SARAJEVO KOLEDŽ

MATURSKI RAD IZ PREDMETA MUZIČKA KULTURA

Uloga i značaj muzike u periodu Baroka

Predmetni profesor: Učenica:

Lejla Čaušević, prof. Ilma Karahmet, IVd

Sarajevo, april 2018.godine

Alessandro Scarlatti i barokna opera

2
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

SADRŽAJ
1. UVOD ................................................................................................................................................. 4
1.1. Opće karakteristike Baroka ........................................................................................................ 4
1.2. Stilske odlike baroka ................................................................................................................... 5
II. MUZIKA U BAROKU....................................................................................................................... 6
II .1 Opće karakteristike ...................................................................................................................... 6
II.1.2. Kompozitori baroka .................................................................................................................. 7
II.1.3. Muzički oblici baroka ............................................................................................................. 11
II.1.3.1. Vokalno instrumentalni oblik / Opera.............................................................................. 13
II.1.3.2. Vokalno instrumentalni oblik / Oratorijum...................................................................... 13
II.1.3.3. Vokalno instrumentalni oblik / Barokna misa ................................................................ 14
II.1.3.4. Vokalno instrumentalni oblik / Kantata ........................................................................... 14
II.1.3.5. Vokalno instrumentalni oblik / Pasija ............................................................................. 15
II.1.3.6. Instrumentalni oblici / Barokna svita ............................................................................... 15
II.1.3.7. Instrumentalni oblici / Sonata .......................................................................................... 16
II.1.3.8. Instrumentalni oblici / Solistički koncert ......................................................................... 17
II.1.3.9. Instrumentalni oblici / Fuga ............................................................................................. 18
II.1.3.10. Instrumentalni oblici / Tokata ........................................................................................ 19
II.1.3.11. Instrumentalni oblici / Invencija .................................................................................... 19
II.1.3.12. Instrumentalni oblici / Preludijum ................................................................................. 20
II.1.3.13. Instrumentalni oblici / Concerto Groso.......................................................................... 20
III. BAROKNA OPERA ....................................................................................................................... 21
III.1. RAZVOJ OPERE U XVIII VIJEKU ....................................................................................... 25
IV. ALESSANDRO SCARLATTI ....................................................................................................... 26
IV.1. Alessandro Scarlattijev život .................................................................................................... 26
IV.1.1. Opera Alessandra Scarlattija ................................................................................................. 28

3
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

1. UVOD

1.1. Opće karakteristike Baroka

Uzroci ovog stila su , ipak, daleko slozeni ;njih cemo prije naci u dru[tvenim i
politi;kim promjenama tog vremena nego u naporima za obnovu i uvecanje papske
vlasti.Otkricem novih pomorskih puteva prema istoku, a narocito otkrice Amerike,
ekonomski centri Evrope pomjeraju se s obala Sredozemnog mora na obale Atlantskog
okeana.Mocni trgovacki gradovi Italije,Venecije, ustupaju pred novim trgovackim i
pomorskim silama,kao sto su Spanija,Holandija,Francuska i Engelska.Opadanje
sredozemnih gradova izazvalo je znatne promjene u politickoj i drustvenoj strukturi
Zapadne Evrope.Papska moc je pokolebana, iz cega slijedi pojava reformacije u
Njemackoj i Engelskoj ; sistem slobodnih gradova, pod vlascu knezeva ili proizvodjackih
korporacija , raspada se, uslijed cega dolazi do jacanja vladarske moci; sitna zanatska
proizvodnja, na cehovskoj osnovi, ustupa mijesto manufakturi pod kontrolom i zastitom
drzave.ukoliko Italija vise opada, utoliko vise raste bogatstvo i moc drzava na obalama
Atlantika.One vladaju novim pomorskim putevima za Istok, u isto vrijeme brutalni
iskoriscavaju i koloniziraju zemlje na amerikom kopnu i na ostrvima Tihog okeana.
Dovoz sirovina i prerada u domacim radionicama izazivaju nagli porast manufakturne
proizvodnje, te se vladajuca klasa smatra prinudjenom da obezbijedi prvenstvo domacoj
robi i da osigura trgovacke puteve.Spanija i Francuska postaju apsolutne monarhije, s
politickom i ekonomskom moci u rukama vladara; Engleska i Holandija postaju
gradjanske drzave,s kapitalom i sredstvima proizvodnje u rukama trgovaca, njihovih
banaka i kompanija. S ekonomskim centrima pomjeraju se i umjetnicki centri. Slikarstvo
i arhitektura baroka nastaju u Italiji, ali je kulturni prestiz ove zemlje duboko uzdrman,
te ce nove sile preuzeti vodjstvo u likovnom stvaranju.

4
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

Slika 1- Barok u arhitekturi1

1.2. Stilske odlike baroka

Umjetnost baroka je u mnogo cemu prava suprotnost umjetnosti renesanse.Dok

renesansa tezi miru i jasnoci, barok je sklon pokretu i strastima.Kompozicija renesanse
je simetricna i uravnotezena,s pazljivim rasporedom figura;kompozicija baroka je
plahovita, puna nemira i uzbudjenja, s razbijenim rasporedom figura i s teznjom da
izazove sto vise utisaka i jakih osjecanja.Medjutim, najveca tekovina baroka, sa kojom je
stvorena nova epoha u likovnoj umjetnosti, jeste slikanje svijetlo-tamnog.Renesansa je,
kao umjetnost u osnovi idealisticka, upotrebljavala idealno osvjetljenje,harmonivne boje
i jednostavne crte. Barok je u osnovi umjetnost jednog poslovnog, trezvenog
drustva.Takvo drustvo posmatra zivot vrlo realisticki, pa ce i u svojoj umjetnosti biti
realisticki raspolozeno.upotrebom svijetlo tamne tehnike, slikari baroka tezili su da svoje
predmete predstave sto jasnije i blize prirodi, da dodju do sto veceg utiska
stvarnosti.Oni se trude da sto vijernije prikazu zivu ili mrtvu prirodu oko sebe, bilo da
se radi o covjeku, zivotinjama, biljnom svijetu ili razlicitim materijama, kao sto su
svila,staklo,porcelan,drago kamenje,metali, razne tkanine.Zbog toga barok slika i ono sto
se ranije preziralo ili rijetko slikalo: pejzaz,mrtvu prirodu, unutrasnjost kuca

1
Izvor: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Bernini_Baldachino.jpg/300px-
Bernini_Baldachino.jpg

5
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

(enterijer),zivotinje, cvijece, kompozicije iz svakidasnjeg zivota.Zbog toga barok slika i

ono sto se ranije s gnusanjem odbacivalo:bolest, umor, starost, ruznocu, raspadanje.

