Ludwig Landgrebe ROZUMIENIE W NAUKACH 0 DUCHU W swym piimie De nostri emporis studiorun ratione wyrbéni Vico tray takie rariones: narzedzia, Srodki pomocaicze i cel. Pierwszym, c2ego th2eba sig nauezyé 2 dane} nauk, sa narzedzia i Srodki pomocaicee, “wseelako ct choé dopiero poéniej praychodzi na niego Kol, studiujaey musza mieé na ‘okw od samego poczatlen | stale sig nim powodowae w trukcie calych swych studi" Rozwazania takie jak poniésze, poswigeone rationibus studiorum nauk © duchu, sq dasia) sprawa bardzie} naglaca nit kiedykolwiek wezesnie| Woprawdzie wiedza o narzedziach i metodach naledy do podstaw, Ktore musi sobie prayswoig juz adept poszezegdlnych nauk, ale of pewnosci co do cel — ktorq Vieo % dumng samoswindomoscig ma 2a r20ct oczywista, gdy2 przenika ona calosé gmachu nauk tak jak Krew cialo — daisiaj dalecy sq nic Iylko adepci. Zapytywanie 0 pewnoss wiedzy o celu nauk jest zadanicm flozofa. To flozoficme zaméwienie nickiedy spotyka sig wszakée 2 odmowa, Cayt cele nie 84 bowiem, jak breml podnoszony preeciwo niemu zarzt rome dia kaddej z nauk o duchu, ezy kezda 2 nich nie musi sama wyznacza sobie swego celu i decydowaé, jakimi érodkami mozna go osiagne i co stanowi Kryterium, pozwalajace stwierdzié, czy i kiedy dana nauka osigga sw6 eal? Czy ogélne pytanie 0 cel i procedure nauk o ducht nie jest ustoslowiem, Ktdre ich samy nie moze nicaego nauezy$? A zatem jedyie Jes istieje jakiS wspélay im moment, Kory pozwala ogdlnie zapyrywae © procedure nauk o duchu, pytanie o nig ma tak! charakier. ze nie mona ni nie odpowiedzieé w samych naukach o duchy, edyi to wlasnie odpowied? nat nie stanowi preeslanke ich pracy, Sprawa ma sig prey Iyim tak, L2 owe} \wspélnoty bynajmnie) nie wymysili sobic flozofowie, by w spekulacjach nad nig z gory projekiowaé naukom o duchu program i wyznaceae im cel Ich wspéinote dostrzezono jud w epoce, ktSrej nauki o ducku zawdzigczais ‘we uzasadnicaie i ksztalt,w jakim je jevacze dzsiaj znamy. W dociekaniacit ‘nad metoda u Savigny'ego, Jacobe Grimma i Rankego syradnie wystepuje to przckonaaie o wspéinocie provedury nauk o duchu, wyznaczone) proce \wspéinote ich preedmiotu, za August Boeck, ostatni wielki encyklopedys- {a nauk ‘filologiceno-historyeznych, okresit ten wspélay moment jake “pornawanie poznanego". W chili, gy naukom w ich postepuigce) spe jalizagjigrozi utrata wzajerane} wiezi, warto przypominiee 0 te wspélacct 195le rca et “panama praaeo lea on a eg aay Soe ty aves pt SE kena recto py snrunna pee i akbncs na covey dia ad Es eon tn ove kitann Daag feoaly teat no 0 Cicku mzys ass a NY ‘Slovo “hitercn exces he bike rasta, nee eS or fle gu Ge eles dow pacanten "A emaeh Seite trace nat o dhs ovina oe hea mee Kenilice Peaormavewo posit i htor ea, EE 1 sory ban ad fot porpeca trae rami Wipes prcamiots nauk shy oe) sce ‘ej reeezywistosci, stanowi 0 wspdlnocie ich’ procedury. Procedure te okreilamy jako rozumienle — ozumietie dzeit sti, ronments ot ‘Stytucji, rozumienie epoki dziejéw politycznyeh, etc. Wydaje sie spravig ery, e wszttie adania Ww akach © ich 21 ews) See Em ak sag soumlne jk mami rae, Piatt so en by mo ovigagé 30) ci” Co do te wes pouady ud ng rorblene Ee Teo we ot caso te dagkaoy wewantos preset das, tak yy powntala ona dna necaine ed pon oa loo cage foes own Proto Hyvodem steht lat dao domingo Wiad nak och, vaio "chief ong W sheDe aeotowego amoumiean, {alehdovane potiano ch ohektyenest 4 ets) mo mes Wictogu jak nupicaule ita “otiekty wiz Jako jeden 2 gracchéw Amierilych ako edn 2 tinemionkaangzge oad ae neg. Rar ina ana ny ie dcheda de