1

Tsabyi Hte Hkristan Asak Hkrung Lam

Chyum laika labau hta Israela ni a matu Tsabyi gaw shani shagu lu ai malu masha langai rai nna,
Karai Kasang hpe hkungga nawng ai hkan mung lang ma ai ( Pru 29:40; J.J 23:13; T.Jhp 11:14; 18:4;
T.Agyi 19:19; Yeremia 40:10; Mahte 11:19). Shani shagu na lu sha a matu Tsbyi jahku lu lang ai hpe
Karai Kasang a shaman chyeju ngu hkam la ma ai (N.N 14:18; 27:28; T.Jhp 7:12-13; G.Sh 9:1-6; Esai
55:1). Tsabyi jahku hpe myit pyaw ai shaloi lu ai zawn, myit shapyaw ya ai ngu mung hkam la ma ai (
Sh.K 104:15; Hpaji.N 9:7; Zech 10:7; Yahan 2:1-10). Rai tim Tsabyi lu len ai (sh) nau law lu ai lam gaw
myit hpe mak mat shangun ai, n hkru n shawp wa shangun ai, tsa ya chyaru ya tai shangun ai lam hpe
mung hkam la ma ai ( G.Sh 31:4-6; Esai 28:7; Hosea 4:11; Haba 2:15; I Pet 4:3; Sh.Ran 17:2). Dai majaw
Israela ni a tara hta hkinjawng ni hte tinang hkum tinang Karai Kasang a matu ngu nna san da let ap
nawng da ai ni hpe tsabyi jahku tsep kawp n mai lu ai hku hkang da ma ai (Jau Jaw 10:9; Bu Hkawm 6:3;
Yer 35:8; Luka 1:15). Karai Kasang a matu ngu nna san da ai kasha ni hpe shangai na kanu num ni mung
shi a prat hta tsabyi n lu ai, charu mung n lu ma ai Ga shadawn Samuela a kanu (I Sam 1:14-16; Samson a
kanu ( Tara Agyi 13:4).
Tsabyi gaw n kaja ai lam hpe byin tai shangun nga ai lam ni: OT hta shawng nnan tsabyi hte seng nna
N.N 9:20-21 hta Noa tsabyi sun hkai wu ai: dai tsabyi jahku hpe mung shi lu wu ai rai nna nang nga ai;
shingrai shi a sum kata e hpun nba nhpun ai tsaw nga ai, ngu nna n kaja ai shingni hpe htawng madun da
nga ai.
Dai hpang N.N 19:32 hta Lawt a shayi sha yan: “law, an gaw wa hpe tsabyi jaw shanang gaw, an a kawa
amyu matu shapraw na shi hte yup ga, ngu wu ai” ngu nna n kaja ai shingni hpe tsun dan nga ai.
Tsabyi jahku hkalem chye nga ai; chyaru gaw kabring kabrawng shabyin nga ai. Dai the nang pa hkawm
ai wa gaw, hpaji rawng nga ai, n rai ( Ga.Sh 20:1). Tsabyi jahku lu lai ai ni the hkum kanawn et (Ga.Sh
23:20). Tsabyi jahku hpe nan a wa lu nna, tsi the kayau ai tsabyi jahku tam ai ni, rai ma ai. Hkyeng
hkyeng rai nna, gawm hta kabrim kabram rai nga ai, lu pyaw nan san ai tsabyi jahku hpe, hkum yu et: dai
gaw hpang jahtum e lapu zawn kawa nna Pu htum zawn achye na ra ai (G.Sh 23:30-35). Lemuela e,
hkawhkam ni gaw tsabyi lu na hte, Du ni gaw, chyaru kanang nga a ta? nga nna tsun ai gaw n htuk nga ai.
Shanhte chyaru lu ai hte, tara hpe malap kau nna, matsan mayan ni hpe, n tara ai hku jeyang na tsang ra
ai. Htum mat magang ai wa hpe, chyaru, myit htum ai wa hpe, tsabyi, jaw lu u (Ga Shagawp 31:4-6).
