I ¸fÊI f¯O

´fiQe´f

‚¥∑
§
‹ Ÿ -
‚ê¬Ê
ŒŸ
’ ˝rÊ
fl
ø
¸‚
‡
Ê
Ê
Á
ãÃ∑ȧܡ
,„UÁ
⁄
Um
UÊ
⁄
U
1 2 3 4 5 6
20 21 22 23 24 7
19 32 25 8
33
18 31 26 9
17 30 29 28 27 10
16 15 14 13 12 11

‹
ÉÊ
È‚
fl
¸Ã
Ê
÷
º˝

Ã
û fl
fl
Œ
Ë 3
ç
ßc
æ
Øâê¿
è
|‚ ¥S ∑ §⁄ Uá Ê ∑ § ‚ ㌠÷ ¸◊¥
v
v‚ V ÔUÃ- Á fl fl ⁄ Uá Ê
v
y¬˝Ê ⁄ UÁ ê ÷ ∑ § ÿ ôÊ Ëÿ ∑§◊ ¸∑
§
Ê
á«U
v
w
wª Êÿ òÊ Ë ◊ Ê Ã Ê ∑§
Ë • Ê⁄
UÃ Ë
v
w
zÿ ôÊ ◊ Á „ U◊ Ê
v
w
}ÿ Ȫ ÁŸ ◊ ʸá Ê ‚ à‚ ¥∑§À
¬
v
x
|‡Ê ÁÄ Ã ¬ Ë ∆ UŒ ÒÁ Ÿ ∑§ ¬ Í¡Ê
v
y
~Á
fl Á‡ ÊC ÔU∑ §
‹ ‡ Ê-
¬Í¡ Ÿ
v
z
}‚ fl ¸Ã Ê÷ º ˝ fl Á Œ∑§Ê ¬Í¡Ÿ
v
}
{¬ÈL § c Ê ‚ ÍÄ Ã
•Á òÊ Œfl ¬ Í¡ Ÿ
•¬ Üø fl Œ Ë ¬ Í¡ Ÿ
•¬ Üø ÷ Í‚ ¥S ∑ §
Ê⁄U
•∑ ȧ ‡Ê∑ § Á á« U∑ §
Ê
•◊ π ‹ Ê ¬ Í¡ Ÿ
w
w
v¬Üø Ê◊ Îà ∑ § ⁄ Uá Ê
w
x
wŒ‚ Á fläÊ S Ÿ Ê Ÿ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 4
w
y
zS» ȧ
≈ U¬ ˝∑ § ⁄ Uá Ê
• Á ÷ · ∑ §, • Ê ‡Ê Ëfl ¸ø Ÿ
w
{
Æ÷ ÍÁ ◊ ¬ Í¡ Ÿ ¬ ˝∑§ ⁄ Uá Ê
w
|
{ª ΄ U¬ ˝fl ‡ Ê - fl Ê Sà ȇ Ê Ê
Á
ãì ˝ÿÊ
ª
w
}
w¬˝Ê áÊ ¬ ˝Á à D ÔUÊ ¬ ˝∑§ ⁄ Uá Ê
w
~
zÁ
fl ‡ fl ∑ § ◊ ʸ¬ Í¡ Ÿ
x
Æ
w∞ ∑ § ÊŒ ‡ Ê
Ë © Ul Ê ¬ Ÿ
x
Æ
|fl
Ê „ UŸ - © Ul Ê ª - ∑ §Ê ⁄ Uπ ÊŸ
ʬ ͡
Ÿ
x
Æ
~ª Ê Œ Ê Ÿ ‚ ¢∑ §À ¬ ( ª Ê ¬
Í¡
Ÿ Á fl
ÁäÊ
)
x
v
y⁄
US ◊ ¬ ª « ∏UË
x
v
~◊ Í‹ ‡ Ê Ê ÁãÃ
x
y
z¬È¥‚ fl Ÿ ‚ ¥S ∑ § Ê⁄ U
x
z
|Ÿ Ê ◊ ∑ § ⁄ Uá Ê ‚ ¥S ∑ §Ê ⁄ U
x
|
x• Û Ê ¬ ˝Ê ‡ Ê Ÿ ‚ ¥S ∑ §Ê ⁄ U
x
}
v◊ Èá « UŸ ‚ ¥S ∑ § Ê ⁄ U
x
~
{Á
fl l Ê ⁄ Uê ÷ ‚ ¥S ∑§ Ê⁄ U
y
Æ
|ÿ ôÊ Ê
¬ fl Ë Ã - Œ Ë Ê̌
Ê ‚ ¢S
∑§
Ê
⁄U
y
z
|Á
fl fl Ê„ U‚ ¥S ∑ § Ê ⁄ U
z
w
vfl
Ê Ÿ ¬ ˝S Õ ‚ ¥S ∑ §Ê ⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 5
z
y
}¡ ã◊ Á Œ fl ‚ ‚ ¥S ∑§
Ê
⁄U
z
{
wÁ
flflÊ „ UÁ
Œ fl ‚ ‚ ¥S∑
§
Ê⁄ U
z
|
{• Ê ‡
Ê Ê Òø ( ‚ ÍÃ ∑ § )Á
fl
ø Ê⁄
U
{
Æ
|¡ Ë Á
fl à üÊ Ê h Áfl äÊ
Ê
Ÿ
{
~
x◊ Êà η Ê
« U‡ Ê
Ë
|
Æ
vŒË¬ ÿ ôÊ - ÿ Ȫ ÿ ôÊ
Á
fläÊ Ê
Ÿ
|
Æ
|Ÿ flª ˝„ US Ã Ê ò Ê
|
v
wª Êÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ § w
yŒ fl
à Ê
|
v
}fl
Œ ∞ fl ¥Œ fl S Õ Ê ¬ŸÊ
|
w
vÁ
fl‡ Ê
· • Ê „ÈUÁ Ã —
|
w
x‹ Ê∑§Á ¬ ˝ÿ ◊ ãòÊ
|
x
zÁ
‡ Êfl
Ê Á ÷ · ∑ § —
•• Ê ⁄ UÃ Ë Á ‡ Ê fl ¡ Ë
∑§
Ë
•Á‡ Ê fl S à ÈÁ
Ã

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 6

â
´S
·
¤
ÚU‡ æ
·ð¤
â‹Î
Ö
ü×
ð́
ÿ Ȫ Á Ÿ ◊ ʸá Ê ÿ Ê ¡ Ÿ Ê ( Á ◊ ‡ Ê Ÿ ) ∑§ Ë ¬ „È°Uø
¬˝’ Èh fl ª ¸‚ ‹ ∑ §⁄U‚ ÈŒ Í⁄ Uª ˝Ê ◊ Ê
Üø ‹ ∑ §
¡ Ÿ - ‚ Ê ◊ Ê ãÿ à ∑ § „ ÒU, ‚ Ê◊ Ê ãÿ ‹ Êª Ê¥
∑
§ Êÿ ôÊ Ëÿ ◊ ãòÊ Ê¥ ∑ §Ê ÷ Êfl ÊÕ ¸‚ ◊ ¤ Ê Ÿ ◊ ¥
• ‚ ÈÁfl äÊ Ê „ UÊŸ ‚ ¬ Á ⁄ U¡ Ÿ Ê¥ ∑ § Ë • Ê ⁄ U‚ 
’ Ê ⁄ U- ’ Ê⁄ U ÷ Ê fl Ê
Õ ¸ ‚ Á „ UÃ ¬ ÈS Ã ∑ §
¬˝∑ § Ê Á ‡Ê à ∑ §⁄ UŸ ∑ §
Ë ◊ Ê°ª • Ê ⁄U„ UË Õ Ë–
• Ã —• ¬ Ÿ  • Ê
à◊ Ë ÿ ¬ Á ⁄ U¡ Ÿ Ê ¥ ∑ §Ë
‚ ÈÁfl äÊ Ê ∑ §Ê ä ÿ ÊŸ ◊ ¥ ⁄ Uπ à „ ÈU∞ fl Œ ◊ ÍÁà ¸,
à ¬ Ê ÁŸ D U, ÿ Ȫ Œ ˝C Uʬ ¥.ü Ê Ë ⁄ UÊ
◊ ‡ Ê◊ Ê ¸
• Êø Ê ÿ ¸ ¡ Ë∞ fl¥ ¬ ⁄ U◊ fl
㌠Ÿ Ë ÿ Ê
F „ U‚ Á‹ ‹ Ê ◊ ÊÃ Ê ÷ ª fl Ã Ë Œ fl ˇ Ê◊ Ê ¸¡ Ë
∑
§ ‚ ͡ ◊ ‚ ¥⁄ U Ê̌
áÊ ◊ ¥ © Uã „ UË¥∑ § Ë ¬̋⁄Uá Ê Ê ‚ 
“
∑ §
◊ ¸∑§ Êá« U ¬ ˝Œ ˬ ”÷ Êfl Ê Õ ¸ ‚ Á „ UÃ
¬˝∑ § Ê Á ‡Ê à ∑ §Ë¡ Ê⁄ U„ UË„ ÒU– ¬ ˝S à ÈÃ
‚ ¥S ∑ § ⁄Uá Ê ◊ ¥ © UŸ ‚ ÷ Ë ∑ §◊ ¸∑ §Ê
á« UÊ ¥ ∑ §Ê 
‡
Ê Ê Á ◊ ‹ Á
∑ §ÿ Ê ª ÿ Ê„ ÒU, Á ¡ Ÿ ∑ § Ë ¬ Á
⁄ U¡ Ÿ Ê¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 7
∑§ Ê¬ ˝Ê
ÿ — ¡ M§⁄Uà ¬ « ∏à ˄ ÒU– ¡ Ò‚ - ª ΄ U
¬˝fl‡ Ê , Á fl fl Ê„U‚ ¬ Ífl ¸Á à ‹ ∑ § , fl ⁄ UË Ê̌ Ê ,
„
UÁ ⁄UŒ ˝Ê -‹ ¬ Ÿ , m UÊ
⁄U ¬ Í¡Ê, Áfl E ∑ §◊ ʸ
¬Í¡ Ê , ◊ Í‹ ‡ Ê
ÊÁ
ãà , ∞ ∑ § ÊŒ
‡ Ê Ë © Ul Ê ¬ Ÿ ,
fl
Ê „ UŸ ¬ Í¡ Ÿ , ª Ê
Œ Ê Ÿ , ⁄US ◊ ¬ ª « ∏Ë ,
• ʇ Ê Ê Òø Á fl øÊ⁄U ( ‚ Íà ∑ §• Ê ‡ Ê Ê Òø ∑ § Ë
• fl Á äÊ Á ∑ § à ŸË „ UÊ
ßU‚ ‚ ê
’ ãäÊ ◊ ¥ ’ „ ÈUÃ
‚ ◊ à -
◊ à ÊãÃ⁄U◊ Êãÿ à Ê∞
°„ Ò¥U– ◊ „ UÊ ◊ Ÿ Ê
«
UÊ Ú.¬ Ë .fl Ë .∑ §Ê
áÊ  Ÿ  “ äÊ
◊ ¸‡ Ê ÊS ò Ê∑ § Ê
ßUÁ à „ UÊ ‚ ” ∑ §ÃË ‚ ⁄‘U π á«U◊ ¥ • Ê ‡ Ê
ÊÒø ,
• ʇ Ê Èë ÿ ¬ ⁄ UÁfl Á÷Û Ê äÊ◊ ¸ ª ˝ã Õ Ê ¥ ∑ §
©
h ⁄ Uá Ê Ê¥ ∑ § ‚ ÊÕ Á
flS Ã ÎÃ Áfl
fl ø Ÿ Ê ∑ § Ë „ ÒU,
©
U‚ ◊ ¥ ‚ ∑ ȧ¿U• Ê
fl‡ ÿ ∑ §
‚ ◊ ¤ Ê Ê ¡ Ê Ÿ 
fl
Ê ‹ Ê‚ Ê ◊ Áÿ∑ §‚ ◊ Ê äÊ
Ê
Ÿ ÷ Ëß U‚
¬ÈS à ∑ §◊ ¥ Á Œ ÿʪ ÿÊ „ÒU) •
Ê Á Œ ∑ § ‚ Á
„ UÃ
¡ ËÁ fl à üÊ Ê h ,◊ Êà · ÊÊ « U·
Ë,Œ Ë ¬ ÿ ôÊ ,
‚ ¥S ∑ § Ê ⁄U‚ Íò Ê ¬h Á
à ∞ fl ¥Á ‡
Êfl Ê Á ÷ · ∑ § ∑ § Ê
÷ Ë ‡ ÊÊ
Á ◊ ‹ Á∑§ ÿ Ê ª ÿ Ê „ ÒU– ¬ ˝à ÿ ∑ §
∑§ ◊ ¸∑ §Ê
á« U‚ ‚ ê ’Á ãäÊ Ã ◊ ãòÊ Ê ¥ ∑ § ¬ Ífl ¸
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 8
∑ ˝§ ◊ ‡ Ê — Á ∑ ˝§
ÿ Ê ÁŸ Œ ̧‡ Ê ∞ fl¥÷ Êfl ‚ ¥ÿ Êª ∑ §
‚ Íò Ê Ê ¥ ∑ § ‚ ¥∑ § à ÷ Ë Á
Œ ∞ ª ∞ „ Ò¥U, © Uã „ ¥U
¡ ÊŸ - ‚ ◊ ¤ Ê ∑ § ⁄ U • ¬ Ÿ ∞ fl ¥ ‚ ◊ ÿ -
fl Ê Ã Ê fl ⁄ Uá Ê ∑ §• Ÿ ÈM § ¬ ‚ ãà ȋ Ÿ ’ Ÿ Ê
‹ Ÿ Ê ø Ê Á „ U∞ –
• Ê
‡ Ê Ê„ ÒU, ÿ „ U ‚ ¥S ∑ § ⁄ Uá Ê‚ ÷ Ë
‚ Èä Ê Ë ¡ Ÿ Ê¥, π Ê ‚ ∑ § ⁄ U• ¬ Ÿ ¬ Á ⁄ U¡ Ÿ Ê
¥ ∑ §
Á
‹ ∞ • àÿ ãà © U¬ ÿ Ê ª Ë„ UÊª Ê –
∑ § ◊ ¸∑ §Ê
á« UÊ¥ ∑ § Ê Áfl S Ã ÎÃ S fl M § ¬ ‚ ◊ ¤ Ê Ÿ 
∑ §Á ‹ ∞ ‡ ÊÊÁ ãà ∑ ȧܡ , „ UÁ⁄ Um UÊ
⁄ Um UÊ ⁄ UÊ
¬ ˝∑ § Ê Á ‡ Ê
à “∑ §◊ ¸∑ §Ê á« U ÷ Ê S ∑ § ⁄ ” U ∑ § Ê
‚ „ UÊ ⁄ UÊ÷ ËÁ ‹ ÿ Ê¡ Ê‚ ∑ § à ʄ ÒU–
∑ § ◊ ¸∑ §Ê
á« U ∑ Ò§ ‚  ¬ ˝÷ Êfl‡ Ê Ê‹ Ë’ Ÿ Ê ÿ ¥,
Á
∑ §Ÿ - Á∑ §Ÿ à âÿ Ê ¥ ∑ § Ê äÿ ÊŸ ⁄ Uπ ¥, • ÊÁ Œ –
◊ „ Uû fl ¬ Íá Ê ¸‚ Íò Ê ‚ ¥ Ê̌ ¬ ◊ ¥ S ¬ C UM §¬ ‚ 
¬ ˝à ÿ ∑ §∑ § ◊ ¸∑ § Ê á« U∑ § ‡ Ê
ÈM§ ◊ ¥ „ UË Á Œ ∞ ª ∞
„
Ò¥U– ß Uã „ ¥U◊ Ê òÊ ¬ … ∏UŸ Ê „ Uˬ ÿ Ê ¸# Ÿ „ UË ¥; fl⁄ UŸ ˜
Á
¡ à Ÿ ÊN Œ ÿ ¥ª ◊ Á ∑ §
ÿ Ê¡ Ê‚ ∑ § ,
• Ÿ È÷ ÍÁ
à ª ê ÿ ’ Ÿ Ê ÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §, © Uà Ÿ Ê „ UË
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 9
¬˝÷
Ê
fl
‡
ÊÊ
‹Ë∞fl
¥ ‚ ¡Ë
flfl
Ê
à Ê
fl
⁄
Uá Ê
©
U¬Á
S
ÕÃÁ
∑§
ÿÊ¡
Ê‚ ∑§ª
Ê
–
-¬˝∑§
Ê
‡Ê
∑ §
÷
ʌ
˝¬
Œ¬ÍÁ
áʸ◊
Ê
,‚¥fl
à ˜w
Æ| w

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 10

â
V
ïðUÌ
-
ç
ßß
ÚU‡ æ
• Õfl ¸. • Õ fl ¸fl
Œ
• Ê.
ª Î. ‚ Í. • Ê ‡fl ‹Ê
ÿ Ÿ - ª Îs Ô‚ Íò Ê
• Ê.
N U. S à Ê.• Ê ÁŒ àÿ N UŒ ÿ S ÃÊ ò Ê
ß ¸‡ Ê
. ß ¸‡ ÊÊ
fl Ê
Sÿ Ê ¬ Á Ÿ · Œ˜Ô
´ § . ´ § Ç fl Œ
∞ Ã .
’ Ê. ∞ Ã ⁄ Uÿ ’
˝Êr ÊÔá Ê
∑§ Ê.
üÊ Ê Ò.
‚ Í. ∑§ Ê àÿ Ê
ÿŸ - üÊ Ê Òà ‚ Íò Ê
∑Χ .ªÊ . ∑ Χ c áÊ ªÊ
ÿ òÊ Ë
ª Ê .ª Ë . ª Ê ÿ òÊ Ëª Ë Ã Ê
ª Ê .¬ È. ¬ . ª Ê ÿ òÊ Ë¬È⁄ U‡ ø ⁄ Uá Ê
- ¬ h Á
Ã
ª È. ªË . ª ÈL § ª ËÃ
Ê
ª Ê .
ª Î. ‚ Í. ª Ê Á÷ ‹ ª Îs Ô‚ Íò Ê
¡ Ò.‚ÍÎ. ¡ ÒÁ ◊ Ÿ Ëÿ ‚ Íò Ê
à Ò. • Ê . à ÒÁ ûÊ⁄ UË
ÿ • Ê ⁄ Uá ÿ ∑ §
à ÒÁ ûÊ. ‚ ¢. à ÒÁ ûÊ⁄ UË
ÿ ‚ ¢Á „ Uà Ê
Œ
È. ªÊ. Œ Ȫ ʸª Êÿ òÊ Ë
Œ
. ÷Ê . Œ fl Ë ÷ ʪfl Ã
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 11
Ÿ Î.ª Ê . Ÿ ÎÁ‚ ¢„ Uª Ê
ÿ òÊ Ë
¬Ê .ª Î. ‚
Í. ¬ Ê ⁄ US ∑ § ⁄ Uª Îs Ô‚ Íò Ê
¬˝. ◊ . ¬˝Á à D ÔUÊ ◊ „ UÊ Œ Áœ
’ ΄ .
© U. ’ ΄ UŒ Ê
⁄ Uá ÿ ∑ § © U¬
Á Ÿ· Œ
˜Ô
’ ˝. ª Ê . ’ ˝r Ê ÔÊ ª Ê ÿ òÊ Ë
’ ˝. ¬È. ’ ˝r Ê Ô¬ È⁄ UÊáÊ
◊ ¢.
’ ˝Ê . ◊ ãòÊ ’ ˝Ê r Ê Ôá Ê
◊ Ê.ª Î.‚Í. ◊ ÊŸ fl ª Îs Ô‚ Íò Ê
◊ Ê.¬ È. ◊ Ê∑ ¸§á« Uÿ ¬ È⁄UÊ áÊ
ÿ .ª Ê . ÿ ◊ ª Ê ÿ òÊ Ë
⁄
UÊ .ª Ê . ⁄ UÊ ◊ ª Ê ÿ òÊ Ë
⁄
UÊ .ø . ◊ Ê. ⁄UÊ ◊ ø Á ⁄ UÃ ◊ Ê Ÿ‚
⁄
UÊ .⁄U„ U. ⁄ UÊ ◊ ⁄ U„ US ÿ Ê ¬ Á ŸU· Œ
˜Ô
L§ .
ª Ê . L § º ˝ª Ê ÿ òÊ Ë
‹ .
ª Ê . À Ê ˇ ◊ Ë ª Êÿ òÊ Ë
‹ Ê
Òª Ê .S
ê Ê
Î.‹ ÊÒª Ê
Á Ê̌ S ◊ ÎÁ
Ã
fl
. ª Ê . fl L §áÊ ª Ê ÿ òÊ Ë
fl
Ê .¬ È. fl Ê ◊ Ÿ ¬ È⁄ UÊ áÊ
Á
fl .ª Ê . Á fl c áÊ Èª Ê ÿ òÊ Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 12
üÊ Ë . üÊ Ë ‚ ÍÄ Ã
‚ ¢.¬˝. ‚ ãäÿ Ê ¬ ˝ÿÊ ª
‚ Ë .
ª Ê. ‚ ËÃ Ê ª Êÿ òÊ Ë
„¢U.ª Ê. „ ¢U‚ ª Êÿ òÊË
„U. ª Ê. „ UŸ È◊Ê Ÿ ˜Ô ª Ê ÿ òÊ Ë
Ÿ Ê≈
U-
v Á¡ Ÿ◊ ãòÊ Ê ¥ ∑§ Ÿ Ë ø∑ §
fl ‹ •V
Á‹ π„ Ò¥U, fl ÿ ¡ Èfl ̧Œ ∑ §„ Ò¥U–
w ÿ ôÊ ‚ Üø Ê‹ Ÿ ∑ § ‚ ◊ ÿ ∑ §
Ë¡Ê
Ÿ 
flÊ
‹ Ë‚ ¥Á Ê̌# √ÿ ÊÅ ÿ Ê „Uà È◊
ãòÊ
∑§
∆UË
∑ §™ § ¬ ⁄U fl Ê‹ • Ÿ Èë ¿ UŒ
(¬ Ò⁄
UÊ
ª ˝Ê» §
) ∑ §Ê
¬ ˝ÿ Ê
ª ◊ ¥ ‹Ê
‚ ∑ §Ã„ ÒU¥–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 13