II. MUZIKA U BAROKU

II .1 Opće karakteristike

Barokna muzika označava epohu u istoriji klasične muzike,koja traje od poznate renesanse
početkom 17,do sredine 18. veka.Početak barokne muzike označava stvaralaštvo Klaudija
Monteverdija.Jedna od uobičajenih podpodela ove epohe je:

-Rani barok (od oko 1600. do oko 1650.),pod italijanskom dominacijom;

-Vrhunac baroka (od oko 1650.do oko 1710.),kada su dominirali francuski uticaji;

-Kasni barok (od oko 1710. do oko 1750.),sa tendencijom razvoja regionalnih stilova.

U opštoj kulturi,za barokom je sledila epoha rokokoa;u muzici od 1730-ih počinje da

dominira takozvani osećajni stil.Često se za kraj epohe barokne muzike uzima godina smrti
Johana Sebastjana Baha,tj. 1750.Od 1780-ih počinje muzički period bečkih klasičara.

Karakteristike muzike baroka su pojava monodije (solo melodije sa pratnjom),kontinua i novi

žanrovi opere i oratorijuma.

Odraz estetike ovog doba bio je u značaju koji je davan muzičkoj formi,a koji je bio bar
ravnopravan sadržini.U periodu baroka razvila se instrumentalna muzika koja je ranije bila
isključivo vezana za pesme.Ovo je vidljivo u koncertima u kojima se zvukovi muzičkih
instrumenata prepliću poput ljudskih glasova u ranijoj muzici.Tako su nastali končerti
grosi,solo koncerti (končertino) i horski koncerti.Druge značajne forme baroka bile
su:pasakalja,čakone,sarabanda,gigu,menuet,uvertira,fuga,sonata,kantata i pasija.

Opere su bile popularne u doba baroka.Barokne opere su predstavljale skup

uvertira,svita,minueta i drugih formi.Po sadržaju se dele na šaljive opere (opera buffa) i
dominantni žanr:ozbiljne opere (opera seria).Ozbiljne opere su pripovedale stilizovane priče o
herojima u nizovima solo recitativa i arija.Ulogu heroja je obično imao pevač kastrato
glasa,koji je imao puno prilike da iskaže svoju virtuoznost.Čuveni pevači 18.veka bili
su:Farineli,Senesino i sopran Faustina Bordoni.Italijanska opera i njeni libreti su se nametnuli
celoj Evropi.

Mnogi muzički instrumenti koji su danas u upotrebi nastali su u doba baroka.Barokne forme
ovih instrumenata se po zvuku razlikuju od svojih naslednika.U to doba je ideal bio da

6
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

instrumenti podsećaju na ljudski glas.Gudački instrumenti (recimo barokna violina),ali i

drveni duvački instrumenti su zvučali tiše i manje zvonko,ali sa mekšom bojom tona.

II.1.2. Kompozitori baroka

U baroku (XVII i početak XVIII veka) prvi put se snažno razvila instrumentalna muzika. Kao
što u slikarstvu i arhitekturi baroknu umetnost karakterišu sjaj i veličina, mnoštvo ukrasa i
nemirnih, prepletenih linija, kontrasti svetlog i tamnog, tako se slične odlike zapažaju i u
muzici te epohe: ona je prepuna ornamenata (ukrasa), jednovremeno zvuče melodijski
samostalni glasovi (polifonija), kontrasti f i p su nagli (bez krešenda i dekrešenda), a ritam
teče u stalnom pokretu. Najznačajniji kompozitori baroka su Bah i Hendl.

Bah je rođen u Eisenachu (Njemačka) kao potomak starosjedelačke porodice u kojoj je bilo
mnogo muzičara. Njegov otac je imao zvanje gradskog muzikusa, koje je Bahovoj porodici
obezbijedilo skroman život. Rano je ostao siroče (sa 9 godina) te je za vrijeme školovanja
živio kod starijeg brata, Johana Kristofera, takođe muzičara. On je bio učenik čuvenog
orguljaša Pahelbela, tako da je Johan Sebastijan muziku učio ko brata. Već u to vrijeme javlja
se kod Baha jedna karakteristična crta - prepisivanje djela velikih majstora. Na taj način je
stekao izvanrednu tehniku pisanja. Pored violine učio je i orgulje. Završivši školu, postao je
1703. godine najprije violinist u Weimaru (Vajmar), a zatim 1723. godine kantor u crkvi Sv.
Tome u Leipzigu (Lajpcig). Tu je proživio najduži dio života svog nedovoljno shvaćen i slabo
cijenjen od svojih savremenika. Bio je dva puta oženjen i u ta dva braka imao je dvadesetoro
djece. Potkraj života oslijepio je. J. S. Bah bio je jedan od najvećih muzičkih majstora svih
vremena. Počasni naslov "majstor nad majstorima" zahvaljuje bah svom u prvom redu
savršenom svladavanju tehnike komponovanja u polifonom stilu. Bah je najizrazitiji
predstavnik baroka i najveći majstor instrumentalne polifonije. Njegov stvaralački opus je
vrlo veliki, ali sva njegova djela nisu sačuvana. Sva Bahova djela predstavljaju jedinstvenu
cjelinu i stoje na pojednakoj umjetničkoj visini. Bah je napisao sljedeća instrumentalna djela:

7
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

šest brandenburški koncerata, dva koncerta za violinu i orkestar, koncert za dvije violine,
sedam klavirskih koncerata, tri koncerta za dva klavira, dva koncerta za tri klavira i koncert za
četiri klavira. Za orgulje je napisao sljedeća djela: šest sonata, 140 koralnih preludijuma, 17
velikih preludijuma i fuga, 5 tokata i fuga, dvije sveske preludijuma i fuga izdatih pod
nazivom Za dobro temperovani klavir, Umjetnost fuge, 6 francuskih i 6 engleskih svita, 18
preludijuma, dvoglasne i troglasne invencije, fantazije, kapriča, male preludijume, 6 svita za
violončelo, 6 partita i sonata za violinu, 3 sonate za violu i veći broj sonata za flautu i
čembalo. Bahovo vokalno-instrumentalna djela su: 220 kantata (Kantata o lovu, Kantata o
kafi, Svadbena kantata - sve tri su svjetovnog karaktera), Misa u h-moll (24 numere),
Magnifikat, Pasija po Mateju i Pasija po Jovanu, Božićni oratorijum (duhovnog
karaktera).Ako se uopšte može prikazati Bahova veličina u nekoliko riječi, onda su u tom
uspjeli Betoven i Gete. Betoven je za Baha rekao: Ne Bah (bach = potok) već more trebao bi
se zvati zbog svoga beskrajnog znanja i umijeća, zbog nepresušnog vrela iz kojih je crpio
svoje melodije i harmonije. Gete je izjavio jednom prilikom: Kad slušam izvođenje Bahove
muzike, tada je čitavo moje biće potreseno i čini mi se kao da mi ne trebaju uši, oči, niti ostala
čula.

