nihil occutlum35S cluocl"<ton sum : ibi replilia quortim nou esl numcrus : arJtnalia
reVelabitur,el abscondiiumquod non munifesletur(Luc. parva cum magnh. Druco iste quem formasti ad illtt-
Viii, 17),;QuOdquesequitur : Ecce enim Dominusde dendumei [Ps. cui, 25, 26). Dc boc et in Apocalypsi
sanctoinducetiramsuam : illud significat, quod a san- scribil Joannes : Facta est pugna in cwlo: Michaelel
ctis Dei ira incipiat, vel omnis illius ultio justa san- Angeli ejus bellubant cutn dracone, et draco pugnabal
C.iaqiiesit, nori demeiilis perlurbatione descendons, el Angdi ejus, el non prmvaluerunl, nec locus inven-
ui Iii himiinibus solei; sed siudio corrigendi. Ter- tus esl eis in cwlo (Apoc.xn, 7 etseqq.). Et : Missus
rani aiitem habilatorum illam reor, de qua scriptum est draco magnus, coluber antiquus , qni vociilurdid-
est ::Audial lerra sermones-orismei ( Deut. xxxn, 1). botus et Satanas, qui errare facit orbemterrurum uni-
El : Aufibus percipe, lerra (Isai; i, 2 ). Et iierum : versum; mhsusque esl in terram, el Angeli ejus cum
feira',ierra, dttdisermonemDomini (Jerem. xxu,27). C I eo; ibiqne dicitur : .Missicsesl accttsalor fratrum no-
Qiiqmodoenini qui in lerra liabilanl, sic qni in carne slrontm, qni accusabal eos coram Deo nostro (Ibid.,
sunt, Deoplacere non pessunt (Rom. viu). Terra v, 10). Iiludque nofandiim quod in psafmo el in Job,
auiem iu hoe loco significal animam quae vivit car- propierea factusdicaiur draco, hoc esi, Leviatlian,
nalitef. Et revelaliilsauguincm sutini, si quempinin ut illuderetur eiab Angelis. Unde et Apostoli acci-
scandaiizaverit, et.cum Cain meretur audire : Vox piunt poieslatem, utcalcenisuper serpenies etscor-
sanguinisfratris lui clamat ad me de terra, quw aperuit piones, et super omnem viifutem inimici (Luc. x).
pssuuin, ul susciperelsanguinem fratris tui (Gcn.iv, Quia igilur ab eo loco ubi scriptum esl: Ecce Domi-
10, ii).; Oiriiiis igiiur sanguis in die judicii require- nus dhsipabitlerram, elnudabit eam(SKpra, xxiv, I);
tur,nec abscondct lerra sangiiinem suuni; et intcr- sive juxla LXX : Eccc Doininus dhperdet orbem ter-
fecios quos occidii, vel volcns, vel per hcgligentiam, ranim , el desolabit eiim, usquc ad praesens capiiu-
producei in medium. lum, contra oi-bem iii constinimatione muiidi judi-
- (Cap. XXVII. — Yers. I.) ln die illo visitabit Do- cium praedicatumest,etnovissiinus inimicusdcstrue-
mimisiii gtadio suo duro, el grandi, cl forti super Le- lur niors (1 Cor. xv ) : propierea adversum diabo-
viathqn sefpentemveclem, el super Leviathan serpen- lum exircma sentenlia est, ui inducalur sttper euin
teriiibfluosuih, et occidetcetumqui esl in mari. LXX : D 1 gladius sancius, et inagnus, et foiiis, sive juxia lle-
In dieJlla Jndttcel Deus gladium sanclum, el mag- braicum et rcliquos Iuierpreles, gladius durus. Non
num, et forlem, super draconem colubrum fugien- eiiim ut LXX arbiiraii sunt CADEÂ (nti?Tp) dicitur,
tem, super draconem colnbrum lorluosttm, et occi- quod si essci, sanclum sonarei; sed CASA(nti?p),quod
del drdeonemqui estin inari. Tradunl Hebnei diabo- proprie Iransferlur in durum. Undeet Ch paterSatil,
Ium,:idesf, criminalorem , quod Graecum iiomen dtirtts appellaiur. Gladium auiem sanctum , sive du-
est, Hebraice appellari SATAK (TistP),hoc esl, adver- rum, ob ejus sensum qui patilur , quidam noslrornm
sariuin. TJnde et in Zacharia uirilur : Slabat Salan, inlclligunt Yerbum Dei, de quo dicit Aposiolus-:
id est, adversarhts, a dexlris ejus ut adversaretur eii Vivensaitlem Dei sermo et efficax,etaculus super om-
8:Tau.ieTaquippe, elc. Hebraic.ini hic vocem "\i~_"~\ Icgimus •zap.iia, in Alexandrino aulem rap.ma. No-
lihadpreeha nobis oblriidunt veleres ediliones, pro nien qiioque islud diversinmde legnni nu. torcs
Gfaecbinoiiiine za.p.iia quod reiinent omnes mss. Graeci; zap.eiavneiupc, pio TR/msrov.Yide Herndian.
codices; Iegunt euiin TAMEIA et TAJMIEIAjuxia lib. vn Piut de Deo Sucintis. MAUTIAK.
eiemplafia LXX Interpreltim: in Romano namque
B07 S. EUSEBII IHERONYM 303
netn gladium ex tttraqueparte acuium ( Hebr. iv, 12). iA omnes gentes,et bn;c se Pi opbeta libenfer obtnlisset
Unde el in alio loco de ore Salvaioris gladium bici- offlcio , primum inebriare jubetur Jerusalem. Unde
pitem enre legimtis (Apoc. xix). Gum autem in fine dicit: Decepisti me, Domine, et decepiussttm (Jerem.
mundi adversum Leviatban, qui in principio Gene- xx, 7). Bibet igitur Jerusalem, el propinaturei me-
seos appellalur serpens prudentissimiissuper omnes raca polio , ul plancium discal et fleluin. Diciique
besiias (Genes.m, 1), quaeerant in lerra, gladius san- se Domintismtilioeain tempore eusiodisse,et locuni
cttis sive durus, el magnus, 361el forlis fueril in- dedissepoeniieriiiavet qtiia coriverli noloerit, subito
ductus, ftigiet qui ntimqnam iugere eonsueverai, ne- inebriandam. Hocemiri dicit diebus egisse vel liocti-
sciens ilind scriplum : Quo vadam a spirilu tno, aui bns , ut ipsius semper auxilio servarelur. LXX au-
a facie lua quo fugiam ( Ps. cxxxvin, 7 )? Pulchre lem eamdem pulchram appellant vineam, in quafuit
quidarn poola in Giganloniachia de Encelado lusil: Lex ei Prophelne, sacerdotium , ei pontificium , et
Quoftigis, Encelade? quascumque accesserisoras, Dei notitia, dicente Scriptura: ATO(HS in Judma Deus,
Sub a Deo sempereris. in Israel magnumnonien ejus (Ps. LXXV, i). Quod alii
Iste autem Leviathan eoiuber fugiens , in Hebraico putantj iuxta ediiioneni eortim ad Eeclesiam perti-
dicilur b HARI(vft) , quod Aquila intcrpretatus est riere, qua niliilest pulchrius. Et de qua dieium esl:
veclem, Symmachiis concludcntem, Tbeodoiio robu- ]B Gloriosadicla sunl de te , civitasDei (Ps. LXXXVI, 5):
stttm. Yectein anicm sivc claudenlem puto appellari, qu;ie princeps est genitricis suae , et dieit in Caniico
quod mtiltos suo careere elauseril, et propriac sub- Canlicorum : Filii malris memputjnavernntddversus
jeceril poiesiaii , niliilque| in se recturii Iiabei, et me (Cant. i, &). Ef loquiltir: Ego civitas firma, civitas
idcirco diciiur tortuosus , nec imilari polesl virgam cjumoppugnatur. Pulcbreque oppitgnatur disit , non
Domini, de qna scriptum esl: Virga directionis, virga expngnaiur. Statimque junscit de Sytiagoga , quae de
regni lui (Psal. XLIV).Quem Dominusinlerucieispi- rapite versa esl in caudam: Frustra ei potum inearum
rilu oris stti (II Thess. n), babitatorem qtiondam ma- tribuo dociriiiarum.capietur enim in lenebris erroris
ris , falsorum et amarorum flticliium. Qui dicunt sui. Et quia apertam lucem non recepil , per dieni
diabolum aclurum poenileniiam el vcniam conseeu- corrnit murus ejus , id esl, omne quod sibi puiabat
iurum, iiiierpreteiitur nofiis quomodo hoe accipiant, anxiliiim, nullnsque eriladversariorum qui non ca-
quod scri|>ltim cst; El intejficiet draconem qui esl in piat cam , quod de conlrariis debenius iiilelligere
mari, sive centm. Secmuloeuini loeo in praesenli ca- poleslatibns.
pituio , in llebraico iion appellalur Leviaiban , sed (Yers. 4, S.) Indignalio non es! milii: quis dabit
e THARNW (P3n)!, quod proprie celum sonai. Uirde me spinam el veprem in prrnlio? Gradiar super eam :
Hebraeiaiilunifltil Leviaihan Imbitarc sub lerra et in 'C succendameam pariter. An poinis lenebofortitudinem
«nhere: Tkanniim veroin maii , quae Judaica fabula meam? faciet pacemmihi, pacem faciet mihi. LXX:
e-i. Quodquc dicilur in exircmo hujiis capiiuli, in Non es( qttw non apprehenderit eam. Qnh ponel me
die illa , Eusebius priori jmigil capili , ne sequens custodemstipulm in agro ? propter adversariam luute
prophcfia buie icmpori eoapietur. Hebrcei aiitem et repuli eam. Idcircg fecil Doininusomnia qnmdhpo-
c.fcteri explanatores seqiienti, quod nunc proposiluri suit: combustasuni; dicenl habitatores ejus, faciemus
sumus. pacem illi: faciemuspacem ei. Juxla Hebraicum hie
(Yers".2, 5.) In die illa vinea inericantabii ei. Ego sen=usest:Egoqui diebus el noctibus seniper meam
Domhnts qui servo eam , repenle propinabo illi: ne vineam g@3 conservavi, ne exierminaret eam aper
forte vhiteiur cohlra eam , nocie el die servo eam. de silva, ne bestiae devorarent. Nhniquidiridignaiio-
LXX: In die illo vineabona desiderium ejns , ul prin- ncm non babeo, el nescio ferire peccantem, el red-
ceps illms sit. Ego civilas fortis, civitas quceoppugna- dere uuieuique quod mereiur? Ubi Aquila posuit
tur: fruslra polum daboilli. Capientur enim nocie, die spinam , et veprem; in llebraico scripium est SAHHI
autem cadel mnrus. Multunt Ilebraicuni in hoc loco (liflttf) et SAITH(ftH&l), qnod adamaniem, ei loca
a LXX ediiione discordat; idcirco singula ut propo- seniium plena significat. Unde dicii: Quis me docebit
suimus disseramus. Yinea de qua supra loquiltir •^ ut durus sim , et meam vincam clemenliam , ei in
Isaias: Viueafacta est dilectoin cormt, in loco uberi, praelio alque cerlamine tructilenlus incedam : ut
quos debeat intelligi, ipso docenle discamus [Al. di- gradiar super viueam , quam anie servavi, et sne-
canTus]; Vineacnhn Domini Sabaolh domus 362 &st cendam eam quam meo sepseram tnuro? An poiius
Israel (Isai. v, 1), de qtia 3npsalmo canitur: Vineam id aget fortitudo mea , ut iram difierani , etsalvem
de JEgtjpld translidhli, etc. (Ps. LXXIX , 9). Hnic et eos Evangelii clemenlia , qui ncquaquam sunl Leg;s
per Jeremiam propinai calicem meracissiiniini (Je- auctoi'iiaieservali?pf/.fflKTtxffi?aiiiemiuxta.Heliraicum
rem. xxv). Cum enim misisset eum ut potionaret legeudum est: Quis me faciot durum alque crude-
n Reclius ad melri saltem leges veteres vulgaii Bare , nam qtiae in n exeiml verba, solebant euerre
Sub J-ove..Kst autem Clautlianus poeta.cujus nomen veieres perE. Sed hanc litieram Laiini exscriptores
Hieronymus reticel, et supprasso iierum iiomine facile niinis iu i pronumiando muiani: ex quo fa-
laudat in AmorijCap,gejus !)oemaiis,f|iiod ei Grjeeo clum, ut qni supersunt mss. tum nobis cum aliis in-
carmine f-Tlttr scripsigse , in Lalino pars extrema speeti praeferant Bari.
deiideraiur. Vid. Macrobium, lib i, cap. 20. c Yalic. Thenaim et mox Thennhn.
b Scripiuinl opinor", leclumque abs Hieronymo
509 COMMENTARIORUM INiSAIAM PkoPHkTAM LIB. VIII. CAP. XXYII. 5.10;
lerii, ut viiifrariiiiatufairiweaiii? Hoc qiiippein de-. A persequehtibiis et effundeiitibussangiiineni Chfisiia-
serto sigiiiiicaitifet in spinVs: ut eam quasiih praelio hhm , Apostblt Ct aposiolici yifi iiihiiohiirius saiulis
coiUeram atqiie succesidam, quani seinper hiea dili- eoftith fciirairiliabnefini ei recoiieiliaverint eos Deb.
geritia eustodivi. An poiius ieriebo foiiiiudiiieiii (Yers. 8.) Inmehsura.contramcrisuram cum abjecla
niean) , quaui Ciirislum esse 11011 dubiiiiii est, el de fueril, judicabh cam. LXX : Rixanselexprobrans
qtia "ieginius: Chrhliis Dei virlus el Dei' sapieniia emiitei eos. Juxia Hebraieum bic sensiis est : Sicut
(1 Gqi. 1,24), utipsa inihi pacein faciai, et liiuhdtim fecit Jefusaiehi, sicrecipiei, et juxia mensurani qua
lecQuciiiet?Jtuta LXX hic est sehsus , iit tek pef— hiehsa esi, femetielhf ei. Tuiicqiie Cuiriuiaiammeh-
soiia abcipiaiiiiisEcclesise-:Ego civilas fiiiiia; civiias sufani fecipiei, qhando judicii tempus advenerit ei
muliis vrdiata hostibuS, qu;e ffiisira dedi"pucula itii- hbjecerit feahiDetis. Juxia LXX pehdet ex snperibri-
micaenveaeSynagogae.Capietnr eiiiin iijoble;et cor- btis qitbd difcitui. Non eiiihi Isfael sicui percussit ,
ruethnirus ejiiSjiiuUaqueefii de adversaiiis potesla- pefchiietur'; iifefc sifcrii.ihieffecit, ihieiiicieihf. Qui
tibus , qii:« non appfebeiid.it feain.Rhfshih loquar: jUfpbal cohtra Apostoios, ei expfobrabal docioribuS
Qtild hiihi prodesl cUslodife eaiii, qu£eitipulalri iii BhiS, 6t pfa'cipiebat 3@g iie iiiriomirie Chfisii lp-
sehabeat, non (fuiiieiiia: quae a it;i irichlia esi, ut "qiierehiiir.Proptefea Doriiiniis abjiciet eos , ei de
vepriuiii plena sil el spihafum , qiiarii saivarei Volui? B suoêxpbUeigfege.
Sed quia hosiiliier inecuin agil, feccssi ab ea; Dixe- Jl/eafiafusesiinsphilu hibdtiropefdiemmstus.li%X:
runique iri hie et ex iiie iiafi Aposloli: Vobisqvideni Nbiiiteiu eftisquimediiabaiissptrituHufbinterficefecos,
oportebalprhnumloqiiiverbUtnDei:sedijuohidliifepti^ spifitu fuioris ? Jiixta He'bfaicuhi libc dicifuf';. ih
listisilludj el ihdrgriosvds judicdslh miefhmviim, ccce. ihehsufa qoa ihbfisa esi, JefiiSaiehi recipiet :^pfop-
converiimurad genies (Act. xili, 46). Idfcifeofafciei tfcieaDeiisin spifiiii suo dufo atque vglieiiiehti riie-
Domlnus qitod tuinatus "est, ul oiiineSin Baardearit ditaitis est, sivbihbufiis fcohifaeahi iii die besths, Hoe
Rofnano igiie circtfmdaiu Yel cefle afdeant vitiis estj iri pefseciiiioiiis teiiipbfe, quaiido afdehiiof in-
atque peccatis , rie pbssiht ardentia diaboli jafcuia dighaiihiiis dles:-esiaiipie jihenifhiii. iuiia LXX, ad
resliiiguere. Omnesenim adidieratites qitdsi clibanus ipsaiii difciluf Jefusaierii', ;-SiVe'- ad isfiiei : Niiiine
corda.corum.Elilii qui priiis Iiabiiiibaritih eayposU' tii efas qhoeili spifitu iho diifissiifib aiqiie fcfhiieii;
quam elamaverint, capta esl civitas aique succbilsj, ei iii fufhfe blasplieiiiiafiiiriUiarufri, Ap6si6l8s Do-
diriiiiteiit eani, et fecohciliantes g@^ hihiidtiiii [Ai. hiihi aique dofcihfesirilfcfhcefeehpi^ljas?
imriiunduni] Deo,dicent: Faeiaiiitis paceiri illi,paceiii.. (YCrSi 9. ) rdcircd super liis dimitiMur iniqiiiiai
faciamus ei, boc estyChricto, sehipef ibfibeiites iii , HmhtiiJricbb,;ei isie omiih "{friciuiûiatifciiiiWpki^:
Epistolis suis: Gratia vobiscumel pax d Deb Paire cl G caiUmejtis ': qtiia posuii oritrieiiiq'pide& diidiissiclti
CliristoJesu Domiiionostro (l Cofi i , 5). De qiiibus lapides clhcrh dlliibs : tibii stabihti luii ei ctelubfai
iii hoc eodein Propheta legiihus: Quaihspeeiosipedes LXX : Pfoptcrea uufereiuf hiiquitas Jacbb', e'iJiteS
evaiigeHzauliumpacem:(Isa. iiii, 7)! Quidaih liUiicIh^ efii bciiedrciio'ejiistutii abHiiierbpSccUiuiiiejiis;cjMh-
cuih.ad Ecclesias refeiUfil,quod ctisiodiaiituf qUideih db jibsuefiiomnesihpiies Aftifumbbtiifiidsqtiitsibihfc
a Deo; sed multi in eis Iriicttis liorifgfciaiii;ei pfop^- feih corihWiiuiuiri, M rioiipiiseMiibMidfbgrbiMfuirii
terea boiii dcetoris succendaiiiuf afddfibus, iii cla-\ ei iduia. Caiisasirfcdditcuf posiijuairi judaei ih Do-
niitenlet cOnfiteaniofefforem suuniietpogtijajificeiii rhihiiiil hiisefirit riiaiihs , vehiarii eoriseiqiiahttlF^si
facjarit Deo,-qni verft appelieriiur fllii Jacob. V"dluei'iutagere pbeiiiiiiiiiirim,ut itti|ileaihfSalvai6-
;(Vers. 6.) Qiii egfediUntufde radice Jacob; flbfebii ris ofatib i Pafer, igribsceeis; quod Siihiifaciuhi,iii- .
el genhhidbilIsrdelijei hiiplebunlfadieitibrbhseinine. sciiint ( Luc. xxiiij 34 ). PfopiefSa','iiiijuii, diiiiiite"-
LXX: Qtii cenhlnl: filii Jdcob: gefhiihatiiteffidrebit. hif: iiiiqtiitas'divmhi Jsifcoh; ef aufefetiif pbcfjatiiBi;
Israel: el hnpiebit Ofbemiefrarum fruciiisejus. Post- e]\\i, ut riiefeaihf beriediciioherii TDei; qui sibi ffla-
qiiam Apdsioliin loto Ofbe Evaiigeliuihpfa-dicariies, ledieii()iieni•fueratiinjifecaihsidifcieris: Saiiljiiisejiis"-
dixerint: Faciemus pacem' Cbiisto,- pacerii facifciiitii stipef iibs, et siipei filibsiibsiros ( Mtiii; xivii -/ 25 )V
ei, qui in excelsis fiiefirii de semihe'-Jacoh, et iii P qiiia' pef AphsiolOs fle stif|)e lsfael ffi tSfD?orbe
Apostolicam perveiiefifii dighilaldiii';;afipellabiiiittif- Evaiigeliuih seihihabifiir,• il desXitietuf UidloIatfiS$"
fiiii Jacob. Tuhe germinab.ii.ei Hofebii-'israeljVideris. . el COfiihiiiiuehiufafih usqhe ad puivefeii), sticciaen-
doctrina filiorum"suorum uiiiversuiri 6'fbem esse tuf luci, deiubfa boffufciit,et Dei iiiiitis suhmysfe-
completuiii, el aitulisse fructus tibeffifhos, quos iri rio Tfiriilatis notitiS praidicabiiuf;
Jtidaja riianeiisnon attulerat. : ( Yefs. 10.) CiviitisetiimiiitiiHitidesolaltiefiii sp$-
(Ye.fs.7;) NuniquidjUxiq plagcimperculieiilisse j: cibsiireiinqileiiw,eidiiiiilieiui' qtiasidMirlii: IBi ptit-
percussit eiint: aut sicui Occidit hrierfecios'ejiis, sic ceitir vitulus; e_l'ibiadciibtiiiii-elcbhsUMetshmifiiiaiei--
Gccisnsest? Lpcus iste dtiplicitei' iiilelligithr. Aut ejus. LXX-: /dPla.eofutn succideiitiir, quasi lucus,ei:
contra Jernsaiem , ut dieat eani hoh it;i a DfcoesS6 loiitjeItabiiafisgfexli0iiteiUNiSUii[fex:def'elicUUi-ii
pereussam , ut ipsa percussit Clirisiniriet Aposlolos erhmidio ieiiipSfeih pdscita,. ei;ii)i_fequiesciKtgfer
ejiis: aut conlra gen.tiiiiiimulliludirieiii, quod illis _ geSiel poit mullum lempusnon efit in ea omne vifidei
* Adverbiumita, quod debrat, op6 mss. suffeCihius.
511 S, EUSEBIl HIER0NTM1 512
quia exsiccalumest. Jerusalem civitas quondam firma -l A et caeteris mulieribus, qnaepritnum viderunt Domi-
'
aique munita,quia 366 no.nsuscepit patiisfamilias, rium resurgentem, et lenuerunt pedes ejus, el ab eo
iilium sed dixit : Venite, occidamus eum;quiaiste aiidire meruerunlyNoliie tiinere: Ile, huniiatefrairi-
hmresest el nostra erit hmreditas(Matt. xxi, 58), de- bus meisut vadaittin Gidilmam, el ibi nie videbuiit
solala erit. Ei quseqiiondamfuilspeciosa,dequaetin ( Matt. xxvni, 10 ). De isiis mulieribusmullo prius-
Ezechiele dicitur:S>milam, et meleioietitncoinedisli, quam nascerentur, propheticus sermo praenunliat,
et speciosafacta es vehementernimis (Ezech. xvi,13), et yocat eas a speclaculo DominicaePassiouis ei Re-
et in qua babilat ille de iquoscriplum est : Specio- surreciioiiis, ut Evangelium praedicent,et, juxtaHe-
sus fofina prm filiis hominum(Ps. XLIV,.5), relin- braicum, doceant Jerusalemsivetefram Israel, quod
quetiir et diinitleiur quasi deseriumj dicenieDomino iste sit Dominusei Deus. Populo enim Israel non
ad Aposlolos : Surgite,abeamus hinc (Jhan. xiv,31). babenfe sapienliam illo lempbre, quando passusest
Ibi pascelur vitulus, Romanus exercitus, de quo ct Dominus, et implelum est valicinium prophetale :
in alio loco sub nomine apri dicttim est : Vaslabit Sulvuin me fac, Domine, quoniam dcfecit sanclus
eam aper de sitva : el singuiaris ferus depaslusest eam ( Psai. xi, 1). Et : Omiiesdeclinuverunl,simulinuti-
(Psal. LXXIX, 14).Elihi accubabit etconsumelsum- les facli sunt: nonesl qui facial boiuim,non est usque
mitatesejussub mela|>horavineaeeipropagiiiumejus, B ] ad unum ( Ps. xiu; 4), vocantiir niulieres de spec-
ut nibil in ea viride, hihil remaneai fiagellorum, sed laculo, ut quod ipsae viderurit Apostolis niiiitient.
omniaconsumat inimicus. JiixlaLXX,qiiianoiirece- Israel autem de quo dicium est ( Supra, i, 3) : /s-
peruril pastorem bonum: propiereaeruntquasigrex rael non cognovilrite, et poptilusineus non iniellexil,
derelictus, et patebunt morsibus bestiaruhi; etnihil clementissimum£reat(irem et faclorem snurii pfQ-
ineis viiideremanebit,quiasicciiiisoniniapossidebit. Yocavitin amaritudinem, ul nequaquam ejus mise-
( Vers. M.) lnsicciiatemesshilliuscontereniurmu- reaiur. Haec pie quidem dicuntur; sed qiiomodo
lieres venienteset dpcenteseam. Non est enhn populus cum caeteris congruant, et consiimmaiionismundi
sapiens ; propterea non miserebiturejusqui [ecit eum: femporibuscoapientur, difficilisinterprelaiio est.
e( qui formavileum , non parcel ei. LXX : Mulieres ( Yers. 12.) El eril ih die illa, percuiiet Dotninus
venientesa spectacido,venite: non est enimpopulus ha- abalveo fluminis usque dd iorreniem jEgypti. LXX:
bens inielligentiam; proplerea non miserebitureorum Et eril in die illn, concludelDominusa fossa flumhiis
qui fecil eos; el qui formaviteos,non parcet. Hocquod usqueqd Ilhinocoruram.Nisi junxisset,indieilla^pev
dicilur, In siccitatemessisiliius coiitereniur,pro quo quOddocemur, ea qusedicturus est superjoribus co-
Sepluagintainlerpretatisunl.Mon erit inea quidquam( pulanda, poteramus quasi proprium capitiili hujus
viride, quia exarttit,juxta Hebraicumsequenlibusco- 9- sensum exponere; hune autem ad superiora referen-
pulatur; juxta LXX, priori sensui. Dicaihiis ergo da sufitomiiia.QuoniamcivilasinuniiadesoIata erit,
primiimjuxta Hebraicum. Cum siccitatis et messio- et speciosa quondam relinquelur quasi deserlum,
nis Jerusalem,elutapertiiis Ioquar,vastitaiis tempus 36S etibi viiulus accubabit, et coustimet propagn
advenerit, de lo.loorbe synagogarumlurba concurret, nes vineae,elomniasiceabunlur,quoniam non est po-
ut plangant Jeriisalem et mala illius consolentur. Si-. pulus habens inlellectum, et propiersiulliliam ejus,
ve aperte de mulieribus loquitur, quae hndatis pec- nullam a Creatore suo misericurdiamconsecutusest.
toribus, sanguinanles feriunt lacerios, et implebilur Idcirco perculiet, sive coiicludet Dominiis ab alveo
[:Al. impleiurl Domini valicinium : Filim Jerusa- vel fivo fiuminis ttsque ad torrentem Êgypti, ut
lem, nolite me flere, sedplatigite supervos etsuper fi- in universa Judaea, quae quondanv reprOmissiouis
lios-vestros(Luc. xxm, 2S). Magnaqueinfelicitas po- lerra fuit, niillus feperiatur sermo docirinoe, nibil
puli, a mulieribiis lamentaiionis carmina discere; scieniiie Scriplurarum, de quibus et Apostoluslo-
sicutrepreliensiofuitpopulilsrael, quandoin Judi-. quilur : Ut non altendamus Judaich fabulis el man-
cum libro (Judic. iv), in manu mulieris Dehborse dalis hominum,qui avertunlura verilute (Til. i, 14);
fecit saluiem Dominus, et temporc vicinaecaptivila- " et iterum : Sunt enimmulti et nonsubditi ac vanilo-
tis, tacenlibus viris, Holda mulier pfophetavii (1Y qui, et seductores, quos opoftetredarguere, prmcipue
Reg. XXII).. Propterea367aulem niulieres Iongo excircumchione(Ibid.,iO). Alveum aiilem, siveri-
conierentur itinere, inibecillilate, fame et squalore vum fluminis juxta bistoriam Eupliratem possumus
confectae, et docebhnt pophlum miserabilem, quia dicere, sicut ei in sepiuagesimo primo psalmo scri-
non est populus sapiens, nec intellexit Crealorem ptum est: Dominabitura mari usque ad mare, et a
suum.qui negleelus ab eis atqiiecoiitemptus non mi- flumineusquead finem [k\. fines], orbis terrm (Psal.
serebitur facturae, et nOn parcet creaturae suae.Jux- LXX,8)". Alii Jordanem putaiit. El hoc notandum,
ta LXX, de Mariadicitur Magdalene,et alia Maria , quod in Judaeae|.terminis,fluvius a appelletur; in
a Paria babet in Amos cap. vi, idque exirisinna- terrae sanctae terminnm a D.ep.consiiiuiiiiii, tameisi
tione TWV LXX, qui Qi-SP Jnav"V.h-quead lorreii-; numqiiam,sua culpa, eo usque se exiendoriiitIsrae-
teih jEgypii, iiilerpretaiiiur£&?'PtvoxopoOptoii, ad flu- iitae. ln ijuam rem laudant Josue verba xm, 2, 3,
viurii jiixta Ilhinocgrufam. Yeruni non.'lemefecon- ubi ei Sior diciiur idem ipse Nilus, et .lerem. n, 18.
tendiiul docii Viri. iiomiiie torfenlis iEgypiimininie . Diodorum praiterea Siculiim, qui oinnino negare vi-'
tliivioluiiiRbihocoruram inler et Pelusiiiin, sed.pro- detur ullum exsiitisse fluvioluin juxla Rbihoco-
prie N.ilu.msigiiificari, eumqiie revera exstiiisse ruram.
515 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. IX. CAP. XXYIII. 314
Êgypli finibus, torrens, qui turbidas aquas habot, et A perierani in regione Assyriorum, el qtti perierant hi
non perpeiuas. Pro torrente Jlgypii, LXX Rliinoco- Mgypto : et ddordbunt Dominum super monlem san-
riiram iransluleriint, quod est oppidum in ,/Egypti clum in Jerusdlem. In hoc Ioco Judici cassa sibi \ola
Palaestinaeqiieconfinio,non lam verba Sciipiura- promillunt, quod in consummatione mundi, qtiando
ram, quam sehsum verboruni expiimenies. Quod b Antichrisms, utdifiiur qXetupEvog 1suus venerii, de
aulem nos diximus, percutiet, pro quo LXX <juu- Assyriis ct de ferra Êgypli dispersus populus con-
ypo&u.id est, Cbncltidet, iransiiileninl : Aquila cl gregeiur, et veniat in Jerusalcm, ei acdiflcaiotem-
Theodotio','i paMteti inierprelaii sunt, quod sive plo, adoret Dominum Deum sunm. Quod secundum
virga perctiliet, sive ad virgum reccnsebil nuniertim lillcrain oninino starc non potest. Neqne enini de
gregis sui, iiilelligi potesl : titnon in malam, scd in Assyriis lanium et do /Egjpto, sed de toto orbe
bonam partem aecipia lur. terrafum, 370 fiui in Cbrisium credituri sunt, vo-
Et vgs congregabimini itnus el itnits, filii Israel. cabuniur. Ergo hoc significai, quod in novissima
LXX : Vos dttlem congregate unum el unnm, filios luba, Uixla Aposiolum Paulum (1 Cor. xv), omnes
lsrael. 0 filii Israel, pfo quo interprelatus est Sym- qui perieranl in Assyriis et in Êgypto ad Doiiiinum
machus, domusJsracl: perctissis adversariis vcslris vcuiant: Nec dixil nmhes filios Isracl, sed omnes
a rivo flifmlriis,usqiie ad lorrenlem Êgypii, id esis B qui perierani, pcr quod significat gentiuni imiliilii-
ab Euphrate usqrie ad Nilnm, vos vel ipsi congrega- dinem, quod et idololalrise, el magicis, ac philoso-
bimiifi ad fideni Doiiiiiii unus el urius, quia Judaeo- pbioe ariibus obligati, vcnianl ad fidem Cbristi, et
ruiri liirba non credidit, per quod signifiCat, paucos adorenteum in Ecclesia. Tuba auiein magna poiest
ex Judseis in Salvalorem Dominiim crediiuros.369 intelligi Eernio Evangelicus, dequoet in lioc eodciii
Yel cerie, o Apostoli et apostolici viri, Juda:oruin Propbela legimus : Sttper montcmexcelsum oscende,
niullitudine rioii credenle, vos de lolo orbe, quos qui cvangetizasSion : exalla vocein tiiam, qui evangc-
poiueriiis, quasi oves morbidas refcrfc ad caulas lizas Jerusalem (Infra,\h, 9). Mons crgo sanclus ct
Doniini, el eongregate eas cum genlium popnlo, ut Jcrusalem ilia esl, de qua s:rpe diximus : AccCssistis
inipleatur illud, quod Paulus Aposlolus el. Uarnabas ad Sion montemet civiiatem Dci viventis; Jcrusalem
loqUunfuf ad Judaeos : Vobis qnidem priinumoporlc- cmteslein,el mullorum Angtiorum miltia; el Ecclesiam
bat dimuntiareverbumDei; sed quia indignos vos ju- primilivorum, qui scripti sunl in cmlis(Hebr. xn, 22).
dicaslis saiute, ecce converlimur ad gentes (Act. xin. Hucnsqiie de cpnsUmiiiatiotie miindi dictum est ab
46). ''--'- y' eo locii. in quo exponere ccepimus : Ecce Dominus
(Vers. 13.) Ei eril in dieilla : clangetur in luba dissipabit lerram, el nudabit eam (Supra, XMV,1),
magna; eivenienl quiperdiii fueranl deleria Assyrio- C quod pra;senii volumine conlineliir. Nunc adjuvanle,
rum, elquiejecii erant ?i'n terram /Egypti:et adora- inimo inspirante nobis Cbristo, transeanuis ad
bunl Doihiriumin moitie sanclo in Jerusatem. LXX : nontim , quod altcrius' prophelise babebit exor-
El eril in dieilla, canent lubtt magna; el venienlqui diuiri.
n Reponit Victorius de terra. esse nlup.p.iwg, quod idemestac Ilcbraicum !WO,
b Verba'Antichfisius, ul dicitur, in aliis libris desi- Messia,id esi, unclus. Umie Naziaiizeiiiis, a Maiiiino
deraniiir. 'H).5i^f«.Ev6?
vero Messiamsonat, siveuncium ciiaius, dicif gentcin Judicoiuni nou esse nbjicicn-
aui Christuiii. dnm, si pro Christo , voccm ffteiu.yhoz requiiat.
'
—'H).5i{iîiof.Manuscripli codiceslegunl helimcnus MARTUN.
el heliminerius;eXquoniaiiifesieosieiidiiur legendum
r:^
3S9 370 Variis riiolestiis occupati, explanalio- D/siim. QtiaiiietPropliefa desiderat claniilans : Dbmine
hes iii Isaiam propiieiam per iritervalla dietamus. Detis nOsier, pacem danobis :_omniq enhn feddidisti
Dnde explelo bciavo voluniine, minc post aliquan- riobis (Isai. ixxvi, {%); Sed jam propoiiamiis Isaise
tum lemporis spatium tfansimiis ad nouum : non abs- capitulum, etcuiuMoyse ingrediainur iuiberii et cali-
que morsu et bbtreetaiioiijbus iiividoruni, qui igno- ginem, iit clariflceiur vullus nosier, et, jiixta He-
ranies qnid audiant, quid loqijaritur , de eo audent : bfaicum, corriuia sif facies : aiidianttirque et rufi-
juilicare qtiod lfesciuril, et aritedespiciiint qiiam pro- lent iOtiitrua eti fulgufa, qtueplebs \i.li'6r-yidere noiv
bentj efuditosque se absiiniant et discrios, si de poliiit (Exod. xix).
curieiis Scrlpiofibtis deirahanl.vQuoruni livorem et 371(C3P.XXVIII.T—Vers.i.) Vmcbronmsuperbim
mussiiaiioriemgarrulamcoiitemheriies.Dei poscamus ebrih Ephraim,et_flbri decidenti gloriaiexsidtdlionis
aiixilium, et Psaltriisia! imprecalione diCannfs: Dh- ejus, qui efantin verticevallis pingitissimte^fifrmttesa
sipa genlesqum bellavolunt ( PS.LXVII,32). Domini . :vhio. Ecce vqlidus el foriis Dbhiini, siffitjrnpetus
enim locus iil ipace est j qtiocexsiiperat oinnem seri* j-gfqndinis' tUibo cbhfririgensi sicttl inipelusqqiuiriiiii
5!3 S. ECSEBil HIEROMMI ,. 51(3
midlaruin inuridaniium et einissarum super lerrtiihiA tioheni, corona injurim sunt, Doniinurii blasplie-
spaliosam. Pedibus cbnculcabiiw cofona superbice_ mantes, et omriia mefcedis causa faciunl, et de
ebiiarum Ephraim.Et 'eritflosdecideiisgtoriqiexsutlci- gloria Doiiiihi; coricidefunt : nec jseqhuntuf ter
tionis ejus, qni esl super verlicem vallis phujuittm; nnilalein nianuae , ef bumiliuie.ni' Ecclesiasli -
quasi temporaiieumarile matufittitem nutumhi, qttod cam : sed in monie p.inguissimo vevsanlur ebrii
cum aspexerii videns, siaiim ul manu ienuerit, devo- absque vino. Pfopierea fortis el, dilrus ftifofi Doinini,
rabit illud. LXX : Vm coronm ihjttrim mercenarii qui eos puniiurus esi, granjlini prsncipiti, quaehoii in
Epttfaim : flos cadehs de gloria super verlicemmohth lecla, sed iu capiia.morialium riiit,et mnltis[Al. mul-
pinguis, quiebfiieslis qbsqiievino. Ecce fgrlh et dufus lariim ] aquaitim inuiidal|oiiibus comparatiir , quai
fiiror Dommi, sicut gfando qum fertur in pronitm:,: quidquiil oliviiimiiiveiieriii|t,iraliunl. Haec cOronain-
non Itnbensumbraculitm, qttm viotenter decidit sicul jurice , mercenarii appellantur Ephraim,-"qui juxta
aqttarum tnultilttdo tratiens htimum,el facienssibi spa-- Apostolum iurpis lueri gratia,deilore etspe acglofia
tiitin : mariibus et pedibus concnicabiiurcorona inju- prislinas fidei corrueruiit, et versanlur insupeibia, et
rim inercenafii Ephrahn: Et eril flos qui decidilde spe diilcissiiniiscibus diabolisuni, qni eos quoiidie dovo-
gloricein suinmiitue monits excelsi , sicui prcema- , ral (l.JPef.v). Secunduin propbeiiaih illud posstnr.us
tura ficus, quam qui viderit, antequain sumat}S dieere, quod coronaminjuriae a vocet Scribas et Plia-
manu, cupiel eam dcvofare. Dicamus priimim juxia risaeos, qui Dominnni blasphemabant. Et appella-
hhtofiam , deinda juxta iropologiam, et ad exlre- bantiir iTierceiiarii Epiiraim , propter Jtidam , qtii
liiurn juxtii vaticiiiium propbetale. Loquiinr sermp de tribu ISpbfaim et de vico ejusdeni iribus h
divinus adversum decem iribus quae fcgoabaiu iri jscarioifi, Domiiiuni pretio vendidit, qui vere flos
Sainaria, el propter Jeroboain, qui detribu Epbraim aposlolicai gloriae cecidit super monleni 3?3 P'n~
fuit, appellabantur Epbraim. Et vocat eos cofonam guissimum, de qiio dictum putanius : Mandiicttvilel
superhiae : qtiia comparati duabus tribubus, quaeap- bibilJacob, el saturatv.sest, et impinguaitts, el recal-
1:pellabatitur Juda, subliuiiores efanteliiuriiero elro- chravil dileclus{Deui.xvxn, 15). Sive juxta Hebrai-
boie. Ebriosque eos dicif Ephraim , qui siium nori cuni : super vallempinguhtm, id est, Gessentanim: ih
iiiielligant Creatorein, sed pro Domiiio adorenl vitu- quaetiam nomen loci sigiiiflcatur, in quo JudasDo-
los aureos in Daii el Beihel. Isli quondam in flofe niinum tradidit. Vallisahiein pinguis, sivepinguium
fuernnl Domirii, el ingloria, quando regebantur a dicitur, propter ubertalem, el Scribas el Pharisaeos
Davidel Salomone,elin duodecim fribubuserantado- qui ibi Dominum coriiprebenderuiH : de qtiibus ih
ranles Deuhvin templo Jeriisaleni, qui fuefnfit in vef- psalmo scriptum est: Tauri pingues obsederunt me
liceivailis pihgulssifna^jiquodffibfaieedicitur GE.SE-.,' ,C (Ps. xxi; 15). HfEc valMs piiiguiiifn, 13 iesf,' :Gesse-':
MANISI (D^SItf Hi}). Sigui/ical autem locum ubi (ra- maniiii, in hoccapitulo secundo appellatur; el niirof
ditus Dominus est; super cujus vollis verticem leill- quohiodo LXS priniuin cam dixeriut tnoniein pin-
pluni Doinini siium est. Isti inebriati suiH vino erro- guem, et postea ilionteiiiexceisum.Ebrius auteiri ftiil
ris et.anieuliae-,3^2 Q110'ê'' miscuil Jerobonm, proditor non vino, sed avaritia et furofe-aspidum
Quapropler poenaiiiillis Doihinus eomminalur, quod insariabili, 01diaboli cibo, qui posl buccellam inlra-
sictit grandinis tuibii tiiiiversa confiiiigit,ictiriipetus vit ii) etim (Jban. xni), el peniius devofaitis est,
aquaruui iniindanliuu) qtiidquid obviiim iiivenerit, quiaoraiio ejus vcrsa est in peecatum, et ne poeni-
rapit: sic ab Assyrioriim deleantur exercitu, et qiiod lehiia quideni ejus fiuctum salinis liabuit. Veibum
reliqiiurn fuerit, in montes sive urbes Mediaefrans- Hebraicum SACCHORE ° i.'TDt&)anibiguum esf, el vel
feratur. Coinparat auiem gloriam dercm tribuum ebrios, vel mercenariossonat. Unde et Issaclwr inter-
coronac variorum florum, quae tantam babuerii pul- preialui-j est merces: et SACHAiif-iDii?), pi6v&p.a,id eSi,
chriiudiiiem, ut quomodo si quis autequaiii aesias ebrieiqs : cssiefique ebrios : soli h\X__mercenarios
veniat et aulumnus, ivpiSpop.ov- ficum videns in ar- IransiuleriinK
bore.siatim ul.manu lenuerit, devoral: sicet decem (Vers, Sseqq.) Indieilla erit Dominus exsrciluum,
trilius ctim Assyriuslviderit, vaslet et devoret, et corona cjlorim, el serium,exsiiliaiionh residuo poptili
niliil omnino prisiini populi relinqual in Samaria. sui, cl spirilusjudicii',sedenti supe.rjudiciuin, et forli-
Hoc breviier juxla bistoriam dicium sit. Trausea- tudo reverlenlibiisdebello ad pofiam. Ver.iimhiquo-
mus-ad allegoiiam. Secuiiduniiexpositionenl Osee que prm vhto, nescierunl et prm ebrielaie erraverunij-
propheise, iii quo Epliraim et Josepli cl Samariam sacerdos el prgpheta hescierunt: prm ebrieititeabsorpii
et decem iribiis, quae scissre siint a 'corpore duode- sunla vino,erraveritntinebrielale:nescierimividenteiii,
.ci.in trlbuimi, et teiiipium Doiiiiiii:reliquenirii, •reiu- ignorqverunt judiciqm, siv.e imrtibitii.er:•Omiieseiihn
iiriius ad lucreiicos, qui vere juxta Sepluagiula edi- mensm repletm sunt vomilu, sordiumque, ita ui noii
a Eodein seiisu
scripseralEuseb. -.Aivk-zeTai "8'evo mani.Hieronymus in sua transfert.
-rwvl.onz&v 1 Vaiic. Ejusdem iribhs Garioth.
z&vaupiTai.a-Jr.ai e.pyjspiun,-/.ci.i
tjVVeSpIVJ -,-"."
KO%6vT6JV'roO iEliySTOSS'16VT c Difforunf.vero cuni in vau ei iod liiteris, i~ilSti?
iov5KiMv).aoO,.7iiifgitqiie
5Kfbizpo56T»S Ixou),vj;'lifpvta ysyovEvai,
y.mBmi 6vSsrxt,- ebrii, a lyi^ty, mcrcenarii, tuiii ipsa voeiim prontili-
Xilmsaiii^yiyvpao-pivov. T6izpoSouyat. fiaiioue. Porro. Yaiic. Secchoretiabeu i-
(*ic)%pnp-v.cnvi-xl
Quaceiiirifiibsequciu.ihu.sdeGetbse--
fov AtSo;o-K«>pv.
517 COMMENTARIOramIKMSAIMi PROPilETAMTLIB.IX. CAP: XXVIII. 518
csscff(/fi'aloeus.LXX: In dieitla efii DominusSabaOthj\ princeps gyg Monlanus : et qhid diccrent, nescie-
corona speiiqum cumpaciaesl glorimreliquih popiili. banl. Viuo iiiebriaiiiuf, qriaiido'". Sctipturas siincias
ReHnqiienlurin spiritu judicii super judicium, et fofii- male iiHelligiint, atqtie perverturit. Sieera, quandp
ludineiii.retansinlerficere.Istienim vino deceplisuiil: saeculari abutunlur sapietitia etdialeciicorum teitdi-
erraiit proptersicerani; sacerdosel prophela exciderunt culis, quaenon tam viiicula suril appellanda, quani
inenleprbpter siceram; absorpli suni proptef vinum, pbasinata [A/. phanlasmaia], idesij uiribraequaedaiit
vacillaverunt,hoc esi, (pua-p.u:[Ai. fasm'u\;inatediciio el imagines, qiiaecito pereunt afque solvuniur. Isiius
comedelhoc consilium: siquidem hlud consiliumpro- ihodiconsiliummaledictio possidebil, qui quifstuni
plcf draritiamest. Posiquam Onniisierfa Samarice,id putant esse pietalem, el chricta faciuiil |)ropief ava-
csl, decem tribuiimAssyiio foerif iiiiindafite deleia, fiiiam. De hoc phasniiiie el Apostolus loqiiebatur:
et eonculcata pedibtis cororia su<iei'bia>ebriorum Atlendenies spirilibus erroris, el doclritiis dmmonid-
374 Epbralin, et in inodum ficus temporaueacde- rum, hi hypocrisi loquentiumirieitdacium(iTim. iv ,
vorata : fuiie residui populi isfael, hoc est duarum 1, 2). Terfia explanaiio est, quod postquam Dominus
tribuum, Judaeel Benjnmin, ipse Dominns erit co- Sciibas PharisaeosquCsubyerleril, et sociuni eoftim
rona vicioriae; et spiritus judicii sedenli super judi- Jiidam proditofem, qui ab initio fur fuerat, loctilos
cium, Iraiiddubium quin Ezeebiaeregi Judae; et for- B eiiim pectiriiaepaiiperum ipseportabal (Joan.wiet
liiudo eorum, qui cuncla regione populala, de pfae- xni): tunc sii in spem ei in giorife Coronam bis qtii
lio reverlentes, se urbe claiiseruiH. Quod inhoc de Judscis' in Dominum cfedideriiii, baud dubtum
eodem propheta lecturi siinius (Z?f/i'axxxvii),quaiido qiiin aposiolos signiflcel, quos ad praediealionem
cenlum octoginfaquihque riiilliaariiiatoruni de Assy- Evangelii feservarit, el non stalim permiseril pro
rioriim exerciiu Angelopereutieiite deleta suiii.Ye- Chrisiosanguineni fundefe. Oriines enim Scribiseet
runi bi qitoque, hi esl, Judas el Bcnjanlin, inebiiati Phaiisa:i vino el sicera, de quibus supra dixiiriiis,
suntvino idololatriae,et contempta religioneieispli, incbriaii siint, lain sacerdotes quam pseudopro-
daemoiiuinsimulacra venerati, ei nescierunt videri- pheiaj. Sed tendiculajeorum aique insidiaefuerepfo
leiii Ddniinum, qui cuncia coilsiderai. Oinneseiiim nibilo, qtiia et Judas ipse qui prodidii, fecit propter
liiensaeeorurii, et iinivefsa religio repleiae sunt vo- pecuniam, etsacerdotes qui prodiiorem pecuniacof-
inilu sordiuinquc, ut non sdlum in templo, sed in iiiperhiH propier metuin abjeciibiiis suae.ipseenini
veriiceinonuuiii, ct iieniorosisiocis itlololalriavspr- flagellunide liinicniis faiiens.ejecii "de tcniplo eps
dibtis cuffctacomplerent, et Doniitiys in eis non ba- qui vendebant boves et oves, et cathedras veiiden-
berei habiiaiioriislocum. Hoc juxla liiieram dictiim lium columbas,etiliimmtilarioftini riiensas suaaucto-
sit Porro juxla tropologiam, priorem seqiiamurin- C Hiale subverlil, diceiis ad eoi : Scriptum esl: Do-
lelligeniiani, nec intnclos LXX Iniefpretes relinhua- . iitus Palrismei, dotnus oralionis vocubitur,vos dutem
iiius, Hasreiiciseuiin ore diaboli devoratis, quf mon- fecistis eam dotnttmnegoliationis,sive speiuncamla-
lem snperiiiflepiiiguissiiiium corisceiides-uni,Domi- tronmn (Mciith;i, 15). Juxta atiagogcn illud liebfai-
nus erit corona gloriae,his qui in Ecclesia eomriio- ctim, in quo diximuS: Qriinesenhn mehsm eorum
ranlur, cl ad nitiUiiudinem plurimoriim erraiiiiiinr repleim sunl vomilu sprdiumqrie,iia ut non sil ulira
comparati, parvi sunt numero. Erit auiein in spiritu locus, ad liaareiicos, et Scribas, ac Pbarisaeossic re-
judicii super judicium iqiiia lavabii Dominussordes ferri poiest, ut universam doclrinam eoruni et ciiri-
filioruniel filiariimSiou. 'spirim jtidicii. Si quis aucta uiysteria dicamus voiriitu plOnaet sordium, dum
tem sahgujnem babuerit, heqiiaqua.nispiiiiu judicii, scripluraruril sanciarum noii digerunt cibos, hec uni-
sed conibiisjioiiisigne purgabitur, erilquc popnlo vcrso corpori faciiini esse viialcs; scd immaturos et
fofiiludo, et pfobibebit enni [Ai. eos] iiilerfici ab his letenles egeriiritj ita ul"milliim37Gin eis Deus re-
qui viriodraconum iuebiiati suiit, et erraveruiii pro- periat locurn.rMifor autem quid voliierit Tlicodotlo,
pler siceram, Sacpe dixiipus esse vinum, quod de ut pro verbo Ilebiaico qtiod dicitur, CISOA (fi^B'j5)»
vineis.fit. Siceram auiem *-;oiniieni.- potionem, quoe pro quo Aqnila irileipreiaius est, vomilnm sordiuhi;
inehriare potest, et slatuni nienfis evenefe, quani D el Syfrimaciihstaritum vomiluhi, iile dicefet, :%ET6V'
proprie Aqnilaebrietaleihlraiisitilil,sive illafriiinento, Swcliv.g, i'd esi, Domidimdijsaiim, qtiod vefbum ubi
siyebordeo, sive millio,pomofunique succo, etpal- apud i>Grascos lecium sii, irivcnire non poiui, n.isi
marum fruelu, et alio quolibei genere cohficiaiur, forie novae rei riOvum finxcrit iiomen. Siquidefri
Igilur sacerdotes et propheiaehasrelicoruni excide- et aptid Ilebraeos composilum est , quia voiiiitus
r.uritiriente propter siceram,eiabsorptisunt propief dicilur ciet SOAsordidus [Al. sordes], Qiiidquid:isji-
viimm,quales fuefunt Prisca.e( Maxiniillaeaiumque tur nauseam facilct vomiium",^y(TK).t«appe|lari.p.pte"st.
aHebraBOrumhoc esse idioma lesiaiur Si. qiioque b Tlieoflotiovertii Szic-ulia'.
dg Succ/iiuv,sic enim
Arnbrosius, de Helia et Jejtlri. cap.l.S : Ul omnempo- lcgendum esi. Porro qnid vox illa siguificei Ilesi-
lum, quiiiiebridt, sicerm npmine vocent. Piil.aa-â©, chius docet, Mo-ula, u7.uQup_uiu, iibi rflcie nioiiet
quod poturii inebrianiem significat. Et S. Basilitts, Martiniiis legendum esse, Airraiiu.Esf a Su&u,oiipd
lil Isaiam cap. S : Stxspa; yap irav TO3vvkp.zvov Suidae esl^zoirpo?, c.ui iiefii ,3eio-u).iu sunt V.OTZpifSri.
p.iBrtvip__TzoiriGV.iTzbp.u_
TOtfISpeXoigbvopAilziv GVirfisg. Corrupie vcio iii e'o'-quo IHef; ulebaiur iicxa-
SiceramHebfmisolenlappetlarepvtitm omnetnqni in- plari codice lectum fuerit a"'The"odotio.ne;§oo-K)..ia;,;
duceie ebrietatempotest. quae vox cru cemei fixitproSio-«Aia,cumiola iniiioi
(Vers. 10 seqq.) Quemdocebitscientiam, et quemJA.lum: Hmc estreqiiiesme(t,reficiielassum,va\\\{otem-
intelligere faciet qudilum2 Ablqctqiosq lacte, avulsos pore laboravi, in nullo inveni requiem. Vulpesfo-
qb uberibus: quia.mattda,remanda; nianda, remando; veas liabeni,ei volucrescceli nidos; Filius atuem ho-
exspecta,reexspecia;exspecta,reexspecla; modicumibi, minisnon habet ubi capul sunmreclinet(Mailh.VIII;
modicumibi. In loquela enhn labii et in lingua altera Luc. ix). Et hoc.esi meum refiigeiium, ulin vobis
loquelurad populumisium, cui dixit iHmc est requies aliquando requiescam. Qtii noluerunt audire, ei mea
mea ; reftcitelassum, el hoc estmeum refrigerium,el monila coniempserunt; quamobrem quod solebant;
noltieruiuaudire. Et erit eis verbumDpmini:manda, iudenles dicere prbplietis: Manda, remanda;manda,
remanda; manda, reniunda; exspecta,reexspecla; ex- reinaitda: exspecta,reexspecta;exspectq,reexspecta t
specla, reexspecta; mgdicumibi, modicumibi; ul va- modicmn ibi, modicum ibi, et irridere paUenliani
(lanl el cadant relrorsum, et conterdnlitr,elillaqueen- meam, cum nic arbitraiiiur minitari, quosnumquam
lur et capianlur. LXX : Cui annuntiabhnusmala, et facturus sim : sentianl rebns expleri, tit vadantin in-
cui annuntiabhiiusniintiutn?quiablactatisttnt d lacte: teritum, el cadant retrorsum a oTno-Bo-zova insanabili;
qUiabstfdctiab ubere. Tribulalionemsttper iribtdalio- numquamqiie ad priora proficiant, necpossini cum
nemexspecla; prcestolarespeinsvptr spem; adlmc pa- Aposiolodicere•.Prmteriiorumobliti; adeaqucepriora
rum, adltuc parum: proplerjrrhionemiabiorttm,.pr.p-,1 B sunl exlendiniur (Phil. iu, 15); sed coriteraniur et
pteriinguam alteram qua loquenlurpopulo huic di- illaqueeniur, et vel a Babjiouio, vel aRomano ca-
centeseis : Ilmc est requiesesurienti,el hmccontriiio, piantur,exerciiu.Pro eo quod nos diximus: Manda,
et noluerunlaudire. Elerit eis serino Dptnini: Tribu- rcmanda ; manda,remanda:exspecla,reexspecia; ex-
latio supcr tribulaiionem:exspecia,exipecta; spes[Al. specla,reexspecta; modicuniibi, modicumibi, iii He-
speni]super spem : adhuc parum, adhuc parum ; ut braio sic scripiuih est;: SAU" LASAU, 378 SAULASAU;
vadanlet cadant retrorsum; e( conterahtur, el pericli- CAULACAU, CAULACAU : ZERSAM , ZER!-AM ; b llisqilO
tentur, et capianttir.Qiiis, iiiquit, dignus est docirina verbis abuti solet immnndissima hseresis apnd sim-
Domjni, qui VerbisSalvatoris dicenlis : Qttihubetatt- plices quosquc alque decepios, <= ut lerrorem faeiat
res audiendiaudiat (Matth. xn, 45): ui quod auribus novitaie sernionum,quod scilicel qui haecverba co-
bauserit, corde inlelligat ? Qiiinatnilli sint, sequens gnoverit, et in coilu eorum [Ali horum] memiiierit,
yerstis ostendit : Ablticiati d lacte, avtdsi db ubere, ab;que ulla dubiiaiiofie iranseat ad regnacoelnrum.
qui nequaquani iacte iiulfiiiiilur infaniiaa,sed solido.-.. Legirinis,in Apostolo : In aliis linguh; et in labiis
vesciinfurcibo; quiavulsi sunt ab ubere cum Isaac : aliis loquarpopulohuic, el necsic exaudienlme, dicit
proptef quam betitiam1fecit Abrabam grande convi- Dotninus(I Cor. xi.v,21). Quod mihi yideiur juvia
vium (Genes.xxn); bi niereniur Domini audire rny- (C Hebraicum de praesenli sumptum (apiiuio; et hoe
steria, eiiineiligefe377 1,l8e£acer(l°set propbela in veleri observavimus Testamenlo (absque paucis
neseiiinl (Al. nescivit), inebriaii el absorpti a vino, leslimoniis, quibus Lueas solus abiiiiiur qiii magis
qui erraveriint e.t nescierunt videniem, quia omnes GrafcaeliriguiBhabuit scientiam), ubicinnque de ve-
mensaeeoruhi repletae sunt yomitu sordiumque, qui '"ieri instrumenio qttid idiciiiif,noneos juxta Sepiua-
propbelis ventura annUnlianiibus, et hisi fecissent ginia, sed juxta Hebraicuni ponere, niilliussequen-
quaepraecepfa erant, lorinenta minitantibus, sole- tesinlerprelalione.m, sed sensum Hebraicum cunt
hant dieere subsaiinanies: Manda,remands ;manda, suo sermone vertenles.Symmachus, Tfieodotio el
remanda,\d esl, prmcipe,prmcipe,iinperaquae facerei LXXdehocloco diversa spnscrunt, et qiiia lon-
debeamus. Cumque abuterenttir Dei--paiientiiijquii gum est de omnibus dicere.LXX Inierpretes, quile-
diliert iram,ut praabeiitmisericordiam : qui solebant; guntur in Ecclesiis, breviier transcurramiis. Hejeeto
etiam hoc ex persona prophetarum ludentes dicere : populo Judaeorum, Sacerdotibiiset Proplietis, qui
Exspecta paulispef, exspecta modicum, venient quaei iiiebriati sunt sicera, et erraverunt et maledictioco-
fulura praediximus. Haecaulem universa loqneban- medit consilium eorum, quod inierunt propter ava-
tuf in populo, quia Dei sermonibus non credebant;; ritiam, cui annuniiabimus futnras pro Chrislo tribu-
stafiiiique infert propheta : Neqnaquam vobis Deus; Wlationes ? cui mala pro quibus paratur corona virtu-
his verbis loquetuf, ut pra?cipiat quid facere debea- tiim ? Uiique his qu| ablaciatisunl a lacte, qui avtilsi
tis.ei piaestolemihiquaevehlura slint, sed loquetuf sunt ab iibere, haud dubiuni ;"'qu|iiaposiolos sigriifi-
:;vobisin furore prajsenti, qui prius dixerat ad popu- cet •.Tribulaiionemsuper iribulationemexspcclaALo-
147, ad Sabinian., nuni. 10, nof. 2. c Yilioseerat antea,«( erroremfaciat pro ierrorenij
" ^Yideepist.
LIpsa Hebraea vefba affert et interpreiaiu.r Epi- quod ope mss. restiiuo. Sic.epi.sl.75,«d Theodoram,
pbanius, haires. 25, quaeHebraice sic babenl 1V2fl^ nuiii. 3, ciim hujuSmodimatiis porlenta, auiim no-
Porro Nicolai- mina S. Paler recitassel, qum, s\ihii'u,ad imperito-
/USO,ns.f DUT -i5?Tipb,1p.1pS IpTib IJf. rum et mulierctdartimanimos coiicilandosquqsi de
.larum basresis bis aliuti veibis consueyeraf, quos IIebraich fonlibushdufiunt, barbarosimplicesquosque
tfadit pisi ipstim Epiplianium,Tbeodofitus, baere- iefrenies sono, elc. Vule qu;e ibi annotanius.
lic. Fabul. cap. 4, KKUWOUKV fuisse veneratos, et d lla Euseb. : Ji-iyfzuiSi TKOTK
Cliristuiiieionomiue,qiia»icxspeclatum[designare.vo- TzpbeTOV %pphvTOV
luisse. Philasirius, cap. 53,Caulacau hgminemvocat, «iro(7To).tx6v v.uiTzpbsTTKVTK? ToOf™ cwTJjpiu,iyuyiz-
Epiphauiustr.pxtmkTIVK: puta JEonem, sive Ange- }j.ay.(SmzMop.ivov_:, etci quae Hier! pauciora cun™
in
iuriti traSfli
521 0 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. IX. CAP. XXVIII. §22
quitur aufeni ad chorum apostolorum omnitimqtie x4 sus exspecla. Ergo cum morltii fiierinius, hoc fla-
credentium, ui non ad unam, sed ad mullas se pa- gellum captiviiatis et bauc lempeslatem imn sen-
lettribtilaiiones, ut cum tribtilatus fuerit alque de- tiemus. Setucl ciiim mcndacio crcdidimus, boc est,
pressus, rursum speiet.et spem supcr speni habeat. frustra spem habuimus in Deoetin Legc ejus. Et
Qiiod si paululum tardaverinl quae promissa sunt, ideo mendacio prolecti suiniis , quia mortui iiniiii-
non sitincredulus: Modicum enim parvulumque el lientemcaptivilaiem decliiiavimus. Yerbuni Hebrai-
venient qiias promissa sunt. Elenim tribulatio patien- cum SOT(fffny), Aquila el Symmachus, flagellum,
tiqiii operahir; patientia probaiionem : probotio spem; LXX(«?ipes(a(em inierpretaii siinl; a CIIASAB ( it^ )
spes autem non confundil (Rom. v, 5, 4, 5). El haec quoque omnes mendaciumiransliilerunt, in quo spe-
ipsa tribulatio geminabitur detraciione 379 labio- raverunt Judaei, cujus juxta Evangelisiani Joannem,
'.rutiij el blasjihemiis persequeiitium, quibtis adver- paler est diabolus.
sus Dei pnpulum rabido ore desaeviuut. Porro apo- (Yers. 16 seqq.). Idcirco hmcdicit DominusDens ."
sloli el aposlolici viiiloquenUir ad populum Judteo- Ecce ego mittam in fmidamentis Sion lapidem b pro-
'-.rum,:-dic'eiiies:Ilatc esl requies eiurienti jusiiliam, ei batum, angtdarem , prcliosum. fundatttm fundamine:
hmc cgntritio el anguslia quoa ducii ad vilam. Illis qui credideril, non festinel. Et ponam judicium in
haec pracilicanlibus amiire impii noliieruiii. Unde jJJ pondere, el jusiitiam in mensura : et subverlei grando
lioe quod ad t)ei populuin dicebalur : Tribulalionem spem mendacii, et proteclionemaqum inuiidabunl..Et
susline, Iribidatioiiemsustine ; exspeclaspem, exspecla delebiiur Imdus vestrumcum morte, el pactum vrstrum
spein: adliuc modicum,adhuc modicum, illis verle- cuminferno non slabit; flagellum inundans cumtrans-
turin poenam, qui audire sermoneii) Domini nolue- ieril, eritis ci in conculcationcm.Cttm [AI. Quando-
runtj iil corruant ei vadant relrorsum, el in pericu- cnmque]penransieril, tollel vos : quoriiammane dilu-
luin obsidionis ae morlis inciirrani, et absque ullo culo transibil in die elin nocte, et tanliimmodosola
miseriarum hiieeapianiur. Quod autem verbum He- vcxatio intellectum dabit audilui : Coangusiatum est
braieuin DEA,quod omues veiteruni, scientiam, soli eiihn stralum , ila ul alter decidat: et patlium breve
Sepluaginla mala interprelaii sunt,error perspicuus utrumque operire non poteM. LXX : Proplerea sic di-
eist. Prinia enim litiera DALETII, vel RESparvo apice ch Dominus : Ecce ego immiltamin fundameitia Sion
dislinguiihlur. Si ergo legatur DEA(njn), scieittiam lapidem preliosum , electum, angularem, hoitorubilem
sonatjfiREA (!"i3?"i), malitiam; non a malo, quod ht fundamenta ejus; etqui crediderit, non confuude-
coiitrarium bono es.t, sed abaiigustia. tur. El ponam judicium in spem : mhericordiam an-
(Vers. 1-5,18.) Propter Itoc attdite verbumDomini, lemmeam in pondere, el qui credunl fruslramenda-
viri illusorcs, qui dominaminisuper populum ineum, iC cio, qiioniam non transibit per nos lcmpestas, et non
quieslin Jentsalem. Dixhlis enim : Percussimvs foz- auferet nobis lestamentum morlis, el spcs vesira ad
dus curiiiitorle , et cum iitferno fecimus pacluin : fla- infertium non permanebit. Tempestasvenienssi trans-
gclluminuitdanscum transieril, non venietsuper nos, ieril, eiiiis ei in conculcationem: cum Iransierit, lol-
quia posuimusmendaciutnspemnoslram , elmenducio lel vos mane , mane perlransiet : die et nocle erit spes
proiecti sumus. LXX : Propterea audite verbitmDo- pessima. Discileaudire qui eslis in Iribulaiione : Non
mini viri, tribidaii et principcs populi htijus, qui esl possumus pvgnare, ipsi aulem infirmi sumus ul con-
iri Jerttsalem : Quia dixhtis : Fecimus testamenlum gregemur. Dixeram , inquit, vobis : Audile vcrbum
cum inferno , et cum morle pactum : lempeslas trans- Doinini, viri illusores , sive tribulali principes po-
iens siirrueril, non veniet super nos, quoniam posui- puli mei, et nolile fcedus babere cum moi (e , nec
musmendacium spem nostram , et mendacio protege- pactum cum inferno, qui conlcmneiites pra-cepia
mur- Quodsupia diximus cum irrisione solilos prin- mca , posnislis mcndaciiiin spem vcsiram , et glo-
CipesJudijeoruinPropheiis dicerc: Manda, remanda ; riantes, 3S1 hnmo desperanies dicilis : mendacio
exspecta, reexspecta, cl caelera his similia , per qua; prolegemttr.Idcirco misericors elniiseralor Doiniiius,
ostendilur nequaquam eos Prophetarum credidisse paiiens et inuluim misericors (Ps. CXLIV),nolemibus
sefmoiiibus, sed prophetiam eorum habiiisse de- D vobis, in fundauieiila Sion lapideni elcciuni, et
spectui : pf.Tsens oslendit capiinluni, per quod ap- probalnni , cl pretiosuin , et angulareni missiiiiiin
pellanlur viri illusores.Sunt antem Scribae etPliari- csse.se. dicit. De quo et Apostolus loqiiitiir : Quasi
sa?i qui dominaiuur super popnlum Dei in Jerusa- sapiens architectus fundamenlumposui (l Cor. in, 10);
iem , quos LXX vocanl viros tribulatos, el princi- et iterum : Fundamentum enim aliud nemo poteslpo-
pes populi Jerusalem. Dixerunt enim non sermone , ncre prmter id quod positum est, quod est Chrhlus Je-
sed operei Sumus sicul ei caeterae nationes : babe- sus(lbid., 11). Isie lapis vereet secundo appcllaiur
riiuspactum ei foedus cum inferno' et cum moile : lapis, sicul el in Lcviiico , homo , homobis dicimr
semel 380 salulem desperavimus. Cerle caplivilas elangularis lapis, qui.i Circuiiicisionis el Geniium
lohgo post lemporc vcniura est, diccntibtis vobis : populos copulavit, de quoet in psalnio dicitur : La-
'Adhucmodiciini, adlmc modicum : exspecta, ruf- pidemquem reprobaveruulwdiftcantes, hic faclus e$t
a Verius, ut videtur, in Valic. CHZAB.
b Yictorius repetit lapidem ex Hebrao Vulgataque ediiionc.
'
Uo ..:.;.. 5. EtlSEBII HIEROiNYME .- -.."-.. M
in caput angidi (Ps. cxvn, 22).isli sunl aulem aedi- ,A et in Ezecbiel snb persona uxoris loquitur fornicaii-
ficames el caeihentarii, qui hunc appellantur viri tis (Ezech. XVI,21), et quam in Osee priucipio scor-
illusoreset principes populi quiest in Jerusaletri. De lum yocat Qf.adulteram \(Ose. ii)), siyisineis com-
hoe lapide etin Dariiele Iegiinus , qiiod exeisussii de piexibiis copnlari, abjice idola : si servieris idolis,
moiitc sine manibus , et impleveril iiniversumorbem mehaberenon poteris. Hocjuxta Hebraicum. b Porro
(Dan. n) : eo quod divini germiuis dispensaiio bu- quod in LXX legilur : Discite audire qui iribulali
manum corpus assumpserit, et babitaveritin eople- eslh : non posstimus pugitare, ipsiauiem infirmisu-
niiudo Diviniialis corporaliler, Super bunc lapidem, musul coiigregeintir, quem sensuni liabeat, ct quo-
qui alio nomine appellalur petra, Cbrislus sodificavit niodo superioribns copuletuf, periUus ignorp. Kist
Ecclesiam , et firmo) juxla fiebraicum, fundavit forle ad pfincipes popnli loquatur sefmo iliviniis ,"'
fundamine, in quo qui crediderit, non confun- el.horieliif.eos, nlspem habeant inDep, etnon in
detur, sive, juxta Hebraicum, non festinet : morte atque infenio, :c"tdiscant audire vaiicinia pro-
ne videlicet lardus eiiClirisli videatur adveu- phetarum : illiquc respondeani se proihfirmilatevi-
lus. Si enira lardaverit juxia Abacuc, nemo derium adversus conifarias pote:-tale.spugnare non
speret : quia veniens veniet, et sua promissa posse, nec inter Dei populumcongregari.
coiiiplebit (Abac. n ). Proniiuit quoqtie Deus g (Yers. 2f , 22.) Sicul eniin in monie divhioniim
ponere se iu eo judicium ponderis : Neque enhn stabit Domimts, siciu invatleGabaon irasceiur, ul fa,-
judicat Paler quemquqm, sed gmr.e judicium ira- ciat opus siiurit, alienitm opus ejus, ul.qperetur optts
(lidit Filio (Jodit. v, 22). Et jiisiiiiam siv.emisericor- siiuin, peregrinum esl opus ab eo. Et nunc noiileillu-
diam i.ii mensura , ut feddat unicuique secundum dere : ne forie 383 conslringaiUurvincula vesifa.
operasua,et jusliiiam ae niisericordiam allerutro Comuinmutionemcniin et abbreviaiionemaudivi q Do-
• teiiiperel, juxla illud quod-et-ih psalmis legimus : minoDeo exerciluiimsuper universam terram. LXX :
Misericordfaet veritas obviaveriinlsibi: justilia etpax Sicui mons impiorum cgnsurgel Dominus ,el erit in
deosculdlmsuiilse (Ps, LXXXIV,;11). Speni quoqueait valle Gabaon, Cum:furore faciel opera sua, aniarititdi-
v.esiram atque nieridacitim, id esl, diaboluni pa- nisopus el furbr ejus qiiasi'alienisabuieiur : el aliena
trerii oiiiiiismendacii, suppliciorum meorum giando amariludo ejus, El vos notite tmtari, ne ccnforlcntiir
subyertei. Et proteciionem , sub qua vos lutos fore vincuia vestra, qttia consummqias et abbrevialasres
arbitrabamini, tempestas valida et aquarum multi- audivi a DorriinoDeo Sab.aoili,quas facturus est super
tudo dolebit, ila ul amicilia et foadusquod habcbdtis omnem lerram. Lapidem pretiosum in fundamentis
cum niorle et cum iriferno , Iioc est, cum diaboio , Sion posilurum se Dominus repromisit, ui subver-
pefeat in oetefniim. Et flagelliirii3@g sive tempes- G terei giaiidp iiieiidaciuiiicf impioruirispem ;(ffidus- '
tas, deqtio dixeratis:: Flagetluminundans cum Irans- que cuin morfe el pactum cum iiifcriio lempeslas
ierit, tioii vehiet super nos: veniet, et erilis ei In valida dcleret. Quem quia suscipere illu.sorcsp.rin-
conculcaiioiiem , hoc est, oninia tonnenta patie- cipes noluerunt, ficut quondam coiilia Allophylos,
nlihi, qoaj yos putabaiis desperalionis animo nequa- rcgnanie David, in mo.ntedivisionum, qui Hebraice
quam esse passuros. Seniper eriim irruel vobis , et appellabatuf [Al. appellaiur] PUARASIM (D'BHS).,.
tam in .'p.rosperis quam in adversis iram Dmhii-i Doniinus coiicidii adversarios sups, uiide. et locus
sentieiis, efmors vos sceva populabilur. Quid di- nonicii accepil. Et sicut in va'11'eGabaon , siib Jesu
c.im de poenis? Poeiiarnmsola formido et lormento- principe, quando fiduciaiiabilantis in se Dei locuttis
rum melus vos corriget ad saluieiii, et mala'vesira est : Slel sol in Gabaon, el luna contra vallemAidtdn
a fAl. Elon] (Josue x, 12) : et stelit sol
inlelligere faciet. Cumqiie vexati fueiitis , lunc spatio unihs
sciefis Propbetas mcos vcra dixisse. Quodqueseqni- diei; multique de aiienigehis perierunt: siccontra
tur : Coangiistalumestenim stratum, ita ut aller de- inipios et illusoresirascemrDominus, titfaeiai opus
cidal, et paUium breve ulrumqite opemrenoripotest, suifm.c Non est eiiim opus Dominiperdere qnoscrea-
illunibabet s.ensumquetii iii Aposlololegifnus : Ncn vit; sed facere optis alienum, quod ad crudelisaiem:
potesiis calicem Doihihi bibere',/ et culicemdmmoriio-B niagis quam ad clemeiitiani peiliiiel. Rursumque id
rum. Non poieslis mensmDomlni esse parlicipes", et ipsuni aliis verbis repetii, ul opefeluropiissuuin.
meiism idolbrum (II COr. x, 20 , 21); et alibi : Qum Nou esl opus ejus punire peccantes, sed peregri-
participatiojuslilim cum hiiquitqte? Qitcesocietasluci num, et alienum ab eo, ul puniat q.ui Sa.ivatpfesl*
ad lenebras? Qum convenlio Ghrhti ad Belial? Qum Quoniam igiiur de patienlia sna resurrecturus est
pars fideiicum infideli? Qui conspnsuslcmplbDei cum Doniinus, et nequaquani parchurus : sicut noii pe-
,idolis(UCor. Vi,14, 15)? Loqhiiuraulem sub meta- percU in monie Pliarasin), et in valle Gabaon : nio-
pbofa hiariti.pucilcissiini, qui adiillcrae dicit uxofi; neo vos, o viri illiisores, ut neqiiaquam rjdcafis de
Urius lectulus me el adulterurii tiecum capere; non propbelis meis, et non putetis veninra quaennntiani,
potest., et pallium breve inaritum el moecbun)coo- ne si permanseritis in illudehdo, conslfiiigantiii
perife non praevalet. 0 igiluf Jerusalem , ad qtiarii vincula pecCaloruin vestrorum (Funibus enhn pcccq-
n Yal., fttncanimad»ertefisprophelos, etc. c Legit Vietorius sub
inferrogandinoifl, lumaddit
b Idem prp auoiitLXX. Et mox, quodquem sen- nequaquatn, qsifl.;,di5liiicii;Qn.e.ct', 8dditione;vocif,man-
.': uht; et.c.:.'. 1 c.uii)etconfrariuffl seiisum.fesliiui debfiiVeconteridit
m COMMENTARIORE&I IN ISAIAM PROPHETAM LIR. IX. CAP. tXVIII. S|5
tomni suoruthunusquisquecpnsiringiiur(Pro.v.v, 22), A_ A et. Imlaberis? Non enim cunxduritiqmiindaltir giih ,
sive capiivitaiis."vobis tempiiS adveniat,. Siquidem neqv.e rota plauslri cifc.uil sttper cymiintm; sed
quod Dpiiiinuslemporedifferebal viiicula, captiyita- virgti excutitur giih, ei cyininum cum pqne comedi-
lein alque supplicia, sive ullimuni judicii diem, jam lur: Neque enim in scmpileriium:ego irascar vg-
rebtis cxpleturus esf, et consunimaiurii$, e.t ab.bre- bis. ; nec vox amariludinh tnem concuicabit vos; et
\vi;Utirtis,Iiaqtieego:prop.liel.aqiiacia ^^4 Pqnunp Itmca Do.iiiinosmt.t egressg/porleiiiq. Inite cgiisiliiirii.,
Deo omnipoienle fufura cognovi su.per uiiiyefsam exdllaic vanam consoiationem.hi eosdem nuii.celiahi
lerrani, hasc voliis nuiiijo, ut immiiienteih irani loqiiiliif, qui.bussupra dixeral :_Audite verbuin Dei,
pajiiiteniia praeveiiiaiis. Juxia LX.X lp.se Doi.nitius wiillvspr.es, qni donxinamhiisuper pqpulum meum
quasi iiions impioruip dicifiir sufrecturus et futurris quiesiin Jerus.atem.•.etprfecipi.t eis, .ul y<ice.ti.i ejus
in valle Gabaon, iil faciat opera stia, quoe oninia audiant, et eloqujum illius- diligeiiler aitciidant.
utium cpus est aniafitudinis : quod nequaquani vi- Numquid, ait, agricpla seniper araliii, "n'tsei.i.i.cniem
dealur esse hlaspji.emiim...Non enirii dicit fulufurii jaciat? Non.ti.eprius prosciiidet huriium, et voiiicre
Domiiiiiiii ino.nlem impiprum, sed qtKis.iitiontem, sulcos fevolvei, jaccniesque glebas rastro frauêt
qui inipiis et suslinentibus videatuf essegravissiinus. ;.e;tsarculo.;-ul.cun.i.odaqijayerUshperDci.ero.ieiT.f,et
Quoinodo si filius negligens- et alter aogrolu.s, pa- B ] dtira priu.s arva molliefit,. trin.e spaigal gitli, sl.ve
trem et medicum puient esse crudeles, si eos veriie- cyfhinum; sera.i.qtietriiicuiii,; el hordcum, el iiiii'
ribus alque. cai.ueriovdiscipliiia;restituaiil saiiiiati. litihi, e.t fari.i.i.finibiis sujs:, jp.xia.yaiietaicm. lcfi.ae
Coiisurget euim Dominiis "et erit iii yalle Gabaon,. C.iteni.porutn: nequ.e.e.n.imsimul on.iii.ia'semilianluf.
propter eos qui cuni ob peceaiain liumi.licousisiaut Pro fane ijuod G.rae.citiav yocani, c quidam viciam
loco, propter iiimoremaiiimieriguiHur i.nsuperblam. inlel.Iiguiil. Ipsunique agricolairi, id esf, sa.tofeni
Gabaon enini, collisihlerpietalur : u.lfa.cial opera eriidil Deus naiuraliter judicio suo, el doeel ijliiin
sua quae stlht opera amariiudinis ; qua.ndp cogi.tur ul sciat qtiam cu.i seni.en.ficullurain.-ad.h.ibeat.Deni-
muiare clemeni.iain, et pro dulci, afiiarus efficituf, que cuni metendi leiiipus. adveiieiii, giih el-cynii-'-
Igitnr vos qui bsec esf.is aliquaiid.o passu.ri, rihhC l.iUin.,qtiac iiiflrmiora su.nt semina,' noii ro.iis.pjau.s-
nolile laetarl illa lopiiiia qua gaudebat et di.yes. in frofuni. leruniur, qg.aj.j.n serfarum simili.tudinem
eonvivio purpuraius, el Lazarum paupereni n.egli- fefreaa c.irciiniaguiitur et trahuntiir; stfper demessas
gens (Luc. xvi) : neforte fiant vesira yineula ktv- segeies; sed.yifga cxcuiiui.iiuf.ej,baeti.lo, qu;e viilgO
tip.ra. Quaeenim facturtis est D.oniinus, et rebus flagella dicuntur. Panis aiitehi, id est, triticum' de
suam seiiteniiaiii coiripleturus,Jtaec cgo.et.aiidivi, et quo efficitur panis, ijptis. ferreis [eriltir, ex pniriis
vobis oniiiia nuniiavi. 'Quodque iiitulit,: Supra gm- C ( ejus stip.uja--cpinniinultiir iri pale.as. Yefiii.ii.lapien
nem lerram,Juxta iiisloriaiii, Judseae leiminos inlcl- lion seinper v.exaltir ei leritUr, nec omni fenipore
lige; juxla aiiagogen, lotius niundi. fotarum, ungul.is com.roinuilur; pro quilius i,n He-
(Yers. 23 seqq.) "Auribttspercipite et audite v_o.ccm braicp. dj.citui equis eqrum : u"tquia uiigulas folarum
meam : attendiie ei qitdite eloquhm meum..Numquui dixerat, meiapli.oram sefv.afet in rel.iqtiis. Ouidam
iota die arqbit arqns/ui scrqt,proschtdel el sarriet hu- vhiunl ex e.Q,q,uod;ungu.la.setequos. nomiiiavii, os-
mum suqm?N6nne ciim admq.iiqveritfaeieni.ejus, se-r tendi eqiiarum gfeges-, qfiiaditefenda ffuiriepta
i'e( giih, el cijmhiuinspargel, et pon.etIritifum per pr- SS® a!'eis.iinmitt't spleaii.l:-se.di.ion.paierat Sciip-
dhiein, et hordeum," el milhmi, etviciain ht finibus ., ttira dicere, quod .J.tidacaproviijeia.noii,habebal., Iloc
suh ? Et erudiel illv.nr iti judicio ; Deus suus dpceiil autem, id est, nt gii.h e.l cyiriiii.ujpvirga excutiaiHur
illtim. Nonenhn insefris. triturabitui gith, necrotq et bacnlo : fnirneiitiini l.!.ordeu!iique,et fai;, forlasse
ptquslri sitper cyminHmcircuibil ;sed virgp,excuiietur et miljuin, rolis ferrei.s cojiferaiilur, non in perpe-
gith, et ctjminum baculo': pdnis. auiem coinniin.nelftr, luu.ni Dei jud.iciuni est, qui ii.i oniriibus pstendit nii-
Veruin non in perpeVwqmiritjirans trilufqbit. itluni, rabile. coiisiliurii suum., et jusiifiae riiagnUtidiiieni
neqtte vexabit eum rgta plaustri, peque ungulissuis monsirai in. cuii.clis. H;rc Tzupatppao-TiY.&s. d.ixiinu.s,
coinminuetemn..Ei,lipc a a D.egcxercituum,exivif,.ui -P- ut fii,cili.us,sepsi.ini:
pro. qtijOisia dicunfiir, possi.niiis
mirabile faceret cotisiUum,-, et ni.qgnificqretjusti-. i.iiteiljgei.;c.Dous,varie geiius d.ispei.isalbufiiai.iu»);,,
tiam. LXX : Atxribus percipile ei qitdUc vocein iiiin.cpjin.ii,,,iuinc. niisereiur : iiunc. CQffipit, ri.unc
meam : aUenditeel-.audiie sermones meos.N.tim- defendjt.;, id; est, nuucarai,'.ijiihftserit^ ljijnc -.liiaiu-
quid QQ^loia di.eqrqbitqui qfat, aut sementem.prm- ras fruges.niei.it, et d.e.i)iessas.ip preis.terii,. g.flje.iji.-
parabil qntequam prmparel terram ? Nuinquid i>.cimi 'qju.esuum gubern:it ut volujei;ii.Giib, el cyniintini,
ddaquaverit fnciem.ejiis, Uin.cseminqbucjiih el cyjni^ i:desf,. omnes genles .q.uao.'ij.pj)iiiecep.enu'nl. ejtis DOIJ-
mvm, el rursum seriihiabit tfilicum, e_ihor,deiim,el tiam, nec Legis babuefe praecepia, v.irga eiiiendat
milium, ct fqr in fiiibus litis, ei erudieris.judicio Del, ct baculp :;frunienlum, auiero,, i4 est, po.jjuluii)iJu-'
a Yatic. cum Yuig. fnierprete
ipsaque Hierony- quoqii.GerîJii fiiiil].us.st'h,prp («?s,
bj/.uiiGvi.,,els...5Ipx
miana versione, a Boihino Deo: miuiine vero ad He- quod hiss. praioruntj assemienfe Gracco h ro?j
braenni aj'clievypuniv ;. gploi; 0-00.;'fcimotsii iMjfiiagaf-i,,sub.seqiicns-eixposiiio.
)>Aniovimusliinc: n'egaiiijj:pacij.eu].an)i
now, qnaiii vidEafuri :: ' ; v;v"v- '::
niss. igiipraiif, neijuiehabefcGfaecuslexlus o\>%ov«v s Yida quffiaiiuotamuiiiiiEzeG.bieliscapi iVi
527 .-.',.-' ."'-. S. EUSEBH BlEROiNYMl 528
dxbruiri. magnis torqnebit sjipplieiis. Gui enim plus A lasstts adhuc silit, el anima ejtts vacua esl: sic eril
creditur,. plus exigetur ab eo. Ei servus, qtti scit: tnuliiiudo omnium genlium qum dimicaverunl contra
volunlatemDominisui, et non feceril eam, vapulabit' monlein Sion. LXX : Vm Ariel, Ariel civiias quam
multh (Luc. xn, iiji et in alio loco scriplum est: expiignaviiDavid: Corigregalegeidinina,annum supef
Polentes poieiiterlortnenyzpalientur (Sap. vi, 7). Ve- annum comediie,comedelisenim ctint Moab: coangus-
rutniameri noh eos lortjiiebit in perpetuuni. Aliud laboenimAriel, el erit fortitudo itlius et divitimmihi,et
enim est esse impium, aliud peccatorem. Quod nos circumdabosiculDavidsuperte: et iniilamvallutnhicir-
de geniibus el Judaeis inierpretaii sumus, alii expo- cuitu tuo,et poriampergijrumtui turres;et huiriiliabun-
nunl supef populo et Sacerdotibus, quod vulgus in- tur in terram sermonestui : el inierrahi bccidentverba
doctuniin die judicii quasi gith et cyniinum corri- lua. Et erit sicut loquentium de terra vox tua, et
piatiir virga et baculo; sacerdotes atiiem qui liabue- usque ad pavimenlunivox luaiitfirmdbilur. Et erunl
ruiit clavem scientise, maguis'supplj.ciistorqueaniur: sicut pulvis 3gg de rota divilimimpiorum: et sicul
et boc Domiiii fiat judicio, qul Oslendit in cunetis favilla qumrapitur, multitudo eorum qui te opp<esse-
niirabile consilihm siiun) et justiiiaesveritalem, ul qui runt: /erilque hi punclo rtpenle a Domino sqbaoih.
p!us acceperunt, plus exigatur ab eis. Pfo eo quod Visilatio enim erit citm tonitru, et cominolioneel
nos intefprelali sumus : in virga excutietur gitlt, et B vocemagna, lempesiasvalida, el flaiiinta ignis devo-
cyminumin bdculo, nescio quid volenies LXX irans- rans. Et erunl quomodovidentissomniuinngcie, divi-
tuleruni: cyniinumauiem cum pane comedilur. Deui- tim omnium geniium quce militaveruhl cpntra Ariel:
qtie et veteres Graecias interpretes Hebraicum dis- et omnes quipugnaverunlcontra Jerusalem, el universi
serenies, de boc sermone tacuerunt, quia forsitan qui congregaii sunt super eam, el afflixcrunt eum.
quid dicerent non habebant. Ulud autem in quo nos, Eruntque sicut qui in somnis esuriunt et comedunl:
juxia Hebraiciun posuimus : Veruninon in perpetuum cumi)uesurrexerint,vanumest somniumeoruni, eisicul
trilurans trilurabit illuin, neque vexabit illtim rgta: cjttiper somniumsitit el bibit, eum surrexeriij adhitc
plaustri, nec ungulis suis comminuet euni, LXX non siiiet,el anima ejus frustra speravit: sic eruni divttim
juxta 337 verbum, sed juxta sensum interprelati ontiiiumgentiumqummililaveruntconirqmoniemSion.
sunt: Neque enim ego in sempiternum irascar uofris, Pro eo quod nos inlerpretaii sumtis, Vm, in Hebraso
nec vox amariiudinismemconculcabil vos: ostenden- scripttim esl oi (iy\), quod apud eos ihlerduin voca-
tes fmura pecciiloribus, post tornienta, rofrigeria,- tivo casu dicilur, ul nou plangat Ariel, sed vocei;
et haecquasi porlenia atque niirabilia egressa esse lieetin praesenti Ioco pro planctu acciplendum sil.
a Domino. Unde praecipitur peccatoribiis qui postea Arierquoque interpretalur ieo Dei; et pro civjiate
piinieiidi sunl, ut ineant consilium, et exaltent con- Q j quam Aquila iiiteipretalus est, Tzoliyvnv,hoc esf,
solaiionein siiam, nequaquam variam, ul a LXX oppidii/um,sive viculum, in Hebr;eo legiiiii CARIATH
additum est, sed absoluie consolationem. Numquam (n»"ip)^quod proprie villam significat,^t lingna Syra
eniirt Deus praeciperet,lut exaliafeiit vanam conso- dicilur a Cartha,nnde et viliit silvarum appellaiur
latiPnenisuam, quae eis non erat profutina. CAniATHJARIM (at-!Si T\i-!p)-Denique el-in superiori-
(Cap. XIX.— Vers. i , seqq.) VasAriel, Arielcivi- bus (Ad cap.i, 21) ubi legimus : Quoinodofacta esl
las, quam expugnavit David. Addilus est annus ad meretrixcivitatfiielis Sion? pro civitaie.CaiwAscri-
anntim,sglemnitatesevolutmsunt. CircumvallaboAriel, bitur, id est, villa: quam nos ut" trauslationcm
et eril tristiset moerens; et erit milii quasi Ariel. El Aquilaeexpriinamus ad verbum, chitqtulam pos.u-
circumdaboquasisphmram in circuitu tuo, el jaciam nius dicere, Igitur Aiiel, id est, leo Dei,i quoiidani
conlra le aggerem, etmunimerilaporiathin bbstdionem fortissima voeatur Jeriisalem : sive ul alii afbiiran-
tuam.Huiniliaberis,deterra loqueris, et de hutno au- lur,iemp!um el allare Dei quod eraf in Jerusalem.
dieiur elbqtiiumtuum, et eril quasi pyilionis de lerrd Quodquesequjlur: Quam expugnavit David, pro quo
vox tttti, et de littmo eloquittm tunm mussitabil. Et inierpretalus est Syiiiiiiachus, cdstrum David,"ct
eril sicul pulvis tmuh multitudo ventilantiuin te, e( Tbeodolio, circunivallaiioDavid, in Hebneo Iegitur
sicui favillaperiransiensmnltiiudo eorum qui conlrate jy ] HANA (nni), qnod eruditissinlus Hebrseorum, Itubita-
piYEfialKerimt. Eritque rcpente confeslim: a Domino cuium h significare voluil. Si igiiiir legeriinus:
exerciiuunivisitabiiurin lonitruo et comntoiioneierrm, quain expugnavil David, ad illud tempusiefer.imus,
el voce magna turbinh et lempesiatis, el flammmignis qtiando cepit David arcem.Sion, fepugnaniibus
devoruniis. Et eril sicut somhium visionh nocturnai caeciset claudis, et priiuus Joab domaiunr excelsa
mullitudoiomtduntgentium, qum dhhkaverunl conlm, cpnscetidit (I Paral. xi). Si liuteiii juxia Syni-
Ariel, et oinnesqui militaveruni,etobsederunt,el prm- niaclium et Theodotiouem, hoc seiiiicnduin,
valueruiUadvetsuseam. Sicut somniat esuriens el co- quod" David eain inslauraverit aique hiiiiiierit,
medit, cum fueril experrectus[Vulg. expergefaclus], addilus est annus ad aiinum, sive sitbiracius, ut
vacua est animacjus; et sicut somniat sitiens et bi- 389 interpreialus est Aquila; et solemniiates evo-
bit, poslquamevigdaverit[V\i\g.fueril expergefacius], lutai sunt. Subverso enim lemplo, et Judaica reli-
a Yaiic, CaJalha : minus foriassis niale; natn et- lingua.Syra dicitur Ctirilha ut Tabitha, Ta-
NJVlp,
s\ Kuriarecle dicuur Syris; a A"aref/ilaiiieu diciuir, litha, ei alja ejus generis.
non a Kariath. Legenduiii igitur cum ms; Drusiano, 1 ldem Vatic, habiiacutumsignificari exposuit.
-m _ COMMENTARIORUM IN ISAlAMPROPIIETAMLIB. IX. CAP. XXIX/ §50
gione subiata,omhis eofumfestivitas periii. Diciique AVdliviiias, q-uas liiaiufo inieritu derelinquent. In eo
se DiiminusTircuinvallareAiiel Baliylouioexercitu, IIpco pbi iios posuihius,"pinn.es..:<jf.ai. niilitaverunlet
i
el fore eani trislem aique mcereiiiem,quando ab eis obsederiiiu ei prmvalttertinladrersus eam, LXXIrans-
: diruia fuerit. Riiisumque sub Jesu filio Josedec sa- tuicfunf, "et oinnes qui miiiiqverUiitcgntra Jefusti-
cerdoreniagno,eiZ'ifobabel filioSa]albiei,Esdraque iem, quod in'-.Hebraicbnon habeitir. ln priiicipio
et: Neemia,qiiando -proplietayerunf Aggaeusei Za- qupque liujus capituli ubi nos diximus : Additus est
cbarias, fure eam quasi Ariel, quod habeat aniiqui anntts dd annum, sivc subiraclus, illi'interprelali
j tenipli .similitudineiii,''sed' magniliceiiiianioriiameii- sunl: congregaiefructus, yel geiiimina,ahnum supef
tuniqueiion babeat. Secundo qiioque Doniinuscom- annum : manducaie, comedetisenim cum Modb.El
. minaitir,:quod circumdet Aiielem spbaera, et jaeiat esi-seiisus , anteqiiani anniis Doriiiui accepiabilis
couira eam aggeiem, et muiiinienla poriat in obsi- praedicaiionis ejiis adveuiai, iiiimp dtio aiini, de
dionem ejus, et-compleatur illud qttodipse plangens qtiibusiii CanticoHabacuc jiixfa Hebraicumleginuis:
Jerusajem loquiiufin Evaugel.lp.:Siscires eu qtimad In tnedio dudrUmieniporumcogngsceris(Ilqbac.m),
pacemsunl.iibi,quoniamvenie.nldies sujief ie, eicir- seniinale vobis in lacryinis, jitrnciaiis in gaudio
/cumdabunl te initnicitui vtdlo, el obsidebuntle, elin (Ps. cxxv). Scripltiiii esl.iii Evaiigelio securiduni
terrani:hunidiaberis(Luc. x, 42 el seqq.). Et Jerusa- B Joanneni, per iria Pascba Dominunivenisse in Jeru-
lem eril conciilcataa naiionibiis usque ad eorisiiin- salem, quaeduos aiuios efficitini (Joan, n, 15) Qnod "
- niatipuem lemporisgentiiim.Aliiscnim vetiiis eadem auiem sequiiur : Comcdeiisenim cum Moub,'\n He-
propliela iiuuc dicit, qiiod bumiliala de lerra loqua- braico non liabeiur. De quo jiossiimus dicere, quod
tur, et de limno audiaiur eloipiium ejtis; et sii quasi nisi fructus sibi poeniioniiaecongregaveriiit, inci-
. pyUiOnisde terra vox iliius, et de humo insiar pas- pianl cum his coniedere qui non ingiediiinlur Ec-
;'.. seiuiii fiiussitet,ul per h;rc verh;<sigiiificelihagorum clesiani Dominiusque in aeternum.Caiiera in quibus
a vizuo^KVTEiav, pef quam animas evocare dicunlur, videiitur discrepare, iiianilesta suiit: ei ex iiis quae
pt leniies iiiiibfafum,immo dicmonum,audiie voces. exposoiihus, taeilis eoruni interpretaiio est. Scio
Denique.pro pyiborie, Aquila niagum inierpreialus me legisse Ariel inierpreiari, luX ntea Dei, quoi
esl, quiilebiaice dicitur b;cnEB(aNp),prOquo LXX longe 391 aliief est. Hic enim prima .syllabaper
de terra ioquenies,tfanslulerunt.Quibiis verbis indi- ALEPHelRES scribitur : liiXauieiu quaiHebraice
(*YIM)
ca.lur riiinam lempli usque ad coiisrimmaiionem diciluf OR,'inter ALEPH el RESniediaii.ibabet littc-
peimaiisuram muudi, quodvcollapsum in cinereSj: ram VAC,qiise in prasenti. nomiue noii Iiabelur.
Tnequaquamultra suscitetur. Tanlus autem, o Ariel,, Omniaquequaennne dicunlur contra Ariel, rcferunt
'_':te Rnmanaepoieiitiaevallabil exercitus, el innume-• C ( ad haereticos, qui doclfinam suain Dei icsiihiahl
rabili piilveri compareiur ut favillaeper aerem vo-• hicem, etexptignandi suul a vero Dayid : omnesque
liianli: Dnde non imbeciliilatem. eorum piilverii solemiiilaies eoium aufer.endae,elgaudium.praisei.is
coiiiparafei favillae,qni confra eos niilitaverunl; sedl fuiura" trisiitia cpmmulandiim : quibus piaecipial
. liiullitudineinqu;e arenis inmimerabilibus exa'qua- Deus ut agant paeniieiHiani, ne incipiain coinedere
tur. El.ho.ceiit repente Confestini,ul in media pace,, . cuin Moabitis, et similcs esse geiitilijim. ipse enim
.':'subita siib Neione bella consurgant, et Doniinus s expugnabil Ariel, et omnem virtiHemeorum afque
exerCiluumvisitet Jerusalem 390 io louiiri), et inii diviliassuo circumdabii exercilii. Tiirribusque, lioc
cominotione terrae, et in tiirbine tempestaiis,- ett esl, magistris Ecclesiaehuniilialiitiii lerra sermones
iri flamniaignis devofantis, per qiiod lemplUms:giii- eoruin, tit nequaquairiponaiHin cceliimos sUuin,std
fical comburendum. Romaiiiaulem qui, superatiss scribantur in terra, Joquanturqiie de terra, et fiant
Judaeis etsiibvefsa Jerusalem snb T-iloet Yespa- quasi pulvis excusstis roia : omnesque.diyjtiseihi-
siano,de vasis quondani Dei nianubias obiulerunt it piorum punclo etimomeiito leniporis comparenlur,
[Al,al)stnlerfi]Capiioiio;suaequeviriutis ei polenliaee quando visitayeril eos in sua majeslaiej deseendens'
iiuininurii, noii irae Dei putavefunt esse qiipd fece-:- in turbine et lempestate etigne. supplicii; et iniel-
rant, quasi in somnio et ih noclurna yisione omnes :s I) lexerint omnes divilias Suas, poriipamque seimp-
diviiias.possidebunt. Et quomodo qui .esurit' dor- :'- . lium el.argumentorumsiropbas,frustra cohiedeniiset
miens in soiiinis se vesci putat, et qui sitit, arenti-
i- bibentis somnip cprnparari : qui militavernni conlra
bus siti faiicibus Iloiiiiiiabibit, cfimque evigilaverit
it Jerusalem, visionem pucis: sive adversum Ariel,
iC leonemforiissimuni,el,'ad extreinum conlra tnpniem
ardeutior silis fit,quae eassa poiione delhsa est: sic
niultitiido uiiiversarum geutimn, quaeRomanaes.ub- I)- Sion, super quem Ecclesiae civitas siia latere iion
-dil;e pofesiati diiiiicaveruiit coiHrainoiitem.Sion,i, potesi. .
s habebunt quasi in umbra, et nube, et somriionoctis is . (Yers. 9 seqq.) Obslupesciteet adntiraniini: flu-.
•".•>..'*Antea eratvt7.popavxti.uv. i ut, sicut; sed ila ut intpgram Hebraeilexius vocem

t Sic ethiistri ct veinsii^simus codex Sangerma- expr.i.iiiat,qiiain Aquila Magttm inlerprelalus est.
rensis apudMonifaucori' babeiit. Inteliigeiidus.ila- Porro eliam iiomeii;aik in liodieniisBibliis cuiri
que venit Hieronymtts non eo sensu, ril toia vox boiein plpno legiiur, qnod in exemplari suo uon \h
Clieb, quaeih Hebraico habeiur, Magnmsignilieet; detuf Ilieronyiiius inyeuisse,
littera enim 3, quaepfaeponiiur, est locopafliculae
''"PATROt. XXIV. 11:
SS.l . S. EHSEBH HIERONYMI - . . :/". 1M
eiuafe el vacillate,inebriamiiii, et non a vino, move-«^ _ nacttla ejus (Apoc. v, 2)? Cuhiqiierggg riullus fuis-
hthii, ei ridhebfieiale. Quonhiminiscuil vobh Dominus sel inveiitns qul "aperirel signacuia , flesse se dicit;
'spifiiumsbppris iclaudel oculpspeslros, prophetas et el Dei c tandeiii ad se meruisse sefmonem : Noli
prihcipes vestrbs qiu videni visiones,operiet. Et erit flere: ecce vicit leo de tfibii Jitda radix David; ut
vobisvisio briihiuihsiciti verba libri signali, quenicmn aperiat librum; el solvut sigttaculaejus. Leo autern
dbdefiiu scienii iitiefas; dicehl: iege isliim, el responde tiibu Juda, DomiiiusJesus Glnislus es.ljqui solvii
debii, rioiipossuih ': sighaius enhn est. Et dabitur liber signacula libri, non proprie unius, ut niulti putahtj
iiescieriiiliileras, diccturque ei, iege : et respgndebil, psalmorum David j sed oninium Scripiurariirii, qua^
hescibiiilefds. Pfo soporis spiritu, LXX, compunciiq- iino scripiurae sunt Spirilu sanciP; et prnpterea
hem : theodotid, menlis excessum:Aquila, r-u-ufopuv, unus libe.r appellaiitur, De quo Ezecbiel niystiCo
id esl; gftivem sbmnum inlerprelaius esi; qui He- sermone lestatur (Ezech. n), quod scriplus fuerit
bfaice dicitur THARDEMA (naliri) , quem in Adam inlus et foris; in sensn et in fitiera. De quo et Sal-
ihissuiii a Deo Sciiptura commemorai (Genes.u), vaior Ioquitur in psahnis : Iii capitulo libri scripiuiii
quaiido de cosla laiefis ejus mulier elTecla est. Et est de ine (Ps. xxxix, 9); iion Jeremii.e ; uon Isaia),
%&% Johas boc eoderii somno stertebat in n.avi sed in omni Scfipiura sarictaj-qiiai!uiiits liber appel-
(Joii. i). Oihriis auiein prophetia posl snbversiotieni;glattir. Magistris igittir Judaeoruni -usqtiein praisen-
Jefusalehi et lenipii, id est, Ariei conlra scribas ot tem diem nequeuniibiis legere ei aperire sigiiaculaj
piiafisieos est, qni babehles clavem scientiae, nec et mysteria pandere Scripitiraruiii; si dederis eum
ipsi ihlroeuirii,"hee volenies alios iniroire permit- librum indoclo populo , qui a suis praecepioribus
tuiit. Et pfWipiiuf eis , ut siupore alque miraculo, devoratur, faiebunlur nescire se litteias^t idciico
ihihio juxta Sepluagiiila dissoiiiiione totitis corporis legere nori posse. Alque e duobus nialis hiulto le-
ei ineniis excessu inebfientiir , atque liioveaniur et viusest legis imperitiam coiifiteri, quaih jaclareprii^
fluctherit: vacillatites hon viho hec sicera , sed spi- dentiam; el non pusse scire quod dicitiir.
fitu sopofis, "sive coinpunciionis Domini, ui ihtelli- - (Yers. 15, U). El dixit Dominus-:Prp eOijitbdap-
gerites riialuhi suhiri , agant aliqiiando posniienliahi, propinqualpopulus iste ore suo,ei>Uibiis sitis ijlbfifi-
dicariique cuiii pfopheia; Veriaius sumin irifirinildle, cat me; cor auicm-ejusionge: esia hie,"et tiiriueruilt
duin cbiifigituf riiiiii spina (Ps. xxxi, -tj. Sciiote me mandaio homihum, et dbclrinh. ideo ccce bgo ad^
ergo, o scfibaeet piiarisaei, qiti estis prihcipes Ju- dam ut admiralioiiem faciam popuio liuic' iniiaculb
aaeOfuin,qtiod rpddatvobis Doiiiinusvicissitudinem grandi et siupendo '.-peribit ehhh sapienlia d sapieiili-
yesifam. Yos eiiim audientesDbiniiiuni Salvaiorem, bus ejus, et-huellccius priideiiiiiun iilius abscoridetuh
inteiiigere hPluistis, et clausisiis oculos veslros, ne G ( LXX : El ail Dominus: Approphfquai mihi 'popultis
euhi videreiis, et aufes aggravasiis, ne audiretis. hle ore suo.et tnbiissuis lionoralme; cof autein ejus
Ideo et iile clahdiH bculos vestros, qiii suril pro- longe est a mg: frustra boluiitme;doceiiifs Iwmiihiiii
plietih,pef^qhhsscieriiiaih ttei videbalis. Sive vestros prmceplaalquedoclrhias. Propierea ecce udftciain M
octilbs elaudet et pfopbefaruhi , qtii siinl. prihcipes transfiram pgpiilum isluih : transferam eiihnillbs, et
vesifi. Leic bfiiiri et pf6phet;s;;iisque ad Joaniiehi perdam sa\iiehiiam sapiehliuiti, etmtriieeiilni prudeti-
Bapiistaih (Luc. xvi) :i"fl vobis iioh videutilius, illi tium abscondam.Hoc testimohio abusus est Doiliihus
'viiiesiiit*'Sfe.'tjiiitii|.s:1 o "(yld.-
hteripr..-:sei'.hi .«ers..ilSj.ie.slaT-
-.. contra Pharisaeos ih Evithgelio Mafditeiyvdieeiis,;:
fuf : Etdtidierii ih tiie illo sufdi vcrba iibri' 1, el octili Qttareet vos pfmleriih mandatum Dei pibptei irtitii-
emcbftimvidebuniei 'exsuitabuiii.Irijudiciiim.ehini ve- .tioncs.vestras (Matlh. xxv,-S). Et iiferum.: Iltjpocfi-
riit Bhihliius^ht vldeiftekiudae iiori videa1it;:et qtii tm,"benepropiiUavitde :i)Obiiisqms;_»dicmsi:_Pbpulus
Caefciefaht, popiilus sdiiicei iiationuni, videanf et istelubiis me honorat, cor auieth ejtts ibiigetsVaiiie-.
DpiiiiiiuiiieoiHeiripIeriiuf(i/o«n.iix),tlhdesigiiifican- Fruslradntemcolunt medoceiuesdoctritwiseiprmcip-
ter ildli dixit, 'qtiod visio omnimii proplielarnm ta hominum (Ibid. -, 6-9). In quo iiptafe debeiiius
sighaiaiiicuhctisiegenlilius; sed vobis, inquit, erit iHud quod plertimque ^^^''^'"hnhiiiius, Evange-
slgiiiiia qtiibus Hiiheloqtiof, qiifbusiiic fuiura prse- ID lisias el Aposiolos, non; vefbnin vinierpretatos esse
hiiritio : sive'Othtos priricipuin. vestfof liin, qtu' se dc vcrbo ; nec LXX Iiiierpfelunr auctofitalcih se-
jUxia S6j)tuagii)taabseoiidifa et afcaiia videreJacta- ctilos, quoitim edilio illo jnni tempore legeb'aitif;;
harit, ciaudel ih pefpeinuiii. Erilqhe, aii , vobis sed quasi Hebiteos et insiruclos in Lege, ;:bsque
ohiiiis Sciiptufa;saiiCta claiisa iTfquesignaia, ut yos damno sensuum suis usos esse sertiiOnibiiSiAppfo-
q=ui^Legis iittei'a.s, et pfopiieiariim vaiicinia nosse pioquat auiem populus Jiidspium bre et labiis suis •
vos exisiihiaiis , et diebiis hc hpctihus voiumiua Deo; quja unius Dei culium babere se gloriaiur el
Scripturaruiii indefesso orC meditamini, noii intelii- respuere idola; scdcor ejtts Jonge 'esi.abeoiiqtiia
gaiisquoci legitis, siciit lii Apocalypsi Joahnis scfi- non recipil. Dominum. Jesuni Christuni. Qui enim
bitur : Quis esl dignus aperire librum, et solvere sig- non retipit Filium, non jecipil Pairem. Siinulque
qiiam "Vpceiii _b Pe^pefath ln vtilgatis 6raf, qiti legiiisiiiieras,

'"'*-Addiiiit liiiefeiiiiS'Bditi, !s!fj"iiS(»,
.neqiienrisiifiiriSs.tieqdeipse4iabeiSefiptufaeiexluS: \>foLe(jis, quemadmodum ex hiss; «meiidamus, co-
liiicqiieopiriof 'i;x.eecasibrie'subriexai:expositioiiisia gente ijisa orationis serie rectoqUevserisu.
' v
studioso quopiam ex Apo&aJypsitfaiislata. 4 Y^tie., e(!Dei(anV«madse, etc.
8o§ 6 COMMENTARIORUM m SSAIAMPROPlETAM LIB. IX. CAP. XXIX. -.";' "" §5l
discanius -quoriiodo aiiquis appfopinqUet Deo, vei A iuni figuiifeptiitibimihi?Nuhiquiddicei fictura faclgri
lorige fiat iib cO. (Jui et pef Jereihiaih loquiliir ; suo, tioiistipieiUerihefeCisii, autfigiriehium jiclori suc^
Detts appfopinqiiaiiiego,eliioh de lohge dicil Doiiii- lion luriiefecisii? Adyefstffli'eosdehi' de quibus su-
nus {Jer. xxiii, 25, securidum LXX). App.iopihqiia- pfii dixefiil, perdam sa])iehiianisapieniluin, etirilei-
nius'auiem Deo iiiente, iioii eofpore; «icut et de iigehtiani pftideiilihm fepfobabd, siVe ut propheta
MOyie legiirius i ApprOphiquavitMoyses sdlus ad scribii, itbscondam: ntine etiaiii Dei sefriio. di.rigj-
Deuih : caiieri auletri non appfophiquabdiil f Exbd. luf, qui sapienies siiiitin semeiiipsis, et fri cohspectu
X.VIVJ 2). Ofabai eiiim Deuriiiii spiritu "ci veriiaie, et suo prudentes. De quibus feclissiiiieiljiid iiitclligi
accedebat adeuhi serisu.et spirilu. Hi aulem de poiesi': befecertiht sciiitariles scfutihio (Psai.Lxm); i
quibus scribiltif qiiod toHanlur ab iiiefo, et erudiah- cftiri scfiptuni sit de Dei Sapieritia-: Si 'eiiitii(jiiis
tuf a puer.o-iistpiead seueciutem; et ih Lege Dei die perfecius fnefil iii ftliishgmihum absqiteiuq sapieniia,
achocteÂf. riiedia ribeie] mediieiiiur, nori appro- in nihil feputtibiiur(Sap. lii). (Jiii idcirco afbilraniur
; puiquariiiOeo,quiii •traduiohesPhafisEeoruniScriba- Defimsiiaiiescirecohsilia, qjiia iii lehcbfis sunt ppe
ftiiiiqiie suscipiuiH, qriae eos loiige faciurit a f)eo, et fa eorUm, el diehiit: Qtiis videt. h;b_s ? et quis novi
suiii sepulcra deaibata, quae foris videntuf esse rios? Hsec auterii dichiil el sapierites li.iijiis ssecull,
piilcbrai iiittisaiitem plena sunt ossibns iiioriiiorum: R II et iiaefetiCofuhi magisifi, ei Judaeoruni Pliarisaii,
qui elegefriht, fiarabliain, et Domirium"resriuOiuiit . qtlod liiilltis eos, iiiieliigCt-; hoii feeofdaiiies ejus
(Mciith. xxiii, 27): Pioptcfea addiiiirum se esse quOd lid Deiihidieituf : Tehebfmtibridbscufobuitltira
coihiiiinaiuf, jiixfa LXX, ut nequaquaiii «n Assyrios ie : et tioxsictii dies iilUihinabiiur(Psa/..cxxxviii,i2j.
erBaliyioiiios eas trarisreral, sed iii loto orbe dis- Et: Sicul tenebrmejus, iia etiitx ;ej'u's (Genes. iii).
pefgat. Juxta Hebfaicum,adiiiii'ati(iiieiiihiagiiiifti"po- lloc efrore deeepti Adafii jsi Eva,"itudieii.tes sorii-
piilo judssorhin siiipendumqiie miraculum factufiirii lum peduhi deariibtiliiiilisiri paradiso 3g@iD.ei, abs-
esse se dicil; utpefdai eoiuin sapienliaiii quirioii cohdefunt sP sub arbofe, bIii qua erat scienlia boiii
rfeceperuht Dei viiiuieni Deiqiie sapieiiliain,'ei in- et riiiili; ac Gairiquoque dieensi: Siejicis riieiiodieti
.tellectuui pfudenfiiiih abscondat et cdet: he "sci- facie ttiaf abscoridaf (Gen, iv," li), simili siuliitia
lieel eririifeperiant qui iii liiiefa cOniiiieihf. De lioc Deiihi afbitralus hst igliofhre. Et jief Amos de hii-
Joco ApostoiusPauiiis sciibehs ad CoririlTilosposuit . piis.el peccatofibus •diciitif : Si ahscbtiderhii se tib
tesliniohiun) : Perdaih stipieitttariisupi&niium,et ht- ocuiismeisih prbfundo inaris;: ibifnahdubodfucprii, e
letlectuiiipfudehtiurii feprobabo (\ Cof. i, 18)': aiiis riibrdebileos (Aihbs.ix, SJ.Ciide quamvis aliqtiis |a-
verhis eiiiiideinsensuhi edissefens:: non quod Deus pieiis sit ei fervehiibfis ingehii, si iioii haliuerit Dei
( sapiehiiah) atqhe dociiiiiain, dicariiiis de ep : Nis
" sit ihimicussapiciitiaecujus paief est, et.per qiierii C
bmiiis est ih hoihiiiibus sapieriiia; sbd eriin addila- -Domitiusaidifictiveiiidbinum, in variuiiiiabdfdvefuh
"liiehtPpOSUil,ut ii) Hebraico esl,sapieiiiiuiripopuiiel qiii (edificatilcdih, Nisi pominus cuslodierUclviiatetii,
ggg piudehiiuiii illiris, id esi, populi JudSioium. htvahuiri vigilabitqtii custodil eaih (Ps. xii, l.ef 2).
Et fevefa grande riiifaciiJum Deus ieeil iu populo" Cui bOsiacianius siiiiiie : b Nisi iJPiriiniis adjuverit
post advenluhiDoniiiii SalvalPiis, tii iiho alqiiecb- scieiiiiam,in vaiitiiii laborat qiiise piilal esse "sapicn-
deni leiripore ardefeii Jefusaieiii, teihpliiiiique cof- teiii. Nisi Dpmirius omrii cusiodia serviiv.efi.t-cor
fuierel, ei oriinis hiagisirpfuiii scierilia tellerefuf; nostfuri), in vanuni vigiiat qui piiiai illud "siia"dili-
impleiP ilio fjriod supra dieiiim est: (Ad cap.m, 1 geiitia posseservafi. Perfefsa esijihquit, haec ves-
seqq.) :Ecce DomirialbrDomiiuis sababih atiferet ab tfa cogitaiio, utlactoreiii puietis riescire qiiod Fecit,
Jefusaieiiiel aJuda validimieivalidam : oriiriemfdrii- ef Creatofemignofaiecfeatiifaiii sua!i),quasisl.Iuluili
liidinempanh, et oirihe rbluir uquie; ijiganiemel ho- ei Pptisdical figulo et factoii stro,.ribii iiiefeciSfi, vel
mineriibeittitbfetii,bl 'jiidice'iii,'eiprophelam, el coii-'. iiohm'e behe feci.sti, iie'c. inteliigis faciufath tuairi.
jecibreihei Seneih,ci qiviiiquagendrmhi,el admirdbi- Hoc 'testihioniQaJiisferbisAhostoIusuiitufad Roma-
-iemcomiiiafium, et sapienteih,arcliiieciuih,eipfiiden-• - 'hos.ubide I3ei pfQfiiridasciehiia(lispuiai,etIiominhni
temauditorem, el caeiera, quae propheticiis sefmoi J) ] vuli cilliiiiiniairi coiifutafe : 0 Iiomo, lu quis es qtii
ebiitexuii.-8 respbndeasDeo? NwhquiddiciiftgmehiUYti ficibrisuo,
^Yers. iii, 1<3.)Vm qtii profundi esiis- corde, iil tii quare mefechti sic? Ah tion. iiavet pbieslaiern figidtis
. DbmiiV6:abscbhdaihtohsiiium, quornin -suiiiin tehe- de eodem htio alind vds facere in hoiiOrein,giiuditi
bfis bpefa, el dictiiit: Quis videlhos, ei qiiisnovit nos?' coniumeliam(ilom.n,%Q,M). Iri qriibus cuiietjs illa
Perversaesi licecvestrticogiiatio, quasi si iutum con- scmperobsefvaiida -esi regula : Evangelistas et
titi figutiimCogiiei,elUicat bptisfaclorisuo iiton fe- Apostolos absque dariino sensutiii) iiiterprelatos in
: cisii nie; eificjiiieiiitiiridicut fictori suo : nbninielli-• 'Gfaiciihiex Hebrsep, ut sibj vistim iiierit. .
gis.LXX : Vm .ijitiptofundum consitium faclurit, eiI (Vers.17ie([(\.)No}ineadhuciamodicoelinbrevicon'
eriiiiiin ienebris opera eorum, el dicuiit: Quis vidett veiteiiirLibUimsiii Ciidrmel:,eiCliarmeiiiisqhiim:rc-
iibs? qttis sciei hos, el qum hos facimns?.nonne.liltu- ptiiabitur?Et audienl iri dieitia stifdi verhaiibrlj\et
aAddilurin Vaticano: Nolqndum (jitid dicdlur de Manicbaeos.i , . : i

Itis qui religioneniin qumsinihiieriUiit.-Vm,etc.. ". •^YaiicîHaîsi^dinmiis, etci] .';;',; .;;•;; ;?;'"]
h Confef. S. Atiguslinuni lib.Ji de Genes. conifa
535 S. EUSEBIt HIERONYMI 556
de tetubris et caligine ocuii cmcorumvidebunt. Et ad- jA bernationempossidebit:el mteUigetparabolainel tette-
deiit mites in Domiito Imtitiam: et paitpereshomines brosumsermonem,dicla sapienliumet mniginala(Prvv,
in Sanclo israe.l exsidlabuiil; qnoniaindefecitqui prm- 1,5, (i). Denique et Moyses ut intelligeret.pf vidcret
vaLbat. Consiimmatus est itltisor : et succisi sunt Deiuii (Exod. xx), in imbom ingrcssus esl ei in cali-
omnes, qui vigilabaiusuper iniquilalem. Qui peccare ginem, de qua in Ps;dmo diciiur: Caligo sub pedibus
faciebanl hominesin verbo; et argueniemin porta sup- ejus (Ps. xvii, 10). Cum aiiiem piius coeciyel inys-
planlabatit; et declhiaverunifrUstra ajusio. Respon- tica quacque coiispexerint, vel de caeiilaie el leue-
deant Judaei et amici simplicis lanlum bistoriae, bris oculos levaveiiut ad videiulum, ut scdeniibus in
qui frucitis non quaertttit ih arbore, sed folia tenebris et umbra morlis oriatur lumeii veruin:
397 tantum uiiibramque verborum, quaa cito tiinc inites de quihus sciiptum rsl: Beati miies, quo-
arescil el deperit, quomodo iriadveiHu Domiui niam ipsi possidebunl terram (Mall. v, i): sivo pau-
Salvatnris (quia a lemporibns Isaiae usque ad dis- peres, quorum piinceps in .psalmis aii: Bic panpef
pensaiionein carnis assumptae, pro comparaiione clainavit, ct Donihuisexaudivilillum (Ps. xxxm, 7); _
aeierniialis breve et inodicum lemporis spaiium esl) CI,qui judicabil pauperespopuli,elsiilvos faciet filios
Libanus ilions Phoanicis veisus sit alijue iranslalus pauperiim (Ps. xm, 9), de quo diciiur ad Judaeos,:
in nioiifem Carmeluui? qui Hebraice CHEBMEL pD 0) JB Consiliumpauperjs sprevistis, addonl in DoiuiiioIas-
diciiur; et in confinioPaleslime aiqne PiioenicisPlo- liiiam, tit qui glnriatur, in Dominoglorieiur (II Cor.
lemaidi immineiis : licet ei alitis in Scripluris sanc- x); et pauperes boniines sive desperati ab boiiiini-
lis.nions Cainielus appelfeiur, in quo fuii Nabal bus.atque coiitempii, quilegis prius noniiam non
Cariiielius (VRcg. xxy), liomo siullus el iniquus, habebani, in Sancto laraelcxsultabiint, qui ait: Suncti
qui uxorem babuil Abigail, qnaeinprluo viro, niipsit esioie, qiioniumego sanctus sum (Lev. xi, ii), Omiiis-
David ; illo enim vivcnie, virum Da.vidaccipere non que esl exsultalio: qtioniam defecil qui praevalebaU
poterat; he vocaretuf adullcra si foref altefi yiro Consuinftiatus psl ijlusor, sive arrogans, et snpcrbus,
sociata ; et quomodo Charinel iii salium, eiiiifruc- qui dixerat: Foiiiiudine faciani el sapieniia, aufe-
tuosa.ligna reputeiur? Quoficuiii dicere non potue- ram lines geutiiim et fprlitiidinem eariiin vastabo ;
rini, audiant Libahum, tjuj intefpreiatur dealbatio, q'u.i'.oiiinihusiUudebat, in latituin ul saiicfus quoqrie
referri ad populuui getniuni, qni lolus.in Doniiuoet diceret: Lumbi mei rrpleti sunt illusioiiibus (Ps.
pmgaiis sordibus prisiini*, loiiis iiiundus ascendens, xxxvn, 8). -Et succi.si sui)t,;sive deleii omiies qui
sub [Ai. super] Ecclesiae persoiia iiiiiiiiiur Salva- vigilabant super iniqiiiiaieiii, quoruni propler malas
tori.ei de eo iu Caniii-oCanlicorum dicimr : Qtimest vigilias noii dormiiai inieriius: qui peccare facie-
ista qnm ascendildealbata, innilens super frairuelem'C bant univeisuiii bominuiii genus in verbo blasphe-
suum (Cant. vni. 5): ei isiuin poptilum Iransfeni in miae, ut negarent Verbtim Dci, el in coelo ponercnt
Charmel, bocest, in circumchiohis scientiam, ul spi- os suuni. Sigiiificat aiiiem daimones, qui iiei|ii»m
rilualisel veiaecirciiincisioois mysieria recogiiosral: ipsi, omiies fariebant homines in sernione-peccafe,
ei in locositquoiidain popnli Jud.eortim: illos aulem variis do^matibus blasplieniantes, ei. arguentem in
qui Cliristtnn su-cipere lioluertini reputari iu sal- portaatque judicio, quaiuum in se erat,- supplaiila-
lum, el in arbores sieriles , quse non posstihi ctnn banl, et a juslitia decliuare faciebant, qui eralin
lignis fruciiferis iaudare Dominum. Cum aiitein Li- portis filiaeSion, exaliaius de porlis inoriis; et onr-
haniis in Cbarmel, et Cbarmelin sailuni fucrii coni- ripiebat cos qui oderant in poriis' argtieuleiii. Quaa
niuiafus, luiic qUi prius snrdi erant, et verba libri nos supcr diabolo ef angelis ejus iniellexinius, Na-
priipbefici atidire non poleranl (de quo supra dixi- zaraeiconlra Scribas elPbarisieos dicla aibitiaulur,
iniis, quod omnis Scripiura sancla uuus liber appel- quod deleceriiH §zvzepw7ui,qni prius illudebant po-
letiir. dicente Ecclesiiste (Eccl. xxn, ll) :Scrmones pulo tiadiiionibus pessmiis; et ad decipieudos sim-
sapieniiumtamquamsiimuli et qnasi claviin attiimcon- plices die iiociuque vigilabani, fpii peccare faciebant
fixi, qui a concilihdati sunl a pastore unb) audient, 399 lioniines in Verbo Dei, ul Cliristum Dei Pi-
et loqtienlur, qnibus Sahalor dicel: Ephphellia D lium negarent.
[Al. Effetlia],quodinlerprelalur, adaperire(Jliaic.vn). (Vers. 22 seqq.) Propler hoc htix dicil Dominusad
Quodque nos vertimns, de lenebrisel cdligine oculi domtimJacob, quiredeinitAbraham: Non modoconfun
cmcorumvidebunl, quorum facilis iiilerprefafip est; delnr Jucob: nec modovulliis ejus erubescei: sedcum
Aqnil.a ei Tlieodotio et .Symiiiaclius-transiuleruni: viderit filios suos, opera nidnuum mearum, in medio
Tenebras el caliginem oculi cmcontmvidebunl: ul os- sui sanciificahtesnomenmeuiii:et sanctificabuntsanc-
tenderent geiniuiii populo, qui prius caicns erat, tum Jqcob, et DeumIsrael prmdicabunt; ei scienier-
.Christi sacranieiila pandendavjuxta illud quod diei-i rantes spiritu;'inteiteclum, et mussiiaioresdi/cenl Le-
tur :Teiwbrosa aqua in nubibusaeris (Ps. xvn, 12). El gem. LXX: Proplerea hmc dicit Domiiius sttper do-
ineodeiiipsiilmp deDeoscriptiiniesii^SB'^^^^' mitiiiJuccb, qttamseparavit ex Abrahain: Nonmodo
nebrastqlibtdiimsuum(Ibid. xn),Et in Proverfiiis legi- coiifundetiirJurob : neque tiitnc faciem muiabit; sed
mus: llmcaudieiissapienssapientiorerii: elpritdeitsgu- cuni a videril filios suosopcra mea: propter me sancli-
* Cum Gra;co ipso textu tSwo-tw TSV.V« «VT5V reponit Victorius viderintfilii sui.'
557 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAM LIB. IX. GAP. XXX. 558
fictibutitnomenineittn,etsdnctificabuntsonctumJaCOb:Ascehdaiis
A in.JEgyptum; et me non interrogastis, ut
el Deum Israel ihnebuni: et scienlqui erratil spiritu, accipialis auxilium a Pharaone, et proiegahhniab
inleUigcniiam: el mussilatores disceht obedieiuiam, JEgypliis. Erit vobis pfoteclio Pharaorits in confusia-
qundqiie seqiiilur-f eiliitgum balbutientesdisceiu lo- neiii; et his , qui confiditiu in JEgijplo , opprobfhim:
qui pacem.£ obelo pf :eiioiundiiniesi. Cumaudieriii.t, Sunt enim in Tani principes , niiiitii pessimi. Frustra
inqiiit, surdi verba libri, et oculi cspcorinnvidefint: laborabunl ad' populum , qui eis no.nproderil ad atixi-
Libaiiusqiie couversus fuerit in Cbannel, el Cbar- liandum : neqne in ulilitatem, sed in confusioneiiiet
mel reiniiatiis in saitum , ita ul niites ei pauperes opprobrittm.Post propbeiiam conlra Ari.pl, ei caefera
hcieniur in Domino, el superbus illusorque delieiat: qliaeusque ad liunc locnm praeleritus serino disse-
tUncconftiiidelurJiicob qui modbiiHeriihiion confun- fuit : niinc allerius valicinationis exoriliiim esi,
diiur. Significat auiem Isabe lempora. ,Et viilius il- qu;p.post ceiiliini quinquagiiila annns , qui fueriint
lius erubescet, til riiboraique conffisip occasio sitsa- inler Isaiam el Jereniiam probatur Psse completa.
luiiis,pnccipiie cutn videril (iliossuos, iil esi, Aposto- Pra?idiciteniiii illam liistoriam", quam in Jeremiac
Ios eta;iostolicos viros, qui fueruiit degenere Jndaeor voliiniine lcginuis (Jerem. xu), qiiando siibvefsa
fuiii, in medio natinnum Domitii perpetvare virttiies, Jerusalem et omnibtis in Babylpiie opilins p.rincipi- '
el. Cbristi nomen geutibus pncdicare, et dicefe: Pa- iB I btisqiie traiiSlaiis, pravpositus est regii geherisibis
terhOiier, qui es in cmlis, sanciificctiir nomen ttiurii qui in JtidiEa remanserant , Godolias ftlitis Ahi-
(Matth. vi, 9). Illi enim sanciificabunt Sancitiniqui cam , quo per" dolum ctim Cbaldavis sociis in-
ofius eSt de Jucnu , et Denm Israel dncebutit in gen- lerfecto, oinnes principes bellaioriim, et Johari-
libns, ut idolis derelictis, dicaiit: quain falsa posse- nari 401 fi'his Cliareie, et Jecbonias filiiis Osiae; et
derunt paires nostri idola, el npn est in illisqui reliquuin vulgus a parvo usque ad niagniim , acces-
pluat; ei tunc scienf qui nunc errant spiritu, irilel- serunt ad Jeremiam Propbeiam ,,et dixeruhf ei: Ca-
ligciiitiamDei, et qui qtiondam in soliludine inurniu- datoralio nostra in conspeclulUo,.et ora pro tiobiiad
rabani eontra Doininum, discenl Legcm, ciijus prius DominnmDeumtuumpro unhiersisrcUqniisislis. Quia
noiiiiain noii Ibbeb.iiii".Si enim recepissent Mo\sein, relicli sumus paaci de pturibus, sicut oculi tui nos in-
recepissent hi DominumJesum Chiislunr, quia Moy- tuenlur; et anniintielnobisDoiiiinusDeusluusviaiii per.
ses de iilo loquebalur. Qoodin principio caplluli juxla quahi perganius,elverbnm quodfqciamus(Jerem. XLII,
Hfbraicum transtulitniis : Btec dicit Dominus addo- 2, 5). Cumque Jeremias post decen) dies ex sermone
mumJacob, qid redemil qtiPiidainAbraham, et edu- Dbmini respondissel: Hmc dicit DominusDeus Is-
xii de Clia!d;eis, el in terram repromissioiiis induxit . rael: Si quiescenles man:e'itis in tefra hgc", mdi-
(G«i(!s.xi),pei'spicuepaiei. Illiid auiem cjiiodSepiua-1C ficabo vos el non deslruarn, planlabo el nOn eveltiiiii,
ginta iranstulcriuil: llmc dicit 4©0 Dominussuper" qiioniamplacalus sum stiper malo qnod feci_vobis.No-
domuni Jucob quam separavil ex Abraham, "sicifilel- lile: timere a facie rcgis Babyioith , quem yos pavidi
ligi poiesi, quod Scribas <'tPliarisjcos, <;uiDiniiinfm formidiilis(Ibid., x ,11). Ei post inudiciiili\ Si aufem
blaspbemabaiit, separaveiit ab Alirabain, qui viditr dixerilh, non habitnbimusJn terra hta; e("posUeritis
dieni Domini,et laelaussest (Jbtin.vm). Si eiiiin fuis- faciemreslram, ut ingiediamini jEgyplum, et hiirdve-
senl filii Abrabam , fecissent opera Abrabam.- Et;'. rtiiiut ibihabilelis ; ghidius quein vos foimidalis,i'w£
Aposlolus dispuiai eos appellahdos (ilios Abfahanii cbrripreheridelvos: et fahies pro qua estis soiliciti, ad-
(Hebr. xi), qui habiierint similiiudiiierii fidoi Abra- hcerebilvobisin Mgypto, el ibi mOriemiui(Ib d., XLII,
haiii, bocest, populiimgentium, qhi iiOnexopeiibus,, 15,15, 1G). Responderuiii viri superbi, dicentes ad
sed eX fidoAbralianifilitis appellaius est. ' Jereiiiiam : Mendaciunilu loqtieris : non misii le
(Cap. XXX. — Vers. 1 seqq.) Vm fitii deserlores, Dominus Detts noster, dicens: Ne ingrediaiiiini ih
dicit Dominus: ul facerelh consilium, et non ex nie : jEgyptum, ut habitelh illic ; sed Baruch fdius Nerim
et ordiremini tclam , et non per Spiritum meum : utt inciial ie adversum tibs, ut ifadal tios hi manibUs/
addefelispeccatumsuper peccaium. Qui ambnlnth , utt Cluddmorum, ut ihlerficial nos et iransduci fdcial in
dcscendiuhin Sgtjpium : el bs meumhon inlerro-- D Babylonem(Jerem. XLIII,2, 5). Deiiique omnes pfin-
gastis, sperantes auxiitum in fortitudhte Pharaoiiis, ett cipes populi reiiquiis congregatis cum mulierihuset
habentesfiduciamin umbra Mgypti. El eril vobis for-- parvulis a et liliabus regis, n«n audienies vocein
tiitido Pliaraonis in confiisioneiri, et fiduciti umlirme Domini, ingressi snnl Msjpiam , assnmpiis seeriin
JEgypii in ignominiain.Erunl enhn inTdritspimcipess Jeremia el Barncli, et vcnermit ih Taptinas , ita tit
tui : et nunlii lui usque Hanes [Al. ad Anes] pefvene- Jefemias in signnm captiviiatis futurae propbeiafet
rtiiit. Omncsconfusisunl super popuioqtiieis prodesse e conlra inobedienlem poptilum ea qhae in libro illiiis
tibn poterit: rion(ueriatt in auxiliumet in atiquani uli- coiitinenlfir. Qriod igitur postea fuiuriirii erat, arite
tilaiem, sed in confusionem el iri opprbbrium.LXX:.:'.' aiinos mnltos pfnedicitur, et de-enofes el praevari-
Vis fdii prmvaficatores; dicit Domtntis: Fechtis con-- catores filii appellaiilur qui deserlo cPnsiiiP Dei,
silium, el nbn per me ; e.lpacltim , nonper spiritum n quod acceperant per Jereuiiam, suam sccuii stint
meam : ut adderetis peccata peccalis : qtii itis ut de- t- voluntaiem, et orditi telam, nonper spirituin Dei,
*'Verba et filiabuBregis in Vatic. non surit. "

SS9 •'-', S. EUSliBjlHlERO^YMl 3i0
qui eis Jereirii* ore respnabai. Qrditani aiiiem lelam A i desse npn poiuiti ci fuerunl in opprobrium schipi-
ItsruifQp.cxjefRpsuit, ulpfayuri) cbnsiliuni dehionsirar terrilfrii.'Quidam hunc lociim contra decem (ribus
ret, et. li.QCffiperunt, ut peecata pristina aiigeren.t in Saiifarii) scriptfim piifanl* quod ab Êgyptiis au-
peccatp cqnteiitipnis et superbiae. Qui a deseenditis, xiliappstuiantes, capti sint ab Assyriis. Jnxta fror
jnquitj iq 43gypttim, et os nieiim non inferrogasiis. pologiam : Qmnes qtii Dei religione cnnleinpla , Te- =
Kon quod nop iiiierrpgaveriiil, sed qupd eonsiliuni verliitiltir ad vpmiluni suum , et pprdito noniiiie fi-
Propbeia)!$$$% audire poltierinl, speranles auxi- lioriijp, iinpudentissimi canes appellaniur, iiieunt
liiim in fortitudine Pbaraonis, et .liabeui.es,fiduciani consiliupi, nnn per Dominum, el feriunt fosdusf
in pvplectioiie, sivp inplira-M%y\\^\.Pro fprtiliiclirje npn per spiritum Dpinini, adduiitquepeccala pec?
Pliaraonis, qu;e in bqc lpcp bis ppnilur, in flehraicq calis : pt supefati blaiidienlihiis viiiis, pliom dpg:
scripliini fiabet MAOZ f>Wp). Hoc annoisyimiis, ut Hialtim reeipiant praviiatem , pl descendant: in-
quod iii Danie]is extrema legimus (Dan. 11) visione •iEgyjili.leiiehriis-, qnoDrentes auxiliuni Pbaraonis,
Dettm MAOZIM (OTOD), no"jiu.f Pprpliyrius somniat_ <juircghat in JSgypio, cujus prpiecfio ducitin ignp?
Deiiniviculi Mgdim[Al. Mgden], spd robuslumDeuiri ininiam, et in ppprobriuni senipitcrnun),. Suntpnim
et fortept-inielljgamus. Pharap aulein apud jEgypjios in Tanh, in pumdato yidelicel Iiumili atque dejeclo
nomefi esl regiap poicsliHis ; et unnsquisque speciali g] priiicipes ejus, pessiiiii iiuniii, qui fruslra laborant
appellafiir vpcabulo, ni Phafap Nechao, et Pbarao super populo qui eis prodesse non ppteiii. Sicnt
Yafres [Al. Y.afre]: quqmodo si nos Caesares et Au- eniin sanctos magistrps juvat discipuloruni sa|us,
gustos propriis regum vpcabulis praeponanius. El sic pcrditip seduclorum perdit patriarchas eoruni
erit, influit, vobis fprlilndo Phamonis in cqnfusior qtii ad Jigypti auxilium coiifugeriint.
nem, et fiduciqumbrmMgypiiiiiicjtioiiiiniain. Scribit OnttsjuineiiiqrumAusiri i>Pro quo llebraice dicitur
idem Jerej||ias, quod in Tapjinis nrbe .lEgypli 'ri- MASSA HEE5I0TH [Al. BEHEMpTH ]'. KEGEB(3JJ3mpil2.;
fpdeiit Iapides in ppiia dpmus Pjiarap, et dixeril WD), qupd LXXiransiuIeiunl,F!5i'p quadrupedumin
viris Judaejs.: Hcecflicit.:Dqiiiinus,;excrciUmin pcus (lesertq. Superior exj)Ositio,quam laiissinie bistofiae
Israel: Ecce ego iiiiltain et assummriNiibucligrfonqspr replicaijone texuimus, liujus Ipci est iiitcrprelaiip,
r.egcm Bubtjlonis sertmpvpieum, et pgnqm tliiqnum qijod juxla coiisuetudineni proplietaleiii, onus, id
ejtts super lapMes istgs gugsqbscondi, et stqtiietsoliuin est, ppndits et sqfcina crucialuum aiqup poeiiaruni,
suum super eps, Vetiiensqqepercutietterrum /Egypti, noii soluiii siiper Babylpiieiii et Pliilisihiim , el
qugs in mortetn, in tnorlem: e{ quosincapiimtatein, in Mqab, et Damascuni, el" jEgyplum , el dcsenum
captivilqletn: e( qugs ht glqdip,, in gladio: et succen- niare, Idtimaeamquoque et Atiibiain, ei vallem Sion,
cietignem i\i delubris degritni/Egypli, el comburelcq; C et ad extremum Tyruin _ sed super jumenfa qtipque
el captivgs ducel illos. Ei amicielur lcrra Myypli, si- Atistri peryenerjtj quaj LXX transiuleiunt, qttadru-
Ctttamicitttf pastor pqiligsng et egredielurindc in pace pedesin desertg. Sigtiificat autem Lribnrn-Ju.da.,quae
(Jeretn. xtiii,.ip-(2).lSuperaUsemm^gypliis.eapli in auslrali partp Sila , erenip cpnfinis esl; el eps qui
snnf ej Judaei, qui ad Êgyplips fugeran). Qupd<|ue Jeremise vaiiciiiium respueiiles, capta Jerosplyma,
sequilur : Erunt epihi hi Tqnis principes ttii;.el nuntii nolueruni babiiare in Judaea ; sed per desertum
. jfMiusquftid JiQnes[p,erpmefu/qi,euni irrisipjie.etffi-; ad ^gyptips coiifugeruhi, Et recfe appeilaniuf ju-
fonix&.t legeiidiini, qnpd sprelo JQeieousilip, prirH iuenta Ausiri, siye quadrupedes iii' .deserlo._,404
cipes snos ad Tanis uibem Jjlgypii miserihf, in qua quia fespueruiH nplitiam Dei, ei coniempto ejus iin-
doinus Pluirapnis reg|a fiijt,- et sub Mpyse signa perio, ad jEgyp.ti.simulacra fugerinil, speni baben-
alque porlenta plurima perpeirata suiit, dipenfe les in Pharaone, cui qui innixus fueiit, quasi si
Psalniograplip : Qqi fecit mirabiliqin lerrg/Egypti, incurabat arundini , quaa fracla inauum vulueret
h\ cqmpg Taneos( Ps, LXXVII,45), Et ideni Isaias innilentis. De istiusmodi jument|s et fiiii Cfiore Ior
co,|i[rajEgypttim loqiiitur : Ubi suiit nunc sapienles queb.anfui' in psaliiio : Homo cutn in honore esset,
tui ? annttqlicnt tibi, el dicqnt, quid cggilaveritDoini- non inlellexil, cpmparalus esl jnmenlis hisipienlibus,
nus sqbagih contra Mgyplmn, JJefeceruitt p_rincip.es D ct shnilis fnclusesl itlis (Ps. xLynt, 13). Quodque se-
X
funegs( Isq. xix, ii, j5), qups eo lempore defer quilur : H(ec via eorum scandalum ipsis, reele stipef
cissi; commenipral, qtiandp Doniinus ingresstfs est praesenijcapilulo intejligi pplest, qupd via deserli
_i3Egyjjii!insuper nubem Jeyem. Ilanps autem pfbem illif fuerit in f ujnam. Legisse me noyi, jume.iiiaAus-
^Lgypti jn alio Ipco npn lcgimiis, sed ex cp qpod fri pf qiiadijipedes in deseito, qpj Judieae terniinqs
ait: Nutitii itti u$queq(lHqnes 40.3^ pervenerunl, \n- rpliriquentes i a.d JEgypit lenebras confugerunt, re-
tfilligiinus uliini3jii jnxtf} JEiliippas pl Bleiiipiya? ferii ad spiriluajia nequUjjE.incffile.sljbiis;ei rectp-
[Al. Bleipbas] esse ^gypfi civitiilem-, pro.quoLXX rps teiiebraruiii. isfarum, qui universas divifias;.et
in.lerpre.taUs\ml: N.uniiipes.s,iiqifrusirqIqb.prabunt, prisiipas ppes ^gypti desiderip perfiidernn.;.Ijpc jlle
qui cpnfisi sunt supef poptllo ^gypii, qui eis prp- dixerit. Nps juxta trppolpgiani, ui qpacnpcduni prp-
. V Vatic-.,Qiii descendhiis, inqv.il, in MgiipHitn, ei paulo ppst sho lbco ponil S. Doctof, jiicque super-
nbtiaiektiiiiiierfogasiiscdnsitiiiriii NbnqiiM; e ie iluo reeifafi riis?. riostii, conciiiriiorqtie series Pfa-
b Obirudtiiitiiiciiianlecessiim Yulgati libri: LXXf licnis nioneiit.
Visio quadrupedum in deserto: quam versioneui
541 COMMENTARIORUM-IN ISAIAM PROPHETAMLIB. IX. CAP. XXX. M?
poshiriius, difseranms, dicimus oniiics qtii Creaiore A. ceiite Jeremia (Jerein. LVI),quod traderet Ppniihus
deserio, s;vculierroribus se dederunt, esse quadru- Pharaonem Yafre regem jEgypii in niaiiuhi.inimicp-
pedesin desefto isiius saeculi, a qiio frustra spefenf rum ejus, etiii manus quacreniitimaniniam illius, et
auxiliuni, cum verum Dei auxilium dcreliqueiiiH. Cpnsuiiierenlur oinnes viri Juda, qui erant iri fCrr.a
(Vers. 6, -7.)In lerra tribulaiionisel angustiwlemna .îyptii gladie etfame usque ad iiiier.iiecionem, in
et leo : ex eis vipera ei regutusvolans--:porianles super tanluin ut tradanl Hebraei,prius quani Nabuchpdp-
liumerosjumentorum divitias suas ; el sttpergibbum npsor Êgyptum caperei, Jereiniani et Baruciiininii-
caineloruinthesaurossuos ad populumqtii eh prtidesse neniemcaptivitatem hiorleyitasse. Leaenamet catii-
noii poleiil: Mgyptus fruslra ei vaiie'.auxiliabilur.; ium leonis quidam codesiem Jefusalem >>'et decep-
LXX : In tribtdaiione elanguslia leoet calulusleonis: tum ex ea populiimexposiiil, regulumqiie volaiileni,
inde aspides el getihhinaaspidum votanlium: qui fere- etvippias, et genimina aspidum , illum de quo su-
banl super dsinos etcameios divitias suas ad genlem, pra legimus (Supra. xiv el xxvii), colubrum tor-
qumehnonproderil: jEgyptii inahia el vacUdprode- iuosiiin, et de qiioSalvator in Evangelio loqiiebafur:
runt vobis. Pro leone, in Hebfaico scriplum babet Videbam Satanam, qqasi fu.lgur de ccelo cqdehletn
. LEIS(wh) [&!• LEHIS] , et pro regulo voldnte, quetii (Luc. x, 19) : qui draco appellatus in Apocalypsi
LXX geniinhia aspidum volantiurii tranStulerUnt, in H 3 (Apoc.xn), teriiampariem stellartim sectimdetraxit
; Hebraico a Ip.^pticrtrisdicilur etvolatis qvem nos jri lerram, quaeperversilate seineniiae priofes divi-'
appellare posSumuseombiirentem,et Hebraice voca- tias pefd|derunl, deseieiiles eas in jEgyptum biijhs
tur SAitAFH (H"©). Rursuni in eo Ioeo ubi nos.iriler- saeculi.
pretali siinws,: portottics supefhttmerosjumentqrum, Ideoclamam stiper hgc : superbidtanlnm est :quie-
pro jumentis pnines similiipr tfansluleriinl TZ&IOV;, sce. Pro qtio nescio quid volentes Septuagiiita Inier-
id est pullos asinorunr. Terra aulem ifibulaiiohis et pfetes transtulerunt: Aitnuhiiuhta, quoniqnivanq est
nngusiiae, laiissimrimereriiisignificat vastitatem, pef 40S consolaiiovestrahmc.Porro Symmaclilisinter-
quaip reliquiaeJerusalem curn Jobanhan filio Careae prelalus esl, c zo.pv.yjyi zizriyXKTOIMIV, id est, tlimulr
ef filiabus regis Sedechiae, sublatis pmiiibus qnas tussuntui habitent. YerbumHebraicum EEEB(3ni),
hahere.poierant, ad jEgypluin 405 Iraiisfugerunt, [Al. REUEB] Aquila, Spp.yp.ot., id esi, impelum et su-
Leaeuam quoque ei calulum leoiiis, Jerusalem et perbiam: Syriiniaelius, turbationem; LXX, vaniiaiem:
populumejus p.e?a<popiY.e>; inlellige, dicente Balaam Tbeodotio, tqtitudinehiinlerprctati sunt; quod iribiis
iri Numerjs : kcce populus ut lemna cOnsurget,etquasi Hfteris scribitur KESet HEet BETH,et ipsuni esl quptl
leoerigetur: Non accubabit, donec devoretprmdam, in Psalmis iegiiur : Memgr ero JRaabel Babylohis
et gcchgrum sanguhiem bibtil(Num, xxm, 24). In C scientiumme (Ps. xxvi, 3). Et est sehsus : (Juoniani
Ezephjele qiioque scriplum est: Assume plancluih iu JLgypliis Variumauxilium esl, praecepi ei, id esl,
super prhwipem Jsrael, el dices : Quare maier tua Jerusalem, sive clainavi, quod jEgypiii rPgni lantum
lemhdiqter leones cubavit, in tnedioleuncitlorumeim- babereni vocabu)um,et absque viribiis superbiam ;
trivil pqtuios suos (Ezech. xix, 1, 3)? Ac pc pulare- et Israel in icrra sua sedere vel habiiare deberel,
inus vere Scripliiram sanciain de leaena elleoiie n.ecfrustra ab iiifirmis auxiliuiii petere.
dicere, conira natuiam rerum loquilur,. quod de ;v(¥ers. 8.) N.uttcingressus scribe eis super buxum .
kama et leone nata sit vipera et reghlus volans, in libro diligentef exard illud : et eril in die novhshhg
sjye geriiiiiiiia aspiduhivolaniia : qiiod videJiceide in tesihnoniuinHsquein (elernuni,AiuiHflebrasi, qup-
malis pareiilibus pejoresgeneraii sini Iiberi, dequi- iiiam ih Prophelis' iihus sit
spiiijuSj et omni;i apud
buspt Evangeiium loquebaiur : Generolioviperqftiin, Doniiriuni siiit jemppra," Jeremise'pra^cjpi',ej,
asteiidit ab juricta
quh xobh fugere haientura{M(itih.m, 7)? esse m,_jn,datuni, tii higressus yEgyptuni sciibat
Et ad lerrapi diciiur Israel: Tu,es lerrainqudnon: De|
cis super biixuin,aquodjignuni e.st inip.utrij)il,e;siy>e,
pluit, necjmber venii super le in dieirm, cujus princfV Ut
pes in medio ejus, quqsi leoiies rugientes, rapienles Sypiniaclius j.ranstu.Jit £7rfjz^vyj 4,-'jji est, $upep
prceiift.m,qhhiiasdevprantespcr potenliam (Supra,\). I) ' tqlisshmpt iqbulatn. Eis auf,en), Jiaud :dubipn) qpn
Ista êiiirriifia viperariim, sive aspiduni volaniiuni, Ju.daeis: et in Jibrp diligpnter .edisserai, ita ul niilla
id esi, pripgip.espppuli e) pmnis impiorum lurbaj difficultas sit leclionis, ut quandp vaiicini.umitierit
ierunt ad popiilu.m,qjii pis prodesse non potuit, di- rebusexpletuni, tunc intelligantverumProphetaruni
? In flebraieo ep.Tzpnir-zrig dicilur, etc. Oblrudit — Quod nempC HebfaicediciiiirriBiyQ

\Sfxcaljt.-
IiOGliicpeiliijp Pr.asinigiifjjppre suo Hnliraicuihven-r np-oamgrespondet, sonaiqiieiticedeiftem. I liiliclochrii
biim-nplyD nieophet, pjrp Graicp ep.7zpyia-zie ,j\uqi qui pplime liabet, Vipi.priAScp.iije.ciuf.is
- suis indiilr
reiineiii otnnes inss. cpdi.ces. Maiiaiius verp qhi geiisj rii.ale depravat. .
piiiiieiur se sectiium exeinplafia antiquissiiiia "'¥ Eidecepiuin cx ea, etc. Erashins icglt, fecepium
maii.ii..exyrpi.p,jiejorem adliibel ei)fei)dafi<:iiem, ac exea pbpuium : sed relinenda vox decepttimiiPiiie-
cpntra fidem.i,i)a,nuserjptpruiiipinniiim .ciidiciim ,i,u-; ceptufli:tit}}!}llieroiiyriiusAiigelosjiitelBgfid&epios,:
det inimuiare quod peffeci.issiihuiir est.'."Coiiferat qui perversiliite senieriliaepriores divilias perdide-
qui voluerii loctimmuitis niodis in lexiu alque notis' runl, utiufra legitur, , '.-,
, JI.AJIT/A,JS,-
depravaiuni, ef verum me dicere cpmprPIiabii, ..:;«In Yaiic. roi^flf;!jj^ppfoigpîbij^îsi?^/;,;-'.,
MARTIAN. 4 Yatic, im^miiyjSifi' '.'.. .,:....
345- S. EUSEBH IHERONIMI 544
esse sermonem. Manifesta transcurrimus, ut in ob- A (Vrecipere : sic vobisveriiet repeiitina cintrifio. El ut
scuriofibus iinmoreniiir. alia utaf similitudine : Sicut vas figuli, si confrin-
(Vers. 9 sCqq.) Popuhis enhn ad iracundiam provo- gaiur conlritione pervalida, ita comminuiiur in tru-
eans esl : el filiinienduces, fdd nolenlesaudire tegem sta, til vix parvula lesia 403 remauealde fragmen-
Dei. Qui diciinividentibus,noliie videre: et aspicien- lis, in qua porieiur iguiculus, aut pauliiluin aqttae
iibus, noliie aspicere nobis eaqum reclasunt : loqui- de lacuna hauriatur et fovea; sic vos cum ierilis"in ;
mini nobis placentia; videie nobis efrores. Avferte a iEgyptum, peisequente vos illuc Nabiicliodonospr,
me vidinrdecimate u me semitani: cesseia fdcie no- usque ad interiieciorieni peribitis. Ilaeretici qiioque
stra Sanctus ZsraeL.Perspicuumest, quodad iracun- et omne-dogma conlrarium veriiali coiifidunt in
diam provocaveriiil Domiuum,Jeremiaeverba audire calumnia alque niendacio, el mnssiiant juxta LXX-
nolenies (Jerem, XLIII).Qui dixerunt ei : Nolinobis coniia Crealorem siiuin. PropierCaimpietaiis euruin
viderequodnolumifs : noli nobisinierdicere yiariiM- civiias desirueiur, qiiain aedificavitCain, cui veniet
gyuti nec quaerectasuntpraedices; sedloquere quud repenlina perditio, cum capta fuerit ^b ecclesiasii-
nobis placet, ht pergamus in jEgypiutu, quod cuniu- cis viris, el ita destrticia et coinminma, ul nihil in
let peccaia peccatis. Quid nobis ingeris quod non ea remaneat quod possit' ignem emortuuin reaccen-
libenter audimus? quid mpiistras viam per quam B 13dere, ei saltein cainosam, et parvulam aquain popu-
iugfedi noliimus? Quidirequenter ingeiniiias auribus Iis pfaibere sitienlibiis, .
nostfis : Hmc dicit 407 Dominus Sancius Isiaei? (Ycrs. 1S seqq.) Quia hmc dicit DominusDciis
Cesset a nobis isla pia:dicatio. Secundum tropolo- Sanctus Istdel : Si revertaminiel quiesctilh,salvieri-
giam, om.neshaereilci mendaces filii appellantu.r.."Ex tis : in sileniioet in spe eril fortiludovestra; el nolui- :
nobis enim exierunt, sed non fuerunt ex nobis (I slis, el dixistis : Nequaquam; sed ud equos fugiemus:
Joan. n); qiii uon audiuni interioris homiiiis auri- ideo fugietis el super velocesascendemiis: ideo ve-
hus.Legem Dei, et Ecclesiarum loquunlur magistris : loceserunt qui persequenlurvos.Mille hominesa facie
Nolite nobis yidere quae recla sunt, hec gtiiennae terrorh tinius :..et a. facie terroris quinque fugietis.
flanimas commiiieniini; sed promiiiii.e noliis regna LXX : Hmcdicit Dominus DeusSancitis Israel : Cum
coelorum, ut post luxuriamel delicias, pandai.uf rip- reversus* higeinuerh, tunc salvtts eris, el scies ttbi
bis paradisiis. Quid mibi oslentlis viam Doiiiini, per fueris ': quia confidebqssuper vunh, vana factd esl for-
quain non libenier ihgrcdior? Quid replicas iiomen titudo vestra-;.et tioluistis qudire : scd dixislh, super
Smcii lsrael, sive verbuiii Israeiis, quod inei peetor equos fugiemus : propterea fugielis; et super levibus
ris arcana rion peneirat? Quod quidem el ad popU- ascetisoribiiserimus: ideo leveserunt qui persequentur
lum Ecclesiae diciiur liegligeniem, si aversefur au-(G [Al. perseqiiuiiliif]vos. Mdle ad vocemuiiius fugient:
steriialeni magisiroruni, el ailnlatoribus favoat. et ad vocemqiiinquefugieiitmulti. Saucius, aii, cujtis
(Vers. 12-14.) Propterea hmc dicit DominusSan- supra noinen lacueiam, ipse est DomiuusDeus, qui'
ctus lsrael : Pro eo quod reprobastis verbumhoc, et vobis el per me el per Jeremiam loquiiiir (Jerem.
$perastisht calumnia et luiiiultu : et innixi estis super xn) : Si agatis poeiiitcnliam,el vel vilia relinquaiis,
eo : proptereaerit vobisiniquiias hmc sicut inlerruptio vel erroiem pravi consilii : el inaneatis in Judaea,
e
cadens, et requisita in mttro exceho: qtwniam subitoi iion B.ibylohiorutu impettim, sed mea praecepta
dum non speratur venietcontritioejus. El cotnminue- meluenles, salvi eritis. Quiescite et sperafe in Do-
tur sicut conterilur lagena figidi conlrilionepervalida :;:; mino, et fidei in promissis meis robur ariipite, qui
et non htvenielur de fragmenlis ejus iesta in qtia por- coiiieinneiitespraeceplavitalia, desjieraiionedixistis,
teluf igniculus de incendio: aut a htiuriaiuf parums neqiiaquam ita erit lit loqueris; sed ad equos con-
aqumdefovea.Quia, iiiqoii, supra dixistis : Cesset ai fugieniusÊgyptios,et conciio ad eos aique veloci
f.rcie nosira Saiiciiis lsfael, sive ut LXX iranstule-. pergemus gradu. Quia igilur ista dixistis, fngietis
runt, auferte aitobisverbum Israel',^dcirc'o haecdicitt qiiidem et pernici ctirsu inirabitis ^5gyptum; sed
Dotiiinus Sanctus Isiael, et noleniibus vobis se in- velocioreserunt Bahylonii, qui yos usque ad Êgy-
gerit,.ut qtiem neglexisiis coriimoiieiiteni, senliaiis, D pium persequenlur, laiitui-queterror atque formido
puuienlem. Habuisiis fiduciam in jEgypiioruni ca- oblinebit Êgyptum, ut uni Chaldieoinille Êgyptii
lumiiia atque inendacio, et innixi esiis super tumultiii 409 resisierenequeant, et quinque hosiibus, fu-
eoruin, sive coniradictione et sttperiiia, ut Symma- gientiumplurima miiliiiudo,juxia illud quod iuDeu-
cbus et Tbeodotio interprelaii suni, propterea vefle-- teiohomio.Iegimtis : Dabii te Domhiitsul corruas in
tur.vobis JIBBC iniqiiitfs sive peecatum, rit siiis quasii conspecluinimicoriimluoruht, Via unu egrediefisad
murus cadens subito civiiaiis firniissimaeet caplae,, eos, et pef seplem vias fugiesa facie eorum, eteris in
cnjus repentiiia advenerit ruina, ila enim LXX irans- dispersioiiein cunctis regtiisierrm (Deut. xxvin , 25,
tulefuni. Et est sensiis juxfa Ilebraicum : Quomo- - -52). Juxia ariagogen et LXX editiOnem, onmes ad
do interriiplio muri altissiini qui longam traxit rui- poaoitenliampeccatores, et praeeipue baereiicos co-
nam, difficileinstaurari poiest, et pristinuni decorehil hortalur sermo divinhs, quod cumreversi a viliis in-
* Idehi, nauriafwraqua de fovea. c Itef um idem, Babyloniorumimperium,sed, etc.
hVaiic',feversusfueris;etingetnueris.
m COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. IX. CAP. XXX. 546
gemuerinl, et egoriiH poeniientiam, salvi fiant; et A_.miserebiturtui: ad vocentcldmorit ttti, stdtim vt tiu~
tunc iniellignnt ubi prius fuerint, et quod frustra ih dierit, respondebittibi. Cuin reversus fueris in Sioh,
vanis speraverini. Cumque eos ad pceiiiieiitiamco- e.ihabitaveris in Jerusalem, nequaquam ploiabis, ut
Iiorteiur. illi e conlrario confidunt in falsis magi- ante plnraveras, sed ilelns luus veVieturin gaudium :
stris, et in incerto safculi: Deiqueverba audire np- Beati-eitimflentes , quia ipsi ridebunt ( Litc.Vt, 21 ),.'
lentes,-eqims jEgyptios desiderani, et eortim veloci- Et ppsiquam Clainaveris, el dixeris ad Doiniiuim.
tate bvtailtur, qiios muliiplicaii Dominus proliibuit Cldmaviin toto corde tnco, cxavdi me , Domine ( Ps,
(Deut. xvn). Idcireo ecclesiasiici viri eos velociter cxvni, 145 )-. Et iieruni : Clamavi, mherere md, el
persequentur, et uuius bellaioris voccni, sive quiii- cuslodiaminandatatua (Psal. LXXXV ). El alibi : Ex-
qiie pugiiantiiim(qupd ad menlemet ad quinque spcclaviin matutinoet clamuvi (Ps. cxvm , 147) ,et
sensiis referredebenius) mille homines et incondila tam elara fuerii vox lua, n.t ccelos peneiret : statim
lurjia fugieniium suslinere non polerunt. tibi Doniinus respondebii, et siniilis eris Moy.si, de
(Veis, 17.) Donec relinquamini^quasimalus navis quo scriptum cst : Loquebtitur Moyses, et Domhms
in verlice montis, et quasi signumsuper cotletn. Scri- respondebatei (Exod. xix, 20).
hit ei Jeremias quod inteifectis gfadio et fame his (Yers. 21 ) El ddbil vobisDominuspunem arctnni;,.
qui in iEgypfumconfugerant, pauci remanserint qni B et aquam brevem. Si ad Zorobabel ha:c refeririius
reyersi sinl in Judaeam (Jerem, XLVI).Et quoinodo lempora , facilis ini.erpretai.io.est; quotl npn fucrit
si fracta navi et compageiliius dissoluta, sola arbor siib eo peffecla laeliiiii, dicerile David : Cum conver-
qtiaemarus diciiur, reinaueat, et ponatnr pro signo ierelDomhnis captiviiatemSion, facii sumits sicut con-
iu sitnimitale moniis, sive in excelso colie : sic pro sqlaii: ut non consolationem plenam aiqne peife-
signo atque vesiigio, vix unus et alier resideani, ad clam , sed similiiudinem consolaiionis accipere.iit.
Dei pnieniiam demonsirandarii. Et lunc, iiiquil, Sin autem.ad Salvaioris adveninm . panis aicius et
scient omnes reliqniaeJuda, qui nunc iugrediuiiiur aqua brevis, juxia AposioluniPatilum, et liuhc oiiin-
lerram jEgypii, ui batiiient ibi, cum reversi fueriiit dem Isaiam prophelani, evangelicus sermo privdici-
inierram Judaeam, cujus sermo compleatur , nieus, liir , qui pro laciniosis Legis observatipiiibns 411
an illoruin. afqne mandatis, in uno verbo lecapiiulavit omiiia :
(Vers. 18 ) Prqpierea exspeclatDominus, ut mhe- Diligespfoxitnuni ttium, sicut teipsum. Consuiiima-
realur veslri, et ideo exal.tabiiitrparcens vobis, quia tum enihi el alibfeviatum serinoiiein fecil Doniiiius
Dcusjudicii Dotmnits:beati omnesqui exspectdnteuin. super lerram (Galat. v).
Giandis clementia Dei, uf exspeetet noslram poeni- "
(Yers. 22.) Et non faciet civolure d te ulirodoclo-
teniiam, ct donee nos a viliis convertamur , ilie po- C "renituum , et erunt oculi lui videntes prmr.eplorem
fentern .cnnlrahaf maiium , ne ferire cogatur. Ideo ttium, et auresluceatidieiitverbum posl lerguhi monen'
auiemniiseretur et parcit, ut exaltetiir illius miseri- tis : Hmc via, ambulatein ea, neqttead dcxteram, ne-
.cordia , el boniias Cieatoris npfa. cunciis fiat. Yel qtieadsinislram.LXX. : Et iiequaquam v.ltra appro-
cerie juxia illud quod in Evangelio Ioquiiiir (Joan. pinquabunt tibi qui decipiant te , qitia oculi ttti vide-
sn, 52) Citm exallatits fuero, cmtiia irahamad me, biinteos quiie seduxerutit, et aures iiiai aitdientiverba
410 'hlcirco exaltatur in cnice, ut parcaf omnibus. post te decipienlium,qui dixerttnt : Hmc via, ambitle-
lpse esl enim Deus judieii; elbeali sunl omnes qui niusiti ea , siiie ad dexieram, sive ad sinhlram. Mul-
exspeelaiit Doniinum exspecianiem conversionem tilm in hoc loco LXX editio Hebiaiciimque tliscor-
siiam..Quîrumsit auteiii, etquas ista conversio, se- darit. Primurii ergo de Yulgata editioiie iraetabimus,
•
quentia verba monslrabitht. Pf postea seqiiemur ordiiiein veritatis. Cum inielle-
(Vers. 19.) Populus enim Siori habitabit in Jerusa- xefini alque pefspexerini cordisoculi veriiatemiet
lem. Judiei haecad Cyri lempora refcruiil, quandp eos qui se priusdeceperant, lola mcntis ralione co-
de Babylonein .Tudaeainreversus. est populus sub
glioverinl, el auribus eruditis post lerguni decipien-
Zorobabelet Jesu Ponlifice. Nos aiiteiri, ut saepejam tium verha perspexerint, semper enim caccamcor-
diximus, omnes reprotiiissioncs qu;e exceduni nie- •" poris.parlenidecipere fesiinant, juxia illtid qtind in
dmerilaieni illius lemporis , ad Gbristi referamus psalmo legimus : Ul sagillenl in obscttro rectos cor.de
advenliim , in quo caplivus qtioifdam populus pas- (Ps. x',-.2), qui taiitam sibi assumiint aiiclorilaleni,
sione Domiiiilibpralus, liabiiavit in Sion et Jenisa- nt scu dextera doceam , seu sinislra , id est, sive
lem, in specuta\'uiel\col, elvisione pacis, hoc esl, in bona, sive mala, nolint discipulosrali"ne discinere",
Ecclesia. Porroquod in LXX veibum additiir sancii- sed se praRcessoresseqiii. Tunc lii qui pfius decipie-
taiis , qui dixerunl : populus enim sarictus in Sion baiit, neqiiaquam ulira ad eos valebunt accedere
Itabilal[Al. Jiabitabii], sic interpfetari posstimns , ut posiqtiamse senseriot iniellectos. Porro juxia He-
dicamus nulluhi habilare in Sion, nisi eiim qui san- braicum et facilis etvera explaiiatio esi. Cum enim
ctus sit, et aiidial dicentem Dominum: Sancli esloie, Domiiius credehiibiis dederit paiiem arctiim, et
quoniamet egosancttissum (Lev. JU,M). aquam brevenl, nequaquamiillfa faciet avolare ab
(Yers. 20.) Plorans nequaquamplorabh, miserans eis illum qui docet bominem seienliani; sed sem-
' Yoculaeflfcneque in Hebraeo ;
«eque in Hicronymiaiia ex eo textu versione haberiiuf.
Si7_ S. EUSEBII HIERONYAH 548
Per viilebunt oculi ejus praeeeptorem suum, et aiires Ai rum ih vaccis pppulofum(Ps. xxvii, 51) : et piilli asi-
illius verbuiii post tergum monehiis exandient, ai- noruhi, quibus sedens Doininus ingressus est Jeru-
qiie diceiHis : Huscvia fecla csi, ambulate in ea, rieqtie salem (Matth. xxi), qui operanlur lerram, sic dearea
ad drX!rani,iieqiie ad sinislram, secundum illud quod coniedent, ui fuerit venlilatum, ne quid videlieet in
aJibi legiiuf: Necud dexlram, nec ad sinhtram declitia- eibo eortim mixium sit palearum, de quibus in Jere-
biitius, via regia gradiemur (Num. xx, 17). In ulraque inia scriptuni est : Quid pateh ad iriticum , dicil Do-
enim parte quidquid supra modum esi, in viiio est. minus (Jerein. xxni)? et qu;e iu E vangelio comburun-
Et do dextiis partibiis dicilur : iVeshjuslus mtdttim . lur igrii intexlinguibili ( Luc. m ). Porro juxta LXX
(Eccl. vii, 47). De sinislris aulem quod in haedortini, jiinienla , quae necdum rationis sapieiiiiaique sunt
et in pereuntium parie ponaniur, nuUadubitatio est. plcna, et de quibus iiiuim lo.juilur ad Deum : Sicut
XVers. 23.) El contaminabislaminas sciilpiiliumar- jumentum faclus sum tipudte(Ps. LXXH, 25). pascen-
geiiti tui, 4J.2 et vesthneiUnmcoiifldtilh auri tui, el tur in loco pinguissimo et spatioso , qui noriaffert
Uispergeseasicul imihiinditiaihme.nslfuatm: legredcre^ spinas ef tfibulos, sed quasi lerra Israel lacie et mel-
dices ei. LXX : Ei cohtaminabisidola deargctiintci,et le decurrit, ellpleham pascenlilius tribuit liberiaiem.
deaitratti: commimtesea et dhpergcs sicul aquam men- Tauri aulem et bpves qui operantur terrain, id esf,
strualm, el sicut stercus abjicies ea. Guin intellexeris B I Apostoli ei viri apostolici, de quibus et aposiolus
vefiiatem, et decipientes ad le non aecesseiint, sed Paulus scriplum inlerpfetiHur : Non aliigabh osbovi
oculi tui vicierinl praeceptoremttiiim , el atires ttiae Irituraitii. Et, Numquid de bobuscura esl Deo (1 Cor.
s'e'mper"-audiefint:Hmcvia, ambulale in ea, itequead ix, 9) ? Sed uiique de bis dicii, qui operantur terrani
dextram, neque ad sinhlram ; tunc omnes errores et suam, et de quibus idcm loquiiur , Dei agrictdlura ,
idola, ac simililudines veriiatis , qute aiiifex lingua Dei mdtficatiosumus ( lCor. m, 9). Paler enlm agri-
composuerat in splendore eloqueniiae,quod inierpre- cola est, etChrislus vinea ( Joan. xv ) : comedent
fatur argentum, et in ralione sapientiae, quod aurum paleas mixtas cum hordeo ventilato. Leginms quod
soriai, coniminues aique disperges, el ita judicabis Isaac bordeum severit, etquia apud allopliylos eral,_
immunda, ut menstruatae inulieris sordidissimo san- ceritpnariam bordei fnigem receperit ( Gen. xxvi).
gnini cOmpares.quod vefbisaliis aquam menstruatae Et Osee coio el diniidio coro hordeicnndiixil miilie-
Sepluaginta transtulerunl. rem adulteram ( Osce iu). Srivator quoqne quinque
(Vers. 24.) E( dabituf pluvia semini tuo ubicutnque millia virorum b qui adbuc sensibus corporis servie-
seminaverisin terrq, et panis frugumierrm - <e>'i( uber- bant, et Legein sequebaiiliir Moysi, bordeaeeispani-
rimus et pinguis. LXX : Turic eril pluvia semini terrie btis saiuraverat (Jottn. vi). Qui in alioloco fiangeifs
'
ei
iu(e, panis frugum lerrm lum erit abundans et pin- ^ sepiem Legis panes etin frusia coihminueiis, quatuor
guh. Scriptum eslinRegnm volumine(IIiRegr.xvm), millia viros replevit triticeis pauibus, qui evaiigeli-
quod postquani inierfecli siint ab Elia psetidopro- cum numeruni sequebantur (Matlh. xv). Ibtiusmodi
phetae , daia sil pluvia lerrae lsrael : elquod panis populi comedmit et pariem palearum ; diitn in qui-
Elisaai et postea Salvaioris uberrimtis fuerii atjue busdain sequunturliiteram , "et lamen per paleas «
piiiguissimus, et lauiam Iiabuerit pleiiitndlnem , ut ef liordeum paulatim proflciuut, ul transeant adfru-
mulia bominum inillia ex eo saturala sint (IYiJejr. mentuin.
iv ; Joan. vi). Ita el in prsesenii loco, non pritis da^ (Vers. <Za.)El-erimt super oihnem monlem excel-
biiur pluvia semini spirituali, et panis lcrrae pber- suiii, etsuper oinneni collemelevatum rivi currenlium/
rimus aiqtie pingiiissimus, nisi idpla deargeniata et aqnaruin in die interfecliohh multorum, ctimceciderint
deatirata fuerint comminuia, el repuiata in sterqui- . lurres. In hoc loco Judaeimnltos interlectos etruen;-
iinium. Nisi enim vilia recesserint, virfutes npii sub- tes turres, ad Roniani imperii referunt potehliam,
euni. de quibus et Apostoliisioquitur(II Thess. vn) : ran-
(Yers. 25.) Pascelur in possessiorietuq in dieitlq tuin qui tenet nunc, 414 ieneat, donec de medig fial.
agnus spqtiose. Et tauri tui eiipulli asinoruin qui ppe- ." Qupd scilicet in illo tempore taiita beaiitudp sii po-
rtinlur tefrdtn, coniinixlunimigina comedetit sictit in ' puliisiael, ul non solum valles alque" cainpeslria,
area [AI. in area tit] vettiilatnniesf, LXX: Ei pascentur sedomnes montes el colles aqiiis fluenfibus irrigeiir
jtimenia lita in die il.lq Ipcum pitigttemet spqtiosum, tur.Nos aulem monles et cpiles, eos iuteHigannis,
Tdufivesiri el/bovesvestriqui operantur.ierrqiii,coxhe- qni In exeelsum virtulibus elevati surit, quiesuriunl
denl pglegscpmniixlqs in, hprtffq venlifqlq. Iii refum el sitinni justitiam (Malih.y), quos Doininus provo-
omnium abundanfiai ecelesti pluyia despendente:, et cat ad bibendum. Qui eiiim hibeiit de aqnis ejus,
illo pmie qui de coelpdesceiidit,.qupniqui cotnederit, non siiiet in aeteruum (Joan. iy). Uude et in psalino
iiii.mqiiamesuriet, pascentur agni in loco sp.ilipsissi-. Jegiifius: BencdicileDominum dc foiUtbnsIsracl (Ps.
mp, qui sequuniur agiiuni qiipcnmque yadif, eiqui txvn,27). Et in Evangclio dicituf, qtiodomriis qui
semper ad dexlran) sii.ni."Tauri aiUem 413 prihr biberit de aijuis Jesu , fluniina aquse vivaefioent de
c|pes ^regis, de quibus legimus c Congreggdolaurp* venireejus (Jotin. vii). Et ad Deum Sancltts loqutr
a Vatic. frttgumterrm lumeril dbunddns,et pinguis. frdngensquinqtteLegis panes, elc.

b Yatic., qui tunc spuibus, t>ic.; ;el paulo post, " ? idem, p?r paleqs hgrdei paultiiitii, elc.
S49 COMMENTARIOrttJM 13 ISAIAMPROPBETAM LIB. X. CAP. XXX. 5S0
tur : Qtionidiiiqpud ti_iest fgns vitqs(Ps. xxxy, 40), de. A niinus cdelumriovum,et lerraniiiovani, et transierit
•
quo jiurissimum ftumen egredilur, super qtio rursuni liabifus inundi bujus, ut lunaet sollaboris et cursussrii
Scrjptura coinniemorat: Fliiminis impeius tmiificqt pr:p.miacpnsequaritiifi Etenim expectalio creaturaef e?
civilatemDei (Ps. styji).. Et in alio loco : Fluvhis yelationemiilioruiii P_eipra;stoIalur:quiaetipsa cfea-
Dei repleiiis cst qqUh( Ps. LXIV,40); ille videiicel, luraiiberabiihr a servilule coriuptioiiis, in liberfa-
qui loquiliir pef Jereniiam : Jlf.ederciiqtierunlfonlem teni gloriaefiliorumDe'r(i?oni., yiii, 49): licet eaquK
aquqivivx (Jer. n. 43). Hoc autem tunc fiet, cum i.n- dani [Al. quidcm] organa lucis intelligciiles, inseh^
teifecti fiierint, sive perieiint plurinii : Midii enirii sibilia esse cPnleiidant. Ltina ergo 'solis fulgorem
vocqti, paiici veroelecli(Mait. xx). El cuni ceciderint accipiei. Necriiirumbocde clarissimosehiire eletuen?
tiifres, sive dasihonum.-polesint.es,sive superbi qui- lo_"cuipiihcipatus hoclisest fradiius, cumde sanclis
que et arrogantes et magiii jn isto sacctilp; de quibus quoque sciiplumsit : Fulgebunijustiquasisol(Maith,
et in psalmis dieilur.: -Vidiimpium elevalum, el exal- xili,Ao). Et sol septuplum lumen accipiet: sicut fuit
talum sicntcedros Libani, et trqnsivij el eccenon crqi, luxsepieiii dierum , quando ab iniiio cfeaius est
qumsivieum, et non esiinvenhis locus cjus( Ps. xxxyi, niiindus (quaniquam septent dies, Sepiuaginla non
55, 5:i). Has lurres aedificare cupiebant (Genes.xn), transiulerini) qiiando Doniinus alligavefit viilnus
qui iiioyerunt pedessuos deOriente,qiiortim lioguae B popul.i sui, sive sanaverii. contritiofiem populi
i.ii Babylone eonfusaestiiit, et illi, superguuscecid.it sui;: quando implcbitiif 41© illu<' quQd.sciiplum .
turris Siloae\Lnc. xiii); est :Fugiei dolor, et mon-offei gemiius (Isa. xxxv,
(Vers. 26.) Elerit tux liince, sicul litx splis, el lu- vJO): quando subintranie pleijiiudihe geiiiium', sal-
pten sglh erit sepiuplum sictii lux sepiem dierum, in vus iiet omnis Israel; aut cerfe quando ultio eoruin
diequa alligqveriiPghtinus vulnus populi sui, et pervenerit, quoiuiri sub aliari claiiiaiit ahimae : Vsque-
cussuram plagm ejtissanqveril.hXX: El eril luinen quo non ulchcefis sanguinemhosirum deliis qui habi-
Itinm, sicut luinen solh, et tuinen solis sepiuplum, hi laiit in terra (Apoc. vi, 49)? El boc coiisidera quod
die quaiidg saiiaverit Doiiiinus coiUrilionein pppuli nOridixeril, quaiido sahaveril coiitrilioiiem pOpuIi
stti, et dolorem plagm iiim cufqverit. Miror quomodp siii Israel, sive Jacob; sed absolute, poptili stli, til
in pr;t'seiHi loco verija ilebraiea LABANA(nS2.S), et phines Deosigoificei servientes. Quidani locumistutri
iUMMA(n)3n)v quaeAquila jiHerprc.latur albqmel ca-. ,'ei oiniiia quaein boc repromissipnum capilulocoii-
lorem, per quoe iunani sqlentque significal supfij tiiieiHtir, ail ccelesteinrefcrniit Jeriisalein, ct ad re-
iiieni LXX luterciiietinuruiu transfuleriiit, In eo IQCP versionem populi ejus, quando implebituf illud qupd
ubi seripium est : El erubesceilimq, eisoiconfitnde-, scriplum pst: Cmlumel terra pertransibunl (Mdith.
ttir. Prp quo illi interprelati stiut, liqiiefientlaleret;, G XMV,5S). Alii ad Eliae lempora, et ipsfim dicunt
et ruet inurus, et nupc ideiii sequenies ilcbrajciiiii, esse, de quo supra .scripliimest.: Eriinl ocUit ttd vi.'
^15 ''.inaniso/cmaHeiraiisliiIerini. Undp. inilii da- denies prmceptoremtuttmei aures lum atidienl verbum
lur suspicio , npii gps eirasse ,a principio , scd ppst tergum moneiUis; tunc denioiilibus Pl collibus,
paulaiim scriptorum yilip depiavatos. Neque enini juxta .fabulaspoeiarum, et Saturni aurcuiii sa3culuin
fieri pofest, ut qui in lioc loco eadein verha Jaciis rivos flu.ere,et de aiborum foliis siillare mella
beue inlerprelati sunt, in sriperiOfibus eiTave- purlssima. Quoequi rcciptunt^vinille quoqtie aniip-
rint. Iti die ergp inlerfeeiionis miillorum, cum runr fabulam, et lerrentim Salvalofis iniperiuin Ju-.
.arrogaiitessupefbiquecoiruerint, et qtri posuerpiit daieo errore suscipient, non inielligehles Appcaly-
in cqeluinos.spuni,'didiceiint esse: se leriam, eril psim Jpaiiuis in superficie litferae, riiedullala Ecclie-
lunien Junaeisicut Jumqnspljs : quaiido dederil JDo- sias^sacramenia cohtexcre.'•'".
:
;';- ;MÊRrmmMmr:/-
415-416 Pecipitis Liber, queni nune babemps.;Qgestprum ppiitineiifia.io.Itaque ufvvoluisti, vifgp

in manibus, nono et: undeeiino minor erjl numefo Chrisli EustpcJiiuin, et utin comniune placuit, sicut
yersuum, uOnsensuuni niagniiudirie. Sequitur [Al. et spperipres anfe diclayi, et bunc el reliqups, si
sequeiur] enipi eum Seniiaclierib atque Rabsacis, .CJirisfus.aiinuerit, diciabo.lihrps : ut prpphelias sibi
ei Ezechiae regis bistpfia, qna; nec jungi cum prie- copulerii, nec eas inter se lacereii) aique ilisc.erpam,
ceileniibtis jioterit, propler enprmeni voluminis mar in alierius fineni. et alieiius pfincipium. Audippra'i.
gnifud|nem [Al. lpng|tudineih]j nec dividi prppfer tereaspprpjani, niufiim apimal et veneiiaiiim,super »
* Stiper responsioheih,etCi Aliquoi hiss, codices eii}figehes,el Eusebius, ClApolliriaris, (iliique Eecle-
leguut super sponsione; quod Erasmiis el Maiianus siastici viri et Doctores Grmcim,has, ut dixi, Visiones
secuii suni, non inieliigeiiles hul.laniesse sponsio- non httberi apud Ilebrpegs[.futeaitiiif,,,nec?e debere
tiem Hieroiiyiiiiadversus (jiiamihiissiiaret iiuiiiiiis respondere Pqryhyrio pro \hh q)iwm((um Spripiurm
scprpio Sd2]ie comparaius . spd resjiPiisiprieniPfaiai Saiipim guctgniqieriiprmbeqriu;Hiee e_rattegpoiisio,
iitinis. '(ôhinieril.iriiifi; DVniclerii\ qua sese iiietur hp!!.spoiisioquani Rufjiius pfirpere ef ai caluriinjani
Hieroiiyniuj tJicens : Et mifofquosdaih pi^jipdM; ifêfeîij.el)aijjf..i'i i.'.';';;..*iii;vT i- "''ÂRTUN'.^-^
indignari mihi, quasi ego decurtaverim librum, qiluiti
responsione quondam Gdmmentarioli mei in Da-'A A nurilianlur, quod Domihus impleat cogilationcm
nielem prophetam, nescio quid mussitare, immo snam, et ad pnniendos longo posi lempore veniat
ferire cpnari in stio a puremoriiurum. Cujus naenias peccatores, et in cuncios seiiteniiam proferat, spiri-
et iiigubres oallttlena,.necdum milii prodit.i' sunl, et luque oris sui inierficiat impium, qttem frenuui ap-i
idciiCodilaia responsio : magisque obediendum libi pellat fuisse populormn : non qiiosubjeclosrcgeret,
est, :et sanctp atqne efudiiissiriio viro fralri lup sedvquo subdilos sibi iraberet ad ruinam. Ponit
Pamiiracbio, qui insaiiabili sltidio meper Jiileras quoqtte siinilitridinem tofrenlis tisque ad colltini iii-
cogit, exph-lo Isaia, iransire ad Ezechiel, cum ego undantis, ut liiiem omniUmvenisse lestelur. Sicut
elaetaiis el eorporis imbeeillUnie cofifeciiis,nolario- enim lorreus siuTocateutn, ad cujus eolliiin usqiie
ruinqiie penuria, qui me possent suis niinisteriis ad- pervenerit : sicjudicium Dei iieniiuem impiuiiluni
juvafe, in eodem adliuc luto h;esilem, el vix parleni abire patieiur. Cum aufem fieiuim, quod in iuaxilli.s
Isai;e mediam in boc volumine fiiiituruiii esse me erat omniiim gentium, ciim subditis ei geniibus pef-
credam. Quod si, b te orante, coinplevern, arrir didorit, el ad nibili deduxeril : iunc vobis, inquit,
pienda erunt et reliqna, quaea quartodecimo Ezechiae sanetis, qui meis jtissiouibiisobedilis, eril canlicum,
regis annb habebiinl iniiio. sicut a nox sauctilicalaesolemiiitalis, quaodo eare>si
,' - -|:-'v I estis de Mgypio, et ih soloniiiiiaie Pascbae jugiuri
B
417 (yers- ^7 seqq.) Ecee nomen Dominivenit de servituiis iEgypliae projt-eislis, dicentes in lriari Ru-
longe: drdensfuror ejus et gravis ad portandum. Labia bro Pharaotie subinerso : Cantemus Domitto, glo-
ejus repletq suht hidignatione, et lingua ejus quasi riose enim magnificatus esl (Exod. xv, I) : el coidis
ignis devorans. Spiritus ejus velut torrens inuiidaiis lania liclitia, ul iiiiitemiiii eos qui ad leiiipluni pri-
usque ad mediumcolit, ad perdendasgenlesproiiilidi, mitivapoilanles, elin Dei torcularia deferenlesniu-
et frenttm c erroris quod erat m maxilth populorum, nera, pergunt cuni t^biis, cordis gmdia cannine de-
Caniicum erit vobis, sicut nox sanctificalmsolemnila- moustrantes. Ilasc juxia Hebraieiim brevi sermone
th, et tmiiliq cordis, sicutqui pergit cum tibia, nt in- perstrinxi. In utraque aufem editione annoiandhniesl,
tret in monlein Pomini ad forlem Israel. LXX : Ecce qnod non Domiiiiis, sed iiomen Domini post iiiulluni
tiomen Domini venit posttempus mulium: ardens fu- leinpusadveiiiat, dequoin Psalmisdiciiur: Benedic-
ror ciim gloria, eioquitimlabiorum ejus, eloquiumirm tits quivenitinnoinhieDomhii, Deus Dominus. eiil-
plehtan, et ira furoris sicul igrits devorabit, et sphitus tttxil nobis (Ps. cxvn,.26). Et ipse loquitur in Evaii-
ejus sicitt aqua in valle, trahens veniet usqne ad col- gelio: Eijo veritin nomine410 Patris tnei, el nonsus-
litm, el dividetur ut conlurbel gentes super errore ccphlis me {Joan. V, -45). Pulcbreque posl niullum
vaiio, et abjiciclur erfor, ei assumeteos in conspectuC ( lempus veiiiiedicitur, loqtieiife Iruinanaimpalieiiiia : .
eorum. Numquid semperoportet vos Imtari et ingiedi Usquequo,Doinine, obliviscerisme in finem? quamdiu
in snncta mea jugiier, quasi fesla celebrantes atque: avertisfaciemtuam a me (Ps. xn, I) ? Ardcns quoque
gaudentes, ut ingrediainini cum libia ad monteinDo- furor ejus venii cum gioria, ut quem in bumililaie
mini ad Deum Israel? Dicamns primiim juxia He-. coiitempsimus; in niajestaie linieaiiitis. Hoc ip-um
brnieuni. Pendent ev superioribus, qurc dicuiitur. el in psaluiis scriplum e.si : Deus manifeste[M.ma-
Goffipiierat serino; pfripheiicus Cos , qui CPiitenipioi nifestus]\veiiiei,•Detis noster einon silebit. Ignh in ;
auxilio Dei, piopter BabyloniOrummetum ad Êgy- conspecittejus ardebil, el in circuilu cjus tetripestosva-
ptios coiifugiebanl, ei est comminattis descendentir. lida(Ps. XLfx,5, 4). Ipse enin: loquitur iuF.vange-
bus, ibi eos esse liiorilufos. Rursumque posl poenas,, lio (Luc. XII,^9): Ignem veni mitiere super lerrani, et
eo< qui illum audire voluissent [Al. no.luissent], nont qumnvolo ut ardeat! Rtirsus in alio psalmoiegilur :
sohiin sub Zorobabel, Ezra. elNeeliiiaiii Jerusalemt VoxDominihUercidenlisflnmmamigith (Ps.sxvm,"),
habiialuros esse promiftil, sed niajureni ctinciisCre*-"-- ul quidquid in niuudo esi foeui, lignoruin, ei siipu-
denlibus verbo Dei, in coiisummatiohe mundi heaii-- lae,"erapiens (laiunia consuni.il. Uude et Deus ignis
ludinem pollicetui^ quando per omnes montes ett dicitur esse consumeiis (Detu. iv). Quodque infer-
, colles currenl aquanim fluriiina, el interfeciis inui- B tur : Ira ftiroris ejits qtitisi igiiisdevorabit, plerique
tis, cadi-iiliuries. Luna quoque ei sol elafiiis luinenl riosiroitiin iiam furoris Doriiiiii diaboltim interpre-
acejpient, qiiando vtiliius populi sui Domintis alliga-- taiiiuf, cui iradimur ad punienduni, qui juxta li-
verit alque sanaveril. Licet hasc quidam vizep§o').i- - bium Siiuuielis coinmovit David,ni niiriieraret po-
y.S>g,418 Cyri lemporibus, qtii capliviiafem popiili li .puliim Dei (II Beg. xxiv). Et Aposlolus loquitur:
relaxavit, in ierra Judica expleia conieiidanl. Quia_. tradere hujuscemodi Salanm in interilum carnis, ut
igilurbonisetoliedientibus pra>miarepromissa sunt, spiritus salvus fial (1 Cor. v,-5). Hic atitem ipse (a-
nunc econtrario maiis et conleinptoribus suppliciaa ror.^t ira furoris Domini nibil suo faciet arbilrio,
H Valic., in stto opefe morilurum. d Alque hic iisdem de causis coniextuque ipso
"*>Idem, quod si, tit reor, coiliplevero. exigeiiie no», profoxresiituimus.
c Duo inss., e( ffenum errare faciens, quod e !n Vaiic, sapiensflimma; qiiemadmPdiimalibi
erat, etc Paulo post pro sicut riox erat antea sic«( npii uno in loco scripium aj) Hieronyiiio obsefva-
iios.ipsb fefraganie Hehraeotextu %> et Hieroiij- .hiusl .
iiiiaha versione.
553 COMMENTARIOROM INTISAIAMPROPUETAMLJB. X. CAP. XXXI. SSi
sed quod siiii fuerit imperalum. Unde sequitur: A A sed qno per Assyrium diabilum intelligamus. Deni-
Eloquiiitnlabioritm.ejus,eloquiumirm ptenum. Spiri- que sequiiur,: Eieril transitiis virgmfnndaius, quam
tus quoque ejus quasi.aqna in valle, traheris veniet requiescerefqcietDpmhius sttperettm, El. est sensus :
usque ad eolluni, ut snpplicia super pcccalorcs fa- Nequaqtiam eUm virga peruiiet, ei eani rursus le-
cial redundare. Qui divideiur pro qualitate merilo- vabii, ac inore caedeiiiiiiiiifinem faciet verberaiidi;
ruiii, ut perdaf a:que conlurbet gciiles, qnas varius sed quasi fuiidaiaiiiet alia fadice defixam, in posnis
error seduxerat, et se inteliigaiii biipplaniaias. l)n- ejus 421 faciet permanere. Quod si. iia iutolligi-
de ad bujuscemoilibomines dicitur, qui in niuiidi tur, ubi erit poDiiiienliadiaboli : praeseriim cuni di-
hujiiSpoleiitia prauvalehant,elsuo delectabanlur er- caiur peccaioribus : Ite in ignem miernUtn, quem
rore, non eos semper boc esse faeturos. Praecipue- prmparavil Deus diaboloel angelis ejus (Matilt. xxv,
qne locum isfuni et lolain conlineiiliam capiluli ad- 41). In iyinpanis et in cilharis, et bellis pf;ecipuis
versus luer.elicosel omnia dogmala, quae sunl con- expuguabii eos, dienioriesvidelicei et omues itnpios
traiia veritali, diciaquidani nOslrorum ptifant, quod cum gandip oinnium Dominus expugnabil. Ab beri
cuni judicii tcmptis advenerit, iiequaqua.ii iugre- quippe et a piaeteriio teniporepraiparala est a rege
diaiiiur sancta ejus et monlem, id est Ecclesiam Domino a Tliopheth, id est, lataet spaliosa gehenna,
Doinini: ne sub religionis lioiniiie diviiias congre- B quae eos alernis ural ardoribus. Nulriiiieiiiiini ejus
gont, abiitanturqtie luxurla, quasi Doiiiini festa ce- et foines ignis est, ef ligna niulta, id esl; flaiunia
lebranies. JudaeideGoget Magoggenlibus, quas pu- perpetua et snpplieia peccaioium. Ei qumiiain sicut
; tantiib Aquiliine venturas, id esl. de Seylhia. parli- de cainhio et fomace ignisardenlis, pioplieiicus ser-
btis, h:cc inielliguui, 420 super quibiis Ezecbiel mo piaedixeiat, serval mciaphoram, -ui flalti et spi-
plenius loquilur/(Eeech, xix). riiu ac volunlale Domini liaiic succendi sciamns.
(Yers. 50 seqq.) Et dudildin faciel Domhius glo- mixio sulpliure, quod ; flammas, excitat, til faciat
riqm vocis ejus, el lerrorem bracliii sui ostendet in . acriora lorinenla. Porro quod juxta LXX dicitur :
coniniinaiionefuroris et flainmuignis devoraniis: alli- Ad vocemDoinhii superabunlur Assyrii plaga, cum
detin turbineelin lapide grandinis. A voceenim Do- percusserit eos, et erileiin circiitu itnde fuefal el spes
mini pavebitAssttr virga percussus, el erit transitus auxilii, in quo confidebal: ipsi cum lympanh el cilha-
virgq;fundatus : quamrequiesCerefaciel Dominussu- ra piignabunl adeersum etim ex commttiatione,illud
per eumin tympinis et iticilharis, el in bellis prmci- signilicat, quori adversinii diabolum consuigant, qui
puis expiignabit eos, Praparaia est enim ab heri ei qiioiidaiiisubditi fuerant, el cum gaudio aiqne lae-
Thophelh, a rcgeprmparala profunda el dilalata, nu- lilia diinicent conira eum ex commiilatione subita :
irimenta ejusignis, el ligna ntulta : flatus Domini si- C dum intelligentes errorem suum, deslruuiit.ciim a
cul lorrens sutpliuris succendenseain. LXX : El au- quo decepti fuorant. Diclliiique ad illum, quod ab
ditairi faciet Dominus gloriani: vocis stim, et furorem iiiitio se ipse deceperit, regiium suum aibiirans
bruchit sid ostendelcum furore eiira : et (laminaignis sempiternuin, cui paraia sit gebenna et aelerna sup-
devoranle[utminabitvehemenier,ei sicut aqua el gran- plicia.
do discendins cum vi. Advocemenim Doinini supera- (Cap. XXXI, — Vers. i seqq.) Vmqui descendunt
buiiiui Assyriipluga qua percutiet eos, et eril ei per in JEgyptum ad auxiiium, in equis yperantes;et ha-
circuilum, unde Itabebiilspem auxilii, in quo confide- bentes fiduciamsttper quadrigh, quia midtm sinl [Al.
bat, ipsi cuin lympnnh el cithara pugnabunt contra s«n(], ct sttper equiiibtts,quiaprmvalidi nhnis,el non
eum ex commuiaiione.Tu enim anle dies decipieris : siint coufisi super Sanctum Israel: eiDominum non
numquid.et ibi regnum paraluni est ? Vtdlemprofun- requisierunt. Ipse aulem sapiens adduxil malum, et
dam, ligna posita, ignem et ligna mullorinn ; furor; verba sita non ubsluiti, et consuiget coniradoiuuiiipes-
;-Domini,sicut vrdih sulphure snccensa. Poteramjuxla simoruni, et contra auxilium.operantium iniquiialem.
Heliraicum quid mibi videretur currens legeniibusi JEgyptus hotuoel ttonDcus: el equi eorutn caro, el
iiidicare;-sed qtrid faciain quoruiiidam sludiis, qui non spititus : el Domhtusinclhiabil[M. itulitiaiii\nia-
nisi ei LXX Inlerpretum ediiioneni: disseruero, im- D I ttum suam, el corfuel auxiliaior, et cadel cui.prmsta-
perfectuni opus me habiiurUm esse denuiitiaiil? Se- Utr auxilium, shnulque omyesconsuriientur.Posi oiius
quar igiiur ceptum orditiem disserendi. Vox Doniinii jumentonini Austri, et eos qui porlabaiil in JEgyp-
atque praecepturhomiiibus no.la"fient, ei foililiidoi luni divilias suas ad popiiluin, qui eis prodesse lion
braciiii illius ciinctis patebit, qnando retribiitionis. ' poieral, qui sperabant auxilium 422 '" foriiliidinc
lenipus advenerit, iiammaeel iurbinis, graudiiiisques Pbaraonis, et habebani fidiiciainiii uiiibra ^gypii,
magmtudhie, ct poiidere.Japiduin- deserelur. Siqier• sub specie reversionis in Jerusaleni, et capiivitaiis
quo Ezecbiel in propbeiia, ut diximus, Gog et Mai- laxandae snb Cyio, de coiisumitiatione saeculi, et de
gog, p'eno seimonescribii (ZiêcA.xxxvin,e(xxvix). perlecta jusiorum beatiludine seinio prppheiicus
Ad vocis ejus imperium pavebit Assur virga percus-.- nuntiarat: ounc reveitilur a.d eosdem, ad quos su-
sus. Oinnis impius,omnis iniitaipr-genlis inimicae:: pialoculus fuerat ne doscendeferi! in iEgypium. Et
non quo in die judicii solus sit ferieudus Assyfius,;, boc iiiler prajseniem locum estLcl praeteriluiii,quod
-'-. * Antea erat Tkeopheih: mss. vero Thopelh legunt.
S5S S. EUSEBII HIERONYMl Sbo
ibi praecipiliifiribui Judifi, nc descendanl in jEgyp-_ __ccndet Dominusexcrcitnum,ul prmlielursuper moiilem
tum; bic quia couiempto imperio Dnmini, descensu- Sion,el super collemejus. Siculaves votanles,sic proie-
risinl, proplietaiur : el quod a Nabu.hodonosor gel DomimtsexercitnumJcrusalem, proicgens et libe-
rege Babylonio, lam Isracl qnam iEgyplii, tam per- rans, trannens el salvans. In manifeslis unain ponimiis
fug;e quam auxiliatores pariier tiucidenlur. De quo ediiiouem, maximeubi nulla divetsiias seiisuumest.
Jercmias plenissimc lo luilur (Jerem. XLU).V-JCergo Caa-isin .-EjryptoIsraelilis et .ffigypiiis, in qfiorum
his qui descendunt in iEgypluin, et Chaldnoorum auv.ilinconhMcbanl,reverlenlur [Ai. rcverlunf ur] in
mctii, Domiiii praecepta cojiiemiitinl, speianies in Jerusalem. Cyro regiinnie, captivi. Ei per duassiuii-
idololatris, qui Dei culluui habcre se jacianl; et in liiudines, Domiui, qtii se fore-adjuforeni promise-
equoriilii auxilio confideiiies, nesciuni scriptuin : ral, foi-iitiidonioustratur. Siculleo et catulus Ieonis
Fallax cquusin sdlutem (Ps. xxxn, 17); babeiuque esuriens, si cernat ovium gregem, nulla jiastorum
fiduciam supcr quadrigis cl curribus et equiiibus; vcce tcrrelur, ei niulliludinem coruni fcoiisciusvi-
nec rceordanlnr illiusCaniici: Eqwtm ei ascensorem riiiin suarum despicif: sicDoniinus everciluuui prae-
dejecil in mure (Exod. xv, i). Et noii sunl confisi liabiltir,. non contra liionlein Sion t;l collem ejus,
super Sanclnm Israel, qui inaiienlibus in (eria Ju- super ir.onlein Sion couira adversarios illius.
daeae,siuim per Jercmiam poUicebaiur au\ilium. Et [_Dicaiiius el aliaui coiiiparationem : Quomodo
Dominnm non requhierunt; non quo non requisie- aves uL defendani fo?lus suos, nidrs supervolanlj
rini; sed qno requisiti verba coiileinpscrint. Unde eLsive serpenlem, sive lioniincin viderinl, nvesnue
ei de malis sacerdolilins dicitur: Qui devorant ple- ali.is ad.puilos suos acccdere, oblilre imbecillitatis,
bem meam, Dominum non htvocaverunl (Ps. LII, S, roslro piigiianl cl ungnibus. doloremqtie pecioiis
G). Ipse aulem sapiens, id esl, Dominus, adduxit ma- gp.rrnla \oce congcininanl: sic Dominus prolcget Je-
ltiin super cos, et pessimuin, videlicel Nalmchodo- riisalein, <t liber.ibil eam iraiiMens. alque salvabil.
nosor, sive absoJule malum, lem signiflcans, non Pro transewtie, inIIebraicoa niA.si:: in iribus, prailer
personam: etveiba sua non abslulii, quai locutus LXX,i;ilerpietibus-j77E_ogKLMt.jv ponitur. Ex quo niani»
fuerai, per Prophcias. Quainodrem consurgel super festiiiii cB[,Paicha, haceu,Phase Domini,j&g^ 11011
liibiim Jiidain domnm pessimornm, et coulra nuxi- passionem significaie, sed tfansitum. Quod autein
lium /Egypiiorum.qiii operanlur iniquitalem. JF-gyp- Doniiniisin similitudineni avium proteciur fuerilsu-
lus enim, sivc JEgyplins, ut LXX iraiistulcruni, ho- per Jeriisalem, in E\augeiio ipse testatur: Jerusa-
mo eU, el tton Deus: el equi corum caro, et non s-pi- lein, Jerusnlem, ^vmoccidisPropltetas, ct lapidascosqui
ritus. Unde et in Jeremia scriptum est: Maledictus adie missi bunl (Matt. xxni, o'):qriciies [M. quoli-
homo qui 'spem liabet in hoinine, et firmavit carnem G die]vo!ui cor.grcgarefiliostuos, sicvigcdinw.congregal
brachii sui, et a Dominorecessilcor ejus. El erii quasi ptt lossuos sub nfcssi.as, etno/uisfi?El in Deuterono-
myricc in deserto, quai non videbit cum venerhu bona mio diciturdeDoniino: Expauditalas suao.et suscepil
(Jerem. xvn, a, (i). Et inalioloeoscriptum est. Vanct eos.et purtavk cosin liinnerh suh(Deut. xxxu, II).
salus hominis (Ps. LIX,15), sive, ui meiius habe- (Yers. G scqq.) Convertimini,sicvi in profundum
lur in Hcbrsco, hi homitte.CumqueDomiiius mannin recesserath, filii Israel. In die enim illa abjiiiet vir
siiiiui exleudcril 423 a(1 puniendnm, vel dcclina- idolr, argcnli sui cl idoia auri sui, qute fecemnt vobis
vcrit, sub melapbora aurigae, et frenos equorum mhnus veslrw in peccaium. Ei cadel Assur in gladio
ciirreiitiutii relaxarit, corruel auxiliator /Egyptius, noii li.ii, ef gladius non liominh vorabit euin: ct fugiet
et Israel cui pr;csiabatur auxiliiim. Qu.x;quidein pos- non a jacie glaclii, et jurenes ejus veciigtdeserunl. Et
suinus intelligerc ct super his qui pcrsoeiiiiouisicm- {ortiludo ejus n lerrore transibil, el pavebuiUfugieiucs
pore et iribulalionis aique auguslia: non confiduiil principes ejns, dixif Dominiis, cujusigiiif m Sion, el
iu Doniino, sed in iEgyptioruni, id esl, sajcularium caminus ejns in Jerw-.aiem.b LXX: CoiiiierltHii.if,si-
hoininnin auxilio; ncrch-nles Abraham periclitatum cut in profundum recesseratis,fiiti Israel. In die ciitm
in Êgypio, elDei populum luto et l.ilcribus in illa illa abjiciel vir idota argenJ stii, el tdola uuri ..HZqum
regit.ne servisse, qux>spiriiualiicr appcllaiur fornax IQ-fecerunlvobh manus vestrm in peccaium. Et cadet
ferrea. Unde el in Apoealypsi Joannis legiliir: Loctts Assitr in yludio non viri, el gladius non Itonfnh vora-
in quo crncifixus esl Doinhius, spiritttaliier vocalur bit eum, et fwjiet non a facie gladii; jute.tes ejus su-
Sodoma et Aigypltts fAI. Jsigtjptius](Apoc.\i, 8). perabuntiif : peirti enim circumdabuitiur quasi vallo,
(Vers. i, £>,)Quia hmc dicil Doniinusiid me: gvo- el vi.iceuiur; qui atttem fttgeiii, cap.etur. Umc dicit
modo si rugiai ieo el cutulusleotiis super prmdumsuam, Domuius: Bealus qui habu in Sion semen, el domes-
cum occurreril ei multitudopastornm,avocc eorumnon llcos in Jertualem. Pngiianie Dontino super nioutem
formidabil,el a multitudineeorumnon pavebit:sic des- Sion contra adversarios ejus, et protegeiite eam ins-
° In Ilebraico Pivaie. Iia lcgunt omnes mss. co- lliai cap. xxvi.
diccs nullo excepio : ai Erasinus et Mariauus voccm b Duo Valic. atqueunus Palai. ms. LSX, e«i« si-
Hftbr.caihpunciisMassorelharuin insiructam, nempc flif/iicr priora iranslideihit, in fmefuere divetei, scri-
fiiDS ptisotihh, in tfexlii "ilieronymiano ponere ma- benies: Juvenes ejus kuperabuntur,eic. Et re quidcni
Suerunt. MARTIAN. vera non aliis quaiii in fine verbis eos vides abiu-
•—Cousule CoinmeiHariosin Michaeani, et in Mal- -Uere.
SS7 COMMENfARIORUMIN ISAiAM PROPHETAM LIB. X. CAP. XXXfl. #8
lar aviutn: Convertimiiii, o filii I-rael; sive ut Syiri- A alio loco de ea scriptum ui::Erit glorid domus hujtis
inachiis (ransnilit: Agile pmttilentiam, qui prbfundo norisshhm stiper priorem (Aggmi u. 10). Quod el ad
consilioalque peccato a Domino/recessistis: Si .•eijim Ecciesiain.-rcfefripolesi,"iiisioiismpacis et spccutain; .
hoc fcceriiis, abjicienies idobiaurea alque argeniea, dequi scripium esl-: Gloriosadict&suiitdele.eivilas
quaavobis fuerunl in peccalum, proptef quaiiifbs Dei (Ps. L\xxvij2). El alibi : Fiuriihihimpeius Imti-
vestra capia est: cadet Assur, cujus nieiu iirinc fu- ficaichiiaierhDei (lbid; XLV.5); In hac eiiim iguis
gilis, non gladio liominrim, nec exercifus roboie, est et camiiiusj qni devoret peccaiofes, et ligna,
sed Dei polentia. Sigiiificat aniem Angeluni, a qiio foeiiuni; siipulahiqueconsumai; sive Jumen et cliba-
cciitum octoginia quinque millia Assyfiorum una niis; ut Justornm clarilas, etpeccalorumpoeiia nion-
"
nocie deleia stint. Ipse quoque rex Assyrius fugiet SlfetUfi '-.:.':.
non hominum gladium, sed iramDekila ut juvenes (Cap; XXXII..—Vers; I seqq/),Ecce cum juslhia
illius atqtie robusti, vectigales fianl Medis, de qui- 'i^nqbitfex_;:elpriiicipesinpididg/pmeruiiti.Ewitvir
bus supra conlra Babylonem dicitur: Ecce ego stis- sicitl qui absconditura ventoiet cclat se d tempestale:'.
citabovobis Medos. Et foriiiudo Assyrii Doinini ter- sicutrivi aqiiaruin ht$iti,el umbrqpttfm promhieiiih in
rore trarisibil 42Sa,1ue pra&ieriet,omnesqueprin- terra deserUi;.Non caiigabunl oculi videiiiium, el avrcs
cipss illius periremiseeiil. -Dix.itenim Doiiiinus atque 1} H nudieiilhim •diligenteraiiscullabiinl. El cor sltdtorum
poliiciius est. cujus dixisse, fecisse cst: et-*juiliabet inlelliget scientium, et thigua balboriim velociler lo-
ignem in Sion, et caniinum in Jerusaleiii, ut adver- quelur el^plane^.Non vocabituf-ullrais /qui.iiisipieiis
sarios suosirisiar siipulaj atqiie Jignoruiri.egrediens est;princeps:neque{raudulentusnppeliabiiltr tiicigiius..
de Jerusalem fiauiuia Consumat.Aliushoc quod dici- Fatuus eniih {qiua loquUur, el eor' ejvs faciel iniqui-
lur : In die illa/abjiciet vir idola argenii siii, et reli- talein; utpcifieiatsimulationeih; el loquntur/ad Dohii-
qua. sic inierpreiatur. nt post rediuim de capiiviiate tiuin.frauduiehler; et vdcuefaciatnnimumesiiritnlis,; et
Babylonia usque ad advenluni Christi, niimquam potuinsilietiiitiiiferai.Fritiidtitenli vasa fyessimasunt :
filiosIsrael idola coluisse tesielur. Assyriurt) quo- ipse enim cogitaiioneseoitcinriavilad'perdendos niiles
que in pra;senti loco sigiiifieari, non ab Aiigelo,.sed iti seimpnemeiiddcii?cumivqtteifMr puuper judichiiiu
a Medis esse siiperanduro, quod veiustissimum et Princepsveroeaqtimdigiiasurti.principecogiiabil;,etipse
quondam potensregnum, posf offeiisaiiiDomini de- superdwes-tioJiUih^&^-iEcceeninirexjuslusrfi^nqliit,
letum sil, victoribusqiie servlerit. Nazarari locum etpfincipes cumfitdicioprmefuni.Etmit hotho occitl-
isium sic inlelliguril: 0 Dlii Israel. qui consilio pes^ lans sermohes sirfis. el ubscondeiur qmsi.db_aqnaqum
simo Dei filiiim denegastis, reverLiinini ad eum et ad ferltir : el apfarebil hrSion, sicut.{luxinscitrrens; MI-
Apostolos eju~s. Si eriirn boc feceriiis, omiiia abji-C(] clylus in term mienli; et .mquaquainerunfcoiifideiUes
cielis idola qtue vobis priuS fueranl in peccalumi.et in honiinibus: sed aures suasaduudiendum dabunt; et
cadel vobis diabolris, non veslris viribus. sed mise1- cor iitfiwiorum ulteiitlel audiiui: et litigumbqlbitiien-
ricordia Dei.-el juvenes ejus qui quondani ;prO illo liuiii eiio disceitt loqui.paceni: el nequqxjitqmdiccnt
pugnaverani, efuut Ecclcsiae vectigaies^ 'omnisque stullo iit pmiceps sit,tiec idira-dicenlmihhtri /«i_tace.
forliludo el petra illiusperlratisihit: pliilosophi qiio- Fqiuus enhh ftitua Jpqueiufj el coryusvaiidinielligel
que e.i omne dogiua perversurii ad crucis sigiiuiii ad perftcieiidaminiquitaieHiiet_ioqueiitiiim-qdpoiid-
terga converleul. Doniihi qiiippe senterifia, est, lit num errofeih; utdhperfjdt animdSesufientesjet gnitnqs
hoc fiat: cujus ignis sive "luiiiei. est in SiQn et Cli- sitienles •vabtias{aciaU Coiisilium ,-ehhri\piisshnorum
banus in Jeriisalem. Ignis et linnen Hebraiceeisdem iniqua vogiitibit: inlerjicere. lititniles. sefiiwnibusini-
scfibuntui' Jitteris ALEPH,VAU,EES";quod si legattir quis, et dhsipofe verbdhuinilhiiiim judicio. Pii dulem
UR,ignem sonat: si oa, lucem,iu>c ideosiiclhin est, sa'pientiamcdgiltiruiit;clhoctionsUiiiihpermqiiet.Juxta
quia .pro igne. quem -'soi.usiiitefpretafus<st Syfhiiia- LXX Iiilerpi-etes qUi dixofutit;: Eice-enhit rex jusiuS
chus. Aquilai el Tbeodotio lumeh ifansiulerunt; regndbit, el s%$f] ptincipes cttm.jiidicio prmemiit,
Quid sibi aliiem velit quod in Septuaginta legilnr:. qua;se(juuhlufsuperio)'ibusco.pul;iiidaiSunt,h!Svide-
Petra chxumdabunluf quasi vtillp, eiîncentiir:: qtti^© Jicetîii qulbus piiiis iapifuliirii fihiluiii ,est: JHeaiiis
aulem fttgerii, -capielur\r-scire :non valep. Nisi forte qui hdbil semen in Sioii;_:etdomesiieositi Jernsaltm.
hocpossumtis dicere.qnod jiivenesregis Assyrii qui Juxfa Hebfaic-umfioila piiore Prophefi%;de bis qui
yin.cendisuiit-aiqtiecapiendi, ita Gifcumdentiirpetra, in •jEgyptiiiii.desceiidebant: lihnC altefiiis valicina-
hocCsf,fortiiudiiie Ddmini_quomodo vallp; ciicuhi- lionis exordium est. de adveiilu scilicet Glifisii «t
daiui-civitas. Pprro quodseqoilur: a-Betij_tis:~qui ha- Apostolofhitiiejusi Isle enim rex re§nab*H_jiistefirion
bel semen in Sion, et donicsticgsjn •Jerusqlein; sic aceipiens pefsonain in judicioj et ipriticipes illiyS
inleipreiati possunius., ut dicamiis p.raeseniis loci curii vefiiaiepraeerunt. causaSj nori litihiiiics consi-
sensui cohvcnife^ qhod exhorieitif-sertno, divirius derantes; Et qiiictimque sub ejus nnibracujo fuerif.
iugientes iii-itegyp.ihiiiijreveftiinv>Ieriisa!eiii,:etfilios siC:tulus/«rit in tribula"tionibi)s:eL?angUstiis.j et %
procreare, vCuitarita %eaiifiido .pfoiiiiliithfi, iif Do- mundi isiiris tenipesiafe, qlioiiiodh; (fui êntlim vet
iniui defendalur ct prolegatur auxilio. 423 Et'in lurbiiiem fugieiis, se luto abscondil loco; et qui pu-
a Uiuis Vatic, qubd sequilur in LXX. Bealus, elc. -i ,,iu,--, r,

SS9 , ; SiEUSEBII HIERONYMl S€0
rissimos fotites invenit in deserfo; et qui ih vebe- ^ fidelibtis salvare cupiens; non cfedenfes; et slabit
ineini-aesiu solis ardore cnncta loriente, sub proini- super duces suos Aposlplos, quonini ad nniim Jo-
nenii saxo requieverit. Ubi, nos dixinius: sicut rivi quiiur : Tti atiieinhoino tinaitimh, dux meus et notus
aquaruih in siti, Se|ittiagiiita transtuleruiif: etdppq- meus(Psal. ux, 14).; Haec juxia Hebiaicttm, a quo
rebilhi Sioh quqsi fluviuscurreiis. Verbum eniiii He- LXX non solum verbis, sed et sehsibus in plerisqne
bfaicurii, de quo supra disputaviiiius, BASAIOK (WJD), diseordanl. Ciim enim rex jusius regnaveril, et pfiri-
qttod diciliir in siti, sjve in siccitate, et iri htvio, Se- cipes illitis iiiiperaveiiiU cum jiidicio, erjt liomo
ptuagihfaet: Theodotio,'hi SioHviriierpreiafivshhf: abscorideiis sermories snps. hoiuo qui pef natiiram
prri SAioN,4de»t, S!ti,jlegeiiies SION.qrite eisdeiu lit- Deus esi, et abscondet serhiOiiessuos, loquens eis iri
teris scribitur. Cum[ergO Christus regiiavefit, et parabolis (Ji/af/A.xx, 21. 23, 2|, e(xxv). Abscondel
principes ejus priKftiefinliii judicio, rion caligabunt aufeni quasi ab aqua curieirte, a populo scilicet Jtl-
Oeuli a credeiitium, et aures audieniiuiii diligenter dasoriim, qui iiistar aqiisepro magistrorum volunfafe
aiiendeiit,qu;e prius surdie erant, et eor qiiondam huc illucque fefturet irabitur. Qui homo abscoiidens
sttiitoruni iniehiget scientiam, et lingua balbuiien- apud iiicredulos sefmones suos, apparebii iri Sion,
vtium aique iiiuloruiii, quae Chrisium soiiare rion po- hoc esi, in' Eceiesia quasi fltivius inclyius, el decur-
teral, pleno apeitoque sermone Doiiiiiiiiniconfitebi-; B rensin lerra sitiquli. Appafebil enimgentiliiinip<pu-.
fur. Non vocabilur ultra is qui stulius esl, princeps lo,quipfiiis vefiiaiis paiiebaiursiiim; et rigabitafva
(l Gor. 1), SiuUain enim fecil Detis sapientiaiii.hiijus 'sitienfia fJuviiis^g®^6'' de quo scfiptum esl: Flti-
sajcuii. Neque frdudulentus doctor atque perVersus mihhiinpeius laitificaiciviiatein Dei (Psal, XLV,4). Et
appeitqbitur hiagiiiisiri populis : Sciihae vid.jli.cet.et, in alioloco: FluhicnDeirepleium esl aquh (Psal.LXIV,
Biiarisari, qtiibuspomimisioqri 10). Ipse enihi loqiiilur iif Evarigelio ; Qui siiit^ tie-
quid mqjus esl, aurum an lempluni quod sanctificst hiai ad me, etbibat. Qui crediihi :me,sicut dicii':'cti-
durum: (Mtitih. xxin, 17). Fatuus euini fatua loque- ptufd, fiumiha de ventre ejus flueni dqumvivx (Jnaii.
tur, pro ifuo iri Helirjai.cnscriptuui est: NABAL NA- VII, 58). Tunc rieqiiaquani habebunt fiduciam iiima-
BALA lbABBEu ("&~in^-2 IKfl). Hoe diciiiius, ut verba gislris; sed pra;bebuiit aures suas ad audieudnm
Abigaii expoiiainiis, diceuiis de Nabal Gjvrmelio : Doiiiiiium; et lam corde qiiam lingtiapaeein Doniini
Secuhdum nomen suum insipiens es( (I Reg. xxv, 25). falebiinlur, deserenies stultos principes et ininisiros
Vereehini fattius fatua loqueiur, et cof ejus peifieiet eOrum, qni credciiiibus in Jesum, iinperabant silen-
iiiiqiiitatein, qui ibi tiniuit ubi 428 non erat limor, tium. Quae sequunttir, eumdem prope sensum, queni
et abutebalur stultiiia pro sapiemia, dieens -':',Hic si et Hebr.aicum, coniiiieiit; et possurit liacreticis"Co-
;ex\Deo esset, non soiveret sabbalum (Joan. ix, 16). iG aptari. Hi eiiini loquiintur contra Dominiinimenda^
Quod usqiie hodie facil niagister synagogaruth, til citini, et perveriuiil aiiiriias esiuieiites aiqiie siiieh-
perfici at-siniiiliHionem. pro qua in Hehfaicp;sCfibi- v teSi et vacuas ahire faciririi;;ut etiain si quid'n;ilura^
tnr ONEPH(*\3~), id Cst, \>Tzb7.pu7nt. Uitde saepiifsad liter bohi llabearit, magistrorum amttiaiit vitiO,
Pharisiuos diejtilr :Vm vobisScribmei Phdrismihypo- quofum oinrie consiliiiin e^t, "iitpefd;<iitbtimiles ini-
critm (Matih. xxm, 14)."'Et loquatur, inquit, arf Dg- quis sermonibus, et dissipeiit verba liuniilium ih ju-
mintimfratidulenier -: Magister; sciinus qtiia ex Deo dicio. In qtto pariter annotandum, quod qui ab eis
es, et quod ad le non perlinet de hominibtis, licet decipi potesi, huinilis sii, etterfae coh.Teiens.
censum dtiri Cmsdri,dn non (Ibid., xxu,:16, I"). Qui (Vers. 9 seqq.) Muliefesopuleium, surgite et audi-
yaciii-faciunt animas esurientis populi, et poturii au- ; te vocem tneam : filim confidehles, percipile aiiribus
feriiiU silieiltibiis lurbis, nec ipsi intraiiles, pec aiios eioquiummeum. Posldies etmnnum,it vosconturba-•.
iiitiare patienles. Fraudulenti eiiim doctoris etprin- bimini cohfidenles : consumiriaiaesl enim vindeiiiid:
eipis omiiia vasa et ar ma [A(. amara] suntpessima; coilectioultra non vettiet. Obstupesciieopiileiitm,con-
in ser- iurbamitii confidentes: exuite ros, el ccnfundhnini.
qtii Ciinciriiiatdolos ad perdeiidossiinplices
Itione iiiendacii, dicens ad deceptuin.populuni: Scrti-, • Pfo qno Symmachus iiiterpfelatus est „nudamitii:
iafeet vIde;(jnoniam Proptieta de Galiimq tidri sufget D seqiiituf. Accitigileluhtbps vesiros, supeiubeia 'pldii-
eos gite, super regiohe desiderabili; super vihea ferlili'•':
;[A1.iesurgei] (Jodn. vu, 52). Curit toqwereiurad
J> pauper judicium, qrii cuin dives esset, pro nobis super humum populi mei spina et vepres ascendenl:'
pauper f.ictus est (II Cor. Viu). Vere enim judicium qudnlotitdgisstipCromnesdontosgaudii civitatis exsul-
eis Ghfisliis, el juslitiam loquehatiir, diCens: Si hpn lantis? Domusetthn dimhsq 6st : htuitiiudo ufbis re-
facio operaPairh mei, noliie credere mihi: si tiuiem licia esl: tenebrmei pqlpdtio fdclm sutti iupcr spelttn-
faiioi CMsi inihi non vullis credere,opefibiiscfedite cas usque hi miernuin rgaudium onagrorum pascua
(Joan. x; J»7). Isie pauper qui loqujtur judieium, gregttm. Donec effunddlur super nos spiriius de excel-
priuceps et Dominus, ea quae principe digna sunt so : el eril deserium in-Gharmel, ei Ghqrmelin saltum
cogUabii.vdicens: Non veni ritsiad.oves perditas do- repnigbitur. Eihabiiabit in soiiiudinejudicium, eljus-
:musIsrael(Mattli. xvy l&). El spllicitus erit pro in- litia in Cltarmelsedebit. Et eiit opus juslitim pax: el
« DuoVatic-, el mihi nonvullh, etc.

":%WaiiCi,pculi videntiuni,ei aures, elc.
$ lii eodehi patiper jdesiijerafuf.
561 . COMMENTARIORUM 1N ISAIAMPROPrJETAMLIB. X. f,AP. XXXII, =562
eulius justilim silenthtm: el scctiritas usque in seinpi- A (Luc. xv, 55). "AdylaTeiripli, et secrela myRteria,
ternum. Ei sedebii'populus meusin pulchriiudinepa- palpabiles lenebra' pussederuui.et facta $uii.i.ii.equa-
cis,et in tabernaculis fiducim, el in requie opulenta. quam cellaria.vasoruii) Doiriiiii,sed«peluiicaBusque
Grando autem in descensionesaltus, el humilitatehu- iu sempiierniun. Audierarit enim a DomiiioSalvalOre
miliabilur civiiqi. 430[Btaii qui seminaiissuper om- (Matth. xxi, 15): Domus Pairhmei,domusoraiionis
nesaquas,immilteniespedem bovis efasini.LXX, pro vocciliiturtvosqutemfecistis etimspeluncamlaironum.
tenebriselpalpuiione, qumfuclmsunt super speluncas Gaitdiuhi, inquit, onagrorum, pascua gregum. Quod
usquein seiupiiernuin, traiistulerunt, ei erunivillm vel jiixta litierain iiiteiligeriduin est, ..-oqrind dcser-
ttim speluncceusque in mternum : quod in Hebraico ta sint oumiii; vel spiritualiter, quod expulso Israe-
dicitur OPHEL _Ssy)el BEEN ttnai), °;aas Hebraoiduas le, feri homhies ei Dei lioiitiaiii non habenles, habir
lurres in Jerusalein fuisse arbiirantur, exeelsas at- lent in Jodaia. Et hoc fiat dohec eJTiiiiiJatursupef
'
que firiiiissiiiias, quae bis appellanlur nomiiiibtis. nos spiriius deexcelso, quCmSalvatnr ascendens ad
Quarinu pnor inierpreiaiur tenebrm,/sive nubilutn, Patrem, ciedeniibiis rep;ouiisiL, dicenS : Ecce- ego
quod usque ad nubes erigeret caput. Alfera, proba- vodo, el mitium vobisParaclelum Sphiiumveritatis
mentum el firmitas, s\\e, ut Symmachus vertit, iri- (Joan. xvi). El rnrsum : Donec accipiulis deexceko
quisitio : eo quod in coiitenipiaiido culmiue ejus B J virtutem ( Luc. xxiv, 49 ). Quodque supra dixeral :
OiUlifallereniur. In fine quoqup capiiuli ita ipter- Adhuc m-jdicum,et e.rilLibunusiiiCharmel, et Ghar-
preiaii sunt: Beutiqui seminantsuperomnem aqttam, melin saltuiiirepulubiiur : el audieni iti die illa stirdi
ubi bOsel asinus calcant. Post vocaiionem gentiuin, verba libri, ei de ienebris,el caligine oculi ccecorutn
qiiando Cbrisius rex iuiperaverit cum justitia, el videbunl(Supra, xxr<); nUne aiiis verbis.idipsiim re-
priucipes ejus, Aposloli etapootolici viri praefiieriul pelit, quod solitudo gehtiuni vertaiur iii divitias Is-
credentibus eum judicio, dirigettir sernio proplieii- rael; et Israel repuleiur in genies: quo tempore lia-
cus ad -uiulier.esoptilenias, quas vel urbes Juda',*, bitaverit in deserto judicium, Dbminos -atque.Salva
ye{ syuagogas illius lemporis, vel ui plerique arbi- lor, cui Pater dedii omiie judiciuin (Joan. m).:Et
traniiir, matronas divitum quoudam populi Judaeo- justilia in Charmel requiescet, de qiia supra dictum
rum tlebemusacci|iere, quibus quasi jacentibus dici- est : El efil in Charmel deseriian, quod judicium at-
tur postminam : Surgitefei nibiloininiis appeilauiur que jusliiia habiiet in deseito, et requiescai uiCliar,-
filimconfidcnles, sive speranies: pra^cipiuirque eis moli qui prius appi-llabaiur deserium.Opus qiioque
ut audiant sennones Domini, ei.r.ecorderilur dieriini justiiin: eiil pax, quw, juxta Aposioluin, oiniiem sen-,
et anni, de quo in eoiisequeiiiibus a dicfuii siuuus, sum exsupeiai (Phdipp. iv). El cultus jtisiiiimstleni
ipso Salvaiore diccnte : Sohitus Domtni super me, Cththi, ( ut iion iiuiitili quio Juda>orum, sM breviiale
propte.rquod ititxit me: evangelizarepttuperibusmhit fidei adorent Domiimiii; et secriri aBieriia pace fe-
me: prmdicarec.aplivhreniissionein,et cmcisvisum : qniescant, et in taliernaciilis enrunisiiii dvitiae,de
vocareuniiiimDominiaccei>iabilem(Luc. iv, 18,19), ei quibus Apostoliis-.loquebatuf (ICoi-i, §): Graiias
ipâ rccordaiiii fiat eis juxta Septuaginta in dolorem ago Deomeoper Jesum Chrislum, quoniainin omnibus
cum spe, ui olaiigaiit se, Doiiiiiuiiii denogasse, el 432 divites fticii eslis in ep,in omniverbo; etin om-
sperii habeant salutis, si egeiiiit pceKheiiliain.D<cit ni sciehiia. Ciimautem populus clirisiiaiiu* sederit,
enim vinde.iniam coiisuiiihiaiain, et posl uliiiuairi vel habitav.Tit ii) piilciiriitidine, siveîl LXi traiis-
vabtilatem, qua; siib Vcspasiano et Tilo Adrianoque tulerunt, in civitate pacis, baUd dubluhi quin in Eo-
accidii, iiequaquain aliam eapiivUalein esse venlu- clesia; lunc graudn atque iumpesias, el Doiniui ira
ram, nec rcmaiisnros botros in populis, qui deinceps; desaeviensdesceudent in salium, de quo snpra dic-
colfigendi simt Unde provocahtur ad plaiicfuin, ct luiii est: Et Gharmeiin salium repuiabitur; eihumi-
jubentur nudare ]iectora, et accingCfe lumbos suos, liabitur «ivitas Jerusalem, et juxia a!iam:Scriptu-
eo quod regioquondam desidcrabilis, et vinea ferli- ra.m, de terra loquetur. Qu;e cum ita se habeahtv.et
lis, de qua seriptum est: Ego ptaniavi le vineamfruc- didieerimus valicinio prophelali, qhania bona Ec-
tifcram,totain veram: quomodoconversa esin amari-1 •D clesia possessufa sit, ei quania mala passiira sit Je-
ludinem vilis alienm(Jer. n, 21) ? Ruiuaiio vastante, rusaleih : beati estis, Aposloii,'CaitefiqucDoctores;
deleia sii. Super humum,;inquii, populi mei, 431 qui seminatis super omnes aquas Sciiptuf.e sanctae,
spitimet vepres,sive fenum ascendet. il est sensus : in quibus calcatbos et asiiuis"'.Bos muiidutri anii
Si lerram judaiam, quae repromissionis lerra esl, mal, .propierelectjbnein patrum, asiniis immundiis,
spinaereplcverunt el vepres, quantomagis alias ci- propter idololatri-nri qiiojidamgeiiiiliuni, ut et de
viiaies qua- plenae siint gaudio, etqu;eilliid evange- Circumcisione elde Prajpiitio Ecclesia Doniini con-
lictim consequeuiur; Vm qui gaudelh nunc, quoitiam i grogetur. Qubd supra, juxla LXX, diciiur : Supef:
plorabilh(Luc. vf. 2S)! Dominiis [Al. Domus] eniin,, terram poputi niei spihm et fetium qscendel, refefri
id est, lempluin inciiiiidiinissum est, dicenle me adl potest,"el ad hiereiicos, et ad siinplices qoosqile
Apostolos: Surqiie, abeaniushinc (Joan. xix, 31); ett ciedentium, qui non ita Scriptufam iiitelliguiii sanc-
ad incredulos: Relinquelur vobisdomusveslra deserlai tam, ul illius conyenit niajeslati. Uude siugula sin-
a Unus Valic, in cotisequeniibuslecluriiumwt.
PATROL. XXIV. ii
m S. EUSEBII HIERONYill 'Sdi
diclum putant, quod
gulis coaptavimus, ut terra populi Dei, hrereiicis .\ Sennacherib regem Assyrioium
spinas, imperilis quibttsque Ecclesiae fenum afferat. posiquani decem tribuiim, qu;e appellabanlur Israel,
et cxcepia Jerusalem, Judaeae
(Cap.XXXUl.—Vers. I.) Vmqtti prmdarh : non- subverterit civiiaies;
ne et ipse prmdaberh ? Et qui spernis : nonne et ipse quoque urbcsccpcrii, ipse supefeiur, etpereuiienle
consuminaveris " tte- A'igelo, ejus deleaiur exerciius. Unde nunc ex per-
sperncris? Cutn dcprmdationem,
consona- populi gratias referenlis Dco, aiquc dicentis :
prmdaberis : cuni fatigalus desieris conlemnere,
lemncris. LXX: Vm qui vos miseros faciunt: vos enim Domine, mherere vostri, ie cxspectavimus.haec dieia
*
nemo facit mheros. El qui reprobant vos, vos non contenduni, qtiae praesenti [Ai. sequenti ] capitulo
: capientur reprobaities, et tradenlur, e/ 434 coniincniur, quod ipse bracliium fueril et
reprobanl
De Apo- robur populi .obsidiouevallali in lcinporo malulino,
quasi tinea in veslimenio sic snpcrabunlur.
stolis dixerat, -el de ecclesiarum magistris : Beati el salus in necessitaie el angustia. A voce enim An-
bos ei asinns geli, quem Symmachus ita ut in Hobraeoscripium
qvd seininant super omnetn aquam, ubi
ealcant: nuuc adpersecuioreseorum maledictionem est, (ranstulit a AMUN ( 'pfln ), qucm Hebraji Gabric-
lein aiiluiiiant, et haberu etymologiani populi; fogil
dirigil; immo adveisum principcm eorum,quicorda
fereiinl -reci- Assyiius, et ab cxaltaiione Dei, geiitcsquae cum eo
possidet iiiipiorum, quod quidquid
sit maleria ]3 er.in',,huc illncque dispcrsae surii. Quibus fugien-
piaul; et proasens potentia, futurorum
tormentorum. Unde juxia LXX dicilur : Ym eis qui libus, spoiia congregafa suiil a Jiidajis, sictil solet
vos miseros faciunt : vos cnim iiemo facit miseros. Et brtichi el locusiarum colligi mullitudo, cuin in fos-
esl scnsus : quaiiluiti in iilis esl, quando persc- sas coacervaia; fuerint. In quoruin victoria magnifi-
catus est Dottiinus: et Sion implcta judicio ei jtislilia,
quuiilur vos, ei variis alfligunt 433 eruciaiibus,
interlecios aiquc crucialos miseros arbilraulur. Sed ei fides obscssi populi comprobata; omnesque divi-
nullus vos potesl facere miseros, non enim habcnt tias insapientia habuetunt, el scicntia Dci ei timore
in anima potestaiem, scd in corporc. Et qui repro- Domini, qui solus eorum ibesaurus fuit. Hacc illi
balvos, non vos reprobat, sed euni qtii \os misit, juxia liistoriam dixerint, omni latione nitenles,
: Qui Christiet Apcslolnrum ejus subvcrlere sacrainenia.
juxla illud quod Salvator discipulis loquiiur
vos reprobat, me reprobat : et qui me reprobut, repro- Nos aulem po-t bealitudinem Aposioloruin, de qui-
bat eum qui me tnhil (Litc. x, 16). Capienlur igilur bus stipra ( Arf. cap. xxxi, 20 ) dicfuni est: Beali
et aUernis tradentur ardoribus. Et qv.iseminant super oinnein aquani, ubi bos cl asimts
perscculores,
linea vesiinientiim, ita illos jugis flamma calcanl~e\.lanicnlaiionein el phincium corum qui eos
quoniodo
consumet. Quod ct in fine bujus propbeliae scribi- pcrscculi sunl, deqtiibus iu consequoiilibus dititur :
lur. Vennis coritni non morietur, el ignis eorum non .j Vm qui mheros vos faciuni; vos auiem nemo facit
miseros: et sicuitinea ht vestimeiito,sic alterenttir, ex
exslinguetur.
mhercrc nostri: le enim per.iona eorumdem Aposioloruni,- oinniumque ere-
(Vers. 2 seqq.) Domhie,
eorum [Al. nosirum] deiitimii liicc dicia convincimus. Et esi scnûs: Do-
exspeclavimus: esto bracliium
in mane, et saltts noslra in tempore tribululionis. A mine, in luo iperavinius auxilio, etin le confidiiuus:
voceAngelifugarunl popiili, ab exaliationeiua dhpersm semen incrednloruin periif in apfernum, el salus
sunt genles. El concjregabnntur spolia veslra, sicut nostra in lempore iribnlaiionis apparuil. Te enini
de pracbttiile auxiliuni, omnis genliuin multitudo di-
colligitur bruchus, velttl cum fossat plena; fuerint
eo. Magnipcaius esl Dominus, quoniam hiibitavit in spersa esi, cl prx'd;c aique illusioni victoribus fuif.
excelso: hnplevil Sion judicio el juslilia. Et crit fides Et boc factum esl: quia saneius Dominus habilat
in tcmporibustuis : divilimsalntis sapieniia clscientia: in cxcelsis, cl replela est Sion judicio et justitia,
limor Domini ipse ihesaurns ejus. LXX: Doinine, de qua supra scriplum csl: Reijuiescct in cieserto
miserere noslri, in le enim confidimus : factum est judicium et juslilia. Ipsa esl eigo Sion, quae prius
.semen incredidornmin perditionem, salus aulem nostra est appellata descrtum, cl quictimque habitaveiit in
in tempore iribnlaiionis: propter vocem limoris ob- ea, trauelur ei lex Evangelii, in cujus ilicsanio
D
stupuerunl populi a timore luo, et dhpersw sunl gentcs. salus nostra est, ei sapieniia crcdentiiini, ef disci-
Nunc auiem congrcgabiiniur spolia vesira parvi et pliua et pielas, sive fides, qttai proprie Chrisfiauo-
ihcsauri sapienlia;
magni.' c quandosi <juhcongrege!locuslas, sicilludenl rnm esi, et limor Domini,.in quo
vobis : sancius Deusqui habilal in excelsh- Repletu esl conlincinur.
ht ihcsauris ( Vets. 7 seqq. ) Ecce videnies clamabvnt fris:
Sionjudicio ei justiiia.in lege tradentur,
saltts nostra: venit supiemia, ei disciplina. et phias a Anae/i_|'35 P"ch amare flebuiti*Dhsipatm sunl vim,
Domitio, isti sunl thesauri jmlitim. llebraci capilulum cessavii transiens per semiiam, irritum fiictuin esl
Luxil
superius, in quolegilur: Vm qui.prmdaris: nonneet paclnm, projecii civitales, noiircpulavitliotiiiiics.
ad finem, conira et elanguil lerra, confususest Libanuset obsurduil, et
ipse prmdaberis? et reliqua usque
a Valic. prmda eris pro depradaberis, quod infr.i c Verius dtio Valic. quomodosi quis, efc. GraBce
consianter reiinel. quoque esl ov rpi-ov.
b Alier Vaiic., qui reprobani vos, tiosnon reprobanl: < Al. IUHOK,qure vox proptie iurbam significat;
quemadmodiim ei paulo inferius qni vos mheros fa- etllieronymus ex opinione Iicbrceoruin sui lemporis
ciunt,nos enim nemo, etc. Angetuminterpretalus est:
S6S COMMENTARIORUM INISAIAMrPftOPHETAM LtB. X. CAP. XXXIII. : §§6
fticius estSaron sicut deserturii, et concussaest Basan Asolitudinem,
_ per qiioa y.z'r_7.<(opiY.c>g
osteiiditurpmnis
et 'Carmelus.Nunc consurgam, dicil Dominus:'nitnc ..opulenlia Judaeprum egestate et penuria commu-
exaltabor; nunc sublevabor. Concipieis ardorem, pa- tanda. Quia igiiur AposlOlor.inisermonem recipere
, rielh slipulam,spiritus vester uiignis dcvprabilvos.Et iiolueruni, coiifusus esl Libanus, et Saron versus est
ertinl poptdiquasi de incendiocinis: spinm congregatm in soliludinem, et B.isan Carmelusqueconcussi sunt.
igni comburentur. n Verbtim Hebraicum ARELLAMPropterea Dominus vel de nimia patieniia, .velab
(fiWw^.pro quo Aquila el Syriimacbus et Theodo- inferis resurreciuruni esse se dicit, et exalianduhi
tio iuierprelali sunt, apparebo eh, exlremam sylla- in genlibus, et sublevandumin crnce. Et ad ipsos
bam dividenics, et legenies ARELAHEM (DnViTiN), . Judaeiis apostfopliam facit, Coricipietisardorem, et
Hebraei signifieare Augelos aibilrantiir, et esse pro- parietis stipulam, et spirifus vesler vbbis conflabit
pbetiam, pnsl vocationem gentium, et divitias Ec- incendiuni, utconceptum et parlum vorax flamma
clesiae,de subversione Templi, quod flebunt Angeli, consumat. Eterunt, inquit, populi Judaeorum quas
nequaqnam inlus babilanles, sed exeunles foras: et de ineendio cinis, infelicitatis magnitudiiiem favillae
qui prius nuntii pacis erant, ilebunt amare. SJve reliquiis dempiistranies. SpiiiaJ: enim eorum qufe
ipsi Apostoli qui missi fuerant-ut pacem nunliarent peccatorum multiludine eongregaiaj sunt, incendio
Jerusalem, ad qtiam Dominus loquebatuf: Si scires:'. B vorabunfur.vquod plefique ad exiremam captivi-
etiam lu ea qumqd pacein sunl libi ( Ltic. xix, 12): tatem et subversionem refcrunt Jefusalem. Aliiple-
qujbus apparuii Dominus.-ut eos suo confortaret as- nius atque perfectius judicii lempore frilurum esse
peclu, fleiiunt Jcrusalem, quia non recepefit praedi- confirmanl. .'."',..
catlonem suain, eo quod dissipatae suiit viae, etees- (Vers. 13 seqq.) Audite qui longe eslis qumfece-
saveiit traiisiens per seinilam i> jusiam, juxla jliud rim, el cognoiciievicini foriiludhtem medin. Cgnterriti
qtiod in Jeremiae Lameniationibus diciluf: VJaiSion sunt in Sion pecctiiores, posseditIretnor hypocritas.
-lugeiil, eo quod non sint qui venianl ad solemnitaiein Quhpolerit habiiqre de vobis cumigne devordnte?
(Thren. i, 4). Irrilum quoqtie faciuii) est pac.lum quis habiiabit ex vobis cuni ardgribus sempiternis?Qui
cum Abrabam, Isaac, et Jacob : Projecit civituieshi- ambulat in jiistitiis, et loquiiur veritates, qui projicit
. daeae: non revutavit homines, qui suo vilio jumenta avaritiam ex calumnia, et exculit manus stiasab oinni
esse volueruiit. Luxil et elanguit lerra pro his qui munere, qui oblurdi aures suas ne audial sanguineni,
morabaniur in terra (Genes. xv et Qi). Confusus et clqudit ociilgssuos ne vidcdt malum. Iste in excelsh-
estLibahus et obsurduit, Iiaud dubium quinTemplum habitabit, munhnenta saxorum-sublimitas ejus : panis
sigriificet, de qiiti inZacbaria JegimuS.Aperi, Libane, ei daius est, qqumejus fideles sunt, Regem in decore
portas luqsful devoretignis cedros(was(.Zach. xi, 1). C ( sao videbutUocuii ejus : cernent terrqm de longe. Cor
Sive Jerusaleih, quaein EzecliielLibanus appellatur, tuum meditabitur limorem. Ubi est Scriba? ujii legis
dicente Proplietii: Aquila c magnamagharuihalaruin, Jierba pdnderaris? ubi doclor,\parvulgmm? Populum
d imprtideitiemIfrQJ non videbis
qtiaj liabet ductum iritrandi in Libdntim(E%eclt,'n,W_\), ' populum alti sermo-
quod postea interprelans serriio djvintis, cum, in- nis, ita ut ngn•possisjntelligere disertiiudhwtniinguce
quit," yenerit Nabuchodonosor iii Jerusalem : perspi- ejus, in quo nulla esl sapientia. LXX; Audienl qui
cue Aquilam fegeni Dabylonium, et Libantim Jeru- longe sunt qumfeceruni: scient qui appropinquantfor-
salem edisserens. Factus esl Saroti sicut deserlum, et. litudinem meam.liecesseruiit qui eranl in Sion iniqui,
coricussaesl Bqsan 4§@e( Cqiinelus.Pro Basan,LXX apprehendet ir_emorimpios. Quis aitnuntiabit vobh,
-~
Gaitlmam Iransiuleruht, proyinciarri, pro uno foco quoniam ignis ardet? quis amiuntiabil vobh Ipcuhi
provinciae, Saron [Ai. Saronas] autem oninisjuxla mlernum?.qui ambulgt in justilia, et loquitur rectttm
Joppen Liddansque appellatur regio, irt qua latis- viam, et odit impietatem el iniquiialem, et manus ex-
simi cainpi fertilesque lenduntur. Bqsan quoque re- culil a hmneribus, el pblurat aures, ulnon audiat jur
gio traiis Jordanem esi, qtiam duaeet dfniidia tribus diciumsqnguims,ct ciaudit octdos, ne videantiriiquiia-
possederunt, ef qti83 interpf e'lalur'-«berrimaetpin- iem, hle habitabitinexcelsa speluncapetrmfortisshnm,
guh (Deut. m): et Carinelus, dequpsupra diximus.I D Panh ei dabitur, et aqua ejus fidelis :regem cum glo-
Loca igiiur Judaese quohdain ferlilia Yertentuf iri riq videbunlocqli vesiri, videbuhtterram de longe
a Verbttm Hebraicum Arellam, elc. Qnanlumyjs cum iriipressis, ad restittiijonem conlexlus Hiero»
Erasmo alque Miriauo parcere sfudeain, ac miiltos nymiin verbis Hebraicis. MARTIAX.
eorutndem editornm erfores sileniio ubique praeterr- ...t> In duobus Vatic. illud jusiam reficeliir.
initlaih, rion possum boc loco feiicere, quod omnia c Vocem niaana, quae ob similis occursum
exci-
fere verba Hebraica iii Commentariis Hieronyini po- deratin aniea vu|gatis, sufficiunt duo Vaiie. niss
sita, negligentia aul impeiifia depravariut. Hic ad sacri lextus fidem.
. enim, non quaein mss. codicilms Icgfihiur,'sed quoa '".'-?-In Hieronyuiiana versione ex
ipsi excogiiare ausi si.inl, aul in I5ibiiisMassore- modum et.m Vulgata impudentemHebrao,' qtiemad-'
iegiiur, quod re-
Ibarum invenerunt , obtrudere conantur , nempe tiiienduinpro mprudentem cqnstiiiierat
ipse Martian
fa^HINarelam pro arellain, et DT JON ere lam, pro ex ipsa buius Senteiitiaeexpositione in hisce Com*
Arelahem : quod-constanter fotinenl omnia exem- mentariis, Ei vero infra ubi liio locus explicatur
piaria manuscripta, conformiter llierqnymianae ob- unus Valic. impudentem praefert': hic atiiem nari-'
servationi. Undeexploratum nobis estacmanifesluni, onmes"cojisensu iinprudeittem, • ,
nullum editorem amc r.os contulisse mss. codices
' ' "
36? S. EUSEBII 'HIE-RQNTEMI- . : S68
dnima vesira medilabilur timtrem. Vbi sunl grnmma- iA seciitus•sumEcclesiam Dei(l Cor xv,9) «Priniipium
tici? ubi consdiaiores? ubi est qui numerat eos qui eiiiiri sapiciiiiiB timor rjniiiiiii. f/fti est Scriba? u,bi
a nntriunl el parvum el magnum populum? cui non legis verba ponderuns? ubidoctor pafvttloriim (Prxiv.
dedii consiliiun: nequescicbat profundam vocemdlius, ix, 1)? iibi sunl. inquil, Scriba; el Pharisaei,'qui
iia tii non uudiret popultu coniemptus, et non ej>(au- Legis verlia irutiiiaines, infelieein pnpuiuni doei-
dienli inieUigentiu. Quoniani dissi|>aiae sunl vi.v, pie.bafil? quns liunc pafvulos Si;ri|itura cogiiomiiiat,
cesâvit tianshii!» per .seniuas, irrium factum est parvulos scnsu, parvulos inielligenfia. Ciihi autem
paetunicum populo Jiidaôitiui, projecit Deus civi- ocuii crcdeiiiis regein in sua luajesfate coiispi-xorint,
tates e.orum, lion reputavit eos iutor Iiomines; pro- et cor ejus niediiaium fuerit iimorein, tuiich iinpru-
plerea vos qui longe eslis, audile qu.i' fecerim, et denlem populuiii non videbii, popi.lnm Judaôriitiij
appriipini|iiaie ut aguoscaiis forlitudinem itieam. sive pbilosopbofuiii et••oraiorummumli, q-ii appiati-
C uiierriti stini, sive iece»seiuni qui ciant in Sion dunt sibi in erudilione el eloqueutia s;ecul;iri, de
peevatores vel impii ei ireuinr possedn [Al. possi- qiiifius ntiiTcait: Popultim alli sermonis:iia uijion
debii] iiypucrita^, quibus DomiiniS111Evaugelio lo- possis inlelligefe dtseriittidii-.emIhigum ejus; qiiprum
quebaiur: Vm vobis Saibm et Phuri mi hypoctitce oninis oniaius in vcrbis esi, ijiii liabeni folia lan-
(Mattli. XXIII, 14) I QuK poiorit babuare de vobis B ; tnm uinbiainque srnronum, el fiocnim non po^si-
cuiti i'o qui igins est di-voraiti? quis nalntibit cum dtnt veriiatis. Heniquo sequiiur:/n awo nitla est
ardoribus »e.mpii<-r-iis?Sive juxit LXX : Quis vobis sapieiuia, de qnihus et alio I..co diciiur : Pcrdam
aununiiabil [A/. aniiiiniia\ii], ijuia igms aidetaeter- sapieniiain sapwntium, el intilleclum prudeulium re-
iius, qiieiii pfaepaiavil Deus d.abolo et..ngolis ejus? probabo (\ Cor.i, 19). Cur? qui.t siullam 4S9 ^c]t
qliih igiliir poierit li.ibilaic cuni 'Jeo, vel aniiuiiiiaie Deus sapi'iiiiani hiijus sa-cnli.
venitifasupplicia? Ouinis qu>hujusceiiiodi esi, qua- (Vers. 20 scqq.) Retp'ce Sion civitatemsoleihnita-
leni proplieliciis sermo dcsciitiit, qui ambulat iit lis nostrm : oculi tui viiiebuniJerusalem, habiialionem
pluribus justitiib. et nou semel, sed scniper juslitias opulentam : tabernaciilum quod nequaquam Iransferri
diligit. iie« una viec, sed jugiter loquitur verilales : potetil, nec atiferenlur clavi ejus in lempiternum, et
qui projicii avariliam, qu.e esl inaier ealumuias. Nisi omnes fnnicuti ejus nonrumpentur. Quhi solummodo
eniiti cuni alteriiis damno el malo, pcciih<ae alieri ibi ° magriificusesl Dontinus'no+ter : locus fluviofum
non coacerva.itur. El excutii inauus suas ab oinni rivi latisshni e.t patentes, non tfansibit per eiiriintivh
mune.re. Munef.t quippe excaeeant nculos, etiam .>.a- remigum : neque triremis [ \l trieris ] nmgna trans-
pientium Qui obturai aures 438 suas ne audiat grediemr eum. Dominus enim judex nosUr, Domiiius
jiidiciuiii sangiiinis. Omiiis iniquiiiis ei oppiessio et (G le.gifernoster, Dominiisrexnosler, 6 ipse salvabitnos..
injiistiiia.. jud.iciuin sauguiuis est: el licei gladio Laxati sunt funicuii tui.elnon prwvalebmttisicent
non iiccidai, volunlaie lamcn iiiicrficn. Ei claudit malus luus, ut dilatare signum nequeqs. tunc divideii-
bculos suos ne vidcat malum. Felix eonscieniia, qure tur spolia prmdaruin niulturtim : clnudi diripienl rfl-
nou auiiit, nec aspicit maliiin: Qui igilur lalis est,. pinatn. Nec dicet vicinus, elaiigut'. populus qiii/hubi-
ipse hahitaljit in exeelsH, IMCest, in re.giri coeln- lat in eaauferelur ab eo iniquiias. LXX : Ecce -Sion
'
rum, sive in excels-i speiunca peiraf furiis<-iina?,'in 'civitas. saluiare nostruin : octili tui vidbunt Jerusd-
Cliristo Jesu :qua' pelra Israel popiiluin seqnebaiur, lem. civilas dives, tabervqcula qiw non movebuntiir:
ui. hiberet de ea, et iltius ioriitudine iiroiegerciur. ne.catiferentufpaxilli iubernactili ejus in setiipiternum,
Panis ei dabiluf, et aqtue ejus fideies smil: quse et funiculi ejus non diripiehtur : qtiia ngmen riiagnuhi
geiiiiliuni fahulsj in ambiosia et neitire iniclligniif. Domini vobis: locus rester erii flumhta et rivi latis-
ISos auiem paiic-. ei aqua^ (idelisMinas, lcgem Dei simi et spaiiosi: non ingredietur per eam navis agitala
inierpreiabimur. Qui igitiir laiis esi, regein Cliri- '.'remigio : Deus,[Al. Domhtus] enimmeiis magnus e*t:
sliiin ih siiaclaritale coiis.picici, de quo su.ir.i (Ad non tfansibit tne Domhiusjuder nos'er, Domhiusprin-
Capi xxxii, 1) diciiur : Ecce rex justus regtubit, et ceps tiosier,",Doihinusrex nosie.r,Domhtus ipse suivd-
. priticipesiiijtidicio piweiunl. El "Culi cjtis videbunt.Dbit nos. Phfupli [Al. direpti] sunl funicuti lni. quia
teiTaiii de longe, qu»m miillo tempore desider.ive- ' tioriprmvaluefuni:rrialiis luus inclhtatus est. e ut di-
rant, lerraiii in<(iuiiirl liianîieorum de qua in mitlai veta'; non elevabit sigmini, donec tradalur in
Evangelio scriplmn est:f>e«fi miics, q>-onumipsi ;vastitatem. Mulli igilur clandi prmdas faJent : e' non
possidebuntterram (Malth. v, h ): siv» in co?l<> pc-iti, dicent, laborabo, poiiulus qui hubital tti eis. diinitteiur
lerrena despicieni. Cor luitm mediiabitur liiiwem :_ eis deliclnm. 0 juste, coi supra riicium esl ; cor tuum
utcuni oiimiafiierisfon-ecutiis, dii ascmn Aposloio: ineditiibitur limorem; el, populum imprudeniem[ Al.
Qui non sutn dtgntts vocari Apostolus, quottiam per- impudentem] nonvidebis; et qui antea audieras, re-
n Umis Vatic, qui nuiriuniur, juxta Graecum To-if a Aniovimiis hinc vocem Doth'nus. quain rieijue
T/JEipffivOVf. mss.-n.islli, npi|iie sacer lextus aguoscii.
h hle ii Vatic, Ji/ipMrfenfem.Recole superiorem e Iu vetii-iiiiri Vatic. coutiaiio >>e.nsiiest • et tiori
anniUatioiiem. dimiitrt vela: otiiuiiio verius ad Gnecum ou %a>&-
c M s. Magnus. Hebraice autem est ". fn, valde eei T«Zo-««.
magnus.
569 COMMENTARIORUM IN ISAIAM PROPHETAMLIB. X. CAP. XXXIV. §70
gem indecoresuo videbunlocuitlui, contemiilate Sion'.,A de iuterilu omnium diciinr nationum, 441 el *ê
urbeni soleuinitaiis nostrae, vide Ecclesiam Cbristi, consuui.maiiniieiniindi. quai.est in die iuiuia judi-
in qua est vera solemnilas : oculi lui cen.ient.visio- cii. Undoomiies geiues eipopuli lcrrje e.i pleniindo
nein pacis, etdivitias inspefatns, quas octilus non ejus. orbis et cuiiiTagcniiniiia ejus, tnni qtiai h bi-
vidii, nec amis audivit, nec in cor liominis ascen- taniur loca, quam quaeiiibaliiiabilia suiit niiuietate
defuiil, e; tabernacultiiri quod nequaquam liaio-ferri frigoris et caloris, jubentur audire, ei qu;e veiilura
poierii. Prius enim tabeiiiaouliim quod lnbuit po- suut ciiiii onini irieniis tremore cognoscere lndi-'
pulus Judieoriini, translatum es.i alqUf, sublaium. gnatiu eiihn Doihini nei|iia(piaiiisuper tiuam geiilem
Nec movfbuiUurctavi ejus insempiternum, el omnes Judaeain. ei Assyrios atque Cliald«<is, ^gyptiiis.
fitnicuii ejus firmi eruni; iia ni Doiniifus lialritet in Mnabilas, elAirimoiiitas, et Plnljsibaeos : sed ei con-
eo, qui locus est oinnium fluvioiuiii, rivorunique tra oiniies genies, ei siiper uuiVersaminilitiain, >ive
. currenliiim. per quos 440 nnllus adverste paftis ui LXX iransiiilffunt, uumerumearum...veiiiurade-
pivieril.ii:ivigaie : neque iriremis magna, quae inter- scriliitur, quae inlerficiai eas, ei feiorem corporuni
pretaturdiaholus, euiii irausgredi poieiit; qiiia l)o- putiesceiitiuni inaltnm asceudcre faciat: s guilicaiis
minus ipseest judrtx, et.pruiceps, ei rex, ei Salvaior peccata omniuin nai ouiiin : ita tn sanie carnni et
oos.ier.-eiillo priiiegenie, nullius meiuemiis insidias. B 3 spuicitia, acsanguiiie moni.es repleaotur : subliines
Haecdiciasunl deSion uihe solemniiaiis nosirae, et qtrioqiiifiviriules et Angeli, qui singulis genlibus
d.eJerusalem habilaiione diiissima, quam ipse Uomi- praji-idelianl; ei labescat oinnis milUia vel forlitudo
nus fliiviissuis circuindabii atquCvallabit. Nuncau- ccelorum : rcpliceuiur, sive coiiiplicentiir cceli sicnt
teiij. ad terrenam loquiiur Jerusaierii, quod laxati liber. et oinnis mililia'et exercitus eoruin,; alque
sint fiiiiiculi taberiiacuji ejus, el lensorium susiinere ut LXX iransluleriihi.ef slellmdrfluant.m siinilitu-
uon qii.verint, el malus ejtis, in quo pulcherrima dineuifoliorum, qjiae,appri>piiii|Uiiinefrigore, aren-
quondam vela pendebaut, rnplis funibus ceciderit, fia aique coniracia de vihea et ficu dofliiiun. Qnod
Utiiou solum ad navigaiiouem, sed ad signum quo- quidem et Salvaior loquilnr in Evangelio : Slellm
que iiuililis sit. Pnsiquam autem navis eorunl liierit cadent de ccelo, cl virtiitfs cxlorum movebuntur, et
diss dina, et •ubcrnacuiuin dissipaium, iia ut in tunc appdrc.biisignum Filii hoirimis in rceio(Matih.
ufranique p-tfteinfuiiictili di.-runnisiiitur, pr.Tda vic- xxiv, 29, 50). Et hiic coiisideraudiihi, tjuod noh di-
toribus divideiur :i.ni lam imbeciilieruiit pro.>ri.is; vi- cat inlerire coelosi sed-replicari, sive iQmplicari,
ribus, ut claudi appelb'hiur; ei niliiluniiiiiisDei ira quasi librum, ui postquaui oiunia iieccala aperta
trihtiente eis foriiiudinem, nullani iiifiriiiiiatein s-en- fuerint et relecta, complicenuif qui prius aperli fue-
'
tierit, necdicehl :labortivi. Quienim fuerii inter eos, " rani, ut rii'quaqham nltra .-cribaniur in eis delicla
aufeieiiir ab eo iniquiias alque peecaiiim, quia Dei miiltorinn. De liuj'uscemodi libris Daniei in sno
exseciitus esl voluntaiem. voliitnine l>iquil-tir: Judicium sedit, ei l.bri uperlisunt
(Cap. XXXIV.— Ver> 1, seqq.) Acccd:tegentes, ( Ddtt. vn, 10), in quibus descripta erant opera siu-
ei audile, et populiatlendite : audiut lerra el pleniludo giiloruin. Stellas auti-m cadere plerique a arbiiran-
ejtis, orbis ei omnegermenejus. Quia indignutio Do- lur.-jtixla Apocaiyiisini Joannis (Apocul.wet viii). et
mini super omnesgenles, et furor super utiivefsiimirii- illud (juod alibi scripluniest: Stelimtitiinenm afden-
liliam earum [Al. eornm] : interfecit eus, el dediiiri tessolvenlur, et Cceliimacterra tianstbunt (Ltic. X, 2 ).'
occisiiincti.Occhi earum pfOjicieriiiir:ei decticiave- Pfaeierilenim figuta linjus tiiuiiili.Qiiidafh^ de liis
ribus eimim ascendetfHor : labesccniihoniesfanguihe sfellis dici pulaiil;' quaeiii roilo-rulilaiii. "iii iii parie"
earuin. Et tabtsai omnismdiiia cmloiUiti/:fepliiabiih- • niiin-ireiur et lotum, qiiod seilicit:"pef: sielliifiini
litr (sive compicibuhiuf) nicul liber rmli ': ei omtiis ruinani eiiaiif eofij•TiiiniiHerilns lisieiidaiiifl llCori
miiitia eorum defluei.Jicul deftuil fblium de vhiea el vii). Alii "vero442 l,a*'siellas (ihtalit-e.-'sefuiiiiriis,'
de ficu, quoiiiiim hiebriattisesl in ccelogtdditisirietis; dequibus•je^PallluS',AposU)I^liscîh'^l;^:iVon'i6s^«'6fr?s
Ecie stiper Iduinmam desceiidei,ei sitper ptipuluhi . certaiiienadveisris sangitiiieiiiel Cafhem;sedtidversus
iiildffeciionismemad judiciuni. Gladiris Dotiiihiie- pfiticipaihs;'adversiis potesidief:',lidversusreciofes ie-
pletus esf sanguihe,; incfdtsatus" itdipe: de -saiigttine nebrarum isiiiruni,'advefsus'ipiiiiua'lia
agiiofumet hircOrum;desiiiigtiirie hieduUaiorUiiitirie- iesiibus (Eplies. "vi,12). Nec iiiifiiiri sidwiiioiies uiii
viciimaeriim DomiriiJii Bbsfa";'et hiierfeciio iifacre habitiiril,^^ dicanttir-esse CoeiesiesVc'riHi'efi.im
' ttim;
iriaghaiii ierra Edoin. Ei descenderiltihicofiiesciifn VQlucfesooeli. quic Ufiqiiehoii^^^ ih'c03lo,''sed ih-aefe
eis,' eVtatin eutnpoieritibtis. jhebriabitur ierra''sari- volitaril, :Scfiptiifa 'cogrio-iiiiiiei:"iSiVrti' ef ;Satahas
guhte eoruhi/ et tiuiiiuseofurii tidipe piriguium. Post traiisfigiiraliif 'iri Ahgeihin lucisflJC6'rVxi ), siel-
eversiohem Jerusalein eiiiauliagiuni quoriilaui soli- laiii se esse' sJmtilaris':Ei SAlvai.or''"viUii''eiitii qiiasi
dissiiinenavls, prsedaiiiqueoniriis siipellecfilis illius, fulgiif de cceTbciidifhtiiff(L'we.'x).> Eiiropologice de
: ,AYefbtim arbitran'ur,expuiigii, Viclo,rins„tum se- addu!'it:,iesi.iinopia,,dua,bus,,t',inliim .conyefilaiit.non
fie c.inliiiua legitDere has slellas. ei
'quonipd.ii in- 'tribhs; praesiiiii tariieiide his, coiilf-xlu inlegro, ad-
yafic. ins,esse mox (liciiinus.Et, voiior .fjiiiilein.esl inOuuisse.;; -v, .,,,\,..^., „Vj-v- ;;,;-,:,.,_ ...;.; •
seiisus. cuui uon iiiii duasde vefisnempe siellis>ac i> Duo Valic, Vere hqs.stellqsdiciputdnlyetc* •'
iie niysticis. opiniones Hieronymus pouat. et quaj
%n .-.- . j/::7. !.:. -; S..:EUSEBII-KIERONYMI:- S72"
eo quas) ile steila magna dicitur : Qtiomodocecidit A e( perpettdiculumJn desolalionem. Nobiles ejus nori
Lucifer qui mane oriebalur (Isa. xiv, 12')? IIcBC erunt ibi : regetn polius invbcabunl,el omnesprincipes
universa fient, quia iriebriatus est in coelo gladius ejus erunl in hihili. Elorieiitur in dotno [Al. domibus]
ejus', poeiiaalque sentenlia, et ullio in peccatores, ejus spittm,et urlicm, et paliurtis in miinitionibusejus:
qua: proferiur a Domino. Qtii gladius et macliaera et erit cubiie draconUm,et pascua slriuliionuin.Et oc-
in Ezecbiel (Ezech. xxi) contra impios exacui- ctirrent dminoniaonoccnlauris,el pilosusclamabitatlef
tur, ac plurimis inierfectis, vaginam suam jtibe- ad atlerumiibi cubtibil [Al. cubavil]lamia,elinvehiet
tiir intfare. Cunique inebrialus" fuerit et repletus [Al. invenii]sibi requiem.Ibihabuit foveattihericius,et _
in C03I0,lioc est, in aere, qui consueiudine Scripiu- nuirivit calutos, el circumfodit, el fovii in untbra ejus :
rariim ccelumdicilur, iune ad Idumxaih quoque, id illuc congregatisunt tnilvi, alter ad alleium. Bequirite'
est, ad lerrena deseendet: 111post pcenam daemonum, diligeiiter in libfo Domini, et legiie, unum ex eis non
eliam homiinim aiiimaajudicentur. Idumma quippe defuil, aller ad allerum non qumdvit :' quia qtiod ex
in lingua nostra terrenam soiiat. Repleiusque est ore meoprocedit, ille mundavit, e( spirhus ejus, ipse h
sangnine, et incrassatus adipe aghorum et bircorum, congregaviiea. Et ipsemhU eis [Al. ei] sorlem, et tiia-
niedullatortimque aiietum atque laurorum : ut/et ntts ejus divisit eam illisin mensura, usque in sempi-
principes et poptiiurii'pariler significet puniendos. B ternum possidebtinteam : in generalioiieci generatio-
Ticiima enim Doriiiniin Bosra, el interfeciio magna neiiihabitabunl in ea. Hcbraci, ut supra dixiriius, lisse
in lerra Edom. De qua Bosra et Idumaca etiam in de Romaiioimperio propbetaia confeiidunt, et 444
c.oiisequeiiiibiis(AdiiLxiii,i) idem Pfopbeta testatur in uliioiiein Sioii, vasiiiaieiii quondam regni poieii-
dicens : Quisesl istequi veniltie Edom: a rubra vesti- tissimi prasdicari. quoil juxia litteram plerique nos»:
mehta ejus de Bdsra? Etnoririulii: exisiiiriaiit, quia tforum eliiuh in ApocalypsiJoatmis scriptiiiii piiiaiH,s:
Bosor, caro dicitur, per-victiinani Dominj iri Bosra, Nosautem ex eo quod dicitui', dies ultionis Domini'
tormenta oniniuin iri carne moristrari: qui pio la- • uiiiius rilribiUioniim judicii Sion bunc arbiiraihur
buriifir errore. Iii prasenti enim loco iion per SIN aniium, de qno ioquilur ipse Salvaior : Spiritus Do-
lilteram, quaj iu BOSOB. (TC?a),hoc est, In carne, pomini suprr me, eo quod viixil me, evdiigelizurepaupe--
nitur : sed per SADE scribiiur, el BOERA (rff£l) ap- ftbus misilme, prmdicafecaplivisremissionem,et cm-
pellatur, quae juxia Jrisum et Jeremiam non in ch ut videanl, vocare anntimDotnini acceplubilein,el
Erioni, id est, Idumaea sed in lerfa Moab invenifur diem retribiuionis Deo noslro : consolarioitinesltigen-:<
(Jereiti. XLVIH).Bosra auiem in Hngua nostra inii- les, el dare platigentibus Sion gtoriam (Luc iv, 18;
nilatn sonat afque circumdatam, sive firmaiam : ut ,- 19.. isai. LXI, 1-5) : el de quo siipra dicliun cst :
orbem lerrarum Doniiiiivoliintate dnceal 443 esse C MuHeresopulentmsurgile (Isai. xxxnv5.):_eldierum
solidaliini, juxta illttd quod in psalmo.-canitur; Ipse nnni recordaoiini in dolore ctim spe, ac per hoc post
super maria fundavil eiiin, eisuperflutnina colloCavii generalein loiius oibis coiisuminaiioneni reverti
illttm(.Ps. XXIII,-2); et de firmilaie lerrae ex per- Scfipluram ad Jerusalem, cui illo tenipofe loqueba-
sona Dei dicitur • Ego firmavi colutrihas ejus (Psal. tur, el vaslifaiem ejus pleno sermone describi/:'quod
I.SX1V, 5 ). Cumqfie.viciima Dominifuerit in Bosra, scilieet postquam lempus Romanae obsidiohis adve^
et interfeciio ejus in Idumaea, descendeni hnicornes nerit, pice et sulpliure et flammis ardentibusflmnia
cum latiris potentibus, reges videlicei ei principes; cpmpleaniui', el fumus illiusnianeat in a.teriium_ha-?'.
terra» [Al. ejus]; et oniniainterfectionis, e.t sangui- bitenlque ibi oriocrotalus et liericiusVet ibis, et cor?-
nis repleb.unttir, el adipe quondam divituni ac'p.o- vus, quih animaniia in deseriis locis liabiiare con-
(enluni. Pef quae. verba, juxta huma.namcoiisuetUr sueverunf: et hoc flat, quia funiculus DominLaique
dinem, terrofeni audientibus, incuiiehiia, in omnes; perpendiculum, id est, seiiteniia illius non valeat
priiicipes ac pofentes, pQpulosque ac pafvos tor^ imoiuiari. Nobiles ejus, id est, Apostoli atque cre-
nienU nionsirantuf. Bosra, id est, !Ht.?iif,am,,atque ; deriles non erunl ibi, nec perditoriini nuniero coh-
firinqtqpi,et Edom, sive Diima, et Idumaeain,Judaeo- . jfingentur : sed regem potius Chrisiuin invocabuntj;
™
rjim magistri Romam inielligivpluiii, et oinnia des O.mnesatiteni principes 1illius,' Scfibae videiicet et
ipsa dici quaesequeiiii capitulo coiilineniur. Pharisaei.redigeiitur in. riibili, ef in doiiiibus quori-
(Vers. 8 seqq.) Qidadies uliionfs Domhii, attnuss dain ornalissiinis spin.-eet uiticac etpaliunis orienr
retributionuhi jiidicii Sion. Et cgnverteniur lorfentess t.ur- Eritque cubiledraconum, ,el pascua str.-uthior.
ejus in picem, e}liunius ejus in sulphur; et erit terra1 nom, qpae el ipsa signa sunt e^lfomae solitudiuis,
ejus in picem qrdeiitem..Nocle el die npn exlingtielur, , Et occufreut sibi in ea, juxla LXX diversa dapmo=
ijt sempiternun: ascendelftimusejus : d generatignein1 nurn pjiaiilasmaia, siye ut oimies alii juxta Hebrai-
generdiignemdesolabitur, iii' smcnlumsmcuiorutnnon. cuni 1ra11sli1lcri1.nl, SHM(p^S) el HH(p"J>'),onoceii-
erii transiens per eapt. El possidebuntillam qnocrola- r lauri, et pilosi, et lanjia , qii;e Genlilium fabulae, et
lus, et hericius, et ibis, et corvus habiiabuntin ea, el( poelarum figmenta describnnt. Hcricium qtioque ibi
exieiideiur super eamriteiistifa':'ui rediggiuf arf nihili,, euufrire catulos, ei stationem liabefe fidissimam :
" Iidem cnm Yulg., iinctis vestibusde Bosra; tum absque interjeclo ejus: quod niss. emendant ac snp-
Basar, pro Bosor constahter. ad sacri coritexlus fiderin : : '/'
h Aniea erat congregabit; et mox, manus diyisit pleut
S75 GOMMENTARIORCM IN JSAIAM PROPllETAMvLIB, X- GAP. XXXV. . 37*;
illuc congregari iriilyos,fapaeissimam avein, qu.e A Illyfieuin, alius ad Gr;iecJarii^^ pergefel : et uriusiihis-
Hebfaice appellatur DAJOTH(nl'") . sive rit LXX que in Evangelii suiatqiiedoctrinae provihcia requies-
iransiuleruni ceffos, de qriibusinffa dieeriiris. Iriler .cer.el.;_Qua3--nO's.'f3hp'eiv3erusaiemdiximus propbetari,
qiiBBPfophefa loquiliir audieniibus : 0 hoiriines [Al. ef Judsei de Romario dicta imperip suspicanttir, hoh-
omnes] qui me auditis ..loquenteiii. quse ventufa pro- niilli ad Ofbeiri-referunt, ne a prioribus discrepafe
' -' . ,:
nupiio,rebus omnia cohiplebuinhr. 445 :li>libro videaniuri /
etiiiri scripta sunt Doniini,e\/jiJiusseiiientia defi- (Gap. X;XXy./^Vefs> 1,2.) Lwiabiluf deserttiei
nita, et rie uiium quidem irriluriiefif. Nain quod de irivia,etexsultabitsoIitudo,etfiorebiiq^ Gef-
meo ore procedii, ille maiidavii, id esi, ego qiiiderii.. inindttsgefminabii:.et eXsuilabitimtdbuhddet-lduddris,
loqtior; sed.verba"sunt Doriiini, etspifitti [Al. spiri- ' Gloria Libtiiiidtiljqest;ei';:decofCarriiclietSarori. Ipsi
,'tus] illius quidquid dictum est pefpetrabilur. Ipsius videbuntglofidtnDphiihi:etdecoremDeinostri.h^%.'.
decielo atqiie mensufa singula complebuhtur:: et Lmiare desertuih sitiehsiel exsullet soliludo,ei floreat
usqtie iri geiierafiories sehipitefflas suum ofdhiern qudsi litiuiri. Florebtint ei exsultabtint deserta.Jorda^
hoii reliflquent. Eajc juxta Hebraicum et explaria- nis : gloria Libtini data est ei, et honor Canheli : et
lionem historicam dicla sint. Cauenim qui tf opolo- pgpulus meusvidebit gloriam Ddmini, e( altitudinem
giam sequunlur, expulso pbpulo Judseorttm sitb B Dei Hos(i'i.Quoiiiaih Jefhsaleni Coriversa es.t in pi-
hesiiarum el porlentorum hOriiinibus, idoloiairas et cem el asceiidil fumus illius Sempiternus , et -hhbi-
variis supefstitiohibus servierites iri Jef usalem hala.nl in ea oriocrotaius et herlcius,ibis et Cofvus..,-.
bitaturos esse coriflrmant":;et hos esse ohocfoialos . dracones etsifUtbipheSidaemQriiael ohocentauri, Ia-
e.t liericios. ibin et corvum, draeoriesei siriiibiones, hiia el pilosi f et Domini supef. eahi iihpleta sen-
etOnoceniauros, et daenionia, et pilosos, etJarniam, tenlia est i/Kelinquetur vobis dotnus veslrti deseria
quae/Hebraice diciuir Liiiira (n^j; et a solo Syni- _(Luc,._ xm, 35)ipro|)terea qtiae;priiisdesefia fiieraf,
niacho tfahslala esl /anwa. quam qhidam Hebfseorum de qua iii psajiiio djciiuf : Vox Domihi coticutienlis
ejoivyijv,id esf, furiam suspicanlur. Et revera si eon- soliludinein:[jilideseftUiri'\;'et cgihmovebii Dominus
sideremtis de diversis gentiJjus adductas Jerusalem . deserlum Ccides. Vex Dotiiihi prwparaniis cpivos; et
'
colonjas, el juxta rilunj provificiafum suarum, siri- revelabit coridensasilvarum (Psal. xxvm, 8, 9), htu-
gulas -'fainiliaspropriofum dffimohhm coluisse por- tabitur in rerurii Onlnium abundaniiarir, etpugnan- ,
tenfa, Iiaec omnia in Jefusalehi liabiiasse flrmabi- tibus cervis,de ririivefsis saltibus naiiohum bestiae^
mfis, Quodqiie LXX transfulefiinl ilbi ebviaverunt qufe eas prius pOssederaht, expeileiilur, utimplea»
sibi cervi; et videriiiiifadiessuas :nvinero tftihsierurit, tur illhd quod inhoc eodem Pfophela dicilur: Lmtare
nnus ex ipsis non periit, nec qiimsivitalterum. Dotni- C slerilis, qumJion parh r.eruhipe el clama , qtim hon
mtsehim prmcepiteis, et spiriius ejus congregaviieos: parluris; quoniarri ptufes Sfinl filii deserlm ,:Jhagis
el ipse dedit eis sortes,el manns itiiitsdividet eis.: tit quam ejtis qum habei virum (Isai. LIV.A). Haec erat
pascaritur in seiiipiienium;et possideaniin generatione prjiis sitienSjSiye invia, rioii liahens vitales aqrias;
geiierationumêtrequiescarit in•eri;: sic allegpriee in- et Domii)us;rioh/gtadiebaiuf [Al. iiigfediebaiu)']per
tefprelabimur, ut dOceamus cefvos, id esl,; Aposlo- earii, qrifBnuric flofebit ihlilium, sive ul slgnifican-
los, et sanctos quosque dociores.dequibus scriptum lius expfessit Aquila, aKKl0xffl(7tf,qriam nos tumen-
- est : sicut:desiderat cervtis ad:fotiies aquarum. :ila (efnrosamet riecdfimfoliis dilatatispOssumus dicere.
desiderat anima ineaad te,7Detis(Ps. XLIJ1); elalibi; Floiebit aulciiiVul chm Apostolo prbiiunliet:: Cliri-
Vox.Doniini perficieniiscervds(Ps,\i%\m, 9); et rur- sti bonus; odor mmiis in omni loco (II Cor. nj, 15)i
siim : Cervus qmicitimet pullus graiiarum luarum lo- Ef. illild Ganlici CaiitJcOfuniv:447 Flores visi sunt ' _
quaiutirtibi (Prov. v); et \r> iobvCtislodisti autem in lerra\ •.mandrqgormdederunt odoremsutim (Cani.
mcmes cervorum, et parius: .eoriim;emiites {J.ob. vii, 12,13). Quodque iriLXX ponilur, elexsultabunt
xxxix, 2); et in Caniieo Cantichruiiidieilur : Simitis deseria Jordanh, in Hebraico qitiderti nbn habetur;;
est frairuelis meus caprem;vel hihnulo-cervommsuper . sed possUinhsdicefe Joaniiis :in Jordanefluvio pce-
monies aromatum (Cant. n,:9) ; ohviasse sibi in Jefu- ]D nilenliae baptismum denioilstfari, qriod Doniiiiiis suo
salem et nmluos vidisse conspectus, ef transisse ac Iavacro signavit aique firmaYit. Et quia de soliiu-
reliquisse eam, el ad diversasproviiicias pefrexisse, dine figuraliler diciltir, quae referlur ad,gentes,in
quia; Dominus mandaverii/eis"iIie\.et; doceie 2_.46 qua fuiiJoannes, cpiisequenier juiigi potesi: Jorda-
: griinesqentesiapiizariies.easiriiipriiiiiePalfi.s,,et-Fitii; nis,:ut per desenriSi genfium veriianius ad/baptis-;
et Spiriitis/Sancli(Maltli: xxvni,19)';'..el^pifiiusillius iniiui Salvaioiis; vQuodqrie sequitur, /gloriti Libani
congregaverit eos, dederiique. eissof.iesaique :diyi- data es( ei, et decgr:Car»ieli et/Sgrgn, juxfa priorerii
sefil, ul afius ad Indos, alius adHispanias, aliusad explariationem debemns accipere, in quadisiinus;
a Resiiiuiihus r.dkv?.aijis",.
quod et Mafliahaius .hitistif n«),v?i sed iii mss. cddicibus posituih inv<:nl
conjccerai, quamquaih iri textu; Tetifiiieiit-KK).-!)!; KAVCQGIC vel (KALICASIS ; uiide conjicio legeiiduni
Duo e Valic. ju.ss. KAJ-JCQCIG; quibtis veiusiissi.mus z«),vxM,<7[_-:./val cuin^ctXui;sigriificel rpsant vlausain et,
SaiigeriuaneiiBisteste Moutfarieori.suffiagalur. Unus quasi lectain, quaj folia iiondum liabei expansa et
Palaliii.K4iK._iCiC : sedef quos filafiiaji. inspexit, re- dilafaia", verbtini iii coiitextu veterum editioimm po-
posiiam lectioiiem .pfobaTni.'.•;:;'-;".v.'_.-i_. / '- situh).in!muiê/noJuiv:J)AivriA.i.:.v; , r
T—Aquila YplyyMtn;,etc. Sncditis antea libfis legi- )' Iii Vatjc. addiltir, npsfra, i;/
'
57S S. EUSEBII HIERONMI : : '$76"
Libanum Templum sive Jernsalem intelligi, dicenle .i ut salutem cum credentibus Appsfoli: dicant sibi;
Zacliaria : Aperi, Libane, portas luas (Zaclt. xi, 1); esse communem. Tunc aperienlur ocult cmcdrum, et_
et Kzeclnel ; R Aquila inagnamagnarum alarum ple- aures surdorum p/ilebunt. Tunc saliei sicut cervtis,
na unguibus, qum habel duclitmhurandi in Libanum clqudits : et a.perta eril Ijngua•mutorum. Qiiodquarii-
et Curnietutii( Exech. svn. 5) : priorem signilic.ire . quam signoruinniagniiiidii.e completum sii, qiiaivdo
popiilum,«lequ«isupradiciuni est: Eicrii descnumin Doniinus loquebatur discipulis Joiihtiis,.;qiii ad eurii
Citrmel,et CarmAin saliumreputabitur (Isa. 3txm,9); inissi fueraiil:EuntesreiiuniiateJoanniquaidudhtiset
et Saron eauidem iiabcre iuielligeiiiiain, Scripiura vidistis: cmcivident: ciaitdi ainbidaiit: leprosi mtm-
diienle : Facius esl Saionsicwf rfesenuni.Oninisigitur danlur: surdi audiunt ; moriui resurgunt : pauperes
candi-r, culiusDei, etcircumcisionis scicnlia.ei loca evangeHzantur(Luc. vn, 22); tameii quoiidie expletur
uberrima aique cariipesiria, qua; appellantur Saron, in genlibus. qnandoqui prius cajci eranl, ef jti ligiia
pro quibus Symmacbiis inierprela<iis csi cawpos, et lapides iiiipiiigebant, verifaiis iumeh aspiciiini.
dabuniiir desir.ae quoiidam Eeclesite, et habiiatp- Et qui Scripiurariim Veiba siifdis auribus fludire
res illius \idebmit glori-ihi Doniini, et decorem sive non polerant, nunc ad Dei prsccepta laetaniurj
altitudinem Dei niislri. qhando qui prius claudi•ef.ant. ei reciam viarii non;
(Vers. 5, i.) Confortale manus dissolulas, et genua B lenebanl, sajiunt sicul cervi, imilaiifes doetores
debilia roborate. Uicile pusillanimh (sive meticub- stios, et aperla eril Jingua mtnorum, quprum 449;
sh),conforiantini, el nolite limere, ecccDeus vester ul- Saianas ora coiicluseiar, ne posseni uiiiinivDoiril-
tionem adducet reiribuiionis : Dtus ipte veniel, et sal- niim confileri. Idcirco aiiiem apeiieriiur oculi, -au- :
vabit vos (sive ui LXX Iransiuleriint, tios). Tunc res aiidient, salientclaudi, et aperia eiit lingua mu-
aperieniur ocuti cmcorum.etaures surdorum patebunt torum, quia scissae suni, sive erupcruni in deserto
(vel audient). Tttnc saliel sicut cervus claiidus, el qiiondam Ecclei-ia3aquae bapiismih salutaris, et
aperta erii lingua mulorum, quia scissmsttnlin deserto lorrentes ac rivi in i-oliiudiiie, diversae scilicet gra-
aqum, et torrentes in solitiidine, ct qum erat arida in tioespiiitualcs : el qtue erat ariila, in siagnum pa-
tlagnum (sivc paludes), et siliens in fonlesaquarum. In ludesqne cmivcrsii esi, ul non solum carefel ardore
cubdibus, in quibus prius dracones hubilabani, orie- __.ir.is sed navis;abilis essel et irrigua, ei haberei fon-
lur viror calami et junci (proquo LXX iranstulcrunl: les plin-inios,quos cervu^ desideral, quos qm bibc-
Eril ibi imdtitiavium, et caulmgregum). Et erit ibi serii, potest benediccre Domino, juxia illud quod
mitaet via (s-i-.e via mundu) et via sancta vocabilur, scriptum e^l : Benediciic Domino de fontibus Israel
non transibil per eantpolluius. Et.hmc erit nobis di- (Ps. LXVII,27). In cubilibns aniiiiaiuiii geniiliunt,in
recia via : ila ut stulii non erreitt per 443 eam (ve' C quibus prius dracones babiiabani, eruni calamus et
ulLXX iiausiuleruni, ncque erh ibivia immunda, qui jiinctts, quibris scribatur fides Domini,'\ et in qtiibus;
autem dispersi sunt. tranJbunt per eam, et non erra- fessa prius membra: requiescant; sive ,-efit .aetiiia.
buni*.Non erit, inquii, ibi leo, et mala beslia non as- avium, el caulae^regum : ulassiimaiit alas colunn
cendeiper eam, nec invenieturibi, sed anibtdabunt per bae, el bumilia relinquenles, ad excelsa feslment,
_ eam, qui Uberaii fuerint. El redempii a Dominocon- ~possintque cuin Pâlmista dicere, Dgminus pascjt
verlentur, etvenient in Sion cum laude, et Imtitiasem- me, el nihil mihi deeril : in loco pqscumibi me Coliq-
pverna super capv.l eorum. Gaudium et tmtiliam obti- cavit : sttper aquasrefectionis educnvitme; Ilii erU se-
neliunt:el fugiet doloret gemitus.Vtrawqite edtiionem mita, et via nmndissima, qnaesahcia vocabiiur, et
.niiscuinius, ue iu proponrndis singu.is, librorum quaadicil ipsa de se : Egosum via (Jganri; xiv, (3),
niagnitudo tend.iliir, quae[A/. qiiia]jam moduinbre- per quam qui pollutus est, iransire non poleril.
viiatis cxceriii. "Apo-lolis, de quibus stipra dictnm Undeet in psalmo dicitur, Betiti; immaculati in via
est : Ipsi videbunt gloriam Domini ei decorem Dei (Ps. csiii, 1). Et liaacvia eiit nobis, id esl, Deus.
nosiri, prieciiiitnr, ut confiifleiii manus in gentibiis noster, lam recla et plana atque campesiiis, utnul-
{o-siputas, et genua debilia mboreni; ut qtii prius lum babeat erfiirein : et stulti aique vecordes pef
manibus dissolutis opus Dei facere non poti-ranl,et ^ eam iiigredi valeant, quibus in Proverbiis loquiiur
aridam habebant dexlefam, exiend.int eam ad bona Sapiehlia : Si qtiis esi parvulus, veniuiadme. Et in-
opera. Ei qni dudum inter idola diversis crroribus sipientibuslocuia est, veniteel comeditepanem meum,
ciaudicabant, fnmo stiper veritaieni inccdani gradu : et bibite vinum quod tnhcuivobis. Relinquile infan-
ei pii-illauimessive formidolosos fide Dnmini con- liam, et vivite , eljtntbulaie 450 Per l'(cs prudenlim
firiiiauies, faciaut non limere, uniu-que Dei melus (Prov. v, 4-6). Siulla piiiin inundi elegit Dcus (I
universi erroris cxpellai timores. Causa au.iem est Cor. \) : qiiurum stulimum princeps loquiiur in
securitafi< aique consiantia*, quia veiiiiirus esl,Ghri- psalmii, Devs tu scis htsipietutam meam. Et stultum
stis, cui Paterdedit omne judiciutn . el rcddel nni- Dei sapientius est hominibus (Ps. LXMII,6). Dnde
cuique seciindum opera sua (loan. v). Ipse veniel el LXX iransiulerunt : Et qui dispersi fuerant (I Cor.
salvabil vos, quibus dicilur, nolite titnere : sive nos, H), elA societaie Domini separaii, nequaquam erra-
R Hic q<ioqueex mss; sulYecimusmagna,de qua vc» h Duo mss. baptismi Salvaloris.
eis resiitutione diximus siipra atl cap. 55_ v ">.
577 . COMMENTARIORIJM INISAIAM PROPHETAMLIB. XI. CAP. XXXVI. v §78
b unt. Sequitur. Norierit ibi leo : adversarius nOs- __^ pe.r caput eorum , ut posiquam saeculum vicerint,
tef diaholus, qiii.circuit rngieiis, quomodo ovile possLit ciim. Auosiolo ei Propheta dicere : Cursuni
Doniini possil intrare (I Pelr.y). Et malaebesliae , consumniavi,fliiemservavi,decmtero fepositq esl tiiilii
saielliles ejus, non aseendent per eam. Neqiie enim coronnjuslitim (U Thn. iv, 7, 8) .•et, Doniine, ul
vesiigium colubri in petra inveniri poiest. Ambnla- scittoboiue voluniatis ium coronqui nos (Ps: v ,13)..
biini atiiein per eam qui liberali lueiini rie vinculis Tuiiesuccedenie gaudio atqne lasiitia _.fngiel dolQf
peccaturum , et redeiripti-sanguine Salvaloris, et ei geiiiiius.qhaiido venerit ex Sion qui eruat. Quae
egeiint pceiiitentiani; et venerinl in Sion, de.-qua oufnia iios juxla apostolum PauJrim iu primo Salva-
s«piu- dixiinu.s: Accesshlis ad Sionmoitiem, et ci- toris interpretariiiir adveniu : Jiida-i autein et hoslri
vitatem Dei viventis Jerusalem coclestem(Hebr. xn, Judmaiites, ari secundum refprunt, niiins occasione
22); ne more Judaico aurearii qua:ramus Sion, et versiculi, Cnnverienturet venient in Sioncum latide,
- genjmatain Jefusalem , quni.jiixla.-p.fopheliain Da- liostiarnm
saiigiiinein , cnncianimque geiiliiim scr-
nielis, in aeternos cineres dissoluta esr (Danicl. ix). vitutem, et tisoruiii pulcliritudihem desideraiiies.
Kritque lantitiasempiterna laudantiiimDoniintiin >u-
:
; ; : LTBEEVNBECIMJJS.
451-452 Difficile,immo impossibile est placere B bus, ul sanetarum Scfipliirarum veriias negligatiir,
oinnibiis: nec lania yultiihni, quanta sehtentiariim nec generafs dispnlaiio unius c personaeinjuria est.
diversiias est. In exp.ariaiiohe duodecim; proplieta- Qti;e cuiri benigno meorum stndio caVerelnr, Dci
rnm longior qiiihiisdam visus snin , quam oporiuit; jndicio repehte sublaia esl : ut amicoiiiiri in ine.siu-
et ob banc causam iii ConimentariolisDanielisbrevi- dia, et aemnlofiim insidiae moiisirafeiitiir: Sed ba'C
'
taii -ludui, praeter uliimam et peiiultimam visionem, aiias : iinnc qtiod cosiiiintis exeqiiamur. Uodeciinus
in quihus me tieeesse fuU a ob obsciiriiatis magnilu- in Isaiam iiber, o vUgo Cbristi Eiistocliiiim . quia
dinem sermohem lendere : pra-cipueque in exp<>si- magnaiu partem bistorias dissertnrus esi, fsc<ii«>r ei:it
lioneseptem el sexaginta diiarum et uniifs tiebdmtia- in principiis, ei usqne ad duas sui paiies, reliqua si-
dartim, in quibus dis-erendis quid Afriranus tempo- miii more riiclanda siirit: et sic sfudeiidum breviiafi,
riimscripior.qiiidOrigeries, eiCacsariensis Eusebius, ut nullum dahnihm fiat ihtelligcntiae.
Clenieiisqiinque Alexaiidriiia'.Ecclcsiaepresbyie.f, et
ApoJlinaris Laodiceiius, Hippolyiiisque-,"e'tHebraei, (Cap. XXXVI. — Vers. I seqq.) Ei faclum est in
et Tertullianus senserint, bfeviter cOrhpreliendi: quarto dechno annd regis Ezechim, ascendil Setina-
Jectdfis arbiirio derclinquens quid de p.urib.uselige- cheribrex Assyiiorutnsuper omiiescivilaiesJuda mu-
rel. Iiaque qiiod nos verecnndia.fecimus judicanrii, et G nitas et cepiteas. El misit rex Assyriorum Robsacen
eoriim boriore qui Iecluri erant, quihusdam fbrie non de LachisinJerusalem ad regcm; Ezeeliiam in mctnri
placeai, qui non Anliquortim o.iiiii<ines,sed riosiram gravi. el siejil in aqnmduciupischimsuperioris. in via
sententiam seire desideranl Q.uihusfacilis responsio agri.fuilbnisi Et egressus est tid eumEliacim ftlius
est, noluisse.ine sic iihum recipere, ut viderer alios Hcicim, quiefat sttpef dontum : et Sgbiia scribu. el
condemnare. Et certe si lauli et lamferuilili viri Joalie filhis 453 Asaph n coimrienlarih. eldixttad
fastidiosis lecioribiis displicpnt, quid de me faciuri ebs Rabsaces: DiritaEzechiai:Hcec dicit rex magmts,
erant, qui pro leriuitate ingenioli invidnrum morsibus rex-Assyrior-rim: Qttm est ista ftduciii qtia confidh?
pateo? Sin auteiii supradicios viros, magistros Ec- aut qiio corisilio.et fortititdhie rebellare (iisponis? sti-
clesiae nominavi, illnd inielliganl, me non omnium per quem lnbes fiduciam, quia rc.cessislia me ? Ecce
probare fidein, qui cerle inler se conirarii"suni; sed confidis super bactdtim arundttieum confraclum is-
ad disiinetioiiem b Josepbi, Porpbyriiqiie dixisse, luni, sttpef Mgytitum : cui siiiiiiixus fiierit honio. in-
qui de hac qiwsiione pluririia diSputarnfit. Quodsi trtibii irimatiitme.jus, etpcffortibiieam;: sieesi Plia-
in expositione statuap peduniqtie ejus . etdigiiornm raorex Mgypli oniiiibus qui confidnril in eo. Qvod
discrepanlia, fer.rum el leslam sui>prRoriiano regno si responderis mihi, in DominoDeonostrr confidiintis,
inierprelaius sum, qucd priinum forie, dein imbeeil- D honiieipse est cujus abslulit Ezechias excelsael aiia-
I|im Scripiura porlendit_' noh mibi impulent, sed ria; et dixil Jvdm eiJeruaalem : Comthaliari hlo
Prophetae. Nequeenim sielidulandum est prineipi- adorubilh? Et nittic tfade le Domirio mep regi Assy-
: « Concinnius duo Vaiic., pro obscurildlis mogni- singnlari scriplo in quatiinr lilir, Iribuio persequi.
tudhte. .-"-'' ' Apposite coniicit Tillemontiiis dici. ah lliero-
.VNull.us vero Jnsephi de LxxHebdnmadibus, aut nymo, liane siiii vnliiisê crcaie inyidiam adversa-
exslal liber, aril cx-filisse innquam videfur. iiisiqiiid rins siios, rii eurii Siilicoiii baibriro i>rificifii,et baf-
simile indp ab eo rolligas fuisse cnnjicripium, quod Iiarnriiin in oeciilentalf''iniperiiini invehenii rc|iias,
de geîis MonobaziAdiahenaeregis se dirluriin) pol- injiiriiim ficerenl. Qnani (alumniarii Dei judicio re- .
liceinr lib. xx Aniiquili, c. 2, aut quod in proosniio, pentesubiatamdixii S. doctormorle ipsiiisSiiliccnis,
ei lib. iv, Cv.8 , et.xx, e. 9, Se velle.ait.; Iioc opere queni Hoiioralus jiissit occidi anno 408, sub Aughstl
sbsoluto \ alle|oricarii llieoriam iegum Judaicariinl mensis fineirii
"5?9;: . : S.: EOSEBII HIERONYMI . / T:i'.>'." /.:'v - 5S0.
riorain; eidabo i-ibi duo milliu equoruiii, riec poteris .A boin mahu ejiiSj et.erilquasipqief habiianliutn in Je-
ex te prmbere(iscensoreseofutn. Et, quomodosusiine? rusatetn, etdomui Juda, etvcaetera. Haec autem di-
bis fnciemjudicis unhts loci ex"servh Domhiimei mi- cuntiirad Sobnani, qui arile euni prafposilus Terii-
noribus? quod si confidis"injEgypto : e£ ih qttadrigh, pli fuit, de quo in eadem seripluni cst visione.:
el in equiiibus : el nunc numquid sinc Dominoascendi Vade eiingredere ad eiintqui habital in tabernaculo,
ad lcrram istrtm, nl disperderem eam? Dominus dixil ad SobnamprmpositumTempli(Ibid., -15).quem ira-
ad me : Asccndesnpcr terrum istam, ei disperde cam. dunl Uebraei Rabsacis comminalione perlerritum
Iljsloria nianilesia esi, et iiiierpielalione non indi- iradidi^se manus Assyriis, ci- iiiferinreni pariein
gel : pleniu-que in Rpgum et Dicrum voltiiiiinihus Jerusaleni adversariis prodidisse, exccptaqne arce
ba:c cadeni sciipia rcferuniur, tjuoii anno terlioO- Sion et Templo, niliil aliud reinansisse qnod non
see filii llela rcgis Isracl, regnaverii Ezecbias filius tenuerit As>-yrius. Undc errant qui Sobnam, qui
Acbaz regis Juda. Viginli quinque, iuquit, aiinorum nniiccum Eliacim, el Joabe ad Habsaccn egreditur,
eral cum-regnarc cmphsci, eiviginli et noveni annh eumdem pulaul queni et supra. Ibi enim Sobna
regnavil in Jerustilem, ,et (ecilquod eral bonuhtcoram praeposilus Templi pohitur,; qui ab Assyriis diciliir
Domiho; 'jiixtq oitinia qtice fecerdiDavidpqier ejus. esse capiendus : bic autem Sobna scriba, hoc eSt*
Et post paululum : Iii DomhioDeo/Israelsperamt,- Qypctp.p.Kzdgj quipebfaice\appel|aiur SOPHER "iSViff.-.e.t-.
et post eum non fidi similh iili, de cuitcih regibus esl superiori op.wvup.bf • Rabsaceh autem, qui He-
Judti. sed neque in his qui ante eum fuetunl : adltm- braea lingua loctttus sii, iiliuni IsaiaePropbetsR Ju-
,-sil:Domino, etnoti recessit a vesligih__ejus : .fecilque drei autumant, qui et.ipse pfodilor fuerit: reliclum-
mqndalq ejus qvceprmceperdt Domhms Mpysi":unde que filium Isaiae alternm, appellari Jasub,- qiiiin
:et erat Doihinuscum eo, etJitCimcth adqum pfpcede- lingiia noslra reliclum sonet. Pprro alii" arbilr.aniiir
bai, sapieiiterse qgebfit(l V,Reg. xvni, 2,, 7),, HebeJr , eum fnisse: SaniariIep, '"<_.„./..455 id.circo Heliraictim
; lavif auiem e,ontra fegem.Assyriofuin,:et::viiori serf sCisse :Kern)o!;iem,:etlam.audactef et impieDonii-
yivil ei :'iii ctijiis sex.o' arino imperil, Salmanasar '- nhm blaspbemare. Cons.dereibiis ergoverbi) Rab-
rex Ass.yrioftihi cepit ;Samaiiam, .;et decem iribus sacis; ac priiriuni qtiod dicil : Confidis super bacu-
quae appellaliantiir Israel; el transtulii eas in Assy- lum arundinenm confracluih istum, superJSgypium,,
1'ios, collocavitqtie in Hala et Habor fluviis Gozan, falsum Cst: nulla enim narrat bisioria quod Eze-
in civitatibus Medorum g(IV Reg. xvn, ei xvni). cliias ad JSgyplios miserit, ei Pliaraonis atixilium
Piisi annus antetii sepiem, id esf, quarlo deciino pfistularit. Qtindqueiiifef l: $1 responderismihi, lin
ahno Ezechiae, rex Assyfiorum Sennacberlb ingres- bomino Deo nostro Confidimus,verum esl. Sed rlif-
susJud;cam, obsedil civilalcs cjus munilas, volens C sum jungit mendaeinm verilali, quod abstulerit
eas capere. Cuinque obsidcrel Lacliis, misil ad eum Ezecbias excclsa illitis ei allaria. IIoc enim non
Ezecliias niintio-, dicens : Peccavi, recedea me, el contra Deuin, sed pro Deo fecerai; nt idololairia et
omne quod imposuerh milii, feram. Cuinque Irecenla vcieri crrore destrucio, juberet Deum ndorari in
talenia argenii, el iriginta auri ad regis 454 impe- Jeriisalein, ubi cral Templum ejus : quninquam 1e-
rium persolvi-sel, fraclis janttis Teinpli Doiiiiiii, el gamus pessima cnnsueiudine, in inonlibiis cnJIihus-
laminis ejus detraciis, quas ipse affiverai, m.isit iex quc exslnicto jam aliar", populuin Dco viclimas
Assyrioruin Thiirian et Rabsaeen de Lachis ad re- inim<>lasse.Quodque paucilatem obscssornin volens
gcm Ezeehiam cuin manu valida Jeru-alem :" qui oslendere, equorum duo millia pollicelur, quoriim
cuih ascendissent, veiieruiit in Jerusaleni, elslele- Ezechias ascensores praslier.enoh possit, .nqn de
"ruiiieonira aquaeduettim pisclnae supefipris, qriae imbecilliiate venit populi Judaeorufti qui e.quilandi
est in via agri fullonis, -vocaveruntque ad se regem. carebatseienlia : sed observalione mandaloruni Dei,
Egressus est auiem ad eosEIiacim filiustlelciaeprae- qui per Moysen super rege prfeceperat Israel:
•posiltisdomus, et Sobna scrjba, et Joatie ftliusAsapli, IVon «j«/iij./fca6/(.{Al.muitiplicarei] sibi. equos : et
a commeiHariis; dixilqucad eos Rabsaces:-tipquimmi itxdresplurimas non habebit (Deut. .xvji, 1(3, 17). Siri
_ Ezecliiee/:Hmc dixu rex magntts, rex Assiirioriim, et aufem me, inquitj serVtim Sennacberib, qui. sum
cielefaquaein hisioria.contincniur. In quo afrogantia mihimus famulorum ejns, rioii vales sustinere, quo-
consideranda Habsapi.s,qiiodvelui quaedaniconiraria motiolahtam regis polerifiamsuStfnebis? Adid aiilem
fortfiudo, irnifatur consneiudinem Prophelarum, ut qnpd diverat ;, Si respdnderh milti. in Domino Deo
|\qhodj.lli:so]e.n'tin,p'ro)ogis'.phhe confidhiiusicallide, prridentefijiie respohdit. se hOn
.qitoauctofifaleiiiei loagtiitiidlnRhiloqijentisvostenani, slia voluntate,sed.DoriTiriiVehis.sepr«eep.tiS/^
. isleritincdixei'it:i/a'crfie!(rea;t!ia3)!tfs,rea;Ass!/r!or!in!. dixitadriie:Ascendesuperieffamisiam,ei:disperde etim.
Egressus esl auiem ad eurii Eliacim fi}iiis Heleiaeqrii Ei est argumentum : certesine-Dominivoluntaleliuc
efat praepositiis domus, et Sobna scriba, ef Joahe fi- venirerioii poteram. Cum aiiiem veiierim et miillas
jiiis Asapli, a conirnentariis. Isle est Eliacim Tilius ceperim civitaies, etpafs jeriisalem maiieat inlac-
flelciae, de quo in Visione vallis Siori siipra (Ad la, manifestum estriie ejusyoluhlafe venisse. Lcgi
cap,/xxii, 20, 21) legimus : Vocabo serviirii meuni . in cujnsdam Gommentarlo eiimdem esse SenTiaehe-
Eliacim fdinm Helcim,ei iiidugthilluihiunicaiua,et ribqhi etSariiariam eeperit, -qiiQd oniriino" falsufn
fingulu iuq confortabo eiim. et potestatem itiani da- esl. Sacr.a'..eiiim.h_.rral;nistoria'.prim
"
m:/ COMMENTARIORUM IiN;ISAJAMPROPBETAMLIB. XI. CAP. XXXVII. - 382v
;As"-yr;Ofiim,subManaberi rege Israeiy vastasse de- A J piendos. Simulqueillecebramjuhgit forhiidininil quos
,cein iribus. Secmidum Theglaihplialasaf sub Pbacee (errore honvieeral, fepromissioiiibns et perstiasione
filioRiimeliaBfsrael vehisse Samariam. Teitium Sal- decipiai, dicens ex sermone fegis Assyriofum. >
niauasaT-sub Oseeregelsrael totam cepisse Saniariam
(Vers. 16-18.) Facitemecuiiibeiiediciignem,et;egre-
(IV Reg.xv, xvii). QiiariUin fiiisse a'Sargon, qui ex- dimini ad me, ei comedilenhusquisquevinetimsuam ,
pugiiaviiAzotuni (Isa;x\). 45@ QiiiniumAsararidnn'. et uiiusqtihque ficum suam , el bibile
unnsquhque
quiiranslaio Israel, Samaritaiios in lerram Jndaeani aquain chlernmsum : donecveniani ,'iet lollam vosad
cuslodes miseril'.(IVBeJ.xyii). Sextum Sennacherib
lerram,ijum esi shnith ierrm vestfm: terram frutrienii
qui subEzeeliia.regeJudse,captaL:ichiset creleris Jtf- elvihi, ierfam panuin et vhiearuni. Ne_conturbelvos
daeaeufbibus, obsederif Jerusalem (IV/Jegvxviu).Alii
Ezechias, dicens : Dominus iiberabii nos. Numquid
auiem unum atque eumdem nntliis putaiit noiriinibus liberaveruritdii
. getitium tinusqnisqiieterrom Stiamde
appellari.
manuregii Assyriofum?/Pro quo ih Regum volumifie
(Vers.llseqq.) Eldixit Eliacim et Sobna etJoalie legitur : Facile mectim quod estiitile', et
.ad Rabsacen: Loqueread servos tuos Syraiingua, in- egrcdimini
atime (IV Rey. xviji, 51). Ergo srnstisidem est.Fa-
telligimus enim ;ljie toqtiaris ad nos Judaice in auribus
cite, inquit, qtiod vobisprosit, el in behedictiohem
est
poptdi qui ^super murum. Eldixiiad eos Rabsaces: vestram 'prod.ciat. Sive boc dicil : Renedicite fegi
Nuniqtiid ad Dominum tuum',.ctadte riiisit me Domi- 1 et laudate etini ,"el DOminnmconfitemini,
nus meus; u! loquerer omniaverba isiti, el non polius Assyrio,
tit praetnia coiisequainini, et doiiec revertaf de'
advirosqui sedenlin muro : uicomedant slercora sua, sive capla Lobna , redeam, babitate iri
eibibaiil urinahi peduih stiorum vobiscum?El sletit jEgypto,
urbe vestra; et relnis vestris fruimini. Posiea au-
Rabsaces, el clamavil-voce magna Judaice, el dixit: teni veuiani ,'el transferam vos in lcrfam quae simi-
Auditeyerbaregis niagtii, regis Assyrioruin. Hmc dilis esi lerrre vestiae, IVuniehii,Vihiel olearuni. Nec
citrex :Non seducat vosEzechiiis, qtiia 11011 poteril vos dieit nonieii regionis , qttia icqua.lemlerrae repromis-
eruere, el non vobis tfibuat fiduciam Ezecltias super sionis iiiveuire non
dicetis: Erttens poierat : sed siniiliiudiiieni pol-
Domino; libefabii nos Domiiius, non licetur. Ho6 enini unusqiiisque desiderat, in quo
dabiluf civilas istq in inanu rCgisAssyrioriim.Nolite
natns est. Quidam pnlanl terram eis Meriiaj repro-
tiudire Ezechiatii. Hmc eiiitri dicii rex Assyriorum.
thif.ti, quae babebal lernc Judsnae siniililiidinem ,
Aecusatio Rabsacis, Ezeihiae lestinioniuin ett: quod
tain.in siiu quam in frugibus. Qundque infert.
capfis ciinctis Judicae urbibus.. confisus iii Doniiiio"
sit, dixeritque ad popnlum ; Nolite timeie, nec pa- (Vers. 19 seqq.) Ubi esl Deus Hemath et Arphad?
voatis fegem AssyriQrum, et niiiversaiii mulliludi- ubi esiDeus Sepharvahn? Numquid liberavertinl Stt-
nem quaj estoum eo : mullo enim plures noliiscum (_ ( mariam de manumea? Quis est ex pmnibusdiis terra-
siint qiiam ciimillo. Cum illo.est bracliium carneuiii; rutri isiarum, qui erueril lerram suam de mnnu mca;
^nobiscum est DoininusDens nostcr, qui auxiliaior ut erual Doininus Jerttsidein de man.nmea? Et silue-
esi noster, pugnatqiie pro nobis. Et confoiiains rtinl, et non respoiideriinl ei verbum. Mandaverat
esi, in.quil, populus bujuscemodi vgrbis Ezechiie ettimeh rex riicens ; _|5@ ATerespondealis ei. Hoc
regis Judae. Unde Rabsaees destruere vult, quud ille ostendit quod omnibus his diis Samaria servierit,
coiistrnxeral; cl liiquitur ad populum, Non seducal et idcirco capta sil. Sin anlem _"a'it, lanlis diis prre-
vos Ezechias 761000 vobis iribuatfiduciam siiper sideniibus, decem tribus facile superayimns , quanto
Doniiuo Deo. Qtiod aulein Eliacim ei Sobna, el magis vos . immo solam Jerusalem , uno Deo prae-
Joahe liumiliier deprecanlur : Loquere ad servosiuos sule. vincemus facilius? Tacuitq.ueomnis populus ,
Syra liiigua,iitiellighnusenhn;etnon loquarhadnos Ju- ethon respondit ei quidqnam. Siquidem praecepium
ilaicein auribuspopidi quiesistipermurum, huncSen- rogis acceperanl, ut non responderent ei. Vere
sum habel:Quid iiecesseest pnpuliiiji falsis lerroribus jtistus Ezechias , agens cuncia fidehter universaque
coimnoveri, et.vanamjaclare viitutem? loquere lih- consilio. Ideo auiem jusserat blaspbenianti Assyiio
guam quam populus noh iinelligii. Si quidem nos non respoiideii, ne etiin ad majores blaspbemias
habeuius linguar;luae scientiam : noviniusque ser-1D provocarei. Dndescriplhmest": Ne succendascarbones
nioiiem Syrum, qui utfisqne 457 communis esi. pecca(oris(Ecc/.viii,I3);ei in psalmolegimus-.Cffnieon-
Ad quod Raljsaces arrogatiler/. Num, ait, ati' Domi- sistereladversummepeccdlor; obmntui, el humilialus
. num itiunt, e( ad temhilme Dominus meus, cl non sum,et lacui de i)Oi!is(Ps.xxxvin,23);etiierum:Pone,
pdthisdti,virosqui sedent in nutro? Rurûiiiqiie au- Domine, custodiainori meo, el ostiuminiiniiumlabiis
geiiscommiiiaiione terroiem, ul comedanl, inquit, meis: nedeclinescormeuriiin verbamalitim(Ps.c\L,ci).
h
slercorasua, etpibaniiitinam.-pedtimsuorumvobiscutn? (Cap. XXXVII. Vers, \ seqq.) El ingressus est
perquaeoslenditfameeoset penuria, sjtique esse ca^ Eliacim filius IIelcim, qui.erat super dqmttm, el Sob-
a Noslri mss; Sergon et Esereddon leguiit. codicuin fidem , ipsamque liieronymianae exposilio-
b Prior isie versiculiis, qui juxta VulgataedivisiO- nissubnexae seriem.., exquaperspicnuiii plone est,
iienj/capiiis xxxyi . pn.streiij!is.!.esl9ab iJieronynjo, lioc altefo Joco eum landari a S. Dociore , bis piae;-
auiem, quod illi passim ushvenit liuic capili jun- cipue verbis ,sciiidniU vesiein:,qtiia Rabsqccnaudiutit
gitnr, antea eo quidem Ioco superioris capiiuli laur blqsphemanlem.
dabattirex vulgo recepta divisione, sed contraniss.
385 -S. EUSEBH HIERONYMI .,--. 584
nas scribd et Joahe filittsAsaph a commentarth ad .$.parturientis miilieris et dolentis, qiiod ad partum
Esi-chiamscissis veslibus,el nuntiarunl ei verba Rab- usque perveneril, el generare hon possil, nec di-
sach. Et factum est cum aadisset rex Ezechias , scidit cere : A timoreiuo , Doinhie, concrpimus, etdolui-
vestimentastia, e.t obvohttus est sacco, el intravil ih mus, el prpnimus spiritnm salutis. Sei]iiiliir : Si quo-
domum Dei. Ei mhil Etiuchn qui erat stiper domum, modoandiat DominusDeus tuus verbd Rabsach (Isai.
et Sobnamscribam: el settioresde sacerdoiibusoperlos xxvi, 18, sec. J-iXX).Non eniiii audemus Duiniiniin
sqccis ad Isaiam filntm Arnospropbeim, el dixcrunlad oniiiium, noslrtiu! Doininumdicefe,quo irasc--nie
eiim: limc dicit Ezecliias: Dies tribjdationis et correp- lanla perpeiimur ; sed luum dicinius Dominum. El
tionh, et blasphemimdies hmc,quia Veneruutfiiii usque banc Itabenius uliionis fiduciam : 400 quoniam vi-
ad parium, et vtrtus non esi puriendi [\1. parirnli]. vens Densiila pbematur a cultor.e idoiortmi moriuo-
Si qiomodo atidiat Dominus Drus tuus verba Rabsa- riim. E( exprobraverunl sermonibus,quos audiiiiiDo-
cis, qite.mmisitrex Assyriormndominussuus ad blas- minus Deus luus : Leva ergo oruiionem, nostrain ja-
pheiiiandumDeunivivetttem, et cxprobrandvmsertno- centeni : iioii pio cuiiclojopulo qui jani periit,sed
nibns. qnos audivit Dnminus Deus tuus. Leva ergo pri) reliquiis , quae obsjdeiilur, cumque vetihsent
oraiionem nro reliquiis qumrepettm sunt. Et venernnt servi regis'Ezechim ad lsaiam .•rurstim nomeh Pro-
servi regis Ezechimad Isaiam : et dixit ad eos Isaias : B phetic tacuit, ut ccaptani servaii-1humililaiem Pr;e-
Hmc dicelis domhio vestro : Hmc dicit Dominus : vcniique eos Isaias : eodem euim spifim qno fuiura
Ne innens a facie verborttmqnm audhii quibtis blas- nosceb.it, etiam absentern regi-m audiera* : et d.cit
ph iiiaverunt pneri regis Assgriorum me. Ecce ego ei (jiiiil respondere debercnt Doniinosuo , liuhiiliali a
dabn [Al. dabo eis] spiiiiuiii, el audiet nuntium , ct - in isia flducia conscieiilias. Dicile, inqnit, Domhto
revertetur ad terra»t suam, el corruere eum jaciam vesirb, qni vester est Doniinus; ineus enini h;ec di-
gtadioin terrasua. Persphua relinqiientes, ea laniiim cit Dominus: Noii liuieie verba quibus non iu , sed
in qtiibus lateus senvus est, disseramus. 459 Scin- ego sum blas.iliemaius. Nec dico universa qnae'regi
duni vesfes , quia Rabsacen aiidinnt [Al. audierani] Assyriofum sim faclurtis , ne iiieam videar jaciare
bfisplieinanieii). Scindii ei ipse rex vesiimmiia sua, poleniiaui; sedquod dandus sii.ei spirilus non Dei,
quia p''ceaiiiriini siioriiin , et populfi-sse credi-bal, sed advetsarius. Audiioque. nuniio, revertatiir ad
quod Rabsaces usque ad poitam Jerusaleiu venerii , lerrain suam _el (.-'orruatin ea gladio , ulduo pari-
Ct conira Domiiium lalia jsit loculiis.-O.iideponiifex terquae optabat Ezechias, atiiliret, se obsidione et
"qnia Salvaioreiu blaspbeuiasse credebai , seiJ.it ves- liericuln lilieriindum , el iniuiiciip.iiratumque fegi*m
-.iiiii.eiilasua-(Muiih. xxvi) : ei Paulus ac Barnabas, iii sna lerra esse moriiuruin. Si qnis quaerat cur in
derereiilibus sibi ..Deiculiuin Lycaonibus , seideriinf C Jibro Proplieiiae. ihistoria qhasiij Regtiui ei Dieinrii
vesi.ime.ntasua (Act. xiv). Pro regio ergo cnl.iu ob- voliiminiliusscripla est , mixia videaiur, consiiieret
vnliitiis eslsacco; et de pal>fcioad Templuin gra- qund bistoriae proplielia sii copulata , lam de libe-
dicns , Eliaciiii piihtiiicem , ei Sobnahi scriliain , et rati.oiie nrriis, qtiaui de Assyrii'inieriiu . et de rever
seniores de sacerdotilmsriiisii ad lsaiani filiuinAmos siuiic solis horarum deceni, ei quindecim annonim
prophelse,Tn quo regis consideraoda liumiliiasaique spatiisproielaiis , quod el propln-tia' est el hisioriae.
prudeii.tia.Ij>se pi-rgii ad Templurii; principes jiopuli (Vers. 8 seqq.) Reversus aulem Rabsaces, inrenit
et s-MiioresSaceidoiuui, non siolis sacerdi 1 libus , recjem Assyriornm prmiitiritemadvefsum Lobttam:
sed ciliciisoperios misii ad Isaiani filium A.mospro- audieral enim quia profecius essel de Lachis. Et au-
pliet;f. Pro quo in Regiini-voluuiine U-gilur : I.pse divilde Taracha regeMlhiopim dicenles: Egresmtsest,
cooperiusesl succo, el ingressus domum Domini, Elia- ul pugr.etconira ie. Quo.dcuut audisset, misit nuriios
chn prmpositum domus, et Sobiiam scribum, el senes . ad Ezechiamdicms : Hmcdicetis Ezechimregi Judm
de sncerdotibusmisil coopcrtos saccis ad Isaiam pro- loqnentes: Non le decipial Deus luus, in qno iti con-
pttettim fitiuni Anios(IV Tlsg.ux, 1.2). Hic quaipê fidh dceiis : Non dabilur Jerusalem in mauuihregis
de s"eIsaiasscribebai hisioriain , nou se appe lavii Assyriorum. Eccetu audisti oiimia qum fcccruntreges
Propheiam , sed (ilium Prophelae : ibi veroquia altcr V Assyriorum omnibiis lenis quas subverlerunt, et tu
erarScfipior bisiori;e, "ipsum scribii 'Prophetam.- poleris liberttri?Numquid eruefitnt eos^dii genlhim ,
Qtiod quidem et de Malihaeo Evangelsta legimus , quos subverteruni vatres meiGozimet Hafarit, et Re-
quod ijise Matilneussedixerit piiblicaiuuii(Matih.w): seph, e.l fdios Edein. qni eraiu iiiThalasstir ? Ubi est
a|ii ver<>Evangelislaenoinen publicani lacueriiH , et fex Hemaili, elrex Arpliad/; 4SI ei:rex ufbis Sti'-
Apostoiicain laiiium posueiint digniiaiem ; et qnod pharvatm And [XI. SephdrvdhtiAiiea] et Ava? Eis-:
in conjiiiicliijnibiis Aposioloium , apud se secmidus, dcm verbis eadeiiiqife seiiietitla'.-'scriptiimesi iii Re-
apud alios primus sit. Dixeruntque, inquit, ad euin: guih ei Dieriiiii volumiiie , qtiod Rahsacesjiixla Do-
Hmc dicit Ezechias, non rex , uon tiinieiis nornine iriiiii volufitatem , obsidioriemdeseruprU JeruSaleih,
imperii : Dies iribulationis; et corrttntionh-, el-blas- et perrexeiit.ad doiiiiiiiim suum,.,q<iem,.veldeserta,
pltemimdies hmc : trjbiilaliOnis iioslric, correplionis vefciipiaLacbis, ad opv.t;giiaiidamLvbiiam iie co-
Dei, blasphemiae Ii.osliuh). Ponitque siiiiilitiidiheiri grioverat. Ipse qiioque Serinachefib";audieiis Tara-
^Diio vat.. Iiuihilitaii ntixid fiducidcdmciehim. Leviora quaBdajiiinfraeDi.endiVmhii'