Â
ýæ
Ú
Uç
Ö·
¤
Ø™æ
è
Ø·¤
×ü·
¤
æ
‡Ç
U
¬ Á⁄ U¡ Ÿ ¬ ˝Êÿ — ¬ Í¿ Uà „ Ò¥U- Œ ê ¬ Á à ∑ §Ê∑ § „UÊ
°
∑ Ò§ ‚ ’ Ò∆ UÊ
ÿ ¥? Á fl Á ÷ Û Ê äÊ ◊ ¸ª ˝ã Õ Ê ¥ ◊ ¥ ¡ Ê

©
UÑ π „ ÒU, fl „ Uÿ „UÊ °Œ ⁄ U„ U„ Ò¥U-
fl˝Ã ’ ãäÊ Á fl fl Ê„ Uø ø à Èâ ÿ Ê
Z‚ „ U÷ Ê¡ Ÿ –
fl˝Ã Œ Ê Ÿ ◊ π ü Ê Êh ¬ % Ë Á à D UÁ à Œ Á Ê̌
áÊ –
‚ fl ̧·Èä Ê ◊ ¸∑ § Ê ÿ ̧·È¬ % Ë Œ Á Ê̌áÊ Ã —‡ ÊÈ÷ Ê –
• Á÷ · ∑ §Á fl ¬ ˝¬ Ê
Œ ¬ ˝ Ê̌ Ê‹ Ÿ ø Òfl flÊ ◊ à —
–
• Á¬ ø - ‚ ¥S ∑ §Ê ÿ ¸— ¬ ÈL § · Ê
 fl Ê Á̆
¬ S òÊ Ë flÊ
ŒÁ Ê̌áÊ Ã — ‚ Œ Ê –
‚ ¥S ∑ §Ê⁄ U∑ §Ã ʸ‚ fl¸ò Ê Áà D UŒ Èû Ê ⁄ Uà — ‚ Œ Ê – –
- äÊ ◊ ¸Á ‚ ãäÊÈ- x / z v {
∑ § ◊ ¸∑ § Êá« U ∑ § Ë√ ÿ fl S Õ Ê’ Ÿ Ê ∑ § ⁄
U,
¡ Ê°ø ∑ § ⁄ U¡ ’ ∑ §◊ ¸∑ §Ê á« U¬ ˝Ê⁄ Uê÷ ∑ § ⁄ UŸ Ê
„
UÊ , Ã Ê ‚ Üø Ê ‹ ∑ § ∑ §Ê ‚ Ê fl œ Ê
Ÿ „ UÊ ∑ §
⁄ U
fl Êà Êfl ⁄ Uá Ê ∑ § Ê• Ÿ È∑ ͧ ‹ ’ Ÿ Ê Ÿ Ê ø Ê Á„ U∞ –
∑ ȧ¿ U¡ ÿ ÉÊ Ê · ’Ê ‹ ∑ §⁄ U‡ Ê Ê ãà ⁄ U„ UŸ ∑ § Ë
• ¬ Ë‹ ∑ §
⁄ U∑ §∑ §Ê ÿ ¸ ¬ ˝Ê ⁄ Uê ÷ Á∑ § ÿ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 14
¡ Ê ∞ – ‚ Üø Ê ‹ ∑§ - • Êø Ê ÿ ¸ ∑ §Ê∑ §Ê◊
∑ §⁄ UŸ  fl Ê ‹S fl
ÿ ¢‚ fl ∑ § ∑§ ÊŸ Ëø Á Œ ÿ 
ª ÿ • Ÿ ȇÊ
Ê ‚ Ÿ ∑ § ‚ Ê Õ ∑ §
Ê ÿ ¸¬ ˝Ê
⁄ ê ÷
∑ §⁄ UŸ Ê ø Ê Á„U∞ –
v √ ÿ Ê ‚ ¬Ë ∆ UŸ ◊ Ÿ
w ª ÈL § fl ㌠Ÿ Ê
x ‚ ⁄ US fl
Ã Ë fl
㌠Ÿ Ê
y √ ÿ Ê ‚ fl
㌠Ÿ Ê
ÿ ø Ê⁄ UÊ ¥ ∑ Χ
àÿ ∑ §◊ ¸∑ § Êá« U∑ §¬ Ífl
¸∑ § „ Ò¥U–
ÿ ¡ ◊ Ê Ÿ ∑ §Á ‹ ∞ Ÿ „UË ¥, ‚ Üø Ê ‹ ∑ § -
• Ê ø Êÿ ¸ ∑ §Á ‹ ∞ „ Ò¥U– ∑ § ◊ ¸∑§ Êá« U
´ §Á· ÿ Ê ¥, ◊ Ÿ Ë
Á cÊ ÿ Ê¥ m Ê⁄ UÊÁ fl
∑ §
Á ‚ Ã
ôÊ ÊŸ - Á fl ôÊ ÊŸ ‚  ‚ ◊ Á ã fl à • Œ˜÷ ÈÃ
∑ Χàÿ „ Ò¥U, © U‚ ¬ ⁄ Uê ¬ ⁄ UÊ ∑ §Ê Á Ÿ flÊ ¸„ U
„U◊ ‚ „ UÊ ‚ ∑ §
, ß ‚ Á ‹ ∞ ©U‚ S ÕÊ Ÿ ∑ § Ê

Ã Õ Ê • ¬ Ÿ• Ê
¬ ∑ § Ê‚ ¢S ∑ § Ê Á
⁄ Uà ∑ §⁄UŸ ,
©U‚ ÁŒ √ ÿ ¬ ˝flÊ
„ U∑ §Ê ◊ Ê
äÿ ◊ ’ Ÿ Ÿ ∑ § Ë
¬ ÊòÊÃ Ê ¬ ÊŸ ∑ § Á‹ ∞ ÿ ∑ Χàÿ Á∑ §ÿ 
¡ Ê Ã „ Ò¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 15
√ÿ Ê‚ ¬Ë ∆ UŸ ◊ Ÿ -
√ÿ Ê‚ ¬Ë ∆ U¬ ⁄ U- ‚ Üø Ê
‹ ∑ § ∑ § • Ê‚ Ÿ ¬ ⁄ U
’ Ò∆ UŸ ∑§ ¬ Ífl ¸© U‚ ü Ê h Ê ¬ Ífl ¸∑ § Ÿ ◊ Ÿ ∑ §
⁄ ‘¥U–
ÿ „ U„ U◊ Ê ⁄ UÊ • Ê ‚ Ÿ Ÿ „ UË ¥, √ ÿ Ê‚ ¬ Ë ∆ U„ ÒU–
ß U‚ ∑ §‚ Ê Õ ∞ ∑ §¬ ÈŸ Ëà ¬ Á
⁄ U¬ Ê≈ UË ¡ È« ∏Ë „ ÒU–
©U‚ ¬ ⁄ U’ Ò∆ U∑ § ⁄ U© U‚ ¬ Á ⁄ U¬ Ê
≈ UË ∑ § ‚ Ê Õ
ãÿ Ê ÿ ∑ §⁄ U‚ ∑ ¥§ , ß U‚ ∑ § Á‹ ∞ © U‚ ¬ Ë ∆U∑ § Ë
ª Á⁄ U◊ Ê
- ◊ ÿ ʸŒ Ê ∑ §Ê ¬˝á Ê Ê◊ ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U, à ’
©U‚ ¬ ⁄U’ Ò∆ UÃ „ Ò¥U–
–– ª ÈL§- ß ¸U‡ Ê fl ㌠Ÿ Ê ––
ª ÈL§-
ª ÈL§ √ÿ ÁQ § Ã ∑ § ‚ Ë Á
◊ Ã Ÿ „ Ë
¥, ∞ ∑ § Á
Œ √ ÿ
ø à Ÿ ¬ ˝fl Ê „ - ß ¸E ⁄ U∑ §Ê • ¥‡ Ê „ Ò– ø à Ÿ Ê ∑ § Ê
∞ ∑ §• ¥‡ Ê¡ Ù• Ÿ È‡Ê Ê ‚ Ÿ √ ÿ fl S Õ Ê
’ Ÿ Ê Ã Ê, © ‚ ∑ § Ê » §
‹ Œ Ã Ê „ Ò- ß ¸E ⁄ U
∑ § „ ‹ ÊÃ Ê „ Ò, Œ Í‚ ⁄ UÊ • ¥‡Ê ¡ Ù • Ÿ ȇ Ê Ê‚ Ÿ
∑ § Ë ◊ ÿ Ê ¸Œ Ê Á‚ π Ê ÃÊ „ Ò, © ‚ ◊ ¥ ¬ ˝flÎû Ê
∑ § ⁄UÃ Ê „ Ò, fl „ Uª ÈL § „
Ò– • Êß ÿ , ª ÈL § ‚ ûÊ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 16
∑§ ÙŸ ◊ Ÿ - fl ㌠Ÿ ∑ §
⁄ U¥–
˙ ’ ˝r Ê ÔÊŸ ㌠¢¬ ⁄ U◊ ‚ Èπ Œ
¢,
∑
§ fl ‹ ¢ô Ê Ê Ÿ ◊ ÍÁ à Z,
m ãm ÊÃ Ë Ã ¢ª ª Ÿ ‚ ŒÎ‡ Ê ¢,
Ãû fl ◊ S ÿ Ê ÁŒ - ‹ ÿ̌ ◊ ˜ÔH
∞∑ ¢§ ÁŸ àÿ ¢Á fl ◊ ‹ ◊ ø ‹ ¥,
‚ fl ¸œË ‚ ÊÁ Ê̌
÷ ÍÃ ¢,
÷ Êfl Ê
Ã Ë Ã ¢Á òÊ ª Èá Ê ⁄ UÁ
„ UÃ ¢,
‚ Œ ˜Ôª ÈL ¢§ à ¢Ÿ ◊ ÊÁ ◊ H v H
• π á« UÊ Ÿ ㌠’ Ê œ Ê ÿ ,
Á
‡ Êc ÿ ‚ ãà ʬ „ UÊ Á ⁄Uá Ê –
‚ ÁëëÊ Œ Ê Ÿ ㌠M § ¬ Êÿ ,
ÃS ◊ Òü Ê Ë ª È⁄Ufl Ÿ ◊ — H wH
• Õ Ê¸Ã ˜- ’ ˝r Ê ÔÊŸ ㌠S
fl
M
§¬ , ¬⁄U◊
‚ Èπ Œ Ÿ  fl Ê‹ , ∑ § fl‹ ôÊÊ
Ÿ◊ÍÁà ¸,
mãm
(
‚ Èπ - Œ È—
π , ‹ Ê ÷ -
„ UÊ Á Ÿ •Ê
Á
Œ) ‚ ¬
⁄ U,
• Ê
∑ §
Ê ‡ Ê ∑ § ‚ ◊ Ê
Ÿ ( √ ÿ ʬ∑
§)
,Ã û fl
◊Á ‚
• Ê
Á Œ ◊ „ UÊ flÊ Ä ÿ ∑§ ‹ ÿ̌
÷ ÍÃ, ∞∑ § ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 17
Á
Ÿ àÿ , Á fl ◊ ‹ , • ø ‹ , ‚ Œ Ê‚ ÊÊ̌ Ë
S
fl M § ¬, ÷ Ê fl ( ‡
Ê È÷ -• ‡ ÊÈ÷ ) ‚ • à Ëà ,
à Ë
Ÿ Ê¥ ª áÈ Ê Ê ¥ ( ‚ à ,⁄ U¡ , à ◊ ) ‚⁄ UÁ
„ Uà ( ¬⁄
U)
©
U‚ ‚ Œ ª
Ô˜ L ȧ ∑ §Ê Ÿ◊ S ∑ §
Ê ⁄ U∑ §
⁄
UÃ „U¥Ò–
‚ ⁄ US flÃ Ë -
◊ Ê°‚ ⁄US fl Ã Ë Áfl l Ê ∞ fl ¥ fl Ê áÊ
Ë ∑ §
Ë Œ fl Ë„Ò¥–
’ Ù
‹  ª ÿ  ‡ Ê éŒ ◊ ¥ • ã×∑ §
⁄ Uá Ê∑ § Ù
¬˝÷ Ê Á fl
à ∑ § ⁄UŸ ÿ ÙÇÿ ¬ ˝Ê áÊ ¬ ÒŒ Ê „ Ù , ß‚
∑§Ê◊ ŸÊ - ÷ Ê flŸ Ê ∑ ‘§ ‚ ÊÕ ◊Ê °‚ ⁄ US fl
à Ë
∑§Ë fl ㌠Ÿ Ê ∑ § ⁄ U¥–
‹ ˇ ◊ Ë
◊ ̧œ Ê œ ⁄ UÊ ¬
ÈÁ C ÔU—
,
ª Ê
Ò⁄ UË Ã ÈÁ C ÔU— ¬ ˝÷ Ê œ ÎÁ à —–
∞ Ã Ê Á ÷ — ¬ Ê Á „UÃ Ÿ ÈÁ ÷ —,
• C ÔUÊÁ ÷ ◊ Ê Z‚ ⁄ US flÁ Ã H v H
• Õ Ê¸Ã ˜-
‹ ˇ
◊ Ë ,◊ œ Ê,
œ ⁄
UÊ , ¬ ÈÁ
C ÔU,
ª Ê
Ò⁄ UË , à ÈÁ C ÔU, ¬ ˝÷Ê , œ ÎÁ
à - ß Ÿ • Ê ∆ UM §
¬ Ê
¥
fl
Ê‹ Ë Œ fl Ë ‚ ⁄ US fl
Ã Ë „U◊ Ê ⁄ UË⁄
U Ê̌
Ê ∑ §⁄ ¥U–
‚ ⁄ US flàÿ ÒŸ ◊ Ê Á Ÿ àÿ ¢,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 18
÷ º ˝∑§Ê À ÿ ÒŸ ◊ Ê Ÿ ◊ — –
fl
Œ flŒ Êãà fl Œ ÊX ÔU,
Á
fl l ÊS Õ Ê Ÿ è ÿ ∞ fl ø H w H
• Õ Ê ¸Ã ˜- fl Œ -fl Œ Êãà ÃÕ Ê flŒ ÊX ÔU-
Á
fl l Ê ∑ § S fl M§ ¬ fl Ê ‹ Ë ◊ ÊÃ Ê ‚ ⁄
US flà Ë
∞fl ¢èÊ º ˝∑ § Ê ‹ Ë ∑ § Ê’ Ê ⁄Uê ’ Ê
⁄ UŸ◊ S ∑ §
Ê ⁄ U„ ÒU–
◊ Ê Ã S à fl Œ Ë ÿ - ¬ Œ ¬ V U¡ - ÷ ÁQ §ÿ ÈQ §Ê ,
ÿ à fl Ê ¢÷ ¡ Áãà Á ŸÁ π ‹ Ê Ÿ ¬⁄UÊÁ ã fl „UÊÿ –
ÃÁ Ÿ ¡ ¸⁄ Uà fl Á
◊ „ Uÿ ÊÁ ãà ∑§ ‹fl
⁄ Uá Ê ,
÷ Í- flÁq ÔU- ÔUfl Ê ÿ È- ª ª Ÿ Ê ê’ È
Á
fl Á Ÿ Á◊ ¸Ã Ÿ H x H
• Õ Ê Ã
¸ - ˜ „ U ◊ Ê°‚ ⁄ US
√ Ê
ÁÃ! ¡ Ê
‹ Ê
ª

• ãÿ ¡ Ÿ Ê¥ ∑ § Ê • ÊüÊ ÿ àÿ ʪ ∑ §
⁄ U, ÷ Á
Ä Ã -
÷Ê fl -¬ Á
Í⁄ Uà N UŒÿ ‚ • ʬ ∑ §
ø ⁄Uá Ê ∑§ ◊ ‹ Ê
¥
∑
§ Ê ÷ ¡ Ÿ ( ‚ fl
Ÿ ) ∑ §⁄Uà „U¥Ò,fl¬ Üø à û fl -
(
¬ Îâ fl Ë, ¡ ‹ , fl Êÿ È, • Á
ÇŸ , • Ê ∑
§ Ê
‡ Ê
- )
Á
Ÿ Á ◊ ¸Ã ‡ Ê ⁄ UË⁄ U‚ ◊ ÈÁÄ Ã ¬ Ê ¡ Êà „ Ò¥U–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 19