neh wg {Sy svi soi obeys nny roomie Noe se ‘ale sey tiny p00 fo este cence alec Siw. Alec w aim in nao ach ay aks noe bese by Saito wake? Cy eee panes 1S jy ey detest sows Meco ee E Reto enacts 9 Potcinae 1tkotneser hor dso ize povidone pow whole ings hones go Steir) yy soo, ey to ow, 2 nat, oe hae, Donte kode 0 Toi gis yn go le ty Hopton, Cala spoke od poet XIX suis spoke, Ke ana © eich sands m6 decyl Prep deve aa netdg, Ktyeh aah else a ne [elo taulorazono aeeay tel eat cel rome Aes Tata’ teoregeaeobsktunoi sy ome w sake nchovan tet Ist Aa auanven slormutwanicn msc arr rch > ck rer ot reise tratieg cla Po atom f ‘siorcemge Totaly, wane ao lar) es, Ree Ae Steins 6 eaanach (cdc se dn, Uh ume m0 196 swolnym 08 takiego cel, kontemplatyenym otwieraniem przeslosi, jake ya (on sama w sobie? Pyranie to stanowle ju to sport pomigdzy Renker PMristoria polityezag ‘Nie jest 10 vszakie jedyna alternatywa. Dzeli sie ona na caly szxreg eoleayen. Jeli mianowicie wazelkie rozpatryvanie i badanie praeszoss: ma fie orlentowa na teradnicjzoi ij) asdorazowe rovumicne same} sebie, to upse takie move canaceae dle raeay. Mave ta chod2ie po prost ‘orazamienleCrainijszose pod katem jj hstorycznych praesanek bad 0 (0, Ge'z biogu histor mamy wyczytze Je) ubierunkowanie ma cel leigey ‘e preys w jogo ramach wskide praetlosei | teradnejnoé teh Inigsce, aby tema akerunkowenie na ext podporzadkowac dealanie teramnigirode. Skolt hatoryeena zarzucla fakiemu postepowaaiy, = nediatyrvie” ono posseregdine epoki i, jamiae je wolgcznie pod katem ‘syne 2 nich nabtgpste, mie romumie ich takin, jakimy byV one same sob, wy swym jednorazowym, indywiduslaym kaztslae, kiGrego To futtzenie 1 tromunienie Jub samo W sobie snow! wartoiS. Zarrut ten Rywolwe natyehmiast Kontrearau dlactego rozpateywanie prastloss ‘ing w sobie ma byé wartecia 2y ne prowade one tylko do niezabowia ‘jgoego Praeglady wezyitich praesaheh mozivesc! ludzkego istnienia? Gay takie rozpatrywanie praestios mose nas w ezymbolwiek pouczyé fo sense dzciow? Mowige 0 “sense dei" ma sie przy tym zaykle na Invi be jest w nich obsene ukierunkowanie na jak "cl", ktéze wynika analizy ich procbiogu, oraz 2 dzicje byyby “bersensowne™, gdyby ich fniliza nie mogla doprowadrié do ustalen takiego ukiennkowania, Tako prryklad ilustralacy w jak wielkim stopmiu decyzia w te) west wpa na peaktyke powzeogélnych nauk, moza. pezywolsé flologie Klasyezng. Ogelna alteaatywa preymole nie) specjalng forme: exy praca Alologe hlasyeznego ma, jak sada neohimanizm, otwerae urzecayaist= niony niegd)s | uaorcowy dla wszystkich praysalych epok,idealny Ksztalt, Tuekiego istiemia w sense stow W. von Humbolsta, sloszacego, 2 "Grecy sie yiko Inder, ktrego naley se 2 podytkem vez, ale i wealem", ©”) ‘ez antyk est jodyaie jedaym 2 obiektSw unwersaln}analizy poréwnaw2e} Hawania sip kaltr# paren na metodzie prownaweze| posrulawan Praw teaweju? ‘W tak wyestonym pytaniu pojawin sie zarazem boljna alternatywa, stésa ov swym opolaym sformUlowaniu musi brzmiee nastepujaco: e7) Indywidealna posta preeseleg isnienia jst ostatecrnym obiektem badaaia “ozumienia czy ted ma ont ramowa je jako prnyklad urzeczynistnieaia fogslnych praw historyezcego stowania sig? Werte te pytania sq lve {lami spormvmi, ktore pancwalyw caljm Wiekw XIX i nada ezekaja na swe roastzygoigce ‘Lyceh sig one 2 preeciustawnymi Koncepejami wlaiciwego substeata aij 1 jogo najbardze) zaradniceych determinant. Cay tym substrater, jest kaddorazowo rozwjajacy sg "duch narodu", czy mode race] "dusza leltrowt"? Cry, Konselewene cslem rozuaiena st 