»:•;.-/: :-;::::,
SSa' . COMMENTARIORUM 1N ISAIAMPROPHETAMLIB. XI. CAP. XXXVII. .-/586
cham regem ^Sihiopum inferre sibi belluni, occurrit _A •iniagi.ries'mortuonun. Qundque infert : Vere enhn,
veiiiemi, ef niiiilominus liiiilit niihiios ad-Ezecbiam, Domine, dem'las fecerunl reges Assyrioium terras, et
el Episiol.'S",ui (|UOSnecdurij viribu» ceperat, ser- regiones camiii : et dedeiuni deoi.enrum igni: tioit
nione terreret. EtqiioiiKido populodixerat: Non le enim erdnt dii, sed opera maiiuum ht.minum, ligiiuin
decipial Ezechias (IV Reg, .xvm, i9) : eadein blas- et litpides : etcomminuerutit tos, inulii.spioiatur his-
plienna ioi|iiituf.ad regem ; Non te dcci/piatDrus tuns loriis, quae serihuul reges-Peisarurii vcnisse iii-Grae-
(IV Reg. xix, 10). Ponitque exeinpla majormn, qnod ciam, et subverti^se atque spuliasse leriipla Gifeco-
qiioniodu caeieias leir.is non potuerini, Jiberare dii ruin : ultiofiemque postiilat, ul per oecasioiiem sui
sui de maiiibus epruni: sichec Jeriisaleni libereiuri oninia -regna:cogiioscaiit qUod solus sit Deus, qui
Iii eniiineralione auiein gentihni ca-teraiuni ponii po.ssit suos dedisciiiiiiue libenire,
ANA(3ir.)l ei AVA(iTrVl),qiias LXX mis<uerimi di-. ,( Veis.2i seqq.) Misiiaulim Isaias [M. Josius]fi-
cenies, a anaveguva,eoiijinreiionenique, et, id est, lius Amostid Ezechiaht dicens; Hmc ditil Doiuhius
uaii inter duas gentes Anct/et Ara, liugua posuere Deus lsraei: pro quibtis rogasli vie d. Sennachcrib
H>ii>'tea, ut igiiiiraiiiibus una gens vidiaiur aut ci- rege Assyrioruiii, hocesi verbum quod loculus eit Do
viias. Manifesta iransciirrijnus, ui i.n dubiis ininin- mhias super etiin: Detpnxit te et subsannavii ie virgo
reinur. Pugnasse autem Sennacbeiib regem Assyrio- ]g filia Sicn : pnst_[Al. proplcreu] le capiit ntonit filia
ruineonira ./Eyyptios, et obsedissePiUusiun.:jauii|ue Jerusalem, Cui exprobraUi, e.lquem blanphtviasti; et
exîrticiisaggi-ribiisurbi capieiidae,venisseT.iiacliani s>'perquem exfdtasli vocemtiwm, el levusttaltiiitdinem
rei.eni Êiliiupuiii in auxiliiim , el iina tiocle juxta oc-Aorumluorum, ad Sanctum Israel? In manu ser-
Jerusalem centum ociogiiifa q.iiiique niillia exerciius vorum tuorumexpi obrasti Doinhioei dixisti : In mul-
Assyrii pesiilentia corrulsse, iiarrai tierodoius, b et titiidine quqdrigarum mearum ego ascendi[Al. asceii-
pli-iiissiine Berosus, Chaliiaicte scripior hi.-toriae, diiiii] tdtitiidhiem mottiitim,jiigu Libani, cl succidhm
qiiorum Bdes de jirtipriis libris peienda esi. excelsacedrunim ejus, et eUcias abieies illiiis, 4<S3
(Vers. 14 seqq.) Ei tulii Ezechias Ubrosde manu et huroibo aititudiiKm sumiiKlutiiejus ialtum Cu^meli
tiuntiortim, el legit eos ': eldscendiiindomumDomiiii, ejus. Ego fodi, eibib: aquam : el exshcuvi vestigiope-
el expandtl eos corotn Domino, ctoravit ad Dominum dis meiomnesrivos aggerum. Quia lam audacter Eze-
diceiis: Domine, exerCituumDeus lsrael, giu sedes . cbiar. Doiniiiuiii(feprec.iiiisest, nec misii ad Isaiam,
super Cheriibint,lu es Deris splus oiniintm regnorum ul prius misefat, iionipse Propheia pergil ad euui,
terrm : lu enim fechii cmlum el lerram. Incltna, Do- sed iiiiliit iiuiitius qui ei diceieiil vcrliis Dei : Super
mirie, aiireni luam el audi : aperi, Dotnine, octdos • Semiacherib coiiira quem rogas, Dtmiiiii ist.i sen-
tuos,et vide, et audi\onntia verba Sennacherib qum iQ temia cst : Virgo Sion, etfllia Jerusaluin (qusa iileo
inisit ud blasphemandum DeiitiiviveiiWm.4j,§2 Vere virgo appcllaiur et hlia, quia cunclis gciitibus siiuu-
enim, Domine, deserlas fecefunlreges Assyrioium ter- lafra adoraniibiis liomiiiiim iiioituiirum, haec sola
ras el reyionesecirum: et dederunl deos earum igni : consi.Tveicabiiiaieiii religionis Dei, ei itiiius liivini-
non enim erant dii, sed opera mdituumliomitium. li- lalis culnim) siibsaiinavii le aique despexir; ei, quse
gmtmel lapides; et commiiiueruni eos. Et nunc Dn- ne ;td iu.ajoi-emle blasplieiniaih conc.iiatcl, pr;e;.cnti
ntine Deus nosier, salva nos demanti ejus : ettognos- non responderai, post abcunii-iii inovit caput suiim,
caniomnia rcgttdterrm, quiti lu es Deussolus. Gontra ceita de ultioue, secura de iiena. Ei haeclocula esl:
Seunaclieiib regis blasplieriiias soliia Ezechias arina Non coiiira me, sed coutra Duiiiiiiuiu supeibisti :
corripuit. Rumirnt|ue pergit ad Templum, et Epi- nec ijise per te, sed per servos itu.s , iit nn.jof esset
stolas ejus expandit corairi Uoininu. Prius tacuerat, ynogantia « blasplieiuaiitis. Dixisii eiiim iiuod in
iion eniin audebiii Domiiii"tunore perierritus in quadrigariim iiianiin hiuliiiuriine asceuderes altitu-
Templo oia reseraie, nec/liberas ad Deuni preces dinem nioiiiiuiii, et juga Lihaui, ei exeelsas succi-
fundere. Kunc autem quia jam audieral Isaiam di- deres.cedros atque abieies illius. Quod vel de cunc-
ceiitem : Ne timeas a fucie.verborum qum dttdisti, tis genfibus ^sTKsso/Jtzwf .pritici|iibiisqiie'.eai-uiii.dc-~
'
quibus blasphehiqveruntptceri regis Assyriorttm me, D.biiiuus accipeie, vel de Jerusaieui, quac iiiierpieta-
et caetera: audacier Doniiiiiiihdeprecatur, et soliim liir Libaiius, ui cedros ejus atque abieies ad poien-
Deum assetil es.se vivenieiu : quae idola inieliigimus les quosque el uptimaies : altiludiiieiii vero siuiinii-
a In uno.Vatic. esl aneagava: codices Graci «VK- centum octogintaquinque mUliiiusmilituni. Qua clade
youyavK,anagugana: sic.qtie lcgit Euseluus. Atijue lerfitus, eidi: reliquis ctipiissoilicuu?, maximn ilineri-
haiiiiein unde probare b-clioiiciii, "sidiceiet anagu- bus in leqnttm suum conieudii udfegiuin , t.um NinUs
gava, ubi inaxiitia y iu v siiiiililudo exscri|iiori Iraudi dicilur Vbi puuio pbst per insidias seniorum e filds
esse poiuit. stiis , Adrmelechiel Seleitnari, vitant amisit, ecchus
b Herodoti de Senacheribo- iEuypiiini inv;.denie el in ipitosepultus tentiiloAia&ci,quein prwcipuocultu
le.sliinoiiiiiiiihabes lib. ii, cap. 44l. Berosi aniem dignubaluf. Qutbnsob parricidium a popularibus pul-
Clialiia-iveib- Josepiius laudatlib. x Aiitiqiiit. cap. 1, sis, ei hi Ariiienitimfugienitbus, Assarachvdasmhior
n. 4, qun- sic Laline se liabeni : Seiiacheiibus auiem fitius hirtgnum ~succes*_>l.- Atquehic (utl tiujus exprdi-
ab AZgypiiacobeio revertens, uffendii ibi exercitum, lionh exitus. Confer Usseiiuiu quoque ad aiinuin
quemsub Rapsiicisimperio reriqueral, peste divinitus nnindi 4~)~ii:
c Lej.er.aiolini Rabanus, ui major esset arrpgan-
immissadelettim, priinti node, posleaquamm bem op-
pugnare cwperat, absutnptis cum ducibusel tribunis tia, Dominum blasphemasli. . .
;"587 .;:;:.;. g. EUSEBHHIERONYJI! iU
tatisilliussaltuniqiieCariiieiireferamusadTempIum. • A/« freno et chamomaxillas eorum coristrhtge,qui non
- Ipse enim supfa dixeiat : Nuinquid noh qudisti qute'. approphiquanltibi
(Ps. xxxi, 12).
fecerunl reges Assyriorumomnibus terris, quas sub- (Vers. 30 seqij.) Tibiauietnhoc erilsignum:Comede
verteruni? crgo nec lu pdieris liberari. Quodque inhoc 4S5 ,m".oqumsponie nascuniur, el in aniio se-
- ferl: i cundo poinh: vescere- in antio qtiiem tertio seminate,
Ego fodi et bibi aquam, et exsiccavi vestigio
pedh mei omnesrivos aggerum, juxla hisioriam boc', el meiiie, el plaiitate vineas, et comediiefruclum ea-
intelligi potesl, quod prae muliiludiue exercilus, rum. Et mittet id quod stdvaluntfuerit de domoJudd, '
;omiiia iluenta exsiccaveiit, ul ptiteos sibi fodeie sit, -' el quod reiiquum esf, radicem deorsum, et facietfruc-
coinpulsus. Juxla Irarislationem : quod omtieSpopu- lum surstiiii, quia. de Jerustilem-exibunlreiiquim, et
los, qui inierdum sub aqtiariim nomina describun- salvatio de mo.nte.Sio.ri. Zeius.Dominiexercituumfa-~
ttff, suo vastavririi exereitu. Pro quo soli Sepiua- ciel hiud. Omnia haecPropheta per nunlios ad Eze-
ginia traristiileiunt, et posui pontcm-[AI. poieniem, chiaii) loquitur, qtiid Seiinaclierib dixerit, quid ei
yel potestalem],el deserlas fect aquas, ei omnemcon- Doniiiius responderit: iiunc ad ipsum sermonem
__ gregaiionemaqiiaruin:quoc] scilicet riulla sibi gens - Jacit, ne forsitan di.i.biletvenlura quac dicla sunl. Et
invia frierii, sed super omnes populorum aquas suo idcirco vel rnaxime-Propbetae apud populum serino-
calcaverit pede. B nom suoruin babebanl fidcm : quia noh solum de
(Vers, 26 seqq.)' Numquid non audisti quce olhni bis quaemulta posl saeculaftitura eraiH,"sed eliani
fecerim ei? ex diebus antiquis cgo plqsmavi illud, quae in coiilinenti, et posl non grande lemporis
IfcQlfactnutiCadduxi eos, etfaclum eslhieradicalionem spaiium essenl inipleiida, mcmorabant; et.quod in-
collium coinpugnanliuin,el civiiaium munilarum. Ha- tra bienniuin, el rex Assyrihs inierirel, el urbi Jeru-
biiaiores earum brevititainahu , coiUri:muefunt,etcon- salem securiias rcdderelur. Hoc eril, inqtiU,siguuni
fusi sunt: facli suni sictit fenum agri-, el grainen pas- eonini qtiai futura prafuuntio, s.quod hoe aiino ea
Cum,et herba tectbrumqumexaruit ahieqtitimmatures- comedas'-, qu;ri spoiife hascuiiiur, Sive jiixta LXX
cerel. Habilaiionem tuam, el egressum tuum, el quwprius sevcras. Arinoatileni secundo, juxta Sym-
Jntrditum luum cognovi, el insaniam luani conira me, machum, pohiis vescefe: sive juxta eosdem, quac de
cum fureres adversum tne. Superbia lua ascendil in prajlerilis segelibus, et ca.deiilein lerrani seniine,
aures nieas , ponam etgo circtdum ht naribus iuis , et p.ulluiaveriiit. In aitnoaulem teriio, ftigatojani Assy-
frenuhi in lubiis luis: ef-reducamte in viuni pCr qtiam rio et obsidione laxala, seininale, el iiietite, et ptan-
venisti. Hu;c ex persoua Dei conira verbaAssyrii sen- taievineas, et frucius earuni comedite.Siquidem par-
lienda sunl, quod ad blaspbeniiam ejus sic.respon- v;c urbis hujtis reliquiae, quaeliunc Iiosfjli yallanlur
derit Dominus : Nuni ignofas quod hajc quae fecisli, IG exerciLh, et evasuras.se esse non credunt, laniain
mea feceris vpluntate, etego hsecfuttira praedixerini, recipient rerum omnium abundanliam ac felicifa-
ac per te facienda mandaverim? ItaqUe quod olim leni, ut instar afboris alta radice fundaloepomis
deerevi, boc expleitnn esl tempore, ui colles , id est densissimis impleanfur, De.Jerusalen) enim, el de
priiicipes qtii inter se ante pugnabani, et civitatcs monte Sion eg-redieiiturre.iquiae, cl., implebunl ler-
niuniiissimae, mc corilrahenle nianuni meam, nec ram Judaeain, noiJ suo merifo, sed Dci miseficordia,
soliium pracbenieauxilium, eiadi>aret)tur ei,conire- imnio zelo quqd adversus iinpios zelaius esl pppu-
miscerent, ac perirent: et comparareniur, non oli- lum suum.
vae et vineae, frucluosisque arboribiis;, sed feuo et (Vers. 53, 51.) Propterea limc dicii Dominus de
gramini, herbisque domatum, quasfrugibus impedi- rege Assyrioruin. Nonlnlroibii civhaiemhanc, el non
mentQ suiiLet aute niaicescunt, quam ad maturita- jaciel ibi sagiuam', nec occupabh eatn clypeus, el non
tem perveuiani. Iiaque et sessioneih, et egressum, mittetin circuilu ejus aggerem. Invia qtta vetiiel,pef
et inlroituiii luum ante eognovi, et iusaniani qua eam reverleivr, et ufbem hanc noii ingredietur, dicit
contra rne debacchalurus eras, Propheiis vaticinati- Dominus: protegamque civitatem_islam, ei salvabo
'
tibus, sum locutus (Saj). adeap, XIII,J): per quos eam propler me, el proplerDavid servutnmeum. He-
olimdicturuin esse te noveram : In cmlvmascendam: I" venilui- ad proppsitum, el poslfufurorttm spemprae-
supeysidera coclipon<im_lhronum meum, ergque siinilh senlcm exculii meiiin). Non en.im.erat lanta laeiilla
Aliissiino. Itaqiie furor tuus , et superhia tua per- sifper his qu;e.loiigp post tempore veulura promise- .
yenit in aures meas, el n|equaquam ultra le poriabo, rat, quanla cura de imminentibus. Quod aiilem dicit
ut irilejligas quod polhisti non tuis poiuisse le Assyrium recessurum , nec levaiurum 4@6 contra
viribus, sed meo arbitiio. Merebaniur enim impiae Jerusalem clypeum, nec jaculainissurum, neque ur-
gentes, .etinfrucltios.se arbores, ul per le, quasi bein iiiunitionibus ef aggere esse vaJlandaiii, advef
gecurim et sefrarii nieam, succiderentur et cade- sariumque per viam qua venerat feversuium , et li-
'rejif. Ilaque ponani circulum, sive cbamum in nari- berandam eivUaiem obsidione praesenti, el-ia^ ex-
bus luis, ut blasphemantia [Al._ bjasplieihanliam J tiemum inferl: propter me et propter David servuni
ora conslriiigam , et liequaquam ultra lalia loqui au- nieum, illud signiDcal, quod non meiitosuo, sed De
deas: frenumque injiciam labiis luis, quod tham fe- clementia conservehtuf, iriimo pairis eoiuni David
rociam domei,et te reducal in Assyrios. Qua trausla- inemoria. I.n qtio adnlonentur et suaenegligenliae,et
tiohc ci iii Pialiuis contra inipips Scriptufa abulilur: illius fidci atqtie justitiae, quod iii lanlum justitiaih
:S89 — GOMMENTARiORUM IN JSAIAM PRJPIiETAM: LIB. XI. CAP. XXXVIII. = §80
diligat Deus, ut etiain posleros sanctorum hominum, t^rielem, etgravit a'd Dotninutn, el dixit; Dbsccro, Do-
nonsuo merilo, sed majorum virlule tueatur, mine, memenlo,qumso, qitomodoainbulaverimcofam
-
(Vers. 56 Seqq.) Egressus esl autem Angelus Dei, te inverilate, eiincorde perfeclo, et quod bomimest
et percussitin castris Assyrhfum cetttum pcioginlg in oculhiuis fecerhn: flevitque Ezcchias flelu magiio.
quinque millid: et surrexerunimqne, elecce omnia Quejn diligit DoiiiiiiuSj corfipit, pt casiigat ouiiiem
cddqvera morluorinn, Et egressus esl et qbiii, ef re- filium qhem recipit (Prou. m), Ne elevareiur cor
versusesl Serinaclieribrex Assytigrum, et habilqvilin Ezechife posf incredibiles triiimpiios, el.de riiedia
Et est'cum qdqraret in tcmplo Nesrach .capiivilale :vicl0.riaii), iiifirmifatecprporis sui visi-
' Ninive_. factum
Detim suunt, Adftimelechet Sarasar, fdii ejus, percns- tatur, ei audil .s.eesse njoriluruni. ut conversiis ad
serunt eum gladio : fugerunique in terram Ararai; el Doniinum fleclat seritcniiam ejiis, Quod quidem et
regnavit Asaraddpn filius ejus pro eo. Centum oclo- in Jona proplieta legimus, etln coinminaiioiiibus
ginia quinque millia foriissimpfuiii virorum ab uno conlra Davjd quae dicunfur fiiiura , nee facla suiit,
Angelo, una riocte casdunlur, el absqtie vulneribus .nori Qeo mutaiife sententiani, sed pfovocante hunia-
OccisOrummors saeva discuriit, excludens a corpo- nurn genus.ad i.iotitiani sui.Doiuinusenim poeiiiteiis
rlbus aninias, Dei voluntate, Super quo in Paralipo- est super iiialitiis, Conveitilque Ezeebias facicni
menis Iegitur: Et misit DomiriusAiigelitm:,qtii per- 1B suam ad parielem ,, quia ad Ternpltim iie non poic-
ettssit omnemvirutn fobustuin., el bellatorem, el prin- rai; Ad pariefem auteni Tenjjili, jiixfa qiiodSalop.ion
cipemexerciius regis Assyriorum: reversusqueesl ctttn palatium exslruxer-at. Vel abspluie ad parielem, ne
ignominiahi teiratn suam, (II Paral. xxxu, 21). Qui lacrynias suas assideritibus osleniarevideielur.-Aut
idcirco servatus est, ui sciret poieniiam Dei, elblas- >, ceite juxta Jeremiain, ad cgr sutitn.; qiii cm (",ia)/id
pheniauiia ora comprimerei ./fiereique testis illius est parietem, cor appellal, ut tofa nienle Dominum
majestatis, qiieiripaulo ante contempserat. Qnod au- ;deprecareluf. Et ait: Obsecro, Doishte, memenie,
tem inLulit: El surrexerunl mane, vel Israelilas, vel qumso,qvpmodo anibulgverinicoram.iein v_erilate,et
reliquos exerciius ejus accipiamus: licel in Regum in cOrdeperfeclo, ct quod bgnumeslhiocitlis tuhfece-
scriplum sit volumine, quqd cumipse rex dilueujo rim. Audiensque s.e esse moriiiiruu),; iiou-pre.caiiif
surrexisset, vidit omriiaeorpora mortuofum (III Reg. viiam et annos plurinios, sed in .Deijiidicio quid velit -
xix). Pharao quoque in decejn jEgypti servaiurpla- prajsiare," diniitlii. 46S Noveral enim idcirco Deo
gis, ut novissiuius pereat: quod et iste passus [Al. plaeoisse Sal.omonein, quod annos vilfe non pelierit
passurus] esl. Cuni enini reversus esset in Niniven amplipres;/sed iiuriis ad Doniinum,narfai opei a siia,
iifbeni ptimam regri.i sui, ei adoraret in lernplo Nes- quomodo ambulaverit coram eo in veriiale elin
rach Deumsuuni, quasi viclofiahi de liostib.iisrepor- (G-corde perfecto. Fclix conscieofia, qtiap afflictiofiis
.tarel, et delubruni idpli sui•-tr-ium.pba.ns eigraiula- tempof.e bonoriim operum recordatur: Beali enim
bnndus incederet, coiii.emptory.eri Dei in fano falsi mundo corde,,quoniam ipsi Deinn videbui_U.(Matihv,
[Al, sui] numinis trucidaiur: liec Angeliperit gladio, /8). Et o quando alibi scribitur: Quis gloriabilur pu-
quod eiat commune cum plufibus, sed parricidio fi- ruiri habere se cor (Prov. xx, 9) ? Quod ila solvitnr.:
liofum. Qui cum fugissenl iri lerram Araral, quod perfectionem cordis in Co nuiic dici, quod idola de-
inlelligilur Armenia, siiccessit in patrls loeum Asa- struxerit, leriipli Baal vasaperveflerit,, sefpenieni
raddon, quem 4S7 Sciipfura testalur misisse ba- aeneumeomminueril, et caeiera fecerii quacScriptura
hiiaiores a Samariam ; ne terra maneret 'inculla. commemorat, Flevit aniem fleiu iriagiio, propter
Ararat auleni regip in Armehia canjpeslris est, per prpmissipncm. Domini ad David , quam vjdebat in
,quam Afaxes (luii, incredibilis uberiaiis , ad.radices sua morte perituram, Eo cnim tenipore Ezecbias
Tauri nionlis, qui usque illue, exlendilur, Ergp et filios iiQri liabeba!; nam ppsf riiortem ejus Manas-
Afca: in qua Hberaius esl Noe cuni libcris snis, cesses, cutii duodeciin essel annprum, regnare coepit in
sanie Dilurio, non ad monies generaliier Armeniae Judrea. JExquo perspicuum est, posttertium annum
delata [A/. delefa] esf, quae appellatur Araral, sed -concessaevi.taeManasse.uesse. gene.riiiuni, Ergo iste
ad montesfe Tauri altisstmos, gui Ararat inimiiieiHD - omnis e.sf flelus, quod .desperabai Chrisium de suo
campis. • semine nascituiuin, Alijassefunt ,<? quamvjs sanc-
(Cap. XXXVIII. —Vers. 1 seqq.) In diebus illis tos viros niorte lerreri, propler inccrlunj judicii, et
mgrolavit Ezephiasusqite qd' nrgrieni: et hilravit ad igrioraiionen! senteniiae Dei, qiiam sedcni habitiiri
eitm Isqiasftlius AmosPropliela, et dixil ci: Hmc di- .sint. Sinjulque lati quaesiiosolyitur, ac necessiialis
cit Doininus: Dispgnedomuitum, quiq morieris lu et vincula atque causarum,, qiipd lieqriaquam diesrtior-
non vives.Et converiit Ezechias faciem suam ad pa- tis singiilis praestituta.sit, sed voluniateDei et igno-
a Rectius Samariqmcupj Vjctprio iegiiniis pro qno Gordiasosqiioqtie a nonnulJis appellatos;
potriilque
antea erat S.ainariq; adeq pars Tauri , quaecam, o Ararai inJfiiinehat, shb
;'*>Hi niiiiiiurii monles, qood eaoipo Ararat jmmi- Gordiacorum npmine coinpreiieiidi. ^ Vjd. iu Jerem.
-
-nerenl, Ararat dicii sunt. Quod vero Gordifcis non ComineiHar. cap. Li. vers. 17. -
Tauri iiionlibus Arcam adbassisse Veleres magno c In Yaiicanis, et quomodoalibi, elc, et iiioxtein-
numero docent, iiiiiiime S. PQCior.iiifirniat, quin pliBgulvglvasqpertierii,
poljus explicat lucuie.ntiits, siquideni .ex Slfabone •Jliderii n)ss.,aMpsii!ssancfos, evhice.ilunijudiciuni.
conslatlii). x), Taufi nionies ob diversas sui partes
591 S. EUSEBII niEIlONYMI 392
tis morlalibns causis, vel vivat al'qui% vel moriaiur: \ nos jusia Syiiimacbum in tineas et horologiumverti-
pncsertiin ciiui et siaiula iiunciiioriis necessiias dif- mns, qui gr.idus inielle5.ll iu lineis , ut manifesiio-
leraiur, et pust niorieni resuseilatos pluiimos lerem senMim [egrniibus facerel. Sive iia exsirucli
geriiiius. eranl gradus aite niecbaiiica, ul pcr singulos umbra
(Veis. 4 seqq.) Et fnclnm est verbum Dotnini ad descendens, liorarum sjiaiia leimiiiarci. Quod sig-
Isaiam diccns: Vaileel dic Ezcchm'.: Hcecdicit Domi- num $%Qi el |irasseniis temporis ei futuri iypus
nus DeukD.tvid patrh tui: Ai diri t.rationemtuam vidi erat; ui quomodo soi reverieretur ad cxordiiiin sui;
lanymas luas. Ecceegoadjiciamsttper dies luosqiiinde- ila n et Ezcclua; vita ad dctexios annus redirel; no-
chn annos, el.de manu regis A^.fynorumeruam te elciii- bisque in hrbdouiarieel ogd iiide viveniiiius, pcrre-
ta.em istam, et proiegameam. Hoc (latenttibierii sigman surieclioncrii Chiisii, \iiaj spaiia pp-ieVnlui-. Soli-nt
a Doiriuio: quia facict Dominus verbumhoc quod lo- . siiiictutiiin Liicoruni in hac provincia innnstralTes
culusesl: Ecce egoreverli faciam umbram tineafniriper inlraconseptum Temjili ijsteiideiegiadus domus Eze-:
qnas descendefotin h roloqio Acliozin sole retrorsuiri cbiae, vel Aciiaz, quod sol per eos descenderii. Sed
decemlineis: et reversiisest soldecetn linehper gfadus iiiiiiiqiiaiiiego creilain, noii dico Acliaz,-qui rex im-
quos di'.-)Cen(.'e)«(.Pra>posu ro oi'diiiequa>-iin pinphe- jiius fuit ; sed cujuslib. t legis justi doinum fuisse in
tii lnc refenur lnstoria, qu.e in Reguin 4S@ v"'"- B Templo Dei: ciim S.ilomon idcnco Deiim uiter crc-
niine cons.<>qiienliuslcgitur. F.ente Ezecma flelu ler.i ollendissc dicatm-, quod ui subliine afdificavciil
itiagno , piiiisquani cgredereiui Jsiiias medtam par- Me>lo,iiude .•iruuii Tciiipli, deambul ns in lurre jia-
lem ului, factits est sermo Dontini nd ciint, dicens : lalii, dispicere soIiiu>-s>i (III Reg. ix).
Rivotete, et dic Lziclaa; duci pojuli iiiei; Audivi (Vers. 9 ) Satptura Ezechiaitegis Juda' cttmwgro-
piationeth tuani, ei vidi tacrynium tuum: Ecce/sdnavi tasset el convalnissetde infifriiiiaie sua. LSX: Oralio
le. Dixitque Ezixhias ad Istiiam: Quod efit signtim, Ezecltim regisJudce quaiido lahguit, et surrexii de
quinDoniniusmes<tnabit(lYReg..x\,i el S)?Cui I'ru- ittfirmitale sica./Mirof .qiiomo.dosoli Sepiuagiina pro
pheta respondit: Hoc eiit signum.a Dominoqnod fac- sciiptura, oriuionemposuerinl. cuin oratio TUEPUEL-
tttrus sii Vominussermoiieinquem loculiis est: Vis ut LATH(nS3n) dicaiur, el non H^GHTIIAB (snsas qu:o
accedat utnbra lcl lineis., an ui reverlalur lotidem iu piif-seiili loco scribinir: alioqinn cimsequenier
gradihus? Cui dixil Ezeciiias : Farilu esl niubram dicrelur orutio, si de prsesenii essel lempuie. ei
cresceie dccein lineis , ne<>huc \olo ui (iai; «ed ut iion de pra-icrilo. Maiiifotutii est enim, miod post
reve<t.tlur reirorsiim deeeni grariiiiu-. Cumque in- rcdililaiu sanilatein, de inlinniiaie consmgens isla
vncaiilc Isa a pnieuiiani l>oiu>ni,signiiiu es>-eieflec- consi-ripscrii, ex quo non oraiio e-l. sed gratiarum
liiiii, pr.ccepii Isai.isiiiffei-riuiassain licoruni recen- J aclio pro beneficio quod cce|iera(.
liiini: quain ciiin aiiiiii->seiiL, et posnissenl snper , (Vers. 10 seqq.) Ego dixi hi dimidio dierum tneo-
yuliius ejus, cufams est. Reveftilur aulcm ad legeiii rum, vadumad portas inferi : qtimsiviresiduum anuo-
Prnplieia Diiitiiiii jussii.ne, ut ipse sanaret-qui per- riiiit meoruni. Dixi, non videbo Dominuin^ Deum in
cusseiai; et voeatrif Ezecliias dux pupuli ejus, et li- lerramvenlium : tton aspiciam Iwminemtdtra ct htibi-
liu> David, ciijusopera sectabaittr, lecerat euinj lec- tatori.mquieih ". Cessavitgeneraiio mea :abiuta eslel
tuin juxla onuiia <uiap..fecittiavid paler ejus,: et au- cotivolula esl. a me quasi taberiiaculum pustormii.
dilui"-t-jUsofiitiO.vidiMilunjtielacryiiiae,quoniarii.aih- Pfmcisa esi velut a iexentevita mea ; dum adhuc or-
bulaveiatcoraiiiDoniirii) ih veritale el/iii cprde jief- direr,succidii me,: de maiiejisque ad vesperumfitiies
leeti), el ileveraifleiuiiiagiio ;ei qnoil placituin efSt tiie. Sperabdni lisque maheiquasi leo sic' conifivit
in nculis ejus fecerati Adjiciuntur quiiidecim amlad oinniaossa mea. De maiieusquettd vespertimfiniesme,
vitam, quos ille nop posiulaverai.et iiiSupef viveuie LXX Egp dixi in excelsodiertimmeprtim, vadam ad
eo, regnl secuiiias repioihitiitilr. Sin auieni, ut qui- porias inferi: relinqudm anrigs residuos : dixi, nequd-
dain jiiiiant, iri corpore vivere coiideuiiiatio esi, et (jiiariiultra videbosalware Dei intefra viventium;nec
juxta illud quud diciiur : Reveriere, aiihna mea, in videboIiominemadhuc cvm-liabiiantibus: tiefcci a co-
)
requiem tuam (Ps. cxiv, 7). Ei in alio loco: Edtic tie gnatione mea. Exivit et fecessil ame, sicut 471 '«?*'
carcere animum meam (Ps. cxu, 8), opiamia est bernaculuinsolvil qui fixerat: sicut lela spiritns mcns
mors utde carcere libertinur: iiuuiiiodo nunc Duini- recessii, cuina lexenle succidilur. In illa die iraditus
nus donal pn» benelicio, ut qui liberaiidus erat, sum «s tua manc : sicul leo, sic conlrivit omnia ossa
adhuc quhulccim aiinis vivat in caiccrc? Datur au- mea.A die i(sa"e ad noclemtradi «s siim. Narral quid
tem sigiium, ut sul decem gr.idibusrcvenatur, quos lcmpore prenieinis.angustiae immineniisque languo-
" AUer Vaiic, ifa ei ad Ezechim vitam addilis an- pro cessamtsive occidit, cl sequenli junxisse versi-
nh, rediret, ete. (.-iiiO,id es<, cessavit generatio mea. elc. Moxie me-
fcEx Hieronymi siibiiexa exposiiione bis Domimim lius perpensa, nmfa^ê/senieiiiiani, ei «-xjiosuisse
ab i>oleclum yidetur pio alievo Deuin. quielem, ui in>nprhici.iiuiii secundi, sed in-iiiiiver-
sus essel finjs, hoc vidcliccthiOdo: Ndn aspicigm
c Duabns vocibus, .quietis ei ctssavil"uniciiih ift hominem ullra, et habitaloremquietis. Generatio ihea
texiu HebraiCoverhum S"infespoiidef quod uiriim- abtaiti est, etc. Cdhfer Hiefrin. ipiuiu infra snb s>ec-
que feie sighificai. :Consiat vero, inqiiit Viclorius, tionishujiiS (imm, et quae iios ibi observamus pro-
ex.GoiJimerilario, Hieronynjum exposuisse primuni sime irisequenti aiinotafiohe,
395 COMMENTAMOllUM IN ISAIAMPROPIIETAMLIB. XI. CAP. XXXVIII. 8M
ris, tacifiis cogitarii; JDia;t,inqtiit, in corde meo, in _.^vesperumfiniesme: spefabain usque inane: qiiod et .
dimidio dierum meorum, sive ut Aquila et Symma- Job in angusiia sua aujue in tormentis eorporis s'us-
chusel TheodOliointerpreiali -sunt, in inftrmitaie el tinuisse se-dicit'('Jo(>.iv), quando in die exspectabat
silenlio dierum meorum,pro quoLXX excelsuniin- nocieln, et lucem pri£siolab'atur"in lenebris, mula-
lerpretati suni, ob ruteraesimililudinem, BAME (»an) tione tenipbrum putans mutari posse supplicia. Hoc
pro DA.ME (fDi) a legemes : licet quidam DAME, san- verum esse novit qui inagnis febribus aesfuat, cnjus
gwheniverierinl, ut sit sensus, In sariguihedierutn ignis iritenius in similithdinehi leonis omiiia Ossa
meorum,quando mehs cruor, meusque expetebatur Consumit, nec se putat pfae doloris magnitudine ul-
[A(.exspeciabatur]interitus.Iiaquedesperaiionedixi: tra esse victurum.
Vadani ad porlas inferi, vel coriimiini lege nalurae, (Vers. 15.) Sicut pullus hifundinis, sic clamabo:
vel illas poflas, de quihus quod liberalus. sit, Psal- medituboruicolutnba: tittenuatistint octtlimei suspi-
mista decantat, Qui exallasme/ de portis nwrtis; nt cienlesinexcelsuni. Domhte, virh patior; respondepro
annuntiem omnes'laudationestuas in poftis filim Sion nte: quid dicamaut quid respondebiimihi cum ipse fe-
(Ps. IX, 15). Has porlas infeini reor, quaeadversum cerit? LXX: Quasihifuhdosicclamabo: quasi coltimba
Petritm non praevalent (Matih. xvi), quia dormivit sic meditubof.Defecerunienim pculiinei aspiciendoin
iiipleiiiludine dierum suorum. Saneti impleni dies B ] ea;ce(sf(tn
cmli ad Domintim: qui eruil me, et abstulil
suos, qualis fuit Aliraham, qui mortuus est plenus doloremanimmniem,eiipse fecit. Mors inimiiiens, et
dierum in senectuie boiia' (Gen. xxv). Peccatores languoris incumbeiis dolof, qiiasi leo ita oriiriiacor-
vero et impii in dimidio dierum suorum moriuniur, pm-is mei ossa frangebat; sed ego in similiiudinem
de quibus et Psalmisfa loqultur iViri sanguinumet hirundinis et- coluiiibae, lletibus et geiiiitibus dies
dblosinondimidiabunt dies suos (Ps. LIV, 25). Non nociesque juiigebam; eta DeO solo qui~poteraisub-
enirii iuiplent opera virtutum, hec student pceiiifeii- venire, elevatis in altum octilis, auxilium pncsiola-
lia emendare delicta. Uude in medio vilae ctirsu, et bar. Dicebamque ad eljm: plris palior quam mea
in erforum lenebris ducentur ad tartarum. Qumsivi, poscunt merlta ; sed et si quid erravi, Convenar ad
inquil, residuum annarum irieofum, non me putans melius; tu .«f espOndepro me: iVpneStenim volenlis
rilira esse victUrum. Dixi, non videboDominumDo- neque ctifrenth; sed niiserenth Dei (Rom. ix, 16).
minumin lerra vivenlium. Pro Domino et Domino, Rursumque in se reveniiur: 473 Quid dicani,
bis inflebraeo poniiiir IA (n>), quod in exirema syl- quidve causabor contra te factOrem meum ? aut
laba ALUiLuu(iTlbbn) sonat, pro quo LXX iranstu- quid mihi respondebit qui fecit ipse quod voluit ?
lerunt.-:Nequuquam.ultravidebosalutare Deiin lerra Sustinenda ergO sunt qua^cumque decreveril. Pro
vivenlimn.Dequa in alio loco scripium est: Placebo C pullo birundinis, sive hirutidine, ut LXX iransliile-
Dominoin regioneviventiutn(Ps, csiy; 9). Et rursum: runt, in Hebfaico scriptuhi est, sus AGOR (1\$ D1D),
Placebo Dominoin luminevivehiium(Ps. LV, 9). Re- quod inlerpretatiis est Aquila, equusAgor : Tbeodo-
gio ergo Sanctorum ipsa esi, quae appellatur lux tio, sisAGOR (V-XSUV);ntedia enim vocalis liltei a iiau,
viveniium. Nnnest enim Deus morluoriun, sed vivo- si ponatur inter duas Samec, legitur sus, el ap-
rum (Mallh.xxnJ.Hocautem,est ohine quod metuit, pellatur equus; si jod , legiiur sis, et hirundo
ne salutare Dei, ductus ad iiifer.os,472 nequaquam dicifur. Symmachus autem ita transtulil: Sicut hi-
mereatur aspicere. Sequitur : Non aspiciam hptni- rundoinclusa, sic cantabo.Quodverbum «301'etin Je-
nem ullra ethuoilaloremquietis. Quodnos olim prop- remia legitur, Mbi scriptiim est: Milvusin cmloco-
ter verbi ambiguitatem sequenli versiculo junxera- gnovittempussuuiri: turiuret hirundo, et ciconiacusto-
mus; sermo enim Hebraicus HOLED, si legafhr *, aut dieruritteinpofasud(Jerem.\hi,_7).
scribatur ELED(tbn), reqitiem: si EDEh(Hin), Occi- (Vers. 16 seqq.) Reputabodriinesannosmeosinama-
dentemsonat. Timetefgo ue cum sanCtiset bomini- riludine animmmem.Dohiine,si sic vivitur, el in tali-
hus Dei non habitel in quiefe, rie non videat Domi- busvita spiriius mei, corripies nie, el vivificabisme.
num in terra vivemium, ne generalio illius instar Ecce in pace amaritudo mea amarhsima. Tu atitem
labernaeuli dissolvatur, ne in telaesimililudinem in D eruisli animam meam,ul non periret: projecisti post
ipso Iucis exordio praecidatur, et nequaquam de se- tergttm tuum omnia peccaia thea. Quia non infernus
niine ejus Chrislus oriatur. Quod autem corpus nos- confitebiltirtibi, nequemofs laudabit te : non exspec-
trum appellelur tabernaculrim, et Aposiolus iristruit- tabunt qui descenduniin lacum, veritalem luam. Vi-
dicens : A'osqui stiniusin hpc taberhaculo,ingemisci- vens, vivensjpse confitebiiurtibi, sicut eiego hodie.
mus aggravali tTLCor. v, l). De mane, ait, usque ad Puler filiis notam facietveriiatemtuam. Donuhe, sal-
a Legenteslicei, etc. Corruplissimus locus in vete- Psalmo aulem XLIX,2, l!?n .W. Et mmtdi quidem
ribtis Editionibus : in Erasuiiana enim addiinf no- habitaiores utrobioue designaniur; sed priori loco
inen agro , ei in Mariansea,td-esf, in hr.pu.: quorum futura liujtis saeculicessatio, aut requies, altero vi-
verbuniu) iiulliim exsiai vesiigium in manuscripiis litas, sive obscnriias inielligitur: Vefiiis ptoinde,
Hieronymi libfis. MARTIAN. .;.— - atque omnino ad Hiefonymi mentem legiiui- in duo-
h Unus Vatic., si legatur, ut scribiiur. Et vero STI bus Valic. mss. prius Edel, requiem, tum Eled ,
hedel,e\ "bx.heled sumi promiscue solent, eiquoad occidenlem.
usum synonyma sunt, tametsi diversam sortian- « DtloVatic. liic,i« sppndepro.me, et paulo
post:,
lur elymologiam. Hic penes Isaiam est Sln <3W : conlra facloremmeum, absque te.
PATOOL. XXIV. 13
,§9S, ,-'" . .-;;;''_ S. fiUSEBH fllERONSMi . S96
mtm me fac, et psalmos noslros cantabiniuS ciinctisA A PfO >quoLXXposuerunl : Ab hodie enim fiiios fa-'
diebus vitm nostrcein domoDomini. LXX : Domine, ciam,Jqiii atitiuniiabunl.jusliliam luam. Gausalisque
deipsa ahnuntiglum est libi": et suscilasti spiritum conjunclio sequentia cum superioribris topulai;
metim, ei consolalusvivificasii.Ecce in.pace amdriutdo quod videljcet idcirco vive.nlcsiel ipse vivens behe>-
vied ; ilberasti enim qnhnam medm, ulnon periret, ,et dicant Deo, quiaab iiac die faclurus sil filios_ tjui
prpjecisti post tne omnia peccdtd ntea. Nequeenim in annuniiejn veritatem ejiis, quod cerie suaewn erat
ihferno taudabunt te, neque mortui benedicent tibi. potestatis'. Neque enirii per -PrOpJielamiili liberi
Neqite sperabunt quiapud inferos sunt mhericordiam repromissiisunt-f sei prasens vita coiicessa.. Prae-
luam::_vivetitesbenedicenttibi, sicut et ego. Ab Jiodie sertlfflvcunj.•iinpiissiniu.hifiliunivgenuerit Manasseh_
ehiiri filios faciam, qui annuntiabunt justitiam iuatn, qiiiTepleverit JerusaJem sanguine, a jiOrta usque
Domine salutis mem, el non requiescam, benedicens ad poitain, et non benedixit, sed maledixil Deo
libi cum Psallcrio, omnibns diebus vilw memin con- perseqtienssanclos ejus. Pobsumus ergo juxla LXX
spectu domus Dei. Nulla res Ionga mortalitim esl, 475 hoc dicere, quod nou dixerii, filios faciam :
omnisque felicilas sa?culi dum tenelur, amillifur. sed izciSia,quos vcl parvulos, vel pueros, sive infan-
Cum ciiim iribulationis leuipiis advenerit, omne tulos et posieros inlelligiiiiiis, ul ex eo quod ipse
quod pr.Ticriium est nihil adjuval suslinenlem. B ]• inisericoidtam coiiseeutus est, oninis venitiia posie-
Unde siulta Epicuri senlentia est, qui asserit recor- riias boc cognoscens, laudel ejus ineredibilem clc-
daiione prseieritorum bonorum, mala prxseniia mi- nientiam. Salvum eigo mc lae, Domine; el omnes
tigari. Ergo Ezecbias repulare se dicil onines an- qui in le credimus, tuo jue sumus auxilio liberali,
uos regni sui, et prjeierii.e, ul putabal, beaiitudinis cunclis diebusviias nottraj le caiieiiins in Tcuiplo.
ih praesenli amariludiiie. El quia j.im securus est, (Vers. 21, 22.) JBljussil Isaias ut suriterenlmas-
nec paliliir qu.e relerl, de humano 474 slalu phi- sam de ficis, et caiaplasmarcnl super vuhtus, et sana-
losophaiur, el dicit : Domine, si sic vivitur : et tali retvr. Et dixit Ezccliias, quod- eiil signum, quia
sbmtis coiidilione generali, corripuisli nie, sed vi- ascendam in dOtnumDomini.Hoc prius lCgenduriicst
viflcasti me, pacemque Iribuisti , fugalo Assyrio; quam oratio Ezecbiac, sivc Scrijilura, qtiam ntinc
ied pax mea omni mihi amaritudine fuit amarior, interpreiali sumus : anle enim cataj)lasma vulneri
quia iranquillitate populis reddita, et urbc secura, imposifuiii esi, et prius signuni ab eo petiuim fu-
ego solus limina riioriis inlravi. Sed fu eruisti ani- ttirae sanitalis, quam graiias ageret Domino, quod
mam meam, ut non perirel, vel pracsenti vitae vel diciiur feeisse sanalusi Aiuiu llcbiaei verbum
fuLurac. Projecisii enim post lergum oninia peccala a sii3f(tTitlOsqv0^ priptenniseicLXX, tdcus sonarc,
mea, neilla trislis aspicerem , sed luam misericor- G ( non vulnus. Natn et Aqtiiia Symmaehusqueel Theo-
diam conleniplarer. Inlcrnus cnim et mors non con- • doiio E).M_- intcrprelali sunt, jier quod morbum re-
fitebtinLur, neque laudabunt te, j'uxla illud quod scri- gium intelligi voiuiil, cui contfAvia putahiur, vel
pium esl : In inferno antem quis confilebitvr tibi suinpla in cibo, vel apposita corpori quaccuniquc
(Psal. vi, C)? Coniessioque in hoc loco, non pro sunldulcia. Ergo ut Dei poteinia nionstrarelur, pcr
poenitenlia, sed pro gloria el laude accipilur, sicut rcs noxias et adversas s.mitas resiiiuta esi. Alii
el in "Evangelio legimus, Confitebor [Al. confileor] SIIN,non ulciis, sed aposlcma suspicantur : quando
tibi, Domine, Pater cmli el teirm (Mat. xi, 2S). ATo» (umens eorpus coclo et pulrescente pure cohipletur.
exspectabunt, inquil, qui descendunl in lacum, verita- Et juxta ariem medicorum, oninissaiiiessiccioiibus
tem luam : melius quam in LXX misericordiam. Qui ficis atque coiitusis, -incutis siipeificieni provoca-
eiiim in Iiiferno cst, non exspectat judicii veriiatem, fur : ac per boc non Spemendam esse medicinam,
sed misericordiam Dei : maxime cum Salvator ad quaj usu conslel ct experimcnlo : quia ef banc fece-
inferna descenderit, ut vinctos de inleris Iiberaret, rit Deus. Oratio igiiur ac graliariim aciio bucusque
Pro tacu manifesiius iidem infcros Iranstulernnt. conscripta esi. Cieterum quod signum -datum sii, su-
Vivens, DiDcnsipse canfitebilur iibi, sicut el egoi perior hisloriae oido nana\il.
hodie. Et bic confessio pro laudaiione ponilur. Ne-l *' ( Caji. XXXIX.— Veis. 1 seqq.) In icmpore illo
que enim sua scelera cqiifileiur. scd ..graiias agUL inisif Merodach Baladan, fdius Baladan, rex Babylo-
et npn esl pulchra laudafip in ore peccatofisi nis, libros ei munera tid EzcChiam: audierat eniiti
JDeo-.':'
(Ecc/i.xv). Cumque iufernus ct mors non confllean-' qitod mgrotassetei convaluisset.Lcuiatusqueest super
tur nec laudent Deum, e conlrario viia atque viven- eis Ezechias : ei osiendil eh cellam aromalum, ct ar-
"tcs Dominum gloriiic.ini. Quodque scqiiilur : Paterr genli, et ami, ei odordmentonim, el mujuettli oplimi,
ftliis noiam faciel veiilaiem titam, boc signiflcaf,, el omnes apoihecas supellectilis sum el univeisa qum
quod in Deuterdnomio diciiur : Interroga palremi invenla sunl in ihesauris ejus : non fuit verbum qttod
iuum, ei aniiunliabil iibi; seniores tuos., el dicenl libi<i non oslenderit eis Ezechias m dotno sua, el in omni
( Devl. xxxii, 7 •),utper successiones el singulasgc- poleslate sua. Supra legimus, qtiario decimo 476
nerationes Dei in posieros clemeriiia praediceibr. anno regis Ezecbiae ascendisse Sennacheril) regem
' Uabanus et cud. Sangerm. apud Moiitfaucon, hic alqae infra SIM,\el SIA,liabent cum una lanium
i litlera.
507 COMMENTAMORUM IN ISAIAM PROPHETAMLIB. XI. CAP. XXXIX; S&8
Assyrioriiin super omties civilates Judae niuhitas. et JA rens -: E-t humUidiiisesl postea, ed qtiod exaltatum
cepisse eas, el postea obsedisSe' Lacliis, traiisisse essel cor cjus,'tamJpse quain ItabilaioresJerusalem :
Lobnam. misisse Jerusalehi partem exereiius stii, et Jdcirco non venil super.eos ira Doinini iri diebus
caesaque pef Aiigelum cenlum octogiola quirique Ezechim.Loetalusest ergo ih.adveniu legatorum Me-
millia exefcUusejus, et ipsum fugisse.Nihiven.:inter- rodacl), quem patrem fuisse Nabuchodonosor He-
fectuinquea filiis iri fano.Dei'sui.- et regriassepfo braci aiitumant; el in oblationC munerum, etcon-
eo Assafaddon.filiumejus : segrolasse Ezechiani, et gfaiiilaiione sariitotis suac. Ostenditque eis juxta
recepisse Pfophelje: nuiitio sospitalem; faelum si-. SeptuagiiUadomum.NECHora&^finS^), proqua Sytil-
-
~
gnum-incfedibile, ut sol decem boratum spaiiis fe- machtis transtulit tiroiiiatom stiortim; et tliesauros
verleretur ad ortum suutn, et pene duplex dies fie- aj-geiiii. efcauri- <elodorameritorum et unguehli op-
rel. Nunc legimus quod ih tempofe illo, hoc-est, in limi: qubd in Hebfaico scfibiltif, olei bohi; el onines
eodeiri anno quo haecgesla^stiiHonihia, miserit Me^- thBsaurosvasofuni gazavsive, ut ibi legiluf, vaso-
rodach Baladan _ lilius Baladao, fex Babylonis, riirii sUOrum. Gaza auieiijiingiia: Persafhm diviiim
libfosetmiiriefa adEzechiam ; iion AssaraddO.Hqui nUrieripahirir: nettest Hebfiteusjshfnio,-sedBafbarhs.
Sennaclierib pafri aphd Assyrios in.regiium succes- N-on ftiii, iriqhil V verbum {quod juita'. Hiebraieairi.
serat, de.cu_usvseurriorie, seu. vila Scripfura conti- B j cbrisueihdinehi pfo fe ffequehler accipitur); qttod
cuit. Ex quo perspicuum est aliud fuisse lu.nc;re- nbii ostenderitets 'iti dotiiostid el iii omhi poiesidie
gnum Assyriofum, et aliud Babyloriioruni; Dehique sua. Uhde Dei ifa jusiissirriai qrioiliam riori solriin
Samariam, id est, decem iribus eepere Assyrii. Ju- thesauros suos atque palatii, sed et Templi 'osleh-
dam aulem et Jerusalem: postea legioitis cepisse, . defit : qtiod terte h ftiit poieslatis ejtiSj de cujus
Glialdaeos. quorum tes. Nabucliodonosor ftiilv Et valvis auri lariiihas ahle jaiii thlefati '----'
quia apud eos astrorum observantia est, stellnruhi- : (Vers. S-s^q^) inifoiviiaulem isaitis Pfgphelti tid
quecursuslongousuetexereitaiionecogniius, quod fe'g'emEz'e'cliiahi,'eidixilei: Quid dixerimi vifi isti:
et.in Domiiii naiivitaie monslralui' : iriteljexeftirit eiuiidcveriefufiitidte? Et diiiil Ezechias:' Be terra
solem revefsunfi diei spaiia duplicala. servire ei. longinquovetiefuniad nie; deBabylbrie.Eidlxit: Quid
Jjfiemsohim Weuui* pulabani. Cvunque causas hti- videruniiti dohibiua,? Eldixit Ezechicis:Omniti qum
jus mlraculi iiaiipnemque.perquirerenl, fania pef indorhd hiea suiit videruiti: hon fuilverbumfsiveres,
omnes gentes voliianie, didieerUnl proptef aegfota- qudiii iionosteriderhtieisih lliesauiis tiieis. Ei/dixf
tipnem regis Judae. etiam cursritii sigrii clafissitiii liaitis ad EzecHaihititidivefburii Domihi/exefeiluuhi.
commuialum. -Quah)non esse opinaiiohem meah). Eccedies_veniet,~eiatifefeniuf ohthid cftimin 'dPtno
sed Scripiuraj sanclse fidem•' Bier iim verba leslan- Gtud * stihl, •ei qum ihestiufizavefuiitp'aire'sUuiiisqtietid
•tur. quaedixere post alia -. Ipse esiEzechias, qtii ob- dieni hatic, iti Bcibfloheih:iton rcMriqueiufquidqudiiij
iuravit superiorem foritein-aquarumGioh ; et aveftit dixii 'Doihinus.'Et ae 4^@ filiis •tiiis qui egfedietilur
eas sublefad occideniemurbis David. hiomhibus :ope- ex te; quosgeiruerh, -tolieiti: ei •efuni'eunuchihipaiti-
ribus suis feek pfospereqtue votuit; tiUameiiin lega- - tioregis Btibyloriis.'& diiciiEZecliiasad Haiaiii-iRe-
tione principumBabylorih; qiii nihsi fuerant •adetim, titim verbtiitiBoitiihiqiioi locutus<est,:Ei aii; Fitit >tan-
stl inierrogarent de periento quod accidefat stiper ter- itiiti ptixei 'veiiidsih diebus titeis. 'Tradubt iiebfaii
ram; reiiquit mm Betis ul 'leniafetur •: ei 'tiottiftefehi «ildeoregfolasse EzeeJ)iarii,«qiiofWaiu post Jiiaudham
pmnia qumerant in corde ejus (II Parul..xxxn, 3t}; [A/. audilam] viclbfiani Jjidaeorum. «t Assyrii Tegis
31). Ideireo autem lentaiaohi relictus est, quia post intefituiii. rioritecioerit Jaudes Doniiiioiquas ceci- .
-lanlam vicforiam,*! solis regressuni, el coiigrafhJa- iiitMoys^sPJiafabiieshbmerso{Exod. xv|.'• -et Deb-
lionem regni poteiitissimi, cor illius elevatuiri est. hofa ihtcrfeeio Sisafa''•(JudicAv},et Aniia geniio Sa»
Denique 477 m «pdern voiuniine scribiittr : Miilti hirieie :(i Reg. n). JCJridettoiiimoit^l-um' esseIf.agJlitatis
deferebant hostias, el sacrifvciaDoniitioiti Jeftisaleim, suaj. 'Rursufiiquejiri^tcofpofissariilateh)j'ets'igrijma^-
4t mttnera EzechimrfigiJuda i.et .exaltalus estcorain gniiudinem offei'fiMIairioecasiorieriisupefbiiae.ijtiam,
cuncifs gehlibus. Iti diebusiliis mgr.olavil•tisqtie>adB : *ufprude'fls'ettoei ctiJtor, vitai-edebuefaivriec mon-
mortem,<eloravilDominum;ei exaudivli eum,/eiiledit strafe alieiiigenis divltias suas.'quas, Deolribuerite,
eisignum-; sed non juxta tierieftciaqtim acc-epcrat,re- possederat. Ex^quojuaa ?!iegesquoqiie ''t-fopologiae
tf.ib.uit.;quia exaltaium est >cofejiis,el{utta esl ebti- -discinius,nonUJitiendas riiargariiiasaiiiepofcos, fiee
imieumira, xl conlm Judam-et Jertistilem (II Par. daiiduii];sancium:canibus:(Ma«/(,rvii).(Quieniih fide-
xxxn, 23, -W). •RiirsumqtieScriptura -sancta ;e'latio- lis estd s.pirifus,^bscondit rnegotia; et quieumque
hem cordis ejus. dicit pceniteniia mltlgatatfi. -irife- h.oc*_npn fecefit, omnis virtus illius enervalui':;
. :aIiHefserJi-%iic.iqupdel Rabanus iegit.,M esLso- rf cckotiiia.TWV kiyvTtnoiv,v.a.i'£>$AzSpppaIki"T^«jrt»-'

lein. _ Avv«i£7ri-ri)
:).€tKToO'Sto-«pK,iy.«t."laj yiv/ta-etTOVS«pouv.J,.
* 'CohlrafiO senVu 'alier"'YaVic.',qtiod cerie iwh Quam .laruenfabulam pauJo post j.pse fjejieiti quod
--.. • '-.
jfitili peccet «vaj_/50V£trf*S.
_,!CJlsec,periead..;y_ei;b}imex. sEusebio •-transfert,vqui a Legii' Viicior. spirilus in -fecto f u-sta4}faccuni
ail :'p. tjuv.^loySKjwv Si$ao-_xalossley.e,v, WVOV7..
•v^v.oirfl-/ivK_>.f<sv v. ':..,„:-'- ;a- .-. ::..-•
-rov'Etsv.tKV tU TOV
liiil fi«'Etp>.v.Ei"(i5i.v 8covsuâpttTTi.- •'""'« Ausqtte riegandi parlicula" duo Valie.,/g»ic«»t-.
otovETTI mi>trn TWV mi • :: :•- '•::
-r^ 'Atro-upiwv,o>gMojUffii';
^Ssv :quetitocfeccrit:
S. EUSEBII HIERONYMI ' £0»
599
peritqtie posterilas, et amisso virili robore, in mulie- jA.sxxiv.j. Et uhicumque simile quid inveneris, hunc
brem redigitur mollitudineni (Prov. xi, 13-15). In- sensum babet. Causaque consolalionis, remissio pec-
greditur ergo Isaias ad regem, ei quasi nescius scis- calorum est: et causa reniissionis, quoniam susce-
cilalur: Quid dixeruntvirihli,el uiideveneruntiDuo pit de manu Doniini duplicia pro omnibus peccatis
interrogat,quid lpcufi sirit, et unde veneriiil?Illead suis._(Jui enimscit yoluntaiem Domini sui, et pec- :
tinnm respondil, alterO prajtermisso: quod eum cat, va|)ulabit mullis (Luc. xii). Oiuiiisque qui habet
sp.fKo-ei, et supereilio legCndum est: De terra longin- in se habitaiorem Spiritum Sanctum, quemSalvator
quavenerunt adme, de Bgbylone: quod quanto.lerra Apostolis promiitebat.dicens : Rogabo Patremmeum,
longior sit uiide venerunt, tanto isie gloriosior prop- 480 et dliutn consolatoremdabii vobh, ui silvobis-
ter quem venerint. El venerunt, inquit, ad me; qui cum in sempiternuin,Spiritumverilatis(Joan. xtv, 16);
debueratdicere, venerurit adglorificandum Deum pro et iieruni: CumautemveneritconsoldlorSpiruusSanc-
signi iiiagniiudine, de Babyione, quaj urbs in toto lus, quem miltei'Ptiler meus in nominemeo, ille vos
orbe poleutissima es.t. Rursuntque Isaias, Quid, in- docebilomnia (Ibid., 26); el rursum: Cum venerit
quit, viderunt in domo tua? Et ille fespondit ex parie consolator quemego mittam vobis a Palrc, Spirilum
veruni, quod omnia viderint in domo illius, nec fue- veritath qui a Patre egredilur. iilelesiificabilur de me
ritres quam noii osiehderil eis in tbesauris suis. B ] (Joan. xv, 26); ei: Prodest vobis ut ego vadam : nisi
Sed alierum tacet, de qrio verebatur offensam, quod enimego abiero, consolatornonveniet ad vos (Joan,
ostefiderit eis cuncta quse haberet in potesfate sua; xvi, 1); consolator est, crii et nunc prsecipitur, ut
hatid dubium quin etTempli supellectilem. Propier corisoletur populum Dei. tlnde et Aposiolus Paulus
quse Isaias Dei sermone profert sentenliam : Audi loquebalur ad credenles : BenedictusDeus et Paler
verbum Domini exercituum: Veniei tempus quando Domini nostri Jesu Cltrisii, Pater mhericordiarum, et
omnia hajc quaj in domo.tua sunt, 479 et non iuo, Deus otnnis consolalionis,qui consoloUtr nos in otmii
sed palrum luorum labore quaesita, in Babylonem tribulatione nostrd, ul possimus consolari eosquiin
transferantur, et de semine tuo flant eunuchi iu aula omni tribulqtione sunt, per consolaiionem qua ipsi
regia. Ex quo Hebfsei yolunt Danielem, Ananiam, cousolamura Dep : quoniamsicut superabundanl pas-
Misael, etAiiafiam, qui fuere deregio semine, faetos sioitesChrhti iri nobh, sic per Chfistum abundabit et
esse eunuchos, quos in ministerio regis Nabuchodo- coiisoldtionoslra (II Cpr, i, 1-6); et ilerum : Et spes
nosor fuisse non dubium est. Dixit ilaque Ezechias : nostra fifma est pro vobis: scientesquoniamsicut par-
BonumverbumDomini quod loculus est. In quo ab ticipes eslis passionum, sic el consolationis etilis (II
Hebrseis repreheuditur, curnon siiimilatus bonita- Cor. i, 7).Quis sit autem islepopulus. qui per Apq-
tem Moysi, qui loculus ad Dominuni esl: Aut dimitte (C stolos et viros Ecclesiasticos consolaiur, non Israel,
eh hanc noxain: aut si nonfacis, deleme delibrotuo, et Jacob et Juda, ut in aliis locis Scripltira comme-
(luemscripshti(Exod.xxxi, 32). Unde et aposlolus morat, sed populum Dei, Zacharias Propheta testa-
Paulus analhenia vulL esse a Cbristo pro fratribus tur dicens: Gaude ei Imtare, fitia Sion: quia ego ve-
siiisqui sunt Israeiiiae (Roin. IX); et propierea Eze- niam el habitaboinmedio ttii, dicii Dominus. Et con-
cbiam Dei sermonibus non probatum,qui in conse- fugient gentes multmad Dominumin die illa, et eruht
qtleniibusIoquiiufvCptisotonmi.conso/amifii,populus ei in populum, ethabitabunijnmediotui, elcognoscent
meus, dicil Deus vester, utpro quibnsille noh roga- qugniamDominus omnipolensmisit me ad te (Zuch. iij
verat, Domini clemenliaconsolenlur. 10," 11). Quo testimonio persptcue demonstratur_
(Cap. XL. — Yers. 1 seqq.) Consolamini,consola- geules plurimas in populumDei esse vertendas. Et
mini, populus meus,'_dicil Deus vester: Loquimhii ad haje dicit Dominus missus a Domino, cui nomenOm-
cor Jerusalem, el advgcale eam; quoniam completa nipoieiis est. Ef hoc notandum quod non solvanlur
est malilia ejus, dithissd esl iniquitas illius. Suscepit peccata noslra, nisi de manu Dominireceperimusea.
de manu Domini duplicia pro omnibus peccatis suis. Nee idem est solvi peccataj atque dimitti. Cui eniui
LXX: Consolamhii,consolaininipopulum meum, dicit dimiltuntur, solulione non indigel, audiens in Evan-;
Deus ~ sacerdotes %jloquiminiad cor Jerusalem: con- D ] gelio : Confitfe,fili, dimittunlurlibipeccaiatua (Maltti.
solamhii edtn: quiarepletaest humililas ejus. Solulum IX, 2).'Ciii aiilem solviintur, propterea solvunlhf;
cst peccatumillius, quia recepit de manu Domini du- . qui^purgata suniet soluta per poenas. Juxta bis-
toriam recepit Jerusalem de manu Domini -duplicia
plicid peccdta sua. Juxta interpreles caateros, juben-
tur alii, ut populum.Dei et Jerusalem pariler con- peccata sua; semel a Babyloniis, secnndo a Romanis.
addi tur a Sepluagiiua, Sacerdotes, obelo
soleiitur: juxta Hebraicutn ipsi prajcipitur populo, Qiiodque
est.
ut cousoletur, et loquatur ad cor Jerusalem, ef.ad- ^prjenolandum
auieiTi axlcor idioma (Vers. 5 seqq.) Vox clamantisJn deserto, parate
vocet eam. Loqui' Jerusalem, viatii Domijti, rectas facite in soliludhte semitas
Scripturarum' esl. Qui enim mcerenti loquitur, et
^SI Dei tiosiri. Oinnis vallis exaltqbitur, eipniriis
hlandiens consolaiof est, ad Cor lOqui diciiur. Do- . mons et collis humiliabitur ; ei efunt prava in directa,
ceat nos Sichem filius Bemor, qui corruptaDina lo- et aspera in vias planas, et revelabilur gloria Dohiini,
cutusest adcor ejus, et consolatus est eam (Genes. ei videbiiomnis caro mriier qwd os Domini loculum
'
"Elobelo-r quidefn in Yaticanis codd. praenotatur. . . .
401 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAM LIB. XI. CAP. XL. 402
est. LXX : Yox clamantis in deserto : paraie viam Ariam Domini et salutare Dei videre mereamur.
Domini: rectas facite semitas Dei nostri. Omnisval- (Yers. 6.seqq.) Vox dicentis, clama. Et dixi''::
lis implebilur : el omnis nions et collis humiliabilur ; Quid clamabo? Omnis caro fmiium, et omhis gloria
el erunl prava in directa, el aspera in compds.El ap- ejits quasi fios tigri. Exsiccdium esl fcenum, cecidit
parebit gloria Domini: et videbitomnis ctiro salulare flos; a 47«!«spiritus Dei flavil in eo : vere fmnumest
Dei, quia Dominuslocutus est. Hujus vocis memores populus. Exsiccatamesl fmnum,cecidii flos; verbum
Seribaeet Pliarisrei et principes Judaeorum, cum au- aulem Domini nostri stabit in mternum. LXX : Vox
dissent Jnannem in solitudine prsedicare bapiismum dicenth, clama : et dixi, Quid clamabo? Omniscaro
poeniieiiliaj, el docere populum, mitlunt qhj iiiler- fmnum,el omnisgloria hominis quasi flos fmni, Artiit
rogent eum, utrum ipse sit Cbristus, an Elias, an
Propheta : Cumque respondissel nihil se borum fmnum,et cecidit flos -rj-f- «7«j«._ spiritus Dei flavit
esse, rursus interrogant: Dic ergo nobh, quis esfut
:.
responsum demushis qui miserunt nos. Qtiid dicis de m eo •.]•,. tiere ,..•
fmnum esl populus-—- , .-
.1. exsic-
te? Atque ille respondit; Ego sum vox clamantisin
deserto : parale viam Domini; sicut dixit Isaias Pfo- cqlum esi fmnum, cecidit flos \ verbum autem Dei
phela (Joan. i, 22, 23). In quo animadvertendiim, B rioslri manel- in sempiternum : Hoc quod aste-
qnod rectse vise Domini et semiiae Dei nostri : im- riscis notatuf : quia spiritus Dei flavit in eo : iierefm-
plelio vallium el montium, colliumque humiliatio, rium est populus : aruit fcenum, cecidit flos, ex He-
et pravorum correciio, _et asperorum rupiumque braico etTheodoiionis editione additum est. Ex quo
campestria: et gloria Domini et salutare Dei nostri, hianifestum est, vela LXX prseiermisstim, yel paii-
non praedicetur in Jcrusalem, sed in solifudine Ec- Jatim scriptorum vitio ^ abolitum : drim et prior et
clesise, et in deserta genlium multitudine, de qua sequens versus fniiiur in flore. Supra legimus, Pro-
supra (Ad cap. xxxv, 1) legimus : Lmlare deserfa pheta diceiite : Et audivi vocem Domini dicenlis :
siiiens : exsultetsolitudo, et floreat quasi lilium. Hsee Quemmitlam, el quisibil ad populumislum ? Et dixi:
enim desertaerat notilia Dei, et ab idplis tenebatur Ecce ego, miile me; et ail: Vade et dic populoisti~:
humilis in confessioue, erecla in superbia, aspera Aure audietis, et non inlelligetis: el videntesvidebitis,
-el intractabilis in feritaie. Sed postquam apparuit et nonvidebiiis, et reliqua. Ad quam prsedicationem
gloria Domini; el vidil omnis caro salutare Dei, dura perpessus, nunc Dominivoce dipente, clama,
cuncla ropenie mutala sunt, et via Domini prsepa- tihiens similia, quid olamare debeat scisciiatur; et a
raia, iia ut appareret in solilndine gloria Dei; generali incipieiis, Oinnis caro fmnutn, et omnis
quando bapfizalus esl Dominus ih Jordane, et aperii;'G gioriaejus quasi flos fmni, perveiiit ad speciale, ut
srint coeli, et Spiritus Sanctus in specie columbfB ifibilominus dicai de populo : Vere fcenumest popu-
desCendit, etmansil in eo : voxque Patris desuper lus. El revera si quis fragilitatem carnis aspiciaf, et
inlonantis audiia est : Hic esi Filiiis meus dilecius, quod per horarum momertla crescimus atque de-
in qudmihi complacui: hunc aitdile (Matlh. iii, 17). cresCimus, nec in eodem maneinus stalii : ipsuihque
Et omnis caro vidit salulare Dei. Quaj propterea quod loijuimur, 483 dictamus, ei scribimus, de
rippellabatiir caro, quia prius Sanctum Spiritum viiai nostrse parle prseiervolat: non dubitabit car-
non habebat. De qua dicit et Dominus : Nqn per- nem foenum dicere, et gloriam ejus quasi florehV
manebit spiritus meus in hominibus istis, quoniam foani, siveprata camporum. Quidudum infans, sub-
432 cames sunt (Gen. vi, 3). Illa autem caro vide- ilo puer; qui puer, repeute juvenis; et usque ad
bit s.ilutare Dei, de qua per Joel idem loquebatur : seneclutem per spatia mutaiuf inceria; et anle se
Effundam de spiriiu meo super. omnehi carnem; et senem inlelligit, quam juvenem nori esse se mire-
proplielabunl (Joel. n, 28). Quod non solum illo tur. Pulebra miilier quss adnlescentulorum post se
tempore clamabat Joannes, qui sermonis Dei pras- trabebal greges, arata fronte conlrahUur;: et quse
eursor et prsevius, recte vox appellatur (Matth. ni); prius amori, posiea fasiidio est. Quod el egregius
sed usque bodie in deserlo geiiiilium, Ecclesiarum D apud Graacos6 scribit orator : Speciem corporis aut
clamant magistri: ut recias faciamus vias et semi- teihpore deficere, aui languore consumi. Exsiccaia
tas in cordibus nostris Deo, impleamurque vir- est igiiur carO, ef cecidit puichrltudo; quia spirilus
tutibus, et inclinemuf bumiiitaie; prava routemus furoris Dei aique sententise flavit in ea (ul a gene-
iii recla , aspera vertamus in mollia : et sic glri- raii dispulalione ad Scriplurse ordinem reyertamur)i
a Quia spiritus Dei flavit in eq, etc. Absrint hsec ires unum suni. Vide tom. I ed. n. col, 1674,
verba in exemplaribus LXX Ihieriireium : unde "'.-"''. MARTIAN.
conjicere licet Romaimm exemplar illam esse Grse- h Et vero ahest a Romano etiamniim aiqife Ale-
cam ediiionem quam KOWJJV ap- xandi'ino codicilius lohge anliqiiissimis, quod postea
, id.-e.s't,,c.oiiiin«Q;em
pellabant, idemque dicendum de mss. Alexandririo suppleiur in Conjpluierisi. Vide 'liujusniod.i aliam
ctidice, qui non babel asieriscos editionis Origenis. omissionem ex eorumdcm verborum occursUInffa
Qnod subdit Hiernnymus de absentia illoruni ver- in Goinnientar;. in Jeremias"cap. xxx, IS.
hprum, auia spiritusDei, elc, propter finemeumdem o Ad margin. Yatic. ms. Aratus scribitur. Est aii-
duorum versiculorum in flos, riolabile est ad pro^ tem Isocratis sentKiitiastib iniiium parseneticseOrat.
iiandam omissionemsimilem in Epistoia prima Beati ad Demonicum, K«W.O? p.ivfK(>-% xpisvosRVK^tas-tv,?i
tfoanniBjquia versiculi? et 8 cap. vdesi.tlunt in ethi tiffn? ijf,^_y_t%, -'':.'
403 S. EUSEBUIUERONYMI .404
ejus qui portat imaginem tefreni, et servit vitiis i& 46). Quid esl aulcm illud quod jubenluf dicefe ?
atque.luxurioe; foeiiumqueest et flos prseieriens»,Qui JZcceDetis vesier, qiiem semper exspeclabalis: iEcee
autem babet atque cusfodit imagiriemcoelesiis, ille DoniihvSDetisiii forliliidineveniet,quem conternpsis--
cafo est qnse cernit salutare Domini, quae quotidie lis iii bumilitaie venientem. Etfortiludoejus domi-
renovatur in cogiiiiionehi securiduni iniagineni nabitur, qui prius forinam servi acceperal, factus
Creaforis. et incorruplibile alque iiriniorfcilecorpus Patri obediens usque ad morfem (Bliriipp. m). Ecce
vaccipiehs,innlatgloriain, hon naluram. Yerbum au= merccs ejus cum eo, elopus Ulitis coram eo(Isa/.\i.,
lem Oomihi"noslri, et h>iqui vcrbo soeiati suni, jjer- el LXii).Juxta quod ipse dieitin Evangelio .Jfentit-
rniaiieniiti ajternum. . rtts esl enim Filitts homhtis ht gloria Palris stii* et
(Yers. 9 seqq.) Super montem excelsumascende tu reddeinniciiiqiieseeundumopussuum(Maijh. xvi, 17).
_quwevang.elizasSion: exalla iiifoffiiudiiie vOcemluam Sicni prislof gfegem suum pascei. Iste quiposteaih
qumevangelizasJerusalettf.exalta, ndli limere, dic ci- iiiajestfiio veiiluiuis esf, prius forniam pasforis acci-
vitatibiisJudm; EeceDeusvester: ecce.DgminusD.etisin pit, el dicit ipse de se : 'Ego.sumpaslor'bonus,et:co-
foniludine veniet, et brachiuin ejus doininabitur. Ecce. gtiosco -oves9 vieas, et cognoscunlme inem, et pono
miercesejuscuiii ep, ellopusiititis coraineo. Siculpasior etniinaitiliieam pro ovibusineis (Joan. x, 14; 1S). De
.iiregemsuuntpuscel: in bmchip sup cgngregnbittignos, P quo in Zacharia Pale.r-loqiiitur.': Pfrewfiahipusior
cfin ihiu sug levgbil: fpeiasipse.parlqbil. LXX: Super rem; et ovesdispergeiitur(Zach. xni, 5).' Inbrtichto,
monleti}exce.lsumascendequj evangeitzasSion; exalla inquil, SMO congregabilagnos; non lauros, eTarieies,
in fgrtiiudine vocemluam qui-evangeiizasJerusalem : et bircos, el grandes oves, quibus per Ezepliiel(Cap.
.exalta, ngli limere; dic citsitalibusJnda : EcceJOeus xxxiv) comminalur, quod lacte vescaiitur etope-
vesler, ecce D.omin.usjPeuscumvifitite veniel, etbra- riantiir lanis, 4S5 et infirmum eoriterarit gregem,
eliiitmcutii domingtione: ecce triercesejtis cum eo, el sed agnos adliuc tenellos, et rudis iri Clirisio infaiir
epus in cohspectu iliius, Sicul paslor pascel popuium liosi qui nuper in baptisnlosuiit renaii,de quibus
suuii,i,et in brqchig_,s.u.g cgngregab.itagno.s: " ei prce- ipse Doniinus loquebalur ad Eetfum ; Pasce agttOs
.gnaniesep.nsotfibilur,Pffficipitur Appstolprumcboro, meos (Joan. xxi, IS).Uiide et in eodem Ezecbiele
_§.g_g,jit ad jjnedicalionein oriinis carnis quaj visura scripfuin esf : Suscitabo.super eospqsioremunum, el
sil salufare Dei, excelsa cpnscendat .:-;.de.magn.i's._iiepascel eos, sermimmettmDavid; eierii pqilor eqriintj
dicfuii, in siiblimibus cqiiimorentur. Eorro Hebrai- el ego Dominus ero eh in Deum, ei Dqvid hi mcdig
cum el caeferi iriterpreles ponuni gcneie.feminino, eofum princeps, Ego Doniinusl'oculus.si{nijei poriam
lil dicaiit, aao; evangelizqs Sign, e? qumevangetizas cum David teslamenlutit pqcis (Eze.ch.xxxiv, 25-25).
Jerusalem. Qnod yerbuni jiixia, .Graicos anibiguum v•Jn qyo eonsiderairdum qtiod post multa lempora
e .1, ul possimusaccip.ere, ve) eam <jureininiiat, vel David, gplosis jjasioribus reprobatis, Domiiiuninos-
eani crii nuiifiatur, Siveigilur nuniial yerbum Dgi, iruni, qui esi de siirpe David, susciiafuruiri esse se
el Doniini salut.aro, Sipn el, Jei-iisaleni : De Sion djcal, quj coiigregel agnps, et foveat in siiiu sun, et
enim exidltex: el perbum,Dgmini de Jer,usaI:em(Isai. foatus p.viunj,sive foataspves ipse portel in bujijero
II, 5); sive nuniiatur eis per Ajjpstplos, debent ex- suo. Sicut in Evangelio leginius, quod Ovem errp-
celsa conscendere, ef ad mpntana Iransire. Mirunir iieam et a grege soliip remanentem,-..suis ad caulas/
que in modum cum ips.a Sion mons sit, diceme hunieris reporiarit (Luc. xv), a Possumiis pves foer,
Sci-.iptufa.:SfpiiS:§ionin qtigiiqbilasit(Ps. LXXIII,5): fas Appstolos et Apostplicosvifps onjnesque Eccle-
alium altiprenii mpnleni jubetur ascendere, a.qri.o si;c doctores dicere, qrii saluleui pariiiiiiuH pJuri-.
vulneraws est princeps Tyri. Et quiadocifinajApp- niorum, el dicunt cuni-Aposlolo : Filiolimei, gttos
slolprum erant inultsi fuiur.-icpntfaria; etsiafutiaiite itcrum parlurio , doiiec Chrhtus fgrmelur iii._vgbis
prcesides ,et tribunalia..duceb'aptiir, jungitur,. exqlta, (Gqlqt. iv, 19) : Hebrapi asserunt, nec de liac re
nqlilhnere : dic chiii,alibusJudq, Synagpgis videl|cet apud eos u.lla dubilalio esl jSjViritumsanctuin iin-s
et pppplis û(Jsepruin, de quibus Dominus loquebar gua sua appellari genere feminino,id esl, RCACODSA
"
tur. : iSToi.«lejiinisi qd oves per.ditqs domus Isrqet (HU)TprOT). Illudqne quod in sexagesiino sep.thnq
(Mgllh, xv, -24). E.l.Pa.uhisapostolus : Vgbis, inquit, psalmo dicifur : Dgmiiius dabil verbum evqngelizan-,
opgrlebal qnnunliqri prhnttm verbmn Dei (Act. xin, libtis virttUeniulta : illi sic iniellignnt ? : Dominus
. « IJelevimusverb^ el in sinu Sua pprtqb.ii,guâjhiciri. KVTOG.al ^qyjA Y.io\)craiv.ai wStvouctK.
TOU?St'«UTWV
terserebaiituf: iri riiss. autemnoslrls JIOIIsuii't,'ef ma- EVSpttTTtatzvKy£vVMftevou? «UTOV
, 7rapKz).rjT0V eiyjo-i'
nifestuin est ex Aquilse ac Symniaebi jnier.pr.elatioT Smp vovicref? E?ivp?TOO. «
liyoyzds, TEXV.fipu our -rr«).tv
nibus jtup fuisse temere adsciia h rS>-/.olizaKOTOOtaSivw,cl.y.pi;oOy.opo)w9^ X/>K7.TOfEVvutv._
(3«crT«?£t,..qnsf.iieqtie in hodiernis TSVIJXX exempla- e in Vaiicanis jnss. sic legunt. El vero lectiqnis
rihps biiljentiin. llebraiese diversitateni, qqse-liic nulla lamen appa-r
^'Aildit Vaiic. c«in Angelis. El Grseceest psia TMV ret, innuere S. docfor voiuit, uf genere femiiiino
«yys).wv. -. . . . : .v Spiritum Sancittm ab Hebrieis dicl comprobaret,
<=
„ Idem, cpgnoscgovesmeas, Grsec.lantum yivixjM). Facile autem ubi eofum vofuifJeciionem superiofi
jq £ff«. scripscrat ipse «i.HifoifJafi-icifiMs
<Jjisgc quoque delibanlur ex Eusebio, qui cum Yulgaiseopponere,
tiiitMfisaul fonitudinis tnultm, \iro evqiigelizantibus
fecens.n5.lps et re|.en.eraips in jChristo ajjpellafi virlule multa: sic enini iri Hebrseo.esl genefe feniir-
A\gtidsdixisset, stibdii, zc.(«),),w?iiTWV.^rioa-riloa. ni.no 3T NpifrVniiOm, sicque ipse interp.retatus;c.st.
~iOS- - COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHEf AM LIB. XI. CAP. XL. 406
clabil, verbum evangelizantibus virlule, mutia (Ps.j A. agrios_foveret iri sinu, ct foe.tasipse 487 poriarel:
cxxn, 3): his videlicet aniniabus quseSpififUfnsane- describitufillitis magniiudo, quod iiiliil ei impos-
-.iuni consecutaj sunt. Necnon et illud : Sictit oculi sibile sit; et qui universa condiderit,
Creaiorque
.ancill/B.in manibus dpmince sum, aiiimam inlerpre- sit ornniUm; eliam h;ec qu»Dcomparalione eorum
tantur ancillam, et domiiiam Spiritum safictum, Sed parva sunt, valeat perpeirare. Quod autem pugillum
et in Evangelio quodjuxla HebraeosseriptumjNaza- vocat et palrtium, bumanas eonsuetudinis'verbis
rseileclitant, Dominus loquitur : modometnliinma- utitur afque mensuris, ut Dei poientiam per nostra
ler inea; Spiritus Sdnctus,Neifio autem in bac parte verba diseamus. lneo ubi LXX tianblulerunt: Quis
scandalizari debei, quod dicatur apud 4SGHebrseos niensus est inanu aquam? sive ut nos verlinius : Quis
spifiitis genere feminino, cum npslra lingua appel- mensus esl; pugiitp aquds? Aqnila fransliilit: Quis
letur genere niasculino, ef Grseco sejTOOiieneutro. mettsus esl mhihno digilo aquas? Hoc enim c ).t/Kf
In divinilale enim nullus est sexus, Et ideovin tri- sonat: ut scilicet non tota manu, sed parvo digito,
bus principalibus linguis, quibus titulus Domiriic-B quem vulgo gustatorem vocant, omnis aquarum
scripius est.passionis, tribus generibus appellafur, - vastitas :pOnderetuf: OTUSKP. aulem, boe est, ;pal-
ut seiahius riullius esse genefis quoddiversum est. mus, extentairi signiflcat manum a pollice usque ad
(Yers.',12 seqq,) Quis mensus estpugillo mqtias,]B extreirium digitum. Sin aulem conlrabamus mannm,
et cmitimpalmo ponderavit? Quis appendil iribtis di- pugillus efficifur,: ut per palmum et pugillum, ex-
gitis\ tnole.m terrm., et librdvit in pondefe motiies, tentos cceloset globum lerrse noverinms. Pro pugiUgs==s.
ei colles in slalera?< Quis adjuvit Spirilum Domini: qiiern in compreherisione lerrse LXX
traiisiulei5ul5y.C/_.
aut quis consiliarius ejus fuil; ei oslehdit illi? cum inllebraico scriptuir) esl SALIS(U»Suf),qucntfs^rii--' -
quo iniil corisilium, et inslritxii euiri,.el docuil eum machus TjotTov,Aquila d -rpi.a-ay.o-i inlerpretaliginr^
semittimjustilim, et erudivii eum scientia, et vitini et hos ut manifeslius faceremus, in tres digitqstyer--.
prudentimostendit illi ? Ecce.gehles sicul stilla sltulm, -tiuuis; quod scilicet nioleni lerrse et excelsa ^miji^:;^
el quasi momeniutnslaiermrepulatd sunt;ecceinsulce lium cplliuirique iquasi tribus digitulis el statcrseiLJ
quasi pulvh exiguus. El Libanus non sufficil ad suc- parvo momento appenderit: per quse Dei majeslas
cendendum, et anhhalia ejusnoh sufficietil ad holo- ,et CfealOris poientia denjonsiratur. Qttis, inquit.
causlum. Omnesgentesquasinon sirii,/sic sunt corarii adjuvil/spiritum Domitii, aut quis consiliarius ejus
eo;eiqUasi nihili et inane reputatm sunt ei. LXX: fuit, ei ostendit illi? elc. Pro quibus Symmachus
. Quis mensus esfmanu aquam, ei cmlum ijalmg, et. inierpreialus esl: Quis paravit spirilum Domini, et
omnem lerrani~pugillo? Quis slatuiiingriies poridere,; vifMtiiconsitii ejus quis ostendit ei? cum quo iniit
'
etriipes stalefg? Qtiis coghovil menieih Doitiini: aul G cdrisiiium,. dediiqueei intclligentiam, el docuit enm
quis consiliarius ejiis fuil? Quis tiocuit euih,- CujuS vitim judicii, et iristrttxit illum scienlia, et iter pru-
ticcepit egnsUium, efinsiruxil illum? Vet quis osten- deiiiimmonsiravit ei? Per qttod ostendit manifestius
dit ei jtidicium, ei viam inieltigentim qids osiendit paralum spiritum, sive firmatum illum esse, dc quo
Jlli? Si omnes gentes sictti siilla silulm, et quasimo- in Aposfolo legitur : Dominttsautem Spiriltts est. Et,
Jnentiini siatermrepulatm stint, etqtiasisativafeputalm SwjwrqueinrcquievitSphilus Dei, Spirilus sapientim,
stint. Mbanus tion sufficii ad comburendum; el otn- et inlelliaentim,et reliqua. Qui dicit in consequenti-
nia quddrupedid non sufficititit adliglocauslum; et bus; Spirilus Dmnihi super tne: propler quod unxit
cunctmgenles quasi nihili sunt'-.,el in nihili ieputalm me (Isai. LXI, l). Ipse est eniin spiritus Doitiini, et
sunt ei. Ne quis pularet difficilem esse vocationem vir corisilii ejus, in quo babilavil omnis jileniludo
geniiurh, el quod omnisearo videret salutare Dei; "divinitafis corporaliier (Coloss. n). Cuni illo iniit
stiper niontem excelsum jubereiHiif [Al. jribeihr] as- consilium , de quo supra (Ad cap. xi, 6) dixinius :
cendere, qui eyangelizanl [,AI. evangelizat ] Sion; Adinirabilis,consilitirhts.Ef 488 'n Proverbiis scrip-
eihipse Dominus veniret in forliludine, et redderet tiim est, Detis sapieniia fundavit terram : paravit au-
unicuique seeundum opus suiihi; instarque pastoris tein cmlosprudetitia (Prov. III, 19). Porro LXX qui
Fpr.titijdinerii porro niuliam, quani arii,rtjseaiiriun, D Christo assignare absurdiim esse inielligcrent, Spi-
tiaiif, Spiritum Sanclum iriielligebaiii. riium Sancium mairem Jesu appellariint.
'"
'«"Eii:i.deih liuric iocuiri allegat ejiahi 0_figeiies fr'Mancns.ip't.u's:,isievisus cst Yictoiio, qui de suo
Homil. 15 iu Jerein. ei Tomb iiivCoirimeniaf; iri s.upplet, ei dicere qttod. ipse. eic., et mox : A7MHC
Jpanheju, Se^ et ipse Hierpnyhius: tum alibi, eum auterii describilur. iilius, elc. Sed mss. Iibri non
in Jlichaese cap. yn. Tanieisi qiipd .Cliristi riialef stiBragantur,
Spifiliis Sarictus eo in EvaijgeiiOdicerefiir, niin Sktis '<_Maliiit Montfarieoiiitis, qnod et Vulgali anie
beiie excusat Origenes ex eo quod etii-aief_ "efio- MartianreuniprajfefebaKi ),t/Kv6j: sie eriim gusiaiof,
rOf, et niater voeeniur a Cbrisloqiii BatfI>*;VoImHa- sive index digilus aj)pell..tur. Yerum mss. oiunes,
tem fecerini. Efroi.iS occasip.iiemannolarunlerudjti qups. el np.s et Jaudati Renediclini conûlueiiint,
viri ex vertfis Mailiisei111,ih ei' 17, de Cliristo bap- pari Cpriserisuhabenl l.iyag, quaj vox miuimam ma-
lizaio etSpiriiu Sahefo in^coluriibseVpecieajiparente hiis riierisufaoi nolat, pnlnce aique indice explicaiis :
una cum voce e coelo delapsa : Ric est fiiius meus, esiqiieadeoAqriilse iiilerpreiaiioniapilssima, quem-
etc, qoaincoliimba? ipsj, SivfvSpirjlui Saiicipdictam, admoduhi ab l!ieron,ynio exjioniiur.
ascnbebarit Nazarsei supino quidem errore,'quod i iii Vaiie. TRICQMA : in SjngeiTiianensi autcm
Cbristum filitim suum vocasset Spiritus Sanctus, ms. TRiccaM, leste Monifauconio, qui meriio su-
sed quo lamen seniel admisso, cum dups Patres spicftlur vpcem ipie-o>pov cubafe in mendn.
407 "." :"S. EUSEBII HIERO^YMl 408'
dixerurit:; Quis novit ritehtetnpgmimfiet -quiseptisi- j.y tur AsisucHANtoDah);1«od gerius ligni est impulri-
liarius ejus ftiii? lioc intelligi yoluni, quod mens et bile, quo vel maxiirieidola fiunl. H ,c auiem dicit;
ratip et sensus Dei, per quem faeia sunt omnia , ul idoli.s reprobatis, EvaugeJiCse doctrihaj paret
et sine qup facium est nilijl, ille jsit.de quo in Psal- viam,vei omnia prava diriganlur in Ireclum; exal-
rijis canitur \ Verbo\Dtimitiicmli firmqti sunl, eispi- teiiturvvalles, jef «olles: Iiumilienlur; etreveleiur
riiu oris ejtis omnis:virtus,eorum (Ps. xxxn, 6). Om- gloria:Domini, ut oihnis cafo videat salutafe Dei.
nes gentes quae non noveranl Greaiofem suum, Juxta tfopologiam possumus dicere, quod increpeii-
sive universuni morialium genus ad coniparaiionem lur pfincipes hajreticoruni, diversa idola de suo
Dei quasi stilla silulse sunt, et quasi inomentum corde fingenles; vel eloquii veuustate, quod,inlei>
slaieise, quod levi pondefe in partem alleram decli- pfelatuf argentum; vel splendore anri, quod refer-
ijalur. EL quomodo si de siitila slilJa modica fluat, tur ad sensum ; vel Iigno impulribili, quse viliora
a porlante negligitur: ita universa : geniium mulli- sunt dogmata : et perpetua putenlur a Hngentibus,
tudo supernis ministefiis eomparata et Angeloruhi et dialeetica arte flrmetitur, ne moveantur el ebr-
mullitudini, pro nihilo ducilur. -Insulajquoque quasi -'rii.ant, sed solida radice consistant.
saliva feputantur, siveuf Symniachus ei Theodotio (Vers. 21 seqq. ) Numquid non scietis ? numquid
ijjsum ponenles Hebraieum, sicut poc (01), .quod]B nonaudieiis? numquid non annUniiaium esl ab inilio
decidit: pro quQAquila;ifirrov JSKW.O^SVOV '..translulit; vobis? numquid noii huellexistis funclamenfa terrm?
Aiunt autem Hebraei hoc verbo sigiiificari tetiuissi- Qui sedet supergytutn terrm: et habitaiores ejus quasi
mum pulverem, qui vento raptante ssepe in oculos locustm. Qui extendit velut hihilum cmlos,etexpaiidil
niiitilur, et senlilttr potius quam videlur. Mihutis- eos sicul labernaculum «d Jnhabttandum./Qui dal
sima ergo frusta pulyeris et pene inyisibilia, hoc secreibrumscrutatores qutisi non sinl: judices lerrm
: verbo appellantur : quas forsilan Democritus eurii velut inane fecit. Equidem neque plantatus, neque
Epicuro suo atonfos vocat. Multaque»sunt nomina satus, nequeradicalusin terratruncus eorum : repente
quse iia legunlur [Al. intelliguntur] in GraaCo,ut-iri flavil ineos et afuerunt, el lurbo quasi stipulam au-
Hebraico posita sunt, propler intei'pfetandi difflcuj- feret eos. El cui assiinilastis me et admquastis? dicit
tatem, et ad coniparationem jinguse Hebrseae, tam Sanctus. Levaie in excelsum oculos vestros, 490 ei
Grseei quam Latini sermbriis pauperiem. Simulqtie videle quis creavil hmc: qui educil innumero militiam
ut |jaulaiim homines abstrahat ab idololatria, aufert eorum; et omnes ex nomhievocat. Prm tnullitudhie
cseremonias vjctimaruni; etdocet quo.domnia ligna fortitudinis et roboris, virlulisque cjtis : neque unum
Libani et armenta quae in eo pascurilur, liolocaustis reliqiiumfuit: LXX : Nonne scielh ? nonne audielis?
ejus sufficere nequeaiil. Si auiem omnes genles sic Ciionne < annuntiatum est vobh a principio ? Non co-
suni in conspectu illius quasi non sint, et quasi gnovistisftindamenta tefrm? Qui tetiet'gyruniterrw, et
nihil rit inane repuiaiHiir (in oriinibus aulem habitatores ejus qtiasi locustas. Qui sialuii quasi ca-
gentibus et Israel est), ergo et ipse sic esl meram ccelum, et extendil quasi tabernaculum ad
quasi non sii, et in nibili atque inane reputaiur. habittindum. Qui dal principes; regnare pro nihil;
Hoc dicimus, ul franga.tur ejus superbia, et esetera- terram autem quasi nihiti fecit. Siquidem nonplanta-
rum gentium similes esse se noverint. . buntur, neque serentur, nec solidabiiur interraradix
(Vers. 18 seqq.) Cui ergo shnilem fecistis Deum: eorum: Ftavit super eos, el arefacli sunt, et tempestas
aut quam intdginempohetis illi? Namqitid sculptite assumet illos quasi sliputam. Nunc ergo Ctii assimi-
cpnfldvitfaber, aul aurifex auro 489 figuravil illud, laslh me? exmquabor eis? dixii Sanctus. Etevate
el laminis qrgenteis argeniarhis? Forte lignum ei im- sursum: oculos vestros, et videte quis ostendit hwc
pulribile elegil tirlifex s.apiens: ei qumret quomodo otrinia. Qui educil juxta numerum ornattim suum,
statuat simulacrumquod tionmovealtir. Descripla Dei omtiesin nominevocabil,"a mulla gloria et tn robore
magiiitudine, et potentia illius ex parte monstrata, foriitudinis : R riihil te latet. Ab iriitio, inquit, natu-
genlibus quoque iiisul|sque quasi stilla sifulse, et rali Iege vos dncui, el postea per Moyseriscripla
momento staterse repulalis, ac pulvere , et hostia- D . Lege testaius sum, quid nihil esset idola, el quod
rum cscremoniis fefulatis, cur omnes genles quasi Creaior mtiridi ipse esset Deus, qui lantam molem
jiihili sint in conspeciu ejus, et quasi ihane reputen- terrae fundassel super maria, eisuper fluinina col-
tur, sequentibus dpcet: Cui. simileth fechlis Detitii: locasset eam : ut elemenlum gravissimuih super
autquam hnaginem pOnetisei, qui spirilus est, et teniies aquas Dei penderet afbilrio, qui insiar regis
in oiiinibiis est, et ubique discurrii, et lerram quasi sedet super gyrum lerrse : exquo nonnulli qnasi
pugillo continet? Simulque irridel stullitiam nalio- punctum el globum eam esse coniendunt, et habi-
num, quod artifex sive faber ajrarius, aut aurifex tatores illius quasi Iocustas. Si enim in toto orbe
aut argentarius Deum sibi faciant, et Iaminis clavisT consideremus varias nationes, et ab Oceario usque
que compingant ac fortiter statuaiit, ne venioriim ad Oceanum, id est, ab Indico mari usque ad Bri-
fiaiibus detrudatur. Quodque intulit: forte ligrium tannicum, et ab Atlantieo usque ad Septenlrionis
et impulribile elegit artifex sqpiens, in Hebraico dici- rigoreni, in quo congelascunt aquse, et succina pUl-
* Duo Valic.', nihil a te absconditvm esti

4i39 COMMENTARIORUM IN ISAIAM PROPjIETAIIvLIBfXII, CAP. XL. 410
ehra concrescunt, omne in medio hominum genus A lerrse quasi inarie repritan. Quipfinclpes et judices
quasi locuslas a habitare cemimus. Quid jgitur su- . terrse (sive, ut alii siispicanlur, cceli) riec sati>sunt,
perliit tefra el einis? qnia coelum, immo ut Scriplu- nec planlati sunt, necfiriha radice solidati,«t re-
rarum titar aueiofiiaie, cceli extendimtur, quasi pente jtissipne Dei ila auferuntur et pereuni, qriasi
camera;sive, ul in Hebraico coniineiur, quasi DOC, stijjula a tufbine ettempesiate faptaltir;; juxta illnd
de quo supra diximus : prp quo LXX ibi salivam quod scriptum est :-Ei iransivi, ei non ^.QQierat;
inierpretati sunl: el iinuiii vefbum nnnc sputum, et qttmsivi euihyetnon est inventus locus ejus ( Ps.
nuric cdmerqm, id est,: forniceni lrans.Liile.rut.it;ei xxxvi; 36). Crim ergo lania silpoteiilia Creatoris
l&ntam eorum laiiiudinem quasi laberiiacrilum" et; atqne inajesfas, cui Deum similitudini »comparalis ?
papilionem extendii desuper, ut in similiiudinem ei uon potiris ex creaiurarrim magiiiliidine intelli-
feeti operiret homines, et quasi in domo latissima gitis: Conditrii-em? Si rion credills verbis, saltefti
iiabitafe faceret: quid njjreriiur si parva lioriiinum oculis vestris credite;_ et ex ccelofum elemenio-
corpnra quasi locusfae, et miriula 491 reputeiituf runique omiiiuhi sefvitule potesiaterii Domini cogi-
aniniantia ? Rursum et in hoc loco fipiixixldov lefris late. Qtii educit in numero mttiiiqm eofum, id est
' inJmjnere
C03lum[,ACcoelorum],ei in siniilifudiriem coelorilih ; et dmnes ex nomihe vocat , subaudilur ,
spbseraecceluni esse conlendunt, abuinntur nomine JBstellas. De quibus et in Psalinis caiiiiur: Qui nume-
fprnicis,, quod sciljeet media pars sphsercelerras raintiiliiHidinehisteitciruih: ii onines eas ex nomine
opefiat: cuiji in Hebraico.non forniceih, sed poc, ,; «oc«f:(vPV;xi.yi,4;).:Sivemilifiarii coeli>Arigelos ihr
id est, temdssimum pulverem legerimus. Pro qrio tefpreteihur, et omiies coslorum exerciius, de qui-
saliva quaeprojicitur in terram, el ptilveri commis^ bus et Daijiel loquliuf : MiHia titUliumrhinistfabant
ceiur, et deperit, osieiidif universam Corpofum ei,el deciescehleriariiiiiia tissisiebtintiili(Dan. yix.lQ);
hiaghitudinem pro niliilireputandam. Qui aulerii , tJnde elPoniinusmbaoth appelliitur, qui nostfa lin-
exjendil ecelos el expaiidit eos : ut vel supra habi- gua :diciiufi Dominus mitiiimaiqtie exerciiuum, sivc
tarenl Angelorum niuliifudines, vel subfef honiihes virltilum, Eduell atiiein iuxta iiiiiiierum cueloriim
niorafeniur, el quasi magnam ratinnabilibus crea- militiaiiJ : ut et soi, et luna. ei astrataUera, quse
turis fecit domuni : ipse pfo qualiiaie lemporum Abfahamiiumefaferionpoiuit, illiijiimeraia sini,et
vyrm.cip.escoiisiiiuif, sive secrelorum scruiato.reS, ul serviant offlcio delegato (Gen. xv) ; dum eiimdem
sint qnasi non sinl; el judices terrse velul inane ccelicofsum sbt urio aflriOjluciJer vesperqiie biennjo,
lecif. Pro quo LXX iraiisiuleruiit,tefratn auiein luna siiignlis explet mensibus, omnesque siellsecef-
qtiasiniliili fecil; siquiderii et in principio Geneseos lis tempofibus pefaguiit, ei. qusi;damex iis vocanlur
ubi seriptum est: Tef.ra duiem invisibilis, etlncoiri- C erranles, atque insequales earum motus oculis, non
-positd ( Genes, i, 1), casleri transiuleruiit : Tefra meiiie conspjcihius, nCc lam intelligiiiius, quaui-
atiiem erat inane ei liihifi. Quanlos reges el Graeca nJiramur, Miighitudo enim foftiiudinis Dei stio faeit
«l Barbara, Rornanaque naffat historia ! Ubi est ordine curieta servire. Sive juxia Septtiaginta a niul-
Xerxis iimuirierabilis ijle exereitus ? Ubi Israelitica tiludine gloriae;et poientise virtutis ejus, nibil eum
ih eremo muliitudo ? Ubi regtini ineredibilis po- latere pritest: sed omnium vias faiionesqtle et cur-
tenlia? Quid deveieribiisloquar?.prseseniia exeriipla sus b Creatofis hlajeslate cogiioscit.
JIOS.doceant, esse principes quasi nibili, et judice
! s lidem rijss., h Urius:.:-'Vaiic.-'_
crealor suti rndjesldiecognoscit.
qtiasi locuslas haberi cernhnus.
/ LiBERDiromm^
Nullus tam imperitus scriptof esl, qui lectorem ;D cbjiinantiuin.Igitur et nosler «Lusciiis Laniiinus
riOn inveniat sini.ilem sui : miilloque pars major est fruatuf testihtts,; immo fauforibus- suis; viricalquc
Milesias a fabellas feyolventiqiij, quam; Platohis ihuliitudirie, quia forsitaii viiicil iiigehio. Mihi suf-;
librOs. In altero enim ludiis ei oblectaiio . esi, in ficil paucofrimteslimohium,ei amicofum latide coh-
altero diffiCullaset-h sudor mixtus Jabofi. Denique lehtus sUrii, qiiiin expeteridis opiisCulismeis, amorC
T|mreum de miindi harmoriia 493"494 as_ riosiri labrintur, et siudio ScrijJturarum; ac noniiul-
trorumqfie cursu et nuriieris disptiianiem, ipse- los fore arbiiforqiii hoc ipsumquod ad fe, Eusto-
qtii,'interpfetatus esl Tullius, se non intelligere chirim, serniohem facio, oblfeclationi paiere,con-
eonfiielur. Teslamentum aiiiem Gfuilhii COfoeottse Jetidant, noh consjderaiiles, Holdam el Annani ae
Porcelli decantaht in sCbolis puerorum agmina ca- Debboram,yif is lacentibus, propheiasse : eiin ser-
* Accediiot nunc hisee Gommentariis fecognos- .designainri' "ebquh passihi uiemur inferius.
cendis duoAmbrosiani mss. quoriim alter satis anli- -'i>.Aiiibrosianiis veiusiior, et sudori mixtus itibpr.
jcjuilsS fitlera, et num. 45 praenotalus, ilitesias et o Sic~liabent mss. qnemadinodtim alibi quoque
fabeltas liie Iegil, Nempe Milesiqssiibsiaiilive dixere reposuimus. Aiitea eral Lucitis Lavinius. De porcelli
Veieres : ei Hieron. contra Rufinum Jib. i, n. 17 : auterii Testariieijto cohsule Brjssonium ih Formul.;
iCifrtilorum.lurbtiiMilesiarumin scholisfigtiienta de- Lariibecium-quoque ad Apicii lib. vm, cap. 1.
mnial. Alter prsHgraiidiforma E_ litfera . e.i ni 98,
411 5 S. EUSEBirHIEROHYMI «2:.
vlltite Cbrisii nefjtiaquani difforeiHiam sexiium va- }A cala sua inlelligant. Et quia mnlli gaudent in
lere. sed menfiitm. ihiodeeimus ergo in Isaiam ex- corporis sauiiate, et adolescentiam atque pueritiam
planationurii liber-hoc babebit exordium. v pulantesse perpeluam, jungit et diclt, quod flofens
493(V"ers•. 27 seqq.) Quare dieis, Jueob;el loqiie- 86iasci.to conCidat, et eorpora robusta mafcescant.
ris, Israei, abscondita esl viqmeda Dotnino: et Deo Qui autem non in suis viribus, sed in Deo habeant
meo judicium meuhi lransibit-[M_.iransiviQI Num- fiduciam, 485 et eJus semper misericordiarii prse-
quid nescis, aut non audhliiDeus senipiiernus, Do- stoleniur [A/. prsesiolantur], muient •fortiludineiii^
minus qtii creavit terminos-terrm,11011deficiel, neque et vadanlde virtute in virJuteih : et assum.int pen-,
taborqbil, nec est investigalio sapientim ejus. Qid dat nas sieutaquilse, et audiant : Renovabitttrsicut aqui-
lussovirttiiem : el his qui non habent'fortittidinem, ro« imjuvenius iua (Ps. cn, 5); currarit ad Dominum_ et
bur midiipliial. Deficientpueri.ei laborabitnt, etjuve- ejus desiderio non IaboreiH; ambulent, etriiimquani
nes in infirmiiale cadetit. Qtii aulem sperant in Pomi- deficiant. Crebro diximus,aquilarum sencctuiemfe-
no , mulabunt forliludhiein , assumenl pennas sicut virescere muialiorie pennarhm, et solas essequseju-
aquilm, currenl, et noniaborabuiti;iiihbulabuht, elnon bar solis aspiciant et spiendorem j-.adiorufnejus pos-
deficicnt. LXX : Non enim dicas, Jacob : el quid iocu- sinL micantibus oculis iniueri : pullosque suos an'
tus es, Israel " : Absconditdest vidmeaa Deo, ei Deus B I generosi sini, boc experimenlo probent. Iiaque et
meus judicium meum ubslulil, et recessit : et ntinn sanctos repuerascere, ct assumpio immortali cor-
nescis, el nonaudhti? Deus trlernus, Dettsqui creavit porc, laborem non seiiiire mortalium , sed rapi in
lerminos terrm : non esttriet, tiec laborubil, nec est ht- nubibus obviam Christo, et nequaqtiam juxta. I^XX
ventio prudentim ejus. Qui dai esiirienlibvs fortiludi eûtire. qnia prassentem Dominum habeani cibum.
nem : et non dotcntibus mmrorem.Esnrienl eniinjtive- (Cap. XLI. — Vers. 1 seqij.) Taceant ad me insu-
ncs, ct laborabtint adolsscentes, elelectiiiifirnii erunt. . Im, ei gentes mulenl forliludinem: accedant, el lunc
Qui autem exspectanl Deum , lnutabiinl fortiludhiem. loqncintur: shnul ad judicium propinqueinus. Quis
Assiimetualas quasi aquilm : currenl , et non labora- suscitavit ab Orienle Justum : vocaviteum vt scqttere-
bttnt: gradientur, et non estirient. CumOmnijiolentis tttr se? Ditbit in conspectuejns gentes, el reges obline-
Dei tanta sit maguiuido, ul nibil eum laleal, et om- bit. Dabil qnaJ pulvercm gladio ejus, sicui slipulam
nia illius arbitrio gubcrnenlur, quare dicis Jaeob , vcnlo raptam arctti ilittts. Persequelur eos: transibit
id esi, duse Iribus quseappcllabantur Juda; et loque- in pace, semild in pedibtts ejtts non apparebit. Quis
iis lsrael, decem aliae tribus in Sairiafia , quae jam Itmcoperattis esl el fecil: vocunsgeneraliones ab exor*
captivae driclse estis in Assyrios : Abscondilqest. via dio? Ego Doiniitus, primus et novhshnus ego suin.
meaa Domiho: et aPeomeojudiciumineumirqnsiliil? '-' I Viderunl insulm, ei timuenmt: extrema terrm obsiu*
JEI estsensiis : Diciiis, ad Deum-terrena non perli- puerunt, dpprophiquaverunlet accesserunu VnusguisT
neni^ nee considerai^S^quidrinusquisquehPStfum que pfoximo suo auxiliabiluf: et fralri suo dieei :fAI.
gcral. Dnde et nos ab hosfibus irijustc oppriniiihur,, dicit], .Gonfortare: Confortavil 1"A1.confortabit] faber
et "in junieiitorum el piscium -siniililudiuem, jtixta mrarius perculiens malleo eum qtii'ctidebai lutic lem-
Abacuc, absque ullo reclofe disperdinJUf (Abuc.i), pofis, dicens, gltttino bonuin esl: et eonfor.tuvileumin
Qoibus respondif Deus : Numquid neich ;, nCc prse- clavis, nlnon moveatur [Al. moverelur]. LXX : Inito-
cedenlium Scripltirarum LeVerba docueriiiH, sive vamini ad me insulw, principes enim mutnbiintvirlu-
juxla LXXignoras, quia 11011 audisii, quod ajlernits lem : appropinquenlel loqvantur simul: tunc judichtm
Deus ct Grealor omnium Dominus omnia novit, om- aniiunlient: Qtth suscilavit de Oricnicjustiiiam : vo-
nia conlinei.oiniiiasua niaieslaiedispensal?Nec ali- cuvii eam ad pedes suos et vadet? Dabit in conspeclu
qtiando deficit, neclaboral; 111luuin judicium non gentium : el regcs in stnporem miliet, el dabil in ter-
inlelligat, et absconditrc sinl ab eo vise tuse? Nec ram gladios eoruni: et sicut stipulam projcctam arcus
est, inquit, invesiigalio sapienliae ejus, de quo loco eorttm: et perseqttetureos, transibit in pace via pedum
illud Aposloli suiriplum reor : Incomprchensibiliaju- ejus. Qttis opcratus esl el fecit hmc? vocobiteam, qui
dicia ejtts, et investigabiles|Forle hiinvestigabiles]vim ^ vocal eam a generationumprincipio. Ego Deus prhnus,
illius (Ilom. xi, 55); sivc, ut LXX iranstuleruiit, non el in hmc qua; venlttrusunt ego sttin. Viderunt gcntes
esuriel, et non laborabit. (Jbi cnim cibus, ibifrequen- ei linmerunl: leunini tcrrmobslupueruntftQQ et acces-
ler csuries, si cibuni dctraxeris : el ubi esuries, ibi serunl: veneruntsinnd, judicans unusquisqueproxhno
et labor. Curn auiein in Deo bsec nou sint, cur ci bu- suo auxiliari et fratri: el diccl: prmvalu.itvir ariifex
maiias jungiiis passiones? qttin poiius ipse csurien- ei mrarius percutiens malleo simul prodttcens: ali-
libus et lassis dal fortitndinem; et qui.videhinr in quando quidem dicit, solidalig bonq est, Gpriforlqver
sseculo esse quasi nibili, virtutem roburquenjul- runl eti, in clavis poneiiiea: el honmovebutilur.Geri-
liplical, sivejuxla LXX, .qiii liibuitjiQn dolentibtis tes, id est, iiisulse, quse falsis aiiiarisque hujus s?e-
mmrorem , esteiiim tristitia quse dueitad mortem, culi tundnnlur fluciibus, jubenlur aridire et ofa
et est .tristitia quse ducit ad vitarii. Unde his coiicludere, et illud nosse quod ad Israel dicium est:
.qtii.IlaJjent cof inipoenitelis , daf Lfislitiam ut pec- Audi, Israel, el iace; et riiutare fprtiiudinein, ne per
» Ynlgati addunt dicens, quod verbuin neque mss.nosfri habent, neque Grsecus texlus.
£15 COMMENTARIORUM lNISAlAM PROPHETAMLIB. XII. CAP. XLl. ; , ":M&:
imbeCiliilafemprisiiiiani. Dei non possiiit audire; A.Otieiiler etpafere sufe fecefii jtissioni. pfostefhefts
sefmonehi_ ul accedant prius ad Bohjinnm_ et tjuodi ei'getiles plufimaS, et gladio illius'et ijfcur cuneta
iion sint propria salrife conteritse; sed quod didide-- stilijiciehs : et eajiefa quaa sequuniuf ad ejus pefsoi
riiH, c83teros doceaht, et crihl Domiho dispiitent,, hahj refefuntj quodscilicet Babyloriiis idolasuatiori
utfum omiiiuni Deiis* justa servayerii." Sic autetnl , profuerinl. quse humano facia surit studio, et arfe
interrogat eos, et ad resporidendumpfovocat, Utt sefafii suscitafa. Noniiulli HebfftofUih -de Ahfahfinii
inierrogaiione doceat quod-igiiofaiH; Quis iuscitavit. dictiim puiant, qui,voeatus sjt jhsiiis abvOriehte.:id
a6,--Ofietiiejiisitini;vsive j'«sfw!"ai)i?Neque eriim Ju^* est, de GbaliJseiSjeO qtiod soltis justus iiiyentus.'.'esl.
dajorum:lantum Detis, sed et ;geiJliu"iri,qui"vocavitt etseeutus esteum, egfediehs de paifja sua in iex^
Gbfistum Dominum SalvalOrem, qui faGtus est riO" faill quaniviiesciebat, et tradiderit reges ifi iiianu
bis sapieniia a Deo.Justifia et saricfitas^ et fedehip»- ejus, qUi adversUm Sodomaih et Goriirirrahivene-
lio'(VCofi i); Iri qiio juxta eumdeih ApostoluriiDeii faiit; et ahieglailiUmejus et afcum iecefit eOsesse
iustilia revelaitir (Ibid.)iVocavit autem eUiri, rit sej quasi sii|iulam el pulVefem1;persecutusqrie sit iirps.
iri ohjhibus sequfefeiUf,et opera PatriS' facefet. ett et reyersus in pace:^ et lOngi itineris cursrini hon
illiid iiiipleret diceris: Dius, itt facefehi voluniatein i sensefit, et bocnon suis yiribuSjSedDomini feeefit
iuaihvolui (Ps. xxxix, 9). In hujiis conspectu reges; B ijiisericbfdia, qui abinitio bsec futura eognoverif.
et. gehtes colla submitteht, et giadiollliiis ac sagitfisi Viderunti ait, insulWi id est, genles in eircuilrii, et
advefsarise poieslates, qriasi stipJila subjicieiituf;, et; - iilius vvirtute perterritaj surif ivefexirehia ierrm, Seni
pulvis. Pefiequetiif-eds,- feges videlicet et pfihcipes; yidelicet filius Noe, qui tempore extiemoterrarum
geiitium Sirigularum: Etpertraifsifcii»!pqce, ad jjacem cum paife et cumfratfibus deDilnvip evaserat; et
CuhctosvOcans; ht: fecOiJciliefituf Depv Seiniia ih usqiie.ad:ieri)pusilludfuefal reseryatus]Gei!es. xiy):
-pedibusillitisiion tipparebii; id est_ viseJabOfeirifioii qiieih ?•Melchisedec intelligi volurif, 49@ ^t venisse
sehiietj nec aliqiiarii imbeciljitatis huiriahseJassitu- obyiam Abraham; de prfelio fevefienii, et aece-
diiiehi; sedde toffehie bibel ih Via, et pfopief eale- pisse; et benedixisse ei, eteuiji Dei behidiciioriibus
vabit capUt (P-s:cix), Quis;iriquit, hac operaiiis esi: cdrroborasse: ipsumqiie esse fabrum sefaiiutti (jiii
ct fecit? QuiSstlscitavlt jtlslurii, sive justiiiam? Quis: Abfaham conflaverif,;et malleOsussariis ad meliofa
eigerifes et feges tf adidit? Quis gladio ejiis eLarciii produxerit : et.dixissei ei, Bbiium est, ut UimOre.
tihivcrsasiiljjeeit? iiiiqtie ille,:q'tii ab iriiiio hiuhdi Domini gliitjiieris etjungaris ei. Ei corifoffavil eririi,
h.-SCfutufa praJdixit. qui Oriiriiumeoriditor Cst.'.E.t sive solidavit in clavis prseceptorum Doinini; uf noh
quia dixefat sciscitahfis afTeotu : Quis iuscitavit, tib , njoveretur, sed iu timore illius permaneret. /
Orienle jusitiiii, eie,. ciinciis facehtibiis sibi ipse iC (Vers. 8 seqq.) Ei tUj Isfaeiserve itieits; Jcicbb
fespphdili- Ego sutii Domihus, prhhiis ei novissimus qtiemelegi, semenAbraham amici mei.ih quo appre-.
ego stim. Ipse est qili ef in Apocalypsi Iqahrii> 4S7 iieridile ab exirenih ierrm, et a longiiiquisejusvocavi
Ipquiltif : Ego sutit tilphtiel:'a , pfincipitihiet finh te,.et dixi.iibi: Servtis hieus/esiuielep. ie, eimoh
(Apoci i, 8:; ei xxii:; 15); Yideriiiit ihsulse, id esi, dbjeciie, Netimeas, quia iecuritstim ego:nedeclines,
geriies, sive Ecclesirede gehtibiis congfcgataJi qtise quia -ego_Deusjuus; confoflavi te, el atixiliaius suin
riiuridi bujris stisliherit lempesiates; et: tlniiieriint lui [Al. iibi]vet lusoepit. te dexiera jitUi mei. -Ecce
Dohiihum : Pfihcipiuth enini sapietiiimiiinor Domiid confutidehliifelerubescenl omnes qui pugnaht adver-
(Pfov. ix, 10). Omnes teffafuiii lefriiihi ad ApoStO- stini te : ertiiit qttasi nonsint: etperibuht viri qu\' cgh-
iorum verba ifemuefririi, appfo|)iriqiiahtes, et ad irqdicitnt iibh Quwfesegs; el /tion invehies:,:•£viri'-r_e-
Cbristi Evangeliurii paritef aecedeiites. Ciiriiqtie belies lui eftint qUasinon siiit iet veluli consuinpiia
seipsos cernerent esse salvatos, id quod supra ;au- hohihies beitantes adversum te. Quict etgo DorhinUs
diefant: accedtihl,iXJimc loqtitihiur',ripevecompleye- Deus iuus apprehehdimanumiuam; dicens tibi: Ne
ftiiii_ iit auxiliafehtuf proxiifiis suis, et ffaires SUOS tihieas, ego adjuvi le: Ngli thiiere vermh: Jacob;.(fui.
vellehiin Doriiinocorifoftafe, et dioerent eis: Rg^ mgrtui estis exsIsrael, Ego auxilialus stim tui, dicit
cedite ab idolis, sihiulaera daJmOriuhiahtiqua cohÎT) Dohihius; et redeihpiof lutis Sanctus Ismel. Ego por
leniiiife, quaj liiiriiaha flhxit ihaiius, qiiseniaileo cti- sui ie quast plaustruhi tfilufansjnpvum, liabeiisfostra
derile pfbducta srint, quaa cOhipacta gltllino, quaj serratiiia, Triturabh itionles ei noihmhiues: el colles
slabilita elayiSj ut noiimoveariiuf; et cuni stelef iiitj qutisipulverem portes/ Veniilabiseos, d:venius loliei; -
ambulafe nph yaleant.-QiiaS iios sriper jjefsoria etturbo disperget eos; etitt exsultabis iriDomihOyin
CI)fisti;"efyoeaiione geniiuinet prsedicaliohe"'Evaiii*' SqhcttiIsftieilmtabefis.h$:X::Tu autem Jsraelpuer
geliiafque iapioruriicpndemnalioiie' irilefpfetatigua riteuS,Jacob iqtienietegi; semenAbraham fiitem diiexi,
mris, "quidariV ad Cyrtiriiregerii PefsarhttJ 'reiefurit, qtieihassumpsiub exlremis lerrw;ela sutPtiinalibtisejits
qtibd suscitaverit eum advefsum BabylOriioS.de vocqvile, et dixi iibi; Puer rtieuses: elegi te, el noti
.-.'-?Auibrosian. anliqujor, Ulrum omnium Pensipse \ Cpnfer Epistpi, in nostra recejisionse 73,,nUfh,
sit, qui isia dispensat, anidola, qtiibttsvane hijusteque prsecipue L'
servierunt. Sic autem inlerrogai, etc. Hayd i.-quiderilL :;"?.JJiiu.sAmbrogi.ari; cum Vulgat, ipsaqiie Hiefft-
scio, num ex Hieroriymi calamo, ' ah exvglossatofis nymjaha yersione,;|)jfp^ fibeile%tugsi'..; .."'<.'
ingenio. '''.;"' ;"'.-.-' :;
dereliqui te. Noli timere, tccum enim sum neerres;A A versarios tuos, ct non invenies. Causaque redditur
egoenim snm Deus luus qui confortavi le, et auxilialus quare non inveniat adversarios suos : Quia erunt
sum tui, et roboravile dexlera justa mea. Ecce confun- quasi non sint. Qui adversarii insanire dicuniui' con«
detttur, et crubcscenlomnesadversarii tui: erunl eiiim fra Apostolos, vel juxta Hebraicum, esse consumpti.
quasi non sint: et pffibunt omnesinimici tui. Qumres Idcirco atitem limere non debes, quia ego appre-
eos, et non invenies,hominesqui insanienl in le.Erunt bendi manum tuom, qui dico libi, Ne timeas: ego
erinn quasi non sinl, et iion erunt pngnuntes ndoersum adjuvi te; noli timere vermi-sJacob, qui mortuiestis
te. Quia ego Dominus Deus tuus qui ieneo dextcratn ex Israel, sive ut LXX, paucisshni ex Israel. Hoc
luam : qtd dico tibi, ne limeas Jacob, parvule Israel. quod posuiinus, ego adjuvi le :noli timere vermisJa-
Ego auxilialus sum lui, dicil Deus : qui redhno le cob, in LXX non babeiur. Vermis aulem qui He-
a Sanclus Israel. Eccc feci te qnasi rotas plaustri tri- braice dicitur TnoLATH
, (nySlil), propter htimili-
turaiUisnovas499 »" senvmiiHmodum : et triturabis latem alquc contempium vocalur Aposlolorum
niontes, el comminues colies :et/ut puiverempones et cborus, imilans Salvatofem, qui loquiturln psalnio:
ventilabh, ei ventus auferet eos, et tempestas disperget Ego Snmvermis, el non lipmo< : opprobrium homiritim,
illos.Tuautem twtaberisih Dominoelin Sancth Isrdel. el abjectio plebis (Psal. xxi, 1).,'Sjeut enim vermis.;-'
Jacob et Isfael esse carnalem et esse spiiitualem, IB terram penetrat: ita sermo apostolicns peneiraytt
Paulus Apostolus docet: VideteIsrael secundumcar- gentium civilales, et ingressus est prius cprda dorisV
nerii (I Cor.x). Ex quoi inielligim.us esse et altefnm sima. Et fecie paijci appellaniur ex Israel, quia ad
juxla spirilum; el ad carhalem dici Israel : Si filii comparafionem totius orbis, gentis Judaicas paucis*
esseiis Abraham, opefa Abraham facereiis. Quibus et simi crediderunt, qiiibus in Evaugelio Dominus lo-
supra (Ad cqp. XL,27) dicitur: Quare dicis, Jacob, ct quitiir: Nolitimere grex parvulus (Luc, xii, S2)iSive
loqueris, Israei: Absconditaestvia mea a Dbmino: et juxla Flebraicrihi,moriui ex Israel, qui cuni:AppsIolo,
a Deo meojudicium metxmiransivit?E contrario nrine dicunt: Quotidie morior (II Cor. xv, 51). Et alibi:,
ad spiritualem Deus Ioquitur Israel,, qui Ponlini sui Cum Chrisiocr.ucifixussum. Vivp autem, tion egofvi-
suscepit advenlum, quem primum seryum, dein ele- vitveroin meChrisius(Galat, n, 20). Quodquese-
cttim, ad extremumsenien Abrabam vocat. Ante quiiuf: Ego postti te quasiplauslfum iriturans novum,
, enim aecepimus spiritufn servituiis in limpre (Rom. habensrosira serfantia, hoc significat, quod prsediCa-
VIII); et postea elecli, in ainiciiiam Dei jungiriiur. lio Evangelica conterat adversarias potesiates, et
Post vocalionem igitur gentium, quando viderunt spiritualem nequitiam elevanfem secpritfa scieniiani
insulse et timuerunl, extrema terrse obsfiipuerunt; Dei: quse pro varieialesuperbise mohtes appellaniur
approjiinquaverunt et accesserunt,vocanturreliquise, G ' etcolles. IIIisquesublatis,et lurbinis more dispefsis,--~
juxta eleclionem graiiae, de quibus scribil et Evan- exsuliet IsraelatquelsetefurinDominoSancioIsrael.
gelium : Istos duodecimelegilJesus, quos et Aposlolos Possumus quoque dicere, quod ecelesiasiicus yir"
nominavil (Luc. vi), qUi post servitutem paadagqgas babens evangelicaepraedicationis rqstra serraiHia in
Legis, electi sunt in Evangelio; et senien Abraham plaustro novo, qubd nequaquam operaiuf in veiu^
amici Dei esse meruefunt. In illo enim appiehendit siate litterae, sed in noviiate. spiritus^-cbnieratincrer
eos ab extremo lerrse, et a longinquis ejus fmibus dulorum Cordadufissima: separans triiictnif a paleis,
vocavii Israel de universis* natioiiibus, congregans et montes collesque commiiiueiis, id est. omnes bfe-
primum populuiii Judsporum, de quibus et Paulus reticOrum principes, qui coinininuli atque contriti,
Apostolus dicil': Vobis oporlebat primum prmdicari redigahlur in pulverem, et nihil esse doceantur, Ut
sermonem: quoniani autem avertitis b »os, imus adgen- qui male fueraut congfegaii, dividantur in bonuin
les (Act. xni, 46). Tibi ergo, quiel sefvus nieus, et. suutri.
elecuts meus, qui prsedieaiurus in geniibus es, et (Vers. 17 seqq.) 501 Egeni et pduperes qnwftint
persecuiiones plnrimas perpessurus, dico ne limeas, aqtias, el non stint itingua eorum sitiaruil.EgoDo-
quia teeilm sum, cui loquor in Evangelio : Ecce ego mihus exaudiam eos : Dens Israel non derelinqtigm
vobiscumsum omiies tiies, usque ad consuinmalionem illos. Aperiam in supinis collibus fluinina : et iri inedio
smculi (Mdtih. ult., 20). Non erres, neque a yeriiate eamporumfontes. Ponam deserlumin stagnum aqtiti-
deelines, nee te falsaporsuasione deeipias.quodluis rum et lerram inviamin rivos 'ogudrum. Dttboih soH-
viribus imperilus el nudus, silvarii geiitium pene- ttidinecedrtim etspihtim, el myrtum, et lignuih pliviri.
trcs, et ferocissimas nationes ad manstieiudiiiem Ponam in desertoabietem,ulmum, elbtixuinsinnd: ui
voces. Ego sum qui corifortavi te. et atixiliatus tui videant, el sciaril, etrecogitent, elinieltigarit pdfitef;
srim ; et siiscepit te, sive protexit, dextera justi mei, quiatnanus Dothini fecithoc, et Sahclus Israet creaisit
id esi, Domini Salvafofis, sive dexiera mea, ut LXX itlud.LXK.: Et exsuliabuni pauperesei ingpes ; qurn^
trahsluleruot. Eece enim adversarii lui, populus Ju- renl eriiinaquam, ei non erit: tingua eoriimprm :siti/
«faeoruii)500 etomnes qui pugnantadversnm te, et exaruil. Ego Dotnhius Deus exaudium ipsds Petis
perseciilofes lui Tcrteiitur in nihili, qusereiique ad- Israel :et nonderelitiquameps; sedaperiatnihtiiohti-
a Expiingit Victor. vpcem sanctus,
quam rieque in . Kyto?. ;•-.'
»1.13mss. neque penCs LXX sui exemplaris invenit» i Idem, qverlHisvos'i
Addifum vefo esi MiB-aslerJse'}in "hujieraeditioiig
ill COMMENTARIORUM 1N ISAIAMPUOPHETAMLIB. XII. CAP. XLI. 418'
b.usflttmina,el in medio camporumfontes : faciamde- A. {_in solitudiiie, ne saitem una cborda dc cilhara D'o-
serlumin paludes , el silientemterram in aqumduclus. mini, ei aliqua virtus gratiarum Ecclesise deesse vi-
Ponam.in terram absque aqua cedrum, et buxuin, el deatur. .Ufomnes inieliigant, et paritef menie cogno-
mijrtum, et cyparhsum, el populum : ut videanl, et scant, quiamatius Domini bajc univêrsaperfeceril,
sciant, et cogitenl, elnoverint simtit quia ntanus Do- ut in aridilaie geniium invenirentur fluenta virlu-
mini fecithmc, el SanclusIsraeiostendil.Gerilium polum, et in terra quoiidam desefta plenaque salsngi-
pulus pauper et lenuis, qui non babebatscienliani venis, cedrus et cyparissus, et alisearbores nascefen-
ritalis, quseritperdiversos magislros, etvaria Pbiloso- lur, quaruhi sublimitatemet veflicem ad coeleslia
phOrumdogmalaaquas salubrCs : et noninvenit, quia feslinaniem, iiluiiiinafet lignum olivaj", quod nulri-
nOnsunt;Iingua e(irumsiiiaruit,sirieLege acProphe- menium lucis esi, et laboraniium reqriies.
tis. Omnein enim juxia-'EyangeliiJidem,:subslaniiam (Vers. %\ seqq.) Pfgpefticitejtidiciuhi «esffui».di-
suam in medicoscomsumpseral (Lui. yin); et.a cruore cit Dominus : afferte siquid forle hubelis,. dixit rex
idololatrise, el sanguine viclimafum non polerat Jacob. ^lAccedanl, ei nunlient nobh quwcumqueven-
liberari. Proplefea Dominus DeusIsraClnon eos pe- tura stiiil : priera quwfuerunt, nunliale : el ponemus
niius dereliquit, nec in seternrim perire jfassus esl; cor iiostrum, el scietnusnovissimaeorum : et [Al, hwc]
sed aperuil in supinis collibus, sive in montibus flu-]"B qttmventura sunt, indicatenobis. Annuntiate$Q3'qum
mina, et in medio camporum fonles. Quse flumina venlura sunt iti futurum : el sciemusquia dii estis vos.
ex illo fluvio dttxere prineipiiim,qui in Psalmis legi- Bene quoqueaul male si polestis.fqcile, el loquamur, .
tur : Fluminh itnpelusJmlifical civilatem Dei (Ps.. et videamussimul. Ecce vos eslis pro nihili [Vulg. e.-u
XLV,4). El in alio loco :FluviusPeirepletus esl aquh. nihiio] : et opus vestrumex eoquod non esl: aboinina-
Quseaquaeelfonies deillo fonte manaruni,qui per Je- tio est qui ele.gitvos. LXX : Juxta esl judicium ves-
remiam loquilur : Me dereliquerunt fontem aqumvivw truin,dicit DominusPeus : vpnertintet dppropinquave-
(Jerem. i\, 15). El supra in hoc eodem Propheta dici- runt consilia vestra, dicit rex Jtieob.Appropinquent
lur : Bibenl aquas de fontibus Salvatork. De quibus [Al. dcceddnl] et dnnuntientnobis qum veiilurusunl :
et in Psafuiiscanitur : BenediciteDomhium Deum de aul priora quw erani dicite.;.et tipppnemussensum: et
foiilibusIsfael {Ps. LXVII,27). Et posuit, inquit, de- sciemusquti}sunt novissima.Veniuraquoquedicite no-
scrtuminslagtiuth aquarutn, et terrani inviamin rivos bis, et annuniiaie qumvenlura stini in novisshhp : et
cquarum. De quibus aquis el Salvalor in Evangelio sciemus qtioniam dii estis. Bene facile Mmale,_el ad-
niysiico sermone dicebat (Joan. iv, 13,14) :'Qat.Ai- mirabhnur: et videbimussintul unde silhvos, el unde
berit a*e502 aqua, quqmego dabo ei, non sitiet in tit opus veslrum:de terra abominalionuinelegeruntvos.
mternum:sed aqua quam ego dedero ei, fiel in eo fons(C Quomodo supra diximus, duplicein esse Jacob et
aqum salienth in viiam wiernam. El iierum : Si qtiis Israel, non credeniiufii alque credentium in Doininuiri
sitit, veniat ad me et bibat. Qui biberit de aqua quam Salvatorem : iia vocatis gentibus, et in deseno
egodaboei, fluinina de ventre ejus fluent aquw vivm quondam.Ecclesiaj erumpeiilibus fluviis fontibiisque,
(Idem. vn, 57, 58, 59). Hoc auierti, inquit Evangeli- et mirum in niodnm comante vaf|elaie afbofuni,
sla, dicebalde SpirituSancto,quemcredentesineo ac- cunclisubertateplenissiiiiis,quiiii Cliristum ex gen-
cepturi erant. Quia igilur deserla quondam Eccle- tibus credefe noluerunt, provocantur.ad judicium,
sise mullitudo, aquis viialibus fuerat irrigala, prout respondeantour videre, et scire et recngitare, ct
pterea juxta LXX nascttntur in ea cedrus, et buxus, irilelligefe nolueriiit, quia manus Domini i.stafecerit,
et niyrtus,el cypafissus, et populus : juxta Hebrai- et Sanclus Israel creaverit universa. Accedant, iii-
cum, etcseteros ItHerpretes, .cedrtis, setta, et myr- quit, idola yestra, quse puialis "esse fortissima. Vel
lus, el lignum olivse, et abies, et ulmus et buxus si- afferte, si quid forte habelis in vobis; et vesira ape-
mul. Qusevarietales atborum, diversitatem siguift- rite Cousilia,qua ratione, quo sensu noluerilis apcr-
canl gralisespiriiualis. Et quiaoinnibtisnatura earum tam suscipere yerita.iem, Simulque fit aposlropha
notaest, de SETTA("TOU") laritura Hebraico edissera- ad ipsa idola, quseinsensibilia sunl, et nec audiendi,
-mus, quam spinam Tbeodotio iransiulit. Esi autem D ; nec respondendi possidenl faculialem. Dicite,inquii,
genus arboris nascentisin eremo, spinse albse habens nobis vel praeterita. vel futura, et ex rerum evenii-
simililudinem;undeomiiiaIignaaarcse,et tabernaculi bus vesiram pqienliani demonsiraie. Hoc aulem si-
factasuniinsirumenta,quseappellaiiturSeHim (Exod. giiificat, quod posl adventum Cbristi omnia idola
xxxvn) : quod Iignum impulribije el levissimum, coiiiicuefinl: ubi Apollo Delphiciis, et Loxias, De-
omniuni liguorum, tam in fortiiudine quam in niiore, liusque, et Clarius, et csetera idola, fuiurorum scien-
soliditalem Superal et pulcliriltidinem. Cedi-usautemi liam polliceniia, quae reges poleniissiiuos decepe-.
et cyparissus, et myrlus, odoris opiimi sunt, el im-• funl? Cur de ChfistOriihilpofiiefe.prsedicere; niliil
puiribiles. Ulmus quoque et populus, sive buxus, velI de Aposlolisejus; nihil de ruinis ei aboliiione lem-
marifandis yitibus jungunlur, vel ad diversa operai p!orum?Si ergo suiimiiiterituin nori potuere praedi-
apiissimsesuiit. Haecautem omnia pariter ponuiilur cere, quombdo 504 aliena, v<?lniala, vel bona
a Alias, arw. Ambros., omniaiti arcmet taberhacidi b PerperamahteaeratAcct-nrfatU.
factasunt instrumenlo. -.>'.
iW .:'''. Si EUSEBII HIERONYMI 430
polueruril [A/. poluerint] nunliare? Quod si aliquiss _A j qui audiat verba vesira. Principium Siondabo : eiJe-
•dixerit, mulia ab idolisesse prsedicta, boc sciendum ,i rusalemconsolaborinvia: nam de genlibusnullus esl,
quod semper mendacium jtiuxerinl veritati, ei siee el de simtilacris ipsorum non eral qui anntintiaret : et
sehtentias tempefarinf. iit: seu boni seu hiali quid1 siinterroyavcroeos, undeestis,nonfesppndebuntiiiihi;
•aceidisset, lilrunique possel ihtel.ign Ul est illudi swif eifim.facloresveslri, el frtistra seducunlQOs. Adliuc
Pyrdii regis Epirolarum : contra idol-i loquilur, et ebs qui post advenluriiCbri-
a Aiote, Aacidi, ROmanosvincereposse. sfi, ea relinquefe nolueruht,. Illisque pefmaneritibus
in errore, jpse ab Aquilone suscitasse se dicii popu-
Et Croesi1 GrmstisiiiihsgresstisHaiyrii maxihiafegnaj lum nationUni;Ab Aqnilone enim exardesceni mala
perdet. Aliud qiioqUesigniirriest,idola deos non CSse', super omnes habitatores lefraj. Et ad Jereriiiam di-
qUod heC bene pbssirit fabefe .hec tnale. Non quo)-.--ciiur : Quid lu vides, Jeremiaf Elille resporidit: 01-
idola, vei da?.monesassidentes idolisj mala Saipe nori\ iatnsuccensam;ei fticiemejusa facieAquilonis(Jer.i.
feceriril; sed qtio riisi coheessa eis fuefit potestas aj 15). SusciiaiHur atitem ab Aquilone, ut credanl in
DOmiiih,hoc facere hon possint. Dehiqriein EVaiige- .-. «um qui venerit ab orlti solis. Dequosupra legihius:
116depfeearituf _ ul habeaht poiestateii) in pOrCbruril i Quis suscitavit ab Orienie jusiiitn, sive jitstiiiam ? El
gregerii (Mafift.viU)-.Et 5n Job legimus, ab&queDo-..;B I jriâlio ioco : Eccevir Oriens nctnen ejus (Zach.xi,
i 12). Qui vocabit[l/. voeavii] eos nomine meo, ut
liJibijiissione, euhi (Diaboluni)viri Sariciirie jYriierila
; -dereliclis simulacris, iiiiiini colant Deum. Ipse enim
•qtiidehiel possessionfesfyMuisse"flisjiefdefe!(if.oi'.11);
Kec iiiiium lioc de_Deo, cuni 'eiia-mApostolns Pau-. loquilur in Evangelio : Ego veiiiinnoiniiiePairh mei,
Itis ifadat quOsdam SatahaS, tit discaht iioh blasplite"- etnoiisuscepisiismei aiius ienielinnomine suo; el stis-
hiare (1,Thti. i). Sive iioc -dieehdUm,qtiod mUla si-. cipietiseum(Joan.v,&5). Ipse principes el magt-
ihulacfahOiriiniiih et iriseiisibiiia, nee bene possint, stratus, et omnem mundi superbiam coiicuicabit, «t
faecre) iiee riiaie. tiec prseteriia nosse, liec fulura_ subjicientur ei quasi Juium .figulo, u.lfaciat ox eis
•quia ex tiibilo sint, et-ex eo quod iio.n est, «t non. aliud yas In lionorem , aliud in eorHunieliam{Rom.
"tamipsa. quaJh ille qui ea coiat-,'abominaiione scon- ix-).Haic qtire ego juxta coiiSuetudinemproplieialem
•dignussit, idotu êhhhgentiumârgenluih ei utirtiin, fecisse me dico, quasi jam prajlerita sint, ve! juxta
Os •habehi,<ei•hbtiloqtienlur iSyihmacluim. /"«fara'pollicear . nullus djembuunj"et
>bperaintitititiiniioinitiUiri.
(Ps, 'cxiii. 15).'Quomodo«rgopossunt;scife et nuii- idolorum poiest prsedicere. Unde oracuta cuncia ta-
tiafe iyeritufa,aut JiaVfafepfSetefita. et behe facefe, iUertint, qhia nemo est ijiii ahriuntiet, riemo qui au-
, yel 'male,(iUreriecIioniirium;Seiisumhab'eht',iiec,bfu- diat, dum bruta prius corda -gentilium ijijellekerunl,
, iorum &iiimantiunl?iNecinterest, de qita materia fa- ~'Q Q errorem suum, ei laisa ^ticinia rcliquernnt. d Pfi-
;cta videanlurv'Cumjiriiversa terrena sirit. musqrie Dominus loqueturad Sion, id «st, adjEecte-
(Vefs. 25 seq.) Suscituviiab Aquilone, etverii~et>ab siam suam et dicel ei : Ecce iadsunt filii tnij qtios
criusotis':~vocabii\kh..vocavii\nomenmeum, et-addu- tibi per meam donavi fidem.Significal aulehJ Apo-
eet niagistratus-qumi tutum : et velut figulus cotietil- slolos, qui iniolo orbe EvangeJiuhi gt§g prsedica-
caas {M. conctilt-avit]fotimum. Quis ahnuitliavil ab _ riinl. Sion et Jerusalenj iiomiiiibusîfferuntr^caele-
fixordio ,'ui 'sciarnus;:eta principio, ui dicamus : Ju-, . j-umhLuna urbs, sic ei una Ecclesia est. Omiiesigi-
:stuses. Npn est neque annunlians, neque tprmdicens:, -tur genles, quse idoloruni fsequuiHuferroreihj "intef-
-Mequentidienssernienesaiestws.PrimusiddSiondicet i.: rogenlur a -nobis.ut respoudeani uiide siriliiEl hacc
Ecce 5"ndsunl,: el Jierustilcm evmigelhtdmdabo:.Ei -er.ituniversafum responsio, qtiod omnes vaiiiiaiem
:vidi, £tnoneftitnequeiexistisquisqtmniquimretcon- V: sequantur ctventoS', «t adorentopera matiUtiiiisua-
silium: vlAnlerrogaliisiesponderetverbmn.Eeeeg^g rum. <}uidquidde idolis et geniibus diximus , r,efe-
vmnes injusli,.et vana lopefa eofum ,: venitiselmatiiq. ramus ad doginala pravjtalis; et ad principes (eorum
simulacrd e.oiiZfm.LXX.5 Ego•auVemsuscitavieum qui liiseresiarclias,quod Cinisto paceni EccJesiae nuii,-
cibAquiloneest, etquiftibpflu-solis: c vocabunlurnor liaiHe, et monsiranie eisvefitatis-vjaijij ipsisequan-
minemeo, Veiii,ant.principes.-'et;siciUiiUumftguli:,J)3) lur errorem; el vemo ac tufbint comparempr. He-
ef sicut.ftgutusconculcanstlutwn, isic ,conculcabimhiL brffii, suscitaiuhi ab Aqtiiforie^ et venire ab <ortu
Qttis enini anriunliabilvobis ea^qum-a prdncipio-sunt, - .solis. Assyrhim aiiterpneianturiel p.ei'safn,iqtiiyene-
nl cognoscomus >ea.«qumin, fitturo : setjdicemus<quiave- lint Jerusaleni. et'OJiJiiespfincip.esiliius coiiculca-
rtimsil :n0nest_qui;fii]Wdicel:_[;M. _ .verini^ 'ntilluniqueSdoloruinqusevcolebarit,.-liocscie-
!prmdicat_],,~tieque
AJnEhnii fragmenfis ex Vef. Annal, Cicero lib.u §yvat79at.POJTO«Iteruni; oracuJum .sicjiifimss. effef-
de Divinat, : Uirtim,m,qu%,eoriimficcidissei,,.verum lur, CrmsusHalyiijran.siens per.detexerf't.lum._
'pfaculuih.'fitisset.Ctir'diae'iiiiioc cietttithunijuatii e'&i- 1 Pefpefam Maftiaii., Ecce"adsiim,'s"ede't 'a.'1'iaIiii-
tuih Grceso'?tititHemdoiutiictirverac-iofemdricairi En- jusniOdi ntUliasujjra aiqueirifra icaslTgairiuSi
nio.l Ntim mhiu_s:iUe,p.oiuU4_e Grmsg,,ûamdePjgrriip c Sic Iiiibent Annbrosiani^vcodicesijuxta ..Grajcum
..fingereEniiius : .AnQn<7ovfciL w ovo^t«««,ou.,Antea?erat,vojcqnturno-
Aio te, iEacida,Romanosvincereposse? nvinemeo.
d Legimus cum Viclorio^primusque: pro quo anlea
Prhnum Laline ApoLlvntimfnamioctitus 'eH, ete. At enat priusquam;"
poluU dixisse Grsece,Ntrtxvo-'AtW5i7,'Pwptxtoojfnp'i
m COMMENTARIORUM IN ISA-iAMPROMEfAM LIB. XII. CAP. XLII, iSl '
rit esse Venlufum_hisi solus DoihiriuS',qUi tilliis est |\ sris :sit'eivitates-.GuiaiMchi'qtitissMtifn;siVeeohfftic-
eos pfo-pebcaiis suisi . iurii iigh coiifereC.CunCliseiiiiii placabilis efil, et
-v"{Gap. XLIL—Vefs.i «eq.) Eccetetvtisitietisysus- veniam dabit peccaioribhs, dicfehsiad c hJhHefern:
__
iA)ndmemiii. vtiihplacuU'sibiih itig.tiiiima Cbnfidei fiiid, dhtiiituntuf iibi peccald ('Ltic. viv, 48).
'elecitiStiieti$>,
Wea, Dedi 'spMtumirieuiiistipef etitii~:fudtiium gihii- Et linutii fuiiiiqahs,s,\v'eui csefefi tfaiisluiefuhi, bb-
btiSprofefel. Noti clainabil,neiftiehccipiei petsbnaiii•: sctifum atque tenebfdsuhi, noti exstinguei: qtii vicirii
nkc audielur fofis vox-ejtis:Ctiltimwit'qtiusmluiiitidti erafit exsiiffciiohi,: Doihiiii 'cieriieiitia seffabahihf
iphlerel: ei thiutti fuiniganstiehexslhigtiel i.tri veriiaie (qrise sripef •Jriascisethationibus ili supfadiclis opris-
'idticet jutifciutii. Non&tl Ifislistieqti^ luroiilehltii, "culiSdi'sseirufli.Ws). SCdeuhiveriialebftjiliiajriijicaljit;
•dohecpotiat ih teiiu judiciunt : ei tegetii êjiisihsulm Tiequaquairi riiettieus Scfibas se\ Pharisajos, quos
exspecidburil.LXX : a Jacob: puer tiietis y 'assifjiiam liOiifiderilefliypoCfitasappellabat (-Mat: vil, xv, x!.U,
"eitm:Isi-aeZelecitis ftietis; suscepit euih tihiiiiu itiea. xsiii per iomm;.ei Luc. vi, xii). QUOdÛlem sWqtfi-
Dedi spirituihmetiih •super etitii: judiiiurii.-gehlibus tur: 'SpletideMi;<ettioti cohiereltif, dehec jfdiial hifar
educet_:;noit cltimabit,n/equedhhiliet: tiectiudieiur fo- terrafh jitdictutn, MaUbajUsEvarigeiiStaiion pbsuii
-rfs voxejus. Gtiitimumfracttim hoii eohiifet; el lihtim {Mtii. xtt): sive ihtef -judieiurii'et jtfdicJtih)iritediii,
fmmgausnon~exstinquet:iedmvefilate^ gscfiptofis -effore. «ublat.J feunl, Significat aulieiii
~spieii.debii,et nPn conlefetur, dtihei poritii:supeftef- quod resrifgefis ex iiiofliiis', 'cuiicths gQg illuihiha-
rtinijudicitiin: el iti noinihe 'ejtis'geiiies spertibittil. veriiv nec riiorte coiitfitus sit, doriec poiierel sii))er
Jacob ei Israel ih prsesehli -tapitulb nori lfabeiiluf, tefram judiciijm t qhi loquebauif ih Evahgelio: in
quod nec JifatthseusEvarigelista poSuit. -secuius He^- 'judiciumegoveiiiJh mutidum isturii: tit tion videWtes
ijfaicam veriiatem. Hoc dicilrius iu suggillaliohehi videani;'el videntes 'eteci fiaiii'(Joaii. hx;' S9). Pfb
eorum_ qui nosira coiileriinuhtv De quo pleniiis ih qiiOn'0'Siritefpretalj SUinUs.flT6'ti'eiil ifisiis', tieqiie
MatthseiCohimeiitariolis, el Jti JibfO qriem ad Alga^ iufbulentusfsed SequiiJifcite-m vtilttjs oiiiiii tehipofe
siam b niiper scfipslmus. dispuiaiurii esl. Et ihlefim coiiservabii" qhod fals'6 deSotraie PbiVoôpbi^lo-
notaridum. quod Ubi-deApostOlofum scfibiluf clio- fiaiHUr.iihhquam eiim. plus''so!ii6_heh irisfehi fiiis-
ro, el Jaeob et Israel_ etsemeh 507 appeiiantuf -se, nec lajt-riih.Pfb quo Aquila ct TheodOlioihfei-
Abraham : quibhs quasi llomiriibhs ac servis conse- pfetali surit: IVoii'dbsctirtibii,elnencufrel,donec p'o-
"
quenief dicilur: Noli timere iiermis Jdcob-,:el parvti- rtatihiefra -jiidieiuhi:Et 6St sensris: riUIJhmviilftfs
Itis numere Isfetel. Ubi auieitt 'de ClifistO "estVatiei- tfistiila deterfebit', iiec fesiiiiabil ad pcenam,|qUi
hium, absque Jacob ei Israel legiluf: Ecee ser.vtis judicii Veritaiem hltimo tempofiresefvavii-.-Quod-
inetis, suscipiariieutii-;eieiius itietis;complacntisibi iti^{_,qhe sequUur::,ei!legeitiUlitisiiunlmeic'spibiab'uhi,ymk-
illo anhna mefl. Et iti «jnseqiieiilibris : -Dedi ie iit jjife'Stiri'spibstiefe tiXX'ih nbitiirieejtis 'geritesspefti-
ieslametitutrigeneris, in tticemntiiigntinv; aperireVcti- btihtiqtivi ih Scriptufis appeliainiif iiisulse, qiiia' ex
ips cmcorum, et educere tie vihvulh allfgaios', 'ei 'd'e «iiiiii parte pefseeul-fjfuni inCufsionibus paieht; Le-
domoearceiishabiiahies-inleiiebris.Neemifumsi sef* gcni ariteiii ejus; hbri Jrjuieper Moysentiatatst, sed
vus vocettir, factus.ex .muliere; -factusque sub lege EvahgeliijiiiSehrianjus : DeSion eriiiri egrMwiut lex,
ifialat. iv ; ijui '-cttitiJn fortiidDei esfief,litimiliavit ei vefbtiih'Dbminide JeYustifeih(Suprti; ii|; De 'q'ua
se, foririam servi accipiens, et habilu inventuSut lioitio. lege et Jefemiafevatlcinalur: Eciedies veniuhi; 'dlcit
(Philipp, ij,). In qrio complacuil Sibianima Dei. 'Cer- D'i>riiiriUs reiponntiiiesitimeniuinriovitiit;tion juxiiaieh-
nens inillo omnes ess.e virtuies: iihinO ipsiibi esse 'tahientuni,qtibdtiiitn pepigi 'tuin paitiMs edruin \ 3'e-
Dei viriutem atqne sapieiniarii. Dedi, iriquil', spii-t'- yem.-xxxl,§1. 5i).
iuth meumsiiper-euiii:quidesceriditiriSpecieeolurii- (VeVs;;S,'6!seq.) Hmcdicii Dbitivivus'Detis: 'Gretitis
iiae. Judicium yeittibtis profere% qriod antea nescie- Cmlos;efextehderis eos'; firhtarisiefram, 'eVqum'gef-
hant. Non clamabit': erit enirii mitis aique niaiisue- mihdnlur ex.elt: tiatis ftdihiriipopulb'qui eit 'Suffefiiirii,
- tus; et non
uocipieipersonaminjudiciOjiixe iiou le- ~eispiriturit'caictiiitibusilltiin. 'Egb Dotiiiritisvoctiviie
vabit, subatidituf-.in aUuih vocem Suatn. V«l jrixta'D 'injusitiia,-el tipprehetiitiinanuhi itiarit, ei 'sei'vaviie :
Symmachum; non decipielurômiies iiisidias diaboli etdvdi ie in fmdus pbpuli, in 7«i:en"! 'geiiiiicih.Ui ape-
intelligens.: aut; secuhdtim LXX; noii rclinqmt, po- rires 'octildsVwiofiim,'ei'edticeiesde sWdusibiie vitii-
pulum scilicet Judseorum: vocans euhi adpoeniteh- Uifti;de dothocafcerissedentes iii 'ieriebfh; Effb Pbirii-
tiam. Nec audietur forhvox ejus; neque enini sextra .««*-,-'hocest tiomen nietimyglofiafhJrieatn 'aiteri iron
Galilseariiatqiie Judaeam in aliis genfibus Evange- dtibo,ettatidem meamStutytiliitusi^wffitoia fae-
liuni priBdicavit.Quod si legiiiius fuisse eum iij lef- rani; >ecct'. veriefufil;nova qtibqueego<rinnuiMo':'tinle-'
m'jhis Tyri et Sidonis (Mait. ,xv.), sive in confinio qtiam oriarituf, tiudila vobis fticianii Irieefturii 'efat
Cassareas Philippi, >qu«e «unc vocatur sPaheas: la- quisante dixissei: Ecce isefMsf)ieas_stiscipiafiteuiri;
hien sciendumiionessescripturii,.iiuod ipsasingres- eleciitsvieus; complacitil sibiJhillo flitinfaJneti: Dedi
a PrfBposuitMarliari, ecce, quod neque iii, noslris .,.-*Vqces.ad mulierem ab imperitolibfarjo.thtfiusas
niss. 'esi, heque fii Grseijotexlu. vicibrius chnlendit, qui lisccDominiyerba, Mall. ix,
b Epistola ih nosira fecehsiohe 121, «irca anhuto ad pafalyiicUm di'ci auiiihiat, aiiiuie irdeo, iili^%%'-
dala quadrigentesimumjsextum. puncliS', fdi subsiittiit pro filiri,'Mss.aacehi.
"\j_rn '..:. :v"""'.-:;L": "'. -s-v.'EUSEBII:HIERONYMI;' •: .i\l/i-\: :;/' "// ':-'-".-".mi
spiritum meum super eum: judiciuni gentibusproferet. j _.et ea quie nunc pollifiec-r, eredatis esse yeniurais
Posi cOndemnaiiOhem eniin
- idulorum stibitus serriio (Vers, 10,11 seq.)CaniU Deo [Vulg. Dpndiid]xan-
""'„• Ecce -i ''",.
pforuperat v servus meus, et-reh.qu.a, quse nos ticim-novuiti: iqusejus qb exttemis lerrw/::qui"desceii-
ex persona Pairis sup^r Chrisip interprelaii sumuS, dilis inmare, et plenituclo;ejus; insulm et hiibitqtOKs
Ilaque ue relinquerei ambiguuuj, quls suiiefiora di- etirutn, Level [Vulg- stibleveiur]^desefium ei civiiales-
xisset, adjurigit et dicit: Hmc dicit Dotninus Deus, ejus : in domibusIîtavit/Cetiary;hudqie:ha_iitaigi^
creans/cwlos, el exiehdens 509 eos. Sive ul LXX -PeirW; de veriice morilium clamabunl. .Pgiieiu Pp-:
transliileriinl.: Qui fecit cmlum, et defixit illud. mino gloriqm, et ttiudem ejus iri Jnsulh-nunlitibuht.
Universitaiis-igitur Creator et Dominus, ipse Christi Dominus sicut fqrih egrediemr, sictit vir prmlialor
sui proniisil adveniiim, qui non solrim exiendit cqe- suscilobit zelum : vociferabilur etclamabii: super Inif
los alque defixil; sed terram quoque alla mole fir- micos suos confoftubilur. TaCui seniper, siltii, ptiiiem
riiayil, el oninia quae nascunlur ex ea : ut et invisi- fuii sicut pariens [Vulg. parttirieris]loquar:dissipqbo
bilia ejus ex his qufe facla spnt, .inlellecta conspi- el absprbebosimid. Desertos faciam montes et colles,
cianlur (Rom.i); semiiiierna quoqiie virtus illius et omne grameh eorum exsiccabo, et ppntim fluminu
ei divinilas. Qui-spirame.iioinnibus dedit qui versan- hi insulas, et stagna arefaciam. Et educam\\lu\gi du^
lurin terra, lege prima morialium. Insulflivii enim B cani] ccecosin viani quani nesciunt, et in sehdtis-quas
Deus in faciem Adam, spiriium vilse, et factus esrin ignorant [Vulg. ignoraverunl] ambulare eos fqciam.
animam viventem (Genes. n). Spiritum aulem bis Ppnam tenebras coratn eis iti lucem, et pravain recla:
proprie qui calcant lerram ; et sapienliam carnis, iuec verba feci eh, el nen deteliquieos. Cotiversi/iuiit
suse subjiciunl potestati. Ille igitur cujus lanta pfse- retrorswn ; cpnfuitdantur confusione, qui confiduht in
conia sunt, h;ec ad eum locuius est, eujus legeiii in- siulplili, qui dicunl conflatili: vos dii nosiri, LXX :
sulae jiraesiolanlur et gentes:: Egg Domirius vocavite Cantqte Dpinino canlicum novum ; priniipattis ejiis
in jusiitia: de quo ipse loquitur in Evangelio, Pater glorificatur, et nomen iltitis a summiiaie ierrw : qtii
juste, mundus te ighgrat (Joan. xvn, 2S); uf esset descenduntin mare etnavigani iliud, instilw el hdbi-
non soltim Judseorum, sed et gentium Deus. Et ap- lalores tarum ; Imtare desertum el vici ejus~;vlllmet
prehendi manum luam, quia quidquid operaturFilius, habitatores Cedaf. Lwtabunlur qui habildnt iti Peira :
operaiur Pater. El servavi le, qui omnia ipse con- de summiiatetnohlitim clatnabiint. Dabtinl Deoglo-
servas, El dedi te in fmduspopuli Israel, cui te ven- riam, vinutes ejus in insulis riunliobuht. Dorhinus
'turutn ante proniiseram. Et in lucem gentium, quse Deus viriuiuni egredielur et/conterei beliuih, susciia-
sedebant in leuebris et in urnbra mprtis, ut aperires bit zeium, et dqmqbil super inimicos•suoscuiti fortitu-
oculos' cmcorum qui Deum anlea rion videbani. Et l< dine. Tacui a principio, num semper tticebo et susiir
educeresde conclusionevinclum[Al. vincios](Ptov. v); nebo?sicut parienspaiienleregi,eruinpamet arefacitim
funtbus ehiin peccatoruip suurtim unusquisque con- simul, vastabomontesel colles, ei omhefenum eorum
.slringitur. Et in Evarigelio qneiri Satanas vinxerat, arefuciant. Et pgnam fluminaitiinstilas, etpqludes
solvii Dominiis (Mat: vin).. De dorno carceris seden- siccabo. El adducatti cmcosper viam qutiin nesciimt,
les in lenebris, qui in erroris nocle et caligiiie versa- et semitas quqs igiioraverimt, catcare eos faciam;fa-
barilur. Qiiodque inferl: EggDominus,hocestnoriieii ciam eis lenebras in lucem, etprava ih recia. Hwc-
meum; gloriam meam tilteri non dobo, non excludit verba faeiamiUis; el non derelihquam sos, ipsivero:
Filium, cui dicenii in Eyangelio : Puler, glorifica conversi sunl rettotsum•:; confundaminivSll corifti-
me gloria qiiam apud le habui priusquam mundus es- sione,qtii confidiih super sCulplilibtis, qtiidiciiiscqn-
sei(Joan. xvn, 5), ipse respondit :.Et glorificovi,et fiatis, yos eslis dti nosfri, Qui pfiusdixerat :^quw pfi-
.gldrificab'0. Neque enim dixil: Gloriam iheam nujli ma fuerqnt, ecce venerunt; novdquoqueego otintititio:
dabo, quod si dixisset, exclusissel et Filium, sed anlequam oriantur, audila faciam vobis; et se pro-
gloriam meam atteri non dabo, praeier te, cui dedi, miserat, quod ignorabant esse dicturitm : quce sinl
cui daiurus sum. Unde proprietalem sanctac.Scrip- illa nova, sequenii sermone teslalur, Aposolis prsc-
"
lurse veliemetifer admiror, quod verbum AHER(1~K) cipiens, et Apustolicis viiis, ut cauaut canticuiu no-
omnes Inierpreles voce consona iranstulerunl, alte- vum, iiequaquam in velusiaie liiterse; sed in novi»
rum, qui in multis aliis soliii suntdiscrepare. Utau- tate spirilus. Nec solum in veieri Instrumento, sed
tem sciainusper-hanc senlentiani non cxcludi Filium, in novo; et laus ejus penetret usque ad exireina
sed idola, sequentia- verba tesianlur: Et lavdem lerraj. A sunimo enim eoelo egressus ejus el usquc
meam sculptilibus. Pro quo LXX: ncc virlutes meas ad suniiimm illius occursus ejus (Psal. xvm).
510 sitnulacris. Cum eniui Cliristus Dci virlus sil, In omnem lerram exiit Aposlolorum sonus, cl
Deique sapieniia, omnes in sc viriules couiiiiei Pa- in lernjinos orbis verba eorum. Sive jtixta LXX :
tris. Sequitnr, Qum prima fuerunl, ecce venerunl. Et Glorificaienomen ejus in ienninis terrm: ul in uui-
esl sensus : Quse loculus sum, qua; pcr Moyscn, verso ratmdo Clirisii nomen aniiuniietur genlibus.
Pro|iheia-que pollicilus snm, universa cnm|ilela Qui sini autcm isti qui canere debeant caniicum no-
siinl. Nunc auiem annunlio vobis Evaiigelium, vo- vuin, sequentia verba lesianlur : Qui desceitditis,in-
cationem gentium, passionem Chrisii, novilaiem quit, in mare, ei navigatisillud, sive plenitudo maris.
fidei: uiquomodo priora cernitis rebusexpleta, sic Aposlolos enim videns Jesus in littorc juxta mare
m GOMMENTARIORUM IN JSAiAMPROPHETAMLIB. XII. CAP. XLIL 426
Genezaret reficienles relia sua, voeayil et misit in A^.quevosacapiteusquead pedesexsiccaveroatquede-
magnum nisre (Luc. v); utde. piscatoribus piscium levero, liinc flumina doctiinsemese in-insulisgf ritium
faceret hominum piscatores, qui de JerUsalem us- currere faciam , et stagna vesfra -sive paludes re-
que ad Illyricum et Hispanias Evangelium prsedica- digam in afidilatem",ut in gentibus sit scientia Scri-
ruiit: capientes in breyi lempore ipsam quoque Ro- . plurarum , et in voliis docirinie aridilas. Ducamque
manse urbis poteniiam. Vel cerle descenderunt in csecosper yiam , qnam anie nesciebanl'.. de quibus "
mare et navigaveruntillud ;tempeslales et persecu- et supra; legimus ; Dedi ie-in fmduspopidi, in lucem,
liones istiussaeculisustineriies, Insulas quoque el ha-- geriiium, ut _ap__erir.es-.
oculos cmcorum.,Hi duceniur
biiaiores earum, vel diversilatem gentium iniellige, per viam,de qua Cbrislusjoquitur: Ego sunt via, sive
vel Ecclesiarum mtiliifudinem. Levet [AI. Etevei] , viaSlS^î^fi^Dîiel persemiias proplielales am-
iriquit, desertumet civitaies ejus yocem suani, de bulare eos faciam. Tunc lenebrre eorum iijiitabuntur
qu.i et supradiximus.Sive laelelur deserliiiii et yici in lucem, ei praya verleniur in recla, iit inielligant
ejus, elCedar, qiiffiquondam iiihabilabilisfuii regio qu3alegii.ni,,et cordis oculis clarum in veteri Testa-
trans Arabiam Saraceriorum. El habitaiores Petrse, menfo Cbristl lunien aspiciant: .Simnlqiie infeit:
1
quseet ipsa urbs Palajsilnajest. Hocautem significat, Hwcverba qumfeci, sive faciamm, hequaquam ul-
qund genlium popnlus desertus pfius notitia Dei, et ]B tfafutura promiitens; sed qiise ante promiseram,
idololairise erroribus obligalus, ad laudes Domiiii reddehs, Me aiilem ista dicenie, convefsus est re-
converlaiur. Sive quia.Cerfar.'.inlerpreiaLur, tenebrm, . Irorsiirii populus Jiidseorum^ ufiiori credefel pfo-
et juxta Apostolum (I Cpi-.'x) peira Chrislus, prse- niifteiili, el in suis ciinfundereluf efroribus, et ne-
cipiiur cunctis credentibus, utqui anie erani in fe- gligeref sponsionem Dei, qoi idolis ante. crediderat.
nebris, et nunc credtint in DomiiiumSalvatorem, de iSive cum intra.verit jileniludo genli.um_:iiiiic.elia'm
veriice monlium clantitent, et ajjerte pra^dicent Isr.iel populus coiivertemr (Roni. n), et poenilebit
Cbristum,512 quibus et supra (Adcap. XL,9)dic-. eum errpris sui, perquem idolis ante servieral. Aut
luiu esl: In niontemexcelsumascende,qui evangelizas certe post yocaiionem geulium reverJetur.ad princi-
Sion. Eleva in forlitudine vocem luqm, qui evange- pium : ut dicat, otnnes genies, quse Evangelio cre-
lizas Jerusalem. Et poijam gloriam ejus in insulis, dere noluerunt, in snisjdoljs. cohfuiidefidas.
de quibus prius diximus. Describitque sermo proplie- (Vers. 18, 19 seqq.) Surdi ,audite,et cmci, intuc-
tieus gtoriosum Salvatoris adventum, de qno et Pau- ;mini ad videndum. Quiscmctis, tiisi servus hieus? et
•Iii.sAposlolus Ioquitur : Secundum illuminationem surdtis,: nisi ad quem tiuntiosmeosmhi?. Quh cmcus,
glorim magtti Dei et Sqlvdtoris noslri Jesu Christi nisiqui veiiundalnsesl?eiquh,cWctis,:nisiservusDo-
(11Cor. ly; II Tim. 1, 10); el eum viro foriissimo (C' rnini? Quivides piulta . nonne pustodies? qui.aperlus
comparat, qui pugnalurus sii conlra adversarios. habesaures, honne audies? El Dominus voluitut
sUos, suscitaturus zelum.vDequo et in Caniico Deu- sanclificdreleum, et mqgnificqretlegtin, el extotleret.
leronomii proplielaium est: Ipsiine zelare fecerunt Ipse atttem poptilus diteptus aique vastatus:, laqueus
hteoqui non eral Deus, el irritavernnl tne inidolis juvenum omncs, et in domibus carcerum abscondili
suis; et ego xelareeos faciam in genle qum non esl, el sunt: facti sunt in rapinain, nec est qui eruat: iiidi-
in gente stuUhsima irtitabo illos (Deut. xxxn, 21). repiipnem, et non est qtti dical:/Reddi. Quis esiiti
Vociferabiiur quoque et clamaijit conlra inimicos vobh qui attdiai hoc, qilendai etauscullet fitiura ? Qtih
suos, aperte eoruln infideiiiaiem reprobans, et cum dediiindireptioncm Jacob, el lsrael vaslgniibus?Non-
clamore pronuntians :Tqcui , semper silui, patiens ne Dominus ipsc , cui peccavimus?/Et. noluerunt
fui, sive ut LXX Irarisliileruiit: Tacui, numquid in viis ejus ambutare , el non atidierunt legem
sempertacebo(Eccles. iii, 7) ? Ut inijijeaiur illud quod ejus. Et effudil super euni indignalioneinfurorissui, et
. per Salomonem dicilur : Tempus tacendi, et temptis _forie bellum: ei combussiteumin circtiiiu, elnonco-
Ibquendi. Ei est sensus : Diu vos delinquenles ssepe gnovit: el succendk ettm, et noii inteltexil. LXX.:
poriavi; sed quia anle tacueram, nequaquam tilira Surdi, audite, el cwci,suspiciie, ut vidediis. Quh est
reticebo. Et quomodopariens in lucem profundilitiT 3vcmctis,nhi pueri mei: el surdi, nisi qui donihiantur
faniem, et aperiurii facit esse quod prius clausum eOtum?Quiscwcus(JuxlqComplui.edilion..T5VLXX)
in visceribus tenebaiur : sic ego dohirem meuni et nisi qui recepil: el excmcatisunt servi Dei.-Vidislis
dissimulaiionem quam semper babui super sceleri- smpe, H non custodhtis: apericesuniautes,ei n.on
bus vesiris, nu.nciiroferajii, el djssipabo vestra con- audisiis. DoniinusDeusvoluiiut' justificuretur, etriia-
silia : "unbqiie ternpore absorbebo universam gen- gnifiiaret laudehi. Et vidi, et erat popnluS vastalus
lem, el omnem superbiam niontium lumoremque atque direptus. Laqueus enim in ciibilibtisubiqiie, et
collitimvesirorum. Et fenum, de quo supra diclutii in, domibussimut, in quibus dbsconderunteos. Facii
esi : Verefenutnest poputus, id est, tam principes sunlin direplionem: ei non eratquierueret prmdam :
quam vulgus ignobile, ihdesertum redigam. Quod et npn eral qui diceret: Redde. Quis esi in vcbis qui
in LXX de Theodotionis editione addiluui est, qui hwctiudiqt, el fulurd cognoscal? Quis dcdit in dire-
ha-;Cverba tacueral (Vide suprti, cap. iv, 7). Gum- ptiohem Jqcob , el Israeljj\fc vastdntibus? Nonne
aAnteaerat: Uno quoquetempore,Glc.

. PATROL. XXIV. -.' ife.' v;;".'
" 228
i2t S. EUSEBH HIERONYMI
j_ cum ero, el ftumina non opettenl ie. Cumambulaverh
Detts, cui peMtraerimi? ef notuhtis in viis illius ambu- A
lare, neque audire legem ejus. Et htduxil super eos in tgttem, non combureris, el flamnta non ardcbit in
iram furoris sui: el prwvaluil adversus eos bellum, et ie: qttia ego Dominus Deus htus, Sancths Israel Sal-
qui comburebant eos per circuiium: el non cognovil valor luus , dcdi propitialionetn tuam /Egyptum ,
uttusquisque, nec posuerunl supcr anitnam. Ne quis JElhiopiam, el Saba pro te. Ex qtto Itonorabilisfactus
putarel boc quod dicilnr: Sutdi, audite, et cwci, iti- es in oculh meh el gloriosus: ego dileii le, et dabo
tuemini ad videndum , ad genlium populum perti- hominebpro te, et populos pro anima lua. Noli thnerc,
nere, qui prius surdus cl csecus fuerat (ut Judrei quonidtn lecttmegb sum : ab Oricnle adducam semen
stulfa iiitcrprelatione ajjprobare conleiidunl), ipse tnum, et tib Occideniccangregabote. Dicam Aquiloni,
propheticus sermo deinonstral, qui surdi ci creci da : el Auslro, noli prolnbere: adduc filios meos dc
inielligi debeant. Quis, inquil, cmcus, nisi servus longinquo, ef filias meas ab exlremolerrm. Et omnem
meus: et surdus, nhi ad quem iitmfios nieos misi ? quiinvocat nomen meiim,ht gloriammeamcreavi eutn,
Iiaud dubium quin Prophetas significet. Quis cwcus, el formavi eum, et feci eum. Educ foras populum cw-
nhi qui ventmdalus est peccaiis suis? Qtiis crecus, cum, ei ucutos habcntetn: sitrdmn, ct aures ei sunt.
nisi qui prius scrvus fuil Doiniui ? Cui dicilur : O Omnes gentes coiiqregalm sunt simiil, et collecloi
Israel qui videis iiiulia, et habes Projjheias pluri- IB sunt iribns. Quis in vobh annuitiiabil isiud, el qum
•inos, per quos Dci mandaia cognoscas, nonne prima sunt, audire nos faciel ? denl lestes eorum , el
cuslodies quse tibi jirsccepta sunl ? Qui apertas habes jusiificenlur : el audianl, et dicant: Vere vos tesles
aures, nonne audics quse dicunluf, de quo el supfa mci, dicit Dominus, et scrvus meus quem elegi, ul
legimus : Audilti audielis, et non inleltigelis : cl vi- scialis et credalis mihi, el intelligalis, quia ego ipse
denles aspicieih , et non videbilis: incrassatum est sum. Aitlc me non esl formalus Deus : et posl me non
cnim corpopuli Itujus (Isa. vi, 9). Dominus, inquit. erit. Ego sum, ego sum Dominus, et non est absque
voluit ul sanctificarel ciim, cl niagnificarel Legem me salvator. Ego annuntiavi, et satvaii: auditum
suam , ct populum jacenlem extolleret ac lcvarel. feci, et non fuil in vobisaliehus. Vos testes mei, dicit
Scd ilie Dei r.icere noluit voluntalem : el idcirco ab Dominus, et egb Deus, et ab initio ego ipse, ei non esl
adversariis suis direptus esl alque vasialus, quos vel qui de tnanu mea erttat: operabor, el quis avcrlel il-
dsemoncs, vel boslcs inlelligere debemus. Laquens lud ? LXX : El nunc sic dicit Dominus qui fecit lc,
fuvenum omnes, et in domibus cdrcerum abscondiii Jacob , et creavil ie, Israel, Noli thnere, quoniam
sunl. Sive ul LXX liansiulcrunl, Laqueus in cubiii- ledemi te : vocavi le nomine iuo, meus es lu : et si
bus ubique: et in domibusbimut, in quibus absconde- transieris per aquam , tecum sum , ef flumina nou coo-
runt eos: Scribas significans et Pharisseos, qui ple- C I pcrient tc. El si iransicris per igiiem, noncomburcris :
bem misciabilem deceperunl, ct ubique posueiunt flamma noti exttrel le: quia eqo Dominus Dcus tvus
psidias conlra Domiuum Salvatorem el Aposlolos Sanctus Israel, salvalor tnus. Feci commuloioiiem
ejus (Luc. xi): babcnles clavem scienliss, nec ipsi inam 516 jf"gtjptum,'et -Ethiopiam, et Syenen pto
iulranies, et alios volenles ihfroire probibenles. Pul- le. Ex quo honorabilis factus es, el in conspcctu meo
chreque peclora eorum in quibus babitabant cogila- qloriftcatus es: ej ego dilexi te, ei dabo hofnhics pro
liones lressimse, carccres appellavit. Ideo facli suni le, el principes pro sapile ttto. Noli timere, quoniam
in rajhnam , et in direplionem : ncc fuit qui Jibe- tecum sum : ab Oiienie adducdm semen iuum, et ab
rarct eos, el pro eis sermoiieni faccrel. Simulque Dccidente congregabo le. Dicam Aquilotii, adduc : et
Propbeta cohorlattir eos , ut si omnes audire non Africo, noii prohibere: adduc ftlios meos de terra
possinl, saliem pauci fulura cognoscanl ei inlelli- longinqua , et fdias meas a termhiis lerrm, omnes qui
gant, a ijno isla perpessi sinl. Causasque suse vas- vocantur nominemeo : in glofia criiin mea creavi il-
titalis agnoscant, qui nec audire nee facerc voiue- Inm, el plasmavi eum, ci feci iilum : et eduxi popu-
ruut quaj Lege prsecepla sunt. Ideo eiTuditDominus lum cwcum, qui htibentocutos, et sunt cmci, el surdw
super eos lotani iram suam et indignaiionem fn- sttnt aures ejus. Omnesgenlescongregatmsunl simui,
roris plenam , ut g£5 qui prius tacuerat, ncqua- D ef conveneruniprincipes earum. Qttis annunliabii hmc?
quain ulna ieticerei, nec scrmonibns eos , sed po> aul qum a principio sunt, quis annuntiabil vobis? ad-
nis tormentisque corriperc-t, et coniprebenderel eos ducaitt iesies sitos, et justificenlur, el audiant et lo-
bellum loiiissinmm, quod ncquaquam possint eva- quttnlur vera. Estote mihi tesles, ei ego leslis, dicit
dere, osteiidens ferociam Romanorum. Cumque ex Dominus Deus, el puermeus quem elegi, ut sciatis et
omiii parte combustus sit, et nibil in se babeal sa- credalh el inietligath, quia ego sum: Anle me nom
nitatis, tamen non inteliigit causam poenaasuse quod fttit alius Deus et a post me non eril. Ego Deus, el
idcirco punilus sit, quia Dei Filiuni non reccpefit. non esl prwter me Salvalor. Ego annuntiavi, et sal-
(Gap. XLIH. — Vers. 1 seqq.) El nnnc hmc dicil vos feci : exprobravi et non eral in vobisalienus. Vos
Dmninus creans te, Jacob, et fotmans te, Israel: Noli meitestes, el ego Domituis Dcus ab inilio, et non esl
thnerc, quia redemi lc, et vocavi te nominetito : meus qui de ntanibusmeis eruat. Faciam, el quis avertet il-
es tu. Cum transieris per aqttam ( Vulg. aquas ), te- iud ? Hebrsei de secundo Salvatoris hsec inlerpretan-
<>Suffecimus "vocemDeus cum Viciorio et Grano eum primis codice.

M GOMMENTARIOREM B ISAIAM1'ROPHETAflLIB. XII. CAP. XLIlI". 450
iur advenlu ,:quaiido post plenitudiriehi gentiiim A Atfibtis, id esf, cUm pdpiilo qui cfedidit ex Judajis, ut
pmftis salvandus sit Israel. Nos aulehi nequaquairi cluplex vocatio sit; cifcuhicisiriiiiset pfsepUlii.Quod
putaiiius ad eos fleri reprom|ssloiieih; quibus sUpra auiefti dieifiif; Edtic^ ad 'Filiiirri sefmb est; Sive,
dictuin <m; Quiscmcus.nisipueri mei, et qui sutdi, jtixta LXXj Pater de Filio loqtiltiif, ûod eduxefit
tiisi qui domingnture.brtim?el excwcatisunt sefvi Dei. popultini sUuhicsecum ei surdiim, et geiiiibiis cop.U-
Etrursufti '..Factusestpoputusvastqtusatquedirepius; isril. ei-feeefil ex eis multos Ebciesise jpfiricijjes;
el bis similia. Denique infert: Effudii super etiinih- 518 MiralUrqUepfopbeta quod hUlIusiii geritibus
dignationemfurgris sui, et forte bellum-:ei coihbussit hscc pfaiseife p&tiiefit; riec Dei ilbsse cohsilia ;sed
eum in cifciiitu, el non coghdvit, et succendii eum, ianlurij popiilus ejus qui Legem aceeperit,et pfoplie-
el npn inteltexit, Ergo quod supra diximus;, duos tas liabuerit : Noitis emm iri JudmaDetis;inISrtiet
esse Jacob, etduos Israei, unum carnalem,- et alfe- magtiuthhdinehejits(Ps.tx xV.I); Siveipse Detisiestis
funi splritualem, eorum qui iri Salvatorem efedere suoruijj sermOriumsil. ef palfatdf, et piier ejus ac
noluerunt, et eorum qui feceperunl ^Filiurii Dei: servus queih ielegil;Haud dubiurii quih Christiim si-
hoc etiam.iiunc irilelligenduni.Vquod provoCetur gnificetj feuiet siipfa difciti M'a§iiumtibi esi vbctirite
Apostoiorumciiorus, et prima: Cbfisti ECclesia de_..- ptiittitii itietim,Et lisec oriiiiialierif_iil veritas muhdo
Judfiorum populo congregata ,:ul ihlelligat Creato- B prsodieetUr,etsciant, et credaiit, et ihielliganf, quo-
rem el factofem suuni, qui et animie et corporis ejus rUfiihiens pfiusbfUta: eraf ef iriserisibilis,quod jific-
sit cpndiior. Nec tifneat perseeulores qoia redemp- tef urium Deuih. nullris aliiis beussit, nec afite, nec
ttis sit -Cbrisiisanguine-. qui vocaVefit euihiioinihe poslca. Neqite eniri) iemporiirii conditbf liabei ali-
suo:el ob fahiiliarilatem specialiter appellei popu- quaudo pfihcipiufri. cuiu boc ijJSUhiV aiiqiianitb, sil
ium 517 suum ; sed prredicet.-:ihciiiiciaiiter. et iemporis. Et quohJodo huric locUtus esl i Ego testis;'
niilla pericula reforniidet. Quodqueiijfert: aquas et dicit Dominus Deus; ei ptief qtieih elegi, dicehiehoc
fiumina, et ignerii et flammas. pefsecUlorUft)i.iiflpe- ipSUmDoiiiino ih Evarigelio iDtiortiihItbliiinuihiesti-
lum furorenique describit, qui salutl geiltiiiriiiiivi- tiioniumvifuih est: Egdsutriquiiesiiindtiiuiti 'pethibeo
deant, et nolint serriionem evarigeliciimprssdicafL de tiie, et qutntisit itiePtitet (Jctiii.' vin; 17,18). Sic
QuamquamJudrei, in aquis JEgypiios, in flumihibus et de divihiiate illiiis sehliehdiiiiiest, quod nulltis sit
Babyloijios,in igrie Macedoiias, iii flanima RomarioS DeiiSj hisi ips.e.qui.Ibqiiiliir,- et pu.ef'ejus qnem ele-
ihteljigi veUnt. IdcifCd auiem praacipit eis ne li- git:PuicIifeqii6prseter DeuiriPaireih alief riullus est
meant, quiaDomihus Deus Salvator eorum, efsari- Deus : qriia ChTislus Dei viftils est, ei.Deisapieriiia
ctuslsrael sitcum eis, qrii feceriteos Êgypto",iEibio- (I Cof. i)_ qui loquiluf Jii EvahgeliO: Egb iti Paiti;
piD3.;etSyen33,eiextfemismunditefminispfsedicare'. C el PatefJn me est(Jodn: xry.vil)s Sicut enitn unus
Pro St/ene,areliqui Interpretes posUeruritSABA (N3D), Chrisius Dohiinus rioij aufert Patrl-.he DoiriiriusSil:
unde Mt regina Auslri, quae vefiit sapieritiam au- sic u.ijus Deus Paier, non aufert Filio he Deus sil:
dire Salomonis (III Reg.x). Quamobfem iioriorabi- qui in prihcipio eratYefbum, et Vefbuin;eftit apud
lisfaclus est Apostoloruin chorusin eonspectu Dei, Peuni; ei Deus erat Vefbuin: Itoc ettil ih principio
ef dileclus ab ep :. el cunctorum homiiiufiJsalus al-^_ apudDeuin(Joaii.i,i, 2). Qtiodque sequitur : El iwn
que populerum, qUiper eos ad Evangelium sunl vo- eslabsque meSalvatOt, ostendit in Patfe Filiunj cun-
catij et repmabuiilur in salutem aniiharuhj eorum. cla salvare. De qtto idem projiheta testatrir : Etdi-
Unde juugitet dicit:Npti thnefe;egb tecum stiiti; qui mitteleis Ddminus Solvtitorem, qui solvos eos fdciet
yobjs inEvangeJioloquor: Ecce:eggvobhcumstimaht- (Jsai. i.v); Neque enirti;Deus sapiens ct forlis, sine
mbus.diebususqueqdconsummalionenisceciili(Matth. sha potest essesapientiaatque virluie. Cum ergo ab
klt. £€)i Ab Orieule eriimet ab Occidenie addncaihi ihitio ego lisec futura prsedixerim; iiullus erit qui
fllios luos, qui fequiescant ih sinu Abrabam, et dei snesereniiaf voluntati: iihjho qhse ego fCcero, posset
cunclis mundi partibus filiorum meorum et filiai-uiat irrilafaeere;'Hsccdicuifliir quidem ad Jacob etlsrael,
popuius eougregabiiuf; qui vel: invocent nbnjerii . sed referunturadapostolicum chorum etohinesquide
meum, vel nieo yoceiiluf homirie, ut appellentur• D J pojiUlo Judseor'iimin Glirisiurti vriluefjiitcfedere.
Chrisliaiii in gloriam conditorjs sui.Quodquesequi- (Yers.vii:) Hmc dicit Domhius.tcdenipior vesief,
tur : Educforas populumcwctim,et oculoshiibenlem; • sahctuslsrael. Proptcr vosmisiin Dabytbnem,ei de-
surdum,et imresei sxtnt,multi putant dici de populoj traxi Veciesuttivetsos,el Chaldmosinndvibus suis glo- .
geniiunJiqui per Apostolprumhocirinanj audirecce- riaiiles : ego Dominus sancltis-519 uester cfeans,
perunt et videre. Sed rios etiam hrtc de disperso in- Israel rexvester. LXX : Sic dicit DominusDeus, qui
felligamus Israel, qui vocatus sil per Aposlolos, pfi- redemitvos sditcttisisrqel: Proplef vos mitlamin Ba-
musquecredideritjquibus loquilur el Paulus :Fo6iss bylonem;el suscitabo fugieniesunivcrsos, et Chaldmi
ptimuinopotluit prmdicari setmonemDei (Act. xm,, ii! navibus vincieniut. Ego/ Dgminus Deus sancius
46). £tipse Domiuus in Evangelio : Ife ad ovesper-- Israel,.qui ostendi Israel regem vestrum. Juxia lie-
ditasdoinus Israel (Matlh. x, 6). Denique sequitur : braicum adliuc ad Isfael proplieticus Sefino dirigi-
il luf, qribd fedetriptof eorum; Doriiirius et saiiclus
Vinriesgenles cprigregdlwstititSititttl,ei collectwsuril
a Qubdnomen posilum eslaLX^X, Cseterumpafia deSaba in hunc quoque lucum Eiisebius dissefits
4'3i '"." '''-•> ;"':'.-;v-:\ '!.;'"- Vv.^vtUSEBIl.EIERONfMI /^vv. :•; M'"
Israel, bssc ad eos lpchtus sit:;Pr<>pter,vos qui me- A peiuo. Contriti sunt ef exstiiicti.qnasilihilm inbrevi
cuiiiEyangeliuiri pfajdicatis,quibussupra dixi: iVoi!i lemjioris spalip, el in. puiicfo aique momerilo.Li-
timere, quohiam egoiectim. sum[ qui estis fesies yo- ji.uin eriim hecduni igiie correptum , pro' levifaie
lunliilis niese, eivpuerum: hieitni âlterum testem subslahtise staliiu exslin('lnm,in favillamdissolviliir;
jitiindq incredulo nuiitiaiis, niisi Filium pepm in Igiiur hocpr.-ecipio vobis, ut inter signa mea1 atqrie
Babyi()i(.enieiciihfusipiienj hiiiussseciitiVEl deiraxi miracuta, quibus Babyltinurbs poteniusinia dirtiia
omnes vecies ejtis, qui flebraice appellaiilur BARIHIMesi, ei qnibus iii roari Rubro alqiie Jordane populo
[At!.bqrichim] DWlNi, et. quos Tlieodoiio/or.es iri- meoapeita est Via, nequaquam meminefiiis vete-
lcrpreiafus e->t.Et Chaldseps,iiiquit, subaudilur_a.no rum, qiioniam in Evangelio niullo siim niajora fa-
xovDov,detraxi,qui in stiis .."gloriabaii.turnayibiis : iu ctufus ; quorum comjiaratione, prseferita sileri de-
his videlicei, quijiistar iiayiuih inier i.dolafluctua- beant. Nequaquam enim tiltra in niari Rubro, sed in
banl. De ChaJdaeisnullus ambigit, a quin dmmones deserio lotius mtindi feperiam viahi. Nec ifhnsflu-
soneiit. Ego Doitiinus hsec futura prsedixi,qiii siiin vius, sive fons eriunpet de pelra, sed mnlta fluniiua,
Creator veslerel rexlsrael. Pofrojuxia LXX mulio quse noii corpora ut prius, scd auimas sitiemes re-
alter estsensus :Ego poiriiiiiis qui tede peticulis li- . fitiant,etiiiipleattir illud quod supra legimiis : Bibe--.
heravi. el, sanctus Jsrael : propier vos mitiam in B lis aquas de fonlibusSalvtilorh (Ad cap. xu, 3).Tunc
Babylonem regem Medoruiii alque Persarum, elha- quod numquam factum est, fiel, ui olnnesbe^tiaj et
biiaiores ejiisfiigere faciam : etCbaidsei qni vos ce- dracoiies, eislfutliiones qui in solitiidine gentium
perant, vincii per maie Caspium ad genfes alias morabanttir, etjdololatriae sangnine, mofunique fe- *
transferentiif. Ego Doiriinijs bsec fulura decrevi, qui rilate besiiarum similes erant, gloriflcent me 521
oslendiiSrael regein credentiurii fnre. aique collauderit. Pro draconibus,quossoliisTlieedo-
(Vers. 16, 17 seqq.) Hwc dicit Dpininus, qui dedil tio, ut iu Hebraico sciiptuin est, appellavit TUANKIM
in mnri viam, el in aquis tgrreniibus semitam.Qui [A/.THENKiJi](C^ri), reliqui Sti-eiiasiiilerprelali sunt,
eduxil quadrigam/eteqtium, agmen etrobuslum.' shntil animalia porteuiosa, qusedulci carijiine atque mor-
obdormierunt, nec resurgent ; conlrili sunl, quasi li- fifero naviganies Scyllfeis canibus.larerandos prse-
iitim, exstincti sunl. Ne mefninefitisptiotum,et anti- cipilabani. Hocque significat,quod.volupiaii prius et
quanehtiueatnini.Ecce ego facig nova, nunc orienlur; luxuriag dedili, ad serviiulem Domini conveitaiitur :
utique cognosceth ea. Ponam in deserlo viaht, et in licet melius sil dracones inielligi, quia jurigiiniui-et
itivio fluntina. Glorificabittiie bestia agri, diaconesel slruthiones, ut quia seriie! de bestiis solitiidinis lo-
struiliidhes; qttiddedi in deierlg aquas, fluininain in- quebalUr, bsecaiiimantia poneret, quaj deserlo lami-
vio, ut darem potitm popuio, eleeto meo. Populum G JiariasuiH. Laudabunt auiem, inquil, me,et gloriii-
isltim formavi mihi ; laudem ineamnarrabunt. LXX : cabunt bestise.agri,et dracones, et struihioiies, quia.
Quiasic dicit Dominus, qui dat in rnari viam, elin dedi in deserto genlium aquas, ei in artdiiaie na-
aqtta veliementisemitam. 520 Qhi educiicurrtis, el lionutn flumina , utbiberet populus meus, quem
eqtios.et mullitudinemrobusihsimam.Sedddrmieriini, elegi riiilii, siye geiuis meum elecium, et pupulus
et non resurgent; exsiiriclisitnt quqsi lin ttiriexstinclmn. queni acquisivi sanguine iiieo, ut laudes nieas viriu-
Nolile meniinisse priofum , et vetera iie recogiielh. tesque nanaret.
Ecce ego faciamnova, qum nuhcorientur, el cognosce- (Vers. 22,23 seqq.) Non me invbcasti, Jacob : nec
iis ea, el faciam in deserto viam, el in inaquoso flu- laborastiinme, Israel. NoiiabUdisti miliiarietem ho-
mina.Bencdicenlme besliWagri, sirenes et filimstru- locausti lui, et viclitnis tuisnonglotificastime. Nxmte
thionuni, qtiia dedi in desetto aquam, ei flumhiain servire feci inoblaiione, nec tnboremlibi pfwbui iri
ingiuoso,ut bibete [aciam genus metim electtim,popit- thure. Non emislimihi argento calamum, et adipe vic-
lum meutn, quem acquisivi, ut virtutesmeas tiarreu timarum luttrum nonJnebriasli me. Veriimtumetiser-
Dumihtis qui destruxit etabjeciLBabyli)iieiiJ,ei 1'Or- virenie fecistiin peccatis iuis: prwbuistimihi laborem
lissimosillius detraxit de: potehlia omnesque Cbal- in iniquitatibus luis. LXX: Non nuncvocaviie, Jacob,
dseos qui in fluctibus hujus sjeculi felieilef navigar D neque laborare le feci, Israel. Non alttilhti mihi oves
banl, fecit esse capiivos : ipse iri aquis tofreiitib.us holocaustilid: neque in viciimisluis magnificasiime:
marisRubri repCrii viam, ui transiret jiopulus ejus nec servire lefeci in hosliis, nec lubotemlibi ptmbtiiih
de Êgyplo liberatus. Sive qui deditin mari Ruhro tlture, nec emisti mihi argenlo Ihymiama, nec adipem
viam, ipse et in aquis lorrentibus Jordanis fluvii re-, hosliarum tuarum concupivi, sed in peccalis tuh de-
peril sehiitain, ut et egressio ex JLgypio, et iiHroittis fcndite, el in iniquilatibiisluis. Be-Hiisagri, draco-
in terram repromissionis baberei iiiiraciilum, Ipse iaibus et siriitbionibus Jaudantibiis me, tu Jacob,
currus el equos el omn.e.mexerciiuin Pbaraonis de- nequaquam me invocare voluisti, nec poslea labo-
mersit inpiofundum, qui.dormierunt somno per- rare, ut peccalum emendares poeniientia. Quod au-
a Nonnulla hac de eiymologi.idixinius_ ad librum liliera.siinilitiidinis, et voce sedim, quse dmmones
Noniinum cx Genesi : ul vero, iiiliil dissiiiiulenius, sonal. Cbaldad e.niin a Cliesed fllio Nahor, ciijus
falli videoluf Pbilo, aliique Hebraicaniiii vocuiii ve- meniio est Gehi-s. xxin , 20, (juasi Cbasda:i ap-
teres etynioliigi, ex quofuni auctofiiaie Hi.efon. Io- pellati siint, s litiera iu / ad linguaj ejus ingenium
quitut, putariiesHebraicumCAssawicomponiencaph permutaia.
4n5 COMMENTARIORUM IN ISAIAM PROPHETAM LIB. XII. GAP. XLIW "'",.. IH
tem arbiiraris obtulisse te milii victimas, ef afieles A A efgo si quid babes, ut jusliliceris. Et est sensus :
immoiasse, sciaseos a me non esse soscepios, quia Ego hon loquar prior contra te, ne oppressum esse
milii et idolis commuiies eranl. illunique sensum rh- te dicas miiliiplicaliohe serniorium; sed ut si quid
petii, de quo supra dixefat: Vl quid mihi midtilu- jusii babes, ipse pro le Ioqiiere; ut videaris ista
dinem viciimarum vestrarum, dicil Dominus? Plenus quie pjneris, iniriieriio sustinefe. Et uf scias me mi-
sum holocausioarieltim, el adipe agnorum, et sangui- sereri lui, iibiiob mefiiuiii tuiim, sed propier meam
nem laurorum et hircorum tiolo. Neqne enim, aii, pre- eieinentiam, a pairibus tuis reitetaniaique majdri-
linsum a te quippiain requisivi:ut iu paraudis eis,. bus, utintelligas te a peccatorjbus essegeneraiiim :
laborare le facerem. Nuii exegi a le.oblaiioiies, nee Puierittusprimus peccavitin siilitiitline: omnis vide-
tbura qurpsivi: non calannim, neqne incensurn, et licet populus Israel.Siye aiiclorgeneris luiAbrabam
diversa pigmenia generis, quorum 522Turiio ine- peecasse coiivincilur, quando Doiiiinolerram repro-
briares me alque saliares. Sedobeilieiiiiaiii, quse est miSidonisseniini illius pollicenle, res.phhdil: Inqno
snpfa sacrificium: et saerificium, deqno iu Psalmis sciam qtita ppssideboeam? Et irilerpreles, iliquit, tui
David dicil: Sacfificitim Deo spiritus conitibulaius : piwvaricaii sunt in me (Genes.xy, 8): Aaron et Moy-
cot conlriium el huhiiliatum Deus :non despicil (Ps. ses ad aqtiam coiitradictionis, qui inief me et te
L, iS), iila vblui, illa quiesivi. 'fu autemme servire B g niedii Ioquebaniur (Exod. xvii). Ef, ut iiilelligaiiius
eilaborare fecisli in peccaiis luis, ut cogerer dicere: non esse violentem exposiiioiieiiJ, sequitur: Et con-
Laboravi susiinens; et neqiiaquam nltra ferre le pos- laminavi priiicipes sanclos, de- quibiis.et in .psalmo
suni. Unde et per Osee idem loquiiur Deus: Quid caiiituf: Absorpti suhl juxta petram judices eorum
libi faciani, Ephraim: prolegdiiile, Israet(Ose.xi, 8)? (Ps. cxt, 6).Qiios jdcirco conianiinasse se dicit,
Quid libi faciam?quasi Adamam ponamîe, ei quasi qiiod lerram reproiiiissioriis non inlraverint. Dedi-
Sebuim? Quod autem LXX posnerunl. sedin peccatis que adinierhecionem Jacob, el Isfael in blaspheniiam;
liihdefendi te,et iniquittttibusluis, sic potesl supefio- ut iiullus, prseter duos ex bis qni de jEgypto egressi
ribns copulari, ul labor sit Dei, et lassitudo defeii- eranl, irilraret in Judajam : sed cadaveia eorUmja-
defe peccatores. cereiif in soljiudine. Juxia LXX, qui addideruni de
(Yefs. 25. 26 seqq.) Ego suni, ego siim ipse, qui suo: Dic lu priot iniquitates tuas, til jusiificeiis, ad
deleo iniquitai.estuas propter me,elpeccaiorum tuoruni pceniientiaim eos provocat Deus, ui iriielligani sce-
non tecotdabot. Redtic mein memoriam, utjudiceniur lera sua alcjuc jieccata, ei veniam coiisequaiifur.
shtiul: narrti si quid hcibesut juslificerh. Pdler tuus Scripluni Cst eiiim el in alio loco : Jusius accusator
primus peccavit,et intefpretestui prmvaticati stint in sui est in ptiticipio sermonh (Prov. xviti, 17). Piin-
iite, Et contamiriariprincipesstiricios, dcdiad inlefrie- G ci|iesque eofuiii el patres dicriniur boihini saiicia
cionemJacob, el Israelinblasphemiam. LXX: Ego violasse, nori servienles Legi.Dei: sed tradiliones et
sum.. ega sum qui deleo iniqtiitaies luas, et rioiifecor- mandaia liominum requirenles : prnpier quos periit _.
dabor.Tu verometnitilo, el jtidicemur. Dic iuiriiqui- jacob, et in opprobriiim daius esi Isiael, ejeclus de
iates tttas primtis, ut juslificeris. Patresvestii pec- sua proviricia, ef tolius oibis exul atqtie percgrihus.
caverunt, et principes veslri iniqtie egernrit in riie, ei (Cap. XLIV. — Vers. \ scq.) Et nuhc audi, Jacob
cbnlamiriaveruntptiricipes saiicia mea. El dedi ut per- serve meus, el Isrqel, queni elegi. Hwc dicil Dotiiihits,
dereih Jticob, el Israelhiopprobrhim. Tu me, inquil, faciens el fgtnwns teab titero auxUiaior. 524 '«"*.
Jacob etlsrael, labofafe fecisti iti peccatis tuis, el ATo/jlimere, serve [AT.sei-uas]meus Jacgb, ei Rectis-
oncra iriiqiiilatiini tuaruin portare vix pofui, quos sirtieqtiemetegi. Effuridameniriiaqmissupersilleitlem,
nequaquam servos iiieos iiee -piieros voco, sed simei.fiuenla super aridum: effundam sphiium meum su-
plici appello iiomiiieJacob et lsiael, ui ostcndam et per seineniuuni, et benedictionemmeamsnper sihpim.
argiiain peccaiores. Ego arilehi prripLer riie, quia tutim. El girmhiabunt ihtet hetbaS, qha>isqlicesjuxtd ,
misericors sum et paiiens, et iiiuliafurij iniseraiio-• prwierfiueiiiesaquas.lsiedicet, Dornini ego sum: et
num, delebo omnes iiiiquHales luas in aspersione et; iile vbcabiliri notnine Jucob, eihic scribet manu suat
sringuiiie itovi TestameiHi: delebo vetus cbiriigra- D I Dgininoi: ei in nbmine Israel dssimildbitur. LXX:
pluini, quod adversiim le scfipfnm erat; et peccaio- Nunc aulem dtidi, Jacob puer meus, el Ismel quem
ruiii iiioriim ultra hon reeordahor, qtise libi, si cre- elegi. Egg Dominus Deus, qui feci te, et plasmavi te
dere volueris, in bajitisiiiate diinissiirus sum. Beduci deventre, adhitc habebis duxilium. Noli timere, puer
ergo me in memoriaih : si qiud hajjos j'usli quod re- meus Jacob, el dilecle Israel quem elegi, udhuc ego
spoiideas mibi, libeuier accijiiam : ul judieemtir si- dgbo aquam in.sili qui ambulaniin inaquoso: poham
niul, et arguas me hoiifecisse iibi quod faceredebui. spirilumttieumstipersenien tutim, elber.edictioiiestneas,
Quem senstim in Michseaplenifis h-gimus : Pppuluss super filids liios, Ei orientur uj inmedio/aquw femim,
meus quid feci libi, et quid molesius fui libi? responde e el sicut salix juxia prmlerftueniesaquas. IstediteiDei
ntilti'-:.qttid eduxi te de terra iEgypii el de dombser- Suhf.iste tlainabitin noinineJacob. EtulitiSscribei in
vituih^523 Iberavi le, elttthianle fdcieni tudritMoif- j- hianu siia, Dei sum ego, ei hi noinine Isratl clumabit.
sen el Aaron el il/anam. Et iu quiiiquagesimo pi-almo IO TJbiaccusaiur populus Judajpruiu ob increduliialem
David luquilur ad Deum: Uijtistificerisinsermonibus •ts alque blaspbeniiam, absqueuila noiiiinis dignifaiea
luis, el vincascitm fuens judicalus (Ps, x, S). Narra ra puris appeliatur vocabulis: Nonme ihiiocasti,Jacbti,
«S. B: EJBSEBH1IIEB0JS¥MI mt
nec labofosti in nie, Istuel; et ilerum : Dcdi adinler- A j assimilabilur: ul recijual Legem el Propbeias, om-
iiecionein Jacob, ct Israel in blasphemiatn (Supra, nesque gratias Spiiilus Saucli, quse Israel pojiulo
XLIII, 22, 2S). Ubi aulem ad Aposlolorum cho- repromisse sunl.
lum, qui e\ Jtideis est, sennonem facit, junguntur {Vers. G seqq.) Hwc dicit Dominusrex Israel, el
el noniinum pri\ilegia. Audi, Jacob servemcus, ei ls- redempior ejus Domintis exerciluum: Ego primus et
rael ai/eme/eai.-utpiiinasit servilus, secuuria eleciio. ego novisshnus, el absque me non esi Deus. Quis si-
Ihec dicit Dominus, factor el formaior tuus, qui ab milhmei? vocetel annuntiel, ei ordhtcm cxponatmilti,
nlero auxiliatus esl lui (Genes. xxv); ul adlnic, in ex quo conslilui populum antiquum : venlura et
qttw
yentre malris plaiitam Iralris arriperes. Sive qui iu fulttra snni a annuntienl eis. Notile thncre,
ncque con-
principio nasceulis Ecclesise le de persecuiofibus turbemini : ex tunc audire le feci, cl aununiiavi : vos
conservavil. Noli limere cnidelitaleni eorum, serve eslistestes mei. Nttmquid est Deus absqueme, ei
for-
;ncus Jacob, et Rectissime qiiem elcgi. Alio noinine maior quem ego non noverim? Plastw idoli omncs ni-
Israelem vocat; ISURCK (|TD'<)cuiin verbum Hebrai- hil sunl, et amantissimacorum non prodemnl eis. Ipsi
eurn, cseieri E-J9-JTKTO-.I,sive i\iOr„id cst, rectisshniim, snittiesteseorum,quianonvideiil,ncqiieinletliguiti,}j)%Q
el reclum iuterprciali sunt: soli LXX dileciissimum, ul confundantnr. Quis fortnavii Deitm,el scutplile con-
jtingentes dc suo, Israel. Proprie enim jttxla Ile- B ftavit ad nihil utite? Eccc omncs pariicipcs ejus con-
bra-.osei litteiarum fidem, ISRACL (b*W), rectusDci fundcnlur : jabri eiiiinsunt e ex lioiiiiiiibus: coiivenienl
dicilur. Vir aulcin videns Deum a non in elemenlis, omnes, slabunt, el pavebnnt, el confundcntur sinnil.
sed in sono yocis est. Uo.deet liber Gcneseos ap- Faber ferrarius tima operalus est: in prunis el in mal-
pellaiur 1' sOGjf,-id esl, jitslorttm, Abrahan-i,Isaac,eL leis formavii illnd, ei operatus csl in brachioforliludi-
Israel. Noli igilur limcre, Jacob 525 etlsrael, quia nis suw. Esuriel, ct iteficicl, non bibet aqtiain, el las-
effundam aquas super siLieniem et aridam, dequa sescct.Artifexlignarins extendil noimam[AI. formani],
ssepe diclttni est: Et effiindam, sive ponam spiritutn formavil illud in tuncina : fecil illud in angularibus,
meum super semen luum, el benediciionemmeamsuper el circino totnavit iltud : el fecil iinagineinviri, quasi
stirpem Ittam, quse exaqua el Spirilii Sanctoin bap- spcciosum homiiiemhabilantem in dopw. Succidit ce-
tismaie rjjnascelur. Quani el in Ejangelio Salvator dtos. ttdit ilicem, et quercum, quw sietcral inter tigna
proriiisit, dicens: Qtti silit, vcnial ad me, et bibat. saltus. Pluniuvil pimim, quam pluvidnutrivil; el facla
Siaiirnqiie iiiferliir : Hoc aniem dicebat de Spirilu esi bomhtibusin focum : sumpsit ex £>s,el cnlefacius
Sanclo, qucm credenles accepluri eraui [Jouii. vn). esl: succcndit,et coxil panes. De tel'quo anlem opcra-
Compar.H quoquc in bapiismaie renasccntes berbis tus cst Deum, et adoravil : fecit sctdptile, ei curvaius
virenlibus, ei, salici quajjuxta Uuenlcs aquas oriiur: C esf anfe itlud. Mediumejtis combussiligni, elde medio
ei conira rerum naiuiam atTert frnctus, qna; prius ejus carnes comedil,Coxii pulmentum, et saturdtus cst,
sierilis erat, vcl cujtissemen in cibo sumptum, sie- et catefactus esi, el dixil: Vali! calcfactus sum, vidi
lilcs facif. Quod quideni iu piinto psalmo legilur : focnin. Reliquum autent ejtts Deum fecil, el sculptile
Ei eril sicut lignuin qvod planlatum esl sccus decur- sibi: cuivalur anteillud, el adorai illud, el obsecrat,
tiis aquai ttni, quod fruclus suos dabit in lcmporc suo, diceiis: Libera mc, qttia Deus meuses tu. Nescierunl,
ei fotium ejus non decidei. Alii inter herbas et rcna- neque inlellexerunt: obliti enim suni, ne videanl oculi
scenles salices dujdicem vocationein inlelligunt: ut eorttm, nc intelliganl corde suo. Non recogiianl in
iu beibis populus nalionum sil; in salicibus, bi qui menle stta, ncquccognoscuni,ncquesentiunlul dicanl:
ex lsrael crediderunl. Simulqne dcscribit varietalem Mediumejus combussiigni, el coxi super carbonesejus
credeniium : Alius dicel, Doniini cgo snm, qui jusr panes. Coxi carnes, et comcdi, et de retiquo ejns ido-
tiii;e opera in secsse confidil: alins vocabif, subau- lum faciam, anle iruncum ligtti procidatn, pars tjus
diliir, jieccalores ad poeniteniiam in noniine Jacob; cinis esl : cor insipiens adoravit [Al. adorabii] illud :
ul eL.ipsistipplaiiienl ulia aique peccata. Alius scri- et non ttberavit [Al. liberabil] anhnam suam, ticque
bet nianusua, c Dei suin. Sive ul LXX (ransiule- dicet: forte mendachtinest in dextera med. Posi prse-
runt, scribetin manusua, Dei sum: ut novo lyrocinio D dicationem Apostolorum, jocalionem geniium, Sal-
scrviiutis Cbristi se militcm glorieiur. El in nomine valoris adênium, el elTusionem Spiritus Sancti,
Israel asshnilabiiur.Non enim omnes cx Lrapl, scd quem cunctis crcdeiitibus daturum se esse promisii,
rnagna parsex genlium multitudine, in nomine Israel quando pro varietaie meritorum alius dicei, Domini
" Non in elementis,elc. Pudeat nunc clericos ac raham, et Isaac,*et Jacob) vocabuio nomen accepil:
icseteroscalumniatores liieronymi, qui puiabant san- qttse Judseortini opinio est, Genesim designaii aibi-
clum doclorem non satis cailuisse lingnam He- trantiiim, ubi liber Rccti, Josue x, 15, ei II Sanmel,
Jjrseani, quod cum Grseeisjiassim in suis Comnienta- 1,48, Jaudjtur.
riisnomeii Israeliiilerpiel.Humdixeritvirtiin videntem 0 Prima bae vice, qui|)pe ctim Hebncus texlus
Deum. AIAHIIAN. laudeiur, pro Dei sum, Viciorius rescnbil Domhto.
— Coufer Quaoslioncs in Genesin, col. 557; li- d Ciim negandi parlieulalegeral Martian.,«onan-
Lrum quoque lertiuin contra Pelagianos iuim. 8; ct nuntieni, conira sacri Lexlus, nediim mss. lidem.
Si lanti simt, quse nos quoque ibi aunolamus. 0 Prse.positioex deeral. Pigei vcro istiusmodi re-
- b Auibroiian. ETOTS.Eadem
porro-sensii Hiero- stilutionum njlnoris momenii ieciorcm subiudc ad-
nymus tum alibi, cuni pr.vcipue in cap. vm Ezechic- nioueie.
lis, ubi: Uude, inquil, el Genescostiber ex eorvm (Ab-
457 COMMENTARIORUM IN ISAIAM PBOPHETAM LIB. XII. CAP. XLIV. -158
egosum: alius vocabit iri homine Jacob : alius scri- A'qure facilis inielligentise sunt, nec laciniosam,-immo
bet ibanusuase esseBpmini_ et cum orius sit dc superfluam exposilionem desidcrant. Siiper quo et
infldeli lurha gei.lilium, ih nomine assimilabilur Is- Flaccus scribit in Salira, deridens simulacra gen»
jrael,ut relictis idolis, unius Dei cullor sit : incipit lium (SafiV.\m, iib. i).
altera -TTEpty.oini,quam totam simul proposnimiis, ne OlimLruncuseram Oculnus,inutile lignum :
Cumfaher incerLusscamniunfaceretne Priapum.
riniussensusdividereinusconlineiitiam. ElqtiiaSep- Maluitesse deuiii: cleusinde cgo, furum aviumque,
tuagintain hqc capiiulo exceplis 527 paucis verbis Maximaformido
non discfepantab Hebraico,nostfa editione contenti Quidquid autem de idolis diclum est, polesl referri,
sumtts, qua inteljecta, nosceiituf et eseierae. Eslau- et ad hereseun principes, qui simulacra dogmatum
tem sernto conlra illius temporls idololairas, qrio suorum atque mendacii, artiflci corde componunt,
Isaias pfophela venlura populis nuntiabat, el arguit cl venerantur ea quse a se sciunt esse simulata. Ncc
eos, qui DeiomnipOtentis religione coiitcmpia, si- sulficil eis error proprius, nisi simplices quosque rio-
mutacfis ligneis incliherituf, el adorent opera marum adoralione deceperint. Qtti quseslumpuianl esse
liurim suarum. Curramus ergo: per singula. Hwc pietatem, el devoranl domos viduarum (1 Tim. vi),
dicit Domintisrex Israel,qui in nie credilurus est, abutenlesque vulgi imperitia, ita arfe dialectica,
el rederiipiofejus, qui Fiiii mei suscipiel ad\enlum : B quasi ascia et lerebro, lima ct runcina formant
Doniinusexerciluum alque virtutum, et Oinnipotcns. Deum suuin, etcudunt malleo, atque inaurant ser-
Hocenim inHebfaico sphat SABAOTH (rviNM.). Ego monis rbetorici venuslate : quorum Deus venter est,
suiii ptimus, ~elego novissimusiego A et a; et absque et gloria in confusioneeorum (Philipp. ni).
merign esl Deus, quia pu^f qiiem elcgi, in me Deus (Yeis. 21 seqq.) Memento horum Jacob, et Israel,
est.De quo supra dixi^: Ecce puef meus, quemelegi: quoniamscrvusmeuscs tu: formavile, servusmeiists tu,
eleclus mius, queih suscepil: anhna mea : judicium Israel, ne oblivhcaris mei. Deteviul nubem iriiqiiuaics
gentibus profetel : elinnomiheiejus gentessperabunt. luas, et quasi nebulam peccuta tua. Revcftere ad me :
Nee dieit se esse soluni. sed pfaDter virtulem suam quoniam redemi ie. Laudate, cwli, quoniam [Vnlg.
atqhesapientiam jibllurii esseexlernnm Deum, deo- addil misericordiam]fecit Domimts: jubilate, extrema
rumqije mullorum opinionem, et simulacra condem- lerrw, resonate, monles, laudulionem, sallus, el omne
nalis : Quh, inquit, similis niei esi? Vocet ea quse tignitm ejns : quoniam redemit Dominus Jacob, el Is-
nori suhtqiiasi siht, el esponat ordineni creafurse rael gloriabiiur [Al. gtorificabilur]. LXX ; Memcnio
inese, qui cuncta fafione libraverim, e-x quo leci ho- horutn, Jacob el lsrael; quoniam puer meus es lu :
minemsuper terrahi: Nechoe solum volo, sed qusero formavi le puerum meutn : el lu, Israel, ne obliviscaris
etiam scieritiam fulufortimi Unde tu, Israel, cujus el G mei. Ecce cnim delcvisicut nubcminiquilates tuas : et
rex etfedemptof sum, noli limere simulacra, quoe sicvt caliginempeccaia lita. Revcrtere ad me, elredi-
esseriiliil,iri Sina riioiite didicisti. An forsiian Crea- mamte.Lmlamini, cwli, quoniam mhcrtusest Deusls-
iof esfalius, quem egohoi) noverihi? Aut prseter bunc raelh. Cdnile tuba, fundamenta lerrm, ctamute,monles,
alter est niundus, qui ignofi Dei monstrel poleiHiam'/ tmtitiam : colles el omnia ligna quw in eis sunt, qtto-
Neque vero easolurii qusefiunf, sedet illi qui faciunt, niam redemit JfrQQDeusJacob : et Isruel inclytus cril.
hahebunluf pro nihili. Guriiquevindictse letnpus ad- Cum hscc se ita habeaut, el idola honiinum scias
Tenerit. hequaquam polerunt eos maiuium shariim esse figmeiita, o Jacob, et puer meus Israel, iie ohli-
opera liberare, quae csecaet insensibilia confiindunl viscaris Creatoris lui, libique ipsi injuriam facias, ut
ariifices suos. Quis eniin possit hoc credere quod incurveris operi manuum luarum. Quse qnia in ad-
asciav liiiia, et tefebro maliebqne formetur Deus? ventupue!imei,quemelegi,penilusdestruendasunl;
Et vel in pruhis sihiulacra fundanlur; vel norma, propterea tola meniis a\idilale eognosce, quod sicut
runcina, el angularibus, eifciiibqtie in deos repente nubes el caligo, et nebula, vcl solis calore dissolvi-
consurgantf Pfsesertim cum fame et siti arlificis, ar- ^lur, vel vento rajjlante tenuatur: ita iniquitaics luas,
jli.syilitas demonstretur. Fit enim lignea statua, hu- cl universa peccaia, quibus prius me offeiideras, dis-
manam exprimens specieri), et quanto pulchrior fue- " solvi faciam. Tu Lantumreverleie ad me, el age paj-
fit, tanto Deus pulatuf ahgusiiOr. Ponilur in fatio, nilentiam, quia redimendiis es preiioso sanguine.
et ajierno claudituf carcere, qure longo lcmpore cre- Quod si feceris, scias in salute lua coclos terramque
vitin' saltibus, et pfovarielaiearboriiin, cedrus et hetari, el omnia elementa concinere. Si\e angelos
'ilex528 ei.quercus yel piuus û^- Mirumquc in qui nioranlur in coolis, el alias polestales, quibus
inodurij segmehta ejtts atqiie fasuraJ mitluntur in fo- lerraj fundamenta portautur. Ycl cerle Aposlolos et
cum. utcalefacianl artifleem Dei, elcoquanl diiersa Projjbetas, de quibus loqiiebatur et Apostolus : JEdi.
pujimeina : pars auteri) altera fcrmatiir in Deuin, ut ficati supcr fundotnentumApostotorumet Prophetarum
opefecompleto, adpretillam faclor stius, el operis (Ephes. II, 20). Monlcs quoqueei silvse, shecolles,
sui impreceturauxilium; ftecintclligii,vel recogital, qui pro varietaie virluluin prinia et inedia loca et
immbnecearftis, nec meptis aspicil oculis, quod non ultima possederunt, jubentur jubilare, et tuba ca-
VpossitesseDeus, Cuj'uspars igne combusla cst: nec nere, scicntes quod redemcril Doujinus Jacob, ei in
hominis manu, fleri divina majestas. Pleniusque su- lsrael conversione lsetclur, siveipseIstacl ab errore
perirfisioneidolorum propbeticus sermo coutexiltir, con\ersus,inclytus fial.
m v S. EUSEBII HIERONYMI MQ;.
. (Vers." £4; seqq.) Hkc.dicit Domitius redemptor/A. _.prebendisse sapientlam. Qui eliaui verbum pueri s
tuus, et formator tuus ex utero: Ego sutn Dominnsfa- sive servi sui, de quo supra diximus , ef Cprisilium
ciens oitinia', exlendenscmlossolus,stabiliens terram, nuntiorum ejus, rebus explebit,: ApiistoloruriisciliCet
et. nuilus mecum. Irrila faciens signa diviriorum, et omniumque doctorum , qui Voluntatem magistri sui
hariolos in furorem vettehs: coripertens sapientes fe- gerilibus huntiabuut. Ipseergo qni esl tanta faclurus_
trotsum,\ et scieiiliaiiieotum slultqin faciens, Suscitans cujus poleritiam brevi sermone descripsi, etiam ad
vetbum servi sui, el consiliumnuntiorum suorumcom- Jerusalem , quse destfueuda erii.a Babylnniis, nunc
plens, Qui dico Jerusalem: habitqberh [Al. mdificabe- dicit antequam destruatur, quod rursum habiieiur a
«'«],;.et civitaijbus Judm: wdificabimini, el deserta populis: et civitatibus Judrese, quod instaurentur
ejussuscitabo. Qui dico profundo: desolare, el flumina [Al. iristaurarenlur], qui et 531 soliiudines illius
tua arefdciam. Qui dico<Cyro: paslor tneus es , et om- suscitabit, lit omnia culioribus impleanfuf. Qui igi-
nem vgluntatemmeam cgmplebis.Qui dico Jerusalem : tur dicit Jerusalem et Judseseet deseriis ejus , qiiod
wdificaberis; et lemplo::fundaberis. LXX: Sic dicil Iiabitetur et a?dificetur et susciietur , hic dicitpro-
Dominus qui redemille , el fotmans te exuteto. Ego fundo siveabysso, id est, Babyloni, desolareel flu-
jDpmiiius,quicompleoomnia: extendi cmlumsolus, el mina tua arefaciani, omnemregum poientiam. Sive
a firmavi te.rr_am.-Qms E quia profundum etabyssum dixerat, recie per ffans-
alius dissipavitsigna pyihonwrii B
et- divinationes de corde? qui averlo prudentes relror- lationem., ei flumina posuil, de qnibus et Psaliiiisia
sum, et consiliumeotuni stulium facio. Elstatuo vet- decantal: Super fluminaBabylonisibisedimusetflevi-
butn pueti mei, el coiisiliuin Angelorumejus verutn mus (Ps. cxxxvi, I). Et qui Jerusalem iiislaiirat, ct
probo. Qui dico Jerusalem, habitaberis: et civitaiibus Babylonem deslruit. Dicit quoque Cyro regi Persa-
Judm: waificabiiniai, 530 el deserta illius orientur. rum, qui piiinus destruxil Babylonem alque Cbal-
Qui dico abysso,desolaberh, el flumina lua arefaciam. dseos: pastor meuses, sive ut Septuaginia iransiule-
Qui dico Cyto , ut sapial, et omnes voluntatesmeas runt, ut sapiat. Cnjus differentise causa manifesla
faciai; qui dicg Jetusalem, wdiftcaberis: et domum est. Verbum enim Hebraicum ROIsi perEEsJitteram
sanctam nteam fundabo. Deslruclis idolis el iniquila- legamus('^), inlelligiiur.pa.siortneus; si per BAtETH
tibuslsrael, (ieccaiisquedeleiis,iquando omnis simul (W), sciens vel hitelligehs meus, quaruin siiiiililndo
creaiura gaudebii; et juxia Evangelii fidem (Luc. parvo apice distinguilur, ac per hoc ssepe confundi-
xv), super posiiitenlia peccaiorum Angeli Isetabniitur tur. Scripiuin est iu Esdfae pfincipio , quod ad edi-
in ccelis, descfibiiur polentia Dei, quod hequaquam clum Cyri regis Pefsarnm atque Medorhm , populi
ei grande sit redimere Jacob ,!el Israel instaurare Israel sii iaxaia caplivitas, ei remissi in Jerusalem,
cor rectum, quem formavil ex iilero. Et.si hocalicui G ( qui redire voluerunl sub Zorobabel lilio Salathiel, et
no.n parvum videalur, non sit illi difficile qui exten- Jesu filioJosedec sacerdoie magno. Huic eriim Do-
derU coelos solus. Juxia qtiod alibi legiliir: Qttiex- minus inspiravit utsuam faceretyolunlaiem,et illius
tenditcwlum quadpellem(Ps. ciu.2), Non quo Eilius prrccepta coinpleret. Signanierque addidit;, qui dico
excludatur ab exlensione ccelofum: Omniaenim per Jerusalem, wdificaberis, el Templo , fittidaberis. Sub
ipsutn facla sttttt: el sineipso factum est nihil, quod Cyro enim jussuni est, ul sediflcareiur Jerusalem
factum est (Jotin. l ,5), sed quo , ut sscpe diximus , et Teniplum , cujus lanliim illo yivente; jacta sunt
,per hanc seiiieiiiiahi excliidantur idola.Naiii el in fundameiita. Caateruin
. ..... - ,....1aniio
....-!sub Daiio, ...... illius secundo,
, ._--':_
Proverbiis Salomonisex persoria Chrisii Dei virtulis pfophetaniibusAggseo el Zacbaria, Teniplum sedifi-
[Al. yirlus] Peique sapienlisefAC.sapieniia] diciiur: cari coeptnm est.: !;
Quando parabat cwlum_ ego erahi cum eo (Ptov. vm, (Cap.XLV.—Vers.i seqq.) HmcdicitDoniinusChri-
27). Ipsiênim dixit-, etifactq stiiit,ipsemaiidavit, et sto nieo Cyro, cujus appreltehdidexteram,Miistibjiciaih
creqtq sunt (Ps. CXLVIII;ps. xxxn , 9); et: Verbo anlefaciemejusqenies,etdprsaregumvertath,eiqpenam
Domini ccelifirmati sttnt, et spirilu oris ejus virlus coramegjanuas:elportwnoiiclaudenlur._Egoanteteibo,
eorum (Psql. xxxn , 6). H;ec frequeuter ingerimus , et gloriososterrw humiliabo: porias wreas cohieranr,et
ne ulla blaspheiiiaiidi Chrislum hsefeiicis occasio D vectesferreoscotifringam.Etdtibotibiiliesourosabscon-
relinqualur. In siabililate quOqrielerrse.quando illius ditos,etarcanasecretorum:ittsciasqiiiaegoDominus,qui
fundamenta solidabat, nullus erai cum Deo, prseier voconomen tuum, Deus Israel. Ptoptet servummeum
eum qui erat in eo. Isie igiltir tanius ac lalis , cum Jticpb,et Israel etectummeum, eivocavile nominetvO:
prspflnitimysterii lempus adv.enei-it.-_ ul cuncta idola assimilavite , el non cognovhti me. Ego Domiiitis, el
desiruantiir, et Dei Solius nolitia prsedicelur in non est amplius; cxtm me non est Deus: accinxi te,
tnundo, oninia vaticinia divinorum, et pyihonum, et et non cggnovistime. Ut sciqnthi, qui ab ortu solis,
iiariolorum signa alque portenta , quibus liumaiium et qui ab occidentc, quoniam$Q% absquenie nonest
deceperuni genas, destruet alque subverlet; et sa- [Aniea addebatur Deus]. Ego Dominus, etnon est
pientiam philosopliorum , quse et ipsa erroris pars aller. Formatis lucerii, et crecinsienebras,:faciens pa-
niaxima est, stullam esse moijslrabit: dum nequa- cem, et creans malum. Ego Dominus faciehs-omnia
quam humanis cogitationibus, Dei probantur com- hmc.Scio in boc capitulonon soluui Laiinorum,sed
<•-
Legimus /irfjiattjex Gfrcco lattpiaav., et yictorio: antea erat formayi;
411 COMMENTARIORUM IN ISAIAM PROPHETAM LIB. XIII. CAP. XLV. M%
Grsecorum plurimos vebementer errare, exisliman- ADominus, elnon estalter. Paierenim in Filio, ei Fi-
tium scrijitum esse: Sic dicit DominusChristo meo , lius in Paire. Qui loquiiur in Evangelio: Ego et Pater
Domitto; ul intelligatur , juxla illud quod alibi legi- unum sumus (Joan. x, 50). Et in Esdrse volumine
mus: Plnit Dominus a Domino (Gettes. n). El: Dixit piisitum est, scripsisse Cyruin ad onmes gcntes,nul<
DoniinusDominomeo(Ps. cix,l). Neque eiiim x-jpiu, ltiin esse Deuni, nisi soluin Deum Israel. Sive ita
quod Doniiutinisonat, sed Cyto dicilur, qui Hebraice inielligendum , quodcaplivoruni laxatio , et Dei in
ajipellatur CHORES (liJ-p), regi Persarum, qui B.iby- populiim suum clementia , cimctis gentibus Dciim
loiiem Chalda-osquesuperavit. El junclisMedis,agi- fecerit. notiorem. Qui igilur libi dedi foniludinem,
taior bigre, id est, cameli ei asini, snpra lcgilur, el soliis Ueus sum,ipse rcs inlcr se conirarias facio.
Isie appell.Jlusest Chrislus, id cst, unctus Domhd , lucem ei tenebras, id esi, diem ct nociem : pacem
qiiod crat insigne apud Hebrseos regiae potesiatis.ut ei malum, boc esi, oiium el bcllum, pcr qiiaesigni-
quomodo apud nos diadema ei purpura solis Impei-a- ficai et iratum fuisse sc populo suo.quando tenebras
toribus datur: sic apud Hebrseos regnaiuri peifun- capiivitalis. malaque suslinuit serviiulis. Elrutsum
debaniur ungtieiiio. Unde el Saul Chiisnis Doniini misertum , quando remissi in pairiam , pacem et
dicitur (1 Reg. vi). Et in Psnlmis legimus: Nolite gaudium rccejierunt. Quomodo euim luci contrarise
tangete Chrhlos meos: el in Ptophetis nteisnolile ma- B tenebrse suni: iia jiaci contrariuin bellum esi. Uude
-lignari (Ps. civ, 15). llitjns dexleram apprehendit el confundalur hajresis , qurc malorum arbiiraiur con-
tenuit, ul nullus fortittidini ej'us valerct resislere. diiorem Deuin. Cum hic malum nou conirarium
Legamus Xenoplioniis oclo librorum Cyri niajoris bono, sed pro alflicLionepoiialnrel bello, seciindum
histnriam. et propbetiam Isaisecerncnius explelam. illud 534 «1U0,I'" Evangelio scripuim esi : Sufjficit
Quajeiiimciviiasillinonpaltiil?qure non regum lerga diei mulilia sua (Malth. vi, 54). Possumus juxta iro-
subjecit? Qui muri prius inexptignabiles , non illins pologiam hajc ei de ecclesiasiico viro dicere, ctii
obîdiune subversi sunl? Undead ipsumCyrum Dcus Deus dedil sermonem aique sapientiam , ul oinnes
aposlropham facil: Dedi libi thesauros, et absconditas sectas contrarias verilali sua dispuiaiione subvertal.
opes cunclarum urbium; ut-qui prius colebas idola , Sicnt el de Siejihano sancla Scriptura commemorat
beneficiis unumsenlires Deuin,praDscriimcum scias, (Act, vi), quod iuillus pomerit resislere sapieniioe
mulio antcquamnascereristuuin nonien esseprredi- ejus, et ul reges, id est, patriaicbas sirigularum hre-
ctum.Qund quidem et Josepbus in undccimo Judaicu) resetun,sua5 subjiciat poleslaii: elaperiai atquecon-
Antiquiiatis volumiue refert, legisse Cyrum ab Isaia fiingat, qnod prius videbaiur dialeclica arte con-
de se cerio valicinalum nomine , el idcirco Judseos clusum : ei in medium proferai arcaua bajreiicorum,
quasi Dei familiares plurimum dilexisse. Ilsec auiem, C superans eos aique convincens , nl Chrisli secrela
inquif, iribui lilii propter Jacob servum meum,et Israel cognoscant, in quosuni omne« ihesauii sapiemiai et
eleciummeutn,elvocaviteuomine/iio.sicul vocavi Abra- scienlire abscondiii (Culoss. n). Istiusmodi virum
Iiam.]saac,HiJacob;eimiilLo anie prsedixi,ui Isaac el vocai Dcus ex nomine suo , quia dcfensor esl jiueii
Josiam: ne putareris ille esse Cliristus , cui assimi- ejus Jacoh , el elecii illius Israel. Hunc suscipit, ct
laiuses, etin cujus lypum ei imaginem prrccessisii. assimilai sermoni suo , qui cavere debel ne suum
Tu autem non cognovisti me , id est, simulacra co- puletesse quod loqtiitur, sed omnia ad datoris refe-
luisii, non Deum. Accinxi le forliiudinc; niiiliarnm rat gloriam ; ne el ipse mereatnr audire: Accinxi le,
geniium feci esse victorem, et non cognovisti auxi- el non cognovhti me. Cum enim insiructiis armatura
liaiorem tuum. In qno loco salis iiiirafi"neqiieo,quse Aposioli, omnes docucril non csse alit-unDciimnisi
slullilia sii 533 legeniium; ui hrcc ad Chrislum re- unum , qui sit Jacob el Israel Dcus: confuiideiur
ferant, per quem mundus reconciliaius est Deo. Marcion , dnos deos intelligcns , tiiiuiu bonum , el
Eyo,a\l,Dominus, el non est amphus exlra me.Prscier alium juslum; ailerum invisiliilium, allerum visibi-
sermonem quippe atque ralionem yinuteinqne nieain lium conditorem. E quibus prior liicem faciat, se-
et sapientiam, quse in me esl, nnllus est aller Deus. ctindus lenebras ; ille pacem , liic maliim : cum
Et bsec feci, ui ab Orienfe et Or-cidenteoiuuis orbis .& utriimqucprodiversiiate mcrilorum uuus Deus idem-
agnoscat, nullum esse aliuui absque me Deum. Ego que condideril.
LIBER DECIMUS TERTIUS.
534 - 535 Mul1' casus opprimunt navigantes. quc altero gravius est, vel morlem limere perpeiuo,
Si veliementior flaverit ventus, lempesias formidini vel qtiam tiinueris suslinerc. Hoc milii in Isaiaujie-
est. Si aura moderatior sumina jacenlis elementi lago naviganti accidere video; dum enim iuoffenso
terga crispaverit, piraiarum insidias periimescunt. cursu vela lendunliir, et securis nalurarnmmaiiibus,
Aique iia flt, ut fragili aninise ligno creditse, aul sulcans sequoris campos carina delabitur, subiius &
metuani periculum, aut sustineant: quoiumuirum- languoris lurbo consurgens, taniis undarum nioli-
a Sic Ambrosiani mss. restiluuni; esl enim perspicuum de corporis sui languorc* scgraquc valelu-
:
«3-- ,".". ,C;'': ,j:;:" ,-"::S.rEM^ &m-
J»(iset CQllishrum-inlefseiluetuumlragorfi
: I .." resahari*
• -rJjj.,Hrnc dicit Dptriinus,_Sgrwitis
_Isrqel-piqstesejus/: ¥«?-:;
te. pavidarariaicorumcorda peffeifuiljUt dicere co-r tura interrggqte-ple stip.er::filiostit.eps, et super gpus
gefeiitfir : MagUter, saivos;nos fac, pei;iihus':(MuUhi: mtinuuttimearum^ mandqte milii. Ego;fecijertam,,el
vin,.%$)..Qiiamobrehi, Eustocljiiim, In toto ofbe ter- lipiiiinenisupefeqriipfeqviegp : iMnus inemteieiider-
raruin s-uiiicum nobililatis et vifginitatis exemplum,; runtcwlps : e. pmni mililiw.eorummqndqvi,Egp stti
non sileat pupilla ocnli.. tui-;-|clamaque in corde:. sciiqvieeumqdjusiiiiqm::etpmnes vitis ejus diriganii,
Abba paier {Rom. vm, 15), EL cuiii Psalmista loque- Ipse/mdificabil [Al, wdificqyit] /civilqleni meqm: et-
r_e:Exsurge, ul quiddbrmis, Domine (Ps. xtin,;25)?: ca/ptivilqlemmeamdimillilirion^
ul iiijiiiictiim in lsaiam opus, leoranle, el Chrislo. nenbus, dicii Doininus&xerciluUm.li^^: Quidmelius-
miserarile perficiam. Jam enini terijus decimus Ext feci quqtn lulum figtilit Numquidqrans afqbiltetrdm?,
planationum liber cudHur, qui necdum pefvenit ad Numqvid dicet/lutum:figuio,;quid facis : quoniam:tion
calcem. Et inierlm donecmisericofs e"tmiserator gpetafis, nep hqhes maiius? Ywqui dkU palri, quid,
Dominus,: paiiens ei niultarum miseraiipnum (Ps, generas: et rnqtri, quidpqrturh ? Sii enhri dicitDonti-
CLXXxvefcxuv),breddat:pfistinam saniiatem, hanc nus Deus, Sgnctus Istqei, qm fecil venitirq. Interrp'-
Prajfatiunculain lumriliuario sermone dieiavi; ut gaieme de filjh meis, elde pperibus mdnuum meqfuni
quse liabentur, iil sehedulis describaitiur; et plena jr. mqnddte tnihL Mgqfeciteftam, ethominerrisupefeatn;
emendatio lectoris judieioreservetur. Ego mdnu ttie.q•firniqvi/tozium ; ego pinnibus stellh;.-
mandavi. Egosuscildvi eum cuni.juSlitiaregein : OTJI-.
535 (Capi XLY. -r- Yersi 8.)JRorafe, cwli, desu- nes viajillius rectw. Ipse mdificabilcivitaienimeam, et
per, elnubes pluant juSium : aperialut-lertq, elgeft: captivilaiempopulimeicohvertelrnon cutii prelio ne-
mhtel Salvalorem, et jtistiliti oriatut simtil : egoDo- qtie cum mtineribus, dixitDominus Deus sqbgoth. Qui
minus creavi eum. LXX : Lwtelur cwlum desuper, el ad Cyrj persOnam yolunf, refefre quae dicla sunt,
niibesspgrggnijusiiiidin:.germinelienn, ei oriatut mi- sic locuni istunj interpreiantur. Me ingentia ppl-
sericordia, et ° juStiliamgerminel simul: egoDominus Jicenle , quqd pfopter ireyersioriem populimei in
qui creavi le. Duplex bujus loci iifterpretalio est. Judseam, 537 Sihijia Gyro regnastjbsteVnam: Yajei
Qtiidam enim puiaiil liuercre supcrioribus quse di- qui incrcdulus esl, ei non pulal venlura quoe dico,
cuntur, et Cyro rege laxanle capiivos, ccelum ler- quasi si luium el lesia eonfracta calumnieiur figu-
ramque lseiari : p.HWjp.iY.uig, proeoquod esi, illos lum suum, quarc faela, vel cur ila facta sil; el opus
qui in coslo niorantur ei lerra. Alii a superioribus contra arlificis loquatur inanus; et pairem ac nia-
scpiranl et propriuiii capiluli Iiujus volunt esse Irem caluiunielur filius, cur in terram naturse Iege
principium, ac de advenlu Domini propbetari, quod r( profusus sii. Cum igitur ego Dominus Sanctus Israel
imperelur nubibus, de qtiibus supra (Ad ccip. v, 6) plasiiiaveriiii Cyrum, et mea jussione generatus sit,
scrijilum est : Mdttdabo nubibusne pluutu super eam superfliium facitis ambigerc de futuris ; quin potius
imbrcm, id esl, vineam Jsrael : cl ad quas pervenil nosse debetis, quod filios mcus, populum Israel, et
veiilas Dei, ui jiluani niuiido jusluni sive jusiiliam ; opus iiianiium mearum, noii vcitro avbitrio, sed mea
lerraque aperiaiur et germinei Salvalorem. De qua voluiitale dispensem : ut qui prius eis lenebras el
in Psalmis caniiur : Yeritas de terra orla csi, et ju- malum creavi, nunc lucem el pacem tribuam. Ego
siilia de cmlo prospexil ( Ps. LKXXIY, 12) : sivejuxta enim suni Deus, qui non in vacuum creavi icrram;
LXX : Terra mhericordiam el justitiam paritct ger- ut essel deserta et squalida, sed ut bomines habita-
miuavit, ttl et peccaiores misericordiam, el jusli prse- rentii) ea. Ego cxlendi sive hrmavi coslos, ut Ange-
mia consequaiiLur. Quodque seqnilur : Ego Dominus lorum essent habitaculum. Stellarumque eos Yarie-
creavi eum, vel, ego Dominus qui creavi te, non scan- faie distinxi; ei impcravi singulis quo currercnt
dalizabilur ad nomen creatiiraj, qui illum vermem ordine, et dicrum ac inensium anuorumque diversa
ac servum et gerininaLiim legeril csse de lerra. spalia coinplereni. Qui igiiur coelumfeci et lerram,
(Yers. 9 seijq.) Vm qui conlradicit ftctori sno : te- quid magnum est, si unum regem cfeaverim, qui
sla de 53<S Samiis terrw. Xumquid dicit lulum figuio meamandaiacoiiscrvei;et omnes viasilliusdirigam?
suo, quid facis : el opus tuum absquemanibusest ? Va D Ipse enim jussuius cst, ul sedificeliirciviias mca Je-
qui dicil ptilri, qttid generas : cl nmlieri.quid parlutis? rusalcm, ct captivi redeanl in Judseam. Non ob prc-
dine loqui Hieronymum, tum ex inferiofi contextu, eisdcm resiiluendis icqualilcr jierpeiior; vix enim
tnm maxime ex subsequemis libri prtefaiione, ubi milii prislinasanitasredditur a Deo miseralore, qni
de recepla prislina sahUaieDep gralias agens.quime, respicit lerramel ssepiusfacil eain iremere. Itaque,
inquif, SBBITO LA.i.GpoitEpefcussetat, in redibite velo- benigne leclor, si lieet parva componeie magnis,
cilalesqhavil. Anfea imllo fernic sensu legebatur su- plena erneiid.Hioeditionis mesc luo judicio reserva-
btto clatigofis lutbo, etc. lur. MARIIAK.
« Uiiicifmnbbilitatis; etc. Pra-falione in librum Job c M.ivult Vicior. jv.siilia in reclo, qnidquid de
secundum LXX, ad Patilam eL Eiislochiuui, endem Grreco sit eodice; in quibusdam eniui exeniplaiibus
,modo ioquitur sarielus Dpcior : Quapropler, o Pattla legcre est Sixtvtstruvqv.
. ei EtiStochiuin,unicnm nobtiitath el limnililaih exetn- d In Ambrosian. ms. aniiquiorc, qucmadmodum
plar, elc. MARTIAN. et in aliis Hieronymiarircversionis Martian. imenit,
k Reddat pristhmmsaniialcm. Quod in coiidendis mandaslh mihi.
siiis Coninielitariis paflebatur Hicronymus, id ego in e Idem ms. : Ego Buscitaboeum cum imtilia.
#8 COMMENTAItiORUM INilSAIAM PROPIIETAMLIB. XIII. CAP. XLV. m
liuhJ, iiequemunera^sedpb meam volunlateniy dicit \A ruiij ea, subroat atquesubverlal. Sed el hrjecfrivola
Dpminus Deus exerciiuum. Quivautem coeptarii ad inlerpretaiio est. Porro quodfigulus, hOc est_ CTea-'
Cbrislunj refert intelligeritiam, sic explanationis suse l01'539 noster elfactor appelleiur Deus, elapostof
verba mqderatur : Yaj eis qui conlradicunt Deo. et lus Paulus in Epislola Ioquiiur ad Romanos : Num^
Cbiisium non pulant esse venlurum; quasi luturii quid dicilfigmentumei qui se finxit:quid mefechti sic?
et lesla Je leslis contradicat flgulo suo. Yse quidicit Annon habel polesiaiemfigulus iuti, ex eademmassa
OmnipotentiPalri.quaretu generas fllium, et mujieri fdcere,aliud quideiitvas in honoremâliud veroiticon-
sancta) Marise, quid parturis?De qiiascfibitet Apo- lumeliom(Roin.ix,20)?Eiin Jeremia prolixius scfi-
slpIus(Ga.af.iv): QtiodCbristusfactussildemuliere, biliir, qui narratpost caUera: Descendiindpmumfi-
factusqtie sub lege. HaecergodicilDominus Sarictus guli, et ecceipse fociebdl opus inrota, etdissipatum
Israel, qui plasniayitiri v|rgitjali utero Salvatorem, est vasquod fdciebaiinmanibus suis. Rursumqttefeell
dicens per Gabrielem::Spirilus sanctus veniet super exeodem iulo aliudvas, sicut ptacuitin conspectuejtiSi
~le'-:et virlus Alihsimi obumbrdbillibi (Luc. i,:5S) : El factusesl sermo Dominiad me dicens : Sinbn pos-
qtipdautemnascelurin te sdnctutri,vocabiiurFilius Dei: sum siculisle figulus facere vosdomus Israel,dicil Do-
inferrogel me tesla, ei futurOnim secreta perquiral. minus? Ecce sicut lutum in ntanu figuli: sicvos esth
El.prrecipiat mihi, quomodo 533 adopiivos filios, g in tiianibusrneisdotnusIsrael (Jer. xVIii, 5,-&). lllud-
qui in meum Filium crediluri supt, debeani a rege- que quod scriptum; est; ego omtiibusstellisprieceptj-
nerare. Dicit et evangelista Joaiines • Quolqtioteum occasiphem qiiibusdam iribuil, quod asira rationalia
rpcepetunt, dedit eis potesiatem filios Dei fieri (Joan. sint, el animaiii sensumque Iiabeanl..Neque enini,-
i,I2). Siijaufemego feei lerrarti, ut habitaretur ab aiunt, prseeiperet, nisi iiitelligentibus : non recor-
Iiominibus, el Cffilosextendi desuper, et eos aslro- dantes quod in Jona scripluni sii: Prwcepit Dominus
r.um varietate deeoravi, ut morareniiir in terra eulto- spiritui combtitenli(Jonm.iv, 8). El rursum: Prmce-
rcs Dei.quid mirum si Filinm nieum, justum regem pit vermi malutino (Ibid., yn). Etquod in Evangelio
njiserim mundo, sive ab inferis. suscitaverim, cujus Salvatpr ventos ei niare increpaverit (Luc<vin), iri
omnes vise rectae sunt? Peccalum enim non fecit, quibus sensupi atque rationeni noii esse, perspicuuhi
nee dolus inyenlus est in ore ejus (I Pei. xn). Qrii est.-
asdificet civiiatem meam superpetram, adversum (Vers. 14, seqq.) HmcdicitDominus: Labor/Egtjpti,
quam porlse iiiferi non praevaleanl (Matth. xvt); et el negotiaiio Jilhiopim, el Sabahn viri sublhnes ad te
qtisa iii inonleposila, lafere noii possit (tbid., y):dae- traiisibtint,et tui eruni: posl te atnbulabunt, vinctima-
niOniacisqueprius vinculis alligaios, omnes dimiitat nicis pergent: elte adorabunt, teque deptecabuntur :
Ijberos, non in prelio neque io: niuneribus : graiis C iaiitum in ie eslDeus, el non est absqueteDeus. Vere
enini salvi faeti sumus, audieuiibus Aposlolis alque lues Deus itbscondilus,Deus lsraet, Salvalor. Confusi
facienlibus: Graih accepisth, gralh date(Maitti.$,$). sunt, et erubuerunlomnes: simul abierunl in confusio-
Konnulli bsec ad Zorobabel i'e/eruni,qui eduxit cap- nem fabricatoreserrorum. Israei salvtitusestin Donti-
tivos deBabylone, et spdUicavitciviiateni, et exstruxit no saltile wlirna : non confundemhii, et non erubesce-
teiiipluin, prophelanlibus Aggreo et Zacharia, atque th usque inswculum smctdi. LXX : Sic dicil:Dominus
dicenlibus ; Mgnus Zorobabel fundaverunt domitm SabaothrLaboravii Mgyplus,el negoliatidJGlhiopuiri
itiam, el manus ejus cgmplebunt eam (Zach. iv, 9). el Sdbtiim; viri excelsi ad te transibunl, eliui erunt
S.e.dnos reciius dicinius et veiiusj nec Cyrum aedifi- servi, eliesequenlurvincli manicis,et transibuhl qd te,
casseeiyitatem <jua)posiea exstrucia est stib Neemia, etadgrabuni le,el in le orabtihl:quoniam in le Detts
nec oijihes yias ejus fuisse direclas.Cui supra.dic- esl, el non ,.est Deus absque le. Tuenim Deuses, et
tupi est .Assumpsi,et qccinxi te: et noneognpvhti me; nesciebainusiDeus Isrpel Salvalor : confrindantur et
et Zofobabel siatum, quj sub nutu ac poieslate Me^ erubescantpmiies adversariiejus, et ambulentin con-;
doruni fuit atqtte Persarum, onjnia qure dicurilur fusiene. ^- Innovamini qdtne insulm tt IsrqeLsalvatur
excedere.Neque enim Zorobabel exstfusil civitatenii aDotnino satuie wiernq: non confundenlurnequeerti-
nec capiiyiiatem diniisit, nec rexappellari potest,; D biscenl msqueinmierhum. El in hoe locp qui sequuni
qui sub aliis yivens regibus, hoc nornine caruit. Quid luf bisioriam, dicuiit iEgypium, elÊfbiopes gen-
s|bi aulem yelint Sepiuaginta.qui in principio hujus lesque Sabaini, quaj trans ^lhiopiani 540 sunt>
capituli translulerunt: Quid nielius feciquam lulum servJsse Cyro, ei ej gentes uliinias fuisse subjeclas:
figidi? Numqitidqui arat, arqbii terrqnt? Seire non atque es. inirabili intellexisse vicioria, quod in <o
yajeo : nisi forte Tfieodplionissequaredilipnem, qui esset Domiiihs, et non esset alius prseler eum quiiii
prq hpc ppsuit: Vmei qui cpitiendit cgntrafactotem ijlp babilafet Deus. Sed boc qpod sequilur: Vere lu
suunt, afqns J1atanles lerrqm .vquod scilicet vulneret es Deus qhscgnditus,Deus Israel Salvator, quomodo
in poenilenliacorda mortalium, el in mprem sulco- ppssilCyri perspnse conyenire, non inlelligo. Nisi
aAd Hieronymiinentem aique oraiiohiscoiilextum coque Theodbtionis &poTptav4«s. quod legit Pfqco-
restiluimus ope Ambrosian. ms» fegenerare, pro quo pius. Haiic lect|onem textus qtioqiie HebraiCus, et
ahlea erat tegete. anliquissimus codex Sangermaneiisis apud
' Moiitfau--
i>Rursurn ex Ambrosianis codicibus emendamus con. confirmant. Anlea erat afiutih,
Aranies, cdgente ipsa oratioriis serie et sensu, Grse-
,4«,. ',;;;:::-^^ ;:".."::.: -.'-'• 448:
forte TheodotioiiiS litahtur editibhe, qnitransliiJit, A\. [Vui. habitarelur] forinavitillain : ego Doiniritis,et noti
Jnte esl fotiis,etnon est alius prmtefeum Deus :prop- estalius. Non inabscondito loculus stim, in loco terra)
tereqtu fotlis abscOtiditus.DeusIsfael SdlvqôfiQmod- tenebroso. Non dixiseitiini Jacob : fruslrti quwfiie hte.
cunfque se, veriefini, hbn valebunl IaqueOsveritalis Ego Dominus loquensjiisiiiiam,annuntians recta. Con*
elTugefe. Fac enim esse in Cyfo Detim. et rion esse gregamini, ei venile, el accedile simtil, qtii salvtilieslis
aliuin. prreter eum qui sit in;Cyf<>beus, quoniodo ex geniibus : nescieruni qui levant liginim sculpiutw
Cyri personse dici eoiiyeniet, I.ere tues Deus abscoii- sum; elrogant Deum noii salvantem. Annuntiate, et
dittis, Detis Israei Salvalor? Efgo Delis: in quoest vettiie,et eonsiliaminishmtl: quisauditum fecit hocab
Deus, Dominus ilosler Jesus Chi-istus rectius iniel-. initio, ex lunc ~>prmdixil illttd ?.-Numqitfd tion ego;
ligilurel verius. quf in Evaugelio loquitur : Ego et Dominus, etnon esl ultra Deus absque me? Deus
Pater umts sumus (Joan. x, 50). a,;QuiDeus appella- juslus ei sqlyans non esl prwter ihe. Cohverihni»! ad '
lur abscoiidiius propler assumpticorporis saeramen- me, el salvi eritis, omnes finesierrw : qttiu egoDeus^
tum, el Deus Israel Salvatof, quodvih.erpretaiuf. Je- el nonest dlius. In memelipsojuravi : egredietiir de:
sus. Hie,enimjuxta Angelum Gahrieiein salvabit po- ore meojusiitim verbum, et iiott revetieltir; quia mihi
puliim suum (Luc i).Gonfusi sunt et erubuetunt omnes cutvabiiur omne genu, cl jurabit omnis lingua. Ergo in
shnul, Scribae videlicet et Pbarisaei. Et abierunt in B ] Domhiodicet: Mem sunt juslitim et hnperium : ad
confusionefabricalores crroris, qui in loio mundo dis- eutit venient, el confnndcntur omnesqui repugnanl ei.
seihinavi-re ihendaciuni, ul eum diceren! ab Aposio- In Domino jusliftcabitur, et laudubitur oinne semen
lis 1'urtoesse subiatum (Matth. xxviu). Israei auiem Israel : LXX : Sic dicit Dominus qui fecit cmlunt :
salvalus iu Doinino salufe a>ierna, A|>o>loIofiimin- iste Deusqui oslendil lerram, et fecil eani, ipse c para-
telligitur cliorus, el hi qui per Apustolos credide- vit cam : non in vacuum fecil eain, sed ut habiiarelui
runt. IJnde dicilur ad eos: Non confundeminineque plasmavit cam. Ego sum Dominus, et non esi ulira.
erubcscelh, non soluni in prseênli sa-cubi, sed el in Non in abscondito locutus sum, neqtie in loco lerrw
fiituro. Servisse auiem ei/Egypiuin, ei /Elliiiipas, ei lenebroso. Non dixi semini Jacob, vanum qumrite:
Sabaim, excclsos viros atque sublimes, neiuo dubi- ego sum Dominus qui loqnor justitiam, amtttnliovcri-
a
tat, ciiin ei mundiim videat esse sulqecium, ei ex laiem. Congreganthiiet venite, et considiieshmd qui
li-
paucaruin nominc naiionum, qu;e habilaiit in cxire- salvamini de.gcntibus ; non cognoverunlqui portunt
mis finibus.terrae, cuiiclos coelotum cardines, et om- gntnn sctilpturmsum : orant deos non salvantes. Si un-
nia lerfse liltora ei credilura peispiciat. Unde pul- nunlianl, 542 appropiiiqnenl ul.scianl shmd, quis
clire (|iiasi.labnraniibiis iu ecrore idolohiirisc, cessarc aitditd fecu limc ab iniiio, tunc annuntialum esf vobh.
labor jEgypli iiominaliir. Nulla euiin gensita idnlo-' {* Nonne ego Dominus Deus, el non est nlius absque me:
iatri.e dedita fuil , et lam inniimcrauilia portenla justus el satvans non est p<-mlerme. Converiimhii ad
venerata est, qnam wEsyptiis,de qua snpra (xix, i) me, ei salvierilh ab exlremislerrm. Ego sum Dens, el
legiinus : Ecce Dominusascendet super nubem levem, non esl alius. Per memeiipsumjuro: ttisi egredielut
el ingredietur JEgyptum, et movebuntursimttlacra/E- de ore meojusiitia : sertnonesmei-nonaverteiiliir.cjuia
gypti a facie ejus, el cor JEgypli tabescelin inedioejus. htilii hicurviibii omne genii, et jurabil et confitebitui'
Pono qund in Septuagiiita addiium est : Innova- omnis llngua Deo dicens: Jusiitia, et glofia ad euin
mittiad me.inswte, sicexpniierepossunnis, uldicamus veiiiet,,et confundeiiluromnesquisepnrahlSetiDeriihto:
541 Ecclesias de geniibus congregaias innovaii iu juslificabitur et in Deo gloiificabiiuronitieSeitierifilio-
Ciiri.iln, appellari insulas, quod peisecutorunirabiem rum Israel. Yocalis jEgyjJto, e_l iElhiopia, el Sa-
procellasque susiineanl, et fundatse supra peiiam, baim viris excelsis, per quae iiionsiratiir salusuhi-
nulla luibiiium mole qiialiantur. Hebrseislulla con- Verjarum geutium barbararum, et loiius muiidi ad
teniione niluniur asserere, nsque ad eiim locum ubi Deum conversio, ostendil Deus justiiiam suam ; qupd
legitur : Tantum in te esl, Dens, el non esl absqttele, non soltim Judseoruin sit Dohiinus, sed etgeniiutn.»
Deus, vel ad Jertisalem , vel ad Cyrum dici. Iloc au- Ipse eiiini ccoli facior ei- terrai ajqualiier omnium
tem quod sequilur : Vere iu es Deus abscondilus,-*:Deus est, et noh ob aliam causam creavit terram,
Deus Israel salvator, stibiio ad omnipoleiiieni Detimt liisi.ut bomiiium esset Iiabilaculfim, qui suUjh'adb-
ajioslropbam fieri, cmn eliam siuliis pprspicnum sii,, rarent el intelligerent Greafoiem, et idola universa
unum conlexium esse sermonis, nee posse sensumi coiifemnereiit. Nahi el irimoiiteSina, de excelso ejus
dividi qni in ipso narraiionis ordine et raiione con- vertiee bsec iitiilieniibus popiilis est loeulus : Nqii:
.jiincius est. eriinl iibi dii dlieni absqui mi, necfticies libiJdolum:
' (Vers. 18 seqq.) Quia liwcdicil Dominus, creanss (Exod. xx,',3, &). Sed meliiis, uliioc Uieiiim de
cmlos, ipse Deus formans terram, et facienseam, ipse3 Evaiigelica pf.vdicaiiOriecredairius : MOyseseiiirii iri
plasles ejus : non in vanum creavil eam, ul habilelut' aljscoifdita solifudiiieuiji laiitQfn16cuj.iisestpojihlov
; a Addit Vict. ex quibusdam mss., JEfe^foin Patre, quam leciinnerri Grrecus quoque;Siiipitrsvpfobaf.
et Pater in me est. a Verlta eteonstdite in Amluosiaii. cod. non .suiit.v
b LegeraLMariian. in reclo, ei sub affirniandi qno- E.t Symiriactitt»quidem et Yulg. accediteiuterprelaii-
quec initu prwdixi ilhd, ipso sacro texto renuente. tUf.-'-w ....; i, ivv ..V.. -..'; ;;
Ex quodam Mediceo ms. Yictor. separavit,
"
%9 . COMMENTMIORIJM XIII. CAP. XLYI. ISt)
Aposidiofum auterii ;s6rius j iri iitiiversiiih ofbehi>A deiituf qiii prius illiiis Eyaiigello:feprignabarit;; et
exiit, et verba eorurij nsqiie adierfselefriiinos per- justiJicabitiifhiqrie laiidahiilir 'oihnoseirieii, Isfaei >
v^rieriiiilXPMj.-xviii). iVohîaji.iriqriit^sejjiiiijJacdf), qiiOriiiii prsedicatio et senieniis fefLilissima iii iofo
ffUsirtiqitwriieliie, Coeloruiiieriiin i.llis regna proniisi, orbe ubefrim'(is!iiithlii friictiis. Siye jiixla Sepfiiai
; et piinium ad eos Iocutiis siirii ":.'Nohviiii nisi qd bves giiita omriis lirigiiajrirarisetcoiifiieris. Deiim, dicet
fefditas dojifasJsraef (Maft/i^ qiiod jristitia et glofia totius qrliis ad eiiih venial, et
Vtussiinijusiifiaiii etaiinhritiavifecfa, Siveveritaiem, confririiiariiiifJiidfjei;, qiii se ab eo sepafanf, 544
pt iriiaginibiis Legis el caefeniojiilsdefeliclis, seqrie- Hiauleiri qui destirpe Rliorum Israei brfi suril, ijb
1-eiiiurEvangelii veiIt;teth;"Si'd qiiiailli ciedere ho- qui de AjjosiOlOriifriseiniiie piijlulaveniiii, fetcredii
Ju&unl, ei ihdigiios se judicayerunlsallite. proptef- defunf ih Ciifisfo. habeaiit j'usliliam ^t glofiaih sem.-
fia dico : geiitil)tis: Cohgfegamhii de loto orbe ; et piLenianri. ':,:---;:;.•-::
veriile et aeeediie adihe simul qui salyaii estis ex (Cap.: XLVI. — Vers. 1^-2.) Cgtiftdclus HsiBei,
geiitibus. Per quod.;oslehdit,~iionsiatini oihries geu^ cohttitus esfNabo; facia suht simulacfd,eofttnibestiis
fes esse cxediiiifas,sedpaiilatiih et pef paries. De- et:jumetiiis, onefavesird grdvi ponclcreusqui ad lassi-
ftique corripiieos qui iu erfOre pfisiiiio pefiiiaftse- ludihehi: Cbiitdbtierutit, el conirila stini shriul: tipn
runl.dictens : Nesciefuniqui ilevuhltigntim, [A|. si- j$ '
poitierunisaivare portdnieiri,'-elaiiimti eoftiiii in cap-
ghHnijsculpiurwsuw, eifeqarit /Deumnoh Salvtiniein. tiviiaieihibit. LXX : CecidiiBel, cohirittis eslDdgori:
Eiest seiisus: N<in iiiiellexei'iiiil sefinohes m.ebs, factq suiii scidpiilia eotiiih iri beStiaset jumenlq, por-
siiiiiiiacforuin 543 suoruin oriere prsegi-avaii, et iaiis ea CoUigaidqtiasi Pntis laborariti , it deficienli,
speranies in eis. in quibns iflilla est salus, Unde . et emiehli, hec prmvdlirilisimul, qtit ntiti poterutit
Apostolis prsecipitur, ht (ippoffiine. impOrturie an- salvare de belld iipsi atiteni capiivi duciisutii.h Post
nuiiiient veriiatenif II Thn. iy), et ineant Coiisiliurii voea.iioiieiiigeniium, et eleCliuneui cfedciitiurii ei
saluiis geniium. Hoe auleni, idest, ht congregareri- Isfael. idola cofruisseiestatiir. Gecidit, cecidil, sive
tuf eivenifeiiL ex geiilibus pJuiihii qui salvafeiitur, Ci)nfi-aciusest Bel ; qrieni GraaciBeluni, Latiiii Sa-
ab iriitio locutiis est Deus, el cuiiciprum Propheia- lurnum vocanl. Cujus tanta fuit apnd -yeieies reli-
fum ofa ceciiierunl, qiii seririone Donjini loquebari- giO, ut ei nori soluni liiiriiaiias bostias cajitiviiriim
Vtur, prseter quetn nulIiiS est alius,"Eilius eriim non igiiiibilitiniqiiemofialitihi, sedet srios c libefos ihj'*
absque eo , sed iii.-eo Deus est, Pulchreque jungii-: moiafent. Nabo aiitem et ipsiim itloliim est, qubd
piiis jtistus, nequaquaiii uniusgentis:. sed universi inierpretaiur propheiia et divihatio , quam post
hjuiidi, cui \Qi\riiiw:Cohverliniinitid,riie,eisdlviefilis, Evangeiii 'Veiiiatem iri toto ofbe coiiticuisse sigfti-
ohines finesfeiT(je;impleioillo quod Paief "Filiorepro- Q j ficat. Sive, j'uxta LXX, Dagoti, qui taihen iii He-
'njislt :' Postidd a me, ei dabe tibi genies liwrediiateht bfaico hon liabetuf. Et est idolum ASCalonis,Gazrh,
tiitimid possessiOiieniimin teftiiitios teirw (Psal. ii, et reliqiiarurii; uf biuni PbTJisihiiih. Et a speCiali
; 8). Jilralque pef semeiipsuiii, quohiam * seritentia transil ad geherale : Fticiti sunt simulacfa eottini
ofissul, etverbum qriodpfoiuliisehiel super salute bestih ei jtimentis: Nonquo siiiiulacfa '.ge.ii.tiiiuiiiih
"geiHiurii.heqiiaquaiii irrithm; fiat; sedvf eprohiissid prsedairi bestiaflim ef juiiieiiioium exppsita sirit:
: ejiiS Opefe compleatur, diceiitis sujira : Cpnvetliminl sed qiio feligio haiionum, siriiulacra-siiil besliaruhi_
tidmoi/eistdvi eriiis,:gmites fines lefrmiJural auieth et brutorum ariiinantiUih, qure riiaxime iri jEgypfo
seeuiidilm Apostolum (Hebr: vi), utperduas res irii> divino culirii consecrata suiit. De; quibus Yirgilius
Hiobiles, in quibiis impossibiie esi mentiri Detini, (JHneidi vin, 698) :, ?r
fifiuaiji.coiisolaiionem iiabeamus; sed et hoc jural, deurnmonslra,ef iatratof Anubis.
cce- Onjnigenumque
qiiod Molis-dereliciis,- orijne genti eiflectaLuf,
iesiium, terfeslfiumVet iiifefriofiirii:, et omriis per : Naiu et pleraque oppida eorum exbesiiisetju*
iltuiri juret lirigua rnortaliutii (Pliilipp. uj. Iii quo mehlis habeiif noniina , KVVMV a cane, ieeov-aleone :
perspicue significaiuf populus clirlstiahiis. Moris est Qp.ovi;liiigiia /Egyplia ab birco, Wxtava lupo, tit ta-
ehiin ecclesiasiici Cliristo geiiu fleciefe: quod Ju- ]jj cearii de forniidoloso et hofribilicepe, el'd crepilu
daii, hieiitis superliiam deijjonsirantes, omiiihonori veriifis .ihflaii,:qiise Peliisiaca religio esf. Hajc, in~
facluiit, S;ed;'_et. pm.nis-Jingua cunctafum geniiiim qnit, siiiiulaCra?qtiaj noh possurit salvare pnriaiiies,
harbiifafum, iioii in synagogis_ sed ih Cbrisfi Eccle- niliil suiifaliiid riisionerasacerdotiim, 545 depri-
vsiisCiihfitetrifDeum. Oriinisautem lingtia Clirislum , irientia eos usquead lassitudinem. Quseciini capti-
_.'C.briflieiis,'i_ii''bi>hiih0j yilas veiiefii, pro pretio frieiallorUjii,de quibus facta
yjiisiitm'',' et menm est impefiunj, nou populi Ju- suiit, ducuhiur prima capiiva, el animaiii siiani sive
dfeorura; Ad eiim ciiiiCtsegeutes yerilent. ef confun- - porlaniiuhi, liberare non possunti Noii quo huiia si-
a UiuiSiAmhrosian. •.seruen.iiqorisnieidevefbjo, tavio, c, 28;; lidem JEgyptii cum pierisque vobhcurii
. quodsemel pfotuli, eic. (f. vestium iij esl Roiiianis) uon magh Isident, quam
;J?Diio Aiiibiosiani, Conseqtienter post vocationem cepnrum actinwnias meiuunt. Nec' Sertipidefh,niagis
getiiium; et mox_ idota desiiuxhse tesiaiur: : slrepiius pet pudehdti cofpofis expressgstreniis-
-.*ConferTertuSlianuiii, Apoliigel. c. 9 ;. Minucium qudtn cunl. Tiieiipliil.ad Aiiloliciimlib. i i^xwe 'viv-^vmt,
quoijiie ut alios praeiefeaiij.
d HucFelicejii,
referenda suntMiiiucii Felicis verba in Oc-
soitosiurpitudinis,yociLt,, . .,...-.,.
0 . v;--;; v > hv;-^ :;;-". ..'$$.
niulacra habeant aniniam et aliquem sensum dolo- A ponit aniniam suam pro ovibus sttis (Jda». x). Qui
•*auienj mercenarius est, ctijus noh sunt oves, jcuhi;
ris, quse irisensibilia sunt; sedquq XOTK_«>v.trrtxws'N
•vocetur anima, et-menibra earum ferum quse abs- videritlupum, fugil; Quia igilur feci elgeirai liberos,
que seiisu et membris sunt.vAlioqujn.etih Proyef- ego feram et ipse portabo. Juxta Sepluagirila qui
biis legitur:: Inmanu liriguw, jngts et vita. Yel boc dixeruiit: Qui portamini ex ulero, el etiidimihi ab
dicendum, quod, gfayissimuni onus ih genlibus, infantia tisqtie ad seiiecftUem.hoc sigriificat. quosi
error fuerit idololatriae, quse cultOres suos deprimer frustra legem Dei die aenocte niediieiitur, nonhar
bat ad lerram, et salvare nort potefat. animasque beiHes noiiliam Dei, sed honiinum ac vbesiiarum
eorum facicbal diabolo et dsemonibus esse caplivas. siniulacra venerantes : intantuin ut correjilionc in-
(Yers.1,5 seqq.) Aifdtfeme, domus Jacob, el omne digeani prophetali, per quam loquilur ad cos Deus:
residuum dotnus lsrael, qui portamini a mco uiero, Cui asshnilusih tne, et adwquastis? et reliqua : quod
qui gestamhii a mea vulva. Vsque ad senectam ego auriim aigenlumque eonlulerini, et conducio sta-
ipse, et usque ad canos ego poriabo : cgo fcci, et ego luario fecerinl idola, et adoraverinl operamanuura
fetam: ego porlabo, el sulvabo. Cui assimitaslis me, siiariim, qusr*.portentur hunieris, el confixa atque
el adwquasth e.tcomparaslis me, el fecisth similem? siabilila se non valeant commovere, ncc prodesse
Qui conferlis atiftitn de sacculo, et argenlum slatera B bis a quibus colunlur. Manilcsia franscuninjus, ul
ponderulh, conducenlesaurificem, vt facial Deum: el Clirisii misericordia clausa reseremus.
ptocidunt el adorant. Portant illum hi humeris, ge- (Yers. 8"seqq.) Mementoteistud, et fundamiiti, ct
slantes et poiienlesin loco suo, ct stabit, ac de loco redite, prwvaricatores,adcor. Recordamini prioris sm-
suo non movebitur. Sed cumclamaverhil ad evm, non culi, quoniam ego sum Deus, el non est utira Deus,
"audiel: de tribulatione non salvabit eos. LXX : Audite ncc esfsimilis mei. Annuntians ab exordio novissima,
me, domus Jacob, eiamtws reliquim Isrqel qui porla- cKib.inilio qum necdum factti sttnl, diceiisi consilium
rnini de uiero, et erudmiiii qparvtdo tisqueqd seneciu- meum stabit, el omnh volunias mia fiet. Vgcdtts ab
tem. Ego sam, et dgnec seiiescatisego sum i ego sus- Oriente dvcm, el de ierra longhiqud.viruiii'vplunlqtis:
lineo vos : ego feci, et ego porlabo : egp suscipiam, ntew; et iocutus sum, et adducam itlud,-,ci-eaviet fq-
elsalvos vos (aciam; Gui assimildstisrriei' Videle, ex- cittmiWttd.LXX: Nementolehoruthi et ittgeiniscite,:
pOgilqtequi errtilis et conferth dtifum desdccuio, ,et agiie pwiiilenlidinqui errgiis. Revertimihi corde,:/et-
argenluminstaleraappendilh, etconduciih aufificem: mcinenioiepriorum d smculoi•quoniam ego suniDeusj
fecerunt opera mqnuum, el incurvaii adoroverunt; einon est J&lffi ullra prwter me. Qtii qnnuhlio ptius
portant illudin hutrieiis, et vadunt. Si au',em pgstierinl novissimaanieqiidmfidnl el compleunlur, et4ixij Phi-?
illud in loco suo, niaiiei, et non movebilut; ei qui clti- ,Q his voluniasmea slqbitêl citiicia:qumcogttati fdciuiiii
mavcrit ad illud, non audiet, ct de malis non liberabit Qui voco ab Oiiente avem, et de lefrd long'rnquasde
eum. Nequaquam cum appcllal Jacob, nec Israel, quibus cogiiavi: locuius suni, et adduxi: ereaviet fecu
quod et ipsuin absque conjunciione servi et pucri el Quia vos ipsc genuj, ipse poriavi, et alj infantia us^
electi in sugillationem populi dici supra exposui- que ad seneclutem, non vestro merito. sed mea:
mus : sed mullo vilius, domus Jacob, cl reliquias pielale salvamini: deserife idoia qusefeCistis,.et:ad
Israel, ob propinquilatem carnis et sanguinis, el unius Dei ciiltuiu revertiniini. AgUe poeriiieriiiaitii
quasi Ijjpccsreliquiarum Israel. Docetque eos instar ingcmisciie pro errpre qui yps teiiu.U;: immp; fuh^
puerorum afquc lactentium, ila a Deo, quasi matris dainini, ne rursuih.subitus lidrilrilalrJb:yOsvturbo
utero, et vulva prtcgiiantis, ex ./SEgypioesse por- subvenat: et redite adcor. id;-est, ad hieriteih ves-
talos. Non quo inelfabilis 546 Dc' incomprebensi- iram, qui simulacra veijeranles velui furibsi in"JLgua
bilisque majeslas, aul uleruin habeat, aut vulvam, impingebalis ct lapides. Ab iriiiioconsidefate niuridij
pedesque, ct manus, et cselcra corporis membra ; qtiod practer nie nullus sit Deus, nec alius potuefit
sed qiio nosjiffccttlm Dei per nosifa vOrbadiscamus. scire ventura, nisi ego qui perProphelasriuntioquai
Alioquin.iet in centesimo nono psalmo ex persona factufus sum : ut cuuj.prsediciacompleVero, diwna-.
Dei hoc idem.canilur. In eo cnim loco ubi Seplua-; [) lione pfobem divinilalem. Ego enim mysierium
ginta: trjahsiuleriint, ex utero aiile lucifetum gentti le, quod retfo cunctis generaliOnibus fuerat ignOFatumj
in Hebrteo scriplum babet, MEHEUEM cmc quod ihimo consiliutn meum statlirum essenuncdicoiut
iftterprefattfr, de vttlva. In prsesenliartun vero non cum iliud videritis effectunij nullum sciatis: Deuhj-
solum de utero, et do vulva scrijiluni est, lioc est, nisi euni qui bsec futura cognovil, iriimp prseeepit
MEBETES Cl MEREUEM C iTiC SCd MEKKI1;Q fleri. Egp sum qui ab Orienle VOIJO avem, a ut pijtant
]iD2a
quse pncpositio significal ex meo ulero, sive ex mea Hebrseij Cyrum regeih Persaruin,siveParium Medo-
Dtt/ija.El est sensus : Qui vos geniii ab infantia, et rum principem; et de terra longinquavyirumyolii.h*'
meo ulero vulvaque geslavi, ipse usque ad senectu- taiis mese, qui"expleat oirinem voluntatem iJieairi:
lcm prolegam, non meam, sed vestrain, ut eos do- cohlfa Babyloncm atque Cbaldseos.Sive ui nos ve-
ccai divina misericdfdia esse salvandos. Crealor rum esse coiivineimus, Dominum Salvaiorem, dc
enim omnium parcit crealurae suse, et pastor bonus quo et Balaam valicinaiur: Orieiur slella ex Jacob,
* Ambrosian., voco avem Hebrmi Gyrumcsseregenl Peysarum,

*&' COMMENTARIORUM INJSAJAM PRQMETAM LtB. Xlil.CAP.XLtL M
elhomo ex lsrael (Nuiti. xxiv, 47),cujusnomen est A A sis.telmihi homp. h'K.'K}Pescendeisedefuper lctraiit,
iOriens(Zach. vi).quemadoraver.unlMagidcOrienle virgo filia Bobylphis,\$edeinIerram,;Ngn est,-sblmm'
vvenienfes,:Hic enirii Ioquituf. in Psaliliis: Z)e«s. ut filiceChaldworum;qnonlqmnequgquamtillravoctiberis
faciam.voluntatem ttitim vglui (Psqi xxxiX; 9), de iiiollhel lenerai.Tolle nipltim,mpie:farhiatn. Reveta \
quo Ipcutus est Pater : <e't.sponsioiiemsuaiti opere pperihie.nluihluuiit^denudd canos, dhcooperi iibids,
-cpiiiprobayit.LXX, pro eo.quod nos de Hebr.-eoex- "transi flumina ; rivelubiiurjgnpntiriidttia,/appatebunt
ipressimusûirum volunlaiisinem, posuerunl, dequi- .opptobriq tua. Qupdjuslum esl dete tiufer.am^nequa-
buscogitavh Ergo juxta eos vOpaiasde Orienie aves, qtiatn 549 tiltra tradam Jipminibus; Quomodo in
.Angelortiriipossumusintelligere niinisteria, quse ad E.zechiele;subfigufa naviS;ef,omnisinslruniehli ejus,
iimpefium Dominiin toto prbe discufrunt; qui-Siint Tyri ornalus exponilur^ quai negoliationibus dediia
,adrninistraiorii spiritus, et miltunfur ob saltiiem est (Ezeclh xxvi:)) etpropiefflqiiarumabuiidaiiiiarii
-credentium, Dequibus et in psalmo canilur: Qni rex Êgypti dracO appellatur_ elsquaniae illius jiin-
facis Anaelos tuos spiritus, et.minhlros luos ignem ctisque'ac pajiyrus et piscictili describunttir, et Je-
jireniein(Ps,<im,:&). -rusalem eum Jdolis fornicaiionefh seorioriim ac Itt-
: 548 (êrs. *% 13-) Audile me, d.uro corde, qui panarissimilifudp lestaluf : sicin prrjesenti lo.cos.ub
longe eslis ajusliiia. Prope fecijusiiliqm meqm: npn "ijpersonii
] captiysemulieris,qiisfi qtipiidam regjiia fue- .
elongabilur, et salus mea hon morabiiur [k\. tninora- ril, Babyloiiis servilusindieaiiir: diciiurque eiut
.bilut]: :dabo in Sion saluteni; el in Israel glgriani desceiidal-de regnijsuperbia, ei in; pulyere sedeaL-
meam. LXX : Audiie me qui perdidhth cor, qtti longe Yirgo autem appellafhr et fiiia: -vel quia ptiiiies
estis a jus.kia. Addnxi jusiitiam meam, et satutem lipmines creaiura, Deivsunius ;:;nec est PaljyJonis
quw a me est, iardare nonfaciqm. Dedi in Sionsalu- jtixta hserelicos iiatura dafnhabilJs : vel ob luxuriam
temet Israeli gloriam. Quibus supra dixeral: Audiie ct ornaiuni urbis quondanj pptetilissihifc, qiisecum
me, domus Jacob, el onirieresiduumdgmus Israel. Et ' senuisset, ot yicifia.-.cssef.pccasui, yirgunctilanj, et
iterum : Reditej prwvaricatores, ad cor, eliam ftunc .piiellam seessejaclabat, Liceiexeoqupd juxla LXX
-juxia Hebraicum propler incredulitaiem appellat eos scriptnm esl,;fdia Babi)lonis,A\o\jipsanj :Babylonem
duro corde, et juxta Sepluaginta, qui cor menlem- quidam, sed Bomauam ufbem: interpfeieiiiur, qu;e
que perdideruiiti Qupd seculus vir eruditissimus, in Appcalypsi Joannis (Afiocql. xiv ) et in Episiola
et dignus nomiftesuo Slephanus martyr. in Judsed- Peiri '(,II Pefr.; v), Babylon,,specialiief appellalur,"
runi loquiluf concione : Durd "cerviceel_incircumctsi et_"cunelaqnse nunc ad'Babylpnem djeunlur. iljius
cordibus tiuribusque,vos semper Spiritui sqnclo resli- ruiiise conyenire Jestentur, conlra quehi ypcanda.si.l
tisth, sicut patres veslri (Aci., vn, 51')y Hi igiluf j-C avis, Deique.justilia : ui ppstquah) Sigp. id esl,;Ec-
jonge sjuit a jtisiitia Dei, qnia iion crediderunt in clesia saivaia fuerit, iljapcf eat in «>|erJ)um-.Pidtiir
eam, quam pro sua clementia Deus fecii esse vici- ergo Babyloni reginse et fllisevCbaldseofiim(a Clial-
nam, ei venire ad lerras, nequaqiiam vull tardare dseis enim cpndilaestjquodviieqnaquam ultra ,vp-
nec procul Jieri..Dedit:eninj Sion salutare sriuni, et cetur mollis ei lenera et deliciis affju;eiis,,qua!cunc-
Israeli gloriam suam. Iloc de vacicinio dictum sil ' tarunigentiinn manibuS pOrtabaiuf;, -ita .ut terrse
futurorum, el de adyentu Domini Salvatofis. Gsete- piantas vix imprinieiei^; prajcipllurque ,ei ut tqllal
3'unijuxta bistoriam datur Sion salus, ellsraelglo- molam, el niolai.%finam,'qiipd est durse capiivila.tis,
ria ; quoijlain Deus prope fecilsiiani esse justiiiam, Ct exlfemoe sefvifuiis indieium; ut quso,qtiond.am
ul vocarei ab Orierile avem, el de terra longinqua regina fuerat, ppslea. molendre farinse operisei-viat.
yirttm voJunlatis suse, qui Israelis et subversse.Jeru- Sedquiasequiiur; Denuda iurpitudhiem tuqm-,eiiam
saleiri ulciscereturinjurjas, etiledisPefsisque supe- moia abHebr3eispguralUer.intelligiiufj;quod scilicet
rantibus, Babyloiiem.Clialdseosquedeleret, sictit seih morem sco.rli, yiclorUhiIJbidi.ni paieai., Illudque
querifia Propheise verba lestanlur. ..:...,... quod in Jtidicum libro de Samspn scribltur { Judic.
-=..(Cap. XLY.il. — Yers. I seqq.) Descehde^sedein xvi), ad molamêumaPhilistliiinj Osse damnalum,
pulvere,virgq.filia: Babylonh : sede hi ierra, honest D 550 hpc sigiiificafe yojunt, quqd pro soliol.e a ro-
soiiumfitimChaldmorum,quiqullra nbnvocaberismol- biistissimus vlrprum, Iioc in allopbylas ..ihu.lier.es
lis el ienefa. Tolle Inolam, el tnote farinaih : denuda facere sit compulsus. In eo ubi nos interprelali '
turpiiudihein itiain, discooperihumerum, revilti cfti- - suriius, detiuda Vtiipiinditiehituain, pfp qilo LXX
rd,jrdnsi fluniina. Reveldbilutigrioiiiiniq"iuci,eivide- tfansluiefunt, revela oêrhnenfMni-; Tbeo
bilUropprobritimiuum : uttipnem capiam, el non re- yerbum llebraicurij: posuil..^ SiMTHECH (,^^.Q4,;):;
- a AmBfosiari,.f obtistissinibrum.;
Suril vefo qui Hie- qtiandoquidem iiotrim-illudrJob xxxi, 13 : Ifxgr
_fbriyhio\hihe dicarii imiiihgunt, qitod frusira isaire niea molal alierii pro seofiiim tilieri iil. Et Hofaf;
vefba iii obseoenumsensum ihtefpfeielsi f. cutii iiiler Jib. i, satir. %,:-y..3S-,^liena$^piifi_ttoisr.i''Mof^s-'di\U\
xiaptivitatis dairina et -iabofes, pistfih'iihi:qubque YidevFesleliumy AdversaK iibi iji, Biixtbffii Galio
fuisse, nemo nesciat, et non ad prostiluii cnrpbfis lecta, caji. 158. . '),-:- )•;)/ wv.;--—: :vv\v: v
infamiani, scd contumelise causa capfivi-, yiUssiinaj- b Stitnihech.Qua auctoiilate vefereSvoditioiies-liie
que rcoiiditiouisserVi dehudarentur. At hajc Hieron. pfh "]rlQS/Stimihecli, legaht^h^S^ -Scldridtilhech,
nbn suo sensu loquhur^vsed Hebfaebrum figuralem liiillhs video.Hoctahium dixefiriiyfalsahiiihjijbiriodi
cxposiiioriem esse ait. Nec ea quiderii; abhormiss ijt cohliciahi yocem hoh posse siafe ciihi Mierohyihi
' ' ' '
456 S. EUSEBIi IHERONYMI 4SG
Aquila SEMSIATHKCH ; Symmachns T6 o-(.Mm.).6v <rou: A regni: iratus sum coritra populum meum, eontannnavi
quod nos exjiriiiiere possumus laciturnilalem luam, hareditatem nieam.Ego dedi eos in manum tttam, lu,
quod laceri debeai pr;e verecundia. Quod quidem el veronon dedisti'eis misericordiam: seni [Al. senh\
in Cauiico Caniicoruin legimus, ubi spunsre pul- aggravastijugum valde, et dixisti, in mternum ero
cbriiudo describiiur: ad exlremum infert : Absque domina : non intellexisti hmcin corde tuo, nequere-
lacilurnilale lua (Cant. lv): nolemibus qui inlcrpre- cordata es novhsimorum. Priiniis versus juxla Scp-
laii suiii Lransfcrre nomen, quod in sancia Scrip- luaginta cum supcrioribus copulalur, ul sii sensus :
furasonaret lurpitudincm. Hecteque contra Baby- Ei luec faciei qui eruii le Domiuus sabaoth, nonien
loiiem inverecundis uiilur nominibus (licet nulla ejus Sancluslsrael. Porro juxta liebiaiciim, cx per-
sit lurpiludo, humatii corporis membium vocare s-.uia populi Propbeta loquilur, quod haec lecerit
nominesuo), cui prscdpitur ut.nudet peclora, et conlra Babylonem Dominus exercituuni, cujus no-
crura ac iemina aperial, et vadat in capiivilalem, nieii sit Sancius Israel. Bursumque ad ipsam Baby-
videatiiique iguomiuiaejus, etopiirubrio paleat sem- Ionem sermo dirigiiur. Sede tacens, sive compmtcta,
pitcrno. Ei hoc Doininus fecisse se dicit, ut ulel luoriim ciiiniiiuiii recordare. Ingredere tenebras:
tiouem capcret deea, (|tise opprcssit populninsuum, quia prse confusione et-ignominia lucem ferre non
et iitilliim pro ea audialprccatorem, qui iram Do- B suslines: nequaquam vocaberis, non uniiis regui,
riiiiii suo lenire coneiur occursu. Significat aiilem sed nec omniuni regnoriim domiria. Simulque quia
Angi-lumgenlis Babylonisepraesidem,qui cuin c;e- oceulia qusestio nasccbaiur: eur irasrereiur Deus ad-
lens Angelis loquilur y CuravimusBabytonem,et non versus Clialdoeos,quos ipsc misit ad capieiidum Is-
est curala. Quod auleui Seiiluagiula iransiuleruiit, rael : respondii, iratmnvse conlra populum snuni,
quodjustum eslde te auferam, nequaquamultra tradain corripere eos voluisse, non perdere, verberare, non
hominibus, stibaudiiur Bjbglonem : vel certe boc occidere. Illos antcm abusos esse crudeliiaie sua, et
qimd jusium esl, ei ablatum dc Babylone. Disputant plus imposuisse plagarum quani Dei tillio ilagitabat:
Stoici, inulla rc turpia, prava Iiominum consueiu- magnumqtie Babylonisecrudehlalis indirium est, ue
diue, verbis bonesta esse; ul parricidium, adultc- seinbiis quidem pepercisse, quorum ajias eiiam intcr
rium, honiicidium, incesium, et cseiera bis similia. hostes venerabilis est. Sed el boc signnm superbise,
Rtirsumque re honesta, nominibus videri turpia; ut quod prsesenti fel>citaiedecepta, fiiiuroruni nou co-
liberos procreare, inflalionem ventiis crepiiu dige- giiaril ambiiiua. 552 Ergosemper in prosperis de-
rere, alvumrelevaresiercoie, vesicamurinseeOusionc bemuscavere ventura: neciraditos nobis ojiprimere,
laxare: deni(|ue non posse nos, ul dicimus, a ruta qui ad hoc erudiuntur, ul nieliorcs fiaui.
luiulain, sic \>7tozpt>it7Tix<rj
menlreafacere. 551 ^rS<) (Yers. 8, seqq. ) Et nunc andi hwc, delicataet
SEMMATHEC quiid Aquiia posuil, ut diximus, habilans confidenter, qum dicis in corde luo : Ego
>f"rn35>),
verenda mulicris appellaniur. Cujus ciymologia sum, et iion cst prmter me atnplius: non sedebovidua,
apud eos sonat, sifiercs(HKS; ul inexplciam Baby- et ignorabo sletilitatem. Et venienltibi duohmcsubito
lonis indicel voluptaicm. in die una, sletilitas el viduitas : universa venerunl
( Vers. i seqq.) Redemplor nosler Dominus exei- super le, propler multiludhtem maleficiorum tuorum,
ciluum, nomenillius, Sanctus Israel. Scde iacens, et et propter duritiam incantatorum luorum vehe-
inira in lenebras, fdia Chaldmorum; quia non voca- mentcr [ Vulg. vehementem]. Et fiduciam habuhli in
beris ultra dominu regtiorum, iratus sum super po- malitia ttta, ei dixhli: Non cst qui videalme: sapicn-
pulum meum, conlaminavihmrediluletnmeam, cl dedi tia lua el scientia lua hmc deceperunt te, el dixisti in
eos in ntanu tua : non posuisli eh misericordias.Super cordetuo : ego smn, el prmter me non esl altera. Ve-
senem aggravasti jugum tuum valde, et dixhli, in uiet super te mttlum, et nescies orlum ejus, et irtuet
sempilernumero domina : non posuhti hmcsuper cor super te calamitas, quam non poteris expiare, veniet
tuum, neque recordata es novissimi lui. LXX : Dixil super le repcnte miseria, quam nescies.Duo siintil ve-
qui eruit le Dominus sabaoth, nonien ejus, Sancius nient Babyloni, sleriliias el viduitas, iil nec filios
lsrnel. Scde compuncta, ingredere in tenebras, filia liabeai, id esl, subjeclos sibi populos ; nec virum,
Ckatdmontm: nequaquam ullta vocaberis fortiludo quem regem possumus imelligerc : qusu dum non
contexiu, qui cnnceptis verbis nos docel Tlieodo- j) tuens mente, ut sit sensus non licere menlis dimi-
liaiieiii posuisse ipsum verbum Hcbraicuni I-aiac nutivum facere. Res vero clamai, de ruta ei nieiiia
"inQi"Samthech, vei Seminathech, ul Aquila legebat. lieibis sermouciu hic csse, sciuiit-jue omnc, uon
Gr.rca siniilitei' Syiiiinaclii inuiant in hunc modum, liccre sicul a (licere.nili riilulain, ila a mciita iiieiitulam
Tnva-tinzntrhtroii, quod, eic. MAKTIAN. \nroY.opi<7Tiv.£>; Cicero lib. IXF;nn. ejii.-t. 22,
— Idein Ainlirosiauus Saituhcdec: Aquild, Shn- quem lociim S. Doctor. alludit: Ruta (t menta,
mathee. Quod |iorro pro TO<no>i:ri>.i>-j trou(in Ambro- iiiquit, recfe uiriimqnediciiur : volo meniampusillum
sianu TO ciQIlEA.O]Scor : lii Suigerui. apud Mont- ita appellare ut ritlulmn; von licet. Alia nempe ei-t,
tro-j) veiercs vulgaii eaque
fauc. coiriiiiiiu-, T6trico7rta).£-j6v obscceua ej'us numinis in diminuiivo siguifi-
libri-ngvtntuTtutrtv uou prajfei-ebniii,ex alia Syiumaclii catio.
edituine fortassis deûmpitim est. — Mente facere. Hic quoqtie pro nienfe, ponunt
" Erat (ilini mentam a meiva, quo<i Martianmus mentam, a menta facerc. Quse leciio St-nsumaliiim
ioci liujiis scnsum iniiiime assecuius, diim cmen- ac falsum obirudit.ui iegcuii maiiifesnnii esse pote-
dare contendit, de ridiculo errore depravat, substi- rii. MJHITIAN,
UW COMMENTARIOPM INJSAIAM^^ M58
sperat, fepeiUe susliriuil. Neque enim poieral afbkJ A ceiitibus. quid; venturiim sit; Pfopliela -fcspohdit:
Vtrafi quod Persse, Jiullius ahte foriiiiidiiiis. eani, Ecce facti sunlquasi stiptila, ighis dcvotavil eos ; ul
;Cyfo regiiaiile, superarenl, ei suse subjicereiHp.o- qui saluteni aliis proihittebanty siia jgtirifafehivsup--
teslati. Qtiw perpessqes.inquit,non sOtum ptopter plici.i : iiec dubiuiii quiii, afdciiie urbe, habitatores
sitperbiamet qbundantiaincunclarumoptimalque dpli- ejus vorax flamma consumpserii. Quodque sequitur;:
cids,sedelptopter midtitudiriemmaleficioruhittioruin, Noii sttitipruhw quibtiscalefiaht, tiec focustit sedeatit
et ihcqttialoruin.tuorum, in quibus habtiisti fiduciqiti. adetini, sic Ilebraei edisscrunt; Nullam habeiit ca-
Etveniclsuper le malum quod anteanesciebus,el ctijus lorisscieniiam, nec illuniinaniem seiisum. qui eorrim
ignotqbasOrtiim.Siyeut Septijaginla Ifaiistulerunl: lenebras possit discuiere, effiiguserrofisexpellefe.
Veriiel supef le perditid, et nesfiies; fovea, et incides Pro quo nescio quid -tvoleiiles Sepiuagirila ifaristu-
in "eam; ul qiisecuncfis genfibus pai-abas capliyila- leriint: Habescarbones igtih, sedebh supet eos: gg^
tis lnalum, ipsa incidas in foveam quani parasti. hi etuni.libiin adjuiotium; liisi fofie possumus -boc
Quaj perspicua suiit jcilo sernjone iranscurrinjus. dicere, qiipd- mullo utilior iii ignis ei iiiceridium
;: ( Yers. 12seqq. ) Sia cuhi incantatoribus luis, et Babyloni, quam fueriinl hiagi ei Gazareni; asirpJogi
ctitii mtilliiudhie malejicioramtugrum, hi quibtis labo- et ineanlalofes. Hic enim eos per poenas alque sup-
rasti qb adolescenliatua, si forte quid prdsit libi, aut IBplicia ad pceniiehiiaiii proypcat; illi per crrorein
si/possh.fieri fortior, Defechti in mulliludine consi- ; duciint ad superbianiv Oninis Iabor ejus et negotia-
liOrumttiOrum.:stetil/et salvenl.te augurescwli; qui tores illiuSj,quos oiagds inlelligimus, hoc profeeit,
cohteiiiplabdriiiirsidera, etsuppulabant menses; tit ex ul unusquisqiie sua errarel Via"; et ipae: perditus
eis tinriunlidrentveiilufd libi. Ecce facti sunt quasi salutem alteri non pfaeberet. Ifilerrogehius eos qtii
siipttla, ignis coinbussiteos: non, liberqbunt, animas . divCrsasasserunt esse iiaiuras, ulruni Babylon nialai
stias de .manti fldirimw: non suni prunw qtiibus ctile- naturse sil, :an bonse? Si malre dixefirit, qiibd eos
fiant, nec focus ut sedeant ad etim ; sic facta sunl tibi responsuros esse noii dubjum est, qttOmodopro-
inquibuscumque 553 'jaboraveras.: negoliatoreslui vocatur ad po3hitehtiam, efxlicitur ei : Sede com-
abradolescentiatua tinusquisqtiein viasua ertavetunt: ypuncta, inlra in ienebfas, ftliaCltaldwofum. Ae Ae\\\-
"tioii-est qui stilvette. LXX : Sla nuncjn incdniatio- ceps posl eilumeralioneiij peccatof um et criniihuhi,
nibus luis el in multistiialeficiis tuis, quwdiscebqs ab •Habes carbones igiihi sedebh siiper eos ; hi etunt iibi
tidolescenliatua,a sipfodesse tibipossunt :et labofasti in adjuioiium ?.'Et qiiid sibi velit qiiod iiifeftur jiixia
iti consilih luis ; sterit ei salvam ie faciant astrologi eosdeni Septuaginla : Ldbotdsii in conmutaliohe ab
cmli, qiti conteniplqhtur stellas : annitnlient tibi quid odglescentid.':' Quse esLista comniufalio? Dtique de
venlurumsit; suyci teiEcce omnes quasiphrygana iii.!G borio in maluhi. Ex quopefspicuum est, riaiufa
igite combureniur: ei -ndn erv.ent animtim suam: de bonos, volunlate nlalos Tieri. Denique infeflur:
/fitimma; qtiia habes carbonesjgnis, sedebis super eos. Homo in semetipsoettdvit, ijoh naluray sed menfis
Hierunt libi in adjuioriam. Laborastiih commttta- :arbiirio-"'-•" rv:rv'v..':;; '-;:"' v'-'-'
lione tua ab adolescenlia: homp in semelipsoerravii: (Cap. XLYIIl.—Yefs.l seqq.) Audite hwc,doriuis
iibi autemiigrierit stilus. Habuisse Babylonem om- Jacob, qui vocotriinihomirietsrtiel, elde dqitis Jtida
riemqueChaldaiam,iijcaniatoriim etaugurum, ellia- existis: quijurasth [Yu\g: juraiisliii uoiriineDoriihli,
riolorum et Gazareriorum studium, quos nos aru- el Dei Israel recordamini, noii Jn vtrilale neque in
spices appeIlamtis,vDanielisProplieta: leclio iirobat, juslUid. De civitaieenim scinclavocali stint': e/' stiper
qui ad epfum' consilium, curicla reges B;ibylonios Domintim[ Yulg. Deus] Israel constabiiiti stini: Dd-
feeisse.comhiemorat. Pro eo quoque quodnos jtixla mhitis exetciiuutn rioinehejtis. Hrec Chaldseis et Ba-
Sj'mmachum ei Theodolionem' inierpreiaii suriius: byloniis veiitura proedixi, ei necesse esf .qiiod per
Sieniel salvenl te qugutes cmli,Sepluaginta manifes- Pfoplieiasmeos locuius sum,.rebus expjeri. Tiiau-
liris fransfiileruiit, Sienl et salvatn ie faciant astto- lem, domiis Jacob. Cl qui vocamini riohiiiie Israel,
Ipgi cmli; qui vulgo appellanlur maibeniaiici_et ex el qui de aqtia Juda exisiis, et"Cseleraquse sequun-
astroruni ciifsu lapSuqtie siderum, res humanas regi' " luf. audi atieniius quae dictufus sum. Et noiandhni
'
arbilrantur. tJndeetMagi dcOriente venerunf. Do- quod iiequaquam eOsappellet Jacob, sed domum
. hiirii siellain se vidisse dicentes, vel ex aflis scien- Jacob; ncc lsrael, qui hoc falso appellanttir nomine,
;>.tia,.>vel ex vaiicinio Balaam Pfopbelre:sui, qiii in Cum opus non habeanl hominis. Et de aquis,.inqiiit.
"-Ku"meris-."dixerat.-:.:",OriV«r"is>;e/te,ea;.Jflcol.jel liomo Jtida exhiis, .9trspMOTSpag aqtids vocans pro setnihe,
de Israel ( Num. xxiv,17).":Isti igiitir qui suppiitanl ut nequaquam eos virluluiii Pairiarcliafum filios os-'
menses, aniiosquedinumerant, et horarum hiohienla teiideret esse^sed carniiim. El recieaquas Judaap-
nbrantes,; Ititurofuhi scieiiiiatn pollicerifur, dicanl pellayil, quia sola lunc in lefra.'Jiidaja adbuc per-
libi quid super le pominus cogitaveiit, illisquc ta- ulanebai tribus; et semen David illo lempore 555
-'.":""* Sic Jiabent mss. ad Grrecuni exempIarK Svv).t7»i manuscri]ifis exemplaribiis; riori <T6)y.«Tt!!6)T£f ov chih
iaoii.rfiwm,Antea erat, qumrionpr.odesseiibi possunl. edilis libris, Significal aliteiu seinuoteids, cuiiiqua-
'b Itecole qnaesupra.aiiiidtaviiiiiis-iiic. xix, vers. i. dam revereulia et verecunde, sive vener.ibuiide
V «=Eodem sensii in Auiljrosiaii tj-£fivo7rpE7rt>)?, quod dictasesse aquas pro semiiie.Codicesriiss. corruptc
est, digtie, verecutide,sive lioriesle. leguol CEJDSOTIPETIQS. MARTIAN.
'—o-tfivoTEpMf aqnas, etc. Iloc modolegi oporlet ex
PATROL. XXIV. v 15
«59 S. EOSEBII IIIERONVMI m
regium servabatur, Qui, inquit, jurasth in nomine A submerseriih Rubro. (eiram rejiromissionis IrSdidc-
Domini, non nl honorelis Dominum ; sed ul as- rim, gentes vobis varias subjugarim. Sed i.ova qusc
sumplo iiomine facialis iiijuriain, dum eiinrt leslem ennlra Babylonem facfurus suni, nuntio, *ui inipu-
veslri vnliis esse iueiidacii, ei requiescilis in sanela (iensoiis lui tneiidaciuni confufetur, qui \e asseris
civilale, et superDoiniiiuui Israel innilimini; ul jac- "scirequse nescis. Ab iniiio enim iridoruin jn-rrvari-
teiis babilalores, vos esse urbis Jerusalem, ei D6- c.afores maiidatoruui;'ci ;de veinre'irafisgiessoreui
miiii sabaolb babere prhilegium, cum ciissa-Jacnb, vocavil 'ic Deiis, qiiarido 'de .-Egyjitolibirams, -quasi
Israel et urbis sancise, et Dei 0'mnipolenlis assunia- meo vcnlre roiifepius es/et ediicaius,-ei cfudiius.
tis vocabula. Capul bovis -•Egyptidesiflefasfi, diccris : Iliûnt Hii
( Yers. 5, 4 seqqv) Priora ex tunc annuntiavi, el ex tui, Israel, qui 'te eduxerunl ile tcrra JEqtjpii. Nou
ore mco exierunl, et audita feci ca: repcnle operaius igiiur lito meriio, sed mea mi-eiicordia Tiir.>reiii
svm, et venetuni. Scivi cnim quia dutus es tu, el ner- meurii disluli, rie feniius ini^rircs, -et ob laudein
vus ferreus cervix tua, el Irons lua~wnea.Prmdixi tibi noiuinis'meiiiifrenabo te, nl me qua<-ijuiiienliini et
extunc: antequain venirent, hidicavi libi, ne foriedi- in ifrenis equus -sequaris invittis. Ecce excoxi le, id
ceres : idola mea fecerunl liwc, cl sculpiilia mea, con- -esl-, proba\i, quomodo conflaiur -vrgeiiiuni. Sive
flaiit.a imvidavcnv.il ista. Qum"audhli, vide omnia; B non iu divitiis, sed 'in fomace paupcrlafis proba're
vos aulem <<noii annurtiiaslh. Audiia feci-tibi tiova ex -te volui, Ex qno oslciidiitii' et divitiis el-|.aiiperla(e
luiic: el conservala quw nescis: tnodo creaia sunl, el pleiosrjue fentaii, s'i -aiit illis male abuiaifiiir,'aul
non ex lunc: et ante diem, ei non audisli ea, ne forte ~penuriamnernjaqi:ani -viriiitcsusiir.canl. Propicr me
dicas : ecce cotjnoviea. Nequeaudisti, neqticcogno- ergo fai-hiin,-ne b]a5p'ieiiieiurno;neii metim in gen-
visti, neque -ex tunc aperta esl aitris lua: scio enhh, tibiis, el puienl vo-;non mea ira,-sed idolorumsiio-
quia ptwvaricans prwvaricaberis,el Iranrgressorcm ex -ruin auxilio este supciMlo-. Qnodque ihfcrl, 'gl riam
venire vocuvi lc. Propler itomeii meum tonge meam alierinon dubo, lii>c"sigiiifi'>at, ue iilola puien-
faciam fvrorem mcttm: cl lattde inea iufrenabo -lc, lur oppivs-issc -pTpuluniDei. Ve'1 ccrte cum dicii,
neinlereas. EccCexcoxi ie, sednon quasi argrnlttm : attcfi non dabo, 'ostendit so aUcrijam dcdisse, ?1-
elegi te in camhio paupertali*,. Propter me, prop- tcri enim ad disiinclioueiirjirioris dicitur. Pioriquo
ter me faciam, ut non_bluspheincr: ct gloriam tneain *nosironim,>u.|juxla LXX Iulcrjireie- pauca perîrin-
alteri non dabo. LXX : Priora adhttc amiuhtiai: gam, de Chrisli adveniu ynltiiuaiit j>roj>Injl.ii-i,
quod
et de ore meo egressa sttnt: ~ctaudiium facinm cst: repenie vcnial insperaius,et duri-simo pojiiilo sui
subilo feci, et venerw.u,scio quia tturus es : elner- dcinriiitirefprirsetiliaiii; cui vgg^ numqiiam Dcus
vus ferreus collum tuum, el frpns lna wnea: et an- G aures aperiierii, quiaiiicrasâiuiu IVerit eor ejn-, et
nuntiqvi libi oltm anlequam venirenl supsr te. Andi- -auribns suis-gi-aviler tiudiorii. Siatimque ul-Domi-
lum tibi feci: ne forle tticeres, qttia idola tnilii fece- iitis de ulcrb virginali proftfsus cst, transgre^sor °
runt, sculpiilia et conflalilia miiiiduverinilmihi. Audi- et iniquiis sil appellalus, qtifiireus etun inicrliccrc.
stis omnia, et-vos non cognomtis: sedautiita tibi feci QtKidqui1 ju;>gil: Propter nomen meuinoilindam libi
novu ea iitinc qum fuiura suiit. Et non dixhti, nunc furorem meum-, ei gloriosn [Al, gloriam] mea >«')'«/«-
fiuut,-el noiiolim : et non itfprhribus diebtis. Nc-dicam super le, scnt-u abulitur Ajjostoli, si\'e'a|-osii>lus
cas eiiam novi ea : neque ttosti, neque scis, neqtte a Paiilus (fiofii. i)de'Iioc loco siiiiiit-icsLiinoiiiuin, ul
prhicipio nperui aurcs iuas, Scio enhn quoniamprm- revelelur ira Dci ad lerrendos cos qui peccnni, ei
varicwts p-m-taricaberis:et hiiqiius adhuc ex utero-vo- 'postea convcrsis gloria |;r;riieaiur : -Ecce, ail, vendidi
caberis.Propter noinen.meinu oslendum tibi furorem le non in pecunia, sed vendidi in peccatis luis, ei erit'
nieiini : el gloriosa mea inferam snperle, ul non tein- te de-fornace pattpertaih. Propler'qiiod-el Salomon
terftciam. Ecce vendidi te non proplcr unjenlum : -crtti -(Prov. m) diviliasct p.iuperiaiem babefe non vuli,
auiem ie de fornace paupcrtatis : }&§Q'propierme fa- sedlaiiluin necessaiia poslul.it, ne aut illis elcveiur
ciam, iquid nonicn mcum pollnilur: et gloriam meam -cor cjus in stipeibiiin, a:il in i^l-acompcllaiur f;:ceie
alteri non dtibo. Prsedico tibi -Babylonios a Medis D quod non vuli, et Deuinpressus inojiia ljlii^jibeinare.
Persisque supeiaridos, et reprnle faciain qtiod-mi- Uude el Aposlolus iHabentes, inqui!, ticlum el ves-
nalus suui, no cum veiieriut qu.e pitedicta suiit, vel thnenlum, his coitientisimus (I^Tsm. vi, 8).
dciriini niiiii qu.is colis, vel fonuilo ea exislimes ac- (Yers. i>i , 15 seqq.) Audi me, Jacob el hracl,
cidisse. Nec jaco scicntiamfuMironim, scd ob i>in- qitem ego voco. Ego ipse'ego primus , et ego novissi-
crcdurnatc.n luain !oquoi','cnjus cor iriercduluin et mus. Manus qûiqueriteafundarit terram. el dexlera
cervicem fene.im, aefroiilem reneam-ab initio esse mea mema eslcwtos : ego ocaii [ Yiilg. vocabo] eos,
coûovi. Ecce aiidisti nniiii.i qure veiikira;siini, et e: sUib.tn''simul. Congregaiiiiiiiomnes vos cl aitdile :
faiiTeneelas-silciiiio vcfitalem. Kec narro pricleriia •quis ex eh 'unniintiavil hwc? Domimts dile.til eum :
quiluis siepe.mea-poi.entiaconiprobi.la est, quon.oilo -faciei volunla'em snam in-Babyloneel brachium suum
eduxerini pbpuium-de Êgypio , iEgypiiosiifinari hi Chaidwis. E(jo~egolocuius sum et vocavi ev.ut: ad-
« 11Yiilg.sub inierr-ogandin_r)ta,-fi»t>r.i7mjiin(tai(is'.' e Unus Ambfosian., el inimicus jiro htiquus.

!l Sic Anibros. mss. Antea erat, ob utititatem.
%H COMJIENTAMORbMJNHSM^^^ sj#|
dtixi 'eiiiti, 'et "difecla\ist via•cjits. 'Accedite'a'd"thi,*'et-___ JA;creflentes': Hreiiite:aUitie 'Piaties qiii lubtitdiisei otie-'
audifehmc'[VUlg.-Koc\'-: 'non'a ''pihicipioiri abscOndito rti'iiesiisXMatih.'xi,'%%).Ift-aulliieiisecqiiaa a piiiici-
ioctiiiiS'stiin^xieihpore uriieqtidiiifietet, Wt erritit.Et pkitinifbsfeohiiitosiihi^SlSS'I*>'6tVHis, bOcesfper sehi-
tiunclD6miriu$?Deusihisilthe,et spiriliis 'ejiis. LiXX: 'giri"a"ta*e'tiiiysieiia'PfOpbeiafiitii, qiibii'cuncLis reLro
-'Aridime, Jacob el isrqel, quem'ego voeo. Ego-suiii geriefaiioriibiis 'fuerat igijofaturii. Qiiahdo fiibjnt
•pfwiiis,leiiyoin •seiiipiiiihtiiiireimaiiuVitietifuiida- 'Omiriaii*Patfe; ipge efai curii eb , (jiii'afjphdebiit,
vilWttim, ittiexlefameafifinavitcfetum. !Vocdbo'ePs, "qiii 'etiaih 'nriiic 'dicitrÊgo qui selnpef -efhm "crini
-etmabtitifeiirititict edhgfegiibtitiiurôiiities, "eiiiutiieiii: Tafrfevhf ih -Patfe , "etrsiiie'Paife jjiimqusihi efam ,
-Qtirs''eisr"niitiiitivH iiwi? Diligetis ie, feci voiithltiicm etlafh'liUficlbfifor^bo:!!.'xiv)'i e'l jMixtatrdgilitiiiem
Itiariv&iipirJJabijtoiieih :hU,'atifert'emsemeh''Gli&Mma- 'carnis hssttmpiaj dico ,"quod 'Doihirius'Deiis hiisefii
'fmn.!Eggdociittt%'sum'-et egti noctivi.AilUtixi'611111 il 'ifie, .ei.-i5pTfitu*s'*ej'ii's -bfeviquever-iiciilo , 'Tf-ihiiatis
•pfospefaiivfe'SIlvMih'ijus.'Aditiicit'e'dcl'ine , ei auUite rno*bi's 'osteiidiihf 'sacV-amiiiiluTii.
iimc-i-Nim ti pHiicipioJhiibscohitiio :itic\lUis'sitih': XVefs.iT/lSseqq:) 'ffkcdicit'DdmIiius,'redemptoi
qutiiido !fiebal,Jbi-6rtiiii.-El titiric •Dtihiitiiis'Dcus"misil 'ttitis Vciticiustsftiil;'Eyo-Doitihius'Detis'ttius doceiis le
me,<eltspiritu-s-ejiis.JQifibusariie-jariJ-dixefdt -.Hufiife 'tiiUia,''(j__ibertiansieiniia-qiiatinM
'ti)î-€oihui-fiicSb',-'qriPv\iic^tihiiiPriiiife Isfael, -etiie i> —tiisSis m~dhdaitiitiea,fa:ctii''ftiiSSersiciU fluihen'ptixiua,
'uqtiijiJtida!ezisiis, "ntiric^d''eosdeiii'5"5"& loijUituf, ei jtisiitia iiia 'sictit;gii>:0les':mtiris.'Et 'fiihset 'sicitt
-Apdiihe,Jticobet isfiiel, 'q.iiein,e'govoco. ffitiiii etiiin 'aietiu'semeti'tiiuih,'et"siifps 'iitetiini iifiapilli'ejiis':
'••Vdiuiiiel^pdticiikciv^Mtilihyiiiiiv).'Unde niih cle- 'n'6ti)iiUefis'serii,'elriori/fiihsei "aitfituih 'tiPitienijtis ti
'-etiJs.qtiia ifecdtiiii*fecepefaiit 'Sa'Ivafo'ferii';;sed vo- 'fdtie^!rt*sa.'Qiiiaisfaeli Tiiuifa piouiisilV^reddii ciih-
«aTife-ririiicUjftit, ''Egit'-sUlii-j^hqiiit-fe-e^-a^^rimtfs "it 'sris *qi)are'Ws;;priris;'affliieJ'it*: fpj;fs"si'vitavefitv 'ne-
liovlssimtis,-qtii vi'-vo,!et fui:nioffhus (Apoe. 'xiiu?); 'quaqfiaih Sihiiiia patiaiuf. '&', "'iiiijriii, "dtfentiisses
-rit viiain :ad -pfincTpiui)!'refefas -, 'noVissiihuriilail limiirfiUamedVuVSe^ti^
5eiiiri;,•qtii"iiiorllius'hstv|2fi) Ve;e_ciiia)iititf
î-niaJiisei-Jjj opijiiilis rifTeclu.," "Mliiiarh"tiitendissesiriqiittdtn fiiea":
Weipiehs^ct^fticins*es(6I>'e'dieris*P'alfi;'Imriiiliavil-se'- "âi.iaisiTecisse^V^lhissiet"^
îpsuihusqtie'iid'iriorieiti,"iimdfiem ~Cfticis('PIiilip.'ii). s'tifiatiia'sicri'i§iirgiies'ni"a'fis':'a'bundariij^
Vtimsitieafitritlavitieftdiii. Unde ei-ii) 'Provefbiis refiihi eojh;i:hiqhe'sl£.iijficaiis. :Qfiodque sequiitir*: et
%qniiu'r:sDeiisistipienii'astia furiitdvil'teirtiin,-el dex- fuissil "qtitisiâferia-siiiieiiitiuhi,eisiiips titenitii til
'tiftiitKiis'irieii$ti'est(;Pf6viii\, 1§),sive'firmavii cw- iapiUiejus rvideiur ;fjiiitleiii'peViiiîi'e'fe1!!!-phpuIo-Jii.
'
y&s'\U"cmluiii,'-iil 'LXX 'ffaiislulertiiil. fyfical auiehj r„ iJa'0'fiiih, qut hsqiiBih^pfiEseifteih^dieih.Mrisfai^ver-
— ^" 'J? "^
*thvlbs,;ul?ejhs6pai>ea"ht iiisiiorii,'ei'-eriaffeiil'glofia;rii 'iiiidiiloriim'.îiii-tiJiai]l^bjiiSsî'iitepojtc,s'';! setfquoriiodo
•illiuS.-Si-riuiem^cajfitJbediiintvoliiiilattljOiniiiiêi iioc ifi fepfphjisSitiJieiaccipieiVdUhiJest,'euiupaeehi
*suo ''cuiTUiii-"ordihe':'qiiid-gloriatur "terfa et tiiriis justitiainque non babeanl? Aut-tiiiiih^riilijsestêis,
(Eiiti. x), ei'ignofat-fra|ililaijein suafrit^CiJif.f/i-eyiT- ûijplaeaius.-'Si;iratus-,;qtionJotl6 'sehi-ehêjusqiioii-
mim:oirines'vos , •& tiiidiie , veVcwti,-vei uiiivefSa die iiiultipifcatrif-?BipJacaius,%uoniedo.-serViufiI,et
-fcfMiiifa,1vei%iuijis:muliitudo!IsfaeI.^QiifB'suiil'qu;B;pa''raln!jti"sUi'.&.mqt^
^hheiithr.au'8Trsij!? Qiiod''Dv>tifiin.is-(iiiexefil ehrii, liautl ;cuiihi esi-de-kposidiieb-djciîiiric^piiiiiie, fle<q«.b>et"-
!"dubiutri^hiJirOyruinT5;i'rihniqijB'sig!)ifieet,*q^ Tefeit 'suyrti''('Ati;cap.'])JegittJiis-.Niti Ddhihitis"iciba6i'h-re-
-V(jl'Uritateih'Dt)h)iiii coiilia BabyIbiierij,"ei=lJfatliiurii Hiqtiissl'ttiolnS'semiti,qiicisiSotioitiu fuissiniuSSQvLdtl
-5iihm •exefcfiitSinGiiaiasBis.Et ijfse-locuius 'estei -quia illoHempiife iiequaquatri^videtiirieipleiUhiiviri
•yocavil-BUihhbniiiiesiio,Jet'a'ddri'xii'eUm,!et'dire'cta •ClirisiIJcoiiiplettifaaveritii f-elaifte-facieiii iliius SB-
.^f^-ia^jiis^hphulhis^vifibiis cj'Usiiiidefeiresisiefe. "hfeii pefhiaiietÎsfa^lis. V':
•UiillejiWvoeat-teos^ht-âccedaiiiîiiiudiaiil, '-Sei^DO- "'('Wfs.QOjiLliVisyii/giedinihifcHeDabyloife,' fughe
tnihoyrteaiefiiueêoghoscaiit^verilufiith-esse^re ''a'~Ghai'd'wk';:'vi'Wce-'exsuUaiiOhis aiihuiiiitiie-,.audiiuin
•
... 'faciteJidcsajfetteiilndiisqui ail *i_tirihviimJetrw,-et
^târtim'"aiijtfeÎtfdbftiin-:,-îii-^ffi^
^'eleaiqUe^ChSld-.rbs.Êlui'hfee-ahiiiliijiei ,,;dic'il«e'^•diciie): 'llediniit/Donihitif^^^mrvtim^titim 'Jticob,
3PfOpliB-taJiitssuih 'a:Dominoelspirilu'ej'us.jHoc'jusla N'6iisiiieriiiiiiiidesirtO:ritiiri \de
-ileljrseos «t%oftiih:Ojiinih!i*eiii.'Cai!fefiiiii ju.vta"Sym- peira pfotitiiiil êis, "et—s'cidii 'pe'(t'akii,m fliixir-unt
"tha:6hiiin-,*quiirfterpfefath 'dqrim.NoriMllpiiximpih,'iticii !a0om3iws''*Qiii.!Sripfa
. îiwcT^qiieinDoiiiinu's'dilexil,'JqtiifdcU'voltinititemejus'iri'!?!)"•lhcb ,>hbi-'s'cripium'esi iEgo-ego locuitis-siim,
^H-â^/ohe^-jtixt^Sepiiilaîilla ,'iti(itifiiaisemin "efvDoCatiieiim-':Jiddtm''eurii,-:eiHificiti.^st-'via•ejus.,
flg/iSf^(ii-um,%id!D6hiiiii ptt i "siiêf"Gyr0âfio'qrie';iiHelli^
yiJgcius"a^Patfeêt "quifeclfijhihi; ni'vdIiiiltaleriiPa- . êlertfiit':teiiipefaî)M'fiyo;6gfessus'«
HrisV.-et^qui^suhS-et fifiri 'JJaiijhorfevlioc^l, Iiicph- , 'Bai)yIO)ie,"ci-Mgii'yy£iiaid-£^^
; :luSdire--lmj'usiijhulli 'hrijheiiJ"'seiiveJrClifildsfofUm , 3Dohviii6:I)ô%'h6^!HijCi9
qui 1' dsemones iiiterpreianutr. ..Ipse loculus esl, ett (ierunl in desertocumeducerei eos, aquamd_epelra pto -
Taudiwt'djiliuinêi adduxit villutij.,,qui^joijuitur )&& I rfwrcif««"_ .elBcifliipeiraiii/eiîJSerunfiatyiia^.-licettse-
'
'^'îilb'.i:'";erffi--s-ub-:TiV^ i •';^''îo-.Jqrife^refflfJs aaiinOi-flhf-Jjr/Jri >;e..xiJiji,coi.
,--'eofflihij-îc.
463 S. EUSEMf HIERONYMI m
cundumhisforiamex|)leliim'docerenonvaleant;neque A ^ omnia ex persona Christi debere accipi. Sed nolui
enim sub Zorobabel ctEzra veneriint per desertum, siinul omnia prop:inendo , lectoris onerare sensuni;
et scissa peira jirajbuit eis aquas, qnod de iEgypio et quod per paries facilius dici potesl, m.igni.iudiiie
esennlibiis accidisse narr.itiir : liimen bypcrbolice in sui confundere. Unde cl ulramquc edilionem posui:
siiiiiliLii.Jiiicinprioris felicitaiis impleia lesiaulur, ul quod in altera videlurobscurum , alterius leclione
quaiidopenleseriiim naiionum vcnerunl in Jud;t>ani, resereiur. Posl vocaiionemergo fcliqiiiarum Israel,
et de cajiliviiaie suiil liberaii. El ul sciamus, in- cl abjeclionem in iitcrcdulitaie populi permaneniis ,
quiunt, non esse de Cbristo, sed de Cyro propbeia- de quilius dixeral : Non est pax impiis , dicit Domi-
tum, jungiliir : Non esf pax impiis, dicii Dominus: e( itus(Isai. XLVIII,22), iransiiad Ecclesiasdegontibus
esse sensuin, Perfecia felieiias non eril nisi sub congregalas , eleis sub insulariim nomine loquKur.
Cliristo, quod in ultimo tempore reseivatur. Porro Qure ita persecuioruin insidiis, quasi niaris fluciibus
qui el verius et reciius hrcc relerunl ad Salvatoris pafent, el ex omni parie srcvienle naufragio, lun-
advcnlum (Inf. ad cap. LXI,I), de quo dicitur : An- dtinlur polius quam moventur. Ac ne quis pntei vio-
nunliare pauperibus misit me, prwdicare caplivh re- Ientam esse expositioneni noslram , ei. non ad gen-
missionem ( Irtc. iv, 18 , 19 ), cobortaiioiicm esse les periincrc quod dicilur, sed ad Synagogas poptili
iiilelligunt eofum qui Evangolinm annuntimil ipsius B I Jiirirjcorum,.serjuitur : Et aticndiie popttli, swegenles
Domini Salvaloris , ut egrediamur de Uabylone , id de longe , lioc esl ab exlremis finibus lernc. Ye! ut
csl, coufusione islius mundi; erfugiamus Chaldanos, Sepltiaginia iransfuleriinl, post lempus multum sla-
de qiiibus crebro dielum csl : Rcdcmii cnini Domi» bit, boc esi, rion boc tempore quo dicunlur; scd
JIUSservum siium Jacob preliusissimosaiiguine suo, posf mulia fient tcmpora. Dominus, inquif, gQ£
ei addus.il per deserlum srcculi, cl aquam scidit de «6 «fero tocavit me,et de vcnlremtttristne.wtecordaiits
aulein est noninis msi. Quod niiiic inierim audicnlibus vi-
pelra. Superqua et Aposlolns loquilur : Ped-a
erat Chrhtus (I Cor. %A). Scindiutr atilem sermo di- detur obscurtim , postea auiem cunctis genlibus no-
vinus, et in iniiltas parles dividiiur, ut quem foium tiim fiet. quando Gabriel Josepli de pariu dixerit
snscipere uoii possumus , sumamus in partibus. Ac virginali : El vocabis nomen ejus Jesutn: ipse cnim
ne putarcfur ista prrcdicaiio dici omni semini Jacob, salviim faciel populum suum (Mutlh. I, 21): Posuit
et iion bis lanliiiii qui per Ajiosiolos crediiuri suni, quoque os ejus quasi gladium aculum , ul spirilu
inferlur et jungilur : iVoiiesi jj«rcimpiis, dicit Domi- oris sui intcrfici.it ijiipium. De quo gladio elipsein
nus :il!is videlicel qui in enore pii»lino permanse- Evangclio loquilur : Non veni pacem mitlere sitper
a
ruiil; qui non merueiunt bibere de jieira. Cujus ut tcftaiii, sed gladium, malos a bonis separans : Veni
( eritmdividere hoinineinconlra palrcm sumn , el fdiam
nove loquar, latus lancea 501 vulneratum , aquis '-'
iluxit ei sangtiine (Joan. l), bapiistnum nobis et contru matrem suam, el niirum coiitrasocfumstium
niarlyt-ium dedicans. (Matlh. x, 54-, 55). Et in ttmbra, inquil, maims
et swajprotcxii me , ut carnis viliias , divinilaiis poten-
(Cap. XLIX. — Yers. i seqq.) Attdite, insulw,
allendite populi de longe: Dominus ab utero vocavit tia fegeietur, Angelo ad Yirghiem nunliante :Spiri-
me , de venlre malrh inemrecordatus est nominis mci. tus Sanr.lus supervenietin te, el virltts Aliisshni obum-
Et posuit os meum quasi gladium ucutum: in umbra brttbit libi ( Luc. i, 55).-Pos«i(, inquit, me sicul
nifiiius siifCprotexil me. El posuit me sicitt sagiiiam sagitiam eleclam,in pharetra sua absconditme. Quando
electam: in pharelra sua abscondilme ; e! dixit mihi: dicit, sagitlatn elect.im, osteudil Dcum liabere sagit-
Servus meus es tu, Israel, quia in lc gloriabor [ Al. fas plurimas. sed non electas : qu;c sagitlre Pro-
Et ego dixi: In vacitum laboravi, sine' pbelae stinf et Apostoli, qui in toto orbe disciirrnnl.
gloriftcabor].
causa e! vane fortitudinemmeamconsttmpsi: ergojudi- De quibus et in alio lococanitur .• SagiVwtum aculw,
cium ineiiin cmii Domino, el opusmeum ctimDeo meo. potenlissime; populi sub te cadeui (Ps. XLIV,6) ; ct
'
LXX : Audile tne, insttlm, ct attendite genles. Post ileriim : Sagiliw polenlis acutw cttm carbonibusdeso-
midtitm teniptis slabit, dicit Dominus. De ventte voca- n latoriis (Psal. CMX,41). Cbrislus auiem de mnltis
vit me, et ex utero matris mew vocavit nomenmettm. sagitiis el filiis plurimis , una sagitia electa , cl Fi-
Et posuil os meum quasi gladium actilum , et sttb pro- lius Unigenilus esl: quain in pbarelra sua abscondif,
teclione manus surc abscondil me. Posnit me quasi sa- _id est, in lnimaiio corpore, ul babiiaret in eo plc-
sua abscondil tne. Et( nitudo divinilalis corporaliter. Raraque esi creden-
giltain eleciam , et in pharetm h
dixit miiii: Servus meus es tu, Israel: et in te gtori- lium fides : cui et supra ( Cap. xr.v, 15) dicitur:
in vanum, et( Tu es Deus ubsconditus, e( nesciebamus. Qua sagitta
ficabor. El ego dixi sine cousa luboravi,
in nihili dedi forlitudinein meam. Prepicreu judicittm« et sponsa vulniis acci|iieiu loquiiur in Canlico Can-
ineuiH«ptid Dominitm, et labor meuscoram Deo meo, licorum : Vnlneratd chatilate ego sum. El dixit tuild ;
Scio et Iiaecel inferiora qurcdicluri sunius, ad tinius3 Serfus meiis es tu, lstaei: quia in te glorificabor
• capituli scieiiliam seti inielligeiitiam periinere, ell (Can(. iv, 9 ). Servus, quia ctim in forma Dei esset,
auditiit;Fiitum in antiquiss. Am- i Aniea erat, gtotiabot. Yerum mss. j"nxta Graj-
519, not. Mox pro Ciimhaoc(e.tjH<rotiai luih bic, cuni in superiori quo-
brosian. e>l, vocavi le.
a Glossator codicis Ambrosian., quamet sanguinem que versiimepraeleiuni glorificabor,quemaduiodum et
latem Domhtibaptismum,martyriumqueindicasse, eic. ex subnexa exposiiionellieronymiiiii !egissecol!igiiur0
im COMMENTARIORUM IN ISAIAM PROPHETAMLIB. X1II.CAP.XLIX. IW
formam servi esl dignatus assumere (Philipp. 11)•_,A «em israel convertas. Ecceposui in testamentumgene-
el Israel, quia nalus est de seniineJudajoruiii. Qued-; rhfin lucent gentium, itt sis saltis usque ad exlre-
quede huilo alioserforum intelligi poicsi. jungilur:' mum ierrw.';Dicente nie , In vuctiumlaboravi, sitie
Qtiiain te gloriubor [ Al. giorificabor]. Dicil eiiimei causa et vitne foriiitidincm meain consumpsi: quia
i|")se.iri Evangelio, Paler , glorifica noinen tuum Juda-i credere iioliieruiit, ct judicitini nieiiin cum
(joaii.'-XII, 28). Qui iu psaliiio ioquiiiif ad Filiuiri : gg/j, Domirio est; et opus meum , quod, illo
Exurge , glotia mea , et exutge , psalterium et ciihtira a juvanie , implevi, cum Domino : respoiulil miht
(PS.L\I, 9), idest, oiijiiiuin virfuiuin cbonis. Di- Doniirius, qiii me fofinavii ex ulero serviim sibi.
ceiiie.auLemmihi Palre isia-qux reliili ,'cgo respon- Ex quoosieiidileuni appelluri servuni, qui sit for-
di ei : Qtiomoduin me glorilicaius es , Paier, quia maius e.x uiero. Qui et in psalmo dicii: De ventre
iii vaeuuni laboravi, ei magnam pariein populi Ju- matthmew Deitsmeuses ln(Ps, xi, 10 ). Quid.ergo
dceorum 563 a(*te revocarc non pomi ? H;cc auiehi Doinirius dicil ei? Ul reduceret JacOb ad eum qui
uriiversa diciinlur, ut liberum lioininis a monslraret aberraverat, qui, deserlo Creaiore,: idolis serviebat.
arbiirium. Deicnim vocare est, et noslrum credere:' Unde et ipse loquitur ad discipulos : tn viam genitum
nec siaiim si nos non cfedimusi-,h iinpOssibilis Deus ne ieiilis , el in civitatis Samofitdnotum ne inltetis';'.
csi;sed poteiniam sua.mnosiro arbiirio dereiinqnitut B sedjie thugh dd ovesperdilds doinus Israel (Matllu
jiisti volurilas prremiufticonsequaitlr. Qijia ergo iio- x, 5);; et in alio loco : Non veni nisi ad oiiesperdi-
liierdnl pef me iri te credere , jridiciuhi rneum apud las domtis I;sfaei( Mdttli.xv i '&&);Hsecigiihr vrilun-
•fc.est ,'qiiod ofiJnia fecerim quoe eis facefe debui, tas Patris fuit,, ut jiessimi vinilores missiim susclpe-
dicens in Evangelio : Ego te glorificavisupet iertum,' rerit Filiuuj, et frucius vinerereddereut, qui intef-
opefe completo quod dedisti milii ul facer.ein-( Joitn. fecerunt eiiirivdiceiiies. Veniti, oecidgmiis illutn, el
xvii, 4); eivilerum: Manifestavinomen luum honihii- nosird erit hmrediias (Mallh.wi, 58.); el boc est,
btis. Et opus rileum sive labor ei dolor meus (lioc' quodriunc dicit: Et Istdel nori congtegabitur, id est
enirri significat TTO-JO; ) in collspeclu luo esl, Flevif noii fevertetur ad Domihuni. Satisque iniror qiio-
ehirn el in Evangelio Jerusalem (Litc. xix ), et; in modri vulgata edilio , foriissimuiii conira Judfrorrim
psaimo ob incrediilorum mtiltiiudjnem, qiiodaniinodo perfliiiam lestimOiiiiim alia inierpreialioiie subvef-
fruslfapassum seessedicit: Quw ulililas hi stinguine tci/it ,Vdiceiis: CPngregaboret giorificabot cofum Do-
meo,ditm descendoin cortuplionem(Ps. xxix,10) ? Et mirioi fcuni Tbeodotio et Syinmaebus hostne in-
juxta liebraiciiin pendens in cruce loqiiitur : Longs (t terpretaiiorii congruanl. De Aquila autem non
salute mea, vetbq ° lamenlalionummearum (Ps. xxi,l). mirof,' qtipd bonio eruditissimus lingiue He-
"(Yers; 5, 6 seqq.) Et imnc dicit-Dominus, for- 'G braiciB, el verbiim de verbo cxprimens, in hoc
mans maexuteto servuriisibi ~,m reducam Jacob ad loco aut simularii iijiperiLi.im, aut Pbarisreorum
eitm , et Isracl non congregabilut: et glotificalus stiin perversa exposiiioiie dece|>liis"sil, qui iiiterpretari
in oculis Domini, et Deus tnetts factus est fortiludo voluit, el Israel ei congregabilur, boe esl, Deo. Cuhi
riiea.El dixil: parutn es(, ul sis mihi servusad susci- verbuin llebraicuhi LO,in hoc loco non scribafur
tandas tribris Jacob, ei fmces Israel colivcrtehdas. per LAMED et VAV(ib) : quod. si esset, significarel,
Dedi [ Yulg. Ecce dedi] le in lucem gentiitm; tit sis ei vel illi : sed per LAMF.D cl ALEPU(KS) e quod
salus trieatisque ad extremum ietrm. LXX: El nunc proprie , non soriat. Quia igiiur hOnest reducius Ja_-
sic dicil Dominitsqiti formtivil me ex uiefo servum cojj ad Deum, riec Israel cofigfeganis: proptefea
sibi,"«( congreggremJacob ad eum et Israet: congre- Filih.s-Ioqniiurillis nofiCrCdenfibus: glorificaiussuin
gubor e! glorificaborcorani Dominoet Dcus meus eril in/oeulh Doniini. In me eniin omnis muridus credi-
fottiiiidomea. Et dixit mihi: Magnuitilibi esl ul vocc- diiiet Deits mitis fuclUsesi}&Q&forliiudomea,qiiiet
ris puer meus _ et susciies tribus Jacob , it dispersio- consolalus est nve ifisiehi siipef abieclione populi
, a Ih Anibrosianis, monsirelur arbitrium : veteres. D bilo rid cor lioriiiiiis. si yelil.
editi, j)io)isfiaie(«j-. '.'« Yerba)laihentationummearuni, In Psalierio suh
- h Aciive
Iitipassibilh boc loco pro impdiens snmi- '. Hebfaico, sive ex Ilebiaica veritaie converso lcgH
tnr, non passiva significalione..QuDinodovero Deus hoc ihodo, longe a snlutemeaverba rugilus mei. Quae
et possit facere oniuia, et lainen poteniiamsuam no- Vefba.eiiiiidenjsensnm retiiieni. MARTIAN.
siro qrbilrio dereUnqiitil, -.consehliens. Hiei-.oiiymo- —Pseudobieron. iu bunc Psuliui.liiciini: I.onge a sa-
Aiigiisiiniis explicai Iib. de Spiriiti et*Lit. c: 53 , n, -luieIrieaverbadeliciormiimeoruhi: Aqnila hunc loctini
58 ; cuiri scribiiwf/e Dettmohineshominessalvos-fieri,- sic hilcrpretttius esl ,Longe a salule thea verba getltU
iton sic luinenut eis adiiiiaitiberum qrbitrhim. Ei In- lusv mei. Sijininachus, verbq gemiluum nieorum.
fideles... coiilravaluntalemt)ei facere cumejus Evari- Quinlti et sexta.Editio : verba clamoris inei. El sane
geliq noti creduni', experiuri iti svppliciispoiestaiem haud oeciirfit iii Latinis codicibiis , qui legerit tq-
ejus, ciijus in donis miseiicofdiam coiuempseruni. meiitaiignes.
llinc arguas omnipolenieiri.Gralire operaiionem il- d. Anibrosiani codd., quod illg jubente complevi
lai.n ab Hiefonymo non prpbari, qiialcin ull|iiiis cittri Domiiiojneo; ,et respondil, ctc.
hisce iemporibiis Quesiiellius sibi fiugil, qurccogat e Ei vero iii liudiernis qiioqiie Hebrreis exempla-
voiunlalem :id opus bnnum ad quod faciendum dat fibiisxb , noti scriliilijr circillosuperiuiposilo ct ad
posse.: e.l qttrcoinnipoleiilia, ul vuliille, ita esl de iriafg.,--'-"».'1p; lege ei. Sicqiie oliin Ciialda-iispara-
Graiiae cujuscuiiique essehtia , ut hiilla-essc:Gratia plifastes.legili Neqiie adeo jniiandtis esl Aquila iec-
fjossitqiiiiiefficaxsit. Nori itaqiieoriiiiipoteniiaihDei liorieiriXeriJefeiii Cliiistiahdfiiiii odiuhi iniinutassii
HserrfiiviiiUg iiegat, fleqiie $•,&&(\hsqifsvreSpsctu"iia--'
4,6J - Vv, . - V; . SvjpSEBll/i^ iffi
tmhi) Qkdhxik.aiihhfPatum: esl; si s_etvia's;mih.i A (Vêr^.jSiseqq.)Eccc.dicii,,Dmiipiis.,.•/.!!> leiiippm
ad:A
susciifindqs-tr.thiis Jac_o\b ,. qitffi$uo>vili.ocorrueruiit' ;• ptgcitO:exqudivi le_,_ei, in dic. sqlulis auxMiqluss§nt
et ad fjc_c-.es>,,sive:i;e.iquias Israel con7vei'L'-i)das- Hoc tui.. Etseiwavi le, el. dedi ie.in, fcedjispopuB,ul susci-
eni.n vefjjuj.)..H_jbi.nic.ijri.Nj.smvE'.(' «.ffifS!).so.nat.: (oj;es.letrtim, el p_ossi4er.is,iimr£diiales, dissipqlijs.:)MI/
•
Pro.illis eniiii-dcdi te inJucem. on..li.uni;geiiiLiiiii.uf diceres Itjs..q.ii vi,npjisiint.;: JEaiife el .liis:qtii in lene*.-
iljH.niiies.riMiiyej's.uiii:Iniuodii.iii,. e,t satei&u)!nieiwjj.,, bris,: Hevelamini,.. /,»,v_ih:[Vujg. supervifls] ppscentiir)^
per quaii.:o/j),nes:sa.lv.i;_j,u. it„.usque ad;ex.jrema,t,et;ror; el ij_iop]nibits,pj:qnis.pasciia_eoi;uin. Nou,csiir,ienl,neqti&
fac.iiaspefveuire, IJJttdajjic.ii),qjiiod.in; Scptuaginla siiienl,.et,non.perxiiliet.eosmsixiset spl: quifl mher.a-
legixuf,cpiigrega)bofi,:et sic lor.eqmmr.egeleos, et qd.fonies,aquarjt.n}.^pptqb.il
(j/fir,ifi:cai)ofcorqii!.DQinin.O;, eris*;
inteJJigi;pote.-;t,ut cpiigi.egatusrsi;tDonjinusctini.crer Elpffiiam omnes,mpnf,es;ini!os in,viqnt, el semiifen/ew
deulibus, Quodquesequitur :.DixUinihi.:MagnMiuibi. exaliajbjiiUiif., Ecce isii,de.tontjfi:venienf, ek ecpeilM\qb.
est.utvoceris,p,vei;meus,i)j.agnuif).;i'0jefanjus ad. b.ojni- Agiiilonee.imari, el hl_ide icrxq Aqs.lrtflfc/Lqudgte,
ne.in elad_|i.uenuni,qui coinpar&tioiieDeiparvus esti cwJi„.etQxsuUa.,i_er.r,d,:jnbildte, inonf^s,lajtflcn},quia
.(Vers,.1.)<Ilwcdicii Dominus r.edemjjwrIsraei Sun- cgiisplqiitsesl.Domhius poynktm sjium, ef.pa.upemm,
ctusej.tig. ad coniemplibilemanimam., ad aboinhiatam. sii.qrum.mher.ebiiur..L'%)X. : Sic diciiD.oniinus: Tein^
geniein,, ad, seifuumd.qmm-ortim.. Reges. videbunp,el. j^por.egpporjmo
Jj exandivi ie,eiin die sahilis;aux;iliatit_s
c.qiisur.geni.p/hicip.cs, etadorabunl proplet Dominmn, sum.tui, El', pjostytiviie_,e( dedi lejn lestaiiieniitin,
qidfii.fidelis esi : cl S<inctuih:Isi;a,etquielegiile, J-XX:. genijtijil,.v.lconsliivet.eslerj;qm,et. possiiffiteshmiiedi-.
Sicdicil D,oiH:i_iitiSquieruil teDeus tsrael. Saiictificati lates deserj.q_s,. Diceresqitfihisqui, in.vhicu.Hs.suni, E%j-
etintqui dfispicitaniinanisuam_,quiab_oinhtaiioni est gente, el qui in ienpbxis, II_e_velamin.i :iii, qiiiiiibus_viis.-
thtm, i qui sei;vi/_s_ esl prineiptim. Reges videbunteum., pqscentuf, ei in omnibMssemitispuscua eqruni.Nqn-
el,consurgeiuprincipes, elqdorqiunt euni.propler D.g- esjirient, tiequesltieut, neqne petcutiei eos,mslttsneque
viinuni rq.uia fidelis csl St{vc,lu_s l$tael, ei el.egil(.<.<, sol.; s.ed_qui mherctur,eotum, cpnsglabititr-eO/S,_ ei per
Pro eo quod nosdi:. iuiusjad conJeinplibilein.ammam, fojti.eS: aquqruni ducel illos, Pgqaniqji.e.oinneiriniojttem
ad a_b.o,\iii,ii.qiam
genietn, ad servum domi.iig.rim,, Tliea- h_tviqtn, el omneinsemil.qminpqscucteis. Ecce h.tide,
dqtip.irausjulil : ei qui despicit atiimam, qui qbgnii- Ig.ngev.iiii;eiit,isti qf>AMjtjiidjie et vtffti : qlii qutcm de
naiioni eslgeitii, qtti servus es.l prhicipum: qupd maler.mPersuruni, Lwlaiuiid,cwli,e( e%suliettfirrq,e;-!.(.m-
nifeste Citfisii personaj cqiiveijit, Ipse eninj bouu.s,, . paiil monles Lmtiliam: qiiJLqtuisefinsesf.,U.eus, pqpull
pasior p.osuiianimam suam pro ovibus su|s (Jgmi, sui.: ethutniies po,p,id,i)s,tii, consglalus,est,_Hqc Lesfiinp.-
x), el couLeirijjsiteaui.i qui abqnjifinlipni e?t genti iiio Aposlolus Paulus. ia secuijda j$£!J Epistoja ad
Jtulaeofuii!,.cui.ier per singulos .dies s.ub npiuine; Q ( Cofintlii.o.s.tisus ,esi, dicens : Tgmp.oreqpppriuiioex-
Naz.arenonim maledicuiil |ii synagogis suis. Qui ser- qudivi te: e.lhidie saluiis auxUiqtussumiui.Ecceitunc
vus lu.il jiiinci.piim, ef l;itu l,mttii|is ut stareL aole. ignjpu^q.cce.piabile,etc. (i.Cgx..vi, 2). Si. ergo vas
Aiinam ci.Ca.ijdia.iii;e' criicifigeitdus Pilato etHe^ elecfionjs ad p.i.iiiiiadvenlii.s refert iij.tejligeii.fiani
i'iidi iiriiteietui'- Cui iiilerpretaiioiii Aquila conseiH qu.aedic.uni.ur, et. nos s.e.quainur esposi,.ipj.iis.ejus
rii,ei ex |.artc SejilMaginia,Jice-t in eo iiniiaveiintr vest.igia,, et inslai' parvujoj-uin, s.up.er adt!.n.)bra.las,
sc.iisuin, el exteuiia,veii)il, Vquodpro ggitie, genles; liiieas praecepipris, litieras inipiiinaiiius. TempiiS;
et pro servg, servos inierpfe.lii.lj sunl. Alji verp lioc. plaeitu.h) et o.pporlunuin,et ri.ics salutis, passio Sal-
dici afbilranliir ad geiue.in Juilicorurn, quaa cou- vatoris esl f.t i-esurreciio, qtiandp prabai in crtice:
lenipsitaiiiiiiarn.suain, ef aboniinaiioni CH u.u.iyeyso , jDensDeus meus, quarc me dereliquisti(Maiih. XXVII,
mundo; et servlt iiriiiclpiiius, de qujbiis scripiuni! M)'! Eil servavit eum. sive plasinavil, niprle sujic-
csl : 5SS Qti.id.e.vorqnl piebeinmean.isicu( cibuiit.pti' rata, deditque in fqgduspopuli Judreorunj, bis vide-
nis ,(Ps, XIII,4).Sed ni.uliorsupcr Ciii;igio inlerpre,r, licel. qui. ex illis cfedere vpjiierunl : ut susciiaret
taiio. Qu;c igiiur Paier, redenipior quondain ell lerram, quajin idololaliirjejacebal erroribus,ef pos-
Sancius Israel, ad fjliuni ((.quUur'. Reges videbuiit_ sideret hajreditates dissijiatas, sive de.êrtas, qua)
et ciinsrirgent piiiipipes, et adiiialjiiiit, quandove-., j) ; babitaiofenj non. Iiabebai Ejeuiii, et diceret bis qui
nerilin glmia Paliisciim Angelissuis, ei sederil ini erant in vinculis, exite , qui peccaiorum[ vinculis
tiirout) gIoria3Sijse,judicaiis vivos el njhrfyps : tpiiC _ siringcbantuf, quia funibuspeccatofuni suoruniunus-
oriiiies adQfabfnU eum propter f)pnji.nuii)Pairera1 quisquficgnslriiigitur(Prov. v); ei qui craiil i|i tpne-
siiui!),v qui elegit eum. ,Sive ita inielligendum : bris,,reue/an!mi. Qui sedebant in lenebris, et in um-v
1
lieges ;qupfiiiri-'cof iih-iiianulfei cst, et Ecciesig? 5 bfa ihorlis, telluceih videfe hori poiefaiil. Qriipost-
Dei|irjncipe.s( adqrabuiitte iquia fidelis csl Pg.mu . qpani eftlJvers.ifqei'iii|, et ciatuin Ciiristi jujijpii§s-
nus, Saiiciusisttiel tiui eiegit te. Htec auiemoiriniai ppxerinU pasceiitiir iu viiset in seiijilis salictaiipni
ad euuj releit, qui cojtteiiipsiLanimaiii siiarij, quii Scripiuraruri), el diCent : Domhtuspascit nte, et nihil.
abpuiinatur a, geqtevgujsgryusggt prilVcipum, niihi dpetii, in l.Qcppascii.w ibimg coflgcqvii: sujjei;
" Duobus tfjnfuiiJ verbis, serpgrum principuni. d Faciift assenliar Viciorio, emendanii pgrtabit e>i
.Vici<')'inslialiet ex Cfaico, t5vSO\>)MV T5VK/J%OVTMV. i|f.lir_eoDSnii, Gra.co a|,t, niiillisqiie Latinis lii.jjip-
V,Viuiise eriilgifle:) qum. iipiendaiif i,iis§.,;(/iipd. ruiji iiiss, c(jdi(.i!jus. iliej-oiiyiniiJriifairien -poiiiiii
0 tliius Anibrosiaii. intcrseiit, quia ftdelis cst, conslaiiler preeferunl...-,
•469 COMMENTARIORUM IN ISAIAM PRQPJI.ETAMLIB. XIII. CAP. XLIX. 470
aquas 1efectiotm educuut me (Ps. \\\i, 2). Qm au- A anqus'a eiuntpiw habilatonbvs, el longe fugabunlut
lem in istms modi Misaique semilis pisliib fueritet qm abwbcbanl tfi. Adhtic dicenl tn auubus luis, fM
nuiriiu^,necesiiriel,iic( siiiei, neqiie calorem beniiet [41. fttiis] sietdittilis tum. Aiigitslus esl tntht locus,
sobs • ei iinplcliiiui de illo quod sciijiiinn e-^l: Pei facspatium tmhi, ut habilem Et dtces incotdemo :
dtemsol non uiel le, nequeIttna pet noctem (Ps. cxx, Quts genuil tmhi islos ? Lqo slenlis ei non pattens,
6}. Ut uec ad\ersa necprospera Iiujus sfjeculisen- tiansmigtaia et cupttva : et tstos quts cnutiivtt ?
ti.it. Siquidem innencois eL miscialor Doniinus, Ego dottiuta el sola : et 5<S9 ,stl u^' c '"c
ipse oon-olalulur ei legel eos, el deducet ad fouies etaiii? LXX : Dixii qulem Sion : DeicLquit me Do-
aquaium. Sivc ' poiabii illos ad ionles, de qnibns tmnus, el Deus oblilusesi tnet. i\ mnqnid obltviscemr
scripiiiui est Bencdictle Donano de fonttbus Istael muliei paivuli sui, ut non miseieutut paitus uteii
(Ps. IVVII,27), El ii) alio loco • Haunje aquas de stn? Stn autem el hoium obttlu fuetil tnuliei :
fotftbus SaLaions (Isa xn, 5). Hi fonfes in \eieri sed ego non obltuscai lui, dtcit Domtnus. Ecce
Te«t imento, elno\o sunt. Omiiiaque olTendicuIaqure supei maaus meas depmxi muios Ittos: el coram me
crcden<ium poieraul linpedne gressns, Domiiius eis es sempei. Cuoquemdijicabeiis,a qmbus destmcld fue-
iclot in plinum, et evcelsa bumiliabil. aique hu- ias; ct qui le dissipavetanl, egiedienlui exte. Lcvain
nidia sublimabii, ut iiei pianum babeint atquecam- " cttcuilu oiulos luos, etvtde: omnes isli conqtegatt
peslre. Qui sinl aulem isti quibus prfeparelur \ia, sunt, veneiunt ad te. Ywo ego , dicil Dominus: quta
ponii munfesiius Ecce islt deloiigevement: el ecce otnnibushts quasi oinamenlo lestteiis, et cttcumdabis
tl'i ab Aqmlone5S3 el mati, el hltde teita Ausltult. tibi eos quasi inoiule spomm: quomam desetla lua, ei
Quiiuor plagas oibis osiendens, Oiicnlem el Sep- qumdisstpata, el qum coitaeiunl. Nunc anguslabens
leniiioncm, Occideniem el Meridiem, pio Orienle, ptm liabttaioiibus: ei longe fient a te qut te humilia-
lonqe pneuit , pro AiMiali pl<ga, in Hibireo leguur vetunt. Dicenl enitn in auitbus lut%,fitn tui, guos pei -
SIM\I(DV?D)qiind LX\. Peisaium lnlerpreiau sunt. dtdisti: Angutius mthi tocus est: fac miln locumut
Grieu iti utiu Hebr.po Itgiiui evpiewruni jimm, habilem.El dires tn coide ino: Qms genuit miht istos 9
quod nos intcrprcuti suiiiu-.ab Auslralt [Al. AHSIJOJ • Ego uutem absiûclibens et vidua, et islos quis eua-
ilbid siispicaiiies quod mons Snni in \usliali parle lnvit mtlii''Ego djncltcla sutn sota, el tsli ubi eiant'
positus sn, juxia Abiriic Pio|ibeiani . Dens ab Aus- Jeiusalcmel Snm qu ituor iuodis ni Scri.iluns sanc-
tio ventet. eisanctus demon<ePliaianumbioso el con- lis debcie nilelligi, sjppe ineinoi.iviiiius. Uno, ju\U
denso (Miac. m) Si amem Miiini, ut LXX tirii>-tu- Judreos. qiiini plangil Doininiis in E\angelio, Jeru-
leiuni, Pcr-.is iiilelligimus, qui ad Onenlem sili salem, Jeiusalcm , qum occtdis Ptophetas, cl lapidas
«unl, illud quod sujir.i dicittir . Ecce tslt delongeve- " eos qta ad le mtssi sunl (Malth. XMII,57). El in alio
tiieitt, ad Ati-uriiiurcfene poieinnus. Pi.)eci|iilunuie loco : Cumvideniis cncuiiidaii
i ab ernciiu Jeiusalein
crelis el terra\ \el lus viiiulibus qure in ccelo mo- ttittc icilote qum appioptnquavi(desolatio ejw>( Luc,
rvniur et lein. \el Angelis el lionrnibus, ut Dei xxi 20). Sccundo, SuicLotum esi congregalio, qui
connnanl laudes. Ei qui in evoelso MiluUini posm iu paceD uniiii el in viriiilnm specula coiisliluii, iec~
siini, nieniis lcliliim jubilo ei evsnllauoiie tcslen- te -ipijcllanlur bion , de qna dititur: Fundamentu
tnr. Quia consolatus esl Dominus populuin suuin, cos cjtis in montibussanctts: thliqit Dominuspottas Sion,
qui ex Jiid.-eiscrcdcre voltierunl. Et pauperum hu- siipei omnia tttbeinacula J,acob(Ps. IAXXVI,I). Ne-
miluimque suorum ini-ei tti«=esl : si\e oninis populi queeniin rundaineiila Judncsp Sipn , qiiam videmns
stu, qui de Oiieiue el 0* cidenie, Aqmlmie el Aus- esse desiructim , a Doiniiio suut dilecla , atit qtiod
Lio ad eiim \ otaui-3esi, non babcns Legem nec Pro- a Doiiiinodtleclum esl, deslrin | niuil. Feilioappel-
pbeias nec dniiias spiritnales : sed deseilus, pau- hlur Jerus.ilem mplliludo Angelorum, Domin iiio-
per ei Iiumilis, eiincfis drenionibus «ubjncebal. nuin, el Polesiaiiirn, et oinne quod in Dei minisie-
(Vers. U seqq ) Et dixil Ston . Deieltqmt me Do- no conslitiiium est. De qua Jeiusalcm et Apo^tolus
minus, et Doimnusobhius est mei. Nitmqiiidobtvtsci T loqut balur: Qum autetn sui sum est Jei usalem, Itbetq
potest muher uifantem suum, ut non miseieatut fiho ett, qtim est mater omuiumiiostiuin (Gulqt. IV, 26). Ef
ulen SM">Ei 42tlla obltla fuetil, eqo fVulg. addil tain abo loco : Sed accesstsiisad Sion moniem,el ciuta-
meri] non obliiiscar lui. Ecce in manibns meis delem Deivweniis, J etusalemcmlesiem(Wefci.xu, 22).
scnpst ie :mutt iiit coiam octtlis mem sempei. Vene- Qnaito appellitui Jenisaleiu quam Judci el nostii
ruiit sttucioies tut: i>et qui te destiiiietant ct di^stpa- Judii7intes570 juxla Ajiocilypsmi Joannis, qiuim
veianl, extbunl a lc. Leva tn ciicmlu oculos tuos, et non lnlelliguni, puiaut auieam aique g('inma(ani de
vide, omnes it.(j cougiegati 'unt, veveninl tibi. Vno coclestiuus ponendam (Apoc. \\\), cujus lerniinos e,t
ego, dicil Dondnus. qui i ommbttshis teliu oinamen- infiuilain 1ilitudineni cliiiu in E7ecluelis tillimi
lo tes teiis, el cu cttindubtsHbi eos quqsi sponsa, quta paric a dcscnbi. Qure cum iia ê b,tbe.iiil, iiune tli-
deseita lua el solitudmeslutr, el lenaiuvim tttm nunc Iigenlius lntucnduin esf, qure ex quatuoi dixeijt
•<\mbrostan , siue csi ttbt, si ut duo veiba legas 'N e, pho ~9, et
1 Vulg., potttibtt tllos, eic.
desjiitentes le el disstpanles, a te exi ulniiiique sigmfitat.
btint d'0li'ii eiat descnpsi: qiiuiiobrem Tillemoriiius
c Vulg. tttc non babet, sed Ilebrajum "3'K quod addita luee ab Hieioiiynio putavli, cum postannu;ni
+71 S. EUSEBII HIERONYMI 472
Sinn , Dereliquit me Dominm, et Doinintisoblitus esl _\ mecum capiat laiitudo. Tu aulem betiiire magiiiludi-
mei. Nec dubium esl quin congregatio Sanctorum, nem non valens ore profcrre, in luo corde lacita co-
qure prior fuerat in Judseis, et a Domino derelicta giiabis, et diccs: Quh mihi islos genuii ? Ego eram
est, ista commcmorel, ei voce laciymabili conqtie- slerilisetvidua, descrta atque capiiva in popnlo Ju-
raiur se esse desertam , el Domini auxilio destilii- djcormn, filios babere dcderam, nniJto lenipore non
lam. Cui respoudit Deus, naturali uiens simililu- pejiereram. Posl Agg:eum el Zachariam eL Mala-
diiie: Si polesl fieii, ul mater sui obliviscaiurinfnn- cbiam, nnllos alios Proplieias usque ad Joannem
tis, ct ad parttiiu viscerum suortmi nonfleelatur mi- Baplistam viderani; ei quomodo qurc fueram sola,
sericoidia,elego obliviscar tui. Plus aliquiddicam : et viri atixilio deslituia, lantos filios babere nune
ctsi illa oblila lueril, \incciis inentis duriiia jura coepi? Ut aulem sciamus super pclram etfuiidamen-
naturre; ego larnen nonobliviscar creatnram meam, luin Cbristi ex uiroque populo ajdificari Sion, ad
et SaneKiruni animas scmpcr inmeocorde reiinebo. credenles Patilus loquitur: Mdificati super funda-
Scilo enitn tu, qurc le penilus arbiiraris dereliciam, mentuinApostolorum et Proplielarum ipso summo ta-
in meis desciijilnm es<-cnianibus aique dejiiclain ; ef pide angulari, qui est Jesus Clitistiis. (Ephes. u, 20.)
miirostuos eoiam oculis mcis jngiterpermanere. Ex quo perspiciiiini est, iiniim esse fundameniuin
Es quo discimus , nequaquam Jerusalem in Palrcsli- B Aposlolorum el Proplielarum, Dominum nosfrura
,.nacregione qitaercndam.quie loiius ptovincirc deler- Jcsum Chrislum.
rima est, et sasosis [At. saxcis] nioniibus asperaitir, (Vers. 22,25.) Ilac dicit Dominus Detts: Ecce
et penuriam paliinr siiis, iia ui coelcslibus ulaliir levo [Vulg. /etia6o] ad gcntcs inanum meam, et ad
{iluviis, et raiilaleni foiiliuiu cislcrnarum exstruc- populos exallabo signum meum: et afferent fdios tttos
tione soletiu-; sedin Deimanibus, ad quam dicitur: in tdnis, cl filias luas super humetos porlabunt. El
Feslhiavetunt structores lui. Sive juxla LXX : Cito erttnl reges nutricii titi, el reginm ntttrices tum. Yultu
mdiftcabcrisa qnibus dcsttttcia fuctas. A Jiidariscnirn in lerram demissoadorabunt ie, el pulverem pedum
desirucia, a Judxis ajdificata csi. Quce ob culpam ittotum lingenl: et scies quia ego572 Domiiuis.supet
Scribarum Pbarisrcoiumque deserfa, ad prsedicalio- quo non confuiidenlut qui exspeciant enm. LXX : Sic
neni Aposioloruin Cliristi congregala est tam de Ju- dixil Dominus Detts : Ecce elcro sttpergentes manum
drcis , quam'de geniibus. Sequilur: Ei qtti lc dc- meant, et super instdas levabo sigitummeum, et addu-
stfuxerant el dissipaveranl, egredieniur ex le : doclo- cent ftlios tttosin sinu, el filias tuas in humeris porla-
res pessimi; ut neqiiaqiiam mandaia ei liadiliones bttnt. Et cftinl reges nulricii lui: el principes feminm
seqttaris hominum (Matih. xv), sed legem Dei. Dici- nutrices lum : super faciem tertm adorabunl te, et pul-
lurque ad eam, uielevei oculos suos in circuiiu, cl " «erempedum tuorum lingent; et scies quia ego Domi-
videal filios qui ei fucrant congregali. De quihus el ntts, et non confundcntur qni cxspeclanl me. Ad id
Dominiis Inquebalur : Levate octdos vestros. eividete quod Ecclesia dixcral: Ego slerilh a'que capiiva, is-
quia jam albm sunl segctes ad melenduin (Joan. iv, tos quis genuit mihi? Ego destiltila et sola, el iili ubi
Sb'). Etut securos ncs facial: Yivo cgo, inquit Da- hic erant? respondit Dorninus: Miraris cur isia sint
ininiis (quodjuxla vciusTcsiamcntum, g71iu,'an|li lacla? Neqiiaqnain miraberis cuni audieris, quia ego
dieilur eonsuetudinc), qnia omnibus his velu'. orna- ad genlcs levaveiiiu mannm meam. De qua ei Sanc-
mcnlo vcslicrh, et circumdabis libi eos , quasi sponsa tus loquilur: Tu formasii me, et posuhti tuperme
circumdat monite sibi. Felix qui tsnii meriti esl,tan- manum titam (Ps. cxxxvm, i.). Et ipse Salvator:
tacque virlutis, ut oriiainenluiii dicaliir Eeclesiaj. Ncmo polesl rapere de manu Patris mci (Joan. r.,
Puto atitein bas diversas significaii gralias sjiiriiua- 29). El Aposlolus Pelrus: Ilumiliamini sub po-
les , perquas sponsie oinalur ambitio. De qua et in tenli maitu Dei, ul oos exaltel in lempore visitaiio-
quadragesimo quarlo psalmo canilur: Asiilit regina nis (IPetr.x, G). Ista raanns ad gentes levata,
a dexiris Ittis in vesiiiu deauraio, ciriumdala varielate ipsa est de qua bic idcm Propbela loquitur :
(Ps. XLIV,10). Quse enim prius deseria ftiorant, et Erit radix Jesse, qui exsurget, ul prhweps sit genlium:
dilapsain solillidines el ruinas, advenicnie Cluisti in ipsum genles sperabunt (Isa. xi, 10). Nec solum
Evangelio, inslatirabuntur et lantam babebunt manuni suam levabil ad genles; sed et signum
habiiatorum muliiiudincin, ul eos capere non sunm exaliabiliu populis. Haud diibium quinvexil-
possini. Iia dumlaxai, uL jjersecutorcs fiigeniur lum crucis , ul implealui' illud quod scripluni est:
procul, vcl bi de quibus supra dixinius: Qui de- Laadibus ejus plena cst terra. Et ilerum : In omni
struebanl te, et dhsipabant, exibvnt atc. Filiique slc- terra admirabile nomen ejus (Ps. vm, 1). Tunc affe-
rililalis lure quos puiabas le penilus perdidisse, ei reul in ulnis, sive in sinu filios Sion, et (ilias ejus
iltis [Al. ab illis] te esse vidualam, dicenlin auribtts porlabunl in Immeris. Qtialis fuit et Lazarus, omnes-
iuis : Anguslus mihi est locus in synagogis, fac mihi que sancli qui reqiiiescunl in siuu Abrahrc(L?<e.xvi),
spalium in Ecciesiis, uthabitem latius, ul non compri- et animre credentiiim, ad quas Paulus Aposlolus
mar blasphemiis Judreorum, ul loliim orbem lua loquebaliir : Locie vos poiavi (l Cor. m, 2). El alibi:
415, expleio jamin Ezecbielem Commenlario lioece resfiLuiama Marlian. Jeciionem mss. quoqne nosfri
: ojius siiuin relegcral. Quod si minns piobeiur, re- confinnaiil, et sensus rectissimus probai-
«ujribendiim.F.fcchiclhi tdihna varte rtestrinsil, NnufV
475: COMMENTARIORUM 1N 1SA1AMPROPHETAMLIR. XIII. CAP. L. 474
Filioli ntei quos iieruhi partuiio, donec Chrhlus for- AJiieos ertiam^ ei comedcrii'qui iribulaverunl le, carnes
meiur hi Vobis(Galtit. iv, 19). Et in alio loco: Quasi suds, el bibeni quasi vinum novumsuhguincmsuiitri,
nuirix fovealfiliossnos : sicdesiderantes vos, cupimtts el inebfiabuhinr : el sciel oinnis caro quia ego Doriti-
impariireiobisnonsglumEvqngeliiimChrhli, sedetani- ntis qui ctiii ie,\ <..et adjuigrium fortiludinis Jqcpb.
masnosiras (I Thiss. n, 8). Alioquin ridiculiirtiesl riio- 574' Domlriiis hosler atque Salvator, qui priris lo-
re Judaico grandaiyOsfiliOset filias in ulfiishumeris- clitus fueratvper Isaiam, ipse in Evarigelio eumdem
que portari. Reges auiem nutricii, et reginai princi- sensum n-pelit : quomodo polesl nliquis inlrare ih
pesque riiilfices, manifeste AposioJos et Aposlolicos domiiii) fortis, ct vasa~ejiis diripere,: nisi primuni
osteiidunt viros : qttalis fuit et Abraljam, ad quem ligaverii forteni, et tunc donium ejus'dirjpie.i (Matc.
dicilur: liex a Deo &tuin nobises (Gen. xxrii, 6); et III)? Foriis et gigas, diabolns est, qui ofnnes gehies
quorum cor iii riinnu Dei est (Prov. xxi): qui dicunt sUo subjiigaral imperio, audens dicere Salvalorl :
credentibus : Quasijhodo riati ptirvuli, raiioitabiies, el Hmc. oinitia inilii trudiid sttnt, el dabo iibi eti, si ptd-
absqttedololac desidefate(lPetriu, 2). Prineeps quo- cidettstidoftiverisriie(Maiih. iv, 9). Mundus enim in
que, id esi, KJSÔUO-K, quod Saraj iiomen 573 sonal: nlaligno posiiiisest (I Joan. v), quein nttllusjustOrum
el reginre, sive regina, de qria in quadragesimo vincere pot.iiit : riec jUxta Amos, prrcdam dc ore
quarlo psalmo canilur : Aslitil regina a dexiris luh in g leonis atiferre (Amos. iii). Pioposiia igiiur qii.se-?-
vesliiu deaurato, quplidie Christi liutril parvuios, ct siione, qtiod iiullus possit fortem et gigantem vin^
ad perfeclam dueit retalem : omiiisque rctaSjsexus, cere, riec salvare quod ab eo raplum erat, respondlt
eldignilas, b adprabunt Sionproplcr eumVquilia- _ Dominus, suo adveniu pmnia perpet.randa : quod
bilal in ea. Si enihi capul Ecclesi;» Clirislus est, scilicet capt-hprius genies a giganie toijaiilur, et
capriladoratur in cpfpore. Et si adquosdam dicilur: pmnis iiiius sujjellex, universaqiie e iamijia: Apo-
Exaliate DominumDeum nostrum, el adoroie scabel- stolis dividaihr.Impleio illo quod scriplum est.: Ilex
lutripedum ejus (non quo scabellum adoranduiii sii; viriiilum dilccii, et speciei domtisdividete spolia. Iste
sed qno majestas pedum iiliris iiidicefui), cur no.n- esl enini qtti ascendensin ctllum,captivqmdiixit cap-
adoretur Ecclesia qtipclolum Glirisli corjjiisamplec- tivilalem, dedii dona in honiiiiibus(P\s_.hxvii, 15, 19 ;
filur, uf implealur iilud quod sefiptum Cst in Sopho- Ephes.iv) :eos videlicet qui prius capti eraiit iri
nia: Adorabunletttn,,° singuli deloco: omnesinsttlm mOriem, reeepit in vii.ani. Unde mariifeslius iiiier-
genlhim(Sophon. II, Il)jUtvnequaquammoreJudaico preiains Ost Symmacbiis : Sed el captivitas fqrtisati-
tribus per annum vicibus veriiaht.iff Jerusaleni: sed fcretur, il tqpinm horribilissalva:erit. Forteni alque;
in loco suo adorantes Doniinum, possideant Jeru.Ra- borribileni diaboluiii volens irilelligi, qu| Dotiiirii
lem.Quodqtiesequitur: et piilverempetlumluorumlin- G virtufe supefatus est. Ergo Dqminiis judieans eps
_;ejif,liocsignifical,quod reges e*i.pi.iiicipes,quidquid qui oppresseraht Sioii, sive juilicans judicium ejns,
ih pedibus EccleSirc, lerreni pperis adbaeserit, suo liberabit filios ijiius qui caplj fuerahi a gigariie, af-:
sCrinorie lergant atque dejingant. Unde et Apostolis que salvabit, et adversarias poieslaies c-.ibabilcafhi-
pfrecipiiur, ut exeutianf pulverem pedum stiorum. bus suis, et incbriabit quasi muslo, lit nequaquahi
Et ad Petrum dic.itur, qnod qt|i senicl loins sii, non aiiorum nece, sed sua inorte satnreniur. ElquiCar-
babeal necesse nisi pedes lavafe, (Matih. x; Joan. jies siint, quja Dei spiiittim pcrdidefhni, suis yes-
xiu). Per quai omnia discil EccJesia, non esse alium caiitur carriibus. Quod quideni et Sanelus loquilur jn:.
Doitiinum jirxler euin, quemvqui exspectaverint, Psalmis : Cumappropinqitarenlmihi qui affiigebant, ut
aefernamglori-ampossidelmnl. (omedcrcnt carnes mcas (Ps. xx\i, 2). Non enim spi-
(Vers, ak seqq.) Nuinqitidiolletur a forti prmda? rilus qui incorporalis esi, sed caro conicdiiur, fero-
aul quod caplumfuerii ti robusio, salvtimesse poicrit? ciuin besLiarummorsibus.jialchs. El lunc dicetSioiv:
Quia tiwc dicit Dgminus : Eqtiidem et captivitas a immo omnis caro qu;« vidcbil saluiare Dei, quod
forti iolleiur : et quod ablatuin fuerit a robusto, snlr lledemiitor atque Salvator cjns ille sit qui luclaius
vabilitr. Eos vero.qtiijudicdvetuhtteêgo/judicdbg : est cum Jncob, vel auxilinior fuii viriulis Jacob :
et filios litos ego sahabo, Et cibqbdhosics ttios curni- D ui in jiassione f superelcvatus, cruciligeniibus be-
bits suis, et quasi musio sanguihe suo hiebfiabuntut : nedieerel : Patcr, ignosce eis : quod enim facinntnc-
el sciet omnis caro,. quia ego Dqiiiinus sqlvans ie, et sciunt (Luc. xxiii, oi).
redempiot luus fortis Jacgb. LXX : Numquid accipiet 575 (Cap- L. — Vers. 1.) Hmc dicil Domimts:
qitis (t gigdiilespolia? Et si captivum dttxerit quis ini- Quis est hic liber repudii matris vestrm, quo dimisi
que, stilvabitur.Sic dicit/Domhius : Si quis ceperilgi- eam? Aut quis esl credilor tneus, cui vendidi vos?
gantem, accipietspolia, el dccipiensd forti salvabitur, Ecce in hiiquilulibus veslris vendili eslis, et in scele-
Ego atttem judicium meum judicdbo, Et ego filios ribus vestrh dimhi tnulremveslram. Qitia veni, et non
RAnlea corfnple'-'erat.,--a tleo itio pro tu: quod liidinis.
mss. prfefefiint ei Graecnstexihs, ; • e Reponit Viclorius spolia pro familia ex mss. suis
h Unus Anibrosian., iiitrabuiil.':pro.adorabuni.. exemplnribus.
5 Idempressius Grreco, adprqbunt eum vit.de loco f Meliori, ul videiur, sensii in Ambrosiano, supe-
suo,':binnes,:eic.\i \;-"v; .•,'•. . •: v.,;.:.-_,,,
."..:.*•.;-!, roHts jirn stiperetevdtue.
/ a RtirBhsiderii ciiih Gffralo.':Mmtfttid!'Mimfm-itt
i~3 S EUSEBJI HIERONYM! iZS
er d vn : vocavi, el non crat qni audiret. LXX : Sic ^sancium
A detis conjbits (Matth.s',}, Q). Et in com-
dich Domhius: Qualh esl liber tepudii matih vestrm, inuni, ile oinnibtis : Yisio
quadrupedimi qttmetantin
quo dipusi eam? Aul cui creditori el eracioii inro ven- dcseilo (ha. xx\) Venii itaque Duiiiuus. et non
didi vos? Eccc peccnlisveslris vemtndalieslis, elin iniin\enil linniiiiem. Homo enim cum iu hoi.oie
essel,
qmtaubusveslits dimisi matrein veslram, qnia vcni, ej, non iutilleiii : comptnatus esi jumenlis insipieitiibus,
non eral homo : vocnvi, ei non cral qui obrdiret. Post el similts faclus esl eis
(Psjd MVIII, 15). Vncavi,
vocationem gcniium, et reges ac priucipes, nutricios inqnii, vof qnasi rationale animal, ei di\i . Inclinate
ei imiiicps. ei capiivilaiem fortis prius aique ro- aurei)] veslram in verb.i oiis niei (Psal IAXVH\ el
busii, fii|us prj'da Apo-lolis disiribuia cM, ei post non andivit pnpnlus meus vocem meam. Clamavi,
d.emoiium ve-aniam, qui suis salurali cainihus, suo- el di\i : Qui sitit, veniat ad me, el bibat(Joau. \n,
que ii.cbriali snnl sangtiine : quando omnis cogno- 57). Et alio loco : Yenile ad mc , emnes qui tabo-
vii c.iio, quoil Redeinjiior cl foriis ip>-ecssel Deus talis ei oneiati eslis (Malth. xi, 2S). Ei non eiai qui
J.icob, loquit'ir ad p0|iulum Jud.roium super Si-m, audhei; unde eis in Evangelio sum loctnus : Neque
qiu» prius dixuat : Deieliqttil tne Dominus, el Do- speciem D,ci vidistis, nequevocemillivs audistis. quia
minus oblitus esl mci. Putiiis mea duriti.i malrem non habetissermoncmejus manenlemitt vobis
(Joan v.
ve-.irani teireuam Jeru,saleni esse projecinni, et quod B 57, c8).
eg i iiicinisiigidfdederim ei libellnin repudii, etnoni (Vcrs. 2.) Sitmquid abbreviata est, et purvulufa-
puiius, quod vor.iinesl, iriieUgiiis, illun suo a me\i- cta esl manub tiien, nl non possit [Vulg. possim] icdi-
lio iccessisse? Dicenic eniiii me ad eam : Quiescile • mere? Attt non etf in mc viitus ad libefandnm ? Ecce
inique agere, disciie boiiuni laceie, audire me 110- in increpationemea deserlum faciam mare, ponamftu-
luii; scd veriit coiilra me scapiil.ini lecedeutem :\ mittu ht siccum : coirputiesccnl phces sine aqua, mo-
Unde locuLus sum filus eius : Vaj iflis. (juoninm re- rientiir in siti. Induam cmiostciwbrh, ei succtun po-
cesserunt a me. Manilesii snnl qui imjiie egeiunl! nmi! opernneiilmn corum. LXX : Numqnid non po-
in me. El ad ipsam, Enuliel te abscessio lua. et_ tesl manus mea Idi.ture, aut non prmvalet ut crnat ?
malitia lua conipiei le; et scies quoniam inaluml Ecce comminatione mea descrtum faciam marc , et
tibi sit quod reliqueiis me. Scdior-.ii.in libellum le- ponam ftunitnn dcserta, et arescenl pisces eorum : eo
pudii osietidere non potesti-,, el aliquis credilor quod non sil aqua, el morientur in sili. Et induam
nietis exigens pecumam, me non Jiabentc quod red- (wlum tenebiis, et qnasi ciliciuin ponuîioperhnentum
dereni, vos 111debili CDinpensationemsuscipit? Noni cjus. Adversuin eos qui jiiiiabant Doininiini nou j)0-
c-t ita : sed ego o-lendam vob>s,quamobrem maluisse liberare populuiii siiuni de c.ipli\ilaio, ponit
trem ciim filiis dcrcliquerim. Scelcra \estra aique. Q C raiioneni cl exempl.i |)leiiissinia. Quod qui inareRu-
pecal-i vos d.enioniriu'» vcndidciuiil, utpraseniis 3 bruni fecil pemum pojmlo suo (Exod. xi\), Jorda-
sjr-euli volupiaiilius ineiiti, el vos pareniem, et lllai nis 577 fiuenia siccavii, et are>-ceniil>"S in .'Eg\'|)lo
coiiju!>piiiilerelinqiieret. Unde adullfratn mairemj fluvns, pisces \eilil in putiedinein (Exod. vu). El
vesirun tihri leneie non poiui, sed voleniem aliiree qui liibiis tliebus in iEgypio tenebivs feiit esse pal-
permi.ii. Quod .uiiuiii jicccatis suis iiiiusquisi|ue ve- pabiles, iia ut cojlum quasi sacco operiuin videretur
nun l.itur, diim projino arbilno derelicli, noslra vo- ct lenebris : uliqtie poiucril el jiopulum suum de
liinLate, vel ad bpnum, vel ad maltim diicinuir, elI periculo liberarc. Sivc quia supia dixcral : Vcni, el
Pauliis aposiolus docel : Ego nulein 57<8 carnaliss iwti eral hoino : vocttvi.el non eral qvi audiiet, illud
sum, venttndalus sub peccato (Rom. \n, ii). Qui,,- possumus dicere, quod (jui laiiioruiu signornm pa-
cniin facil peccaium, seivus est peccati (Joan. \m).i. tr.uor esi, el cadiim tenasque, el m.iria sno faeit
Et qutimodo av.iri alque raptores servi suni m.tin- sei\ire nului, eliam ip«e criicein evadcrc poluerii,
111011.«; sic oiiine peccaium dominalur peccaioribus.;. dicens in E\angelio : An a puiatis qttia non poisum
Quibus diciiur : Non regnei peccalumht morlali ves- ;- rogaie Patrem meiiin, ul cxhtberei tnihi modo plus-
tro corpore (Roin. vi, ti). Ul auLeni sci.nis, non a quam duodecimlegionesAngelorum(Maillt. xx\i, 55)?
me re.mdiaiani maiiem vestr.im; sed voluniale |iro-i- l) I Juwa an.igogen, ad increjiaLioneinDominideseitum
pri.i reccisis>.e, post multa benefieia biiiiianum cor- fil in.ire, quando omnis liiijus sseculi aniariludo sic-
pus :is=uii)|isi, el iieqii.iquam pcr Piojihefas, sedd caiur, ct fluinina dcsolanliir, de quibus s|)irilualis
prresens lociitus su.u. Yeni, el non crat vir, sjvee draco dicebat in ^gypio ; Mea sunt ftitiiihiu.elego
homo. Omiies enim \iii ei boiniuis iniPgincin relin-i- feci ea (Ezeclt. xvix, b). El de q"ibns in alio loco
quonies, besiiaiumoisfrpenliiim sumpscrciningiiifs.i. ltgimus : Quid libi esi ei vim Aisyiioutm, ut bibas
Uude el ad Ilerodeni proijter maliliani diciiur : lie,;, afliois (luinhiuin(Jercm. n, 18)? Pisees quoqne, sa-
et diciie 'ulpi huic (Lnc. XIII,52). Ei ad Minrisieos : genn inissa in mari, (.oinpulresceiii. qui a boii'S pis
Gemnina viperaium (Mattli. XMII, 55). Et ad libi- i- cibus fiicriuLscparali. g^g Quodjuc srequiiur : ln-
dinosos : Equi insanientesiii femmasfacli sitnt (Jeietti.
i. duam coelnmtencbii^, il qtttisi cdicium erit opennieii-
v, 8). Et de voluptuosis : Nolile miticie marga- i- litm ejut, vel omiie quod supra nos esi, inielliganius
rilas veslras ante porcos. Et impuderlibus : Neqtt.c t.a coelum, sicul volaulii quaj in aere sunt, appellanliir
a Ex sacro lexlu Yicior.
rcseribit, an pulas: tum, et exhibcret pro «( exhiberet.
iil, COMMENTARIORUM W iî^!rPR^JJJ?SAM; LIB. XIV. CAP. L. %i$>
cffilesiia;e.Va4?cr,sarj.3>_
.pp:iesjates,di.c,uri)iuf t%sj.lv,Ai..Jl,t:.|)biIPsqj|I)i,_
essA.eqe-i. np.i),amnJiug deceij),%ljad|,i|.,a,
lfStes, q.u;e inler f.gelui.nt.erijam_]i!j(i
discurrun.i. \e,K ttjf.r.-i,i)i!b,e:3 ei solis. «•plf,ndpx<}ii,)<
ii.i,s.,i]b|iipe,sius.jo]J.j;,,
cefte inriuitur ereium leiiebfis;, quando o.btexitur .ajjscpn/lejje,..Eijgo.non, coerlutn,sacco, obvoJvii.ijf...sed;
iiubibus. JuxlaiJIud qiiodscripiuni.esi •..Quiqperiltcm- i.nii;rcl,ijso.cffilj,liiimin.e.aei;qiii sujjfei;^st,, '..bjf.isle-
lumiiiibibtts,et dutterrm pltividm(Psgl,.cx.LVJ,8). El. nej?i:i.«(ibseufafiif, Po^su.mug,. «<î,'?s;'ol}y^!j.^.iiejii|i
iii cqmminaljqne siccitatis loquiJuir D.MIS: Pgnqm, brjs, ,e). saeco o.pcEios,sic inj;ej;Ri:eJaf i.,;Ut djcafliiis,
cmliini.wneum, et ierrqnt fettpqm (Deut. xxviii, 25), orijjie.se.ss.e,su.b,jigccato, et, saiic.tosqu,ftqhei.ridjgere.
Ngn. qiiod elcmehtpriim. naiura mul.e.ttir, sed,qupd. nji,se.fijcprd,i.a, Dei.
per aps,et. ferrum pojijafum njfigniiudo 'mpnstra.ta,
:-
:LmMMmciMm QWM^m,: :y
57'7"578'Dehfinus qiii respicit lerram, et facii B ineus,ideoiionsnmconfusus:ideo posuifaciemmeqmut:

eam irenieie; qui langit riiontes, el fumigabuni [Al. peltoih durisshnam,el scio quia non corifmidat.LXX:
fumabtint] (Psaf. !cui), qui loqiiitui' in Deuieroho- Domitiusdat/milti lingtiamdisciplinm,utsciainqugrido
Jiiii eajiiico : Egp occidum, el ego viviftcaboipercti- opor-liat melequi vetbuih. Postiil tne; maiie, dddidit:
tiath ei-ego sanabo (Deut. xxxit, 59), a frequeiitibus miliiaurem dd andiertdwti;el dhciplina Domini qperit
iiiorbis iiieam quoqtie lerram fweilconiretuiscere, tiurcs ineas. Ego aulein rioti renuo, neque cqntradico.
cuidiciutn est: Terra es, el intetramibk (Genes,iu, Dofsunimeum dedi ud:flageiiri, etgehas wetisadalu-
19). -E'i obltium coriditioiiis human;», crebro admo- pas. Faciem auiem mcamtioti avetii a confusionespiii-
nct, ut lioiiiiriemet senerri, et jamjamque moritu- iorum. EtDomitius auxiliutormeus es(, proptereaiton
fuiii esse ine jiovefiiu. De quo scribiiui- : Quid glo- sum confusu.s:,sed:posiii fuciem meuiri sicul fortissi-
fiattir lerra el ciiik \Eccli. x, 9)? Unde qui me subilo matn pelrain, et sciam qitoniamnon confunddr. Judaei
lauguore pefcussef-ai,"iricredibiliveloeiiaiesanavit: hoc capilulunj a superiorijius separaiii.es, Voltinlad
iit terreret potius, quam aflligerel, ei eiiiendarei Isaiaj referre personam, quod se dicai a Doiriirio
ningis quam verbfefarei. liaque sciens cujus sil omue acce|iisse seriiionein. quoinpdo. lassfim err.inleiiique
quod vivo, ci quod idcirco fOfsitan uiea diirmiiio populum susfeiilei, etrevoceiad saluiem; et in-iuorem
(liffeiiituf, ut cGejittimin Pi-opbeias opus explean), Q parvuloium., qui nialutjnis lioris eiudiunuir, a Spi-
foiuni; ine liuic tiado sludio, et quasi iii qnadam ritu saneto audiai quid loquatur: seque non cOutra-
specula constiiulus, muiidi hujus turbines niqne diyisse ejus iinpcrio, scd Domin.otciscitante : Queni
natifragia, nou absque gcifiifu et doJoro:ronieniplor; miit/im, ei quisJbit ud popuhtm hlum? resp.oiid.isse.
nequaquam prajsCntia cogilans, sed fuiura . Pec bo- ;ei : Ecceego, mit_teme(Isai, vi, 8), £i; quia dixefif:
ininum famairi atque fuinusculo-;, sed Dei jiidiciiim Audite verbum Demini, prhicipes Sodomorum: pirci-
perireiniscens. Ttique, Virgo Cbristi Eiis.iocliium, piteduribusLegemBei nqsiri, popultisGpitiorrhm(tstii.
(|iiaeb fBgrolaiilenituis oraiioiijbus adjivvisii, sanato i, 18), inianlum dura perpessuni, ut-iioii soJuiii ver-
[A/. sanciam] quoque imprecaie graiiam Cliiisti, ut boruin coiittimeliis, se.det |ilagarurii doloiibiis fue-
eodem spirilii, quo Propbeja; futura cecineruiii, pos- rit ex|josiluSi AUamen se conscieniia jiibentis Dei
sini in nubem eortinl ingredi el eaJiginehi, et Dei nequjquam esse peilerriiuni; setl juxla id qiiod
nosse sermonem, qui nequaquam carnis auribus, EzecliieJi dieiiur : Ee,ce-dedi fdcieiit iuani 5SQ V~
sed c»fdis audituf; et dicere cum Proplieta : Domi- lenliorem faciebus eoruin, el frontem itiain dnriotetn
nus dat mihi lirigutiiri,disciplinas, ul sciam qitando ftoiuibus eptum, ul adainqitiemet silicemdedi faciem
opotietitihe loqui. Qtiod tesiiniOhiiitn quarti et deci- iiiam (Ezech. m, 8, 9), universos eofuin iinjfettis
ini in Isaiam libri.quem niinc disserere cupio, prin-; j) coniudisse. H.ic iJli dixefinl, qiii omiii ratiorie co>
'
cipirim risi. nantiir d6: Ghrisio. evertere propheiias, et ad per-
versam intelligeiiliamviifava interpretatiorie torque-
579 (Gap. L. ~r..-Vers..i- seqq.) Dominus dedit re : qiiasi si ef ha>cdelsaia scripla sini, possiiitalia
iiiilii ilnguam erudilam, ul sciam suslentare eum qui supei- Clirisio auferre tesiimonia, qure itii perspjcua
lassusest verbo. Erigii manejriiqhe erigit mihi qnrem, sunljUt clafniij sui ciinclofiim oculis Jumcn 'inftiii-
ul audittm quasi magisirum. Dominus Deus aperuil danl. Ad personain igiliir Doniini, in qua el supe-
iniki diirein: ego autem nonconiradico :relroisumnon rior-ftiiiiiiS.-esi liber,eiiam ista referenda sunt :
abii.Cptpiismeumdediperculientibus,etgenasjneasvel- qttod juxtadispetisationein assiintjfti corpoiis.eiu-
Faciemniiainnonavertiab increpmttibuseicon- diEfissil, et liugilnin acceperil diseiplinre, nt scifet
lettlib/us..
spiienlibus.DoihinusDeuslS1»]^.addil meits]auxilialot quandodeberet loqni, qiiando reiicere. Dehique qrii
....f Efequeniibu&hiqrkismeani, fiie..Q.np.tiflteet ego Lrado siudio. nequnquani ciilicofiim ei lia>reiicorum
ea.denipalio.fcuiii Hiefphyijiq|:nee diibiio qiiih mea fiiniusculnSjSefiDei judiciunj jjei'ir.ehiiscens. MAR;
dorriijlip difTeratitrUt coepfairi' operurii sancii docr iriiN.v ••-•)-): '---).:.:\'.," ':' ';/. '''-'"
toiis editionem expleam : ideoque lolum me buic h Mariiah,, qui mascul. genere. ,
m )/):)') '*:;:S.v;EUSEBIl:HlERONtMI.^-v;vv'; .Vi'''VV;v..48<jvV
iii passione tacuit, per. Apostoios, et Apostolicos Ai Jerusaleni diclttif : Jnsiificata est Sodoma ex te
virosy-in:cuhctdverbej iiunc loquitufiVS,Iagrireque. (Ezechixvi^ S2)vQiiiaigituf iiuliiiS putest juslificafi;
sciehtiaj est_:.'dare in teriipore conservis cibaris^ et prresehie Doiiiiiio, oriiries quasi vestimenluhi vete»
audieiiljumcorisiderare jpersqnas.Utide et Apostolus fasceiit (Ps: ci).jQuod jiUJcmiiivetefascit, perdilio-^v
Paulus; his qui Pfopbeiarum fideriinori recipiabaiit,' ni proxiiiium esl. El qnasi iinea, aif, comedet eos.
aiictofuiij suorum lpqiiiluf tesiimOiiiis: siculquidam Conscientia videjicet peccatorum ; et zelus geniium:
de veslfis pbelis dixifuni ': Hiijns ei geiius stiriius) salvatartim. Driquo iri ftne Iirijus vbluminis dicilur:V
(Act. xvn, 28) : Aralum signilicaiis. Rursumque de Yermis eorumngn motielnr. Etin Miclircacontra per-
Coinico : Cortumpunt iitores bonos confabulatioites Versos piincipes;: Aufctam borigeoruin qtiqsl iineq
malm (ICor. xv, 55); elEpimenidis versuio bexame- excomedens, et ambulans stiper reguiam iridie spe-
truiii : Cretensessemper mendaces, mulm beslim,ven- culationh (Mich.yii, &,sec. LXX). Eiin Proverbiis:
trespigri (Til. i, 12)°.iQuiVsi Vmelrorum ordirienf Tineddssltintcor gggin(e//j(jr:ens.(Prov. xiv,50, sea/
alque meiisuram in translaiione non servaut, scien- LXX). Pro iinea, Jn prteseiiti loco Symmachus,,
dum est in Grajco eps pedjbus currere. Hoe autem rribigihem: Aquila vermem,interprelati sunt,
faciebat, quia acceperat linguam disciplinse,iit sciret ; (Vers. JO, ii.) Qttis exvobis iihtens Dominutn, att-
quaijdo oporteret loqui yc.rbum. -Chiaddifa est auris jg B diens vocemservi.ejus ? Quiuitibiilavit,Jn letiibris, ei:.,,.
per:gralia"m,quairi per naturam non liabebal: ttliii- hon est iutncn ei : spefet in nohihie Domini, et inniia- )
lelljgamus neqiiaquam aurcs corporis accipi debere, tur supet Deutn Suum.LXX.: Quh est in vobisquiti-
sed jneiitis : de quibus ct iij Evaiigelio Dominus lo- meat Doininum/exaiidiql vocein puer.iejus: qni am-:.
quebalur : Qui hubel,aures atidiendi, dudidl (Luc, yni, bitlaiUih lenebris non esl eh lux. Coiifidith in nomi-
8). Qusediscipjina 581 etv.erttditio aperuil aures ne Domhti, et innilimini super Deo. Vos nje flagejr.'
ejits, ui scjenliam Patris ad nos usque iransniilteret; lastis, vos meam faciem conspuisiisfego tahien ad;
qui non coritradixit ei, sed faclusesiobediensusque pcenitenlianj pfpvoCo persectitores nieos. JSolo.cnim
a<Jmorteiij, etmprleriicrucis .(P/u7ip.-:ii)'-.-. It.a utpo- morieni popiilipeccaioi'is,,scd taniurn utreyerlaiur:
neret corpus sive dorsuni suum ad jilagas; el pecfus et vivat (£«ee/t.;xxxiii). Etdico.: quis eslinter vos
Dei capas flagella concidereni^geiiasquesuas non qui limeat Domijium, ef audiat vocem servi yel pue-v
ayeflerei ab alnpis. Quod illum a ininislro principis ri, id.esiy Filii ejus ? qiiornmaliud asstiniptre carnis
Sacefdolum susiin.u.issenon dtibium est: ila ui.cer- esi, aliud natfirre. Nec vero paruni pulenius esse
taliiii et JiidseoriiiJivpoptiliilludereni.' Qui percussus limere bominum. juxta illud:.quod.in'Pr,overb_iis di-v
?l(]Ue,consp.ulus,: noii erubuit, sed quasiagnus ductus cilur: Priiiciphwi sapienlim tiniot Domini (Ptov.vs,,
a.d:yiciiniain esl; et quasi ovis coranivlondenie non G C 10). Perfecta quippe dileetio, (oras njitiil linjofcm::
aperuil ossuiim. Quodauiem Filius-juxta.suscepii quia timor pcenam babet. Qiii autcm limet hon esf
eorporis Sacranientum a Patre ahdieril quid ioqun- perfecfus in cbarilale. Sed hictimor pro ihniditate,...
tiJr, in Evangelio pleniusdisciiiius, in qrio ipse ait:• et ivlaSda. ponilur; de quo et alibUegiiiius : Bea-
Ei qtii misiimePater, mandatummihi dedit, qtiid ditus quioniitiameluit (JProv. xx), propler £-J).KSSJKV
cdiiietcjtiid"-loqiiar;El itertim :'Sicut audio, sic jitdi- boc.esl. propief timidiialem:..quos vtilgo, a.ppellant
co (Joati, viii, 28.; v, 50). limoraios in feligione Dei. Protegit eiiim Doniirius
. (Vers. 8, .9.) Juxia est/quijustificat me: quis coii- iier eorum; ei viam timoratorum ctistodit. DeIinc-
tradicit [Vulg. coniradicei] mihi ? stemussimut. Quis limorescripLtim est: Thnor Domini;omniqsuperat.
est ddversarius meiis? accedat ad me. Ecce Dotriinus Etalibi: Nonesl iuopia ihiieniibuseum (Eccli. xxv,
Deus auxiliqtor tneus: quisesl qui cohdeihneiine? Ec- ii; P.s. xxxni. 10)TDenique post niullos viriulrini
ce otnnesquasi vestimehltimcontetentur,_liheacomedel gradiis ad hiijusgemodi timorem Donijuj pefveniltir.
eos. LXX: b Quijuxtu esl, justificut me:. qttis esl qui Loqui.liirenlm sermo divinus sub jjersona magistri
jtidiqelur mecum, reshtat mihi sininl?-.Et.quis est qui el pairis, discipulum erudienljs et filium: Siinvoca--)
judiciuiii ineal adversumme? approphtquettnihi.Ecce - veris sapienliatn, et intetligeiilim.dedcrisvocemtuom,
Domhius auxiliator meus, quis tiffiigetriie?.Ecce om- D ' et si qumsieriseam qtiasi peciiniain, el qttasi, lltesatt-
jiesuos quasi vesliiiieitlnmvetetascelh,elqnasitiiiea ros htvestigaveriseqm; iunc iitieliiges thnorem Domi-
cohtedetvos. Si quisînquit. ine pulat jusle addiclum ni, et scieniiuihDei reperies (Pfov. n,5). Iste: esf.ii-
Cfuci el aliquod fecisse peccatum, resisiai mibi. mor qui animas saijctoriim integras ac ipuflieas
Qtiis est qui judiceluf mecunt, ut rion potenlia majes- purasque conservat, de quo dicitur, Timor/Ponnni:
.latis nieaj,vsedfnfione superetur? Judieatur auteiii sanclus periiianet insmculumismculi.v.Ad quem nos
quiscum Doinino, nOn auctpriiate regnantis, sed divina eloquia eoboflantur: Timete Doniinuiri, et
coniparaiioiie virluium: ;quomodo et Aposloli judi- date ei gloriam (Apoe. xiv, 7). Qui igilurîc iirnet:
canl duodeeim iribus Isfael, et Niniviiaj, ac regina Domirium, audiat voeeni servi Vel pueri ejus, qui
Saba populuui Judfjeoruiu.Juxta quem sensum ad ambulavitin teuebris, elhon eraleiJtirijen; quiiion
'? Confer Epist. in iiosira •recensione 70 ad Ma- trum, KpvjTS? oii -lizijttrca,v.v.y.K
Qnpitz,yatrrltJSf«pyaL
b Ad Graicum Q-iiyyi^si§iy,<rMtTKc/p.O'o,qUiajitxt.a,
gnuri) iium. 2. Arati verba sunt zovfKpr.odyhogiiTp.iv.
Cojnici auien) Mfenaiidn seiiarium , tbQeipoyviy:JjOnesl qtiijitsiificoLtmet restitueitdiim cdrilsniilViclorV
jtj^T'?' ijulitMvMfjd, Denique -iSjjmieiiidigiiiex-ariSe-
481 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. XIV. CAP. LI. ...'-482
Iiabtiit speciein nec gloriani, sed in similitudiiie j L.maiientes JOco, et si dici potest lecliilo, alii sani
carnis peccairicis suscepit fofmam servi, ut pccca- suni, nlii febiiurij shccendunlur ardpribus, ex diver-
lum in carne superarei. De boc dkitur, quia 583 sitate humofjim aique j.ituilaediversa siipplicia sen-
speret in nomine Domini, el Inniiaiur super Deum tientes: s|c ignis qu| a peccatoribus succendilur.
suurn: ut quidquid Iiumanre fragilifatis esl, divina niateriam ihpcecatis babet, ef in ihiquilaie, de qua
majeslale corroboret atque susienlel. IIoc juxia scripfum est: Atdebit sicul Jgnh iiiiquitas, et sicut
Hebraicum. Caaierum ;secunduni Septuaginla de gtamen sicctimVorabilurincendio (Isqi. ix, 18).
peccatoribus dicilur, qui noluerunt obedire voci (Cap. LI.V—Vers. 1 seqq.) Auditeme qui perse-
Filii ejus, ei in leijcbfis gradiunfur erroris, el id- qaiinini quod jusiiim est, et qumrith Dominuin,. At—_
circo non babenlJucem, Neque enim.fieri poterai, tendite adpeiram, unde excisi estis, el ad cqvernam
ul ii) perversam animam iiitroirel sapienlia. Qui laci dequq prmcisieslis.Atlendite ad Abraltdinpatrem
nesciefunt nec inlellexeruiit; e.t ideo in lenehris veslruin, et ad Saramqum peperit' vgs : quia unum
', ambiila.nl. JNqnenini fecer.uul opera-'Dom.iniatque vocavi; etiin, et beiiedixi ei, el mnltiplivavi eum.
hiandala, nec seminaverunl sibi jusiitiani, neque Consolqbilut ergo Dominus Sion, el consolubi-
vindeniiaverunt viiem, ut aecenderent sibi lumen tur ohmes ruhttis ejus, etponel deserlum ejus qua-
scientioe. Qui enini desiderat sajjientiam, servei ]8 si delicigs, et soliludhtemejus quasi hortttm Ddmini.
niandala, el Dominus tribuel. eam illi, Unde et ad / Gaudium et Imiiiia invenieiurJn ea, gratiaruni aitio
Deurii dicilur: Lux prmcepia iua. Et alibi: Manda- et.vox laudis, LXX : Audile qui persequimhii quod
tum Domini lucidumUluiiiiiiansoculos (Pi. xvm, $). Jusiumj ,el qumritis Doniinum, Atiendile in tobuslam
Prrecipiturque impiis ul•co.iifldantinDomino, eipec- petrqih quairi exgidistis, eljn foveamlaci qtigm fodis-
catisrueiiies, ill.iusiiinitanlureisuslenteiitiir auxilio. tis. Respicileht Abtaham patrem vesirutn, et in Sa-
(Vers. 11.) Ecce otnnesvos accendenlesignent, ac- /ratriqtice pcperit vos, qttia unus eral ei vocavi euin, et
cincii flahtmis, ambulate htlumine ignis vestri, el in beneftxi/ei, et dilexiilluttt, et muilipitcavi eum: et te
flaminh quas sitccendislh: de manu mea factum esl riunc cpnsolabor,:Sion. Et cousolalussum omnia de-
hgc vobis, in dolonbus dgrmieih. LXX : Ecce omnes serltiejus-ijudsi •paradhum, ei ea qum ud occidctitem
vosignemuccendilh,el confoflalh flammam;ambulale sunl, qitasi pqradhuin Domini: exsultatioiumet iceii-
Jn lainineignis vesiri, el in ftammaqttamsuccendhlis; tiam hivenieni. hi/ea, cgnfessionemelvocem \laudis,.
..propterme facla sunt hmcvobh. In mmroredorniieih. Dormieniibus in moerore ac dolore perpetiio,qiji
Kibil prodesl exbortatio; nec post scelera spes sa- succenderunt sjbi igneni, et flammas robustissimas.
luiis est. Omnes decliiiaveruni, simul inutlles facii esse feceruiit, vos qui persequimini jusiifiam, ei
sunt (Ps. xm); omnes sibi ignem succendunljflaiji- !C.qureriiis Dpniinum (signiricat aulem Apostoloriini
. mamqiie corro.borani. Bfabcnteiiini in se fenum, liel per Apostolos credeutinm chorum), respiciie pe-
gna, stipulam, spinas, ac tribulos, ac lbiiuni,, qure tram, id est, Abrahampalrerii veslrum, de quo cx-
.rclerno tradaniur incendio. Unde et in Provefbiis cisi Cstis, et ad cavernari) laci, de qua prajcisi estis,
scriplum est: In multis ligiiis vigetignis (Prov. xxv, id est, Sarani quoepeperil vos, Et boc considera.lc,
21). Sin aulem parvulus ignis graiidem matefiam quiaijum a uiiius et centum 585 csset aniiorum,
. coinprejiendit; grandis flamina quanla populabilur?- et steriienj "Iia.beret uxorem , muliipiicaverim filios
Dicilufet in Episiola qttaj ierfui' ad Hebfceos, de ejus quasi siellas coeli, ila ut nunierum vinCeret
, lerra, quffi proferens spinas et iribnlos, reproba , nmltitudo.Si efgo de uno honlinetaiiia populorum
sii, el maledicliohi proxima, flnisque ilhus in com- . nala sunt inillia; quid milii grandc cst, ut inslau-
bustionem (Ileh. vi, 8). ErgO qui accincli sunt flam- feniruinas ;Sion,;el deserta ejus. mulem in paradi-
mis aique circumdali, el sibi ineendiiiiri roborave- sum volupfalis, ct.in Iiorlilm Doniini quem planlavit
runt, provocanlur ad salulem, ef dicitur ad eos : _,Deusin Edeh coiitra Ofientem : el inveniaturin ea
/Ainbuldteinlumine ignis vesiri : el in ftamhiis.qitgs pro diversis; arboribus gaiidiiitii alque loeliiia, epn-
succeiidhiis, ut in poanis aique suppliciis discani -''- fessio et'::',:-:':
"'-- vox laudis
'- ? Hoe
--:.- Judaji ad Zorobabel tem-
-..,:.,_.., V
JV\
1
Dei potenliam, el 'rcd.eanl ,'ad salulem. Sigiiiflcaf pora refefuiil, quia postBabylonise vaslitaleni iii-
"atitemJudaici populi vasiilateni, qua Romanis tra- . slaurata sit.Sio.ri.,aidificalumque Teiiipluni,. ei aiiti-
diii sunt, et capiivitatis jtigunj hucusque suslirient. , qua reJigioredditn. Sed quoihodo .supra...(ad cap.
;584De manu eniiiiCliristi hoec facta suiit oninia, _XLIX,;;22,:23), dieilur ad Sion : Afferent.filios higs
et inmoerore ac doloribus dormienl; quia nec be- inidiiis, et filias ttias super humeros porlabunt. Et.
: neliciis, nec loririentis, Dei filium recipere volue- eritnl regeSnutricii tui, et regitimnulrices tum. El:
runl. Uude Ioquilur ad eos: Ife in ignem mternum, ; Ecce isii dfilonge venieht, et iliiab Aquiloneet tntiri,
qtiemprmparavilDettsdiabolo cl angelh ejus (Mattti. elisti de ierrq austraii; quando dicct Sion ; Angus-
xxv, 41). Hoc est qtiOdel Aposlpliis att: Pervcnit tus mihi esilgcus ~:facinihi spqiititn ttl habifem, quaj
enhn super vosirain fmem(\ Thess. n, 16). Hocca- ntedioeritalem excliidunt illofum tempofum, nec
pilulo discimus, pro qualiiale peccaii, iguem.sibi .super: terfehaJ.erusaleni impjeta lioscunlur : sic et
uiiumqueinqtiesttcceridere.; Et quomodo in epdem hic ioquilur-Dominus ad:eos, qui persequunlur quod
&Rescribit Vicforiiis, cHm«Httsienta
"S83v .''- -''- S. :E*USEB1I HffiRONiMI ';:.._))'-_. - "iSi
jiisitini est, jiixia iilud quod alibi fliciiur: Qwfcfepa- A quidaih vbliiiit, 'poptilusVappellaiur feiiquia; ix
cem,elpersequere'eahi-(Psdl. xxxiit, 5j; ril ileruiri ': Tsraei ciedeiitirimêiiribiiSjîve gef)tes,ifi qui ere-
Tiiispitaliitiiempefsequehiis ;["AS1. 'seijUeiiies*] ('Rdih. didehiifl ;ex 'liitiltitudiii-e^naiiliiraih,diCehie naiio-
%, iS).'Et qtiiiirurilDdiiiiniim, uiex^hrioribiis con- iiiHiis !H<)}'se'ift 'Deuteronomii •CaritiCO :: Lmitiihihi
Jiciat priesehiiav 'ciriiiniriilO ^liffieilibra jaih 'facia ':ghit'es€Uin!ptipi(ldijUs^Detit.x^ :Pcuittbir,
JSirit,-haecijtiaepfoiiViftui/ttfr,iuilira ifdn difbiieiii. qiiaiii ilos iiiter|)i-'eiaii'siiihus, Tlieoflolib,'igeiitis-:
Porrb JiijfiaLXXperSecUlo-fibuS'jiisiiLiieJdieitur,ui ^Synithaijliiis-,jenfSni; ^LXX, riifis:, li-.iiiBiuJerhui.
aSpiciaht iii'ôhiisttesiniaih peirairi, quain eicide- Ko^ ehini 'sumusêi if|bus, ei%etts, ei ;gejjifs Do-
Turit, eiTbveam Jaci qiiam ioJJeriiiit, id'est, Thjiiii- hiini regaleîSaceiMioiaiejqualis lhifet :M)i;ahTiin-,
îJuihSalvafofeih, 'fle qirb ApdSffilus"liiqiiitifr: 'Peira qifi-rek appellaius esi, :ei cajteii -SShcti,'deîiiibus
'iitiieiniriii 'Ckritiits (I"'Cor. x, %). Et 'aiibi 'seripiuin -Scrijittiiriest: N-otiie-itingem'Ch'risios'met)'s ':(Ps. ctv,
'tji)t: StaiuiVsupiapkiuinpedesmeos (Pitil.xttn/o). WjVQiiid est ijurid juJietuf audife? Quiti'iex, iii-
'Ei iterhfri :Vff!peita extiltavil'riie.;'Hujusenim lallis •qtrit, (imeegfedi'eiM','et'}udiciuiiifa
laneeajiei-ff^ piilbrum, S-ie^geniium.Hic iei'!Ev!ii%elii«SS7 "^"
Tihju^fodefuiit hjaiiifsetpedes, dicerite ipsoDoirii- ittiiditui' spiriiualis, qule Cx:ietdeSibhiiidn 'MbWi,
~iih'§iilIvaioi'e:F'6'deiiiiitiiiiiiiusihetis ei pedesnieos, 5) qtifp.olihiiii ;Siua datii •egi; juiiiciuinque* 'nletiiri
Jdiiiu\rieratiiriitiiwiiiiia dssa'itieti'(Ps. xxi,1 {•>). ;Possu- ihiricem geniiiim ijroeedei, 'jiSf'qtiOd-siaftiitJitqife
Vniiiseiblsam ^piiffairi,"Sepufcrirhi'dicere^Siilvtiiofis, decfe'vit;oiiiiiesêtftes -CsseWlvaiidhs.-%)che fofsi-
~ih '(fiib.-coiidiiusesi, el'resWgeiJS'a;iii()fluis, jrinii- laii •jjiilarehiusibiigo ifost 4Leiifpdre*qiibdvpfoiliisit
jiieraiiiiiJs-filios ijeiiiiit. 'Et ap|ieflaiifs 'eSl Abftihdtn, e?se Veiitrirurii.iitfert, 'pj-op-e:&tiijtisi'tisirietis, ;sive
"id eiil, iptii&r"tiithitirihh'geliihim. Sicht SaVa -prius 7US(f(fn. >{31ii'lJ3ti!S*t3iitin
%"Patre ihtittis ^t-iiobisâ-
%ieniis,1Miefpi;eta:iur5Eeciesfa, <qu;ea!ib irorinfieirp- "pieuiih'bi ^deiiiirtibÎ^br-.-i^âiiîtasâcqhsiUia,
Vpellrifiir Sihii, ^tiaih Tioriiiiihs"coifshlatiis'esl, "iel -ei 'OiJihia/qtiibtlsîftuSiibiijjiijbulsappellaiiir. ûl-
pbsifft'tiesefla ejils ^qiiasii'paradisuih. ^Pliires eiriin 'cbiequey iHiliir,'jilslitibprhcessiifii,-tit H.iequaqtla'!!!
«liSi'S'fflfi desiiifm,iriayh'''(jutiih'e)tisquai^tabiiviiiiih. iiira%(i)S,-sed'oinhisSai'vei-iif "'fJfbis.ûod: aiiieniS'a'1.-'
Igiibaqiie 'tlicliifr : yE<'"(ia^MfB "aS'©cc'frftVit'f'en'1
'sioff, sva!,ibf,!'sive'siiluSj'i].!od;Hehfai&:iaieiti!r*
vpbrittmiripttftiUnuirirp"d'hiini, stvfeiti lidiium 'Dei, i\- pellettif •Fflitis Dei^^qtiiriiisshsîiatfe/fesi, -Siriieon
%ni(ichiiilufi, qiibcl^seitentibiisihieriebris^t^riiiibfa teiieiis pireiuhiin uliiis^tiiSj-ioqufturi 1$'tttictiiinit-*
iiihHJS'Iu%'rep'eiJti!iaîffrexit."Pfopafailiso, in cu- . iis siriultiitiuin,D'oiiiirie, (fuoiiidhi^vhlermil^&etiti Jiiei
sjus iocb 'hos delicias'-veiiiiifris,iii Hebiiiicb poiiitiir saititare itium,;qtio'd'pfwptirdsii % cgtiipeciuIJirinium
•.%MN't|^),'de'qu0iii prihcipio 'Geiieseois scripiiihj' u'poptil'6r'iiiii,:luiiieii 'irircIiiidtiotiemêhtlum-^Bticiii,
"e^t. 'El îiic 'riotabdiii)),quOdTrrSioii, qure cdinpa- "29"etseqq.) :Qtibiiquesetjitfitfii- .•Êiî-hif/MiiHheia*po-
"riiltir^jafadisb Dei, aTniilesSfehtin debeai, riisigau- 'ptilosjiidicabuht."•givejiixih LXX, fitJniirtiiiiio 'inco
^liurtiJetiSiLilia, coiifessio eiVoXiaiidis, -ul qiiodin "geiites'sperabunl,veliioc:sii.iiificat/qiiod OmJiesHir-
^saiieticiiih AiigeJis:I)ei,hoc eliam 'tiite'iJiitis:jrirJiceriltir,-vei;qiiodihGbrisfuriJ^qui'est
:c*rijlIs"T:ffcltrri"s«iifl
'ihHe^rajngiiii litmiiiii laiide•'mediteniiir. bracliiiitn et foftitudo SDei,onihes 'cfeditiifa; '3111
'.'('Vefs/JVS.') :M.i(i5ii'rf!!e;'af/iJie, :p;op!J/«ss;me«s, el iiatiohes. Diciiur i;ei'iiralitJ Jbco : ?WHI!Hmcliiuin
"iribusinea,itietilidiie:quin lex'u'nt'e"exiei,ei judiciuhi citm pdtintla.CoriforteiuiJriaiiusitia:,'ei:ex(di&tirde
'tiietiiti iniiiiiih:pdptitdtiihi 'reqiiiescet. "Propeistju- tera luti(Ps. 'L^xx^vrii^^.Et iterriiii'i'GajJi"a(e Obhihio"
-"iiuiMetisieîesstisêsiiaivaiOiitieus:^ xaifiicifmnbiiifm>'.-sdlvabit-stbidexfefiiêjtis,^ Iifa-
^tiidSjtidicabtitit. Meiiisulai!eXspectab'uhl,-ei:biachhiin.Cliitimstincltiniiilitis'"('Ps:sxvii, A, 2 ). 'Desiefaîiiiij
Jriemti-Siisiiiiebtltil/liîi:Atiditcme]uMiieiiic,'poptiitis' "etbratiiium Doriiiiii,ips'e esi qui'pfius peraiios^sal.
meiis,;itreges,'ad:'me aiteliditeiqmaiex-ameegiedie- vavitsibi, uli)uiJus'penfet;de Jiisqtios ei^P.-.terîle-
iur, *etjiidiciiiiniHeiim ihHuceiriia'ig'enii'uin.Appio- deFal ('Jdait. ivii); 'QifodûleiiJihsulse.HielîiiiimYe
"'pmqudtciib"ptilltiuîia^-it^reiKeMrîiiitilUX-Mlu-: Sancloruin,'qii:e-inpefsecutihnibUshinndi-i^tiiis^flr-
iare -nieuiiiieliii^biMldo iiiei) geiiiis^spefdbtitil;'Me^3'main =D"eu(ii"s'(ilid;it;e sunt-iiUe, <velficeiesfafum•%
insiiteeexSpfciibiiiu,'ititibiacliio mib^spetabiinliSe- -gehlibus hiiiltitudo dicairirjicrebrh iexposuihjusi ;Ei
jhei lii JHelJiaiep'SiiSUjr•':AHendiie, 'êcttniio jtixta •sieift :JJifaehi\iKi ''Diiiiiiifi, SaivMxorem:<sic^braohia
^SiiptiiWgHitai.'^^Mviife'%', «U'diie'iH'e';'dtiSoce^t.iib's''et:ej'us'-qua)popiil&sihdlcehi^hhihes^saifctospossuriius
?aufihiis^coipolfis, et 'seiish iihimre 'audirc debere. "iiitelligefe.ih Mquilius^Delis-hihridiihJ judicabii.
Pfovhciitufqite^lei&ifih'httfltituyb.-îjii^î^pdpiilus ^(Yeiis.':G!)'Levaiein iields:"6ctilos::veUt'os,ieltidetc
t»ei, iitîiiîiUif^riijiifi; qu&îcuiJ-fflr^deîquo^ -Ku- ss'ul)'iirfani Hlibri\uini-qiiitiiC0i:sicuVftiiht(sûesceiitj
!chaiwsv:^G(jri^!<îl,1ih^ri^ Mierra.•'sictil '-vesthtieiffuih Wleretitr-^veiMitibiialores'
«um:, "Sf^rthffeJ-iH'îrt^ ejtisîcul %'cec'itiieiibtiril.Wtiitisauiem-iiiea"fhtsem-)
";<'%>Mti:VriT9 e.i.^.. vq 'hi-aico^ssiajêgaihiisiiioc«apiieai,S,:ffl3f, dhchi,

:Û(ipleiiiiiS',.ôogeii 'idvest, 'Salus\nteu, vel salvqtorjneusjux-fci.:Hieroriy-
wn-pso:fif«eo'iexhi?si;f"^M?:2t?viov.
i> Anibrosiaiius, judiciumqiteejusin lucem, etc. niitm, qui inl'ra,'\ers. 6 ei 'srinSlf 1)Jeseltuailiivef-
<;Jc5aJ,-%i©.'^5il.ili<atriea>Ji.bri
:proVnoriiiuesJ^«s, vlii,,:sqlus mea.viSejfltiaginlaubitjue:Tedduifti7MT).9tov
tiosueruiii Uebi-niceSW> Jtschua; ctim in textu He- p.ovsaiittare meum. MAltTiAN.
#5 CdMMENTARIORUM ;#'Mffiit SP^STSM UB. XIV. CAP. Li. «S6
priefiiiim iiit, ei fusiiiiainea tibh deficiet. IJXX : _^h,$7).l;iih' ffieiJraido#cftiii'-;:;;G(Bl ¥icl'( fiHiiris
Levdtiin ccelitmdctilos vestros, ':it iWspicIteierttihi 'iii7!fescei!'(Vfeiv(V!j'Jixia>Aqtfi!aih
"'deofsiirii'"; ^quonidmCoilum iiiitt lfiiinits:$¥inaiiim /itihitieiiiiirJn iiiliili: ;el ih !saii'Siiioifum coiiiiefcniiir
'ei(. Teria 'autent^QQ':siiSl ifestiitieiiiiiitiHeleitiicei, 'Ml 'e^ffriescîil-, 'quOriini^pfirir -dixii-.ic HtiB^jia;
eiiiab'iiat'bie'ssejifsSicuiiimciiitiiieiiltit. Stititiaii 'titi- "altef; ©.iiroiib-tv;* 1(tio(J it cohiriffirtiiioifeei &&}-
iein miuttiin seliipileiiiuhtiril,lei'jukiiiidiriealioitde- ifuit) -salis eTv/ioteyt&vtralier.e 'hJiiTiifesiifm"esi.'*Pi'0
''/tcief.'Hiicest fjiiodtoiiniiiiiisioquitfrr iii 'Evaiigeiio: qhO -miroi quifliliceie vOliiefiiVtSepfuaîhia, rietiihi
'Cmliitiiet ieritiiransibuiit': vcrbutiiitemHnetinbri-pttib-Siiui:;funiu$)'frfiii(ittiih'esl : *si «iiith iiirirffaS jifo^
Ietibtihr(Mat. xxiv.^SI.-Ei/DavTilhpsaiiiiii^Kiiit,: 'rrib'6'fe:':i;ctfiipitifi',^jUbnifido^ftiinio-qu6"ctîi^fiiijin!eî,
Apriiicipioiu, Domitie,terraitiftiiidtisti, 'et'Opeifit'Hiia-'criiriifefaiur? "Kisi TofsifeiiVpdsitiniiis lioe ^licijie,
nutiitiitiaiiim sutit cmii.ipsi -pitibuiil, 'iti 'ftiifempet^ -qiirid6'riiTiis'c'Gelhrurii firriiiias efrobtirêf ihiiitiido,
maiies,'e('o))!)!fe*sicH'( 'y-e!hibihhiiiSsiriro'et Yuiirb^qtii4iri 'atffaS ;ss<flv'iiiir ,
utpailiiiiitiiiVolves;êbs,et Iiiiilabuiiiur :(Ps."cr, 26). iiOieqiieiuf'ju^xîa ÊeclesJa-teii-.tyuiiitas variriiitiini,
Ex qu6-osiendinir, perdiiJoJlem^coeliJfriih horiihte- 5ef"oiiiiiik ^viiiiiiih ('Eccl.h, 2').l[Jlu(lque *diceir(liiui,
tltririi sorirife,êdhirifaiioiifhj ifi'mefitis. De ijulbiis 'yiioSJî-(fJteiwWi:et fferi-h'jp*ei'ilJiintîritriueVeterfjsceiii:,
4
diciiur: £n( 'cteljimftatiuih,'elierrd :iiotia';ijiiie iftfd^îha^cOffiîpeiiiia tetiilatiii-esêjifiîciff^-siiiiiiiiiiaii-
faciain'piriiiuriitiin coffspecttichieo,'('Ajtoh.:fei, 2). 'tlii.îjue.diSjiereaifi-êiifiiviirirmiisfeSe «pih!j.elii;is:,
Si:ehinrde sariciis 'scrijvftimest " " ''Oitiitis"qiiifleih :^f TesiiffecLflfaeih^tiraiioVeriihiis^^X^juoipefiifi-
'tibfitiiihitisêUiidn timiiesiiiihiutiibihiur^ '•Cbr.ixv, "Ciiuihêsi/isreiiihi!et"teirani nfjiiêflre, *et'5iii!ifj1iili
5i:) :: ei ih 'qiiaiuor [isaiiriortirii:lifrilisôgitur : /Prb fedigiY'sellilffiiieiiuS'chiWfriniarri.
hisJqtiiimmuiabutiltir: quahto riiagisiiric deijbeio *ac ; '(!Vefs:..!7 :,'%[f);)Aiidiieirie"qtii'sciiisjtiittim ^ptfiiliis
soie-SieilrSqiieVfedeiid^ '[Vlilg. aillJiiîfetfs]:feriietiin^btiieêbfum.^Toliic
riien'accipiet et soiiseiitiiplo'ftilgofe'fUiilaiiit-VTOitle iiiiiSe^^^^
Ct Ohihis cieatufa 'cohgeriiiscil etiraftiifit/eJJspec- metuatis, Sicul enim :irestHneniiihr,iic 'eiSirieriei sebs
iaiis iveveliiii'oiierii iiiitifiiin^bei, ui inuieiur Hri'ine- 'iiindsîi^.sicvviaifdih , si'c-dcv'ottibiiieb'siinett.1S'aliis
iius (R(rin:\iif)iEt iioii "stflhmâifiinajiibiriiriuiii,Ijfiia. ''duteinirietiTtisiiii^ :iifi-, k6tftiiliiWtiicdHh'tj'e-
ihiiborialesîiiii:ised "el 'cOrpora Ôiniriutehlurin nei%ii'6'iUs'^geriif'titidii\ihi. ;LXS-':imdite.tiie qtiiMciils
"gloriiii/aiaiii stibsiahiiam. H)p'ortit 'eiiiin iortupti- 'jitdiciiiiri,')toitultis°iti^^
Viimiibciridiiereiricbfiupifdhitii, -'ei"ttiortuieiibciti- 06liie ^ltttiife ':b'pplf6lifium ifiinhiiim:, ii cbniiihfiu
diiefiimmoritililuiein (rCor. xV, 55*). Cirih aitiein pbruiiini'viric'atrihii.'Siiiii''ei^ 'coitsit-
eceliith Vet^fasciiietiefra^cHn^qheiisef ei"ea 'qiiavCmenJiii' 'iiinpbfi-, 'it'sicui idiim-cSriiidehliir-tiihiea.
etxfrefreuio C(ihiiheniiif,*eiiirih!nfe's,JqiiiJ!riiiJiiiabi-/Jusiititi Hquteihiiiitiih J9S(ij)'!ii/iit'ti)'!(-,%(;1s«/HS',?')!t7aiii
ihior&ieffrc, ?ieul4ia5clhi)rierit.'iir rriohihiiitiiiitiini ^'eiiefaiioiies^^ *siipra:Hiidehal:-jLete a
siii, *sebih h 'aijbiifibivehivilifa!is:ariti"q;riye, ctiriiio- me^gitdieturiii 'jridkitiln miimi%iiuccm'-,geril\titit:
."Viftibiieih *f!i/je'f)U!t"(:j«s(!'::'sic-
vnunCad!ei)S'dHhrlbfifiittir,qiiii-eiiiritjiidiciiifii4ejus,
frilhi&fgloriih;':qii"aitdt)
titiol -'('i/afi/i.xrii.vlSj-; "et ^befnJiibtis 'pneierifis -et -ie*eiii'iitiiis i-^beht^Ôrdibhsîiisviitiiiiiiiia
"aiqiieJari!iijiiis, iaeiaiticfirifoihiifa niifva. ^Qiiidaiii ûhi jlitlici'6*ihaBiaiit, iiiifabe;firt legeiri-qiilillipefiJe-
^peiiiext veigfaScefe,*prb'abdlrtitjhe'etiiihfie ^fjci- VferifiMlDdiJiiifhs^M&^
prririt. 'Juxta illud qudd ili "cailiuitchEfiisiolaiegi- ~)it"Siqqif^~Siaiaim HhIdmeiithm'hbvuih",Mori:jWia
mus-: Himiicftiiritihc;s«ii('e(;(erar,'eotieiiiiiirbirriser- 'iesiaîMilhiîibUîspbsiii ^ptiiftyus-ebiiirirFieU4i.it-
'"iialaVuriiilfni.-Etifefliih :Êiirt&riiti''atdintiti Hblvtn- îiiariitMMiitiiiiim,4d&iigis iriitis !:Q*jlQ'vi 'Iri&tiiiihts
ttir (II ;Pe(. m,1!'). 0u;)3ijuidem 'et TiJbiltJSivjjJioitirii "'dsiiirri'•."eitupit 'CW^bftirnîciibdmêdsîciiro-ibivm
hjiitidi-:opiriiojresl-,-omhia -quie ''«efiiiihusHpiiêr- tyithf-ii^sriinttipVptilns triiiisrHiliiequriquirihj^vJ-
itiifa. tliide let*A.'j)osibiiis:5Per(!'a!!si(,:4iiit,^fhfiira 'vSHt'jtixlfiTiIfef iiiii,'^sell j11x ia -g)iTrti-u m-,*;m*si
atifiiiyt«s
•imiiirfi/itiJMSjWiif^ hihiiriileoiiegemitfiordibhs ^siiisVde^qiia^cribii-et
iufised^qrimiibti^viderilitf.^Qtimêiiim D 1^))0&rilij;s'':^^
ialia stiiil^:^qttm•nwremiion'iidititur,''miiiftia ''(/1'C'br. 'ntiJi)r'a7if;eV'k^ %b)t
yii,**S2').TfiJe ti}uia''el'tJo'attrifiS^âpiiWlhiifs'seiibit : iitibiiilesysibi ipsiiiiiuHex:, qui-esiirittiiiutypi&tigis
Muiidtts^^^'peiiftihsii, -:etdesidstiiih~ejiisi(i-J'otiii, **fer!p'Mre:i)j ;tor(i^
j_a;Vlfefam.,:qii3iiiiti(!ein;4posloli .Jecliorifihi--esse altefffin-la-niiitHniodO iii"geriiiiro-A:eiavimnTiilajnJus,

in
testaiur,.jipsier-Hieroiiyiiius Epis.t.ai*]I
' .Minervium Vsive-Cnrrrigininsin«Wpaortv. QuieTjniileiii.sigiiificant
et 'AiexaiVdrtiih,pJieferl Jiic loci victpriiis, veliili iniiiodum salh destrui utque ev.ahesccte .-'iaihefsi jirlor
"-c'pifi(&it.'i%r.S'.-flh$^ T^ssi^ j^liei-h^fivaiefriti
oinnesquidem doriiiieiiius, i ed ioinnes iininutubhnur. hiatftin-.SEfverOîOc-iSsi quodilfcf:. j!'olJit.,ujlfirnij}ue
;-.,b jl^siiluihius abolitionein pro /tibsoluiignetn ex ijiteEprelem ;ade.lig'uiosatis irgxisse•ei/gmo.logiaiii; ,Al-
Ylciqri-.iiii
aliqiioi mss. ..;,v , . jlrie adeo iiiinus-iiianjpriiljaniiis fluain ex aiiishiss.
"s'HacL!ei)Tfts:"bi)li
iiueral titjh"ex^rifSs.:liitfc
ti(iife ,-'ied "BtVmitaiic«iiIiiis"6xfiiii3it-Ieiitfbil^tiiVi
,êjidHiqVSe :jiibet
. ex\Erasriii\,Jvjuem'C.utef.i:3Jes6ripsCTUiit'., *
îrigeriio, *0;mJH6«v''iht 'KXOKA)*VCfbi>,'iffred ch'i!mijiMa)*:!ijiiid'em
.Ê.iwSnireTM. eL^ ^xpfessev.vero', «aijjne <el ftarigere"îgnilicat.>n)iriiui.e *ero exisalis-ypeabulo
uritMiililiiisliiteris Ajnbrosjafi. . vetustior cbdex ve.ympnûuinvdiicil. . ,,;;. ;,.,:;
HJVitei^^îviiiA^HCiof ciNifaiiei rqualrumôlcum'
487 S, EUSEBtt mERQNYMI v48S
sigiiificatur in psalnio: 6s jiisli midilubUur sapien- A eiiam nos tua forliludine protegas. T.ii es enim qui
iiam , el Ihigtta ejus loqueiurjudiciuiii. LexDei ejus percussisli superbiim , vriliierastidraconeriJ,. regehr
in cotde illius: et non supptantabuniur gressus ejus videlicei ^gy pii Pbaraoneni, qiii et in Ezechiel draco
(Ps.xxxyi, 50, 51). Et quia sciebat spirjlus prophe- - maginis appellatur (Ezech. xxix). Tti siccasti niare
lalis, liiultas persecuiioiies credeuiibus fore, exhor- Rubrum, ul per aquas veliemenlissimas,ef profunda
taiur eos .ad lortiludinen) , jmijjo ad coulempium maris, viam tuus populus reperiref, et.iEgyptios fii-
eorum qui eos persecuturi suni. Quod el Doiiiiniis geret persequenles. . fliii igitur jsia fecisti: iuinc
in Evangelio loquebalur: Noliie limere eos quiocci- quoque redempios el liberatos sanguirie luo , feduc
dtitil corpus, qnimum autem non possuntpccidere: sed in Sipn,'el incoelesiem Jerusaleih, sive in Eccjesiaiu
polius eum timele,qui polest animam elcorpus perdere . qtiam libi tup sangniiie prajparasli: in qua cum fue-
in gehennam (Matth; x , 28). Ef in alio Joco..:Gau- ririt, gaudebuiii lajfiiia senipileriia , et dicenl: Do-
dete, cuni omni multimdixerinl aaversumvosmeniien- mine,,ut sculgbgnmvolunldlisiumcotonastinos (Ps.
tes (Ibid., v, 11). Sicut enim veslimentum consumi- v, 15). ilabebunt enim gattdiumalque lrctiliam ,
lur verme, vel tempore ; etsicut lanaj a linea devo- fugieiife dolore et gemitii. Hoe juxfa Hebraicuni.
ranlur : sic omne persecutorum ojjprobrium cum Cajierum juxta LXX Jcrusalem , id est, peccairix
persecutoribus pertransibit. Unde et Apostoli glo- B anima proyocalur ul induai forliludinem bracbii s.ui,
riabantur, quod digni esscnt haiiiti jjro Dpminopati et priora assumat opera , sicut fuerat antequam ca-
coiitiim.elias(Act. v). Gloriabantuf auiem ,| quia sa- ', derei: quando in die versabatur ef luce. Tu es:
lus et jusliiia Domini, quse eis vicioriam ef prremia enim, inquit,quaj sujierasti Jatam et 592 spatiosam
repromiserai, id esl, Dominus atque Salyator perviam quaj ducii ad inpriem: etdissipasii dracoriem,
maueal in ajtemuni, sive in ulraque generatione colubrum torluosum : de quo el in PsalmiSlegittir:
priofis pppulieiposlerioris, qni advenluni illiusre- _Tu conlfivhticapitadraceiiuminaqms (Ps. Lxxiii,i5).
ceperunt, de quo ellsupra diciiur: Prope es(juslus Memenloprioris fortitudinis luaj, quod sseculihujus
meus,egressusestsalvalormeus. calcaveris mare , et ill.udfeceris esse.deseriuni, et
(Vers. 9 seqq.) Consurge, consurge; induere forti- viam repereris in riiediisfluciibus. Unde ei Aposto-
titdine brachium Doinhti.. Consurge sicut in diebus lus Petrus per mare Iiiijus saeculitransivit ad Dpmi-
dtiliquis in generdlionibussmculorum. Numquid non num.et qui fide ambulabat, ctepitinfideliiate .mergi:;
tu pzrcusshli supetbum, vulnetosti dtdcoitem?Nttm- nisi quod dexlera Domini susienfatus est. Sicut igi-
quid noii tu siccasli mare., aqttam abyssi vehementh, ttir prior vicloria DominOauxiliame concessaest:
qui posuistiptofundutn maris viam, ut traiisiteiil libe- sic.et reversis post poeniienliani, et audieiitibus:
rali? Einunc qui redempli sunta Domhi6,reveiienlur C Numquid qui cadei, nonsurgel? dicit Dominus (Jer.
et venietilin Sion luudanles];el Imiilia sempiletnasu- vni, &). Et, Convertitniniad iite, filii cgnvertentes; ei
pet capita eottiin; gaudiumet Imliiianilenebunl,fugiet ego sunabo~ioniritionesveslrus(Ibid.,u\), ipse porri-
~ gel manum , et reducet eos in SiOn , speculam cul-
591 dolor et gemilus. LXX: Exsurge , exsurge
Jerusalem :** el induete fortiludine brachii lui. _Exr- menque virlulum , cum gaudio atque lajlilia sempi-
surge sicul in principio diei, sicul generalio sempiterna , et ponet in capite eorum laudem atque Lcti-
teriid. Nonne tu es qttmexcidisli Idtiludinem, dissol- tiam. Sapieniis enim. oeuli in cajdte ejus; et Iianc
visli dtuconem?Nonnelu es qum deseiiitmfecistimqre, . babebunt coronani, istoque diademale proiegentur,
aquas abyssi multas;_:_ qtimposuisli ptofundum maiis ul semper gaudeant ei laudent Doinlhum, quia pro
viam Iransiius, his qui fueranl liberqli el redenipli? A dolore, moerpre elgemilusuccesseriiil gaudia.;
Dominoenimreducenlur, el venient in Sion cum Imti- ,, (Vers. 12, 15.) Ego, ego ipse consolubotvos. Quh
lia et exsultaiionemterna. In cupile enim eortimiausel lu, ut limUeris[Vulg. tiinere] ub liomitiemoriali, el a
. Imtitia qpprehendeleos. Fitgiet dolot ct pfmtorel ge- fitio hominis, qui quasi fenumilaqrescet ? Etoblittises
milus. Npmen Jerusalem , quod hic a LXX addilum . Dei factorislui, qui tetendit cmlos,et.fundavitterram:
est, nec in Hebroeoliabetur , nec ullus irium Iuter- " el formidastijugiter lota die a facie furprh ejus, qui ie
prclum posuit, uude obelo prajnplandum est, e.i sic Iribulabal; el paravetal ad perdendum. Ubiniinc cst
cumsuperiori sensu sequens capiftilumcopulandum, furot tribidanth ? Cito venietgradieiistid apetiendutn,
; Dominus crcdenles in se fuerat cohortatus, dicens : ei non iuterficielusque ad inleriiecioiiem:riec deftciel
Nolile thnete opprobriumhominum, et blasphemias panis ejtts. Ego autem sum DominusDeus luus ,. qiii
eortitn ne metuatis. Sajuiemqiie suam el justi.iiam coniurbomare , el ininmescunt fluctus ejus: Domintis
seiiipiteniam eis proriiiserat iri auxilittni, quaj non exerciitiumnomenmeunl:Posui verbamea iti ore luo:
est alia prajter Cbrisium, bracbium Domini, de quo et in umbra manus memprolexite , ui plantescmlosel
supra dixerat: Et in brachiutrimetimgenicssperabunl. fundes [Yiiiose er&leffundas]terram,etdicasad$ion:
Uiide populus loquilur ad bracliium Domini, et ejus Populits meusesiu. LXX: Egosum, egosum ipseqtii
deprecaluf advenlum, et proniissum iinplorat auxi- cotisolor le. Sciio qnm fueris et timuerisab homine
lium dicens: Coitsutge,consurge:induerefoiiiludine, tiiorluli, e( a fitio hominis, qui quasi fenum arefacii
btachiumDomini.Consurge sicut in diebiis aniiquis, . sunt, et oblituses Dei faciorh tui :qui fecit ccelum,,
et omnem liiam exerce forliludineni,: ut qui per et fundavil lertdm , et thhebds semper curictis diibus _
multa ssecula Sanctos tuos de peficuiis liberasti, faciem ftiroris tribtdantis ie , Sicut cogilavil'aitferre
489 COMMENTARIORUM IN ISAIAMi>ROPIIEfAMLIB. XIV. CAP. LL Mi
ie; et nuncubiest furor tribulanlisle?Ctimeriiinsalva A Aiios: jrixtii Hebraicuiij et Aquilam, yertimus _: Po-
faclafueris/nonstabii, nequepeimanebii.yêittOtt oc- . sui vetbatneainore luo, elinrimbrainahus mem j.ro-
cidetin cofftipiionem,eingndeficietpqriise]us% qitia texi te, ul ptanlescmlos/et/fktides ierram, et,dicasiid
ego Deus luus qui conturbomarc, efsonare facio fliic- Sion -: populusmeus es tu, ille sic traristulit;: Ponunt
iuscjtis. Dohihiiis sabqolhnonien tiiiiii. Ponamverba verba ineain ore luo , et in uitibrtitnantismem prote-
593mefl inore luo, etiti umbrqmqnusriiimprolegam gam le,in qtiaplantavi emlutn,et fundavitefrath/,et ul
te : in quti statui cmltini, elfundtivi ierratii"•;et dicei dicamSion; pgpulus metises tu. Juxtai LXX, ad ohi-
Sion, populusmeus es.tu. Credeiiiium populus bfa-v nem credeniiuin dicitur animaiJi:, quia creata ad
cliiuni Domini, qui ipsC est Dei virlus Deique s.a- imaîneih el -sihiiliiudinem Dei, suam ignorayerjt
pieiitia , fuerat deprecatus, uivconsurgeret, et sibi dignitalerti ; sed fimuefit Jiominemet (iliuiri liphii-
pra.beret auxilium, et IIIopugilanfe pro sanclis; gau- riis, qui solum potest cofpus occidere , et immor-
diuin alqtte Iceiiiiam, fugalo dolore et gemitti, pOs- talem se esse nescierit,nCC dixeril cum Proplieta :
-•sidereii.l.Itaque vei brachium Domini, vel Domihus Domhius itluiriiiiatio tneqel salvqtor theus , quemii-)
ip.se'respondit i Ego sum:, ego sum ; el nequaquani mebo? Dbmiriusprolecior vitmmeie, a.quo trepidubo
per Prophelas, sed ipse vos consolabor : Deus mise- (Ps. xxvi, 1, 2)? El iterum ; Domihus adjutor meus"'*
ricprdiafum , et Paier iolius -consolaiionis. Mjror-Jg norilimeboquidfaciat mihi Itomo.Doniinusauxiliuiot•_
que quomodo, me dicenie siipra : Noiiie-timereop- meus,el ego despiciaminiinic6sme6s(Ps.cxvii, 6, 7).
probriumIiomuiuttielblaspheriiiaseorumneinetitalis, (Juidsit auiem lionio,alioversiculodenloiistfatur ilrii
tiiriueriiispersecuiorum rabiem , el nescieritis eos Dptnino spetabg-: nori timebo quid faciat thiliilcuro )
esse mortales, qniiuslar foeni arescunt repehle, et (Ps. LV,5),:Unde et nunc dicilur : Tiniuisii ab hor
pereunt. Et eefte eo lempore quo illos meiuebas, mine niortali:, et a filio bbminis ,:qui siCul fcenum
oblitus es Doiriinifactoris itii. Si enim mCi semper arefacti sunt....Qmnisenim carp freiium, et oirinis.
hiemofla in fuo fuisset cofde versata , numquam ti- gloria ejus quasi flosîoeni(Isai.ni)),:el Lerfita ju-
mriisses liomiiies, quiin;cineiem dissoiveiidi sunt. dicis poiesiale , oblita es qiiodipse esset protector
Et cujus oblitus es? Dei qui coel.osincredib|li virtute tuus, quicoeluni feeit ef lerrahi, el omnia elerijenta
•suspendit, et lerrairi stabili mole fundavit. El li- quaj cernimus ;; vel eos coelosqni porlant imaglnem
.-inuisiiadversarios LuOs,noriad bfeve, qripdpoierat supercoBlestis, et eam terranv qiiae semenierij Do>
libi aliqiia rix parte concedi; sed jiigiter et tota die, mini mulliplfcat. Illud auiemiqiiod supra diciiur'.:_',
ut ciira baberes lunieri fidei, tenebnp le formidinis Eltionjoceidel in corruplionem, elnon deficiet pqnis
possidereiil, et ejus quiie pulabat esse periturum. ejus, de Theodotionis ediiione ex.Hebraico addituni
Ubi est ergp nuhc persecutoriim siiperbia ?Ubi po- G ( est. Ijjse conturbat mare, et sonare facil fiucius ejus
teniia srBeuiaris, quainle ore rabido sajyiebant ? Cui>etin Psalmis canitur'-. fu dominarh foftiiudiiii
CilOveniel filius meus , gradiens et coneulcans ad- marjs\etcotntijoiionemfiucluuth ejtisiu miiigtis ( Ps.
versafios tuos, ut aperiat tibi viain victorlaj - sive txxxviii, 10). Iri Jeremia quoque scripium ostv::Jlie
u.t inferosreseret, qui noir-iriterficiai iisque ad iri- hon limebilh, dicil Domitius,el qfademed nonfgrmi-
teriiecionem; sed velit salyare conversos. Denique dabitis, qui posui tirenas iethiinum jtiqri, ptmcepluth-._..-
panis illius, qui iiiterpretatur, Evaiigelioprobante, sempiteinumquod non prmieiibil ( Jireiii. v , 22 ) ?
doctrina, nunquam deficief, sed sempef voleiilibus Turhala suht maria , quahdo sagena -595 Doniini.'
ad.vesceridum paiebit. Simulque a|)oslropbaii) facit extraxit pisciuin muliilndinerii {Matth. xiu). Et po-
ad Filiuni, quem cilo promiitii esse verithrum , et suif Doininus verba sua in ore crederitis, eiIii:uih-
cujus panem dicit esse pefpeluuri) : quod; ipse sit bra manus suse proiexit euhi. Qtii et ih Evaiigelio
Juxla dispensatiohem carnisassuriiptBeDpminuS Deus loquilur: Qtiando iradiderinivos, tiotiie cogitari,qtio-
.ejiis, qui coriturbari faciat niare , et intumescere modoaul' qtiidloquumitii; dabiluf enim.vobisin il.ia
flticlus ejus, ut adversurijservos shos persecuiorum hofaqtiidloqtiattiini. Noiieniriiibs eslisquiioqiiirnhii;
infleiur shperbia, qure iieriim , auxiliante Domino, sed.spiriiiispatrisveslfi, qui loquitur in vobis( MutiJi
conqiiiescat. Dicilque,, qfiod posuerit verba stia in D ] X, 19. 20). Ei in alio loco dicit ad jiisltim : Dilqld
pre ejus. Quidquidenim EiliusJpquitur, verba Pa- os tuum/eihnpiebo iliud (Ps.Lxxx;i2). El itefuih :
tris suht, et in umbia manus suse protexejit euni. Aperi os fuum veiifODei"-:Domintisertimdabit ver-
Etidcirco.jjroteclus sil ttt plantel cdelos npvos.,,et butn evangeliianiibusvirttite hiu/(a, Unde ad iriteiio-
fundeflerfani 594 noyam, etdicat ad Sion , ljoc rem Jefemiaj IioihiheinlOqiiiturDeus, postquahi
est, ad Ecclesiam: Popuius meus es tu, ErgO Sion tetigit os ejus : Ecce ego;dedi senriohis riieos iti ore
hon est alia, nisi popiijiis Dei, Symmacliusin eo itio
ad (Jereiti.'i',_9).Qui polerat cum Psalmisla cahere:
Joco, ubi nos diximus, Cito veniel grudiens ape- Misii in ore meocaniicumnovutii,
hymriuinDeo rioslro
riehdum, el tioti interficieltisque tid inlernecionem,
ilaiiiiterpfetaius esl :Ct'(o infetnus apetielur, einbn (Ps. XXXIX, £). Quis aulem hsec operatus egl omnia,
j)!orie(!irfw eoiTMpfionem, subaudituf Chrisius , qtii ; nisi bpriiirius a1que_Balvator;qui ccejum (ecit ei
in quinlo decinio psalm.o loquithr : Noti dereliti-, terram,et dicit Sion : Populus metises tu ? Quodprp-
de Et
tqnes animqm meam in inferno, riec dabis sqnclum prioe Ecciesire,cpriVenit genlibiis Corigregala3.
iuum videre corruptionem. Iu ieoVqiioqiieioco ubi in Osee credenlibus pollicethr, dicens : Vbcaio nbn'
V PATROL.xxiy. v ):: 16 ;_'
491 )':% EMEBlJ HiERONYMi &m
poptilummeUm poptitumineuinêiipsi dicil mihi'; Airiedio i ibitrl (Jeh xxv-,'27). Et iiotahdijiji quod caliic
Detis iiieuses lu (Qsee.n, 24). iste fuforis Doihini. glhdiusejus sit, qiii iri hiediri
, {VerS. V? seqq.) Elevdrii elevqie , cohsurgeJeru- hiiititfif Vpeccaiofiiih. Ih quo quaistio riasciluf :
suleiti; quce bibistide intiiiuDartihii 'caliceriiifm ejtis :' quomodiop'6'st potiim'., Wbrieiatehivoriiilijhique et
usque dd fitndum:cal.icissppoiis bibisii; el;pdlasti'ti's- fuiiiam. iiiJeremiadieaiiif Jerhsalem hbriposse cbh-,
que ad feces. Nmi res'tqiiiîustitiiiteahiiixMtiiibus, _ surgefe, iet nuric pef isaiStn)Ih.quaihf ad eahi ': Eli-
filiis quos ijehtiit ; -et11)011astqtii tippi'elteiiddiriidritihi vtire, elevare-,''conUtYge JefusaleliiiQiiieSia solvitiif :
ejus,ex oinnibus filih'qii6s eritiirMl. fiub sutit q'u(b Quamdiu qjiisbibii-eSiireemj-etiViebriairii^fetinsaijli,
ocCutferunttibi, quis cohlrhiubilur iupetie ? 'iiaiiiiih ' . vomilque >,et 'corfuil-, hbh eVih)posse :co'h's'urgeie,:
elcgiitrilio;:ei fames, ilyiadius : quisebtisbltibiluiie ? rieeduni enirii epolaviicalicerii Dohiini, hec pefve-
LXX ;: Exsurge; ex,surge,"elevafeJerusalSrii;^ nil adfeceSi ht eiihi tisqrie ad fuudoiri biberit. Ntirie
bisli de manu Doinhii talieetn ftirbris 'efws. CtilibiiA auieiViad JcWsaleih depffetefiiotlicitteinpofe : aiffE
etiiinruinm v.ovSvfuroris ebibisti etêvaciiaM':'it %6'ii bibisii deiiiahu Dbinihi caliciiii^QJfurbfis ejtiS : et
ertit qtii' cohsolarettirte ax oiiiriibusfilih Vtihqribs~ge- noiv,qiirhbibis; SiriiUlqhecoiisidefahdrihi, quofJ rion
nuisli-; et tioherdtqui 'tipprehetidetel'tiititiitm iutirii ':' pfojjbeta, ivoh ApostoJtiScxihde fuerit ii) judaja, qtii
neque'ex oihnibusfiliis tith, quos vx&lihili DHb 'liietiB eahi coiisolatiJsSit, et apjjreberidefii. mahuiii 'ej'iis,
coiUruria tibi : quh coiitristabittir:teitim?'rtiiritiilibii- ei jaeeiiXeftjeievaveiit. Ex'qfi'0'rii'aiii'feslurii est,qiiod
Ifiiio -,faities it gtqditis•-:quis 'cotisofabittifle ? 'Serii- posi liJiiiriariitapilviiaterh isfa diCahttir : ajioquiii ih
salem et vSioh esse Sv&vvpwsrepe doctii : qbafuhV BabylOricet phsi BiVbyloiieih , Ezeeiiielet crkleros
Sion, quaj iiitefpretaturspecif/a,reovjiiod !i?iihiorife PfopJietefeJiabuiSseijaijj, hsfrat bisioria. Quoil au-
sita sit. arx vricatur : reliqua 'atilerii urbis pafs, Je- . ierii dicit VjDiiostiriti,qumWcutferutii iibi, sive titio
rusalem dicilur , qua; prius Dppellahatuf -Jcbu$ e"t hmc %oiiifhr'id:iib'i: qtiis cbritrisitibiiufsupei le ? El
Salem : qfjam nuric f$0|j. PfOpIieia coboftalui' iii pio dtiobus , inferl ijuatiior.--: vaSiitatfehi!et Coiilri-
surgal, quse prius riegalione corriierat:, tJiceiis In tiOriBiri,Tairieriiei gJadiiiih : illi siiiiile tet qriod iri
Domini passione : Ctucifige, ctuctfige -ialeni ; .-iioh Psalti;'ri6- c 'caJiitiif : iSihiel iociitiis est Detis; diio
habeihus regem nisi Gmstiretn{ Jbrmvxix, 15-} : NJV /ffectiiidivi:'ifi&apWeiius'!Dei'est,:etiibi,Domirie,W-
agat po3iiileutiam_et capiiviiatis -seriliat jiialis-, 'cuf sericordid ; quia iu reddes 'unicuiquejitxia Vpcra stia
suu.ni offenderit Greaiorem. Soleiji-hiedici airiaris'- (Ps: hxf, 12, Vo); Et ibi eiiiih seihel loquitiJf Deus,
simam antidotum, quse ;ex gustu noriiei) >acee|jii.- qiibdiDiifriiôienssif, eiduo "audil Pfoplieia , quod
dare slomacho iiauseanti,*ut noxios bumoies evo- . oriJiiTpofeiitiaiJliusi11tilfritijiepiiHepi-revaleai, ht et
mai", et possit coeios cibos atque digesfos iii *alvuh"i'I ;v pobftiteniibflSifTbuathJisferic
Iransmiltere, quos flegmaium vmagoitudo digefi iiipeceatofeddai's'upprfei"a^qufeftiereiilur.Juxta quod
lion sinebat. Igituret-Jerusalem,*quce bibit de calice et iii aJii) loei)dtib "iJce"ufreY.mil 'Jefrisalehi, qiiaj sln-
furoris Domini,-et de xo-sSuejus, ûehi Symniaclius gula biiia lraljeni.Riiiriath eiiinij •siye v-astitaieh)-se-
cralerem inlerpretatus esi y e'i qriem juxta ^Geneseps flpiitiii"cOiitriiio : iaijierii'et gladiuhi ihleriiiis. Pbs-
libruni -,Joseph in sacculo fratris Benjamiii sjussit sumus hoscjtfxta 'ariagogeiJiei^ripe)' aiiima iiiiCHi-
abscondi (Geaes. XLiv):,,]ubeiurde ebrieialc cohsnr- gere peccalfice, quaj holeiis hibefe calicehi furofis
-gere, eo quod biberit^ el vacuefeeerit, el •potaveiit ; Doijiini. diciito psalriio : bbhiijteiilelii fufore itio
eum nsque ad feces : quod tres uno indicavefe sCr- tiigiitis tiie,'iieqtie'inifti'iutiiorripitisme^s. yi,i).
mone, 11'ti&mptyyims-. Hic esl calix dequo-inPsal- Si auteift biberii, boriurii est ei sua sentife 'supplicia,
mis legimus;: Galixin maiiuDomhii vini tneri:plenus ef audifeDoriJiiiuih dieerileih :: Cufti.iia fufOiis iiiei
mixto. Etinclintivit ex liocin illtid ;'veruih.tariiehfex tfaiisiefit, fufsurii cufabri. Etalibi :Nuinqu:d qui
ejus tfon.ist exinanita i-bibeni bmnes'peecatoteslirrm') cadiVnOritestitget,'dicit Dohiintis\ 3'eteih. Vni, &) 1
(Ps. Lxxiv, -9, iO).De qiio.-et-ad"Jefemiahi Deusio- '(Veis. '20.) Fiiii tui ptbjecti stitit, dormieftitiliih
quituf : Stime caiicem vitii tileri de tiinnri "nieq : >fe( ' capili xtihhitiiiiiiidfum,'sictii orijsc iilaqtiedhis':jilerii
propiitabis cuncth :genli_bus>; "adijtias egb iriiiiariiie. ®iiidi§}itili6tii'Dbnihii,ihcteptiiiotteDeiitii.LXX : Filii.
Et bibentef:vouteiK-,elhtsSment a facie gludiiyqiiem liii iridigerites~et'dbiinienies hrciipite dmniuinviatuin:
ego miliain in mediq eofutn (Jerein. -xxv, 13 , i-61)'. stcuibeia Siiiiii'cb'ctu,pleriiftirorhD6nihii, eldefitieriles
Cumquealiis geiitibus, el Jerttsalem-, urbibusques aDoriuiiODeo.Pro beta semicbcia. feliqni iniefpre^
Judreaj propinas.se se dical, inferl : Sic dicit Doiiii- fes, ofyg'em:capluiriel'ilt(iquetiluni,ifansliileiuiit,qui
nus OnttiipotensDeus.Israel: Bibite eiinebridniini, el'. Hebfaice appellaiirr THO^h), quod gerius bestife
evomiie: el cadile a facie gladii, quemego miiiam in hascenlis "ih'e"foirio,&iriter^mtiiidanhimalia e in Le-
; a1h Aiijbfosiatio,M^ti^liqM^MUi&^tti^viiMi c \'ei'ius in uiio Ambros., quod in psalmo'carii-

etc. ... _ , ,-.. _.,>;.,. v,-....- v iur; Semel, etc. Reliqtia es margiriein textum irj'ep-
i' Mendbse..,.•....
filiis,
Iiacfenhs obiirihii '''Efec-cpu.Kmv.s .
pro . sefiifii.
uod
?E?s!t7T^'«7yt'(r«f-q ^-AmWoi^fthlcilitimundti arihndiia.'&e&ijolatiiiii
pjari resiiiujintiSivEt.noiatithiqtijdeiii est jffontfan- et «st-Martiannco, Kin, sive 1sn-,,Deuler. *xiv,16,
cnriio, Procopiiin Isaiain aucloriiaieiianc leciionem inuiidis animalibus connumei-iiri.Mox Thortb dUOr
B)rh^fiv 'eSmijiie vhcisttiajiud iJfrheos livtefpfefes IJQSWfbisiVaijei idem his. pro ttibrelii.
empius•occ-arrere.-Significatverb'efeoffcifisfi. * LeviliCb%l:DMtei6noMb fjoiijdi!-.-NcimeiiKW
m, '"-' - GOMIENTARIORUM.IfHSAIML ,. |9i;:
vitjco d DeutewJiioniioppriitiir.. iPfovquoLXX Syra j i manu Do.mini,«alicem ;fuj'oris ejhs, et epofasli euin ,
liiiguaopinali sunt ihoreth, qiispdieitur beia. |jf|f$ usque ad/eces: et ifiJii>tui,qui in toto orbe disper-st
Hoc de jiomifte tfaiiseamusad sensuiiivFiliiiuj sicut sunt, ductique captivi jacuefunt inplaieis, et in.ca-
pryx yenatoriini JaqueisviiTetitiJS, .d(irriiier.uni in pitibus yiaruft);-scito te esse paupefculaiii et bumi-
conjpiiis et plateis, etvSuperv nudam li.iriiuih nuda liaiam, ,«t ebfiah). ndn a viuo^ rsed furore:Denvini. _
-membraponeples. iridignaiionem D.ojiiiniel ijsere- Idejfco si ie»eris poeriiieniiap),tet elevata .surfexeriSi;
palioiiem Dei sui, propriis liiiseriis indicarutit, Porfo scies calicem soporis et fuiiriB-rsive jUEtaiSyfijriia-
juxta Septuagiiiia: qui noluerintliabere divitias^spi-; cliuni ^t Tlseodotioricih,,lacemlionis et' cotrimoiionh;
riluales in oijiiii verbo, etsc-ientja, et-opefibtis ,bo- - de jnanu tua esse ioljendun): et mndy,;pro quo et
iiis; sed fueriiit pau|)er.es.qi!ijionvSustiii"wit c.Oijum- in hoe Jo.co.SyjiiiniaEhus£j'.afer,em ioierpretatusvcst,
naiiorienv,;nequaquani babiiabiiDt iu doniibus, qurjp ' le uUra !iion:esse bijiittirfltn;:sed fradejidtJmadver- ;
viflutibus exsiruuiitur, sed iri jiriricipiis viarum, ;et sariis luis"; qiii dixerdiiit aijimae lti&,incutpafe,:M
in exitu .tangeniesoiimia, «t.ojhjija reliiiqueiiles. Qtii *:traiiseatitus:-;illisque diceDtiljus,,volujitaie pr.opriain-
rectedormire Jicuiifhf-illo sonjii.o,4equoscribilur; COTvala es, El positistiquasiierratn eorpus, sive ôj;-
DoriiiietMiilisomnumsiitiih, ,ii''iiivencriiiitnthil fPs. sunt);Vel juxfa Septuaginla^media ei cefvkes iuas/
lixxv,,:6),jQtio"«pmnoiCofisop.Jv.il.eos ,rex:Assyrifis.£t^j faris irmisimvtibus. Hoe Jtixta hJstorian) dictiiiii sit,
comparanturbetse .semicoclae^quodgeiiijs«leijs est jquod.Jerusalem sj .eleyare«e vojuerjt, afque-coijsur-.
yilissimi et fraîlissimi. De quibus oleribus puto .illud gere, nequaquain bibaf .calicem fuivoris:£o.i!>ini, ijee
in Psajmis dici: M.e•zeierisih mtiligntiniibiis,,meque p.itiatur ulifa.rjurepjius sifstlouit.-GaBierufii ut vehia-
iDinuteris Jacientes inigi_dlatem,:Quoniani,sicut{cenum m.us;juxta1Se.piua.gima. a'daflfelligeiiliariVispifJiJialeni,
vgiociierarescettt,_elsicul olerd.-herbarumciigdecidmt animaj diciiur JjuiJjiJi3it3a;:vitiis,, e.l-ieljiisejje.rttti-batio-..
(Ps. xxxvi, I, 2). Est enihi ajgrolanliuni cibus. -Qui nibns, ut sciat JJojBitiumiiabefe se |ud.icem, vet ,de
seniel incrcdulus est,-appeJJatur bela 'cruda. jQtiiatt- omnibus f.edduuf;ajiiiseesse ratiunem. QJjod sijfue-
-leni siriipiici eonlenlfis fide, .nbsqtieralioije «t.dcg- . rlit ad melipEa.cpnysrsaj au&reriduiJi.callcemûiiias
niaium veriiaie facit -opeiiajtistiti», potest dici beta de -matijbusejus^ et cfatere.n)..ftiroris. JQomini,fljii
cocta, Porfo qut itiier vitia filque viivtutes,.medius supplieiasconliiiebat,dequoet EzecbieJdiciiradJeru-
iluetuat, et:duplici.corde .accedit ad serviiutem D.ei, -saleni ;:€alicem-sgtotismm.SamtirimMbes_pr6fiindum
isle reGlissjmeypcatur heta -senticocfa.,ad,iqtiemet :el/lqium,;,utiiiebtierh {Exea. XXHI,42), tradenduni
irs ApocalypsiJoaniiis loquitur Deus ÛiiimthMitca- •'in pianibus ôruin,, qui eam Jiumiliayefaiit.:VIiaud
lidus esses aui fricjidus):nunc irtilem quia iepidiis.es, dubiuiri quiri .adyeflar.ias signjficetp.oteslates, quaj
evomamti_(Apoc.:m,M, -16).Quiiepidi et dormie!)!-0 dixerunt.^nliii^. illius :. ihcurmre,. ut/iranseatnusi
tes, plerii. sunt furoris Domini, ,el disspluti, sive de- Iiiquo 'pariipr a!)noianriuiii.:!qifpdnon ?eajniiichfva-
ficieiiles pervDominum Deuin : ,npn qup Domiiius y.efint, ,nec vim .jfeceiiint,uivjrjius ereCta iiiclinaie-
dissojuiipiiis epruin .eausa sit, jjui.mofiem non feeit. tur dn ieivramv:sed proprio afbilmo dereiiqueiunt.
nec deleeiatur in perdiliohe viventium : sed qup>qhi IIIa .aiiieai.ii£®Qyoluntate sua-;p:osufii'Jt*erv.ioesv\':cl
iiiVLege peceaverint, per Legeni judiceijtiir, quaj dhFsuin.,sive lotimi ^corpusstmm, npn iiflus..-.'Sedfo-
- operalur ifam Dei-his qui pKcyaricafofes ejus suijt. .i:is,;liisfluiêamcoriculcave.fiiit.Tale quid >elin E-
. ;(Yers. ,21vseq^.,)Idcircp aiidi haic, paupercula ,et vangeHpilegihirisiimc^ siii% «juia .dccem:eivocto
ebria moh,a vino, Hmc dicitdominnior iuus Domhius annis Salanas jpcurvav*i'al ?mij|iereni,.quaih Domi-
et Deus tuus, qui ;pitgngviipro/po/pulomto:Ecce tiuli nus ,ad TSfalumprislinjini eiiesH,vulposseudicere,:
de manu-iuacaticem.sqporjs,fundum iaiich indigtiq- Levqvi/oeulgsmeos An motites, unde xeniel. aitxiiium
tionis tnem: non adjidesvi bibasiilum, ,ultr.a.,JEtpo- milti '(J?s.csx,ji)îet-: lAdteJevtivi mctilos::ttie:os,:qtii.
nam itltim in manu eoruni, gui te Jiumiliqv.eruiit,£t fiabiWsin;C<zl6(ps,..$imi,i)*., ,:• V
dixetunt aniwm iumj incutvute g§^ ui itaiiseamus^ . ,{Gap.Llli—-"V?ers. i.)-Corisurge, cotisur.gi,iiidtieic
et posiihti:.ut Jerrani corptistttutn,-el quasi: viam per- forlitudine\jtid,iSi6n,: induet£ ve_siimeiUis;,gl.ofiw ium,
tmnseiintibus.:^_^%:;Pr_pp,ter,epaud_^Jiunaliata-el.ebria ®Jemsalem cwilas rSancti.iiqtiidngn-adjicietmlimf/ul
nbna vino.Sic.dicil;-J),oini}ius Detts quijiulicatpopu- pertmiisial per-te iticircuniciSusMhiimuridus.'LXX,;
lum suuhi::-£cceiuli de nitinuiuacdiicemruinm,,v.6vSv_E_xsiifjge:,exSMgi,~ Sion::.* iiiduere fofiiiudhie.ina,
fittefismei: el tioitiadjiciesMbereiUiimullrjcetdabo Sigh, ,etinditere_glofiattid,J_erusaleiniivilas{Sujiitu.r.
eumin nianuseorum,:quiteiniqueoppresserunt, el hu- neqiiaquumu.ltta adjiciet, ut perttahseal per- leinch-
miliaverunl : qtii, /dixertini qnhtice.luce,iitiihiqre ut cuhichuset iimiiundtis.Rursiini etin boclpconomen
i'r.dnSeamus,eiposmsli)g3qu)aliti tefrmjhedia.iuqMfofis Sioi), Ul-Bupeiii!SaLXX, addituhi-esi, ei idcircoiu-
trunseuntibus.0 Jerusalem, 'CUidisJviEievafe, -ijJe- gulaium vefu.-Cui efgo.supifaâp. 11,9\) dfxefat -
Yare, consurge, et age;p03riltehtiahi:rtjpiaJjibislide Elevqie,'eli0:e:,.cOristir,ge, J.erusalepttiixmceideihio^
sjve,, isn sPAo.nohJegiiur Leviiieo, 'Sed^Deuiero^ : et JnDeutoOhojriiocap. xiv.;DflceijiiosweroHiero>-

nomiLcapiiesxv,s6. Nec hoc ¥01011dicereS.rliiero- nymus.ie&miingua ^SyroiMJhvdic.i.TJiofeth;iquo-in
;
Tdio
nymus; :sed*qtiOii ;ai!irnal,id ms,I,i)rgx, aot ;bos LexJcriSentaglotioiepevireinequaquamivoiriJV
rumitiatet divWii sit iiu- V. :>;, V ::. -
"V....::'-,- ".: vvV'MWRtliN.'V
sylvesiris, qui ung«Iairi,
ineranis intei' munda aiiimalia iri Levilico cap. xi,
' ''
m '. ;:'.' ).:&. EUSEBH HIERONYMi '["" ; 496.
quitufi: CQnsurge,consiitge, induere fortiiudine tug, A_carne, non spiritu loquilur Jeremias: Omnesgenles
Sion. Quse sit aulem Sioii, sequens versus oslendit: iticitciiiticismcarne sutil: filii aulem Israel iniircum,-
ludueri, vestimenlh gloridi tum, Jettisaletn. Hocdixi- cisi sunt cordibussuis (Jerent. ix,26). Et bealus App-
iiiUs, ut Jerusalein el Sion unairi proberiius urbeiri, sloliis de virginitate et coiitiiientia ac htipfiis dispu-
Prsecipilurque ei, ut Iugubria veslimenia deponat, et taris, jecil in niedio : Circuinchus aiiquis vocatusest,
iuduaturhis.qiisevhabuit antequam bibe.rel de manu non adducal pfceputium.tn prmputio vocatus est, rion
Domini calicem fuforis. Appellaiurque civilas sanc- cifcuincidalur (I Cor. vn, .48). Quod rriihi videlur
tuarii, hoceniiii spiial CODES (tinp) propter tehiplum, aliis verbis dicere: Absque uxore vocatus est, et
quOd inea conditiirii fuit.Sive Sancli, propleriioti- Credidefit, non ducal iixpreni; Vei econlrario : ha-
lian) Dei: yel sariela,quia sola in orbe lerraruni ac- bens uxorem, in Cbrisium credidit, iiequaquam di-
ceperal legem. Unde ei posl resiirrecliohein Salva- voriium faciat. Quem seiisum, non solum in circum-
toris appartierttnt corpora mortuorum in civiiate fcisione,-..ei in prseputio, sed in Iibertate ac seivituie
sancia. Quse uiique propler blasplieniiam et missas cus.lod.it, ut liberos vocet virgincs et conlinentes_
in Dominum manus, saneta esse noii poieral (Matih. servos qtti uxoridebitum reddant. Neque enim b po-
xxvn). Quodijue promittilur, sisurrexerit post rui- lesiatishosirae est prajpuiiuiij 602 adducere post
nam, et indula fiiefit .foriiiudiiie ei gloria stia, ne- B circuuicisionem; juxla eos qui in Machabajorum li-
quaqUam ullra iransiiurum per eam incircumcisum - bro dicuniur sibi fecisse pisej>utia: quod de nasccn-
etimmundum, ho.c significat, quod et Paulus Apo- tibus filiis, et non de pairibus dicituf. Aul qui liber
slolus dicil: Qumpaiiicipaiiojustiiim cutii iniquilate? vocaius est, rnagis sefvus est Chrisii (Ibid., vn, 22),
Qum.societasluci qd tenebtas? Qum convenlioClirhti cum in Cbrisii baptismale nulla sit differeniia Ju-
ad Belial? Qumptirs fideli ctim infidele? Qtiis consen*- daei, ellinici, Graci, et Barbaii,'viri el uiuliefis, li-
sus leihploDeicumido/!8(IC6!'.vi,i4,lS)?Quoequidem. beii acservi. /
til exponere co3piniiis,et,adanimaistanjihuiiiversare- .." (Vers, 2, 3.) Excutere depulvere : consurge sede ,
feruriiur. Quod si per poeiiitenfiamprislirium robur Jerusaleni : solve vinculq colliiui, r.aptiyafilid Sioin
i-eceperit, vocetuf habitaculum Saiicti, et fiat Tem- Quia hcecdicil. Dotnims : Gralis venundali tsiis;- et
plum Dei, e.i nequaquain »S01 per eam ineircumci- sine argenlo redimemini. LXX : Excule pulverem, et
sus et imhiundus ôyto-ôjtranseat. De quibus dic- exsurge, Jerusalem. Sotveviniutum colli tui, capliva
tum esl : Ab occtilth ttieis mundame, Donnne, et' ab filia Sion. Quitihmc dicit Domihtis: Graiis venunddli
alierits parce servo luo. Si mei noti fuetint dominuli, eslis, e( sitte pecunia redhnemini. Neqtiaquam ad Je-
tuitc immaiululus ero, el emundabora deliclo maximo rusalem, id esl, ad ruinas Mpiilum illius, et cineres
(Ps. xvm, 13,14). Omnia autem quae proiriittuntur S ac faviljas Proplieiaj esse serrhonem, sed ad popu^
Sion et Jerusalem, non ut Judaji somniant ad lapides Juni qui habiiet in ea, el quod propler effeminaiio-;
illius el cineres favillasque dicunlur, ut instauretur nem aiiimi filia nominetur, sequens versus oslendit,
in pristinum slatiihi : sed ad populum Jerusalem, in quO ait : Softievinculd cblliiui, capihn, filiaSion.
qul occidii Propbetas, eilapidavi.t eos, qui adjse mis- Vere enim capiivus est populus Judseorum. qui us-
si erant (Maith.'.XXIII),et ad exlremum etiam in que hodie NabuchOdonosOrpoilat jugum, et pecca'-
Dei hlium misit hianus. Qtii corruens -in. passione torum ac blaspliemiarum suarum stricius est fttni-
Cbrisli,in f esurreefione illius suscitalus est :qtiando bus : qui gratis esl venditus, et nihil fecii dignuni
•mulla niillia crediderunt de Judreis, elreliquiae salvaj propter quod possit redinii. Cui el supradicitur :
factse sunt. Eadem et de Ecclcsia possumus dicere, Ecce peccalis veslris venttndaliestis : el in iniquitali-
qiiavvisio pacis el specula, si ih hseresim corruerit, bus vesirh dimhi mairem vesiram. Causasque reddit,
jubetur exire et pristinre fidei ornamenta suscipere. eur venundaii sint, cur abjecti. Quia, inquit, veiii,
El si .fue.fit susciiaia, sanclitaiis ei et continenlise el non erat homo : vocavi, ef non erat qui audiret.
prsemia promittuuiur, ul nequaquam pef eam frans- Ex quo manifestum est, ideo errori ct daemonibus
eat incireuriifcisusClimmundus. Quod npn ad carnis eos tradilps, quia non audieranl clamantem : Venite
concisionem atque prajphliiihi, sed ''.ad operiim im- P.ad! me, omnes qui laboratis et oneraii eslis (Maltlu
lnuiidiliam, sive nnindiliarii referri potest, ui incir- xi, 28). Kedimenlui'autem qui voluerint Credere,
cunicisos et immuiidosvocemus, quicorporis volup- nequaquam argenlo et pecunia, sed pretiosO Cliristi
tali §i libidini serviunl. Denique ad circumcisos sanguirie, ut audianl per Aposlolos: Gratia vobis
a Untts Ambrosian., Sed ad anhnm immuriditiain auteni, auctor certissimus, Iuculenter iradit, quod
referri Meiieabis et Tobise filii ad Anliochum profe-cli,T«V
b Arspolesi.
scilicet addiicend'iprrfiputii Hieroriymo rion T&V «iSotojvnipvzop.-kiutieY.K).y$av ta<r«v uevv.ai irepi
In.nolnii, unde el hoc fieji posse inflcialur, eLApo- - cijv aTrpSutriv "E)XrivEs.Circumcisionein adduxerunl},
stoii sensum detorquet iri allegoriam. §ic lib. i con- ui eliam nudi simites Graich essent. Necipsi Hebray
tra Jovin. n. 21, de Circuuicisione loijuens, quam diffilenlur, qui ejusailis Es:mminventorem traduril:
repeliverai Josue: Nam, inquit, si juxla lilteram il- ut la.ceam illusiiium Medieoruin lum veterum ,
lud qccipimus,periilusstare iioiipolesi,non enim ex- ptita Celsi lib. vn, cap. 25, GaieniMeib. Med. lib.
chq pelticulaiierum nuscitur.Mox eiiam illud quod xiv, eap. 16, Dioscoridis iib. III, cap. 51, tuni
de Filiis Tobire in Macliabaorufn libris scribiiur, receriiiorum lesiimoiiia, quse ad laudaluni ex lib.
quod fecerini sibi praeputi», ut Crsecis esseni siriii- confra Jovin. locum annotavjrnus.
ies, non saiis vera interprciatiohe.diluit. Josephus
497 COMMENTARIORUM IN ISAIAM PROPHETAMLIB. XIV. CAP. LII. 198
el pax (Rom. i, 7). Non enim ob nieiita, sed ob A cob descendit ad-Egypiios, et lenipore iiecessitatis
gratiam et fidem Ciiristi Deo reconciliali sumus. ac famis ..peregrjnalus esl in lerra Gessen (Gen.
Animseqtioque diciiur, quse viiiorum pollula sordi- XLVII) : postea ab Assyriis, quos in iiuljo lreserat,
bus, candorem prlstinse conversaiionis amiseral, ut caliimniani susiinuerii; el in BabylOnemcaplivitate
cxcutial Q03 pulverem cuin Appslolis, qui adlisesit. translatus sit (IV Reg. xvn, 25). Unde iiifeft.:
pedibus ejus (Matth. x). Neque enim fleri poterat, El nuncquid niihi esl hic, dicit Dominus?Et est.sen-
ul qii-eproslraia subjeeeratcervices suas foris trans- sus : nibil habeo reliqui projiter quod in hac regio-
eunlibus : el media terrse sociaverat, dixeratque : ne permaneam, de qua populus meus ablatus esl
Ilumilialaest in pulvere anima tnea, adhmsit terrm gratis, eLvendilus peccaiis suis, el quasi oryx reie
venter meus (Ps. XLIII, 25), non imaginem lerreni coriipreliensus, vel viribus Romanorum, vel diaboli
aceeperit. A qua nos revocat Apostolus, dicens : laqueis, quibus vinctus liucusque reiineiur. Ut au-
Sicut portavimus imaginem terreni, sic potlemus el lem ista paterentur,-.domiiiatores eorum ac magistri^
hnaginemcmksits.(lCot. xv, 49). Cnde qui |n carne: iriique egerunt; qui juxta Symmachum et Theodo-
sunt, placere Deo non possunt (Rom. vni).Non quo Lio.nem,ululabunt; j'uxia Aquilam, flebunl, cum tor-
carftis naiura damneiur, cujus condiior Deus est, el meiitis traditi ftieiint. Ipsi eniih.suiil qui adversum
in qua plurimi placuerunt Deo, regnantque cum B Salvatorem populum concitarunt, ut consona voce
Cliristo : sed quo op>ra carnis repudienttir, de qni- clamarent: Crucifige,crucifigetalein(Joan. xix, 15).
bus idem Apostolus Ioquilur: Ego autem carnalis De quibus ef anie jam dixcrat: Ipse Dominus ve-
snm, venundalussub pecculo(R6m. vn, M). Denique niet cutn senioribus populi et cum principibus ejus.
ad Iiujusceiiiodi homines dicil: Ubi autem zelus et Vos aulemqnare succendislis vineam meam el rapitia
mmidtitioin vobh est, nonne carnales estis, et secuh- pauperis in domibusvesiris (Is. m, 44)YQuamobretrt
dttm hominemambulalh (l-Cof. ni, 5)? El econtra- juxta Sejituagihla loquilur ad eos : Proplet vos sem-
rio ad sancios : Vos autem noti eslis in carne : siqui- per nomenmeum blasphematurin gentibus. El scien-
dem Spiiitus Dei habiial in vobh. Exculilur ergo dum quod, ingenlibus, non babeaiiir in Hebraeo,
pulvis, de quo scriptum est : Numquid confilebilur' sed absolme, nomen meuin jugiter bldspltematur, ut
libi pulvis, aul annunliabit veritatem luam (Ps. xxix, . subaudiafur, in-synagiigis yestris : qui dicbus ac
10), ul solvanttirvincula colli noslri; et nequaquatn noctibus blasphemant Salvaiorem, el sub nohiine,
audiamus : nervus ferreus Collum tuum ;t sed cum til ssepe dixi,- Nazarenorum, ler indiein Chiistianos
spnnsa mereamur audire : Quam putchrm sitnt'genm congerunt maledicta. Illis itaque blaspbemaniibus
tnm, sicut turlurh : collumiuum sictit monilia (Cani. et maledicentibus Domino, populus ejus de quo cre-
i-_-"9).Ei iterttm : Circumdediarmillas tnanibus tuis, <
G bro jam dictum esi, id est, populus Chiistianhs,
e(monile.collo luo; tit gravi oiiere liberali, etreci- sciet nomen ijlius qui venlurus est in nomine Pa-
pieuies ornamerila prisiina , captivi esse cessemus: tris. Et propterea sciet, quia ipseqtii priiis locutus-
redempii ab eo, qui venit praedieare captivis remis- esi per Prophetas, prsesens erudiel populos. Juxta,
sionem. Etde quo scriplum est (Supr. XLV,15) : Hic Sepluaginla loquilur ad Israel Deus, quod in /Egyp-
mdificabitcivitatem meam , et caplivilatem populi mei. tiini volunlale descenderit. Dicehte in Deiuerono-
reducei, non cum preiio nequecummuneribus. Cui sen- mio Moyse : Iri septuaghita animabus descendirunt
suietPetrus AposiOluscnngruit : Scienles quoniam patresluiin Mgyplutn (Deui,')_x,22) : el ab Assyriis
non cotrupiibilibusargento el arirg redempli esiis de eaplivi 605 violenter abduc.tisunt. Unde dicilurad
vatia vestra conversatioiie,palribus; tfadita, sed san- eos : Et nune quid eslis bic? quid facitis in lerra
guine qgni imritacidgli(I Petr.i, 18), Judsea, qui post necem Proplieiarum,in,DeI Filium
(Vers. & seqq.) Quia hmc dicil Dominus-Deus: misislis manus? Aul cerle ad Aiigelicas poiesiates,
In Mgijplumdescendil populus mens ih ptincipio, ut et prsesidesTempli Angelos loquitur Deus: Qnid bic'
colonus essel ibi : et Assur absque ul.a causa cqlum- -faciiis, cur non relinquilis populum blaspheman-
nialiisesleum. El nunc quid niihi est hic, dicit Domi- leni? quod et Josepbus refert (Lib. vi Antiq. Jvdaic.
nus? QuOniamabiatusestpopulus meus gtath : domi- :D c. 12) ; aperiis repente januisTempli, et spontere-
natores ejus inique agunl, dicit Dominus, et jugiter seratis, quas mttlti boniines claudere vix poterant,
lola die nomen raeum blasphemulur. Propter quod vocemde adyiis.Templiexisse dicenlium : Transea-
sciet pppidus meusnoinen tiieitmiii die illa ; quia ego mus ex hh sedibtis.In quo consideraiida sermonum
ipse qui loquebar, ecce adsuni. LXX : Quia sic dicit proprietas, quod non dixerint, recedamus, sed irans-
Dominus : In Mggptttm descendil popultis ineus, eaiijus ad popnlum gentium. Unde et velum Teoi-
priusul peregrhiuretur 604 ibi :etin Assyrios vio- pii a summo hsque deorsum scissuiriest in duas par-
tenter abducli stint; et nuncquid eril hic, dicit Domi- les," ut omnes Judseornm cseremonise:panderenlur,
nus? Quiaablatus est populus meus, gralis admirami- et eo lefnporeimpleretur,' quod in hoc eodem.Pro-
ni, el ululale. Bmc dicil Dominus: Propter vos sem- pliela dicilur : Ex Sion egredieiur lex, et verbum Do-
per nomenmeum bltisphematurin geitiibus. Proplerea miiti de Jefusalem. Et judicabil inler mulias gentes
sciei popuius meusnomentneum in die illa : quia ego usquein longhiquutn (Isai. n, 5, &). In omneni enim
ipse qtiiloquebar,adsum. Arguit populum Judseorum, lerram exivit,sontis eorum, et. in terminos orbis
et ventura prsedicit. Quod qui voluntate sua in Ja* verba eorum (Ps. xvni). Et in omni loco Deo olTer-
'
«J99 *^V ". S.;EUSEBli'IIlEROMMI 500
tur ineenstim, ct hostia munda (Mich. m), quando A. liilem mcath, dicens : Sibn tegnabil Detistuus. Vox
propljeticus -senno complelus esl : Recgrdabuniur custodieniiuinle exaliaia esl, ci voccshntd Imtabun-
el redibiinl ad Dominum omnesfines tcrtm : et ador-aK lur, quiti oculi ad oculos videbunt, qtiando hiiscrlus
bunl in conspectuejus oinnes familim gentium; quo- fitefil'Doniinus Sion. Conseqiienier de eo qui supra
iiiam Domini regpum est, el ipse domiitabilur geniium dixeral: Ego ipse qui loquebar, ecce qdsttm, nunc
(Ps..xx.i, 28 seqq.): Unde dicitur ad pfincipes Ju- Propbela lesiatuf quod ipse super montes Evange-
d.-eorum: Adiniraniini. cl ulitlate, quoniam vos cau- Jiu.m prredicarii, id est, super Apustolos, de qiiibus
sa eslis fuinse populi. Porro jiixla anagogen boc sCripittmesl: Appropinquaieinoiiiibusmieriih(Mich.
possumus dJcei-e, quod deseendat in jEgypium hu* ii, 9, sec. LXX); el quorum doclrina illuminaiio
jus sreculi populus Dei piopria volunlate, quando De.iest. Unde ad cum in Psalmis dicilur : .llljimi-
aniator magis voluplalum quam D.eiesl, et non au- nans iu mifabililet a montibusmlernis(Ps. LXXV,S).
, dit illud prophetiCurii:: Vmqtti descenduiitiriMgijp- Hio anniniiiavit et prajdicavil pacem bis qifi eraht
tum ad auxitium (Isai. xxxi, 1). Qui cum .viiiis fue- louge, Q@7 id est, gentibus; el prope, boo est, Ju-
rit delinitus, et liabitaver.itin locoaquanim ei fluini- 'dreis.jmundum recoricilians Dco, de quo suh nomi-
ntiff), qtii caslilalisnoi) liabet siccitatem : tunc vior ne Salomoiiis ih psalmo canitur : Orieiur_in diebus
lenter tradeliir ASsyriis, ut doniiiienfiir ei, qni eum B ejus jusiiiin, el multiludo pacis, donec auferalur lu-
postea in peeoatp arguant alque conviiicant. Ipsi na(Ps. Lxxi, 7). Et in boc eodem Projihela de
sunt enim el inimici et vindices, de quibus loquitiir puero qui natus esi, et de Jilio qtii datus est nobis,
ad Israel : Et nunc quid libi esiel vim Mgtjpli, til bi- ciijus firineipalus in Iiuhiero ejus, ei voeabitur ma*
bas aquam Geon: et quid libi est et vim Assyrio- gni consilii Angelns, post reliqua dicitur (Supra,
rum,_ut bibas aquamfluminum (Jer. u, 18). Qui igi- ix, 7): Et pacis ejus non eiil terinimis..Ipse est
lur descendit iu JEgyplum, et de excelso Jerusalem enim pax iioslra, qui pacificavit omnia per sangui-
ad bumiliora delapsus est : vaderisque Jericho, aW nern crucis suse in coeloet in terra, Qui locutus est
teram jEgyplum, a latronibtts vulncra plura suscc- Apostolis: Pacem meum do vobis, pacem meamre-
pit, diciiur ad eum : Ef nunc quid vobis est @0@ iinqua vobis (Jgan. xiv, 27). Ef annuntiavit nobis
liic ? quid in terra cl in Eeclcsia Dei vos csse simur. bona, nonquse a-Pliilosophis appellanltir indiffe-
latis, qui studio atque pmnidesiderio descendistis in rentia; sed rjucevere bona sunt, rjme dnl Pater pe-
yEgypiuui, efab Assyriis |)ossideiiiini, captique es- lenlibus-.se, id est, omnes graiias Spiriltis sancli.
lis : el uliilare magis ac lugeredebelis; quia proplef Donjque alier Evangelisla in eodem loco scribil:
vitiavvcslfa niquepeccala, nonien Dei blaspboiijatur .' Qtiahio magh Pater vestei quiest in cmlis, dqbil SpU_,
iii gentibus? quibusin Ezechiele dicilhr : GonfatmVG riluinsarictum petentibus se (Luc. xi, 15)? Hsec bo^
tnsih nontenmeiim in gentibus (Ezech. xxxvi, 20). na qtifficredenlibus Dorijinns pollioetur : Audiieme
Et (juomodo in Evaugelio disoipulis Ioqn.itur-D.omU- et comedeiisbonu; et delectabiiur in bgnis anima ve-.
jms : Luceat lumen vestrum corapi hominibus, ut vi- stra; el non snlum bnna, sed salulem nmnibus nun-
deantbona operq vislra, el glorificcnl Patrem vestrum liayif, qiiam ijise pricbuil qui dicit Sion, id;esi, Ec^
qiti esl in cmlis (Matlh. v, l(i) : sic ecoiitrario, cum clesifh: Regnabii [Al. Regnavit] Deus iuui.V Uiide
mah opera fecerimus, nomen Dei propler nos blas- el Apostolus loquitur adSanclos: JVTOH regnet pecca-
pliematur ingentibus.Ideirco qui babet soiehtiam no- tuiu iii vestro mcrtali corpore, ul obediaih desideriis
iniuisDei, et quod adJmaginemet sinii|iiudineni ejtts (Ront, vi, 12). Et de peccaloribus scribens:
illiussitconditils, non ignoral, in lucc versabitur. Et Jifors; inquit, regnavil ab Adain mqtie ad Moysen
erit in die, de qua exultavit Abraham qiiod vidisset (Rom.Y, li). Quodque sequitur: Vox speculatorum
eamv(J«an. -vm); de qua cl sanctus loquiiur David : iuorum, sive citsiodum iuorum, Apostolos signifieat,
:Hmce$ldiesquam fccii Domhtus, exidleinusellmiemur de quibus etin alio loco (Infra, LXII,6) ad Ecclei
inea (,Ps. cxvn, 24). Qui eninjilluminaveruni sibilur siam loquilur Dcus: Super tmtros.luosconstilui r.it*
,cem scierilise, et babenl luinen sempiternum, quod .-' slodes, qui numquam tacebunl, recordantes Dotnjni,
•eredeniibus repromissum csi.: Erit tibiDgminus lux © qui exaliabunt vocem de sublimibus dissefentes.
0ternq (Isai. LX, 20), in die lioncsle anibulaiil, el Uude dicifur ad eos (Stipra, XL,9): Supernwntem
sunt filii lucisetdiei;:et cogripsciinl eum qui dicit excelsumdsceridequi evniigelizasSiott. Exalla in for%
ad Moysen : Vade', dic filiis 'Isrdel,qttiesi misil me '" iitudine.vocehvtuairiquievangelizas Jerusaiein. Isli
-(Exod. ni, i&) : el quem in sanctis apie cognover pari Deum voce laudabunt, el bculis videbuiit ad
' oculos.
-raiit, etiam sibi adessc cognoscenl. Quod aliis verbis Apostolus dicit: Facie ad
: : (Vers. 7, 8.) Qtiam pulchri super montespedes an- faciem (l Cor.xm); qua!lf)P Sancius canit: Oculi
.nuiuianlh el prmdicanthpacem,et arinuntianlisbonum: mei semper ad Domhiuni (Ps. xxiv, 15). Et; Ad te
-prmdicaiuhsalutem, el dicenlis Sion:Reguabil[k\. Re<- levavi oculos meos, quiiiabilas in cmlo (P-s. xx, 1).
gridvil] Dcus itius.. Vox speculutorumtuorunudevavei- Et Dominus respondebit ei: Oculi enim Dohihiisur,
runl vocem: simul laudabunt, qnia octdoad oculum per juslos, et aures illitis in precem eorum (Ps.
videbunt, cumconverterit DominusSion. LXX: Sicul- xxxiii, 16). Hoc quod Sepluaginla iranstulerunt,
horasuper montes : sic pedes evangelhmtis audilum siciit tapa, idesi, horu super montes; sic [Al, Sfeiif]
•pacis, evahgelizantisbonu: quia atidiiam faciutn su-; vedes evangelizantisQtQ^ auditttm pacis, el reliqp.,
501 ' COMMENTARIORUM Wj ISAIAM P.ROJPgETAMLIB. XIV. CAP. Lllvjy#; - :W
Paiilus sequens gensum Hehraicae Yeriiaiis, pon.it Acivitas gum erqt plen-a[pppujis:fqciu gstquxisiwduq
in Episfoja ad Rpjjjanps,: 'Quqmspeciqsipedes eyqn- qum erql multiplicq{q irt genlilyus(Thjen.\, \); §sd
gelimniium bqria, evqngelizqnliumpacem (Rom. x, audiat Payid caiien.tem, In cmvertendg.fiominus owp-r
15): Apostolos inielligi volens, quorum pominus tivilqtem Siq.n, facti sumus tqmquamicgnsolad(?-h
lavit pedes (Joan. xjii), uf mundi et pulcliii essenl cxxy, l,4)v P! ppsf paylyluin : Fqctf, sumus Imlqn-
ad prasdicandum, el iii tplp orbe discurrerent, hre- tes, Et uf spiamus nequaqiiain baBCdici. de populo
vique doclrina Chrisfi implerenf mundum. "apKau- Jud.sfiprum, sed de oninibus qui per aposiolps iii
tem, id est, horq, juxfa Sepluaginfa, et amljiguita- Pominum predituri sunt, ppiiit e;t dicit: qui epn-
lem sermQnjs Grseci, aul tempiis sjgnificat, aiit pul- splatus est eani, sive miserfiis est ejus, et qui eruit
chritudhiem. Siitempus, ijii aptabitiir: Tempqre' yel redeniit eani, ipse. p.arayit sive revelavit brW
opportuno audivi te, et in die sqlulis qdjulor tui fui phiu.m saucfum suum, in cpnspectu pninium gen-
(Isai. XLIX,8)\ Unde infert Aposiplus:'JTcce liuni: et videbunt pmtiesfines terrm salutqre Dei no-
nunc tempus gcceptqbile: ecceiiunc dies sqlulis (II stri. Ex qup perspicuum. pst, exstructa per Apo^
Cqr, vi, 2): Opportunp enim femppre prp cpijplis slolos spjriiiiali Jeru.salem, id est, Ecclesia, quse a
sangujnejji fndit : quando pmnes declinayerunf, JudDeisfuera} derelicla, revelari braphium Pomini
simul jnutiles facti erartt. Npn eral qui faceret bpr JJ cunctis gentibus, -et yj<ieresalutare ejus pranes fir
nuni, npri eral usque adunum (Ps. xiii) : ui prp 'nes ferrse. Quod dupjiciler iiitel|igilur. Auf enim
pmnibus gusfaref njoneni, quia omnespeccayerant, revelaf Paler bracliium suum cunptis genlibus, ayf
elipfjigebanlgJoria Dei (Rom, m ). -Si aulem pul- filius revglaf fprtiludînernsnam. Pe qup.scriptum
chrifudinem ad illud referamus, quqd in psalmp dir , est : Virtqs eiiim ab eq egrediebqturel sanqbqt qmnes
eitur : Speciosus formq prm filiis kqminum(Ps, XLIV, (Luc. yi, 19). Et iterfjrn : Sensi pirtutem. exissede
5 ); (quid enim pulchrius .qiiani uffprma seryi fle- me qumsqnqyit'hmmonhqusqm(M.qri.y:, 5Qj. 0_upd.
retforma Dei, et sederet ef regnaref pum Glirislp autein Filjiis Pei, Palris dexlera appellpiur:el braT
in ccelesfibus?)pptest wpKsecundijni Grajcselinguae cliiuni, multa sunt tesfinioijia, e quibus pauca dj-
laliludiuem CMradici,et sollichudq, juxfaijludquqd cemus : Sqlvqbil [AI. Sqlvqyit] sibi dexiera e/iis,
Saijcfus ait: Multiplicabisme inqnimamea, in yirtule et brachium sanclum illius ( Ps. xcyii, 2), Ef "alib[.:
tuqJPs. CXXXVJI, 4). Pro mulplicabisme, in GraJCpdi- Iii brqchiq meo gentes.sperqbunl (IJfii. u, $). Pg
y.e,quod esi, multa cura e{sollicilu- qup Jacpb dicif: Ilic erit exspectaliggenlium (Qenes,
cijur 7ro).VH/5)3o•£ts
dine m^dignum. habebis. Ef q]ih\%Sccundumqltiiu- XLIX,10), Ef pctogesimus pclayu| pâlmjis : Tuum
dinem tuqm ijroluwjsvjo-K? filiojshqmhwm (Ps, xi, 9) : 'brqcliium cum f.qlenliq, Hpc brachio eduxif Ppini-;
quod ajjisyeruis Gr.Tce dicifur, a notyys &p«s.,TOUT' Q nus pqpujjjm lsrael de ferra iEgypti. Pe qqp ad.
Ecn, yfpvTtSofrfeiaijas, Sed liaocsupeiflna sunf; e{ ApQStplpruniprincippm lpquehaj.ur : Beqius es, Si-
. specipsi magis pedes Christi yel Aposlolpruni acciT mbn Rqrjqnq, qiiiq carq ei sqnguis. npn revelqveri{iit
pieijdi, qfipd , prset.erSeptuaginta, oirjnes similjter Ptibi, sed Pqter me\is qiti eslin cp2l\s{Jiqt.:xvi,sl7);
transtulerunf, Paulo eprum interprgialiongm prpr Ef Aposlphis,Paulus de se (Gqlqt. l, 15): Quandq,
barite; ' inqiiii, plqcyit Deo, quisep.arayij,Q\Q me de uierq
(Ye.rs. 9, lQ,.) Gaudelt et lavdate simui-,deserta r mfttris nieiBy.ul reyelqret Fijium §uuni in me. Qupd
Jerusalem, quia consojqfus esl 'Bomhvus pqpulum aptein cqncfis gentibus pmnps fprrse terminps-.pgpjit
suum: redemit Jerusalem.Paraml Dqminusbracfiium lavil, qui visuri sunt salufare Pei, ijlud psiendif
sanclumsuum in qculis omiihmigmliitm : el videbunt quod pf in alio lpcp iiicifur : Cqnverlimini qd me qb
omiiesfines terrmsqlutare fieinostri. LXX: Eriinu extremis terrpj, el sqlvi eritis (Isqi. XLV,,22); eiper
pant la;litiamsimnl deserlq Jernsqlem, guiq miserlus Jereniiarn: Ad le. gentes veniem)qt>exlremis terrm
esl pqminus ejus, el eruil Jerusajem. -RevetabilDor (Jer. xvi, 19); Pf jleruni: Recqrdabuntur e\ cpnyer-
minus brqchium sqnctum sunm in\cqns_pectucnnclq- leniur ad Qqminwnqmnesfqmijimgentium; quiaDqr
rumgenlium. QQQ Et videbqnt qmnesfines terrcesa- mini estrcgnum, ei ipsedqnîw^MW-MnlJvm (Ps.xxi,
luiqre Deinqstri, Duclp in pMptjyitateniPPRuIpJu-1D 28 et seqq.); jil npn soluin yarjefas geiitiym singfis
dffiprum-,ef uilje succensa, aut rarus erat in JeniT laruni, sed. et -Ofiip.es mtindi cardijips ppdhuri pra--
'snlern, aut nnllus babitafor. Pp^fquam aulcm qui nuntienlur in phrjslo. Juxla id qiipd ipse Ipqujfur:
prius Ipquebatur in Prpplielis, et erat ili principjo CtiiHautem prmdicqtumfiterit [iqc Eyang?tfuV)ill MQ
apud p.eiim, Peus.Yerbum babitavit in np))is, el car mundo, tunc erit finis (Malili, xxiy, 1|). Afii sunimir
rn fapfus est, jnsiaqrata sunl deserta Jerusalem; el tates et exfrema jerrae-,eps infgljigi vplji!)f,;quinpij
yenif ille de qup scriplnin esl : Bic mdificqbilciviMr inniedia fepra, sed in extremis ejijs inslar rptariim
tem meapi, et cqplivilaiempqpulimii rediicel: ul ne- fhijbjis ppnsisfgnies, liunjilia deserpnt ef ad excplr
quaquam pjangafur ab Jeremia-: Qupmodo:$edelsp.lq . sa fpsfiiianf;:: ,
a Yulgati hacienus TIJVS>pu-iwpaaa, mullum im- sus, multm curm, hocest, solliciludinisdignosfecisti.
plexo sen.su, nulluque ad sequeiuia respectu. Resti- b Pronomen tibi, quodmss. supplent, etMaiihsei
luiinus ex Ambrosiano TCOM.V?? t&pxgleilip verbp, texlus, antea deerat. ffa§sim vefp alia hujusmoî
quod ipmss. nojiesf, efnegpiium facessehat, ex- Ieviora, leciore noii adinonito, casligainiis.'"'
punclo. Ex quo verus exsurgit concinnusque seiir
'
§03 S. EUSEBII UIERONYMI 504
(êrs. ii-i'6.)Recedite,recedite,exiteinde, pollu- JV&e orhe tefraruin unum gregem facefet, ul impler.e-
lum noliie iangere : exile de medioejus, mundaminiqui lur iliud quod Dominusi.nEvangelioad Patrem loquir
ferlisvasaDphtinL QuphiamnonintumuUuexibiiis:nec tur (Jcann. xvii, 21) : Da-, ut sicul ego el iu wmni
in fugaproperabitis.PrmcedelehiinvosDominus,et coii- sumus: sic et isti innobis ununi sinl: ut eodemsensu
gregabilvosDeusIirqei.LXX.: Recedile,recediie,egre- et eadeiri senlentia, repiignanlia inlef se vilia atque
diminl inde ,et immundum:nolite tangere : exite de conlraria deserenies, unam apprelienderent solam-
medio ejus /: separamihi qui portatis vasa Domini, que virlutem, Neque eniin vitia el perliirbationes
quia non cum tumultu exibiiis, neque cum fuga ibitis : invicein se sequuniur : quod de virlutibus dieitur, in
sed prmccdethos Dominus, el qui congregatvosDeus quibtis nec a vmpSolcd suni, nec s)lu$us, id esf,
Israrf.' Et hoc Judasi sic disserere conantur : Exiie n6c plus nec minus, sed omnia lemperaia. Porro
de Babylone, et idola eorum derelihquite. Exite de in vi.iiisuniversa contraria sunt, ut pavor audaci»;
medio illius, el vasa quse Nabucliodonosor, capia' impieiati superslitio, luxuria parcitati.
Jerusalem, lulerat'(lV Reg. xv), Cyro laxanle capti- Ecce inlelliget servus meus, exaltabilur , Q3.JS el.
vossubZorohabelei Esdra (Esdr. i), refertein tem- elevabilur et sublimis erit valde. Sicul obslupuertml
plum; nec sicut prius de jEgyplo cum tumultu et supertemulli : sic inglorius erit Jnter viros aspeclus
tiniore lugislis, ila egredimini de Babylone; sed cum ]B ejus, ei forma illhis inler filios hominum. Iste
pace ei volunlaie regis Persarum alque Modorum, asperget gentei mullas : super ipsam contmebuntreges
in quo Domiiiivolunias apparnit, qui protexit ei con- os suum : quia quibus noh eral [Vulg. est] narraium de
gregavit vos. Alii qu* de Babylone diximus, de Ro- eo, viderunl; et qui non audierqnt, contemplaiisunt.
maho regiio inlerpreiantur, quod in adventu Christi LXX : Ecce intelligel puer meus , et exqllabilur , el
qui eos liberalurus sit, hsec omnia compleantur. Nos b gloriabilur valde. Sicut stupebuntsnper tcmnlti: sic
autem audientes supra': Quam pulcliri super monles in gloria eril ab hominibusspecieslua, el gloria lua a
pedes annuniidntis et prmdicanlis pacein. El : Reite- filiis hominum: sicmirabuntar geniesmullm siiper eo,
labil Dominus brachium suum in conspectu omhium et cohlinebimtreges os suum, quia quibus noh est aii-
genlium : Et, videbuntomnes fines terrm salutare Dei nuntialuni de eo, videbunt, et qui non audierunt, inlel-.
noslri, nequaqiiainhoc de ©H Judaeis, sed de Apo- tigent. Ne ulla legehlibtis ambiguitas reliiiquatuf,
stoloru.m omuiumque,Sanctornm inlelligiinus chpro. quis sil ilie qui dixerit : Ego qui loquebar, ecce ad-
Quibus.prsecipitur, uf fecedant de Jerusalem, et in suni;,tl quod sit bracliium sanctum Domini, qtiod
loto miindo Evangelium prasdicent, dicente Domiiio cunelis gentibus revelatum est, Deus omnipotens
Salvalore : Jle el docete onmes genles, baptizanles Paier perspicue docet : Ecce intcltigel servus meus
easin nominePatris, et Filii, el Spiritus sancti (Maltli. (C sive piier meus,,de cujus differentia supra diximus.
xxviii, 19): ul nequnqnam cum Judseis blaspheman- Iiitelliget auiem , nori ut VerbiiinDei, alque sapien-
libus nianeant, in quorum necem Romanus parelur tia; sed ut servus et piier. Qui cum in forma Dei
exercitus; sed'pollutob derelinquant : et separentur esset, formam servi dignatus est accipere : facliis
ab eis atquemundentur , qui porlant vasa Dornini. obediens Pali i usque nd morlem , et mortem crueis
Templum enim sunl Spirilus sancti (I Cor.Hi) , et (Philipp. n). Quamobreni exaltavit eum, el donavit
magnm domus vasa aurea et argeniea. Qualis fuit illi nomen super omne uomeii. Qiii lo(!uitur, in
Aposlolus Paulus, qui vas electionis dicitur (Act. IX), psalmo : BenedicamDominum,qui tribuii mihi intel-
prwparaverat enim se in vas pretiosum et aplum in lecium (Ps. xv, 7); et de quo Davidcanit : Qui fecit
ministerium Dei.-Velcerle lioc dicendum, qiiod vasa coilos iii iniellectu (Ps; cxxxv ,- 5). Tpse est eniin
Domini, armatura Dei sitspirituaiis. De qna elPauIus sapienlia alque intelligentia , qui proficiebat qHasi
Aposlolus lpquebatur : Induile vos armalura Dei puer seiAtealque sapienlia : de quo loquiliir et Pe-
(Ephes. vi, 11), el per singula enumerat : loricam trus : Deus pdtrum noslrorumglorificavitFilium suum
ju-aitwc, et clypeurivfidei, el galeani saluiis, et gla- Jesum,quemvosquidemlradidislis, et negastisantefa-
jium spiritus, qui inierpretaiur verbum Dei. Ad lisec ciemPilaii volenliseum dimiilere. Vosaulem sanclum
addit, cingulum veritatis, et calcealos pedes.in pree- ^ et juslum iiegaslis(Acl. ni, 13,14), de quo et siipfa
paratione Evangelii pacis. Et in alio loco : Deponenles scriptum ostendimus: Ego testis,dicilDoniinus,etpuer
ergo opera tenebrarum, induamur arma lucis (Rom. quem elegi: super ipsum stupebuhlplurimi(Isai. XLIII,
xui, 15). Sequituf : Non in lumullu exibitis, nec in 10),cum illius signaperspexeriut. Ef hinc eritniajus
fuga properabitis. Neque enim ut vicli de Jerusalem, iniraculum, quod iiiglerius erit inler hominesaspec-
sed ut viclores recesserunt : ut qui quotidie prsedi- tus ejus: nonquoformaesignifieetTosditatem.sedquo
canles in TenJploEvangelium Dei, mulia millia Ju- . in hiutiilitate veiierii et paupertafe. Qui cum dives
dseorurh Chrisli fidei subjecerant; etiam mundum esset,'pro nobis pauper factus esl;:ei credeiitibus"'
iliius Evangeliosubjugarent. Prasviumenim hahebant. dixit; Discile a me, quiamilis sum et humilis corde
Dominum,qui congregarel eos, DeumIsrael, hoc est, (Matth. xi, 29) : de quo et Giemens vir aposto-
a Pro Grsecoverbo ' '-'--

viitp$o\ct\,quod substitiiuiu pmcepli sonat.
mss., antea erat.minus commodq seijsu jnepS&irui, b Maliriicum Yictorio;et Grsco 5o?«ef6v!o-eTKi,
'gte-
qu« vox proprie transgressidnfm. sive violdtidnem rificabiiuri •;
'
'S6S.;'. COMMENTARIORUM IN 1SAIAMPROPHETAMLIB. XIV. CAP. LIIl. '.; 506
licus, qui posf Pelrum Romanam rexit Ecclesiam, ADoihini cui reveifiiuni estf raritatem cfedentium si>
scribit ad Corintiuos : .Sceptrum a Dei Dominus gnificat ex Jud;eis, Quodque sequitur: AscendeVsicut
613 Jesns Cliristus, non venit in jaeiantia super- virgulium corath eo; pro quo LXX trahsiulerunti Ah-
bise, cum pnssit omnia, sed in humilitate. Intan- nuhtiavimussicut pqrvulum coram eo : pro virgullo,
tum ui yerbefatiis a miiiistro sacefdolis, respondef i(: Symmaclius, fdniumJiiterpreiatiis est, ut nssuinplurii
. si maleloculus sum, argue depeccqto; sin.aulembene, osiendereibomirieiji qui"pKocessii.deuiero virginali,
qmd niecmdis (.Joan. xvin) ? hahens duodecim An- De quo inferl: Sicui radix de lerra silien.ii. Pro si-
geloruin mijlia, quae illius nutibus obedirent. Iste - tiehli, Aquilaîriierprelaius est, .ijiwia, ul virginiiatis
aspergeigenles muttas, muudans eas sanguine suo et privilegiiiiJidemonslrarei, quod absiqueullohunninp
in bapiismate Dei Consecrans servituii. Super ipsum semiiie-deterra prius inyia sit cfealus. Iste est de
coiHinebuntreges ossimm, et pfineipes /soeculi, quo- quP el stipfa legiinus: Exici virga de radke Jesse, et
rum omnis sapientia crucis pro&dicaiionesubversa flos de radice ejus asceiidet (Isai. xi, 1); ul c nalivi-
est: el qui non habuerant Legem et Propheias, ei tatem ejus el ascensum significet in muiido. Sin.au-
quibus de eo non fuerat riuiiiiatum, ipsi videbunt el lcm non habebatspeciem neque gloriam; sed forma .
jnfelligeiit. De quibus loquiiur et Salvator : Beati ipsius crat iguobilis el deficiens prse filiis hominum,
quihon videruntel credideruni (Joan. xx, 29). In quo- B sive nt IiaheLiir in Ilebraio, despeclus et novissimus
fum ebmparatione, Judajorum diiriiia repretieiidimr, virorum, quomodo in Psalmis dicilur: Accingeregla-
quj videineset audieiites, Isaiae.iri."sc vaticinium dio tiio saprr femur tuum, potenlissime, pulchritudine
conipleveruiitj.diceiitis : Auditu audielis, et non in- el decore tuo (Ps. XLIV,4)? Quod facile solvitur.
-teitigelis : ei videntes aspicielis, et non videbitis. In- Despcctus erat et igmibilis qiinndo pendehat in
crassqiumestehim cor popvli hujus, et anribus gra- cruce, et fnctus pro nobis maledictum, peccala nos-
viter audieruni (isa. vi, 9, 10). .- tra portabat. El lor|iiebaiur Patri : Deus Deus meus,
- (Cap, LIIL—Vers.l
seq.)Quiscredidiiaudiiuinoslro? quare mc dereliquisti (Matlh. xxvn, 4G)?Inclynis ati-
eibrqcliiimiPominicuireyelatumestfEtascendelsicalvir- tem erat, et derorus i.spcctu, quando ad pnssioncm
giUiumcoramep.etsiculradix.deierrqsitieninioneslspc- ejus lcrraconlreinuit, saxa diiupla sunt, etftigienle
ciesei,nequedecor: etvidimuseum,einanerataspeclus: sole, ailcrnam noclem clemenia (iinueruiil. De quo
eldesideravimuseum.Despectum.elnovissimumviroriim, et sponsa in Cantico Canlicoriim : Fralruelis meus
virum dolpTHtn,cl scienteiiiinfirmilatem; et quasi abs- candidus, et rubicundus, electusde millibus (Cant. v,
eonditus vultus ejus, et despectvs iuhde nec repuiavi- 10;. Candidus plenitudine ac purilate viriuium , iu-
mus eum. Vere languores nostros ipse ivlit, ei dolores hictindus in passione, de qua pos(ea lecturi sumiis :
r.oslros [Vulg, repelit ipse]porlavil: etjios pulavinms C Quh estiste qui ascendit de Edom, fulva [Al. fulvida]
eum quasi leprosum, et percussum a Deo, el hmnilia- vebtimentaejitsexBosor; elecms de millihus iu resur-
fum. LXX: Domine, quis credidh audilui nostro, et rectionetn ; uiqui erat priinogeniiiis omnis creaturse,
brachiwn Domini cui revelatmn esl? Annuntiavimus primogenilus fieret ex mortuis. Quod autem inferl :
quasi parvulum iri conspeciuejus : sicul radix in terra Honip indolpre: etsciens ferre iiifinnitatem, sive vi--
silieiiii. Noii esl species ei neque gloria, et vidimus rum dolorum; el:scientem $ ihfirmilqiem, verum cor-
euni, et noh habebat spcciem.nequedecorem: sed spe- pushoiJiihis,ef vefamdernonslratanimam, qtiisciens
cies ejusinlionorala, et deficiensprm filiis hominum. 615 ferre infirmiiales,.omnes eas divinilaie supe-
tipnioinpluga, elsciensferre infirmilaiem, quia aversa ravit. Et absconditus vtiltus illins atque despectus,
esifacies e)us,.despecla et nonrepuiaid. Istc peccala ut humano coipore divina poieulia cehtreiur. De
rioslra. portqt, efpro nobis dolet, et no.srepuiavinms quo supra dicluin esl : Tu cs Deus abscondiivs, el
cum essein dolpre, el in plagd el inafflictione. Posl nescicbamus.Qui verc languores nostros ct peccaia
veiba Pafris, quibus filium suunijnuridbiiuritiavcra.t poriavii, cl pro nohis dolet, non putative, id est,
esse venlurum; et ante scandnlum crucis, de quo e T6 SOV.UV, ut vetus et nova hoeresis snspicaniur;
diclurus erat: inglorius erii h dspectus ejus:,et fonna sed vere crucilixus cst. Vere doluii, dicens inEvan-
*j!(?©14 prm filiis hominum; gloriampnr-miserat D gelio: Trisiis esl anima mea usqne ad mortem (Mdtih.
r.psuffeetionis : Exqliqbitur et eleimbitui, et sublimis xxvi, 58). Et : Nunc unima mea turbata est (Joan.
eriivalde:: ut biiri.iili(ate:crucis resiirfettionis glo- xn, 27). Ei nos putavimus cum esse immumlum,
jfiam;pf;eveniret, re.«pondit PrPphetarliin cliorus se sive in dolore, ui.Sepiiiaginla tianstulerunt, pro quo
impjesse pfficiuni, et quantum in se fuii, biacbium Aqnila et Syniniacliiis |>psuerunl leprosum, Tlteo-
illius-aique virlutem omnibus nunliasse. Jn eo auiem doiio, flagellatum. Quod aliis verhis Hcbraico idio-
qupd dicit: Quis credidil qudiiui nostio, et bracliium malc lepra iulelligitur, juxta illud quod in psalmo
_a S. Clementis verba sunl ex Epistola i ad Co- e T6 So-/.srv,etc. Miraheris aniiqiioruin edilorum

finthios usque ad verbiim humilitate : npn vero ns- lemeriiatem, qiil pro TOSozstv, quod legtint onines
que ad subsequentis periodi obedirenl, quod Martia- mss. codiceSi nohis plitriidiint vpceiivcoiificiatii oio-
naeus putavit. p.ha;, quae nihil habet affinilaiis cum lectirine ge-
-. h Addi( Victoritis inter viros ex Vulgata. . nuina Hieroiiymiana.'Sigtiificat autem T6 Soxstv,
-- e•Viiitor.', ut nativitatis ejus ascensum. juxta appafeniiam, secundum apparere et videri.
. d Verbum ferre hic quoqiie interseruiit Ambro- .liinc yeteriim Mahichipruffi et Tiirearum lipdierno-
feianimss. : - - nim erfbrenfredargtiimus, MiRTJAN.
60T S. EUSEBIl HIEROMMI £08
scriptiim esf: El flagelliimnq.nqppropinquq.bil.iqberrAqyes, errayimus , et.indjguimus niisericprdia Dei, dj-
nacuj.oluq (Ps, xc, 10), Ei est. sei.is.us:Putavinius cpntes in psalmo: Errayisicutoyis perdita (Ps.cxyiu,
eum pro peccafis suis a Depesse percussum, quiluir ;17(i);qu;e in Evaiigelii parabpla biiiii Pasfpris atque
mili.atus esi propter- nos, ei cunj Iaironibus crucir sylliciti humeris reporfala esf (Matth. XTIII).Qui
fixus. Prp eo qupd 'Symmacshusiransiulit * 'Ev.apjj sint aulem istaj oves, sequens versus ostendit. Ho.mo
OVTOC, ho.cest, in leprq; Aquilaposuif «yjjfievov, id,est, in yiq suq erravit; siye unusquisque in yia sua declir
leprosum: quod a m.ulti non inlelligenfes, pulanf rcr navit, uf prppriuni sequeretur errpreni, et reciarn.
lictum, et alii legttnt 7jx.O-Ap.svo1>,id esf, sedentem. yiain deseretis, de Crueilixo divers.a sentirel. Domi-
I» in
" prineipio capiluli, in quojtixta Sepiuaginta dieir . \tus QMlerapqsuil eq iniquitatem pmniumnostruni,
tiir: Domine,quis crediditaudilui noslrq: elbmchium sisetrqdidit eum pro peccatjsnosiris; utquodprppier
Domhiieui'r.evelatumest (Roin, x), qpp tesfijnoiiip ei imbecillitatem virium lerre npn ppieramus, pro.nor
apostplus P.iulus ulitur ad Rpmanps, edissere.ns ilr bis ilje porfarei, quiqblqtus est, quiaipsevqluil.Npn
-lud siiper Dtiniini passione : Dqmhius, jn Hebraicp enim jiecessitfjfe crucem, sed yplunfate susilnuil,
non habetur, sed pro itiieHigentia perspnoB,ad quam dicens in Evangelip: Calicemquem mihi dedit Pqter,
•dicii.uF,addjtum est,..-. nqn bibqmillum (Jpqn. xyiii, 11)? El ad Petrpm qui
. (Vefs. 5^7.) Ipse auteni vuinerqlusest propler ini? B scaudalizalMlur ^ a crucis npmine, qiiia npjj iipyerat
quiiafes nostras, ailriius esl prppter scelera nqstrq, mysteriuin, ef humano pavorefrepidabat: Vaderetrq
:Discip.linapncisiiqstrq}.super eum,'el liyqre ejus sarae, Satqna, scandalumes milii, quiq non sapis eqquce
nati siimus, Omnes nos quqsi pves errqvinius, unus- Dei sunt, sed quoshontinum(Mallh. xvi,23), Alipquill
quhque in via suq [Vulg. viqm suqm.] declinqvit: et si non prppriit.yplunlate essef oblatus, qui indieare
Dominus ppsuit in eq iniquilatem qmniuih nostrum. et praedicere poteraf proditprem, Sl^ et Appstolis
Oblatus est, quiq ipsevoliiit, et' non aperuil qs suum. loquebatur: Omnesvqs inhac nocte in me scandaluni
LXX: Jpse autem vulnerqtus est prqpter peccqta nos- sustinebitis,polcral ens qui ad se rnissi lueranf decli-
trq, et infirmqtus esl propler iniquilqtes nqslras. Dis- nare, quibus oectirrit intrepidus, et ulirp seêbiulif
ciplinqpqcis.noslrmsuper eum: liyore ejus sqnqli su- diceiis : Qucm qumritis (Joqn, xyin, 4, 6)?Qpi sfa-
mus, Oinnes quasi oves erravimus., horiio.in yia suq tini cepiderunt retrorsunt; ypcenj enini preesentispei
errqvit. ElDominus trqdidit eum prqpler ini.quitqtes fei re iipn ppteranf. Pulchreqiie addjdil:£t?io)i ape
nostras, el ipse prqpier afflicdqneni npn qperv.it as ntii qs siium. Qui dicenii Pjlafp : Milu nqn Iqqueris?
,sumh. Nps, inqiiit, 61® pulayinius pu.ni[yirum dprr npluif rpspondere. Sive juxta Sepluaginfa -•.Affliclus
loriitji: sive juxfa SeptiiaginLa.-ess.eindp.Iprg,ef.pr? non qperuil ps. A-titjuxfa Syuimachum etThepdotiOr
ciissi.iina DPO,et. propria suslinere pecpata. Ille4$- C iienj,.«Kofieiis rion aperui(:pssituHi. . - - .
(em vujneralus est prppter iniqtjitaies npsfras, ''(V-ers. 7 seqq.) SiciU pvis qd pccisiqneniduceiur,
dicens in psalmp : Fqderunt' ntanus meqs et pedes et quasi qgnus corani tondente[Vulg, addil se\ qbmule-
:(P*;'xxi,.lB)y)it stip Yuiiiereyulnera iipsfj-acuraref, scet, et ttqn qjperieios siruin.De ahgustiqet de jndiciji -
el aitriius est, sive infirmalus prqpler scelerq nqstrq, sublqtusest. Generalionem'ejusquis enarrab.il?quiq ofe
iil fuettis prp-npbis jnalediciuin, nos liheparet de scissuses{.de lerrq t)iti£n(iutn:propler scelusyopuli mei
maledicto. Maledic(ijs enim oinnis homo. qui pendet .9-percussil eps. Et dabil impiasprq semilturck,et diyi-r
in ligno (Deiii. xxi, Gqlql, m). Vnie dkciplina pach tem prq morlesuq: eqquqd iniquilqtemnqii fecerit',
npstrce.super eum est. Qtiod enini nos prq npsfrjs de- neqge.dqlus fuerii in ore ejus. Et Dominusvoluil cqn-
bebaniKisscelerib.us siistinere, ille pro nphis passus lerereeum in infirinilqte,'L\\:_ Siculqyis qdyictiniqm
esl, paciricarisper sanguinem crucis suaj, sive quceiri ditcius esi, el licut. agnus corqm ipndenle muius, sip
terra,siveqiia3incoe!isst!ni. lpsp estenimpax npsira, non aperuit ps suum, /n humililate,judiciuni ejus sub.i
qiiifecitultaque linum, etmediiimparie|ern njacerijE, Iqtuin esl. Ge.h.erqiionemillius quis enmrabii, quiqtqj-
sidvensinimiei.Liamiucarnesua,?r/i!Jorr?eja?saiiflf?sM- litur de terrq yitqejus? Abimqititqlibuspqpnlimei duc-
)K«s(Ep/(es,ji).Exquo perspieuumesf,sicptcorpiisfIa^ tus esl qd morlem; el 4 dqbq pessnhosprq sepuljurq
gellatitm aiqije liieeriiiuin signa injurise jri vjbieibiis P ejus, et diyiles prq ntorie illius. Quiq iniquUptemnqn
ac liyorc porlabat : iia et aninianj vere dplijissp prp fecit, nequedplqmin qresuq: elD.qininusvuilmundqre
nobis, ne ex parte veritas, ei gx parle mendacium eum q plaga. HQC. lesfinionippj, pu.m.jn ActibjisApp-
eredattjr jn iChrisio (SRoiji.iii). Qmnes, jnquit, quqsj stolorum regipaf-CaiicjqcisEpiipchus flieda; vehere^
a 'Ev «yji OVTK, ' --'
elc. Dtipliceni in hpc !p.coHiero- plaga, aut lepra percussus.
nyini )aps'iimei hailucinaiibnem deprehehdere sjbj —liiec .derivaiionullis grammaticoe regiilis.cbiispnal.
visus est, Gapelitis iii Critica sua sacra, expotiens Niliil obstare videtui- qtiin legatur 4.<i-np.tv6v, seposir
isludlsaiae capul LIII, sed frutra vir doclus labora- tum, a praepoRitione«7ro et pailicipio vjf/.svovjleprosis
vit, ut osiendi in Prolcgomcnis ad lomum Hi. Caiie- enim commercip c:i:ierorum Jioniiiui.iiiinierdjcendi
rum, ediiip Erasiniiina coiilra fidem nmnium mss. niorem obtiimisse nemo non sejt, ED.
coilietimiiiulavii verba KoijolKyjiÊvov in vlon et b Brevius cpnciniiinsqiiein unp Ambrpsiano ms.,
MABTIAK. ' ""
K^fvifieyov. scandalhabalur adcrucis mysterium,.elhvmanopqyore
Eiiimvero , quod notafifm quoqtie Monifauconip Irepidabat. ." :..'-.- '
est, secundtim eam, qiurni liic habelsignificalionerh, e Consentii Hehneus lextus !|Cr35?53Hi.eronym.au-
vpx «'fvjfiEvovvixusqiiiim reperiann-; derivainr eiiim tem versio, percussiieuin: Vulg., percussi.
ab «7TT0fi«t:vex qud v.tfh,airjue inde «fypivoc, ld est. d UP,USAmljros., et dabit, et quidem SWB-H pro
/609 COMMENTARIORUM 1N ISAUM PRGPHETAM LIB. XIV. CAP. LHI. 110
Hir (Aci.mn el seqq.),. 61 legens 'nori irilelligei;ct, A ost, securidumillud : Quis sqpiens, et mtelligel lim$:
iijlerprelante Philippp siiper passione :et nomine inteUigens,et cognosceiea (Oseexiv, 10):?Sin aulem
Salvatoris, inlellexii, et stalim baptizalus, in agiu prudens lector Hacita cPgitatione resppnderit: Et
ganguine Jquem legebat , vir meruit. appellafi, et ' quoniodo scripttim est; Neyqonovit Filinm. hisi Pq^
s Apostolus genti Êihiopum missus est. Qul igitur ter:etnemoQlQnqvitPairem,nisi. Filius, et cui
objatus esf Pilatb, qtiia ipse Voiuit; el non responr volueriiFUhsreve.lare? Et qui novit Pafrem pt Fi^
dit, ui patibulum pro nobis damnatus ascenderet; liuni, mique ef generalionis ppiest eriarrare myste,-
ipse sicul ovis ad occisionerh duclus esi, et quasi rium. Audiai aliud esse nosse, aliud eloqui, quia
agntis cpram londente obmutuit. Etenim paschqnos- frequenter qtia?mehteconcipimus, sermone explicare
truin hhmqlatusesl Gkristui (I Cor. v), quem Joarines non ppssunjus. Ergp et mysterium divinas.naiivitatis
Bapiisia ropnstrabat, dieens : Ecce agnus Dei, ecce in corpore, possjmt saucli, fide niagis npsse; qnarii
f/iii toljitpeccaia mundi (Joaiu i, 29). Qiii et in Apor dicere,. Alioquiii et Apostolus rapius in (er(ium ccer
caiypsi Jpannis Evarigelisia;, agnus occisus sajpe Iiim et in paradisuni, audivif verba qua?.iiequaqiiam
memojâtur(ApocaL v). Qui de seipso loquilur in valet humaiia lingua proferre (II Cpr. XII). Sed et
Jefeiiiia (Jerent. xi). @1§ Egb quiein sicut agnusin- Spiritus inierpellat pro pobis gemitibus ineffabilibus.
nocens, et ducius qd viciirnatri,hesciebqm.Cum cnim B Istius igiiuf, cnjus generaiipneni aut nullus, aui rartis
nescirei peecatum, pro nohis peccattim faettis est enarrare potesl, suhlaia esi viia deterra; u( nequar
(11Cor.v). Et sicut agniis euni diicitur ad viclirnani,. qnam in (erra, sed in coeloviveret. Sive abscissus
noii repiigriat ,'sie ille passus est vpluritate, ut de- eside ierra viveiititim,. ut implerelur de eo qupd
siruerel eiim quimofiis habebatijriperium (Hebr. 11), scriplum esf in ApocalypsiJoannis: Ego suin prhnus
Immiiiarisse us.quead mofiem, et mortem crucis . et Mvissimus:quiuvebam,elsuntmorluu,s:el ecce
{Philipp. JI). Hieagnus esl, in cujus typo immola- vivpin wternum (Apqc.-xvu,:18); ut ppst vitam quam
biliir agjius, cujtjs cruorliniiiis i)i posiibus exter- vixit in terra.morltius terraj, ccelis vivetet in soipr-.
minalorenifiigabai JJgypti (Exod. XXII);"qtii non so- " num.Quodqiie,-jungi'lur,Prapler seelus populimeiper^
lum sanguine suonos redemit, sed et laiiis opefuii, cussilvos;; sive, juxia LXX, ab iniquitalibus populi
ui algenies infidelitate, sua veste calefacerel, et aur mei ductus est ad morlem, duplicem sensum habef.
diremus Aposlolutn -riobls loquenlem: Quotquoiin Atil enim persecuiores et seeleralos populi sui, -siia
Ckristo.baptizati eslis, Glijislum.induistis (Galal. m, ~ morie percussit: am propier inagniiudinein peccas
27)'. Et i.na)io loco : Induhnini Clipsto JesulRom. loruin populi, quem semper peculiarem hahuif, dner
vni, li),Quodque sequitur -.De angnstia et dejudicio tlis ad jnorlem est, vilillos ad vitanj sua morte revor
subiatits esl; siyeulLXXLransluleriini, inImmiliiaie Q cfrei., IpiedediiimpipSiprpsepiiUurasuajet divitem,
judicium.ejus ablqtum esf,,illud significai, quod "de. pro morle su.a.give pessimps, pro sepuliura ejus; et
(fibtilatipne atque judicio ad Patrenr yietor asceni -divites, pro mprte ejus : utriimqiie popijlum signifK
derit; siyequod judex ptimium, judicii uon repernrif citiis, ui in nialis et pessiiriis; qiji ante Dei notiliam
yerifatem ; sed ahsqite ullavctilpa, sediiione Jndseo^ npp habeba.pt (Roin, ix), ps(entJatur genfiurij njultir.
riim et Pilati vpce da.mnafiis sit. Unde admiraUir fuilo : in divifihiis, qupnini erat Testiiijientum ei Lpr
Propheta,-quodtininium.Deusse. tradiderjt passioiii. gislaiip e; Prppheia;, Judaieus pppulus deinpnstre-
I)e-quoPaulusloquilur : Sienimh credidissent, num- tur. Ei'gp idcircp passu.s estDpniinus et sepplius, yt
quqm Dominum glorice crucifixissent (I Cor, n, 8), ex utroque pppulp sibi Ecclesiam cphgregaret. Siye
Sequitur:: Generglionemejus qnis- enarrabii? Quod Iiocdipendum,q«!QdSQrjbas ef PharisBeps,P ae Sa.d-
jduplipiter inltilligifqr: auf enim de divinilaie' ejus -ducseos,sacpi'dptes et ppn(if!ces,.qui in pppulp -aiUe.
accipieiidum est, quod impossibile sil divjnse iiaiiV - reguahant, ef himijs opibus ajfluebaui, _pos(Dpnjini
vitatis nossp myslei-ia; de qua jpsp loquitur iu Pro- passionem Roman.istradidpril Deiis; et.33tern?psijbr
yerbiisÂiitepinngscoilesgenerqviline(Pro»,vi[i, 2§); jeceiitserviiuli, Isfe prp cujus sepultura, et nipile,
juxla illud quiid alibi legiqiqs : Quis cognqvif sensum impij diyifesque sunt ti-aditj, iniquitaipm^npn feci!,
Dominiiqul quis cqnsiliqrius ejtj.$.fuit(Rqm, xi, 5i) ? P.nec dplus inyeiilpsesf in pre ejiis. Qnod de nullp
|d esi, nullus; autdepaitu Virgiiiis, quod<lifCieuiler: penilus Lpinimini620 ipielligi potesf, iit nec opprp,
pnpsif exppni, Deniijiiecum Mari;g dicergfur ab An- necsprmpnepeo.c»veii(,dicenfeSci'.ipturi>; Nemqviuty
gelp ; Cqiicipieselparies fijium,\\\& respondij : Unde jdusasqrdibus, nec siunius quidemdiei fueril vitqejus,
mihi hqc, quiq viritm nqn cqgnoyi?Cui fursuijj Ange- Et, omnessicul oyeserrqyimqs,tinusqitisqiieitiviq suq
Jtis : Spmlus, iiiijuitj sanclus venielsuper te, eiyirtus declhiavit_(Jqb,xxy): nisi de illo, qpi peccata nosfra
Aliisshni obumbrqbiltibi (Luc. I, 31, 51, 55), ut yel pprfavit, et pfp npbjs dplet, el vul(ieratjis gsf prp.
abAngelp, vel ab Evangelista tanium natiyiiaiis hu^ iniquiiafihjjs npslris, e[ afflicfus psf prppfp!' scelera
jus saerainenta dicaniur. Cujus narrator rarissimjis nostra, cujjis Hypre sanali stijnus, Super qpp pt priij-
SWO-M veieres Gi'seejJnterpretes iranstuleruiu, appcryphprum ieslimpnia, Cppgfif. Appsfpl. cf

a HaecIlierpn. ^cceperji ex Euscbip, jib. ii IJist. XLyii,:,eipseudo-Abdise,
Eccl.xap. 1, qui pafiier ex •IreiVaebdidicii, lib. ni coghovissent,cx Graseo lexlu lyvtoo-av.
1;-'V.icLori'us,
hiregiqncs JEthiq-
CQi)\r.\R^\,6ses./!îs.s,UiriEwh'Cliuni ? Verius, iii yuielur. SfidtiitctBpritm
hpiiien pr,eie!^
pim prmdicdiurum Iwc quod ipse crediderqi. Adde mitfuiit;Amhrpsmna/Tch'|i't^8« '*'"..
'
Sll ; S. EUSEBH HIERONYMI 512
ceps Apostolorum Petriis hoc testimonium edjs-AA iniquitateseorum ipse portabil, quas illi poriare non
serens, ait: lii hoc eriimvdcatiestis, quiaet Ghrisius potefant, et quaruin poiidefe opprimebaiJiuf. Juxta
passus esl pro nobis^relinquens vobis exempluni, ut Sepuiagitila hoc dicitur: 0 vos, propter quorum pecr
sequaminivestigia ejus. Qui peccalumrion {ecit, nec cata Filjus Dei est dlictus ad morteiii, qui pessimi,
inventusest dolusih ore ipsius. Quicummaledicerelur, et in malo divites, dati eslis pro sepultura etmorte
nonmaledicebai: eicum paterelur, noncoihminabatur ejtis, si^voluerifisagere posnilenliam, etprp peceatis
(I Peir.H, 21 etseqq.). Doriiinusautem voluit nniri- vestris oiferre sacrificium placens Deo, S)>iriiumcon-
dare eum a piaga, quani lancea militis percussus trihiilatum, videbit anima vestra semen Iongi tem-
acceperat. Sive conterere eiim in infirmitate ac yul- poris, ipsum Dominum Salvaiorem. De quo in pcto-
nere : dequo et ipse dicebat: Quoniamquemtu per- gesimooclavo psalmOcaniluf: Semen ejus inmlernum
cussisli, ipsi persecuti sunl (Ps. LXVIII,27). Et per permanet, etlhronus illiussicut solin conspectumeO.
Zactiariam Ioquitur Deus: Perculiampastdrem, etoves Et iterum : Ponam in smculumsmculisemen ejus; et
dispergentur (Zacli. xiii, 7). Ergo ut.paleretur non thronum illius sicut dies cmli, Quod aliis vefbis ad
iuit neeessitalis, sedvohiriiatis Pafris et suae, ad Virginem Gahriel loquilur : Erce concipiesin uiero
quern ipse dicebat: Deus, ul faceremvolunlalenituam^ et paries : qui. Filius Altissimivocabilur.Et ddbit i.Ui
volui (Ps. xxxix, 9). De qilo et supra legirous: Obla- DominusthronumDdvid patris sui, et regnabit super,
tus est, quia ipse voluit. I domum Jacob in sempiternum: et regni ejus non erit
B
(Vers. 10, II..) Siposueritpropeccalo animamsuam, finis (Luc. i, 31, 32). Vultenim Dnminusauferre de
videbh semen longmyum,el vqluntas Domini in manu doloreanimam ejtis, qui dixeral: Tristisest qnimamea
ejus dirigeiur. Pro eo quod laboraverit[Vulg. labora- usque ad mortem(Matlh. xxvi, 58), ul eriicis eontu-
vii] animq ejus, videbit, et saturabilur: in scientia sua melia resurreetionis gloria icmperetnr. Et ostendere
justificabitipsejustus servosmeos[\ I. servusmeus]mul- ei lucem, ul omnes per se videat illuminaips. Et for-
los,et hiiquilateseorumipse portabit. LXX: Si dederilis marc inielligentia, subaudiluf eum, super quem de-
pro peccato, a anima vestra videbit semen longmvum: seenderit Q2SI spiritus sapienlise-et iniellecius; Et
el viiltDominus auferre de doloreanimam ejus, osten- justificarejustum, qui benemultisservierit;nonenirii
dere ei lucem, et forinare inleUigenliam. Justificare venit uiministrarctur ei, sed ut minist.raret(Mattli.
justupi betieservieiitemmuliis': et peccata eorum ipse xx), in Pelri pedihus (Joan. xm), Cunctorum Apo-
porlabit. Juxia Hebraieum bic sertsus est: Si posuerit s(o!orum peccata abluens. Qui apparuil in cafne, jus-
pro peccato animam suam ille qtiem Dominus con- lificatusest in spiritu. De quo ef Judas proditoreOn-
terere voluil, sive mundare, videhitsemen longievum, fiteiur : Peccavi, tradens sanguinemjustum (Matth.
qnod seminavit in bonu terra. De quo in Evangelio ,p xxvn.i). Et uxor Pilali : Nibil libi sii et justo illi:
scriptum es(: Exivit qui seminal seminare; et ilerum : mulia enim passa sumhodiehi somnisprqpter etttn,Et
Simile esl regnum ccelorumhominiqui semhiaviibonum notandiim quod nori justificaius sit, u( de iniquo,
semehiitagro suo (Mattli. xm, 5). EtvoluntasDomini justus fiereli Sed justus jusiifica(ur, non ul inciperet
ih tnanuillius. dirigeiur, ut quidquid Pater voluii, il- esse quod nbn eral; sed u( quod erat omnibus apr
lius virtulibus implealiir, dicenlis 621 ad "Pairem: parere(. Iste jusius pro iniquis passus est, ui pmnes
Ego servavi eos in nomineluo qups dedislimilii. Cus- nos offerret Deo. De quo dicilur ad^Judaios: Et he-
todivi, et nemo ex Itis periit, nisi filius perdilionis. gastis sanclum et justum, et pelislis ul vir homicida
(Joan. xvn , 12). Semen auiein videbi( se(ernum, et donarelurvobis(Act.m, 14). El-peccata, iiiquii, eormii
VohintasPatris in manu illius dirige(ur: quia labo- ipse portavii; quasi medicus languores apgfotanliuni,
favit anlma ejus mulio tempore, requiem non inve- quo sani non indigeni, se hi qui niale se hahent
riiens in Judaeis, et dicens"in Evangelio : Vulpes fo- (Luc. v).
veas habenl: et volucres cmli, nidos: Filius autem (Vers. 12.) Ideo disperliam ei plhrimos, et fortiuth
hominisnon habetubi capul reclinet (Malth. vni,' 10), dividel spolia : pro eo quod iradiditinmorlem animam
E( in hoc eodem Pro|)bela : Lubpravi sustinens (Isai,-". suam, et cuni sceleratis reputatus est : et.ipse peccala
, ,1, 14). Quia igitur lal)0:ravit,videbit Ecclesiasiii lolo -*vmullormn tulit, et pro transgressoribusrogavil. LXX':
orbi) consurgere, el earum saturabiiuf fide. Denique Propterea ipse possidebitmullos, ei forlium dividet
cum esuriens e( sidens sedisset super puteum J.icob spoliq: pro eo quod conldminataestin morte anima
(Joan. IV), niedium diem sole torrenie, emptis cibis ejus , et cum iniquis repuiatus est , et ipse peccatq
uii noluii, quia jam Samariianae, ef exeuntis ad etim mullorum suscepit, et propier iniqtiiiaies-eorunitra-
civiiaiis Sicbetn fide satiaius erai, Juxlaqiiem sensum ditus esl. Causas reddii cuf post passionem mul!a
dicebal inier-ocio beaiitudines : Beati qiti esurhinl et Chrislus prsemia consequalur. Quia, inqiiit, passus
siliunt jusliiiam (Maiili.y, (S).ln scienlia sua, id cst, est, ei fecil omnia qute praeterilus sermo descripsit,
in doetrina, ipse jusius, tjui peccalum non fecit, nec et iniquitaies jnuliorum ipse portavii: propterea di-
dolus invenlus est in ore ejus : et servus Pa(ris, qui vidam ei plurimos, ut prb parle Domini Jacoh,
formain servi acceperat, ei Domini sefvierat volun- et funiculo hsereditatis illins Israel , Credant lij
lati, niultos justificabit de tofe orbe cfedentes. Et ieumde Orienie et Occidente ven.ientes., et re-
a Unus Ambrosian., Si dederitis pro peccatoanimam vestram, videbitis semen lorigitemporis, et yiill Doini*
hac serie §5« '
tiiis; clc. Ac iierte"Aliliiiiim aliaiiue nonnulla eiemplaria GrteCS legUiifs inv $<iyj,i\
m COMMENTARIORUM INISAIAMPROPliETAM LJB, XV;. CAP.ilV; , ,V""lSii.
cumbanl i.nregno Dei cum Abraham, Isaac et Ja-. A dicare capf ivis rcmissiOijom, et captlvam 'pfiiis ; a
Cob(Ma(i/j, vni) : impleto illo quod scripiurn esi : diabolo atque dsempriHius diixit capiivUaferii, et
Postula q me, et daboiibi gehtes hwrediialem tuam , dedit eaui dono Jionjiriibus atque credenEibiisj quia
ei possessioneintuam terminos ierrm (Ps. n, 8). De tradidit in hiortem aniniam stiam, et cum sceleratis
qiio etln: hoc epdem Propliela legitur, Erit radix sive iniquis f eputattis esf (I Cof. ix).Si eiiiiri Apo-
Jesse :ei qui resuryet ut principelur gentium,inipso siolus ejus Jiis qui eivint sine lege, facius estquasi
gentes sperabunl (isai. xi, 10'). Isli autem pfurimi 624 sine lege ; ciim hPn' esset sine Mege:, sed es-
qubndam a fortibus (ehebaniur; et sub specie asiriae se.l in lege Ghristi ::qiiare noh et Christus cum ini-
et pulli, multos habebant doiriinos, quibus dixerunt quis repuiatus sit, ut iniquos: redimerel a peccato,
Apnstoli : Dominus eos necessarioshabet (Matih. xxi, et oiiiiiibus -oinnia fieret, uf omnes salvbs facefet ?
3). Qui fortes erant antequam Christus hujlianum Peccata eiiiiii nostra ppriayii iii cofpore suo (I Petr.
corpus assumere!, et fOite superato , difiperet ' do- - ii), ligno crucis affigens ea, ut delerei chifqgra-
inum ejus. Pncdam ergo fortium Apostoiis suis tra- phum , quod diabolo et angelis iUius feceramus ,
dfdit aique.divisit , utPetrus, Jacobus , ef 623 scripium ihanibus anihiai/id est^ operibus ejiis; De
Joaniies, circuincisi populi principes fierent, et Pau- quibus Panlus aposlblusipquiiur : Et vos cuni esse-
lus et Birnabas miuereniur ad gentes , Iocis , non-B tismorlui hipeccaiis,el indesideriis carnis, vivere fe-
ariinlo sepaiati , etsiib Urib Doininp in djversa sia- ciicum Chrisio, doiiaris nobis oinriia peccaia. Eide-
rent aeie,.ui agminis utriusque vicioria, ifiuinphum leiis qiiod adversunthos erat cliirogrdplium, quod -eral
erigefent Salvatori. Ex qtio qui dispenSatorlam in- ePhirarium npbis;. el ipsurii iylit de medio , qfflgeits'
tef Pelrum el Paulum coiitentionem (Act. xv), vere ' illud cruci: spolidtispiincipqtus, el pptesldles dehorie-
dicnn( jurgium fuisse aique cenamen , Ut blasplie- sldVil, cdrifidenieririum'p1iaM-~:de'ei&(Ephi'4,:&',:Go*-
maiiii Porpliyrio Satisfaciant:-. et veteris Lrgis c;e- ioss. ji,'li,:lS), Iiiiquos auteiji cum quibiis repula-
feriionias in Ecclesia Christi, a stirpe cretleriiis tus esl, Mareus Êyaijgellsfa; laifpries inielljgit,
Kfael asserunt esse servandas, debent et aiiream in scribens"':','Ef cntcifixMmt Cum eo duos latrones !
fnille aniiis exspectare; Jerusalem , ul vicliinas im- unuma dextris, el dlteruriia si)iisi)'is.;E;i *wp/e/a ;est
hiplenl, et circunicidaiitur , ul in sabbato sedeant, Scripiura qum dicW: ;El cum iriiqwi: rfipuialus: ~esl•-
dorihiani, saturentur, inebrientiir, et surgant lude- (Marc. :.xyj;.2"')';, Quod ? et :altiusviriteiligipoiest,jlir
re, qtii ludus OfferiditDeuin. IIoc dixinufs prop'er id cehte de semeiipso DPijijno : Reputatus sitin curii
quod nilnc propbelatur : Et fortium dividet spolia descenderiiibiisiri lacuiii-: fdclus supt sichi liomosihe
(Is. LUI,12). Juxta illud qnod iii allo loco scripttim adjulorioihierihortuos liber (Ps. i.xxxvii ,-&);-Verc:
est: Cum divideret coslestisa reges in ea. Et ileriun : G eriiiri reputaius est iijtef-peiecaibres et iniquos , ut
Rex,virluium dilecli, et speciei domus dividere spolia descenderet ad internuoi ; JJui in niuliis Seripmra-
(Ps. ixvn, 15); Deriique-super Paulo apostolo , qui- rum locis vocatiir iaciis, el viiictosin earcere libefa-
de tribu Benjamin erai, juxia Hehraicum dicitur : ret. Qui tradiius"esi prppief peccata riostra, ef rer
Benjamin iupus rapax: mane cqmedel b, eiad vespe- siirrexit pfopter jusiificationem nostram (Romii\).
riim dividetspolia (Gen. XLIX,27). De quibus etaiiie Tahtsequecleineniiae fuitVut pro (raijsgressoribus;
jam diximus : Lwtabuniur in conspeciu luo , sicui qui imhvo pro persecutoribus suis rpgaret iu cfuCe')' el
: ImiahluTin messe, et sicut qui dividnnt spolia (isai. diCeret: Paier; -ig^ds&":iiii&_'j:-quod.~:e'nim--{aaunt,
ne-
ix, 3),.in loto ofbe sihi Cliristl Ecclesias dividentes. sciunt (Luc. xxhi, *34)- ;
Pfopterea accipiet geiites plurimas, qui venit pra3-
B Pfo, reges qund mss. resiiiuunt, leelum aniea b Addif Vicforius prmdaiii ex sacro textu, " ;""."
est genies, quemadmodum in uulio us[jiam aut texius, c
UnusAiiibrpsian,,qtwdeiqliqbJnteUigipaiesi,eic,
aut vprSioiiumantiquarum libro scimus iiiveiiiri.
LIBER DECIMUS QUINTUS.
625~626 Crebfo,Eustochium, dixisse me "novi,-; D braeorum libris : et liniia conlentio est. Hoc dixi-
ApbstplosetEvahgelistas ubiciimque de veteri In- mus, quia prsesens capitulnm cum in sensu ununi
sirumenio ponunt tesliiuonia, si infer Hebraicum et sil, in verbis discrepat. A cujus evplanaiione quin-
Septuaginia nulla diversitas sit, velsuis, vel Septua- tus posl decimum in Isaiam liber incipit.
giiifa Intefpfe(uih Veibisu(i soli(6s. Sin auieui aliler
in Hebraico, aliiefin veteri ediliope sensus est, He- (Cap. LIV. — Vers. 1.) Lauda, slerilis, quw npn
braicum magls, quain Septuagihia Inierpretes sequi. paris : decanla laudem et hinni, qumnon parturiebas :
beriique, ut rios mtilta ostendihius posuisse ebs ex qttoniam plures filii desertm, magis quam ejus qumha-
JlebrijRo, qua3 in Septuaginta noii habentur; sic bebatvirum, dicit Dominus.LXX: Lmlare,sterilis, qum
Eemuli nostri doceant assumpta aliqiia dp Sepiua- non paris : erumpe et clama, qum non parturis : quia
ginia lesiimoriia,. qua; non suri( [Al. sin(] in lle- plurcs filii dcserlm,magis quam ejtts qum habetvirum.
''giS- ."-!->.. S. EUSEBll HlEROMMi fiifi
DiaaVeniniDominus. Symmachlis liuhc locum ita in- A esl mereinx miiitqsfidelis, Sipii plena judicii : in qua
lerpretalus est: Lmtare, sterUis,qum non peperisti. jnstitia dormivjlhiea, nunc aulem latrones .(Isai.i,
Gaude in eXultaiione, el hhini, qum mon pqrturisti: 21). Sed ei hoc «olandunifluodfliiando dicif : Plu-
Pluresenimftlii dissipatm,magis. quam ejus quceeral res filii desertm, magis quani ejus, qum habet virunij
sub vh-OiA;ijtfb ThePdoiio e( Aquila praeler pauca non penilus syriagogiiexcludatur a parln ;-.sed mul-
vcrba non cliscreparii. Pbst nalivUalerii Salvaioris, liludo ei genlium praeferaiur. El ipsa enim in Apo-
«t ordinem viiav iilque virtulum, passionem crucis, Stolis, et per Aposlolps primum populum genuit de
el resurreelioiris gloriam, <quandoponens aiiimam Judasis. Unde duo Apostoiorum pfineipes agmina
suairij viditsemen loiigsevurn,et in scientia suaipse sibi credentium in Clnislo, Circumcisionis el Gen?
justus jusiificavit plurimos,cl foftium divisit spolia, lium diviserunt, ui ex ulroque populo desertam
et pf6 trarisgressoribus rcgavit, dans locum poeiji- prius atque pauperculam @£§ sedificareni Jerusa-
tenlioe.,iransit ad vocationem gentiiini, ei qui in i.llo lem. Quod aulem Hehraictim pro lxtilia, hinniimii
Sint creditiiri, pleno sermoiie deseribit. Quem qui- .posuii,gaudii significat niagiiiiudinenij in siiniliiudi-
tiemioCum et Aposiolus Paulos sub nomine Sarae -el neni hinnienlis equi ad vicloriam. De quo in Job
Isaac, refeft ad Ecelesiam (Galak iv, 27 ei seqq.); plenius scribiiur (Jok xxxix). Hunc locum el cx-
quod pfior popnhis dc rivonleSitia ef Agar serviat B lera, quaj sequuntur, Judaji ct nostri judaizanles ad
«um filiis suis>;sequensaulem liber sii, dequodicit Jerusalem referAint,quam dii.unl in mille annorum
Isaias t Lcetare,'sterilis, qum monparis : emmpe el reg.noinslauraridam, et eamdem esse^juajprius ha-
clairia, quie noh parturis : quia p/ares filii deserim, biiit virum, et ;posiea liabere desier.it, mulioque
magisquamejus qum habet wirttm,;ct statim : JVos plures hahiiura sit filios poslrepudhim, quamprius
autem, iiiquil, fratres, sebunduni haac Q$ffi repre- habuit suo viro. Cum pers.picue duarum .mulierunj
missionis filii sumus.-Sedsicultunc quisecundnm car- ponaiur coniparalio, ejtis quae virum Jiabuit el xli-
neni nattis esl, per-sequebutur-euni;qui sectmdum spi- missa-csl, el ejus quas senij.cr deseria ct ahsque
'
ritunt: iiaM riunc- Sed quid dicit Scriptura? Ejice viro fui.l. Kec mirandum de juda-is, quorum oculi
tinciUahtetfilium -ejusyNon enim hmyesêritfilius ,an- auresque sunt clausav,si apertam iion videaiii verir
~cillm•cumfilioMbem. \Nvs.vutem,,fratres, non siimus talem. ,De Glirisiianis quid Joquar, nescio, q.ui di-
fiUi-ancillm,, :sed libem : qud liberlate donavil nos cenle Apostolp, qumsunt allegoricaet ad dup Testa-
«/tws!MS'(GM/nf.i¥,"27seqq.). Si igiiur vas electio- menta, vetus et novum , Saram Agarqtie rererente,
:his, flssumens de Isak («silnipnium, qupd ;nunc Judajis iradunf maiius, fcrrenarum JJI mille aniiis
iiabemtis iri -manihiis, "ad «eprorijissibnis retulH desiderib vpiuptalum. ; -w ; ;; ;:= ;
fllios, el ;ad Ecclesiani de genlibus,, seu ex utroque iC (Vers. .2,.3,) Dikta locumtenloriHui,Mpelles ia- .
popuio CPngregatam, ^qusedeserfa in Judoeis fuerai bernaculorum tuorum exiende„•ne parcas r.longosfqc
et relieta, iquoevirum npn habuerat petim, nec Le- funiculos luos ; el clavos luosconsolida. Ad Jexteiwii
gem acceperat nec Prcphetas, ipsa ratiPne compel- enhn el.ad lcevanipenetrabis, el semenJuutn gentes
limur .sequi vesligia prfficesspris,el desei tam eanj hmredilabh',.,et civilates desertas -inhabitabiU LXX::
dicere, de qua supra (Arf cap. xxxvi) legimus: Dilala locum iabernaculi liii, et pelles aulaiommiuo-
'Lmtar'e,-deser.iq,et reliqtia his fihiijlia. De qya et in r.um fi:ge, ne par.cas. Prolende funiculos., <etflayos
Jeremia scriptum est expersona Dei : Iâcito facta tuos conforta adhuc in.dexlris, ,et in .sinistris dilata,
est qumpariebat seplem, defecit ei anima ejus. Oeci- ct semenluum .possidebil gentes,, el civilalesdeserias
dii ei sol adliuc meridie(Jerem. xv, 9 ). El in Samue- habilare.facies.Cui dixera(:,Lauda, slerilis,-qumi:on
Jis voluinine : Slerilis peperit septem, et qum habebat paris; rumpe vincula, quibus prius leneharis as(ric-
filios;piures,iirifirmatttestjjl Rcg. li, !S").Et in Psal- ta, el clama in coiifessionem Domini, quie Tiberos
niis : Qhi hdbitare facii slerilem 'in doino, matrem [i- iion habebas, nnric eidem pnEcipitur in iimilitudi-
Horum Imtantem (Psal. cxn, 9). Septem aulem nem taliernaculi Moysi, quod quondam babuit
filios dicitur genuisse synagoga, propter mysterium (Exod. xxxvi) in desertp, tii dihKet tentorium
hebdomadis et sabbaii;:,*hi>pfior$oputiisfuerat:obti- f[)isuuiri, peilesque :(lisieirte;t; et funictilos facial lon-
gatus. Sive pro septeih, plurtis 1'nieiligendi siiril, giPfes, e'l clavos, quibusTorriiaiur omne tentorium,
juxla Hebravisermonis anibiguitalerii, quo et sabba- in aTttim defigat, et roboret, ne ventorum flatibiis
lum siguificatur «l plur-es. De qno in Jlebraicarum dissi.petur-.Ad dextramquetpenetrat e^siiiistfani»,et
Qusesiipirum libror, queni in' Genesiai scripsimus,, nequaquam JudaiGi laberaactili imilelur .augustias,
pjeriius .dictum est. IISBCergo quae quamdiu virum quod ceniuiri longitudinis cubUorum, <et>quiiiqua-
bahebai Deuni, ser-moiiem-diyinum, el Legi.ju.ncta ginta latiltidiriis ambiebat, -nee Tcmpli lirevilate
erat, generabat Deo plurimos filios : quando autem claudatur, quod sexagintacubita bahebatiiilongum,
accepit libellum i-epudii-,:et vocanti -viro noluit re- elviginti in latum. Sedaddexteramiel ad isinistiuim
spondere,:el=audivii::Pilia mairis tutBlU'es,qumde- locum capere necesset(:E-rot/. xxvn,), Ac nepute-
reliquislimrum tuutnf{<Ezech.>xvi,ISt). Et iierum : mus hoc juxla frivolam Hebrasorum conteuiionenJ
Nm iti iDdminum We npcasti: neque M.patrem el dicibe Sion, quavin antiquum stalum n Domiuo
priricipem~îrginilatis{ium%{i.erem. IH,:S;):.:-.pi"opterea restUucnda sit, jponiismanifesiiusquodlaieljatijEj
iiVîbceodem jPropheia ipljmgilur : -Qupmddpfncla semen Uium gehles hmreditabit.62S Dequo et in
blt G0MMENTARI0RM1IN ISAIAMPROPHETAM LIB. XV. CAP. LIV. m
Evangelio legimus : Egressus est qui seminat semi- A i sua vit»3habeal longiludincm, cl annos plurimos; in
nare (Malih.xm, 5); ei iterum : SSonne bo- sinisiva aulem divitias etgloriam, ul divit-je iila»ac-
num semenseminasli in agro tuo {Ibid , 27)? Quod cipiantur, qna) in prscsenli scieutia sunt el lionis
selnen eliani civilales desciUs faciei inhabiUri, ul operibus, el gloria quani accipil is, percuius opera
Ecclesi*. gentiumin toto oibe consurgani. \el ccrte Deus glorific.itur in genlibus, longiludo aulem \ila)
scmeti dicendum esl Apostolorum, et Jud.tici po- et anrii pluiimi, aHemain viiam iignificent, qtiaj
puli ieiiqui;e. De quo in hoc eodein Prophela dici- pra^seuiii! negligens, ad fulurafeslinal.
tur : jSisiDomimts sabaoth teltquissel nobis semfn, (Vers. k, 5.) Noh limere, quia noii cPnfundeiis ,
sicul Sodomaessemvs. el similes Gomonhw fuhsemus neque erubeiceh : non cnim 'te pudebit, quia confu-
(Isa. i. 9). I'i \poM.olus : Reliquim ait, sakmfaclce stonis adotestentim tum obiivisceris, el opprob'ii vi-
sunl(Rom. n, o). Hoc dcEccleoiarum magnivudine, duitatis 'tiicenon tecordabeih amplins. Quki domina-
qiias pro uno Judsea? loco el ipso angnstissimo, in bitwr\uiqui fecit te, Dominii, exeruluumnomen cj,b :
toti orbe (crrarum suos (ei uimos dilatabunt. Yeriin- ettedemplvr luns Simcttt' Israel, Deus emnis ttum
nius ad nuelligeniiam spiiittialein. Qtii iu labeiiia- vocabttnr. LXX . 'Noli timere, quiu confusa'es : «.'-
culo est, firmaiu atquc perpciuam non possidet man- que confnndaris . qvut eiptobralum iibi 'esl ; conju-
sionem; sed sempo mutil ioca, ei ad ulteiiora B ] tionem enim mternam obhmstens , et opprobtti vidui-
festiuat, diccusin psalmo : Perliatnibo in locumta- tttlts tum , mcntor non ens : XtuiaDchthms qui fcca
bernaculi admirabihs ( Ps. \Ll, 5), prjitciitoruin te , Dominns sabao h nonienei: el 'qtd nuit te , Deus
obliMscens, et in iutuium se extenilens, doncc pei- Isiael, omnis teirce vocdbilw. Onlur qusestio, *r|tio-
vcniai ad hiaMum supern.se voeatioui*. De hoc ta- modo si ad Ecclesiam dicilur dc geniihus corigre-
bern ictilo ci in alio looo legrtiius : Quam dilccla gatam : Lce.M-e, "sleiilts,qum non pttiis; el : Phtres
iabeuiacula iua, Doinineviriulum! concupisciiei defi- (du descrtiv, tnagis quam ejus qtim liabet vhwn, qtrod
cii anhna meain atria Dominl ( Ps. LWMH,1). Post- scilicet vifurn non hahueiii. quoeposte.i pliireb Tc-
que mfeil: BcaVqui habilanl m domo tua, in swcuia cii hlios , el ill. h) ^tenlilaiemvcrsa ^sit, qusepims
smcutotum laudubunt le (Ibid., 6). Finis enini (a- hahebat vii'um : quomodo nunc dicatur ad cain .
bcrnaculorum, srieinoe domus possessio csi, quas qua) virum iion habuii : Vidttitalistum hon ieiorda-
fundamenta non mulai, nec (ransferlur de alio in beris amplius , ei confusionisadoiescentimluai ob'livts-
aliiim locum. Qui cnim plantati in domo sunt Do- ceris, Ex quo inlelligi volunl Judtoi, omnia qikeili-
mini, prius in ati iis illitis efflorueruiil, ui de floiibus cuntur, ,dici ad Jei usalem , qua) desefta :<Deo,
ad frugein vcniaul, possintque dicerc : Ego auletn rursum ah eo instaurarida sit. Qtii lacile f cpellen-
s'tcn~oliva fruclifaa in domoDei ( Psal. n, 10 ). De- C ( tur, cum adiiionili iuerint, diti ex peisoua Doinini
niquevir sanctns labernaculaprselerire fesiinans, et in Zacliiiria : Et assumpsi milii dutts vhgas : unam
dommviDei videfe deiiderans, tinum voium hahere vocavidecorerii.el atteram vocavi (unicnlum : el pavi
se dicil, ut niimquam dcdomo Dei exeai :'Om<?npetivi gregem (Zaclt. ~\i, 1). l)e'qrio in suo loco plcnias
a Domvio, iiocteqnham rntinliubiiem in domo Domini dn.hiius, ct nunc e\ parte dicelur. DuasAirgas,
omnibttsdiebvs Vilmmem(Ps. xx\l, i ). Diiatamlum tilrnmque esse populum, gentium cl Jtukeorum ,
esi evgo tabernacnlum, elaulsca pellesque lendendce, quoruni priorvocata sit lurha gcnlilium, quieacce-
elfuniculi mulliplicium yariorumque scimouuin lon- pit 631 naluralem legem fi\am in cordihus suis,
gius producendi, el clavi laiitme firmandi in dcviiis de qua Paulus sctibens ad Romanos, lonissime
cl sinislris, uLscmen scnnonis, idesi, docirin.e Dei, disputal (Rom. i); qua \iiga nilnl pulchjius'cst, ul
geiites vaicat possidere; e( civiiales hahitabiles f.i- omni« crcaiura aqu.dilef vocctur atl culium'Crea-
cere. quas acccpii qui mnam duplicavcrat. Dextera (oris sui. 'Secuiida auleni, id esi, populi Jndirorum
aulcm etsinistra in Scripturis sanctistunciu bonam appellata est funiculus : quoepos('ofl'eiisam'genlium
partem accipitur,'qtnhdO cas ct juxta spiritum in- \ocaiur pars Domini, e( fttniculus h;crcditaiis ejus
lelligimus. ei juxta liiiernm pc'r anlia jusiiiiie a Isiaei (Deut. xwn). Denique postquam in .Abrahaifi
dextris ei a sim^tris (II Cor. M) , nl el liumilior in- *' vocatnsesilsracljdicii Dominns :Ttiliviigani meam,
telligentia vIUBloneai ins(itutioncm cxeiiiplatfuema- qumvocdbalur decus : et abscidi eam, ui iriilumface-
jorum. el spiiimalis atque 'Q30 sublimis-dcpr.il- rem fmdustheum quod percussi cutn omnibus gentibus
scniibus no', tr-ansferat ;>d futnrn. Hoc cst quod ei (Zacli. xi, 10). Ergo in ad\entu Christi dicilur ad
Dominus Pharisasis inierrogantibris loqucbalur : virgam , qua) ahscissa fuerat : Noii (iinero, nec cru-
Reddite'qtimfitnt CcesatisCcesoiiet 'qumsuiil Dei Dco' bescas, neqtie ora pudore suffundus. Kcquaquam
(Mailh. xxu, 2i ): ufcl poiesiaiibus ivtius sasculit cnim ulira confunderis, iii prius confusa Yueras,
subjicianfur, quavnon injusteleiieni gladium in vin- nec confusionis adolescemia? tu;e ineinor eiis,et
diet.im eurtim qui male egeruut, quic sinislia intel- viduitatis IUJPnon recordaberis, per quam felicta es
ligitur :-et Deo Tcddjmus quje Uei suni, ul nullumi a Deo : quia factor ttius ipse dominahitur lul, cu-
alium limcamus, nisi eum,'<|ui ct aninu? h.tiiet etL jus nomcn Oniiiipotens cst, qui 'icgnat, non in
corpoiis potesiaiem. quod in dexter.i accipilur uua gente Jud.ra, sed in uimerso ofbe terrarinn.
(Matth. \). Deni.pie de sapientia Dci dicitur, cuii Denique sequiiur : Qui Le feceiat, ipse te iedemi(
nihil pretiosum comparafi potest, quoji in dexterai sanguiiie suo : el Deus omnistenm vocabitur: ivoco
'
519- ;."' ; . T S, EUSEBIF IIIERONYMI : V 7 "• . Ô
quod est, omnium qui morantur ih terfa. Ex quo i queporrigere, "et invidenti "fratri, juxta alteiius
perspicue patel, nequaquam diciad Jeru.salemj qua) parahpl33similitiidinem, dicere : Amice, si ego bo-
numqtiam in toto orbe dominataesi: sed ad Eccle- nits , quare ocnius tuus wquqni (Malth. xx, 15) ?
siam Christi, cujhs ha)reditas, mundi possessio (Ycrs. 9 , 10.) Sicutin diebusNoe isiud rnihi est,
est. cui juravi, ne inducerem aquas ~Npeultra super ter~
(Yers. 6, 7.) Quia ul mulierem dereliclant et mce- ram : sic juravi, ut nonirascar tibi, elnoh increpetn
rentem spiritu vocavil te Domhnts : el uxoremab le. Montes enim commovebimlur,el colles cohlremis-
adolescenliaabjeclam, dixilDeus tuus. Ad punctum in cenl: misericordiaautein rttea nonrecedeta ie, et fce-
modico dereliquile : et in miserationibusmagniscon- dus pacis memnon tnovebimr,dixitmiseralorium Do-
, gregabo le. in mOmentoindignaiionis abscohdi faciem minus. LXX: Ab aqua qumfuil sub Noe hoc mihi esi :
meam parumper a te/:el in misericordia sempiterna sicut juravi ei in lemporeillo, terrm nequaquam ultra
niiserius sunt tui, dixil redemplor tuus Dominus. irasci super te, neque in coinminatione iua monies
LXX : Non ut mulierentderelictam el pusillammem transferre : ncque colles iui iransfereniur. Sic nec mi-
vocavitte Dominus, neque ut tnulierem, qum ab ado- sericordia meadeficiel, nec leslamentum pacis mece
lescenliaodiosa est, dixit Deus tuus. Tempore modico auferetur, dixit prepiliusQSQ tui Dominus, Ut cre-
reliqui te : el curiimisericordiamtignamiserebortui. In g da( sanc(orum congregaUo misericordiam Domini
furore parvo averti faciem tneqm a le : el in misericor- sempiiefnam, e.t ideo ad punctunj, et breve nos esse-
dia sempiternamiserebortui : dixit qui eruil te Domi- desertps , ut in amiciiiain Dei, SBternofcedere jun-
nus. Hic amici Jtidiieorumvilificant mtilierem dere- . gereiitur, ponit exempla majorum, dicens: Quo-
Iictain et uxorem ab adolesceniia ahjectani , quam modo.universo orhe peccaiue, poslquain corrupit
ad punclum etad modicum dereliquii Dominus,Je- omnis terra viam-Domini, induetum estdiluvium :
rusalem esse, dicenles. Qui abscondens parumper et cuni.aucioribus cunctis peccatorum cuocta pec-
faciem suam susceperit eam in misericordiis sempi- cala deleta sunt, e( in uuo hoiniiie Noe humanuni
lernis , et dolorem prseteritum , gaudio commuta- servaium est gphus : cui juravi nequaqtiani terris
rit. Hocjuxia Hehraicum. Porro juxta©32 Septua- inducendum esse diluvium : et sponsio mea hucusr
ginta noii eam dicit quasi dereliclam mulierein, et que servata est, nec ufnquam.irriia fiet (Gen. vm
pusillaniiuem vocatam ^ Dornino :.neque sicut uxo- et ix); sic jurp Ecclesise meaa, quam mihi redenji
rem , qua) ab adolescentia Pdio liabita sit; sed id- sangiiine-meo,nequaquam me iratum fore his quo*
circo se eam ad modicum reliquisse , et avertisse rum miserlus sum , nec meani clementiam ulla in^
facietn suam , ut misereatur illiiis in aeiernum. Si crepatipnis duritia comniutandaui. Facilius enim
ergo Judsei el nosiri judaizanies, dicunl Israel ad n monies movebuntiir et eolles, quam nveasentenlia
modicum dereliclum, uf in adveniuCluiui ejus mi- coinmuiabidir. Juxla qupd ei iu Evangelip loquiiur:
sereatur-Deus; el modicum iiUerprelanlur ad com- Cmlumetlerra transibunl,verbaautem meanonprmter-
paraljonem lotius seternitaiis: cur et nobisiion conr ibunt(Matili. XXII, 1S). Hiec est, au(em, inquit,
ceduni, niodicum dicere tempus , quo genles sunt misericordia mpa , ut foedus pacis, quo nviiiirccon-
derelictae : ut a abjectse in medio,qu3p in adolescen- ciliatus est mundus, non merito eorum quibus da^
tia stia"Dei fuerant, postea ii) senectute auernam liim est, sed riiea clemeuiia coiiservetur. Jusia
misericordiam coiisequantur ? Prsesertim cinn in Seiituaginia confusus est sensus, et sic lurbafa sunt
vocalione temporis lsrael, numquam exclusa sit omiiia, utquid dica(ur difficile possit intelligi : iion
turha geiilitium; sed semper eis per proselyios.ja> quo ignorem .qiiidin hoecapilulpyir prudeniissimus
nua patuerit reverlendi, ut sicut nos illorunj vocar dixcrit, sed qub noh satisfaciat ahimo meo. Ponii
lioue parumper videmur exclusi, sic illorum exclu- enim (ropologicum diluviunv, quod iiUerpretalur
sipne perpetua nobis ad Deum feditus concedatur, in bnptismo Salvatoris; congereris exempla quam-
Perpetuam au(em exclusionem diximus , si nonege- plurima, ut est illud:Dominusdiluviumhiliabilare facit
fint poeiiilentiam. Alioquin Paulus aposiolus dicit: , 10). -Et iterum: Suavis Dominus exspec-
(Ps. 'XXVIII
ConclusilDeusomniasub peccalo, ut omnibusmiserea- r>tanlibm se in die tribtdalipnis : et sciens lintentesse ,
lur(Galatj iu, 22). Qua3nos de Eeclesiaex ulroque in diluvip itirierisconsummqlionehifacit (Nahimii, 7,
populo congregafa inlerpreiati sumus; et Juda)i d.e sccundumLXX) : qupd scUicet universa peccala in
Jerusnlem accipiunl: qui solam tropolpgiam sequuu- baptismo deleverit, dicens in alio loeo : Egp suni,
lur , el in Iecis difficillimisliberse disptilationis ex-. ego suni, quideleo iniquitates luas (Isai. XLIII,25).-.
cursu, nascentes fugiunt qtisesliones, ad animam Omnes enim decUnavemnt, simui inutiles facti eram
referunt peccalricem , quas abjecia aDeo sit, non ob (Psal.zm, 3); Non erat qui faceret niisericordiam,
odiiim , sed ob dispensaiionem , ut malorum pressa nec veritatem : neque erat scienlia Dei super ter^
pondere, revertatur ad virum suum prislinum : et -ram. Maledictio, et mendacium, et homicidium, et
perdita subsiantia, de patris clemenlia non despe- adtillerium , et furtum cuncta occupaverant, el san-
ret (Luc. xv). Annon est grandis misericordia oc- guinem sanguini miseueranl. Uvide loquiiur per
currerefilio revertenii, annulum et slolam, osculum- Prophetam : Heu mihi! quia periitrevertens a terrq.
a Paulo impedilus verborum ordo sie videlur restituendus : ut qiimin adolesceniia suq abjectmi'n medio
Dei fuerant. •
'
m COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHEfAM LIB. XV. CAP. LIV. Mi
Nonesi qtti faciat reclum in Iwminibus,omtiesin san- iA bilem, qua) nitillos sscculi-turbines suslinuerat, et
guine meo.jttdicantur.Unusquisque proximum suum intei'.'-varibshlolorum flucluabat errores : qua) nul-
iribulat tribulalione, el ad malumtnanus suas prmpa- iuiri habuit cousolatorem, et frustra omiiemsuhstau-
ranl (Mich. vu, 2. sec. LXX) : et cavterahis siiiii- liam suam in medicis perdidit; qimdipsc veniat, ipse
lia. E quibusillud est: Nemo niuiidtts634 a sbr.de, deseendat, et asdificetin (erris coelesiem Jerusalem,
nec si unius quidem diei fuerilvila ejus super lerram qua) in Apoealypsi Joannis vocatur sponsa et uxor
(Job xv, 14). Unde Doniimimfecisse diluvium , tjui Agrii, habeiis lumen simile lapidis preliosi, sicut
juxta aposlolum Petrtim occisus est earne, vivifi- jaspidis et crystalli, et nvurum magniim, et por(as
caius spiriiu (l Pelr. m); e( praidicavit spiritibus in duodecim inscripias nominihiis iribimm Israel, qua-
carcere eonsiituiis, quando Dei palientia exspecta- fum fres eraivtab Orierite, et tres ab Aqtiilone, et
batur in diebus Noe, diluvium impiis inferens. Iri tres ab Austro, el tres ab Occasu.solis (Apoc.xxv):
'; ciijus exemplum aqua nos mundat: non sordes car- niurusque fulius diiodecim fundamenlis, CHJIIS omnis
nis abluens , sed bonse conscielilia3inierrogatio iri a3dificatioex lapide jaspide, et singula fundanienla
Deuiii.'Montesaulem et colles qui non commbvean- murorumhabehahlsingulos lapides, piiiiiiinj jaspi-
tur, et in hujuscemodi diluvio pernvoti fueraht, dem, seCundunvsapphirum, teiliiim charcedonium,
sancios vult iiUelPgi,accepto fcedere sempi(cfno : ]B quardim smar.igdum, quiiilum sardonicem, sextum
quiin priore diluvio mo(i fuerant, et siiairi relique- sarditim [Al. sardiiium], septimunvclirysolilhum,oc-
rant firrnilatein. Dicitmonles, ct daimories, ct.ad- tavuih beryllui!i,rionuhv topaziunv,decimuin chryso-
versarias polestates , qui viderunf iilias liominuhi, pfasum, uiideeirivinriiiiacyntliuni,duodecimiinvame-
quod essent bona), et ainoris jaculo viiinerali, thystum; quod Iegentes, exclamamus illud, et dici-
sumpserunt sibi uxores ex omnibus quas elegerunt, mus :.;0 profundum sapientim el scienlimDei, quam
et perdiderunt foriitudinem pristinam : et nequa- inscrutabitiajudicia ejus, et investigabilesvim ejtis!
quaminhoc diluvio sunt futuri (Genes.vi). H6c ille Quis-enitiicognovitsensum Domini, aut quis consilia-
dixerit, cujus explanaiiOiiemlectoris arbitrio defe- rius ejus fuil (Rom. xi, 55, 5i)? El i(erum : Quis
liriquo. sapiens, et inielligel limc: intelligens, el cognoscelea
(Yers. H, 12.) Paupercula lempestatecuhvulsaabs- (Oseexiv, 10)? Respondeant ariiatores iantum occi-
- que H consolatione.Ecce ego sternani per ardinem den(is lil(era), et in mille annis exquisitos cibos gu-
lapides tuos: el fundabo te in sapphiris : el ponqm la) ac luxuriaepraJparantes, quorum Deusvenlcr est,
jaspidem propugnacula luq, et porlas ttias in lapides et glPria in coniusioiieeorum (Pltilipp. m); qui post
sculplos, et omneslerminosluos in lapides desiderabi- secundunv in gloria Salvaioris advenium, sperani
les : Oniversosfilios luos doctosa Domino, et multitu- < C nupiias, ei parvulos cenlnm aiinoriim, el circiimci-
dinem pacisfiliis luis, el injustitia fundaberis.LXX: sionis injiiriam, et victimarum sanguirieui, el perpe-
Humilis el insUibilisabsque consolatione. Ecce ego tuuni sabbatum : qui dicunl ciim Israel in perverstim
prmparq libi carbunculum lapidem iuum, el furida- modum : Manducemus et bibamus, cras enim * re-
Mtenla tua sappliirum: et ponam propugnacula tua gnabiriius:;quavsit isiaccelestis Jerusnlcm, cui niinc
jaspin, el porias tuas lapides crystulli, el mtirOsiuqs r' diciiur: Ecce egp sternam per ordinem lapides luos;:
lapides electos: el omnesfilios iuos discipulosDei, el sive juxla LXX : Ecce ego prmparci[Al. prmparabd]
mulla pax erit filiis tuis, el in justitia mdificaberis. libi cdrbunculum,lapidem tuum : Ul lota civitiis sit
Ubi nos diximus : Sternam per ordinem lapidestuos, plenacafbiiiibulis, el haheatfundamenia sapphifiiia,
in Hebraico scripium est, BAPBPUccn (*]J33), quod et propiignacula jaspidem, sive chalcedonium' et
Omnesprffiler Sepfuagirtla simiiiier transtulerunt : 636 portas cryslallinas, sive ariaglyplias, ef inu-
Slerham in stibio lapides tups, in Similitudineraconir rum iii "elrcuilu pretibsorufti.Iapidurii : omnesqiie
; jila? muiieris, qua3oculos pingit stibio, ut pulchritu- iilii ejus non liabeant magislros honiines, sedbeuni,
dinem significet civifalis. Et ulii rios jaspiderh, se- et appellentur discipuli Dei; et sit in ea pax per-
quenles LXX, diximus, vn Hebraicp scriptum hahet petua, et a)difica(iojusiitia); Ex; quoperspicuurivesi,
CHODCHOD (T3*i3),quod solus Symmaclius xalr.-aSoviov D siib occasione justiiiae, quod virtutis est nomen,
translulit. Pro crystallo qupqiie in crijus loco apud eliam caeteras viriules in avdificalioncmEcclesjtc
Hehra)osECDA (mfK) legilur, Syinniaclius et Theo- -' debere nos quaerere:necJudaica deliraiiienta secia-'
dotio, scalpturm,\dest; ylufjjj, Aquila * zpMTvcaiio-pov ri. Exppnant eninv quid sit illud quod ijv Proverbiis
postiif: quiid verbunvforatarum cavlalarumquegem- . de sapientia dicilur : Preliosior'csl-cun-ctis-lapidibus
nlarurii ©35 sensum sonal. Dediversitate transla- preiiosissithis(Prov. lii, 25). Si enim Ctirisliis Dei
tionis diximus : veniarivusad sensunv. Adhuc loqui- virius et Dei sapieniia est (ICor. i), siullum est
tur ad Ecclesiam, humilem-prius atque paupercu- Gbrislum insensibilibus lapidibus comparari. Ilur-
lam, quae non habebat Legem, nec Prophelas, nec sumque de judiciis Dei legimus : Judicia Domihi
sermonem Dei: et tempestate convulsam siye insfa- recta ; juslificala in semetipsa,desiderabiliasuper au-
_ a Ambrosiani codd., quemadmOdumin'Hierony- rec(issimecas(iga( Ambrosian. prajferens uncialibus
miana ipsa Versione et Yulga(. in(erprete, absque litteris TPXHANICMOT, quod est, cmlatune.
tilla consolatione.- 0 Idem Ainbrosian., moriemur. Levipra qua)dam
> VUioseManian. aliique editi, ipmrrKMrp.ov quos iiifra emendaunis. /,
PATROL.XXIV. 17
S. EUSEBII HIERONYMI ' E24
§23
rum et lapldem pretiosum mullum (Psq(. xvm, 10, A j esi tv TWloyeia [Jiss.ih logio] pontificis, el in corona
11), Ex quo palam est, illud lapjdenvcseieris lapi- atque diademate principis Tyri. Dicamus primum de
dibus comparari, de quo supra in hpc.eodem Pro- Exodp : Quatuor ordines intexti erani lapidum
pheta ex persoiia Dei dicilfir: Ecceimmitlamin fun-. (Exod. xxvai). Ordo primus habuii'lapideih sardium,
damenla Sion iapidem angularem, lapidem elecluni, fopazium, smaragdunv, Ordo secundus, carbuncu-
pretiosum: et qui crediderit in eo, npn confundelur hinv,sapphirum, jaspidem. Ordo terlius, a ligirium,
{Itai, xxvm, 16). Hunc lapideriireprobaverunt a?difir fichafem,anjelhystunji Ordo quarfus, chrysolithum,
cantes (Psal. cxvii), Scribre videlicef, et Pharisavi, beryllum, Onychium,"siaroicircumdalos; e( inseri-
et priiicipes Judavofunv,qui factus est in caput an- p(i eraiU ex nomjnihus dupdecim tribuum filiorum
guli (itfaffn. xxi). De quo e( Apostolus Pctrus dispu- lsrael. In quo no(andunj quod secundus ordo lapi-
taivs ail: Nobis ergq honqr qui credimus angulari et dum etiam in pr.TesentiScripttira sit positus,carbun-
pretioso elecloquelapidi. Incredulis autehi esl lapis culus, sapphiriis,- cl jaspis. Necdunveniin perfecta
offensioniset petra scandali (IPeir, n, 7, 8). Qui et retiiiemus, nec ad prima pervenimus, quia nuncpcr
iji Actjbus Apostolorum ad principes loquitur sacer- speculum vidcniiis -in aviiigmale.Porro iu Ezechiel
doluni : Iste esl lapis electus, pretiosus, quem vos sic scriptum icpevimas •.Tuessignaculumsimilitudi-
despexhtis reprobanles (Act. IV, li>); qui faclus esl gi nis el corona decoris,in deliciis paradisi Dei fuisli.
in caput anguli, et duos populos cpniinet, geiUium Omnilapide prhrioinduius es, sardio,lopazio, el stna^
et Israel; qui aedificavit civitatem, cujus artifex ei rqgdq, carbtmculoetsapphiro et jaspide, argento quo-
condjtpr Deus est : de qua et Apostolus scribil Co- que, et attro el lyncurio, el acliaie, el amelhysto, et
rinihiis : Dei mdificatioesiis. E(: Qua&i arcHiteclus chrysolilho, elbefyllo,eloriychino; auroque reptesli
sqpieiisfundatnentumpqsui,qUussupermdificqtyUnus- thesauros luos cl'.©gg"* • qpolhecqsiiias in te. A qua
quisque qutent videai quomodomdtficet.Eundamenlmn die condiiuses, cumClierubhriposuite in montescncto
enim aliud nemo polest ponereprmler.eumqui posilitS'. meo ; fuistiin mediy lapidum ignitorum, immaculalus
est, Jesum Clirislitm(I Cpr. III, 9, 10). Si quis atitenv in diebusluis, ex qno Condiiases; dbnec invenimsuni
super fundamenium hoc a)dificat aurum, ef lapiijes inle iniquitales lum (Ezech., xxvin, 12 elseqq.). Quis
predosos, ligna, fenum, siipulam : uniuscujusque epim lani slultusei vccordis ingeuii, ut in paradiso
opusmanifeslumerif. DehocCuudameritoeiinEpiSlola Dei, ppsiiuffl prjncipem Tyri, quemcumque illum
allera lonuilur: JEdificcuisuperfundamenluinAposip- essecredidcrjt, et condituni inter Cherubim et inler
lorum ei Prophetarum, ipso qngularilapide Jesu Chri- igtieos l.tpides conversaium (quos baud duhie Arige-
sto (Epltes.il,20); el ilerum : In qttibusomnesmdifica- los ipielligimus; CQslesLcsquo Viriuies) puiet fuisse
tnini lapides vivenlesin sacerdolium sanctum, offerre {G eum, qui terreuis lapidibus oriiatus sit, ei habuerit
'spirilual.esvicliriiqs(lPt>()',n,5).Dehislapidibusmysl*r- Sijiiiiiliidiii.eiiileisignaculum ? De naiura igilur oiii-
ce diciiariLqpides sanclivolvuntursuperterrairi.(Zac.K, niuiu Iapidum,cl periparies singulorum, non estbu-
16), 637.quiuus sedifjcatChiisiusEcclesiaiiisupefpe- j'us temporis bicere', beque enim semper dicenda
tram, qicens in Evang'elio~Super hqnc petrairi cedifi- ,suiit omnia. Nunc lariium de: carbunculo, sapphiro
cabo Ecclesiam meatn (Mqiih.xvi, 1S), Quani civi- el jaspide disseramus. Garbunculus qui paratur, sive
talem qui meruerit intrare, gatideriS loquiiuf Do- perordinenv sternitur, videtur «lihi ignitus sermo
nvino:Sicul audivimus, ita vidimusincivitateDptnhii doctriiirc, qui fugalo errore lenebrartim, iliuininat
virlulum, in civitaleDei noslri: Deus fundaviieam in corda credeniiuriJ,Hicest quem.unus de Seraphim
mternum(Ps. XLVII,9). Super eondilore hujus civi- tiilit Torcipe compreSiensum,ad Isaias lahia pur-
tatis, ei i.nalio Ipco dicitur: Ilic mdificabilcivilaleiri ganda (Isa.. vi) : qui nasciiur, juxta Geneseos fidem,
meam, et reduccl captivilatempopttli mei (Isai. XLV, in ierra Evila, ubi esi aurum optirivuni(Genes.n),
15). Dp natura aufenv duodecim lapidunvatque gem- c lapisque carbunculus,'et prasinus. Porrp sapphi-
mafum, non esl liujus leniporis djcere ,cumet Grsc-r .rus, qui.poijitiir in fiindamenlis, cpeli li.abetsinvilitu-
corunvplurimi scripserint et Latijioruivi,E quibus dinem,elsu;pra nps aerjs : qui talis esl, tii possitil-
duos tantunv npiniriaho,viru.m sancticbt yeiierahilis ;W JudAfisiopIvaBicurQdicere; cum Socraie : ,'hspo§.a.zSi
nvemojiaeepiscopmn Epip!ianiuin,qui,insigne nobis Y.alxtpiypovafov Ô.tov ; qupd nos in Latiiium ser-mo-
jngenii ei eruditionis suoe relitjtiit vojumen, qiiod neiH vertere possnmus :<S.cundo.atr.em,solemque.de-
: etPliniiim securidum,eumdem spicip{¥id.e.Suidamiri-:ftipifpovttv),Sive.Cum Paulo
inscripsit mfi :).i8cov
apud Latinos oratorem etphilo.sopliuni, qui mopere aposlolo : Nostr.qauteriiconversatioin cmlisesi (PM-
piilclierrim.oiialuralishistoriaj tric.esinvuhisepiiiiium lipp.ui, 20)..'Ezeclii.elisquoque Scriptura CQniine-
librunv, qui el extremus est, lapidum atquegemma- morat, qtipd loeiis in qtto lhri>nus Dei «it,. sap.pb.irl
rum dispiitaiioije complevii. Hi duodecjm lapides habeat similiiudiiieni, ci glorja Domini in Jioc cploro
scribmilurper ordinenv in ExpdpietinEzechiel, id cpnsi,stai,iiui,ppriai imaglnem snpercreleslis. Sed ef
a Ilaclenus obtiftuit Lyncurium, quod Sticcini po- lus es.
tius qiiam genvnjtfibst geniis. ¥ide qute hnt de re c L.egii Viclof,;corilfarip ordihe carbuncuius et la -
arinoiamusirijepist. <54ad Fabiol,, vvpivv.T7. Am- pis prasimis jtisla sacrtinv lexium. Mox quoque et.-
brbsiarii mss.Vehveiidaiit. :; . .:_. .(.. superioris aeris prp suprqnosaeris liahel. ;
b Duo nvss., apothecas luas in eadie; quavohdi-
.825 COMMENTARIORHM INMSAIAMtROPHETAM LIB. XV. CAP. LlV. tp
propugnacula urbis Dominicse,hoc est murorum .A.ctrina aulenv discipulorum Dei habet mullitudinem
nvreniajaspide fpbofanluf, qui possunt onvnerivaiti- pacis, qua);els a DbmilvoclefeJiclaest: seilificatioque
tudinem elevaivtemse cbritra seienliatn Dei desiroere nfbis puicherrimsobmpieiuf jtisXltiajuthequaquam
aique cdivyincere, et mendacium sbbjicere veritati unius geriiis, 64d ^6d tbfi'u's hyuiidi'De'us Sit,yO-
(Ezech. i'; 1 Gpr. xv). 0ui ergo in disputando foflis- cahtis ad fidefiv'su?thvsefvbs et libefos, (Sfijecoset
simus est, et saiictarum Seriplurariim lestimoniis Bafharos, djviies etpaupefbs, nbhileB et ignobijes,
rpbofatus,: isle propiignaculuhv Ecclesiaeesi. Jaspv- 'Virosei mulieres, pafvulos bt seribs, et oihhia <jii£e
dum nvulia suiit genera : » alius esi eiiim smafagdi iri murido videniutbssebpritfafia (Joart.xiv). Exces-
ijab.ens siniiliVudinem,quireperiiuf injoiiiibus Ther - simus'Iirevitiiiis bvhduivi,^quiutilfs est in omriibus
modontis iliirhitiis, ©SJJ el vocatur b Grdriuhatias, tjuSB'dieerida suiit: riequaquahv'nos|uxfa IlelJf-seos
qtio omriia phaniasmata fugari autuinaut. AlhrSvi- et nbsli^bsSenViju9fBos iri ierfa, sed iii coelis, urbem
rldior mari,et tincttis qiiasi floribus; hunc ih Phfy- Dei qu&reiuesTALqiiferendo],qufevviChrlslt) mohts
et in sita lalere "
giav jvionteIda, profundisslmls specubus ejus nonpoVest. .'--'".''.""
riasci referunt. Aliunvvefb juxia Ibefos, Hyrcanos- (Vefs. II.) "Recedi'proeitlacalmhhia,~ qiiia hon
'que et riiafe Caspium reperifi, « ei jiraieipue juxta ihnebis ; el S phvoi%quiaiiqh tippropihquabil iibi.
Tacum Neusin. Esi el aiius Jaspis nivi et spuma)ina- Jg LXX: liecede abiniqh'o,'eiiidh iihrebis; e't ireihor iion
finorum flucttmmsimilis, êielenfehter quasi mixlo appi-dpiiiquabitiibh Drdb pblciieffimus.iPaupefcu-
criiore Subruiilaivs.Hoe diximus, u( universasgralias lam ei IiunVileirifuefat cojvsoialus, "pfOiivilteiVs ei
spifitiiales in Ecclesia) propiignaculis cognoscaiiius ; gfaiias spifituales.Nuhc docet '<$$& facefe debeai, si
quas qui habueiii, varios limores fugal, et potest nolit adversafiofuhv iriipetiis rormidarP. Et est sen-
curii sporisa dicere : Fralruelis tneus candidusel ru- sus : Noii yis tiiriefe ifiifnicbstu0s,iac ista qua) dicb ':
bicundus(Gant.v, 10). Portav auiem islius Vivitatisde Recede procul d cdluhinia, sive ap Iniquilaie''': quia
Japidesuiil crystaiio, qui scalpitur variis modis,quo oihriis ihiquitas et f apiiia de Caluhviiiahascilur ; el
"lapide niliil purius est. Dehitfue Yehementissiniis Ubh ilmebiSjirenioiûe ef pavor hbh appfppiriqhrt-
Alpiuni irlgoribits, eiinacceiisis ioli speluncis, coh- buiii libi', ui heqiiaquajn I)ohViri'es, g'edDeiini (imehs,
crescefe aquie riiCiiiHurin crystallum : et laclu qui^ dicens cunvMPyse iTrehieiis sutn ego el iheiicutosiis
dem lapiderii,visu aquanv esse.Per quem bstendiluf, {DeiA,"ix,19); "et Ctimullo ariJicbfum Job •.Horm-et
ebs qui in foribus Ecclesia) surit,nulia ueberesorde tremof veheruril sujierme; ei hiuiiUihjjieaotsa con-
hiaculari, sed fidei esse purissima), e( dicefe cmvv cussil (Job iv,-'14)";.et cnm-p'ropi)"ela: Avvce cratio-
pibpheta : A mmtdatisiiiisiniellexi (Ps. cxvur,10i), riishiemiiiirdvhiremafhi bssqmea^lriffapxn,!) 1;el:
Et illud audire '•..'Beaiiintindo corde ': quoniam ipsi \Q Super qiiem poniinus reqmescil, riisi superhmriilem
Deumvidiburit {Mttiih. v, 8). Muri autem civitalis, et quielum,'ei iremeritemvefbdejui (Prov. x) ? Pofro
sivetermtm et -xepiGolog, lapidibus electis exstruuii- aliits esliiiipiofum Trerijof,qui e"xJJveiu$hppliciiua-
liir, quos reliquos Iapides irilelligere pOssnriius,et scilur, De quo scripiurii esi: Tremqf dppfeltehditiih-
bhines fiiios ejUs esse <loctos, sive diseipulos Dei : piqsJPs. xLVii,1). t
quo lestimonio Donvlnusuiitur ih EvarigelioJoannis, (Vefs. 15.) Ecce qccolavehiet,qiti liotiefdl mecuth;
diceus : Nemd poiest ad trie venire, tlisi Palir riteiis advettaquoridahi tuusadjurigeiiiriibi.LJLS.iEccepro-
qui misit trie, traxeril eum, el omnisqui audierii et di- selyliaccedentad iepefriteielcotdni eriinttui, el adte
diceril a Paire, venit &d irie {loan. vi, 44, 45)'. Et cohfugieni.Et hocc Judsei puiaiitad Jerusaleri) dici,
posl paululum, seriptuln esl in prophetis: Eriiril drii- quod vviultide "gendhiispfoselyii siift futuri, et legem
nesdocti aDeo. Qui et per Jeremianvloquilur: Dans Moyslcavrerivoiviiisque siiseipiaiif.Qabdnps juxia cPe-
iegesmeas in- meiitibus eorum,el super coriUorum ptam jnterpfeValio.iiertV ad Ecclesiam feiefimus, qute
scribarit eas ; et nequaqudfn iilira dpcebuni shiguU per aposiolos ex utroque pppulo congfega!aesl,qua)
proximos sitoset fratres dicentes: CoghoiceDominum. hort lvabet rivacujahv,nequef ug.im,quceliber est, et
Sed omriesscierii the a minirito tisque ad mqxiniUm. nialer 'oJiuviunvcredehtiunj;(Ep/ies.;v ;Gaiat. iv). Ad
Propititis emtricro iniquiiaium eorum, ei peccaiorum'.p quos @g,l proselyibset adyeiias cpngfegandos,mi-
eortini tiori .iecotdabor {Jerem. xxxi, 33, 34). Do- sit Doivvinusdiscipulos subs, dtceiis";' bpceiePriines
a S. Epiphanium bic pene ad yerbunj iransferi, a31y,-...xalaia... xK).qy.f/;£yn),
py 7T6v.u.?.Kfi7royo-«, J^JIOJ-
bujtis.ut cQnfefas, Gravcayerba describemtis : "Eaji pK,yjv.S. '(ccrmg,
e%siypcip.l>.agjj.io-ag'jy.alalôg Sp.oi.osiF,
1G>tidii &p.apciyaiL6>v lia.pu. ae w. TOO
xeO.vj &eppMdov- 6»oiK;6fsiipra KM.VJJTI? /^t6vijjKyp5.6K).K (itc,
cro-ng,
~iogjrotajxoOEuptb-Kc-rai r.izii,spi 'AUKSOOVVK TW h Ku- h in Ambrostano noii' ufammattas^scd (jravcis hi-
TOOTO
f~'P<i>' 5E S.y.ogelyai qccizau)i.i/xo>v.oi M- teris AMA40TCIOC
p.v.Bo}:i\yoi icribiiur. Et Ibfiasse ?Af/:Keoutnos-
yoy&i' «).).'/)SE i'o~Ti.•fkc'V-/.oripo:. , aW.i?-_8i veritm ejus esi lapidis nonifn, siquidein jiiveniri il-
G«)JZO-O-»?
pcSvripa jS> avBsiTrigpaipvig,iv zotg tjTfn~).iioig, iv -rw luii! ~mpi'Xp.aftovvTa, cirea Apiailiimiain,;qua)"iriGy-
apzi rffl iv tij <_)pvyia,Sôt«§owKwbp&up«,TV? j«*o TOO. prosst, riiOdoiiiiidaius Epjpbaiiiiifciiociiit.VitlbiiO-
KtjiKTOf y.oy^)_ov SiavystrzipK [/.aAlov opoia- siratcriv Piimum 1.: kxxvjr, cap. S9, uhi .jaspideiri
, (Mtnrepoivta
^PV0"?'.5?ap.eQvo-jovâvQoripa' ,ouyap fft£f %,poiag_ouSe Gramiiiatiam mempKii, qua) et ajijs pluribus Pply-
STiSavt?igb'vvap_Eo>i.' a)X YIp.ivecrti yravvoxepaxall.ev- gramnvos
~~ dicitur.
y.ozepa,ovze KV.VV. <rxi)Sovo-a., OUTE 7TK).IV:
KVTOSEOUO-IZ"- iluhc Dipiiysius appellat sM6)i)^?;jiin, seu nepots-
.'aD^ Si.y.pvcxcrlXw v§i>_Tivp.oh__'.iopiBr_cMvxdâp'"l@v- C«VIKCTfftV. .'':.' };::;" -'••
p.aty_aiiwip.i{7i'iLpy.av&VToTg vc.Ta.TWKao-Tziav y»)Vxai *'Pro'et clemenier, -Ahibrnsianus aiUiquiof ;«od.
K>log"aormg 6 -izcd.og-/oAouftEvo? ( Lcgenduni videlur : Jiabel Ea''B7fei)ieHfo,''aqusestilicct. -'
mi S. EUSEBII KIEIIOKYMI S2S
gentes (Maltli. ull., 19), ut confugiant ad Evange- 4. djvit, e( in cor hominis non ascenderun(, qna)aulcm prte-
Jium , ei uovam Legem susripiant, u( babiiatores paravit Detis diligentibus se (II Cor. n). Si
nullum alium
quondam idolnlairitc, liant coloni Ecclcsiaa.De qui- diligeniihus, ergo e( serviendbus, qui
bus in psalnvis dicitur: Doniinus sapienles facil cte- liabent Dominiim, nisi Deum. Et haecest justitia eo-
cos. SiVc nt in Laiinis cndicibus lcgilnr : Domintis rum qui apud Deum sunt, dicit Dominus, ut prav
Porro
illuminatca:cos,Dominusdiligit advenas (Ps. CXLV,8, sens tribulaiio futuro gaudio coinpensetur.
videiur: Ego
i)): ut. posditiiim c;rci Iutiien receperint veiitatis, et jnxia Sepluaginta iste mihi scnsus
stulii sapientiam didicerinl , (imc ad Ecclesiam Crcator tuns noiv te ita feci quomodo diabulns fa-
transcunlcs diligantur a Donvino, et audiant per ber pcssinius iinnvundo spiritu conflat vasa iniqui-
: sciredebet
pfophetam : Vocabo non populum. meum^populum laiis, et profert ea in pefdifjonem qui
/meutn(Osee n, 24); quo inifanie Templunv Dei, ze- quod hujuscempdivasa prosperumiteriion Iiabeaoi,
lus apprehendii populum inerudituivv. sed iu cursti medio conlringaniur.. Quas sint autem
Et fimnisvox
(Vers. 16, 17.): Ecce egp creavi fabrum suffldnterii vasa, sequenii serfrione demonsirat;
in igne prtinqs, et prpferenlem vas iri opus suum-: et queesurgei conlra te in judicium, omtieseds vinces?
creavi'inierfeclorein ad disperdendum. Omnevas, "Vasa iniqtiiiatis vocem habent, quae.vox siirgit coh-
ego
quod ftciumestconlra te, non difigelur : ei omiieiniin- B tra Ecclesiam, quaitdo pbnuiit'hseretici in excejsuni.
(erranv.
guam resisleniem iibi injudicip,'judicabis. Hcec hm- os suum, et lingua eoruhi pertransil ad
reditasservaruin Doinini: et juslUiq eprumapudme, Qupdque sequitur : Et obnoxii luieriiniin ed, obelo
dicit Ddntinus. LXX : Ecce ego creavi te, nori ul ard- pfa)notavimus, quod non fam.a LXX quanv a nialis.
riusstifflans iri igrieprunas, ei proferens vas in opus. scripioribus videiur addilum. Gtiiri autem pmiiein
Ego aulem creavi ie non in perdilioneminlerficere..: vpcenv surgeniem-adversunV se Ecclesia vicefit,
omne vas quodfactumest conlrate,noitprosperabitur : tunc servientihus Domino et ohedientibus erit hrs-
el otnnis vox surget cptitra te in judicium : omneseos reditas, reterna possessio. De qua in Jeremia aliis
virices-f et obnoxiitui erunt in ea '*, Est hmrediias verbisdiciiuf: Est mcrces operibus luis (Jererii. xxxi,
servientibus Domino, et vpseritis miltiûsti, dicit Do- 56). Ilabitatpresque Ecclesla) justi erunt Donvino.
ininus, Dicamus primum juxta Hebraicunv : Si vis Omnis. eriinv qui facit justiliam, de Deo nalus est.
non limere, et procul a te esse fprmidiiiem, fac Qfiibus loquitur DPminus : Estote sanclt,qu,qnidmego
quceprseteriius sermonarfavil; egp euiin sum per sqnclus sum (Levit. xx,26).
queni hahitura es proselyios. Ego qui creavi fahrum (Cap. LV. -r- Vers. i.)Omnes sUienies veniie qd
sufflaniem "ih igtie prunas, hoc eSt, diabolum om- __aquas, el qui non habelis pecmiiam[Sulgi afgenlittii],
nium inalornm arlificem, npn iiecessilafe naturav, * properaie, emileet comedite: veiiite, emUeabsque ar-
sed mentis arbilrio, Qui suscitavit incendia, et.pror ytrito, et absque Ulla cqirimutalionevinunt et iac.
ferefconira le vasa : qiiales fuefuntSimon et Elinvas Quare qppenditisafgentiim non in panibus, ei iaborem
livagl, Peiro etPaulo apostolis resistentes (Act.xiii). ' vesirum non in saluritale? S43 LXX ; Qui silith,
Ego creavi inlerfectoreni eorunv qui increduli sunt ile ad aquam, ei quolquol nonliabelis pecuriiain, eun-
fuluri. Non quo ego sinv causa perdilionis eorum, tesemile, et comedile, el ainbuldte,elemileabsquepe-
sed quo creatus adversarius ad pugnandum, el vic- cunia et absque pretio iiinuinet adipem. Quareeiriitis
tis perditio, et vicioribus causa sit prifiinioruni. pecuniah, etiaborem vesirutnnoiiiitsaiuritatemJYcT-
Omtjesque qui coiura te a fabrp siifflanle suivt fa- bunv Heb'raicum'oi:(*n)j de qho supra inpropiieiia
bricati, hoiv dirigeniur, sed el prcesentes pcenas contra Ariel dixeram (Ad cap. 29), quod essef aihr
senlien( e( fuUiras. Quodque prius vjdeba(ur occul- biguuni, et vel iiilerjeciionem vocantis, vel vm, si-
(mn, in consequeiUibus uicitur nianifestius : Et om- gnificarel, hic in principio capituli posiium, nequa--
nem linyuam resislcniemtibi in judicio judicabis, perquam plangentis legitur, sed vocantis aifectu. Quia
dens 642 sapienliam sapienlium, et prudeniiam ergo oinne vas fictum conira Ecclesiamdixera( con-
prudeiuium reprohans. Cunctosque liajrelicorurn terendum, et oinnem vocem liuguamque, quoe se
principes, e( Judacorum magisiros, et inundi philo- armaverat contra scientiam Dei, essc superandanv :
sophos, quos faber ille conflaverat, tuo judicio con- provocat credentes ad fluvium Dei, qui replelus est
demnabis. Quomodo et Regina Saba condemnavit aquis, ei cujus impeius lajlificatciviiateni Dei, ut
inercdulos, ciNiiiivilae : eieconiraiio juslificabiiiir hibanL aquas de Ibnlibus Salvaioris, qui loquilur ad
Sodoma comparatione pejoris Jerusalem (Matth. Samariiaiiiim : Si scires graliam Dei, et quis est, qui.
c
sn). Posi liaic infertur quavsini pra-mia fudirorum. dicit libi, da milii bibere: tu petissesab eo, et dedissel
» ne cassum ptUent esse cer(amen, el |ir;vsenti tibi aquam. Aqua quam ego dedero ei, flel in eo fons
morte liniri. Havc est havrediias servorum Domini, aqncesalientisin vitam aiternam (Joun. iv, 10,14). l)c
id esi, rcgna ccelorum, et viia pcrpeiua, ei retrihu^ his aquis claniabat in Templo : Si quis sitit, veniat
tio laborum, quteoculns ntui vidil, ei auris ncn au- ad me, et bibal. Qui biberii de aqua, quam ego dedero
11In velusLioriAmbrosiano, qum sint prmmia futu- ovy.iv apToic.
rorum,ne eaputarent suslinentes cerlamen, praisenli c ln eodem, dedissel tibi aqttam vivenlem. Qui
morte [iniri. enim biberil de aqua, quam ego dedero ei, fiet in eo
1>Addii Victorius, non in panibus , ad GroBCunv, fons, cic.
B-29 GOMMENTARIORUMINISAIAMPROPHETAMLIB.XY.CAP.LV. S30
ei, fluminade veiitfeejus fluerii aqum vivm(Jbid.,37, A.et piriguedinereplealur animd mea (P.saL.htn, 6),|et
38), sjgniflcans Spiriium sancium, quem credentes in alio locb : Cibavileos de adipe fruriienti, et de per
accepttiri eran(, et de quo Propheta mystico ser- trameUesaturaviteos(Psal. LXXX,17). Qui adipes
mone resonabat: Siiivit aniina tnea ad Deum viven- non aliud quam mysiicairi ciirnem spn.ahi. Ad quam
tem (Psal. XLI,2); el iterumi Aptid le fons esi vilm Domiiius discipulos horlabaiiir, diceiis : Nisi cofite-
(Psql. xxxv, 10). Quiipse de sei loquebatuf :Mede- deritis carriem tneam, ci biberitis sanguinetn meurii,
reliquerunl fontem aqtim vivce: et foderunl sibi lacus non liabebilis viiam in vobis (Joan. vi, 84). Unde et
contritos, qui nonpossunt' aquqs continere {Jerem.w, iri Gelhsemani traditus est, t|Uod signilicat "vatieriy
15). Has aquas spargunt iiubes, ad quas peryenil adipeam, sive pinguissimqm.Simulijiie increpat eds,
veriias Dei. Sieut scriptunv esi: Et nubes spargunt qui seqiiuiitur sapientiam sa)cularem et perversas
juslitiqm (isai. XLV,8, sec. LXX). Pnecipiiurque si- ha)reiicorum simulaiasque doclrinas, et PllariS8eb",
lieiitihus, ut nequaquam bibant aquas Sior turbi- rnm traditiories, omnemque falsi nominisseieriiiaiji,
das, et lunventes gurgites Assyriorum ; sed pergant qu;e elevaiur contra Deum, et magiiis pretiis acla-
ad aquas Siloe, qiiavvadunt eiim silenlio; nec li- bore coiiiinuo appendunt argentum pfo ea discipli-
meanl eloquii payperlaiem, si argentum forte non na, in qua non 645 sunl panes, et sudant pro his
habeani (Jsa. XLV;Jerem. n), sed audiani Aposio- B cibis, in quibus nulla saturUas esl. Ex quo oslendi-
luhi diceniem : Grqtia salvi facli estis (Ephes. n, 8); tur eam sectandam essesapienliam, quav nOn est in
e( Dominum ad diScipulos : Gralis accepislis, gratis foliis ac flore verborum, sed in medullis ac fructibus
date {Muiih. x, 8). Mirumque in modum emunl sensutim ; quavnon aurem pra^tervolat, sed aninium
aquas absque pecunia; C( nOn hibuiu eas, sed co- reiicit. Quanv ut discamus, non transimus maria",
hvedun(. Ipse enim et aqua efpaiiis est, qu.i de ccelp riec nvagnis sumplibtis indigemtjs, sed pfope est
desceridU (Joan. vi). Ergp quod in quibusdam ex- verbunv in ore nostro, e( iivcorde nostro.
eniplaribtis legitur : Emite, el bibiie, ab imperiiis (Vers. 2,5.) Audiie audtentes me, et comeditebo-*
scriptoribus immutalum est, 644 (lm putaveruiu num el deleclabilur in crassitudine anima vestra. In-
essectinsequemius, sibibereniur poiiusaquaj, quam clinate aurem vesiram'etvenite ad tne : aiidile, eivi-
comederentur. Esi auiem ei pecunia pessima, sive velanima vestra: Ei feriam vobiscumpacium sempittr-
argeri(um, quod reprobai Scrlp(ura, dicens : Pecu- num : misericordiasDavid ftdelcs.LXX : Audiieme,et
nia, qum datur cum dolo, quasi testq reputabitur c comedite bona, el dclectabilurin bonis anima vesirq.
(Prov. xxvi, 25, sec. LXX); e( in alio loco : Argen- Attendite auribits veslris, el sequimini vias nieas: el
lum vestrum reprobum (Jerem. vi, 50). E( esl argen- auditeme, et vivelin bonisanima vesirq. Etconsiiludin
tum quod Dei eloquiis compara(ur : Eloquia Do- C vobisieslameritum mlerrium, sancla Dqvid fidelia.yNe
mini, eloquia casla: drgenlum.igneexatninatumterrm, quis pularet audifum carnis esse, non mentis, ad
pitrgaium sepiuplum (Ps. xi,; 7). Spreto igittir illo qnem cohoriatur ahdituros sermp divinus, non car-
argehlo et pecuriiis, quibus atiuas Domini emere nis illis boria, sed aivimsepollicetur. Si enint,inqtijt,
jion possumus, pefgamus adeum,. qui tencns cali- audierids wte, bona terrmcomedelis{isai. i, 19). Sive
cem Sacramenti, discipulis loquebaiur : Accipite el bonum, qui dicit : Egosiiriipaslor boitus(Joari:x, 11).
bibile, hic est saiiguisineus, qui pro vobis effundctur Et deleclabiturjn bonis et in crassitudine anima ve-
in remissionem peccatorum (Mattli. xxvi, 27, 28). stra. Ergo bona, quse anima) repronvjssa siint, hon
Qtiodyiiium uiiscuit etsapientia in cratere suo, om- diviiiav, ef corporis sanitas, et savculi dignitates,
nes stukos savculimundique sapieiitianv non haben- qua) eliam philosophi appellant indifferentia, id bst,
las, provocans ad hibendum : et ui non solum viniim necbona, riec nvala, e( pro utenfiunv qualiiafe Va-
emamus, sed et !ac, qiiod significat innocentiam riantur;.sed Jlla credenda sun(, ad quaanos colior-
parvulorum, qui mos ac lypus in Occideniis a Eccle- talur Deus : Declina a malo, el fac bonum(Ps. xxxyi,
siis hodie usque servauir, ui renatis in Chrisio vi- 27). Sin ajitenf bona aiiimaj, lvonesfas viriuiesque
nuni lacque tribuaiur. Dequo lacte dicebal etPau- dietinlur; efgo et.mala, nOn pauperlas, et iiiflfmi-
lus : Lac vobis poium dedi, non solidum cibtitn (I D tas corppris.et igiibbiljtas accibieiida, sed bniriia
Cor.m, 2). Et Petrus : Quasimpdo nati parvuli, ra- vitia, quav vere mala su.nt. Denique Ahraham rion
tionale lac desiderate (l Per.-ii, 2). Unde el Moyses ideo bona habuit, quia dives fuit, sed quia divitiis
vinum el lac in Chrisii inlelligens b passione, mys- bene usus est (Genes.XIII).Et Lazarus qni posteafe-
tico sermone ies_iatur: Gratiosi oculi ejns a vino, et quievit in sinii ejus, notiidcirco maja sustinuit, quia
candidi dentes ejus a lacte (Genes. XLIX,12). Pro cum eges(a(e passits es( (Ormenla mo.rborum^ sed
lacte in pravsenli ioco LXX adipem. iranslulerunt. malis qu» putabanttir in sajculo, vera bona esi con-
Dequo sanctus Davjd dicUIn psalmo : Sicut adipe .secutus. Unde et dives ille purpuraius recepit bpna
a Annotanda ex hoc loco Veteris Ecclesiavcon- et EdrivundumMarlene Jib. 1 de Rjiibus.

suetudo, el varia Occidehlalium ab Orienialihus i> Ainbrosian. vettistior sane cohaarenlius pibpp-
disciplina. Orieutis quippe Ecclesia) lac et mel re- silo, pnsscssionehahei pro passione.
cens baptizatis pbriigebant,; Occhlenlis yero vinum c In eodenv Ambnisian., comeditis: nvaiim utique
et lac. Uonfer quic docti viri in Epislolam BarnabfB cmiiedeiisJuxta GrfecumfKyeo-Ki; .; &'_:
idiiêscferuhtf et floe#eldfe-afi Viiam BiPih\ibm\\$
B£I S. EUSEBll IIIERONYMJ S52
sua 'in vita sua, quai iLlierant bona, qui ea arbitra- A . sed inanebil in feiernum, ut vcnial verus David, eL
biilur bona (Luc. XVI),el deLazaro non e contrario in Evangelio compleaniur qua) ex Dei persona stint
diciiur : Recepit mala sua in viia sua; sed rccepit reproinissa : Inveni David servum meum, in tniseri--'
mala in vila sua, 6416 qufB mala non illi, qui pa- cordiq sancta unxi emn (Ps. LXXXVIII, 21). Cujus ma-
tiebaltir, sed aliis videbanlur. Uliiusque rci cxcm- iiiiin postiii in mari, el iiifluininibus dexieram illius.
plum nobis liilmil bealus Job, qui nec in honis nec Quenv jtixia Ezcchiel, per mulla jam Sfecula dor-
in malis savculivicins esi, sed omnia pari menlis inieiite David, appellnt servum suuni at<;iicpaslurem
firmilate sustinuil (Job. n ). Quainobrem Salomon diceus : SuscitaOovobispastoremununi, seivum meum
prccalur Dcum : Diviiiaset ptittperialem ne dederis David (E&eclt.xxxiv, 25).'
tnilii. Consliiueaulcm milti qum sunl victui mconeccs- (Vcrs. h, 5.) Ecce testcm populis dedi eum, dttccm
saria et sufftcirntia, ne saluratus mendax efflciar, et ac prwcepioremgentibus.Ecce geniem, quamncsciebus,
dicam: Qnis me vi.del?aut egens fnrer ei perjurem no- vocabis : et gentcs, qumnon cognoverunlle, ud te cur-
men Domini (Prov. x, 8, 9). Si autein hoc dcpreca- reni, propier Dominum Deum iuum el Sunctuinlsrael,
tur, ui nec diviiias babeat, nee paupenatem, sed quia [Al. qui] gloriflcaiil le. LXX : Ecce icstimoniuni
Lanttim victus necessaria, de quibus et Aposlolus in genlibiisdedi eittn, principem et prwcipientemgen-
dicii : Ilabenlisvictum ctvcsliti.m, liis contentisumus B tibus : h genics, qutv nesciebani le, invocabuntte : et
(I Tim. vi) : pcrspicuuin est divilias el egcUiilem, popuii, qui ignorabunt ie , ad le confitgient: propler
sanilatenv et languorcin, voluplaiem atque crucia- DominumDeum iuum Sanctnm hrnel, qui gloiiflcavit
lus, nec bona esse nec mala, sed pro sustincniium te. Provocaverat ad crcdenduiii poptiliiin Judxonim,
di\ei'f-iiiUi) bona ei mala fieri. Eigo non juxta yj,- ut inclinarenl aureivv suam, el pacdim accipereut
hao-Tag,opunv ahutidauliam , ct delicalos cibos , el scinpiiernuin, quod Dominus Daviti reproniiscral, et
crassiLiidincm corporis, " phasidesquc ct fai'los lur- Ahraliam, ac seniiiii ejus, dicens : In scminetuo be-
tures, mulsum, mernm, uxorum puichriludinem, nedicenlur gentes(Genes. xxn, 18). Quod aposiolus
examina hberorum, Dominus anin.av pollicetur, sed Paiilus edisserens, Nondixit, aiL, in seminibus : sed,
illas delicias, ad quas nos mysficc provocat diccns: in scmiiie, quod cst Chrhlus (Galal. m, 1G). El quia
Delectare, si\e dcliciis fruerein Domitw, el dabit libi scicbai, illis noii crcdeniibtts, crediLuros esse popu-
peliliones cordh tui (Psnl. xxxvi, i); et alibi : Credo los naiionum , trausil ad genlcs; el dicil misisse sc
videre bona Dominiin tcrra viventinm(Ps. xxvi, 15); Filium suiiiii lcsietii vel lesLinioniiiiiicuiiclarumgen-
el in alio psalmo : Benedic, anima mea, Douuno, et lium, qui pravcejsia iilius aLque niandj(:i populis
omnia interiora mea nomen hanclum cjus. Qui implcl imiiliarel, qui de seijiso loquilur : Oportet praidicuri
;)t bonis desiderivm luuin (Ps. cn, i et 5). Deuique C Evangdiutn islud in omni orbe, in teslhnoniumcunclis
iiilerl : Audite me, et vivelaniina veslra (Isai. LV,5). genlibus (Slattli. xxiv, ii). Denique stiperhieniem
Omiiitim boiioriiiii proinissio, vila est scnipilcrna. Piiaium hoc scrnione confuiat: In kocnalus sum, nt
Quod si volucriiis auiiire, ei aiiima veslra viveiii in lestimoniuinprmbeamvtrilaii (Joan. xun, 57). Dequo
ictcrnum, feriain vobiscum pacluni seiiii.iierniinv, apostolus Paulus sciibit TiinoihLO: Unus tnediator
inisericordias Davitl fidelcs. I)e quihtis itlem Psal- Dei el hominum, liomoCltrisntsJesus, qtti dcdil sere-
misiii cantabal : Misericordias Doiuini in mlernum deinplionempro omnibui, lestimonium@4S lempori-
cantubo. In genera'ione et generatione annuntiabo ve- bus propriis : in quoego posilus suni prascocl Aposlo-
tilatem tuam(Ps. LXXXVIII, 1, 2). El ul scianius quai ius (I Tim. n, 5). Onniia ergo qua) dicuniur, ad eum
sini isitciviiscri.cordi», sequeiilisenno.icdemonslrai: 1'uferendasuni, qui quasi ovis ad vicliinam ductus
Semeljuravi in sancto meo : si David menliar, setnen est, et quasi agnus coram londeiiie non apeiuii os
ejusin scmpilernum mauebil,el tlironus illius sicutsol Mium.De quo supra diciiur: Yidimuseum, ctnonha-
in compeciu ineo, et sicul lunaperfecla in mternum, et bebat speciemnequc decorem (Isai. LIII,2); cL : Ipse
lestis in cmlofidelis. Qui idcirco vocnlurfidelis, qnia peccalanoslra portavii, et pro nobis dolet. Ad hunc
[iroinissa compleverit. Pro quibus LXX iranstiile- confiigerunl, sive cucurrcrunt, qui euin antea ne-
runl, sancia David ftdelia (Acl. xnr, ai) : quod po- " sciebant, dicenlcs : Detts nosler refugium ei virlus
lesi pro firmis aceipi (345" fUquerobusiis. U( es( il- "(Psa/in.xLV, I); ei itcrtim :Domine, refitgiumfaclus
lutl : Fidelia omnia mandata ejus : conflrmatain sm- es iiobisin generatione el gcneraliouc(Ps. LXXXIXJ).
culmu swcttti (Psal. cx, 8). Et in alio loco : Deus /?- De quorum iide el snpra legimus : Quibus non est
delis, el non est iniquiias in eo (Deitl. xxxn, i). Et prmdicalumde eo, videbunt : et qui non audierani, in-
apostolus Paulus : Si ncyaverimus,inquii, eum, ipse telligent. Isle lesiis est omnium, qiisc Pater mtindo
fldelis manet : negare seipsum non potest (II Tim. u, spopondit el prsesiiiii, eujus mysterium brevi Pau-
15). Et in alio loco scribcns ad Timolbeuin : Fidelis ltis ad E|)hesios serinone compiehendens : Deus,
sermo, ct omni accepiionedignus (I Tim. xv). Hoc au- inquit, Domininoslri Jesu Chrisii Paier gloria' (Eph.
tem pactum, quod Dominus pollicetur, non erit bre- i, 5) : De quo el nunc scriptunv est : Propler Dotni-
ve cl unius (emporis, sicu( Ittit populi Jijdseorunv, tium Deumtuunt, et Sancium Israel, qui gloriflcaville,
» Idenv, avesque pliasides ei crassos lurtufef,eic: ' iSoveBvn-SlenvoxojnncsadditadQeries. teslitflohiunjj,

h Pra?,poriifVictor. aiterum Ecce ex Qrajcp cpd., benedicenturemnes gentesi :'.::''
555 COMMENTARIORUMINISAIAMPROPHETAMLIB.XV.CAP.LV. 854
et ea gloria, quam habuil priusqiiam nvundus fleret. A enim appropinquantibuSsibi, e( filio longo post (ehv-
De qna el Propheta tesialiir: Appdrebil gloria Dei porereveiiehii, Iseliisoccurril. Quaivvobrehv sahcths
{Hebr.i), qui est splendor glorife, et fomva subslan- in psalrivocanil : Mihi auiem adlimrereDeo, boriufn
tise ejus,quando bninis liiiguaeonfuebiiur, quod D0- esi (Ps. i,xxii, 28).' Et Moyses solhs appj-Opinquabat
miriusJesus in gloria Patris sil (Philip. n). Qui re- ad Dominum (Exod;. xx). Et per Jefemiam loquiiur
spondit Filio gloriam, qttam prius babuerat, postu- Deus : Ego Deus appropittquatts,elnon de lorige(Jef.
lariti : Etglorificavi, ei yloriflcabo.De,qiioet Joanlies xxni, 55).Approp'iiiquanseis,quimihiapproi)inquaht
apostoIuS : Vidimus,ait, glorianiejuf,.gloriam quasi fide, et lohge recederis abliis, qui a me proCiil infl-
unigeriitia Patre pleiium graliceei veriiqlis (Joari:xn, delliale discedunt. Propler qiia) dieitur ad credentes:
28 ; J, 14).Ergo qiiando de eolpquitur: Quiin prin- AppropinqudieDeo, et appropitiquqbilvobis.Kv.ne hoc
cipip apttd Detinverai Deus Verbunv,appellaturPalcr piilareinus posse sufflcere, a slalirh subjungit : Resi-
."glorisej quando aulem de eo qiii dicitin Evarigelio: slite diabolo, cl fxigieta iiobis(Jacob.iv, 8). De quo
Quidme persequiminiliominem,quiveriiqienivobislo- supratlixerat: Advefsarius vesler diabolus sicul leo
quor(Joan. vm, 4)? Vocaiur Deus Domini liostri circumiens, qumrii quem devoret. Advefsum quem fe-
Jesu Cliristi. Non qtiod altera etalter sit ( quimul- sisttie conforiait fide (vPet.v, 8,9).Nccsatis est quiE-
torum error est pessimus), sed quo untts atque idem. B rereDomiiium, et durii poeni(eiitiseferiipusesi, inve-
Filius Dei, iiunc divinjtatis sua) giorise, nunc iiostra nire, aique invPcarebunvduni pfopeest, hisi felique-
natura), quanvsuscipcre 1 digiiafus es(; loquatur af- rit impius vias suas pristinas, et cbgi(a(iories
feeiibus. auliqhas quibUs a bohiirib declihavefal. Tunc eiiim
(Vers. 6, 7.) QumriteDuininuni,d'tm inveniripp- revertemur ad DPriiinum,qui hviserehithf nostri; et
lesl: invocaleetim, duin pfope esti Deieliiiquut impius ad clemeiiiissimuriv650'p"atrehi, qui multus est in
viam suam, elvif iriiquuscogiiaiiqri.essuas, ei conver- rivisericondiis,et faciiis ad igriosceiidum, fcuhi cogi-
talur ad Dominum, el misetebitur ejus, ct ad Deuiii laiiones e( vias prisiinas feliquefihius, ut pbstea
nbslmm ': quoniatn niultus esl adignoscendum_LXX : mereaihiir audife : Bedii ijubmtn feiriissmstirit iniqtii-
QumrileDominum: el curitinveiieriiis euiri, invocate. laies, et quorutriteclasurilpeccaid (Psrii xxxi, I).
Et postqUanivobisappfopinquavefii,relinqtial impius (Vers. 8, 9.)<Npn enim coaiialiones mcm, cogiia-
viassuas et 64© vir iniqutis cogitaiiones suas el con- iionesvesirm: nequevim vesirm,vimmem,dicit Doini-
vertaturad Dominuni: el misericdtdiani conseqiielur: riiis. Sicul eniin exalldnlur cmlia lerra, sic exriliaice
quia mttlium diiriiiiet peccitta veslra. Quia igiLur, ut suni vimineie a vilsvesifis, et cogitatioriesritemd cb-
an(e jam diximus, noluislis pacium"recipere sempi- gitationibus vestris. LXX : Neqtie enim surit cogita-
lernum, fetmisericordias D.ivid fideles, quas, vobis 'C tiones mem,sicui cogiiatiqnes vestrm : nec sicut vim
rioleiuibus suscipeie, suscepiuufba gentiliitm, mo- mem,viievestrm, dicii Dbmirius.Sed, quariturit dislat
'
neo vos populares meos ego Prophela, alque con- cmluma terrd, lanltlm disidl vid ritea a viis vestris, et
teslor, duiri lempus.est, agite pbeiiitenliam. Conver- cogilalionesvesltm a cogitattqriemea. Ne puteiis, In-
tiiiiini ad eum, qtiivbbis nunc loquitur per Prophe- quil, difflcileesse quOdspondeb, et vobis ineredibile
(as, qui ppsteaiocuturus est pfaisens. Qufcrite eunv Videatur, impihmet ihiquiihi ppsse salvafi, vel-pb-
dtihi inveniri polest, dum estis in corpore, dunv puluh! Judieofum, vel oiiihes qui iii geniibus iiescie-
datur Iocus paiiiileritiae,et quaBfUenoii loco, sed banl Deiim : boc cohsidefate, qupd nvulta inlef mea
fide. Qiiomodo autern quseraitir'iieii.s, in alib loco vesiraqiie cohsilia sit diffefbfjtia, et qiiahla hatufa),
plenius dicitur: Sapiie de Dominoin boniiaie, el in tanta voluntaiis diversilas (Prov. xix). Mullte ehihv
simplicilaleeordisqumrite eunt: quia inveriilufdb liis cogitatiphesiri cofde viri, cbiisiiium aufehi Dohvihi
qiiinon "tentanteuin :et appurel his, qui <~notisuni ei ih serivpilerhuihrivanet.Vos, ut liomliies,15ssepepfo-
incredtili (Isai. i, I, 2). Unde et nos scientes illud mjssi pcenilehtes, yeterem voluri(a(ehi fiovella vo-
dictum de peccalorihus : Qtii lorigefecedunta ie, per- luiUate subveflisils. Doriviriiisenirii dissipat cohsilia
ibunl,- Ipquaniur ad Domihum : Qiip ibo a spirilu geniiUih, et feprpbat cogitaiiones populorunv, et ir-
iuo, et a facie lua quo ftigiam?Sl ascendefoincwlttm, D fitas facit voluiitates pfihcipum (Psdl. xxxii). Cogi-
titibi es :sidescenderoin iriferniirii,ades (Ps. cxxxviii, taliones auieftvcofdis ejlis a gehefalioiie in geuera-
7,8). Et invocemuseum, dum prope est, ne ivostris lionein; et quidquid decfeveril, nori pOtest iiVVnvu-
vitiis atque peccatis procul recedat. Appropiiiquat tari. Viillis scire divefsitateni riveivestrique consi-
. nVoculas eialier, quae deerant, Anvbrosian.suf- tendefit testimonia recilata; sed cum nibil invehia-
feCit. lur in mss.codicibtis quodjuvelillamieciione.m, res
b Addit idem Amhros., et servare. :: ad-
c Dub mss., qui non smil oriejus increduli. aniiquas noljiimus iiiinjutare, contenti lectprenj ne-
monuisse tain 'depravaliortis, -quam.resiituiiohis 1
$ Slaiim ''•.MAiiTiAN;
subjungitAiA.legiint onines mss. codiecs cessarire;
nostri acediCioErasmiana, quanvMafianusViclofius -=- Sie fere habent 'et_nostri mss. qui lvocuho verv
castigat absqiie aiictoriiale librorum lnaniiscripto^ bo jungit pro sub,jungit abludun(. VictoriUs pfiulo
rnm, e.t Ivocpiodo iegendum statuil: Ac ne hoc p«(a- quidiim cobfcreiuius, sed non admss. lidem, repd-
rcnms posse sufHcere, sialim suprajungil: Resistiie" riii staiim supra jurigii: tunvde qub el Petriis dtxerat,
diabolo, et fugiei a vohis. De quo et Peirits dixeral: adversarins,tilG.
Adversarius vester diaholus,;eft;. Hujusiiiodi.resii- e'In duobus Ambrosian. mss,,.promissi p.wniiet, et
tulionem Scriplmis consonam feperiet quisquis con- veteremvohmlateinnoveilavolunlatesvbverlUis. —
553 S. KU.SE.miUlERONVMl 556
lii? Quantumccelum loci distat a terra, et aliud j LProverbiis et in 052 Ecclesiasie scriptum est :
Angelorum, aliud hominum habiiaculum es(, tantnm Aperiqculqs luos, el impierepanibus (Prov. sx, 15);
snei» cogitationes a vestris eoiisiliis separaniur. De etiteruni : Mitte panem tuum super aquam, quiain
lueis enim cogitationibus dicitur:Inscrulqbilia judi- mulliludiriedierumtuorutninvenieseum(Eccles.xj, 1).
ciqejus:, el invesligabiiesvimitlius (Rom.xi, 55). Por- Neque eninv credendum est, quod praicipiatur ves-
ro de vestris : Cogitaveriitilconsilium,quod non po- centibus, ul ad coiiiedenduin hunc panem, quo
titerunt slabilire ( Psal. xx, 12 )..El in alio loco : corpora nutriuntur, oculos aperire debeant, ei sic
Quodcumqueinierilis consilium, dissipabilur, el qtitd- saturari panibus, quos in Ahacuc comedU paujier
quid locuti fueritis, npri permanebil in vcbis {Isa. abscondite (Abac.III). Sed ad panem dpclrinav co-
viij, 10). 'Perspiciia.jiiiefprelaiione non indigeiu, hoftainr Oei, querh, nisi aperuerimus oculos cordis
idcirco slringuntur politts, quani dissentntur. nosiri; comedere non possumus. De quo sa)pe scri-
(Vers. 10, ii.) Et quqinododescendil imber eltiix bif et Paulus Jiis, qui fidoiel verjiatis sermonibus
de cmlo,et itluc ullranonreverletur[\'~il«. revcrlitur]; nutriuntuf (II Cor.,ix).ProecipUurquedoc(ori, ut pa>
sed inebriqt terram, et infundit eam, ei germinarceam nem doctriiial stia) mittat super omnem aqtiam, et
facii, el dat seineriserenti, el panem comedenti: sic cunctis infundat gratiarn spirilualem, et sciat quod
erit verbummeuiri,©5!1W0^ egredielur deore meo; 3 si fecerit qua) prfecepta sunt, in novissimo (empore
?iO)ireverielur ad me vacuum, sed faciet qumcumque sit prsemia recepiurus. Satisque videbitur injustum,
volui,et prosperabiiuriniiis,ad qumriiisiillud. LXX: ut qui prcebet eleemosynfim,de iniquo mammona
Quoinodosi descendatphmia, aut nix de cmlo, et non faeiat sibi aniicos, qui eunv recipiant in avterna ta-
rcverlatur, donecinebriel lerram, ei generet ei oriattir, beruacula (Luc. xvi) :-e( qui spiri(uales largitur ci-
el det semen: semmanti, et paitein ad cbmedendum: bos, datque conservis cibaria in teinpore suo,.non
sic eril verbummeuin, quodexieritde ore meo': non re- inveniat eospost multa sa;cula, quaj Ecclesiasfesap-.
verlelur doneccompleatqumvolui, el prosperasfaciain pellat dieruin inuliiuidineivv(Eccl. si).
vias ejus et prwcepta meq. Pendent ex superioribus (Yers. 12, 15.) Quia in Imlitia egredieinini,et in
quaj' dicunlur, et breviter Ivic sensus esl: non sit pace deducemini.Monteset collescunlabuntcoramvo-
incrediilus populus nationum, puod posl lanla sce- bis lauderri,el omnia tigna regionis plaudent manu.
lera impius repente salyeiur. Non eftihvsuiU cogila- Pro saliuncula ascendel abies, el pro nrtica crescet
(iones meav u( cogUafiqiJeshominum, e( quanfum mtjrius.Eieritpomiims npminqiusinsignummternmn,
coelum distaf a lerra, fantunv meoe cpgitiitiones a quod non auferetur.hXK.': In Imtitia egrediemini,et
cogitationibus liomiiiiiiii separatae sunt. Ego cnim in gaudio deducemini.Monleset colles exsUienl, ex-
clemeniissimus; sum, et mtiltus ad ignoscendum. G spectaiitesvos in gaudio, el omniatigna agri applau-
Vultis et aliam1accipere''similitudinem? Quomodo dentramis. El pro CTTOIS-A (id est vilissiiriis slipitibus --
invber et nix descendit de ccelp, et illuc ullra non [Al. stirpibus]) ascendet cyparissus : et pro conyzu
revertetur, sed inebriat terram, e( infiiudit eam, et ascendelniyrtus. El erit Dominusinnoinen et in si-
varia semiria puHulat, u( plenis segetibus panes in gnum sempilernum, el non deflciet. Verbunv, inquit,
usus lipminum procreeniur: sic repromissionis meoe nieuni non revertelur vacuum, sed postquam conv-
verbum, quod semel pollicilus sum, et qtiod egres- pieverit uriiyersa, quao volui, et meamin lerris fe-
sum est de ore meo, irrilum non erii; sed omnia cerit voluntatem, tuncad me veniei; et implebitur
opere complebuntur. Juxta anagogen duplex intel-: illud, qtiod scripluiri esl : Dixit Pomiuus Domino
Iigentia est, qtipdverhuin Dominivel ille sit, de quo meo, sede a dexlris meis : donecponam iniiriicostuos
scrip(um es(: /)) principio eral Verbum, et Verbum scabelltimpedum tuorum (Ps. cix, 1, 2). In laetiLi.a ..
erat apud Deum,et Deiis erai Verbum (Joqn. I, I). eninvegrediemini de idololatria) sariguine, et dedu-
Qui non reverteiur ad eum yacuus, nisi Patris fece- cenviniin pace; ut audialjs abApostolo :Graiiavo-
rit voluuiatem; et universa comjUeverilprppier quae biset pax (Rom. i, 7). Sive in gaudio ...deducemiiii:
fuerat corporatus, et nvtiivdumfecpnciliaverit Deo. ut posi unvbramLegis discads Evangelii veri(atem.
Qui de ore prpcedere diciiur, et de utero ae vulva : D MOntesenlm e( colles, qtios Angelos inlelligere pos-
non quod Deus Iisc.membra habeai, sed quod nos sumus, et Sanctorum aniinas, 653 <IU3B pi'b vaiie-
naturam Domini pef nps(ra verba discam.us..Vel - late vir(u(um, montes appellantur el colles, gau-.
cefte hoc dieendum, qupd Evangelica) sermo doc- debunt super poeni(en(ibus, etmentis lrctiiiam,-sal^-
trinae imber appelletur, et pluviae quas funduiit su- tibus indicabun(. Quod ef Dominus IoquiiurinEvah-
per terram bonam, nubes spirituales, ad quas per- gelio : Lwlabuntur Angeli in cwlosuperuno peccatore
venit veritas Dei. Quem invbrem, et quas pluyias
in Deuteronomii Cahlicb pwniteiitiairiagente(Luc. xv, 7). Omnia quoque ligna
Moyses pollicelur (Deut.
:Audial terrnverba oris mei: agfi plaudent manu, sive ramis, qiiK plantata sunt
xxxii, 1, 2) exspectetur secus deciirsus
ticul pluvia eloquium meum, el descendanl siciit ros aquarum, quse fruclum suum dabunt
verba tnea; ut qui seininaverint in lacrymis, in gau-; iritempore suo,et foliumeorunvnOndefluet (Psal.i),
dio metant (Psal, cxxv). E( qui seniinaverint in jus- De quibus unumiignum loquehatur in psalmo : Ego,
jiiia el spiritii, melant fructum vittc sempiternav, autem sicut qlivqjrucliferfi in .domoDomiui (Ps. jjj
B.ccipianlquepanem dPcirinoeEvangelicafjde quo isi 10). IriterFOgemHsefes, qjni' slt.npli.cem..- ifariitini.sc^
557 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. XV. CAP. LVI. 53&
quuniurhisloriain, ei elixas carnes aagni conieduiit. A gmm(fsai. yii, 14)': Et sancius caniat in psalmo :
Ulrum ligna plaudant ramis, et concrepeni manUj el FacniecuinDominumsignuminbonum(Ps.LXXXV, 17).
ijlud quod de fluminibus dicitur : Fiuminaplaudent Etlpse qui signttm est: Cum viderilis, aif, signum
mauu (Psal. xcvn, 8), quo sensu accipiendum sit. Filii hominis, quod1nondeficiet, nec ullo fine muia-
Nec soliim inontes cl 'coij.esexsilieiit alque canla- bilur, sed de prtesenti conversaiione. Iransiei in fu-
I)imi-;-el omiiia ligna agfi, cui behcdixit Dominus, tiirum.
plaudenl iamis, et inanibus coiicrepabunt: sed et (Cap. LVI.—Vers. 1.) Hmc dicit Dominus: Custo?-
CTotSnquoqueet xpvu?»Sivesqliuncula et urlica, in dite judicium , et facitejuslitiam: quiajuxla est salus
abietem verteniur [Al.vertuntur], ac niyrlunj eicy- mea ut veniat, et justitiqmea ut reveletur.hW , pro
parissum. STOISJJ juxla Symmacliumet LXX in He- justitiq, misericordiam iranstulerunt, cavtera siniili-
bneo scribitur KESUs(yiiyj): quem Aqtiila et Theo- ler, Gentium vaiicinio terminato ,ij.use in adventu
dotio zovu?»vinierpretali suni. Estauteni xovO^her- sermbiiis Dei.-de saliuncula et uriica in eyparissum
ba yilissima et amara, odorisque pessirivi.Ubi autem myrliimque muianda) siiiit, ioquitur Isaias ad illius
Sepliiaginla (rarvs(uleruiit.y.ovvtyi,quav in Hebraico temporis audilores , ut laeiant cuncla , quaj recta
dicilur SAIIPHOD ("3*D), Symmachiis'veriit, uriicam. sunt, et parent se advenlui Salvatoris, quia ipse est
Utcumqiie se habet noiniinini prpprietas, hpc dicen- B justitiaetmisericortlia Dei. Si enim cogitationes San-
dum esli qtiod mala veriaiitur in bona, et pro viliis ctoruni judicia sunt: el b exercilatos sensus ad di-
nascaiuur virlutes, id est, pro iniquitaie, jusiitia; scretioiiem boiii ac mali habere debemus ,-cur non
pro temeritate, forliiudo; pro luxuria, lemperaniia; omni (empprecustodiamus judiciunv,ne despicianvus
pro stultitia, prudenlia. Demus exempia majorum : personam patiperis irt judicio , ne divitis potentia
Matthseuset Zachavusetpublicani, saliuncula erant, (erreamur: sed iia roagnum judicemus u( paryuin ,
e"lo-Toi&3,?elstirpes inutiies, el xbvu?j)amari>aporis, scientes juxta Moysen, quod Dbmini judicium sit,
el odorjs teterriini^ diceijtes : Computrueruntel cor- qui judicat jiidicanies {Deul. i); ©55 Juxla niPd e*
rttptm sunt cicalrices mem, a facie irisipieiilimmem iii psalmo legitur: Deus steiit In synagoga deorum:
(Ps. xxxvn, 6). Isti- in Apostolos'-rcpente. mulali, in medio aulcm deos dijudical (Ps. LXXXI ,1). Iluic
facli suni cyparissus, el abies, et myrius, odoris op- quod iiunc dicilur: Custodilejudicium, el facitejusti-
timi, et in varia opera iiecessarii. P.iulus quoque liam, illud simile est: Bealiqui cuslodiuntjudicium^
perseeutor Eecleshe, quando atidiebat a Domino: el faciunl justiliamln omni tempore(Psal. cv, 5); ut
Snule, Saule, quid me persequeris?Durumesl coiilra jusie quodjustunv es(, periequantur. Quamquam in
stimultimcaicitrare (Aci. ix, 4,-5), tiftien erat, lia- nomine jnstiiia), omriis mihi videaiur significari lor
hens persecuiionis aculeos. Quando (554 aiUem in C cus, quod qui unamJustitiam fecerit, cuncfas virtu--
(otooibe Evangeiium pra?dicavit,et dicere poterat: tes.implesse dicalur quaj invicem se seqiiuiiluiv, et
Chrisli bonusodor suinus (II Cor.n, 15), recte cypa- sibi hferent: ita uiqui unam habtieril, oinnes liabeat,
rissus appellatur, et myrlus. Meretrices ei publicani et qui una caruerit, curictis .carent, Tale quid et
prarveniunt Pharisa?os iiv rcgno Dei, et latro de quartus decimus psalmus sonat: Qtti ambulal inimaT
cruce transit in paradisuhv (Matih. xxi). Ergo illud culalus , et operatiir justiiiain (Ps. xiv , 2). Et alibi
quod in Evangelio dicilur : Nori potesl arbor bona fa- scriplum est: Justiiiam discitequi habilaiis super ler-
cere fruclus malos (Luc. vf, 43; Matlh. vn, 18), ne- rarit (Isai. xxvi, 9). Quod aulem Salvafor, qui fiicius
quaqtiam referttir ad natura) proprietalem, u( lise- es( nohis jusiitia , ei sancii(as , el redemptio , ipse
retici voliint, sed ad nvenlis arbiirium. Denique sit misericordia Dei (I Cor. l), sanctorum verba te -
inferiuf : Aul facite arborem boiiqm,et fruclus ejus siantur: Etmisit Deus misericOrdiamsriam, et verila-
bonos.Ex quo perspicuum esl, unumquemque pro- tem suam (Ps: LVI,4).
pria voluniaie facere animam suam [Al. aninife sini'] (Vers. 2.) Beatusvir qtti facit liqc, el flliuslwmirils
bonam vel malam arborem, ctijtis fructus varii »uiu, qui appreliendetistud: cusipdienssabbatum , ne pol-
Sequitur : Et eril Domiitus in nanieit el hi signum Ittat illud: custodieris mdnus suas, ne faciat omne
sempiiefniim,quod non deflciet. His, qui de majo D tnaluin. LXX: Beatus vir qui.faciel htec , ethomo qtti
comniutalifuerint iii bOnum, erlt Dominusin nomen retinet ista , el cuslodil sabbata, utnon profanel eq, et
elin signum selernum, ui ex ipsius appclleiUur no- serval manus suris, ne faciat iniguitqtem. Qui cum
mine C-iiristiani,et crucis ejus iniiraniiir cauterio. aposloloPaulb polest dicere: Quando eram parvulus,
De quo signo Simeon tenens ulriis paiviiluni,.liiqiie- loquebarutpqrvulus-: ut parvulus sapiebqm,ut parvu^
batur : Hicerit in ruinam el inresurrectionem mullo- lus cogilabqm;poslqtiqmfactus sum vir, dexiruxi ea,
rum.et in signum, cui contradicetur (Luc.n, 54): quw parvuli suril (I Cor. xin ,,11): isfe prfcseiUem
de quo et supradictunv est: Dabit vobisDominus si- consequiiur "beatiiudihem.jprfBteritoriim oblivisceus,
a Hauc lectionem Victbrius pfidem feslituit, mss. leclio optimum habei sensum, atque pravferenda
nostri plahe confirmiint.Martianseus tamen ex aliis videretur, si maiiiiscripli codices eidem stiflraga-
inepio sensu maluit ,. elixas carnes sdnguine come- rentur. ". MARTIAN.
duril. -.) DupAmbrpsian. mss. •.judiciasunt,quwadexer-
\ :—-SoiigMinecpmedan^.Mariariiis nvulavtl hijnc 1|0* ciiqtos sensusl eic:
feijrivilegit enini et kiiXdif-arnec-Aiinitomedttm.Qtits
55') S. EUSEBII HIEflONYMI 540
et » in futurttm se exteiidens.donee pervenialiiiiiiii- j\. bapiizati, Clifisluiiv induefiiul (Galal. v). Non est
lalenv fidei, et cogiiilioiieftvFilii Dei, in virtim per- Judaauset Elhnicus, Cireumcisio et Pra)putitii)i,qui-
fecttim, in mensufam setaiis pieniiudiihs Chrisii; ut bus in Deuteronomti @57 pfa'eipitUr Cantico: L_m-
ei psalmus ille valeal coapiari: Bedtus vir' qui nori lamini genles cuni populo ejus,ii e__l,Deiqui priotein
qbiil in consilioimpiorum (Ps. i , l). Isle igiltirvir, habuilpopulumJudceorum (Detit. XXXHI,45)i Qui de
elfilius interioris hominis , de quo i.hLevitico cre- Oriente et Occidenie venienfes, reijuiescent in simi
brilis dicllur : Homo, homo (Levit. xvii, 8) : in eo Abraham. Hoc est quod et Joannes Baptisla dicebat:
hefUus est, qtiod facit priinuni , et npprehendet . Et ne dicatis . putrem habemus Abraltain. Dico eriiiri
' hfbc: jfidiciiilh scilicet aiquc justitiaiiv ei SRliitem vobis: Polensestpeusdelapidibus istis suscildrefilios
Dohitiii, quae prope est, et eiirictis gehiibus reve- Abrahm (Matili. ixi, 9). Et quOmodo in prosely:
landa:ul hoii solum faciat quod praiceptum est, sed lis non est ulla diversitas , sed el viri e( feminsead
stricta teneat nvanu; et cuslodiat sahbalum, ne snluiem pariter VoCantur:sic et in eunuchis qtti se
polluat illud : QuoJ sit atitem sabbarilni, quod prav caslraverunt propter regha co?Iofum,uierque sexus
cepil observaridum, sequens versus ostehdii: Custo- accipitur; qui moriificaveiunt memhra siia super
diens inantis Q^Qsuas, ne facititonmeinalutn. Neque terram , fornicaliOnem, iinmundiiiam , passionem,
enim prodest sedere in sabbalo , sive dormire , el 1[J desiderium malum : donec pervenianl omnes in
epiilis inhiafe. Sed si hona faciens, quiescai in ma- virum perfecium, et-dicani cum Apostolo: IVTos ne-
lis , et juge iniquitatis habeat sabbattim , id est , minem novimus secundum carnem. Et si cognoviirius
oiitim, eique (aiiiuin faCiat,qtiavad ahim;e saliitem jiixld carnem Christum, sed nunc jam non novmius
c
periiiienl, eladoivine opiis sefvile riori"nvoveal.Qui (I:Cor. v , 16). Ergo iji eunuchis nequaquain illi
eninvfapit peccaliini, serViisest peceaii (Joan. vm). iinelligendi smvt,-quos ardens poela describens ail
Nos aiitehvin liberiaieiri vocati suiiius, qua liberlale (Lucan. lib. x): -
donavil nos Christus (Galai. iv), ut hequaqtiam ojie- Necnon infelixferro truncatajuveivtus,
remur cibutiv, qui perii; sed adhavfeiites Domino , Atqueexseciavirum........
dicamus cuhi Propheia : Mihi. autem adhmrere Deb Seil i|li de qiiibus Doniinus Iii Evangelio lpquiiur :
bonwn esl (Ps. LXXU, 28). Efficiamhr cum eo unus Qui se caslraveruiit propter regnum cwlorum (Maiih.
spiritus, impleamusque sabbuta b dedicata, ne siiiius xix, 12): qtiales eranl el Apostoli, quibus adiniranii-
de sex diebus, in quibus facius est nvundiis, de quibus et pro rei difficullaie diceiUibus: Quisergq po-
bus Apos(oli nou erarit, qtiibus Dbniihus loqitebatur : tesl salvus fieri? fespondil Salvator :",Q.M« potesl ca-
Si essetis de mundo islo , tiiundus "uliqiieamafet quod pere, capiat. Unde et Aposiolus de liujusceniodi eu-
.suuni esl. Nunc autem iioriesils demurido islo, quia{^ nuchis, id esl, de virginibus, pVoecepliinvDomini se
elegi vos , et idcirco odil Vosmundus (Joan. xv, .19). non habere lesiauir, sed dat eonsilium quasi miseri-
: (Vers. 3.) Et non dicat filius adveiue, qui adlimrei cordiam consecutiis a Domino, volens omnes esse
Domino , dicens: Separalioriedividel ine Doininusa sicttl seipsum : Tempus eitim, ait, in collecio est:
popuio suo; et nori dical eunuchns: Ecce ego lignum . superesl, ul el qui liabent nxores, sic sint quasi nou
aridum. LXX: Ne diciit alienigena, qui appositus est habeant (I Cor. vu, 29). Qui eniuv liber vocaius est
Doriiiiio: Pulasne separel trie Dotnliiusa pbpuib suo? a serviiute el pflicio conjugali,iste vere sefvus est
et ne dicat eunuchus, qriia ego suiri ligntim aridum. Ohfisli^ ;. ."..''
Qui huiniliter hunc locuhvinielliguiit, ad proselyios (Vers. 4,^5.) Quia limcdicit Dominiis eunuchis: Si
ex genlibus ei verecunuclios refertint quie dicunlur, cuslodierini sabbalamea, et elegerinl qum voltti, et te-
qiiod ei adveiiav, si legem Doiniui susceperjnJ, et nuerinl fmdusnteum, dabo eisindomo mea, el in mu-
eircumcidanlur, el eunuclii, qualis fui( Candacis ille ris meis locurit: et nomen melius a filiis et flliabus:
feginos (Act. vm), qui etiam in iliftere otiosus esse nomen sempiternumdabo eis, quod non peribit. LXX :
non poterat, e( dum qiunrit iiUerpretcm lecilonis , Hmcdicil Dominus eunuchis: Qui cuslodi.eiintsabbaia
Cliristum rejierit qnem qiia)rebat, hon sint exierni mea, el elegerinl qitmego volo, el tenuerint tesiamen-
a salnte Dei. lloc aufern , inqiiiuiit , dicitur cmUra tummeiim, dabo eis-iri domomed, el iri muromco lo-
Judaios , qui nobilitaieni jactani generis , et fllios cum nominatutti, riielioretn flliis et filiabus : nomeii
Abraliae se esse diciint, ei beatos puiaiit qui habent sempiternum dabo eis et non deftciet. Duo propo-
seinen in Sion , et dtmvesticosin Jerusalem (Joan. suerat, proselytos et euiuichos. Prius loquitur de
yiii):N6s autemiquof supra pef 'saliiinculam etiir- euhucliis, datijiie eis pravceptayiveridi,;^50 el Air
licam et y.ovb&vef o-TotSijv jiiierpretad sumus (Sii- turortim prajnia; polliceluf. Et posl eos venil iid
pra ad cap: LV),in abietem et cyparissum myrturivijue prpselytos, illis qubfjue sirnilia repromitlens. Loqui-
conversos, eosdeih nuiiC-ac'fidem Eyangelii intelligi- luf ergo ctinuchrs, qui despeiafione dixeruni, Ecce
nvus provocari: quod"desperare [A/. desperari] rion ego lignum areiis {Exod. xxin), ue se puteut snbja-
deheant, si adhicserint Domino: nee se puient a Dei cere maledicio, quod sierilibus dictiim esl: Male-
populo separari. Onvpes enitn qtiiîn Christo sunt diclus slerUisquiiioii fqcilSeiiienin Isrqel (Dettt. vil).
8 lidem, et in anlea se extendens, dic.ala. . .-....'
h Ad GravcumTMV LXXinfra cap. LVIII,o-aSSaTa c Siipplet Victpr. ergo ex Hebrsao,
Tpvfepa, sabbqla delicqtq, rescribit Victor, rp de-r
Sil"- COMMENTAHIORUM 1N 1SA1AMPROPHETAMLIB. XV. GAP. LVI. ." , . 543
Si, iiiquit, custodierijit sabbata hvea, ei.de meis prse- . Villis quoqiie praenviapolliceiur :, quod si servierint
cepiis elegerint ea qu;e voiui, et ijori ea qucepro ei, et de seryitute transierint ad nomin.is,illius;cha-
audieiuiiim imhecilliiaie bohcessi, et fcediismeum fiiaierii, sinl ei seryi: qualis fuit et ApQSloJusPau-
sive tes(amenlum oihni reiiiiuefint fide, dabp eis iri jus, scribehs in princi.pioEpislolarum sharum :Pau-
domp mea, et in Terivpioiheo, bl in muris fifmissi- lus servusJesu Cltrisit (Rom,i, 1 ),;"E.lMpyses famu-
hiai civitatis meae locuni,et ooriien melius filiis et lus; Dei (Hebr. m), Qiiod aulem i.ii LXX additiim '
filiabus,quod hUlla bblivioiie delebiluf. Qiii sinl eti- est';:ei ancilias, olveiopraenplaviirius. Neque eriini
huchi supra diximus, qui solliciii sunt ad ea qure lieripoieVt, ut in spiritualibus dpnis sit sexus ulla,
Dei suht; quibus Ipquilur et Sapienlia, quavtitulo diyersiias : etinvin Christo Jesu non sif vjr et nvu-
Salomonisinsciibituf: Beqiasiefilis imtnaculqtq,qum ljer; sed onviies iiv CO, ununv simus (Joan, xvu).
non cogitovitsltatum tn delicio, hbbebil fructum m De sabbatb et foadere sempiierno supra diximus.Qui
visiiatioiieanimarurii.Et eumchus, qrii non est ope- ergo haec fecerii, adducet eum Deus in ftjpnte sancto
raius trianuiniquitalem, neijuecogiiavit coritra Dpmi- suo, et tfeiiiia afficiet in domo ofalionis suse. Mous
num mala. Dabiltireiiimfldetejuselecia gralia,et pars saiicfus, aut dogmata veritatis siint, Tfinitalisque,
in teiriploDomini deieclabiiis (Sap.m, 15,14). H*c confessip : aut ipse Donvinus,ad qtiem uliihvo tenvr
sleri.lis virginitate fecunda \Al. jecundata] est; hic rj pofe (ju.xta hunc eiimdeni Isaiam et Micii;eanvprO-
eunuehus regno ccelorum vim facii, et violenter di- pheiam)gehtes plufinvaeconlluenl (Isqi.xi, Mich.is),
iipi( illud; Isiecustos sabbaiOfuin, u( riuhvquarivfa- Domusque oraii.bnis Ecclesia est, qua) iii lofo brhe
Ciat opera: rmptiarum (I Cor. vn). Jsle elegil qiise dividiiuf, eLnon Templuiu Judaeoftijn, quod breyis-
Doiniiiusvoluil,ui piusoffefat qttanipficcepluiri.est: simjs Jtidseai terrsi) arctabaiuf angusiiis.
ut hon indulgetiiianv Aposloii ejuS, seu voluntatem (Vers. 8, 9.) Holqcausta eprum et viciimmeorutn
eonsidereU Iste tenet fcedus Domiiii sempileinum, placebuntmihi super aliaremeum : qiiia doriius mea,
ut noii ad lempus vaeet oralioni, et ileruin ad id doinusofatioriisvocabilurcunciispopiilis,dil Dominus
ijisuin fevertalur, sed accepturiiin esse se noverit ih Deus, qui corigtegai dispersosIsrael : adiiuc congre-
dorivoDomirii,quav est EcClesia cjus, loeum opli- gabo ad euiricongregalosejus. Omnes bestimagri, ve^
inum. Miilia) eniin iriansiones sunt apud Palreiri riile ad devoraridum, ttniversmbeslim saltus. LXX :
{Jbari. xiv); Ef qtti ctinuclius hierit, ac fecerit uni- Bqlocaitsibniqlaeprutn el viclimm erunt acceptabiles
versa qiia»scripta sunt, habebil in iriuris ejus lociiiii super. allare @@0 meutn..Domus eriim triea, db-
oplimuiii, ut scilicet turrls Doiiiini efficiatiir, - et in tniis ordiioriis vocabiturcunciis gentibus, dixil Do-
sacerdotali eoiisisiat gradti, ei pro cariiis filiis, mul iiiiiius,: qiii. cqngregal dispersos israei ; quifl cori-
los habeat filios spiriluales. Talem luisse eunuchuiri, n gregabq ad eitrii cbngregaitonem.Oinnes-beslim ferm,
qiiem Jesus aniavii pjuriiviutn, EvarigelistanvJoan- venite,comedile, briinesbeslimsalius: Difrereniiam hOr
iieni, Eeclesiasiica) tradunt liislfiriai, qui rectibuit sUHriiinet Ijolocausiofuni ih Leviiico plenius disci-
superpecius Jesu {Joan. xni); qtii PeLro tiifdius aiii- mus. Hoiocausta suiit, qufb sujier alfareiiUeg-ia con-
biilanlc, elalus virginjtatisalis CUCUITH ad Doimiiuin - cremantiir. Yic.iiina)et li.osiia),qu;ifuin pars pffertur
(Joan. xx); qui in secreta divirix se nativitaiis iiiv- altari, pars sacerdoiibus traditur. Non est efgo cre-
inergens, ausus Csi djeere, quod cuhcta saccula ne- dendiinvquod aiieHigenarunvel-eunucliofum hosti;e,
sciebanl : In principio eral Verbum, el Verbumerat ritu Judaicp reijuiraniur. Sed lvoc scire dehemus,
opud Deum,cl Deus erat Verbum: hoc erai @5@ in qupd hPl.pcaiisiaeunuchi offeraiii, qui. tblos se cori-
principio apud Deum (Joan. i, 2). Facessni igiiuf secfaiit Deo; vicliinas autenv alieiiigeiia), qui ad
Omniscavillatio JudaiofUnV;et risui prajhere se Ces- teriipiis vacaiuofalioni, di) tjuibus lotjiiituf Dehs :
sei, aperiens semivirisregna eoelorumj chm pttdici- Ilosiia laudis glofi.flcavit[\\..glorificqbit\mei; el iri
iiariOii indcbiiiiate si[cOfporis, sedirianiini voiun- aiiojocb : triiiiibldDeo sdcriflcium laudis.(Ps. xhix,
(aie, 14). De his victiihis et hoiocaiistis , pcr Osee Dortii-
(Vers. 6, 7.) Et filios adveiim, qui adhmrenl Do- nus lnquiluf : Misericordiamvoloel nbn sqcrificium:
inino, ul iolant eum, el diligant rionteriejtis, utsint ei 0 scientiamDei, magis quam iiolocausta, qum offefuntur
in servos: onmem cuslodieritenisabbatumne pplluat supet qllare Dqiniiii(Osee, vi, 6)."Quod Joannes.in
itlud, el ierieiitem[Al. tenerites] (mdusmeum, addu- Apdcalyjvsiiii "cbelose vidisse teslatur,sub quo erant
caineos'linmonlem sanctuinriteum,el Imtificaboeosin anijna) riiarlyfuivi(Apoc.vi). Ex quo uiius de Sera-
domo oralionismcm. EXX; Et alienigenis, qui additi phim cafbmienvforcipe coniprebenstim ad Isaia) de-
suni Dominoservireei, el diligere riomenejus, ul sinl tulii iaiiia purgarida (lsai. iv, 6). Hoc esf altare, et
ei iri servos -^ et ancillas"^ et onmes qui cusiodiunl iioc taberiiaculum, ad cujus suhilitudineiti Ohjniitin
sabbutd ritea, ul nofiviolenl ea, el lenenl teslaiiienlurit Exodo fiicla referhniur, quibus oblatfe'suiit yjcdma;
mettm,inducaniillbs in monleriisaiiclum nuum,el Im- spiritiiales Deo {Exod. xxxviii). Alibquin tle'f-corpor
b
tijicabo eos in domo otalionis tnem. Post euriuclibs ralibus iibstiis, et ijolocattstis supra idenvtesLathr
iransil ad alienigeuas, quos priiis nPminaverat, et Deus : tli qutd inihi muliiludineiiiviclitridruiriveslra-
a Vicior., in montemsancliiriisutirn-
h Noiinulli nvss., teslalur Detts,
fer eumdem(sri]}~il&proplteiam)
' 544
845 . S. EUSEBH 1IIER0NYMI
rum? dicit Domimts. Plenus sum Iwlocaustomnte[Al. j^ canes h impudentes animw igiwraverunl[Al. ignorant]
kolocauslomaiibus]arieium, el adipe agnorum, et san- sattiritalem. El sunl mali nescientes inlelligcnliam :
guinemtaurorum et hircorum nolo. Dotnus enim mea, omnesviassuas secuti sunt. Unusquisqiiesimul asutn-
domus orntionis vocabilur cunclis populis. Non uni mitaieQQQejtts. Vcnite el sumamusvinum, et inebrie-
genli Jiidacae,nec unollierosolyma) eiurbis loco,sed mur, et sit talis dies craslina, magna ampiius nimis *,.
in toio orbe terrarum : nequaquam taurorum et bir- Ut omnes, inquii, bestioa saUus venianl, el devorent
corum, el arietnm, sed onilionis. Quo testimonio congregalos,sive in locum Juda>oriim,gentium turba)
Dominns abusus est, Ioquens conira eos, qui Spiri- succedant, speculalores eorum in causs sunl, Scribae
tus sancli sub nomine, columbarum in Templo dona videlicet et Pliarisfei : quia omncs caeci neseierunt
vendebant, etsedcbant in cathedris pesiilenlite, e( Dominum Salvatorem, ncc lucem volueruiU videre
habebanl mensas nummulariorum (Mallh. xxi et prcesenicm. Ad quos Dominus loquehatur : Stulti et
Joan. n), omnia facientes turpis lucri gra(ia, nescieu- cwci, quid esl pius, attruin, an altare quod sanctiflcat
(es illud quod scriptum cst: Gralis accepistis, gralh aurum (Maltlt. XXIII,17)? et iternm : Ditces cmci,
date (Matlli. x, 8). ILcc autem futura Dominus re- culicem liquantes, et camelum glutientes (Ibid., 24);
promisit, qui congregat disjiersos Israel. Ad quos et ct: CtBcnscwcum ducens, ambo in foveam cadunt
Pe(rus Apostolus scribit QQ\ Epistolam : de quibus ]g (Matth. xv, 14). Quod autem magisiri speculaiores
Evangelista loquitur : iJoo autem a semelipso non vocenlur, et supralegimus. In eo enim joeo ubijnxta
dixii, sed cumessel ppntifexanni itlius, prophelqvit, LXX dicitur : Vox cuslodum luorum elevata est{Isai..:
quiaJesus moriiitrus eratpro gente, et non tanlum pro LII, 8), iri flebraico scriplum est: Vox speculalorum
gcnlc, sed ul filiosDei, qui eranl dispersi, congregarel luorum. Do qtiibus eral Ezecbiel, cui loquittir Deus :
in unum (Joun. xi, 7), implerelurque quod diclunv JF)7)hominis, speculatoremdedi te domui Israet(Ezech.
est: Congrcgutiopopulorum circumdabit te :'' propter m, 17). Sed illi specnlaiores non eranl cfcei. Denique
hanc in excelsumconvertere(Psal. vn, 8). Congrega- appellabaiinirvidenies. Isti autem de quibus Pro-
lis autcm per Apostolos reliquiis Israel, et.in unum plieia ntuic loquitur, non solum speculatores ca:civ
redaciis gregem his, qui fuerant ante dispersi, oinnes sed ei canes muli appellanLiir, non valenles lalrare.
bestiae provocan(ur, ul veniant e( devorent Israel, Qui enim gregem Domini cusiodirc debebaiU, e( lu-
eos videlicet, qui creilere nolueruni, de t|uibus Apc- pos abigere, et lalrare pro Domino, diligmUsomnia,
sloltis : Elenim pervenielsupcr eos futis (Philipp. in). et tlfcmoniacisvisionibus delcctanlur. El est sensus :
El Dominus in Evangelio : Cu.n aulem viderilis cir- Non possunt loqui veritalem, sed universa nvendacia.
cumdari ab exercilu Jerusalcm, tunc scilote, quod ad- Nec hoc fnie contenti sunt, qui in cuslodia gregis
venerit ejus consuminalio (Luc. xi, 20). Sive hoc di- iQ Domini dormiebaiit, etlatrare non poterant, e( atna-
cendum, quod besliis ad devoranduni traditi sunt, bant cubile, per .qua)volupias corporis iridicatur; .
quas detesiatur Proplveta, dicens : Na tradas besiiis sed apud suos impudenles [Al. impiidenlis] animae
animas confilenteslibi (Ps. LXXIII,19) : de liis tropo- nescierun(saturiiaieriv,qui]iumqiiarii suo satufanthr
Jogice hesliis, qua) partem quamdam Donvinidevora- errpfe.; Qui devoraht plebem Domini sicut escanVpa-^
runl, ctsupra (Ad cap. ix) legimus, Syriam ab oriu nis; e( dbmos vidiiarum : gulajque ac lihidini ser-
solis , ci Graecos ab Oceidente, qui dcvoranl Israel vitint. Non eninv possnnl dicere : MandaiumDomini
foio ore. E( in Jeremia : Ovis errans lsracl, leones lucidum illuminas oculos (Ps. xvm, 9), nec nosse
ejecerunl edm : primus devoraviteam rex Assur, et no- quod scripdim est : Supienfia homiuis illtiminat fa-
vhsimus confringctossa iliius rexBabtjlonis(Jaretn. L, ciemejtts (Prov. xvn, 24), E( canes muli adversum
17). Potcsl el hocdici, quod cum Isracl pnpulo ra- inimieos, de quibus scriptum est : Nolile sanctum
bidae prius gentes provocentur ad fidem , ut desertis dare canibus (Maltlt. vn, 6). Et canes dormientes, qui
saltibus, qui de exercitu Abessalon plirrimos occi- nesciunt esse praeceptum: Ne dederis somnttmoculis
deruiit, veniant ad Kcclcsiametcomedanl ccelestem tuis, et palpcbris tuis dormilationem (Ps. cxxxi); ct
paiiem, agnique carne salurentur. riirsunv : Vigilate, qttia nescitis qua hora Domimts
(Vcrs. 10-12.) Speculatoresejus cmciomnes, nescie- D vester venlurussil (Mattlt. xxiv,42). El idcirco dantes
runl univ.ersi: canesmuti nonvalenleslatrare, videntes locnm diabolo, canesimjiudeniissiini suiii, qtii num-
vana,dormientes, et amanles somnia. Et canes impu- qtiam saluranttir. VomuiUenim quod comeilerunt, et
dentissiniinescieruntsaturitatem :ipsi paslores ignora- reveriuiituf ad 063 Voinifumsuum {Prov. xxyi), De
verunl iitlelligetilifiin: omnesin viam suam decimave- qtiiblis et Petriis Aposlolus loquitur : Accidil illisve-
rttnl, unttsquisquead avariitam sitam, a summo usque ruiii iilud proverbiutn: Canis revefsus- att. vomiltim
ad novissimum. Veniie,sumaiuusvinum, el impleamur '' sttMiH,etsus jblq in volutdbroluli (llPet. n, 22). Qups-
ebrielatc, el eril sicut hodie, sic el cras, el mullo am- speculatores et canes eosdehvesse paslores, sequens
plius. LXX : Videte quoniam excmcati sunt omnes : seriho:demqnstfat: Ipsi pqsteres ignoraveruntiritelti--:
non cognoverunt tmiversi, canes muti non polertinl lu- gentiain.;:Vefl)umenim: Hebfaicum EOIM[A/. BOEsfJ
trare : somniantesleclnlum, amantes dormilationcs. Et (D^Sh)qupd quatuor ruteris scribitur, res ct qtn _ei
, a Ambrosiani duo eodd., pro Imcin exeeisutii re-' KyiciQtt.imputiiniis \ eSfC?f8eco

yriwMtl f| f Wfy
tffecVff.
345 COMMENTAIUOHUJI 1N ISAIAMPROPHETAM LIB. XV. €AP. LVII. 546
jod el iiiem, si legatur roim, pastores; si rniin, pessi-.A erit in pace seputtura ejus: ublula est de medio. Prop-
mos sonat. Hoc diximus, ut varia) inleriiretalionis ler speculatores caecoset canes inutos, qui ipsi pas-
causas iiionsiraremhs. Omnes eninv sua qufesierunt, tores sunl, nescicnles intelligeiitiam, nec piavsenti-
et non quaeDei sunl.uec .'iinbulaveruiHper viam Do- bus salnrantur voluplatibus, sed semper se pracjia-
mini(P/tt/fpp. n), de qua scriptnm cst: Qumritequm rant ad futuras, jus(us perill, de quo dicit uxor
sit via bona : et ambulate in ea (Jerem. vi, 16). Sed Pilaii : Nildl tibi sit et justp illi (Matih. xxvu, 19).
juxia qiiod in J.udicum volumine lcgiiur : Non erat Qui lolis mauibiis, innocens sum egb, inquit, a saiu
rex, in Israel; tmusqttisquequod reclum sibi videbalur, guine justi hujus. In quo considerandum quod ver-
hoc faciebat (Judic. xvn, G), el proprios sequebalur bum perdiiionis, de quo s;rpc havretici calumniam
errores. Quodquesequitur : Unasqtiisquead avariiiam faciunt, quod intsrituni siguificet, et abolitionem in
suatn, a summousqneadnovissimum : venile, sumamus perpetuum, ponalur super Christo, cujus utique
1'innin,el inipleamur ebrietate, et erit sicui hodie, sie perditio persecutionis maguiiudinenv, et non finem
et cras, el multa amplius, in LXX IiKcrpfetibus non nvonstra( substantice. Et nemo est, ai\,qui recogitet
Iiabetur, sed ex Hebraico additum, stellis illumiiiaii- in corde suo, sive rcponat. Neque enim fieri poteraf,
lihiis pricnolatur. Deniqiie hos' versiculos nullus ut c;eci et muti videntes vana et amantes sonmia,
Ecclesiasticoruni Interpretum disseruit, sed qiiasi B ; ignbranlesque iiilelligenliam atque sapicnliam, cogi-
pafentem in niedib fovcam Iransiliunt atque trans- larcnt ea quae Dei sun(. Quodque sequitur : Et viri
miitunf. Quod aulem dicil, lioc csl, quoniam a via mhericordim, sive jusli, colliguniur atque lollunliir,
Douiini declinanles, proprias scmilas sunt secuti, Apostolos significai, qui inierficiuniur ab impiis, ct
projiterea ardent avariiia a summo usque ad novis- aDonvino coiigregantur. Causasquereddil cur inter-
-sinium,a principihus usquead plebem, ut postquani fectus si( jus(us aique sublanis,dicens : A facie enim
ccepciinlpercuiereconseivos.eiconvedere ac bibere malitimcollecius estjustus, ut niala sajculi non vide-
cunv ebriis, dicani : Venite, sumamus vinum, et im- ret. Sive propler maliiiam homiiium, quorum ipse
pleamur ebrieiale. Manducemusel bibamus: cras enitn peccata portabal, ad Pairem vicior ascendit. Quod
moriemitr. Et eril sicv.thodie, sic ct cras: el multoam- aulemjuxla Hebraicum dicitur : Veniat pax, requies-
plius (I Cor., xv, 2). Iloc est quod supra dixil : cal in cubilisuo : ambulel in 665 direclione sua, sen-
Nescieruntsaturiiatem: nec praslerita volup(a(e asa- sus quidem perspicuus est, scd verborum cousequcn-
tianlur, sed futuras delicias pnrant, multo majores lia, qusc in suac lingiiae siat idiomatc, apud nos vi-
quam quibus prius fruili fueranl. Si hoc de princi- detur esse iurb.Ua. Quod aulem dicit, lioc est: Ve-
pibus dicilur Judoeorum, propter quos plebs Domi- niat jiax Jusii, quam ascendcns ad Patrem Apo-
ni a bestiisdevorata est, vitemus exemjila pejoruni, G < stolisdereliquii,dicens : Pacem meamdo vobis,pacem
nec iiiehriemur vino, i.n qno est luxuria, nec volup- meam relinquo vobis (Joan. xiv, 27). Cumque pax
tatibus obruamur; necb muli ad Ioquendiini, conlra Christi, quae exsuperat omnem sensum, vencrit, re-
advcrsarios noslros rabidi canes simus; sed Dei po- , quieseent Apostoli ejus in cubilibus suis, el mors
tius quam ivostras sequaniurvias,et audiamus Scrip- eoruin requiescel. Ex quo ostendit mariyres non
turam monentem : Sapite de Dominoin bonitale(Sap. perire, sed vinccre, e( aelemasederequiescerc.Ipse
I, 1). El iierum : 664 Iiitelligenlia oplima est his verocujuspax esi, el cujus Aposioli rcquiescunl in
qui faciurileam. Et si canes fuimus, non desperemus eubilibussuis, ambulat in direcdone sua, rec(o itinere
salulenv, audienles verba GliananaesBdicentis ad Do- ad Patrem victor ascendens. Porro quod in Septua-
minunv: Eiiam, Dotnine, nam et catelli cemedunt de ginta legkur : A facie maliiiw ablatus esl justus, eril
micis, qumcadunt de tncnsa dominoruinsuoruin(Malth. in pace sepultura ejus, ablata esl de medio, omnia rc-
xv, 27), Ob ° quam ciiusam miscricordiam consc- feruniur ad 666 Clirisinm absque commixiionc
cuta, audit a Doinino: 0 mulier, magna est fides tua: pcrsonaeApostolorum, cujus sepuliura in paca-esi,
fiattibi sicul vis. Poter.it ehim dicere cum Proplieta : el sublaia de medio. Neque enim caro ejus vidil cor-
Viam tnandaloruin tuorumcucurri (Ps. cxvm, 32). Et
ruptionem, nec permansit in sepulcro, qui est inler
ilerum : Deduc mein via recta. J
— morluos liber, dicente Atigelo ad mulieres : Quem
(Cap. LVII. Vers.- I, 2.) Jusius periit [Vnlg.
d et non est in corde suo : ei viri qumriits Jesum, non est hic : Venite, el videtetoctint
pcrit], qui recogitet
tnisericordimcolliguntur, quia non esl qui inleltigal : ubi posiius fuit Dominus (Malih. xxvm, 5, 6). Judaci
a facie enim malitim cotleclus est justus. Vcniat pax : et haecet ctctera qua) sequuntur, vel generali(er de
rcquiescat in cubili suo qiti ambulal [Vulg. anibulavii] omnibus jusiis arbiiranturintelligi, quorum Manasses
in direclionesua. LXX: Videie quoniodojustus periil, fndit sanguinem, et implevit Jeriisalcm a porta usque
el nemo suscipil corde : et viri jttsti tollunlur, et nemo ad portam; vel cer(e Isaiamde sua proplie(are nvorte,
considerat. A facie enitn iniquitatis ablalus esl juslus: quod serrandus sil a Manassc serra lignea, quseapud
aLegimus saliati sunt cum Viciorianis mss. pro di, e(c.