√
ÿ Ê‚ -
√
ÿ Ê ‚ ¬ Ë∆ ¬ ⁄ U ’ Ò∆ ∑ § ⁄U ∑ § ◊¸∑ §
Ê á«
‚ Üø Ê ‹ Ÿ ∑ § Ê ¡ Ù © ûÊ ⁄ UŒÊ Á
ÿ à fl © ∆
Ê ÿ Ê „Ò,
©
‚ ∑ ‘§• Ÿ ÈM§¬ • ¬ Ÿ  ◊ Ÿ , fl Ê
áÊ Ë ,
• ãà — ∑ §⁄ Uá Ê , ’ ÈÁ h • Ê ÁŒ ∑ §Ù ’ Ÿ Ê Ÿ ∑ § Ë
ÿ Ê ø Ÿ Ê ß ‚ fl㌠Ÿ Ê∑‘§ ‚ Ê Õ§ ∑ §
⁄ U¥–
√
ÿ Ê‚ Êÿ Á fl c áÊ ÈM §¬ Êÿ,
√
ÿ Ê‚ M §¬ Ê ÿ Á
fl c áÊ fl
–
Ÿ ◊ Ê fl Ò’ ˝r ÊÔÁ
Ÿ œ ÿ ,
fl
Ê Á
‚ D ÔUÊÿ Ÿ ◊ ÊŸ ◊ —H v H
• Õ Ê
¸Ã ˜- ’ ˝rÊ ÔÁŸÁ œ ( ’ ˝r Ê
Ôô Ê Ê
Ÿ ‚ 
¬Á ⁄U¬ Íá Ê ¸) fl Á ‚ D ÔUfl ¢‡ Ê¡ ( flÁ‚ D ÔU∑ §
¬ ˝å Ê
ÊÒò Ê)
Á
fl cáÊ ÈM §
¬ Ë √ ÿ Ê‚ • ÊÒ⁄ U√ ÿ Ê
‚ M §¬ Ë Á fl
c áÊÈ
∑§ ÊŸ ◊ S ∑ §
Ê ⁄ U„ ÒU–
Ÿ ◊ Ê S̆ Ã ÈÃ √ ÿ Ê‚ Áfl ‡ ÊÊ ‹’ Èh ,
»
ȧ Ñ UÊ ⁄ UÁ fl㌠Ê
ÿ Ã ¬òÊ Ÿ ò Ê –
ÿ Ÿ à fl ÿ Ê ÷ Ê⁄Uà à ҋ¬ Íá ʸ—
¬˝Ö fl Ê Á ‹ à Êô Ê ÊŸ ◊ ÿ — ¬ ˝Œ Ë
¬ — –
-’ ˝.¬ È.
w y z . | . v v
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 20
• Õ Ê¸Ã ˜- • àÿ Á
œ ∑ § ’ ÈÁ h ‡ÊÊ ‹ Ë , Á fl ∑ §Á ‚ Ã
∑ § ◊ ‹ ∑ §Ë à ⁄ U„ UŸ ò Ê Ê¥ fl Ê‹ , „ U ◊ „UÁ· ¸
√
ÿ Ê
‚ ! • Ê ¬ ∑§Ê  Ÿ ◊ S ∑ §
Ê ⁄ U„ ÒU– • ʬ Ÿ 
◊ „UÊ÷ Ê⁄ Uà M §¬Ë à ‹ ‚ ¬ Á ⁄ U¬ Íá Ê ¸ô Ê ÊŸ ◊ ÿ
¬ ˝ŒË¬ ¬ ˝Ö fl Á‹ à Á
∑ §
ÿ Ê „ ÒU–
H ‚ ÊäÊ Ÿ ÊÁŒ ¬ Á
fl òÊ Ë ∑ § ⁄ áÊ ◊ ˜ÔH
‚ à∑ § Êÿ ÙZ,ü Ê D © g ‡ ÿ Ù¥ ∑ ‘§Á ‹ ÿ 
ÿ Õ Ê‡ ÊÁQ § ‚ Ê
œ Ÿ , ◊ Ê äÿ ◊ ÷ Ë ¬ Áfl òÊ
⁄
Uπ Ÿ ¬ « ∏à „ Ò¥– ∑§ ◊ ¸∑ §
Ê á« ◊ ¥ ¬ ˝ÿ ÈQ §
„Ù Ÿ  fl Ê ‹  © ¬ ∑ §⁄ Uá Ê Ù ¥, ‚ Ê œ Ÿ Ù
¥ ◊ ¥
‚ ÁÛÊÁ „ à • ‡Ê
È÷ ‚ ¥S ∑ § Ê
⁄ U„ ≈ UÊÿ ¡ Ê Ã 
„Ò¥, © ã„ ¥ ◊ ãòÊ ‡ ÊÁQ § ‚ Ÿ C Á ∑ § ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê
„Ò∞ fl ¥Œ flà fl ∑§ Ê ‚ ¥S ∑ § Ê ⁄U¡ ª Ê ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê
„Ò– ∞ ∑ § ¬ ˝Á à ÁŸ Á œ ¡ ‹ ‹ ∑ § ⁄ U◊ ¥ò Ê ¬ Ê
∆
∑ ‘§ ‚ ÊÕ ¬ Ñ fl Ù ¥/ ∑ § ȇ ÊÊ • Ù ¥ÿ Ê ¬ Èc ¬ Ù¥‚ 
‚ ÷ Ë© ¬ ∑ §⁄Uá Ê Ù ¥,‚ Ê
œ ∑ § Ù¥,¬ Í¡ Ÿ
‚ Ê◊ Áª ˝ÿ Ù ¥ ¬ ⁄ U ¡ ‹ Á‚ ¥ø Ÿ ∑ §⁄ U¥–
÷ ÊflŸ Ê ∑ § ⁄ U¥ ◊ ãòÊ ‡ ÊÁ Q § ∑ ‘§ ¬ ˝÷ Ê
fl ‚ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 21
©
Ÿ ◊ ¥ ∑ § È‚ ¥S ∑ § Ê
⁄ UÙ
¥ ∑ ‘§¬ ‹ ÊÿŸ • ı⁄ U
‚ È‚ ¥S ∑ §Ê ⁄ UÙ ¥∑ ‘§ © ÷ Ê
⁄ US Õ Ê
¬Ÿ ∑ § Ê∑ ˝§ ◊
ø‹ ⁄ U„ Ê „ Ò–
˙ ¬ ÈŸ ÊÁ à à ¬ Á ⁄
Ud ÈÃú
‚Ê ◊ ú ‚ Íÿ ¸S ÿ ŒÈÁ „ UÃ Ê –
fl
Ê ⁄ Uá Ê ‡ Ê E Ã Ê Ã Ÿ Ê – -v ~ .y
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U ÿ ¡ ◊ Ê
Ÿ ! Á ¡ ‚ ¬˝∑ § Ê
⁄ U
‚Íÿ ¸¬ Èò Ê Ë © U· Ê ‚ Ê◊ ∑ § Ê
‡ ÊÊ
‡ fl
à ¿Uã Ÿ Ê
(
¬ ˝∑ Χ Á à ª à ‡Ê Ê œ Ÿ ¬ ˝Á ∑ ˝§ÿÊ
) ‚¬ Á fl òÊ
∑
§ ⁄ UÃ Ë „ ÒU, © U‚ Ë ¬ ˝∑ § Ê
⁄ Uü Ê hÊÃ Èê
„ ¥U ¬Á fl òÊ
∑
§ ⁄ UÃ Ë „ÒU– ( Œ fl‡ ÊÁÄ Ã ÿ Ê ¥ ∑ §
Á‹∞ ©U¬ ÿ Ê ª Ë
’Ÿ Ê Ã Ë „ ÒU– )
˙ ¬ ÈŸ ãà È◊ Ê Œ fl
¡ Ÿ Ê —
¬
ÈŸ ãà È◊ Ÿ ‚ ÊÁ œ ÿ — –
¬
ÈŸ ãà ÈÁ fl E Ê ÷ ÍÃ Ê ÁŸ
¡ Ê Ã fl Œ — ¬ ÈŸ Ë Á
„ U◊ Ê
– - v ~ . x~
• Õ Ê ¸Ã ˜- Œ fl ª á Ê„ U◊ ¥ ¬ Áfl
ò Ê’ Ÿ Ê ∞ °–
‚ÈÁ fl ø Ê ⁄ UÊ ¥ ‚ ‚ Èfl Ê Á ‚ Ã ◊ Ÿ ∞fl¢’
ÈÁ h „ U◊ ¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 22
¬ Áfl òÊ ’Ÿ Ê ∞ °– ‚ ê ¬ Íá Ê ¸¬˝ÊáÊ Ë „U◊ ¥ ¬ Áfl òÊ
’ Ÿ Ê ∞ °– „U¡ Ê Ã fl Œ — ( • Á
ÇŸ Œ fl)!• Ê ¬ ÷ Ë
„
U◊ ¥ ¬ Á fl
òÊ ’ Ÿ Ê∞ °–
˙ ÿ ûÊ ¬ Á fl òÊ ◊ Á ø ¸Á · •ª A Á flà à ◊ ãà ⁄ UÊ –
’ ˝rÊ Ôà Ÿ¬ ÈŸ Ê Ã È◊ Ê H - v ~.
y v
„ U• ÇŸ ! • Ê ¬ ∑ § Ë Ã¡ S fl ËÖ fl Ê‹ Ê • Ê
¥
∑§ ◊ äÿ ◊ ¥ ¡ Ê ¬ ⁄ U◊ ¬Á
flòÊ , ‚ àÿ , ôÊ Ê Ÿ
∞ fl¢• Ÿãà M § ¬ Áfl Á fl œ ‹ Ê̌áÊÊ ¥ ‚ ÿ ÈÄ Ã
’ ˝rÊ ÔÁ fl Sà Îà „ È• Ê „ ÒU, © U‚‚ „ U◊ Ê ⁄U¡ Ëfl Ÿ
∑§ Ê
¬ Á flòÊ ∑ § ⁄ ¥U–
˙ ¬ fl ◊ Ê Ÿ — ‚ Ê• l Ÿ —
¬ Áfl òÊ á Ê Áfl ø c Ê ¸ÁáÊ — –
ÿ —¬ Êà ʂ ¬ ÈŸ Êà È◊ Ê – -v~ . y w
• ÕÊ ¸Ã ˜- ¡ Ê ¬ Á fl òÊ
Ã Ê ¬ ˝ŒÊ Ÿ ∑ §⁄ UŸ 
flÊ‹  Á fl
‹ Ê̌ áÊ º ˝C ÔUÊ fl
Êÿ ÈŒfl ‚ fl ¸ô ÊÊ Ã Ê
• Ê
Ò⁄ US flÿ ¢¬ Áfl òÊ „ Ò¥U,fl• Ê
¡ • ¬ Ÿ Ë
¬ Áfl òÊ Ã Ê ‚ „ U◊ Ê ⁄ U¡ Ë fl Ÿ∑ §Ê¬ Áfl òÊ ∑ § ⁄ ¥U–
˙ © U÷ Êèÿ Ê¢Œ fl ‚ Á fl à —
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 23
¬Á fl òÊ á Ê ‚ fl Ÿ ø –
◊ Ê ¢¬ ÈŸ Ë Á „UÁ fl Eà —
H -v ~. y x
• Õ Ê¸Ã ˜- „U ‚ fl
¸¬ ̋⁄
U∑ § ‚ Áfl
Ã Ê Œfl!• ʬ
• ¬ Ÿ Œ Ê Ÿ Ê¥ ¬ ˝∑
§ Ê⁄ U∑ §S flM§
¬ Ê¥ ‚ • Õ Ê
¸Ã ˜Ô
• ¬ Ÿ Ë ( ÿ ôÊ ∑§ Á‹ ∞) • ÊôÊ Ê ‚ • Ê Ò⁄ U
¬˝à ÿ̌ Ê ¬ Áfl òÊ S fl M §¬ ‚ ,
‚ ’ • Ê ⁄
U‚ 
„
U◊ Ê ⁄ U¡ Ëfl Ÿ ∑§Ê ¬ Á flòÊ’ Ÿ Ê∞ °–
H ◊ X ‹ Ê ø ⁄ Uá Ê ◊ ˜ÔH
¬˝à ÿ ∑ § ‡ Ê
È÷ ∑§
Ê ÿ ¸∑ §Ù‚ ê
¬ Û Ê ∑ §⁄ UŸ ‚ 
¬ „ ‹  fl Ê ‹  ÿ Ê
¡ ∑ §
Ù¥,‚ Ê œ ∑ §Ù ¥ ∑ ‘§
∑§ À ÿ Ê áÊ , © à‚ Ê„ • Á ÷ fl
œ ¸Ÿ, ‚ È⁄U Ê̌
Ê • ı ⁄ U
¬˝‡ Ê¥‚ Ê ∑ §
Ë Œ ÎÁ C‚ ¬ Ë‹ • Ê̌
à • ı⁄ U¬ Èc¬
∑§ Ë fl · Ê ¸∑ § ⁄ US fl ʪ à Á
∑ §
ÿ Ê ¡ ÊÃ Ê „ Ò–
◊ Uã ò Ê ∑ ‘§ ‚ Ê Õ ÷ Ê fl ŸÊ ∑
§
Ë ¡ Êÿ , Œ fl
• Ÿ Ȫ ˝„ ∑ §Ë fl
· Ê
¸„ Ù ⁄ U„Ë„ Ò, Œfl
à fl ∑ ‘§
œ Ê ⁄ Uá ÊÃ Õ ÊÁ Ÿ fl Ê ¸„ ∑ § ËÊ̌ ◊ à Ê∑ §Ê
Á
fl ∑ § Ê ‚ „ Ù ⁄ U„ Ê„ Ò–
˙ ÷ º ¢̋ ∑ § áÊ ̧Á
÷— o Îá ÊÈÿÊ ◊ Œfl Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 24
÷ º ¥̋¬ ‡ ÿ ◊ Ê Ê̌ Á ÷ ÿ ¸¡ òÊ Ê —–
Á
S Õ ⁄ ÒU⁄ X ÒUS Ã ÈC ÔÈfl Ê ú ‚ S Ã Ÿ ÍÁ ÷ —
√
ÿ ‡ Ê◊ Á „ UŒ fl Á„ Uà ¢ÿ Œ Ê ÿ È— H - w z. w v
• Õ Ê ¸Ã ˜- ÿ Ê ¡ ∑ § Ê
¥ ∑ §¬ Ê
· ∑ §„ U
Œfl Ã Ê • Ê ! „ U◊ ‚ Œ Òfl ∑ §
À ÿ ÊáÊ ∑ §
Ê⁄ UË fl ø Ÿ Ê ¥
∑ §Ê„ UË • ¬ Ÿ ∑ §Ê Ÿ Ê¥ ‚ ‚ ÈŸ ¥, Ÿ ò Ê Ê¥ ‚ 
‚ Œ Òfl ∑ §
À ÿ Ê áÊ ∑ § Ê ⁄ UË Œ · ÿ „ UË Œ π ¥– „ UŒ fl !
¬ Á ⁄ U¬ ÈC ÔU • ¢ª Ê ¥ ‚ ÿ ÈÄ Ã ‚ ÈŒ Î… ∏U ‡ Ê
⁄ UË ⁄ U fl Ê ‹ 
„
U◊ • ʬ ∑ § Ë fl ㌠Ÿ Ê ∑ § ⁄ Uà  „ UÈ∞ - ‹ Ê ∑ §
Á
„ Uà ∑ §Ê ⁄ UË ∑ §Ê ÿ Ê Z ∑ §Ê ∑ § ⁄Uà „ ÈU∞ ¬ Íá Ê ¸• Ê ÿ È
à ∑ § ¡ Ë Áfl à ⁄ U„ ¥U–
H ¬ Áfl òÊ Ë ∑ §⁄ Uá Ê ◊ ˜ÔH
Œflà fl ‚ ¡ È« ∏Ÿ ∑ § Ë ¬ „ ‹ Ë ‡ Ê Ã ¸¬ Á fl òÊ Ã Ê
„
Ò– © ã„ ¥ ‡ Ê ⁄UË ⁄ U• ı ⁄ U◊ Ÿ ‚ , • Ê ø⁄ Uá Ê • ı
⁄ U
√
ÿ fl „ Ê ⁄ U‚ ‡ Ê Èh U√ ÿ Á Q § „ Ë Á ¬ ˝ÿ „ Ù Ã „ Ò¥–
ß ‚ Ë Á‹ ÿ ÿ ôÊ ¡ Ò‚ üÊ D ∑ § Ê ÿ ¸◊ ¥ ÷ Ê ª
‹ Ÿ ∑ ‘§ Á ‹ ÿ ‡ Ê ⁄ UË ⁄ U• ı ⁄U◊ Ÿ ∑§ Ù ¬ Áfl òÊ
’ Ÿ Ê Ÿ Ê „ Ù Ã Ê „ Ò– ’ Ê ÿ ¥ „ ÊÕ ∑ §Ë „ Õ ‹ Ë ◊ ¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 25
∞ ∑ § ø ê ◊ ø ¡ ‹ ‹ ¥,Œ Ê
ÿ ¥ „ Ê Õ ‚ … ∑ ‘§
¥,
◊ ãòÊ ‚  • Á ÷ ¬ ÍÁ ⁄ Uà ¡ ‹ ‡Ê ⁄ UË ⁄ U¬ ⁄ U
Á
¿ «∏∑ ‘§ ¥, ÷ Ê fl ∑ § ⁄ U¥ „ ◊ • ㌠⁄ U• ı⁄ U’ Ê„ ⁄ U
‚ ¬ Á fl òÊ „ Ù ⁄ U„ „ Ò¥–
˙ • ¬ Á fl òÊ — ¬ Á fl òÊ Ê  fl Ê,
‚ flÊ ¸fl S Õ Ê ¢ª Ã Ê  Á̆ ¬ fl Ê
–
ÿ — S ◊ ⁄ Uà ¬ Èá « ⁄ UË ∑ § Ê Ê̌¥,
‚ ’ Ê s ÔÊ è ÿ ãà ⁄ U— ‡ Ê ÈÁ ø —
–
˙ ¬ ÈŸ Ê Ã È¬ Èá « U⁄ UË ∑ § Ê Ê̌
— ,
¬ ÈŸ Êà Ȭ Èá « U⁄ UË∑ § Ê Ê̌ — , ¬ÈŸ Ê Ã È–
- flÊ .¬ È. x x .{
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¬ Á fl òÊ • Õ fl Ê• ¬ Á fl òÊ Á ∑ § ‚ Ë è ÊË
• flS Õ Ê◊ ¥ ∑ §Ê ß ¸ Ä ÿ Ê¥ Ÿ „ UÊ, ¡ Ê 
¬ Èá « U⁄ UË ∑ § Ê Ê̌ ( ∑ § ◊ ‹ flà ˜Ô Á Ÿ Á
‹ ¸# Ÿ ò Ê Ê¥
flÊ ‹ è Ê ª fl Ê Ÿ ˜Ô- Á √Ê c áÊ È) ∑ §
Ê S ◊ ⁄Uá Ê ∑ § ⁄ UÃ Ê
„
ÒU, fl „ U• ãà ’ Ê ¸s Ô( ‡ Ê⁄UË⁄U- ◊ Ÿ ) ‚ ¬ Á fl òÊ
„
UÊ ¡ Ê Ã Ê „ ÒU– „ U ¬ ⁄ U◊ Ê à◊ Ÿ ˜Ô! „ U◊ ¢ ¬ Á fl òÊ
∑ § ⁄ Ê, „ U¬ Èá « U⁄ UË∑ § Ê Ê̌ !„ U◊ ¥ ¬ Á flòÊ ∑ §
⁄ UÊ
, „U
¬ Èá « U⁄ UË ∑ § Ê Ê̌! „ U◊ ¥ ¬ Á fl
òÊ ∑ § ⁄ UÊ–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 26
H • Ê ø ◊ Ÿ ◊˜ÔH
• Êø ◊ Ÿ ∑ §
Ê• Õ ¸ „ Ò Á ∑ ˝§
ÿ Ê ‡ Ê Á
Q §
,
Áfl
ø Ê⁄ U‡ ÊÁ Q § • ı⁄ U÷ Ê fl ‡ ÊÁQ§ ∑ §
Ê ¬ Á⁄ U◊ Ê ¡
Ÿ
¸
ߟ à ˟ Ù ¥„ Ë ∑§
‘ã Œ Ù
˝¥ ◊ ¥ ‡Ê
Ê Á ãÃ, ‡ÊË Ã ‹ à Ê
,
‚ ÊÁà fl ∑ §Ã Ê • ı
⁄ U¬ Áfl òÊ Ã Ê
∑ §Ê‚ ◊ Ê
fl ‡
Ê „ Ù
–
ßㄠ˥÷ Ê fl Ÿ Ê
• Ù ¥∑ §
‘ ‚ ÊÕ Ã ËŸ • Êø ◊ Ÿ Ë
¡ ‹ S fl Ê „ Ê ∑§
‘‚ Ê Õ ◊ π
È ◊ ¥ «Ê‹ –
¥
˙ • ◊ ÎÃ Ê ¬S à ⁄ Uá Ê ◊ Á ‚ S fl Ê
„ UÊ H v H
˙ • ◊ ÎÃ Ê Á¬œ Ê Ÿ ◊ Á‚ Sfl Ê „UÊ
H wH
˙ ‚ àÿ ¢ÿ ‡Ê —
üÊ Ë ◊ ¸Áÿ ,
üÊË— üÊ ÿ Ã Ê ¢SflÊ„ UÊ H x H
- • Ê
E .ª Î.
‚ Í. v .
wy ◊ Ê . ªÎ. ‚ Í.v
. ~
• Õ Ê¸Ã ˜- „ U • ◊ Îà S fl M §
¬ ¡ ‹ ( Œfl ÃÊ)
ÃÈ◊ ◊ ⁄U Á’ S Ã⁄ U( • Ê œ Ê
⁄U) „UÊ – „ U • ◊ÎÃ
SflM § ¬ ¡ ‹ ( Œ fl Ã Ê ) à È◊ ◊ ⁄U• Ê ë¿ UÊ
Œ
Ÿ
(©U¬ ∑ §Ê ⁄ U∑ § )„ UÊ– „U Œ fl !◊ Ȥ
Ê‚ àÿ , ÿ
‡ Ê
• ÊÒ⁄ Uü Ê Ë
- ‚ ◊ÎÁh ‚ ‚ ê ¬ãŸ ’ Ÿ Ê
• Ê–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 27

H Á‡ Ê π Ê fl
㌠Ÿ ◊ ˜ÔH
Á
‡Ê π Ê ∑ §
Ê Œ Í‚ ⁄ UÊ Ÿ Ê ◊ ø Ù≈UË ÷Ë „Ò– øÙ ≈
UË
Á
‡Ê π ⁄ US à ⁄ U∑ §Ë „ Ù Ã Ë „ Ò–„ ◊ ÷ ËÁ ‡ Êπ ⁄ U
S
à ⁄ U∑ ‘§ © ëø Áfl ø Ê ⁄ UÙ
¥, ÷Ê fl ŸÊ• Ù ¥• ı
⁄ U
• ÊŒ ‡ Ê Ù Z‚ ÿ ÈQ § „ Ù ¥– ß ã„ Ë
¥÷ Ê
fl
Ÿ Ê • Ù
¥∑ ‘§
‚Ê Õ ’ Ê
ÿ ¥ „ Ê Õ ∑ § Ë „Õ ‹Ë ◊ ¥ ¡ ‹
‹∑ § ⁄ UŒ Êÿ ¥ „ UÊ Õ ∑ §Ë © °ª
Á‹ ÿ Ù¥ ∑ §Ù
ªË ‹ Ê∑ § ⁄UÁ‡ Êπ Ê S Õ Ê Ÿ ∑ §
Ê S
¬‡ Ê
¸∑ § ⁄U¥–
˙ Á ø º Í̋Á
¬ Á
áÊ ◊ „ UÊ ◊ Êÿ ,
Á
Œ √ÿ à ¡ — ‚ ◊ Á ã fl à –
Á
à D ÔUŒ Á fl Á‡ Ê π Ê ◊ äÿ ,
Ã
¡ Ê fl ÎÁh ¢∑ ȧ
L § c fl ◊ H - ‚ ¢.
¬ ˝.
• Õ Ê
¸Ã ˜- „ Uø Òà ãÿ - S fl
M §¬
◊ „ UÊ ◊ Ê ÿ!
(
’ ˝r Ê Ô ∑ §
ˬ ⁄ UÊ ‡ ÊÁÄ Ã ) Á
Œ √ÿ à ¡ ‚ 
‚ê ¬ 㟠Œ Áfl ! ◊ ⁄ U Á ‡ Êπ Ê SâÊÊŸ ¬ ⁄ U
Á
fl⁄UÊ ¡ ◊ ÊŸ „ UÊ ∑ § ⁄ U◊ Ȥ ÊÁ Œ
√ ÿ à ¡ ¬ ˝Œ Ê
Ÿ
∑
§ ËÁ¡ ∞ –