Nanhte a kasha ni hta na, myihtoi, nanhte a shabrang ni hta na, Nazari masha, ngai shatai ni ai. Israela
kashu kasha ni e, ndai lam rai nga ai, n rai ni? Nga nna Yehowa san ai. Nanhte chyawm gaw Nazari
masha ni hpe tsabyi jahku lu shangun nna, myihtoi ni hpe, mythoi hkum htoi myit nga nna jet myit
dai(Amo 2:11).
N kaja ai ga shadawn – Karai Kasang pawt sindawng ai hte ari jaw jeyang ai hpe “Mara kap ai muk
shanhte sha nga nna, kashun kasha re ai tsabyi lu nga ma ai” (Ga.Sh 17:4). “Na a amyu hpe ru tsang nang
jahrum nna, nang ai tsabyi anhte hpe jaw shalu mi ai” (Sh.K 60:3). “Yehowa a lata hta gawm langai mi
nga nna, nsa ja ai tsabyi hte kayau ai tsi hte hpring nga ai: dai hta na shi ru dat wu ai rai nna, ga ntsa na
tara n lang ai ni nlang hte gaw de a chyabu du hkra shup nna, lu lu na rai ma ai” (Sh.K 75: 8).” “Rai ti
mung shanhte pyi tsabyi majaw shut ma sai; chyaru majaw ndi nda hkawm ma sai; hkinjawng wa hte
myihtoi wa gaw chyaru majaw shut ma sai; shanhte tsabyi jahku hta galu nna, chyaru majaw ndi nda
hkawm ma ai; shanhte teng ai shingran nmu, teng man ai hku tara n dara ma ai. Shanhte a sha ku ni
yawng nhpat hkrai hpring nga ai, san seng shara n nga ai” ( Esai 28:7). “Dai re ai majaw, Israela Karai
Kasang Yehowa gaw, Namtau shagu tsabyi jahku hte hpring na ra ai, nga ai, ngu nna shanhte hpe tsun
mu: shaloi shanhte gaw, Namtau shagu tsabyi jahku hte hpring na ra ai lam hpe, anhte gaja wa n chye ga
ni? Nga nna nang hpe htan na ma ra ai. Shaloi nang shanhte hpe Yehowa ning nga ai: Yu mu ndai
 2

mungdan masha ni yawng hpe mung, Dawi ting-nyang hta dung ai hkawhkam ni kaw nna, hkinjawng ni,
myihtoi ni hte Yerusalem masha ni yawng hpe mung, ngai chyaru nang shangun na nngai; shaloi kahpu
kanau shada mung, kawa hte kasha ni hpe mung, shada ahkawk hkat shangun na nngai: ngai matsan dum
na n rai, lahpawt lama na n rai, karum la na n rai; karum la na n rai; shanhte yawng hpe shamyit kau na
nngai, ngu u, nga nna Yehowa tsun ai” ( Yer 13:12-14). “ga ningtsaw hkawhkam ni gaw shi hte hpye ai
amu galaw nna, mungkan ga e nga ai ni gaw, shi a hpye ai amu a tsabyi jahku hte nang ma masai, nga nna
ngai hpe tsun ai” ( Sh.K 17:2). “Kaning rai n me law, shi a hpye ai amu ngu ai tsabyi jahku hte masha
amyu baw shagu kadawng daw mat ma sai; ga ningtsa hkawhkam ni mung shi hte rau hpye ai amu galaw
nna, shi a hpung dagu hte sawse lawklek ai lam a majaw, mungkan ga na hpaga ni sut su wa ma sai, nga
nna ja ai nsen hte jahtau wu ai” ( Shingran 18:3). “Babelon mare gaw , Yehowa lang nna, mungkan ting
hpe shanang kau ai ja gawm rai nga ai: masha mayu baw ni gaw, dai hta rawng ai tsabyi jahku lu ma ai
majaw, mana bu ma ai” (Yer 51:7).