satianlur. c Idem ms.: Ob quam vocem, misericordiam con-
b Aluliumdiverso sensu unus Ambrosian.jftecjnwt) secuta.
ad loqiiendttm contra adversarios, in nosiros rabi- d AlUer in duobus mss., cl nemo
recogital corde_
547 - S. EUSEBIl HIILRONYMI S4S
eos ceriissima liaditio esl. Unde etnostrorum pluri- ad Ilcbraeos ponitur ; Serrati snnt (Hebr. xi, 57), ad
mi illud, quod de passione Sanclorum in Epistola Isaiaerefcriinl passionem.
LIBER DECIMUS SEI.TUK
! 635*666 Egregia diserlissimi oratoris seiHeii- A , Tres anleui c versiculi qui sequiintur: Veiocespcdes
tia est, Felices csseni [Al. esse] ar(es, si de iilis soli eorumad c/fundendumsanguinem: Contrilio ct infeli-
ariifices judicarent. Ac ne a profanis tantum sumere citai in viis eorutn: El viam pacis non cognoverunt,iu
videar excmplum, nimirum hoc illud esi quod aliis Isaia propheta reperi, quos in decimo sexio expla-
vcrbis Propheia demonstrat : Beatus qui in aures nationis ejus Iibro, quem nunc diclare cupin, cxpo-
loquilur audientium (Eccles. xxvi, 12) : Qua felici- siturus sum. Ullimus autenvvcrsus, id est, ociavus:
tate tu, filia Eusiochiunv, me compoiem esse iecisii; Non esl ihnor Dei anie oculos eorimi, in tiieesimi
nam cum anlerioris libri praefaliuncnlam lcgeres, in quiiili psalmi principio est. Nec in boc cuiquam \i-
qua asseiui, Apostolos et Evangelislas ea lantum dcatur esse divcrsum, si qnod in suis locis niunero
de Sepiuaginla Inlerprclibus, vel suis, vel eoruin dicilur singulari, ab Aposlolo pluraliicr dicaitir,
verbis ponere iestimonia, quae cun) Ilcbraico conso- qui pcribebat ad plurimos, e( in uniim sensum mulia
ii.irent : si qua autein ab aliis addila stint, omniiio cogebat exempla. Arbitror soluiam quseslionem
negligcre : illico mihi uou parvam quaastiiinculani luam, e( nostram regiilam super Irhn^laiione veteris
detulisti, quod scilicel octo versus, qni lcgunlur in Insirumenti conciissam magis esse quam motam. Et
Ecclesiis, c( in llebraico non Iiabeniur, lcrtiidecimi non tam Aposioluni de psalmo terlio dccimo sump-
psalmi, Apostolus usurparil, scribcns ad Romanos: B '. sissc, quod in Hchraico iion h.ibeiur, quam cos qui
a Septilcrum patens esl gultur corutn: linguis suis do- arlem conlcxendarum inler se Seriptiirarum
Apo-
lose agebanl : Venenum aspidum sub labih eormn. sLolinesciebani, quacsisseiiplnni locum, ubi assump-
Quorum os maledictione et amariiudine plenutn cst: lum ab eo ponerenl. (esiimonium, quod absque
Vcloces pedes eorum ad effundendum sanguinem: auctoriiate in Scriplura pnsitum non putabani. De-
Gonlrilio ct infelicilas in viis eonun : El viam pacis niqtie omncs Gra)cia) iraciaLores, qui nobis erudi-
non cogiiovcrnnt: Non est limor Dei ante oculos eo- tionis succ in Psalmos Commentarios reliqucrunl,
rum (Rom. ni, 15 seqq.). Quod cum audissem, quasi bos \crsiculos vern aiinoiani aique jirtctereunl, ii-
a Ibrtissimo pugile percussus esseni, ccepi laciius quido confitentes in ilebraico non haheri, nec esse
aestuare, ei stuporem ivventisvultus pallore signare. iu Septuaginia Iiiicpredhus, sed in ediiionc Vul-
Hebraeus, iuquam, ex Hcbravis, secundum legem gata, quae Gra)ce y.ovndicitur, et in toto orbe di-
Ph.tris:Bus,erudiiusquead pedes Gainalielis,au(igno- vcrsa es(. Sed jam lemjms esi, ui coejiioinciiinbamus
ra\il haec, aut corum, qni lecluri eranl, ahnsus est operi, reliqua persequaninr. '
661-66S ignorantia (Phiiipp. vi, Acl.wn, 5).
Quortimallcrtim iiveruditi,alteiumc:illidiestad mali- ( Yers. 5, 4.) Vos autem accedite huc, ftlii augv-
liatn, nec cjtisqtii dixeriL : El si iniperilits sermone, G ralricis : semcnadulteri ct [ornicarim super quem lu-
noii tamen scienlia (IICor. xi, G); ei ilcrum : in simpli- shti.. ? sttper quem dilataslis os, el ejecistis linguam ?
cilaleet sinceriiate annuniiavi vobisverbnm(II Cor. i, LXX : Vos auiem accediie Ituc, fllii iniqui, semen
12). Tandein in niemel reversns, unitis diei spaiium adulterorum el merelricis in quo lusislh? sttper queni
poslulavi, utresponsio meaueijtiaquain argiimeiilum aperithlis os veslrntn: et stiper quo cjecistislinguam
humani essc( iugcnii. sed frucius assiduae lectionis. vestram? Sublato jusio, cujus sepullura in pace es(,
Iiaijue omnenv Scripluram mcnte peiiuslrans, ani- iinmo subla(o deniedio, vosqui esiis (ilii iniquilaiis,
madverti, sieiUomnis penc ad Romanos Episiola de accedile ad me, et audite qute dicam (Joatt. VIII).
veteri s(rucia esl Instrumciito, sic ct hoc lestimo- Quomodfi enim qui facit iniquiialem, servus esl ini-
niunv b de Psalmis, et Isaia esse conlexlum (Vers. quitaiis, sic qui juxla Judam proditorem, filiiis cst
11). Nanv duo primi versus : Sepulcrum patens esl perdUionis, appellari poicsl filius iuiquiialis. Dc-
guttur eorum : iingnis suis dolose agebani, quinli hique scripium est de Domino Sal\atore : Et filius
psalnvi suni (Vers. 11). Hlud aulem quod sequinir : iniquitatis non apponet ul affligat eum ( Ps. LXAXUII,
Venenum aspidum sub labiis eorum, cenlesimi trice- 25). Pro iniqttiiatc, sivc itiit/iicnrni, quod LXX
simi noni Psalnvi esi ( Vers. 4 ). Rursunique quod ifanslulcriuU, Thcodolio ipsum vcibum Ilebraicum
dicilur : Quorum os malediclione et antariiudine ple- D posuit OKCXA (n:05T), quod nos jnxla Syiiiinaclnini,
num est, de nono psalmo sumptum esi (Vers. 29). eii augttratricem \eriinvus, quod scilice( semper Je-,
, u Septiltriim pattns el gulittr eorum. De illis oclo cerie ver«iculos velocespedeseorum, elc.non modo,
versibus vide edilioneni nosiram lonv. i, col. 8-S5et ut Ilieroiiyiniis monei, ex Isaia LIX,7, scd eiianv ex
col. 15i(5, lam in contextu Psalmorum ,^quam in Proverb. i, 16, compunitur. Veitiin jilura bac de re
nosiris annni;irniiiculis. MARTIAN. ad etini psalmi locnm in Brevinrio annotabimus.
I>Pseiulo-llieroiiyinns in Breviar. addit etiam ex °'Ad mclioiem laliniLaiem Victorius, versirulos,
Deulerononiio lesiinioniuin illud ab Aposiolo cx scilicet repcri ct pauloiufra, Scripturm pro )ii Scrip-
pariedesiiinptuni: haudcijuideni scioquam verc:sed tura.
kiS COMMENTARIORUM IN 1SAIAMPROPHETAM LIB. XVI. CAP. LVII. . ESO
rusnlem, quaeesi mater audientium, jdoIoValriavde- }. 4"illi pulant, filii perdiiionjs natufa) pessimx sunt :
diia fiieritrQuamobrem appellat eos semen adulleri, qliomodp i'nve'ntuin"estqimd prius perdilu.iivfiierai?
sive aduHerorum rggg (de quibus dicium esl: Et Denique in parabplis pcenilenljiim, et oyis perdita
mmchabaiitur in lignum et lapidein [Jeretn. 111,9]) de ceniiirn ovibus, et draclima qufe de decein per-
a ac meretricis : haud dubiuin quin eaiiidein signi- ieF-al,frcperiuiUur, et perditiis filius inveiiitur, de
ficet, de qua supfa legimus : Quomodofacta est me- quo ad majprem naiu dixerat pater : Iste fraler luus
relrix civitas ftdelis Siqn (lsqi, i, 21 ) ? Super quem, perierat, et inventusesl: morluus erqt,el revixil (Luc.
intjuii, lushth, conspuentes faciem ejus, parbamque xv, 52). Numquam enim perit, nisi qiipd prius saj-'
vellenles; et super quenv dilaiasijset aperiiistis os vurjvfuit; ei numtjuanv mpritur, nisi quod fjri.fe
vestruhv, el linguam ejeeislis, diceiites ei : Samari- vixeral. Ergo isti qui iitinc appellautur filii periljiip-
idnus es, ei dmmonium habes (Joan. vin, 48 ) ? Et nis, sive iniquiiatis ac sceleris, prpprip yiiio (lercji-
ilerunJ: lste non ejieil dwmonia, nisi in Beelzebub queruntDomiiium,el deiiliis Ppniini,iiliiperditiqnis
principedmiiionioruni (Mqilh. xu, 24). Et poslea in esse cpeperuni, dicenie ad eos hpc eoden) Prppheia:
passione : Crucifige,cruciflgelalem (Luc. xxiJi, 21), DereliquistisPoirihiuin, et qd iraeundiant provocasiis
Et rursum : Saiiguis ejus super nos el super filios Sancluiii lsraet.(lsai. i, 4).-Ppssu!nushaec secuuduin
nosirbs {Malth. xxvn, 25). Et "aliui: Vqh, qui4e- B ] trppojpgiam, el super bacre,iicis;;cci]!erc,quiifijiiperf
slruhTentplum, eiht triduo inslqurqs illnd. Afiossai diiionis siini, etseuienpessjmuin, sivenvendacii. Ab
vosfecil, seipsum salvitm faccre non potest. Descendat initio eijim meiidaccssunl, sicuf diabplug, qui csf
nuncde cruce, el credimus ei (Jbid. iO). paterejus,'qi!i esl pater ppjiiis njeridacii. Isji vPcant
(Yers. 4,5.) Numquid non vosftlii scelesti,senten eos quos de.ceperunt ad idpla, sive ad siiiiujacra
mendax, qui consolaminiin diis sitbter omne lignum dpgirialiini supruriJ, subier frpndosas arbores alque
frondbsuin, immolanies parviilo.sin torrenlibus subter neniorosas, voltiptales illis et êlicias pnlliceijfes,
immiiienles [Vulg. eminenles]petras?i_\% : Nonne sjve celantes iuipuri.tatps suas. Uiide et Adam ppsi-
vos estts fllii perditionis : seinen iniquum, qui L vqcalis quam peccayefiif, abscpndU se in paradiso subier
idola subier froitdosas qrbores.: immqlanles filios arborem, iie_Dej patefeL asjvectui (Genes. m).;K.cc
vesirosin vqllibns in medio pelrm ? Vos, infquil.,isia dubiunv est, quin isfiusmpdi pefdiiipiiis filji,- el se-
fecjslis, qu:e prtcieritiis sermo narrayit. Qui esiis nien iniqjiuni, habeanJ plufiirips fiiios quoscumque
filji scelernli, sive perdjfionis, qualis fiiit et Judas deceperini, ef qccidanl in profundis yglljbus, et in
proditor, qui appellatus est filijis perdiliqiiis (Joqn. baralliro iivipietatissubler iinniinenies petras, qu;c
xvii): et semen iniquuin sive mendax atque men- ?emper nviivaniiirfuiijas, quae prp diversitaie incn-
dacii, qui ddectamini jn diis subler omuj frondosa ~l C dacii, et varjetale dogmaiunv peryej-spfum, pjurcs
arbore, el inimolajis filips veslros iu (orren.iilius .appellanlur jietrae. Nos autem unanv Jjabemus pe-
( Acr. yiii). De qup el Regum ac Paraliponienon iram, quae semper sequiiur popuJuii) pei, de qua
narrat liistpria, quod jmmolayeriril dits. filios sups, bibebaf quondanj pppulus Israci, qiiandp familiari-
etiii igne cpnsecfaverinl (IV Reg. xyi ei .xvii). Quod taie Domini fiuehaiur.
quidem et Achah regem IsraeJ, el Manassen fegcrn ( Yers. §.,) ln panibus torrciiih pqrs fua : fimpest
Juda fecisse, npu esf dubium, qui a parricidip ji.be- ©7,1 son (Vd,ctipsis e/fudistilibqriien,qbluiîimcri-
rojum ad Propheliirum sanguineni perveneriint, de ficium :iiumqti'idpiper liisnqnindigtia.bpr? LXX; Bmc
quo et in Osee : immotaie, ait, hqmines, viluli eriiin esl pqrs luq,hmc est spri'l.uk:..e'iUliseffudisli iibqiitir
defeceruni(Osee xin, 2). Sive ut in Hebfffio scripim.eihisprwparqsifhqsliqs.Super his ergononirqscar?
tum est: ? Iritmolantgsliomiries, vitulos qdorqiis. El Jsaice(.emppjjjjuscpn.ye.niu.nf qu?e dicuntur: Omjjes
-. iii psalinisplcnins scribiiur: Coiiiinixli'sunigcniibus, epim nipijfes.,yaljes, atqnetprrentespleni ejrant cujlu
et dUliceruntopera eonim, et servierunl scuiplilibus -daeriionun),de quibus loquilur Jereuiias : Quod pa-
eorum, el faclumest eisin scqndqlum. Et iminolqveruiit . tres acfilii ligiia cpnipprteni, ighemque siiccendant,
-.ftliossuos el fiiias suqs dmmonibus,ei effuderml san- iif facianf chayonas niiliijae cceli, eonterenfibus ffe-
fjuineminiiocentem,yej innpxium: sqnguinemfiliorum.V . niinis atqii.ejiviscenfibiis siniilaE)adiiierii, iil Dpiiii-
ei-fiiiaritmsuarutn, el immolqverunl sculpiUibusClia- nnnv ad iracundiam provpcaren.i (fJeran. vii).M!-
' iiaan:.El
infecia esl @JJO terra sqnguinibus, et pol- litiiie dubiunv quin jilacent.as sigiiificeiit, sive
luia esi ttt operibussuh ( Psal. cv, 5S el seqq.)'. Cum crusthlas ininanu artificis pravparatas, II.oc bninv
ergp hiaiiifesia sit liisiorja, qtiod filii siiii iiitcrlec- Ijiigua posira ciiavottasspnat. De Jjis ex Ppriiiiiiper-
to.rfig."['A/.inlcrfccloris] Ghrisii isla Taciehfiuni, oc- soiia, proplTetalispjritiij praecinehai Moyscs in Caii -
currit qiiaesfiii,quomodo filii dicaniur filii perditio- tico DeiUeronomii : Irritaverunlnevt.dih alienhj _el
livs, adversum eds qui volunt essediversas liaiuras: iifabominqtionibussuis qd irgcundiqm provqcaveruni:
aliam qus) perdila sit el niaja, et salyafi nequeai; el hnniplqverunldixmPriiisetiionpep(Peui,
xsxii,4J3317j.
aliani boiiam, qua) perife ripn possit. Si enim. ut cflioc feceruht prppria vofuniale, quia in npMrp
' a
Ambrosiaiius, Haticmereiricem,iiattddubium,etc. 'hniicloeiimin Hieforiymiaiiaversione. Victoriiis itii-
h ldeni, quivocaslh ad idota: juxta Aldinum exenv- molale hoinines viitdos adorantes, ex
GrffiCunVrljrt-raetSta),K. Hebraico, et
plarc SHjgrou,co{i).!iie.i)laj'io
jnQseam. .: -7
Ambrosian. Immolastis, ait, homines. Confpi'
B8t "... :' S, EUSEBH HIERONYMI '.. &g .
ponsistit afhitrio bonum malumve ellgefe. Deniijue A recessissesa iiie, pltts aliquid haberes.Dilexifti dor-
liis qui se Deo viriutibus obtuIeruiU, dicitur : Elegit riiientes tecurii, et niultipliccsti fornicationein luam
iwbk Itwreditalemsiiam : puichriludinem Jacob quam" cumeis, riikltosquefecisti procula le, et misisti lega-
dilexit (Psal. XLVI,S). E( in alio loco : Facla tsl tos ultra terminos tuos, et humiliata es usquead infe-
pats Domini populus ejus Jacob : funiculus Itmredita- ros. Primum Hebraicum disseramus, quod in boc
lisejus Israel ( Detti. xxxu, 9). E( in AciibusApo- loco muliumdisiat a LXX. Ad quam supra dixerat:
sloiorum referiur, quod in partem sortemque Pauli Super monlem excelsumet snblimem posuisti cubile
el Silae plurimi se dederint. Qui ergo fuerint pars luum, eL quasi merclriccm argueral, in introifu do-
ei sors Doniini, sicut Levifa), habebunt partenv Do- morumelin locis lcnebrosis, post ostia prostitiilam,
inini el dicere poterunt cum David : Pars mea Domi- ut quicumqueaodes vellel inlrare, haberet anleocu-
ntts(Ps. LXXII.26).Quavpossumusetstiper haereiico- los expositam voluptatem : eamdem nunc quasi
runi persona accipere : ipsi enim dimisso cultu Dei, uxorem adulteram arguit alque confuial, quoil dor-
erroruin suorunv simulacra venerantur, et illis of- miens [Al. dormiente se] cum viro, clanv adulieruui
ferunl viciimas aclibamina elfunduiit, facicntcs ab- 673 susceperit, et discooperuerit pallium, immo
scondile, quae turpe est etiam dicere, et captivas dilataverit siratum suuin, el feceril pactum, quasi
ducenles inulierculas onenUas peccatis, quac ducun- [i dotis instiumenla conficiens cum adulteris. Hoc au-
(ur variis desideriis, sempcr disccnlcs, et nuin- tem dicii, ui oslcn.dal quod non solum in agris et
quain adscientiam veriia(ispervenien(es (II Thn.m). domihus idola coluerini, sed in Temjilo quoque
Cumigituristainulraqucimpietatefaciantimpii, iion- posuerint simulacrum Baal, quod Ezecliie! quoque
ne jusiuin est Dei coiitra eos iracUndiam provoeari? perfosso pariete vidisse se dicit. Dilexhli, inquif,
(Yer. l.ySvpermontemexcelsum ef sublimenipo- stralum eorum ntqnu aperia (Ezecli. vni), ut nbn
suislicUbUeiuum, "etillwe ascendisti, ul immolares erubescefes in peccato tuo, nec fornicationis cuperes
liostias.Etpost osiium,elrelro postem posuhti tnetno- abscoridefe turpitiidinem, sed tota libertate peecarcs.
riale luum.LXX siniiiiter. Quod in excelsis montibus Et ornasii le regi unguento, ei ntulliplicasti idola tua.
collibusquc diis gentium Israel hoslias immolarit, et Etes(sensus: Varia ornamenla qufesisti, ut et Vlsu
quasi procacissima 672 nicrclrix cunctis ckemoni- e( odore aduUeros provocares. Quod auiem dicidir :
bns divaricarit pedes suos, sacra narrat historia : ornasli ie regi ungucnto, dupliciter inleHigiiur: aut
nullusque fueril locus qui non idololatriae sordibus regi Deo, dum his oruaris qiia) ille dederai, ei idolis
iiiqiiinatiis sit, iiUantum ut post fores domorum prosiilueris: aut certe regi idolo Animoniiarnm,
itlola |ionerent, quos domesiicos appellani "Lares, et qui appellatur Moloch, et in lingua nosira, regem
(am publice quam privalim animarum stiarum san- 1 sonat: quam juxla LXX in aliis locis Melchom Ic-
guinein iiinderent. ,Hoc errore ct pessima consue- ginvus( Sophon. i). El misistis legatos luos procul, ut
(udine ve(ustatis niultarum provinciarum urbes la- iioi) solum in vicinarum geiitiunv idolis, sed ct in
horanl : ipsaque Roma orbis domina in singiiiis in- longe positarum ltaberes sludium fornicandi. Sigui-
sults domibusque, Tulelaj simulafrum cereis vene- ficat aulem Dabylonios deos el yEiiyjilios. El huini-
rans ac lucernis, quam ad ttiiiionem acdium isto liataes, ait, usqttead inferos. Non ealiumilitale qu.-c
appellant npmine, ul lam intraiiles quam exetintes inlaudeest, sed qna Ammon sororem suam Thamar
domos suas, inolili semper commoneantur erroris. - humiliaveral (11 Reg. xni). El revera grandis hu-
Ilfcretici quoque/quorum cor elevalur in superbiam, miliias, immo usque ad inferos pracipilalio, de luce
cl qui Ecclesiaslica liumilitaie contempia, sibi ex- el culmine caslitatis in tenebras lupanaris, immo ln
celsa promiitunt.asceiidunldogmalumsuorummonles barathrum libidinum |iraccipiiari. Cui dicHurin alio
sublimissimos, el illic suum davmonibus cubile . loco : Usque ad inferos deduceris. Juxla LXX, in Iiis
prostituunt. Et quia secundum Prophetam, con- quaedissonaiit, hic mihi sensus videiur: Puiasti, me-
versi sunt retrorsum, imitantes uxorcm Loi (Genes. retrix, quod si a me recessisses eljunxisses leauia-
xix), mutantur in statuam salis, habentes imaginem toribus tuis, plus aliquid invenires? Cui el pcr Eze-
Ecclesiaslicaeconditurse, elsaporem pcnitus non ha- 3 chiel loquilurDeus : OmnifiMS meretricibusdanlurmer-
benies : qui projiciuntur ibras, el in niliil uiiles cedes; iu autem dedisti mercedes, cl in tc perversum
sunt,uisiuL cunclorum pedibus conculcenlur. Quariv- faclum est istud (Ezech. xvi, 35). Non solum enim
obrcm monet Donvinus iu Evangclio, ut qui aratri nihil accepisii ab amatoribus luis, scd eliam ea quae
stivam tene(, pos( tcrgum non respiciat (Luc. vm). a viro acceperas, perdidisti. Quodque sequilur:
(Vers. 9.) Quiajuxla me discoopetuhli, et suscepis- Dtlatasti cubile tttum, el pepigisli cum eis, in LXX
ti adulterum : dilalasti citbiletuum : el pepighti cum non habetur. Haec dilexit dormicntes secum specu-
eis [ Vulg. addil fosdus]:dilexisti stratum eorum manu latores caecos,et canes muios, qui dormientes vident
aperta; el ornasli teregi [Vul. regio]unguenlo,elmulti- somnia vanitatis. Et multiplicavit fornicalionenv
plicasii pigmenla iua. Misisli legalostuosprocul, et hu- suam, ut non semel eurh uno, sed frequenter etctim
miliaia es usque ad inferos.LiiS.: Putabas quoniam si plurimis iniscerelu.r. 674 Pfopter quod multos
* Tertullian. in ApolPgel. c. 15: Domesticosdeos, fer de Dea Tutcla Augusiin. lib. iv de Civil. Dei,
quos Lares dicitis, domestica polestate tractatis. Gon- cap. 8, elc.
5L5 COMMBNTA«IORUM 1K IS.UAM PhOWlETAM L!B= XYJ. GA.t\ LYil, li&i
ieeii a se longc recedere : Angclos qui iu ejus prae-.,
_Acxxxvm, 24). Et in alio loco : Noiam fac mihi, Do-
sidiis erant, vel sanctos viros qui ab htijuscemodi mine, viam in qua ambulem; quoniam ad te levavi
merelricis consortio rceessenint. Qtiod quidem e( de c oculosmeos (Ps. CXLII,8). I)eisliusinodi via cl aiibi
hfereticis possuinus dicere, qui derelicio Deo, !1suos Scriplura conimemoral: Qumriteviumbonam, et am-
sequuniur errores, ei ptiiant se aliquid plus habere bulate in ea, et invenieiis puriflcittionemanimarum
ctnn sequenles meiid.icia, perdiderint veritatcm, el veslraruin (Jerem.n, Hi). .lerusalem ergo proplerea
multiplicaveriiil fornicaiionem suam, non in uno humiliala esi ustjuc ad infcros, quia in muliis viis
doginaie, sed in pluribus, e( feceriii( a se Ecclcsia- (1laboiavit, ucque dixii: Emendabo erroreni poaui-
mrn pra^sides Angelos rccedere : qui non conicnti teniia;sed e coiitrario, coiiforlabor inccepio, nec
foniicaiione vicin.a, miltuni legalos ulira lerminos curabo senlentiam coniiiioncnlis : ° Averle pedem
suos ad gentilium doginata eL errores genLiunvbar- iuum a via asperu, et gullur tuum a siii (Jtrem. n,
hararum, ut novitnle sermonum decipiant audieiHes. 25). Denique sequilur: At illa rcspondil, «.vSpicro-
(Vers. 10.) In muliitudine viw litm laborasti, ei p.v.i,id est, agam vhilher, quod nunc verbo alio dici-
non dixisti: Qiiiescam: viiam manus lum invenisli, tur : Confortabor. Et quia fecil Irnecquae praelerilus
propterea non rogasli me [Vulg. silel me]. LXX : - scrmo nniravit, ideo non est Doininuui deiuecata,
Muliisitineribustuis laborasli, et nondixhii, desinam: jj in suis inagis viribus quam in Deo habens fiduciam.
confortaia fechti Itwc: propterea non rogasti me. Qui Torro qu-;d juxta Hebraicum ponilur : Vitam manus
anibiil.Uiu via una ei rcgia, non laborat, de qua per tuw invenisli, propterea non rogasii, huiic hahet sen-
Moysen praecepit Deus: Via regia ambulabh, el non sum ct inlelleciuiii: Quia rebiis omnibus abuud.asti
declinabis ad dexteram neqtte ad sinistrum (Deut. etaffluxisli divitiis, ideo Dominuin ncglexisti : quas
v, 52). Unaviu es( veritaijs, quaedicit in Evangclio: diviiias et Salomon habere deirectai, ne oblivisca-
Ego sum via, veritascl vila (Joan. xiv, 6): et niultae tur Dei (Proi 1.xxx cl xxxi). Ei ad Sodoinam pcr
mendaciurinn viac,per qnas nune ambulasse argui- Ezechiel dicilur : qtiia saturata sit panibu.-, jiroplcr-
liir Jerusalein, quarum viarum Deus scieivsdilleren- ea superbivisse (Ezeclt. xvi). Non snlum aulem divi-
iiam, siipra loquitur ad erranies : Non sicut viwmem, tias, sed et paupertus probai hoiniiiein. Unde supra-
vimvestrm (Isai. LV,8), quae dicuiU Donvinoconli- scriplum est: Probavi lc in camhto paupertatis (Isai.
tenies : Declinare fechiivias noslras a viis luh (Ps. XLVIII),in quo et Lazarus probaius est paupcr, qni
XLHI,i9). Cogniia igitur una via regia, videamus egestatem simul debiliialeinque sustinuit ( Luc. xv).
quavdexttaeviaesintetsiiiisiiae, perquas prohihemur ( Yers. ii.) Pro quo solliciia timuhti: quia men-
incedere. Via regia (empi)raia [Al. teiiiperaniia] es(, tita es, el meinon es recordata, neqtte cogiiasti in corde
ncc plus in se hahens nec ininiis. Verbi gratia, via iG tuo? quia ego lacens et quasi non videns, el mei oblila
recla ei regiu, prudentia est. Declinamus ad dexte- es. LXX : Quem timens perlen ila cs: et menlita cs
iam, si plus sapiniusquam oportet sa|>ere, el pro milii, nec recordata es mei. Keque posuisti me inmente
prudentia calliditaiem diliginius : quia [Al. qua] ser- tua, el in corde luo. @76 & c<3°!c videns despiciam,
pens prudentior eral oiuiiibus bestiis in paradiso el tioii me timuhti. Quia plenis borreis habes fidu-
(Genes. III) : Et filii tcnebrarum prudentiores sunt ciam indivitiis, rogare me noluisii, idcirco timuisti
filiis lucis (Luc. xvi). Ad sinistranique divertimus, plurimos. Non enim polcras dicere : Domintisauxi-
quaiidostiilti sunius, el minus sapiinus quam necesse liator tneus, el ego despiciaininhnicosmeos (Ps. cxvn,
est. De quihus dicium est: Dixil siitttus in cordesuo, 7); Et iterum : Dominus iliuininalio mea, el salvalor
non est Deus (Ps. xm, d). Pieias quoque et vcra mens, quem timibo ( Ps. xxvi, i) ? Quod et si conira
religio, via regia est. h Dcclinal ad dexteram, qui meiuis (utc conscieiitiam diccre aliquando voluisti,
supernLiliosusesi, et mereiur audire, Ne sis multum mcntita es. Quoniodoeniui me poteras invocire, nuae
justus (Eccles. vir, 17). Ad sinistiam, qui negligil iriei norihabebas meirioiiam, ncque cogilasli unquani
cultiim Dei, et inter luudos hircosque nuineratur. prxcepta, diccnlis : Honora Dominum, el conforla-
Liberalitas quoqne 675 el uispensalio virtus muxi- berh, ei absque illo nullum metuas (Eccles. xxxun)?
ma esi, a ijua declinal ad dexteram, qui jiarcus est, j)
; Ego eninv siini qui, juxia Symmachuin el Aqnilam,
et non ôliiin aliis, sed ne sibi quidein tribuit quod semper tacui peccata IUJ, ei sceler.i qua)tuintjue fa-
nec<:sseesi. Ad hinistram, qui comedil siibsianiiam ciebas, quasi non viderem. dissiiiiulaiione ncglexi,
siiain cuiii nicretricibus, ct dicil cuni Israel : Man- ui si non liiuoie niei, saliern paticniia ad me redires.
ducemusel bibainiis; cras enhn moriemur (Isai. xxn, Qui non oculis, scd palpebri^ inierrogo filios homi-
15). Fortiludo eiiam alque conslanlia via regia est, liuni. Al lu econir.irio obliia es mei, el audire iue-
a qua deciinal ad deucraui, qui temerarius el perti- ruisli : Oblitaes legis Dei tui, el ego obliviscarfdiorum
nax est: ad sinistrain, qui foimidolosus ei pavidus. luortmi(Oseei\, 6). lii iieruni: />isi ambulaverunt
Unde vir sanctus per viain rcclam gradi cup.iens de- contra me perversi, el ego ambutubo contra eos in
precatur: Deduc me, Domine, in via recla (Ps. furore perverso. Mens qua) in LXX cunv corde socia-
a Anlea erat derelicto Deo suo, scquunlur, etc. c Vulgaii antea libri, Converte pcdein, e(c, haud
' 1) Mss., a qna declinat. elc. fcene. et rcfraganiibus mss. ei sacro irxiu. M»x pro
<~lidem, ad le levavi unimam meam.
d Unus Amhrosiaii., in multis viis deviis laboravit. hiopicroiiM,iu Ambrosiano cst avoptoufi«t.
PATROL. XXIV. 18
535 S. EUSEUII RIERONYMI hhO
(ur, non est Sfripta in Ilebraico, sed qusisi intcrpre- Acomniinatiir, dicens: Auferetur a vobis rcgnum Dei,
talio addila, qtiid in Scriplttris cor intelligi debeal. et tradelur genli facienti fiuctus ejus(Mat.\\i,io); ul
(Vcrs. 12.) Ego annuntiabo jusliliam iuam. ei ope- in\eniaii( in eis illnni moniem, deqtioin hoceodenv
%attta non prodcruni tibi. Cvm clamaveris,liberenl le Prophela (hai. n), el in Rliclia-n legimus: Eiilin
congregaii tui. LXX: Ego aanuntiabo justiliam luam novhsimisdiebusinanifesttisinonsl)oinini(Micli.i\-,h).
ei mala lua, qum non proderunt tibi. Cum clamaveris, Et ipse Domiims Q7S> pracepU Apostolis cunclis-
erttanl te in tribulalione iua. Qui semper tacui, et que docioribus Eccksi.n, ul qiiidquidaspcrum \ide-
quasi ntui videiem lua peccala, neglexi, rieqtiaquanv reltir alque diffitile, siiainleipretaiione dissolvant,
ultra reiicebo, sed dicam quod antejim dhi: Tacvi, et intclIigeiUife\i.im praebcanl, omniaque loll.mt de
numquidsempcrtacebo? EtantiuniiabojustHianv tuam, medioscaiuiala ul p-ijiulus Doniinialisquenllti impe-
et opera tua. Quod per ironiam legendum est. velut dimpntn quod lcgil intelhgal, e( iu Dei liinoic pro-
si qnis in sceleribus deprehenso dieat: vide bona ficial. l)e Ins viis et JoannestSapti^la diceo.u: Pa,aic
opcra lua. Propier quod si quando libi iribulationis vias Domini, cic(Maitli. m,5). Ul>inosposuimus ev
tempus advenerii, et coaperis non ad idola quac co- persona Dei, ci dicam, LXX posuerunl cl diceni: bi
luisii, scd ad ccelum*manus lendere, el Dei implo- videlicct qui possidebuni tefram, eiluerediiaie con
rare aiixilium, audiant te Illi, et libeieni te de peii- g seijueiiiiir inontem sancium Dei. Kec eruni propiia
culo quos secur.i coluisii. Quod et per Jcreiniam ad siilutecoiiieiili : sed etiam cfclero^ ad di.cendumpo-
eamdcm loquittir Deus : Ubi sunt dii ttti quosfeceias ? pulos jirovorabunt. Syinmacliiis luiiiclueuin iiainier-
Rpsurgant. el salvatn le facianl in tempore malorum prelaltis cst: S2?i?aulem confidil inme, possidcbittei-
tuorum (Jefem. n, 28 ). Pio eo quod LXX ir.nislule- ram, el hmredilaleconsequeiutmonicmsanclum meutn,
runt: Ernanl ie in liibulationc tua; el @77 "os dixi- et dicei: Rcciamviam faciie, et icliqiia. Eo quodijise
nitis : Liberent te congregali tui, Symmachus trans- qui terram monicmqiie |iossederi(, creteros iris(ruai,
tulit: Eruant le synagocjwluw. Ergo proprie loqiiHu'' ul ~
viam Domino paient.
ad Jud.eos, quod eos synagogarum su.iruin tuiba (Yeis. 15 ) Quia liwcdicilexcelsuseibublimhhabitator
ienvporcobsidionis libcrare non valeai. mternitaih, eisaactumnomen ejus: in excelsoct in san-
(Yers. 15, M.) El omneseos auferct ventus: tolUl cto liabiians.etcum contiito ei huintli spiriiu: ul viviflcei
aura. Qui autem fiduciam habel mei, hmnddabd ler- spiriium liiitnilium et viuflcel cor conlrilorum. LXX:
ram. ct posiidcbit nwniem sanctum meum. El dicorii, Bmc dicit excrlsus, el itt excelsis liabttansin wlernum:
Viam faciie, prmbeteiler, dtclinate de semila, aufeite sanctus msancth tiomenuli. Excetsus insanctisre-
offendiculade via popnlimei. LXX: Istos enim omnes quiescens.el pnsillunimh dans palientiamelvilam hhqui
tollel venius, et auferel lempcstas. Qtti^ttuiein sperant G cmde contriii sun:. Goajieiatsermopropheliciiscon-
in me possidcbunt terram, el hwrediiate conlequeiuur tia po|iuluin Judjioriun. quoruiniiiagistrosappellavit
monlemsdnctummeutn,'ildicenl:Mundas faiitea'facie speculatorcs cfecos, et canes mtitos, e! pasiores igno-
ejus viasel auferte offcndiculade via popuji mei. Judici raniesintelligeniiam, ei filios iniquos, etsemcnadul-
de Eabyloinis hacc asseruhl propiietari, quodillisDei terornm aique inoieliicis:posL tjuoc\enil ad Joruba-
virtute superalis, populus redeal in Judacam, eLpos- lem, cuie:.probraiforiijca(ioncmejii<.,eoquod dilai:>-
sideat nionLemSion, el oionia itineris impedimenta \erii cubile amatoribussuis, et susccpenl eos manu
tollanlur, licc ullius gentis paliatur insidias : quia apeila, eLornavenl se cuntiisidolis, ei miserit legaios
Dominus pl.inamfeccril viam populo suo. Et havcsub procul; ut jiercgriuis quoquc amatoribus irucieiur.
Zo)'obahel et Ezra imj)lela contenduiii. Nos auiem Qtia increpatione finiia, venifad cosquiconIidu:it in
jungeulcsMipcrioribus quoedicuiHiir, liocasserimus, Dcmiiio, etquibusierrainmoivteniquepromiser.il pos-
quod oninia idola quaccos non polerant liberai e, lol- sidendumeiquorumreversioniiierjusseraijirfep.irn-
lal ventus alqtietenvpeslas, elsinl quasi puhis, qucrn i'i hauddubiumquinApostoIisadqiioruniprasdicaiio
projicil ventusa facie terr.e. Eos aulem quiiutbtie- nemde utioque populo credidcrui.t.Undea Ianiiibus
rint iu Domino fiduciam, possessuros lerram, de Dcitnci|iil et quje de rcditu populi sui pollicilus sit,
D
qua in hoeeodein Prophcla lecluri sumus: ELvabit seqtiottii scrmone testaiui. Haeceniin dicit Dorniinis
iead bona lenw. E\ qtio perspicuuin esi, hanc ler- evcelsus alqiie sublimis, qui habitat in e.voel-is, et
rain noii dcorsuin esse, sed sursum. Ad quam san- S.inctusin S.)nciis, nonloco, QJQ sed mcriloeorum
clus, Domin.) elevanie, conscendei, de qua crcbro in quibus habilat, quoruiu unus dicit in psalmo:
diximus: Beatl miles, quoniam ipsi poskidebunitetram Fxaltabo ie, Domine.auoniamsvscepisli me (Ps.x\i\.
(Matth. \,'_); ei Credoridce bona Domini in terra vi- fj. Et ircnim: Exattare, Dominc. qui md'-castciumi
ieniium(P*al. xx\i, 13). ilons autcnvsanclu^Dei.iê (Pt>. XCAHI,2); non quo Deui iiiimaiiis sernioiiiLui
s-edjuxia illu.1i'ii->daiihi dicilur : Dommus
ii:'cilige!idus est. de quo ad Hebrsios It.qiiilur, qtii c!e\ciur,
sciibi; Kp)-.ioI,im:AccpssistisadSioii monlem, et ct- iiiihi fatii'Mt.1 lii siiltitein (Ps. cxwi. 21). et ..n>luimi-
vitaipmDeiviventh Jerusalem loAestpmelmnliamill.o I btis cxccKus li il. Qui si.potDisiesistii ci'iiunvili-
ei habitetin
AngelorumelEtdesihinpi hnitivorttmquiscripli shni in Iiu"»dalgra.'»am (Jac. JV): uteoseIc\ei
cml>i>(Hebr. xn, 22). P-ossumuslerram ejtmonieru Do excclsis. Excelsus eniiti Dominus, el humilia prospi-
mioi. quein sanctiposse^surisnni, etScrJjiturassaii- cii (Ps. cx\x\n,6). Ei inEvangclio Angeli claniiiaiU:
cias iiitelligerc.0q\i'a'sauferendas-aJudauis, Douiinu Gloria in excelsh Dco, el super teiram paos(Ltic. n,
'
J557 GOMMENTAIUORUM I N ISAIAMPROPIIETAM LIB. XVI. CAP. LYII. 558
I-i). El rui sumin Psalmis : Laudale Dominumde cm- A liemjCuncteciiciimdfljfliocenimsigniflcat^we/sieilnjOii-
lis: laudate eum in e.vcelsh(Po. CXLMII,i).'Et non trsvtztel xsp&aUzt), ,\rgetalor estomniiim.Ei flalum,
solum excelsus haliitatin evcelsis, sed et sanctus in sive \)\_m\\icr flalus (hocquippe N'.SA\!OTiiryiED:J so-
sanctis. Qui dicil in alio loco : Sancli estotc; quoniam n.ii),ego leci, de quoalihiscriptumcst: Omnis flaius,
egosanctutsum(Lsvit. \i, 41). Elquomodo inperver- sivp omnequodspirat Iqudat Dominum(Ps. CL,6). Dc
sam animamnon ingreditur sapientia, neque habiial quo sjiirilu el flalu in principio Gcneseos scriptum
in corpnre subdiio pcccatis (Sap. 1): sic sauclus in esi: Insufflavit Dens flatum viiw, et factus est liomom
sanclis habiial; ct ubicumque sordes fuerinf, non aniniam viventem.Tale quid et Job Ioijuilur: Spiittus
Dominiqui cst in naribtts tneis, el flalus omnipotentii
potesl habitare niiiiidiiia. diccnle sancto ad Domi-
num : Ttiauiem insanclo habilas, laus Isrocl (Ps XM, qui dpcelme (Job. xxyn, 5). Cum ergoamc cgredia-
et fla.lu alque inspiralione mea cuneia
1). Unde e( nos in oralione audenius dicere: Patcr lurspirilus,
nosler. qui es in cwlis, sancliflcetur nomen luum. vegelentur el vivant, non est juslum perirc eos in
El in secundo psalmo legimus : Qui habilai in asiernum, qiiimeoflaluac spiritu susicnianiur. Qui-
cmlis iiridebit eos, et Dominus sitbsannabil eos (Ps. danvnostrorum hunc esse aiunt spiritum, quo omnis
mundus inspiralur et regitur; e( cuncia habpnt noti-
11,4).ChrisiU3 eninv non in his lnbital qtii terreni
liam Dei, quem juvta Slpieos iysignis poeta scribcns,
sunl, sedin his qaisupercocle^les, qui enarran! glo- j$
liam Domini. de quibus dicitur: 'Exaudiat eum dc ait (Virgil. vi Mncid.) :
ccclosanctosno (Ps. \i\, 7). Et ilertim : Cmltimcwli Principioeoelumac terras caniposqueIjquentcs,
LucenLeniqueglobumlunas,Tilaniaqueaslra
Domino(Ps. xm, IG): in qucm sensum el Mo\ses fa- Sphitus iiilus alil : loiamqueirifu&apei"aitus,
miilus Dei pari voce conseniit: Ecce Domini Dei lui Mensagitat inolein,ei magnose corporemiscel.
cwlmn,el cmlumcwli(Deut. x); quod uli juc non mo- ggjijCi reliqua. Alii vero s.inciuni Spirifum intelli-
re Judaico dcbemusaccipeie, ul Deusulloclaudatur gunl, qui 111prinoipio ferebalur Miperaquas, et vivi-
locoetiu toeloianium habitet, qui ubique diffusus ficabai omnia : qui de Paiieegredilur, ei piopter so-
est, ela (|uoomniacontineiilur:sed excelsaetccelos, cielatem natura?, a Filio mittiturdicenie, Expetht vo-
Sanctos merito inielliganius atquc Yirlutes. Isteest bis ut egovadam. Nhi enim ego ieio, Paracletus non
eninvqui h.ibiiat in ccelo, de quo in Evangelioserip- veniet ad vos: sin atttem ego iero, miltam eum ad vos
(um es(: Nemo ascendil in cwlum visi qui descendit (Joan xvi, 7). De quo rursum ait: Cum veneitt Pa-
'de cmlo, Filius hominis qui esl in cwlodoan. m, 15). raclelus quemcgo millam vobisa Palre, Spiritum veri-
Iste requiescit in sanetis el habital in humilibus ct taiis qtti de Patre egreditur (Joan. xv, 26). Ne scauda-
in his qui contriti sunl spiiilu. De quibus dicitur: li/.et quempiam, si Spirilus egredi dicatnr exPain 1,
SaciiftciumDeo, spiritus @f|0 conlribulaius; cor con- C cum etiam Filius de se dixerit: Ego de Palre exivi,
tritum el ItumiliatumDcus non despicit (Ps. L, 19 ). ei veni; nerjueeniin a tncipso exiii. sed ille tne misit
Ipse piisillanimis dat paiientiam. ut in angnsiiis .(Joan. xvi, 28;. De hoc Spintti loqiiebatur: Rogabo
conatiluli, spe futuiorum, (ribulaiionem sustineanl. Pali em, etalium Paraclelum dabii vobis,ut sit vobhcum
Ipse dat vilam, ulique his qui peccato mortui erani. semper,Spirilum verilalh (Joan. xiv.16). Ilic estSpiri-
Dequo dicitur: Apud te est fons vilm (Ps. xxxv, 10). lus de quo scribit elMoyses: Quis det ut omnis popu-
Qui loquUtir in Evangelio : Ego sum via, veritas el lus Dominisit in Prophelas, el dei DomiuttsSpirilum
vila (Joan. xiv, 6). suum supei eos (Num. \i, 29)? Et Joel ex peisona
(Yers.16.) Non in sempilcinum litigabo, nequevs- Dei: Effundam de Spiritu nieo super ontnein carnem,
qitc in fineinirascar: quia sph itus a facie mea egredie- el proplielabtutlfiiii veslriet fllim vesttw (Joel. 11,28).
turet flatiiscgofacium.LYS.-.Non in mtcrnnmulciscar Et Zacbarias: Verumlamen verba mea, el legilima
in vos: nequescmper irascar vobis. Spiritus enhn a me mea suscipite, quw ego prwcipio in Spiritu meo, servis
egredieiur, el flatunt omnem ego feci. Dominus qui in meis Proplteth (Zacli. 1, 6). Ct iterum: E/fundam
excelsis habilat. elhumilia respicil, euj'us nomenest super Jcrusalem Spirilum graiim et misericordia
sanciuni, et requiescitinsanclis: qui sustental afflic- (Zach. xii, iO). Muliaque alia de uiroque Testa-
tos, eivitam tiibuit oppressis (Ps. c\n),liacc locu- D mento quae nunc longum est rcpeicre- IIoc solum di-
(us es(: Non semper irascar, nec jugilcr indignabor. cirnus, quod idorn Propheia de hoc Spirilu ei flatu
Qui ad hoc perculio, ut emendem, ideo occido, nl jiaritor sit Iocutus: Hmc dicit Dominus Deus qui fe-
vivificem. Misereor enim creatur.e mcap; ct quos ip- cit cmlum.Et post paululiini: Qiti dal flatum populo
se condidi, in feicrnum perire non paiiar. Spiiiius suo, qtti est super eam, et spirilum his qui calcant
quoque meus. qui ex me egredieiui, sive qui juxia •eom (Jsai XLII,b).
"Hebraicum. Aquilam , Syiiimacliurn el Thcodoiio- (Yer>. 17 seqq.)'Pro/Ucr iniquitatcm avaiitim ejos
~~FaKo hacie
ii>spio rKiobu?hisce \erj is.quae vc- noiiidemlamnn\ribumab iis posilum. Aiquc Aqujla
tuslioi Ambro=ian. cod. unciniibus lrieris 'Ippingii. qiiidnnei SyminiicJiusiupriove cnnscnbe-mt qunpc
nEPIElAHSHCEfAI, Ct IIEPIBAAALI, UllUir.faillumillO- scmel alibi,puta Joh. x\xvm,9, et Psil. CXLH,' •. U]m
do, qttfldEr.\s:ru- diviiiando fecn, obtinuerai irspw- xtpisdew \eibiirn, nsurpaiii : nltciimi uio. xspL@a'/-
?EJt7£v«i,et in nupcrj quoque Ilevtploium edilio.,- ).£i, .tribuendimv sit .Theodoiionu 'Sigmficat -veio
ne unum istud oblvuditur, perindeac si eodem illo ulrumqtie, quod Ilicr. nolat, cuncla circumdare, vel
ives usi interjiretes sint. Nunc \ero intelligimus e\ circiimvohere. aulcircumundique anibitu ciiigejc,
Anibi-oîaii.ms. lanietsiin eumdeni scnsunnecidant,
m :-. - .S. EUI.EB1I-HIER0HYMI \-:.-. . : fcGo
jcalMSsimi,-et pereussi euwt: abscondi, et indignaltts A oportebat ptmdieari verbum Dei; sed quiq indignos
sutn: et anibitlavil mwrens [Vttlg. abiil vagusj in via vosjudicastis salute; ecceconveriimutad.gentes(Aci,
cprdis sui. Vias ejus vidi, el sanavieuni: ei reduxi xm, .46). • Qui scribens ad.-Ephesios,-.et.de populo
eum, el reddidi cbnsolaiionesipsi et lugeritibusejus. Gircumcisionis alque Genlilium plenissinvedispu-
Greavi fruciiim labioruini paccrit, pacem ei qui Iqnge tans , inuilil: Nimc autern in Chrhio Jesu, vos qui
csi el qut prope, dixit Dbminits, ei sanavi euin. jffipii aliquando eraiisionge, facti esiis prope in Sanguhte
autem quasi mare fervensqiiod quiescerenonpolest, ei Chfisti. Ipse est enim pax tiostra: qui fecil ntraque
redundant flucius ejus iii conculculionemel luium. iinum, etinedium parielem maceriw, 'splvensinimici-
Non est pax, dixit Deus, impiis. LXX: Propier pecca~ tiam incqrnesua, elreliqna (Eplies.u, 13,14);el iie-
tum ad modictirii quid (g@2 conlristavi eum, etper- rum : Et veniens,annuntiavit pdcetnvobisqui longe,el
cussi eum: et dverti faciein ineam db eo, et coriirista- pacetn Itis qui prope erant (Ibid., 17). Qiionjam jier
tits est el qmbtilaviliristh.in viis svis. Vias ejus vidi, ijisum habemus accessum uirique in unq spirilu ad-
_etsanavi eum : et corisblqlussum illum , ei dedi ei Patrem: dans pacem super pacervjhis qui fueraiu
consolalionemveram,pdcem his qui longeêt qui prope Ionge,et qui i propeet qui iioli liabuerant Legem et
sitnt, dicit Doininus, eisariubo eos. Qut atitem iniqui Proplietas: ei qui ame susceperant, stiseepit eos at-
sunt, fluctuabutit, el quiescere non poteruiit. Non B que sanavit. Impii autem sive iniqui, iltictuabunt,
est gaudiiimimpiis, dicil Dominus Deus. Posl abjec- quasi .mar.efervens , ei quiescere nuinquam pole-
tionem po|iuli JudiEOfuni0( eorufn- qui iu Salvato- runt. Quod licet de omni impio possit intelligi, ia-
rem credere noluerunl, poilieitus fueraf habeivtibus men proprie referiur aii populum Judaeoruni, qui
:in se fiduciam , terram niitiuin montemque sancio- cohsona voce clamavit, et perseveravil in impiiHale
runv, ei Aposiolis prieceperat: Vianvfacite populo sua, dicens : 'Criicifige,crucifige lalem..Non habemus
revertenii , et omnia de medio scandala loliilei regem nisi Cmsnrem (Joan. xix', 15). Siciit igitur
Ac ne incredibile videreiur, exponii poientiam mare fervens quiescere non polest, sed redundant
suam, quod excelsus ef magnus faciie possi( poeni- fluctus ejus, e( revolvuiKur ad liftora, atqueiier.um
temibus veniani (ribuere, et.jusium sit, iit Greator resorbeiitur, et in se fracti, lutiim e.fficiuntqiiod pe-
r misereatur crealura) suae.Pioplerqu.H jungit, quod dibus .concu.Ica.lur.: sic impii a)ieina) conculcaiioni
iraltis; sil.el contristaverit populurivsuum : idcirco suhjacebiirit, quorum nullum estgaudiiim, et qui
se fecisse quia peccaveril, el iniquiiaiis avaritiam nulla pace requiescunt in eo quod impii perseveraut.
habueril, nec una fuerit iiiiqnilate coniendis; serl Qnidaivvhunc locunv spccialiter super,$a)ya(ore in-
senvper addiderit peecata peccatis. Et percussi, iri- leHigunt: quod propter pectiata rnundi ad modicum
quil, eum ad breve, ut sanarem, el abscondi, subau- " conirislatus sil,dicens: Trislisestanimameansque ad
ditur, faciem meam, ut hiagis ine desideraret, et di- mortetn (Matlh. xxvi, 58). Et peicusserit eiim Paier
ceret: Oslendefaciem luqm et salvi erimus(Ps.ii^\ist qui loquitur per Zachariam : Percuiiainpastorem, el
4). Indignalusque snm; quod iJle .senliens,irislis iii- ovesdispergentur:(Zaclt. XIII,7); qui et.ipse de sein
cessit, dicens: Tota dietrhlh ingrediebar(Ps. XXXVII,fsexagesinio ociavo psalmo dixerit; Quqniamquem lu
J). Et ambulavit moerens, sive conversus iij via percussisti,. ipsi persecuti siinl (Psal. LXVIII,27). Et
cordis sui, ulnon ad faciem liominum, sed in corde aver(efi(Ueusfaciem suainabeo,uirormam:servi pau-
ageret poeiiitenliam. Proplerea videns vias conyer- lisjier acciperet, ambularet irisiis, et Iugens peccaia
siouis ejus, sfinavi vulnera, quibus eum anle per- populi, deplorans et |ilangens Jerusalem. Et qui vi-
ctisseram. Et reduxi eun) ad me, quem prius ejece- deril Paier vias ejus, propterea sanaverii etim, qui
ram, et reddidi ei coiisolatioiiem veram. Multaeenim fuit inter mortuos liber: etcarn ejus nou vidit cor-
falsaesunl consolaii.ones.quihus genus deeipilur hu- ruptionem, ul qiii percussus ©34 esl in cruce,
.iviaiium. Sive coiisolaius suiiiiiigeiites ejus, dicens sanaretur in resuneciione. Ei coibolalus sum, in-
in Evangeliq:Beali lugenies, quoniam ipsi cotisolq- quii, eunv, dans ei pro una gente Judaeorum, uuiver-
bunlur (Mallh, v, 5). Quodque sequitur: Creqvifruc- sitm mtindum.Et lugenies ejus, siibauditur.coiisola-
lum labiorum, htinchabel sensum, impleviquod pOl- lus stiin. Nec dubium quin Apostolos significel. Et
licilus eram, diceivs: Vivo ego, dicit Dominvs, nialo complevji frucium labiortini suorum , qui dixeial
pwnitentiam peccatoris, >7«ainniorlem (Ezech. xxxiu, ei: Postula a me, et dubo tibi genles hwreditatem
11). Sive oiniiia iribui quae autea proiuiseram. Quav tiiaiii, et posscssioiiemtuutnterminosterrm (Ps. n, 8):
est aulem Domini pollicitatio ? Pacem meam do pacem stiper pacem. mimduin roconcilians Deo; ut
vobis: Pacem meam relinquo vobh (Jo«n. xiy, 27). uirtimqiie populum vocarel ad se, et sanaremr a Pa-
Et hoc est qttod iiunc ait: Pacein super pacem; non tre. Imjiios auiem, dequibiissiipia diximus, coni|ia-
iiiii laniiini genti, sed' omn.i muudo': a bis videlicet rat mari,quod iiiiinquampoie?t quiescere,.sed etiam
qui eranl @H3 longe, et.qtii prope, id est, priinum in suninia traiiquillitaie, fractis ad liiiora volvi-
.gentihus, el postea hisquiex Israei credere yolue- lur fluciibus, fihisque ejus lutuni esifet coiicul-
runt. De quibus dicit et Aposlolus : Vobisquidem . catio. ; -.-'-. :.....;'
aMss.,})«cem/»'squilonge, ei pacemItis quiprope. h Snpplemus cum Yiclorio verba , ei qui prope,

quasantea deeriini.
'
-561 COMMENTARIORUM IN 1SAIAMPROPHETAM LIB. XVI. CAP. LVIII. S6§
(Gap. LVIII. —Vers. 1.) Clama, ne cesses: quasi j^ (Vers..5.) Rogant me judiciu justttim, et appro-
ttiba exallavocem liiam, el aimuntiq populo meo sce- pinquare Deovolunl. Quare jejunuvimus. et non aspe-
lera eorum, ei domtti Jacob peccata eornm.LXX: Cla- xisii ? humiliavhhusaninias nostras, el nescisli ? Ecce
ma iri foriitudine, eine parcas : quasi tuba.exalia vo- in diejijuniivestri inveiii.etur'[A\.iiivettitur], volunlas
cem iuam,et.annuniia populo peccaia eorum, et do- h veslra.'eioiiines debilotes veslros repelisth[k\. re-
mui Jacob iniquitates eorum. Fiiiitn prioii cnjiiiulo, pelith]. Eccead liteset cqnteniionesjejunatis, et per-
in quo pax justis, et ntilla requies impiis liuiitialur, cuiilis pugno iinpie.vLXX : Pelunl trienunc judiciuni
pri.cci|iit Deus Isaias propbeia), ul clamci in forliiu- juslum , et appropinquare Deo cupiuni, dicentes :
dine, ei instar iubasexaltet voceni snaii), elpeccata Quare jejunavimus, einon vidhti? humiliavimusarii-
acscelera populi Isfael dicerenon forriiidei, nequa- mas noslras, el tion cognovhli? Iri diebus enim jeju-
quanv mortem metuens, nec impiorum a lerricula et niorum vestrorum inveniuiitur volunidles vestrm, et
convicia; sed nvagis cqnsiderei irnpei-aiitemDomi- omnes sttbjectostobis affligitis, ad judiciaiel jurgia je-
niim. Et quia surjlas aures habeant, ei audire junantes, ei percutitispugnis humilem. Esi alia teme-
vix possini, juxta Synimachiim ei Aquilam, gullur riias JudiDorum, quasi .flducia bonae coiiscientia) ,
sutim veriai in buccinam, quae Hehraice diciiur sb- judieium postulanl justijin, et inijianiur sancioruia
rhAR("IJTO),quam v.tpativnv,id esi, corneam inler- Bverba dicehtium : Judica me, Domme, quoniam ego
preiaii stmi. El supra quidem iibi Aposiolis diceba- in innocentia inea ingrbssussum(Ps.xxv, 1, 2). Elile-
lur, ln monlem excelsum ascende, qui evangelizas' rum : Proba me,Domine, ettenia me : @S6 ure renis
Sion: exqltttforiitiidine vocem iuatn, qui evangelizas meos el cormeum. Et in alio Ioco : Judica causam
Jerusalem: exalta, noli timere (Isai. XL,9); nec buc- meam,el redime me (Psqlm. cxvm, 154).-Et appro-
ciua assumitur, nec ijiba, sed moniein jubentur as- pinquareDeo desideraiii: eum lioc non in loco sit,
cendere. Ilic auiem quia peccalores erant, quibus sed in affeciu, nec meniis otiosie, sed laboriosi ope-
nuntianilum es(, et nvorabaritur deorsum, non jube- ris. Deiiique quii sit appropinqiiare Deo, insiruit
tur Prophe(a ut ascendat in.montem: sed l.iniuni ut Scripiura, dicens. : Quwrile Dominum. Cum autem
Cxaltei sicut luba yocem suajn, et eis nuniiei liella apiiroiiinquaVeril vobis , derelinqtiai impius vjas
ventura. Alioquin in die judicii,' quaudo in re- suas, ei vir iniquus cogitaiiones suas. A|ipropinquat
surreclione moriuorum ei noyissima tuha diciiur, enim D.iminiis ap|)ro|>inquanlil)us sibi, e( his qui
scriplum esi, Canetenim itiba, ei morlui resurgenl injuste quod justum es( persequuniur, e( possuni di^
corrupli: ul quOmodoilli ad vocem tubaj sunljudi- cere : Milii autem adhwrereDeobonumest (Ps. LXXII,
candi: 6S5 sic Israel peccalo mortuus audiat sce- 28). Si enim Omnipoiens Deus Pater est veritaiis a(-
lera sua ; sfmulque appellatur populus Dei, ut dis- 'u que justitiae, quieumque est mendax e( injnsliis,
cat qjialem pairem perdiderit, qul eliam peccatorenv appropinqiiare Deo non poiest, de quo scri|>tumesl:
vocel populiim suunv. Non liabilabiljuxia te malignus, neque permanebunt
(Vers, 2.) Me etenhndedie indtemqnmrunt, 'et scire injusti anle oculostuos (Ps'. v, 6). Quare jcjunavimus,
viasmeas volunt: quasi gens qumjusliliani. fecerii, et iiiijuiiiiil, et non aspexisti? huiiiiliaviiiius ahimas
qumjudiciumDei suinonclereliquerii. LXX siiuiliLer. nosiras, el nescisii? c InjuslitiiC argiiunt Domihum,
Hoc proprie Judasis convenii, qui per singulos dies quod hona opera non res|)iciat, solamque veniris
currunt ad synagogas, et Dei Iegem medit.anttir , esurienv, absqueopere viilutum iiigerunt Deo: hon
scirecupientesquid Abrahatn.Isaac ei Jacob, quid et eonvedenies eos cihos quos creavil Deus fidelibus et
cajteri sanctiirum feeeriiH, ei lihros Prophetarum ac his qui cognoscunt veritaiem, ut sumahl eos cum
Moysi memoriter revclvenies, decantanL divina man- gratiarum aclione : seii iflos de quibus scriptumest
data, quibus rectissinie illud aptabiiur : Quavrenl nve in Proverbiis : Bi enim alutiinr cibis impietalis et vino
nvali,einon inveniehi. Sic enim sCriptum esi:.Omnis iniquitatis inebrianlur (Prov. iv, 17). Hujuscemodi
qui qumriiinvenii (Mat. yn) : qiiiciimtjue non invenit, epulis salurattis Pliarisaeus, inler eaeiera verba su-
male qu;«sisse convineitiir; Donvinusenim inveniiur perbiav, bis in sabbatp se jejunare jac(aba(.(Luc.
ahhis qui eurn quserunliri bonilate, etosiendifur illis ^0 xyni): qui non biberat viriiimde vinea Sorec,.sed de
qui non sunt ei increduji. Cum'igitur jtisiiiiam judi- vinea Sodoiiioriim, cujus viminv fufor draconum
Ciumque relirjuerint Dei, quibus nominihus Ghiistus est, el luror as.piduminsaiiabilis, et uva eorum, uva
ostenditur, dicente psalmograjiho : Deus , judicium fellis : quos Deus iirguit per Projiheiam : Peccata
iuumregi da,etjusliiiam luam fdioregis(Ps.l_~i~il,\): popidi mei comedunt (Ose, vv, 8).. El ruisiim : Quare
Christus cnim factus est nobis reileinplio,.sanctitas, tacuhlh intpietatem eoruni, el iniquitales vindemias- f
el juslitia (I Cor: \) : frnstra legis jactant. scientiam, (js el comedhlh d frumentum mendacii (Ose. x, 15; ?
cuin sanclus non iu noiitia Scrifilurarum, sed in Quia igitur proposiieraiKquaesiionem Deo, scire cu-
operibus gloriedir, dicens : Viam mandaloium tuo- pieiites quare jejunayerini ef hijmiliaveriiii aiiiinas
rum cucurri, quandodilatasli cor meum (Ps. cxvni, 31). suas, et Deus rion respexerit: obliti Veieris liisto-
a lidem nec impiorum trucuienla convicia. d Minim esl, inqiiit Vietbrius, qnam oninia, tem-
b Aniiquiss. Anibrosian. non hahei additiim-vestro;
pore ei inciiiia, corrumpantur. Pro friitrienluinlegen- '
quod quidem iiequein Hi-bracoest, tluin esi frucium, qui locus est Osee 10, habeiUqire
c Aniea erat irijusiearguv.nl. LXX y.K/jwov, et Hebraic. '15 ipsaque Yulg. frubtunii
Kft* S RnSirRfl niKRliNYMI 56i
riaej cijr iio,n:respexefit ad niunera Cain, qui. recte j^ A prbheihiis, pef qii.i: et Daniel yif desideriofum fufu^
quiqfen)qfferebaf, sed noiv recie dividebat ciirivfra- ra cbghbvit-(Ofeiie/. ix), et Nihivita) ifam placave-
tre (Geii..iy), Dei non videns .cliafiiafeivi;rjiceiite fiiht 'Dei''(dTbnfe iii), e't Elias (III Reg. iix) ac Moyses
Scîpttira : DiligesDoininumDeumUmmex.toib corde (Exbd. xxxiv),'quarlfagiiiia dieruhvesuiie, Dei fami-
tuo.ci prqximuniiuunisiciiilei^ liariiatb sfitiifati siiht, et ipse D8rii"ihus;(MBff/). iy)
proplerea respondit tieus, qtiod ridn jejiihia fepro- tbiideih diebiis in sblitiidiiie jejhiiavH ', iit liobis so^
het, sed oiiera qiijieih ieiuriiis fiiiiii, dicens : Tiiile- lemnesjejunibfuhvdiesfeiiiiqiteffet: sedtjiib hoii pro-
-bus.iejuniorum
.->!<)!„„; ,;..«bili veslromm- &wJ iriveriiiinturvbiuiitd--
-. -s .-..';'.„ ... sit vacuum piiftare veriirbhv,ei aliaTacefe qua; Deo
>,s '; .iS-Jf??;*-.
fes licsift»,ut^nonpei, sed yestras faciatis voluhtates, clisiiliceni. Atijue ut c&iefa pfiBtefmiUain, 'extermi-
-quas Pauius
•;-=-iscribens Juxta priit- iiafb faeies "suas; ul appafeaiU liomlriibiis jejunare
: -iu-;-•- i-.-vi-"^v-*;*>Epliesiis reprobat': •'0-:!
f=;)i>,ii\>.f.v...f:i'-:'-*')>'> :•; v-
cipem polestalts^qeris, spuilus qut nunc pperqtur 111 "[A/.jejiiiiaiiies],"tjuiih jifavsehtiglofiam consequen-
filih iitcrediditathjin quibus et nps omhes coiiversdil ies, excruiieiiiiifa regnb Dei, qiiia fbceperuritmerce-
.. suniqs aliquando, in.desiderih carnh 'nbsirm,facienles ilfeih'suiihjifMa». viji UhdefetApbSiblus; si etiariv
volunlatemcarnis el coqiiaiioiiiim. Ei cbrpus stiuih tfadai riiaf(yrirjj lil a'rdea't,sive glorie-
u.< ':,.•(.:•;i>..'>.i'Ss.,v.-ftis ->;:,!.v,l ..,j>erdiiiiiiindluid
;-.,'...-..,. ,
filii{irw,sicft.etfimteri\lEph. ij, %5). Qiiodquersequi- iiif ûtriiiijqueieiiimfertufiiicexeihpla
tur.jiixta.-LXX.:El omnessubfeclosvobiscbmpuiigitis',B ] Deicifaritate (I Cor. xiii); quiSesi iri cordis cohscieii-
sive affliijfiis,rheiius Theoddiio elSynihiachiis traris- tia; Tfiistfa se dicii sahgisinehvfundefe:
lulenini, quos nos Jn lioc loco secuii siiirius,. Et '" (Vbfsi &',5.) Nblite jejuriqfe sicitl iisqiteud'liairc
omries
-< :'': debiiores veslrbs ' ; >'-',Ex 'dieiii, u'i diidittitir tii 'excelsbciamor vesier: Nuntquiii
' ii >,::.' repetitis.
, >>.--- - - quo
,- : j oslencliU
-.,.-,.,..
non esse absque perieulq repeiere paiiperem qui tcile!es'tfejWniuni,qitbd elegi, perdiein afflrgerehomi-
solvendo non sit, et pallium quod pigrioris loco"tu- ~nemanimamsudfii? Nuiriquid conibrqueie quasi cir-
leris,
i':-;fi-,algenfi 11011 reddere debiiori, - he clambr e]'iis :cuium 'caput sUUrii',etsaccum el cirieremsterriere?
llf?j,>*v_:s\_' :\ •.•,"."(. -..',.-.: ,;•- ,
pefveniat :id Deum^ Qui enim riiisefetiir paiiperis, 'Nuiiiquidtsiud vocabisjejiinium et diein acceplabllem
Deo Jeiierat, ''(Prov.xix-j, Et econtfario qiii repeiii Dbmiiio? LXX : Qiiid iriihi a jejunutis; sicut liodieut
uoiv liiJbeiviehvf ut scia- 'audidlut in clbinoie vdx "vesira? NmtiMe jejuriium
':•: -fl !» ,_.:(;<Deofiicii yibJehtiairi.Aiqjue
-., ':,': _-.u-- .'•::.;.-•>. ,,• <?.-•'...
njus hunc sensunv esse in ipraeseiili loco, eliam 111 .ele'g'i,'etdierii hiiiiiiliWei qriiinam.sttam: Neqiie si in-
cbnseiju.eritibus in hoe eorleiii caj/ituio ieciiiri sii- 'curvavWisqii'a'sicirciiluritMlum luttni,.el cilicittmet
iiius": Dissolve colligutlohesimpielails, sblvifdscictilds eitieremsubslra'veYis>: 'riece:'$icvocabilhjejuniuwnc-
deprlmenies, Haiitl duljiuhv 'qtiiricliifbgrajyha sigiii- 'ceptdbile.Ne videaiur repfobaie jejuhiufii^tjtitid ipse
ficet : Quid ehiih prodesi jejiiniis bra paliere, et ad pfavtiepefai, dbcelquoriiodo jejunaiiduhi sit: inimd
liies et ad jurgia jefjunafe, dibeiiie.Scriptttfa, Qiii C ( aiitequahv"doceat qiiid seqtiahtur >,inslruit quid de-
anmfpeccai^âut^lûrlns '[Prbv: xvii, ¥\) f S'erviim, beant declinare : Ut audiatur, inquit, in excelsocla-
aiiiem Domini VioYiopQrtei liiigaie^ sei esse friaiv- iiior vesiet. "Ne ad' ofatiftnem' deferaiis clamorem,
siieiiiih Ulliin. ii), eijinii.ari eiiih qui dicil: Discife orahies in syhagogis e( aivgulisplaiearuViv;ut ab ho-
:qme,qiiia iniits suiri "ei,iiumiiis 'corde''(iI_ii x'i,"&9)': ihihibus videaiiiihi (Mditlt. n)y'H elevetisH'VVcem in
iit liumifiias hbii sil alreciaia, sed cbrdis, nee glb- exbelsiiih, etchlii iPharisfco,qui Doinihijudicio cori-
iiaiiv qu;t-reivsIromiiitim', ped hiiiihai corifciehiiam. -dehViVaWf, vestfa jejiihia et dpera prJedfeetis (Luc.
Je.juiiaiis, ihquit, et pefciititis ipugnis humilem, et xvm). Pfopief quse Domihhs Phafisa3'(iriniirepio-
iiiapis v.eroerafis (I Tfni.iii). Diide epikcophs 'iioh bahsofaiioiierii, docef discipulosquomoilo orare'd6i
debef Csse percuss.tiriiûbhibfrJobniili (Votesi"Iibidi- "J)eii'iit"(Ma»/r. vi), clauso SS9 pectofis SUicubieulb,
iiehi 'refreiv;ire,.qui nec mahnih valet coliiuere, hec iil soli loquahtiif Deb, qtii poiest silehtiuiii cordis
liiigiiiihi ? Ilujiiscehibdi jejunia' et ih exofdib iiujiis iudife; iit clahieht iri cofdibus Shis, Abba jiatef
pfqjjlieioo Doniihus arguli| diceris : >. Jeiiimuin' el -(Rbrii. viii; lu); et hdri exlermineht facies suas, sed
".i|>i..>i 1 :••.rel-:,*.:'
!.ri-:'.-_ -• .,'l-.,'ii- .- V
oiirmi, rieotnenias sgbbrita,el diias soleiiiriitaiesves- lavent aqlia, "et'caput'"urigaiiloleo. De qtioei Joan-
iras-odit ariiiriqtiiea (Isai. 1,13). tfiidb pfsecSjiiiiir iifesEvaiigelisla scfiliit" \?,iibs'unguentuiiihabeiis a
jief Jbel : Sariciifibaiejefuhiiim : prmdlcate''cuiqilo- ID'sti'n'i;td'(tjoaii. \t, 20) : qtio cuih hricti fuerint, etiani
'hem'(Joel. u, lS)i; ut a viiiis jejuhehius1,,ei boiiis ipsjsaviciiTiaht. Noh"ehlii)qhiierit DCusafflieiioiiciii
bpe'rib'i.'S,ciiraiisque peccaiisf, fjaht 'Siihcia'jejuiiia. 'solamfei:hhhviliatiOiibni iiViiiiiaiperiiijuriamcofpoivs:
Dehique seqiiituf : Egrediattir spoiisiisde 'cubitisiib, iit ifisiar cVfciill(OfqhealchfpttsV?eleolla s'ttbmitta(i
eispbnsa de ihaiqino siiq ; ut'iettvpM6re j8j"uii5iyace- ai)Vfisiisiiibedat, Jhxla illttd qhod ih Psalmis dici-
ihiis @@BofaiioniVheihleiibflibinb hbstef 'dfacb- tuf ': 'Affliciics Viiin,ei incurvatits usqiiead fineiri: tota
iiis vWeaiur eafhibus','qui daihs estvn escaih pbpu- tie' corilftMiW iticedebarii_{Ps: xxxvn, 9); Nec ul
lis îliiopunu Et iiicc 'diciriius, hbh qiibjbjuriia fe- tacc6 quis veslialUf, Tet111'cln'eredofiniat', quod de
...,.).?Si.cnvss.4if)J)ent>,,G!'sffiQu.squg,,texlu^,tv^j]c_p,bi
w Cum (exlum ope Amhro,siani.sy,efiisi.iqris nvs. Coiigtat
q-.rsvErE,.:,o>s,,an^pf>v elc, VulgatijVeroan- siqiiideiiifscj'ip(uriiâ^Lix pliiriuTjxlUiiftero
(txo-oo-S.^yai, ^KÎC-ETE,
jit^j,, :: •_:;..:'
iiobdfiiunrifis, af liqa]wyajidiffiur:, .'vocdbiiis,iioii â^îui.vpcims,,: iwm^foC'ci'jsi'dfem, ,.
.]J,jp'terser'i^"Vi§jQrius/f<^^^ -y.al v)fte/3Kv,
uoii Sepii!agi.ntayifaliss;:vefsio;m.eêy
c
. M;ifii;in;eusaiiiqueedUi, nec si vocabis'jejimiimi sedTlieodoiionis acSymihaeiii,""'-''"
f$ diem acceptqbileiit.Qme «os castigamus ad Grec-
565:.,.".; .... COJpiENTARiQRUM IN ^ ,; ; MS-
Davidetde. Achabiegimus (IIReg, iiiijillLZl^.xxj-)! A oiiinja .quav.hohaisuntrduplicanfur>:i et tiequaquani
sed ut cumislis hsec-faciat qu;e sequunluf, Aljoquiiv •:'oeulumpr0,ocuJq,-.deinemipmd^
et, Apostqlus.ireijuerii.^ sedvyerijeriinliiiaajbiBremaxilla.m! Aique iit sciajnus
et xi), :ei Doriiinus, cum sponsusAafdiscip.ujis suis- illudi-quod..rsui)ria..,,dixijiuis :Mrimes:debitores,msirot:
fuerit ablatus, :docet ,eos jejfuiiaturos^pfaM/i, ;vi).j, . repetiiisyde crediipribus scribi,-de sdebitoribus juiia;
et i.riEsaltviispoeriitensIoquUur,:.Maiiducavisicut ci- giiuf manifestius i,Dimifie::eas:qui cqnfracti stinMibe-
nerem pqnemineumêl potumriieumCum^flelUmhce- ros,-hocest, :qui pauperiale^siiiit fracij yquosafllr-
bani{[Js:,a, ii.),~%tcum mihi molesli_essenirinduebar xuinopia, nediberossihas meridicare.fEtfomne Onus
ciliciofPs. ixxxivj.-13}.-Ex quo discimus iileCfacieiida quo,deprimuiHiir,irumpe.>Pro:;quo"nvanifes(iusSe-
pfimuni esse.flfuse'vult-Dorninus, etuqri alia>pfa3tef- pluagijita iranslulerurilj <elomneni%eripturdnriiiiqwiii
:;: " - ,-;?_ -i^;';^ ,:::!:::
eunda.'-. ,-; conschide: quodHSymmaclihsiffinstulit -:.'Et omhetri'
- (Vers;'(};•,7.-.-)
<Nonnehbc [Viilg.";addit>:-esrf]magls. caulioiiem fakarit,disfuiiipe<.:Â..poteratfieri'i'ut ali=-;
jejuiiiuin.quodMegi'!'Dissolve,'colligaiionesimpieidth^ quis dicefet: Non.iiabeo debithres iiquidifacere- de-
soive fascicidosdeprlmehles: pirnilte eos quiconfracii beOf ut suseipiatiir -jejuniuin;fmeuih>?j;Sequi(ur:
sunl liberos,:ei bmneonus-disrumpe. Frdnge eskrienti Frarige esurieiili pariein luuin.~.Nonpluresipaiies, he
pahcm liiuin, et cgenos vagosque induc tn domum B de paupeiU(e causeus, sed ununvpanem. Nec ipsum
[Vulg.ddthi tuam]. Cum ndais nudutn, opeit eum, et loiuii), sedpirlem pinis : quam si Jion j'ejunaies
cainein luam ne dcspcicns. LXX : Nonne lale ieju- coniesuins oras, u( jejuiiiunv nniiu non sil lucrum
niltm tlegi, utdl Donimus . srd Svhe omnem colltga- maisupii, sed sadintas aninia). Pulcbieque 6@1
luiain tniqmlitlis Dissolve obligationes violeiitaium addidil luum ne de rapma facias (lccmosynam :
cautionuui.Diuufe fiaclos tn 1eiiHsswnem, el omnem Redeniptwemtnaniiitmviii,piopiio~ divitilvtPtbv xin,
seupluiam imquam consctnde. Ft angc esuncnti paneni 0). El iii alio Ioco . EonoixiDonnnnm de luis justii,
tuum, el paupcies sine lectotnduc in domuui luam. S) labonbus (Ptov. ii', 9). Ceitesi paneii) non Ii.ibes,
videtts nudum. opeu, et domisluos setvans lui ne deet psuiieniiinn plunma muliitudu cst, pifebe dequo
spexens. Posiquim docuit qti.ileje|uniuiu reprobct, nulluni damniim p.ilcns. In quo nulla disptnuia
os(cndn quale lthenler nccipiat. Df.solve , liiquu , sunl, paupetes absque iccto, induc m domum luum.
colligaltonesimpielatts : solve jasctculos drpitmentcs Si e iit jii Ifebiaico habeiui , in domum , ut si liiam
si\e ii! LXX maiiifesims rianstulcruiit. obhqaUones iion h bes, iuducas ni hospiiiolum, quod vel merce-
vwlcnlaium cautioiium, quas nostri, veihi ambigui- de conducluin, \cl beneficio possidcb/ Si videiis iin-
late deoepd, id esi, o-jwâ^perav, conunuiationes duni, opett. Quod et Doinuius m Evangeho loqileba-
pio clmoqifpliis mtciprr-lali sunl. Signiitat ,ii'tem 'C (ui : Quthabct duas luiucas, det allctam non habenH
chariaiun. lasciculos, Q80 i-> quibus feneiatoiiim (Luc iii, 11). iôrieninvundii jussit scindi et dnidi,
ealum >ia) coiitincntiii , et o, ptimiii.tur p.ttipeies quod limli) po| uliris aui.e cau«a ficiunt : sed slte-
osre aheno, qujo in cunttis urbibus sediliouis causa rain nori sei \an, augcns pravteiila justitioe, ut eiiam
" \el m.t\inia est. \)i de et Uomaiuis populus '.ir-inos calicem aquae fugid.e poriettum habeie pr.cmid'di-
occupat niontes, ct rl.ibula)no\ r, quasGijen appel- ceret. Et camemait luam ne despeteus. Omnis cnini
lant zpiaj atzo/oTvc Non eigo jii.TCipit Projiheta liomo taro nosiia esl Etjuxta E\angelicam paiabo-
ne evigal unusquisque quod dehilum est, nrixime lam, ejus rjui de Jeiusalcm descenrJebat Jenclio, ct
quodjusle dedit et jus(e lepelH «iliuquinTnbuni- l.m onibus \uliieiaius est, ilie pioximus appellatui
tifc e=sei sednioius assci loi. -Sedubi ninjua csl ciu- qui benefeceiit (Luc. x). "Vclccilcjuxla Sei)'uagin(a
tio, ubi oppiimuniui jiau|ieres _r.ilum.iii ibi fasci- qui diveiunt . El donieslicossemtnistiti ae desptcms,
culi cautionuni , ct cnini.1 iniqinniis vuicula rimv- domcsncos seminis illos mtelligamus , de quibus tt
penda snnl. Yel cciie hoc dicendiim, quia do jeju- Apos(olus docei, omnibus laciei.dam essc eleen.osj-
niis>sermo es(, eijeiiiiiiuin afflictiorem atque lnimi- nanv, inaxime aulem domeslius fidei (Galai. \i<).
liatiorcm hahet animx' : aflliciio aulem corpons Ilh enim caro nosua siinl', et semen nostiiim , qui
peccatoiuiii indulgciitiam depiec.Kur. Docet Scii- D de iino nobiscum p.ueiue gcneianlui. Ad quos ex-
pi(iradj\ina, nt dinuttamus debiionbus uoslns, ut tendebat ct Sahalor inanum, d.cens: Jl/a7<>i mea et
el Piler rceêslisdinnltat nobis debila uostia (Maic. fialies mti lu %unt,qut faciuni voluntaiem Paltis mei
xi). Vetus nanat hruon<i,ani o leniissioiussepiimo, (Mtuc. III, 3i, 35). Aitjue ut soamus unumesscDo-
\el quinqu^geînio, qui est \eins Jub lr-tis , onincs nu.imvv, et, no\i cl veieus InsirumciHi, e.idem et
possessiones redire ad dominos, c( reddi senis pn- Donmius loquilur in Eângeiio de lus qui indieju-
sniiani li/ieriatem. cu ictaque nrtinin i, qiia)îi'go ap- dicn a dextris sialun suut . Vcmte, benedicttPatns
piilani CJiili')iies, iniu 'hen ( Ltitt. xx\ et \x\n ). mei. posvdcleiegnum piwpaiatuimobts aconslituiione
Si [.1/. Sin) auiem i oc \eteri Legc lEied x\i) pise- miindu hsititvi enim el dedtsttsmtltt manducate. itiivi
cipnur : qiiaiiio magis in E\angelio, ubi (Matih. \) cl dedutts nulii bibeie. Infitmus eu_m,et tn caicete,et
a iinbrositn .uitirjuior, vel uthiwist Tnm ordme hiti eviittogebaniiir atque aboleb mtui , penndcac
invei-o, UncUcl labulmnovw, Ltc. l)i eh.ninr porro si solud jaiu liiissen'. Xozou atro/OTzas,nl ILer. no-
Tabttlm novm. qinudo ouin tretlitoii- iii|iina rt lit, Gi.rci .ippellabanl quot vnfer Diodoius Sicu-
dannio siinul ac semel oumia eatenus conliacl.t de- lus lib, \i\.
507 S. EUSEBII IHERONYMI SG8
venistisad me. Peregririus, et duxistis me iti domum £A niumtuurii, et erumpet iivatutinum iumen tuum;
vestram. Et nudus, etveslhlh me (Mauh. xxv, 34 ©93 sol videlicet jusiitia), de quo Malachias pro-
seqq). Illisque humiliiaie diceniibus, se nihil fecisse phetaex personaDei Palris loquiiuf iOnemr vobis
Doniiiio Salyalqii, resppndit:: Quamdiu:fecisih:uia ilmhiiibMsrionieh m&um,sof jusiiim, "ei sanitas {»:,
de fralribus riieis mipiniis, mjhi fecistis: «Juxtatropo- peririiiêjus{Malqehiiv,.i).Qn\'ibi-so\,_iici\axdicitur.
logiam ha?c possuriiusdicere : Qui jejiinai ab omnir Sicnt eijim matutiiia luxsolvitieriebras : ita Iiimen
bus malis, et vult suum jejiiniuni resplci, non solum scieniifCet veritatis omnes errores fugat.Et sanita-
deelinet a malo^ sed et faciatbonum, ut soivat omne. tes, inqmijliiwciloorieiitur. Pro quo Atjuila, ver-
viriculum S92 iniqtiiiatis , qtto simplices quique buni de verbo exprimens, posuit: Ei cicairix vidne-
credeniiunv, iisereiicqrum fraudibus colligali suni. ris luicito qbducetur; ut scjlicet vulnera peccatorunv
Hlo-Tpayyahaj,- obligationes\\o\e\~l~~mmtracialimm; nostrorunv ad ortuni solis jusiitiav, cito obdiicia ci-
qtias vCt ih;psalhvo Prqphela .deiiiqristfat,, dicens : cafrice, eiaudaniur. Prq eo quqdSepluaginia traus-
peclinanies: auteiri inbbligaliones, qdducel Dominus lulefuht T« iap.</.Taaov', id esiv sdnildteSium, La-
cum operantib.usiniquiiaiein (Ps. cxxiv , 5). Omnes tirii inierpreies ducti nominis simiiiiudine, iy.asia,
enim qui hsereticorum viriculis alligaufur, decliuant id est, vestimeniqposuerunt,"Unde liiulti transiatiu-
a Doinino ; et quasi bos diiciusad vietimain ; eteli^ B J nis falsilaie decepli, ad resufreciioiiem corporis
gunt atque commutani pro veritate meiulaciuiii. conjprobandanv, hoc utiuitur tesiimqiiio, qno scili-
Istinsmqdi igitur Ijonjines, qui sunl fraeti judicio, . cet vistinieiHum animas corpus aceipi velint, quod
diiriiiiat yif Ecclesiaslieus atque dissqlvat; et omin die refsurfeciionis qrialiir. Et antecedet, inquit,-
nmn sciipiuram hajreiicorujn,, de quibus hjc idem iricofispeciuluojusiiiiaiua.{Geri,,xx'x,;33, sec,LXX}.
.Prqplieia dicit.': Vwrfuiseriburiliniquiidiemi.scitben- &eciindum';illudl:quod:ioqijiiur:Jaetibi Exaudiei ine
tes etiim .scribuhlmqiiiidm,rapientes judiciuiri paupe- crqsjusittia inea; ei iinplehiiur qiidd scriptum est :.-'
rurii populimei (Isai. x,Jl, 2), sulvai aiquedisruuipat, Ecce homo, et opera ejus. Et gloria Doinini circum-
til ivet|u:)qiiaiii laqueis suis sinvjjlices quosque te- dubit ie, quasi veste pulclierrima, ut gloriliceris
iieant irretitos. Et ciinv hoc feeerii, ffangatdociriine apudDeum et apud homines. Turic invocabis,et Dp-
Ecclesiastica) esutieniibus pariem siiuttv, quod fecit minus exaudiet: clainabis, et dicet: Ecce adsum, non -
et Donvinus, fractos paries Aposiqlis tribueiis, quos voce, sed opere; noii respqnsione, sed benefit.iis.
eis in septem spof tis ei duodeeiin cOpbinis, Jiequa- Qiiod j'uxia iitteram et in Evangelio comprobatur,
quam iiitegf os sieift habebaiitur in Lege, ;sgd comirii-: quaiiiio: dicefite ad Doniiilum lepfOso, Sivis^: pqtes
iiutos afque eoiifractos in Evangelio dfreliquit, ut me muridqre, respondii Domintis djcens: Tolo, muii-,
liaberenl quod pauperibus largireiiiur (Matth. xv). (C dare:
Quos yiderisiion liabentes calorem fidei, sed extra ( Vers. 10.) Si abstuleris demedio lui catenam , el
ECcIesiam ffigoribus infidelitatis algeiiies, inopes dcsieris digitum exleridere.,et loquiquod non prodesl.
. atque peregrinos, indiic, ait, in domum a Ecclesia), Gum:effuderh esurienli animqin iuam,, et aniinam
et qperj ineorruptionis pallio ; ut vesiiti Chrjsii ui- afflicutmfepleveris: tunc .[V.ulg,abessttunc] orietur in
nica, nequaquarivlhaneaiJl iii sepuleris, quod de eo teiiebrh lux lua, et lencbrw liim erunt sicut meridies.
Iegimtis, qui possessusa dsernonuhvlegione:, nudos ,, .;LXX:,; Si absluieris a le:cpliigqtidnem,:el,,:ordhiatto-
habilabai ih mehiofiis ihoriiioruiii. Cuijiqiie, iiiquit,." nemei verbuniriiurinuraiioriis, el.dederis esurieritipa-
lifecfeceris, etJiberaliias itta ad omivesexposiiafuerit, nem luuinex anhno luo, et aniniam huinilidlam saiu-
specialUer ne despieiasdomesticos fidei. raverh : lunc orieiur in teiiebrh tttineiitw.m, el terie-
'(Vers. 8,9.) Tuncetumpet quasi mqnetumeniuum, brm lum erqnt sicui meridies. Verbum H.ebraicum
el sanitas lua cilp [Vulg, citius] orielur, elanteibit fa- MOTA-..(hlSlD), quod in Jerernia tbrques ferrea injer
ciem tuatii justiiia lua : el gtoria Doiiiini colliget te. pretatuf (Jerem: xvm), in pra:seiiti capitulo bis le-
Tunc hivocabh, ei Poiriinus exaudiet iclamabis, el gilur. Iiieo eninj Ioco ubi supra juxia Sejiluaginta
diceirEcceqdsurii. LXX.: Tunc eruiiipeiniaiuiinum dixiijius :Pissotve obligaltones vioientqruni^ commu-
lumen tuuin, M,sdnitdies tuaj.ato:--orieiilur,i':et'\pr.mibU
H talibrium, @^4 Pro un° ^fifhd MOTJ.scianvus..e:os"'-
iri censpectutnp jusiiliq. luii,el glbiia Det circumdabil posuisse violeiitas cautiones, pro quihus Aquila erro-
te. Tunc clantabh, et Deus exaudietie. Adliuc loqiten- retn, Syfnmachus declinationem, Theodoiio <=yloiov,
le te, dicel, Ecce adsum. Quando illa non feceris id esi, iorquem, iranstulerunt, Rursum in pra)senii
quae praclefitus" sermo narravit, et ista feceris de loco ubi iios vertimus : Si abstuteris de mediolui
qttibus ijunc diximus : tunc acceptabile erit jejti- catenam, ef pro cateita Sepdiagiiiia avvdstrpdv,id
B Brixiahus vetustus
|cod. penes Victqf., hiduc in J>. Doctor lib. de Nominlhtis Hebr.-iicisex Josue :
dpmum iuani, itoc est iri, domum Eccleslm:: quanv et iLuza, inqiiit, ,qUidaminterpretaiitur vlstov,:forqUem
ipse: ' Bbidm vocani. Pa-
b Reponit Victor. cautionum pro commuiqtionum, videllceidmntiatbrum,quamvulgo
iectiqiieiq-prql)al.|.
rja habet iriferius in Jereniiie tap. xxviiv
erioremtiutvail patere ex verhis, ipsoffue TWV LXX —Thepdotio.-Aowv, eic. Mss. codiceslegunlKATON
textu. Sed non diflitendUm o-vvatlaypLael seeitii- ui aritea ohscrvavirnus ad libriim Noniinum .-iil-
.dqrii Gra)ca: iiiigua) proprietatem, inierpretfiri Ilie- vocem Luza, quam quidam inlerpretnii siint yloibv
ronym.uin.
c Nosti-i,cominutqtioiiemm
subiiexa expositiqne. lorquen) vitleiicei damnaiorum, vulgo Bojam voca-
et qqos Aiartiaii; corisuluiij mss. K).VOV.tam; Goiisule locum ef steliolianostra, M.ARTIAK. '..'
£89 COMMENTARIORUMINISAIAMPROPIIETAMLIB. XVI. CAP. LVIII. 570
est , eolligationem, - sive vinculuiri franstulerunt; \ alieuh. Sicut ergo iu ordinationihus maloruni, parii-
Aquila, sicut supra, errorem , iiiterpreiaius fesl; ccps est peccalortim qui tales constiluit : s-ic iu <n-
Synimachus in .Theodolionis scita coiieederis [Af. dinalione sauctorum,parliccps est eorum jusiitia:,qui
concidens], iorquemposuit. Ilqc de iinefpfetatioiiis bonos elegif. Sequi(ur : Et vcrbum murmiiraiionis,
vafielale sit dictuip. Aiioquin sepsus sic eum supe- subaudiuir, KITO y.oivov,si abstuleris :i (e. Verbum au-
rioribus juiigiiur :.',Or'ie.tur;.(ibi
ijiaiutinaiux, etsani- (eni murmuraiioiiis est, quanijo conlra nns loquilur
tales fua)ciio orieniur : et praecedet, le justifia (ua, Deus : Desinata me nuirmiiratio populi hujus, el non
et gloria Doniini corouabif le. Depreeantemque sia- morielur; nostraque peccalii felerimus ad Deum,
tim exatidiet, ef se. osiendet esse p.rseB"en.ieii)., Ita ad excusandas excusationes in peccatis, et diciruus :
duiiitaxat, si ad siiperiora opera hfec quoque addi- Corpuris rne superavit ardor,' adolescenliijeiiiceiiliva
deris, ut lollas de te oliligatioriem et cateiiam qua viceruni, a Deo talis crc.itus-sitm : paupeilas cncgil
lua anima coiligaia esi. De qua et Peiius "loquebai.ur ad fiiidim. Itaque si non ffceiuiius isla qua) dicta
ad îmoiiem:: tn fcile etiim amarituditiis,ret obiigq- suiii, el,lccerimus ea qua) dicenda sunt, ul csuricnli,
tiorie iniquitalh video ie esse (Acl. viji, 23), El Pau- nori sicut supra, demus jvanem uoi-irum, scd ani-
lus dolebai, obligatam- cernens idolciairise Aihe- manvnostram , ul etiiii in quibiiscuniqtie possumus
nieiisium eiviiafem. Funibus enim peccaftqrumsuo- B adjuvcmus, cl non quasi ex trisiitia el neccssiiale,
rum uiiusquisqtiecOnsirijigitur (Pfoi). v). De quibus scd c\ aiiimo lribu.>mus, i.ccipieiites magis, quain
anima) viiiculis et David precabatur vn psalinq : Ab dantes beucficium : llilarctn enim dalorem diligit
ocealih meismundttine, Doinine, el_abdiienis pqrce Z>eNs(llCor.ix,7),uiai)iinanicsiiricntciiisiveiifflic(:im
servoiuo (Ps. xviii, 15), DilficiJe Tepefiiuf qui iiis non refociiienms cx parie, sed saiurenius : e( do-
non stringatur caienis. Raro iriveniiuf ahiriia quav leanius ctim duIeiKibus, Iiigcaniusqiie cum lugeini-
haiic gravissimamtorqueiii uon fiabeat suo collo cir- bus (Ro:n. xii), lune orictur in tcncbris lux nosira,
ctinidaiain, adieffena se opera depfiiiientenv, ut ne- ille qui dit-.il: Ego lux veniin munditm : ut omnisqui
quaquam-ccelum, sed terram aspiciat. ;Quod e( de credit in me, in tcncbrisnonmaneal : scd habeat luccm
Evangelica referlur niuliei e, ijuain vinxerai Satanas vitm(Joan.xii, 46). Lucirua cniin corpons nosiri es(
per amios decem etocto, utincurvaia, ccelestia non ocultis : si simplex liierit, totunv corpus ©SG »os-
viderqt (LHC.xiil), Si efgo, aii, iulejris.de medio trum eritlticidtim. Si au(ein qui itix esse deberei,
cordis iui Jiahccateiiam, et jstiusmodi yiueula dissi- veisns fuerit in tenebras; iiinr, omnecorpns tene-
paveris, et qyjtpoToviav, pfofq.ua tres alii intefT Lrtisiiin erit, et diceiurnobis : Si litx qr.m in le est,
pfetes voce cojisqna, extenlurii digiiutn tfanstule- tenebrm sunt, ipsw lenebrmquuntm suul [Malth. vi,
runt: ut nonsolum malumipse-non cogiies, et uon C 25)! Cousideremus quautis viriulibtis perveniaiiuis
faeias, sed ne.d.eirahas quideiii proximo tuo, e( siti- ad lucem IJei,ut ienebr:cveri:iiitur in iiieridiein,dica-
gulos qiiasi digiio tiotes, et loquaris quqd non pro- inusqueciim sponsa : Ubi pascis, ubicubas, in iiuridie
destaiiima; luie, non tua mala, sed aliorunj errores (Cant. l, 6)?
considerans : aceipiesqiias sequens sermo subnectH. (Vers. II.) Et reijuiein dabit tibi Dominus semper,
Pieriqiie noslrorum yjipvzfiviav, idest, qrdinatio- el implebilsplcndoribus animam liiain, el ossa ttia li-
nein clericorum, qiia) iion solunv ad imprecaiionem berabll. Et R eris quait hortus irriguus, et sicut fons
vqcis, ©95 sed ad imposilioncnv iiiipletur nianus (iqiiarum, cujtts non deflcient aqv.w.LXX : Et eril
(nescilicel, vil iii quibiisdam lii-imus, vqcis inipre- Deus iuus lccur.tscmper : et impleberis sicut deside-
calio clandeslina clericos ordinet nescien(es), sic in- Kit aritma iua, et ossa tua pinyucsce>it.El eiunt sic-
telliguiii, ui assuijvaiil testimonium Pauli scribenlis ul horlus ebririi : el sicut fous, citi non deficietaqua.
ad Tiinoilieunr : Manus cilo nemini hnpqsiieris, neque ])Quodin Alcxandriuis cxcniplaribiis in priucipio
cominunicaveds peccathfilienh {ITim.y, :22|. Noii liiijusCajjituii-adtliitiiii est:. Ef.qdhtic hiie erit lnus
esi enim peecatuhv leve, livitiere niargaritas arife inea semper; elln fiiie* ei pts,attiaquasi herba prien-
porcos, e( dare; sanctum canibtis (Mait~h.su) : et lur, eipiiiguescent, elhwrediiutepossidebuni iiigene-
O!'dina(ioiienvclericaius, neqiiaquani sanciis, et in 0 ralipnem e_tgenerationes,. in fiebfsicq: nfin liabetnr,
lege Dei doclissiinis, seil asseclis suis iribue.ie, et sed nefin gepiuagliita quidein eiheivdatis e( vciis
viliunvqfficiorumminisli is : quodtjue his dedecoro- exemplarJbus : unde obclo .prschQlahduriv;est, Cuni
sius esi/mulierculafuiii precihtts, In qiio conside- tenebrm,ihqiiit, peclorh lui, orta ittce, fuerint disso-
randa loijueiitis in se Christi Apostoli sapienlia, qui Utlai, etpro nocie p;ii(ial)ili meridies fueril exoria,
ut ordiiiationis pericultim demonstraret, juhxlt lor- luiicseni|)er liaJiiiaioreiiihabebis Deunv,qui impleat
nventa peccaiitiunj : Neque communicaveris peccatis splendoribtts animam (uam. De quibris ih psalmo
a Antea, etetH. Hejjrajce auteih ri'i,i1.Vide sub- Ex qiiq mahifestum esf nnum esse ex Alexaridrinis
nexam Hierciii ex(iositionehi. exeriijilaribus, quOruin hoc loco recorijiiihf IlieiQ-
i> Quod in Alexqndrinh, elc. Maiiuscfijitus cqdex .nymus... '.;' '-'...WBT.iis'.,
Alexaiidrinus, infPolyglotlis Lqiidinensibus typis. c Estqne iri e» quideni, quodAJexahilriiiurii dici-
expressus, rctiiiei-fere tt>tam hancee.-pcrlcopeh; le- (ur, exeijvplari, queuvadmtidumei iiiAldino iilifra
giteijim |)osi vocem vSw/ouliiiiiam. niideciini versi- hm.c versiciiiiejiis iiericope, y.aitapo-ia crou ag /3to-
cufi, Et ossq iua qiiasi herba oriehlur eipinguescenl; T«vnayaii\u xai irtmBrioTxai,y.al -/XvjjCiOvoftncrouo-.t ys-
et limtediiatepossid.ebunfgeneraiioim geiierqlioniim. veas yevewv,.qHaui e.t CyjillttS et Piofcbjnus legunt.
'
i>U S.EUSEBIl HIERONYMl '572
'
lvgiiiir : Tecuiri pfincipiuin in die viriiitis tuw, iit A A feilium tuarurii fundahieriia jacierilur : ita ut vel iu
spleiidbnbiissdhcibriimj 'e'x..titeYo^&riibiti&ferbWffi-.'ipse vocefis''acdjfiijator sepium atqiie maceriaruiii',
ntii te ~{Ps.•}cix,'4). 'SiveJ saiiifabeiis cdiiciis ipise. vei ofiatur iii le h qui sit aadificalorsepium, et
desldefatahihiatua, 'quia et ipse saitifalsliiariiiriariv 'aveftat sehvitas in quieteih, sive j'uxta Septuaginfa,
esurieiiteni,' et dicefe prjtefis : Beiiedic',driiriiu~med:, cdlies iririiedio' facial conqiiiescere. Haec Judavi et
Do.iiino,^qtiiiriiplet'in bbriis desiderhifiriiium {Psii, .ihiici iantuhi occideiHis liliera), ad insiaucatiqn.cnv
5); eVdsshina liberabiintur de inlefilti et ighepef- reTefinit ufbitihiPalavsiina;. Etvel facta suhZpiqha-
petiio. Sive imjiiiiguesceiit, utpfisiiriahi cfassltudi- bel etEzra, et Neemia, vel in ultimo iempoie futura
neih lecipiaiil, qtiai famesfefhioiiisDoiviirii atleniia- conteridiint: et ad1irisiaurafionemJerusalem ei in cjr-
tafuefaiit. Qiibd qtiidem et juxta liiiefahr de fe- . ciiitu civitaiuih altissiiiiaiSggfiiHdanveniajacieiida,
^suii'eciiohe eofiiniûiBCasura sui'it>'corporiiiii,iiitel- ettam excelsos hvurhssedifieandos,uiiiuIius hoslium
ligere -phssiiirius,"et 'de virtutibiis aiVinvav, quas si- possit intrafe, et bmnium in eas iriimifofum prolji-
ghificahs saiicius loquithr in .jrjsalmh,i^nuiift ossti beatuf ingressiis. Nos aulem sequenies ccepiavex-
mea dieeiti, Dbmhie,quts siriiilis''iM"(Ps:xxiiv, 10)? plariationisordiriem/qiiaj desefla fiieranf in Jiidicis,
De qiiibt)'sJe'(ii) Prbverbiis scripiuiri esi, Faina boria diciihus ocdificariin Ecclesia, non ad brevetempus,
JijtpiriguqivssU^{PrbV:\v,~5ti);. E( quibus pnenvia B I sed in pei-petuum, et fuhdamenta' illius ex-ulroque
jifoiiiittjiiitiif, Sciiiitaseril cofpqri iubyeieliraiib ossi- : populo, ,id est, iii duabifs generaiioriibus suscilandai
bns Vtiis(Prbv: i'vi,; 24)1 De'iJ3@7 qiiibiis riifsufh Uiide dieebat Apiislbliis : Qiiasi "sapiensarchiiecius
scfipiijni esi, DoritinUs'custodii oiniila bssa ebrtim, fundaiiieiiiuiripbsui: alius stipermdificdi:uiiusquisque
. unuiit ex lihiioncoiiieteiur^Ps. xxxin, 21). Ecbnlfa- dutemvideal quid stipermdificdt(l Cor. in, 10); eliu
rib, qui peccator est, ei anihisefobiir pefdidit"atque alio Ioco : Dei agricuitura, Dei wdificatio sumus;et
virtiifem, pl.Tngit,'et loqiiililr": Diisipaia surit_ossa iterum : Mdificaii super [undaineniuin Apostolonint
tiosWa.sectisttifefiiuin (Ps. CXL,7). Neqfueehiin pds- ei Prbpiielaruiii (Ephes. u, 20); et vocandam eam,
sutiiiis cfedefe qiibd oSsa peccaloiiiin rioiiiri Ihfiir- sive eifiu 'qiii haius esi in ea, a)dificatorem sepium.
ni) sini, Sedjiixia ihfefhuml Ei faiiia Ijoria irnpiii- De qiio in fisalhjb iegimus : lioriio riatus esi in ea :
gual ossa (Prov. xv, f5i)), qiia?,ad cofporis saginaih el ipse fundqviteam Alth'simus'(P's.L;X'XXVI,'5), Quas
riori'peflinei. Sequitur-fEi: eris, siyei>n'«,id esft; aiit sejjes atque macefias, lioc enim Graico sernione si-
tti, aiit aniiiia fiia', sicut lioilus irrlg'uus': dequo scfi- giiificat <ppa.yp.ov;, agro 'et viheis cifchmdafi Scfi-
pium est : Foris egiediebaiui, el irrigabai oiiiiieirifa- ptrifa corrimeihofal : Virieainde jEgypto transtulisii:
cieiri parbdisi {Geiies.n, 6), pro quo; In Hebraico ejecisii gentes, et ptaiiiasii eam; et pbst paululum :
liofiiis legitur. Qiierii foiitem iioii alitiiri 'pbssuriiiis'C Quaredeslruxistimaceriamejus: ei vindeniianl enni
diteefe';-nisi eiirivcui; dlciiWr, Apud te'' est fbns vit& bnitiesguiirattseu.it viam (Ps. LXXIX, 9 e(,I5)? El.iii
1
(Ps. xxxv, 10): qui iiVdeslnenier rigat lEcc!'e;si;iih 110'b'bbdeiii 'Pfbpiieta iVinedfdctaest dileclo; qiiam
' '"
suairiv e( chhcdifurivcortia credeiitiuiii. ".;' l)uiclifb'sefnVQiie descrlberis , iritttiit : jEdificavi.
'(Vefs. 12:) El mdificbvimiurih te 'deS'ifia'smCuib- Iv.rreiri,einidceria circumdedt{Eccles. ii, 4). Quahi
vuin : fttridiimentageitbrrilibiiis"etgeherationVssiisciid- .qoi iiesifiixii, jtixla Ecelesiasfen, irioideliit euhi co-
bis: kvocabilkr[y'Sg, ei vocaberis] iri ib aMificaibr liiber. Quic itieo circumdala esi, utomhfum besfia-
sepiurii,'converieris[Vulg. averieiis] seiiiildsiri quie- funi ih ViiifeamDei prbliibeatur acCessus. Iste est
leni. LXX: : El aifiifitiabitiiiuriibl deseiid asriScutPet aiiteiivcbhlbef ior'tiii)sii's,qui dccepit Evaih in paia-
efuiit fuiidairieiiidliid s'einpiieiridihgeiieidtioiies '~et diso, qiia) qiiia Dei (iraecepladesififxerat, pro|)iefe'a
'gene'rqiiones: ei vocabms mdificatbr iiiacerim, etse- mbrsibtis ejiis patuil, ei 'audivit a Domino : Tu ob-
iriiias 'iri 'iiiedio'quiesceiefacies. Nori soltini, inquit, sctvabis capiit ejus ; et IUe dbservabitiibi calcdrieurii
orietiir iii leriebfiisiuiiven (uuih, etteiieijfa?;juae (Geites: m, 15); lii eo loco, uhi hos juxfa Scjitua-
efiint qiiasi hvefidies, et 'd;ibiiti))i bomihiis fequieiii giiiiavriterpfeiali siinius, iiequid iiihovare videreriitif,
1
seii>j)eiv, ei eris jquasl hof tus irflgiiusv'' et "caetefa; quia vuTgaiUiriestiesiiihbriiurii,eivodabeiis wdificatof
sed avdiiicahiiiitiifin (eqiiae' loii!goieiiVporedeseffa D hepium,'\'nHebfaicb Jegituf, 'ei Vocabiliirtn le, GODER
fuerant;" et ih riiultis geiiefatioiriliiis' pefiiYansura PHERESyijj ^la quod Aquila iiiiefprb(a(us esi c
. a .Aitefuni et generatiories, quod deerat; juxia qpponens.cmdeiiii,:i_mnexi.oraliouiscontexlu ac se^
Grfficum arclietypum nostri mss. sufficiuni., rie, et ad Hebfaicum yns i~j. coiivenjeniia, de-
>>Minns rccfe aiHea ' ' ' , tjmosi, prq eo quod prsefe- -iiiqiieJIieroii,y.iiiIana,.i!i.xta seiisum expqsiiiqne, gej1-
funt ihss., qui sii. ihanilas fesiiiiiiae"Jeciionisliijiiei. Iêc quem nioveat
c Locum huiic iHque adeo vilialum, ul ne conje- igiioiiiin.rere.Lexicqpra^li.is.ypcahuIuiii.Êjp.iôaxri);',
ciurii quidem fesiiiuere auderei *.cj.Moiifraubqiji.iis, ciiVi)fecie' possit ad Gra3c';e.iirigua)' .inali'igiam a
lectioiii rediiit A.'ihurbsiaiius yerbo ^piaparTa, quod, est, s'e;)?p,'derivai'i,:ei coh-.
pfis"tip(fi..cc.flissiiha:,'que;
infli.iolitleris unciiilibus scfipiuhi siei coiileiiiiosuni AquiiaviiigeiiiiiVi),iil veiijnriv de
cq,d,'"iVri'iii'!iiioi',
"esl;nEPKjPAkTHCAliKfJiiHG, tjiiqe iii' duq fyeiba, verbb reildeiet, 'piefatjiie ;iliii'GfftecisAuctiirlbusiioii
disii.ngueriies,,"et,uiia alieiave litieiijla, qiia) facile nsiirpaia vbcaVulafexcbgiiasse. Caaieruin erat ad
iiiihis' jie.fiiiiiiaii-iiiviceri).sql^hi.t.ciiiendiviVj^j.IiÛ inbiistri insiar qtioifilivijiarvdbscripsii Erasmtis, fic
niiis Kepiiffaz-iW'SIKXO^C'.'fitcnThi cx,fvp"cumf.i^ra^ (eiriere ih'poVieriofesV.iljnoiiesafl hff.iic .lisque tiienv
fhiii Vigiiiiicatione ipsa, qusc est, obicein pbriehslii- riianavit KBippay.rio-p.ayj>,ris-"Ne'cmiiuis depravnii
tercisioni, pro quibus Symmachus yertit, inttruiti suiit, quos Mpnifauconiu?cqusuluil mss. vetcres \i*
m, COMMEOTAIUOKUM IiN^
'mpiffltetnt-îxvxiTiiis'', quotbnqs (699 possurhus Ji._(Ex.qdy.3.xxw.,: 2)-;;:etiSedeamus.«uniiDqmin:ojia^si
; juxta sensum dicere^t/iii se oppbihUDei iracundice lh ,via;liujus-;'saiculi^super'^^ .puleuinSamariiarise .Set
.•swvienli:-.Denique-.Synvmacliiis tfan-stulU', .nitrfuin GqjiversioivemcrraniiufnqueisalutemjSHieri(es{Jban.
opponms cwdenii'{l Reg. vn), 'qualis.fuit MoysflSg.t *X,),V5Ut audiaiiMS>,ApostoIttiJi:commoneritemt Siate
-Aarohi et>Sariiuel,;quiir£iDoii)ini -resliierunt,M . fw-hiiseiim)rio'i|/es(IGof.r.xv,BS),:>ri,ep!Uianiur.vil]uu
qnasi avdificato.mufo,- indignatiqiii ejus posuerqiH -qiiodiJudas.passits esi pfodiiqf,'\ qui periiidH .Ipcjihi
{efiivinum; .Quod et Jeremiss dicHuiv: Ne, occurai , niitilslefii «uiieitransgressor effeclus cslyilliusque
-Dori)ino>,heiravejusfyelit resisiere; et aridignatio- semjier seriteiitia).recofdemur : Si spiritus poiesta-
nem-.ita fVrecibusquasi quod-ahvmuroiiilercrludere iem{lmbeniis:dscendei_it:.super ie,4ocum tnummedihii-
iJerem, vn) : etMbysi;' quasi leneretuf ab, e.qDo,- seiisÊccteVxvijJiiQui siequiiescit in sabbato; laât
hvinus-: Dimitfermej inquit, et perculibm popuiuni iritef jnnoceriles manus suas, liec; niovetpedeSj ut
~istum(Exod. xxxii-, 10). istiusniodi ergo a)diflcator : suas'facitit>y,oJui)iaieS;',: lisieiCelebralsabbataiDoiniflj
maceriafifiji riiurbfumque etsepiiimj ccnvertei .se- deJfcataisjQui!sal)batisi))hs,ijuxia/EpisfolahV'qha)>M.
-nvitasin quietem , ,ut nequaquam Dei-ira dessgsia'1.» >IIebfa:os scribiiurjjreproniiltiiur. riobfisihcoelosti-
sed placaiusrsiteis DominuS,,et .omues.iiidignatio-' iijj*, ei^glofla pfaeparaluf {Hebr.ivtj::- iit"/dum>3ibh
; iilssemitse conquiescajvti^-' :.,-,..:* ?,..::>!:;:.: .iiiveiiitevq--
|3 ;Iaqiariihs;iVias5ribsirascjii-,s"ai5ba,tq'j!iicc
;- (yers.13;)! Sfaiverteris <a:sdbbato-,pedem'.tutim,:fu- iuiitas^rioslMâitioquamuf scrihoiiehi^quq scilieet
^ceievoluntq.leni.twam in,diersanclb.Meo:.ei_.vqcavexis ivee op:ere|.nCcsermsoiiepeccenius; 'Alioquiii,-si Jiasc
mbbalum delicqiuin,-et saitctum,D.oinini:gloi:iOsuni,:et~-laiitam^fojiibehtijrviiisabbaiqê-cgoiin aliissexdiev
rgldrificayeriseutii-dum.non,facilmas luasj,_et.rionirt,- fbiislijieftas nobis >tfibuUiir^8e]Siiquendi'.;>>Ojuqd 'si
venieiur ;[\7u!g;..i
invenUui].volMntqs:tuay. utrloquarh 'StiiJfUivireStCredevejiSuperest.utsabbaihm quod;iii-
•semionem-..LXX, ::.Si: qverteris.in.-sabbaiis: pedetti tfeiipreiatur,î^/:Omfliichipore">saHvljru^n'du'niîit
itium : ulnon:faoias voliti.Ualesiuasindie sancla-.,El a fideljbu?,'4uriv.-itofr")c>ir,riis,:£'e'd>aniniav 'faciiml ;vo-
vocabii sabbatq-.delicaia sancta, Doiriino': ,npri tqlies Jiiijtat.es.:-.Quqdque. jtmgiturv j'uxta .Septiiagiiitavin
fedeiitiuwn adopnsi nequeipqueth: verJbum'—inIr,a iraexrpre tuo ,;'in Mehrsico non .habetur,.. Ad,l)oe
de ore tuq.%,Gwsupra dixeral: Nonnejtoc estjeju- BalJDaiuhHonini fesiiviiaiecelebraiViJuiits'Salvattor
nium mqgiSiquod_elegi,dhsolve,colligqtionem-inipie,-. nqs pfoyocat iii Evangelio i dicens ; .Venitead'me
tstth, solve.fas?iculp$deprinientes, el:,caUera,:,eliai)v bmnesqui labqrath,el oneruii:eslis,:et fego.vobisdqbo
nunc pramia reproiniitii,> si: facere ypluoHt quse ser j-equiem {M,qitli.=x-ij; 28):; hoc,eniiiv significiil avtxkav-
qnunlur (Esdif. rxx) ; ut liic scilicei.cohibeat pedeifi f ™ :>y^gf,uKsciiiceipecealoriimioriefa depoiienles,
Buiiuviri sabbaiisiiiec faciat yoJuiiialessuaSjV.etdiem C sahijaîzemhsiriCbijstoV 01dicamUs iStatitit 'supra
saiicium Dorivini:Stijs,coiiiniaetili^ti;Volu!itatibus:,[4/. peirqiti •tfedes-meos;{P«.-xxxix,SJiilkidque 1viieiiitls
voluptatibus]. Lege.prfcceptum cst, ne in sabbaiis qiiod ,sancitiS:.;penestisiJiiuiss'e%^\av,Mei::ver'op'ene
opi.issei vile facianixiSj::iieacceudamus igivenH.ulm riiotisunt.p.edes^Ps-.-iixTiii^S.)..',' :• w.::':.,; ^;:'
inio sedeamusloco, utilla Jaiiium,lacjai))us qpera i^YqfSiilii) Tiinc.^deiectaberhsiiperDomhitiriiîdg.
ijuae ail aniime salttienv pertinent.' Qttfldsi sjuxlalit- Dqmino);.ei susiMam le.isitpet uiliifid.inesnertm', et
ieraniaeci]iianiiiS',"peiiiliis iinpleri non jvolesi. QuiS cibabo iehwreditcite J-aeobpdtrh i>_ii_:Qs eiiirii Doriitni ...
eiiiin potestiioc facere, at tota die ad nocte sedens Iqcuiiiiries'/;;IiXX::/Ei er'iS'^^^'confideti:s'%sUfeiB'6^
iii sabbalode utio loco iviiii>fecedal, ininiq ne lcyitef niinuin :'eiselevahit te super^beriatefrm^ eV'nbuh%~ie
^quidem s'e coriimoveal; quod si (ecefii, traiisgressqr liwr_editate:J:qcob:pqlris]lui.:tOs eniin?BbminitoeiiMh ~
lcgis sit?Ex uno igitur mandato, quod juxtajlUie-v esjvFosiquahv vqcsiveris sabhaia:;de!icaiay 5ei'rtbri
•ram ihvpossibileest;-et csbieracogimuf spiiittiaJHer nvoveris in sabbato pcdeni HMiinv-?adôpiig;Isetvjie
intelligerfe,'liCifaciaiiius servile qpus,;et Jiefdamus . facienduni, riieque; vefbum. lociilus fucfisvid esl',
animai liberiatem'_ qui 'ciiimfacit: peceatuirii servus seiripe.rlacueris, etimplbveris quod pfaicepium est i •
. est peccati {Joan' vni), ::.,ue:onus jyortemus iii sab- Coliibeiinguamiuqin d ntato, eliabia iuaiieioquanlur
hiiio^quaie pqriabalrille qui tlieit; iiiiquitates Inem - dolum (^s.jX-xxnn 14) :luiiCideleciabefisiH Donviiifi;
elevatw sunt supra 'capuPineum:, qitqsi oriusijfatfe.ag- -etyidebisiiri te essecompleiunv: DelectareiriDqmirio;,
yravaim suiit superme{Ps: xxxvii; S). Ne ihiqttitas eldabil libipetiXiqneicordislui {Ps-.xxxvi,r4).Sive ii?-
-700 qU3esedet supef taJeiUum plumbi, in uobis xliiciainhabebisii) Domino,.juxiaiilud tfiiodscripium
haheat potesfateiri ::ne,ii.os voluptas-corjiqris H-li- est::£))« confiditinvDomino,beaiiisesi,¥,i\i\ jeremia:
I)ido siiccendanl {Zqch:v) vOmries eniiriaduliemntes Benedicltislioiiio:qui eonfidil in Domhip, eterit Db-
•quasiclibariuscorda eorum {Osee vu); et diaboli ja^ iiiiniis spes lejus {Jeiem. svn, 7); Et alibi : Bonum
"cula ignila sunt, utsagiKeril.in obscufofectoscorjde estcoitfidere in Domino;-quqm conflderc in hominb .
{Ps: x); Piavcipitur qiioijue.nobis>ut affeplo hobis (Psicxvuv 8)vEt elevabilfeDominusatque shbtol-
ffralro, non respiciarnus post tergum : ut leclorurh Jet; super allitudines ac bona terra?. Terra enini mi-
aliuudinem conscendeiites, netjuarjuam ad tollciida tium, tcri.ique \i\eniium non est deoisum, sed
saipuli vesiimeiua vclimus descendcre (Luc. i\); stiiMim esi. Denique ad I oi tle Sodom.e elGomorifje
scd ut audiainus cuni Aloyse, Tu teio htc sta mecnit ville fugicnl',[ii ditiiur ;i I;i monte salvnm ie fac
brif e quibus y_\ poluU alletum Siwww >eibuinex.ciJ(Iere. ^

S7S . .f ! S. EUSEBII HIERONYMI 576.:
(Genesi xix). Ad queni postquam pervehitv qitusJ Aet in pedibus iiieessum, et In ventre genefatioiveiv);
Cst el solin Segbr; De hac terra dicehat Doiiiinus : et in auiihus qculisqne autiiium atque iiiluilum : sic
-Beati mites, quoniqm ipsi ppssidebunttetrdin:{Malih. in ore serinoneiii Dei iiiielligamus. .•'..; ;''.
v, 4); ei hnillaalia-qujecrebro usiirpaviiiiiis, quo- (Cap. LIX. —"Vers. i, %) Ecce npn est abbreviqia.
rum illud est;; Honora pairein iunin, ei matrem manus Domini, ut salvarene.queat:nequeaggravataest
tuam, et eris iongmvussuper terram, quam Dominus auris ejus, ui non exqtidiqt; sed iniquitaies vestrwdi- -f
Deusitius dederii t\bt{Exod.y_\, 12). Quod juxla lil- viseriint inter vos ei.Deum vestrum.,el peccaia vestra:
terarr. penitus stare rioii po(est. Mulii enini liono- absconderuntfacietn ejusavobh, ne exqudirel. L5X:
ranl parenies , et eitq irioriuntur ; .'etalii parricid.e Nuinqnid non poiesl inanns Doininisalvos facefe: aut
longOViviHjt temjiore.Oi auiem cerlius noveiimus aggravata est auris ejus, iit non exaudiatS'Sed peccala:
lia!jc[erramesseirisijbrnnil)us,]tricesimisexii psalmi veslra separant inler voselDemii: et propter pecciilq:
breviter recofdemur, in quq scripium est :Mites vestra avertit faciein ejiis a vqbis, 703 ril rion mise- '
pbssidtbiini ierfqm, etepulabuntnr iri multiliidhie pa- reaiur. Pnicram quas niiivcfaciufiim esse rive dixi:
cis. Post qtiie inferiuf -:Exspecia Dominum, et cu- Eris conftdensin Domino, et elevabitte adboila tetrw,
stodi ;vias ejus : et elevubit te, utpossideas tetram el ribabitte hcereditaleJacob patrh lui, et anle .cpth-"-
(Ps. xxxvi, 11): a de quain alio loco canilnr, Justi B 3 plere. Neqiie enirivabbreviala est manusmea, aiqtie
possidebunl terram, el ImbUabuiuin smculum seculi eoniracta, ut eam ad liberandum populum nveum
'supet eqin (Ibid:, 5.4)...Quod et ipsum impossihile extendere, nequeam : nul sufdas aures babeo, ivt
est. Si eiiinv lerra peflfansibit, liavc uiiqiie qiianv exaUdire non possim. Ex quo ostendiiuf aures Do?
"inco.Iimus, quomqdo iii :s;eculum sseculi jusii habi>- nvini, "quiB.jiis.iosaiidiuni, et noh audiunf peccato-
labiint snper eam? Ex quo discimus esse terram, rcs, neqiiaqnamesse nosirarum auriiim similes, qna3
qua?.in snbliniibiis siia est. Post qua) infertur : Ei emissam vocem sive jusiiiiic, sive injusiitia), fcqua-
cibabo, sive, cibabil te Dominus liwrcdiluteJacob paliter auditiiii; sed peccala, intjuii, veslra, tjuasi qui-
tris lui. Sicuteiiiiii quifidem ^tQShabuerii Abraii.iin, dam in medio mnriis opposims, vos ei Deiim divi-
appellalur filius Abraham : sic qui supplanlai vilia dunl. Unde etSalvalor in passione siia fecit iitrumqiie
alque |icccata, vnc.ilur filius Jacob. Et cujus quis iinum (Eplies. n), el mcdiiim parielem maceria) sol-
virtntis imitalorest, illius appcllaLur c( (ilius. Bona vens, ininvicitiamiiisuacarno.desltuxil, utquosparies
aiitem (err;c, qua?,in excelsis si(a est, quibus salu- diviser.il pccealorum, Glnisli hiinguiscurijungeret.
raiur lilius Jacob, illa necipicnda sinit, qu;c nec Qui apertiit paradisi jantiam, quae mulln lempoie
oculus vidil, nec auiis audivit, ncc in cor liominis clausa fueral (Genes. m), et igneinn gladium suo
nscenderunt (I Cor. n). De quibus in Epistola scri- ^1 cruore restinxil, ut audirel lairo : Hodie mecttmeris
plunv esl adrHebitcos : Qui enim-hwcdicunt, oslen- in paradho (Luc. xxm , &o). Quotlque sequilur :-Et
duniquodpatiiamqiiwraiii: et stquideni illam qaw- propter peccata veslra avertit faciem a vobis : ut non _
rereiit, de.qua egressi erant, hdbebqnl lempus ut audiret, sive wt non mhererelur, hoc qslendit, quod
reverterentur ad eain...Nuric atilem melioreindeside- fetoiem peccaiorum et iniquiiates eorum ferre riott
rant pqtriam, hqc e.st, cwlestemJeriisqlem (Hebr, xi, poiuerit, sed averleril faciem suam, ne eoriim tuf-
14 eiseqq:). ISxquo disciinus, nville annorum fabu- piiudinem cerneret, et siatim percutei'e eogerctur.
lanv, in qua rursum riupti:e promiifuritur, et cibi, Dttde peccalor DoiViinivultum videre desiderans,
e( terrenffi vitas conversaiio, abjicieiidam. Si eiiim dicil in psalmo : Usquequo, Domine, obiivhcerhme-
iii restirreciioneiieque liubent, iieque ntibentur, sed iii finem,usquequoiivertis faciemtuam,a~me.(Ps.iii,
ertini similes Aiigelorum; qiiia suiit (ilii resurre- 1)? Et alibi: Ostende faciem. tuam, et salvi etiiriui
clionis (Matilt: XXIJ); et "deyehtre ac cibis Apbsto- (Ps. LXXIX,^). -
Ius loqiiiiur : Esca veiitri, ei venier escis _: Deus au- (Vers. .3, &.) Manus enhrivestrw pollatm siiritsan-'
temet hunc etillantdestruet{lCor:yi,lo),quomt)C\o i gu\ne,el digiit veslriiniquiiaie :labia vesira locutasunl
rursuni iiicofniptoet spiriittali iiiiiiiorialique cor- mendacium, eilhigua.vesira.iniquitateni fatur. Nonest
pnre, caniis prisiinaa hiortalis a(que corruptav viiiat qui invocet justitiam, neque est quijudicetvere: ied
quavreftitis? Et ha)e dicimus, honqtio siilislanliami confidiiniin nihili [Vulg. nihilo], el loquuntur vanitar
glofificati corpofis dehegennis,. sed qno ojiera pri-- '- tes. LXX : Manns enini veslrmpollulm suni sariguirie,
stiiia iiriiis tjui Aiigelqrum; suut sinviles, peniiuss . et digiti vestri peccaiis,Lqbid.vestrapollulasitnt iniquir:
.•iiiferamus.Alioqiiiii •e't in isio adhiic corpore per" tate, et lingua veslra injtisiiiiain nicdilqtiir. Nuilits
jejunia ei eoiUiiieivtianV,e( 'pefpetuanv casiifalcmi loquilurjuslq: neqne est justum iudicium. Confiduni
et ch.iritadiii), imitainur virtuiesAngelicas, ct laineni in vnnis, et loquttnlur vacua, iniquilates atquepeccala.
sulisiaiiiiam corjiorumnoii amillimus. Qiiouuloiiiniai Qu;e supra gcneralucr iioiiiinavit, iiunc ex|ionit in
fuiiira cretlamus, seia/nus a Dco esse proinissa, cu- pariibus. Ei considerandiiin quoii iiequaijuani cis
jus os loculum es( : u( quomodo iu manibus opus,, objiciat idololatriam qua Isaia: leinpiiribus (ene-
a Ejusdem -yOcis:iertam occiirSns fraiidi, qtiod loco cdnilur, jusii possidebunt terrqm, fallente ficiilq
soleiiineesi, aniiquisexsciipioribusfuil, utqnae inter lirffiiefmitlerenl. Nos ex veiqsiiori Ambrosian. iviSi;
utraiivque es|, pericqpen verborum, de quqin alio suflecimus; . .;>
$11 COMMENTARIORUM INXSAi.AMPROPHETAM LIB. XVI. GAP.LIX. ff S?S
bantur. sed efTusionemsangniiiis, de quo 7^4 anle A\. iv, 8), sialim inierficieliir: sive ui Septuaginlalrans^
jani dixerat: Jiistus a perit, el non.est. qui recogitel. liilerunl : Qui volucrilde ovis•: eprum cpmedere,cqn-
Et viri jusli tblluntur, et nemo corde' intelligit. A terens invenielputridum, et inipso regiilum. Qui enim
facie enim iniqtiitath sublalusest jiislus: erit in pnce priiiia froiile deceptus, ova puia.veril gallinaruin et.
sepuliura.ejus,toUeturquede medio(Isai. LVH,1, 2). aliarum volucrum, qriarum esiis innoxius est :.si fre-
Ei quamtiuamipsi niaiiusnon miserini in Doniinum gerii aniequanvcomedal, statim puliiren) leierriniuni
Salvatorem, laineii consona inipielalis voce clanvart- fetoremque coguoscei, ei quod coiifotttm.est, inve-
tes: Sanguis ejus super tibs el super fitios nosiros niet regulum. Sive jiixt;):Sy.mniacliunvei Tlietidniio-
(Matlh. xxvij, 25), mortis ejus fei sunt, el Iiabenl nc_m,aspidem.Aijnila autem «iperam-ppsuit; |)roqua
polliifas manus. De quibus idem Propheta tesiaiur, in .Ilebraico .legiiur EPHEE( nVSX). Qul igitur au-
dicens : Si tevaveriUsmanus vestras ddine,nbnetcau- diens irailiiiones Judaicas,: nd escas se njilje, anno-
diam:Manits vestrwsanguine plenw stiht (jsai.fi, 15). ruin volueril prffiparare, et repromissiqilunvdeliciis
Laiiia quorjueeoiuin ei lingua."loq"uun.iurihiquitalein irrelitus, niautim a.d c oyuin extehdere : si aiitequam
atqtie niendacium, lit pro Christo sibi Aiiliehrisiunv cometlat, lioc. esi ve.ibisiviorlifnrisiictniiescai, yqlue-
fepromiUan.t.j.necsil ullus in popijlo qui invocetjiis- rllpriiis considerare quod dicilur, et singiilos ser-
litiiiiii, et judicet veritatem,sive ut in Hehraso habe- JJ3uiones disciHere,eorumque traclare ralionem, sla-^
tiir, fidein,quod scilicet credai in Cliristq; sed confi- tihv in ipsis re|ieriet [ Al..-repefii ] Anlielirislum
diini lii nihili, et lorjuiintuf viiiiifaies.UiideAposlolus pr.Tparari. Ergo juxta Hebraicum, qui comederil de
prascipU,ne allendamus Judaicns fabulas, et inandaia ovis cr.rum, morieiur. Qui atilem, JuxiaSeplUaginta,
liominum aversantium -se a verilale (Tit. i), Yere frangere auie vqluerit, ei diligenlius iniueri ac vide-
enim confidiinl in niliili, e( seqiiunlur van'ila(es, in re qnid laiilet, reperift feiorem lcterrimunj,; et
quo iiiipletur Dnminivalicinium : Ego veniin nomine piiucipem omniuivvserpenlem diabojuri), in eorum
Patrh mei, et non snscepisih nie : si alius venerilin latiiare tradilionibtis. Et quia supra dixerat".: Telas
nominesuo, illum suscipielh (Joan.x, 43). aranemtexuni, exponit quod felaruni Jsiafum lextura
(Vers. S, 6.) Conceperuni laborem, eipepereruiit non proficiiii. Labor, iuquit, eorum 'omiiisqiie do-
iniquitaibtn: el ova aspidum riiperunt^ ellelas aranem elrina non Christi efficil vesliiiienfurn, nec pallijim
texiierunt. Qui comederitde oviseorum, morietvr: et quo nuditas anima) prqlcgalnr, sed cassq l.iljqre de-
qiiod confolumest, erumpet in regulum, felm eorum sudant, dicente lioc eodem Propiieia : Populus liic
non erunl in. veslimenium,neqtte operientur operibus labiis me honorai; cor veto eorumtonge esl qine.Fru-
suis. LXX: Quia parluriunl dolorem.,;etgeneranl ini- -: -.. stra auleni me coluni, docenles dbclrinas el prweepla
, quitatem, Ova aspidum fregerunl :,el. teiqm,aranem.C ( homhium(Isai. xxix, 13) : qua; sequentes, negligunt
h texuerunl. Et qui de pvis eotum comedetevolueril, legem Dei. Ei.ut sciainus in lela opera demonsirari-,
frangeus reperiet putriduin, etin ipso regutum: tela iniulit: Nequeqperienturoperibussuis, Quidamlocum
eorum non erit in vesiiriientum,necpperieiiluropef.ibus 1QQ istum sie edi.^feiuiil: Ova aspiduin sciderunt,
suis. Qui Anlichiisii pravstolantur adveiiium, ncc sive ruperunt, id esi, mo.rdenies..Proplielarum reli-
possunt diee)'e: Atimore tuo, Doinine, cpncepimus, quere serinones onines, e( blanda d sibi pseudopro-
el pqrlurivhritisel peperimus, spiritum salutisiuw fe- plietarum elnquia lexuerunt: de quibus.qui Coniede-
cimussnper le.rram(Isal. xxvi, 18), recte concijiiiiiit rit, a seipenie ferieinr; et iutelligel niliij, silii yerba
dtilorem, et pariuriiiiit. iniquilatem : iiiqneni miillo profuisse nieiidacii.
labnre perquiruiit, iu iiiii|uiiale siiscipiaiit; de quo- ("Vej-s.7, 8.) Opetq eorum operq .iiitiiiliq: el optts
riim scripiutn eslpalre : Concepilddloreni,ei peperit iniquiialis in munibuseorum. Pedes eerum ad nialum
hnquitalem(Ps. vn, 15). Jsti frangunt aique disrunv- currunt: et fesiinatttjuteffundant sunguineminnocen-
puiil ova aspidum, ut earttm veneiia iii sna menie tem. Cogitationeseorum, cpgilalionesinutiles :vasti-
snscipiant,quibus in Evangelio dicilur: Serpentes,ge- tas el comrilioin vih eorum. Viam pqch.nescierunt:
mminaviperaruin(Maiih.m,7). PulchrequoovaposuU et 11011 est judiciiimin gt.essibuseorvm. Setnilweorum
aspidum atijue serpDinuin,-qua) Ova prius generare D - incurvutmsuni eis : omnis qui.calcat in eis,: ignOrat
dicuntur. 705 El quia noii solunvmaliti;evenena in pncem.L__l\ : Opera enim eorum operq iiiiquilqtis :..et
cordibus suis.retiiicni, sed in lege Dominidie ac no- pedes eorum qd tnulitiain'currunt, Velocesqdcffttnden-
ciefmedilai)tur,anilesfabulas iiiussilantes, liroplerea dumsanguineminnpxium: el cogilaiioiieseorum, cogi-
dicittir : Et telas aranem iexunl ::quibus muscas lationessiultoruin. Coiilrilioel mheria in "viiseoruni :
et culices et.pivrvacajiiunt aniinantiii; adquascum et viam pacis non cognoveriinl: ei rionest jtidicium in
fiirte quidvenerit, qnasi per aerem vacuttmtransvo- vth:eoruin.Seiniim enhn eoruiriperversw,quas trans-
lat. Qui comederii,inqtilt,de ovheorutn, morielur,hoe eunt, el nesctuiit.pacem. ideq non operiunltir..[AL:
est, t|iiiconsiliis eo.fum-icquieVerit,quomodoAbelac- qjierienitir] operibus suis,,.quiaopera feorum opera
quieyii Cain dicenti, Transeamusin cqinpum(Gcnes. iniquilafis suiii, qu;e Aposfolus iiifruetuqsa cqgoo-
a Vicior., periii,etiieinosuscipit cbrde.Etvirijusti "e Iidem, ad cibutriextendere. ;
d Uiius Aiiibrnsiaii., et blanda ac adulatoria P.seu-
toltunlur, et nemo intelligit... et mox ablata esi de
medio: cx supeii';ri caj>. 5, -..'.- doproplieidrmneloquia sumpserunl,de quibus, eic.
* DubAmbiosiaui, texunt,juxta GifBCumuysiivovtrt.
579 "'''' \" S. EUSEBU UlEROiSYMI jbo
miiiai, id est fructiis riorilvubeniia"(Ep'hes.'\)':Et pe- A . bcules ailreelabUiii: Gddentirinieiidie, quasi in nOcte
de.>Veorunv Ciifftiritad irialum,ctfeSlinanlad efTiiil- - .
media;;qudsi:morieiiles'gmenl:quasiursus, el quasi
deriduriiSahguiiiehV innoxium (Prov. i). Ilanc eniini coluitibwpai-iteriimbulabuntvExspeciavimusjudicium,
et iiiPfopheiafuhi bccisibiieiiabueiiiht'Cohsueludi-.' einokesiisalus tongerecessiia 'nobis. Post accusa-
neih. Ad tjuos ;Sfephanus0loquehalur ': Qiiemeiiim i liohem prjpuli;JudihOruni,ex persoiia:eorunvPwplie->
Prbplieiaiumhbrisiiiiipefseculi'pblresvestri'\Aot.Vli,; ta:fesptjndri,.qiiidloquidebe.mt pceiiiterUeSj sitamerv
52)? Ei 'Donivriusin Evarigelio -:JerusdieinjJerusa- velint pos( vtilnera recijiere sanitateih. Mirorijuectif
tein 'qtidi'pccidh PrOpheiasêiidpidasebsjquiadte ; SepiuagintaVûasiPropheiadeieisloquatJir, el hoh
inissisurit {Maitli.:xxiii; 57); etifefunv : Vmietsuper• ipsi ad Prophetse Verba 'respOndeani';"--= lefrafiouenx
vbsbmhis sriiigutsjtiMus,qtii effususesl superlerram: (exueriiit, ciiiii-iii eqiisequeritibus veritalfeSuperaii,'
'asqhguine :Abeijusli{usq'ue:dd-saiiguiii'em Zaciiariwfi-• Irocidem feeerint, 'dicc.-l_es:i_>J\t^'J<}xspeclavimus
iii Bdrachim,qtteiii"occidislisintef >>T-ehiplum~'et altare: judiciumiel>n6ii:est;salusioi'igeiece's'sU<dnobis:Muli
:(Ibid:;'Wy:JJn&e::ei;mpr& >ad:eosdicilur -. Manusi tq, eiiiiii.iiriiquifas _iio'$lrnH}i:eonspeciu-iuo;-et-p~eccdid.
ehtih vesiriB• pbllutmMut sdriguirieiei lingua veslralo- npstrqresliieiunt riobis,<elcaHeraMn pfaisenli igitur
quiliiririiqiiildleiii{isaiiif 15).''El pef'.lfanc medita- leniporc; uriiversa comjvientur; EIongaiunV'esi;judi-
tiohenv'cfiideliiaiisatque hlasplieiivia),ad uecemDo^.B ciuftr aJudajis, qiiodgeinibusiiuntiaiunv-esi.Einon
Uvirii pefveiiierutit. Ojiibrivhdb erJudas' per<avariti3e apprelieiidet eos jusiitiii, tju8e'a natraivibuscompre-
viarivveriifad horiVieidiuni; imiho satfilegiUnvavari- liensa est.Êssiiectaveriirit'iuCem,'diceiilesi-Emitie
ti&copulaiuta^Quddqheseq ; lucem-iuameiverhalemiudiii^
cbgiidiioiiessiutlorum.''.' cbiiliitib:eiinfelicUas in viis per Pfopheias:fu'erat fcipi-oinissafeferroris-ieiiebfis
'ebruiii','elviaiti pbcisiioh:cbg'riovetiiiit:'Elsupfa: Ve- occupati shiit.-Sustinebanl :splend6fehi;''el'ainbula-
Ibcespedesebrumadeffundenduriisangtiitierii, -Aposto- veru.nlin teiiebfisvIia Scriplurassaricias-,qiiasi ca;ci
liis posiiit ad Ro'rittnos(:CHp.in.)': ^07 quodmulii palpaiites parieiem, >verba loiitiijiriiiêis et fulia;
igtvoraflies,de ieitio decinio-psalmosumplurivputant, non seHsunvJfiieiumiiuequsefcntes^'qtti •teiietur-iii
'qui!versus iii edUioneYulgaia additi suttt, etiirHe- litieris. Deiiiquej'ungit et-d-icil^-impt^finitsvsiyeca-
Ivraico ifonhaberilurVDequO plenius in exordioiiu- deniusnieridie,.quasiin teitebrisiiiioaiigosls [AI. cali-
]tis voiiimihisdiximus;116010auienrvlam pacisigiio- giiiosis],quasi~mortiti.<\\ii toioenim-orbe; sole-jusiitJa;
rayeruiit, qiii" aiictoreni ejtvs suscipere fnoltiejunt. . spleridoremrutilanfe, illi morajiiur«i. (eivebris,vide-
Ipse iestêniin pai aVosira,-qiii loquitur ad Aposlo- liceiûtjiecca.tomoriui.i}it^)t;ni«s,ail,:t7)(-flsi,?irsi-on!r
io&iPdcemmedrii'dqv6bh,paceriimedri nes, el: quasi columbm medilantes gememus; ui et
• '
{Jbari.:xivy27)l'Elad:Jefusatari Sistfifes qumadpa- y crudeies sint paijter el-miseri •: feri e'i iinmanes-Wd.
benrsiinn^ hunvlles alque subjectos'; pavidi atque---trejjidavites..
Ininfibihiniici iiti liaMo,et Pbsidebuiit'te, etfilios tuos ad eos qui fortlofes suin, quos quasi accipilfes-per-
ttilfde_liMierrdlri (Eiic_:xix,' 42,,23).'Qui auteih pa- IfoiTescuiit.-Legimus ei in'alio'l(ico-j QuasiUtsai-a-.
cerivii6ri:suscei)evit)i,-cOriseqheiiier'riec jiidiciumliar -pthvaluHs.Ei hfiDaniele, regnuiri CrueiUumin -quo
berii itiviis"suisv Illiihvdeqiidsiijii-adicliimest:Ecce SUIK(res ordinesdeniiumv-iirsavferocissiinajiconipa-
pueririeWquemeiegiidilecliismeusquemdilexit ariima rattthv (II Beg. xvil; 8 ;Dan: vn). -£(• quasi:•eolumbm
iried,judicium gentibtls proferet (Isai. XLII,1). Se^ meditatites gemeiiius,>absqiie-sensu ei- inteUigeniia
qiiilur 1:Vimebrumperversm,iiori nalttfa; sed propria Scripiuranim, lyntum vefba irieditanles,-quaidecan-
voluntate. Quidquid enim pervefiifiir afque cttrva* tant memQfiter.- Sed;quomodo colunibajideqhibiis
tun,"de fecto torqueiuf in pfayuhi. Ohints doctfina scriplum est : Ephraim qiiasi coluiribaribiliidbeiis
Pljafisoeoriim subvefsio veritafis es(, per quani qui sensum(Oseevn, 11) ; ei quoiriodoiii-Evaivgelioeoh-
'amJiuIaveri(,non solhin noninvehil pacem ;'sedfnec tra serpenlurivmaliiiam, «implicilas ponitur-coluhi-
"cognoscitquldeirieam,ut scial quid qiiajrefe debeat. "' barurii {Malth. x): Sicin pra3seniisloco,'«ihipliciias
(Vers. 9 seqfj.) Proptefhoieibiigaturii est judiciuiii absquephudeniia,;qu<B'Vicinaslultiiia) ,esij in-sola
a nbbisielripriappfehendet ripsjustiiid.Exspeciavinuis" verboruhi' medilatione morisiraluf." Exspeciabuht
iu.ce~h,eiecce tenebfdi':'spleridereiii,elin tenebris atn- ajudiciuiii, etiion eiit ::saluiein, subaudilur, ex-
buia~)iriius:'PrilpaVimusyW spectabunt.clnon erit, qtiia longe nvigrifyit.adgen-
absqiieibeulhaitrectainiiius':impegimiismeridie, 'quasi tes> Inqtio "riolandum,quod omjiiaftituro dicaiiiiir
itt Uitebrh : iii'cdligbsis[Viilg;caltginbsh]quaslirioi- (empore, ut quod hunc Juda;i sustinenfrîndioeliir;
iui: Iii.igiemiis^qi.asTûfsi^bninesielqiidsicolttiribpi - "(Yers. 12 _\^(sl.)-'-M-KkiplicuUB''SUnbiniqmUUesi--no-
mediiaiiies•geirierims.ExiSpeclaviinus fiidiciwtiiêl.nbn slrm corqmie', etpeccattt noslra,responderuni'nobis:
eVif-fYuigfes/]:saluteniieiel-ongaldestdnobis.isWK. : quiasceiem 'noslranobiscunt,-eliniquilatesnosteascp-
$r6p?erea,'f'e'c'essit~:'judicinm''aV'-eis iet-Iioiiapprelien- _..giiovinws. Peccare el' mehtiri :r.orU:ra.:<_l)mniiiwii/ ::et
ditebsjuilitia. -Cuiiieiespectqieiit:'luce)ni'fdctwsiirileisaveisi sumus; ne irenws posilergnni:D_ontiniinoslriûl
ieitibrm::'Pimslbimiies'';edih'm'ietiebnsambiildbriht: loqueremur^^Qcaluiniiiamêl Xmusgr.essimieriti-con-
palpabunl sicut cmci pamtem-; etijvm.rionAwbentes cep\mus,el iocuti sanius ^.cprrfe ver^ffmenâcti. Et
" tt
iii.ticcoHigiiYicWr"legeriduin'uiifeciti^
S8I COMMENTARlORUM IN ISAIAM PROPHETAMLIB. XVI. GAP. LIX. EJS-2
''coniiersionesl relrorsum judicium, el jusliiia longe 1i vatofis, pmnes, qjii iri.eo credelpaivt,perseculi siijl •
sletit,>qtiia corruit In plated verilas, ei mqnilasrion atijtte nudaverini:' quibiis de tot'6 oj-begeiiiiiini Ep-
jpaiuii ingredi. Et facia est veiitas iri•obliviOneiri,et clesioeinini?tefia difigeliant, qua) pernvanus App-
quirecessit a muioj ptwdmpaluii.rLXX : Mnka esl siolorum dislribuefeiitff ",".'.''.;,' ""..'- ':. , -
"
eniminiquitas riostra in coiispeclii-iuo,eipeccala no- (YefsV16, 171) Ei 'mdU.Doiriittus, ei inalum qppa-
slrarestilerunt riobh.-Iiiiquiiaieseiiiirinostrmin nobis ruiiinoculis'ejus.: quiarioii e'st'judicitiin,eividilqniq
sant, el injusiitias nostras'cogriqvihius.imple eghnus, noii est vir,"el appfidius esljijuiq hori esi.qui occtirrqt,
el mentitivsuinus,el recesshnusa Deo noslro: Loculi Et-salvdbU iVujgT's6/uoijiij;^ -':'..el
'sitmus-iniqua,et_iriobedienlesfuimus: Parlurivimus el jusiitia cjus ijisa corifirriiaviieum. Ihdiiius esi juslitia.
medilditsumusdecordibusnosiris veiba lhiqua.'Ei 're- ui lorica;' et gaieam[ViilgVga}ea]sdluiis incapiie ejus.
•cesshnusajitdioio, et jusiilia longe stelit,'-quid "con- Induius est vestiinenlis'ultibnis, ei bperitis est qiiqsi
sumpla esiinviis eorjtm veritasi el pef rectumiler paliio•'"zeliiSicut'ad vindictdinqudsi qd relributiqnem
traiisire.rionpoieraiit.Et verilds snbtuldesi: eitrans- iiidignatiorih itoslibus stiis', el vlcissiludinemininiicis
luleriiiii menlemut noii inielligereni: -Reddil causas suh,'insidis"'vtceriireddetiLXTL : Vidii'bo'minUs',.it
qiiare.-rugierini;quasiursi,; etmediiiili sun(iil eoiuin- non plqctiil ei : qiioiiiaihnon erat judicium. Et vidii,
bav; exspectaveriht judicium rjuod rion efat, salutem ]3 ei non eiatvtr. Et corisideravil,et rioiierat qui defcri
qua) irarisivii tvdgeiiies : qmvHnultiplicaiw stinl, di- detel. El ulius esieos brachiosiib, et inisericorjdxq: sus-
ceoles, iriiquitatesnoslrm-iricorispecluiub :'••aqttibus iinuii. Eiihdiilus esi justltiaiii qua.siiqricam, elpq-
miilio lenvpore aver(eras faciem', ne eas eefrieres, siiii galeantsrituih iri capite. Eicircumddius.est yesli-
he'.feriresirEt peccaia rioslra responderuiWnobis , ineittqivihdiclq,[,et pallio , quasi reiribueiis uftiqiiem~-
ut reciperemus:-quod ineruimus. Et scelera nosira opprObriumat/i)ei'san'is.f Hucusque ex perjsojia popiili
nobiscum suht : iiiiquit-aiesquecognovinVttSiqiias proplielicus sermo cohiexius es( I nunc pfqphefa ex
mulio tempnfe perpetraiites"pulabanms essejusiitiam. sua pefsoha ioquiluf. Iilis ista tiicenilbtis, v.idii'D'p-
(Juse suntaulem iniquiiates? Pcccare:elmentiri-coit- iniriiis qiiod:pcei)ite.i)(i:ihv ore jac(af;jelit,ei pofdeijon
trqDeum:^\ve ui juxta Hebralcuiri,Aquila trarisiulH, agereht, et rion"placjjitei.Quyesivif euihvTrteisjii •
negareDeuin: quodadSaivatorem feferluf. Et f eliqui- dieii verilafem,,qiiod ad gchiesfifahslatumffuefai, et
musj inquiunt, Deuhi nosiruiiidicenies : Scihms ijiidd iion f eperit. Desiderayitâliijhemjijs.luni yiriim', qui
Motjsi iocitiussit Deiis :Jiuiicaulemneschiius,undesil sibrirato' pOssit'occiiffpre",ei noî iriveriit' f'J^\ qui
(Joan.IX,29), ulloquefemur calumnlaihjfficsteaiDeo et supra diiefat : Veni,"et ribrierdivir": yocavi, et
essel, non solveretsabbalum{]bid:,"li)).Ei: In Beel%s- iiOiierqt qui dudifel (Isai. L, 1)."Et quja illis in sce- ,
bubpiincipedminonioruriiejiciidminonia(Luc: x; 15). |[l'lere peririaiieniibus, nefuii.iisqiiiticnijusfus inyenlus
Ettransgressiojvem, qnavsigiiificantiusGrace dicitur •est-f:'sedf oinhes decliiiaveruiit, "siinhriimUles facfi
kn'a<jimk_cum aliquisjvegalDeuin el prsevaricaliohis sunit 'etnoii est qili faciat boi)Iiih,i)on esj, iisque
argiiitur.Coricepimus ei loChtisumusde ctirde verba ad uiiiiin (Psal. 15), bracliio;suo atque justitia", sjvc
meudaeii, conteftinetileslegem.Dei,-et:seqiientestra- hiisericordiacohfifniavit euni, ;nt qui yoluefint ab
diliones iiominum • quas .illi-SsuTspwcrsi?Vbcaut, errore coriverti, tjon suo ivvefifo,scd Dei clementia
et quas imiostro corde simulavimus :--Et conversum conservenluf. Deniiju.e.iiidutiisestjtisliiia) lofica, et
esLrelrorsuntjudiciuin, et jtistitia loitge stetii. Quse galeaf-salutis',;el vestibu^ iiitiorii^,'ei'zeli';ipivlliocir-
enim parsjiistiiice et iniquilati ? qui eonsensus Chfi- cumdatus : sicque afmatus pfocessit .arjbelium,' ut
stief BelialV-Sietitjuslitia iii gentibus, et recessit a feilderel uliioriein iriiinich siiis :liaiidf:dul)iuriigiiin
iiobis, quia cofruit 1in platea Verilas. 'Lalaf-enini el . Judaeos'sijfjnjficet.;'' pefseyefrahle.sijj -jvlaspliemijsf:ei
spatiosa yia quie; ducit ad morlem (Jlfait;/).vn) :quia vichsittidiiietiiliostibits.suis, q"!jaridoeos liomaiju.s
aiigusiam^J_Q viari), in qua vefitas>commiifatur, cinxii exerciliis, Quilvjisyiriceiiiibus, Doniiriiispiir
intrare nolebaht. El facta estveiUashi oblivionein,&& gnasse mohsfrafuf. floc fesfimonip usjjs esf Pafjlus
qua scripturiiest iVeritas de letra ofta esi; et jusliiia scfibens ad Ephesios : e( vqlens iips indiii armaturia
de cmlo prospexit(P-s. txxxiv, 12).' In qtioaniniad- ;P Chrisd, qjio"'pqssiihusiguitis diaboji jfaculisresistere
veriendtim qiiod crelvro -veritas iioiiiiriala sit, ut (E^7r. vi-)'.'Qiiqdque in Sepliiagiina flnlefpretibiis
Chrisli persoha moiislrafeiui', qiiahv desefenles, se- hori lfahefur : Ihsulis yicemreddel, Jirlies |udjfiaV,sj;
cuti sunl riiendaeiuni. Eiqtii icc'essii'aihalbi prmdw gniJicat, .qiias^Romanjisyaila'vi,t..gxer,cilias....'K.a^f,je'i
paiuit. Quod-rjoamquah)-videaluroivscurum,;sieedis- supra (Cdp. xx) liabitaiQribusinsuji»f;idtcs(, êru.saj
seii poiesL: niiliis•meiidaciiiin de'hostfo cofdoTni-
lejMPflWinUS.Joqu : r^l ::,;. ';
gemibus el desefentibiis iegem Dei^jusiitia longe ,. (Y;ers,,1,9,,20,.)$t;i«;i«r;.iî;:^.it?fc'0^f,iêi}^.îonj#]t
s(etii, et'•veHtas-cofrii.itiripiaieis,ei.-asqiiil.fs'ad nos orlu solh, gloriam.ejm :.cimi-vhtei
Intrafe non pntiiit, et -Filius 'Bei,";qui csi veri(as, Dpinhii, eiqulah
Bomiuito-
faclus;est3iv;<t>MiviHiieni : in lantuiiriii quieiihtque a riU:(juasi:ftuviusviolenlus,:qiiem,spiriths
el eis qui redeunt ab
tradilionibus Jud.eortinj ciipierit recedere, stalim gil : et venerit Sion redemptor,
paiefet fiiisidiis el pefsecuiiohibusîtaut CKCuivi a iittcjuilhte'inJacbb, 'diciiPominus. H'b'c:}wdusriieu_ni
" ijalivUate,qui p,cu|of.recyep,eraij expjjjorint de.syria- cumeis, ijtiicit b,pfnj.ijus,:SvkUtis-niensam-ieslmMi
^gogis(Joan. ixj. Ei post resurrectionem DoniiniSal- et vcrba-meaquw^postiiiribretuo, itoti reeedeni:deore
;
. ''' s, EUSSP HJERON¥MI , '..... .;,' ..... _m;
:$m. ;'.
iuo, et;de ore semtnis?seminis iui, dlcii-bpmirius:;. k Doniini(Isai. xi, f seqq.) Undefet nos.djcjinus.,: &V
Amodo el usqtie in sempilernum. LXX : El tiiriebunt gnqtum est super noslumenpultustui, Doiiiiiie(Psal_,
tjui ub Occidente-'homeiiDomini, et qui.ab oriu solh, iv,-7). Ei iu Ezechiele, virorum gemeiiiium 713
liomen inclyium. Vettiet enim quasi fluvius violeniiis frontes THAV,Iinefav Hebraicre,'t)U;e ajmd eos ul-
"
ira bomini,-~ venielcnmfnrore-* el veitielde Sionqui • linia est, iuipressione siguauiiir (Ezech. ixJ.fSin au-
Uberet. Et avettel hnpietdlesa Jacob, el hoc erit eis a tem scire volumus, quomodo Spirilus satictus flu-
irie testainentum, dicil bqminus. Spiriius meus qui esl vius violenius sit, Aposioloruni acia relcganius, iri
itite, et verba mea qumdedi in ore iuo, non deficienl quihus seripium esf : Cumautemcongfegaiiessent
_deoie tuo, et ex ore seminis lui, ait bominus ex nunc pariter, facius est subito de cmlosonus quasi spirilus
'et.in wlernum. Poslquam Dominiislorica juslitire, el violenlus, el iniplevit univetsairi domuin-ubi etanl sc~
galea saluijs, et vesfibus uliionis, zelique pallio fue- dentes. ApparuCruiitqueeis linguw dhpersm sicul ig-
rjt itidutus ad puguam, et veiierii ad ceftanien atque nis : et sedit super singuios eorum. Replelique sunl
712 vlndictam, ut reiribuat Iioslibus, et reddat Jni- oinnes Spirilti sanclo (Acf.n, 2, 5). Sequitur : Venicl
rhicis suis,,et insulas eoruh), id est, iirbes viculos- redeniptor Sion : et eorum qui redennl ab iniquitale
ijne stibveriat, tunc alienigena) qui de Occidente et in Jacob, dicit Dominus. Pro qiio S.epiuaginla lnins-
Orieiite veiiiuri.sunt, ut requieseant in sinu Abra- B luleruiii : Veniet ex Sion qui liberel : et avertal im-
liariV(MaitftiViii),de qnibns ei supra (Arfcap,,xi>ix,12) pielates a Jacob. Si ergo de.Siqri veniet, qui averlat
:4iclairiesy:Eccehli;delongeveh^^ 0(;cidenle, iinpieiates a Jacob, lioc .inteliigimus, qiiod homo
el alii ab Aquiloiie,.et alii de ferra Persaruiri, time- iiatiis sit in Sion, et fiindaverifeam Aliissimus, qui.
buiii Dominum, eo linvnre qui esi iniiiiim sapicnliai aVefiit scelei';)Jacob. Sin auiem veniel Sion redenip-
(Eccli. 1). De quo in mullis locis legimns, cx quibus tor, cl Itis qui redeunt ab iniquiialc in Jacob, dictt
pauca ponamus : Beatus vir qtii limet bominum (Psal. Domiiius, hic sensus esl: Veniel Cbrisius qui redi-
cxi, 1). Et : Non esl inopia limcntibus eum(Psal. niet Sion sanguine suo. Sive juxta Ilebraicam pro-
xxxiil, 10). Et : Timor Domini dhciplhta ei sapientia prietaiem, qui propinquusest Sinn, et de Israel stirpe
(Prov. xv, 55). Et : Venite, filii, audite me : timorem generaiiis sil, boc enini GOEL (SK15), id esi, w/w;-
bontini docebo vos (Psal, xxvm, 12). Et : Beatus TEUS- sonat. Ac ne puiemus omncm redinii Sion et
homoqni thnel bominnm (Psal.c\\\\i,i). El: Thnor earn de sceleribus liber.iri, quae Domini sanguine
Domini addii dies (Prov. x, 27). Quod autein rejmlso cruenla [Al. cruenlala] esl, significaiitcr adjunxit:
Isracl, gontiiiin lurba succedat, Malachias prophela his qui redcunt ab iniquitate, si volueriul agere jioeni-
pleuitis dticel, io quo dicilur atl Juthros : Non est lenliain, in quibus oraiio Domini compleiiitir : Paier,
volunias inea in vobis, dicit bomhius Oiniiipoiens.Ei •• ignosce eis, qnod cnitn facinnl, nesciuni (Luc. xxni,
hostiam non suscipiainde manibus vestris (Malaclt. 1, 5-4).Eorum igitnr in Sion redempiio est: et propjn-
10, 11). Uui,'-uinriiiede multiiudine nalionunv: Ab qims, qui eum sufceperini ex Jacob, el illis polli-
orlu enim solis usqne ad occasum, glorificatnmesl 110- celur ilicens : lloc fmdus memn cum eis, sive pac-
men metimin gentibus. liujus brnniudinis ille iiucior Itiin, ut omnes alii iransiulerunt, aut lesiamenlum,
esl, qui veuiet 171106] flnvius violenlus, quemspirilus ul posuere Sepiuagiuia. Quod sitautem fceilns, pac-
bomini cogit. Sive nf Aquila Lranslulil, quasi flumen luni, et lesl.iwenium, sequens vcrsus ostendit: Spi-
atiguslitin, i,pirilus bomini signaculum ejus. Aut Theo- riius, inquit, mcus qui est in le, et verba mea, quw
dolio, f/it«sifinvius oppugnans, spiriius boinhit signa- pnsui in ore tuo,' non recedent de ore luo, et de ore
tusest.ln eo ergo lestimonii liujns,ijtiod LX.Xtrans- seminis lui , amodo et tisque in sempiternitm. Qnod
tulerunl, quasi fluvius violenlus, ira bomini veniel vel ad Isaiam dic.ilur, ut milii videiur.vel ad Doini-
cum furore, par» uliima in Hebraico .11011 habetur. 1111111,ul plcrique ;rstiniant. Igitur ad Isaiam sicordo
Neque enim in rciuomissionibus Dci, ira fuiorqiie connectitur : Uoc esl paciimi Evangelii sempiicr-
jJOneiidiis.est : cum in caeteris qme sequtintiir, bca- lium, ut spiriius nieus qu.i esl in te, el vcrba mea
littido sit fiiiurorum, el coinminaiio pcenaqiie pec-' quav posui in ore luo, per quav ventufa pra)dices,
cantium. Juxia A|uilam autom ct Theodotionem, 714 ,10n de luo ore discedanl, uee de uTiorum
spirims Domini qui signalus in Cluisto esl, illud luorunv ac nepotum, ct scminis lui, ut omnis per
confirniat excnipliim, quod in Joanne Evangelista sericnv generaiio deinoustreiiir : quod scilicel graiia
legiiur : Ilunc enim beus signavit Puter (.louiu vi, Propiieiaiuiri in b Aposlolis vcniai, el per eos qui
27); ile qtio anle janv diclum csl : Exiel virya dc de Israel jier Apostnlos credituri simi. Quod auiein
radce Jesse, el flas de~radiceejus ascendet, et requie- inferl : Amodo el usque in sempiiernum, illi c1esii-
scel super eum Spiritus bomini, spiritus snpienlimet monio congruii : Cmlumel lerra transibunt: verba
inlellectus , spiritus consilii cl forlitndinis , spirilus aulem mea non prwlcribnnl(Matlh. xxiv, 5S). Huiic
scienliw el pietalh, cl replevit eum spiritus timoris Iocum diligenler Paulus edisserens, scribit ad Ro-
aAmbrosiani codd. hic atque inferius constanter cui leciioni et Lovanienses emendatores calculum
vocem seminh semel tanluin habeni, ijiso lainen adduni.
Ilbryeonrchciypo reuuenie. Victorius, de ore tuo el b Restiluii Viclor. ht Apostolosvcniat, ei in cos qui
de aorc seminis tu>,el de ore scminisseminislut jnxla de Isiael, eie.
IJebraicuiii, et ad S. Pnlris couimeniariiini retixit, "°Aulea decrat vox testhnonio.
mi COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAM^LIB.XVII. CAP. LX. S86
marios, quodnon sif distinciio Judmi et Grxeci,sed .A est enim, inquit, Dtus, ilerum ihserereillos (Rom.xi,
ipse Doniinus omnium, dives iii omnibus qui iiiyb- 5 el seqq.), iion coiiira rialurain ex oieasUro,sicut
canl illum (Rottt. xi); et qund non sic erediderint geniiuu) inseria est riiuliitudo; sed secunduin natu-
gentes, utLrael peniius pelleredir. Nani er ego;ait, ram in bonam, id esl, in siiain olivamVEi ad exire-
Jsraelitessumex semineAbralitim,de iribuBenjaniin: mum posuit, u.t ad pricsens capiiulum peivenirel :
Non repulit Deus pkbem suam quam prwscivit(II Cor. Nolo enimvos ignofare fraires mysteriuinlioc, ut non
xxu). Et post paiilulum, ciiiii Eliie posuisset exem- _,sith apud vosinetipsossapiemes. Qidq cmciiasex parle
piuni, querentis ad Dnminum quod stilus essei relic- Israel coniigit, donec plenUudogeniiumsubinirarel :
tus, et audicniis ah eo quod relfquisset sibi Doini- et sic omnis Israel salvus fierel, sicut scriptum est :-
hus sepienr ihillia virorum, qrii rion curvassent ge- Venielex Sion qui liberet, el atertet a impietutesa Ja-
nua an(e Baal (I Reg. xix), inlulit: Sic igitur et in cob, el hoc illis a me lestameniuin, cuin abstulero pec-
hoc ieinpprereliquiwsecundumelectioneingraliwsalvas cata eorum (Rom. xi, i5etseqq.). H.ecidcirco laiius
facim sunl. Si atiiem graiia, jam nori ex operibus; prosecuii sumus, ut qtiidquid reprtimi.-sioimmet.te-
alioquin gratia jam non est gralia. Quid ergo esi? giinus, e( 'diciuri suihus, ad Sion et ad Jerusaletn,
quod qumrebalisrael, liocest consecufus: eleclioau- -n non generaliter ad omiies Judavos,sed specialiter ad
tem cotisecutaest : cmleri vera excmcatisurit. Qui si eos dici iiiielligaiiius, qui in Apostolis et per Apo-
non petnianserint inincredulitate, inserenlur. Potens sioloselecti suni ex: IVraelV-
•'-''UnuslAmur.osian.,averlel capiivitates a Jacob ; Gftceeiamen es( «<7E6t:t.«r.
'
: ; LIBER DECIMUS SEPTlMlfS.
715-716 Quanta mysteria septimuspost deci- 46); quibus et Elias dixeral: Usquequo claudicaih
niiim nuiiierus, ad quem nunc Explaiiationum in ulroque pede(\U Reg. xvm, 21)? Deiiique quod diffi-
Isaiain pefvenit liber, in Seripluris sanciis conii- eile in aliis reperiuir, hic psalmus " lainiiiSaniuelis,
heat, vellem,virgo Chrisii Eusiochiumbrevisermone quam in Dierinii bistoria cnntineiur (II Reg. xxn).
pereiirrere. Sed quia non possum omnia in omjiibus _ Qui de uno numero ad liebiloihiidempeif iiicrimenta
lncis dicere, hoc strictim admoiieo, quod psalmus, jiroficieiis, venit ad vicesimnm ociavum psahnum,
qui liujiis riumeri litiilo praeiiotaiur.sit.pueriDomiui qui etip.se inscribiiur David, in coiisiiniinatioiiem
David, el cecineril verba Cautici, in die qua eripuU tabernaculi. quandi)Angelis imperatur: Afferte Do-
eiim DOminusde riiaiiu oiiniiuni inimicorum suorum mino filiibei: offerie Oominafilios arietum, Ei onvr
et demanuSaul, et dixeiril: Diligdmle, Domine, for- nia baptismi saliiiaris e( Ecciesiiemysieiia.coiicinim-
iittido tnea, el rcliqua. Puer aiitem Domlni ille est, tur: VoxDominisuper aqtias: Deus majestatis into-
cui Paierloi)uiliir in Iaaia : Magiium iibi est vpcari nuil: bominits super aquas multas, vox bomini in
puertim nieum(isai. XLIV).Ei iii alio loco : Ecce puer virtute (Ps. xxvni, 1): E( pnsl pitilulum : Vox bo-
meus queirielegi,eidileclusmeusviquocomplacuitsibi mini prmparduthcervos,elh revelaviicoridensd,et in
[Al. mihi] animamea (Isai. XLII,2). Isle puer qui in- Templo ejus omnesdicem gloriam (Ibid., K, |0). Al-
terpreiaiur, fortismdnu, in die qua liberavii eum queui iiiuliiiutlinem ciedeniiiim deinonsirarei, in-
Doniiiius de mami Saul; qui in lihgua nosira, expe^ tulit: boriiinusdiluviumiuhabitarefecil: et sedebilbo-
tiium, vel infernum sunai, et. ab oiiinibus inimicls minus rexin mlernum.Uurstiinque c oclavo addito
suis, qui clainaverunl conira eum : Crucifige, cruci-. sacraii!ent»,ti'icesimiimsexlurivpsa)njuiiieflicii liite-
fige talem (Luc. xxiii), quando ad Patrem victor as- raiiim,ci!J!isprinci|iiuiiiesi: NolianMariinmaligiian-
cendit fulvis vestibusde Bosra, inter ca3(era trium- " tibus, neque zelaverh facieniesiiiiquitatem. Cujus cx-
•phanlislocutus est verba : Eripe mede contradiciioni- - positio, iion praif.iiionis, st-d pioprii voliiniiiiis est.
buspopuU: coiistituesme incaput gsntjum. Popuius Et ne iiiiilia iiunc rejjliieinns, usque ad qiiiiiiiim
quemnon cognovi,servivilmiltiiin auditu auris obedi- deciinum.iiumeruiri per augiiienta succresceris, in
vlimiiii (Ps. xvii, 44, 45). IUirsuiiii|iie de pO|iu!0 quii jisaliiii gradiuim sunt, et d vas eleciiohis apud
Judicnnini: Filii alieriinieiiiiiisunt rnihi : filii alieni Peirum Hiertisolymis cominoraiur, ecenlehimuiii vi-
inveteraverunl, et claudicaverunta semilh suis (ibid., cesimum-efficit iiunierum, qui primi in Cluistum
a.Lcgii Yielorius, hic psalnius eliamin Sqmiielh, mentiim. d Vas eleclionis,e(c. De bnc numero decimo
seu Regum hhloria conlinetur; ad t|U;niiasscreiidatu quiiKo,
li'CtiiJi:eiii,;qiiaj nuHius tjiiud sciam ius.codicis.sjif- ctcentesimo vigesinm entleiii scribebataii 'Piiiiliiiumi
fragio iiililiir, ilaargiiiiieMiatur. Li>qiiiuir,iiiquit, de Vide epi»iol:imcnjus iiii(iiiii)esi : Fruter Ambrosius
psalui.xvii: biligam te. Doniine,foriiludo meq. F«l- e(c. Ptirro Maiianus <oiiir;ifldeiii(iminum niss. co-
sunif vero sil lnim: psaluiuiii in Dierum lnsti>ii;ire- diciiuViiiutiUCdHtextiiiii s.ii|ier.ioreiuslellula i>oia(iiiii
periri, (iuippeciiiii in ea iisnliiius lanluin civ :'Coii- ncdici.iitusiii ie minimu Iiallticinadiiiiilieroiiyniiiiii'.
fiieminiDomino, et invocate nomen ejus, iuveriiaiur MAKTIAN. e Goiifcr episiolam in nosira recensione S3, ubi
lParnl. IB; jisajmusauieni xvn iialieaiur iIReg.n, "1%.
1 ldem, revelabit, e( mo^, inhabilare fqcit pro fe- de numeroiuai quinti, et ceulesimi vigesimiloqui-
cit. f lur.
"c Ambrosianus recehiior, Octam addilum sacra-
PATROL. XXlW 19
SSV S. EUSEBII HIERONY.UI • 586
liiere credenles ct cum Apostoiis ccenaculum fidei jsS,Juda)orum se similem coufitclur. Alii autem asse-
coiiscenderiint (Acr. \): desccndiique sujier eos Spi- runl hrec omnia Judicis cariialiler repromissa, si
rilus sanctus (Galat. i). Po.Uqueusque ad sepiinvum reccpissent eum , qui dicil in Evangtiio : Ego sum
'
dccimum niimerum ordine gradieus, et Ev.vngelicam lux mtmdi (Joan. viu, 12), qiue illiiminat onviu-mlvo-
possidens digniiatem, pisecipienle Doiuinodedexiris miiiem veineiiicm in nv.indum, tii quomodo viclimav
partibus, cenium qtiinquaginta tres pisces n)agnos concessae sunt populo Israel, non quo per so bonav
capil, et in Ecclesia colloca( (Joan. xxi). Cuietnunc essent, sed ne davmonibusolTerrciHur: iia et gtilo-
Isaias prophela loquiiur. sis Judseis, niliilquc aliud qinereniibus nisi corpo-
rum volujilates, isla Dominus pollicctur, ut siiliem
(Gap. LX. — Vers. I seqq.) 715' Surge, illumi- jro carnalibus desideriis, et opum aLunduntia Fi-
nare : quia venil lumen tuum, et gt.oria Domhii super lium Dei susciperenl, quenv quia non suscepeiunl,
le orta est. Quia eccelcnebrmopcrienl lerrain, elculigo rcpromissiones quoqtie irrilas fieri. ficniquc Clia-
populos : super le autem orieiur Uominus, et gloria nanaia) pro filia depi'ecanti : Non veni, inquil, nisi
ejus in ie videbitnr. Et ambvlabunl gentes in lumine ad oves pertlilas domus Isracl (Mattli, xv , ii). Et
tuo, el reges in splendere ortus ttti. LXX: 1lluminare, discipulis suis : In viam genlinm ne abieriiis, el in ci-
illuminare — Jerusalem'. venil eniin lunien tuum,et \ii vilates Samariianorum ne intraveriih : ite tnagis ad
gloria Domini snper le.ortaest. Ecce tenebrmopeitenl cves perdilas domus hraet (Matlli. x, 6, (i). Qiiam
terram; et caligo super gentes. Super te auiem nppa- ob causanvel Aposioli primum in synagogis Domi-
rebil bomhius, et glorin illius in te videbitur. El am- num nuiiiiibaiii, quibusnoiv recipientibus Evange-
bulabunl gentes in luinine tuo, et reges in splendore lium, dicuni ad oos : Vobis qnidem oportueralprmdi-
tuo. Quid nobis viderelur de inslauraiione Sion et cari verbum : sed quia non fecepisth salutem, eccc
Jerusalem, et cunctis quse ei prophciali vaticinio converlimur ad gentes (Acl. xm, 4ti). Lu.v euim venit
promilluiitur, tii fine superipris libfi plenius dixi- in lriiindurn : et magis JudEcidilcxerunl lenebras.
BiuSj ubi iniefpfeiati suihus, qiiiii sigiiificafet ille Uiide eiDouiiiius cum Jerusalem fievisset, adjecit:
vefsiculus : VenieiSiqn redeiriptbr, eliiis qiii redeurii Si sdres eliam lu qum qdpaceni suni iibl (Luc. xix, -
abiidquiiate in Jacbb. Nufjcbrevit6f persifihgehdunv 42). Qiiivni.quia nqn susGepit, intulit : A7«ncaitjeni.:
est, quid piufiriii de: hoe Idco Heiitiaiit, tit erfOfe veniet dies super le : et. circuiitdqbunlte iiiitriici.lui
persfiecU), faeijiiis pbssirifiiis suscipefe Veiifateriv. vqllo:: et coareiabunile, ad ^ \Qierrainque deducent
Judrci etiiostf i seihijudaM,qiii aurearii aiquegeniiha- cninfiiih tuis (Ibid., &). Nos aiitem j'uxia priorem
lam de cbilo exspeclant Jefiisalerh, Iirecin iriille aii- sensutn, ad Ecclesiam dici universa eredamus : quav
nofumfegiiofutufacorHefldurif,qiiando qihries geht.es lC primum de Judaico pojvulocongregafa est, ei lumen
servitufse sUiit Isfaelj et carheU iladian et Eplia quod siipev eani oriiiiiiiueraf, per Apostolos irans-
de Siiha vehiehleSj aufriiri defereiit ef fjvus, eioai- riiisit ad geriles. Ciii diciiur : Surge, iUumiiiare; ul
nes oves Cedaf congfigeiitiif, iiriefesqfu.e'Nabsj'otli qua) cecidii in incredulis, surgai in Fidelihits : qua)
veniaiit, iii immolciilur slipef aliare Tenvpli, quod .ceciditfiri synagiigis, surgai in Ecclesiis : e( poSt-
fuel-it exstfuciuiii.De ifisulis quoque, el mfiiximena- qiiam surrexerit, illumineiui', ut iie.quaqu.amhabeant
vibus tliafsis, volafe filias illiiis :'.ulcoluiribas, anri: eiToris teiiebras. Venii enim, inquit, -lumen ttiuin^
et argerili dhitias cohfefehtes i ef aidificafi niufos quod hmnes Propbeta) pollicebanfur, quod jugiler
Jerusaletri ab aiienigeriis, quibus pfaisint feges geri- exspectabas. El gloria Domini, fcjucequontjaii) fuil
tiuriv, §eiripetqh6-aperias fofe p.ofiasifcivitatis, ui siiper laberiiaculuirii etTempIum cjttSj ortqest su-.
diebus ae iihcubus 'fiivitiariJeftisaieiri et victinva) per te : de qtta diciiim est : Gloriosq dicia sutil tie lc,
defefaiitiif. Et omriia rjiia) desefta suivl cyparisso, civilqs Dei {Ps, LXXXVI, %). Eccz:enimtenebrw Ope-
et pind, et Cedro seeiis iri Libario, construenda : , rient ierram, eos qui terreiia sapiunt; eicaligo po-
prseciptie TeriVpluhvDQivvInl, Jh quosiif laetiiia sem- pulps, sive ulin Hebraico legitur : Tribus ; quod
piterria j-ilaui srigat lac iijuioiium, ei .fejjjnmdivi- propiie refertur ad Jiidaeos, dequibus in alio psalmo
tias eohveuai, tantamque abiifidantiaiji rertini qnv- D scriptuivv est.:- Illuc .enim asceitderuni:tribus, tribits
IJiuirifiife, ut pro ^cfe; aufuiii habeaiH, pro ferro Doiniin, lesiimonium Israel (Ps. cxxi, i). Svper te
argeriniih, pfo ligilis,'^JB ses, pro iapidibus, fer- qulein oriettir Dotninus, sol justilia?,, etgloria ejusiri
riilri. Pfincipes quoque iiiius oeiefiia pace iruiiufos, tevidebiiur :• de qua scriptum est : El vidimus glo-
et episcopos pfoefutiifos populis iii jiistitia, sed et fiam ejtis, glbriam qnasi unigeniti a Patre, pleiitim
pofias futuras ahaglyjilias.-'Et quodhis majus est, grdiimeiveritqiisfJoaiuiili). El ambulabuiilgen-
pfo sole et;ujna, ipsum Dominiiiii seterha,iuee ful- tesiii lumine iuo. Nos Oinnes ambulabiihus iri Apo-
siifiim : et prO uiip honiijie Ijabittirah) earivrivjlje sfplnjiim liice, quae.In.cciin nvundOjfet (enebra)eam
foftissiriibsviros, et pfoparyulis, geiites .rpbustissi^. nbii coi!ipreh6rideriin(. Et reges,'ihqu.it,in splendore
ijias possessuram. Hsec illi tJicUriljqui feffenas de- pftui lui': quarido primum in Cbfislo nala es. Quod
sidefa*U vfjiiipiales, el uxorum quairuiU puj.ch.riiu- et spirjiualiier impleiur.et cafnaliier, ulfeges quq-:
dinem, a.cnunv.eruh!li|)ororutn,qu()ruftv Detjs venier rttin coiviiimanu Dpinihi est, et quibus noh regnat
esf, fit jlorja in ;«t)nfusi6nefeohtttv (PhUipp^ iii), peeeathm in moflali cofpofe (Proi;. xxi), ambulent
quorum qui sequilur erforem, sul)nomine Chrisiiaiio in. spjeiidcjfe nascehtis Ecclesise, sive. infeoqui or-
~
feS9 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. XVII. CAP.LX. m
iiis esi in Eeclesia, ef veji regis Christi fidei colla A 4 Evangelium Chrisli, sed et animas nosiras (IThess,
submiltaiii (Roin. vi). Quod quqtidie videmiis ex- n, 7, 8). Quod autem pro hoc vnLXX dicilur, filim
pleri quando idololatriceerrore sublalo, et persectt- tum super humeros porlabunttir, diligentius aiteiiden-
tionis rabie, ad fidem ac tranqnillitaiein Ghrisfi, dum esi. Filii enini qui robusti sunf, ipsi per se de
Romani prinripes transeunt. Sunt quj bavc omnia longe yeiviuni, et ad fideiii Dorniui c.ongregantur.
quse nos post jmniunv Salvaforis adventum usque Filire auiem quavimbecilliores s.unl, et pro frngili->
ad consummatiohem roundi,.et ex parle completa, late^gJL sexus,necdum in viriimvenereperfecium,
ef penilus explenda inemoramus, fuliiio lempore Apostolorum porlanlur Imirieris, ut deferantur in
prasstolentur, qiiando subinlranle |>leniludinegeii- sinus Abrabam, Isaac et Jacob.
lium, salvandus si( omnis Jsraei (Rom. xi). Quorum (Vers. %.),Tunc Vidcbh,et afflues,el niirabitiir, ct
nequaqnaui senientia reprobanda est, dummodo diiatabitur ccr tuum : quqiido conversa fuerit ad-te -
spiritualiter lisec complenda, -el non carnaliter no- multiludq maris, forlitudo genliuniveneritiibi, LSX;
verimus. POVTO n.omen Jcrusalemet gentium, quod Turic videbjs, b et'limcbis,el stupebh corde: quoniam
liic a LX5l ponitur, in Hebraico lion Iiabelur, et iransferenltir in lc divitiq;inarh, et gentium, el pppu-
obelo praenoiandum" esl, fgifj adversutii eos, lorum. Cum clevaveris oculos tuos, e( filios (uos fi-
qu'i asserunt omnia qu:e dicuntur dici ad, Jeru- B I liasque prospexeris vel pec-.se.venire veloci(er, vel
salem. ... sanctorum lmmeris deporiari, lunegaudebis, et ii)
(Vers. i.) Levain circuitu oculos luos ct vide: om- 1modunvfluyiorun), aquis subitis inundaberiSj etmi-
nes isii congregali venerimt libi. Filii tui de longe rabitur, ac slupebit, immo dilaiabittir cor (uunv,:au-
veiiieittet filiw tuw a iii lalere sugent. LXX : Leva in diens AposJoluni : Os meum patet ad vos,o:Corin- ~~
circiiitu oculos tuos : el vide omncs congregalosfilios tltii. E( iterum : Dilatamirii el nos (II Cor. yi, Ai) ;
iuos. Veiierunl omnes filii lui de longe, et fiiim tum ne angustia pectoris non possitis babere hospiiem
super bumeros porlabunlur. Dicifur ad Ecciesiam, Clirisliiivv,qui dicii in Evangelio : Ego el Pater ve-
qure primuni per Aposlolos congregaia esi Sion, de niemus, el mansionemfaciemvs apnd eum (Jodn. xiv,-
quibus et in Aclibus Apo.Uolorumlegimus, quod de . 25). Quod auiem additur in LXX, et ihncbis, in He-
universo erbe lerrarum viri religiosi fuerint in Jeru- braieo non hiibetur. Nisi forte post gaudii niagnitu-
salem, qui suscepejint scrnionem Dei ei. lingnis dinem subiii(rayi( (imor, ne taiito bono careat. An
suarum ajjenarumque gentiunv, vel audireni loquen- uon estgauditnn, cernere divitias, ei multjtudinenv
tes alios, vel ipsi loquerentur ad crcieros (Acl. n). maris ad se transferri alqtie coiiverli, et foriitudi-
Et praicipiiur ut leyent oculossiios in cifcuilu : . ncm geniium venire sibi, ut quidquid in saBcuIoet -
quod et Doniinus prascepil Aposfolis, dicens : Le- C ^ orbe terrarum esl, suum sit; et roborata fide gen-
vateoculosvestros, et videte,quiqjam albwsunt sege- tium dicat: Omnia possum in. eo .quiconforlal nte,
les dd liieiendum (Joan. iv, 35). De Sion enim, et Jesii Clirislo (Phil. iv, 13) ?
nequaquam de inonte Sipa, egre"dielurlex, et ver- (Vers. 6j 7.) Inuiidalio eanielqruinqperiet te, drO-
bmvvDoniinide Jeiiisalem, Prjecipiturque iit elevaiis inedariiMadiqnel Epha, Omnesde .Saba venieni_:au-
oculis Tideat suos filios congrega(os, qui de longe rum eltliusdeferentes, et laudem bbniino aniiuniiaii-
yeniant. Cui et in aiio loco dicil.ur : Gande.niinh, les. Omnc pecusCedar congr.egablttittibi: qrietes Na-
filiq Sion, prmdicq,fiija Jerusqlein : Ecce ego venio, bajolh.mhihlrabiinl tibi : offereiiUir.&uperpiacdbUi
etliqbilqboinmedio tiii, Aicil bominus(Soph.iii,{J); altari-meq : el domuin innjesiatis:mem glqrificabo.
et, Vctiietilgenlesimltas.ad Domhium: et erunl -milii LXX :Et veitienltibigteges camelprum,el opeticnl te
ih populum, et ego eto eis. hi Detim-(Zach. 11,H). cameli Madiqn elGcpliar [A.I.-Epha]: otiines deSaba
Nos autem sumus filii qqi de lorige venimus ad Do- yenienl, quriiin el lltus deferenles:: el.sqltilare:boinini,
ininttm, peregrini (juond.am a Testamen.lo Dei et annnniiqbunl. OtnnespvesCedar congregabunlurlibi,
repromissioijibus ejiis,- spein non habentes, ei abs- arieles Nabmoihvenient, el offerenturplacabilessuper
que Dcoin mundo. Sed qtiid dicil Aposlojus? Vos qllqre metim:: et dpmus oraiionis mcwglerificabilur<
eratis riunc estis •^ Post diviiias jnarise(
qui qiiquqndo tonge, facli prope Eprtiludjnemgeiitiuin, greges
(Ephes. ii, 15). Quodqiie sequitur : Etfiliwtumhi quoquefcamelorum , etfdromades Madianel Ejiba
lalere sugent, iilud significal, quod aninisein Cliristo promidunlur Jerusalem, qui oiunes veiiient de
lacteiiles, el in baptismaie parvulorum, de quibus et Saba, porlantes aurum et tluts : et, qtiod his majus
Petrus aposiolus lorjttilur, Quasi modo nali parvuii, est, aiin.untiantes Dominisaluiare. Uiiiversa) qun^
rqtipnqbiieet absqtiedolo lac desiderate(l Pet. n, 2), que oves Cedar cpngregabuhlur 5Fgg Ecciesifh, et
sugarvt lac aposlolortiin.-Quibus iihfvulis aique JaC' afietes Nabajotli veiiieiirfsive u( in llebraico scrip-
tehijbhs Ioqiiebaiuf et Piiulus : Fiiioii riiet, qubs ite- tum est,' minisirabunt, el offereitlur, sive offereiit
riimparluriOj dqnecChristusformeUir in vpbis(Galal. viclimas super altafe Doiriini,h( doirius ejiis ihelyia
fv, 19). Et iri alio locO : Qticisinutfix fovensfdiqss fiat. Madiaiiet Epha regiones sunl ffaiis Arabiain,
StioS,sic desideraiite$vdsCtiphiiusinipettife non solumi fertiles camelorum, omnisque provincia appellalur
' ' pfseferi Victor.
filice ium lac suqcnt, cx trjjius e.oqtiod fiiisli:derelicta, Ivers. 16. ..'
mss. BibiiOrtfhieodicirius, et lliei'onyhviipsius com- '* Adduiit vttlgO ediii, et gaudebh^quod iveque in
ivienlario fiic et iiiffa eodeni capite ad verba : Pro . hiss. hhsiris, neque inGfiSco texta invenitun
'
mi S. EUSEBH IHERONYMI . 89S
Saba, unde fuit et Saba regina, qua)•venil sapien- _i Ecclesia. De Iiujnscemodi oVibusSalvalor di?cipnlis
tiam audire Salomoni'. : et ipsa deferens aurumet loqiiebaiiir : Ite ad ovesperdilasdomusIsrael(Mallh:
tlius, pacifico regi miilta deionans, et ab eo ma- x, 5). El iterum : Mew oves meam vocetn audiunt
jora su*cipiens (III Begr.x). Cedar auiem regio Sar- (Joan. x, 5). Et in Ezeehirle plenius : Ecceegoqum-
racenorum est, qui in Scriptura vocanlur Ismaeliiav. ram otes ineas, et visitaboillas : ticut qumtii paslor
Ei Nabajoih unus esl filiorumTsnVael, ex qiiorum gregem suuin. Hmc dicit bominus : Perditam qum-
noiiiinibtis soliludo nppellalur, qnae frngum inops, fam, el errantem reducam, el fractam aUigabb,et in-
plena esl pecoriiin.-Pei' familiaria ergo n<<miuagen- firmam conforiabo, forlemquecuslodiam, et pascam
tium haib;iraruin, qnse vicinne sunf Israeli, totius eas cum judicio (Ezecli. xxxiv, II, 12). Etiilnosse-
mtindi conversio pnrdicalur. Madian qnippe in hqc mus quiB essent oves, ponii inanifesiius : Et scient
loco interpretaiiic iniquilas: Eplta, resolutus, sive quia ego sum Dominus beus eotum; el isli populus
effundens. Saba, coiiversio, vcl caplhiias: Cedar , te- meus domus lsrael, dicjt boiiiinus beus :et vos oies
nebrm. Nabajoih, propheiim. GregBs igiiur camelo-, ritete,et ovcs grfgis mei omnes entis.,el ego botrihius
rum, iiiiquilad.svinculis resoluii, e.t aninias suas ef- Deusvesier(lbid., 27, 28). Si quis ergo iti geiiiiiuis
dindentes Deo, .operient Jerusalem niuneribus, el dives est, salVetur ut camelus, iion ahsqiie tlonis,
omnes de capliviiale venienl, et coiiversione sua, .B atque muneribns, quo jio-^sitverbuin Domini prajdi-
aurnm lidei deferenies, et thus sucrificii. Et per care. Si quis simpljcitatis ovium et anctoriiaiisiiric-
Ii.ec muuera nequaquam propriiv salute cohte.nli, tutJi, asceudal vel offeralnr in altare Domiiiiab iiis
priificioril, tit etiam c.eieris pravdiceiUsalntare Dei. qui prajvalcit, ut donius ejus glorificctur. Qimd au-
Divcs ille, qui irisiar cameli poi labal in Evangelio teiu in Hehraico scrijjium notavimus : Arieies Na-
diviiiariim pnndera, et camelus eral, noluit Doniini - bajoth minisirabiint libi, et offerent super placabili
audire consilia, nec exonerari, ut abjecta sarcina, allari meo, proprie sujier his iiuelligilur. quifde-gen-
alis columba) volaret ad coalum; |irojiiefea trislis tilms electi in sacerdolium, iiiiuisirisiin! Salvaioris.
ahiil. Et de isiius modi camelo Salvaior Ioquitur : Si qttis aiitciu coineiiiiosiis esi,et carnaliter Iisecpro-
Facilius esl camelum per foramenacus trahsire, quam missa conieiidil, reS|ioiideainus ei : Nosialem con-
diviiem in regna cmlorum (Matth. xix, 24). Difficui- suetudinem noii liabemus,.neque Ecclesia Dei (l Cor.
iaienvrei proposuit, ntin impos*iliiIiiafem.'Danique xi, IG). llludijue' dicamus, quod etiani si carna-
sanct.e mernorise mater lu.i Paula, fraterque Pam- Iiter siiiii prnmissa Judieis, tamen sub condiiione
maiiiius, per foiameu acus, boc est, per arcianv et suni promissa, ut si suscepisseni lunien simm, qih;d
aiiguslnm viam quaa ducit ad vitam, trriiitieriini ad : ad eos inissum fiierat, tuiic eiiain hta seqiierf-iiiur,
regna ccaloruin, laiam viaui chm sarrinis felinqiien- C quod videlicet jier desiderihm aufi, et Opumaliun-
tes, quse ducit ad tartarum. Invmo quidtjuid habe- dantiam, reruiiiquecarnaliuin, qu.ifiim semper ista
...bani, in Domini dtina porlarunt, iniplcntes illud geus capiebaiurillecebris, suseijierent ad se missuirt
qnod scripiuui est: Redeiriptioanimw tiii, proprim Filiuni ^f§& Dei, quem quia uori siiscejieriin!, uni-
divitim(Prov. xm, 8). Quaa enim apiid liomiiiesim- . versa sublaia sunt, et suscipieiKibus spiritualiter
-'pussibiiia, apud Detim possibilia sunt (Matih. xix). reddiia bavrediias.
Hiibonies in liiuiieribiis principalia, auriim,'" in (Vers. 8, 9.) Qui sttntisli, qui ul nubes volant, et
sensu e't ihus odoris optimi, aique dicenles : biriga- quasi columbmad fenesirassuas? tne enirninsulwcx-
tur oraiio meu 723 sicul Incensutnin conspectuiuq. spectanl, et naves maris iri principio, ut addiicam fi-
Et: Chrisli bonus odor sumiisin omni loco (II Cor. u, lios luos de longe ; argenium eorum et aurum eorum
15); exemplo virluiis suce, quotidie nuniiaiil salu- ciitn eis, nomini DominiDei itii, et Sancto Israel, quia
tare Domini,.ut omnes oves Cedar congregeniur in glorificatit te. LXX : Qui sunt hi qui ut nubes vo-
Ecclesia, ei de erroris lenebris ad Iucciivtranseant. iqnt, ei sicul columbmcuiti pullis ad me? Me insuim
Arietesque Prophe(arum, dequibus in vicesimo oc- exspeciaru.nl,et naves Tharsis in primis, ut adducaut
tavo jisalmo caniiur : Afferlebomino, filii bei, a/ferte filios tubs de longe, elaigenium swumel aiiriini ctim
Dqmiito filios arietuni, veniaiU et oiTeiiintlir, sive ". eis, propier nomenDominisancium: el quia Sancins
jiixla Theiidoiioneiii, p/feranlb sesacriCiaum Domi- Israel glorificaiiis esl. Quia Dominus ingresstts est
no, et placabiles hostiifi liaiit, ut Christi gloiificelur jEgyplum super nubem leveni, ei hubibus Prophe-
...... ..,! ! " -. " :.'.:.'
a Erat antea imo vcrbo insensum pro duobus in aurum, quod in eloquiosensuque
intelligitur Ecclesim
sensu, queinadmoduni eiiieiid.niius v
(iost Vicioriuni, possessurum? Dan. : Atireiinihi vtdentur; qui scccu-
cujns omnino raiioiiibns iisseiiiimur, tanielsi mss. lari raUone compositisunl. Argentei, qui hube.ntelo-
hulli co iices siiffiageiiiiir. Ejusmoili aiiiein SIIIII quii venustatem. Perperam igiitir aniea legebatur,
ejus aiRuniei;(a. Millies S. llieroiiymiis aurum pro auruin, inceiisum, el llius odorh' opiimi : quiti eiiini
seusii, ei argemuin pro tioijiiio inierprfiainr. Supr. liic faceiel vox iiicensi, qna: eadem e l ciihi ihnre,
c. ni : Murwnulasquw auri et argenti texuntur virgu- cum soliiin doaiuo ihurtviue iracteiur, de illi^ sei-
Us, semu videlicet, ei setmoiiibus Sctip:urarurii. Je- lirei vcbis, Aurum el thus deferenies? Ilixit auiern
retii. iv : Si monili ornuverh aureo. id est, medilalio- aiiruiii seiisumii, sicut infra c. LXVvoravit friiinen-
nemhabuerh se.nsus,ei iiitilhgcMimspirilualis. Ei x : tiim seiisiiiini, dum aii, donecmuttolabore aique in-
Jactant grandia et ad decip.enaossmgulosquos.ue duslria inereaulur ad frunientumsensuumpirvenire.
quasi aureh sensibus et argenti spleudore [ulgentibus '''b ln recenliori Ainbiosiaiio absque addilo se.
eloquih, elc. Ezech. xxxvni; An putas te argenlumet
S95 COMMENTARIORCM IN ISA1AMPROPHETAMLIB. XVII. CAP. LX. bU
lafum-niandavit, ne pliiereivt super Israe! imbrem, .A auxilianlur ei, qiianvsoepepropier negligentiam de-
nd quos perVenii veriias Dei,- miratur Eeclesia de serit, vel perseciilorum percutit-virga, ut rursuni
Circumcisionispriiriuinpopulocongregiita, volaj-ead propier sui miseiicoriliam diligat. Vel cerle lincfdi-'
":i-segeniiilm lurbitm loto orbe terrarum. Etassunip- cernliim, quod affliciam qiiontlani ei capiivilafi tra-
-lis alis Spirilus sajvcli, pstinaie, jnxlaSyiumacliiim ditam in populo Judaeoriim, inf.vocaliqiie gentiuiii
;el TiieodoiioniMii.qd fenestras suas; juxla Atjuilam reconciliet sibi, iia ut poftaa ejus semper aiieriav
tad cataractas suas, ut ingredianltir Ecclesiam. Sive sini, ef iieo die nec nocie cla'udahlur,rct salvari tu-
.dociores enm disrlpulis, id est, cQl.umbascunvpul- pieiilibusjiigiier pateant, id esi, ttt ei in gaudiO, et
ilis suis volare ad Ecciesiam de iiisniis geniiiim, quae in iribulaliivnevolentibus creclere, iiiLr«iiiisiion ne-
jnxia vaticinia-Proiilieiariimexspeciabuhl Pominum. geiur. E( iiiferaiur ad eaih fofiiiuilo, sive diyitias
iNaves quoijue TUARSIS (^©in), id est, maris, de geiiliiinv; et r-egesearum nilnis-trenl, sive addiican-j
Vquibusin visione Tyri pleiiiiis diximus, atiducent lur ei qnasi capiivi. Quod tunc inlelliges , cuin vi-
filios Ecelesiavin principio fidei, aiirum argenluni- deris eloqiientissimos adduci ad fidem Christi; et,
•qiieportanles. Corde eiitm credilur ad jnsliliam; ore siultamfieri saj)i('iitiam sapiDiitium, ac prudrnliam
•auiemconfessiofit ad salutem (Roiii. x, 10). De quo prudentiuin repiobari (I Cor. i) : iu faiiiiiin Dei sa-
;auro et argento in sexagosimo seiilimo psalnio s-cri- B pieutius sit htimihibus. Geiitem autein et reges ea-
ipiiini es(: Pennwcolumbmdeatgenlqlw,et posteriora riini, qui servire Ecclesifjeiitiliieriiiibonaiiiei uiilem
,ejus in fuigoreanri (Psal. LXX,14). E( sepiiiagesimo serviluiem, iil. in Apostolicam •?iransfer;>ni digniia-
pritno psalmo'..:RcgesTharsis eiinsulm ntnnerq offe- tem, 726 periburii ea perditione, quae iinpiis pr;r-
reni, et reges Arabum et Saba dona adilucerii (Psal. paraia est, et qiiidquid in eis fueril, redigeiur in
;Lxx'f,10). Quavoiiiiiiadefeninliir nomini Poiiiini Dei soliLndinenV,qui habere noliiernnl liosjiiiein Dei.itn.
et Siiicid lsrael, qui glorifieavit eiun. (Vers. 15, 44.) Gloria Libani qd le yeni t, abies et
. (Vers. 10 seqq.) E( mdificabuntftlii peregrinoruin buxus el pinus shnul ad ornanduni locuni sanctifica-
mutos tttos, et reges eorum minhtrabuni libi. Inindi- tionis mem; et locum pedirnimeorunigloriftcabo. El
gnaiione enhn mea percussi te, et in reconciiiatione venientad lecurvi filii eorum, qui humiliaveiunt te,
.mea miserlussum tui':: el. apeiieniur porlm lum jugi- et adorabuitirestigia peduinluorum omnes, qui detra-.
ter,die ac nocte non claudentur : ui afferaiur ad te hebaiitiibi, et vocnbnnl.te civitatem bomiiti, Sion
fottitudo gentium, et- reges eatum adducantur. 725 Sancti Isrqel. LXX : Gloria Libariiad le veniel in cy •
Getis eiim el regnum, qitod'noitservicrit libi, peribit: parisso ei pino. et cedro simul .ut glorificetur locus
el gentessoliludinevastabunturiLXX : Ei tvdificabunt sdnctus meus, -7 j-r ei locum pedum tneorumglorifi-
alienigiitmmuros tuos~ el regeseorum assUlenl libi. > C cabo \ El ibunt ad te limentesfilii eorum qui le liu-
Prppier iram enimmeamperctissi te, et propter mise- miliaverunt, -f ei irritaveruiit te ,* et adornbunl ves-
ricordiaiii dilexi le. El aperienttirporim lum semper : tigiq pedum tuorum ainnesquiirritaverunl te; el vaca-
Aie acnocte noficlaudenlur, ui introdticanlad te forti- beris civilasDomini Sion, Sancti Israel. Mirlladesuut
iuditieiii genlium,eireges earum qui addiiceiidisunt. .in Sepiiiaginla, quae ex Hebracosub asleriscispo-
Geitlesenim et regesqui nqn servierini tibi, peribunl : sui, ef quod adilitleiunL, obelo praenolavi. Libanus
gsntes solitudiitedesoiabuutur:Ihtcr.-caHecaquibus ?. mons Phrjenicis esl, excelsis arboribus consiius ,
.ditatur Ecclesia, ei iniis Salyadiris exsiruitur, alie- qinis Psiilmisia describens ail : Vidi.impium suver-
.nigense qiioqiie el.IJIii peregriiiorum ajilificaiit inu- exaltaium.el elevaiumquasi cedrosLibani (Ps. xxxvi,
rosejus, ne hovlis-possii inirare, nec lOcuminve- 35), Etin idio loco : Conterel Dominuscedros Libani
nire perfldia. Alieiiigena) autcm et jieregrini pro- (Ps. xxvin, S). Multaque alia qtue stuilio brevitaiis
-prie significiintpopiiliimnaiioimm, qui vere exsiru- prsetereo. De li.oc-qiiondam.Hiram rex Tyri, Siilo-
>xer:iuiiEcelesiamClirisii :in(aiitum ut reges eomm moni Joppe.nligna mitiebat, ad a:dificanduniTem-
et principes ministrent, sive assislanl ei. Quod vel plum.Dei (111Reg. v). De quo eliam nunc Scriptiira
cafmiiier accipitur, vel sjiirilualiier. Si carnalitef', -promiitit, abielem et buxum et pinuni, sive juxta
"
;videmus CavsaresHoin:uios Clnisti j'ugo colla sub- D SepLuaginta, cyparissum et pinum , etcedriim ,:aut
-mitiere, et a)dificareecclesias expensis jmblicis, et iiixtivAqtiilani, abieiem, ihaadaor,et » thaassur; vel-
-adversiisjjersecutiones gentihro aique insidias Iioe- jnxta Theodoiionem , Brais, Thadaar, el Theassur,
-re(icoruii) Lcguin scila pendere. ,Si spiritualiter, simul esse cavdeudas, ui sediflceliir lempliim Sion
quieumqiie in eis eontiiientia, eloquenlia , sancli- (II Parat. 11).Quod si ita est, ubi erit anrea el gem-
fate, principes sunl, ei animaeimperio cariiis subju- mata Jerusalem ?ubi uxor Agni?iibi pona3 diiodecim
gant servilniem, ipsi adminisirant, et assislunl, vel 'gemiiiarum varietate distiiiciav? Nisi forie muros
a Alia leeiio, quibus mdificaltirEcctesia, riiagis lionem, Thaassur pro Theassur. Noiiiiniauiem JSnjjj
Victorio plaruii, qiiod niagis congruat vcrbis tjua) . nieiidnm iucsse siisjiienninr, legeiMliinvqiie Brathi :
htt-ir\iret'MUT:Eimdificabunt filii peregririorummuros nam voceiii"iXlia., J3/JK©U reddii Symiiiachns Isai.
ttios : projiterea quod diiari aiHeqiiaiii a-dificelur fi, LV, 13, e( iii.s. aniiquiss. npud Monifauc. Iiic
: urbs iicquit. hahei Brali, qiia) vox ilii veieriiin eiliiinnmn , quam
1Ideiii irainfernntnr concinniori sensu legii. vocat Martianffius, seilicet i*i'a(i pioxime.
c Pro T/iflossurapud Aquilam qui^queT/iadflaralii iiieptnrn
accedit.
;
eghnt, u(que videtur reclius sicque apud Theodo^
S9S S. EOSEBIMIIERONYMI ;'. ;--" S06
iiabebit ei fuiidarrieriia geinriiala, ei Teiripluriiqh'6'd-; A qiiod ego SiiihSflivalorliihs, 'qiiiredenii 16 saiigiiihe
oiiiaiius esse deberet,ligiiii sedificahitur:<Qua¥a- iheo , sive Deus fofiis Jacpb;
tioiie eohvpelliihur -bmnia spifituiililef aecipefe, (Vcfs. !7seqq.) Pro mreqfferain 'auruni,pro fetro
quod abies, cyparissus, piiitts, ei eedftis, exeeisije dffeftiriiargeiiiurii, cl pro iighis ms, et pto idpidibus
qiioiidam Libatii afbofes , glofiFicaverijUTempliim fetitim : et poitam visiiaiioriemluaiiipacem:, et prts-
Dei, ei iOcUiiipedtim illitis , ei jiiclytuiri feeerini. Ac positos tuos'in justitiain. Npii,ditdieltiruitta iriiquitas
ne lorigb siifnioiie seiisiiriJirahani, vir sahciiis el iii terrq ttia, vdslitas ei contfitid In tcrffiinh tuis, et
eloqiieiHissihibs hiartyr Cyjifiantis,' ei riosiri 7§i7 occupabUSaiusmuros liios ,,ei poftns. tuas iqndbtiP.
teinjjhfis cohfesshf Hilafiiis , iionheftibi videiitur LXX: Pro iereufferam libi duruin , et pfo fisrroddbo
exfcelsseqhoridariiiii sbecnloafbofes, avdiiicasseEe- iibi drgeriitirii, :e~ipiO ligiiis itibudtiiUbi ms, el pro
ciesiam Dev?Quodqiiieseqiiiluf: Eivehientadie cufvi, Idpidibtis ferruht, Eiddbb prihbipes iubsiri ptiie , et
sivc reverlei.ies, fiVtieortim qiti iiuiriiiiaveruritte : et episcopbstuos ih jusiitid, ei ribliaudielur ullra ihiqiii-
adbrabiint vesiigia peduin luorUm, Oinriesqui delra- ttis iriUrtaiub, rieque cbritrilib et iriisaiti in finibus
xeranl iibi, de his debehius inielligefe , (juinoii vo- iiils : sed Vocabuniurbalulqfe mtiri iui , ei porimiuie
.luhiate, sed necessitaic siint Chfisiiani : et tiieiu sculpiura. Eadem res pfh loeorunv qhalitiile , altefi
ofleriss)Tegnaiuiiihi, iiiiiehiibusaniihis incliiianliif. B . êhus, alieri speeies. Ethe de artibus, rlieiotica ac
Velcerie tjiioti pfius perseculorfes,jibstea credide- dialeciica dicere quldpiahi "videar, poiiairi exempla
fiiit. Qualis fuit ef apbstdius Paultis , qui perseqiie- cOhJhiuftia, qiiae possiht siihplicehi JecIorenVih-
balur Ecciesiani Dei,! et jiostea vas elcciibnis est siruefe. Fiiius meus, qui ad hvespecies es(, el nve
appellaius '(Aci.ix). Ciihvhret-iia friefirii exjileia, Ut Iiabel geiitts, filit) siid gemis esl; Oicani et alitiii:,
ittlret genliiiii)plenitudo , liiric dmnis Israel salvhs qttod altefi hvajiis, alleri rhinus est. CehJurio gfega-
, fiet; El vocaliituf vere civiliis Dbmihi Sion , Sancti )io niilite major, iriburiO miiiOfcs(. Quinijue pauci
Isfricl, quVr'cohsistitiii speeiila, ci deuifoque pbpiiio sunt ad decettv: plures ad.iinunv. Ergo in irisiaura-
coiigfegata esl. v tione spiiituaiisfJefiisalerii'Vligriii"vertentttf iri Sss",
(VeiS. 15, 18.) Pfoebqhbd fuhti direllciti, -eiodib ei lapitles lriUiabmitufin feii'iim,iU est, bfiiti qiiOiir
ItabUa,etribn eiuiqui pertraitsiiel [Viilg.pet ie tttins- tlani e( ihsehsihiles IiOmines, ineas inateriHSmiiia-
iret\, ponarii te tn supcrbium imcriioruin,ganditiihiri buiitur , qtise ulilitaieivi hliquaili piaibeaiit'.'clVilalii.
generaXione el getiefaimie ' el sugesiacgenttum, el iiia- jjisumque avs et feiriiiri pef augmenia 'Virtiituni, ih
itiilta recjtim laciaberis. El scies, quiti ego Doinirius aiifum afgentumque mutabuiuttc : ui uequaqiiaui
salvtins ie:'el_~edeiriplortuiis foiihJucob_ LXX : Pt'o uiitiiaiis""speciehv, sed preiiiini qhoqtte babeani ac
e'oqwodftihli defeiicla , i>tbdio iihbiiu; eliion errit iG i decorem. Oe «uro et argento, qiiid significeiit ih
qiii aniititireutr : pbriarit t'e exsulttttienent oiUfitaiii, Scfipturis sanCtis , s:cpius diiiiiiius. Pohdfn, inquit,
gaudium gcheraiioriiiiiiht generutiones.Et st.igestqc prinpipes tuasin pacem, et episcoposttios:iii justili&m.
geniium, et divitias rigiirii coiiiedes.El scies quia cgo Pro quo in liebraico scripiuin est: POiiqintihilaiiq-'
Ooiriiiiih'q'uisahiitii U feci, ei qui eruiie, DeusJacob. nem iuam pacem, et prwposiioi ttips iri jusiiiiain, In.
Qtiseprius fiievhl aefeliCla, et odio liahita, fraelisiri qtto Scripiurse saiicla) adiniranda iriaj'estas, quod
te rairiis , ijiiia frufciuhvrioiiaaiiieraiii : qui idtiirco princijjES fuiuros EcclesiiB, episeopos iibiiiiriavitj
fracti siuii, quia riullus erai qui yieriransiret, et ibi •qhorumonvnisvisliatio iii pace esi, et voeabulunvdi-
-
pra)beie( auxiliuHi : de quibus iri psalmis dieitur >:' gnitatis ih juuitia ; ut iiequaquam accipiaht perso-
Er nbn dixetuni qui prmteribant: BenediclibDomini nam in judicio, nec audialur quidpiam Sniqiiuiriih
siiper vos {Ps. cxxvjii, &); propierea ponauvte ih (erra Ecclesias, neque condifio ef ihfeliciias in ter-
superbianv seinpiteriiam, sive in exsuliaiionem et miiiis ejns. Ubicuhvqueenim iiiiquiias esi, c( jusli-
gaudium duarum generatioiiiim : pro prisiinis ra- tia non servatur, ei pax.pefdiiur ; Iiaecomhia coiise-
nvis, aliis 'inserlisde oleaslro haiionum, qui coiHra quentur, Sed pro Iiis, ail, yg9 oninibus occupqbit
ualurani exempli afferent fruclus,»ioii priofis amari- salus muros tuos , sive salvator , qui in Hebraico
tudiniS' seddulcedinis,quamdc radicesuriipserunl.JJ) fegiiur JESUS,qfubdpfoprie nomeii fioiiiitiisonai.Ipse
Suges quoqne lac geinium , et «iamilla fegiim lac- eriim fortUudo inurorum Ecelesia), quae habet por-
taberis.Qui locus qhem seiisum habeat; siiper ple- tas in laude Dopvini:ui qui ingrediuniur eam , pri=-
uius exposujiiius,disserenies illum versiculum, Filii mumdiscant latidare Dominum, etjiornen illitis con-
lui de ionye vcnieiil, et filiw itiiha iii Ittlefe. sugefil. flteri. Quodautetri Sept;iagiriiaprolaudeiii(erpre(a(i
Sivejuxfa Septtiagitstaj iliviliasrepimcpmedes, Quse suni TO.OJJIIKC, id esl, scutpiuram -, Iioe possumus
diviiiaesechuduih Hebraicau) vefitatem ,.ubera sunt dicere, qutid porta) Eeclesis cunciis debeaiit caiaioe
regumatquedoclorum, quibusnascentiumin Cliristo esse viriutibus, pej*qu3§ihgredi:imiirad eam>
erudithr el nutrjtor infantia, Quaa cijnv siiseris et (VerSi 19,20.) AToneril iibiampliussoiudincenduin
perveneris ad Soliduto 'riihiim , ^gg ht divitias 'pef dieiri,liecspiehdorltinaiUiummdbUte: sed cfii libi
quoque bujuseenvodi regum cofiiedas : iujit scies bominus iniucem seinpiiernam,et beUsiuusmgloriam
&Et fitiie lum hi iaiere svgeiil.Coristans errof est Jôs ad fidem mss. codicura
u])i<iuerestjtuinjus ii\
"
in antea editis libris, qui et in sacro coniextu, et iii taierestiqeniMwiii-W.- -
fjoivuijenta.nigsempef "leguni, Et fiiiwhiw lacsugenl^
59J COMMENTARlORUM IN iSA.IfflfMOMETM LIB. XVII. CAP. LXI. %08
ittaiit. Non occidetultmsol tuus, et litnntud nolimlnue- ,i. Credb vTderebotitibomhii inierYa Viyenliaiii{P's_.}.'k.\'il
"lur,puiqDpnihtus-efUinInctiiisempilernqm,etcoiriple- lajjCUriviefhiehJiJaiiiatiOiiisbiiiiiiiiisit, el Opushia-
bimlur dies luctus itii. LXX: Et nbit eriliibi softilita _ ^-ifuuhvejus ad gihriiicanduiri Detim.Oiriuiseiiim, in-
in lucem diei, neque orlvs iunm tuiuen prmbebiitibi quit,plaflta(io qttaiiviioiipiahiavil Paiermeus coeles-
nocte; sed erit libi Doriiinusiux arierria, et Deris ytb- (is, efadicaJiiiur {Malili.xv). Sive juxta Sepiuaginta,
ria tuq, Non enim occidelsol itbi, et luna iibi rion populus custodiehs piaiKaiioneiu Dei, e't opera. ma-
deficiet. Eritque botninus ivx sempiterm, et eoiiipie- nuiim Domiui, iii gloriaseCvauiiurCfeatofis. De bona
'buniur diesluctus Cui.Exhoc capitulo cogiuiur oriihia piaiitatione per Jerejniam loquitur Deus: Ego plari-
,qua) tlicia siini et dicenda, ad uliimuin referfe teiiW tavi ie viiieqmboriam, totain verqni, quai in Isaia ap-
pus: quaiido ccelo terraque traivseunlibus, sOlisac pellalur vihea Sbrec (Isti. v). Et quia Paultis con-
Junse cessabittifficium. Et "eritOoriiftjus ipse luriien sciehiia virtuiunv loqueniis in se Clirisii,dicere pO-
Vperpeluun),ut-qua) a ^tkacnzt cUrnaiitef asserunt terat: iriiiiqibresmei estoie, sicut el ego Cliristi (I tlpr.
esse complenda, nos spiritualiier-futiira esse creda- xi,:*I), ideoad Corindiios Ioquebadir: Ego plqntqvi,
inus, in qualitale promissiohum, noi) ih tempofe- Apoilo.rigtivil , bominus auicm incremenlumdeiiit
discrepanies. Quibus breviter iesporideriduiH est, (I Cor. iii, 6). Plaiilaii. enihi in domb Domini, in
quod * sj pseudopfopheiis elpeccaioribiis sol ocei- f|1 atfiis t-jus efflorescenl (Ps.Vxci). Tunc qui parvulus
fdit meridie, cl >econtrario iinveivlibusDomihuiiiori- fuit,'eril iu millin, audiens ii bomino: Esto htibens
fur sol jusfitire: •qriarefion semper Sanetis, Ilje qui. potestatem super qtilnque\'6ld'ecemcivilales(Luc.xix,
djcil: Ehjpsum lux riiundi (Joan. viif, d^), qhi iucet 'il,19); ita 'ht appelletuf y^Lwpy^gEt qui cum
in tcnebris, et lenebrse euni non eonipieherideruiit Apostojo dixerat:. Mihi riiinimb oinnium sancioriim
(Joan. 1) 1 Per dieiri quippe svinon uret ribs, rieque dataest gtniiadimc (Ephes.m, 8), princeps erit,ma-
iiina per noctem (Psat. cxjryfi); Quia habelriuS Do- gna3 gelitis Ih ccejestibus, quaiido lempore ponstj-
njiniim lucejij perpeluam, ef dies lucfiis noslri eoni- tuto niisefit boftiinus Angelqs suos, et"cpiigregave-
plehuntur, nequaquam plarigenlibus -iiisubversiohe riiit ad euii) omnes Sanctos, a sttinmitafe cccii us-
Jerusalenj, sed laUanliliusex inslruclioue Eccleslse. que ad svimmumejus (Mqttli, xxiv): lioh spluni de
Beali qnippe lugentes, quoniain ijisi consolabuiUuf. Isfael, sed ei 731 de geiitlumpopulo, quem sjgoir
Beaii fleiUes,quoniam ipsi ridebnni. Beaii qui esu- ' fiearis loqiiebaittr: JEi:alias oiieshabeo qum non sun(,
riiint et sitiuni jusfiiiani, quoniam ipsi saiiirabuniur . de grege hio, et iltas bportet me congregqre, ut fiqt
(Matth.v). U( posiquam 780 Dominifuerint carne unusgrex, el uiius pasior (Joan. x, 16), IIoc auien)
saiurati, eructent sermonem Domihi, ef dicaift ope- subito faeiei, ut quando omnia fuerint desperaia,
ra. sjia regi (Ps. xi.iv),..' • ".i^ tunc in gehlemfortissimam congregentur. Quiclicet
(Vers. 21, 22.) Populfts aiilein tuiis ointies justi, ex paiie ih Ecclesia quotidie videanvusexpleri, ta-
in petpetuumSimreditabunlterrqm, gcrnten ptanldlio- meh in mundi cOnsumriiatione plenius complelvuh-
rih mem: ppus mantts memnd glorificaitdtitii.Mirii- tur, et ih secundo Silvatoris advenlu.
mus erit in mille, el parvultis in genteriifoitissiinaih. . (Cap. LXI.— Vers. I seqq.) Spirilus bomirii Dei
Ego boiniiiiis In lempore ejus subilo facibrii istud. [Viilg. abest Dei\ stiper riie, eq quod unxeril me bo-
LXX: Popultis luus omnesjusti seriiper 'possideburii minus: ad arinuritiaiidumniansuiih misii trie, ut m&-
ierrain: custodiensptanlalionein, opera nianaimi suq- derer contrilOs[Vulg. confiiiis] cqrde, el prmdicqrerii
ruin in gloriam. Quipqrvusesl, eriiinh\Ul_bris,et'aut cqpiiiih induigerilitim, et ciaush aperlionein: et ari-
tiiininius,in geniein magna'm_Ego boriihius iri lerilpor niinliarem [Vtilg. prwdictirein]annmri plqctibilemDp-
re congregaboeos. Fiiiilis diebns iuctus atqhe com-- iriiho , el dierii uliibnh Deorioslrb :ui consoldiet onir
pleiis, quai)do frisiiiia verietur in gauiliiini, pojitt- nesltigeritesiiJt ponereihiugeniibus Sion: et dqretn
jusSionerit omnis justus, -imn ad breve iempuSi eis cprpnam prP cinere: oleumgtitidii pro lucltij pql-
seii ih perpeiuum , Et quia juslus est, terram irii- liuiii iaudis pro spiritu mberbris.LXX : Sphitus bo-
tiunv possidebit. Nec itiirandum si ad recipieiida mhiisuper riie, prqpter quqd unxil me : evqngelhqrc
promissionis bona, terj'am fhansuelorum teheat atr P pauperibusmhtt nie, santire conlriios' corde : prmdi-
que yiyeniiumj quam Propjieta suspirat, dieehs: care cdptivh remissloneinel cmcisul yideant : c ypcare
? Pro ^LXiKBTKtin Anibrosian. Judmi scribitur. gandi paf ticula legil, auare non semper,e(C;Yic(orius
b
"- Quod si pseitdopropheth, Hiinc lochin viiriis seniperoriiur sot justiiimillequi dicit, elc.,-fliij lapjen
modis depravaltiiivreperies apud Eiasmuiii e( Rla-T ope, u( aii, Brixiaiii corJibisexpuugH quriliiof liavc
rianhm : Erasmns ehiin sensnm impiuni yideiur in-? verba, attore noii semperstiitcth (lunb Sarictus)^Jiegit
ducefe, ciiin legai, Quibusbreviterre&pondendum esi, vero absqije si particula solqccidal. Ueciius miiilo,
qtiod psettdoprophctis,elc. Quare iton setnpef saiietiis nuliaqiie inducta riiiitaiioiie in ijoslra edjiione sic
ille qui dicii, etc, Marjanus leclionis djfficuliate su- diei inietiigito, sub ihterfogandi noia, Quareiiqii
peraius quatuor verha lollit e nvedio,ui possit le- contUitio
0
Sanclis oriktur ss/ iue jtisiUiw, eic.
gere Stio sensu, seihper oritur sol jiistilim, ille qui Arldit Victprius diiniitere frqctos iii liberldteht,
diciti.etc. MARTIAN. nbh exCr.-eco quidem codicc LXX, itj quo nvinime
— lileiii Anjlirosian., aModpseudppropliethet pecea vefba sinit, sed ex Luca evangeiisia qui iii fue-
catoribus seinpersol occidiinieridie. Et econtrario li- rintjrt LXXnilat iii.i cap.iv, ijssoijue, ut relur, Hies
mehtibtis betitn orittit sot justitiw i quqre semper • rohyiiio iiicin Corijinentafio,
mnctis, etc. Erasmus Iiocuiitj abluditj cjuddcumhe»
S99 s. EUSEBIIHfERONYMl v 600
amrnm acceptqbilemDomino, et diemretributionh : Ai care captivis remissionem,cmcisutvideanl.vel clausis
consolari omnes lugehtes : dare lugentibusSion : dare aperlionem,quod manifesiiiis inferpretalus esl Sym-
eis glpriam pro cinere, unctidnem Iwtitim lugenlibus, machus, vinctissolulioneih. De quo, immo ad quem
liabilum gloriw pro spitjtu nmroris. Ille qui mpra supra diciiur : Ecce posui le in lucem gentiunt, ape-
dixerat: Ego Dominus in tempore congregaboeos, rire octtloscmcorum,educcrede viiictiiisalligatos '; ct
sive juxia Hebraicum : Ego bominus in temporeejus, de domocarcerh sedeniesin ienebris-'{hqi.xvu, 6/7).
subUofaciam istud, loquitur consequonier, SpirUtts "Auniiin auteni accepiahilem, et diem reiribuiionis,
Doinini bei super me : non quod Domiiius Deus ha- omne pravdicatinniscjus quo in carne versaius est,
bcat DoiiiinumDeum,sedtjuod juxtadispensationem tempiis intellige. Qtiod et Apostnlus 733 Pûlus
eamis assuiiipla) dicat ea quae linmilia siini. Ad in primo Salvatoris inier|irelatur adventu, dicens :
quem Psalmista jain dixerat : bilexisti justitiam et Ecce ntinc lempus acccptabile: eccetiunc dies saltitis
odisii iniquitatem; propterea unxit te beus, beus tuus; (I Coi. vi, 2). De quo; snpra plenius diximus (Ad.
oleo exsullationis prm consorlibus titis (Ps. XLIV,8). cap. LX).Sin aulem relribtiiio non in meritis bono-
Quando enini consortes nominantui', naturam car- rum, sed in poeniVaccipittirpeccatorumj j'uxta quod
nis inteHige : quia Deus consoiMessnbsiantiaBsuce dies diciiur ultionis, de Judaico popnlo seniienduni
non liabei. Etquia eralunciio spiritualis, ei nequa- B . cst, in quem post passionem ejiis, staiim Dei ira
qnam liuniani eorporis, ulfuit in sacerdotibus Ju- pervenit. Consolatusqueest omhes lugerites, dicehs:
daeorum; ithirco prse consorlibus, id est, cseleris Beati lugentes, quoniam ipsi consolabuntur (Maith.
sanctis unctus esse niemoratiir. Cujiis uneiio illo v,. 5); u( poneret lugenlibus Siori ei daret eis glo-
explela esl leriipore, qnando baplizaliis esi in Jor- jiam coi-onamqiiepro cint-re. "De quibus fuit et
darie, elSjiiritus sanctiis in specie coluinbse de- aposiolus Paulus qui lugebal Sion atque dicebal :
scendit super eum, et mansit in illo (Joan. i). De Tristitia enimesi mihi etdolor coiiliriuus{Roiii.ix,2):
quo et hic idem Pro|>heladicebal: 732 Exiel virga Ei ilerttm : Optabamegoanalliema esseti Cliristopro
de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet, el re~ fratribus meis, et prppinquis juxia carnem qtd siuit
quiescet super euni spirilus bei, spiritus sapienliwet Israelitm (Ibid., o). Et propierea Iugcntes aique
iritellectus, spirilus consiliiet forlUudinis, spiritus plangentes, pro cinere oleum gaudii shsceperiint,
scientim el pielalis (Isui. xi, 1,2). Unde et videiites de Judavis plurimos credidisse, et stolam
Salvator ciim venisset in.Nazareih, in quo nu- accipere mundissimam, pro lugubfi veslinieiiio. :
IfUus erat pnstquam bapiizatiis esl in Jordane, (Vers. 3-5.). Et vocabunturin ea fortesjiistitiw,plqn-
ingfessiis est juxia constieiiidinem in die sabbati .taliobominiadgloriftctindum.Et mdificabtintdesettaa
synagogam eorum, Cumqtic surrexisset ad le- *->smculo,et ruina&qntiquas erigent,eiihslaurabunt civita-
gendunv, dadis est ei liber Isaia) prophetir, quo ies desertas et dissipulas in geiieratioiieinet generaiio-
aperio; ihvenii scripturiv:Spiritus bomirii siiper me, nem.El stabunialieni ,et pascenl pecora vesira : et filii
propter quoduwcit me : evnngelizarepauperibusmhit peregrinorum,aqricolmei vinitpresvesirierunl. LXX :
me.: prwdicare captivh remissionem,el cmchvisum: El vocubunturgeneralionesjustitim : plantalioDoniini
dimiltere fractos in libertatem, prmdicareanniiin boin gloriam. El mdificabuntdesetias sempiietnas, qttw
mitu\accspiiim. Qtiaudo corivoluium librum reddi- desolalwfuerant prius, suscilabuiUur, et tnnovabunt-
dif niinislro, el sedit; et oiniiiuni ocnli tjui erant ciyilatesdeserias, desolatasin generationes, el venienl
in synngnga, aitendebani eum, coeiiiique ad eos di- alienigenm,et pasceni avestuas , et aliurum gentiuin
cere : Hodie compleia est Scriptura hwc in auribtis aratores el vihitores. Postquam et Apostolij et Apo-
vestrh, et oinnes testimoniuinprabebant ei, et mira- stplici viri pro cinere et mceroris spiritu, oleum
baritvr super sermonibusgralim, qui egredicbaniur de gaudii, et pallium, sive j'uxla Sepiuaginia, siolam
ore ejtis. Si ergo illo comjiletaest tem|'ore proi>lie- glorbe laudisqne susceperint : liinc vocahnniur ge-
tia , quomodo quidam ad consumniationis referunt nerationes jusiiiias-, planiaiio Dominigloriosa : vel
tcmpora qu/e dieuniur : nisi forle possuivuis linc " jnxta Hebraicnm ELEf^b'K), per extensam uirani-
dicere, qnodiunc ex parte completiim sit, plenius que syllabam, fortes, Deique jhstitia?., aul [.4/. utj
esse compleiidiih), quando omnis populus Dci fue- planlaiio D.imini ad glorilicanduin : ut cum glorifi-
rit jusius ? Niiucenim ex parte cognoscimus, et ex caii fueriiit, vel ipsi glorificaverinl Dominum, avdi-.
parle propheiamus : Cum auienv venerit quod per- ficenl deserias a srcculo civiiates, el ruinas anti-
feelum est, ea qure ex parte.sunt, destruentur quas suscilenl, (am poptili Judajoriim, quam cuncta-=
(1 Cor. xm). Unctus est igitur Spirilu sancto, ut an- rum gentiiim, qui non solum aedificandi'et instau-
nuniiaret.pauperibus, sive mansuelis, dicens eis in randi iirbes liabebunt sciemiam;" sed et pastores
Evahgelio : Beati paitperes spiritu, quoniam eorum 734 erhiit optimi, ut repulsis aiitiquis pastorilius,
est regrium cwlorum (Matlh. v, 5). Et : Beaii miies, quibus per Ezechielemdixerat Deus: 0 pastoresIs-
quoniamipsi possidebttntlcrram (Ibid. i ). E( missus rael. titimqnidpascqnisemetipsospastores. et.non-ma-
est ad snnaudos eos, qui corde contriii sunl (Luc. iv), gis oves(Enech. xxxiv, 2)? Audi.inteum aposiolo
et difhnt: Corcontritum el liumiliatumbensnon de- Petro : Pasce ovesmeas (Joan. xxi, 17). Miriimque
s'picit(Ps. L, 19). Sive juxta Symmachum et Tlieo- in modum de cnemenlariis atque pasiOribus trans^
do(ioneirij a'd alliganda vulne.ro pcccdloruiri;prwdi- jbuht in agricolasi id est, in aratores et vinilorel
601 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. XVII. CAP. LXI. 602
til possint cum Aposlolo dicere : bei mdificqtio,bei. \. qua) in vilio est, cui Deiis resisdt, ul linmilibiis det
qgrieiiliura sumus (ICor. m, 9). Denique Scribas et graiiam; sed ea qua) pro jioienlia el gloriaaccipiltir
Pliarisaios, vinitoreset agricolas Judseorttm, Snlva- (Jacob. iv). Unde et Moysicornutafacies en\i(Exod.
tor inierrogat, quid faciai vinHqribus malis elagri- xxxiv), qui ditere poierai: Jn te inimicos noslros
Colis?Illisqiie respondeiiUbus : Malos male perdet, cornu veniilabiinus(Ps. XLIII,C). E( prb siipeihia
_eivineamdabit alih agricolis (Mallh. xxi, 41), inlu- gloria), intiTprclalus esr Aquila, tau iv S6?>)KUT5V
lii : Auferelura vobh regnum bei,. el dabiiur genli KOf-fvpaEvSuo-£(r8e«, id esf, purpurd vestieinini'";u(
faciemifruc.tisejus (Ibid., 45). Quse res inierpreia- insigue regii decoris oslenderet. Qnodque sequi-
tidiie non indiget. .Quodis eriiinfquisque Ecclesia- tur : Pro codfusioneduplici, et pro rtibore Itiudubunt
frum princeps es( de Judseis, ei non de aiienigenis, parteirisuain , qiiod in SDjiluaginia "nonhabe(ur, sic-
atque externarunv geniium hominibus? qui anle ido- ' niilii explaiiandum videtur. Pro eo quod diipliceni
lis servientes, et alieni a testamenio Dei, ac pere- hahebaiis confusioncm, lam super populo Jndseo-
grinla proniNsionibus illius, spem.-non liabonies; runv, qui a Deo recesserai, quaiii super naiionibus,
ct sine Deo in sseculo, niinc praesunt Ecclesiis, e( quaj itlolis serviebant, videbitis eos conversos aid
dura rorda geiitUium,priusque indomita, nd fructus timorem Dei, laudare pariem fuam. Haud dubium
ferendos arairo fidei cdomant; til semcntem doctri- R-quin. Domiiuim, de quO lorjuebaitir et sanclus :
n;u Domini, bonorum operujn ubenate multipli- Pars niea boiriinus (Ps. LXVH,26).' Hocauleni nemo
Vceni. polesi dicere, nisrqui aliam pariem non liabel. Quia
(Vers. 6, 7.) Vos autem sacerdotesbomini vocabi- igiiur vos super eis duplicem b;;buisii<ciiiifnsioiiem
mini, minislri bei noslri, dicetnr vpbis : Foniludi- ei rtiborein pcccati eorum, super quo ipsi non eru-
n.emgeniium comedeth, in gloria earum siiperbietis. besrebant, proiiterea in (erra sua, id es(, in (erra
Pro confusioneveslradtiplici elrubore laudabnnt par- mitium aiqueViveniium, duplicia possidebiint : cum
Itm suam : propter hoc in lerra sua dupliciaposside- e( pra3<eiitibuscrediderini, et fuiuris. Et liabe-
bunt, Imihiasempilernaeiit eis, quia ego bominus di- bunt Iseiiliani seiiipiierriaiii. Pro qiioin'Sep(iingin(a
ligetisjudicium, et odio hiibens rripinaiii in liaulocau-, -legilur, sic,ierram sccuiido possidebunt.El.gaudium
slo. LXX : Vos autem sacerdotes bomini vocabhnini, sempilernum erii sujier ca|iut eorum, ut qui po^se-
mintstri bei a nosiri. Fortitudinem geniium comede- derant lerratn in Juila);eangustissimis736 iinibus,
lis, el in divitiaseafum eritis admirabiles. Sic lerram postea universiim ofbem possideant. De qna lerra
secundopossidebunt,et gaudium sempiternumetil su- Pater loquitur Salvatori : Poslula a me, el dabotibi
per capul conim. Ego enitn stim bondnus, qui diligo geniesliivrcditatcmtuain, et posiessionemtitam termi-
juslitiqm : el.odi raphias ex iniqnitiite. yEdifiCiitoresC nos terrm (Ps. n, 5). Hoc anleii) praestilit Doininus, -
urhium desenarum el paslores gregmn, qui ipsi siiut qui diligit judicii veritatem, ei odio habet rapinam
araiores et vinitores, hoc esi, filii peregrinoruni, ip- in lioloeauslo. Pro quo Sepluaginla Ir.insfuleriint,
; si quoque simt sacerdotes Dei, ad quos PrO|)het;i raphiam de iniqmlale : quasi aliqua sil fapiha quai
iiuiic dicit : Vosauiemvocabiminisacerdoies bomini, noii ex iniquiiaie consisiat. Ergo qiiod •dic.il, boc
et minh~ri bei nostri, diceliir vobh : liaiid dubium est : Magis Oeus jusiorum diligit pauperiaiem ,
quin Eccleîarum princip.es significet. Vel cerie de qiiam divitum munera, qiiav d.e. rajjinis sutit et ini-
Apostolis iriielligendum est, ut sit ordo : Cum eav- quitate..
ihentarii, 735 paslores, araiores et vinUores de (Vers. 8, 9.) El daboopnseorumin veritate, et fw-
geniibiis fiierinl Ecclesiis pravposUi,vos de quibus dus perpeitivm feriam eis. Etscielur fViilg. scient] in
dictiim esi : Rcliquiwsalvw fienl "(iiom. ix, 27). Et : genlibtissemeneorttm, el germen eorumin medio po-
Nisi bominits sabaoth reiiquhset nobis semen, quasi piilorum. Omnesqui viderinleos, cognoscenteOs, qiiia
Sodpmaessemus;et similesGomorrhwfiihsenitis(Isai. hli suiit semen, cni benaixil bominus. LXX: Etdabo
iv,:9), voeabimiriisacerdoies, et ministri Dei. qiia- laboremeorumjustis, el testatnetiluincelernumpovam
les erant et (ilii David. De quibus Si.-.ripluradicit: ctiriieis. Et scieturin genlibussemen corum, ei nepotes
Filii autem David erant sacerdolesbei (II Reg. vm, :) eonini in medio populorum. Omnisqtti videril eos, co-
18). Iili foriitudinem geriiium comedeni, et in divi- gnbscetillos, qnia isti sttnt semen benediclum a beo.
liis earum admirahiles eruiit. Corona enim padum Deus qui diligil jiisiiilam alque jiidieium, el deles-
gloria liberorum, et profectus populi, epulic sa- laiur bolocausla violenta (qnidquid enimde rajiinis
cerdo!iim(Proii. xvn). De isiiusmodi divitiis Paulus esi, quasi mercedem scorii reputal, ei. prelitiin ca-
scrihebai ad Coriniliios : Gratias rigo be.o meo per nis,) [.4/. caruis] ipse eorum qiti secunilo povsede-
Jesum Christum, quoitiamin omnibusdivitesfacli es-. rint leiranv, el (juos duplici i.ietitia coroniirit, labo-
lisined,iri omni verbo, el in oritni scientia, sicul tes- rem dabii jiislis, siveut nveliushalieliir in Hebraico,
timonlitm Christi confirmalttmest in vbbis, ut in ntilto in veritate : utiiequaijiiam sicul in Lego iunbra vefi-
iridigeaih in ulla gratia (II Cor.i, & seqq.). Fortitu- laiis , sed ipsa sit veritas. Et paciiun foriet senvpi-
do iiutemgeiilium tiiumplins est MartyrUm : el nos leriium, non quale Moysi dederal, qiiod prseieriil;
in eorum gloria superhi sumtts, non ea superbia sed pactum Evangelii, de quo loquiiur Christus :
'* Neqiie iii Amijrosiano ms. heque ih Graacoexemplari additur prdnonieh noiiiii i . ' .
m /'' '.:':' S. EUSEWllERONVMt f -f60*r
Cêlumelieffti periraimbmti\ varba huleln inea rioh kk lOeo ; QnOlqubtergoperfecii, koc sapiamvi:(Philipp.
.pffeletibunt (Maitlt. xxjv, SS). El ttvnc scictur iiv iii, 15). Iiiciptens autem erat COirtparatiOiieplehiiu- '
geftiibHs serneivApDStoIieiun,et rimrmsfuiurae gcne^ dinis, quaudO ex pcrsona siicipientluih loquebatur:
ralipiies suscipieni semeniein doetfiiia? Dei : neqiiii- Ctiiriessein pqrvulus, sicui Iparvulus: ibquebar, sicut
quafli iljudidieetiles, in qu:opopjilus prius cirettmci- parvtilus sapiebaiii, rictil parvnius cbgiidbain (I Cor.
sjflnis crrabat îceiis :> Quid enim aliud, nisi semeh XJII, II). £t iieruin : Ex pafte videihus, et ex"73S
tjqwrit:? beus ? Oiiinis qui viderji eos, pririia frppte paiie cogiieschims, donec.venial quod petfectuiii est
cognoscei, qjiia seiiveiisit cui benedixerit Dominus. (Ibid., 9). Et ideo sponSiEassiniilatttr ornatui, qiiaj
Qsiis isiiim-ex ordlne viiSe,mahstieiiidine, contineii- T>ri)aturinundo muliebrl, sive ul cajterj; (riinstule-
tja, Jiospijaliiaie, cuficiisque virtutibiis non iinelii? rutit, vash, -vel monilibtis suh. Poiiitqile alterius ,
gal pflpuliim-flei? Etquis irone contraiio detestetuf comparationis exempla, qiiofum*prius aiJ sponsum,
cruenfas Israelis nianus, adyersum quos imprecatuf sequens referlur ad sponsam. Sicut ierra;. profert-
Pfppheia,; dicens : imp/e, bomine, facies eormn gefnien suum, el coaiesiibuspliiviis ifrigalur : ei sic-
ignqininia (Ds. LXXXH, i~): ttl hortus semeu Suum germiiiat, qui foniium alqtte
(\ers. lit, i i.) Gandcns gaitdebo in Domino, el (luvioruin aquas desiderat : sic , inqiiii, Doniinus
e.rsultavit [Vulg. extnltabU] aiiima mea in beo mco : B i germinabit jusliliam aique Iceiiiiam coram cunciis
quiii iitdv.it737 me tieslimenlissalniis ei hidnmentis gcniibus : nequaqiianv coram Isr.iel, ut supereilium
juhlfliai circumdedit me, qunsi sponsum decoralumco- deculiat Judccoium ; sed cunciis genlibus, qtia) in
rona, et quasi sponsam ornalam monilibussuis. Sicttl Ecclesia congregaiitur.
euim terra profcrl germen sunm, et sicwlhortus semen (Cap. LXIl.— Vers. 1 seqq.) Propter Sion non
suum germinal: sic bominus Deusgerminabitjnsliliam tacebo, et propter Jerusalem non quifscam , donec
et Iqudemcornmuiiiversis gemibus. LXX -.GaudioIm- egrectiaiur ul splendor jnstus ejus, el salvaior ejus ul
tabuntur in Domino, exsitttel anhnu mea hi Domino. lampas accendalur. Elvidebunt genlesjustumiuuin, ct
Iuduit enim me vesiiincntoccduth, ct lunicam Imtitiw cuiicii reges inciijtum litum, et vocabiiur libi nomen
circumdedii mihi. Sicui spousummitra, et sicut spon- novum,cjuodosDoininib nominavit.Eieris[Vulg. Eril]
sam omavii mundo muliebri, el sicut teiram effeicnlem corona gloriw in manu Domiiii, el diadema regni in
florcm suuni. et sictil horius semiiin sua gerininat : niar.n Dei lui. LXX : Propler Sion tion tacebo, el
sic DoininiisDeus profert justitiam.et iaudem in cov- propter Jernsalem non relinquam : do.iec egredialur
spectu oninium gentivm. Printipitini ciipiiuli j'uxta sicul lunicn jusdtia ejus, el saliilnre iltius sicut lam-
LXX, qui dixertint : Gaudio Iwtabuntnr in Domino, pas ardeal. Etvidebunl genlesjuslitiamiuam, el omnes
fini superioiis capituli copul.tiur. Juxla Ilebraos ^^J reges gloriamtnain, el vocabit le nomeit novum, quod
vero alierius capiiisoxordiuui csl, in qco inlrodiiei- os Oomhii nominabit. El cris coronctdecorh in manu
tur Ecclesia , Christi responderc seiuionibiis : Domini, et diadema regni in mann Dei lui. Dixcral
Guudensgaudebo in Domino,cl ersultabit anima mea Ooniiiius aiqueSalv.tlor, Spinrns bomiid super me,
in Deo meo. N~ur|iiaq>i:iin in jialribus , Mcul Judici propter quod unxit me (Luc. iv, 18), usque ad euiii
glQriabiintiuydicpiijes,: Seiueti Abrqhuiiisuinus, el iiscniti ubi scriplum esl : Oinnes qid videthu cos,
nemirii uniquain servivintus(Joan.ym-, 55) ; sed in cognoscent,quia isli snni semencui benedixitbominus
Deo, Scrijitura dicenle : Muliitudinh anteni credeii- (Isai. LXI, 1). Posl quam repromissloncin, respon-
iium.erat tor unuiiietaninta unq (Aei. iv, 5S). Heddil- dit Ecclesia : Gaudens gaudebo in bonrino, qii;« in
"
que causas lauiijrj) : Qttia induil me veslimerilosctlu- leriio graduum psalmo, cx persona popuii jirjeni-
lis, et induniento, sive tunica justitim aiqtie Imtitiw, ienlis, iae(a ca!!i'ayj(: Lmtatits sum in his qtimdicla
quae Hebraipe.diciiur MAIL,(b'"jS), oniavii- aique'. sunt riiild, iii domum bomini ibimus (Ps. cxxr, i);
circuindedit. QuoiquG(ejiini in Cbrisio baptizaii su- nunc projilietit"iiitroducitur pcrsoua diceniis : Prop-
inus,: induimur Chfisd), et iiabemus iunicam jusii- Jcr Sion nonlabebo, el proptcr Jerusalem non quies-
tja?; ipii factiis est ji.obissajieiitas, jiisliiia, at re- cam. Diebus, iiiquii, ac nociibusora non claudam,
deijipfio (Gfl/ai. i); Potiilque sijjjiljfudiiifiii)duorumi "imemea uinquam "relicebii oralio; sed lamdiu cla-
ori Ecctesia agivvinum,peifeclorum aique incipien-- mabo, et precibus juiigam prcce^, tlonec veniat qui
tiirin (ICof, I). Perfeclos sponsi compafal pulchri- promissus est , et splondore suo cunctum orbem
tiidini; jiicipienles sponsae assjmilat oriiauji. Pef-- illumiiiet. Qhis sit isie quem qurcrii, quem venirs
feclus erat PauJus, qui quasi sppnsns decoratjis co-- desiderat , ponit nianifestius : Oonec egrediatur ut
fpna atque Goroiraridiis,siye, rit AqttJIairanstjilj}.,, spletulor jiistus ejus, et sairaior cjus jil tampas
ieparep.iiiY.os, O-^KVWJS quod iJi Jingiia ri>6siradici-- aceenditiw, ;7§«| Sive juxta LXX: D:mecexeal sicul
la¥,sqcer_igtt pqriimsicoroiifim^ seGhri-- iuxjustiiia ejus, eisttlniare illins sicul lampas c ar-
: /:tyobitinlux mwidi
.sii:ajjciiofiiatje: djcebat :'-,Certunieii bonim ceriaviy',•"''f'ifl/.,Qnae:-!i]i6teuat-i'ii,.Evaiigelio
.cursmiicpiisitiiiniqv'ii>fideni:Mryqvi:de cfelerp iepo {Joan.:i'iiJ,i€) : ijuascum in Sion cl in Jerusalcm
sitqesi jiiilti[eorpiia jitstiiim (]l Tint, iv, 7). El in alio) fueril accensa', neqiiaquam in sola spieudehit Juda-a,
i "fldeiri Ambrosian:., dicens; Quid enim alitid riisi qiiod Viclof: praeferi.
semenbei? .' c A.mt>fosian.,lampas accendalitr et ardeatt
_;' $ Viijefsir ex sacro testjj reppp-Shdumnominabi%
603 COMMEKTAWORUM IN ISAIASI 1'ROPIIETAMLIB. XVII. CAP. LXH. 6CC
sed diceiur ad eam : Lumen quod in tc esl, acccn- A in Sion, ei terram ipsius liabiiabiitiu fecerit, qutu
sum est; quod egressum est ex Patte, in tuis cospit prius Jiidaico fuerat errore deserta. Sive lioc ipsum
:irderefi!iii!US,e(oni!)esgei)ic.-ilIumiiiabit(i!/a((/].vi). rcferamus ad Ecclesiam, quav possessa prius ab
El cuncti reges videbunt inclijtum luum, o Jcrusalem "itlolis, dcseria lueral a Deo.
et Siiui : qni de (ua silrp» generalns est, qui in te (Vers. 5.) Ilubiiabii enini juvenis cnm virgine, et
exalialuspaiibulo, onuies traxit ad se : iln ulgenici habiiabunt in te filii lui. Et guudebit sponsus snper
"videanl jusliiiam ejus, qua cunciorum Crcalor mi- sponsa, gaudebit super le beus IKIIS.LX5i : Et sicut
serltis esl geniibus : et reges glnriain illius, qua glo- Itabittms juyems cum virgine, sic Iiabilabvnt filii itd.
rifieaius in crnce est, ct omhia suo imjieiio regna Et eril quomodo Iwtatur sponsus super sponsa ,
subjecit. Denique ucquaqtiam voca*biturJerusalem sic Iwlabiiur supcr le boiniiins. Dieil et Aposiolns :
et Sion, sed nomen novum accijiiet, quod ei Domi- Viri , diligite nxores veslras , sicul el Christus
uus imposuerlt, dicens ad apostolnm Petrum : Tu Ecclesiam ( Ephes. v, 25 ). Cumque in alio loco
es Pelrus, jet super Itanc petram wdificcbo Ecclesiam posuKsei exemplum : Propter hoc relinquet homo
meain, el portm inferi non prmvalebunl adversus eam patrein et matrem, et adhwrebit nxori suw, ei crttnt
(Matlh. xvj, 18). Quod voeabulum a nomine Doniini duo in came una, inlnlit, Sacramenlum lioc ma-
derivavit, ul dicatur Dominiciim. Et popnlus illius B cjniintest : ego av.tem dico in Cbristo el in Eccksia
nequaquam veteri nomine appelldnr Is-racl, sed (Ephes. v, "51,52). Si ergo propter brcvilatem lem-
novo, id esl, clirisliauus. Erilque quasi corona de- poris , quod in arcio esi , sic debent \iri habere
- coris in manu Domini, et quasi diadema regni in ttxores .suas, quasi non babcant : quanto magis inter
tnanu Dei sui, quando eam foronavefit ttirba creden- sponsiim et sponsam erit sancta conjunciio ? Is(e
linm, ei diadema imperii, quod Martyres gemmarum est sponsnsde quoin duodevicesimo psaluiocaniiiir :
suarum sarielate dislinxerinl, fuerilin manu Dei ut El ipse iamqnamsponsus procedens de thalamo suo
filium sutim corum coronci vicloriis. Unile et apc- (Ps. xvnr, 6).El islaspmisa quaccrebiius in Caniico
stolus P.iulus loquebalur ad Sanclos : Gaitdiumet co- scriliimr Caniicorum, tju.o non liabet rugam nec
rona mea. maculam (Cant. iv). Quam Paulus desiderai offerre
(Vers. &.) Non vocaberh ultra derelicta, el lerra uiii viro virgincm caslam, 741 ut S1' sancla cor-
lna 11011vocabitur cmpliuhdesoiala : scd vocaberis pore el«-pii'iiu(I Cor. n). I)e qua ei sub noiviinecba-
volnntai mea in eu, et terra ttia habiluta, qnia com- ris>iiiii,(juadragesimus quanu-s psalmus canii -.Astitit
placuil bomhiP in le : el terra ttta hiliabilabitnr. regiua a dexlris iuh in vesiitu deanralo, circumdala
LXX : Ef neqtiaquam ullrtivocaberh dereiicia, el varie'ale (Vcrs. 10). Sicul igiiur spmisus gaudel in
Icrra tua nonvocabilnradliuc deserla. Vocaberhenim ^ sponsa, juvenisque cum virgine, in quibus cxemplis
voluniasmea,et lerra tua liabiinla.Pro Sion t:l Jerusa- sancla conjunclio e-.i : sic D nninns lavlabilur in ea,
iem vocaberis Eeclesia, ei liominicuni : pro Ju- ciijus nomina fuerint imnvulala.
drcis apjicllahuntur Chrisliani. Nec lioc cris vocabu- (Vers. G, 7.) Super muros tuos, Jeiusalem, con-
lorum linecontenia; scdqua? pritts vocaharis reiicla, slilui cvstodei : tota die el loia nocte perpiluo non la-
quod Ilebraice dicitnr A.ZUBA (nrv.Tj),vncaberis EPE- cebunt : qui reminiscimini bomini, ne laceatis, et ne
SJ-BA(~2~'i'3ri), quod inlcrjirclaiur voluiicis mea in detis silenlium ei, donec slabiliat et dotucponal Jeru-
ea; el terr.t ma <mx piius vocabalur SEMEMA/riQES)'),salem laiidem in lerra. LXX : Ef super mnros tnos,'
desoiaia sive deseria, po^lea vocabitnr *$t%QBDLA Jerusalem, constilui custodes, loladieel lola nocte qui
(iT/l":i), quod Arjuila inlerpreiaius esl iayr,u.i-jr,; iiviiiquaintacebv.nl,recoidanlesbomini : non est ertiin
Syuimachus ei Theodotio c-jvwzto-ixfiv» ; Scptuagiiita vestri similissi correretil, et faciel Jetttsalem gatidinm
qu;e omnia, liabitatatn, possessamqvesi- super lerrum. Projilicia dixerat : Propter Sion non
oly.o-ju.ivri,
gnificani. Hoc esl aiitem llebraica) consueiiidiiiis, lacebo, el propter Jerusalein non quiescain, et caHera
viiex evenm rebus voeabula semper imponani: sku.t usque ad eunv locnnv, ubi nunc capiiuluni lcimina-
Abram, qui prius dicebalur, paler excelsus : quando ™lum esl : Gatidebit sponsus super spoma : gaudebil
audivit rcpromissionem : Et in semine tuo benedi- sapcr le beus tiius. Seqtie promiseral diebus ac noc-
ceniur omnes gtntes (Genes.xn, 5) ajipellalus estpaier libus rogaturura , ui Salvaior et Jusius qui jiromis-
niuffarumgeniiitm, id est, Abraham. El Domino Sal- sus fuerat, advenirel, ct instar lampadis loiuin ii-
vatori supra nomcn imponitu)' : Cito spotia deirahe, lustraret orbem. Post qua) iiilrtiduciiiir persona Dei
velociier prwdare (Isai. vm, 1). Filii qtioque Zebe- loqncntisad Jerusalem, id cst, Ecclesiam primilivo-
d;ei, qiiorum unus vccem tonitrui emiitere poierat rum, el eam quae in Aposlolis ac jier Aposlolos ;edi-
(Marc. ni) : In principio eral Verbum, et Verbum ficata csl : Super muros luos constiltticustodcs, quos
erat apud beum, et beus erat Verbum (Joan. i, i), ve! Angelos, vel Aposiolos, e( omnes piincipes ejus
appcllaii sum BANEREEU (Ojl^Li), quod Inlerpre- a(que dociores accipere possumus. Qui cuslodiunt
latur, filii tonitrui. Quod atitcm scquitur : Quia uiiiros.Ecclesia), ne adversarius nnster diabolus, qui
complacidtbomino in le, et ierrn tun inhubilabilnr, a quasileo rugiens circuit, et quaeiil quomodo possit
Sepiuaginta pravtermissum est, causasque reddidit intrare (I Petr. v ), occasionem accipiat :td gregcm
quaroappellaiiir cpnsi (I5>5n)s el quare appellaUu' Domini devastandum. Oui cusiodes ncc dicbus de*
m-.k (<&$_$, quoniam complacuofii sini r»c{iiiii»s l>entnoe iiocUbu*.lcteere}nec in isjiist nco m uig«
607 S. EUSEBII IIIERONYMI 608
tibiis; sed semper Domini clementiam dejirccafi, A t__.quolaborasti, ostendit laboreni antea Jiidseorttm, et
ut giex illius e( inufi Jeriisalem ciisiodiantiir et omnia ojiera eorum a drjemoiiibus fuisse
posiessa,
v.iilleiiliir ejiis auxilio. Uiide et ad.eosdem cuslodes quapdo iuier Deuin et idnla fluctuabantj qoandoeis
aiqiie dnciofes sermo dirigitur : 0 vos qui recorda- dicebat Eli.is : Vsquequoclaiidicalis utroque pede? si
mini D»mini, ejusqiie clcineuliam die ac m>ciepre- bondnus est Deus,
sequimini illum (III Reg. XVIH,
cihus faiigati», cavele iie uinqu.iii) iii orevestro si- 2i). E( juxia tyiiieam Iiistoriani,
qtiae iu Judicimi
lea( oralio. Ne deiis_sileniinm ei, subaudUur, I>o- libro narraiur, veiiiebant Mndiatiinc,et
iisijue ad Ga- .
rnjno; sed semper molesti siiis,ojijioriuiie, impnr- zam. fructus ejus devastabant, ita Ut cibiis Iioiiiinurh
(une, et imUemiiii inierpellairiceih duri judieis. Si in escas briUorttm animatitium verteretur (Judic. vi).
eiiini ille meiuis ferocinin 742 «ssidua a inipre- Hoc est autenv IritiCum, et hoc vinum, qiiod non
'caiiiine deposuii, quanio magis Pater ccelesiis bona cnmedent nisi Iatid:intcs DohiiiiUm, et non biberit,
dabit pcieiiiibus se? Tamdiu auiem rogare debtUis, nisi in atriis siinctis ejus, d.e quo Doniiiiusiii pas=
doiiec Jerusiilem, qiiae in Judxis concitlit, et iii sioue dicebat : Amen amen dico vobis, non bibamde
fexempliim est atque maledictum, iu lolius orbis ler- geiiimineviih lijus, doiiecillud bibamriovitriiviregrio
rarum lauile verseliir.Mirqrqtie quid voluetint Sep- Pulris iitei{Marc. MV, 25.). Qua) ex parte ccmpleu-
tnaginia, jiro eo quod habetur in Uebrao, ne deiis B C tur in Ecelesia, quando dieit Doiitiiius disripulis.
silenlium ei, doneeslabilial et ponal Jerusalem laudem snis : Bibite, amici mei, et iiiebriamiiii, (ratres,
in terra, dicere, cnjus sensiis in superioribus non qnoil vinuni laUificat cor jmniinis
(Ps. bin). JEtfiri-."
Cnhavret: Noti est eniin vobis similis, si cottigal, et pleua lnce atqtie meridie Libitur a Josepli cum fra-
fuciut Jeriisalem gandiutn super terram. Nisi forie lioc tribus stlis (Gen. iv). lit corriplebilur plenius, quaiido.
aiiifici eloijuio coajnemiis, ut dic;Uur ad cunodes inebi iabitur terra beiiedictionibus Doniini. Triticum
Ecclesiav, iiullum eorum simileiii fore qui jiraedica- quoquo de quo panis coelestis «fficitur, illiid est, de
tiniie sua fecerini, ut corrigaiur, et fial Jerusalem quo loquitur Domirius: CarOmeavereest cibus. Riir-
gaudiiim omnis terraa. Siunqtie de -vino : El sanguis meiis vere est potits-...
(Vers. 8, 9.) Juravit bominus in dexleru sua el (Joan. xi).
bracltio foriitudinis suce, Si dedero triiicum luttm ullra ( Vers. 10-12. ) Transiie , transite per porlqs,prW'
cibum inimicis luis : el si biberint filii alieni vinum parate viam populo, planum facite Uer, et eligtte "iz-
tuuiii, in qito laborasli : quia qui congregqnt illud, pides, elevatesigntim ad populos. Ecre Dominus qu-
comedent, et iaudubtnil boriiiniim : el qui coihporianl dilum fecit ih.extremis. terrw : dicile fiiite Sioh, Ecce:
illud, bibent in airiis snnciis meis. LXX ; Juravit bo- Salvator tuus venil : eccemerces ejus cunieo, etopui
inintis pet dexleram suam, et per fortitiidinem brachii C (. ejus cor.aiiiiltoi El vocobunleos populus sanctus, re*
siti, si ultra dedero triiicum meum ut sit ih cibumihi- demptus \ Vtilg. redcmpli] a Domino. Tu attlem vocq-
micis tuis, et si ultra biberinlfilii alieni vinumtitum in beris quwsila.civitas, et non derelicia, LXX : Ite per
quo iabornsti ; sed qni corigregaverint, camcdznt ea, portas.meas, el viam facite populo meo : etlapides de
el laudiibutit bommiim; et qui congregavcrint,bibenl yia projicite. Levate signum in genies : ecce enim Dp-
ea in atriis sanciis ineis?Oinnipotens Deus, qui dixe- minus fecit audiium usque ad exlremnm ierrw. Dicite
rat ad Ecclesiam, Super mnros luos constiiui cuslo- filiwSion : Ecce Salvator luusvenil, liabeiistiiercedeiif
. des, qui perpeluo non lacebunl, quibusi|ue priBVipiam, siiam secutri, et opus suuni anie facieriisuam: ei VO-:
ul ntimqiiiim orare desisiaiU, nisi iinpeiraverinl cabiteuiiipopiilum sanclum, redempluin a Dbminq.
quod piecanfur, nuiic jitrat per dexterani suam et Tu auiem vocaheris requisitq civiias,el noriderelicta.
brachium foriitiulijiis siiie. De quo crebro dixiinus, Prsecepit ciistodibiis murorum Jerusfaleiii, quibus
qriod sit Diirniiiiis nosier atijue Salvaior, qui jhxta antepra:cepeiatiiet;K'ereiit, tie aliquando orare der
Aposloluiii, Dei viriusesiDeiqUe sapiertlia (I Cor. sisterent, ut transeant per. pbrtas Jerusaleri), et
i'). J.nraifaulein qiiodririticum et yinum Jeriisalem 744. Viainfaciant popiilo. Quod senvljudaeiin uttiniio;
riequafjuam cedat in liosiitlm cibos, nec alieoigeiiic tenvjiore, quaiido post plenitudinein .gehtiuin"salvaii-
labore IHius perlruandir; sed qiiicumtjiie in lacrj'- D ; dus est Israei, iet.-ad Doniin.iimredituriis, fitturum :
niis seminaverini, in gaudin melani, ct i|iii inessuc- esse coiiteiidtiiit. Alii vcro in regno ccelorum ex-
rint, abjectisque paleis, piirnm frnmeiiium in bor-. pleiidum putanl, qnando eril vera laHitia, el uuuS'
rea congregaveriiil, ipsi coiuedaiH labores mannumi quisque recipiel secundnm meritum suiim, ac ne-
suariim, et Dominum a>iernalaude su.-tollant, c( bi- qiiiiquani Doniiuumin lnunililate consjiiciant, sed in
baul viiiiim in airiis sanciis ejus. Quod êl nmlias; habilii sentiain jmlicaulis, quaiido veniet sujicr IIII-
npud Paironi inielligimusmansiunes, si de fuluia ini be^ cum Angelorum mullitudine, ut reddat uinciii-
regiin roslorum acripinnis boaiiditline, vel cer(e> que sccniitlum opus suum. Nos aulcm êeiiiidum
743 'ecles.iiis in tuit>orbe divisas, in quibus pl;ni- cosptam explanatiouem possuiiius hice el in jniino
(aii, po^tea in domo Domini fiurebimns. Qiiaiido au-. adventu intc.Uigere, iit dicamus iir.vcipiAposl>lK et
lein dicit : Nequaquam ullra dubo triticitm tuum ini-. Ajiostolicis viris, ul ingredianlur el transe.nit per
mich tuis : et vinum luum alienigenm non bibenl, ini portas quibus inlernus non pra;vale(s et omuia tol-
R Idem Ambrosian., assidita

interpellatione deposuit.
609 COMMENTARIORCU IN ISAIAMPROPUETAMLIB. XVII. CAP. LXIII. 610
lant impedimenta de via, ht abs;iue aliquo Scatidalo A"êiiim seiiteiltia pluriinofum esl) e.vplerida coivicn-
pojmliis Efciesiaiii Salvatoris introeat. TJride et dunl.Nos aulem quia et sujira in htic etideni capi-
JoaririDSclamabat in eremo. Ego sum voxclainanlh lulo ligimus: Spiriius boiniiiisuper tiie, propter quqci
in deserio, sicul Isaias dixil: Parale viain bomini, unxitme, annuntiare paupi.ribus mhil nie: quod Do-
reci.ts facite seihitas ejus : oiniih vallis iinplcbilur, et niiiius aiqiie SaIvaiof,ieciii Isaia) voluiiiine, in Syiia--
biiinh ntons el collis humiliabilur (Joan.i, 23; ad goga Judicorum siijier se expleiiini esse nioiistravit
lsai. \h, 5, 4). Aliisqueverbis uuiic ideni sensus di- dicens': Hodie compieia est hwc Scriptura in auribus
ciiur, Elegit lapiiles vir Ed lesiastieus, qui oinuem veslrh (Luc. IV,21) f et nuiic deeodeiii dicitur, quod
euiollit de credentium corde durifiam. De qnjbus post passioneni ad:Paireui ciueiitns ai-ceiideiil, ne-
ideui Bajitista dicebat : Polens esl beus de lnpidibus cessilatoconipelliiiuir, oiiinia qtta)dicuiuur, in primo
islh suscilure fdios Abrahw (Mattlt. m, 9). Vel juxta accipereS.ilvai(uisadveiitii.Neqiie eiiiin fieri potest,
. Septnagiiita, projicit de via lapides qui infideles'a quod plerique iiosirorum faceie iiiiiiiHui', ul varien-
creilentibiis separat. Quod ne piitareiil Judah de se tur leiiipofe, qua) opeiibus copulaia suni; nec rie-
dici. jiingilur ; Lsvale signutn in gentes, et ad |iopu- gainus sudoiis esse maximi, hice oiiuiia sibi coiijiin-
los iiatioiium, ut iic(|ua<ju.imunius terise Jtid;esead gere, eilsic spiritiialiier expleuda in coiisuniiiiaiione
salutetu provocentur angustiae, sed auditiiin liat in ]g monslrarc, ut in tbri>io et juxia carneni et juxia
extreinis terrce, ut passioiieni omniuui Cieatoris to- spiriltiui, jahv conipleia iipceauius. Qiiia igitiir venit
lus iiiiitidus exaudiat. bicite, inquit, filioiSion. Quoe filite Sioiv Siilvatof, cujiis iuerces cum eo est, et
vel ideo appeJIatnr fiIia,Sinn, quia piiiiiuin orta esl ojuis illiiiscoramillo; etegiessiis esljhsius ui splen-
ex Jmlicis, de qua dicit in Cantco CaiUicorum: Filii dor, et Salvator aecensus est uliampas, gavisusque
maltis mew pugnaveiunl adveisumme (Caiti. i, 5)'; sponsus super sponsa sua Ecclesia, imijio exsuliavit
vel cefte'proplerea filia, quia a Deo adqplionis no- super eaiii Deus siius, qui ipse 746 ct sponsus et
inen accepii. Quotijuot enim susceperuiil euni, dedit Dominus es.i : propierea,-seciiiidiiiii assuiiipiionem
eis pyiestaiem ut filii Dei (ierimtf Joan. i). Quid est carnis, erpassiiuiein ciiicis dicnur ad eiuu : fJi in-
aiiieni qund jubentur m.igistri sitque doetores Sioii thtgatur pes iuushisaiiguiiie(Ps. ixvii, 24). Ei sub
niiie imntiare? Ecce Salvaior tuus venit, qui in He- Juilai Voeabuloin Geiief-ipriiplieiaiur, Juda, te lau-
braico (liciiur Jesus. Unde ei Gabriel ad Joseph : El dabunl (ratres lui: Manus lum in cervicibus inimico-
yorabh, imjuit, nomen ejtts Jestnn, ipse enim salvum rutn luvrum, (Geii XLIX,8 el seqq ), adortibunite
faiielpoptiliim suum a pccalis eorum ( Malih. i, 21). filii pairh tui. Calulus leonis Juda, ad prcedam,fili
Qui Siilvattir,cretlentiuiii judex est oiiinium, ut red- mi, ascendisti, iequiescens acctibuistiitl leo, el qtiasi
dat uiiiciiiquesecuntlum opera sua : jnsiis pnemia ; IQ leivna: quis susciiabit eutri(Gen. XLIX,8, 9)? Et ite-
peccaioribus aHerua supplieia (Mdtth. xvi). El vorum : Ligans ad vineam pitlluirisuum, et ad vileni, o
cabit, intjuil, eosipse Diuiiiniis74>5 alque Snlvalor. fiii))])',asinam suaih; lavabitvino stolam suam, el san-
Sive juxta Hebraicuin, vocabunlcos Apostoli el Apo- guine uvw pdllium suum (Ibid.,U). Iste est quem
sl»Iici viri, p'pulum snncluin ei redemptum a Do- Angelicae |ioiesiates videiiics ad Palreni ascendeie
mino, qui redemj.ti suiilClirisii sauguine. I|>saquo- erueiitiuri, im|ierahl caheris Angelis, el ab cis au-
que civitas iiequaquam iippellabitur derelicta, ut diunt :L:vaie potUts,priricipes,c i>esfras,el elevamini
prius vocaia fnerai, vel.iu Jud;cis, pro|)ier a nego- porlw wiernaUs, ct inirOibit rex gtoriw. Quis est hte
tiationeni ? vel in geiitibus, propler idololatrinm, sed rex glorim? Dominus forlh et poleits, Dominiis forth
reqttisila, ut Hebraice dicitur DRUSA (XVSTH); ut pro in prwlib (P.vaf.xxin,7,8). Ei iteium : Dpminitsvir-
aiigmeiitis et varie(ate virttitum, nova semper acci- lutv.m, ipseesl reic gloriw (Ibid., 10.)II:ic pr.iunisi-
piant "pomiiia. nius, iit ciiin aliis lesliinoriiis eii.mi pra;scus (•apitu-
(Cap. LXHl.—Vers. I.) Qu's esl iste, quivenit de lum ctingriiere doceamus. Unde et in Cautico diclnir
Edom, tinctis veslibusdeBosrq? Iste fnrtnosusin stola Caiilicoruui ::Fratruelis;ineus rvbicundusei candidtts
sua, gradiens in multitudine foitiiudiriis svw. LXX : (Cant. v, 10); rubicundus in passione; caiididus in
Quisestiste qui venit de Edom, fulvis veslibusde Bo- D resurreciioiie. Iuierfogahi igiiur Arigeii, rei novUatc
sor? b Sic formosusin stola sua, violentiacnm fortitu- pefterfiii (Mystcrium enim passinnis et resurrcc-
dine. Omiiemhune locum ab eoi loco, ubi juxia LXX tioiii>Christisectiiidum apostolum Pauliim (ICor. ii)^
diciliif : Illuminare, illuininare, Jerusalem, quia tenit ciinctis retfofgenerationibus ftieral ignoraiuhi). Quis
liiinen tuum, el gloria bomini super te orta est (Cnp. est isieqtii de terra d Edohi ciuenlus advenit? EDOM
LX, I), usque ad iinesens cajvitulum, ubi diciiur: (CITX)«juipjieinlinguamiiOslraiii et ierrenus]fl cruen-
Qu!s esi hie qui venii de Edom, tincth vestibusde tus exprimiiur. Tihctis ieatibus deBusia? Quoil li.ulli
Bosra? multi nostrorum referuiil ad finem niundi, pio errore lapsi, jiiitaiit de carriis Doiniui inieliigi:
in quo sive carnalitcr, sive spiritualiler (diversa id est, BASAtt ("Wij, quod verbum si carriemsigiiifi-
"
aCorrigilVicior. ex Mediceocodice negalionem-im ouvor, L'Hirie]sf«.
negoliiiiioitem,quam profeclo falsam lectionein ait c Bx Gi;«'COK/)«T6 Ttijlaso! %.pzovrtsvp.&v,etVulg.
es'se. '":.... edit. vestriis pro vestri Viciori j» suli.
b Corrupie inquil Viclor: Sic legiiur pro Itic eiiani d Nomen Edom, -qtiotl hu: ideerai, shpplenjus es
iu comuientario, quippe cum Hebraice sil 17?,Grasce Anibrosiauo msviii quo mox esi adveniat pro ddveniu
"6tV '" '""."'". "'- S. EUSElill HiERQNTMI . . 61i"
caret, scriberetur per mediam lilteram sm, nuncc A , po//ii»,[Vtilg.tnquinhvi]. bies enini ullioms in corde
autehv per SADE scribitiir, ei ihterpretatur firmaaltjue
e nieo,aitnusredenipiionismewvenil. Circumspexi,etnqn
iiuiiriia: quod veldc Jernsalem accipimus (Psnl. LIX, , eral atixiiialor: qtiwsivi,et noii erqt qui adjuvaret. Et
H). quoe firmissiniis muris fuit ante circiimdata, inii salvavittnilii brachiuin meuin, el indignatio mea ipsa
cjiia passus est Dominus; vel de inferno, de quo inn auxiliataeslmilii.El coiicitlc.avi populosin furoremeo,
qiiinquagesinionono et in cenlesiino sepiimo psalmo0 cl inebriavieosin indignalionemea, et delraxi inter-
scriplum est: Quisdeduccl me in civilatem"manit-ani' \t ram viriulem eorum. Scpliiaginla pro eo quod nos
(Psal. cvn, II)? in qua clausce sunt aninvaeniorluo- diximus, totculat calcavisotus, irilerpretaii sun(, ple-
rum, et circumdata esl firmissimis custodiis. Scicn- iiuin ooncit/cafM)]], quod magis cum supcriori capitulo
dum quoque quod juxia bistoriam BosuA.(rn2D)nonI legenduin esi, quain ut sii sequeniis principiuni. Ca;-
sifiu Edom, sediiiMoab. Sequitur: Sic formosusini lera sie Lranslulerunl. Et de geniibusvii non esi me-
slola sua, gradiens in multitudine forlittidinissuw.P.ei cum, et conttilcavi eos in furore meo, el confregi eos
quo e( quadragesimus quar(us psalmus 747 can' 1 : quasi terram, et deduxi sangitinemeorum in ttrrdin, ei
Formosus decoreprm fiiiishoniinum.Accingeregludio > omniavestimenlamea inquinavi.Dies erihnretributionis
luo super femitr tuum, a potentissime. Specie lua elt venit eis, et aiinus redempiionisadest. Aspexi, einon
pidcliritudiiietua, intende, prospere procedcet regnai yJ erat auxilialor : consideravi, ef iiiiUus qid prwberet
(Psal. XLIV,5-5). Pro quo Sepluagiota (ranstule- 'auxilhiin ; el eruil eos bracldtim meiim, et ftiror meus!
runt, yiolenliq cum forliiudine. Quod quem sensum1 advenit, el conculcavieosin ira mea, eidediixi iri ler-
habeat prudeos leclor inquirat. ram sanguinem eorum. Pro lorculari quod tlebraice
Ego qtii loqnorjuslUiam, et propugttatorsumad sal- diciiur GETH(riJ), Theodolio'ipsum yerbum HebraS-
vaiidum.LXX: Ego qui loquorjuslUiam, et judicinmt cunv posuil PHURA (rjTfl). Sed nielius in hoc loco
sqlularh. Respondit Donvinusinterroganlibus Ange- Symrriachus,quem e( hos secuti sumus. Yerbunvenim
lis : -Quaeritisqui siin, qui ad cceloscruentus asceii- pnuriAambiguum est, et tarn torciilar, quam lagun-
dam, et sauguis quo aspersus sum, non inii.iidefor- culam plerumque significat. Dieendum esl ilaqtte de
mifalem Liibuef.it,sed decorem? Ego sum cui Paler (orculari, quod jux(a Scfip(ui'.'esanclaecorishetudi-
tradiditomne judicium(Joan. v). Dequo.elPsalmista nem, interdum pro uliionfe atque suppliciis poniiuf
dicebal: Deits judich.m luum regi da, et jnsliliam peccalorinri, iriterduivviu cOrigregaflone riovorum
ttiam ftlio tegis (Psal. LXXI,I). Qui loquor justitiam: fruciuum.Pro poenispoiiilur'atque tofmeiViiS,quaiVdd
ut malis nvala, et bonis relribuanv bona; qui veni Jeremias in Laineiitatiohibus plangenS eversiOriem
pugnare contra adyersarias poiesiaies, et captivis Jerusalem loqiiilur: Torcularealcavitbomiiiusvirgini
'
prasdicare remissionem, el vjnclos de carcere libe-G Q filiwJiida,ideo ego ploto (fhreii.i, 15, 16). inbonain
rare, ut ei adversarii pcenas, et captivi senliani liber- partem inscribunlur psaliriipfo lorcularibus oclsVus
talem. > ''.' el ociogesimus feriius. De quibus ih suis Iocis, c sl
(Vers. 2.) Quare ergorubrumest indtimentiimtuuin, viia comes fiieril, Domino praibenie, diceluf, Hoc
et veslimenlalua h sicut calcanlium,lotculat? CXX: (orcular, in quo el malis supplicia, et bOriisprocinia
-
Quare r.ubrasunl veslhnentalitq, el indumentatua sicul a Salvatore calcantur, solus ipse calcavit, riulluhvijue
calcantium torcular, ptenum conculcattiin?Ubi nunc Iiabuit adjiitorem. Neque enim Angelus, aut Af-
dicilur,rubrutn,inHebrajolegiiur EDOM (DTTN).Ergo ebangeltis, Throni, Doiriinaliones, aiit ulla cbslesiium
etsupra ubi scribitur Edom, non.loci voeabulumesl, poiesialum, liuinaiiuivvCorpusassumpsil,etpro)vobis
scd nomeii sanguinis; Rursunvaulem Angeli scisci- passus esi, ef conculcavit adversarias foriitudines,
taniur et dicunl: Didicinvusquod lu sis, qui loqheris aiqtte contfivii: 74S hisi Jlieqiii iorjuiuirin psal-
justitiam, et.salus omnium in luo sii judicio consti- mo: Salvumme fdc, bomine, quoriiaiiidefecitsariclus
(ula, Nuncscire volumus, quare vesiimenla tua sint (Psal. xi, 1); iii tantum, ut etiam confidentissiiniis,
velutmusto lincta, outquid causaa exsiiterit, ut iuni- et in fidei vCritale flrhiissimus apostolusfPetrtts, ,li-
cam quae desuper texta esi, el scindi noi) potest, mofe territus fugerit, immo Dominttih.negafit (MaU
et de uicro virginali tantum candorem habuii, qpan- D ih. xxvn). Quodque seqttiiur: Ei aspersusesi sanguii'
tum nullus fullonuni possii facere super lerram, san- eorum.super vesthitenlamea, el oinuia hidutrientqnieii
guine cvueniares? Magis enim fibi clefnenlia conve- poilui, nequaquam sic inteiiigendiim, utfJaeriibrieset
nil,, quani, crudelilas: magis candor, quam cruor. iadvcrsarias jiotes(a(es sanguincui iiabere credamus:
Qtiibus respoudjt Pomiiius, non uno versiculo, ut sed tropnlogice accipienda sunt oinnia, quando rle-
prius, sed niultis verbi.s: nt omnia doceal - igiioranles, meiitissiiiiiisDeus ad erudiendum popultim suiim, el
ne rijrsum qiia^rere,coiiipeljarituf, icapli\il;ttis vinculis liberantlum, hosles ferire com-
(Vers. 5 seqq.) Tprcnlqr,calcayi solus, et de genti- ':pelliiur. bicseuiin, inquil, ullionis in corde meo: an-
bus non esl vir mecttnuCalcqvi co.sin furpremeo, el iius redeniplionismewveitil.De quo et supra (Ad cap.
concuicavieos in iramea: elasperstis esl sanguheorum Lxi) legnmis, iu boiiain partem jirscdicarc annuin
super veslimenla^Jîhea, eiomniq indumenldmea Doiviiniaccepluni, eidiem redibuiioiiis Deo iiosiro; ^
°: Ih aliqtlot fflsS.,pbiehtistMiM. Cohfer Û33an- h Airibfosjaii., qudsi catiariiiuhi ih ibteulafi.
notavimus in epist. 106, ad Shhnlahiel Frefelaiiv, c Vide praUixamprimo tomo genefalem
prajfatio-
6d iiiiiic psalmi lOcum, hem niini. 2iet se.qq. :
615 COMMERTAHIOROM IN iSAiAMpROVBETAM LIR. XVIL CAP. LXlil. 614
et ntine lam in malam quam in bonam. Iri malam: Jigilat qiii sedifical et cusiodit-.eairi (Ps. cxxvi). Ipse
bies enim uliionh in corde meo. In bonani: Annus eiiiin virtuiem tribuet, ut faciamiis f'orlilu(!ii>en),,et
redemptionismewvenit; ut eo tempore quo puniuiiluf possimus dieere •.Foriiludo mea el auxiliuiii, etre-f
adversarii, Dei pojiulus liberarefur, inimo redinialur f.iigiuinme-umin die malor.um meoi'iiiri,(Jcran,xvi);
prelioso sanguine agni qui in Joannis Apocalypsi Qua) i.n pravseiitiloco, non pfo viiiis aique peccatis,
dicilur trucidalus. De hacreiributionis die el.Moyses; Sed pro angtistiis debenvus accipere. Quod aijiem
sancto Spirilu proplie(alia(: El retribuel vhidiciam juxia Sep.ttiiigiiitasequilur : Virtutes boinini tecqt-
inimkis, el odienlibusse reslituet. Circumspexi,et non dqlt.oriii omnibus qttwrelribuil niihi, pro quo in iie-
cral auxiliaior:qttwsivi,elnoneral qvladjuvatel(Deuti braico, laudes Domiid, coniineiilur, sigua if)telliga-r
XXXII, M).Qui et in.psalmo dixerat: El exspectaviqui irius atquemiracula, pro.quibus poiiuiitur sa)pe yir-
conlrislayetur,el non ftiil, el qui consolarelur, el non tul.es* ut ibi,:. Gloriam meqinaiteri iiorr dabo; iiec
iiiveni (Psal. LXVIU,2I). Ipse enim cunv essei iti virlules ifs.eqs.sculpiilibus (Isai. XLII,; 8). Et alibi.:
forma Dei, non esi rapinam arbitratus avqiialehi se Vi.rlutesejusinlnsulhiiuiiliabunt, \e\ gcutibiis-lo.iiiiS
esse Deo, sed semetipsum exinanivit (Plrilipp. ii), triunili, vel Ecclesiis quse firnia mole.fuiid.aiacsiini,
fufiham servi accipiens, ct fac(us obediens Patfi et foriuiilur pQtiiis quanv subveriuntur. Tnlerdiuii
usqueadmoflem, mortem autein crucis, etpropterea jB virtus iierjuaqnani pro forfilutline ^gl.. accipiiur
doiiavit ei nomen snper oniue nomen, ut salvarei atrjue miraculis :.scd pro coiivcr;saiioiie;.bon.a, ut .
sibi credentes dexlera sua; et indigiiatio ejus quav illud esiAposiolorum, Pelri : Miuhtraie i.n .scieniiq'
erat contra adver.ârios, Dei jiojvulumliberaret. Sive vestra yiri.ttteiii_.(\ Pcir. 1,5); et Pauli : Si_qua virius,
eniitcredentesin bracliio suo, et furorem suumultra .et si quqlaus, (Philip, iv, 8).- Juxla-quod et in a.lio
nqudislulil: deduxitqtie sanguinemeoiumin terram, loco dicilur : Mclior esl sierilUas cum virtnle. Prior
vel davmonumvpomxSe',vel cerle sanguinem Juda)OT virluiis inlelligen.tia D?0 : secnnda lioriiinibus con-
rum:pro quoca)leriinlerpreies, conten.iionetntrans- venit. Pro eb atilem qtmd no.s .inlerpretati. sum.u.S-":
lulerunl; qui omni studio nitebantur, u( viiieluni Stiper omnibusquw reddidit nobis Dominus,quod po-
populum dimitterent. ,. lesi et in bouam e( malam partcm accipi, Syinnia-
(Vers. 7.) Miserationum bomini recordabor ; litu- clius manifesiius iti bonorum posuii feiribuiione,
dein bbmini super omnibusquw reddidil nobh boini- dicens : Pro oinnibusiin.qidbusbenefecitnobis, el pro
ritis, el super mnltiludinemboitorumdpmuiIsraei, quw multitudlnebonUatis,qtiainsuper. dvmumIsrqel exer •
largiiusesl eis "750 secuiidumiiidutgenliamsuam, et cii.it. Pro quo SepiuagiiHa iranstulcriiiil: WomniMS
secundummuiiiludinein miserationum suarum. LXX^ judex boriiisHiomni lsrqel, retribuii uobis secnndum
MhericordiwDpmhrirecordatussum, virtutes bom\ni_( C inhericordiam suqni, et secundum inuliitudineinjus-
recordaborinOmnibusquwreddiditnobis : bpmiriusju- tiiiw suce. Hocauleni n.ofiijipiest fdicere,' nisiille qui
dex boiiusdomuiIsrael,relribtielnobis secuiidummiser inielligii jnsie susiinere qu.as patitur. Deniijue in,
ricordiamsuqin, ctsecundummuliitudiitein juslitiaisuw.. sejituagcsiino secuntio psalmo, cujus exordium est:
Finito, u( nos arhitramur prinio, ut plerique aesli- Quani bqnus Israel Deus, Itisqui recto sunt corde,\o-
maiitsecundp Salvatoris adveniti, in quo "subaiidi- quitur propltela ex persona corum, qui Dei judiciis •
lur, judicantis, invmopugnantis vox, Suosque et po- pertu.rbantiir: Meiatilem pene moii suntpedes : pene
puli sui adversarios trucidantis, crueni.tfs victorque effusi sunl gressus mei_.pa.cempeccalorum videns, et
describilur ; incipit alia T.spiv.oTrh, in qua ex perso- coctera, usqtie ad finem psalnii. Unde aivoslolus
na populi Propheta loquitur, enarrans beneficia in Paultts qui Dominum judipem bonun) jiistumqiie
seDel, ei sui cordis duriliam, ob quanvef Jerusaleni cognoverat, lor|iiilnr confidcnler : Reposita cst ihilu
Incendio, ei Isi'ael captivitaii fradUus sU. Quod Ju- coronajustitiai, qiiqm reddeltiiilti justtis judex. Non
da)i atl Babylonica referuni lempora. Nos auiein or- solum atilein niilli, sed el Oiniiibusqui diligunl adveit-
dine ei raiione monslravimus, de praosenii diei fenv- tuin Domiitiet. Salvaloth nosiri (tJTjin. iv, 8). Nec
pore, in.qtio Uomanisserviuni, et' excluso Isfaele, est inter bonum ei juslum, ut haaretici volunt, ulla
geniium lurba successit. Curramus igilur pcrsirigu- D distantia, eodein scriliente : Ergo lex sanctci est, et
la oralionis meinbra, et ea, ne laciniosa sit exposi- mandalum sanclum, et justum, ct bonum (Rom, vn,
lio, breviter edisseramus. Pressus pondere ma- 12), lit videlicel bonitas in genere, ei jusi.iiia iiiiei-
lorum , in ntillo alio nisi in Dei misericordia ligaLurin specie. Quamobrem scribif ad Romanos :
spem habeo; qui facit misericordiam in hvillia dili- Vixenim pro juslo quis moritur ,: nam pro bonp fpfsi-
gentihus se, et extehdit miseri.cordiaiiisuain liisquj tqnquhaudealhioii^Rqm.m.l). '
cognoscunt eum. Ex qiiooslendilhr, diligenlibus et (Vers. 8 seqq.) Et dixit: Veiumtatnen populus
cognosceniibus Deum, rnisericordiam Doinini. sub- metis est; fiiii iion itegaiiles: et fqctusest eis Salvalor.
venire. Noh esl eiiim voientis, neque curfeniis, sedi in oiniiitribulatione eottiinnoh esiiribulqiuS, ei.An-
hviserentis Dei (Rbin. ix). Ei riisi pomiiiiis a)tjiirca- geltis faciei ejtis salvaviteos:in dilectio_ne:mqi:el.in
verit domum, el chslodieril civitalem, in yanum vi- iudulgentia suaipse redemiieos, et pottavil fips.,,el.ie-
'.';. a S;Uisingeniose Vicloriiis hiinc Iocum iia fefor- librOruriviideiri liiinime, aui reele; npn tisque adeo
mavit, mqiiosubhabUujudicaniis, iihinp pugitqnth, impletusest;Sensus. ,....• :;;..,,;;>,;,;:
supsqtte, etc. Caueruro et juxta mss. editorumque
818'..'f'.'. , :'::+ y f; ;;:;; ^S.fEUSEMrHIERONYSIi "> .'[' ''',::: \ "'":--':fy ":'.f: ".-«'1.8."
watiifeos cuncfis-dietes sceeuli. Jpsi autem adiracuh- A pepDfcit fijiis suis, et redemjt eqs sanguiive suo^
diqm provor.averunt,ei dffdxetunispifUiitnsqncti [Al. susceplique elexallavirassuiiiptos? iiifeiihr causa
sancfuni]ejus; elcoiiyersusesiehiiiinimicumielipsede- pefspicua: Ipsi auiein iion credideniut., ei exaeer-
/icf/auifiios.LXX:-El dixit: NonpbpUlusiheus, filiine- baveruiu Spiriluin sanclum . ejiis, sive sancli illius,
quaqiiamreprobaburil. Et factus esl eisiri salulem ex quod Hebraice dicitur CADBSO Voluititaque
(,*>J*"(:).
omni titbulutioneeotuni'': lion iegaius,rieque Angeius, Deus salyare ciipieutes: el provocavit ad saluieih,
752se('Wsesqlvwit eos, quoddiligeretUios,etpar- ul voluntas haberet prajmium ; sed illi credereiiO-
cerel eis, ipse redeinit eos, et suscepit iltos, elexalia- lueruiil. Alioquiu ei de Joiniie scriptum esl: Fuit
vitomuibus diebussmculi. ipsiauiemnoii crediderunt, homo missus a Deo, cui nomen erat Jbannes : hie
et exaccrbaverutttSpitiium sanctum ejus; corivetbusesl yeiiit; ul prwberet tesiimotiiumluci, ut Pmnes crede-
eisininUnicum,ipsepiignaviVcohiraeps.Ubi nos inler- rehl per etitn (Joait. i, (i). Nec staliin in cul|ia est, si
h
preiali siimiis : In oiniii tfibitlaiione eorunt rioh est pliires credere, nolueruui, sed voluritiis Tenientis
a
tribululiis, quod llebraiee diciiur LO,ei est hegan- ha-c fuit, ui omnes crederent ei salvareiilur. Sin
Us adveibium, pro non, legi pol.esl: et ipse, ul sit autem qui exasperaverit ei afflixerit Spiriium satic-
sensus : In otnui tribulaiioue eoruni ipseesl tribulum, vel Sancti ejus, id est, Chrisli, Deiini exaspe-
lalus, id e-.t, Deus : ul non solum peccaia, scd et B rat : ejusdeiu Spiri(us sancius cum Patre Filinque
tribulatioiies nosnas i|ise pmtaret. I|ise euiin infir- natura?est. Quaiiiobrem Apostolus praBcipit: Nolite
miiales nosiras portu, et pro nobis dolei. Porro conirhtare Spiriium sanctum , in quo signati estis
uon (Eplies. iv,50). Qui Sidrilussanclusrecetlitaiorporc
Sipiungiiita posueruiit aliml quoi! in llchrao
liahciur, non legatus, neque Angelus, sed ipse salva- sulidiio pc.ccaiis : cl in pervcisum aiiimain IIOIIin-
vit eos: de quo in su» dicemus loco. Dixit igitur, greditiir sajiieniia (Sap. i). Unde e( DavidconsciCittia
Deus qui juslus c»i judox doniui Israel, ei austeri- prccaloriim, ne Spiritnm sanclum perderct, preca-
talem juslilia) cieiueiitia miligaL judicanLis : Genui batiir dicens : Et Spiritum sanctum tuitm ne auferas
me. Ve- a me (Ps. L, .15).- Ul aulenv sciainus , omneni qui
quidem filios el exaliavi, ei ijisi sprcverunt
fiimiamen quia populus metis suni, et semcl fllii exa-;piiral Spiiilum saiiclum,Deum offenilere, ei de
nomiiiiiti, non peribunt iu perpeiuum ; si ine sjier- amico inimiciim et hostenv fieri, Peirus apnslolus
nere el negare desieriui, sentieiit Salvaiorem : quia sigiiiticaniius in Apostolorum Aclibus loquilur :
in oiimi iribulaiiOne eorum ipse ifihulaluS esl. Quare Conveiiit vobis mentiri Spiritui sanclo? hoh
Sive rinii est tribulatus ut parurhjier eos deserefet, estis hominibtisniewUi, sed Dco (Acu v, 9). lste est
ct ntidaios auxilto suo cogeret" ad rogandnm. Vel Spiritus sanctiis, de quo iii Evaugelio Doniiiitis di-
certi) netjuaqttiimtribulavii eos, sed e cOiitrario, cne>-G cebat : Si diligitis me, mandata mea servate : el ego
teris perseqiiDiiiibus, adjutuf fuit, uiisUque Ange- peiam Patrem, et atium Puracleium dubit vobh, itt
lum siiiiuv, qui eos de periculoJiberarei, Auljuxia siivobiscuininsempilernum, Spiritiim veritatis (Jaa.it,
ei alios xiv, 45, 16). De quofei in Sajiieniia lepecimiis, (fiiie.,
'Sejiiuaginlii, non per AugeloS el Propheias,
Saucios viros salvare vOluiipnpuluni suiun; verum riomine Salomonis scribilur : Sqnctus enhn SpitUus
ul disiiptinw fugiet dplum; el recedet a cogitationibus
ipse Uesceudit ad oves perdiias domus Urael,
ovem morhidam suis liuriieris reporiaret, etdra- stultis (Sap. i, S).
chmam quaeperiefal invenirei, et luxuriqso filiore- (Vers. II seqq.) Et recordatus esl dietum-swculi,
verteiiii taus occurrerei .Propterijuod s,pbiisa.dicil in Moysi, popiili sui. Ubiestquieduxiteos de inari cuiri
Caniico Caiiticoruiii: Osculetur me osculisbns sui, pastoribus gregis sui ? ubi esl qui posuit in mcdioejus
Neqiiaquam per Pairiarchas^ .M«y?en,ei Prophelas, Spiriium sancti sui? Qui eduxit ad dexietam Motjsen
sed iiieuin cor|>us assiimal, in riiea carpe yerselur, biachio majestalis suw : qui scidit aquas anteeos, ul
Veibum caro flai, et sic osculeiuf irie iiabitaiis in facerei sibi riomen sempiternum. Qui duxit [Vfuig;.
nve, ul sit Emmariiiel.|Nequiiquauvigilurfutlegalus, per qbyssosquasiequmn in deserto tion im-
erf«a;if]:eos
hec ui Angelusi sed ipse s-alvabit eos qui reCefperunt; piiiifentetri,Quusianimulin 754 cdiiipodescendens,
Saluteinf: noii qperum [niferito.fsi^dch;ifitafe:Dei,Sic :". Spiiilus Deiitini ducldr ejtis (uiiisic addiixhti pbpu-
eiiiiri diiexit Deus muiidum, ut Filiiiin sutthifunige- iuhi.tuuhtyiut faceresftbi iioinengloiidi.fl>XXi'Eire-
niium daret, ut omnis qui cfedil ih eiim, hou pe- cordaiusest dierum aniiquorum qui eduxii de lerra
reat.sed babeat viiamaelernahi. Qutidsi prudenslec- pastorem oyium. Ubi estqui posuit in eh Spirituih
tor tacita cogiialiiuie ijespontlerit; qiiare"'jhiili:i"753 saiicium? qtti edtixit dexteta Mmjsen:brachiuthglorim
non suni salvati, si ipse salvavil eos;, et dilexit, et suw. Sic eduxit populum suum per validani aquatri in
a La, el estnegaritis, eie.Prosolahacparlicula ne- Iribulatus, Facilises( ex Hebraico contex(u responsio,

versi- il)ichinv Iegitur hjf KS lo tsrir,
gaiiva 1.0 veitres ediiiones iiitegi'u_hi;pi>niiiii
aliain quod aiiiliiguumesV
Hehraicuin ac
*, coiisequeiitcr «Ijffhduni atque iransferri potesl, illi angustia, vel nori dri-
" cuiniii
vocem 1")Cujiis niillum exstai vesiigium in nvss. co- gustia: In omni tribulntioiieeorun illi anguslia, vel,
iti oiiini iribulalioneeorumnonaiiguslia. MABTIAN.
dicibus, qiia)qui; (iflicil iiiieUigcniise.:verb"or:uni-Hie-
si at- '- ."•Miiluiitquidam vocanth legere proveitieniis;sed
ronyini. ui prudenii tViiiico iiianifesiuni erit,
tenie ediiioneiii novam ciim aliis configiidere" valueriL.'. nulla niovenda) lectiOriisestcausa.
est
Quomodo autem contrario sensu lcgi possji ipse
617 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. XVII. CAP. LXIII. 618
coitspeclu ejus, utfaceretsibinomen scmpiteihuni.. A 4 habitaculum sanctum, ei domus glprise ejus (Psal.
Adduxh eos per abyssumsicutequum per sqliludinem, , XLIII),juxta illud>: Cwlum niihi llifonus esl :- terrq
et non laborqverunt. Et sicut jumeiita per camptim i dulem scabelluinpeduirimeorum (Isauxxvi, 1); el in
dcscendii Spiritus a Domirio, et_dux eorum fuit': sic3 alio loco : Qui habitat in cwlis, irridebit eos; et: Ad
adduxisli populuniluum, ut fqcereslibi noniengloriw., le levavi oculos meos, qui liqbitas in coilo (Psal.
Dominus qui de protectore-factus est adversariiisi cxii, 1). Non quo omnipolens Deus, qtti tenet ccelum
populi Judfjeorum,qui adiracundiam provocayeruntt palma et terram pugillo, ullo claudafur Joco; sed
Spiritum sanctum ejus, ct debellavit eos : ipse re-- quo quse sanctiora sunt, illius locusfef Iiabiiaculum
cordalus est antiquorum dieruni, quaiido pro eis; vesse dicanlur. Denique Salomoiv qui sediflcavit do-
Mo}rsesin eremo deprecatus est, dicens : Aut di--'• mum Dei, ad eunv precans^^loquilur: Cwli cojlorum
mitle eis liancnoxam: aut sinon facis, deleinede libror et terra non sufficiunt tibi (Eccli. xvi, 18), E( in Ora-
quemscripsisli(Exp.d.\xxu,M, 32). Velerisigilur tione.Dominica dicilur : iîaf volurilas iud sicut in
Isaias recordalus historise, dicit: Ubi eslille Moysess cmlo, ilaetinterra (Matth. vi, 10)VtJbieumque ergo
qui eduxit eos de Rubro mari? ubi est pastor flt voluri(as Dei, illud es( habilaculum ejus, ei do-
ovium ? Ubi ille qui cum caeleris pas.loribus gregisi mus Dei. Qupd aulem sequitur, Ubi esl zelus tuusel
Domini laboravit? Qui impetravit, et posuil.Spiritumi JJ ] fortiludo tua? Illo teslimonlo disseramus, quod per
Dei oratione et precibus suis, in grege Domini?Aull Ezechiel ad Jerusalem dicil Deus, quaj secuta
cerle ita intelligendum : ubi est illa clemenlia Do-. fueraf amatores suos : Jam tionir.asp~ar.iibi.,et zelus
mini, qua quondam miserlus est populo suo , utt meus recessiia te (Ezech. xvi, 42). Et est sensus :
Spiritus quoque sancli eis gratiam tribueret: Quii Quia peccavimus et nos odisse coepisti, receSsitfa.,
eduxit in dexteram parlem, iion in sinislram, r nobis zelus tttus, qui non recedit quando loquitur
Moysen servum suum bracbio majeslatis suse : qui per Zacbariam : Zelatus suin Sion el Jerusalein.;_.elo.
scidit aquas ante eos, ut faceret sibi nomen setn- magiio (Zach. i, .14). Unde et i.n consequentibhs ait:
pilermim; ut usqtte in praasentem diem illius po- Et irascar super gentes quw congregataisunt adversum
tentia narrarelur ? Duxit eoim populttm suum per eamhi circuilu. Recedente autem zelo, recedit756
immensas aquarum abyssos, qttasi equum per soli- et fortitudo Dei, et patefiiorum viscerum" superatur
tudinein, ei jumenla per planunv,et Spiritus Domini affectus, dum magnitudiue peccatorum incredibilis
ductor ejus fuit, id est, gregis Domini (Ea;od. xiv). Deiclementia vincitur, ut contineat se sttper auxilio
Spiriium autem hic Angelum debemus intelligere, meo, qui me oppressunv videre noiv poterat. Tii
qui ductor fuit populi lsrael, juxta illud quod enim, inquit, es pater nqsler, quicreator es omriium.
scriplum est : Qui facit Angelossuos spiritus, el mi- G fj Nescit nos Abraham, et ignOrat Israel, quia te bf*--.
nislros suosignemurentem(Ps. qm, 4). Et in Epistola fendimus, nee cognoscunt filios, qiiosa Deo suoin-
ad Hebraeos: Isli sunl administratorii spiritus, qui telligunt non amari. Subita naseituf quicstio, quare
miitunliir in ministerium, prppier ees qui possessuri Abraham etlsrael, hocest, Jacob postterit, etlsaac
suntsaltitem (Hebr. i, 14). Cofisideremus illud quod nomen tacitum sit (Gen. xxxn) ?- Adf quod respon-
in Actibus Apostolorum scribifur : Spirilus_ Domini debimus, priocipio et fine posito , etiam nvedia no-
rapuit Philippum, et non yidit eum tillra eunuchtis minari. Sive ita : Abrabam de gentibus vocatus ad
(Acf. VIII,39): an super Angelo debeamus accipere. fidem est, et pro qualitate prloris et conseqttentis
Sunl qui Angelum 755 Jn Spiritu sancto lisec fe- conditionis, mutationem sortitus est nominis. Jacob
cisse testentur. Manifesta percufrimus, ul in obscu- quoque u.t appellaretur Israel, multo ad id Iabore
rioribus immoremiir.: V; ; • peryenit. Unde et Abraham tres habuit uxo)'es , et
(Vers. 15 seqq.) Attendede ccelof el vide de habi- Jacob quatuor : Isaac vei'0 ab initio usque.ad finenv
taculq sancto tuo, eigloriwluwy, Ubiest zelus tuus et nbmen possedit antiquum , et Ecclesia) indicans
forliludo lua ? mulliludo viscerum tuorum, et mhera- castitatem, uria fuituxore eontentus. Isti igitur qui
tionum luarum stiper me coniinuervnl se. Tu enhn precantur de peccatoribus commulationem. in me-
pqier nosler : et Abrahqm nesciviinps, et lsrael ignq- D £ liorem statum, eorum assumunt similitudinem,,qui-
ravit nos. Ttt Doiniriepater npster ,_redemptoi\:noster bus IJeta post tristia successerunt., Hoc autem est
a swculonomeniuutn. LXX : Converterede ewlq, el omne quod postularit, ut quia pater eorttm est, et
vtde de dbmosancta tua, el gloriw iuw : ubi est zelus hoe eos dignatus est nomine, non obliviscatur filio-
ttius etforlitudo lua? ubiesiinullitudomisericordiarum rum suorum ; ne per ipsos nonven Dei blaspliemetur
luarum, et mheralionum tuarum qua suslinuisli nos.',;. ingentibus.
Tu enim es puler nosler, quia Abraliam non cognovit (Yers. 18, 19.) Quare errare nos fecisti; Domine,tit.
nos, elisrael non cbgnovilnos. Sed lu, Domine pater vijs.tuis.: indurasti cor npsirum, ne timereriiuste? con-
noster, libera rios : q principio iipnieii luuni super nos vertere propter servos tuos iribus Hwreditatis "tuw.
est. Qtii lanla populo pra3s(i(isli,:qufBsuperior sermo Quasi iiihilum possederunt populum sdrictumtuuni:
ivarravi(, ul spiriius quoque lui dignos nos con- hostes nostri conculcaverurit'sanclificqliPnem.tuam.
sortio duceres, nunc quoque aUeiide de ccelo, et Facii sumus quasi in principio.: cum noitdoininareeh
vide opera noslra, fsi tamen tedigna stini. Quare riqslri, neque invocarelur nomen luum super nos.
avertis faciem luam a nobis 1 Co3lumautem dicitur LXX : Quare seduxisti nost Domine, de liia ttid
PATROL.XXIV.
" '-': :
«19 •'•.• "-S. EUSEBII HIERONVMIV -,'/ "f 620
* sancta.: indurasti; corda nostra, at lioii timeremusA.servos tiios, Abrahanvet Israel, qui non cognoverunt
te? converlereptoptcr servos fi/os,propier ttibushwre- uos, vel quos esse in poptilo credimus. Quasi ad
dilcilisiuw^tiimodicum possideaintismontisstinclitiii: riiliil enim et ajisque ullolabore populum tuum
advcrsarii •noslri conculcaVeruntsanctuhrium liium ; . sanctuni possederunt adversnrii:nostri;. Sive "?gS
facli suiiins qnasi a principio cum non 'domiriareris convei-teivOs,utjuxta Septu.iginla, paululurivpossi-
nostri: rieqtieinvocdlumesi tiotiieniitum super rios. deamus hvontis sanctl ttti, qula toturivmontetn tuunv
Epistola quam scfibitfPaulus ad COrintliios, eunv possidere non possuriiiis, ut cum ..partem habuerir
ad unius scribatuf popiiliim civilatis, pro varietate rivus,-veriiahvusad.-pleriitudihemejus-et contemjile-
babitantium, id est, sahctortihi et peccaioruiviflihhc iviiirglorianiUhigeniti aPati-e;'plenuih' gratiaeetve-
laudat eos, nunc fcorripit, nunc docet, nunc fepre- .ritatis (Jbariij): Delqt|0 in boc eodenir prophetadi-
liendit, ^ff^ prbvoCiit ad: eoritinentiarh; riiiptias eitur'1-:Iri novissiihisUiebusriiariifesluser-itihbns Do-
honrecusrat; retrahitiab idoloiatria ; instruitresur- ihini (Isai. vi, 2). De eo aiitem qnod supra fppsitum
rectionem ; digamiai pbfrigit hvaiiuni,> ne lOcumtri- est : Qtiareerrdre tios fecisti (Isa. LXHJ ', 17) ? qtio
biial foriiieatiorii. Koc dixiinus, ut-piTcsens quoque seiisu accipiendum sit, plenissime docet Jefeiiiiasf:
capituluihVquod omne Cx popiili Deriivvdeprccantis Seduxisti me, Domine, tt seduciussitin : lenuisii, et
oratione eontexitur, vel jiistof uivvintelligariiiisesse, B poitiisli [Al. posiiisfi]"(Jeiiem.xx, 7).-Duinenim nvilii
vel peccatofum :"ei nuiiclaudare Dominum , nunc cleiiieiitiam polliceris, et quiisi misericors palerdis-
rriovere Doinino qucestionem, et"suani culpam re- simulas duritiam^t afiifex medicus abscondis fer-
ferre iri Deunv. Unde ct pbst ceetera etiam lioc Io- fiinv aculissimuii), ne aigrotantem terreas ;ii)leqiiani
qutintur : Qriare errareiios fecisti, boinine , de viis cures,- fecisti nie liegligeiiteni; propler quod et de
itiis, vel sedtixislinosdeiiia iua : indurasli cor riosirum, Jeriisalenv dicit Deus-:Ecceego seducqiitedm, el po-
he iiiiiefeiiitisie ? Non quo Deus erroris causa sil, et ncimeam quasi deseitiim,el e slaliiameamsicut-tet-
duritiiB, sediquo iiiius palieiltiaf nostram exspec-- ftim absqiieaqiris; et tqqutit dd cor ejus: et dabo pos-
laniis siiltiteni,duninqn corripit dejiiiqticiites,causa sessiohesejiisitide, et ValleiriAcliorad' aperiendantin-
erroris duritiaequeVideatiifVUhde qtiibiisdani velic- ielligsritiam-{Oseei,ii, 15). Coiisidefeihus oftiihenv
nventcr ifatiis, 'a'percutiendomaiium siispendii, et siiigiiloium : sediiciteam, etiacitesssi deserlam'', et
loquituri Non vhiiqbo supet fiUasVesiihscum fuerinl absque aqua,; utfvirtutiim patialur sitiin. Qudepost-
foriiictilw,'et supei sponsqsveslias cum aduileravethii quaii) (lixefit: Silivit inieaninia iv.ea).qttam innlti-
(Oseeiv, 14); Flageli.it eninv oninern JBlIiihiquem plicWeriibicaroinea (Psal.iti, 2), tunc loquetur ad
recipit, et ad hoeVpei-cutifut omendet (Hebr. \\i). cor ejus, et lugentein' coiisolabitur. El dabit ei jios-
Denique qui ivequaqu-.irri hiiorum vocabuliim perdi- G sessionem iijde,;lioc est, de pcenitentia et'ni03rore-
dertint, sed per pceivasfetraliiihttif ad poenitentiaih,' qui operatur saluteivi. Et iiumilitas'coiilurbfUieor<lis
dicil de eis : Visitqbbin vhgti iniquitaies eorum, ei ejiis (hoc eiiinvinterpretalur vallis Achor) aperitiii-
ht flagcllispeccdtaeoitih : liiisericordiainauiem nietihi felligehiiam, JieigiioretCreal.oren-.suui)ivIJ'os(cSj'ai(,
rioh auferam tib eis {Psdl. -LXXXVIII, 53). Est enim )]6's!i')cbiiculcqvernritsanclunrium.iuUiit.Hauddubium
trisiilia quae ducit ad viiaih, et est Iristitia quavdu- quin Templurivsigniflcet;: quod vicLorescalcavere
cil ad niortem. Urideet peccator loquittif ih psalnio V Romahi. Eifactisimiussicutiiipriricipi.o antequnm
Declifiatc fecisti sehiitasiiostras a via tua, el humi- vocafemur in Abraliam, et dtim esseiiius iiivEgypio,
liasii )ios iiiloco dffiictionis(Psdt. xLm, :19). Et::pef hOn liabenfesDeunv, nec regestivec principes ,' ivec
quadragiiila ahnos errat jiopulus inf deseiio; iit Prophetas.hee Legerii iviandatoruiii Dei (Ose.-iii),
priorem viaivvnon inyehiat, hec ad ^Hgyptiosrevcf- qure omnia post passionem conij)lct;i sunlVDomini,
. tatuf'"(JrViim. xxxn). Iii dsee'quoquesepiuntiir;.seh)itse liodiequecpiiipleiitiir.'Dicentibus enim illis : Saiiguis
Jcrusaiem, et clauduntur spiriis ; iie sequafur ania- ejus sitper rios, et. super filios-hqstros(Mallh. xxvn,
lor.es"su'os,'el necessitate cohfijiulsa,' fevertiituf ad 25), hvarictmaledictio sempiterria, et liondominaiur
virum suuiii pristirium(Oseeii): Et PharaOjnisdicitur eoruiiv Deus , neque invocaiur nonven illius super -
DeuSindurasse cor, hefdiniitteret populum ejiis,-et D eos, dunv nerjuaqiiamDei popuiusnunciipatur. -
tit decem plagls afflrgeretur (Exor/Viv).-Qiiarii qtias- - (Cip.LXIV.—Vers.lseqq.)tjihiaindhruinperescai-
Slionem diligenlissinvePaiilus disseruit ad Romanos los eidescenderes: a facie itia monlesdefluerent.^{§f|
i>
(Roin.it). Et iibs in quoduhi opere perstrinxiinus. Sicw'fescitsfio ignisiabesceient,.aqnmatderenligiii, utnb-
'Cbiiticffcfe, faif,-bbtnirie, sivecbnverie; itos- piopter iuin fieiel nbmcrilumiiinimich liiis:a facte lua genies
'» Nescio , inquit iVictofius , quis" haiic" yoceni diciiurfille iivohaclius;opinioneiii suam fulsisse auc-
Saiicfa:iiic 1iiiiarsefit>v';deeW eriirn-'rmt soluhv:iri torifate' beati .lfieraiiyini.,'.i,i)librtv de flndura.iione
LXX, v.eriihi.etiam.iiiiHeSjiaiico.:e.i- Vulgata edil;;,.nec CordilPliriKs.oiiis,qjieiii;gcniijnum esse.exfboc joco
Hiej()n,:;T!i!h:iiifca,cap.,.LXV,fujitiOj.
ill;!))),p((«ij> ' bqc probali.ai, HaD.c,a.uiehi.'epjsiola.scriplaf.circa anhuni
citet,
ies.iinio.iiiii.il.). ....;. .-.\... Doiiiiiii"855exsiai iri BiliiioibecaPniruni.' MARTIAN.
• !) jfji - c ViciofVîslUl&avc,
quqdairibpire p.erstfmximus;Iiitelligifcj/isto1 slatuarii\eamsicuiiettqm absque
laiii' Hedfbia)scriptam'.;iiain quiestione •SOiiauc.dis- aqtds, adjeeiaiexis.iiroat,ini prrccede.niiumverborum
licclesiiu:
i.n,epi.s.L.0k;priiua
sejMjiid>ifficul,liVtenv.:P<),fi;.o expfisitionem, fthnv11011 modo inLXX,, sed el in He-
- Lik3du.nei1s.is c.ontraires EpiiLo-'
d,e,i?ra)desii,n.ati,ori.e Bfaeofac ViilgatafLfi.tiiiailesiivi; 'atque atlco pro et
las' ejusdeih moiiacliiqui eam qiia3Stioiiem'niovefai,! fesefipsii irfesf/'" : :
621- GOMMENTARIORUM IN ISAiAM PtlOPIIEf AM LIB. XVII. CAP. LXIV. 622
tiirbarehiur. Cum fecefis:mirabilia, non susiiiiebhnns: 1i fidn.eel propria cajHivjtfilecognoscaiit. jEta facieil-
descendhli,etafacie ttia iuontes defltixeruni. LXX:Si lihs gehles tufbabundirV sivc ut.sigiiificantiiis jii He-
aperueris cwlum, tremqr apprehbndelex 'te"iriofiies: braieo ditiiur, inbvebuntur: ul quse pvius immobiles
el liquescenlsicutcera q farie ignis liquesc'tt;eicomburel eraiU, veiilant adsalutem. Cuni.qiiemifabilia fecerit,
igitisadversarios:ei manifaliim eril nomenluutriin ad-- et osienderit slgnain Evangelipi qiisequoiidairifos-
versoriis:afticie tuagentes lurbabuntur.Ciimfecerhgtq- teiidif iii y!Egypio..ei'ih solimdine, cOiifiiebunturse
riosa, iremorappreltendeiexle inonfes;Quoniam hosies gloriain adventus ejus ferre non jiosse, sive quod
noslri conculcaveriintsancttiarium luurivêlfaciiûmus "iremor abiirelieivtlerithvontes. Pulchreque juxlii He-
ijtiasi in priricipio, quando non ihvoetibaiuvnomen biaicum, quasi exauditi essent qui supra fuerhnt de-
liiuni super iios : pfopterea deprecamur et dicihiiisT preeati : Ulhtairicihriiinpetescbilpsel descenderes,q
Uiinatn dhruinperes cmlos,el descendercs;:el qui sem- facie lua iiioiilesdefluereni, posieii inferui.it.: Descen-
per promilleris, lu -aliquahdo promissa corivpleres, disli, Veibiiri) caro factunves, et Iiabitasfi in nohis,
Hoc auiem eo iempore dicebalur, qtiahdo liecduhl vere Eiiimanuel, "rjuodiiiterpreiatnr iiobhcuni beus.
..'Salvatof'advericral j hec; de ulero "virgiiial.iiiatufa) Ei ideo a ffacie iha oinhes hiotiles (lefiuxefuiii, de
nostra) alque substaniifjeassumj)sei'alIiomiiiettvqucivv quibus supra 'dixiinus. Hebrseiiiunc locunv ita edis-
'
salvafei : ul sicul portavimus imaginem teifehi, por- B serunl: Sic conihufet igiiis iniquos.qiiOmodoaquiX)
temus imaginem superco3lestis:(rCo)'. xv). VQnodst fefvent igiiis ardore; AMASIJI (D^DQn')"eriim hoh
faeores, iiiquiiini, et aperirenlur eceli, siveCoelum, consumplioneiiiel ttibem, ut CfCtefiihferprelali sunt, .
ad' adventiim vhajesfatis tiise ihontes defiuefciiii,vel sed iiiiquos inlelligi Voluhi.
tfemOfnpprebenderel moi.les, e( consiimereiHur, sic- (Vers. i, S.) A swcuioiionaudier.iinlitieque auribtis
~
iii eera a facie ignis consuniilur. EtEzeehieJi aperii peiceperitnt : ocultis non yidil, beus , absque iequw
SUijlcoeli, et vidii visionem roagnam (Ezech. \). Sed ptcepatasti exspeclaniibuste. Occurrisiiicefqntiet. fa-
el Moysesin De.ulerohomiiboncdiciionibvisjhipreca-f cieritijuslliiani in viis tuh: recprdaburiiur.iui. LXX :
, lur : Aperiai'iibi' Dominus tliesaurumstiv.ni boiiiiiii, A scecidotibii atidivhrius,iieque ocidi ribsiti vidertint
cbzlnm,ut det itbi .beiiediciioiiem(beut. xxviii); Et in beuinabsqiie le,eibpera tua, quw faciesexspcclqiitibus
Evaiigelio(Matih.JII) Baptista joannes vidisse iiaf- tiiiseticofdiani':-.occurriteiiim faciehtibus jusiitiam, et.
ralur [A/. lesialui] rcelos'apeflos, ct SpiritiiiiiVsaric- viattim tuaruiri iecordabunlur. Pafajihrasim liujus
luin-sufperDoriiinum in specie colunvbrjedescendeii- ieslinioriii, quasi Hebraius ex Hebravis, assumtt
V(em. Montcs auiem qui ad adventum Domini, de apostolus Pfluliis de aulheniicis u libris iii "J@l
quo scrijitum est: Deusignhconsumcns'(beui.i\',M), Epistoki quaui scribiifad Corintliios., non ver-
insiar ceise consuinenlur ei liqueficni, advcrsariavC burii ex verbe redderis, quod facere omiiihocoii-
potestates sunt, etomncs qui se erigunt auversuni temnil; sed '.sensuuiu exprimens verilateniV'quibus
scieritiam Dei. De qulbus et In nonagesiir.o sexto utitur ad Jd quod Voluerit roborandiim (I Cvr. n).
psalriVocaniliir :Vidit,'et commbia'esl terra. Mbhtes Undc apocrypiiortim delifaivrehla coiHicearit, qurc
suntsicul ceta afatie bcriiihi, tifaeie bei exoccasione hujtis lestimoriii iiigeruiUur Ecclesiis
" liqyefacii
uhiveriwterrw (PsafVxcvi, iffSJ.Sieninv liidescende- Clmsii.- De qfuibusveref dici.potestf.qhod sedeat
res, et tua jironiissa compleres; jjigfjjj la.bescereiit diiiboliis in irisidiisfcum divitibusin apoeryplvis, ut
(j'uxla:Syminacfium)aquayhiarjs et omiierii siilsugi- intefficiat iiinocentem. Et iferum : Iiisidiaiur in
iiem earrim ignis ille coiisunierel. De quo etin atio apocryplio qutisi leo in spetunca sua.: insidiatvt, ut
psalmoseriptuni esi ; Sicirf deficit fumus,:deficiatit: rtipitit pauperem .( Psai. ix, 8). Ascensio b enim
Sictii -cbnsumUurcera a facie igiiis, sic peretiitlpecca- Isaiav, et apocalypsis Eliavhoc liabeiii iestimoiiium.
'
. iOrcs a facie bei (Ps. LXVH,2). Et hoc nolartdum Et per harie occasioncni, niultaque Iiujugcemodi,
quod cuni aqiTmiivarisdivJiVofiierihiigiiecoiisumpia), Ilisjvaiiiarum etmiaximeLusitajiiavdecejvficsttht mu-
tunc nolttm fiat nomeh Doriiihi SalValoris iiiimicis liefcula), onerafse peccatis, qua) ducunUif desijeriis
ejusVDe quibus i/i sexagesimo sepiim'6 psalmo dici- vafiis, semper discentes, el nuniquiim ad scieiiliaiii
tttr :'-.Xinau'Hcanum tuotitm ex inimich ab ipso ; I* verilalis perveiiieriles (III jTiniV;in), uf. Basilidis,
ut quem beneliciis nonseiiseranl, ufbis suai subvef- Balsami c atque Thesauri, Barbelonis quoque ci
a Videlur hoc ioco impugn.a.reOrJgenemqui Traci. jungente Paulo, Nobh aitlem rcMavilDeus.per Spi-
SS atifMatiliaiixxvndocet, ea qufCfin.".Epi.stola prima ritum suum, clc. Verissiine auiem JlieronVGnosticos,
ad Corintli. n, 9, exstanl ex apijcfyphis Elise fde-• el Basilidis discipulos impugnai, qttemadmodum
sunipta. Ejus senieniiam sie Laiine-reddii Ruflhus arihbiamus in EpislOla rid Desideriiun Peiiiaiettciib
Et Apqsiqlus Scriplvras quasdam secreiqruiiipreferi, pnefixa, quaiii videsis, et conferas ciiin iila ad Pam-
...sictii dipii alicvbi': Quod ocuius. noii~v'idit,vec.aurh inaciiiiim de O.p.iimogenerehilerpreiaiidi.-. ....
.midivitfin iiiMoeniiitreqularilibio lioc posiijiniiriver fij Sic : Epiphanliis. Hffires. iO," § 2,f ef.JJieres. 67,
nilitr; tiisiin&ecr.etisEliw'prijj/teftB.-Hihcetiam "Ue- f |:S, OTagKTteov "flerawii'Vocat. Qiiain "verp Apocti-
gesippum accusai 3i.epli:inus,Goba.rus.apud.Piioliuiri, lypsin Elirc nohvinal, sb Ariastasio"BibHothVvnLa-
quod falsum esse liocfiestimoiiiiiiiipuiavcrii. Ille.fau- '•liiia yersioiie.Slicbomelrise •
,;Nice|iliorihna)dicitur
iem'v'el"in conieniptum voluiriiiiis iipocryphi fecefai, Eliw Prophelia.
. vel cum non negarei yeruni -ali.qiiand.Q exsliiisse, ea .";?.Exposuinms haec nomina, ul liciiit, ex Hebfai-
quoeDeiissuis pfiejiaraveriii, invisacssefiriatidifa, et ' cis fonlibus, in epislol. 75, ad Theod6rani,nui)r. 3,
incognita, iiihplius veium non esse coiUendebal, posl deque lrenai testimonio, quod infra esi, diximus,
ihcarnalionem Cbristi, et missioiiemS. Spjriius, sitb- . in quo S. Doclor "vidclur liallucinatusv Vide ibi
625 '"''.' ;,;:."',-...,;. .S.,.Et)SE*3II.HIER0N¥MI,;: f' - ;.--:";f ' "''..':': Wi
Leusiborse, ac reliquorum nominum porienia sus- £S.(Philipp. m), et propler eniinentem scientiatn Do-,
ciperent. De qiiibus diligenlissime vir apostolicus' niininosfri JesuChrisli, propler quenv cuncfaarl)!- ;,
scribit irenrjeus, episcopiis Lugdunerisls ei niartyr, tratur qhasi stercora, ut Chrisuim lucfifaciat-, et:
niuUarum ofigihes expiicans liajresewn, et fnaxime inveniatur in eo non habens suam juslkiam, quse ex
Gnosticofiim, qui per Marcum JEgyplium, Gallia- Lege est, sed per fidem Christi quse est ex Deo jii-
ruiiv primum circa Rhodanunv, deinde Ilispariiarum sfitia. Esi enim jhstus qui perit ih juslifia suaf/
nobiles feminas deceperuht, niiscentes fabulis vo- (Eccles..7), si post Evangelii veritaiem umbras ;ve-,
luptatem, et imperitiav suos nomen scienlirc vihdi- lit exercere legales, ei non jusle quod juslum est>
canies (Irenwus lib. i de Hceres.). Quod autem dicit persequi. Unde jux(a sapientissimum Salomonem,:
populus in proeseiiti, lioC est, numquam se necau- omnis vir videtur sibi justus-, cum inlege yersaf-,
ribus, necoculis coghovisse, qiiBeDeussanetis sttis (ur : ad quosDominus loquitttrin Evangelio: 703
prceparet infiHurum : quod occurratliis quifaciunt Vos eslis quivesmetipsosjustificqlis coramItPmiriibui
jusliliani, eiviarum illius recordanlur. Porrojuxta (Luc. xvi, 1S). Quod Paulos fugiens ait: Nihil tnihi;
Septuaginta dicunt, se humquam Deunv alium co- cpnscius sum, tieciamen in IIPCjustificattis sv.m(II:
gnovisse, pravter eum qul vere Deus est, nec alte- Cot. iv, 4). Ex peccalo aulem Dei justitia, de qua-
rius talia opera tantaque vidisse, que facturus sit ]B idem Salomoii loquilur: InielligUejusliiiamveram.
IjiS qui exspectent misericordiam ejiis, faciantque Ergo esl alia jusiitia quajjvon habei veritatem, et
justiliam , et viarum illius recordentur. Et quomo- hsec est vera justitia, dequarursuto in Evangelio
do scfiptunv esl: beum nenio vidit umquam (Joan. dicidir: Beati qui esuriuntelsUiuntjuslUiam(Malihi:
i, 18). Et iterum: JVemovidei.faciem meani el vivet v, 0). Qttam multi prOpheta) et jusli desideraverunt.
(Exod. xxxiii, 20)? Ergo Deus nequaquam sermo- videre, et non vidertint (Joann. vni), Abrahanv au->
liibus explieatur, nec oculis conlemplabilis est, sed tenv vidit isianv justitiam, et loalatus est,nequa-
ab his videlur, de quibus scriptum est: Beaii mundo quam sequens occidentem litteram,. sed spiritum
corde, quottiam ipsi Deum videbunl (Matth. v, 8). vlvificanleiii. Nec nvirumhavcde bominibus dieefe,
(Vers. 6.) Ecce tu iratus es, ei peccavhrins;in J@j|>» cum astra quoque Dei jiistitias eomparaia , npn
ipsis fuimus setnper, et salvabimur. Et fdcti sumus sintnvunda, el adversunv Angelos suos peryersum
ut immuiidus [ A/. immundi] oiriitesnos, quasi pan- quid excogitaverii (Job. iv, xy). Si quis igilur post
nus menslruatw uuiyersw justiliw riostrce. Et cecidi- Evangelium Cbrisd, et adyeiitum filii Dei paadago-
inus quasi folium universi, et iniquitales noslrw quasi gai Legis observat casremopias, audiat pophlum
.ventus abstuierunt nos. LXX : Ecce lu iralus es, el confitenlcm, quod omnis illa justiiia pannp sordi-,
omnes peccavimus: idcirco erravimtts, et fac-tisumus iG dissimo comparetur, cui et Esther diadema suunii
quasi himwndi oinnes nos, ul pannus sedenih omnh quod erat regiae po(esla(is iasigne, eompafat, qup.i
jtisiilia rioslra: el defluximus quasi folia propter ini- nequaquam voluntate, sed necessitate por(aba(: fu
quitates noslras : sicut ventus auferet nos. Ordo prse- sch riecessilaieinnieam : qupniam deleslor signum su-
posterus. Non quia tu iratus es, nos peccavimus; perbiwmew, qtiod est super caput meum in diebus
sed quia nos peccavinuis, tu iraliises. Et quia pec- oslensionhmew:abominor illud sicut pannum nien-:
cavinvus; nobis iraius es, Doniine: propterea erra- sti~uum:tiecporloiiidiebusquieiismew(Esther,xiY,l_)).
vimus, et rectam reliquimus vianv. Sive juxla Ile- (Vers. 7,) Non est qui invocet tiemeii tuum, qui
braicuni, qui sehvper luimus ni peccatis, tua tantun« cqnsurgat el teneal le. Abscondislifaciein Juqm aiip-:
salvabimur nvisericordia, qui per nos immuridi su- bjs, et. allisisti nosin manu iniquUatisjfosffo-f.LXX;:
ivitts; et quidquid videhvur habere justitiae, parino Et npn est qui invocel nOmerituum, eiqui recordalus
sedcntis, sive mehstf uaisemulieris convparatur, Pro apprehendat te. Quoniam averthti faciein.iiiam a no-
quo Tlieodotio ijisum verbum Hebraicum posuit bis, et iradidisli nos propter iniquitales noslras. Quia
EDDIM(i3iTj?) quod Syniinaclius inferpretatus est a iusiar foliorum de arboribus fluximus qtia) ventus
id cst, parieiilium; Aquila fiap-rjpiu-j, lioc arefacla dispergit, pi-opterea nullusinvenlus est qui
-/.LKi-jcrwv
esi, leslhnoniorum: quando sanguis in primo coUu T>invocaret nomen luum. et consui-gens de ruina ini-
maritali virgini approbatur. Ei defiuximns, inquil, quilalum suarum, apprehenderel vel leneret te, di-
quasi folia de arboribv.s,qusepropter iniquitales no- cereique cum sponsa.: Inveni qnem quwsivit anima
stras, venlorum fiatibus dispergunlur. Iu quo con- mea: lenebo illum,et nondhnittam illum (Cant. m, 4).
sideiândum,quod justilia quai in Lcge esl, ad eom- Yenlus. in Scripturistrjpliciter ponitur; aut in ien-
parationem Evangelicre purilalis immunditia nomi- (ationum magnitudine, aut in perversilate doclrina),
netur. Eieninv non esl glorificalum quod prius aul simpliciicr veiUus, quo nubiia congreganlur,
glorificatum fuil, propler excellenlem gloriam. Un- ei aer in nubcs cogilur. De tenlaiionibus, illud est
de et apostolus Paulus, qui secundum jusiiliam, Evangelicttm: Venerunt (lutnina, flaveruntvenli, et
quoe in Lege esl, liniversa. compleveral, dicit se impegerunt in domum illam, et non potucrunl subver-
omnia duxisse pro damno, ul Christum lucrificarel lcrc eam: 7G4 7""a super petram slabili erat mole
notas pag. 449, E|)is(olam quoque ad Ilcdibiam " Mariian. rjouuwvet mox
Qusest. 10. papropiav.
6-25 COMMENtiRipRUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. XVII. CAP. LXIV. 620
fuhdata (iiatth. vn, 27). De pefversitate doctriiiae : .A.re, quare sie vel sic facium sil: tamen scieiUes esse
Ut non circumferdmtir omniveittp dbctrincein malitia nosfilios, audemus dicerc: Ne irascaris, Domine,sa-
hominum (Ephes. iv, 14), fDefvenfo simpliciter: Et - fis. Non iram c velanvus, nec ullia patienliam luani
noii poterant riavigare, erqt etiim venitis contrarius quaerimus, perquam. thesaurizavinius nobis irain in
(Marc. vi, -48): npn quo 6t hoe hen possit sentiri die irse. Sed hoc qnavsunvus, neirascaris nobis sa-
. tropologice, sed quo praesehtisenstti iantttm simlli- tis, ue tempore ullionis aiquc viiidiclaj memincris
ludinem pravbeal, Aveflerife enim Domiho facienj iniquilaiis nostr» : sed magis respicias populum
fsuahvanobis, allidihaurin maiiu iniquitatisnostrai, tuiim,.qui quondam tuus appellatus cstpopulus. Et
tradimur tentationibiis pfoplef peccata nostra. civitatis sanctuarii tui miserearis, inqua invocatum
' .siye
Ex quo discinVus, quodeiihiquiias manus habeat, esf npmen tuum. Qusecivitas appellatur Sion et Je-
.Vietonvnia peccata,; quav rios fofiitef stfictos tenere rusalem, quam fluminis impetus laolifica(; el in qua
desiderant. TJndeet in manu lihguavfmorsei vita est quondam fuit specula virtutum et pacis eoniempla-
(Prbv. xvinj; et sancius preeatur : Nbn vehietmilii tio(Ps«/. XLin). Donius' quoque tua, id est, Tcm-
pes superbiw(Psal.; xxxv, i2)vNoSTauieiii,qulaaycf- pluih sanclificalionis liostrav el glorire, in qua lau-
lil Donvinttsfaciem suam a ;n6j)is,;scieiileS;illudquod daveruni (e patrcs noslri, in ruinas et cineres con-
-scriptum esi; Omnis qtiiinvocaveiUitpnieiiDommi, Bcidit, et inccndio vastanle, deleta est; ila ul nequa-
'salvus eril (Joel. n, 32), invocemus nomen ejus , at- quam in ea offerantur victimfe; non Pascha celebre-
quedicamus: Peccalum nolum feci libi, et iniquitatcm tur; non quidquam fial de cicremoniis, quas (u fieri
meamnon operui. Dixi, pronuiiiiabo adversum me ini- pracejiisii; sed oiunia desiderabilia noslra versa
quiialem meam Domino, et ttidimhhliimpietalem cor- sum in ruinas. Cuin havcigilur ita sehabeant, num-
dis mei (Psal. xxxi, 5C). E( stalim habebimus Do- quid, Domine, super his coiHinebis misericordiaiu
"minum respondentcm: belevi sicut nebv.laminiqui- (uam, et tacebis adversariis blaspliemanlibus, ei
tates luas, et sictttnubcm peccaia tua (Isui. xi.iV,22), affligcs nos atque liumiliabis, non more soliio, sed
a atque dicemus, Ostende faciemluam, el salvi eri- nimis ? Quic omnia Judavi
Assyriorum et Babylonio-
mus (Ps. LXXIX, >_,):ut nequaquam simtis servi pec- rum JQQ lemporibus putaui esse complela. Nos au-
cati, sed servi tui. Omnis eninv qui facil pcccalum, tem juxliv ea qu;e ex pcrsona Salvaloris scquiintur:
• servus ejus est (Joan. viu). Apparui his qni non interrogabant. Inventus sum ab
(Vers. 8 seqq.) El nunc, bomine, paler noster es hh qiti me non qiiwrebanl(lsai. LXV,1); ad tempus
'
tit, nos vero lutum: el fictor nosler lu, et opera ma- Roiviaiva)victoriav univcrsa refcrimus, quse Josephus
nitum tuarum oinnes nos. Ne irascarh, bomine, sa- Judaiese scriptor hisloriav, septem exjHicat voluini-
tis, et ne ulira memineris iiiiqiritalis. Ecce respice, iG nibus, quibus imposuil titulum Captivilalis Judaicoe,
populus tuus omnes nos. Civilas sancti tui facta est id est izepi b.\i.G_\u;: et superfluum es( ea scrmone
deserla, Sion deserta facla est, Jcrusalem desolata: disserere, quav oculis palcant, cunv omnia desidera-
domus sanclificalionisnoslrai, et gloriw nostrw, ubi bilia eorum vcrsa sint in ruinas, et Templum in toto
laudaverunt te paires noslri, facta cst in exustionem orbccelebratum, in sterquilinium urbis novav, quav
ignis, el omnia desiderabilianoslra versa sunt in rui- a condilore appellabatur Elia; ci in habitaculum
• natn.
Nninqnid super hh continebh te, bominc, ta- transicrit nocluarum: fruslraque quolidie dicunt in
cebh; et affligesnosveltementer?LXX: Etnunc, bo- synagogis suis: Supcr bis omnibus, Domine, d su-
mine, pater noster lu: nos antein lutum,opera ma- stincbis ct alfliges nos, atque humiliabis vehcmen-
ntititnUiarumoinnes nos; ne irascarh nobis, bomine, ter. Possuihiis hijecrefcrre ad Ecclesiaii), vcl ad san-
nimis, elnein lempore memincrh peccalorumnostro- cli viri animam, quse recte appellari potest specula
ritnt. Et nunc respice quoniam poptilus tttus omnes el visio pacis, quando Pater et Filius ct Spiritus
nos, civitassancli lui facia est deserta Sion: quasi so- sauctus habitaverint ih ea. Sin vero vilio, yel no-
liludo Jerusalein, in nialedictioiiemdomttssancluarii siro, vel populi, Iiujusccmedi Sion a Domino fuerit
nostri et gloriw, ctti benedixervnt patres noslri, facla derelicta, sialim paiehil incendio ignitarum diaboli
esl ignc combusta, el omnia gloriosa noslra concide- D sagittarum: Omnes enim adullerantes, quasi ciibanus
runt. El super omnibus his sustinuhli i>, bomine: corda eorum. Et expulso pudicitiavfrigore, libidi-
7S5 el locuhli, el huinitiasli nos valde. Si nosira nis in lemplo Dei flaninia grassabitur, ut quidquid
considercmus inerila, desperandum esl. Si Luam in nobis gloriosum piius el inclytum fuit, corruat,
autom clemenliam, qui flagcllasomnem filium quem deleatur et |)erea{. Etimpleatur illud quod in Psal-
recijiis , audemus preees fundere (Ucbr. xn). Tu mis dicitur : Combusserimligni sanctuarium tuum,
enim pater nosler es, qui dignatus esdicere: Fi- profanavcrunt in tcrra tabernaculum noinhtis tui.
lius primogenilus meus Israel (Ezech. IV, 22). Et Quod solus potest ille restinguere, de cujus ventre
quamquam lulunv simus, et opcra manuum (uarum, fliiunt aquavvhentis flumina.
ei ficior nosler sis; nec vasfigulo valeat responde-
a Victor. ai quein pro afane meliori ferme sensu. c Corrupte atque incongruo sensu erat antea vi
b Ainbrosiaii. cod. suslinebimus te, Dominc, aiquc tamus pro velamus. Ambrosian. cod. emendat.
ila qnidem Complutense cxempiar «viôp.z-jpro . d Iterum Anibi'osian., suslinebhnus. et afflige nos.
«vicxouliabei.
627 JUERGiSYMi-
:S;.j"E-0$EBI(". -628
ilifii, MM&MffS-: W$TJtW&
"
!J@f-7@@ Duodevicesimus in Isaiam, invmoex- A-«f poftts(JRoro.xiv,17). Et Dominusatque Salvator :
tremus liber, (u,o,,o filia [Eusiochium, ci sancta) ma- Epratis, inquit, nescientes Scriptnras meque virlulem .
(ris tua) Paute notnini dedicatur, ui quas pari ho- bei. Inresuirectione eniiiuieqne nubent^QZfr-ftJQ
nore suspexi, segua comniemoMtionenunc recolam: neqnenubenlur : sed eruni simifesAngeloriim(Matlh.
prasertim cum et illa dum viveret, hoc opus tecum it, 29, 50). Nec bssc dicens aufero corporumyerita-
crebrius postularit, et vir eruditissimus frater lutis lem, qure incorrupta et immonaiia resurrectura
Panimachius et tunc et po&leafrequenlibiis scriplis confileor : ul muleiit gloriam, hon subs.lanliam. Sic-
cogere non desiiieril : mihique el proeseniium ami- qtie reclo incedendnm cst iramile, ut jiec ad sinis-
corum ei abseniium, virorumque ac leminaruin in tram nec ad dexteram declinemus, id esi, iiecJu-
Christo doriiiieniium eadem religio sit, id esi, ani- daicum nec Iueretichm sequamur errorem. Quorum
morum ch.iritas, non corporunv. Ncc iguoro quanta alii qui carnis sunt, soias diligunt carnes : alii in-
jnter.iionvines senteniiarum diversiias sil. Non clico graii benefieioriiinvDei, habefe detreclani, iquod
de mysterio Trinilatis, eujus recta .confessio est Chrisiuset natus habuit et restirgejis. Cum cnim
'ignpralio scienlioe : sed de aliis Eeclesiaslicis dog- Aposlolj euni putareni spiritum, vcl juxla Evange-
matibtis, de Resurrectione scilicei, et de aninvarunv liuin, quod Uebrceorum leciitaiiLNazanei, inccrporale
et humanoecarnis sta(u, de Repromissionibus fulu- -fo.dwmoninm, dixil ek : Quid lurbali esth, et cogitatio-
rorum,(juoiiiododebeajit accipi,elquaratioi)e iniel- ties ascendunlin corcla vesira? Videte inanus meas el
Jigenda sil Apocalypsis Joannis, quam si jtixta litleram -pedes, quia ipse ego sum : Palpate el cernile, qttia
accipimus, judaizandum est; si spiritualiler, ut scrip- spiritus carnem el ossa non habet, sicul meridetis ha-
la-esi,disserimus, muitortini \eteriiin videbimur opi- bere. El ctim hoc dixhset, oslenditeis manus el pedes
nionibus contraire : Latinorum, ATertnlliani, Vic- (Luc. xxiv, 58,59). RurstimqueTholiwlcculusesiam-
torini, Lactantii: Grfsconun, ut caateros pravlermil- bigemi : Infer digitum luinn Imc, ct vide manus meas:
unn, Irenoci ta.Uuii) Lugdunensis episcopi faciam el extendemanvni tiiam, ct milie in lattis meum, ei noli
menlionem, adversum b'qucin vir eloqueiHisbimus esse incredulus, sed fidelis (Joan. xx, 27). Denique
BionysiiisAiexandriria) Eeclesi;» poniifex elegantenv ad probandam corporis verilaieiv), sumpsisse scribi-
scribii libniini, irridens mille amiorum f.ibulam, et turcibos, quos c( Arcbisynagoîiilia) "usserai iribui,
auream asque gemiiialani in lerris Jerusalem, in- qtianv a morluis stiscitavit. EtLazaj--us, ne resurrec-
siaiiraiionein Tcinpli, hosiiarum .siiiiguiiieiii,otium lio ejus phaiiiasnifl puiafetur, cuni Salvaiore nar-
sihbali, .cjrciimiifeionis.injuriani, jiupiias, parlus, ratur iniisse convivium (Marc. v: elLuc. xm; Joan.
-liberoium educaiionem, epularnm delicias, el cunc- xu). Non quo post resurrectioiiem manducejrius et
lariiivvgeniium servitulem : rursusqne bella, exer- C bibanms, ut Milliarii nostri volunl, etimmoitalia at-
cilns, ac (riumplios e( stiperatorum neces, morlem- que incorrupta corpora alimovviisjsusteulanda terre-
que centenarii peccatoris. Cui duobus voluminiLus nis sinl : alioquin ubi cibus, sequunlur el morbi :
respondii Apollinarius, quem non solum suae seciav ubi morbi, adhibendus est medicus : ubi medici,
boniines, sed et nostrorum in hac parte dumtaxat frequenter interitus:rursumqueresurrectio, etnova
plurima sequilur muliiiudo, ut prresaga nveiile jam ex integro conversalioj sed ut resurrectionis fidem
ceriiaii) quaiitorum in nvelrabies concilanda sit.Qui- ciborum assumptio comprobarei. Hasc maguopere
bus noi) invideo, si tantum amaiuterraro, ,utin regno praecavemus, et pressius .loquimur, scientes inier
Christi lerrena desiderenl: et pos( ciborum abiindaii- serpenles nobis el scorpiones ambulandum, qui mor-
tiam,gu!aeque ac ventris ingluviem, ea quavsub ven- dent et feriunt in abscondito (Ezech. n). De quibus
tre sunt qurerant. De quibusapostolus Paulus :Esca, et Ecclesiasles : Si momorderit, iuquii, serpens in
inquil, wenfn",et venleresch: Deusautctnet hunceiillas silenlio, niltil eo minus habet qui occulte detraldt
destruet (lCor. vi, 15.) Et, Non.est regnum .beieibus (Eccles, x,.11); ei hufus paler David : Sedens adver-
a Eo, ui opiuor, qui iiuercidu