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 28

H ¬˝Ê
áÊ Êÿ Ê ◊ —H
üÊ D
Ã Ê ∑ §
‘ ‚ fl
¥œ Ÿ
¸ • ı ⁄ UÁ Ÿ Á ∑§
˝C Ã Ê ∑ §
‘
ÁŸ c
∑ § Ê‚ Ÿ ∑ §
‘Á ‹ ÿ Á flÁ‡ Ê C ¬Ê
˝á Ê ‡ ÊÁQ §∑ § Ë
¡ M
§ ⁄UÃ „ Ù Ã Ë „ –
Ò ¬ Ê
˝á Ê Ê
ÿ Ê ◊ ∑§Ë Á
∑§
˝ÿ Ê mÊ
⁄ UÊ
© ‚ Ë ‡ ÊÁ
Q §∑ § Ù • ㌠⁄Uœ Ê ⁄ Uá Ê Á ∑ §ÿ Ê ¡ Ê
à Ê
„ –
Ò ∑ §
◊ ⁄ U‚ Ëœ Ë ∑ § ⁄ U∑ §
‘’ ∆
Ò, ¥ œ Ë⁄ U-
œ Ë ⁄U ª „
⁄ UË
E Ê‚ • ㌠⁄Uπ Ë ø
¥ , ¥ ÿ Õ Ê‡ Ê Á Q § • ㌠⁄ U⁄ UÙ
∑ §
¥‘ ,
œ Ë⁄
U-
œ Ë⁄ U ’ Ê „ ⁄ UÁ Ÿ ∑ §Ê‹ ,
¥ Õ Ù« Ë
∏ Œ ⁄
 UÁ ’Ÿ Ê
E Ê‚ ∑ §
‘ ⁄ U„ –
¥ ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §
⁄U¥ ‡ Ê⁄ UË⁄ U’‹ ,
◊ Ÿ Ù’ ‹ • ı⁄ U• Ê à◊ ’ ‹ ◊ ¥ flÁ
Îh „ Ù ⁄ U„Ë„ –
Ò
˙ ÷ Í—˙ ÷ Èfl — ˙ S fl — ˙ ◊ „ U—,
˙ ¡ Ÿ— ˙ Ã ¬ — ˙ ‚ àÿ ◊ ˜Ô–
˙ Ã à‚ Á fl
à Èfl ¸⁄ ‘Uá ÿ ¢÷ ª Ê ̧Œ fl
S ÿ œ Ë ◊ Á
„ U–
ÁäÊ ÿ Ê
ÿ Ê Ÿ — ¬ ˝ø Ê Œ ÿ Êà ˜Ô–
˙ • ʬ Ê Ö ÿ Ê Ã Ë ⁄ U‚ Ê˘ ◊ Îà ¢,
’ ˝rÊÔ÷ Í÷ Ȩ̀fl — S fl — ˙ – - à Ò. • Ê . v Æ . w |
• Õ Ê ¸Ã˜- ˙ • Õ Ê¸Ã ˜Ô ¬ ⁄ U◊ Êà◊ Ê ÷ Í— ,
÷ Èfl
— , S fl — , ◊ „ U— , ¡ Ÿ — , Ã ¬ —• Ê
Ò⁄ U‚ àÿ◊ ˜Ô
-ß Ÿ ‚ Ê
à ‹ Ê∑ § Ê ¥ ◊ ¥ ‚ ¢√ÿ Ê # „ ÒU– © U‚ fl⁄
Uá Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 29
∑ § ⁄ UŸ ÿ ÊÇ ÿ ÷ ÇÊ ¸S fl M §
åÊ ( ¬ Ê
¬ Ÿ Ê ‡ Ê∑ § )
ÁŒ √ÿ ‚ Á fl à ʌ fl Ã Ê ∑ §Êäÿ Ê Ÿ ∑ § ⁄ Uà ʄ Í°U,
¡ Ê( fl„ U) „ U◊Ê ⁄ UË Ô’ ÈÁ
h ∑ § Ê U ( ‚à∑ §◊ ¸◊ ¥)
¬ ̋Á⁄ Uà ∑ § ⁄ U– ’ ˝r Ê Ô ( ¬ ⁄ U◊ Ê à◊Ê ) • Ê
¬ —
(¡ ‹ ) M § ¬ , Öÿ Ê Á Ã (Ã ¡ ) M § ¬ , ⁄ U‚
(• Ê Ÿ ㌠) M §
¬ Ã Õ Ê •◊ Îà M §
¬ „ ÒU,÷ Í—
÷ Èfl — • Ê Á Œ ‚ ◊ S à ‹ Ê
∑ §
Ê
¥ ◊ ¥ Áfl
l ◊ Ê Ÿ „ ÒU–
H ãÿ Ê‚ — H
ãÿ Ê ‚ ∑ § Ê • Õ ¸„ ÙÃ Ê „ Òœ Ê ⁄ Uá Ê ∑§⁄ UŸ Ê ,„ ◊
÷ Ë ´ §Á· - Œ fl à ʕ Ù ¥∑ §Ë Ã⁄ U„ Œfl
à fl œ Ê⁄ Uá Ê
∑ § ⁄ U‚ ∑ ‘§¥, ß ‚∑ ‘§ Á ‹ ÿ ã ÿ Ê ‚ Á∑
§ ÿ Ê ¡ Ê
à Ê
„Ò– ’ Ê
ÿ ¥ „ Ê Õ ∑ § Ë „ Õ ‹ Ë◊ ¥ ¡ ‹ ‹ ¥, ŒÊ ÿ ¥
„Ê Õ ∑ §
Ë © °ª Á
‹ ÿ Ù ¥∑ §
Ù ª Ë ‹ Ê ∑§ ⁄ U, ◊ãòÊ
∑ ‘§ ‚ ÊÕ Á Ÿ ÁŒ¸C • ¥ª Ù¥∑ § Ù ’ Êÿ ¥ ‚ Œ Ê ÿ ¥
S¬ ‡ ʸ∑ §⁄ Uà ø ‹ ¥– ÷ Ê fl
Ÿ Ê ∑§
⁄ U¥ „ ◊Ê ⁄ UË
ß Á ㌠˝ÿ Ù¥◊ ¥ Œ fl
à fl ∑ §Ë S ÕÊ ¬ Ÿ Ê „Ù ⁄ U„ Ë
„ Ò–
˙ fl Êæ˜U◊ • Ê
S ÿ  S̆ Ã È–
(◊ Èπ ∑ § Ê)
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 30
˙ Ÿ‚ Ê ◊ ̧ ¬ ˝Ê áÊ Ê  S̆ à Ȗ
(
Ÿ Ê Á
‚ ∑ § Ê ∑ § Œ Ê Ÿ Ê¥ Á ¿ Uº ˝Ê ¥ ∑ § Ê)
˙ • ˇ áÊ Ê ◊ ̧ ø̌ Ê È⁄ US à Ȗ
(
ŒÊ ŸÊ¥ Ÿ ò Ê Ê ¥ ∑ § Ê )
˙ ∑§áÊ ¸ÿ Ê ◊ ̧ ü Ê Ê ò Ê ◊ S à Ȗ
(
ŒÊ ŸÊ¥ ∑ § Ê Ÿ Ê ¥ ∑ § Ê )
˙ ’Ê u ÔUÊ ◊ ̧ ’ ‹ ◊ S à Ȗ
(
ŒÊ ŸÊ¥ ÷ È¡ Ê • Ê ¥ ∑ § Ê )
˙ ™§fl Ê ̧◊ ̧ • Ê¡ Ê  S̆ à Ȗ
(
ŒÊ ŸÊ¥ ¡ ¢É Ê Ê • Ê ¥ ∑ § Ê)
˙ • Á ⁄ UC ÔUÊÁ Ÿ ◊  X̆ ÔUÊ
Á Ÿ ,
ß ÍS
à ã fl Ê ◊ ‚ „ U‚ ãà Ȗ
(
‚ ◊ S Ã ‡ Ê ⁄ UË ⁄ U¬ ⁄ U) - ¬ Ê . ª Î. ‚ Í.v .x .
w
z
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ ¬ ⁄ U◊ Ê à◊ Ÿ ˜Ô! ◊ ⁄
U ◊ Èπ◊¥
fl
ÊáÊ Ë( fl Ê ∑ ˜§ Ô‡ Ê Á Ä Ã ) „ UÊ – ◊ ⁄ UË Ÿ ÊÁ‚ ∑§
Ê◊¥
¬
˝Ê
áÊ àÊ û fl „ UÊ – ◊ ⁄ UË • Ê °π Ê¥ ◊ ¥ ø̌ ÊÈ( Œ
‡Ê
¸Ÿ
‡
ÊÁÄ Ã ) „ UÊ – ◊ ⁄ U ∑ § Ê Ÿ Ê ¥ ◊ ¥ ü Ê fl áÊ (∑§
Ë
‡
ÊÁ
Ä Ã ) „ UÊ – ◊ ⁄ UË÷ È¡ Ê • Ê¥ ◊ ¥ ’‹
(
’Á ‹D ÔUÃ Ê ) „ UÊ – ◊ ⁄ U ‚ ◊ SÃ • X
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 31
 ŒÊ · ⁄ UÁ „ Uà „ UÊ∑ § ⁄ U◊ ⁄ U‚ Ê Õ ‚ „ Uÿ Ê
ª ∑ § ⁄ ¥U–
H ¬ Îâ fl Ë ¬ Í¡ Ÿ ◊ ˜ÔH
flŒ
Ù ¥◊ ¥ ∑ § „ Ê ª ÿ Ê „ Ò“ ◊ Ê Ã Ê ÷ Á
Í◊ —¬ òÈ ÊÊ ˘
 „ ¥
¬ Á
ÎÕ √ ÿ Ê — ” • Õ Ê Ã
¸ ˜œ ⁄ UÃ Ë „ ◊ Ê
⁄ UË◊ Ê Ã Ê „ Ò
• ı ⁄ U„ ◊ ‚ ’ ß ‚ ∑ §
‘¬ òÈ Ê „ –
¥Ò œ ⁄ Uà Ë
◊ Ê Ã Ê ∑ §
‘
´ § áÊ ‚  © ´ §
áÊ „ Ù Ÿ  • ı ⁄ U© Ÿ ∑§
‘ ¡ ‚
Ò Ë
©Œ Ê⁄ UÃ Ê , ‚ „Ÿ ‡ ÊË ‹ Ã Ê , Á fl ‡ Ê Ê‹ à Ê∑ §
‘ª áÈ Ê Ù ¥
∑ §Ù œ Ê⁄ Uá Ê ∑ §⁄ UŸ ∑ §
‘÷ Ê fl ‚ ∞ ∑ § • Ê ø ◊ Ÿ Ë
¡ ‹ œ ⁄ UÃ Ë ¬ ⁄ U¿ Ù « ¥∏ Ã Õ Ê ¬ á˝ Ê Ê◊ ∑ §
⁄ U–
¥
˙ ¬ ÎÁ â fl à fl ÿ Ê œ ÎÃ Ê ‹ Ê∑ § Ê ,
ŒÁ fl ! à fl ¢Á fl cáÊ ÈŸ Ê œ ÎÃ Ê –
à fl ¢ø œ Ê ⁄ Uÿ ◊ Ê ¢Œ Áfl !
¬ Á fl òÊ ¢∑ ȧ L § ø Ê‚ Ÿ ◊ ˜ÔH - ‚ ¢.
¬ ˝.
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U ¬ ÎÁ â fl Ë ! à È◊ ÷ ª fl Ê Ÿ ˜Ô
Á fl cáÊ È∑ § m Ê ⁄ UÊ œ Ê ⁄ Uá Ê ∑ § Ë ª ÿ Ë„ UÊ• Ê Ò⁄ U
à È◊ Ÿ ‚ ÷ Ë ‹ Ê∑ § Ê
¥ ∑ §Ê œ Ê ⁄ Uá Ê Á ∑ §
ÿ Ê „ ÒU– „ U
Œ Á fl !à È◊ ◊ Ȥ Ê ÷ Ë œ Ê ⁄ Uá Ê ∑ §⁄ Ê • Ê Ò⁄ U◊ ⁄ U
• Ê ‚ Ÿ ∑ § Ê¬ Áfl òÊ ∑ § ⁄ UÊ–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 32
H ‚ V ÔUÀ¬ — H
‚ V À ¬ ∑ § ⁄ UŸ ‚ ◊ Ÿ Ù ’ ‹ ’ …∏ÃÊ „Ò– ◊ Ÿ
∑‘§ … Ë ‹ ¬ Ÿ ∑ ‘§ ∑ §È‚ ¥S ∑ §
Ê⁄ U¬ ⁄ U• ¥∑ ȧ
‡
Ê
‹ ª Ã Ê „ Ò– S Õ Í‹ ÉÊ Ù · áÊ Ê ‚ ‚ ଠÈL §
· Ù ¥∑ §
Ê
Ã Õ Ê ◊ ãòÊ Ù ¥ m Ê
⁄ UÊ ∑ § Ë ª ß ¸ ÉÊ Ù · áÊ Ê ‚
Œ
fl ‡ ÊÁ Q § ÿ Ù ¥∑ § Ê ◊ ʪ ¸Œ ‡ ʸŸ • ı ⁄U‚ „ ÿ Ù
ª
Á
◊ ‹ Ã Ê „ Ò– Œ Ê Á„Ÿ „ Ê Õ ◊ ¥ • Ê̌
à , ¬ Èc ¬
,
¡ ‹ ‹ ∑ §⁄ Uü Ê h Ê
- Á Ÿ D Ê ¬ Ífl ¸∑ § • ÷ ËC ∑ § Ê
ÿ¸
‚ ê¬ Ê Œ Ÿ „ à Ȃ V À ¬ ‹ ¥–
˙ Áfl cáÊ ÈÁ fl ¸cáÊ ÈÁfl¸c áÊ È— üÊ Ë ◊ Œ ˜Ô÷ ª fl Ã Ê 
◊ „Uʬ ÈL §· S ÿ Áflc áÊ Ê ⁄ UÊ ôÊ ÿ Ê
¬ ˝fl
ûÊ ¸◊ ÊãÊ S ÿ , • l üÊ Ë ’ ˝rÊ Ôá Ê ÊÁm à Ë
ÿ 
¬ ⁄UÊœ ̧ ü Ê Ë E à flÊ ⁄UÊ „ U∑ §À ¬ 
fl
ÒflS fl à ◊ ã fl ãà ⁄U ÷ Í‹ Ê ̧∑ § ¡ ê’Ím Ë
¬ 
÷ Ê
⁄ UÃ fl · ̧ ÷ ⁄ UÃ π á« U
• Ê
ÿ Ê ¸fl ûÊ Ò̧∑ § Œ ‡ Ê Ê
ãà ª ¸Ã . .. ... .
. .. Ê̌ò Ê
.. . .. .
.
.
.
.
S âÊ ‹ ◊ Ê ‚ ÊŸ Ê
¢◊ Ê ‚ Ê û Ê ◊ ◊ Ê‚ . ... . .. .
.
.
◊ Ê
‚ . . ... . . . . .¬ Ê̌
. .. .. . . . . .Á Ã Õ Ê
Ò..
.. . .
... .
fl
Ê ‚ ⁄ U. ... . . . . .. ª Ê ò Ê Ê à ¬ Û Ê —
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 33
... .
. . . . .
. Ÿ Ê
◊ Ê˘ „ ¢U ‚ ଠ˝fl ÎÁ ûÊ - ‚ ¢fl h ¸Ÿ Ê ÿ ,
ŒÈc ¬ ˝fl ÎÁûÊ - © Uã ◊ Í‹ Ÿ Ê
ÿ , ‹ Ê∑ § ∑ § À ÿ Ê áÊ Êÿ ,
• Ê
à◊ ∑ §À ÿ Ê
áÊ Ê ÿ , flÊÃ Ê fl ⁄ Uá Ê -
¬ Á ⁄Uc ∑ §
Ê ⁄ UÊÿ , © Uî fl ‹ ÷ Áfl cÿ -
∑§ Ê
◊ Ÿ Ê ¬ Íà ¸ÿ ø ¬ ˝’ ‹ ¬ ÈL §· ÊÕ Z∑ §Á ⁄ Uc ÿ ,
• S◊ Ò¬ ˝ÿ Ê ¡ Ÿ Ê ÿ ø ∑ § ‹ ‡ Ê ÊÁ Œ -
• Ê
fl Ê Á „ Uà Œ fl Ã Ê - ¬ Í¡ Ÿ ¬ Ífl ¸∑ § ◊ ˜Ô
... .
. . . . .
. . .. . . ∑§ ◊ ¸‚ ê ¬ Ê Œ Ÿ Ê Õ Z‚ V ÔUÀ ¬ ¥• „
¢U
∑§ Á
⁄ Uc ÿ –
• Õ Ê¸Ã ˜- Á√ Ê c áÊ ÈS fl M § ¬ ¬ ⁄ U◊ Ê
à◊ Ê ∑ §
Ë
• Ê
ôÊ Ê ‚ ¬ ˝fl
Á à ¸Ã (
¬ ˝Ê ⁄ ê U÷ ) „ ÊŸ  fl Ê ‹ 
üÊ Ë ’ ˝r Ê ÔÊ¡ Ë ∑ § • Ê ¡ Œ Í‚ ⁄U ¬ ⁄ UÊh ¸( Á Œ Ÿ
∑ § • ¬ ⁄ UÊ q ÔU ∑ § Ê ‹ ) ◊ ¥, üÊ Ë ‡ fl Ã
fl Ê ⁄UÊ „ U∑ §À ¬ ◊ ¥, fl ÒflS fl à ◊ ã fl ãà ⁄ U◊ ¥,
÷ Í‹ Ê ∑ § ◊ ¥, ÷ ⁄ à π á« U∑ § • Ê ÿ Ê
¸fl ûÊ ¸
(÷ Ê ⁄ Uà ) Œ ‡ Ê ∑ § • ãà ª ¸Ã Ê̌
ò Ê
◊ ¥.
.. .. .. . . . . . .SÕ Ê Ÿ
◊ ¥.
.. .. .. . . . . . .◊ Ê ‚ Êû Ê ◊ ◊ Ê‚
◊ ¥.
.. .. .. . . . . . ..
¬ Ê̌ ◊ ¥... .. . .. .. . .Á Ã Á
Õ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 34
◊ ¥..
.
. . . . .. . ..
.. Á Œ Ÿ ◊ ¥. . . .... ... . . . ª
Êò Ê ◊ ¥
©Uà ¬ 㟠„ ÈU• Ê . ... . ... . . . . .Ÿ Ê◊ fl Ê
‹ Ê ◊ Ò¥,
‚ ଠ˝fl ÎÁ ûÊ ‚ ¢fl œ ¸Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ , Œ ÈÎc
¬
˝fl ÎÁ ûÊ
∑ § Ê© Uã ◊ Í‹ Ÿ ∑ §⁄ UŸ ∑ § Á‹ ∞
‹ Ê∑
§ ∑ § À ÿ Ê
áÊ • Ê Ò⁄ U• Ê à◊ ∑ § À ÿ Ê
áÊ ∑ §
Á
‹ ∞, fl Ê Ã Ê
fl ⁄ Uá Ê ∑ §Ê ¬ Á⁄ Uc∑ Χ à ∑ §⁄ UŸ ∑ §
Á
‹ ∞ © Uî fl ‹ è Ê Áfl c ÿ ∑ §Ë ∑ § Ê ◊ Ÿ
Ê -¬ ÍÁ
à ¸
∑ § Á
‹ ∞ ¬ ˝’‹ ¬ ÈL §· Ê Õ ¸∑ §M °§ ª Ê• Ê Ò⁄ U
ß ‚ ¬ ˝ÿ Ê ¡ Ÿ ∑ §Ë ¬ ÍÁ à ¸∑ § Á
‹ ∞ ∑ § ‹ ‡ Ê
• ÊÁ
Œ • Ê fl Ê
Á „ Uà Œ fl Ã Ê ∑ § ¬ Í¡ Ÿ ¬ Ífl ¸∑ §
.
. . ..
.
. . . . .. . ..
.. .. .∑ § ◊ ¸‚ ê ¬ 㟠∑ §
⁄ UŸ ∑ §
Á
‹ ∞ ‚ V UÀ ¬ ∑ §⁄ UÃ Ê „ °ÍU–
H ÿôÊ Ê ¬ fl Ëà œ Ê⁄Uá Ê ◊ ˜ÔH
ÿ ôÊ Ë
ÿ Œ ‡Ê
¸Ÿ ∑ § Ù ‚ Œ Ê
- ‚ fl ¸Œ Ê S ◊ ⁄ Uá Ê
⁄
Uπ Ÿ , œ Ê
⁄ Uá Ê∑ §
⁄ UŸ  ∑ ‘§Á ‹
ÿ  Ã Õ Ê
fl ˝Ã ‡
Ê Ë ‹ ¡ Ëfl Ÿ ¡ Ë
Ÿ ∑ §Ë ¬ ̋⁄ Uá Ê Ê
‹ Ã „ Èÿ
◊ ãòÊ ∑ ‘§‚ Ê
Õ ÿ ôÊ Ù ¬ fl Ë Ã œ Ê ⁄ Uá Ê ∑ §⁄ U¥–
˙ ÿ ôÊ Ê
¬ fl
Ë Ã ¢¬ ⁄ U◊ ¢¬ Áfl òÊ¢,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 35
¬ ˝¡ Ê ¬ à ÿ¸à ‚ „ U¡ ¢¬ È⁄ US à Êà ˜Ô–
• Êÿ Èc ÿ ◊ ª ˜˝ÿ ¢¬ ˝Á à ◊ È@ ‡Ê È÷ ¢̋,
ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë Ã ¢’ ‹ ◊ S à Èà ¡— –
- ¬ Ê ⁄ U.ª Î.
‚ Í. w .w . vv
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¬ ⁄ U◊ ¬ Á
fl òÊ ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ∑§Ê

