Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Keimahni - 03
Khawvel Tukverh - 05
Naupang Pual - 20
Hlawhtlinna Rahbi 7 - 28
NUNNA TUIKHUR EDITORIAL BOARD : 2016
EDITOR : C. Lalchharliana
JT. EDITOR : Alex Ch. Zanghakliana
NEWS EDITOR : Gin Lalthianghlima
LAYOUT EDITOR : Jerome Lalhruaitluanga
K huangchawi thla kan chuangkai a, favang boruak nuam tak hnuaiah hun
kan lo hmang leh ta. Hmeichhe ancheh ang maia ninawm fur khawchiau
a hul ta a, khawlum uap churh lah a bo tawh bawk; thlasik boruak vawt vin tũk mai lah
chu a la thleng chiah bawk si lo. Zan lamah ni se kum khat chhunga thla-en zual hunlai
ber niin, he khuangchawi thlaa thlabial zante ngat phei hi chu kumkhaw thua zan ch-
hinchhiah tlak, thawnthu leh hla thu-ahte hial pawh kan chawi tam a ni hial reng a ni.
Boruak inthlakthleng hunlai a nih avangin tlang hrileng- hritlang, awmna leh
khawsik deuh ser ser ten min luhchilh vethung a, a tute mai pawh hi kan insȗt ri hrawih
hrawihin kan khuh hâng hlawm hle niin a lang. A favang boruak nuam tak hmang mek
e ti lovin kan hriselna lamte kan enkawl uluk deuh a ṭha awm e.
Ringtu, chhandam fate hian kan tih tur pawimawh ber nia lang chu, ‘a la
hre lote hnena Chanchin Ṭha hril’ a nih rualin, keimahni lam pawh intuaithar nan te, kan
zingah khup zawi leh ban uai thlate tana chakna thar siamsak tura crusade/camping han
buatsaih ṭhinte hi a ṭha reng a ni.
Kan crusade-ah miin min rawn telpuia nuam kan ti ṭhin ang bawkin, mi kan va
telpui hian an hlim ve em em ṭhin a, intihchak tawnna ṭha tak a ni. Chutih rual chuan,
mahni pawl buatsaiha midang rawn tel ve tura beisei em em ṭhin si, mi buatsaiha va
telpui ve leh duh miah si lote kan awm ṭhin a. Tin, mahni pawl thu tuipui leh kalpui dan
chauh dik bera ring, keimahni crusade buatsaiha rawn kal lo chu ‘ro’ em em ang hiala
hmu tlatte pawh kan tam awm e. Pathian thu hi a zauin a thuk si a, keini tehna hman ang
hi chuan kan inteh tling lo tawn fur mai chu a ni bawk si!
Ka unau, in pawl crusade buatsaiha in hlim ang bawk khan midang pawl pawh
a hlim hlim an lo ni ve tho a sin! Kan pawl thu kalpui leh tuipui anga kal ve lo ten ‘nun’
an nei ve lova kan ring a nih chuan, tute pawl emaw ‘mahni chauh vanram kai tur’-a
inringte kan nuihzat ru ṭhin ang ngei khan, keini pawh midang tan ‘nuihzatthlak’ kan ni
ve thei tho awm e.
Tin, khawi crusade-ah emaw kan mil zawng speaker an rawih avanga mahni
kohhran program hlamchhiah daih chin hi thil mawi lo tak a ni. Mahni kohhrana chanvo
kan neih pawh engmah phatna pe si lova kalbosan daihte phei chu thil chin tam loh tawp
chi a ni tih i hre thar leh ang u
NUNNA TUIKHUR : OCTOBER: 2016 03
E.C. THUREL ṭhut hram hram ṭhin ni rawh se tih
Dt. 09/10/’16 khan Fel- a ni.
lowship EC Regular meet-
ing neih a ni a. Rorel
zinga mipuite hriat tur CHAW NGHEI
ṭhenkhatte chu: ṬAWNGṬAI NEI
Ni 11/10/2016
1) Sunday tin Thawhlehni khan
Sawma Pakhat leh Mis- ṭhalaite huaihhawtnain
sion thawhlawm thawhtute list chaw nghei ṭawngṭai neih a ni a, mem-
chu group lamah tarlan ṭhin tura ruah- ber 20 bawr vel thawk chhuakin zing
man a ni a. Thla tawpah thlakhat ch- dar 9 aṭanga zan dar 9 thleng Pathi-
hunga pete list chu Nunna Tuikhur-ah an hnena inhlan tharna leh ṭawngṭaia
tarchhuah leh ṭhin a ni bawk ang. Hei malsawm dilna neiin member kal ten
hi thilpek lama hma kan sawnna ata- an hlawk pui hle a ni.