Tsabyi gaw mai kaja ai lam hpe byin tai shangun nga ai lam ni: N.N 14:18 hta Abram majan dang nna
wa ai shaloi Melhkizedek tau la ai ga hta: “Shalem a hkawhkam Melhkizedek mung muk hte tsabyi jahku
la sa wa ai: dai wa gaw tsaw Htum ai Karai Kasang a hkinjawng wa rai nga ai’ ngu nna tsabyi hpe kaja ai
hku tsun da nga ai.
N.N 40:11 Yoseph tsabyi jau ai wa a yumang hpe tsun htai ya ai shaloi, tsabyi hpe kaja ai kumla hku htai
da nga ai.
Jaw Jau 23:13 “Dai hkungga hte seng ai Yehowa a manam pyaw matu wan hte nat nawng na shadung
kumhpa gaw, sau hte kayau ai shadung mani uma lahkawng rai na rai nga ai: ru hkaw kumhpa gaw tsabyi
jahku loga masum rai na rai nga ai” ; Bu Hkawm 15:5 “ru hkaw hkungga di na tsabyi jahku loga masum
ma, lajang nna la sa na rai wu ai”; Pru 22:29 “ shawng myin ai nsi naisi shawng shup ai tsabyi jahku n
shim n dang ai sha jaw lu na n dai”; Pru 29:40 “Sagu kasha langai mi nawng ai hta, htu la ai nanmam
loga masum hte kayau ai hkaulan mam shadung uma langai mi hte, ru hkaw na kumhpa matu tsabyi
jahku loga masum, rai na rai nga ai”. Tara.J 18:4 “ mung masha ni hkinjawng wa tara hta….. shawng
shu la ai naimam, tsabyi jahku hte namman mung ….”; ngu nna tsabyi hpe hkungga langai hku manu
shadan ai lam rawng nga ai.
Yawhan 2:3f Yesu HKana kahtawng na hkungran poi langai hta hka hpe tsabyi shatai ai lam rawng ai.
N.N 27:28 hta gaw Isak Yaku hpe shaman ai shaman ga hta: “Karai Kasang gaw lamu na mari hte ga na
sau tung mung, nai mam law law hte tsabyi jahku mung, nang hpe jaw na nit dai” ngu nna kaja ai lam hku
tsbyi hpe tsun da nga ai.
Tsabyi gaw machyi makaw lam a matu tsi kaja tai nga ai ( G.Sh 31:6; LK 10:34; I Tim 5:23). Mura hte
kayau ai tsabyi jahku gaw nni nkri machyi hkam sha ra ai lam hpe hkoi mat shangun lu ai re. Dai majaw
wudang hta Yesu hpe Mura hta kayau ai tsabyi jaw ai re. Rai tim Yesu n lu ai ( MK 15:23). Na a kan akyu
byin lu na hte, jahkring jahkra sha machyi wa wa rai ndai majaw, ya kaw nna ntsin n lu ai sha, tsabyi
jahku loi loi a lu nga u (1 Tim 5:23).
Kaja ai ga shadawn - Hpaji byeng-ya hte ga shadawn: Nye a muk hpe sha mu; Ngai kayau ai tsabyi
jahku hpe lu mu (Gashagawp 9:5). “ Tsabyi jahku masha a myit hpe shapyaw ya nga ai, Shi a myi man
namman hte htoi nga ai: a shat mung masha a myit hpe shadaw ya nga ai” (Sh.K 104:15). “ Hpang kara
hkrum ai ni yawng hte e, ntsin nga ai de sa ma rit; gumhpraw n lu ai ni e, sa marit; mari nna lu sha mu;
gaja wa, sa marit, gumhpraw mung manu jahpu mung, n hkrat ai sha, tsabyi jahku hte nga chyu hpe mari
lu mu” (Esai 55:1).