Slika 2 - Johann Sebastian Bach2

2
Izvor: http://www.znanje.org/i/i24/04iv04/04iv0429/slike/bach_portrait.jpg

8
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

Hendl je rođen u Halleu (Njemačka) iste godine kad i J. S. Bach. učio je muziku najprije bez
privole oca, liječnika-hirurga koji je želio da mu se sin posveti studiju prava. kasnije se, po
želji majke, ipak muzički obrazovao i to kod oguljaša Zachowa, vrsnog muzičara. Svoju je
neobičnu muzičku nadarenost dokazao prvi put sa 8 godina kada je svojim slobodnim
preludiranjem na orguljama zadivio sve prisutne. Poslije očeve smrti odlazi za člana operskog
orkestra u Hamburg. Sa 19. godina napisao je svoju prvu operu. u dvadesetoj i prvoj godini
života odlazi u Italiju gdje se tokom tri godine još više usavršio u komponovanju. Nakon
kratkog zadržavanja u Hannoveru preselio se Handel u London gdje je ostao do smrti vršeći
dužnost direktora opere i komponujući. I on je, poput Baha, potkraj života oslijepio i kao
slijepac diktirao svoje kompozicije (među ovim veličanstveni Mesija, Juda Makebejac, Izrael
u Egiptu, i dr.), končerta grosa, svite, koncerte za orgulje, te veliki broj violinskih i klavirskih
djela. Za razliku od Baha, mnogo je putovao i obišao sve velike muzičke centre Evrope. Umro
je 1759. godine u Londonu. Činjenica da je mnogo putovao potvrđuje veliko poznavanje
muzike ostalih naroda, koje će obilno koristiti u svojim djelima. On se više nego ijedan
kompozitor približio raspjevanoj italijanskoj melodiji, engleskoj muzičkoj prošlosti i folkloru
ostalih naroda.

Hendlov stvaralački opis je vrlo veliki. Pisao je pomalo i za crkvu. Napisao je oko 40 opera,
od kojih su najznačajnije Julije Cezar, Rondelina, Kserks, Orlando, Aleksandar. Pisao je i
oratorijume, kojima je posvetio posljednje razdoblje svoga rada. Njegovi najpopularniji
oratorijumi su: Mesija, Izrael u Egiptu, Juda Makebejac, Saul, Simson i Herakles.

Tematika Hendlovih oratorijuma kretala se na području istorijsko-legendarne građe. Tražio je

herojske likove, stradanja naroda i žrtvovanja pojedinca za dobro i korist zajednice. Pored
djela velikog obima, pisao je i manja djela: koncerte za orgulje, koncerte i svite za različite
sastave orkestra i mnogo vokalnih (preko 100 kantata, i dr.) i kamernih kompozicija. Koliko
je Hendl značajan kompozitor, najbolje će potvrditi ova Betovenova konstatacija: Hendl je
majstor nad majstorima. Ugledajte se na njega, svi kompozitori svijeta, i naučićete sa malo

9
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

sredstava postizati najveće učinke. A Bah za Hendla kaže: Hendl je jedini čovjek koga bih
želio upoznati i jedini čovjek koji bih ja želio biti da nisam Bah.

Slika 3 - Georg Fridrih Hendl3

3
Izvor: http://www.znanje.org/i/i24/04iv04/04iv0429/slike/210px-Handel.jpg

10
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

II.1.3. Muzički oblici baroka

Još u ranom baroku (do 1630) uočava se rađanje pravih zrelih plodova renesansnih težnji:
stvorena je opera. Italijanski umjetnici okupljeni u firentinskoj kamerati željeli su da obnove
staru grčku tragediju. Oni su pretpostavili da su grci tragediju izvodili jednom vrstom
deklamacije- "govorom kroz muziku", koji su nastojali da ožive u svom monodijskom stilu,
odbacujući polifoniju. Kao i u drugim umjetnostima, interesovanje za antiku nije
prouzrokovalo restauraciju antičkih formi, već rađanje novih. Zato pojedini autori ovu etapu u
razvoju muzike određuju kao vrhunac renesanse u njoj, a djelo Klaudija Monteverdija,
najznačajnijeg operskog stvaraoca tog vremena, porede sa rezultatima visoke renesanse u
umjetnosti u likovnoj umjetnosti-sa ostvarenjima Leonarda da Vinčija, Rafaela i Mikelanđela.
Bez obzirana to čije se mišljenje prihvata, opera ostaje jedna od najznačajnijih tvorevina u
muzici, od tog doba izazov za stvaraoce svih potonjih epoha. U zrelom baroku opera je jedan
od vodećih oblika, njeni sastavni dijelovi-arije i rječitativi, ansambli i horovi-nalaze se u
osnovi drugih baroknih vokalno-instrumentalnih formi-oratorijuma, kantate, mise. Virtuozitet
vokalnih dionica barokne opere inspiriše razvoj instrumentalnog virtoziteta i utiče na
oblikovanje koncertnog stila. Na kraju, iz uvodne muzike za operu rađa se klasična simfonija.

U renesansi je započeo proces emancipacije instrumentalne muzike i sve veća upotreba

instrumenata kao zamjena za pojedine glasove u polifonim kompozicijama. Početkom XVII
vijeka iz tih tendencija razvijaju se prvi novi oblici. Najznačajnije mjesto među njima pripada
operi.

Barok je kako period nastanka novih i usavršanja dotadšnjih vokalno-instrumentalnih(opera,

oratorijum, kantata, barokna misa) tako i instrumentalnih oblika (svita, kamerna sonata,
barokni koncert, fuga, invencija, preludijum, končerto groso, tokata, pasakalja).