na campaign-na chikhat a nih bakah,
pe ve ngeia inhre si hming ziah hmaih
awm palh ṭhin ven nana ruahman a ni. ṬHALAI HNATLANG NEI
Ni 08/10/2016 Inrinni khan
2) Baptisma: November thla ṭhalaite chuan Bawngsa Rep zawrh
chawlhni hmasa ber hian Baptisma hnatlang neiin mi 15 vel an thawk ch-
chantirna hun hman tura ruahman a ni huak a ni. Hnatlanga thawk chhuak
a. He hun min hmansak tur hian Syn- zawng zawngte chuangah leh tlawmn-
od pastor remchang tu emaw ber bei- gaia lo lei saktute zawng zawng chun-
sei a ni. Nau baptisma chantir tur nei gah hruaituten lawmthu an sawi a ni.
emaw puitling zingah pawh baptisma Hei mai bakah hian pack eng
la chang lo, chang duh kan awm chuan emaw zat mai Gurgaon lama ṭhalai
a ranglamin hruaitute hnenah hming member awm ten la pheiin, tlawmn-
kan pe lut dawn nia. gaiin an hralh zawh sak vek a, an
chungah a bik takin hruaituten lawm
3) Fellowship hruaitu (EC thu an sawi tak meuh meuh a ni.
member te) chu Sunday chhun Tin, Bawngsa rep zawrh
inkhawmah a hmalama ṭhut vek ṭhin ṭhenkhatah lo hmelhem deuh leh a
ni rawh se tia rel tawh angin, Dept. rim lo nam hman deuh awmah khan
dang (Ṭhalai leh Women) hruaitu/EC ṭhalai hruaitute chuan pawi an tih thu
chinte pawh mahni Dept. inkhawm an sawi a, ei tlak loh khawp a chhia a
bikah phei chuan (naupawm chhang- awm chuan a ranglama hrilh hre turin
chhia kan nih loh chuan) a hmalamah min ngen bawk a ni.
04 NUNNA TUIKHUR : OCTOBER: 2016
ṬHALAI DAY: 2016 4. Thehluh theih ni hnuhnung ber (last
Ni 11/11/2016 Zirtawpni hian date) chu ni 30/10/2016 a ni ang.
Ṭhalai Day Outdoor chu rokhawlhna 5. Mi pakhatin thupui pakhat chiah a
dang a awm loh chuan hman tur a ru- ziak thei ang.
ahmanna siam a ni a, a hmun tur leh 6. Lawmman : Pakhatna - Rs. 500/-,
items turte la tih chian loh ni mahse Pahnihna - Rs. 300/-, Pathumna - Rs,
member te lo in la fit lawk turin hruai- 200/-
tu ten min chah a ni. 7. THUPUITE :
Tin, 13/11/2016 Pathianni 1. Delhi ṭhalaite leh Ram leh Hnam
Inkhawm ban hian Day thawhhnih- Humhalh
na Indoor chuu Biak Inah neih chhun 2. Delhi Kristian Ṭhalaite leh Kristi-
zawm tur a ni bawk a ni. Day-ah hian anna Nun
member te kal ṭheuh i tum ang u. 3. Hnamdang zinga Kristianna leh
Tin, Day denchhena Ṭhalai Hmasawnna
tshirt siam chu tlem lei tur ala awm a,
lei duh kan awm chuan ṭhalai Secre- Tin, thuziak te hi Nunna Tui-
tary bulah lei theih reng a ni. khur lamah remchan dan angin chhuah
sak an ni bawk ang.
ARTICLE INZIAHSIAK
Mizo Christian Fellowship, CHHIAT TAWK
New Delhi Ṭhalai Dept. huaihawtnain Ni 12/10/2016 Nilaini zan dar
Article inziahsiakna buatsaih a ni a, 10:00 vel khan Pi Mimi Lalhmangaihi
fellowship pawn lam mi khawi hmun (w/o Upa Laldinga) nu Pi Ṭialmenth-
a mi tan pawh a duh apiang tan ziah luaii (kum 72) chu Aizawl-ah a boral
theih a ni. a, Aizawla vuina hun an hman rualin
helamah pawh hunserh lo hman ve a
A hnuai a mi ang hi inkaihhru- ni a, ni 13/10/2016, Dar 12:00 (Noon)
aina tur a ni. khan Rev. Dr. Esther Chemi’n vuina
hunserh a hmang a ni.