2universalzowes morfologia pordwnawera Kultur! A dal czy Uxlad dzejbw nalety ro2t- wriat jako ubaddajbw powsachoych, cry mots rea ko kl dew se asin rm yt a en ‘ piemgm rgd Mitty polneang, hina Kulurowa ey Raneee pompouaraa? Tax mult se do sebic dwa modlive Kieron roreniel,misnowii ovwisrane tla dala jonego ey G20. aaysyeaatps Indywidualnym Ksztacc i pieknie badz vjmowanie go jako wyram obres, Sat sa ooo elie mrt sy Haku? Sel oes dyey pomegSlego ds, oy ma i ya jap Ast oy eb Iiny tren tyme sp togeafenyh, phology be py Ekibec aan sad Eenbwotst to So ove So ame, Hy pogrta nas la panorama cel cozuminin w say acho dna pote nicwellajasods peu eo do cele oy (torso a furdnoetane alo sadn. Mle to Wie racaas ‘Keratsowace | wymytoneskcraiyny | modiwots aaj coe Xniline we wzajente spor, otedaly 1 naal Okla Pace seek daca, Nc st arte yori Goda tov i aevaats poekedegey teks rss, kai ich wyenaca sob okellon snlode, aS ‘nisdeymetodan pane scelagotsony spr Cxy fan 2 ch Ponda Pyrat jee suembjoa ait_poorae, cy Sch wey pet Spruce, cy tet mote wrsepje pol ich Yak, kira oye ig Caacwatna do swego, pessimist ‘Coy aie atid Goya sangodnnia ego spor Ne moiaa go aalagataw cbr pomnegSngch atk ppt dada rela aed [ltrs tceowsay wich mefoatDi nagodzns go aon te st tpoine jn ch prod {edpoweaajey spo teu, Kaa ho onkrete rate w ods) eh nade paclog jt ‘chien eh cl | wynagane part ey, ponewad bez to [tee pracy eakowoioty wal ar prswodaig, Std te pyle 05 tie wrench resi deya ne mots bye pytanem posszgi 1 mgh mya ei lot, Soro 2a procdra suk outa « Gvranuniede Yo of edpowiede ua potas o oaaicne rca ] sald be esp w spranesayelaowanjchwezen) aay neo capo epronada Go asap, nant py 2 pat com cg aot a cove oma jnkg bya ooa sta w sdb ey tel mut one boda pros 9 19 | Sic de eons en mmc de rma sce (Rank) cry rvamie se Test to aazem Pytaie ( oTtmsceoue idealu obiektywnotal pra Co wana amacy neve “aka byl sama w sbi"? W jk sea ins ao byl sabe paca Gest Sugai, ie sachowala Se do nazych cash, ne da nas fd bm samy, coy oye da Grek Cy) bya w sie at by la Geta ay bye tas, cy tek asco nego? W jai sposobsgkbyiny Pom 9 198 nacreic la nas Cry w swym bys w sobic aie otwer sg ona. tylko acim esate rozmenit? Jk moka space to odhiesene do A Gap te oniaczni, syeneeie nas soby, do Korego daz Ranke, Fels ogole droge docicania do jx) bya same} sob Wagutie fe pytana prowaday nas na powrGt do pytanao cen. cay ent rorumicne 60 sano ego funjewcalos Tudaego aes? ‘Ramya sad rozunieniem jest rowmie slay ak rozumiene comnikSw riimisonctwa Ww opole, Jul sa | retorzy rorwng zasady oy Pesto ale w sarozyinoi:tefllsa ta, ni bore pod uwagy Sumego tedana ego ston do wykadajcego, Dyin utierunkowana cyto ‘yaimotowe jako pytanieo Kornpory eks6w | technke ich wykladn Ta powstla hermencuyka jako naka *pktadn, Nowe znaceenie her ‘Peneutyka uaysla daze chraesjdstwor tam zadarim jest rozumieni iit Pa so powsnege pee Boe. Wa ea ph ‘Eyam jak ogdle motna pereypowaé Stowo Boze, skoro prascez nie Feline pereypowalne 2 pesrniznem mays tak jokslowo drugego Rootcke Najgebig) w problem tea weiknal Aegusin Wwe) sm Topologt { paycholee! probue on pokazal. v jak spossb oparcem sei attr ns uy ot Perea webngego own cave Bosego webu jak dpieto oe ej percep zasacza se OTwetOK Perel na wml ing dedeng modinego doswadceei, Namysl nad FDemicalen wysedl tym pout cays Teore suk anego erp town wyiauijee eolnots eoamienia teksu srukturg fzkie) say {podaesleniem do exlode tydaceg. Pada) jednak pace dhgh coat \Shctawane prey sans tered oaumienn. Azdo Kouce wieka XVIII Hisorican hemencuyka anieenych pomnikow