 3

Wenyi hte Hpring na matu Tsabyi tsep kawp koi gam ra ai. Hkalup Sara Yawhan a lam yu ai shaloi,
“Kaning rai n me law, shi gaw dai Madu a man e galu kaba wa na ra ai; tsabyi hte chyaru shi lu na n rai;
kanu a hkritung nna pyi, chyoi pra ai Wenyi hte hpring na ra ai (LK 1:15) ngu nna chyoi pra ai Wenyi
hpring ai a kumla gaw, Tsabyi & chyaru n lu ai ngu tsun dan da nga ai. Ehpesu 5:18 hta mung,
“Tsabyi & chyaru hkum nang mu, dai hta e kabring kabrawng sha rai nga ai. Wenyi hte hpring tsup nga
mu ngu nna Wnyi hte hpring na matu Tsabyi (Wine) koi gam ra ai lam tsun da nga ai” “And be not drunk
with wine, wherein is excess, but be filled with the Spirit (KJV). Do not get drunk with wine, for that is
debauchery; but be filled with the Spirit (NRSV)”. Daniela a lam hta mung, awu asin n hkrum u ga, awu
asin hpe koi gam na matu hkawhkam wa a sha ku na karan jaw ai shat hte, shi lu ai tsbyi jahku hpe n lu n
sha ai. Nam law nam lap hte ntsin sha lu sha tim, hkawhkam wa a shaku na karan jaw ai shat hte tsabyi lu
ai ni hta myiman grau tsawm, grau hpum, hpaji byeng-ya hte nyan grau rawng ai lam tsun dan da nga ai
(Dan 1:8-21). Ndai dinghta ga a myit hkan dagraw nna tsawm htap, hpum sau, hkam kaja, hpaji byeng-ya
rawng na lam hpe n marin ai, n ra sharawng ai. Karai Kasang a mai kaja ai, mai hpa chyeju the lu la na
tsawm htap, hpum sau, hkam kaja, hpaji byeng-ya rawng na lam hpe she ra marin manu shadan, tsaw ra ai
lam re (Rom 12:1-3).
Tsabyi koi gam na matu mai kaja nga ai lam: Yehowa a matu tinang hkum hpe san da ai rai yang gaw,
tsabyi jahku hte nang ai baw gam kau lu na rai wu ai (Buhkawm 6:2-3).
Bai Yehowa gaw Arun hpe, nang hte na nshu nsha ni nanhte gaw, si ai n hkrum na hte, chyoi ai hte n
chyoi ai, seng ai hte n seng ai chye ginhka na matu mung, Mawshe a n-gup hta Yehowa hkang da ai tara
matsun yawng hpe, Israela kashu kasha ni e sharin achyin ya chye na matu mung, nanhte dai shawa sum
kata de shang ai shaloi tsabyi jahku hte nang ai baw hpa mung hkum lu myit: dai gaw nanhte a shu mashi
shu masha prat dingsa hkan nga lu na matsun maroi rai nga malit dai ( J.J 10: 8-11).
“Kadai wa yawn hkyen nga a ta? kadai wa gawng run nga a ta? kadai wa ga law nga a ta? kadai wa
sharung shayawt nga a ta? kadai wa mara kata e hkala nba hkrum nga a ta? kadai wa myi hkyeng nga a
ta?
Tsabyi jahku hpe na na wa lu nna, Tsi hte kayau ai tsabyi jahku tam ai ni, rai ma ai.
Hkyeng hkyeng rai nna, gawm hta kabrim kabram rai nga ai, lu pyaw na nsan ai tsabyi jahku hpe, hkum
yu et”.(Ga Shagawp 23:29-31). “Israela Karai Kasang zaw nawng zaw wa up ai Yehowa ning nga ai,
Yuda mung masha ni hte Yerusalem mare na ni hpe ning nga sa tsun mu: Yehowa ning nga ai, nanhte nye
a ga madat na matu, sharin achyin ai n hkam myit ni? Tsabyi jahku n lu na matu, Rehkab a kasha
Yonadab gaw, shi a kashu kasha ni hpe htet da ai ga grin nga nna, shanhte gaw tinang a kawa htet da ai
hte maren, dai ni du hkra tsabyi jahku n lu ma ai: ngai chyawm gaw jau jau rawt nna, nanhte hpe a tsun
nga ti mung, nanhte nye a ga n madat myit dai (Yer 35:13-14).