¬ ˝¡ Ê ¬ Á à Ÿ  ‚ „ U¡ à ÿ Ê ( ‚ ’ ∑§ Á‹ ∞ )
‚ fl¸¬ ˝Õ ◊ Á fl Á Ÿ Á ◊ ¸Ã Á∑ § ÿ Ê„ ÒU– ÿ „U
(
ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë
à ) • Ê ÿÈc ÿ , • ª ˝K (üÊ DÔUà Ê),
ÿ ‡Ê , ’ ‹ • Ê Ò⁄Uà ¡ Á S fl Ã Ê Œ Ÿ  fl Ê‹ Ê „ ÒU–
H ¡ Ë áÊ Ê ̧¬ fl Ë Ã - Áfl ‚ ¡ ¸Ÿ ◊˜ÔH
Ÿ ÿ Ê ÿ ôÊ Ù ¬ fl Ë Ã œ Ê⁄ Uá Ê ∑ §⁄ UŸ ∑ ‘§ ’ ÊŒ
◊ ãòÊ ∑ ‘§ ‚ Ê
Õ ¬ È⁄ UÊŸ Ê ÿ ôÊ Ù ¬ fl Ë Ã Á Ÿ ∑ § Ê
‹
Œ
¥– ¬ È⁄ UÊ Ÿ ÿ ôÊ Ù ¬ fl Ë
à ∑ §Ù Á ∑ § ‚ Ë Œ flflÎ Ê̌
¬ ⁄ U‹ ≈ U∑ §Ê Œ ¥ ÿ Ê ¡ ◊ Ë Ÿ ◊ ¥ ª Ê« ∏Œ ¥–
˙ ∞ Ã Ê fl Á gŸ ¬ ÿ ¸ã à ¢,
’ ˝rÊ Ôà fl ¢œ ÊÁ ⁄Uà ¢◊ ÿ Ê
–
¡ ËáÊ ¸à fl Ê ûÊ ¬ Á ⁄ Uà ÿ ʪ Ê ,
ª ë¿ U‚ Íò Ê ÿ Õ Ê ‚ Èπ ◊ ˜ÔH
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 36
 • Õ Ê¸Ã ˜- „ U ’ ˝r ÊÔ‚ Íò Ê - ÿ ôÊ Ê¬ fl
Ë
à !
ßà Ÿ Á Œ Ÿ Ê ¥ à ∑ § ◊ Ò¥Ÿ à Èê „ ¥U œ Ê⁄Uá Ê Á∑ §
ÿÊ
,
•’ ¡ ËáÊ ¸„ UÊ ¡ Ê Ÿ ‚ à Èê„ UÊ
⁄UÊ ¬ Á⁄ Uà ÿ
ʪ
∑§
⁄ U⁄U„ UÊ„ °ÍU– à È◊ ‚ Èπ ¬ Ífl ¸∑ § • ÷ Ë CÔUS Õ
ÊŸ
∑§
Ê ø ‹ ¡ Ê • Ê–
Hø ㌠Ÿ œ Ê ⁄ Uá Ê ◊ ˜ÔH
‡
Ê⁄ UË⁄U∑ §
Ë ‚ Ê⁄ UË Á ∑ ˝§ÿ Ê• Ù
¥∑ §Ê ‚ Üø Ê
‹Ÿ
Á
flø Ê⁄ UÙ
¥‚ , ◊ ÁS à c ∑ § ‚ „ Ù ÃÊ„ Ò– „ ◊
Ê⁄
UÊ
◊S à ∑ § ‚ Œ Ê ‡ ÊÊ ãà • ı⁄ UÁ fl fl
∑§ ÿ ÈQ § ’
Ÿ Ê
⁄
U„– Á flø Ê ⁄ UÙ ¥◊ ¥ Œ fl à fl ∑ §Ê , üÊ D à Ê∑§Ê
‚Üø Ê ⁄ U „ Ù Ã Ê⁄ U„ ;à Ê
Á∑ §„ ◊
Ê⁄ U
Á
∑˝§ÿ Ê∑ §‹ Ê ¬ üÊ D „ Ù ¥– ß ‚ Ë ÷ Ê
fl ‚ Œ
Êÿ ¥
„Ê
Õ ∑ §Ë • Ÿ ÊÁ ◊ ∑ § Ê © °ª ‹ Ë ∑ ‘§ ‚ „Ê
⁄ U
◊S Ã ∑ § ¬ ⁄ UÁ Ã ‹ ∑ § ‹ ª Ê ÿ ¥–
˙ ø ㌠Ÿ S ÿ ◊ „ Uà ¬ Èá ÿ ¢,
¬Áfl òÊ¢¬ Ê
¬ Ÿ Ê ‡ ÊŸ ◊ ˜Ô–
•Ê ¬ Œ Ê¢„U⁄ Uà Á Ÿ àÿ ¢,
‹ˇ ◊ Ë Á
S à D ÔUÁ à ‚ fl ¸Œ Ê H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 37
 • Õ Ê ¸Ã ˜- ø ㌠Ÿ œ Ê ⁄ Uá Ê ∑ §
⁄ UŸ Ê ◊ „ UÊ Ÿ ˜Ô
¬ Èá ÿ Œ Ê ÿ ∑ § ,¬ Áfl òÊ Ã Ê fl œ ¸∑ § ,¬ ʬ
Ÿ Ê ‡ Ê∑ § , § • Ê ¬ ÁûÊ Á Ÿ fl Ê ⁄ U∑ § • Ê Ò⁄ UÁ Ÿàÿ
¬ ˝Á à ‚ ◊ ÎÁh fl œ ¸∑§ „ ÒU–
H ⁄U Ê̌Ê ‚ Íò Ê ◊ ˜ÔH
ÿ „ U fl⁄ Uá Ê ‚ Íò Ê „ÒU– • Ê ø Ê ÿ ¸∑ § Ë • Ê ⁄U‚ 
¬ ˝Á à ÁŸ Á äÊ ÿ Ê
¥ m UÊ ⁄UÊ ’ Ê
°ä Ê Ê ¡ Ê
Ÿ Ê ø Ê Á „U∞ –
¬ ÈL §· Ê
¥ Ã Õ Ê • Áfl fl Ê
Á „ Uà ∑ § ãÿ Ê • Ê ¥ ∑ § Œ Ê ÿ ¥
„UÊ Õ ◊ ¥ Ã Õ Ê ◊ Á„ U‹ Ê
• Ê¥ ∑ § ’ Ê ÿ ¥ „ UÊ Õ ◊ ¥
∑ § ‹ Ê fl Ê ’ Ê°ä Ê Ê ¡ Ê
Ã Ê „ ÒU– Á¡ ‚ „ UÊÕ ◊ ¥ ⁄U Ê̌ Ê
‚ Íò Ê ’ °ä Ê fl Ê ÿ ¥, © U‚ ∑ § Ë ◊ È_ UË ’ Ê
°ä Ê ∑ § ⁄ U⁄ Uπ ¥,
ŒÍ‚ ⁄ UÊ „ UÊ Õ Á‚ ⁄ U¬ ⁄ U⁄ Uπ ¥– ß U‚ ¬ Èá ÿ ∑ § Ê ÿ ¸
∑ § Á ‹ ∞ fl ˝Ã ‡ ÊË ‹ ’ Ÿ ∑ § ⁄ U© Uû Ê ⁄ UŒ Ê Á ÿ à fl
Sfl Ë
∑ §
Ê ⁄ U∑ § ⁄ UŸ ∑ §
Ê ÷ Ê fl ⁄ Uπ Ê¡ Ê
ÿ –
˙ fl ˝Ã Ÿ Œ Ë Ê̌Ê
◊ ʬ AÊ Á
Ã
ŒË Ê̌
ÿ Ê ˘ ˘ ¬ AÊ Á à ŒÁ Ê̌áÊ Ê◊ ˜Ô–
ŒÁ Ê̌
áÊ Ê üÊ h Ê ◊ Ê ¬AÊ Á
Ã
üÊ h ÿ Ê ‚ àÿ ◊ Êåÿ à H - v ~ . x Æ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 38
• Õ Ê¸Ã ˜- fl ˝Ã ¬ Ífl ¸∑ § ÿ ôÊ ÊŸ ÈD
ÔUÊ Ÿ ‚ ê ¬ ãŸ
∑§⁄ UŸ ¬ ⁄ U◊ Ÿ Èc ÿ ( Œ Ë Ê̌
Ê) Œ̌ Ê Ã Ê ∑ § Ê ¬ ˝Ê#
∑§⁄ UÃ Ê „ ÒU, Œ̌ Ê
Ã Ê ‚  ¬ ˝ÁÃD ÔUÊ ∑ §
Ê ¬ ˝Ê#
∑§⁄ UÃ Ê „ ÒU, ¬ ˝Á à DÔUÊ ‚ ü Ê h Ê ∑§ Ë ¬ ˝ÊÁ # „ UÊà Ë
„
ÒU • Ê Ò⁄ Uü Ê h Ê ‚ ‚ àÿ (M §¬ ¬ ⁄ U◊ ‡fl ⁄ U)
∑§Ê¬ ˝Ê # ∑ § ⁄UÃ Ê „ ÒU–
H ∑ §‹ ‡ Ê ¬ Í¡ Ÿ ◊ ˜ÔH
÷ Ê⁄ Uà Ëÿ ‚ ¥S ∑ § ÎÁ à ◊ ¥ ∑ §‹ ‡ Ê ∑ §
Ê ’ « ∏Ê
◊ „ à fl „ Ò– fl ÒÁŒ ∑ §∑ §
Ê‹ ‚  „ Ë ‡ Ê È÷
• fl ‚ ⁄UÙ
¥¬ ⁄ U∑ §
‹ ‡ Ê S Õ Ê¬ Ÿ Ê ∞ fl ¥¬ Í¡ Ÿ
∑§Ê ¬ ˝ø ‹ Ÿ ⁄ U„ Ê „ Ò– ∑ § ‹ ‡ ÊÁ fl E ’ ˝r ÊÊ á«
∑§Ê ¬ ˝Ã Ë∑ § „ Ò, ß ‚ ◊ ¥ ‚ ÷ Ë Œ fl ‡ ÊÁ Q § ÿ Ê°
Á
Ÿ fl Ê‚ ∑ § ⁄ UÃ Ë „ Ò¥–‚ ÷ Ë◊ ¥¡ ‹ ¡ Ò‚ Ë
‡
Ê ËÃ ‹ Ã Ê ∞ fl ¥∑ §
‹ ‡ Ê ¡ Ò‚ Ë ¬ Ê òÊ Ã Ê ∑ § Ê
Á
fl∑ §Ê ‚ „ Ù ß ‚ ÷ Êfl ‚ ∞ ∑ § ¬ ˝Á à ÁŸ Á œ
¡ ‹ , ª 㜠- • Ê̌ à , ¬ Èc¬ , œ ͬ- Œ ˬ ,
ŸÒfl l ‚ ¬ Í¡ Ÿ ∑ §⁄ U¥–
˙ à û fl Ê ÿ ÊÁ ◊ ’ ˝r Ê Ôá Ê Ê fl ㌠◊ ÊŸ —
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 39
à ŒÊ ‡ ÊÊ
S Ã ÿ ¡ ◊ Ê
Ÿ Ê„ UÁ fl Á ÷ ¸—
–
• „ U«U◊ ÊŸ Ê  fl L § áÊ „ U’ Ê ä ÿ ÈL § ‡ Ê ú
‚ ◊ Ê Ÿ̆ • Ê ÿ È— ¬ ˝◊ Ê · Ë —– - v } .y ~
• Õ Ê ¸Ã ˜- fl Œ ◊ ãòÊ Ê ¥ m Ê ⁄ UÊ • Á÷ Ÿ Á㌠Ã
„
U fl L §
áÊ Œ fl
! „ UÁ fl ÿ Ê ¥ ∑ §Ê Œ ÊŸ Œ ∑ §
⁄U
ÿ ¡ ◊ ÊŸ ‹ Ê ÒÁ ∑ § ∑ § ‚ Èπ Ê¥ ∑ §Ë • Ê ∑ § Ê
¢ Ê̌
Ê
∑§ ⁄ UÃ Ê „ ÒU– „ U◊ fl Œ - fl Ê Á áÊ ÿ Ê ¥ ∑ § ôÊ Ê ÃÊ
(
’ ˝Êr ÊÔá Ê) ÿ ¡ ◊ Ê Ÿ ∑ § Ë Ã ÈÁC ÔU∞ fl ¥¬ ˝‚ 㟠ÃÊ
∑§ ÁŸ Á ◊ ûÊ S à ÈÁà ÿ Ê ¥ m Ê ⁄ UÊ • Ê ¬ ∑ §Ë ¬ ˝ÊÕ ¸ŸÊ
∑§ ⁄ Uà „ Ò¥U– ‚ ’ ∑ § m Ê⁄ UÊ S à Èà ÿ Œ fl!ß ‚
S
Õ Ê Ÿ ◊ ¥ • Ê ¬ ∑ ˝§ Ê œ Ÿ ∑ §
⁄ ∑ § „ U◊ Ê ⁄
UË
¬ ˝ÊÕ ¸Ÿ Ê ‚ ÈŸ ¥– „ U◊ Ê ⁄ UË • Ê ÿ È∑ §Ê Á ∑ §
‚ Ë
¬ ˝∑ § Ê⁄ U Ê̌ Ë áÊ Ÿ ∑ § ⁄ ¥U–
˙ ◊ Ÿ Ê ¡ ÍÁ Ã ¡ Ȩ̀· Ã Ê ◊ Ê Öÿ S ÿ
’ ΄US ¬ Á
à ÿ ¸ô Ê Á◊ ◊ ¢Ã Ÿ Ê à fl Á⁄ UC Ô¢U ÿ ôÊ ú
‚ Á◊ ◊ ¢Œ œ Ê
à Ȗ Á fl E Œ fl Ê ‚ ˘ ß „U
◊ ÊŒ ÿ ãÃ Ê ◊ Ê x ê ¬ ˝Áà D ÔU– - w .v x
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U ‚ Á fl à ʌ fl ! • Ê ¬ ∑ §Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 40
flª fl Ê
Ÿ ˜Ô ◊ Ÿ • ÊÖÿ (ÉÊ ÎÃ ) ∑ §
Ê ‚ fl
Ÿ
∑ § ⁄ U– ’ ΄ US ¬ Á à Œ fl ß‚ ÿ ôÊ ∑ §
Ê• Á ŸC
ÔU
⁄
UÁ „ Uà ∑ §⁄ ∑ § ß ‚ ∑ § Ê Á
flS Ã Ê
⁄ U∑ §⁄¥U, ß ‚ 
œ Ê ⁄ Uá Ê∑ §⁄ ¥U– ‚ ÷ ËŒ fl Ë
- ‡ÊÁ Ä Ã ÿÊ°
¬ ˝Á à Á DÔUà „ UÊ∑ §
⁄ U• Ê Ÿ Á㌠à „ UÊ
¥- ‚ ãà ÈC
ÔU
„UÊ ¥– (‚ Áfl Ã Ê Œ fl ∑ §Ë • Ê ⁄U‚ ∑ §Õ Ÿ)
Ã Õ Ê S à È- ¬ ˝Áà ÁD
ÔUÃ „UÊ ¥–
H ∑ § ‹ ‡ Ê ¬ ˝ÊÕ ¸Ÿ Ê H
‚ ÷ Ë ¬ Á⁄ U¡ Ÿ ∑ §
‹ ‡Ê ◊ ¥ ¬ ˝Áà Á
D à Œ
fl
‡
Ê Á Q § ÿ Ù ¥∑ § Ë „ Ê
Õ ¡ Ù « ∏∑§⁄ U¬ ˝Ê
Õ ¸Ÿ Ê∑ §⁄ U¥–
˙ ∑ §‹ ‡ Ê
S ÿ ◊ Èπ Á fl cáÊÈ—,
∑§ á∆ UL § º ˝— ‚ ◊Ê Á üÊà —
–
◊ Í‹  à fl S ÿ Á S ÕÃ Ê’ ˝r ÊÔÊ
,
◊ äÿ ◊ Ê Ã Îª áÊ Ê
— S ◊ ÎÃ Ê—H v H
∑
ȧ Ê̌
ÊÒÃÈ‚ Ê
ª⁄ UÊ
— ‚ fl
̧,
‚# m Ë
¬ Ê fl
SÊ
Èã œ ⁄
UÊ –
´§
Ç fl
ŒÊ
 Õ̆ÿ ¡ Èfl
̧Œ
—
,
‚Ê◊ fl
ŒÊs
ÔÕ fl¸á Ê— H w
H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 41
 • X Òp ‚ Á „ UÃÊ — ‚ fl ̧,
∑§‹ ‡ Êãà Ȃ ◊ Ê Á üÊ Ã Ê—–
• òÊ ª Ê ÿ òÊ Ë ‚ Ê Á fl
òÊ Ë,
‡ÊÊÁ
ãà ¬ ÈÁ
C ÔU∑ §⁄ UË ‚ Œ Ê Hx H
à fl
Áÿ Áà D ÔUÁãà ÷ ÍÃÊ Á Ÿ ,
à flÁÿ ¬ ˝Ê
áÊ Ê — ¬ ˝Á à Á
D ÔUÃ Ê
—
–
Á ‡Êfl — S fl ÿ ¢ à fl ◊ flÊ Á ‚ ,
Á fl
cáÊ ÈS à fl ¢ø ¬ ˝¡ ʬ Á à —
H yH
• ÊÁ
Œ àÿ Ê fl ‚ fl Ê L § º ˝Ê,
Á fl
E Œ fl Ê
— ‚ ¬Òà Î∑ §
Ê — –
à fl Áÿ Áà D ÔUÁãà ‚ fl
̧ Á̆ ¬,
ÿ × ∑ § Ê ◊ » §
‹ ¬ ˝ŒÊ — H z H
à fl ଠ˝‚ ÊŒ Ê Á Œ ◊ ¢ÿ ôÊ ¢,
∑ §Ã Ȩ̀◊ Ë „ U¡ ‹ Ê Œ ˜Ô÷ fl –
‚ ÊÁ
Û Ê äÿ ¢∑ ȧ L§ ◊ Œ fl !
¬ ˝‚Û Ê Ê÷ fl ‚ fl ¸Œ Ê
H { H
• Õ Ê
¸Ã ˜- ∑ § ‹ ‡ Ê ∑ §
◊Èπ SÕ
Ê
Ÿ ¬
⁄
U
Á fl
cáÊ È, ∑ §á∆ US Õ Ê
Ÿ ◊
¥ L§
º˝,
◊Í‹
(
¬¥Œ
Ë
)
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 42
S
Õ Ê Ÿ ◊ ¥ ’ ˝r ÊÔÊ
, ◊ äÿ SÕ ÊŸ ◊ ¥ ◊ Ê Ã Î∑ § Ê
ª áÊ ( · Ê « U‡ Ê ◊ Êà Î∑ § Ê
), ∑ ȧ Á Ê̌ (ª ÷ ¸-
¬ ≈ U)
S
Õ Ê Ÿ ◊ ¥ ‚ ÷ Ë ‚ Ê ª ⁄
U, ‚ Ê Ã Ê
¥ m Ë ¬ Ê ¥ flÊ ‹ Ë
œ ⁄ Uà Ë, ´ § ª ˜Ô, ÿ ¡ È, ‚ Ê ◊ • Ê Ò⁄ U• Õ fl¸fl Œ
Ã Õ Ê ¿ U„ UÊ ¥ • X ( Á ‡ Ê Ê̌
Ê, ∑ § À ¬ , √ÿ Ê ∑ §
⁄ Uá Ê ,
Á
Ÿ L §Ä à , ¿ Uã Œ ,Öÿ ÊÁ
à c Ê
) ‚ ÷ Ë∑ § ‹ ‡ Ê ◊ ¥
Á
fl l ◊ Ê Ÿ „ Ò¥U– ÿ „ UË¥ ( ∑ §
‹ ‡ Ê ◊ äÿ ◊ ¥)
ª Êÿ òÊ Ë , ‚ Ê Áfl òÊ Ë , ‡ Ê Ê
Á
ãà , ¬ ÈÁC ÔUŒ Êÿ Ë -
‡
Ê ÁÄ Ã ‚ fl ¸Œ Ê Á Ÿ fl Ê ‚ ∑ §⁄
UÃ Ë „ ÒU– „ U∑ § ‹ ‡ Ê !
à È◊ ◊ ¥ ‚ è ÊË ¬ ˝ÊáÊ Ë • Ê Ò⁄
U‚ ÷ Ë ¬ ˝¡ Ê
¬ ÁÃ
’˝r Ê ÔÊ „ UÊ – „ U ∑ §‹ ‡ Ê Œ flÃ Ê !• ÊÁ Œ àÿ ª áÊ
(
v w ‚ Íÿ ¸) ÔU, fl ‚ Ȫ áÊ ( } fl ‚ È)
, L § º ˝ª áÊ
(
v v L § º ˝) , Á fl ‡ fl Œ flª áÊ ( ~ Á
fl E Œ fl ) ,
‚ ◊ S à Á ¬ à Ϊ áÊ • ÊÁ Œ à È◊ ◊¥ Á Ÿ fl Ê‚
∑§ ⁄ Uà „ Ò¥U, ¡ Ê ∑ §Ê ◊ Ÿ Ê• Ê¥ ∑ §
Ê ¬ Íá Ê ¸∑ § ⁄ UŸ 
fl
Ê ‹  „ Ò¥U– „ U ¡ ‹ ‚  © Uà ¬ 㟠∑ § ‹ ‡ Ê !
• Ê ¬ ∑ §Ë ¬ ˝‚ ãŸ Ã Ê ‚ ÿ „ Uÿ ôÊ ‚ ê ¬ ãŸ
∑§ ⁄ UŸ Ê ø Ê „ Ã Ê „ °ÍU– „ U Œ fl ! • Ê ¬ ÿ „ UÊ °
©
U¬ Á S Õ Ã ⁄ U„ ¥U • Ê Ò⁄ U‚ Œ Ê
- ‚ fl ¸Œ Ê „ U◊ ‚ ’
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 43
¬
⁄
U¬
˝‚
ãŸ
⁄
U„
¥U–
H Œ ˬ ¬ Í¡ Ÿ ◊ ˜ÔH
ŒË ¬ ∑ § ∑ § Ù ‚ fl ¸√ ÿ Ê ¬ Ë ø ß Ê∑ § Ê ¬ ˝Ã Ë∑ §
◊ Ê Ÿ ʪ ÿ Ê„ Ò– Œ Ë ¬ ∑ §∑ §Êª Èá Ê„ Ò
™ §ä fl ¸ª ◊ Ÿ • ı ⁄U ‚ ’ ∑§Ù¬ ˝∑ § Ê Á ‡Ê Ã
∑§ ⁄ UŸ Ê
– „ ◊ ÷ Ë Œ Ë
¬ ∑ § ∑ §Ëà ⁄
U„ ◊ „ Ê Ÿ Ã Ê
∑‘§ ¬ Õ ¬ ⁄ Uø ‹ ¥ • ı ⁄ U‚ ’ ∑§
Ù ôÊ ÊŸ ∑ § Ê
• Ê ‹ Ù
∑ § ’ Ê °≈ U• ı ⁄U‚ ’ ∑ ‘§¡ ËflŸ ∑ ‘§ Œ È—π
• ı ⁄ U• °œ ⁄ U ∑ § Ù Á ◊ ≈ UÊŸ ∑ §Ê ¬˝ÿ Ê
‚ ∑ §⁄U¥,
ß ‚ Ë ÷ Ê
fl Ÿ Ê ∑ ‘§ ‚ ÊÕ Œ
ˬ Œ fl Ã Ê ∑ § Ê
¬ Üø Ù ¬ ø Ê ⁄ U¬ Í¡ Ÿ ∑ § ⁄ U¥–
˙ • Á ª AÖ ÿ Ê ̧ÁÃ Öÿ Ê ̧Á Ã ⁄UÁ ªA— S
fl Ê „ UÊ
‚ Íÿ Ê̧ Ö ÿ Ê Á Ã Öÿ Ê ̧Á Ã — ‚ Íÿ ¸—
S fl
Ê „ UÊ
• Á ª Afl¸ì Ê Ê ̧ Ö ÿ Ê Áà fl
¸ì Ê ¸— Sfl Ê
„UÊ
‚ Íÿ Ê̧ fl ìÊ Ê ̧ Ö ÿ ÊÁ à fl ¸ì Ê ¸— S flÊ
„ UÊ
Öÿ ÊÁ
à — ‚ Íÿ ¸— ‚ Íÿ Ê ̧ Ö ÿ ÊÁ× S
fl Ê „ UÊ– - x .~
• Õ Ê ¸Ã ˜- • Á ÇŸ à ¡ M §
¬ „ ÒU Ã Õ Ê Ã ¡
• Á ÇŸ M § ¬ „ ÒU, „ U◊ Ã ¡ M§ ¬ Ë •Á ÇŸ ◊ ¥ „UÁfl
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 44
Œà „ Ò¥U– ‚ Íÿ ¸Öÿ Ê Áà M § ¬ „ ÒU ∞ fl¢Öÿ Ê
Á Ã
‚ Íÿ ¸M § ¬ „ ÒU, „ U◊ Öÿ Ê Á Ã M §
¬ Ë • Á ÇŸ ◊ ¥
• Ê„ ÈUÁà Œ à „ Ò¥U– • Á ÇŸ fl ø ¸‚ ˜ÔM §¬ „ ÒU • Ê Ò⁄ U
Öÿ Ê Á à fl ø ¸‚ ˜ÔM §
¬ Ô „ ÒU, „ U◊ flø ¸‚ ˜ÔM §¬ Ë
• ÁÇŸ ◊ ¥ „ Ufl Ÿ ∑ § ⁄ UÃ „ Ò¥U– ‚ Íÿ ¸’ ˝r Ê ÔÃ ¡
∑ § Ê M § ¬ „ ÒU Ã Õ Ê ’ ˝r Ê Ôfl ø ¸‚ ‚ Íÿ ¸M § ¬ „ ÒU,
„U◊ © U‚ ◊ ¥ „ UÁfl ¬˝Œ ÊŸ ∑ §⁄ Uà „ Ò¥U–Öÿ Ê Á à „ UË
‚ Íÿ ¸„ ÒU• Ê Ò⁄ U‚ Íÿ¸„ UË Öÿ ÊÁ à „ ÒU, „ U◊ © U‚ ◊ ¥
(ß ‚ ◊ ãòÊ ‚ ) • Ê „ ÈUÁ à ‚ ◊ Á¬ ¸Ã ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥–
H Œ fl Ê fl Ê„ UŸ ◊ ˜ÔH
ÁŸ ⁄ Uã à ⁄UŒ Òfl Ë • Ÿ ÈŒ Ê Ÿ ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ §⁄ UŸ  fl Ê‹ Ë
Œfl ‡ Ê Á Q §ÿ Ù ¥∑ § Ê, ‚ Œ ˜ª Èá Ê Ù ¥• ı ⁄U‚ à∑ §◊ ÙZ
◊ ¥ • Á ÷ fl ÎÁ h ∑
‘§ Á ‹ ÿ • Ê fl Ê
„ Ÿ - ¬ Í¡ Ÿ
Á∑ §ÿ Ê ¡ ÊÃ Ê „ Ò–
ª ÈL § -
¬ ˝à ÿ ∑ §‡ Ê È÷ ∑ §Ê ÿ ¸ ◊ ¥ Œ Òfl Ë• Ÿ Ȫ ˝„
• Êfl ‡ ÿ ∑ §„ Ò– ß ‚ ÿ ôÊ Ë
ÿ ∑ §Êÿ ¸ ◊ ¥
‚ fl ¸¬ ˝Õ ◊ ª ÈL § ‚ ûÊ Ê ∑ § Ê • Ê fl Ê
„ Ÿ ∑ §⁄ Uà 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 45
„Ò¥– fl„ ◊ Ê ⁄ U • ㌠⁄ U∑ ‘§ • ôÊ Ê Ÿ ∑ § Ù „ U≈ UÊ
∑ §⁄ Uô Ê Ê Ÿ ∑ § Ê ¬ ˝Á Ã
Á D Ã ∑ §
⁄ ‘¥U– „
U ª ÈL §
Œ fl !
• ʬ „ UË Á ‡ Ê fl „ Ò¥U, • Ê ¬ „
UË Á fl c áÊ È„ Ò¥U– • ʬ
„U◊ Ê⁄ ‘U ‚ Œ ˜ô Ê Ê Ÿ • ı ⁄ U‚ j Ê fl ∑ §
Ù ’ … ∏Êà 
⁄
U„ ¥ • ÊÒ⁄ U„ U◊ ‚ ’ ß U‚ ÿ ôÊ Ë ÿ ∑ §Ê ÿ ¸∑ § Ê
‚ » §‹ • ı ⁄ U‚ Ê Õ ¸∑§ ’ Ÿ Ê‚ ∑ ¥§ –
˙ ª ÈL § ’ ˝¸r Ê ÔÊ ª ÈL §Áfl ¸c áÊ È— ,
ª ÈL §⁄ Ufl ◊ „ UE ⁄ U— – ª
ÈL § ⁄ Ufl¬ ⁄ U’ ˝r
Ê Ô,
à S ◊ Òü Ê Ëª È⁄ UflŸ ◊ — H v H
• Õ Ê ¸Ã ˜- ª ÈL § ’ ˝r Ê
ÔÊ „ Ò¥, ª ÈL § Á
fl c áÊ È„ Ò¥,
ª ÈL §Œ fl „UË ◊ „ U‡ fl ⁄
U„ Ò¥– ªÈL § „ UË ¬ ⁄
U’ ˝r ÊÔ„ Ò¥,
©UŸ üÊ Ëª ÈL § ∑ §Ê Ÿ ◊S ∑ § Ê⁄U„ ÒU–
• π á« U◊ á« U‹ Ê ∑ § Ê
⁄ ¢U,
√
ÿ Ê # ¢ÿ Ÿ ø ⁄ UÊ
ø ⁄ U◊˜Ô–
à ଠŒ ¢Œ Á‡ Ê ¸Ã ¢ÿ Ÿ ,
à S ◊ Òü Ê Ëª È⁄ fl Ÿ ◊ —H w H - ª È. ª Ë
. y x ,y z
• Õ Ȩ̂ Ã ˜- Á ¡ ‚ ( ¬ ⁄ U’ ˝rÊ Ô) Ÿ 
• π á« U◊ á« U‹ Ê ∑ § Ê
⁄ Uø ⁄
UÊ ø ⁄ U¡ ª Ã ˜Ô ∑ § Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 46
√ÿ Ê
# ∑ § ⁄ U⁄ Uπ Ê „ ÒU, © U‚ ( ’
˝r ÊÔ) ¬ Œ ∑ § Ê