1. Thuziak chu mahni irawm chhuak Tin, ni 18/10/2016 Thawhleh-
ngei a ni tur a ni. ni khan Pu Chit Maung (kum 42) chu
2. Thumal 2000 aiin a tlem tur a ni lo. an chenna inah chesualin damdawiin
3. Kutziak/Print out a thehlut duh tan panpui a nih laiin a boral a, a ruang hi
Ṭhalai Secy. (9711763442) hnenah Lai Christian Church Biakinah tlaivar
thehluh tur a ni a, mail a thehlut duh pui niin a tuk ni 19/10/2016 khan vui
tan “youthdeptmcfd@gmail.com” ah liam a ni. Chhiat tawk chhungte kan
thehluh tur a ni ang. tawrhpui tak zet zet e.
NUNNA TUIKHUR : OCTOBER: 2016 05
MUSLIM MI 50 VEL PI- te ch- uan Lawng hrang
ANGTHAR ang in an hmu
Middle East a a ṭhenin Isua
ah Lalpa hnathawh THLARAU tuipui
ropui tak a thleng chunga kal ang in an
a, Christian Organ- hmu bawk.
isation Bibles for He thilmak hlim thla anga chi-
Mideast in a report ang lo riai hi a clip i en ve duh
dan in Muslim sakhua anih chuan google emaw you-
hnungzui mi 50 chu an Piangtha- tube ah ‘Is Jesus Christ walk-
rin-Isua hnungzui turin an in hlan ta ing on Lake Superior’ tiin han search
a chutia hlimna an chan tawh hnuah la en theihin a awm a ni.
chuan an vaiin Baptisma chantir nghal
vek an ni bawk a ni. He clip hian ni hnih chhungin
entu mi 408,000 a nei hman zu nia! He
Baptisma an chan zawh hnu image ah hian thil mak hlimthla ang
hian motor in an awmna hmuun lam maia fiah lo chu tui chungah a rawn
panin an haw a, chutia an haw laiin lang a. He lai hmun hi USA a Lake
Muslim militants-ten thah tumin mo- Michigan a ni.
tor chu an um a, an zing a mi pakhat
Rizwan an tih chuan ti hian a saw- He video upload tu Jason As-
i,“Misualin min um a min um pha tep selin chuan, “Inrinni tlai lam a ni a.
tawh a thi turin kan in dah vek tawh He Lawng hrang ang tak hi tui chun-
mahse thil danglam tak a lo thleng a gah alo lang ta ruau mai a ni. He thil
khawi aṭanga lokal nge tih pawh tu- hi Lawng hrang lo ni ta lo se a tak tak
man kan hrelo a Giant Dust Storm ni ta se tuifawn nasa tak a siam awm
(thlipui) in min um tu te a dal ta vek a si a. He image la tu hi film maker niin
hlim tak in kan haw thei ta a ni” a ti. country singer Kevin B Klein a video
Lalpa hnathawh ropui tak a mite chun- thar tur an Siam mek laia helai hmuna
gah a lang tih a chiang hle a ni. thla laa he image hi la fuh ta a ni” a ti.
H manni deuha kan u JL. Liana’n a sermon-naa a sawi lan zeuh kha
ka hria a. Ka rilrua lo awmsa, ka ngaihtuah fo ṭhin a nih ve avangin
rilruah a thawk thar leh deuh tlat. Ka’n auchhuahpui leh phawng mai teh ang.
Lal Davida chanchin ka chhiar apiang hian a sipai huaisen, amah hman-
gaihtu, a tana inpe zo em em, thisen lamah pawh a tute (a farnu Zeruii fate - 1
Chronicles 2:16) ngei ni bawk Joaba-te unau a tihdan hi chu tawrh thiam a har
ka lo ti ve mai mai ṭhin.
Tin, Saula fapa Isbosetha nen an inhmuhthiam loh tak avanga Davida
support tum ta Abnera leh lal Davida-te thuthlung kha rammu-a thangbo, Joa-
ba-te unau khan an hre hman kher lo niin a lang. A tana thih huama hah taka an
10 NUNNA TUIKHUR : OCTOBER: 2016
rammut hlanin an hmelma, an pu bei ṭhintu leh an unau Asahela thattu ngei mai
chu an pu bulah, Hebronah thlamuangin khual ṭha thlenin an lo thleng a, eng-
tinmah ti lovin an lo sezawl chhuah leh mai tih an han hria kha chu Joaba leh
Abisaia te unau thinrim dan turzia kha a zuk hriatthiampui theih mai awm e.
A reng rengah lal Saula thattua insawi tlangval kha chu Davida’n a thahtir
ve nghal kha a awm a, that lo pawh ni se anchhia lawh se a awm hlein a lang.
A chhan chu Pathian hriak thih thattu a nih miau avangin. Abnera erawh hi chu
hriak thih a nih ka hre lova (a inziahna bung leh chang ka hmuh fuh loh vang nge
phei chu ka hre law..), hriak thih Saula vengtu, a sipai huaisen a nih vang khan,
‘thah thiang lo’ a lo ni ve ta em ni? Lalpa hriakthih lal Davida beitu a nih avangin
Joaba te unauin an thah kha a thiang hle zawk dawn lo vem ni?!