pimicaneta teolgic= th hrmeneutyiatelstow bbijnyeh dzatalyobok site. Dopo Scher tracker rozvial rode, obemuncywazeikerosumeni eo hermeney (pest probowel odlvost rozumienin washdnié na Grodzeaoaliz ladakis rung Intec ta wyanacryla program Dilleya, U Dilheya pytane Srociniene, dleko wykractaie poss ramy problematyki metod nauk § Shas nai se prtauiom, © if podstawowg Konsttuje ludasego Sesloniaaa prove Lore} mods bye ono stem rozumieteym, Wrest SES Hhaasler poles rorumicnla pojewin pw (a samy mance Jako jetne t podstawowyet pos "omolog fundameataag}~ Tak jak Freesakous ale Ditheva, ktGr) aie povalit oo poKonas bylo 0. 2 Brceama prytologi mie davala mu inscumentéw, 2 pomocy Kiorych ‘opi sadevalajaeo odgrancayerozumicnie od injehstukiur payee. chorea de swe pytuni 0 obiekiywaode fozacenia musi on stawiae Wwenelongeh raach zastanego schemata cpnemologicneg. tak 0 He Xegger dochodal do perstamania eh ogrunicat, co wiaato se 2 pre eiticzenicm ‘davee) proviematykr eptemologicne) 1 paytoloplcen, itdre dokonalo sie w fevemenolog “Pole o histori problem Gov vate fat Torumiens? Napomknelimy jus o ograiczeniach ayftujaee pneholog sTenomendwpryeioayes”.“paeye™- Wskotek 199sjch ogrinicreh nie ty ons. adn roziwitié “stty sovunieniag Rogumienia nie moma rorumicé jako iekicgox aka, “preetyenn a | sepaneego obok imych "preety Coy w taki rie fat trae) JOtaywice pewnego rodzau caynsoic pach est dna ae? thems ase pryhieene jo “nfumiet tweadomoic jake nase pe th nds neh how ovnwae, clon eos etc., to nie mozna wskazac w nim mic)sca rozumienin. Rozumienie nie jest sktem wystgpujaeym obok poasawats. Poznsj sig presi? tale w navies @ duche tonge a pry fm dosed lopli » ostpownst 06 anaes do poznani. Sad tet Dilthy dor! racic Kreg ne még) aa ‘achnliaes rotmat kin nets paisa phen ae seagcznose" W Kore) nachodeirorvmieie.Zadanie so wymnaga Wag Hence ee formu, Zane map win Zaodaie 2 tm schematem clowieka alety npr pot ike amemey ‘ebie sublet, 8 nastpmi posta pytanie; hk ow sete dochoes oS SET ote Sant ora, = Seal, ineneym suet Sater, Ww pirwaaymn eee ye Zeavatie. Pomawunie.poteburedansch amysouychy ore. ober Rolo atwan ere, rican w mac adn je se wacrye w ten sehemat. Na pnyagrozumeie tks mage ‘2ae Jasna, by Kaas byla rm anyelowo tna ey ef bebyay Crosne divigl witli sen, amacene,Ktoe wledy rorumicay aa ‘esa nam dane popres muy, Deen) fo wscytic prion mak © ductor smysiowe sposteamie skupiska keen, Par, ees me set ‘sac tm, 69 hase bam rovumit je Jako tudowl, juke Serax a ages, cs wrens cos beet Sj setae atk o dec, . je est = co natotaijiae — dopiro dodekowo, by tak see, doling Gigi séznorakms procdurom weoskowania to mnystowo arene obek- 5, ks, slepoadrane dla skementarychjakose emystoyets stant ‘wlasnie pierwotng tresé wszelkiego doswiadczenia, Swiata, w ktdrym sie Zacvjemy. | aasego donviadezesa Togo state ie mosey tata Siarateryowac, ot powindamy, te aaper so ach Gane “obkty So sry natgnie poranomy’ del choos Smaeona’, Se nko ‘poste ah ned 9a eee otal snacznia We wave dopa een warstnapdstivowy, jst zawszesposih, Wak pore ease ybedasge anasto niet nozyn polos I'm jb sym olde Fonumiemy see Warsi, co yest nam t dane, nuperw | prme Yezstkin fosimiemy w jegozoaeenie la jaye ma. rode asia dochodzimy do ergot tego jak caystyobek Wark co dane, aspen tw paewszym rise rooumiem) ego wekarywani ea Sve aacrence dis tas, Rozumicne nic pot ict ian hk broveean, ‘irom arskulyemy, uwyradnamy fo'mscore, Kore ez) 2 asap ‘teers Katdorarowe aware jo da na naj, Dseg ror eet ‘ymin, kako jab skiernowany at intecjonlnysachodataby ‘bok pomtavana, eee