Á¡ Ÿ Ÿ Á Œ π ‹ Ê Á Œ ÿ Ê „ ÒU,©UŸ üÊ Ë ª ÈL §
∑ § Ê

Ÿ ◊S ∑ § Ê ⁄ U„ ÒU–
◊ ÊÃÎfl à ˜Ô ‹ Ê ‹ Á ÿ òÊ Ë ø ,
Á¬ Ã
Îfl à ˜Ô ◊ ʪ ¸Œ Á‡ ʸ∑ §
Ê–
Ÿ ◊Ê  S̆ à Ȫ ÈL § ‚ ûÊ Ê ÿ Ò,
üÊ h Ê -¬ ˝ô Ê Êÿ ÈÃ Ê ø ÿ ÊH x H
• Õ Ê
¸Ã ˜- ◊ Ê Ã Ê ∑ § ‚ ◊
Ê Ÿ ‹ Ê ‹
Ÿ -
¬Ê ‹Ÿ ∑ §⁄ UŸ  fl Ê ‹ Ë, Á
¬Ã Ê ∑ § ‚ ◊
Ê Ÿ
◊ ʪ ¸Œ‡ Ê ¸Ÿ ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ §
⁄ UŸ  fl
Ê‹Ë, üÊ h Ê •Ê Ò⁄ U
¬˝ô Ê
Ê ∑§ S fl M § ¬ fl Ê ‹ Ë © U‚ ª ÈL § ‚ ûÊ Ê
∑ § Ê

Ÿ ◊S ∑ § Ê ⁄ U„ ÒU– ª Ê ÿ òÊ Ë- ‡
Ê Ê
SòÊ Ù ¥◊ ¥ ∑
§„ Ê
ª ÿÊ„ Ò ª Ê ÿ òÊ Ë‚ fl ∑
¸§Ê
◊ œ ∑
ȧ ˜ • ÕÊÃ
¸ ˜
ª ÊÿòÊ Ë ‚ ◊ S Ã ∑ §
Ê ◊ Ÿ Ê •Ù¥∑
§ Ù ¬ áÍ Ê¸∑ §
⁄UŸ 
fl
Ê ‹ Ë „–
Ò „ ◊ Ê
!° „ ◊ ¥ ‚ Œ ’
˜ ÁÈh Œ Ÿ
 Ê , Á¡ ‚‚ 
„◊ ‚ à∑ §
◊ ¸∑ §
⁄ U¥ • ı
⁄U‚ Œ∑
˜§Ê
ÿ ÙZ‚ ‚ eÁÃ
∑§ Ù¬ Ê
˝# ∑ § ⁄ U‚ ∑ §
‘– ¥ß ‚ ÷ Êfl‚¬ Í¡ Ÿ ∑
§
⁄ U¥–
˙ • Ê
ÿ Ê
Ã È fl ⁄ UŒ Œ Á fl
!
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 47
ò ÿ̌ Ê ⁄ U’ ˝r ÊÔfl Ê ÁŒ Á Ÿ !
ª Ê
ÿ Á òÊ ë¿ Uã Œ ‚ Ê ¢◊ Ê Ã — !
’ ˝rÊ Ôÿ Ê Ÿ Ÿ ◊ Ê  S̆ Ã ÈÃ H y H - ‚¢.¬ ˝.
• Õ Ê¸Ã ˜- „ U fl ⁄ UŒ Ê Á ÿ Á Ÿ Œ
Á fl ! ò ÿ̌ Ê
⁄U
S fl M § ¬ Ê ( • , © U, ◊ ˜) U’ ˝r Ê
Ôfl Ê
Á
Œ Ÿ Ë ( ◊ ãòÊ
¬ ˝fl Ä Ã Ê ) , ’ ˝r Ê Ô∑ § Ë © UŒ ˜Ô÷ Ê Áfl∑ §Ê ª ÊÿòÊË
Œ Á fl !• Ê ¬ ¿ Uã Œ Ê ¥ ( fl Œ Ê ¥) ∑ § Ë ◊ ÊÃ Ê „ Ò¥U! •Ê¬
ÿ „ UÊ°• Ê ÿ ¥, • Ê ¬ ∑ § Ê Ÿ ◊ S ∑ §Ê ⁄
U„ ÒU–
˙ S à ÈÃ Ê ◊ ÿ Ê fl ⁄UŒ Ê
fl Œ ◊ ÊÃ Ê ¬ ˝ø Ê Œ ÿ ãÃ Ê ¢
¬ Ê fl ◊ Ê Ÿ Ë Á m ¡ Ê Ÿ Ê◊ ˜Ô–
• Ê
ÿ È—¬ ˝Ê áÊ ¢¬ ˝¡ Ê ¢¬ ‡ Ê È¢
∑ § Ë
Á à Zº ˝Áfl áÊ ¢’ ˝r Ê Ôfl
ø ¸‚ ◊ ˜Ô–
◊ s Ô¢ Œ û fl Ê fl ˝¡ à ’ ˝r Ê Ô‹ Ê∑ § ◊ ˜Ô–
- • Õ fl¸. v ~ .|v.
v
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U◊ ‚ Ê œ ∑ § Ê ¥ m Ê ⁄ UÊ S Ã
ÈÃ ( ¬ ÍÁ
¡ Ã )
„ ÈUß ¸, • ÷ Ë C ÔU » § ‹ ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ §
⁄ UŸ  fl Ê‹Ë,
fl Œ ◊ ÊÃ Ê ( ª Ê ÿ òÊ Ë) Á m ¡ Ê¥ ∑ §Ê ¬ Á flòÊ
à Ê
• Ê
Ò⁄ U¬ ̋⁄ Uá Ê Ê ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê ‹ Ë „ Ò¥U– •Ê¬
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 48
„U◊ ¥ Œ Ë ÉÊ ¸¡ Ë fl Ÿ , ¬ ˝Ê áÊ ‡ Ê ÁÄ Ã ,‚ È‚ ãÃÁ
à ,
üÊ D ÔU ¬ ‡ Ê È( œ Ÿ ) , ∑ § Ë Áø, œ Ÿ -fl
Ò÷ fl • Ê Ò⁄ U
’ ˝r Ê Ôà ¡ ¬ ˝Œ Ê
Ÿ ∑ § ⁄ U∑ §’ ˝r Ê
Ô‹ Ê
∑
§ ∑§Á‹ ∞
¬ ˝S Õ ÊŸ ∑ § ⁄ ¥U–
ª áÊ ‡ Ê-
• ÷ ËÁå‚ Ã Ê Õ ¸Á
‚ h K Õ Z,
¬ ÍÁ ¡ Ã Ê ÿ — ‚ È⁄UÊ ‚ È⁄ ÒU— –
‚ fl ¸Á flÉÊ A„U⁄ US à S ◊ Ò,
ª áÊ Ê Á
œ ¬ à ÿ Ÿ ◊ — H z H
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¡ Ê• ÷ ËC ÔU¬ ˝ÿ Ê¡Ÿ ∑ §Ë
¬ÍÁ à ¸
∑ § Á ‹ ∞ Œ fl à ʕ Ê¥- Œ Òà ÿ Ê ¥ m Ê ⁄Uʬ͡ª ÿ „ Ò¥U
• Ê Ò⁄ U‚ ê ¬ Íá Ê ¸Á flÉÊ AÊ ¥ ∑ §Ê ‚ ◊ Ê
# ∑
§ ⁄UŒ Ÿ 
fl Ê ‹ „ Ò¥U, © UŸ ª áÊÊ Á œ ¬Áà (¬ ˝◊ Õ ÊÁ
Œ ªáÊ Ê ¥
∑ § S flÊ◊ Ë ) ∑ § Ê
Ÿ ◊ S ∑ §Ê ⁄ U„ ÒU–
ª Ê Ò⁄ UË-
‚ fl ¸◊ X ÔU‹ ◊ Ê
X ÔÀ ÿ ,
Á‡ Ê fl ‚ fl Ê ¸Õ ¸‚ Ê
Á œ ∑ § !
‡Ê ⁄ Uá ÿ ò ÿ ê ’ ∑ §ª Ê ÒÁ ⁄ U,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 49
Ÿ Ê ⁄ UÊÿ ÁáÊ !Ÿ ◊ Ê  S̆ à Èà H { H
• Õ Ê¸Ã ˜- ‚ ÷ Ë ∑ § Ê ‚ ’ ¬ ˝∑ §Ê
⁄U‚ 
◊ X Ô‹ ∑ § ⁄ UŸ  flÊ‹ ËÁ ‡ Ê
fl Ê
(
∑ § À ÿ ÊáÊ ∑ § Ê
Á⁄ UÁ áÊ ) ! ‚ ÷ Ë∑§Ê
ÿ Ê Z ∑§
Ê
¬ Íá Ê
¸
∑§ ⁄ UŸ  flÊ‹ Ë , ‡ Ê ⁄ Uá Ê Œ ÊòÊ Ë, ÁòÊŸ
ò Ê œ ÊÁ
⁄Uá Ê Ë,
ª Ê Ò⁄ UË,Ÿ Ê ⁄UÊ ÿ áÊ ËŒ Á
fl ! ( ◊ „
UÊ
Œ Á
fl )
• Ê ¬ ∑ §Ê
Ÿ ◊ S ∑ § Ê ⁄ U„ ÒU–
„
UÁ ⁄ U-
‡
Ê ÈÄ ‹ Êê’ ⁄ Uœ ⁄ ¢U Œ fl ¢,
‡
Ê Á ‡ Êfl áÊZø à È÷ Ȩ̀¡ ◊ ˜Ô–
¬˝‚ Û Ê
fl Œ Ÿ ¢ äÿ Ê ÿ à ˜Ô ,
‚ fl ¸Á flÉÊAÊ
¬ ‡ Ê
Êãà ÿ H | H
‚ fl ¸Œ Ê ‚ fl ¸∑ §
Ê ÿ ̧· È,
Ÿ Ê Á S à à · Ê ◊ ◊ ¢ª ‹ ◊ ˜Ô–
ÿ · Ê ¢N UÁ
Œ S Õ Ê ÷ ª fl Ê Ÿ ˜Ô,
◊ X ‹ Êÿ Ã Ÿ Ê„ UÁ ⁄ U— H } H
• Õ Ê¸Ã ˜- ‡ Ê ÈÄ ‹ (‡ flÃ) fl
S òÊ œ
Ê ⁄
Uá Ê
∑§ ⁄ UŸ  flÊ‹ , Á Œ √ÿ ª Èá Ê Ê
¥ ‚ ÿ ÈÄ Ã ,ø 㺠˝
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 50
‚ Œ · Ê (• Ê
t ÔUÊ Œ ∑ §) fl áÊ ¸ fl Ê‹ , ø à È÷ Ȩ̀¡ ,
¬ ˝‚ 㟠◊ Èπ ( è Ê ª fl Ê Ÿ ˜Ô ü Ê Ë
„ UÁ
⁄ U) ∑ §Ê
‚ ê ¬ Íá ʸÁ fl ÉÊ AÊ ¥ ∑ §Ë ¬ Á⁄ U‚ ◊ ÊÁ# ∑ § Á‹ ∞
äÿ Ê Ÿ ∑§ ⁄ UŸ Ê ø Ê
Á „ U∞ – ‚ fl ¸Œ Ê
, ‚ ÷ Ë ∑ § Ê ÿ ÊZ
◊ ¥ © U‚ ∑ § Ê • ◊ X ‹ Ÿ „ UË ¥„ UÊ
ÃÊ „ÒU, Á ¡ ‚ ∑ §
NUŒ ÿ ◊ ¥ ◊ ¥ª ‹ S fl M §¬ ÷ ªflÊŸ ˜Ô ü Ê Ë„ UÁ
⁄ U
Áfl ⁄ UÊ ¡ ◊ Ê Ÿ „ UÊ Ã„ Ò¥U–
‚ # Œ fl
-
Áfl Ÿ Êÿ ∑ ¢§ ª ÈL ¢§ ÷ ÊŸ È¢,
’ ˝r Ê ÔÁfl cáÊ È◊ „ UE ⁄UÊŸ ˜Ô–
‚ ⁄ US fl à ˥¬ ˝á Ê Ê Òê
ÿ Ê Œ Ê
Ò,
‡Ê Ê Á ãà ∑ § Êÿ Ê ¸Õ ¸Á ‚ h ÿ H ~ H
• Õ Ê¸Ã ˜- ‡ Ê Ê
Á ãà ¬ Ífl ¸∑ § ‚ ÷ Ë∑ § Ê ÿ ÊZ ∑ §Ë
¬ Íá Ê ¸Ã Ê∑ §Á ‹ ÿ  ‚ fl ¸¬ ˝Õ ◊ Á fl Ÿ Ê ÿ ∑ §
(ª áÊ ‡ Ê) , ª ÈL § , ‚ Íÿ ¸Œ fl , ’˝rÊ
ÔÊ , Á
√ Êc áÊÈ,
◊ „ U‡ fl ⁄ U• Ê Ò⁄ UŒ fl Ë ‚ ⁄ US fl ÃË ∑ § Ê
¬ ˝á Ê Ê ◊
∑ § ⁄ UÃ Ê
„ °ÍU–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 51