Iibro, be spe fide- D h S. Doetorenv arcusai !ioc loco Valesius, qnod
iiiun, (juem infenus expressc Jaudat in wp. 56 jibrnni adveisus Nepoiem a Dioi y-io sciii luni, con-
Ezeeliielib . ipiamquain qua) sua ibi luenl scnieniia tia IreiiTDumebHetiiveiit. Aiqne ipse quideiii Hier.
de miilenario Ciiristi vegno, luciileivti^siine in alio in Catalogo itcuiate onumei.nis Dioinsn elunilira-
iradn, quem posiea seiipsn ad\eisuin MTcioncm tiones. nullaiii eontia Iien.cum nicmoiai, sed duos
libro ldenv Teitullianus, quem vde cip. Vi, E>. tpo Iibios adietsum Nepotem episcopum qw mtlle anno-
di^-cas ivvinimeilli piob.itas volupntcs, conjugia, tum coipoiale leqnuiii suis citplis asseoeiat. Eo (a-
paitus, sifTificu Judiica, etc, (iijemadniodiin)al is, inen simsu licel iniclligerc dici ii'iiic abs llieioiiyino
qu >sliic Mieionjmns nol.ii; sed i liturn I'«sroôlymi- adversus Iienteum scnpluw Lbiuiii, (jiiocllieeieius
tan.c urbis instauratioriein, omniumque boimnun nomen Itlulo JJOII prajferret. ssepius tamen m ipso
utique spuiiualium copiam ConferS. Augustin. lib. opere senlenliain relelleret.
xx de CIMI. Dei, cap. 7.
629 . COMMENTARIORUM INISAIAMPROJ3HETAMLIB. XVIII. £AP. LXV. 630,
. stisfralreiriUtutn loqueb'arh,et adversus filium inalrh A reveiatiphecognpscanf: qui ct: Paujq duni, Eccle^
ttiwpoiiebasscaiidalum.iEwcfechliêl taciti'•.:exhli- .siam:credenliuriipe!'sequitur,revelaius esi (Acf.-ix).
iiiasti,Jnique, quod eto: tui:shhiih.Arguqmte,elpo- Et.aposioloPetro:ait,: BeaHises, Simon Barjoiia :
nam contra fnclem tuam (Ps.xtix, 20, 21); ut quse quiqcaro ei-sgnguh nofl.revelayer.unllibi;:sed Pater
in aliis crimiriaris, ipse liabere docearis. Si cui au- tneus quieslin. ccelis(Matihixvi, 17)V Hunc qusere>-
temfexplanatidhiimin Prophetas displicet longiiudo: bat et Moysesloquens Deo : M inyeni gratiqniapud
audiat libere, multo me' pauciora dixisse, quam rei le, osleride le miki manifeste, ut videain te (Exod.
-
[A/.reium] obscuritas llagiial, et jvosse uriumqiiem- xxxin, 15). Majores divHias thesauris J5gypti,
que de nostra latitudirie breves sibi Coniroeniariolos Cliristippprohrium pra?stoIans , dum relrlbutionem
facere, qui lainen pleno Intellectiii noniSuffieieiU, desiderai futuroriim, et invisibilem Deum quasi yi-
Kftque eninv simplex a Prophetis bistoria, et geslo- deret, aiiimo conlemplabaiur. Dequo et in Psalnvis
mmordo narraiiir : sed avnigmaiumpleiva sunt onv- legiiur : Spes omniuiiifinium terrw, etih mari longe
nia; aliudqueih verbis sonant; aliiid Leneiur in sen- (jPs. LXIV,6). Ef in Genesi : Ipseerit exspeclalipgen-
sibus: ut quseaestimaverisplana, elirioffensa cui-rcre litim (Gen. XLIX,.10). Quodquesequilur'.: Dixi: ecce
leclione; sequentium rurSiim obseuriiaiibusf.invol-. egp sriin :, adgeiiiein quw non invoQqbainontenniewm
vaniiir. Verum iempus est, ui fineminiponam volu4 B (^reod,.iii, .14), II11sensui conyenit : Qui.est-, mhit
mini prophelali, in ciijiis exposiliorie si prolixior me ad yo.s.Quj cunv iiv form.a Dei esset, npn esl
solito ftiero, extremis pariib.us cpncedenduii) est, fapinam arbitrains sequalemse.esse Dep, elc. (Phi-
quas dividere: nolui, ne librorum numerus auge^ lipp. u); sed totius muiidi provocaris gerites, unam
retur. -.;:>...;.. ' -• V.»if .-•;;.-->:,. fecit.suiiiominis geniero CJiristiaivoruivi.,-.,
-77S (^6!'S...%),Expaiidi,mqnus meas iptq, diexid.
,{Cap. LXV. — Vefs. i.) •Quwsierunt.me qui ante populum increduium, qui graditui, dn yia. nqn bpnq
menqn inlerrngabant.:invenerunt, qui.non quwsierunl post cqgUqiiPtiessnas, !_%%.' Eppqiidipianus meqs
me. Dixi'•.:ecce.ego, ecce egoad genlcm.quce nonin-._ totadiead poptiiiimiiicredultimel coiilrtidicehleih,qui
yocabalnqinen 7nei(]».,LXX: Appqtui iton: quwtenlh noii timbtilayeruntin via bona : sed post peccqta sna.:
bns tne : htvenltis sum ab:hh qui meiton inlerroga- Hoe quod supra djctum est: Appqrui !ds quime non
' banl. Dixi: ecce in
ego gente qtiwnoit hivocqvitnonien hilerrogabqnl,:.iiiyetiiussuin ab his qui. me iioii quw-
meum. Ad oi'a(ionem populi inix(ani querimpniis,:. rebqnt, apostolus Paulus scril)ens ad jlomanos, ciun
in qua dixerat : Quare nos etrqre fecisli, boinine, super geniiuih persoiia exposuisset, adjecit : Ad
-771 de via tuq : indurasii corda nq.stra, ut noii ti-_ Israel'atilem.dicil : Expqndi nuinus meas ad pOpulhin
meremuste'(Isai. LXIII,17)? respondit, ut Judahfvo-:G increduhmi.etconirailicenleiii{Rom.x, 21), qui.cum
luni, Deus Pater; iii nosprobamus, Ppminusalque beneficiis Dqmini vincereiur , ef ultra..hpminem.si-
Salyator : i» tantum non sum rigidus ct Crudelis.,- gna conspicerel, Joquebaiur: Iste noii ejicii.dwmo-
. quiniaio pceniienliani pecoaliiris ,\quanv morlem ; ttia,nhi in. Beelzebubprincipedwmoniorum .(LMC.XI,
nec repello filios posnitenles , quj lanien sui.nomi- 1S), Et iieruin : Samqriitinus.estu^.et.dwnioniumliq-:
nis serv:iveiiril.digniialei!i,:Uf,Cliahialieiios sajyare '.'. bes (Joan.. vni, 48). Et riirsnm : cum sis /ipmo, facis
velim (Ezeclt,xxxm). Qtij enim nie.noii quiBrebaiif, le Deum(Jo.an. x,,:35).- Et aljbi.: IsieJiqino non.est a
nec dicere poierani: Quemscripsit Moyses-iii Lege, beo.,,.qui sqbbalum non cuslodit (Joan.n, 10). El
. ef prophetw,inveniiiitisJesutn (Joan, v, 45); ipsis ap^ miilta alia, quav loiigum esi;Vlexere. Denique ciim
parui, de quibus et alibi Proplieia testatusf esf: ilie in cruceexienderet niaiius ad popujttin non cre-
Quibus nonesi: annuntiqiuni..de eo,.qudienl : et qui . denfem, et diceret: Pqter, igqqsceeis : quqd enhn.fa-
no.iiaiidierunl, inlclligent (Isa. i,n, ijv;. Vos a.uieih ciunl, nesciunt_(Luc,XXIII,31) : illi.e.regione diee-
qui legeni Dei die ae nocte meditamiiii, jr.usira.jac- bani : Vaitl qui desiruil tem.plum, el in tribus.dielms
laiis poeniieiiiiaiii, cujiis.opera uon facilis- Unde cedlficdliilud:: descendatitunc de.cruce, ef crcdimur -
Evangelisiavei apostoli, sempef adyehium Domihi, r: ei. Aiios sqlvosfecil, seipstim.sqlvum facere iion pp-
veieris tesiamenti cupientes testimoniis roborafe, I) test(Maiih. xxvii^.iOJ. De hoc ei Siriieori in ulnis
dicebanl: Ul hnplereiufqttod dicltim esl per Prophe- lenens parvulum proplielabai : Eccc hic pbsittis est
iani (:M_tillh..I;22), Ceiitiiiio'Doirjiiiiiih iiori qiiafCT in ruiiidm'ei^fn.resUb^Clip.n.înîfiirUJJifi„efirisigtiuni ~
bat, et audivii.a-Domiiih.: Neqtie _.iit .Jsrqei.lantqm. cui cbniradicelur (Luc, u, 54). IlonifjeJudreiloqmin-
fidem ihveni(Luc. ^'iij 9•; Malilt. viii| 10)vSyropIioe- lur ad Paulhii) ::De seciahacnotum esl nobis, quod .
riissa ihtilier Propiieiafiiih feipcjfiiahescifebai, ei Ubiqueei cqntradictiiur.{Act; xxyiii"if4j); 'PossuhJus
Domiiiivoce laudalnr : 0 tnulier, indgiiq.esifides iud. - expahias fliijaiius'ei Jh iargifaie.doiiahiis accipefe,
Regultts (Joa)i. IV); qui Gfrcee diciiur §a:ud,a_hg;t quod.nihil.eis peteniibus deriegaril.: sad siatih)"vo-
qti.emnos de aiila regia reciiusiiiiefjifeiari possfu^ ganliieprosd reddiderit sahiLaieiiv(Malili. viii) : et
nitis palaiiituni,hoii soluivifiliij sed vliiiversae.domus caeciisfa...haiivitate accep.eritoculbs (ifoniii ix) :.e|
suaereperii saniiateniVQuodauieni jux(a Hebraieum csurientia in..deser(o, excepiis pueris ae nnilieri-
dicituf : Quwsiettihtmetiui aiiie iibii interibgabahl;-: bus, populoruhi saliifaia siht ivvillia(Mailh. x~\)X:
ad euhideh) seiisuiii referiui' : ut pfius Del hotitiain Sigiiificaritlixpahssi)niaiiuset pareiiiis "clemenliam,
noii habeules, postea quierant Dominum, et eum" suos fiiiosf in sinii fecipere gestientis. Quie con-
651 .-'" :: S. EUSEBIIHlERONYMf f.f v lf;:..V 652
trario'-anibulavefunt iii via non bona, et secuti shrit A bum autetn Domini, quod in ecclesiis prffidicalur,
eogitationes siias. Quibus Dominus loquilur per permanet in wternum (lsai. XL, 6, 7). Hos horlos ex
PrOphetam : Avertepedemtuum a via aspera (Prov. vinea sua nolensfieri Naboth,AchabimpiissiiJvpregi
iv, 27); Dilexerarit eniih alienos, etinstar merelri- sanguiiiem furidit (III Reg. xxn). Nequeenim con-
cis dixerant: Vddam post amatoresmcos(Ose.ii,$). gruunv erat, ut paterna periret havreditas : eiexci-
Et rejinquehtes viam bpham, quavdicit inEvaiigelio : sis vineis,:qu33afferunl fructum 774 gui isetificat
Ego siiriivia (Jban. xiv, 6), ambulaverunl per latam et cor liorivinis,in loeo vir(u(um, deliciarumatque yi-
spatiqsam viam, quav dueitadmorlem,eI secutisunt tiorum olera nascerenlur. Eertur sapientissimi apud
cogiiationessuas,qiiasPropivetadevitaiis, Do.mirium Graeeosnierito celebrata et laudata sententia, qui
deprecatttr :Ab bcctillh 773 me'smnnda me,Domhte, omnes srcciili voluplates, et pompam mundi atque
et ab diienis parce servo tuo. Simei iion ftterint domi- luxuriam celeriter iranseuntem, hortos Adonidis
nati, ttiiic immaculaluscrO (Ps. xvin, 15, 14). Et , vocat. Sacrificant quoque hserelici super Japides,
Apostolus eos qtti hon habueruni nolitiam Dei, tradi quando errores suos elexquisila mendacia,(lialeetica
docet reprobo sensui et operibus. nvalisfutfacianl ea nilunttir arte firmare, el in quadrum exstruere : et
a "/pu.ii.pjxiyxs,
ul aiunt,mi.-pa.ig, id esl, secli in
quse rioh conveiiiuiU (Roin. i). Nos autem Psalmisla)
voce dicamus:Deducmeinviarecla(Ps.cxxxvni,24). B lalerepulveris aique descrjpii lineis roborare. Quod
(Vers. 5.) Populus qui ad iracundiam provocal me, aulem in Septuaginta legi(ur : dwmonibusqulnon
dnie faciem ineatn sentper : qui immolanl in horlis, el sunt, et in Hebraico non habe(ur, illo sensu acci-
sacrifictmlsuperiateres (Ex Exod.xx, 4). LXX : Po- piendum,quod jux(a lilteram, et juxta spiriium, nec
pulus hic qui exacerbat me in conspectu meo : ipsi davmoniasubsistant, quia jamfa Deo, qui vefe est,
seriiperimmolaritin Iiorlis, et adolent inceiisum super exciderunt: nec seetoehaereticoruin qua) uullam re^
latereiii^dwihoriibusqui non stiitt. *,Dicenie Doiiiino: llncnt veritalem, sed in unvbrarum simililudinein
NOn facies libiidoium, neque simililudineni Omnium (ranseunt atque in(ereunt. Unde et iEsther loquitur
quw iri cceiosunt,etqtiw superterram. Elper Moysen ad Dominum: Ne tradas hwredilalemtuam his qtii
iricfepante facierites : Irritqverunt me in diis alienis,' nonsuni (Esther xiv, U).El sanctusprecaUir inpsal-
etin abomintiiionibussuisme ad amariltidineinprovo- mo : Igitosce mihi, ut refrigerer priusquamabeam, et
caverunt.immolaverunt dwmoniis,et non Deq (Detit. ultra non subsisiam (Ps. xxxviu, 14).| Qui enim dum
xxxii;1f6,17), illifsludjo delihqueudi quasi Srriiarent in hoc vivit corpore, veniam peccatorum non fuerit
e( provocarent Deum, non solum fecerunt quod non conseculus, el sic de vita excesserit \ Deoperit, e(
licebat,;sed jttgifer semperque fecefuiu, peccanles essedesislii, licei sibi siibsistatin pcenis.
in cohspectuDoriiini, cujus -pculis cuncia pateiit, vel G (Vers. &, S.) Quihqbitant in sepiilcris, et inidelu-
ih Templo ejusfidolisliostias ihvmoIantes.Acueqnid bris idolorumdormiunl: qui comeduntcarnemsuillam,
vero deesset sacrilegio , ImmOlabant iu horiis, et et jus profannm invasis suis : qtd dicunl, recede a
adolebant thurafsupef iateres, jungentes Idololairiiie me, tion'appropinqu.esmihi, quia iinmuhdtii;es. LXX:
Inxuriam, et "sacrjficiisvoluplaiem, et prouno aUari In sepulcrhel in specubus dormiunl propter somida :
quod impolitis lapidibus Dei eral lege coiistruelum, qui comedunlcarnem suillam et jns hosiiarum, pro-
coctosflateres et agrorum cespiles, liosliariuh san- fana ' omtiia vasa eorum: qui dicurit, abitpnge a me,
guihe cruehiabaht. IIoc dictunv sil juxia liiieram : ne apprqpinquesinilti, quoniam mundus suiit. Nihil
alioquin secundunvjnlelligenliam spirilualem, omuis fuit sacrilegii quod Israel populus pravlermiiteret,
brjereticus adfiracundiam provoeat Dominum, et in non solum in hof lisimmolans, et super laieres ihura-
falsitaledogmalum suorurrrofferl immunda sacrificia, Vsiiccenderis; sed sedens qttoque, vel Iiabitansin se-
nequaquam firma el iviansura perpeluo,. sed iilsiar pulcris, elin delubris idolorum dormiens, ubi stratis
liortoriihi ad breve virentia, carnis deliciis provi- pellibus hosiiarum incubare soliti erant, nt somniis
dens. Cuidieitttr: Omriis ctiio fentith, et omnis gloria futura b cognoscerent. Quod in fano iEsculapii
ejus quasi flos feiii. Aruil fenuni, ei flos decidit-: ver- D usque hodie error eelebrai etlinicornm multorumqtie
a vpKp.p.iY.a.1;,
etc. Jam mihi concedant a>qui ac : unde et Quintilianns lib. i, cap.
ypap.p.iY.b_i:_aw_y/.v.s
prudenies lectores, nondunv editunv fuisse anle nos 10, el lib. v, cap. 10, dixit ypKpî'A«g knodeiû?..Et
verum et geniiinum Hieroiiymum :ipse enim hoc K)roSst-/.vu(79at.
ipot.p.p.vf.ag Sex(us Empyricus coiUra
loco voeibus Gravcis usus esl, quae ignotav fuerunt Geomeiras, qupdfproprie est deiiionstrare per tincas,
Erasmo ae Mafiatto, non nvullum subaciis lectione uL exponit Hieroriymus, secfjin latere pulverh alqne
mss. codicum. Pfo demonsifaiiohibus igiiur Mathe- descrtpli lineis roborare. Sunl autenv qui legant itt
.malicis, sive Catisisel raiioiiibus urgenlibus; quas latera. Lectionem vero Grsecam cum Erasmus non
kvkyyjzt.,ipsiposuerunt lineas
significant y^KjWjittjtK' assequereturîngenioselamenjEyravfotrjtJf diunt;yp«p,-
inpulvere descripias, hoc niodo legenles : El hf/.oviois fecii; Vic(oriUSsecutus est.
ut aitiiit, yp</.pp.;_&s,
id est, secti in latere pulvetis b Appositequern
p_aXg,
Tiieodorilus in quadam" "CalehaRegia
atque desctipii liheisroborare. Qusequantumyis sen- ihs. apud Dueeum, rcds wff vnwos y$vop.ivaie BKVTK-
sui Iiujus loci cohgruere videanlur, falsa sunt lanven G'W..$ Kzo)>ou9ou(n*r.cdTOTJTOU TOUJT«-
yjz-pivir.vxTza.pv.
et adyenlitia, qqia in nullb reperiuntur cxemplari fp-j.sv.afievtiuvkviyjovx«.i.Speclru e( vha, quainsoin-
-nianuscripto: Cuniomttia, ne quideih uno excepto, nisapparent, seclantur,-et hac de causa juxla sepulcra ;
relineant quod nos edidimus. MAKTIAN. dormirecoiilenlisiinl.
-^Sicdemoristfaiiones suas vocant Geometi'(e
655 COMMENTARIORUM IN ISAIAM PROPHETAMLIB. XVI». CAP. LXV. 654
aliorum, qurjenon 775 sunt ali*"d» IUS' 1-umiiliA. dementiam veniuril, utquicumque corunv non fucril
mortuorum. Nec hoc eranl impieialis fine conlcnti, siinilis, eunv quasi pcrditum delcslcnlur.
sed porcorum quoque earnibus vesccbaniur , qtiod (Vcrs. 6, 7.) Istifumus erimt in furoremeo, ignis
lege proliibitum erat, et a jus hcslernum , quod ardens loia die. Ecce scriptum est coram nie : Non
Graici vocanl ewlov avidis faucibus devorabant tacebo, sedreddam et retribuatn in sinu eorum iniqui-
(Levit. XII). Unde lanv ipsi quam vasa eorunvim- tales vestras, el iniquitatespalrum vestrorumsimul, di-
nvuhda erant, et in laiUuin procacitatis ac superbire cii bomintis, qui sacrificavcrtmtsuper monlesel super
quotidie augmcnlacapiebant, ui quicUinqtienon si- colles, exprobraverunlmihi, el remetiar opus eorum
mili ducerelur errore, eum arbiirarenturimmundum, primumin sinum eorww.LXX: Islcesl fumus furoris
contaciumqtie ejus fugereiH, qnemadiDodum Sama- mei: ignis ardel in eo cunclh dicbus.Ecce scriptum in
rilani el Judcei nobis faciuril, omnesque hoereiici, contpecttinteo: Non lacebo,donecreddam el relribuam
quales nuper suhb magisiro cerebroso in Gallia insinn eorttm peccalasua, el palrum suorum , dicit
pullularunt, qui basilicas Martjrum declinantes,nos Dominus: qid adolebant incensumsupcr montes ctsu-
qui ibi oradonesex more celebramus,qiiasi immuri- per colles, exprobravcrunimihi; teddam opera eorum
dos fugiunt. IIoc autem non lam illi faciuni, quanv in sinum eorum [Al. SMMW]. Propter opera vestra, et
habiiaiUes in eis d.T.mones,ibriUudinem et flagella Q incredibilem iiieniis arrogantiam , ul immundi,
sancti cineris iiou ferentes. Quis autem liavreticorum niundos putaretis immunclos, eiitis fumus, ignis
non requiescit in memoriis, non dormitin spccubus ardens[A/. ardentis], qui de meo furore succcnsus
magisirorum ? Qnalis fuit Marcion et ValenliniH, el est. Furorem autem, oblivionem, iram, pceniludi-
nuper Euiiomius, mentis immunditiam lcprosa earne nem, ita inDeo debemus accipere, quomodo pedes,
conlestans, qui lunven sancti Spirilusrelinquenics, manns, oculos, aures, el eauera ivvembra, qurc ba-
el coenaculumin quo Apostoli versabaniur, in dia- bere diciuir iucorporalis et invisibilis Deus. Non
boli tenebris cominorantnr. et speluncas diliguni, quo his paieat periurbaiionibus, qui eas dono gra-
quas Jereinias myslico sermone condemnai : Facla lia) su83exsiinguii in nobis; sed quo per noslra verba
esl Itwrcdilasmea inihi quasi spelunca huwnw (Jcrem. Dei erga nos inlelligamus affcctum.Neque cnim ira,
xn, 8), nuam noslri belluam vocant: quod animal quoeesi ultionis libido, ita definUur in Deo, nt in
semper cadavenv pcrscquilur, et vivit succo ac Iiominibus, quse mateiiam babet in nostris viiiis ,
sanie corporiim morluorum. Advcrsum hos , qui noii in Domini voltinlatc : qui iliesauriznmus nobis
habitanl in spcluncis, cl Abacuc lamentabili voce iram in die irce, et revelationis jiisti judicii Dei, ul
dicebal : Vw qui poltim dal proximo r swo polionh Lribulosnosiros et spinas, el zizania, qurc pro se-
tttrbidw: et inebriat ewn, ut rcspiciai ad spclitncas G I mine Dei aUiilimus",ligna quoque, fenum ei slipu-
swas (Abac. u, 13). De his speluncis el Dominus lo- lam, qua) super fundamenlum 777 Panli rcdifica-
quebalur : Scriptitm est, domus patris mei, domus vimus (I. Cor. m), sapiens flamma consumal. De
orationh vocabilur: vos aulein fechlh eam spcluncam boc igne perpcluo ct in Moysi canlico lcgimus :
lalronum (Maltli. xxi, 15), in quibus animas inier- Ignh accensusest de furorc mco, et ardebit usque ad
ficilis deceplorum, ul non videaiis in eis visioiics, infernitm deorsum.bevorabit terram et geniminaejus.:
de quibus idem Salvator ail: Ego vhiones mullipli- comburet fundamenta montiitm, et saqillo: mewcon-
cavi, et in manibus Prophelarum asshnilatus sum siimenteos (Deul. xxxn,22). Cujns leslimonii sensus
(Ose. xn, 10). El alius ad eiim : Locutus es, inquil, esi, quod iguis Dei atquc vindicta semper ardea(
in visionefilihluh (Psal. LXXXVIII, 20), sed somniis pecca(oribus, el eos usque ad inferos perscqualur.
776 eredilis elphaiHasmalibus, quibus piaacepil Qtialis erat ct dives ille in Evangelio (Lttc. xvi) pur-
Dominus non esse credendum. Isti porcorum carnc ]iuralus,qui, rcquiescenle Lazafo in sinu Abraham,
vescuulur, de quibus dicilur : Are miscritis marga- avlernis lorquebamr ardoribus. Tcrram qnoque, id
rilas veslrasante porcos (Matlh. vn, 27). Et jus pro- est, carnern nostrani, ei genimina ejus, id esl, car-
fahum comedunl,quod in libris eorum havretica arte nis desideria, eadem flanvmaeoinburei, et funda-
coijdilum esf. Quorum vasa immunda sunl omnia, IL*mcnta moiitium qure se elevant contra scientiam
lari) scilicei corpora, quam doeLrina), et in lantam Dei. Ipsos quoquemoiilesDefjacula disperdeni, ul
a Pridianum scilicet, sivc licsleruum cibum aut miw, islaquoque diccntem:Quid nccesse
est, te lanlo
potum. Prajcipitur enim Exod. xvi, 25 , nl pritlie lionore, non solum bonorare, scd eliam adoraj-e
Sabbali coquanlur , et reponaniur in posierum illud, nescio quid, quod in modico vasculo transfe-
diem,-qua) ipso Sabbaio comerlcndasunt; elc.xxxv, rendo colis? El rursum in eodem libro : Quid pulve-
5, vetatur ignem incendi per domos in Sabbato. rem Iinteamine circumdatum, adorando oscularis,
"EM).OV dicunt Grseci, unde S. Ignalius epislola ad etc. MAUTIAS. — Vide qax, dn ejus ha)rcsi ac pairia
Magnesian. oO^ £«).« EO-6'MV. "VidejTlialmudicum dixinuisin prsefixa IJieronymi libris couira eumdcm
tractalum de Sabbalo, ubi et dc forriace agilur in admonilione.
quah servaniur calidi cibi. 0 Addebalur amico quodnomen bic abundat, es(-
Cerebrosoin Gallia pullularunt, etc. Ilaud dubium qtie huc translaium e Latina versionc, tum vero
qnin inielligat Vigilaiitiuni advcrsus quem seripsit: abundabil proximo. Tum vero legit Viclorius, dal
Galliwvcrnucnlumhostemsusliiienl, el hominemmoli proximo suo subversionisturbidw ex LXX , qui Ile-
bapilis, atque Hippocratis vinculh alligandiim; scden- hraicam vocem n3"53 vcrtcrtinl «vKcfOTnjv.
i.em'c'eriw.ntin ecclesia, et inter cwlcra verba btasphe-
G55 S. EUSEBII IlIKllOKY.Wi 656
liuiiiiliati in pcenis, inoiites es-e desisiant. Ecce, . i. siinplicitatem, sacrificat in moniibus, et expiobrat
inquit, scriptum esl coram me. Omnia ciiini noslra Deo, dttni ejus prrceepla, conlemnit.
peccatuDei patenl ocilis,et in Iiisscripla sunt libris, (Vcrs. 8.) Ewc ditit Dominus: Quomodo si inve-
de quibus in Dauiele legimus : Tlironi posiii sunt, ntattir granum in botro, el diratn:: tie dissipes illud,
el libri aperti sunt (i)an. vn, 10). De quibus in alio qnoniam benedictio est; sic faciatn propier scrvos
loco dicitur : Super leriam scribantur (Jereni. xvn ; meos, tii non disperdam tolum. LXX : Sic dicit Do-
15). Et nequaquam ulira rclicebitqui prius dixeral, minits : Quomodo si inveniatur acinum in botro , et
Tacui: immquid semper lacebo? dicil bominus (lsai. dicatur : ne conimgas illud, qnia benedictioest in eo :
xi.ii, 14). Scd reddei unicuiqiie quod operaitis esi sic faciam propler servum meum, ul non disperdam
in sinu ejui, biicest in cordis arcano.uieos propria omnes. Dixcr.UDominus , Israel csse periiurum , et
torijueal conseieniia. De qua ei Osee propheia vati- omnia peccata illius suis paiere conspeciibus, et
cinniur : Cudent in gladio principes eortim propler redditurumsc opera singulorum intinu cornm. Post
indisciplintilionemhtttjuw eorum (Ose. vn, 1(5). Ihcc lirce inferi similUudinem , el comparaiiouis exem-
est deiiactio ipsoruni ii MIIUcoium, quie de unius- pitim , quo doceai unumquemque sno perire pee-
ctijtisque corde procedii. Simile quid e( in Provei- caio, el eiiamsi peccantium sil plurima mulliludo,
biis scribilur; Insinu redduniur suo iitiquh omnia B ununv jusdmv cunciorum viiio non pcrire. Si quis,
(Prov. v, 22). Qui sinus propicr iinimru principalc ai(, in boiro et uva," qu:e ad maturiiaiem pervenire
noinine appcllalur caput. 1'ias non poiuii, et acescentes attulit fructus , vel aliquo
(Graiii. «'/Eiiio-jixovjalio
£oiaiii dedi in capita eorum(Ezech.i~i, 10). Et alibi : aeris ac lerr;i) currupia esi vitio, uiinro granuiu re-
Converteiurdolor ijus iu capnt ejus, et super vetlicem pcril illrcsum, quod spem habeal adhtic majus fieri,
illhis iniquitasejus descendet(Ps. vn, 17). Es>iaiilcin cl sd maluriiaLcm sulitam pervenire , dicat aUeri,
et bonus sinus, qui sanctilaie fruciui' cohs-cieulia), neiangas illud , scd diiiiittc ul crcseai, quia hene-
dc quo Psalmisla dicebai ; Eloratio ineain sinu meo diciio Doniini e-i, ul iu lanla acinorum mullitudine
converletur (Ps. XXMV, 15). Inlclligiiur sinus ih soluin e\aderet siccit.Uem: sic , inquii, dc Judavo-
queihlibel affectus atquo dileciio, ut quando ad ma- iinn inmiiiiur.ibili mulliiuiline , qux offendil Dcuni,
ritum sernvo dirigitur, fV.rorquw csl in sinu iuo; el ,'i paucos jtisios invencro , liberabo eo< de inieridi
at! pareniem,Addncfnf ftlios luos in sinn (Luc. xvi). 7JQ plurimoruin. Eil hoc faciam piopier servos
Unde ei omnes qui pairenv liabeut Abraliiiro, el vir- meos Abrahain, Isaac ei Jacob , a.l quos facta est
tuiuiii ejps siiniles esse meruciunl, rei]uiesciuU in repromissio, sive proplcr eos , qui iiiier pluninos
si.iu ejus. Neque eiiim patves, quorum nunc iniqui- peeca(ores seiviunl mihi. Ta.'e qiud CLin Gcnesile-
laiesnobis e( peccaia reddunliir, cos dcbemus acci- G gimus, quando de quinquaginla usqne :id dcceiii
pere, de quorum .-eniine nostra nala siuit corpora. panlaiim quxrunlur jiisii , qui de peccato liberent
77S Mioquin ciipseKuyscs qui dixeiat, peccala eivitatein (Gen. xviu), et Lot de Sodomis cuni filia-
paininv filiis essc rcdrleudn in tcrtiarn ei quarlam bus suis solus jtislus eripitur (Gen. xix). De quo in
gencralioneni, Iiis qui odcruni Deum (Exod. xx), inil Calholica Epistola scriliiiurffll Petr.n), quod cru-
icrpretalur seiiieniiain su:.in, dicens : Non morien- ciaieiur anima i|isius videnlis nefauda comiuiLli, et
ttir ftid piopler peccata palrum : sed unnsquisqiie in aiiimae [Al. animi lui] jiiditiurn, corpoiis habiludine
sito pcccaio ihoriettir {Deut. xxiv, 16). Eanidein Ezc- demoiisiraiet. Euoch quoqne inter peccantiuin plu-
chiele approb.inte scntcniiam, quod ncquaquam di- liinam iviuliitiidinemstilus r.ipins ad Deum est(Gen.
cntur illa parabola : Paires uvam aceibum comede- v). Et ISoe cum liberis uiis, propier dcclinanteni
runl, el denies fdiornm obstnpuerunt(Eeech.x\m, 2), oinneui caruem a Domini serviiute ,"Diluviunidelere
sed ejus lanlum dentesobstupescere, qtii comederit: non potuit (Gen. vn). Scdel Abraliam de igneClial-
et pcrire auiniam pecc.viricem, nec exlerna luere drcorum , fulei integriiale servattis est (Gen. xi). lu
peceata. Exquoinlelligimus, vei in bonani parlein, quein sensuni el Jeremia; verba ex persona Domini
vel in contrariam, eos accipirndos palres, quibus diccnlis coiiscnliunt : Quasi caiidum in descrto , in-
" veniIsrael ciim occisis gladio (Jerem. xxxvin, 2 sec.
unusqiiisqiie apponiLuf, ciim de bae viia exccssfrii.
S.icrific.ivii aiiiein super inontes ei collcs Israel, LXX; in Vnlg. xxxi, 2). Cuih enim, inquit, oiunis
qtiiindo in BtHbcleL Dan aurcos vi(ulos posuii.Ei ex- inundtis idulolatrke gladiis viilneraUis jaceret exa-
probiavii Deo supcr prxccpiis suis , dttin ejus ne- niniis, inveni Israel in Abrahain I.abere calorcm
glexit creronioni.is,ei ciiltnm Dei d;emouibus tribuit: fidii , quasi medicus , qni p ist piiclium intcr cada-
uorum opera reddeiida stint in sinn eoruiii (0se.iv). vera nioitiioruni , ubi quem i-cnserii pulsanlibus
Omnisque havrcticus coineninens Ecdcsiaslicam venis aliqttid linbcrc viiale, atihibe! curam vulneri-
:l Cailwlica Ephlola scribilur. Cnm Vicloiio, ex lum babcns Iiocin loconvs. codicemresiiluiionissuf-
Ambrosiani codien auctoriLaie,reposuimus Catholica. fragaiorcm. Ego voroqni nihil possuin athersus ve-
Mariian. ctiin EIMMIIO ieliiiiiit cauonica. Multa vero, riiatcin, scd onmia pro veriiaic, non puiavi dUsi-
lioc tle noniine, suo loco direiitia nobis erimi. iiiuiaiiduiii coiisensnjvv pinnium exeiiipiaritim mss.
.—Pr.vleriiioremsecuiidain Epislolam B.Priri vocal etsi aliqiianiuni conlrarins appareat coiiiecturie
Ctiiionifdiiinicroiiyiiius, tuiiialibi septcni biijusmodi quam proposui in Annoiaiionihus mcis ad Prologiui)
Epistolas Catlwlicas senper .-ippellei.Neque lamen prrfixuni seplrm Epislolis Canonicis piimo tomo
lianc leciioiiem mutare dcbuil MarianusViciorius,nul- editionis nostra?. MAUTJAN.
G57 COMMENTAIUORUM IN 1S.MAMPROPilETAM LIB. XVIII. CAP. LXV. "C58'
bus, uLrestilii.itsaniiatem. Pro eo quod scriplum esi, ^ savitutis itcrum iri timorcm , ted sphittnn udoplionh
ug ttepp.uv,Iioc cst, quasi calidum, Laiinus iniei- (Rom. VIII, 45). Et eriinl, inquii, campestria, sive
pres, vcrbi amblguiialedeeeptus, lupinuin inicipie- stdltis, in caulasgrcgnm. Pro campestribus in Hebrseo
(a(us esl. in quo cl Gr.ccorum pienque eriaiii. El SAKON (jVYP) poniuir. Omnis rcgio circa Lyddam s
(amen sciendum in Ilebraico pro calore scriplum esse Joppcn ei "781. Jainni.iui apia esl pascendis gre-
a THOD\. (rnin), quod interprelaiur gial',a : quod gibu^. De quo et in Aciibus Aposlolorum sciiplum
scilicei graiia Dei, et non nieriio operum suorum esi . Saltus atitem veitentur in ovilia (Aci. IX),juxla
?alva(us sit lsracl. illud quod iu psalmo canitur : Vo.r boinini perficien-
(Vers. 9.) El educaindc Jacob scmen, cl de Juda lhcenos,el rcvelabit sailtis (Psal. xxvm , 9), sivo
possidenlem moiites meos: et hwiedilabunl eumelecti condensa silcaium , uLlairoues ibi laiitarb dcsistanl,
mci, el serri tnei inlinbitabunl _bi, cl eiu-4 cnnpeb- el bc>li* venenaiaque animalia , el loca qiioiidam
tria in caulas giegum , et vallis Aclior in cubite ar- iiis<di:i:'umci saugttiiii=, in ecclesias Dominilians-
mentarumpopulomeoqui quwsiernnt h>e.LXX : "fSQ eani , et pa^cantur ibi greges «b eo, qui posuil
El educamde Jacob scmen, ef de Juda , et hwredi- aniuiam pro ovibus suis. De quo scjiptuiu est : Ipse
tabit monleinsanclum meu n , ct hwreditabunl clecti pnscct uos in smctila (Pstil. xi.v, 15). Isia vox Don<ini
mei, et serd mei habiiabvnt ibi, ei einnl hi sultu ovi- ]] pcrficiens cervos , etrevelans condeiisa siharum ,
lia giegum, el vallis Achor ia requie tnmentorum po- pei joarinem clamal in ercnio : Jam securis in radi-
pulo meo qui rcjuhiertitil me. Quein fciipiavoca\il crtn aibornm posita est. Omnis arbor qvw non fucit
granuin botri, sivc achium, aul (ut nitilli \olunl) fiuctiim boniim,cxcideinr, etin igncm mitletur (Malih.
raceinum, huncnunc appellat semen Jdcob e( Juila, m, 10). Et lterum : Omnisvallh implebilur (Luc.m,
qui posside.it mon(es , sive mtiiiieiii ejus. Semen 6); de qua el nunc dicilur : el vallh Achorin cubile
.lacob ct Juda pleiique Cbrislum intelliguiit, dequo arme-ttorum, ciin requieiapopulo mco qitircqidsieiunt
in Genesi dicilur : Juda , te laudabunt fralres ttii nic. I)e qua ei in libro JCMIfllii Nave leginius , quod
(Gen.\u\,&), etcieter.i. Nulli eriimduiiiiim qiini Sal- il>iiutcrfertus sil Acliain, qni fiiralus esi de anatlie-
valor de Judrc stirpegeneratus sii. Alii auicm Apo- ma(c, e( de spoliis Jericbo , ei cum omni donio sua
siolos inlelligi voltint, de quibus sa?pe diximus : Re- jnlofectus, alque ex eo qui.d lurbaverit populuin ,
liqww salvw(umi (Iscti. 1, 9). Et : Ntsi Dotninussa- Iocus ipse in quo accidii. Acunr. (TD"y), id esi, fio--
bctolliletiquhse nobis semeii, qunsi Sodoma essewus , badouh ac lumuitus nonicn acccpit (Jos. vn). Vallis
cl similcs Gomorrhwfuhsemvs (liom.ii., 29). iMi pos- igitu.' Achor , in qua quondam malcd.i lio fuit
scderunl lnoniem Domini coiisciei>iia habiiantis in aique suppl.cium, eiil iu arinentoruih requiein. Quae
se Clnisti, loqueiues : Accesnmus ad Sion moniem, Q Pauius edis»e>'ens, aii : Ntiinqitid de bobusatra esl
el civiiateinDei viventh Jeruscdemcwltstem (llebi. xn, Deo (I Cor i\, 9)? :ui uliquc.de nobis dicii, quiti de-
22). Si\e moriles cjus , de quibus in psalmi1;canilur : ijei iii spe qui a;ai, ajaj'e, ci uui leril aream , leiere
Yiontesin ch cuilu ems , el bominus ii< circuitu poj uli eam in spc, ui pa.ticipetur. De hac valle ei iu Ostc
sni (Psal. cvxiv, 2). Ei : Fundamenta ejvs i,i monii- mysue scriptum e«l : Loqitar ad cor cjus, bautl
bus sanciis (Psal. IAXXVI, i). Possidebunl auicin dii<)it>mquin Jerusalcm ; et a'«6o possessores illius
Sion elecii Domini, e( inliabilabuiil in ca sorvi cjuc. inde, cl vailcm Aclwr, ut apctiai huelligenliain illms
De quibus in eodem volumine seiibiiur : Scmcn (Ose. li, 14). Idciico enim vaibs Achorin possessio-
Abraltamservi ejus , filii Jacob electi cjus (Pt-al. cjv, ucm tiaditur armenlortim populi Dci, el saltus vcr-
6). Quicumque crgo adlntc semen o-t, nec fonna- iiininr hi caulas grcgum , ulapeiiaiur iiilelligeniia ,
ttis in filitmv, islc servus est Domini, cui tlicit in clDomini veritas cognuscaiur.
Evangelio : Scio qtiia semenAhrakre eslis, sed ncc- (Vers.il, 12.) Et tos qtti dcieliquisth bominvm,
dtini filii (Joan. VIII).Si eiiim sr.nvciic^seiUAbi aliam, el obliti eslis montenisuncluin meum. Qui poniits for-
operjj utique Abrabam facercnt. Qui atitem liiius , lunw mensam, cl libath super eam. Ntiinerubo vos in
iste et electus est Doinini. Unde eiecius po->sideiJe- gladio, et omnesin cwde corruelis. LXX : Vos attlem
rusalem , et servi habitanl in ea, et de filioi um ac JD qtti dcreliquhtis me, el obliti cstis montis sancli mci, et
servorum differentia diciiur :Non accephtis spiiiium paiatis forlunw meiismn,e' nnpletis dwmonipolionem:
a Thoda. Edili anle nos libri non ~Tn lltold idem Ilicrohyihus eam oasiisaveril scribcns postca
reliueni jnxln fidem ominum rn-s. codicum; st>d in Jeieniiani. Dicii eninv: liidicnle Lathie codiccs in
verhiim min hoda, quod gratiam non polcsLsigm- hoc loco. ambigwtalc veibi Grcsd, yio calido, Iupiiios
ficare, ul volnit Ilieronynms dicens, quod scilicet inteipreluli svnl. Giwcum enhn Oeppbv utrmiique
gralia Dei, ei non merilo operttm siioiuiii salvaius sit siqmficat Quod el ipsnmnonhabetur tn Hebrnico. Esl
Israel. Al Ir.c sensti thoda non lnlerpretalur cjratta, eiiim saiptnmi\T__\\)X\)quod Aquilit, Symmaclius et
id est, mhericordia: sed ponus graliatum ac io, el iltcodolio v.apiv, hoc esl, gradain infcrpicfaei swnf.
tans. Ncc m Uebroco. eap. xxxi, 2",Jercmix, lei,'iiiins £oli Septvagtnta posuerunt calidum. putanies iiliimam
vocem rTTin tliodn, ul inonei coiicepu» veibis litteram Misst'. S? enhn legamusniKjJcr/ifferainN.gia-
Hicionymtts; veruin "[hhen, quod propuc giatiam lia t/icttur; &iperM. (Dn) calor inleipretalitr. Ideni Iiic
et mhencordiam son.u. Locus lt.ique l-le ^copulus i>iIsiiamdiccrc \oluii"Iliermiyiiius; sednoii meniinil
esi, ad qneni raliones su.<sac Coiiiiiiciiiaiios.appelliL vocis HEX.ipiia in lectione llebiaici conloMus Jore-
S. Docior, Lalinuin luterpretein, e( Gr.; coiuin plc- niiiC ob ociiltis illi foisis.iu luit lerbuni superius
rosquc erroiis insimulahs. Hujus tiinicii ii.illuciua- nTJl f/io'./«,quod liabeiur e-usdem Jcremia 1.cap.
lioiiis litillus judex Crilicus est appellunuus, cum xxx, 19. MAHTIAS.
m S. EUSEBII HIERONYMI 640
ego tradqmvos inglqdium: omriesiriterfeclicorrueth. A^. (Vers. 12.) Pro eo quod vocavi, et non respondi-
In locis quondam silveslribusaiqueturbarum, 782 slis, locutus sum, et non audhlis : sed fecislh [Vulg.
,in locis gentilium,erunt caulse ovium, id esi, Eccle- ef {aciebalis~\ malum in oculis meh, eiquw nplui, ele-
sise de j;oloprbe credentium. Vos autem , o populi gislh. LXX : Quia vocavi vos, et_ non aiidhlis :
Israel, qui dereliquistis Dominum,:etad iracundiarn locutus suiiifelconlempsisih, et feehiis malumincoh-
provpcastis Sanctum Israel, qui obliti esijs hvonlem speclumeo, etquw nolebamelegislis.Gladio, ail, estis
sanctum ejus, dequo crebro diximus, vel Dominum traditi, quia non solunv reliquistis rive, et obliti
Salyatorenv, qui monlium mous est, et sariclorum eslis mei, et forlunse poculum miscuislis-, sed cum
omnium sanctus, vel nvontem Sion, ei civitalem essem Emmanuel, id est, nobhcum bens, de quo et
Dei vivenlis Jerusalem coslestem, qui havc et brjec Joannes scribit: Vcrbumcaro factumest, el habila-
jacitis, tradam gladio, ulomnes interfecii pariter vit in nqbis (Joan. i, 14) , pravsens Vos vocavi : re-
corrualis. Qui sit gladius, dicemus poslea : Ponitis, vertiminiad me fdii revertenles (Jererit. IH, 14). Et:
inqttit, forlunw mensam, et libatis sitper eam : sive Vcniie ad me oinnes qui labotath el dnerati esih
.juxta Septuaginia : Paralis foriunw mehsani, etim- (Mtilth.-xi, 28), el respondere noluislis. Locutus
pleiis dwmohipoculwn, aut dpu.o-p.v.,quodomnes si- sum in parabolis, et omnia feei quaafacere debui, et
miliier transfulerunt, id est, mixtampoiionem. Est "B noi) audistis me, immo et coriienvpsisiis.Ego enim
autenvin cunciis urbibus, et maxime in .eEgyplo,et sum qui et supra dixi: Fe.ni, ef noa eral homo : vo-
in Alexandriaidololatrise vetus consuetudo, ut ultimo cavi, et non erat qui obedirel(Isai. L, 2). Nec vobis
die anni e( niensis eorum qui exlremus esi, ponant Iirccsufficiebat impietas, ul me prrcsentem conlem-
niensam referlanv varii generisepulis, et poculum neretis, et missumad vos Occideretis bseredem; sed
,'mulsp mixlum, vel pravtefili anni, vel fuluri ferti- fecislis maltim in conspectu meo, et quae nolebam
lilaleni ausplcantes.i Hoc aulem faciebaht Israelita), elegislis, et blasphemastis Filium Dei, hi peteretis
omniuhv simulacrorum porleuta venerautes, et ne- vobis Barabbam lalronem, homicidii et seditionis
. quaquam allari viclimas, sed hujuscemodi mensrje auctorem; et adhuc audetis di.cere : Quare rios er-
liba fundebant. Quodque Septuaginla translulerunt rare fecisti a via tua (Isai. LXIII,17)? Si enim qui me
dwmoni,in Hebraico habe( MENKI (ysB),quod Synv- nesciebaiii invenernnt me, et qui nie non invoca-
njachus in(erpre(a(us es(, absqueme : u( sU sensus: bant, susceperunt me, quibus vos digni eslis crucia-
Qui paratis fortunav nvensam,e.t impletis absque me f tibus , qui missum ad vos atque diceniem : Non
potionenv ; ut doceat non sibi fieri, sed da)moni. veni nhi ad ovesperditas doiitus Israel (Matih. xv,
Gladius au(em quo interficiunlur,-pro supplicio ac- 24), suscipefe noluistis, sed insuper affixistis cru-
-cipiturvNeque enim omnis populus Israel gladio G ^ ci ? Cohsiderandum quid signifiCet quod ait : Ef
traditus esi, quorum vJdenius quanla milliainloto quw noiebairieleghlis; aut quce sit volunlas Filii
orbe dispersa sint; sed poenis atque. cruciatibus, Dei, qui loquitur in Evangelio : JVonownis qui dicit
captivitati el ultima) servituli, juxta illud quod inihi, bomine, Domine, itigredielurIti regnum coiio-
alibi dicitur : In gladio morientur omnes peccalores ruin: sed qui facii voluntalem Patris mei qui est in
populi niei : el in Deuiefononvii Cantico : Inebriabo ccelis (Malih. vii, 21). 784 De qua et ipse dicit
sagillas mcasin sanguine , el giadins meus cotnedel Deus : Ul facercm volunlatem tuatn volui (Psql.
carnes vtilneralormn(beut. xxxn, 42): Haud credi- xxxix, 9). Hicc est volunias, de qua el ipse Domi-
bileesse potest, sagittas Domini inebriari sangui- nus loquebatur : Inveni David ftliuni Jesse, virum
ne, et gladium iiliusvuliieralorum salurari carni- jiixla coi .nvewn, qui facial omnes vOiuntales meds
bus. De his sagittis quav Job per singula liorarum (Act. xui, 22). Unde et sanctus precafur et dicii :
momenia pungebant, loquitur. Sagiitw Domint in; Doceme ut faciam voluntatemtuam, quia Deus meiis
corpore mep sunt : quaruin furar ebibit a spiritum>. es lu (Psal. cxLH,10). Omnia enirivlicent, sed nOn
meum; cumenim cceperoloqui, stimulqnt me (Job.> oninia expediunt. Et de virginibus narratApostoius
yi, 4). Juxta tropologiam aulem 783 hoc di.cendum i se Domini non habere pfavceplum, vult lamen nos
est, quod oiivnesqui Ecclesiam deserunt e.t oblivi-• esse sieul seipsum (I Cor. vi). Ex quo oslendit ne-
scunlur montem sanclum Dei, et-.se tradunf spiri-- quaquam indulgentiani magisiri seciandam esse,
tibus erroris, et doctrinis doemoniofum, isti parantt sed voluntaiem (ICor. vn); et ea nos debere eli-
fOrtiinsemehsairi, nihil ad Deum perliiiere creden-- gere qus expediunL,non quas licent, ut illudeslde
fes , sed vel siellarum cursu, vel varietate for- digamia, Voloadolescenlulasnubere, filiosprocreaic,
tunrc omnia gubernari : quos Paulus increpat, di-- matresfamilias esse (I Tim. v, 14). Ponilque causas,
cens : Non poteslh mensw Domiiii patticipare , ett cur ista concedat: Jainenim quwdam abieruni rclro
menswdwmoniorum.Non poleslh calicemDomini bi-- post Satanam. Ergo non est voluntas pura.se-
, bere,et calicemdwmoniorum(l Cor. x,20, 21) : quiaa cundi niatriinonii, quaefornicalionis 1'compafatione
sveiernisiradeiniur suppliciis, iia ut nullus eorumi vilesciti .
caedem etruinam possit evadere. (Vers. 13, 14.) Propter hoc hwc dieit bominus
a Uhus Ambrosian!sanguinemhabet pro spiritum: h Idem Ambrosian., quw fornicqtiqnh causa, cpm-
idque feclius juxla LXX. paralioiievilescil.
641 COMMENTABIORMI- IN ISAIAMPROPHETAM LIB. XVIII. CAP. LXV. 642
beus: Ecce servitnei comedeiil,et vosesurieth:: Ecce A(Lsanclo Spiritu proplietabat: Esurieriles implevitbo-
serri inei bibent,et vossUietis.Ecce scrvimeiIwlabun- nis (Liic. i, S5), qui prius cibumDomini noh liabe-
lur, ct vos confuiidemiid. Ecce servi mei laudabunt ban.t: etdivites dinihit iitanes, quifdati suht pro se->
prw exsultationecordis, et vos clamabitis prm dolore piiltuvaejus; et quemProphelEeprorriiserani,respue-
cordis, et prw contriiionc spiritus ululabith. LXX : runt. De quibus et inalio loco Psalmisla decantat'..:"
ProptereahwcdicitDominus: Ecce servimeicomedent, Divites egtierunt,etesuriermi{Psal.îXm,M), id?
vos autem esttrietis. Ecce servimei bibent, vos autem est, populus Juda)orum. Qui autem qufjerunt Domi^-
sitieth. Ecce sefvimei gaudebunt,:vos autem confun- nttm, hoc est, turba genlilium, nori egebunt omni
demiiii.Ecceserviineiexsullabuni in gaudio',vosaulem bono. Cumque servientes Christo,_et credentes ei
clamabiih propter dclorem cordis vestri, et propter lsetaii fuerint, et IaudaveriinDeum pravexsulfalione
1
contritionemspiritus vestri ululabith. Non solum gla- cordis et gaudio : tunc illiconfundentur, videnles
diocorruetisvosqui dereliquislis Donvirium, elfe- in suum locum alios successissef; ef clamabunt praV
cislis malum incoivspectu ejus, et prrCseiitemnolui- dolore cordis, implentes illud quod scriplum est';:
stis audire, sed nvultam inter vos et gentium Ibi eril flelus et slridor denlium {Matlli. xiii, 50) :
nvullitudinem cerhetis diffefentiani. Illi enim qui quandosteteririt agni gentium atquejustorumaddex-
servi erunt mihi, comedent, el bibent, Isetabuntur, B I teram, etjiredi Judfcorum atque impiorum a sini-
et landabunt pravexsullaiione cordis. Vos aiitenv e siris : aliisrecipientibusseiernapra?mia,aliisa3terria
contrafio, csurieiis atque silielis, confundemini et siipplicia. Contritip autem spiriius prav dolore corr
prav dolore cordis et contritione spirilus ululabitis. dis intelligenda in coiiscienliaf786 peccatorum,"
Quav"omniaxdd,taato&\n mille annis putant csse juxta illud quod scrip(um est: Gogriqscenierratiies
complenda, cibum et potum, regnum Dei esse spirituinielligentiam(Isa. xxix, 24). E( •.Coicon-
credentes, nec intelligenles illud quod scfiptum esl: irittiin et. humiliaktrii Deus '
noii despicies(Psat. L,
Operamini noh cibum qui perit, sed panemvitw et ve- 19). Conterilur spiriths quando fueri.t elevatus;
ritatis (Joan.\i, 27), et carnem Christi, et fructum quod derege inimico-Israel scribitur : InduravitDo-
ligni viise comedere cupientes. Dequo Salvalor lo- mihus spiritum ejus (IV Reg. xvilj 14). Et de Baby-
quilur : Ego 785 SM!nponisqui de cwlb descendi loniorum priricipe, quando elevatum est corf ejus.
(Joan. vi, 53). Et Ecclesiaslcs : Aperi oculostuos, ct et induratus spiritus, ut superbiens diceret : Iimc
salurare panibus (Prou.xx, 13). Et Psalmista : Jit- eslBabyidn, etego feci eam (jDan.iv, 27).
venis, inquit, fui et non seiiui, et non vidijusluindere- (Vers. 15, 16.) Et ditnittelisitomen vestrum inju*
lictum, neque semen ejus quwrens paneih. Toia die raihento [Vulg. juraiiienlum] electismeh,el interfi-
' misereturel *
^1
fenerat., et semen ejus in beiiediclionem cief te Dominus Deus, el servos:suos vocabitjiomihe
erit (Psal. xxxvf, 2S). De isto pane et convivio spi- aliO, in quo qui benedictusestsuper terrqm, benedic&-
rituali, discipulOsinslruebat: Vos qui perseveraslis tur in Deo amen : el qui jurat in ierra, jurabit[M. ju-
mecumin tcnlatipriibusineis, edelis in inensa Patris rai\ Iti Deo amen. LXX : Reliriquetis ehim nOmeii
mei in regno cwlorupi(buc. xxn, 28). Quod si de: vestrtimin. saitirilatem eleclismeis. Vpsautem ihierfi-
simplicipane accipianvus,quoiviodoillud explanare\ ciet Dominus: servientibus autem mihi vocabiturno-
poterimus : Non interficiel fame Dominns anhnairii inett novtim,cui benediceturstiper terram : beriedicent
juslqm (Prov.x, 5). El ilerum : Cogiioscit.Domhius > enitn Deuin verum, et qui jurant sitper terram : jura-
viqsimmqculaloriim,et Imreditas eorum ciit in seinpi- buntDeuin verum.Pro saturitale, aquse Hebraice di-
ternuin. Non cOnfundeiiliirinleinpore pessimq, et ini citur SABiA^nyWiV),ciBleriyMramenfHmihterprelati
diebits famis saturabuntur {Psal,. xxxvi,.-18, 19).• sunt;quod verbum multasliabetintelligehtias, ct
Quanti enim saucd in persecutione moriunlur fame' prodiyersitateâccenluumvariatur.Ihtelligiturenirh
etegestaie confecli; quanli jusli esuriunt,- et impiii (Xjuramentum, et salwiids,;et sqlieias, et pliires, et
crudiiatibus disieriduntur! Poius autem ille acci- sepiem. De quoin libro Genesebs diximus, et in hoc
piendus est, qui hauritur de fontibus lsrael; quemi._ volumine (Ad cap. iv), ubi septerii nvuliefes appie-.
qui biberit, liabebit in se fonlem aquaefsalieiitis ini "henderunt unum virum; Rursum pro eo quod Sepr
vilam avjernam(Joan. iv; Luc, xxn). Quem et Sal- luaginta traristulerunt,uemm,etinHebraico diciluf,
vator in regno Patris se bibiturum cutti Aposloliss AMEN (pN), ° Aquila vertit izsmtjyap.hu?',id: est, fi-
^pollicetur :.qui laetificatcor hominis (Psa/. cin, 14),, deltier. Quod autem dicit, hoc est: aliis in vestruni
ita ut bibeiites possint dicere : DedistiIwliliam inn suecedentibus lociim, nomen vestrunierit juranien-
corde )neo(Psa/. iy, 7). De hoc eibo et potu interr tum electis meis, ut promaloruin expmplo vos Iia-
oeto beatitudinesfdicifur : Beati qui esuriurit et si-- beant et detestentur talia sustiriere, et jrirent sic;
tiurit justiliam (Malth.v, 6). Et hialer Domini plehaa non havcpaliar qna3passus est populus Judoeorum.
* QuwHebraicedicilur Sabaa, etc. NOnlegitHiefo- Genesim. MABTIAN.
nymus morebodierno Sebua, quia Hcbraei suo tem- *>Vide inGenes. cap. XLI,29,-et quse de accehlus
pofe rafo vocales lifieras babebantin nvedioverbo- Hebraici significalu nos annoiavimus in ejusdem li-
nim, ut vpsealibitestis nobis est. Mss. codices con- bri cap. ii, 23, Commeniarios quoque in cap. xn
stanter relinent Sabaa, quod nos secuti sumus, licet Ecclesia.sles. ....
in margine apposuerimus Sebua jiiita punctationem c Aquil-averiiliitixusx<>>p.ivu>;.
IdemasseritHieroriy-
bodiernam. Coiisule de hoc verbp-Quaestiones in mus. Edifi male legunl Trto-To/isvwir. MARTIAN.
m S. EUSEBIl HIERONYMI 6''
Sivenomen vestrum cril in saticlalem ': qiiod in Iiis. \ (Vers. 17,18.) Quia obtivionitraditcesunl ancjusiiai
dici solei, quorunv odiosa est rccordalio el iiicnvoria. priores, ct quia abscondilwsvnt ab oculis tneis. Ecce
ei qui iisqiie ad salnritatem nauseamque venernnl. eiti.n creo cmios notos, ci terrtnn novam,_elnon eruiit
Vel cerie hocdicendum, qnod nomen suum derelin- ht memoria priora : ei noit ascendel [Vulg. ascendeni]
gtiaot eleclis Domini; ul pro illis genliuii) lurba suc- supcr cor : sed gaudebilh ct exsultabith usqtte in sem-
cedat; etipsi appelleattir hlii Abraham ellsraol. De piteinumin his quw ego creo. LXX : Oblivhcenlur.
quibus Paulus loquilur : Pax super eos, et svper Is- enhn tribulatioitis prioris, et non ascendet super cor
rael Dei (Galai. vi, 16). Keque eninv qui ex Israeli- eorwnt.Erit cnim cwlum novuni, et lerra nova : et non
tis suni Israel; ncc qui seinen Abraham omnes filii recordobunttir priornm, et non vcniclsupcr cor corinn;
(Rom. JX,7), ad ijuos dicilnr: Si filii esselisAbraltam, sedgavdium et exsnliationcmhwenientin ea. Causa la;-
Jf$J opera Abralinmfacerelh (Joan. vm, 59). El quia liiiit' oi coiifessioiiisDci veri esi, quia rcierna angus-
semei) suiHAbraliatn, ci non lilii,de quoriim differen- liarnm priorum succcdel ohlivio. ut nequaquam
lia supra diximus : [iropierca eos increpa! B.iplista idolorum incminerint el erroris pristini, sed ad lu
Joannes, dicens : Et nc velhis dicere, patrein htibe- ccm de tenebris transeanl, ul aUerna healitudiiie
mus Abraliam : polens esl enim Deitsde lapidibus h- perffuaniur. OblhiseeiUur cnim prisLina hiala, non
th snscitare ftlios Abraliw (Mattlt. m, 9). Quomodo ]3 oblivionc memo.ia', scd bonorum successione, juxla
enim possunl linjus esse filii, qui dixenini ligno ei illud quod scripiiim esl : In die bona obliviomalo-
lapidi, ttt gcnitisli me : cum e conlratio, qui ex lide rw:i (Eccles. xi, 'z7;. El alibi : Afflicdohorw oblivio-
suiii, lii appelleniui 1filii Abraha)? Vos aulem, inqiiit, iiem facit dclicwrum (Ibid., 29): eo quod in angus-
interficiol Dominus, ni neqiiaquam appclicmini cir- liis coiisiituti. neqiiaqiiam yoliiptatibns p!'isiinis, jux-
cumcisio, sed concisio (Galttt. iu) : ul vita caroalis ta errorem, Euicuri animo perfruamur. Licet possit
uUerna, u( non iiabeatis eum qui dicit : Ego tunt el boc dici, quod in cojlo novo, e( in tcrra nova,
vitct (Joun. xiv, G). Servos autern, ait, s-uosvocabit omiiis convers.uionis prisliiuc mcir.oiia delealur : ite
nomine alio, i-ivenovo, quod in toto orbe cclebrabi- hoc ipsiim p..rs malorum sii, prioris angusii;o recor-
tur. El erit bcnp.dictum : iu tanlum, ul qui illo no- dari.Cceluin autem liovum tl terram novam.qui pu-
mine fueril appellatus, hcnedicuiur in Domino, et (anlomnia inlerirc qurjeccrnimus, Evangclii intcrp. e-
signum \er.c a CircumcMonis siccipinl,amen : quo lanlnr testimonio : Cmlumet terra transibunl (Mattli.
srjepein approbaiioncm cnrum qiiredicia sunt, Do- xxiv, 55). Et Pauli aposloli : Quw enhn vidcntnr,
minus iiiilur in Evangelio : Amen, amen dico vobis lentporalia sunt : quw utilem non videniur, wlenia
(Joun. v, 19). Nonien autcm novum sive aliud, nul- (II Cor. iv, 18). Poiro qui hovilalem, cominuiaiio-
lum csl, nisi quod ox Christi nominc dcrivalur, ut lG ivem iu nielius ]>,et HOIJclcmenLoruin arbitrantur
- iicqiiaquani voceiur populus Dei Jncob, ei Judas, cl inleriium, illo utunttir excmplo : A principio letnmi
Israel, el Ephraim, eL Joscpb, ssd Cbiistianus. Qui- tu fvndasli, iJomine, et opera inanuuni tuarum sttnl
cuntqiie onim jur.iveriL in lerra, nequaquain juravc- cwli. Ipsi peribunt, tu ivttem permanes, el oinnessicut
rii in idolis el lalsis diis, i-cdin Dco: qure sentcniia vesiimenltini <eterascenl, et quasi ainiclum involves
rursum, amcn signaculo comprobatur. Porio juxta cos, el mulabuntur (Psal. ci, 20, 27), In quo perspi-
Sepluagiuta qui pro amen, verum Dciim interpreiali cue deinonsira.tur perditioriem et intcj-ltum, non
suni, iU benedicalur DCUSVCJUS, ci qui juranl supcr aboiiiioncm in nihili, sed commuiaiionem sonare
terran), jurenl Dcunvverum, non secundum erroiem in melius. Kequc oninv illud quod in i.lio loco scrip-
Aiiauurum referimus ad personani laiilum Dei Pa- tum e-l : Lu~,'.afulgebit ul sol, ei sol scptnpluni^ggs
tris, dc quo scriptum est : Vt cognoscanl le solum lu.ncn accipiel (hcti. x.C?,,46), inleritum signilical
veriim Deum, et qveiii misisli Jesttm Chrislnm (Jouit. pristinoruni, sed commulationem in njeliiis. Quod
xvu, 5): sed ad Filiuin, qui ct ipse verus Deus est, u( pobsilinlclligi, nosira) conditionis ponamus cxcni-
dicente evangelista Joaune : Fenif Filius Dei, el dedit pla : lnlans cum in puerum creverii, el puer in ju-
nobis tnenlein, ttl cognoscamusverum, et simus in ve- " yciiem, et juveriis in virum, el vir in ser.em, neqtia-
ro Filio ejits Jesu Cltristo(Joan. v, 20). Isicesl ve- quanv per singulas aviales perit. Idem enini cst qui
rus Deus et viia selerna. Si enim Salvatoi' de se lo- prius fuit; sed paulatim immulaiur, ct rctati prisii-
quUur : Ego sum veriias (Joan. xiv, 6), consequen- nxt perisse dicitur. Quod iiilelligens et Paulus apo-
tcr vcrus Deus a verilate nomeji acccpil, ut neqtta- siolus loquebatur : Prwleril enim fiqurahujus mundi
quain secundum falsos dcos appcllclur Deus, sed (1 Cor. vn, 51). Coiisidercinus quid dixerit : Figura
sccundum verunv Deiirn Paircm, et ipsc sit êrus praueiii, non subsianiia. IIoc idenv significai et"Pc-
Deus. Alioquin si non est verus, eriLidolo similis, Irus : Lata! coshoc volcutes: qiionia.n cwli crani ab
quod ledundai iiv rapila ^QQ eorum, qui Cliristiini inilio; ei lerra de aqua, el per aquam, Dei scrmane
verum Deum neganl. IIoc csi aulem.nomen lioviinv, subsistit: per qmv,prior niundus inundaiv.sdilnvioper-
quotl ei in Apoc.ilypsi super calculo scribilur (Cap. Ut. Cmitattteui qui nnnc sunt el ierra, cadeiu ratione
u),ciii iulolo orbe bencdicitur.' tervcintur igni (II Petr. m, S seqq.): quo sensu ac-
a Ambrosiaii. signitm verwbenediclionisaccipiat. ' rnni itjnium conflagratione pra.leiibit ttt sciticei
11 Unns pro cunciisSV jVugustinus de Civit. Dci miitidusin meliusinnovatusaperle accoinmodclurliomi-
cap. IG : Ttiitc,'~m]u\l,figurahtijtisnitiiidimtindano- nibus in meliitsinnovatis.
645 COMMENTARIORUM 1N ISAIAM PROPHETAM LIB. XVIII. CAP. LXV. m
ciuiendum sit, poslmodum doccl: AToi>os a autem .A ritus sancti, ibi flelus el planctus non polesl com-
cwlos, et novam terram videimis, et repromhstonem iriorari, qui aplus cst Ianiojjianlibns alque lugenii-
ejus(Ibid., 15): non dixii, alios ccelos ei aliam (er- bus, el pnrcipue clanior, quem de Ecelesiacieden-
ram videbiinus, sed veieres el antiquos in inelius tium Paulus expellP, ne in similiiudinem Judreoriini,
comiiuiladis. Possumus el hoc dicere, quod comcrsi pro judicio faciamus clamorem [Eplies. i\). In lali
ab idololatria, cl pritiino crrore desciio, novos nrbe diversne retaies noi) eruni : inlans ci scnex,
coelosct novaiii terrani videant : ncqiinquani arbi p.^rvus el inagnus, qni non implcal die.s suos; seil
trautes elemenla deos, ci ea quavnascunturex lerra. (jiiftsifilii resurreciionis, oniiies pervenieut in vii uiti
Niuic confiteinur ccoluro el. (erram opera csse ma- pcrfccLiim,iii niensiiram aUalis plenitudinis Clnisli,
nuiini Dei: illo asiieni tempore, servos et crealu- ul necdesiul alicui ain>orumspatia, nc-c super-int,
ram*veneral)ainiirobsoquio Dei, quod eiDavid sen- el alio necdnm solidas liahenle urrs, alins dcr-inat
liens cantat in psalino : Videbo cmlos opera di- esse quod lii(Ti(, ei decrepila 3?.ialc niarcescal;
gilorum fuoinui (Psal. vm, k) : non quo eo lem- -pervenietiiqiie omiies ad cenienarium nuineiuin,
pore ccelos uon viderii, eum is(a dicebat; sed qualis iiiii Ahraham, qui proniissionem filii Isaar,
quo per ringula augmenta virlulum, el fulurorum h.ic ieiaie suscepii (Gencs. xxi). Dc cujus nunicii
scieiitiam, novosvideai,quos veieresfA/.êieraseeieJ Iaudiluis, iion neccsseest pHiriiniimemorarc, ncsii-
jam videbai. Qiiodauieiii ihlinclnijus le-Uimoniidici- pcifiua sit dispniatio. ':oc iniiium (licinius, quod dc-
lur : Qvceego creo, a Sepiuagintn pra)ieimissum esl. B cemdecadcs :cqu.ilia halienilnicra, et quadiav foiiii.c
(\t_\r_.i9.)QttiaecccegocreoJerukalemcxsultationem, possideul firmilaiem.rJSil. In rcpromissinnibusquo-
el populumejus gaudium: el exsullaboin Jerusiilem, et qtte pro liisquic consumpsimus \AI. conlernpsimus],
gaudebo in populo meo. LXX: Quiaecce ego fncioJe- mulLiplicala nobis cenliipliinv Dominus iiollicelur,
rusalem exsuUalioncm,el populum meum twlitiam, ei . et in bonain lerram semenliscadenj, piimuni habel
exsitltabosuperJerusalem,et Iwtabor superpopntomeo. ubcnimrc frugis numerum cenLenariiiiu. Denique ei
Gaudere, hiquit,ct exsultaredebeiislajliiiasenipiter- Isaac iinam seinenlem jaciens (idei, boc iiuincro la-
na iu creatiuiieiiovorum coslorum, et lerrrc novse, ei boris sui opera inuhiplic:Ha susccpit. In illo igiitir
priorum peuiius uon meininisse : ne qua vobis re- lempore, quando setas fueiil una ciincloruni, ct
cordatioiiis amiqurjeonatur iri-Uitia : quia 11011 so- sanctus ei peccaior eriint sinnli resuneclioiic |ici-
luin coeloi;novos et teiram novam, "JgtfJ scd Jei'u- fecii, ncc inicr sc vaiiabunl tenipoie; sed alius ;d
salem qtioque creabo in exsuliaiione, et populum • pnrmia , alius ad supplicia pcriraliciur : ct in
ejus in g.iudio. Haud dubiunv quin univcrsa) terra), eo pcccator maledictus erit, quod inf orruplo cor-
ut qua) vems uni geuli gaudium erril, no>a cunciis pore pocnas paLieiur aHernas. Illud quoque i|tiod in
naiiouibiis lfciiiije sii. Iu (aiKum aiuem exsullaiio Apocalypsi Joannis legimus (Cap. xx),poslrcsurrec-
erii oinniiim, atque iaBlilia super urbe ei populu 'G tionem exhiberi prasentia) judicis parvos ci ma-
Dei, ut ego quoque condilor ejus cxsuliein etgau- gnos, noii iciaium, sed meriiorum signific.U diiTe-
deam super Jeruaiilcm, et super populo iuco qui co- rcnlias. Q_uienim parvus est juxla senienliam Salo-
•mcdel ct bibel et iuclabilur, et exsultabU in ca, et moriis, dignus est misciicordia : Potentcs auienv
qui in uouiine novo fueril appell.Hus. poienler tormenla pciiienlitr (Sap. VJ, 7). In qiictn
(Yeis. 20.) Et non audicturin ea [ Vulg. iit eo] vd- sensum el Domiivi verba coiiseiitiunl : Seivns qui
tra vox flettis, el vox clamoris : non eiil amplius in- scit volunlatem Domini sui, ct non facit eam, vapulabil
fans dierum, el sene.r,qiti non impleal dies suos. Quo- multis (Lnc. xii, A1). Qui ero ncscit, ei lccerit
niam puer cenlum annonmi mofielur, et peccalor dignaplagis, \aptilabii paucis. Be.UusapostoIusPau-
cenlum annorum malediclus etil. LXX : El non aulus , Chrisl» in se loqucnie, Sciipluraiu velereni
dielur ultra in ea vox fletns, et vox clamoris : neqne edisserens, Abrahani patriarcliam non solnm cir-
fiet ibi tillra immalurus el senex, qui non impledl cunvcisionis, sed prmputii asserii palrem (Rom. iv),
tempv.sstittm. Erii [Al. £s/] cniminfatis cenlum an- hcc esi, duos ex eo populos esse gencraics, et eum
">
iiortun, cl cjuimoritur pcccutorcenlenarius, muiediclus qui juxla carnem nalits lueral, ccntcnarius prop-
erit. Nequccniincongruum crit, utin civitatc Jorrisa- " ter Clirisium, qui de Abrahain stirpe gciieialus est,
lem et populo Dei, qui «xsullafionis el gaudii teler- in quem ille tuiserU manus, malcdiclioni perpeluav
nam suscipiet crealuram, audiaiur ulir.v vox flctus subjaccrc. Ilancfigiiram doceut Evangelia (jiarc.\),
e( elainoris; quandoabicrint dolor, nioeror ct gtimi- quibus feriur c limc lireniorrlioiisain regrotare coe-
lus. Contfaria quippe simul esse non possuni. El pisse, quando nalacst filia arcbi.-ynagogi, ct tiuando
ubi exsuliaiio est, et g.uidium, qui fructus est Spi- ista sanala sil, slalnn illam esse niortuam , uno
i
" Mcndosc Nos crai Ss qui Abraliiesecuiiduni carneni filius luii. significare,
pio Novos, Grrr.c. -/.v.tvo-bc
eumquc proplorca maledielioiii perpelnro subjaccre',
oipc.vo-bc.ctc.
b Hunc locum paulo obsctiriorem -sic cxpi-iuat quod iiijcceril manus in Chifclum, qui de Abriiham
: cenlum anno-
Yiclorius: S., inquit. Pnlcrcxponif PiopIie(;x)verlia : stirpe generalus cst queni pueiusH
Pner ceniitm aniwruin morictur , el pacccttorcsntitm ruin '
interpiciaiur.
annom n ntcdcdicttiseril. Ail auiem peccatorem cen- r-Id quoquc noiatuiu -Vidoiio dici abs liicrony-
lenarium, qui nialcdictus cril, Judteorum populurn . mo, quia (ilia archisynagogi er.H aiinoruni dupdb-
«*7... --"-. f fS. EUSEBII HIERONYMI . g.S
atque eodem annorum spatio, novum pOpulumin n -•'
A eis, vel peregrinatione, vel alferius rapina , vel
juyenlute persistere , cl veterenl in infidelilale mo-.,. morle subiracii. Qualis fuit Job, qui dives carne
ri, etesse maledicium.TIoc juxia Sepluagihta inier- et spirim, in tantam deduetus est pauper(atem,:
preles fdiximus, qubrum edilio totof orbevvulgata a ut in sterqnilinjo sederet extra por(am. civita-
est: ne in loco famosissimo videremur ad Hebrrsav c lis (Job. n). E conirariofdiyes ille in Eyangelio pur-
792 linguavarcem confugefe. Quod siye. posf re-. puratus (edificavitdomum,ethabitavit jn ea, cui rec-
surrectionem irtlellexeris in secundo SalvalprJs ad- tissime dici poterat ::Stulte, hqc nocle auferelur qni-
veifta, sive post bapiismum in pfihia fesuvTeciione g ,ma tua d te; quw auteiii prwparasti, cujus erunt
crederidum, non ablibfret ab Ecciesiabifide.Hebrsei ,; {Luc. xii, 20) ?Non soluin aulem ait, sedificabuht
baec ante resurreciionem in mille aniiofum regno(j domos, ef liabitabunt ineis : sed planiabunt quo-
super terram futura contendurit, et tam longa futu-. que vineas, et ipsi eOmedent fruelum earum. Juxia
raefvitaespaiia reproriiitti, ut centiim.anni reputen-_ illud quod in Micbsea dicituf : Requiescel unus-
inr infantiae; peccatorehi aulem cehlesimb aualiss qtiisquestib vinea suael sub ficu sna; et non eril qtti
suaiaftno esse moriturum : ne videlicelparalis opi- exterreat (Mich.iv, 4). Hsecesl vinea quas in Evan-
btts perfruatur; sed ob peccatum, maledictum esse3 gelio loquebatur :Egosutn vilh, elvos palmites, et
se noverit. Quod si ila est, ubi erll beaiitudo per-. B ? Palermeus dgricola(Joan. xv, S). Omnhqui nonfacil
fecta, qttavpeccato violalur atque corrumpitur, etl fruciumexcidetur, elinigiiemmittetur (Malllt.in, 10).
peccatum injmatura morle punitur ? Hujus fructus comedunlur et bibuntur, et tetificant
(Vers. 21, 22.) Et mdificabuntdoiiios, et.habita-' cor hominis, etinebriant amicos sponsi, ctin regno
btirit; et planlabuntviheas, etcoincdent ffuclus earuiri. Dei bibuiUur quotidie. Sub ficu autem fequiescii,
Non wdiftcabunt, el altus ItabUdbUinbti pltirilabutit, e( .nullius insidias reformidat, qui dulcedine sancti
elqliuscomedet. LXX similiter. De hls •*domibus, Spiritus frijitur, el illius fruciibus saltirattir, chari-
et in sexagesimo octavo psalmo sefmo propheticuss tate, gaudio,i"pace, fide, contineniia, padenfia. De
poiljcetur, dicens : Quia Deus salvam fdciet Sion velj Iiujuscemodi diciiur plantalore : Qui plaiitavetit
mdificabuiilur civilates Judw,el habiiabunt Ibi, ell ficuin, coinedet fruclus ejus (Amosix, 1_). Qui (ales
hmredilate acquirentiUam, el seiiien servorum ejuss a)dificaveri(domos, et planlaverit vineas, de quibus
i el Aposlolus loquilur : Ego plantavi, Apollorigavtt,.
possidebiteam : et qui diligitnl riotiienejtis, habUabuiii
in ea: Qua3omnia Judsei aecipiunt carhaliler, ut Je- beus incretneiitumdedit (I Cor. m, 6), comedet la-
rusalem urbesque Judaâarestiluantur in prislinumi • bores manuum suarum (Psal. cxxvn); et sfenij-
statttm. Quod sieis dedefimus, audiant non solumi nans in spiritu, de fspiritu metet vitanv ceternam
hoc Jefusalem, sed et Sodomsc repfomitti, di-- C (Joan. iv): uec diaboli el satellilum ejus fraudibus
cente Ezechiele : ResiUueiur'Sodoma iri anliquumi siipplaiHabitur. .
'-
(£*eci).5yi, :5S). Ergo-domus, liifquibiisliajvitaiurii '' (Vers. 23 seqq.) Secundum dies enim iigni, emnt
sflnt qui a^dificant eas," vel Virtutes inteliigendai dies poptdimei, et opera mrinuumebrum b velerascent -
sunt, vel diversavmansiones apud Pairem} quas ju- electis meis. Nohldborabunt frustra, nequegeherabiint
giter possidebit, qui eas avdificaveril. Quales sibii. in conlurbatioiieiquiaseineiibenedictorumbominiesti
sedificasse et obstelrices dicunlur in Exodo, qua;i et nepoleseorum cum,-eis. Eritque antequamclament-i
timebarit Deum : licet scriptum sit in Hebfaieo, a ego exaudiam: adhucillis dicenlibusi704 e9° exau-:
Deo eis sedificaias domos, quia tiihueruiu eum diam [Vulg. audiam]. Lupus el agnus pascentur shnul,
(Exod. i). Et Jacob quia simplex eral, siveut Graece: et leo et bos comedeiitpaleas, et serpenlipulvh paitis
dicitur a?r)>«d"ro?, id est, nequaquamficlus; hec lalis; ejtis. Non hoceburit,neque occidenl in oinni inoriie
quales ih Petri Epistola condemnaruur, de quijvusait: sanclo meo, dicil boininus. LXX: Etenini secundum
lri dvarilia ficlh sermonibusde 703 spifiis"negolian- dies ligni vitw, dies pppuli inei: opera laborumsuo-
fur (II Pelr. ii, 3); idcirco liabitabaiit in doniOjquani runtinvelerascetefacient electi mei: iiottldborabtiiitin
Esau, qui feris delectabatur et; silvis, possidere vacuum, neque filios generabunt in malediclionem:
non pofuit. Talem domum et Salvaiofis in Evange-DD q-aiaseinenbenediciuma Dominoesl, el nepoteseorum
Jiovefba describuht :Oinnis quivehit ad me, et au- cum eis: Et erit ahlequqmclqment,ego exaudiameds:
ditsermones meos,ei facit eos, similis eritviro pru- adhuc foquentibusillis dicam, quidest? Tunc lupi et
dehii, qui mdificavit doinum suam stiper pelrdiii, agni pascentur simnli leordtitem quasi bos comedei
(Mqtlli. vii, 24), et reliqua. iVliorpiinjuxta iitlefam, paleas, ctserpenslerramquasipanem.Non nocebtiiit,
mulli sancii sedificant domos, etiion liabiiant in nequecorrumpent,inmonle sanciomeo, dkii Dominus,
cim quando morlua est, Luc. vm; et liremorrhousa fidem, i.nqua naiifuerant, perdidernni : et ifa
- ttbi
anriis duodecim fuerat in infirmitate quando: sanala unus desivit, alter ccepit.
fuit, Matth. ix, Luc. v; et ila quando nita est filia a Rescribit Yiclorius omnibus pro domibus; rion
archisyriagogi, isia aegrotare coepit : et ubi is(a sa- eniiri, inquii, de domibus (andim in eo psalmo, sed
>nata estv illa obiit moriem. Trahit aulenv diyino inde omiiibus qui» sunt bic in Propheta enarratur.
gehio hanc similitudinem ad duos populos, Judfco- ' h In
Vulg. el flier. versione invelerabuht: electi
fum scilicet, ,et geniilium : quippe cum .surgeniibus.
ad fidem Judseis, gehtes aBgfotafecoepeftiht':sanatas ineinon/abora6ttnf,mihusfecteadlIebrfjeun
sunl aulem islse, et.ad fidein venerunt, cumfJudaji
649; COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPifETAM i,IB. XVIII. CAP. LXV. fJgOv
-Elerna erit habitatio alque planlalio justonim, ut. A agnoscerefdieefii JJbi Nazareth potest aliquid borii
dies vitaipopuli mei diebus vitre Iigni comparenlur, esse? Et est Sehsus : Quoiriodo milii MeSsianvaddtt-
de quo in Psalmis dicitur : Jusius ul palma florebil citis de Galilses!, et-Naiareih, quem cgo de Beilileeni
{Psal. xci,15), quolidie (riumphans de adversaiiis, Juda scio esse promissum ?fAphstoIi igiiuret apo-
et insigne victorifjeprrcferens. Sin aulem jtixta Se- siolici viri ilalfilios generabunf,: ut de Scfjptufis
pluagin(alegimus, dies lignivitm, qui magis sensum sanciis insfruant,iut rion imiienlur maledictibnem
ex Hebrreo ver(ere, quam verba, lignum vitre intelligi- Judseoriim, sedfcun) Propiieia dicant: A limoreiuo,
Dius, quod in paradiso situnv est. Ad quod ne exlen- Doiriitie,iriulerp:co,ncepinius,elparlurivhhtiset fjepen"-:
deret Adam manum suam ut viveret, ejectus est de niMS{Isqi. xxyi:, :1;8).: De Jiisfcniin;dicium .eratv
paradiso (Genes, m). In cnjus custodiam Clterubim, Benedicta pfogfehies uteriTiiiî/eitf; xxviiif..).>T_i()S'f
Id esi, scientiw muliitudo, ct ignita framea posiia sunt filii Abraliaiiiijqiii vaciuiit.opera ejusf: etf.irif
est, ut servarerii viam ligni vltae, ne in peccalo posi- veteriTiistofia appfellantiirfilii PropuelaMm (Jqan::.
tus Adam, e£ necdnm sua delictacognoseens, come- VIII):' quajeset ihn.ovo Inslfuftiento A;)os(oii geiiuei
deret ex eo, et impceniieiuise desperaiioirisque ac i'unt.(Acf;xyi),PauiusTimotIieiim, Lucam,etTi(um,
superblse morte nioj-eretur. Qnod sit hoc lignum multosque alio|; Petrus Marcum: evangelistam, et
vita), Salomon exponit manifestius, qui de sapieutia J5 ; crctericKtefps.qUQrumbenedictuinsemenest.ethuc-
Dei dispulans ail: Lignumvitw est omnibvsqui acce- usque bencdicitur, ctpermanent filii 796 filiorum.
duitt dd eam, et qui imtituiilur super illam, qtiasi su- DequibusPropbeta dicit: Bealtisvir qui limeiDominum,
per Dominum firmiias ( Prov. m, 18); ncc dubium in mandalh ejus voletnimh. Potens in lerra erit setnen
quin Verbum Dei significet, qiii ipse esl via alque ejus, generatio recloruni bencdicetur(Psal. cxi, 1, 2).
sapienlia, et de se loquitur : Ecjo sum vila (Joan. xi, Et alibi: Fiiii tui sicut noveim olivamm in circuitu
25). El de qnaPropheia decantat: Omnia in sapienlia hienswlum. Ecce sic benedicelur Itoinoqni liinet Do-
fecisti: replelaest lcrra crealicne tua (Psal. cm, 24); miinim (Psal. cxxvn, ., o). Econfrario de Juda dici-
et apOslolus Paulus : Cbristus Dei virtus, et Det sa- tur proditorc, et omnibus qui similcs.jus sunt, Fiant
pienlia (lCor. i. 2_)V.Opera quoqnc populi Dei non filii ejus pitpilli, et uxor ejus vidtta. Commoveunturet
ve(erascenl, sedinnovabunturqtiotidie, tilnon ambu- transferanltir fdii ejv.s,elmendiceiil, ejiciantur de do-
lenl in yetusiate Iitiera?, sed in novitaie spiritus mibus suis (Psal. cvui, 9, 10). Generaiiouis enim
(Rom. vii). Dt quomodo per inobedienliam unius malaa finis est pessimus. Qui concipiunl dolorem, e(
homiiiis, peccatOres coiisLiiiTiisunt pluririii: sic per pariunt iniquitatem. De quoruni scripium est prin-
obedien(iam.uniusbo!ninis,jusiicons(i(uan(urmul(i. cipe: Ecce parttiriit injusiiliam, concepit dolorem, et
Vel Cer(e hoc dicendum, 795 quod opera eorum Q < peperit iniquitatem (Psal. vn, IS). Si autem boc do
velerascanl, quorum domus fundata snper peiram, impiis dicitur, quomodo Samuel, vir beatus et justus,
permanel in seiernuni, et qui &'dificartiiilsuper fim- iilios pessimos genuit, qui non ambulaverunt per viam
damenium CririsLi, aurum, argcnium, lapides pre- palris (I Reg. vm) ; el David, de cujus Cliristus na-
tiosos (I Gpr.iii) :elecontrario corum opera disper- lus est semine, duosgenuit filios, Ammon et Ahessa-
earil, quorum doinus rundata super arenam, subita lon, quoriim alter fratris, alter patris exstilil parri-
tempestale subverlitur; el qui fcdificaverunl super cida (II Reg. XIII,xv ef xvi)? Ex quibus omnibus
fUridamenlum Ghristi, ligna, lenum, siipulam. An discimus, filios et nepolcs secundum id inlelligi de-
non. libi videfur quoiidie inveierarc opera sua, qui bere quod diximus. Juxta quod el Paulus (ilios par-
prreteritorum oblilus, iit fulurum exlenditur? Unde turit, donec Christus formetur in eis, et Ouesiiiium
ef vetus et novum dicitur Teslamentum : non quo in viuculis generat (6'a/af.iv). Qui cunv chimaverint,
vetus pereai, sed quo novo aliud non succcdat. Hoc statim exaiidienlur, et illis loquentibus, dicet Domi-
qtioque juxta Hebraicum dici potest, quod opeia nus, Adsum. Qu;e omnia etiamjuxta lilteram in Acti-
pPiiulielin Chrislo credeniium, fructussint Aposto- bus Apostolorum cernimus esse completa. Neque
Iorum, id esl, electorum Dci, et in thesauris eorum enim poluissent omnes genles in tam brevi temporc
recondaiHur. MuUi eniin vocati, et pauci elecii jjcredcre,j nisi signorum miraculis fides eorum quo-
{Maiih. xx). Isfi non laborabunl frustra, ut quon- dammodo cssct extorta. Lorjuenlibus enim et cla-
dam laboravere Judrci; sed labores manuum suarum maniibus Aposlolis cl apostolicis viris, Doniinus
nianducabuiit. Neque genei'abun( in conliirbaiione, signorum magnitudinc respondebat, ul Dorcas ad
siye Jn malediciione, et ut in Ilebraico expressius preces Pelri surgcret (Act. ix), ut Pnblii paier in
ponituf, tjs KvuTtKpStKv, quod lingua eorum dicitur insula MeliLafebribus el dyssenteria, qni nvorbi inter
iABAXA (nbm?)\AI. LABAALA.] llOC6SI, UlCSSC desh- se contrarii sunt, Pauli precibus sanaretur, et nl eos
tqiil, et finenv substaiitiiB suav babeant: pro quo tottis Orbis deos inter hOmines diceret ambulare
Aquila, Symmachus, et Theodotio festinationem in- (Act.xxvm). Tunclupus e( agnus pascebantursimul,
terpretaii sunl: ut nequaquam feslineiH absque ra- pei-secutor Paulus, et Ananias discipnlus (Acl. ix).
tione credere : sed imitcnturNalhanael, qui Domini Ille lupiis, de quo scriptum est: Benjamin tupus
yoceTaudaius esi: Eccevere hraelita, in quo dolus rapax, mane comedet prwdam, et ad vesperam dabit
rionesl (foan.f sx, _7), qui Christum auctoritate escas (Gen. XLIX,27); sive ul in Hebraico dicitur,
Scripturarum quserebat, c( de Prophelis cupiebat dividet spolia. Cujus doctrina cibus fuit credentium,
PATROL. XXIV. 21
.51: f; S. EUSEBII HtERONYMi (3fc|-
et qhi in iotooi-be de supefatis adversariis trium- A et Judaico opefiremus errore, qui putaiu exstrueii-
pl.iavit. Agni itut.m credendi sunt omnes, "qui iu dam Jerusalem, el omiiia quis Dominus polliCetui%
vestibus carididis sequurilur Aghuni quocuriiqueva- ibi expienda carnalUer, auferl nobis hane suspieio-
dit {Apoc.xivj; quos 797 DomihusPetro tradidit ad nem; et ponit (estimoniumj quo usus est Stephauus
pascenUiiiiidiceiis: Pascetignosmeos(Joari.s.xi, 16)-. primus marlyr in Ghristo adversum Judaicam coh-
Leo qtioqhe ul bos coihedet paleas, quando viri di- ieruiorieriv( Acl:\ii). Saloihon cedificavilei domun),
sertissimi; ct quondam apud sreculttm poleiUes-, baud dubium quin Deo; sed nori in inanufaciis ;ex-
Scripiuraruni se tfadttnt rusticitati; ut nequaquam celsus liabitat, sicut Propheta ait: Cmlttmmilii thro-
sajCulari paseaiilur eloqueritia, quie ihstar mellis nus esl : lerra qutem scabeUiimpedtim meotuin. El
stillat de Iabiis meretfitiis, sed viliiatem et paleas Paulus iri eodem volnniiiie : bews qui fecit munduiii,
seqiiahtur historia), dohec miilto Tabore atqtte in- elquiineo sanfj neqiiaquainin teinplh irianiifaclh
dustfiafriiefeaiituf a'dffhmentiittisensuuin pef vehire. liabilai{Act. xyn, 24). Si enini inslar sedeiiii=ih
De qhibiis paleis ei Triilheiiio Jeremias loqtiitur: soliQ alqiio regiianiis.jiCoelum ihronus ejus es.f-,et
QMdpaMs 'ddiiUicilhi, iiicU itorilihus'{'J'ere)ii.fxiti; tefra seabellum pedhinTHius, quomodo parvo claii-
28)? Ei; ..ttSideraiidurii; qiiOdiioivbbs vert.ituf iri deturTqco, ijui complet oronia', e( in quo sun( onr-
fabieriii se'dTe*6hliU.tuf iil hiarisuetudiiieni; Sefpens g jiiiv? Ijnde et Moyses : Ne dicasi, inquit; in corde
eiiaiiv qur .IMfvkbat libiftihis ealeaireiiih', el etijtt. ttio;Lpnge est : beus eiihn in ccelosursum,ei ..ujpsr
ab h .ifilile bbsef vali-iiif ciipui; fiequafjuaihSliOfuhi terrdm deorsitiii : el noh esl alius prwler eum Deiis
liuiiietilf iiitefitu; sed lerfkiii; sive pifiveferii qiiasi (Deuh iv;59), El Psalraista : fjuo iboa spiritu titp;
paiieiii bohiedet (G.iies; iii). Avil 'cefte sifc ihtelli- etq facie lita quo ftigiairi? 8? ascehdcro iri cfehfih;
geivdum, qubd diabbliis qui pfitis hdhiinttrii nvbriibiis iliices:Madiitfernadescendeio, ades (Psal. cxxxvni,
palceiiuiur, ebs larituhi ehiiVedat,qhi piilvis ac teffa 7)i CuietJefJei_ias:expersbria Dei cohgruii, dicehl:
siiiit: per quifibiniiia demohslfatut iiialoruhviii ]io- Deiis cippropiiiquaiisego: etnon deloitgeDeus.Num-:
_i___.o_3muta_ib, qiii ihnoxii efiiiit, 'ahiitjiiiafefitaie q&MtlfteieqitispOlerit in 'a.scbndifiSj "elego nonvi-
depbsiia. ti.ri foris, iVedih riibtile saiieib DohViiii; ' debo .«])]. Noiine coiltimel ieirurii egoimpleo {Je-
li'6'ccst, iri Ec.lesia, et iii eorifessibh. ejus irioriti.; rein.fssiii; S5, 2_)? lii ips. eriiin orivhesSiihitiSet
a 'qiio vuiiiefafus "est pririceps -"yri, et qiii 'exeisui hibyeiviurÂcf.xvn).Hbc attlem dicil; hl Ju.d.-iicuni.
_e hVoiit;.sihe iiiariiiiiis, efevil viiTribiVl
em niaghiiiiiv cbriviheal effofem, qhipuiflht ihvisibileni=,et incof-
et ihipibyitbfbem {bdhiel. lij.tiitefrogehius ih IiWc p6i'_I;em,ei iricbiriprelierisibilert)DeuiW;leraplo Je-
locb .uMbs, ei 6mrii_squi :sub ribmih. vChristiailb rhsMe&fpbssb bbiicUiiliiQiibd quid.m fel'ipseSalb>i
amviic paleas comeduiit Scripiufafiiiii, qiia. veiiti- G iiibii,ixStfh'e"tofTefnplii,Tnois-itibilesuaadDoiniiihiit
: labri) lltomihi^ pfbiiiius-cbiintetiif (lii:lWg_ viii); Achearbilreihuf
liahiinis, quoe bealiltidb sit rcsiirhahiJii, iit ii) ri.ilie cbeib"qiibipfifebi terra Dei ii)':rgiviiiidihehv
livetieHdaniy
arifiiqfum regiio, TriSibiVhibrileVcivitate Cliristi pfic- ih -Ivbflocridefeb regiihiis : !Quileiici'cmiumfulirip',
seiitis Teriisaiem ; eL iri Teihpio augusiissiiiib, liipi etieYiam piiglltqr(l:sai:xt, 12 ). Pef i|U33'osleriditur
cl agiVi,teoiiesel IJoves, sefpehtes ellibiiiijies siniiil Deu. 299'etôri'i:sa'Cus>:^ ihfiisbs',
coiiieclahl,pafiierqiie 'coiiimofeiilur? el nis [Al. Iii] el 'cifcuiiVfusas,dufn et isolioauibieht. rion bonclu-
tahtumiiiiioxii sihi, qui in iiioiue sancio Dorolifilia- diiur, %tpiigijlo cbiVcliidita'c palriio; Qui ritihsoluhv
bitaVefiiU? "Ex quo iriieiiigimiis bihiies, qtti 'extra cbeliet teria), sed"ietihvisibiiitthi crealor est Ange^
nibiiiem fueriht, occideMos. NudaBiiur efgb liipis, Ibfuhi, et Afchangeloruin-, Domihalibiiuni, Poiesia-
rebiiiiius, ursis, par_is aique.sefpeiitibiis, el'CaiVcriS/ ttirii, setbiiiieioruih libniiiiiiiii, de Vpiibtis'-Aposlolus
bestiis uhlvefsiisbibis; e'l'ihihvehsi srilfus, et -Egyp- lb'4Vii(uf(Co/oss.I) : 'qiiaabiiihiaDei ihanusfop.riiia
lia. vasiitas sbliiiidihis, 'quav veiienatorttiii 'ahiniah- eltvDe qua :eiJbb et Psaliriisia cbhVrfibnVorarit:Md-
tltihv fefiilis cst, et prb s'iiriiivv-a feifcilate eivitas hiisiiia^hciiiite, ef pldsiiidvilirie"'{Jeb: x, 18; psdl:
saiicta lioii soliihi Iionvihuiii,%edb!l lyestiaiuiri riiqtte cYviir,7o)v OViihiiaeiiini per ipsuih f.icta surii, Ct
sefpeiitiuih efit tiabitaciilum, uVjukta îiperibreiii: I) slne ipsb'.-'ciuni esLijiliil. De'qu6 furstihvJbannes *.
pfophetl-im, bhlviLei.upusciihi a'g'ii'6,- et pardiisfcWiu riiHhundd, ailferaf; ef 'mnridusper ipsuiiifaeius 'est
bidO,:yitulusfetleb,eLbves ciinv ufsis 'siniui Jf^S" (ftfîiVJ)vT(Sefeiiiriidi3>ii>;etTablasuiil,Tpseivvan-
riibreiviur{Isdi. xi); et prief pvVrVhltis fegat eiis, dayit; It cfeail Siirit (Psa/v xxxu). El libc quotl
et iiiTaiisalViiberehvittnt ifiiiuuft)iiiforariieri aspiclis, Scfiptiifa Geheseos nvysiico sefmoiie dembh-
et JW bavefha Sua liiterficiat regiiluiii. Causaqiie sit sffat; %xtl biius, %i fecU Deits {Geriiis.V). Verbo
laniaefe.icit'aVJs,qhia fepfefa estbhvifis terra scientia entnj Ddhiiiii cbell Tirniavi .uht, et spiifiu pfis
D6'ni'iiiT ejus Q>'riihisViftus ebfum. ;NiVlIusqueioctis . est
'"
;tC;ip.'"';LXVI—Vef'sv IV) !Hwc dtcit'. Dofriiitiis':: requieVibins 'Dbriiini;iiisi Isie quem 'Proplieta su¥-
" '
Cmlithtstdesiiied/et,:''urWi^bMlu'm'j]d^^hn^'riie6rum.,riec-ilv ;
Quhbstistdôirius qitaiiimdificdbiiisiiiilii, eiiftih esl. {Vexs.%'3.) M ijiiemdicieiniespiciamfhhyadpaii-
isfe ioSiis Yeqitieiioiihiiiew'?'Gmiiiahwcnidnus "iiiid penMuihêi 'coiiiriiiiin spirilu; el tremehiehvsetmdiies
fecU,~etfd6id'suiit uiiiversa isld, dicilbdiriihtis. LXX meosfQiiiiniiitoidt bdveiii,qutisiqui interficiat lioihi-
slinHit-W.N>3IhoiitemsaricUiiii iiiielli*g-feimii'>5J()lii iietn: 'Qm-iiidcidlpeciis^ qtiasi qtii excerebiel caiieih_
m • COMMENTARIORIJM INISAIAM; PROPIIETAMLIB. XVIII. CAP. LXVI. 6U4
Qni offett oblationetn, qtiasi-qhi saiiguhiemsttiiluin j _ qiibd D.eus non quasrat sacriflciaj sed offefentiiuh
offeidl,-Quirecordalur ihuris',quasi i/ui benedicaiido- animuhi. Et quintaclat, inquit, pecits, quasi qui ex-
lum [ Vu!g.;itiq/o]v LX-X:'El:snper qtiemresptcianii _ cerebret canem. Uiide et per Moyseii scriptum est:
nhi humilemel quieiuin,ettfemenlemserinoriesmeos? Noii pfferes mercedeinmerelricis..:neque pretiuin ca-
^lmquus huietii\ qid: immolat viiiilnmjqmsipercu- nis iij doiripbeitui: (Denf.xxiii, 18). Pulchreque ca-
tiensDirunuSacrifictmsdegrege,quasi qui.oceidatca- his et nieretfix copulantur, quiafutrumque animal
nem.Quioffertsitiii/anjj tjiiasiqitisdnguineirisuitlunii pronum est ,ad Tibidinem. Simulijue consideremus
Qttidnl Ifivshiiitemvriqle, qudsiblaspliemusiBvthhlo quod noh dixerit: Qui invmolat afielenv, quasi qui
aJiari Temploqtie terreiio., quod humaria coiislf uxe- immolat canenv; sed oceidqt, iiiqnit, canejn.fjQuod
rat nianusj recie aufeffintur elyiciihia. Jii<d__(.frifnVverbiimfnon ponitiir in .acriflciis, sed in Iiis qiia)
neforsiian "dicerent:Noh (arivstulli suiivusj.ul Deuivi. trucidantuf illicite. Qid offert oMalioiierii.eisacrifi-
pulerivusflochpossecoiieludi jf.sed,itaVBepaMlbad ciunliQQâuasiiCitti sanguirieinsitilluiriofferat.Quod
fsacrifieandiim loco, Oeo vvctimas iflvmoJamUs,quoe. ,et ipsua) Lege prohibetur,. tales sunt cKremonife
lege pffficepia sunt.. Habitator igliur .tbeli.iihhio ludffiQrdirii(Levit:%i%MD.eni.iwy|. Qui tJius.triJVuit
Creafor Qhinium qui ih lerris templuhi liabefe se quasifblaspbehius, animo quasi; .beh-dicens Tdblo.
denegat; TihffliTeivv ei ;quietuihj ic( ireiiienleiri•_ef- i%Pateslautem etliic esseiseiisus>fPostEiliunviviehm
liipries.suos:liohiineni libenter assumitln.iempliim; qui venit maiisueituS:ct paupeJf,, sedeflssuper; pul-
iuxla HIud-Aposioii: V_s «ufem estisieirijiiuin Dei; hnri .-sinajîrioldfiijifnesj victimas detestbr,: sacrifl^
elSpititussanclnsliabilqt iiivobh: ;Si:guhv'wht}em- cia iiudiieorumiumbras Legts repfobo^ iqtiia!dclebla •
pliiinbei;violubUilluiti Veus-.TempliimenmisSeisg©©. bilis nviliiest verifas Evangelii {Zaelh n-,et Mauh:.
saiiciam esf4quod estis vos'{I £o~r.-.115. .45.-1.?.).<Jui- xxi,>.f Luc. XiXj.ef Joan: xii,)..Sifl ahtem hbedi-
cuinqueergohumilis esict quieiusêl Iremeiisser- oitur, qiibd pbst ffulguf Evangelii, velus religio ces-
iivones_)ei,ipsuiiv;respicil Bomlnusr-lde .psodiciuni setin ivhbe;: quid fespoiidebunli qui credenfes bx
inteUigippfEsivquodsub leiTae-nottiiriepropbetiituf': Ji)da_isarbitrautur absque >noxasfli passecar.iialiter
Terra iremuil iet quievit; ciiritfesuigeretbdjudicitirii bfferre sacrificia? >
Deus{_PsaL J_XXVJ 9,T0;);--Iabitatores diirii ;ejuSj tVefSi4.) IPSc oihriihSlegeiunt in oiisis«is, ,:et.in
prb quibus ^.rwvuf/.txwflerfa €icituf; .consrderan-. iib'0'ritii'tdiionibu's. _«)'.tthiilta edruin deleclatuwst:€nde
(es judicium Deij quietem agurit _ innlis operilius; ei-egbHigam:<'iilusiones eorum, eVanwiiriiebant, dM-
et-scdenles ;in <lomp, e-aelerno requiescunt sabbato, diicftfti'eis. Quiavocdvi,:ei'noh lerutiqtdresponderet:
ne moveantse ad bpus servile pecealii'«ieiit jedifi- Wcuttis•stim-,<eltion-audieruni: fecenihtqueinaluritiii
oator<5s.urds mdverunt •quoiidanitie t.fi.ht_ fp-des iG befi/i- 'ineiscêt'^tije-*b/t.iv.*fe^^*_i*"[rVU'lgi:_Eîe.Wiw73>
suosj et ortuniveri Tumiriis reliriuefuht.fNbc_>ii"die-- LS-X*: Ei ipsi elegeruitt iiias mas; Vi abomiriaiioites
rurit illud quod ;ad Cairi idi_itur"^ _%3.a_fr,ffpigsBg stids Viitma eoruiti VoMtt-et •ege-eligamiUhsipiies
(Genes.iiy,)s Sed ;juxla iPfoverbia Saloivi.nis 1!ig#' e8.-iei.is'.fipecdaia-reiMiiam _._.. iQniqvvcavl svs;-et
audiijDeum; liabiiabltb4dnfideris_;et'quiestei-aVscfue fidh.iobdiidfeMiil 01
,Hdiqi..u>..Mi")ri>'iM.^.>i.'.'''xfiîewii>)
thnote abmnni .na.p^tPro!)-.^^.).; I_tb es. .ittmiils feceruhiMialuiiim ioiispeclunieo, _/ qiice"rioiebam eic*
afijue pauperculus; set"eoiitvitiis -piri.ii, ifeiiveiis- gertitit-.livvihblafeibOvbhi,'hvacliife arietehi, bffeffe
quesefmoiiesDbuiini, >_'equoScWptuhi-egliftfivau- sa&riiiciulri,iliufa 's_t.c6hi_..e, ;qiisc>ita haliel ©eus,
-gelioiSea.ti puuperes spiiiiti; >q'ud)iiaih'ipsormn:e¥i qtiasiilioihicidiuffl^>e(bblatiohem bariis : ei suillum
regriuincmlomn{MaitlU % ^ jvEtaliliiJ VBcSfMSf =gVt. sahgiiifiiehvVUque-biasplieniiamipsi-eIegefuiU';*'ei;ut
inlelligit>su}mregemih'elftiiipererii ('Pstil. xfcv;T.;1_t. ialia col.feht-, eoriim arbitfii fiiit; jiixia^qiiOdllicif
rufsurii,: SpiritMsfionimisiip.. ni., pfopier pbrf .oi- : p.f Ezebhlel ': Dedi iii's jusiificqtiotiesribhVdhriSf
icitttie,evaiigeiizafepaiiperibiisliimt iji8^_fs(ii.i;xi;'i). eiptwcepta nohfrona'( ___-e_7ji XXJ _!:). M "iii-viis-.
'Qttbdqiie seqiiitui'-iii 'ediilbne Thipta : VtiiquWau- jhqtiit, sui. JihibuJaVeruni, hbh in via Ddhiini. Ei
feiiiVTOiIMiraicb inbiibabetuf; -.ed .iriipllcitei'jfiivigitf xiboihitiaiiohessuasbiiiiha fdritm iiViuit, lit amafbfes
et riicit'. Qni Ariiritdlat^dveih,[ijutist-quiiriterficitir.D nvagis-esseht sui,'qiiam amatofes 1)ei-.ûahv ob feau-
Itomihem,iQuud-et ifi ^lioK.iptum e§tTbco?,_ft.s_.'i-'. sani, lllis ellgeniil.tis vias siias, bt lioh teUhfJqui bi-
cordiamiiolP,etmoh%dkffficiiti)ti%ciei.iiamhitnjhbii, cii: EgoMm i)'iaf(VJdan.-xiv, 8'),: e_ Dbiiiinusfeleglt
quamJwhcatimtritllsee "vi,q):'Mpef JMalacIiiam: iilti-ibiib-^ sive -ilIirso.es ebfiiiii; a -quifHebfaice.
Omnia.Iquwoderaiil;:,fdWbatif'i^pemriiesidcrymis~ _JfcuriUir-%Hi-i.tE|'i.'.iJn), Id 'est, .f.7fat_T«t.'ut
::altari.iiteuht:iiuiriquid Uiglium%si tiirespWiamad" consliiuaiprihcip'-- pessihJos,eto'ihnia ivvalaebrunij
:eV:'stiseipi(Iiri'piacWile]Vij]nt/f(.e:isivbquiBiihieljaht, paritef addhcaf. Gausa.queretl-
sacrificiuiKrvestfiiih.
f nianibus-vmiis fMMdcft; _i;: 15)? :Miftiafvttlu<ieei; dlt, erif Sl>2 W^diii sivit^.fiblsci îiafisreis'!!!!!-
;%Vhi-. -)_mJ)rosiaiv,..5eiTeii.-pro•wter.iip,, , , ; , . a Vicipf, quw,(. et coivsequenibr.iEj^t^^w!.^ ip--;
* AJii-r!aiin6taift'e"Vi'cibfib,a ; sis -__X_L'stibstittiitprb" ipktxTxTcli.aiqheeo Jhquit
est in Gfa)COPfov. I, irispe, yja.r>tjvxb.6-£i afoSaS cazh Verbbusi suntLXX eiiam psal.xxxvii: EiitinMmei
- ;™^?««giiai-Gbff iipte legejbatuf$r 1113;fîtiesfcBf • .iinpieli fsiiKi.ip.TtaiypKXfiiv liiuUoitibusJVefibr<iiitiiio-
;' ' 'dCi;-,-
(jf_-îôi-|^(j()%)!.'i)i-ft/o. f ;''..' -f' seicliis:urhpi'BSsai__tibetJt>;ftil.M
' bfatiic»hisfseri-m
.-.,.
' S-^jî^rîillitsbies;:c6htfadiCefniibuHpsius qiib-. ct;iiiSs,ffii3Jrii;t^'PC'iiiriibf.;f.. ; .f
'que'flibfbP'fmiaha. yefsibnis hissV
65S- S. EUSE&H HIERONYMI 6S6
soribus suis, de quibus primus psalmus juxta He- A centibus non remaledicebat (I Petr. n): ct pro per-
braeos canit : Etin calhedra illusorum non sedit: seculoribus precabatur. Qiiod autem pra^cipit: bicile
10 ), iidn simpliciter
quos appellaiit Septuaginla: pesf./entes; quales fue- fralribus vesirh ( Mallli. xxvm,
runt filii Eli, filii peslilen_i-_, pro quo in Hebraico accipiendum est, alioquin nvulti Iratres vocani, et
scriptum est BELIAL[Al. BLUL](bvba), boe est, in corde non retinent cliaritatem, de quibus scribit
diaboli. Quia, inquil, vocavi, el noii eiat qui respon- Apostolus : beum confilenturse scire, operibusqulem
derel : ioculus sum, et non audierunl: feceruiilque negant(Tit. i, 16).'D.e quibus el Dominusloqueba-
malum in oculis meis: el quwnolui, elegerunl. Quos lur : Non omnis qui dicit milii: bOmine,: boinine,
versus seeundo pbuit in praesenti loco, et supra, intrabil inregnum cmlorum: sed qui facit voluntalem
ubi-dicitur: Numerabovos in gladio, etomnes incmde Patris mei qui iti:cwlisesl{Maitli. vn,'•___•).Sieque
cotriietis : quia vocavi, et non respqttdislh (Isai: s(are po(esl illa sehleniia : Ncmq dicit, bominus Je-
LXV,__),'ei cauera similiier. Quod (esUmoniuni, sus, nisi in Spiritu saiicto(iCor. xn, 3).Nam cum
quo sensu accipl debea(, ibi dictuth est; Iia_relicidkant Dominum Jesum, et nvulii in resur-
(Yers. 5.) AtiditeverbiimDoiriini; qiti tremitis ad . reclione dicturi sunt: bomine, nontie in nomine tuo
sertrionem [ Vulg. verbum] ejtis: bixeruni fratres proplietavimus,etvirlutes multas fecinius{Malth. Vif,
vestri qui oderunl vos, R ef abjeceruni propter nomen B 22)'? Respondebit eis Dominus : Recedite a irie,
meum: Glorificeiurbominus, et videbimusin Iwlitia nescio vos, operariiiniquilalh. Ergo dicere, riohser-
veslta : ipsiautein confundentur.LXX: Auditeverbum mone, qui facilis est, sed affectu et operibus com-
Domini, qui treniilh sermonemejus, Dicite fratribus probaiur. Ex quibus discinvus, eumdem esse utrius-
vestris, qui oderunt vos, cl abominanlur ut nomen que Teslamenti Donvinumqui prrecipit, ut si vide-
glorifweltirDomini: et appareat in Iwtitia eorum: el rimus jumentum inimici hostri cadere sub bnere
illi confundenlur [AI. confundanlur]. Dequibus ante suo, non Iranseanvus,f sed levenms cum eo, et si
jam dixeral: Super quem respiciqm, nhi super liu- bovem aut asinum invenerimus erranlem, reddamus>
mUemel quietum, et tremenleinsermonesnteos? ipsis ei (Luc. xv, Maiih. xvm). IIscc juxla LXX. Porro
priccjpit ut, conlenipiis: vicfimis Judaeorum",, ,et juxta Hebraicumjfhic nvihisensus videlur: Audile,
oinni Scribarum ac Phafisa30funv lunvofe de- Apostoli, audiie, discipuli rhei, qui tremilis verbum
, specfo, transeaiit ad ejus cuUum, queni vocanienv Domini, narrabo quid dixerint fraires vestri qui ode-
illi audire nolueruril, atque coiuempserunt, et fecerunl, et separant vos,: et afbitranfur alienos, non
runt nialunvin conspectu ejus. Nee hocprrecepiorum proptcr mala vestra; sed propter nomen meum,
fineconienlus esi, sedimperai eis niandatum Evan- qui immundos exisiimant cunclos 804 de sua in
c
gelii (Luc.vi), ul diligant ihimicos suos, benefa- me gente credentes, et dicunt : Recedea me, quia
cianl his qui oderunt se, et orent pro.persecutoribus inimunduses. Quid ergo est quod eos dixisse com-
suis, et imiteniur clementiam Pafris, qui oriri facit memorat : Glorificetur bominus, et videbimus inlw-
solenv suum super justos et. injtistos : Ut videntes, titia vesfra?Cujus vefsiculi hic sensus est: Quid no-
inquit, opera «esfra, glorificenl Pairemvestrum quiin bis humilem inlroducilis Deum? quid crucifixum et
cmlh est (Malth. v, 16). Quod post generalenv in- virum dolorum, et scienlem ferre inflrmilates? vo-
telligentiam b specialUer Apostolis pra;cipi(ur et lunvuseum in sua (ut diciiis) majestate conspicere
aposLolicls viris, ut diliganl Jiidoeos persecutores regrianteni: suspiciemuset in sua gloria triuinphan-
suos,:et eos qui se abominantur, iiv loco fratrum (em, humilem atque dejectuni videre nori possumus.:
habeant, dicentes cum ^PetrO: Viri fratres etpatresf Sialimque infert'. Ipsi autem coiifundentur,siibau-
S03 oudite; ei Paulo 'appslolo/. Tristiliamihi est,. ditur, qui loqimniur talia, qui non iiitelligunt niys-
ct continuus dolor cordi meo prO fralribus meis qui ieria Scripturarum, malisque suis: sentient ejus
sunt Israelitw {Rom. IX, 2).;GIoriflcaltir auleriv no- potentiam, quem pro liuniilitate contempserant.
inen Domini, quandoviderinthoiriines perseculoruin . (Vers. 6.) Foa; [Vulg. populi] fremitus decivilale,
ferociam nostra frangi patientia, et verberantem vox de Templo, voxDomini reddenth retribuiionetn
luanunv, alierius malae obversiOneconrundi. Quibus y inimicissuis. LXX pro fremitu, clamoremposuerunt,
in Evangelio pravcipitur: Luceat Ittmen vestrum co- etcaetera similiter. yolumiis:scire qua_sit confusio
rani homhiibus, ul videnlesbona opera veslra, glori-, Jtidteorum, qui dixeriint: Glorificetur.Dominus, ut
ficenl Palrem vestrumqui iri cmlis est(Matlh. y, 16); vesfram laHiliam videamus, et triumphos regis ves-
ei inApocalypsi Joannis: Tiin.fe Deum, et date ei tri, nequaquam cassis pfoniissionibus, sed oculis
gloriam (Apoc. xiv, 7), Paulusquoque scribit ad conteniplemur. Vox, inqu.it, clamqrh:de civitate.':
Gorinihios, provocanS ebs ad coniinentiam : Ut Iiand dubium quih Jerusalem significet.RomanQexer-
gtorificetis Deuntin cOrporevestro (I Cor. vi, 20 ), E.t citu circumdatam, et in tres partes intus-seditione
rursurri : Sive cpinediiis,sive bibith, pinniq iit gloriam divisam, quaudo unus Teniplum obtinuit, et omnia
Dei facite (TCor. x, 31). Unde et Dominus maledi- jirius sancta possedit, fbrinsecus conira hostes, in-
* Abjiciunt, inquitVictorius, nopqbjeceruntlegen- Qiii adertint, etscptirani vos. In qnem sensum -LXX
dunv est, nam ei Vulgaia ediiiofservai hoc lempus, Inibent, Qtti oderuntvos, et dbominanlur.Nec.niirum
dun) \CQ\V.Dixerunt fratresvestri odientesvos, et ubji- cum sic quoque in Hebraico legaiurDSHiD _3;'K__".
cienlespropter nonien metim.Et Hieronymus dum ait, b Cbrrupte antea erat spmfita/iferpro spe.ia/ifer.
657 COMMENTARIORUM IN ISAIAM PROPHETAMLIB. XVIII. CAP. LXVI. 688
trinsecus contra cives dimicans. Eo; (empore et in A . (Num. xxvii), hoc eonsiderandum est, qupd pater
urbe, et in Templo, tam sacerdolum et Levitarum, earunv in peccato suo mprluus sit, qui nullum filium
quam vulgi ignobilis, mulierumque ae puerorum genuit,et Moyses nihil super eis ausus ruerilfju-
ululaius audilus est; quando reddidit Dominus re- dieare, sed relulit ad Doininum , qui eas ne inopes
fributionem ininvicis suis, iniplens coniminationem permanerent, jussit fratribus copulari. Geneseos
qua dixeral: Relinquetur vobh domus veslra deserla quoque narral liber (Cap. vi), quod posiquam ccepe-
(Luc. xin, 55); ei illam propheiiam : Dereliqui doruni liomines nvnlii fleri, qui numerus semper in vi-
mum meam. Quando prsesides templi consona An- . lio est, et fiiiaeeis naiav sunt, acceperunl eas|806
geli voce dixernnl : Tratiseqnius ex Itis sedibus.De non Angeli, sed filii Dei, de quibus Orli sfthi fgiganf-
quibus a non solum Josephus, Judaica. scripior his- tes : sive ut in Hebraeo scriplum esl iTtimmiiv-tsu
tori__, sed muliis prius saeeulisPsalmisia testaLur, id est, irruenles. Econtrario ad sanctum dicitur :
dicens : Vidi inhfititatemet coiilradiclionemin civilale Vxortua sicui vith abundans in laleribus dotniis tuw.
(Psal. LIV,10), quae cifcumdedit muros ejus lota FUiitutsiculnovellm oiivarnm ,incitcuilumeriswtuw
die et tota nocte, ita ut subverteretur civitas (Jl_.cn, (Psal. cxxvii, 3). Etiieruin : Videas filios fiUorum
III ), et iniplerelur aliud valicinium: Sion quasi ager ttiorum {Ibid., 6). Peperit igitur Sion , hoc est, re-
arabitur: et Jerusalem quasi casula in cucunterarioBHquiae exlsrael e.t Apostolorum credenlium fides,
relinquetur(Isai. l, 8). nvasculuin Dominum Salvaiorem, qui in loto simul
(Vers. 7.) Antequampariuriret, peperil: qnlequam orbe geBeratus ° est, quod nullus audivii, quod riiilla
805 veniretpaflus ejus~;peperil masculum. Quis au- narrat bistoria, aut alicujus doClrina, ut bmhes in
divil unqtiain tale ? qiihvtdU huic similem[ Vulg. si- brevi teihpore crederent iiatioiies. Et de universis
mile]? Numquidpqrluriei iefra indie una : atttpatr geniibusi una gens (Jerei Cliristiaiioruni, de qua et
turielur [Vulg. parieiur] gens simul ? quia parturivit Pauiusioquitur : Si qnain Cftrisfonova creatitra:ve-
etpeperil Sion filios suos: Nutnquid ego qui aliOspa- lera iransierunt; ecce fqcta sunl riova (II Cor. v, 17):
rere facio ,ipse non pariari}, dicii Dominus ? Si ego juxta illud quod alibi scriptuiri est : El addfqbunt
qui generationeincwteris iribuo , sterilh ero , ait Do- 'in conspectu ejus oniites familiw geiitium : quia Do-
minus Deus tuus. LXX: Aiiiequamparturiens pariai: mini est regnitin, elipse. dominabilvr geittiuiii.Omnes
anlequamvenialdolor pafturienlium, effugial, ei pepe- enim, ait ,gentes quas fecisti, venient, etadorqbunt
rii masculum. Quis audivitiale, etquis.vidit simile? coram te,_elglorificabuhtnomentuum(Psal. xxi, 28 et
Si pariurivil terra in die una ; aut si natu est genssi- seqq. ). Dequo dicit Jacob : Jpse est exspectatiogen-
»])«/,quia pdrlurivii!-_"(pepetii Sion parvulos suos. tium (Gen, XLIX,10 ). E( Psalmisla : Spes omnium
Ego auiem dedi exspectationemhanc, elhon recordata Q ( finium terrw {Ps. LXIV,6). Et idem I.aias queni nuhc
es mei, dicil Doniinus. Nonne ego parientem et sleri- edisserihius : Erit iadix Jesse, et qui surget, ut pfin-
lem feci, dicit Deus tuiis ? Clamoreresbnanle de Je- cepssit gentium,m ipso genles sperabunl(Isai. si, 10);
rusalem e( Teinplb ejus, qhando obsessa a(que sub- invpleniibiis ApOsiolisquod praecepiunv esl : pocete
versaesi,e(iiiiinicisChristi,qui*>Deum regenv susci- Otnnesgentes, baplizanies eas in npiiiine Palris el Fi-
perenolueruin, recipientibiis pro inipielate sua atque iti'et Spttilus sancti (Matth. xxvm,"'19 ), utnascadir
blasphemiis a.terna supjilicia, Ecclesia in nomine l)o- novusfpopulus, de quo e( vicesinviisprimus psalmus
mini congregata,de qua inpsalnvodir.iiur :IIontonaius canil: Aiinunliabunl cmli juslitiam ejtis, pqptilo qui
in ea:el ipsefunddvit eam althsimus(PSO/.LXXXVI, 5), nascetur, quem fecit Dominus (Psql. xxi, 32). Ei iie-
aniequani parlurirel,peperil,aniequam veniret partus runv: Popultts qui creabitur, laudabii Domiiuim(Psal.
ejus.genuii masculum. Nonfenim multo (en)pore,ut ci, 19); Hic aulem populus uno crealus esf diejfquem
populus Jud_)oruni per Abrahani,ellsaac, et Jacob, illuslrat sol justiii;c, dicenle Scriptura : Erii libi bo-
et duodecim Pairiarcbas, elrursum per liberos eo- minus liix seinpiternd( Isa. LX, 19 ).Possumtts lioc
riim ac nepoles crevit ih fnajus, sed ad Evangelicam quod diCitur : Orieiur gens simul, quia parlurivit et
praedicaiionem sialim oninis mundus concepit, et peperit Ston fiiios suos, el ad illud tenipus fefefre,
pafturivit, et peperit masculum , quem Pharao et ID quando uha die tria fniliia d et quinque ihillia de
Herodes coiiabantur occidere, qui et in Moyse,et in Judaico popiilo crediderunt (Acf;vi). Diciiur .qttbque
Cliristo salvalus in -Egypto esi. Deniqiie-Abraliam in eodem Acluum Aposlolorum libro quod dfeUni-
et Isaac mascttloshabuere libefos , et Jacob multo- versis gehtibus qtise sub coelosiinf, fuerint ihfJeru-
rum filiornm pater, unam genuit filiam , pro qua salem, qtti audiebani variis linguis loiiuentes.jna-
dura perpessusesi (Genes,xxxiv). Quod si filiceSal- gnaliaDei (Ibid.). Quodque sequiiur juxla LXX. Ego
phaad Dei sentenlia recipjunl Iiavreditatem patris autem dedi exspectationemhanc; etnon recordgta es
a Yide quse ahnotavimusfiii episf. 18 ad Daniasum bpe euriipfo beum, eum scilicelCliristum;'-'"-.-
hum. 9, et iiv episi. 46, Paulav et Eusfocbii ad c Verbuni esf Vicibriiis ex Florentiiiis codieibus
Marcellam, niiih. i , atque ajihi : quibtts in locis suffecitVquo sinehiuiiliis, et qui intelligi nohposset
Hieronymo Eusebium osiendimus ihi.ppsuisseV .(lic locus iUivisus esi:. Ca<(eriimelut alicujus docttina,
aiiieni reclius saltem ciim Joseplio' sentit,:.' Vide pfo aiit ex iisdem mss. subsddiU. -
Chronicum ad au. Gliristi xxxiu, et quaa ibi obser- d Vefbafet quinque millia codd. Ambrosianilgno-
Vattius. .';:::-:•.>,;. ..•.:;:•;:::, • -,•!.;--.;, . rahtv';-;:'.':: •'• .;.-_'•
i.Maluit "Vicloriusyestitui BrixiaRo.um codiciim
659- S. EUSEBU HIEROWYMi CCO
meijdicit poininus, 807 Nonne ego parientem ei j\i Jn iiis qui in seleriitis cineres dissoluii suiU. Pe qui-
steriiemfeci, dixil peus tuiis, nianifesLiusin Hebralco bus Dominus loquebaiur : Amen, amen dico vbbh ,
poniiur, cui et reliqui interpretes congruunt : Nuiit- iioh permanebit laph super lapidem, doneccomplean-
guid egqqui alios patere faciq ipse non pqriam, dicit iur omtiiaitwc (Mulili. xxiv, 2).Gaudele, inquit, cum
Dqniinus ? Si egoqui generaliqnemcmieristiibuo, ste-_ ea gaudio , iiiilversi qui lugelis eain. Quales supra
rilh erg, aitbomiiitis bcus tmis, secuiidiiuVilliidquod Peiriini eiPaulunv :ipos(olosdocuinius, et oiivhesqui
ajilvjdicitijr : Qui plantavit atirem, non aitdiel, ei qui exspectabani redeiupiionein Israel, ul sugantfet re-
ftiixit oculum, non considetat (Pscd. xxxix, 9 )'; quod pleantur uberibus consolationis ejus. Neque enim
scilicel gui pmnes honiioes creayii ex niJiiIo,'possit poleral iieri, ut quie genuit niasculuin, el erai puer-
de uiiiyersis gentibus unanv partem in se creden- pera, careret lactig abundaniia in ediiealibnem ejus
liunv Ecclesianv facere. penique in vicesinio ociayp geiUis -ei parviiloruni, qui simul paii fperant, ut
psalnvQ, ubi nps jegimus:: Vox bominiconcutieniis prjebereteis duo ub.era,, nequaquapv iii prlus jn
deMi-tuin{Psai.jxyiit, 8), inllebr.rep scriptttm c&i: f -Egyplo, fracia e( jaceiliia , scd jntegra ei yifgiiiali
Vpx bqininiparere faciensdesertu.m(JuxtqRebrwuiii), decore sfantja, veieils ac npvi.iivslfhnipnli,'.ailVprae-
utd.eseria piiu. Eeclesja generel, et perficiahiur Ijeridumraiionale lac. De quibus sponsus ad eain lo-
c.eryiapgrtissaltibusaiquecQntriiis.PorrojuxlaLXX 1B qninif : Bontiuberctlud super yhiuni (Cant, i, 1). Isli
hje.sepsijsesl., quqd uno leihpore ad pKcdicaiionem erant, de quibus speci.aliterdicebaiii : Beqti lucjentes,
Evangeljoruhv,, una gen? totlps- orbis oriafur. Per qtionidiiiipsi.consolabuntur (MqUli:x, S). E( hop no-
nvpltos praphclas srepe proinisi, ei non iiieminisii tandum? quod qhi parVulI siifit, corisolaiionis indi-
prpnvissionis nvese,o urbs quae clamofibus es plena: gent lacte , et adhu.c in nvprlali versantur lpcjpr Qui
p Teinplunvqnpdappnvinqdereijcliiiiv est :q popuffe, ycrof post Ja.c CQiisolaiioiiisad solidum prpleccrint
cui reddidi yieissiiudiiiem.su.ahi. Nonne 6go5iiiqiiit, eibuhi, 'd.eliciisaffluent ycritatis , et sciep|iaf pmni-
feci pariurjeiilem et sierilem jfa quae priqs fueiat nvodg)gloriie, quoe Hebraice diciiur ziz,( W). Pro
Elerilis, poslea parlurjviiptpeperit ? De qua iti psaj- qua LXXintrpituni; Symniachus piiigticdinem;Theo-
nio fpriblliir : Qtii Itabitare faciat sterilem in domo, dotio", ntuliiliiditieminierp.reiaii suntVHoc dixinvus,
viatrem filibrum fwlantem(P$dl. CXII,9). Tel cerfe ut psalrivi septuagesiiiij noni vprbum pandereinus
rerunv ordo coriversus est : Pariens facla est sierilis, anvbiguunv,in quo scripluin 'csl : Vqstavit catn aper
etqupiidani sierilis nepeiii pliirmios , quip Doiriihi de silva, et shtgtdaris fcnis jtepqstnsest. cqm {Psaj.
Istaseiiteniia esi. LX..IX',;i&).I^roep eiiiiri, ubi iij.npsjris 1' etGr^cis
( Vers. 10.)Lwldinini ctiniJcfusaleip, ei exultate iii cofiicibus"legilur ftoyto?aypio^ id."e.st:îngutqrh fe-
eaomnes qui diligiiis eain. Gaudetecumeagaudio, uni—G:tus, in Hebraieo scripium est -ziz SAPA.I '(i"tOvi)'
yeisi quiiugelh sitper eani, ut stigqtis , pt repleamhii quod Aquiia Iransluiit, c izavtp^Knovx.up.Kf, hoc
qb Ubeyeconsolaiioniscjps, ut .hitiiqedth,: el clelicih....viii, oiniihnpdtim.regipnh,lit signifiearef rioii splum a:
afflmth, q]>.oinnimoda.gloria ejus. LX.Xibwiare, Je- Roiriaiiis, sed a cuncfis geiifibns . jsraelen) esse yas-
nisaiem, el cOiivenlumfacile pmnes qui diligiiis earii, tatum, Iniroitus niuem gloriosus Eccjesijc ille inlel-
Gaudetegaudib ohinesqui lugelissuper eairi, ul sugatis ligendus est, de quo scribit Joaiines apo.tplus : Et
et iiiipieainiiiidb ubere cpmqiaiipiiisejps, u^ posiquqm iti duddeciinporfis erant dvodecimmgrgurilw, el plq-
stixeiitis, delecieminiqbiritrpituglpriwejus, AposioYis ietecivitglisfiuro ihutidqsicitt vilntin petspicuuiii(Apqc;,
praecipilur et apostplicis viris, qui dlligunt uiiam- xxi, 21). Isias margaritas probibei Doiniiiu.s inittt -
gue JeriisalenVjei eani qua_ corruil plangeniibps at- ap(e porcos (Jlfatth, vp), quas negpiialorbonus cuni
giie Jugenlibtis, el ijlam qua) surrectufa est ompi ip 809 Prophelis invenerit et Apos(olis, pergit
(fesiderio prêstolanlibus, ul gaudeant eum ea et ih adunumpretiosissimumniargariluni, pon priQresab-
ea,.quse iediflcata sk yivis Iapidijiu.s,g0^qui volr jiciens, sed per iflas qu_arenspretiosius (Matth, xni),
yuntur super lerrfiin, e't in rotarum (f]lierubimsirhl- ( Vers. 12. ) Quia hwc dicil bominus : Ecce ego
liiudineni, sequuntur spirilum pra)ceden(em : non • e declinp super eam guasi (litvitiiitpqcis , el gugsi toi-
':'%Vicior. interserendum JconiBnditad seiisiis perf.; D nos qiiGfpieprirtio seeiiii.sunius.Iioeest, in Itumeris
spicnitatepv id esf- pgriqbiniinj;QiiQfJesf Hehraice }$&%}iV VVeiiGraece
i Corijuncfioei, quaesepsui fimnino necpssaria est, ejf :&p-oivKpBrjtrovToip iti humeris pqrliibunlur,. Tan-
deerat. . dem jiost iongaivi"'men.liscoiicertationem , viijgaiaih
'.'"* ArileaiegebaiiirTr«.To8«7r»v renuen.il._s mss. etf Hieronynvi ediiionem retiiiere nvagispiacuii. €um
;Eiis.e_ii6,quie j, rrscvroSKjrov Dc&paâmnigerwn lerram. forie yprijissitj«lpn quid ipse,jsed quid LXXtrans-
wm&Amilm ,':,.'' , f iujeriiii, eupv in Coinnieniario posuis.se. Huie aq-
l«s.'-
a Uiius Anvbrosiaii., Jerusalem esse vastatam. lern sehtenlioe ininiine adversathr, qttodtS Jalus'•,:
:.;e Legit.¥M0F. "deplihP,..ei.piQX,A/| uberq,§ro :af>:' npn uheif ,sigr|ificel^,qiiippepuni ub,er*55. (iiciipr, autf
vbM?, fipa MJee_i.>n.piiqecjdis.sBvJt^ Hic Jpfips4i.time ' Tifepifetsj', ripii jignoreih,,'IJiefqhyintiin TS?ujjjqpe
Jof sii,Jegeba%r sbwmss*"^.;.: #., hJ>mSQtidkttnmi. ; pfo Jaiereêftissel^fht6'.en,",'j'.i';fJEx.i.d,;X¥v7'Sxyf,st
ftiiaiii.eciionein tnulfi gx rnss, sapr.orunvhibiipjiiKp jR.giiih 3cx,fpfiiahieivprscedehs yeiiiunv.4u(hj su-
I
codices reiinent. iujpriissi apieip Qmpes.veip.re^pon.T gprgsignificat, nv.oyerppofiiit sa.nctissjnvgHivirrim,'
sia.iiferJegunt: Ad u.berappjtqbhiiipLAugebaf fjubie- ut latus,prO ubere ivicaccipefet, quemadniQdivniae-
taiem, quod Hieroiiyuius in Cornnieniario neufrarn cepitsupra,cap. LX,ubi iila verba, n_DN_."f_tV? \)Ofi
videtur agnoscere lectioneni, sed illanvpotius quss est, irjlatere nyiifielur^ ipse iransiujit, Iqc -sjigent.
LXX esf, e( magis HebraicEeveritali adhasret, quam Porlari autenv ail ubera magis proprium esl, quam
661 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAMLIB. XVIII. CAP. LXVI. 602
rentem inuridaniem gloriam gentiuiit, quam sugeiis:• .A.fueril oblita, ego lamen non oblivhcar tui (Isqi. XLIX,
ab tibere portabtmini, cistiper genua blandientur vq- 15). Quenv serisum et illud babet Eyangelicum, in
bis. LXX : Quia limcdicii Doihhius: Ecceego decli- qho boiiiiiiu-;ioquitur ad Jerusalem : Quotiesvqlui
nqbo dd eos quasi fiuviuspacis, elquasi torrens inuri- coiigregare filios iiios, sicvl gallhia congffgal piiUds
daiis glotiani gentium. Parvuli eOiumin liumerispor- suos sub aius iuas,'et rioluisii {Mqlth. xxiii, 57)? Et
labuniur, el super genua coiisolabunlur. Exstrucla Deuieronomiuivv.iri quo (alequid fesonat : Sicui
per Apiis(olosJerusalem , el inslaurata iti fpriprenv aquiia<proiegil'nidum suurii, ei puilos suos desidera-
staiiiin , postquahvfilii ei habilalores ejus uberibusi vil : expandensaias, suscepit eos , et portavh inltu-
fuefint cgnsolati,. el iaciis abundaiiiia ad delicias meris stiis (beul. xxxu, 11). Aiunl qui de animan-
pervenerint veritatis, per quas « pervenilur adejo- tium scripsere naturis, omniuin quidem bestiarunv,
rianv Dei : fuiicpnminus declinabii siipeream flu- ei juhverilortim, et pecudum aviuiivquevingenitum
yiunvpaeis, de qup crebro diximus : Flumen Dei re- esse in filips pullosqiie suos affeclum, sed niaxirhum
pleluin est aquis (Psal. LXIV,10). Ei: Fluinhih im- esseaniorernSquilarum, quav in excelsis et inacces-
pelits Iwlificat civitaiembei (Psal. XLV,5); ul pace sis locis nidos collocanl, ne coluberf fetus ? violet.
q>.i)Hiappssidenie, el naiioiiuiri cessaniibu.s bel[is, Ameibisien quoqiie inlef pullos ejtts lapidein repe-
de qnibus Scripiura dicil : bissipa gentcs quw bellq B 1 riri, quo'-omhia 811 veheha- supefehtuf. Si lioc
volunt (Psal.vs.tii, 32), torrens doctrinarunv Dei verum est, reete a_i'ec(usDei ih suas erea(uras
irrigel arvafcredemiuriv./Tuiiefilii ejus, sive parvuli aquilis comparatus est, qui omni custodia protegit
(ut LXX trans(uleruiii) in huriieris ponabhhiur, et "' liberos suosfne dracoet coluber antiquhs, diabolus
super genua consoiationeni accipient. In Imiheris, et Satanas obfepatiioveHis fetibhs, ttl ad homen la-
de quibus et in prlori propheiia dieiUnvest, etquos pidis ,*qui pohitur In fuhdameiitis SiOh, ohines ad^
Jacob b iinpfecamr filio suo Issachar: Quid suppo- versanorum frarigantuf irisidije. Haee_ulem Jerusa-
Stiil/iunienon suiim ad laborandnm (Geri.XLIX,15), lenv, in qtta corisolabiiiitttra nvatreVfilii/et iii gerii-
et vocaius est vir agricoja. Sudore eninv et Jabore bus paipabuiitur, ilhfest, de qua scribit Apostolus -:
nirnio ad ubertntein frueiuttin'p.i.veiiimiis; Unde el Quwaiitetiisursuiitest Jerusalein ilibera est; qttceest
ad Sion per Jeremiam dicitur : Dacor luurii in hti- tiiaiet omnium npstium (Galat: iv, 26). Chjus conso.
hteros tuos {Jeretri,xxiv,;7), nl a niandaiis inteiligal lationis lacte saturatus, consolahaiur ea_ierOs, qui
Dominum, iniUaris eunv, de quo seriplurii est: Jesus ejiis sernionibus indigebaiit," dicehs : Renedicliis
ccepilfacereetdocere.(Act. i, 1), utiion {§10 qtiosa bcv.s, e Patet misericordiaruni,et betis omhis censo-
si( fides, sed per opera cnrral ad prsenviiiiiv.Genua lationh , qui cdnsdldtur nos in omni tribtilqiiohe , ul -
- auteni et sinus ( ef nos possimitscdnsolari eos, qut ht iqmnispnt fri/iit-
quid significeni, ei snprafbreviier C
exposui, et nunc Abraham exemplufn docere nos (alioiie, per consolqtionem,qtta ipsi cohsolamur a Deo
poterit, in cujus sinu Lazarus requieseil, et oihnes (I Cor. i, 5)."Qiii poslquanv fuerihl cOnsoIaii, diee-
de Ofiente ei Occidente vcnienles, qui acciimbent lur ad eos : Et videbitis,'ct gaudebit cor vesirutii, ei
cum Abraham, Isaac et jacob, ossa vestia qtiasi herba germiiiabiirit, sive orientut',
(Vers. 15, 14.) Quoihodosi cui maier btdndialur , aut juxta Synimaclium., florebunt ( Joan. xvi, 22')'..
ild ego cqnsolaboryos, cl in Jerusalem consolgbindni, "Vfidebuntf. aq.terh, liaud dubiuni quin Deum, qure
Videbiih,et adudebii cor vestrum, et ossd vestra sicul vera l_.Litiaest.pe quibus [Doniinufsloquebatuf :
herba germiiiaburil,Elcqgnoscetur maniis Dqminiser- JBeafi riiundo_corde ; quoiiiani ipsi peutn videbiml
vis cjus, etindignabilur iniinich suis, LXXfpro ser- (Maitli. v, 8)V Cujus visio perfectiini esi gaudiuin,
vis,- posuerunt limenles ; pro inimich, incteduios : quod in plehav fidei cqrde versatur : et ossiiun ger-
cx'iera siiiiiliter. Miserieordiam Creatoris iri creaiu- minatio subsequitur, de qiijbus ante jam dixiniiis.
r.is suas, exemplo inatruni discinms, quae liberos Quoruni si leclof ojolilusest, fecttrral ad expianatio-
amore in sinu liiiirientes, omneni siiperant chariia- nem prislinam. Melius esl enim illum seripia rele-
lem. Denjque volens Deus oslendere, quoniodo digere,'quam nos dicta repHcare. Et nota,- inquit,
ligat quos cfeavitf: Numquid obliviscettir, aii, mu- B E eiif mqntis Dofniniservis ejus, vel linietiiibuseuin, et
lier, itl c misereqlur sobolh uleri sui ? sed et si illa cqmminqbiiur inifitich, sive iiicrednlis suis, Manus
porlarj ab ubere. Cuj significafioniyox .^ miniivie' quit, Jacoh sttiinv illud tjiclum,f suppositilhumerum,
coiiirafiaiur, Nahvilla quoqiie itd inierduriifsighili- ad laboiesi scilicet,' ut lnte prosequiiiir'"'IlTerbhymus."''
(jlamavefunt, nec etai quisalvds fa-. c Negahdi panicuiam Victor. intersefil, ut noii IIUT,
ca'(,ut.iisal.^xyii,
ceret 'TJIT-bâdppnihiuni, necexqudiviiegs,Abpbcrc sereqtnr.;: nihil jjiyergp sejisu.... . .'.;,
ajueiri ininiihe iilhin liîisiulisse reor, iiisiVpr_ece- i 'lidernAuiKrosiari. videqt prd piqlet, et Anclliitem,
denii veibo ubef junxissef," diceiis : quam siigelh ab pfo Amethhieii, ifuodquidem pbsituhv riveniiosesus-
ubere. PpTtabimiiii,Plc. '.:'" : '': : '..'. ..>r"-f ;.- :?"~f--: '"',•.
picor.
s l.dem:iit,ititrpiitir, Mediceicpd. Jeetio melipr-.pst. f ©ccufspsgjusdenvnominis Pafer lihrariuin faojj.
guani perveliiiiir : exponit eiijiii niysflce ijla JLXX de.Qeperii,ûtopttlp.pr.pperanig,bse.cijiierrrie/iii!ejns,
Verba, Dt postcjuam'suxeriih, deiebiemiiiiafcitilrbiiu
' tesfiiiioriii verbfaprf-iefiiiiserit, Paier porinhi.jiosiri
glotlw ejus. : : -.= ; f.f : ;. Jesu Chrhti, quieVicioriiisqiiiderivex Ap6si61i'tes,iu:
'*>Siciiiss. reiinent ef yulgaii libri, VJcfpriusfa- liicsupplef jiriflijllo. ianien e.nostj;is riiss. repcrife
nven hiierpretaiurAiaiuiifpro itnprecqtur, quanv im- est. Siaiini qupque sufiicjt yoceni npsira, px cpdehf
prOpriam leciioiiei» vocat. Inierprelaluf erifih, iri- texiii, ubi dicitur, in piiini iribulalibnenoslrd.
m S. EUSEBII fllERONYMI 064
autem vcl pro potentia accipilur, quod possit Deus A , Yias(Matlh.xm). De quo et in Epistola3acobi scribi-
onvniaiacere , qusepromittii, juxia illud quod ex lur : Parvus ignis quam grandem succendil maleriam
persoiia Dei Moyses loquitur ad Pharaonein : Nunc (Jflc.iii, 5.)! Et in Proverbiis : Inmultis lignisviget
mittam tnanum, et perculiam te, ef populum tuum in- ignis {Prov. xxvi, 20). Quariiquam in eo quod Pro-
terficiani..,ct deleberisde ierra (Exod, i!i, 20); Eirurr verbium esl, aliud possil -inielligi (Eccli. •xxyiii).
sum ipse ad eunidem ityrannum : Ecce nianus Do- Hunc puio ignem sedisse super linguas Aposlolorum
mini erit superjumcnta tua(Exod, IX, _) ; de qua ad omniunlque cre.denl.iuin,quaiido Iinguis variis lo-
Deunv Psalmisia dicebat : Manus ttia gentes.interfe- quebaiiinr , el omnes erroris fugabai (enebras, et
cil, et plqutasli eos (Psal. XLUI).Aut cerle manusDo- illuminabai cordii eorum, quirecipiebanl sermonein
mini Cliristus inielligendus est, de quo et supra le- Domini (Act. u). Quod aulenv sequilur : <3«asifeni-
ginvus: Manusmeafecil hwconinia.Quanvlioiamfaciei pesfascurrus, sive quadrigwejtts, Psalmorum edisse-
Dominus seivissulsêl timentibusse, Sl^ e.tcommi- remus exemplis, in quibus scriptum est: beus nia-
iiabitur incredulis et inimicis suis, ui aliis promit- nifesle veniel, beus noster, el non tacebit, Ignis ante
tat pravnvia,aliis supplicia comminefur. In quo con- etiinardebil: et in circniiu ejns lempestasvalida (Psal,
sideranda verborum prbprielas, quod noh dixerit: XLIX,5, 4). Et alibi: CnrrttsDei deeentinUlibusmul-
Inferetininvicis suis ; sed commhtabiiur, ut per gtiplex ] millia Iwtaiithim (Psal. LXVII,18). llis curri-
commiriaiionem deterrili, et ipsi ad Domini trans- bus et equis Elisreus erai circunidalus, quos puer
eant servitulem.. eju.s yidere noii poterat. Uiide ait: Domine , aperi
(VerS. 13, 16.) QuiaecceDominusin igneveniel : octdps pneri hujus ul videat. Et aperth, inquil, ocu-
et quasi lutbo quadtigw ejus, reddere in indignalione lis, vidit currus, et quadrigas , el equos per circuitum
furotemsuum, ei increptiiionemstiaiii in flammaignis. (IV Reg. vi, 17). Hoc curru igneo ei Elias raptus ad
Quiain igne.Dqiitiiiusdijudicalur [Vulg. dijttdicabii], cceluin est, quando clamabat Elis__us':Pater ml,
elin gtadiq swoad oniriemcatnem:: el multiplicabun- Pater tnt, currus Israeletquriga ejus (IV Reg, u, 12).
tur interfecli a Dontino: LXX : Ecce Domhiiis quasi Iliec autem universa narraniur, rion quo Deus aut
Ignis veiiiel, etquasi leihpeslqscurrus ejus, reddere in curi-us habeat, faut quadrigas, aut equorum yeloci-
furore ultionem suain : el increpationem in. flamma laie porleiur ; de quo alibiscriptunv esl: Quiatnbu-
it/nis, in igne eriimbomiiti jtidicdbilur omnis terra : lat super pennas veniorum (Psal, ciu, 5) ; sed quo-
et in gladio illius cadet universa caro : -mnlti vulne- Iiiodo in solio sedere dicitur, quando assumil liabi-
rati erunl q boinino. Manus Doriiini, quae noia fiet luh) jtidicanLis ; sic quandoad viiidiclam venit, ut
servis ejus, etiinieiiiibus eum, ipsa conmiinaiiir in- debellet adversarios suos, in habilu vicloriseliriuni-
credulis, sive inimicis ejus, iil si iioii egerinl pooni- IG phantis osiendifur. De furore Doniini crebro dixi-
teniiam, sustineantqua) sequunlur : Ecce ettim, in- mu_, quod sic accipi debeat quomodo oblivio ejiia,
quit, bomittus in ignevenicl, et quqsilurbo sive lem- et poenilemia , et conlristaiio, etaffecius caeleri,
pestasctirrusejtis. Quas debenius iiii.lligere Ange- "qui-Pei non conveniinii majestaii. Et in hoc igitur
licas poiestafes, quando venlurus est Dominus in igne et furore, in his curribus et in flamma ignis
gloriaPairis cunv Angelis suis, jndicare vivos et jndicabitur omnis caro, sive ipse Doininus cum
nvoriuos : non quo Donviniisignis sit, sed quo susti- creaiuris suis, ut non poten(ia, sed 814 judicii ve-
neniibus pcenas, esse ignis videatur. El licei Moyses riiate videalur ferre sententianv juxia illud. qnod in.
dixeril (beut. iv, 24), idipsum Aposiolo confirmanle Michaia prolixius, el in quinquagesinio psalnio bre^
(Hebr. xn, 29) : beus igitis cpnsuinensest. Atlamen vius dicitur : Vl justificeris ,m serinpnibus luis : el
Salvatnr, exprinvens divinilalis substantiani, ait : vincas cum fueris jtidicalus (Psal.h, S). Gladius
Spirilus est beus (Joan, i.y, 24). fliiler spiritum au- autem quo onvniscaro estjudicanda, ille accipieudus
tem et ignem, secundum inielligenliam corporalem, est, de quo et prius diximus, et nunc dicemus cx
niulladiversilas esl. Quod si ignis, aul spiriius esi, parte : JVisiconversi [ueriiis , gladium suum vibrabit
quomodo oculos, et aures, et nianus , et pedes, et (Psal. vn, 15). Hunc gladiuni punilorenvcarnis pec-
ventreih, et cayera corporis menvbra habere dicituf, D catricis omniuhique viliorum , Israeliia. in maniis
cum lvaecspirilus ignisque IIOIV liabeanl? Ignis ergo Pliaraoiiis datunv queruritur ; dicuritque Moysi et
consunvens appellatur Deus, ut quidquid in nobis Aaron : Videat Deus vos el judicet : quia abominabi-
vitiorum est, fenunv, ligna, stipulamque consumat, lem fechlis odoremnoslnah coramPliaraone : ut da-
et spinas, id e.st, soHiciludines saoculi hujus , quas reiur gludius in manu, ejus, et inierficerei nos (Exod.
pro bono semine lerra ailulil infecunda , de qua ad iv, 21). De lvoc gladio et inr Amos scriptum est:
flebraeos dicilur: Quwautem dfferispihas eitribtilos, Gladio interibnnt oinnes peccatpres populi ( Ainos
reprobaest, et maledictp>proxima: cujus fiitiscoiisuiii- ix, .0) : cum uiiqne eL alia sint fgenera poenai-uni.
plio est (ff_-T.vi,l).Delioc igne et in Evangelio Do- Quidquid ergo pungit, ei perculil, et lorque(, et
itiinus loquebaiur : Iguemveni itiitiere 813 supcr cruciat, in Scri|ituris saricds gladius appelladirj
lerrain{Luc. xi.i,.49). Et supra leginius: Ardebit sic-. quo gladio vulnerabuiUur sive iiUerficientur, qui Dei
ul ignis iniquitas, el sicul grameii aridum Consunie-; non fecerint voluntatem ; et oniisso lunilne verita-
ttir igiii (lsai. ix, 18), et omnia zizania, qua. ininvi- (is, tehebris se erroris involyeriivt.De quibus scrip-
ciis lioniq supersemipavit, dormiente pairefami- fhm esi jn leremia : St inm.ohii Mthiops. pelteiii
603 COMMENTARIORTJM IN ISAIAMPROPHETAM LIB. XVIII. CAP. LXVI. (i.<3
suam (Jerent. xm, 25). Et iu Sophonia : Et vos .!_.vicLiniasredirel ad Templuni, quod illi negligenles;
JElhiopes vulnerali, sive htterfecli gladio meo eritis in locis de'iciarum ei voluplatum, hoc esl, in horlis
(Soph. n, 12). Omnem loci islius coniineniiam, quo amcehissihiis,vel bapiisteria cxslruebani, vel pisci-
sensu accipienda sit, Apostolus prolixius edisseril, nas ad areolas irrigandas : adulieria ci omnem libi-
scribens ad Romanos : Juxla duritiam aulem tuam dinunv turpitudinem, siniplicibus aquis abluere se
et inipwriUenscor, thesaurizas libi iram in die irw ct puianlcs, quibus^reciissiine illud iipiabitur : El noc'
revelqliorihjusti judicii bei, qui reddet uuicuique se- lem flnmine purgant (Horat.). Nec alicui videatur
cuiidum qpera sua. flis quidem qtd juxla padenliam incongruum, si qure gerunlur lurpiler, manifestius
operh boni, 'gloriam et Itonorein et incorruplionem cxplicen(ur in correcdoiieiu eorum, qui (alia coni-
quwrentibusvitam wlcrnam. Qtti attiem ex conteniione niUtere non erubescunl, qure turpe esi ei dicere,
et incredidi sunl verilati, acquiescuniautem iniquitali, dum scoriis adhrereiK in morium caiiiun , et mnseuli
ira. el furor, tribttlatio et augustia sttper omnesliomi- in masculos exercenL turpiludineni, retribntioneni
ries quioperanlur inalum , Jttdwi primum et eihnici peccali in seinetipsos recipientes. 816 tiu'1 'Ia'c
(Rom. ii, 5 seqq.). opera faciunl, voluiit^te et sceleribus cuin his suni,
(Vers. 17.) Qui sanclificabanlur,cl mundosse picla- qui carnem suillain comeduni, et omnia quae Lege
banthi liorlis post Aunam intrinsecus: qni comedebanli_ prohibentur, el murem, quem nos glirem vocamus,
cqrneni suIUain, et abomhialioiiem et inttrcm, shmtl ve! juxia Orieniis provincias ftuc-§ou..Et illi igilur
consumenlitr, dicit DomiitKs.LXX : Qiti sanctificanlur qui 1I_PC coineduiit, et hi excrcentes oniiieni lurpi-
et purificanlur hi hotlis ef liminibus: 815 comeden- ludinem, talia agunt quse et elhnici forle non faciunt,
tes carnem porcinam, el abominationes, ct murem : si- pariier consunientur (Levit. xi). Secundtiin ti-opolo-
mulconsumentur,dicil Dominus.Symmacbus el Theo- giam pofsumus dicere : O.nnes volupialis magis
doiioivuric locum iia inlerprctali sunt. Qui sanctifica- anvalores, quanv anvalores Dei, sanctificari in horlis
mini el lustrantini in horlh aller post alieruin, inler et in linviiiibus, quia inysietia vcritaiis uon valent
eosqui cqmeduntcarnem suitlain, el abominalionetn,et inlroire, et coniedere cibos invpielatis, dum nonsunt
Miurem,siniul deftcient, dicil Dominus, volentes os- sancii corpore et spiritu : nec coniedunl carnem Je-
teiidere, non ipsos comedere carnem suillam, el su, iieque bibnnt sanguinein ejus. De qno ipse lo-
abO!riinaiioiieni,e!imirem, qui saiiciificaiiturin hor- quitur : Qui comedit cctrnemmeam, el bibil sanguinem
lisalter post alterum; sed cos qui lusLraniurversari mcum, Itabet vitam wterncim(Joan. vi, 5,.). Eleniiu
cum eis, qui comedunl qu;e pruhibiia sunl. Arguit pascba noslrum iiniivolatus est Cbrisius (I Cor. v).
aulem sermo divinus po|julos Jiidcsoruni,inimo Scri- Qui non foris, sed in.domo una et inius coniediiur.
bas et Pharis_.os, quos et Doiniuus arguebal, di-! Z (Vers. 18, 19.) Ego autem opera eorum el cogHalio-
eens : Vosesth qitijusiificalis vosmetipsoscoram hones eornm venio ttl congregem cum omnibusgeniibtts
minibus: Dctisautem scil cotda vestra, quoniam quocl el linguis: cl venient et videbunt gloriam nieani. Et-
iii homhiibusexcelsumest, abominaiio est apud Deum ponam in cis signuni, et mttlumex eis, qui salvati fue-
(Luc.xvi, 15). Unde increpabai cos alque dicebat: rtnl ad genles in tnarc [Al. jnari], in Africam, ht Ly-
Vw.,vobh, Sctibw et Plicaisai hypocritw, qtd munda- diam ">tendentes sagittttm,in Italiam et Grwciam, atl
tis qiiod foris e.f calich ct paropsidh, el inlus plcni insulas longe: ad eos qtti non audietunt de me, el non
estis miinunditia (Maith. xxui, 25). Et iieninv : Qui vidertinl gloriam nieam. LXX : Ei ego opcra eorum,
estis sepulcta dealbala : intus aulem pleni esiis oi-.sibus et cogitationeseortttn novi, et venio congregareomnes
morttiorum, et omiti spurcitia (Ibid., 27): qui ore suo genteset oinnes linguas: el venientel videbtmi gloriam
benedicebaiu, el corde suo inaledicebani (Ps. LXI): meam,el dimitlamsvper eos sigmiiii: el emiiiamcx ch,
qui Dominoloquebanlur pacifica,et niolliebanl verba qui salvati fuerint ad genics, ht Tliarsis ct Phud, el
sua super oleuni, ipsi auleni eraiit jacula, de quibus Lud et Mosochcl Thobel,el in Grwciam, el in insulas
reciissimedicebatur : Populusldc iabiisme bonoral: longe, qui non audierunl nomen nteum, nequeviderunt
corveroejus longe esf a me (Isai. xxix, 15). Praecepe- glortain meam. Priusquam exponam quid significel
rat aulen) per Moysen Deus (Num. xix), ut si quis I) euumei-lio gentiumplurimarum, breviter de inler-
pr_-venlus fuisset in peccalo, vaccav rufic aspersus pretaiionis varielale dicendum esl. Tbarsis c lingua
pinere, el aliis expiationis modis, pcr sacrificia el ilebrava, mare appellalur'; cl (ut aiurit) Indise regio :
a M:irtian__usqui ad Canoneni Hebrnicre Veriiaiis ~~H, post unum, quaniquain np Massoretliicumad
annotaver.it,in cinendalis oinnibus libris niss. Crnn- libri margineiunriN noiet, quod niinus quidenv ido-
mentariorum S. Hie.onynii unam pro jantiam baberi, neo scnsu a Judoeis lcgilur : sed taineiv.Knanigeneie
janiiam taineii liie saiis oscitanler relinuii. Nos e fenvinino significrit.
contrario lametsi nullo adjuii mss. suffragio, wiani i>Obtinebalanlea tenenles pro iendentes inanifesto
reposujnius ad Ilieronynii.ma) versionis liiJeui. Nam veteruni librariormn lapsu, quenv cavet Hebraicum
el subnexa S. Pairisexpnsiiio sic ab eo leclum, seu exemplar, et Ilieronyniiana versio, nec p.iiitur sub-
Laline reddiium docci, ubi siatim ad Symniaclii ci ncxa liujus loci exposilio : Lud iiulcm Lydos vocaul,
Tlieodotionis senstim exponit de bis qni sanciifican- quornm coloni Hetrusci, quitiimc Thusci appellantur,
lurin liortis alter post ulterum. El m.inifesiius in (ine quondam miltendarnm scitjitlurumperiihhhiii, el nunc
capiiuli,.ubi poslunam intrinsccus de Cliristo expli- dicunlur tendentessagiiiam.
paft,Qttinon foris,sed in domoUNAei ISTIIScomedilur. c Confer Epistolam in nostra rcccnsione 57, a_d
Gaotecumet in. Ilobrwo archelypo scimns scvibi "iHH Marc.eilam:hosque ipsos Comnveniarios,supra, lib. f,
(.07 S. EUSEBII HIERONYJll CG8
lici Jo,_eplius,lille.a conimulaia, Tar.-uin putet nun- A enim scit qnse sint in bonvinc, nisi spirilus boniinis
cuprii'i pro Tliarsis, urb.m Cilieifc, ad rjuam Jonas qui esl in eo (I Gor. 11).Unde ei per Jeremiam Icqui-
de Jujipe fugieiis, ire cupiebat(Jonw i).Phud autem, tur Dcus: Ego Deus appropinquans, et non de louge,
sive Pliul, Libyes, omiiisque Africa usque ad mare dich Dominus: Nuniquid abscondel se in abscondilis
MauriianiiC,in qua gl^ fluvius liodie qui Phud di- liomo, el ego ignorabo (Jer. xxm , 25) ? Denique ad
cilur, et cuncla circa eum regio Pliutensis appella- Seribas dici(ureiad Phaiis__os: Fos estisqtiijustificads
tur. Lud auieni Lydos rocani, quorum coloni He- vosmetipsoscoram hominibus: Deus aiitem coguoscil
trusci, qui nunc Thusci appcllantur, quondam mil- corda vestra (Luc xvi, 15). In quo consideraiidum,
tcnilaruin sagitiarnm periiissinii, et iiuiie dicuniur quodnon diserii, Paler, jux(a lisereticoruin bla.phc-
lendentessagiHam. Pro quo in Hehraico legitur MOS- mias, ne Fiiium videreiur excludere, sed beus: quod
cii- CESETII (r.iyp '31_"0) quod absque Sepluaginta, Patri Filioque eomiiiime est. In principio enim er/it
om:ics siniilitcr"iraiisiiilcrunt, tendentes arcum : Et Verbum, et Verbum eral apud Deum, et Deus erat
Septuagiiita posueruni y-otr.x , nomen pro Verbo in- Vcrbuin: hoc eral in principio apud Deum (Joan. 1,
lerpreiriiiles, Quod si accipiatur, Cappadoeasa sigui- 1, 2). De quo ideni Joannes scribit: Ipseaulem Jesus
licai : quorunv nreiropulis Mazaca, quce posiea a 11011 credebat se eh, quia sciebat omnes, et non habcbal
Cicsare Aiigiislo,C_.sarea nonvenacccpil. Qui nescio 13necesse, trf aliqtiis leslimoniuin darel ei de Itomine:
quid rolcntes, etiam in Genesi (Cap. x) iiltiniuih li- ipseenim noveral qtiid esset in liomine (Joan. n, 2_,
liunvAranv, id csl, Syronnn Dai_iasci,quiappellaLur 25). Cui et illud congruit: Scicns aittem Jestts cogi-
ii/es; inlerprclaii siuil 0.00-6/: pro quo nos reclius tationes earum (Luc. vi, 8). Et in alio loco : Sciens
Mceonasiraiisferiiiiiis.TliiibiilaiUem siveThobel, aul attteinJesus malitiam eorum (Mattk. xxn, 18). Ac ne
Italia in(erpre(aiur, au( Iberia, boc esi, Hispania, ab aliqua sU dubitaiio, hsereiicis calumniam facieiuibus
Ibero iluiniiie, unde et Imdie Ilispaniaruni rcgio ap- de Verbo Dei, quod noverit omnia, in Episiola qu__
pellalur Celiiberia. De quibus pulcbre Lucanus(£«- ad Hebr__osscribilur, prolixius dicitur: Vivensest
can, [ib. iv) : enimsermo Dci, el evidensel aculus super omnentgla-
GallorumCellsamiscentesnomenIberis : divm bicipilcm,ct dividens usquead partUionemaiihnm
ei spiritus,. arlutim quoque et meduilaruin, et judex
quos nos possumus Gallobispanos diccre. Qrasci au- cogitationumet sensuum cordis. Nullaque esl creatura
teni, qui sermonc Hebraico appellantur Javan, Jonas iiivis.bilh inconspecluejus. Onmiaautemnudael aperta
signifiranl: unde et Gneci Jones, et mare Jonium. sunloculis illius, deqttonobh senno esl (Ilebr. iv, 12).
E( I100considerandum, quod maxinveOrienlales de Posiquam aulem onines cogilaiiones in u;iuni fuerini
Japhet posuerit nationes, uno filiornm Noe : iicei in C congregais), accusanies nos vel defendentes : lunc
Tharsis ei Pliud, Sem quoque el Clianvid e_l, Indiae oniiies genles et linguae cum cogitationibus suis pa-
et Alricifinominum fueril recordalus, 111loium orbem riter adduccntur in medium. Linguas autein jnxta
ostendcrct. Venil ergo Doiriiiius, 111opera et cogita- apostoluivvPauluni, §$!£$ non soluni Iiominum legi-
tiones congregel singulorum. Ex quo discinvus 11011 mus, sed et Angelorum (1 Cor. xm). Ex quo iniel-
soluiii opera, scd cl cogitaiiunes esse in die judicii Iigi daiur, onvnes creaturas a Domino judicand.ts,
judicandas. Qui eiiim viderit inulierem ad concupi- non soliinv supcr terranv, sed in aere ei in coelesli-
scendiim, jam moBclialuscsleam in corde suo (Matth. bus, juxta quod ipse in superioribus dixerat: Ine-
v). De quibus dicitur : Nwic circumdedcrunlcos cogi- briatus esl gladius meusin calo, ad lerramque descen-
tationessuw: quando judicabil Domimis ab.condUa det (Isai. xxxiv, 5). Vcnienl auienv oinnes, uL vi-
Iioininum secundmn Evangeliunv Jesu Cbristi; ul deant gloriam Dei: e( ponel in eis signiim, quod in
illud quod Aposiulusscribit, veriiaie judicii compro- Ezechielis principio subTiiADlitter_eHehraica) inier-
beiur, invicemcogitatiotdbus accusantibus el salisfa- prclaiione monslrattir (Ezecli. ix). Quo signo qui
cienlibus, in die qtta judicnbil Deus abscondila lionti- fuerit impr.ssus, inanus percuiieniis effugiel. iloc
num (Rom. 11,15): nt cogiiationes noslrx omnes uno ei postes domorum in /Egyplo signabantur, qnando
b '
lernpore congregatre juslo judice probeiitur, dum D pereunte .Egyplo, solusIsrael mansit ill_e.sus(Exod.
aut agcusai §2.8 nos nosira coivscieniia, aut saiis- xn). De hoc bignoquod Acbaz rex Juda nolebat ac-
facii pro delicto, ulriiin plura sint peccala, an bona eipere, Isaias propheta (es(aiur: Propterea dabil Do-
opeia: ct uirum vetera, an novn: utrum delela pce- mintis vobis signumj Ecce virgo ia ntero concipietet
niieniia, an novissceleribus instaurala, quando dicit pariei (hai. vii, U). Unde e( Propbeta quod promis-
Doininus : Viaseorum decliin cqpila eorum: et cocji- suin fuerat, deprccalur: Fac iiie.citmsignnm in b,q-
tationeseornnt reddam eis (Oseeiv, 9). Qui finxit sigil- num (Psal. LXXXV, 17). Ei in ftlio loco : Dedisti me-
lathn corda eoruin, ct intelligit omnia operaeorum (Ps. tueittibiisic sigiiificalionem, ta fu.jctenl a facie arcvs
xxxii, 15.) De quibus ct in alio loco lcgimus : Tu (Psal. LIX,4). Hoc riobis ad Palrem ascendens Do.
cognosch cordctliomiitumsolus (II Par. vi, 50). Nemo lriimis dercliquil, sive in nosiris frontihus posuit, ut
cap. 2, e( qu_3 ibi annoianius. Adde si lubet, Com- origines e.nm liis quas enarrat tomo teriio in Quses-
meniar. in Jonanv cap. 1, ci de genlium nonvinibus lionibtis Ilebr. in Genes. cap. x, 2 et seqq.
Qua)Mionesin Genesiin cap. x. L Viclor., jusiuin judiceinprobenl, ex aliquol niss.
a Conferashaec vetustarum cni el Pauli lestimonium concinii ad Roman. 11.
genlium nomina, aique
CG9 COMMENTARlORUMINlSAiAMPROPHi_TAMLIB.XVlII.CAP.LXVI. 670
liheie diceremus : Signalttm est supcr noslumenvul- A btis supia legimus : Qitibusnon esl nuniiaium de eo,
tiislui, Dontine (Psctl. iv, 7). Quod nulem sequttur: videbunl: et qui non audieiunt, intelligent(Isai. LV,L).
El mitiaiucx eis q,d sahali fuctinl ad gentes: et sin- ELiterunv: Appaiui liisqvi liienon intenogubanl:in-
gu(as enumprai, videtur exposilioni nostra)esse con- venlnssnm ab Ith qui menon qvwrebcmt(lsai. LXV,1).
tiaiiuin. Si eniin de die judicii dicitur: quomodo Dixi: Ecce adsuin, his qui non imocib.uil lioinen
rursum nd primum recurril Salvatoris ad.eiUum, nieunv. Insulas auiem significaii, vel toiins oibis
quando Apnsloli diriguniur ad genies, ct audiuni a gcnles, vel Ecclesias in loto orbe dispersas crebro
Doinino: lte, dqcele omnesgenles, baptizantes eas in dixiinus.
e
nomhiePattis et Filiiet Spirittts sancli (Mallh. xxvni, (Vers. 20.) El aiinuntiabunt gloiiam mcam in
19 ) Quodita solvilur: Judicii pracdicnlur dies, JIIJIIIO 8%l.gen!ibus, ct addticent omnes fiuires vesttos de
comniinalur, ut meiu fuiura' poonae,recipiant Salva- citnclis geiilibus doitnmDomino,in cquh, el inquadri-
toris advenlum et Aposioloiuni Evangelium, qui ante gh, et in leciicis, et in mulis, et in caitiicis. ad nion-
iniltendi sunl. Pulcbre aulenv dixit: El tnillam cx tem sanctum meumJet usalcm,dicil Domhius. LXX:
eisqui salvuii fueiint (Isai. LXVI,18). Nisi eniin Do- Et anniintiabunt gloriam meam in genttbiis: ct addu-
minus nobis reliquisset senien. quasi Sotlonia esse- cent fiaties vestrosde cunctis nationibiis domim Do-
mus, ct sinvilesGomorrlia)luissemus. El Apostolus: ]} mino, ciim equts el thedis, in lampenh inuloivm, cum
Reliquiw,inquil, salvw faclw siinl (Row. i\, 27). Isli umbiaculh in sanctam civiiatem Jcrusalem, dicil Do-
mitiuiitur ad genles in Thaibis, et Pliud, ei Lud, et mhtus. Hi qtiisalvi fueritit, et missi ad varias natio-
Mosoch, et Thobel, et G)-_ciani, et insulas plurinvas nes, el ad eos qui non audieranl primunv, neque vi-
qu__longe sunt, cl quae non attdierunl §20 nomen derant gloriam Doinini, annunliabunl eam eunclis
Domini, nequc viderunl gloriam ejus. De quibus gentibus, el adducpnl fiatres populi Judaici,quorum
juxia liistoriam supra diximus (Ad cap. XH). Nuiic leliquia. s.vlvaefaclfc suni, niunus iJomino d. nniver-
stringenda esLanagoge. Tharsis inlerprelalur, a ex- sisgentibus: vel ipsos qui idololatiid. eirore con-
ploiatio gaudii: ut corisidereinus non ea qu__in pr__- tempio, veri Dei noiiliam suiU secuti, vel qui de
senti sunl, sed tju__infuiuro; etaudire mereaniur: lolo orbe e\ Israel populo credidenuil. Ad quos scii-
Quia in puncisfuisth fideles, ingi edieminiin gaudium bit e( aposfolus Pedus (I Pctr. i). Adducent autem
Domini .esfii ( Maltli. xxv, 21 ). De quo et Peirus in equis, e( in quadrigis, et in leclicis. ot in niulis,
apii<-(iiliisscribi(:Exulialegaudio ineffubilielgloiioso ct in carrucis. Pro eaii«cis,quas sohisinieipreiatus
(1 Peli. i,8); ut laudenius Deunvdicentes: lmplc- e=;lSymmachus, queni nos in hoc loco secuii su-
twn esl gaudio os noslrum, el Itngua nostia cxultahone nius, Aquila, Sepiu.'ginia et Tbeodolio, mulos,
(Psal. cwv, 2). Quodque seqnilur, Phttd h inierpre- iQ transiulcrunl. Etubi posiiereSepiuaginl.i,c«mMnifc)-fl-
t.itui', o)„. excltisto: ui orrmeinexcludentes bl.isjibe- cvdts, quav nos dormiioiia inieiprei.iri possumus, vel
rniam, ea loqiiaminqu_3bona suiit, aique dicainu.: basleinas, alii. oce consona iransiuleiuntf yopux qua.
Os incnmannunttabtijustitiam luam, Donune: io'a dic IIOSvani geneiis interpretanuir velucula: ubi .liilem
satuiare tnum (Psal. LXX,15). Et rursi.ni. Aon abs- Scplu iginta eL Theodoiio dixeriiiu, lampenas, pro
condi in corde uieo veriialem tuam, et saluiarc iutnn qiiibiisSynvni.ic!ius,lecdcasiulei prelatus esi, Aquila,
d.xi (Psal. xxxiv, 11). Lud quoque in lingua nostia, cviixorjxu.posuit, (juod cL ipsiini leciicas tiperias pel-
uiililas vertiiur, el Mosoch, <~extenso, et Thubal, libus siguificai. Hoc de varictaie Lransl.uionunidic-
sive Tliobel, ductus ad luclum, yel coji.eisns, d aut tiiiiisit. Equos _utem, ei quadrigas, ci leciicas, el
Miiiuersa:quic omnia vocalioni geniium congruunt, niulos atque cari ucas, et diversi gcneiis vcbicula,
utulLiiitem sequantur per coiifessioiieiiiniiiina. su,c, Angelica pus^tinvustnielligeie minisicria, dc quibus
ei pr.eiciiloruiiv obliti, ad lulura exlendantur. Lu- alibi ad Deum dicifur : Ascende super equos iuos, el
geantque antiqua peccala, el irabantur ad hiclum equilatiotua salus (Abac. m, 8). His equis, cunibus
alque inslitiam, qua_ ducil ad vitam. Beaii quippe ct quadiigis Elias .rapius ad coelum est, et Eliseus
lug.nles, quoniam ipsi lidebunl (Matlh. v). Et con- ciicunidari se atque senari, ncscieiiiipuerodenious-
verlantur omnes ad Dominum, ut postea iran.eant ]D travil (IV Reg. n). Et Z ieh..rias vidil in noc(e : Ecre
ad gratiani, et sciant dictum ab Aposiolo: Gloiia, vir ascendeqssuper equum i ufum: el hte stabat in me-
et iionor, expax omni opeiantiboiititn,Judwo ptimuin dio duoiuin moniium§22 umbrosoium: et post eum
et Giwco (Rom.u, 10) : quoniam lion solum Judoco- equiiufi, el stuinini,el vaiti,et albi, cldhi, inquil, Quid
riim Dcus, sed et geniium. Porro illud quod diciiur; suiit isli, Doinhte? El ait ad me Angelusqtti loqtteba-
El insvlis pt ocul, qnw non autlierunt nomen meum, batur in tiie : Ego oslendamhbi qttidsint hti. £( re-
ncquevideiunt gloriam tneam, illis comcuit, de qui- spondilvirqtti stabat in tnedio montium, claitaditie:
a Unus Ambrosian.,planlatio gmidii. In lib. Nomin. convcrsnsad tiitivcrsa. Eadem nrs resiitiiinius
qua_
llebiaicoruiri ex Genes., Thursis, -expknatores iwti- Hicionymi veiba siindib.Noninuiiii doGenesi. Tho-
liw, sive gaudium. siye Tbubal dnclnsad tuctuin,\el conveisns,aui
* ln eodem Koniinum libro, Fud, Libya, sive oiis bel, universa.
declmatio. e Vutg., gloriamnieamgentibus,ab^que in parlicula.
0 Ittierjjrelalur in lih. Nominpm, Mesecli f Aihbio.ian. iôpioos;alijmss.Mariiana)oJnspecli
proton-
gatio, sitie defecdo, aul certe compiessns.
d Viiiose antea legebatur sub una yopiot;.
eljmologia
Isli sitnl quos ntisit Dominus ut perambulent terratn A . et.continentia, qualibus sedit _}a.?det Salomon,quo-
(Zach. i, 8-10). Joannes qtioque in Apocalypsi h__c rum aller interprelalur, forlis manu : alle)', pacifi'
se vidisse leslalur: Vidi cmlumaperluin, ct ecccequus ciis; vcl in niala parle," de quibus dicilur: Nolite
albus : el qui sedebat super eum vocabalv.r fidelh et fieri sicnl equus et mulus, quibus iton esl intellectus
verus, et justitia judicans, elbeilalor. Oculi aitiemejtis (Pscd. xxxi, 9); quibus pro_positus erat Doec (I Reg.
quasi flammaignis : el super caputejus diademata plu- xxi). Carruca) auleiii, pro quibus (ut supra dixiinus)
rhna: habens nomeiiscriptum, quod nemo novit nisi Septuaginta, tecta vehicula, cavieri vehiculasimplici-
ipse ; el amiclus erai vesteaspersa sanguine : el voca- ter iranstulcruivt, illi inlelligendi, de quibus AposLo-
batur ttoinenejus VerbtimDei: et exercilusin ccelose- lu» loquilur : Invicemonera veslra portale (Galat. vi,
quebalur euinin equisalbis, vesliius\bysso albo atque 2). Porro lampcna., splendenlia sanclorum inlelli-
niundhsimo, el dc ore ejus egrediebatur gladius acu- genda suni corpora, el aniinceiide Domini illuinina-
lus, uliii ipso perciiteretgentes (Apoc. xix, 11 seqq.). loc,quibus dici po(es(: Vosestis lux mniidi (Maltli.
Equo rufo sedebal Dominus alque Sulvalor, huma- v, ii). Hic aulem omnis apparatus illo prolicii, ut
num corpus assuniens, cui dicitur: Qnare rtibra sunt irigrediamur sanctam civitaiem Dei, sive sanclum
vesthneiilaf«a?El: Quhest isle quiascendit de Edom, montem Domini Jerusalem : non illam qua_ occidit
fulva vestimenta ejtts de Rosra (Isai. LXIII,2). Et se- H Projiheias, et qu_3lapidal missos ad se ; sed Jerusa-
quebantur eumvariorum colorunvequi, velin marly- lenv ccelcslem, de qua crebro diximus: Quw autem
rio rubri, vel sturnini in volaiu, vel varii in virtuli- siirsiiin estJerusalem, libera est, quw est mater noslra
bus, vel candidi in virginitaie. Equo auiem sedeba( (Galat. IV, 26). El itcrunv: Sed accesshtisad Sion
albo, quando post resurrectioiieni iiiimoriale elin- moniemel civilatem Dei viventh Jerusalem cmleslem
corrnptum corpusassumpsit. Et quicurnque eum se- (Hebr. xn, 22). Quod vel de praeseiui Ecclesia possu-
qiiebai)lur,candidisutebanturequis,iiicorruplis videnius intelligere, quo_tolo orbe per Aposlolos congre
licei iminorlalibusque corpoi-ibus. Lougunv esi, si gata cst, vel de futttra: ut impleaiur illud quod Apo-
velimus, ulrumqtie explanare tcsiimonium : boc so- sto'us sancio Spiritu propbetavil: Rupieinurinnubibus
luni dicam, quod diversa vehicula, quibus hoiniiies obviamDominoin aete, eisic scmper ciimDoniinoeri-
adducuniiir ad fidem, Angeli sini, vel saneii viri qui mus (1Tliess. iv, 16). Judrci eLJndaici erroris ha.redes
de lioniinibus in a Angelos profcccruni. Quod aiuenv Ebionite, qui pro huniilitate sensusb nomen paupe-
unusqiiisqtie nosiruni babeal Angelos, mullav Scrip- . rum susccperuni, oninesque mille annorum delieia.
lnrae docent, e quibus illud est: Nolite contemnerc prrc.iolantes, equos et quadrigas, el rhedas,el Iecti-
niium de nthiimh islis : quia Angeli eorum viclentqiio- cas, sive baslernas, et dormitoria, liiulosque §24
tidie facicmPatris, qui est in coith (Mattlt. xvm, 10). G et niuias, et carrucas, et diversi generis veliicula sie
El puella Rode Peiruni apostolunv nuiuiante, alii inlelliguni, ui scripla suril.Qiiod videlicel in c.oiisuin-
Angelum ipsius esse credebani (Act. xn). Sin autenv maiione niundi, quando Cliristus Jerusaleni rcgua-
boc de minimis diciiur, elde uno liomine, quanto turus advenerii, ei Teniplum fuerit insiauraium , et
magis de omnibus sanctis, el pro_cipuede Apostolis imnvola.a)Judaicavvictiina?, de loto orbe reducaniiir
seniiendum est? 823 quoruin Angeliquolidievident filiilsrael, c nequaquani supercquos, sed super mulos
faciem Palris, juxta illud quod scriplum csi? Circuni- Nuniidiav.Qui autem senaioria. fuerinl dignilaiis, et
dat Angelus Dominiin circititu timentium cum (Psal. locunvprincipunv obtinucrinl, de Britannis, Hispanis,
xxxni, 8). El Jacob de se loquiiur: Angelusqui libe- Gallisque exlrernis hominum Morinis (Virgil. vm
rtivit me.Isti suni quiascendunt ()tdescenduri(super JEneid. sic vocal Morinos), ei ubi bicornis fiiidiiur
filium boniinis. Qui veloces sunl in fide, equis vc- Rheiius, in carrucis veniant, occurrentibus sibi cun-
hunliir:qui nvuliiplices in gralja, quadrigis : qui ctis genlibus, qure eorum senimti fuerint pro.paraire.
consolalione indigenl, leciis leclicis et umbraculis, (Vers. 21.) Quomodo si inferant filii Israel munus
ut audire niereanlur: Perdiemsol non uret te, neque in vasemnndo in domumbomini. El assumainex eis
luna per noclem(Psal. cxx, 6). Mulos auteminScvip- in sacerdoies et Levitas, dicit Doinhitis. LXX: Qno-
turis sancii. dupliciter aecipimus : rel in steriliiale D modosi offeranl filii lsrael victimas siicts milii cum
a Ke Origeniano sensu diei pules, ut homiiiuin c Nequaquam super equos, ctc. Addunt editi ante
exu(a naiura, Angelicain induani, quam ssepe Hicr_ nos libri, ncquaquam assumpth atis : sed Sarraco
senteiitiani reprobal, ac sibilo explodil : lueiilentis- Gallico, covinhqueRelgich et equis Cappadorimutque
simeaiiiemepist 7a, ad Tlieodorain, riuin.2: Quando, Hispaitiw, ac rhedis Italiw, ei malronw eorttmlecdcis
ail, dicilur erunt sicui Augeli in cwlis, non naiura et referantur atque baslcrnh. Qiiifipcricope in nullo le-
subslantia corporutn lollilur, sed gloria: magititndo gitnr exemplari nianuscripio, unde aduiterina nobis
monslralur. Ncqne eiiimscriplum esl, erunt Atigeli:s,.d vide(ur. Putavii auiein-MarianusVictorius in Sclioliis
sicul Angeii: ubi smilitudo promiilitur, verilas deue- Siirraciiiivet Covinum, esse equnruni spccies, cum
gattir. Erunl, iiiquit, sicnf Angelt, id est similesAnge- Sarracum sit speries vehiculi, Gallice un Haquet, Cc-
Iorum: crgo lioininesessenon desinenl. Inclyti qitidem viiius autem sii etiam geuus veiiiculi notun) non Rri-
et Angelicosplendoredecorali; sed tanien hoinines, til lannis snlutn, sed B.lgis quoque el Geririanis. Erat
el AposlolusAposlolnssil, el Matia Maria : ul confuii- porro Covinus currus falcntus. Yide Ptnnpniiinm
datur hwresis, qumideo iucerta el magua promiltit, ut Melam ei Lucan. lib. i. H;ec genera vehiculorum
quw cerla et moderatasunl, auferal. minime sensui convcniunt, probe, deinoiisLraiit ad-
b Vide quae superius in capui i Ssai».vers. . ob- veniiiia esse ac suppositilia verba. MARTUK.
Pcrvamusde Ebionitariun noniinc:
673 COMMENTARIORUM IN ISAIAMPROPHETAM LIB. XVIII. CAP. LXVI. 674
Psqlntis iti domoDomitti: et ex eis suinam saccrdotes.A neal, quibus neqtiaqiiani jux(a sanguinem , sed
efic-.fas, rficif Dominus. Qui ad genles, ail, direeti jux(a meriia atque virlutes sacerdo.itim deferlur,
fueririt, e( annunliaverirU eis gloriam meam, sie qui venicnt de insulis geniium, et gloriam Domini
adduceni fralres vestros de universis naiionibnsnvii- nuntiabunt. El adducenlur in eqtth, et ht qttadrigis,
pus Domino, cum equis, et quadrigis, et Iccticis, et et in lecticis, et in mulis, et in carruch. Quomodo
ihuiis, el carrucis, el diversis vebiculis in montem auicm coilunv novum, et terra nova erii, ct nova
sanctum Jernsalem, quomodo solebant filii Israel, Jerusalenv, ulnequaquam dicaiur : Calum et terrd
dumeorum siarel religio, elTempli Cicremoniaeser- pertransibiint (Mailh. xxiv, 53). Et iterum : htvolve-
•yarentur, offerre viclimas cunv Psalmis in domo lur cwluin quasi liber : el corruplione dissipabitur
Dbinini. Sive ui babetur in Hebra.o, et onines voce terra (Apoc. n, 14) : sic in g26 onmibus novis,
consona transtulerunt, in vasc mundo: quod et us- novus fict et populus Dci, diceuie Scriptura : Ve-
que liodie Offerunlin Domo Dei, qua_ est Ecclesia, iera Iraiisierunl: ecce facta sunl omnia nova (Isai,
fllii Israel qui "nvente conspiciunl Deum, hoslias XLIII,19). Et in alio loco : Si qna in Christo nova
spiriiuajes cum friiciibus atquevirtulibus anima. stioe creatura (II Cor. v, 17). Eritque ot populus novus;
itt ynsis mundis, hoe est, in sanclis corporibus. Dc primitiae cnim Chris(us, deinde qui sun( Christi, in
quiljus Aposlolus scribit: An ignoralis quia templum J$ ] advenlu ejus : coelivmqiieel tcria uova, de quibus
Deiesiis, et Spiritus sauclus habilai iit vobis (I Cor. inier oclo beatitudines dicitur : Reati panperes spi-
Jii, 16)? Et assumam, inquii, ex eh sacerdotes el Le- ritu, qitoniam ipsorum est regnum cwlorum. Reati
vitas, dicil Dontinus: ut qni salvati fuerinl, genlibus ntitcs, quoniam ipsi possidebunl terram (Malth. \, 3,
prrjcdicarent. De quibus unus Ioquebatur: Sicnos .). Siquidcnv omnis crealura nune subjecta esl va-
repitict lioinoquasi niiithiros Chrisli, cl dispensalores nilali in spe, propter eum qui subjecit eam (Rom.
'iiiysteriofumDei (I Cor. iv, 1). Ei Lttcasevangelisia : VIII). Libeiâbuntur auleii) a servitule corruptionis
Sicul tradiderunt, inquit, nobis, qui a 825 principio in gloria filiorum Dei, qui fient de hominibus filii
videttmt ct minislri fueruiitsermoiiis. De quibus el su- ejus, el siabuni in ronspeclu illius semper, et no-.
pra legimus: Voserith ntilii sacerdoles Domini(lsai. nven eorum jugiier permanebit, u( nequaquam illis
ixi' 6), Quomodo enim in abscondilo Jud__us cs(, gens succedal alia, quod faclum cst in Jud_.is; sed
qui spirilu circumcidiiur (Rom. u), dequo scrip(um maneanl in seternum. Et erit, inquii, mensis ex
est:Nos sunitisCircumcisio, qui spiritu Deoservhnns inense, et sabbatum ex sabbato : ul decarnalibus sab-
(Pltilipp. ni, S), el offerimus spiriiuales riciimas batis, mensibusque fiant spiritualia sabbata deli-
placentes Deo, psallimusque spirilii eLsensti: sicet cala, qui sabbatismus Dei populo reservalnr. Et
sacerdoles el Levita) in abscoudilo sunl, qui non IC mensis spiriiualis, quando a puncto usque ad pun-
Beriefhgeneris sequunlur, sed ordinenv fidei. Vel clunv luna complebilur, et suo curret oj-diue, ui;
certe non dicilde Aposlolis el apnslolicis viris, qui efficiat mensem, id est, kalcndas, quae G)-a3ceap-
principes fuerunl Ecclesia_ex populo Jud__orum, sed pellanturv_of-«vtx[,hoc est, nvensis novi exordium ;
de euuhveralis supra genlibus, de mari, de Alrica, de apud quos initiuin kalcndarum, non juxta solis cur-
Libya, de Cappadocia, de Italia, de Gravcia, decun- sum, et divei-sa meiisium spatia, sed juxla Iunae
plisirisiilis, quarum habitatores prinvum non audie- circuitunv incipit et finidir. Ilsec esl luna, de qua in
raritDoiiiiiiuni, nec viderant gloriam ejus, ct postea laude veri Salomonis dicitur : Et permanebii pmn
vertenfur in sacerdo(es , ut qui fuerant cauda, sint sole et ante lunam in gcnerationesgencrationum (PsaL
caput, el qui caput, verlanlur in caudam. LXXI,S). Qua) in Cantieo Canticoruni appellaiur
..- (Vers. 22, 25.) Qwia sicut cwti noviel terra nova, electa : Quw esl hwc quw proccssil quasi diluculumf
quw ego facio slare coram me, dicil Dominus : sic sla~ pulchra ut luna, el clecla ut sol admirabilis (Cant. vi,
bit semen vesttum, et nomen veslrum. Et eril mensis 9)? AiuntPhysici, et quorum curaj esl de coelesti-
ixmense, et sabbatum ex sabbato : veniet omnis cato, bus disputare, lunam non bnbere proprium lunien,
ut adoret coram^ facie niea, dicit Dominus. LXX: sed solis radiis illustrari. Ab ea cnim seniper-orbis
Sicut enim cwlumnovumet terra nova, qttw ego facio 1) j)arte compietur ct fulget, a qua soli vicinior est,
permanere in conspeclu meo, dicil Doir.imis: sic sta- nec umbra lerra. obscuratur : quod et poeta uno
bit semenvestrumet nomeii veslrum. Eterit mensis ex versiculo demonstravii (Virgil. i Georg.) :
inense, et sabbalnmex sabbalo: veniel oinnis caro ut Nec fratrisradiis obnoxiasurgere luna.
ddoret in conspeclu meo in Jernsalem Dominnm.
QuaridOdicit: Assumamex eis in sacerdolcs el levi- Si boc verum est, et nos Lropologice jiossumus
tai!".,'ostendit veius sacerdotium pr_.termissuni, dicerc, Ecclesiam quaopace el persccuiionibus cre-
quod iribui Levilicse debebatur, ubi non est electio, scit alque decrescit, el oppressa (eiilationum tene-
Sedordo nainra., et series est familiifi per posleros bris rursum pristinum Iumeiiggy assumit, baberc
descendens. Translato enim sacerdotio necesse est, splendoi-em a sole jusiiti_c, et lioc esse quod dici-
"
-iitfet Legis translatio fiat, et eleclio ad eos perti- iur : Splendebit luna qttasi sol (Isai. xxx, 26); habi-
a Vocem'.nes, quse et in Hebroeo resonat 1337, codd. cum Victorio supplent.

deerat vcro in Marlianaci editione, Ambrosiani
laioresque ejus jtislos fulgere quasi soleni in rcgno A nomen iuum, Domine (Psal. i.xxxv, 9). Mensem cx
patris sni. Et per lios nieuses seriien Doniini, quod mense, et sabbiUum ex sabbalo, in quibus veniet
insiauraiunv esi in osleriium, venire ad solenmiiaies oinriis caro, uladoret Dehm, ridicnle interpreiari-
suas. quas sancius myslico orcresonabal, dicens : lur yj).iwjta\., quos nos dicere possumus Milliarios :
An.ios mlernos in inente habui, cl iiieditalns sum ut qui in vicino sunt, omni sabbalo veniant in Je-
(Psal. IAXVI,6), I)e sabbalo aulenv, quod sigttilicai rusaleui; qui longius, per nienses, id e. t, kalenda-
requiein, pleno sernione (raclavimus (Ad cap. I_M), runi orbe complelo, qui valde procul, pef annos
in eunucboriim advcnariim projibeiii. Ei nunc b.e- singulos, boc esi, dicbus Paschoe sive Tabeinaeu-
viler est dicenduni, eos venire in neomeniis el in lortuvi, jnxla illud quoii in Zacharia dicitur : Ascen-
sabbaiis, qui sex diebus in quibus (aclus est innn- dens~abaimo in aiiiium, ul adorent Dominum regem
dus, traiKcensis aVquepraeierilis, festinant ad sepii- exerciluum, el celcbreni fesiivitatem Tabernaculorum
lhuiii diein, id esi, sabbatunv, in quo vera esl re- (Zach. xiv, lfi). Et ut majorem risum pra)beant
quies. DehissoIeninUatibuscjcdentesPaulusaposio- atidieiuibus, quod in uiiimo ejusdem proj.heia) \o-
lus inslruebat, dicens : Umbram cnhn liabens lex lumine scribitur : __. non erit mercator tillra in
ftitiirortiin bonorum (Hcbr. x, 1). Et iterum : A'e clomo Domini excrcilutim in die iilo, sic inierprc-
quis ergo vos judicet in cibo, aut polu, aul in parle B tanlur, ui negoLiaiores in mille annis esse desistanl,
diei fesli, aut neomeniw, aul sabbatoruin, quw sunt quia omnia nascaniur in omnibus locis, quo scili-
umbrw.fitltirorum (Coloss. n, 16). Si aulem liavcin cet nec nos indigeanius folio amomo, cl pi;.cre,
uiribra iuiurorum boiiorum, et in imagine pr..ces- ncclndi a nobis pulegium desiderent.
serun!, omnis lex spiriltialiier intelligenda est, de (Vers. 2_.) El egredienttir, et vidcbunt cadavera
qua idein dicebal Aposlolus : Scimus quia iex spiri- virorum qui prcevaricali sttnl in me. Vermis eorum
iualis-esi (Rom. vn, U), cujus niysieria el David uon morictur, et ignh eorum iwn exstinguelur, Et
nos&ecupiehal: Revela oculos meos, el considcrabo crunl usque acl satictatein visionis omni ccirui.a LXX
mirabilia de legc tna (Psal. cxwu, 18). Qua. enim siiuililer. Omnis caro qure adoraiuia est in crm-
•wdeiil.ii!',tcivvporalia sunl : qu__ autein non viden- spectu Domini, vel in Jerus.ilem ccelesti, vel in
Lur, aUcrna (II Cor. iv). De quibus onvnia celeri oihiii loco in quo levantur munda) inaiius, egredic-
disptiiatione percurrere, non csi Iiujus lemporis, lur, ul videat cadavera honiinum moriuorum, qui
Si eniiri nec ociilus vidil, nec auris audivit, ncc in prjivaricati fuerint in Deum. Quod vcl de Judaeis
cor hoininis ascenderunt, qurfipr__para\U Deus di- iiilclligi polesl, de quibiis diettim esi : FUios genui
ligeiitibus se (I Cor. n), quoniodo nos tolius Legis ei exallavi : ipsi autem me sprevcruni : vel _e
quasi universi orbis descriptionem in brevi tabella C S_!9< omnibus qui Iiabenles noiitiam Dei in cordi-
conaniur oslendcrc? Quodque scquidir : Vcniet bus suis, aversi sunt iu vanitatenj, ul adorenl crea-
omnis caro, itl adoiet in conspeclu meoinJerusalem, luram poiius qiiam Grealorein. Egredieiilur autem
sciendum qnod'in Hebraico non sil scriptum, Jeru- non loco, sed iiUelligcnlia. Keque enim cadavera
salem : u( dcculianms siipe>ciliuni Judreoru»); scd morluorum possunl indisesse cum Domino. Quod
lanlum, in conspectu meo, ut sermo Domini conv- si oninis caro adoraLura esi Doniinuni,ei e conlra«
plealur, diceniis in Evangelio : Amcnamnt dico vo- rio cadavcra virorum, qui prasvaricaii suni in I)o-
bis : quoniam veiticl hora, quundo iieqtie in monle mitium, -.iernis iradenlur ardoribus, in uiriunqiie
hto, iicquc iu Jcrosoltjmh adorabilis Palretn (Joan. parleni veiie carnis eril resurreciio. Ycrmis aiilem
iv, "Si). Et iterunv : Spirilus esf Deus. El eos qui qui non nioiiclur, et ignisqui non exsiinguetur, a
adordhl cunt, in £$2S3 spiritu ci veritate oporlet ad- plerisqueconscientiaaccipiiur peccalorum-,quretoi'-
ordre (Ibid., 2.). Et ilimJ Apiisloli: Levaniessanclas queal in suppliciis consiituios : qtiare viiio suo al-
mutitisTnoiitni loco (ITim. u, 8). Ornnisauiem caro que peccalo caruerinl electorum bono, ..juxla illud
non pdpuluni .udxorum, scd onine hominum signi- quod dicitur : Versatussum in mheria^ dum infigitur
fical genus, juvla illud quod supra dicluin esi: Vi- mfii spina (Psai. xxxi, &). Et in Proverbiis : Tinea
'
debit amnis caro salulare tinuii (Isai. XL,,5). Et in D ossium cor inlclligetis (Prov. .xxv, 20). Et itcrtim
Joele : Effundant de spiriiu meo super omnem car- stib obelo : Sicul linea vesiimenlo-,ct vetmis ligno i
nein, ~etproplielabunifilti vestri et filiw veslrw (Joel. sic niwror excructat cor viri (Ibid.). Ita dumlaxrtl, ut
n, 28). El in Zacliaria : Timeal omhis caro a facie non negeni ^ pr_eraricaiorum,-ci Doniinum negan-
Doinini (Zach. n, -15). Et in Psaimis : Ait'le omnis tium aeierna supplicia, dicente Donvinoin Evange-
caro veniet (Psal. i.xiv, 2). Quod aliis verbis i« !io : Ite itt ignem wtentiimfqni prmparalus tesidiabolo
alio psalmo dicitur : Omnesgentes qttas fecisli, vc- et angelis ejus (Mallh. xxv, 41). Et in alio.Ioco : Li-
nient et adorabuni in conspeclu tuo, et glorificabunt gale manus ejus el pedes, et miltite eum.hitenebras
a Hii-Cverba LX.X siinititer, suffecimiis ex Am- quenli-, qtiain caliinvniose .raducunt
vulgo; <quasi
brnsiano nis. Et vero hoc uno abludtinl LXX ab prrevaricatortim impiorumqiie boiiiinum sujiplicia
Hebnco quod onviltunt usque ad sqliciatcni, si modo scnsisseiS. Doclor linem aliquando babitura; ut ni-
unicuui v-rbuni VIKhT, "cjlioci'propriti~nause"aiii
feohat, bil iiiierim dicalh de aliis passim ac fefihe lttculcn-
tanla licet pcriphrasi circumscribere, usque acl sa- tiOribui.tesiimoiiiis, cujusnvodi est illud paulo supe-
tietntemvhionh. rius : 1)1eo peccator maledicius erit, quod incorrupta
'' Confer h.inc expositionem cunv proxime subse- corpofe pxiids paliettir cetetnas.
677 COMMENT.RIORUMIN ISAIAMPROPHETAMLIB. XVIII. CAP. LXVI. 678
exleriores : ibi eril flelus et stridor deittium (Maih. .l^ miscrealur (Galal. m, 22). Et in alio loco s.inclus
xxn, 13). Si manus audi\imus [A/. ligai.ius] et pe« loqniltir : Iram Domhii siiflincbo, quia peccttvi ei;
des, e( (enebras exteriores, quoa oculoium poena esl donec jusliftcct catisnm meam , cl aufeial jnduium
Iunien Dei non videiUiiiih; _l llctuivi, qni ntique e( mctim. ef educat ine ihiucem (Micli. \n. 9). Ei mr-
ipse ad oculos pcrtincl; et stridorem deinium : mi- suni : Reiiedicamle, Domine: qvoniam iraiut, es ihilii.
ror quosdam aereunv corpus, el patilaiini ih 'auras Averiisii facicm 'tuani a tne, el mhetlus es mei (Iscti.
leiiu.s dissolvenduin po^t resuireclioiienv inlôdu- xn, _). Dominus quoque loquilur ad peccatoretn ;
cere : quia Doniinus poicntia hvajeslaiis -su.c, ad Ciiin ]")•«fnvoiis tnei iransietil, rursum sanabo (Ps.
Aposlolos elausis ingressus est .gSO jaimis (Joan. xxx, 20). Et hoc esl qnod in alio Ioco dicitur : Quani
xx). Qui cerle et aiite resurreclionem pendulo snper grandh multiiudo bonilalh iua, Dominc, quum abs-
mare anvbul.ivilincessh; ct hoc ipsuh) aj.0-.ol6 pia;- condhli timeniibus le. Qux oinriia ieplicani, as=e-
buit Petro : ulquifide ambulabat, iufideliiaie post- veraj- ciipienle., po-i enici:i(tis atquc Q^\ lor-
ca iuergerelur; cui dicluivv est : Quare dubr nieiua < futura refrigeria, qna. nunc ab-condciida
tasd, modicw fidei (Maltli. xiv, 51)? Ignis quoque sunt ab bis, quibus tiinor uiilis es(: ul dum suppli-
juxta id accipieiidus, quod ct vernvis, qiii iahidiu "cia Veloriiiidanl, peccare de.istani. Quod nos Dei
succejidilur, quamdiu habet malcriam , qtta vora\ g] solius debemus scieiiiiooderelinquere, cnjus non so-
flainiria pascaiur. Siquis igitur haboal in cbiiscieiitia Jiiin nii.ericordire, sed et toimcnta in pondcre sunl;
stia zizania, quoeiniinicus htmio, dormienle palrefa- el iiovii 'quein, quomodo, nul quamdiu dcbeai judi-
milias, super.cminavil, ei hsec ignis evurel, b;ec vocare. Solumque dicamus, quod lium.uiae con\enil
rabil incendium (Maitli. xm). Ei onviviiimSanctorum fr.igilitali : Dontine, ne 832 "" furore ttto argutts me:
ocntis, eortinv supplicia nionstraburiitir, qui jvro nequc in ira iua coriipias me (Ps-d. .i, 1 ; xxwn, 1).
auro, ei aigenlo, cl iapide pfelioso, ffidificavertint El sicul diaboli et oniniuni iicgaloriihi aique impio-
supev fuiidaiiieiUuni Doinini, fcnuni, lignft, stijW- runi, qui dixeruulrn cordc suo : AToj)esf Dens (Psttl.
lam, ignis pabulum scmpitcrni. Pojyo-qui a volufil xni. 1)', credimus aolensatoimcnia : sic pcccnlorum
stippViciaaliquando lihii'i, et licel post mulla tehi- 11afque impioriini ei tninen Clirisliaiioium, quoium
pora, tameh lerniinum liabere lornVeiita, his Utun- opera in igne probanda sunl aiqiieimiganda, mcdc-
luf teslinioniis : Cidn inlraveiit pleniindo gerilmm, j'aiam arbilramur el nvRtam clcnienlia; seiUenlifiiii
umc omnis Isrdel salvits fiet (Rom. xi, 2S). Et ilc- judicis (1 Cot. m, 15).
ruih : 'CoiicltisilDeus dmnia sub peccalo, ul omnibus
> Plane igitur injuriosi in Hieronymum sunl, qui ire
Q perpetuo; Chrisiianos vero, si in peccalo (levioie
eum conseinire caluiniii.iiitur illis, qui terniinum scilicei, et juxia illud quod iillndil Panli icsiimo-
liabittira nialorunv liominum (orrneiita somniant, et niuin 1 Cor. m, 15 et 14, qtiod Purgaiurio igne lnuu-
proliare conali sunl. Liquci enim. non suo illum daii quc.ii) prwventi funhu, salvandosesse post pw-
sensti, .ed laiiiuin ex Coniinenlatoris ol.iiciolc<_i- ttas. Videsis el qu_c m Imiic locum annotavinius, ut
mimi.i ineain pailem hie reciiare., Sensis<-eautem ab errorc in queitv paiitcr irahebalnr, dc finiendis
illmn onliodoxe iuin 1I.ECipsa verb.i, lum inferior aliqnaiitlo d.iinnaioiuni ciucialibus, lijnniincni oslen-
conieviiis jirnbai: siquidcm du.is veliiii elasses dam- dercuuis. N.im quod ainui iionnulli, liosce Iliero-
nalorum jir.be dislinguii, quarum una au.rno, al- njmi Coirinienlarios iu Isai.iin pia» oeulis babuisse
lera [eiiijiorali .upplicio lorquenda sii; êd qit.e his Augiisiimun, cuni euin ei-weii); lameisi tacilo pro
aul illis (ibtingai, debere nns, Dei sollus scieniue renercnlia tanii viri noniinp. iiiipiisna!, Iil). de Ficle
derclinquere, qui novii, qitem, quOnodo, ct qua,i,diu el Opcribus, el in Ench.ridio, de Fr. e, Spe et Cltari-
debcaljudicarc. Qtiod adco subdilin fine, pcccatorun, tate, nvuliiim ab oiuni \eiilaiis .pecie di_tat; qua:
atque impionun , ct -lcimenCliristianoiu-n. qtiorum enim ibi Ilipponensis episcopns diluit ac rt-fulal no-
opeia igitipiobctiidasunt, aiqite puiganda. inodciattan lana) ejus opin. iiunis argunieiua, adduri.ique Scrip-
arbil)aii se, el mixiam tienteuiia?senieniiam jndicis, turarum tcstnnonia, alia plane ab lii. sunt, quoeex
mainlcstum est de ii>>dici, quo.->scelcriun pceiiilne- aliorum sensu Ilicronyinus recii.it : ui liac eliain ra-
rit, ei |iiirgaioriii. ignis rnuiid;>bii.Ecomiafio Dia- lione perspiciinin sit. Aiigiisiinuin xiili.ilin lliero-
boli ei omninmnegaiorum, aiqna iuipioiw.iiqni dixe- nyini sciipiis unquam iiiveinsse Ituic ciroii conben-
runt in co:de suo, .Mm est Deus, non dubilal ceieina n taneum.
csse toriitenia, in eanique daiiinalioiiem venire et ini- 1) b j), vetusliDri Ainbrosiano IDSI, Sic peccatorvm,
pios C-lii'i-.tiaiios,qiii operibus Deum negaveiini, si ciinm Ciiristianoium, qitorum, elc, veiiu-., opinor,
in peccato'prfcenti lueiiiU. Nec 'alio sensu tJocuil ad Hieionymi menlem, sensiiinquc euriim qu;v modo
Dialogo I conira Pelagianos num. 28 : 'Diabotum.( dispulata sunt de crucialibu. daninaloruin.
salcltites 'ejus, omnesqueimpios _( praivaricalores per-
..0 S. ElJSEBtl HIERONYMl .80
: -
v. &„ EllÊBIieiEmONYlII :
COMMENTARIQRUM V-'
IN JEREMIAM.PIIOPHETAM
LIBftl SEX_ V
Ptxjlijitt^;
833-834Post explanationes duodecim Prophe- A non solum hos audire, sed et alios docere possis.
taruni, Isaiae, Danielis, et Ezechielis. ad exirernum Libellum auteni Barucb, qui vulgo edUioni Sepuia-
in Jeremiam manum mittimus, tibi, fraterb Eusebi, giiita.copnlatur, iiec habeiur apud Hebra_os, a et
ejusdein [A/.feosdcm] CommeiUariolos .dedican.es', ik-.e.rJy/.Kijio. Epistolam Jeremise nequaquani censui
ut ° Evangelicnm virum MaUhseoevangelisUE.copules, di.serenilani, sed magis Jeremiav ordinem, librario-
quenvanie annos pltirimos strictis sensibns, te hor- rum errpre confusum, multaque qua. desunf,.ex Me-
tanie, disserui. Et quia volumen loiigissimuin est, bra_isfontibus digerere, ac complere: ut novum ex
etin pleiisquemanifesla historia iexitur,;illud pru- veieri, verunique pro corrupio aique falsato Pro-
denliam tuam adnvoneo, ne quasras in lioc lalam pheiam teneas : parvipendens oblrectalorum ra-
explanaiionenv; super bis nvaxime, quav jam et in biem, qui non solum verba, sed syllabas quoque no-
Prophelis aliis dieta sunt, el per se patent inlelli- sirorum verborum calumniantur : in =eo se scire
geniia.. Sicque conabor noiariprum nianu scribere, sliquid arbiirantes, si de alienis operibusdetralianl:
ut iiiiiil desit in sensibus, cum iviulium desii in eVmnuper indoctiis caluninialor erupii, qui Com.
verbis. Slaivvinalibi aique subtegmina e( licia prav- S35 "836 mentarios meos in Epislolam Pauli ad
parabo, lu puiclierrimam vesiem ipse coiificlto ; ui Epliesios reprehendendos pulaiv Nec intelligit, ni-
° Exegimus bosce Explanationnm in Jerenviam B tttr jam prudentes et avqni leclores judiciunv, fideiri,
libros ad duoriim prsecipue mss. fidenv, unius Vati- el erudiiionem critici caliiinniaioris, qui cum nuper
cani num. 230 praMioiari, atque alterins enienda- vidisset codiceiviRegi.uinmanuscriptuiri num. 3990^
tissimi Cislerciensis, sive bibliolhecae S. Grucisin alias -69, complecienlenvConimeniarios Hieronyfni
Jerusalem de Urbe. Rabanum qnoque, qui lotidem in JereiviinmeLab abbiite Pelro relectum, cfamare
verbis ex pravstaiilisaimissui-ieihporisexeiiiplaribuS ccepil in famosis suis libellis : «0 fraus! o (emerarii
S. doeloris Gorivmenlariosdescripsit, snoque operi hioiiaciii,Benedic(ini! o c.orrupLoresprifislautissimo-
conliiienier inseruit, cousuluinius, el pleraque cx eo ruiJi libroruui veierum! J Si aulem quavsieris quid
loca casiigavimus. larito hialu dignum clamet? Respondeicum iriosrore
i> Crenvonensem inlelligilo , cui in Matihoeiim cordis et dolore sloniachi, « Petrus abbas nvonas-
Gommentarios ante annos decem ei ocio iriscripse- terii Miciacensis sustu.lit vocem GraecamPseudo-
ral. Evitiigelictimporro virunv Jeremiam vocai ob graphon e suo exemplari. Proli nefas! Venite, era-
virginitatem, quod et Mariianseus ex Hieronymi daiiitis orinies monachos S. B_u.edicii._e terra vi-
Prsefatione itvejusdem prophelre translationeni ob- V.ntium, quia et ipsi in libris antiqtiis eraseruht
_5P1*VIf uiiaiivvocem grajcam e.Procemio S. Ilieronynii in
o UiEvangelicum, ete. Prfefalione in Iranslatio- CoivvineiiiariosJerenviifi. J Sed nunc parce linguce,
nenv Jeremiae, caiisam nominis viri Evangelici Iiis parce siylo serpens contritus ei excantatus; relege
verbis iios docet: Et stia virginitateEvangelicumvi- . Pr;efaiionem S. Docloris, ut le compunctum seri-
rum Ecclesiw dedicans. Scrlpserat porro coirimcnta- tias verbis Hieronymi velut nolis Tlireiciis: et si
rios in Malih_.uw Evaugelisianv ahno Domiui 398, „ rabies obtrecLandipernviltai, consule mss. codices,
lioc est, decem ct ocio annis antequam in Jeremiam y fruere bibliotliecis omiiiiim inonasleriorum Galliae,
nvaniirivmilteret. MAKTUN. iiali-3, Geniiania. el Hispania?., ul inviius (es.is
d Et^zviiinLypayovEpistolam, elc. E.diiifalso le- accedas fldei et religionis omniummonachorumqui
gunl ifiE-.oypKyov ciim: paucis recepli.oribuS exehv^ ih diiobus millibus exemplariunv ivjanuscripiorum
piarib_s IHSS.quae'bab._niPseudografon ex imperiiia distincte scripseruril vocem Gr-3cam; pro qiia sub-
noiariorum velerum. C_3lerionines nianuscripli co- laia ex unico exemplari, in lanlaiil calumniam
dices genuinanvvocem-êtihmypaijioiiconsianter r.eli* enipisii, MARTIA.N.
neni. In uno pulcberrimo el opiimo exemplari ms. e Pelagiunv notat, cnjtis paulo post prwcursorem
AbbaiiaeCluniacensis, el allero S. Albinii Andega- Gruivnium,Rufinum scilicet, dicit.
vensis scriptum reperi .-fErAOEnirPA-soi.Miren-
681 COMMENTAIUORUM IN JEREMIAMPROPIIETAMLIB. I. CAP. I. 6.2
niia stertens vecordia, leges Coinmenlariorum, in j ^ Nec recordatur slolidissinius, c( b Scotorum
quibus multje diversorum ponuniur opiniones, vei pultibus pfrrgravatiis, rios in ipso dixisse opere',:
laciiis, vel expressis Auclorum noiviinibus, ul lccto- < Non damno diganios, imnioriecirigamos, elsi fieri
risnrbiiriunvsil, quid polissimunveligercdcbeat, de- polesl Octogamos: plus aliquid inferam, etiam scof-
cernere : quaniqiiain et in prinvo ejusdem operis II- latorem recipio po.riilenteni : quidquid rrqualiler
bro pravfatussim, nve vel propria, vel aliena diclu- licet, s?quali lance pehsaridhm esl."">Lcgat ejusdem
rum : et ipsos Commenlarios, lani veferum Scripto- operis Apologiam, qtiani aiile annos plurinvos < ad-
rum esse, quam nostros. Quod non videns pr__cHr- versus magislruni ejus griudens Ronva suscepit: et
sor a ejus Grunnius, blitti nisus est carpere. Cui tunc aniniadverlel, alienis se vocibus blasphemare ;
duobus respondi libris, ubi qtire iste qtiasi sua pro- et in lahtuni esse ituperitum, ut ne maledicta quiL
fert, el alio jain caluniiiianie, purgala SuiU: ul dcnvhabeal propria : sed ihiinicoruh) etianv olini
pr_3lei'eamconira Jovinianunvvolumina, in quibus sepultorun) contra nbs.uiaiiir rabie. Sed jam propo-
dolel virgiuitalem nuptiis, et nuptias digamiaa, di- situm opus aggrediendum est.
gamiam polygamia. esse prselalam.
11Ejus Grunnius. Hoc riomine Rufinuii) notal, ut B lea Scoiia esl. Hoc igilur sensu genie
appellatum
eiianv infr.i Pra_f.itione.-inLibrunv quarttinv jsforum Rritannus dicitur MarioMercal. in Conimonit. Orosio
- Coiniiientarioruhv. Vide epistolanv ad Rusiicum nvo- in' Apologelic. Rritannius noster : Prospero Cariv),
nacliuni, ubi Grunnium grapbice depinxit. MARTIAN. de ingral. ColtiberRritannns : el anle omnes Augu^
b Ex boc loco iiemque nlio ejusdem Hierou. inf. siin. epist. 186, Rrito cognoininqtus.
lib. III, iiaiurn Scotia)Pelagiunvfuisse evincimr. Qui c Adversusmaghitum ejus. In plurali le-
magislros
si apud ejus __viScriplores vulgo Rrilo, ei Rritannus gimus in aritiquo rns. codice nostro Sancti Germani
audil, inde est quod Latine Brifannia totius essel a Pratis. MAUTIAN.
insuia. notnen, non exceplo Nord ipso, quod pos-
LIBER PRIMUS:
(Cap. I. — Vers. I seqq.) Vcrba Jeremiw filii (] yEgyptunv.Ibiqueprophetavit iii Taphnis, utiioc ip-
Hclciwde sacerdotibus qui fuerunl in Anatlioili in so volumine coiuinetur. Pro verbis Jeremi_3, Sep-
terra Rcnjamiii: quod faclum esl vcrbum Doihini ad (uaginla posueruiU, yerbuiri.Dei quodfacluni esl ad
eum iu die.ws Josiw filii Amon regis Juda, in tertio Jereiniam (Jerem.XLHI,8j: hoc videIicetsensu,quod
decimoanno regniejus. Et factuiiiesl in diebus Joa- verba Jeremia. verbunv sil Doinini. Fuii aulem de
cim filii Josiw regis Juda, usque ad consummaiionem genere sacerdotunv, qui liabitabanl conlra septeh-
undecimi aniti Sedeciwfilii Josiw regh Juda, usque- trionem Jerusalem injtertio milliario, et a viculo A-
ad transniigrdlionemJerusalein,in mensequinto. Ga_- nalholli. Simulque admifabilis clemenlia Doniini,
leri propbetoe, ul Isaias, Osee, Joel, fuerunl aule quod janv capiivitaie vicina, et Babylonio exercitu
caplivilatem decem Lribuum Israel, sive duarunv vallaiUeJerusalenl, nihilonvinus populum ad pdeni-
iribuum, Judae el Benjaniin. Alii posl capliviialem: lenliam pfovocal, malens salvare conversos, qiiaivv
ui Daniel, Aggsenset Zacbarias. Jeremias aulem et perdere delinquenles. Pro (ransmigratione, quod
Ezechiel immineiiie captivilate valicinium textte- omnes alii voceconsona transtulerunl, Septuaginta
runl: sed alfer eorum in.terfa Juda : alter in Baby- posuere caplivitatem.Posf exordium atttehvvaticina-
lone. Jeremias cuni esset adliuc puer, propbelare tionis Jeremise, tricesimo quinto propheliae ejus ah-
cepit anno terlio decinvo Josiai filii Amon regis Ju-; Q ho, Ezechiel in Babylone bis qtti cum eo capii fue-
da). Prophetavilque in imperio ejus annis decenvet rant, exorsus est propheiare.
novem : et postea sub Joacim filio ejus annis unde- (Vers. _, S.) Ei factum est vetbum Domihiadrite,
cim : el sub Sedecia, qui ullimus fuit regum Juda, dicens: Priusquapt leformarem in utero, novi le; ei
annis undeciin, usque ad quinlum mensem, quando anlequamexiresdevulva, sanclificavile :]' Proplietatti
a Babjloniis capla esi Jerusalem. Joachaz vero el iri geiitibtis dedi te. Non qtto anle coiiceplioheni,
Jecliouitclerni nierises (quorum aller in -Egyplum , c nt baeresis suspicatur, fueril Jeremias : <*sed quo
alter Q37 cum nialre ductus est in Babylonem) in pravscirel eum futurum bominus , cui necdiim facta
supradiciis annis compulantur : per hoc ab exordio janv facla sunt, secundum illud quod Aposlolus 10-
prophetise sua_usque ad caplivUalem Jerusalem, in quiiur : Qui vocavit ea quw non eranl, quasi ed quw
qua el ipse Caplusest, proplielavil annis quadragin- essent (Rom. iv, 17). Quod autem sanctificatuf in
la e( uno : prseier illud tempus quando diictus estin utefo, juxta illud Apostoli debemus accipere : Posi-
a \iiiose pridenv erat viitculo, ut alibi diximus. MARTIAN.

i' Valican.520 pericopen lianc, Proplietamin gen- d DuoVaiic.sa_pe
ligll,
fuerilJereinias notandus, sed quoprce-
libus dedi te, hic non agnoscit. scicrit eum, eic. Quam porro Ilieron. perstringif
c Ut hwresh suspicatur: Origenis discipulos intel- '
riupcra Pelagii est haeresis.
PATROL.XXIV. V '-22.
083 S. EUSEBII HlERONtMI 684
quam quleinplacitit ei, qui me segregavitde ulero ma- A_lusest,et qune.in alio Iocobrachiunv dicitur : noii
trh mew, et vocavil per graliam suam, ut revelaret ul peccata auferai, quaj pcr pueritiam multa non
Filium suuin in me; ut evangelizaremilluni iu geiiii- fecerat.; sed ul Ioi<uendigraiiam tribuat. Porro Eze-
biis (Galat.i, !_). Jpannesquoque Baplista sanctifi- chiel librum devorat el inius e"tforis scriplum, lam
catur in ulero, et sanciiim Spiriium-accipit, el mo- sacranienta divina , quani slmpliceiii historiani coii-
vetur iti vulva, et per os niatris loquitar (Luc. i). tiuentem. Jeremise os tangitur, S39 et Doniini
Quod autem dixit, Prophelam ht genlibus dedi te, il- verba tribuuntur, ulconfidentiani accipiatpravdicaiidi.
lud vult intelligi, quod in ipso poslea Propheia iee- Piilclireqiie juxta iuieram manus initiitur, uibuina-
luri sunius, quod non solum Jerusalem, sed et nofuni arluunv videns siniilitudiiienv, tactuin lnanus
multisiri circuiiu gentibus prophetarii. Quidarii hunc non reformidet.
locum super Salvatore inlelliguni, qui proprie Pro- (Vers.dO.) Ecceego constitul te hodie super gentcs
pheta genliun) fuit; el per Apostolps vocavit oivvnes _et super regiia , «. evellaset dcsltuas, et dhperdas, ci
natiories. Iste eninvvere pritisquanv iii uiero virgi- dhsipes,et wdifices, el plantes. Hoc quOdnos de Ile-
nali formaretur, et anleqtiam .exiret de vulva nva- braico addidimus, dhsipes, sive deponas, in Sep-
iris, sanclificatus in ulefoesi; et nolusggg Pairi, tiiagiiita itoii habetur. Et coiisideranduin quod qtia-
quippe qui semper in Patre, et in quo semper Pater. B tuor tri.tibus duo laela succedant. Neque enini _c.difl->
(Vers. fj.) El dixi : Ak, ali, uh, Domine Deus, ecce cari pote.ranl bona , nfsi destrttcla essenlmala : nee
nescio loqui, quia ptter ego sum. LXX.: El dixi, o plaiitari optima , nisi eradicareiilur pessima. Oinnis
Domine Deus, nescio loqui, quia jUvenissiihi./De\6s- eiiinvplantatio, quam non plantavil ccelesiis Paler,
latur offieiuni quod pro auaie non poiesi suslinere, eradicabitur : et O-dificatioqiia_supra petram non
eadem verecundia qua et Moyses tenujs et gvacilis habet fundamenluni, sed in arena exstrucia est, ser-
vocis esse se dicit {Exod. iv el6). Sed ille quasi mone Dei suffoditiir nlque destrtiittir. illam autem
magna. Fobus.ts.que.a.latis corripitur: buic pueiitite ûatn cQhsuhiei Je.-.us spiritii "ofis stti, "el deslruel
datur venia , qnae verecundia ef pudure decoratur. adventu praosei.ti;esua), omnem scilicet sacrilegam
(Yer.. 7, B.) Et dixit Dominus ad nrn.: Nolidicete,. perarsa:iiique doctrinani, disperdc( in perpetuum.
Puer sum, quoiiiamad omitia qttw miilaiiite, ibh, el Porroea quaaelevautiir contra scientianv Dei, et in
univetsa quwcumquemandaveto libi, toquerh. Neti- sua confidmU sapientia, qua_ apud Deum stullitia
meas a facieeorum: qttia ego tecum sum, ul eruam le, est, di_sipabUatquc deponet: ut a.diflceiilur pro his
dicit Dominus. Ne __taieiu, inquit, considcres ; alio buinilia, et in; locuni -superio-runi quae destrncta
enim propheta loquenle, didicisti: Cani hqminissuni suut et evnlsa, exstruanLur nlqiie planlenlur, qure
sciplenliaejus (S.qp. iv, 9): tue sil tanlunv voLiirilausi] Ecclesiasiic;)?eoiiveiiiiinlveritati : et ihjpleaiur illudf
ui pergns; nie habebis corii'Uen),quocunci:iadjuvsn.te qtioii dieii Ajiostolus , bei wdificaiio,Det agricultura
complebis: aperi os tuunveliinplcboilliid (Psa/.Lxxx), estis (II Co)'..lii, 9). Mulii Iiunc Iocum supcr perso-
Nec consideres muliiludinem eorunv ad qu.oselcoii- navivChristi inteiliguui: Jereiiiias eninv inie.rprcta-.
tra qtios locuturus es : sed nve, qui (ecunvsum, ut lur excelsus Domiui : qui destrnxit regna diaholi,
cruanv le, dicil Donviiius.Liber.U autem Doininus , qu_2sibi.in monlis ostenderal excelso : adversarias
non qtio PropheLa perseculionibus careat et augu- perdiderit potestaies, delens chirograpiiunv errortijiv
sliis,quippe cum legamus eum iiiultaperpessuiri; sed in cruce. De quibus et in Psalm.oposi.liisiorirc veri-
ut patiens pm.niasuperet, nec cedat angustise. LatenV:T,opmx-i. loquitur: Quare, fremuetunl gen-
(Yfers. 9.); Et misit. Dominus manum suam, elte- tes., et populi ineditati sunt hiaida? Astiterunt reges
tigil os meum: et dixitlDominus.ad me : Ecce dedi, f-iiiu', etpriiicipescoriveiiermiiinanum (Pscd. n, 1,2)..
verba mea iii ore fuo. Noiandiini quod hic inaiius Pro his evnlsis, destructis, et perditis, cl in infe-
miliaiur Dei, qu:c tangal os Prophetse, el d.icatur riora. detfaciis,.- sedificatur aiqiic planiaiur Ecclesia
ei : Ecce dedi verba mea in oretuo; iu Isaia auteiii Dei. Super Jeremije aulein persona htilla dubitatio
scriptiini sit: El missusesl ctdme tinus de Seraphim, est. Lcginius eiiim iivconseqiieiitibusfAd. ccip.xxv),
el in manii Itabebalcarbonemquein forcipe iuleral de D quod in niauu accipiat calicemmeri plenuui; el pro-
aiiari, eileligilos meumet dixil :.Ecce teiigitiste la- pijiarejubenlur cunciis iu circuilu nalioiiibus.
bia tua, et au/er.f iniqtdtates luas, el.peccata tna niu.ii- (Vers.ll, 12.) Et faclum esl verbumDomiui acl
ddbit (isa. xi,-.")• Ibi eninv qiiia solid-Cef per- vie, dicetis,: Qtiidiu vtdes, JeremiaTEt dixi, Virgani
fectie aflalis crat, et ipse sinvpliciterconliletur q.uod vigUantem.ego video.El dixit Dominusg&G ad me :
imniunda labia habeat, et iinbilct in medio populv Renevidisti : auia vigilaboego super verbummcum iit
polluta labia habentis: niittitur unus defSeiaphiin, faciam iUud. Pio virga vigilanle, LXX bnculumttu-
qul lioii nvanu, sed foieipe et ca,ii)o»etarigat os ejus ceum Iraiistuleruiit. Laborandum igiiur uobis esi, tit
et iniqnitatesauferat, etmiindet peccata. Hic auteia breviter IJebro_anvelym.ologiaiuLatinus. lecior in-
a
ipsius Dei rivanusmiltitur, per quam cuncta- opera- teliigat. SECED nux, dicilur : .ijri/ia aulem, vel _i-
;<Huc refer qu* a_!E_cfe5.ast_.f_ap- ultv ahnota- lina, quod, teste Plitiio , pfimu oriiniuinmenseJa-
viiwns;;•atque iude colli|;is pra>ferenduihulroque in nitnrio flpreat:Chrysostonius in liunciocum abs Hie-
\i.i&<y:Saced,qim: et veteruih noiiiiullofurh codiciiih ronyniiana exiiosilioiie verbis lanluni Gr.ecis ablir-
cciio est. Porro "»0? ex eo dicitur vifga aniygilU- dil: T6 Wxapvfom, «poyStdhnvTtv.f «ffuivisuc-KV, o Se
6S3 COMMENTARIORU.Yl 1N JEREMIAM PUOPllETAM LIB. I. CAP. I. 683
(7.7, sive vigilare appellalur SOCED (lj:_.). Unde ei. A nis Ponli, Galalia. el Cappadocise (I Peir.i). E(
iu poslerioribus, pardus vigilans boc nomine poni- juxta myslicns inielleclns Salomon loquiinr :
Aqttilo
lur. Ah co igiiur quod dieilur nux, propler verbi si- durus veulus(Prov. xxv, 23): jioniine auiem b dexter
mililudinem ad vigilis inlelligeiiliain nomcn ailusit: vocaiur ab bis videlicet, qui ejus obriguerefrigcrc,
quod quidenv et in Daniele juxta Tlieodolionem etcalorem fidei perdidcrunt.
scriptum cst, ui ab arboribus ^piwj ct uyhou, ilice (Vers. 15, 1G.) Qttia ecce convocaboomnes cogna-
. idelicei el lenthco, scissio ai|ue serralio adulleris tioncs regnorum Aquilonh, ait Dominus, el venient
prcsbyteris deceinatur. Alioquin et in principioGe- el ponent uiiusqitisquesoliiun suum in introitu poria-
neseos a viro, qui dicitur IS (&\<), niulier appella- )•].'])] Jerusalcm, el supsr omnes mnros ejus in circuitu,
tur ISSA(Tf£V_),qnasi quxdanv virago, co qtiod de cl sttpcr universas ttrbes Jvdce. El loquar juclicia mea
viro sumptn sil. Pro baculo nuceo, virgum vigilantem, cu:.i eis super omni lualitia eorum, qui
dereliquerunt
Aquila ctSymmachus; Tlicodotio vcro amtjgdalinam me, ct libavernnl diis alienis el cidoraverunlopus ma-
t.au.luleriiiU. Vigilat autr-ii! virga , cuncta populi iitiitmsuarum. Nnili duhium, nvulias geules et singu-
peccala considernns, ut perculiut el corripial delin- larum geiitiiJiviregcs Babylonio regi fuisse subjec-
quenics. Unde et Aposlolus scribit peccaniibus : los, qui, obsessa Jeru. alem, posueruni in ciiciiiiu, e(
Qtiid viilth ? in virga vatia.n ad vos, an in charitaie B I mruiine in exiiibus poriarum tlironum sunm atque
ct spirilti inanstielndhtis(I Cor. iv, 25)? Isla esl virga, lenloria, nc qiris eorum qni clausi crfint
po.sei
vcl bacuius, de qua David loquiiur : Virga ina el ba- cruinjicrc : e( non solum Jerusalcm , scd ei oinr.cs
cidus ttius, ipsci],<]_consolatastuit (Ps. xxn , 5). Pul- urbcs Juda3 simili obsidione vallaias. Cunique, ail,
clireque posuii, consolata sttiit. Ad hoc euiin Domi- cajita fuerit civitas, (une loquar ad eos recia fuisse
nus corripit, u( emcndcl.ELquoihr.do nux, sive judicia niea, et rccepisse singnlos, qu_uii.crehautur:
amygdiilum, ainarissinvani liabel coriiccm, ct lesia iion pro eieloris vitiis, quiinis siihjaccl liuniaua con-
diiiissiina cingilur, ul delraclis .tusicrioribus cl du- diiio; scd ii.axiine jiro idolt.lutri., peiquaiiitlesercii-
ris , frurlus diilcis<iiniis lepcrialur : sic oniuis cor- lcs me, iidoraverniii ojicra nianuum suarmn. Qui-
:>m;irnqiijdem videiur dath hiiiic locum in bonani partcm .iccipiuui, quod
reptio, e( labor coi::ii)<'i)ii__i,
ad pnesens : scd liuclus parit dulcissinvo?.Unde e( videlicct lii qui in oila _enca cxcocti iiitriiil,
per
vetus ilta senleniia est: Litlcraruni n radices ainnr__, criieiaius anle purgali, postoa principcs sint Jcrusa-
iiiicdis dulces. Quidain virgamvigilamem alqtie im- lcm: e( posiquam niisortiis eoruni fueril
Dominus,
ceam, inielliguni Dominum, de quo dicit lsains : tunc exprobiet eis. quia se deserto, siniulacra venc-
Exicl virga de radice Jesse (Isa. xi, i). Undc et virga rati sniU, Sed hice violenta cl prava
iutcrprclaiio
Aaroii, qua) puiahatur eniorLua , in rcsurreeiione< *
C esl: ne caluinniain facial liaciator indocius.
Dornini iloruisse narratur. (Vers. 17.) Tu crcjoaccinge luinbostuos :. ( surge,
(Yers. 15, 14.) Et facinm est vcrbum Doniini se- et loquere ad cos onniia, c/uwcgo prwcipio .___.g&2
cuncload me dicens: Quld lu vides? el dixi, Oltain Et Job pra;cipittir, ut accingai luinbos suos
(Job.
sv.ccei.samego video: et fcicicmejus a fcicieAqtdlouh. i\) : et Apostolis (Luc xn), ui acciuciis Iinnbis.
Et dixitDontinttsad me : Ab Aquiloneapericntur (sivo. quosEIias (IV Rcg. i) cl Joanncs l.apiista
(Matih.
exardcscent) maltt supcr omnesliabilalorcs terrw. Qui- m) zonis niortificavere pclliceis-, Iuceinas len.ani
busdani gradibus, peccaniibus lornienta (riliuuulur; in rnanibus suis, pr.T.dicalionisvidclicet Evangelica).
ui paulaiini venianl ad s.Uuieni. S&IQ 111uolueriiil, Quicumqiie igimr serinones locunirus est Dei, de-
p.rciiti.nle \irga , en;end;>ri, miilunuir in ollanvi bet aecingere iun.bos suos, seiens quod diaboli om-
__neamaique .uccensam, de qua plenius scribit Eze- nis viiius in lumbis sil (Job. xi.); el juslus dicru in
chicl, qurea facieAquilonis accendilur (Ezech. xxiv),, Psalrnis: Lmnbi mei impleii siinl illusionibns (Psal.
Babyloiiium[Ai. Babyluniorum] regeui signilicaiis el xxxvu, 8). Cumque acciuxe.il Iuml.os, audiai illud
urbeiii Jerusalem. Pulcliroque inscrliir: AbAquiloiie > quod scripluiii esi:
Surga qui dormis, et elevare: cl
cxardescenl muia svpet omnes Itabilatoresterrw : vel[ illuminabit le Chrhtus (Eplies.\, ii); ut seniper
terra. Juda), vel cerle iiniversa; terra), de quibus in D ' vigilans, et de somiio
consurgcns, loqtialur quavsiiii
Apocalypsi scriptum est : Vcesupcr omuts Itabitato- pravceperit Dens.
res lerrw (Apoc. viu , 15). Saneti eniiu uon sunt ha- Nc timeas a facie eorum: nec cniin timcre lc faciam
bilatores terrfc: sed ndvenrjoalqiiepcregriiii, quorurn vultuni eorum. Sive ul Septuaginta, et -oruterihnbenL
uiius dicil : Advena ego sum snper (eiram; ct pere- iiiierprclcs: ° nc forle iimcre te faciam. Ei est scnsus
grhitis sicul omnes palres mei (Psal. xxxvm, 15). Et jtixta translalioncm nostram: Noli limere a fiicie
alius : Pfli'(.'isunf et pesiimi dies mei, quibus ego pe- eornm : me eiinn adjutore, eos timerc non poteris.
regrinor in lerra (Gen. SLVII, 9). Unde et Petrusi Juxia SopluagiiU.i: Noli tiinerea lacieeorum, lia-
CalholicanvEpistolam . eribil advenis alque peregri- beto iiie;« confideiuiain jtissioiiis. Si cnim non oh-
ovzoig£%.£>'-
~e@-p.yaoe iya> opm, n. 12.
BqcxiYipicai:typriyop-uiorii.
'Hfyao .eypwqpBit.xul.m.wjwtyStMvStB..:rS>v «UTSV,.V bYidesupeiius_niiolaiaii) Esai.cap. xv, col. 26*5.
f5 __j_«t»5TipofipezcupnpATorj./EtTv.yeiyovv' KKXM? c Sic liabel ununi C;iii(ab. exemplar, /_._-OT£ TTTOI)-
IMPBZK., etc. bf,w.iai 7.0M17M.
CaHera y.r.Ve-.TO'.^?, nec thneas.
a C-iiiferepist. _•_,a. l',iislocli.,cl 1_5, ad Unstic,
- S. I-USEL.IIIIIERONYMI GS8
68?
luleris, quod liabes, ul tinvere desinas, derelinquam K mherans adolescenliahi tuam el cliariialein desponsa-
te,ei Lradani liiiiori, et quodanimodovidebortimere lionis tum: quando secula me esin desetlo , in terra
le facere, dunvrelihquo formidini. ISocauiem signi- quw non seminatur. LXX : Hwc dicitDominus . Re-
(icat, quod semper ainaiida sil vcrilas: hec linienda cordalus sum mhericordiw adolescentiwtuw, el dilec-
hominum multitudo, qui increpUi .[__..intrepidi] lionh perfeclionh fw__.Plenius hoc in Ezecbiel dici-
correptionem non suslineni; sed insidias tendunt lur (Ezech.i), quando sibi Jernsalem in matrimO-
ei, a quo corripittiitur. Quodque juxla LXX sequi- nio Dominus copulat, ei sub persona uxoris, suis
lur: quia tecum sum ut liberem le, dicit Dominus, m jungit amplCxibus: sive ut ardentiorem monstret af-
Hebravco iion habetur. Et esl sensus: Eruam te, feclum, puellam cam el adolesccntulam et desponsa-
non in eo ut tibi nullus insidietur ; sed in eo, ut pa- tam voeat. Quo enini necdum potili sumus, magis ut
tiens insidias, iion delinquas. poiiamur appelimus. Quando, inquit, seciila es mc
(Yers. 18, 19.) Ecjoquippe dedi lehodie (sive Ecce in soliludine ; el inslar sponsaliorum el dotis, Legis
ppsui lein hac die) incivUalem munitam, et in cpluni- libi ornamenta elverborunv dislribui nvonilia. To»
nam ferreain, et in murtim wneumsuper pinnemier- tumque hoc non ad merilum ejus referl, sed ad
raih: regibus Juda, principibus ejus, et sacerdotibus, suaih misericordiam, per quam et charilateni conse-
etpopnlo tirrw.El bellabunt adversumte, et non prw- B cuia est. Hoequoque quodposuinius, in 844 deserlo,
valebunt: quia iecuni egosuin, ait Dominus, ut libe- in lerra quw non seiiiinatur, in LXX non habetur.
rem te. Describlt sernvo divlnus, cur Prophela (i- (Vei'S.3.) Sancftis Israel Dominoprintitiw ftugum
nvere non debeaf. Ego, inquit, posui, sive dedi (e ejtis: omnesqui devoranteum, delinquenl: malavenienl
liodie, hoc es(, iri praesen(i vita, donec vocaiur lvo- snpcr eos, dicit Dominus. Quando Israel dicit primi-
die, quasi eiviiatem fir.rhissiniam: hoh ul nnam lias frugum Domini, oslendU populunv de genlibus
domum, nectiirrim, aut aliqua moenia (Matth. \); cOngregatum esse post primitias; juxta illud quod
sed onvneiii civita.em , qu__ si(a"super monterii lain alio ioco scriplunv es(: Memor cslo congregalionis
lere non polest.' De qua scriplum est:Gloriosa dicla tuw, quam possedisti ab inilio (Psal, LXXIII,2). Pri-
sunt de le, civitasDei (Psal. LXXXVI, 2). Et: Ego cimi(ia.aiilem semper debentur sacerdolibus, etnon
vitas finna, civifas qnm pppugnalur (Isa. xxvii, 5). hostibus; Qund sequitur : Omnes qui devorant eum,
Et, in coluinitam, inquit, ferream, de qua scribit delinqueni: niala venienl super eos, dicil Dominus,
Apostolus: Columna el firmameiilum veritaiis (I Tim. hune habet sensum : Quomodo qui primitias devo-
iii, i'S). 843 Unde Pelrus et Joannes , qiii pufa- ranl (Nuin, \), nequaqiiam de genere sacerdotali,
bantur columriip Ecclesiaj, dextras dedertinl Paulo scelerisreisuiU: sic qui contaminani Israel, malis
etBarnabifi communionis;. Nec hoc sufiicit. sed iit S subjicienfur: juxlia illud qiiod> in vicesimo sexto
murum, ait, wtieum, qui nnlla violalurrubigine, nec psalmo sanclus David loquitur : Dum appropinquant
caesus imbrib.us deperil;! sed velusiaie fit [Al. sil] super me nocentes,utedant carnes meas: qui iribulant
fortipr; Eris autenv lalis conira reges et principes et me inimici mei,ipsi infirmati sunl eiceciderunt (Psal.
non sed il iis qui xxvi,
populum, cujuslibet! locl, lerras; 3, 4). Neque enim ex eo quodDei exequuriiiir
lerrena sapiunl, et cceleslia hon noverunl, qui ba- senlentiam, immunes erunl a supplicio, malaqueve-
benl imagineni xotxoOel. non co.lestis._Ii, inquit, niunt super eos: oportet enim venire scandala; ve-
bellabuiil adversumte, etnPnprdevalebunt.Cur quseso? rum, vae ei per quem veriiunt scandala(__af. svm).
Quaeesl tanla. fortiludinis causa, ul nec reges, nec (Yers. 4, S.) Audite verbum Domini, doinus Ja-
principes, nec sacerdoies, nec populi adversus unum cob, el oinnes cognalionesdotntis Israel. Hmc dicilDo-
prrBvaleant? Sequitur: Quiq lecumegosum, aitDomi- minus: Quid inveneruiitpatres vestri in me iniquitath,
nus,ut liberemte. Si quando reges Juda, qui interpre- quia elongavertiiila me : et ambulaverunl post vanita-
tatur confessio, et principes ejus et sacerdotes et potem: etvani facti sunt? Ilunc sensum et alius pro-
piili,episcopivideIicet etpresbyieri etdiaconi,e.t vul- phe(a testatur : Populus meus quid feci libi_, cl quid
gtisvile atque ignobile, conlra sancium virum consur- inolesltisftii tlbilResponde ntihi:quiaeduxitedeterra
gere voltierint,habeat fideifirmitaiem,fel timeredesi- " JEgypli, et de domo servientium liberqvi le (Mich.
s.tai: quia, Dohiino auxiliante, superabit, vi,34). Ulrumque autem nomen, Jacob el Israel po-
(Cap. II. — Yers. 1.) El factum est verbiimDointni nilur: non secundum duasetdecem tribus, sed juxia
ad ilie dicens: Vade, el clama in auribus Jerusalem ornnem populum: cum el ipse Jacob posiea appel-
dicens. Hoc ih Sepluaginta non babetur: sed sub lalus sit Israel (G.n.xxxn). Offensamautem ducit
asteriscis de Theodolionis editione addjtum est, qui apatribus, non quo peccala palrum filiis impulen-
verbum Hebraicum CARATH (3"_np),pro quo nos di^ lur: sed quo et filii habenles patrum Sihiilitudineni,
xinvus clama; sive prwdica, inlerpretatus es(, lege. et suo et parenlum scelere punianlur. Savpe legi-
Et lectionem enim et clamorem e( pra_dica(ionem mus quod propter sanclos paires, filiorum miserea-
pro sui ambigui_a(e signiflcat, Aures autem Jerusa- lur Deus. Dereliquerunt auteni patres populi peCca^
.ein,pro auribus habitalorurii ejus debetnus accipere. toris Deum; et non breviter, sed longo tempore:
(Vers,2.) Hwc dicil Dominus: Recordatus sum tui, et pro Deo secuii sunt vanitatem, idola videlicet,
? Yiclor,, iciesf eorum qui terrena, etc.

689 . COMMENTARIQRUM IN JEREMIAMPROPHETAMLIB. 1. CAP. H. 690
qu__ niliil prosuht cultoriijttsfsuis: etipsis sjmiles _Abeneflcia verterunt in conteriiptuni. privilegia digni-
facli sunl secundum illud u.uod scriplum est: Simi- tatis : ut sacerdotes Dominum non quavrereiit: ht
lesillis fianl qui faciunteq;elomnesqui confiduntiii doctores Legis ignorarent eunv, qui alios docere de*
eh(Psal. cxui, 16). bebant: et pastores [A/. pra_dicatores]per negligen--
(Vers,6.) Etnoridixeruht,Ubiest Dpnthiusqui qs- tianv prievaricatores flerent : et Prophetae qui in po-
cendere nos fecit de terra JEgypli: qui Iransduxil iios pulis disputant, iion Deo loqttsntur, sed idolo, et >
per desertum , per ierrainiiiliabiiabilein et inviam: sua figipentafvenerentuf. IliS autem verbis iitendum
per.tetrainsitis et Qlffiimaginemmortis', per terram est advefsiis npstri fordinis hiagistros, qui devofaht
in qua noii aiiibulavii vir, iteque liabiiabUhomo, Pro plebeiri Deifvelut cibum pariis y et per "malappera
horivine, LXX filium hqminis interpretali sunt; et non ihvocant Doiriinum.
pro imagine moriis, de Theodoiione additum est, (Yers. 9.) Proplerea adhuc judicio contendahi vo-
umbra nipriis, Quod c.umf.jiiiui liistoriam manifes- bhcuiii, aUDomiiius: etctiin fitih vcsiris dhceplabo,
lum sit, illud considerandum esi seeundum anagogen, Ne c videatur percutere per potentiain, quasi ciihipa^
quod quamdiu in isto sseculofsunvus, ei de Mgypio ribus ratioue contendit; juxta illud quod David canit
educimur, paulatim asceridiinus, et primum deserta et usurpat Apbstolus : -IJt justificeris iti sermpnibus;
Iransimus el terram inliabiiabileiri , quam sanclus •|j luis, et vincas cum judicliris (Psal. L, 6 ; Rpm, in ,
inhabiiare non debel,et iiiyiam, ttt djfiicultatem 4), Quodque posuil, adhuc saspe sefecisse testatijf.;;-.
monstret itineris. Per terrarh sitis, ubi semper ma- ct quod intulit, cum filiis veslris , similem ostondit
jora cupimus, nec praeseniijius conienti sumus; et etiam in flliis irialoruiri perliftacianj. Occulte atttehi
imaginem, sive uiiibrant mprlis : semper enim in pe- figniflcat quod ahtiquam in Deum negiitionein , ef.aro
: riculo consislinvus, el ubiqtte diabolus lendii la- fiiii eOfuiviih adventu Dojviiiiisint secuti;
queos suos: per lerram, hiiqucimpii ambulavil vir, (Vers. 10:, H_)iTraniiie qd insulqs Gethim_,.et:vi?
qui perfectae setatis in Chiisfo estvOmnes ehim re- dete : etiii.Cedqr mittite, et'cOiisiderateveliemenler,et
surgeinus in virum perfectuinf, ih nveivsuramseiaiis videtesifocluinestftujusceinpdi: siinutavitgetisdcqs
plenitudinis Cliristi. Neque unquam in ea habilat (sive deos stips). Ei certe ipsi non stilit dii: pojmlus
qui homo Dei esi, vel filiusjioniihis; sed semper ad vero nieus niutaviigloriam suam in idoliim (siye de quo
niajora fesliriat, Ex quo perspicuiihv est, nQn esse einiliilpxpderii), GohvparaiiOnenifacil ejus rei qufe
perfectionem in via: sedin fihe vire et i.n mansione, incOnvparabilisest, et veruii) Deum conferl niehda-
(jU-3.sanctis in coelestibus prEeparatur, el quibus dicibus. Ife , Jnquil ad insulas Celbim : quas vel Ita-
citur: Qui stalisin domo Dontini, iti altiis domus Dei lise , vel Occidentalium paf tium debenius accipere:
nostri (Psal. cxxxiu, '_.').Frustra igilur uova a ex ve- (Q ab eo quod terfae Jud-__BGyprus insula, in qua ufjvs
teri havresissuspicalur, hicperfeclam essevicloriam, d JiOcvocalJulo riuncupatur , vieina sit. De quaf et
ubi pugna esi atque certamen, et incertus exjtus fu- Zeho princeps Stoicorum fujt. Cedar autem regioest .
fturorum. sbliiudiiiis ei Ismaeliiarumf, quos nunc Sarracenos
(Yers. l.)Et iiiduxi vosin lerramficirmeti, utco- vocaivt:: cohlra quam hnjus ipsius Prophela) in ex-
medereth fructuih ejtiselbqnaillius; etihgressi coiiia- tremis paftibijstexithr Vaticinium(In/ra qd^cap.xus),"...
mhiastis terram meain; ethwtedUaiein metinipositisth et cujus ineirijnit David , dicens : Habiiavi ctim lidbt-
in abomhialionem.Pro Jabore diirissimi iiiiieris, dedi tuntibus Cedar : iiiutium peregrinala est aiiimdmeq
vobis ohvriiumrerum abundantiam. Hoc quippe si- (Psat. cy.it., S). Et est sensus : Vel ad Occidehtem "-
gniflcat Carmelus, qui Hebraice appellatiir CHEKMELpergite, vel infsoliiudiriem iriittite, et videte Si qua
(._-"p), et in lingua nostra-fsbriat cogniiionemcir- gens lioc fecerit quod fecistis. Nnlla enim earum
cumcisioiiis. Quomodo sutenvfiile populus lerram sprevit deos sttos , hec ligneos et lapideos, aiireo-
sanctanv, et omnium veruih fertilenv:,idololatria pol- rum comparatione mutavit : sed antiquum errorenv
luit atqtte violavit: sic nos verre circumcisionis ac- secuta , tenuU
quod a niajoribus 847 acceperat. Et
cipientes.scieiiliam , comedinvus friictus ejus; et si certe hoc, eum nullus eoruin Deus.fsjt : sed siiriula-
negligentia subrepseril, conlaniinamns terranv Dei, j) ] cra liomihum ficta niaiiu. Popiilusvero ineus rnnta-
ei haereditatemillius aboniiiiabilem facimus. yit mendacio yeritalem : et Jdolum milii prsetiilit/
(Yers. 8.) Sacerdotes non dixerunt, Vbi esl Domi- quod eis necessi_iatisfempore prodesse non poierit.V
iius? et lenentesLegemb meam, nescierunl me: el pas- Possiittvushoc ef eontf.i eos dicere, qui majori stu-f
toresprwvaricati sunlin me : etProphetw prophelave- dio sequuhtur vifia quain virtutes; quosnioneiApos-
riiht in Raal, et idola seculi 846 S!(»'- Post tania tolus dicens ; Humanum loquor,propier infirmiidlem
a Peiagianorum scilicet, qui K77K0etava Sioicis, ab deatui' percUterjepei potenliam , si cum pairibus ra-
Origene, ei Joviniano sump.seran., aiebiinlqueboini- liOrie,eic.
nem in hac vita coiis.lilutum posse, el quidein sine d Cifmmyldelicet, vel Gittium, mt Cetium, unde
Dei graiia,'juslifiie perfectiorietn consequi, el ab Zeno a Diogene Laerlio lib- vii, KITUV? vel KtTTteOs'
timni tentaiione, et peecaiidi peiiculo seciiritaiem^ vocaiur, i) Laiinis Scfipioribiis Citieus , eiCitiieus.
qtiam perfectam vtcioriam iliefpnyiiius vocal.
b Expiingit Noster Hieronyiiins inQnesi. in Geii. Cetiiii,'mt]u\i,
Yiciori meami uipnte qua.eiin Hiefon. sunl Citii, a qitibtis iisque hodie qhoquenrbs Cypri Ci- _
edilione elin Hebraico, acjVXX npn sii. litiiiinoinhiaiur. Recolequae i.n enhi ioeijm adnolavi ;
fcCod. S> Gnlcis iiv.JerUsaienideUrbej Nemim.ji*. «niis s.ei lib; liin Jovin. iiumvSl^
691 S. ___U3E_.II HlERQJSYMi 6<B
carnis vesttw. Sicut exldbttislismembraveslra servieii-_, A qui terranl Rcclesiae desolaiiies, omnes illius tifbes
fia immunditiasei iitiquilati ad iniquitalem: ita nuiic ba)reiico incentlio vasiaverunt, ei illo igne de quo
cxhibelemembravestraservieniia jusliiiw in sdnctiftca- scrijitumcst :Omnes acluiierantes,quasiclibanuscorda
tionetn (Rom. vi, 19). eorum (Ose.vn, 4). Illi eiiim vere dani vocem suam;
(Vers. 12,15.) Obstupesciiecmlisupet hoc_:ct poriw et in hoc eodem propheia sub perdicis persona cla-
ejtiS desolamhd velieinenter,dicit Doininns. Duoenim inant: Congregantqumnori pepererunt : faciuntque
mala fecit populus inetts': me dereliquerunt foiilem divitias non cum judicio (Jereiit. wn, 17). Propicrea
aqiicevivw'.:,foderuiit sibl chternas, chiernas dhsipa- auie.ii urbes illius vnsfalK smii et deleia) : ijuia non
ias , qiicecqntiiterenon vale.nlaquas: LXX : obstuputi JiabciU Iiabitaioreni t)eiiiiv;, dicenie Scripuira : Et
coslumsuper lioc, el iiiliorruit exlramodum el veliemen- tioit eslqtti habitel ineis (Ibid;, i).
ter, el ctetera siiiiiliter. Coeliinvcui diclum es(: Af- (Vers. 16,17.) FUii tjuoqueMeinpheosei Taplnteos
tendecceUm,et:lOquar (Deut, xxxn,f) : et, Audi coi- consliipraveruntte usqiie ad verticem. Numqitid non
lum , el auribus percipe lerra (Isai. i, 2), videus Dei istud factinn est libi, qina dereliquistiDominuinDeitm
proecepia calcala, inhorreseit, eiituporenv dissimu- tttum eo tempore qno dtic-eballe pe.rviam? IIoc quod
lare non poiest. Oninis eninv creatura eongeiniseil nos dixiinus, co temporequo dncebuile perviam, in
et condolet super peccaiis honiiniim. Duo aulein po- B LXX non habettir. Duas auienv urbes nvaxiivvas
pulus Deifceiiadversa. Pririiunv, ut reliiiqueretDeiiin .(Egypti, Menvphimet Taplinim uonilriat, earuniqiie
qui.est fons vitae, et prreceptuividedil dieeiis : Ego dicii filios consiuprasse Israel u.sque ad verliceni ;
Dominus Deusiuus, qitieduxiledelerra JEgypti(Exod, iiio sensu qtto Isaias posuit: Aplaiiia pedis v.squead
xx, 2). Secunduiii, quod iri epdem ioco scripluin verliccinnon.est in eo sanitas (isai. i, 6). Tanta cnini
esl: Non sini iibi dii in conspectumeo;pro quo seeu- fuit libido.-_-gy|)iiorum"quisunt livagnis.cafnibus,nt
lus esi 'dxmones , quos dissipaias cisternas !vocat, nulii parcerent niembfO : sed oninia' conslujirarcnt.
eo quod Dei niandaia seryare non valeahl. Et lioc Jnxta liiteranv felerlur ad idola Êgyplioruivv;juxta
atlendenduin, quod fons pefpeiuusest, et viiales jiitejligenlianv spiijtuajem, ad magistros perversi
babet aquas. Cisierna; aufern et lacus, vel de lorren^ (l"giivaiis"',qui Ecclesirjepurilaiem sua polluunt liir-
libhs, vel ox aijuis lurbidU, terra conipieiilur et piiudine. Hoecauieniidcirco cveniunl ei, quia dere-
pluviis. Portas aiiterii coeiorumillasvocnt, dc quibus liquiiDomiiuiin Deumsuum ; et ilio niaxime tempore
ei in vicesimo lerlio psalmo scripluin esi : Levale, quo ipsum dnctoreiii ieqni debuit.
portw, capila veslrd, el inlroibit tex glorim. Pro quQ (Yers. 18.) Et huncqiiid iibi vis, ihvia jEgtjpii, iil
LXX iransluleruril : LevaleportUs principes vestras: bibas aquqm Sior ? Et qtiid tibi el viw Assyrioruin, ul
de ijiiibusjilcnias.siio dicelur loco. Qiiodqiie Aquila < C bibas aquatn(litmims? Pfo Sior (*"|VPB.'), hos ttitbi-
o.i Symniaclvus, cwlos; LXX vero et Tli-odoiii) ccc- dam inicrjireiaii suinus, quoil verbum Hebraicum
'"
lum, JnterpietaLi suni , liullum nioveat. Hebraicuiri significal : pro g49 quo comniunis editio iiabei
enim SASUIM ( bVl-fi).cohiniiinkest iniiiierl, cl lam Geon. Quia ergo supra filins Meinjiiiis e.l Taphnis
cwli qiiam cwlum eodenv appellaniur noinine : ul posuerai, qui constupiaveruntlsiaerusque ad veili-
Theb;e, Ailiena), et Saloha). ceni : iiunc niaiiifesiius ipsam _35gyplunvnoniiliai.
(Vers. 14.) Numquid servtisesilsrael, aut vernacii- Nullique diibiuni quiri JSiltisaquas lurbid.is habeat;
lus? Puio ex hoc loco iii siiperbiam elatos, Salvalofi et quod fliiviuni Ass3rfiorumEupiiralem significet,
dixisse Jhdxos : Seinen. Abrahw stimus , ei neihini dicenle Scriptura, qiiod rejjfomissionis terra sit a
servivimnsumquam. S4S Quoinpdotu dicis : Libert lorrenle _Egypti, usqueadfiuviuiii niagiiuiriEuplira-
eritis (Joan, viii, 35)? Nescientes quod oirinis qui tenv. Qui autein Gliristuiivreliqueriivi, Tonicm vila),
facit peccatiinv, servus peccali sii : ei;'seryial urius- et lixreticQrunv sibi foderinl lacus , qui aquas doc-
quisque ei a quo vinciluf. Nali ergo de ariiico Dei irii.aruin coniinere lionpossunl, necesse esi ut leo-
Abr.iham, vitio siio facli sttnl quasi filii Chaiii ,'cui. nibus subjaceant, qiii .red.igant terram eorum inso-
dictuiviesl: MalediclusChanatim, servuserit fratribits liiudinem, et universas Ecclesias destrurinl:elusque
stiis (Genes. ix, 25). .D ad verlicem polluantur,fet bibant aquas lurbitias, el
(Yers. 15.) Quare ergo factusesl in ptwdani ? super fiuenla Assyrii fluininis et Aqtiilonis, unde exafdes-'
euiii ritgietunt leones, et dederunt vocem suam: pp- cuiithiala super ierram.
suertiiil terrdin ejtis in solitudinem : et civilalesillius (Vers. 19.) Argueite malitia tua (s\\a efudiet te
exustwsunl : etnohest qni habitet in eis. InlerrOgal prwvaricalio lua) ei aversio luaiiicrepabilte.ScUpel
sermo divinus, ul ipse respondeat. Leoiies aulem vide, quia inaluinetuittaruin est, reUquisseie Domi-
vocaiprincipes Babylonis,qiiiierram ejus posuerunt ' num Deum luum:el rion esse limoremmei apud ie, di-
in soliiiidineih'', et ciyitaips vllius incehdiQdeJeve'' : cit Dpnihiis Dius:exercituum.NotaiiJ nuf.qupd ii).;il i1ia.
Tiiiu. Vel cefie juxta {lnagogeri, leones Jhieliigaiuus sive pricvaricaiii), pQStquafnsalpraverilprajyaricaii-
'adversar.as pbtestates, atti bajrelicorum priucipes, tem, ei inslar coiurnicuiivusque ail nauseam vene-
. Sunt vero Sior et Gion duo vetera Niii noifivn:), quippe Niliiin eo vocabulo appellatiun a iiigredine]:
qiiod ex lib. de Locis, etfJbsepho Aiitiquiit. lib. i, nndi) .Grajcis auctoribjus p.&txsdicilur: ei Aiisonius
c. 1, et xix, 26, liquct. Coniiivuriisitaque ediiio, Papyrum Melonisalbam pagiitam vocai. :i_
quanv Hieron. nol;ii, seiisuin magisrcspexit : noliim
5693 ;COMMENTARIORUM IN JEKEMIAMPfiOPHEIAM LIB. I. CAP. II. 094
a-it, ertidiatageiUenv jvoeiiiteiiiiani:cbi imjver-atur«. A quoqhe serivvo,qui •arguitet increpat et corripil de-
videai quid reliqueril, el quid secutus sil; ei quoms- linqueines,- Tnordaclofis'nhra halsel siniiliiuaiiiehi;
<dospernens bona et dulcia, nvala el -anvaraelegeril. Qui yero levi peceatorum sor.demaculalus est, _evio-
Hoc auiem louini fticium esl quia dereliquit Domi- ribuspurgaturivionitis. Porro peccaiagravia, quee ad
;. iium Deum suum,«l linvorillius non est apud eum. mortem trahurit, nec niiro. Dec berba Uorith dilui
-Principium eninvsapientia) tinvorDoinini (Prov. ix): possunt: sed graviorllius tornieniis indigent. tlnius-
quem qiiia non liabuit.,maloet amaritudini traditttr. cujusque enim opus quale sit, ignis probabit, et in
. =(YerSi20.) A swculoconfregistijugum mcum (sive igne freveiabitur (I Cor. in ). Pulcbreque addidil:
f«M))i)rupisti -vhiculamea (sive iua); et dixhti, Non Muculala es iii iiiiqtiiialelua in cpnspeclumee: quod
•serviam,In onmi enim collesitblhni, el sub oniniligno etiavnsiboininibusinunda videaris, niibi inUndauon
frondosoluprosternebarhmereirix (sivei/ii diffundeba- sis, ijtti novi conscieritias singulorum. Uivde -e. in
risin foriiicatione). Quasi ad merelriceni Joquitur Blio loco dicitur: iYoiijusdficabUur in conspeclu luo
-Israel, quod conjligalia fcedera ruperit, et dixerit, oiniiisvivem (Psal. xtii,2),
JYo.iscrviam:;subauditurdonvino, vel «varito: sedin (Vefs. 25.) Quomodo clicis,Ndnsum potluta, posl
nomnieolle sublinvi, et sub onviiiligno frondoso pro- Radiimnoiiabii? VideviasluasmconValte.SixeVdtle,
siraSa fueril idololatria),Amoenaenim seiviper et es- B qttiii Hebraice dicitttr GE,el a LXX interprctarur TTO-
-celsa loca idolis dedicantur. Pclest hoc -et ad euin
luKV.piov.fquodsernioiie nostro dicipolest, sepulcrum
sdiciquiabinitio Chrisiiaiius, etexparte sacris Liliefis multiiudinis, 'S51 F?uslra,in'qu_t, neh vis confiteri
erud tus, posfea desiderio sseeularis lilterati_ra), qjia) scelera tua, et jactas muiJdiliam, qua) idololatriae
i-significatur.in collibus, et ani03iia)eloquenlia) [Ai. polluta es 'sordibns; et iinjiudenler negas ie colhisse
in amoena eloquentia], qua) in frOndosiSiiiOhstratur idoluhvBaaljm(litfra: iix); I.espice coiiyaUein^filio-
-arboribus, prosterfial se damionibus: qui stib occa- riim Eiiiion, Kjua)Siloe 'fonlibtis irrigatur-,et ibi cer-
sipne erhditioriis -et subliniisscienih.., polluuntwe- iies delubiuii! Baal,|qaehirelict*) Deo, veheraia es.
ilentium ariiiiias et 350 divaricafe faciunt pedes Qttodqiieaddituf': scitO qidd feceris, dausosQCiilos
suosonini Lfaiiseunli.j aperit deiieg-antis, ut cernai quod erubescit aspi-
(YersV21.) Ego auteih plaiitavile timeatu electam, cere. Juxta tropologiam, iinjiudeniiam frontisco-
omneseiiienveriim-:quomodo cenversaes mihi in pra- rum qui nolunt sua vitia coniileri, operibus argua-
vunivineaaliena? LXX: Ego uutem plcmtavite vineam DiusvBujttscemodi ehiin toniines, noii anvbnlant in
friigiferam, omneinveram : quoniodo convefsa es in arclaetin anguslavia, <quicducit adviiam: sed in
amarittidinemviiisaliena[M. aliena\1 Pfo viriea ifu- iata et-patiosa, per quam ingreditiiiturpluriini,qu;e
gifiara, sive electa, fn HebraBOSOREC 'babetiir;' G duciiad nvoriem (Matlh. vii). tinde et sigihficainer
(yw)
qua) in Isaiaeeaiitico ponitiir (Isai. L). Est autem ge- irolvavZptovnoniifvaiaesi, sive juxta hiscoriam, quod
nus vitis optinia): quo surculo et Israel Dominus ibi inferfeeta et perdita Sit idololatria) malo, popult
plahtasse se dicit; etiuiratur quoniodo semen vertim multittido.
eleetaque vinea couvcrsa sit in avnarifudiiiein. ct ( V«rs. 24.) Cursor levis explicansvias suas: ona-
ideo facta sil vinea aliena; nullusque sccurus sit, si et ger assuelus solitudini, ht desiderioUnimwsuw ullrqxit
plantatio DOininiet seinen veruiii el vinca "Snrccii ventum amorh stii: nulltis avertet eam: omnesqui
iu laiitumstt(iv!iiocominulatui',iitper amaiitudinenv quwrtmt eani, rion deficient. 1n tneiislruh ejus inve-
recedat aDonvino, etfiat vitis alieiia. Et iii boc con- iiienl eaih. LXX: Advtspetamvoxejusutulavil, vias
siderahda clementia Salvaioris, quod qui in Evan- siiasdilalavitsupet'aquassolitudinis,hidesiderioanimw
geiiodixili.Ego s«))iviiisveta (Joait:xv, 1); discipu- stim spirilti portabaltit : trtidita est ; qtih coiwertel
lis [Ai, disciplinjs ] quoque siiis dederit et creden- eami Onines;qtuqtiwruniillam:, iion laborabunl: eiin
li iii se popiilo, ut viiis ekcta vel verasit, si vbluerit fiumiliiqteillius reperieitl illatn. Miiilunvin hoc loco
in eo quod plantata csl, periniiiiiere. LXX etliiio ab; Hebfalca. vefiiale discordaf: lairiert
{Vers.22.) Si laveth te.nUro^.muUiplicavefhtibi , Yiitraqu- liabei seiisuiivsuum. Qttia supfa dixii, non
herbamRoriih, maculaiacsin hiiquitale lua eoramme: sum poiluia; bt qtiasi ad iiivilieremqflae(ufpitOT'''*>se
dicil DominusDcus, Pr.o herba EORITH (riiTO), qiia.iji. gesscfat Ibquebatiir, dcscribif FofDicatibnein ejus.
nos ut in Ilcbraio posila eStfvertimus, LXX transtu- Qiiornodo.inqtiit,ciiprealevis, (juamnosênerecoin-
leruni KW.-Jul n significareiil herbam fulloiiuni, hluiii, cursorem dixinvus, significaniiiisque Aqu.ila,
quaejuxia rituin provinciicPalaestiiia),in yireiitibuset Syuimaclius, et Theodolio ver-lere cSpop.a; v.oim,
Inihieclisnasciiur locis: et ad Iavandas sordes eam- explfcat vias suas, e't velox fertur ad pabula : ei sl-
dein vim habet quam etiiilruni.Niiruni iiuteni nos- cuti onagerassueluS in Solitudiiie, trahitin desiderio
truin, etherbafiillonis, poenilentia est. Ecclesiasticus animav stia; venlum vel spirilum amoris sui (uno
a Quahi enim proj)ria voce appellare in proinplu 11"Yoculamse eod. is. Cfucis iion agnoscii : mi«x-
nnneiatjgeneraU lierbnmnuncuiiaveruni, TTOKV. TheO- qtte habelf cum duobus aliis, ndscribit, pro n'es-
doritus in hiihc locuni, TTOKVT«a7royr,sjiuofievKpvp* ctjbiK
f-KW.ovof-atet.Herbam appcllat, qtiw cielergendivi c Legeraril.liacieniis vulgaii SpofftEuf
pro ^poya;,
pricdiia, e lerrd ptoveriiunl.Conier librum dc N()- dromqs, quod inifo 'cousensti, idque feCiiiis, pnefc-
mitiihtts ad voceni Eua. ruiil riiss.
(,95 S. EUSEBIl IIIERONYMI 606
enim apud Hebrseosnomine RUA( n*l"l)ef reiilus ap- Ai. gia, vel d.emones, vel liaireficoruni jirincipes, qui a
pellatur el spiritus), sic et Israel, sive Jerusalem iplo Deo alieni sunt.
tnipetu ad desiderium libidinis ferebatur, et ortini (Yers. 26, 27.) Quomodoconfunditur fur, quando
idolorum amore fervebai: nullusque cst qui eanv deprehendilur, sic confusi sunt domusIsrael: ipsi et
suis monitis possit ab hoe impetu avertere: non quo reges eoruin, principes el sacerdoles, et Prophelw
impossibiliias hocfecerit Prophetarum,. sed nvaliiia eorum. Quamvis sil impudens el procax vulltis fti-
perversa ctijvientis.Quicunque, ait, enm.quxsierint, raniium, lamen erubescit, S53 cum in furlo fuerit
noii magnopere laborabunl.Iiinienstruis.et in inv- . deprehensus. Ei Israel ergo dicens ligno, Pater ineits
munditia ejtis inyenienl eanv.Pro quo Aquila yeou.-n- es tu: et lapidi, Tu me genuisli; ul eos vocarel pa-
V£KV, Iioc est, katendas, Synimachus, menseth, Sep- rentes, quos ipse fabricatus esi, cohfunditurcum in
tiiaginta§52 et Tlieodotio, .wm./ifaf-..)]iiilefpreiaii sua idolulalria ftieril deprehensus. b Et ne ptileiiius
sunl. Porro jtixla LXX hic sensus est : Mereirix hoc de plebe eum dicere: reges ponilel principes,
Jerusalein, juxla illam niulierem qure in Proverbiis el sacerdoles, el pi-ophelas eorum. Uianiurboctes-
describilur, ad vesperam ululabat voce sua, et ania- timonio conlra priucipes noslros, ei contra hos qtu
tores ad libidinemprovpcabat, aperiebat yias lurpi- in Ecclesia pulaniur duces, cnm in peccalis lurpibus
ludinis suav, el divarieabal pedes omni traiiseiniti 1B fuerinl depreliensi.
( Prov. \ et yi). Erat aulem locus aincenilatem ha- Verteruntadhie lergum, el iion facieni. Qui proji-
bens aquarum flueniium, qui deieciabiiior fit, ciuiil serinones Dei retrorsum , ipsi vertunt confra
quando iii • circuilu solitudo est, ut nullus videat eum tergum e( non faciem. Quando euim mngister
foriiicaniem. In desiderio, inquif, aiiimwsuwxi>e->p.u,- ' prcecipit, Obediehiis indiciuni esisi deiiiissocoiiifa
vofopelro, sive peryerso spiritu ducebaiur, sive tra- audial capile. Sin aulem veriai lerguni, signum est
hebat amoris refrigeriuni: vel certe cattebat lurpi- contemiieniis ; ut.in alio loco scriptum est : Et verie-
ludinis suoecarmina. Trqdila est, iuquit, viliis suis runt ad ))i. scapulam recedcntem(Zach. vn,, 11). In
ei libidini: nullus eam convertere poteril: omnes lantunv, inquit Deus, niea contempsere prsecepta, ttt
qui voluerint eam invenife, in (ufpiludinis liiuni- ne audire quldeih voluerint, sed tumorem aiiimi,
litate reperienl : ut numquam possit voluptads gestu corporis indicarint.
anvore saiiari. . . Et in lempbre afflictionh sum dicent: Surge, el
(Yers. 25.) Proltibe pedem iuum a nudilale, et libera nos. Qui per beueficia non senserunl, per tor-
gittlur tuum a sili: et dixhli, Desperavi, neqtiaqiiam nienla seiitieni Deum.
faciam :.adamaviquippe alienos, et post eos ambulabo. (Vers. 28.) Vbi stinl dii lui, guos fechli libi? sur-
LXX ::Converte pedem tuum avia qspera, et gutlut G I tjant el iibcrent te in lempore[Al. die]nfflictionh tum.
luutn a sili: qumdixit, Viriliter again, quoniqmdilexi Imptidens poslulaiio, tempore necessiiatis el angii-
alienos, el posl eos ambulavi [ Al. a))i6i(/a.o]. Pas- siioeab eo quserere auxilium, quem ih pace con-
clia facturi, calciamenia jubenlur habefe in pedibus letvipserinl. Legendumque increpantis aflectu : libe-
(Exod. xn). Et Apostolus (Ephes. vi), calciaios reitlle dii lui, quos fechli tibi: ut cum DeusCrealor
jirsedical pede.s eorum qui Evangelio pravparan- sit hominum, homo fecerit Deum, probel necessilas
lur : ne dum per sneculi hujus solitiidineiii gi*a- quid possint, quos securus ante coluisli.
diuiiiur, vehenatis pateant animantibus, quav de- Secundumnuniettim civilatumluarum erant dii tui
bent Evangelico pede calcari et conieri. Gutiur pro- Juda. Veleosdem vel singulOsatijuediyersossingiilse
liibenius a siti, quando Salvatoris pravcepta '« iin- civitales colebant deos : ul nec impietate viderenlur
plemus dicenlis : Qtd sitil veniat ad me, el bibat habere consensum : sed pugnans contra se supersti-
(Jqan. vn, 37). Qusedesperatione malorum uega- lio, diversum sequerelur errorenv. Quodquesequilur,
vjt se facturam quod Donvinusimperavit, causairique et juxia iiumerumviartiinJerusalemimmOlabantBaul,
exposuit diceus : Adamavi alienos, el illos sequar : a LXX addilunv esi.
impudepli confessione pulans se criniiiia devitafe. r.
Porro juxfa LXX via peccalorum aspera esf, quii)a (Vers. 29.) Quid vulth mecinn jiidicio contendere?
onmes dereliqUisth me,dicit Dotninus. Proria esi ad
Domino converlilur in viam planam. Qujcunque
hiDrelicossequilur, horuhv yersuum noielur elogio; excusalionem sui huibaiia perversiias , ul quidquld
quod dixerif, Desperqvisive in inaloproposilo aganv merilo suslineni, injuste suslinere videanlur;et pro-
viriliier, e( iii meo confor(alior errore. Necesse au- priain chlpanvreferant ad judieium Dei. Fruslra igi-
tem est, ui qui alienam ab Ecclesiastica doctrinam tur, ait, obteuditis querimoriias, et iniquam caiisam
sequitur, aiienos diligat; et eorum sequaiur vesti- in judicenv, cum impietatis vestrse sii, quod pali-
a Tres mss. suscipimus,pro implemus: et paulo eorum, in nullo, e quibus utimur mss. aut penes Ra-
post desperationemeliorum,pro malorum: eam lec- banum hic loci habeiur, sed paulo inferius Zacharite
lionem probat et Vicior, laudatque similem Cypriani texiui su.bditur. Sed et proxime subsequens in Ci-
locum episl. ad Donal. : Sic viliis adhcerentibusob- sierciensi ms.variat: Ulamurhoc iesiimonio,s\quando
secundaiiseram, et desperationeineliorum, malis meis principes nostri, et hi qtti in Ecclesia ptitanlur duces^
veltttijainprppriis qc vernaculis adfavebam. iii peccalis lurpibus fuerinl deprehensit
i>Periodus istaec! Et ne 'pitlemususque prophetbs
607 COMME.NTARIORUM IN JEREMIAMPROPIIETAMLIB. I. CAP.' M.\ . 698
riijni. 854Q,10('fIne sequilur: Etomnes iniqueegisth A Doriviiio,el amiilii inlelligenliam doclrinarum , qua)
in me, a a Sepluaginla addiium esl. significalur in peclore_ Unde ef Joannes Evangeli-
(Yers. 50.) Sine causa percussi filios vestros; dhci- sta rectlmbit super pectus Domini (Joan. XIII), et
plinam non receperunt.Pro quo posuere LXX nonre- sacerdolibus inler caitera separatur peclusculuni vi-
cepislh. Sensusque esl in Hebraico : Ipsi qui percussi ciimarum (ATni)i.xvm). Quanto autenv lnajor est
sunt, disciplinam recipere nolueruni. lu Sepluaginla numerus temporum, quibus oblivisciihu.r-Domini,
vero : Ideo percussi filios vestros, ul illorum neee lanto niajor poena peccati, quod nec longiludjne sa_-
vos erudiremini. El ne forte dicerelis : peccanles culOrum potuerit edomari.
corripere noluisti, plagis disciie filiorum vesirorum, (Yers. 33, 34.) Quid niteris oslendere viam tuam
quod ausleriori vos cupierim curare medicamirie. bonamad quwrendamdilectionem,quw iilsuper et ma-
DevoravitgladiusveslerProphelas veslros.Nonnveos, liiias tuas docuhli vias ttias : cl in alis luis (sive in
sed vesiros proplielas : neijuaquain meus, sed vester manitws) invetitus esl stinguis tinhnarumpauperumel
gladius devoravil, quem susiinuisiis pro peccalis innocentitiin. Non in fossh (sive foveis) inveni cos :
veslris, Porro LXX non habenl vester: sed simpli- sed in emnibtis istis c (sive snboiiini quercu).Fru&lra,
citer interprelali sunl deuoratiifgtadius Prophetas ve- iiiquit, le cujiis verborunv arte defendere, et qua.-i
slros; ulostendatur vel bostilis gladius, -vel gladius B I bona osiendere opera lua ut nverearis dilectionem :
meus, per quem peccaia veslra confodi. qure insuper elianvalios doctiisti viasiuas, et exenv-
Quasi leovaslalor generqlioveslra; LXX : Quasi leo plunvJiiisli omnibus maloruin operum , cl in alis
vastator, el non tiinuislis. Gladius, inquil, qui devora- [A/. nialis],quippe, sive in manibusiuis', inyenlns
vil propheias veslros; baud dubiuhv quin Baal el est sanguis innoceniiunv,quos idolis immolasii, sive
idoloriinvhariolos signilicet, insiar lcoiiis ttniversa quorum animas perdidisti SacrificiorumSiiiiijiludine.
vaslavil: et lamen vesira generalio quav-paucorum Pauperes, de Hehraieo posuinitts, qui in Sepfuaginta
iiiieifectioiie debuerat emeiidari, omnis persevera- non haben(ur. Hos aulem, iuquii, pauperes ei imio-
vit in scelere. Juxia Septuaginia vero hie sensus centes, non inveni in foveisinlerfcctosi quod solet
esl: Sic gladius Domini, qui b adv.erfaTioruingla- plerumque accidere lalronum insidiis : sed iii omui-
dium demonslravil, devoravit, alque iaeefavit pseu^ bus qua) supra memoravi, sive sub quercu, qiiseUe-
doproplietas vesiros, quasi leo, qui avidissinviis braiee dicilur ELLA; ( nbK ): qtiav quidehv;et isfa si-
sub
reperlnm pravdamlacerat, eliamennecprophelaruin gniflcat; ut sil sehsus : Iu omnibus islis , sive
-vestrorum. supplicio potuistis ad meliofa conveni. quercu, atque terebintlio, sub cujus uiiibra et ff.on-
(Yers. 31.) VidetelierbumDomiiii: Numciuidsoli- dibus qiiiisi in amosnis locis idololairise a sceleribiis
tndo laclus sum Israeli, aut lerrq scrothta?Qucireefgo G ( fruebaris.
dixilpopultis meus, Recessimus,iioriveniemusullraad (Yers. 35, 36.) Etdixhii ; Absqnepeccaloet inno-
te? LXX : Audite verbumDomiiti:liwcdidlT)ominus: ceiisego sum : et propteredavertaiur fnror iuus a ?iie.
Niimqiiidsolitudo faclus sum lsraeli: atilterra plena Ecceegojudiciocontendamtecum,eo qiwd dixeiis, Non
seniium : quia dicitpopulus meus, Non servienuis,nec peccavi: quam vilis es facla nimis ( sive'.*quoinodo
veiiienitisad te? Et Moyses videbai voeem Dei (Exod, coihleinpsistiiiiiiih)f&JfrQileransvias lucis.His iileii-
xxxni), et Joannes aposiolus verbum Dei vidisse et- dum esl adversus eos qui noluni sna peccata cogno-
attreclasse se dicit (I Joan. i). Miratnr auteni quo- scere : sed in lempore affliciiunis et aiigustisedicunt
'
niodo pojriilusIsrael Deum babuerii quasi soliludi- se injusie susiinere qu;u susiinent : magisque pro-
nenv, cum idola quasi celebrilalenv urbium sii se- vocant iram Dei, duin alleruin, niajiisque lieccaittin
culus. Terra serolina est, qu;e imbres iion recipil1 sii, non lugere qtiod fecerini, sed vanas excusaiio-
doelrinaruin, nec Evangelii discipliiiaiii; plenaques nes obiendere peccaiortim. Judicio , inqtiil, coti-en-
sentium, quia exculta non fuerat. Populuj igitur dam lecum pto eo qtiod dixeris, Non peccavi: quasi
quondam Dei, in eo est sceleralior, quod recessil a1 majus quippiam sit hoc peccaittm , aliu.d habereih
Domino, el non vnli ullra reverii 855 ^ Dominum1 conscieniia, aliud in serinoiie proferre.Audiai hova
suum. Grandis offensa nolle placarefjuehi offendefis. D I ex veiefi ha?resis, iram Dei esse vel ihaxiiiiam, nolle
(Yers. 32.) Numquid oblivhcelut virgo ornamenli1 peccatuiivconfilorihuiiiiliteijscdimpudenieriaclare
sui, et sponsa fasciw pecloralh suw? Popidus meus' jusliliain :
ofe/ifusesfiTJeirfie/iusiHMMjneris.PerhiecdisciriVusCliri- (Vers. 51.)Eiab Mgypto coiifuiidefh, sicittcoiifusti
'
slum esse spoiisunvvirginis Ecclesiae, quae non ha- es ab Assur : nam et ab ista egredierh, et manus iuw
bel inaculani, nequerugam. Si autem ipse Ost spon- erutil super caput tuitm : quoniain conlrtvUPominus
sus, ipsius verba suut, de quo loquilur Joaiines3 confidentiam(sive spem) luam, et nihil in ea babebis
Baptisia : Qtd habel sponsam, sponsus est (Joan. m,> prosperum. Ut .aiigyplioruni impel.um declinarent,
29). Oriiamentuiii ergo suum pcrdil, qui recedit a1 confugiebani ad Assyrios, qtiorum cassnm fuil prse-
« Addunt duo mss. Cisterciens: el Valic> siini- c Denuo aildunl iidem dno nissV,quw suprq com-
.liler.' mcmoravi,
b Iidem reciius, ut videtur, qui in adversqriorum d Vatic, Ic/o/o/afna ct sceleribus,
est;vel.ul a-1ij, deirionstralui absqne e Tres tnss.,sivequaiidGcoriiempsHti,
tjladiodeiiionsWalus
additoesf.
_9. S. EUSEBIl MIE-tGKYMI 700
_,jiJiii!'.i,victo. enirn cos ab-tEgyptiis li<gimus.Rur- *, . tur nculos tuos, o Jeiusalem, et liuc ilhicque cir-
suii) ui .irain Assyrii fugcreni, /Egy.ptioruni.atijutorio cuinspicc, et vide ubi non fornicatione prosiraia
a uicbaulur; quos sib Assyrii. superaius, i-arral lii- sis. Quomodo enihi lalrones soleiit
advesperam el
sloria. Iiicrepaniur ergo, qucd oinissa spe in Domi- in deseriis locis vialoribus insidias lendefe: sie lu
.inini, lioinimim.uli.niiir attxilio, quod omne conlri- juxta fornicariam Proverbiorum, sedebasin viis ad
mni esl, el ila subverstnn, ul nihil in eo uliiiialis va- vespcrain, ut concubitu tuo animas Iuierficeresfor-
lcant reperirc. Unde nil : El ab ista egredierh, hoe niciinlium (Prov. vn): propter quod universa lerra
esl, ab jEgyplo, sicut egressa es ab A«syriis; e' ma- polluti e.-t in foruica.iunibus tiiis (Ecctes. ix). Si-
nus liiw erunl super caput luuni, lugehisque le ffusira giiificaiiterijue juxia anagogen his qui h.welicos cr-
ab iEgyptiis e.vspeetasseprasidjum. Recordejuur hi- rorcs desererc se promittunl, pra.cipilur ut Icvcnl
s!oi'i;c qiiiiiido ab Aiiinon fralre sceleralissinio ,cor- oculos iiidiiectnm. Nisi enim recia videre ceperinl,
rupta Tlianiar et violaia,. upra caput sparsum cinere jiravitaiein piisiinain dnirinare non possunt.
niaiiiis po-juerii. el iia rcver.<a sit in domuin snam (Vers. 2, 5.) Et polluhii fsive interfecisti) ierrav.i
(II Rcg.\m). foridcalionibus tttis, ei in malis titis [Al. in maliiiis]:
(Cap. 111.—Yci'S.1.) Vulgo dicUur (jiro quo LXX quamobremproltibiiwsiint ttillw pltiviarum,et serotinus
"' iaiitum diciiur \ imbtr non fuit (sive cf habuhii pastores mui.os in of-
lranblu'.eruiit). Si demiscrilvir uxo- B
rcnt bttain, et recedeiu ab eo duxeril viruni altcrum : fensioncmiiti). Iiitcrfoeia esi lerra , sive pollula,
ntiinqnid revericturad eam vltra ?nuiiiqttid non pollula proplcr interleetionem eoruin, qui idolnlatria) for-
el coiitununata crit iiitilicr illa ? (-ive lerra itln ?) et lu nicatione pericrunt. Unde ablala est omninri) bene-
fomicata cs cum amatoribtismultis (sive pastoribus). dict;o rerum, ul jvatcrcinursiccitaiem sermnnis Dei.
Yerbuni enim HEIM( D'y_ ), quod .qunuioi' liiteris Sive liabuit pastore 3, per rjuos offenderct Deuni; ut
scribi.ur RJ.S,AIX,JQD,MJ_M, el amatoras, cl pctstorcs qui magisiri essc debueranl, ul alins ab gjjg erro-
ulruinque significai. Et si legainus IIEIM,amalorcssi- reproliiberent. auciores irnpietatls p.xsiiterint.
gnificat ; si JROIM, paslores. Erov.smuiicris mrrelricis facla esl tibi, nPluhti eru-
Tamen reverlere ad me, dicit Dominus @g*jr brsrere. LXX: Eacics meretricisfacta esi libi: siiie .
{ sive revertebarh ad ine , rfrcif Dontinus). In IIc- rubore fncia es c:domncs. Quia snpra (Ad cap. u, 55)
braeo etiani posl' fornicalionem c snseipil jioenileii- dixurai: Non peccavi,cl magis pcccrweral sua scele-
tem, el lioriaiur ui revcrlalur atl se. In LXX yero, ra dcnegando : idcirco niiiic a<giiitquasi mulierem
jion provocal ad poeniicniiain, serl ai'guit jinpurlen- prnc-iceniet iiimi.. impudeiiliie: ul uon ad ununi et
.tiani merelricis, quod posl adultcrJum rcverti au- akeruni procaci vultu feratur, sed nullum erube-
deat nd iiiaritum. Quodqut) ail: et contamhiata crit 'G scai. Ulamur hoc êrmone adversiim h.rielicorum
midicr illa, pro IJIIOin llebraico lcgimus lerrant, ro- coiiciliabulum, qui in suis erroribus gloriantur.
linqiiit exeinpliim, et, mauifcsLius dc terra loquiiur (Yers. i, b.)Etgosal:em amodovocame,Pater meus,
Isracl, quai) adull.rie mulicri c>>m|>arajur.Ulamur dtix virghtiiath mcw es ttt: numqttid irasccrts in pcr-
hoc teslimoiiio adversus cos qni fidein Doinini le- peluum, aut perseverabh in.finem? Erube_.canthrc-
liiiqi;entcs, e( hrrrcicoiu-i) erroribus jirsepedui.posl reliri qui iiolunl ad mcliora convcrii, ncc regredi
liiiiltas fornicaliones ei dceej>tioi>esaninjaiuin, si- ad Patrcin Crcalorem s-iuni, ei iiiidianl: Sallem a-
niulanl se reverti ad priflinam verilalem : non ut nwclovoca me, Pater meusdttx virginitqlis mew eslu,
deponant veuena pecloris, scd ul cteioris insi- Ipse despondit aniniam veslrnm ainplexihus suis, et
nin.ni. docci quomodo orare debeat, etagere poenitentiam.
(Yers. 2.) Leva ocnlcs iuos in direcluin, et vide ubi Quanto .iiiiom ille clemeniior, qui salutis ppsVforhi*.
iion proslruia sh. In viis sedebas cxspcclans eos qua- caiionem .slcndit viam : innio miserior nveretrix,
si latro in salitvdine (sive quasi cornix dcserta). qu.-cnon vull posl viilnera recipere sahitaleni.
Pro Ialrone, sive [Al. el ] crrnice, in Ifeliraeoscri- Ecce locula es, el fecisli mala, el poluhti. Pro
pium esl AIUBF, vsriV, quod jiolesl el Arabas si- veibis pcenilenli-C, verbis supcrbiiu blasjvbemasli :
gnificare, qu:e gens latrociniis dedila, usque hodie D eL i.niiicsti cogiiationem Hiam nialam , el ostendisii
inciirsai (cnninos P.ila>siina>,el dcsccndcnlibus de conira virum foiiiiudiiic-m liiam, ut possis faccre
Jerusalem iu Joricho obsidel vias : eujus rci cl Dc- qund sermone traciasii.
niiiius in Evangclio recordaiur ( Ltic. \ ), Eleva igi- (Vcrs.6scqq.)Ef dixitDominusadmcindiebnsJosiii;
cobrerenter paulo
aMss.)iif(-/ia)if!()',prnMfe/iai!?]()-et <=Dixinms iu notis ad ojvisl.122, ad Rtistic, nuin.
post nilantur, pro iilanlnr. 2, qtii sil htijiis loci schsus in ilebrreo archeiyiio.
i' !n liodiernis TMV LXX exeinplaribus niliil babe- Ciiuieniin botlicnia ejus lexins ''xcniiilarin nibil fia-
lur, r|nod dnabus hi-cc vnciluis tantum diciiur,~'u\_ bea->lpr.Tlerea i|uam ITI"'DN2*OS" Illtlfi, el revertere
u;ti dicitur, respond"ai.l,rii,iere.i iliud tanliin: haud ad iiie, (/.(.].'Doininus, salis lanen liiculeiiler in lau-
bcne. o|iinor, describitur Halico cbaracicre . ; e si data ej.ist. iradi! sn;o ipse fnleijussor llieron.: scrip-
ex TMVLXX iiiierpi-cLatioiioesi-ei, cum ahs Iliero- liini juxla Ilcbraicam veiilcileiu,qiiod in Grwciset.La-
nynio po-iiuni vidciiur , ul docrr.M, aut LXX lan- linii coclicibvsnon hrtbelut: iamen converl<>re,v.T su-
tum, KCUS qn.iin alii iuie 1prclcs. veriissc difi- SCIPIAM TE , ('irif Oon.iniis. Neqiie adeo teniere,"
tur, aut, quod piobnbilius es!, pin duobus verhis opinnr, in aliquol Hicronyiniaiia; ipsius '"versipnis.
vulgo diciiur, uiiu.n laniiir.), iienipe rficifKr,cos po- eodieilins ea verba inserhniur,
suisse.
V5Ci" COMMENTAIUOIiUM 1N JEREM. PROPHETAM LIB. I. CAP. III. **02
rtgk: Numijuidvidhli, quce feceril cwersalrix Israel? A.anhiiam iuatn aversalrix hrael a,mp,trt,iwric preeva-
A-Aiisibimetsttpcr omneinmontem excelsum, et subter ricatricis Juda. JnsUtir, intjiijt, est Israel compara-
pnine lignum frondosum, et fornicttta eJ ibi. Et dixi, (ione Judre : quia illa statim in principio periil,
quum fechset hwc oinitia: Ad mc couvertere, et non esl liaec iilius cniciatiliiis jxituit emendari. Atleudal
reversa. El vidii ptwvaticalrix soror cjus Judit, quia novn ex veleri lnBresU, qiwd Israel coniparalio-
. pro eo, quod mwchaiaest aversalrix Isracl, dimishsem ne ** Judav jusiificaia dicalur. Nec mirum lioc de
eqm,el dcdissem ei libcltum rcpudii, et non tiinnit uuius genlis -sororibus, ciim Sotloma (|uoque colla-
prwvarkairix Juda soror ejns, sed abiil 'et fornicaia lione Jerusaieni, jusiiiia. nomen accipiat, dicente
csletiam ipsa, el " facilitate fory.icaiionis sttw conla- Doniiiio per Ezechicl : Jusiificata csl Sodoma ex te
mhiavil ierr.am, el mcechalaest cuir. lapide ei tigno:et (Ezerh. xvi, 08) : et publicanus Pharisjei compara-
f!..i mnitibhs Iiis non esl reversa ad tne prwvaricalrix lione (it juslus (Luc. xvin).
screr ejits Juda iu toto cordesuo, sed in mendacio,ail (Vers. 12. sefjq.)g60 Vade, ei ,clama(%\\clege)
Doiriinus.ASioriun tormenta, aliorum renicdia suni. • scrmoncsistos contra Aquiloitcm, el dices : Rsveriere,
Ciimque puiiilur boinicida, rccipii quidein ipse quod avcrsatrix Isracl, dicil Domhtus, et 11011 averlam (sive
fceil; sed alii deierreniur a scelere. Dcccm igiitir firmabo) •facieinnwam a vobis (sive superros), qitia
(ribnbusVqii-Cappellabant.ir ggQ Israel, caplis ab \[3 sancius (sive ntisericors) ecjosum, dicif Dondnus, ct
Assyfiis, Medianique (lanslalis (IV. Ueg. xvn), du:» noii irascar in perpcluuiii. Veriimtameiiscito iiiiquita-
tribus Jiniaei Benjainin, qua)debiieraiii siniilia forlem luam, quiu in Lomiiium Dcum tttum prmvaricaia
jiiidare, el loia ad Deuni nienle converti, viceruiU cs (sive in.pie eghli), ct dispersisli (sne effudhli) vias
.rlecemtrihuum seelera : et iniaiiiuni idola sunt se- luas aiienis sitb omni ligno frondoso, el vocetn mcam
cutae, ulinTemplo Dci statuam Baal poncrent, qna> 11011 citidisti, ait Doininus. c Yerbum llebraicum CA-
ih Ezechiel vocaiur idolum, ad zelum et seniulalio- HATH(riN^p), ei voca, f cl clama, et lcge signilical.
irieii)Opmiiii colloratuin (Eeecli. vm). Loquitur au- Unde Aquila et Synvmachus, dttmiia :LXX et Tlico-
terh suh iigur.t duariu» sororuin, quia de una snul doiio lege, inierpretali tutit. Ad Aquilonem autem
Ahrahanv, Jsaac, ei Jacob slirpe generatrp, el prio- el contrn Babyloncni alquc Assyrios sermo dirigi-
re.iii aversairiceiii, scqucntem pr_evnricatiiceni \o- lur, ad deceni el duas tribus : et eartim reversio
cat. Iila ciiiui Deuni peiiiius aversaln esi, stalinv priedicatnr. 7'Vf)!0)iavertam faciem meam, inquit, a
.ayoraiis iii-D.ui e( B-llicl vidiii» aureis. Isia aiitcm, vobis; sive non firmtibo faciem menir. conira vos, ul
iipud quaih crat Templum el veri Dei religio, iniiia- iiequaquam vos attsieiitate jttdicii, sed vtiliu niise-
tiohe gerniana:, paulaiini rccessil, a Doiiiino (III ricordias suscipiam. Sanclus eniin el misericors
Reg, xn), Ei, idcirto !l prrev.uicairix tliciiur. Se- G suih, e iii noii rccoidcr-ultra iniquiiatis vesira 1, nec
ciinduni aiiagogen autemdc lisereiich piojiinlia esi: iiieniiiierim quod a Uoniiim recessisiis, cl pro iilo
xjui faisi noniinis scientiain duin se arliiiraiiLur!i;e- viis idtda •dcluctarihi, et fornicake siiis sub omni
relica stibiiliiaie scciari, aseoiiduiil ni-.iUem snper- ligno uiiibroso aii|iie froiulnso. "Quodquidein ad hre-
bire: elcainis hujus voluplaiibus deliuiii. siih onini reiicos et iu Ecclesia ncgligenlcs dici jioieat, (jui
Jigiio frondoso el amoeno exponunt furnicatiunci!) tjuoiidie per ecclesiasticos viros ad pceiiiienliain
suani. (û.i-cumtradanlur diabolo in iir.ciiliim car- provncaniur: el quibus proprie aplari potest, Et vo-
Iiis,"frequenier evenit, ijtdomus Juda, id est, t;on- ccmmram non uudistis. Oninis auiem ha;relicus ha-
/Vssiojiisetvera>(idei,ncqu:i(ju:initerrealiir exeinplo, biiai in Aquiione, et calorem fidei perdidil, ncc
sed iriullo majora cominiiiat; i-l (aciiiiate fornica- aiidircpoles-t illud Apostoli: Spiritu firventes (Rom.
tionis suac contaminei lerram Eccleshe, i)>cc(_lietur xn, 11). Et quia se vi-lupl.itibus tradidil,. recessit a
cuiil iapide et lignc, ea sequens dogmala, quae ad- Diriiino, el disj-.ersii vias snas alicnis dogniaiibus,
-.Versafia Deo stint. Siti auiem ecclcsinsticus vir cor- et voluplatem seciilus esl. Nulla cnini b_eresis l.isi
rjgCre vOluerit crrantcm, el putridas resecare car- prupter gul.ifn -vetUremque conslruiiur, ut seducal
ijes, ei ad poenileiiliamrelrahere oos qui seculi fue- niuiierculas oneratas peccalis, semper (Ihcenies el
tinl fiilsilatein : ac niliilominus illi subspecie liccle- D numquani ad scicutiiinv veiilaiis peiveuienies (II
siasticae verilatis anliquum scquanlnr errorem, dici Thn. 111),de qiiriiiis veredicitur: Q«i devotanl popu-
potest de liis: ln omnibus his non est retersa ad me luinmcum veiui escam paitis (Psal. xni, 8): el quos
prwvdriciilrix c soror ejus Juda in loto cordc suo, sed Chrisius noiat, devorantes doinos vidnarum (Mattlt.
hi meitdacio:Fil aulem hrrc prophetia Josiie teinpo- xu). Cuiuque, inquii, niisciius lui fuero, nejusnim
fibus, -regiSjus-ti, sub quo Jereniias exorsus estjiro- esse tc putes : sed meineiuo iniquilatis lua>semper,
plielare. ei scilo quia iu Doniiniiiii fornicalus sis : ct super-
: (Yers.il.) Et dixil Dominus ad me: Jnstificavil bi;c[ l'icf. SuperbaJ colia dcmiuc, 111qui oflendisli
." Duo niss., el difftculiate fornicalionh. turo propiej' Vau conversivuin nxlpl vecliaratha ,
» IJnus Cisicrc, idcirco comprmvuricatiixcliiitur. ei clamabis. Idcnv rerbum videsupra eap. 2. MAJI-
c Dusevoces soror ejtts, desunl in omuibus Flo- TJAN.
TCiiiia)exeinpla.ibiis Viclorio teste. 1 lidem HISS., cf voca, sive clama, et lege intelligi-
d Valic. cunv Cisierc, comparatione ttir.
pejorh. pro
• Judm, B Antea erat,non HIr_?cordcr:quortmss. casiigani.
~ e Verbmn HebraicumCarath. Hodie
legunl in fu-
T03 S. EUSEBII HIERONYMI -, 704
Donvinumper arroganiiam, plaeeas perhumiliiatem. i __mum Israel et venient simul de terra Aquilonh ad
Illi autem quod supra diximus: £( )?o)ifirmabo fa- terram quam dedi patribus veslris. Hocg62 Jifoprie
ciem meam stiper vos, illud propheticum convenit: in Cbrisli completur advenlu, quando de duodecim
Averte faciem luam a peccalis tneis, et omncsiniqni- simul tribubus Evangelio crediderunt, relinquenles
lales meas dele.(Psal. i,, 11). lerram Aquilonis durissimi frigoris: et a diaboli
(Yers. 14 seqq.) Cohverthninia ad me, filii rever- imperio recedentes, tunc receperunt lerram repro-
lentes (sive vagi et recedenles) dicil Dominus: quia missionis, qnam pollicilus fueral patribus eorum ,
861 e9° r'r tiesler (sive dominator veslri), el assu- Abralvam, Isaac, et Jacob. Edidi nuper c libellum
mamvos, unum deciviiale, et daos de cognaliohe, paryum de lerra reprOmissionis.
et introducqm vos in Sioii, et dabovobispastoresjuxla (Yers. 19.) Ego auiem dixi: Quomodoponam leih
cor meum, el pasceiUvos scientia et doctrina. Ctim- a. filios, el tribuamtibHerram desiderabUein,liwredita-
quemtiltiplicaiiIfuerilh ei creveriiisiii terra--'indiebus tein piwclaram, exercituum geiitium? Et dixi, patrem
iltis, ait Domhius, non dicenl ultra, arca pacli ( vel vocabisme, etposl me ingredi noncessabh. Pro hwre-
Teslamenti) Dontini: neque ascendet super cor, uec ditate prwclara, exerciltium gcntium, quanvSepiua-
recordabunturillius, nec vhitabitur, nec fielutlra. Ju- giilia transluleruht, Itwfeditatem " nominalam Dei
da>iimplelum hoc pulani posLreversionem ex Ba- \B omnipotentisgentium, Theodotio signilicantius trans-
bylone sub Cyro rege Persarum, el Zorobabel filio tnlit, Itmreditatem inclylain forliiudinis robusthsimi
Salathiel (Isa, i), etiam si non omnes reversi suut, gentium, Chrislum significans, qui duclor et Dorni-
boc significari: assumal unum de civiinte et duos de nusestHniversarnnv geniium, suo nomini passionique
cognatione. Sed mclius in advenm Cbristi, quando credentium. Ipse dixil ad Israel: Patremvocabh me.
reliquiav salvse factae sunt, dicente etexponente A- Et: Qui creditinme, credil in Palrem (Joan. n, 19).
posiolo : Nisi Dominus sabaoth rcliquhset nobh se- Ij)se pollieitus êsl : Ponam lein fiiios: in numero
)]i«n,quasi Sodoma essemusel eiiiiilesGotnorrliwfuis- scilicel flliorum nveorum , qui mihi de genlium
seiiius(Rom. ix, 29), lunc inirOducCisunt in Sion, populo crediderunt; et quibus dedi lerram desidc-
de qua scriptum est : Gloriosadicta sunt de le, civi- rabilem. Quolquot enim receperunt euni, dedit eis
tas Dei (Psal.Lxxxvi, 2). El dali sunl pasioresjuxta potestateni ut filii Dei fiant (Joan. i).
corfejus, Aposioji ef Apostolici yiri, et pariint cre- (Yers. 20.) Sed quOmodosi conlemnathiuiier amq-
dentium niultitudinem,non Judaicis in ca>remoniis, torem simm : sic contempsil me doinns Israel, dicil
sed in scientia Chrisli aique doclrina, et iu toio or- Dominus. Clvristi vox.esl juxta nopulum Judseorum,
be jir.DdicatiorieEvahgelii seininata, nequaqnam in cui dixeral: Ponamle ih filios: el dabolibi terram de-
arcaDomini, qua>cttsiqs fuil legis Mosaica>,habe- iG siderabilem,: el palrein vocabis me, et post ine ingrcdi
bunt ftdiiciam; sed ipsi erunt lcinpluin Dei: nec non cessabh. Quomodo, inqnit, mulier conleninii,
juxla erraiites Nazareeos, abolilis sacrificiis inser- non virum,-sed amaiorem, si semelcommixia fuerit,
vient, sed spiritualeih cullum seclabuntur. Alii ve- cernens eum siue libidini servientem, ei in se nviila-
ro hoc in fine temporum intel.ligum,quando stibin- lam esse legem naturae, per quam viro quoiidam
traitte plenitiidine geiitium omnis Israel salvus fiet subjecia fuerat, dicente Domino : El ad te conversio
(Rom. xi). ejus : sic domus Israel, id esl, populus Judreorum
(Yers. 17.) In leinporeiUovocabuiilJerusalemso- conlempsii Doiiiiniim Salvaiorem in perniciem
litiin Domiiii, et congregabunlurad h eani omnesgen- suanv.
tesin nomineDominiin Jetusaleiti, et iion ambulabuul (Yers. 21, 22.) Vox in vtis (sive in labiis) audiia
posl ptavitatem cordh sui pessimi. Neijiiaquam Do- esl, ploratus et ululalus filiorum Israel, quoniatn iiti-
minus sedebil super arcam Teslamenti e( Cherii- quam fecerunlviaiii suqm, obliti sunl Dqmini Deisvi.,
bihi, cui priusab illb populo dicebatur : Qui sedes Coiivetiimini, filii reverlentes, ei sahabo aversiohes
super Cherubim, manifeslare (Psal. LXXIX,2): sed (sive contriiioiies) veslras : pro quo Syivvmachus
oinnes perfecia inenfe credentes, erunt thronus IraiisliilU, cohversiones.LibeiUer Deus suscipit po3-
Dei. Yel certe nvelius tolum de ECclesia inlelligen- D nitenles, eloccurriifilio innpia et squalore confeclo,
dum : quando eongregantiir omnes genles in nomine sialimque intluiiprisiinis vestibus,el reddii gloriam
Domini in Jerusalem, in qua est visio pacis : et ne- revenenti : ila dunvlaxai ul revertaturin ploratttet
qiiaquam ambulanL post pravilaloin cordis sui pes- ululalu. Suo eninvvitio fecit iniquam 863 viam
siini, ul faciani quae desiderant, riec suos sequunlur suanv, et oblilus est Domini Dei et Palris sui, ad
errores; sed dicunl cum Pro|ibeta : Adhwsitaninia quos propbetali sermone loquilur : Coiivertintini,fdii
mea posl te : me suscepil dextera tua (Psai: LXII,9). revertentes. Quos idcirco filios.voco, quia iniellectis
(Yers. 18.) In diebus iltisibit domusJuda ad do- peccaiis vestris, in ploratu aique ululatu revertimini
a Expiingit Yictor. voces ad me, qua) nec in Vulg. seripia cire. annum _I _.
"edit. sunt, hic aul inlra, ncque in Hebraico aut iAtqiiehiccuinVict.iescribiiiuis in filios ex Vulg.
LXX. edit. el Graeca, ipsoque Hier. Cominenlario : aniea
.}>Antea erat ad eiim, pro ad eam quod reponimus erai in ftliis. Mox quOque e_cercif««mpro exctcittm
cum Vietorip, sacrofiextu, ipsaque Laiiniiatis pro- ipso Hebraico adsentieiiie e ms, correx.imus^
prietale suffragahiilvusV , V , fp Yidelur legisse Hieronynius aphd LXX, ovtiuim-
'' Ejiist. iii nostra recensioie I29J aa Dardaimm. tnv, quas vox iuhodierivis eiibinplaribus dcsideralur*
703 COMMENTARIORUM IN JEREMIAMPIIOPHETAMLIB. I: CAP. IV. 706
ad parentem. Cunvquevos, ait, reversi fueriiis ad A. /_. Si absluleris offendiculalua a facie mca, non cdm
Doiviinum,sanabit onvnes coniriliones vestras; sive moveberis.Quai)do"[_!/.quomodo ergo] nioveiniir et
aversipnes, quibus a Domino recesseratis, vel cerle dicimus: jffeiqutempenemotisunl pcdes(Ps. LXXII, 2);
conversiones. Quarnvis enim propria voluntafe ad non imbecillitate naturavhoc palimur, sedquia po-
Dominumrevertamur : tamen nisi ille nos traxerit, nimus offendiculn, et idola nostra cohlra PQmihuin.
etcupiditalem nostranv suo roboraverii prsesidio, (Vers. 2.) Et jnrabis, VivitDomittusinveritate et
salvi esse non polerimus. Inielligamus hoc et de in judicio et in justilia : et benedicenteuin genles,
juda>oruni populo ad Dominum rcvertcnle : el de ipstiinqueiaudabunt. Et quomodo Evangelium jurare
Iiajrelicis qui Dominum dereliquerunt. nos probibet?Sed hic (llau\i.\), jurabis, proconfes-
(Yers. 23.) Ecce nos venimusad le :tu eitimes Do- sione dicitur, el ad condemnalionem idolorum, pef
minus Dcus nosler. Vere mcndaces erant cotles, et quavjuraballsrael. Deniijueauferunluroffettdicula, et
muliitudo (sive forliludo) monliuin: vere in DominO jurat per Domiiiuih. Quodque dicitur :, YiuifDomi-
Deonostro saluslsrael. Diealliocpo3riitens,elomnem nus, in Tesiamenlo veteri jiisjurandiim est, ad coh-
superbiam derelinquens, et mullviudinem siye demnaiionem iiiortuorum, per qiios jurat pmnis
alliiudinem moritium el collium, per qiianv siiper- idololatra. Simulque animadverienduniquod jusj'u-
biebal conlra Deum : ei bumilitate prostralus lo- B randum hos iiabeai coriiites, veritafem, judiciurii
quaiur : Ycre in DomiiioDeo nostro saltis Israel, atque justitiam : si ista deftterint, nequaquam eril
(Yers. 24.) Confusio comedii laborem patrumiio- jur.imentum , sed perjurium. Cumque, aii, hoe fe-
slrorum ab adolescentia noslra : greges eorum el ceril Israel, et per Apostolos magisler fuerit gen-
armenta eorum, filiosel filias eorum. a Onines ha>re- tium, tunc benediceni sive benedicen(ur ih e'oomnes
licorum labores, de quibus scriptum est, Defecerunl genles, et. ipsum laudabunt quod salus processerit
scrtitaiiiesscruiinio (Psal. LXIII,7), ab adolescenlia exlsrael.
eorum quos deceperant, filios et fllias eorum, qui in (Yers. 5 seqq.) Hwc enhn dicit Dominusviro Juda
birresi profece.rant,vel "^tantum luxuria tenebamur, el Jerusalem: Novalevobisnovale, elnolile sereresupcr
oppressit noslra confusio. Unde iiiferunl: sphias: circumcidimhiiDondno,etauferteprwputia cor-
(Yers.2S.) Dormiemusin coiiftisionenostra, et ope- dium vestrorum,viri Juda el liabitatoresJerusalem:ne
riel nos ignominia noslra: qtioniam Deo nosiro pec- forle egredialur ut ignis indignalio mca, et succenda-
cavimus nos, el patres nosiri ab adolescenlianasird iur, el non sit qui exstinguat, propter maliliam cogita-
itsquein hanc diem : et tioiiaudivimus vocem Domini tionum (sive atlhiventionum)vestraruin. PrO eo quod
Dei noslri. Hoc Ioquatur. Israel, qui suuni Donvinuni nos dixinius, circumcitlimiiiiDqmino, et auferte prw-
non audivit : lvoc omnis havreticus qui agitpoeni-.CG putia cordium vestrorum, Symmaclius posujt, purifi-
ienliam: el lamen pars salulis est, sna confileii et camiiii Domino,el auferteinaliliascordiumvestrprum:
nosse peccala. Dic, inqult, tu prius ihiquilaies iuas : circunicisioneni, eniundaiionero,ei pr__puiia,vitium
ul justificerh (lsai. XLIII, 26 ). Yere eniin Israel ihlelligens. Hoc auiem pra>cipiliirviris ludaet Je-
dimisit Chrislum Dominuin Dettm suum, ef in eum rusalem.qiii veram seclaiitur.idem, elliabitantin Ec-
peccavit, non solum eo tempore quando visus est in clesia.ul iiori"seniineiUsuperspinas quas Evangelicus
carne, sed et anle advenluni illius. Unde dicuiit, serniosignificat, qua>suffocent senieniem865Dei,
nos et patres noslri ab adolescentia noslra usque ad; sed prius novale facianl et omnes suffodiant vepres,
lianc dieni, el noii audivimusvoceinDei nostri, "qu.i i senlesque auferanl : nt murida semina mhnda arva
nosiris patribus loquebatur : Si crederetis Moysi, suscipianl. Hoc esi quod in alio loco dicilur : iYeiui-
credereth el miiti : de me enitn Ule scripsit (Joaii. serith margaritas vestras aiilepotcos, et iie delissanc-
" '
M6). . jutn canibus (Malth. vn, 6). Quomqdo enlm poiest
(Cap. IV. — Vers. 1.) Si reverleris, lsraei, aitt Dei audire sermoneni et concipere seihina et fructum
Dominus, ad me convertere.Pro quo LXX Iranstu-- facere, cujus animus asrumnis mundj plenus cst?
lcrunt: 864 S' comiersMs fueril Israel, ait Dominus,i. -Quodquesequilur: Circumcidimini.Domiiid,et aufette
ad me converletnr. Et esl sensus, si ad me fuerit re- ' prwpulia cordiumveslrornm.hulli alii
pravcipitur,nisi
versus, revcrielur de eaplivitale. Sive aliter : cum1 viro Juda et habilatoribus Jerusalem, ut deserant oc-
obluieril quod babel: Qui eniin habel, dabilur ei:'
cidenlem lilleram, et sequaniur spirilum vivificaii-
qui dulein iion habet, eliamid quod videlur•habere
ab lem. Si enim hoc, inqttii, non feceritis, egredietiir ut
auferetur eo (Matth. xxv, 29). Porro juxla Hebrai-
el
fcum liic sensus est: Si reverleris ad me, Israel, ett ignis indignalio mca, succendelur, et non erit qhi
semel saluiem desiderans, peccasse te dieis, ei vo-.-. exslinguat. Ideo autem c monet et aiiie prsedicit, ne
cem Domini Dei tui non audisse, plene convertere,!9 facere compellatur': quod et in Niniyitis probamus,
ei crede quem negasli.,. et tunc erii plena con- i- quibus prsedieta sententia est, ut iniiriinentem furo-
versio. rempoeniteniiadeclinarent. Omnia autem h;ccmala
a Duo mss., Omneshwrelici, eorum labores, sunt.
i>Penes Rabanum, velul armenla oppressi confu- confusione operli
0 Apud Raban., ideo atilemminando
pmdicit, cui
sione. Et cod. Vaiic. 91, vel tenli luxuria tenebauiur., fere conseniit aller Yalican.
i07 S. EUSEBll IIlERONYMi fflg
venienl propter liialitiam cogitaiionunv, a sive adin- A cor regis, el cor principuni, el obslupescentSacerdples,
ventioniim ve.3traruni [Al. noslrarum]. Ubi sunlqui el Prpphelw conslernabunlur. Vasianle praedone Ec-
in cogiiationibiis dicunt noti esse pecca(uii),cunv0111- clesiam Domiiii, ef ira coritra nos Doiiiini perma-
nia vitiajuxia Evangelicam veritaiem de corde pro^ nenie, onvne auxilium inuiileeril. Peribit corregis,
cedant (Malth. xv) ? ciijus cor debet esse in manu Dei, el cor principum,
(Vers, 5, -6.) Animnliate in Judq, et Jeruscdem au- qui pulahanlur esse sajiicnles. Stullam enim fecit
dilunt fqcite, toquimhii; caniie Htba in lerra, clantate Deus sapientiam mundi, (juia per illam non cogriove-
fortiler, et dicite : Coiigregamini, el ingrecliatnurcivi- runt Doum (ICor. i). Ipsi quoqiu: saeerdoies, qui
tales munitqs. H.oc audial Juda, hoc Jerusalem, in legem-Do.mini docere debuerani, el subjectos sibi
qua confessio fidei est, ei in qua pax Cbrisii ha- populos a leonis furore defend.ere, qupd.am sinpore
bilal, el ctti per Isaiam diclum est; In nwntem ex- infatuaii, verieniur in amenliaiiv : sic enim LXX
celsunt ascende tu qui evangelhas. Sion, Eleva vocein transtuleruhl, prosfapore, excessunimeniis exprihieh-
Itiam quiepangelizqs Jerusalem (Isqi. XL, 9) : clainet tcs. Et Propheta) coiisternabiiniur, sive, ut Aquila
forliler, et ita praecipial: Ingrediainur civitales inuni- iraustulil verbtini Hebraicnm IETHJIAU (T>Cn''),amen-
tas. Ha>reiicoruii) bella consurguni : Clnisfi miini- ies erunt. Quis eniin non insaniat, iiori perdat cor :
menta nos teneimt. Levalecrucis signnm inspecula, B quaiido principes, el reges, ei Saccrdotes, et Pro
subliinitale,[/l(. subliinitaiis] Ecclesiav.Confortauiiiii plietas quondam suos sub lcone conspexeril?
qui tiinetis, nolite siare,sedad Chrisliauxilium cur- (Vers. 10.) Et dixi:Heu, tteu, heu : Domine Deus
riie. Maluni, inquil, ego adduco ab Aquilone et con- (pioqunLXX iranstulerunt: 0 DomineDeus),ergone
tritioncm inagnam, verum Nabucbodonosor, tjui id- decepisti poptdttm hlutn, el Jerusalem, ciicens: Pax-
circo iii rnuiido isl.oa-.m.eesse perniitiilur, ul vestra erit vobis? El «cpegg^ pervenilgladius usque ad ani-
fortitudo et vlcloria comprobelur. mam. Quia supra dixerat: In illo temiiore vocabunt'
(Yers. 7.) Ascenditleo de cixbilistip, et prmdo yen- Jerusalem soliimi Dei, ei coiigregalmniur ad eam
lium se levavil: egressus esl de focq suo,ulponat ler- omiiei geiUes iu iiionte Dominiin Jerusalenv: et nunc
ram tuam in sqliiudinent[Yulg.desolalioneiii],Civilates dicii : Peribit cor regis,el cqr principinn, ct obslup;s-
tttw vqstabuiuurre.nilitiehlesabsque Itqbitqlore.Isie esl, cenfsacerdoles et prophelw coiisiernabiiiiiur,lurbatur
ut diximus, yeriis Nabuchodonosor, de quo et bea- Prtiplieta, et in-se Deum jiuiat esse nieniituni : nec
tus Peir.us Apostolus loquitur : Adversarius noslet intelligitjillud muilaposl (empnra rejirQmissum.hoc
diabolus quasilco rugiens circtiitquwrensquemdevoret auienv vicino futurum leiripore, juxia quod ct Apos-!
(I Pefr. v,:8);, Ascendit antem vel de iibyssis @<g@ folus Joqujtur t Numqitidrepulil Deuspopitinm suum?..'
in quas religandris est, et ne mitlalur exoral: et jiriedo •C AbsU(Rom,xi, 1). Pervenit aulem usque ad aninianv
sive vastaior geniium se elevavit, de quo dicluivvesl: gladius, quando nihil vilale in amma reservaiur.
Omniunihiinticorum suorum domhiiibilur(Ps. ix. 5), SiiiiulqUeel boc osiendit, quod nisi gladius praices-
el qtti gloriafur in.conspeclu Domiiii: Circuiviomnem serit, qui defccei el purget aiiiiiife viiia, paxetpro-f
terram, ct conculcavicam (Job. n, 2). Quis esl enim missip non sequaiur.
quem dialioli venena non langani, nisi ille solus qui (Yers. H, 12.) Ii! tempore illo dicelitr popuio huic
polest dicere : Eccevenil prhicepsmundi hlius, et in- el Jertiscilem:Venlttsur»is(sive roris)in vihquce suiit
venil inine nihil (Jpqii. xiv, 50)?Istc ci-ebro pohit hi cleserlo, Vids.filiipopuli mei: non acl ventilandum,
omiieni terram Ecclesisein soliiudinem.,ul egressi de et notiadpurgandmn, Spirilusplenusexhisveiiiet inihi.
Ecclesia iviigiieiUcontra Eeclesiam. De quibus lo- Quandoperveneiit gladius usque ad animani, el ftie-
quiliir Joannes Evangelista : Exnobis exietuni; sed rit area cc-iisumuiata: tiinc ventus urens vcniet de
noit fuemn.lex.twbh : sieitim fuhsenl ex nobh,petinqii- deseriQ, qni non eam pu.rget ei ventilet, ut paleis
shsent utique npbhpum (iJoan. n, 19) CiviLatesvas- Iiuc illucque dispersis, frunieritiini in hoirea rccon-
tanlur terra. Juda>a>,ei hrerelicQrtinvflorent concilia- dalur : sfd spiritus plenus, nequaquaiii poj.nlo, sed
bula. Si quis ergoffaut.or..el aucior esf perversoiuni _ m.ilii yeuiel, ul liieuin friiicum dissipctur. Venlus et
"
dognialum, hoc dici fpotest: Ascentlii.leo de cubili- spiritus eodem fipud Hebra>os appellantiir noniine
suo,et prwdo gentium se /euatiif,el reliqua; vssk.( nn.): et pro locorunvqualitaie, vel veniuin, vcl
sic
(Vers. 8.) Super hoe accingite vos citiciis: plaiigite .spiriluin debemus accipere. Alii hunc lociini etlis-
et ululat_>,qtiiahon esl dversa ira furorh Domini a serunt, ut poslquam purgaia fueril arca,reliqiiise sal-
tiobh, sive ul Sepluagiiiia transiulerunl, a vobh. y.iefiani. Unde eLscriplunv sit:•Spiriius. pleiiitudiiiis
Alilei' leonenv et sievissimam besiiam viiare lion venjel niihi, dicente Evangelisla : Oinnesex plenitu-
possunius, hisi agamus po3iiitenliam, et ad Do- dine ejus accepimus(Joan. .,..), el Sj)iriius sancii
minum CoiivertamurJTionsolum niente, sed et opere. gratiain soriienvur. Yenium a(iitem urehieih, j'uxta
Quamdiu eriiii) ille yaslat Ecclesiam e.itcrram Juda, hisloriam, accipe Nabuchodonosor,qui universa con-
el Jeiusalerivquoque.populaui.r,Deiiraperspicua est. sumat. Juxta iropologiam, adversariam potestaiem,
(Yers. 9.) El etilindieilla, dicil Doininus:peribit quavveniens de deserto et de solitudine, ubi nullum
" Rabanus.agiioseit, i>Cihu Yatic, riiss. Raban. v fautor esse Auclorem
Voces, sive adir!veiil.iotiutii;ri\ec
ticc Yruic. nis. ; ! perversoruiiii
709 - COMMENTARIORUM IN JEREMIAMPROPHETAMLIB. I. CAP. IV. 710
liospiiium Dei esl, Ecclesiam ejus eonelur evertere. A _. Jerusalem, cunctos recipere diseiplinam. Cclebii,
Et ntinc ego loquarjudicia mea cum eis. 'kKoo-ia- inquit, in Jerusalem sernione narraiur, adversarios
'Tnjo-jeslj.juxta illud Yirgilianum (/Encid.Tj: venire de terra loiiginqua, el freiviitum conira eain
siirgere ulul.intis exercilus, qui lani dijigeriier obsk
Quosego... sed molospra>siaicomponerefluclus. "deant civilateni et claudaiUurbem niunitionibiis, ut
Diclurus itaque prospera, reiinet se,ei trisiilitis jun- non lam adversarios putcs esse, quam agrorum VH
git iristia. Ha>eenim suni judicia, qti;)>cum jmpulo nearunKjue custodes. Hoc aiitem toiuni faetuin cst,
qtinndaiiisuo loquiiur Deus, ui sciant se jtiste susii- noii liosliujvi; yiribus, sed culpa Jeriisaleih : qiiia
nere qtia>-suslinent. Deum ad iracundiam 869 provocavii. Si fenimfin
(Yers. 15.) Ecce qttasi nubes qscendel,et quqsi lem- porcos non habent potesiaiem adversaria) fortiitidi-
pesias cutrus ejtis: velociores aquilis equi illius. Vw nes, quanio magis iii:Iioniiues, el lioniines quov.dam
itobis,quoniamvastali sumus.Yentura cerriit prfeseii- civitatis Dei ? ""'':
lia : ei Rabylonium describ.il exerciiuni : cujiis cur- (Yers. 18.) Viw.luw, et cogitaliqnes:iuw ;feceriuit
rttum rotarumque sircpilus tenipesiaii sa?.vissinia> Itwc tibi : hta inalitia tiict, quia a./];ar«.[Vtilg;aildit
8@S comparatnr, ei eqitoruiivvelocitas aijuilisvjuii-V quia], ieligil cor tutim, Paeil ajiosirojiliîh a'd iirfichi
•gi.tnr.Quod ciinvPropheta dixisset, ct (juasi venieh- jRJisrusaleni,
f quod visc illius ei cogilationes, quibus et
tes liostes digito demonstrnssei, populus ihgciiiiscil, opere, el scrrivone peccavii, fcceriiril ei veriire oitr-
ei neqiiaquam fulura, sed facla jain seniit dieeiis : uia, qua>eyeneruui : malUi.aniijueillius, qure jier se
Vw nobis,quoniatn vastati sumus. Hoc iderivrefertur anvara sil, letigisse cor illius, ei aiiinise inleriiii pe-
ad Ecclesiarn, quod quoiidie veri Nabuchodonosor netrasse. Quidijuid ergo nobis .'iccidit,;iioslro acci-
nos jmpngnet exercitus, et currus Pliaraonis, oin- dil vilio, qui diilccni Duniiinim in amariiudineih
nisque ejus equiiaius aquilarum. impetuni superei. verliiiius, ef coginius Sieyirenolentein.
Qund si intelligai vir Ecclesiaslictis, credeiis illi sen- (Vers. 19,20.) Ventrem menm, ventrem nieunt do-'
lenlia) : CHJJIconversusingemueris,tunc salvus __eris_, leo: sensus corclh mei ttirbalisuitt in me : iion tacebo,
dicet: Vmnobis.quoniamvastati sumtis(Ezech,xxxm, qnoniamvocetnbuccinwaudivit anima mea, claihorcin
II)- prmlii. Contrilio super conlritio.nemvocatqest :'ei vas-
(Vers. __.) Lava a nicililiacor iuum, Jertisalein, ut tata est omnis terra, Repenle vasiata -suiiltaberhncula
salvafias : usquequo inorabunlur in te cogilatiohes meq, stibito pelles mem.Ubi nos juxta Syinmacliiim
noxiw? Dieen.iipopnlq: Vcenobh, qu.onianivaslatisu- posuimus, liirljcili sitnl, el in Hebra,o seri|)(uih esi,
inus, respondel Propbeta, immo per Prophelam UOSJA (nOVi);. S.epluaginia a jct Tbeodotio posnc-
Deus : Lava a maliiia cor tiium, Jerusalem, illa a'qiia-.C C rnnl p.a.ip.ao-o-ei
iquod verbunvusque in prreseiif.Taruiii
de qiia et Isaias loqiiitur : Lavamhti, mundi eslote- quid signifioet.ignoro. Aquila auteni pQsuit o^tgrt
(Isai. 1.16), aqua bapiisnii srtliiiaris, aqua poehiien- quod et ipsum tumulium.sonat. Hocdeverbodictirm
lise.Ad meiropolim autem loquiuir Jiida>i)ruiii,ijf per sii, sUper quo. spio apud plerosque hiagiiuiri esse
urben) inteliigantiir pojmli : Usijuequoiiiiqttis cogi- . cerlamcn. Vox aviiem Propliel;e, et per.-Proplielam
taiionibiis subjaces, /jnarsprocedu.nl de.cprde-tuo.? Dei ioquenlis iiiducitur: quod doleaisuper conlri-
Cor aulem in Scriplttris saneiis pro sensu ci aiVima lione popttli sui, ei iiistar lionvinis viscera "ejustn-f
debemus accipere. f lerna lacereniur. Qnomodo et SalvatorsuperLiizari
(Ye.rs. 15.) Voxeiiiin aiiiumtianlis a Dan, einoium niorle doluii (Joah. xi):et planxit Jerusiilcni,:-ne ce-
_facienth idoltiin(veldoloteiii)clemonteEphfaiin:J\ix\& larei dolorem silentio (Luc. XJX):omnisque clangor
.siitim terrse Jii(Ia>a>, divinus sermo iiui:c lorjuitnr. buccinai ei fremiius pra>liOruhv, illius iurbat affec-
Dan enim tribus jttxta monlem Libanum et urbenv lum, dtim mala cuniulanlur malis, ei universa dua-
qure nnnc dieiiur,Pancas, Aquilonem respicit: unde; riim tribuum lerra-yaslu.iur. Diimnon piiiabam, in-
venfurus estNabtichodonosoi'.ldolunvauiem Bel, vell quii, labernaciila quondam et pelles meae, Babylo-
doiorem vel iniquiiaiem de 'nionie.Ephraim venire) iiio exercilii furenie, populatii suiil': et in prsedahi
describit. Posl'. iribum quippe Dan, succedit terra11) 1 liostiiiin mea qiiondanv cessere liQspitia. Loquitur
Epbraini, per quam venitor Jeriisalem. D-an ihter-- auteni boc iilem Deus, quando sediiioiiis [A/. sedi-
prelatur jtidicium : Ephrgim, uberlas, Yeniei igitiir. tipnes], turbas aique discprdias cernii in Ecclesia
judicium Doniiiii in lerrarn delinquenteni Domino,_ el iu corivenliciilis suis clanlaro perdiceni [Al. pef
cum bmni uberlate supplicii. dieriv], el Dei: rerjuienviii belia CQrivei-ti.Uiide se-
. (Vers. 16,17.) Dicite aentibiis: Ecge auditum esthii quilur : -"",.> ;
Jeiusalein, cuslodesvenitede tetrq longinqiiqel dede- (Vers. 21.)f V.sqttequovidebo fugieii!es[¥u\'g:fu-
rttni super civilatesJttda vocemsuam: quasi cuslodes s gientem], audiani vocem buccinw? Yei. fugientes re-
agrxirumfqcii stint snper eairiin circuilu, quiqme ad- i- gem Babyloriiiim, vel fugiehtes me, el a riveoservi-
iracundiam provocavil,ail Dominus. Vult oniiies inn lio recedenies. ,
circuiiu nationes Dci nosse se.ilenliam : ei flagellaiaa (Vers. 22.) Qttia slultus popidus_nieusmenonco-
nIn " liostris hiss. Sepiuaginta fi«tft«tro-£t,
absqiie significe., facile explicaiuest,"si idehi putes sonare,
; inieijeciis verliis, it Theodolioposuerunt. Quod vero ac"f_.aijaiK?£( aptid Nobijium, quod esi, agit.dluf.;.;-.
se ait llier. iguorare, quid verbumiillud Graacuiii,
71i S. EUSEBll MERONYMl 712
gnovil: filiiinsipieitles stint el vecordes.Sapieiites sunt Ai (Vers. 27, 28.) Hwc eniin dicil Domintis:-Desetid
nl [aciant tnalq,: bene auiem facere nescierunt.Causa Omtiisterru, sed tamen consuiiimtiiipneiiinon factam :
coniriiionis, vastilalis, 870 fuga>que et bucciriae, higeblt terraet nimrebuntcwlidesuper,ep quod loctilus
fquia"siultusfficius jestfpopulusy nori natiiraysed siuT; s)))i:[Al::su,ni\,Gogitqvi,)etnoh^witituitnie;nec qverf:
diO voluhlaiisv Ipsaque Siultilia lliiic prbbrUui : qiiia sus suni :dbeb. Mixia irse ihisericordia Dei, oniiiis
non eogrioveruiit Deum, et pro filiis sivpientibus, terra deseritur, sed non fii consunvihalio ut sint qui
slulti filii facli sunt et vecordes. Qua> enim nvajOr intelligaiU clenvenliam ejus. Cceiunvquoque Lriste
polesl esse stultilia, quam, cognoscente bove pos- videbifur desuper, ef ipsa terra liigebii, co qiiod
sessorem suunv, et asino proesepeDomini Sui, Israel Domini-senteiilia ad finem usque pervenerii, hec
Dominum noh cognoscere, e.t.pnesehieni coiilemnere poeniluerit eunv super bjs qua> cogiiaveril ei locu-
quenv seniper videre cupiebaf? Quodque infertur : lus sil. Pcenitejnia aulenv Dei-diciluf, quaudo aufef-
Sapieities suniut faciaht mala : bene qutem facerenes- tur praedicla seu ieiilia, et ira sosviehsad flncm.usque
ciefuntyhicjsapientia prp nialifia acclpieiida est; jux- nori;peryehii. jkiiialus est per JopafflV el impenden-
>ta quod eifilii sgeculi hujus Sapieniiqfes sunt flliis lem gladiuih; lacrymaruni el gehiiiuuiri miillifudo
lucis : et villicus iniquitaiis qusedam sapienter fe- supefavil (Jotin. m).
cisse narratur(Z/MC.xvi); etserpens in paradiso pru- ]B (Vers. 29.) _Avoce a equitis, .1 inUlenlis sagillqm
deiuior cunctis bestiis legitur (fc.en.iii); Illa esl ergd (sive iniendentis arcum) fugit omnis civitas (sive re-
vera sapientia qure Dei limori jungitttr. Alioquiu ubi gio). Ingressi snnt ardua, ei ascenderunt rupes. Quod-
insidia) sjini et lergiversatio, non sapientia, sed ver- que seijuitur : El iugressi sunt saltus, sive spelnncus,
suiia etcallidilas appellanda est. Pro eo, quod nos a SepLiiaginlai>addilum esi. Describilauiem sermo
diximus, quiasluttus populus meusme nou cognovii, divinus Babylonii furentis exerciium, quod a tre-
Septuaginta iranstulerunt : quia principes populi mci niore ejus cuncius populus dereliquerilciviiiitem, et
me non cognoverunt : ut magistroriim sil magis cul- ardua qua>queconscenderii; el tariien irani Domini
pa quam populi Dei scienliam non habenlis. non poluerjt declinare. Quidquid anlem, ut supra
(Vers. 25 seqq.) Aspexi lerram, et ecce vqcua erat diximus, ih bistoria intelligitur cdnlra Jerosaleni,
ct nihili :et cwlqs, et itqn erat lux in eis: Vidi montes, refertur ad Eccjesiam, cum offenderit Deum, ettra-
et ecce movebanlur: et oinhes colles conturbaii sunt. diia fueril adversariis, vel perseculionis lempore,
Inluitus sum, elnoneral liOmo,et omnevolatile coili vel cerle vifiis aique peccaiisr
yecessit.Aspexi, et ecce Carmelus deseitus, et phines :(Vers.;30.) Tu dtitemvaslataquid facIes?Provas-
urbesejus desiructwsuivldfacie -Domiiiijefafacie itm (afaVqiiod Hebraice dicilur SADro.^>rw),qiiod solus
furoris e/iisVProphetafcernit in spiriiu qore veiitura IC inierprelaius esl Aquila, alii iransihlerunl, niheram
sunt, ut audieris populus terreatur, et, acta poeni- aique; itlisefqbUem,culpa sui, qttse clemeiiichi offen-
tentia, nequaqtiam suslineat quaj fofmidat. Yaeua derit Deum.Deivique sequiiur : .-:
terra esl, babitatore delelo. Coelinoh habent lunien, Ctiiii.vestieris ie coccino, el [Al. cuni] oriiala fneris
lcrroris magnitudine, populo non videhte. Ipsi mon- monili aurco, et pinxeris slibio oculos tuos, fruslra
les et colles intula Iiabent latibuia, el per ._-£pSo).vjv componerh : contcinpserunlle amalorcs titi : anhnam
moveri videnlur alque lurbari. Iniuiius est, et huc tuam quwrent. Sub figura mulieris adulterav loquitur:
illucque circuinspexit, el ne avis quidem potuil in- ciinv semel offenderis Deum, et quasi virum luum
veniri. Iram cnim Dei et muta senliunt elementa, reliqueris Creatorcm, frustra ornameiUa perquiris.
et irralionajia pertimescuiU aniraahliaVHoc verum CoiUempseriinlle dtemones amatores lui, et neqtta-
esse, nunc lotus orbis demonstrat, ut cavsa homi- quanvslttpri invmiiiidiliam-,sed aiiimre iliae qusereiif
num multitudine, voiatilia quoque, quavsolent liabi- inlerilttih. 872 Hoc Jdem inteHigendum spirituali-
(a(ores seqtti,abierinl et perierint. Ipse quoque Gar- Ler coiitra eos, qui conjtigales affecius ci verasfulci.
nielus qui mari imminet magnO, oleis consitus et pudiciliam perdidenuvt. Si te, iifiquii, vestieris coc-
arbustis, vifieisque cqndensus ad lantam veiiiet so- cirio, id est, sanguihis Gbrisli assumpseris lidem ;
jitudineihj uf, *reh)i lialveatvastilatemvfOmnesqttOr P si mohiliVorriajierisattrepj ;id;estf;ihedilatioiiem Iia-
que urbes deseriai libnt, et univerSofum; malorum bueris sehsusfet intelligentise spifiiualis : et pinxe-
Jiaec Causa esl,quod vitio populi deliiiqueiuis ira ris ocuios iuOs slibio, id est, Iiabueris studium iny-
Domihi conCitata sil. Quidquid.fjyj, juxla bisio- steriofum el Dei secreta noscendi, frustra compone-
riam de Jerusalem diximus et Judava, feferamus ad ris. Ha>ceninv etiam luis amatoribusprscpararas; et
Ecclesiam Dei, cum offenderit Deuin, et vel vitiis idcireo Jectus angustus ulrumque capere non potest,
fueritvel persecuiione vaslata, ei ubi quondam erai nec reeipil ornamenta Deus, quibus amaioribus tuis
virtuium chorus alque laetitia, ibi peccatorum et ante placuisii.
majrorum muliitudo verseiur. (Yers. 51.) Vocemenim quasi parturientis audivi ;
a Duo mss. A voce equilalus. culi partem, Universmurbes derelictm, et non habitet
"' Addiderint LXX, vai eU T« vlo-o et in in eh homo, penes Rabanum, duosque nvss. codices
ev.pvSyo-c/.v,
nemoribus se abscondcrunl. Cavlera llebraico lextui lanquam id, quod dc suo addidissent LXX adduci.
respondent. Miium vero,*alleram bancs"ejus versi-
?_5 .COMMENTARIORUM IN JEREMIAM PROPHETAMLIB. I. CAP. V. .m
angtislias (sive gemitus) ut puerperm. Vox fdtw Sion A Domini, judicium Dei[sui. lbo igitttr ad opttmates, et
* iiitermorienth expaiidetiihque manus suas : Vw loquar eis : ipsi enini cognoverunlviam Domini, judi-
milii, quia defecit anima mea propter inlerfectos. Ad cium Dei sui, Pauperes bicet opliihates, non inopia
similiiudinem mulieris puerpera), id esi, quse pri- dicit ei diviiiis, sed pbjiulum principibus comparat.
mos parit fetus, describit urbem Jerusalem ejulnn- Et'es'1 seiisus : Cernens infidelis populi pertinaCiam,
leni a(que clamanfem. Quomodo enim mulier pa- et quod indurala facie, noluerit recipere discipli-
riens, ei necdum dolorem pariiiriiionis experla, nam, hoc mecum ratione iraclabam : Fofsitan vul-
">pene moritur, ei angustias sustinens, vix polest gus ignobile Dei non potesi nosse doctrii.am, et id-
respirare, sparsisque manibiisVcollabiiur, sic ei filia circo excusabile esf, quia propter iriiperitiam Dei
Sion, cum suos viderit liberos interfectos, in baec non valet scire maridata. Pergam igiiur.ad sacerdo-
verba prorumpet, et dicei [Al. prorunvpitet dicit]: tes, et eos qui pravsuni populo, el loquar eis : ipsi
Vmntilii, quia defecit aniina mea propter inlerfeclos. enim volunfaiem Domini cognoverunl, et sciuht ju-
Duo auiem exetnjila in uno eapitulo comparata sunl, diciunv Dei sui. Hoc auienv dicil sermone dubitantis,
parlurientis filios et lugeniis: ut quidquid mulier juxia illud Evangeliciim : Miltam filium'meunij for-
palitur in fetu, vel mortibus filiorum, Jerusalenv sitaiiipsum reverebuutur (Maith. xxi, .57), ut ex am-
palialur in populis. B
~ftbiguilate sehlentiavet suspensione verborunv, libe-
(Cap. V.— Vers. 1,2.) Circuite vias Jerusalem, et rum hominis monstrareiur arbUrium.
aspicite, et comiderate, et quwrile in plaieis ejus, an (Yers. 6.) Etecce magis hi simul confregerunt ju-
inveniaih virum, qui facial judicium, etquwrat fidem: gum : ruperuntvhicula, idcirco percussil eos lep.de.
el propitius ero-.ei.Quodsi elitim, vivit Domhius,dixe- silva, liipus ad vesperam vastavit eos, pardus vigilans
rint;el hoc falso jurabunt. Grandisamor justitia), ul super civitaies eoruiii; oiniiisqui egressusfuerit ex eh
nequaquam juxia inierrogationem Abraha), et re- capietur. Qitia muUiplicatmsiinl prwvaricalioiies-eo-
sponsionem Deipro decem viris jnstis Deus liberave- rum,.conforiatm sunl aversiones eorum. Quos magi-
ri( [Al, liberet] civifatem (Gehes. xvni);sed si unum slros piiiabam, invenii snnl pejores esse discipulis,
iiivenerit jamjamque periiura Jerusalem, qui faciat el quanioih divitibus major auctoritas, taulo major
judicium, et quaerat fideffl (sive, ut Symmachus iiisolentia .peccaiorum. Coiifregeruiit enim jugum
(ranstulii, veriiatem),(amen Deus niisereaiur Jerusa- Legis, dicehte Apostolo : Nunc ergo qtiid ientatis
lem. E( quia potera( fieri, ut aliqui iiivenirentur in Deum, imponere jugumstiper cervicemg74 discipu-
populo, qui simtilareiit culium Dei, el jurarent per lorum, qtiOdnequepalres noslri, neque nos portarepo-
Deum, boc praevenil,quod neguaquam Deus vanis Ititnlus?sedper gratiam DominlJesu crcdimus salvdri
sermouibus, sed veritale fidei deleeieiiir, et dicil: C quemadinodumel illi (Act, xv, 10, 11) : ruperuiiique
Non eos diligo, qui jurant pef me, eljuranl in meh- vineula prajceplorum Dei, et non Pliarisseoruin, de
dacio, sed quorum corda labiaque coiisenliunl. quibus.in secundo psalriio dicilur : Diruinpamus vin-
(Vers. 5.) Domine, oculi tuirespiciunt fidem : per- cttta eoruih, ei projiciamus a iiobisjuguiiiipsorUm
cussisti eos, 873 et n("' doluerunl; altrivisli illos, ell (Psal. II, 5), Quia igitur ista fecerunt, percussiteosleo
renuefunt accipere dhciplinam. Induraverunt facies_ de silva, regnum videlicot Dabylonium; lupus acl ves-
: suas super pelram,et iipluerunt reverli. Post verbai peram vasfdviteos, Medos, Persasque significans : pro
Domini, quibus imperaverat dicens : Circuite viass quo in Visione Danielis, ursa ponitur, cujus in ore
Jerusalem, et cavlera,Proplieia loquilur ad Domi-- tres erant ordines (Daniel. vn) : pardus vigitans su-
num: Demitte,oculitui respiciuni fidein,quseHebraice5 per civitales eorum, Alexandri invpelumprse-igurans,
dicilurEHUisA. (rains:): non opera Judseorum.in quiel yelocenvde Occidente usque ad Indiani e pefcii.r-
bus juxta Legis caeremonias exsultabanl; sed fideml sionera. Pardunv aulem vocai ob.varielatem, etqiiia
Christianorum, per quam graiia salvi facti sumus. plurimis sibi snbditis genlibus coritra Medosdimica-
Hnc auiem capittilo discimus, idcirco inferri suppli-- vit-ei Persas. El qnatuor, inquit, eranl capita ih be-
cia, ut vilia corrigaiiliir. Denique ait, percwssisfteos,, slia, el potestas data est ei. El quia non de fuluro
e vaticinatur, sed de prseterilo, f velul ]"anijamque
el non doliicrunt; attrivisti eos, et renuerunl accipere'
. dhcipliiiain.Per omiiia enimiormeuta.alque flagelia a venluris texit liisioriam, idcirCo de Rohiano lacet
emendalur Jerusalem, et super ba>c universa ne ve-!- imperio, de quo forsitan dicitnr : Omnh qui egressus
recundiam quidem suorum Ifabuere vitiorum; sedi fuerit ex eis, capieiur. Catisasque reddil cur isla per-
insiar pelra>induranles c frbiiiis impudenti.im, HO- i- pessi sint: Quiamultiplicatm stitit prmvaiicationeseo-
lueruntadnielioraconverli,; rum, et perseyeraverunt in Iransgressioriibus. Bnde
(Vers. 4, S.) Ego atitcm dixi : Eorsilan pauperes !S dicitur : Et confortatw sunt aversiones eorum. Illud
sunt el slulli (sive a noh poiueruni) ignoranles viam >n quod posuimus in principio , verbumfHebraicum
n RestiluiinUsirifei-moj-ienfisunoverbo, exptiriden- •i Yerba non potueruni, noslri mss. ignorant.