Beer-Seba aṭanga Dan thleng Israel mipuite chhiar tur thu a pek kha a
tupa leh a sipai lal ni bawk Joaba khan a hnial ngei a. Thuawih lova hnial kalh
satliahah a ngai a nih chuan a tidik lo hlein a lang. Lalpan zawlnei Gada hmanga
hremna kawng 3 thlan tur a pek phah hial (1 Chro. 21:9-12) reng kha. Absaloma
thih chungchanga Joaba’n a pu Davida a zilhnate pawh hi ama ṭhatna tur zawka
a zilhna zel niin a lang.
Amah thah tumtu Israel lal Saula laka a tlanchhiat lai pawha a kianga
awm. Saula ṭanhmun khuarnaa thih huama guard-tu pawh a tupa Abisaia, Joaba
nau ngei a ni a (1 Samuela 26:6-12). 2 Samuela 21:15-17 Philistia mi lianin thah
a tum ṭuma lo chhanchhuak hmantu pawh Zeruii fapa Abisaia ngei a ni lawm ni?
“Nangni Zeruii fapate u, nangni hian mi lo hriatsak tur eng nge awm?..”
han tih hrep aia ṭawngkam nem zawkte hi hman tur a awm lawm ni. Ka tupa-te
(ka farnu fate) ka hmangaihna thinlung aṭanga ka’n ngaihtuah phei hi chuan, thin
an tihrim chang pawhin an nu (ka farnu) hmingin ka ko angem?! tih mai maite
hi rilruah a rawn lut a. Ma’rawhchu le, kan kalchar (culture) te hi a inang lo lulai
em mai a…kan ti mai dawn em ni? Sawi tur tam tak a la awm ang a, a sei lutuk
loh nan duh tawk phawt mai ang.
Heng a chunga ka sawi takte avang hian Bible thu thuk leh ril, ropui tak
mai hi ka hnial tihna lam a ni lul lo va, a thukzia kan hriatfiah phak loh zawk
avangin ka hriatthiam loh lai ka’n chai kual ve mai zawk a ni e. A ropuizia tar-
lanna zawk lo ni rawh se.
P athian hruainain October thla thar kan lo thleng leh ta, Lalpa hming
chu fakin awm rawh se. Tih tur tamtak hmachhawp kan nei mek zel
a, chutih laiin September-a kan rawngbawlnate i han thlir let leh teh ang.
Nb: Inkhawm tinah hian Network tin aṭangin chibai bukna thutawi sawi
tur koh an ni ang a, chu mi tur chuan mahni network aṭang khan lo inruatsa vek
tur a ni. Minute 3 aia rei lo tih a ngai ang.
N atna chi hrang hrang tam tak zingah thosi seh avanga natna leh
thihna hi a tam pawl tak a ni ngei ang. A bik takin Africa & India-ah
a tam zualin buaipui nasat pawh a hlawh a. India ramah pawh kum tin mai hian
kan natpuiin kan buaipui em em zel a nih hi.
A chhan ni bera lang chu India hi
Tropical Region (ram lum leh hnawng uap churh),
thosi awmna duhzawng tak a ni a, chu bakah a tizual
turin bawlhhlawh paih dan felfai lo (sanitation) leh
tuichhe luan kawr mumal lo (sewage drain) lutuk,
tui han tlin khawm mai theihna remchang a tam
bawk nen. A vanduaithlakna tibelhtu a tam a ni.
Thosi seh avanga natna lar zual deuhte ilo
tarlang ang (Tunlaia a lar dan indawtin).
1. Chikungunia:
Ṭhang thum lian zet (3 decades)-a tam a inlar tawh loh hnu leh a rem ta emaw
tih hnuah 2006 aṭang khan a rawn inlar leh a. Kumin/tunlai hian a lar leh hle mai
bawk a, a natna lanchhuah dan hi Dengue nen a inang deuh a, thisen test hmasak
a finfiah vat a ngai.
Mahse Dengue aiin a hlauhawm loh zawk a, hun a duh rei deuh zawk
thung. A tirah ruhna (joint pains) a rawn awm a, a vungin kal pawh a tiharsa hial
thei a ni. Luna em emin a zui a, khawsik sangin zui leh a ni. Vun thak neuh neuh
a awm bawk a, a chhan chu taksa chhunga virus (natna hrikte an thih vang) a ni
a. A tlangpuiin khawsik reh hnuah pawh ruh hi a la na a, vanduai phei chuan thla
6 lai a awh thei a ni. Tin, thisen test (CBC) a ngai a, WBC a nih dan tur pangngai
aiin a sang deuh tlangpui a. Tui in hnem a pawimawhin, ORS te, Numbu pani te
in a ṭha bawk.