“ Karai Kasang a mungdan gaw, sha sha , lu lu rai na hku n re ai sha, chyoi pra ai Wenyi e, ding hpring
ai, ngwi pyaw ai hte kabu gara ai, rai nga ai. Dai hku hkan nna Hkristu a bungli gun hpai ai wa gaw Karai
Kasang a man e sharawng awng ai hkrum nna, masha a man e awlaw ai hkrum nga ai……Lu sha shahpa
n hkan e Karai Kasang a bungli hpe hkum sharun shabya kau et. Yawng mayawng hte gaw san seng ai
hkrai rai nga ai; rai ti mung kataw ai myit hte sha ai wa a matu, mara rai nga ai. Shan sha na hte tsabyi lu
na rai ti mung, na nhpu nnau hpe myit kataw shangun na lam hpa rai ti mung koi gam kau na gaw, mai
kaja nga ai” (Rom 14:17-21).
Hkalup Sara Yawhan hpe a lam tsun ai shaloi: -Kaning rain me law, shi gaw dai Madu a man e galu kaba
wan a ra ai; tsabyi hte chyaru shi lu na nrai; kanu a hkritung nna pyi, chyoi pra ai Wenyi hte hpring na ra
ai (LK 1:15).
Rai tim nkau mi gaw, shanhte tsabyi nnan hkru nga ma ai, nga nna tsun jahpoi ma ai (Kasa 2:13).
 4

Hpung up aya sharawng ai wa gaw…. chyaru len ai … n re ai sha…; hpung tau ni mung…..tsabyi n lu ai
hte….. (I Tim 3:1-8).
Tara maigan ni a bawng hkut ai lam hpe shadik lawm nna, myit mak ai, ngang kayut ai, tsabyi lu lai ai,
tangpyaw shalai ai, lu sha marin ai hte arawng n nga ai sumla naw ku na lam hta hkawm sa ai gaw, ya lai
wa ai apart hte ram la sai (I Pet 4:3).
Tsabyi hpe ga shadawn lang ai (sh) hkrang shaleng ai lam ni: (1) Tsabyi hpe Yesu Hkristu a sai
(Mahte 26:27-29). (2) Shaman chyeju ( Ga.Sh 9:2,5; Esai 25:6; 55:1)(3) makam masham htak mat ai hte
seng nna hkyet rung ai (Shingran 17:2; 18:3). (4) gumshem ai hte hpya lu hpya sha lam ( Ga.Sh 4:17).
Ga Hpungdim
Chyum laika hta tsabyi hte seng nna mai kaja ai lam hte, n kaja ai lam htawng madun da ai re.
Ahkyak mungga madung gaw, yu maya shinggyim masha ni hku nna shingra tara hku nna mungkan a
myit hku, hkum shan myit hku lu ma ai. Rai tim Karai a matu ngu nna tinang hkum tinang ga shaka da
san da ai ni gaw mungkan a myit hku, hkum shan myit hku hkan ai baw n re.Anhte Hkalup hpung ni
hkam la ai hta kam sham ai ni yawng gaw jinjawng re. Dai majaw tsabyi lu pyaw len ai lam, machyi
makaw lam a matu n re ai sha, tsabyi (wine ni) lu len ai lam tsep kawp koi ra ai. Nang chye ai baw,
hpunau wa hpe ahtu kataw hpa byin shangun ai baw ma hkra hpe koi gam ra ai. Wenyi hte hpring tsup
nga ai kum la gaw dai ni hpe koi gam ai lam re. Dai re ai majaw, kaja wa machyi makaw byin nna tsi
mawan hku lu lang ai, poi daw kaw jai lang ai hta lai nna, kaga lam hku gaw anhte n jai lang ai gaw kaja
dik re. Karai Kasang a hpung shingkang gaw tsabyi lu lang ai, tsabyi hta pyaw len ai, tsabyi lu marin ai ni
a asak hkrung lam hku n shadan shapraw ai. To God be the glory!

Ginlen shalai ai,

Rev. Dr. Lahpai Awng Li

MIT, Insein.