snow fundamen pomawania,otweaic Ober najpiers rmjslowo tmovalnyeh, maize pootsusinjch ras. Oe 200 oy ewoljeyta, poem, mévity, te ptt, zastocei, er eae emis oa aay ld say ae dy Haar ana teaae tndottas aay ase Lovee ras | ce de ale ncyesolae” Zpeda a “petyay ad a. by mucins 14 tosdosane an tah peor arsenite pots rm gh woplat oar sete Snplvot tra, Pletal ikon scans I x unten) Ue crea pyeaclape Corel © yeas me Rliotes wiltolinm boulonymd teoreya ko dorama = do: Sina ng ng dvr, ao a eet Mingo pou (ofa, Praia 1 onjhans, puyecze Psbalee cecly acy. Abjsuy’meph inten w ogble Cornavad, ot tetiych dasa pena peutva: api, opt yo sia ney MAS repeemuiee ok © whoiaach cocanionh, Sn cra a po mati oy sen secede Ose: Sami ane sop aero | od ote w rym eet mofo ol sadam Soenania. Rozomienie nie nadbudowule se wige nu doznawami 1 spost Fganiu, IZ Fal Svieraniem pols, w obrebie ktérego dopisro modna na ( fruncie doznat poznaas praedmioty. Jest to ujeie, na ktdrym opierala sig Ju teota “wrabed losciowgen” Justusa Movers, ktsre poznie) Herder isdostatocenymi scodkami metodyeznymi probow eksponowas prasci {ko Kantovi, 0 Kore nicprecrwanie waleay! Dilthey i ktdre dopiero dzieki fenomenclogi i Heideggerowskie) anaizie iudzkiego byciaotreymaio zado- ‘walsjcy fondament figzoficeny. “le o lstocie rezumienia w oéloosel, Wszelako rozumiene jako proceda ra naak och jest w Obrobie 2) og6lne)struktury szezepéingfunkcjq, Co flanowi jogo wyréznik? ugar cnn avo pln, w ym se oa anaflugny wm caose, Ak ova cdma, do) More eenon hi woe BET jet edyiecloseindyoaduum 2 Jao tamer» sobie ‘inde peasge cobwiadczch ego doswadcon jeg onus bie sence ees pera neo pacocom | ge tapatcrenyes, acs Ee olnident michal jd'w vai donwadcsna ioyeh Tad, Hove eetaae on obvober {mri waphejonowne. Sta td aos Jt ‘Etim te, spun, try bya sl sly Hstryane Cate x caiom hanoryemeo uddu, w Koga ye iagywidu. 2 Jopo pect indrduum mote sono depo, er ko : fis ds ego coyms, co marco apyiywas. Jel ater Bet) arormice rommicne © misiny odnuse absvakr)ve pole Bal poe, te mance salen jt tes wopliyele inn Bete wngradaante wakaca anny woke nao KO 04 Fou prsasinol fo material do rasionowana prec nen al tage 18 Sipe da" uaseui aa sero wytworen, dito na ego aura ef Nalndcymsereblem rami, Fry wyznacenackom o duce semis et late semua eres bylaco Jako Tazhego W)INOEE 201— pisma jako pisma, kre ma nam cos do powiedzenia, devigk6w jako Slows, Ktorym tot daje nam cos do rozumienia. Rozumienie jest tu sdksywaniem Ww fzzczach ich cech wskazywania, rozumieniem ich jako obicktywieali ducha” (Dithey), jako czsgos bedgcego, co nie jest samo zsiebis takin, jakim jest, eer w swych okresleniaen wske7uje nam ne fktywnodé innveh Tidal, kedrzy dag nam nim cos do rozumeaia ‘Nasiepnyn sczeblem yozumiesia jest rozumienie zmaczeni takich rst2, ich sensu w Biolog jest to ierpretaca gramatyezna 2 je) narzgdaiaml Fekonstrukg} wlaseiwago tekstu popracz krytyke tekstalng ete, w nauce © sztuce prayjecie zasobéw dala jako taklepo. ‘Kolenjmn szezelem rozumienia jest wpisanie daiela w jego Kootehst historyery, 7 Kidrego oo WHteao, a zatem na prayklad pytanie o miejsee odnoduege doiela w calokt twOrezodel danego artysty: nastepie 0 /60 Fanowisko w kontekéie epols, kierunku silistyezneyo, do Ktbrego ow Azielo walzy. Plerwszym Krokism w tym kierunku jst ustalenie daty jeg0 Dovistnia, a aay si 2 ustal, pytanie, co ono semo znscry w ramach (20 Kontekstuy a wresase pytanie 0 generalny charakter epoki, kullury, klora potralla wylonié 7 siebie takie dzielo, Ruecz jatea oba t Kerunki Fonumienia waajemaie sig wopiersa