 ¬ Èá « U⁄UË∑ §Ê Ê̌ -
◊ X ‹ ¢÷ ª fl Ê Ÿ˜Ô Áfl c áÊ È—
,
◊ X ‹ ¥ª L §« Uä fl
¡ — –
◊ X ‹ ¥ ¬ Èá « U⁄ UË
∑ §Ê Ê̌
Ê ,
◊ X ‹ Êÿ à Ÿ Ê „ UÁ⁄U—H v Æ H
• Õ Ê ¸Ã ˜- è Ê
ª fl ÊŸ ˜Ô Áfl cáÊ È◊ X‹ŒÊ
ÿ ∑ §
„Ò¥– ª L§ « Uä fl ¡ (ª L § « UÊ Á V Ã ä fl
¡ fl Ê
‹ 
÷ ª fl ÊŸ ˜Ô Á √ Ê
c áÊ È) ◊ X ‹ ∑ §
Ê⁄
UË„ Ò¥U–
¬ Èá « U⁄UË∑ § Ê Ê̌ ( Á
Ÿ Á
‹ ¸# ãÊ ò Ê flÊ
‹ ÷ªfl Ê
Ÿ ˜Ô
Áfl c áÊÈ) ◊ X ‹ S fl
M §¬ „ Ò¥U– „
UÁ⁄U(¬Ê¬Ê
¥ ∑§ Ê
„U⁄ U‹ Ÿ  fl Ê‹ ÷ ª fl Ê Ÿ ˜Ô Á flc
áÊÈ) ◊X‹ ∑ §
• Êÿ à Ÿ ( • Ê üÊ
ÿ ) U„ Ò¥–
’ ˝r Ê
ÔÊ-
à fl ¢ flÒø à È◊ Ȩ̀π Ê
’ ˝r ÊÔÊ ,
‚ àÿ ‹ Ê
∑ § Á¬ à Ê
◊ „ U—–
• ʪ ë¿ U◊ á« U‹ ø Ê Á S ◊ Ÿ ˜Ô,
◊ ◊ ‚ fl Ê ¸Õ ¸Á ‚ h ÿ H v v
• Õ Ê ¸Ã ˜- • ʬ Á
Ÿ Á‡ ø à M§
¬ ‚ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 52
ø
à È◊ Ȩ̀π ’ ˝r ÊÔÊ ( ‚ ÎÁ C ÔU∑ §ûÊÊ
¸) , ‚àÿ ‹ Ê
∑ §
(
‚ àÿ ¬ ⁄ UŒ Î… ∏U ⁄ U„ UŸ  fl Ê ‹ )Á ¬ ÃÊ◊ „ U
(
‚ ÷ Ë∑ §¬ Ê· áÊ ∑ §Ã Ȩ̂) „Ò¥– ◊ ⁄
‚ fl Ê¸Õ ¸Á‚ Á h ( ‚ ÷ Ë • ÷ ËCÔU ∑§Ë
¬ ÍÁø)∑ §
Á
‹ ∞ • ʬ ß ‚ ◊ á« U‹ ( S ÕÊ Ÿ )◊ ¥ • Ê∑ §⁄U
Á
fl⁄ UÊ ¡ ◊ Ê Ÿ „ UÊ ¥–
Á
flc áÊ È-
‡
Ê
Ê ãà Ê∑ § Ê ⁄ ¢U÷ È¡ ª ‡ Ê ÿ Ÿ ¢,
¬
k Ÿ Ê ÷ ¢‚ È⁄ U‡ Ê ¢,
Á
flE Ê œ Ê
⁄ ¢Uª ª Ÿ ‚ Œ · Ê ¢,
◊
É Ê fl áÊ Z‡ Ê È÷ Ê X ◊ ˜Ô–
‹ ˇ ◊ Ë ∑ §Ê ãà ¢∑ § ◊ ‹ Ÿ ÿ Ÿ ¢,
ÿ
Ê Áª Á ÷ äÿ Ê ¸Ÿ ª ê ÿ ¢,
fl
㌠Á fl c
áÊ ¢È ÷ fl ÷ ÿ „ U⁄¢U,
‚ fl ¸‹ Ê∑
Ò§∑ § Ÿ Ê Õ ◊ ˜ÔH v w H
• Õ Ê ¸Ã ˜- ‡ Ê
Ê ãÃ Ê ∑ §
Ê ⁄U( ‡ Ê
Êãà ¬ ˝∑Χ
ÁÃ
fl
Ê ‹ ), ÷ È¡ ª ‡ Ê
Ê ÿ Ë ( ‡ Ê· Ÿ ʪ ¬⁄ U‡Êÿ Ÿ
∑
§ ⁄ UŸ  fl Ê ‹ ) , ‚ È⁄ U‡ Ê ( Œfl
Ê¥ ∑§
S fl Ê
◊ Ë),
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 53
Á
fl ‡ flÊœ Ê ⁄ U ( ‚ ¢S ÊÊ ⁄ U ∑ §• Ê œ Ê⁄ U÷Íà ),
ªª Ÿ ‚ ÎŒ ‡ Ê ( • Ê∑ § Ê ‡ Êfl à ˜Ô- ‚ fl
¸ò Ê U√
ÿ Ê #
⁄
U„ UŸ  fl Ê ‹ ) , ◊ É Ê ∑ § ‚ ◊ Ê
Ÿ fl áÊ ¸ fl
Ê ‹ ,
‡
Ê È÷ Ê X ( üÊ D ÔU • ¢ª - • fl ÿ fl fl Ê
‹ ) ,
‹ ˇ ◊ Ë∑ § Ê ãà ( ‹ ˇ ◊ Ë∑ §S fl Ê◊ Ë) ,
∑§ ◊ ‹ Ÿ ÿ Ÿ ( ∑ §◊ ‹ ¡ Ò‚ Ÿ ò Ê flÊ
‹ ),
ÿÊ Á ª ÿ Ê
¥ m Ê ⁄ UÊ äÿ Ê Ÿ Á∑ §ÿ ¡ ÊŸ  flÊ ‹ ,
÷fl ‚ ʪ ⁄ U∑ §Ê ÷ ÿ Œ Í⁄U∑ §⁄ UŸ fl Ê ‹ Ã Õ Ê
‚ ÷ Ë ‹ Ê ∑ § Ê
¥ ∑ § ∞ ∑ § ◊ ÊòÊ S flÊ ◊Ë Á
fl c áÊÈ∑ §Ë
(
◊ Ò¥)fl ㌠Ÿ Ê ∑ § ⁄ UÃ Ê „ °ÍU–
Á
‡Ê fl -
fl
㌠Œ fl◊ È◊ ʬ Á à ¢‚ È⁄ Uª ÈL ¢§ ,
fl
㌠¡ ª à∑ § Ê⁄ Uá Ê ◊ ˜Ô,
fl
㌠¬ Û Êª ÷ Í· áÊ ¢◊ Ϊ œ ⁄ ¢U,
fl
㌠¬ ‡ Ê ÍŸ Êê ¬ Á à ◊ ˜Ô–
fl
㌠‚ Íÿ ¸‡ Ê ‡ ÊÊ V ÔUfl Á
q ÔUŸ ÿ Ÿ ¢,
fl
㌠◊ È∑ ȧ ㌠Á ¬ ˝ÿ ◊ ˜Ô ,
fl
㌠÷ Q § ¡ Ÿ Ê üÊ ÿ ¢ø fl⁄ UŒ ¢,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 54
fl㌠Á‡ Êfl ¢‡ Ê V ⁄ U◊ ˜ÔH v x H
• Õ Ê ¸Ã ˜- © U◊ Ê ¬Á à , Œ fl à ʕ Ê ¥ ∑ § ª ÈL§ ,
Œfl (Á ‡ Ê
fl ) ∑ §
Ë fl ㌠Ÿ Ê ∑ § ⁄ UÃ Ê „ °ÍU, ¡ ª à ˜Ô
∑ §∑ §Ê⁄ Uá Ê ÷ Íà (÷ ª fl Ê Ÿ ˜Ô ‡ Ê V ⁄ U) ∑§ Ë
fl ㌠Ÿ Ê ∑ § ⁄UÃ Ê „ °ÍU, ‚ ¬ Ê Z ∑ § • Ê÷ Í· áÊ fl Ê‹ ,
◊ Ϊ ( ø ◊ ¸) œ Ê
⁄ Uá Ê ∑ §⁄ UŸ  fl Ê ‹ ( ‡ Ê V ⁄ U) ∑§ Ë
fl ㌠Ÿ Ê ∑ § ⁄ UÃ Ê „ °ÍU– ¬ ‡ Ê È• Ê¥ ( ¡ Ëfl Ê à◊ Ê ) ∑ §
Sfl Ê◊ Ë ( ◊ „ U‡ Ê ) ∑§ Ë fl ㌠Ÿ Ê ∑ § ⁄ UÃ Ê „°ÍU–
‚ Íÿ¸, ø 㺠˝∞ fl ¥• Á ÇŸ M § ¬ Ÿ ò Ê flÊ
‹ 
(Á òÊ Ÿ ò Ê ) ∑ § Ë fl ㌠Ÿ Ê ∑ § ⁄ UÃ Ê „ °ÍU, ◊ È∑ȧãŒ
(Á flc áÊ È∑ § ) Á ¬ ˝ÿ (◊ „ U‡ fl ⁄ U) ∑ § Ë fl ㌠Ÿ Ê
∑ § ⁄
UÃ Ê „°ÍU– ÷ Ä Ã ¡ Ÿ Ê
¥ ∑ § Ê• Ê üÊ ÿ Œ Ÿ  fl Ê
‹ 
(• Ê ‡Ê ÈÃÊ · ) ∑ §Ë fl ㌠Ÿ Ê ∑ §⁄ UÃ Ê „ °ÍUÃ Õ Ê
∑ § À
ÿ Ê áÊ ∑ §
Ê ⁄ UË ‡ Ê È÷ Œ Ê Ã Ê ( • flÉÊ … ∏U Œ Ê
Ÿ Ë )
∑ § Ë
fl ㌠Ÿ Ê∑ § ⁄UÃ Ê „°ÍU– ]
òÿ ê ’ ∑ §
-
˙ òÿ ê
’ ∑ ¢§ ÿ ¡ Ê
◊ „ U,
‚ Ȫ Áãœ ê ¬ ÈÁ C ÔUfl œ ¸Ÿ ◊ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 55
© Ufl Ê ¸L § ∑§ Á◊ fl ’ 㜠Ÿ ÊŸ ˜Ô,
◊ Îà ÿ Ê ◊ Ȩ̀ Ê̌ Ë ÿ ◊ Ê ˘ ◊ ÎÃ Ê Ã ˜ÔH v y H x . {Æ
• Õ ÊÃ
¸ - ˜ ‚ ª
È Á㜠( ‚ Œ ª
Ô˜ áÈ Ê ) • Ê ⁄
ÒU
¬ Á
ÈC UÔfl œ ∑
¸§ ( ¬ Ê·
 áÊ ∑ § ⁄UŸ  fl Ê‹ )
 òÿ ê ’ ∑ §
(
Á òÊ Ÿ ò Ê Á ‡ Êfl ) ∑ §Ê ◊ ¥Ò ÿ ¡ Ÿ ( ¬ ¡Í Ÿ ) ∑§ ⁄ Uà Ê
„
UÍ°, ( fl Œ fl
) ◊ ¤
ÈÊ • ¬ Ÿ • ◊ Ã
Î ( ª áÈ ÊÊ )
¥ ‚ 
©
Ufl Ê L
¸§ ∑ § ( ¬ ∑§ Ÿ ∑ §
 ’ ÊŒ » § ‹ ∑ §
 m Ê ⁄ UÊ
«
Uá ∆ U‹ ¿ UÊ«
 U∏ Œ Ÿ
 )  ∑ § ‚ ◊ Ê Ÿ ◊ Îà ÿ È ∑ §
’ 㜠Ÿ ‚ ◊ ÈÄ Ã ∑ §⁄ ¥U, • ◊ Îà û fl ‚ Ÿ „ UË¥–
Œ Ȫ Ê ¸-
Œ Ȫ ̧ S ◊ ÎÃ Ê „ U⁄
UÁ ‚ ÷Ë Áà ◊ ‡ Ê · ¡ ãÃ Ê —
S fl S âÊ Ò—S ◊ ÎÃ Ê ◊ Á Ã◊ Ã Ë fl ‡ Ê È÷ Ê ¢ŒŒ Ê Á
‚ –
Œ Ê Á⁄ Uº ˝K Œ È— π ÷ ÿ „ UÊ
Á ⁄ UÁáÊ ∑ § Ê à fl Œãÿ Ê
‚ fl Ê ̧¬ ∑ § Ê⁄ U∑ §⁄Uá Ê Ê ÿ ‚ Œ Ê º ˝¸Áø ûÊ ÊH v z H
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U Œ Áfl Œ Ȫ ̧! ( ‚ ◊ S à )
¬ ˝Ê ÁáÊ ÿ Ê ¥ ∑ § m Ê ⁄UÊ S◊ Îà (¬ ÍÁ¡ à )„ ÈU߸à È◊
© UŸ ∑ § ‚ ◊ S à ÷ ÿ ∑ §
Ê Œ Í⁄ U∑ § ⁄ UŒÃ Ë „ UÊ
–
S
fl S Õ ¡ Ÿ Ê ¥ ∑ § m Ê
⁄UÊ S
◊ Îà „ UÊ Ÿ ¬ ⁄ U© Uã „ ¥U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 56
‚ Œ ˜Ô’ ÈÁh Ã Õ Ê • àÿ Á œ∑ § ‡ ÊÈ÷-∑ §À
ÿ ÊáÊ
¬˝Œ Ê Ÿ ∑ §⁄ UÃ Ë „ UÊ– „ U Œ Ê
Á⁄Uº ˝K , ŒÈ— π• Ê Ò⁄
U
÷ ÿ Œ Í⁄ U∑ § ⁄ UŸ  fl Ê‹ ËŒ Á fl ! ‚ ÷Ë ∑ §
Ê
©
U¬ ∑ § Ê⁄ U∑ § ⁄ UŸ ∑ § Á ‹ ∞ ‚ Œ Òfl ‚⁄ U‚N UŒÿ
fl
Ê ‹ Ë Ã Èê „ UÊ ⁄ U • Á à Á⁄ UÄ Ã • ÊÒ⁄U∑ §
Ê
ÒŸ „ÒU?
• Õ Ê¸Ã ˜Ô ∑ § Êß ¸Ÿ „ UË ¥–
‚ ⁄US fl à Ë-
‡
Ê ÈÄ À Ê Ê¢’ ˝r Ê ÔÁ fl ø Ê ⁄ U‚ Ê ⁄ U¬
⁄U◊ Ê¥Ô,
• Êl Ê ¢¡ ª Œ ˜Ô√ ÿ Ê Á ¬ Ÿ Ë ¥,
fl
Ë áÊ Ê ¬ ÈS à ∑ § œ ÊÁ ⁄ Uá Ê Ë◊ è
Êÿ Œ Ê ¢,
¡ Ê« K Ê ãœ ∑ § Ê ⁄ Uʬ „ UÊ ◊ ˜Ô–
„
US à S » § Ê Á≈ U∑ § ◊ Ê Á ‹ ∑ §Ê
¢Áfl Œ œ ÃË¥,
¬k Ê ‚ Ÿ ‚ ¢Á S Õ Ã Ê◊ ˜Ô,
fl
㌠à ʢ¬ ⁄ U◊ E ⁄ UË¥÷ ª fl
Ã Ë ¥,
’ ÈÁ h ¬ ˝Œ Ê¢‡ Ê Ê ⁄ UŒ Ê◊ ˜ÔH v {H
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¡ Ê ‡ Ê ÈÄ ‹ fl áÊ ¸ fl Ê‹ Ë
,’ ˝r ÊÔ
Á
fl ø Ê⁄ U( fl Œ Ê ¥ ∑ § Ê ôÊ Ê Ÿ )∑ § ‚ Ê
⁄US fl
M §
¬ ,
• àÿ Áœ ∑ § üÊ D ÔU, • Ê l ‡Ê
Á Ä Ã , ¡ ªÃ
˜Ô ◊ ¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 57
(
‚ fl ¸ò Ê )√ ÿ Ê # ⁄ U„ UŸ fl Ê‹ Ë
, fl ËáÊ Ê• Ê Ò⁄U
¬ÈSà ∑ § œ Ê⁄ Uá Ê ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê‹ Ë, • ÷ ÿ ŒÊ Ÿ
Œ
Ÿ  fl Ê ‹ Ë , • ôÊ ÊŸ Ê ãœ ∑ §Ê⁄ U∑ §
Ê Œ Í⁄ U∑ §
⁄ UŸ 
fl
Ê ‹ Ë , „UÊÕ ◊ ¥ S » § Á ≈ U∑ § ∑ § Ë◊ Ê‹ Ê œÊ⁄ Uá Ê
∑§ ⁄UŸ  fl Ê ‹ Ë
, ( ‡ fl Ã ) ∑ §
◊ ‹ ∑ § • Ê‚ Ÿ
¬⁄ UÁ fl ⁄ UÊ ¡ ◊ Ê Ÿ Ã Õ Ê ‚ Œ˜Ô’ ÈÁ h ¬˝ŒÊ Ÿ
∑§ ⁄ UŸ  fl Ê ‹ Ë„ Ò¥U,© UŸ ¬ ⁄ U◊ ‡fl⁄ UË
(
‚ fl ¸‚ ◊ Õ ¸) ÷ ª fl Ã Ë ( ∞ ‡ fl ÿ ¸‡ Ê ÊÁ‹ Ÿ Ë)
Œ
flË ‚ ⁄US fl Ã Ë ∑ §Ê Ÿ ◊ S ∑§ Ê⁄U„ ÒU–
‹ ˇ◊ Ë -
• Ê
º ˝Ê Zÿ — ∑ § Á
⁄ Uá Ê Ë
¥ÿ Á C Ô¢U,
‚ ÈfláÊ Ê Z„U◊ ◊ Ê Á ‹ Ÿ Ë ◊ ˜Ô–
‚ Íÿ ÊZÁ „U⁄ Uá ◊ ÿ Ë
¥‹ ˇ ◊ Ë ¥,
¡ Ê
à fl ŒÊ ◊ ˘ • Ê
fl „ UH v | H
• Õ Ê¸Ã ˜- ‚ ⁄U‚ N UŒ ÿ fl Ê
‹ Ë , „ UÊ
Õ Ë ¬ ⁄U
‚ fl Ê⁄ UË ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê ‹ Ë , ¬ Ê· áÊ ¬ ˝ŒÊ Ÿ ∑ §⁄ Ÿ 
fl
Ê ‹ Ë , ‚ Èfl áÊ ¸( ‚ Èã Œ ⁄ U fl áÊ ¸) fl Ê‹ Ë, ‚ Ê Ÿ 
∑§ Ë ◊ Ê ‹ Ê œ Ê ⁄ Uá Ê ∑ § ⁄ UŸ  flÊ ‹ Ë , ‚ Íÿ ¸‡ÊÁ
Ä Ã
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 58
Sfl
M §¬ Ê • ÕÊ ¸Ã ˜Ô ‚ Íÿ¸∑ §
Ë ¬àŸ Ë( ‚ ¢ô Ê
Ê)
Sfl
M § ¬ Ê,S fl á Ȩ̂ ◊ ÿË( ‚
◊ ÎÁ h‡ ÊÊ
‹ Ë)
• Á
ÇŸ ∑ §Ë ‡ Ê
Á Ä Ã SflM § ¬ Ê ‹ˇ ◊ ËŒÁfl !◊ Ò¥
• Ê
¬ ∑ §Ê • Ê fl
Ê „ Ÿ ∑ §⁄UÃ Ê „
°ÍU–
∑§Ê
‹ Ë -
∑§Ê
Á‹ ∑ §Ê¢Ã È∑ § ‹ Ê
à Ë
Ã Ê ¢,
∑§À
ÿ ÊáÊ N UŒ ÿÊ ¢Á ‡ Ê
fl Ê
◊ ˜Ô–
∑§À
ÿ ÊáÊ ¡ Ÿ Ÿ Ë ¥Á Ÿ
àÿ ¢,
∑§À
ÿ ÊáÊ Ë¥¬ Í¡ ÿ Ê ê
ÿ „U◊ ˜ÔHv }
H
• Õ Ê ¸Ã ˜-◊ Ò¥ ‚ Œ Ê ∑ §
‹ Ê
• Ê¥ ‚  ¬ ⁄
U,
∑ §
À ÿ Ê á Ê ∑ §Ê
⁄ UË N UŒ
ÿ fl Ê‹ Ë ,
Á‡Ê
fl ÊS fl M §
¬ Ê
, ∑ § Àÿ Ê
áÊ Ê ¥ ∑ §
Ë ¡ ã◊ ŒÊ òÊ
Ë ,
∑§À
ÿ ÊáÊ ◊ ÿ Ë Œ fl Ë
∑ §Ê Á ‹ ∑ §
Ê(∑ §Ê
‹ ËU) ∑
§ Ë
¬Í¡ Ê ∑ § ⁄UÃ Ê „
°ÍU–
ª XÊ -
Áfl
c
áÊ È¬ ÊŒ Ê é¡ ‚ ê ÷
ÍÃ ,
ª XÔU Á òÊ ¬ Õ ª Ê Á ◊ Á
Ÿ –
äÊ◊ ¸º ˝flÁà ÁflÅ ÿ ÊÃ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 59
¬Ê ¬ ¢◊ „ U⁄ U¡ Ê q ÔUÁfl H v ~ H
• Õ Ê
Ã
¸ - ˜÷ ª fl Ê Ÿ Ô˜ Á fl cáÊ È ∑ §
 ø⁄ Uá Ê
∑
§ ◊ ‹ ‚ Á Ÿ —S Ê Ã
Î , Á
òÊ ¬ Õ ª Ê
◊ Ë (• Ê
∑§
Ê ‡ Ê ,
÷ ,
Í ¬ Ê Ã Ê ‹ ◊ ¥ ª ◊ Ÿ ∑ § ⁄UŸ  fl Ê‹ Ë
),
œ ◊ ¸-
º
˝fl ( ‚ ¡ ‹ œ ◊ ¸) ∑ § Ÿ Ê ◊ ‚ ÁflÅÿÊà „ U
¡ Ê
q ÔUÁ fl !( ⁄UÊ¡ Ê ¡ q Ô‰U ∑ § ∑§Ê Ÿ ‚ ÁŸc¬ ãŸ
ª X Ô!) ◊ ⁄ U¬ Ê
¬ Ê ¥ ∑ § Ê „ U⁄Uá Ê ∑ §⁄UÊ–
à ËÕ ¸-
¬Èc ∑ § ⁄ UÊ Œ Ë
Á Ÿ Ã Ë Õ Ê¸Á Ÿ ,
ª X Ê l Ê — ‚ Á ⁄
UÃ S Ã Õ Ê –
• Ê
ª ë¿ Uã à Ȭ Á fl òÊ Ê Á
áÊ ,
¬Í¡ Ê ∑ § Ê ‹ ‚ Œ Ê ◊ ◊ H w Æ H
• Õ Ê¸Ã ˜-
¬ Èc ∑ §⁄ U• Ê Á Œ à ËÕ ¸Ã Õʪ X Ê
• Ê
Á Œ Ÿ Á Œ ÿ Ê
°¬ Í¡ Ê ∑ §‚ ◊ ÿ , ◊ȤÊ
¬Á
fl òÊ
∑§ ⁄UŸ ∑ § Á ‹ ∞ ‚ Œ Òfl ÿ „ UÊ°© UÁ
¬ S Õ Ã ⁄
U„
¥U–
Ÿ flª ˝„ U-
’ ˝r Ê ÔÊ ◊ È⁄ UÊÁ ⁄UÁSòÊ ¬ È⁄ UÊãà ∑ § Ê⁄UË,
÷ ÊŸ È— ‡ Ê ‡ ÊË ÷ÍÁ ◊ ‚ ÈÃ Ê ’ Èœp –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 60
ª ÈL § p ‡ Ê
È∑ ˝§ — ‡Ê Á Ÿ ⁄ UÊ„ ÈU∑
§Ãfl— ,
‚ fl ̧ª ˝„ UÊ — ‡ Ê Ê Áãà ∑ § ⁄ UÊ ÷ fl
ãà ÈHw vH
• Õ Ê¸Ã ˜- ’ ˝r ÊÔÊ , Á fl cáÊ
È, ◊ „U‡ Ê
,‚ Íÿ ¸,
ø 㺠˝, ÷ ÍÁ
◊ ‚ Èà ( ◊ X ‹ ) ’Èœ ,ª ÈL§
,‡
Ê È∑˝§ ,
‡
Ê Á Ÿ , ⁄ UÊ „ ÈU • Ê Ò⁄ U ∑ §
Ã È ‚ ÷ ˪ ˝„U
‡
Ê Ê Áãà Œ Êÿ ∑ § „UÊ ¥–
· Ê « U‡ Ê ◊ Ê
à Î∑ §Ê-
ª Ê Ò⁄ UË ¬ k Ê ‡ Ê øË ◊ œ Ê ,
‚ Ê Áfl òÊ Ë Á fl ¡ ÿ Ê ¡ ÿ Ê –
Œ
fl ‚ Ÿ Ê S fl œ Ê S fl Ê „ UÊ ,
◊ Ê Ã ⁄ UÊ‹ Ê ∑ §◊ Ê Ã ⁄ U—H wwH
œ ÎÁ à — ¬ ÈÁC ÔUS Ã Õ Ê Ã ÈÁ C ÔU— ,
• Ê à◊ Ÿ — ∑ ȧ‹ Œ fl à ʖ
ª áÊ ‡ Ê Ÿ ÊÁ œ ∑ §Ê s ÔÃ Ê ,
fl
Îh Ê Ò¬ ÍÖ ÿ Ê p · Ê« U‡ ÊH w x H
• Õ Ê¸Ã ˜- ª Ê Ò⁄ UË , ¬ k Ê
, ‡Êø Ë
,◊œ Ê ,
‚ Ê Áfl òÊ Ë , Á fl ¡ ÿ Ê, ¡ ÿ Ê
, Œfl
‚ Ÿ Ê
,Sfl
œ Ê ,
S
fl Ê„ UÊ , ◊ Ê Ã Ê∞ °, ‹ Ê ∑ §◊ Ê ÃÊ
∞ °,œÎÁ à ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 61
¬ÈÁC ÔU, à ÈÁ C ÔU Ã Õ Ê • ¬Ÿ Ë ∑ ȧ‹ Œ fl
Ë ÿ
‚ Ê
‹ „ U¬ Í¡ Ÿ Ë ÿ Ê ◊ Ê Ã Î∑ §
Ê∞ °ª áÊ‡ Ê ‚÷ Ë
• Áœ ∑ § fl ÎÁ h ¬ ˝Œ Ê
Ÿ ∑ §
⁄UŸ flÊ ‹ Ë „Ò¥U–
‚ #◊ Ê
à Î∑ § Ê -
∑
§ ËÁ
à ¸‹ ¸ˇ ◊ Ë œ Î̧Áà ◊ ̧œ Ê ,
Á
‚ Áh — ¬ ˝ô Ê Ê ‚ ⁄ US fl Ã Ë –
◊ ÊX À ÿ · Ȭ ˝¬ÍÖ ÿ Ê p ,
‚ #Òà ÊÁ Œ √ ÿ ◊ Ê Ã ⁄ U— H wy H
• Õ Ê ¸Ã ˜- ∑ §ËÁ à ¸, ‹ ˇ◊ Ë, äÊ
ÎÁ
à , ◊œ Ê
,
Á
‚ Áh , ¬ ˝ô Ê Ê • Ê
Ò⁄ U‚ ⁄USfl Ã Ë - ÿ ‚ Ê Ã
Ê
¥
Á
Œ √ÿ ◊ Ê Ã Ê ∞ °‚ ÷ Ë ◊ Ê
X ª Á ‹ ∑§ ∑ Χ
àÿ Ê¥ ◊
¥
¬Í¡ Ÿ Ë
ÿ „ UÊ Ã Ë „ Ò¥U–
fl
Ê Sà Ȍ fl - Ÿ ʪ ¬ ÎDÔU‚ ◊ ÊM §
… ¢U,
‡
Ê Í‹ „US à ¢◊ „UÊ ’ ‹ ◊ ˜Ô–
¬Ê à Ê
‹ Ÿ Ê ÿ ∑¢§ Œ fl ¢,
fl
Ê Sà Ȍ fl ¢Ÿ ◊ Ê ê ÿ „ U◊ ˜ÔHw z H
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ UÊâÊ Ë ∑ §
Ë ¬ Ë∆ U¬ ⁄U• Ê ‚Ë Ÿ,
„
UÊ Õ ◊ ¥ ‡ Ê Í‹ ( ÁòÊ ‡ ÊÍ‹ ) œ Ê⁄ Uá Ê Á
∑ § ÿ „ ÈU∞
,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 62
◊„ UÊŸ ˜Ô ’ ‹ ‡ÊÊ
‹ ˬ Ê Ã Ê‹ ∑§Ÿ Ê
ÿ ∑§
(
S flÊ ◊ Ë ) flÊ
S à Ȍ fl ∑ § Ê ◊ Ò¥ Ÿ ◊ S ∑ §Ê
⁄U
∑
§ ⁄UÃ Ê „ °ÍU–
Ê̌
ò ʬ Ê ‹ -
Ê̌
ò ʬ Ê ‹ ÊÛ Ê
◊ S ÿ Ê Á◊ ,
‚fl ʸÁ
⁄ UC ÔUÁ Ÿ flÊ
⁄ ∑ § ÊŸ ˜Ô–
• S ÿ ÿ Ê ª S ÿ Á ‚ h K Õ Z,
¬
Í¡ ÿ Ê ⁄ UÊ Á œÃ ÊŸ ˜Ô ◊ ÿ ÊH w { H
• Õ Ê ¸Ã
˜- ß ‚ ÿ ô Ê∑ §ËÁ SÊ Á h
(
‚ » §
‹ Ã Ê ) ∑
§
Á ‹ ∞ ◊ ⁄
 UË ¬ ¡
Í Ê (‚ ê
◊ Ê Ÿ)
‚• Ê
⁄ UÊÁ œ à (• Ê fl ÊÁ „Uà - ¬ Ê
˝Á
Õ Ã
¸ ) „ UÈ∞ ‚ ÷Ë
• Á⁄UC ÔUÊ ¥ ( Á fl
ÉÊ
Êà ∑ §Ê¥) ∑ §Ê Œ Í⁄ U∑ §⁄ UŸ  fl Ê‹
Ê̌
ò ʬ Ê ‹ Ê¥ ∑§Ê
(◊ Ò¥)Ÿ ◊ S ∑ §Ê⁄ U∑ §⁄UÃ Ê „
°ÍU–
H ‚ fl¸Œ fl Ÿ ◊ S ∑ § Ê ⁄U— H
Ÿ◊ S ∑ § Ê ⁄ U∑ §
Ê • Õ ¸„ Ò‚ ê ◊ ÊŸ, „ ◊ Ê
⁄
UÊ
¤
Ê∑
ȧ Ê fl Œ fl
 à fl (• Ê Œ ‡ ÊÙZ) ∑ §Ë • Ù⁄U„ Ù
, ß ‚Ë
÷Ê fl ‚ ‚ ÷ ËŒfl
 ‡ ÊÁ Q §ÿ Ù ¥∑ §
Ù Ÿ ◊ Ÿ ∑§⁄ U–
¥
˙ Á ‚ Á h ’ÈÁ
h ‚ Á
„ UÃ Ê
ÿ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 63
üÊ
Ë
◊ã◊ „ UÊ ª áÊ ÊÁ œ ¬ à ÿ Ÿ ◊ — –
•ÕÊ
¸Ã ˜- Á ‚ Á
h • Ê Ò⁄ U’ ÈÁh ∑ §‚ Á
„ UÃ
üÊ
Ë
ªáÊ ‡
Ê ¡ Ë ∑§Ê Ÿ ◊ S ∑ § Ê⁄ U„ ÒU–
˙ ‹ ˇ ◊Ë Ÿ Ê ⁄
UÊ
ÿ áÊ Êè ÿ Ê ¢Ÿ ◊ — –
•ÕÊ
¸Ã ˜- ‹ ˇ◊ Ë• Ê
Ò⁄ U Ÿ Ê ⁄
UÊ
ÿ á Ê∑ §
Ê