11
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

 OPERA
 ORATORIJUM
VOKALNO-  BAROKNA MISA
INSTRUMENTALNI  KANTATA
OBLICI  PASIJA

 BAROKNA SVITA
 SONATA
 SOLISTICKI
KONCERT
INSTRUMENTALNI  FUGA
OBLICI  TOKATA
 INVENCIJA
 PRELUDIJUM
 KONCERTO
GROSO

12
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

II.1.3.1. Vokalno instrumentalni oblik / Opera

Opera je scensko vokalno-instrumentalno djelo, koje se - kao svako dramsko - sastoji od

činova, a ovi od scena. Tekst opere, libreto, može biti specijalno napisan za operu, mada se
češće obrađuje postojeće dramsko djelo, prilagođenog zahtjevima muzike - prije svega
skraćenog, jer pjevani tekst traje znatno duže od govorenog, ili dramatizacija književnog djela
druge vrste.

II.1.3.2. Vokalno instrumentalni oblik / Oratorijum

Oratorijum je obimno vokalno-instrumentalno djelo u kojem dominira epsko-dramski

karakter, a pisano je za soliste, hor i orkestar. Njegova forma slična je ranoj operi - sastoji se
od niza numera, rječitativa, arija, ansambala, horova,horskih i orkestarskih dijelova. Mnogi
oratorijumi su sasvim dramski postavljeni. Radnju pripovjeda historikus (testo), a od opere se
razlikuje se po znatno većoj ulozi hora i, razumije se, potome što nema scenu. Postojala su
dva osnovna tipa ovog oblika: latinski oratorijum (oratio latino), i narodni oratorijum, za koji
je tekstuvijek pisanna narodnom (italijanskom) jeziku (oratio volgare). Njihovo porijeklo je
različito. Narodni oratorijum se razvijao iz lauda-crkvenih prikaza biblijskih događaja u
kojima je muzičke numere povezivao nastup testa, pripovjedača, a u samom muzičkom jeziku
evidentni su uticaji svjetovne muzike - posebno dramskog madrigala. Pod uticajem opere u
ulozi testa pojavljuje se rječitativni stil, a nedugo potom uvodi se i arija. Narodni oratorijum
se od samih početaka razvijao na narodnom jeziku. Uloga hora nije bila posebno izražena, a
najveća pažnja posvećivana je virtoznoj ariji. U sadržaju su sve naglašeniji postajali svjetovni
elementi.

13
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

Latinski oratorijum im asličnu strukturu, ali su njegovo porijeklo i razvoj povezani za crkvu.
Pisan je na latinskom jeziku, sa značajnom ulogom hora, uglavnom homofono tretiranog, a
uloga historikusa biva povjeravana ne samo solisti već i duetima, pa i horu. Sadržaj
oratorijuma uglavnom je duhovni, ali će se u istorijatu oblika pojaviti i svjetovni (npr.
Godišnja doba-Hajdn).

Najznačajniji kompozitori oratorijuma u XVII vijeku su Italijan Đakomo Karismi (Carissimi,

1604-1674), Njemac Hajnrih Šic (Schutz, 1585-1672) i Italijan Alesandro Skarlati (1660-
1725).

II.1.3.3. Vokalno instrumentalni oblik / Barokna misa

Oblik mise takođe doživljava dalju evoluciju i prihvata barokna sredstva izražavanja - misa se
piše za hor, soliste i orkestar, a po načinu obrade teksta bliska je kantati. Misu čini niz numera
(horova, arija, dueta, bez rječitativa!), a njihov pojedinačni oblik gradi se u zavisnosti od
teksta. Osnovu forme i u baroku čini ordinarijum mise, a javljaju se i drugi stavovi, već prema
namjeni djela.

II.1.3.4. Vokalno instrumentalni oblik / Kantata

14
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

Oblik kantate (cantare=pjevati) nastaje u XVII vijeku, a potom se njen razvoj može pratiti sve
do danas. Kantata može biti svjetovne ili duhovne sadržine, a pisana je za hor ili soliste uz
instrumentalnu pratnju. Od oratorijuma se razlikuje skromnijim dimenzijama, pretežno
lirskim (a ne epsko-dramskim) karakterom. Solista u kantati obično ne tumači dramski lik,
već nastupa samo da bi bio muzički kontrast ansamblu ili horu. U baroku postoji i solo-
kantata, pisana za glas uz instrumentalnu pratnju.

Kantatu naročito njeguje njemački kompozitor (Šic, Bukstehude, Teleman), a vrhunac dostiže
u Bahovom opusu.

II.1.3.5. Vokalno instrumentalni oblik / Pasija

Pasija (muka) predstavlja liturgijsko-muzički prikaz biblijske legende o Hristovom stradanju.

U svom razvoju ona je prošla kroz nekoliko faza. U doba renesanse pišu se tzv.
responzorijalne pasije (Laso), motetske pasije, kakve je pisao Galus, i oratorijske pasije, koje
se po obliku približavaju oratorijumu, s tim što su nešto obimnije. U liturgijski tekst
oratorijske pasije unose se umeci - protestantski korali. Ovaj oblik dostiže vrhunac kod Baha.
Najpoznatije Bahove pasije su Pasija po Jovanu, Pasija po mateju i pasija po Luki.

II.1.3.6. Instrumentalni oblici / Barokna svita

Barokna svita je ciklična kompozicija koja ima tri ili više stavova. Pojedini stavovi svite
kratki su i jednostavne građe, a potiču od stilizovanih igara. Unutrašnja povezanost stavova
nije čvrsta kao kod sonatnog ciklusa. Sama riječ je francuska (svita=slijed, niz), ali je svita
pravi kosmopolitski oblik. Njene igre vode porijeklo iz Italije (pavana, po Padovi i saltarelo ili
galjarda), Francuske (kuranta), Španije (sarabanda), i Engleske (žiga). Igre mogu biti polifono
obrađene, tako da sasvim gube svoj prvobitni, igrački karakter: to je karakteristično za
alemandu i žigu. Stavovi svite su kontrastnog karaktera - naizmjenično se smjenjuju brzi i
lagani, polifoni i homofoni i slično. Jedinstvo oblika postiže se tako što su svi stavovi pisani u

15
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

istom tonalitetu, a ponekad se kroz različite igre primjenjuju isti muzički motiv. Barokna svita
naziva se partita, a djela pisana za veće instrumentalne sastave i uvertira.

II.1.3.7. Instrumentalni oblici / Sonata

Glavni predstavnici barokna sonate su crkvena sonata (sonata di chiesa) i kamerna sonata
(sonata da camera).