. fisaue, quod ei Mariian. ad libri oram aiinoiaral ex 0 Legimus.cum Vic(or. percursionem,ex serie ora-
Vulgal. pro quibus anlea eral infermorienfesexscan- tionis -et mss. Brixiensibus. Anlea erai percussio-
denlesque. netn.
t Mss., ejcperfaiufermorifur. f In Cisterc. ms. ac peii.esRaban.j vel
jamjamque
cfYiclpr.; frontes impudeiilid, veniurdmdixitfelb,
PATHOL.XXIV. 2.
fiS "-•""," -V'...f"V V. ,.S. EUSEBII HIERONYMI;V>V:V.>r; :;:;.:. m
SOGED (1feU>) sonare viglliam, ih prsesehti loco osteni jA seei denieritiarii; Quodque intulit: Aiifcriepropagi-
ditur'.: ubi eiiinvnos dixiivius, pardus vigilans, in iies ejus, siye susleniacula, onvnia lolli auxilia jttbefi
Hebiaico scriptuivv esl NENERft SOCED (1pf2? "!B3). qttse srio vilio perdidit, eo quod praJvaricala sil in
Juxla iropologiam, qui magni pniaiilur iu Ecclesia, Deum [Al. Doihimnn] domus Israel, el domus Juda,
quin coiifringiinl jugum, el rumpunl viucula, idcirco decem Iribus et duas significans. Audial hoc Eccle-
traduntur in ignoniiniam passionum, ut faciani qua> sia, quod cilo muri el propugriacula dissipentur eo-
noii coriveniunl. riiin, qui iio» habent spem in Domino, el <;prav\ari-
- (Yers. 7 seqq.) Supcr quo propitius tibi esse po- cantur in eunv, sed tamen noii fiat consuminatio
tero? Eilii tui dereliquerunt me, et juranl in his qui propler cleiiieisfiain judicis, e( non prop(er nicriia
non suitt dii : snturavi eos, el mmcliatisunt, et in domo delinquentium.
meretrich luxuriabanlur : equi atnatores * in fetninas, (Ycrs. 12,15.) Negavcrunl Doinhittm, el dixeriml:
cl emissarii facti sunl tiiilti. Uuusquisque ad uxorein non esl ipse (sive iion sunt liwc) nec supervenicl[Vulg.
proxhni sui Itiiiitiebat. Numquid supcr his non vhi- vcitiei]@76 super nos malum: gladium ci fair.emiton
tabo, dicit Dominus : el itt genle tali non ulchcclur videbhiitis. Propbela; fuerunl ht venlum d locuti : ei
anima mea? Kawityas peccatorum Jerusalcm : duin responsum(sive sermo) v.onfuil in eh. Ilmc ergo eve-
dicit se ignorare Deus qua pos.it ejus occiRione mi- B nieul i//is. Quia negaverunl Dominum, sive nientiti
sereri : Eilii, inqtiit, ttti dereliqucrunt me. Nequa- oUiilDoinino, el-dixeruiU : non esl ipse, cujus judi-
quam filii mei, sed lui : qui juranl in his, qui non cio liunl omnia , sed foriuilu ha.c ornnia accide-
sunl dii, Saturavi eos, et mmchatisunl. Audianl boc, ruiil : iieqiie evciiient, qua>iiobis Piophelariiin vo-
qui acceptis a Donimo diviliis incubnntcs, luxurir» ces min.tiitur, nec videbinius gladium, nec fainem
serviiint. Equi amalores in feminasS7«§ faf/! sml- sustinebimus obsidiuuis , ei quidquid Incuii siinl
Pro emissarih in Ilebraico scriplum est MOSECHIMProphetai, iu vcuiuiii Iocuti suni, e( iriiia omiiia
(d',2-'D), quod onir.es voce consoua 'fuov-eg, id Iraiisierunt, nec liahueruiU resptmsnm , liocesl,
est, trahentes, iranslulerunl : ul osiendatiir magni. oraculum, sive sermo Dei non fuil in eis, idco susii-
tudo genilalium, juxta illud Ezechielis : quasi asino- nebum qu.u scqucus serini) describil. Audiat hoc
rum ctirnes, eorum carties (Exech. xxm, 20). Iloc est Ecclesia nr-gliguns, et provideniiam Dei refulans,
quod in alio Ioeo scripluni cst : Assimilali sunt jti- xjuod el gladium et fainein sustineal, ttisi ventiira
meitih insipieiitibus, el sinides facli siml illis (Psal. creJiderit qnre dicuuiur.
XLVIII,15). Siinulquc taiUani osicndil insaniam iibi- (Vers. H.)Hwc dicil DuiniiitiSDetts exercilvum,
dinih, ut non soluuv appciiiuiu vnlupiatis, sed %pe- quia locnli cstis verbumhlud : ccceego do verba mea
[M7io-y.6v, id est, liinnituin vocet, el servcl equoruni |C ?)iore llio in iguem, et popnlnm islitin in ligna, el dc-
fureniium ad libidinoiii mciaijlioram. Cuni hair, in- vorabil eos. Dixislis : Pro])bciu> lucriim Iucnli in
quil,Ieccris, numquid non visilaiione condigna cs? vciiium, ncc vcniura suni qtia) ininantur : proplcr-
Et nota quod bic vUiiaiio nro |>oenaponaiur aique v>a,o Piopheia, do veiba mea in ore tno, qua; iguis
suppliciis, juxta ilitid quod scriplum esl : Vhilabo iiabeanl polesialcm, et populum istuni in ligna con-
in virga iniquiiates eorum. Ei in gcnle lidi non uich- veriam, ul sermone tuo, el proplietia incredtili con-
celur anima mea (Psal. LVXXVIII,55)? Postquam cremeiitui'. Sic Deus ignij cousumtns dicitur. ut
peccalis obligaia est, nequ.iquam vocnliir populus coiisiini-Uin noliis, si super fuiid.itticntinn Cluisui
Dei, sed gens a qua recessil anima Dei, tccunduin irdiiicavcriiiius, Iigna, Jenuni, slipulam (De?rf.IV).
iilud quod sciijitunv esl : Neomeitiasveslras, ct sab- (Yers. io seqq.) Ecce ego adducam super vos g_-u-
bala, et dies festos odit anima mca (Isa. l, 15). Quod tem de longinqtto, domtts Israel, dictt Dominvs : gen-
autein in veteri Testameulo dicilur pro afTeclu, in lem robtistam, gentein antiquam, genlem citjus ignora-
Novo scriplum esi pro verilaie : Salvaiore diccnie : bis tinguam , nec inlclliges qtiid locjitahir. Pliareira
Poleslatem habeo poncndi animam iiieain, el polezta- ejus quasi sepulcrum patens, uitiversi forles. El come-
tem lutbeoitcrutn sume.tdiillam (Joan, x, iS). del segeiesiuas et paiiem tuum : devorabil fdios luos,
"
(Vers. 10, il.) Ascenditemuros ejv.s(sive propu- e! filias tuas : comedetgregem tnum, el armenia tuct:
gnacula) ei dissipate : consuminationeinauteiii mliie coiuedetvincamitiam, el ficutn tuam, ei conierct ttrbcs
facere. Aufeilc propagines ejus (sh-e suslenlaciiin)qttia mimitas luas, iit quibus iu fuluciam hcibesgladio. Vc-
non siinl Domini. Prwvaricalioneenim pralvaiicala csl rumiainen in diebus illis, ctilDuminus, non facian: vos
in me donuis israel, el domus Juda, dicil Dominus. ht consuminalioiiem.Nequaquani hiullo posl lemporc,
Imperalgciilibus, de quibus supra dixerat : Percussit nec ut falsu creditis, Proplielao vobis loqtieiitur in
eos leo dc silva, lupns vastavil eos, cl pcndus in chita- vcnttini, scd jam niinc adducain supcr vos genieiu
iibus eorum, ul asccndaui r.iuros Jcnisaleni, sive Dabyluiiiorum, qua> vcniel de longinquo : gentein
propugnacula, ei dissipeni cam : consuiniiiaiionein robusiam, pro quo in Ilebrreo scripluin est CTHAK
auiem non faci.ml, ul salvenlur reliquia:, et sii (iui (}**i,K)» genteni anliquain, cujus qiiondain domiuruus
aiiniiniiel in gentibus gioriarn Dei, severilaiiqiie mi- es( Nemrod gigas (Genes. x). Cujus ignorabis Iln-
,l Aul Saced, aut Sachad pracforiinl niss. Vide non habcri, ac siniiliter \ocem milii penes LXX.
quse hac de voce superius aiinoiavinms in cap. i. c Unus Cisterc, el non prwvarkanlur eum.
11Idem ille annotal voces hi feminas in Hebraico &In Vulgata Hieron. vers. locuti desideratur.
717 COMMEiNTARlORUMi.N JEREMIAMPROPilETAM LIB. II. CAP. V. 718
guani, a sive ul in Hcbrt.o scriplum csl: ncc iulel- A reliquisth me, et servislh dco alieno §|7sB (vc' dih
liges quid loqualur : esl enim maloriim g7_F sola- alienis)in terra veslra: sicscrvielisalieitisinteiranoii
lium, si illos habeas hoslcs, quos possis rcgare, et vcsira. Grandis slullitia nescire cur passi sint, ciim
qui luas iiileiligaiil preces. Quodque sequitur : taiita peccaverinl: brevisque ad ainbigcnlcs respon-
Pltatetta cjus qitasi scpulcntm patens, cl in Seplua- sio: sicut s-ervivislisdco alieuo, id e.U;Baal, vel diis
ginta rditionc non dkiiur, Babyloniam significat alienis cuiictarum geiiiiuiii in leira Judiea, sic ser-
arinaluram. Ncc dtibiuiii quin rignum Assyriorum, vielis diis aiienis iu lerra non ve_-ir_i:baud dubinni
Dabylonioruii), Medorunv, aique Persarum, sagit- quin Babylonis, aique Chaldava).Si enini vos pere-
tandi perili.siinum sit. Sinmlque describit vaslita- grina reiigio deleciat, quid necesse est loiiginquum
tcm lcrrrc Judsea>, inicifectionenique mulioruin , errorem suscipcre? llabifaie cimi talibus, imnio ser-
abaciioneni pccorum, subversionem urbium ntque vite bis quorum deos coiitis. Potest hoc et super
murorum, qtiod gladio boslili cuncla capianlur, et iitcreticis accipi, de quibus scripium esl: Ex nobh
lamen in tantis malis non eos perdal nsque ad iu- exicrunt, scd non fuervnt ex nobis. Si cnim fuissenl ex
ternecionem; sed reliquias salvas facial, vel eorum, nobis, manshsent w.ique nobiscum (I Joan. n, 19),
qtiiin B.ibyloneni ducti suni, diniissiiiue ad agrictil- quod projiciat de Ecciesia haireiicos Doiiiiniis, qui
turam lcri-ie \Al. culiiirnm agrorum] Juda-rr, veleo- B b niullo lenipore sub nomine ejus mendacioruin
"rum, qiii posi persecutionis ardorem vel fuga, vel suoruin simulacra vencrati suiit, utforiscolant, quod
confessione fidem'Domini servaverunl. inlus prius venerabaniur, ul palea> sepiirentur a
(Vers. i9.) Quod si dixeritis: quarc fecit Domimis irilico.
Densnostcr nobh luec omuia ? Dices acl eos: Sicitl de-
0 Mavuli Yiclor. alio sensu sicuf pro sive, quippc aliier vciierunl : hoc csi, cujus non audies vocein
cum tiiruiiiqiie in Ilebraico scriplum sil el uiriim- linguw ejus.
quc Yulgala llier. edilio retinueiit : eujtts ignorabh b Negandi particulanv Cislerc. el Vatic. mss. iiitei-
linguam, et nec inlelliges qtiicl loquatitr. Vull auteni sernnt.
ideo dici sicul in iiclvr.eo scriplum est, quia LXX
LIBEE SECUNDUS.
877~878_ecutidum, fraier Eusebi, in Jeremiam C facitint ea,el omnes qui confidtmt in eis (Pscd. cxui,
libruin celcri serinonediclanius, avertenlcs parum- S, C). Propric auteni ad Judain loqiiitur, et ad donvum
per aures, ne audiamus judiciuin sanguinis, el inter- Jacob : Israel eniin rnullo jaiu teinpore in Assyriis
fecloruni animas deploremus, qui opinione virtuium <•• exsultabal :simulquc(lalinlelligeiiliam,qiindeliam
quoLidie corruunl in superbianv, et Dco sc similes absqtie pravceplo, naturali sensu debeamus intelli-
arbitrantui', ut seqnalilaleivj,quam impia Arianonini gere quse recta suni.
Iireresis in Filio negat, cunclis bominibus tribuant, (Yers.22 seqq.) Me ergo tion thnebith, <dtDonihtus:
el ponanl in ccelumos siiuni, el nihil fuiura) Saneto- et a facie mect non dolebitis? (sive timebith) qui postd
riun beaiiiudini amplius derelinquaiU. Quoruni fu- arenain irrminum mari: prwccplumsempUernuni,quod
rori respondimus (Episi. 155, ad Clesiplwntcm)ut tion prceteribil. El comaiovebiinlur, ct noit poterttnt
poluimus: a ei si Dominus viiarn dederil, plenius (sivc tnrbabilur, et non poterit), el iutumescent(si\e
responsuri stimus. Nuuc coepia carpenda est via, el sonabuiit)(lucltis ejtis, cl iion Iransibunt illud. Populo
diclandi Coniiiieiilarioli : nec nimia longitndine Ituic factum esl cor incrcdnlum ct exasperinis: reces-
exleiidenies opii?, nec immodeiata brevitaie anfe- scrtinl, el abicrimt, ci non dixerti.nlin corde suo: Me-
rentes inlclligeniiam, qnorurn alterum oneral scnsus ttiamitsDoniiuumDeumnostrmn, qitidul nobis pluviam
Icgenlium, altcruin h ]ira>podilslndiosoriim deside- j) ; lemporaneain et serotinam in temporc suo ; pleniludi-
1'ium. nem annuwmessiscuslodicntemnobh. Narrai beneiicia
ut ingraios arguat. Ma, inquit, jion limebith, qui
(Vers. 20, 21.) AiinuntiaieIwc doiiwi Jacob, el au- lanla vobis pra>slili? Non dilectionem (iesidcro per-
diiuni facile in Jttda dicenles: Audi, poptdeslulle, qui fectorum, scd limurem incipieniium, qui posui arc-
non liabescor : qui habentcs oculosnon vidctis ; et au- nctmteriitiniimmari; qui lam polens elemenlum ct
res, etnoii attditis. Mullis modis peccanles letrahit inimeiisiis gurgiium moles ineo pra>ce|Uoliitoribus
ad saluiem, et stultum vocat populuin, qui sapicmioe rcfrenavi, juxia illud quod scripium cst : Prmceptum
reliquit aucloreni, coniparalque eos siniulacris, de posuil, cl non prwteribit (Psal. CXLVIII, C). Audiuiil
quihus scriplum esl: Oculos babenl cl non videni: me ei seniiunl, qure scnsuni non liabent audicndi:
aurcshabcnlcl nonaudlunt. Similes illis ftant qniQ^JQ cl populus quondam meus suo viiio slultiis cffectus,
a Islha>c,el si Donmius.ifani dcderit, pienihsrespon- h Yalic, altervmprwcidii.
sttri sunuts, in laudatis ITIFS.desideranlur. Innuil vcro * Duo mss. in Assgrih eptdabatiir.
S. Docior l.ialogorum adversus Pelagium libros.
719 S. EUSEBII HIERONYMi 720
non solum contemnit; sed e.t dulcem exasperat ^ et qiios Dominus judicat; et non in nostris conven-
Deuin. Recesserunt, ail, a me, et mihi terga verte- ticulis iiiipleantur, quos possidelradix omniumnialo-
riint, et concito abierunt gradu ; nec lacila eos rumavariiia (Co/oss.iii),ita ut venieiUiumadnos non
relraxit eonscienlia, ui dicereni in cordibus suis : ora coniemplemur, sed manus.
Meluamusetim, qui dat nobis pluviam lemporaneamet . (Yers. 27 seqq.) Ideomagiiificati sunt et ditati: in-
seroiinam. Per qnre omnia osiendit bonam [.4/. bona] ctassati sunlet impinguati, el prwierierutit sennones
a *
pleniliidincm annuae messis, pro quo Aquilae prima meos pessime: causam non judicaverunt: causam
editio, et Symmaclius, liebdotnadasiiUerpreialisunl. (sive judicium) pupilli iion direxerunt [k\. dixeruiii]:
Ih Hebra>oenim scriplum est SABAOTH (rTOQE'),quod judicitim pauperum (.'siyeviduce) non iudicaverunt.
prp ainbiguiiate verbi, et septimanas signiiicai, et Ntimquidsupsr hisnon vhitubo,S£l dicilDominus:
pleiiiludinem*. > aut super geniem hujuscemodi:non ulcisceiur anima
(Vers. 23.) lniquitates vestrwdeclinaverunl hmc, et mea? Si voluero annolare per singula qua> in LXX
peccaia veslra proltibuerunt bontim a vobh. Ergo si ediiione priElerinissasuni, longunvliet. Qui lendunt,
quaiido et hiare iraiiscendit lerminos suos, et pluvia ait, insidias, et aliorum nudiiaie keianiur, ideo ma-
;retrahiiur, iieipiaquain880 abbreviata esi manus gnificaii sunt et dilaii, quia superiora feeerunl. In-
. Doniiiii, iitisla non faeiai: sed peccala nostra lioscad g crassatisunt etimpinguali, juxla illud quod scripium
nos venieniia declinaruiit, ut ad alios pergerent qui esi: Inctassatus et impingualuscst, et recalcilravildi-
non iieceaverunl. Et prohibueriiiit. inquii, jain veniens lectus (Deut, xxxii, 15). El prwlerierunt sermohes
ad iios bonum, juxta illud quiid secundum lilteram meos,quia diviliarttin conscientia illud dixerunl de
scripium esi : Mandabo nubibus, ne pluanl super eam . Evangelio : Anima, habesmulta bona posita in aiinos
hnbrem(Isa. v, 6). Possumus autem inibrem lempo- inulios: requiesce, comede, bibe, epulure (l.uc. xn,
raneiiniei serolinuni,LegenVacclpere et Evangelitim, 19). PriEierierunt auiem in niiilum sui, cunclopque
et diversas vocalion.esa prinia hora usque ad unde- Iioiniiies s despicientes non posuerunl Dei judicium
cimanv, in quibiisoperariis vineaeunum a>ierna>vilae anie oculos suos. Piipilluin et pauperes coriiempse-
praeniiiiih polliceiur (Maitli. xx). runl: pruquoLXXdixeruhl, vte.u_s.q_._-.inHebraico
(Vers. 26..) Quia inventisuntin populo meo impii non Iiabetur; EBIONIM (DW'3S.) quiiipeproprie pau-
imidianles guasi aucupes: lagueos ponenies, et pedicas peres, non viduassonal. Quod niilem Seqtiilur, Num-
ad capiendos viros: sicul decipida plena avibus, sic quid superhis non vhiiabo, dicil Domhius: aut sitper
domus eorum plenwdolo. Cur c declinarei ab eis im-f geiilem hujuscemodinon ulchcelur anima mea ? jam
ber lemporaneus et seroiiims, et bona ornnia non supra disserltim esi.
venireni, causaa subjiciuulur : quia invenli suni in n ( Vers. 50, 31.) Stupor el mirnbilia facta sunt in
populo"ejiis impii. Nonidixil, iiiiquos el peccatores ' terra. Prophetm ptqphelabant mendachtm..-{ sive ini-
(ul nova viili h;eresis), sed impios. Impieias aperte -qua) el sacerdotesupplaudebanttnanibussuis : elpo-
negai Deum : iniquiias alque peccatum si confiieatur pulus meus dilexitlalia: quid ergofncieth mnovissinio
- crrorem, facile ad misericordiam flectit Deu»).Quod- [ Vulg./ief in novissimocjus] (sive post liccc)?Supra
que nos dixinius: Insidianles quasi aucupes,et in :dixeral -. Ibo ad optimates, et loquar eis ? forsitan
' LXX non babeiur,
Aquila ei Symmaebus Iranstiile- , ipsi co^noyerunt viam Domini, et ecce lii magis pa-
runta JASIR(TU?'),quasirete aucupis, quod eliam qui riier confregerunt jugum, ruperutit vincula : nunc
"bonusinier eos videniriet recius, instar aucupis ten- describit qui sinf optimates, proplietav Videlicetel
dat iiisidias, dum invicem se venaniur ad mortem, : sacerdoies : qoorum alii ftitura pr.edicuiU, alii ex
' el alioruni danvhis
aiqiie di^pendiis, siias coniplent ". lege faciehda decernunt. Et ecce, inqnit, illii. nien-
doiinns,ul iniplealur e philosophbrum illa senteiitia: dacitim propheianiibus, sacerdotes manibus applau-
Omnis dives aul iniqnus, aut hseres iniquiVAtque serunt. Etui osieridalurnec poiiulusessesine culpa,
utinam ab liis lanlum flant, qui videnlur foris esse, -qui a laiibus abducalur, scriptum "est: Et popuius
» Gonstal Aquilatn bis in Gra>ce inlerpretanda ;D perperam jnlrusiim manifeslo eraf, pro Josirllebraeo,
- Sci'i|ilnra operanv stiam postiisse, quod nosler cuui Laiiiniin ejus vocis vucabulum snbsiiiuii, )-ecf»s.At
primis Ilier. leslaiur iii Ezechiel cap. H, ubi secun- ipbum iii.lerprelali.uhJasir posilum ab Aquila Sytn-
' dam Aquilwedilioncmlaiidal, qutimHebtmi/.vxv.ar/.pi- niachoque, Hicroiiyniiis docec puia 'lao-lp,<a;§[/.-
TUOV
Sfieninoniino/jffliif.FalsoitiiqiieHiss.eivoculaiiilerjectiV lêvrov, Jasir. quasi rete aucupis; taiiielsi vox
- leginit, Aquila el prima edilio: illa, qua>a 11_fideriv;itnr, commode rectum appel-
i>In uiroque niss. Vaiic. et Cisterc. hiijusmodi lative sonare putuissei. Impressam lectinneni, qua>
aiiexitur : Nolandumqum de hmreiicis pjiipior ad lidem esl, nt ex ipsa Hierbhyiniana ex-
' glosseina hic
dicaf, qui tlostrh lanlum insidiari cbnanlur, el dicunt, positiune liquel, ex Sancygiranno nis, Marliana>us
•'lniqitiiates nostrwdeclinqveruntliwc, et peccatanoslra asscruit.
boniima npbis. e Pliilosopliorumilla sententia. In Episiola ad He-
proiiibuerunt
<;Veteres libri cuni lfabano, I7f declinqret,et mox dibiam, quaesi. 1, Unde el illq vulgaia sententiamihi
7(0)1ihvenirenl, videiur esse verhshha : liives aul iiiiqiius, aui"•iiiiijliif
'." <lCndices (ilerique omnes tum nostri, lum.qiios liavrcs. MAJVTIAN.
Beiiedictini cunûliierunt, pra>poiiunl Iiic verbum, f Adduiii ires mss. vidum,sacro tamen lexlu re-
quod cuin veleres quqque ediliones retineant, in eo fragaiue.
pra-lerea peccanl, quod Jastir ex Massoreiliicolexlu s Iidem mss., decipienles,pro despicientes.
pro <.««')'legunt. Drusius ?§ verbuniexpunclo, quod
Ml COMMENTAJRIORUM IN JEREMIAM PROPHETAMLIB. II. CAP. V. l%i
imus dilexit talia : quohdam meus; sed [Al. et], Xper Jerusalem bellum :f Domini eiiim imperium est.
posiqiiani dilexit a talia, nveiisesse desivit. Quid igi- Consurgiie, el ascendaihusin meridiem: nnn per iioc-,
tur faeient, eum novissimum judieii leinpus adve- tem el insidias ; sed plena ltice pugnemus : nullus
nerii, sive caplivitaiis necessitas ? Unde smpor el enim nobis potesl resistere.
'
mirabilia sunt. qnod nec in prineipibus, hec in po- (Vers. !__,5.) Vw nobis, quia declinqvit dies, quia.
pulo iuvenius sit qui recta sentiret. longioresfactmsunl (sive defecerunt) nmbrwvesperi.
(Cap. VI.—-Yers. I.) Confortantini,filtiRenjamiii, Snrgite et ascendamusin nocle, ct dhsipemus domos
in medio Jesitsalem; et in Thectta clangite buccina; ejus (sive {uiidamentaUlius). Illi dicunf: Surgite,
et super Rethacherem levale signnm ( sive vexilliim), et ascendamus in nieridie, et clara Iuce piJgnenitts.'
quia iiialum visumesl (sive apparuit) ab Aqutlone et Isti respdiident: Vmliobis, quiq longiores factm sunt
contritio magiia. Jerusalem in tribu Beiijamiii si- : umbrw«esperffi.SecuiidumilludVirgilianum(_Ec/og;i):
tam nulliis ignorat. Tliecuain quoque vieuliun esse
El jam summaprocuivillanimctilminaftimanl:
in monte situnv, et duodecim millibus 882 au Majoresquecaduntaltis de monlibusumbrse. ;
Hierosolymisseparatum, quotidie oculis cerniinus. 883 Et est seiisus: Si per diem ba)c patimur, quid
Iriter hos alius vicus esl, qui lingua Syra b et He- patiemtir in nocle? Riirsumqiie qui supra dixcrant:
braica BETHACHARBA nominatur, et ipse in monte po-- " Saiictificate super eaiii beltum, alque consurgiie, nunc
situs ( NCTOiTS ). Quodergo dicit, lioc est: qiiia ipsi se provocant ad beliandum',•dicentes: Surgite,
ab Aquilune jainjainqiie veiituriis est Nabucliodono- el asceiidamus in nocte : ut sciant adversiirii, rion
sor, et immiiiet vicina capiivitas, o b.ibilatores Je- temporis viciorianresse, sed virium : el dissipeinus
rusalem, arma corripiie, e( in Tliecua buccina con- domns, qu;e frtislra hniroruiii firmiiaie vallantur.
crepate; ef ii] Retliaclierein levate vexillum, ait, ut (Vers. 6. ) Quia hcecdicit Domirius exercitwum:
contra lmstes valealis resisteieV Beiijiiniin interpre- Cmdiielignum (sive tignq ejus ) et effundite [ Viilg.
tatur filius dexlerw : Theeua, tuba : Beihar.herem, fundite'] (sive contporlaie) circa Jertisalem aggerem.
villa vinew.Haecomnia referanvus ad Ecclesiam : ut Idcirco, inquiunl, de: victoria securi sumus, quia
si deliquerit, et persecuiioiijsimpetus fueril, se prse- pra2ceptum Doniini est imperantis Clialdans : ligna
paret ad resisiendiim. succidite, et fttturis muriitionibns aggerem compor-
(Vers. 2, 5.) Spzciosmet delicalw assimilavi ftliam taie. Per qua) osteiiditnr anlcquam veniat Corona,
Sion : et ad eam venieiu pastores, et gteges eorum: non slalim iirbem esse capiendam : sed loriga obsi-
fixerunt (sive figent) ih eateiiloria iitcitcuilu: pascet dione, nt posiea leginrius.
unusquisqtie eos quisub mahu sua suiti.Saiictificate (Yers. 1.) Hmc est civilasvhitationis (sive mendax),
( siye parale) super eam bellrim : consurghe et as- P omnhcalumnia (sive oppressio) in riiedioejus. Sicut
cendamusin meridie. Describitur pnlcliritudo Jerusa- frigidam fach' cisternd (vel lacus) aquam suam : sic
lem, quse est ipsa Sion: ut* aliiid toiam urbem, frigidam fecit maliliam:sUam. Prieeepii Dominus ut
alittd arcem urbis insinuet esse, Sioii enim a specuia arbores succidantur, et ut fundantiir per circtiiium
inierpreiatur, et speciosre niiilieri comparatur : et aggeres : quia lempus visiialionis ejus adveiteiit, ut
qtiomodo ad illanv amaiores, sic ad istam pastores recipial pro peccatis suis : quorum maxiiniim est
convenire dicuntur. Salvsque eleganter in Hebravo o-UKoyKVTta, ul innocentem opprimai per calumniam.
verbunv quod qnaltior litteris scribitur, RES, AIN, Quoinodo ergo cisierria, vel lacus frigidam faeit
JOD,HESI,si legatur REIM(D'5?*l),amatores, s\ noiM aqnani suam : sic in medio Jerusalem, malilia quas
(a'*n), pttstoressignilical, utvel jiixtafnvetaplioram, ih-ea est, omiiem calorem perdidii vitre. Et hocno-
pulcbra) niiilieris amaiores, vel juxta eversionem taniluin, qiiod sancio Spiritu accensi, ferventes ap-
urbis, panores inlelligantur ;: quorumfaiii scorlum pelleiilur: inala autem frigida sint. Unde et illiid
polluere fesiinani, alii obsidere et subvertere civi- scriptumest (Maitli. xxiv), quod in riovissiniis die-
latem. In pas(oribus e( gregibus eorum, prinripes bus, qiiando mulliplicala fuerii ihiquilas, refrigescet
seiiliamus, et exercitus Cbaldsorum. Figent auiem charitas mulforum. Quod pnio et illud sonare: As-
teiiloria sua in obsidione urbis in circnilu : el puscet 9 similatussum descendenlibusin lacum (Psal. xxvii, i).
unusquisqiieeosqui sub inanu sua siitit'; suas viiielicet IIuc autem Laiinus leetor inielligat, ut semel dixisse
turiiias ei ntitrieros [Al, inniurieros]. Qui principes, ...;sufficiai, lacum, non siagnum sonare juxta Gra-cos,
sive pastores, dicent jgregibussuis : Sanctificale su- sed cisleriiam, quse sermone Syro ei Hebraico " GCEBJL
a Snffecinuisvocem talia mss. plurium apud Yic- quia «i-ieaiilraque lingua dicitur H)Tp Karmq, vel
tor. aucioriiale. Karmo. MARTIAN.
b Et Hebraica Rethacliarma nominatur. Hoc !no- r c Vat., ui alii totam urbem, alii arcem occupent
mendiverfe fcgilur in cxeniplarilius Graecisei Lnii-- urbis.
nis; apud; LXX, BKtSajrKp^«Reihacliapna, et B»j9- , d Anfea addebaluf ttrx, quam vpcem rectius igno-
6K%K/3 Rethihachnr; apud Hieronynium in ins. codice ranl niss.
Sancygiranno Rethacharem; fin ttno Regio el altero V e Ei Hebraico Giibbq appellatur, Lectionem He-
Climiaceiisi Reihacltarma; denique in nostro San- braicam Ilieronymi mnianl hoc loco Erasmus et
Gennanensi, pi-iiua niatiti Relhaclwrem, posierinre .Marian.uspunemes vocem pure Hebra>amitOJ ge-
Rethacharhn. Bene lanien jnonei Hieronynius illud ver; iion enini iiiielligutil cisternam sermone Syro
homen lihgua Syra el Hebraica dici Rethacliarma, et Chaldaico, id est, vulgari Hebraico dici K3°A
tro S. EUSEBH IIIERONYMI 724
venienlem iram
(!Ol5,) appollaltir. In pi-iescnii auiem loco pro lacu, \ ex persona Proplirfiv dieitur, quod
quem omiies .siinililer traiislulcrunt. in Ilcbraico Dci aijie prospiciat, el, pleiius sit furoris Dnniini et
nort (".''.i) dicitur. iraeimdife, e! ullra susiinere non possil: ncc pro
( Yers. 8.) Iniqitiias cl vasiilas c.udietur-hiea <o- pecciitoribus audeal Domimiivvdcprccari. Juxla LXX
ra>n ma sempcr, infirniiUts e_ plaqa. Erwlire, Jcru- a»lom noviis sensus ponitnr, qu; d ipsc Doininus
salem, ne forie, recdat anisiia mecia te, ne forle S85 complcvi, feriendo populurn pcccaiorcm : et
u(
ponom le desertam, ierram vthabitabiiem. LXX : Int- lamen rciinuerit illum, el noii loiuin eifoderii,
pietas et utiseria aitdictur hi ca conira faciemejus. Per reliqui;:) salvaefiiiut : quod mihi vidclur sibi esse
oinnem §34 dolorem ci flugeUtimerndierh, Jeru- con'rarium. Si enini compleriL furoiem suiini, quo-
salem. ne forte recedat aniina nteaa ic: ne faciam niodo sustinuil ne complerct?
te inviam terram, qum non Imbitelnr. Per lirrc dis- (Ycrs.-12.) Effimde(s\\e effundit) mper parvn-
cimus qiiia flagellat Dominus omnenv filium quem Ittm i' foris, ct supcr concilimn juvenum simiil : vir
recipit. Et idcirco plagis atque (ormenlis erudiltir cnhn cum uxore ccqveltit, scnexcum pleno dierum. Et
Jerusalem, ut corrigalnr, et noa recedal aniniii Dei iransibuni domns eorttmad alteros, agriel u.rorcs pa~
ab en, et rcdigalur iu solittidinem. Si quando igilur riler. Yel Propheta prrecipiiin spirim ênicnti Clial-
crebris angusiiis subjaccnms, rccordemur in conso- 8 d;eo, ut effundal furorem Domini supcr parvulos,
l.uioncni nosiii isiius versicuii : Per omnem dolorem et innoxhc qnoque non parcalxlali: vel cerle nar-
et flagellnm cmdicris, Jerusalem. rat quid facium sil super concilium iuvenuni siiiiul,
(Vcrs. !).) Iliec ciiciiDomhuts excrciluum, usqitc ad qui ad repugnantlum nrma corr.pvierant. Yir eninv
racemtuncolligeniquasi in vinca rcliqttias Israel. Con- c-im uxorecap;elur, dulcissiina iuler se noniina pa-
verie mar.itm tumn quasi vindemiator cid cariallum. riier seiilienl captivilale.n : senex cum pleno diei iiin.
LXX : Qnia Itwc dicil Dominusvirlutum : Racemate, Ergo i-enecliis non esi aUas ullima, scd eorum qui
racemate quttsi in vinea reliquias Israel. Reverlcmini pleni sunl vlieruni, quos nostm sermone appellanms
qiiasi vinlsiiuator in carlallmn smv.n. Alii in boiianv depositos. sive dccrepitos. Scqiiitnr. Ef trctnsilntnt
pariein, alii iu maiain hiec dicta suscipiunl. In bn- domus eornm ad allsros, captiviialis malo, ogri et
n.-ifflpariem, cmn vastala ftierit .Terusalcnv,reliquiav n.toressiwttl: ni cnnjux ad lio_.lesLranse.ilcl posses-
salvii)fianl, In nvalam sic, ne unus quidem racemus, sio. Qnidquid juxia liiieram intcll-giinus super Je-
01 parvu-; bolrus remancal in vinea, oiiinia colligen- niFalem, juxla inlelligei'liaiii spiriiualem rereramus
lir : ci qnodcumque invcneris, inslar viudemia- ad Eccl.siiiiii, si offiriiderit Detim.
loris in cariilliiin eollige; ul quoi)iod<)ille racemos (Y"ers. 15 seqq.) Quia cxlcndam manummeani su-
ad lorcular: sic lu eaptivos perirabas in Babyloneni. j per habilantesterram, dicil Dontiniis. Aminore qitippe
(Ycrs. 10.) Ctti loqttar, el quem conieslabor, ut vsquc ad majorem on-.nesavaritiw student, et a pro-
tmdini? Ecce hicircumcistvatires eorum (sive vcstrce), plielnusqu? ad sacerdolsm ciincli fnciunl dolum. Et
tl avdire vcn pcssttitt. Non pospiini iiudice, qnia :ui- cnrabunt contritionemftliatpopuli mei cum ignominia,
iv.s circumcitlei-c n'ilueriini: ne>: tamen vacat iin- diccntes: Pax, pax, cl noneral pnx. Quod in llebraico
possihiliias supplicio, qu.nedo coincmpiu ct iiifideli- dicilnr : Exlendani liianum meam super peccatorcs,
lal-edr-scendil. Si quis ergo Dei verba non suseipil, sive liabiiatores lerrm, apud LXX semper elevabo
nec hi-hci pr.eccpioruin cjus inielligcniiam, ineii- scribiiur, qui titerque percnlieutis cst habilus. Juxia
cumcUis nuribm esi. Siunilque nol.indum qua>a cir- illud quod scriptum est : El adliuc manus Domini
cmncisio (ribus generibns in Sciipiuris appell.iliir", extenla, sive excelsa (Isai. v, 25). Ilabilalores au-
iu pr.eputio, in corde, el in" auribus : unde dicil fcnvicrrac semper in vitio sunt. Umie el in Apnca-
Doininus : Qui habel aurcs audiendi, audial ( Mattli. lypsi fieqiieniius dicilur . Vm habilaloribus lerrce
xi, 15). Volniiiate ergo nostra, verbuui Dci non sus- (Apoc. vin, 15). A minore \Al. ininimo] nsqne ad
cipimus; et idcirco filuobis iu opprobriiim, ut qnod majnrcm onines stiideni avariiise; sccundum illud
dattinvfuerat nobisad salutem, tioslro vitio verlatnr Aposlolifiuiti: Radix omnium malorum e.sl avarilia
in pcenam. _>(I Tim. vi, 10). El a prophcla usqucad sacerdolem
(Vcrs. II.) Idcirco fttrore Dotnini plentts sum, la- cuncti faciunl doltinv. Alii in proplietrmdo inenda-
boravi suslinens. LXX : El furorem meitm implevi, ciuiri, alii peiverse interpretando legem Dei. Dieit
el susiiniii : el non consumpsicum.Jux(a Hebraicum, eninvet in alio loco Propheta : Quwrite legetn a sa-
gubba juxla S. Hiftronymum. Sermo itaque Ilcbrai- Syri GUBDAM voc.anl,quinqne caricis per singulos dies
_u's tenipore S. dnct.ris erai idioma Syio-CIialdai- smlBiitaba'ur. Unde quod bic ait Syro serinone cis-
ciini, tit,coiK-.ial.exprn-senli ipsiimmito, ei cx siipe- lernam sic appullari, prnnuniiationem Syroiuin sni
liori iionvine Rethacherem, qviodlingna Syriaca el lempovis, ant veriuteSyroChaldaicnm sermoneh) in-
Clialdaica Retltacliarnta ND1Dnn'_2appcllabalur, ut riuii. Yide'qtnn in eum locutn auiiniannis.
tesitsesl {(iemliicronytmis. ld iuinime riileiiiienles :1Maliin, (/KO(7circidhcisioriii niss. nuieni dnobus
ediiores riiiliquipro vocibus Syro-Chaldaicis nonvina esl, quott hicircnmchio.
pnre Hcbraica ubiqtie riobis oblruduiU, "el pro voro 11Pro forh, quod ex Hebrreo VVS. ipsaquc Hie-
Hieroiiyni- alium corruptum e"ficlitiuoi. MAUTIAK. ronyniiaria versione rcsiiluimus, mendose lectum
— Inuiss. Ca6a, vel Cab legiiur. Aique ipse qni- est iiaclcnus furorem. Aul voeis similitudo, aul sub-
dehi Hieroxymus in Vita S. Pauli EremiLreiiiim. 6: nexa expositio sciolufli librarium dcceperit.
Altir, inquii, in risfenia ve'.eri, qiiam gentiii sermone
.__ COMMENTARIORUM IN JEREMIAMPROPHETAM LIB. II. CAP. VI. 72(5
czrdoiibus(Jcrem. xvm). El cuin, inquit, tauta fn- A Apostolorum inilicclur cborus, juxla Ezecliieleni:
Cereui, prospera quavque meo populo nuiUiabani: Eilii liominis, speculatorem le dedi donmi lsrael
et quasi cuvare cupicb.nl vulnus, etignoiiiini.inv fi- (Ezeck. m, 17). Et pr.xcepi ul audireiis voccm lubav,
liaemea), dicenlcs: Pax, pax; cum pax omuino non vel mandata Evangelii, vel doctrinanv Apostolo-
esset. HocSgQ proprie desacerdolibns eldoctori- rum, juxla ilind Isaia;: In montemexcelsumascende,
bus inlelligeuduin est, qui divilibus el eis quos vi- qni evangelizas Sion : exalia sicut tuba vocem iuam,
dent iii bonore nvaxitno constitutos, reprdmiltunt qui annuiilias Jerusulem (Isai. XL,9). Qui dixerun(:
prospera, ei clementem prar-dicani Deum : magis Non audicmtts; ei invitaii ad coenam, noluerunlvc-
illos supplicio et iracundiae pneparanles. nire : proptereadicitur: Audite, gentes. Quodsccuti
( Vers. 15.) Confusi sunl, quia abominationetnfe- sunt el Aposioli, quaudo loquuntur in Lycaonia:
certmt: quin polius confusione non snnt confusi, el Vobis quidcm oporlebatprimum loqui verbum Dei:
erubescerenesciernnt.Pressius hoclegendum est juxia sed quia repellilis illud,etindignos vos judicath wler-
Ilebraicuin. Et cuin, inquit, tanla fecerint, nuinquid nw vilw:ecce convertimurad gentes (Act. xm, (16).
confusi sunt? ntimquid erubuerunt in seelerilms Et cognnsce, congregatio nequaiiuanv Judaica, sed
suis? quin potius peccaium auxere conlemplu, et omriiun)naiioiium : si\o qui pascilis grcges, episcopi
erubescere ncscierunl. Nescietunl autem bic posnit B el preshyieri ci omnis ordo ccclesiasiicus : vel co-
pro noluerunl : sive nimio rontemptu et vitio inoliti gnoscite lestimonium quod in eis est.- Testimoniuin
nvali, ne iiiteUigcrequideiu poiuerunt. enim Dei fidele, sapienliam prmslans parvulis (Psai.
Quainobremccidentinler rucittes: in teinporevhila- XVIII,8). Qiiibns loquiiur et Dominus : Noli limere,
lionis suw coirueiit, dicil Dominus. Quouiaiii, ait, grcx parvule (Luc. xn, 51). Et : Ecce ego et pueri
erubesrere neseicrnnt: e( non solum opus, sed ne meiqttas milti dedil Deus (Isa. VIII,18). Cognoscite
sciciiLiamquidem babueruut, el sentum poenilentiae: ergo quania faciam populo non credenti. Quodquo
propterea cadent qui prius stabant inter eos, qui iiiferlur : Audi, ierra, lolus orbis ad audieiidum vo-
\iliis suis corruent, et cuni visilationis et pceiire co- calur : sicul et inprincipioIsairc lcgimus : Audi, cos-
rum lempus adveneril, cnnciis rueniibus socia- Iitm, et nuribusperdpe, terra(Ibid., \ ); qua>scilicet
bunlur. Grandis aiuem impietas, non solum 11011 ca- Dominus facdirus sit populo Judaeorum.
vere, >ed nec iuielligere vellc peccala, el iiullani ( Yers. i9.) Ecce ego adducain mala supcr pppulum
babere distantiam boiiorum malorumque operum. isturii, frucliim cogilalionum (t,i\e aversionh) ejus :
(Yers. 16 seqq.) Itwc dictt Dominus: State sitper quia verba mea non audierunt, et legemmeam proje-
. vias et ridctc, el inlerrogate de scntilh aitiiquis, quw cerunl. Mala appellat supplicia poeiiasqiiepalienlium,
sif via bona, el ainbultile hi ea, el invenieth refrige- C non super genies qua>vocanlur ad Evangelii veri-
riv.in(sive pvrificatioitem) animabus ve.ilris. El dixe- latctn, sed super popnluin qui respondit : Non au-
runt: non ambulabimus(sive uon ibimus). Et con- diemits. El receplurus csl friicluin cogiiaiionuni,
stilui super vos spcculatores, andite vocein lubw. El sive avcrsionis su_r, dicente David: Laboresmaitvum
dixerunt, non audieinus. Ideo avdite (Axcandicrunt) tuarum mandiicabh ( Psal. CXXMI,2). Causaque por-
gcnles: el cognosce\ Al. cognosciie] congregulio{sive spicua, quia verba Domini non audierint, el legem
qui pasciih gregcs): aul jtixtaSymmacliuiii, et cocjno- ejus alijcceriui.
ui\e \ies_imoi~inm quod in cis est) qiianla ego fac.am ( Vcrs. 20.) Ui quid mihi ihus de Saba afferth, et
eh. Audi terra. Evangi-lica parabola si fuerit iniel- calamumsuaveolentemde lerra louginqua? Holocausta
lecia, hujus loci pra>be1)iiinlelligcniiam : in qua [Yulg. Holocauslomata] vcslra non stinl accepla : ct
negolialor bonus, omiics venderc dicilur margari- viclimm veslrm milii non placuerunt. Quod ihura de
'1-is,ut de prelio earuiiv unanv emat preiiosissimani Saba vcnian( nemo dubital: unde el illud Yirgilia-
margiiriiain ( ifatth. xin) : quod scilicel per Pa- mim : CenlumqueSabwo Thure calent arw (JEneid.i).
Iriaielias ei Prophclas veniamus ad oum qui dicit: Calamum iiulem, quod Hebraicc dicilur CANE(~Sp),
a chmamum iraus-
Egosutn via (Joan. xiv). Siaiidum e.-itigilur in pro- pro quo LXX et Theodolio S38
"
plieiis, et diligeniissime conteiiiplaiidum, el iiiter- luleruni, de lerra venire longinqua proplieiieus
rogandum de seinitis antiquis sive sempiternis, senno teslatnr, ui intelligamus Indiam, de qua per
quae miiltdrum sanclonim suni irilre vestigiis, qure mare Riibrum plura veriiinil aromata. Hoc genus
h aipiyyoc appellanl, El est
sigtiificaiiliiis Gnrce appellauiur -vpiSoi, qu;_ sil pigmeiiti medici v.v.uiv.-j
\ia bonain Evangelin (Maith. vn), et ambulandum sensus : Frustra milii in iiuguenln conficienda, qiiae
in ea : qua> via cnnv invenla fuerit, prschet refrige- Lege priccepla sunl, suavissimi odoris pigmenta
riuin, sive piiriflcationem animabus crcdenlium. At conferlis, el holocausta succenditis. qui meanvin
illi 887 e conlrario respunderunl, nori ambulabi- Lcge non facilis volunlalem, juxla quod supra di-
inus per vianv ;Evahge|ii.: proprie-lioc Propheia dj- clum est: Verba mca non audieruitt, et legem meam
eenie de perfidia Judreorum. Slaiimque inferl : Et projeceruni. lloe autern proprie convenit his, qui
consiittd super vos speciilalores. flnud dubium quin de rapiuis el nudaiione miserorum offeruni sacrifi-
a Yiclor.. cinnamomumex LXX lectione. viris probari video, qui et pro India, plagam Sina-
L Forl. y.atrtavtropiyyv.,sic enim Gaienus appellat, rum mullo remoliorem hic inielligunt.
quam vulgo canellam dicimus : quod dociis quoque
7n :--..-.;'•..- S. EUSEBII HIERONYMl 728
cia, el eleemosynis ex iniquilale se putant redimere .h.(Gen, xix, 17). Ad quem in Isaia elMichaea (Isai. n,
posse peccata, dicente Scripiura : Redempiio animw Mich. iv) iubemurcurrere, alque conscendere. Prse-
viri, proprim divitiw(PrOv, XIII,8), quce noii de ini- cipitur autenv juxta liuerain, ne foras exeaht, nec
quiiate, sed de labnre et justilia congreganlur. deserant niuros, sed tueantur se firmissimis mnni-
, (Yers. 21.) Propterea lidic dicil Dominus : Ecce lionibus.
ego dabo inpopulum islumridnas :elruent in eh (sive . (Yers. 26.) Filia populi mci, accingere cilicio, et
infirmitatem, el infirmabuntur in en) palres el fiiii si- conspergerecinere, luciumunigeniti (sive dilecti) fac
mul, vicinus ac proxiinus, etperibunt. Impleta vide- tibi platictuinamdrum.(sive mherabUetii),qtda repente
mus onini.i qttm Dominus Villipupulo commiiialus veitietvastalor(sive mheria) super nos (sivesupervos).
est ; quotidie enim ruuni in blaspliemiis snis, niliil- Quia supra dixeral * Nolite exire ad aqros et in vid
qucin se haberit forie, sed omnis apud eos iiiiirmiias ne ambuletis : quoniam gladius htimici, pavor in cir-
est. Filii palium sequunlur blaspliemias; el qunli- cuitu ; ei fiigamquoque proiiibueral, dncei quid fa-
die recipitint illam imprecationem : Sanguis ejus cere debeaul, ulciiiiverlanlur scilicet ad poeniten-
super rios, ei super filios nostros (Malth: xxvn, 25); tiam, ei hanc firmissimam ei securam babeant ar-
el noh solunv ipsi, sed et vicini el proximi eoium, rnaluram. Uhi nos dixiinus, luclum unigenitifac libi,
ei omnes qui Legem et Propbetas seriuunlur juxiaf B pro unigeniio, in Hebraico scribitur c JAID.(."it),
occidenleni litteranj, et.-iton juxla spiritum vivifi- quod magis solitarium, quam uiiigenitum spnal. Si
cahiehv-;.ei omiies pariier peribunt, quia onines par ehihvessel (/i/ectes,~sivetiindbiih, ut LXX traris(ule-
riler peccaverunt. runt, IDID(1>"P)poueretur, quod e( SalonvoiviDeus
(Vers. 22, 25.) Hwcdicit Dominus: Ecce populus nomen invposuil.Niliil aiitcm dolenlius, quam unum
venit de terra Aquilohh; et gens magna consurgeta vel solum perdere lilium (II Reg. xn). lllud quoque
finibns lerrw. Sagiilam ct_scutum (sive zebynnam) quod nos inlerpretati sunvus, quia repente veniet va-
arripiel : crudelh est (vel 'hnpudens) el non mhere- stator, sive iniseriasuper nos, Sepfuaginla, super tios,
bitur : vox ejus quasi mare sonabil: et super. equos posuerunt : cum muUo Deus d nvisericordiiis dixe-
asceiidenl,prceparait quqsi vir qd prwliuiii') adversuin iil : ut quidquid super suum veiilnrum est popu-
te, ftlitiSioii.Propriehoe de Babyloniis proplieiaiur, Ium, super se quoque venire tesietttr. Vasfalorein
qui venluri sunl conlra populmn Jcrusalenv:: et aulem propne, vel Nabuclrodonosor, vel diabolum
onvnisarmaiura) ordo descrihitur, et impetus pra>- significai.
lianlium, ut vocis terrore concussi, aganl preniieii- (Yers. 27 seqq.) Probaloremdedi te in pqpulo mep
tianv, et clemeniissinvum fplacent Peum. Denique rpbustum, etscics, et probabis viameorum. Omiiesisti
dat occasionem rogandi, dum dicit, adversum te, fi- C principes declinantes (sive inobcdieiites), ambulantes
tia Sion. Possumus hoc teslimouio abuii persecutio- frauduleiiter (sive perverse). JEs et ferrum, universi
iiis LempOre, quandopninis adversus nos diaboli corruplisunt, defecitsufflatoriuininigiic ((liiemsigni-
rabies concilatur, nullaque iniiericordia est : et ficantius Grs>ciKuiniTfjpKappellaiit), coiisuinptumest
quasi vehenveniissimi maris flucius, ita opprimunt 890 plumbum, frustra conflavit confluior (sive ar-
resislenles. gentarius). Malitimenim eorum non sunt consuniptw:
- (Vers. 24.) Audivimusfamamejus : dissolulmsutit argentum reprobum vocale cos, quia e Domhius pro-
manus 889 tiostrw; tribulatio appreheiidil nOs, do- jecit illos. Dalur propbela populo ineredulo proba-
lores quasi b parlurieniem. Respondit populus cui tor robusius, quod Hebraice diciiur MABSAK (1X213),
Propheia, invmo per Proplietam Domiiius Babylp- quod vel munitiim,juxla Aquilam, vel clausumaique
niis comminaius esl : quia antequanv veiiiant, ti- circumdqlum, juxta Syninvaehuhvel LXX sonat,
more superati sint, hec possint elevare manus, et f instar urbis firmissirnav,ui nullas populi pertimeE-
angustia eds convprehenderit quasi dolor parturien- cat insidias; et ciim probaveris, aii, et scieris viam
iehi; quo dolore nihil affirnvaiit gravius quae sen- populi delinqueniis, tunc intelligas argenlum avre
serunt. > commixium nulla raiione posse purgari. Quomodo
(Vers. 25.) Nolileexire ad]agros,etin via neam-] D enim plumbunvhaiscetur nvelallis, qua) adulleraia
bttletis:':quoniam gtadius ihimici pavor in circuitu. suiii atque violala, ul maieria separelur abena, et
Docet Evangelium (Mattlt. xxiv) non esse exeundum si forsiian purgalanon fueril, plumbum omne con-
in agrum, nec de teclorum' altiludirie descendeii- sumilur, et in nibitum redigiiur : ila onvne elo-
diim; sed audieiidiim illud : Iri monte salvutn tefac quium doclrinarum, et sermo prophelicus peril in
* Duo mss. supet, pro arftiei-sumhabenl. sonaret, non dilectum(aiilummodo, ut monel Hiero-
;b lidenv inss. qiiemadmodum et penes Rabaiiumf nymiis. MARTIAN.
ei doloresquasi pariurienlis. Etpsiulo post, quia quod d Pro mhericordius, in tribus mss. esl mirqbi-
anteqitam veniant, . V' lius. f . \.'-
« Jaid. Hoc nomeh Hebraeumcinnproxime cohse- •° Gisterc. cum Yatic, quia projeci eos.
quenti nonnihil corruptum esl injmuliis iiianuscrip- 1 Atqui habenl LXX in hodieruis saltem^ quopad
tis exemplaribus, uhi scriptores antiqui propter im- nos usqne |)erveneruni, exeniplaribus, hlaoXi Ssoo-
peritiam Iinguse HebraicavAid sine, posuernnt, ef qure vix, aui ne vix quidem, liis iifsfar
y.Lu.Ko-pevoi;,
ididw, \e\idida, aul idide, Vpro,IDID,.quod diieclum vrbis firmhsimwi corisonant.
sigriificai; si eivini pohereliir ididiaj difectumDoininl
759 COMMENTARIORUM 1N JEREMIAMPROPIIETAM LIB. II. CAP. VII. m
his qui audireconlemnuni (Pso/. LVII).Dicamus et A mus in a?dificiorum splendore, auratisque laqueari-
super his, qui sicut aspides surda> obturani aurcs bus, ei vcsliiis parieiibus marniorum crustis. Et di-
suas, ne audiaut voces incanlaiuium. Frusira enim camus : Templum Domini, templum Domini, lem-
conflavit argentarius sive conflalor : maliiia) enim pltim Domini csl. Ulud enim teinpliim Domini est,
eoriiin non sunt consiimpia). Unde nequaquam ar- in quo babitat vera fides, sancla conveisalio, om-
gejilum, sed nrgenium reprobum suiit vocali: quia niumquc virlulum chorus. Dcniqnc inferl: Si rectas
Domiiius abjeciieos. Principesautein sunl aDomino fecerith vias veslras, ei cngilalio vestra non abierit
recedentes, sive inobedientes, qui perverse auibu- poslerrorem, et seculi fuerilis juslitiam, et niiilum
lani et fraudulenter. non feceritis, neque effuderitis sanguinem innoccn-
(Cap. VII. — Yers. 1, 2.) Verbumquod factum est teni, siniplices quosque non scandalizanles; etposl
adJeremiama Doinino, diccns : Sta in portct domus deos alienos noiiambulaverilis, perversa adorniiles
Domini,clprwdica (vel iege) ibi verbum htud, et dic : dogmala, qua>de veslro corde simulaslis in liialum
Audileverbum Dontini onmis Juda, qui ingredhnini vobismetipsis : vcl habiiabo v"biscum in loco islo,
per porlas has, nl adoreiis Dominum. Iloe in editione qr.em vocatis Teniplunv Dei, et in terra quain dcdi
LXX rioii babelur, sed dc ,L Theodotione ex Ile- pairibus vestris, Aposlolis scilicel et Apostolicis vi-
braico additnm esi. Imperalur autem Prophelae, nl B ris : vel cciie firma slaiionehabilare vos faciam. a
stet in pbrla Doniini, per qnam ad adorandnm Do- principio usque ad fiivem.Poleil hoc et illis virgini-
nvinum ingreditur populi mulliludo : ut per lianc oc- bus convenire, quoe jactant pudicitiain, el impu-
casionem possint audire quse Dominus prrecipil. denti vullu prxferunt casliialem, cunv aliud ha-
Per quod intelligimus duritiam popuii Jud.eoruivi, beut conseieniia, et nesciuul illam defiiiilionem
quia"quasi mendaces atque vcsanos habuerinl Pro- Apostoli virgiualem : t7f 892 s'' sancta corpore et
phetas, dunv per occasiononv et cclcbriiaicm loci spiritu. Quid enim prodest corporis pudicilia animo
audire cogunl verba Domini; el non propter boc, consiupralo, si cseteras virtuies quas proplieiicus
quod verba sint Donvini. seimo descripsit, non habuerii?
(Vers. 5.) llmc dicit Dominuscxercituum, Deus ls- (Yers. 8 seqq.) Ecce vos confidith vobh in verbh
rqel: Roitas facite (si\e dirigile) viasvcslras ei studia mendacii (sivc mendacibus) qnw LYulg. sermonibus
vestfa(sive adimenliones vcstras),elhabilabo vebiscum qui] tion prodcrunl vobis. Furati, occidere, adulte-
in loco isto (sive habitare vos faciain in locohto). rare, jurare mendaciter, libare Raalim, ei ire post
891 Clementissinius medicus omni \Al. omnes] deos alienos quos ignorath. Et venhth, et sieththco-
vulneraios cupit sanare niedicaniiiie. Qnando an- ram me in domo hac, in quci invocalum est nomen
tem dicil : Bonas facife, sive corrigite vias reslras, IJ meum, et dixistis : L:berali sttmus (sive desivimus):
ostendit eas esse peiversas, el nihil in se babere eo quodfecerimus omnes abominalionesistas. Frustra
boni. Et quia nalurale est, u( uiuisquisque geniiale eos in (cmplo habere fiditciam, sequenlia peccnla
diligatsolum, e( nibil dulcins habea( patria, polli- demonslranl. Quid cniin prodesl nudaclcr ingredi
eeiur pravmiaobedienlibus. Habilabo inquii, vobh- linven domus Dei, crectaslare cervice : ei non so-
.nm, ut securos de habitaiione \os fac-iam : sive lnm cor, scd et nianus babcre pollulas, furlo, ho-
vos ipsos, juxta Symniaclium, lirma habilaiione niicidio, adulierio, perjnrio, sacriicgio, c( culiu eo-
fundabo, qui aii : Et confirmabovos in loco hto. rum deorum quos nescias ? Ila.c spirilualiter acci-
(Vers. . seqq.) Noliie confidcrein verbismenduci- derc in Etclesia ncmo dubitat, quaudo pravsenlis
bus [AI. mendacii], dicentes: Templnm Domhii, lem- teinporis considerantes felicilalenv, sua peccata
plum Domini, leinpluniDomiiii est : quoiiianisi bene- non reputant : et latere arbiiraiiiui' Beurn, qiiiu
dixeritis (sive b direxeriih) viasveslrasel stucliarestra : iion slaliin vindjcia. consequitur; quin potius in
si feceriih judicium iuter rirum et proxiinuinsumn[Ai. lantam prorumpunl amenliam, ut liberalos se pu-
ejtis] :advenm,ei pupillo, el viduw non feceritiscalum- lent, quia posi niala opera eliam a cullii Doinini
niam (sive non oppresseritiseos) nec sanguincminno- recesserunl.
centemeffuderitisin locohoc : et post deos alienosnon 0 (Vers. 11.) Numquid [Yulg-.Ergo] speliinca latro-
ambtilaverilhin malttm vobhmetipsh; habilabovobis- num facta cst dotnus isla (siye mea), in qua invocalum
cum (s\\e liabiiare vos faciam) in islo loco, in terrct esl tiomen ineum in oculis vcstris? Ego, ego snm :
quamdedipatribusvestris a swculoitsqtiein swciduin. ego vidi, dicit Dominvs. De hoc loco in Evangelio
lloe qiiod Septuaginta in liiijus capituli nddidere assumplum puto : Scriptum est: Domus Palris mci,
principio : In verbis mendacii, quwvobis oninino non dontus orationh vocabilur : vos autem fecistis illam
prodetnht, in Hebraico non habelur. PraecepU au- speluncam lalroniun (Matih. xxi, 15); sive, ul in
ierri et tuuepopulo Juda>orum, et bodie uohis qui alio Evangelio r- scriplum est, domum negotiationh
viderivur in Ecclesia constiiuli, ne fiduciam habea- (Joan. n, 16). Ecclesia Dei verlilur in speluncam
""Ih quodam Hexaplari Parisiensinm Jesuitarum faeile enim Hicronymus ideo verbu.n bene addideril
ms. teste Momfauconio, legitnr,ad Tlieododonem quod iia in Hebravo"replicaretur.
"IouSatapro Jnda. <~Duo mss., quod scriptum est : penes Rabaiiuin,
...."^RepQriendiimvideiur cum Victoi-io ex Vulgata x-j ita scriptum esi.
.dit; ipsOqiil Hiemn. Cornmehiario.ene iUrexeritis:
.51 S. EUSEBH HIEROIVYMI 752
bnroiuim, quando furl.i, liomicidia, nilulierin , sa- A £ tribus qu;v vocabantur Israel, et babebanl princi-
crilegia, peijuria, lia-rcsens adinvenlio, ci omnia in pes prupter Jeroboam filium Nabatb de tribu
ea scelera versanlur : qnando avari!i;n facibus prin- Ephrainv, qua> eadem appellab.uur Iribns Josepb ;
cipes inardesciiiil, et regunv quondain opes, vileaul sic clianv Jerusalein el Liibum Jud» cunv Benjamin
ccrle.non vilc palliolum possidei. Unde infcrt: Ego, seabjecturunv esse teslatur. Abjecil jgittir Silo, ab-
ego sum, ego vidi, dicil Dontinus. Oeuli ineicoiilenv- jeclurus cl Teniplum : abiecil decem (ril)us, ab-
plali sniil, quod \os pulatis occuUuiii: tenebra 1llie- jecturus et dnas. Quiilquid illi populo dicilur, in-
snurorum meani uon fngiunt coiiscienliarn. Quj cum tclligamus et de liobis, t-i similia feceriinus.
divcs essct, pauper pro nobis facuisesi, nunc in (Vers. SC.) Tu ergo noli orare pro populohoc :
nostris diviiiis eruhescil (I COJ. \III), ei dicit : Vm nec assumas pro eh laudem et otationein (sive nec
vobis divitibus, qui habelis consoliitiouem veslram roges, ut misericordiam consequatttr).8£$& î non
(Luc. yi). obshlas ntilti : quia non exaudiam ie. Ne videatur
(Yers, 12.) Iie ad lc-um meiim in Silo, nbi habila- ingaiis Propbcla non impetrare quod postulat,
vit itomeitmeitm a prhicipio, el videle quw fecerim ei prfecipil Dcus, ne pro popnlo peccatore, el iiullam
proptcr malitiam poptdi mei Isrctel. Ex praHerilis do- agente pcenitentianv, dcprecetur. Quod auieni diclt:
eel prassentiu : et dicenLibus: Templum Dotnhii, B l El noii reshtas mihi, illud oslendil, quia sauctorum
lemplum Domini, lemplum Domini est, et preliosas preces Dei iraa possint resislere. Unde et Di.minus
donius 893 fulgoie gaudentibus, Silo uhi primiun lnquifur ad illoysen : Dhnilte me, ut perciiliam popu-
fuii laberjiaciiliim Dei, re.ordatui' hi.-.loriae,de qua lum httiin : el faciam te in geniem magnam (Exod,
in psalino srripiumcst : Et repulit iabernactdumSilo x\xu, 10). Et in psalnvislcgitur : _Efsfefif Phinees
(Ps, LXXVII,60). L*tquomodo ille lociis in ruii.as el placavit, ef cessavil quassado, et repuialitm cst
eineresque collapsus est, iia et Templum corriiat, ei ad justitiam (Psal. cv, 50). Aaron quoque ar-
cnm similium habitaiio fuerii peccalorum. Sicul repto thuribiilo, inler ignem arsuruuique popuinm
igiuir Silo Templi exempium esl, ita Teinplum medius stctit; et i)ei ira cessavii. Ae ne pnienius
nobis, quando teinpus advenerit illius tcsiimonii : trtidelilatem Dei, qui ne ri.gari quidem se peiniit-
Piiias, veniensFilius homiitisinveniel fidem super ter- tat, reddit cau:-a__cur non exaudiat (Num. xvi),
ram (Luc. xvm, 8)? dicciiS :
{Vers. 15 seqq.) El nunc qttia feckth omnia opera (Vers. 17 seqq.) Nonne vhhs qttid hli facianl in
hwc, dicit Doiiiinns : ei loctttussttm ad vosmane con- civitciiibns Jticla, et in platcis Jetusalem ? Fitii colli-
sitrgens et loqucns, e.lnon attdistis : et vocavi vos, et gunl ligna, et palres succeiidunt ignem : et mulieres
non rcspondistis ; faciam domui liuic, in qua imoca ^» conspergunt adipem, til faciant placentas (sive chavo-
tittn esl nomen meum, ct in qna vos liabcih fiduciam, nas) reginm (sive miliiia) cwli, el libent diis alicnis,
et loco qtum dedi vobh el palribus vesiris, sicut feci elme acliracuiidUimprovoct.nl. Nnmquid me ad ira-
Silo : el projiciam vos a facie mea, sicui projeci om- cundiam provocanl? dicii Domintis. Nonne semelipsos
nes frntres veslros wiivcrsnm scmen Ephrctim [Al. in confusioiiemvullus siii? Yis, inquit, andire, Pro-
Isrucl]. JIoc quoJ pubiiihiir-, s.iri.ie consurgens et phela, ciir libi dixerim ; Noli orare pro populo hoc?
loquens, in Sepluaginta nori habclur. Mane atitem b:ec faciiiht quj>sequuniur : E( inius el furis, et in
consurgii Deus : non quo aliquod eiiempus absque plalcis, e( in «xiiibus Jerusalein, iilii ligna com-
diluetilo sil; sed qno post nociis quietem viribus porlanl, el paires succendiint igncm, el mulieres
corporis inslainralis anima liominum vogelior sii, c.mspergunl iidipen! ctiii) farina, ui faciaiU ° CIIAU-
ei Jiequaquam volupialibiis occupaia, cibique desi- OKIM ('""!_;) qtias nos placenlasinierpreiaii sumus,
derio, audire ei faeere valeat quse dicuniur. Unde: -sive prwparaiiones, ul onme genus ostendal sacri-.
et illud in psalmo legimus : ilane exaudies vocem ficii regiiia) roeli, quam lunain debemus accipere;
meam : mane aslabo tibi et vidcbo (Psal.l\, k, 5). vei cerie ini.tt._e ocli, ut omnes sielias iniciliga-
El in Laia : De nocte, sive dituculo a consurgel spiiiius. Ei post baic libeiUdiis alienis : iion quo sinl,
riliis meusad le, Deus : qnoniain litx prwcepin tuai' scd quo sub nominilnis eornm d;einojivbus Limra
sitper tertam (Ijai. xxvi). Unde et filios lucis P.iu- sucoendaiU, ei me ad iraciimliam provoceni isia
lus b apostolus appellai (Ephes. v), ei non noctisi liicicnies. Nec inlcliigunt miseri quia isia coivienlio
neque lenebrarum, ncc dormicntes, sicut et crc- non Dic lrcdai, quem iuimqiiam ira eonimuial:
teri dtirniiuhl, qui Dei mandaia non seiiliiiiii. Quiai sefl seniciipsos in coiifusioisein vullus sui, el in
igilur Deus voeavit eos, dc noctc eonsurgens, ul ett igiiomimain sempilerifain. Quidqiiid igimr facimus,
eos de lenebiis liberarel, comnmiatur eis simiiia se. ni)!i Deum licdimus, ijui hedi numquaui iioiesi: sed
csse iacturum Templo in Hierosolymis, quoefccitt iKibi-iinlerilum pra>paramus, ibcsauiizanlcs iram
lo.o Silo, ubi priinum fuit labernacuiunv : ul pee-• in-die irac. Ideo amem diversa officia filioruni pa-
caia siniilia pari senieniia ierianlur. Ei quonvodo ) trumque el nialrum pnsuil vel nxorum, ut nulla.
projecit Dominus sernen Ephraim, id esl, deceml a>tassit qure ab impietate dissenferit.
a Yiclor consurgit ex qualuor mss. el Gra>co ignoranl.
<=In duobus mss.. Chavonum. Veleres vulgali,
bptiiatei.
' Interseruni edili qloriosus, quod veleres iibri XO.VMVKS'.
753 C011MENTAIU0I.UM'1'NJfc.RESHAMPROPHf-T.VMLIB. II. CAP. VII. 754
(Vers. 20.) Ideo hwc dicit Dominus Deus : Ecce A fecere couiraria : iit pra>lerila cnpereiit, el fiitura
furor meusel indigitalio mea conflata esl [Vulg. con- conienvnereni. Quodque dicit : A die qua egtessi
flalui] (sive siillatii) super locuin istum, super viros, stinl patres eorum de lerra Mggpti usque ad diem
el super jumenta, et super lignum regionis, el super hanc, omne leinpns in mcdio dicit eos per offensam
fruges ierrw : et succendetur : et non exslinguelur. Donvinitransegisse. Unde et necessiiria fuil Evan-
Qui supra dixcrat : Numquid @££g me ad iracun- gclii graiia, qii:i>illos non suo inerilo, sed Domini
diam provocant? quomodo nunc dicil : Ecce furor miscricordia conservavit.
metts, el indignatio mea stillavil super lociim islum ? (Yers. 26.) Et inhi ad vos omnesservos tneos Pro-
Et esi sensus : Ego quidem naliiraliter non iraseor, plielns, per diem , consurgeus diluculo et miilens :
sed ilii iia riguni, ul me ad iiacundiani provucenl,' El tion andierunl me, )iec inctinavcrunt aurem
ci me.im videar nvulare naiuram. Sentianl igitur suaiit, sed indnraverunt cetvicem suam, et pe-
jr.iium, quod quanlum in se esl, facere a conanlur. • jus operati sunt qttam palres eoruin. Jusla ergo
Pulclireque, 11011 ail, eiTususesl furor nicus snpcr ira Domirii, qu:c coiillata est, el stillavii super
locuin isiuni, sed slillavit : ui moderaiani poenam populnm conieinpiorem duravque cervicis, el
significel. Si aulcni in slilla fmoiis lania duritia vcrba Oei audire nulenlem, Quoinodo aulenv Dcus
est, quid fiel si omnis imbcr fuerit elTiisus? Sed cl B vel de nocie, vel diluculo, ei in die miltat Prophe-
conllata indignaiio sic intelligi polcsl, ui quod diu tas, supra diximus.
facere noluil, pecc-tiorum mulliludiiie J.icorc coin- (Vers. 27, 28.) El toqtieris ad eos omnia verba
pellalur. Cum aulem Deus iraius fueril, el bomi- litee, ef UOHaudicnt le : el vocabiseos, el non respon-
nes, el ea quoe Iioniinum suni, siniiieni inlerituni debunt iibi. Et dices ad cos : Hwc cU gens quw non
senlient. Ef succendctur, iiiqnii, hand dubium quin audivil vocem Domini Dei- sui, nec recepil dhcipii-
furor Doniini, el non exstinguctur : quia non agil nam. Periit fides, et ablala esl de ore eorum, Ne dubi-
populus, per quie possil exstingui. tcs, inquil, eos iiidura.se cervicem, ei pejora pa-
do locum pcenileniiao;
(Vers. 21 seqt(.) Htec dicil Dominus exercttuum, iribus suis operalos. Ecce
Deus Israei : Holocauslomata vesira addiie viclimis ncc idco loquor ul fiani, sed quia fulura suni, id-
'testrh, et comedite carnes. Quia non sum locutus ciico pravdico. Saltem uunc loquere eis verbis nieis,
cmn palribus vestris : et non prwcepi eis in die qua el lamen uon audieni te, ei vocabis eos, el non re-
e'.uxi cos de terra .Egtjpli, de verbohotocaustomclnm spondebunt libi. Tania> enim ei unl 'superbia', ul
ct victimarum. Scd hoc verbum prwcepi eis. diccns : cum .oeayeris eos ad audieiiduin, imlliis rcspon-
Audile roccm meam, et eto vobis Deus; el vos crilis dcre diguelur. El diccs ad cos : Hwc esl gens qum
milii populus : el ambtdale Iu omni via quuin maiiclnvi'C iton audivil vocem Domini Dei sui, nec recepit disci-
vcbis, ut bene sil vobis. Qnoruii) reprobavit Tem- plinam. Ptilchre, ul ante jam dixi, ncqunquam po-
plurn, consequciiler rcpiobal el sacrifk-ia : cl obli- pulinii sutiin, sed genlem vocal. Quod licei et in
que arguil eoi, (itiod non vcueralioi.c sui, scd c| n- ieinpore Proplietarum ex parte sil friclunv, el in
larum desidcrio i.nuiolenl vieiimas. Qunii aiitenv uiivbra pnecesseril ct in imagine; lamen plcnius
aii : Non sum locutus ctim patiibus vestris : el non coniplelur in Chrisio, quaiido uolheriiii! rccipere
prwcepi eh in die qua cduxi eos de lerra /Egypti, disriplinam, el voceni sui Dotnini conleinpseriinl,
super vcrbo holocnusti et viciimarum. iuanilcsic iu- Unde eleganter infcrtur : Periif fides, qua) proprie
lelligidir, quod primuni detalogum dederii iii la- Clirisiianoruni est; el ablata.cst de ore eorum : om-
bulis lapidefs, scriplum digilo Dci, el posi olfeii- nis videlicel Filii Dei, fideique confessio.
sam idololalriiD caputque viluii (Exod. XXM), Tourfe capiilum tuum, el projice, et
(Vers. 29.)
]j postca jusserit sibi magis lieri quam dieinonibus :
sume in directum (sive snper labia) plancitim : quia
anferens purain reiigionem hiaiidatorunv Dei, el
projccil Dontinus, ef reliquit generationem (urorissui.
concedens sahguiiiem viclimariim, cariiiunique de-
E1 Job, audita jHioruni e( filiaium morie, capillos
Bideriuhi.
rj legimus totondisse (Job. 1): cl apud Veleres haec
(Yers. 2i, 23.) El non audierunt, nec inclhtave- tondere caesa-
runl aurem suxm : sed abierunl in volunlalibns (sive erat oniniuni consuemdo lugeniiuin
et cordh sui mali : sunt rienv. Ai nunc e coutrario coniam deniitlcre, lucius
dcsiderih) pravilale faclique
nhLem planclus cl La-
relrorswn, el non ante [Yulg. Jii ante], a die qua iiidiciiim esl. Oiunis 897
egressisunt palres eoriim de terra Mgypii, uique ad mcntaiio propbei.ilis idcirco assumilur : quia pro-
lianc dictn. Me dicente : Aurfifevocem meam, et ero jecit Dominus, el reliqnit gcneraiionem furoris suU
vobis Devs, el reliqua, non audieruut, nec inclina- Ilaud dtibium quin populunv significet Judôrum.
veruni aurem suam, sed sni cordis fecere deside- Et proprie hoc ad Christi lempora referchduin,
ri.i : ct conlra Apostoli senleniiain, §9S qui pra>- quando perii. fides, et ablala esl dc ore pnpuli Du-
lerilorum ohlivisccbalur, ei in prioraseexlendebal, miivunvblansphenvantis.
a Iidem duo mss.,non reeletamen, cogunlur, 1 Malim ea lanlum pro pqstea, Confer in Eze~
pro
conaniur; et paulo post, tonflalio, pro conflata in- cbiel. Commenlar, cap, x.
dignatio.
im' S. EUSEBII HIERONYMI 736
; (Yers. 50, 51.) Quia fecertint filii Juda malum iit.ili.deplateh Jerusalem vocem gqiidii ,vOcem icelitiw, et
conspectumeo [Vulg. ocitlhmeis],:dicit Dpminus: po- vocemspansi, et vocemsponsm. In desolalionemeiihn
suerunt offendiculasua in domo, in qua invocalumest eritlerra. Cumlocus idololatrire verstis fuerit in se-
iioinenmeum, ut polltierenl eam. El mdificavertinlex- pulcra: ul nbi Dcunv nffenderanl, ibi eornm inhu-
celsa (sive aram) Toplieth.quwest in valle filii Ennoin, mata jaceanl cadavera, de urbe quondam \Al. quae
ut incenderent filios suos, et filias suas igne : quw iion quondam] Jerusalem ei de casieris urbibus, quie stib
prwcepi, nec cogitavi in cordemeo. Quod in Templo illius dilione ernnL, anfcreiiir omnis hetiiia, el inoe-
Dci filii Juda statuam Baai posucrint, in Ezecliielis rore-, genviiuqtie el desolalione omuia coniplebun=
principio discimus. Excelsa autem, quae Hebraiee irir. ;
appellniUur.BAMOTH ( n.Di .)..','sive aram Topheih , f" (Cap.VlIl. —• Vers. 1 seqq.) i)itempore illo , tiit
qurfi est in valle « filiortttti Ennpm, illum locum si- Domihus, ejicicnt ossa regh Jttofa, ef ossq principum
giiifical, qui Siloe foutibttsfirrigatur ; et esl am__nus ejus, el ossa Sacerdolum, et Ossa-PrOphetarum,etossa:
atque nemorosus, hodieqiie borlonim prrebet de- eorum, qiti liabUaveriinlJerusalein, de sepulcris suis.
licias. Ilic aiilem genlilitatis error omnes provin- Et expandenl[Vulg. pandent] ea ad sotem ct lunam,
cias occupavit, ut ad capilamoniiuni Iucosque amoe- el ad oiniiemmililiam cmli, qum dilexcrunt, et quibtts
nissiinos viciimas iinmolarent, el onvnis prava> su- 15 ' serviertml, el posl quw ambulaverunt,et quwquwsie-
pcrsiiiionis religio servaretur. TOPHETII(n3in) runi, et adoraverunl. Non colligenlnr,et non scpelien-
lingua Hebrrea interprciatur latiiudo : scriplumquc lur; inslerquiliitiitmsuper faciemterrwerunt.El eligent
fertur in libro Josue filii Nuivde liocloco, qui est in magis ntortemquam vitamomnesqui residui fucrhil de
valle fiiiorum Ehriom, etHebraice diciiur OEENNOMCogifationehacpessima, iit universis tocisquwderelicta
h Ge-i ( Wi) quippe f KpKyya,hoeest, vqllem': el suitt,adqumejecieos,dicit Dominusexerciluum. Oin-
•ENNOM (D2rt), vel honvinisnoitven,vel graliam sonat. nia qua>prophelalis sermo describit, nosiro leiiipOre ;
Tradunlque Hebraei ex hoc Ioco appellatahi Gehen- cerniinus accidisse : uoh uni Jerusalem, quas ista
ham, quia scilicet oihnispopiiius Jud;eorum ibi per- perpessa est a Clialda>isalque R6manis,sed nnivprso
ierit, olfendens Deum. In quoloco eiiarn filios suos orbi: ita ul laciyinae aruerint, el universa compleia
igne idolis consecrarin(,sive liolocausiiim oblulerint, sint ossibus niortuurum. El quia solebanljuxia an-
qum non pracceperiteis, ncculla Legis .jusscrUsan- liquum iiiorcm, aurum, el d quaedam ornanvunia vel
ctionc (I\r Reg. xvn). Qund si Jeplite obiulil iilianv nvulierum vel virorum in sepulcris condere, ba>c
siiani virginemDeo, non sacrificium placet.sed ani- quoipie frangebaiet elfodiebat avaritia, ul coejo ct
hius offereulis (Jud. xi)...$Ieq.uc.cnim si canis, aul Jnci prodereiuur. Et ideo primum rcgum Juda, et
asinus, aut immundum quodlibet animal primum'*-' principuivvejns, Sacerdotunv quoque et Proplieta-
oecurrisset patri a caxle hostium revertenti, Deo rum, et universi populi, qui.fueranl in Jerusalem,
illud offerre tlebiierai, ossa de lumulis proferebanlur, pale.niia soli el lii-
(Vers. 52, 35.) Ideo eccedics venient, dicil Donti- na>,el onuiium slellarum aspectui : ul quibus ser-
nits, et noii dicetur amptius , Tophelh, el vallis filii vieranl, §99 derelicto Deo,eorum -patcreni asiiec-
/ijDioin,sed vallis interfectionis : el c sepelieniur in tibiis : ei consiimpla in sicrquiliniunielciiieres sol-
Topbetlt, eo quod non sit loctts. El erit inorticinum verenlur. Si quis aulem de nmlLiludine poluissel
popttli Imjus hi cibum volncribuscwli, el besliislerrw : elYugerc,adquxcuiviqiie loca venissel, moricm prav-
et non erit qui abigat. Tempus obsidionis significai, ferret viioc : et remedium inlelicis anima> pularel
qutid ab anno nono Sedeclii;e rogis usqne ad annitnv iiUerilum.
uiidecimntn perpessi snnt (IV lieg. xxv) ; el 89S (Vers. ..) El dices ad eos : Hmc dicit Dominus :
quod neqiiaquam vocelur vallis ipsa geliennoin, hoc numqtiid qui cadet [Al. cadif], )ion resurget ? Et qui
esl, i>a//isEnnom, sive filioriun Ennom: sed ob in- aversus est, non reverletur (sive HOJJavertetur) ? Post
terfcclionem plurimoriiiJi, vallis oicisioiiis. Tania tauta mala ad poeiiileiiiian)provocaieosqui polucriut
aiilein cicdes erit.tiiin Ioco priusreligionis.sepulera remaneie : sive prius quam venianl qua> ininalus
sint innninerabilia : eiquos sopelire non ponierinl, esi, liortaLur ad conversiunem, et dat loeum pceni-
lacerenlur ab avibus, ela bestiisdevorentur. Niillus- leiiiia>.Quod auiem jiixiaHebraicum scriptum est:
que sil qui abisat, similia meiuens, et luunandi vi- Ei qui averstis esl, non averlelur, illud s-iûificntquod
Clus officiis. Mauifesta lranscnrrimiis,u( sicnbi locus qui a Deo aversadisest, si volueril ad meliora con-
fueril, in obscnris mprrmur.Ipsiiis epim libri m.ngiii- verji, possit el Dei furorein ad meliora converleres
tndo fasiidium potesi facerelegeniibus, qttanto ma- et venienli obsisiere, et plagas precibus eviiare.
gis si a nobis laiius disseraiur. . (Yers. 5.) Quare ergo « aversiis est populus isteih
, (Yers. 31.) Et quiescerefaciam de urbibus Jtida, et Jerusaletn aversione contentiosa? qpprehenderunt
a Ex Brixianis cudicibus bic atque infra Yiclor. 0 Idem ad sacti textus formam, ef sepelient.
filii Ennoni rescrip«ii. d In Valic. el Cister. istha>c,ef qawclamornamenla
b In Hehraicu esi D3n ?- M , vallis fiiti Hennom, vel mulieritm, vel virornm . desitleranlui'. Leviora
quod brevius dicitur Gehennom, el v.pyjuv.&g Gehen- quavdam inferius ex iisdem castiganiusV
' lidem mss., aversatus.
ndm.,0 liuera ad Syriacas dialeeli ingeiuiitii. conver-
_a in A.
757 ;C0MMENTARI0RUMIN JEREMIAM PROPHETAM LIB. II. CAP, VIII. 75f
mendacium,'einolueruiilfeverti. Quanlo, inquit, nva- .A.et e conlrario sapieniia eorum convincatur stultilia,
gis cgo ad posnitenlianv provocavi", lanlo illi plurcs dicente Par.lo apostolo : Qui cloccs aliunt, teipsum
recesserunla me non tam peccandi siudio, quani me non doces (Rom. n, 21)? Et t|uiaverbum Domini pro-
superaiidi. Apprehenderunl enim forliter inenda- jeceitinl : ideo nullu sapientia esl in eis. Frustra
ciuin, vel idola, vel prava quseque veritali jusliti.c- igiiur jactant Legis scienliam, qui doclririam operi-
que cortfraria, el iiolueiuiii reverli. Non dixil: non bus destruunt.
potiierunt; sed onmi sludio iniqua scctali sunl. (Yers. 10, II.) Proplerea dabo mulieres (sive uxo-
•'.- (Yers. 6.) Atiendi el auscultuii: nemo quod bontim res) eoruinexlernis [Al. errferis]: agros eornm hwrcdi-
esl, loquilitr., Nttllus est qui agat pwnitenliam supcr bus : quia a minimo usquead maximum,omiiesavaritiw
peccdlo suo, dicens yquid feci? Omnesconversi stmt sludent; a propheta usquead sacerdolem,cuncti fuciunt
ad Ctirsumsuum, quasi equus impelu vadens ad prw- meitdacium(s\\e iniquitalem).Et sanubanl contritio-
liuin. Revocaii ad paeiiitcnliam, audire coiitemnuiit: nem filiwpopuli mei adignoininiam,dicentes: Pax,pax,
hee sufficit eis conlra Doihiuum deliqufsse, el locu- cum non essel pax. Receperunl mercedem operum
-tosesse blaspbeniiam :sedomncs inslar equorum, siiorum : uiqui verbum Domini projeceriinl, ipsi ab-
et fervido cursu ad pra>liiimruentium , no.n reeogi- jicerenlur ab eo. Uxores,inquit, eorum, ct posses-
laiil super peccaio suo, nec dicunt, quid feci? Per 1B bioues tradanv hostibus. Et ne mea crudelis putelur
qu.-ciiiteiligimus, vel dc omni genere Iiiiinano isla esse senteiitia, criusas andilor agnoscal : A nihiimo
dici; quia proniim sil ad vilia, vel de lempore Saiva- tisque adinaximum, 901 omnes avaritiw student (I
;toris, quando onincs decliiiavcrunl ''simul inutiles Tim. \i). Radix est enim onniiuiii nialoruin avarilia.
-facti suul: hon fnit qui faceret bonum , non fuil A proplieta usque ad sacerdolem, qui alios peccnhles
usque ad nnuni (Psal. xin). Unde el ipse mysiice probibere deherenl, primi sceleribus subjacent: et
claniiiiit [.4/. clamavii] : Salvum me fac, Doinine, cuncii vel iniqua faciuut, dum alicnadiripium : vel
qnoiiiamdcfecil sanctus (Psal. xi, 1). Sin aulem liajc certe iiveiidacium, ut non sii verUas in ore eorum;
ila se liabenl, nbi sunt qui in nostra dicuul posimm Ei posi isla quasi honi medici, alieua vulnera verbis
.esse volunlate, omui c.irere peccalo? Ncino, inquit, sauare cupiehaut, qui ipsi craui ottiniuniflagiiioium
quod bonnmesl loquitur(Malih.\i) : quia eliiim pro cunfossi vuliieribiis. Ha>cquoiidie in nostro quoquc
olioso verho reddiluri suniusraiionem in die jndicii. populo ceriiimuSjdiecnlebeato Pauloajtosttilo : Qui
000 (Yers. 7.) Miious in cwlo cognovil lempus prwdicas non (urandiim, furaris (Rom, n, 21), et i-e-
suimi: luiturel hirundo ei ciconia custodierunl tempus liqua.Quicum peccatores et diviles \iderinl, sanare
.adventussui:populusaulem meusnoncognovitjiidiciuin cupiunt cohtritionem filia: populi Dei, hoc est, Ec-
Domini. Pro milvo quem interpretnlus est Symma- C elesi.e; in ignominiam vel eoruin quidecipiunlur,vel
chus, LXX el Theodoiio ipsum verbum Iiebraicuih coium qiii alios (iecijiiunt, ul dicanl omni facinorc
posuere A.SIDA (nTDn), Aquila, h herodium. Riirsuii) [.4/. laciione] coopertis: pax, pax, eum nulla sitpax,
pro hirundine, Syinmaclius, cicadam iransiulil, qnse elbcllum eis inimineal peccalorum.
Hehraice dicitursis (D'D). Pro eo nutem quod nos (Yers. 12.) Confusisunt, quia abominalionemfecC'
fpo_.uiiiius-i.oiiiai)!, et Aquila e! Synimacbus ila ut runt: quinimmoconfusionenon sunt confusi, et erube-
in Ilebriuo scripntni-esl, AGCR ("1.35?)Iransliileriint: scere nescierunl. 'Epw-n;f/.«Ttv.c5r
hoe cst legendum, ul
pro quo Scpluaginla, agri passeres inlerpretali suut. sil sensus: Erubuerunt in sceleribus suis, el intel-
.Utius aulem a(que idern seusus est, qui el in Isaia> lexerunt aboiniiiaiiones quas operaii sunt ? Nequa-
principio poniiur : Agnovilbos possessorem stiutn, et quaivv,sed in tantam erupere ameniiam, ui nec con-
asinus prwsepedoininisui: Israel autem me non co- fiisionecuperent einendare vitia, nec spe veniavsua
^gnovit, el populus mcus non intellexit (Isai. i, 5); scelcra coiilileri.
quod eiiam parvac aves sua norinl lcnipora, ct Idrirco cadenl inter corruenles [Al. ruenles]: ht
sciani quando ad calida feslinnnles loca, rigorem temporevhitationis snw corrueitt, dicit Dominus. IIa>c
hyemis debeanl decliuare : ei rursus veris principio suni prtemia eorum qui erubesceie nescieruni: ut
ad.solitas venire regiones. Coelum auiem bic fi pro D quorum dignilaseratexcelsiorpopulis, ruinispnpuli
.aerequi supra est, debemus accipere. niiscerenlur. A minimo enim usque ad maximum,
, (Vers. 8.) Quomododicith, sapientessumus, el Lex omnesavariiia>siudcivt, eta propheia usqueadsacer-
,pomini nobiscumesl? Vere mendacium operatus est doicin ciincii faciuni mendacium : visitalionis aulem
stylus mendux scribarum. Ad scribasloquilur et Pha- teinpiis, prnpinqna caplivitas esl.
risruos, qui L"gis jactant noiitianv,ei scribenles scri- (\Tersi5.)Congreganscoiigregaboeos,dicitDominiis.
. bunt iiiif|uilateiii. Quodque ait : Non cst uva in vitibus, et non suntficus in ficulnea: fo-
(Yers. 9.) Confusisttiit sapientes, perlerriti et capli lium defluxit, eldedi ehquwptwlergr. ssa sunt. Quod sil
suiit. Verbum eitim Domini projecetunt, et sapienlia lempus visilaiionis, in quo corruent delinqtienlcs,
liulla esi in eis: Nonquosapientes sini qui ista faciunt; manileslius docet, dicens: Congreganscongregaboeos.
sed sapienies vocat, ut sub judicio condemnentur : Haud dubium quin in Jerusalem, ul obsideantur a
,' a Iterum iidem mss., declinaveruntsimul, el inuti- man. tesie Mnnlfauc, erodion.
les facti sunl. c Duo e nostris mss., hic propinauum, qui supra
b Nostri omnes mss., herodiona : unus
Sanger- est, aerem debemus accipere.
v?59 -"V? >VVf v: _-.;: : s. EUSMLMIEROMMI -- -f VVV V -v.V; n&
Glialdavis longo teinpoie, et fairiis.sustiheatU iiiala. k omncm ad soliludinem redegeriinl, sub alia figura
Cuiii, inquit, tempora praQtereant, et seslati succedal ideii) proplieialissermo dcmonslrat, serpcnteseos ap-
autumnus, el byemcarboruni cadanl folia, videbiiis pellans pessimos, sive nioriiferos: et ut Aquila trans-
cunci.i de Ionge, et cx bis iion capietis cibos. Non tulii, rcgulos, qui appellanlur ilcbraice SAPHPIIOXIM
es( enim uva in vUibu. vonis, (|tii fruclns vilium non (C'X'i_i)- Pro quo quid sibi voluerii secunda ejus
sumiiis [Al. sumeiis] : eL noii smii ficus in ficulnea Editio, ui speculatores dicerct, non intelligo, nisi
obsesso populo, qui. suaruin @J)2 arborum poma forte ob verbi similitudinem. Quibiisnoit cst, ait, in-
cernil ab bosiibus a dcvor.iri. Folia, inquil, defluenl cantatio. Frustra cnim ad Dcum preces fundunt, ad-
resLaleauiumnoqueLransaclis. Dedienimeisqurcprao- versus serpcnlern antiquuni colubrum (ortuosuni,
lerire cernerent; cl majori doiore amittcrrnt rcrunv qui Dei prrecepla conlempscrinl. Utamur hoc loco
omiiium iibundanliain, -qnameistangere non liccbat. adversus eos, qui Salvatoris eloquia coiiieninciUes,
(Vers. ii, 15.) Quare sedemus? Convenite,et in- iraduniur adversar.is poleslatibus.
grediamttr [Al. ijifremns]civiiatemmniiitain (sive cii>]- (Yers. 18.) Dolor meus sitper doloremfin me cor
lales inunitas), et silcamus ibi (sivc projiciamur ibi), meum mmreits.Pro quo, ut supra diximus, LXX su-
quia Doininus nosler ">sxlerenos fecil, et potum dedil poriori sentcntia), qure dicla sunf copularunt, utpo-
nobh aquam fcllis. PeccavimusenimDontino, exspecla- B ncrchl: Et mordcbuntvos, ait Domhius, insanabiiiter :
vimits paccm, et non erat bonuni: tempns medelw, el cumdolore cordis teslri deficietis. Iri Ilebraicoaiitem
ecce formido. Yox populi respondentis inducilur, ei 'non -lain dolor est, qui Gisece dicilur oSuv., quam
sua vilia conlitentis, el coliorlaiitis se muttio, ul, p.eiSiKiia.quod nos iulerpreiari pnssumus rictimi
civita(es iiigrediantur munilas \Al. muratas], sive oris dolore conlracti ei babentem risus similitudi-
iinaiii civilaleni .lerusalem : jam eiiim caucra caplav nem. 'Eftoetriy.fijaulem ba>cex persona Dei legenda
fuerant. Et sileamus, inqtiit, ibi, quia Dominus noster sunt, plangcniis cvertioncm Jerusalcm, el ejusmise-
silerenos fecil: non enim habeinus fiduciam depre- rias noii ferentis.
candi, sive abjiciamur ibi, sive projiciamur instar (Ycrs. iQ.) Ecce vox clamorh fiiiw populi mei de
slercoris. Ipse polavit nos aqua fellis: quia dulcenv terra longinqua. Fleium describit el ululaium urbis
in amaritiidineni converiinius Deum. El ul Lalesbibe- Jei usalenv ingressis hoslibus.
remus aquas, causa perspicua est: Peccavimus enhn Nvmquid Domhius non esl Sion, aul rex ejus non
Doinino, el exspeclavhnuspacem, qui niliil boni ope- esf iji ea ? Sive, Dominus ipse est rex. Autceite Do-
ris feceramus: putabamusque nobis lempus adesse minus ad Patrem, rexreleriur ad Filiimi, ju.Ua illud
inedicina), cum fornvidine aique lerrore oinnia coni- quod sub nomine Saloinonis scribilur : Deus, judi-
plereiitiir. Personaruin mulatio et maxime in Pro-- J ciiou tuum regida, el justiitam iiiam filio regh (Psai.
phetis, difticilem intcllectum facit: qua>si suis locis Lxxii, 1). Cur [Al. Ul] autenv vox clamoris sil in
et causis lemporibusque reddantur, plana fient qure Jerusalcm, el clamor ipsc venial dc (erra loiiginqua,
videbantur obscura. eausa manifesla est, quod Domimis non sil in ea, et
(Yers. 16.) A Dan audilus esl fremUus equorttm rex iilius recesseril ab illa.
ejns, a voce Itinniluiim pugnatorvm ejus (sive cquita- Quare crgo me ad iracundiam coitcilavcrunlin scul-
tus) coimnola esl onmis terra. Et venerunt el devota- plilibus stds, el in vanitaiibtisalienh ? Recessil aiitem,
verunl (sive et venientel devorabunt) tcrram et pleni- inquit, ab eis Domintis ; quia me, qui Dominus el rex
tvdincm ejtts, nrbemet Itabilaloresejus. Non igilur, tu illorum eram, idolorum cullii ad iracundiam provo-
supra LXX tr.insliileriinl, dixit populus : Ingredia- caverunt.
mur civitates munitas, scd civilalcmniunitam, ut signi- ( Vers. 20.) Trunsiil messis, finita est mslus: clnos
licet Jerusalem. Denique el nunc inlert : urbcm et satvati non sumns. Rursum populus loquilur, qui In
Itabilatores ejus. Describilur autem a Dan per Phoeni- Jcrusalem diuluriia obsidione conclusus est, quia
cem veniens cum cxercitu Nabucliodonosor, in quo mulrUasinl tempora , et anni circuius evolutus sit,
loco fluvius Jordanis orilur, el qua) LXX fntiira, cf omnis eorum spes irriia fuerit, aique iransierit.
Ilcbraicunv pro vcriiate rei, jam facia comnieniorat. ' (Yers. 21.) Super conlrilionefiliw populi niei con-
(Yers. 17.) Quia ecce ego mittam vobh serpentes iritus sinn, @0^, ef contrhlatus : slupor oblinuil me:
regutos (sive pcssimos, aul ul, LXX transluierunl, Respondit Dens, quod in afflictioiieJerusalem ipsc
mortiferoi) quibus uon esl incuntalio. El mordebuut \ideatur afflictus, el in humanam siivvilitudinemstu-
vos, ait Donihius, c insanabitiler, cum dolore cordis pore conteratur.
veslri deftcietis. Qui sunl illi, qui veniunl a gOS ( Yers. 22.) Numqiiid rcsina non est in Galaad,
Dan, ei quorum auditus est fremitus, el qui lerram aut medicusnon esl ibi ? Quare igilur non esl obducta
" Veteres libri omnes, diript, pro devorari. cst, ailera exciusa, cujus nulla fit merilio. In ipsa
h Pro verbis silere nos fecii, anlea eraL abjecil Ilier. versione Deus addiLur, Quia Dotninus Dctts
nos, jtixta Grsecnm a-nif.pi-lei)vip.S.;.Alquc arbiiror ttosicr silere nos fecil.
c YTid.qu.c de hacleclione ad Ilieronym. version.
quideiii ulranvque inierpreiationem de more positam
fuisse abs.IIieronymo : sed quando mss. priorcm aniioiamus. Sane Victor. maluit mox deficientiscuin
modo, qurc ex Hebiaeoesl, prtcferunf. cam reponere, quibusdam inss.
quain cl in subncxa exposilionc replicat, salius visuin
_M COMMENTARIORUM IN JEREMIAMPROPIIETAMLIB. II. CAP. IX. m:
cicatrix fitiwpopulimei ? Non solumin pra>sehliloco, .1\ ejus (Mich. 7) ; quaridojUxtaEyangeliunv•: Tradel
sed ei in muliis aliis leslimoniis Scriplurarum, inve- paler filium, el filhis pqirem, et divideitlur duo in
nimus resiiiam Galaad pro pceniieniia poiii, alquc tres, et ireshi dtto. Quodqueinfert, Pocueritnl liti-
niedicaniiiie, mirarique nunc Deurii, ptiare vuliiera tjuain siium loqtti. mendacium, siye didictl liiiguq
Jerusaleuvnequaquam curata sini, ei necdiihi cl.ca- eortiin toqui mendacium(Mallh. x), osieiidiLconsue-
Irices obduxeriht culem, eo quodiionsint prophela), tijdinem mentiendi quodammpdo iu naiurarii yerii:
nec sacerdotes, quorum debeani.curari inedicamlive. sliidioseque eos agere, ut agant iniqua. Quodque
' (C_p. IX. — Yers. 1.) Qais dabit capitimeo.aquattt, sequilur, Hqbitqtio tua in mediodoli,in doio, pro-
el octiih tneis fontemlacrymarum, et: plorabo die ac prie ad Propbelam sernio dirigilur, <juodhabilcl in
nocte inlerfeclos fdiw populi mei. Si lotus, inquit, mediopopuli irieulieiuis; siveut Septuaginta irans-
verlar in flelum, ei riequaquam gullse sinl iacryma- lulerunt : Vsuta super usuram, ol dolus super dor
rum, sed abuiidanlia fluminis, tamen iiilerfeciosliliae /iM)i:etqiiod quotidie augeant scelera , el iicqiia-
populi inei digne flere non poiero. Tanta eiiiin siinl quam eospritjiis factipoeniieai, sed noy.ispra>leiiia
jn.ala, ul oninem doiorem sui [A/. sua] vincanlVriva- ciimuleiit. liivc facieirles, oniiii agunt [Al.•agiiirr]:
gniludine, Hoe autem iarii ex Propheia), quain ex sludio, ul iiesciaiit DQriiiniimjfliiiiiaciion fecieiida f
poiniiiipersonaiuielligi potess. . : -.. JB pifficepif,. : : _
'•'':; .-;.. '_€_
(Yeis. 2.) Quisdubilmein soliludinediversoriuht[A\. (Yers; 7.)PrqpiereqitmcdicitDoiitir.itsexercUutuii;
in diversorio]vialoruin,etderelinquqinpopulummeum, Ecceego conflabo (i,\\e igne examinabo) etprobabo
eliecedam ab eis ? LXX : Quh dei miliiin spUludine -eos. Quid enim aliud faciam a facie filiwpopuli mei:
niahsionemnovhs'imain,uireliiiquairipqpuiuihnieitm,el (sivequidfdfiamafaciemalitiw filimpopidimeiyiQho-
reccdainab eis? Melius, inqiiil, est babilare in extre- -liesciiniqueangusiiis subjacemus,mala recipiihiis a
ma soliiudine, quani iniertanta .Iiominuih sceler;) Deo, ei exaininamur persecuiionibiis; 'u(?quidquid
commorari. Uude etSalv.aior iiv Evangelio loque- in hobis adulterina) lnatcria) esl, tiibulaiioniiii!Vct:
\i2Xw_Usquequosusiincbovos?Eliivalio.loco scrip- miseriaruni cxuraiur [Al. excoqiiaiur] ardorlbus :
lunvest : In lempnreillo qiti ittteltigit [AL intelligel], -Argentum.etiim Domhii igne examhialum, ptobatuin
sedebiiettacebil: quoniamtempuspessimuinest(Thren. -terrm;purijatumseptuptum(Psal::Xi, 7), •'''"''- '
ni, Micli, n). ., (Vers. S; 9.) Sagitta vuliietans lingua eoruih \ do-
(Vers. 3.) Qtiia omnes adulieri sunl, ewlus prmva- lumIpcuta cstiinore sud paceth cuintimico suoio-
ricatorum. Elexienderunt linguam suamauasi afcuiit quilur, et occtdteponit ei iiisiiiids.Nuniqiiidsupet Itis
mendacii,el non verilath : confortalisiint iii terra, quia iton visitabo, dicit Daminus: aut hi yenlehujuscemOdi
de indloin inalum a:egressi sunl, et menon cogriove-'C noli ulchcelur anima tnea'?OiiinisbaireEiciiS-quicor-
runt, dicil Dontinus. Deinalo ad .riialuiu Iraiisetinl da vulnerai iiudieiitiiun ei nescientiuih fiCripium;:
peccatores, quando idolum nvulantidolo, ei de pec- Oinnicuslodiaserva cor luum- (Prov. i\, 25), sagjt-
caiis ad peCcaia iranscenduhi, Velvcerie de pbsidio- -.am ptjssidei vulherantem.el in dolQloquiUir.Ciim-
nis nialo Iranseunl ad capliyiiaiem, Et deSiijictis que ore suo.paccnv proxiino repromiiiatjoccujle
ijuidein dicilur : Ibunt de. vitlule in.virtuiem:(jPstd.: teiiditinsidias. 906 Sequeritibus autenv versiculis,
LXXXIII, 8 ). De peccatoribus vero : De hialo iiimdlum in quibus dicit :.Numquidsuper hisnohvisiiubo, dicit
egressi sunt. Causaque omnitim iiiiseriaruii), quia Dpminus:: aut in genie hujuscemodi noit ulchcelur
non cognoveruiu Donvinum, coelusque sil pra>vari- anima mea? crebro in boc Prophela abtniiur, ul«'utii
cantium, ei armantiuni lingiiam suam insiar exteiui singiila- malortinv operum eiiumerarit, iiiferat Se
arcusinblaspheniiam ; cpnforta(ique suiitinterra, ut., .juste facere quod facil [A_l.lacial],
mereaniuraudire:Terraes,eiin lerramibis (Geji.in). (Yers. 10.) Super montcs assumqm(si\c-assuhtile)
0O5(Yers. 4seqq.) UnusquhqueseaprOximo suo flelum et lamentuin, et super speciosa (sive semitds)
custodial : etin omni fralre suo noii habealfiduciam, desetli planclittn: quoitiahiincensa sunl (sive defece-
quia onmisfrcitersiipplaiitalionestipplantqbU[k\.sup- rtint) eo quodnon sit vir (sive homo)pertraitsieiis, et
plantat et incedii], el oihnis anticus fraudtiiehierin- P'iiqn audiefuntvocem possidcmis (sive snbstaniiwjia
cedet; et vir fratrem suum deridcbili el veriltitemnon volucrecwli usqite ad pecora mtigravemittetrecesse-
loqtiehiitr.Docuertinleiiim linguam suqm loqui men- rtint. Supervenieiite Babylonio exeiciiu, etchhcta
dacinin..(siv.edidicii enhn lingtia eorum loqui meiida- vasiaiite, soliiudo vprovinciK propheiatur, ijuod
cii!i)i), «f iitique agerent, laboravertiiit (Stve iiiique planctiis in nioiitibttSj fletus silirideferio ,fsive in
egerunt,-etiionintermisertint ul cpnvertercninr). Ha- -- seiiiilis solitudiiiis, quod universa dcfecerint^tque
bitqtio tuq in. medio doli, in 4oto>_(sive:nsura stiper succehsa siili, et nullus sit qui per lerraiiv^gradiaiui',
usuraih, et dolus in dolo); renuerunl {sive npluerunt) cissis omnibus, nihilque renvariserit, quod spirare
scireiiie, dicit Dontinus. Hoc JocO iiieiidum est ih possil etvivere. Uride pr» possidenie, LXX«iranstu-
tempore perseculionis el aiigusiia>,: quando ;aut .lemiil'-s«6si«ii<ia',quajI]ebi\Mce;diciiiJraAtNE-(n^
rara, aut nulla fiiles es(: quando nec fralri nccpro- el siibstanlia hic non pro OVO-IK, hoc est, csse)ifi«(|acci-'-
ximo credeiiduiii esf, et ininvicihominisdbmeslici .'Pitur^^sed-prQopiAKs/glque-^fiiitfreV-Qftpdqifeîfrerii
a Antea erat htgressi, inss. et sacro tex(u contradic6hiibus. f

745 S. EUSEBH HlEKONYMl 7«
A votucre cwli usqiiead pecus recesseruiitet abierunt, j ^pore prophetari, quando capti sunt a Cl>alda>is: el
boc ostendit qtiod socpediximus, irain Dei universa proprie de boc (empore, quando dispersi sunl iti
sentire, et tion solum aves aeris, sed et pisees aqure gendbus, quas non noveranl ipsi, etpatres eorum:
deficere. Juxta iropologiam flelus assumiiur super et in toto orbe divisi, cibatiqne sunt absinlbio, sive
montes, et lameulaiio super speciosa deserli, quan- necessiialibus et angusliis. Ei acceperunl polum
do principes peccant Ecclesise, a el niliil in ea in- aqiiam fellis, quod aut nialorum significat magnilu-
venitur substaniiai Dei, nec audiiur vox DominifEc- dinem, el sempiiernum captivitatis jugum : autcerte
clesiam possidentis, per sanctos et apostolicos viros; per ignorantiam legis Dei, pro Clirisio Anticlnis-
et a volucre cmliusque ad pecora, rib his videlicet, tum suscepiuri sunt. Miilitur autem gladius post
qui possunt in sublime ascendere, usque ad irratio- eos, ut usque ad iiiieritum coiisumantur. Vel cerle
uales et sirripliciores quosque qui recesserunt [ Al. gladius qui eos diyidiU, ei non paliaiiir in malum
recesserint ] a conciliabulo Dei. habere conseusuni, ut dispereaiit in leo quod nvali
(Vers. 11.) El dabo Jerusalem in acervosarenw suut.
(sive in iransmigraiionem)el in cubilia draconum, el (Vers. 17, 18. ) Hmc dicit Dontihusexercituum :
. civitatesJndw dabo in desolalionem; eo qnod non sit conlemplamini(sive intelligite) el vocatelamenlairices,
habiiaior. Cum ecclesiaslici viri el doclores.quique ]j'el [Al. ut] veniant : el ad eas qum sapientes stmt,
defecerint, lunc daiur Jerusaleni in (ransmigralio- mUtilc,el properenl (siveloquantut), festinent, et as-
nem, sive in acervos arenae, ut ha>reticus in ea ser- sumanlsuper nos (sive super vos) (amentum : et dedu-
mo pnevaleat, e( eflicialur cubile draconum, et civi- cant 9Q8 oculi noslri (sive veslri) lacrijinas, et pal-
taies illius rediganlur in soliludinem, neesit in ea pebrw noslrm (sive vestrw)defluanl aquis : quoiiiam
divini serniohis bahitatio, el ille qui dicit : Inha- vox lamentaiionis audita est de Sion (sive in Sion).
bitabo ct inambutdbo in eis, et ero Deus eorum Propter futuram capiivitatem et eversionem Jerusa-
(Levii. xxvi, 12). lem, lameulalrlces vocari jubel, quaesoleni in luctiij
(Vers. 12 seqq.) Quis est vir sapiensqui intelligal voce flebili et lacertos manibus verberariles, ad
lioc, et qd quem vetbum oris Domini fial, ut annitn- lacrymas populum provocare. Hicenim mos usque
liet istiid : qume p&riivierra, et exasla esl quasi de- hodie pernianet in Judsea, ut mulieres sparsis cr|-
sertum, eo quod rion sit qui pertranseal? 907 ^t nibus nudaiisque pectoribus, voce modulaia omries
. dixit Doniinus : Quia dereliquerunt legeninieamquam ad fleuim cohciteiit. Se autem juiigit Deus compa-
dedi eis, et non dudieihmlvocemmeam, elnon ambu- ; lieniis affectu, sive Propbela ; ut quidquid populijs.
lavetunt ittea, et abierunt post pravilalem cordis sui, sustinet, ipsum susiinere etfsentire se dicat. Quod
_et post Racdim, quos didicerunt a palribussuis. In(er-1 j aulem irifert : Quia vox lamentationh audita est de
: rogat Prophela, si qnenv sapieniium in Jeriisalem Sion, sialinv sequimr qua>isia sit vox.
valeat reperjre, el eorum ad quos fial sermo Dei, ei (Vers. 19.) Quomodovastati sumus, el confttsive-
qui possinl annuntiare Domini voluntalem , el cau- -liemeiiter?Quia dereliquimusterram, quoniam dejecta
sas reddere cur Juda>a redacia sil in soliludiuem, sunt (sive abjechnus)tabernacula nostra. Vox ista est
et omoibus interleciis, nullus remanserit qui per lamehianlium Sion : qnomodovaslati sumus, et con-
earii transeat. Et inducii Dominum respondeuiem , fusi vehementer? Staiimque sibi ipsi respondent, et
causasque : reddentem : quia dereliqiierinl Legeni cansas sua> vastalionis exponunl dicenles : Quia
, ejus quam dederat eis, nec audierint vocem ejus, dereliquhiius ierram, nostro viiio atque peccalo : el
nec fecerint qute praecepia sinl; sed abierint post dejecia suni tabernacula noslra, qua>quasi praeter-.
pravitaieni cordis stii; Ergo non in noslra voluntaie, f eiintes quondatti possidebant. Dicani lioc et in per-
, sed in Domino confitendum esi. Pravum enim cor secutione quondam credenLiumlurbae : quoniani id-
in omnibus(Infrq xvii, 9). Et.De cordenpstrpexcunl circovastat-* sunt aique cohfusoc,quia dereliquerint,
pesshnm cogiiatiOiies(Matth. xv, 19). EtposlRaa- terram Domini, et deseriierint tabernacula sua.
Jim, inquit, abierunt, quos didicerunla patribus suis. (Vers. 20, 21.) Audile ergo, mulieres, verbumDo-
BiiaiidoIumSidoniorttm est.el est numerisingularis, D ritini, et assumat auris vestra sermonemoris ejus, et
Baalim vero pltiralis nutneri. Ergo nec parenlum nec docetefilias vestraslainenlum, el unaquwqueproxhnain
. majorum [ Al. malgrum] error sequendus esl : sed -suamplancluni. Quia ascendit mors per fenestras itos-
auctorilas Scriplurarum, et Dei docenlis imperium. tras, ingressa est domos [Al. domus] nostras : dis-
(Vers. 1S, 16.) Idcirco hmc dicit Dominus exerci- perdere parvulos de foris, juvenes de plateh. ln supe-
. tuuni DeusIsrael : Ecce ego cibabo ", eos, populum riori capitulo dixerat :vocate lamentatricesetvenianl,
istum absintltio (sive anguslih), et pqlum dabo eis et ad eas qum sapienies sunt, mittite, et properent :
aquam fellis, etdispergaiiieosin gentibus, quasnon nunc quasi praesentibus loquilur ; in condeninaiio-
- noverunl ipsi etpalres eorum : et miltam post eos gla- nem sacerdoiunv alque doctorum et virorum om-
ditmt, donec consumanlur. Poiest. el d.e vicino lem- iiiuni : ut illis cessaniibus a doclrina , istae audiant
aVerbai<sf niliil in eainvenitur substanliw,in duo- est a Martian. edita, interjectum nomen eos non
bus e noslris mss. desiderantur. agnoscunl, quod est tamen in Hebr_30Db'ONQ
h Tres mss. ipsaque Hieronymiana versio , proul
74S COMMENTARIORUM IN JEREMIAMPROPHETAMLIB. II. CAP. X. 746
verbum Domini, et assumant sermones oris ejus, t^ et in his voluntas illius est. Ubi suiit ergo qui di-
doceantque filias et proximas suas planclum causas- curit homiriem pro.prip-.regic posse arbitrio, et sic
que lacryniarum : Quia ascendit niors per fenestras datam liberi arbilrii poteslatem,-ul Dei riiisericordia
noslras: ingressaesl domoshoslras. Quod quamquam tpllalur atque justilia? Unde el Apostolus; assiimens
et spirilualiler possit intelligi, eo quod per pmnes hoclestimoniiim, ponil exemplum :, Qui gloriatur,
sensus ad animse interilum mors introeat peccato- in Dominp glorietur (II Cor.x, 17).
rum; tamen et de Babyloniorum inipetu jhlelligi ;. (Vers. 25, 26.) Fcce diesveniuni, dicit Doniihus,
polest: quod lania sit fortitudo et veloeilas prse. et visitabosuper omnemqui circumcisumitqbet ptmpu-
liandi, ut non exspecteht 909 reserare fores; sed tititn, super JEgyplum, et stiper Judam, et super E-
et per feneslras el lecta coiisceridant, ut domos va- dom, et stiper filiosAmmon,ei super ,Moab, el super
stent Jerusalem. Pereunt aulem parviili qui foris omnesqui altonsi sunl in comam,fiabitanlesin deserlo,
sunt, et egrediuniur de Jerusalem; et juvenes, ad quia otiinesgentesliabent prmputium. Qinnh autenido-
quos scribil el Joannes, qui non ingrediuntur per mus Israel incircumcisisunt corde.Muliarum ex qua-
arctam el anguslam viain, quse ducit ad vitam; sed dam parte geniiuiri, el maxime qnse Judseae Palses-
ambulant per plateas, de quibus scripium est: QuaHi linseqiie.coiifinessunl, Usque hodie populi circumci-
lala et spaliosavia quwducit ad mortem(Mattli.vn, 13), B dunlur, etprrecipue jEgypiii,etIdumsel, Amiiioniise,
(Yers. 22.) Loquerehwc, dicit Dontinus, et:cadet et Moablise, et omnis regio Sarracenbrum, quse ha-
morticinium hominis (si\e cadavera liominum) quasi bitat in solitudine, el de qiiibus dicitur-: Super om-
stercus super faciemregionis (sive campi) eiquasi fe- nes qui qllonsi sunt in comqmliabUantesin deserlo.
num posl lergum.metentis, et nOn est' qui cqlligat. Non igilur gloriari debet Juda, qui mixtus est cum
Terbnrii Hebraicum, quod tribus lUteris scribilur genlibus suprascriplis, eo quod prsepuiium iion ba-
BALETH, BETH,KES(vocales euim in medio non habeat, sed ex Lege Dei circumcisus sit, cum et alii
bel), pro consequeiilia el legentis arbitrio si legalur bsecfaciant qui Legis mandaia non servant, et igno-
BABiK("\n), sermonemsignifical; si DEBEK, morlem; rant Deum Israel. Nec prodesl circiimcisio, quse in
si n DABER, loquere. Dnde et LXX et Theodolio signum data est, nisi mandata.Domihi compleantur;
junxerunt illud prseterilo capitulo, ut dicerent: sicut el comoe,qusegenlem significaiit, non d robora
}>Dhperdentparvulosde foris, juvenesdeplateistnorle. corporum ei fortitudinem pngnatoruhi; Quodquese-
Aquila vero ei Synimachus lransiulerunl).«).i)o-ov, id quitur : Omnesgeiitesltabenlpra:putium': omitisautcni
esl, ioquere: ut imperet Deus Prophelse loqui qurc dontusIsrael incircumcisisunl corde, hunc:babel sen-
sequunlur : Hmc dicit Dominus\ et reliqua. Et est sum: Cum prseterÊgyptios, Idumieos, Ammohitas,
sensus : Cumascenderitmors per fenestras nostras, G et Moabitas, Ismaelilas iu solitudine commorantes,
el ingressa fuerit domps Jerusalem, et parvuli, ju- quorum plerunvqnepars circumcisa est, bnines aliae
venesque de foris perierint in plateis : tunc er.it natiqnes in toto orbe incircumcisse sint carne; om^
mQrliciniumeorum, siye cadavera mortuorum.quasi his domus Israel incircumcisa estcorde, hon carne:
sierqnilinium super faciem terfse, et quasi stipula, quse incircumcisio ducit ad mortem. Hla enim car-
quav posltefgum melehtiuni dimitlilur, et utinuiilis nis, bsec spiritus est.
non colligiiur. Per quse oslendere vuli, tantam ip (Cap. X.—Vers. 1.) Audite verbum, quod locutus
Jerusalem ei circa urbem csedemfuturam, ul nullus est Dominus super vos, domus Israel. Hwc dlcilDo-
sit qui sepeliat corruenles. minus : Juxtavias gentiumnolitediscere, et a signis
(Yers. 23, 24.) Hmc dicii Dominus: Non glorielur cmlitiolite inetuere, qum timent gentes : quia legespo-
sapiensin sapientidsua, et non glorielur foriis in (or- pulorum vanw sunt. Proprie adversus eos loquiiur
tiludine sua,et non glorietur divesin diviliissuh. Sed qui venerantur coelestia, et quse in sigha sunl posita
in hoc glorietttr, qui glorialur scirc (sive intelligere) annorum, lempprum, mensium, et dierum, ab bis
et nosseme : quia ego sum Dominus, qui faciomiseri-r sestimanl fegi bumanum genus, etex causis coeles-
cordiam, el judicium, et justiliam in terra. Hmcenim tium terrena moderari. 9H Quodque aii: Leges,
D
placent mihi (sive quia inistis est voluntas mea) dicit sive legitima, populorum vaiiw[AL vatia] sunt, om-
Dominus.Omnis liominum aufertur superbia, dum nem bumanam sapientiam futilem esse demohstrat
sapientia, foniludo et ppes eorum reputanlurin niet nullam in se habere utililatem. >
bilum, el ista est sola gloriatio, hl sciat et inlelligat (Vers. 5-5.) Quia tignum de sailu prmcidit, opus
quod ipse sit Dominus, quifacit miserieordiam et manuumariificis in ascia : argehto et auro decoravit
judicium et juslitiam super lerram : quod omnia illtid, clavis et ntalleh cotnpegit,ut hon dhsOlvalur
Dei providentia el justitia gubernenlur : et quoeno- (sive non moveaiur),In similituditiempalnimfdbricata
bis videnlur non habere rationem , juslitise plena stmt, et non loquentur : portataloUeniur[A\. tollun-
sinlaique rationis. QlOHsec enim sola placentDeo, lur],quia incederenon valeni, Nolite ergotimere ea,
-. aRectius cum duplici B iiis. Sangerm. apudMont- i Absque verbo posse tres mss.etRabanus
a legunt.
faUC.DABBEIt. Victprius roboranl ex Brixlanis codicibns. Sic
h Cisterc. cum Vatic. ms. ,\Disperderent; penes Ra- pattlo posi ^fMorto)! pleraquepars, rectius pro plerum-
banum, dhperdere. Ssepius vero manifesia codicum que ex Mediceouno ms. legit.
menda dissimulamus.
PATKOt. XXIV,
Ui S. EUSEBII HlERONYMI V 748
quidnec mmlefacefepossimi, necbenci DesCriptioIdo- A.sapienlise timor Domini.V(Prov.ix, 10) : et de eo
lorum/iure veiieranluf gentes. Lignum, inquit, de -. proficimus ad charitatem veram.VPita»]esf, inquit,
saltu pracidit. Materia ergo Idoiorum vilis atqtieeor- decus. In veritate decor, in niehdaeio tiirpitudo :
rupiibilis : Opus manuuin ariifich.Cura artifex mor- quanivis hrerelici juxta sapieritiam nvundi, qua) de-
tnlis sit,fmoftali.tergo et illa qtiaftfabricalur [A/. struetur, sibisapieiitesessevldeantur; (amen in oiri-
fabricantur]. Argehio etauradecoraviliUudi ut fulgore . .iiibns reghis, qtiibus iacerant Ecclesiiinv, IIM//«Sesi
piriusque niateriffi decipiat .simplipes. -Qui quidem similh itiij diCente sermoriefdivino tPcrdainmpien-
error adlios «sque iransivit, ul religionem In divi- tiani sapieniiiim,-elprudeitiiam pnideniiuihreprobabo
liis arbitremur. Glaiis et malleis eompsgU,ut.mit dis- (1 Cor. i,19). Sifliul sapiehtes ei faiui sunt.; Doc-
sotvaiur, Sive ut noti iiiovedtur:iQuaiiiaIdploiush po- triiva eorum pro qualitale iiigenii, vel vilis es(, et
lentia, quse stare per se nequeunt, nisi clavis et ligno comparatur, velsimilis argento propler eloquii
malleis compinganturl In shniliiudmem palmm fa- venusialehi. Afferltir de Tltarsis. Tharsis vel regio
b
bricaia, iiabent pulcbritudiiiem nietalloruivi et pic- Indise esi,""ul Josepbus, vel cerie omhe peiagu^
turre arte decorala snnl: sed utilitalenv iion possi- Tharsis appellattir, et coelibabet similiiudineivi; et
deni, qua pwibeant aiiquos fruclus ariifici. Et non tamen invoiula estveibnruriv ariificio; sive produclav
loqmnlur: NiliiSeiiim in se viiale baberil. De ipiibus B Sieniii) vdluoii decipere, hori polerit. Et aurum de
scripunn est : Vsbabcnt, -efnon loquenlur; anres Ita- Ophaz. Septem nonvinibiis" apnd Hebroaos appellalur
bent, et; iioriaudient. Porlala tolteiiiur ( Psfl/. cxin, auriuvi,quorunv urium OPHA;Z{.9'K) tliciiur; qnodnos
Sj6). Fortiof illequiport_t,quam illa qiuc porlahtur; dicere possuniusfo.ri/MtDi,pl spleiideat iiisiiperffcife
hnmo in illo sensus est, in hoc figura sirie êwsu. idOlortiii),quod 'iiitfihseciis ligrium esf vilisqhe nia-
N-otileergd timereea, quia nec-benefacerepossuiii,nec leriav. Hyacintlio operiuntnr et purphra, utsnpeffi-'
male.; Soient enim pleriqiie genliliiihv da^moriesco- cie siii hculos;decipiant, dttm crelofuhirsibi cQlorerh'
lere, ne rioceaiit, et alios exorare ul prseslent bene- et fegiia cceleslia poHiceatur; el tanien opera sa-
cia : Unde et illudVirgilianurii eafMiteid. I) : pienlihhi siiiit iiniversa bsec,qhiihsreeiilo sapiehtes
feticibus.alba.ni. puiantur:: caalerum «pud Oeunvslulii sunt.-Ddmi-
Sigramhyemi pecudenv, z ephyris hirs autem Deus noster, Deiis-Veiuscst. Illa efgoiini-
Quidqiiid de idolis diximus, adomniff dogmafa 31133 vefsa meiiilacia. Ei ipse HeusvUeiis: igiliir illanior-
sunl cpntraria veritati referri polest.. El ipsi-eninv lua-quic finguntuf. * El ille rea; seiiipifenias.Hcereti-
Ingentia pollicenlui', et simnlacrum vani cnfUiisde corum umbra) ad iemjius-VprsBvaleiil• sedf longo
sup corde confinguiil, Jaclaht grandia et, ad fdeci- teiiipore cofrumpuniuf.'-A."-hidigndiione ejus 9J.3
:pi.endios;sittvplices<qppsque,; quasi .aureis seiisifaijs.et G coimndvebUiliiefja fbi qui.-tei'reha habeiit opera, et,
eloquiis argenti s;plenic|o.r1e fiilgeiitib.us,iBiperiferum lei-rena sihiiiiacrai cohfiiigiiht. 'Ei'- non •susiiiiebuni
obslringunt.acieni, et a suis inventoribus stibh_ivan- gentes; ne^quaquain popultts Domihi1, -sed geniiuni
tur, in «guibus nulla esl utilitas, el iquoriiii)cullura muliiiudo; quae Dei coinminatiorienv^ferrenoh prrc-
proprie gentiunv esl, cl eorttri) qui ignoranffDeunv. valent. ;...• •.:. :, ::.•:--. :: y _.
(Vers. 6 seqq.) Non esf simiih tui, pAmine i ina- -(Vers. 11). Sic ergo dicelh eis : Dii qui codoset
gnuslU;,et.-inagnwnnomch. iiiumih foriUudine.Qnhnqn terramuon feceru.nl, pereunt de Xerra el de liis quw
limqbitU'.,-pr-exgeiitium.Pr,««))i.@J;g._ssfenhhdecus. sub cwlosunl. Falsis diis, et qui arliflciose [Af. arii-
inler emctos sqpientes gentiuin, et -himitiversisr^giiis ficio] composiii sunt, isiadicenda sunt. Jllienim nec
corutiimiltusest sitiiili.siui. Pariw ^fatui el_.sqpiehtes ooeiosfeCer-uiU., nee lerrariv. d Qui eooperaiores suni
probabuiiiuf, do.ctrinavanUalh corum.lignumest. Ar- eiiristi, dii vocanluiv: el DomUiiVperdoeirinan)Ec-
genlu.tniiwplulum (sive prqducium) de Titarsh itffer- clesiasticatn, rhagna ex pafie falaicarit donniHi.
tur, et aufuin de Q.phaz,ppus arti.ficheimanuswmrii.. '",(Vei'SvS!-Jseq«(;.) Quifiicii (-sive cjuifecil) ierram
etpurpurd.hiilmnenium .gofuifi_i:qpmar^. in fwtUudtrie sua,'-prwpamfpr-bemjiisapiemiasiia, et
H-q.aciitll.tus.
tificum (s\\-esapieiitium) miiivers.aiiicc, D.o_mitiiis quin prudentia sua exiendil cmtds., Adijooein-Stiam.'dai-
tetn Deusverusest: hte D,eusvivejis#1:re% [Al.:,ipse\D muUiludinemiiqmirumin weio, et elevat>(sive edticii)
seinpitemus.-Ab.indjgiiqtiqiieejuscpntfnpvebiiurjerr-a,,: nebidasab exircntisierrm , fulgnmin pluviam feciif.
et non susliiiebiinlgenieseoinminalioneinejus. Hrec in ... el cdiwiiveitlum>(siveveiilos)de ihmatiris suts. Stul-
LX"i nop haJventur, se-dde. Theodotioiiis Editione tus faclus esi omitis Itomoascieniia stta, coufususesi
in plcrisque iitldita _sini(, et cuni ju\ta JUieiam \i- mnnis arlifex in sculptili : quonimnfalsum cst quod
deantur perspicua. ju.Ua anagogcn magjiam babciit conflavit, et n n est spirilus in eis : vana sunl, et
difficultatcm. JSnllus-enimsinnlis eslDeo vero, eti- c opus rhtt dignum : in lemporcvhilationis sum peri-
riim dcoriun qui lj<<rclicaarle fjngiintur. Onuies <i- bimt. Non «sf his simdis pars Jacob. Qvi enim for-
mebiiril ijunv, quia TCKgenlium esLP.-incipiui-: «iiiin mavilomvia, ipse est, el Istael thqa itarediUitisejns,
>'iln Vulg. ip=aqueilieron. versione prnpius ad Ile- d Iidem mss., Nec cooperatorcssunt Christi, qui
br.rum, Pariter insipientei,ei faiut probabnniar. e!c.
*>Vide qutB'superius «d cap. Jsai. u <aiinuiari)us dii,* Iiiduobusmss., operoTisu rfi^na: ieniere auieni
col. 41. penesRaban., operarii sui digna.
c Yalic. el Cislcrc, etDeus csl rex.
^9 COMMENTAKIORUM IN JF-_.E_n._l PROPIIETAM LIB. II. CAP. X. 710
DomiuUoe_beicituumnoiiten est tlli. Qui facil tpir.imi A iul Deum, scepdum est brrreditaiis ejns. fujus no-
in foiiiludine sua , Deus Patcr esl. FJCU auLcminl men Dominus Omnipolens esl, si\e \Ttrlulum • boc
fortitudiiie sua Donnno S.ihatoie Cliusltisenini Deii enim sonat, Domtnusrxeiciluum : quod in Hebiaico
\ii(us el Dei sapienlia { I Cot. 1, 24) Qni ipse esll sci jpliiin esl, Dominussabaolh.
el prudentia, in quo [A/. qua] exiendil cosliini. Ipse8 ( Yers. 17, 18.) Coi>gicga de lena confusionem
emm di\il el f.icla sunl, ipse mand.nil et creataI tvam , quai liabilas j» ebsulipne; qvia hwcdiciiDo-
sunt (Psal. s\xii, 9); loquens ad Fjliuni: Faciumuss mmus ; Ecce ego longeprojictatn hajjitaloies icuwin
hotnincmadt ugmcmel simdiludincm i.csliam (Gcn.l,, hac vice, et tnbulaba e$s p.t inveniantur. LXX Cpn-
dat nittltitudineiiiaquatiini in cwlo. giegavtl de fmis substanlia»}suamf qnm habitat in
26). Adwoceiiisitrtiii
Oniins enim docinna Dinvini dc coeleslibus fhuL,, munttione. Quia hmc dtcil Dominus : Ecce ego snp-
dicenie David : Pluviam volunlaiiam segicgabisDeus5 plantabo liqfiiiaioies feiice liujus. el tubulabo eos . ut
liwiedilatt tuwelvifirnata &,(, tu leio peifeasii eam. 0 i)tvenianlui. Pr.rcipiiur jfeiusalem, ul quidquid
El eleval, sive edncil ncbutasab eiliemis tcuw (Psal. liabei fuus substandj), in nibcm mui)iii<-sinianicon-
IAVII,10). Nebulrp, si\e nubes quibus luandavjj Drus_ gicgel, et longae obsidioni jiaiet alimeiila. Seenim
ne plucrent supei Isiael imbrcm (isai. \), educun- nequaqnam ui pnus de fuiuro. et longo tempore
tur ab exireiinjfadbus leirr, quaiuni una nebula lo-- Ti \ commjjjari ; QJ.5 se& lain ê vciua capiivilate,
quebalui : Puio cjiii-inos Deus Apostolososlcndtl no- quw jajiijaniqueveriluia *U. Congijeg.'),inquil, pl de
vtssttnoslaiitqnaiv moiti dcsttnalos, nuia sp°ciacuhtmt foris el de terra, lioc esl, _e\ agiis subManiiam
facii sttiM, liiitc mtindo , el AngHis, el ltq_inuibus tuam, siye coniusionepi. Qujdqind enim babes,
(I Goi. iv, Q). Fulguta in pluviamlecit, CIIJ.Icninv cojifusioiiedi.gnumest: que licet prapares li_.c, su-
itiiber de coslo veiieni doclrinaruiu , et ai_ejiii lio- per bis- Donpiii dicla cognpste Eecc ego iii Jiac vice,
minuiivcorda satiarit, lunc xioriiscaiione', inveuies, m jslo lcjnppie, projici im, si\e JJslar funda) Jaciajii
el cl.'.ra fulgur-a sapicnli... Ei educit lenlos de ihe- louge bahnalores tevia) hujus : pio quo IAX jinei-
satiih suis; in quibus @J.4 s'1111omncs thc-atiri prelati sunl supjilantabo el cadeie faciam. pjo quo
sipienlia) e( seienli-P flbseoudili, StulJus factus csf ?erboIlei)ia!Co1)coi.FA(j7'"lp).Aquila clSjmipjchus
omiitsItomoa scio_i___!a.L_cfii]He PJHIIIS,Iicel Peliu<i, inlerpreiati sunt o-os^Soj/j-ruI i eÎ SLDSUS : Instar
Ijcel Mojses, et Abrabanv sapienfes siul, adômpa- fujidecum omjii impelu abjicjamf et sic eos obsidoi
latiouemDei cuncta Doiutn sapjenuain iiUiifum de- f.iciam : sieque Lribul.ibo el coangusubo, ul ojvme!.
pulabilur : unde el fatuuni Dei sapienljus esl liomi- in «rbejeperjantur, ei eifugeie nequeanl nialuiij.
nibus. Confususcsi omiiisaivfex in ^qulptth, qui de (\ciJ5.19.) Vw mihi supcr contutione mca, pessnna
suo corde simulacra-confiiuvit„ falsumque est, quodCC plaga mea, LXX : Vw supei foniiiiiOiie tna. vesstma
conflaiit Sin aulem stultus est omnis Jiotno a jscieo- plaga tua. Juvla Ilebi.Tcum jpsa Jerusilem loquiun,
Ih ; stullum esl «ime falsuinque quod Jecit (I Coi. fluod vebementer afllicta sit, el plagam Siistnieal
l). Et itoiijest spmtusin eis. iYolandumquod el JJJjgto iiisanabjlciii. JuM? LXX \ero Propbetj loquilur ad
capitulo, seiUus e( spiiitus , uno apud IIebra.os no- J-ejus.ilein, el pl,mg«.fiam supcr conli Uiojie clplaga
mine appellantui JIUA(n.i); Spirilum aulem saucii- -sui [Al. sua].
ficaiionis \ocal, quiin ,ba)ieticoiu_m mcnlijius uon Egoiiatem dixi,ptane hwc infiuniias mea esi j?i\e
poiefclirivcnhi. Vanasunt _etopus risu dignian. Quis tuiimsmcum), clpoitabo illam (si\c appithendit me).
enini noniideitcum lijoreiicorum simulacra per- Jpsa lorpntur Jemâloin . quidquid patioj ,nie i culjia
spexeiU? Aut enim i-ustiea £unl.qu.c diciuiliii , et padoj :imelligo .ulmis ineuiii guod .ipprelienditflie,
Iignum cst^ aul pultliro seimone tompo.sUa, el fesi\c iram Doniini «ustinebo, quoniani j)ccca\i_)i.
peiitur argentum; aut certe dc pioprjo sumilali (Yers. 20 J Tabeijtacuium iitenm c vaj,latnm est,
sensu,*l frusira aun unag»ncnipolhcentur. In iem- t/iiuus fiiiticuh mei disi upii suiil ( si\e oniiies pelles
pote visUttttoinssuw poibunt. Ad lempus \alei hje- mccecotisctsswsunl). fihi mci exteiunta i)ie^si\e aves
resis, uL_ilccltqmque jn.inifesliXiaiit,_sipiobali _sint. mew), et non sunt [Al. subshtuitl] . non i st gui evteti-
Cum aulejn jisilatio Dei \eueul, el oculus ejus D daluliia ienlojium meiim (s!\fl non csl locus ullta
stuita perspevieril, omnia -coniicescunl (\£or. j_i). tabeiuqculo meo) et qui citgal pclles meas. Sub\eisi(>-
Non esl simiiisInspais Jacob : eoriim qui supplaiiti- nein urbis ûa)Jam a facilcni plangu JemsaJejn, ui
\ere-lud_eos, clquolidie deslruuiu hjeielicfis.Pais neqttaquajii muros cl jiioeiua fundilus erut.i, sed t.i-
aulem Sahcloruni Deus e-l: de quo piophela dicii : bernacjih, alque tentoni abiailQnem putes. Tabei-
Pais iiteaDontinus.Qui enim fonnavit omnia,3pse cst naculitm . inquii, hiccst, babii.Uio inea , repenlc
(Psal.Lwiifffi) qui fecit omnia alque plafmavu, lam Sttllaia csl. Oninei fumculi met disiupti sunt. Senat
in aumio, quam uicoipore. Et IsiaclmigaiiwicdUa- iabeinacuh inetaphoram, _sivcoiniicspelles mew con-
fis-e/its.Oninisqui direcius ni Oeo esl, ifil -Sensucci- schsw sunt. F-ihtinet eiteiunt a me^np pecoia mea,
r<\atican. eum plensqueahisllieiopymiaris 1 \ei- coangustabp,ul oinms in uibe lepeiiantin, cl effugeie
sionis mss. , tfa ut non mveniantui , qiiam negandi )iequctttttnialuin
particujam in SepiiiagnUaur.il! quoque inleipiela- }'Jn mss, estjijracribbtjerjs _s_a_\n.
e Cisterc. et \alie , desliijttumest.
lione leplicai. ObstJi \ero saciiiiexlus iides, tum
'ilioruin codicum , elsubne-sa Hicronjnu exposilio , (1Jidem m>-,s, tum fehcctn, quod ne^cio «n venus.
;^Si S; EUSEBII HIERONYffi \ '?$$:
:.quod a LXX additum , rion stat juxta liisloriam, I» f,%.genles,qum non .cognoveruntie , et super provincias
longii enira obsidipne quoriiodo oves el Vpecbraau- (sive generdtiones)qumnomentuumnoninvocaverunl,
ferri poterani de Jerusalem , quae etiani si fuissent, quia b devdraverunlJacob, et locum ejus consumpse-
fames consumpscrat ?- Et nprt",- inquit, subsistunt, runt, el decus ejus (vel pasciia) dissipaverunt(sjve ad
sive non sunt. Neque enini iranslati sunt in Ghal- solitudinemredegerunt).Eun<i locum et in psalmo
dseam : sed magna pars eorum interfecta penifiisque legiinus : Domine, ne in furore luo arguas me : neque
delela est. Non esi qui exlendat ullra lentofmm 916 inira lua corripias me [Psal. vi, 1; xxxvn, l). Et
meum ; rioriest qui me irislaurei, el murbrum riieo- estsensus: Meremnr qiiidem pmnia qiisesustineriius,
rum jaciat fundamenta, qui adsolum usque proslrali et riiulto mereinur majora quam palimur. Veium-
sunt. tamen liocobsecro, ut quasi pater nie corripiasjnon
(VerS. 21.) Quia siulle egerunt faslores, et Domi- quasi adversarius : ul me emendes quasi fllium , et
numnon quwsierunt: prppierea non ihteliexerunt, et non puriias quasi inimicum(Hebr. xn); casligas enim,
omnis grex eorum dispersus est. Per iranslationem omnera fllium quem recipis, et per omnem dolorem
paslorum, atque ovium, principum culpa et disper- ac flagellum emendas Jerusalem. llostes autem, qul
sio populi describitur. Quia enim prineipes stulle non noverunt te , et provinciae sive regiones, qup3
egerunt, nee qusesierurit Dorninutri, qriem tolo de- ;B non invocaverunt nomeri tuura, nequaqnarii tmim
buerant corde perquirere : idcircb et mala venienlia debent sentire judicium , sed indignaiionem (Psal.
nori viderunl, sive nori iriteliexerUntDomiiium, el LXXXVII). Tradidisti eriiin noSj ut emendareiiiur. Illi;
omnismultiiudo Jerusalem.huc illucque dispersa est. aiitem aggravaverunt jugum suum : seni nori peper-
(Vers. 22.) Vox audiiionis, eccevenit, et conimotio cerunt, et parvulpsiafflixerunt : comederunt nbs, et
magna de ierra Aquilonis: ut ponatcivitates Juda in penitus devoraverunt et-in tanlam soliludiiiem rede-
solitudinem, et liabitacuiam draconum(sive cubile gerunt Jerusalem, ul et publicaruin el privaiarum
slrutiiionum). Et ut Symmaclius interpretatus est, sediumOninia dissiparent, et populum tuum inter-
sirenarutn : pro quo iri Hebraico THANNIM (E'3ri) po- ficerent.
situm est. Verba Prophelae : Ecce,inqml, sonilus et (Gap. XI. — Vers. 1-3.) Yerbuniquod faclum esl
fremitiis Babylonii veiiierilisauditur, magriaquecom- ad Jeremiam a Domino dicens: Audite verba pacti
moiio, sive terrsembius de terra Aquilonis_:ut om- (sive teslamenli) hujus, et loquiniiniad viros Juda,
nes urbes Judaeae, habHalpribiisiriterfectis, redigat el habitalores Jerusalein, eldices ad eos : Rmc dicit
ih solitudihem, el faciat pro horniriibusdraconesha- DominusDeuslsrael. Non quidern est posilum in li-
hilare, et cuncla animantia venenata, sive slrulhio- tulo, subqub tempore, vel sub quo rege, et quoto
nes, quod elipsiim ariimal, solitudinis familiare est, <J anno ejus, hnec prbphelia facta sil: sed intelligimup,
el in desertis nascitur ac nuiritur.Aut' ceyte sirenas, vel prioriprophetise et lemppri haec esse jungenda,
jnonstra quaedamet daemonumphantasmaia possu- velcerte posl aliquod lemporis intervallum prioris
mus inlelligere. Hacc omnia quai et praeierilus et prophetite hiinc Dominiad Prophetam faclum essc
praesens sermo descripsit, ad perseeuiionis Ecclesiae sertrionem. Notandum est aulem, quod verbum BE-
referamustemppra, quandotabernaculaDomiiiisub- RITH(niâ), Aquila et Syflimachus semper pa-
vertuntur, et omriis habitalio Ecclesiaeredigilur in ctum, LXX et Theodolio testamentum interpretali
soliwdinem. Et ut isla universa veniant, culpa pa- sunt. Proprie aulem nunc ad Jerusalem et ad viros
storumest, qui stulte egerunl, et DOminumnon quss^ tribus Judae sermo dirigitur.
sierunt, nec intellexerunteum, et idcirco grexom- (Vers. 4.) Malediciusvirquinonaudierilverbapar
nis dispersus est. cti liujus, quod •prmcepipatribus vestris: indie, qua
(Vers. 23.) Scio , Domine, quianon est [Al. siej. eduxi eos de terra JEgypti,de fornaceferrea, dkens :
hominis via ejus : nec viri est, ut ambulel et dirigat Audite vocemmeam, el facile omnia qum prmcipiovo-
gressussuos. Erubescantnovi praedieatores,qui aiunt, bis, el eritis milii infopulum, et egoero vobisin Do-
a unumquemque suoarbitrio regi : cum el bicPro- minuni[Al. Deum]. Non propler generis [irivilegia,
pheta dical : Non est hominisvia ejus ( Psal. xxxvi, D non propter circumcisionis injuriam 918, et otium
25). El David in lyrico canat cariuine : A Domino sabbati, sed propter obedieniiami, et Deus efflcitur
gressus hominis dirigenlur; el viamejus volel nimis. populi Israel,et Israel populus ejus. Ethic quidem
Sive Iiic sensus est : quod a Babyloniis suslinemu?, qtiasiad servosloquitur, ut placeant Deo. In Evan-
non est eorum fortitiidinis, sed nostri meriti, et in- gelio vero Dominusad discipulos : Vos, inquit, ami-
dignalionis luse. cimei eslis, si feceritis qum egoprmcipio vobis. Jam
(Vers. 24, 2S.) Corripe me , Domine, verunitamen nondicamvos servos, quiaservusnescitqnid faciat Do-
injndicio, et non in furore tuo; ne forle ad niliiluin minus ejus. Vdsaulem dixi amicos, qiiia omnia qum-
917 wdigas me. E/funde indignalionem tuain super cunique audivi d Patre meo, nota feci vobis{Joan.
E Dogma hoc eral Pelagianorum, cujus sensum, quia comederunt Jacob, et devoraverunl eum, ef con-
qunmquam saiis ex hoeloco percipiiur, maliiri lamen sumpseruMlocum, et decus ejus, etc. Nobis uiiiim li-
ut repeiasexAugustiri. lib. deGesiis Pelagii, ipsove cuit reponere ex mss., consumpserunt,proquo erat
Hieronymo lib.ni Dialogi. antea coniempserunt.
b Rectius ad Hebraieum exemplar Rabanuslegit,
755 COMMENTARIOHUM 1N JEREMlAM PROPHETAMLIB. II. CAP. XI. ^ 754
xv, 14 et 1S). Cumqtie amici mei fuerint, de amicis A que sequitur, et iion fecerunt,sb eis positum est, et
transeunt in filios : Quolquot enim receperunt eum, cum superioris capituli fine sociatum, in quo scri-
dedit eis poteslalemfiiios Dei fieri (Joan. 1,12). Unde ptum est : audite verbapacti hujus, el facite illa; et
amicis et filiis praeciplt: Eslpte perfecti sicut et Pater non feceruni. Quid sit autem de marie consurgere, et
vesler perfectusesl(ilalih. v, 48) ; simililudinem im- . Dei verba per Proplietas eis frequenter ingererpi et
perans, non aequalitatem. Elibi obedientia inanda- edueere eos de Jiljypto, et saepius admonere et di-
torum est, hic simililudo Dei. Quodque ait : ln die, cere: audite vocem meam; et illps abiisse ppst pra-
quaeduxi eos deterra /Egypti, de [ornace ferrea, dat vilatem cordis sui, et postea eisreddere quaemeren-
nobis intelligentiam, quod caminus et fomax ferrea, tur c etaccipere, anle jam diximus.
atque succensii tribulationis el poensesignificet ma- (Vers. 9, 10.) Et dixit Dominusad me: Inventa est
giiiiudinem,non aliquem locum poeriae,ferri maleria conjuratio in viris Juda, et in liabitaioribus Jerusalem
prseparalum. reversi sunt ad iniquilales palrum suorum priores, qui
(Vers. 5.) Ulsuscitemjuramenlum,quodjuravipa- noluerunt audire verba mea. El hi ergo abierunt post
Jribus veslris, dalurum me eis lerrain fluentemlacteet dcos aiietios, ul servirenleis. Irrilum fecerunl domus
jnelle, sicut est dies hmc. Palres videntur aceipere, Israel, et dotniisJuda pactnm meum, quodpepigicum
quando accipiunl filii; et Abrahse proniissio coinple- B patribus eorum. Pro conjuratione, quanv nos juxla
tur in posleris. Terram autem Iacte et mellenianan- Symmachum interpretali sumus, Aquila el LXX et
-tefti, hyperbptice debemus accipere pro rerum om- Theodolio o-uvSso-ôv transtulerunt, quam noS cplli-
nium abuudaniia, ut esl illud (Virg. Eclog. m): gationemppssumus dicere. Undb el Alhalia, ctim in
Mellafluantillis, ferat et rubus asper amomum. Templo sibi parari insidias deprehendisset, eodera
verbo locuta esl: Conjwaiio, conjuratio (IV Reg. SJ, .
Et iterum :
14). Proprie aulem hoc verbp Scriptufa abutitur,
Et passimriviscurrentiavinarepressit. quando non subito fortuitoqne peccato, sed paralis
"Aulcerte tropnlogice, terram lacieelmellemanan- insidiis el conjuratione, teridilur ad delictum, el pa-
tem, Chrisii Ecclesiamsentiamus, in quaparvuli atqtie ri mente unoque studio id agunt, ut Dei mandata
lactentes educainui-per fidem, ut possimus solidum couiemnanl. Dicilque et palres et fiHos una. mei.iie
cibum capere. parique sententia, neglecto Deo, idola verieratps,
Et respondiet dixi: Amen, Domine. Pro quo Se- lam Israel videlicet, quam domum Juda, hoc est,
ptuaginta, Fial, Domine (hoc enim ainen signiflcat) lam decem trihus, quam duas, qiiarum imperium
traiislulerunt. Dixerat Dominus, juravi patribus ve- eratin Jerusal.em, ulquorumin contemptuDei unum
stris daturum me eis terram lacte et melle manari- G studiuni fuit, par sit in sustineiida caplivitale sup-
tem, sicutrehusipsisliodie comprobatur (Exod. iii). plicium.
Propheta diligens pOpulum suum, occupai vocem 920 (Vers. H, 12.) Quampbrem hmc dicit Do-
Doniini, et cupit vera esse, etin perpetutim perma- minus : Ecce ego d induco supef eos mala, de quibus
nere quas» dala sunt. Uride ail: Vere, Domirie,im- exire non polerutK, el clamabuntad me, et ndn exdv,-
pleMiqtiod pollicitus es; sive fiat, Domine, hoc est diam eos. Et ibunt civitqtes Judaet habitatores Jeru-
semper maneat quod dedisti. sulem, el clamabunlad deos, quibus libanl; et non
(Vers. 6.) Et dixil Dominusad me, vociferare(vel salvabunt eosm temporeaffliclioniseorum.Nori exsu-'
lege) omniaverbahmcin civilalibusJuda, el foris Je- dilDeusin lempore necessilatis el angustise : quia
rusalem, dicens: Audileverba pacli 919 '«</"«et fa- et illi audire vocem Domini noluerUrit. Qriod el Saul
cileilla. ClenienlissimusDeus frequentef futura pra2- passus est. Cuin eriim Pliilisthiim agmiria reforihi-
dicii, ut lamdemdurusadcredendumanimusmollia- dans, verbum Domininon meruissct accipere, cori-
tur. Praedicitautem tam in urbe Jerusalem, quairi versus est ad Pythonissani, ut ab idolis disceret,
foris in agro, ut quorum cpmmune discrimen est, quod instantia orationis ac fletuum a Domino debuit
eadem poenitudosit. extorquere (I lleg. xxi). e Per quae discinius, eliani
(Vers, 7, 8.) Quia conleslans contestatus sum pa- D si Dominus non exaudierit, nequaquam esSe cessaii-
Ares vestros in die, qua eduxi eosde terra JEgypii, dum, nec confugiendum ad daimones, qtii cullores
usqiiead diem hanc. Mane consurgens[Vuig. surgens] stios adjuvare non possunt; sed ad Domini auxilium
contestatussum, et dixi: Aiidite vocem meam; el non qui ciio iratus flecliiur, el mulatsenleiitiam,si etlii,
audierunt,nec inclinaverunlaurem suam, sed abierunt quibus iratus fuerit, commutenlur. Totum auiem
unusquisqueinpraviiale cordis sui mali, elinduxi su- quod nunc dicitur, ad tribum Juda perlinet, et ur-
pereds onmiaverba pacli hujus^ quod prmcepiut fa- bem Jerusalem, quibus insiat captivitas.
cerent.hHucusquein Septuaginta non habetur, quod (Vers. 13.) Secundum enim numerum civitatttm
a Duo mss., qumdicta sunt. absque et copula.
- h M fidemtrium mss. et Rabani amovimus liinc pere d Duo mss. ipsaqiie HierPn. versio inducam. He-
verb», ei non feceiunt, quse continua serie in antea braice auiem est N'^0, et Graece ra-KywvPaulo post
editis subdebantur contra S. Doctofis riieniem, qui eral, exaudiatn vos, pro eos, quod ex iisdem mss*
ea pauloposi suo loco recitat, ut quse sinta LXX in- sacroque textu reslituimus.
ierprelibus prajlermissa, uho obtutu inlelligas. 6 In aliquot mss., plerumquediscimusl
"-• 6 Legepdii.QJest; inqttit Viclbh^Ha? mereniiiraecU
im: ':-; "':' ri; '"'.::/Vis. feuSEfiH HIERONYM' ;--"'i-;-r^y: -SSB.."-
îuSmmefani&n iiii Juda, et skcuiiduihiiiihterumiiia- j^ irieftiiriefuiitvi(lu33liliuS iii Evarigelio, qiiie irigazb-
ruiii J",eniaieni'posuwW^k\^pWiiislAi\ afas:bW(usibms pliy1acliirfi^(8 ii6Vferaiiii 11eridb,praiiiurn diVitafiiivicit
'"'ati iibahUumBudiim. L^gamuSilegum et Paralipb- fldtiafra^Sfifc: xii).
meriphiibrps (IV Reg.sii, H Mi-ai.xVxiit),e'tirive- (Vefs. 17.) Ei Dtiinimiiexerciiiihm,-ijui fl'ahiih'il
hierhus Judaiiiiit Jeiusaighi iiittltS quam Isfaei 'pc- le, ibciitui esi super ie intiitiiri, prti."ihidiisddmiis
jofa tecisse, 'liiqubVhalibbattturises,"toi Iiiihefeiil et "Isrdelel HomiisJuda, qiiwfecefuhl sibi ad irrilaii&um
Idoiofiiiii sjie'cies -ei qurii efaiitln uflib Jefusaleiri ihe, iibaitiesHddlihu Oiivarii,;ihquit, iiiiefSiri, ptil-
plaieie oi Viafijfficapita^tol iiaijereiil afas ih ribiifii- ciif arn, fiiibtifefatri VocaViiVefibiiiiiius luiis , alqiie
sionemsuam, ihÛibusidMiS-Baaliiri vietliri&sitriiiip- piaiitavit. Sed qtiia ad vbfceriilorjiielai-j gfaridis Dei
' iri !e flaihhia desceiidit, et cohshfnpsitijmries fariios
iafeiit. , . ; ; ;
; ^^Hfii.^f&^^fiSi^drsfi^rb^^ti'. :hbcj ft 'tiibs, proptefea qiii te piaiitavefai 1,iiiiricIbcuius est
iie assuiiias pfo "eis'Iduaein *eioraiitiiiijiri: quidhtih su|ierle malum : uon iniquitaie senieriiiae, hec sri-
exdudiaik ii"i iempPre ciamtifiseornmtid me, 'iiiieiri- Tjiiapfavitate serriibriis; Se'8pfb ihalis qffa;feCerunt
pdfidfflicitohis eSrWii.Pfaeejpiluf Jbfeiiiioe,iie Veiii sibidbhiris isfaeiet domhs Jiidii, iel siiidioie 'ep-
pfo e\s TJommriliV8epfecaf), iii qiitis jarh "esi ebii- fuiii libariibsBaaiihi, hiine ad ifacuiidiahi pfovo-
'siiiiinfatlisWileriiia:iie videaluf bfaiiPejiis liiBfnia, :B cafeiit. Ciiriiqiiepbssii Deusfaceie quas vhlij feddit
' 61
pHipiiiSseeieribus rioiieximdirl. Nbli, iiiqtiii, bfa- causas he facefe videathf ihjhsie, S2S Eecuiiduih
~fe pitiieis,"iiftc iaiidein a;sstimefe,infejiiicaridPvetefis iliud, qubd Scriptuiii est: Ui jusiifweits in sbrhioiii-
'liistbfifficienieViiiain.qiia tis 's'eiii[iefffiiteftiis tririi, bus fiiis, -elvihcas Ciimjtidicdiis (Ps. t, C);
el laTidaiiSb,iiYeairi iiiiafis miitafe "seHteriiiaifhEtsi (YcfS. 18 seqq.') Tu auieni', Doinihe,deiiwhsTrasli
'eriini ifoclecefis, hoh."exaudiarneos, qiii fri&riece^- milii, el cognovi : tu osiendisti mihi studia eorwn, et
'siiatis terfipBrleffigafe"cbguiiiur.Ex qUibtisdiscihitls ego quasi agimsmansuetus,qui portalur ad viclimam,
''ffiisira 'allquerhffigafe pfo aiiPj curii ilie ribii rire- et non cognoviquia super me cogitaverunl consilia.
featiif a'ccipef§, pro qifd fbgaiifrDeiis. Mittamusiignumin panemejus, el cpnierarnus[Vulg.
(Vefs.lS, iv.) QutAesi, qiioi 'Mecius tneus tn eradamus]eumde lerra viveiilium,ci ne memoreiurno-
"'Wotiio9'3X m^ fe'citsceTerd~muWa? Numquiil "carties men ejus amplius. Tu autem, frominesabaoih, qui/»--
"siincimdufereiii aie maiifiasiuas,"iii quibus gioiitita dicas jusle-, ei probas renes el cor : videaih uitionem
l%? Olivdihuberem,fiiiciifam, ffuciifefdm, spifcitisam luam ex eis: iibi ehim revclayifaiisnin nteam.Omnimn
'
Vficaviipoimiiusiiaiiieniuuiii:':d0'6ceriiltiqu'elti} grtiii- Ecclesiarum jsleM". cpiisensus, tit sub persohaje-
Uis exursii igMsM e'a, tfWmbuslu 'suhlfruteia ^jiis. -rerniae,a ClirisiPlia:c dici inteiligani, quod ei Pater
iîectuhi feiaihaVife iqiii"C rtionsifayerii:, quomodo eum ; oporieai Joqui, !et
in Templo ejus ppsuit, etveneralus esl iilola, tei Iri pslenderii iilistudia Judaeoium, ei ipse, quasi agniis
co se pulai ifatViDei pTacafe".,si Wtiitas hosiia*sim- diicius ad yictiiiiain,.non aperiieiit <issuuhi, et non
iribidi, etîpfiaiVif ih^ficfiifcibfTimifttiliiiulliiie.quai cogiiovefli, subatidiliir peccamm ; ju.kia.illiid qupd
iiialiiias peccatofiilli ariieffe iioii possiiiiti Cbihpafat ab apostolo dicilur : Qui cum iwn cognotnsselpecca-
"iititeiri JeViisalSiri^vtj timiieiri''iirijiultiiiiJhteofViiii, ium, prb nobis peccalum 'factiis esi : et dixeriht;:
iVtivS;puiciifati,"atqriefniCtiiefaV,"qiisc'exallSta^per Miliamuslignum in paitcm ejus, citicem yidelicet iri
'''shiiefbiaifi, ii"eijiiaqu"aiii egiiliumiiiier, liec iriije~liex.il cofpus Saivatoris. Ipse esl eiirii qul aii : Ego swii
Cfeanrfeiii et dbiriiiiaibfpirisuiiiifi';sed eiaia pef 'Sti- panis, qui de ctiih\dcscehdi: ei erddicemin,sive coii-
pefW&rii,'^'!locuia grariditef, biiiriiiii Igiie sucCeh- ieramus eumMierra vivehlium(Jdah. vi , 51). IlPc
sa est; ila ui 'cbriibtiPeferiiuf*ei reoigefSriiiifffl rit- eriiiiisceius aiiiirib cbgitaverunt, ui iibiiien ejiis de-
iiilrim iiiihi, sive ifuieta ejtis, fd est, cirniils popuius jereiit in perpetuuni. Sed ecbiiifarib jrixta assuhipii
"advefsarlofuiri giadio deiefeiuf. iiic sehsiis e'iVnalio corpofis sacraineiilum Ibquilur filius ad Palferii, jet
ibco est (Cap. ii):, rii)i"dfcitu"fad Jefusaieai : Egti ie imprecatur judiciiim ejus, diiih laudiit justiiiam , et
'
'pldiitavitiiireartihfrugiferdm, Wntidmveitthi: !ifuomo- inspeciorem renis et cordis invbcai Deiim , tii ipse
9b"iio>it)^'2a ^s tH''a|rtiin{uilin%}n •iJiiiis'dlieild? QirSndoD -feddaipopuib qubd riieieiiif, <ii dicil : Viiieam ul-
' (JeslfUuriluriiiaceMifi
illiiis, et vasiat eaiii "apef de iiohim iudni ex eis, ebriim videlicet, qiii iii sceiefe
1
Mlvif,etToriinekhesiiaedevbfiirit ffudtiisiiiius ("Psdt. pefsevefahi, ei nbii ebfurri, qui vefiuhtuf [AL cbri-
' LXxViii), Idicaihiilistiid capiiriiiimpfiiicipibiis Eccle- veriu.iitur] ad [icehiiehtiam.De illis ait ih crucei
siaftiiii : Quict est q'M'd Mecius mcusliiUoiiioihia PaierfigAbsceiilis, quod eiiiiiifticiuhi neseiuiii\Liic.
"JdcUsceVetdInutia? Vei ^cert6 diViiibus, qui ciim xxiii,. <5i). Revelatque Palfi el apefii causahi
alieiia diripiiiht, 'etiiori aUfefanthiaiiiiascofdis 'sui, siiani : qhia riiiiib siib riTefitb, Sed 'sfceiefe jibpuii
"
"piiiaivt%eb'ei#Mehiiairi nifefefi"i NutWqui^carncs cfuciflxus "esl, dicehs : Ecceveiiit piiiicepsihuffdiiiit-
sanctm auferenta le mdlitias tuds, in quibus gloriata jus, elinvenil inme niliil (Joan. xiv, 50). Judaei et
~€S? Ainunc publiee recitaiitur pfferentium nomina , nostri judaizanies hoecex persona jeremioe dici in-:
fetT^demptro^^Matbfttm^-irhiilatttr tii lafidetli: riec iblligunt: qui pfrjpief yaliciniuiii futufbfiimi ei iil-
a Idem exilebraicp Vuigataque editiphe arididit h VaiiCi vineatiieiectain-,et cUm.Cistefe. quoqiie
1i^rsumartis. ms.jomhe semetiiicr«m,'deriique xilienm,provalieH^
fS? COMMENfARIORUM IN IEREMIAMKPROPHETAMLIB. III. CAP. XIL 7o8
grueritia caplivilails tnala, hajeeuni a populo susti-- A Chiisli dicia esse quae diCla suiit; et ribii ex Jefe-
nuisse confirmaiii. Sed nescio qudrriodo possint misej qui propfie babiiabal iri yieulP Aiialhbiii, qui
approbare, cruelfixum esse Jeremiani, cuni lioc ab Jerosblymis IribuS distat biillibus. Sed.:.sl ihiel-
Scriplura n.onVrieniorel: «isiiforte ePgilaverint, et -"'lexerinius etyrnologiam oppidi AMtiibTii (fiirtr?),
norifecefint. quod inierpretatiiiobediehiid, liquidb mbhstfabiiuf
c >(Yers;21 seqq.) Propterea hmc dicit-Dominus tid 924-A'irhs Anailroili,:<juioûohdamDPiriiriinfahcep-
virosAnathoiliqui qumrunl dnimam iuain, eldicunt: tis obtemperarhiitj bfriries dici JudserjSjet iriaxinie
Non proplietabisin nomineppmini, et non morierisin habitatOres urbis Jeftisalem, in qups exlrema ve-
manibusnostris. Proptereaimc dicii Domimis exerci- niiseiitenlia : ut obsidioiiis maliSj gladio; farrie, et
tuum: Ecceego visilabo super eos : juvenes moriehtuf peilo interireiit. Ui aiitem nos oniiii interpretatio-
in 923 gladio : filii eprumel filim a earum morien- nis molestia liberemiff, illam sequaniur regulam :
liirin fame, et reliquim non erunt ex eis. Inducain Quod omiies Prophetse jh lypurii Doiriini Salvaibrls
enitjimalum.super viros A^nathoil^tinnumvisitalionis plefaque gesseriiit, et quidqiijd juxta pfaeseris tefn-
eoriyn. Videturhoc superiofi sentenlise eonlraire, pus compieluih sil in Jeremia; hdc in fuiuriim de
qua,voluimus [Ai. vo!umus]approbare ex persona Domino pro.pheiari;
;a Yietor. ex Yulgata hic quoquerescfibit eoruth. 'Divefsilasex HebfseP Grsecove iexiu fion liquet.
fîMER: TERTim.
923924 a Lernscuiriangueni, fabulae ferunt, ]B loquebatur : Non enim ejus d ignoramus astutias
(II
rnullis ex medip capite pullulasse serpenlibus : et Cor. n, 11). Hic lacet, alibi criminatur : millil in
Scyliam Siculi monslrum freii, facie.quidein virgi- universum orbem.epistolas biblinas prius aurife-
nali, sed succinciam canibus, niiserorum lacerare ras, nuncmaledicas, et palienliam nosirarii ile[ii/;
riaiifragia : jurtcto in eodeiii littore Sireiiarum mor- in] Clirisli hujnililate venienlem, maloeconscientiae
tifero carmine, quse ut vitarel Ulysses HomerieuSi signum jnterprelaihf Ipseque fiiutus lairat pef
clausisseaures dicilur, etrrialurn iiiexsuperabile, pru- 0 Albinuni caneihjgiandem et corpuleniiini;, et qui
deiiliyiiasse cohsilio. Hoc egp cum facere ciiperenij calcibus niagis possit saavire, quam dentibus. Ha-
et hajreticprum rabiem declinafe [Al. declinarem]^ bet enim progeniem Scoticse genlis, de Brilanno-
et juxta h Ismeniam, mihi canchs et nveis, illudque rum viciiiia : qui juxta fabulas Poclarum inslaf
pfophelicum fevolvererii : Cum cohsisteret adversum Cerberi sjijrituali pefcuiiendus estclava, ut ailenio
mepeccalor, obmiituiet sihii de bonis (Ps.. xxxvm, cum suo magislr.o f Piuione sileritio conlicescai, Ve-
2,5), rionesl passus Pdiabolus me optala quiele con- riitii hocalias. Niinc in Jereiriiamieriium aggrediaf
tentum, Scripturariim -sanctarum, explanaiioni in- librum, iii quoconaborj fraier Eusebi ; latissimoS
sisiere, et liominibus lingusemese, HebTa;orUni,Grscr explanationis campos angusia Commentariof iim se^
eprumqueeruditionera iradere; sed id agit diebus el iGrriiia coaiCtare.
npctihus.eiaperte.elpeiihsidias, verisfaisamiscen 1 '. (Gaput XIL — Yers.r 1 seqq.) 925 ^««'«s quidem
dOjimmo uniyersa metidacia subdolo meile ciicum- es tu, DominCjsi disputem lecum (sive quia salisfd-
linens, ut qui audit vc.Tbortim-.dulcedinem , veiiena ciam libi) : verumlatnenjudicia loquar ad le. Quid esi
pectoris non forriiidet: pacem pollicetufj ut graviora qiwd via impiorum prmperattir, beheest omnibusqui
beila exerceat : ridet, ut riiordeai : irianum offert, pnevaricaritur etihique agunt? plantasti eos et radi-
ut «x improviso simpiicem intcrficiai Abner (II cem miserunt, profwiuiit(si\e genertiverunlftlios, et
Jleg. III). Nimirum hoc illud esl quod et Aposlolus faciunt frixlum): piope es tu ori eorum, el longe a
nLer)tmumangueih. Lerne Iacusesl in agrp Argivp textus comiriodede Rufini morte intelligilur.,.
Iierculis iabbfe hbtissimiis ; iiaiii in "ep. Hydrahi e Rescripsimus Mbihufn, pfb qtfb Yiilgaii fiacie-
LiirJiseam fef.tuf iiiiereriiisse, viciiise iegioui adeb rius Alpinum legerailt.-Illud vero pfsVfeft ms. Cor-
infotani,- ut locuni fccefit proyerbio, Lerna malo- bei.queiii BehediciiiiiS. Augustini Editores laudant
r«m,;Hunc igilur Lernamni anguem iiidical his ver- ih Appeiidicealterajom. X, sicque autea resiiiiien-.
-IiisHietoiiymtis,
" ^-Dtip MARTiAN. diim Gafnefius coiijecerat sane qtiarii erudite. Pe^
niss., juxid Mmtiium Ppelm. -Noiissiimirii Jagiumqiiippe siiggilliillibciiorriitie;qui genieScbius
vero esi Aiuigenidis Tibicinse.effaitiih ad' Ismeniurii erai, sive de Albion, aiit Albin, qua appellaiiOiie
(Hscipuluni, Mihi cane et.niusis; quod. non semel a1i- patriam suam veteres Scoti dpnabant., sicul. inye-
biHiefoh.sibIajiiai.Vid.Cicer.il! Brutp, PhitarCh. nire est apud Auclorem libri de Mundo, qui Arislo-
iii Peficle, Vai. Max. lib. ih , cii|j. 7, eic, Sane et teli ;iscfibiiui\Quaietitiriisiibs'e"qriuhiufvefba, gfati-
Musis pro meisYicior hic-lcgilprotu dicium eral Is- dem, corpul-etitum,etc, oplime Pelagio quadrani,
nieniae,sed nisS. rion suffraganlur. ; ;•.. Q quem PaulusOrosius vocal Ii.aininemJargis liunicfis,
-:F Pelagium, et Ceelestiuin hoc noiiiine deuptari crasso collo, et pragrandi vtihu : eiiiierpiiymus.iii
contendunt Baronius, nosieique Norisius. Secus Pa- priiiip eoinra Pelagiarios Dialogo humeros in eo Mi-
giusdeRufiiio.ct Pelagiovujl dici; - lonis risui verlit. ..•-: /.- ..'.-'•:
a Alodo.laudaiimss. ignoraiis.^^Porro verbis prajci- f Duo niss. el Cistere. quidem secunda iriariu.y;
piie, hic tacet, RuOnumdesignari autuirip'.,qui jam Platone prseierunt pfo Plulonc,
fato furietus esset. Inferipr quoque pratipnis ce»—
?£§ ''
y S, EUSEBU HIERONYMI ": 760.''
reriibus eorum. Conlfa oinnes quidem iiilqiie agentes i\ modo contendere poteriseumequis fSiin leffa pacis .
ista disptitaiio est, el sepluagesimi secundi psalmi confisaes, quid facies in superbia (sive
fremitu) Jor-
breylter sententia comprehendilur, in qua Prophela danis?Si, inquit, te crebra viciiiarurti gentJurhcapi;
ait : Quam bonus Deus Israel, his qui recto sunt tivitas fatigavil, Moabitarum et Amtttonilarurii, Phi^ ;
corde! Mei autem pene moii sunt pedes, petie effusi listhiim et Idumaeorum : quid facies ad lohgam
sunt gressus tnei : qnia zeluvi a in peccatoribuspacem' caplivitaiem, d quaeteCiiaidBeamusqiie dueihra esl f
peccatorumvidens, etc. (Psal. LXXII,1, 2). Sed pro- Et comparat pedites equitibus, quia revera et juxia" -
priecontra hsereticos dicitur, qui cum sinl impii, via hisioriam oinnis Persis, et uiiiversa Clialdasa, et re-
eoruiri prosperatur; generanlque fHioseos quos in gionumillarum exercitus gandet equitatu.Istae autera '
hseresi deceperunt: et prscvaricaiilur, et inique genles, quas supra mempravi, propter difflcult.iteiri
agnnt, iti ut Ecclesiam spolient, ei dum in pravitate locorum, non tam pugnae aplae sunt, quarn iatfoci-
sententise perseverant, jactant se a Deo esse plan- nio. Servatque mctaphorametdicit: Si cum pediti-:
latos, et radicem misisse, generasse filios et attu- buscurrens lassitudinedefecisti, quid facies slequis;
lisse fruetiim qui cum Chrisii nomen ssepius repli- cursum tuum volueris coaequare? Et si in terfa
eeut, iiabilatorcm suiim non babent Deinn, juxta lua aliquam liabuisti fiduciam, quid actura es, eum
illud Isaise : Populus liic labiis me honoral : cor au- ]B Jordanem transieris, et illitis gurgites suslinueris.
tcm ejus [Al. eorum] longe esl a me (lsai. xix , 15). (Vers. 6.) 927 âm et fratres tui et dotnus putris
(Vers. 5.) Et tu, Domine, nosti me : vidisti me, et tui eliam ipsi pugnaverunt adversum te, et clamave-
probasli cor meum tecum. h Congrcga eos quasi gre- runi post te. vlena voce: ne credaseis cum loculi fue-
gem ad viclimam, et sanclifica eos in die occisionis. rint tibi bona. In lanium, inquil, gravissimis Jorda-
Nulluin, inquit, scandalum est quod impii, siveom- nis operieris fluclibus, et equiium tc [Al. cum equi-
nes hjereiici pro tempore fioreant : Tu, enim, Do- liini] de longe venienlium mullitudo vastabit, ul
mine, nosli me, cl vidisti me, et probasii cor meum fraires quoque iui Idumrei, el domus patris lui, qui
tecum. Quem ita novit Patcr Detis quomodo Filium de Lot stirpe naii sunt, Moabet Aminon, eliam ipsi
suuni ?Nemo enim cognoscil Filium nisi Pater : et tempore necessilaiis el angusiise dimiceni conira te,
nemo cognoscil Patrem, nisi Filius, et cui voluerit ei insultent tibi (Genes. xix). Unde cave ne velis eis
Filius revelarc (Slatih. xi, 17). Licel, inqnit, profl- eredere, et spem liabereeonsanguinilatis. perquam.
ciant, licel filios generent, et faciant fructuni ha?re- majori in le quam Iiostes odio desaeviant,Potesthbe
tici, et prope sis tu ori eorum, et longe a reiiibus et de Salvatore accipi, quod fratres ejus , et domus
eorum, id est, conscienlia : larnen noii parva est patris ejus pugnaverint contra eum,.et clamavefint
consolatio, quod quasi pecora saginantur ad victi- 'G plena vOcedicentes : Crucifige, crucifige euni: ntin
iriam. Congrega eos in urbem Jerusalem, sive insua habemusregem nisi Cwsaretn(Jtian. xix,iS). ;-'"
coriciliabula : ut 926 quasi victimse csedanlur in (Vers. 7, 8.) Reliqui domuni meatn, dimisi hmte-
mortem, et tunc sauciiflcenitir, cum Ecclesiastieo ditatemmeant: dedi dileclamanimam meam in marium
fuerint mucroncjugulati: interfectio enim haeretico- inimicorum ejus. Facta est mild hmrediias ihea quasi
rum, salus eorum est qui decepti fuerarit. leo in silvd : dedit coiura mevoceih, ideo odiyi eam.
(Vers. 4.) Usquequolugebii terra, et herba pmnis Qui iriEvangelio loculus est : Surgitefabetiniuskihc
regionissiCcabiturproplermaiitiam habitantiumih ea? (Joan. xiy, .31). Et iterum : Relinquetdr vobisdomus
Consumptumest animal et volucre, quoniam dixerunt: vestra deserta (Luc. xin, 55), liic [Al. Iiinc] etiam in
Non videbit novissimanoslra (sive Non videbil Deus Propheta eadem cornminaiur ; et quod faciurus esi,
vias nostras). Quidquid in mundo vel bonorum acci- fecisse se dicii. Hsercdilas enim Domini, Israel, e;
dit, vel malorum, non absque providentia et foriuito fuiiiculus hoereditalis ejus. Quod aulem ait: Dedi
casu accidit, sed judicioDei. Terra nunc sterilis esl, dilectam attimam meam in tnanutn inimicorum ejus,
herbn siccaiur. Vis nosse rationem? Maliiisehabita- illud esi, Potestaicm habeo poncndi animam meam, et
toruin ejus hoc faciuut: ila ut animalia super ter- poteslatemhabeoresumendi illam (Joan. x, 18). Faeta
ram, et volatilia cooli eonsumanliir, quia in usus ho- D est aulcm haerediias quondam Domini populus Ju-
rninum hsec creata sunt omnia : qui in lantam dseorum contra cum quasi leo in silva : quando pari
consurrexere blasphemiam, ui. dicerent Deum igno- adversus illum in passione voce clamavit. Et quia
rarevias suas, et nescirequid unusquisque passurus dedit contra eum vocem suam : ideo eam odio ha-
sit. Quod auiera dicit, usquequo, illud significat, huit, etabjecit, et qusequondam fuit dilecia atqne
permanere iram Dei, c quia animus peccantium non charissima, nunc appellatur odiosa.
flcctebatur ad pcenitcntiam. (Yers. 9.) Nwnquid avis discolor hmredilas mea
(Vers. S.) Si cum peditibus currens laborasli, quo- miki? nnmquidavis tincta per lotum? e veniie, congre-
&Yictorius
super iniquos pro in peccatoribus ex pro fleclebatur.
Graecoet Medicseoms. a"Vatic. et Cisterc., qua Chatdwamusque ducenda
h Sic in inss. Rabano, ipsaque est Hieronyrniana esl.
0 Ex HebraeoTVfS,
versione. Anieaerat congregabo: et in Hebraicp quoet Yulgata edit. supplet Victo-
que* est Dpnn. • . rius contrd eoiriveniie.
Aniea erat aum: estque in aliis I.ibris mutelur.
661 CdMMENTARIORIQM iN JEREMIAM PRJOMETAM LIB. IIL CAP? XII. ; 762
ggmini omnes bestim ierrm: properate dd devortin- , \ terra sit dissipala et redacta in soliftudiiiem, quia
duiii. LXX x Nuriiquid: spelunca hycenm hmreditas nullus sit qui cprde recpgitet:, nec lilla pax universae
iiiea.milii? an speluncaiii circuiiu ejus super eatn? cariii. cNeque enim pacem Dei pptest recipere. Sa-
: Pergile, congfegdteoinnes bestias;qgri : el veniarilel pieniid ehim ctirnis^^929in!""'ca est êo >'et Wi in
coitieddnteam. -Aveni diseoloreni, a tinctaniqiie per carne sunt, Deo placere: non ptissunl. Porro jiixla
ipiurri juxla Iliierairt pavniri vbcat. Tantam, iwjui.t, Hebraiciim, ideo Judaea omnis esl desolala,.,. quia
habuit pulcliritudinerri.lsraelv et tantis fnit Jerusa- nullus esi,qtii corde recpgitel Deum, iiec residiius,
ieni distincia virtulibhs, utnihil esset 929 bono- qui poSsitevadere. Pef omnes enim vias spliiudifiis
ftini, quod non cefnefethf iri ea;. Quia igitiir mihi verieiuril vaslatpres.id esl, hostilis exercitus, et gla-
facla est hsereditas quondarn Biea, td esi, poptilus diris bPmirii deyoravit a lermino usque ad lermi-
Israel quasi leo in silva, et dedit eonlra me yocem nuiri; riec requies uila fuit deurhe fugientibiis. llride
suam> et eam onini odio .detesiatus sum : idcirco "diciiur'.:.'JVonesl pax universmcarni.
yenile et corigregarriini CPniia cam pmnes bestise (Vers. 13.) Seininaverunl iritwurn,et spinas ,mes?
terrae, diversarurri gehtiuiri multiludp , et devorale suerunt : limreditatemacceperunt, el hon :eisprgderit.
earn quoesuuin DolriirihrhhOricogiipvit. Sin aulem , LXX :: Seinintislis triticuni, et spinas messuisiis: ciiri
rit Sehtuagittia el alii interpretes iranstuleruiit, le- B eoriwiinon proderunl eis. Meliora, inquii, exspecia^
gatur : Numquid spclunca liymnmhmiedilasmeamihi, veruiit', et venerunt pessima : sperabant prpspera,
feferaftiiis ad immiindiliam nocturrise hestise, quse el adversa perpessi sunt : acceperunl a Dpmitip re-
vivit cadaveribus mortuorum, et de sepuleris solet rum priiriiuni abuhdanliam, quse eis non predefh.
eifodefe cofpora, riihilque esl irnmundiiise qua rion Juxla Septuaginta vero, ornnes hseretici quasi triti-
:vescaiur. Talis est js.rael offeiidens bpminum suurii, cum seniinant, ei spinas meliinl, exspectante Doini-
et bmiiiura bestiatum mpfsibus traditus. . no, ul.-Tacereriifrticttini, et non feceruiu judicihm ,
: (Vers,. 10.) Pastoresinulti demolilisunt (sive disru- sed clamorein. 'Dicitur.ahiem hoc et Eceletiasiicis,
perunt) [AI. corruperunt] vineain meam, concUlcave- qui verba Domini, el dpctriiiafli ejiis niala convefsa-
funt(Sive pollueruht) pqrlem meanf: dedemnt por- lioiie disperdunt. De quibiis infertur : Cleri eorum
iionem meam desiderabUemin desertum soliiudinis non proderunt eis. Quid enim eos juvare poierit epi-
(siye inviam). Posueruiii eam (slve:posita est)in dissi- seopi lipmen erpresbyteri, vel reliquus prdo: Eccle-
pdiidnenih, Audianl haec qiii priricines:.volunt esse siasticus, cum magis'.grav.entu.rdigriitalibus suis, et
populpfum, qiiod npn solum pfo se, sed et prb potentes poieriter lormenia patiantiir; et quando eis
cbrnmissis sibi gregibus redditufi siihi ratioiiem in plus credilum fueril, lanto plus requiraiur ab eisj
diejudicii. Propter illps eiiim pars Domiiii cOrieul-(ZfSap.yi). :--
caiiif, atque polluitur,: ut ubi quoridam eral hoSpi- , (Yers. li, 15.) Confundeminid fructibus' .(siye a
'
titiin, ibi sil habilaeulurii bestjarum,. Alii vefo non glorialione vestra( propler irtiiri furoris Domini'(si/v.e
prsepositos plebis et Sacerdotess sed hostium intel- ab opprobrio in conspectu Domini). Iliec dicil Dpmi-
ligunt prineipes, qui Jerusalem, id est, vineam Do- nus adversumomties vicinos meos pes.simos,qui tqn-
minl4issiparunt. guni hcerediiatemquqm distribui populo tneo Israel:
, (Vefs. ii,.i^.) Luxilque super me : desoiationede- Ecce ego evellameosde terra sua el domum Jiidq eveU
soiatu esl omnis terrq, quianuUus esi qui feePgilet lam (sive ejiciqm) de medio eorum. El ciim evulsero
eprde. Stiper dmnes vias deserli venerunt vastatorps, eos,;conveflar (sive reverlar) elmiserebor eorum, et
gaia gladius'Domihidevorqvit abexlremo lerrm usque reducatii eos (S\\e habitare faciam)virum ih hmredi-
tid exlremum ejus : non esi pax universd}carni. LXX : iatesua, et viruminterra sna. Dicilur ad eps, quib.us
Proplefeadissipaiione dissipala est lerra, et reliqua. cleri sui et Ecclesiasiicusordo non prodeiil, ut cori-
Hpcqiibd poSuiniiis , luxiigue superme, juxia He- furidaiitur a gloriaiione sua ei ab opprobfio corani
Draiciim jiripri versiculo copuiatnr, ut sit senSus : Domino. Quodqiie inlert: adversum omnes vicinos
Ptisiierunl eamin dissipdlipnem,hocest, lisereditatem meos pessimos, juxla iitiefam, vicini Terrse sanctae
meam : Luxlique' super ine, meb auxilio desiiluta. 3 Idutriseisunt, Philisihiim, Moab, et Ammon : Juxla
Juxia LXX vero..ipquiiuf DeusJ qubd propier illum .irop.oio.g'iamyefo, omnes hx-relici, qiii sub riomihe'
: a coriiineritef iitimuf, duo iiidem Yaiicani numeris.
' * Obtinebat arilea lecidmque,quod tti?s. castigant.
Adiluntdtioriiss. Gisterc,; et"'Vatic..-' 525 et 524 prsenoiati, aliiqrie nonnulli iii aliis Ilalisr;
subsequeniis
versiculi pericopen, Luxiiquesuper me, sive periil : biblioihecis, quos ad hunc mpdo locum corisuiiil-
quam quidem et priora siibiiexse expositionis verba mus. Legit praeierea toiidem plaiie verbis in suo
vjderitiiratiingere. '.--... exemplaf1"Rauarius,".ipsiiqueverborurii sei ies con-
'.-f Tpta quseiiiiic subsegiiitur ad firierriusqueiiujiis iextusqhe ofaiiohis nwnifasto prodiiiit e Hieroliyfni
sectioiiis, diiodecim fereversuum, lacinia deerat in ', calamo proficisci. Sed prseter laciniam loci quam
liaeteiius vulgatis iibris. Qiiae nernpe solemnis est suffeciniiis nos saiisibngam, subdit Yietbrius con-
cbdicum exscriptPribus halliicinaiio, c.unibis eadeiii liiiua sefie hsec quoque':verba : neque ettim pacem
fecufrutit vefba, ut falleiite"oculo, quae; iiitermedia Det ptitest: Caro recipere. Sapientia ettim cariiis irii-.
siint pfseteriflittant, lipc qupque coritigit loco , qui mica esiDep, e.tqui in carne suni;, Deo plaiere ntin
slafifti ab iisdem, iri qusedesiitit vefbis, pax uhiversm possunt; qusequidem jn nulio e no.stris niss. inye-
fcdfnii inchoaturi I«acunarn suppleni antiquissimi riimiisi
iibris pfKtef Cislefeienseraj et Vaticanurii | qtiibus
7b'5 S. EUSEBII HIERONTMI "G*
Chriui censenliir, e.l vieini "magissuin-, quain iiabi- A pulus I-raeiesl, qiiiin lini similiiudinem assumplus
taiores Terrae sancloe, qui langtin! hoerediialem Dei; ile terra, et illotus, nec molliindinem habuil,- nec
ei devastanl eani : diciiurque dc eis quod nufeiaii- candnrcm, ei lamcn per illius misericordiam adhae-
lur do medio icrrse; cl durmia Juda lollamr de mc- sit Deo. Giimr|iiepeccassei, fationale quippe est hu-
dioeornm. Qui 930 chm evulsi fucrint, et de h;e- juscemodi linum aique lumbare, diicius cst trnns
relicorum faucibtis libcrali , consequeiitur ruiseri- Eiiphratem, id esl, in Assyrios, ct ibi abscondiius,
cordiam Dei, el rcduceniur in hoeredilateiii el in hoc csi, miiliitiidine \Al. magniiudine] niagiiarum
lerram suam. ei iniiiitiicfabiliiim gciitium qnodamniodoabsorplus,
(Vers. 16, !7.) Ei cril,si crudili didicerint vias po- ei nihili rcputalus. Post multiim autem tempus,
puli mei, utjurent in nominemeo, vivit Dominiis:sicut ipse Propheia in lypum Dei liberal populttin de
dociierunt populum tneum jurare in Daal, mdificabun- captivitate. Qui iiiliiloniiiius et posl rcditum, Dei
tnr in medio populi mei. Quod si non audierinl, evel- prsecepta non fecit; sed secntus dcos alienos, ad
lam gentein illani cvulsionect pcrdiiione, dicit Domi- extrcrnum eiijm in Dei Filium misit manus, cl ae-
nus. S: translali de hjeresi in Eccêsiam, didiccriul lerna perditione contabnil. Oinnis quoque vir sanc-
vias populi Dei, el juraverint iu noniinc Domini, et lus lumhare Dei est, qui assutnptus de terra et de
noii iii nomine idolorum, quaedesuo cordefinxci uni; B lcrrae h limn, Dei consorlio copulatur, el quodam-
airfilicabunliir a Domino, et eruitl pars poptili ijus. modo quse in Ecclesia ejus videnliir obscena, majo-
Quod sitranslati in Ecclesiam, perversornm dogma- ri diligeluia opevit, atque circumdat, ne geniilium
luom:liqiiias!enueriril,elnoiiaudierintverbal)oniiiii, cl hsereticorum morsibtis paleant. Quod liiinbare si
evelleiur gens illa de medio populi Dci, cviilsiouc aquam letigeril, et Euphratis fluenta transieril, ita
el perdilionc peipelua : ul nequaquam eis ullus lo- i)t Assyriaeregionis humoribris iiiibiiatur, perdit pri-
cus poauileniioerelinquatur. Hoecqnolidic ccrnimus, stinam forlitiidiaein, et computrescil, atque dissol-
et rebus probamus, quod ideo liserelici fidci simu- vitnr. Et qu.imvisin u'um Dei redeat,tamen pristi-
lenl veritalem, ut simpliees quosque deeipiant, et nam piilcliriliitbnem habere non potesi, non durilia
noit ijisi convertantiir ad fidein, sed fideles trahanl Dei, sed suo vilio : quia nolunl audiie verba ejus, el
ad infideliiaiem. cmbiilanl iu pravitate cordis sni, sive quod sibi rcc-
(Cap. XIII.— Vers. 1 seqq.) Hmc dicil Dominus ftiih videtur, hoc facinnt. Sed eL ipse scnno divintis
ad me : Vade el posîde, tibi lumbare (sive cinclo- cur lianc posuerit similituilinem, exponit dicens :
rium) tineum, el pones illud stiper lumbosHws, et in Sicut enim adhwrel lumbare ad lu-r.bosliotninis: sic
aquam non inferes illud (sive per aquam non ifansibil agglulinavi el adhmreremilii feci omnem domuinIs-
[Al. transiliel]). Et possedi lumbare juxta verbvm G racl, et omnem dotnum Juda, decem videliccl et
Domini, el posui circa iumbosmeos. Ei frwtus est ser- duas Iribus, ut cssent mihi in populum nomiiiaitim
mo Domini ad me sccundo, dicms : Tolle lumbare ei in laudein et in gloriam; ct pro liis omnibus non
(sivc cinclorinm)qtwdposscdisli, quod esl circa lum- audieriinf me, sed sua vitia stirit secuti. Caveat ei-
bos tnos, el snrgens vada ad Euphrntem, it absconde go qui polest diccro : Uihi oute-nadhmrere Deobo-
tibi illud in foramine petrm. El abii, et abscondi illud num csi (Psal. LXXH,28), ne forte per iiegligentiam
in Eupliraie, sicut prmceperat mihi Dominus.El fac- ab illius renibus separetur, ettranseal Eupbratem,
ium csl posl dics plurimos, dicil Dominus ad me : el delur in pofcsi.itcm regis Assyrii. et uequaquain
Surge et vade ad Evphralem , el lolle inde lumbare in solidissima pelra, sed in foi&rnincpc^rsccorriipia:,
(sive cinctorium) quodprmcepi tibi,ut abscondercsil- alque viliat.fi, lioc e-t, h «rclieornm soidibtii et vi-
lud ibi. Et abii ad Euphralem, ct fodi, et htli tumbare liis occiijielui', et in tanlain veniai putredinem, ut
de loso ubi absconderam illud, ct eccecomputrueral in usum et in cinctorium Domini ultra redire hon
lumbdre (sive cincloriuni) iia tit nullo usui apium es- po^sif.
sel. Et faeium est vetbuin Domini nd me, dicens : (Vers. 12 seq>|.) Dicesergo ad eos (sive ad popu-
Ilwc dicit Dominus : Sic pulre^cere faciain super- lum) sermonemislum. HKCdicit Dominns Uens Is-
biatn (sive injuriani) Juda, el snperbiam Jerusulem 0 rael: Omnis laguncula (sive uter) implebiiur [Al.
mnham, et populum istiim pessimnm, qtii noluni au- impleatur]vinoQQ^. Ei diretii ad te : Numquid igito-
dire verba mea, el ambtdant inpravilate (sivein direc- ramns qnod oinnis lagunctila (sive uler) implcaiur
tione) cordissui a pessimi: abieruntque posl deosalie- [Vulg. implebiiur] vino? Et dices ad eos : Hmc dicit
nos, u! seivirenl eis, ci adorarent eos : et erunt sicul -Dotninus: Ecce ega hnnleboomnes Itabitaiores lerrm
lumbare islud, quod nullo usui apluiu est. Sicut enim hujui, el rcges qui sedentde stirpc (sive filios) David
adlimret lumbaread Itunbosviri: sic agghilinavimilii super ikronum ejus , et sacerdolesel proplietas el oin-
ptnnem dotnumIsrael, ei omnemdomum Juda, dicil nes hibilatores Jcrusalem cbrielate: el difpergam eos,
Dominus, ul esset miliiin populum, et 931 '•<umnen viruma fratre suu , el pa>res cl fitios pariler, ail Do-
el in laudem, et in gloriam, et non audierunt. Cincto- tniiius: Non parcam (sive HOIIdcsiderabo)el non con-
rium, sive lumbare, quod Dei renibus jungilur, po- cedam, neque miserebor, vt non disperdam eos. Ver-
a Additum pessimi. neque in Hebrseo est, neque h Suspicaiur Yiclor. legendum lino, quoddelineo
i n Hieronyniiana versioue. lurabari sermo sit.
•7G3 COMMENTARIOHmiI.NJCitEiHAM PROPIIETAMLIB. III. CAP. XIII. 7C6
Ijum Ilebi.iicum KEDF.I. (.bai); Aquilsc prima edi- A ci.rfumpilur, el Dei miserieordia iiidiginib est, cle-
.tio, lagunculam; secunda ipsum ncbel; Symmachns, vans se adversus eum per superbiatn.
craterem; LXX, ulrem; Tbeodotio, vas, inlefprctati (Yers. 16, 17.) Date Domino Deo vestfo [Ai. nos-
gunt -.quod omne non oleo, non aqua, non mellc, Iro] gloriam, antequam conlenebrtscal, el ahtequam
non lacle, non alia qualibet maieria liquenlis elc- offcndanl pedes veslri ad montes caliginosos (sive
menti, sed vino, et ebrictatc comp^c!l^: oslendcns, lcncbrosos).Ex%peclabiiislucem,elibi umbra morlis,
nos vas csse fiagile juxta Aposlolum dicentem : IIa- et ponciitur in tencbris " (sive juxla Ilebraicum, el
hemusihesourum islum in vasis fictilibus (II Cor. iv, ponei eam in mr.btain mortis, cl in caliginem). Quod
7); nec posse fieri, ut non illud implc.itur iu noliis si non audieriiis , in abscondiloplorabil anima vestra
quod scriptum est : Non enim habiiat in carne mea fYuig. tnea] P facie suprrbim (sivc injtlriw). Eos qui-
bonum. Et iterum : Non evim quod \<olobonum, hoc biis dixerat senno divinus : Audile el nttribus perci-
facio : sed quod nolo malum, lioc opcror (Bom. vn, piie, ct noliie clevari, nurie provoralad posiiitentiaiii,
18). Ac deinde : Jlliser cgo homo, quis me liberalril ul priusquain dwaniur Babylohem, el offendanl
de corporemortibhujn$(Ibid.,l§) 1 Ilac aulem ebrie- pcdes eoruiii ad inoniescaliginosos, sive tencbrosos,
tate, qua obliviscimur prxeepK.nim Dei, et vitiis doiii gloriain Deo. Unde et pcccaionbus ssepc dici-
alquo peccatis omnis implelur humaiia conditio, ;Si lur : Dale gloriam Deo ( Psal. LXVH;55 ) Quod au-
,diceute Proplieta : Non jusiiftcabitnr in conspeciu tem Biibylon. ct oumis regio Clialdseorum, moiiies
tuo omnis vivens (Psal. CXLH,2), non ad cons- caliginosi; sive tencbrosi, appelleniur, in principio
paraiionem Dei (ui veleresei novi ha-relici voluiit, Visionis Isaise corilra Babylonem lcgimus, ubi seiip-
ctpalroniliaTelicoriini^sedadfcieiniam cjus: Homo lum esi : Super monlein ialigihosum levate signutn
enim videt in facie, Deus in corde (I Reg. xvi, 7); el (Isai xin, 2), quod Hcbraice diciturNESEPiiA(fiStM).
quoti nobis interdum muiiduni videiur, illius oculis Hoc ilaque praecepit-,ut aiileqiiam ducantur in cap-
sordidnm deprehendilur : non soliini vulgus igno- li\iialem. et servitulis mala sentiant, aganl poeni-
hile vilisqne plebecula, sed rcges Ecclesiarmn dc tcntiam. Cumquc cxspcelent lucein, sessuri sirit 5n
stirpe, sive filii David, qui scdenl resupini ercclaque lenebrisVSin autem, iiiquit, inc audire nolueriiis in
cervice, et protenlo aqualiculo super llironum ojus. abscondito[M. abscondiie], juUa Aquilam, in lcne-
Sacerdotes quoque ipsi, secundns in ccclcsiaslico bris, plorabit anima vestra, sive juxla Sepluagiuia ,
liohore gradiis, er proplietse, qtii viiieniuf habere a facie superbim; ul ne gemiius quidcm rt ploiatus
seiemiaiii Sripluraruiii; el omnes habiiniores Jein-a- Iiher sit, ne victornni offendanlur oculi. Possumus
-lein, pro variciate peccatornm complennir : she .iu- aiitem clsiclocinn isium inlcr|irciari : Salvator lo-
da, ut addidere Scpluaginia. Cuniiiiie ebrii fuerinl, i2 quilur : Operamini diwi dies esl : veniet nbx qnando
di-pergunlur a socictale sui, palrrsque a filiis et fi- tiiillus ulira potcst operari (Joan. vi; 27). De hoc
liia patribus separantur, ui diversis p'>lluaiiturh:e- temporc ei Isaisc vaticinium esl: Stellm enimcmli et
resibns, et sul) Ciiristi noiniiic iuler se digladienlur, Orioti; ct omnis orimliis cmli lucein non dabunt, el
el dimitenl contra iiiaircm siiam, qu.s eos gcnuil, tenebrabuntur \.rto sole, cl 935- '""fl "°" dabit lucem
Ecclcsiam. Unde dicit: Non desidcrabocos ; scd odio (Isai. 15, 10). Snphonias quo'|iic in cadem verba
h belio sempiterni: non parcam, et non cotcedam, consenlit, diccns : Dies iribnlalionis et angustim :
neque miscnbor: non ciudeliiate seiitenlioe, sed ve- dics miseritViei perditionis : dics lenebrdrumei turbi-
ritate judicii. Qui cnim IPCO-|iopulos iriicidaiunt, nis : dies nubis et caliginis (Sopkon.i, 1S). Prius crgo
ipsi in seternum peribunt. Potc.-t boc el itixla hisio- quam judicii icmpus adveniat, et offciidani pcdcs
riam 933 simpliciler accipi, quod reges, saccrdo- noslri ad monlcs lencbrosds, arhersarias scilicei
lcs, ei prophctse, ei omnis populus Jcrusalem inc- fiiriitudines, quae tormcnlis eicriieialibns pf.iposilse
liriaiidus sit calice Babylonio, et captivilatisobrucn- sunt, agamus pocnilentiam, ne exspectanies luceih,
duS malis. nociis lenebris involvamur; sciamnsqtie, nisi hoc
(Vers. 1S.) Audiieei auribus percipV.e: "Solileelc- fecerimus, ploraluram animain, vel Dei, velPio-
vari, quia Domiuuslocuius eat. Quia supra dixeral: .0 ihetoe, a facie tiosirae siiperbia:, Dei teiba aiulire
otnnis uler implebitur vino : ila ul reges (|iioque, et noleniium : nnde el ipse Prophela dicit :
sacerdoles, et prophetse, el omnes habitaiores Jeru- Plorans plorabil Jcnisaleih (sive ploruns plorabit
salem implerentur ebiielaie, propterea jungil el diei deducel oculiis meus tacrymam): quia capltis est
cit : Atidile et auribus percipite, lam cxtiitiscciis, grex Domini (siveb doloremque meum lacitis gemili-
quam inirinsecus, tam inente, quam corpore; et bus disbhnulare non possum). Oninis aiilem causa
nolile clevari per superbiam, cogitanles fragilitalem cfuciatumn esl, qtiod captus sit grex Domini. Dica-
vcstrarn, el quod nullus sil, qui pro qualitatc pcc- nms Judoeis et nosttis jndaizaniibus , qui simpiicem
cali liac ebrielale careal. Unde dispcrditur, atque lanium cl occidenlein scquiiiuur historiani, uisi au-
a Cum quae juxla Hebraicum csl inlerpreiaiio , in umbram morliset in caliginem: Sive-. et ibi umbra
Hieronyini ea sil, quoe autem llirronymi est conti- morlis, el ponenlur in lenebris.
nuo septiiaginlavii-alcnipr.i-eedai, Victorius, vbci- h Hane alleram interpreialioiiem, Sive ddlorethqtie
hus sivejlixla Hebraicnm expuuclis, locum lmiic ita inetim, eic.-, quod iii nullo Sacro cbdice inveneiit ,
ex ingciiio digeiii: Exspcctabiiis lucem. et ponei eam quasi teinere intrusum glossema Yiclorius ejecil.
.dieritis abscondile, hoe est, in mysierio, sive in te- A A.luo, quare venerunl mihi hmc? propter midtiludinem
nebris.quas posuitjDeusIatibulum suum (Psal. xvn), iniquitatis luie revelaiasunl verecundioralud, ppllutas
. et juxta Salomonem, ui inielligant paroholam et te- siiitt (sive dehonestalmstint) plantm lum. Duni neseiSj
. nebrosum sermonem, plorabit auima Prophetse, sive quasi mulierem partus subitus, ita te captivitas re-
ipsorom a facie superbioe,dum per contumaciamre- peniiria comprelieudet. Quod si causari volneris e't:
sislunl Deo. Unde et fietus erit jugis lacrymeeque quserere, cur tradita sis hostibus, audi manifeste>
perpetuoe : eo quod a vero Nabiichodonosor captus miiltitudinem lioeclibi fecisse iniquitaiis luaa, ut
sit grex Domini atque corruptus. quasi mulieris mereiricis, sublalis vesiibiis, reve-
(Vers. 18; 19.) Dicfegi el dominalrici (sive dicile larettir ignomiiiia lua, et Ostenderentur publice for-
-regi et polenlibus) : Humiliamini, sedelefquoniam ' nicatiories luse. Per queedisciimis, qtiamdiufueririt
descendil (sive sublalq esl) de capiie veslro corona minorapeccaia,agcreDominumpatienter,et exspec-
glorim vesirm. CivitaiesAustri cltiusmsunt, efnon est tarepceniludineinnosiram.Sinauiem vbluerimusde-
qui aperiat. Translataest omnis Judma (sive transla- licliscopularedelicia,elcumulumfacerepeccaiorurn5
tus esl omnis Juda) transmigralione(sive capiivilate) revelabuntur pudenda nOstra, ct oslenderiiur cune-
perfecta. Prophelae prascipitur, ut loqualur regi tis planlooliosiroe,vel in proesentisaeculo,vel in fu-
- Jecbonieeet riiairi ejus, qttani dominam et domina- B lnro. Nihil est enim occiiltnm quod non feveletur
. tricem, sive reginam appellat, ul humilientur et in (Mailli. x) : quando implebiturillud Danielis : 7s(t
: pulvere sedeant: perdidisse enim eos regiam digni- resurgenl in viiam mterntim, elilli in opprobrium et
. laleni, et regi iradendosBabyloniO. Civitates Auslri confusionemsempilernam(Dan. xii, 2). r
.:clausae sunt, id esl, tribus Judae et Jerusalem, quae (Vers. 25.) Si mv.iarepoiestJEthiopspellem sudiiif
jiixta solitiidinein ad A)(iSlriimversa estf elrion est autpardus vtiriclatessuas , et vos ptiteritiiivetiefacere^
quiaperiai obsidione circumdalaS. Translala esl om- 936 diim didicerilis maltim. Hoc testimohio utun-:
nis Judma, sive omnisJuda Irtinsmigrationeperfecta : lur adversus Ecclesiani, qui diversas cupiuiit asse-
j sive recepil quod merebatur, et eonipletum est in rere naturas ; et tanlam dicuiit esse vel iiigredinem
ea, rit Sepluaginia iraristulerunt. DeliratinhocIocO, vel varieialem peccatorum, ut in candorem, ei uiiius
qui regem, Chrislum, et poientes, Angelos, vel coloris puchritttdinein transire nbn possint: rion at-
,Apbstolos inteiligit, ut assumaut corpus bnmiliiatis, lendeiites hoc quod sequitur : Et vos poteriiis [AL
et 935 iri pulvere sedeani, et amittant vel rex, vel polesiis]benefacerecum didiceritis malum. Quidquid
poienies, de capile suo coronam ; et gloriam Judae enim disciinr, non naturse est, sed sludii et proprioe
esse iranslaiam, quando in passiOnecompletum est: voluntalis : qtioenimia consuetudine et ariiore pec-
Omnes declinaverunt, simul inuiiles facti sunl, tion est C( candi quodammodo in naturam cbiiveniluf. Sed hoc
qui fqciat bonum,nou esiusque aduhum. Yefbum He- quod homiuibus impossibile est, Deo pbssibile est
braicum GEBIRA (m'33). Aquila el Symmachus domi- (Matlh. xix, et Luc. XVIII): ul neqiiaquairi jEihiops
natricemet dominamiriterpretati sunl, quod Seplua- el pardus suam videantur mutare naturaro : sed ille
. giuia ptitaverunt GEBIIROTH : qui in Êtliiope operatur et pardo, dicente Apostolo:
(ryrffiM), potentesqite
dixerunt. Omnia possum in eo qui me confortat Chrisio (Plii-
(Vers. 20, 21.) Levale_oculos vestros, et videte quii lipp.iv, 15). Uude ei in alieno loco : Amplius, in-
venilis ab Aquilone: ubi esl grex, qui dalus esi tibi, quit, illis omnibuslaboravi: non ego auiem, sed gra-
. pecusinclytum tuum ? Quid dices cum visitaveril le?1 tiaDei qumesl in me (I Cor. xv , 10). Ei: vivojam:
Tu enimdoces[Vulg. ddcuistiet erudisti, rectiusj eos; non ego, vivitvero in me Clirislus (Galal. il, 20). Et
adversumie, et erudis in capui tuum. Proecipitur ba- ilermn scripluin legimus : Quid liabes quodrion acce-
biiaioribiis Jerusalem, ut elevent oculos suos, et vi- pisti? Siautem accepisli,quid glor'tarisquqsi ripnacce-
deant Clialdteosab Aquilonisparlevenienles : inter-. peris (ICor. iv, 7)? Quas bbcausasnon glorietursa-
rogalurque ipsa civitas, et dicitur ei : Ubi est grex, piens in sapientia sua, neque fortis in fonitudiriesua,
. qui daius esl libfpecus inclylumluiim?Vb\ est populiiss nec dives in divitiis suis, nec pudicus in sua pudici-
tiius, qufcma Oeo accepbras, ubi illa lariia et iiiclyiai T)
; lia, scieris, quod in bmriibus his Clirisli vlftris slt^
iniillitiido,til totius proviiicioeturbam in unum locumi non eortim qui in suis virtutibus gloriaritur.
crederes congi-egaiam? Quid dices cum te visitaveritI (Yers. 24, 25.) Et disseminaboeos quasi stipulam
Dominus io virga siia,'ei Babylonis tradiderit liosii- qum vento raptatur in deserio. Hmc sorsiua parsque
•biis, qnos, adversum te, vel in caput luiim, vel ai mensurmtum a tne, dicil Dominns (sive et pars inobe^
principio ipsadocuisli, ut ad eorum auxilia confu- dientimtum adversum tne). Quia nimia consueluditie
geres, ei ipsofumidolaseciareris; qui sub occasione» malorum non potuerunt mutare naiurani, ndri vrtlo
amicitiai luae, didicerurit per quod iierad te venirei conditoris, sed sludio inoliti sceleris, pfopterea
deberent. Audiat lioc Ecclesia negligens, quod ipsax quasi siipulam vento raptaiam dispergam eos in so-
doceat adversarios suos, quomodp eam possint spi-- Iiludinem, juxia illud quod alibi scriptum est: Tam-
: rituali captivitate comprehenilerej et pecus ejus bes- quam pulvis quem projicit veiilus a fticie teirce
liarum erudelitale lacerare. (Psal. i, i). Facitque apostropliam ad ipsam Jeru-
(Yers. 22.) Numqutd non dolores appreliendenlte,, salem : quod hsec sit sors. ejus, el ista pars, quam
o yaii inuiierempariuriehiem? Qucd si dixeris \n cofde e ipsa siiii ciogerii [Ait eleît]; irierisiirkmcumulataiti
769 CQMMENTARiORUM IN JEREMlAMPROPHETAMLIB. III. CAP. XIV. 770
atque perfectam , et supereffiindentem [Al. super- A. t junipres) suosad aquain: veneruntad huuriendtim(si\ e
effluenlem](Luc.vi), sive parlem inobedieniiaestue, ad puteos)et noninvenerunlaquatn,reportaverunlvasa
qua noluit Deo acquieseere. tn qua enim mensura sua vacua, coitfusisunl el afflicli(s\\(i erubuerunt),el
mensuraverit, remetietuf illi (Mattlt. vu). operuefunt capita sua propter lerrm'vastilalem (sive:
(Yers. 26.) Quia oblila es mei, etconfisaes (sive et opera lerrm, quoniamdefecerum),quia non venil
sperasti) in mendacio: uhde et ego nudavi (sive nu- (siyenonerai)pluvia supet•terrainrptinfusi suntugri-
-idaboet revelabo)femora, et posleripra lua contra fa- colm, operuerunl capita sua. Tenlpore siccitatis,
cictn tuam, et apparebit[Viiig. apparuil] ignomitiia quahdo 938 famem patilur multiiudo audiendi et
tua, adulteria tua, et hiniiifustuus, scelus (vel alie- a disceridisermonem Dei, luget Judsca, cullum Dci
natio) fornicationistum : Causa dispersionis Jerusa- priushabere se jaclans, et confessioriemverse fidei,
lem, quod oblita.sit Dei,et confisa, vel speraverit portseque ejus vel vacuanlur, vel corruuntj qiias ad
in mendaciis. Qui praeier Deum in rebus confidit sensus referre debemus, pcr quos animasconcipiiur
saecuii,obliviscilurDei. Unde revelarilurfemora, vel adiscipliha. Tunc obscuranlur Omnia et ihvolvuntur
ppsteriora ejus, ul videat ignomiriiamsuam : el quse teiiebris; et nequaquam in Jerusalem ratio regnat
retro esse deberent, fiant in prioribus : cernatque et serino doclrinse ; sed clamor atque confusio. Ma-
ipsa quodfecit.et appareat9371gnominiaeius> non B jores quoque qui deberent ipsi pergere ad hauricn-::
tantum ipsi, sed el omuibus. Adulteria, inquit, tua das aquas, mittuntjuniores, in quiiius eani riorisunt
et hinnitusluus non solum libidinem, sed insaniam sapieritise,et idcirco yeniunt ad puteos, et noii irive-
osiendil libidinis, equarum more, quae ad coitum niuntaquas, quas patriarchas inveiiisse riafrat his-'
gesliunt, ut est illudVirgilii.(êpf j-..ni, 280, 281): toria (Genes.xxvi). Reporfani vasa sua Vacua, ju-
....Hippomanes,vero quodriominedicunl niores videlicet: non quod aquae nori fiierint; sed
Paslores,lenlumdistillatab inguiaevirus. qubd illi invenire non poluerini. Confusisuia, et af-
Rogemus Jesum ut nec in praesenti nec in futuro fiicii, sive erubueruntet operueruntcapita sua; quia
saeculo revelet femora [Al. feminalia], et posteriora non poterant dicere cum Apostolo: Nosautem om-.
nostra, sed ul deleat onineS iniquiiaies nostras, el nesrevelalafaciegloriain Dominicohiemplqmtir(lCor.
omnia scelera apparere rion facial. m, 18). Propier terrm vastitatem,sive.etierrm opera
(Vers. 27.) Super collesin agro vidi abominationes defeceruvt,per quaead Deinotitiam pergimus. Causa-
tuas. Vmlibi, Jerusalem, nonmundaberis (sive quia que perspicua : quia rion veiiit, inquit, p/uwiaswper
non es mundala)posl me, usquequoadhuc? non solum icrram. Mandatuni est quippe nubibus ne pluefint
ininedia urbeJerusalem.sedin oiiiiiicolle cunctisque supeream imbreiii (Isai. v). Agricolscquoque.quo-:
regiouibus vidi idola tua, unde dicitur ad eain : VmC ( rum unus loquitur, Dei agriculiura estisf Dei mdift-;
tibi, Jerusalem,quia non.esntundqta posi nie, ut cum calioestis (llCor.m, 9.);Etin.alio h loco: Dei coppe-
mea le jactares sequi yestigia, et confessibnem mei ralores sumus, operiuiit caput suum, ct coftfundun-'
nomiriis venlilares, tamen nuniquam purgala si.s, lur, intelligentes SineDei gratia etadjulorio frustrai
quiaoblila es mei, et sperasti in mendaciis. Unde se tendere.
increpal eam et dicit, Usquequoadhuc?et est sensus, (Vers.S,6.) Namel cerva(sive cervm)in tigro pepe-
quaindiu le exspeclabo? quamdiu feram? usquequo rit (sixfipepererunt) el reliquit (si\ereliqueruiit) qtiia
oblivisceris mei in finem, et mea praecepta conlem- non era! herba. Etonagri slelerunlin rtiptbus, traxe-
nes? Fornicalur in eollibus etin agris, et numquami funt venluin quasi dracones, defecerunt oculi eo-
mundalur,qui erecta cervice per^superbiara non hu- rum , guianon erat herba(s\ve fenum). Gfaridis ste-
miliatur sub potenli manu Dei, sedin suis sceleri- filitas, quando et cervse in agro pariunt',- et relin-;
Lus viiiisiiue confidit. quuiH feius suos, quia non silhefba velfenum; ul
(Cap. XIV. — Yers. 1.) Quod faclum est verbum i quaJ odore narium serpenles.extfahunt decavernls,
Domini ad Jeremiam de sertrionibussiccitatis.Irae Deii et venenala interficiunt animaiiiia,:cibo gratise riori
uiiiversa consentiunt. Undeet sol super peccatoress ularitur. Onagfi quoque de quibus sCriplum esl In
occidil meridie, etluna astfaque elcseleranon danlt D Job: Quis dimisilinsolitudine onagrum liberum(Job.
lumen sutim (Amosviii).Putanduinque est obsidioniss xxxix, S)? plana et campestria relinqiienles, sient
tempore pluvias non fuisse, ut steriliiatem obsessii in rupibus, et currere nequeant, et altraliant venlum
suslinerenl aquse. Uno quippe fonte Siloe, et hoctj in similitudinem draconum, deficianique oculi eo-
non perpetuo utitur civitas , et usque in proesenleml rurh, et claram lucem cernere nequeant, rationabi-
diem sierilitas pluviarum, non solum frugum, sedI libus subiraclis cibis. Siccitashaec ssepe accidit in
et bibendi inopiam facit. Ecclesiis, qiiando-cervi et onagiI inveniiiniur in po^
(Yers. 2 seqq.) Luxit Judma (sive Juda) et portme pulis, et magisirorum penuria cdniabescuftt'; sunl
ejus corruerunt (sive vacumfactmsunt), et obscuratmE qui possunfdiseere, el non sunt qui possurit dbcere.
(sivecontenebralmsunt) superterram, el clamorJeru-;- Si iniquitates liostrmresponderinl (s\ve restiteriiil)
salem ascendit. Majoresejus miseiunt minores (sive e 939 nobis,Domine, fac propler nomen luum, quo-
; aAlt. mss.eJ sctendi verpum Dei. Levia quaedara b Maviilt»i'.eodemlocoWclor. quod1hsectibi invs-
jnfra emendamus. cem jiincta sinl.
"
7vl- S. EUSEIiii HIEROKfMl ;'. :: : .'-', 71}
niammukmsuntaversionesiiostrm(ve\peccatanostrd). Aguievk (sivejiioit pepercerunl[Al. pepercii]el Domino
Tibi peccavimus,exspeclqtioIsrad: Stilvatorejus in non placuil (sive el Deusnon placuit [Al. conipfaeuh]
lemporeiribulalionis. Si dtibitamus quare rion de- sibi ineis)\nunc fecordabitui' hiiijiiilatum eorum, ei
scendant pluvlse^siiperterram, qtiareciincta aridilate visitabitpeccalaeornhi. Dicente populo: quafe factus^
mareeseant, audjainus. liiiquitates. nosifee. restite- es ut advena, el viator et vagus, ut ittam deseras
rhntiiobis; prppterea, Domine, iioiisecundum opera maiisibiieiri? Respondet Doiriintispopulo quoiidani"
noslra, sed sectiodum sanclum ribmerituum vince suo: Yis riosse rationem? auscuHa qnbd dicituf: Quia
mullasaversiones noslras. Tibi (riiimjpeccavimus, dilexit pOpuIusiriovere pedes stios, •etiioii'ahsiulit--
queni cordis secreta hoii fallunl,:el te proeslOlarriiir, ebS de compedepeccsitorimi, sivenon quicyii, et
qiii vera:spes et exspectalio es Isfael:- el salvas eos stare noh potuil: idclrcb ei deserui eiiriV,ei iiulla;
id tempore trlbulatibnis, juxia iliud qtibd scripfiim estiii iilo milii cbmplaeehiia. Qui igilur diti dislulit,;
est: Ad Dominumcum tfibularer clamavij ei exaudiet-per patienliam noiult punire peccaiites, quia iri
vit me(Ps. GXIS,1). Dic;imuset rios in tempore sic- scelere permariserunt; recordabiiur iniquitaium eo-
ciiaiisi aquarumque penuria: Tibi pfeccavimus, et rriin; et quasi oegrotanliuni, et Deum non senlien-
malum icoram le feeimus (Psai. v), tuum praestela- liuni, peccata visitabit, ut uitra peccare desistant.
mur adventum, qui salvas Israei,- uoji suo mefito,-." B Noiatidumauiem in Scripiuris sanciis quod sempef
sed tua elemeritia. peccalorum movearitur pedes, et Sanclis dicalur
- j(Vefs. 9..) Quare futuruses guasidolpnusin ierra, eum Moyse: Tu verohic sla mecutn(Deut: v, 51). £f
et quasivialpr declinans ad manendum? qnurc.fulurus alibi seriptum sil: Laudate seiviDominum, quisiatis'
es velutjVxrvagys, aut [Yulg. ut] forlisiqui non polesl hi domo Dominifin dlriis domiis Dei nosiri (Psai.-
sqljsare? LXX: Quam factus \es sicut advma in terra''- cxxxtv, 1, 2)^ .V : .:..,.
ei.ijuasi indigeiia Mveriensad. mqnendutn? numquid (Yers. 11, i%~)Et dixiiDomnits ad iiie:'Noli orare
.crjs;q.tiqsi,liompdomiieiiSi'£t quasi:v:ir:qui>satvare'ndit prPpopuloJistoin bonum.Gumfejtinaverinf nbh exau-^:
Iiunc loourn sicinteiiigurii: Quare se- diampreces eortim, el si obliilerinlholocauslqmaldeV
pasgit.?,,fu$iae.i
gregas te ap.oûlo lub'?\eti|riasivia[iorpfopteriinitis vktimas, lioh sitscipiam eds: quohiamgladio, fatne
l)qrge.r#XiigerJum., non cnras quali utaris liospiiio -,- el pcsle ego con&umameos. Stultum esf orare pr,o
sed ad alia tfansiturus noiisalvaspbpuiuni tuiirii,.et eo qui peceaveril ad Vnortem, dicente Joanne: Esl
teojpl.uinqiioiidaniinclytum xleseris?-Nbslrivenode pecc.dtumadmorleiif rion prd illo dico iil rogelguis
futuraiGhrisii dispensaiione dici putant, qubdfu- (Joan. v, 46); Omiiis iniquitas peccatum est, ei esf
ttirus sii peregriousin terfa, et parvo lenipoie ter- peccaiiim non a ad mortem. Jejuriia, et pfeces, et
( victiiiiae, el hoiocausta tunc proficluiit, cum rece-v
rifi usurus hflspitio,.et quasi vif periransieris ac ro- G
buslu.s, felicto Israel; ilendat ad feiiiiiim niulliludi- diiims a vitiis, et fleriiusaniiqua peccata.^Siriautem'
nem; nt dedoco ad locum, .de populo ad populum, insceleribus perniarientesj puiaveriiinis vblisatque
d.eTeniplo ad Eeclesiain iraiiseat.;Qubd aulerivjuxia sacfiflciis h rediriiefe nos, veheniealer erramus,;
Sepiuaginla dicitur: Numquid eris quasilwmo dor- iniquum afbitrantcs Dcum. Qui eniin semelgladiOi
mietis,et ,quds\ mrJfui salvare -tioiiposs.il? similitu- et fami, et pesii fueiit destiiiattis, nullis pr'ecib'us:
dlnerri-pbriit, oetnori fei veritaterrij secuudum illud eful potest. 13ride et Pfophetae diciiur, ne Ifusifa
" '
quo.dscriptum esi;:£urge,.mrMo.riiiis,DominefPsaL roget-quodimpelrare nori possil.
XLiii,S3)? nonquod.Domiiirisdormiat, de-qho dici-- (Vers. 15,44.) Etdixi, ah, tih, ah, Domini Detis] c-
tur: Non dormilabit; nCt[ue dtirmiel <jui-ctistodit (sive ©^.I -qui £s, Domine Oeus) Propheiw dicunf
Israd;(Psal. cxx., 4); sed quod liis videatur. dormlre eis, non videbiiisgladium, et fames nonxriririvobis :-
quosdeserit. Deriiqueinseqiieiilib.iisnon scribiiuf: sed pacemveram dabit vobisin locoisto. Et dixii Do-
tiir dormiens qui salvamnon ppssit ; sed quasi vir, in minus ai-ine: -faUoProphetm valichianturin nomine
iitrflquecvSjswjroTrKSMs-rseribitur. meo: non thm-eos, el notiprmcepi eis, neque locutus-
.Tuautem innobis/es, Dominei et nomen luum insum ad eos. Visioneiri-mendacem, et divintiiwnemfraif
vpcalumIRSIsupei'nps, iutderelinquds nos{siv-ene ob-iD dulentam [Yulg. el frauduieniiam\,-et seduclionetii
liviscarisnosiri). iQuiapud94©Judseos quasi advena- cdrdis sui prophetanl -iioDis.Audianl hsec magislfi,
futurus es etvialofi *ei:sir's-agus; el aiitiquani dequi peccaniibuset jii suis viliis permanehtibiis, pio-
serfiiiSfliansiQneiUjih-riobiSihabitas;etnomentuunir spera poHiceiiluf,qiii[dicuni[diyHibus:iNoii videbilis-
invocailumest super nos (Pmv.^5-xsr), <ut'appelle- gladiurii tormeiitorum Dei, el famesriorierit ii.ivo-
miur.Ghrisliaui, idciroo jioh-dereiihquasiibs, et ne his. Siiturahimini quippesermonibus Del; el paceln
oblivisearis iioslrii.quibtisdeifuiurO adyentu tuo, dabit vobis Dominus verissimanvin loeo ECcIesise,.
omnium Prophetaruni *ra--oejciner-unl. sive Jerusalem.Quod autem dixii, juxtaHebraieUmV
( ¥crs. 10.j Hmcdicit Domhvuspopuio' Atiic, quia teflirifl/i, tiit, tih, -ad pribra:[AI. proprla] respondiv
diiexil (sive:/dilexerUnt)movem pedes *«bs, et non ubi Dominus-fuefat comiriiriatus, dicettsr iiiadib, et_
a Negandi particulam hoc loco Victoriusrespuit, audilores Dei.
qjiod in.jpso jpannis, .quemalljidit, lextUriio.nsit. .p.A.d.duntyulgali iihri pronpinen msSi
"" fli(?H^,gitpd
-:"-ir'
peiiestebahum,:r'Mimeie%6's"'uurpfp^:''feii'enietir hicriori agribscuhtV' :,'..-,'"/.:.':;
ier, etc. ln Vatic. autein, ac Cisterc. riiss.redimiiios
m COMMENTARIORUM INJEREMIAM CROPItET^M LIB. III. CAP. XIV. 7fl
fdmei et pesie ego consumameosf:Qaia igilurPro^ J.\. sunt v et eos qui iiUus, fariie intefirerpalianthr : el
plietse, immo pseudopropbeioe,falsa pollieiti suni: qui auctores fueriut peccandi^ sint crucialuumsocii.
ideo Domiiiuslocuius est per Jeremiani • Nolite-.aii-' . (Yers. 19.) Nmnquid prpjiciens ubjecisti Judtim :
-direverha pseuduprbpheiaruu)! qui .fipii.»,iPe,mlssi aui Sitinakqmiriala est tinhna tua? quqre ergopercus-
sri.nl; sedsua yoliinlaievenerunt,:Undeft£qtiaqiiam sisii nos,,'iia ul'nullg: sit stiitilas? Exspeclavimus pq-
Propiieise, sed Diyinj.suiilappellaitdi, qui seduclio- eeiu, et npii'Cstbdnwn.: el tempus curationis, cl ecce
riem popiilo loquunttif.;. Mulio enirii nselius est li- iurbqiip..Miratur Prpphcta quod Jiidariiel JeriisaJeni,*
iriore prjenarum emendare peccata, quam spe pio- duaruni tribuiim videjicet fegiiutii, lii quq erat rer
sperofum divinai sfifiieiitiajsiibjacefei •: jigio Dei, ^t T^mpli;cijerenionioe,Doriiinustam re*
'<=.,(Vers.15, 16.) Ideo kmcdiciiDominusde.JProplie- pente projeeeril; et lanta. perc.risserjl.âga,>.{U:u<ilJa
Jis,-qui prophelantiti nomine ineo,,quos ego noji misi, possit adhibeii ipediciiiai Exspec(,(ivimus, inquii, p«7
dicentes: Gladiusel fames itorierit interrahtic-gla- cem el tempus curaiionis, el nullum est bonhm ; sed
"dio el
{anie.conmmenW' Prd$hetce illi, ',£,;,populi, e.cpntra..lurhatip;-:ut ubi prius. fuerat c.ultus D,ei ai-
quibuspr0plietawht[\'ulg. prppheiant]^ projectierunt que tranqitiiUtas, ibi eeditipnibiiset hpstili fretswlu
hfviisjemsalem prm fqnieet yiadip, etnon erit qui oinnia cO-riipJereiM.rif ".SiqiiandoefgOJiosira Sioji L
jsepeliateos: ipsi eliixores eprutn, filiiet filimeorum, ]B nosterque Juda abjicitui'j et abOriiinaiurilluiufluiiiia
et effundani-super.epsmahm suiim(i\i\e. mgla sva). Xiej, nequaquani iiiiremur, sed inagis dipariius qvod
€aycarit pseudopwipjielae,qu.iprospera proriiittehdo, SeqilllUri ;:.::;.. .; ".;. :;;:;.';; V;;;;
SHpplanlanipopulum Dei, ne ei ipsi pereant, et de- {Vers. 2.0,) Cpgiwmmus, Dmnhie-,jmpieiaiesM§?
ceptus populus siniili deleaiur interilu,; jaceanique iras+ ef hiiquiiatenipatmm npstrprMin,' quia peceavi-
iiivlis Jerusalem,: et Doinini praVeepiacalcjintes%, nwsJibi.EinQS, i.tt.qu.i|,*tpatresaiOfJf.i,eade.ri.) de:
fame el gladio perea.ntj pt jMmsii qiiisepeliateps; Jrieiitia, Dei praecepta•negJexiiiius.i:,<3t iiiipleta egt"i.n
uec igrioiuiniam eorump.ulyereripeiiat(p.rjenileplioe. juobis,mensu.ra;943 majpjium^jilûidquidiHistle-
Etipiienini proplietaeelpppiilus, uxorfisquêor.u.m fue.rat, npstro Aturiuio(X)-ii!p'ereMir,'.Uj»d.e.etde-Jwla
et.-.filii-et flliae, -o.mnisque.^^,eâiiQ--;.abs;que;,-flllp- jdicitur;:/». menioriamredeaiwiqtiilaspatmmeim hi
pbllinctore £1/, pbllicitaiore]în ster.quilhiium eril. cojtspefituDptninis ei peficqliimniairi§:pjus_.na.n:fler
Qttanii jaceut iri yiis JerusaleniI quot cerniniiis in- leqtur,.FMht^qjiira Dqm.hmiiisemppr,.: $f d&sperwt-de
sepultos recipere rnaia su.a,;qq», Dqmirioeffupdeplc, /â.flîi(}|^.î9riui;t^^.a^:cyi]ia'i.^)..
patiunturl .. ;,: ;. , ,{Vet:s,,21-)iSrig
nos desmppjprobnumpyopier.«ofeien
- {Yers, i7, j Et dices ad eos-verhumisin_4•' Deducqnl l^tmiy-negue^f^fts-.^pbls.ifig^nûmi,, Soiii iglorim
pcuiiniei lacrymajn(sive dedttcant pculi vestri iqcry- Jfj tqm.r^xriqT^îrril^f^tK.fojd^t^mjt npjdscu.m.
uuu) -per.Gêm.-0.rv6cifin}:^:et.^n-j0^nt,îyp nmi Solium gloriae Dei non solnm arbitremur leipphuii
eessah), auonjam Qi%%cpjiltMpm mqgqpc.ontriitiesl Judia)?.,<{u«4.sa^peJcsif ^
ssugofiiia populimei, plaga pessimqpeliemeptefDu- tuni, fe:jp fliio.'jux.tajllud qiio.dscqptum est ".TJirp-
pliciter bic locus intelligitur, yej.qupd irjse Deus numejusiii.tej7a.il),qllisisli, luuC''gll|ditiir, .aique de-
plangat populuni suuni, el peuli ejus flere nori-ces- Siruilpr, qiiaiido inuhiliidine perâtorum îfctiderit
serit,. vel jeerle im|)erei ni populbrum oculi lacrj- Deuin; sed tanieii qiii sua cujpa periil, DQIIIHII ele-
mis fluant, :nec leve esse, qiiod plajigeii.durii sii| mentia stisienlajur,.fqti^.ûlaûp..£eîr|jj^ji^^\te^r
cuni yirgo iHia popuii sui contrilipiie liiaxiiiia et tia3,si .irritum faeiat J)pminus paelriflistiiiji),quo nos
plaga iniolerabili percussa sit,. Alii ex peKpu.a Pro- salvos futuros esse poUiciiusesu
plieiaeIioecdicl flrbilrantur. V . .|yers.,;22.) Nupi.qt.udsuni\hiscui:piiliMsgenliuni^
fYers. i%.):Si jcgressfsfuerp ad ggrps, ecce occisi gtdpluqui: autxmliposswj}. dare imb/es? Nmtnetu
gladiq; et si iutrpiero i.nciviiqienij eccealienmli fame es, fipiniue :D:eus:, auem exspeplqpinius J iu mim, fecisli
(sive dolore famis). Prpphela qupjjq.e pl .sacerdos omidaJiqXs.Ppsi niultos, yiiriojque serjnojieSiredJJ
abicruiit in terramauamignofabaiit. jirsla [Ai, Isl,a] aJ titulum propbelise, inquo scriptmn eslrqttoA
causa -plangeiidi/quia yifgo..cqufri.Uislt, filia per- JD '. faclnmfst verburnJDombiiwl Jerentiam de.serimuibys
eussa, populusque delelu.s- Si eiiipi, inrjui.t, f«ras siccitqiis.,Ergo qyod diciij, hoc ^st; quia:dsenip.iiuni
exiffi vpluero,, interfectos, videho ; si i.rigredicivi.ta- sjinulacra;poii possuii.tpluere, nee coeli,ner se da.re
ossibus yix hajreiUes, faijiis ne- imbrem suum : ideo tu, Domine fleus up^ler, qugrij
leni, atleriuato.s';.;et
cessitate c.onspicia.m,JEt quid niirum h,pe de. plebe seniper. exspectayiipiis,; jn cju^m ,spes jip.st.rasCon-
et igiiobili yulgo dicere ?, c.nin,Proplielse.quttqne et yertiin.us eiTOta, fu da pluylari):::tuaui.:Jua^ rfejijni
prflplieiabant^ ei ,qiii spnt qnjf jaretqiiidquid bqni est, sjne le, cujus «st,
sacerdot.es;,-qu\ aljis :pib,sj)e.r.a
debebant Legisape.rife nian.diita,ipsi jerinl ip ierfaiii fiafi npif p.Qlest,Dicaflius hpc .et ÔriJtraJjffireticps,
quaVii.igngrabanl^,et capliviiptissusiliiucrint nialuin. q[ui pJuviani doCtririarura tribuere nan pissunt : £t
Audianl.hpc n.ftslriP^ppji.eâi-^.âc.er/iojie^j qu.od cunis.e$celps esê prpmillaril., At d.e;se spiîptum.
neq intus, nec faris hrppler negiigenliain eqrpui sjt glpjieijiîr..;îiârraiit ahrimiijDî{Pfig^
ulla securiias y gued et ;eos scai]dalizen;lqui Ipris ta.rijeifiiiibr.esPPJV. dociriiiae. JSÎJUS;
ppss.unj.-,donar.e;i
i* VuJgali, Si ergo'quaridoqiie,elc *iVomias,m.Hu.o,e,%m$.s,et Rabano>suffecimus.:;

:?7r g. EUSEBH HJERONYMI 77«
est enim Deus qui suum instruat populum, et diver- A (Philip. \u), posieriorum obliviscens,ad priora.se
sitates gratiaetribuat exspectaniibus se. extendere debuerit, e conirario reiroversa sil, et
(Gip. XV. — Vers. ii)El dixit Dominus ad me: sEgyplias carnesdesiderarit.
Si steterit Moyses et Sanmel coram me (Sive contra 945 El extendammanummeamsuper le, el interfi-
me) noii est animantea adpopulumistum. Hos enim ciamte: laboravi rogatus(siverogans): pro quo LXX
legimus ifse Doininipro populo restitisse, et jam im- translulerunt: nequaquam ullra dimiliam eos. Ma-
pendentem avertisse sententiara. Etsi, iriquil, illi nus exienia, perculientis indicium est: inlerfeciio
sieterintj vel in cOrispectu meo, vel contra me, peccatorum, iram significal consummalam. Quod
quofum Uni dixil Deus : Dindtte ine, et perculiam autem inlulit : Laboravi rogatus, sive rogans, dupli-
populum istum (Exod.xxxn, 10): lamen non exau- cem habet sensum, quod jam defecerit Deus, cre=
diam : quoniara consummata sunl scejera populi de- hro eis ignoscendo, el lassus sit semper eosprovo-
limiuentis. cansad salulem.
Ejice (vel emilte) illos a facie mea, et egredianlur, (Yers. 7.) Et dispergam eos ventilabro in ponis
Non loco fecedunt a Deo 944 peccalores, sed vo- ierrm (sive populi mei). Interfeci et perdidi [Yulg.
luntate : qtiamquahi legamus et Adam el Cain ejec- disperdidi]populum meum; et tamen a viissuis non
tos esse a facie Dei (Gen, m et vm). B sunl reversi. Quid prodest ssepins me rogari, cum a
(Vers.,2, 3.)Quod si dixerint adte : Quo egredie- viis suis pessimis non revertanlur, nec agant pceni-
mur? Dicesad eos: Bmc dicit Dominus. Qui ad mor- tentiam? Dispersi enim eos quasi venlilabro, tit
tem, ad mortem; et qui ad gladium, ad gladium; el qui purgarem areara meam. Etdispersi in portis lerfae,
ad fqmem, ad famem; et qui ad caplivilalem,ad capli- ut inferni qttodammodo calcarenl limina. Et inter-
vitatem.Et visiiabostiper eos[kl.vos] quatuor species, ferci et perdidi populum meum , ut coacli nialorum
dicil Dominus,gladitim adoccisionem, el canesadla- necessitate, impendentia vitarent mala.
cerandum[kl, lalrandum], et volatiliacwliet beslias (Vers. 8.) Miiltiplicdtmsunl mihi vidum ejus su*
terrm addevordndum, el dissipandum.Quatuor plagas, per arenam maris : induxi eis super matreiri adoies-
quibus traditus est populus Judseorum, etiara Eze- centis vastatoremmeridie : misi super civitalesrcpente
chielis prophetia demohstrat, gladiutn, pestilentiam, ierrorem. Diversis medicaminibus cupit Deus sal-
famera, bestias et cap.tiviialerii (Ezech. xiv); Inler vare peccantes;: ut qui contempserant blandientem,
besiias autem canes quoque et volalilia inlellige, limeaut comiriinanlem. Vidummultiplicaimsunt su-
quibus laceranda et devoranda, et dissipanda cor- per arenam marjs, inlerfectis viris; inaires; perdilis
poratradita suht. Neque ettim fieri poterat, ut Crea- liberis, sensere vaslantem, non in nocte etper insi-
lore: neglecto,;non uniyersa creatura consurgerei iii C dias, Sed clara luce : ut osteudat apertam virii ad-
peccalores. versarii fortioris. Misi, inquit, super civiiates, haud
(Yefsi 4.) Et dabo eos iiffervorem (siye coirimolio- dubium quin Juda, et populi'-peccatorisV'repente ier-
nem et aiigustias) universisregnis teirm, propler Ma- rorem: ut quanto fuit subilum malum, tanlo diffici-
nassen fiiiutn EzeCltimregis Juda, stiper omnibusqum lius essetelfugium.
fecitin Jerusalem.Legimus in Dierum volumiue, Ma- (Vers. 9.) Infirmala est (siveabjecit, aut vacua
nassen posl captivilaiehi et pffiniteniiam reversum facta esl) qum peperit septeiri(sive plurimos); defe-
in Jeriisalem atquef egriasse (II Par. xxxiu). Sed cii anitna ejus : occidit ei soi, cum adhuc essel dies
quomodo sanclorum meriia descendunl ad posieros, (aut medius dies). Confusa est, el erubuit: et resi-
sicut David et cseteforiitn : sic peccatorumflagitia, si duos ejus in gladium dabo in conspectu inimicorutn
liberi nepoiesque similia gesseriut, ad posleros per- eorum, ait Dominus. Soepediximus verbum Hebfai-
veniunt. Quod auiem dieil: Dabo eos infervorem, cuin SABA: (SDtlr),vel seplein,vel juramentum sonare,
:Sive comnioiiouemet anguslias universmlerrm, et sub vel p/uriiHos. Unde et diversa est interpretatio :
Babyloniisex parte completum est, et nune expleiur Aquila, Septuagiuia et Theodolione, septem transfc-
in toto, quando pessimum regem, et qui rcpleverit renlibus : Syinmacho, plurimos. Quse igiturcrat di-
Jerusalem a porta usque ad porlam cruore justorura, ^ ves liberis, orba subilo facla est, el clara luce dis-
populus imitatus est impius. Ex quo discimus, periit, et confusa est in solitudine sui. Reliquumau-
regutn ac principum, et praeposilorumscelere, po- lem, ait, populum tradam gladio : ut moriem et
pulos plerumque deleri. iram Dei nullus effugiat. AIHad Synagogam refe-
(VerS. S.) Quis enitn miserebituriui, Jerusalem? runt, quse infirmata est, ul Ecclesisecresceret mul-
autquis conlristabitur pro te? aulquis ibil adrogan- titudo; juxta illud quod scripium est: SteriUs pepe-
dump'0 pace itta? Nulluriienim potest, offenso Deo, ril 946 seplem, sive plurhnos : ei qum multos ha-
pro flagiliis rogare peccanlium; quia nec tarij cle- bebai liberos, infirmala est (I Reg. n, S). Unde et
niens potesi cfealura quam condilor esse, nec ila occidit ei sol justitiae, in cujus pennis eSl sanitas
alienus.externis, quomodoDominus suis parcere. (Malach. iv) : et idcirco selerna confusione coo-
(Yers.6.)Ttt dereliquisiime, dicii Dominus: reperla est, perdens populum suura gladio spirituali.
trorsum abiisti. Causa reddilur, quare nullus mise- (Yers. 10.) Ym hnihi, mater mea, quare genuisti
realur Jerusalem -,nec conirisielur pro ea, necpro me virum rixm (sive judicii), virum discordio: (sive
pace illius obsecret; quodcum, juxla Aposlolum qui judicer ), in ttniversa.lerra) ? Polest hoc c-uvjxSo-
777 COMMENTARIORUM IN JEREMIAMPROPIIETAM LIB. III. CAP. XV. 778
Xtxwf de Jeremia intelligi, quod non in toto orbe A megenuisii virum, qtiijudice?et discernaromnilcncsr
tcrrarum, sed iii terra Judaea sil judicatus. Ycre eircliu.ua, respondiiDominus: Nuli cousiderare prae-
aiitem Domiiio compctit Salv.itori, q»i loquilur in sentia, sed futura; reliqiiiac enim tuoe ct novisMma
Evangeliii : In judiehim ego in islum tntindum veni, erunt in boiiiini, Detiiqne el in prscsentiarum cuni
uiqui non vident, videant, et qui videnl, cmci fiant le cuperenl inimici opprimere, affui til>i, cl meo cs
(Joan. ix, 59); dc quo scripttun est : Eccehicest protectus auxilio. Iloc auiem tam ad Jeremiam,
positusin rtiinain, el in rcsurrcctionem muliorum in quam scciindum dispeiisaiiniiein carnis aS8iii)ipia%
Jsrael : et in siguum cui contradicemr ( Luc. n, 5i). reierri poiest ad S.ilvaiorem. Pro eo quod uos juxta
Qiiiseniin pliiliisopliorum, qnis gentiliura, quis lire- Heliraicum inierpreiali sunius : Omnes maledicunt
reiicarum nou judicat Cbristum, poiiciilium ei le- milti, ustjiie ad eiirn locuni ubi scriptum csl, in tem-
ges iialivitaiis^ et patsionis, resiiircctimiisque suae pore tribulationis adversus inimicum, in ediiione Vul-
"substaniise'?Nec niirum juxt-i assumpli corporis ve- gata iia scriplum reperi : Fortitndo mea dcfecii in
riliiiem, Clirisitim dicere: Vcemihimaler wiea;cuiri his, qui maledicunt milti; ftal, Domine, dirigeittibus
et in alio loco perspicue personae ejus convcniat illis, si non astili libi in lemporeafflictioniseorutn, et
quod dicitur : Vm mild quia facius sum sicul qui colli- in tempore tribulationis eorum, in bona conlra inimi-
git stipnlam in messe, et sicul rucemum in vindemia, B cum. El esl seusus .' Fotliludo mea defecil in kis,
non habens spica.n, ut comedatprimitiva ( Micli. vn, qui malcdicunt mihi. Nnn enim inleliiguiit viriuiem
i ). Kt ne piiicniiis semiliiiiin Viliialcm [-4/. utilita- mcam, qu:e in infirmiiale pcrlicilur, et quanto plus
tem] referri ad Verbum Dei, qui sil isie qui plan- milii malodixerini, lanto mea in illis plns delicit
gal, slatim soquilur : , Vm mihi anima ; quia periit fortitudo. .liingiiqiie vel Prophela vcl Domiiius, et
revcriens a terra : non qtiia dividitirms Persmias, ul ait : Fiat, Doinine [Al. Dominus], dirigentibus illis,
impii faciiml; sed qtio unus alquc idem Filius Dei, hoc esi, evciiiaui milii malcdicta, quse loquuntur
nunc juxta carnetii, nunc juxta Verbum loqualur inimici; et illi dirigantur in bonum, si non in lem-
Dd. pore irilmlationis eoium et an,uusiioe,„qiiaiidoeos
Non fenerari, nec feneravit milti quisquam : omnes vaslaliat inimicus, et capere feslinabai, steti in con-
fKaledicunlmilti.1'rQ quo Septuaginta : Non prcfui, speciu luo, et rogavi ie pro illis, et dixi: Pater,
neque profuil milii quisquam. Tlieodolio : non debui, ignosce.eis : quod cnhn faciunt, nesciunl \ Ltic. XXIII,
ncque debuil mihi quisqnam. Qiiorum onmiim hic 5i). Sed ei Jcremiaiii scpe dcpieliendimus iu hoc
sensus cst ex persona Christi: Nnllus se praehuii, voliiiiiinc roiiasse pro pnpnio.
qui dignc mea oera susciperet; ncc feneravii mibi ( Vers. 12.) Numquid fwderabitur ferrum ferro ab
quisquarit in sanciis atqne paiiperibus coiifoveiidis, G Aquilone : el ws? Symmaclius, Nttmquid nocebil fer-
me sibi faciens debiiorem. S've non profui, nec pro- rutn ferro ab Aijitilone, el ms ? LXX et Tlieoduiii), Si
fuit inilii quisquam; imlliis eiiim lantuin volull aeCi- cognoiceifcrrum el operiinentum mneiim? Yarieiaiis
pcre, qii.mium ego tribnerc desideravi. Nec profuit causa pei>|iicua est: veriium enim L JARE(jFrV),
milti quisquam; salus euim crcaturae, lucrum cst quod in pr.Tseuli loco scriplnm est, pro amliigui-
Creatoris. Aut cerle non dcbui, nec dcbuit milti quis- late eiiuntialionis et amicitiatn, soriat et maliliam,
quam : Ncmo dedit niilii qiuintum accipere cupie- quod si proitEs litiera 948 (quoeDAI.ETIJ lilierai si-
bam, ncc me sibi fecit in aliquo dobiiorcni. Quodque milis esi ) legaiur c DALCTII, scieniiam cogiiiiioncm
inferl: Nec debuil milti quisquam, hunc habet sen- que significai. Quod aulem dicilur, sic
iutelligen-.
suiii : Quomodo enim poterat milii usuram dcbere, dum est: Ne dolcas quod populus iniiiiiciis luiis sii;
qui feniis non est dignaius accipere? Qmncs, inle eiiim dura niimiante, non potesl te amare qni
quil, maledicunlmifti. Quis enim hserelicorum,947 durtis est. Sive Babylonii, qui ab Aquilone
venhuit,
atque erraiitiuiii non maledicit Cliristo, perversa suntqiie fcrium durissimum, htiic populo duriori et
credeiidoj et perversiora blasplieiiians? in roiis similitudinciti iiidoitiito, nou polcrnnt ami-
(Vers. H.) Dicil Domintis, Si non reliquim tumin cilia copnlari. Sive ferrum diirissimum, hoc est,
boivtm: st non occurri [ Al. occurrit ] libi in tempore D popiilus Israel Dci cognitiuiie indignus
esi, qui in
afflirtioiiis, et in tempore iribulalionis ei anguslim [A tantam pervenit malitiam, ut duriori nietallo oere
Yulg. abest cl anguslim] adversus inimicum. Possunl circumdaliis sii.
ba'ceti'X persuna Jeremia; accipi, qui pcssimo lem- (Vcr<. 15, U.)Divitias luas el thesaurbstuosin dire-
pore, ei jam iiiniiiiicntc eaptiviiate propheiare com- plionem dabo, gralis (sive absque pretio) in omnibus
pulsus esi, eldura perpeii a populo non crcdeiite. peccutis luis el in cunctis ierminis tuis. Ei adûtam
Ad id, qund supra d.xerat : Vmmilii, materjjil quid inimicos tuos (sive servire te faciam inimitis tuis) de
a Mss. ei Rahaims cum et copula, rcsurrectionis- namnebraicicontexiiispunctaiionemne
ipseqnidem
queh sum, el sub*iunlim. in noiis probat. Quid quod ipsum quod accusat He-
Jare. Nnn legebnt flieronymus mediam litteram brauiin exe.uplar .-iue Vau icgitjn^n?
, Vau, sive liolletn, in hac voce Hebroea, nt inani- c Scilicct î JADElegeris. Cscieium lioc uno
ablu-
festiim iuitii>cst cx omiiiuiri mss. cod.cuin fide ; le- dunl LXX:iTiic<Mloiione,qtiudiili d yjMÔntrerKiti
guut eniui Jare, non Jaroa juxia lioiliernam lle- cognosceiur,hicsi cognoscelinterpretetur. Levia(luae-.
braici coniexius punciationciii. MARTIAJI. dam inlciitis casiigaiilur.
— Scribit Marliaii. -jnv cum Vau, quam hodier-
PATBOL. XXIV. 25
779 &. EUSEBII HIERONVMI 780
terra, quam nescis: quia ignis accensus esl in furore ji. 10), dum te limeo, dum impcndeiiterii mihi manum
meo : super vos ardcbit. Omnera, inquil, substantiam luam semper exspeclo. In concilio ludentium sedere
tuam Iradam inimicis luis absque ullo pretio, pro- nolui, sed meam amarittidinem devorabam , ut in
plerpcccala, quse fccisli in cunciis tcrminis luis. futtiro mihi gaudiiun prsepararem. Nec habui inler-
Propterea adducam inimicosluos, sive servire le fa- valla doloris mei, sed jngi miseria deprimebar, ut
ciam iii lerra Chaldaea : quia ighis meus, qui semel iiulla exspeclarcm remedia. Pnevaliieriiiiienini qui
in meo furore succensus est, in te ardebil, et exsliu- conlristabant me, et facta est plaga fnea forlis. Sed
gui hon poterit. Tu enim pra-buisti niatcriam ardo- in hoc babui consolationcm, quod fuefit quasi
rh lui, ut metis ignis lua, quoein le sunl, ligna con- aqua mcndax , alque pfxlerieris. Sicul enim aquaj
sumat, ct fenum, et slipulam ; ac pcr hoc non est prsetereuntes dum fluunt, videiilnr et dilabuniur :
causa ardoris iu Doniino, sed in bis qtii fomenta in- sicet omnis impetus iniiiiicorum, le adjuvante, prx-
cendioministrarunt. leriit. Ulinam Dominus praestel et nobis non sedere
(Yers. 15, 16.) 7'« scis, Domine, recordare mei, et ih concilio ludcnlium j et eorum qui futura non co-
visita me, el tttere me ab his, qui pcrscquuntvrme. Noli gilant: nec adver&iseedere [Al. recederej, scd .'cin-
in patieniia lua suscipere me, scilo quoniam suslinui per Dei senientiam formidare-, et diccre cum Pro-
pro le opprobrium. Inventi sunl sermoneslui, ct comediiB phela : Solus sedebum:quia amarititdinc.repleiussutn.
eos (sive ab Itis, qui feprobant serinonesluos , consume Gaudeal igilur in proesenti lempore,' nequaquam
tos). El factum est mihi (si ve cril mihi) verbumtuum consilium Sapientium, scd arcanum seereuiinqtie
in gaudium el Imlitiamcordismei, quoniam invocalinn ludeniium; milii adhoercre Deo bonum sit, ponere
esl noinen tuumsuper me-,DominusDeus excrciluum. in Deo spem meam , saiurari opprobriis, el judicis
Hoc quod diMiiius, Tu scis, in LXX non habetur. mei exspectare senientiam : quoe cum finis adve-
Felix est autcm illa conscieiilia , qose pro Dco susti- nerit, ©SO b operemor.strabil omnem trisliiiam et
net opprobrium. Unde dicit : Invenli sunt sermones amariiudinein insiar aquarinn fluciiliuni penrans-
tui, quos meooreloquebiiris. El comedieos, boc esl, iisse.
jn cibnra milii versi sunl; sivejuxta Syniinachum :" (Vers. 19 seqq.)Propler hoc hmcdiciiDominus : Si
Suscipiebam eos, ul milii in kctiliam vertercutur, cohverlcris, convertam te : et ante (aciemmcam siabis.
qui dudiim fueraiil in opprobriiiin. Unde ct Babylo- Et si separaverispretiosum a vili, quasi os meutneris.
nii cohfiteuiur implela, qu;e Jeremias fuiura prse- Convertenturipsi ad te, el tn non converterisad cos.
dixerat : Sive hic sensus est : Sensi angustias : Et dabo te populo huic in mv.rum mneum fotlcm ; ct
mLerias pertuli populi persequeniis; sed tamen bellabunt adversum le; ct non prmvalebunl, qtOa ego
gavisus sriih, @49 mc lms pai'"isso pioeceptis : et I2 lecu.n stnn , ul salvum le facium : et cruam, dicit Do-
propier nomeii tuum dura perpetsus surn. mintis. El liberabo [Al. iiberem] le de manu pessi.no-
(Vers. 17, 18.) Non sedi in concilio ludentiv.m, el rum, et redimam te de manu fortium {sive pesiilen-
gloriulus sum (sive metuebam)a facie manus ium; so- tiuni). Manifesttim esl qnod superiora nequaquam
lus sedebam, quoniam aiuariludine [Vulg. comtnina- Jcrnsitlem, sed Proplicla dixeril. Cui respondit Do-
lione] replesti me. Qunre facius est dolot meus perpe- niiiuis, si converteris a peccaiis poprjltim, et cgo de
luus (sive quarc qui conttisianl me^ conforlanlur) et tribulatioue convertam te in loeiiliamj et siahis ante
plaga mea desperabilis renuil curari (sive plaga mea faciem meam, sicul Angeli stantin conspcctu Dei,
forlis , unde curabor)?Facla esimihi qunsi mendacium quoiidie videnles faciem iilius. Et ~si separaveris
aquarum infideliuni (sive quasi aquu mendax non ha- pretiosum a vili, quasi os meutn cris. Ne putes , iu-
bens fidem). Hac llebrouicx persona Jerusalem. dici quit, boni operis non esse mercedem : si sanclos
aibitranlur: quod sola sederit, el amariludine re- quosquc meos de numero peccantium luis seimoui-
plela sit, ct faclus sitdolorejus perpetuus; et quo- bus segregaris, eris quasi os meum, etmeis proecep-
modo aqiue pcrlran&eunt, sic verba Prophelarum, lis copulaberis. Debenl enim illi tui imitatorcs esse,
qiiibus sibi prospera poHicebaniiir, iransisse monda- etnon tu corum. Nec refomlidcs, ci dicas : Quare
citer. Melins anlem , ul ex persona Propheia; hioc I) factus est dolor mcus pcrpetuus , et plaga men foriis,
dici accipiamns, a sermonibns sancli viri, qui non se- Sive tlesperabilis,titme desperem posse cuiari. Dabo
derit in concilio, sive secreto ludentium, quod ti- enini le quasi murum aeneum alque fortissiimim, ut
muerit impcndentem sibi manum Dei : sive mngis corilra adversariuin omni resislas robore; ei me
gloriatus sit, se malortim non haberc eonsorliiiiii. habeas adjuiorem et libcrcm te de manu pe^simo-
Solus, iuquit, sedebam, secundum illud quod scrip- rum, sive pesiilentium , ei redimamie, vel meo
lnni osl : Nonscdi cttmcoiicilio vanitaiis, el-cnmini- sanguine, vel in prscseniiarum meo auxilio. Consi-
qua gereniibusnon introibo. OdiviEcclesiatnmalignan- dereiiiiis qiiauiam mercedem habeat sermo docloris,
lium, et cum impiis non sedebo (Psal. xxv, i, 5). Et si v.iluerit iib cnorc qiieiiipiam liberare, et de pec-
in alio loco , Solilarius sum ego, donecpcrlranseam. c.uuium nuincro educere.
A facie, iuquit, manustum, solusscdebam [Psal.CXL, (Cap. XYl. — Yers. 1 scqq.) Elfaclum esl verbum
n Cisterc. etYalic, sed sermonibussanctiviri, quod h lidcm, operum: moxque recusiste, pro perlrans-
non , elc. Peues Raban. vel cx sermonibus, eic. iisse.
1M COMMENTARIORiJM LN JEUEMIAMPllOPIIETAM LIB. 111.CAf. XVI. %i
Domini ad me, dicens : Noli accipere[Vuig. Non ac- A praecipil, cum his qtii averseniur Deum, nec cibuio
cipies] uxorem, et non sint [Vuig. erunl] libi filii cl fi- quidem csse sutiiendiim (ICor. \). Eianiplius, Nee
lim in locois'.o. Quia hmcdicit Domihtit, super filitis ave quidem hujusmodi dixeritis (II Joan. x). El sal-
cl filias qumgeneranlur in loco islo , et super matres vaior Apostolis inlerdiGil, ne quemquam in itinere
eorunij qum genuerunt eos, el supcr paires eorvm , de salulenl (Luc. x). Uude cl Elisaeus pergemi ad sa-
quorumitirpe nali sunl in lcrra hac, mortibus mgrola- nandum pucrum Ciezi, saiuiaiionem inlerdicil (IV
lionum [Al. mgroianiiuni]moricntur : non plangenlur, Reg.iv). Morisaulemest lugcnlibus ferre cibosggg
el non sepelientttr, in slerquiliniumsuper faciem lerra" elprx'parareconvhium,quseGraPci7rEjof5£iCTKVocaiit,
erunt, el gladio el fame cousume.itur, et erunl tada- et a nostris vulgo appcllanlur b parenlalia : eo quod
vera eorutnin escamvolatilibuscmli et bcsliislcnw. Si pareniibii'- jusla celebrentur. Dicit et alibi Scriplura
tempoi-e immiiientis capiiviiaUs vetaiur Proplieta divina : Dale vinum liis, qui in luctu suni (Prov. xxxi,
uxorem ducere, ne tribulationem carnis habeal; et C); ut vidciicet obliviscantur doloris. Praicipitur
supcr dolorem proprium 951 uxoris quoqne ac lh ergo Prophetse, ne ullum de populo eonsolelur, ne
berorum miscriis torqueatur, qtianto magis Apo- se misceal inimicorum Dei comiviis, ne justa cele-
Slolus jiibcl (l Cof. vn), quia abbrcvialum tempus esl, bret super funeribus defunclorum. Aliud est enim
el immiiiet consummaiio , ul eliam qtii habent uxo- JJ mori communi legenaturse s aliud Dei occidisscsen-
res, sic sint quasi non habeant! Unde snperflua novi lenlia. Absluli, inquit, pacem meam de populo isip^^
hseretici (Joviniani) repreheiisio, qua docuimus diet misoricordia indigni sunt : nulliqueoeiali paiâiiij --
gamiam el liigamiam nonex legedescendere; sedcx sed et grandes et parvl parilcr interibunt /ii*a'ul
iodulgentia. Aliud cstenim faeei'e , quod per se ho- sepullura quoque careant. ft er $e tncident, itiquit,
uuni sit, aliud ideo coucedi, ne pejora faciamus nequc calviiium ftci [Al. Facianl] pro eis. Mpsîic"
[Al. facias]. Dicit enim et ipsecausas, cur Velii ado- fuit apud Yeieres,el usque hodie iu quibusdanh^'r«,>i3"
lescenuilas vjduasiuibere, infercns : Jam enimqum- manet Judseoroni, ut in luctibus incidani lacertos""".*
damearum abierunt reiroposlSalanam (I Tim. v, 15)J el calvitium laciant; quod etiam Job fecisse legi-
Sirmilriiie proeeeplor contineulije., el perpeluoecas- mos (Job. ,i et XMI).Unde et Proplielic dicitur , ne
tilatis, el aequalem se blaspliemans Deo , landat frangal inter cos panciii -, nec iiigredialur ad conso-
tcrna quaicrnaque conjugia , quse cgo non lam con- latiduin pio mortuo , neque polum iribuat, ncque
jugia n dicam s quam mi&eriarumsolatia et exlrc- ingredialur domum convhii, ct ne misceaiur eis,
mam tabulam naiifragoium[A/. naufragiornm]: nisi qui Dei senlenliae pioeparati sunt. Si auiem hoc de
forle iribuit induigeniiam Ainazonibus snis , ut us- Iugenlibus dicitur, quid fiet de Jiserelicis , quorum
.que ad decrepiiam senecliiteni bclla libidinum ex- G sermoserpit ut cancer, et quoiidie piosternuiit in
perianlur. Gur autem Proplieta arcealur uxorem Ecclesia fuiiera detcploruni ?
ducere , causa perspicua est, qucd obsidione vicina, (Yors. 9 seqq.) Quiakmc dicil Dominus exerciiuum
pestilentia , et gladio, et fame, universi intereanl, Deus Israel: Ecce ego auferam de loco islo in ocults
et tanlus sit nunierus moiieiitiiim, ut sepullurse veslriset in diebusvettrh vocemgaudii, el vocem Imti-
vincalur officiiim5sed instar slerquilinii jaccanlca- tim : vocemsponsi.ct vocetnsponsm. El cum annunlia-
davera , volatilibusbestiisque laceranda. Et hoc no- veris populo huic oiuiiia verba hmc, et dixeriui tibi :
tandum , quod iEgrotationibus ei Ionga infirmitale Qiiare locutus esi Domhius super nos omue malum
tabescere, Dei ira bit. Undeet Joram lilius Josaphat grandeislud? qlim iniquiias noslra, el quod peccalum
infirmilate constimitur 111 Par. xxi). Et Apostolus nosirunij qtiodpeccavhv.usDominoDeo nosiro? Dices
docel segrotare cos et labescere, et mori, qui sancta adeos : Quia dereliquerttnl me patrcs veslri, ail Do-
violarint (I Cor. xi). minus : el abieiunl posl deos alicnos, ct servierunleis,
(Vers. 5 scqq.) Bmcenim dicit Domiuus: Ne ingre- ct udoraverunl"eos,elme dei eliquerunt, ct legemmeam
diarisdomumconvivii,neque vadasad plangendum, ne- non cusiodierunl. Sed et vos pejus operati estisquam
que consoleriseos , quia abstuli pacem meama poputo palres vestri. Quando peccaverii Eeclesia, aufenui
isto , dicil Dominus, misericordiamet miserationes.'Et D de ea omne gauditim ei universa lalitia , dc qua
moricniurgrandeset parviinterra ista, non sepelienlur, Aposlolusdieit : Gaudete : iteruin dico gavdele(Plti-
neqtieplangenlur , el non se incidenl, ncquecatvilium . lip> iv, i): Yox sponsi el vox -sponsse, de quo scrip-
fiel pro eis. Et non frangent inler eos lugenti panem ad lum est : Qui habet sponsam sponsus esl (Joan. III ,
consolandumsuper morluum, et non dabunt eispolutn 29). Si autem, inquit, iuicrrogaverii te populus ,
calicis ad consolandumsuper palre suo et maire. Et cur isla patialur, el causas miseiiarum suaruiii
domum conviviinon ingredieris [Vulg. ingrediaris], quaesierit , rcspondebis ei : Quia dei eliqucrunl me
ul sedeas cuin eis, ct comedas el bibas. Aposlolus palresveslri, ait Dominus, qui vobis prajsunt g{J3
a Coiifercndus S. Basilius Gan.i. libi lertias nnp- diciliir. Ex liis uiiquc; qni nupiiariim bos:eni Ilje-
tias 77opv£tKv vocal, indigiiasque eenset,
y.;Y.ol</.<jfih/}v ronyuiuin fuisi-e caluniniaiitiir, (jiianlo aliis riiilior
quse ujiiirimonii doneuiur hbinine. El can. 50 tan- ejus luerii senlenlia , inielligcnt.
quam pu7TK<7p.K7K T>JJh.rln<jia.c dicit. S. quoque Na- 1 IIoc iiomine vocat S. Gaudcnlius dies ac fcsli-
fianzenus Ornt. 51, irigarniarri 77Kp«';ofi.rKvappellat. viiales lnferiartmi , intcrque Idololanioe partcscen-
rieaiios memorcm ,quihusproc:isis'verbis adulterium sel. Vido Ansoiiiuiti lib. Varenloliuin.
7fc5 S. EUSEBII HIERONYMI 781
in Eccle*iis, ct abierunt post deos alienos, \. nostro accidefe poprilo a Webns Ncronis, de quo
quoriim Dcusvenier est, el avariiia et Iuxnria, el seribit AposioliJSi:.:Et liberalus sum de ore leotiis
gloiia iu coiilusiotie eorum , etservierunt cis. A quo (ITim.iv, 17), b usqiicad Maximini tempora, di-
enim quis vinciiur, ejus ev servus est. Ei adoravc- cere : quomodo Domiiifis riiisertus sit populo suo,
runi eos : Ailoral enim iitiusnuisquc quod diligit. Et et reduxefit eos jri terram Stiarii..HauddubitVm quiii
me dereliquerunl,ei legemmeamiion custodierunt. Sa- in Ecclesiaih, quam dedit paifibus eOfupi, Apostolis
cerdotum est proprie, non soluin docere, scd ct el apostolicis yiris.
facere legem : ut ncquaquam verhis subjcclos sibi (Yers; 16 seqq.) Ecce etjo miltam pisctitoxesnM*
populos et crediinm giegem, sed exemplis doceanl. tos, 'dlcit;;:jyQ>»i£»iH;«^"''"';eic-'. .-jBit--jpbis(:-.fiiBC
>prs/:nbM;itiirjj!eoi.'.'
Ac ue forie dicerenl, injusia esl sententia : paircs miltam eismullos venatores,eivenabuiilureosde omhi
comedere uvam acerbatn (Infra, xxxi), et dentes fi- mqiite, et de onini co!ie,ei decqverhis pelrarum, qtiia
liorum obstupescere ( Ezech. XVIII), infert: Sed et octdimei supsf omiiestids eprum. Nonsunl abscondila
vos pejus operati esiis quam patres veslri; ul super ea a /a«V [Vulg. abscbndiiea facie] mea, et non fuit
his qui palribus pejora pcccaverint, justa supplicia occulla iniquilas coriimab dculistiieis. Et reddam pri-
defcrantur. mum diiplices hiiquiiales el peccata' eorum, quibus
(Vers. 15.) Ecce cnim ambulal unusquisquc post B [Vulg. quia] coiiiamiriaverunllerrammeam iii mortici-
pravitalem cordis sui muli, ut menonaudiat. Ei ejuiam nisidolontm suorum, ct abominationibttssuis hnplevc-
vos de lerra hac in terrum quain ignoraiis vos, el patres rtittt hwreclitalemmeam. Diversa bujiis capiruli inier-
veslri, et servielis ibi diis alienis die ac nocte, qui non prelaiio est. Judaei enim aiitunianl siguificari Cbal-
dabunl vobis requiem. Semel a Domino derelicii, fa- dicos, qui sub piscatorum nniniiic describiniiui', ct
ciunl ea quoenon conipeiiinl, ut vadani post dcside- postea Rotnanos, qui vcnaioribus coiupiiranlur, et
ria cordis sui mali, de quo cxcuul cogitaiiones pes- de raomibiis colliliusque et cavernis peirarmn, infe-
sim.-e(Maltlu xv), ci idcirco deEcclesia &cparanitir, licem popnluui sunt venaiio lloc aiiiem Doniinus
ut vadaut in terram Ionginquam, quam nec ipsi, fcci^se se dicil: quia respexcrit vias eoruni, et red-
nec paues eorum noverani prittsquam peccarent, ut diderit iniquilaies, qiiibus conlamiiiaveranl lerram,
ibi servianl diis alienis, qui non sunt dii, scd eorum simtilacra vcrieraiites, et aboihiiiatioiiilius idorofttiri
puianiur errore qui eos coluut. Quod aulem intulit: polluerariihoerediiatem ejtis. Nostri autem rectius et
Die ac nocle, perpetuam peccaritium ostendii in sce- inelius, hiec de fulufo vaticinauim Propheiam pu-
lere perSRveranliam, dnm et in diebus 11igiliis, et in tanl. Qiiia eniiti supra dixefat',: Reducam eos in ler-
noctibus liliidini serviunt. Qni non dabunt, inquit, ramsuam, quam dedi pattibus eoruiii, mrtic ostendit
vobis requiem. Haud dnbiiim quin faUos deos signili- 1 qiiOmodoreducemli sint, quod primnm iniuat Apos-
cei, de quibiisdixil: Elservielis ibi diis ulienis. Quid- tolos, quilnis Salvator dixit: Venite posl me, ei fa-
quid er;;o peccamus, quidquid die ct nociefaciintiS. ciam vos fizri piscatores hominum (Ma.th. IV,19). Et
et maloriiin opcrum perpelramus, iinperiuni est d;e- posiea vciiaiores, quos vel ccclo-iasiicns viros, vel
moiium, qui niiinqiiaih nobis danl requicm, sed Angelos possuiniis acciperc, qui p«siquam corisum-
seniper iiiipellunt deliclis augere delicta, et ctimu- maiiiuiis tcrnims advenerii, vcnentur sancios quos-
liim (acere peccaloiuin. que de nionlibtis dngitialiim excelsorimi, el de colli-
(Vcrs. U, 15.) Propterea ecce dies veniunl, dicit liiis bonoriim operiim, cf de cavernis petrarnm^
Dotrinus. et non " dicelur ultra: Vivit Daminus, qui Apostoiis el apusiolicis viris. N"n soliim enim Cliri-
eduxit filios Israelde terra AZgypti; sed, Vivil Domi- stiis petra, seifet apostolo f$55 Pciro donavit, ut
ntts, qui cduxit filios hrael de terra Aquilonis, el de vocareinr Peira (I Cor. x, Matl, xvi). In cujiisseh-
umversis lerris ad quas ejeci eos, el rcducam eosin ter- sibus rei|iiiescentes, recte dicimiiif iraiislaii e^se de
ram suam quamdedi patribus eotum. Manifesie fiiltira pelra. Ostciiditque vel Apostolos, vel eosqui p>siea
populi I>rael restituiio pricdicilur, ei pcsi caplivita- c venali t.imi, habuisê peccata, et reccpisse dtiplices
tem niisericordia ; quanjuxla liileram sub Zorobabel iniqiiiiaies suas. Servus enim qui scil voluiilalem
ct Jcsu Pootifice ct Ezra ex parie cotupleiiiest: juxla f diuiiini sni, et non facit eam, vapulabii niultura
intelligentiam spiriiualem verius aique perfeclins in ( Luc. xii). Scicnduniqiie quod in Ilebraieo posilum.
ClirUto compleiida 954 describilur. Venicl, inquil, sit. priji;«m, et in Scpinaginla ediiione pra^lermis-
tempus quando iieqnaipiam diceiui1, quod populus Siiin. (Juaiido anlcm dicii: Reddmn primum duplices
rediicius sit de JLsiypio per Moyeeiici Aaron. scd iuiquilatcs, el peccata corum. snliosleiidil, qncd posl-
reducius de terra Aqnilonis, Cyro rege Persariim qiiiim rcccperinl niala, recepluri sint cl bdia. Hi
laxanlc. capiivos. Et de univcrsis, inquit, terris: qnod auteiii ipii posiea iraBsfereiidi suiit, coiiiaiiiinavcrunt
ncquiiqiiiiin Cyri icmpore, scd iillimo fine.roinplebi- terram Domiiii iii morticiiiis idoloriiiii snonim, et
ttir, dicenie Apostoln : Postquam srb'.nlraverii pleni- ahominaiionilius sni^ implevcrtiiil !ia>rcditai'iiicjus,
iudo gcniiiim, tunc omuis hrael salvus fiet t Rom. xi, ut oiiinis ihiindiis subdilus fial Deo: ct ncquaipiam
25, i.6). PoSyumushoc et de persccutionibus, quoe suo merito, sed illius misericordia conserveiur. Quod
a Duo mss., ef non dkent. vhil Dominvs, elc. « Haud recte.oblinebalantea,"««noit(jfttunt.
'f Iidem ms».t usque ad Maximiani tempora.
755 COMMENTARIORUM 1N JEREMIAMPROPIIETAM LIB. III CAP. XVII. 780
hic de Hebraico posuimus %Non sunt absconditaea a A . laiitudinem [Al. altiiudinein] cordis eorum (sive in
facie mea, in Septuaginta non habclur. pectore cordis eorum), ct in cornibus attarium ( sive
( Vers. 19.) Dowine,Rforttluda mea, et robur meum, ararum) eorum. De gentihiis quuuad Doiiiimimcon-
el fefugium meumin die tribulationis (sive mutorum). versse lueruiil suprn dicliun est: Ecce ego ostcndam
Oninls hoiiiiiiimi forlitudo, sineDei vinuie, qure eis p:r vicemhanc, oslendameis munummeam et virlu-
Clirislus es.t, imliecilla repuiaiur el niliili. Umle lem tneam: oiiiic delsrael qui nbjecius cst, loquilur:
eoiifugleiidumest ail Doininum, alque diceiiiliimest: Peccaium Juda scripium esl stylo ferreo in uugue ada-
Domine, refughan faclus es nobis, in generalione tt mantino, el ca:lera. 0_iwdcur a Scpluaginla praMer-
geiisraiione (P»al. LXXXIX,t). Kl in alio Joco : Qui niissiiiii sil, ncscio ; ni.-dforsiian c peperceriinl po-
itabiiat ihadjuiorio Allissimi; in proiectione Dei cmli pnlo srio : sicui ct iu Isaia cos fecis-e inauifrstiim
commorabitur (Psal. xc, 1). Dics aiitcm nibula- csl: Qniesciteergo ab homine rujus sphilus in nari-
lioiiis, sive inaloium, illa intclligoiida e.-t, de qua bus ejus, quiaexcekus reptilalus esl ipse (hai. u, 22) ;
dicit et Apostolus : Ut eriperet nos de prmsenti smculo iiiuliaqiie liiiju-cciiiodi, qusesi volucro ciuiciadigerc-
nequant: Et, Ihdimentes tempus, quoniam dies mali re, non dicam libro, sed libris opus erit. Genliiira
sunt (Galal. i, i-). peccala deleia suni, quia conversa: [Al. couversi] ad
(Vers. 20.) Ad te gentes venient ab cxlremis terrm JJ Doiniiiiiiiiab cxlreniis lcnac audieruni illnd : Laudale
et dicent; Vere mendaciumposscderttntpatres noslri, Dominum, omncsgenies ; luudale eum, omnes populi.
Vtinitatemqiimeis non profuil. LXX : Ad te gentes ve- Quin conftrmaiaest super nosmisericordiaejus, el vai-
nient ab extreinis terrm, etdicent: Quomodofalsapos- tas Domini manet in mternum (Psal. cxvi, 1, 2). Et
sederunt palres nostri idola, el non esl in eis ulililas ? de quibtis dixeral ad M»ysen : Dhnitte me, 957 J!*
Posiquatii eji-cttis est lsracl, et a piscaloiibns venato- inierficiam populum islum, el [aciam te in genlein ma-
ribusque translatus, consequenler vocamr ad lidem gnam ( E.iod. xxxu, 10). Pcccaium auseni JudiP in-
geritium niiiltitiido, et coiifiienir se, sive palres suos delebile, et, ui ita dicani, nulla ralione aboleridiim,
in priori errore versalos. Qui aiueni diconi, Quomo- scriplum esl siylo fcrreo in migiie adamiinliiio, qui
do falsa possederunlpaires 956 nostri idola, in qui- Hebraice diciiur SAHIIU (Tilti?); non quo ullus un-
btis riulla est utilitas? confiteuiur vera esse ad quse guis sii, qui appelleiur Samir; scd quo lapis ada-
iraiiSeunt, el oniiii subnixa procsidio. niaiitinus (qui ex eo quod iiidomiius sitet infiaiigi-
Numqu-dfaciel sibi homo deos, elipsinon sunldii? biiis, lioc nomen accepit) taniuin nitorcm liabcat et
Ethocgenles loquuntur [Al. vocantur], quoe vene- d levilatem, ut absque ullo iiiipedimento in eoscrjbi
rlinl ad Salvatorem ab exiremis lerrte, sugîllanles possit siylo ferreo : ul dura ferri maieries scribal in
igftoraniiam lam suam qiiam majoruni suorum, quia C duriori labula adamaniina, el durci quod scriptum
pulavertint ab liomine fieri deos, cum Dei sit hoiiiines . est, in perpetuum. Ipsi euiin dixerunl: Sanguis ejus
facere. super nos et super filios nostros (Maith. xxvu). Uudo
j (Yers. 21.) Idcirco ecceego ostendatneis per vicem exaralnm sivc iiisculplum est in cornibus allarimn,
Iianc: osimdam eis manum meam el vhiuiem meam, sive araium eoium, ul opera sacrilega iu reiernam
el scierit:quoriiamb nomen mihi Dominus. Mauus Dei nienioriain persevercnt. Si auiem hoc ila est, ubi
per quam cuncia opcratus esl, et virnis, de qtia illud qund anus dclira confingif, posse homincin
dixit Aposiolus : Chrisius Dci virlus el Dei sapientia sine peccato esse, si velit, et facilia Dei esse man-.
(1 Cor, i, 24), osleuditur gcniiliiis, Filii passione daia?
coiiipleta.PiiIchreque dixil : Ustenddtneis per vicem (Vers. 2,5.) Cum recordati fuerint filii eorum ara-
hdnc:; ostciidam aiitcm manifcsie, el non ut prius, rum stiarum, el lucorum lignorumquefrondeniium in
in umbra et iu imagine, et valicinio fuiuiorum, ut montibitsexcelsis, sacrificanles in agro, forliludinem
posiqiiain cognovei-iiil, scianl iioineniiieiim, audiaut- tuumei omnesihesaurostuos in direp'ionem dabo, ex-
que a Fjlio : Pater, manifestavinomentuum hominibus celsa tua propler peccalain uuiversis firibus luis. Et
(Joan.sivn). reiinqueris sola ab hmredilalelua, quam dedi tibi, et
(Cap. XVII. — Vers. 1.) Peccatum Juda scriplum D servire le faciam inimicisluis in lerra qnam ignoras ,
est slylo ferreo in ungud adamantino, exaralum super quoniamignem succendisli [AI.
succendislis] in furore
a Iii diiobiis mss., DomhteDeus
fortiludo mea.
b lidem liiss.. qunriuim ego Domiuus. £§5opn-/ovT« ou^' £upof/.evEupoftev3e EVTKtr lomali
EzSoo-Ect.cic:Sedel aliaest nesciticur
P Hoc vern .liKliconiiiiposieiiorum temerilaii ac penes LXX, non iiiveniinus:iirnpltetia,quam
invenimus veroin cmicris
perfidioetribuii Origenes, a quibus pliiriiua T«VLXX ediiionibus.A''ceilii Kiiscl>iu-D'MiMiii«irai. EVMIL'. Iib.
exeuiplaria luissc corrupla queriiiii', Hmnil. 10 in X:Et ?.Ktf«jirapKTOt?O, K).).'OUV EVTW'ESpKtztJTKUT«
Jereiii. : 'liirjr Suyo-Epec-TeoovEKUTOV iVtoouvKt,v.wxel- EupovTEf, vaxl'J zcds TCOV /otriiiv Ep//uvcUT6)v
TTEtV OTtffcplTWVl0U0K(6)V ExSotrsci,
TtUTKySypKITTKt, ETt
»J«p.KOTlK ftsTKITKPKSECEWJ KCTEptO-ZiaV Sv TOtfaY.plSiciT6JVI
KUTOv yiypKFTtu.. Q nae sic H enui. veilii : Quuuiam TTKpa O'
Tot? KVTtypKfOtf. Quaiiiqwnii11011 fl/l?,'rfLXX ,
difficili' esl aliqueni se matiitn confileri, ideo Judwi, seti in llcbraieo hmc invenimiis, et in reliquo-
mti extmpiima nonnulla jalsiirunl, eiiam hoc loco pro rum uiiqtie
interprchtm edilionibiis: quin etiam snb itsieriscis
peccaloJudq, peccaium corum pcsuerunl. THIIIpeni- ht diligenlioribusipsorum LXX exemplaribus. Vid.
tus abJuisse iradii huuc veisii iiliiiu a LXX, qiiem Jusliniiin qtioque io Didog. cmn Tripliooe.
|ti(ioeiin propriis. nou Gr;ec.s exeiii|ilaribus dcfoima- d M.iiim ego Imnitutem scribi aiio scnsu CUIPL
fiiit : A)lyjiff%iTr/zevmu"-, vv oyx GJ§'O;™??r«o«Tor? diphthongoj.
JS? S. EUSEBII HIBaOjNTMI ?S8
meo, usque in atlernum ardffb.il. £t .hjeeinJseptua- _Aposse quod jipn pol.esL Et erit quqsi myrice , quaa
giuta noii liabenUir, eadem (ut rc.or).capsa qpaiji Hebraice dicitpr AitoER(^5?"$), sive iit. inierprelas
-supra diximns, ne scili.cet «eterna in eos senlentja lus.jBstgyniniachus, lignum inffuctupsuqi hi solifu-
permaneret. JRe/t«5i!?r*5i aitj splq ab hmreditatgtqa, dine, Etnon yidekil cum venerintbqna, qu.;E vi.sura
quamdedi libi, et servirele faciatili.ninwis tuis., in estgen.tiprn tnjultiiudp; sed litibiiabH.in sicciiqte hi
lerra quamignoras, yel sub Babyloniis, vel, ut esl ye- desertoy Hpc diciiur de populo.Judoeorumqui habi?
rius, s.ub Romanis. Ipsi eriini sjicceiideriint igncm lantih deserto, fruclusque npp faciu.iit, et Sunl iu
et elemeiiiissiinum Dominum in furorem provnca^ lerra salsuginis, quaj nullosfru.c.tusfaci.at, et inha»
runt: qui [AL.quia] ignis furoris ejus ardebit in bilabili, qusehpspitem non liabet Dejim, pec Ange^
aeieriium. Pudet me conteiitionis nostrorum , qui Joruni priEsidia , nee Spjrjlus sapel.igfAliani, nec
flebraicam arguunt veritatem. Judsei eftfltra se h> scientigm njagisiforum. ;
gunt, et qtiid pro se sit, nescit Eecl.esia, IJndenps (Vej's, 7, 8j.) Bei\edictusyjr, tjui cqnfidUin Doini-
qui sumus filii Apostolorum recordamuf iniqjiitaiurn «o , el eril Dpiriihus'?spes [s\y$fidufiia) ejns : 959
prioris populi,et jusle eos perpessos esse teslamur. ei erit quasilignum,gupd irajisplqniatumesi (sivp frth
Possunt anleiii excelsa , quse Hebraicc dicuntpr cliferum)snper aquas, quod ad htnnorem miUit radi-
BAMOTH (rYlES)*et coiitra hoereticosaceipi, qui posiie- ces suqe, et non thnebit, eum venerit mstus : el erit
runi io excelsum os suum, et lingua eorum transi- B folium ejus viride (sjve rqmusculi ejus frondetites):et
vit siiper-lerram; Qui in taiilam vesaniam prorijpe^ hi lemppre (sive gnno) sicpjtatis non eril solliciiiitn
runj., ut soii absque Spiriius sancii grafia remanse- (sive non timjbit) Mf gliquandqdesirietfqcerefruclutn,
rint.,• el perdiderint h»redilateni Pomiiij, priore.ii) Illud de Jodoeisdictum sit ef haer.c.liGis,qui speni
videlicetfjdei veritateml IJndeet £eterpuni95S e^ liaben.ljji hpiiiine, ih Cbristp videlicel sup , quera
paratur incendium, et servilus daemeftuni,qui sunt npn Filiura Dei, sed puram hominemputanl esse
ininiiei et nltores, veiitunimi E.coiurario vir Ecclesiastict.is, qui con-
(Yers. 5,.6..) Hmcdicit Dominus: Mqledictusfiomp fidit in pominp, audit illud : Et schote. quqniam Do'
qui confidil (sive spemhqbei) hi.lipmine,el ponil cqr- minusipseestDeus(P-sql,jxcis, p),Confidit jn Dppjjno,
nem brachiunisuum,,etaDqmhtq receditcor ejus. Exit et j!li lignoconjparabitiir, dequp eliiiprimopsalpio
eiiimquasimyrice iti desertq, cl non vid&U Qum ve- canlalur : Ei erhtlaniquaiiilignum, quQdplqnlqlum esl
neril bonum; sed Imbita.bilin siccitate (n deserio, in seeus decursusaqiwruiit, quod fruplum fUUVldqbil in
ferrd salsuginiset.iiilmbiiabiU.Si malediBttisJestoiii- . tempore.siio,-ei fqiinm ejys non defluet.jSiiper a.quqs;
itis homo, qui confidil in homine, .Pauju.saiilem Sar ai!!eiii,Spii'i.tt!Ssanciigraii;iin,diyersasdopationesl',
mosalenus et Photjnus, quanjvis saneluni,e"tciiiiclis Quodad liumpremmiftii radices suas. i ut a Poniino
excelsum virtnlibus. praedieent Salyaiorenj , tamen iC accipiatubertaiem, Sed et ajiter possunios dicere,-
homiiiero confltenlur; ergo maledicti ertuU spem quod de siccitate Judaica tran.slati simus in bapti-
habeiites in homine. (Juod si nobis ojpposiliim.fue- smatis gratiaiii sempiternam, El noii-, iiiquii, time-
.rit, qtiod et nos credainiis in eo, qni dieit ; Nunc bit, cuinvejierit wslus, vel tpjppus.perseculioiiis, vel
auteniqumritis me hiterficere hoininem,qui veritqlem dies judicii ; Et erit fotium cju.sviridi, f\yeerunt itt
:vobisfocultissmri,;pp8 dudivi,qDeo,UocAbmhamnon ep.ramuscuii frondenles; ut numquan! timcat, sicci-
fecil : vosfuc{lis[\\, fecistis]pperopatris vestri(J.qan. tateni, sed cunc!arum virtulum jgernjihet gratiarn.
vin, 40) : respondebimus illud Apostolicorum : Et Cumquelempus, sive annus, venerit s.ic-ciipijs,iiou
si Clmstumsecmdurn cqrnemoliquqndqcqgtigwnius, metiiet, qtiandp Dominus irains njandayerit iiubi^
iedmincjain non novimm. Denique Idem ^posiplus bus, ne pluant super Israel inibrem (Isai. v). Quod-
iu principio Epistolfe siiifiseribit ad galalas;; Pau- qiie sequiliir: nec desinel facerefructum, c jllud locus
lus AposiolusnpntiJj hohiini.bus[h\, hqmine],:iicqne qui ip Marco scriptus est, quod venerit Domimisad
per.ho.minem,isedper Jeswn Christumi e( Deum Pq- ficura, et npn invenerit in ea fruptum, quia honduni
iretri,:qufsUscitav.iteyma mortujs, etqni wecumsunt erat lenipus, et rnaledixeril ei, ut fruclus non faciat
. omne.sfrtilres(Galat.A,1, 2),Si cnith mprsabsprpta !!1peterriunjiexppnerepoteril. (Marc. xi). Qiii enitn
eslipAicloria [Qse, 15), qiiare non fJarnis [ipinili- JDconfidit in Ppinino, el DQminus est fidocia ejus,
tas, qu;Epropter liumanam salutem assumpla est, eiiam in lempore Judaicae siccitaiis non nieiuet;
,iii:diviaitalis Irausiefil majesiatem , ut: feeerit sed sepiper afferet fruciumi eredens in eum, qui se-
ulrumque iiiiuih; et npn adbreriius ereaturamj sed mel pro (lobis iiiorluus est, el ulira non morilur
'Creaiorem, .qtliest jjepeiiictus ih sschlal/Maledic- (Roiri, vi), et dicit: Ego sum vilti (Joan, xiv, (3).
;tus esligifur;-uon:;s.fiIiirnqtil spem Juibel in homi- (Vers. 9, 10,) Pravum est cor omnium [M. homi-
ne, sed qui ppiiit cafhembracliium shiim, id esl, Httin],el ihscndabUe, quis cognpscelillud ? Ego Dti-
cfpHitud|iieii!gijai^, et quiflquid^ge^rIL,i.ibii~Dpniihi 'mhiis,sfcruiqm%df\& do uiiictiique
'cie.rneiilisPtsed suajputaverit gsse vifltttis."Qui eiiim juxlqviqs suas, el juxla fruclum adinvenlioiiitmsttq-
Iioc agit, a Domino fepedit cor ejusj asserens se nim. LXX : Profundum esl cor super omnia, el homo
R Mss., eritDpininqs ftducia, sive spes, f Sic mss,, Ulud Iqcus.qui, etc. Victbr, aulem ff»
t> Supplet Vatic.i intdiige: quj eipaulo post curq- liinilocum ex^mss,aliis.
,-tionisiialiet, pro persecutionis.
7S9 COMMENTARIORUM IN JEREMIAMPHOPHETAM LIB. III. CAP. XVII. 790
esi, qu\scognosceteum?et9S0c*l'era siinililer. Ver- A leverit, avolare abco, el alicnum pareiitem relin^-
bum llebriiicum (BftaK)ENOSquaiuor lilleiis scribi- qucre, Hiijiiseeiiiodidivjles si)nl,quialieiiadii'ipiuiil,
lur, Aixpiiet KUNet VAU elsis. SI igiuir JegalurcNos, et absque cogitaihme [At. recogiiaiione] judjcii Dei,
homodicitur, si aulein AKUS, inscruiabiic, sive despe- faciunt divilias non cuni judicio, quas in niedio tern-
rabile : eo quod nulliis cor homiiuim valcat inveni- pore relinquunt, subila niorie subliactij/lf.subsira-
re. Syinmachus vern hunc locum ila interprelalus li], quando dicitur eis : Stvlte , hac nocte repelent
est : Inscruiabilc cor omnium : vir aulem quis est qui aitimamtuam a te, qum auletn prmparasii, cujus erunt
inveniut illud ? Solenl a qiiidam noslri, bono qui- (Luc. xn, 20) ? nihilque insipieniins , quam non
dem voio, sed non secundum scieuliam,uli liocloco providere novissima , el brevia putare perpctua.
contra Judocos, quod liomo sil Dominns iilqtie Sal- Alii vcro et propter superiorem liisloriam , el pro-
vator, secundum dispensaiionem carnis assumptae, pter alteram qua dicunt, perdicem esse pugnacissi-
nullusque possilnaiiviiaiis ejus scire mysteriun),semum et immundum, iia ul victuni polluat, diabolum
cuiidum illud quod scriptum est : Generationemejus sub ejus nomine intcrprclanlur, quod alienas sibi
quis enarrabil (hai. LUI,8) ? nisi solus Deus qui ar- diviiias cougregarit dicens ad Dominum : Hmc om-
cana riiiiatur, ef rcddit unicuique sccundiim opera nia tibi dabo,si cadens adoraveris me (Ma{ih, iv, 0).
sua. Melius aulcm esl, nl simpliciter accipiamus , B Qnem relinqucni diviiiJ- suae, quae maleabeo fuc-
quod niillus cogilalirinuni seci'ela cognoscal uisi so- ranl congi-pgaiaj; et pcr Aposlolos convertenlur
lus Deus : dixeral enim supra : Maledictushomo qvi [Al. reverientur] ad Dominum : el qni sibi videba-
spem habelin homine. Et e conlrario : Benediclusvir lur esse pruilcniissimus, erit omniiim judicio insi-
qui confidii in Domino.Unde ne lioniinnm putare- piens. Quodquea LXX dicitur ; Claptavit perdix, ad
niiis certum csse judicium , inlulit, omnium prope- lioereiieorum personam referendum esl, qnod per-
modiun corda esse perversa, diceule Psalmista : Ab dix iste diabolus clamaverit per principcs hoereticQ-
occultismeis munda me, et ab alienis pttrcc serto («o runi, elcongrcgaverit quoenonpeperit, eideceptornm
(Psal. xvin, 15) : haud dubium quin cogitaiionibus. sibi nuiltimdiiierii congie.aarit, qiife posiea djmiunt
Etin Genesi : Videns autem Deusquod multa mali- eum : et omniuin judicjo slultissimus conjprobctiir,
tia hominum essel in tcrra, et cuncta cogitalio cordis (Yers. 12,15.) Solium glorimalliludinis a principio,
intenta esset ad malum omni tempore(Genes. vi, 5). locus sanctificationis nostrm. Exspeclatio Israel, DQ-
Eliierum : Sensus cnim el cogiiaiio humani cordis ab tnine, omnes qui te derelinqHtmt, confundentur, rece-
adolescentiasuapronasunt inmulum(Geues.vin, 21). denies, c in tcrrascribejitur[\\. describantur]; quoniam
Per qusc discimus solurn Deum nosse cogitationes deieliquerunt venam (sive foniem) aquarum vivcntium
eorum. Si autem deSalvalore dicitur : Vidensaulem G Dominum.Perdice propier Miamsiuliiliam dercljcia,
cogitaiioneseorum lesus (Luc. ix, 17); nullusqiie po- exspeclatio Israel, id esl, populi Dei et credentis in
tesl videie cogitationeseorum, nisi solus Deus; ergo Domino, ipse csl qui fecil omnia : cujus solium glo-
Chiistus Peus est, qui scrutatur corda, el pi*obat riosum eslel excclsum a principio, locusque saneti-
renes: etreddii iinicuiquejuxia opera sua (Psal.vn). licaiionis omniiim crcdeniiiim, ul non in loco sil
(Yers. 11.) Perdix fovil (sive congrcgavii)qum non Dominus, sed n( ubi ille fuerit, locus sanctificatiis
peperit. (Et ul LXX translulertinl: Clamavil pe*dix, sit. E conlrario qui dcrelinquiinl Doiuiiium, conrun-
congregavil qum non peperii.) Fecil divilias suas [A dciilor coiifusioiie perpetua, et recedentes, sive de-
Vulg.abest stias] non cum judicio. In dimidiodierutn clinantes ab eo, scribenlur in lerra, deleli de libro
stiormn relinquei eus (tive in dimidio diemm ejus re- vitentium. Sic»t enim, (|iii polest cuin Apostolo di-
Iinquenieum) et in novissimosuo erit ittsipiens. Aiunt cere : Noster autem municipaius in cwloesl (Philipp.
Scripiofes naluralis liistorhe, tam besliarum el vo- m), in ecelestilras scribiiur : sic qui derelinquil Do-
lucrum, quani arborum Iierliarumque (i|iiorum prin- minum, vcl declin.il ab co, scribelur in 902 W»
cipes suiit apud Groecos,Aristoieles el Tlieophrastus, cum his, qui terrcna sapiuni. Caiisaqnc nianife-ta,
apudiJosPliiiiub.Secundiis),hancbpei'dicisesso961 cur scribaniur in terra : quia dereliqtierunt foiiteiu
iiaiurani, ut ova altcrius perdicis, id est, alieua fu- D vilaeDominum, sive foniem aquarum viveniium Dor
relur, el eis incubei foveatque : cumqiie fetus ado- minum, qui loquilur in Evangelio: Si quis sitit, venial
" Ex bis Teriulliaims non uno in loco : Cypria- slin. contra Faustum lib. xiu cap. 12, Isidorns lib.
nuslib. nadvers. Judieos cap. 4(1.Laciariiinsquoque Orig. xu cap. 7, alque alii. Locum taruen .Tquivoco
lib. iv cap. 15, necrion nlii de Laliuorum choro, lecisse volunr Criiici recemiorcs positum abs Jere-
quos nolat snppresso nomine. mia nomen N"flp, qnoii reddidenuii LXX, ex iisque
1 Hanc nlienorum ovorum curam, el incubilum Laiiui, periiiccm, quia ciun vocahulujii non liahCf
perdici tiibuisse Aiisioielom, Teopbraslum, aul Pli- renl , quo avcm illam Eurojifcis ignolam appella-
iiiuiii, pcrnegat Drusius. Ilieroi.ymum erioris in- reni, qutm simiilima? el specie proxiiua?.avis mn-
ciisans : at non dixit S. Paler. id ab lis proprie scri- cnpalioiie usi suiil. Yide Bochartum de Scripl.
bi; sed a Namralis histori;r. Scripioiibus, quos intor animalibus, ei Ilueiium in Noiis ad Oritjen. nhi IMco
ii principem locum leneani. Et vcro a-serunl Ec- convcnire ohscrval, quaxumque deK"nJ3Hebroeial-
cleiiastici auciores pcrmulli: Hippnlyius niarlyr in quec Arnbes traduut.
Catena in Jereui., Epiplianiiis in Pbysiologo cap. 9, Adiliintm-s. a te, qiiemadmodumin Vulgala ipsa-
Ainbrosius lib. vi Hexaemer. cap. 5 et epist. olim que Ilieronymiana versione babetur, Ilebnco tamcn
48, Philastrius Prscfat. in lib. de Hoercsib., Augu- lestu rciiucnte.
m ' S. EUSEBll HIEKOMMI 72i
ad meet bibat: qui credit in me, sicut dicit Scriptura, jt^ dite verbum Domini, reges Juda, et omnis Juda (sive
flumina de ventre ejus fluent aqua vivm.Hoc autem di- Jttdma) ctincliqueItabitatores Jerusatem, qui ingredi-
xit de Spiritu, quemaccepturieranlcredcittes(Joan.vn, mini per porlas has. Qtioniam, inquii, verba tua au-
57,38). dire coniemnuiit, nec ad te veniuM, ut reqiiirantquae
(Vers. 14.) Sana me, Dominc, ei sanabor : satvum sil senlentia [Al. supienlia] Dei, tu perge ad locuni
mefac, et salvus ero: quoniam laus mea tu es. Multi celeberriiniim, vel pnrtam leinpii, vcl urbis, per
medici in Evangeliu (Mauli. ix) lioemorrhousamcura- quas rcges et omne vulgus ingrediltir cl egreriiiur,
verani, quae onincni substanii:un suaiii perdideralin ut nccessitale coganiur audire, et iiiiporiiine, oppor-
eis, et (amen a nullo curari potuil, nisi ab co, <|iii tune pra-dices veibuui Domini (I Tim. IV): nec ulla
verus ost meilictis, et r-ujus Siinius iu pcnnis ejns. apud cos reinarieai excusatio, quud ideo non fcce-
Unde elnuiicProplielaapopulopassiis oppiobiij, et rim, quia non audieriul.
crebro in-idiis circuinveinus, abcocuriiri el s:ilvus (Veis-20 seqq.) Hmc dicit Dominus: Cnstoditeani-
fieri cupil, cujus vera laus, veraqne modicina est. mas vesiras, ei noliie poriare pondera in die sabbali,
(Vers. 15 seqq.) Ecce ipsi dicunt ad me : Ubi est nec inleratis per portas Jcrusalcm. Et noliie ejicerc
verbumDomiiv? Veniat. Ego autem non sum turbalus onera de domibus veslris in die sabbuti, et omne opus
tepastorem sequcns(sive non laboravi sequenste), el B iioii facielis, et saniificate diem subbali, sicul pracepi
diem kominisnon desideravi: lu scis. Quod egressum palribus veslris: El non andieruni, nec hiclitiaverunt
est de lubiis tneis, recium fuii in conspectu lito (s>ive aurem suam, et induraveruni cervicem suam (et qnod
aitte faciem luam est). Non sis mihi formidini, spes in Hehr.iico nou babelur, super patres suos), ne au^
•mealu in dic afflictionis (ive non fias tivhi alienus, direnl me, elne accipere.nldisciplinam. El erit, inquii,
parcens mihi in die pessimo). Qui uon pulanl ven- si audieriiis me, dicii Dominus, ul non htferalis onera
tura, quas dicla sinit, loquiiiitur ad Prophetam: per porias civitutis Itujus in die sabbati: el si sanctifi-
Vbi esl verbum Domini? Veniat: diss;mulaiionem caveritis diem sabbati, ne fucialis in ea omrie opus,
sententioe, dilaiionem arbilrautes. Illis auiem , ingrediettiurper porias civilatis hujus rcges et principes
inquit, ista diceiitibus , cgo non sum lurbalus, sedeniessup'r soliumDavid: el ascendenlesin curribus
uec laboravi le pastorem sequeus, sivc, post lua in- et equis, ipdet principes eorum, viri Juda el hubita-
grcdiens vestigia. Nec hoc fui fine contcnlus, sed lores Jerusalem, cl habitabiiur civitas hmcin sempiter-
diem honiinis non desidcravi, vel vitain longiorem, num. Et venienl de civitalibus Juda, et de circuiiu
vel prospera qunequeImjus saiculi, Ipsumqtie voeal Jerusalem, el de lerra Benjamin, el de campeUribus,
testem, quem el judicciii: Tunosti. Sequiiur: Quod et de monlosis[Al. montuosis],et ab austro, portantes
egressum est de labiis meis, rectum fua in conspecluC hotocaustnm et victimas (swe ihyniiamala) el sacrifi-
tuo; ut iiumquam nientitus sit, et D.uniui volunuiti cium 964 (s've mimna) ettltus, et infere.nloblaiionem
adversa non dixerit. Non sis mihi, iuquii, lu formi- (>ivelaudein)in domumDomini.Siaulem nonaudieritis
diui, spes meaht die affliclionis.Quod perspicuuiti est me, itt sancliftceiisdiem sabbaii, et ne portetis onus,
juxta [icbiaicuni. Jtixta id vero, quod Septuaginla et nc inferalis per pjrtas Jerusalem ht die sabbati,
traiisiuleruiil dicenles : Ne fias mihi alienus, parcens succendam ignem in potiis ejus, et devorabitdomos
B miltiindie malo, esl sensus: Ne parcas mihi iu proe- Jerusalem, et non
exsiinguetur.Ne pnrceplum sahhati
senli saiculo, quod maluin est; sed redde inihi juxla instauiatiim per Jcreiniitni in fiuslra discerperem,
peccata mca, ut rcquiein habeam setiipiiernam. Scio loluni pouere placiiil, ulsimiil oiuiiia cor'iioscanius.
enim 963 scriplum : QuemdiligitDominus, corripit; Custodit aiiiiiiani suam, qui non pnrlat pondera pec-
ftagelliu aulem omnemfilium, ijtiemrccipil (llebr. xn, catonini in die quieiis et sabbali: nec infert ea per
6). Diesautcrn malus, vei omne sicculuin est, vei dies porias Jerusalem, quas virtutes (iebenius accipeie.
judicii, his qui propier peccaia cruciauiur. Ei noliie, iiiqnit, ejicere enera de domibus veslris.
(Vers. 18.) Confuitdantur, qui pcrsequunlurme, et Non enim portanda sunt, sed penitus abjicienda. Et
non confundar ego. Pavcant illi, et nou paveam ego. oiiine opus ne facialis, vel servile, vel illud de quo
Jnduc supereos diemafflictionis, el duptici contritione D scripliim est: Esca venlri, et vettter escis: Deus au-
contere eos. Imprecatur adversuin eos Piopliefa , tem ei bunc ei illam destruel (\ Cor. vi, 15); se<lillud
qui exprobr.ml ei verhum Domini, et dicunt: Ubi opus operanduiii, de quo Sulvaior loquilur : Opera-
est verbumDomini? veniat; ut coiifuiidaulur qui per- mini opus, quod non perit (Joan. vi, 27). Santificale,
scqiiuiiiur eum, el crulicscaut cl redeant ad talutcrn: inquit, diem sabbati, ut oiiuie tempns vitte nosiroe
ut illi paveaut nieiitieiiles, el uon iste qtii vera proe- in sanctilici<!ione ducamus, sicul Tecerunl paties
dicil. Cumque dies ultionis advenerii, duplici con- nostri Abraham, Isaac, et Jacob. Cumipie ista proe-
tritione conlerat [.4/. contcre] «o-=,fame et gladio. cepcril Deus, uou inclioaveruiit aurein suam, mentis
(Vers. 19, 20.) Hmcdicil Dominusadme: Vadeel utique, non carnis; sed induraveniii.i cervicei.usuam,
sta in porta (aive ht portis) ftlloruni popnli: per quam rejicientes jugum Legis, et per nieiaphoram imloini-
(sive per quas) ingrediunlur regss Juda, ei egrediun- toruin animalitim h.ibcmcs similiindiiicm. Yideamus
iur, in cunclis porlis Jerusalem, et dices ad eos; Au- quod sil pricmiuin eoritin, qui uon portant onera in
a Deerat mihi, quod supplsnt mss. quorum
ope hiijusEtodt aliii leviori? momehli superius ear-tiganiur.
795 CQMMENTARIORUM 1N JEREMIAM PROPHETAM LIB. IV. GAP. XYHI. 7S4
die sabbati,et sanctificant\\\um. Ingredientnr, inqtiit,; \ nostris a legilur. Et tlius, de quo scripturn est: Ut
per porlas civitalishujus reges, quorum cpr in raanu quid mihi titus afferlis de Saba' (Suprq VI,20)?El'
Dei est, et qui regnant corporibus siris (Prov. xxi), infercnt obiaiionem, quoe Hebraice dicitur THOPA
elprincipes sedentes super soiium David, ut Cbrisli (rflin). eimgraiiammaciionem verii poiestj elqiiam
iniitentiir exeinplum, el ascendentesin curribus, el IdudemLXX iriinslulerurit. In-domum David, haud
iequis.de quihus seriptum est: CurrusDei decemmil- dubiuiii quin iu Ecclesiam. Ha-c.s.nnlproemiaeoruui,
libus, multiplex millia tmlanlium, Dominus in eis in qui sanclificant sabhiiium, el nullo pondere proegra^
Sitiai in sancto (Psal. LXVII,18). Et alibi i Equilatio vautur. Sin autein, inn,uit- IKHIauiiieriiis proeccpta
tuasalus (Abac.111,8).Omnis vir quicohfileiurDeiiin, mea, h et feceritis qtioenon faciendaniaiidavi: Suc-
el.qui habiiat in Jerusalem,dequa dictiimest: Facius cendam ignemin poriis ejus, idest, Jerusalem, illiim
est in Salem [jVl,Jerusalem]. id esi, in pnce, locus de (|'io diciiur: OmnesadulieranlesQQQ quasiciiba-
ejus, et hitbitaiio ejus in Sion (Psal. txxy, 2h el lia- nus corda eorjim (Qse. yu, ^): (|hi devorat donios,
bitabitiirEccIesiii Dei in xle.nmm.Venieni de civiiati- sive yicos.J(.TUsiiIein,cquos [A/. quodj LXX anfâ,
bus Jiida, et de circuilu Jerusaletn, de quibus jam Aquila et Symmachus .d§fr.pu;,id esiturrilas domos,
diximus, el de lerraBenjamin, qui filius est-virtutis et interpreiaii suut, appellaiiiurqiie Ilehraice ARHA-
dexter.-e,et de campeslribus, quod Hebraice dicilur BNOTH(mjSINJ- Et niiinqiiam hoc exstiiiguetur e in-
SEPHELA (n73\I?),et pliinani historioe siguifical iutel- cendiiini, dicenteApostolo: Uniuscujusqueopusquqle
ligeiitiain, el de pioitfosis,excelsis videlicet dogmaii- sit, ignis probtibil(I Cor. iii, 13). Eliterum: Sicujus
bus, etabAustrOjde quoscripliim est: DeusabAuslro ppus arseril, detrhnenlum patietur, ipse autem stilvus
veniet (Abac. ni, 3). Unde calor et plena lii.x, et ubi eril, sic tameh quasi perignem(Ibid., 15). Sin auieni
omne fngus expellitur: Poiiariles, aii^ liolocaut.ta, nosiri judaiizaiites explan:itioiiem tropicam repiidia-
seipsos consecr.inies Deo, el victimam, sive 965 rint, aut Judasi esse cogenliir, et cum observalione
ihyiniama, ut dieanl: Sacrificium Dpmino spiritus sabbati circumcidere pra-puiia, aut reprehendere
contribulaius (Psal.i, 19). Et, Christi bonusodor su- perte Salvalorem, qui jussit in siibbalo paralyiico,
musinomni loco (lCor. n, 1S). Etalibi: Dirigalur ut porlaret Iecliilum suum, Evangelisiadicenie': Pror
oraliomeq sicut incensumin conspectutuo (Pstil. CXL, piereamagis Jtidmi qumrebanleum inlirficere,.non sdr
2). Et sacrificium. pro quo LXX ipsiini vcrbiun He- lum quiasolvebatsabbutum,sedei Patrem suumdicebdl
braicuni posuere MANAA (rinaa). quod pessima con- Deum, titqualemse facierisDeo (Jodn. v, 18).
suetudine, imiiio scriploruiii. negligenlia, maiuta m
aVatic. et Cisterc. interseriint libris. Adluie vero (2 notis versionis LXX hoc affirmasse Hieroiiymum ;
cefniiur error iste liic et cap. XLVIII, 5, ei Baiuch. i, quia i'X fideomniiuii exeinplaiium rijiiniiscriplojiim
10. Penes Theodoritom intcrduiii scripiuni inveiiies Siinni Doctoris, perspicuiim. esl ipsum legisse in
^«VKK, juterdtim ft«wK : Jereiniie scilicei SLI, 5, et LXX et dixisse "AfiyoSa,id est, bivia, cl iioii litrri-
Hariiclii loco lauilaio. Clirysostoinus qtioque pmiaa tas doiiws.'•'MABTIAN.'."
legii E\horiatiofte prima ad Theodorume;>p. m, et d Luc.iileiiiiiisiu epist. 65. ad Prihcipiam. EKjoif,
âvv« in Dauielis cap. n. Vide tumo sequeiili in ait, verbuniest imy_i>piwPalmilinm, ei usque hudie
Ezecliiel. cap.xLvet XLVInominis hujus exposi- domus.ex,,omni parte coiiclusm,et in moduth mdifi-
tionein. catm ac waniiuin publicorum,§apti; appet-
1 Jh VatiCi, et rionfeceritis, qumfacieiida htandavi. laiilur.turriuin,
Reeole qtiae in huiic locutu aiiiiolaviiiius, et;
c Qtios LXX-AptyoSK. Cave lalsam hic opinionem Goiiimeiitar. in Amos rap. i, 2.
quam ingerunt Erasinus et Mariiuiijs,dicenles LXX e Suffeciiiiuse iDSS.incendium,quod nomeii a Vul-
CumA(|uila et Symiiiacho in.tei-preia.tosfuisse fapet<r gatis exciderat.
id est, lurritas domos. Nec putes. cuiji Nobilio In
Limn QUARTUS:
965 966 Semper diabolus bono operi imminel D Jeremiam per intervalla dictaham ; ttt quod deeral
[Fone invidet] et ubiqiiegiadienlibtis poiiii laqneos, olio, superessei industriae; curn subiio hoeresisPy-
iiarriinie Propheta de saielliium ejus insidiis : Jtixla lliagorse et Zenonis, v.naSdag, et «vK^KpTwo-ia?, id
semiiqmscaiiddlumpostierunt milu. (Pstit. cxxxix, 6), est, impassibilitatis ei'impeccaniim,qux olim in Orir
el Evangelio (Mqttii. xin, Mtirc, iv et Luc. Vin) hoc geue, et duduin in. discipulis ejtis Giunnio, Evagrio-
volatilia coeli a fevi- '
ipsuiii plenius inslruenie, quod juxta que Pohtieo, et Joviuiano jugulaia est, ccepit
viam jiicia [Af.jactala] semina diripi.uit aique dis- viscere, etJionsoliini in Occidentis, sed eiiuOrientis
perdant. Cur hoc principio, frater Eusebi, usus sim, partibiis sibilare, et in quibusdain iiisulis^..pra-cipue-
sequens sermo monslrabit. Multis et de loto buc que Sicilioeet Rhodi, maculaie plerosqiie, et cres-
orbe coiiilueniiuin lurbis, et Sanctorum Fratrum eere per dies singulos, "duinsecreto docerit, et pu-
njoiiasleriique curis occupatus, Coiiimentarios in blice 967-968 negaiit. Cui respondere di.utacens
, ? Additutn Porilico-, quod in hiss; rioh habeturj et studiosus uonnemo adjecerit", rejici denuomalim ad
pagin»'albuini'.;-'-'--'. -v.:;<'L:.'.. ;--'.;.:&u,,i:,;
793 .';' S. EUSEBH HIERONVMI 7S6
ct dolorem silehtiodevorans, ei-ohra frairiim expos* A , potero, ad Hebr. fe^] y.obisfacere, dpninslsraeliait
tiilalibiie compulsiis sjinj: heclameh liiicusqiiepfoi Domintis. Ecce sicyl lutunt in mahu figuli, sicvos h\
: f upi^pt oufJlpfumhomifia pVjiiefem,:Hrhale.nis eos corl fnmhtijriedfdPmMtlsfdehMepen^
rigi, qiiiim iufamari [iAl.-,.jjnUarj].">Neque eliijiiiiOr loquar adversutrigeniemet adversumregnuriiûlerqdi?
iniiium;,sed erroris hiimicus sunl: qui niihi ut vieerri cem (sive auferam) et destruam, et dhperdam Hlud, S?
talionis et geniiinum stii doloris [Ai. siidorjs] iliider. pmmteriliamegeritgeris illa a mato suo qupd (oculus
rent, veteres magislrorum siiorum calumnias coiir sum adversum edm,agam et ego pceniientititn super
ciiuiaiifes, intantum elingues [Al, bilingiies] ei mi- ntalo quodcogitavi ut facerem «. Et subito (sive pd
scri demonstraii suijtj hl rie maledlcere quidem suis sumntam) loquar degenteet regno, ut cediftcem,et.tit
verljisipotuerint. Qiiorum ittncr jempofis, ediiis nd~ ; :pluhtemUlud<:8i;feeeritmdlum.in^
versns eos librjs, noenjaecohfiilatsGsuiit',' quos qui audial voeem meamf pwniientiam agtiriifvper boifp
legerevoluerint, liquido pefyidebunt, canes eosjusta quod iocutus sumui facefem d. Per omjes qiiidem
Isaiam esse rriutos, qui latrafe nesciant: liabentes sensus ad judiciuni et intelligenliam anjnii perveiii-
qiiidem volunlatem ei rabieni meniiendi, sed arterh lur, auditu, Odoraiu,.gusfu, lactu, sed 969 roagis
fingendi et lati-iindinon habenles (Isai, LVI).Qiiibus mente retinetnri quod oculis cernitur, Uiide jubetur
loquar compendio : Aui, bona sunt quse doceiis, aut B Prophela ad doiniim jjgpli ire, etibi Doniini audire
mala. Si bona, defendite libere .-si mala, qiiid oV> pfrecepta. Guroque, alt;, perrexissern &%,descendiST
culie miseros jugulatis crrore, rcctasqUefidciad dfef seriliri domum figiili,lfaciebat ipseopussuperfotani,
cipieiidos simplices quosque jaciatis exposilionerili? quani LXXyerbi ambiguitate sedueti, lapides trans--
quaasi vera est, cur absconditui? si falsa, cur scfi-r tulerunt, AEANIM (EtonH)-.eriiiriprO qiiarilate loci et
bitur? Rogo queeest isla iusania ? Prsecipiente apo- diversitate pronuntiationis, et orgariunii id esl, rola
stolo (1Petr. jii), ut parati simus ad saiisfacienduin figuli vocalur, et lapides.-Cumque,iiiquit, ceriierern
omniposcenti nos rationem :de ea qu;e in nobis est vaselutolierij subilodissipatum est, hocDeiagenle
spe, et Propheta clamahte : Loguebdrde [Al. infles-: provideiitia, ufirianiis ariificis dum iiesCiret, "errofe.
'/iwoiiMSt«is&;iOJispec(ttr«(/jji!j,et.non[Cprifuridebtif, siio pafabplam -ligUfareU.ilufsuinque ille figulusi
(Psaf, cxviii, i6), isli pubiietimfiigiiinl, et siisiirfant qui vas e luto, roia currehte, perdideratj fecit aliud
in angulis perdilorum, dolentque quasipfo siiis^qttae sibi ut ei visum est. Slatimque Doriiinus ad Prd^
stta nieiuuiil confiteri, Gurriquegeneraliler adversum phelam : Si figuliis, ait, banc babet potesialem, ut
vilia quid et boereticos dixerimus, sepeti qiieriitiltir; ex eodem luto rursum faciat quod fuerit dissipalum :
malumqtie conscieiilise dissimnlata diu iiidignalione r ego in vobis, qui quanlum in vobis est, periisse vi-
pronuriliarii. Quod si cavendum nobisest, nevetereni demiui, hoc facere non poiero? El ul liberuni si-
hcdere yideamura necessiliidinem, sisuperbissimani guificaret arbiirium, dieii se et tnala annunliare
hieresiin spiriluali mucrone trunccimis, ergo susti- genii et regno illi, vel illi; el rursum bona : nec ta-
neiidie eriuit nobis cruees proditoefidei, el dicendum men hoc cvenire quod ipse proedixeril; sed e con-
cuiii Prophela : Venatus snin in miseria, dum milti trario ficri, utetbona malis eveniaul, si cgcriiit poe-
infigilttr spina ( Psal. x'\xi, i). Quin poiius audianl liitcniiam, ei bonis mala, si post rcpromissiones
illud Apostolicuiri : ObedireDeo magis oportet qitam fucrint ad peccata convcrsi. Et hoe dicimus, non
homhtibns(Act. v, 29; Gal. i). Ei ileruin : Si homi- qtiod ignoret Deus boc vel illud, gentcm aut regniim
nibus placerem, Cltrisliservus non essein.Verum hrec esse facinrum, scd quod dimiltal bominem voluutati
in proprio.nisitaciierini, operebpleiiiusexsequenini\ Sua?,nl -sel proemia, vel poenas sua voluniaic etsno
Nunc ca>,plumin Jereiuiam carpamus iler, el quar- merito recipiat. Nec slatim lonim erii liominisquod
luni in eum volumen breviler transctifreutes, in his eveniet; sed ejus gratioequi cuncta largiluS est : ila
laiilura qiioeobscura fuerint immoremur, euirii..liberlas arbitrii reservanda est, ut in omnibus
excellat gfatia lafgiloris; juxia illud propheticum :
(Cap. XVIIL—Yers, 1 seqq.) Verbumquod factum _. Nisi Dominus mdificaverildomuni, in vatiuiniqborave-
esl ad Jeremiam a Domino, dicens:Surge et descende runt qui mdiftcanl eam. Nisi Dominus ciislodierit ci-
in doinum figuli, elibi audies verba mea. Et descendi vitalem, in vanum rigilabil [Al. vigilat] qui cuslodil
in domum figuli, el ecce ipse (aciebat opus sttpcr ro- eatn (Psal. cxxvi, 1, 2). Non er.im volenlis neque
lam (sive lapides). El dissipalum esl vas, quod ipse ciirrenlis, sed misereutis esl Dei (Rom. ix).
faciebat e luto manibus suis. Convcrsusque (sive et (Vers. 11-15.) Nunc ergo dic viro Judm, et habila-
rnrsum) fecit illud vas allerum, sicul ptacuerat in ocn- tori [Mss; Itabitaloribiis, reclius] Jerusalcm, dicens,
lis cjus ut faceret. El faclum esl verbumDominiad me, Hmc (sive sic) dicil Dominus: Ecce ego fingo contra
dicens : Numquid sicul ftgtitusislenon possum [Vulg. . vos malumel cogiio contra vos cogitalioncm: reveria-
a Poiuit Pelagium itiler etlIieronymum,cum tiier- h Tres Dialo^nrum libros, quos panlo post contra
que Romae agoret, aut cnm amicus uterque esset Pelagiunos scfipsil, videtnr lioc loco minitari. Quod
Pauloe, Demciriadis, aliarumve sanclariiiu mulierum ciiim dixeval inodo, Quorum Ittnc temporisedilis ad-
aliqua iniercesskse ncccssitiido.Verosimilius lainen versus eos libris nmnim confulaimsunt, non de Pela-
videatur iiinui Joaiines Jerosolymilainis, quo non ita gianis est accipieiidum, sed de eorum inagistris , ut
pridem amico Hieroiiymus utebatur, jam ut Pelagia- ipse voeat, Rufiiio, Joviriiaiio, etc.
noruiu patroiiura aceusabat.
707 COMMENTARIORU.tf IN JEREMIAJIPHOPHETAMLIB. IV. CAP. XVIII. 798
lur mnsquhque q viq sua mqia, e( dhigiteviqs ti^Se;A derelinqui.t, qpoepmniii.msaiicliirjjtij suiit triloe:i/e&-
tras etsludia veslra.Qui djxei-uiit,desperavhnus(sive ligiis eoleiHium f)eum, Istj vero-'.ai».bu_layen|nt'-in
confortabimur), post cogilaiiqnes enim jwslrqs ibi* itinere nori ifitpr el relicto cultu Dei, idola venerati
mus, ei unusquisqne praviiateiri (sive quqd placuit) siiut, propfer qiiae iiiferliir poenaqu_e sequilur :.
cordis suj i.ja/f [Al, placueril CQfdisuo malo]facie- '". (Vers, '16.) Ul fierel terraeorum indesolationemj
inus, Ideo hmc dicii Domhius.: Inierrogaie genles, et iii sibilum sempiiernunt, omnis qui prmterit [AI,
quis Qtidivh talia horribilia, qum fecit nhnis virgo prmlerierit] per cam, pbslupescel pl mdvebil capttl
lsrael? Iraplet Dominus parabplam qnam etsermo^ suum, Ei qiija dereliquerunl, ait, cultum Dei, et
nibiis, et aspectu docuerat, el {_)?©dioit. Ecce ego prayas id.ololatri_oesemi.tiissunt secufi \ propierea
fitigo cotttra vos maluih, qiiasi figulus lutum : nia- terra eoium redaeta est in solifiidinein etin mirar
luni atitem juxta Isaiam qtii dic-lt : Faciens pacemi Cttlum pmnium sibilumque, ila ut qui tefram qiion-
el creans malum (ha. XLV,7), Non qiiod per se nia-; dam, el urbem fioreiiiissiiuani yiderint in deserlum
ium sit, sed quod palientibus malum esse videalur, et ciuere esse cpllapsara, admirenlur et slupeant,
Et cogiio contra vos cogitatipnem, id est, pro merito et aniiiiie coiifiisionem, geslu corporis indicent :
inferre senientiam, Mntaie opera, et diftgile vias hoc est enim movere caput, et stttporeni mentis
b
vesit-as, iit et prosperis poena nittlefur. Qui, inqoili -g sjleniip demonsirarc, Qpod plenips et rectius post
dixerun tconlrario :Cqnfortabiinur.in mali»videlicet odyentiim Domini intelligimus esse cpmpietum ,
operibsiS,styejiixta Aquilqm, desperavimm, el juxta quando nullus JudaBorumlerrarn quondaui el Urbcin
Symmacliuih, defechnus, quod uirumque offeiidil sapclam iugredi lege perinillitnr; sed cufn ad plano-
Deum; ut aut nequaquain ?e pulet posse salvari, tiirn veiieriht, miratttur et deflepl vaiicinia Propbe-
aut ad plaeandmn Deum aninio defecisse. Et post tarom, opere eomplela,
cogita.Hones,inquit, nosiras ibitntis, Ubi est ergo : (Vers. 17.) Sicutventus urens dispergam eos coram
f absque Dei gra(ia liberii arbitrii pptestag, etprpr inimico (sive iniinieis), dcrsum ei' non facient osten-
prioe judicium voluniatis, cuiij grandis offensa sit danl eis in die perdiiipnis eqrum. Usque hodie seh-
Dei seqni cogitalioues suas et pravi cordis facerp tenlla Dei permanet in Judads, In fpto orbe dispersi
voluniaiem? Propterea infert, dieens : lnterrogate sunl corarn inimico diabolo, vel inimicis doemoni-
cum diebus ac noctibus in synagogis Salarioe
genies, et omnes in circuitu nationes, qtiis fecerii, bus; et
dorstim el non faeiern suam os-
quis audieiil idolig Sei'viens, qum.fecil nhnis virgq invoeent npmen Dpi,
Israet? Virginem antem vocat.-eo qiiod ui.i.De.oser- tendii eis Deus, ut iptelligant enhi semper receden-
vierit, dicente Propheta : Noius in Judmq J)eus, in leiu, et iiurnquam ad se venienlem. Dies aulem per-
Israel magnutn nomeiiejiis (Psa/, Lxxy. 2). r diiioiiis Jpdaieoe, pmne lenipus e.s(,post passipnem
(Vers. 14.) Numquid deficietde peira agri nix Li- Salyatoris, usque ad fineni soeculi: ut postqiiain su-
bani : aut avelli possunt aqumertimpentes, frigidm et bintraverit pleniiudo gentium , lunc ohmis Israel
salvus fiat (fiom. j.t).
defluentes? LXX : Numquiddeficieht de peira tiberit,
aut nix-de Libaiio, aul declinabit aqua violenlerstib- (Vers. 1S,) Ki' dixerunt: Venite et cogiiemusad-
tata venlo? Tale qnid el illud Yirgilianum spnat versus Jeremiam cjjgilationes, non ettim peribit lex a
(Eclog. i, 60 seqq.) :•......•• sacerdole, neque consilium a sapiente, nec sermo a
Anteieves efgo pascenlurili.aetherecervi, prophela. Veiiile etpercutiamus eumin Ungua, etnon
Etir.eia(lestilueiilnudosin lillorc pisces, aiiendamus ad universos sermones ejus, jlsta et tiipc
Quarnnbstroillius l abatur peelore vultus.
JudiBnrum conlra -Jefemiam, sive Dominum Salva-
Et iii -alio loco (iEneid. i, 61i seqq.):
In freta dumfluvitcurrenl, dura iiionttliiisutnbroa torem, et hodie hxf.eiicormn contra servos ejusco-
Lustrabunt,coiivexapolusdumsiiiera pascet, gitatip esl, ul calumuias strnani, et sanctos viros
SemperhonosuotiienqueluuintaiidesquemaneTJuht, aceusatiope praeveijianl, iiec cogitenl qnld illi veriia-
Quomodo, inquit, nix de Libani sumipitatiims defi- lis ioquaiitur, sed quid ipsi slruanl 972 mendacii;
cere non potesi; nec nllo, ui omnis iiqnescat, solis jactant enim in sacerdptibus, et in sapientibus, et
ai'dore superalur, flueiilesque de montibus rivi, ne-3rj in pseudoprophellssuis legem ef .consiljum Dej, et
quaquam siccaniur in fonlibus : sic meum nomen," eloqtiinm permaneiê,dicente Scriptura : Li perver-
quod per se siabile est, atque perpetuum, non poie- sam atiimamnoninlrabit sapienlia (Sop. i, k).
rit immutari, et lamen cum caetera natiiroeordinem (Vers. 19 seqq.) Allende, Domine, ad nte ; et audi
servent, populus meus obliius est mei, Sequilurenim: vocemadversariorummeorum. Numquidfedditur [Al,
(Yers-13-) Quia obliiusesl triei populus tneus, frtis- reddetur] pfo bonomatutn, quia foderunl fpveamaiti-
tra libantes et impingentesin yiis suis, ht semilissm- mm mem? Recordare qupd slelerim in conspeclutuo,
culi (sive semiiiternis)ul ambularent per eas in itinere ut loquererpro eisbonum, el avefieremindignalionem
non trito, Qui oljliviscilur Dei, et relinquit illum, luam ab eis. Proplerea da ftlios eorum in famam, et
qtii dicit : 971 ^go sum viafJoan. xiv, 6); libat- deduc eosin mantts gladii. Fiant uxores eprttm qbsque
qne diis alienis,- impingii inviis siiis, neqnafitiam, ttberis et vidumfei viri earum interficiantitr mone,ju-
Dei, sed suis, et autiquas sefnpiternasque semitas venes eorum confodianttir glddio in prmlio, audiaiur
a Iritefseruiit dup niss. b Nostfi thss. 'M Ratianus sibHo pfo sileritio]e-
glosseraa istud, Notandum ' -'"
tonlrq Pelagiahos. •
fun^
599 S. EUSEBIl HIERONYMI 800
etamqr de domibus eorurii. In typum quideih Salva- _. i. Attdileverbum Domirii, reges Juda, et habitatoresJ'e<
toris hoec a populo Jud.-eorum Jeremias univerSa rusalem, Pro Iqgnnculafignli, quoe Heliraice, dicilur
perpeiitiir, qtiirpostea, Bahylohio veriieiite, yastari- BOCDOC (p3p2,), LXX ddtioiiim traiistuleruiif, el pro
lur. Sed pleuius atqiie p-rfectiiis coijiplenltir in porta ficlili, Aquila, Syiiiinaclins el Tlieodoiio ipsum
GfiristOj et [A/. ctim] urbe suhversa, Roinaho gla- verbiim posncrutil Uebr.iiciiin HAR-ITH (ITDlri): pro
dio trucidati suiit, uon ol> idololalriam, qnoe eo quo LXX juxta morem suuui pro aspiratione HETH n
teinpore non erat, sed ob inierfectioiiem Filii Dei, litterse, addideitmt cni Groecum,ul diccrent Charsilh
qiiaudo cuncius simul poptilus coiiclamavit : Tolle, pro Arsiih, sictil illnd est pro Hebron, Chebron, et
tolleialem : regem nori habeinusnisi Cmsarem(Jodii. prO Jeriho, Jericlio. Vnlt auleih Scriplura diviua,
six, 15). Et iniprecatio eornm seterna damnaiione non solum auribus doceri populuni, sed el (iculis.
coinpletii est; Saiiguis ejis snper rios, etsnper fitios Magis eiiiiu ( ut jam diximus ) mehte retincfnr qiiod
nostros (Muttli. xxvu, 25). Foderant eniui Clirislo visu, quam quod auditu ad aniiruim pervenit : Tolle,
foveam, et dixerani : Auferamuseum de terrti viven- iurpiit, taguneulaih, sive dolioluintesieuiri, et de se-
tium (Isa. LIII,8). Qui l:mt:e erga eos miseticordise nioribuspopuii ac Sacerdoltim, et egredere ad vallem
fuii, a ut slans in conspeclii Patris, loqiiereiur pro filii hniiom, de qua supra dixiiiius,in qua eratdelu-
eis boiium, ut averteret iiidigiiationein suam ab eis, 1B bruniBaal, elnemus, ac lucus Siloe fontibus irriga-
ut in cruce quoqiiedicefel ".Pater, ighosceeh; quid tiis. Ipsa aiitem, inquil. Vallisjuxta porliim esi,qua5
enitn fticiunt, nesciunt (Luc. sxiu, 54). M.inifesta Hebraice HAUSITH (niDin), boe esi, ficiilis appella-
trahsciirrinius, ut in ribsciirioribiis immorehiuf, tur. Et prmdicabis,vel Ugesibi verba,qitm ego toquar
,neqnai|uam deH'rameiita-"qui>riimd.ini et Captivitaiern tecum; iil iiii audianiur qiioedicturiis sum. Ideo au-
coelesiis Jerusalem inierpreiantes, sed perspicuam tein ( ut jam diximus) et prsedicabis.-et c.lam.ihis,
Wstoriain et manifeslissimam propbcliam , omni et lcges poniiur, quia verbum Uebraiciim CARATH
yerborum et sensuiim corifideiifia persequentes. (fKlp), iria hoecsignificat. Vuliqtte qrise dicmrus
(Vers. 22, 23.) Adduces enim super eos ttiironem est, et reges Juda audire, el habilaior.esJer.u<:iiem,
'repente, quia CoderunlfpVeainut capereitlme, el la- id est, et slirpem regiam , et oninem popolum,
queos tibsconderunt pedibtis ineis. Tu aulem, Doritine, Ul 974 iiiexcusabiles siril, qui audire nolue-
scis omne consilium eoruin adversum me in moriem, rini.
:Ne propitieris iniquilali eorum, et peccalumeorum a (Vers. 4-6.') Hmcdicit Dominus exercituumDeus
fqcie iua non deleqlur. Fiant corruetites(sive impin- Israel: Ecce ega inducam affliclionem( sive mala )
geules)ht conspeclutuo, in lempore[nroris tui abulere super iocum istum: ita ul omnis qui audierit illam
eis (sive fac in eis). Si de Jereniia iiilelliginius, re-' (sive illa ) thiniatit aures ejus, eo quod dereliqiierinl
peiilinuii) latroiiem refeiainus ad Nabucliodbhosof : me, et alienum fecerhil tocum islum, et libaverintineo
si de Salvaiore, qiiod et verius, et melius.esf, ad diis alienis quosnescieruiit ipsi et pairps eorum et rer
Ronianhiii exerciluih. Et ne iiijusia yideatur seii- gesJuda. Et repieverunt locum isium sanguirie in.i'6-
teniia Dei, exponil, 973 (l"'c' feceriut confra Fi- centum, et mdifwaverunl excelsa Baalim,ad combu-
liiiih Dei Cliristiiiii, etqiiid passi sint. Quod auleiij rendosfiliossuos igne in holocaustumBaulim: qumnon
infert, ne propitieris iniquilali eorum, el peccqtumeo- prmcepi(a\vecogitavi), nec loculus surri, necascende-
rum ti facie tua non delealur, iieqiiaquam priori sen- runt incor meuth. El huric lo.cnmsluiie quidani ad
tenliae contrariiim est, iri qu:i pro populo deiireca- coelesiem referunt Jerusalem. Quod ne semper ad-
tur Patrem; sed postqtiam datum lenipus poehiien- moneanuts, hoc lahtum dixisse sufficiat : yiiandam
tiae prajteriit, et illi in suo scelcre perseveraut, isiiiisniodi explanatiohem esse, iinnio liicresim, quse
*>populietseiiiOres. non'iarn pro se piiiJiiiiilurqiiam niaiiifesia suljverti!, ei prflestigiasquasilamEcclesiis
pro aliis , he iiiulium peccatum coereris noceat Ghiisti conaiur iiiducere. Nulli aiitein dubium quin
exeinplo. Quodque iiifert : Fiant impingentes, s\ve IijTeiiiplo Dei, B:ial idolum posueiiiit, sivein delu-
corruentes, in conspeclu tito, illius Isai;e, ei Peiri bro quod erat in valle ftlii Ennom, ubi et Iticus Baal
aposioli simile est, Et non impingetis sicui in lapi- " ct ara ejus fuit, super quiini inimolavertint et incen-
dem dffensionis,el peiram scandali (Isai. vm, 14 ; l deruiii filios siios. Qiise Dominus nec cogiiavii, nec
Pei. li,8).Ciijus et i» psalmis Pfopbeta meminiiiio- lociitus esi, uec ascenderunl in eor ejus. Non quo
pidem,qttemreprobaveruntmdificantes,liicfacius estin Deus futura nescieril, sed qtiodindigna sua notitia
caput aiiguli. ADominofncliiinesthoc^Pstil.is.vixfll). ignorare se dicat, juxla illud Evaiigelieiim: Disce-
( Cap. XIX. — Yers. 1 seqq.) Hmcdicii Doininus: diieame,operariiiniquitalis, nesciovos (Luc. xiu 27).
Vade, c et sume tagunculqmfiguli lesteamet de senio- Novit enim Domiiius eos tpii sui siint (II Tim. ). Et,
ribuspoputi, et de senioribus Sacerdolum, el egredere Qui ignorat, ignorabitur (I Cor. xiv, 58). Vel certe
ad vallem filii Ennoin, qum esl juxla inlroiium porim Kv6pM7roiTK9&>.-. eihoacdeDeo accipienda, sicutelalia.
ficlilis (sive Charsith); ei prmdicabis( sive clamdbis, Omiiisauteni haerelicus derelinquit Deuni, el alie-
ieileges )ibiverba, qum ego loquar ad le,el dices: nttin facitlocuinhabitatioiie Dei, queih sua fraude
; a Iidem rriss., el sietit in conspecluPaim, uito- fcVerha, populiacseniores.in Cisterc. ms.non sunt.
queretur pro eis bonimv,eldvetleret iridigndtidiie.mil- i° Yulg. : Accipeiriijunculaiiifiguli testeqm ahenio-
lini ft&eis> "ihiit, etc;
801 COMMENTAMORUM IN JEREMIAMPROPHETAMLIB. 'IV. CAP. XIX. 802
polhient. etlibaidiis alienis, quos necipsenoverat, __i.de Bai.ylonia, sed de Bomana dicitur captiyitate.
riec palres ejus, Aposloli videlicet et apostolici viii; Post Babylonios quippe, et urbs iiist;iui;ala,et popu-
reges antem Juda, hocest, hoereticorum patriarcboe; lus reduciiis in Judoeam, et abundantiae pfistijioe
implent locum qnondam Dei, sanguine decpptorujij restininis est. Posl captivitaiem auiem, quoe sub
el iiinoceittium. NiSieniin sinltus el silttplex fueiit, Yespasiano et Tito, etposlea accidit suh Hadriano,
non cito shbveriiuir, Et oediftcanl excelsa Baalim;, ustjiie ad Coiisummaiioheinsoeculiruinoe Jcriisalem
dinii de sublimibiis disputare se dicunt. Et combu- periiiaijsnroesuni [ Al. pennanserunt ], quaiiiqiiam
ruiit filios suos idolo, qtios in lioeresi genuerunti sibi Judii-iauream atque gemmalaiii Jerusiileni resti-
Quoeomtiia ignorare se dicit Doiniuus, nec umquam tuendam puient, rursumque victiiiias, et sacrificia et
ascendisseiii cogiialionem suam, coiijugia sanclofuni, el regniiiii in tefrls DoiniiiiSal-
( Vers. 6.) Proplcrea ecce diesvenitiht, dicii Do- vaioris. Qtiselicet non 976 seqiiiinuir, tainen dain-
minus, el non vocabiturlocusiste dmpliusTliophe:h, nare iioii possumus, qina iuulti ecciesiasiicViriinlvi-
et rallis filii Ennom, sedvalljs occisionis,LXX : Id- rorum, elb Mariyres ista dixerunt. Et iiiiiisqiiisque
circo eccedies veniunt, dicit fioniiiius, elnon vocabi- Ih suo sensu abuiidet, et Doiniui cnncta judicio re-
tur locusiste ampiiusruiriti elizolvKvSpiov filtiEnnom, ' serventur (Rom. xiv). Quomodo autem vas fictile, et
sed 7ro).vKuSp£ov occisionis.Quoesit-vallis filii Ennom B iesteum si fracluin fuerit, in antiquam speciem non
qun llebraice dicitur GEENNOM (CjnNU), unde el ge- potest reformari: sic el populus Juda:oruin el Jeru-
liennani appellatam 975 puiatuf,;t supra diximus. salem subvcrsa, stalttm prisiiimm non habebunt.
Miror aiiteiri quid sibi voluerint LXX pro THOPHETHDeniqiie casSum est hiidie noiiien ipsitis civitatiSj et
(nsm) StK5rriMs-£v, hoc esl, ruinam pouere, et pro a.bM\\:>Hadriano Êlia dicitur, et cuiu habilatinne
valle, 57oXvKv§/>iov, quod significat virorummulliludi- pfi>tina. pristiniun qiioqiie nomen amisit, ad decp-
nem: nisi fone ex eo quod ihj poptilus corruerii, et tiendiim superbiam liaiiUaiprum ejus. Sanctu: antem
'
coesasit hoi.iiiium.multiiiido, yel spirilualiier, in er- Grucis elResurreclionis vocabula, non urbem signi-
rore .-idolnlatri;», vel juxia liiteram, a Babylonio ficant, sed locum : nec diviiiarnm quoudani inagnitu-
exercilu, quod in coiisequeRtibusmaiiifeslius legi- dhiem, per quam periil populiis Judseor.iiin,sed glo-
lur, fiani saiiclilalis,: quara hostra paupcrcula possidel
( Vers. 7 seqq, ) Et dissipaboconsilium Judm et Bethleem, rion habens auruih et genimas. sed panem
Jerusalem in loco isio, el subverlameos gtadio in con- qniin ea naius est.
spfcln inimicprumsttoruin, et iri manu qumrentium (Vers. 12.) Et iri]fhopltelhsepelienlur(s\yesepe-
animaseorum, et-.dubocadavera eorttm escumvolaiili- lieiu),eo qupdnon siiatius locusud sepelieiidum. Sic
bus cceliet besttis lerrm, ei ponain civitatem hancin G faciam loco huic, ait Dominiis,et liiibitaloribtisejus,et
siiiporcmelin sibilum, Omnisquipmierit [Al. prmler- ponqmcivitaieinistamsiciit,thophetli.(s\ve uiruhiam),
ierii] pir eam obstupesceti et sibiltibitsuper universa eterunldomus Jeiiisalein et doittusrcguni Juda, sicut
playaejus, Et cibabo eoscarriibusfiliorumsiiorum, el tqcus Tlioplieth (sive«'ruinw). QUMVI aulem i" LXX
carnibus filiqrnm suariim , et imusquisque carncm inserlur : Omnesdomus regumJuda, sicul locusjf//o-
ainici sui comedet,in obsidioneel iii anguslia, hi qua . plieth, in Ilebraico nou babetur. Et seqnitur :
coiicludenteos inimici eorum, el qriiqumrunianimas (Yers, 15.) Immundm ojnnes dotnus, inqiiarum
eorum. Quiiiijquamhoecet iri Babylonia capiivitiite dqmaiibus( sive teciis ) sacfificavermit otniti mUilim
accidi-se populo iioveriiniis, tamen plenius i'efe- cceli,el libaverunt libamina diis atieuis- Qiiod supra
ruiitur ad te.inporaSalv:itoris,<|uando obsessi sunt a .dixorat. Non vocabiluriocusisledmplius Thppheth, et
VespasiaiioetTito, el civiias eorum,Hadriani lempo- valtis filh [M. filjorum] Ennoin, sedvallis pccisionis,
ribus, iii teternos ciucres coliapsa est, ut qui obtule- hiuic poiiit manifestins, quod lanla in ipsoioco ftit.u,-
ranl lilios suos idolis, ipsi eos p.o.sieafamis necessiia- ra sil caades, ut ibi acervatJm populus.sepeliatur, et
tecompulsi, in ciborum tisiimvertere.iit, carnesque liicus [Al. lpcus]quoiidarareligioiiis, fiat luniultu.s
omiiiimi dareiilttr volaiilibus coeli, el besliis ter- _ hioiiiioruni. Ipsa quoque civiias, quae huic imminet
roe: ut qni Domini muneribus ahtisi foerant in im-
Joco, fiat sicutTIiophet, pro quo LXX ruinani trans-
pieiaiem, etproprhi visceraid"lis iinmolarant, ven-
tuleriint. Domus quoque Jerusalein , regiimque pa-
tres suos sepolcni facerent libiTprum.
latia, iri riiinas similes cohyerianiiir, Catisaijuere.d-
( Vers. 10, II.) El cotiieres laguiicuiam in ocutis
et idololatrioepol-
virormn,qui ibttnt, vel egredientur lecum. El diccsad ditur, eo quod imrriiindicfuerint,
eos : licec dicit Domhiusexercituum : Sic conteram luta3 scelere, pro eoquod iu domalibus et leclis ea-
popttlumislum, el civilalemlianc, sicut conteritur vas fum, soli et liin:e et slellis cceli imirioliiverint,ct
figuli, quod non potestultra instaurari. Perspicue non fhura incenderint; nechoc fuerint errore contenli,
'
»''Vide superiiis. Infra scnsum interpunclionis fes- cap,52, Tfiftnllianumlih.de Spe: fideliurn et
viiio laboraniem ic-liinimiis. iili. III coinra Marcii.riem, Laclariiiiiiu lili. vn capp;
i> S Jutiiiiiiiii Miiriyrem proprie holari, nulhis %i et 26, aique alios ejus senteiititfi, qiiam fapias
diibilo, ciijiisiiicc iiD-ediliuenti sententia in Dialogp Hiernpoliianus piimus invexii. Hicron. jieiqiiam
cuiii Tryjih.oiie.Nec;esl ipiod inenioreiii c;eieros ec- ijjode.vieob sanclitatis merituin, ab bac corom doc-
clesiasticos traciatores, "..Ireiiseuiulib. Vadvers. Hse- trina cavendrtmmohet.
:- --
§6i S; lEjsEmi iiffiRONVMi ^„,
sed ihihioiiiveriiii,doemonibus,et libamiria fudefiiit A Non Phtisuf vticavit Bohihiui ntihieh imitn^sed pa-
diis aiienis (Stiphoh.i )i vorem uhdique. Et liic iairi hofiien pOntificiS,quam
(Vers. 14, 15.) Veititauiem Jeremidsde Thophelh, loriijeiiti geiitis Siiiiilitef ottJriesut supra interpre-
qdo 977 ritiscrat euiri Doiiiihus tid prophetanduin^ taii Suiii; Mutaiuf auietti lioiiJeiipohiificis,ul ex iio-
ei stelii iti atriti Uotiius Doniihi, ei dixit ud oihiiem ttiiiie b luiufofuni stippliciuin demoijstieiur. Neqtta-
populuiril Hmc dicil BdniiriusexertiiuitmDcuslsfaei: qiiafh, jiiquiti habebis ofis iiigiediiieujj 61 iniquoe
Ecce egd Mduegihsupei tiviitileih liatid, fi super diri- ihjperiiim poieslatis. s6d captiviiS dUcefisih Baby-
iies tirbes ejus iihiversdmalti, cjiimiocuttis sumtidver- loiieih, lioc eriih\ sigiiificat ptivor uhdiqm sive pcr
stiiii etiiri,qudiiitimindufaveiuiUiervicetiiiuani; utnori circmtum : lit tfemeiis et pfoprioe salutis incerius,
tiudireiitseimohBsnieos.Pdstqiiam iu Thophefh pfae- huc illucque circumspicias,- el vefiieriies tohira le
seritibtis popiili seriipfibiis_i|uOs' ttiixefat seciiniJe- i3d*efsafios fefofmides. Pfo putiore,qtiiid iu He-
remias conffcglt lagVricuiarh,si\'e dolioiiihij et prO^ bfafeo' seripluhi eslSAGtifi[A/VMagor](llsa). LXX
piietavitvefbis Doinini ad cOfllefeiidumpdpuluin et et Tlieodoiio ffkhiMsfi',id est, migruntcht, Aqui-
civitaterii Jgflisalem, fevertiiuf etstatin airio do- M seciinda ediiio pcregfihumj pfiiiia circuiiupicien-
iriuS fioittirii, et Uhivefsse lorjuitiif multitudiiii, qiise teiii, Syiriinaeiiustibltilumsive coiiyregaliimet coac-
'
ad iociihj Thopiieiii ife ftoluefat, quod iiiducttirussit jj iuiri, ihtefpfetali suiit,
Coriiiiiussiipef ci\'italeih Jerusnlem, et sujpef oiiihes 0'efs. 1--6.) Quia iimc dtcit bdmiiiui: -Ecce ego
ufbes ejuS universa iriala, qfiaeIbcutus esl adversurh dtiboie hiptivofem, elomtiestiihicpstuosfei corhtenl
eani; Et rie putemus crrideieiii esSC seiiteritiam, 'gltidio iriiiriicoruirisuoruih, el oculi iui videbunt: ct
feddii caiisas, cur iriduptiirussit mala. Qiioiiiatri;in- dmiiemJudtiiiidtib'6ihtnanum iegis Btibytohisieiira-
qu.it, ihduraveriihtceivVceiti stiam, ut ritifitiudiiehlser- ducet eos iti BtibyioiVein^ et percuiUl:tids gladio. Et
riioiiesiriebs.' iie pdsl ihultas quideiii ihipieTates, vb- ctabounivers!iiristibstdjitidjri\s\\e'fofiitudirierii)civilti-
lehtes agei-eptjeiiiieiitiaitti. lis iiujtis, cl diriiiitii iaboreih ejiis imiiecjue pfelium
'
(Cap: XX,—Yefs. 1, 2.) Ei tiudivUPhasur filius (sive gtdHahiêlcuriclosttresaurosregiim jiidti dabtiin
EihriiersacerdoS,qui cdrisiitiiiusefat pfinceps ih domo riiariuinhnicorumedfunt, ei diripieitt eos, et iollehi et
JDiJitiiiii,JerelriiumproplieVantehisefinoiies isios. El ducentin Babylonem.Tu autem Pltasur, el omneslid-
perciiisil PtttisUrpropheidiriJeremitiiii, el friisii 'etihi biimprdsdohius iiim, ibiiis iricdpfniialciifetiriBa-
in nervum quod erat in poria BChjaihiiisupefioii ht byioriemvetiies,et ibi nidfieristibiq'uesepeliefisjtu ct
dohioDdinini. PfOPhdsuf SeptUagiiitatfanstulefuiit vriiriesamici ttii, qtiibus prdpkelustinieriddciitjn,Juxta
Phtisctir, tful iiilefpfeiaiiif orisriigredd, et pro iter- supefiofeitt ihiefpfeiatioiiem, qua Piiastif [Ai. PliaS-
vo, qiiehi ribs diximus, Septuagiiilii et Tiiebdotio C chor] ndrrieiifuefat iihhjutattiiij, ut appeiiariiur Ma-
-vefteie , caidraclen , SyhJriiaciius p«o-«ii(>T)ifjovguf {Ai. Magor], Oriihessihiilitef tfaVistiiiiiftiiit.ht
a .sive '&fpi&.Uxnpi.ov quod ulfUiijqiie idfmeriia si- sigriifieai-eillvfelptivOrem,Vfcl pefetirhidiipriem,vel
fehiiicat. Nos' auteni nefiiii.itdixiinus iiiofe vulgafi, hubtaliohemet iraiisititioriem; et 6 coiigfegdtioiieni,
"qtiodlofmeriiigehUSetiarii ih Actibus ApDsioIorum Coniihinatufqtjeeum CuiiiattiicissttiSjiiihjamqiieca-
legimus.qUiiiidbaposloiijPattluseiSilas incttsftidiam pieridum, tfadendttiiique liosiiuih iiihnibtts;et cuhc-
carcefis dati siifit (ic«.xvi).istea.jiteih efat jiOhiifex liiin populiiih ifibus Jiidoe, BSbyiOniifegis SijaJiibus
Terhpli, et datasibi Sabefddtii dignitatd ih pgf.vcr- Obiiiieiidurij,aliostjue ihierficieiidos gladid, ctalios
"siiriiabulituf, hoii uidocgat, et sefiuohe cofripiat; dtiCendbsiii captivilatem, ei oniversas divitiaStiiih
sed iit cfudiatiiiiis ietfeii (Joaii. xix). VJhde;et Sal- hi'bis quaiii tliesatifOruni regioftirii ab ihimicis esse
vaiof ct appstolus Pauliis jussibne poniilicis vefbe- capieiidas, ipstiiiiqiie079 Phasuf euni Ohini co-
raiitur (Acf.xVj). NeCriiifurii§i hdUieserViBei ocCi- ghaiione siia *etfahliiia "duCeijduiii iii captivitatfihi,
daritfir [A/.esedaiiiur]aPiiasclibf,ihitianiurqiiein caf- et ih Babylohe esse iiiofittifum, eo qtiod popuium
fcei'6m,'etirofribiliCtiStodiafesefvOiiiur. Daiur eiiiih suiim fhendacio deceperit, hequaquain ilii Vcfa et
liitc potestas a Deo; utProplietarumosteridaiurfides. trisiia, Scd per meiidaciiihi pfdspera poliiceiido. Si-
-Nectamen major est illequicseditjSedfoftioristequi JD Hiulque aiiihiadyeflenda Pipphelaj patietilia atque
CsediiufiEtpatieiilerPrOpIietasuscipit judicium Dei, pfudeiitiii, quod inissus iii earceretii laeei. M Silen-
nec reclamat ad verberai Sedconsiderat jmperantenj. tio vincit injufiahi, hec tdnjeiVdiSsiniiiiat'qiiipdscit
JSHM.EII (IGK), verbumsonat, de quo ssepe nigredo esse venlufuiii, utsalteni sic pseudbprdphefa pbn-
generaittr, non parentis 078 vitio, sed scelere de- iife.x p.eccaie riesistat, el Dei elenieiitiaiiidepfe'Cc-
geiieranlis; Tprmenium autem, quo crucialur i?ro- iuf.
pheta, videtur in parte dextrq, quod. interpreiatur (Yefs.'7,iJ.) Seûxisti'ine\p6iVine,.ei^û6ittis'0ii
Benjamin; et in poria subiimi, qiioe hon veritatera (sive decepisiitrie, Ddiriiiie,et decepiufiuiii). Ftiftldr
indicat, sed injustam pontilicis potestatem. me fuistiet invtiluisli(sive obtinuisliet poluisti).Fac-
(Vefs. 5.) Cuinqucilluxisset iii cYaslhium;editxit lus suin in derisuriiioiti die; pmties siibsarinanlihe;
Phastir Jer^miqmde nervof efdixit ad eumJeremitis: quiti jamolim lpquor,vocifgrdhsiriiqiiitalem-, "eivtisli-
? bttplipeih iiinujt îijmachivefsiohem exiitisse; c Bepbhi liialim ex Vafjc. riis. cdrimiigraiidirein.
i>Victof. (tUurum suppiiciurii;el tdex jiabebii no- Coiifef ih iiariefefiJ,".,quaj de thaSttf fepiicai S, Pa-
iiienoris nigredinein. ter ih fineinijus iibfijet capitis fiS.
80S COMMENTARIORUM IN JEREMIAMPROPHETAMLIB. IV. CAP. XX. 806
latemclamito(sive quia amaro verbomeoridcboprmva- A lestifwans Judmis esie Cbristtim Jesum (Acl. x\iu).
ricalionem, el miseriam htvocabo). Dicil scPiophela Sed et plerique Doctoiuni in Ecclcsia usquc IioUic
aDomiuo esse deceptum, quia in primipio audiens: siniiiia sustilieiii, audicnles vituperationeiii mulio-
Prophelam ingenlibus dedite (Suprd i, i>).Et Iteruni: nim coiigrpgalorutu advfcrsum se in ciicuilu, atque
Ecceconstitiiite hodie super genles el super regna, ut diceiiiiutn : Perwquimini, et persequamur eos.
evellaset destiuas, ct disperdas eldissipes, et mdijtccs (Ycrs. 11.) Omnes viti [AI. Ab omnibus viris], qid
el plantes (lbid., 10), arbilialus sit niliil se contia erant pacifici inci [Al. tni7;t], et cuslodienles lattis
populuin Judoeorurn, sed conlra diversasin ciictiitu meum : si qiiomodbdecipiatur, ei prmvaleamusadver-
natioiies esse dicluium. Unde et proplietiam libeh- sum eum,et consequainUrultionemexeo.Dominttsaiilem
ler assumpserit; et evenisi-e contrdrio, ut capiivi- inecum est quasi bellator forlis. Gum adversaiii sur-
tatein Jerusalcm praedicans, persecutiunes el an- rexeriiil, el amici quondam alquc pacifici luerinl ad
gustias sustinerct. Quodque iululil. Facius sutr. in bella conver.si, \oluerinlque nobis insidias lendeic,
derisum totn die, omnessubsannanl me : i o quod oes- iioii magnopcrc cuteums; sed optemus hocdiceie
iimenl illtim universa meiililuru, elciuicta quoeproe- quod Proplieta loqtiimr : Dominiis atitem mecumesl
dixciit esse venlura, mendacia (uerinl. Et Propiieia quasi bellalor foiiis.
eniiii statiiu pulaveral luturtiih, qucd Dominus mi- g; Jdcirco qui tne pcfsequunluti cadeni el infirmi etnul
tiabaliir, et pojiulus oesiim.ibal iiequaqunra tillra (sive ideo persectili stttti, et intiUigcretion potuciuiil).
ventiirtim, quod slatim non vcherat. Atque \ocife- Confundanlui [Vulg. confuhdenlur] vcliemcnler, qvia
ror vasiilatcm Babyloniam et iniquilatem hosliiun non inlellexeruni opprobtium (sive iynominiam) sein-
per quara opprimeuduj sil populus meus. Sin autem pteinum, quod numquam delebitur. Quia perseculi
sequimttr Sepiuaginta in eo quod dixere : qaia nmdro sunt, ideo propiieticnin non potucruiit ihlelligere
verbomeo ridebo pimvuricalionetn,el miscriam invo- sermonem, ei ignoraiiiiani confusio \ebcmens ton-
cubo, hic serisus esl : Scio prsescniem iiisliiiain fu- sccula e^t, nec intellexeruiil ignoihiniain senjpitcr-
luio gaudio coiii.iiulandain, juxta iliud quod scrip- uam, quocobtmebileos, et iiulla obliviOne dclcbi-
turn esl: Beaiiflenies, quoniani ipsi lidebitnt (Matth. lur. Dicant igitur quod voluut \iri quond&iii 9S1
v, 3); el idcirco niiseriani, et iniquilalem affiiciio- pacifici, el qui custodiebaiit latus meufn; et decipe-
nemque lilientef sustineo, ila titcupiaiij el invoceui lecupicbanl, dummodo jiistum virum atque docio-
eas; ct bre\italem injuiioe, feliciiatis oelernitalc reni Ecclcsise post pcrsecuiioiierii tanta vindicta,
corapensem. lanlaque procmiaconseqoaiiluf.
(Vers. 9, 10.) Quia faclusest milti sermoDomhii ( Vers. 12.) El lu , Domine , exerciluum piobctor
in opprobrium, ei in deiisum tola die. Et dixi; Non iC justi (sive qili probas jitsla) qui videsrenes el cor, vi-
rccordabor ejus (sive non twminabo Dominum), nec deam qumso ultioitem luam ex eis, libi eritm tevelavi
loquar ultra in nomine ipsitts. Et faclus esi in corde causam meam (Luc.vi). Solus est Domimis, qui no-
meoquiisiignisexmsluani,clai)$usquc in ossibusmeis,et verit probare jusliliam, quoinodo solus est , qui
defeciQQQ (siverfissofafiissMin), fcrre uon smlincns. cordis inlerna conspiciat. Unde et Jesus sciei.s cogi-
Amlivi eniraconiumelias(sive viiuperaiionem)mtdlo- lationcs hominum, non ex profeciu, ul quidam pu-
rum, el leirorcm in citcuilu (sive congregalorumundi- lant, sed natiiia Deus cst. Ta'e quid et in psalmis
que), persequimini, el perscquamur cum. Clamanic sonat: Non jttuificabiiur in conspeclu tub omnis vi-
nie atque dicehle, quod jam Babylonius \eniret vens (Psal. CXLII,2). Si vivens virtulibiis non justi-
exerciius, et omnia hoslilh gladius proedareiur, ficabitur , quanio magis qui pro pcccaiis moituus
versus esl mibisermo Domini in opprobrium atque esl ? Ciimque se sciai justus propugnatorem liabere
derisum , dum tarditaiem proplieiioe putant esse Deum, tamen impatieHlia fragiliiaiis htmianoe,
quod
niendacium. Quaniobrem in uica nienie decrevi, ut novit esse ventufum , jam nuuc videre desiderat.
ultra ad populum Dei veibis non loquerer, nec no- Ciii et revelavit cau«am suam ,
qni dicif in alio loco:
men illius iiominarem. Qiiodcnin ]iudoresuperalus, Milii vindictam, et ego retribuam,dicil Dominus (Dcut.
verecundequidem,sed slulte eonsliiuissem,/"««MS esl, D xxxn, 53). Felh auiem couscieniia, cujtis causa Do-
inqnit, hicordemeoquasiignisexmsluansclaususque in inino revelalur ( Hebr. \, 50 ), diceme Apostolo :
ossibusmeis; sheundiquedissolulussiim, ila ulferre Omne quod manifesialur, luxest\Epltes. v, 15).
nonpossem. Conceptus ehiinanimoseirno di\inus, (Vers. 15.) CantateDomino,laudtite Domhtum, quia
nccoreprolatus,ardetiri peclore. Unde eiPaulus lo- liberavit animam pauperis de manu pesshtiorum [Volg.
quitur:Si cvangelizavero,noneslmihigiotiii: necessi- malbium].-Qji\ pauper cslspiritu, nec habet divitias,
tas enim miliiincunbit. Vm etiimmilti csi, uisi cvan- quoc receperunl iii isio sajeulo coiisolatioiiem
siiam,
gelizavero; si enim voienshoc ago, metcedettihubeo ; de qiiibus ct Paulus loquilur : Tanlttinttl )iatipcrum
si auleiit invitus, dispcnsalio mihi credita est (1 Cor. n«ei«oresc4scHi«s(riCor.xiii),ciimfuci'iivindiclamiiD6-
ix, 16, 17). Et in Atliehis yidcns idololatrirc dcdi- minocorisecuius, Doininura Iaudatin spiritu.el sede
tam civitatem. incitabatur [Al. iucitatur] spirim, ct maiui pessimorum eruium glorialur. Iloc autem to-
toia mentefeivebai (Atl. xvii). Et posl modicum in tum iit, non nostro merito, sed cjus gratia
qui pau-
eodem -voluininelegimus : CWIHvenissenl aulcm de perem Iiberavit, nec habet divitias supeibhe1 cor-
MacedoniaSiiat eiTimolheus, instabai vtrbo Paulus, ruentis; sed hurailiiateiii pariperis liberali.
807 S. EUSEBIl H1ERONYMI S08
nobis Do-
(Vers. 14 seqq.) Maledkta dies, in qua natussum, _.Maasiwsacerdoiem, dicens : Interroga pro
dies ht qua pcnerit me mnter mea non sit benedicta. minum, quia Nabuchodonosorrex Babylonis prmliatur
Maledicnisvir (»ive bomo ) qui annuntiavit pi.tri meo adversum-nos.si forie facial Domhtusnobiscttmsecun-
dicens, natus esl libi filius masculus , ci quasi gaudio dum omnia mirabitia sua, el recedal a nobis. Supra
Jcre-
tmtificavileum. Sit liomoille ut sunt civilates, quas poiuifex Phasur, sive Pliaschor, qui percus>ii
subverlitDcminus, et nonpceniiuil eum : dudial clamo- miain, patrem liabnil Emmcr (Supra, xx). Hic au-
rem mane , el ululutum in lemparemcridiano , qui non tem Pliasur filius est Melchioe.Hpc idcir.c», ne quis
interfecit me a vulva, ut fieret milii maler mca sepul- euindein pulct. Miitil autem rex Sedecias ad Pro-
crum, et vulva ejuscoucepins mlermts, Quare devulva phelam. nolens vcl populum scire, vel 983 Pr'"-
egressus snm, ul viderem laborcm el dolorem, ct con- cipes , ut (icculto per lcgalos nunlio recojnosiat,
sumerenlttr in confusionedies mei ?Qui puianlanimas qijam Dominus su|ior urbem Jerusalem, el populum
ftiisse in ccolestibiis, et de meliori in pejorem sta- Jiidicornni habeat seiiienliani. Quodque iiifcrt: Qida
tuin proccipitatas, boc et hujuscemndi uluntur les- NabuchodonosorrexBubylonisprmliaiuradverstimnos,
timoniis, quod scilicct mclius fucril in coelcstibus, osfciidil jam ohscssa Jcriisalem , a Proplieia hoc
quam in lerrenis commorari, et corpus humiliiatis scisciiari Sedeeiam. Et noiandum, qnod inPropheiis,
assumere : uova (]ii;x>dain , immo jaui veieia hoere- 3 maxiinei.ue in Execliiele , et Jereuiia, neqtiaqiiiim
seos stioc arguiiieiiia q:iserentes. Nos vero legenies regum el teniporum ordo servelur *. sed pr;c-
illud beali J.ib : 932 Mulcdicta dies in qua natus po.-tere, quodjuxia historiam posiea faetumsit.prius
suin. el nox illa in qua dixerunl, cccemasculus (Job. referri: et quod piius gesium sit, postea. Aliud esl
iu, 3). El: MalediciusItomoquiannuntiavit patri tnco, eiiim hisloriam, aliud ptophelVim scribcie : ul in
dicens, natus estiibi puer, htiic tesiiuionio coaptaiims, pracscnti loco , Sedccias , qui cmn uibe Jciusabm
quod scilicet melius sit non esse, quam vivere in captus est, miltens scribitiir ad Jeremiam, ei eo lem-
suppliciis, juxia illud quod seripliihi eit : Jlforsviro pore, quo ohîdebalur Jerusalem , et posiea narra-
requies, cui clausil Deus riam suam (Eccli. xxn, 11). lur historia Joacim Iratris ejus, qui auie eum rex
El iterum : Quaredala est misero lux, el vila his qui fuil: ei Joachin. id est, Jcchonisc, qui fuil filius Joa-
in amaritudine animmsunt (Job. ui, 20) ? Et in Evan- cim, super quilius diceiur in scqiicitlibus.
gelio .siiupliciier diclum lcgimus : Meliusei fuerat si (Veis. 5 seqq. ) Et dixitJeremias ad eos: Sie dice-
nalusnon fuissei (Mattlt. xxvi, 24) : non quod sil qui tis Sedecim: Ilmc dicit Dominus DeusIsrael: Eccc
iiatus non fuerit; sed quod melins sil non essc, quain ego convertamvasa belli (sive arma bellica) qnmsunl
male esse. Aliud est eiiiin omniuo non esse , alind in manibus vcstris, et qttibuspiignatisadversumrege.n
cum sit,absque ulla iniermissiuiie cruciari, quo- ABabylonis, et Chaldmos, qui obsident vos in circuitu
modo inorlem quictam , vitoemiseriu'. proeferiiiius. murorum: el congregaboeos (sive ea) ht medio civita-
Uude et Auios dicm appellat tcnebrarum , dicm th liujus, et debellabovos in manu exienta, et brachio
affliclionis (Amos, v ). Et Jacob eo quod vixerit in forli ( sive excetso) et hi furore, ei in indignatione, el
labore ei anguslia, dies \it;e suoe parvos et pessimos in ira grandi. Et perctttiam habiiatores civitaiisliujtts:
vocat (Genes. XLVH ). Et Paulus aposiolus dicit: Ul bomineset jumenia pestilenlia magnamorieniur. Frus-
Et tra, iiK|iiii, repugnare vullisChaldoeis obi-ideiiiibus,
eriperet nos de prmsemi secitloncquam(Galat. i, 4..
iterum : Redimeiites lempus quoniam dies mali sunl etarma bellica prajparaiis, quorutn iu media lanitim
(Eplies. v, l6j. liebriri quinlum nieusei» quo capta tirbe usum habebitis, ut armali esse videamini.Cas-
Jerusatem Templumque subversnm est. naiivitaii tcrum illis obsideuiibtis, ego vos debelbibo in manu
Jeremhe siipptilanl,iiiexiiical>ilibusqiiibu;-damel in- exienla et bracbio forii meoque furore et indi.-
credibilibiis argiiuieuiis. Quod si prohai-cpolitcrint, gnalionc pi-rcutiarn : ut et vos et omne quod i-pii-ai.
quoraodo tesiiinoniiini Job inlcrprelaii vale:inl, nc- fame et peslilentia in media tirbe moriatnr. Quod
scio:nisi forleel iilum diein quadarn pra-figurniioiic, quidem et factum Icgiinus. Ah?que uli.i euini co-
et Viiticinio futuroriun sul>veisi»nis Teiupli aulu- rona, strepiliique puguanlium, urbs taniaobsidione
ment. Quodqtie iinprecalur similiiudiiiem subver- capta est, utquos vincerenl non Iiaberetu, sed quos
sarutn civiialiini, de Soiloma et Goiuorrha dici arbi- taiitiiin capcreiil: Meliores,a\i,fuerunt gladio vulne-
tror, el omiic lempus in luciu , til iiiam: sil clamor rati. quam occisi fame.
et uluiatus ineridie. Quod aoleih infert : Qui me (Vcrs. 7.1 Et posl hmc, ail Dominus: Dabo Sede-
noninterfccil invnlva, Detim significari piiiant. Ut ciam regem Judm, el servos ejus, et populum
esset, inquit, milii concrptns mlcrntts,quoeomnia di- ejus, el qui dcrclicti sttnl in civiUile hac a pate,
cuntnr bypcrbolice. Denique cxpouit causas cur iuor- et gladio, et fume, in manu Ntibucbodonosor re-
tem proefcrat vitse, et oinniiio non esse, (juam male gis Babylonis, et in manu itiimicotum eortim, et in
eos in
esse, snbjtihgens : Quare de vulva egressus sum ut manu qumreniium animam eorum: et percutiei
viderem laborem et dolorem, et consumeretiiurin con- ore gladii, et non (tecietur, neque parcei, nec n.isere-
dics mei ? bitur. Hoc quod uos trinisuiliiiius : £84 '" "!f""!
fusione
munuinimico-
(Cap. XXI. — Vers. 1 seqq.) Verbumquod faclum Nabucliodonohorregis Bubylonis, el in
ett ad Jeremiam a Domino, quando misit ad eum rex rum eorum , in Sepmaginia nou babelur. Et pio eo
Sedecias Phasur fiiium Melchiw, et Soplwniamfilium quod iios diximus : Non fiecieiur, neque parcet, nec
:g09 COMMENTARIORUM IN JEREMIAMPROPHEtAM LIB. IV. CAP. XXI. 810
mtserediiur,Sepluaginta iranslulerunt: Non parcam, l<i dine, et clemenliain Domini consequatur. Judicate,
nec misefebor. Meliusque est juxta Hebraicum , ut inquit, mane jtidicium , non in lenebris iniquilalis,
crudelis scnlentia el inflexibilis, magis regis Baby- sedin luce justitioe, El eruiie vi oppressum, de nianu
Iouii, quarh Domini esse videatur. Primum autem de calumniatoris, ut noii accipiatis personam in judicio,
universa tirbe prophelalum est : nunc propfie Se- sed divitibus pauperes oppfiraeniibiis , uiagis apud
decise prsedicitur,.'et populo ejus, qui residui fuerinl VosDeiimperiumvaleaf,quam poleiiliapersequenlis.
post pestera, gladium, et famein, quod a Nabucho- Et si, inquit; hoc fecerltis,:nequaqtiarii succendetur
donosor rege Babylonio capiendus sit, interficien- in vobis ignis furoris mei, nec inveniet materiam
dusque cum amicissuis gladio : nec ttllani ejtis mi- quam consumat. Incredibilis in hoc loco Dei clc-
sericordiam spefet, cujus fcedus et necessitiidinem mcntia demonstraiur, utde qiiibus supra dixerat :
perjurio deseruil. Posui eriim faciem meam super civittitemhanc in ma-
( Vers. 8 seqq.) Et ad populum hunc dices: Hmc liim, et nonhi bonum;in manu regis Babylonis irade-
dicit Dominus: Ecce ego do coram vobisviam vilm,et tur , el exuret eamigni [ Al. ignis]. jam Domiiii in-
viqmmorlis. Quihabitaverilin tirbe Itac, morielur gla- gruenie sententia, eos provocet ad salutem. Non
dio, fame, et peste. Qui qutem egressusfueril, el irans- quod ignoret urbem Jerusalem esse capiendanl; sed
fugeril.ad Ghaldmos, qui obsidenl vos, vivel, et erit JB quod liberum homini servetur arbjtrium, ut non
ei anhnasua quasi spolium, Ppsui etthn faciem meam ignbrantia futuri, sed voluntate propria videantuf
super civilalemhanc himalum, et nonin bonum, ait perire. Quomodo et Salvatof sfiebat Apostolum ne-
Dominus. In manu fegis Babyionisdabitur, et exuret gaturiim, et se esse crucifigendum : quippe qui hoc
eam igni. His qui a rege missi sunt, et ad Propheiam Apostolis soepeprsedixerat, etnihilominus commo-
venerant deprecandnm , ut iuterrogarel pro eis Do- nebal, volens eos corrigefe ad pcenitenliam; ut
ininum , superiora responderat, et quee referrent quidquid poslea sustinuerunt, suo vilio eis accide-
regi Sedecise.Nunc hoftaiur ut respondeant populo, rit, non duritia comminantis. .
datque consilium ut transfugiant ad Chaldseos, con- (Yers. 15, ii.)Ecce ego ad le Itabitairicem vallis
fra regiam voluniatem, quod periculosum fuisse Pro- solidm alque campestris,aitDominus,qui dicilis, quis
phelse, nullus ignorat. Unde et mortem sibi impre- perculiet (sive terrebit) nosi'/Et: quis ingredielur do-
eatur ei dicit: Maledicla dies, inqua natus sumfJe- mus nosirqs? Et visitabosupervos; quodque seqttitur,
fem. xx, 14). Ef Qtiare de vulvu egressus sum, titvi- fuxla frucium siudiorum vestrorum,dieitDomhius, iii
dercm laboremeldolorem (Ibid., 18)? Non quod leve tXX non habetur, Et succehdam, inquil, ignein iri
sit, necdura capiis dare coiisiiittm, se ultro tradere ' stiltu ejus, el devorabit omniq in circuiluejus. PrO ha-
caplivitaii, quasi si passuris naufragium impefetur, G bitatrice vallis solidaj alquecattipesifis, Septuaginta
ul anlenaufragium et dissipatam nayem, remos et tfanslulerunt, Ecce ego ad te, qui habilas in valle
labulas corripianl, et se undis tradant : sed qttod SOR(W) campeslri, pfo quo Synjmaclius, pelram,
toierabilius sit,ulcuriique caplos vivere, quam gia- Theodolio obsessam, inierpretati sunt; Aquiloe pri-
dio, fame, et peste consumi. Sunl qui huhc locum nia editio solidam, secunda Tyrum. Sor enira sive
secundum iropologiam sic edisserunl, melius esse Sur lingua Hebroea986 e* Tyum, efsilicem,eXhco-
soecularibusse tradere disciplinis, et maxime philo- arctaiam sonat. Loquiiur autem coritra Jerusalem
sophioe, quam in illa permaiiere Ecclesia, in qua fa- quee obsidione vallata est, sive in simililudinem
mes sil sermonis Dei, et cuncfns populus , boereti- Tyri, quasl mari grandi, itoj Babyloriio exercilu ciii-
eorum gladio doctrittoequepeniiria'. et lioereticapeste gitur, et evadere uon poiest; aut cerie quaese ihslar
nioriatur. petrae dufissimee iriexpugnabilem putat atque robus-
(Vers. 11. 12.) Et doinui regis Juda,audileverbum tam pro soliditale murorum et magnitudine, et di-
DominidomusDavid:HmcdicilDomirius,Judicalemane clt : Quis ierrere nos poterit?et quis iitgredielur do-
judicium, eleruile oppressumde maiiticalumnianlis,ne riius riostras? cum e conlrario loqualur Deus : Ego
forleegrediatur(sive utnonegrediatur)quasiigpiis985 : visilabo vos; meum evadere oculttm non poteritis.
-
D
indignatiomea.elsuccendalur,et nonsitquiexslingual, Yisitabo autem vos in pernicieni, et reddam vobis
a propterinaliliamsttidiorum:fesfrorwm.Quod sequitur, fructum malitiee vestroe.Eiegosuecendani ignem in
Propter maliiiamsludiorum vestrorum,itt Sepluaginia saltu vestro. Non Babylonius, ut putatis, noii rex
npn lialjelur. Quia supra [At.jam supra]dixera t, Elad Chaldoeorum; sed raea heecpmnia ira perficiet. Sal-
populumhiincdices,Hmcdicit Dominus,consequenter tum autem vocat 'J.erusalem,' et omnem circa fegio-
nunc inferl, el domui regisJuda: nl subaudialur, dinem, quOefrugifei'as arbores bohoriihi operttm non
ces, hmcdicit Dominus: K7r6V.otvov enim et superiora liabel. quod sit incendio prfleparatus. Pulchreque
et inferiora junguiitur ; ut sii sensus : El ad popu- vallem appellat campestrem, quod pervia sit hosti-
lum hunc dices, Hmc dicit Dominus. Proprie aulem bus :-et non montem excelsum, qui diffiCulter as-
sermo fit-ad dointim regiam, ob cujus maxlme cttl- cendi polesl, juxta quod etln Isaia dicilur : Visio
pam civitas obsidelur, ttl emendet ef rorem poeiiitu- vallisSion (Isa. xxn, l).Quidquidad domum regiam,
a Malim ad fidem Cisterc, et Valic. mss. hic re- simoque ad Hieronymi mentem seiisu exliibehlur,
ticeri verba, propter malitiam studiorum vestrorum, ..:. h In Vatic., et coiiortatam souqt.
qtiee hic abundant,', et statim post suo loco, reciis- '
PATROL. XXIV. '• M :
sii - .: & EUSEBH HiERONTMi,-. -:f ::/_::_ esi.
et ad ufbern uietropolim prophetathr, referamus A 1 ohtineani iradiiani sibi a- Doniino digiiitatem. Sin
ad ecclcsiaslicum ordiuem, et ad pripcipes Eccle- auletn faeere noluerinl atque coniempseriut, ipsi re-
siaruiii, eos dumtaxal qui se superbije et divitiis digant Ecclesiam Dei in soiiludinem. Ingrediunlur
lascivioctjue tradiderinl. Nec slatim quia domus re- autemde geuere David per portas Jcrusa!ein,clse-
gia csl, ab interiiti liberabilur, quomodo el qui do denl super liironum cjus, qui intcrpretaiur fortis
slirpe fiiero David, pauci admoduin sunl iiiveiili,qui manu, et ascenduni currus pi. cquos, quando reirc-
placuerint Domino ut ipse David, Ezecltias ct Josias, nanl et suas et populi perturbationes, ei cornposito
magnaque pai's principum et stirpis regioe in uni- iu Ecclesia ingrcdjuiitur gradu, et multarum viitn-
versum populum irain Doiuiui provocavii. tijiu choro, sibique ex orani parte coiicineniium. Et
(Cap. XXII. —Yers. 1 seqq.) Hmcdicil Dominus: ut hocverum essecredanuis, jural persc,quia juxia
Descendein domum regis Juda, el loqueris ibi verbum Aposloluiii, niajoreih alium per qucm jurarc pos-
hoc, cl diccs, Audi verbum Domhti, rex Juda, qui se- sinl, rion lubpi (Hebr. M).
des supcr solium David,lu tl servi tui et popvlus ttius, (Yern. p,-8,) Qtiia hmc dicil Dominus supcr domum
qui ingredimhii pcr portas islas. IImc dicit Dominus, (sive nd domum)regis Jitdn, Galaad, tp. milti cnput
Facile judicium et jusiitiam, el liberate vi oppressnm (siye pnncipium) Libani, si 9gg non posuero le hi
de manu calumnialoris, et adveuam et pupillum el vi- B 1 soliltidincm, urbcs inhabilabiles. Et sanctificabo [Al.
duam notiie contrislare, neque oppritnalis inique (sive mdificabo]super te inlerficientemlirum, ct arma ejus :
impie), el sauguincm jitnocentem ne cffundatis in loco et succident electas cedros tuas, et prmcipilabunt(sive
isto. Si eriwi facienics ficcritis verbum isltid, ingre- mitleni) in ignem, ci peitiaiisiliunl genics mullm per
dienlnr per porlas domns liujus regcs sedenies dege- civilalem hanc, cl diccl unusqnii.qne proximo suo :
nerc Duvid super ihronum ejus, el ascendentes rurrus Quare fecil Dominus sic ckilali huic magnm? Et re-
el equos, ipsi el serci, cipopulus eorttm. Qu&dii non spondebunl, eo quod dereliquerunl pactum Domirit
attdterilis verba limc, per mcmelipsumjuravi, dicil Do- Dei sui, et adoraveiunt d<os alienos, et servieruni eis.
minus, qniain solitudincmeril domuslimc.Jfoeevisio, Galaad, qnam possedit dimidia tribus M.uiasse,trans
imino Jiic serruo Domiiii, vel anfe fit ad Pj-opheiauj Jofiianem Scriptura coiiifiieniora!. In quo inonte
quaiu Sedcci.->snuniios SS17 ati euili mitteret, vel Liiban fugicntera conseeiilus est Jacob, ei nioiis
ccric postquam iuiiUiis prsecepil quid regi referre jjixia G&IIOHIII noiiien acccpil capbz, id est, inmu-
deberent, prtecipitur Jcremioe, ul ncquaqiianj per lus lestimonii, eo quod ibi Jacob Labanque jur.ivc-
nuntios loquatur ad regcm, sed ipse vadat ad pala- rint, iu acervum lapidibus congregatis (Genes.xxxi).
liuni, e) ibi loquauir ei. Simulque auimad>erl.uniis Esi auiem «apul, sive principium Libani montis ex=
divin.iiii sapjcniiam, quod pe.' nuntios a jubcf tristia ' ccl-i, qui «nivewus ccdris consiius est, juxta illud
nuniiiri, mixtls el prosperis, si agerc volucrit rex David caneniis : El commovehil Dominus cedros Li-
poeiiiienliam.IIic veio quia jpsi iniperaiui' ut pergai, bnni (Psul. xxviii, S). Et alibi : Vidi hnpium snpcr-
non trislia nuntial, ei captjvilalcm jamjamque veu- exiillatum.et elevalumsicutcedros Libani(Psal. xxivi,
ttiram; sed niouel quid fucere debeat ut vilel iin- 55). Ei in Zacliaria legiinus : Aperi, LiLane, potias
pendeniem senteiHiam Dei. Reguro autcui prnprium luas, et comedal ignis cedros tuas{Z<ich.\\, 1). fgitur
est faeercjiidi.cium el justiiiain, et liberai e de niaiui proesenti Iccn, qnia addomum regiam loquebaitir,
caluinnialoj'uin vi oppressos, ct percgrino, pupillo- per inetaphoram loquiiurad Tcmpluin, sive ad do-
quc, et viduoc (qui fecilius opprifluiniur a polemi- jjiiim stirpis Juda, quod ipsa sii in e\cc)so, sive
btis) pracbere auxilium. El ui curam eis prsecepto- quod de Templo, alque Sacrario, omnium pcccato-
runi Dei i.jajororn injiceret, intulit : Noliic coniris- ruiu rouiedh poscebanlur. Uude el hic idem pro-
lare, ut uon tolum nou eiipiatis, sed ne paliamini plieia co.iuiuenJorat: Numquid retina non esl in Ga-
quidejn per veslram connivenliam ab alijs j2otilii<- laad, aut medicusnon esi ibi? Quare non azcendiicu-
lari. Et sanguhiem innoccntemnon rffundaih in loco ralio filiai populi mei (Sttpra vm, 21)?Coiiiniinalur
tslo. Homicidas enim ei sacrilegos el vencn^rios pu- igilur rcgioedomui, el mbi Jerusalem, el Tcmplo,
nire, non est efifusiosangujnis, scd Icgum mini^fe- <|tiod vocat capul Libani, quc-d redigendum slt in
ritim. Si, inquit, h.ec fccerilis, o regcs Jnda, teue- solitiidiiiem cuin univcrsis urbihus stiis : tion poten-
bilis prisfiiiDinpolesialem, pi cum aiubitione iugre- lia regis Baliylonii, sed Domini jussione, qui dicil :
diemjni pnrias Jerusaleni. Sin auiem facere nolue- Sanclificabo super le inicrficientem.Sanclus aulein
ritis, o donms regia, nou lam Dominicrit crudclita- voc.itur Nabuchodonosor, et omuis ejus excreitiis,
tis, qnam tiue vuluuiaiis, ut omnis ci\il:isrei!igaiur quia cxscquiiursenientiam Dei. Ei sttccideiu,inquii,
in sol. .udinein. Quidqnid regise doinui dictiim est, electas cedros luas : potentes quosque, et principes
iiiieiligAiilepisuopi, sociiqua eorum presbyieii, at- civiiatis:-ff mittcnt i,t igncm, ut orania devorans
que diacoui, el oninis crdo epclesiasjicus. quod si flaimua coiisuniat. Cutuque delela fueritit universa,
fecevini quaj pi\ee_:pla sunl, et inler ca:lera innoGeii-- trflijsibuni gentes iiiultie percivitalem, et Tcmpluni,
lain sanguiiieiii non f.idefip', seai.daliza.ites jninimos ^juod eis prius ingredi non licebal; et unusqnisque
tiuosque, et percuiienies conscienlias singuloruin, loquelur proximo suo, quarc fecerit Dominus civi.-
a Cisterc. econirario, per nuntios prohibet trislia, etc.
§13 COMMENTARIORUM IN JEREMIAMPROPHETAM LIB. IV. CAP. XXII. ; g£4
lati inclylsa et magnoe:fam subilam, et fam graridem ~'A A. iion ideo:qu.id':cpgriovit
irieT.dicil Doriiinus. Tiii vero"'
eversionem? Respondebunlque,inquit, qtti inierro- oculi et cor ad avaritiam,_etad sanguineminhocentem
gati fuerinl, et expqttenicaiisas fuinarhm, dioeutes • fundenduiji, el tid caliimniam, et tid cursummali ope-.
quia dereliquerunt pacium Doinhti' Dei sui.-,.el pro ris. LXX : 0 qui mdifictisdoniumtuam non Cumju-
Deo idola yenerati sunf. Audiat boc et jiosifac urbis stilia, el c<e>:acula lua tioii injudicio! Apud eum pro-
donius regia, el|$8__| priiicipesejus, et cedri, quae : ximus. cperatur graiis, et iriercedem.ei rion reddit.
elevaiil usque ad uubes verticetti suuffl, et per su- jEdificasti tibi domnin parvulam, camacutaperflatilia
perbiam loquujitur : quis non videbit? quod cilo disiincta fenestris, etconlignaia cedro, eilita sinopide.
flamma Domiiiicpiisuniantur, si nolperiiit illiusproe- Numquid reghabis, qttia tu contendis contra Achaz
ceptis acquiesccre. Alia autem csi sanctilicatio [Al. : patrem iuuiri? non eome'deiil,et nori biberit, Melhts
saci'ificaiio]-iiiterfecloris, et armorum ejus : alia tibi eral{ Al. erit] fac.erejudiciumel juslitjarii boriain;
sacerdptum, et eorupi, qui mi.nislrant Domino, non cognoveritnt,non jiidieaverunt judiciurii hiiiiiilis,
(Vers. 10, 11.) Nolile flere mprtuum,neque lu- neque judicium pauperis. Npnne ttoc est.teignorare
gealis supcr eutn : plangile fleiu eum qui egreditur: nie? dicil Dominus. Eccenorisunl oculi lui recii, hec
quia nonrevertelut~ ulira, itec videbil lerram riativitaiis; cor luum bonum,sedad avariliani luam,el ui sangui-
swe. Quia hmc diciiDominus ad Sellum ftliumJosimJi B nein innocentemeffundas, eltid iniquitaletn eihontici-
re_j.Mii_r_"YuIg: regis]Jiida, quiregritivilpro Josiapa- dium, ui facias ea. Utramque cditionem exirilegro
tre stip, qui egressus esl de loco isto : non reverleiur posui, utet fletoaiea verilas; el difficulias Yulgatoe
ituc amplius sedin. loco; ad quem iransltiii etim, .edilionis facjlius cognoscatur, Esl autem serino con-
ibi morielur, el icrramislain non fidebit amplius. Jo- lia Joaciiii filium Josiai regis Judae, de quo supia
sias rex jusms tres filios habuit, Joacliaz. ^t Jscim, diximus, quenl eonstiluit Neehao Pliarao rex iEgy-
et Sedeciam, qtiorum. primum rex jEgypti Pharaoi plipro Joacliaz fratre suo, quem vineiiim tiuxit iii
Necliao captivum duxit in jEgypttim, ibique moiv. iEgyplum. Legimus aiiiein, lit latij Regtiih quarri
luusesi, et conslituit pio eo regeiri Eliacini [At. ParaUpomenon narral bistoria (IV Bfii/.xxiii «ixxiv,
Joachim] fratrem ejus (IV Reg. xxiii, xxiv el xxv). II Paral. sxxyi), tiiidecihi anriis regiiasse in Jeriisa-
Quo morttio, regtiavil filius ejus Jechonias, qui ai lem;Joaeirii filittm Josioe, et regnasse crudeliter, et
Nabuchodoiiosor rege Babyionio, curii ntalre, etl exsiitisse impium, et postea mortuum; IICClamen
pririeipibus duettis est in caplivitaleiri : pro quo pa-- : ejus sepViitura iiaffaiur, hanc habenteScfiptiVra
truus-ejus regnavit Sedecias qiri, capta Jerusalein,,: sacra cousuet.udineiu, ut- dihnes reges et morijios
dueius estinBabylonem. Quaaritur ilaque, quis sitt referaleisepultos. Htinc auieni piopfienarfai rnor-
iste qtii fleri non debeat, duceiidusqtie sil in capti---C ( ttium et iioh-sepiiltum, de qtto dicemiisiii poslerio-
vilaiem, ct ullra non reyei-surus, eum tres captij ribtts [Ai. cortseqiienlibus:]..Piangit' 'iiayjue-.ûpra-
sint, aKjue iritiisdticli? Hebreei puiaiit Iioc omnibus5 dictum fegem, quod confidatjjjinjustilia [A/.addiint
Conveiiire,id esl, ei Joacbaz, et Jeolipniee, el Sede--.'- stta]el piitel esse-perpetnanj regiairi digriiiatem,
eiae: appellarique omnes filios Jbsioe Sellem, sive$ faciatque sibl coeuaciilaj et amicos opprimai,; ope-
Selluin(Q^W), qiiodinterpreiatur consanima/io,sivej 1'antibusqtiepou i'eddai mercedem suam, ct a?iei-
compleiio;eo qttod regnnm Judain ipsis finilum sit...,'. nampalaiii sui ajdificationemârhitremr. Nurijquid
Mihi autehi proprie hoc dici videtiir de Sedecia, dee". ail sermo divinus, regriare potefis in perpetuum;
quo et piieseniis, cl-proeterlti capituli proplietia est,,"- quoniam coivierrete cupis cedro excelssei patri tuo
in quOvere reghum Judsi finilum est, sub quo ett Josioe videlicel, regi jiisto? Pater, ijiquit, tttuselco-
nrbseapta est: ductusqiic iii Babylonerii, ibi mor-- mcdil,etbibit, etfruitus esl opibusregiis, nec tameii
luus scribitur. lste eslSelluui, idest, consummatlo,, in eo offendii Deura quod habuit diviiias, seiiin eo
atque complelio, filitiSJosioe, rex Juda, qtii regnavit;t placuitj qtiod fecit judicium alque jusliliam. :Et id:
pro Josia patre suo. Jechohias aiitem non fuit fiiius, ;-, circo lam in proese.nlissculo, quaih in fuiur.o;beiie
sed nepos Josioe, filius Joaeim :ut a principio visio- I- ei fuit, et efit. Judicavil, inquit, causam pauperis et
nis, quaVidomisitad Jeremlam rex Sedeci.as Phasurr V egeni, el iu Corura refrigeriunj quos 09J audiyit
filiuni Melchiee,et Sophoiiiam filium Maasiaesacer- et proprie inboiium suum. Ha?caulem omnia evcnc-
doiem, usque adistud capitulum, oni.nia ad regem,i.,;• runl ei prospera, quia me cognovit, dicit Dqmipus.
el de rege Sedecia dicl inleliigamus (Supra xxi). Tui vero. o Jpaeini, oculi decfinant ad avaj-itiam, et
(Yefs. 12seqq.) 'Vceqtii mdificaidtimum suam iiv '«-". ut ijinoceiilem saiJguiiiemfuhdas, ad calumniam, et
injustiiia, et cmnaculasua non in jiidicio. Amicum IB ad cursum niali operis. Juxta Septuaginta vero,
simnio.pprimit[Vulgi opprimet et reddel] frusira, et el quem sensumiiabeaiii,inteliJgerenoii pbssuhi. Cum
mercedemejus non reddil ei.-Qui dicil, mdificabpniihi hi eiiim Ciieterasibi.aliqua ox p.arle cons.eij|j.;ipi,I]fud
doiitum Iqtffm, el epena.culqspaijpsqf/jui apprit sibi bi quod h}(_crli\vfNuniquJ4regiiqb.is,.qugniqmijt cotir
{eriesirqs,ei facit laqmaria cedfina, pingilque sinOr 3,r. lendjsinAclfdz palreiuot proqup in Hebfajo sci-i-
pide. Numquid regnabis, _090 quoriiam cpnfers le le. ptum est-AMa^ylK), et 'iiicêfmp cedruni_$ign}(i?
cedro'! Ppi.erfuii.snpfinec_qn_iedifel _bib}t,et fecjtju?
it? c.et;,pia.iiifesi.jim.esjt.qhpd.nuJlunj ênsuhi habeat.
diciuincl jusliiidm tunc cum bene eral ei? Judicavit ril Iiiud quoque jgpo.d sequitur '. Nori:comedeni ei non
cattsampauperis, et.egeni in bonumsuutn : tiumquid id bibeht,et.coeiefaqiitcila iiitef se uissipala'suiit atque
' "
81S S. H.USEBUHIERONVMI : 816
confusa , ut absqne verilale Hebfaicee lectionis. A luaab adolescentiatua iquia non audisli vocemmeam;
nullam intelligentiam habeant-. Possumus aulem Omnespastores (sive qmaiores) iuos pascetventus :
liiinc locum juxia anagogen conlra heereticos acci- et amaiores (sive amici) tuiin caplivitalemibuni. Et
pere, qui oedificant sibi domum non magnain, et lunc confunderis, el erubesces ab omni malitia tua.
[At. nec] Ecclesioeubertate Iatissimam, sed parvu- Qumsedes iil.Libqnq, el nidificasincedris, quomodp
lain.- iEdificant autem non cum justilia atque judi- congemuisli,cum venissenttibi dolores quasi dolores
cio, aliena diripere cupienies. Unde dicitur : Mdifi- parturientis? Per inelaplioram Libatti et Basan, re-
casti libi domuin parvulam, cmnaculaperflalilia, quoe gionum et montium trans Jordanem, ad Jerusalcm
circumferuntur Omni yenlo doctrinec, et dislincta sermo dirigitur, quod frustra in Êgyplo sit conftsa,
feneslris : non enim habent perpetuiim oedificinm, sive ad ipsum Joacim, qui eo lempore regnabat in
nec soiidam firmitatem. Et conlignala, inquit, cedro. Jerusalem, et ab Êgyptiis rex fuerat conslitulus,
Yidentuf quidem contignationem habere pulcherri- quod fruslra jEgyptiorum speret auxilium, et quod
liiaijj; sed ad imbres, et persecutionuin tempesla- ipsi quoque a Babylonio rege superandi sinl, el.du-.
lein cito pulrescunt et cofruunt. Litoque sinopide, cendiin captivitatem (IV Reg. XXIII").Quodque ail:
Et ipsi quidem passipnem Domini, et sanguinem loculussum ad te, hoc esl, ipse Deus per Prophelas;
pollicentur; sed in perpelnum non regnant, quia _Bsive, locuti suiil ad le, ut subaudiatur, Prophetee
contendunlet ad iracundiara provocanl Araz, id est, mei; et lu hi abundanlia tua dixisli, non audiam :
cedrum patrem suum. Oninis enira heereticus nasci- arguit eam superbiee, et quod divitiarum magnitu-
tur in Ecclesia, sed de Eeclesia projicitur, et con- dine abusa sit in coniemptum Dei. Etnarrai, quod
tendit, et pugriat contra parenlem. Quodque infert: non solum hoc tempore, sed ab initio quando edti-
Non comedenl etnonbibent, subaudilur Corpus et cia sit de Êgypto, non atidieritvocem Dei; utide et
Sanguinein Salvatoris, coeteraque his similia. Erro- orrines pastofes ejus, et principes huc illucque di-
remque omnem dicit inde descendere, quod ignora- spersi sint, et captivitati Babylonias eolla submise-
verint Deuin, nee habeant recios oculos; sed cor rint. Quodque infert: Qumsedes in Libano, el nidi-
eorum prortum sil ad avaritiamu.t aliena diripiant, ficasin ccdris, arroganliam suggillat,queBdeomnium
et deceptorum sanguinerii fundant, Hoe est enim ;.rerum creverat abundanlia, el quod instar mulieris
facere homicidium. Obscura lalius disserenda sunt. puerperae, repentiuus ei dolor et subita veniat ca-
(Vers. 18,19.) Proplerea hmc dicit Dominus ad plivitas. Quod autem nos diximus : clama ad trans-
Joacim filiumJosim regemJuda. Non plqngent eum, emiies, 903 et i.n Ilebraico scripium est HEABAEIM
t)«i fraier, et vm sororfnon concrepabuntei, vmpo- (D>"iayo), Sepiuaginia, Theodotioque verterunt,
mine, et vminclyte. Sepuliura asini sepelietur, pulre- |C trans mare : Symniachus de conira, ut significent.
faclus et projectus exira portas Jerusalem. Hocquod quod vox Propheloe de Jerusalem usque ad nidntem
nos de Hebraico posuimus :nonplangent eum, 992 Libanum, et Basan debeat pervenire.
vce (raier, et vmsororym Septuaginta npn liabeiur, , (Vers, 24 seqq.); Vivo.ego,dicit Dominus: Quia si
h
Proprieque dicitur conli'a Joacim regem Juda, et fuerit Clioniasfilius Joacim regis Juda annulus in
aperitur eenigma, quod prius videbaiur occultuni, manu dexlera mea, inde evellam eum,c (sive te) et
et iiiter tres fratres ambiguum a, ut non sit sermo dabo te in inatiu qumrenliumanimamluam, el in maiiu
de Joachaz, neque de, Sedecia, sed proprie de Joa- ., quorum tuformidas faciem, elhimanu Nabuchodono-
cim, quetti interfeclum a latruriculis Clialdoeorum, sor regis Babylonis (quod in LXX non habeiur) etin.
Syrioe, Ammonitarum, et Moabitarum, Hebreeanar- niattu Gltaldmorum.El mitlam le (sive pyojiciamte)
fat bistoria. Un.deetin Malachim mortuus scribiiur, etmatrem liiam qum genuit te, in terrani alienam in
ct sepullus lacelur (IV Reg, xxiv). In libro Dierutn "..;qua natinon esiis: ibiquemorieijiini.Elhiterram [Al.
legimus, vinctum catenis el ditcfum"in Babylonem in terram aulem], ad quamipsi levant animam suam
(IIPar. xxxvi): nec ullra quid refertur de eo. Pul- ut revertahiur, iiluc non reverlentur. Supra dixerat,
cbreque sepultura asini dicit eum sepeliendum, ut doinui regis Juda hmc loqueris : et deinde, descende
aliis verbis signllicel insepullum, hoc cst, a bestiis, ]D in dojnumregis Juda : ileruin : Iwc dicit Domhiussu-
avibusque lacerandum. Hoecest enim asiui sepul- per donmiiiregis Juda, et proepostefo ordine, post-
lura. quam locutus esl de Sedecia, qui ullimus reguni
(Yers. 20 seqqi) Ascende Libanum, el clama, et fuil in Jei'usalem,reverliturad Joacim fratrem ejus.
iit Basqridavocenituam, et Clamaad iranseunlcs, quia qui anle cum regnavil. Qua vaiicinatione eompleta,
contriti sunl omnesamatores lui. Loculus sum ad te nttiiCloqtiitul' ad filiuiil Joacim, nepotem Josiae. re-
in abtindantia tua, dixisti: non audiam. Hmc est via. gem Jerusalem Jeclioniam, qtti el alio nomine ap-
a Amovimus hinc yerbum solviiur, qiiod superei initritui prmparalus.
ihuimerat, nec Vatic. ms^ atit Riibanus legit. Orat gravi mendp sine le, qupd et Italico
, °'-'A.ii.fea
b !n duobus inss.Jec/ioriiflssciibitur, quod et prae- cliaraetere describebatur, ne puiares lypographo^
ferunt Liitini plerique libri. VKrnmGhoritashic-le- ruin iuisse errorem, sine poiienliura pro sive. Jam
genilum ipse panlo inferius jubet Hieroiiynms, Je- liquet illud de more uoiatum Hieronymo, inquo"
cltonias, inquit, inierpretalur Dominiprmparalio. Cui abludunt LXX- qui o-k,sive te pro eum interprelan-.
in prmsentiloco prhna syllaba, id esl, Domihi nomen iur.
guferiur, et dicitur Ghonids,iil subdudialur perdiiioni
SI7 COMMENTARIORUM IN JEREMIAMPROPHETAM LIR. IV. CAP. XXII; 818
pellatjifJoaeliiri, quiciiplus a Nabhchodonosor ciihi A rtirii? Pro eo qiiod nos diximus, Numquid vds ficiile
malresua, principibus et arlificibus, cl mttltis no- aique conlritum, Symmachus iranstttlil : Numquid
bilibus, diiciiis est in Chaldseain, ibique morluus. purgameiiiuin, sive quisquilim viles algue prpjeclm?
Hocigitur dicitur, si quomodo annulus non reeedit PfO quo JnSeptuaginta nlhil Iiabetur, sed lioc tan-
de maiiu ppftatttis, et dedigiio difficultcrelabitur : luih interpfeiati sunt : Inlionoratus est Jechpniqs,
sic sii in manu riiea JechoftiaS; taihen eyellam euni, quasivdsin qup ntiila esi utiiitqs; Elcura hoc d.e Je-^
et.tradani regi Babylonio, ibique cum maire et om- chonia 995 <iic'lur\Al- dicaiur] (ilioJoacim, attdet
nibus soeiissuis iriOiietur, et ultra terram Judseam, quispiam ad typum referre Chfisti; et ex eo quod
quam desiderat, noh videbiti Miserabilis GruHnius, Apostoius dicat Dominum Saivatofem ihiaginem esse
qui ad ealumnjandos sancios yiros aperuit os suum, Del ittvisibilis (Cdloss,l), primogepilum oninis crea-
linguanique siiam doctiit nVendaciurh, Sexti Pytha- turoe, id est, sapieiJtiam, Yefhlim, Veritatem atque
gorei, hoinihls geiiiilissimi, unttni libfum inlerpre- viiam et juslitiam, eum appellari anhulum, qui pro-
tatus est in Lalirium ; divlsitque etim in duo yplu- jiciaiur vel avellaiur de manu Domini, et regi tra-
.mina, et sub riprhine a saiicll Martyf is Xysli, urbis datur Nabuchodonosor. Abjecli suiit, inquit, ipseei
Ronianeeepiscopi, ausus est edere:in quibus nulla semen ejus, et projecti in terramqttam ignorabant :
Chrisii, nulla Spiritus saneti. iiuila Dei Patris, nulla B quod de Jeclionia factum riemo dubitat. Jechonias
Pairiarchaium. PfopbelaFiim^.el Apestolorum 994 iiiterpretaiiif Domirii prmptirtiiio, cui in pfoesenti
fit mentio, et iiunc libf tira spjita leinefitate et insa- Ioco pfitna syllaba, id est, Donliiii nomen aufertur,
' nia, Afmulumnomm&vit,qui per miiitas provincias et dicitur
C/iOj?ias,utsubaudiatur, perditipni et inle-
legiiur _ et jiiaxiitte ab his qui KnciMiav,et impec- fitui prseparatus.
eanliam preedicanl.Quqmodo igitur Dominus Jeeho- (Vefs.'29,.'30i)re'!ra, lerra, terfa, audisermoriem
iiiam inslar anriuli de niantt stia et digito Se projec- Ddriiini, Hmc dicii Doinirius: Scfibe virum istum sie-
tufiimcoriiniinatur : ita lectorem obsecro, lit nefa^ rilem, virumquiin diebus suis non prosperabiiur. Nec
fiiiijj librum abjicial; legatque. si voluerit, ut ctete- eriimerit de semhie ejus vk qni sedeat supersplium
ros philosophonim libros, non uf *volumeii CCCICT pavid ei pptestatemhabeal uilraiii Juda [Ai. Judmd).
siasticiim, SOleo in commebtariis et explanationi- Sivoluefo per Ioea notare singula, quanta LXX vel
bus, qnorum mos estdiversas settteiitias poiiere iii- praetermiserinl vel mutaveririt, longum fiel, praaser-
terprelum, hujuscerapdi miseere sermonem : qui- Um ciirii possil diligeris lectOf ex uifaque ediiiOne
dam hoc diciiht, alii lioc aiitumant, nonnulli Sic considerare, qiiid niutaium, quid additiim.. quid
seniiunt, Quod et ipse miserabilis Grunnius, et post subiraclum sit. Pro slerili in Hebfaeo scfiptum est
riittltos aniios i diseipDli JOyitilani, et illiiiS calum- G
! AEiRi(i~ii-5?),quodAquiloeprima oditiO, sterilem:se-
hiati sunt et calumnianlur rae, sub alieriis nomini-.' cunda, KvauluTbv,id est, nbn crescentem-:Symma-
JbiispfopriaS.sentenfias"ponere, quod ego causa be- chus, vacuum: Sepluaginta et Tbeodplio,: abomina-
neyOlentiajfacio, ne aliqiiem ceytp nomine videar biiem, et dbdicalum ittterpretait suht. Et oritur
lacerare. Quia igitur behignilas versa est in ca- qooestio, quoniOdo slafe possit propheiia, de siirpe
lumniam, nuncdico et illi qui ittortuus est, et« isti ejus nullum esse gerieraium, qui sederit stipef thro-
qui vivit, et hoeresiin IlliuS instaurare cottaiuf, ma- numDavid, nec princeps fuerit ultra in Juda, cum
gisirum eorum Origenem liunc locum refeiTe ad Domiiius atqtte Salvalor de hujus natus sit semine;
XJlifistum, quod de manu Dei Pafris instar anhuli super cujus Ortu loquituf Gabrielad Mariam : Ecce
avuisus sit, ei niissus in terrani captivitaiis, in vai-
Concipiesih uiero et paries fiiium, et vocabis rioiiten
lehi lacrymaruin, crucjque tradiiijs,iuatrem quoque ejus Jesum, Ipse erit triagnus, et FUius Allissimi vo-
ejus, haiid dubiuin quinSynagogarn, capiam atque cabilur. El dtibit ei DominnsDeussedem David ptitris
prdjectam; et. non pertiraescit ista coinnjemorans, sui, et regnabit super domum Jacob.in miernum, el
hoe quod sequiiur : ferra,ierrdftefrd, tiudi verbum regni ejus nori efit finis (LtiC;i, •31.-33).-'Possumus
Ptimirii. Hmcdicit Dominiis: Scnbevirutri isluiriabo- ergp hoc dicere, quoiiiam illud qilod deest [Al, esset]
mitaitim, sive sferiJeiii.eljeliiiua.ihtelligere deDo- D in LXX, videlicel, in diebns ejus riori prosperabitur,
-rhihomajeslatis. Scribiiautemhoe,nediscipuliejus sivenoricrescei, ignorantibus fecerit quaestionem.
negare audeant, in quintp Siromaium libro. Sepiuagiuta enim iranstulerunt : Scribe iiirum islum
;: (Vers. 2S.) Numquid vas ficiile, atqtiecontritum (tbdicalumhominem\k\. hominutn] ~:quia nonerescet
,-w'ruteChonias [AI. Jechpniasjf Numquidvas absque desemhxe ejus vir qui sedeqi sriper iitronum David,
omnivoluplale(s\veiUilitate) f Quare abjecli sunt ipse pririceps ultfa, in Juda, quod in Hebraico bis posi-
ei semeiiejus.,. ei projecti hj ierr.am tiuam ignorave- iitm est; quod pufantes qui al) ihiiio scripserunt,
a Scripserat vei'o in Praefatiorie ad euift librum sira recensjone 133, ad Gtesiphontenl, num* 3_ et
Rufinus, quasi eS a\iQrum senieniiti; Sixtum in La- quOeibi annotamus.
-•iiiium verli, qtieni Sixtumipsuinessetradurit, qui apud h Sic habent rass. et Rabanus: antea eral disci-
vosidem in urbe Rpntanti Sixtus vocalur, episcopi et putus, .''"•
Mariyrh -gloria decdraius. Ei S. Augusiinus addiicta c Illum qui mortuus sit, RHfinura deber* intel-
ex eo libro a Pelagianis testimonia iri bonam paftera ligi, qttijam ab anrio 410 decesserat,, nihil est! dh-
Viiiterpretariconatus est, quanidiu Sixtl Martyris esse Mum ; eurri vero, qiii viyil, nOtt Aniariumi iit putat
credidit. quod poslea reiractayiE, Yide Epist. irt iio- Marfianoetis,serj Pelngiiim ipsiim dici atilUifirj,
m 6. EUSEBII MKRONYMI 820
in Grrecis libris additum, Snblraxerunl. Rcspondea- _A_iiplicabtiului'. Snpcr malos auicni pastoies, Seribas
mus igitur quod iu diebus Jechonire non successe- ct PHiirisseos, vihitabil Dommus propter maliliam
rit ci vir qui sederit supor throntini cjus. @©@ sludiormn ipsorum. Possutniis autcm hoc jnxla iro-
sed miilio posl temporedc feniinecjusualus sil qui pologiam, ci de Ecclcsioeprincipibus inieliigcrc, qui
soliuin ojus oblinuerit. Potest auicm ei sir. solvi : lanicn iioii digne icgunt oves Domiui, quod illis ab-
Non scdebil quidem super tliroiiiim David vir 61ho- jeciis aique damualis, salveiur populus '" aliis tra-
ino, sed sedebit Dcus, regiiumque ejn?- non crii diius, qui digni exstitcrint : el rclrqiiiae salvoefiaut.
lerreiuiai et brevc, ui fuil David, sed pcrpeiuum Perdunl oves pastores, qui docenl li.eresiin. Lacc-
alque cosieste, dicente Seriptura : Regnabit sv.per rant cl dissipant, qni schismaia faciuut. Ejiciunt
domtim Jacob in miernum, ei regni ejus non erii firits eas, qui contta justiiiam de Ecciesia scparant. Non
(Luc. l, 32). Niitus estergo de Joacim Jechonias, de vi-itiiil, qul poeniteiitibiis conlrahunl nianuni. Quo-
Jechonia Salaihiel, de Salaihicl Zorobabel, ct per ruin Ginnimnihiscrcbitur Dominus, reddens eis pri-
ordinein venitur ad Cliiisium. Sed iu diebus Joa- sliua pascua, ct maios paslores aufereiis.
cim iion succesbii ei rex filitis, sicut ipse pairi suc- (Yers. 5, 6.) Eccc dics veniunl, dicit Dominus, el
cesserai, sed fuit in caplivitaie el Salaihicl, et siisciiaboDavidgermen[M.rcgem] jiislum (sivc orien-
Zorobalie), et usquo ad Ciirisiuiii nullus regiam ]B lem jitstiim); el regnabil rex, el sapicns cril (iivain-
obtiniiit pnicstaieiii. Hoc ntileiu idcirco, quia in lie- lelligei); ct facietjudiciutn et jusiitiam in lcrra. In die-
braico scriptum est : in diebus ejus e! in iempore a btts itlis salvabitur Juda, ct hracl liabitabit confiden-
stto, quo ipsc fuil, non erit vir qui sedeal super so- tcr.El Itoc esWtomeu, qtto vocabuni e»m(Siye vocabil
lium Durid. OmnesVnimfuerc caplivi, elniillusdcin- cmn)Domiiins-jukusnoster (bivejv.sliiianostra): QtiOd
ceps de slirpe David in terra Judxa tenuil piinci- Ilcbraice dieiittr c SADECEXU ('s^pli'). I:oc quod in
palum. Unde et Joseplius refert dc saccrdolali ge- Sepinaginia male addiium csl, in Proplieth, peni-
nere ac iribu Levi fuissc principcs quibus successe- ttis ampiilanduti). Aliud ciiim capilnlum seqiiilur,
ril Mcrodcs Aulipalri piosclyli filius, el postea sub quod ab eis prseierihistum cst, quo finito, litnlus es',
Yespasiano, rcgnum hujus geneiis, iinmo iniagineni ad Propltelas, sive conlra Prophctas, d'e quo Suo di-
iuiperii fundiiiis fuisse deletain. cemns loco. Alijeetis ergo paslorihus syiiagogai ,
(Cap. XXIII.—Yers. i s-q\.) Vmpasloribus, qui Scribis videlicet ci Phaiisxis, ci saivaiis reliijiiiis
disperduni et lacerani fjregempasciimmem(sive o pa- ex Israol. AposioliSipicEvailgciii iu lociiiii pri.rum
siores, qtd disperdhis el dhsipatis oves pascnm meai), priilcipum coiisiilulis. iiiduciiur paslor |>astoitirn, et
dicil Dominus.Ideo luec dicil Dominus Dcus Isrod princeps principum, ct rex regum, ct Doininus do-
ad paslores, qui pascuni populum meiiin: Vvs dhpcr- iG uiiiianliuiii, Clirisius videlicet SalvaUir uoster, qui
sistis gregemmeum,ejecislh cos, et non visiiasiis.Ecce proprie ess gerinen jii.-lum,sivc oriens justus.dequo
ego visilabo supcr vos maliiiam studiorum lestrorutit, logimiis : Orieiur in diebns ejns .jusiitia (Psal. LXM,
ritt Dominus. El ego congregabo reliquias grcgis mei 7). El in alio loco : Ecce vir, Oriens iioinen ejvs
de omnibus terris atl quas tjeceram eos illuc, ci con- (Zacli. vi, 12), et subtcr eurii orieiiir, ct .Tdificabit
rcrlam eos ad rttra sua (sive resiituam illos ad pas- teiijplura Doniino : m qiiomodo in I-aia Emmanuel
cua sua) \ztcrescenl cl jnuliiplicabuniur. Et suscilabo appellatur, lioc cs!. nobiscumDeus ()sai. vn, 14) :
super cos pastores, el pascent cos: Non fcnnidttbuiil sic iu Jeremia noiucn accipiat, .jusiiiia noslra. (Jnde
ullra, el non parebnnt, el milltis qnmretur ex numero, el apostolus loquitur : Qiri facins ei.l sapientia nobh
dicit Dominus. Ad pastores, sive do pasioribus, pro- a Deo, etjustiiia et sanctificatio et redempiio (l Cor.
phelicus sermo est. El quia de Jeehonia penilllimo i, 50). Gui conirariusAuiichrislus, et ejus habitaior
rego JudirfB, qui fuit de stirpe David, legimus seri- diabolus, in Zacharia slullus pastor Q3S diciiur
plum : 7'ercff, terra, tcrra , audi sermonts -Domini, (Zacli. xi). Et faciet, inquil,/i'ciicium ei jvsliliamiu
scribe virumistum abdicalttm, sive sterilem; el non crit terra. Non enini Paier judicat qiiemqiiam, sed ouiiie
de seinineejus vir qni scdeal sttper solium David (Su- judicitim dedilFiIio (Joan. v, 22). In diebus illis el
pra xxii, 29, 50), ornnisque spes rcgni Judaici fue- D • du;e el deccni tribns Juda, et Isracl pariter salva-
rat ampiilala : transitad principes Ecclesiae,etSyn- buiilur. Elde duabus virgis , jnxla Ezechicl, una
agoga cum suis pastoribus derelicla aiquc danusa- virga (iel (Ezech. xxxvii). Nomcnquc ejus, si juxla
ta, ad Apostolos sermo fii, de quibus dicitur : fi'f Septuaginia, vocaverit eum Dominus, appellabitur
stischabo sttper eos pastores, et pascent eos; non for- Joscdec, id est, Domiiiusjuslus : si secundimi Ilclnai-
midabunl itltra, el non parebunt, cl QQ*%uuUus quw- cuiiJ', qui dixerunt, nomen ejiis tocabnnl, diceiur,
relur ex numero, dicil Dominus (Exech. iu, 2-5). Dominusjnviuia uostra. lloc euim significal ADONAI
Aposioli enim coniidentcr, ci absque ullo timore SABECENC ("CpT-'HW), pro quo Symmaclius veilil,
pasceni Ecclesiaslicum gfegcm. et reliquiaj populi Domiii'e,'juslificanos.
Israel salvabtintur dc omiiibus tefris, ci converien- (Ycrs. 7, 8.) Propler h-.c ecce dics veniunl, dicit
iur ad rura, sive ad pascua sna, el crescenl et mnl- Dominns. Et non dicenl utlra , livit Dominns, qui
" Cisterc. nis., in temporc ipso, itle c In ulroi|ue mss. Sadecena. TumYatic. Hoc quod
h Viilic. aliisque iradalnr, qui, ftlc. ipse fuit. in Sepluaginta non habelur, male, elc.
821 COMMENTAMORUM 1N JEREMIAMPROPHETAMLIB. IV. CAP. XXIIL •. "S22
eduxtl filiosIsrael delerra Mgypli; sed vivilDonihitiS;A sedicefeVpon de seipsis, certe .nulltim puto sanctio!-
qui.eduxil "etadduxil seiriendomtis Isrriel de lerra rem esse JerCmia. quivirgOjPropijeta, saiiclificatijs-
Aqtiilonh, el de ciincth lerris, ad quas ejecerdni eos qtie in utero. ipsonomineproefigurat DominumSalva^
illuc, el habitabuntiiiterra" suditloc oiniie capiliilurri toretti. Jeremiaseriim intefpretalurj DominitxcelsUs.
iri Septuaginla non liabetuf, Cujus hic sensus est, (Vers. 10.) Quia tidulieris.[A\. adulleriis] repleta
quodnequaquani per Moysen populus Dei de iEgy- est terra,quia a facic malediclionh (sive jurameiiti)
pio Iibei'etur, sed per Jesum Chrislum de omni orbe luxitierfa;arefacta suiit tirva (sive pasciia) deserti, el
terrarum, iii quem dispersiis fuefat. QuOd ex parte fqcltisesl cursus etirumriiatus, et forliludo eortirndissi-
et nunc conipleluriiVmiindo. et.-ex tolo cphiplebi^ milis. Hoc. quOd nos de Ilebf.aico posuimUs : qtiiq
tur, quahdo de Oriente et Oecidetiie. Sepicnlrione adulleris feplela est terra,iri Sepluaginia tton babetur,
eiMeridieveiiientetdiScumhenlctim Abraham. Isaac. qui juramentum dixere, pro nialediciioiie. Reddiiqtte
et Jacob (Matth; viii). Ut postquam subiiitravefit causas, quod propter adulteria . el nialedicta. iiv-es
pleiiiludo gentium j ttinc omnis Israel salvtts fiat superfluum juranieiitiiniViramo perjuria^ frugumsle-
(Tiomfxi)* filiias cohsecula sit.Quidquld.deterra Judeeajiixfa
Ad Prophetas (sive inPibpheih, vel contra Prb- litieram ihtelligis, fefer ad congregaiionem credeh-
pltelas). Hic lilulus. ut Supra diximns, ioVedilione B tiu.m. quoniam pfopier adulteria. el njendacia, sive
Sepiiiaginta. finis anterioris capituli positus est.; pefjpria, virtutum et donationura Deij sterilitas in
ubi Scriptum legimnS : et lioc esinomsn, quo appel- Ecclesiis siu .
Iabil eumDomintts Josedec, hiProplieiis.Qapil pleri- (Yers. 11, 12i) Prophela namque el Sacerdos pol-
qtie ighOrauies . varia explaiiatioiiis deiiramenia ttttisunt; elindotno tneainveni mala [Yulg- mqlum]
corifiriguiiUMultoque liielitls fiieratsimpliciter in- eorum, qil Domiiius, Idcirco viaeorum erii quasi lu-
sciiiaiij confiieri; qiiam imperitiae SuaialiosIieeredes brieumiriietiebris. Inipellenlureiiimet corruentineq,
facerCi Est auiem serttio contra Proplietas. immo quia ajfeidtri(s\ve inferanj)supef eqs mtila, amium vU
pseudopfopheias Jerusalerii et Samariae, ijuos lluiio sitationh eorum; ait Doniinus. Quando in Ecclesia
comihuui et vulgato nomirie Pfophelas vocat.de Dei,clmaxime in principibus ejns inveniuijturnjala,
qttibus Scripium cst in coiiseqiientibus : EtinPro^ sciamtis esse c.ouipletum, 1000 Prophetu et -sfjceiv
pheiisSainarimvidiiniquiiatem;sial\mque: El inPro- dos poiluii sunt; in dojno mea ihveni malq eorum, ail
phetis Jerusalemvidi hdrribilia:.Quando aiitcm ponit Dotninus. Domus..aufem Cliristii.-Ecclesiaesf, de qua
conjunciioneni, ei, oSteridii Sttperiora dc Pfopheljs et AposloluS scribilad Tiriioilieum: llfscias qupnior
dicta Domini, qui elipsi pseudopfopheiarunl sinii- do te oporieat iridomo Dei conversari, qumesl Ecclc-
lesexsiiieruni. C sitiDei vivi, coluinnadl fifmameiiiumveritalis (ITim.
(VerS-9.) Coitiriiuin est cor meum in medio mei iii, 15). In prophetajdoctorem accipe : in sacerdote,
(sive coiiimotasunt)oihnia miuisterii digniialeiii. Qui siprava mente cpnserise-
(sivein iiie),co)i(ie;)!M(!)'j(«f
ossa mea . factus sum quasi :vir ebrius et quasi liomo rihtj erit.via eoriirii in lubricum et in tenebris |, nec
madidus (sive 999 ' soporatus) vino a (acie Ddmirii, babebuiit Dominum loquehtem :.Ego luxinmujidum
el a facje verborumSanctoruiiiejus(sive,et faciedeco- veni, ut oriiiihqui creditin me,iiiienebris non maneai
rhglorim ejus). Coiisiderato vultu oriihipolentis Dei_ (Joan. xii. -46).Unde sanclus loquilur, omnesfene-
hocest. Pairis, el corisideraio vultu Filii, qui juxia bras fiigiens [Al. fugieutes] : Sighalum esl super nqs.
ApOsioIiimsplendorillius glorjoe appelhilur, et for- tumenvulius tui, Doinine : dedhti fmtiiiam in cqr
ma sttbstantieeDei (Hebr. i), Propbetii et animo el meum [Al. cordemeo](Psaf..iv.7)iC.um autemfuerint
coipore perhpfresGit. et inteHigit esse se nihili,se-r itt leiiebrjs et in via.iubfitia. erfore: videlicet .Jirere- :
cuiidiim quod et in aIio*Iqco dicitur : Ut jumeiituin lico, ad omiiem molimi impeljleHtur et corriieiit.
faclus sum apud ie (Psat..LXXII-,25). SiveyiGlimara Et iiifert super eosDominus mala,npnquo malasini,
eonscieniiie eihuiiiilitatis suoe offert Deo.-jiixiaillud ulDoraintis mala inferat: sedinala hisqui spsiincnj;
quod: in Psalmis legiiur : Sacrificium Deo spirilus supplicia.AIioquineadem et mala stint et boria.Mala,
conlribulatus, cofpontritum.ethitniiliqlum Deus iipn P juxta eos quos Cruciani: Ijpna,|Uxtaeos quoscnien-
spernii (PsaL L, 19). Ossa auteitt quee coutrelnue^ daiil.Ethoc hotaiidunj.qil.oda.niihsyisitationisPpmir
nint, sive oohimoiasjinj. illa inleiligiimus. de qui> rii, correclio peccantj.iipi dicatur alque cruciîus,
bijs idem Dayjd canit : Ohvniapssa nua dicent, Do- juxlaiWriA^^quod scripiun]êst:Vhilaboin virgqiniqttita-
mine,quis similistui (Psai. xxxiv. 10)? Factiis est teseorum,ptinverberibus peccalaeorum:misericqrdiqm
quasi ebrius. et quav! Iiomo madidus, sive sopoia - autemmedmnojidhpergqmabeg(Psal.h"KX%yy,33,34).
tus vino, jiullani habeps iiiielligeriiiiim.•iuillamque (Vcrs. 15.) Eiin prppheiis Sqmqrimvtdi stultitiqm
sapieiiliam. Poininus enim novit ^cogitationes.hoini- (siveiniqmialein [Yulg. fqtuittiterii])\prophetqbsnt itj,
nmn.,quonitim vanmsuiit (Psal. XGIII,11). Si auietn Ba.alf,eidecipiebantpopulumnieum,Iwael.E^p^
lhicita estj uhi-suiitqui perfectam in lipmine jhsti- plietas Saiuafia>ijuxia iriysticos intellectps, proprie
liam praedicanl? Qiiod si responderiiit desarictishdc boe.reticosdici puto. et omnes qtti jactanl faisi np-
h Cislerc. liic alque inffa superalus, -
prosoporalus. quoque esl ?» 1-fiJ?.
Jn Graecoest o-uv£ôêvof.A.dde quod iri Hebfaico ^ Idem ms. addit, et ctecipiebgntin Bqat.
Sa3 S. EUSEBil HIERONVMI . 824
minis scientiain, Quoniodp autem proplietaeSama- ^ suo corde sim ularunt. Dicunt his qui Jjlasphehiaiil
rioe quidquid loquebantur. proplietabanl in Baal, ;...me, heereti.cisvidelicet atque perversis, siVe qtti ab-
idolo videlicet,dsemonibus consecrato : sic' haeretiei jiciunt sermonem meuni : quid djciinl? Locutusest
quidquid loquuntur in Ecclesia, sive exlra Eccle- Dotninus, paxerit vobh. Ne limeatis dura supplicia,
siaiii, ut siipplanlent populum Tsrael, qiii prius cer- nec vanis cpmmitiationibusterreamini: pax erit yobis
iiebalDeum, loquiiniur in daemonibiis.Uode etsi- atque tranquillitas, et quidquid dicimus ct annunlia-
gijifiCaiiler, ail: Et in Prophelh Samarim vidi slulti- mus vobis, locutus est Doniinus; nec veniet super
tiam (I Cor. i, 24) : non enim habeut eum, de quo vosmalum, quod limetis 1002 P™ niaia conscieti-
diciluf, Christus Dei vhius et Dei sapieniia. tia ; sed botiiim quod vobis locmus est Dominus.
(Yers. 14.) Etin propheiis Jerusalem vifli simititu- Quis enim affuilin consilio Domini, et vidit, et au-
dinem (sive liorribilia), a adulleriutn-el iler mendacd, divil sermonemejus ? quh consideravil verbum illius,
et conforlaverunimanus pessimorum,ufnon converle- el audivit ? Ubi nos inlerprelati stimos , in consilio,
reitir unusquhque a miiitia sua(s\ve a via sna pessi- et in Hehraico scripium est BASOD (TlDi) : Aqtiila,
ma), Facii suntmihi pmnes qUasiSodoma, et habila- secreium : Symmachiis, sermonem.: Sepluaginta et
toresejusquasiGomorrha.Noii solum, inquit, in hee- Theodotio, substanliam, sive subshleniiam interpre-
relicorum conciliabulis liaec reperla sunl, sed in -n laii sunl. El est sensus : Nolile credei'e , o vulgus
prophetis qupque Jerusalem,id esljdocipfibuslOOl indoctum , Propbetis, vobis ialsa annupiianijbus,
Ecclesieevidi similia,sivehorfibilia, adulleranlium qui diciint, lieecloculiisest Dominus,pax erit vobis::
verbum Dei, el ingredienlium per viam mendacii, ut non veniet superTOs malunj. "Uude enim possuut
Iioefeticorumfallaciis acquiescerent, et conforlarent Dei nosse secreta , aut quo annuniiante, Dci didi-
manus pessimorunj, eorumque mala suis sceleribus cere consilium ? quoraodo ad eos divinoedisposilio-
adjuiigerent, et quos corrigere deliuerant, dueerent nis sernlo pervenit? Quidam nosfrorum in lioc loco
in iiiteritiim. Quihocfecerittt, non se oesiimentjim- reperisse se putanl,ubi Dei describatuf subslaiiiia.
punitos. Erunt enira et ipsi el hi quibus favent,quasi (Yers. 19, 20.) Ecce lurbo (sivetempestas, el.com-
Sodoma, omnesque qui habitaniurcnm eis, nec re- motio) Dohiinicmiiidignaiionh egredietur, el tempeslas
cedeiil a lalibus, quasi GomOrrha. Exsultet igilur erumpenssuper caput impiorum veriiel, el non reverle-
quaritum vull docirina pessima, et glorlentur pro- tur furor Domini usque dum faciat, etusque dumcom-
plieta? Jerusaleih quod Oblinuerint per mendaeinm, pleat cogiiationescordhsui. In novissimisdiebus in-
et cpnfoftayeriiit manils pessimorum : finis eorum telligeth consilium ejus. Qui supra dixeranl : loculus
erit quasi Sodoma et Gomorrha. est nobh Dominus, pax erit vobis , et quos corripue-
(Yers. 15.) Propterea hmc dicii Domimis exerci- (Q rat quod non pnssenl venlura cogiioscere, nec Dei
tuum ad Prophetas: Ecce ego cibabo eos absintliio nosse senlentiam, nunc ostendit per conlraria , eos
(sive doloribus, el juxta Symniachum , amariludiiie) omnino nescire. Pro pace eiiim ei securiiate, tem-
et potabd etis felle (siye riquaamara), quia egressa esf pestalem venire Babyloniani, et' venife noii stiper
a proplielis Jerusalem pollulio iri omnemierram. Uta- quoslibet, sed supereapita impiorum , vel universi
mur hoc testimouio adversum eos, qui epislolas ple- populi, vel eorum qui falsa populo nuijliabaiit. Nec
nas mettdaciorum et fraudulenliee alque; perjurii in sicut in preeteritis lemporibus Dei iram furoremque
orbem dirigunt, ul et aures polluanl audientium, et placandum, sed quod preedixil et saBpissimecommi-
existimationem simplicium laedanl, quod impleaiur natus esl, opere complendura, et eogiiationem Ulius
in eis hoc quod sCriptum est: A propheih Jerusalem atque sententiam impiornm suppliciis comproban-
est egressa pollulio in omnem terram. Noii enim eis dam. Cum, inquii, extremum captivitatis lempus
sufficit iiiiquitateiJi propriam devorare, et pfoximos adyenerit, et obtinuerit vos vicior exsultans, et nia-
lasdere : sed quos semei pdefunt, per universum or- nus slridore vinxerit catenarum : lunc inlelligetis
bem infamare conanttii', et ubiqtie seminare blas- consilium ejus, quod vos frustra ijunc scire ja-
phemias. ciatis.
(Yers. 16, 17.) Hmc dicit Dominusexercituum: ]Q (Vers, 21, 22.)Non mittebam P.rophetas, elipsi
Nolite audire verba propheldrum,qui proplielantvobis, eurrebant : hon loqttebarad eos, et ipsi prophetabant.
et decipiunt vos : vhionem cordis sui loquunlur , et Si stethsentin constliomeo, eltiola fechsent verba mea
non deore Domini. Dicuril hh qui blasphemanl me populo meo, averlissemutique eos a via sua mala, et
( sive abjiciunt verbumrneujn), loculus est pomhius,, a. pessimiscogitatioiiibussuh. Hurtc seiisum et Apo-
paxerit vobis. Eiomni qui dmbulalin pravilqte cordis siolus explicat ad Romanos : El sicut non probave-
sui, dixerunt : rionvenient super vos mala. Ne putarel runl Deumhaberein notitia, tradiditeosDeus in repro-
se populus alienum esse a eulpa si perversis acquie- btimsensuiri; ut faciani qum non conveniunt, repletps
sceret Docioribus: Nplile, inquit, audire verba Pro- oinni iniquitate,malitia,forritcatiohe, nequitia, avari-
phetarum, qui vobis prophetqnt mendacium, et deci- tia (Rom. i, 28,29), et ceeteris. Cum enim semel se
piunt vos. Par eniiii erit pcena e.l magistro et disci- tradiderint falsi doclores niendaciis atque peijuiiis
pulo. Non loquuntur ex ore Domini, sed ea quoe in et morlibus deceptorum, non pedeteniim, 1003
a In uno itis. acperies Rabahuhi, curh Vtilgat. et Hiefonymiana.edilidne, aditlterantium: \iebr.
tftii.
M5 COMMENTARIORUM IN JEREMIAM PKOPHETAMLIB. IV. CAP. XXIH. 826
nee eonsideralo gradu , scd pfeccipites currunl ad A el mordebil eos (Amostx, 2, 5J; fursumque in supc»
iiiteritura et suum eleorum quos decepcrint. Nec riori psalmo : Quia tenebrm,aii, non obscnrabunlura
loquilur eis Dominus, sed ipsi loquuntnr quasi ex te; et nox sicul dies iltumhiabilur : sicut lenebrmejus,
_nre Domiiii, de quibtis cl dicilur : Si sleihsent in ila et lumen ejus (Psal. cxxxvm, 12). Quod aulem iu
Consiliqriiec,lioc esl, si meoevoluissenl acquiescci'e Prophetis crebro diciluf, Ha>,cdicit Domimis. pro-
vol.untati , et nota fecisseul verba mea populo meo, pterea semper inferlur, neconlemnaninr quasi ver-
nori bkndientes eis et adulaiione perdeutes, ut di- ba Proplietarum, scd admoneantur jugiier Dei essc
cerent, iioii habetis peccala ; perfeciam justiiiam scrmones quos loquuniur.
possidelis; sanctitas el pudicilia aique juslitia in (Vers. 25 seqq.) hAudivi qucedixerunl Prophcim,
Vpbis lanfltiiimodo reperiuntur : el ego nou Iradi- propltelanlcs in nomine meo mendacium alque dicen-
dissem eos in iinmundiiiam et igiiominiaui. ut face- tes : Somniavi (sive vidi soitiniuin). Usquequo hltui
rerii qure, iiori conveuiunt, el scquercntni' cogitiitio- cst in corde [Al. i« ccrdibus] Propltetarum vaiicinan-
nes suas pessimas. Coiilemplemiir hocreticos, quo- tium mendacium, el proplielanliuin seductiones ( sive
niodo senjel desperauies saluiein , gulec se tradanl voluntatescordh sui) 1 Qui volunl (sive cogitanl) fa-
eldeliciis, vescaiilur carnibus , frequenler [Al. fre- cere ui oblivhcalur popultis meusnominismei : propier
qilentes] adeaiit balneas; museo fragrenl; uugucn- B somnia eoruiu, qum narral unusquhque ad proximum
tls variis delibuli quferani covporumpulcliriludinetn. suum : sicul obliii sunt patres eorum nominh mei pro-
Semel enini fulura rion spcianl, neque credunl in pterBuul (sive in Baal). Quia superior liiulus conlra
resurreclignem. Quod cum sernione nou pandani, Propltetas est, sive ad Propbelas , quos perspicue
ostendunf Operibus. Sicnim credereni,ista non face- pseiidoprophetas inielligimns (sunl autcm multa ge-
fent. Et in hoc loco nbi scrjplum esi : si steihsenl' nera projilicfandi : qnorum unuin est sonmiorum ,
in coiisiliovineo,Aquila, el Symmaclius , el Tlicodo- quale fuit in Daniolc), idcirco et nd cos propheialis
tio. et Septuaginia, nt supra simililer translulerunt. sermo dirigilur, qui creduut somniis, el omiiia quse
(Yers. 25, 24.) Numquid [Vulg. Putasne] Deus e ccinunt, puiant revelaiionein esse diviuani, quoe
. vicinoego sum, dicit Dominus, el non Detts de longe? proprie sahctis et servis Dei apeihur. Quod si legi-
Si occullabiturvirin abscondiih, et egononvideboeum? mus Pharao (Gen. XLI)et Nabucbodonosor (Dan. JI)
dicil Domirius. Numquid non cmlum el lerram ego impios reges vidisse somnia quoevcra fucrint : noii
impleo? dicit Dominus. LXX : Deus appropinquans eorum fuit merili qui videiunl; sed ul per eorum
eijo, dicil Doininus, el non Dcus de tonge. Si abscon- occasionem sancti viri Joseph , Dauielque clarescc-
delur homoin abscondiiis, ei ego non videboeum? direnl, et dura corda alque indoniabilia lyrannorum
cil Dominus; ? numquid non cmtum, cl lerram ego 'G propiia conscieniia scniireni Doniini majestateni.
iiripieo? dicit pomiiiw. Aqnila et Symmachiis siini- Suut hodie qnoque somniatorcs iu Ecclesia , el ma-
iiier inlerpretaii sunl: Numquid Deusde propinquo, xime in noslro grege, qui errores sttos Domini ja-
sive de vicinoego sum, el non.Deus de longe? Seplua- ctanl propheliam , et crebro ingcrunl, somuiavi c,
ginfa yero et Theodotio sensu verlere contrario , ut somniavi: quos corripii Dominus diccns : Usqtteqtio
dicereni: Deus appropinquansego , dicil Dominus, hlud est in corde prophelantium, valicinaniiuminen-
et nori Deusde longe. Quod scilicet superiores asse- dacium , ei proplielantiirn scducliones cordis sui ?
fant DeuriJttOrilanlum vicina, sed et ea qtioeIonge Iloc auiem faciunt, ut quouiodo antiquus populus ,
sunt cognoscere; nec proesenlia, sed futura conspi- qui de Êgyplo egressus esi, 1005 oblitus est no-
cere. Isli vero ubique Deum oesiimani esse preesen- ininis Dei [Al. mei]; sic et posicri eoruni obliviscan-
tem, nec aliquem esse locum ubi non adsil Deus. lur mci. Hiijiiscemodi aulcm propbeiatio non est in
Omnibus enim el proecipue sanciis appropinquat noinine Domini, sed in iiomine Baal, quod propiie
Deus, qudmodo si veslimenlnm adliaareai cuti. idolum Sidoniorum cst, sive Babyloniuin , et vicino
PeCcalores aulem longe recedenies ab eo , peri- noiniiie appellatur Bel.
liunti Hunc sensum et in psalmis legimus : Quo (Ycrs. 28, 29.)Pro>j/ie!flqui liabet somnium, narret
ibo aspiritu tuo, et a facie tua quo fugiam ? Si ascen- JD sonininm, et qui habel sermonemmetitn, loquatur ser-
dero in 1004 ccelum, tu iliic es : si descendero ad monem meumvere. Qnid paleis ud triticum? dicil Do-
inferniiih, iuades. Si sttmpseropennas meas dilucido, minus. Numquid non verba mea sunl sicul ignis, dicil
et habilaberoin extremh maris : elenimilluc manaslua Domiiius, et quasi malleus (sive securis conterens pe-
deducei me; et lenebiime dexiera tua (Psal. cxvm, 1 lram)1 Eoruniestexponere soinnium qui Dei meren-
seqq.). Amds quorrnein hrecverba consentii, dicens: lur habere sermoncm, et diccrc : Hmc dicit Domi-
Si descendefintusque ad infernum , hule maniis mea nus ; quibus Ioculus csl Domiiuis, in quibus verilas
[M.iuajedueet eos; etsi ascenderint usquead cwlttin, est, et iion mendacium fraiidiileiilnm. Qnid sibi vo-
inde detralitim eos. Et si absconditi fuerint in vertice Itinl heereticorum paleee ad triticum Eeclcsioe?de
Garriieli,inde scruians aufcram eos. El si celaverintse qno Joannes Baplisla plenius loquiiur (Matth. m),
db oculhmehin profundo marh, ibi mandabo serpenli quod puigel Dominus areain suam , et venlilabro
': a Hunc versiculum, Numquid non coilum,elc, sup- plteim, in Cisterc. ms. non sunt.
plenl mss. -nqstri. c Idem Cisterc, somniavisomnia.
' Yerbaiisiliseb pviora, Aitdiviqnw dixcrunt Pfo'
S?7 S. EUSEBII HIEROKYM 828
piileiis n veotorum flalibus dispergcndas. tireiidasque A. similiitidiiieih fecii,- tlecipere noij poiest iriiioceiiies.
igiiibns derelinquat: tiitieuiji autem co.hdal.in hof? Qiiomddo igitiif iii priori fJ5"piilbliieiiiiebarituf Pfo-
rea, m fiat ecelesiis pniiis :et loquatur uiiusqiiisque. plietiiialque dicebaiil : Hmc dicil' Dbihhius. -El, Vidi
creiienliiim : Gustaie et vidcte, quoniam suavis esi Doinhtiim; et, VerhtitiiDoitihiiquqdfaciuriiesi ad il-
I)ojiiin!js(Psoii^\xi|i,9)i.El.pulcllre doctriiiaiperverV luin, sive illtiih1: sic iiiBfetici assuhiuhi testiihoriia
sapaieis comparatur. quse medullarij non haherit. Scripturarum de vetefi et hovo Teslamenip, et fu-
uee possunt tuitrire eredeiiiium poptilos, sed de ina- ranliif.-vefba'Salvaiofis uhusquisqne ii pfdxiiuo sud.
nibus slipulis conleruntur. Et quia 'splent lioeieliei Priijiiietis et A|i6stblis, et Evaugeiisiis : etassuiiiuiit
sehiper prospefa poiliceri. et co&Iorumregna pecea- linguas suas. ttt cofdis veiieiia ofe pfbnuttiietti, et
toribus pandere : ut. d.ca.nl, parata siin.ttil/i regna diirmilant dorijjiiaiioneih, de quibiis vefe diclutti
coslorum, potes imitnri majestaleni D.ei,ut absqiie eSl : Dormilaverunt somnum SUMJJI. ei ritliil iitveiic-
peccalo sis; accepisti eiiim liberi arbitrii polesta- rtint (Psal. LXXVI.S). Sive juxia HebraiCiiril: Ei
le.ui, el lcgis.scieiii.iiiin.per qunm consequaris qiiod tiiunl djcit, ut subaiidiaiuf Dominus, aut eefte [Ali
yolueris.: deeip.iuiilqiie blandlliis miteros, el maxi- fofte], sermo divinus. Gommiriatur ilaque Domiriiis
me nitilierciilas oneratas pecca.is._-.qi.ioe circumfe.r [Al. addit nunc] Seipsttm cohlra hujusceiiiodi magis-
ruiittir omni" vento doeirinoe.semper disceutes et Il iros esse veriiufum, qui sedueuht pophiuhi ejiis in
nnmquam ad seienliamlyeriiaiis pefveiiienles. etoinV: meiidaciis stiiset in slupofibusaique niifaculisi Ma-
nes audiiore? sups adulaiipiie decipiiini (Epltes. iv); gn.J .eiiim et iiicredibiliirel iiigehlia [Al: insensibi-
idcirco Doiijiijusverba sua haereticorum paleis cctrii lia] feproniitturit, ul sedticant niiseios : r/tii nihil
parans dicii >.Numquid non verbameasunt quasi ignh, profuerunt populoDei. Et illud impleihlApostoiiciiih.
dicit Ddminus, et qutisi malleus eohleretis petram?. doceritesqum riorioporietturpis lucri giaiia':-qui so-
Meiisenim, iiiquit, sermo ninitiat -fuiiir-asupplicia. - leni riialis prospera, et boriis conlraria iiiintiarei
uf delerreat homines a peccando; et paleis peccato- (Vefs. 55 seqq.) 1007 §' ighur interrogaveril le
furii coinmihalur incendium. iit •hxreticoruih corda popultisiste, vel proplteta, aul sacerdos, dicens : qtiod
dura ei instar silicisiiidomabilia. sermonis sui mal- esl oiius Dei (sivc qtim est tissumptio Domirii)? dices
I.eo coiileranlur : auferens cor lapidcunij ut jionat tid eos.: Vos esth OHMS (sive dssumpiio). Projiciam
pro eo cor carneum, molle videlicel, et qnOd pOssit quippe (sive allidam) vos, dicit Dominus. Ei^roplietd
. Dci snscipere et senlire pieecepla. Tale qttid et per el sacerdosel popultis [Al. Prophelam el Sacerdotes et
Ezechielem Domiims:.lpquilUr (Ezech, xni). qttja populiim],quidicii; onus (sive assumplio)Dohtini, vi-
pseudoprophetie blaiiditiis suis liniani 1006 V&- silabov(sive tilciscar) super virum iUum,el super do-
rieiein absqne lemperamento. qni posiea irabfe ve- (_;mum ejus. Hmc diceih nnusquhque ad amicurii[Ynlg.
hemcnti et verilate judicii subruaiiir; Et pseudopro- proximtun] suttm, etad (ratrem suum : quidfespondit
plieti» consiiahi cervicaliij sub omni ciibilo: nianuss Dotrijnus-,eiqtiid tocutus esi D.ominus?Et Pnus (sive
ut faciant pe.ccalores fequiescere, et nequaquam assumpiio)Doiiihii ulifa.non memorubiinr-,quiaonus
iram Dei lacryniis miligarc: Prd mallco^Sepluaginta (sive tissumptio) erit tinicuiquesertno suus [Al. cjtis],
securim interprelati siinl. illiiui videlicet, de qua Yerliijm Hebrajcinp MASS.V (X^JQ);Aqttila .app.a, id
Baplisla Joannes loquilur : Jam securis ad radices esl,- onus ei pondus inierprelaiur : SymmachuSj
arborum posilaest (Mattli. Vii.10); Hoecsecuris iri- Sepluagiiita et TheodoliOjassumptionem:Ubieumque
fructiiosas suecidjt arliOres , e.t hic malleiis conle- eigo grave est, quod Doiuiiius coinniinatur, et ple-
rit durissimos lapides.Unde et Nalium PrOpbeta io- imm pojidcris ac laboris. et imporlabile.in litulo
quitur : Furor ejus, liaud dubium quiii Dci, COHSM-quoqtie u.py.c.,hoc est, pondus dicitur. Ubicumque
met prhtcipalus : el pelrie conlerentur ab eo (Nalium__ autem prospera Dotniiiuspollicelui'. siveppsl com7
i, 6). Hoc contra lirereiicos; Coeterum de EcclesiaS- ii.iinaiio.hcmmeliora:promitlii..ihi Vhio diciiur, vel
tieis viris scriptuin es.t, quod nialleus el securis non cerle verbum Domini: e.lperspicuum erat ex ipso tilii-
sini audiia iu domo.D.Omini(III Reg. vi), lo pfophcliic pOiideris, si-ye visionis, el VefbiDei,
1
(Yers; 30 seqq:) Prdfierea ecce eijdad Prop^liptasfj) (|uaiis yaiiciiiatio sequeretufi Qiiia'igitiir-:PfopIietrc
dicit Dominus; qui furaritiir veibq mea unusquhquea soleliaut populo peccatoil trisiia imuiiare, ei com-
proximo suo [k\. ad proxiniumsttum]. Ecce ego tid mihari sopplicia s ut eos retraliefenl ad poeniieii-
Prqphetas, dicil Dominus; qui tissuimuUlinguas sutif liam : clemehs aiiteiii el. itiiseraior DoniihtiS diu
(sive dormitanl dormtlaiionem). Ecce senieriiiairi dilfereb:ttj putabat deceplus populus et
el diunt, dicil V>
ego ad Prophetas somriiahtes menducium, ail Doini- pse.udtiproplieiarum.lfau.de .sediiclus. iipn ventura
nttSj qui narrant ea, et seducunt [Al. Jitirraverunl el qnae Doniinusniinaljatur. et fem scver:iin-,in lndurii
seduxerunt]pbpulitmmeum in menddcih suis eiinmi- ei jocum vertetant; prbphelantjbusque PfOphclis
raculis (sive sluporibus[..aiqueterroribus suh); cmn quasi irritleiiies, dicebanl: Rursum liicvidet pondus
ego non mishsein eos, riec inandassem eis, qui nihU et oiius Doniihi.;Aique ita fiebaf. ut nequaqpam iii-
profiieritiilpopulohritc,dicit jDoimnuSiSemperimiia- tra Vhio, sed perjocum aique derisum, ontis et pou-,
turmeiidaciuin -verilaiein: et nisi habuerjt aliquaiii dus appellarefur. Prajcepit ergo Dominus, ui sive
' * Addit Vatic. hic
'-.« Duo mss.j paletis verborum. quoque Dpminus. >
gfo COMMENTARIORUM IN JKREMIAMJPKOPHETAMLIB. V. CAP. XXIV. «50
p p''l is, 'ive piopbcia, sive s.icerdos inleri'ogave- A _ sioni-i et \erbi Dei • q>*odquia popnlas iniplere con-
riiii Jeiemiam, quid =it pondus [Al. onus] \el quie lempseral, ipsurri verbura inlerpretalur supereis, ct
assuiipii >Domini, rc-pondeat eis el dieat: Fos cs- dicil: Quonlam dixistis quod nolui, ethoc ctun soepe
Ih onus, eivos cssumplio. As*umam enim voset pio- Prophelas milterem, ci juberem nedicereiis : prop-
- jiciam, allidamque et inlciire faciam. Si quisaulcin tereasermoncmvesiruni assumpiionis, onerisct pon-
deinceps, vel proplieiarum, vcl saceidotinn, vcl po- dcris in vobis opere tomplebo. Assuniani quippe vos
puli, auûs luerit oiras et pondus Doiuiui nomiuare : et lollainalquc poiiabo, el allidam, ac dc sublimibus
Vhitabo, iiiquil, super rin<m illum. et supct domum ihieiram eoiriieref.ir.iim.Nonso!um autem vos,sed
jllius; et eum delebo in perpeiuum. Dieat jlaqt.e fcitirbem vclraln, quam dedi palribus veslris. El
unusquisquc piovimo el amico Sito, neqmquam quod dabo, inquit. vos in opptobrium, et ignominiam sempi-
est 1008 on,JSDomini? sed quid respondit Domi- tct nam.qumnumquam oblivionedclebitnt.Hoc autcm et
niis?et quid IOCJIUSe-t Dominus? Veleiis oblivis- tcmpore Babyloiiioecaptiviialis faclum es«e uovinnis;
ciiniiii: onus, et pundu=.,=iveassuinpiio in ore ves- sed plcnius atque perfectius posl Salvaioiis passio-
iro itilra non resonel: quia singulis liomiuibus ser- nem rcsuriectidnemque compleiur, quando locutlis
uio str s ct opu» sutini in oiius poiidusque repula- est Doiiiinus : Reltnquetur vobh domnsvestra deserla
bilur, sectindum illnd quod sciipldin cst :Ex oteitio B (Ltic. xin, 55)- et usnue ad finem ejiis senie-na pei-
jtisltficaberis. ei ex me luo condemnabeiis ('iattlt. x\). nianebii. Dicamus ct aliter diimUxal juxta Scplua-
(Vers. 57 scqq.) Et petveitiih [Al. petvciiisii\ter- giula . Joyuv non soluni assuinplionem,ted ct donum,
la Deiiivenlh : Domini exerciluuin, Dei nostri IImc mvnusqnc significat. Qnia igituf sibi populus sempef
dices (si\p diceth [Al, diciih]) ad Propltetmn : Quid piospera proiniitebat, dicil, cos ueqiiaquam ultra
tcspohdil [Al. respottdclrii]tibi Dominus, it qutd lo- hoc debere Uiceie. Indignos eiiim esse eos donis
culitb esl Doininus?Si aulem onus Domhti dixeiilis. Dci aiqiie inuneiibiis, qiiinpoliusabjiciendos 1009
' nucusque iii LXX non h.
belur, et sequilur : Pio- ela Dci au\Hid peniius iclinquendbs. Ex \cibis.m-
pler Iwchmc dicil Dominus : Quia dixisth sermonem lem ei iiiierpreialionc nominuni seepe ICSosicudnn-
istum, mivs (site assumptio) Doinini, ci mhi ad vos, tur, ut Abrahain, Sara\ ct Peiri, et filiotum Zebe-
diccns: noliie dtcere, onns (si\e assumptioncm)Domi- drei vocabula commutala significanl rerum mutaiio-
ni: pi opteiea ecczego lollim (sive assumain)vospor- neiii : el in hoc eodcni proplWa (Stipia \x), Pliasitr
l'.ns, el prfjiciam [Vtllg relitiquam] toi el chtaiem, [Al. Pliasorei Pha*coi] dicilui pavor, si\e translaiio,
qtiam dcdi lobis el piitrilus resiih, a fucie mea, et da- et rolonus, sivo peregthtus. Nmaudum quod vcrba,
bo vosinoppi obiium sempiteiittnn,et ignominiamceler- Deiviveitiis, Domini exercifuum,Dct nostii, Lalini fct
ham, qumnuhiquam obtivio\e delebilur. Praecpil Dn- G GiMeeicndices nou liabenl; el Ilcbteei iu suis volu-
11111111=,ut nequarjtjatn oheiis, et pondens, ct as- inihibus coutra se lcgani, quod proprie mysleinuii
siiujpiio'iis sernio diceretitt' in populo; sed respon- sgiiifical Trinilalis.
a Clatisula isllnjc, Ilucnsque iu LKX non babeantMrlioiiernum Aiatovzo riSeliynv-jpto;, fclc,
iion liie ioei antca er.il, sed ad finem usqi-habelur,
sacri iicc niMsupenor dcsit pericope, quani liiic revocata
lcslri-*diffcrebaiur. Fal-io aiiiem luncdicebaniurvn- aiiiniiaiiocoiicludil No*de liicoiia, ul fecimus.rcs-
siculi 58, 59 el 40, qui liiuc «ubsequuulur, in Sep- tituendo rnss. quoquemoiiueriinl.
luiginiavirali vei sione desidcrari, cu'ii manifcsio
LIBER QITINTUS.
10091010 Qiiinlus Cominentarioruin in Jere- nenaii morsus non preevalebunt, seeurusque popuhis
niiain liber, a duobus, frater Eusebi, calaliiis habebit D Domini ciim Jesu Jordanis fluenta Iransibit, et
post
exoidiuhj, qiiorum alter recloe fidei dulcediiiem, vastam soliiudinem, comedel pancm, rpii in Beth-
alier Iioereticonini perfidiee amariiudinem demons- leem uosti-onatus est viculo (Exod. xvn, Num. xxi).
irabil. Quamvis Auanias filius Azur repugnet Jcrc-
miic, cl Semeias Nchelamiles Propbeiam milti n cu- (Cap. XXIV. — Vors. 1 seqq.) bslcndil milii Do-
mhiiis, ct ecceduo calaibi (sive h copliiui)pleni ficis,
pial i:i canvrem, elSopiionias sacerdos ii! Pseli.lo-
posili aiile TempliimDomini: poslquam itanslulil Na-
proplielaruui verba conjuret (Jerem. xx\m, xxix) : bucltodoiiosorrex Babylonh Jeclioniam filium Joacim
limeii veritin claudi ct Iigari potesl, vinci nou po- Juda ct priricipesejus, et fabrum, el inclusorem
et regem
test, qiue suorum paucitale conlenla esi, nt inuU de Jctumlcm, et adduxii ecs in Babylonem. Calathus
litiulinc lioslium non terrelur. Erigc iia.juc cum untis
ficus bonas habchat nhiiis, ttt solent fictts esse
Moysead ccelum manus, n anliqutthi serpenicm in primi lemporh : el calalhus unus ficus habebnimatas
ciemo suspci)de,sla(imqucelAmal'ecdeIebilur,ct ve- nimh, qum coniedinon poterant, eo quod esscntmaliv.
a-Duoinss. alqtie olim cditi, jubcat. Moiiifaueon.,deniqiievuIgaii aliquol \\\m,juxta Sym-