i warunkuja. Musimy juz mié pewne ‘wyobrazenie o modiwosciach dane} epoki, gy zapytuemy, czy moze 2 ai) pochodzé to czy inge dziolo, kidre w swym przekazie pozmawione jest Satowania, Z drugicj strony generainy obraz epoki zarysowuje sig nam ‘dopiero dzigh rozimieniy je) poszczegblaych daich. Relagja ta sprawl, ‘yklo sig tt mowie 0 "Kole rozamicnia™.Jedaakhe jaw sg ona jako Kolo ‘plko wledy, edy sg ig miery logicenym stosunkiem postepowania wedle podsiavyy 1 Konsekwenei, Skoro jednak rozumicnie nie jest odmiang ozaania, ler zachowaniem, kt6re slanowi fundament pomawanis, to ‘iemik taki nie er tu adpowiedn. Relaja owva tone snnego jak Konieczne ‘wspélgraniesizjemnie na sible adanyeh Kierunkéw rozumienia. Dlatego te2, 00 dasa) si wielokroé podkresla, nie mote byé rozdzialu migdry lologig nauk 0 kulture; idee 00 najwyie) 0 rozrSzniane metody, gly ‘az rozpatrue sig tekst sam w sobie,« innyzn razera umieszeza go w jego Historeznym Kootekicie Praediotem rozumicnia sa “obiektywizuce, w Kidrych swe odbicie 2nalazia duchowa aktywn0s, owo “pranane” (Boeckh), © KtSrym wzew- neleenita sig ludeka aktywmods. Ale oo ig tam wladeinie urewnetrzaio? Dilthey movi o "wngtray”. Zasadniczo reser biorgs, okresenie (0 jes ‘mylgoe i pokazue, be jesmze nie catkiem wyzwoli tg on od Koncept najpierw zamkaigtego w sobie samy subiekt, ktory potem sie wzewnett~ tia. Deedeing movivego rozumicnia jest bezapornic roczywistois kis) nie moina zmyslowo spostrzsgaé, na prayklad znaczenie dzila, kidre Stanowi o nim jako o dzicle. Dikheyowakie akrelenie dziediny modiwego rozumienia slowem woeteze doprowadzilo do blednego poziadu, jakoby poprzez psychologicane badanie wnetraa artysty, polityks, ete, moins si Bylo prayblizyé co. 2vozumienia ich deicla, Historyey slusnie wystapli pezeciwko tem zzarattem, iz w swe) pracy nie znajduniczog takieg jk 202 peaenoszenie sig w cudze vneeze. kt by miel psychologianie badac. Na Drayldad history, kiory romwaza modlive motywy dzilania iteresuigoego fo mea stant, ie pecbuje mpetange do jogo Woetres, loca zapyiye © wat tego poltyka, Zapytaje on, co moplo bye. dlah rozsireygulyer w ror \wadadiach nad szcrogsing sytuacia polityena ego c2aso%, aki je) okolic~ hofel musit on znaé, a jekie pozostaly mu nicenaaym. Historyk ustala to fie na drodze domaiemiwania o rozgrywalacyeh sip we wneteZu polity procesich, leer popraezabecnianie sabe Swiata, 8 Key sl On porUszal Do tego vinta praynilezs sprawozdania, dokumenty, co do ktdrych badacz mode wykazue, de musia je anas zajmulgey go pokivk. History 2apytule ale, jie zapatryvania i maksymy, koneepete i przesady, mit charakter nosy w jego ceasach i ego srodowiska, wplywaige na dzilamnia 2yjacych ‘wowezas lads, aby 2 tego. wywnioskewae, co odnosnemu polilykow! Inusiao sig jamie jako mosliwe, co 2 jako niemodliwe, w Konsekwene}. ak (ay inacre) wplywaige na jeed decyze. Gay zatem Dillhey powiada, i preedmiotem nauk 0 ducku sa oliektywizacie jako wyraz wnetrZd. to ‘iurimy jogo sformulowanieskorgowac,gdyz Kaze ono mysleé w perwsze} Kolejnoiet o zamknigte) w sobie payehice, o wewnetrenjm uposazenit subiekta, ktory eastgpnie wyraza se w swych daca. Racceyuistost ‘t6ra sig tu oblektywizue,Ktdra zajdue swe odbile w “obiektywizacac Jest wieeracze Sat eatowieka —w tym sense, jokim Karol Mare mow "exlowiek, 10 jest Swiat elowicka, co, wlaSciwie pojete, jest zoez jana neskoserenie odlegle od "teorSeodowiska”, Swat jst ostatucana calosca, w ktére|terminuje wszelkie ronumienle w naukach o dachu. Zawsze dotyezy ‘no poszezagdlnyeh cit, ale musi je rorvmies pope Swit, 7 Ktérego