Kamerna sonata

Kompozicije u obliku svite za violinu sa pratnjom kontinua (čembala ili orgulja) obično su
nazivane kamernim sonatama. One se izvode u manjem krugu slušalaca, i odatle vodi
porijeklo naziv kamerna muzika koji će se u drugoj polovini XVIII vijeka ustaliti kao opšti
naziv za djela pisana za jednog solistu (uz pratnju klavira) ili manji instrumentalni sastav. Tek
u XIX vijeku kamerna muzika dobija koncertni karakter i piše se za javna izvođenja, kao i
druge kompozicije.

Naziv trio-sonata koji je čest u baroku, odnosi se na sve kompozicije pisane u tri, u
melodijskom i ritmičkom smislu, samostalne dionice, bez obzira na sastav koji ih izvodi.
najčešće su komponovane za dve violine uz pratnju kontinua, ali postoje i druge kombinacije.

16
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

Crkvena sonata

Pored kamerne sonate u baroku se razvija i oblik crkvene sonate, koja je naziv dobila po
mjestu gdje je u početku izvođena. Ona, po pravilu, ima četiri stava, rijeđe pet, jer
dominiranjena suština u suštini dvodjelna struktura. stavovi redovno idu u parovima - lagani-
brzi, lagani-brzi. Drugi stav crkvene sonate najčešće je fugirano rađen, a završni je po
karakteru srodan žigi - igri živahnog tempa,polifono rađenoj, koja se i u baroknoj sviti javlja u
finalu.

Skarlatijev sonatni oblik je kompozicija u jednom stavu čija forma najavljuje budući prvi stav
klasične sonate - sonatni alegro, jer se bazira na dve teme koje tonalno kontrastiraju, postoje i
elementi razvoja, rada sa materijalom, kao i reprize - ponavljanja materijala druge teme, sada
u osnovnom tonalitetu djela, tako da se oblik tonalno zaokružuje. skarlatijeve sonate
namijenjene su čembalu, pa je upravo za ovu formu povezano i stvaranje specifičnosti
dobijanja tona. Skarlatijeva djela ujedno označavaju posljednji vrhunac koji je umjetnost
čembalista doživjela u svom razvoju. Skarlati je izgradio osoben i autohtoni izraz koji
izvanredno odgovara prirodi instrumenta, a ujedno i tehniku koja izvire iz njegovih
specifičnih mogućnosti. Ta tehnika ima izrazita virtuozna obilježava: velike intervalske
skokove u obe ruke, sviranje ukrštenim rukama, briljantne pasaže, brzu repeticiju tona,
zanimljive zvučne efekte izazvane naizmjeničnim izvođenjem paralelnih oktava, terci ili
seksti u međusobno udaljenim registrima, specifina upotreba non legata.

II.1.3.8. Instrumentalni oblici / Solistički koncert

Solistički koncert nastaje početkom XVIII vijeka, pa je razumljivo što je, bar u prvo vrijeme
najbogatija koncertna litaeratura pisana za violinu. Čuvena su djela Vivaldija, Torelija,
17
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

Lakatelija (čiji se koncert smatra vrhuncem virtuoznog tretmana violine u baroku - Lokateli je
nazvan baroknim Paganinijem). Danas najveću popularnost uživaju Vivaldijevi koncerti,
posebno ciklus od četiri violinska koncerta po nazivom Godišnja doba (Proljeće, Ljeto, Jesen i
Zima).

Kao muzički oblik, po pravilu ima tri stava - brzi, lagani, brzi (II stav obično donosi tonalni
kontrast). Za I stav karakterističan je tzv. Vivaldijev oblik koncerta, u kojem se smjenjuje
Tutti i Solo - odsjek (najčešće 4 Tutti - odsjeka sa uvijek istom osnovnom temom i
harmonskim planom T - D - T (S) - T i tri Sola), II stav je slobodno građen, a III može imati
strukturu Kuprenovog ronda, ili biti slično građen kao i I stav.

Od Baha počinje razvoj koncerta za čembalo, a postoje i koncerti za duvačke instrumente -

najpoznatiji su Kvancovi (Quanz) za flautu. Hendl piše koncerte za orgulje.

II.1.3.9. Instrumentalni oblici / Fuga

Naziv fuga upotrebljivan je još u srednjem vijeku, ali je tada označavao kanon. Današnja fuga
(nastala u XII vijekua9 trodjelna je kompozicija kontrapunktskog stila, rađena na osnovu
jedne teme ili više njih, po utvrđenim pravilima. u osnovi, u fugi se tema provodi kroz sve
glasove. Fuga je bila prvobitno instrumentalni oblik, zbog toga što se samo u instrumentalnoj
muzici mogao sprovesti princip očuvanja jedne teme. Prenošenjem instrumentalne fuge na tlo
vokalne muzike, nastala jevokalna fuga. Fuga ima tri dijela: ekspoziciju, razvojni i završni
dio. U ekspoziciji (ekspoze = izlaganje) izlaže se tema (jedna ili više njih), u razvojnom dijelu
se on arazrađuje, a u završnom dijelu se ne ponavlja ekspozicija, već se ponavlja osnovna
tema nekoliko puta u osnovnom tonalitetu. Fugi često predhodi preludijum, tokata ili
fantazija.
18
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

II.1.3.10. Instrumentalni oblici / Tokata

Naziv tokata (toccata, od ital. toccare = dirati) označava kompoziciju za instrument s dirkama
(prvobitno orgulje, docnije i čembalo odnosno klavir). Porijeklo joj je u staroj orguljskoj
predigri (preambul, preludijum, intonacija; primjeri još kod Paumanna u XV vijeku) koja je
služila kao uvod u izvođenje horskog djela, a imala je i čisto praktičnu svrhu - davanja
intonacije pjevačima.

Osnovni elementi starije orguljske tokate jesu 1) puni, svečani akordi, 2) figuracije i pasaži.
Na taj način izvođač ima prilike da prikaže kako zvučnost instrumenata, tako i svoju tehniku.
Tokata počinje akordima, a zatim se uvođenjem sve kraćih notnih vrijednosti postepeno
prelazi u melodijske figuracije. Oblik je neodređen; čitavo djelo ima karakter improvizacije.

Bahove orguljske tokate (npr. d-moll, C-dur, "Dorska tokata") koriste akorde, virtuozne
pasaže, harmonsku figuraciju, rječitativne odlomke (porijeklom iz dramske muzike), zvučne
kontraste ( iz baroknog koncerta), zastoje na koronama.