2. Dengue: 1996
Dengue hi kan hre ṭheuh awm e. Thosi chi khat Aedes Aegypti-in a seh aṭanga
damlohna hi lo awm a ni a. A seh aṭanga ni 3-10 chhungin alo langchhuak ṭhin a
ni. Dengue hi chi 2 a awm a:
NUNNA TUIKHUR : octoBER: 2016 17
I. Classical Dengue Fever: (Breakbone Fever).
Khawsik 39ºC - 40ºC, Luna, Ruhna/Thana ṭhum, Eng ngaihtheihlohna
(Photophobia), Chawei tui lo (Anorexia), Ek khal (Constipation), Mit kham/
nuam lo.
Tin, Dengue ah hian Platelet Count a tlahniam thin a, inenkawl vat vat a ngai a
ni. Tui leh thil tuiril in tam a pawimawh hle.
*Platelet Count hi WBC a peng 1 a ni a, kan inhliam palh, etc. a thisen chhuakte
a tam tak tak hmaa tikhang chattu, Thrombosis a pai a, a pawimawh em em a ni.
Plasmodium Vivax hi Malaria benvawn tihte pawhin an sawi ṭhin. A tira enkawl
ṭhat loh chuan kum 3 lai a awh thei a ni.
6. Filaria:
Filaria rulhut chi khat thosiin an kai, mihring an seh a, chu rulhut chu
taksaah a lo luh avanga thleng a ni a. Michrofilaria, W. Bancrofti leh
B. Malayi te hi a hrik hming a ni. Khua a sik ve nghal
mai lova, thosi seh aṭanga thla 8-16 lai,
langchhuak turin hun a duh a.
Delhi-ah chuan a lar lova, Kerela,
Andhra Pradesh, Orissa, West
Bengal leh Tamil Nadu-ah
te a hluar em em a ni.
A tirah khawsik, serh vung, ke leh ban vung
( E l e p h a n t i a s i s ) , Lymphangtis in a awm ṭhin. Kum 1955 aṭang khan
National Filaria Control Programme tiin India-ah a tihremna tur an lo din tawh
a ni.
7. Zika Virus:
India-ah a case la hre rih lo mah ila, 2014 aṭanga rawn lar Uganda Forest hming
1 chawi, Zika hi S/N America ram velah an buaipui hle a nih kha, Venezuela,
Brazil, etc. ah te.
NUNNA TUIKHUR : octoBER: 2016 19
Engtin nge heng natna lakah hian kan inven ang?
1. In leh a vel tihfai ngun tur. Kan in bul hnaia luikawr (side drain) te endik
a, tui tlingte phiah darh ziah tur.
2. Kan bathroom leh kitchen-a tui kan dahkhawlna te chhin
phui ṭhin tur.
3. Pangpar pot, thlengkum leh motor ke (tyre)
te kan in chung/kwt velah a awm chuan tui tlin leh
tlin loh enfiah tur.
4. Cooler tui kar 2 danah vawi 1 tal
tihfai a, thlak tur. Khawnvartui (Mitli
tel) far 2/3 far tur. Thosi tui mah se a keu
theihna tur Oxygen an mamawh a tiping/chat
daih a ni.
5. Mahni faina leh thianghlimna (personal
hygiene) ngaih pawimawh tur.
6. Tlai lamah a theih chuan kawr bantlawn leh kekawr tlawn
hak fo tur.
7. Zanah Thosilen zar ngei ngei tur.
8. Odomos te inhnawih a, Good Knight leh All Out chhit taimak a, Mosquito
Repellent hman tur.
(Hriselna atana hriat tur pawimawh leh ngaihnawm tak mai min hrilhtu,
Nl. Mafaki chungah kan lawm e. A dang pawh rawn thawh zel turin kan beisei
nghal bawk a ni... Ed.)
Hluanchhinga
Hnathawh hunlai chuan an nupa hian an lo lamah nitin an feh dun ṭhin
a. An lo chu luipui hnaih deuh, lui lian em em mang si lo kamah hian a ni a. An
lo chanve chu lui kam zawl a ni a, lei an let a, a chanve dang erawh chu vaukam
awihpang, awih lutuk lo a ni a. Leilet angin an siam tho va, chu chu an kumkhaw
lo a ni a. Buh chu anmahni hawp khawp ngawt chu an lo chanve aia te zawk
NUNNA TUIKHUR : octoBER: 2016 21
mahah pawh chuan an thar thei em em a. Tichuan a hmun zau zawkah chuan an
duh ang ang, buh pawh, thil dang pawh hlawka an hriat apiang mai hi an ching
ṭhin a. An intodelh em em mai a.