one pockodza, Swiat 2a jest dostgpny naszemu rozumieniu w swych dzieach toze nam po sobie pozostawi. "To zasadnicoe ujgeie wyznacza droge rorwiazana alternatywoych pyta éce wprowadzaja zameto do cau nauk 0 duck ‘Czy rozumienie ma w picruszym cegdzie dolyezyé posacrepolnego dita i jogo byeia w tobie,cey te jogo hstorycenego Kontekstu! Praecivko te) (Grup) ewentualnossi moena wystapic 2 zareutem, 28 cayelakons, KtGry Zehuyen sg na prayKlad postyckim pigknem Homers. moze bye zapenic dbojetne pytanie, jak z dzela Homera dale sie odezytaé ducha jego epokt, fla kogos natomiast. klo orientuje sig wlainic na taki cel. zijmujge sig problematyka daicjéw ducha 1 kultury,aspekt poetykiej Ormy i poetye Kiego piekna moze pozostawaé czy mupelnie rugorzednym. Ktéry zatem ztych diva KerunkOw rozumienia najpeine)otwiera daiio w semym sob téey jest uprawniony i najbardzi) adekwatny do jego bycia w sobic? ‘Trasba robie uunyslowi, Ze w ogéle nie mamy w do czyninia z alternatywa, Abysmy boviom mogl przyjae jakies dricto presaose, Ww generalayin rozumienia musi juz by¢ otwarty dla nas fiat, do ktdrepo Draynaleay owo deielo. Nad tym otwieraiend horyzontow rozumiena stale Pracowal historyey i filologowe, 2czego r2eczjasna nie mus sobie zdawad prawy jednostka, ktdra w odbiozze danego dzictazbieraplon ich wosllkew. Praykdaem ma to jest chocby ccayistose, 2 aka lak doznale disa) dail 203s2tuki gotycks) jako pieknych, zwykle nie udwiadamiaige cobi, ik preestan iy te moziwose byla przemiana ogélnych horyzontow rozumienla, doko- nvjaca sie od Kosice XVIIT stolecia, i praca historykéw, Kidra dopier otworeyla pam znéw dostep do ealego éwiata sredniowiscza. We wszelkim Fozumieniu posecoegdinego deila preeslanka jest spokrewnlenierozumie)g- ‘ego 7 ealocia Sviata, 2 ktdrego pochodsi (9 dzilo, a 2néw zrozumine tego senate opiera sie na 2rozumieniu jego poszzregélnych dae, Kl6re ‘avrotnie promtenivje na tamto rorlegle rozumiene. Fakt, 2¢ diss) rozv- ‘mienie rozcigga sie na wszetkic epok: | odlegle kullury, Gk jakby mejce tego ogranieajgceyo rozumienie spokrewnienis zajgl it’ bezslektywny prasglad, w tadnym ranie nie préemawis proesiwko tere de vazclkie Foaumienic musi $i opieraé na uprzeddie) oowartoxsi oboego Sviata W jeg close. Ekspansa ta Jest tylko przsjetem sytuacl, w ktére) potega aauki i zakorzenione] w nie} techni spree Ziemip w jednode wpélnego losu. Diatego te pytane, jak dalekonalezy wytyczyegranicyrozumienia, nie mode hyé preedmioiem ogalnyeh roaeraygnigs lee tamece 2aley od Komlrtene) sytmaci, w tre] Gekonnje sie rozumienie. Stale zachowaje ono pray {ym funkcje-ktora od poczatkv pelni w calose udakieg istienia, mlanowicke Funkeje naszego rezumlenia sible w swe) sytuach ‘Datedzina tego syaeyjnego roztunienia ma prey tym sm) hierarchicany poreadek, Ktdroge 2asadstanow stopie’ Dllskotel | eddaleni, tas ne Przsklad’ any bedeie nam zawaze bhisey anizeli inne, odiegle Kees kkuturowe — nigdy me moze on byé dla nas tylko obiektem uniwersalnego ppordwnania, Kure stawalo by go na jxne|plaszcayénie Rimi, go¥2 jest on ‘nam od nich blizsry jako jeden 7 hstorycanych korzeri naszego istaienia, ‘ak ratem odpowiedeiet na owo fundamentalnepytanie alernatywne.