II.1.3.11. Instrumentalni oblici / Invencija

Bahove invencije su male polifone kompozicije za klavir, odnosno klavikord. Postoje dve
zbirke - 15 dvoglasnih i isto toliko troglasnih invencija. Oblik invencije je dvodjelan - blizak
baroknom tipu dvodjelne pjesme - ili češće trodjelan - blizak obliku fuge.

19
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

II.1.3.12. Instrumentalni oblici / Preludijum

Ima isto porijeklo kao i tokata, ali je manje pretenciozan u pogledu zvučnosti i
instrumentalnog virtoziteta. Bahovi preludijumi Za dobro temperovani klavir skromniji su od
tokate po dimenzijama, a u muzički sadržaj im je veoma raznolik. Oblik je dvodjelan ili
trodjelan. Pisan je za orgulje i često ima veći obim od klavirskog.

II.1.3.13. Instrumentalni oblici / Concerto Groso

Tipičan barokni oblik je i končerto groso (concerto grosso), koji je pisan za malu grupu
solističkih instrumenata (končertino - od dva do četiri) i orkestar (koji se, kao i cijelo djelo,
nazivao končerto groso). Oblik se zasniva na dijalogu, svojevrsnom "nadmetanju" končertina
i orkestra (tutti). Po obliku može biti sličan crkvenoj sonati (4 stava) ili baroknoj sviti (5-6
stavova). Rijeđe se javlja končerto groso sa tri stava (većina Bahovih Brandenburških
koncerta). U izgrađivanju oblika najznačajniju ulogu odigrala su djela Korelija, Torelija i
Vivaldija. Koreli je radio u Rimu, ali su njegova djela, baš kao i njegovo izvođačko umijeće,
bili poznati i poštovani u cijeloj Evropi. Njegovih dvanaest končerta grosa op. 6 izvedeno je
još 1682., ali su štampana tek 1714. godine. Prvih osam pripada tipu crkvenog koncerta (sa 3-
5 stavova), a posljednja četiri kamernim koncertima. Končerto čine dve violine, i violončelo,
a orkestar obuhvata violine, viole i instrumente koji izvode kontinuo.

20
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

III. BAROKNA OPERA

Korišćenje muzike u scenskim djelima, samo po sebi, nije predstavljalo novinu. U srednjem
vijeku izvođene su liturgijske drame i misterije u kojima je muzika imala značajnu ulogu.
Nastanak opere priprema i dramski madrigal XVI vijeka u kojem se ( u horskom izvođenju)
izdvajaju "uloge" pojedinih lica. Veliku popularnost na dvorovima tog doba uživaju predstave
pastorala, moreske, baletski prizori. Prva prikazana opera-"Dafne"(1597), Firentinca Jakopa
Perija ( na tekst Rinučija) u stvari je pastorala. Suština promjene u odnosu na dotadašnju
tradiciju odnosi se na sredstva izražavanja. Kompozitori prvih opera izgrađuju novi tip odnosa
muzike i teksta. Oni, bar u početku, potpuno odbacuju polifoniju jer smatraju da je u njoj
nemoguće postići stalnu i punu razumljivost riječi (iz tih razloga Rihard Vagner će dvjesta
pedeset godina kasnije izostaviti ansamble u svojoj muzičkoj drami!). Prvi kompozitori opera
odlučuju se, dakle, za monodiju. Sami su nastojali da u pregovorima za svoja djela protumače
bit novog kompozitorskog postupka, pa je zato u tumačenju moguće osloniti se na njihove
vlastite riječi.

Jakopo Peri je, tako u uvodnim napomenama za svoju "Euridiku" (1600) objašnjavao da je
pošao od pasmatranja običnog govora. Budno je pratio razlike između uobičajenog,
spokojnog kazivanja i načina izražavanja u afektu. I to je pokušao da prenese u muziku.
Staložene replike likova donosio je mirnim, spokojnim pokretom melodijske linije uz
diskretnu harmonsku pratnju-potporu pjevaču. Uzbuđena stanja slikao je većim skokovima u
melodiji, ukrasima, življim tempom, kao i disonantnim akordima u pratnji.

Monodijski stil rane opere ne podrazumijeva, dakle, samo homofoniju već i određeni kvalitet
izraza.

Izvođenje prvih opera primljena su sa izuzetnom pažnjom i uz veliko odobravanje publike.

Taj momenat - odnos publike prema operi - zadržaće svoj ogroman značaj tokom njene dalje

21
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

evolucije. Opera (u stvari, u početku opera in musica - kao oznaka za dramu koja se u cjelini
pjeva) započela je veoma skromno. Prve operske partiture izgledaju dosta jednostavno:
postojala je samo dionica jednog glasa praćena kontinuom kome se pridodaje nekoliko
instrumenata. Djelo je započinjalo signalom truba, bilo je prokomponovano, bez unutrašnjih
zaokruženja i oblikovanja zatvorenih muzičkih cjelina. U finalu je nastupao hor naizmjenično
sa orkestarkim ritornelima.

Muzika prve opere nije sačuvana, od Perijeve "Dafne" ostala su samo dva muzička odlomka.
Zato je muzika njegove Euridike prva poznata opera. Iste 1600. godine i drugi Firentinac, član
kamerate, Đulio Kačini, napisao je svoju Euridiku, takođe na Rinučijev tekst. On se sa
Perijem sporio oko prava prvenstva za stvaranje novog stila.

Savremena istoriografija prednost je dala Periju, ali nijednog od njih dvojice ne smatra
posebno značajnim stvaraocem. Mjesto najznačajnijeg među kompozitorima ovog doba
pripada Klaudiju Monteverdiju.

Slika 4 - (Claudio Monteverdi) (1567-1643)4

4
Izvor: http://www.znanje.org/i/i24/04iv04/04iv0429/slike/Monteverdi_image_02.jpg

22
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

On je živjeo prvenstveno na dvoru u Mantovi (do 1630) i potom narednih trideset godina u
Veneciji, gdje je radio kao kapelnik crkve Sv. Marka u tom gradu je 1637. godine bilo
otvoreno prvo javno pozorište u Italiji, što takođe ukazuje na popularnost opere ovog
vremena. Ona će u Italiji sve do danas ostati prava nacionalna umjetnost.