Ni khat chu an nupaa an feh chu chawfak hun lai hian chawfak turin
thlamah an awm a. Chaw ei hma an han thu hahchawl a, a nupui chuan “Ka beng
chhe ri emaw ni le? nau tap ri ni awm tak ka hria e! I hre ve lo maw?” a han ti
a. A pasal chuan “Kan lo ri-te leh kan rala mite sawn nau an hruai emaw chu ni
le?” a ti mai a, a ngaihsak mang lova. A nupui chuan “Chu, ngaihthla tha teh. A
lo hnai deuh deuhvin ka hria e” a ti a. Chutia an sawi lai chuan nau tap ang chu
a reh leh ta a. Thlam aṭang chuan lui lam hawi chuan an thu a, chaw ei an han
tum veleh chuan a nupui chuan, “En teh, saw, thingrem chhia emaw ni, tuiin a
rawn len riau riau mai. Engah emaw a tha awm e, va la teh” tiin a pasal chu a
hrilh a. Mahse a pasal chuan “A, ka la duh lo ve, eng atan mah hmanna a awm
vak lovang. Ti rawh, chaw chu ei ila a ni mai” a lo ti a. Chaw chu an han ei dawn
chauhva nausen tap chu an hre leh ta a. Lui mawng lam deuh ni chuan an hre
ta thung a. A nupui chuan “thingrem chhia emaw kan tih chhungah khan naute
a awm a ni ang. Ti rawh i um ang khai! I enfiah ang” a ti a. Vau kamah chuan
an um ta ṭauh ṭauh mai a, kawi khat lai an um a, a zawn an thlen chuan a pasal
chuan tui chu a va hleuhva, thingrem chu a va hnukchhuak a. Nausen duhawm
deuh mai, mipa hi a lo awm a, buhpawlah ngawt hian a lo mu a.
Zan khat chu an nupa chuan mumang inang tak mai an mang ve ve a. An
mangah chuan putar pui mai hian “He in fa hi khilai lui hnar lai tak maia nupa
rethei em em mai fa a ni a. An retheih avangin anmahni pawh an inchawm zo
lo hi a ni ngawt tawh mai a, chutih nakalai chuan fa hi an nei leh ta nghal si a.
Fan an han neih chuan an lungngaihna leh manganna chu a tizual ta a. An fa
hi an lainat si a mahse a chawmna tha tawk nei dawnin an inhre si lova. An fa
chu nasa taka rualawt leh retheiin a lo la awm ang tih an hlau va. Anni nupa
chu thirtumah an inṭawn belhbawm tlat a, an fa hi thingremah an khung a, tui
an lentir ta a. ‘Tihian Pathianin rem a tih leh thi boral mai sela, kan ram leh
hnam rawngbawl tura ruat a nih chuan tuin emaw an chhar ang a, keini hnen
aia nihlawhna hmunah an dah ang chu’ an ti a. Anni chu tuiah chuan an zuang
thla dun a, an thi ta. a. Tin, Pathianin nangni nupa rualawhna hi a hria a, Pathi-
an mit hmuhah pawh in ṭhatna leh in felna te hriatin a awm bawk avangin in tan
a ruat a, in kuta sei lian turin a rawn pe ta che u a ni. A hnenah hian Pathianin
malsawna a pe dawn a, a finna leh a felnate avangin in ram a lo la thawveng ang
a. Nangni nupa pawh hi in la nihlawh em em dawn a ni” tiin a lo hrilh ve ve a.
An mang chu mak an ti dun hle mai a, chuta aṭang chuan an ngaih chu a ngam ta
a, an fapa a lo ṭhanlen hlan chu an nghakhlel em em mai a.
Hluanchhinga chuan a lo hriat veleh lal leh upate hnenah chuan a kal a,
a va hrilh a. “An ramah hmar thli, thli ro a tam lutuk a chhlim lam tuifinriata
chhum lo chhuak a thleng ve thei lo alawm. Chuvangin an ram hmar lampang
zawng zawnga thli-dal mel nga leh a chanve a sanga theu turin hrilh ula, tich-
uan ruahtui chu kan pe ve mai ang che u ti ta che u” a ti ta a. Lal leh upate chu
an lawm em em mai a an kianga lal ropui hnenah chuan thu an thawn a, “In ram
hmar lampangah thli-dal mel nga leh a chanvea sangin theu zet ula, tichuan
ruahtui pe tur che uin chhum kan rawn tu ve ang. Chuti lo zawng in ram hmar
thliin a lo chhem let zel ang a, chhum a lo thleng thei lovang” an ti ta a.