t" Inicrserunt nostri mss. ct vemstior unus
penes maclium, quas voces in textum rccipere per me
Et dixit Pominus ad trie: Quid tuvides, Jereniia ? Et A X (Dan. u\): el explelis annis sepluaginla subZoroba-
dixi: ficusbontis, bonas valde; etmalas, malas vatde, bel et Jesu sacerdole magno et Ezra ac Neemia, plu-
qumcomedihon possunt, eo quodnialm sint. Et-faclum rima pars reversa sil JeruSaleni: quorum numerus
est verbumDominiad me, dicens: llcec dicit Dominus in ejusdem Ezroevolumine coniinelur (I Esdrmii).
Deuslsracl: Siculficushmbonm.siccognoscamlransmi- Notandiim quoque [Al. quippel quod hoecVisin Se-
gratioiiemJuda,quani emhideiocdhlqinterramCkal- decioe lemporibus facta sit ad Prophetam, posiquani
dmorum,ih bonura. El ponrim oculos meos super eos Jechonios ductus est in transmigraiionem : Non enim
a inbonum, eireducameosinlerrdm haiic,ei mdiftcabq dixit eaptivitatem , quia se ultro iradiderat. Eabros
eos, et iion destruam: et planlaboeos, et non evellain. autem et inclusores, \el legis interpretes atque doc-
El dabo eh cor ut sciant me, quia ego sum Dominus; el tores debemus accipere, vel aiiifices inclusoresque
eruntmihiin popututn,elegoeroeis in Deum:quiarever- [A/. cltisoresque] auri alque gemmarum, quae ars
rletittir admeiritoto coijdesuo, Etsieut ficus pessimm; apud Barbai'ashationes preiiosissinia est. Pfo inclu-
qumcdniedinon possunt, eo quod sint irialm: hmcdicit soribus Scptuagiiita vincios inierpreliili sunl , ut
Dominus, sicdabo[Al.clamabo](s\velradain)Scdeciam captivitatis significarenl malum; etde suo addidere,
regeniJuda cl principes ejus, etretiquos de Jerusalem, divites, quod in Hehraico non habelui'. Comparatau-
qtti remanseruntin urbe liac, et qui habitant in terraÊ B tcm calailium.qui bonas ficushabebalet bonas nimis,
JHgypii. Et dabo eos in vexalionem, afflictionemque hcis primt temporis, qnoeGreeceappellantur-jrpwifiiK,
(sivc dhpersionem)pmiiibusregiiisfertminopprobriuin, Abrahoe yidelicei, isaac , el Jacob, et Moysi , et
elin parabolutn, etin proverbium,el in maledictionem Aaron, et Job, et ceeleris sanctis viris, de quibus unus
in universis loch, ad qumcjeci eos. Et miltqmin eos de duodecim 1012 loquitur Prophelartim : 6'icHf
gladimn, et famem, et pesiem,donec consumanturde uvam in deserlo itiveni Israel, et sicut ficus in ficulnea
terraquam dedieis el palribtts eorum. Duos cophinos, inveni paires curum (Ose.ix, 10). Unde et nosappel-
sive calathos bonorum et malorum [Al. bonarum et lamur filii Abralian:. Et eContrario dicitur ad Ju-
malarum] ficOrhrn,quidam inlefpfeiantur in Lege, doeos: Si poler vesler esset Abrahqm, faccrelh operq
ciin Evangelio; Synagoga, et Ecclesia;et Judoeo- ejus (Joan. vin,,39). Hi aulem calathi, qui bqnas ha-
liiin populp, e.t Chnstianorum ; gelienna, et regno beban; etmalasiicus, imn erant foris et extra Eccle-
cqeloruin , quorum altetuni ad supplicium pertinct siam, sed anie iemplum Doinini. eo qtiod cuncia il-
peccalorum, alieruin ad Saiictoriini 1011 habita- liusscieniiee pateant : nectanlam habent amarithdi-
culiiiij. Sed uos scientes juxta Apostolum Paulurn uem hoeficus quoe foris suni, quantam illoequee post
(Rom. vn) legem bonara et saiiclam, et maudatum coijfessionem fidei proevaricaiioneniuiaiee suni. Nec
bpnum et sancium, et Jinum esse utiiusque Tesia- G C lantam suayitalem bonse ficus, quee non suniin con-
menti Deuin, vel ad eos magis referamus, qui in peijtu templi Dei : quales fueiunl mundi philosophi.
artventu Domini SalvatOris crediderunt, et npn.cre-- qui nai.iiralibono et intelligenlia Grealoris, non lam
didermil: ttt qui aScribis et sacei'dotibus coiicitati visi suntsequi, quam laudare virtutes : qtianiam lia-
clamaveruiit, dicenies : Crucifige, crucifige ialem. benl suaviiaiem ficus, quoesunt in lemplo Dei, qua-
(Luc. xxni, 21), sinl calathus ficprum malorum; qui rum ltteriiut Prophetoe et Aposloli, de quibus uua fi-
vero posl asceiisionem ejus de populo crediderunt, cus loqiiebalur : Lac vobisdedi, non solidiim cibnm
ad bonas ficus, el ad calalhum cophiiiumque opti- (I Cor. III, 2). El: Filioli mei, quos iterum parlurio
nium referanlur. Sinipliceni aulem el yerain sequa- donecClirhliis forineiurhi vobh (Galat. IV, i^). Unde
liiur historiiinj, quod bohoiuni ficorum calalliuiiidi- dicitur, quod in ccrispeclu leiiipli Dei, ficus boriaj
xerit Jechoniam, qui se Jeremiae cpnsilio, et iinperid. fuerint bonoe valde; el ficus maloe, fueiint nialee
Dei, Iradiderat regi Babylonio : cui et piôsperaDor valde. Ac ne putemur noslrttm sensum ponere, ipsa
miiiiis pollieetur : Malarum auiem Sedeciam , qui Sciipiura se pandii. Sicut, inquit, ficus lim boitm:
eoiiiradicens senteiitioe Dei captus sii, caecatusque: sic cognoscamtransmigrationemJudu, quamemhi de.
oculis ducius est in Babylonem, ibiqiie roortuus; loco isio in lerrain Chaldmvrumin bonunt: Jeclio-
csl (IV Reg. xxv). In tanlum aiitem Deris posliil; D J niam et principes, qui cum eo capii sniii, significans.
oculos siios in boiiuin liis qui impeiio ejus acquie- Et econtraiio de calatbo, quiinalas habebai iieus; et
veriinl (Infra: XLU),el reduxit illos iu lerram suani, sicut ftcus, ail, pessimm[Al. pcsshtms") qumcojnedinon
et oediiicavitet non destruxit, et planiavit et poni possKiti,eo quod sintinatm :sic dabo Sedecitimfegem
evulsit, deditque eis cor ul scirent euin, quod ipse> Judael principesejus, eleos quiinJEgijpimntransfu-
esset Dominus, et fiereul illi in pppulunj, el ipse eis_ gerunt, et quiremanseritniinurbeItac in vexationemaf-
esset i.n Deiim : ul eiiam in c.iptivii.ite posueiit octt- fliclionemqueomnibusregnhlerrm(Infra XLJI),quando
lossuossiiperillos, et exercere lerrain, oedificaredo- iu jEgypto quoque capti siint, et Nabuchodonosor
rnos, planiare pomaria [At. ponleria] in Babylonia\ posuit in Taplmis solium suuin , misitqiie super
regioiie permiseril: Daniel signoruni miraoiilis, de. eos Douiinus gladiuin, fauiem, et pestem, doncc
captivo subito princeps factus sit (Dan. v), ot[tres3 coiisumereniuf de terra quam dedit patribus eo-
pueri gloriose de fornacis iiicendio liberati sin.t t rtim. Quod aulem dixit de ficis bonis : Dabo eh
6 In uno Yalic. ad placanduin legitur. pro in bonunu .

855 COMMENTAMomjM1N JEREMIAMPROPHETAMLIB. V. CAP. XXV. 831
cor ut sciant me, quia ego sum Dominus, illi siniile A _. diebus diluculoetde nocle consurgens, loquebatiir
csl Apostolicot-Deusest qui operalur invobh et velle, ad populum, El.rion, iriquii. audhih. Sin aulcm, ut,
et perficere (Philipp,u,15): qubd nori solum opera, novi ex vetefibus 1014 hasrelici yoluni_ lex semel
sed et voliintas nostra Dei nifatur auxilio. Delirat in adjutorium data esl, et conslitula.preccepla qure
in hoc Ioeoallegoricus semper inierpres. etvim cu- nostri arbilrii volunlale vel facimus, vel non faci-
piens hisiorica. facere verilati; de coelestiJerusalehi mus; quomodo Propheta se semper ingeril, et qiio-
captos refert, alque translatos in tefrarri Cbaldeeo- lidie replicat mandala Dei, quoe utique semel ac-
rum : rursumijtie ad loeum pristinum reversuros, ut cepla, suffecerant eis quibus data fuerani; nisi.ut
Jeremiam et ceeteros sanclos prophelas; alios vero hoc ostendat, -.JJO.ei hos seniper indigere auxilio; et
qui peccatores fuerint, in terra hac etin valle lacry- nurriquam posse sufficere, quod semel daturii esl,
marum esse niorituros. Totam-visionis bujus simttl nisi quolidieDomini admonilione renovetur?
posui Tztpr/.oiriiv,1013 ne sensum in expositione Et misit Dpminus ad vosomnesservossuos Prophe-
dividerem. tas, Consurgerisdiluculo, mitiensque: et iton.qudhth.
(Cap. XXY,—Yers.\.)Verbum quod faclum est ad Non per unum Prophelam, sed per omiies populum
Jeremiatn de omiii populo Juda (sive super omriem suum Deus semper admonuit, et quasi ipse in vigi-
populuinJuda) in anno quarto Joacini filii Josim re- B ] liis, alqueexcubiis cohslitulUssttrrexit diluculo, ut •
gis Juda. Htoc priora sunt preelerita visione : ifla suum populum commoneret. Et non, inquit, audi-
enim sub Sedecia facta est, poslquam Jechonias slis; ut quanto crebrior admonitio, tanto coniepi-
translatus est Babylonem; heec autem sub Joacim nenlium fuerjiit peccalamajora?
lilio Josioe, et patre Jechoniee. Non enim curoeerat (Vers. 4, 5.) Neque inclinasih aures vestras, ut au-
(ut ante jam dixi) Prophetis [Al. prophetiae] teinpo- direlis, cum dkerem [Vulg. dherei] : Revertimhiidd
raconservare, quee hisloriee ieges desideranl; sed me unusquhque a viti sua mata, et a pessimh cogita-
scribere ulcumque audienlibus atque lecluris uti- lionibusvestrh: elhabilabitisinierrd, quam dedil Do-
lenoverant. Unde et in Psallerio male qttidamjtixta minus vobh elpalribus vestrha smcttlousqtie in smcu-
texlum bistorioe psalmorum requirunt ordineni, lum. Tanta fuit duritia populi, utrie habliuni quidem
quod in lyrico carmine non ohservalur. . audienlis assumeret. et inclinaret aurem suam, pras^
. (Vers. 2.) Ipse esl annus prijnus Nabuchodonosqr cipue Domino commonenle,-iit reVerlerelur unus-
regh Babijlonh a (quod iu LXXnon babeiur. Et se- quisque a via isua mala et a pessimis cbgi.lalionibus
quitur): Qiiodlocutusest JereriiiqsProphelaad oinrieni suis. Et, o infihita clemenlia.non stippiiciumjnfefre
populuin Juda, el ad universos habitatores Jerttsalem pro scelere, sed ad posiiilenliamprovocare, tarnnia-
dicens. Qttarlo annoregis Joacim, filii Josise paljis G( lorum operurii, quai signiiicat viamala. qitam pessi-
Jeclioiiias,Nabhcliodonosor inBabylone suscepit im- marum cogilatioiium, quoeetipse absqtte opere re-
perinm, atque ita factum esi, ut annusqui primiis pntentnr in peccatum.- El promitlil proemiumVst
erat Nahucliodonosofin Babylone, quarlus esset in fecerint quod praeceptum est, ul habilent in lerra/
Jerusalem regis Joacim. Denique octavo anno regni quoe data sit; paliibus, el propier filiorum vilia sti-
sui, Jechoniani cum matre et principibus duxit in blata. Quodque ait : A smculoefusque iii smculum,
capliviiatem, qui iribus tanUuii post inlerfeciioriem sive, db mtenio et iisquein mternum,oslendit Dei do-
patris Joacim regnaral mensibns. lnierfccius est na perpetua, si digni exsiiterint lii quibus data
auiem Joaciin undecimo anno regni sui in Jerusa- sunl.
lera (IV Reg. xxiv). . (Vers. 6, 7.) El nolite ire post deos alicnos, iti
(Vers. 5.) A lerliodecimo anito Josim filii Ammon servialh eis, adorelhque eos; neque me ad iracundiqni
regis Juddusque ad diein hanc, hle estterlius et vicc- provocelh in operibtistnanuuinvesirttrum, et nonaffii-
simusaniius, faclum esl verbumDominiad me, ello- gain vos. Et rioii audhtis me, c dicit Dominus, ut mead
cutus suni ad vos de nocle consurgens et loquens, el iracundiamprovocareth hi operibusntanuuin vestrtirum
non audislh. Terlio decimo anno regis [Al. regni] in maliim vesirum. El haec, inqiiit, monebam cum
Josiae qui regnavit in Jerusalem annis h Irighita et Dsupeiioribus, iie diisialieriis serviretis, et adoraretis
uno, Jeremias proplietare exorsus est, et propbela- eos, el ne ista faciehdo me provocaretis ad iracuii-
vit sub eo annis decem et npvera, cui successit in diam propier opera rrtanuum veslraruni, ut facerein
regnuiii filius ejus Joachaz: quo statim ducto in ca- quod nolebam, et affligerem1015 v°s> et non au-
plivitatem a Nechao regeÊgypiioriim, regnum obti- distis me.Qupdque sequilur,;jDicIfPominus, ui tiic
nuit Joacim frater ejus (IV Reg. xxm). In cujus ad iracundiam provocarelh in opedbus manuum ve-
regni quarto anno, iste ad Jeremiara fii [ Al. fiiii ] strarum in mtilum vestrum, in Septuaginta non ha-
sermo Domini, ac per lioc vigesimus leriius aiinus betur. _ ;;
eral Jeremise proplietai, ex quo loqui ad populum ( Yers. 8.) Prqpterea hmc dicit Dominus exerci-
C03pit;et numquam preedicare cessavit, sed singulis\ luuin: pro eti quod non audisiis verba mea, ecce egp
n Viclor. haee verba pareiithesi inclusa delet, f ° Queehinc subsequutitur sacri lextus verba, in
quippe cum falsum
' sit, comnja illud in LXX rion Cisierciensi ms. hic loci non habentur, quippequse
liaberi. pattlo post prpprio loco recitantiir.
h Cisterc. ros., anms viginti el uno.
8BS ; . S. EUSEBIl HiMONYMi . SSS
miltam ct asmnqin unhersas cogiiatipnes AquUpiih, A.qnni sepluaginiq, tihitabo super fegem Btibijlpnh, cl
ait Doniinus; et Ntibuchodonbsor•regem Babylonis super genlem iltain, dich Dominus, iniquitaieseortim,
servum meum. Quia "mead j_racundiainprovocastis, el super terram Cliaidmgrum,etponam iltam in soli-
el fecislis malum iu iiiieriium veslrnni, et provocan- ttidines sempiternas. *Etadducairi super lerram itlain
lefti ad poeniteriiiain,superbo calcastis pede, niiliam. omnia verbq mea qum locultis sum contra eam :
inquit, ad uniyersascognalioiies,siyenalioiies Aqui;-. omne quodscriplum eslin librohto, qucecuinquepro^
ionis, et addiicain principem eaiiini Nabucliodoiiosor phetavHJeremias adversumomnes genies. Sicut JeriK
regem Babylonis servum nieuin. Mitiii auiem po? salem post septuaginla pnnOs lecipit [A/.recepit]
niiuus vel Angelps, ut coneilcnl geiiles, vel.ccrle pristinos hahilalores, et expletis suppliciis, quia
hujttsniodi movel cognationes, ul faciant Dominivo* obedivitSenteniise"Dei, felicitatepjistina peifruitur;
luiitaiem, Quodque vocat servum suuhi Nabuehodo* sic i*ex Babylonis qui elalus est in supeibiam , et
nosor, non sic servus vocatur ul Piopheioe el omnes suarum arbilraius est vjriuni,i.upd regsiavij in gen^-
sarieti. qui vere seryiuh t Doiuino ; sedqno in evefo tibus, el iion Domiui voluiitaiis,:MedisPersisque ve=
sione Jerusalem, Domiiii servial voluniati: secuiK nieiiiibus desiruelur. Denique usque Iiodie urbis
dimi quod et Apostolus loquilur : Quos tradidi Saia? Babjionis reiiquioetantum manent, El posuil illara
nm, ut dhcajtt iioii blasphcihare (l Tim, i, 20), Iu B Dominus iu soliiiidiuem sempiteniani, et inipleyit
Aquilonis[ aulem parle esse Chaldaeos. jiixla sitiim omnia verba, qna; in istius ipsius .Projilietoe volur
Jerusalem iiiilii dubiunl esl. mihe coijlinenthf. Nam in coiiseqrienlibiis,queemaia
(Vers. 9.) Et addueameos super ierram hlatn, et passura sit Babylon, Jereiiiiassermo describif.
super Itabilatoresejus, et super nqliones otnnes qum (Vers. 14.) Quia servieruiiteh cum essenl gentes
in circuitu iltius sunl; el interftciam eos. et ponqmeos mutim, ei reges magrit; ei reddam eis secundum opera
iii'sttiporem,etin sibiium, el in soliiudinessempiternas, eorum, et secundum facla mtiiiuum sitarujii. Iloc in
Istasuiit proemia coriteuiptorum, el Deiverba audire Sepluagiiita noii liabelur. Significal autera quod
noieriliunj. Quidquid igitui-Vualisuper nos adduciiur; non solum coiitra Babylonem pi opheiaverit Jere-
nostra peccata feoerhtit. Oftmesque genles ut lune mias, ted conti'a coeieras gentes, quaHn Babylouio
. adductaj sunt conlra Jerusalem ; stc hodie adducun- fuerant exercilu, Ct conlra DOmiuipdptilunidiiuiT
tttf conlra Eeclesiaiu iJegligenlenjjUt iiilerficiat eos, carunt. Denique in sequeniibiis diciiur contraJEgyp-
el pojiiil i11sluporem, et in sibilum, :elin soliludines itun, el 'Philisiltiim , el Moab, et Amnion., et Idu-
sejijpilernas.ut in exeuipiosint omhiura alque mi- niaeaiu, Ct Damascum, el Gedaf, et rcgua AsOr, et
raculo. "Siiiiiusauiem miracuii ef sluporis indieium Elani, et ad exiremum eontfa Babyloiieriiienain-
esX;el soliludo sehipi.tefna in his deprehendilur,qui •*que Clialdoeam. :
proesidemrion habent Deum. ( Yers. 1S seqq.) Quia sic ait Domirius Deus
'; {Yers. 10.) Perdamque ex eis vocem gaudii, \eiyo*- Israel ad me [Vulg. addit exercituum, el silet ad
cerii Imliiim:; vocem sponsi,el voceriisptinsm; yoeem me] i sutrie cqlicem vhii furorh (sive irierifliujits
ihoim, ei luinen iucernd;.: Et eril unhersaterra ejus de mdnu Jtiea , et prophtabh de illo cuncih genli-
[Vulg. ha>c]insoljludhiemel instuporem. jloc in con- bus, ad guas ego riiitiam te,.-'et bibent, el inebria-
ciliabulo •maiignauiiunv *t hodie coiuprobalur; ut buntur [Vulg. turbabunlur ] (sive voment)',etinsa-
magistri eorum hou doeeanl verbum Dei, sed iuslar nient a facie gladii, quein ego miitam intercos. Et
colubri sibilent. Peritque in eis vox gaudii, voxque accepicalicemdemamt Domini,eipropinavi cunclhgen-
Iaetiliee,ul nuinquam audianl illud Apbstoli: Gaude- tibus ad quas mhitme Dominus. Propitialio calicis, et
te,iterum dico gau"Jete{P1iilipp.iv, 4). Vox quoque. 1017 ealicis liieri, sive uon misti [Al. commixti],
spohs33, EeclesiastiCa3fidei; et vos sponsi, Domini quae Groece diciiuf «xp«Tou, Doniinici furoris indi-
Salvatoris : Qui enim habet sponsam , sponsus cium esf, a ul omnes gentes, quoeconira Dei popu-
est (Joan. ni, S9). 101@ Yox molee. ulnon conte- lum miiifaruni, bibant de calice furoris DoiJiini, de
fanlur in-ea frumenia, c-t populis vesceuda tribuan- quo scribil Isaias conlra Jerusalem : Scyphuhifuro-
tur: et Itunen lucernee:,docliina videlicet et scienT^ 'n's, calicemfuirimebibhti efevacuasli, proplercq con-
lia [Al. doclrinam et sCieiiiiam] Proplietarum. De=- surge (Isa, u, 15). iste aulem calix idcirco bibilur a
niqueet de JOanneBaptisia dicitur: Illeeral lucerna cunclis gentibus,-ut vomanl el insariiarit. Quod qui-
lucens(Joan. v, 55), Et alius Propheta : Lucerna, datn pravus inlerpres in bonanj partem accipit: ut
inquit, pedibus riieh mrbum iuum, Doniine, el luxse- inslaf 'catharlicap potionis qujdquid eholeroe ct pi-
mitis meh {Psak «SVHI,ilDS).Univefsa, inquil, terra tuitoe et nosii humoris in pectofe eSt, foras exire
liaerelicorum erit in soiiludinem, et in sluporem, compeliat, et restitual pfistinam sanitatem. Pro
cum novissimum ejus insipiens fuerit demoiis- Jeremia qnotjue Salvatorem h accipit, qtiod ipse
Ifaium. cunciis gentibus propinarit ad quas et misstts sit,
(Yefs. 11 seqq.1)Ei servient bmnes genlcs islm regi ut abjecla idololatria, Dei se cuitui dedicarent.
Babijlqnis septtttiginta annh. Cumqueimplelifuerinti . upd contrarium esse Scripturoe sauc.ioe,monsira-
aInlcrserit Rabanus.-t/e quo fn psalriip scriptum'". b Confer Origenis Honiiliain in huiic locum.
esl-jGalix in inanu Domiiii,vini meri ptenus mixtp: /
W COMMENTARIORUSi IN JEREMIAMPROEHfctAM LIB. V..CAP. XXV. 8JS-
buiit sequentia. Npn enim pr.Q re.ipedio, pt ille A rum...,-. quos nunc Saracehos vocanl, et de quibus
vult, sed pro poena mgraco calipe prppjpanlur. *diciiur : qui atlonsi suni i_ncqinain,
( Vers. 18.) Jerusaietn el civilalibusjfdd, el regi- ( Vers: 24.) Et cunciisregibus Ardbim: etciiiictis
bus ejus, el principibusejus, ul.dargmeositi' solimdf sregibqspccidenlh, quiIiabiiqni in deserto.Hocin LXX
nem,e! histup_orcm,eiinsibilum, et hiviqledicliqnem, itton liabetur. Post [AL. Propler] Dedaii igitiif. ot
sicui est dies istu. PuiabaiiJjjijquit, pod solfs ge»" Tlieman, ei Buz; et Isniaelifas, regionuni oidinem
tibus propinarem, et id.eo me huic iiijnisier.o Joetps isequitur. .
obluleram; sed ipter cppleras genleg, immo anie Et cunctis rcgibus Zqmri, Iloc quoi|ue in LXX non
'
cseleras, p.ropinayi Jcrusalcnj ei ciyilatibps Jpda , liabetur, ~ - '
et regibus ejus, et principibus, ut darein.eps ii) stU- - (Yerg, 2S.) jSf cunclh regibus Elam, mncthqtiere-
poreni, et Iii solitudinenV:.ei in sibijuni, e,l ip njii- gib.usMedomm. Es eo qtiod Ziiniri sequitur iilaitt
lediciionenJ, sicnl et praosenij prpbatpr exeniplp. regesqpe Medorum > arbilramur etâmfi.figgioiiom
Unde dicil et supra : Seduxisii me, Domine, et.se- esse Persidis, nisiforle ex eo quod proeeessit Ara*
ductussum ; invaluhii el poluhti (Suprq xx, 7). bia, et lii rcge? solitudinis iiceipiftiidisuni. Eliiin
(Vers. \9.) Pharaoni regi JEgypii et servisejiis, et autein regio P*Jffidisirahs Babylrinem, unde el Gla-
prihcipibusejus, et omrii poputp ejus,el iiniveisisge- nB iijilae,Medi qiipque, atque,1'ersoe, a quibiis capta et
neraliter. Posl Jefusaleiii bibit Pliaiâofex jEsypli deslrupfa egl Bajjyjpi!, Et ijtisieiiiin nieracunj cali-r
el socii ejus : biberunt principes el uniyersus ppr cem, ;4lexjii|dro rcgjj MacedpniihJptopiiiajiie Koia-
pulus, cynciusqtie, qui ndn quidem est 4Sgyptius, ruiit. ."-...;
sed in ejus regipnibus pommprafur : qu.psgeplua- . El cunjlh regibiis Aqttilonis [AJ, Babyloitis] de
ginla vertere g-uîixT-ovf , id esj., mixlUips, vnlgjis prppe efde Ipiigc,Qui* Persid.s gt Biibylojiis, Elaiu
non JEgypijaelegjoiiis, sgd peregrinuhi ef. ads.en.ir 3t.fjU§jyiejlo.rpjneniiin.erayeratregioi.jes ; JIUIIC gene^
tium. falifer ponif pniiies regesAijpiloiii.s, qui prppe siint,
Et cuticth regibus lerrw Aysilidh, QuoeI_ebraice. <$ lOlS.flt 1! I°flgPr:ft'9'.ApiIPJ!e»:.-quiHebrflice
appellatur ys (yiy) , de qua et Jph f!ijss,enarrat 4icij.pr' SApifpi.?(}5;D;V), LXX vciHere ÛVJTJJV.
historia : Honio qutdqm eral in regigne Ausit\di, i]0- quepi inos Subsqlqnuwppsjsoriiugdicere.
'
mine Job (Job. i). Et iamenscienduin hpnc yersj-. .(Ye!vs.;2(),}UniCijjqmcq.nn:q_frtiir4m mum,ekmm
culurii in LXX noji iiaberj, Thepdotionemque pfp nibm r.e^\\m,Jeyxie.i^q^^j(p_^:faciein-'-ejv^.ûni«?.-Jfc
Us, interpretaium esse if.suteij, cuj)c,tafsQr|f3f]^ns;.-p.f*9.y4i}ci^....-jr;^jgj£i|iSi"s;
i@»iiiiiai'at?4!}
(Vers. 20.) Et cuiicth regibus ferrce PhilhHiiim ef per partes; jpngtim flerjet, geiiigialjier.pp.sijiton.niia
Ascalonh,Gaza),Accaronh^c. reliquiis ,4?o/i,.l(0tl,|| Q C reg.uyterrae, quocme.mpiaiU!jrjuifiira. Qiiodauieni •
Geneialiter posuit Philisihiiijj, hpc esl, terraniPa- dixit pputjjj.frair^jn SHtny, SHJjiijjidilur,rfeefiu.«;•«-
leesiinorunj, el speci.jljierui.bes epruni Asealpngm, eam-pptipiiein,iit jijjjjjgs furerei.t, wm§mti,: i.nsa-
Gazain, Acearpn, Azoiuiii; solajji lacuit fielli, qua?,- nireiil.cilijuiHJj. ipter sepfajiiigdinjicareiit, Quod-
contlnetur in reliquiis, ilpc esf enim qiioiiscfiptppii peij)Hi!jl.; . .-,. ;.-
est : Et religuiis Azoii :..ylciiia epjni aique jcoufjnis5 JZt rescSesqcli bibel fipst pps \. et in' LX.X nou
est Azoio, qure jje.braice .diCjjur ESppp( fJTC^ ), babelUf, .huiic b.abet sensunj ; "'îjineg, iuqiiil, ip
regio urhis Gcth,. P.alajstijj.psaijieni :i Babylpniis\ circuilu natiojjgs: Babyjofljo ifflperio stjjijafiebfint,
captos aique va.statps, scrlbii Isaias.. gt cuncta su;e inJ.ji.siei poiesiati," ifa iit ujlijersoe',
(Vers. 21.) Idummm, etllpab, et filih Ajftmdn,ell qu.as j)roelefiti;g serrhft H3.rfa¥.Ug§ll!es, ipsi if.cr^
eunclis regibus Tyri, et uniygrsh reijibus Sidpnis, yiaiit et bibaiil de calice ejnj>, Un(Ieet iu fisione
iduma'a in qua sunt .mpntesS.eif, et qujg Hpb.raice e cpiitra B&byloijems,Cribitur: G.alixqureits Babyloif
appellatur EDOM (DITK).:Mp8b. et Apimpn, ipsi suntl inebrignfqninein tprtqm (infra JLI,.7). Koviss.imus
filii Lot, proximi maiis MoriuiJ.;Tyru.set Sidpii hiii aute/n i.ex Baljyjoijis bibet {latjcppljonem, propi-
Phoenicis litfore prinpipes ciyitatef, .qua. et ipsee e naple :si.hiagcgjijsflre-bjgae, eaijjeli, et asjni, l?yro
Babylonii) yeniente a supei'atoc su.ij , quar.uin Gaiv - J)
3 reg.eMedp.ru!ij,:aiqiiP Rersarum. Cjnoijjojlpjittteui ii.Ar
tbago cplonia, Unde ef Pcerii _ser.monycprr.up.to o bylpn, quaeliebraice fjicjtur J.4,BEt(b^),ini;e!)iplur
<iuasl Phoeni appeUaiiiur : quorpm Jingu.aHebreeoe K sESieH;.{~jt'ti7), la.bprajjji,,qui HCT
np!! n]ag!)pp_e!'e:
liiiguK jiiagna ex parte cp.iJfirijsest, br;ea) jingiiajparyiim .SaJfein.hpJjH.erjtscierilianj.gici
(Vers, %%,)Ei regibus~hhisultimm, gufe$unl trans ts ui apjjd n.os Proecjiroalpliabettjni usqtje ad JIP.:)ST
mare. trans [A/. traosit] Cyp:uin, el Rliodum , et siinam-iitteram per ordiiieni legilur, lioc esl, Ajpha,
insiilas, quoe-appellaulur &-Aiizg. Et iioe enim a Beiha, et cioelerausqu.ead6j;rhfsumfjiiejJrppt.efjijer
Babyloniis pccupalse suiil, ; . . inpriam parvulpruitispjei.ius lecl/ipnisefîtJeiliiji-Ve.rrf
. {yers.;;|.S,) Et Dedan, eiTimiiqri., et Buz, ci miw i^ jere, et prJOiisextreinji miscere,:i.i.îcai}ins.4/p/w.i.
mfshqtil alloitsisunl hi eomam. Hse gentcs in soli- li- 0, Beihq , Psi : sic ei apiid Ilebraeps pfiraum ojst
tudine sunf, vlcinaj et mixfpe fegipnibus isiiiaglila-
a- AIEFHS,seeiihdiiniBETii2, terliuni GHIMEL^, jjsqhe ad
, a Addit Yaijc, exercitu. : ftSti$n.
b Rursum Ysii.c, addit-;terr_w_\: nonien ipsa bra3pianitJBj, f $011.ncpngrufiliic sjjpplet Yai>;alleiain yersi/
quod
iiic retiiiet yersip Ilieronymiana, prp qup iii He- m\\^vX&m,Btff$^MQhbibei po&teqs, -. 7
839 S. EfJSEBII MERONYMI 8-iO
vigesimam sccundam. et extremam litleram THAU n, ^ vomite,et cadile, etnolite eoiisurijece.Sibibere et ine-
cuipenultima e=t siNtiJ.Legimus itaque Aixrn, THAU, -briari, vomerc, el cadere salutis indiciuni est, ut
BETH,sisra, n X. Cuinque venerimus ad mcdiini), instar calharlicee potionis[noxia qtieequepellaniur :
LAMEDb,lillera;occurrilciiAPiO:eli]l,si[A/.sic]recie quomodo sequitur, et nolitc consurgere? Queesil au-
legamus, legiiuusBA«EL(b:n):itaordinecommutato, letn potio, quae eos cadere faciai in retenium, ponit
Icgimiis SESACII ("]ti/C>).Vocales autem littersea in- manifeslius , id esi, 1021 a fac,e gtadii qucm cgo
ler BETitel BETU,et LAMED h, jnxta idioma lingutc mitlam inler vos.
Ilcbroeoein hoc nominc non ponuntur. Arbilrorque (Yers. 28.) Cumque noluerint acciperc calicem de
a sanclo Pro|ihela prudcnter fuisse celatum, ne manu tua ut bibant, dicesad eos : Ilmc dicii Dominus
aperte eorum conlra se insaniam commoveret, qui exerciiuum: Bibenies bibetis: qtda ecce in civitale, in
obsidebant Jeriisalem , el jam jamque ejus potituri qua inrocaltim esi nomettmeuin, ego incipio[Yulg. in-
eraiil 1020- Quod et Apostolum contra impcriuni cipiani]affligere,el ros qv.asi htiwceitteshnmuneserith
Romanum fecisse legiiuus, scribentem de Anti- (sive et vos mundiiia muudi erith) ? non eritis immu-
christo : Non meminhth quod cttm apud vos essem nes (sive non erilh mundi). Lalcnter ostendil, proe-
adhuc, hmc dicebam vobh? Et nunc quid detineat sci- ceplum Dei, qui voltinlate facere noluerint, susccp-
th, ut revetelur in suo tempore, subaudilur Auli- B turos necessitale, et audituros ': Bibenles, bibelh.
christus. Jam enim mysierium iniquilath operatur : Yelilis, inquit, nolitis, Dei sententia compleiida esl.
tantum qui [ Al. ut qui] tenei modo, teneai donec de Si enim civitas Jerusalcm, in qua uolurn fuit nomen
medio fiat, et iunc revclabitur ille iniquus, quem Domi- Dei, dicenie Propheia : Notusiu Judma Deus :in
nits Jestts intcrftciel spirilu oris sui, el destrucl illu- Jsraet nonien magnnmejus (Psal. LXXV,1), bibil mc-
miiiationeadventussui (II Tltess. n, Zseqq.). Eura qui racum calicera furoris : quanto niagis vos non eriti.-
lcnet, Romanum imperium ostendit : nisi cnim hoc mundi, qui pro Dei nomine idola coliiis !
deslrucium fuerit, sublatumque de medio, juxta (Yers. 29.) Gladium enim ego voco super omnes
prophetiam Danielis, Anlichrislus ante non veniel. habilatores terrm, dicil Doininusexercituum. Isla est
Quod si apcrte dicere voluisset, stulte pcrsecutionis polio meracissima, isle calix luroris Domiui, qui
adversum Christianos el tunc nasceiiiem Ecclesiam non super solam Jerusalem, sed super omnem vo-
rabiem concilassei. Longius quam Gommenlariorum catur lerram , el cunctas in circuitu natioues.' De
brevitas patitur, de hoc capilulo diximus, quod quo snpra dixeral: Ei miitamad Nabuchodonosorre-
Groecilorsitan Lalinique fastidieuf, quia in suis co- gem Babylonh servum meum, et adducam eum super
dicibus non habclur. Sed qnid proderit ctim in lerram hlam, el super habitalores ejus, el super oinnes
consequeulibus liic ipse Prophela dicat: Quomodo Z nulioncsqumin circuilu illius sunt.
capta est Sesach, ct compreltensaest inclyta universm (Yers. 50, 51.) Et ttt prophetabh ad cos omniu
terrm? quonwdo facla esi in sluporein Babylon inler verba hmc, el dices ad illos : Dominus de excelso r«-
geittes?Allegorici inlerpreies istum omncni looum ad giei (sive responsum dubii), cl de habilaculo sancto
cunclas referutil nationes, quas inebriaverildiabolns suo dabil vocentsuam. Rugiens rugit super decorem
calicepeccatoiuinmeracissimo.Etiiovissimiim etiam suum (sive respondebil super locum snum), celeuma
ipsum bibiturura supplicia atque crticiaius, de quo quasi calcanlium concinetur advcrsutn omnes Itabitu*
scribilApostoIus: Quem DominusJesus interficietspi- tores lerrm. Pervenil soritlus(sive interitus) usque ad
rituorhsui(\l JT7JCSS.H,S). &i[k\.Unde et] inalioloco extrcma (sive super parlexn) ierrm : quia judicium
dicit: Novhshnus auteminimicusdeslrueturmors(I Cor. Dominocnmgcniibus : judicaittr ipsectim omni carne :
xv, 26). Qnod magnarum virium est posse diver- impios tradidi [Al. tradidit] gladio , dicit Dominus.
sarum vocabula naiionumtraiisfcrre subeiymologiis Primum dicainus ut se interprelationis verilas ba-
suis, el singula vitia , singulis nominibus coaptare. bei. Cunciis, inquil, gentibus prophelabis, et diccs
(Ycrs. 27.) El dices ad eos;hmc dicit Domiuus quod Dominus dc excelso rugiai, hoc esl, dei sui
cxerciluum Deus Israel : Bibile et inebriamini, cl vo- luroris indieiuni; juxla illud quod scriptum cst :
mile, el cadile, el noliie cousurgere [Volg. neque sur- ) Leo rttgiet, et 1022 ams non timebit? Dominus to-
gatis] a facie gladii, quemego mittam iu[Al. inter] vos. cutus est, el quis non prophetabit(Amosin, 8) ? El de
Postquam, imjuit, cunciis gentibus propiuaveris, et habitaculo sancto suo dabit vocem suam, ut cunclos
impleveris praeceplum Domini, rursum hsecverbis Do- terreat audientes. Rugiel aulem super decorem
mini c imperabis, et dices : Bibile et inebriamini, et suum, hoc est, supcr Templum. Cumque ille rugie-
!>Inler BETHet BETH.Supcrflue in omnibus exem- quoe in alphabeto Groecosecunda est liltera, dupk-x
plarilms mss. addiiur et Caph; ibicurn enirn legiiur, inin nomiue Sesach rcspondel Siii, queepenuliima est:
ter Belh et Beth, Lamed et tapli: sit sermo de ila eodem ordine zS>Lamcd respoudeat Cltapli. Sunt
nomine hll, cujus iuter coiisoiiniites liiteras, non vero qtti locum ila supplendum vclint, inter Beili el
et Lamed : inter Sin et Sin et Cliaph. Hujus aii-
adduntur vocalcs liiterae juxta idioma linguae He- Belli
broeie. Boias vocanl.Consule lib. Nominum ad vocem lctu Cabbalisiica) permniationis , qua; apud Judaôs
Luza. MARTIAN. obtinet, vulgarique nomiue appellatur a prituis lil-
teris Athbas, tola in Alphabetho ralio csl htijusmodi:
h In Cisterc. quemadmodum ct, in suis mss. re- -
;.
perit Martianseus, addilur et Cliaph : hoc scilicet c
:;A3Q^:'j'P'Dn-5?t;^TYnipin5^^
sensu, quod sicuii in nominc Babel, duplici Beih, Cisterc. improperabh, pro impeiabis.
841 eOMMENTAMORUMIN JEREMlAMPROPHETAMLIB. Y, GAP. XXV. S4S
ritlnstarcalcantiiim in torcularibus " celeuma can- A . Dicuntiirque iiiterfecli a Domino, non quod Dpminus
-tabitur, el iii effiisione sanguinis niulul[A/, inuluo], ipse perculiai; sed quo in inieritu pessimoiuni, vo-
carnieiV lugubre eoiicinetftf : quod Syiiiniachus , lunias ctimperiiim Domini comjileatuf. .
Aquila, i.iao-fiovvocat. Giijus celeumatis
x«7«lr1yp.ce.'; (Yers. 34, 55.) Vtulate (sive jubilate) paslores, et
el Ciiniiinissouiitis usque ad lerrae exlfcma pefve- clainate, et aspergiie vos ciriereopiimdtcsgregh (sive
niei, quia judicium Domliii cijm gentibus. Si autem plangite arieles ovium)fquia ccinpteii'sunt diesvestri
judiciuni Domiiii cbni geiitibus csi, suttlel geijiium tit inierficiamini, el dhsipalionesvesirm,ei cadeihquasi
inerita diversa (Ose. iv). Ad: exponendiim illum lo- vasa preiiosa (sive quasi arieleselecli). Etptribil ftiga
cuiii, ui quidain volunt: Qui non credit, jam jtidi- a pastorxbus,elsalvatio ab opliinaiibus(s\\>earielibus)
catus esl (Joan. iu, 18). Judieatus qiiideni esl in eo gregis. Notandum quod in hoc laiiium loco LXX ju-
quod non credidit; sed ipsi qui uon credunt inter se, bilum in ni.alam parlem posuerint : pro quo alii iu-
diversis afiicientur siippli.ciis. Judicattir ipse cuin terpretes ululaium -(ut in Hebraeo scripltlm esi)
omni carne, ut niillus injudicatus abjat. Iiupios traiisluJere. Inier paSlores et arieies, sive dptiniates
. aulcm. hoc est, qui Doniino [Al. in DeiimJ nort cre- gregis, ibla distaniia est, quod pasiores ratiohalium.
duni, iradil gladiO;senipiierno.Allegoriel iiiierpreles sunt; arieles auiem et oplimaies refufuiiliir ad di-
juxta LXX Iiunc Iocum sic edisseruni, ut ad bonam B yites, qui el ipsi pars gregis appeilaiitiir. Qiiodque
pariem refeianl apertam Domini coiiiminationem, infert : Compleiisunl dies vestri, ut interficiamini.*
Dominus, inquiunt. de excelsO responsum dnhit, his luiic coniplebuntiir dies eorum, quando fueriiu pec-
vidclicet'qtios salvaiurus est. Et de locosancto suo cata complela ; eldispefgentur et cadenl. siciit vasa
dabit voeemsuam, respondeijiique sermonem iu. loco pretiosa, ut confracia nort valeant instaurari : et
suo.IHi atitem quasiviiiderhiaines pleni finciibus, il- qtiauto ante fuere preiiosiora [Al. pretiosa], tanlo
lius seuleiUirerespoiidebunl: Superohiiiesliabjtalpres inajus eonjni in confraciione sit dainiium : sive quasi
terrai veniet interitus : non super universani lerram, arietes elecii, ul pinguis liostia sit devoriire cu-
sed siiper parlem terroe, eoriimvjdeliceiqiii noncre- pientitim. Peribit, inquit, fuga apastoribus , quando
duui. Jiidieium eri.t in geniibus, et ipse judicabiiur uoii cgerii.it poeiiiteiitiara. Deiiique dicitur ad Pha-.
cum omni carne. Impii auiem tradentur gladioV risoeOs: Geniminaviperarum,quis ostendit vobh fu-
(Yers. 52, 55.) Hmc dicii Dominus exerciluum : gere a venturdira (Luc.x, 7) ? El ii.ipsalmis legimus :
Ecce affiiClio (sive inaluin) egredielur de gente in jP«rii/ fuga anie (Pstil. CXLI,o). Et saiiatio , iijquit,
• ab
geiilem, eliurbo magrius (sive iempestas)egrcdietiir a dpihnaiibusgregis, sive arietibus : carb xoivoO,sub-
summiialibus (sweextreinh) terrm. Et erunt irilerfecti auditur peribit.
Domini (sive vulneraii a DoriUno)in dieilla a summo}C (Yers. 56,) Vox clainorjs paslorum, eiululaiusop-
terrai usqtiead sunimnniejus. Non plangentur :einon limatiim gregis (dve jubilum arietum): quia_ vasiuvit
colligeniur, neqiiesepelientiir:An sierqnilinittm super potiiinus pttscua eorum. Et conticueruht arva (sive
faciem lerroijacebutit. 1023 Erubescahl qui viiij speciosa) pach a facie irm furoris Doniini.,'Et lii.c no-
Scripiurae sanciaefacere coiianiur, in bonam p:iriem taiidum quod apud LXX jubilum prOululalu posituni
ea quaecouiminaiionis plena suni, dissereules. De sit. Inter pastores auleiii et arietes ista diversiias
hoc auiem loco puto dixisse et Dominum : Consurget Csl, quod pastores pulenttiriii Ecciesia, qui proe-
gens adversus gentem, el reghum conlra fegnnm (Luc. sunt gregi cum sapieijiia et erudilione atque doc-
xxi, 10); et calera qure in ipsius Evangelii senten- trina. Arietes vero 1024 'lu' principes quidem vi-
tia continentiif. Inielligamus auiem haec [Al. ipsa] deiuur in populo, sed iiliiil habenl in se dpctrinae
facia jiixta iiisloriaiij, quando a rege Babylonio atque sajiientioe,et per nimiam simplicilateih prope-
cuiictoenationes in circuitu subjugalorjsunl: e.tim- niodnm sthltiliee vicini suiit. Quando autem Iia-
peritim ejus sensefe crudele. Yel juxia propheliam buerimus pacem, et non intellexerimtis vel hona;
ldiigopost temporeincOiisuniniaiione mundi futura. vel speciosa pacis, sed luxuriae iios et otio, .et vo-
a Malunl alii celeustna, sedjet celeujha bene
esl.; D fi.cet,: 'iKo-ftorilaque est cantiis jubii.aXi.onisex vo^
Rutiliiis lib. i, Dnm resoimf uariis vile celeuma mo- cibus ia, ia, qui soleihnis erat calcantibiis in tor-
dh, et est Gnece Y.&ivp.v., pro vi),Euo-u«. Nolum Sic culiiri, cxpressus. Ceeierunitoiurn bune Hieronymi
appellari caiiliiui, quj inagno claiiiure efferebaiur : loeum, qiti et magno Orusio. suspecius de iuclido
Uhde Macarius llomil. 6 eos-,.;qui iuter precaiidijrn olim fuit, emeiidat Lainberiiis Bos sat'is erudiie ex
VOCifer.iiuur,celeusiis couipafaiis, oi yap , iiiqiiil, ingciiio. Pfiiijurn pro y.KZK).vyp.a, repoiiii xKT«).£y^K
Y.pyM'jy.1;v.tyôjjy-ivot.yzifootaZs soiyjy.o-t.
1:1 Actis S. per £, quod ctirmen /%«6reMgiii(icat V.-KQ TOU XKT«-
GeiKivc.lVe 7
V.rgiii. c;<p. :Pa>ilerqueomnescumeoin Xs^so-Sat.,qtiod llesycbius cxpouit d§v/>£o-6at TOV
nwdumceleummconciiienles,niagiiificaveruntDeum in T£5v£wTK, uiqu.e ila recte legiliir haec v»x 'ap.ud Ori-
Cceininclaitioresubidip. iid Ezei-liielisxi, 10, iibi LXXffp-jjvo;y.cdiizlos
. bQuid sii, iii<|uitMontfiiuconiiis,ta(7fto_-,cxplicalur gciieni
y.cdOOKJ;docet Syiiiiiiacliuui liansiuli^se 6/>ijvot y.«i
ex inierpreiaiione Syri, Jcichi. XLVIII,55, ubi haec K.ATAA.ErjiA xod pD.o?w£v9r/6v.Pro posterioie vcro
Hebraica verba , >.-,?nt«STT»nTT'n "l""'-^, sic a «Ko-ftoj legi vult ct.ia.o-p.os, qnod eliam Itijnenitiiioriem
et lugubrem canlum sigiiific:it, unb tov cdifea
Syro inlcrpreie redduiilur, qixiri ol ;Wot?aToOvT£? iatneniari, quod ab ai, huc deducitur. ita
xs/WJouo-iOiyovTs? i d
i«'_"IK, esi, Non miipiiusculcanies du!.cvoces corruptai, qure etiam lexica exAtijiie iino lioc
intorculari jubeni dicenles ia, ia. Ileddiderim ego,
cantabunt dicentesia, ia ; ut quemadinoduni iiomcn Hieroiiyttii ' testiinonio pervaseruni, integritati resti-
«).fu/*« caritum, ila XEÊU&> canere verburn sigiii- tuiihiur. ;.
PiTROl. XXIV. '"":'»"
'
845 :' S» EUSEBII HIERONYMI 8«'.
luptatibus dederimus.: tunc conquiescent, sivecon-J A ut loquatur ad omnes civitates Juda : licet civila.ies;
licescenl bpna pacis, et aufcrentur a npbis propier LXX non trahstuleriiitv' n.eindecoruhi forle yide-,
iraih furoris Domini, et iinplebitur illud quod relur, in atrio domus Doittiiii loqui ad uibes quoe;_
scriptum est: Cum dixerint, pax el secufilas , tunc coram nou erant : sed qtiando ad populum, el ad
repehlinus eis superveniet hUeritus (I T/.ess. v, 5) , cives loquilur, ipsis civitalibus loqultnr. Pulclire
quo veniente, omnia conticescent. autem slat in alfio atque vestibulo Teinpli Dornini :
(Yers. 57, 58.) DereliquU quasi leo umbraculum ut per occasionem oraiiouis Domini, et adorandi
(sive cubile) suutn. (Et ut verius esl, tabemaculum: [Al. orandi] eum, scrmohes Proplietae audire cogan-
hoceniii) SDCCHO('DD)' Hebraictimsoual.) Quia facla tur. Noli, inquit, sublralicre verbum: licet trisle
esl iprra eorum in desolalionem(vel invia) q facie irm sit, licet adversum le audientiunl rabies cohciletur,
colutnbm(sive a facie gladii magni) el a facie " irm lamen dicilo quod libi imperatum esl: noh formi-
furoris Dppiini. Domiuusjde quo supra dixeral: de diins perseCtilioiieSeorttm , qui adversiim te conci-
excelsp rugiel, el de habilaculosancto suo dabit vocem tandi suni, sed Domini jubeiilis iiiiperiuin.Si for-
suani. Rugiens rugiel super decoremsuum ,ipserelin- siian, inquil, audiant, et converlunlur. Yeibum
quet iqbernaculumsuum, de quo scriptum est: Eactus aiiibigiiuiu, foisitan, majeslali Doiniiii iioii polesl
est in pace, sive in Satem, tqcus ejus : et habilaiio B \ convcnlre, sed nostro loquitur afTeciu: uf liberuni
ejus jn Sion (Psal. LXXV,2) : ipse relinquet sedem lioiiiini.serveiur arbitiiuhJ, ne ex piaescieniia ejus,
suani, et complebit quod per euindem liunc Pro- quasi iiecessiiaie vel facere quid , vel noii facere.
phetam loculus est: Dimhi domum meam, dereliqui cogatur. Noii enim ex eo, quod Detis scit fuliiiuni
limredilalemnieain(Jerein.\ii, 7). Reliquil atitem aliquid, idcirco fuluriiiJJ esi : sed quia futuium est,
quasi leo cubile suuin, ut omnes besliae, vaslandi Deus novil, quasi prtcscius futurorum. Et tainen
lerram ejsis iiabeailt potestatern. Leone ehiin ciisihde scienduin juxtaiiuiic CumdemJercmiam : elii mala
el preeside, iiullus ad eatndem audet aceedere. Facta prajdixerit Dominus, el egefit populus prjenileniiam,;
est, inquil, terra eorum, haud dubimn quin vel po- quod et ipse aciurns sitpcenitentiam siiperiiis, quae
puli Judeeorum, vel eerte universarum geoliuin, in facere coiiiminaius est. Et si prospera polliciius
desotalionem, el in inviuin a facimirm cohtmbm.Non fuerit, ei egerit populus negligcnter, muiet Detis
mirabitui' columbam Domini intelligi Nabucliodono- seiilentiiiih, el pro bonis mala inferal. Tiile quid et
sor, qui supra eum vocaii servuni Domitii legerit. iilud in Evangelio est: Millam filium meum, forsitati
Pro quo Septuaginla traiistulerunl, gtadiutrimagniim: verebuniiireum (Luc. xx, 15). Qiiod mique Cx per-
Licet colunibam et in persona .lerusalem possinius sona Dei oiniiipotcntis dicilur. Deniqne et. i"nproe-
accif.ere, quod iraseatur, et tristis sil, se leonis sui'.S t" sehli iiil : Si forte audiant, el convertarilur unus-
peididisse cttstodianj, et terlain suam venisse in de- quisqtie gViti stiainala : \jxcunj illi convefsifu.erini,
solalionem. cl mcop"senlenliae me pceniieal, et non faciam, qiwd
(Gap. XXVl,,—- Yers.. 1, seqq;): Inpriricipio eis facefe cogito. Gogiio autem facere prOpier ina-
regni [Yulg- regh ] Joacim, fitii Jdsim regis Juda,. litias sludioruiii illoiuiu, qusc si fticriul ininiuliitoe,
facium est verbuinhlud a DominodicensfEmc dicit et inea senteutia commutabiiur. Legamus historiain
Dominus: Stainatrio domus Domiiii, el tpqueris ad Jon* ei jMnive.
om.nescivitales.Juda, de quibus veniunl ut adorent'in (Yers. 4 seqq.) Et dicesad eos : Hac aicii Domi-
domoDomirii, universossermoiiesk.qnos ego mandavi nus : Si 1020 non audieritis.me, el [Al. uQambu-
tibi, uf loquarh ad eos : Noli sttbirahere verbum, si lelis inlegs mea, quam dedi vobh, ul audiaih smno-
fofte audiarii, ei eoriveriaiuuruhusquhqiie a via sua nes sefvorum irieorumProplietarum, quosego misi ad
mala : et pamiteai me nutli (sive quicscdnta maio), vos de nocle coiisurgens,et dirigens, et non audhlis :-
'-'
quod cogito facere eis propler malilias [Y-ulg. mati- dabo domumisiam sicul Silo, el urbein hanc daboin
'>
tiain] sttidiomin coraiM.'IteCi piôpbetia sttperior riialediclioneincuricih geiilibus ierrml ln hbstra eigo
est.prtore: 1025 licet sub eodem rege sit facla. " posittiin estpoiesiale vel facerequid, vel lioitfacere;
IHa enim facta esl in aiino qiiafloJoacihi fllii Jpsioe i ita d.uiiitaxatut quiiiquid boni 0]Verisvoluimis, ap-
regis Juda : hoocautem in principio. ejusdejn regis,, petiiiVus,ex-plemus, ad Dei gfatiaih refciiinms, qui
Scriplura dicenle : In principio regis Jtiacimfilii Jo- juxta Aposioluni dedit nobis et velle, et peiiicere
sim rqigis Juda, faclum esl verbiim httid.a Domino. (Pliil, u). Si.iiaulem snflicit semel ambulare in lege,
Nonlgiiiir (ht j333pejam diximus) in Proplietis histo- quoe nobis dataest per Moysen, ut stulta hseresis
rM orM texendus e=l, curn jii prae'seiulartimsulii suspicalur, quomodo addidil : Ul audiaih sermones:
eodem rege prio.ra postea , et postcripja aiile di-- servorummeorumProphclarum.Qm utique posl legem
cantiir.; Qhi auiem yerljum dlclur.is est Dpuijiij., ,.. iiiissiStiiii, et.noii semel.sed.frequenierMjec otiose.
debet sfare.cmn M-oyse.:'(B.etit: J- el a seciiro, sed semper et a sollicito. tlisi, inquit,
-vfc- et ;aiidii'e'euih-
Psaliiiista : Qui statis iiidomo: Domini, in alriis do-_ advos servpsmeos Prophelasquolidie, ei de rioctecon-
musrDeinosiri (Fso... cxxxiv,:2), Etprff.cipiuir 1ll.i i sufgerii: quos sraudire liolueriiis, dabp dohTuin h-:
i a YOceniim supplei Yiiticun. Hebraico textuas- b CoHCinniusin Yatic, superiore esl prior
seniienle, 1SKpin'SSai-
S4S COMMENTARIORUM IN JEREMIAMPROPIIETAMLIB. V. CAP. XXVI. UQ
tam, -ho.c.est,lemplum Dei sieul Silo.-.ubi fuit taber- A A erant, sacerdottira et pseudoprophetarum calumnioe
naculum. Cuiiique lemplu.mdestriiciuiii fueril, con- resistebant.
sequenler et civitas erit iij malediclionem cunclis (Yers. l\.) Ei locuti sun.t sacCrdoteset propltelm
geiitibusierrsEi Sicut autem exstrucio templo in area ad princtpes, el ad omnempopulum dicenics: Judi-
Ornae, et in monte Moria, hoc est, visiohh, in quo ciummorlh esl viro huic : quia pfoplielavil adverstts
Abraham filinm suum Isaac oblulisse narratur, ces- civitalemhtam, sicul audhlis tiuribus vestris..Sedeu-
savjt religio Silo, nec posiea ibi sunt celcbrata sa- tibus urbis principibus in porta templi et iii porta
crificia : sic exstructa Ecclesia , el spiritualibus in nova^qui de regis palaiio ad templuin cuciirrerajjt,
ea viclimjsimniolaiis, ce-isaruiit Legis; coercmoniie ui sediiio populi sedaretur, el cOnCiouepopuli con-
(II Par. m); el data est urbs Judeeorumin inaledic- gregata, acctisant sacerdotes et pseudoprophetre
tiohem cunctis gentibus [At. regjbiis] terrse : de qua Jeremiain : perieratque Propheta, quaniuitt fuii in
nos Dominiis liberavii, dicente Aposlolo : Clirhtus sacerdotibus et propbelis, si accusatores ipsi ha-
redemil nos de malediciione Legh, ftictus pro nobis buisseul judicii potestalem. Exquointelligimus cru-
maledictio (Gal.m,lS). de)ioi'es fuisse in Prophetam per invidiam sanclita-
(Vers. 7.-9.).Et audierunl sacerdotes, el prpplietm lis, qui religioni videbantuf dedili,quam qui neces-
(sive pseudoprophelm),et omnh populus Jeremiam lo- B ] siiatibus publicis proceranl.
quenlemverbaItmcin domoDomhii. Cumquecoinples- (Vers. 12 seqq.) Et.ail Jeremias ad otnhes princi-
set Jeremias loquens omnia qumprmceperat ei Domi? pes, etad uiiiversumpppulum, dicens: Doininusmhit
nus ul loqueretur tiduniversum populum,appreltende- me, iti propltetarem ad dointim (sive super domuiit)
riiiif eum sacerdoiesel prophetm(sive pseudoprophe- htain, el ad civitalem (sive super civitatetri)hanc otri-
tm), et omnh populus, dicens :~Morle moriatur ; quia uia verba qum audisih. Nuhc ergo boiias far.ile vias
[Yulg, quure] prophetavit nomhie Domini, dicens: vestraset siudia vesira, el audile voccm.Doinini Det
^SictU Silo erh domus limcel urbs isla desolabilur, co vestri, el pmttilebitDoininttm mali quod locutus esl
quod nonsil Itabitalor. Sacerilotes, ei prophelic, quos adversumvos (sive 1028 etquiescet Dominiisa ma-
pseudoprophefas inaiiifestius LXX irajistuleiunt, th qumtoculus esl conlra vos). Ego ditletnecce irima-
irascuniur Jeremia;, quod vera proedicai, elsubver-? nibus vestrh suni : facite iniliiui bontiinet rectuin est
soTemplo, et civitate deseria, sit perilufa religio,' in oculis veslrh "(siveut expedil vribh). Vertimlamen
et Iucra ex religione venientia; idcircp a]iprehcn- scitoieel cognoscile,quodsi Pccideriihme,sanguinem
dunt eum, el conseniiente sibi populo, morli desti- innoceiitemiradeth conlra vosmelipsos,et conlra civi-
nani: quare dixeril in ttpmine Domini, sicut Silo talemisfam, et habilatores ejus, ln veritale enhn niisit
eril domus hmc, el urbs desolabilur, eo quod non sit G I me Dominusad vos, ul loquererin auribus veslrh oinnia
habitaior, Si quandp igilur propter mandata 1.027 verhaltmc. Ctim praesenle populo, sederent in poina
Domiui, et ftdei veritatem, vel, sacerdotes uobis, civitalis principes, ct aeeusarent-siicerdotes-ct pro-
vel pseudoprophctae.vel deceptus popuhis irascitur, pheloeJeremiam proplietam, et morlis cfimen inien-
non magnppere curemus ; sed exsequamur seuteii" dereiit, Jcremias ad 'principesioquitur, et adiini-
tiam Dei, nequaquam piaeseniia mala, sed futura versuin populum, quos sacerdottira et pseutloprd- ,
boha animo cogiianles. pljeiarum factio concitaverat, prudenler pariter et
. (Yers. 10.) Ei congregatus e&i omnh populus ad- humiliter atque consianleri Prudenter, quod a Do-
versus Jeremiam in domum Domini, et tiudieruiU nrino niissuin esse se dicercl. ui conlra teraplum et
principes Judaverba limc,et ascenderuiude domore- civitatem loqueieuir, darcique coiisilium, quod si
gis in domum Domini,: et sederuni in inlroilu porlm'.' ejus vellent audire coiisiliuin, elagerc poeiiitenliam,
Domtrit[Yulg. domus Domini]novm.Jeremias iri tem- Domiiius quoque su:un seiileiitiani conunuiaiet. Hu-
plo Dorniniverba prophetabai, et dixerat : a Dabo> militer aulem in eo quod ait: Eccein manibusveslris
doinum isiam, sicul Silo, et ttrbem htinc in maledic- sum : facile milti ul bonum el recium est in oculis
tioiiemdabo cunctis gentibus terrw; slalimque. a sa- vesirh. Porro constanler : In veritaieinhit meDomi-
ccrdoiibijs el prophetis et populo sediiione commo- D nus ad vos, ul ipquerer in auribus veslrh omniaverba
ia, omne vulgus adversus Propiietam corigregaltir ini hmc. AUisque sermonibus.-ioquiluf..:".Siirascimiiii
Templura, ubi erat Pfophela, et:'•sacerdotum, ac; quod [Al. cur] conira lemplum et urbem Douiini
proplietarum vulgique iiiauibus teijebaiur. Qttod1 sim loctiliis, et cureevobis esi salus urbis el templi:
cum aiidissenl principes civitaiis, qui.in domo regiai cijr augelis peccala peccatis,- et sanguinis raei. tam
versabaulur, iransierunt, sive ascenderunt de domo> urbem qiiainhabiiatorcsejiis reos faciiis? Si qiiando
regis in domumDoiiiini. Nolitndumque, quod ire adi igilup et nobis pro necessitalis angttstiis. hiuiiilitaie
domum Domini, seuiper asceiisus sit. Sederuniqueini opu.s esl: sic cam assuinamu;, ne veritaleni el cou-'
iiitroitu portm Domini novm.Principiiui ehim eratt stanliain deseramus. Aliud esl.enim supefbe cOiitu-
officium sederc in porla domus Domini. ei ibi ne- njeliam facere judicantV quod sigriumSiultitieeest :
gotii el sedjtioiiis cngiioscereveritateiii.Nova atileml aljttd sjc impendens vilare (iiseiimei), utdcveriiate
porla diciiur, quia qqi sedebanl in ea ct judicio pree--, nJhil subtralias.
8 Yerbmjj dabo Yictorius suffecil.
" r
"8i7 .". S. EUSEBII HIERONYMI 848
'(Ycrs. 16) Etdixsrunt principes, etoiniih popu- J^ rant lianc , jitxla uriiversa verba Jeremim. Et tittdmi
lus ad sacerdolei el prophetas : Non_ est viro l.iuicju- rex Joacimel omnes poienies. ei a pfincipesejus verba
dicium mortis, quia in nomine DoininiDei nosiri locu- Itmc, el qumsivitrex inlerficere euin, et audivii 't/Was.
luseslad nds. Populus qui pritis a saccrdoiiljiis el eltimuit, fugilque et'.^Q^Q inqressus esl JEgtjpfum.
ps.etidoprophetis luerat su|ipl;iii!aius, jiiiigitur prin- Qii.oiiqiie seqhitiir : Ei misiirex Jodchn riros iii
cipihus civitaiis ; ef.pro Jeiemia loquitur, quod ne- Mgijpluin , Elnalliaii filiuin Acltabor, e.i viros cuiiieo
quaqiiam rnus moriis sii, sed in noiiiine Douiini et in dEgijptum , \n LXX hnn habeuir. Dein jiiiigitiii':
ex ore iliius proplietaiit. Cilo enim vulgus iiidoctuni Ei editxerunt Uriam de JEgyplo, ei adduxeruni eum
accopla ratione miitat seiileniiam. Dolor aOlem acad regem Joucim, el perctissit euni gladio, ei projecit
cusaiiliiiin, praecipue sacerddtiuii, ct pseudoproplie- cadaver ejus in sepiitcris vulgi ignobilis. Veruinlanieii
tariiiu npri polest iiiiinuiari. Et ideo illis accusanti- magnus Ahicumfilii Saphan eral [Vulg. fuii]cttmJ'e^
hus, et in accusaiione perscveiantibus, popultis reinia, ul non tradereiur in manns populi, eiinlerfi-
comnitttaiur: quod spetn. cis dederal indulgeiiiioe cererit eum. Qua-ritnr curj cum Urias filius Seniei
Domiiius, si bonas facereiit ICIIIB vins suas, et au- de oppido Carialli-Jarim, eadem qiiae Jeremias pro-
dirent voccm Domiui Dci sui, ut el Doitiinus stiani pheiarit, liinore pefieiritus, fugefit iu:^gyptnm ,
seiiieuliam flecieret. B eiinde retractiis, occisus sit: Jereiuias pntueiiieva-
•"]
(Yers. 17. s.cqq.) Stirrexeruntque viri de senioribus dere, qni certe non fogerat., sed aiidacter in priori
terrm, ct dixerunt ad dmiiein caHumpopuli loquentes: seiiienila perseverans, liberatus sil, tam vulgi priu-
Michmasde MoraslliifuitProplielain diebus Ezecliim cipumiiue judicio, qiiaui consilioseniorum adversum
regis Juda, ei ail ad omnem populum Juda, dicens : accusaiores, Sacerdotes , el pseiidoproplielas. Ad
Hmc dicit Dominus cxercituum : Sipn quusi ager ara- quod breviter respondcniluiTi '."hcqhaqiiatnDci sciri
bilur, ei Jerusaletri in acervum lapidum erit, el mons posse judicium, dnni eadcin causa , eademqiie sen^
domus in excelsasilvarum. Numquid morte condemna- tentia alins puhilur, et alius libefatur. Nisi forle
vit euni Ezecltiasrex Judce, elomnis Juda ? Numquid hoc respondere possuiiius, quoil Urias in condem-
rion limuerunl Dominum, et deprecali sujil facicmBo- iiaiioncnj accusatorum, et populi irucidaltis sit: Je-
mini ? Et pmnituit Dominum ritali, quod loculus fue- remias auteui reservalus judicio Dei, ut rcliquiis in-
rat adversum eos. Ilaqua nos facimus malum graiide felicis popiili proedicarei, et eos retraberet ad pcaiii-
conlra aiiimds nostrtts.; Principes civitatis et populus tudinem. Qiiod quidem et in Apostoloriim Actilms
iinelligiiul judicii veritaiem. Senes auiem , quorum legimui, Jacobom Aposiolum (Act. xn) staliiii HeiO-
•
propiie erat nosse veiera, replicant bistoriam el dis pertulissc sehicntiam , et mariyrio coroiiaitim ;
propheliam Michaceede Morasllii, qui pfophetavit IQ beaiuru autem Petiuni etceelCros Aposlolos dociiinoe
siib rege Ezecliia, comparant pro.iheiioe Jereniia3, Doiniiij; rcservatos. Et aiiiinadveriemia coiisianlia
proqua ei inoriis discrinien iiitcnditur; osieiiduiiir prophetiilis , quod ne de JLgyjito qiiidem letracUis
que illuin disisse graviora, et tanien a. jusio rege Urias inutayerii senienliam ; sed videns sibi inien-' :
.Ezechia nihil esse perpessum :scd conversos ad poe- tari mortem , nihilomiiius sit locuius qttre pra-ccpe-
liiientlain, Domini in boiiam partem vertisse scnien- ral Doininus. Quodque timuii, et fugit, et iugressus
tiani. Miclncas enim dixit: Sion quasiager arabitur, esl jEgyptum, non infideliiaiis, sed prudcntiae indi-
e,t Jcrusulem in acervum lapidum eril, el monsdomus cium cst : ne frustra nos ofFeramus periculis. Aiio- :
ht excelsa silvarum (Mich. m, 12). Porro Jeremias : qiiin el Dnmisium S.ilvatorem de nianihiis pcrse-
Dabo , inquii, domum hlam shut Silo, etiirbemhuiic queniium lapsum legimus (Luc. iv, Joan. vm) ; et: '
dabo in maledictionem cunclis genlibus terrm (Snpra priaicipictilemApostolis : Cum vos perseculi fuerint
xxiv , 9). Dauique coiisiliinn, putantes iiequaquiim inliac civitate, ftigite ad atiairi (Maltlt, x, 25). Quae-
futurtim quod Miclireaspradixerai, quia mtillo teni- rilur quorjue quomodo Joacim rex Jmla , parvi im-
ef dcbilitaii, et jahi jamque periiufi, miiiendi
pore non sit laetum piopler po|iuli poenitentiam. Et perii,
in jEgypium habuerit, potestaiera,- et inde Uriam
hoc-quoqtie quod 'Jereiriias loeiiius esl, nequaquam
fore, si juxia consiliuiu cjus bouas faci-uil vias suas, D educendi. Quod facile solvitur, si considcremus eum
. el sttidia sna , et audianl voccni Domini Dei sui, ut a rege Êgypii Neeiiao priiicipem constitutuin, et
Dnminus noii iuferat malum quod cis fueral couimi- hanc proplietiam fiiclam esso ilr pfincipiV regni ejus.
iiiiliis. Simiilqne franguut acciisatoruni fabieiii, et e.e Qiiamquam autem Jereniias Domini adjutoi io libera-
niiscenl cnm eis diceutes : Itaquenos facimus inalum lus sif, laiiien et illi rcputaiur £031 in mefcedem,-'.'
grande contra aniinas nosiras : noii quo facere de- per quem Propheiam suum Doniinus liberavit :'
Jjeiinl, sed qniasi fecerint, iiequaqiiaiiiiioceaiitaccu- Aliicam videlicel iiiio Sephan, quod in posteripribus
i
salo, sed auittiiibus suis, quas limtatione senieniioe leciuii siimus, qu:indo de cistcriia hiii, Abdeiiie-
lech spadmiis consilio , aique prrcsidio Jeremias de
potuerinl libnrare.
(Vers. 20 seqq.) Fuil quoqne vir propheians inno- morlis periculo Iiberalur (Infra xxxvnij.
mine Domirii Vrias, filins Semei de Caritiih-Jarim, el (C;ip. XXVII. — Vers. i.) In piincipiore-
prnphclavil adversus civitalem islam, et adversumter- gni Joacim, filii Josim regh Juda, factum est rerbum
a Yalic. et omnes principee. f CistercV. siquandode chteriia..:. libereivr.
849 COMMENTARIORUM IN JEREMIAM;PROPHETAMLIB. V. CAP. XXYIL 880
Itocad Jeremiam apomhto, dicens. Hoc in editioiie_jA Dei. virtus et.Dei sapieiitia (I Gof. i , If). El Isaias :
LXX non habetur. El nmlti pulant sequeniis car Domine, quhcredidit atidiiui noslro, ei bracltium Do-
piiuiiesse principium, quod..nequat_u:ini ita est, sed Viinictii reveialum esi(Isai: LIII, 1) ? Scribil el Joan-
jtingendii.msttperiori, ul qiiidqnid diciuru refcrlur et nes Evaiigelisia : Omnia per ipsum facta siint, el sine
faclrini in priucipip regui Joaciiu facium esse creda- ipso facltim:est nihil (Joan:i:, 5). David qiinqiic/in
riJiis.Uiideei miilcndi in Êgyptiini, quasi ad amioiini suo caimine loquilur : Verbo Domini cceli firinati
rege.ijjliabuil polesiateili. Viilenior auteni rnilii LXX sunt, el spirilu oris ejus dinnis virlus eorum(Psal.
tiiulum isitim liacratinne silu|sse, ne secmdo dice- xxxu, C). Qhod aiilenJ aif: Dedi eam ei, cui [Al. qui]
r.e vidcreutilr. Jam enim in principio postierant: In placuil in oculh meh , hoc; sigiiilical, quod oiiuiia
principio regis Joacim ftlii Josim regisJuda, facluin liuinano geiieri per Dei grniiam siut Iribula. Ego,
esi.verbttm islud ad Jeremiqm a Dominodicens. inqnit, feci terram, el hojninein, ct jumenta (Psal:
(Yers 2.) liac dicit Dominusad me : Fac libi vin- xxxv), Oi'do conirarius. In Genesi -enim."priirium
culael catenas. Sivcjfoiov; , qui Hcbraice appellan- fiiiiit iiniiiianiia, el extreinus honio(Geiies.i), sed hic
tur MfJTOTn (nitsia), et sermone vulgari a Boias vo- prius lioiiiiiiemnomiuai, el postea qure subjeciasunt
cp.nt. hoinini.
(Vers, 5, 4.) Ponesqiieeasin collo tuo, et mities ]j (Vers. 6, 7.) Nunc itaqueegq ded't omneslerrasislas
cas ad regein Edom, el ad reqemMoab , el ad regeni hi manu Nabticliodonosorregh Babijlonh servi jnei :
filionim Amnwn, el ad regemTyri, et ad regem Sido- insuperelbestiasagridedieiutserviaiitilli. El servieitt
nis per maniim [Yulg. in munu] nunliormn qui vene- ei oinnes genl.es,et filio ejus el fiiio fitiirjus. Cujtis in-
runi Jerusalem ad Sedeciamregein Jttda. Elprmcipies felicitatis est Isracl, qnaudo compaiatioiie ejns Na-
eh, ut addominos sitosl.oquaniuf: Umc dicil Dominus bucliodonosor servus Dei appellaiiir ? Scriptum est
exerciiuumDeus1sraci. IImcdicelisad doininqsvesiros. iri EvaijgClio: Mundtis per ipsum fqcitis esl, et ntuif
Pr.Etqri.tavisio iu piiiicipio facia esl ail Prophelam dtts eumhOncognovil. In propria veiiil, et sui eiimnon
regni Joacim, (ilii Josi.e regis Juda. Haec aiiiem sub receperiinl (Joan. l, 10). Recte ilaque coiidilor erea-
Sedecia, qui exlremiis regnavii in Jerusalem, el siib luram suaiiitradit cui voluerit. Denique et di.abulus,
quo urbs capla est atqne subversa.- Proecipiuirque in cujiis lyputn proccessll Nabuclioduiiosor Vconliie-
Jeremiae , ut calenas , sive fiircas liguc.Vs, qtiae He- tiir : limcdrhnia miliiiradita sunl. Qupd autein inliilit-:'
braice , ul diximus, appellaniur HDTOTII,iiupouat Insupsr ei besiias agri dedi ei ulserviant illi, vel t-im-
cnllo suo, et iiiiit:it eas ad reges Edom, Moab, filio- pliciter oiiiiie genus aiiiiijalium ihtelligeredebenius ;
rum Ainnion, Tyri, Sidouis, per legalps, qui vene- cum lioiiiiiie eniiu el ea tr;iduniur, 1033'-qu;e ei
rant ad Sedeciam : el proecipiat suis dominis nun- (Q subdiia stirit; aut cerle besiias, ferasgenles accipia-
liafe , quod rcgi Nabticliodonosor servire debeant; mus, quod eliam illte serviani, qiiae.:prins servife
et audire quae sequeus Prophetre sermo prosequitur. non iioverant. Filiiim auiem ejiis, etfiliuiu filii, juxla
Ac ne forsitau legati et reges isiaruhi gentium re- Ileliiaicum Balihasar vocat, et Evilnierodach, de
sponderent, cur l.io.ctuo populo uon prxcipis? Se- quibtis scribitD.inicl.
decire quoijue rr-gi similia loquilur , et sacerdotibus Donec veniul tempus terrm ejus et ipsius. Pulcbre
ac proplietis. Hunc IpCuinaliegoricus semper iiilor- ."iieperpeiuum Niibufhodohpsor puiareiiir iii.iperium,
jires (Origenes),et historioe fugiens veiitaiem inier- et ipsiiin dicit a MedisPersisque capiehdnm.Hoe est
preraiurde ccelesti Jerusalem, 1,(1)32 quod dclieanl enim quod sigiiifical : Donecveiiiattentpuslerrmejus
habiiatores ejus spouleassiiineie cor|>ora, et descen- elipsius ; sed uec hoc hiibetur in Septuaginia.
dere ih Baliylonem, id esi, coufusioncm"niund.iisliuS El scrvieiUei gentes inullm, elreges mngni. Npi:di-
qui in malignopositiis esi, e.l servire regi Baliylonio, xit, oinnes: hpc cjiim prpprie Chrisii debetur impe-
haud (iiil)inmqiiin diabolo. Q»od si iioc fafcereno- rio, qiiiimqiiam juxia Syirimiicliiiiii non legamr :
lneiinl, neqiiaqtiam eos gravia corpoia poriaiuros ; Scrvient'eigenles mulim,ct feges magni; sed subji-
sed peiiiuros gladio , et lame , el pesle ; ei nef|ua- cient euritserviluli gehles mulim, elreges magni, ut
quaui homines futuros, scd da;mones. IIoc ille.dixe- jjipse quoqueserviaiMedis ei .Persis , cui anic omnes
rii, ne defciisores ejus nobis calumiiiam faciaut. .gciiiesservieranf. lloc (juiid ex Hebraico posuiiiiiis:
Creierum nos simplicem-et verani seqininiur hislo- Dedi ei ut serviant illi, elserdent ei omncs genies, et
riam. ne quibusdam nubibiis alque praesligiis invol- filio ejus, ei filio fiiii ejus, donecveniat lempus ierrm
vaihiuv ejus et ipsius: et serviiuticum lubjicienlgentes n ultai
(Ycrs. S.) Ego feci lerram, ethoininein, et jumenta, el rcges mtigrii, in Scpluaginta (ut jam diximus) edi-
qummnt super faciem terrm in fortitudiiiemeamagiia, tione non legilur.
el in brachiomeo extenio, ei dedieam ci, c»i[AI. qui] r. (Yers. 8.) Gensautem et regnum, quodnon.servierit
placuitinorulis mcis. Licei chS.pojôT:a6a;\ix.c&cr\p- -Nabucliodonosor.regi Babylonh , ei quicumcjUenon
lura Joqtialnr, quomodo nos hoiuincs loqui possu- curvaverilcolltim suum stib jngoregis Babylonis, clin
iiius et iulelligere : tameu for-iiludo Dei et hracliiitm giadio , el fame, el pesie vhitubo super gentem illum,
ejusille est, dequo el Aposiolus loquiiur : Chihtus ail DominuS, donec consumameos in manu ejus. Non
,'. a SicKXOIOJ iii Glossis'veterilius VedilifiirBoia , et aulem liac de voce disimus: VidVLib. Noîih. iii
equuieus, Et ihidem in Boia ylnov fftp-iBti^t.. Ssspe Lu6ui
8SI S, EUSLBH MEUOJmil 852
solum Dominus jieccalricesgeutes subjicit Nibuclio- /V nequc enim inerctm' privilcgittm geutis Israeliticjo,
donosor, sed Apostolus de peccaioiibiisloqtiiiur: qui CiCterisgcnlibus, ani similia , aut majora pec-
Qttos tradidi Saianm , ut dhcant non blaspliemare (I. cavii. Dcuiquc quia audire conicmpsit populus pcr-
Tim. i, 20). Ei in alio loco : Tradidi hujusmodi Sa- duellis,g1adio , lamc , e! pesie coiisumpius cst. Ob-
ianm in intcrilum camis, ui spiriius salvus fiat (I Cor. serviinduin auiem in Scripiura sancia , quod pro
v, 5). Polcsiaiibns quoque obediendum monei, lion psciidoprophctis appellcl propbelas , qui vaticinen-
solum propter iram, sed et propter conseieniiam , t;;r iii tioiiiine Douiiui mendaciler. Hoc auiem , in-
ne cnnilemncmur ab eis. quii, faciiinl, ut ejiciani vos , ct pcrealis lam vos,
(Vers. 9 scqq.) Vos ergo nolileaudire prophetas ves- quain jirophciae , qui valjcinanlur vobis. Ei eorum
tros , el divhtos , ei somnialores, ei autjures, et mnle- igiinr qui decipiuiiliir, ei eorum qui decipinnt, si-
ficos , qui dicunt vobis : Non scrviclh rcgi Biibijloiiis, miiis interiiiis est. IInc quod de Hebrnico posuimus :
qrita mendacinm propheianl vobis, ul ionge facianl vos Snb jngo regis Babylonh, el servileei, et popnlo ejus,
de lerra veslra , et ejiciant vos, et pereath. Gens au- ei vivetis. Qunre IOS5 moriemini lu elpopulus tuus
iem qumfttbjecerilcervicemsuam subjngo regis Baby- gladio, cl fatne, el petle : sicut loctdus cst Dominus
lonis, ei servierii ei, dhniv.amcam in ierru sua, dicil ad geniem, qumservirenoluer.t regi Babylonts? Kolile
Dominus : et colei eam, et liabilabilin ra. Delirai el ]B audire verba prop1ui;rum diceniium robh , in LXX
in h'>c loco iiliegoricus interpres , et borlalur in noi) habeiur. Et idcirco admonco , ut prudcns lecior
ccelcsii posilos Jerusalem, ne audianl prophetas intelligal quanlum desil per singnla Groeciscodici-
suos , aiqo.e divinos, ei somniatores, ct angures, et bus et Latinis.
maleficos : s-eilut poiiusservianl Nabuchodonosor, fVer:i. 16, 17.) El ad Sacerdoles , e! ad populum
el corpus liumililalis assumaiii, infanlinm JJ.CIS& islum locvius sum, dxcens: hmc dicil Domiuus : No-
vagilus , cl inctinabiila parviilornm. Si euim lia>c tileaudire verba proplielaitimveslrcmm , qui piophe-
feccrinl, explcio famulatu , et conditione mortali- iantvobis, diccnies : Eccevasa Domini rcverlenlur de
tatis liumaiirc, reversuros eos ad lerram suam , el Babtjloucnttnc cito : mendaciumenhn proplieiantvobh.
habiialnros iuea, et operaturos, quoeprius operati Hoc quod posuimns , HHJIC ciio , in LXX non habc-
sunl. Dicique se suspicari eos,<|iii Dei procccpta lii" : et illitd quod sequilur , ?\oliie audire eos, sed
Conlempserinl., humanis corporibus prregravari lu- servile regi Babylonis, ui vivnlis. Qnarc dtilur Itmc
itiros daciiiones, et iir.niuudos spititus, ct sedcm civitasht soliiudinem? Pnsi geules atnein el rcgera,
prislinam neqtia |iiaiii lecepmros. Nos aiuem simpli- saccrdoiibus loquitiirct populi>, (|iii j.-nu prophelis
ciier exponauius, clprophelas c=se in gcnlibus, qui supra inleriltim iiuntiiiverat, diccns : ul ejiciamvos,
simu!eni se divino spirilu luiura proedicere : et di- f> I ei pereaih, laru vos, (]u:iiu pfophctoc , qui valici-
vinos, deqtiibus et vulgare proverbium csi : Aiiml nanliir vobis. Loijiiilur auiein cadeni qiuc locuius
divinarc sapienies : et somniatoresqui iittitaiitur-Jo- luerai regi ct _:eulil>ns,nc atidiaul verlia Propheia-
scpb et Danicl : et augnres, qui volatu avium ei os- riiiii Siioruui, ei dicant vasa iciupli Donjjiii icpor»
ciiui'11vocibii', facienduiii quid , vel non futieiidum laiidajam, a qu;e CIIIIIJcchonia principibusqiic et
ileiiuniiaut: ei malelicos, quos vel vcneiicos possu- niiilrc ej:is fiieiant iuporlaiii : monelqtie ut deser-
inusappcllare , vel dirinonum plianlasmaiibus serviani. regi Eabylonis , el vivanl, et civilas sponle
vienies, qui Hcbraice dicimlur CASS.VPIIE (*3tt'o). sulijecia , iiequai[u:iinttadatiir inccndio. Et in Iioc
Oinucs isli, inquit, decipiiini vos , aique snpplau- clcmcmia Doiuini, leviori pcanoe iradcre [Al. vull
laui, ne scrviaiis regi Babylonis. Mullo eiiim melius tradore], oe suslineant graviorem.
esi servjiuicm sponte suscipere , el ajuicuni habeie (Vers. 18.) Et si prophetm sunl , el est verbvmDo-
ciiiserviatis , et genitalem lerram coiete , quam \i mhtiin eh, occurranl. Quodque sequilur. cl fubdi-
el neecssiiale serviie capiivos. tnri siimiis usqiie ad finem Imjus capiiuli, in LXX
(Vers, 12, 15.) Etad Sedeciamrcgem Juda iocutns non habelur.
sum secundum omnia vcrba Itmc, dicens : Snbjicita
" (Yers. 10 seqq.) Domino cxcrciiuitm , vl non vc-
colla vesira subjugo regis Babylonh, et servite ei, ct niantvasa qrmderelicla fuerunl in domo Do>»?)i?[Vulg.
populo ejus, cl vivelis. Quare nwricminilu , el popu- in domoDomini non habeij, el in domo regh Jnda ,
lus iuns gladio , cl fame , el pesle : sicul locttiusest ei in Jerusalem, ei in Babylonem. Quia harc dicii Do-
Dommusad geniem, qumservire noluerit regi Babylo- - miniis exerciluum ad columnas, cl ad mare, et ad ba-
nis. Xotite autiirc veiba Proplielarum , diccniium vo- ses ( pro quibus iu Hebraico scripiiiiu csl NECIIONOTH
bh: Notiic servire [Vu!g. A7o>tservietis]regiBabylonh, rfl:33) el ad reliqua vasorum, qum remansernnt in
qttia mendacium ipsi loquunlur vobts, quia non mhi civilale liac, qnm non lulit Nabnrliodonosorrex Bainj-
eos, ait Dominus: e! ipsi prophelani in nominemco ionh , cum iransfetret Jeclioniam filium Joacim regein
mendaciler, ul ejiciant vos, c! psrealis tam vos, quum Jnda a Jcrvsalem ih Babtjlonein, et onvies opthnates
Prophetm qui vaticinaniur vobis. Post uuiversas gen- Juda et Jerusatem. Qnia Itmc dicit Dominus exeni-
- les iransit ad Sedeciam regem Juda ; et ii-dcm qui- iuum , Deuslsracl, advasa qumdcrelicta snni in domo
Inis geniibus comminaliisest, sermonibus loqliilur: Domini; el indomo regh Juda ei Jerusalcm. In Baby-
o ln.Ciai.erc., reporttindajamnuncqum, clc.

855 COMMENTARIORUM IN JEREMIAIHPROPHETAMLIB. V.. CAP. XXVIII. 8S-5
loneiri•transferentur-_elfbi erttril usquedd dierii-visila- A bachodonosor dimiseral, iransfcrenda Babylonein.
tionhsuw, dicit Domirius; et affefri faciamea, et re- Hic auiem e contrario, etiam ea quoe iranslala fuc-
siituiin locois/o. H:ec, utdiximus, jti.-.Sepluaginla raut, referendapromitiit.
iioii habeiifiir, sed de Hebraica -veriiaie 1036 (Vers. o, -1.) Qum '' iransiulii Nabuchodonosorrex
trajisiilasunl: pro qupaliud quodserlptuiii noii erat, Babijlonh de loco hlo, et transiutil ea in Babyionem.
posuere dieCptes :aMiliiquja .sicdixit Domirius: Et Jechoniam filimn Joacim, regem Jitda, el omnem
Et reliqua vasa qtimriotitulii rex Babylonh _ qnqndo traiismigrationem Judm, qui ingressi sunt Babylonem,
iransiulit'Jeclionitnn de Jerusaleiii in Babytoriem, in- eyo converlam in locum islum, ait Dominus.Conteram
irabuut, diciiDominus, seiisuni magis quam vei'ba po- enimjugum regh Babylonis. Pro quibus LXX irans-
neiileS : forsilan irralionalc arbilrati _ ttl Deus lo- luleruttl : Jechoniam, el transinigralionemJudm; quia
qiieretur ad cpliimiias;. et ad mare, eiad bases, ei. conleram jugum regh Babylonh, breviler Ilebraicoe
adreliquavasaqiiae remanserant in Jerusalerij,quasi veriialis i-ensum, magis quam verba ponentes. Pol-
non legamus , et ve.rminialutino ihcrepuisse Donii- Jicclur auiem Ananias, c qui propheles tunc populo
iiiiii), et niari loculuin: face, et obiriutesce (Jonm videbatur, uon solum vasa, sed et regem Jeclioniam
iv). Quodqueajt: Occurrqnt mihi, sivePOiitino exer- rediicendiim esse Jerusalem; et jugum regis Baby-
.ciiuiirii.(Mprc.iv, 59). illud osteodit, verum Pro- B lonis cohlercodiim, hoc est, deslruendum ejus inipe-
phetamippsê Domino pfecibus fesistere, secundum rium, ei hoc necdum complcto fulurum biennio, ut
quodelMoysessletii inpercusSione coiitfa Dominum, gaudii magiiiiudinem , vicinum lempus repromissio-
ul averteret irani furoris ejus. Sainiiel qiioque idera nis aiigeret.
vni), Et Dominus ad Moysen : Pimitte
fecii (I l?<3gr. (Yers. 5, 6.) Et dhil Jeremias proplteta ad Ana-
ntg. alt, nl percuiiampbpulum htutii (Exod. xxxu . niatn prophetam, in oculh sacerdotum el in oculh om-
10). Quando aiite.m dicit, Piniitte me,., oslendit se nis populi qui stabat in domo Doiniui;Et ait Jeretnias
preeibus sancloiuin posse retiiiefi, Occurraiit, in- propliela : Amen, sic facial Dominus. Snscilel DorA-
quit, Proplietoe, et quijscuiijque piwdicunt, opere nus verba lua qum [Al. additur tu] prophelasli; ut
compieta demonsirent : ;el tunc veritaie vaticinium referaniur vasa in domtimDomini, el omnis transmi-
compioimbilur. Columjias auteni, et liiare . et ba- gratio Babylonh [k\. de Babylone] ad locnm tstum.
ses , etreliqua vasorum , inMalacbim el in extrenio Opiaifieri quod pêudopropheia nientilur, lioc cnim
litijus.proplietae vdluhiine leginius (IY:Reg. ult,),. El signilical Amen : quo vcrbo saepe Domiuus ulilur in
eiiuuiefantur vasa quoeiranslaia sihi iiij3abylonem, Evangelio : Amcn, amen dico vobis (Joan. v, 19). El
quando captus esl Sedecias , et ihceijsa civiias . lem- cnpit pro rerum prosperiiaie, magis illum quam se
plumque subversumi G vera dicere. Unde et alius proplieta leslalur, dicens :
(Gap. XXVIII. T~ Yers. 1: seqq.) Et.factum est in Uiinam non essemvir habens spiriium, et mendaciurn
anno Uio, in principio\rtgni. Sedecm.regh Juda , in potius loquerer (Mich.n, 11). E conlrario Jonas con-
aiitipqutirto,ininettse_qiiinto, dixii adirie .Ananias fi- trisiaiur quare mentitus sil, el arguilur a Domino,
lius Azur , proplieia de:Gabaon in dotno Domini. co- a inilius proplieiae. esse niendaciiiin, quarn lantae
ram sacerdoiibuset omki populo , diceits : Emc dicit riiinoemultiiudinem (Jon. in). Ac nevidereliir pseudo-
Ppminus exercituum Deus jsrael: Contfwijtigum re- propheloe comprobare vaiiciniuin, sub aliorum
gh Babylonh , adltuc duo anrii dicfuni fet egoreferri cxt-mplo absque injuria nieiilicniis asserit verila-
[Al.jnfeifi] faciamq& locumhtuiri orrinidvasa-Domini teiu.
fVulg. domus flpm?»ii];Quos Hehraicubi prbplietas, (Yers. 7 seqi|.) Yeruintamenattdi verbumItoc, quod
hoc esl, HEBEIM (D^K*3J). LXX pseudoprophelas ego loquor in ani ibtts luh, et in uuribus universi po-
inicrpreiaii sunt, itl manifestioremfacerehlintelli- puli: Prophelm qui fuertint anle me el le ab inilio, el
geniiain.i Denique el in pi*senti loco prophettidici- prophelavcrunl sttper lerras mullas, el superregna liia-
tur , lioc-eil, NEBIA i(i$i.i3).:,elnph psejidoprophela. gna dc prmlio, ei de afflictione, el de fame. Propheia
Fitiiuiein sermo Dominisub rege SedCcia, iuqiirVrlo qui valiciiiattiscsl pacetn, ciitn venerit verbiim ejtts,
anhp feghi ejus , et in iiiense quiiito {lieedum pro- 0 scieiv.r propheta quem miserit 1038 Vominns tn ve-
pbeta Ezechiel vaticinaiiio in Babylone ad ei/S qui riiaie. Poterat Jeremias Anauiee dicere : Falsuip io-
ciimJeclioiii.i fueranl transmigrali); habelque fidu- qucris, decipis populum , non es prophcla, sed pscu-
clauj ih templo Doinini loqui contra Propheiam , dopropheta. Quod si dixisset, poteial el pseudopro-
qhia pfospera populo polliceiur , el libeulcr audiun- pbcta in Jcremiain eadcm retorquere, crgo non (ticil
tur ihehdacia, praeseriim quae Ix'ta promitlunl. injiiriam. El quasi ad proplietam loquilur. Non so-
Jereiiiias dixerat eiiani couleravasa, 1037 Vl'' lei»- Itim, inquii, ego sum prophela el in, sed fueruiit
pli, vel domus rtgi;e , ct univcrsi populi, qu;e Ka- ame te el me multi alii, quorum fuit Isaias, Oscc,
3 Vafic, Esl mihi quia, eic. sil his, qui deofiicioso meudacio tam mulla et varia
h Mss.,euin Yulgiiia, Qum tutii Nabucltodonosor. disputanl in iiir.iuique pariem. Nec. lissiiiiulaiim il-
"•-.'» Iiderii. Anriniasproplieles,ul luncpopulo videba- iud S. llilariiin psalm. xiv, ntiiii. W-: Esl noiimim-
lur:';-.; qttam[alsiias uiilis, cumaui pereuso.uJ de latente mcn-
a PehesRabaiiuiu, a»'giuifura Domino, qttod illius timur, aut tesiimoiiiumpro pericliiimie frustramtir, uut
propiteiimnolii mendacium non esse, ryiiatjitanlm rui- fallimjsde difficulta<ecnralioriismgrolum.
v.qmtiiultil^dinh. Expendenda lioecquoqne scutentia
Joei, et Amos, et cacieri. Prophetaveruni,.inqu.it,J \ ciluumPeus Israel: Jugum ferreuniposuisuper cot-
contfa lerras mulias, et regna non parva, sed magna, lum curictarumgenlium hlarum, ul servianl Nabuclto-
bellum illis etadvefsa, et rertim pmnium penttriam donosor regi Babylonh. b Quodqnesequilur : Et ser-
luintianles. Et e contrario fnernnt alii, qui pacem vienl ei, insuper el beslias ierrm dcdi illi, iu Seplua-
pollicereiitur et prospera. UtroruVnqiie senlentia, ginla non habetur. Et in procsenli loco, juxia LXX,
ijpn adulalione-niendacii, sed rerum exiiu coinpro- Ananias prophela non.scribitur, et in consequenli-
ba.la est. Sub alioruin ergo exemplo de se loquitur bus, nescilicel (ut piiusdixi) pseudoproplietani ap-
et Anania, quod cum rerum finis advenerit, lunc pellare videieniur prophetaiii. Sed c quid ad HcbraK
Proplielarum veritas osteiidafur. Hoc idem cl Domir cam verii.ttem ? p.oslquam abiit Jeremias prophetcs
nus Jociilus esl p.er Moysen(Deuf wiu), quod proin viam, et injuriam slleniio devoravil, facuis est
plieia vaticinii fme monstretnr. Et hoc animadver- sermo Domini ad euni, ut non snis vefbis propheta:
tcndiim, quod non minaciter, non truculenter, sed loqueretur ad pseudoproplietam mendacio glorian-
fiducia veriiatis inerepet nienlienlem, et differat iri tem ; sed diceret : Itmcdicii Domimts.•quainquam et
ftilurlim,' ut qui audiunl,' rernm exilum prajslol.en,- Ananias coiiffingens furcam ligneaiii eadem aucto-
tttr... riiate iu conspeclu Domini sit locutus : hmc dicii
(Vers. 10, 11.) El litlil Ananias propltela catenam ]B Domiims. Imitatnr eiiim semper mendaeium veriia-
(vel furcam, quoe Hebraice dicilur MUTOTH (nilSIQ), lem. Quodque iiitulil : Fttrctis tigneas conliivisli, et
de collo Jereinim propheim,el cpnfregiteam. Ettiit facieslsiye faciam) [Al.fecisli],proeis calenasfeireas,
Anaiiiasin coiispectuomritspopuli, dicens : Bmcdicil hoc ostendil, quod hjinorem renuehs poeiiam, majo-
Dominus.'sicconfririgam juguin Nabucliodoriosorregis ris supplicii causa fuerit in populo. Deliralel in lioc
Babylonh duobusannis dierum de Colloomnium geii- loco allegoricus inlerpres, furcas el catenas ligueas
tium.Et abiit Jeremias in viam siiam [Vttlg. addit eetlierea appellanset aerea corpora, da;moiuinjvide-
propiteia]. Duosannos non transiuieruiilSepluagiuta. licei, et adversariarum polesiatum. Furcas auiem,
Pfophetam quoque npn dixere Ananiani; ne scilicel : sive caiehas ferfeas, noslra corpora:Crassibi'a,;quae.
proplietam viderenliir dicere, qui piopbeia noii erat: nervis et ossibus d carnibus venisque conlexia siut,V
qunsi iioiimulla iu Scripluris saiJC(isdic:iniur,juxta ul qui iiolueriiit de ccelesli Jerusalem pro qualilale
opiiiionem illius temporis, quo gesta referuniur, ef peccali,minoi'es subire crueiaiiis, in caienas nosiro-
non juxia quod rei veritas contitiebal. Denique et j'um cOrporum condemneiilur; el iiifanlioe vagilus,
Joseph in Ey.ingel.ippatei' Domiiil vocatiir : et ipsa paunorum l(JJ4(j vincula sordesque suSlineaiit; et
Maria, qure sciebatse de Spirilu saneto concepisse, serviant diabolo, regi Biibylonis,id esl, mnndibhjus,
c.t respoiiderat Angelo : Qnomodoerit istttd,quohiam 1G dicente Scriplura : Mundus in maligno posiius esl
virum non cognosco[Al. cognovi](Luci, 54) ? loqui- (IJoan.v, 19), cnm besiiis lerrce, qure in brtitoram
tur ad Filiiini : Fili, qtiidfecisti riobh sic? ecce ego ct animantium cprppra sint religala: [Al. religata], Cpni-
pateriuus doieniesqumrebtimusie (Ltic.u, 4S).SiinuI- ptilit iiie traclaior indoctus, el seciatdr calumiiirc
que consideranda jriidenlia Jeremioe, el humj[liias, Gruunianae, aperte pohere aliena vitia, quoe prius.
atque.paiientia. Pseiidoprophelarebusfacil injuriam, cura dissimulalione dicebam, lectoris prudenlioede-
el afrepiani furcani de cervice cjus conleril, quod relinquens.
utique iii ferrea 1©39 facere non potefat. Iste ta- (Vers. 5 seqq.) El dixit Jeremiasproplieta qd Ana-
cei, doloremque dissimulat : ncedum enim ei a Do- niamproplieiam: Audi,Anania:Non mhilte Doinihus,
niino quid loqneietur fueral revelaiiiiu : ut tacite el tu confiderefecisti populum istum [Vulg. illum] in
sancta Scripiura demonsirel, nequaquam propheias mendacio, Idcirco Itmcdicit Domintis: Ecce miitaiii
suo tantiim arbilrio loqui, sed ex Domiui volunlate: (sive ejiciam) le q facie terrm, hoc anno morieris.
niaxime de.fuluris, quorum soiiuS Dei noiitia esi. Quodque sequiliir :. Quia adverstim Dominumlocuius:
Abiii, iiiquit, etrceessli iu viain suam, quasi victiis, es._Et mortuus est Ananias propltela in anno illo, in.
et illttd impleus proplieiiettm : Factus suin quasiho- mense sepiimo, in Septuaginla nou habetur. Pro quo
mo rion audiens, el non hqbcns in ore suo increpatio-.Btantuiii positeruni : Et moriuusest mcnsesepiimo.Et.
nes. hic in LXXAnanias prpplieta non dicilur, cum.se-
(Vers.: 2 seqq.) El faclum esl verbumDomini ad cuiiduni llebraicum Scriptura sancla prophetam vpr
Jeremiam, postqttamconfregil Anaiiias prcphelq cate cel, I.icel in eo quod arguit eum Jeremias dicens :
naih (\e\.furcam) de collo Jeremimpropheim diceiis : Audi,Anatiia, nonmhit le Dominns, propheiani tacue-.
Vtide,el dices Ananim, hmc dicil Dominus: Catenas ril. Quoraodo eniin propheiam poleral appellare,
(vel furcas) ligneas conirivhli, et facies (sive faciani), quem missum aDoniino denegahai? Sed hlstoriaj
iwoeis a ftircas ferreas: Quialimc dicil Dominusexer- Veritas et ordo servalurjsicul praedixiiiius,nonjuxia
.f Yictor. pro eis catenas (vel fiircas) ferreqs. ex ..cinniori.ad reliqua sehsn habes, frustraque eral bis
flebraico scilicet addens calenas, et qiue LXX est repetere.-:
c Ex Brixianis codicibiis legil Vicloriijs, Sequamuf
interpreiatio furcas, parenihesi de more inclu-
dens,. . ,..... ";. _ .. ( ;.., Hebraiciimveritaieiri,sicque resiiluehdahi leciionerrt.
; b Ad mss>;fitIem;;amoyimjis; hinc ppslrehia hjdjus ex;cdiiie\fusseric coniendVl. :. ..
«frsieuli vertia. ei kernieniei, eie.. qurc stnlinj ceii- a Yiiiose. rtniea. carnU, vmUqrici .-. --. -;
857 COMMENTARIORUM IN JEREMIAMPROPHETAM LIB. Y. CAP. XXIX. Ss8
id quoderat, scd juxla id quod illo lempore pulnha- A dnni ordinem retaiis, prophetae quoque ad eos, qni
tur. Decepisli, inquil, popufum mendacio, ne Dei nionebanlur, litleroe perveuireiit. Monet auicui eos
senleniiaj acquiescerel. Unde scias le hoc anno esse iiou suis vcrbis, scd Domini, nl oedificenldomos et
moritunun. Si quando moiimur, de caiceribus cor- babilent in eis, et planicnl hortos, sive pomaiia,
porum liberamur,secundum illttd lestimonium, quod el comedani frucitim eorum, accipiant uxorcs, et
male inlerprelantur haeretici: Educ de carcerc ani- goncrcni filios et fili.is, et niiiltipliceiiitir in ioco
mammeam(Ps. CXLT, 8): quomodo nuiic pseudopro- iraiismigrationis : et non sinl pauci numcro, qnoe-
phetoepro supplicio niors irrogalur? Sed lioc loco ranlque paccm civitalis, sivc lerra', ad quam cos
iiotanduni quod Jcremias a pseudopropheia passus iranstuleril Doininus, el orenl pro eis [Al. c:.] ad
iiijiiriam, necduniad se facto sermone Domini, silel; Doiiiiiium. Causasque rcddcns, ait, quia in pace
poslca vero missus a Domino audacter r-.rgiiilmen- illius terrre eril pax vobis. Jcremioe, qnia posl bfe-
tientem, et moncm propiiiquam uunlial. Quodtpio ve lempus eral Jcrusalcni 1042 secutura captivi-
iu mensc septiinomortuus esl, qtti scmpcriulerpre- tas, imperaturue accipiat uxorem, ncc facialfilios.
tari sOlent, requiem sub lloe ntimero demonslrari. Uiide etnobis per Aposlolinn dicilur: Tentpus breve
forsilan eum idcirco niense septimo moftiuim men- [Al. brevialum] est, superest, ut qui habent uxores
lienlur, ul de malis corporis liberarelur, jnxla illud B tamqitamnonhtibeniessiiii[A\.sicsintqiiasiiionhabeant]
quod scriptum profernnl [Al. proferiur] : Mors vho (l Co>'.vu,19).Quodsiproplcrangusiiiimtemporis lia-
requies. Nos auiem noviniiis corpora eiedeniiiirn beiilibus usus uxoriim lollilnr, quanlo magis uon
leiiipla esse Dei, si lauien Spiriius saucius IiaMiat iu habeniibus ue accipiant imperalnr! Hoc aulem
illis (Eccli. xxii, II). loium pr.Tcipit vaticiiiinm proplielale, ne ficquies-
(Cap. XXIX. — Vers. 1 seqq.) 1041 E( hcec caiit pseudoproplietis, qui eis post brcve lernpus in
suniverba libri, quem tnhit Jeremias propheta deJe- Jerusalem reilitiim prouiiltebanl; sed ul sciant
rtisatcm, adreliquias seniorum iransmigrationh, el ad inulto se iu Babyloiie leiupore moraiuros : iia ui
sacerdolcs, el ad proph. tas, e.lnd omnem populum, uxores nccipcre, pliuitare pomaiia, horlosque se-
quemIradvxeral Nabiichodonosorde Jeritsalem in Ba- rere, rcdificare domos, et geneiare liiios delieant.
bylonem.Posiquam egrcsstts esl Jechonias rex, el do- Quodque iuftilit : Quwrilc pacem civhaih, sive lcrrm.
mina (sive rcgina) el eunuchi, ei principss J.tdm el Je- YAilerura : Quiain pace illins erit pax robis, illud
rusalem (sivc opliinates) el arlifices [Yulg. et faber et Apostoliciim compnrabitur, iu quo juhct : Obsecro
inclufor] de Jerusalem in manu Elassa filii Saphan, et igiiur primum omnhim, fieri obsecraiioncs, oraiiones,
Gamaiimfilii Ilelchim, quos misit Sedecias re.rJuda postululiones, graliarum aciiones, pro omnibus homi-
ad Nabuclwdonosor regemBnbylonis, in Bubyloneui,*- ' nibus, pro
regibns el cunclis qui sunt in sublimilate,
dicens: Hmc dicil Dominns exerciiuttin, Deus Israel, ut quielam et Irunqitiltam vilam cgnntus in omni
omni iransmigralioni,quain iranslitlil de Jerusalem in pietate el casiiiale (II Tim. n , 1, 2). Purro
Babylonem,mdificale domos et babilate, « ei planlale secundum mysiicos infellectus , posiquam de Je-
horios (sivepomnria,)et comedi.efrucium eorum. Acci- rnsalem, id est, Eccleria propier peccnta nosira
pite ttxores, et generatefiiios etfilias; date filiis ves- ejecti fueriuius, ei 11'adi'i NabuchodoiKisor, de quo
tris uxores, el filias vestras dale virh, el pariant filios dicil idem Aposiolus : Tradidihujuscemodi Satanw ht.
el filias,etmulliplicemint[Yu\g.mullipIicamiui],e!noHte interilnm carnis, ul spirilus salvus fititin die Dnmhti
esscpaiicinumiro.Elqumrilepacemcicilalislswstcrrm) (\ Cor. v , 5). El, itciuni: Qnos tradidi Salanm,' ui
ad qtiam transliili vos [Vulg. transmigrare vos feci],et discanl non bltispltemare ( I Tim. l , 20 ), non
oraic pro ea ad Doiiiinum:quiain paceilliwserii pax vo- debemus esse securi , r.ce lorpenlcs oiio , palu-
bh.lhcc Episiolajiiiino libellusJeremirc proplieioeper lem penilus desperare: scd piimuni irdificare do-
lcgatos Sedecire Ellassam et Gamariam niiiiitiir in mos, iiou super iirenani, sed supcr peir.im, el laics
Bahylonem, ad eos qui cum Jechonia el mairc ejus donios, quales ocdificaveriiiiiobsiciric.es in Exodo :
translati fuerant a Nabnciiodonosor : ul per occa- quia timcbar.l Domiuuiu (Esod. i). Deinde plauiare
sionc-iiilegationis regiaa suum quoque opus Prophe- ^ liorlos, sive pomaria, qualein e! Domiims p'autavit
ta e.ouiplerel, et nioneret poptilum Iransmigratiiin, paradisum in Eden, et posuit it; eo lignnin vit;e, do
qn;t; sibi a Domino fiieraul impcrala. Pulclireqtic qtii) sciiptum e^l : Lignttm xitm est hh qui appreben-
dixit: Egrcssus est Jechonias rex el doniina, et ettnu- deiint eam : et qui lemterii cam.beatus (Prov.ui, 18).
clti, et principes Judm, et caeleri. Et : Hmc dicit Do- Tciiio accipcre uxores, quiruin uua es( sapienlia,
mimts excicitunm , Deus Jsrael, omni Iransmigra- dc qua scriliil Salonion : Ama illain, et servabii te ;
tioni , quam transtulil de Jerusalem in Babiilonein, ei circumda iltam, et exallabit tc (Prov. IV, 6). Ei in
ttt non poterilia rogis Babylonis, sedDomini volun- alio loco : Ilanc exquisivi sponsam accipere milti, et
late translati esse videaiitur. Et primo ad senes, amator (aclus sum dccorh ejus ( Sap. vni , 2 ).
deinde ad sacerdotes, lerlio ad propheias, quarlo Nec siifficit nobis una conjiix sapieniia, uisi ha-
ad omnem popiilum Dci sermodirigilur : ut secun- beamus cl reliqua , fortiniiliiien), tcmpcraniinm,'
s Sic Iiabel Yatic. ms., sicqne olim Yiciorius re- retinuif Maitianaûs, Iiieronymi versioni vcrnijm
;tilu>i cl, pro she. i;u?d pcrpernra fustJi EraGmum aECiiberet.
ii5a'Hpie>is,iii Scptungiit(-*».virsi)i
8'J'J S. EUSEBH HIERONYMI 86'j
aique jiisiiliaui, ul plurc-s cx eis yeiiereni^ss lilios. _A nes, quas cogitosnper vos, ail Domiuus : cogilaliones
Filias quoquc nosiras deuitis viris-,ut et (idei veritas, pach, et non affliclionh : ul dem voHs finem [Al. ad-
quai inlerpreiaiur in filiis, b.onisoperibus copiilelur, ditur bonum] ei paOemium(sivc spent). Ei invocabi-
quoe ivreriiniui' ad (iliiis, ei opcra bona junganlur tis me, cl ibitis (sive juxla Symiiiaclium L inreiiielh),
1.0^3 fidei saiiii-.ui: [alesijiie fllios gcneranies el cl orabitis [Al. adorabiiis] mc, ct exaudiam vos. Qum-
filias, niuliipliceunir in nuniero, ul desliuculcs ea relis me,e!invenielis, cttm qumsieriiisme in tolo corde
quaV.parvuli stini, el in perfecium crescciites vi- Veslro,elhiveniara.vpbis(s\veapparebovobh),'diciiDp-
iiini, audjre meieaniur i-.Scribp vobis, palrei_.qitti- ra?;/!(s.N(>Iile,ii)quii,crederepseudopi'opbeiis,diviniS,
niani xignovhliseiiin, qui qbihilio esl (\ Joan. H, 13) ; elsoiiittiaioribus vestris, qui vobis vieinuin in Jerusa-
;et eUiniApostolOsdiciHniiSjlibeii Iem;reditt]fij,po]IJc.ehtur;Nisj eniniVseptuagiiifaajini;;
eniriiJesu per Evahgetiuni ego vos.genui(I Coi'.iv,lS). expleiiTuerint; Cyro rege 'Persarum. c laxaiite capli-;
Quonramiisquoqhepaccin Ecclesioe,civitali,..et rerree vos, iieqtiaqiiam irt patriam reverteniini; et lunc
npsirre : tiiad eam redire nieieaiiiiir, de qiia Domini iiiea proinissa complebo, ut reducam vosadlocujn
jttdicio iranshiiisiuuus. ut ljabitareiiiusiii. cpufusip- istum : Ego enimscio cogilalioites^quas cogito super
iii.serrore.Siejiimiilfa suseeperiinos. liabeniiis pa- vosiitiilpomihusA&e dicii, iiosse qijid Vcogilet: ilfps;
cem- Sihiulque eohsiderandaVciemcniia Domiiii: ]B autein cbm. Suis prophetis, diviijisy et somriiaioribtis:
orare prfccepil pro inimicis iipsiris, et benefaeere ignorare.Futurorum igitur ScieiitiasoliDeocompetit.
his qpi persequiiijtur nos, ut non sirnus nostra tan- Utdemvobis,a\\,finemetpatieitliam:Rnemcaptivilalis,
Mjhlsalule contenti, scd inimicorum quoquc quocra- et p.iticniiiiinliiborum proeseiitiuni^sive^speihfuluro-
inus saluteni (Luc. vi). rnm. TIIIICinvocabilis me, el ibitis Jeiusaleiu : el
(Yers. 8, 9.) IIccc enim dicit Dominusexercituum, orabiiis, el exaudiam vos. Cerle absque invocatio-
Deus Israd : Non vos scducant propbclm restri, qui ne et oratione cnplivorum. poicraliiupIereDoiiiiiiiis
sunl in tnedio veslrum el divini vesiri; et ne alicnda- qiiod proiniserai; sed hoitaiur eos ad preces, ut
tis ad somiiiaveslra,qumvos.somniatis,qitiafalsa[Vulg. quod promi.'-siimost, nicreaniur accipere. Qumrilh
falso] hii propheian! vobisin noinine meo: ct non tnhi me, elimenielis, c.umqumsieriiisinlolo corde reslro ;
eos.dicil /Joiiiimis.Prophelas,immo pscudoproplietas, jiixla illud Evangclicum : Petiic, et accipieth : qum-
etdivinos ctsoiiiniaioresfuisseiiiBabyloue, iniereos rite,elinveiiielh:puhate,etaperielurvobh (Mati.\n,l).
qunsNabuchodonosor eiim Jechouia elmatru ejus ad- Secunduin iinagogen, lauidiu in socculiliujus confti-
duxerat, Ezccliicl prophcia lesiatur, scribens conlra Mone versamur, quanidiu rcquiem sepienarii nume-
eos,qtiibus Jereniias quoque prrecipitnon credendum ri nicreaihiir accipere, et acccpia pceuiientin, Deus
(Ezech. xm). Necduih autcm eo lempore, quo boec(yimpicatquod proi.iiislt,et rediicamiir ad locinn nos-
Ejiisiola dirigcbatiir, Ezecliiel in Balivluiie cceperal truni Ecclesiam. Idcirco enim Domiuus percutere
proplieiare. Hic ciiiin sermo in principio Scdccia; visus est, iit sanarel: dabilque nobis fineiJilaboris
rcgis inillilur. Ezeeliiel atiieni rjuinio anno transmi- uosiri aique patienlioR: cl invocabiinus eum, cl re-
gralionis Jechonioe exoisus cst prophetarc, qui idein verlemnr in Ecclesiam, el orabimus, el exaiidieinur :
aninis regni Sedecia' crai. 1'orro sccuuduin Iropo- qtircrcmus , el iiiveniemus euni, ciim loio corde
logiaiu pseudoprophcias cos debeinus iiccipcre, qna:siei'iiiius illuin, et luuc apparebii nobis. Qui-
qui alitcrScripturarum vcrba accipiuni quam Spiriius dam sepliiiigiula annos juxia iliud inlcrjircianltir
f-anciussouai. El divinos eos, qui con]('Cliirammcn- qund scrijilum e»t : Dies J.045 fl"!,0''i(i?inosiroriitn
tis sua;, et inceria futiiroriun quasi vcra proniinlianl in ipsis srpluaginla uniri (Pstil. LXXXIX, 10), qui cum
absquediviiioriiinaucinrilaieverborum.Soniniaiores fuerint cxjileii, lunc ad Doinimim reveriainnr in to-
qiioqnc, qui nonaudiuiuilludscriplum : A7ec|"AI.Ar<;]to corde nosiro, et exaiidiiimur, et finis sil laloris
dederh soinnum oculis luis, nequedoriniiaiionem ptd- nosiri aiquc p:ilieuiiae : rniue enini iu iiiiibra nos
pebrh tuis (Pros. vt. &); de quibus Jmlasapostolus oiuiiia ctininiagine possidere.
loquitur : Similitcr el hi somnianies, carnemquidem (Vers. 1-i seqq.'). -f!— Et reducam caplivilatcm
maculani: ciomhiatiouemaulem spernitit! (JudmS) : " veslraiitfClcongregnbovosde nniversisgcnlibiis, el de
qiioruin incns nci|iiaqu:iin vigilal, sed arroganiioe cunclis locisad qum cxpuli i os, dicit Dominus.El re-
" e; eiroris sopore dcpressa, uoclis borrore circum- verli vosfaciamde loco, a:l qttemIransinigrarevos feci.
daiur, quibus loquiiiir et aposioliisPaiilus : Elcvare, Qnia dixitiis : Suscilavil [ Al. suscilabil] nobis Do-
quid dormis? ct 3_.@&/|iexsurge a moriuis, et illttmi- minns proplielas in Babylonc. Ilmc enim dkii Do-
nabit teClirhius(Eplies. v, li). minusad recjem, qui sedel super solium David, cl att
(Vers. 10 seqq.) Quia Itmcdicit Dominns: Cttmcm- oinnempopulum hnbiiatorem nrbis hitjus, el nd fra-
perinl hnpleri in Babylone sepluaginia anni, vhitabo fres 1'es/ios qui iton sunt egressi vobiscum in trans-
vos, el suscilabo super vos verbnm menm bonum, ul miqralioHCin.Ilmc dicil Dominus exerciiuwn : Ecce
reducam vos ad locum hlum. Ego enim scio cogilaiio- ego miiiam in cos glttdium, famem,ct peslein : eipo-
" Aiiieacral, et soporiserrore .•disseniientibiisniss. vcnielis.

h Recte iiiinoiai Drusius. hanc Symmachi Ieclio- e Vatic, ante capthos remitiente; el mox, lunc in
neni IIOIIrespiccrc h;cc veiba . et ibitis, sed sequen- ea promissa, etc,
teui versutn. ubi iu Ilebrreo lcgitur DnNSt?"et in- * In Cisierc. npraen spem desideralur.
361 COMMENTARIORUM IN JEREMIMI PHQPHETAMLIB. Y. CAP. XXIX. ^862
nnm eos quasi ficus ihains qitm contedi'non possurit, A qriam hionere cessavi, iii iniitarciilhi: Vds qiii hiihc
eo qttodpessimmsiiit. El perseqiiqr eosiifgladio, ei in transniigraiiotte seetiro otio peffruimiiii, dfljiec
in faiiie,_el in pesiilcntia; efdabo eosfM.vbs] iri promissio DOmini Cbhjpleatur. Yos iautem quihvese
~- vexaiionetii
universh regnis terrm, in nialediciionem, pbedistis senteiiiiae, etVegi.vosB;ibylOiiioiradldistis_
el in stuporein, el in sibiluiri, e.tin opprpbriutn cunc- audite qiiae diclunis s;m. Etlp lioc ipco delirus Ih-
th gentibus,rad quasego Cjiciqm[Al. ejeci] eos„eo leipfcs stimuiat fhiilsitn Cpelestisvlefusaleiii, ei ad
quod non audiermi{Nnty:audiet-inl]vefba mea, di- eos pfpjilieiiatti dirigi suspieafur, qtii i.nliujiis niuhrli
cit Dominus; qummisiad eos per servosmeos prophe- Babylonia Jegione vcfsantur": qiiod;beneleceiiiit ih
las de nocte cqnsurqens, et mitiens : el rioji.audisiis, hoec Cori.ora spoiile desCendete, et in lerra Glial-
~
dicitDomhiiis. Vosergo attdiie verbumDdmirii, omnis -docoriimoedificare domos; plaiitafe poihaiia. acci-
transmigralio, quam eiriisideJeriisaleminBabijloneiti. pere uxores, (iiios generafe , lioiiisijue Operijnis
."TIT'Hucusque in LXX non habetnr, quae asieriscis: restiiui posl sepiuagiiita aulios in locum pristinuiij,
praenptavi. Coetera eiihii, in qulbus vel singuli ver- et lij eoelestem Jiirusalern, IIlos: atiiein; qhi noiue-
sus, vel pauea ab eis praetermissa sunl'•"verha.victus rint propria voluiiiate ad terreVia descendere, hoec
laedio, ahhpiare iioliii, ne fastidiuin legentibus fai- passtirps , qiias pbrniiius SedcciaS,-iel ejus populo
cerem. Polliceiui' auiem Doniinns, hisqui eranliii B commiiiatur. Qui nolueriiit ifijilitri fratressiioSiiice
ti'ansnJlgfalione. qhod ppst «jeptiiagintaaiiiios cap- veiiire jnBabyloheih, qiiod liiitiai in eos gladiuhi, et
_tivitaiis redlre eos faciat de universis gentibus, et famem'etpesiei)i;;hocesi,refttm omniuhi jjeiiuriam,
de cunciis Iocis, a'd qhae expulerit eos,ei oajitjvi- et ponat quasi flcus pessiroas, quee peiiiths cdrtiedi
fale laxata, prislinum stattim et .palriiim fecipere; tton possuni; etpersequatpreosgladio sempitefrio,
El cum ego Itoec,inqujt, iuea sponte faelurus sim^ el det iii vexaiioiiein uuivefsis regriis lerroe•:"qiio
cl Cerio lempofe redilUi'Os vos a, frusira decipi- scilicet nequaqiiaiij ^'0/$7;:n"o;fi!in%s,sed doempnes
liiiiii, etputatis vos habere proplielas iii BabyloiVe, fiaiit aerias poiestale.s : etsiiit apud cnnctps Aii-
qui vubis falsa promilturil. Ita auteni sciaiiS; iiequa- gelos.vijiii praesihi singulis pfovinciis JII ihaledic-^
quam.vos redituiii iiilnc sperare debei'e : sed a?di- tionem, el insiupdreii), et in sibilum, et in op]Vroi
ficare domos, jilatilare|)Oii)aria, accipeie uxores, et briuttj cuiiclis gentibus. Et lioc pos idcirco passurbj,
gencrare filios, et mtiliiplicari humero, ei tempus quia verliaPiopiietaruih in cffilesli Jeriisiilem niidire
exspeeiare prOmisSiVpj.Audiieqnid Donumis loqiia- i)oliierini,qiiieoshoriab:niiiif, til ad lefreha desceu-
liir ad Sedeciaiu, qui hunc regrial iu Jef itsalem, et ad dereiit,-ei corpus hiimilitatis assiimerent; ct acla
Oiiiues1D4S liabitaiores iirpis ejus, id esi. ad fra» pu. iiitentia post, yernih sabbatismttiii, locum pris-
lies vessros, qui noluerant iiieoeobedire setileiiliae^''G lijium:i)ossidefeiit. Haec ille dixerit. Qiiae feiiiiiVifi-
elBabylpnem mignare vohiscuiii. quod iiet|iiaquarn diunt discipitli ejiis, et GiMiiiiiiahoe 1 stercoraj
fanVili.x
captivitaieih possiiilefftigeie, sed gladio, el fanie, et juitahl se diviua auilire iiiysleria.Nosqiie qui isia
peste nipriiinluf. Et poriam epsquad ficus matas; COntemiiimus,qhasi p.ro"hrUiis hiibeiit.piiiiiiai!:tib!is^
qnas Tbepdotio iiilerpretaius estSHriiinns; b Secuuda RI vocanl TtylopGiirzae,e ep quod io hito istittscor-
pessimas: Symma.ciius. novissinins; quie Hebraice poriscpnsliiulijioii jiOssiJiipSse!iiire'co.!esiia.; .
iijipellaniur "SUARISI (Qîya»)Vsed scri[itorum viiio {Sefs. 21 seqq.-). Hmcdicil Domiriusexefciiutiiii,
pro niedia syllaba,.slve:l(ilera Alplui,'Graieiim Deiia Deus israel, ad Achab filitim. Goiim, et ad Sedeciqm'
inolevit : ut pro SDARJM legaiur SUDRIM. Quomodo filhjnifMaasim, ijtii propiieitinl iiobhin iiomine riieo
atiiem copliiiius, sive calathus, qui hab.ebat .ficus inenddciier:.:ecce ego iradamieo.siii iiitinuNabuchodo-
bonas, jifimitivas habuisse dicilur: sict? allec co^ nosor regisBabyionis, ei.penjjAieleoshipculisiiesirh.
pliinus. quj babebat iicus nialas, habuisse ficus ho- El. asstimeiur exeh malpdifiio oriihi irarismigrtiiipni
vissimaj scribitur. Et persequar, inqiiit, eos, qui Judm, qwaiesi in BabyionedicenJiuiri: Ponat le Do-
nuiic in Jerusalem urbe versanuir, gladio, faiue, et mintissicrit Sedeciam, et sicui Achab, qups frixit rex
peslileatia : ut priittuin Obsidiohe, d cpnfestliii qui Bdbijtdrihiri igrie, pro eo qtiod fecertiiil [ Yulg.pci.--
renianefe etelTugere potueriiif, disperganlur in uiii-- P rintj:siji/<iiian».'"{sive
iniquiiateih) iii Israet, ei nioi-
versas ferras , ei; exemjjlo sini omuibiis inaledic- chaii suni uxofes qmicoriinifsiye civium) suorurit ':
tionis, stuporis, ct sibili et oppfobii: ad quos ogo ellocutisurit verbumih iwniine.'ine.q•iheridaciter,.quod
ejiciam eos [At. vps]. quia uoh audiertiiit vefba mea, non niaridavieh: ego sutiijtidex el teslhfdicit :Do-
dicit Doniiiiiis, quoe per servos nieds locuius suih minus. Aitinl Hebraeilios esse presbylefos, (jui fc-
ad eos de nocle consutgens, et mitlens : el ninn* ceriiil siultiliarii in Israel; et nicechaii stiht lixo-
a Yicioriiis addit verbuni .decreverhv : el paulp c Hic rutsuni viiiose Mart. aiiler, pro aller legit.
post Cistere. ms. liabel, pro sperare. d Laborare videittr liic seiisus : at epim suspicor
i>Pro secunda, desperare
id est, editio, Marlitinajiisex ingo- confectiIfgendiiiii, prp coiffeslim.
ttio, iit videlur, rescripsit scilicet.Ai securida cst iii s;Hoiliii!esvidelicet crassa»jtiitteryae.et|Vluhii)ebs.
ihss, quoqiie nostris omriibus, ei in uiio Saiigernia- allusiohe facia, iipli minus ad riioies ihcoliirtinl Prj-
neiisi, tesie Monifauconio, ne vulgaios pfiifem conir liisii,quajrt ad hothinis eiymologiatii • esi eiiiiii, auc-
iiiemorem, equibus Yictorius fetvocem editio addii. s.i.biite*
"Ipreîfaboiie.-iiftiooerjOTiritfsi^To.mjXoj,-"-.^!''
Recie adeo notatphi esl Drusio^ secundahi AquilaB tiatii a Juto dixeris derivafi» ;
edîonem designari. - :' :"-:;. f;
863 ;S. EUSEBII HIERONYMI 864
res civium suorum, quorum uni loqttiiur Daniel: A„ Et iterum de Hebi'aeo : Ei ad omnes sacefdotcs
lriveteraie dierum maloruni. Et alieri ; Semendian- [Vulg. addit diceiis]. Ac deinde historia lexiiur :
nain,el nonJuda, speciesdecepilte, el concupiscenlia Dominiisdedii le sacerdoteinpro Joiade sacerdole : ul
subreiiil cor tuum. Sic faciebaih filiabus Isrnel, el sh dux (siye prwceptor ct episcopus)in domo Doinini
illm nietuentes loqitebantuf vqbisctim;: sed non filia super dinnemvinun arreptiiium, el prophetahtein, ut
Jucia susiinuithiiqiiilaiem vesiram (Dan. xm, 5G,57). millas eum in nervum ct in carcerein (sive iu cuslo-
Quoilque Propliela nunc loqniittr : Et locuti sunl diam) el in caiaracten, qucm Syiiiinaclius /iojO.ov,
verbum hinoiiiine mso menflticitet,quodnon mandavi Aqnjla ip?uni verbum Hebraicum posuit c SINAC.
ch, illud sigiiiflcari putani, quod iiiiseras mulier- 1©4@ Ei mmc quare non increpuisti Jeieniiam
culas qtioecirciimferuntnr oniiii venlo docirinoe, sic Analhoihiien, qui prophelal vobis? Quia iupcr. hoc
deceperini, qup dicei'erit eis, quia de tribu erant misii ad nos in Babglonem, dicens : Longuin est,
Juda, Clirisiiitn.de. suo semine esse.geiierandiim : mdificale domos, el habitale : ei piantaie horiosA,et
qure illectae eupidine proobebanlcorpofa sua, quasi coincdile ffuctus eorum.Legil ergo Soplionitissticer-
mafres fuluroe..Ghrisli: Sedill.iid quod in prasseh- dos librum hlum iri auribiis Jeremim proplietm. Se-
tiarum dicilur : qnos frixit J.048 rex Babylonh in meias de loco Neelami, qui interprelalur iorrens,
igne, videtur Danielis historire contraire. llle eniin R R cunj regc Jeclioiiia ductus fuerat iu Baljylouem, el
asser.it eos ad senlen.lianvDariielis a pppiilo essela- propheiabai populb mendaciter, e» quod cclefiter
pidatos :.hic.vero seripnim -est, qund frixerit eos essent in Jcrtisalem reversnri. Fuisse auiem eiim
rex Babylonis iii igne. Unde et a plerisque ac pene pseudoprophetam, sequentia Jerenlias verba demon-
pmiiibus Hebroeis, ijisa quasi fabnla non recipilttr. stranl : Hmc dicil Dominusad Seinciatn Neclaiiiuem,
nec lcgilur in synagogis eprum. Qni enim, inquiunt, proeo quod proplietaVi!vobh Semeias, el ecjoiiotimisi
fieri poferat, ut.captivi lapidandi principes el pro- eum. Quia igilui' Jeremias ad eos, qui craut ip Ba-
pheias suos Iiaberent potesiaiem? Ei magis lioc esse bylone, liileras niiserat c\\cei\s :JEdificale domos,
verum affirmanf, "quod scribit Jeremias, convicios et liabitale : plantate hortos, et comedite fruclus eo-
qiiideni esse presbyteros a Dauiele, sed latani in rum : accipile uxores, et generaie fitios; et post alia
eos seiitentiam a rege Baliylpnis, qsiiin capiivos. iii junxerat; iVojivos sediicaiUProplieim vestri quLsunl
yictor et doiiihuis, babebat iiiiperinni. Quatili et de in medio veslri [ Al. veslrum], et divini vestri; ac
nostro grege similes Achab et Sedccloe,prophelani deiude, Quia isli falso propbeiani vobis in rioniine
iij nomine Domini meiidacium, cl faciuiil slultitiam meo, et non-misi eus^ dicit Doininus :-.iiilclligeiis Se-
in Israel, et iiiaechaniiir uxores civium stiorum, qtti meias sub comtiiniii iiomine |)seudop.ro|i.iiei;irum
in eadem Ecclcsioesunt urbe generaii! quos verus Q C conlra se scripium, niiltit litteias Jerusal.ciii ad
Nabuciiodonosor n frigelin igiie peecaii : dicenle Sophoniam filium Maasioesacerdotem, el ad jcli-
Osee propliela :Omnes aduiiemntes quasi clibanus quos"saccrdotes, contra Jereniiai)i,quaie noii in-
succensus a coquente(Osee yu, 4). Felix qui lollit crcpeitir a Sophonia sacerdoie, cujus oflicium est
jiigurn ab adolesceiHia sua, et sedet soltts, quia ama- discernendi inler prophelas, qui Spiriiu sancio
riludine replelus est (Thrcn. ni); poteslque hicere lpquantur et qui conlrario e, et rccludi jubeatui'
cum David : Non sedi hi cohsilio mnlignaniium, et [AL jiibeiui] iii carcereni, ut niendaeii sui jioenas
cutii iniqita gerehlibus rion introibo (Pstil. xxv_ 4. ); luat, el. pojiiiliim uTira supplantare desisial. JiViades
Qiiodque intiilit nunc Propbeta : Egosum judex ct sacerdos fu.it, qui .loas posl inierfecuonem f Allia-
iesih, dicit Dominus, hunc habet sensum : Hoecqu.-e li:i'iinperiuin tradidit, oi iiilcrfccit sacerdofes Bnal
di.code diiobtispseiiiloproplietis.qiiiloqiiiiniur verbuin (IV Beg.n; II Parai. xxiu). Hoc. est ergo. quod
in nomine. meo me11daciIer, quod non mandaverain scfibii : Quare non iiniiaris Joiiidem sacerdoteiii,
eis, iieqnaqnamppiiiione cognovi: sed ipse scio vera et interficis Jerehiiam jiscudopropbelam ? Doiiiinus
esse, b quem celare nemo potesi, nec effugere niei enim te pro Joiade coiistituit, nl habeas curam
jndicii veriiatem. Templi; et proecipue discernas qui sancio Spiiilu
;(Vers. 2-4 seqij.) El ad Semeiam Neelamileni di- J) I loquanliir, qui d:emoniaco. Discretiohes auienj spi-
ces. Ei. quod seVjuitur: Hmc dicil Doinhtus exerci- riiuuni diyin.rc esse graiioe, ct Aposlolus ineniorat
iuiiin, Deus Isi-aet: Pro eo qttod mhhti in nomine (I Joan. iv). Cur, inquil, non iiicrephisli Jeremiam
tuo libros ad omneiripopulumqui esl iit Jerusalem, in Aiiaiiioliteii? Quodque ipse jnerebaiur quasi.-pse.ii-
LXX tipn lialietur. Rursiipiqiieaddidere dc siio, Non! dnpropheia, refertiiii proplietam, eiproeveiiit men-
inhi le in nomine meo. Ei-consequcnler jtixta or-.- dacio veiiiatem. Unde et prudentiores piitanlur
dinem : Elad Sopltoiiiamftliutn Maasimsacerdolem. filii lenebraruni flliis lucis in generatione hac.
" Yid. Comin.cn.iarios.in Daniel. iniiiie. i roxime eonseqiieiiti, itbi Hiero.nymus uiilurverbo
* Aiiiea eral, qiimcelare, ."gtc. reclitdere, sensu cliiiidendi, -aasiim:irc«ieliet leclor
e Quidiiihniss. alque ediii, Sinoc. Ms. Sangerman. prmleiis eruiliiiouem Joanuis Cierici, qui meithpe-
peries Moiiifaiicoiiium,Sinqs, h:uid diibie pro SINAC. rilic insiiuiilare ansiis esi, qund (iixisseiu niliil ob-
. d Inlerserit Yiclor. sive: pomarta : quod verbum st-rre sclioiioii quoddiim vere esse Hieronyiiiiaiiiiii),
,ait in priorihijs editioiiibus Hieronymianae versioni licet iii eo lcgercmus verbum recliidere, scnsu clau-
prajripi, ut LXX ascriiiatur,. _ ; ...... . de.lld.U.MA.RTIAN.. ! i. V :•. S ,,; , -:
. e Et reciadi jiiftcatiir.m\cdtcerein, Es boc locd et f btia tiiss. Vatiei-eiGisierc. GoAcSmpro AthaiitHt
S-6S COMMENTARIOUUM IN JEREMIAMPROPHETAMLIB. VI. CAP. XXX. 868
Nobisijue agtvntibus palicnter, et exspectaiiiibus Ji cupil eum recludi carcere [Ai. in cSixererh], iie
hiiseronim salulem, jirsevenitint hreietici, et nos loqtiatur. Sojilionias qiiofjue propbetam Iaicnter
suo apijellant nomine, dncenies coeci..crccosin fo* accusat. dtiii.ilegil epistOlaih iiieutientis, ei accu-
veam. 1050 Mhii, inijui.t,: ad.nos in Babylonem, salioiiem ejus habere se jiictiiat. Qnanio magis scer
dicens: Loiigeest. Hoc esioiiine quod dplet: qiiare leiis rei surit, qui: defeiidunt pseudopfopliefas, et
adversum suuni mendacium Jeremias seripserii ve- iiieiiiientes foveni, et aliorum niale invenla, sua
riiaiem, Imige esse reditum, et post septuagiiiia faciunt esse peccaia I Audiai iiaqtie pseiidppiopbeia,
unnos rediluros in Jerusalem : unde debere eos inlelligal sacefdos quid per euin!-ei ipse audire me-
aedificare doinos, plamare pomaria, et comedere reaiur : Hasc.dicii Dominus: Ecce cgo vhilabo super
fruelus.enriim, accipere uxores, el ficere lilios, Semeiam: Hoc Domihus lpquitur, non propheia,
qu.aeproeteiiiuS sermo narravit. Qnas liiteras, cum quod visilcl super Semeiam Neelamilem, iioii ih
accepisset Sophonias saeerdos, ad.cujiiS specialiier - retnedium, sed in suppliciuiii ijieiitientis, juxla
nomen scripla; eiapt a, Icgit Jeremiii: quodanniiodo illiui quod scriptiira est : Vhitabp hi virga htiqtiila-
suggillans euiny et ipsa [A/. ipsam cfjlectionem] intes eorum, et ih:flagelihpeccala eorum;(Ps. Lxxxviii.
crepans lectioue, quare auderel in Biibyloneiii lalia 53). Nec soIuVh super pseudoprophetam 'visitatv
scribere. ]B sed et super scnieu ejus, omncs discipulps quos suo
(Vers. 50 seqq.) Et factum est verbuniDomini ad errorc decepifc Non erit, iiiquit, vir sedensin
Jeremiam, dicens : Mitie ad omnem transmigratio- medio populi htijus. Deleatur de sanciorum couci-
nein, dicens : Hcecdicit Ppminus ad Semeiam Neela- liabulo slirps pessinia, nec sedeat in medio quies-
milem: Pro eo quod propltetavit vobis Senieias, et cenlluni, qui cum slaniibus siare non potuit, nCc
ego nonjtiisi eum, ei fecii vos confidere in metidacio: auilivit".illud|:.*:Si sleiissei in substantia mea (Jer,
idcirco hmc dicii Dominus : Ecce cgo visitabq super XXIII). Cumqiie Doinihus perfectiOneni viriuitirh
Seineiam Neelainilein, et euper semen,ejus. Non erit onlnium fniiip se|iieiiario lempore proiiiiltat, i|le
ei vir sedens in medio populi hujus, et non videbit non videbit bPituni, qnod sibi iu prresenii iemjiore
bonumquod ego f&ciampopulo meo, ait. Dominus, vindicabat.Tloc autehi loltiin (iel, quia prsevarica-
quia prcevarjcalionemlocuius est_adversus Dominum. tionem locuius est adversus Dominuiu. ut diccfet
Pseudoproplieia Semeias vere Neelainiies, qui de jam soluta peccalorum captivitate reversufos csse
torrente alienas el mrbidas aquas sump.seral; irain Jei'usalenj;;<iuibus Apbsldliis coinminaliir: Jam
sciiur cpnlra mendaciiim suum vera scripsisse Je- saluraii cslis, jtim divites facii eslis, sinendbh regna-
remiam, et ad Sopiioiiiam saccrdolem niiilit episto- stis; et uiinamregnareiisful et nos regnaremtisvobis-
Ias, cur ausus sii Prophela scribere veriiatem, et C cum(\Cor. iv, 8)! : ;
a f.i=lerc, scripim erant littermJcremim, efc. Victor. plurium numei'0 legi vult stethserit.
1>Groece ti.Zcr-.-no-Kt
Iv trtfntoo-zkdzt p.ov. Unde
LIBER SEJCTIJS. '".
1051 - 10'52 Proiixilas voliiminis Jereniioe ijraham,; de quilius scriptuni est: Poiens est Deus
pro|ilietre vincii tiostium prOposiinm, ut qiiamvis de lapidibus hiis susciiare filios Abraliam(Maith.iu, .
breviter, lamen multa dicamus. Unde et proesens 9).adqtiem fa"ci.aes( repromissio : Etin semirietrio
sextus liber Commenlarjofuin in Jeremiiim repro- benediceiitur omnes genles (Gen. xxn. 18). Qttam
missimics mysiicas coiilinebit. quas Judoei piuant, benedictlpiiem vas electionis in Cliristo exjiletam
et nosiri jtidaizaiiles in cOhsummaiione mUndiesse docens; Norifdixit, inpiiit, iri seminibus, sediri se-
coiiijilenilas: nec dum enim sub Zorobabel possunt mine. qui est Clirislus(Gal. in, 16). Ora igitur, fra-
cxpleias convincere. NoSauiem sequentcs auctori- ter Eusebi, DnniinuniJesum Ciirisium, ut eodcitt
latem Aposiplorum ct Evangelisiartim, et maxime labore et Spiritns gralia, quo aliorum pfoplieta-
aposioli Pauli, qtiidquid populo. Israel cirnaliter D rum,, et prrccipue Isaioe repromissiories.".inlerpfetati"
reproihiitiiur, in nobis spirilualiier cpnipleium esse sumiis, eliam hiijus propheloeex|ilanafe va]eaViins.
liioiisiramus, liodieijiieconipleri : iiec inter Judoeps Qui qiuinlunl iii verbis simplex videtur et facilis,
ei Cliristianos iilliiniaiiiid esse certainen, hisi hoe; lantum in majesiate sensuum profuiidissirilus est.
tii a ciim ilii hosque credanms Chrisfhrii Dei Fi-
lium repromissiiin;: et ea , quoe snnt fuinra sub ( Cap. XXXv—Yers. 1 seqq.) Hoc verbt:m,quod
Clirisi» a nobis expleia, ab illiscxpleiida dicanlur. facium estad' Jeremiain aDomind, dicens: HaCdicii
Qui [Al. Qui;i] igiiur Chrislum vcnisse jam credi- Dominus,Deuslsrqel, diceiis: Scribelibi oniniaverba,
nliis, necesse est ut ea, qnoe sub Cliristo fuiiira qumlocutusstimad te, in libro.Ecceenim diesveniuiii,
dicuntur, expleta doceamus; nosque csse ftlios A- dicil Domihusfetcpnverlamconversionem populi iiiei
£ Cisterc. ms., ut cumiltis nos crcdtimusyele. '
§67 S. EUSEBII UIERONYMI S6S
Israel cl Juda, dit Dominus*,; et convertameos (sive i tempus gaudii. Ciiin, inquit, lania"_prfficesserint
sedere faciam) interra,quamdedi palribus eorum, el mala; ut dolor virorum omnium dplori parlurieulis
pqssidebunt eam. Proiniltentibus in Babylonem pseu- fem.ijia?compareiur : lamen lempiis liibulaiionis Ja-
doprophetis 1053 cll° populum, qui,tum. Jeebo- cob, hpc est, populi Deihiuiabitur iii prospera ; et
riia capius fuerat, reversuf um, et Anariia (ilioAznr ex ipso quoque salyabitur, suba.iditur lemppre, de
ih Jerusaleiii eadeih praedicah.ie, Jeremias prppliiita;. :_qttt);Serihp:,prpcesserat.JacobauieiiiVduodeciiriiriT
1
et illud quiderrt futurum jassefiiif, ivori intra bien- busiiiiellige, quaa iiequaquam sub ZorObabel, ut
jjium, ut illi meniiebantut," sed finitis septuagiiiia nonhuili falso putani; sed de Evaugeiica vocationc
aiinis : et tunc jubetur in libro scribere, el menio- salvatoesunt.
rioe tradere, qnae Dominus Veniura praenuniiel. Ex (Vers. 8, 9.) Eierit in die illa, aitPominusexerci-
quO miinifestum esi, nequaquaiij "vicinuni lempus tuum, conteram juguin ejus de collotud, et vinculail-
esse vaticinii, sed multa posi teiiipora hoecexpleiida, iius dhfumparii: el non doinhiaburittireh [Vulg. ei]
quando lsrael el Juda reversuri sunl in terrain ttinpliusulicni, sed servienl (sive operubuniur) Domino
suain, et implenduiu illud quod Ezecliiel projihela- Dco suo, ei David regi stto, quem suscituboeis. Islo
vit : duas virgas sibi p:n'itci" ropulandas, et impe- est David, cujui et Evangcliiim iiiciiiiuii (Luc.i),
1'alurum David regem, de quo scribit : Et servus I) datuiuin se nobis, ut sine limore de manu inimico-
meus David rex snper eos, et pastor unus erit om- riim noslrorum liberati, serviamus illi ; in sancii-
nium eorum (Ezecli. xxxvn,24). Si quid igilur lale et justiiia coram ipso omnibus diebus no.tiis.
in illa proplietia diximus, etjamin proesenti locp Qiioniodo eiiith primus Adani, et securtdtis Adam
intelligeiidum est. praeseriiiri cum eadem, et ep scrlbuntur juxta corporis veritaterii; sic et David
teijipore Ezechiel in Babylone, et Jeremias in Jeru- Domiriusatijue Salvator : quia juxta Carnetti ex Da-
salem prophetaverint. Vid, toliujj in eo saiicta Maria conferciiie, qiiidijuid
(Vers. & seqq.) Ei luvc verba, qumlocutus csi Do- fuit ex stirjie David , et habe.uic origiiiem alqiie
miniis.ad Israel et ad Judam, qnoniam hmc dicii Do- coiicejiium dc Spirilu sanclo. Qnodqiieail : Conle-
minus : Vocem terrorh (sivc tinwris) audivimus, for- ram jugnm ejus de collo luo, ct rinctUailliitsdisrttm-
midp, eiiton esl pax. lnterroga'e et videte s? gencia! pam, non dubium, quin sub typo Niibiicliodouosor
mdsculus. Quare ergo vidi oinnh viri manum super dediabolo seniiendnm sii.
iuiitbos suos quasi parieuiis \Yulg. parturieiuh] , el (Vers. 10, .1.) Tu ergo ne limcas, serve meus Ja-
conversm suni universm facies in auruginem? Pfi- cob, ait Dominus; neque pavcas, Israel. Quia ecceego
mVimtrislia aiinuutiatiliii', ul post malnrum inagili- salvumte faciam de terrti longinqud,et semen tuum
ludinem, lreia succedant. ijraiior quippe sauitas esl D de terracaptivitalis eorurii; et fevertclur Jacob ,el re-
regrotatioue depulsa; et doloris. niagniiudo iivma- quiesCel, et cunctis affluent bonh, efrionpril quein
gniiudinem vertitur gaudiorum. Quod autem dicil. formidei:quoniam iecum egosum, ait. Poininus, ul
hocest, tantiis eril limor , tanlaque formido , ul salvein ie. Faciam enim consuminalioriemin cunciis
fugala pace, bellis el sanguine onmia coiuple.iuiiir, geniibits, in qtiibusdhpersi le. Te auiem non faciam in
el viros quoijue (quorum proprium cst contra ad- consummaiionem: scd casligabo (sive erudiam) le in
vcrsarios dimicare) innliebris limor obiincat: ma- judicio, ut non libi videarh innoxius (sive el mundans
iiusque nequaquam ad arma, sed ad renes lenendos non mundabo le). Ilrcc T.Ef.zo.ri.iu Scpluaginta non
conferanl, quasi si mtilier pariens ilia ltimbosque habettsr, eiiu jjlerisque codicibus Vulgaioe editionis
conlincal. Unde et ciiiiclprum facics verienlur in sub nsieriscis de Tlieodolione addita esi. PoIIiccttir
auruginein, pavoreiu cofdis, viiltus pallore leslati- atttem sermo dTvinus, et familiariter [A/. familia-
tes. Qiiidani lniiic locuiii securidum tropologiam sic rem] vocaf servnni sunm Jacob , et Israel, sicut
inlcrprelaiitur, ut pulcnt illud lcstimonium : A ti- Abraliom, Isaac, et Jacob vocautur servi Dei (MOy-
more, tuo, Domine, concephnus, et parlnrivhnus , et scsquoque, ei alii propheioe, et ajiosiolus Paulus
peperhnus : spirilum salutis ium fecimussuper lerram in principio Episiolarum suarum boc titulo gloria-
(hai. xxvi, 17, i8) , el illud Aposiolicuin in quo D tur);ui du» et decem iribus, idjesl, duodecimsciaut
dicii : Filioli mei, quos iierum parturio, donec Clui- sc rle terra longinqna esse salvandas, el solven(laI)i,
stus jormelttr in vobis (Galat. iv, 19), hnic cxemplo caplivitiitem, rcddcndamque pacem, ct omni eas rc-
comparari : quod maiiileslnm cst non ad terrorcm, plendas abiindanlia, jnxta illud qurd iu psalmo dici-
sed ad gandium periinerc, ciim pnrsens Scripiura lur : Fial 1.(355 pax in vhtule iua, et abundaniiain
vasiationis Israel, et luiiire lerupus significei. lurribiis tuis (Psat. cvxi, 7). Hoc autem eril , qtiia
(Yers. 7.) Vm quia magna dies illa, nec esl similis prafscnlia Doiuini perfrnentur, quando et genlesad-
fi/MS,tempusquetribulqtioiiis est Jacob, eicxipso sal- Versarioe,qtioecos ceperant, disperibunt, et isii li-
vabitnr. Prcedicil ieuipiis niiseria;, I@54 «lMerat berabuntur ex gentibus. Docetque eos nequaquani
'!;,in aliis libris.addituT^gifs. Porro Yieiorius que diversam versipnem, id esl, coiiveriajji, ei se-
; pfo :iit lefra, legenduni:ch.m;VuIgaia;adlprriim COIJT dere .facitim, quam genuit v_pxD^r^.iiii utramque-
Hierohyihi, esse, ;ham: et Septttagihta sljrtor/!!^»;;
1;etidii, ctiiiJ etin Hebreeoiegatuf ^-iKh-SK, el cptt- dixerajit.
'.friicrc iectio debiiat ctirii vefbo coiwcrtam. Addit-
863 GOMMENTARIORUM IN JEREMIAMPROPHETAMLIB. Yj. CAP. XXX. 870
pffinre, sed eraditiorii tradilos, ut judicareiitiij' quasi i_Llis ium, in Septuagiuta non habctu.r;'videlicel '>quia
proprii, ei rion perderentur quasi aiieni. Quieiiimnon sccundo diciliir, propier muliitiidinentiniquilaiislum, .
credit, jam judicaius est(Joan.in,i8), hocest.jjjraVju- et dura peccata tua; et qui sciibebanl a piiiicipip,
dicaltisin iiiteriiutn.Quod autem"inlulit: Ul iion libi addiluin piiiaveruni. Et est sensus : Ul iiiimici te
videaris innoxius,sive juxia Symmachum, et jiittudaiis_ plaga jierciitereni, etcirderem casiigatiohecrudeli,
non mundabofe;veljuxta Aquilam , cum fe erudiero fccil muliitiido iniijuit.aiis tueeêt dura peccala lua,
per judicium, nequaquaminnocenlcmfticiam,illud si- quausanari non poicrant, nisi mordacissimo pulvcv
guificat, quod omuis mundus [A/. iittmundus] indi- re, et ardenii caulcrio, cl feri-o aculissimo, quo pu-
geat misericordia Dei, el ijuilus, quamvis sanctus tridas carues, ct insanabiles amjjularem. Et i.amen
sii, securus pergat ad judicera":; contra iiovam ex propter multitudineminiquiiaiis teoe , el dura pec^
veteri lioeresiin,qure putat in istd sreculo, et in ista cata tua, feci ba:ctibi, hou mea vojuntaie,'Sed medi-
eame mortali, antequam corruplivum boc induat ciiiie ralione cogenle,
incorrujilionem, et mortale indual'.i.miriortalitatem,- (Yers. 16,17.)Prqplerea omn.es, quicoineditnik',
perfectionerii esse iu quoquani, el onjnes simul devorabujilitr : et universi hostes iui in captiviiaicm
justuui posse implere virtiites. ducentur : el qtii levaslani, vaslabuntur : cunctcsque
(Vers, 12 seqq.) Quia hmc dicil Dommus,insana-] B prmdatoresluos dabp in prmdani.Obducqmenim cicci-
bilis fraclura iwi, pessimaplaga tjta. Ndn est. qtti jtt- iriccmtibi, ct a vulneribustuis sanabo te, dicilPumi-
dicet judicium iuumdd alligundum, curationumutiii- nu$. Quia ejectam(sjvedhpcrsuin) vocuveruntteSion..-
tas non esttibi. Omiiesamaioresiui obliii sunt lui, le Hmc est qum uon habebal requirentem. Ei sttb Zoro-
noii qumrent. Plaga enhn iniinici percussite, castiga- babel haecfacia coguoscimus, quando Assyiios, hoc
iione cfudeli (sive forli) propter.mutiitudhieminiqui- esl, Niniven vablaycre Babyloiiiiaique Glialdai, et
lath ttue, dura facia sunl iji-iveinultiplicatti suni) rursum Ba.byloi.iiosel ChaId:cosMedi Persa'que ce-
peccalatua. Quid ctamas " super Cpnlriliorie. iuaTIn- pcrunl, et Babyl.ondestructa esl. Tunc Sion C03|)il
sanabilh est dolor tuus, propler muUiludiuem iriiqui- habere Dominuni.reijuirejiteui, et -obd.uctaest cica-
iaiis ium, et propter dura pecCalalua feci limclibi. trix vulhpribus illius , et sanata est a jilagis suis,
Quasi ad speciosara riiulierem loquilur, cui supra quod pienius aique perfeclius conipletui' [Al, com-
dixerat: Casiigabote in judicio, tit non tibi videarh jilebitur] in Cliristo.
innoxius, sive ihnoxig; el per rneiaplioram \Al. ad- (Yers. 18 sejjq.) Hmc dicdt.Pominus.:.JScce ccjo
dilur loqullur] ad Jerusaleiii, qtibd Dei judicio pes- cOnvertamconversioiiem.labernuculorumJacob : et
sime vuliiefatii sit, et nequaquam alio, nisi ipso qui tecih(si\e.capiivi.laii) eorum [Yulg, ejus]mhcrebor.
percnsserat, possit corante sanari. Non csifailDo- > C Ei mdificabitvr civiias.linexceisp tsuti, ei Tetiipluni
minus, qui judicet judicium luum : nee altissimo juxia ordinemsujnn fuitdabilur. Et egr.edielur de eis
vulneri valealcutem cicairicis Obducere. Quocuni- laus,voxqi;e ludeniium. Et_ niulliplicaboeos, einoit
que le converieris, uiilitas hoii "esriibi. quia olfen- minuentur, (Quodquesequitur : Et glorificaboeos, el
disti enm qiil verus, el solus est medicus. Omnes noti c aitemiabuiitur.,ih LXX.noii habetur), El eruni,
amatores iui obliti sunt tui, vel Sacerdoies, vel jirin- inquil, filii ejus sicut a principiq, et coitas ejus coram
cipes, autcerle Angelorumproesidia, qtiibus prius- me permanebiljet vhilabo adversum omnesqui tribu-
quam offendei'cs Dominum, vallabaris. Te non qnm- lant eumfEt erii dux ejus cx eo,et princeps de mcdio
reni, facienies contra Aposlpliim , qui qiiirrebant ejus _prqdnceiur. Et applicaboeuni,. l©g^ et accedel
credenles, et non ea quoeerant credeniniiu (II Cor. ad nie. Quisenim hie esl qui applicetcor sitnm,ul ap-
XH).Plaga enhn inhnicipercussi ie, casligatione cru- propinqueltnihi, ail Dominus? ( Rursumqtie <>et hoc
deli. Aiiieramiciis, aliler itiiuiieus percutit: aiiter in LXX non iiabetur.) Eterith tnitii hi populum, et
105SPaler> aliteriiostis. Illecaedit ht coitigal, istc ego erovobis in Deum. Quorum lypus pirecessit iu
percutit ut occidat (Psal. vi).. Ujide el Propbeta la- ZProbabel el Ez.r.a,quando reversus est populus, el
«rymabililef dicit: Domhie, ne in furore ttio arguas cpepta est ffidificaricivilas in excelso suo, Templi-
me,netjUeiriira lua corripias riie(Psal. XXXVII,1). P que obseryari reiigjo, ei crciei-aquoeipsiiis Ezroe
Hoc auleiri faetum est, quia"prOpler mtiltiludinem volumine continenlur. P!enius autein aique perfec-
iniquitatis ttire, dura facla sunt peccaialua. Qtiod- lius in DoriiinoSalvaiore, Ajipstolisque completum
-que sequittir : Quid clamas siipefcoriiriiioneina?in- esl, quando redificata est civitas iii excelso suo, de
sanabilh est dolorliiiis propter mulliludhieiiiiiv.quiia- qua scriptum e.s.t:. Non polesl abscondicivitasqumhi
aInterseril Yaiic. adme.. quoque- ap|jaret. Dixerat enim supra Ilieroriynms,
h Ejusmodi omissioiicmob earumdein Iliiefariim quodquesequiittr, et.glorificnbi)eos, etnon aueniia-:
reciirsuin supra in Isaioe Commeijlar. 061. 482 buiituf,"iij LXXrionliabeiitr : subdeiis postea, litir-
'nolat. sumqueet hoc in LXXJIOJJ habetur, verbii conveniuiil.
c In Ctslerc,,el uon attenuabp.eps. At noi) ita si legaiur, Bursunique in Ifebraico non
a Legera.t Martianse.uspost ErasiiJiini,. ei hoc hi. liqbelur : cumaliquod deessein lleliraico supia die-
Hebraico rion habeiur, qiiaiu fectioneiii Yicloiiiis luni non sit. Hic loctis viiinlus diu erudiiorum lorsit
minavit, subsiilueiis Sepltiagintq pro Hebraico: iiigcnla : coiiiiciebint eifimex cp, aiit iion esseliic-
quippe ciini iu ilebraico reperiatur hic'versus, non rpnymi, qiioe vulgo circumferlur ediiio. in qua is
reperialur autcm in LXX in quorum Gfxco codice versus reperirctur ; atu si sif^ aliunde suppletani '
deest. Locum, inquit, corriiptum, ex superioribus ctim Hebraicus codex integer i|li defuerit»
-;®'M; :;;..:.:;,:.::...-:|',"--V""-
-;;..;' ;^ •'•";;f-"-H %?%:<:
moide sila esi (Ualih. V, ii) : et Templurn juxla _& exemplum tSi filii essethAbraiiceffaceretisdpera pd-
oidjnem suum coerenioiiiasque furidaUim, ht quid- irisveslri.(Joan. vni, 59),ElAposlolus scribil: Vi-
quid ii!;priOi;i.po|)!ilp ficbat carnaliief, iri Ecclesia idele lsrael secundumcarnetn (lCpf, _x, :8).Ex qup;;
spiritiialiter cpmplereiiir. Tuhc egiessa est iaiis sive dpcet essealiuiii Israel secuiidiim spirilumVIUe igi-
graliarurn actio. Hoc enim sigiiificat THODA (HTin), tpr Israel est, qui meiite ceriiii Deiim,sive rectissi-
iit onines Aposioli dicfreni;: Gralia vobis et pax miisDoniiiiiest,eiliu_usceniodiIsr:ielcitpppulusDei. V
(I Cor. i, 5). YoxijUeiuiientiuih, nOiiillo ludo. :quo ;: (Yfirs. 2i) Ifcec dicit Poriiinus : Ijivenii graiiamin
niandiicavit populus et bibii ct surrexit ul luderel deserlo populus quiremanserat gladio, vadat ad re-y
(Exod. xxiii); sed eo qttp coram Arca Domiiii lusit qniem suarii Israel. LXX : Sic dicit Doiriinus: Iiiveni
I)avid (II iieh, vi). Etitthjiipljcairsuijt ef nOjjimini- eatidumhi deseiiq cum.iih,; qui;perierani gtadio. Iici;.
huli, ut totiis orbis crederet Ih Ddiiiiniini Salvalo- etiioiiieiriierficere Israel. Ridicule Laiini codices in
reiri : ctglorificali suttf, utimpleretur quod sci-iplum hoc loco ambiguitate verbi .Griseci,pro calido, lupf-
est:: Gloriosq dicta sunt de ie, civitas..Dei (Psal. nos inierpretali sunt : Gnccum cniin eEppvuirum-
ixxxvi, 2).Fu;eriiijtqiie;fiiil:ejus, lioc esi, Aposlbli que;signifieat,qii6detijjshmhoh habeluriiiliehroeo.
sicut fueruhl a principib:, Abi-aham, ei Isaac, et j.a-. -Esl enim scripiuin HEK?n , quod Aquila, Syuima,;'
cob, priheipes generislsraelitici. Tunc visiiavit Do- }B chus, el Tbeodoiio îzpjv, hoc est gratiam inierpre-:
niintis adyersum oiniies;'qui Irlbiilaverttni pppulum: :tatlsunt.:SollSeptii;)ginla posuefunt catidum, pu-;
Dei, adversarjas videllcetpoiestates. Ei fuit dux lantesuliimani Iiiferaih NEsresse. Si erilhi legamus
ejus ex eo : iiaud dttbium quin Doittlmis et Salvator HENper litleiam nis,.gralid diciiur, si periiEH, calor .
secunduin cafnem ex gehere Isriiel, et pfiricejis de iiiterpietatur, Est aptem seiisus juxia Hebraicum :
medio ejus produclus esfc AppliCavit eura Eater ad PppuIhsVJiidaôrum,|.(J59> qui Romario reiiianserat;;
Se, et accessit ad eum, ut diceret Filiiis : Ego in gladio; vel cerle itam fufoiis Domiiii poluerat evi-
Patre, el Paler in me (Joan. xiv, ll) : quia nulliis po- lare [Al. evadere], invenil graiiam in deserlo gen-
testsiccor suum applicare Dco, ncc iia ut Filius iiiim;iii intra turbam nationum in Ecclesia salve-
Pnlri esse conjunctus. Quodquc dicit juxta aSepiua- tur, unde el vadet eliiiveniei requiem suam Israel,
ginta : Et eritis mihi in populuin, el ego ero vobhin quam semjier speraverai, quam ei Proplielarum
Deum, cernimus ojiere complelum ex parie in Israel, promiseraiil vaticinia. Porro juxta LXX ba'c in-
el ex tolo in gentinm niultiiiidiiie. telligeniia esl: Duininusinvcnii calidos,aique viven-
(Vers. 25,24.)Ecce inrbo Domini [uror egrediens, les Ajiostolps, et socios eorum in deserlp geniiiim ,
et procella ruens,in capiie impiorum conquiesret.Non itiler eos qui infidelitaie sua inierfccli fucrant, nec
averlet iram indignalionis Dominus, donec facial el C hiibebant ealorcni viloe.Unde prxci|>iinr AugeUs, ct
complcal cogitaiionemcordis sui, i@|j§ hi novissimo his qui iu minisierio Deisuni, ne omnes inicrliciani,
dierutn inlelligeth ea. Turbo furoris Doniini ei pro- ne Isracl peniius delealur, diciturque cis : Ite, et
cellarucns aiqtie lempesiasrequicscet in capile eo- noliieinterficere Israel; sinl alioqui [Al. aliqui] qui
rum,vcl djemontini.veleorum qui Dci (iliumblasphe- vivanl, sini qui caleant ardore fidei, sint qui fiigns
maverunl : ei non averiei iram indignalionis sum, do- iiifidelitatis ei morlis effugianl, quos Dominus inve-
nec fuclal et complealcogilaiionem cordissui; et cir- niatiit deserto.
ciinuletur exercitu Jerusalem, et pcniius dclealur. (Vers. 5 scqq.) Longe Dominus apparuit mihi (sive
Qiiomodoaulcmariifex IIOIIpolcsl intelligi.nisiopere ei): et in charitate perpetua dtlexi te : ideo aitraxi tc
complcto; nec medicina; industria, nisi posiquam miferans. Bursmnque wdificabo le, et mdificftberh,
fuerit saniias consecula : ila cum eversio fuerit Je- virgo Israel : adhuc ornaberh [Al. coronabcrh] tym-
rusaiein, el prioris populi abjcclio, lunc intelligent panis tuis (sive asnttmeslympana tua) et egredierh in
credenies, quod repulsio Judoeoruni, nostrre saluiis choro iudenlium : adhuc planlabh vineas in montibtts
occasio sit. Samarim:h plantate plantaria,ei vindemiaie: eril enim
(Cap. XXXI. — Yers. 1.) In tcmpore iilo dicil Do- dies, in qua clamabunl custodes in monte Ephraim :
minus, cro Deus universis cognalionibus Israet (sive " Surgile et ascendamus in Sion ad DominumDeumno-
gcneri Israel) el ipsi erunt mihi in populum. Nisi co- strum. Quia dffendernt Israel Doniinum.el dixerai :
gitaiio Domini fuerilitnplcta, et furor ejus requie- Non habemus regcm nisi Cmsarem (Joan. xix, 15).
vcritsuper impioriim captil, universiiatis Dominiis El : Venite el inlerficiamus eum,etnostra cril hmrcdi-
cogiiaiioiiibus Israel 1'eiisessenoii poteril. Iloe au- las (Marc. xn, 7); et iongc recesscrai a Peo : proji-
tem dicit reliquiis, quoe salvrc faciocsunt. Quod si terea Doniintis post mullum lempus ap|>artiilei, non
oppouilur nobis id, quod dicium csl: Ero Deusgeneri tcmporeZorobabel et Ezrrcposlquam rursum capti
Israel, sive universis cognationibus Isr«e/,assumanins sunljSed in cliariiate perpclua dilexil eum qnre iiullo
a Dicere dcbuissel juxta Hebraicum, si vera suni b !n Yulg. ac Ilieron. versione, planlnbunt
plan-
qttre niodo ex Yiciori» annoi.iunis.Quin iinnio neque tantes, el donec leir.pusvcniai nan vindemiabunt, quia
Ilcbraic.um laudiire oporicbal; sed (|ii;indo cxiiresse erii dies in qua, etc. Anlea pro eril enim, oluinebat
juxla Sepiuaghtta ba:c diri aiiiioinl, pliiriinum de cieriun dics; coniradiceuiibus mss. ei Hebrreo
proxime superioii emeudationc dubito, authoevo-
ces ipsx juxta Septnaginla expungendre sunt.
;T87S CQMMENTARIORUM lN;JEHEMiAM;MOlPlIiETAMLIB. YI. GAP, XXXI. (m
vfihe delebitur.Et allraxlt ettmmiserans.Neqiiaqiiam A j simus, hoinirie autemriea;/ervocaitur;rde incfeduli-
>enini merilOjSed Clemenliasalyaius ;esl. RiirsUriique tate. de frigore Dominicaechafitalis ; cl cdngfegare
•:^\if:Mdifi.cdbole, et mdificaberis,'vifgoIsrael'. Hoc eos ab exirehiis lerrae, noh in alio lemppre, sed in
:;.proprie inteliiganius in Ecclesia. Delirant erihn qiii .' isolemnitaie.-^linse,;-ho,c""esii;"ferii.s.;.'.libiiiinicsB.
pas-
.sauream alqiie gemmatam susjiirant Jeriisalerii,suam sionis : quandp cruciiixus DoijjinuS est, imple-
;;avaritia!nin mysterio urbis Domini coijsecraijtes. tuirique illud quad ipse in Evangelio reproniisit.
Adiiuc ofriaberis lympanis tuis. ut carias DominoIn 1061 Gum exaliatus fuerd a terra, ointtia irq-
Ecclesiis, omhi in te malorum; operum carne COn- liam ad nie (Jpari. xii.25).yTunCgeneravit multum
Vsuittpta.Et egredierisin clioro ludehtium cum gen- poptilum, ttl illtid implereturTsaioe : Quia nata esl
iliuni tiifbis, pfantabis viheas in monlibus Samaria.. genus c semei(Isdi. LXVI,sec. LXX). Uno epim die
Nequaquamirt vallibus et huniilibus Iocis; sedin tria hiillia. altero quinqUeriiilliaiiominum credide-
inoiitibus Samarioej qni pOsteajuivitatem populi Is- rtint (Act. II ei iv), Quodque iri Hebraico scribilur :
;rael'ah alieriigehis ppssessi siint, quibus dicitur : inler quos ertini emcuset claudus, el prmgrians,el pa-
Plantate pianlaria, ei vindemiate, Tunc fuit 2,060 riens simul, ecclesiamagna reverteniiumliuc.: quam-
diesDoniiiii, lii qiia clamaveruiit Custodes Aposioli ; quara et juxla litteram ifripleluirisit, quod coecivide-
vide.licet.etaposiolici viii in morileSarnarioe, el in B ] rint, claudi ambulaverini :•tarrieh melius juxla ana-
monte Ephfaim,qu6rum alterum custpdiam, alterura gogen intelligi potest, quod qui prius erant coeci
ubertatemSOAal.Quidvero dicuht cuStodesSamarise, ••:perfldia,poslea crediderint Salvalori; et quiclaudi,
immo quid clamant in irionfe Ephraim ? Surgile qui quibus quondam Ioquebatuf Elias: Usqtiequoclaudi-
jacetis, hiinlilia reiinqijife, victimarum hosiias sper- catis utroque pede (III Beg. xvin, 21)? postea ambti-
riite. SacrificiumDomiriospiriius conlfibulatus (Pstil. laverint [Al. videriiil]. Et: Populus qui sedebatin le-
t). Ascendamus in;Siori, hoc est, iri Ecclesiam, ubi riebrh el umbra niorth, mugiium lumen aspexeril(Isai.
est speculatio et iiuuitus Dei. Cttmque fuerimus ih ix, 2); claudique cueurrerint, et proegnans pepererit
Sioh.imhio ascenderimtisaad eam, ascendamiispa- filios, Ecclesiam magnam revertehtiuin ad fldem.
riter.ad Diiniihum Deumiiosirurii. Jucloeiputaiit lioc esse cohipleliim, quando siib Ezra
f: (Yers. 7.) Quia limc dicit Dominus : Exsullate in post diem Phase egressi suhl de Babylone ut rever-
fmliliaJatiob, el hinnitecontra caput genlium: persd- terenlur Jerusalemi iri quotypusfuii, et noh verilas.
nale; cariue^fetditiite; Salvuriifac,Pomirie,populurii Neque eniih in illo lemporeuiiiversa, quoe leginius
fuuiii, reliquiasIsfaei. Significaiiternon tptussalva- et lecturi sumiis. fuisse cbihpleta polerunt[A/. pote-
tur Israel, sed reliquioe Isfaei, praecipiente Ddmirio. ranij approbare. •
aique dicenle;: Exsullate in tmtitia, qtti eslh deJti-1 G (Yers. 9.) In fletu venient/(sive egredieritur): etin
cob,ei hinniie, ad caput genlium referentes cuncia, a misericordiareducameos, et ddducam eos per tor-
quiacauda quondamversa esi in caput. Personate, renles aquaruniiri via fecia,; el non impingent(sive
cauite', el dicite. Qujd estillud quodjubentur dicere? non errabunt) in ea. Qtiia factus sum Israel ptiter, el
Saivumfqc, Domirie,poptilumtuiini.Quelripopulum? Ephrairii priiriogcnilusmeusest. Si juxta Hebraicum
Diiquere/if/aios Jsrae/^quoe securidiim electionem legeriraus, in fleiu venient ': hoc^ênira iudical IKBV
salvaifaCloesunt.Dequibus elPaUlusassumeiis teSii- (Mdi); dieemus quod interdum, ei niiiiii gaudii fle^
hioiiiura IsaioeIoquiluri Nhi Donihius sabaoth reii- tus indicium sit, juxta iliud: Lacrympr gaiidio. Sin
duisselnobissemen,sicutSodtiriiafaCliesseriius,etsicut autem juxta Septuaginta qui dixerunl: In fleiu egre^
Gpriiorrliasiniilesfuhsemus(isa.i; 9; Bom.it, 29). dietur, et irimhericordia, s\\eiri cpnsolaiionemredu-
v, ( Yers. 8. ) Eece cgo adducairieos de terra Aqtti- eam eos,-.illumsensii ponetrius, qui et in psalmis
filonh, et congreqaboeos ab extiemh terrm. Quod se- dieilur : Euntps ibant elflebant,mitlentesseimiiasua:
quitur: InsolemiiiiaiePhase, et generabit filios mul- VenieiUesaulem venieiitcum exsultaiione, porlantes
los, iii-Hebraico iion habetur, sed in Sepluaginla manipulos suos (Psat. cxxv.;7, 8). Fleverunt eiiim,
taiilum legitur, pro quo apud liebroeos scriplum quando captivi ducti sunt :;el consolalionem maxi-
;esi: -.;- ;;::-; . ;. D
• mam receperuiit, qiiando misericordia Domini sunt
Iriler qups erunl cmcus,et claudus, el prmgnans, el fedticti. Et adduxit eos Dominiis per apostplps, et
pariens siinul : Ecclesiq niagnd feverlenlium huc. apostolicos vifos, plenos aquarhm et largissimiflu-.
Coiigrcgantur.feliquke populi lsrael pcr Apnstolos. minis, in via Tecla [Al. recloe], videlicet fidei, uon
.""ae.l aposiolicos viros, de quibus supra legimus :Cla- iii perfidia Jodajorum. Et ritin,înqiiif,.impingenl iii
mabant custodes ih monlc, et quibus proecipitur; eq, quia coeciesse cesSarunf, quibus quoiidam dic«
PersoriaiefcaRiie, eldicite-, ut salvoe flant reliquise tum est : Si cmci esseih, rion habereih peccaluni?
Israel. Ipse quoque Domiiius pollicelur se reductu- Nunc vero quia dicilis : videmus, peccaiumveslrum
Tum eos de lerraAquilOnis, qui est ventus duris- nianet (Joqn. ix, 41). Possumus viam 1062 rec-
: a yatic., ascenderimuspariterad eatn, ascendemus tradicentibus. Vide quaead hunc locum in Comhienf
rid Dominum,elc. ;. tar. ad Isai. supra observamus. -
* In Hieronyiniaiia Yersione, et Vulg., in precibus
":.-V"Idem,canite tuba, et dicile.
c Pro seinei,in Yulgata, et Hieroiiyrriianaversione deducam eos, elc.
est simut; llebi'reprinx;D2?3,etGreeco ck etirK|coh-
f PATROL. XXIV. .28-
S. EUSEBII MERONYMI - S5.S
875
tam, ct Ghristnm inlclligere, in qua quiciimque am- _A Scriplur.i: Unxitle Deus, Dcus ivus oleo imlitimpm
bulaverit, non impingcf {Roi.u.vj. Eaclus sum, aii, consorlibustuh (Psal. XLIY, 4>).El fetu pccorum,i\»i
Israel pater, qui reductus esx, ct Epliraim primoge- in Ecclesiasiinplices snnl, el armentorum, qucc cor-
nilus meus csl. Ubi enim quondam abiiiidavit pec- nuia suni, ei adversariosveniilant. Ut aulem sciamus
catiim, superabiindavil graiia. Epbraim auCm in benediclioues has neqiiaquamad corptts, sed ad ani-
lypo esse populi de gentibus congregaii, Scriptura mam peninere, sequilur : Eritque anima eorum r/uosi
lcslatur. Fuit eniin posierior tiliiis Joscpli, ei surii- kortus irriguus, sive quasi liguum fructiferum, qtiod
puit jiriinogoniia M.masse , qni naliira primilivus plantaium est secus dccursus aquarum, ci jiaiadisus
erat (Genes.XLVin):scdin mysierio crucis decutsaiis Doiiiini in deliciis (Psal. J). Et ulira, ait, non esu-
nianibus, qtii siabai ad sinisiram .lacob, dcxlncina- rient. Nequaquam ea esurie, dc qua sciipium csl:
nus ejus susccpit beneiliclioiiem. Et qui steierat ad Beati qui esttriunt, el siiiunt jusiitiam (Mauh. v, 6);
dexleiam, sinistra benedicius, in sccuiidum redactus sed ea quoe salurilale mulatur, el veruni omnium
est gradiiin. Et quomodo Jacob Ebtiu, sic Ephraim excludil pehpriam. Tunc toelabilur virgo in ciioro,
"Manasse rapuit iiriinogenila. Oninisque poptilus dede qua scribii Apnstolus : Despondi enim vos uni
cem tiibuum vocaius csi Epliraim, ijtiia Jeroboam viro virginem cttsiamcxltibcreChrisio (II Cor. xi, 2).
filius jNab.ilh, cx hac tribu reguuiu priinus obliniiil B - Et jutenes, ad quos loquiiur Joannes : Scnbo vobh,
in Saihiiria (Ibid., 27). juvenes, quoniam vicistis malignum : Et seucs, ad
(Ycrs. 10 seqq.) Audite verbumDomini, genies, et quos idem inyslico sei'ijjone testaiur ; Scribo vobh,
annutuiate ia insulis qum procul sunt, et dicile : Qui palres, quoitiam cognovislis evm, qui ab initio csl
dhpersil Israel, congregabiteum, el custodiel cumsic- (I Joan. n, 14). Et convenam, iuquii, luctnm eoriim
ut 'pastor gregem suum, quia redcmil Dominus Ja- in gaudium, ul quos leirr.cral crux, la^lificetresur-
cob, el iibcravil [Yulg. rcdimcl ct libcrabif] eum dc reciio. Et consolubor eos, et Imiifictiboa dolore suo,
manu potentioris (sive de manu forlioris). El venienl, / juxla illrrd quod Dominus loquilur : Bcali lugcnles,
el laudabttnl in monie Sion, et confluenlad bona Do- (jtwniam ipsi consoltibunlur. Et inebriabo animam
mirii supcr frumenlo, ei vino, e> oleo, ei feiu peco- Sacerdoliun, qui habent seieiiiiam Dei, de quorcm
riiiit, cl armeniorum. Erhque unima eorum qttctsilior- orc inicrrogaiii legem Domini, qui creduut in eum,
tus irriguus (sive quasi ligr.um fructifeium), el ullra ad qiicin Prophela canil : Tu cs saccrdosin mlernum
non esttrienl. Tunc Imlabilur vifgo iu choro (sive vir- stcundum ordincm Melchhedecti(Psal. a\, i). Quod
gines) el juvenes et senes simut, et convcrlamluclunt aulem scquilur juxla Scpluaginla ; Filiorum Levi,
eorum in gandium, ei consolabor eos, el la.lificaboa in llcbraico nnn babetiir. Et perspicuiim esi, nc-
dolore suo. El incbiiabo anhnam i-acerdolumpirigue- 'C qiiaqitani id dici de his saccrdolibus qui siint filii
dine (sive filiorttm Levi) el poputus nteus bonis meis Levi, sed de bis, in quon:m lypum pra?.cessilMel-
adimplebilur, ait Dominus. Perspicue vocatio gen- chiscdecli. Ebrieias aufem sacerdotum et in Apo-
tium dcmonslralur, Scrijilura diccnle : Attdiiever- stoliscomprobaiur, quando fervebant fidc, ci jriusto
bum Domini, genles, ct annuntiaie in insulh qucepro- jileni dicebaniur (Act. u). Unde et locus, in qiio
cul siinl, ct dicilc. Quid aiiiiunliant insulis quae comprclipnsus 3[OS4 Doiuinus est^ vocalur Getlise-
procul siiresuni? Quod Dominns, qui dispersit Is- ntani (Matth. xxvi, S6), quod in lingua nostra valtem
rael, ipse congrcgabii eiim. iSequaquam cigo tu di- pinguedhih sonat. Cumquc saccrdotes pingues fuc-
spergerenlur, polenliiB fuit adversarioruni. sed Do- riut doclrina Domini, et inebriali in eomivio Jo-
miiii volunialis. Ei custodieteurit sicut paslor gregem seph dixcrinl : Calix luiis inebrians quam prmclarus
suum. Pastor cnim bonus jionil aiiinijin suani pro est (Genes. XLIIIei XLIV)!tunc erit et lioc quod nune
ovibus suis (Joan.-f). Quia redemii Dominus Jacob, Dominns pollicctur : El popultis meus bonh meh
pretio sanguiuis sui, el libcravit cum de manu poicn- adhnptcbiiur (Psal. \xn, 5). Quae ornnia nunc ex
liorh, sive fortiorh. Per qiuc osleiiriunlur forliores paile Iribuunlur : iiinc aulem dabunlur in jdeno,
adver&aiioe polcslates naiura Iragilitaiis humanoe. quando \iderimu-) facie ad (aciem, ei corpus Iiumi-
Et quaiuum in utrisque virium csi, illas forliores liiatis nostr.f fuerlt rcsurrectiouis gloria coinmufa-
esse natura, sed 10S3 nos fortiores lidc, si tamcn lum,
mereamur liberaii ab eo, qui polest allieare forlem, (Vers. 15.) Ilmc dicii Domhius : Vox in excclso
et domum cjiis dnipcre. Et venieni, inqtiii, haud audiia esl lainentaiioiiis, fleius ei tucius, Bachel
dubium quin libcraii de iiianu potcntium, et lauda- a ploraniis ftlios suos, el noluii [Yulg. nolcnih] conso^
buiit Iiberatorem suuin in monte Swn, hoc est, iu lati super filiis suh [Vulg. eiYj,quia non suni. LXX:
Ecclcsia, ei 'conftuent ttd bona Domiiti, reriim om- Sic dicil Dominus: Voxin Bama attditu cst, lanten-
nium aliundaniiam, qu.c npn in frngibus, el cibis lalio el flettis, et Inclus, Bachel ploranih filiossuos,
carnis islius, scd in viiluiuin varietate suMiuir. Su- ei tiotuii.conqiiiesceie, quia jion suni. Nec jnxla He-
per 'friOienlo, inquit, e! vino, ei oleo, de quo conlici- braiciim, nec juxta Scptiii.ginta, liattlireus suiupsil
lur panis Domini, el saiiguinis cjus implulur lypus, tcsiimoniiim. .Legiinus enim in eo post descriptio-
ei bcnediciio sanctificaiipiiis osl"nditiir, diccnte iiciu infantiiinj necis : Twncimplelum est, quod dic*
c Yiciorius ftens in recio, seu plorans, ex Groeeoc\-ow,ait>u.iyr,.

877 COMMENTARIORUM 1N JEREMlAll PROPHETAMLIB. VI. CAP. XXXI. SH
iuiii esl pcr Jeremiain propheiam diccniem : Yox in l\ pra<se.ni dolore leneanis. Esl enim spes novissimis
Bama -audiia csl, ploralns et ululatus mnlius : Iia- ttiis, ait Dominus. Et reverteniur filii lui ad tenninos
cltel, flcntis [k\. plormts] filios suos, ei notttii conso- suos, quos habiieitint patres eorum Abraliam, Isaac,
lari, qttia non suni (Mailh. n, 17, 18). Ex quo per- et Jacob. Melius «uleiii de parvulis inlclligimiis,
spicuum est, Evangelislas cl Aposlolos, nequaquam qundmercedem h:.'beanle(fusi sanguinis pi'o Chrislo:
ex Ilebrseo intcrprclationem alicujus sccnios; sed etpro teirallerodjsiniiijici, lenearn rcgna ccelorum:
quasi liebrrjeosex Ilebroeis, quod Icgebanl Ilebraicc, et reversuri sint in stnlcm |iristinam, quando pro
stiis sermonibns cxpressisse. Rachcl niaicr Josepli, corpore humiliiaiis, corpus reccperinl gloriosum.
cum venirel Bctlilcem, subiio pariiis dolorc cor- Isia est spesnovissinia, quajido jusfi fiilgcbunt siftil
repla, peperil filiuni, quem obsletrix, quia rcorie- so\(Sup. III), clinfajile:. quondam parvuli, aiquclac-
biitur pariens, voeavit Benoni, lioc est. filitts dolorh tentes, absque afamni incremenlo, et injuriis ae la-
mei. Raler autcni Jacob nuiiavU vocabuium, ei ap- bore corporco resuigenl in virum perfectum, in nien-
pcllavjt eum Bciijuiuhi, boc csf, (ilius dexirce (Gen. suram plenimdinis Chrini (Ephes. IV).
xxxv, 18). Quoeritur iiaque. quomodo Malth.cus (Yers. 18, 19.) Audicns audivi Epliruim transmi-
cvangelisia lesiiiiioiiium Proplieise ad inlerfcctio- grantem (sive lumenlantem); castigat,li nte, et erudi-
nem transtulcrit parvjilorum : cum perspicue de dc- •B lus sum sicut juvencus indomiius (sive S.4Jf3@sicul
cem tribubus scrijiium sii.-quarum priuceps a uon viitilus, c et non didici); converte mc, ei convertar;
fuit Ejihr.iili.), et ne.|uaquain sit in tribu Ephraim, quia tu Domiims Deus metts. Poslquctmenim convcr-
sc 1in tribn Jitda : ipsa est enim, et Beihlecm 5-JM- lisli me (sive capius sum) egt panileiiliam. Et posl-
vjftuj. Unde H nomina ulriusque concordani. Beih- quam d cognovi(sive osteudisti mihij, percussi femur
leem vocatji' domus panis. Eplirctla , v.v.pr:oôpiv., meum(she ingemui), confunts sum, el crv.bui (sive
quam nos uberiatent possumus dicere. Quia igitur cx die confusionh, el ostendi le), quonimn suslinui
Rachcl in Ephrata, hoe csl, iu Beihleem condita opprobrium adolescentimmcm. Loquiliir DCIP, quod
cst, sictii et Scriptura sancia, et tiiulus sepulcri Ephraim dicculem atidieril, ei lamentanlem. Nulli
cjus hodieijiie ie.-lanlur, llcrc dicilur pueros, qui aulem dubiuiu, quin dcccm tribus significet, qtiibus
juxta se, el in suis regionibus intcrfecti sunl. Qui- primiis iinperavit Jcroboam filius Kabath, qui <_tvi-
dam Judrjcoium IQS5 "une locum sic inlerjirelau- lulos aureos fecit in Dan et Betliel, ul hoc populus
tur, quod capta Jerusalcm sub Y7espasiaoo,jier banc errore seductus, Deum Isracl coicre el ador.irc de-
viam Gazam, et Alexandriam infinita niillia caplivo- sisteret. Castigasli me, inquit, vl castigatus sttm. OHI-
mm Romanj dirccla siul. Alii vero , quod ullima nis correplio .proficil in salutem, qure ad pncsens
caplivilate sub AdrJano, qiiando et urbs Jerusalem G videluresse Irjslitioe; et postea frueius affwt paci-
subversa esl, iniiuinerabilis pojiulus diversa: oetatis, ficos. Quodque ait: Quasi jmvencus indomilus, sive
el uiriusrjue sexns in mercalo Terebintbi venumda- $icutvilulu*,4tnon didici, ln.c significal, quod niulio
lns sil. El idcirco exscerabile esse Juda-is mcrcalum labore atque verbenbus eruditus sit, utad jioeiiiton-
b celeberrimum visere. Dicant illi quod volunt, nos liam coiiverierctur, et non profecerit.
Converle, in-
recle tesiimouiiim sumjjsjsse dicemus Evangelistam quil, me^ et eonvertar. Ergo idipsuin qnod agimus
Matlhasum, pro loco in quo Racliel condiia es-t, ul pjuenileniiam,uisi Dei nitamnr auxilio, imjjlcre nou
vicinarum in circuilu villaruin fllios quai-i suos De- possumus. Postquam enim convcrieris nie, et ad le
verit. conversus fuero, tunc cngnoscam, quia lu Dominus
(Ycrs. iG, 17.) Hwc dicii Dominus : Quiescatvox Deus meus cs, et nequaquani crrprcs inei atque pec-
tua a ploralu, el ocuii lui a tncnjniis : qttia esl merces cata jnicrficieiii nie. Et posiquain converiisti
inc,
operiluo, ail Dominus. Eirevcrienlur deierra htimici cgi pajiiiieiitiam. Yide quantura sit auxiliuin Dei,
(sive inhnicoruin) cl erii [Yulg. cst] spes novhsimis et quam frogilis hinijaiia condiiio : ul hoc ipfuim,
itiis, ait Dominns: el reverteniur fitii ad terminossuos. quod agiimis poenitcniiam, nisi nos Dominus anie
Uoc_uxia litteram necduin factum est, nequc criim converleiil, iiequaqiiam implere valcarnus. Et posi-
decem tribus, quaeineivitatibus Medorum exsulant, 0 quam, inquif, ostciidisiimilii, vel ipsam
prjeiiileiiliain,
atque Persarum, reversas in lcrram Judoeam legi- yej tui noliiiam, sive cognovi.te, percussi fentur
mus : sed juxla sriirilum, £lin passione Donjirii ineum. Quod dolemis el plangcntis, elsupcr errore
completuni est, et hucusque complctnr : quando dc piistino ploiantis indicium esl, ut fcmur manu jier-
loio orbc salvatur Israel, et Rachel diciiur : Quiescat culiat, fit iiulttim se anto fuisse faleattir.
Confusus,
vox tua a ploralu, el ocuti lui a lacrymh. El csi sen- inquii, sum, ei erubui, sive ex die confusionh.
Quod
sus : Plorare dcsiste, ptiora enim opera tua respexil eiiim.temjjusjioiie-lconfusionis nostr.e, si recorde-
Doniinus : Et revertenlur filii lui de temt inimici, ne niur aniiqua peccata, el omniuni, qure ihaleeînnis
a Ncgandi particula a Yatic. ms. aliesl. c Yiciorius et cnnjhnciioneiii
1 Confer SozoniCiium ltb. II, cap. 4, ubi expuncit e\ Grocco
cjusifi- &o-i:ep
d pbtryxigo\r/.-iditit/.yJJrfj.
xopuag Tcreliinil.ii lotjtiiiur, ct Ciir-ouicoiiPasclial. Jdeni..iii.craO orttine, pcsiqttam osiendhii mihi
p. 255, ubi inindiiiiis illas ,eo lisque lemporis sive cognovi, pcrcussi, elc. Esi eniin, inqiiii, si«> co-
Athianoa5;ajipellalas Iradit, so>cZQ~J vtivr, vmnyvpis gnoviLXX iiiierpretaiio : osiendisti mihi, ipsius I;ic-
EKEivm Qtiiii et nosifum Ilieroiiymum jonynii. Serapcr aiiicm. KJIW;
>i'/cTKi'AojsiavKj. .Hieronvini
' \ersio eM." '
consule ad c. xi Zachariir. J.XX verjsioncin juwcedit.
§79 S. EUSEBII HIERONYMI SSO
capiamus memOriam? Quodque dixere; LXX, el A (Vers. 21, 22.) Staltie a libi speculas, pone tibi
osfendi te, siguific.it, quod poslquam ingemiiil, et amafiludiries: dirige cor luuin in viam directainin
sua delicia cognovit, tunc ih tanturn prolectum ve- qua ambulasti. Bevertere,virgoIsrael, revertere ad ci-
neril, ut etiam aliis igiioraniibus Deum pslenderit, vilales tuashtas. Usquequodelicih dhsolverh, filia
juxta id quod David pcenitens 1067loquilur: Do- vaga? quia crcavitDominusnovutn super lerfain : fe-
cebo iniquos vias luas, et impii ad -te converlentur niiria circumdabil virmii; LXX : Slatite libi specula-
(Psa/.L, 13). Et quod dicil: Quoniamstisiinui op- iores: fac pmnam: da cor luum in humeros tuos: viam
probrium adolescentimmem, per retalis ignOranliam in qua ambulasti. Beveriere,virgo Israel, reverlere in
peccasse se dicit, nt facilius veniam cdnsequatur, civitales luas iugens. Usqitequoconverlerh, filia de-
iuxtaillud quod David canit; Delictajuveniuthmem, specia? quoniam eretivil ie ppminus salute in pldnta-
et igiioranlias meas rie memineris (Psa/. xxiv. 7 ). tionemnovam:in salule iua circuibunt homines. Ubi
Unde et in eoiisequeniibus Deus parvuluip eum vo- nos diximus, usqttequodelicih dhsolvcris, Symma-
cat et deliciis affluenlem. Hoe aulem dicit propler chus posii.it, Usquequo demergerh in profunduin?
divitiarum niagnitudinem et terroe fertilitatem, qua Utramque auteni editiohem ex toto posui, ut caput
Epliraim tribus usque hodie luxuriat. obscurissimum, e.l Ecciesioecontinens sacramenta.
(Vers. 20.) Si fitius honorabilh (sive dilcctus) [B a Sejjtuiiginia (sive qtiis; alius hunc projiheiam.in»
milii Ephraim : sipuer deticalus, quia ex quo loculus terpretatus est) aut ignoralum , aui omissum
sum de eo (sive verba mea in eo), recordatis [A Vnlg. osienderem. Verbiim Hebraicum SIONIM (bWI'),
abest recordans] recordabor ejus adltuc : idcirco con- vel inspeculalores, vel iu speculasvertilur; ut Aquila,
turbata smil viscera ntea super eo : mherans.mherebor et Symmachus inierpretati sunt. Unde miror, quid
ejus, aitPominus. Poeniteiitiam agente Ephraim, et sibi voluerit Vulgala edilio, ul pro SIOKIM, hocest,
dieenle : In principio erudisti me, et eruditus suni pro speculatoribus, Sion poneret, tiirbaretijuelecto-
quasi juvencns indomitus; el in liiie : Qiipniam sus- risr iiitelligentlahi, quo ptttaret post Ephraim ad
tinuisii opprpbrium adolescentise meoc;=respondit Sion, et ad tribum Juda repenle Dei factum esse
Domiiius, el plena ad se menie conversum, talisus- sermonem, cum perpetua oraiio sit Ephraim, cui
tentat oraculo : Filius dileclus milii Ephraim (Ge- snpra locutus est: Audiensaudivi Epltraim: Et: Fi-
nes. XLVIIIJ,quem in lanium dilexi ab inilio, ut lius honorabilhmilii Ephraim, siveptter delicattis, cui
fratri pioeferrenj Manasse. JFI/IMShonorpbilis, qui et nunc loquilur : Statue libi speculas, s\\especula-
coiitra naturae ordinem, hpnorem primogeniti Do- lores, qui tibi prseiiuniient advenire lanlam reium
niini dignatione suscepit. Puer delicatus, de quo Oniiiiumfelicitalem. Quodijueseqmlnrâmaritudines,
scjibilur : Filii Ephraim iiiiendentes et miiteniesar- <1 qttse Hebraiee dicuntur' THEMMJIUM (Q^TiOfl), pro
citiii, conversistint in diebelli (Psal. LXXVU, 9). Con- quibiis Symmachus interpretatiis esi, transmuiatio-
tra quem et ad quem, totus Osee liber esi propbeiae, nes, hoc indicat, quod flere debeat vel aniiqna pec-
cui benedixil Jacob. Delicias aulem in; hoc loco caia, vel gaiidii niagnitudine, et toia-ad Dominum
juvla illud accipiaiiius, qupd in psalmp dicitur : mente converti, et ponere, sive dirigere cor suUm
Delectarein Domino, etdabittibi petitiones cordis iui in viam, perquam profeCla est,indeenimillam esse
(Psal. xxxvi,-4). Pro quo ih Grocco, et in Hebraico rediluram. Quodque prp hoe dixere Septuaginta :
habeiur, deliciis afflue. Unde et paradisus iu Eden, Pa cor tuuin in humeros, illud signilicat, quod
deliciarum paradisus appellatur. Quia, inquit, fue- cogiiaiiones debeat operibus jungere, sive humeros
runt verba mea in eo, recoroatione memor ero ejus coniemplari porianlium se, de captivitale 1069
adhuc. Ne puiaretur gratuiia benedictio, el ex in- reduceniium. Quodlsaias plenius exsequiiur in ca-
dulgcntia |iotius largitoris,, quam merilp ejus, in ihelis, et curribus ac basternis eos asserens reducen-
qttenl coiifcrehalur, esse coliata, ideo ait: Becordti- dos (Isai. LX). Bevertere, ittquit, vir^roIsraet, rever-
bor ejus, qnia verba mea fuerunt in eo. Non in ore lere ad civilates iuas, quas captivus deseruisti:
ejus, non in labiis, sed in imo cordis affectu. Pro- ttsquequo negligentia dissolveris, et profundo Crrore
pter quam causam et conlurbala sunt viscera mea .D vagaberis? Respice quid dicturus sum. et undeVibi
siipereo. Cui loqijitur et per Osee : Quidiibi faciam, tanla bealitudo exspeclanda [Al. speranda] sit, dili-
Ephraim ? quid libifaciam, Israel ? qitasiAdamatn po- genter atlende. Audi quod numquani ante cognp-
nam tCj el quasi Seboim (Ose. vi, 4 ; xi, 8). Conver- verns; Novam rem creavit Dominus super terram.
sum est. iu me cor meum : conturbata siiiit vjscera Absque A'irisemine, absijue ullo coitu atque Conce-
mea. Nonfaciam furorem iroeine:o, et non disjjerdam ptn, femina circumdabit virum greinio uleri sui^ qui
Ephiaim. Miseransmiserebor 10©& ejus, ait Domi- juxta iiicrefnenla quidem oetaiis per vagitus, el in-
nus. Ftierunt quideni sennones niei in ep, ei omnia fanliam proficere videbiiur sapientia et aetale; sed
maudata mea avido suscepit animo, et in suo corde perfectus vir in ventrefemineo soliiis mensilras con-
servavit: sed lameii mherans mherebqr ejus, ail Do- linebituri Unde SyminaCliuset Aqjiila juxta nosiram
miniisj ul ostenderet omneni honihium.justiiiam in- edilionern interpretati siiht. Qiiid sibi autem in loco
digere misericordia Dei. hoc volueril edilio Yulgaia, possem dicere, et sen-
a Maluit Victorius, Statue te ipsam Siqn, idque nexa Hieronymi expositidne probare nititur.
eiiam apud LXX, O-TWOV O-SKUTVJVStwv: quod ex sub-
S81 COMMENTARIORUM IN JEREMIAMPROPHETAMLIB. VI. CAP. XXXI. 882
sum aliquem reperire, nisi de verbis Dei humanoJ k buriihtudin terra Judaetin urbibusejus, cum conver-
sensu argiimeiitarl esset sacrilegum; Theodotio au- terbfcaptivitatemeorum.Quid aulefti dicenl? hand du-
tem, et ipseYulgate editioui consentiens, inierpre- bihm quin bocquodsequilur :Benedicatiibi Dominus,
tatus est i.Creavjl Dominus salutem novam, in salule pulcliritudo justitim, mons sancius, elc. RurSunique
circtiibit liomo, singulare ponens pro plurali. Si- illis ista dicentibtiS res|iondii Doniinus: Quia ine-
mulqueethoc notaiidum, quod naiiviias Salvaforis, briavianimamlassam,s\\esitieniem, elpmnem qnimam.'
aique conceptus Dei, crealio nuiicupelur. . estirientem saiuravi. Illoque ista dicente, respondil
(Yers. 25, 24.) Hmc dicil pominus exercititum, populus, qni de caplivitaie veneral:. ldeo experge-
DeusIsrael: AdhucdiCentverbumhtudin lerraJuda, factus stttn, ei vidi, el somnus meusdttlch fuil mihi.
etin urbibusejus, cum converterocaptivitaiemeorum: Quia Dominusinebriat animam liissam, sive silieii-
benedicat iibi Dpminus, pulcliriludo justitim,. mons tem, et dicit in Evaiigelio : Qui siiit, vemal ad me, et
sancius. Et habiiaburiihi ed.Judas, el omnescivitales bibat(Joan. yii, 57). El: Quixredit in rtie, siculdicil
ejus simul, agricolmet minantesgreges, LXX: Sicdixit Scriplura, flumina de ventre ejus fluenl aqurn vivce
Dominusvirtutuin, Deiis Israel': Adltuc dicenl sermo-;: (1 bid., 38). Et omliem auimain esurieiiteiii snliat,
nemhlumin terfaJuda, elin urbibus ejus, quando atque sitientem. De qua sili et esurie idem in Evan-
reduxero transmigrationemejus: benediciusDominus]B gelio tesialur : Beali qui esttriutUet siliunl jnstitiam :
superjuslum montemsanctum ejus, ei qui habitanl in quoniamipsi saturtibuntur(Maltlt. v, 6). Noiandum-
ierra Judma, et in onmicivilate ejus, cum agricola, et qup, quod ebrietas iii hoc loco in bonara partem po-
elevabiiurin grege. Juxta Hebraicum manifestum est, natiir, de qUa in Canlico dicitur: Comedite,amici,
quod in reditu Israel, et in lerram suam captivitaie bibile, et inebriamini, cltarhsinii (Cant. y, 1). Qna
conyersa, habileiit urbes Juda, et dicatur eis per ehrieiate et Josepli 1071 inebriatus est eum fra-
siiigula : Bcnedicat tibi Dpminus, qui est vere pul-, tribussuis in meridie (Gen. XLIJI).Iiiebriali auleni,
chriiudo justitioe, el moijs sancius, in quo qtii hahita- alque saturati hi, qui lassi fueraiit. alque esiirierant,
yerii, nullas timebit .insidias.- El habitabit absque agitiit gratias, resppndentes : Expergefticlusstim, et
iiiiquiliite judas in ci.vitatibus suis : eruntque agrir ; vidi Dominum,"scilicet suscitaniem alque diceniem :
cola;, et pecorum multitudo, quod ex parte videtur : Surge, qui dorinis, et elevarea nwrtuis, et illuminabit
sub Zurobabel et Ezra esse compleium. Plenitudo te Glirhtus (Ephes. v,_14). Etsomnus, iiiquit, nteus
auteni vaiicinii ad Cliiisti tempora referatur : vel in dulch fuii miki, ttl inriitarerDpniini inei verba dicen-
primo advenlu, quando spiritualiter 1070 hoec lis : Ego dormivi, el soporatussum, et exsurrexi, quo-
facia sunt; vel in secundo universa compleiitur, juxla niamDominussitscepit[Al. sihcipietme] (Psal.m,6).
nos spiiiuialiter, juxta Judaeos et nostros jodaizanies( (_] (Vers. 27 seqq.) Eccedies veniunl. dicit Dohtinus,
carnaliter. Porro juxla' Sepinaginta hic sensus. est: el seminabodonium Israel,el domuinJuda semineho-
Adluic sermo iste dicetur in terra Juda, et In civila- mintim [Vulg: hdminis], et seminejumentorutn. Eisic-
'
libusejus, quandp converiero capiivilalem ejus.Quid ut vigilavi super eos. ut evellerem, et demolirer, et
dicelur ? Benediciusbominus super justtim montem dhsiparem, el disperderetn, el affligerem: sic vigilabo
sanctum ejus. Moijsqul jusliiise, el sanctiiatis merea- super eos,ut mdificemetplanteiji, aitPominus. In die-
tur signiiicaiionem accipere, nullus est alius, nisi busillh iion dicent nlira, Palres comederunt uvam
Salvator. Coeterumstultuin est, irraiionajeni et iu- acerbam, et dertlesfiiiorumb obsltipescent, sed unus-
sensibilem monlem errore Judaico justum et sanc- quhque in iniquitdte sua morieiur. Omrih Itoriioqui
tum credere. Ipse est, de qub et in coiisequentibus coinederituvam acerbam, obsiupeseentdentes ejus.
sciibliur : Et in oinni rivitateejus, subauditur Salva- Domum et domum, id est, dpmum Isiael, et dpmum
loris: cuiri agncdla, non dubium quin Dominumsi- Juda, in Sepluaginta no» habelur: sed lantum Is-
gnificet, de "qnpin Evangelio scripinm esl: Ego sum rael el Judam, vl s\l: et seminaboIsrael et Judam.
viih,vospalmites: Pater meusagncola(Joan. xv, 1). Quodque intulit: Semiite hominuin et jumeritprum,
Untle el Apostolus loquilur : Dei agricultura esth: , ad rationales et- simplices referre debemus. Et
Dei mdificatioesth (I C'or.ni, 9 ). Quodquesequilur: ;J) siciil in principio Jeremioe di.cliim,esl ad eum : Ecce
El clevabiturin grege, hoc ostefidil, quod in singulis consiiluile hodie super gentes, et super recjna,ui evel-
gregibus justus, et sanctus, et agricola ipse Dominus las, el destruas, et disperdas, et dhsipes, elmdifices,
elevetur, et in servis suis alque credeniibus ad ex- et planies; et vigilavi super eps Ulfacerem quOdmi-
cclsaconscendat. natus.s.ini: sic, inquit, vigilabo liunc super eos, ut
(Yers.25, 26.ji Qiiiainebriavianimain lassam(s\ve oediflcemet planiem. Dei ejiim agricullura, Dei sedi-
quia inebriaviomnemanimam silientem) et oiiineniani- ficatio esiis (I Cpr. III, 9). Omnes Iinjnsccmpdi
mam esurienlem saiuravi (siye repievi): ideo a exper- repromissiones jttxta Judoeos et hosiros Judaizan-
gefactusstim, et vidi: et soinnusmeus dulch fuit mihi. tes, jn mille annoriini regno putantur esse'.com-
Muliilio personarum facit obscuram inlelligejiiiain plendoe.Nos aulem, dicente Apostplo : Ego piantavi,
Prophelarum. Dixerat Dohiinus, Adhuc diceiii ver- Apoliqrigavit, sed Deusincremenlumdedil (Ibid., 6):
& Yersio Hieron. ac Yulgaia. Ideoquasi de somno f Cohslanter cum Ilieronymiah. et.Vulg. edit. hie
'
"tuscitatiiisim, els,] '':'.'• aique inferius Cistere. tas,,dbslupkeriwt.
'•" '-^'-h :
m ';- '<f ;.:.:: WWsîmk6Miii f':M'
et Isaia propiieitf, qVihdSaivftjtoroedificalpr ^sepldliV,,i liunV,iiiccgssisse-'.vvj.nr.i'T.eslitnic'iitdjai quo iegeh'
ei doittorttm esse tiiemoreliir (Jsai, LVIII),ih priiijo litiersfi, lege £©7^'spiritus comfnutataiij; tt omiiia
adyeiiiu; Ciiristi Spjrituarjier impleia defeiidihVtis.et qribqueSacriiicia, ci ciiciiincisio,: el sablJatiiih1spiii- :
jinpleia ex pane, iioffex iPto : qVijaiiunc in speciilo' tualiier compierentur.Quod ah.tempactuni pro Testa-
videmus'.;eViii reiiigiiiaie. fethescimiis siCut«poffiit irieiit!)pbjiiiiius, Ileljr;aica;veritaiis esi, Jicel Tesia-
iios Ecire (I Gor. xni:); Curtt atiieijl (jtiod peffecttini liicriiuiJjrcctc pactuijj appelktut'; qtiia vbtiittias iii
est venerjl, lutic quod ex parte est deslrueiiir.' Atil eo alque teslatio eoruni, qiii pacttiiJi iheiini, coiiti-
corfe ;in- see.undo jeomplenda/credinViis-,quSndoih ; netur, Quandp .euucttis est Israel de tcrra: JSgypti,',
sua niajestate (Vomihiisapparebi.i, et suliintraverli lantaDeiiii ilip populo farijiliaritas fiiil, ut,ftjanuni
pleiiiiudo gentium, fiteriiniSiIsrapfsalvtjs fial,:Ct ne- eoriihV appreljeiifiisse dic.aiur, et d.edisSe:pa'c;tum,:
qiiaijtiam ex parte per Singuios, sed sit Defis omiii.i qudd iili fecferriht il'riiuin, et propierea Ddinihus
ii! bVripibus^_Rote.;xl.ei lCtifi xv)i QiiQdque ihfer- ; heglexit coi. Nuhc SuteThiii EViittgeiiOposl Criiceiril,
tur : ladiebus ilthiioii diceiUutirq;fdires 1072,cp- rcsurreciioiiein, et ascenslpttefhj:"daTe"se'pac.liini,.'
mederuiiiuvariiaCeibiimêideriiesfiliqritJripbs^ hori in' tajbulisiapideis, sed ifi fabulis cordis carhali-
ctTieliquii. iri exjilaiiatlpiiibus Ezechielis plenius dis- , htiSpoilicetur. Cuthquesciiplufri fueritDoiiiiiViTesla-
seriiiiiiiis, quando iiiisrpreiaii siinjiis illiihi locuih ; B njghitttti in mehte credciiiiiiiri., ipsiiih cs$e eis in
Fili ltomrih,-qii_idvobheipmtiboVmihlm hitcr•filids isi . DfiiiiJJ,el illos essOih popnluhj, rii nequaijuaJji J.u- :
ritel diceriiiujri':Ptitres coriiederuittiivtim;dCerbam, el daicos quasranl magislfos, "ctIra.d.itiOnes,et ihandat.a
deiUesfiiidfuiitob&iipuernnf dicit Ddminiis, iioiijiiVuiii,sed doceahiiir a; Spiiitu sauctp, si iajiieii :
si fueriiidtra Itmcpdrabota iti Isrtiefquiaomnes tiniriim audife hiereahtiir : tenipltiiii Dci esih, et spirilus Dei
iriemsurit, sicut aJihritipalris^siriel'diiiinrifilii. Aiiitiia iidbiiat iri vdiiis_XtCof.ili; 19), Sjilfiths auteiri spirat
qum peccaverit,ipsfl.iriorieiur (iEzecli. xvin, i;_seqq). libi vUll.et ciiversas liabetgraiias. Ndliiiaque iihitis
Per qiias: discirhusVhiprterii hdh: fiieere Po;miniifij,: Det, diiihiunVviruitum possessib est. Ei Itqc, liiqtiit,
sed peccalPiiJ. Aniifia eiiirfjqpoe; pecoayerit, ipsfj fiet, qiiia propiiiusero huqiiitqli eprum;,el peccqti.eo-
ruorieiur. floeqiie iri pr&seiiti iOcodieiiiir, qttod iie- ftihi iidiirecordtiboraifip/iiVs.Êx.quoperspicuuni est
.quaq(ia.tt;'poccaiis/pairumi;;iii .ajteihuiii ;pffej\diei'il secuhduujiiiijiiSTrep.Koinfiiiteiii.gftn!iam, siiperiora:
Israel; sed jjro|)rii§tnerilis: et fide ih Gbiisium posi itt priiiio ihleiiigenda Saivatoris adveritu, quandd
teinpoia liiolta s.ilvctuiv Eilo.bservanduih1qhod vitia iiterque popuUis sibi israel ci Jiida cPpiilattisesi. Si
atque jscccaia uva aGerba dtcaiiUir1,ut eoiiiedeittiuih ciii attleih:scrupuli]i!]fncit, 'quare dixcril: Disponairi
deritcs.dbstP.pescaiitietiioti possirit ejus SuavilMeVh iloiriiiiIsfaei ei doiriiiijiida.paciutii,:s\veTeslameniuni
.sehlire. do"rjjio dicittir : Gfisiatd.fi vfdeie,~qhOiiiain ^- hOvitiji,jton secuitdumpaciuin, quodpepigi cumpulrir
suavis est Domitiiis (.Psia/Vxxxiii, 9). Qfiicuhif|iJe' bits vesiris, ifVtellIg;>l prioinin Ecelesiahi ChriSti ex
Scrijifuras.npii iiri IntelMgilut Vei veriiaS;'i.alMt,' i-JuJgeis, el ad illos venisse Doipriiti.iJSaivatdrehi at-.;
iivaiijacerbapJ-. comedjt. UndeOhJnes hoerctici jjer- quu dixisse : Hpii veriinisi_ad pbesperdilasdoihus Is-
1 versa
ereiientes,:paiieirt dejcoelp' descehilehieiii co- ftiel (Itailli: xv, 24 j. el id' ipsurii Apostplps cpjifir-
inedeie.non^p^suht^sôb^tuiie^&uhtêiiieseoiiUiii', niasSe : Vubisqmdeiti priiiiujn opoHcbatloqui verbiith
Vionejboriiih nuslerWte. Sed vitiri deiViiuhi.n Dei',,qiioriidmrepeiiilis illtid,eiindignds .vdsjudiCaiis
(VerSi c>ifW.)Ecce dies veiiiuiii[Yiilg. venieni], ceiernmviim,ecceconverlimuf adgenles (Acr.vxiii,4t3)„
dicit Doininus, el feiitiiii(sh'e dhpoiitirii) doriiui]Is- Noii enim opoilebat paiieih lilioriirii dare cahibiis,"
ftiel, ei dohiuiJudd',pdcium(iiveiestaikWriirifriovfrii, , sed quia irlii patrem in sua yehientem Siiscipere no-
iiqnsecuriduihpdclum (-s\veiesltiineiituiri)cfuddpepigii iueiVihi, dedit omnibus pdtestatem, ut qtiireceperint
. cum ptitribus veslrhiii dietiittiappreliendi ntahuriied- Veum,(iahf fllii I>ei (Maiih. tyfJoari, i). ;':
ruhij ut edticeieineos de iefrti JEgypii. Paciiiiri (siyes -' (Vcfs." 35, t%.)Hmc dicii Doiriirius,:qui dal sti-
quddirriiuni feceritJii, eiegti ddniiriaMs
-fgsffftrieiiiiiiii) i "lernih iuinihe: dieifordihemflurimfislellaruiii in
'ium edritiii (sive egd.negiexi eos^ dicit Doiiiihiis.Ell iumineriocth, qui lurbal mareei.sonant flucius ejus :
' i- Potniiius exerciiuutii iioriieriilli. 'Si cessavefhu,leges
[Yfilgvsed] Itocerit paciurii(siveiesltijticnlitiii) cfiitid'
'
fffiam friiri ddiriolsrtiel post dies illos, dicilPojiiiriiis : : hlce (sive stqiuld hmc) coramine, dicjl pomimis,tunc
t Dabo legemjjiifljiiiri vhceribtis (sive tn hieiite)epfjiin,, el semeit.Israel deficiet, ul non sh geiis cordiii ?jie
eiinfprdriibiiiriisiiibameairi,, eteio ehhiDeuirifetipsi:i cuiiclis diebus.Ei in Genesis principio legimus solem
efunimihi ih pofiulum. El nori dticebutiifltrduntisqith-- in CpsloPpsiium in luniiiie diei, J»374_.iunain qtto-
".'" qtie [yn\^fvii':'~elvii^:pfdxiintiirisiiuni, et uirusquiique e qtie ei sfeltasii) liiniine iioclis;(Ge!j.:i),Eiin psalmo:
- fraiferii suum, diceiisiCogiidscite DdritintiJri,quia pm- i- Dies diei .aiiriuniiai vcrbum, el tlpx nocli indicat
"tiesscieiiliiie aihhiihiheorMi liscjuedi ihtixbtiUiri,aitit " scieiiiiarii(Psdi. xviri,'2),.îiod.iiivicem.silji noi dies-
•
:Dprriihiis,qttiti propilitibbfiriiquiitiii edruirij el peCcqii
li que succedant. 0uomodo, inqiiit, rerunvei. maxinie
.' iortirii ridhero"ihbMbratiipihis. Ifpe tesiiiiidfiid aposto- i- coelestiiirnasfrorunj non potesl prdo jiiuiari, ei sp-
•:lius^P/uilus,-;sive;VjuiSvalius 'sci-lpsit Epis .(iiafn,ustisis v nan.iis inaris QuctUsvolvuntur ad lilfora, frogorque
esl ad Hebrocos, omnesque deipceps Ecclesiaslici;i gurgitum e.t ttiidarum inlumescentiiVmlerribilis au-
^: viri ilnprlino Saivaipris adveiith dicttiit; iihiversa a *'-yiittr:. nec potest ullra prccedere, quam Deijussione
coinjilefa, et hovuiiVTestahienti.ini^hoc esi.Evahge- proeceptuiii est, juxta illud; Terminum posuisiiguem
885 COMMENTARIORUE IN JEREMIAMPliOPllETAM LIB. VI. CAP. XXXI. 88(3
non irqrisibiint, neqiie converieniur opirire lerram A l Suum auxiliufn. lluic scnsui Sepluaginia cpttirarjuni
(Pstil. ciii, 9): sie, iiiquif, semen et genus Israe!, Iransiiileruni, diceiifes:Siexqiiaium fuerit cmlurn.:
Dbmini erit volunlate perpeliiuni..",nec aliquando subliriiius,el hiiiriitialiimpdvimentuxnterrm deqrsum;
deiiciel. Leges aiilem hic, Mosaicoenon stint inlelli- eicgo, irtquil, MpHreprobabo semen Israel, dicii Dd-
gendoe,sed coiislilutio el ordp Jiaturee. Inlerrogemus minus, propler oinnia qitmfecerunt.~Quo(lsi ita est,
JudoEOs,sicceli jierihuiil, el oihries qttasi vestinien- rejjrpbabitur genus Israel. Qiiomodo eiiim coeijim;
tum veierascent; et ad Domiriumdiciliir: Tudulem non"p6test eo quod est, esse .subiinjius, nec lerra
idem ipse es, Cl anni lufrion deficient (Psal, ci, 28) , liumilior esse eo quod est: sic etgeiius Israel ne-
quomodo semen Israel potest esse' •nerpeiiiiihi? Aut qiiaqiiarh poteril 1, reprobafj. Si viderimus Jndoeos
enim pereuniibus ccelis, peribit et semen lsrael; aut juxta Ilebraicum hoc teSfirnbniogloriari, assenlia-;
si fuerit perpetuum, ergonec cpeli peribiint.Quod si nui.i:eis quod hon sitabjecium universnm senien .
Scri|itura menfiri npiipotest, et'periluri sunt coeli, Israel. Non enini omnes abjecti stint, sed hi (antum,
peribit igiiur et semen Israel j hiaxime cum et Ja- ' qni fueruril increduli.
cpb loqtiaiur ad filios : Veiiite, et, tinntinliabpvobis (YcrS. 38). Ecce dies veiiiunt, dicit Dominus, ei;,
qitid fuiuftim sitin nbvissimis diebus(Gen. XLix,1)...- mdificabiturcivittis Domiiio,d turre Arianeei[_M.Ana-
" I meiiel]riscfuead portani anguli, eiexibil ulira liorma
Qiiando autem dicitur, in riovissimh diebus, ergo B
niundus esse cessabif, et alia fiet reruhj disposiiio (sive jnxia Symhjacliunj)ftinjcutusmensurmejus cqn-
[Al. dispensaiio]. Hoc adversum illos. Caeieruni nostra eatn stiper coilejn Gareb, el cireuibil Goatha (sive
tris mundiim isturri rioii esse perpeiuufn, eiiam juxta Septuagihla, tie eleclh lapidibiis),:Ei oinhem
Evangelitiin demonslfat, diccns: Cmlum ct terra valiein ruinqfuin (pro quibus TheodotiO ipsuin ver-
transibtini (Mailli. xxiv, 53). Et: Ecce ego vobhcum Iju.niHebrViicumposuit PttAOAHiM (D'1JS), ei cineres
sum omnibus diebususquead consurnmalionemsmctiii et dmnciiiAsareriiqih(quod jpeliijs legittJiisc ASADE-
(Matth. xxviii, 20). Dicamus et aliier: Quariidiu MOTH :(niOlU>nj,pi'0 quO Aqiiiliisiibiifbtind\nier\iie-
nVuijdiisiste fnerit, semen Israel et gentem Judai- taiiisi est) usque.ad iorrentem Cedron, itsque ad an-
cam pernjansuram, non in bis qui nunc incrednli gulumportmequorum Orientqlh, sanclumPomini non,
suiit, sedin his qui cum Apostoliset per Aposlolos eveiteiur .et non. desiruelur usque in perpeluum. Qui
eredideruiii, ui reliquiijesalvoefierent. nVilleaniiorunilh.terra JudajaregnuniCiiris"!! reci-
(Vers. 51). Hmc dicit Domhtus: Si mensurari po- piuiit, Judoei"videlicetef riosiri jiidaizariles, ciman-
tnerinl cceli sufsum, et invesligari fundamenta lerrm lur bsleiidere tiirrem Ananeel et poriain anguli, et
deorsum,;et egb abjicitim iiniversum semen lsrael, eojleiii Gareb, et Goatlia, etvallem Phagarim, et
propier oinnia qttm fecerttrii, dicit Ddminus. LXX : i.G omhem Asademofh, et torreiiteiJi Cedroh , et locurri
Hmcdicil Domhius: Si elevalumfueril Cmlumsubli- 107® anguli portoe cqttorum oi'ieiitalis : et ibi di-
mius, el si huiniliaiumpavimenluinierrmdeorsum,et cuiit saiiciuarium Domini, id est, ternplum esse
ego non reprobabo geriiisIsrael, dicit Dominus, pro cpndeiiduni, marisiirumqile in .perpetuiim. Quod
oinnibusqumfeceruni.Mullumln liOclpco disiat He- quia'|iost Ciiplivitateni lemporibiis .Zor.Obahel et
hraicuin ab ediiione Vitlgaia. Dicatiiiisprimiun jiixta Ezrse non posstuit mpnsirare completum, transeunt
Hebraicum : Si mcnsurari poluerint cccli sursum, et ad Gliristi tempora , quem in ednsunimatione
eorum altitudo cogiiosci, vel invesiigari fundajiienla muhdi' dicunt esse veniiiruih, ut aurea alque geni-
lerrm, ei extrema epriim ratiorie compreliehdi, ei luata juxta Apocaly|)sim Joanjiis desceridat JeruSa-
ego, inquil, abjiciam universumscnienIsrael, propier lem, et hoc terroe spaiio, id esl, ab i.llpiocpusque
omniaqumfecerunl, dicit Dominus.Quomodp ___075 ad illum locum oedificelurpferCirciiitum(Apoc.xxi),
auieni illud impossibile est, ut ccelorum sumniita- Suspicipnisque sua; hanc aurulanj capiunt, qupd a
lem et lerroefundamenta hoscamus, sic el liQcim- turre Anatlipih, quoe hodie appellalur Jeretniie,
ppssibile erit, ut abjiciam umversum seinen Israel. iribus a Jerusalem millibus separala, usque ad tor-
Sin autem abjecero universum semen Israei, ergo reritem Cedrpn , qui scribitur in Evangelip (jgan.
"
mensurabitiir cceloriim summitas, et exlrema tcr-^ xviu), et est JII valle Josapbal, jibi liorius, eral, ip
rariiiii. Hic syllogisinus et in Evangelio lexitur: qup et Judas proditpr triidiilit Salvatorejn, civilatis
quando&impossibile impOssibilicoinparatur: Faci- fundamenta jaciantur. Lecturi, inquiunt, sumus.in:
lius camelus inirabit jier fpjaraeri aCus, quarii djves consequcntibiis\Ananieel fllium Sallum patruelem
intrare possit in regpa cieliirum (Maith. xix). Qiip- fuisse Jereinioe, Cujus emit agruiji, et boec esi lurris
inOdoenihi illud [A/. impossibile] fieii iipn pPtest, Ananeel, ignpranl.esIlebraicam vcrilatem..Ijic enim
sie nec hoc lieri poteiit; quod si hoc factttni fueiil, jiixiii Hebraicum.sci'ibiiui', a lurre ANANEEL '(SxjJIi).
ergo fiel illud , quod iiiipossibile piitabalur. Erraiit perNDNvidelicet mediam litleram; ibi auieni: Ecce
ergo quihuiic lociito aliter edisseriinl, poiieiiles el ANAMEEL (HxD3n)filius Sallum pairuelh tuus veiiie!ad.
iljud tesfimonium, qnod ppluerit.n.etcre Patrem Fi- fe,fper njediani MEM. litleram. liiyocanfes igiiur Do-
i.iiis, et dupdecim legiones Arigelorum adducere in miiium Salvalorein, qrii; habei clavcjn David, qtti
a Cisterc., hnpossibilepossibiliCqniparalur: .. P In Nomiuuiij quoque libro, Asedehiqlh,qrvd vet
t>Idem cuiri Vatic.:",voterit coijiproburi, stiburbana:
S87 S. EUSEBIIHlERONYMl 888
aperit, etnemo claudil; qui claudil, et nemo ape-J A tur : ul indigere nos doceat cursu alque eertamine,
rit; qui signatum quoque Isaiaajibrum etomnium " el landem .cum Domino audire mereamur: Asceiir
Proplieiaruni aperuil (Jsai. xxn); ei adoraverunt vi- - disli equos iuos, el equitaiio ttta salus (Abac: m, 8).
ginii'qualiior seniores tenentes citharas (Apoc. m), In porta Orientali, in porta quadrigarura, sanctifi-
qnod solus potuerit divina reserare mysteria, og- catio Dominie.st. Et [Al. Uf] tunc nos p.erfeclos ar-
grediamur eedificiumcivitalis ad quam prppheticus bitremur, quando dixerimus ad Domiiium: Cnrrus
sermo dirigilur : Gloriosadictasunt de ie, cwitas Dei Dei decem millium miilliplex millia tmiaiuium: Do-
(Psal.i,xx*.v,ll)\e\,:Flum\nis impelus tmtificatcivi- niiniisineis in Sinain sanclo(Psal. LXVII,18). Istitis-
tatem Dei (Psal, XLV,i). Êdificalur iiaque Ecclesia modi sedificatio, quse super fuiidamenlum Cliristi
a lurre obedientim,sive gralim, eidonorum Dei (hoc poSita est, de qua loquitur et ApostoluS: Utsapiens
enim inierpretatur Ananeei).usque ad porlam anguli, archileciusfundamentuinpostti (l Cor. m, 10), niim^
quoelicet videatur initium habere sublime, quamdiu quani destruelur, sed permanebit in perpeluum.
in ista carne subsistimus, rectam veritatis lincam Obscura e,l difficilialatius dissercnda sunt, ut maiii-
non possumus possidere: sed iri angulo stamus et festa brevius percurramus.
fractis [M. facli] liueis, exitque ullra funiculus 1078'.(Cap. XXXH.—Yers. 1 seqq.) Verbumquod
mensurte Contra eam, id est, pprtam anguli, super IB dictumestaclJeremiamaDomino in anno decimoSede-:..
coliem Gareb, qui iri lingua noslra vertitiir aui in- cimregh Juda, ipse est annus oclavusdecimusNabu-.
colatus, aut scabies: ul doeeat nos advenas esse at- chodonosor, Tuiie exercitus reghBabylonis obsidebat
que peregririps, et non auribuS prurientes, et ad Jerusalem, et Jeremias Proplieta clausus erat in atrio
novitatemdogmatum pessimorum facile hpn proe- carcerh, qui erat in:dOmoregis Jtida. Clausercttenim
bere cnnsensum. Et circuibii, inquit, Goailia, pro eum Sedeciqsrex Jvda, dicens_: Qaarevaticiriarh,.
quo interpreiati sunt LXX.per gyrum, electis lapidi- dicens: Hmc dicitPominus. Nou solum verbaetope-
bus, qni volVuntur 1077 super faciem terroe, et ra Propiietarum nobis exemplo sunl ad virluiem.
angulari lapide consiringuii.t.ur,diceiite apostolo Pe- Poterat Jeremias prospera nuntiare , et regis Sede-
tro : El n ipsi lamcjuamlapides vivi siipermdificamini cioefrui amiciiia ;. sed malebaf Deo magis obedire
domus spiritualh, sacerdotiumsancium, offerentesspi- quam hominibus (Act. v), etei qui potest et animam
rituates Iwslias et acceplabilesDepper J esumClirislum et corpus perdere in geiieiiiiam, quam illi qui tan-
(I Petr. ii, 5). Et omnem, inqiiit.valleni: Phacja- tum in corpus habere poterai potestalem (Matth. x).
rim, quodiiiierpretaturntincrujn; cl cineres.subau- Et hoe coni-ideraiidum, quod decimus annus erat
ditur cireuibit, ut quamquam nobis videamur in regni Sedecioa, Obsessajam Jerusalem , el gladio ,
collibus : tainen seinper limpamus roinas et eonsi- iG fame et peste coiisumpla , et captivitate vlcina , et
deremus cineres; et poftnitentesdicamus cum David: lamen Sedecias persiat in senlehlia,-el ex parte ali-
Qtiia cinerem quasi panem nianducavi, et poculum qua illius clementia denionstratur, quod nequaquam
meum cum fletu mhcebam(Psal. ci, 10). Unde et ja- eum in carcere, sed in vestibulorecludi jusseril car-
cenlibiis dicitur : Numquidiqui cadil nonrestirgit"! ceris : libera videhc.etcustodia, ne posset effugere,
dicit Dominus (Jerem. vm, 4). Et uiiiversam, in- quasi non omnisJerusalem clausamiiniiionihuscom-:
quit, sademoth,qttod nos vertimus in regionemmor- miinis carcer fuerit habiiaiilium. Ipse annus est duo-
th .•uiium iiomen in duo verba dividentes; SADE devigesimhsregni Nabuchpdpuosor.qni qtiarloanno
(W), quod dicitUr regio, etMOTh(mo), qnod inter- regis Joacim cej)it iinperium. Omnis autem cau-a
pretalur morth: pro qho Aquila verlit suburbana, irre regis isia esi, cur loqnaiur ex Deinomihe , qu:o
sive arva, et rura. Regio autem morlis regio pecca- ei fueranl imperala:
torum- est; et Suburbana regio voluptatttm, qure: (Vers.&: 5.) Ecce ego dabociviiatemhtanihi maim.
pergit usque ad torrenlem Cedron, ubi tradilus est. regh Babylonh, et capiel eam. Et Sedeciasrex Jndti
Dominus, qui inteiprelatur tencbrm [Joan. xvm). non effugiet de manu Chaldmoruin, sed tradetur in
Yide qiiania habeat loca Ecelesia, et quomodo lllud mahu regh Babylonh;et loqueturds ejus.cumore illius,
Aposiolicum : Ul sit siiie;macula et fuga (Ephes. v," , D' ci oculi ejus dculos itiius videbuni..Etiii Babtjlonem
27), in fuluro et in ecelestibus servetur. Audis an- ducel Sedeciam,el ibierii donecvhitem eum,dicit Do-
gulos, audis scabiem, audis ruinas et cineres, etl minus. Quod si pugnaVerithcpntrq Chaldmos, nihil
regionera mortis, et lenebras, et.de tuab viriuieei'l prosperumhabebitis.Hoecerat causa iroereghe, quare
iiJipeccantia .gloriaris."Denique sequitur fei usque' proeferret mendacio veritaiem , et tam urbem Jeru-
ad angulumpbrlm. Et Iiic angulus, ri.eulla vcra jus-- salem, qttam Sedeciam regem diceret esse capien-
litia, ne certa victoria in isto saeculodemonstrelur. dum : quodque gravius esf, visurum eum pra regls
Ipse quoqtie angulus poflee quamquam sit Orienta-: Babylonii, et locutnriim humilem aique eapiivum
lis, unde lumen egreditur; tatnen equorum appella- cum «polentissimiregis insania. Gravior enim terror
a Confer COmmentar.in Ezecliiel. cap. XL.inZa- ad snam de impcccantia hfjeresimasiriiendam ahu.ti
eliariam ix, et Maiachiamm, quibus in locistametsi illo Apostpli ad Ephesios versu , quo Ecciesia dici-
eodem sensu, diversis lamen verbis hoc utitur tesli- tur sirie macula el riiga.
monio Hieronymus., ; . .. "_<: _ c Foriasse;.reclitis .;mss.iinjjofefifissiw?,ejtts scili-
*>Dicturricohira Pdlagianosi qiiibiis solenine srS6 cetj qui riiijiitiiuiriipotenii egsfet.ianiihoi. ~:
889,. COMMENTARIORUM 1N JEREMIAM PROPHETAMLIB. VI. CAP. XXXII. 890
est, videre quem limeas, et ante increpationem ver- A secundumVerbumDomini, ad vestibulum(sixeatrium)
horum, qiiam prjenarum sustinere crueiatum. Et in carcerh,el ait ad me: Ppsside (s\veeme)agrummeum,
Babylonem,inquit,r/«cet Sedeciam, et ibi eril. Pro qui esl in Anaiholh in tetra Benjamiri, quia tibi cont-
quo LXX translulerunl, et Bgbylonemhigredietur; peiit kmrediitis, el tn es propinquus ut possideas(sive
quorumalierum iuvitum J079 lrahi, aUcrilin vo- emas). Quod futurunl PrOphetoeverbum Doiiiini nun-
luutate pergere significat. El ibi, inquit, erit. Ver- liarat, siaiini opei'e completum est. Venii, inquii, ad
bum poiiit anibiginim , ne videatur cruciatus et.mi- me .A»aniee(,'graiiaDei, filius patrui mei a, hoc est,
serias prophelare. Quodque sequilur: Donec visitem filius pach. Yenit autem; jn veslibulo-.carceris, dixit-
eum , ait Dominus.: et si pugnaveriih adversumChal- que ad me ea , qnoeDominus ab eo dicenda pra;di-
dmos,nihil prosperumhabebithj in LXX non habelur. xerat. Ager aiitemistesacerdolalis, cujtis emptio
Prudenterqtte senienliam teihperavit, qu;e ad bo- aique possessio Jeremige deferebaiur, iu Anailioih
nam et ad malam partem referri polest, Yisitalio Csl, iu terra Benjamin, quorum prius obedieniiam,
enim, ttt srepe dixi, et consolalionem sigiiificai, et seciiiidum filium dexterm sohat. Et conseqncnter
supplicinm. ejus appeiil«mptionem,-.in qno obedieniia et virlus
(Yers. fl, 7.) Et dixil Jeremias :factum est verbum Dominiversabiiniur. Pro quo LXX TtpevGvTepov, id
Dqniini ad me dicens : EcceAnameel [Yulg.Anemeet] B est, seniorem inlerpi'elaii sunt, quod loco liuic non
filius Sellum (sive Sallom) patruelh luus (quod He- convenit.
braice dicilur DODACH ( ^Tn ) tenit [Yulg. vetjiel] ad (VerS. 9 sjeqq.)Intellexiautem, quodverbumDomini
te dhens : Eme tibi agrumnieuirifqui esiitiAiiallioth, esset, et enii qgrum ab Ariameelfilio palrui mei, qui
tibi enim compelit ex propinquiiale empiio [Vulg. nt esi in Analhoih, eiappendiei argentum, stateres se-
enifisj. Occultum ad Jeremiam Dcl factum esse ser- plem, eldecem argenleos. Elscripsi :in libro, etsignq-
monerii, nemo scire polerai, nisi .ips.oindicanie, ad vi,. el adhibui lesies, et appendi argeiilum in slatera.
quem factus fucrat : et procdicilur eiquod venturus Et accepi librmn possessiorihsignatum,stiptil<itiones,
sitad eum Anameel palruclis suus, et possessi.onem el rala [Al. slipulalione:raiq],\.etsignafqrinsecus:P\\-
agri qui suus fuerat delaiurus ; esse aulem; ipsum -. rum quideirierai et prppe:.inc.6nse;queris,,-' risuque^:
Iocum in Anaihoih, de subiirbariis qiire sacerdotibus dignum, euiiii.-quijaiii jamqne capiendain jirophela-
per singnlas iiibus et civilaies dnbantur ex lege : bat Jerusalem, el qrnnes ducendos esse capiivos,
nec liciium erat possessionemde tribu transire ad vel gladio, fame et pesfe perituros , agrum in Ana-
tribum, nec de familia ad aliamfiimiliam ( unde et Ihoih euiere, querii non erat possessurus. Sed intel-
filirc Sulpbaad accipiunl sorlem inier fratiessuos), lexi, inquit, verbumDominiesse, el empiionem meam
proecipuequesuburbana sacerdotiim liulli alii pole-1u argumenlo et vaiicinio Uoniini coaplandani: et ideo
rani yenundari usqiie ad aiinum reraissionis (Num. acquievi proeceplo ejus ut cmerem; ncc frusira ad
XXVII),nisi ei quem propinquitas sanguinis expele- me super iiujtisceinodi reT)eI faciiiinessesermonem:
bal (Leiiii.xxv). Venil ergo ad eurri patruelis fraler etappendi argenti decein et sepiem siclos, quos.nos
[Al. frairnelis et pater] sutis, ei offerl empi.ionem, in stateres veriimus. Siclus auiera viginii habetpbo-
qure illi expropinquitale debenir, Iielcias el Sellum los , ut iu Ezecbielis exiremo volumine scribilur
frairesfuere germani. Helciaj filins, Jerernias ' Sel- (EzeCh. XLV). EmiiqtieTVopliela decem el sepicin
lum, Anameel. Helcias inieriiretalnr, parsDomini: siclis, in quo numerp canlavit pqer Doiniiii David,
Jeremias, sublhnitasDomini.Recleque altitudo Domi- iii-.die qua eruit eum Dpminus de manu omnium
ni de parleDomini nascitnr. Setlum vero in linguam inimicorum ejns, el de m.nniiS:uil, et dixi.t : Diligain..
nostram yerltlurpqx, shepacificus. Anameei, dpnuin, ie, Domine fortiliidq piea; Dominus fifiiiqmentum
velgraiia Dei. Nec mirabimur, quod sibi pax jiinga- meum , et refiigium meurii, et liberalor nieus. Deus
lo.r-el gralia, cum eiiam EpistolairumAposiolicarum meus, adjulpr meiis, el sperabo in euin : proiector
hoc principium sit : Gratia vobis et pax ( Rom. i,-7). meus,et cornusaltith mece(Psal. xvn, 1). Denarimii
Prinium crgo pacem niereamur Dei, et posl paceni 1081 esseiiiysticiim nuineiiim, osiendit Decalcgns
nobisgraiia nasciiur, qure iioniri pPssideriiis, sedin i[>qui scripius fuit in tiibulis la|)ideis diglto Dei, ei dies
arbiirio donantis esl. Defert autem emplionem gra- jejunii el propitialionis liiensis sepiiini (Exod. xin).
tiaDei ilii, qui in sublhnibus collocatus esi, ul quani- Septem qnpque, i.hqno verus csl salibaiismus ei re-
vis videal.iir excelsus, lamen gratia Dei iiidigeai. quies, esse sanctum, muhis Scri|jlurariim lesiimoniis
Illtul quod in Canlico srepe cantatur a spoijsa : Fra- coniprobamus, de quibiis salicm pauca pnsiiissern,
truelh meus, id est, o e&lytxiovifiou , in Ilebraico nisi oliosum essel docere quoe nota sunl. In lioc iui-
DODI ('"1") dicitnr; ergo non frairuelh, sed -Kuxpb&zl- tur nurijero a prophela el sacei'dote emiiur |iossessio,
yo?, id esi, palrueih dicendus esi. Fuisse 1080 scribiturqne iu libro atque sigiiatur , et adliibeultir
autem Jeremiani fiiiiuu Helciaede Sacerdoiibus, qui. tesies, argcnlnmqiie diligcnicr a|ipendifiir, ut oriinia
erant in Anatlioih iii lerra Benjamin , et voluminis vendiiionis el empiionis jura servenlur , ct sit cerla
hiijiis tesialiirexordiumi posseSsio , stipulationibus ci.spunsipnibiis roborata.
(Yers. 8.) Et veriiiad riie Anqmeelfiiiuspalrui mei, Yel hoc audiant, qni falsa te.iamenia , el inierdunrr
l AAddit Vietoritis SeUiih\\hiOcht\(ii' ejits sit ndminis iriterpffetfitloi

80 i S. EUSEBII HIEROSYMI 892
uc lesiaiiieiita quidem sibi adhibiiis lestibus vindi- A agros, quod licet absque scrmone Jeremioedebuerant
care couaiiiur. per se inielligere, tarncn Domini sermonibus coni-
(Vers. 12.) Eidedi librum pnssessionh Baruch filio hionenlur, el dicitur ad eos: Hiec dicii Dominuscxer-
Ncrim [Vulg. Neri] filii Maasim in, oculh Anameel ciluuin, Dcv.sIsrael: adltucpossidebuniurdomttselagri
pairuelh mei, ei in oculh icsthtm, qui erani scripti in el vincm in tcrra hta. Hoc esl illud quod Jeremias
libro emptionh; in oculh omniumJudmoriim, qtii se- dudnm dixerat: Inlellexi verbuin csse Domiiii; et
debanl ht alrio carcerh- Quainquaiii slaiim cssct pos- idcirco oniil agrum, qiiem possessurus non cral.
sessio reliquenda, immo emenda jiosieris, et ah co (Vors. l(i seqq.) Et oravi ad Doininuni postquam
emenda qui filios non liabebat (ueque eniin uxorem tradidi iibruin possessionisBaruch fiiioNerim, dicens :
acceperat) ianien obediens imperio Doniirii, omnia Ileu, heu, heu, DomincDeus(si\equi es, Domine Deus).
riie cclebrat: signatumque librum possessionis dal Ecce tu fecisli cmlumel lerram in forlitudine tua ma-
BariichTiIio Ncri filii Maasioe.Baruclt iu lingna nos- gna, el in brachiotuo exlento (sive excetso)non eril libi
ira bencdictusdicilur; qui erai filius Neri, qui inier- difficile (sive hnpossibile) omne verbuhi (vel juxla
prelalur lucerna mea, diccnlc Propiicla : Lucerna pe- LXX, Niliil apud le est ttbscondilum).Qui facis mhe-
dibus meh verbum tuum, ct luinensemilis mcisarde:ts ricordiam in millibus, et reddis iniquilatem palrum in
(Psal. cxvm, 105). Neri quoque jiater Barucli filius B ]_ sinu filiorum eorunt post eos, forlhsimc, tnagne, po-
Mausim,id esl, a facturm et operis Domitii. Animad- lens (ijuod Hebraice diciiur) GIBDOR Domiuus
("YI.W,):
vcitaiuus crgo, quantis virliilum privilegiis discipu- excfciluum (sive virtuium) nomen libi. Magnus consi-
lus Barucli Jeremire ministraverit, dicente David : lio el iiicompreliensibith cogilalu. Cujus oculi aperti
Ambnlansinvia immuculaiahicmilii miuhtrabai (Psal. sunt supei omnesvias filiorum Adam (sive homhimn)
cviu, 6). Uiide et Elisocusminisler EHse in lantum ut reddas uiiicuique secunduin vias suas, et secundum
placuit Deo, u'l posi iranslalioneiii magisiri eliam fruclitm adinvenlioniim suarnm [Yulg. ejns]. Post
duplicein spiritiim iuereieiur aceijjere (IV lleg. u). eiupiioneiii agri jnrccelcbraiain, ei 1083 Post sen~
Hoc dico ad coininoiiitioiieni corum, qui malorum lcnliani Domini. qua polliciius est domos, agros, et
homii.um abuluntur niinisteriis, el non audent abji- vineas deinceps possidohdas, orat Propliela ad Do-
cereeos, quos malie conscienlia; noriini sibi gluiino miniini, et dolorem cordis gemitibus exjiriniii, di-
copulalos. Tradilur autem liber Baiucli lauto et lali cen< : Heu, heti, hett, Dominc Deus: pro qno LXX
viro,'videnle Anamcel, qui vendideral, el leslibns transliileriiiJl. 6 wv, id est, qtti es, DomincDeus, juxta
qui subseripseranl, el qiiorum noinina in emptionis illud quod Moysi dicitur : Vtidc, dic popvlo Isracl:
voliimiiie lenehaiiiiir. El, In conspectu, inquil, om- Qtti est, misilme ad vos (Exod. m, 11). Non quo non
nium Judmorum, qui sedebanlin alrio carceris : qui vi- C ( sint alii; sed alind esl Creaioris csse beneficio,quod
delicct vcl ad Proplietam veiierant coiisolanduiii, vel subsislat;aliud,oeleri]iiaienaitirse.LaudiitDonjihuiii,
1082 studio timoris Dei, Domini veiba audire cu- el ex creaiuris pnrdicat Creaiorem. Priinuinque po-
picbiini. leiiiiani "ejus et misericordiam, atque jusiiiiam in
(Vers. io seqij.) EtpraiccpiBaruclicorameis, dicens: omne linminiim genuselevat vocibus: dcindc Iransil
HmcdicitDominusexiiiciiuum,Deuslsrael: Sumelibros; ad Israel, ei quanla ei prassiileril, celebri [Al. celeri]
hlos, librum emplionh hitnc signaluin, el librumhtinc: sermone describil. El |iost tania bcncficia dicit eos
qui aperlus esl, et pone illosin vase fictili, ut permauere; immcmores bonorum illius, clemeniiam in arnaritii--
possint diebttsmullh. Hmc enhn dicit Dominusexerci- diiiein provocasse, iia ul ob-ideatur civiias, et anie-
tttum, DcttsIsrael :Adhuc possidebunlurdoinnsel agriett quam iiosliuui in e:ini fiat irrtipiio, fymc, ei gladio,
vinemin lerra hac. Cunciis quos praterilus scrmo nar- et pcsle coiistiinpia sit. II.TCanlem universa prremi-
javii prosseiilibiisctvidcniilnis, Barucii ministroproe- sit, ut consequenter illud inferrel, quod in reprehen-
eipiiur ct discipulo, non scrmonibus proccepioris,sed1 sioneiii divinoescntcntioe facere videbalur. Et tu dicis
Deijubentis iinperio,ul assumal libros, untini signa- niilii, Domine Deus, eine ogruih argenlo, el adhibc
tum, alierum aperium, (|uoe einpiionum consucludoj lestes, cum uibs dala sit iu manus Clialdoeoriinj?
huciisrjiie scrvatur, ut quod inlrinsecus i>clausum si-- D lloec intcrim toia loci isiius conlinei pericope. Nnnc
gnacula conlinenl, hoc legcre cupieniibiis aperiunij ad siiigttla reveriamur. Tu fecisii ccelum el terrani
voliimen exliibcat: utriiinquein vasc fielili,ul perma- in forlitudino ttia magna. El Joannes dicii de Filio:
nere jiossintdiebus raullis. Firma igitur erai ct longo9 Oinnia per ipsum facla sunl, ei sine ipso ftictum esl
posl lempore fnltira possessio, q:irc lanla custodiaa nihil, qttod fcictum est {Joan. i, 3). Hocc csl enim
servab.itur, ne vel foris emplionis libri positi, pate- Doniini forliludo, Apnstolo coiuprobaiilc: Chrhlus
rcrit rapiiire, vel humo condiii, liumore lerra: solve-:- Dci virtus el Dei sapicnlia (I Cor. i, 2i). Et iu
rciilnr. lloeautem tolum fil ul inleiligant qui vide-- bracbio luo exlento, sive cxcelso, quorum uliuinque
baul, rursuin liabilandain Jerusalem, et possidendoss peictitieniis indicium esl. Uoc est auicm bracliium,
a Scilicel in Nominnmlibro hoacnbtinehat Maasiae neque adeo isiliaac illi expositio nominis congruit.
noniinis interprelaiio : ubi el Mesaia hatid recie scri- h litiic loco Coinnieiilariivicesitdoctissiiniis, con-
bilur [jalinis littcris, quod pniiibani Uebraicis diei terranei nosiri, Sci|iionis MareliionisM-.ilTci liber, qui
•
rpttfyc, ut opus, shejfactiiram Deisignilicaret. Verum inscribilur; La Diplomalka.
iion ri'&'5TO. sed H'Dn53scnbiiur in Hebraico lextu,
895 COMMENTARIORUM IN JEREMlAMPROPHETAMLIB. VI. CAP. XXXII. 894
de qtto IsaiasToquitur : Et brachium Doiiiini cui..A ut leganjus, et inTsraei, eriii cunClis hioilalibus
revelqlum esl (Isai. uu, i)1 Non eril libi difficjle quotidie tua signa cQmplehtur. Sive alifer, signa
Omiieverbuiij.Qaai enim apud hoiriines"impossibilia, alque poriehta lidn solum in ^gypto perpeliasti,
apud Deum possibilia sunl ; sive cui nihil cst sed usque bddie eadem tuaemiserjcordiae fortittido
abscohditiim(Mich. xix), juxfa illud Psalmograplii, salvnvit popttium luum, et uriiverso lQS.5 !?6ner'
dicehtis : Quia lenebfmnon obscurabuniur a le, et humano Creatoris siihveriis polestale. Etiioc noiaii-
riox sicut diesillumhiabitur(Psal. cxkxvin, 12). duni, qtiod Israel ab IVominibusseparat, atque ter-
Qtii faeis misericordiam in millibus; el reddis ini- rigenis, juxta iliud: Filitis meus primogeniiuslsfaei.
quilaieri; patruni iu sinu filiorum eoriiui p.osi eos, Ei fecisiiiibi nomen sicut dies limc (Exrid. iv, 22).
-Graiidis cleineritia Crealoris, miscricordiam suam in Laudes, ittqiiil, tuse toiiu.s orbis sermone celebran-
iiiille generaiiones exiendere, el-justUiam statini in tur,.£/ eduxisiipopulum luumJsrael de teira jEgtjpti.
altera geiieraiione mbnstrare, quoetamen et ipsa est Piilchre di.xil,piipulum ttiuin, eo eniin lempore quo
mixla niisericordise.Non enim sfatiiii puii.i.tdelin- eductus esf, PonJ.iniimperio serviebaf. Eduxisfi ah-
quentem, sed exspeciat poenitudinem,ut si lib.eriimi- lemin sigrihetporienth, qiiibus perc.uliebatur jEgyp-
taii fuerini parenfum vili;i, diu d.ilala ifUg4 poeiia lus, elirimaiiurobusia, elinbrticliipextento, eiiriter-
reddatui'. Fortissime,iiiaghe,polehs, Dominus.exerci- B . roremagno: qtiando mareRubrum tfanseu.niipopulo
luuin, sive virtuium, nomeiilibi. Ista no.iiiiuapoleiiT Israel viiiui prajbuil [Al. proeliuisti], el j^gyptiurii
liain indicant Crealoris. C.cteruni proprie liomen 6jipfcss.li'[.4/. Oppressisii] exerciium : Et dedisli eh
Dei Pater est, qttod in Evangelio per b,oniinumie- lerram hanc, quajnjurasii patribns eorumut dares eis:
velatur dicentem: Pqterf mqni.festavinomeii tutim Abialiarii videlicet, Isaac el Jacbb. Ergo ijon sup
homhiibiis(Joan. x.vri, 6). MagnusconsUio.El audet; iiierito terram repromissiohis," Sed palruhi accepere
se quisquam Domini insercre secielo, et de illiuS virtuiibus, ierram fltieiiieitiiacte ei melle. Necdumi
judiciisj.iidi.care.Etiiiconiprehensibltiscogitalu.Quem' eiiitri;splidum poierant cibum ca.p;_.re,sed riielle let
iion coihpiefieiidit cpgitatio, qiioihodp potest seriJio» > lacte hutriebantur infantia;. Vel ceite lacte et ihelle.
cOmprelieiidere?CtijusPculi apeiti sunt snper oinnes rerum oiniiiura ubertate. et abuiidaniia. Et ingressi
viqs filiorumAddtn. Frustra ergo;homo se pulat Dei suni, el-p.6asedex_ui.it earit. Statinique inler possessio-
celare nolitiam. Quodqueiiifert :Utrcddasunicnique iiei.ri et inobedienliam nihil.fuii mediuhi. Ubertas
securiduinvias sutis, el secundum fruclum adinvenlio- eniiii secui'iiiiteiii,secu!liasiieglig6iiiiam,negligeiilia
tiiim suaruin, hpc indicat quod interdum pro niinia ciiiiieiiJptum parii. Ei ii.on tibedieruhi, inquil, voci
a patientia, judicia
ejus videaniiirInjiista. Quem lo- tnii', el in lege lua non ainbulavefunt. Fruslra ergo
cum Appsidlusplenius ex|>licalad;Romaiios: lgnoras G i promiseie iu eremo diceiiles : Oinniq qumcumque
qiioniambcnignilas Dei ad pmiiitentiauite hortaiur? Dominus pimcepii[Al. prceceperii], faciemus (Exod.
secnnduin diij-itiam atitem iuatn e! cor hnpmiiitens, xix, 8). Nou eiiim in S|)0nsi6ne, sed iri opere pr:r.-
lliesattrizastibi iram in die irm, el revetationisjitsii niiuni est: ad reluiideiidam eoriiin. iiiVjiudenliarn,
jttdicii Dei (Boiti. n, i, S), Quanto igituv seripr vin- qui pnlaiitTion'iine)hdinnia posse coniplere, qiise se
dicta peccaijiiuiiiest, tantd jiisiior: in siiuiliiiidine.ii.. faciiiiuin esse pollicilits esi. Oiiiiiia quoemandasti
Pharaiiiiis, quj deceinpIagisadinQniiiis, non jiuniius, eis nt facerenl, n.oii feociuiii, ef certe facturOs se
el iri duriiia perseverans, ad extremum Rubri niaris proiniseraht. Et evenerunlehuniversa mala hmc.Mala
fluctibus obrntus est (Exod. xiv). jiatienlibus, coeferiimjuxTaDpmini senfeiitiaiii bOna,
(Vers. 20 seqq.) Qui posuhli sigria ct portenla hi- quoe[Al. qiii] reddit uriicuique secunduui vias suas.
icrra JEgypti usque ad diem hanc, el in Israel el in (Vers. 24,-25.) Ecce muriitionesexstruclmsttnlad-
liominibus(sUeterrigenh) et fechtitibi nomehsiculest versuscivitatem, ui capialur : el tirbs data esiiumanus
dies hmc, el edttxhli populum tuuni lsraelde teirq Clialdmorum,quiprmliaiiiuraclversus eam afaciegladii,
Mgigpii,in signis et in portenlh, el injiianu robtisia, el fqmis, ;etpesiileiuim.Et qumiumqtieloculus es, tic-
elbrachio ex!enio,etin lerrore m.agno.Et dedhti eh cideriini,utipsetu certih: et ludich niilii, Doiiiirie
terram iianc, quam jtirasli palribus eorum, ul dares1D Deus, ethe agrum qrgenio, et adhibe testes, cuni uibs
eis ierrain fluepienilacte et melle. Etingressi sunt, el data sitin manus.Cltaldmorum? Decimus arinus erat
possederuntcqmfci rioiiobedieruiuvqcittim, et inicge regis 1086 Sedeciic,ita etiiin sciipliirii est : Ver-
tttanon ambulaveriint;omniaqum mandastieisut fqce- burii.qutid facturitesiad Jeremiama Dominotinno de-
reiit, ndn fecerunl,el evetterutilehuniveria malahmc. cimo Sedecimregis juda: tunc cxercitusregh Bubylo-
De generali transit ad sjieciale, et qnid jiroprie itis obsidebalJerusulem, et Jereihitis propiteia Clausus
proeslilerit Israeli, brevi sennone percurril. Qui po- erai iu aifio carcerh. Becteqiie nunc dicitur: Ecce
suisli, ail, signa el portenia in terra /Egypli, qiiibus munitionessuniexslrucim adversuscivilai'emyulcapia-
alflicta esl Êgypiususque ad diem hanc, et in Isiael tur : ei urbs tradita est in manus.Clialdmoinin; riec
el in hominibus sive terrigenis. Hoc quod diciiur. liabehtquos yiiicant, aul [Al. sed] quos capiani. Jam
nsquead dieiri hqnc, posieripfjbus fiopulanduinest, ehim gladio, fame, pesle cousttmpti sunt : et .juoe-
a Marlian. post Erasm.