Svoje prvo opersko djelo (Orfej, 1607), Monteverdi je izveo u Mantovi nedugo poslije
premijera firentinskih opera, samo ih znatno nadmašuje bogatstvom primjenjenih sredstava
izraza. Rječitativ mu je blizak firentinskom, ali se javljaju i ansambli (dueti i terceti9, kao i
madrigalski horovi. Monteverdi računa na orkestar bogate zvučnosti. u njegov sastav ulaze
dva klavičembala, dvoje malih orgulja, regal, dva kontrabasa, tri viole da gamba, dva
kitarona, dve male violine, deset viola da bračo, klarina, tri sordinirane trube, četiri trombona,
dva korneta, flaute i oboe. Sa Monteverdijevim djelima započinje oblikovanje opere sa
numerama. Dramska radnja prikazuje se kroz niz zaokruženih muzičkih cjelina (numera) -
samostalnih nastupa likova (buduće arije), ansambala, horova i instrumentalnih dijelova. U
poznim Monteverdijevim djelima nalaze se prve uobličene arije forma da capo (A-B-A) ili
dvodjelne (A-B). Napisao je veliki broj opera, a među njima najpoznatije su Arijadna (1608) i
Krunisanje Popeje (1642). Većina njegovih opera je izgubljena. Pisao je i madrigale (osam
knjiga pa se smatra posljednjim velikim predstavnikom ovog oblika u Italiji) i crkvene
kompozicije - mise i motete.

Opera postepeno sve više dobija odlike spektakla: oprema scene i vještina izvođenja scenskih
efekata smatrane su veoma značajnim. Zanimljivo je da, uprkos tome, izvođači nisu bili
obučeni u istorijske kostime. Glavne uloge povjeravaju se pjevaču-kastratu, muškarcu koji se
neposretno pred pubertet operiše da bi zadržao dječački, visoki glas i sopransku boju, ali
dobio snagu i izuzetnu gipkost i pokretljivost koje ga predodređuju za virtuozne efekte.

Sadržaji prvih opera uglavnom su iz mitologija. Uzvišenost tematike (i kad nije mitološka)
ovom tipu opere daje ime opera-serija (ozbiljna opera). Razvijala se u Rimu i drugim
italijanskim gradovim, prvenstveno u Veneciji i Napulju. Prvobitni rječitativ zamijenjuje
izrazita melodijska linija. Stvara se belkanto - specifičan italijanski stil pjevanja koji
podrazumijeva veliki virtuozitet u tretmanu vokalne dionice. Izuzetna uzvođačka sposobnost

23
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

nosioca glavnih rola utiče na izgradnju kulta pjevača. On postaje centralni protagonista opera
oko koga se organizuju svi ostali: pisci libreta, kompozitori, članovi ansambla i hora,
scenografi. Na početku predstave izvodi se uvertira, u Italiji redovno trodjelnog oblika sa
smjenog brzog, laganog i brzog stava. Za ovakvu formu uvertire najzaslužniji su Alesandro
Skarlati (Scarlatti, 1660-1725), jedan od najznačajnijih predstavnika napuljske operske škole
u žanru opere-serije. On je do tada promjenljivu formu uvodne muzike za operu definitivno
odredio izgradivši uvertiru-simfoniju jedinstvenog, trodjelnog oblika. Skarlatijevu uvertiru
ubrzo su preuzeli i drugi kompozitori. Ona će kasnije postati okosnica klasične simfonije.
Uporedo sa razvojem opere-serije javljaju se prvi elementi komične opere - pojedini likovi, ili
kratke scene koje se izvode u međučinovima opere-serije. Iz tih nagovještaja početkom XVIII
vijeka rađa se komična opera.

Kolijevka opere je Italija iz koje se ovaj oblik vrlo brzo proširio po cijeloj Evropi. U
Francuskoj je glavni predstavnik Žan Batist Lili (Lully, 1632-1687), upravnik opere, dirigent i
scenograf na dvoru Luja XIV. Francuska opera ima neke specifičnosti u odnosu na italijansku.
Započinje uvertirom koja ima drugačiji raspored tempa: lagano-brzo-lagano. Arije nisu
prevaziđene koloraturama, već su bliže rječitativnoj deklamaciji koju Lili oblikuje po ugledu
na melodiju govora glumaca Rasinovih tragedija. Sadržaji su redovno uzimani iz mitologije.
To će za francusku operu ostati karakteristično u narednom periodu, u djelima Ramoa, dok
mće u italijanskoj operi druge polovine XVIII vijeka mitologija kao izvor sadržaja biti
napuštena u korist istorijskih tema i običnih ljudskih priča. U libretima Lilijevih opera
redovno se pojavljuju natprirodne sile, božanstva i čarobnjaci kao učesnici i pokretači
dramskog dejstva, što daje priliku za korišćenje posebnih scenskih efekata na koje se mnogo
polagalo. Poslije uvertire slijedi alegorijski prolog u kojem su često korišćeni koreografski
elementi. Lili po ugledu na Rosina i Korneja utemeljuje petočinu strukturu francuske opere, a
od njih preuzima i glavni idejni pokretač zbivanja: sukob između dužnosti i osjećaja.
Značajnu ulogu imaju baletski prizori. Balet je omiljena zabava na francuskom dvoru (i Luj
XIV je uzimao učešća u igri!) - upravo je Francuska kolijevka budućeg evropskog baleta.
Lilijevi nasljednici u svojim scenskim djelima još više naglašavaju ulogu baleta, tako da
nastaje novi scenski žanr- oper-balet, u kojem igra dominira nad drugim elementima nekad
jedinstvenog spektakla (nad dramskim tokom, značenjem poetske komponente, vokalnim
numerama). No i ovdje raskošna scena i kostim zadržavaju prijašnji značaj.

24
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

U Engleskoj glavni predstavnik opere-serije je Henri Persl (Purcell, 1659-1695), koji je

komponovao muziku za Šekspirova djela. Napisao je samo jednu pravu operu, lirskog
sadržaja - Didona i Enej (1689).