Chutichuan chu lal ropui leh a upate chu an dang ta hle mai a. Thli-dal
mel nga leh a chanvea sang, an ram hmar lampang zawng zawnga siam chu an
zuam si lova indo lohvah a tlak ta a.
Tin, a nakin kum li kum nga hnu laia chuan lal ropui chuan indo theihna
tur chhuanlam dang a rawn siam leh ta a. “In ram hi thliarkar a ni a, in hnen ata
hi pur engkim kan chaw fo mai si a, tuifinriat chunga pur rawn chawk fo mai hi a
harsa lutuk a ni (Tun lai angin lawng ṭha a la awm si lova). Chuvangin kan inkar
tuifinriat hi tikangchat vek rawh u, chuti lo chu in ram kan rawn chhuhsak ang
che u a, kan rawn hnawtchhuak vek ang che u” a rawn ti leh ta a. An lal upate
chu an mangang leh ta em em mai a, an mangan tawpa tihngaihna an hriat tawh
loh hnu chuan tlangval Hluanchhinga bawk kha an rawn leh ta a. Ani chuan “He
tuifinriata lui luang lut zawng zawng hi a hnar chhu kang chat hmasa vek turin
hrilh ula, ‘chu tichuan keini chuan he tuifinriat hi kan thal hul rul mai ang chu’
tiin hrilh ta che u” a lo ti leh a an lawm leh ta em em mai a.
Tichuan an kianga lal ropui hnenah chuan “Kan inkara tuifinriat tihkang
hi kan hnial lo ve, amaherawhchu he tuifinriat lai lo luang lut zawng zawng hi a
hnar lo chhu kang chat hmasa vek zet ula, tichuan keini pawhin he tuifinriat hi
24 NUNNA TUIKHUR : octoBER: 2016
kan thal hul rul mai ang chu” tiin an thawn let leh ta a. Chu lal ropui leh a upate
chuan chu tuifinriata lui luang lut zawng zawng hnar han chhut kang chah vek
mai chu tihrual niin an hre si lova an dang leh ta a, an indo thei leh ta lova. “He
mite hi an fing em a, indo mah ila ngam pawh ka ngam hial lo zawk mai thei
asin” an ti a. An ngawi hlen ta a.
Tin, Hluanchhinga kha chu a tlangval zet tih aṭang chuan an rama mi
ropui pathumnaah an dah ta a. Rorel pawl zingah chuan a tel ve ta a. A fin avan-
gin an ram leh hnam tan a ṭangkai em em mai a. Amah avangin an hnamin thil
engkimah hma a lo sawn phah em em mai a. An thawven phah ta em em mai a,
a lo upat deuh hnu chuan lal ber tih lohvah chuan hming ropui ber an pe ta a. A
nu leh pa pawh khan tarkunin an dampui a, an hlim em em zel a. An ṭhat ngaiin
ṭhenawm khawvengte chungahte chuan an ṭha reng zel a ni, an tia lawm.
A tawp ta
FIAMTHU
Vawi khat chu, pa pakhat hian a fapa hnenah “Bawiha vawin chu ka chau
riau mai a vaimim tuh min va chhawk ve la a tha ang” ti in a fapa chu atir a. A fapa
pawh chuan awle tiin, a pa hnenah chuan “pa eng zat (engtiang) a thlak tur nge ni”
a ti a, a pa chuan, “thlak zat tur tih awm chuang lo, ka tuh na hmabak atang khan
i tan ang a, lo lu i thlen chuan a tha ni mai. Ka thlak nge thlak lo aw tih tawk velin
a ni mai” a tih liam san mai a. Tichuan a fapa pawh chu vaimim tuh tur chuan a va
kal ve ta ngei a, tlai a rawn haw chuan a pa in “mama i vaimim tuh chu i zo em” ti
in a zawt a, a fapa chuan “a vai in karawn hawn leh mai. Zing a ka zawh che khan
ka thlak nge thlak lo aw! ti la a tawk mai i ti si a, i sawi ang khan vawi hnih khat lei
ka chek a, ka thlak nge thlak lo aw ka ti a chuan lo lu ka thlen ve leh ka lo haw mai”
tiin a chhang a. A pa chu thinrim ang reng hle mahse han tih vak ngaihna lah hre silo
ama hrilh chian loh vang lah ani bawk si.