€7) rozumienie w naukach o duchw ma 2a eel abca i praeselarzecaywistos, jak jest wzaledni byla ona sama w sobie, cay t2 ksadorazowo shay ono Tyo roziwigtlaniu nasze sytuagi i zdobyciu podwalin dia dziatania w nie)? Jest, ‘tak, f tak: rozumienre ma za cel jong od nase, obca waelednie przvsla raeczyistosé w je) bys same) w sobie, ale prastiez jest ono kaadorazowo ozuminiem je) prez elowieka, Kiory rozumie w swe) sytuaci. Cy 10 ‘state ie uscey jena, 2e we wetslkim rozumicaiw mezemy odaaeyae ‘wlko samyeh scbie, a nie obve bycie w sobie? Nietrudno dostrec, 2 ta altematywa jest jedyne pozorem. Zasadza sig ona na fiket inatowanego subicktu rozumiciacego z jego izolowana wewnetrzncécia. W istocicjednak subiekt jest cobs tylko w swym wapélbyeiu 2 innymi obeymi, slanow “pankt, w Ktérym Krzy2uja sl sity historyezne™ (Dilthey). W swym ebarake terae jest on soba tylko dlatego, ze pozostae w imerakeh 2 inavin, 2 obey ‘nu 6viatem. Sigd tet cozumieniesibie to no innego jak rezumienie nye jako opor, ktdry dopiero cayninasza osobe tym, c2ym one est. Rezumlene Jako rovuminie sebie w swe) sytuacji rozumicniem yest wige ogdle tylko ‘wtedy. gy rozuaieinnych w ich bycin w sobie samych. W fym sensic mani Hleidegeer, 2 wszekie rozumienie stanowi repelyoie preesaose, ale ta repetveja jest rokaci, 208 Z tego punktu widrenia moina eSwoie? odpowiedsie’ na pytunic, czy rozumienic ukladh hitorycanego ma odsaniae Jepo “sens”, tO 29907) fers lierunkowanie na cel, czy teé ma bye. unikaige tego typu mediatyracj, rozumieniem prasslose} W je) indywidualnym kseialsie { maczeniu, pre: saosc., jake byla ons soma w sobie. Teeologicene podecie ckazuse sig ieodpowiednim, py2 okrada tak preesziose, jak 1 chwile teradniejsog ‘wladnie 2 ich cechy bycia w sobie, Na winystko, co staj sig obser | etal sig niegdys,patrzy ono jedynie pod katem onsekwenc), kiore kiss maj wynikngé 2 preesloie | teradnieszosci. Nie uznaje ich ono samych dla sicbe, lez jedynie jako Srodek do prayslego celu. Naszeistnienie, Kire jest, s0bg tylko 6 tye, o ile porwala byt innyen jako innym, 2atrace w teleologi- ‘ceaymt podejei sw osobnosé. W tellogi postepowania kw celowi inn Jako inn: schodea 2 pola widaenia w sivym byciu W sob, a ithienie trast transcendence, dzieki ktdej dopiero moe sta sie soba, i wikla sig w swym éyéeniu do zagwarantowania sve} prysloic! prasr ‘odiyeie teleolog ‘duejw, Trac! pave to ewe terntnivjen | oat gow poorest swylczone) prayslossi Praesiwko tego typu pastawic awracaig se slows Nietaschego: “Kio nie potrafi esasé ma progu civil, zapominajac cal prostlose, kto aie umie be Iku i zawrotow ustae jedaym punk jae opin zwylestwa, ten nigdy nie bedaie wiedciee, ezym jest saczescte, gores jeszcze: tn nigdy’ nie uczyni niezego, co uszczqéhwiloby innych” Rozumienie jake porozumienie sig z sobg samym oo do wiasne} chwilt w je historyeenjm konleksale oraz rezumieme jako proces, Sry pozwals bye bylym dzigjom w ich opartym na sobie saraym znaczeniy, <4 zatem dane na scbie wzajem. Interpretacja dels, epoki, ee. raz bedrie hardie) ‘uwydatniaé pierwse), innym razem bardzie) druei punkt widzenia. Oba sa ‘asadne, jest rozumija siebie jako waajeranie adane jeden ne drugego. Stosunek’ ten nie ozacza bynajmnic, te warystko mamy relatywistyezne umawaé, a jedynie pokazuje, 2 roztimienie W naukach 0 duchy dotyezy WW ostatecenym roarachunku czegod na skrot abvolutnego, Ten absolutny moment nie jest wszakJe wiecena idea, Ktdra, Jak sqdzi! neohumanizm, \wzorcowo sie ncgdlys urzecaywistila, Wzglednie, jak rola sobie to wiata Ww pontep, aia aig uascrywitaie Ww dalchig) preyssoic, ie, Mere) wave teraénie}zoSé 1 pracelod® musi shyt jako sredek. Ow absolutny moment tw nie innego jak 28 Kaddvm razem w choi urzeeaywistnione d2ieiowo zaméwienie bjcia, KiGremu musimy dostag, jl cheemy 2dobyt sve L. Landgrebe, Von geisteruissenschafilichon Veratehen, w: Phinomerologic und Geschiche, Gitersiober Verlagshaus Gerd Mohn, Gtitersiob 1968, st. Bes,