III.1. RAZVOJ OPERE U XVIII VIJEKU

Opera-serija razvijala se dalje u italijanskim gradovima ali i Parizu, Beču, Londonu,

Hamburgu, Berlinu, Petrogradu, Moskvi i drugim važnim centrima širom Evrope. Jedan od
najpoznatijih libretista tog doba bio je Pjetro Metastazio (Metastasio, 1698-1782), porijeklom
Italijan. Za operu XVIII vijeka imala je reforma Kristofa Vilibalda Gluka (1714-1787). On je
svoje stvaralaštvo započeo u okviru opere serije. Težio je etičnosti sižea, ravnoteži uloge,
riječi i tona, logičnosti dramske strukture u kojoj svi elementi moraju organski biti povezani
sa radnjom, povećavanju značenja uloge hora i orkestra. Prva reformska opera bila je Orfej i
Euridika, izvedena krajem 1762. u Beču. Uporedo sa operom-serijom razvijala se i bufo-opera
kao reakcija na nedostatke barokne opere. Vremenom su ti nedostaci postajali sve veći tako da
je opera postala jedno pozorišno djelo koje je skrenulo sa puta umjetnosti. Počela je da gubi
kvalitetu, prvenstveno zbog hirova pjevača čija je uloga postala primarna. Ti dijelovi opere su
bili jedino što je privlačilo pažnju publike. nastala je kao potreba građanskih slojeva, kao
oblik kroz koji će progovoriti šire mase. Tematika je uzimana iz građanskog života, znači
sasvim suprotno od sadržaja opere-serije. Kao oblik razvila se pjevanih umetaka - intermeca -
između činova opere-serije. Kasnije, kada se osamostalila kao oblik,dobila je satiričan sadržaj
i postala u izvjesnom smislu instrument socijalne kritike kroz koju je dolazila do riječi
građanska klasa. Predstavnici opere-bufo su: Đovani Baptist Pergolezi sa svojom Služavkom
gospodaricom, Domeniko Čimaroza sa Tajnim brakom, Baldasare Galupi sa Seoskim
filozofom, Nikolo Pičini i Đovani Paizielo. Po ugledu na italijansku operu, Žan Žak Ruso piše
tekstove i manje komade za operu koja će se u Francuskoj zvati opera komik, a čiji će

25
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

kompozitori biti Pjer Aleksandar Monsenji i Andre Gretri. u Njemačkoj će se zvati opera
zingšpil.

IV. ALESSANDRO SCARLATTI

IV.1. Alessandro Scarlattijev život

Slika 5 - ALESSANDRO SCARLATTI5

5
Izvor: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b3/Alessandro_Scarlatti.jpg

26
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

Italijanski kompozitor Alesandro Skarlati (Alessandro Scarlatti), rođen je na današnji dan, o2.
maja 1660. godine. Smatra se osnivačem napolitanske operske škole. Bio je otac dvojice
kompozitora – Domenika Skarlatija i Pietra Filipa Skarlatija.

Rođen je na Siciliji, u Palermu, a školovao se u Rimu, kod Đakoma Karisima. Zahvaljujući

svojoj operi „Gli Equivoci nell sembiante“, dobio je pokroviteljstvo škotske kraljice Kristine,
koja je u to vreme živela u Rimu. U februaru 1684. godine postaje kapel-majstor u Napulju
zahvaljujući svojoj sestri, operskoj pevačici, koja je bila ljubavnica uticajnog napuljskog
plemića.

Godine 1702. Skarlati je otišao iz Napulja i neko vreme bio pod pokroviteljstvom princa
Ferdinanda od Medičija, za čije privatno pozorište je pisao opere. U Napulj se vratio 1717.
godine, ali građani Napulja kao da su u to vreme izgubili interesovanje za muziku. Zato je
Skarlati svoje opere predstavio u Rimu, gde je naišao na veoma dobre kritike.

Muzika Alesandra Skarlatija predstavlja važnu vezu između rano baroknog vokalnog stila u
Italiji i klasične škole 18-og veka, koja doživljava svoj vrhunac u vreme Mocarta. Do 1686.
godine Skarlati definitivno usvaja formu „italijanske uvertire“ i izbacuje ostinato bas i
dvodelnu formu arije u korist trodelne forme ili da capo arije. Njegove najbolje opere iz ovog
perioda su „La Rosaura“ (1690) i „Pirro e Demetrio“ (1694). Osim opera, pisao je
oratorijume, mise, kamerne kantate…

27
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

IV.1.1. Opera Alessandra Scarlattija6

Gli equivoci nel sembiante (Domenico Filippo Contini; Rome 1679)

Tutto il mal non vien per nuocere (D. G. de Totis; Rome 1681, revised as Dal male il bene Naples
1687)

Il Pompeo (Nicolò Minato; Rome 1683)

Olimpia vendicata (Aurelio Aureli; Naples 1685)

Clearco in Negroponte (Antonio Arcoleo; Naples 1686)

La Statira (Pietro Ottoboni; Rome 1690)

La Rosaura (Giovanni Battista Lucini; Rome 1690)

La Teodora Augusta (Adriano Morselli; Naples 1692)

Pirro e Demetrio (Adriano Morselli; Naples 1694)

La caduta de' Decemviri (Silvio Stampiglia; Naples 1697)

La donna ancora è fedele (Domenico Filippo Contini; Naples 1698)

Il prigioniero fortunato (F. M. Paglia; Naples 1698)

L'Eraclea (Silvio Stampiglia; Naples 1700)

Arminio (Antonio Salvi; Pratolino 1703)

Mitridate Eupatore (Girolamo Roberti Frigimelica; Venice 1707)

Il trionfo della libertà (Girolamo Roberti Frigimelica; Venice 1707)

L'amor volubile e tiranno (Giovan Domenico Pioli and Giuseppe Papis; Naples 1709)

La principessa fedele (Agostino Piovene; Naples 1710)

Scipione nelle Spagne (Apostolo Zeno; Naples 1714)

Tigrane (Domenico Lalli; Naples 1715)

Carlo re d'Allemagna (Francesco Silvani; Naples 1716)

Telemaco (Carlo Sigismondo Capeci; Rome 1718)

Il trionfo dell'onore (Francesco Antonio Tullio; Naples 1718)

Cambise (Domenico Lalli; Naples 1719)

Marco Attilio Regolo (Matteo Noris; Rome 1719)

Griselda (Apostolo Zeno, revised by F. M. Ruspoli; Rome 1721)

6
Izvor: http://www.bach-cantatas.com/Lib/Scarlatti-Alessandro.htm

28
 Alessandro Scarlatti i barokna opera

POPIS TABELA

_____________________________________________________________
Broj tabele Naslov tabele Stranica
1 Podjela baroka 12

_______________________________________________________________________

POPIS ILUSTRACIJA

________________________________________________________________
Broj ilustracije Naslov ilustracije Stranica

1 Barok u arhitekturi 5

2 Johann Sebastian Bach 8

3 Georg Fridrih Hendl 10

4 (Claudio Monteverdi) (1567-1643) 22

5 ALESSANDRO SCARLATTI 26

29