*** A pa in a fapa zawhna kha a hriatthiam theih tura tha taka chhang chu nise an
heti miah lo tur nia***
***Faten a thu min zawh in, an tih tur leh an awm dan tur atana tha kan tihpui ang
bawka chhanthiam hi Nu leh Pa te chanpual a ni***
NUNNA TUIKHUR : october: 2016 25
(Galatia 6:7-9)
“Bumin awm suh u; Pathian chu hmusit zia a ni lo ve; miin a theh
apiang; chumi vẽk chu a seng bawk dâwn si a; mahni tisa lama thehtu chuan
tisaa mi chhiatna a seng ang a; Thlarau lama thehtu erawh chuan Thlarauva
mi chatuana nunna a seng dawn a ni. Tichuan, thil ṭha tih i ning suh ang u; kan
inthlahdah loh zawngin a hun takah chuan kan seng dawn si a.” (Galatia 6:7-9).
“Chutichuan, hei hi ka ti a ni: Thlarauvah awm rawh u; tichuan, tisa
châkna chu in zâwm dâwn lo nia. Tisa hian Thlarau dona lam a châk ṭhin,
Thlarau pawhin tisa dona lam a châk bawk si ṭhin; thil tih in tumte chu in tih
theih loh nan chȗngte chu an inkalh si.” (Galatia 5:16-17).
Kan thupui hi a theuneu lo hle mai a, keini ang junior lutuk, tawn hriat
ngah vak lo tan phei chuan sawi ve pawp pawp chi chu a ni chiah paw’n ka hre
lo. ‘Mahrawhchu ka rilruah a tla na ber bawk si a; hetiang ngaihtuahna lian tak
min neihtirtu chu kan beihrual kha a ni. Tin, tunhma pawhin ka lo vei ve ṭhin em
em thil a ni a, keimah pawhin ka apply-in hlawkpui hle pawhin ka inhria.
Engtin nge Kristian chhungkaw ṭha chu kan din theih ang?
1. Vanglai ni hman ṭhat: Awle, kan Bible chang tarlan ang hian, tuna
kan hringnun hman mek dan hian tun aṭanga kum 20-30 ah Kristian chhungkaw
ṭha tak ka din thei ang em? Mahni ṭheuh han inzawt teh ang u. Tisa lama thehtu
nge kan nih Thlarau lama thehtu? Bible chuan, “tisa lama thehtu chuan tisa
lama mi chhiatna a seng dawn si a, thlarau lama thehtu chuan thlarau lama mi
a seng ang a ti si a.” a ti. Chumi awmzia chu kan vanglai hun kan hman dan
hian kan nakin hun tur leh kan fate leh kan tute awm dan tur thlengin a hril dawn
tih chu a chiang khawp mai. Hei hian kan hnam dinchhuahna leh tluk chhiatna
pawh a hril thui hle. Lalpa rawngbawl duh lo hnam leh ram chu an la boral dawn
si a.
Tunlai kan nula leh tlangval ṭhenkhatte nunphung han thlir chuan tun
aṭanga ṭhanghnih/khat lianah chuan tun ai hian kan Kristianna hi a la dal dawn
26 NUNNA TUIKHUR : OCTOBER: 2016
chauh niin a lang. Nupui pasal ka neih
hunah ka insiam ṭha leh mai ang tih hian
kan lo inhnem ṭhin pawh a ni maithei;
mahse maw, tuna kan nun hman mek ang
hi kan tu leh fate, kan mo leh makpate
tih ve atan ka duhpui angem le?! Mahni
engmah ni si lo, ‘fate ka zilh ve e’ te kan
ti a, fate zilhhau tur pawh hian mahni’n
kan zir ve phawt a ngai dawn lawm ni?
Hetiang zawng zawng siam ṭha tur hian
engtin nge kan tih ang?
Heng kan sawi tak zawng zawng ti thei tur hian PATHIAN Thlarauah
kan awm a pawimawh a ni. Thlarauvah i awm ang u! Kan inthlahdah loh
zawngin a hun takah chuan kan seng dawn si a. ‘Kei leh ka chhungte erawh hi
zawngin LALPA rawng a nia kan bawl dawn ni’, ti theitu kan nih ṭheuh theih
nan LALPAN kan zavaia tan mal min sawmsak rawh se, AMEN.
Hlawhtlinna Rahbi 7
A
ang che.
hnuaiah hian i nunna i lo hlawhtlin theihna turin rahbi pawimawh
pasarih tarlan a ni a, hengte hi i thiltum tihhlawhtlin na’n lo hmang
Engnge i duh?
I nun pumpuiah i thlen theih tura i rin, i tum ngaihtuah hmasa ber rawh. I tum
hre lovin i lo awm mai mai ang e.
Ruahmanna
Ruahmanna a mumal loh chuan hlawhtlin a har hle ang. I tihngai nia i hriatte
chu a indawt mumal siam la, tih ngai hmasa leh nakina tihturte thliar fel thlap
ang che.
Thawk rawh le
Ruahmanna i siam a, thawh a ngai ta. Engemaw tihtur i nei reng tawh a, hnat-
hawkin i thlan a tlak a tul tawh a ni.