sapienlia, pro patieniid, qtfod nos reposuimus, et melioris qi.ioque iiOtoe",.mss,
pejies Yictorium proeferunt.
895 S. EUSEBIl HIERONYMI 896
curiique dixisti, Yidemus esse completa:; quomodo A ti tusreghBabylonisobsidebalJerusalem.kcdeinde:Ecce
ergo mihi dicis, Domine : Enie agrum argenlp, et munitiojiesexstructmsuni adversumcivilaleniutcqpia-
qdhibe testes; cumurbs daia siiiri manu Chaldmoruni? tur: etiirbsdataeslinmttnus Chaldmoriim.Quomodoigi-
Igitur non reprehendii, sed interrogat: nectamsibi, lur venientquiprresentes erani?Sed liir|uiobsidebartt
quam aliis vult discere, qui sedebaiit in atrio carce- urbem, ingredienttir,inquit, el cnpienteam, et succe-
ris; el forsan tacili reprehendebant, quomodoidem dent, et ad soluin usque Coniburcnt (verbuni enim
propbeta,quem verum nuntiare credebanl, et nrbem Hebraicum BAB(1K2,),airibigiiitale sui, et venieiii,et
dicat essecapiendametagrumematquasi possessttrus. ingredientur sonat), El domos in quaium domaiibus
(Vers. 26 seqq.) Et faclum est verbuinDominitid sacrificabant Baal idolo Sidoniorom, et Iibabant diis
Jeremiam, diceiis: Ecce ego DomintisDeusuniversm alienis libamina ad Inilaiidiiii) me, ut non errore re-
carnis. Numquid milti difficile(sive impossibile)eril-i- ligionis, sed conteiiiioue quadam et; iu 'Crea.torerii'
atit abscondeiura me omnevcrbum? Propterea hmc .contuin.eliafacere videreniur. Quomodo autem per-
dicilDominusrEcceego iradamciviiatemislam in ma- itiirus scribilur muiidus, juxia illud quod scriji.tum
nuin Chaldmorum,et in tnanu regis Babylonh,et capiel est: Cmtumet lerra pertransibunt (Mallh. xxiv, 55),
eam. Et venicntChatdmih(sivehigredieniur) prmlian- eo quod in nialignopositus sit: sic et domus ipsrcet
tes: venieiilClialdmi adversusurbem hanc, et succen- B j loca in quibns flagitia perpetraia sutil, iroeDei sub-
denl eam igni, et comburenteqm, et domos,iriquarum jacent.Suritqui conieiitioseilludquod scrijitum est:
ddnialibus sacrificabaht Baal,.et libabant diis alienis Locus iri quo crucifixusest Donimus qtque. Salvalor,
tibaminaad irritandmii me. Trlstibus laeta subjuhgit, spiriiualiter Gomorrhaet JEgypius'vocatur (Apoc.xi,
et post eversioiiem Jerusalem, capiivo populo redi- 8), ad ipsa loca reierani. Alii vero universum mun-
tum poliicelur. Priniumque causas expohit olfensie diim siib iionjiiie /Egypti et Gomorrhre significare
et justi furoris Dei, ut .qTiantoinajor culpa peeean-- putaiit. llt enim Gomorrha divino jgne deleta est;
tium, tantd amplior in peccatores clemenlia Crealo- ita el ihundura judicio Deicoiicremandum,
r\s. Ego, inquit. DominusDeusuniversm carnis. Ne- (Vers. 50.) Erant enimfilnJiida, el filiitsraelju-
quaquairi cunclarum geiuiijni, nec populi Israel, aut giler (sive soli) facienies nialain oculismeh ab ado-
cerle, ut de sanctis crebro dicere solet, Deus Abra- lescentia sua. Yerbum Hebraicum ACH(TK),Aqnila
ham, Deus Isaac, Deus Jacob : sed Deus dixit unir interpretatus est ir),v.v,1@@8 quod conjunctiouem
versoe carnis, ut el ratioiialia et brutaaiiimantia ip- significai, verumtqmen.Symniachi prima edilio , et
se fecisse credatur. Sunt enim qui provideniiam Sepluagiina, et Theodotio, solos interpreiaii suiit.
Creatoris nsque ad rationalia coiifileaniur: brula au- Secunda quippe Symmaehi veitit St6),ov,quem et
tem foriuilis casibus asseranl vel perire, vef vivere', G ( nos in praasentiarum secuti sumus, iit diceremns
Prpplieiicusque sermo declarai, nibil esse quod fu- jugiler, Dicamus igitur primuin jnxta Hcbraicuni.fi-
gia.tprovidentiam el scieniiam JQg^ Dei: quia alia lii Israel, et tilii Juda facienies jugiier maliim. Et
propler se,alia in usumlioniiiium suiit creaia. iyiiuj- decem, inqiiil, ei duoe iribus nialum sine cessatione
quid iniltidifficileaut hnpossibile: attt cerie tibsconde- fecerunt, et jugis fuiteis in pessiinisoperibus perse-
lur d me omneverbuin?el supra dixinius: Qua; ajiud verantia. Si antem jtigis et semper in loto populo,
iioniines impossibiiia, apud Deuni possibilia sunt. ubi est justifia sempiterha? Porro juxia LXX, (jtii
Verbum anieni hie etin miiltis aliis locis pro rebus dixerunl : Soli facierUesmalum, oritur quoesiio:
debemus accipere. Quid est, ail, quod facium esl ver- Nuiij et alirc gentes eo lelnpore quo Israel.Judasqiie
bunt ? Propterea hmc dicil Dominus. Qnid enim prre- peccabnni, malum non feceruiit?,Quod sic solvitur :
cesserai, utcausalem con_unctionemponei'el,dieeus: Qui babet notitiam Dei et recedit ab eo, solus peccat
Proplereahmc dicit Dojninus.Quia, inquit,curoe meaa in ocnlis Dei;qui vero incrednli pernianseriiii,quasi
est omnia regere, nniversa disponere, et reddere illo lion vidente .el negligente, delinqinml. Unde et
singulisjuxla vias suas : idcircp ego tradqm civitalem David vir saiicfus,r|uiacorruerat in peccatura uxoris
hlam in manu .Clialdmorum,cl in inanuregh Babylo- Uriae,Beihsabee, agens postea poenileniiam(WBeg.
nis, et capienieaiii.Primum enim vallatur exerciiu, et,.t) xii), loquitur : Tibi soli peccavi,el inalum coram te
abSeiJte.capiliirNabuchodOnoSoi', Sedeciasqiieduciior feci (Ps. L,6),id csl in conspeciii luo. Deniquejungi-
In Reblatha, el ibi regi iradiiur. El venient,Inquii, tur: Soli facientes matumht oculis [Al.addit meh], in
Chaldmiprmliantes adversumurbemhanc.MoliusAquila conspeclumeo ab ddolescentiasua. Qnodque sequitur:
qui pro eo qiiodscriptiinjest, venient,nanstiilit ,zlo-i- Filii Israel qtii usque nunc exacerbanime in opere
),Euo-ovT«t,hocesl, ingredieniurcivitaiem.Neqiieenim manuttmsuarum, dicit Doihinus,'\nLXX lionliabeiur,
absehtes erant til venirent, quippe qtti circumdede- et de Hebraico addilum est. Quia auiem ab adoles-
rant Jerusalem, sicut Scriptura leslaiur. Tttncexerci- centia sua ttsque ad prsesentemdiem jngiter delique-
aIfa Yntic. ms. et Rabanus iegunt: atqtie ita.Yic- riire, et ingfedi": atque Aquila quidem lioc allernm
torius oliitt restiluit, asseniienie Grreeoiextu, fiyjKTr' proetulil: Tioc autem est, quod de more 'Hierony-
ijxoOy.pv6w£T«t:«;Rlartianaeuscum Erasmo, ut ab- mus noiat. Anlea illud sive proeponebaiiii'verbis
scondatur a me. veriieritClialdmi cidversus'urbeiiilianc, quasi aliera
1 Yiciorio facem praeferente, s|c reslituimus huiic iiuerpretaiio esset illorum, El venieni Chatdmi,et
Jocjim, queoi Martianoettsjuxta Erasmiim corrupipm ingredieniur: quaa oppido falsa. coiifu.saque lectii)
ieliquiii Revera voxl^jsi ancebs est. sotiatque et m« eriiii .' ;;
897 COMMENTARIORUM IN JEREMIAMPROPHETAMLIB. VI. CAP. XXXII. 898
runt,' ideo justa sentenlia D.eiest, et merito Scrip- A idolorum cullus sequitu.r, Notaiidum quoque qubd
lura cOntexil: aia-.et excelsa, Hebraico serrhone appellaiiiur BA-
(Yers. 51.) In furore el in indigndlione meq facla MOTH (niQ^). propter eos qttl in Saniuelis el Regiiin
estmihi civiiashmc a die qua mdifictiverunleamusque .- voluniine quid significel hoc verbuin dubitaiii. Mo-
ad diem istam, qua auferlur de corispectuineo. Si ex loch idoluni Amnioiiitarum est, quod in regein
eo lempore qtio civitaiis jacla sunt fundamenia, us- yertiiur. Significatautem Sciiplura divina, quod non
que ad banc diem, quaiido capta esl, alque succensa, solum Baal idolo, sed et Molocli CunciiSque doeriior
et sublata de couspeclu Doiiiini,fuit seinper in vitio, nibus iii ipso loco populus servierit,
et indignaiionem contra se Doraini provocavit: ubi • Quod noit tnandavi eis : riec ascendilin ctir meum,
est (iu sfepejam dixjmus) pecca.orum qriies?, ut facerent abdtninationemhanc, et iri pecCaiiimdedu-
(Vers. 52.) Propter malitiam, inquii, filiorurii Is- cerent Judairi, Proprie tribus Juda el Beiijaniiri in
raei, et filiorum Judm, quam feceruiit, ad iracuhdiani fano Raalis et Moloch, doenjonuin sirimlacra vene-
riie provocaiiies,ipsiei reges eorum,ei.principeseorum, ratoc IOS0 siinl (III Beg. xii), Yilulos auteiii au-
sacerdoleseorum, el prophetmeorutri,viriJuda. et Ita- reos in Beihel ei Dan, el decem iribus, quoeappel-
bitatoresjeriisalein. Quia snpra dixerat : In ftiioreei lantur Samaria, Joseph el Epljraim, ihcolriisse [Al.
in hidignatione raea facta esl mihi civitas limc,a die gJ yoluisse] perspicuuin est. Taiiiuinque riiali fuil quod
qua adificaverunt eam usquc ad cliem hlant,qm au- a populo factiiBi est, ut lestetur Deus se riumquam
fertur de conspectumeo; el nullum generaliter absque cogitasse, nec ascendisse iii cor suum, quoeilli fac-
peceaio fuisse nioiistraverat, ritihc per parles enti- "luri fuerint. Omuia auiem haec miBptorioic&Sui.'.'-'
merai, et reges, et priiicipes, et sacerdoies, et pro- Et nunc propter hta, hmcdicii Dominus, Deus Is-
phetas eprum, el ouncia und serinone edmjjreheiJ- rael, ad civitalemhanc, dequa vos dicith, quod ira-
dens : Viri, inquil, Juda, el Itabiiaiores Jerusalerit. dalur iiimariu regh Babylonisin gladio, et in fame,
Pulchieque non dixit: J.08S Reges me.i,et princi- eiinpcste. Sicut sperantibus auxilium, et ih murorum
pes mei, el sacerdotes inei, et propheioe mei: sed iirmitate fidenlibus, prophetatur quod subverteiida
quia pecciiverunl reges eorum, ei principes eorum, sit Jerusalem, ei populus jaili jamque papieiidtis, et
el sacerdoies eoruiu, et propheloe eoruiii. anle capiiviiatein gladio, fanie et peste p'erituriis":
Ei veiierunlad me terga, el rion facies. Juxta illud sic desperaniibus, et post subversioiiem urbis uul-
quod alibi scriptum est: Et verterunl contfa hie lani saluiem exspecianiibus,siuiniaiixiliumpollicetur,
scapulamrecedeniem(Zach. vu, 11). Qui eiiim pre- ut et Confideniiaatqtie superbia, justam seiilenliam;
catur, inclinala cervice in lerram pronuS funditur : et desperatio, atquehumiliiasDei njereatur auxiliuni.
qui vero teigum vertit, ipso gestu corporis iiidicat Q (Vers. 57 seqq.) Ecce ego congregaboetis de uni-
negligere se coinminaniem.Et boe, ail, faciebani. vefsis terris ad qudsejeci in furoremeofet inira niea,
(Vers. 53.) Ctimdoceremeos diluculo, ei erudireni, etin indignaiione grandi, el reducam eos ad loeuin
el nollent audire, ut acciperent dhciplinani: Fugatis istum, et hubilareeosfaciameoiiftdenter,Efeiuiitniilii
erroris tenebris, et omni idoloruin Culiii, niea sen- in poputum, et ego ero eis iri Deum. Et dabq eis cor
-"leutiacoiifutata,quotidie'corda. eorum illupiiijare cu- unum, et viairiunam, ul limeanl rite universis diebus,
piebam, et docere quse recla sunl. Et ttt liberum elbene sit eis et filih eorum post eos. Et feriam eh
servaret arbilrium, jungit et dicil: Et nollent audire paclum sempitenium(siyeriisponamlesiameniummter-
iit acciperenldhciplinam. Sequitur : num), el non desinqmeis benefacerc,eltimorem meum
(Vers. 51.) El posuerunlidolasuaiudoriipfiriquti dabo incorde eorum, ut nori recedant ame. El tmia-
hivocaiumesl nomen meutn, ul potluerenl eam. Non bor super eh, cum eis benefecero(s\\eetvhiiaboeqs,
solum eo lenipore Judas posuit iu Temjilo Dei sla- ut eis benefacidm). El ptanlabo eos in terra ista in
tuam idoli, qnain in Ezecbielis priiicipio legimus verhate (sive in fide),in toto corde ineo, etiri tdta
(Ezech.VIH): sed usque hodie in donio Dei, qUKiri- anima niea. Multi hoc puiant tempore Zorobabelfilii
lerpretalur Ecclesia, sive in corde aniriiaque cre- Sal.iihiel, et Jesti filii Josedec sacerdofis magriiy
dentium ponitur idolum , quando novum dogma D J quando Aggoeus et Zadiarias prpplielaverunt sub
consiiiuiiur, el juxla Deitieronomiiim.adorafur iij Ezra sacerdoie compleium , quando aedificaium est
abscOndito(Deut.w): Nesciiis, inquit, quia templum . Templum, et sub Neemiaexslrucfi muri per ciicui-
Pei estis, el SpiritusDeiitaiiitai in vobh (ICor.iu; 16); tum: ut quOsante dejecerat in furore, etiii ira, el in
"
(Yers. 3S.) Et mdificaverunlexcelsa (sive aras) indignatione grandi de Jerusalem, etiri: ioto Orbe
Baal: qumsunt in vtille filii Ennoiii f ut iriiiiareni fi- disperserat; postea reducios liabitare fecerii cohfi-
liossuos, el filias suas idolq' Moloch. Pro iniliarenlj denier, et fuissb eos in populum Dei; ei Domlttum
iri Hebraico scriptuiii esl EBIR(T2V), quod Aquila fuissein Deura eorum, et coelera qtia:'Scriplura coii-
et Symmaclius, transducerent;'Septiiaginta et -11)60- lexit. Sed quomodo hoc possit illiTenipOricoaptari:
dotio interpretati sunt, offerrent. De. valle filiorum Habitare eos faciantcorifideriler,eiferiam eh paclitm
Ennom, quae Hebraice dicitur GEEKKOM(CCITa), su- sempiieraum, sive disponam illis tesiairienlutrimter-
pra jilenius diximus : quod subjaceal Silpefoniibus,, num, peniius nori polest approbari: quippequos le*
ei amoenitaiesui, quia locusirriguus est, populumi gerimus, elSacra riarral iiisldria,: nOrisoium avi-
\Al.addit Israel] provocaveiit ad Iuxuriara, quami cinis geulibus, scd a Persisquoque etMacedonibus.
" : 900
m:J S. EUSEBII IliERONYM! : !'
et ^gyptiis Romanisqne scepecaplos, et h.ucusqueA . diciihquod desertq sil.eo quod nqn remamerit hmno,
servire. 1091 Omnia igitur ad advent.um refe- et juinentuni |.0@2> el (-a'a ?•- •'- maiiuth Chaldmo-
renda sunt Siilvalpris : quoenoslrp et fidei tenippre rum. Agripecuniti ementur, el scribentur in libro , et
videmus expieta, et eleciio juxla Apostolum reli- impriiiieiursignacuiuin, et iesih aclliibebilurin lerra
qiiianim salva facla esl(Bom. ix). £t quiin Chrisio Benjamin, eiin circuiluJerusdlem, in civilalibusJuda,
habiiant cpnfideiiier, dalum esl illis cor ununi e'lin chiiatibus inonianis,el inchiiaiibus campestfibus
juxla illud qiipd scriptum esl: Multitudinh anlein (sive Sepliela) el in civilatibus Nageb (boc esl quce
credenlium eral cor uiiuin el anima una (Act. IV, 52). ad uuslrum suni), quia convertamcaplivilaieineorvm.
Et viam, iiiquil, u.naniillum qui dicil: Ego suin via, tiit Ddmiriiis.Hoecjuxta lilterahi, licet in typo proc-
veritqs, et vila (Joaii. xiv, 6). El limeantnie univer-- cesserint post rediittiri de Clialdoeis, (jtiando ad
sis diebus, Principiunj enim sapieniire limpr Do- Cyri i'egis Imperium reversus est populiis in Ju-
m\ni(Prov. ix). Universis ait diebus : qiiodsi Ju- dieahi : lamen "spiriiualiier in Chrislo el Apostolis
doeis pon compeiit, de np.sfro jj.opuloaceipiendum verius plehiusque complenlur. Tuuc el lioiniiies et
esl: cui e.tbeneTuit, e( esi, et erit, non solum ipsis, ' jttmenta reducti siittl in Ecclesiani juxta illtid quod
sed et filijs eorum posi eos. NObiscumeniiri pactum scriplumest :ltominesetjumenlasaivosfacies,Dotriine:,
pepigit sempiternum ; nec desinet nobis ultra be- B ratioiiales qulque!'.etsimjiiices,Tunc agri empii sunt
neiacere. Quodque seqtiittir .: Et limoremmcumdabo pecunia, ut facereitttts nobis amicos <IeIniqtto mam-
in corde eprum; uiiipn rccedanl q me, sic liberum irioria, qui nos reciperent in oeterna labernaciila
donat arbitrium, iit laiiieii ipse.limor (jui iribuitur,. (Luc. xvi). El scripii in libro, haud dtibiuni quin vi-
graiia 'perriiaiierit iargitpris. » Cumque, inqiiit, eis ventiiim. Et inipressuitt estsigiium vexilli Dominicoe
beherecero , leetabpr. G.audel quippe qui.a videt crucis atqpe vicloriee; et tesles adliiblii sunl Mar-
crcaturamsiiam esscsalvaf.am. Undeet gaudiumAn- lyres, et omriis sanclorum cborus. In terra Benja-
geiorum esiiri cpehssuper uttp peccatoreppenilentiani iriin, ubi esi Doriiini forlitudo, el in circuilu Jerusa-
agente (Luc. xy) . Et plantabo, inquit, cos in lerra Iein, jij qua est visio pacis, et oelerna securitas : iii
isla inveritate, siye (pt LXX transiiilerunl) i;j fide, civitiitibus Juda, itt qulbus est Cliristi vera coufessio.
ul proprie signifieet populuni Chrisliarium cujus re- Et in civitaiibus montanis, de quibus unaest,de
ligio fides esi.Inlotq corde meo, el in tola animq qiia dicitur fnon potest civitas abscondiin montc po-
mea. SiTjomini yerlja sunl Salvatoris, recle cor et sita (Mailh. v). Et in civilaiibus camjiesiiiijus, qua;
aninia ejus creditur, qui dicit in Evahgelio : Polesla- Hebraice appellaiitur SEPHELA.; utdeprofundisaique
iem iiqbeo.pojiendi tijtinidmnteam, elpotestaiein habeo depressis per caiiiporuiii ocqualitaleni a'd sumuia-
ilerum sumendi iUaiii (Jpan. s,. 18). Sin aniem ex G ^ gradiainur. Et civllatibus qttoe ad ausirum srinl:
persona Dei Pafris accipiinus, seciiriduriiiliud inlel- qVioaNageb LXXTrarist.iileruni, ubi esl ineiidieS ei,
ligeiidiini esl : NeQriieiiiasvestrqscl sabbatq, et dies plena Iux yeritatis. Curii aulem 1ia:c oinnia facta
festos gdit aiihna mea. fuerinf, implebilur quod scripiuni est : Cbnveiium
. J.Vers. ri seqq.) Quia. ttmc dicit Dpmiiins: sicui caplhiialem eorumfait Dominvs , de qup scrjptuiii
addttxisuper populuinislum omiienialumhocgrtinde : est ; ascendensin alium captivam duxit caplivilqteni
sic adducam super eos omiiebonum quod ego loquor (Psal. LXVII,19). Accepii, sive" (ut Apostolus alt)
ad eos.Et pdssidebunlufagri in ierra hta, de qua vos dedit dona homijiibus(Ephes. iv, 8).
a Ilic deftiunivglosseina cjuod de suo addil Raba--: per exliorlationemmjuslibel Iwniinis, mti per neces-
nus, et sub Hieronyitti nominein Cpmmenlariis ob- silaletn nos ad salulis attra/iii viam el perfectionem
trudiuir", describere hon piget : Ezecbiel quoqtie ait viriutum ab eodemshniliier condonari; udslrumvero
(cap. xi, vers, 19) : Ef dabo eis eor iiovunt... Et sinl hoc esse , ut ad cxhotiationem, auxiliumque Dei,
mihi in populumel.ego sim eh inMettm. Qiiibusma- vel renthsius, vel enixiusexsequamur, el pro hoc nos .
nifeslhshne pcrdocemur, et .iniiium voluntaiis bonm^ vel femuneralionein, vei supplicia dignissima pro-
nobis Domiiioinspiranle concedi, cuin aui per se atd mereri.
m- fiUBSfiQUJENTES- HOWLIAS ADMO-MTIO,
Diu niullujjique deLatino subseqtienfinni iii IsaioeYisiones Hpmlliarum Interprele dubitavimus, fuerit
necne^niagnus Hieronymus,"an ejus sevialius quispiain. -JEIcum multa quidein in utramque ipa.rtem argu-
iijeiila.occurrereilt.menti, fortiora tamenplinj in conlrariam ifa visa suht, ul in priore noslj'a liierojiyjJiiano-
rum Ojieriim recensidne, anie aijnos triginla et qnod exciirrit, Yeroiioe.adornata, eam iiiier-prelaiioneiJiS.
Doctori-.censiiefimus.abjuaicandam. Fugit vero lunc nos, aut cerle npn tanti yisum esl, ineluclabile argu-
menlutti iihid, quod ex 'R.ufini'eruitur. iuculen.iissi.motestimouio, ubi ( Hb. xiApolqgim sum, num. 27 ) .quoe-
dam jioialdeGrJECisManian.iii, in quibus Latii.fi verlendis Hieronymus nosier jiiniia libertate usus fuerit,
deque Brrpribus. quibus illa.s.catebai.i.t,eos _diimiaxat,qui adyersari ,ca,iholLcoede Tjinitate fidej viderentur^
sustuleri.t, alia ad prpbatiprem sensuriJ quibusda.riiadditis, quibusdam detraclis recoxerit. Quod.ut exemplo
evincai, lbcuiri, addjicit>x istarumBoniiliarjjm prima, uhi pQstquainyertii .Ilierohynius : Qui suni isia duo
Scwplfim?p]omhiitsmcusJesus Chrhlus el Spiritus saiiclus.,de suo addit, Ne putes Trinitaih dhsiderenglwaiiit
001 - TRANSLATIOHOMILIAR.ORIGENIS IN YISIONF.SISALE. f 02
sinomiiium servanlur officia. Ilahentur autein hoecverba -/.KTKXeEtv liouiilia isia prima paulo post nicdium.
Est igittir Iioeemaiiifesto abs Hicronymo Laiino reddila, neeporro dubio icliqtnisessc locus |.oiesi, quin
jottis is libcr singularis, quo rcliquoc ocio ronlincnlur, eidem sit S. Pairi fiscribendus. Neqneenihi ant Ru-
linus nientiri trmta confideniia, til alieiiiim felnm Hieronymo oblrudcret, out poluissel S. ipse Piilcr in
responsione tanloe calumnioetacilus odia coiicoquere. Nibil adeo evihcunt priora, qua; uigcbamus in conlra'-
riuin argumenia, el fum |irimis silciitium S. Patris in Catalogo, tibi alias honiilias, in Jeremiam, puia,
Ezecliieloniel Lucarn sinaillaiiin rercnsel, has \ero in Isaiam prorsus lacct: quin eliam taccl in liocipso
Commentario suo, el Proefai. Commeni. in Isaiam, ubi lanien illas viginli quinque homitias, de quibus istae
novein.suiit, laudai, ac videbatur quidem accepla occasiouc dcbuisse de laborehocsno lcgenles monerc. Hu-
jus rei ciiusaninon aliam facile dixcris, quam quoe nunc nobis in inonieni venil, Niniiruni opus isiiul )>isl
,eonditum quidem Catalogum suonini Operum, sed paulo tamen quam Oi jgeni inlensior esse roejiissct, clucu-
bravil. Nee fortasse famen recognoveril, quod coulior in dies facius Adainaulii seripla parvi crjeperii aut
•Qoccifacerc; revei-a enim lioc ipso in npere Comnientarioruni in Jsaiam iib. v illiim ait, Allecjorimcamph
evagari, et inierprelalis nominibtissiiignloriim,ingenium snum {aceicEcclesimsacraineiUa.Non ei'.il igilur, cur
illa menioraret, el suis legeuda proponerel, qure sibiinclipsi JKUIsiitis proharenjur non sni, sed Oiigoins
causa. Accessit quod una asque allera ex bis bcjnilis ( ui dcquinla sj.eciafim noliiiuin esi ) in Grmcopcrpe-
ram valde fuit; ideojuxla semum el ordincm, non etiam juxta vcrba translata. HnjtisniodiJiuieni felum non
usqueet usque sepalredignum fuerit arbitratus.
TRANSLATIO
HOMILIAMM NOYEM
IN VISIONES ISALE
ORIGENIS ADAMANTII.
IIOMILIA* PRIMA. Alioc sil ut regnei in nobis serrno ejusqui dixit :

autem consiitulus sum rex ab eo ( Psal. u,
El facluincst h<anno quo mortnus esl Ozias rex, vidi Ego
Dominumsedenlemsuper sotium excehttm. Cap.Mi. 6), et lioii regnel iia. Est quidem cl peccati
rox. Apostolus ila sclens, ail : Non jngo regnel
1101 - Quamdiii Osias rex vixil, uon pottiit \i- peccatumin moriaii veslio coipore (Rom. \j, 12). Mi-
sioiieui videre Jsaias propbela. Eralenim Osias ptc* seraliilis Illc bomo, cui pecc.imm regnal, qui lali se
calor, cl f.iciens malignuin anle conspecliim Domini, n-adit regi, despiciens legnuin Dci, et subjicicns se
etagens adversus voluniatem divina; legls. Ingiessus \oluplaii, Propterca \oluplaiis ainator, non e*lania~
est icmplum et sancla s.inclorum, el ob lioc lepra for Dei. Et secunduni A|,ostolum de quibusdam dici-
perlusus in fronle est, iia ul cxtra civitalem vadens lur : H02 Amantes voluptalem magh quam Deinn
inter inunundos coinputaretur. Talcm igitur princi- (I Tim. m). Et qiiideui idijisnm nou de bis dieiiirn
pem aniinie oporiet mori, ut visionem Dei videre esi, qui oinnino suni infideles, seddc Iiis.qiiiinirin-
possiintis. Neque enim Irusira scripiuin est: Et fa- seciis commoraniur, \oIiiplatem magis quam Deum
clum esiin anno quo moriuus est Osias rex, vi&iDomi- amanfes; qui hibent liguralionem picialis. viriutem
num (hdi. vi. lJ.IJiiiciiique nostrurn Yivit Osiis, autem cjus neganles. Iloecpropier mortcm
regisOsi^,
sivePnaiao, et non susjiiiaraus, JEgypiia opcra fa- B poslciijusiiiieritunividisse seait visionemPropliela,
1
cientes. Si anteni moritur, tunc suspiiainus, ut in Qua cst aiitem visio? Vidi Dominumsedenlemsu-
Exodo scriplum eî. Si Osias vivii, non \idemus glo- per lliionum excelsttmet elevalum . elc. Non oni-
riain Pei; si aiifem morilur, (iuic uilemus, nis qui \idel Deiini, videt euin sedenteni super lliro-
staiim ut inorilur .Osias, gloriam „Dei. Taiilum Hiim•e.vcelsuiiict ele\aluin. Scio aliuin proplielam
a Excepimus ex accuralissima jGeiicbrar.dieditioue quacura el nuperara a PP„ Beuedscliriis .itifjjin.ilain
Origenianorum Operum cdilioneni in recognitione hac nostra «Jiitulinms.
903 S. EUSEBII IHERONYMI 904
vidisse Dominum, et vidisse cum super tliroiuim se- A sanctus, sanclus; sed salutarcm omnibus confessio-
denlein, sed non excelsum, neque elevatum. Disse-- nem clamore pronuntiant c. Quoesunl isla duo Se-
rens Scripturam Daniel, dicit : Throni posili sunl[ rapliiitt? Dominus tneus Jesuset S|)irilus saricius.
(Dan. VH,9), et non erat excelsus ille tbronus. Ett Nec pules Trinitatis dissidere naiuram, si noiiiirium
veniam, ulsedeam ad judicandum popttlumin valle Jo- servantur officia. Operiebant faciem Dei. 1104
saphat. Ergo bic in valle sedii, et in valle eum judi- Exordium enim Dei ignotum est. Sed et pedes. No-
ealurus est, quem csl coiidemnaiuius. Aliud autemi vissinium cnim qtiod in Deo nosiro est, non compre-
esl videre eum sedenlem snper ihrouum cxcelsuin Iiendiiur. Sola enim media videnlur. Ante ista qnoe
el elevaium. Et in Micliea : " Egredituret desceudit: luerinl, nescio : ex iis qme sunl, inielligo d Dettm.
Deus(Miclt. i). Et ut videat Sodomam, descendit. Posl ista qurc futurasunt, juxia quod fuiura sunt, nc-
Descendens,ail, videbosi secunduin clamorem.eorum scio. Quis pronuntiavil e't? Dixil Ecclesiasies : An-
venienlemad me, consummaverunt(Gen. xvw). Igiiur nuniiate milii priora el novhsima quwerunt, el dicam
Deus aliijuaiido sursum, aliquando deorsum jnxla quoniam Dii estis ( Eccl. xix ). Hiiic et Laias ait:
dignilatem videlurnogoiioi'um. Vidi ergo Dominutn, Priora ctiinuniiaie nobh, et poneinus cor noslrum, ct
1103 Isaias ait, sedentemsuper thronuin excelsum, sciemus, et novissimaeoruin qum lenlurasunt, indicalc
et elevatum.Si video Deum iu bis qui Iiicsunl regnan-. B nobis. Qumvenlurasunt, in futurum nuniiate, et dice-
tem, noii eura video snper tliroiiinn excelsum et ele- mus quoniam Dii esih (Isai. XLI). Ex quo si quis
vatum. Si video eum regnantom easlesiibus viriuii- dixeril proeierila, et poteril novissima dicere, Deus
bus, video eum sedeniem snper ihromim cxcelsnm est. Quis ergo potesl dicere proeier Seraphim, San-
ei clevaium. Quid esi quod dicitccelestibus viriulibus? ctus, saneius, sni.ctus? Seraphim aulem nudaverunl
Throni, dominaiiones, principatus, poieslates, vir- quanidam pariem Dei, ut iia dicaiii,niedietaiem ejus,
tutes ccslesics sunl. El si video eurn, qiiomodo cis et clamabani aliud ad aliud assisleniia Deo, aique
icgnet in Yerbo : vidi Dominumsedentemsuper tliro- dicentia, Sanctus, sanctus, sanctus. Stant igitar et
num excetsumel elevatum.Et plena erat domus gloria movenlur, stanl cuniDeo, niovenlni'demonslraii-
ejus, Sursum quoque elevalusesl thronus ejus, plena- lia Deum. Intellige cnim qnia velanlfaeies, velanl
que est domus gloria cjus. Non arbilror, quia plena est pedes, non moveiitor quaa velata sunt, non velanlur
domus gloria ejus lioecquoein terra est. Dontini ist quoe volant, el dicuiit: Sancius, sanctus, sancius
terra,ct plcnitudoejus ( Psal. xxiv). Pleniiudincm Doininns Dcus sabaotb, jilena est omnis lerra gloria
aulem glorioe Dei noii inveuies in prrjescnti, scd si ejus. Doniini mei Jesu Cbrisli nuntiaiur adventus,
quis oedifieaverillempluiii Deo, videbitur gloria Dei, nunc itaque plena est omnis terra gloria ejus. Aul
et si servat boc quod dicium esl, plena domus vide- C cerle necdum plena esl, sed futurura ul impleaiur,
lur gloria Dei. Nescioautem an sic donms gloria com- cum expleta fueril oratio, qua patrein nos ipse Do-
plealur. Et in Leviiico qiiantum ad prajsens periinel minus jussitorare, Cuin oraveritis, inquiens, dicile:
negotium, Deo largieme, legiiur in Collecla qu:e se- Pater nosicr quies in cmtis, sanciificeturnontenttium.
quitur, b quia praecepit Dominns quoedainfieri ul vi- Advenial regnum tuum. Fial voluntas lua sicut in cm-
deatur Domini gloria. Necunquam apparebil gloria lo ei in terra (MaUh. vi). Adhuc in coelo volunlas
Dei, si noii hscc fiant. Cognoscimus autcin illa cum estPatris, in terris necdum voluntas ejus expleta esl,
Iecla fuerint. ul ipse Jesus juxla dispensationem carnis quam in-
II. Et Seraphim slabant in circuilu ejus, sexalm uni diierat, ait: Dedit mihi universampolestalem, uliu
et sex alm alteri. Duo video Seraphim, el munnquod- cmloet iu terra ( lWallh. xxvm). Numquidpotesiaiem
quecorura in semctipso habcns sex alas. Deiude dis- noii habei in terra is qui liabcbal in ccelis?el aliqnid
posilio alaruin. Et duabus quidem alis velabanl fa- de mtindo acciperel, qui in sua vcneral? Sed ut ita
ciem, non projjriam, sed.Dei : duabus aliis velabanl crcderetur Deus in terra, quomodo ci-edebatur iu
pedos, iioii proprios, sed Pei; duabus aulem aliis coelo, ergo accejjil poiestatcm homo Christus, quani
"volabant. Juxta quod scriplum cst, coulrarium sibi anie non habuii, et usquead pneseus necduni habel
videtur. Si stabant, volare non poierant; scriplum -*' iu lerra oniuiura polesiatem. In hisqnippe qni pcc-
vero est: Seraphim duo slabant in circuitu ejus, sex cant, uecdum regnal; sed qnando ei data esl et bo-
alm uiii,el sex alm alteri, ei duabus quidemvelabanlfa- rum poteslas , cum ei subdita fuerint omnin, tunc
ciem, el duabitsvelabanl pedes, el duabus volabanl, ct complebitiir potestas, et pcrarabtilabii subjiciens >-ibi
clamabanl alter ad alleriim. Yeiuni iiocc Scraphim onniia (l Cor. xv). Quidain aulem necdum voluut sub-
qiise circa Demn suni, qure sola cognitione dicunt: jici ei, 1105 vcruin adhuc iuimicis ejus snbjiciun-
Sancius, sanctus, sanctus; propter hocservanlmysle- tur. Nos porro dicamus : Nonne Deo subjecta eril
ria [Al. inyslerium] Tiinitatis, quia et ipsa suntsan- aiiima mea (Psal. LIH)? apud Deura enim salulare
cla. His enim in oranibus quoe sunl, sauclius nihil mcum.
est. Ef non leviler dicunl aller ad alterum : Sanctus, III. Et duabus volabant, et dicebal alter ad alterum :
6 Anlea erat
egredere, Leviora taciti emenda- verba recilat, (amquam de suo ab illo addita. Vide
illUS. praeced. Aduionitioiiem.
b Aberat, antea istud quia. d Deest in lienedict. edil. Deum.
e Hajc sunt qu:« Rufinus lib, K in Hieronymum
305 TRANSLATIOHOMILIARUM ORIGENIS1N YISIGNES1SALE. 11051.'II." «06
Sanclus, sanclus,sanctusDotiiinusDettsSabaotli :plena Aj\.Isaias, nec Moyses vidil. Posteripra vidit (ul scrip-
est omnh terra gloria ejus. Et elevqlumesl superlimi- tum est) Moyses. Yerumiamen |vidit Dominum, etsi
nare a vocequa clamabarit: voce Jesu Clirisii et voce facieni ejus non vidit. Elhie ergo vidit, li.cetfaciera
Spiritus sancii. Si aliquis e nobis clamantium aii- non viderit. Maleigitur coridemnaveruntPi'opbetam.
dieril vocemJesu Cbristi et Spirilus saticti, elevalur Et regemDominumSabaoth vidi oculismeis,et tnhsus
superliminare, et allius fit quam eo tempore cum esl ad me untis de Seraphim. Non esl unus Doniini
elevalum est, cumque diclum est: Attollite portas, mei Jesn Cbristi adventns, quo descendit ad lerras,
principes,veslras, etetevamirii portm mlernales,el in- etadlsaiam venii, etadMoyseriivenIl,eiadpopulum
lroibitrexglorim(Psal."axiv). venit, el ad unumquemquePrpjjbetaruni vpnit.: neque
IV. Etdomus hnpletaesl funio. ExreJjiissioiieigiiis tuiimeas, eiiamsi jani ccelo recepiusest, iterumve-
cuncta impleta esi domus. Fumus autem vapprignis niet. Quiaautemetaiiteprsesentlam carnalenj adlionii-
est. Et dixi: 0 miser ego, quoniamcompunctussum, nes venerit, ipsumaccipetesteindenuntiantematque
quia cum sim homo, et immunda labia habeain.Noii A\cenlenY.Jerusalerii,Jerusalem,qumoccidhProplietas,
possum sentire quare huiniliaverit seipsum Isaias. el iapidaseosqui mhsi sunl ad le, quoiiesvotui colligere
Yerum dicil: testimonium enim dat Scripiura, quia filios tuos (Malih. xxiii). Quoties volui. Non dicit,
ejiis niuiidantur labia ab uiio ex Serapnim, qui mis- IB non vidi le nisiisto adventu, sed dicit, quoiies volui.
stis csl ad auferenda ejus pecpata. Unus auiem ex Et per singulos Prophelarum cpiivertens se : Ego,
Seraphim Dominusmeus Jesus Ghristus est, qui ad inquit, eram Cbristiis, qui loquebar per Proplielas.
auferenda peccata noslra a Patre missus est, et di- Dixi, neque lu timeas, et nunCnjiililur Jesus Chris-
cil: Ecceabslutiimquilatestuas, elpeccatq tuacircum- lus. Non menlitur, Vobhcumsuni (aitDominus) o»i-
mundavi.Nec piiies naturoe coiituineliain, si Filius a nes dies usque ad coiisuihmationeinsmculi (Mallh.
Patre miliitur. Denique ul Uilitateirideitatis in Trini- xxvni). Non meutitur. Ubi duoyel irescollecti sunt
late cognoscas, solus Chrislus in .prassenli lectione in nomine iaeo, etego sum iri medio eorum. Quo-
nunc peccata dimittil, et tamen certurri est a Trini- niam igitur proesto est, et asslstit Jesus Ghrislus, e.t.
taie peccala dimilti. Qui enim inunp erediderit, paralus est et praecinctus sunimiis sacerdos offerre
credit iri omnibus. Deferatur ergo iiiihi de altario Palri interpellaiiones Hostras, surgentespcr ipsum
ccelesti forceps ul langat labia mea. Fprceps Donii.ni sacriflcia Palri pfferamus. Ipse enim propitiatio est
si teligit labia mea, miindat ea.,'Eisi mundaverit ea, pro peccatis npstris, cui est,'gloria et imperium iu,
et circumciderit a vitiis, ut nuper diximus, aperiam soeeula seeculorum.Amen.
verbo Dei os meum, nec ulterius sermo immundus HOMILIASECUNJDA.
exiet ex ore meo; qiria cum sim komo, et immundaQ 1 Pe eo cjuodscriplumest: Ecce virgo in ulero conci-
labia habeam, in medio quoquepopuli immunda labiq : piet, elc. Cap. VII,
liabenth habilo. Seraphira quod missurii fuit, mun- 1107 l- Quanlum ad dicium aiiinet, verecunde
davit labia Prophetoe, non muttdavil autem labia fecit Achaz, cum ei fuisset iraperatuni, ut pete-
populi. Confessus est eniin ipse immunda labia ret signum in profundum aut in excelsum, et
se habere, et in mediO poptili iraiiiunda labia ba- rationemTeddiditcur petere noluerit (Isai. vn). Ail
beiitis habitare. Sed hoc quod missum esl Seraphim, quippe: Nonpetam, etnoiilentaboDominum.Est tamen
uon j"udicavitdignosesse de populo, ut et illorum super hoc verbo culpatus, et dicitur ad eum : Audite
. labia emundaret, el idcirco adhuc iiijpie agunt, id- nunc, domusDavid: Numquidmodicumvobh prwstare
circo adbuc 1106 Domino meo Jesu Cbrislo repu- certamenhominibus, el qupmddoDoriiinoprmslalhcei-
gnani, adhuc ei maledicunl immundis labiis. Ego au- tamen?Deinde dicilur hsec repromissio : Ideo Pomi-
lem precor, ut veniens Seraphim, emuridet labia mea. nus ipse ddbit vobh signum. Ecce virgo in utero cotici-
X.Elregem DominumSabaolh vidi Piulh nieis.Cur piet, ei ptirietfilium,el vocqbhripmenejus Emmanuei.
nondicamusinprfjeseniitradliionemquamdamJudaeo- Haecexponantiir, et de reliquis videbimus,indigenics
rum verisimilem quidem, nec tamen veram, etsolu- et in illis gratia Dei ut manifesteniur, Jubelur ut
tionem cjus quare non inveniamus? Aiunt ideo, D petat signum, non simpliciter, sed sibi ipsi. Sermo
Isaiam esse a sectum a populo, quasi legem praevari- quippe ait: Pele libi signuniaPomino Peo luo iri pro-
caiilem, ci exlraScripturas aniiunliarttem.Scriptura fundutn aut in excelsum.Proposilum est signum Do-
ciiim dicit: ATe»iovidebitfaciemmeam,elvivet(Exod. minus meus Jesus Cliristus. IIoc enim est signum
xxxiu). Iste veroait: VidiDoinhiuinSabaoih.Moysesi quod jubelur ut sibi posiulet in profundum aut iu
(aiunt) non vidit, et lu vidisli. E.t prppter hoc eum excelsum. In profuiidumquidem, quia qui deseepdit,
secuerunt, et coiidemnaveruriteum ut impitim. Noii ipse est. In excelsum vero, quia qui ascendit super
enim sciebant quia duabus alis velaverunt faciem omnes coelos,ipse est. Mihi autem hoc signum pro-
Dei Seraphim. Vidi Dominum, sed faciem npn vidit; positum Doniinusmeus Jestis Chrislus in profuiidum
a Perquam eleganier Hieron. jn Isai. cap. i: Aiunl nurasedentemsuper thronum exceisum etelevatura ;
Hebrmiobduas causas itiierfectumIsaiqm, quod prin- non considerahtesquqdfaciem et pedesDei sivesuos,
cipesSodomorumei populumGomorrhmeps dppeliave- quia in Hebrmpambigiielegilur^.Seraphim lexerint, ei
ril; et quod Dominodicentead Moysem: Non poleris media tanlum ejus Isaigsvidisse se scribat.
videre faciem meam, hie ausus sildicere; Yidi Domi-
PATROL.XXIV. - - 2.9
90?::: . :S. EtJSEBn RIERONYMI ;' . m:
et ijVexcelsnra, niliil prodest, si non niibi fiat 1113'-A Salvatore,quiposlgeneratipnesiiJuilas venit, audire:
sierittm de profundo et excelso ejus, Cuin eriliiiego Vocabhnomenejus Ejrinianuel: atqiieila proeoquod
recepero niysterium deCbristo Jesude profundo el est. vocabh, scripsis.se vocabifur? J$.09 Sed vjde,
expelso, tuhc accipiani sigriuni securiduni praeceplum qiiia non Achaz dicitttr : Ei vdcabisrioinenejus Eni-
Domini, cl dicelur mihi quasi habenti in nicmetipso manuel, sed domui David vide manifesle dicium :
profuiiduni et excelsum : Nequedixerh iu cordetuo, Audiie nuttc, clomusDavid: Xumquid moclicitmvobis
Qtth asccndil in cmluin? IIoc est CltristJimdeducere. esl prmslare ceiiamen liominibus,el quomodoDomino
Aul quh desccndil in abyssuin? hoc est, Chrhtitm ex prmstalh certamen? Ideo dabii Domiitusipse vobh si-
morluisreducerc [Al. recedere]. Juxla esi V:rbmn luum gnum. Ecce virgo in ulero concipiel, et pariet filhtm,
veliemens in ore tuo, etin corde luo (Rom. x). Proe- el vocabh noinen ejtis Emmannel. Scd qnaudo ilaquo
cipitur ergo nobis omnibus, ul pelruiius nobis boc 11011 iiiielliginius hoc quod diclum esl, nihil cx co
signiini, iil nobis ulile fiat signum quod dal Dominus minus faciamus, ncjiie ad faciliora curramns, sed
Dens iu proftiiiduin et in excelsum. Si quis autem cxspectenius doncc graiia Dei subjMciat nobis pcr
est qui sciat, et rationabili conlemplaiione cognoscal illiiminalioneiiiseieiiiiaebilliuiiinationem qiirjestionis:
hoc quod diciitm est, in jirofundiim et in excelsum, aul cerle riirsutti graiia Dei per quera vult jllumiiiet
iioi: disjunctiio esse dicium, signilical enini bocquod B nos, ut 11011 nlira quocramus, sed quoesiio noslra sol-
ulrumquc possit. Pete libi £108 signum a Domino vatur. Si aulem lcniere ad 11011 iutellecia prorumpi-
in profundum et in excelsum.Et in promissionc autem mus, nos ipsos causabimur. Qu.ie est crgo domus
dixil A|iosloliiS : Ut cognoscamusquid si!profitndum, David ? Si David Christus esl, ul frcquenler proba-
ct excehum, et longiludo, el lalilwlo (Ephes. 111).El vi, domus Divid nos siuinis EcclesiaDei: e! dicitur
dixit Acliaz, non pelam. Incrcdulus fiit. Dixil enim : nobis qni Ecclosia sumiis, ul non procsleimis ceria-
Pete libi ipsi. POJJUUIS auiem usque hodie non peiil men Deo supra diclum, sedante Dnitiino signnm
signum, propterea non habcl illum, et prochet Do- suscipiamus illud. Nobis, non donmi David ista di-
miiio certamen popnlus qui non recipit Doniiiiuin cuntur. Ei propboiatur, quia si quis esi domus Da-
nieum Jesum Christum, Deinde alia sequilurqiioestio. \id, vocabit iioincu ejus Einmanuel. In advenlu euini
Isloeuini dicenle : Nonpelam, neque leniaboDo.ninum, Cinisti sola Eccle-ia noslra (ie Christo dicit : No-
et oestirnanle leutalionem cssc, si jielerel signum, biscnm Deus. Ilis, Ht dcdit gratia. Dei, explanalis,
iiil: Audile nunc, domus Darid: Nnmquidvobh modi- alia jani quoeromusajniginafa.
cumesCprcesiarccertaiueiihominibus, el qnoinoctoDo~ II. Bulyrmn el mcl mandiicabit. Quoinodo Cbrislos
mino prmslaih certamcn ? 11011 prresiat autoni cerla- prpplielaltir bulyrum ct mcl coineslurus? Si boc
nien Doraino, nequeliominibusetimarbiirorpr.rsiare fucrii cxpnsiitim, Domino tribuento, rurstis ea (|iia:
certamcn, qui pelil signum in profundum aul in cx- scquuiiiur, ali.im noBis ingerenl'quocsiioiiein. Uli-
celsiiiu. Ccrtaujcu quipj'e Dei est, qnoinodo salvet namque oinncs faccrcmus illud quod scriplum esl :
hoiiiineui. Non pra-stal igilnr ccrtameii Dominoqui Scruiamini Scripiuras! Plura ex corporalilius cibis
confugilad salulem. Qui vero Domino eerlanle, ut noniinata sunt in Scii|;t(iris pro escis spirilalibus.
salvet lioininem, fngit a taltile, cl procul' recedii a Qitasi modo nali parvuli raiionttbile et sine dolo laf
Domino, pracstal Domino certamen. Ideo dabii Do- desidcrate (i Pei. u, 2). Ergo esl sine duliio lac rr>
minus ipse vobis signum. Ecce virgo in uiero concipiei lionabiie, el oportct nobis isliusmodi lac quoererc.
[Al. acr.ipief], ct pariel filium, cl vocabis nomeii ejus Rursum in Proverbiis de melle scriplum : Melinve-
Emmanuel (Maith. 1, 15). Ycriias cxemplariiun Pro- niens coniede quod sufficil, ne foiie plenus evomas
pheioe huju-. dicil, " vocabis.In Matlliocoporro scimus (Prov. xxv, 16). Niim ruravii Spiriius sanclus dc
lcclifari: Et vocabilur nonien ejus Emmanuel. Non melle islo quod iiotnni esl, ne forie plus comeda-
pos&uinnsdicerc, quia ojiorlcat minus aliquid facerc niiis? Scd scniiens utique Spirilus sanclus rncl spi-
deProplicta. Quomodo vero Evangelium banc habet rilale, aii : Mcl invenienscomedequod sufficil.Qnid
sciipiuram ?• Ulrum ab aliquo 11011inlelligcnlc, el .. auleni scniiens Spiritus sancius jiroccejiil nobis, u(
ad f.iciliora currentc, quomodo et in aliis muliis si invcnircmus mel, invenibile cst siquidcm mel,
faciinn esl: an sic a priucipio, ui dicat forsitan nli- comedamus quod sufficit? Vade, ail, ad apem , cl
quis edilum esse Evangeliuni, qui \u!l deliberct. disce quomodoopsratrix est (Prov. vi). Eliuveniuulur
Proplieta qtiidem manifcslc liabel, elvocabh nomen Projihela; apes esse. Finguut siquidcm ccras, et
ejus Emmnnuel. Novi qucmdam inexordio scriplnra- mella coiiDciuiil', £110 et si audienli rnilii expedit
rtiiii Evangelii legenlem: Elrocabis nomen ejus Em- dicei'e,favieonmiscripturoesiiiU,quasreliquerunl.Ei
manuel, dixis.-e inira seipsiim : Quid eslvocabis? volens veni ad Scripturas, et inveui mel. Sed comede
Quis vocabit? Acbaz. Et quomodo jiotuit Acliaz de mel El inProverbiisriirsusdicilur :Bonus esl enhnfa-
•'A-IriOlanlBoiiedirliniOrigcnisodilnrcs.Mailbacii, babcl, Isaioevn, M. Cajlcrum juxla llnguaj llcl)]'aicsc

15, lepriin Gr;rcis exeniplarilms \cl r.dio-o-jct, \cl idioiisnium Y.V1£O-O\HTI,
sive v.vlio-uclegatur, perinde
7.z).io-so~&s; , iiu.-quanr vero x).ij8j_«TKt.
Vel •tw.eo-ETS esl acsi lcgcreinr /InH-ho-^v.i..
iliii&siisiiicanlup, hoc looo liieroiiyiniim iiuerpreia- ->'Iidcm Benedici. explanationem liic leguni jiro
liiin fuis*e vacabiliS)quod |josiea.amaiiiie;.siinn-osci-. illuinihatiouem.
lantia mntaluinfuerJl iir vocabitur; utVuIgala Latina-
m TRANSLATIOHOMlLIARUilOIllGENIS LN VISIONES1SAI&. IIOM, III. 8JO
ttts, ul tndutccnlur fauces tum (Prov. xxiv, 15). Pu- A rcpromiimiit ut suum panem manducent, et vesii-
lasne, hoc dicit Spiritus sanctus, comcdc niel (jnod nientis suis operiainur. NOHnecesse babenl pancm
in usu esl, bonum enim esl? Kgo uon amleo dicere, ejus, sed nomen ejns qui opprobrium earnm possit
quia de melle corporeo milii pra cijiiat Spiriltis sanc- auferre. Non indigent vestimeniis bomiuis quein as-
tus, coniede mel. Ecce nonbabeo, aul cerle naturje siununl. Meliora habenl vesiimenta, quam poicst
hujusmodi sum , ul de melle eomedere non possim : eis homo procslai-c. Lautiorcs babciil eibos, quam
cjua ratioiie mihi dicil, comcde mcl, el noli come- conditio poiesi humana largiri. Cujus ergo sint
derc carnes, sed coniede, fili, mcl; bonum esl scptem mulieres, et quod sit ojiprobrium carum,
enim. Si vidcas apes Propheias, et ojius eoruni dignuih est considerare. Scplem muliercs nna stuii,
mella velfavos, lunc videbis quomodo jiro digniiaic Spirilus enim Dei sunt. Et ista ima, septem sunl.
sancti Spiritus intelligas, coincde mel, fili; bonuni Sjiiritus eniin Dei csl sjiirilus sapienlise ct inlellcc-
esl eiiim. Si quh medilalur eloquia divina, et nutri- lus, spiiims consilii et virlulis, spirilus scieiitioect
tur seriiionibiis Scriptiiraruin , conijileai mandalum pietalis, spirilus limoris Domini (Isai. xi). Ista sa-
diviiiiim jiibciis,' Cpmedemel, fili : et faciens quod pientia patitur opprobrium a muliis sajiienliis in-
jussum e.-t, jiotitur sermone, qui sequiiur, Bonum siirgenlibus in se. Isle verus intellecius sustinet op-
est enini. Quia bonuni cst boc mel, qnorl in Scriptu B I probrium ab intelleclibns faisis. Isiud magnum con-
lis invenilur. Qtiod aulein dicitur : Yade ad apem, siliuni opprobi-atur a niullis cousiliis non bonis. Isla
isiiiisinodiest. Esl quoedain(ut iia dicani) apis snper virliis nialedicilur a quadam, qusc cum non sit vir-
apes : el quomodo inter apes re\ quidam e->\qui lus, repromiitii so esse virinieni. Isla scieniia pati-
noiiJiiialiir esse rex : sic juinceps apum D.iniinusest tuj' opprobriura a quadam lalsi nomiuis scieniia no-
Jesiis Christus, ad qucm raitiil me Sjiiriius sanctus, mcn suiini subripiente. Isia pietas cxproliralui' ab
ul conicdiiiii mel, bonum esl cnini, el favus ejns ul ea, qna; cum sc dicat esse piclaiem, iiupicias esi, cf
indnlccnliir fauces meoc. Et forle subliliores lilteroe impiosinstruii. Iste limor paiitur opprobrium ab co
favi erniit, mel vero esi qui in liis csi inlellcclus. qui pulatur esse limor. Multi cniui polliceiit.ur divi-
Isie porro qui e:4 iialiia ex virgine Eiiimanuel, bu- num nieium , sed non cum scieniia inciuuni. Quo-
iyrum et mel maiiducal, el quseril ab unoqiioque modo ergo isloe seplcm paiiuniur opprobiium , con-
nostruin buiyrum raanducarc. Quomodo a singulis siderenms. Yide sapientiani seeculi hujus, vide sa-
noslruni bulyrtim quserit et niel, seriuo cdocebii. pientiam principum mundi hnjus, quomodo exjjro-
Opera nostra dulcia, sermones nostri suavissimi el brant sapientiamChfisli mei, el qu.oinodoexprobrant
utiles , mella sunl quoe manducat Emnianuel, quoe sapientiam Judaismi veri, juxia quem nos circum-
inanducat isie qui riatus csi de Yirgine. Si vero ser- ^* cidimur spiriialiier, isii vero proecidiinttir. Intcllige
ittones nosiri ainaiiludiue pleni sunl, ira , animosi- itaque quomodo sapienlia s»>culiJmjus ei principum
iatc, molesiia, turpiloqiiio, vitiis, conlentione, inundi islius, malcdicunt sapicntise : et ob licc quoe-
dedit in os meum fel, cl non comedit ab his sermq- rilur homo qui cum istis seplcni spirilalijuts OI2!
nibus Salvalor. Comedet aiiteiii S.ilvator de sermo- yelut tiiulieribus sii, ut auferat earum opprobriurn.
nibiis qui sunl apnd homines, si fuerinl scimones Projnic uiius esl homo qtii aufcral earum oppro-
corum mcl. Apjirobemus lioc de Scripluris. Ecce s'o brium. Quis esl iste homo? Jesus qui exivit juxta
ad ostium, el pulso. Si quh aperueril mild oilimn, carneiu dc radice Jesse faclus e.\ semine D.ivjd se-
ingrediar ad eum, et cmnabocuin illo, el ille mecum. CUIKIUIH cariiein, jiroedestinatusFilius Dei in virtute
(Apoc. in, 20). Igitur ipse pollicelur se cx nostris juxla spiiimni justificaiionis (Bom.i). Exiit quippc
cceiiafurum nobiscum csse , cerlum cst autem quia b virga de radicc Jesse. Yiiga non est piimogenitus
ct nos cum illo coenaiJius, si caenemus illpiii. Comc- omiiis ci-eaiuras, virga non est qui in principio cra
dens quippede nostiis bonis seiraonibiis, operibus, ajjud Deuin Deus Ycrbum; sed virga de radice Jesse.
el inlelleclu , repascit nos suis n escis spiriialibus , ciii juxta cari.em nalus est; Exiil enim virga de ra-
et divinis., et mclioribiis. Projiterea quia bcalum esl, dice Jesse, et flosde radice ejus ascendit. Qnis est flos,
. u ei
SiiscipereSalvaiorem, aperlis ostiis principalis cor- quocest radix? Ambo eniin in ununi idipsum sub-
dis nostri, prsejiaremus ei mella, et omnera coenanii jacent. DiiTerentia auieni csl ncgotioruni. Nara si
ejus : ut ipse nos ducal ad magnam coenam Pairis ini pcccator cs, non est libi flos, neque vidcbisflorem,
-
regno coeloruni, quoeesi in Cbrisio Jesu, cui esl glo- _quiesi ex radice Jcssc. Veniet cnim et ad te virga,
ria el imperiuin in sa:ciilasoeciiloriim.Amen. quomodo c Discipulus virgoe et floris loquitur. De
HOMILIATERTIA. virga quidem dicil: Quid vullis, in rirga veniatnad
vos?De flore vero : An in chariiale Dei et spiritu man-
De seplem mulicribus. Cap. XI. suetudinh? Exiit ergo de radice Jesse \irg-i sapim-
1111-- Seplein muliercs paliunlur opprobrium,, Jias ci qui suppliciis pleclilur, virga ci qui indigci in-
et circumejnt qrarrciiies eum recipere, qui possitt crepationc, virga ei qui ncressc liabci titarguamr.
auferre oppiobriitm earum. ips;e sepiem mulieress Flos vero ci qui jam eruditus esi, ei non indi»et
- Malc ejiis antea legebaiuv pro escis. ius, ubi pro vocitlis non esi, uniira erat antca
L Suffeciiiiiisiionjen Virga ex Benediet. edilione, cnim.
qiiaeum el mox legimtis, Virga non esl prhnogeni- 0 Antea eiat
Aposlolus pro Dhcipulus.
91• S. EUSEBIl MERONYMl 912
dura eoi-reclione, vel certenon iiidiget poeriis, sedj /^ prehendent septem ununi boiriJneriiTEt hoc ex pfto-
valenti jam floreie inciiiere, et ad perfectumfrucium ribus pendel, et oportet priino cogiioscere quando
exii-e.Primtira enirii flos oslendilur, deinde posl flo- recipiant 1114 seplem mulieres unura hominem.
rem virga fit, et ad frticturriexit. Exiiivirga de radice Cum forles Jerusalem huttiiliati fuerint, cum ltixe-
Jesse, et fios deradice ejus ascendei, el requiescentsu- rint thecoeeorum ornamenta filiarum Sion, cum de-
per eum seplem mulieres, spiritusDomhii,spiritus sa- relicia fuerit illa sola, cura elisa fuerit ad terrani,
pientimetintelleclusfequiescetsuperem?t.Spirilusenim lunc apprehendeniseptemmuiieresuniiriihominemdi-~
sapientiee non requievititi Moyse,spiritus sapienlioe centes : Panem nostrummanducabimus, et veslhnenth
nonrequievit in JesuNave, spiritussapienlioe non re- noslrh operiemur: verumtamennomentuuminvocelur
quievit in singulisProphetarum, in Isaia, in Jereraia. super nos. Tunc apprehendent et vere tenebunt sep-
II. Nec vero quasi blasphemarilem me lapidelis , tein mulieres liominem unum, Jesum Christum Do-
dum velim glorificare Dominummeum Jesum Chris- minum nostrum juxta quod intelligliur homo, juxta
lum : sed sustinentes considerale quod dicitur, et quod nalus est, juxta quod corptis assunipsit. Aji-
videbitis quia in nullo eorum requieveril spirilus, prehendent septem mulieres bominein uttum, dicen-
1113 non quod ad nullum eoruin venerit, sed quod tes : Panem nostrum manduCabimus.Mtiltiambulant
in nullo requieverit. Yenit super Moysem, et non ig homines, et nullum apprehenduut mulieres,:nullus
credidit Moysespost spirilum sapientiaequi venit ad eis plaeel homo. Non enim propter inopiam homi-
eura. Audite enim, ait, conlumaces: Numquid ex pe- num unum hominem apprehendunt; non propter ra-
tra ista edueam vdbh aquam?Nen\l super omnes jus- rilatem homiiiis qualera voluerunt, talern quaesie-
tos, venit et super Isaiam, sed quid ait? Iminuiida runt : uiium solura repererunt hominein quem ap-
labia liabeo: ethimediopopulihnmundalabiahabenth, prehenderunt, ut dicanl ei : Panem noslrummandu-
ego habito (Isa.xi) :' Yeuit spirilus sapieniiaepost il- cabimus, el vesthneniisnostrh operieiriur. Esl quidaln
lam forcipem et ignerii, venit ad immunda labia Ila- cibus sapientioe. est quidam cibus siriiiliter intellec-
bentem, sed non requievit. Ministro quidem.eo usus tus, el reliquorum spiriluum. Quis est iste cibus ?
est, non autem requievit. Tiibulatur ad quemcumque Non timeo dicere,, cibus alius est extra istos : forle
venerit liomirierii.Peccat enim omnis homo, necest ut meus est Cibussermo Dei, qui-ait : Ego sum pa-
justus superierram qui faciatbomim, et non peccet. nh vivens,qui de ccelo desccndi, et vilpm do thundo
Nenio mundus a soi'dibusj neque si una die sit vita (Joan. vi): sic sapientioe cibus jpse Pater. Propter.
ejtis, numerati aulem meiisesejus (Jobxv). Igitur su- hoc est : Meus cibus esl, ut faciam voltintqlem ejus,.
per nullum requiescit. Possumus et de Evahgelio qui me misit, ul consummenf opus ejus (Joaii. iv).
jjrobare, quia venit spirittis super muUos, et non C ( Nec putandum est aliquo indigere saplentiam et in-,
inansit lneis. Ante paululiim lectum est: Noriper- tellectutn,. eoelerosque spiritus, qttia alium cibum
riianebitsphitusrneusin liominibusislisirimlernumMon habeant, cum totius dispensalioiiis unus sit cibus
ait, non erit, sed non pennanebit. Unum vidil Joan- natura Dei. Panem nostrutn nianductibimus,et vesti-
ttes solum, in quo-permarisit, et signum hoc erat: nieniisnosirhoperienmr. Est quidam ornalussaiiieii-
Super quent videris spiritum descendentem;el manen- tias quo decoratur, Ornala est sermone sapientia.
temin eo, iste est Filius Dei. Minislravit quidem verbo singulaeharum mulierum habentornamenla. Veruin-
Dei splrltu descendente : postmodicum peccat, post lameii nomeriIUUJII invocetur super nos,aufer oppro-
raodicum otiosum verbura loquilur : nescio aulem si briuni nostrum. Quod est uOinen sapienlioe? Jesus.
et sine peccato maneat. Putasne, proesenle spirilu, Quid esl, Invocelur nomentuum supernos? Egosum
pcccarecoriceditur? Super nullumergo requievit spi- sapienlia, volo tuo nomine vocari, ut ego sapientia
rilus Dei secundum quod scriptum est: Exiil virga dicar Jesus, ut intelleclus et consilium inagnum et
de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendit, et foriiiudo,eiscientia,elpietasetfimorDei nominentur
requiescit super eum spirilus Dei, spiritus sapienlimf Jesus,utomniain omnibus nomen tuumflat. Nomen
a
spiritus inlelleclus,spiritus consiliiet vir(u(ts.'Propter tuum invocetur super nos, aufer opprolirium nos-
hoc niagni consilii estangelus: propterliocinyaluit, 1D trum. Revera abstulit opprobrium Jesus. Idcirco sur-
et invalescens ascendit, et mirantur eum virlutes geiites oreraus Deum, qui hunc inisit hominem, ut
ascendentem, et dicunt de eo : Isle esl Dominus septem mulierum spiriiusin eo requiescerei, ut nobls
forlis et potens in praelio. Adliuc ergo dicam iu coe- iste bomo tribuat communionem harum niulierum :
lestia ascendentem, vel ad forliludinem ejris : Et ut assumentes eas fiamus sapieiltes, inielligente_ in
requievilsuper eum spiritus consilii et fortiludinh. Deo et hominibus, virtutibus adornanies animam
Fortitudo mea , et laus mea Dominus, et facttis est nostram inChristo Jesu, cui est gloria et imperium
niihi in salutem. Requievit ergo super eum spiritus in srecula soeculorum. Amen.
Dei, spiritus sapieritioeet intellectus, spiritus con- HOMILIAQUARTA.
silii et fortitudinis, spiritus sapientioeet pietatis, et De visioneDei et Seraphim, Gap. VI. :
iinplevit eum spiritus tiraoris Doniini. 1115 I. Impossibile est invenire principium
III. Mulieres igitur quoerenlesquem assumant, ap- Dei. Principium ortus Dei nusquam comprehendis.
-> Noriaddunt Benedict. nostrum.

915 ,, I TRANSLATIOHOMILIARUM ORIGENISIN YISIONESISAI/E. HOM. IV. Jll
Non dico tu, sed neque aliquis, neque aliud quid-AIdomus erat gloria, riuncvero his qui super terram
quam eorum quoesubsistunt. Solus Salvator et Spi- sunl, a Seraphim prophelaiur, quia futurumsit, ut
ritus sanctus, qui semper fuerunt cum Deo. vident universam terrain gloria Dei mei Cliristus imple.it.
faciem ejus: et forte Angeliqui vident jugiter faciem In oranibus quippe qui conyersalione sua glorificent
Patrls qui est in coelis, vident et principia negotio- Deum, gloria Dei est, atqueita universa terra plefla
rum. Siea"utemet pedes abscondurit ante hornines esf gloria Dei. Olim non omnis terra plena erat glo-
Seraphim. Novissimaenirriut sunt, nonvalent enar- ria Dei, sed unus angultts terraj, quando dicebatur :
rari. Qnis annuntiabit de novissimis?ait Scriptura Nolus in Judma Deus, in Israeimagnumnomen ejus.
(Isai. xu). Quffividemus (ut lamen concedatur, quia Gioria Deo, qui misit Fiiium suum, ut omnis terra
aliqua videmus)media sunt: quoe ante inundiimfue- plena fieret gloria sua. Sed quid tibi prodest, si terra
.rint, ignoramus. Fuerunt porro quoedamante mun- plena sil propter ecclesias beatorum, qui ubicum-
: dum. Quaepost muridum secutura sint, ad certtim que sunl, gloria Dei, lu aufem non sis.parficepsglo-
non apprehendimus. Eruiitautemaliapostmundum. riee pleniiudinisDei?Et tu ergo labora, etin cunctis
Ea igitur quaescripta sunt : In principio fecit Deus enitere ut sis gloriam Dei quaerens, ut inhabitet et
ccelumetleiram, terra autetnerai invhibilh iricotiipo- inveniat locutn in te, et fias eiiaitt tu cum omni ler-
sila, el lenebrmerarit super abyssum, et spiritus Dei B B fa, in qua est gloria Dei, plena, gloria ejus. Quomo-
ferebatur super dquas, apprehenduiitur (Geti. 1). do fit per singnlos ndstrum plenitudo glorioeDei? Si
Mundseerant aquoeistoe,in quibus incubabal spiritus quaefacio, quaeloquor, in gloriara Dei fiant, plenus
Dei. Sed ettenebrai quassuper abyssum erant, non sermo 1117 meuset actus fit gloria Dei. Si et
•sunl ingenilaj. Utrumque enim ex nihilo creaturti processus, et ingressus meus in gloriam Dei est, si
est. Audi in Isaia dicentem Dominum; Ego Deus cibus. si potus meiis, si omnia quee facio in gloriam
qui conslruxilucein, el fecitenebras (Isai. XLV).Audi Dei fiant, et ego particeps sum istius dicli : Plena
sapientiara in Proverbiis proedicantem : Anie omnes est terra gloria ejus. Cum ergo omiiia ista fecero,
qbyssosiuilasum(Prov.\m). Non erant ista ingeni- eieyatum est superliminare a voce Seraphim, qua
la, sed quando, yel quomodo sunl nata, riescio. Ye- clamauarit. Beatuiri est ilaque unumquemque nps-
lanltir enim a Seraphim priora operum Deij id est, trum ita laborare.ut particeps fiat ostii, et stiperli-
faciesDei: similiter auiem et pedes. Ea quoe post mlnaris Ostii, quod juxta intellectuni est Christus
extremnm sajculum futura sunt in ssecula saectilo- Deus. Neque enim Indecens dictu reor ostium car-
runi, quis potest exponere? Garrulorum est hominem, et superliminare verbum nuncuparj.
nuni horum notitiam polliceri, nescientiura quia III. Elevatumest superliminare a vocequa claina-
iiomo ea lanlum potest capere quoe media sunt, et G Q bant, et dohius repleta est funto. Fumus iste donum
ea queepost mundum ttsque ad consummationemin est de gloria Dei: Etdixi: 0 miser egoqudniamcom.
judicio sunf futura, de poenis, de retributiones Et punctus stim. Antequam videas visionem, non conli-
horum quoque multa absconsa suiit nobis, uv.prop- teris te esse miserum, o Isaia ? Non ail: quamdiu
ter hoc quidem scriptum sit: Duabus velabtint fa- vixit Osias, neque in sensum meum venitquia miser
*iem. Non solnm autemvelabant, sed ct cOntegebant, essem. Incipio autera nosse quia miser sum, quarido
id est sic velabant, nt nec modicum videretur prio- video visionem, moriente mihi Osia rege leproso,
rum, dico autem faeiei : neque panlulum 1116 eldico : 0 mher ego (Paral. xxvi)! Nunc incipio et
quid agtioscerelur novissimorum, hoc est, pedum ego confiteri Domino, et dicere de memetipsQ: 0
ejus. Duabus volabanl. Aperta snnl media ad con- miser ego! qnomodo Isaias dicit: 0 miser egp! Pro-
templandum.Etctamtibaiiialterad alteruiri.Nonalter ximeautem huicetApostolus dicit: Mheregd /iowo,
ad |)lures, sed alter ad alterum. Audire enim sanc- quh me tiberabitde corppremorthhujus (fiom.vn, 24)?
titudinem Dei quoe aijnuntiaiur a Salvalore. juxta Deatum est ergo ut miserum me faiear. Si nie hu-
dignitatem rel nemo poiest nisi Spiriltis sarictus: hiiliavero, et pcsriitenssnper peccalis meis ilevero,
^jiiomodornrsutn inhabitare sanctimoniam Dei qiioe exaudiet me Deus, et dabit mihi liberatorem, etdi-
annunfiatnr aSpirilu sancto, nemo potesi nisi solus ID cam gratias Deo per Jesum Ciirislum Dominum no-
Salvalor. Ob id aller ad alteriim claraabant, et dice- sirum (Ibid., 25). Yerum ex corde dicamus, miser
banl: Sanclns, sahctus, sancltis. Non eiS surficit se- ego sum. Unttsquisque recordelur causas miseria-
njelclamare sanctus, neque bis, sed perfeclum nurum suarurn, et delicta, et dicamus surgentes ad
merum Trinitalis assumunt (Isai. vi), ut multitudi- oraiionem, memores quidem quasi conlitenies, obliti
nem sanctitalis manifeslent Dei, quaeest trinaesanc- aulem quasi jatn non facientes, et dicamus : Mjser
litatis repetita commuriitas, sauctiias Patris,sancli- egofqupniqmcompunciussum. Non esl compunctus
tas unigeniti Filii,et Spiritus sancii. Elertimsaricli- antequam videiet yisidriera, antequani Osias mpre-
fioanset sanetificati ex tino omnes (Heb. i\).Qui retur : cum incipit pcenitentiamagere, sialini dicit:
sanctificalSalvaior esl, juxia hoc quod liomo est a quoriiamcompunctussum. Si quis sine sensu est jiixta
DeoPatre accipienSsauclitatem. Dieunt itaque: Saric- interiorem hoininem, cnni peccator Sit, non com-
tus, $anctus,sarictus,DominusDeusSabaoih. Inlerpre- pungilur : sed quasi in exteriora membra licetadbi-
taturSabaoth (utAquilatradidit) Dominusmililiarum,• beas slimulum, non 'seiftit moriuum corpus : eodeni
II. Plend est omnh lerra gtoria ejus, Olim plenaa modo si adliibeas peccalori yerba diviriamorlifiealfj
9IS S. EUSEBII HIERONYMI GIG
per peccattim; cl non agenli pcenilenliaijj, neque .\ residct libi iile, <ie quo di(liim cst: jje a inc in
- mosstus esl, neqne pocniiet, neque liabet irisiiiiam igiiein foiernnm, qui jir.Tjiarains csl Zibulo
IIIS
•operanienj confessioiiem, liisliiiam qure spcuiidura ci angcjis ejus. Nou cst talis igjiis dc aliari. Oiiines
Derm est. S\ qiiisaulem vull salvaji, cl audierit scr- igni tr.idcndi suni, sed non onmes uni igni, alios de
mones arguentis se, cl corripientis, stalim dicit : 0 allari hnis c\spcctal, alios igni-, qui procpaiaius
niiscr ego! Ncc suflicil diccrc, miser egn : apponen- esi Zabiilo ci angelis cjus. Tajigai eigo labia menlis
diiin est ci, quia compunciiis suni. Uiinam aniplius el aiiimoo noslrae scrmo cnrripiens, m cl uos dica-
conipungamur! Qtianto enim jf_3i!_@jilus compun- mus : ct ieligii os mettm. Si ii)imdavero os nieiiiu,
giriiur, laiiio phis nobis peecatonim vincula Jaxan- ul iiihil oliosum , nihil faliitjni, jjiliil tnrpe, nilul
tur. Propter hoc Aehab ille non miillum uliliialis scurriJe (ut omnia semej jioinfiieni), nifiii corum,
esl conseculus, quia non miiliuni compiincius est quoe jiiferdiclii sunt, loquar, tunc po.ssuniusdicere :
(lit Beg. 'xxi): sed cOinpunct<jsquidefn est s.einel,:.'.fetigit os rilJ<J>mJl.'.Prprro'.qui)|ri4iv.inlnHlnda']3i)ia':''Ila-',
"lanirim. Qttahiobreitt dictuifi esl: Vidhii quoinodo bep, et JJ.gU) iinmundas: r.es gero prppicr: verba
conipunctiisesVAcliab. Sivero quis talis fuerit ut p.e.ccaji,J.OIJtangit ps njeum ignis de: allari, neque
hdn eessel eornpungi, dieit similiter ut Apostplus : njiUiturad me upus fle SpropJiiih-
"Ndrisum
digntis voiari Apdstoius:prppler hqc quod B . , YI, Eldixit.: Ecce teligi labia tua, el absluli ini-
persecutus sinn EcclesiamDei (I Tim. 1). Et : Mihi qititatesiuas, et peccala iua circuhipurgavi.Mordeat
' minjmoomnhim
sanclonirridala est htagratia (Gal. i). nos sermo divinus, extiral ani.mas nnstras. ivicauius
Et : Fideiis Detis, quiq Jesus Chrhtus veiiit in hunc apdienies : Nonne eor nosfrunj jirjlens craj in no-
munduin, peccdtofessalvrirefqiiorum prinius egp.suin bi.S? nt fiuferaniiir iiiiqiiiiate.s:nosirre, aique pecea-
(I Cor. xV), Yidesne quia nnilium compunctus est, la, et niundi effecli mundp oie, mundoque corde,
etiioij semel, sed semper scribens, cf Ipquens, pt et niiinda lola conscieni.ia, gratias agamus oninijio-
figenscornpunctiis est? quomodo et Isajas in proe- tenii Depjn Christp Jesu, cui estglpria eliinperitim
seiili. qtti dieit: 0 miser eggsuin, cqiv.punclussuin, iji soeciilasoeculorum. Arae.n,
quiacumsiinliomo, et immujidalabia hctbeam, eiin ROMILIAQUINTA.
medio attoquepopuli iinmundaiabia liabenlh Itabilem. De eo, quod scripliun est': Quis Jelevavit:al) Oriente
AnrioteriJtisef aliud quiddam , qtiia peccata Isajre justiiiam, et de visidne iicritm aliler. Cap. Yi.
nOtt in factis, sed latitiiiiVin sermoniljus erant, valdefuit, ideojuxla
et (a HIECAllocutioin G-ra2eo perprrani
Proptcr qttod nii: Qnia cqm hojiio sirn, ..immupda. ..sensuraelprilinem, noh elia.ui.juiiriveiiiii.tiaiisliila.}:
labia iiabeqm. Erat aulem ef pppulus ipimpiida ia- 1119 \> Ail Prpnljeies esse Clnistiim viveniem
biii baliens. Non decuit euiri.accusarc ppppliim, et' G jiisfitia!!!, cf -} putaliamus nos;a!; Aposlolo soltim
dicere piura peccafa in ep esse,,quaminimund^r.Vni djciupi esse, quia Christus sitjuslitia, etsanclifica-
laiiioruml Jio, eiredemptjo, e! sapieniia (I Cor. j), Forle autcm
IV. Et regem DomhiuiriSqbapih vidi oatlis meh. et ApQStPlusjnslrucliis a Propli.eiis, novit aiiiiiia-
Si quaiido de tjeo cogiiaverimus, cum adluic siinjiis tam esse jusliiiam et vivenlem : Qnae est ista jnsi.i-
ppecatqres, et r.os dieamus, quae nun.c dicji Pro- .xia_f.-Onigeniius.Dei,Quia iiutem non c solum ab
plieia ; Et'mi0us est de meufns de Serapliim. Quani Apostolo ortiim est Clirislum esse justitiam el vi-
boiius Detts! Quia , iriquit, audio goiifUenle.m yeinem, ef subsisienteni jristitiam ; sed invenies et
Isaiam, dixit ettim : 0 mlser egp , quoijiam audip a iiropheticis sermonibus hoc nobismysieriutn exbi*
, poeniieiiiem,..ait qiijppe, : Coippuncius _surn_:_ riiinc leclio
quia /])iiq'p[).i..C>ertum!\el;a,..capi}uJp';;.in.,vquo,
prpprla deiicta proniintiavitdicens r Qrjia V'umsirp conquievit : (iuh enim ,:ihquit, surgere fCcil ab
liomo, el irrimuiidiiIabia habeo, el in uiedio qupr|ue Orieiiiejnstitiam, el vocaviteaJiiad pedes suos (Isai.
populi iniraunda Iabia habeijtis habltem. El ego, yi)? Vocavit justitiam. ManifesVumesi animaiani
adliiic loqiieiue ep, dico :'.Erce adsum. Et missus gani esse, si ambiilet vocata. Yocavii aulem Cbris-
est adme uiiits de Seraplihn, "etin maiiu sua Itqbebql ttt.niPaier, quo ob riostr:im salptem, ad nos iier
cdrbonem: Carbo defertuf ad Proplielam, ul per • facerel, et descenderet de ccelp-;id-..nos.Nepio enim
igriis uslionem purgeiitur labia ejus, qiioea|iquandp ascendit iri cpelum, njsi qui de cpelo descepdit Fi-
peccaverant. Quis est isle unus de Scraphini ? Dp- lius honiitiis, Ypcavil eum dp Orjeiile : non de islo
iriiniis meus Jesus Cliristus, isle juxia dispensaljo.- spnsibili, sed de oriente lucis veree. Proplerquod
riem.carnis iiiissus esi habens in manu spa carbo- scriptunVesl : Qtvs exsurgere de Qrienle fecitjusli-
riem, et dicens : Ignem veni miitere super terrgm. liajji, ei vqcavil eam ad pedessuos? Pater vocavll
N. Etutinatiijtim ardeailEimhsus estad pietinus Ejliiiiii, injmp ut vere dicamus,; Deus liriniinenivo-
de Sertiphhn, etinmtinu.ejus liabebalcarbonem,quem cavit justiliain ad pedes suos, id est, incarnaiioiiem
acceperal forcipe de altari. Npn qiidcumque simpli- Filii sui, Ideo el adoramus scabellum pedum illius,
citeret fortuito Propheta igne purgalur, sed qui est juxta qupd sciiplum est : Adorqlescabellum pedum
d.e altari Dei. Si purgatus non fueris allaris -igiie. ejtis,,qui,asamtum est. Caro siquidem Doinini hono-
? Absuiil duo isii versiis, Hmc AUoculio, etc.,-. mus.
risque (rqQslgtq,a Benedjct. ediliQne,
; 1' Aiitea
? Vox so/umabest aBehedict. edit.
jiro puiabamus nos, era(. dii.mtaxal puta-
917 TRANSLATIOHOMILIARUMORIGENIS 1N .VlSIOf-ig.SISALE. HOM, V. • ,-, ,618
reih deitatis assurail. .Qui> aulem jjrincipium lec- A Bdpthmq habeo baptteare. Gur isla diximuS?Proe-
tibnis 1120 altiorl iiidjget expositione, Oremus paro et me etaiidieniesad njajora mysieria. Si Ia-
siimmum regeni, ut sernio, qni vocaius abieratj ad nien veniat. si descendat ad nos sermo Dei ;:tinieo
nOsilenim revertaiur, iit pauca juxla posSibilitatem enim ne me fugiat, ne benedictionem quoquenieam
nostram edisseramus. dedignetnr. Fugit quondam seririo populum propter
II; El faclum est iri amw, quo morluus estrex a Achar unum peccalorem; fugil, iiiquarij, sermo
Osiqs: Yidi Dominiimsedenlem supra ihronum ex- populum propter nriura peccatorem Acbai', filittm
celsum,ei plena eral domusgloria ejus ; el_Serapltim Zambri filii Zara ex iribu Juda, qui inobedierts fuit
stdbanthi circuitu ejus, sex alm uni, el sex alm qlleri. Deo, el ideo arialhematizalus -est-(Jos. ,vu, 2S). Et
El duabusqttidem vclgbanlfqciemejus, el duabus ve- qnia nuliC popoli multiludp,1>est. jVropter parasce-
labqnt pedes, et duabus volabant, el clainabanl alter ven, et inaxime in Dominica die, quse passionis
ad alierum, eldicebanl : Sanclus, sancius, sancius Cbristi coniinenioratrjx est (.neque enim resurreclio
DomitiusDetts Sabaoth, pleqa est terra gloria ejus .: Doniini semel in anno, et.n.on seraper posi sepiem
el reliqua. Yerum ui et nos videamus visionem, dies celebratur), orale Deum pmnipotehtem, ut ve-
quam vid.ilIsaias, vocemus Jesum, qui non videnli- niat ad hos sermo ejus. Etiamsi-peccaiores eslis,
bus largUus esl QCIIIOS. Pptest enim etiam nunc ve- B orate D.ominuni.Peccatores exaudil Deus. Quod si
uire et facere, ut ea, qure in leclione sacramenia timelis illiid, quod in Evangeiio dicilur : Scimiisquia
dicta sunt, apertis oculisiiitiieamur : repronjittamus peccatores non exaudiat Deus (Joan. ix, 13), nolile
ei jam nos non nlira fncere corpus Chrisii corpus pertimescere, noliie credere, .Coecuseral qtti boc
meretrieis, uec facere opera digna luciu. Uiiusquis- dixii. Magis atiiem credjleei, quidicit, et noij men-
que nostrum hrcc corde loquatur ad Deum, etpre- tilur, el sifuerinl peccata vestfa ul coccinum, ut la-
ceniur, tit advenius ejus etiam nuiic fiai. Si enim nam,deqlbabo(Isai. i, 1S). Ei: 1122 <Sivolueriih,
non advenerit Jesus, ista yidere non possumus. ct audierilisme, bottaterrmedelis (Ibid., 19). Si vul-
Precor ut mitiaiur eti.tm ad meSeraphi.m, et, com- lis vel nutic audire, oreraus in coinmune Doraimim,
prehenso de forcipe caiijone, purget labia mea : et ut sallcm liunc, advenienle yerbo prophetica verba
quid dico labia mea? Isaias sanctus eral, el ideo .dicta valeamiis adverier;e.
lanium labia ejus pnrgata sunt, quia labiis tantum, III. Facltim esl, in.qnit, in anno; quo iiiortuus esl
i.dest, sermone deliqueral.Ego vero non sum talis, Osias rex, vidi pominum sedeiilemsuper ihroritimex-
ut possini dicerc, quod solrim iriimunda labia lia- celsum. Visio ascripta esi, Cur regis tempus sighifi-
beo; ligl sed metuo ne iiiiniundum cor habeain, caiuni? Inlendite quando obprta sil yislo, Cum mor-
iinmuridosoculos, immundas aures, iiiimundum os. V Q liius esl Osias rex,. vidit Isaias pominura: SabaOlh
Qiiaindiuin omnibus isiis peceo, lolns immuiidus sedenlem super thronum excelsum. Si quis ex no-.
sum. Si videro mulierem ad concupiscendiim,jnm slris novii, qui fuerit Osias, elquoe gesserit.iile po-
moeeiiatussum eam in corde meo. Ecce immundos tesi nosse quid docuerit.Prppheia per spiiituin, quid
ociilds habeo. Si de.-pectore njeo exearit cogitatio- exhilieat nobis sermo divinus. Yadamad viiam Osioe.
nes pessimoe,adulieria. fornicaiiones, falsa lestimo- et reqniram ex Regnorum libris, et ex Parnlipome-
nisi.j.ccce.cor.imniunilum liabeo. Quam formosipe- Jjon iiistoria de Osia : ibique, videbo, guia necessa.-
des evangelizantiumpacem, evangelizdniium bona riiun sil, si fuipruni sit, ut videam Pominiim Sabaoih
(Isqi. LII)!Ego vero limeo ne currens ad iiiala im- sedcijlem super tliroiiiim excelsunj, milii mori Osiam
mundos pedes Iiabeam. Exlendo ad Domiimm ma- regem (\l Par. xxvi). Iste Osiasex semiriepavid de-
nus meas. Et fprle ayerlens faciem siiam dicil : Si scendens,; et regnans in.po.puloJuda, rjuamdiu qui-
exlenderiiis inniius, averlam faciem meqm a vobis deni vixil Zacharias, qui iiilejligebat (sic enim scri-
(Isai. i, 19). Quis ergo ine mundat?..Qi.iislavat pe- ptuiResl secundo lihr-p.Paraiipomenon),fecit rectiim
des meos? Jesu, veni,sordidos habeo pedes, propler in conspeclii Doniiiii. Ncc siifficiensistp.fecit lunii-..'
nje fias scrvus : mitie aqiiam fuam in pelvim tuam, naria magna Doniino, etcpmposuit lempluniDei, et
veni, lava pedes meos. Et scio iemcrarium esse I[) multai fuerunt in religione ejus yirfutes, Quando an-,
qiioddicQ.-Sedlimeocomminalioiiemdicentis :Si non tem uiQrlpus est Zacliariasinteliigens, lunc fecif,
lavero pedes luos, non habebis partem mecum (Joan. malignum, Quis hic qtii fecit inalignunj? Rex eral,.
xiii).Tdeo lava: pedes meos, itt habeani partem le- non sacerdos. Alius ordo regius, aiius prdo. sacer-
eum. Sed quid.ain lava pedes meos? Pelrus hoc po- dolalis. Yoluit ingredi in lemplum, cf locum agere
luit dicere, qui non liabiiit necesse, nisi (anium ut sacerdoiis, et lacere opus, qupd non fuerat, ei,:cpn*.,'
pedes ejus lavareniur, tolus quipj>e rhundus erat. cessiini. Introiit prrevenieiis sacerdotes, et assump-
Ego |)oiiiis cnm semel lotus sum [Leg. sim], illo iu- sii vas libaniinis. Ingressus autem el prjricepssaccr-
digeo baplismate, de quo Dqminus ail : Ego aliud dplum, qui temporeillo erat, et pciogiiita sacerdoics
a Annotanl Benediclini editori's, perpernm editio- Groecocorrupto adornata?.sic habent: At res posiu-
nes a GehebrardoeiErasmo procuraioeliabent Achaz; lat iPropier parascevent,qumpassidnh Clirhii comme-
paulo meiinsediiio MerliniAcham,optime vero codex moralrix est; el xnaxhiie iri Pominica die; neque
Hebraic. Achar, de quo Josue, vn, 25. enini, elc.
f Iidem aiuni: Yerba quidem inlerpretalipnis ex
919 S. EUSEBII HIERONYMI ^ T ^
cttm eo; dixit ad.eum pririceps sacerdotura : NonrieJ1'.'["'' HOMILIASEXTA.
lu es Osias, et non Sacerdos? Violenter persevera-
De eo quod scriptuni est: Quem mittain, et quis ibit
vit, et lepra ascendit in fronlem ejiis. Projectus est
mortuus, egressus est de templo, eduxit eum Domi- nofjis, etc, usquead eum locum,iriquo aii, Et con-
nus, Igitur leprosus factuSesl propter prreyaricaiio- vertanlur, et sanem eos. Cap..YI.
nera legis. Uinisquisqiie sub regno est sive peccatl, 1123' LYidens Isaias Domihum Siibapthseden-
sive justitia;. Si peccatum mihi regnat, iraus suui de lem su|>er thronum excelsum et elevatuni, videns
regibus Israel, qui lemplum violeiiter ingressi sunt. auleni etseraphim circumstaniia etirti, elaremissari,.
Si juslussiimjuxiamensuram profeclus inei, et fa- |ieccatorum recipiens per eum jgnem, qui allatus de
cio rectum, et persevero anie conspecium Dei , re- aliario, labia ejus contactu purgavit, aitse atidisse
gnat miliijustitia. Quamdiu vero vixit leprosus, Isaias vocem Domiiijnon imperanlis, sed excilanlis alque
irattiunda labia habuit. Qiianidiiivixit iniquus, non dieenlis ; quetnmillam, cl quisibit ad' populumislum?
potuit Isaias Dominum Sabaoih videre, 1123 et Deinde dicit serespondisseDomitto : Ecce sumego •
jnimunda labiahabuil, sub iniquo quippe rege erat. milieme. Factus autem in hoc loco, et scriilans ea,
Quando enira incipil videre visionem Dei? Anno quoeseripta sunt, invenio aliud feeisse Moysen,aliud
quo mortuus est Osias.llis similia.et demuliis scri- B ] Isaiam. Moyses enim electus ad educiioiiem populi
ptis poleris dicere, iribuente Deo. In ExOdoistius- de lerra jEgypti, :\\i: Provide aliitm qtiem milttis
modi quiddam scrijitum est: Et faclum est post dies (Exod. iv, 15). etiani videlur coritradicere Deo.
aliquol, lnortuus estrex Mgypti, et suspiraveruntfilii lsaias vero non eleetuS , sed audiens queni njitlam,
Israel, etascendit clamor eorumad Deum (Exod. n, et quls ibil: Ecce, inqtiit, egosujn, miite w^.Dignuin
25). Quamdiu vixit Pharao, non suspiraverunl fllii est ergo spiritalibus spiritalia comparare, et requi-
Israel, etin pejus positi, ne gemendi quidem habue- i'ere, quis e duobus nielius fecerit: Moysesne, qui
runt liberam;facultaiem. Yivebal quipperex,quiira- postquam electus est, recusavit : an Isaias, qni ne
perabat eis et lateres et paleas facere. Qnamdiiivixit eleciusquidem ipse se obtulii, ut mitterelur ad po-
Pharao, non suspiraverunt ad Deum : cum morluus pulum. NesciOenim si potest quis eam contrarielii-
esl Pharao, tunc valueruttt niadida fletibus ora sus- lein negotioram, 1124 Q"'* in utroque videtur, in-.
tollere. Yivit rex malignus in peclorenostro, quam- tehdens, dicere, quia idipsum fecerif Moyses , quod
diuvivit Pharao ZabuluS. Tunc laleres operamur, et Isaias. Ego audacter feci, compaj-arisduos saneios,
paleas, el lunc lacrymas intra silentium devoramus, et beatos viros, et deceriiens, et dicens vereciiridius
el iniqnitalis Opera prima facimus; Cum auiem riior- Moysemfeeisse, quam Isaiara.Moysesquippe niagni-
tuus fuerit, DominoDeo nos visitante, lunc suspira- G tudinem eonsiderabat, proeessepOpuload educendum
miis ad Dominttm.Idcirco oremus Dominum, ut re- eum de lerra Êgypli, et repugnare jEgypiioruinin-
gnnm peccali, qudd est in morlali noslro corpoi'e, cantationibus et maleficiis.Propter hoc ait: Provide
moriatur. Peccatum enim, ait, tiiortuumest: ego au- aimiri quem milttis. Iste auiera iion exspectans au-
tem 1124 revixi. (Bom. vn, 9). Et rursum , Peccq- dire quid ei juberelnr ut dicerer, ac si electus fuis-
tum revixii, ego auiemmortuussum (Ibid., 10). Mo- sel Ecce, inquit, sum ego, niitte ttie. Unde quia
rienteuno, qui poiitur regno peccatiOsia, moriiur iguorans qnid ei juberelur, ut dicerel, ac si electus
et Pliarao. Cum moritur rex pessimus erigo ad cce- fuisset, Ecce, ait, ego sum, mjite me : hoecjtibelur tii
lum oculos, et exatidil [Al. exaudivit| voeem nieain dicat, qure erant inoplata dicenti. An non erat) ino-
Deus, quomodoAbrabam, et Isaac, et Jacob : et vj- piabile statim jussum prophetizare, a maledicrioni-
deo Dominum Sabaolh sedenlem , et regnaniem su- bus incipere dicentem : Aure tiudieih , el nqn intetli-
per excelsum solium, queiri populus non vidit. Non- geiis,et videnlescernelh, elrion videbith:Incrassalum
dum eniin Osias mortuus fuerat. Volo quiddam est enhn cor popjili hujus, et reliqua: Forte ergo (H
simile imerponere bonoerei, quoehuic contraria est. lamen audenter expedil dicere) temeritatis et auda-
Istei|jse Osias quamdiu vixit Zacharias inlelligens, cioemercedem cottsecutliSesl, uf ea jubeatur dicere,
non fecit peccalum in conspectu Dei ; morierile Za- ^ qiioepiophetizare riolebai. 1125 Quia auleni coih-
charia, declinavit a Dominp, ubi imperavit populo, parayimus Isaiam et.Moysem,cOhiponanuisel aliain
et rexit tirbem. Hrecdiebus et nociibus legentes, et proximamconiparatioiiemIsaioe et Jonae.Ille ftiitti-
audienles Dominumdicentem : Oporttaitemiiterene- lur pra'dicare eversionemNinivilis pdst ires dies, et
cuniamnieamad mensain; et ego venicnscum tisuris piget ettm proflciscinolenteni causa malortimcivita-
eam exeghsem(Mallli. xxvj, non colligamus ih suda- tis. Iste vero nOn exspectatts quideiimperarelur ut
rio rrinamcredilam, nec pecuniam niittamus in ler- (liceret, ait: Ecce egosuni, jniite irie.Bpnura estnpii;
ram, sed feneremur eam populis. El cum nos credi- prosilire ad eas, qtie a'Deosunt, dignitales, eiprinr
derimus dominicatn raliohem , Vobis erit videndum eipaliis, et niysteria Ecclesiae, sed imitaii Moysen,
quoniodo credita ctim usurjs exsolvatis. Qitani, etc. Ct dicere cum eo: Provide :alium,guem miiigs. Ne-
Amen. •. que enim ad principatum Ecclesioeyenit, qiii salvari
a Crid. Turoiiens, apiid Benedictinos reinissionem veleruiri-tlieologorum, TertiillianirGypriarii alip-
habet, alii remissam, et remjssam.quidem pro remis- rumquei
sioiie ahndtaverat et Geriebrardus vocaBulum esse
021 TRANSLATIOHOMILIARUMORIGEMS IN VISIONESISAI.E. HOM. VI. 922
vult, elsi prseesl ; sed ad servituletn Ecclesiie, si A baoth vidiocuth mch. Hoc dicens et miserum sc fa-
oportel dicere el de Evangelio : Principes quidem ciens, mereiur auxilium , suscipiente Deo liumiliia-
-genihimdominantur eis, ei qui potestalem habenl in lem ejus : Quod est istud auxilium ? Missus est, ait,
illh, magislratus vocantur. Nou sic auiem eril in vo- ad me untis de Seraphim, et habebat in forcipc carbo-
bh : nec enhn dominanlur principes in vobh , sed qtti itein, quem ailuterat de allari, ct teligit labia mea et
vull essevesirum major, erit omnium minimus (Marc. dixh : Eccc absluli iniquiiales luas, el peccalatua cir-
ix). Qui vult esse primus , eriromnium iiovissimus. cumpurgavi. Consecutus cst beueficium , uiundus
Qui vocalur ergo ad episcopatum , non ad principa- effeclus, ct rcmissioncm accipienspeccatorum. Cum
lum vocatur, sed ad servituleni totius Ecclesioe. Si audissel: Quemmillam ad populum, ct qttis ibil nobis?
vis credere de Scripiuris , quia in Ecelesia servus sit Non propler i>rioremconscieniiam ansus fuil dicere :
Otnnium, qui prreesl, suadeat libi ipse Salvalor et Ecce ego, miile me. Sed ubi audierat: Eccenbsltiliini-
Doniinas, qui lalis tanliisque factus cst in mcdio qtiilaies ttias. lgiiur quia sancli compuiigiintur, el re-
discipulorum, non quasi discumbens, sed quasi mi- quirimr inler Moysen, el lsaiam, salisfaciamus pro
nislrans. Accipiens enim linleum, poslquam exulus Moyse, et eiiam pro Isaia, danles et eis de Scripturis
Cst vestiniemis, pra;ciuxit se, el mitiens aquam in soricm suam. Moyses noii accepit remissionem pec-
pelvim, coepit lavare. pedes discipuloruni, et deler- B catorum,ut diceret quasi jam conscius se mundaliim,
gere linleo. quo erat proecinclus. Et docens quales mitte me, propler qttod ait : Provide aliuin quem
oporleat esse principes tamquam servos ait : Vos mitias; habcbal enim in conscienlia inierfectionem
vocalh me inaghiruinet domhium,ei bene dicitis, stim iEgyplii, forte aiuem ut homo sciebal sc el qurcdam
eieiiim.Si ergo ego domittus el maqhter vesler lavi vo- alia habere pcccata , proplerea recusat. Isie autem
bh pedes,el vosdebe.lhalierulriun lavare pedes (Joan. non quasi naltira jttstus poslnlat ministerium, sed
xin). Ih serviiulcm igiiur vocalur [Al. voeaius] Ec- quasi gratiam consecutus. Sic et Moyses , si simi-
clesioepriiiceiis, ut possit ex servitulc isia ire ad lein gratiam perccpissel, audissetrjue, ecce abstuli
solium ccelesie, sicut scriptmn esl: Sedebiiis super huqitilales luas, ei hoc circummuiidnvi peccaia lua ,
lliroiios dtiodecimjudicantes duodecim iribus Israel neuiiquain fortc dixissel: Provhle alium quein milius.
-\Mqiili;:xxiv). Atidi vero elPaulum lara prajclaruni llabet ergo aliquid raiionis, et Moyses recusans,
virumdicentem , qnia servus fueritoinnium creden- 1127 el Isaias dicens : Eccc ego sum, iriuie me.
imm : Ego enhn sum, ait, mhiimus Aposlolornm, III. Sed vidcamus cliam ca, qine proccipit Domi-
non sum dignus vocari Aposiolus, quia perseculus nus ul populo diceret: Vade, et dic populo : Anre
sum EcclesiamDei (1 Cor. xv). Porro sic boc non vi- audieits, et non inleiligeth, et videnleseernelh, el non
deiiir approbare seivilulem ejus, scd lanliim Iinmi- C videbkh ; incrassaium cst eniin cor popnli lutjus , et
iiiatera ; audi eura dicentem : Facii sumus parvuliin auribus graviler aucliertint, el oculos liauserunl : ne-
medio veslntm, quasi si ntttrix fovcat filios suos, quandovideunl ocuits, et auribus audiunl, et cordc in-
cuni possetnusgraves esse, tti Christi Aposioli(ITItess. telligaiil, et conveiiaultir, et salvem eos. Bifariarn
II). Iinitatores ergo nos esse expedit hiimilium ip- sciens sermonis audiiioiiem, et dnplicem noscens
sius Domiiiiscrmonum atque factorum, el Apostoli consliiinioncni, hoc cstaliud eoriiin coiporalc, aliud
ejus, el faccre qtiod H26 facium est a Moyse, ut spiritale, aul ad popiilum propheiizans de his qir.n
eiiamsi vocalur aliijuis ad priiicipatum, dicat: Pro- in advenlu Cbrisii fuiur.i eranl, quia esscl tempus
videalium, quemmiitas(Exod. iv). Deo dicil: Non qnando audirenl et noii inlelligerenl ea. Siquideii)
sum dignus anie heri et nudiusierlius. Exilis vocis cuin audirent Ijominiun menm Jesuin Christum, vo-
sum et lardilinguis. Et qiiia Deo dixil humiliicr, cein tantum diciorum audiere, nnn seiisnni. El hoc
exilis vocis stim, et tardilingiiis, andit a Deo : Quis ex eo nianilesium esl, qnia foris ad pnpulum in pa-
iledii os hothinis, et quis fttcii surdum et multtm , vi- rabolis loquebalur : Discipnlisanlcm secreto dissol-
denlemel cmcum? Nonne ego Domitius Deus? Crede vebal eas. Proplicial aulem, quod evenil: Aure au-
Deo , a coijsecra te ei. Licet subtilis vocis sis, tar- dieih, e! non inielitgeiis (Matth. xm). Porro quod de
doeijneliriguoe,trade le sermoni Dei. Dices poslea : D Advenltt Dniniiii hnc sil popnlo prophelattim, ipsc
Os meum aperui ei altraxi spiritum (Psal. cwiu). Salvaior dicit: Bene proplielisavildevobh lsaias di-
Hsec quidem propier hoc, quod ail Isaias: Ecce snm cens : Aure audielh, el iton inlelligelh. Concedamns
ego, milletiie. ergo qnia serniones Domini populus ausciillans non
II. Faciamus aulem ex parie, etcum co. Voluil poiuerit [Al. poiorit) nosse (JUOC dicia sinl. Yidca-
ettim cttm accepisset jam gratiam a Deo, non in va- nius autem qtiid sit hoc quod sequiiur : Et videnics
cuum eam accipere, sed uli ea ad ueccssaria. Vi- videbUh, el non scielis. Non si quis vidil ea, qure
dens Seraphim, VideriSDoininum Sabaoih sedentem Salvalor faciebat, siatini virleus jiotnii inielligerecur
super lliioijiim excelsum et elevatum, dixil: 0 mi- faeta sint. Yeluti (exemjilum assuinamus) lavit pe-
ser ego,guoniamcompunclussum, quia cumhomosim, des discipiilorum. Ei videbant quidein bene quo-
ei immunddlabia itubeam, in medio quoquc populi la- niodo lavabal pedes magister discijmlis ; videbant
bia inimurida liabenlh hubiiem, regem DominumSa- atiiein et alii, qtti erani pnvsenies, sed id laniuin
' * Maluimuisfciim
Jierietliet.ediurepbnerecoHseera, prb quod erat conserva.
m S. EUSEBII HIERONYM! 924
quod fiebai, non 0tiam ciir fiebat, SJmililudp quippe k viri fiat, sed ut castiiatera suadennt adolescentulis,
erai layatio pedtim, quia lavii Yerbuin Dei pedes el-amare viros et liberos suos. Discamus ergo Java-
discipiilorum. Idcirco ail Salvalpr ad recusaniem res pedes discipuloruiii. Isla propier hocdicia suni:
Pelruin, el dicenieiii : N°n lavabis pedcs tneos. Qtiid Videntes videbitis.,et noii scieiis. Quoniam si .quid,.
ail? Qtio.Aego.fpeio:luneschnwdb, scjes auteriipqsl- fiobai,a Siiivatore, abJiis qiiidem. qiii non ihteliir
ea (Jqan. xiii). Qiiid anieni facis niodp dicil Pelrns. gebant, yidebalnr jitxta corpns, nori videbalur juxta
Yideo te.-layantempedes nos.ros, el pelvirri-ppsiliim, ratipneii! ; ab.h.is verp, qiii inielligebant, vi.debaiur
liniep le proccinclum,pl setyientem nobis, et de- quidem jiixta peuios, yidebatur aulcm et juxta in-
tergentenj pedes nostros. Yerum quia 11011 erat hoe tellectum, ila ut non complerelur snper beale
negoiiuiu corporale, sed spiritale. Salvatpr riudatus 1129 videnles, hoc qiiod diclura est: Videntesvi-
niiti.its.piriialei.naquamin pelvim secundum Scrip- tlebiih, et non scietis, sed Jsiiperpeccalores. Sed et
turas ,01 lavat.pedes discipulprum suorum,uteum cuncta Evangeliorum oremus videnies dhpliciter
mundi fiieriiil, a$cejidant ad dicentem : Ego sum viti videre, quomodo facia sinl juxta corpus , quando
(Joan. xiv, C), et hon pleni pulvere, qnem exciilere Salyator noster yepit ad ierras. Eleriim similittidp
voluit. super indignos, et no.n suscipientes paccm, eral, et lypiis futuroruiii unumquodque, quod fiebat
neque dignos eorum quai dicebannir. Et nuia hoc B in corppre. Veliiti nescio quis a nativitate cVcciisvir
erat quod sigrtificabatur, ideo ail: Quodegq 1128 sum reeuperavii (Joan. ix) : vere auiem crecUsisle
facio,._!unescismodo, scies auiem poslea. Erat atileni a nativiiate erat gentiliura popuius, cui Salvaior
boc, qnod ei reliquis diClurncsi : Qitia vocdlh me reddidit visum, saliva sua ungens oculos ejus, et
tnagislrum et doininum, et bertedicitis. Sum etenijii. millens ad Siloam, quod interprelatur missus. Mit-
Si igitur ego dpjniuus et magister lavi pedes vesiros, lebat qnippe eos, quos spiritu ifnxil ut crederent,
el vos debetisinvicem lavare. Ergo hoe dicit, ut epi- ad Siloam, ide^tad Apostolos et magislros, propier
scppns miiiens aquam in peivim et exutns veslibus qiipd seripttini est de Siloa, quia interpretatur uiis-
suis, et proecinctus liiiiep, ine extendenle,.Iayct pe- SHS.Et quoiiescumqne incipimus a Jesu visiiari, ut
des nieos ? Siquidein vos, infjuit, debetis invicem la- recipiainus aniinoeoculos, niiltil nos ad Siloam, hoc
vare pedes vestros. Sllioc est qpod diciiurj neino esl tnissus.Et uiiiisfjuisqiie ergp riostrum,: qiiaudo
veslriini niaiidiitiim servabit. Nemp,eninj quibus- Jcgit ea quoe in Eyangeliisfacla snni, orei ne etiani
Ciimnue.yenie.niibiisassumeiisiinleum diiicpinis, ye! iii se coihplealur : Videnlesvidebilh, et non scielis
presbyler, sive episcopus, lavai pedes. Sed si iniel- (Joan. vn). .....'
Iigas .pa,:qiirescripla sunl, qui \ere beati .suiij,epi- IV. Si autein, iit existiriiant;Simjjliciores,illa quae
scojii servientes Ecclesire, niitiunl aquam de Scrip- ' facia sunt, non propter nos, sed propler se tanlum
luris iri pelvim animse, quod est seciindum Scripiu- facla siini, el i;on erant exempla alieriiisrei, exjio-
ras, el tenlunt pedam discipuipruni sordes layare, et nant queni hoc, quod diclum esl : Videntes.videbi-:
eluere, ef jjrpjicere. Ei si cuskodiunt cpiscopi mari- th, et iion scielis, habeat sensum. Nam si non ea,
daium imiiantes Jcsuni , sic ei pre>bytcri. Ulinam quoevidebantur, habebant allijuem sensuni a sacra-
ei :cgo acclpiahi.nnhc aqiiarn, qfia; porSit anhnae lum, utciim carnajibiisorfilis eiianl spiriialiler iri-
vesiroc pedes lavare! tit.'unusquisque yesfrum dicat sjiieerentur, uumijuam dixissel : Videntes videbilh;
cutii fuerit lotus : Lavi pedes meos, quomodoinqui- el nonscieih. Ad approbationeni autem .hoiuni, ct
nnbo illos(Caitt. JII) ? Hoc.eniin.sponsa dicii iuGaii- alteiius scripti de Evangelio tcsiimoiiiiim prolere-:
licis Ciiiiiicorupj, non osiendens c'rporeos pedcs inns, quodjuxta eos, qui laniiun liiteram sequuntur,
lotos,.se.dpedes non offendentes. De quibus dicit Sa- .mendiicium esl. DicilSiilvalor el Domiiius iiosierad
lomoii : Pes aitieriituusnon offendat (Prov., nf 25). '"discipuios in Evangelio secundum Joannem : Si
De quibus et in psalmis scriplum est; Mei aulein Credideriiis,noii soitim qum ego facio, facielh, sed et
pene inoti sunl pedes( Psq!.. LXXIII),Yerum :e't"qnoe mqjora horum facieih (Joan,y.\y, 12). Yideamusergo
consfituuntiir vidu;e in Kcclesiis .; Si sancjorum, irisi majora aliqua jfecerint discipuli? Quid majns esl
qnit, pedes.tqvit. (I.Tini. v), Si aufein yjs apeifius J quain niorluuin suscitare? Quis non dico-.nosirum,'.
audire, quomodo vidua lavai sanciprum pedes. audi sed Aposlolorum mpr(uum'suscil'avil?Refcrthistoria
Panliim in-alip. ioco corisiiUicntcmviduis, et dicen- quia Paulus Euiyciium restiscitaveril a raortuis ; et
lcm : Bcne docehies,ut pudicas efficiunladolesCeniu-. Petr.us Tabilliam, qua; iiiler.preiaiurDorcas(Aci. ix).
las, lavanlessordes pedumjuvencularum. El isloevi- Isla autem, clatia jsuusmodi iuveniri possunt: uhi
dure dignoe sunl ecclesiasiico honpre , qnaaciliriqiie s.unl niajora ? Sed ei coecos Salvatpr iecit nirsuni
Siinctorumpcdes lavant sermone spiritalis doclrina1, vidcre, e.l quod iiiajus esl, eos, qui sic nali fue-
saiictorum vero noii niasculoruin, sed nvulicruni.- i*unl.Exiiibeaiilhiqiios coeensab lUeroinaiiibiisApo-
Docere enim iiinlierenj npn permittit, neque princi- .stplprum ciiialos.aspexerini{Maitli. ix), Et alia in-
pari viro. V.ultesse miilieres bene doeenies ; ut ad filiiia potesc de Evaiigcliis iiivenirequi.quierit, qnia
casliiatem snadeanl non adolesceines ,;sed...adples- neqiie Appstuli his miijora..:feceriiil, liequp eoruni
cenlulas j.indecens qtiippe est, ttt miilicr njaglslra:, successdres. Yeruiiv sermo Scriptljroe tale quiddani:
" Alii forlasse rectius secrelumlegu i.

£25 .-- TRANSLATIOIIOMILIARUMORIGENiS IN VISIONESISALE. HOM. VI. 926
loculus e.st: 1130 Hi-, quocegpfeci corppralibus, A . yii), e.t quia jiistus accijiiaf-httiicsiiijiilciri sjiiriium.
vos niajora facietis. Ego feci resiirgere .px. niortuis Differt qiiippehic spiritus ab omiiibus spiritibus in-
corporaliier , vos resurgcre facietis ex morluis spi- lellectualibus, mundis, sublilibus. Est ergp princi-
ritaliler. Ego caecissensibile hoc lumen infudi, vos pale cerdis teuue quidem, quod ex epijioralis ma-
spiriialcm luceni non yidehfiljus dabiiis. Usque ad teri;c vilio concretuni est, plenuni cogiiationibus
iianc autem diem hoeCriiajora sigiia a corporalibus, corporalibus, quaesunt in repreheiisione. Sic. dici-
qtisefecit Jesus, ego video fieri per fidelissimosdisci- lur ; 1ncrassaium esl cor populi hujns. Iptellige ex
pulos Jesu. An non eaecvpunc yiderit ? et eliiudi eo incrassattiin esse cor. quia liilill sit iii;eo prseter
ambulani, el leprosi mundariuir ? et reliqua fiiini? butijanas et carn:iles spllicitudines.--.QupinodO;enim
Si is, qui lieri obcajcatus est accedeiis ad idoluni, niateria cprporis pingiiis est, eodeitt inodo etiam
quasi ad Dcum, hodie invocel Deuinyiviira, .pristina corporei inlejjepius, etcogitalipnes.Ex qup cum duo
derelinquens, nonne videt? An nrih qiii npri claiidus pos.iia sinj,., iiici-assari cpr ex.sacpjaribii.s curis, Ct
eral propter peccalum, nunc 'propter, discipulorum attenuari ex sollicitudine spiritali^.-cumVquis.cogllat'.
docirinam iter veruiii edocttis slabili graditurpede? ca , quic Doiriiriisiint, projiciens; pihguedinem ex
Qui lieri aridam habebat manujn, et piiosam ad be- corde, et.scieiis. quia sj incrassalum fiierit cor ejus,
iiefacieiidunj, hodie. .recijuens manuiij, .lialieteam ;g neque accipiai serraones Dci, neqpe videal salutis
viventein ? Si videris aiiqueiii ppllui11111, ct lepraVn sacraniejiia,deponaii)usclnpscrassitudineniietassii-
in aniina liabentein subito poeijilei'.e, 96 doctriiiae niamus eain, qnoedicta est lenuitatem, ut einosdi-
.sermone conipuiictnm, non te pigeal dicere, (juia CiimiisquprnodpProjiheies ; Sitivitin te animqmeq,:
majus sit liuticspiriialiterleprosum, quara quenidam quammultipliciterlibi caro mea. htterra deserta, invia
carnaliler fuisse purgatuni. El hoec quidem largius elinuquosa, sicin sancloappafui tibi(Psal. Ltin), non
prpfudil oraiip, cttpiens (isieiidere quid sit lioc, quasj siinetus fuerim naturajiter, sed si carnis pruden-
qiiod dicluni est: Et videntes videbith,.el non intel- lia tabescit, et si prpdenfia carriisexiabuerit,. lunp
tigeiis. in sancfo apiJarebo ei. Hoecin expllcatipiieni ejus.,
Y-Q»oeautem causa esl audienteriv no'n intelli- rjuod'diclum est : Jncrassniuni est cor popitli hujus.
gere, el videntem nop vid'ere?.i'ncrass.aj.u»i'es(,in- . VI. Sequilur autem : Et auribus suh -.gfamterau-
quii, cor populi Itujus (Isai. vi). Siquidem necessa- dierunl..Niliil mihi nocei si graviier atidiam cprpo-
riiini est infelligi et boc hiide sit, npn eade!ii cst raliier, ncque isia miljj eapsa fil, ut rioi! aiidiam
corpmalis, et spiritalis jiinguedo, neqiie eadepi est serinones Dei. Qupnipdp enini iiihll riJihi npeet coe-
corjioralis lenuilas , et spiril.al.is.Elenirn quod cpr- ciias cprporalis, si ji(mvfueril pbcrecala ariinia riiea :,
poraliter crassum est, in carne fil, ef niliil iiiihi < Q sic neque levitas, neque grayitiido aud.itjtiiitscorpo-
nocet Cor carneum si jiicriisselur , neque prodesi, si "raiis iinp.sditqttidijiiamniilii. Est alja quoedaij)gra-
a languore, vel.a quaeumque caiisa aiienueiur. Tiile vitiido auditioiiis, qure noceal aniina; hominis. Quoe
antem existiiiio fieri cor carneum cu.ruii.i,-(jni fpr- est isia graviiudo, quoe e.<t in audiliniiera aiiiiiioe?
midine cpniiiieniur. Quonipdo enim loti labescunl Peccalum secundura Scriptuias grave est. Projiter
ab oegrotatione,sic aiunt et crassiludinci!!, et qi.iid- quod sentichsU32 Quispeccata stia, dicil ; Quasi
qtiid piiigiie est circa cor eorum , exteuuari. Qtiid oiius grqvalmsunt super nje (Psal. xxxviii). Et quia
ergo inihi nocei, si corporale cor meuiu jiicrassaiur. gravis est iniquitas, propier hoc super lalenium
Esio vero.et atl.enuari cor jnciini, quid nillii ex isto plumbi sedel, ut in Zachiiriascriptum est (Zach. v),
prodest ? Sed epr nuneupativo cum corporeo corde Êgyptji autem non quonifimgrayia hiibebanf corr
vocabulo animoe nostroe principale nominatur, ul pora^subniersi. sijnt qiiasi plumbum in aqua velic-r
manifestuni esf ex eo,.quod in Evangeiio dicitur : ilieijti (Expd. xy), sed quia animoe epriilri ad talen--
Beati mundo corde (Mattli. v). Neqne eiiii.itbi inundo tiim pltimbi Super quod sedebaiiiiiquiias, aggravatoe
corde sui.it,qui sanguinem, yel quodcumqueniaterioe erant: propter qpod submersi strat taraquam plum-
corporaiis iiilririsecuSVionbabeni. Sed dicliiiii esi: bum in aqua velieiiienti. Grayitudp ergp auriiim a
. i?eflfijji«)ir/oc(M'rfe,proeoqiiodest;Beati,qpiniuiidumj) | peccato }it,.'el levilas a justitia. Qtiid estquod facial
Jiabenipriricipal.eanimae. Princij>a)eri.oiiiliiaiurpro audiiuinnongrayiteraudire, sed Jeyii.er?;Pe11nn;yerbi,
corde. 113 JQuoniam igilur priiicipaleaniriioenosiroe, pennoeyirlulis. Eienira pennoeyerbimullum leviiatis
qiiod esse dicitur in eprde corporeo, siveinundum est afferunt: Quis dabit miliipennas sicul columbce,el re-
cornosirura , sive iinmniidiini ; .imrauniliiinquidenj quiescqm(PsaLLiv)?IiocdiciiPropheies non oransul
quando cpgitationespessimoeegrediiinltirexep, homi- corporalis.peijnas accipiateolomboe, sed pennas co-
cidja, adulleria, furla. falsuuv lestitnoniunj,.bl.asplie- lunibre S.pirilus sancti, Dicil auiein rursiis.Salomoii
mise: mundum auiem.quandp cogitationes saiicioe,et dedivite : Componet aniem sibi penijas quoriiodo
inielleciusdivini, ei jiienspurajpropter Imeaiititran-. aquila, et convertiiur in dpnip ejus qui jrraeest ilii.
dumest atlenuaiura quidera esse dictum, afleijuatunj Si accipiamiis ig.ilur pennas , Jevitef iiUdieiiJiis
a sancio Spiritu ejus, qui salvaiur,; incrassaiuni au- (Prov. xxiii). Si autenl peccaverjriius,etnegligenles
lem, Cl proefocatunia malitia ejus , qui jjeccal. Di- fuerimus circa alas, et defittxerint perinae nostrre,
ciiur enim de sancl6 Spiritu, qui esi secundum. sa- :• gravabiniur ,: et graviier audieriius, Auribus' ergo
pientiain, quia sit muliifarius, leiiuis, mobilis (Sap, suis peccatpres graviier audierulit. Qmries quideta
927 ! S. EUSEBII IflERONYMI "M
ludoei, qui tuncaudierunt Salvatorem, graviter eum _LQuando convertimur, et sanat nos Deus, mittens
audierunt,ideo non crediderunt. Usque hodie autem verbum, quod sanat eos, qui volunt curari in Chrislo
quOtquot audientes Scripturas, nori audiunl sermo-' Jesu, crii est gloria et imperium in ssecula soeculo-
nem spifilaliier, qui levisest, sed litterarn, qure est ruiri. Amen.
gravis ei occidens, graviter audiunt. Atque iiadupli- HOMILIASEPTIMA.
citer auditur Scriptura. Ab eo qui non inteliigit quoe
. De eoquod scriplumesl: Ecceego et pueri, etc.
dicuntiir, graviter auditur : ab eo vero, qui inlelligit
eam, non solum auditur non graviter, sed potius Cap. YIII.
acute. Unde et qui fit inlelligens, flt attdiior. 1133 ' ®a sapienti occasionem, et sapientior
YIl. Est et aliud autem quod prophctatur de po- erit, dicil sermo divinus (Prov. ix). Occasionemau-
pulp Judoeorum, et de omnibus nobis si peccave- tem acceperunl sacraiissimi Aposloli ad intellecluni
rinius : Et ocutossuos cltittserunt, nequqndo videant projiheticorum sermonum. OremiisDeumut accipia-
octtlh, et auribus aitdianl, el corde intelliyanl. Eorura mus sapientiam el possimtts fieri sapientiores per-
qul nori videni, quidam creci sunt, el propter ceeci- occasionem Apostolorum ad Prophetas expojiendos.
fatem nOnvident: quidam in tenebris sunt, et prop- Apostolus recordans hujus dieti: Ecceego et pueri,
tereanon vident: alii aiilem neque in teriebris sunl, g quos Deus dedit mihi, deinde infert et edisseri.t:
neqne coeci snnt, sed quia claudtint oculps, non vi- Quia ergo pueri communicaveruntsanguiniet carni, el
"deni. Et scil lias differentias, quoeprincipales cordis ipse proxime eos factus, qui participanlur eorum:ul
nostri sunt, Scriptura divina. Dicil enim Salvator per moriein destruat eum, qui hnperium habet ntorlis,
his, qui sunt in vinculis, Exite : et his, qui in lene- hoc est, Zabulum, eleruat eos quicumquemelumorih
bris.: ut eh revetetur. Et sedeniibus:in regione, et in sempiternam vilain rei erant serviiulh (Hebr. il).
umbra inoriis , InX orta est eis. lsli non viderunt Igilur quia pueri parlicipes effeeli sunt sanguinis et
"ideei, quia fiieruiJt in tenebris , donec orireiur eis carnis, el Salvator noSier communicavit carni alque
luxvSurdi, atidite; et coeci, aspicite. Et ideo isli sanguiiii; alienum eniin erat arialiira et diviniiate
nori vidertint anle, quia uaiuraliler coecieranl. Qui ejus, sanguiiiem et carnem suscipere : propter nos
vero li33-ex>tra 'sla sririt, quique ad compara- auiem ea, qiiaesibi erant aliena suscepit, ut domes-
."tionerii Coecorumet eorum qui.in lenebris sunt, ticos sibi faceret, qui fueramus alieni per peccaluii),
jnulto pejores sunt: ii siint, qui ideo rton videnl, Et quidem Aposiolus sie exposuit, dicens : Quia
quia ocrilossponte clausefaht.IIoc autem iia esse, til ergo puefi coinmunicaverurit: sanguini et carriij-ei ipse
"asseruinjiis, Salvatormihi tesiimonio erit dicens : Si proxime eosfaclus esi, qui parthipaniur eorum.ÊgP
cwciesseiis, non habereth peccatum. Nunc atilem di- n auiem dicam, quoniam quomodp et pueri commmu-
cilh quia videnius:peccatiiriivcsirummanet(Joan. i\). riicaverunt sanguini et cariii, et ipse 1134 Pr-P-'
Ei bene ait, dicitis quja yidemus , vcre enim dicit xime eos faclus, qui participanlur eoruiii : sicquia
quia videant, et habeant possibilitalem videndi, sed pueri non possunt forliores audire serriioues,
clattderites oculos, non vident. Et si quando videris debent enim ut pueri audire sermones Dci, pro-
ingehiosam ad infelligenduni animam, elvelocemet pter hoc factus in sanguine puerorum causa qui
alacrem, non meditanteiii eloquia Dei, cognosce communicavcrunl carni et sanguiiii, quasi parvulis
quia non propier coccilalemnon videt ea, quoecon- loquens, loquitur non diviriaet ineffabilia, sed qua;-
lirienlnr in Scripiuris; non ob id , quia in tenebris cumque capere possunt parvuli. Parvuli autem ohi-
sii, sed quia claudit Oculos. Si ergo audieris Scriptii- nes homines sunt, si eos comparas ad perfeciiotterii
Vairidivinam diceiitein liis, qui claudunt oculos : verbi, licet Moysen iiomines, Ijcel unum dixeris de
aperi oculos tuos. e't recta vide, aperi oc.ulosab eo Prophetis; iicet Joanneni, quo niajor in rialis mulie-
quod clauseras : tuuc poleiis videre reCta, et con- runi nemo fuit (Matilt. xi): licet ad Apostolos ve-
siderare lumen 1134 veritatis. Et accnsat quidera nias : Petrum, cui portoe inferi non invalescerii : vel
eos, de quibus (ju:eritnr, cur oculos claudant nevi- Paulum, qui raplus est usque ad lertium coelum, Ct
deant. Noii autem et hoc dieit, quia non expediat p audivit indicibilia verba (IlCor. xri): non deponis
aliqiiando et claiidere aniraoeoculos. Expedit enira eorum gloriam, dicens, quia et ipsi in eis quoeintel-
sicut raanifesium fecit Isaias, dicens in his, quoe se- lexentnl couiparatione eonim, quse non iniellexe-
quurilnf: Quis arinuhtiavilvobislocummternum (Isai. ruril, parvulorumdiscijiliiiis eruditi sunt, quaehoml-
xxxiii, 24) ? Qui ambulat in justitia, et loquitiir ve- nibus iraduntur. Dicit ergo Salvaior non de his, qiios
rara viam, et reetara, oblurans aures, ut non audiat Paultis in Christo parvuios iiuncupat, et asserii lacfe
judiciuin sanguinis, et clauderis oculos, ut non vi- potandos, et non forli cibo, sed de omnibus simiVI
deai iniquiiatem. Si futurum est, ut aperiens oculos hominibus : Ecce ego et parvuli mei, quos mihi dedil
animre, audiiim, et seiitiam turpiloquia, melius esl Deus(I Cor. m). Yerum quomodo iu pueiis alii sunt
claudereauditus, quam audire queenoceant. Qiiando aliis acriores, et ea quae eis srint tradita Velocius
ergo ciaudam? Quando mala dicuntur, ut neq.ue in- conseqnhntur : sic, inquam, a siinilem ingeniosis
telligam ea* Quando videnda sunt eloquia Del? pueris H35 factum Moysen, ei Prophetas, sed et
. * Deerat in prrecedenli:editione VOKsimilem, (yppthctarum ptJcitgntifs.

929 TRANSLATIOHOMILIARUMORIGENISIN YISIONLSISALE. HOM. VII. 950
Domiui noslri Jesu Chrisli Apostolos. Proplerea Asive A sacratiim conlemplalionem, resporidele eis .quas
senlienies semelipsos, qui etiamsi profecerini, pue- dico : Queestiiit, quoceos docel? In sequentibus di-.
rorum profecerinl profectu, dixerunt: Ex patie co- cit. Et surtt quidam, qui miltunt vos, niagis aulem
gnoscimtis,et ex parle prophetainus (ICor. m). Nec catecluimenos, quantum in ipsis est ad Venlriloquos.
enim adhucverilatis negotia,sed umbras negotiorum Qui enim volunt vos ire ad idola, de qttibus scri-
conspiciebant; nec plenam lucem, sed obscurara ima- ptiim est: Et omnes dii gentium dmmonia, volunl
giiiem. Ideoque repelebant, dicentes : Videmusnunc vbs ire nori solum ad veniriloquos, sed ad omnein
per speculum, el in mnigmaie, tunc aulem facie ad speciem doemonum.Yerumtanjen Deus nosler, qui
faciem(ICor.xm). Quisergo hiec legens et inlelligens iii coeloel in lerra Universa facil, evellal nos a doe-
inflahitur, et erigetur super scienliam, seu super nionibus, et familiares sibi faciat per Salvatoreui
quodcumquedonorum ? Etenimcuncla, quse ad pue- riostrrimJesiim Chrisluni. Videleefgo nequando de-
ros devenerunt, mullo inferiora sunt his, qure re- cipiaiur alicujus ex vohis anima, ut adbuc anibigal,
posila sunt vlris. Debent ergo iion elevari et superet dubitel, cum audierit illum, et illuin hominem;
bire ii, qui videnlur inter puei'os acrioris ingenii, .'In.-j.iloa idolo deemoncuravit illum laiiguorem : il*.
et velocioris. Islos aulem pueros Iioinines dicil om- lud et illud divinavit. Isla omnia idola sunt dsemo-
nes, quoset Salvator demonstrabat : Ecce, inquiens, B I niiftt, et bominum rion cognoscentiiim veritatem.
ego, el pueri mei qiios mild dedit Deus. Doriuriiacce- Ascendjleaniino ad Deum, qui eslomiiium creaior,
pil el Salvator a Deo. Nemo enim venit ad eum, si eicomparate pietatem istam omni, quoe aniuintialur
. npn qui misit eum, attraxerit veniehfem ad Salva- esse pietas, nec e.st pietas. et yidete, quia vos beati
torem, sicut in Evangelio, quod secundum Joarinerri estis. Qiiis enim similis libi, popule salvale a;Do-
est didicimus. Et quoniam accepit donum a Paire '.iriino?' Et beaia geriscujus DominusDeus ejtisfpo-
eos,quicredunt,idcirco Prophetadeeis -nf.Ecceego pulus quemeiegil inhabilationem sibi (Psal. CXLIV),
ettiueri, quos mihideditDeus, Nec putandus est nonha- Beala quippe gens friit quoridam Judoeoriim, sed
buisse qni accepit, Cum adhuc habeat ipse qui dederit. perdidit beaiitudiriem, "etejecia est de loco suo, quia
II. Deinde in reliquis proplietat Salvator in Pro- etirii, qqi niissus esf, ettestimonium habuit patris,
phela dicens fuluriim esse ut cum acceperit pueros, lion solum per Legem, et Prophetas, verura et in
signa et prodigia fianl in Israel. Habet autem ila : signis, et prodigiis, insidians iiilerfecit. Bealiiudo
Et erunt signa el prodigia in Israel a Pothhio Sa- ergo iransmigravit ad nos Jesu Christi discipulos,
baoih, qui habitat in monte Sion. Qui enim habitat etcredimus In eo iiiconcusse et firme vivenfes jttxta
in speculatorio, et in omni anima potest conspicere hoc qttod docii sumus.
veriialem, iste facit signa et prodigia per S.ilvaio-1C III. El si dixerinl ad vos: Qumrite ventriloquos ei
rem, el posl Salvalorein per Apostolos, et ubicumque eds qui de terra ctamaiil (Joan. i, 16). Quia inania
inveniiur anima aptaminislerio siguorum etprodigio- loquuiitur, vaniloqups nominavii. Oirinis sermp qui
rum Dei, sive juxla spiritalem curationem, sive dipitur, aut vacuus est, aul pleiius verilale. Yacuus
serisibiliter exhortando eos, qtti veniunt ad fidem, est serrao omnis qui jnendax est. PlenusH37est
nori est otiosus Deus, qui tunc fecit signa et prodi- aiitem yeritaie, qtti babet scienliam Dei univefso-
gia, etiam nunc operari ea.: Et si dixerinl advos: rum, et docel ut credamus De6 pollicenli regna coe-:
Qumriteventriloquos el eos qui de terra clainanl, quii Ipfum sanctis suis. Yide ergo quid dicani, qui non
inania loqujintur, qui de ventre clainanl, non genlesi fiieruiit vaniioqui, neque vacui umquam apparue-
ad Deumsuum requirunt, qui exquirurit de viveiilibus i ruiit in conspectu Domini. Nps omries ex plcnitu-
mortuos (Isri. vm, 19). Allendite quoniam obscure:" dine ejus accepimus (Joari. i, 16). Qui vaniloqui
dicta sunt, et debet sensus, Deo ipso largiente et stint rion habent hoc ex plenitudine, sed omnes va-
revelante, cohoefere superioribus. Docet ergo nos,, cui sunt veritate, vacui stint virtute, vactti sunt
ut non simus aliorum sermonum disciptili, nisi cce- Ghfisto. Si dixerint vobis, qumrite eqs qui de terra
lestium et bonorum. Sunt enim qtiidam 1136. \ cldmant,qui inania loquuntur, qui de ventre clamani. -.
loquentium, et pollicentiuni doctrinam veram, qui- i -Yoiodicere et causam, quare hoc polissimum dte-
iioii Ioquunlur cceleslia, sed terrena. Qui est exlerra,, iiipnium venlriloquOrum nunc assumpserit sermo,
de terra ioquitur : qui de cmlo venit, super omnesest:: ut dieai : Si dixerint ad vos, qumrileveiilrUoquos.lti-
et quod vidit el audivit, teslificatur (Joan. m). Sii yenies omnes, qui repromitlunt, nec habenl verita-
qitis, ait, pueris, qui in me credunt, dixerit: Qum- - tem, veniri suo servientes, et quodammodo propter
rite venlriloquos et eos qui de lerra clamqnt, quii vpluptatem ejus et abundantiam cuncla facere. Nou
Inania loquunlur, qtii de ventre clamant, veluti {juae- - solum autem gentiles, sed et eos, qui cum repro-
ritedaemonia : ab una enim specie doemonisventri-*.. niittant iri Christo religionem, hserctici sunt, etrioii
loqui rpom-/.St; omnia doenionianiincupavif. Si dixe- tantum illos, sed etiam in nobis, qui Ecclesiastici
rint vobis, queerite ventriloquos, hoc est, qtioerite 3 suinus, irivenies aliquem pro saturitate venlriscun-
a doemonibus, sive divinalionem, sive verilateni,, cta gerere, ut honoretur et accipiat munera, qute
a Fortasseic/o/ioscripsilS.Interpres, quodGroece lia. Allero ab hoc versu Ista omnia pro quibus eral
dicitur uoaliov, \d estfidoli siatua, aut etiam ti§a- Ita omnia, emendamus, ut et pauio inlerius dmni
êjov, quod esl idolorum tcmplum, delubrum el simi- quce^TOomniumqum, elc.
'
DSi S. EUSEBII HIERONYMI 632
in Ecclcsia dcferuntur. Fste talis de venlre loquilur, Js. lera Israeliloe habenles Deum verum, qui eslsuper
et fons serraoiiiiui ejusin venlre consistil. Non eiiini oinuiii, ciiiu qujerilis, noliie vcntriloquos quocrerc,
fons sernionum cjus de corde bono fiuit, non de bo- neque de teria clamanies, neque vaniloquos, sed
nis cogilaliouibus, non de sancto Spiiitu. Si qnis !>i'0|iriiimDeuin. Qtti qumrunt de vivcniibusmorluos.
ergo aliquando se docere proioitiit, observate ulruni Morlui eniin sunt doemonesprivati vera vita, quoe
sermoncs ejus dc ventre habeanl principium, an dici! : Ego sum viia. Nolile ergo morluos susciiari de
lion. Proposilionenj aulem, qu.i; inilii dici pol<ssl, vivis negotiis (Joan. xiv). Legem enim snscepistis.
ipse interponani, ne forte quis cx vobis a quoquam 0 vos, quibus jicrsuaderi non poiuii, nl qurcrcrclis
eam audiens, cxistimet aut Scripturam sibi esse isia de venlriloquis, et de leria claniaiilibus, vanis
coiitiariam, aui a non inspexissc quomodo oporleat scrmonibus sennoticm veritalis el legem, snscipieii-
approbare sermonem in eos accusatorium, qui de les eam in adjuiorium Legis vesiroe, ailendite : in
ventrc clamant. Quoe csl ergo propositio? Si quis, lcgc vesira scribiiur : Non scquaris idola : juxta le-
ait, credil in me, flumina de renlre ejus ftueni, fons gein faeienies non atiendatisvenlriloquis. ncfjuehis,
aijtue satienth in viiain ceternam (Joan. vn). Dicat cj'ii de lerra claiuaiil. Legetn enim in adjutorhini de-
il.ifjue aliquis de his, qui proponuiil si Salvator re- dit, ut dicant, noncst sicul verbuin hlud, pro quo non
promiititliuiic essc dc venlrefoiitem aqure salicnlis B esl munera dare (Isai. vi, 10). Qui enim assumpsil
in vitain oetcrnain, de justo egreditur, et justns de Lcgein, cl novii, quia Lex in adjulorium est, cl
venlre ciainat. Sirjuidem fons aquoe, queni Deus re- praccipue spirilalis, quoeinterdicil a ventriloquis et
promiftit, in venlre ejus csl. Sed diceuduin est ne auguriis qnrcrerc : H30 'li<; CllnlinicllexcrilLc-
forte duos habeamiis ventres, el alius sil corjioialis, gcni, dcbet admiians eani dicere, imlhun verbura
alius s-piritiilis; quomodo reliqure partes, (juoeviden- ita mundiim apud Groecosei Barbaros, quale est
lur in cor|iorc nominari, veluli sum oculi, vcrum veibiini Legis. Ab omni enim verbo, ab univcrsa
alii corpori-s, alii animre. Si eiiiin dicilur de oculis: doctrina verilaiem pollicente differi Lex, qua; a
Mandalum Domhii lucidutn illuminans oculos (Psal. Dco nobis daia est. Legem eniin in adjniorium dcdit,
cxvin), non puto lioc referendmn ad oculos corpo- t(f dicanl, non sicul vcibum istud. Quid est qnod non
rales. Et si dicitur : Qui Itabel aures attdiendi atidial cst sicut vcrhum islud? Multa sunl vciba, scd non
( Malilt. xiu), 113§non est pulandum hoc dici de sicutverbum istud. Nulluin enim veibum postvcr-
corporis aaribus, sed de animre, quas habent qui buiij Moysi, posl verburn Piopliclarum, multo au-
iniindi sunt in audilu anima;. Sed elsi dicilur in rc- tem ampliu? post vcrbum Jcsu Clirisii et Apostolo-
promissionem : Pes luus non offendet (Joan. xiv), _, riiiii ejns. Yide si non clainant scnsus Dci quod dic-
J
uon est arbitrandmn de corporis pede. Est cnim lum esi : Legem enim in adjulorium dedit: ni di-
quidam pcs cordis ingrcdiens ad eum, qui dixit: Ego c-'"1')Sl40iui acceperuril Legcin in adjutorium,
sum via. Sic igitttr simiiis venlri corporali vcnter non est ut vcrbiim istud, quod iocutus e-tMoysesin
est aniniae, dc quo loquitur juslus : A timore itto, Lcgelata per Angclos in mann medialoris (Gal. m,
Pomine, in venire concepiinus,et pariurivimus, el pe- iy). lMulioatileni diguius poiesi hocEcclesia dicci-c.
perhnus spirituin salulis lum, quam fccisli super ler- lion est sicut verbum istud, quod caro factum csi,
rum (Isai. xxvi. 16). Quicumque autem plenum lia- quod habiiavil in nobis, cujus vidcmus gloriam, non
beni ventreni vanis sermonibns, qui de ierra suni, sicul Moyscs vclainine oblcctaiu, sed gloriam tani-
Iiabeut vcntrein de terra subsistenlcm de quo scri- quam unigciiiii a Patre, plcni graiia; el vci-iiatis.
pluni csi : Deus autem et islam, el hmc deslruel (l Non cst siciil veibum istud, quod suscepit Ecclcsia,
Cor.xi). Sancti ergo ventrem babent, in qno a liin qvo cicdii, per quod et salvabitur, Yerbuin quod
inore Domini el conceperunl, ct plcnus esl ventcr iii piincipio erat apud Dcuin, Deus Yerbum, cui glo-
eorum foniibus aquoe salicntis in viiarn oeiernam. riaet impcii-.iniin srjsculasreculorum. Amen.
l)e isio venire ail ille : Aures e\ venter meus quasi HOMILU OCTAYA.
uier plenus mnsio ac ligaius (Job. \xxii). lioccenim
De eo, quod scriplum esi: Dlulate sculptilia in Jei n-
dixil non de corporali vcntre : nec enim venler ejus ^
salem et in Sainaria : usque ud ettm locum inquo
corporalis, plenus erat divinorum, el his proxiino- dii : ci cornmovebo civitatcs , quoe liabilanliir.
rum vino alligalo in b ntrem. Ista in soluliotictn
'Cap. X.
propoiiiiouis.
IV. Nunc ad hoc quod ccepiinus, revcrtamur. Si I1.S9 I- O1''"1 quidem quando peccavil populus
ergo dixerint ad vos, qumrite ventriloquos, el eos qtti prior, excidita religione, el sculplilia fabricalus est
de ierra clamant, non gens ad Deumsiium , Iisec eis Judas in Jerusalem ct is qui Isracl vocabalur, in
respondete. Dcficicnter anlem dicitur. Iloec cis rc- Samaria. Si autem et niiiic aliquis «onsidcrct ex
Sjiondelc, non gens ad Deiiinsuuin exquirilnr. Una- mullitudinc eoruni, qui coHiguntur peccalores, rion
gua:qiic gcns, si qu.crit Jovem, ad projiritnn Deum pigcbil cuiii dicere, quod unusquisque Deura faciens,
refcrt quod qiirrsivii. Ileec cis rcspondele. Yos au- quod cxislimat esse bonum, et servieus peccato,
n Male iri Reuedicl. cdil. nos legilur proncgandi h Emcndamiisex aliisli.brisiH ulrem pro quo an-
parliciila. lea cral in ventrcm.
<lk. TRAN"SL\TIO ilOMILURlJM OUIGENIS IN YISIONES tU)M. IIOM. IX. 9Si
maledictus est faciens seuiptile, et conflans ojnis i^ habens existimat se esse sapicntem, et dicit: Sa-
iiiaiiuiira artificis, et ponens illud in ab*cmiso. In pienliatn iniellcctns aufcram, fines genlium, et vircs
absconso quippe cordis mulia facirmis idol.i,-si pcc- eorum depascar. Pervenil enim ad omnes genlcs
cemus. L'nde sermo nos edoeel pcenitcniiani agcre, operatio cjus; sed Salvalor in onnies genics iuiltcns
et uliilare super scilplilibus et idolis, qure-unliri scrmonco sivs, eruit cos, qui a Z-ilmlo in cunclis
Jcrusalern et Saraaria. Ei siijuidcni nos prcccintis, geiitibus caplivi tenebantur. Et vireseorum dcpuscar.
qui cssede Ecclesiaciipiinns, in Jerusaleni facin>us Mirialur se vires noslras proprialum iri, ei ir.idcre
sculptilia. Si vero ii qui extra Ecclcsiara constiuui adversus nos mililantibus. Et revcra esl vidcrc enm
siini, qui.iijodohoerciieipeccaveriul, f.iciiml idol.i in qnibusdam hoc lacicnfem. Quando eiiiui quis iirici-
S.nnaria. Vcruniianien omnes omnipoiens Deus jux- tur a H42 Zabulo, et lradilur docmonibus spii-iii—
lasuani bonitateiii, ad poeiiileiitiamprovocat, dicens: Lus pessimis, virlutibus contrariis, quid aliud faciiim
Vlitlaie sculptilia in Jerusaletn, et in Samaria. Quem- csi. quani is dixcral : Ei vires eoruin depascar. A(ci-
admodum clcnim fcci Simarirc et manufactis ejus, piens noslrss vires, dcpas.lu0-est nos. El commovebo
ila (aci.nn Jerusalem et idolis ejus. Comminatur civilates, qum inliabilanlur (Isai. x, 21). EthocZa-
quircnnique fecit Saniarili.nis, el bis, qui de buliis comininaiur; inhabitari cernil civilaies, Ecclc-
Eetlcsia snnt. Cum aulcm consuminaveritDcus omnia }B sias Dci in Clnisto Domino consirucias, lias coinmo-
faciens in monie Sion, ei in Jerusalem inducel, super lurum e.-.sese personal. Ei Ircquciitcr quiilcm con-
seiuum magnum principein Assyriorum, el super alli- cussit civitalcs inliabilaias perseciiiionibus , ftv-
ludincin gloiim ocnlorumejus (Isai. x).Doeemiirquid quenlcr conciifsil scandnlis. Scd nos lentcmus ftin-
fiiliirnm sil inimico no=lro el Zaljulo (Gen. m), qnem daittcutum hahcntcs super petrain lale- fleri, ulisie
seusiiiij queradani riiagnum riunc Prophcta nuneupa- qui dicit : Commovebocivitates, quminhtibitantur, nos
vit. Qaomodi) eniiii serpens snpientior erai U4® moveie non v.ile.it per procellas suas, ncque jier
omnibus besliis quocsunt sujier lerram, el filii soe- spifilus advcrsos. Yerum ad omnia quoe acciderinl,
culi hujus sapienliores super lilios lucis in genera- siabiles peiseveieii-.us, ulpoie liabentes acdiliciuni
iione sua sunl; ct disjiensator iniquitalis sapienter supcrpctram Jesurn Cinislunj, cui esl gloria ct
fccit seciindum sapiehiiam noi) brinani: eodem rao- iinperium in sa-cula soeculoirjm.Amen.
do isle qiii fignraliter princcps Assyiiornm dicilur, HOMILIANONA;
magiius cst sensus, el esl mirari niagniludineni sen-
siis ej'us : in quo abtisus est ad inslrueodos sapien- De eo qubd sciiplum esl: Et dudivi vocem Domiui
dicenlis : Quem mitlam, et quisibii ad popuiinn
tes rauiidi istius , qui cuni oinni verisimilitudiiie,
virliite falsilaiem teclarnm suartim cout-<n islum ? et transgrcdiens modica, pervenil usque ad
cunciaq-je locum in quo scribiiur : Peie libi signum a Domiiio
poiientes exhibcnt. Cum ergo omnia fccerii Deuaiu
Deo luo in piofunduin, aui in excelsum. Cup. VI,
monle Sion, et iu Jernsaleni, ctreddideritea, quoe
VII.
jusiis rcpromissa snnt, lniic inducct sujna seiisuni
magnum priiicipera Assyriorum, els'ipcr altiludiiieni 1141- -E' audivi vocem Domini dicenlis , qiiem
glorise oculorum cjus. Alfa eum sapieniem scrmo millaiv, cl quis ibii ad populttni hium? Et dixi: Erce
novil, et eôrdium ruinre ejus al>inllatione roepisse. ego suin, mitle me. Et ait: vide, el dic populo huic :
Uiule ei si inflati fuerinius, in judicinm incidemus Aure audieih , el non inlelligclh , et rcliqua. !)e eo
diaboli, in quo incidit ipseZabulus. qui nunc leclus est Isairc Prophelre serraone, ore-
II. Vidcainiis aulem ei inflaiionem cjus, quanla nius Deum, ut noJjis gratiam largiatur, ut digna
sil, uleam caveaums, el uon pcrmillamus enni sii- projiiiclico s|iirilu yaleanius exponere. El audivi,
per nos vcra dicere. Quidigiiur dicil"?Viribusfaciam, inqnil (Exod. iv), vocan Domini diceniis : Quem
el sapienliaminlelleclvsauferain,finesgenlium(lhai.\), millam? Poslquam juirgatus esl labiis [ Al. labia ]
Exisiimalfortitudinesiia, quod vult innobis se posse PrO|]Iicta, paraius suscepil minisleriiim Doinini,
peificere. Et revera si vjncsimur, el post haec veiba et dicit : Kgo sum, tnilie me. Sed ul paratinr essei
peccemiis; si jiost Ecclesiam rursum in circam, el! 1>ad hoc, mcmincfat vocis Mosci. Nam et iile eadcni
ad cijiiorum cnrsus, ei ad convcntus geniilinm ea- ulcns \occ, ihiite me, princeps popuii, jmlexijue fac-
mus, quid aliod fii, quam superatos nos possidel? Jil lus, et famiilus Dei ninicupaius esi. Audivi aulcm
quid dixit ZJSJUIUS,\iribus faciam ? conseqiiilur in queindani Hebrseum exponenlcin hunc locum , al-
nobis jjeecatoribtis, qttod niinaius rst. Sed el si for- quc dicenlcm, quia libcnler quidcm Prophelcs, et
niceiiitir posi casiiiaieuilongi |___.4I. lcnipori*.,post paralus piopheiiain suscepit ad populum , ignoians
sanciimoniain niullam, ijuid alitid fit , qiiam \era qiiso e?senl ei dicenda. Porro audiens uistia, qua;
loculus probalur supcr iios, (jui'di\it, ihibtis faciam? esscnt populo niinlianda, Iioc esl, aure oudieth, el non
Quid autem et aliud reproiniliai isie inagniloquax, iiuelligeth, elc. (Isai. XL),in scqucniibns pigrior fit:
jnluearaur. Et sapientiam inielleclus auferam, fines dicenle ei voce Dei ; Clama, respondi! ci, e! dicit :
genthim. Sapieniiam nescio quam polliccliir, dc qua Qnid cla.nabo? Aivi.ror autcra h;rc prophetari de
el Propliela loquilur. Alienigena qumdam saphntia Salvjiorc ; rjuia fuluruin crat, ut audieiiies non au-
•estin ch (Jer. vm, 9). Esl enim aliqua exlrauea a direnl, el vidcnles non vidercut. Manifesiius poi-ro
veiilate sapientia, quain disperdet Deus. Hanc isie fiei H42 (iuotl riicilur, si considercmus paultiluni
£>5D S. EUSEBII HIERONYMITRANSLATIOHOMIL.ORIG. IN YISIONESISAIAE. 056
locinn isfuin : cerrientes aspicieiis, et noii videbith, j^suoruni prioruin. Dlximus lisec de riobis dici, el liis
isiiusmodi esl. Yidebant quidera videre lunc coecos qiii in nobis sunt peccatores. Quomodo igitur qui
respicierites, rationem autem visionis ignorabaiil. inter nos sunt peccatores, conversi sunt ad iiiiqui-
Audiebant parabolas, qtias dissolvebat secreto disci- taies palruiri, et patrura suorum priorum ? Dupliccs
pulis Salvalor. Jpsi vero non audiebant, nescientes habemus patres, el una species est pessimorum pa-
quoedicehantur, propter hOc leslificans eos dixit: trum. Siquidenl atttequam credereirius, diabolus
Qui itabet aures audiendi audiat. Nec enira privali paler nosier i.uil,: ut serino Evangelicus ostendit,
erant iiis auribus, ut rion audirent; sed inleriores dicens : Vos de patre zabulo nati esiis. Cum aulem
eorum aiires gravatae erant ad audiendum. Propter credidimus, faCti sumus fllii Dei. Si ergo post ba-c
hoc praedicat eis , et per Prophelahi fulura praefa- peccaveriraus, Convertimur ad itiiquiiales palrum ,
tur dicens : Aiireaudielh,etnon hUelligelh : el cer- lion simpliciler, sed palrum priorum. Ad probaiio-
ticnles aspicielh, ct nonvidebiih. Iriciassalum esienim nem aulem hujus rei, quia duplices haberaus paires, -
corpopuli hujus. Quid sit hoc quod dicitur : Incras- tttimur et H44 ^^ teslimonio, iii quadrage-
saium est enim cor populi hujus; ihspiciamus. Omni- simo- quarlo psalmo, ita dicenlis :Audi, filia, e! vidc,
bus, qui in prsesentis vitas curis versantur, cor in- et inclina aurem luam , el oblivhcere populuin tuum,
crassatum est: liaud aliter eis , quiin soecularibus]g et domumpalris lui. Quasi pater quippe ccepil: Audi,
moranlur InerasSaiuni esl. cor, quam si a spinis ene- filia. Ergo duplices noslri patres sunt. Sed oblivis-
centur.Idcirco pinguescitcor, etnon poiest tenuio- cere, inquit, dottjum patris tui prioris. Si igitur
ris spirilus suscipei'e notiones, Fugiamus ergo a oblitus domttm patris lui prioris rursus fueris ad
lalibus curis, ut allenualum cor nostrum Deo accep- peccala conversus, incidisti in id quod nunc dicilur
tabile fiat. Fugiamus ferrena negoiia. Ista sunt peccatuni :Conversisuntad iniquilalespairum suorum
enim, quibus cor incrassatur. Propter hoc sermo priorum. Dicebamus dudum zabulum patrem nos-
sublilis erat, ut inExodo scribitur de eo, quodait: trum fuisse, anlequara Deus factus sit paler, si
Quicumque fuerintpropter 1143 tenuitaterii cordis tanieri iiufic non habemus eiiam zabulum patrem :
ejusiriodi, isti Deum videburii (Exdd, xxiy). TaJibus quod etiam de Joannis Epistola appfobamus, in qua
eiiim oculis Deusvidetur. Tria sunt quse dicunlur. ita scribitur : Omnh qui peccaium fqcit, ex zabulo
Incrassalum esl enim cor populi hujus, et auribus suis natus esi. Toiies ex zabulo nascimur, quoties pec-
gravileraudierunt,:el octilossuos clauserunt. Possunt caraus. lnfelix iste qui sempef gerieratur a zabulo.
autem et aliter manifestius iiitelligi, quee hoc dicuii- Rursumque raullum.beatus qui semper ex Deo nas-
tur in loco, Multi enim hominum putant inspicienles citur. Neque enim semel dicam, justum ex Deo na-
creaturas, et mundum isium coniemplantes, videre jC tum, sed per singula yiriutis opera seraper justus
seea. Et quid dico horainum? Ecce yolucres et qua- nascitur ex Deo. Hoc autem ut plepius possit pro-
drupedia vident solem etlunam-, et universuni si- bari, etiam de Salvatoris nostri quolidiana nativitale
mul ccelum cum slellarum choro> sed ralipnes dicamus, liquidoid in justis obliiienles quod in Do*...'.
eorum non intelligunt. Soli vero justi et sancli per mino preecesseril.Salvalornoster splendoresl glorire,
sapjentiifi Dei rationem comprehendenles inspiciunt splendor autem non semel nascitur, et deiiiceps de-
ea. Ideo in octavo psalmo David dicit; Qtioniamvf sinit ttasci : quoliescumque orlum fuerlt lumen, ex
debo cmlos itios ppera digilorurii iiiqrum, lunam et quo splendor orilur, toiies orilur eisplendor gloria;.
steilas, qum lu fundasti. Quid enim nunc Propheta Salvator nosler sapientia est Dei. Sapieiitia vero
non videt coelumet lunam._?Sed hoc quod ait videbo, splendor esl lucis oeternoe.Sic igitur Salvalor sem-
si consideremuS, polerimus intelligere. . . . . per nascitur, et idcirco dieit: Ante otrinescolles gc-
nerat me, non, ut quidam male legunt, generavit. Si
semper ex Patre nascilur Dominus, etiain tu in sinii-
litudinem ejus lanlum adoptionis scriptum babeiis,
seraper generaris a Deo per singulos intellectus,
D per singula opera, el efflceris filius Dei in Christo
a Contiersisuiii;ad iniquitates, Qttorum ? Non ail Jesu, cui est
gloria et imperium in soeculasvecuio-
mpliciter, pattum, sedcum additamenlo, pairum rum.Amen.
Caetera desidefantur, mulila quippe estin libris ad propositum Isaiae lextiini, vel ad superiorem ex-
cmnibus cuiri editis tiim manu exaratis nonaisiliaec positionem respeeium habeant, Cum janidiu error
in Isaiam homilia, cujus postrema; parli supplendoe isle inoleverit, nec supersi.l pars ejus homiliaepro-
detracla temere est olim postrema pars lioniilioeiii- pria, el nos subneclimus ad exempl.ar Genebrardi,
dem nonaeinJereiiiiam exgenuina Hieronyiiiilii.ler- spatio tantum aliquo ad legenlis erudilioneriiinler-
pretatione ab his verbis, Conversisiinl ad iniquiiates posito.
pqtrummeorum. Quaj tametsi nullum, ut vides, vel
9ST •-" • -AI>IS. HIERONYMICOMMENTARiOSI.IN"ISAIAM
APPENDICCLA: -938
IN ISAIAM PARVULA vABBllEVIATlOv
DE CAPITUI3S PAUGIS/
EX VERONENSI MS. NIJNC: PRIMUM; E0ITA,;: ..;
1145 Cnus liber est duodecim Prophetarum : et.; A aperlani prorupit insaniam, negaiis esse quofl dici-:
quod solenl facere Mediciin aegrotationibus, ct vul- lur, el nihilomiijus vitiis subjacel, corripilur aPro-
neralis secundum corpus, hoc Prophetoe, quasispi- pheta quasi JudaS, in quosit vera Dei confessio, et
rilales medici, in animae vulneribus, diversisque: quasi Jerusalem, quod pacemquidem habere videa'-
peccatis facere Consiierurit. Duodecirii Prophetis tur, ut ab oecultis Crimiriibusse retrahat, ne etiaiii
quasi ajgrotans, qui vitio suo eiirari noluerit-, ad illi captivitas veniat. Audile cmli, et;auribus percipe
mortem usque describitur; el postea per Gbrisluni, ierra, quoniam Ddmhius tocutus est. Quoniam in
qui verus est medicus, sanatus post mprtem esse Cantico Deuteronomii scriptum est, eo temporequo
narratur. Quod ergo duodecim Prophetre per parles Moyses, quasi nubes Domini, loquebatur : Attende
facittnt, et nihiiominus ipsi bi'eviter subindicant, cmlum, et loquar, et audiat lerrti verba ex ore riico:
eumdem ordinem continentes, lioc latissime Majo- exspectetsicut pluviainsermoneinmeitm, et desCendant
resProphetoe facere consueverunt. Ezras autem, sicutros verbamea ;et legem Deistil) his testibusde-
qui interprelatur ddjulor, et ZorObabel, qui inter- derat, ccelovidelicet.etterrajhocestomnibuscrea-
prelatur iste -princeps in Babylonej et Jesus, quiin turis quoecceloincluduntttr, et terra : ex parte eniln
lingua nostra sonat Salvalor, in figuraprseCesserunt totum indicatur (synecdochicds) : quod leneiur in
Domini; ut quod ceeteri Prophetf* iriedicinalibus B ] partibus, quia omnia includunlur, tit diximus. Ccc-
suis libriscurarenon potueiunt. Isticuraverint, et luni et iefram. Quia legem Deipraeyaricatus est po-
reduxerint populum post captivitatem. pulus, eosdemrursus lestes vocat, sub quibus data
(Cap. I.) Vhio Isaice. Propterea visiodicitur, quia lex est; ut quoniam populus audire cpntempsit, cun-
Prophetae futura cogiioscuttt, etspiritualibus oculis ctse audiant creaturoe. \\lffl Audile cmli, et quri-
.Salvaloris intuentur adventum : unde et Videhles bus percipe lerra. Jux.tabistoriara quod dicit hoc est:
apud antiquos' vocabantur Propheioe; Filiv Amos. Quoniam me genus contempsit humanum, et iiiter
Pleriqueputant, Amos, qui lertiuS est de diiodecim cunctas creaturas el elementaquse feci, hoc tantuiii-
Prophetis, patrem esse Isaioe, sed vehementer er- modo rebelle gerius est, quod repugriat voluntati
rant: diversis quippe apud Hebraeosscribuntur lit- nier*; propterea etiara irrationabiles queeputaniur,
teris; alius per sade, ajius per sin. Quam viditsuper audiant creaturoe, ut.ijiagis rationabiles condemneiir
Judam,el Jerusalem. Speeialiter Isaias ad duas Iri- tur. Quia Dominus iocutusest, Filiosenulrivi et exal-
bus mitlitur, Judam, et Benjamiti; etJerusalein : hoc tavi: non dixit filiosgenui^ sicut in yulgari habent
est, ad ujetropolim duarum tribuurn ciyitatem. In interpreiatione; superfluumenim dixisse filiosgenui,
diebus Ozim,Joatham, Acltaz, Ezechim,RegurriJuda. cum utique omriisfilius sitgenitus. Ergo in eO quod
Sub istis ergo oriuiibus, quiregnaverHnt in 1146 C G dixit filios, indicavit jatti esse genilos. Nunc . aug-
Juda, prophetia ejus extensa est: etiam inipso li- mentum facit, quia omnis qui generat, et nutrii:
bro reperiemus, quae visio sub quo dicta sit rege. ergo ego et gentii, et ntilrivi : et nori solum enu-
Hoc secundtim Historiam; secunduni tropologiam trisse coritentus fui, ut in morem animaiium, et
autem inlelligendum, quodeumque ad Samarlam, et avium suse illos relinquerem passioni, et suo labori
ad deceriitribus dicitur, hoc dici contra heereses: dimitterem; sed quos pai'vulps enulrieram, magnos
quodcuiriquevero eoritra Jerusalem, hpc dici coritra quoque, et adultos, ul quibus vilam dederam, riunc
Ecclesiam. Prima iiitelligentia tropologioe ista est: darem etiam gloriam. Ipsiaulem spreverunt me.Vro
secunda alia : aniraa quoe erraverit, et de justitia lantis beneficiis vicissitudo conlemptiis fuii. €o-
coiruens vitiis subjacuerit, diciiur Ephraim, di- gnovitbos possessoremsuum, et tisinus prmsepe do-
citur Satoaria ; nam dicitur yaccas sibi aureas mini sui. Raiionabili homini irrationabilia jumeiita,
construxisse, et referlur ad decem irjbus. Qui- et pecora compararitur, ul cum illa toeneficia sen-
cumque adhuc in proposito perseverat, et non in serinl. ,et brutorum quoquesensus nonignoret eum,
aIta in Yeronensis Bibliothecoe codice vetustis-. D auctore opusculi diximus in hujusce torai prajfa--
simo inscribitur : qui num. 2i Ox riigro colore (Sunt tione.
enim alii ex rubrO)prsenoiatur. Vide qrioede hujus '
PJLTROL.XXIV. . «
tsm AD S* HIERONYMIGOMMENfARIOS IN ISAIAM APPENBKHftA, 916
cujus berieficia seivlit; soltim genus humanum con- A copuletis. IIIiid. autem, quod paulp ante diximus,
demnetur quod contempsit Deum. Cognovitbos pos- Prophetas esse medicos spiritales, et quasi totuni
sessorem suuiit, et asinus prmsepe dominiwi. Bos. getlus curare morborum, Huncmanifestissimob cu-
qui labOrat, qtti jugo colla subihittit, et iiiullurij ex rattir exempirj : Videte enim Scriptura quid-dicat.
'laboresilo plus prajstat domino, quam ipseadomino Omnecaput languidum, et ohtnecor mmrens; aplanta
afccipit, iaiiie'h ifjtelligit poss&slorehi luum. Asinus pedis usque iidberiicenifionestih do.stihhas; vuliius,'
qiidque procsepe domirii stti iriteiligit, beneficia, et ei livor, et plaga itiinens. Oiririecapiit laiiguiduin, ei
locum, jnqiio cibos accipere consuevit, Jibentius timnecor mmrens. Freqnettter admoneo, ut in Pro-
videt. Israet non cognovU: subttfdiiuf trie'.'poputus plretis verba singuia consideremus; "idcireo enim
meus non inieliexit: subauditur, rtec possessorem,nec secundum historiam imperitis utilitas non vldetur,
dominum : siiiiulque cbtisidelrat exe"Hipia-qtiarilSfh qiiia fvonihtelligurit "qiidi dicituf. Omne capul lan-
vim habeanl. Boslicet cibos aceipiala domino. et guidum, ei omne cor jnterens. Si quis regrotaverit,
asinus Iicel praesepe cognoscat, tamen mullo plus vel difficillimomorho corpore oppressus fuerit, liar
lajjore stio prrjesianldominis, quam ipsi a.dominis, buerit autera animara Ifcliorera . infirraiiaB eorporis
8 accipiaiit :
egqautem eum nulla benelicia liomi- .tetjtia aniniisustentalur. |_14S Rursus si aliquis
num habeam, nisi hsectariiummodosi salventur ipsi, Buioerorem habuerit, et dplorera cordiSj ei. diversas
quos dtligo : cttm eis l.anta.prsestiterim, et iiihil ac- trjbuIationeSj robiistuni autem corpus. imbeciHUa-
ceperim, pro pmnibus benefieiis cbntempluni solum- lem anirnoe sanitas c.orporis sustentat : curiiautem
modo reddiderunt. Quia ergo tantaperpessus sum,et et corpus iii oegrotalione esi, et anima indolore,
perdidi Filium, quera enutrieram, quem exallaveram, nulla pdssuntsubvenire renrediai Hoc estergo quod
quod possum soiiim facere lacio : piangam perditutti niedicaraiue dicitur, onme caputtangitidutii.Ei omne
et morimira quem segrotantem sanare non poltii. Vm xor mwrens : Simulque corisidera 4 iquia ° principali
genti peccairicfpopidoyrpyi iniquitate,semininequam, aijini33jhoc estcordi, corporisjeotiiparaverilpiinci-
filihsceleralh,\\_^^ Mutaverurit jjoiijina ;vm yenii pale,.jd est capui: In.capite omnes sensus su_nt;coe-
peccairici, quoequondam gens mea dicta est ;p6pulo teris inembristrurjcatis vivere anima potest ;.trun-
(jrrajjij-peccatisehiriigravibus proegravati sunt : ss- cato capite, vila omnisaulertursel rion dixitj orane
nitni nequam; non nieo semini, seeundum quod caput ajflputatum ;; supertluuni enira erat,. coetera
alibi diclum est, Et insemhie luo benediceniur om- riiembra describere. et morjbosreliquorum artuum.
nes genies : filiis sceleralh. (Gen, xxvi, 4), neqtta- siafflpulatum dixisset. LjiiJguidunicrgodicili ul et
quam meis filiiS; stalira enim ut peccare cosperirtJiiSj in descripliooe membrprum cseterorum habeai lo-
cum cnndilione peccaii et filiorum.nonienainiliimus. C ciiin. A pltinla pedh usque qd verlicemnon est in eo
DereliqueruntD.ominum,quiisi seqiieniem iii. singu- saititqs. ITotus .Tgrotat ISraeljne unus qiiidem vir
lis viis. Singhlj sensus, siint : Cum oninia fecerint,' sanctus iiiveiiiri potest, quasi jn eorp.ore niembrum
cumcuncta scelera perpeiraverint, tamen ego non' aliqiiod,quodsanum esset videalur. Si eiiini;essel in
dimisi eos, sed exspectavij ut aliqtiando ad mere- tolo corpore aliquid,- quqd sanura•esset. ex unins
verterentur : illi auteiri sianlern me, et paiideriteni sanilate etiaiii coetera raedelaiij Irahere viderenlur.
manus . ad prjeiiileiitianj eoruni., derejiquerant: et -Y-ulnus.-, et livor, et._piaga inmens.: vutnus, peccata
non eis siifficit, quod dereliqueruiit (videte auxesin recehtia, livor aiitiqua seejera :|plaga triiriens, iijco-
peccatorum), sed eliara, Uqspheinaverunt sanctunt ctum, et yetus delictum. quasi .qiiodampttrc j-arlu-
Jsrael}tibatienatisfflil i'i3(i';ors»JH:;id esi. hoctospe-- riens. Non esi circumiigatanec curata liiedieamine,
runi esse, quod ajite fuerarit, attteqiiais)meo.no- nequefoia pleo. Noh quod hoec Detis non fecerit;
mine ceiiserentur. SuperqiiopereiUiamvos ultra ad- fecitenim omnia, et 1J50 s'ne causa missi eranl
deiites-prmvaricaiipnehi?Prjena M liocijilerlur a Do- JProplietoeiSi ista iiqiifecisseni: sed qttianpnestsanilas
ujino, quasi a yero jjiedico, ut per cauleria-, et rilor- subsecuia, quodaramodovideotur nonfacta esse qurfi
dacem piilverem sanitas subsequatiir. Ergo quqd facla sunt. Secundum tro|io]ogiahi. Audite•cwli , el
dicit hoc est: Mulia erijplasira, apposui . diversis qftribus-percipeterra : h.oc,est>et yos, qui saii.cli.vider
niedicaminibiis curarevos volui, iioti jjiyeiiio genus iiiini, <etyos, qui peccatores, pariter audite. Filios
reniedii^cunvvestraqnoiidiefjegritudosiiccrescatjuoij eniitripi-,.:etexqllapjîpsiautem me sprevenint. Detis
soluin. inquit, non sanahiini a.piioiibusvitiis, scdet iilios horaines liabere dignaius sum; eiiutrivi eos,
raea cura rcvolveijle p.riora peccata. uoya apponiiis et nvagnilficavi.ul de servis aniicos dicerera : ipsi
vuhiera. Superqup.percutiamV_o s utira?%u\\s\dubitaii'- nuiem spreverunt nie; hoc_,per peccata siia, et certe
lis vefba sunk hoc est, iji q»i'oyossanera yqnia eiiim crihi iiullain meam.duritiarii senserint. Et prudenter
plaga Doniini ad hoc percutit, til enicndei,; ,«d Jioe dixi.t spreverunl: ticmci sperijil, nisi «uju.s njniia bq-
X_%$\\%%iy}\i-£fy\&liJ$ niiaSi est':*1'! 0 $i lllius j_lemeniiam, el niaiisuetii-
quasi, quOd yobi.s imponani emplasirijni^flr/rfcHfcs dinem meam ijribecilJilaterninterpretaiites, spreve-
pfmvaricdiionem:cum jquofidjenpvis peccatis yeteja runt quem limere, et amare debuerant: et proponit
" ihiijs. vitibse'erat accipit.l , prairi;lil._§cijj..fialteiiis anriolavefai.

b Legendum cecHG/Mr/verissimeadapograpliisiii i"f ;Gr|ece fyep.6vtkh,"' :'"
:§$. "iMDEXftERUM 'EFIfflttSOttUM lNSiQN!0RUMi _ 319;
exeni_itam,• quBdsupfa dixiri)us,jde boviB;el&£iho. «ijiiu euiij vapulaverit. eiasinuSjttum a dbniiijo fue-
Ilocauteni lotuui inierpretamur iti Scripturis di; eis, fiiiiitliiiiaiu's. iiOiisehlitpiagas , sed jjetteficiofuiii
qui pef pecciita siii a Dbiiiiiio .rfecessCfuiit-, ijuod iattmmniodq rccQi'daiur; et cuiii viderit dominulli
jnullo deteriories sirit jjrulis aiiimaliiiiis : illa eniih ailudii.', et iretitiain meYitis'quibiis.clihique
pbtleslge-
ii"oiihabentialanta doniiiloruiii, el possessoruni be- stibus indicat; Israel veroy bbc esi, aninia. vidiiis
jlelicia, nihiloiiiinusa domino non recedUHt: et bds beuiii, riie 'cbgiidscferii' nbiuTt,etc. *
11Abuiide saiis Iirec siiit ad iritefnosceiidurii cdnsarciiiatoris ingeniunr-.Cfeifera iiec operav preiiiuii
csl persequi
f
,,,-';:;:.jwi>fix,'-'-;};;;:.;;
aiRM.. M..?IEBORUM INSIGMORIJM.
: &.:i; Libertasanimreservanda,700. Animarum,quasde sarie-

.-,-- titate pristiriacorruerurit„vasiitasetmiseria, 16, 17. Post
Abriaiiam fideiirilegfitaleservalusest de ighe GhaldEea- quietfemrioctisauimavegfeiirirfesta'd'aUaietttiiiri'fet faclnn-
fumv 779;Nbuideo bbriaiiabuii,•quiaiiivesfuil. ied quia dumqu» dicu.niur,895. Perlurbatioanimaevbcaiufejjfie-
divitiisbeire usu.sest, 648.^10. .iribiitfe,Mbriaoblulitlsaag, ias..76. Iiripudens&niriia" MuriiqMiiisaiiii. aiui'siio'eiffife"
1026.Nullusaute Abrahamseuexappellatusesi, 47, 48. 662.Oiflriiulm gfflmaritinrii i ff'
.affectUs ifetjis- subisirigeriilus' '
PeccavitAbrahalftjpeecavefuritJtoyses et Aafci),825; .810.-Quienamfmmaritia-iiitfefiis^lfeseiliSi baMani. M4.
Adahi^quafe ejfeclusde paradiso?778. -,.Ariitiiofuiiri ciiaritas.coriifheridaitif; fi6ri,c'6fpo'fiinj', '766.
Adamaritisnalura, 987. HaililiaariiftiiriiiligatdgloferiicbipoHSy1S.; . .
Adomdisbotii, 774, ..". - Aiiriipi-ffiserilis lempofisruKiratfeiiipbf a sigftiTicaiii; 27g
AdfiaittisphilbsophiiE a rtibus erudilusAfiliuoutfl eofise- Amiebfisipsfflbltabiifefaiufiisfest sigriaj'2ii.'::B]SlibluS
cravilinlJeuni, elc:, 38; uafensAriliiiliristi,271.Aiiticbristus-iii iribiiteOiiveticou-
Advfersariffe polfesiates natura foliiores, hos veib fliie, sumendus juxte qubsdam; S4lv
1062. :. Arilidbtysamafisstmridattir f iifedicissibiiiaclibriaii-
. AdtilatoreSiQuidclieiHirde iis, qtii aversaiitiiraustefr- seanii, S96; :
iatem magisU'orum, ei adulatoribusiavehtj 407. ...Arilibeliiaoliiri vbcaijatiifRfeblitlia;.i69;-Ah'iiociiia,Lao-
Aer Cffllum dicilur, 142."-. f,- -..". — dicia fet.ApaifiiaiibSt i<^jeWurii^M ,
..aEgyptus qiiibus.rebiis fe-riilissiijja e St.? '205; Soliiiido AuloriiO ClebpalfaqQesiiiiffatisj AugiistusGêSUf Msyis-
^Sgypii f ertilisvenenaibfUrivahinianiiUm. 781.Idola sEgyp- linii s'ut)|ugaviiy 205; -... . '
tioruto, quiJe?.168, JSullagens ila Mololalria;fuit deaiia_ Apblliiiar.is;i)6lJ iairi'eomWeiiiaflos:, ijbariihidibMcapi-
"quam.ffigypiuSj.SiO. jEgyplii vocant regibHSSîfoiriousj-lBS. lulofumscripsit 8. Mdfe suobiiiriia
LibidoiEgypliorum;quarila?848.^gypiilVbcafiUir. thuse% ibid, ---iuIsaiairi,
;',; : pfrfite>.voiat,
'
el Assyfiiapesj_tl3-.Societat-eIsrSelisJEgyplusiVenediiii— In Aposlolosgratia'Pro_jii'etfafum;'V'eilit, 711,-AjJostoii
luf,-300. Apud-HebraosyjEgyplUs_:.^gyptiU5; etaEgypiH riumefantuf, 194. DivUi i ii
Abbstbli diVefsas'- pîjvincias,
uilo vocabuloniincupaiilurMesraimîSS. DeiisJediBcavit 448. PraecipilufApostoiis ut elevent sigiruuV iJbtiiiiiicaji
domosO!)sletricn)UsiEgypii.,v792.. '.> i crucis, fSB: PftBdicatibftfes Apbstfilo.fiii!i,-8ii.- Ajib.sioii rp-
Masflorens clto cbtteidil.494;iEiassenUmvenerlibiiis borantur contfa pfefisecutiohfes, S17.;:Pi'fecipiitif AjiOstolis
elianiinier liosies, 881. ul pefseciiloresi.siibsloeb rfalfuiil li&bbariij802; Qiio-
:. Affliciibnes.libenter suslinferitsarieti,979. niodovinctossjjfeant;AipbsMi,2S8.-Ap&stbliet SVarigfe-
AgareniSaracenidicii, 217. lisiseex Hei)raep'tfesiinibfiia "tebitabaftV, lOBfeSeijiiiirilur
Alexander,qiiare pardiis dictus?872.. AlexaiiderMSg^ serisiiiiiyiibrivefBa, iiitestiriioniis- veiei-isTeslaiiieili.i;, 110.
iius appfell.atusHirciiSfSlS.-Veheno fel
pefiiiy; .ejusr.egliuiii Absque;daVnpb S eilSuuiri iftifefpffeiail'suiit iii <SrKC(in) ex
iu
dividiuir parteSj ibid. . .;. Hehfaip,- 596;Ghbflis Apbsioiofiiiif 'pfbpteflitimiiitiatem et
_Oph.abettim qUoitOdoIfegebalut'Spiid Brajcoset "Kd- conleiiiplrifri, Veffnis appellaius,oODrAposibiiagricblSe di-
braios, 1019. _ . ,' . 70.
curjtur, FiliiAposlOl&fuiftiqiii.? 7§8.' : .;
AltareJlcclcsireunuttj:,non pHiriiiia,297;Uiiiimallave. AqiiilffilJfiiriaEditi.b, 879. Aqiiilfefeaitlb sebbtiaa, 905.
steutuflafideset una Ecfelesia,208. Aquila fefudilissimfesifflulavil'iiiipferitiain•,-aut. PhSrisaM-'
• Ambrosiael rifeCiar GenUiiUim,.'-43S-.' rumiriterjiffetaiibiie decepiiis'(?st,S6l,.
Anien,appfobalioeOruniqua3dicla Siiiit,'r787. AtiuiiajriaiufaSfgSpbllbS.-%&: Aqflilafiirri Mrigcliisfe-
Amieusaliterj-aliter iuimicUS riCTcutitf 1086. virescitmutatiorie pennarum,498. Splendofemradioruiri
AmosnomeadivferslsliiLeris.apud.Hebrajos-scribitiJfj'efc Solis.hiicariliWsoculisihiufeniiif;"ititd,: Qubiribdb pfbbant
diversomodo ihterprulaluVf 7;..8..AiiioS',palei' rionfest pullossubs, ibid.
Isaiffi,
tertiiisduodeciai: Prbpteia.i'Ulflj-..8i ;: .... • Arabajlatrociriiisdediti, .oi)_3id'eb'attt-vias 8S7„
.Ai)gelorUmiuVela,10S8;AngeUi;uBtoiifes;v67-5.ABg Ai'absin bonamparlem,ac.cipitur,:248;,; Jeficij6', :;.
sideSj.SSO. Augfeiiprsfisidfeiii p-oHisdffiisDbWiiiic^-Sii.AfiÂraxes Ararat, regio .cariipeslfis.in Afirieiija, If36: J<6'fearu
getisirigolispfa3suiilgetilitjiis,.264,441-. Ang8liliumanbt)rsei fluit,ibid.
suni.gerien.'246;UnuSgilisr_ue IjabfetAngfeliim 'ciistodeiij; Arbitriumhotnmislibenini monstrafur,865, 875 988
822;Angelistaiitiiicoiispfeclubei.-SSOi- GoBluin Aiig.elorUiiVGufiibefuriiafbitriUifi lioriliiiiief vatftf;lOfS:tti flbsifoar-
lialiitaculum,. 857.680;Angeli:TOC-airfW-aveS",.8i7.Ati|feli la^ bitriocorisistitbonummalumveeligere, 67.1.Nuila esi li-
pidesigriei,-658i AugeliquosfeiisU alasliabere dieuilliiiy92. beri arbiiiTipbteslassiiie Gi-atla y 970.-J iSairiiiaritrif qiii ila
Augeli,et viri saacirveiiicuia-diCunfiii'; qujbus boimriesad- laudarit arbitfii_)otesiafie-ift', ul Bbi misef iebfdia' tbllatnr
dilcunturadtidem.821. Univefsaiiomiiiuili rnultiliido,Aii- 910.Ita libertas afbitnifesefvarida'est, utih biuhibusex-
gelbriinimulliludiriicbniparafS,- pfoiiiiiiipducitiif,488.Irai- cetlaiGralia iai'giib'ris',.969;;,
' AfcaNbea(i;ffl'6Btes
lamiirArigfelos 702.
per virtritfeS., QiiodAftg."ei;i;faciiint ifl l-aiifi'aeiaia,167.-
coelis, hociri terra facfenduiii—888. Pef Sj.ifiiuniDoiiiini} ATianbrum hsresis, 877, Arianorumefrbr cbnfulatur '
. AngeiusinleiligfeijduSj.TS^. Aiiigeliboriiet inali dfesigiiati, 787; '. .: '
256;. A rigerimali":pra3Siiifes. pfofllieiarum,- 337-. Ars apud bafbaruspfetibsissi.may qto? :i;0i^
- AriguluspforegnopbiiiluiY2QS;,. - Arliummaleficarum geuefa; Wi.
-la: Arigusliisqriid.diceiidurficoiiSolaU&.iiis-Satfsa,- 884. ifiaM.meffsufajfEgy^ ' -'
Getilfefit-Deiis-iijVvam^ Asinisepultura,qua3?992., , . ' ;
.- Aiiiniiad ipiagifilmilJei.fcfeataesl,- S941.bfiiamenta Assyfji;fet'Ghaldaji ift SepidbtiibMVpia^jhVtaJuiJiBjB
a-nifn'«,-.qu'a3?'872i-Bo'ha'ahimaj vifluresjiiiala-,vilia, 6i§'. siiiim,87/ Rfeguuiri AssyfibfUm' vfelrisiVssiriiuSi et'qubiidam
Sa&cioruifl ariimseseriigei'insbf d&Dei'sutft',S70.:. Satitildi poleritissimuni,428.-AssyriiJSOOjfMis'ffegiiufii; ^sirfe
riim ariimsefcollfs et m0ntes;-dieuritui' pirovteeiatfe Viftii- iEgyptieitiby».:p;oss-eder'uiit,:ii4;.Sept'uagin-ta aiinisreg'
tiini';*383. Adima-fisstfa v ftteS: J M-et-pOihbfuiri pafadisiis .iVurijA&ffiofufifaitJn^fefusafeoj; 231.:Eiiumerafiofegurii
dicilur,'âridbMi6pfa3-est^^^fe^^ 18. AssjTJoruin quipopulumlsfael fex-pugriafuiit, 483; Gr«ci
945 • INDEX RERUM ET YERBORUMiNStGNIOROM; 9U
auctcres.deseritisevunt bella Assyrisegentis,:227.Yeteres Centnriones.tribuni. quinqtiagenafiiet decaniunde sic
AssyriiappellantuvSyri, 209.TraduntHebrseiAssyfibrum dicti, 48.
corpora cremata fuisse illaesisvestibus, 147. Dfeecrum Cerviexlrahuntserpenles de cavernis, 958.
exfercitudecemtanlumremanseruntjuxta eosdem, ibid. Per insulasCethim, vel Italia, vel. parles oeddentales
Astraquidampulautrationabiliaesse, 559.Ordocceles- iulelliguntur, 846.Diversaso529. piuionesde Celhim,227,
tiiim Astroruinnon potest miilari, 1076.Aslrorumapud Chaldaaidasmonessonant,
Chaldaeos observanliaesl, 476.: LinguaChananitis,linguaSyra, 207. Loquiiingua Cha-
Alhenieusiumcivitasidolblatfisefuit dedita,694,980. nanilide, quid? 296.
AlbiuiDemberitiet Epicuri,468. Chartade junco tiebai, 191.FasciculiChartarumiu qui-
AuguresClialdasorum multi, 555. bus continenturcalumniaefenefalorum, seditioniscausa
Aures incireumeisae,quid significenf?884.Docemuret maxima,689.
auribus-ccrpoiis,el serisuaniiriaaaudire, 586. GhrisliaimspopulusD.eivocatur,739.Christiauoriim coli-
Aunimest Deus avsri, 40. MosantiquuscOndendiAu- cordiaet unitas, 160. Omniaquae Judsei
runi et ornameiifain sepUlcris,898.Est Indiuelocus, iu a Chnslianisimpieiilurspiritualiter, 21.faciuntcarnaliter,
;Iii ebirijJaraiibne
quo Aurumoplimum nascilur,242. Chrisiia.nor.umElhnici qriasi mulieres, 206. Quid clamant
Avariti.iinler idola condemnalur,36. Avarielraptores, magistriEcclesiarumChfistianis, 482. Chrislianinonvo-
servi sunt mammonae, 576. sed necessitate, 727.
Aves i|uid aganl ut delfendantfetus sues, 423. Aveset iuntate, Christusrtonex profeclu,sed natura Deus, 981.Diviui-
besliaenon abscissosarborumramos, . sed . eadavera devo-
: <_:, las ejus, 528.In vetefiTeslamentnomnjpotensappeilatur,
rant,200. 18, 44. Splendorgloriaeet formasubsianliiBPalris, 6i8..
Azotus,urbs polentissimaPaleestinre,211. Omnesvirtules Patris iu se coutinet',509. BrachiurriDo-
B: mini, 591.In eo quantafortiludo,ibid. Fonset principiuni
omniumvirtutum,157. Dnapersonain Chrislo,946,In eo
Baal idolumSidoniorum,407. IdolumBaal posiluuiin permansitSpiritus sanctusasterna 1 habilalione, 156.In eo
Templo,672. ! omnisplenitudodivinitafishabitav.itcorporaliter,:ibid. In
Babylona Chaldaeis' condita est, 549. Fuit nietropolis eo omues virtutes, 507, Christusprinceps pojnitfenlium,
Chaidaeorum', 169. Babyloniscircuitus, ejns capitoliialti- 48, 49.1.nChrisliadventumomniaProphetarumvola peu-
ludo, et rerum quaein ea habebanlur maguificenliaexpO- debant, 12. ConceplusChristiex sola Yirgine, 1084.In-
niiur, 180. HebraiceBabeldicitur, 254. ylrgc el iilia ap- carnalioChristiex VirginestatuiturfeluctauiibusJudreis,
pellatur, 549. Ejus natura non esl damnabilisut vpiurit 108, 109, 202. Natusiu Judaea, .41 arinoAugustiCresari.s,
baeretici,ibid. Babylonel rogib Chaldaaorum,moiitesca- ibid.Nalivitasejuscrealiohuncupata,i 096.Humanussermo
liginosiappellanlur,935. Cur Babylondicitur mare.?212. nen potestexpliearelriy.sterianativitatisChrisli, li7.0rto
Babyloniicrudeles, 203. In Babylonevenationesregire, DominoSaivatoreomniabellacessaverunt,54. Adingres-
175. Multoutilior est ignis elincendihm Babyloni,quairi sum ejus.,idoiajEgypticorruerunt, 202. Infantia humani
astrologi, etc, 584. Quaedicunturconlra Babylonemad ; corporis in eo, divina3non praejudjcavitsapientiifi,111.
hojus niuttdiconfusionemetiuleritum pertiuent, 255. Unctio ejus spirilualiserat, 731. Idem unclusa Spiritu
Baptisuiisolumsacramenlumpeccaladimiltii, 22. Bap- sancto,752,Tempusprifidicalionis Christi,annus accepta-
lismuse.t martyfium dedicata in et
aqua sanguine lateris bilis, ibid. Christusdocet, Mosen elProphetas de sepro-
Christi, 561. Inbaptismale nulla personarunidiffereulia, jihetasseomnia, 118.ClemenliaChrisli, 624. SolusJesus
602. In baptismatehomoaquamtribuit, Deus autem Spi- omneslanguoressanat, et infirmitates,55. AspectusChrisli
ritum sanctum,66. Renascenlesin baplismate,comparan- ingloriusnorifoedilale,sed paupertate, 612.Nullushbmo
Inr-herbisvirenlibus,525. prsster Christumsine peccalo, 619.Solum Christumve-
Barbtedecorindiciumesi virililatis, 114.Barbajcapitis- nena diabolinon tangunl, 866. Sacramentumcorpofiset
qrie fasuraluctusindiciumfuit. 185. sanguinisChristi laUdatur,745. Quo sensu passiohemre-
Barnchlibellusedilioni LXX copulatur, liec habetur cusavit, 131.Soluspro nobis passusest, 748. Passiofejus
apudHebraaos,853. plp.nedescribiiur, 614 eiseqq. Denioiistraturper ivarisla-
. -S.BasiliiCommeutariain Isaiamlaudautur,257, tionem fractselagunculaj,154.Ejus caro moili traditur ut
Balusdiciluriii liquidis,Ephi in aridts, 75. JudaBorumsublimitas destruatur,ibid.ln cruce ignobilis.si-
Beali qui vocanturnon propter virtutem, sed propler mul et decorusaspectu,614.Candidus,;etrubicuiidus,if>«/.
ihunera, prreeipitabunturin riiorlem,159. Yerumeorpushominisei veramanimah)scieusinfirmilates
Beelphegoridolumconsecraturiiin Nabo, 185. demonstravif,ibid. Eas omnes divinitalesua superavil,
Bel idolum,a Grfaecis vocaturBelus, eia LatinisSatur- ibid. Curexaltalurin cfnce, 410.Nonnecessitate,sed vo-
nus, 544. Huieimiriolabanturhosliaehumanae,ibid. lunlalecrucemsustiuuit,616, 620.Mortuusest prb omni-
Beta, genusoleris vilissimi,598.45grolanliumcibusest, bus, 608,755.Morsejusrequiesappellatur,161.Lalus ejus
ibid. Variistatusfideliumper eain designantur,ibicl. perlbratum, 588. Cur passus esl et sepullus? 619. Garo
Belhacharmavicus propeJefusalem,881. Christi n.brividit ccrruptibnem,663. Spoiitedescenditad
Bonumuihilnisi virtus, et riihilmaluninisi vitium,159. inlferos,255, 474.Percussusin cruce, sanaturin resurrec-
Bona a philosophisappellantuf indifferenlia, 607, 645. tione, 685.Suo vuinere, vulneranostra curavit,615.San-
Bonaindifferentia,quae,159.Qiiid.iuidboni est, sineDeo guis Chrisli, pretium redemptionis, 602.Nos Deo con-
dari non polest,945.Bona,mala,et visitatioDominiquid? junxit, 705.Pacifieansomniain coeloet in terra per cru-
1000. cem suam, 607.Aute Christipassionemunusquisquepro-
Boset Asinusubi pariter legunturin Scripturis,12.Bos prium seqnebatur errorem, 616. Post passionemmulta
et Asinus,quid sigmficent,452. prasmiaconsequitui',622. Passio ejus quid operaturin
Bosrain terraMoab, 442. . genlibus,S42. Non ob merita, sed bbgraliam et fidem
BrachiaDei, qnajsinl, 587. ChrisliDebreconciliatisumus, 602. In totoorbe loquitur
Buxus lignumest impplribile,406. per Apostolicos viros,580.Ex omnibusgentibus,unamfe-
cit sui nominis gentem Chrislianorum^^Ô.Addramus
c. Ghrislumcfeatorem, non creaturam,958. Propter numa-
Qui Ceadil,non majorest, sed fortior ilio qui creditur, namsalutemcarnemassumpsit,ibid.Adoraturiu Ecclesia,
977. '.'•.'"'. ', quasi in corpore, 575. Sponsusvirginis Ecclesite, 858.
CsesareaPhilippi, hbdie appellaturPaneas, 507. QuomodoChristusjustificatur,622.Panis perpeluus, 895.•"'
CsBsaries candida,longitudinemaetatismonstrat,338. UnumfuiidamentumApostolorum et Proplietarum,Chris-
De Calumniaomriisiniqultasnasciluf,640. 1us Dominus, 571. OmniumEcclfesiarumconsensusde
Canes,sagacissimum animantiumgenus, 12. Chrislo, 922."Christussaturatui'fide Ecclesiarum,'-621,
Captivitasextreina pudoremet imbecillitatemnescit, Uiidecredenies in Christo, fideles appellanlur,319. In
186. ; ' servitute Christinondifferentiasexuum valet, sedmen»
- Caputobiinet principalemlocuminter omniamembra tium, 403.in quibushabilatChristus,679.Mysleriumpas-
et sensus, 15; ciimdolet,debilia sunt, ibid. - sionisejris et resurrectionisignoratum,746.Error riessi-
Carbunculuslapis, quid? 94. mus multorumde Christo,648. Mysteriumdivinasnativi-
CafmelusinonsiivGalilasa nemoribusconsitus,147,191. tatis in corporepbssunt sanclifide magis nossequamdi-
Carinfelus duplpx,397. cere, 619.Loquiturjuxta dispensationeiii carnisassumptaB,
Caroet spiriiussibi adversantur,548.NaturaCarnisnon 731.Nominaejus, quse?155, 134, 156. PersoriaChristi
damnahilis,605.Plurimiin ea regnant cumGhristo,ibid. monstraturin voceveritatis,710.De totoorbeconcurritur
CarlhagoTyriorumcoloniaesl,227. ad locamysteriorumejus,210.Abscondilus in petra, id est,
Cedaret Nabajoih,quid? 722.Cedarregio esl Ismaeli- in Chrisio, rionsentit transeuntemmunditenjpestatem,
(erumquos nunc vocanlSaracfenos,846.HabitaloresCe- 58. Ubi sciibitur de Apostolis,Jacob, Israel et Isfemen
diir maximepollenfarle pugnandi,218. ibrahaniappellatur, ubi deChristonihillegitur,506,807,
946:
945 INDEX RERUM ET YERBORUMINSIGNIORUM.
Circumcisio in signumdata etquot populiscommunis, AdDatorisomniagloriamreferendaj534.
910. Tri|ilexcircumcisioin Scriplurisponitur,884. Davidiriterpretatur Forlismanu, 715. Pauci de stirpe
Cilitimcivitas,de qua fuit-ZenbStoicaesectaehaefesiar- David placuerunt Deo, 986.formae
ehes,227. Decein Dscades qtiadriB possident firmitatem,
Clemensvir Aposlolicusseripsitad Corinthios,612.164. 790. Denarius, est, 78. Numefus est
mbrte regnum .•Egyptioruiiideslruclum, numerusvperfectus
Cieopatraj
et terraquidam putant auiinaiitia,10,;242.CQ3- mystieus, 1082.
Cceltiiri .-.,-'• . .
lum et lerra nbri peribunt, 588. Coelbrumet terraacoin- Desperaiievitandaest, 665.
mutatioin melius,589,788.Coelosreplicariquasilibrum, Detraciio cavenda, 694. Detrahere bonn, vel malum
quid?4il. Coeli dicnnlur piuraliter, sed siugulariter in- laudare,ejusdemcriminis,82.
telligUntuf,10. CoelutnsigniGcaiAogelicasvirluies, terra Deusnonhabetprincipium,528.Consortesnat,iiro3Sua3non
niortaliiifngenus, ibid.
lerrerii; habet, 731. Lex naluralis et scripla nnum Deum tesla-
concludit
Coalesiesmyslieamsequunlur irilelligenliam; tur, 490.Ntilloconcludilurlbeb,quiaoiuriia.)>ugillo
simpiicemhisloriam,11.solus Deus 960. et palmo,799.Crealorest omniumvisibilium,el invisibi-
CogilatiOnum secfeta cognbseit, Qui- lium, ibid. Deifaciemjuxia naluraesuaeproprietalemnulla
in
damdicunlnonessfepeccaiurti cogilationibus, 8 65. videl crealura; sedmentecernilur, quandoinvisibiliscre-
Commentariorum leges, quae?835. ditur, 20. GrandisDei clemeinialaudalur,409, 632, 651.
Confessioproladde accipilur,650. ClementiaDei viucitur magnitodine peccalorum",756.
Confidere.Meretur pacem, qui lota menlc in Deum SemperiijdigemusDeimisericordiaetetnullusestfiiiis fejus
eonfidit,348. clemenliaj, 299. MisericbrdiaDei, supplicia haberit
Cbnscientiae l cfsiones in peccatoribus, 239.Conscienlia mensuramsuam, 276.Miseficerdiaj esl unamperire
Dei
peccatorumvermis non moriens,93. 828. Felix conscienlia, gentfem,ut omnessalvaefiant, 99. AbseonditurDei mise-
c_iisetanlumin sfermonepeccavit, Felix conscientia cu- ricordia, fet ira demonstratur,ut hbminespeccare desi-
>uscausa Dominoffevelatur,981. Felix conscifentiaquae staut, 239.IncrfedibilispaiientiaDei,988;Dei majestase.t
]>roDeo suslinet opprobrium.948. Felix conscientia 468.
quaj pbtentiademonstfatur,.487.492. Omriipbtenlia Dei iriquo
affiieiionistempore,bonorumoperumrecordalur, diffe-. pfaevalet,897.In Deo dixisse,feeisse fest,428. Magnitudo
Gonsiiia.Quaritainter Dei hominumque coiisilia iortiludinisDei, faciccuricta'servire suo ordine,492.Deus
reniia, 680. '..''.. iacitres inler se contrarias, 835. ManusDeipro potentia
Consolationes m ullae falsaa quibus homines deeipiuntuf, sumilur, 811. PrbmissioDei constaiis est el firnia, 134,
682. 635, 651.NtiHuspotest cOusiliumD=i infirmare,261.Deo
Sub Corislantino imperatore,Evangeliocoruseante,infi- nOnjufanli crfedendum est, 181.Ejusscientia,immensitas
delilaset turpiludoonmiiimgenliumdeleta est., 36. et providentianolanlnr,494.Varie dispensatgenushuma-
Consulesunde dieli, 49. num, 386. Omnia ejus arbitrib guberrianlur,493, 926.
Conlrariasimul esse non possunt, 790. Ordb prbvidentiaeDei deseribitur, 211. Grandis amor
Conventusomnisqui nonofferlhostias spifiluales, abo- justitiaein Deo, 872. Jiistitiaejusquandocognoscitur,548.
minabilisest Deo, 21. Poenitentiain Deo, quid?.S7. Non est opusejusperdere
Conviviumunde dicfum , 26. quoscreayit, 385.LabbrDei, dfeferidere peccatores,522.
Cofin Scriptiifispro sensu et anima accipilui, 868.Lo- Ad comparalionem ejus, cunciasiipientia nihilumdepu-
in
qui ad Corquid? 479.Quorunicbrda labiaqueconsentiunt, tatur, 914.Omnisqui directusesl m DeOiSceplrum esthre-
hos diligitDeus, 875. reditaiis fejus,ibid. QuosensuDfeusdiciturbaberemem-
Coruuregnumet potentiamsigniQcat,68. bra, 846. Non'potesl hbminismanuiieri divinamajestas,
Corporacredeniiuin,Templum sunt, Dei 1040. Corpus 528. PraescieritiaDfeifntura praencscit,191, 1025.Deum
tabefnaeulumdieitur,472.Alflicliocofporisindulgentiam niliillalet.494.Deumniiiilcelarepossumus,25.Nemoscil
peccatorumdepreeatur, 690.Nulla est turpitudo corporis fuluraiiisi Deus, 547, 1044.ScienliaDei quidoperatur?
membrumvocaresuonomine,550.Error pessimusdesta- 606. Noiilia unius Dei, omniumvirtutumpossessioest,
lu corporumpost resurreclionem,828. llesurreefiocorpo- 1075.MagnastnitilianoncpgnoscereDerim,et prfesentem
rum stabiliuir, 589. Non solum animss, sed et corpbra • contemnere, 870. Deus indignasua nolitia, ignorare.se
commulabtiiitur,588. Subslantiacorpbrisglbrificatinbn dicit, 974. Vocatomnesad fidem,639.Noiimeritohostro,
denegatiir,702. sed Deisalvamurauxilio,:22.NisiD.eusnos Iraxerit, salvi
840.
Correptioamaraad prajsens,1084.MisericordiamCrea- esse nou possumtis,883. Omnia eveniuot conlraria his
Credtorisgrandisclementia, quosDeus vult salvare,326. VidereDeum. perfecliunest
loris discimusexemplomatrum, 810. Creatbre neglfeeto, gaudium, 811. Aquibus yidetur Detis? 761. Quo sensti
in
oiniiiscrealura cbnsurgit peccalores, 944. Salus crea- Patriarchajet ProplietaeDominumvidernut, 90. Semper
Irirre,lucrumesl Greatoris,947. iiiquirendus, et quortiodb,507. A quibus inyenitUr,688.
Cruejssignum exaltatiim in gentibtis, 572.TituluscfUT Quosensudiciturmaile Adyef.santfe Deo,
cis Christi, cur trihus generibusappellalur,486. Iudocta non invenilur requies,consiirge.re,:893. 251. Appropinquat sariciis suis,
nalionumturba stiscepit crucem Christi, non sapienles -"• 515, 649. Deb
Approiiinquamus menle, nori corpore, 594.
Sieciiil,15. '_-.„ AppropinquareDeo non est. mentis otiosse, seil laboriosi
Crudelesvidenlurqui sananl et emendant,584. L^f operis, 686. Servire Dorriino,et habilare coram eo^non
,Cryslallo nihil purius, 659. In alpibus dicuntuf aquaa est loci, sed meriti, 233. Reddere DeOet Cffssari,quid?
concrescer.e i n
' Cuslodesvinfearumcrystalluni, ibid. 629. Nonloeorecedimus a Deo, sed vbluntate 944.Modus
et cucumerariorumporiebanluriu rsyertendi ad Deum, 649.OblivioiiivocandiDeurii,tinde?
umbracaliseteas.iilis; 17. . : : 676. QuosehsuDeusdicilur iurere, 83, 776. Ultioejus
Cyprianus et Hilafius laudantiir, 727. sancta etjusta, 359. UniversacOnsentiuntiraj Dei, 937.
Cyprius insula v.ciriaJudasa;, qua de fuitZeno princeps Differliramiit praebeatmisericordiamy 377. IramDeisen-
Sloicomra, 8 46. iiuiit muta elemenla et animantia,810. Percntit delin-
Cyrusanleqiiamnasceretur, praedictusfuit, 532.Hune quenles, ut percussos:corfigat, 14, 679. QuasifiliOsnos
dilexisseJudasosrefeft Joseplius, ibitl.Frimus desifuxit erudit, qtiandovisiiatiri vifga iuiqmtat.esriostras, 262.
Babylouem et Cbaldpaos, 531. Eo regnanteTemplumCoepit Ideo miserfeturfetpafcjt, nt exalteitifilliusmisfericordia,
redifieari,ibid. AppellaturChristus,ibid. Figura fuil viri 410. Qui non sentiuiit Deumpferbe.neiicia,sentiunt per
Ecclesiastici,554. supplicia,71. Coasolatiotjus est super hoslibussuis, ut
qui beneficianonsensferunt,suppliciiscOrrigantur. 27. Cur
.-i:.;:-.-,.'D-- visitatiniquitatfes,241. Cur di?simulatpeccata, 676. Cur
Daemenfes in aere versantur,412, 577.Nonhabent san- venturusestcumgloriaetfurore, 419. Quomodoignisest,-
guineifi,749.Nihilcrudeliusdaemonibus, 291.Nonhabent 812.In habilujudiciset friumphaniisostendilur,813.Ve-
poleslatemin homiues,869.D*monibu3potestasaliquando nit ad judicium,non utjudiCet; sed ut pariterjudicetur,
concessacst, ut malafacererit, 504. Magiseliguntperire 56, 822, 825. Coslumet terraftivoealin testimonium,10.
flainmisquampraedampc.rdere,151. Quosensuiion sub- ' Quomodohabitat in exce.lsis,678.Quaesancliorasunl, ha-
sklunt, 774.Quldquidpeccamtis,iinperiumest dasinonuni, bitaculumdicunturj 755. Ubi fit voluntasejus, ibihabi-
9oo. Plerique solent daeriiones colere, ne noeeanl, 911. taculumel domus,ibidi RefrigefiumDei est, ul in nobis
Error quorumdamde amored;smonumin mulieres, 633. requiescat, 577. NomenDei blasphernalurpropteropera
DagonidolumurbiumPhilis.hiini,544. noslraraala, 606.NoinenDominiadditumDeo pro intelli-
Diimascuscivitasf egalis,192. geiuia personaj,618.Nostroloquiluraffectu,21. Iraeejus
Daninatorumajterrlasnpplicia,-828, 850. Quidamvolunt quinamresliternnt, 699.Nonparumputemusessetimfere
tormentiidarnnalbrumfinienda,"829. Dominum,582. QuiDomiuumdesidefat. aliudnoiidesi-
paniel et ejus sbciifacti eunuchijuxta Hebraacs,479. derat, 547, Parumperdeserit, ut cbgatad,rbganduifi,;752.
- DartusprimitsBabylonioruni deslfuxit ifflperiunij 175, Qiiiiianiaiidifi ab eo non .mefferitiif;?865. Majris;diligit,
49?'- INEES REReM ET WRRORUM I~-_S.GMO.RllM. 9,58', ;
jusiorumpaupentatem,quanimunefad.ivitum, 7-36.. gentiapi,-72S.Gli.ri.sliK iScclesia.iji s.uamdeseret propter
Divinitaiem:aspiefefe.uonpo.s'sunf obuii:carnis:,: 9 .0.-lo
Dlvinitateriullusestsexus, iSQ:':': ;.: :"".; ' :-':f impietatenv.qu.Qti.lieîib^
;a3di.ae.aiio.!ijs.i;cc!esis:, .63*et:5«_q.De,'eaquiddfcituii,IfS
.
.Debr.uinbMtoriimopinio c ondeiriiiata. 527.Qiii.coopa- e-X seqq. Multalocahabet Eeclesja, 1079.:Kdva" nbriiiiiapur, .
ratbres 'siint Chrisli, Dii vocanlur,915. Aoctoreset dii Eeclesia? iriifionuntuf-'7:4b. Ecclesisgcur
iEgyiilioiium,'205.""Dii liabgntnpminaes S4ft; appellantuj.Insulai",
jEgyptii'-:• '' - bestiis,
"" In eaignis est.ei.caininiis,'~42a. ."eliifiiiitaht.i iii.eriti
844. ".":""" fest, to.nt_et.ue yiKtiitis.;' ut-Qr.nameP.tvuR
Dextra et sinistraquomodo'pjelijgiirjturip *">cf.i|.J..jris, 57.1..^busu.s. dierituir-Epciesif,
bonorumEccIesiEe.nptaiiir,, - ^.0jius'digni"tatum
* ' --•-
629. Deelina.ffe3.cj dexLram'fet/ad.shiistrain.,qjiiij? ijTli. .Eccjesiastiaarum fetcpiifusio.i 229,' . : '.'
Qubnibclo dite6ire".6sf^*nec adîifl^.\'i,jr_.jii'j-.s-iiSc ail"dfeit^rafin"
.r,....„.,,.i„,.,..:;,. ,s-..,...._,;!l ,. -Beciesiasticus db.etbi; qualis fe.sse. debet, Sb. Oppra yiri
declinare,_52,
" Ecclqsiasliciin r.educfudisqup.s.ij.rBê.sig^dfecepii.qiiaJ:?
'.'^'^Sj.bji'
^ê-Jiî.gqn^rljiaj-il-ia. t_ijMi'_njjicessi|.atft. iri^fqrsp^ 692.NiillusEeclesiasticorum.tahtunv riai)e.t:siuiJii in Sbrio,
»<;•'.
sfeiiTriîiiis.dr^ q.!^ht!i)ii ha3ret!eiiiiinalb,:286i : . r.^;.'.y-;y
S32.'Ir.festin| t'bjpupa^ Eiiitionesse invleeinexplicant,S61, ¥_)lgataIrajjslatio.
'ppjjTJri'c|)fiip!ff"ala ,'27_).'''j5ainnaii^r'&jiirdjeuni, diafibiu.ri. LSX dis.tata 'veritate Hebraica, et cajtferis.edilibriibiis," *~ '
pbsse'j.iij.iifilafi' gt :age're''pffimfentiamV | Si7>> ?S3.'vyictis 130,276: Su.byB.riit''forlissiijJuni-l?l§timo;|iiiji['i, gfiS.-
p'ej''diiibesi"',',fe't vicôribiiscausa '"gfMmipniiji", 61'!':
1 :f"ffpi. Edom.116:1 Ioci voca!).uiiinj, se.d ii.bniqij.ga^guinis, .747.
"
circa pa.iffen)djaijbji,J|p9..^;ub>sfefisusecuris','Sgrra' fef. Eleemosynacommendaiur', 256. '.'. • ,.;;'., "V"
virga.gpi)jrj^.nafjjjj'i'4^'''; ''";'*' "•: ''" "--- Elementa pmuia siaiul desaiviqnt qdversum eos jjni
'•' '
Diadfema'gi,'pur'pufa'splis impfeEatoritJus flanlur, .852. OffenileriiitDeuni, 203. "'"".-.'
. jjje.jiiirpjvitbiis(|j;$'ci',pi£3.'''":,",",;' •'"••' "''*;' Eligendaqu-eexpediuijt, 7 84. :
Di.il.ymiisJtiieWnymi,airii'e,us';:d.e:cein
:"': fet octoedidittomos ..iflnzarjyh^s'ia-.%6_a1^tiJi5-par4l!>u_3,siL|i_^4'86'- :- -,
: irij^l^-"'4":1*"' i^->--»-«'«.!''" ".-'.•",""!<*", -|?mat!ivpcantSy.ri'Epi|>bi!niam.. 145.
0'j'es.JjrjJ:
Jsitipopg. ac.cip.itui', 2.08.Dijjsinalus,qjjdg,965. . In Eiiiptionibus.eansuetrid?, 1084.
Q.ijbsc.riîfp'rii:aelis'^lpiiui',';|7t,:'Di.es.D'(ffiini.:ye.l cbrisum- . Ejiliraimin typa 'essegenl.iu.m, Scripivira, testaiur, 106"".
ii.pliJJ'tofius mpiidi,'yii e "'" Epjfiurisenteutia, 171,488. . '/'"'" '"."'"' .
D.ieset ilgxg|p.s;j^ '^"-*"507. "\;!" . Epiplianiuset Bliniussfeeundus.scripsgBirit " de natura
•-•--•-
*''_E'icîg^j^^fi^s"^si.st4Lpf îelEiir"»"^.Jfe'7-'' lajjidumetgeinmarnm, 657. ''V:
QupiiDifjgilun.ii?quisqueadpxat,.9q5i -Episcpporumd.ignitase( yisitatio in qup pjosita, 728.
Iii'I>"i!li¥ib}~._£'}i_tif.j^
]^fQc'ai^'jrJj<i$reta*.<i__inj^, €32;" Discriineuinter episcoposef presbyterbs,"S6'"E""iscbpiit
y(!abiji.^s'j3iiiion^ : pcesljyteriet ("iaconijptfelligaiit quiifdicalui',9,8,,98^.'";.
Bipiiysip^-ÂipSfiBapiiiiis sferipsit;abyefsus ° Irenajum'.,-..
",""' ' EpistolaCatbolical?. t..eivinbiatuV,Sil.irEpistblam .
769. •Huicvespo.^ • " - '"'"," B. Petri CanomeamVocat- Hieroriyiirius,'-'?^.* Ipprsj^jVa" g&"
.'lyiyjfifetspm^^ .. Hebrajos non recgpta _aLafiiiis,91".'Ciirel ebntraclicitur
TîvItjVfsli^'flâ;4f,fi')i.i.liir'';'.Jii'sijejiin atyer.iusdi*mno,.4^7.. et djibiaest, 97. IptfiPpaiipnieasScriptwasnqji^r.ecipitur,
Hpmiiifes"sj.c!iiii' per 'r^lfijiiis'iVjjjsei^Tft.mqifB •J&jfrjlBiasr.ciiVi^' 123- QuidaihEpistolasdifigebani in unjy.etsuni.pjliefri,
liascbhgfgphi^Sii. Hec.V.iijntHii Jip\^6*eiil.o nl
consqlatipViejii quos oderant, iiifauiarent.ifiO... "f
stnuij,VM'.-%i)W9''Tîi!i"i(i^.'9&i'-''^^^- lirbbaiiiuSdlynils JJremuslatissimaah Tniiiausqiie " ' ad' jflanritaiiiam ten-
ei pjiqpaii-jfjS^SBO' '673;\UVibnS" 111 EliyiIibus rha^6r"aucto- ditjir,"218.. ':-"'"'"' ":
::'""."'"".' ';." .
riiai, "ian"Cb'iri?i,ji>r -i'n=_s"{j>l.''4i_iltaL''
S1"jji<3"3jia
•''--",:fpi-îg'--; -.,875;'':_3rifl.
-";- ';'••• " .-'•Errores senum et pueroriim, 206. Ouidain.pipcadnpi.
eji
divitj".Riiil^%atiV"'j?>i.''',M' ferrore, 442. Ernpv;ixi.iltor.uiiiin lectipiig"JEpisioiaa"
'FI&i'P,qctdfe_i,'ijjij? 901. Merjesss^rmpnisDbpj.or.jg,'-i!om.!!!OS,;7Q7. Errpr^La.tjHprum p|,Gj^piiViiiviJtjSS.;"'
(|uW'?"'9oQ),':!ibc,tiii,,6'.i i>r(>s(>;er|"
"v "'•''
'''"•''' îyifibus.''i'ejij;w
'' "'.'.''- " '•.'••'' '• ".':"' Ejebpn iir.Us-fuii r^gi^jiinpfiiispiiuifl^^ "
Kfguunjiif. Mb- '"'": I eigajsama"yij. tjiiingenti passussnjil,'!!)!'. gsstitgrb pfiiri
'Dbetriija1.riarjsaeojljim, .suljyersiq.yefitalis.esj; 707. sjcut.et ElealgTJ.rl5es jglitiissimsi,f^jfi..* ".
Fibsa pVbiuclrb J£C,i.i:bm_iia', fib? Pjjijs dojStnnEe npnvjeo{fie;. j<o(iEsse njeljiise.st,qpaiiivi.rerejij.siippljciig, 9.82..
bciilqs
ditjij;,'fi.isi'ape.crie.fiiiiHs'' Wrili^!, '65 f.' Sl eiiijs'¥s't --. £tl_l_ici~qui<J ^Vant-nni.^fldetO 'CUri.sL' ?'S?'~r-
sajeularibusirauefjj'_>e'discij>iiiiis
" "' ' quaiii do6ii'i:)'aj
'
"•'''"" \ '"' "'"'" :'"'". pfeniiiia Eiypiolpgia; iaisofjinj. nomiiium non siirit lingendrn,50')..,
iiioK^:"'"''""""" idola Eviiiigeliiperifeetip,690, 9i|8. Verltai: ejiis'pfiEffer.tui'.
•PojgVr.siS fjflsit.it.ip dicijptuf, ,41. pnine rlpgrna cpn. Umbraj legis, 20,. 801. Ai>!infey:!aH]s SRiimb^vqngelicijs',.
tr:ifiui!)lileVjfafi\^ brevissjninm•(Ifejjit chafitiiiiset fideip.fKcepJHiiiiTlld, 411.
(i<fenriiii'a' -cbtiii'ariaf'vei;itati 'amafa- surit.'"epsbfa
""-:'•«:.* '-'.'""• " 'buleis Sejninaiiiiin'.vangeiiipi'pcessit<)fpiitilJiis Israeris','iC7.*in
v(jfp;"8|. ^. 'T-:1""- .•': *.' "^•r rbgioiiibiis duaniin* tribminj pTiinum "Biiiyiilprpfajiliqavit
Pn'ini, 'iit_gib. Iil.uma;a3 quissad :AustrrinV vefgit,;.el ab "Evangeliuni,129. Fraicipiiiij'vjrisippstpficisii^deseranf,.
lillijAUstoptqijJj-itWîliiili itiillibiis,"'*^-'Jpl,a''fea1n"ijirit
"' •I.er!jsalejn,-'et prrediceii.t. EYangeliii*!! inib.tbhiiiiitjb,'jSl'i. -
'
lrfpiiê^.^^^.^^fesiSTll^sliri'diciiVjfeM^"
....... ':''"'' "'''"'"'"'"! E.rogregs.usejus eippiiilur, 279. Prajdigatjp:Evajigelipa
v.r...,...,. . cbnteritadversariaspplestates,500,!pqi)inini'a"ti'o nialbrum
"'^f ih bbmimper Evarigelicampraedicatibriem," 796^-Fbiite.s
Eliiondigriq§p.aup,fti'tat(_ nom[nj§sui,.{%AraJ_§t in Ijove Salvatoris.,doetrinaEvaugelica,166.Eyangeliumjie])r^
- ................
et asinq.-iMd*; % '""';;'';. Nazar-fiprum, 1B.6, i8bi
Eb'ibnita5'no.ti.!!tv!f, 82"*. Eunomiusleprosus,77').
, librjetas in bQuam|>arlem|om_ijir;,.1072.In ipostolis- .. Eunuclius617..Eunuchusnovse reginseGanciacis,A-riqstolus pnissusest gepti
com.prbbi.ca^îflBK" :.';::ff::i': '"-.{''':'. ":_•:::~'f ..-fEihiopjini;,.
Tum,"6b8. I ' Lfegisbustps
'.."
Sajjfaaib-
'"•:*:'.
.''-•,;-'',,,,':"'
"'EcclesiidoriiijsGUrisliest, 99.9.Dbiiiuêst pr.alionis, . Eusebii interiirfetatip,170., 220. Arguit
6591 Dieta'DbmuiicMm* 739: Clir-isiusin sola-Bcclesia •Hiefqnymns
coiiieiitiif'.81"j7Ea'-niliil pulclirius,362. Supcrpelrani EusebiuinCajsariensem, 199. .luxta liistbficanjexpranalip-
flern quiiidecimedidityplumina Isaiam,b'3q-in
fulidata.-Si-^PbfliBTJeelfesife jugiler patent salvarjcu|iien- ". phsiociiiuriiuiiicuih
liiibs, 72S.'•Debeiftfesseciblaiaecuiictis viruilibus, 729.1n ^3„, ...................._,.,ribljilitatiselvifgihitaliseiempiura,
.,.,,,. ,-,,,. ..,.. ...,,,.:...
ea iibgiiiaia-veEitatis, 51b.Et vferaSbleajnitas,i39. P-rimuiii ;' De
fexJiiUfeis-congregata, 1075'.In Jerusalem lundatatotius Evilmerodacli,labujanafratur, 118- • .
. ofbisECclesiasseininavil, 33. Eopulusriatibnnffi .exstfuxit AmroriaefExceVsaiocaîdblis dedicaoiur., 849.
*f2">-.
EcctesiamiElirigii, Eeclesii':li'bpa3a yEgypto,20i; ,•;««!, i n Expositio pulclira;verborum,Oscw/efiiFrii";'oScnio 0)'is. ,
Eirmarriolfefiin- .iioiies 752.Varia; Exp:osil'onfes'bescribuiifur,;497. Exposi-' ::
Ectlesiai^fiUiSstrl^
datsE,'*-?SO;..J'i''tol'<. ofbfeiiiulliplicalin^S.l"). D.eWLoorbe Ju.djeprpmfetaliorum,lflOb.Pfsesligiae Exppsifioriis
difigeljant;710.Habi^ 6*j'ss'yitsj"iai>3,'^74'.'"JSals^'E!sjJp^ ybip,'960.
EceiesissêdtiumJud*is ministeria ':'":.-."
"" "'
tal'ore's:"'qUbridam idololatriae,facli coioniEcclesiaJ,'6i0.. -^l^^î^t^'E}K'ji'^jsi|jL_S:^î>_fuî>ar*["pstl.
' "E.zeciiias
iSîoria- Doinini-priEalcatur in -sbliiudiiia' Ecclfesiai,* 3St'. .(jupife^^ CP"
PfiiieipesEeclesiarum"'ex jjeritiliussiimpti,'754;Duces gnayitjii"'|e'msalemT9..i:fumi!itas'fii CU~r
pfqrlehiiajipju^jregis,
Leiitailonii-ejjefiis,47P-
E<iclesirB"m;jsferia Deiel Seripiu.r.av.u.m saerameutaeognb-* 4H9.. paiisrnetiis"feju's,'46.8;
so:unt','238. GustbdesEc'elesi8e,'qui?'7il.'Ccelrispresby- *i,fariuni"Hebra;i causairiafgrbtaiiohisejhSi478.'Quijfacit
per
leiorumV:'senatus:1M ja Ecclegiis isaias^^ntsanet-fizejiljfisip, 467;;Sanilasi'':ej psiituta
Oecidentls-tribfiuuttif"^^1'eiiatisiii.Oliristo, 6'4i.!Pa'ce.etper- res noxias 'et:'adv;ei;sas,•'•iTflV-prabusdpmus Ezeeliiar; iri
seoulionibUS crfeSc'it-etdeei'.e'seit,::S26:'Quamdiu diabolus Templodemonslrahtiif',4681""'"-''.'"""-;;';"
vasfat'"Gc.elesiain,' ira 'Dei' perspicua'"est; 866. Qnombdo' ........... ErophfriiaEzephifeiis diflicilis,1,..096..
EcelesiiVDeivertituriii speluncarnlalrbnum', 892.Ecclesia _.
ifegiig.feiis .docefadversarios!suosquomodo-eariicbinpre- ,...,..^...;_. ....^
..lieiiilant.:-SQS. Sifefie^lieUs deserjt Ecclesiamprbptferneglj- Fabulasgertlilium;de quibusdamaniriiantibusquid d.fi-> ^_
949 ''"''iN-DEl REM3M ET VERBORUMINSIGNiQRl» fiSft
scribunt,444,FabulaMilleannorum-abjicienda, 701. ' Dncirinaeorum.paleiscpnipafata,1008,Pj.rd.ossiia.-varje-.
NbnEatisrsed vbluntaife Dcif esTe,v.eniu'nltj 829.- : tate imitatur,268;Apudbsereticos'niliilfest:aliudnisiiiil^
Ffebrisiiiafebinssi.iiiiiitudiiifeni ossa'cbusumll, 472. gbf elpquentiae,'e;tB.eijsusdiabplica artb^ppnsirijiiiisi :et
EemihafUmmomliadcsCiibuntnf,
" et :•- pef"hsec, insignia sermomorttius, 40.'Loquunturrionex qffepbpîui,sed
611" ";; ;' :-:• ;_-- -_..- ,.-. quaj in corde sria.îmiilani;IflOl. MuIIa"bbria*;r.e'pionii't-
vir.liituriii
Efhi pehuriain multisOrieiltisprovinciis,182. tu.nt,,ibjd., i0.6S.-Soliih.tea^^ qii.ffiilocenlfaiipHediseuiij
Ficofumiisusquis"?47S. Requiesceresiih ficii, quid? 4li...S6rmp eoium serpjt .ul.caiicer,9S2. Fiirantufverba;
Nohhabeptfferyofem Jspiriiussaifctij%oa:
795. Inibrjiretalidries
"'""' quorumdam' '•"•""'de '-"'"duobus
' coptririis Saivaloris,10.06.
Soli r.emanseruntsirifegralia Spirjiussanpii,'gp7.'ijmn;e
fjcofum^lOlO. e orum
FiclesrpbstpassionemDbminifundavitEeclesiam,28. consiliuni , quapp.situnji429JiSppughaiitEecle"-
in
Fides.OIirisBa.iioruni e'stj:454,'.iS9.B. ftara fest,'562:Brevitas siam, 119. Et desp.iciunt-eain,157".Consbntjhiif. sibi,'ui
adpfa.tibriis"ii3ei,-452.*iSTorisit"btiosa, 809. 5ihfeQpeiibus espugnentEcclesiam.,102."M.-ixinje glqi'iaiiiuf,;siEccle-
nori'sufiIcit, 54S:tixiirateritis comnrendaiurvtilO. Omnes sia;coniuiiieliam feeerinf^fl5Q. Eornni:sup.erbja,.J|>jd.'Hffi"r..
honiin"fes:*aequalife;i'vocantuf-adFidem,6S7..-jTolius mundi reticus;"tinietvirum'Ecclesiasticum,eiad r.ecprdationeri!
vbcatlbadiidenVdfehinhstratuf, 163.Fides igenliupisignb- illiu.sterreiur, 295. Dociriiianilelefis Testamenti"reji--:
rum mirae.ulisliiit qiibaammodbexlbvta, '7,96.Prineipfes. ciunt, 294,313. Evangeitcariiyeritaifeitf ^
Romahiifanseuntad fideni"Glirisli:; " * 719;Chrisfiarioruihet
' iriteiligeiilia,"e.t sunl 'cariponelspe,ssl(ni,'2S.;ibuiuiifu.f
Juda;oriuri'diversafides", 10S1J' •-.-•';-' leslimonipSeripturse,95g.:NohintrdliguiitSpriiiluram,ut
Figiriehta"qUsedairi"•-' et veterumfabulasr.eferl Hierony- itlius conveniimajestali,452.;Scriy>lurai'Uriiri'ori'd'ig"e'run(,
mus,925v;"":"'"; ; - ':' cibos,376, KonhabentnolUianispiritualiscifcUmcisionis,*
Filibfumdjfferentiaet servorum, 780.Kiliil dolentius 274. Oinbraniiiabentviiiutum,'non"yer|latem,'76. Bffiie>
quahiunuinv.fil.s.biumpefdereJJlium,889. Propier san- licorum umbraj ad tempus 'prseyaleril, 912. tjujdqhiii
clos patfes inisfefeturDeiis fiiibruni,844.'..Qiiombdo filii loquiinturest uiulatusdlsni.P.num, 246. iudicani Ghjislum^
teiiehrafumpfudentibressunifiliis " . "' • lricis.1049.Filii pesti-; 946. Si eorum bella cousuj-guni, ' niuiiimenta ' ciirisiiinqs
lehtia5,filiiBeiial;*ob9.: :"":'•' len.eant,§6S.fiuirifsliserfeticus. pqnieiibitgf piigriat cbiitfa
Flaccusdeiidefsimulaeragfentiurri,§28.' parenteni",991:'iNTbn yescitpivcbrpbiefe^
Foriuhse"mehsani 6
paraf quid ? ^785". : ibid. E.jus errbre~s u nideJ^Î^H^reli^prujn (^^t4^(ie|i[,.
Fumusprbgloria suniilur,'66..' :•' ut struanlcaluihiliasContfasaricfos,97f.'J5,(5Q1 esiia reprb-
Fhfahiis"vultus,iicfetimpuderis, erubescil, cuminfurto
" miftunt, 2S6.-Superantimpletateiii'Etbhicbfurii fibid.
'" " '"' '-''' -:-'; • -- .•"' -.-"- Mullum laboranlin decipiendispopulis, ibid,Fnciuntom-
depreheriditui'];8S2:
f;"^:-::f- . nia mercedis causa,572, Dulcissimuscibusdiabolisupt,
a ^Ji/.''SamaritaniwJh(J§3'!i fet^Ûtei^tici^.Cliristianbs'fugluht
GazalinguaPefsarumdivitiaenuncupantuf,477. quasi imhinridbs, 7 pullulahliii Galli'a"i
.7S',";:Hi 'ibid'.DeijciM
GedeondiclusJ.erobaal,1S0_. el^liipiates ebfuiriîjlOS;Fuiufaiidifspferariiijnec^crga
yesideriisCbrdis
Gehennaundedicla, 897. ! dpnt-infesurreclibnfem;v)Kd-:TfadUhlUf
"sul;294.!Dicuiifuf^'^rsari:in yailfeSibrf,'oIO.Eofbindo-
Geiierationismala;finisest pessimus,796. ctfiha'hbiiihisehsii;.-sed:Iii'muliilbquib et;blam*6fe";-«ftfa;
Geiie#iiber Jiistbfum,324.:: ;" .'.- '". "ijesbfunt,s5.12;''Pfiricep.<"ilfbrUm'^WiUi
Geiitiummhllitudoaiiieei poslnotitianiDei,quid?.481:. 'Ecclesiam Sihiplices:quosque decipiuhl^SO./Diciiiiij impiUmEjjiCurj
Appellabatur c aro, et cur? ibid. Coriversib G enliiim prae- sibi yindicaut,51(5.Quaiiioqiiis.in bMrBiitfa^jiefvefsifate
dicitur,542.VocaiioGeriliurii tiotatur,569. SignilicVta pfer prudehiibfcst, iantb; lbngius^cedii^ DbiriiubwsllrPp-:'
Dapiascuni, 278 et seqq. Coriversio Gentiiim/^quid opefa- pulushsereticusquoinodoliorribilis, 286. "-:
tnrV449:Ku^quainayocatioheexclusisurit'GenliIes,631. r'"IIan'eS-'divna^ Blem-
De uniyer'sis;Genljbus lfriageiis iactacst GhrislianprUm, myas, 405. •'''-' 'd-iiin4'a\!^gj'iJtn'3Uxta*-'iKlhiopas!;'et
:*:»;:--s:'-,.:-';! :::': f;;<--:--.<•») ?_,<y-i -.,:..
803. Erfbr Gc-riuuhi a~diibs trahsiviiyuireligiohem iriui- 'Pef Hafioloss»pe futura dicuntur,47.Gentiumest
v.iliisarl)it.reihu[', 911." " •':i'"':::":.: : "^ ''"-:'' -" :' au- ''':'
GeriuflectereGbiisto,morisest• Ecclesiaslici, dife:Hariolos,''aruspices,-'fetci,';99l;'''
• ..V!"v:; "• :• : .•':. quodiu- Hebrajorunilib.eraljohis miracula,S20.Eorumobserva-
daeijipniaciuht,S42. ' . liq",96;AiiieSO^tiatii-aiibuiriquiaHeijrsRf libnlegfebanty
GigautbMabliia Glaud|anicitalur, 561. 1095.' ExpbsitiaHebfKbruinyquBe'?'48S.'HfebrffircontraSe
. : Gjgasihi)bham:fef niaiampartemaccipilur,-;4G-., 47. Gi- . .legunt^ltiOS':" 1" -
gariiesjuxta'J'lLibnicoium 'eohsuftfudiiieih etnioslram.di- LUhgiiSfeÎtfeitehjgaeVclilvitiê;'
.JbSS^HieibraitxT^hii-i
'":"'•' ""''"V: -.'': raciefisjdiomaih'syllayissiii,; e't-pTH,':10.1iebfaicfecqhsu'6-
. veisfe aceijhuniur./SqO."
" Gia.ditis :f :'"."; tudiiiis esJvutêifeVeriitfi^busnbriiihaiiripp
iiiScrijitiiris,<juid? 814.Saneliise.idurus,qnid? bfguitas sfermonis
560.:Pi'bVu"ppllcio''suiiiiUif,";782.; :':-•.: •--,: Hebraid^l^t.^lSB^mdaniai%utftii'H§;
bfaicam
"Glbija:j!roign6riiihia dif.itur,;195. : - vefilatem,9S7.Hebt'|eicredfeiiiesi"n
lleliopoliiauumlerriloiiUmvodatiiiuC^^^tiiiiîd^SSS.
Chfistuhi,'1§;
Ghbsticieiebruiuofigo, 761. "'.-';- - : Hefbdbtiisel"BBrbsuS: narranl>iissyribs;peslilfehtia' cbr-
Grana terunfun variis iiistrumenlis, 5 8o. 461. 5';:
•Graiia 8 96.Ôhinia Dei • ruisse,
"Eyangeliinecessaria,: per gra- • Heifusci; qui? 816..':.
tiahjhiimanogeneiisuiiitraciila,"lG52'. GfaiiaClirisfip-aU- Hieronyniiconsufetudoin scrjbendisGominfehtar-iis; 994..
ppjbifrlib'eraj.;''ii"oiiriieiiium', "981. Konin possidfeiilis,sed Htinc;ca]hmiiiaiitiif'''c]us ;
jn nfbitribdbriahtls"esl,l'081'.'^lS'Ofl; solutribpei'a;"sed"et cpnimeiitariosS. Basi!ii'in \ddvbrsafii,,;:ibid'.:'1NT0ii'jlpîtofeai
voluiiiasnostfabiliiufDei"auxiiibj 1012;-Quidquid"boriiIdfe*rii"anle .quemdamIsaise\lbcuiBy'S8'.
voii!ih'us;fei'eifil«J'iius;, "a0"GraiiaiteDfei^referamiis, 'arintjspirciief:50,"sfiiipsefatIraciattirifi
1026; sibiiebiijiispfbphetffij"'i6M"';Gr'egbViuiJj 'c!e¥i-
dfesulit gislfuhj/'iii'Scfipiufis.s^ttiî^liSuuisse^se'' Naziahzeriuiiiriia^
Sfempei;egferiiiislaiixilio'Dci',,iiOii^NUIlffiGratiiB iesiatur;;ibid.
Ecdlesise-;':S.02.-A.!'lvbfiih)"variefas sigiiiiieansdivefsifateni iii ad; Sulijbugitalia
"":;"" g.crifisit
gfalisriftirf;; /•;-•' '•':; :"::& f: : ;..: Epislblahj J5j51i"fesiqs',''-835:
vblumiha"'ediiaâdveisus.liufiriuriv !e.i'Jovlniaiiuinpiftirf;
Grunhii-Corocotlae Pofcelli T-eslamc.niuni '" decanlabant
- SiVipserkin'MaUli'aeuiii*t:Ii'briini'ad AlgasiaftiyanifequSin
pufefi i n;schoiis,"^91; - ' '''"'-''-•'"•-""-'"': ''• -:.-• <>:
:•::',: !;i, v>.u . ; " :, exponerellsaiam,S06.ScripseratinZacharianipriusqnafii
|j V.; /-' exporierbt'IsaiaiiiyiSS.O/Bblvit q'u3gstlbrife'm'sibifab1Iiisio-
vefsibus
Cliib;p'fbpdsilam-'de>>8 psa!ml''xiii-,;6a6.S.:Goarctattlr
Hadrianusannis fere S0 p.pstVespasianUm,-. venii Ju- ininteiligqiiliaquorumdamdogmatum, et*Ilbrj;Apb"eal^-
daeamdepfsedalunis,100. P,foliib)iI:?s'iinl:ai) eo 3titisei i n 767. "Labp,ra'hduin;!:J3si: Hierfiiijrrio,tit brfeviifef-He-
eamIngredi, ibid. "-.'" 'm":-:' ""'''' '•"-,':;!'-^-"; Esis,
H»reses inter se dividuptur,140. Dfeliasresibiissermo interficere fJeain-etymblogliiajÎIalijiUS-lecto
sagittis.Scriplufarum, 244. Argumenlafiir.
prqphejicus;huntlavif,^ coiitraJudajosi-SOg.- ^rgaitjjudaeos^ ciii.icbsj~596.Koii<r.e-
l.-imetveritremcbi>"St'fuiiur,^BOi Qui jinpughalhsefesfes ,: 224."ArguitLXXIhtei"pf6tfes,
vix potesl jierlectaniiiaberevicloriahiîM^Pessuiiseliffi- cepit lrai!iiibires""tlfebi!arc'as,
707. Dubitat de?Sfepl-uagiriiaiiitefpfe^
fesis prQgressuS,'9681 Ejus"aUeibfes^ct"'sectaibfes,' 967. Jjiialde .aucloreFpisiol^'ad'1i6b1''aj(.s,"'10!S'}"/irguinalskm'
. NolatufiiOvaiiEer'csis/806,'860:-"-"- ';'•*':-3r;;'*: - "
Hafetibinblaritui,l'i0,;'i'il',:77o, 8S9.Superbiaeorum, iDi&rprêlatibnem^gffoTii^^V^S^ e"t"mqdestia,206,3iS,"Ji:fsliriioiiiUm.paucorunpTe^qnirjti -
qnaufa? 272, 295. Veritafis-injurlaesf", 24t;''Aiige!iW- ,495:Ijiijiiicuserrbrisîionij^biJiiiiuttiyseT.^Noh.dattiriM:!!!
rum, qui? 286. PrIii6i]>"fes"dic.lflftoTifesJr848 -SuhtiiliT"'p;e,r-Martynlius,';fq'Uo'd jpsfe"s'eqhi;';rec.u_sati: 97S.•Ihveliiiuriri
diiionis,670. Eilii meiidaces,"'4-07"?liTii<it(^-idolbrum^B'28.-' ;Ariaiios,166. BeclinatrcaWniriiam,'SilvÛosdamfcalum-
Adpiant.errpres'-subs,-:566i.'Glbriiiri'iuf;iJi:eis,; 836;;Gof !eo- . iiiatoresnoiat. 925. Hal)Iiat*Iri'Pa]a3siinaV419i Hebraius
rSimithesaufhs dogmaiunijifetvefsOT Pfajcfeptor HiferOnymi, ;i72,i220.:318;;!l>r" '
::; ;i':>'''~-::fi:_
inyenti.bV^perditfiv/est,': 512.:.Lb(itiuhiuf'indaj.mbhibus, . Hispariia/Ib"efia'-app;e'llaluf,"fet; CelliberiajSl". Xnsi-
lOOO.Suum cUbiledaemoriiis pi-ostiiUuhi,•"'•672'.-!D"6gniaia: taiiia^t HispSriiafum ;|(8eresis;:,76'l'.;;:-;'"'"• »:V
'" :;•''-"
Jisrelicorurnpenitusdesirufehiiai;i:iEJ":;Cito:(:()f'fUUnt,'lfi7-; Historjsesacra^profanis aniiquiores,9. Alihdest Histo-:
95i INDEX RERUM ET YERBORUMINSIGNIORUM. 952
riam,aliudPrcphetiamscribere, 983.Seriptoresnaluralis Isaias,quis? 2lli Sub qualuorregibuspropUetavit,89,
Historias,qui? 960, 90. Quatuofpfophelae,Isaias, Osee,Jpel et Ambseode.m
Hoinieidaspiinire nbhesteifusiosaugUinis,sedniinistfe- tempore proplietaveruiii,7. IsaiKliber uhiyersa Dbmini
•riumlegum,987. sacramentacontinet,5. LoquiturprsecipuedeTribuJuda
Homoralionale animarderinitur, 57. Homiriesomnes et Benjainin,7. Propheiia in eo copulaiahistoria?,460.
sunl natura filii Dei; sfedvitiosuo efficiUntur alieni, 18. Prophela mullisobscuritalibusjnvohilus,326. In exposi-
PrimuhJlempus humanaesapienliae,quaudo egredimur tioue ejus Grsecorumingeniasudaverunl,non Lalinorum,
pueritiam, et ad ralionalemvenimusaetatern,77. Ifsec S. Juxta numerumve.rsuumsequalis,aul inajorduodecim
ietas maneappellaturin Scripluris,ibid. In honiinibustri- Prophelis,5. Anni1S0fiieruntinler Isaiamet Jeremiam,
. cesimus anuus, irijumenlislerlinsestrobustissinius,187. 400.AscensioIsafaefetApocalypsis,761.NonPropuelam,
Qmnes hominesquosnarrant Hisloriaj,quasi nihili re- sedflliumProphetrese. appeliat, 460. Nonaudet laudare
pulali, 492. Hbmines de uno propositotranseUiitesad Dpmimim,95. Causaluctus ejtis, quae?555.Curiuerit in-
aliud , 525. OhjnisHomosibi videttirjustus, -549.Morfes ierfectiis a Judaeisi juxia sententiam Hebrajorum, 19. _
eoiiimin divfersisanimaniibusmoiistrahlui',239.Infelicis- Mbrsejus el suppliciumex traditioneJudaaoruni,666.
simi notahtur,77. Jumenta vocaiilursa»culodedili, 404. Ismaelitajhabitantin lentoriis, et fugiunlper vaslam
Vilitashominispfefmortfenisenlil.ur, 177. Eragiliiasejus solitudinem,218.Asoreoniin metropolis,ibid.
ac perpeluatnutabilitasfeno comparatur,482. Fortltudo Israei interpretaiur,mensvidens Oeum,15. Invenitur
eliamsine Chrisloitnbecillareputatur^955. QiiarilumDei habensinAbrahamcaioremfidei,779.Appellalurgens et
auxilium, el quamfragilis naiura huinana,.1066.Prona populus,15.PrimogenitidicuntiirIsraelitse,nbnunigeniti,
est ad excusalionemsui humanapervefsitas,855.Dimiuit 11.,PopulusIsrael nonsuo merito, sed virtulibuspalrum
Deushomiiiemvblhntatisuae.iquafe?969.Damnantufqui accepere terram repromissionis,1089.Decemtribns Is-
perfeclam-in homiuejtisliUaniprajdicant,999. Anusdfe- raei, qusein Samariaerant, vocabanlufEphraim_elIsrael,
lira conflngenspossehominem essesine peccalo, 9S7. 6;israel et Judaquidinter se differant,72.JustiorIsrael
Silvesfresquidam.homineSj 17S. * ' in comparationeJudse, 859. Populus decfemifibuum
Per Humililalemascendimttsin coelum,251. Humilitas- dicfus corona superbiaj, 372,Compavalui' ejus gloria co-
quselaudemuonmeretur, in quo posila,675. 1'onsevariorumilorum, ibid. Nulla speciespeccatorumin
Hysenajnalura, 928. populoIsrael non fuit, 14. Inter idola el Deum sempev
Hypoerila,quis? 159. claudicavit,145.Caputbbvis•yEgypti desideravit,S36, Is-
rafeiitaededitiidololatTiae domeslicoshabebaritIares, 672.
I ManusIsraeiiscruents, 756. Nonsoluma Romaiiis,j=eda
, IjJQlaimagiriessuntrnbfluorum,462:Epninifabricalio,, cunctisgenUbus.vastatus,808. Cur.jaceleonfossuset tru-
497.Ex quolignofiiiril,489."'-Varia eofUuigenefa lioiaii- •"cidatus,'16,>'>
tur, 544, 911.A.postropba ad Idola,504, S05.Posl adveri- Italia olimHespefiadieta. 87.
tumChrisfiomniaconticuerunt,ibid. Fuluranon priPdixe-
1'unl, ibid. Eorum respbnsa erant ambigua,ibid. Ouare '.' 'J'''"."'''"' ':
comparatataipiset vesperlilionibus,42.Prophetieussermo
super irrisipne.eorumcontexilur,S27. Describilurvetus Jacobet Ephraimrapuerunt primogenita,1062.Jacob
in
consuetudoidoloiatriae Mgjpio, elc, 782. Hancimita- dura perpessusest prouna filia,805,Quosensudies ejus,
banlur Israelitae,ibid. ' parvi yocanturet pessimi,982.
Igni peribunt
" omnia qua3 Cernimus juxta philosophos, : Jaspidummultagenera ubj invenianlur,658.
888. Jaza urbsMortuomari imminet, 186.
ImperatoresRouianijugo Chrisli colla submittunt, el JejUnibiunrdiessolemnesDominusnobisreliquit; 689.
ejus Ecclesiamsua auctorilatedefenduiit,725. Jejtiniaet precesquandoproDciunl;, 940. JejtiniumVerum
Impietaset iiiiquiiasin quo differunt,880. Grandisim- et falsumin quoposifum,687. Jejuniumunstrumnonsit
pietas, non splumcavere, sed iiec intelligerevelle pec- luerummarsupii,691.Afflictionuin elImniiliationernhahet
cata, etc, 886. .-•.-. ;;: aniniiB,690.Illud a Deo reeipiturquodnon liabelotium
Impius, quis? 549. Aliudest esseimpium,aliudpecea- bonorumoperum, 21,
torem, 386. tmpiusfrenumpopulorumadruinam, 418.In Jfeplilesacrificiumnon placuilDeo,sed animus,897.
interitu impiorum,vbluntasetimperiiiniDominicomple-r , Jeremiaj prajrogativae,quae?999. Suspicaiiturquidam
tur, 1025.Impiiqui noncredunt,;iraditi.gladiosempiierho, arite concepiionerii euin exstitisse, 857, Ejus prudenlia,
1022.Comparanlur mari numquamquiescenti,.684. hrittiiliias,elpatienlia, 1058.JereniiasetEzechieleadeni,
Incarnalioriisrnysle.riuuiloium exponitui',1SS, 1069. et eodem lempore propbeiavefunt,1055. Quantumsim-
Bjusefleclus, quis?290. plex in verbis, lanlummajeslateserisiiuinprofundissimus,
Iiicircumcisiel jmnmiidi,qui? 601. ibid, OptatPseudoprophetam magisquamsfevera dicere,
Increduliprodiversitatemeritorumdiversa passurisunt, 1057.Sacerdotescrudelesin eumper iuvidiamsanclitatis,
35. 1027. -
De India pe.rmareRubrumpluraveriiuntaromala,887. Jerusalemiri tribu Benjaminsila est, 881.In S3x0sis
Infantesresurgent in virumperfectum, 1065. monlibusajditicata,S70.Dictacivilassanctuarii,601.Sola
Infelicitasmagna a mulieribusdiscerecarmina.lahien- inorbe terrarum legemacecpit, ibid. Sionet Jerusalem
tatipuis, 367, iiitelligitur in Seriplurisquatuor moiiis,S69.Idololalrife
Infernns shb terra est, 105,179, Animamliahferfe biei- deldiiafuit, 668. Iri Jerusalem, et Samaria.eademsiiut
tur, licetnon sit auinial,79. Locussupplieioruni.elcrucia- idolaac in gehlibus, 144.Sodomacollatiorife Jerusalem,
tuum est, 250.Dicitui'Angelusiis prseesse,ibid. Inferni justiliaenomenaccipit,8S5.Omnia diemonia in ea habi-
seternusardor, 421.SiCuttacusaquasad se descendentes tasse dicufltur,445. yuomodomerelrix et adullera, 675.
suscipit, ita infernnsanimas,252.Infefiiusulltmus,quid? SedilioJerusalemin tres partes divisafuit, 32, 804.Ro-
178. Profundum,infernumsigniGcat,et excelsumcoslos, mani,GallifetHispanla Deovoeatiadobsidionem ejus, 87.
106. Post annos42 Dominicajpassioniscaptas,95. Jerusalem
Infifmilasduplicatur,si ad ajgrotalionemcorporis,ac- et TemplieversionempropriisoculisvidebatHierouymus,
eedat ajgritudo animi, 15. Lunga inflrmitalelabescere, 17. Extrema soliludoejus describituf,444. Non ita per-
Dei ira est,.95l. cussa,sieutpercussitChristumel Apostolos, 564. /Eliadi-
Injustitiaomnis,judiciumsanguinis.fest,458. cilur ab JEIIOHadriano,976.
InnocentesmercedemhabenleffusisanguioisproClirislo, Joathamimpietates,quae?101.
1065. Jbd et Vavsoladistant inaguitudine,143,
Per Inopiammuiliconvertunturad Dominum,324. JoannisEvangelistBe virginitaslaudatur,6S8.
. Insciliammuilo meliusesl simplicitercottfiteri,quam ; Jonas arguitur a Deoutiliusei esse mendacium,quam
imperitiassuffialiosliseredesfacere, 998. Mnive ruinam, 1037.
Insulaein Scripluris,quid?508. De Joppe ad Indiamnonpotest navigari,41.
Interpreta.tiohistoricahseretlilterse, 176. Pia inlerpre- In .Tordanis littore qunsnamcivitalessitaBsunt? 129.
talio ab Hieronymonon appfbbala,195. Josepliusscripsitde captiviiateJudaica,7f>6,Redargui-
IiiterprBsdelirusnbtatur,954.LatinusIiiterpresdecep- iuf, 208.Error ejus notatur, 288.
tUs,779. Pravi cujusdamInterpretis expbsilib,1017. Joyinianireprehensioconfutatur,951.
Invidorumobtreetationes,569. JubaLrepertorcytharaj,77.
luulilissibi et omuibus,quis? 49. . -. TribusJuda in Auslraliparte sita est, 405.
Ioniummare, 817. JtidaeaomnisconfiiiisMoahitis,189.Urbesejus insulas
Irensus mullarumhajreseonoriginesexpiicuit, 761. dicunlur,711. Redaetaesunt in solitudineni;,916. Quare?
• Isaacsemperliabuitldeninomen, etunauxorefuitcon- 281.Juxta situmteTrffiJudaese! ScripturalbquitufJ86^.Ci-
tentus, 756. . citur h.abefepielatis.umbramj 282.
833 . INDEXftERUM ET YERBORUiiJINSIGNIORUM. 954
' Judaei
qnosensUapppllatisuiitlilii Dei, et filii iniqui-
latis, 14. Bonasaeculipraesfentis ejs promissa,ut saltem
prasseniibus invitatifacerentqttfcpraseeptasrint,24, 725. Labor omnisbrevis, duni ad desideratammercedem
Iieus exegit de eis'obed.ieaiiairi,522iAfguit eos Deus perveniinr,219..Sudoreet laborfead ubertatemfructuum
fiduei3mbabuisse in homine,224. Semper incredulifue- pervenimus,872. .
runt praeceplisDbmini,ibid. Domiuusdoproteclofe|io- Lacedaemonii ad bellumpromptissimi, 61.
puli Judaici, factusest adversarius,"754.Solemnitates Ad Lacrymasprovocandi mosiu Judaea,908.
eortiin, lypusfutttrorum,276.Sublatareligifjne, omhis Lapis.QuatuorordineslapiduminseriptinomiiiibUs duo-
eoi'u:iifeslivitasperiit,589.Pessimaconsueludinfe inmon- decimtribuum,657.
tibusimmolahant, 455.Liberossubsidolisimmolando ven- Latini plaUsutantum eloquentiaedeleetabantur^6.
tres suossepulcraeorumfaciunt, 97S. PopuluSJudaicus EOruiriauresfastidiosae ad intelligfeiidas Scripturas, ibid.
a quibusTcgilura Joacimusquead Clirislum,996. Juda?i Sermo Latinusnon exprimitsbnum Sade, ISS. Strietis
merueruntamicitiamLacedaemonioruriij Allieiiiensium,et dfenlibusviximprfessibneiinguaB prbfertur,ibid:
Romanorum, 15.IihpielatesfeOrutti quantae?815,709.Du- Latrode crucetransitiii paradisumj6S4,
ritia Judaeorum reprehendiuirin coihparationeUdeiregum Leonecustodeet praeside,nullusaudetaccedefe, 1024.
et prineiputn,889.Cascifas eorumyS14.Temerifas,(juae? LepraflagellUm intelligituf,lo.: InstaurataLex natu^
685.Reprbbalioel tenebrae,709.Judaeifetmillehariino- Lex naturalisomnibrisdata, 551;
lantur, 627. Opinloeorum cbrifulata,1SS.Cassa.eorum ralis,S90,
vola, 569.In futurumvotadifferuiil,252.Aiitichristuni or- Lex cuf data est per Moysen,551.LexDei pura atque
ganumdiabolireceplurisunt, ibid. Quempro Chrislosibi sincera viblaiaest traditionibusPharisEfeorum, 25, 141.
repromitluut,704.Tradiliofeorurti reprobata",518;In Ju- Lex Domini primumin Alexandrjainterpretata, 208.
daicistradilionihusIatitatAiilicbfisUis, 705.Frangitursu- Justitia Legis ad comparatibnemEvangelicKpuritatis
pferbiaJudaeorum,488.Simplicemetoccidentemsequun- imriiuuditianominatur, 762. Rejicilur opinio asserens
lur histoiiam,955.NoniiabentscienliamScripturarum,nec caerertionias Legis esseservandasin Ecclesia,625.
folia,necpomaverborum,29,568.Niluntursubverleresa- LihanusnjonsPhtBiricis,597, 726.
cramenlaChrisliel Apostoiorum^ 454,i379.Verburnambi- Liberalitasct disperisalio, virtusmaximaest, 674.
guumHebraicum indeteriorempartemiriterprelatisunt,45. LibriHebraeinbncbrrupti,97.Libriapocryphicavendis
Spirifualiterfransaclasuntquas Judasicafnalitfer futuracon- 761.
tendunt, 16S.Judaeipraevaricatore.s et ApostolivarlisScrip- LinguaeGraecae lalitudo,608.Inter Hebraeamet jEgy-
turaeexpressionibus separanlur,524.EoTuminterpreiaiio- pliam,LinguaCliananitis,Hebraeae magiiaex parte conli-
nes,248,717.Judaicafabula,561. Judaeiinldumaeaenoniiiienis, 296.Quinquecivitatesin iEgypioIoqUuntur. Lingua
intelliguntRomanos, 218.Grandievds filiosulnisethumeris Chananitica, 287. Quare?296. I.oqui LinguaiEgypliaca,
portahant,572.JndasosvoealHieronymus Circunlcisionem, quid? 29S.
154.Quomodo feceruntsibi quidamprasputium,601.Ha- Liiitfeola
injiciunlurviiineribus,16.
bent panem, sed absquefortiludine;babeiitaquas, sed Liuerarumradieesamarse,fructusdulcfes,840.
absquerobore, 46. NihilavariusJudaeorumfet Romand- Loricula;castrorum,544.
rum gente,56.SubnomineSpiritussancli,columbasven- Lficasarlis Mfedicinafe scierilissimus, 97. Grrecaslitteras
deliantin Templo,660.Tribusvicibusper annumyenie- magissciebat,quamHebraeas,-ibid.Ejus sermoredolet.
banf Jeriisiilem,573. Post interfectionemChristiomnes eloiiuentiamsascularenl,ibid. TestiinoniisGrsecisutitur,
graliaeet dohationessublataesufita Judaeis,45. Pauciex ?Wc(. CursolUs.uliturtestjniohiisLXX, 578.:;
eissalvaii, 149,614. EpistolasiriiserUntad omnesgentes LuciusLaviiiiusfruiturfautorumiriultitudine,491. '
ne susciperentpassionemChristi,199.Tef per singulos. Ludentiumin conciliosedere quid? 949.
diesanalliemalizant nomenChfistianum, 81, 363,604,766. Lugentiummos,945, 946.Duplekest, 898.
. Nonhabent propriosJudices, sed Romaiios,47. Nullus In Lumbis
~ virtusdiaboli,812.Praecipimur eosaccingere,
Propheta, et bellatOrin lege apud eos, i&JdiNonhabent ibid. Lumenlunae,a quo?826.
poteslalemarmaportandi,i'&!'d. VincenlibhsRomanis Ju-
daeos,DomifiusplignassemonslTaliif, 711.Diesperdilio-
nis Judaieae,quis? 971.Ullimavasfitassub Vespasianp, "••';/ .:;M,
Tito Adrianoqueaceidit, 450. Vaslilaseorum usque ad Madaiauctorfuit gentis Medbrum,245.
finemperseverabit,ibid., 21. jEiernamebrumcaptivita- Madianet Epha regionessunt irans ATabiaift, fertile
tem exprimitirremediabiliumdescriptiovulnerum, 16. cariielonim,722.Tola et pfaeeipuaTegionum illarunipro-
Deletisunt proplerabjectamlegem Evangelii,87, Lege vinciaappellaUir Saba,undefuit et Sabarcgina,,ibid.
prolribenluringrediin Urbemsanctam,971.Adcompara- Magivenerunlaboriente,vel e'x'artisscieriUa,'vel, etc,
tionempriorismuililuditiis,vixdecimapars remanet,100. 5S5.De Magisquid dieitur?290.
Confusin eorumquandoChristumcognovefint,550. Sicut MagistrossarictOsjuvat discipulorunisalus, sic
1Judae Judasamabiliset dileclusin comparationeIsrael, 72. perditioseductorumpefdiditpatriarchaseorum,405.
et Benjaminidololalria,574. . Malis prodest ut bonis servianl, 247. Arguuniurqu i
Judaeproditorispalria, 575. Ebriustuit non vino, sed malorUm abutunturministefiis,1085.
avafitia, i bid. Ejusavaiitia,,706. Malumpro affliciione 55,7S0.
5"•"
JudieaturquiscumDomino,non auctoritateregnaritis, Maaassescrudelitas,6siirijituf,
66:;•...'•
sed comparatiOne virtutum, 581.: De mane consurgefe,qriid? 77.
Judieiitempusquosfensuimminet, 246.Noneritlempus' Manicbjeusaliam exira .domuriiDfeiJafbb quairebat •
pcenitenliaa,sed pojnaruih,259. Nemineiriimpunitum domum,52. Manicbaeorum blaspiiemia; ? 27^.
ahirfepal.itur,418.In die Judicnterra prorJucfetiriinedium Alaunahabfebalspeciemglacipi:266. '
omttemsanguinem,559.Turicomniscfeatura riihilesse MiiiiusexpansaeDei et Chfisti,quld;significeni?772.
se senliel, 58. Non praeveniendumJudicium,79. Dei Manus habere supercaput,qtiid?8S6;
Judieiiexplanatiopfasclaraet terrihilis,25$etjseqq.Nulltis Marcionis clbgmaet blaspheriiiae, 28S,S54. DuosDeos
quamvissanctus,securuspergatad Judicfem, lOSS. inducit, 105. MarcionetVaientihusliyaenseassimilanturj
; Jndiciumcustodieiidum omnitempore,654.Nonstatim 775. -:.'•.
riiultitudinisacquiescendum judiciOy55.Jutliciain portis Mare.ScripturaomttesCongregationes aquarumappellat
Templiexercebantur, 1027.Judices pribres populi He- maria, 204. Souitus marts,quid signiricet in ScriptUris, 88.
brjeorum,38. Mareolis lacus,204.
Jumenla,ab eo quodjuventhomines,appellantur,12. B. Maria ProphetisagnOscitUr, 117.Virginitatisprivile-
Juramentumetperjurium,in qttodifferunt,864.JUrare, giumin ea, non 614.
pro confiteridicitur,865. - -I1 Mariyres peretmt,sed vincimt,665,Forlitudogen-
Justitiaomnesvirtutes compleclitur,6SS. Pafles ejus, tium, triumpliusest Martyrum;,755.Victoriae Ecclesiasin
reccderea maloet facerebbnum,25.Infelicitasubi pax conlirmatur, Martyribus,121,Vulneribus.Martyrumfides credentium
et noiiest 729.Justitialiominis 298.Securiin Ecclesiade tutela conjugumet
perdittir, juslitia, indiget liherorumsuorum,securiad bella procedebant,25.San-
miserieordia Dei, 1068. S olusDominusriovit probareeam, guiuemMartyrumproducetDbmiiiusin publicum,etc,
981.DuplicisJuslitiffidiffefefilia, quae?762,765,Justilia 558. Daemonesnon sustiiient:cineres Maft.vrum , 775.
et operaironicesumuntur,676. Victusin MartyriodolorecruciatUum , levioriseulpaeest
Justus nonest qui non peccet, 81. Iiripatientiaejns, eq, qui non tortusChristUm hegat, 511."
981. Esl juslus qni perit iii juslitia sua, 762, Virjuslus ; Matbematici et Astrologi,qui? 535,
quo sensulumbareDei est,-951.Noninipletomnesvirtu- MatthteUs Hebraeo,JoanriesGraecosermoiietexueruiit
tes, 1035. ;Jusli interfectiet-~cruciatij; ab irnpiis niiseii . Evangelia,97, Uterque deHebraicb profert teslimonia,
re)ni.iantur, £55i - ..... __, ibul,Hebraicumset|uiturMattliffiiis, 128JS07.Nonsumpsit
DSS . INDEXRERUM ET VERBQR13MINSIGSIORUM. V 656
tokiiiioriiiimjuxta Hebraicumet LXX, 1064. Quaedam -Tfetfoiies omuesmundij>ro,nunti?ntur cr.editurae in Ghri-
Scfiptoi'um...erTore sublniain-Maithseo, ;
507. Ejushumi- stuin*:6lQ; -: ;'-.-•:- fff "'.,""'": :;" '""';;
'l>""'-> "•>'"-'• "=?; rr*'.'"--. f -r
litas,"4S9l;' : "-';•- ';-'v- '-''-; :lS8tUra'honi sttnius, valunMe mali, 8b4.Nonsunt Ai-
"Mazaca.melr.apolisC.appadoeum, ab Augusto,.Cae.sare,a vfersye^nalurfe, :, jft vbjiirii"HjfefeficiMS, 670Vihieripgiinttir.
nbmeii accepit,817-;: , '';.''! ".
';:v:':..":: ":i^'"'f 'fff'*.'!' qiii,duplicenj';adnJi(U!'ri;t j.ia^
f ;:M:edi,sempe;j;:|:i8teMsslnii:;574.Mfeacs.vbcailDeussali-- ciion:sufiicitad justiiiahi; 25viirihsqirispfe liideVaesiioerat:;
; etiflciitassrt^;''^ -' "'-::ifi:qiio':natus:fest,:-457;,::.i;-. :.::fT'ff':ff:f''::''f:f''''::f
Vtiif
"::b;am; ^''f '^^f-ff^f ^ -^«v* ^.;M -Wvigahtes.quibus'..cssibfls. opiir.iriiiintuf, S5S. .
:''.."Medjciftavjeraa fiebffy&JNpnsperjifeniia, 352iAljjspe; ;rum; SazapaJi v iriuin; etsleej.arii-hbriliibebaiit, ' '8S.'
'" N''.":.
azarae^r
'ivs (rieSfendi bpihio,quas?15D,','42,S. .-;" -•-" '. -;;:
Dei'riiiserieqrd.ia ."npji'yaiett"|7.5.' Ffiteiifa '" :
;-ialjbrarii''<ri^d.icii-fl^'.Djjmiî's'.êt, ijjijly' ""'. _"1"'"v - -Secramaulia,quid?;5?i9. ,-
. Meriipliis'eV-llCsSEU.Oji '•Bfilgs Ij^îifij'^B3t8,.' Urb's-
' '•" j je^j,t9.' Neriirhnisuper. niar.fe Mqrtuumesi, i$7. Ejusaquseijcsr :' '" ' .
magicisartibus, 20JS,-'.. ."": :*7-::; :;!i' -'-'"•f sirjiaefetamafaj,nec.ihjherb.apullulat,«fiirf.;
..Meirdaciuiri imitatur yp.rjtoienj,1006, 103$. Megda.cii- ;:;isesfef^quid??gSi :',:'•" ;'""
- jncoilstantia; et sernionis::tifei siabjljias;', .266v'"Quidlm;'iri •-:. Nesrach;Deus Ninivjtarunj::466-
Ecelesiapef iguc.fantiam -^'^f^^di&^^^^pdjduiu^^hfllr 'sfgri^. ;Nicp!:iitarum hterieslsIinmuhljssijna,577.
tate, 144. Consufetudo irielitiendi:ihriatuf'ahi'vefs&', -Niltis iluit:de jBlbiqiâinM^pUiin; IftS. In ..ssp.tem
^Sp.S. ' rivos divisusest atque concisuOBa. iquae feius'turbitlK':,
;Ndiv«ariati!f eaeeitasriieiiiis;;nipi'dacirjiiaChristi,i'0. ff <~: 'r""i'":=;;":"::fff'!-""'_:. '-"";-;
Meri.sfffa'Jijs^rîAst -e.t^tatiii^'JstfSe^lsijipei iiHSir/iiQmSiiife',;.. ";Sî.;;_-:::;::
:l3&T>.:;\:i"y:;i.;;:;:;";-; '::f:''"f::f'fff:~:::T''~"f"f!~ff!ff;-f f:;:„,iWitruhiiibstfurn -iSiriivemetri)iiQlisAssyr;iQyiniy.l^ ;,.'.;. :.:
1et.liferisaiullbnis-preniferiti;!
;îfefpeiiarins?n0aiTC, '^s-.fff , est, SlSO.f....
'SiJMeritaflbsinaeqris^^ fest,7J33.! ,:; 3Sb,;clvitais jfEgypli, n uhciiieKanclfia dicta*.;19§!: ""'.".
:. Miiesiris'Tai>Jili.ii.s -Clifmutfima-gl.si;^y,qfyU(!i PIS- Nominurii diver^.cuinjiO.ter^reiatjqê^ÔV^
Ibnislibfos, 4-91.. ':. '".-'';""'•':::"'" '!":''' quairi'
•"-_ <:;-- mbdbin"nonien et in sighurh :-:' «tfefrihm-sit pffiiiiifentibiisi
- Milleriaftinotantui', 210.,:55"9,417. Jtrgiiuntur, 480. -;604."! '"- ."" :"'¥".::' --:-^--—=":';
Miliuiiariornmvaiiirspp,^ -Nbssealiiidest, aliudfeloqni,;619..::.
769. Auctoresllccleaasticifaventeseriori Mlllehailbitthi, Noyilunia-Gr.jeep.iiqm, 82§,"'.:'f'''-;. ..',_;
-WT ;"-',. ;/" '-'-'f ff""'"T. ;'f'" _ -Npxpr.o^^ tribu'laliohp;accijj.itt!n,;548.
-Milvtisavisrapacissima.,444.;: '.^.--ûl)es'-jusia-'-pH.i!p.sophQs ' nqn"-.ampliusdecernsiadiis
'"--" -"". a..
MiriistriGliristi, quiS-725;5f: . tenaeleviinipf.f>7^;" ;: -.".': :":f:"'"': _.;=,
,Miseria ultima',i]u$.?'''iî;:^jj$Al^(J-W{^ris!i:^m fest, -.
iinpietatemsuam'abscoridefei;5£:; "';: ';"";:::'f:'':.: ;J- [y>;fj.
'•-';''"; ';';;;;. ':>Q^::K:fff'ff^
;,;;:;MUenc.o'rdiie';opera;'j3t^ : :(|be(|i,^htisiiidiciulm,, et coriieriirientis: signumin fpiq:
;;;691:. MiserjcbVdia;et stecijo^ :i'j)0siiutri"':|S3:;:;":,c;;;''::";;';'::'':'fff":;::. ::fy::':f:f:f::f:
:;': MoabproviticiafestlArabiim;"lifl.TJtijus migiyopail^;::fest videtuf
'":'"JfJvtqdCipliiis magis'mferiierfetirietur,969,$I<i..lf
^quae hodife ex Hebiseb -etiîifficq-sêrcncipfe^cp^pbsila, :Sifei(^î^haisy:rtoil^j>lacafe;qhfem V
Afeojjpiisniincripathf, ifcig:'ûs^mrirasi'(icpui!ip'-||istatiir ^01fefeutiUm,''noJnTrta'Tficitaba'n'tBlr;p.!iblie'6i 921.:
Hierqriymus.magriote.i-raeino.tu'; i'fe'3;'MfesSeS^liqalHtlcae; ;.;piM"viTti)W:s02.Kjnus"oiei,:qU!die9,;-•. ;''
nascttnlurio vallibusRapfa™.,;;?7fipeMoaliegf.essiiBgll, ' .ftuusgtîsiOiiiqUOdiffefuiiiylSi,1067..
agnus iinmolatUs,'::I89.lh omni ler.ia' Moaii EccleSiie: . •Qdlil)a;,intferp,fet;itur labernaculiimnîeuin jhea, 28.
Clifisli, 190. .'-: •."-, ::;:--:: y-:'^ ';•:-; :*-'t;'f; C^pefapbpiili Dei non veterascuhl;sed innpyanturqup-
MolaquidfigUraliter,549. ;:i.;; .- .tid.iei'79'4. Inqpe.re:pfsemiumest, pohin spqnsipne,,10.89.
-.-,-Mploeli'idoluih Aui.iuoiiitafuiji, 07~~- Nulliirn-oijus ciigriiitripeijustiilarepferieiiir, 258.Sanclus
,-' Monachorunifexairiiiia floKfebaiit 111jEgypto' " f et Mfesop.o- noriiifscifentia" Seriiiturarum,; sed iri operibus glofiatpr,-
:" *'" ! "'v "
;:tamia,210. :
-.':<;"-.: : "*;"' 6m;f' '':;:'.::.:: ':•;,">";''-"' ; "'"v "•:
Montaiiiet insanarummuliefumsomniaet delirameiifa,: ' "O.faiiqcontihuadebet esse.:jji,:qre.nbstf0,-741.Eerse-
,^;i>;- .-.":.;' .: ::f"":f:': :';:,:.' êrahijklhbfjitjohe;eomriieridaturf S)20^Qraii6 persevei:ahs;
:':Montanus;.,«t e ius (liscipUlRirtaet sifeera iiiebfia^nturi ... Ih
ni>t&iuT;;:758.';oMtibIlfe*dies>ilqe!.eûe;cpI!r;,
,;gjg;; -- . ;:;.; .-i*-,-•.,^^»r=>^>s^r-^<f- Prhjilifetae;
.^.^v,.-_,?;Aif? i^--^» __1;jiihgu;iH!ijiiidaiii:iiniiii; qui:ribii exaudiuiithra;peo,:|2.l;
-.
••..-M.or^.î^rlis,' a.|ip^)îiir.!RpjMnIi"i^'"2i9;:-,MQr.s-Saiict6,!;um^-'; OiariWunisecfetofet clausa pecio,i;is cubiculo;6891Nulliis
: -sbihiiUsesi.,':356.'-^^rSîguip^^ynluf>-'cl'ifa|tiir^'PiijiBiiiaV^Sitj dighuj-efaYe; pro pe'ccatbribus;::9;il.:Stuliuiri esl brare pro
Dphii.ijusihoftfeinjion'laC.jy^.e^jWttatuiil; lOYiViSfiin fyip,f. peffatorTiiusjidjnprtem,940. ';-; .. '-;-:-....-.
;.sea"ivdluiitîitt' "ijfii'j".{iies• :-"i
1y^rHsV.jiêSiiltttî'-iiiAJiSiÛs^ "tll^;;. -Qfatbffes^prdfam et filirtstiani db.eloriuenlirp,fiumgn
Quara inqrlfelerfjeijlurjJtiaiiiîi^MietJ^^^tiisefiineH
1 jaudati;"5$9.Egfegiadiseftissiniloraiqiiis#nl.ehtia,BBSi
Ijiter'mprtemfeiiimbfarii niortis; i2'9'':Begibliiqrtis,'ffe'gio- i-.Orliissiiiitqttatuur plagae, S68;YasUlio : lorbis " ifempore;
' "
peccatprUm.esf.,' l^fcsniuÎjfeus iii&iSi!inoi\i.ubs;;!583r"*; HieronyiVa, 810;"' .:; ":"~":~~:i; ;
.." Mbysesvidiiybcfefti^Dei^gql/ûFhrimiiitasi 96.'- "'. Ofdiiialioclpricorumnonsoluruadimppeca.liqnem yqcis,-;
; lifeMulieiibus,quaBDomlirani-fesiifgeViVfeift sfifl"adrihipos!tiOi!t'ni minus ihi.pletur, ^5ft. D.ebet iiari
; Prophelicus sermb^piâjiiuiitiiti^giSTvT^Sy^" Supefbi-!!;et vSancliset in iege dbclj^.sii)iis,'ij^n..yerqi.-hte., ibid.-S.Kut:
liisuria mulifeniin(lescribitiii^^B^^MutMiJfiaêtîpMliai ;iir'6!':dihatione inalorurii, iiartieejis est peccatqfunj'qui
<bchamentf:muliefuni;62.:"';i!-*'-;'?': ':m'i_-lf'-f\.:''.' :"":-:': taleseanstitiiilisic et in ordi'haiione;Sai!ctqwiiin,,;i)ariicepS:,
';;ftMuriflus:regiiiif'^pirii^ûvoiniiiif jnfiisus alit bmuia,;f Msl eoruhijiistilheqUi;boiiios•eittgjJ,ibitj. :':f^ff>:ff":;
68/ Oiniiisjriuhdiisinciigî^^ffiisMctiriiisi, ;103p:Eer ÔfigenesallegQricusinierpres^fOSl,1CJ54,11)39* jfti6.;;
ffegionfesqurfiviciiiaiSiht^sWeiiîotiiis^miMiii 'cbiivfersio Irigehi 1m1 "stiU1 ri tbcitEcclesi.s:s¥gr;aihehla', 167'.'Kjusybiii-
•'pfodicainiyTaarMa^ jiiitia, HbmiliEe e t: Excerpia, g:-Iivlsaiari)'m'ulta VoTumiiJa,
"Quid jiasgurusestiiViine,;^1J ^tl^;&fqT*'Jiiit'A"W^^^ Viid^. A*i"l
Gralai!)dho liiiri .fqlsiAgu.fa^SanXur^.^tit^; "IijjHprpr^-'.
Eeclesiasticag; îjiiiiirus"^pSi 'stjV.iji^:i^qn^Vn'iii'a6jtiii:!;^SSj^v-. - talibii&Stripturaf.uiiitJrjjieiiis^fiVfe^ " ""
fri 'eorisumihhim ' 167. Origehisexpositib", quas?'g^lrgoLîii^SSl. " -;'
dijtiQjerit matefia criiciaiuum,531.. ':...' :': Qrionyigiii.lieiduas slellasija!ie;t,"24p..''.'
; ."-Jfunefuin aniaIpres'iiqtantUK,'i6. Deiim redimere sq Qfjx geUUsbesliienaêhtislnjeremp, o97,Ei ' '- ' - assinji-"
puiarii nohiiuilidonaiiisâtûfejiriuherjlliuSy.sihfe'^ ;Ianiiit'5ud;ei,ili.id. ": ':'!'f"'-f:': "";"''" •; -'"•;-
tioiiiijiiiiridatpraini;: 'miiii*efa';a fffpôflb.us : :0sfeeei seriteiitiaHieroriyihiiixOreinmp.retriceni nori
:?qciifurunisunij 26. '"".*•
SlTiQulabcifiipftt
'f* "*"!'' "-''" """':: ''-fff'. habuisseviêlur, l|f>.: :...:!:: :::!: '"- :'!'''" *" ::
:- Myriceiri solituiliiie,et galsa liuriioiiast^tu^;195.
p.dia ,;. VjOziEfejfisii-festii:z;ifi^diiiîeijibinirie,:?.;:
..QssairiipiiiguataJ.qiiid -;;;,,;".'-"
;;;;::;•,
.flwgidlslriibiiîiasHrintpriulstaiq!^
-
::;;--- 'Qff-f^-:-;;
$::-^ ; P~ii(t,eramnon hibet
;Nabo"fet Medabaciyiiatfesnpbiles,"I8b. "Naboidolqm .".' :'": sferinq-ilebrseus,
-- :-«: '':•"• ~' se4
- "?pfoea'I'lii
:: •""•.'
*' Gr&&6; iiiitiir, '53; f
.cqrttjqUiSsediciiiir pqslEyaflgiîrS^jtatfeiri; S44;" f'~ ; ;'TacturtiBt Tesianjenlum.idfem sunl, lf)74.
. :' Kabbtli'pietas,'50rt); •''••;-i:"'fJ-':i; :•-: :^ ; .Panisel aquapropmni ,! cibijlet-'potriaceipiturin Scri-
VKabiichodonosor, colnmbsDqiriipi,1024.Qjiarevpeatuf; "pturjs,4!>i'""'" ;:-•'•-:;-::? :::!;--" ; •.--.
•sauctus, 988, 121b.'Aliafesi;saneffljca'l.ib;fej>us,''aiiais^ ''PaTXuiien.fiu.iii hiliil grayihstlolbrfe,889.
4pium.qui
' riiinisihant^pmjnp^^Mrfi1'"";•': "'". *jv:.'<>-•" :' PafyhlrniatUliniS haris efiidiiihuifi'S79.
IâtiiaiiaBrquffireb.jtciiristuin .Pasehaitrahsitiini 'saiiatj-424.viPer Wa PascliaDaminu§
; 79S....: ';"•.. ..-'.';^y-;:':":':-::''';'';-l-"'»i!:'-':\'-;'-''!:'^--»;':--'. yenitlij Jerusalem, 590. •""'-"~.!:r~':'"--;
sa? -irox^R.E^ : f,' f-~:--:m8:
Passionesdicls; perAudMlionfes, 85. Hls carferedebent, aposlolunlPaulumde ipdufatio.iieBhafaan.jSj-JS?. Pjia&io
" '
quiprajsuht/îd.' ';-.:" -;:-:--«: -'; elHei-p^dei pgrsecutores j rHasciili, 8.03'.,: :f : f '-T
Pastonimnegligeutiurtip.ulellfadescriptjq, :661.lidenv Eiiilippumquirjatn p.utahlah Artgeiofriissefapttrm,7S4,
iiotaniuf,996el' seqq.P.ropterVjjaslbr.es iiialosiiasredilas -7S5."'-'-''';' "-'-' ;':;;- v'-'-::.,--::::-;-;-:'-;- "--•':-'- -
Poniiniconculcalur,928. . : : V V""V l?iji!islaeialiepigqniBjicu,iili!r,,182..Brq,P^
EaiienlialioslranbmenD.eiglpriflcatur,805. ; aliehigehasinferpfetalisunl LXX/3S. ';-'—; ;' :'B:;
Palriamsuamdiligere, natUfaleest,;89;l:'; HRIjiiogpj>Iu.et avalqr.essibi'a.pplaticit!ht,,;.458. .Sapie.rilia
Paqla et P,amrtiacbius- transierunt pef forariienacus, philosbpliofhin, §t yaticipia diviii;qf.um.dfestruqf.a jnadyeiitu
724.'Ulerquelaudatufab Hieronymo,ibjd. ..;;-"'' V Ciirisil, 530i Philosopiiielarissirhihaibtiefunt"pubiic§;c.ah7
Paulusapostolusunde iiomenaccepifj'378. Praediealiq cubinbs,5S. '-' :': f "-"'"'
Evahgeliipefaposioltti»Paulumtnultiplicata.lSO.P.faedt- Pliui ffexAssjTia.rum sijljQziarêgefuda yastar.e-ccepit
caiioiieSejus, 5S.5.:Seqh!lurflebraic.amverilaiem,60S, decfeinti'fbhsIsrael, 6. ; ;••' ::f ff: fff;.:.::- :':
760."Uliturtestimoniispoelarum,580."UbipfjBeceilH apo- Phutensisregie quasalia^r^gipjje.sgoniinet,Sl&:-
siolt P.aiilia.uctoritas,cessatalia inlerprfeiatib,149.Se- Pietasel vera religio,viaregia est,67i;::;' "_*':
quendapst feiusexppSitio,S67.;Laiidai-et;:cOr.ripii' Goirii-v Placentaasive crustulaechayqoae dicuhtWj671.
lliios"prridiv.ersitate liabilaiitiufn,73(3. "". - Poenavel prsemiumnonesiex praejttiiicio Dei", sed ex
EaulttsSamosaienusetP-lfotihusirt quqQialedicti, ' - 9S8. " . .merîs.siugplpvjiiii.:, M.. Pflelsife. aiieEri^';p.ecqalo,r.um uiide
PaupertatemJudseinoniaudant,Wf .: :;; :' . liiiseaiifnr,-15j). Koepiilcbri|ocjall ^piiffiqferbs, ::i.bjfii,:iicm
Pauperuniac divitumacceplio;damrialuf,.S7. ifeneraii- polesiliuinana ffaglliias feff§;SBptgiitiîri: de:-pJaiii.s'"-bt
dumChflstoin Paupefibtts,9.46;BeTietti"urti esiEepetereâ ' e.arummeusura^SSf.Qrdbet ulilitas-jideiiaruiri etpoehiien-
Pauipereqiiisolvendonbil sit, 687. ""-':::! li'a;'friicJus,"7S8. Timbf pfenarum'iaud'atiir,;;,v9jU.;;P'^vere^
"P&xnullainipiisj'885.' " poenanon videre Deumiii siianii)jestatei',egnantcm.,-5|9.,..
Eeccatturi:1'elidissifhum est, ;2o6. Mur.hsest dividens . Quaniolonîor eslDel 'qblivib,"taritbniajbfpeenapeccati,:
Deum Cl liomi[ies,:7Q3.Nimiacoristfefudirife m nalufain 85H.Per ajs etferrum magriiiqdo^pcenae;.imonsiraiur, 577.
verlilur,956. Unusquisquspeccaiis-stiisyetiiiiidaiur, S75l Alteripsjipenae.est ituctqfdelicli,:elalteTiusqui ahauctpfe
Prodivefsitale•Eec'catl,'btdo judiciidisfionitur,248.;Q'uot cqmîilî is'•jesti'353.'Jûppji.iauiiifi
1 i"-p^(tarîi^'Ui^cem
-4'nii ^yi-
liabemuspeeealprurii genera, totjttdicioruin meferoiir seri- biiumiiitiseik Moab, 276.'" f " .•';--:'':';;"•'*•-::;-•' ";
teniias, 508.Dettspeccalis noslris non potest laedi,89'i. .., Pcenisefmonecorriiptp/quasiPluBiiiappellanlur,.1018. '^
Omrtiaiipstrapeccalapaleqt beullisDei,,7J7. Niliilsic {'(Biiiteiitialaufiatuii;'idviipij pysitâjiq^liST, .'Y.tilniirktr' SSij,."
offendil D ettni quampostpeccaia, erecia ceryix,225. Qui- SiheauxiiibDei 'nbiippssiirnus^^pffiniiehtiaui,agef.e|-10;6i6..;.
noiunt peccatasuacognoscerejmagisprqyqcantiramDbi, :D.eussuscip.itpteititertte;s,'ftta'do;"re^
856. Qui in peecatouiqritufjlifeoperit "et:nbn:subsistit, 865;VictbriaplaJiVitgiiiihM
774:Non solyuntunpeccatarioslra,-nisi de irianuDomirii Bo.Tum laeiitia'iiiqub.posiia,ibid.' -':',.'; '-;.
receperiinuse'a, 480.-O.mniscreatufa 60'hdbletsupei 1 Pbeiafurn"iabui» jactaht Vilnu.nvaly.iEsciilapjq^snsciia-
peCcalisliQijiiniim, 847. Peccaia s'uiit'yaria.>,2.6.2.I.evia et tum, 3S2.Fabulseppruinel lieentiain"altsH'.p_hipfum, .91"?.
grayia quibusreuiediispurganlunjgSO.LfeyjOfa lavauinr; :Pqrf>hyi'ti !bl.;is;pliV™ia ^ ^25. £jys;paW Rocjiliy-
graviaeSupiiitur,"66. Quaiiidiuhiiiiqfasuhl,:Pe'uspatieii- rhjiriafguit ttierbnyipritis, ^02. ;"; ~:T';:T ''Tf!:.::
ler agil, el"c, 23S. Kbn.itieim.esf.sqlsi"peccata,''atque Pbftaj mbftispi't:cata,Sii'. .' "•:.....,:
dimilii,'iSO.Quamv.is si
grayesitpeccatuni, quiscoiivef- ' PbstuiatiQiiiipiideris,quje? 855. ... ;
99.
Iaiur,v|:oteSt'"sanai'i," Qui v.ohnitVcoiiyerU,-'riori 7 stto QmqisPoieritia;adiTani.Dei',:"fa.vjll«ef cirierieq.mpara-"
meriffl, 'Seii Dei elemfehlia 711:
coiiserviiritui', Keiiiissiq t!ir,'2i6; lirajserisiJptfentia, riiai«nia" esi-futurc?i'u]n ibpmen-
iiecctitoruiD, cattsa Vesf coiisolatioiiis, 479iv I :iitiumsiilntii toi'!!mJ,".i5'2.
* .' :.' *"•';'.'".,'• '"'": I ff f."':':"!":!!:: ".ji^—c,
e;st, suaVintelligefeerflere..peccata, 266,';865. Oiiirii» .Pfiiiceptijm Dei irt prohiissiortfe ;ju"staiitteT^hJ,staKgMppL
rfemediaebrumdfeTemploposeeb.anluJ', 988:Exeusaliories' potesi.,,70I;;>' '• ;;:--''•;-;;.::;:•;;;'.:;; 'fT-jfTf^fiiil
in peccatis,verba Suiitjnur.iiiuratioiijs', f393.#epserinoiipJ: Prseletinegligenlestimeant,9i2. "'fWs^sfJ •
rifecbpere:peccartduirii'7QQ."D.iffieile- ittvehithr:qui rtbii Preces Saiifilqruinir.a; D.gTJjp.4uiiI,rqsi|rtp.r.fe., $BMS\f
depriiiiaturVinciiiispeccafi,69.4.'Uiiusquisqiie'|jrb"qu'aii- P.ilmqgeriiiiT ribii ace.ipiuiif JjaifJeciiiSilfm' iii' SoTSJinis,
silii
iiite.pfecciitiiguerii "succciitlit:, 684. 'ytiaiito crebfiof sei s?feuiifli'j'-ii'."'"'';''" '-;.•"".;'•' :'"':;"" •"'-. ;"W5':V','
i tinio"
aiJinoiiiiio, 1" iiiajoraboiitgmiieiiliuth ::|i6ccata, 1'0i4;. Pfiiieiiies dtio AposidlQfiilm Pet.fu.s:et.l,aulus.,;7|||sDiS;::;
Quanio serioi yiiidicia>peKariiiuih,' 'iiuito;jtiSiigVy 1 088: pensatp.ria ii)U'i' cbhieniio,.Sii;.:,: :'Tf^Jûh)
f uii « os
Peregrinumet aliehunia Dfep.ust, pnnireqiifteehiiiesV5.85.''Prbditofes|5ayifj>;it".Ciir.isii., .iierêriii.it ?usppndio,81*=;==
Sacilitaspeecandi<:t(JifficultasexfeuiKija poccaiis, 8K : lii iJfbiriissioiiiliiisDoiriiiu, ifa
" ei fuimnidiifestpbhehdus,
Lfeyiusmalimi est aperle peccarfe,quiiitt.siihuiaTe ,.fel'
fiii- 712; "•;"--'->•;'-'-::- ':::":•<>;-';:;;*:"';-;: ";--
gere sanctiiateiii, 277. S]>essaliilisfeorumintfuo posita^ -" Propljetisecertit!ido,.î...Si}'!us, jS9,.,p.fitur qu.fesiipde
527.Culpas,su3s-refenint.iri::P-eiiin, 757. l-uiiiuntiii',life veiilateuhius&upiiiifiiqrgSS; "!TT".'''".'.'" .";';'' ''"-.
iutilluiiipeccatumcailprisnoceatfextftnpla,"975, Tbriiicnta Profilieiaiprius'diciisuiiiVidejites,;-7. Irt;EfopheiispiiHS
aJhibthlur eis ut divihoigrifiiuifgentiif,'148. liiteifectiq -est Spirilus,406.*ihauinjp.ebfuiri.lieusd.bque^
eofum,sigiiiBcatirauicoiisiiitimatam; 946;:Serihodivinhs Doirtiniyp.lniita.leipqUurtiuf,' 'IpjiSff.ltfveHigeliaiifiyu^Vflice-
cohbrtaturpeccatores ad poauitchliam', 409fii(<r gradtt! bahi','neiiiieih iepsj.usiibqiiehaiituf., 5jvp:IUe'iiafcieifiaiitlideni
pueniteiiiiaede Moabilis l iurit Israelite, 271: In iliiniflib sefihoViuriTsuprrim, igSVftfaecfessCT
diferumsubruih iribfluiUuT., ;47l. Noxiuiu est; viyerecuiii 128. Oiriiies i JeiCliristi-adi-eiitti cec!nerUtil;,V9fQ;.' Ity'iJyifuiii
"."':'" - ::', :-,-,;>,;;,.----:--,•(;
jiiiccatbribps,:95.; "' pfifisiijhuita"feceiSutiî^HabituS:i^plife^:iiifl,;;qiri? .
P.elagianinelantur,916,1014. zli. PrqpileiaYaliejniiCneiinaristf^tiif':, i058.''!;6)is:iifelt!(lb
. P.efdicisrialtira,.961:--•.--"..-- ;-:;;. Pfbpiieiatls",'qri&f'%'l';~J3;;'SSSVCbiistahlla ei^pfUcleritia
nort
Perfecfic estin Vja, 845. Eerfectict iftCipientes irt Projibetalis, 1050. Obscuritas, unde , 213. Ia Pfopheiis
Ecclesia,qui?757. "--.: ':'-":':'"' -:'"' oinniaplferta suiit aenigmatum,' 769.Personariinihiulalioin
; ln Eericulpsemperconsistiinus,84S. ::;;;- Pfbp ietisa 1liicilisuiLelTaeiii.',• 902-,iOTQitiiiclb"ienip'uhi
--'QhidatriPerffe
' et
'•-: vete)'ascfefe,:pfoabolifibheaecipiunl:,
' hb'n:se'rya|ur:'iri''eis", SSs;, ^.015. Gui:Iri Erojjlletjs"prîipo
S88.: .' --' ;::>,;,..:i .:;-::_:^:- -.-<::<:: dicitiif;,'Haifdicii'Dpniiiius,lOOi^yCTUîiri^hetafiqtfest;
Pefseculienoa ad negationemcfedeiiliUm,.:sedad pfo- ]>reciBiisresistere"l3o(riiiib;'9|^
balionemperliiiel, et coronam,208.In temjiorfepfefsfefeii- lis snliqnis,917. Qpefa.eoruiririo.bijVpempIb"^ *
fiqnisneminicfkiehduin, 9QS.:'d'einpafe'perseculioriis,in tuleiri^vipBO'.'' EifQijpisJi pii'es'g0rlu1u*'npni" "$ii";"^1oS;."-"-3jatl
«pg
qua conlidehdum', 8SS.Sancliin pefsecutiqrife iaiiifeiriief-; peiujrieni,TW.Spiviiuf;qiifestibjaimptarlepfqplieiis Isaiai
fecti, 78S. EurgamurpefsecuiiprtihiisjSet-faiigustiiSjÔS. efilfefemia;Sg^J^rRpiifetSijeHibrfescit"^ .
Perseeuiiones
" Ecclesia;a ISefone,usque ad Maxiimnuih,' " 999.Lqqhii(ii:''ex pp'rsbria';febfurii'qui 'jiiSiejis"X)fe!"i.#i)ai!tUC,
P33." •.; ,: ,-••' • :fff- :"- 7Sl. Vi'"jiaiachia usque ad' JbSihem Btptiiiam; pfophefam
Persecnloresuon timendi,S95.Furor etcrudeiilas eo- nonhabuit gens JnJaica, S71. SacefdQtalesgradtis.cpiisti-
rum, 285. Superbiadissipata.,'895. Oninfe.fepiurrippjjro- ttili efaiit apiidJudiEbs, qiiiPrpiilietas^tiêHdqprpphetas
briuniperfransibif," S9Q.Quomodo; Dbiiiipûs s tios
iijjfefai':''. a, discferhereiil, 50. ""• V" "V -'''":;;•;;:---"-;:•
' dictiPrOphetae,: 1033:PropheUeS.aijja-.
pmeculofiljtis^SSS."''""•;'-'-->;-':;'';';;;:;;'::' Pseiidbpfbplietse
-P.ersisel^Cbaidiea^^gaudent ;equitalu,926.Pflrs!ead orieiiT riaj pr.qphekabant in itjqlpBaal, lOQQV Pfaphete.gquiivtm
tempbsiii, B68|.inte iiyruinjgnqliile,s', :21S.Urbescondi- siniiilaiiise (iiyihp^pifiitifiiuir.apradicifef^jitJoi^&eij^ra •
deruntSeleuciahJei Ctesiplientein jyrg.-Baiiyjpfje, 174. pibj>l)eiandi:''et:rev'elatibiifes,;'iO0i'.' "'!"';::'f:"'V"-' '.'.
Pefversitasnumquampnteststtpeiiareqriydrectttmesl, Ii| PrpsperispemperdebeiriuseavereiyehUir^SpiS.;
•121. -: . .'•-'- •;•'(' ::.•,•'•'.:,r:. }-'.. ...;-":.' Pfoverbibrumseiltenife fexposlliopuiclierfinia, 629...
PharaoapudjEgypliosnomenest regise.potestatis,402. PTOvjiJferttiam Dfeiquidan!deneganVbfutis,109Q.; V
JiiTapisdoniiisejusregia, ibid.DisserUitHiefonymusposf Nihilsiultiusquamnon PrOvidfeTe iibvjssima,'Wf '.'.
959;...//';; INDEX RERUM ET VERB0R13MINSIGNIORUM. / /968;
Prudens eloquiimystici,quls? SO. SalooiortannodUodecimo aetatissuscepitimperiUm,8.1;.;,-
In PsalriiiscarineriLyricttm, 1013. Titulus iu quatuor KSalute propiia non debemusfesse 309. Quanto
589. NfenUs P salmus ille Salulis contenii,
psalmis, conlradiabolumest, 234. clfenierilior, qrii bstenditviam post peccatum,
Psalmivui.et-LixxinPro torculariftasinscripli,748. Psalmus tanto niisefibr qui, etc., 858. Quafe multi nbu salyaniufi
ad
quadragesimusquaftus pertinet sacramentumGhristifet 753. . -, :':; ; v
Ecclfesiae, 527. SamariaSebaste dibta, 203. In quibus finitumsit fe-
Publieaniet meretricesfactiarbores odorisoptimi, 653. gnumSama.riae et Syriae,ibid. ...
Pudicilianonest in debiinatecofporis,sed in animi vo- SarietusomiiistbroriusDei, 945. Sanclinonsuni babi-
luntate, 639. taibres iferraEi, 841. Indigent Dei misericordia,578. Itti-:
i?ueritise:illidatur venia -,quajpudoredecoratnr,838. pleiitdiessubs, 471. Habent pennasaquilseet c.blumbKj
, Punicalingua dfefontibusHebraeorummanat, ilO.lA.fE- 253.;RogaiitnfeDeusipsis parcat in hpc saeciilo,962,;Da- '
nis Hebrseaj,1018. .; \. f , luf pbteslas a Deo perversis, ut ostendaturfidesSahcto-;
v .;Iîfgatbriip(Bna#abIlitufi,:83Q. ,;;;.:. riini,;977,;;D,eus qstendil se precibus;ebfUhiTeliafefi,:i036;;|:
:,; '•Pyrfhus;,rfes:Ei>icatafuihvs04..;:: ::v-;v,V:v >;v;- ,; Deus postefbsSahctorum,tueturamorejustiifae,466/iEbi; ;
,,;,': ; rhm lafelitia In ebhsuiiimatiohfi muridi, qu£ f 334. §ancti:
frS-^/T^^r ;'';;[ '';';'':?;\f hon cogrioscurit filios quosDeusijonamat, 756.yirisancfi,
• QuaastiouesiiascentfeslijScripliiraquidahi fugiuht,632,. geriuefuntfiliospessimos, 796. Multiaadifieant.domai:, et".
Quioquagenarii numeri sieramentuni:exponitur, 4S.. non babltautiri eis, 795.. .V
-'- Quis proimpQssibili sumitur, 261. Sanitasgratioi'est, asgrotationedepulsa,1053.
Quidquidde Rapinis offertur, " quasimercedem- scorti : Sapienti*liber iiiscr.qitusnomint!SalomOnis, :755. -.-
rejuitiitDeus,736. Sapieiiliaqua2secfanda, 643.Vera sapientia,qua3Dei
VQuodfaruin, pretiosumfest,172^242. limbri jungitui',870.Nonsufllcitsjne aliis virtutibus,1042.
Itt vanumsapiens est qui putataliquidposse sinfesapiehiia
::-:; R Dei etcustodia, 596. Stfectilaris sapienlia, crucis pradica-
KabsaCes imitalufconsueludinemProphetarurii,454. tiorife subversa, 613. Stulta et
est, ejus docloresstulti, 295.;
Klatio.Quaenbbisyjderiturnonliabere raiibnem, j ustitiae Sapiferttia p ro malitia sumitur, 1042.Discrimeriinter sa-
plena sunt et ratioriis,910. pieqiiari)et prudfentiam juxla Stoicqs,'85.
Rfegibnesvariaelibtatitur,1018,1019. MultaaRegibnes ;• Saraehomfen sonat principem,570.
nune Arabianuricupantur,217. Oiiinisfegio circaLyddam, Sargon resAssyrioriiiu seplem nominibusappellatus,
Joppen,ete., apta pasceadisgregibus,780. .
Rfegrtaturi apudHfebrseosperfundebahtuf unguerito,552. -SaronfetBasan,quid? 456.
Regiiofun)eyersiofliscausaeexponiinlur,212. Sauldeceptiis praidaecupidine,353. : '}-':'
llegum bfticiuinexhibfetuf,987. Regurtiac principum Scribae etPbarisaeicumHerodemultapamilofummillia
jcelere deleiitur po)Wi,9.44; , ,: irricidartlnt;,;il2.Illusoresdieuntufet pestilei]tesj.785VV:
: Reguli:aspectuhj:nulla avis:;pqlest;transire,,;i82,: :" ' ; ,: : Scripiurjg:biriij6s:.Spifilu sanctoinspitatae, 1595.tlhusiH;;
qubdjuste dedit,'690.;'...., ;ber:appeiiahlui,s&jdiChrisfusfiindajhfeiitum-sehsttsSqiip^::-
':;;::iuste;Rfej3etfefe, Ilcet;rinicpique,
Rerurtiusus'effleit/boiiai, ':'
yel iriaia, 64(3.Eadernrespro :iUrffi,;5.;Majfesias diviriajScrijiiuraeadhiirahda^^SSiMys- '-'
Idcorumqualitate, genus.fest,,et' «peci.es,7,28.Ex riom.i- teriisifulurofhmiijypluta, 284. AuctorjlasvScfiiilUfafhrii :
numjulerpfetaiionei ssepferes.osteijdiinfui,1009,, ; sectarida,. 126. ignbratib ScripiurafumvIgnbratioClirisli,,
. itesinaGalaadpOhituriu Scripturispropa;ijiieiiiia,904. fest,1. Scieiilia Scripturarumiu gfentibus,&12.Ad intelli-
Resurreclio.-.o.riiniiiin libriiinuiiideclaratur,"356.Resur- gfenliam,:Scfipturarum horiaturHieronyrims,284.Beatas
reclio caririsstatuitur.,SiS.Versi corporumresurrectio, qui seminatin eloquiisScriplurarum,13. Doclusin Scrip-
769. JiistusetpeccatOi.iti resufrectionead prsemiaet-siip- tUrissanctis propugrtaculumest Ecclesiae,658. Scflpturae:.;-•
plieiapertralientur,792. doctfina argfenlumpurum, 25. In exposilioneScriptura-
Rliiuoeorura,bppidurii,368. ™ ' rurti vefitas qUaerenda,nonconteulio,44.SensusScripturae
Roboanfjuveriisrionfetai.e,sed sapieiitia,51. pferallegorjamfexteuuattis. Posthistoriasyeritatemômnia
ille
Rogandus soittrri,cttjttsverum, asteriiumquepriKsi- tera spirituaiitferaceipienda in Scripturis, 5, In Scripturislit-
diiiiuest,201. FrUstraquis rogat pro iis qui hohmferentur Verba calcauda,fruclus Sjhrilusvivificantismeteudus, 15:
accipere:.920. sjmpliciaScripturae,paleae.•iritefiorserisus, iiitj-
Romaufbs, dicta civitasrfegum,229.A Barbarisdevas- cum, io7. Nbiisic adulandumest principibus,ul sahcta-
tatur, 115, In obsidiohfeeius totus orbis interiit, 1097. rum Scriptiiraruni vefitasnegligatur,451.Nfecparentum;
Romain sihgulisdbmibustutelaesimnlacrumvfeiierabatur iiecjiiajqrurrierrOrsequendusest, sed aricloritasScriptu-
cereisaclucerniS,;672,Rortianumregnumfortissimuin,251i raruiijj etDei docentisimperium,907.YullScfiptura,'nbri
In Roiriahoimpferiounum factasunt omjiia:regiia,;209. .-,.stef-eas olumattTibusdoeeripbpulum,sed etoculis, 973: Qiii.ali-:
Romanihon adOTayeruht Deumqui praebueratillis.vic-; accipiiiniqiiainSjiirilussancthssonat, Pseudojifo-
' Rubor37. ^-eriflibribus
tbriain, chtnpaTantur, ;934. .'"., ; V ., ......plieiaejicuntuvi 1043. Areuuntur qui vlm faciunt-Serip-v 1;
eicohfiisib,:bccasiD;salutiSv399. -..-": :'"..".; t ufoe, 1022, Judaeis-et Haerelicis occasionem efforlspfae-
Ktifinus/noiaitliif,;i0i)P.;Arguil-HierbhymiisJRlufinunipt ', fiientScfipi.urjej 315i.Ealîis.DocloretcorrUptbrScripfii-;
, ;Origenem|;;3375;^>6Elitiiiiiiiin vocat SeofplUrijjilbilit irarurtj-quis? 25.:Mos:Seripl.urarhm,VUt 166:pcenitehfiain V
Grurtniiim,99o.Ejrisdemteihferitatfem, caimnriiasetmen- pfovbcerit,27!.".Mulia ilicunturiiiScriptUrisjttxia opihio-;
dacia casligat,.j&ii(.Quaritain eo impudentia,jbid. Lbcus iiKiri.tfeii.iporis qub gesta Teferu.ntur,,1058. QuidâbsefVant"
• sepulturffi RiiQrilnotatur, 1097: Instaurafe conatur quis Apostoli j ri reciiandis teslimoniis ar.um,622j 665,
S.erijiluf
doclrinamliutihiimorttii,994. Ejusdiseipuli.nolati,1047. Apostqli t estimonia Scripturafumjuxla Hebraicumsume-:
baiit, 578, 594. ProprietasScripturEesanct» laudala, 509.
:;:::-l-;;|/ /V'-.vS ../.V Mos Sefipfurarumqtralis?201. IdibmaSeriplufassacr«,- -..
Sahbathmcustbdirfe,quid? 655. Observatioejus iri quo .17-!, 191,205. :-"" ".!":..':
posita, 699, 900,-783.J.uxtaliiteramiinpleri noripotest, sens.uvbcat feos ExSeriplOribus Eeclesiaslicjs mulfi nbtanlur,
7 451. Quo
699- Oinni iempbre celebrartduma fidelibus,900. Praa- Quaedam Hieroiiymuslnagisfros Ecclesiae, ibid.
miutiieofnriTqui sariclificaiitillud, 964. Preeceptumsab- immulata ab imperitis Scriptoribus,644. Addi-r
tiati jnstauraiuinper Jerfemiam,ibid. tameDtiiiria malis Scriploribus,642. VitiumSeTiplorum
. Sacerdotessecufidusgradus in Ecclesia,931.SaCerdo- osleiiditiir,993, ; . ;-: -
lum est, lioii solutndbcefe, sed fetfacere legem, 953. Securltasel desperafiovitanda, 1042.Securitas neglj-
Prbfeciuspopullyfepulajsacerdotum,535. EoruiriOflicium gentiarh,negligentiaconlemptumparil, 554, 1089.
-csldisceriiehdiiintfef Propiifetaset PseUdQproplieias, 1049. SedecyerbumHebraicum,magisjustumsoriat^quam jtife
Transialosaeerdbtio,iifecesseest ritel legis translatiofiatj titiam^:25. vV.v;•
; '823. ...... V >V,:;V;";;V/>'::'"'-i ,' Segor ;urbs quiiita post.Sodoraam,.etc, precibus/Lotv
SacfificiaDeusVhoh.quserii,sed offefenliunianiihurh, ;coiisefvata,,187. : --" '-- •.'.-'
784. Credehies.riOiipbssunticafnalitfefbffeiTesaerifieia, /: ISemputariiHebraeiMeleliisedec,49,7..; V;
' :i/>j(/1.,Quid Cbnveriit U is de
qui rtipjriis offeruiit Sacrificia;> '/ PeriSehsus jnoilescit forlilhdo-ahiriiBeiBSi. Pferohiries;;
/888.:-";; T:"T-::Tff:ff: . Tf:fdfT^f.ff ;; -^jsensusiidahimffii^
Saeeuliftlicitafisbrevilas,i475.Quiin rebusConfidit sa?-: isensibusluxufiaht, 552. Pef oninfessensusad jritelligen-
eulij obiivlscilufDeijOoS.Saeculhmmaredicitur, 316. Sie-' iiani peTveniluf,.968.:Naturalisehsu debeiinisllritelligerev
,:culumAure.umSaturrii;189,:416. ' :,.; quaerecta sunt, 879.HortiinesabuthiifurmiiiJeresehsuset I
SagiltajDeipluririiaa, quartim taiilUriivocalurelecta, Vsefmonis,quoddatum est ut sfenliamet audiant-Deum,41,
uria
B62..-:'---•; Afgumentaride verbisDeihumanosensti,sacrilegiuinest^
.Saiiciiirisemen quid aga^t,%1', S«;rtienSalicis ia cibo 1069. '.. , .• ; , ,,:. v .,-f.f.TfT
Sacit
Mimpiotti sierjtesj fjl& ..;.Septeni;;pio WultlsIfitolHgunltii?sptid l.febrsosj 696';-
£61 INDEX.RERO&iET VERBORUMINSIGNIORUM. -'m-.
Septimusnuuierussanctus, 1085. Seplenariuset septua- '".; /T
gesiriiusnumerus signiflcatperfectampoenilenliam, 527. ./"
Seplenarius e t denariusnumeruscurJlidaeis f amiliaris? 64. Tabeel vel homo,velidoIUni,205.
.
Septuaginta:edilio lolo orbe Tulgata, 792. Dupliciter i Tabernaculorum Jinisseterri»domuspossessioest, 628.
transferuntnomen Sabiaofft,Id est, yel Dominumvirtu- Talpa,animalabsqueoculis,frugibusnoxium,i"2:
iHm,:vfelDominumdmiiipotentem,18. Perspieuamde TaijisnjetrQpolis fuit iEgypli,205.
ChristoProphetiamin Graecum nolueruntvertere, 4i5.Nori Teglalhphaiasar rex AssyfioTUiri, regiiante apudSama-
ausisuntajierteinterpretari,qttodpuef Deus appeliandus riamPhacee, translulit Israelitasin Assyrios',anno quiri-
esset, 133.MutantseusumPropheliae,565,945. In pluri- quagfesimo secundoimperiiXlzi<eregis Juda, 7,
misabHebraieaveritatediscordant,269.NoriverbaScrip- Teniplnmin area Ornaesitum , 216. Angeli praesides
lur;e,sed suumseiisumposuere, 541.AddilamentumLXX Templi,605. Voxde ejusadytisexisse dicitur, etc., ibid.
veru confossum,120.Addideruntde sriQ,145. Quasdam TettiplumJerusalem sub divefsis principibusangustius"
pralermiltunt, 956.Causaomissionisin LXX, 1056.Ver- fabficaijim^.15.In temploJerusalemHadrianislaltia, et
siculusrionefat in LXX,1017.Error LXXInlefpretuin, Joyisidolumcoiloeatumest, 37. Subyersjo.templiJudaeo-
461.DefenditHierenymusLXXInterpretes, 415.LXXedi- rum, quK?766. "TemplUmDominiin verlice Gethsemani,
tioneminterpretaricegiturHierenymuS,420. LXXimitan- 572.;•: '."' ;":'/-
tur gentiliamfabulasinihterpretalibne suaj 245. LXXet iiiTentationibusavertenteDomihoTaciem suamanobis,
Theodoliomuitanomihantin similitudirieni fabularumgfen- allidiniur,764.'
lilium, 236.LXX editioin Latiniset Gfaecisquid nonha- TferebinthimercatusJudaeisexsecrabilis,1065.
berei, 1008.Mulladesuntiu cQdicibus LXXGrasciset La- Teftullianus,478.
tinis, 1035.Addilaab Origene in Graecisfexemjjlaribus, Terrae fundamenlayoluntaset potestas Dei qua oinnia
suinpiadeEditioneAquilae,42. CodicesAlexandrinihabent coiitinenluf, 242. Ab Angfelicispotestatibuspprtantur-',
quaeuonsuntin Hebraicnet LXXexemplaribus,696.De 529.Terfa quasipunctum,fethomjnesquasilocustaedicun-
Hebraicbet dfeTheodotionequid additumin exemplari- tur, 474. Operariterfam suafn, quid? 524. Terra viven-
bus Ecclesias,100. v tium, quae,701.Terra pro ahimasumitui\559.
fortitndines, 95. QuidamduoSera- Terra promissionis nihilpiriguius,68. Ejuslermini,i'/>jdi
Serajiliim,Arigelicae non inyfenituraequalisterraj repromissionis, 457i
pliim,Fiiiumet Spiritunisanctumintelligentesargutinnir, Rfegio
92. Aliiper eos•velusel novumInstrumentumvoluntsigni- Terror iricolarumjterraerfeproriiissioriis in adyentupopuli
ficari,95. .: Dei, quanlus?194.
DuoTestameritaunionesociantur,95.Novum Testanieii-
Sefmodivinuscouceptusanimo, ardetin peclore, 980. tuni testimbniisvetferisroboratur , 516.KovoTeslamento
Sermodivinusquare in partes divisus, S60. Utiluryerbis aliudnon succedit, 795. Nosquortdam peregrini a Testa-
humanaeconsuetudinis,487. meritoDei, spemnon habehtes, et absqueDeo, 720;
A Servituteconjugaliqui liber est, hic vere servusest Tharsis lingua HebraeaMareappellatur, 816. Tharsis
Christi, 657. urbem Ciliciae;Tharsumputat Josfephus, alil regionem
SeryorumDei h»reditas et pfaeinia,quae?642. Indiae,40.;
Sellum,ipse est Sedecias,989. Tharsus,urbs Ciliciaj,816.
Selta, etSettim, quid? 502. Thecriaviculusseparatiisab hierosolymis duodecimmil-
Sic.eia,quid?76, 574. libus,881i : „
Sigiia.Mulliquisignaacceperuut,106.Signumgrandis ThusdeSabavenit,887. : -
sterilitatis,in quo?938. Timorhominum,unde orilur, 595.Graviusviderequem
Siloefonsad radicesmoutisSion,119. Ejus aqttartttn lirtlemus,quampcenarumsUstinerecruciaturn,1081.Quis
penuria,957. limoranimasSanclorumintegraspttrasqueconservat,582.
Simonet Elimasmagiapostolis Pelro:et Paulo resisten- TimoratosinfeligioneDettspfotfegit,ibitl.
les, 641. Titus et Yespasianusde vasis Templimanubiasobtule-
Siriainionsin Ausfraliparte positus,568. rurit Capilolio,590.
SinusdupHcimodoexponitur,777. QuandoqueappeHa- Tofculaf.inScriplurapouitur prbultibne et congrega-
lur Caput,ibid. tione frucluiim,748.PassiohemDomirtisignifical,155.
Sionet Jerusalemunaurbs , 506. Sion , mons in quo AliorumTormenta,alioramremediasunt,858.
Jerusalem.aedificata est, vocabaturcivitasDavid,24.Quare Traijslationefalsautuntur mulli, 93. .".:."
Sionvirgo et filianominatur, 465 , .464;,744. Gurdicitur. TribulaliQnesemendanti554.PraesensTribulatiofiituro
vallis.nonmoris,220.Nonesl alia, msi Dei
pojirilus ,594. garidiocompeiisalur,642,979.
Nullushabilatin Sion, nisi qui sanclusest, 410. Trihiialismysteriumia Uiiadivihitate, 92, 397. Unitas
Sirenarumuatuia,S21.Morlifefocrimineanimasdemer- substaniiEfe, ietconsorliummajestatisin pefsonisdiviriis,;90.
in
gunt profundum, 246. Quidper eas intelligitHierony- Pate.r diceris:Gloriammeamqlterinon dctbo,nori excludit
mus,175. Filium, 509.SS. Triuitatisrecta confessio, est ighqratib
Socraiesfalsolaudatur,508. seientia:,767.Dominojubeute, Tfinilasirhperat, 95. SS.
S.oltribus riomiuibusapjiellatur, 536.Gursussolis, Iunaj Trinitashabilalin Ecclesia,556,766.ConfessioTrihitatis,
el aliorumsiderumdeBiJilnr,492.Sol et luna praemiacur- njonssanciuset dogmaveritatis, 659. Regnantein nobis
sussui consequentur,415. peccalonoripossumusSS. Trinitatishossemysteria,89.
Solaliummalorumin quopositum,557. Tulliusiiiterpretalus est TimaeUmde mundi harnioriia
Somnia.Quareinijjiivideruntsomnia, 1 004. S omiiialoTes disputantem, 491. Hujusauctorisbbscufitasnolatur, ibidf
inEcclesiajactantes errores suos,ibid.f '.. " Multare Turpia, verbishbnestisexprimuntur,550.
Sorecgenusvilisoptimae,69, 850. Tyiusin terra Chanaanconditaest, 250.Tradunthisto-
Spes in Deo commendaiur,583.Spe futurorum, susti- riaeicolbniamesse Sidonis,228.HaectotiusofbisEmporioni;
nemustribulaiionem, 680. Citodissipariturpropugnachla ibid, Galilaeae, DamasciqueiinibuspremitUr,ibid.Mius fei
ecrumquispemnnnhaberitinDeo, 875. V e vicihoinfunditur, ibid. Diciturcoronata, 229. Tyrusa
SjiiriiussanctttscumPatre et Filio ejUsden) naturaeest, Nabuchodooosor et abAlexandropeninsulafacta,226,228.
755.Divitiaeejus, 681.ApudHebrajosappellaturgenere Quid traditurin historiisAssyriorumde ivtga.Tjriorurii,
femininb, 4S5,Spirttusincorporalisest, 754. Vigilatad 229, 250.
Deum,et qhortiodo,348. -
Stellasesse per diemin coelo, probat solis deliquium, -. V;.:\ ':.;'_.:
240.Deus appellavitstellasnominibussuis,ibid. Urbiuiiiofnamenta,quae,58;
Stoiclindefluitioneboniet malinobisconcordaut,159.
• Slruthionumnalura,245.
SuperbiEe vox, quae? 177.Omnistudiodeclinanda,224. Tf.:J:;::;:-:
Superbiam ruina Sequifur, e t humilitaletri ^loria, 241. Mnlii Ventusin Scripluratriplicitei'accipilur.?6S.
ojiinione virtulumcorruunl iu:suj)erbiam,"877.Superbia Verborumomnispomparedigetufiu niliilum,75.VerbUm
et
l>ropotentia gloriaaccipilur, 755. aprid Bebraeos rfe
pro ponitur, 475,1090. Magnumcerta-
SUpferbusomnispromptus est ad iniuriam,241. iheride Vferbouno, 869.
Superstitioimpiorumad cognoscendafulura, 775. Veritassemperahiandaest, nec timendahominuramul-
Susanuae hisloria, quare ab Hebraeisnonrecepta, 1048. titudo,842,Veritasclaudi et ligari potest, vincinon po-
Sycomorilignavilia,cedriimputnbilia,136.; test,;i009.tl.umeiiet sciehtiaeet veritatis omnes erfores
Sycopbantia,quid? 885. fugati695.Unaviaest verltatis, et multsehiendaciorum,
Syllabas extensashabet Hebraeris,755. 674.In verilate decor, in mendacioturpitudo,912.Errore
. Syllogismus in Scripturis.1077, V peifectofaciliussuscipimusveritatem, 718.Veritaset con-
Symmachijs mofc suo manifestius vertit Scripturas, 7. non in
stantia deserenda angustijs,i 028. In lege veteri,
Bf-3 v iiSDEXLtEfiUM. 98|
uinbia veiitaiis, 756 Laquei\entatis, 540. laciquead- Porlaejustiti.fi,operaMrlutum,544. Suboecasioncius>u-
versanus\eutateui anud•JOcxistimat,105 tlse, oinnes\n tulesliitelliguntur,656 iNeqiieslatimul \o-
Vespeioenomenel Occideulism Sciijiliirisduoisas in- luetimus,peifeciampossumuseapore\ntulcm, 27b Vana
lclligeutus recipit, 508 Qui habfelniiliuni peccaloitim, glona lnvirlulibus\ilanda;956 PODUIUS Deie\ yirtulibus
yeisatui m Vespera,tbid liilelligilui,756 fio \afletatfe\ irtutmn,habilationumdif-
Vespertibo,nodmna a\is non tariivbceet cantu leso- fei6)1110,256TemplomDomimillud esl m quo hibital
nans,quamstndoie, 42. omniuirt\iiiutum cliorus,elc . 891.Ciqusquis\itlulisimi-
Viaregia, quae'?676. tator csl, illiusappellaluiel hlius,702
\ ictim<e et hosiijedilTereiitia,660."\iclimrequarc cbn- Mrtules, pio muaculisponuntur,750
COSSJJ populoJudseoiilln, 718.Hostiaj e l \ictim<enon ptiu- Mlae miseiaemois quiela piaifeitui, 982. \it& *>enipi-
«ljiaMteia Deo quajsitaj;sed ne 1Jblisfieient, 21. Asa- terna, bonoruinomniumpiomissio,616.
cnliuis Viclimaiutnpaulalimad laudesDei transibalreh- Vocem3)ei,iuveten lnstiumentodicilur,qrtotlpopulus
gio, 2i \ideul, 8.
Viclonahominumnon est peifecta, 200. Nulla ceila Volunlile, tiou natuia sumusmali, 258 In noslia po-
nl
\icloha hocsseculo,1079. testate poSiluiilest, \ el iacerfeqmd, vel non facerb,890.
Victbriiiusmartji,nnpenlus sermone, nou scieulia, 3. Voluiilalelioslia,\eibuln Dfeiuoii suscipirnus,$81 Pro-
Suripsitm Jsaiam,tbtd. prl i \olunlalesut fpnsqUecOlichlcalur a \ilns. 699 ,
Viduaqujesiistehtalui'ahrtientisEcclesiasiicis,51. QifosamorVoluplaliset thutiarum cncumdat,arguuu-
Virgarumduarmnsacramenlumexponitui,650 lui, 322
Virgmitasialsadamnatur,892 lll amhiaVirgmaliser- \otumoflefi elsolut Domino,qui est sanetuscorpote
moDei quidoperafur,118. Bt spnilu, 298.\ oium\ lri jnstiqind'?623
Visitalio,c onsolalionem et
sigoilicat supplicium,5081. Vul0rus indoctumlacileniutatseinentiam,1028.
"\lsifationonplo reinedio,sed pio plagasumilui,188
Viliahabenl besliarum itnjgines,576.Pro di\eisilale X
Mliornmlnler stiperbosaln sunl monles, aln collcs,40. histonamCju, 522
Vuia et peccala,u\a accrba, 1074.ViliovuriJ puigatioiiem Xenophonscnpsii
pa\ seqiului, 867. Vitia uoniinieenise sequuiilur,Sed E
\irtutes, m quibusnmmaIfempeiMta, bll. Nostn vitu est
qliodbbiuammmaus fruclibus,502. Zuhum gonus polionis est ex fmgibus et aquacoii»
Vnlulrs omnes in\icem se sequunlur,et sibi haereut, ffectum,292..In DalmatiaSabajumappellatur,ibid.
275,655 Sisi \ilia lecessennt,\irtutes non subeunl,412.
INDEX RERTOL
QUM IN HOC VOLUMINB ^CONTINENTUR.
FH/EFAIIO, 9. — COMMCNT4JMA LSISAUMPRO- 627—Cap LXVI,Obl^-COMMCNTVRIA INJLRlAimi

— — — —
PHEI4M Prologus,17 LIBERwihios,21 Isai,e PJIOPHLIAM Piologus,679 Lnipn^pnTwjsj^gf. — —
cjput pnmum, tbtd — Cap.II, 42 — LIBER srct^nus, 57. Jpremiajcaput priinuni,tbtd — Cip 11^*68~h-s^Kf\\t III,
— lsaiae,cap III, ibid-— Cap I\, 72 — Cap V, 71 — 699.— Cap 1\ , 70b — Ca|>V, 715 — I iBritsrtt&nus,
LIBEB. TLRTIUS, 91 — Isaias,Cap. VI, ibid — Cap VII, 717 — ConUiiiiauocoiiimeiiliriim cap. \,ibid — Cip.
401 —Cap.Vlil, 114 — Cip I\, l?i — I BEK OLAitius, \J, 721.- Cin. "\IJ, 729 —Cip. VHJ, 756 — Cap IX,
—
127.—Isauctap X, 135—Cap Xl, 144 Ctp XII, lo2. 7ti.—Cip \, 746 —Cap XI, 732 —IÎBER
— I lBrn QoiMUS,lb3.—Isitaj cjp XfU, Ibb —Cap. 757 — Jeiemiffi,cip XU,ibid. — Cap XHI,763TERTILS, —Caji.
XI\, l'>9 — Cajj. XV, 167 — Cip XVI, 170. —Cap Xl\, 769 — Cip VV, 773 — CapVVI, 78Q — Cap.
XVII, 173 — Cap WIII. 177. — Cip XIX,181. — Cap. XVII, 78b — LIBTIIotiiiTii»,7 95 —Jci ciiuie,cap XYlIt,
X\, 188 —Cjp XVI, 189 —Cap. XVII, 195 — Cip. tbul —Cap \I\, 799 — Cap XX, 805 — Cap. X\I,
XXIH, 200 — L'nrn SLXTUS , 20J — Isjiae, cap XIII, 807 —Cap.XVII,811— Oap XVIII,819 — IIBLHQUN-
ibtd. -=-Cjp VI\, 216 —Ca|>,XV, 250 — Cap XII, nos,829 —Jere iiiaa,cip XXIV,ibtd —Cap \VY, 853.
254 —IIBEIISEPtivus.239 —Isirc, cip \\1I, tbid.— — Cap XVVI,845— Cap XVYII,818 — Cap.XWUl,
Cap. XVUI, 246 — Cap \IV, 249 — Cap XX,2J9 — 8o3.— Cap XVRjS^ —1 IBEII SLXTIs, 863—Jetemiae,
Cap X\I,260 — Cap,—XXII, 266 — Cap XVIH,27o — ci|).XXV, tbtd — Cap XXVI, 871 — Cip—WVH, 888.
Lim-itocrnus, 281 Isaiaj cap XVI\ , tbid — — In subsequenlet,
lioniiliasaamomiio,899 1ftAft^L1-
Cap XV\,2S9 — —
Cap—\V\ I, 292 Cip X\Ml, 50b •IIO HOAIILURL-M KO\EH OIUGLMSI\ MÎONLS
— LIBEII NOISUS, 515 lsai,e, cap XWlIl, tbid — ISM/E —HOVILLV IRIMA—Supcr hoc ISJIOE loco El
Cap XXIX,527.—CapXVX,537 —LiisEHbEciM[s,5i9. faclumeslm annoquo moituus cst Oztas1ez, vtdiDamt-
— Coniinujlio coiiiiiiLntaiiim uj> XXV, tbtd — num seaenlcmsupei soltumcicelsum 901 —HOMILIAII
Cap. XVXI, 554 — Cap XVVI!,5J8—Cip XXXIII,563 — Deeo quodsctinlum esl Ccce vtiqo vt utcio conct-
— Cap XXXIV,5<>9— Cap VVXV,571 — LIB;BLNDE-mel, ele., 906 —HOMIIAJII—Dcseptem niubeiibus.
CIMUS,577. — I-~aise,eftp XVX\ I , tltd. — Cap.XVX\II, 909 —HOMLIAIA. — DP \1s10neDe1elSeraplnm,912,
582 --Cap XXXVIII,389 — Cip XVVIX,596 — — HOMILIVY — De eo quod scriplumesl Qmselevaul
Cap. XL, 599 — LiBrttDUODECIMLS, 409 — Conluiualio ab Oiicnle jusliltam' et de \1s10nelteium, 916 —H0M1-
conirtKiitiiiilrt cap XL, tbid —Cap. XLl — 412 — LH\ I —Dfeeoquod scuplumest Quem millaiiie!tjltts
Cap
— CapXLII, 421 — Cap — XLIII, 427. — Ctp XLlY, 454. ibttnubib,usquead oumlociini111 quo.lil, el coilveitanittt
\L\, 410 LiBEri D ECIMUS TERTLS, 141 — et sancmeob, 9 20 —HOMILH Yll —Dfeco quatlsbnptum
Isaiaj,cap.XLVI,4jO — Cap XL\II,4bo —Cap\L\III, tst Lcce ego et tmeii, ete , 928 — HOMILUMII. —Du
1J8.—Cap XLIX.463 — Cap L, 474 •—LIBER DECIULSeo quods(i*i|)lumest: Ulutaieiblilpltlia111Jefnsalemet
QouiTUS, 477. Isaiae,cap LI, 482 —Cap LII, 494.— m Sutnaua, u»que ad eumlotuin111
— quoail,— tt Coinmdvcbo
Cap LII, —
494 Cap.LIII,503. — — LIBLR DECIMUSQUIMUS, ctvtlalesqtualiabilaniiii,952.—HOM fIJ.IV f)e eoqnod
513 — Isua», cap Ll\, tbid. CJJ>.LV, b2S — stnplutu cst Tl audtviVocem Domttiidwjitts. Queinmtl-
Cap. L\ I, 558. — —
Cip LYII, bib. — LIBLIIDECIMLSlam cl quis ibilad pOpulum tslutn' Et liansglcdifeiis mo-
SLXW!,bI7. — Gonlinhalib colhineulaln 111
feap IVII ad 1
dica, petvpinl nsque locinnin quoscnbilui Vcietibi .
tbtd. — Cap L\ IIJ, 561 — Cap LIX. b/6 — LIBER siqnuma DominoDeotuo111 p i ofundum, mtl 111 erceisiDn,
DLCIMUS SEPTIMUS — —
585 Isaiuecap LX,tvid —Oap LXI, 954. APPEKDICLLA—InlsiiUmpJr\ulafablJie\iano,
598 — Cq>.L\i 1,604 —Cap LVHI,1309— Cap L\IV, de capitulispaucis,ex ms "\feioneusinuncprirnumedila,
620. — L!BEnpEciMus<)CTA\us, 627. — Isaiae,cap LXV, 937.—Iude\ analyticusrrrumel\eiborum, &4l

Migne. Patrologia Latina Tomus XXIV.

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Originaltitel

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

Migne. Patrologia Latina Tomus XXIV.

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

Jérôme (saint ; 0345?-0420). Sancti Eusebii Hieronymi,... Opera omnia, post monachorum ordinis S. Benedicti e congregatione S.

Mauri, sed potissimum Joannis Martianaei hujus

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

•-:. OMNIUM SS. PATMMV 1)f(lT(IMM :S(lfflPT(IIMW-::'-

QUIAB MVQ APOSTOLICO AD USQUElNNOCENTIt SO f EMPORA

PARISIIS, YENIT APUD EDITOREMy

.''-:; im.i \- ";

SKDPOTISSIMUM.TOiKMS M£__I£W £/_.__>_-_-—I HUJUS ORDIMS RECENSIOIvKU,

,TauE EX REGElfTfUS BETECTIS «. DITATAI^ l

tertia seu-triente matertaliter

VENIT APUD EDITOREM,

QU7E IN HOG TOMO CONTINENTUR.

Commentarioruin in Isaiamlibri octo el doccm. col. 9

Iinprimeriede-VBATET DESDBGY et/C'%

B*. ETOEBlI MIEB0M1T MI

l-2Expletis alongnvix lemporein dundecimPro- A auxilio, quaediebus ac noclibus in Deitege medita-

. n Vfltfoan.,522, wziingehsamorims. iib. de Script. Eccles. iri Mellitone, Apolloiiio«t

a Juxlaillud, eie. Idem babetEpist. a.dMarcellam excipiuntur ex utraqueparte, quseGrammaiicivulgo

a Surgite.In EvangeliosecundumJoannem,cap.l4f, pnribus dicta snnt, atque alteruru iri cosnaculo ad

* Diximus tiist.oms.Adverial criripsus ac sludiosus quia Hieronymus eadem illustratsiiisCnmmentariis.

a Duo mss. Yatic..et Palat. addunt el reliqua. protricesimo sexto,u.lestreipsa,

a Chnjsoiithits.Gr.-ccehocnomeii scribunl cpdires Sangermanensis unus oronium oplimus ac velustis-

f Pqelm Iqudgbilis, elc, Siinilis seiitentia legitur §' «u y.av.%lyos

'« Yerius, ut yldeturjhiVatic, '- ""':,

suttragaj;enipf. mallemusciim Yic-

\Yatic. legimusdicentemDotninum. _ h Yictorius prsefert repellitis,et judicatis.

a Ferfiam Caratlu. Omncs mss. eodiccs Latini le-

a Vbces\sperqveras, inimo numquam^Vicior. suo- 7ro).iv.«iJTijyhi.-pkr.

f Yitioseerat absquede prreposifibne Istraeli Madianitis, MssYemendarit,

XSglnifiqiialesdictairiusalibros^tpr^ seusuum. aliris contrahilur, alius exlen-

* Pritis Crat convetlenmr.:EjOsniodiiilja; db quibiis cmendamus ope mss.

0 Vatic, ei desettum Sut, elmov.iemDei Oreb.

a Hajc de BaptismoSalvatorishistoria ex Ebioni- . rovc ypo:p.parBicy.al aapitraiovs, f6rs_.Skrovs ccpyie-

.' &Ih ValiCi.terbum vallisvisionis Sioh,

imm sp^3|^-J^SAV.,;V..- .""!!;'-';v-.:' 5-^:;

2S3°234 Qtiod in proecedeniivoitinjiiiepqllicilus maligno.posilus est,et nort soliin)Iingtias;'sed'6pera

a Cum Vulgatn tnterprete Vatic, in iniquitate, et in subnexa expnsiiione'conslanter prajfert. -

a Vatic, principemhaberemereanlur, quem LXX dixerunt, etc.

; » Yictor., sicul soniius, ex Uebr.. ps©3, el Grajco liilliariunVi•;-.-,.; Vr-r--> ;V; .

? Yat., «<dicant cum David.

a n),5o-fiKIr.npztcrphov. Nihil prseierea/rc-tiiien.t. vefbis,,s|«ecogitatio fmnata. YisumfiiPfit.S, Xiociofi,

•".•>..'*Antea eratvt7.popavxti.uv. i ut, sicut; sed ila ut intpgram Hebraeilexius vocem

qiiam "Vpceiii _b Pe^pefath ln vtilgatis 6raf, qiti legiiisiiiieras,

aAddilurin Vaticano: Nolqndum (jitid dicdlur de Manicbaeos.i , . : i

*'Verba et filiabuBregis in Vatic. non surit. "

? In flebraieo ep.Tzpnir-zrig dicilur, etc. Oblrudit — Quod nempC HebfaicediciiiirriBiyQ

a Vatic. frttgumterrm lumeril dbunddns,et pinguis. frdngensquinqtteLegis panes, elc.

415-416 Pecipitis Liber, queni nune babemps.;Qgestprum ppiitineiifia.io.Itaque ufvvoluisti, vifgp

a Uiuis Vatic, qubd sequilur in LXX. Bealus, elc. -i ,,iu,--, r,

« DuoVatic-, el mihi nonvullh, etc.

^Diio vat.. Iiuihilitaii ntixid fiducidcdmciehim. Leviora quaBdajiiinfraeDi.endiVmhii'

. :aIiHefserJi-%iic.iqupdel Rabanus iegit.,M esLso- rf cckotiiia.TWV kiyvTtnoiv,v.a.i'£>$AzSpppaIki"T^«jrt»-'

* Duo Valic.', nihil a te absconditvm esti

aAnteaerat: Uno quoquetempore,Glc.

<>Suffecimus "vocemDeus cum Viciorio et Grano eum primis codice.

LIBER DECIMUS TERTIUS.

* Ambrosian., voco avem Hebrmi Gyrumcsseregenl Peysarum,

« 11Yiilg.sub inierr-ogandin_r)ta,-fi»t>r.i7mjiin(tai(is'.' e Unus Ambfosian., el inimicus jiro htiquus.

57'7"578'Dehfinus qiii respicit lerram, et facii B ineus,ideoiionsnmconfusus:ideo posuifaciemmeqmut:

";<'%>Mti:VriT9 e.i.^.. vq 'hi-aico^ssiaj^egaihiisiiioc«apiieai,S,:ffl3f, dhchi,

j_a;Vlfefam.,:qii3iiiiti(!ein;4posloli .Jecliorifihi--esse altefffin-la-niiitHniodO iii"geriiiiro-A:eiavimnTiilajnJus,