Ÿ◊S ∑ §
Ê⁄ U„ ÒU–
˙ ©U◊ Ê
◊ „UE ⁄UÊ è ÿ Ê ¢Ÿ ◊ —–
•ÕÊ
¸Ã ˜- © U◊ Ê • Ê
Ò⁄U◊ „ U‡ fl ⁄ U∑ §Ê

Ÿ◊S ∑ §
Ê⁄ U„ ÒU–
˙ flÊáÊ ËÁ „ ⁄ Uá ÿ ª ÷ Ê ¸è ÿ Ê ¢Ÿ ◊ —
–
•ÕÊ
¸Ã ˜- fl Ê
áÊ Ë• ÊÒ⁄ UÁ „ U⁄ Uá ÿ ª ÷¸( ’˝r Ê
ÔÊ
¡Ë
) ∑ § Ê
Ÿ ◊ S∑ §Ê⁄ U„ ÒU–
˙ ‡ Êø ˬ È⁄Uã Œ ⁄ UÊèÿ Ê ¢Ÿ ◊ —–
•ÕÊ
¸Ã ˜- ‡ Êø Ëß ãº ˝ÊáÊ Ë • ÊÒ⁄ U¬ È⁄
Uã Œ ⁄U
(ß
㺠˝∑ §Ê
) Ÿ ◊ S ∑ §Ê⁄ U„ ÒU–
˙ ◊ ÊÃ ÎÁ
¬ à Îø⁄Uá Ê∑ §◊ ‹ è ÿ Ê Ÿ ◊ —–
•ÕÊ
¸Ã ˜- ◊ Êà Ê-Á ¬ Ã Ê ∑ § ø ⁄ Uá Ê ∑ §
◊ ‹ Ê¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 64
∑§
Ê
Ÿ ◊ S ∑ §Ê ⁄ U„ÒU–
˙ ∑ȧ‹ Œ fl Ã Ê èÿ Ê
Ÿ ◊—–
•ÕÊ
¸Ã ˜- ∑ ȧ ‹ ( fl ¢‡Ê) ∑§ Œ fl à Ê
• Ê
¥ ∑§Ê
Ÿ◊S ∑ § Ê
⁄ U„ ÒU–
˙ ß CÔUŒ fl Ã Ê è ÿ Ê Ÿ ◊ —
–
•ÕÊ
¸Ã ˜- ß C ÔU ( ß Á ë¿ Uà ) »§ ‹ ¬˝Œ Ê
à Ê
Œ
fl
ÃÊ • Ê¥ ∑ § Ê Ÿ ◊ S ∑ §
Ê⁄ U„ ÒU–
˙ ª ˝Ê
◊ Œ fl à Êè ÿ ÊŸ ◊ —–
•ÕÊ
¸Ã ˜- ª ˝Ê◊ (‚ ◊ Í„
Uÿ Ê ª Ê
°fl
) ∑ §
Œ
fl
ÃÊ • Ê¥ ∑ § Ê Ÿ ◊ S ∑ §
Ê⁄ U„ ÒU–
˙ SâÊ Ê Ÿ Œ fl à Êè ÿ ÊŸ ◊ —–
•ÕÊ
¸Ã ˜- S Õ Ê Ÿ Ëÿ Œ fl
à ʕ Ê
¥ ∑ §Ê

Ÿ◊S ∑ § Ê
⁄ U„ ÒU–
˙ flÊS à Ȍ fl à Êèÿ ÊŸ ◊ —–
•ÕÊ
¸Ã ˜- fl Ê S à È( flS Ã
È• Ê¥ ∑ §• Á
œ D
ÔUÊ
à Ê
)
Œ
fl
ÃÊ • Ê¥ ∑ §Ê Ÿ ◊ S∑ §
Ê
⁄ U„ÒU–
˙ ‚ fl̧èÿ Ê Œ fl
è ÿ ÊŸ ◊ —–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 65
•ÕÊ ¸Ã ˜- ‚ ê Ê S à Œ fl Ê ¥ ∑ § Ê
Ÿ ◊ S∑ §Ê
⁄ U„ ÒU–
˙ ‚ fl ̧è
ÿ Ê ’ ˝Ê r Ê Ôá Ê è ÿ Ê Ÿ ◊ — –
•ÕÊ ¸Ã ˜- ‚ ÷ Ë ’ ˝Ê r ÊÔá Ê Ê¥ ( ’ ˝rÊÔ¬⁄ UÊ ÿáÊ Ê ¥) ∑
§Ê

Ÿ◊S ∑ § Ê
⁄ U„ ÒU–
˙ ‚ fl ̧è
ÿ S Ã Ë Õ ̧è ÿ Ê Ÿ ◊ — –
•ÕÊ ¸Ã ˜- ‚ ÷ Ë Ã Ë âÊ Ê Z ( à Ê
⁄ UŒ Ÿ
 fl Ê
‹ Ê¥) ∑
§Ê

Ÿ◊S ∑ § Ê
⁄ U„ ÒU–
˙ ∞ à à∑ §◊ ¸¬ ˝œ Ê Ÿ üÊ Ë ª Êÿ òÊ Ë
Œ √
ÿ ÒŸ ◊ —
–
•ÕÊ ¸Ã ˜- ß ‚ ( Œ fl ÿ ¡ Ÿ ) ∑ § Êÿ ¸∑ §
Ë ¬ ˝œ Ê
Ÿ
Œ
fl
Ë
ª Ê ÿ òÊ Ë ◊ ÊÃ Ê ∑ § Ê Ÿ ◊ S ∑§
Ê ⁄ U„ ÒU–
˙ ¬ Èá ÿ ¢¬ Èá ÿ Ê„ ¢UŒ Ë ÉÊ ¸◊ Ê
ÿ È⁄
US Ã È–
•ÕÊ ¸Ã ˜- © U¬ ÿ Ȩ̀Ä Ã ¬ Èá ÿ Ê „UflÊ øŸ ¬
Èá ÿ ∞
fl
¢
Œ
ËÉÊ
ʸÿ Ȭ ˝Œ Ê Ÿ ∑ § ⁄ –
H·Ê
« U‡ Ê
Ê ¬ ø Ê
⁄ U¬ Í¡ Ÿ ◊ ˜ÔH
Œ
fl
‡
Ê Á Q §
ÿ Ê ° ¬ Œ Ê Õ Ù Z ∑ §Ë÷ Íπ ËŸ „
Ë
¥–
¬ŒÊ
Õ Ù Z∑ §Ù ‚ ◊ ¬ ¸á Ê ∑ ‘§ ‚ ◊ ÿ ¡Ù üÊ h
Ê-
÷Êfl
Ÿ Ê © ◊ « ∏Ã Ë „ Ò, ÷ ª fl Ê
Ÿ ˜ © ‚ Ë ‚
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 66
‚
ãà ÈC „ Ù
à  „ Ò¥– ∞‚ Ë ÷ Ê fl
Ÿ Ê
•Ù¥ ∑§ Ù
‚
°¡ Ù ÿ „ Èÿ , ¬ ˝à ÿ ∑§ ∑ §Èá « ‚
∞ ∑
§- ∞∑ §
¬
Á⁄ U¡ Ÿ , Œfl ‡ Ê Á Q §ÿ Ù¥∑ § Ê ¬ Í¡
Ÿ ∑
˝§◊ ‡
Ê —
’
Ã Ê ÿ ª ÿ ¬ Œ Ê Õ Ù Z‚ ∑ § ⁄ U¥–
˙ ‚ fl ̧è ÿ ÊŒ flè ÿ ÊŸ◊ — –
•Êfl Ê „ Uÿ ÊÁ◊ , S âÊ Ê¬ ÿÊ Á ◊ H v H
•Õ ʸà ˜- ‚ ÷ Ë Œ fl à ʕ Ê¥ ∑ §
ÊŸ ◊ S∑
§Ê⁄U„
ÒU–
‚
÷ ËŒ flà Ê
• Ê ¥ ∑ §
Ê • Êfl
Ê
Á „
UÃ ∞fl¢
S
Õ Ê Á¬ à ∑ §⁄ UÃ Ê „ °ÍU–
•Ê‚ Ÿ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á ◊ H w H
•Õ ʸà ˜- • Ê‚ Ÿ ¬ ˝Œ ÊŸ ∑ § ⁄ Uà ʄ
°ÍU–
¬
Êl ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ ÊÁ◊ H xH
•Õ ʸà ˜- ¬ Êl (¬ Ò⁄ Uœ Ê
Ÿ ∑ §
Ê ¡‹ )
¬ ˝ŒÊ
Ÿ
∑
§⁄UÃ Ê „ °ÍU–
•Éÿ Z‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á◊ H yH
•Õ ʸà ˜- • Éÿ ¸( ‚ ê ◊ ÊŸ Ê Õ ¸¡‹ )¬ ˝ŒÊ
Ÿ
∑
§⁄UÃ Ê „ °ÍU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 67
•Êø ◊ Ÿ
¥Ô ‚ ◊ ¬¸ÿ Ê
Á ◊ H zH
•Õ Ê ¸Ã ˜-
• Ê ø◊ Ÿ (◊ Èπ¬ ˝ Ê̌ Ê‹ Ÿ
Ê ÊÁ
Œ ∑ §
Á
Ÿ Á
êÊ ûÊ¡ ‹ )¬ ˝Œ Ê
Ÿ ∑ §
⁄
UÃ Ê „ °ÍU–
FÊŸ ¥Ô ‚ ◊ ¬ ¸ÿÊ
Á◊ H { H
•Õ Ê ¸Ã ˜-
S Ÿ Ê
Ÿ „ Uà ȡ ‹ ¬ ˝Œ ÊŸ ∑ §
⁄
UÃ Ê
„°ÍU–
fl
S òÊ¥Ô ‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á◊ H | H
•Õ Ê ¸Ã ˜-
fl S òÊ‚ ◊ Á¬¸Ã ∑§
⁄ UÃ Ê „ °ÍU–
ÿôÊÊ
¬ fl
Ë
à ¥Ô ‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á◊ H} H
•Õ Ê ¸Ã ˜-
ÿ ôÊ Ê
¬fl Ë Ã ¬ ˝ŒÊ
Ÿ ∑ §⁄ Uà Ê
„°ÍU–
ªãœ ¥Ô Á fl
‹ ¬ ÿÊ
Á◊ H ~ H
•Õ Ê ¸Ã ˜-
ª 㜠( ø ㌠Ÿ ÿÊ ⁄ UÊ‹ Ë )
‹ª Ê Ã Ê„ °ÍU–
• Ê̌
à ʟ ˜Ô ‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á ◊ H vÆ H
•Õ Ê ¸Ã ˜-
• Ê̌
à ¬ ˝Œ ÊŸ ∑§
⁄UÃ Ê „ °ÍU–
¬
Èc¬Ê Á áÊ‚ ◊ ¬¸ÿ Ê Á
◊ H v
vH
•Õ Ê ¸Ã ˜-
¬ Èc ¬ ‚ ◊ Á¬¸Ã ∑
§⁄ UÃ Ê „ °ÍU–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 68

œ
ͬ ¥• ÊÉÊ˝¬ ÿ Ê
Á ◊ H v w H
• Õ Ê ¸Ã˜- œ ͬ ‚ Èfl
Ê
Á‚ Ã ∑ § ⁄ UÃ Ê „
°ÍU–
Œ
Ë ¬ ¥Œ ‡Ê¸ÿ Ê Á◊ H v
x H
• Õ Ê ¸Ã˜- Œ Ë ¬ ∑ § ÁŒ
π ÊUÃ Ê
„ °ÍU–
ŸÒfl l ¢ÁŸ fl Œ ÿ ÊÁ ◊H v y H
• Õ Ê ¸Ã˜- Ÿ Òfl
l (Á
◊ C UÊÛ Ê • Ê
ÁŒ) ∑§Ê ÷
Ê ª
‹ ª Ê Ã Ê „ °ÍU–
Ã
Ê ê ’ Í‹ ¬ ͪ Ë
» §
‹ Ê
Á Ÿ ‚ ◊ ¬ ¸ÿÊÁ
◊ H v z
H
• Õ Ê ¸Ã˜- ¬ Ê Ÿ - ‚ Ȭ
Ê ⁄ UË ‚ ◊ Á ¬ ¸Ã∑ §
⁄UÃ Ê
„Í°U–
Œ
Á Ê̌áÊ Ê¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ ÊÁ
◊ H v { H
• Õ Ê ¸Ã˜- Œ Á Ê̌
áÊ Ê¬˝Œ Ê Ÿ ∑§ ⁄ Uà ʄ °ÍU–
‚ fl Ê ¸÷ Êfl • Ê̌à ʟ ˜Ô ‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á◊H
• Õ Ê ¸Ã˜- • ãÿ Á ∑§
‚ Ë ÷ Ë ¬ Œ ÊÕ¸∑ §• ÷Ê fl
◊ ¥ • Ê̌
à ¬ ˝ŒÊ
Ÿ ∑
§ ⁄ UÃ Ê „
°ÍU–
Ã
Ã Ê Ÿ ◊ S ∑ §Ê
⁄ ¥Ô ∑§
⁄ UÊ Á◊ –
• Õ Ê ¸Ã˜- à ଠ‡ øÊ
à ˜Ô ‚ ÷ Ë Œfl ‡ÊÁ
Ä Ãÿ Ê
¥
∑
§ ÊŸ ◊ S ∑ § Ê
⁄U∑ §⁄
UÃ Ê „
°ÍU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 69
˙ Ÿ ◊ Ê
 S̆ à fl Ÿ ãà Ê
ÿ ‚ „ Ud ◊ ÍÃ ¸ÿ ,
‚ „Ud ¬ Ê
Œ Ê Á Ê̌ Á‡ Ê
⁄ UÊL § ’ Ê
„ Ufl –
‚„ Ud Ÿ Ê
◊ A ¬ ÈL § · Êÿ ‡ ÊÊE Ã ,
‚„ Ud ∑ §
Ê≈ UË ÿ Ȫ œ Ê Á⁄ Uá Ê Ÿ ◊ — H
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U • Ÿ ãà M §
¬ fl Ê‹ ! ‚ „ Ud
• Ê
∑ Χ Á à ÿ Ê¥ fl Ê‹ , ‚ „Ud ¬ Ò⁄ UÊ ¥, Ÿ ò Ê Ê
¥,
Á
‚ ⁄ UÊ ¥, ¡ Y Ê • Ê
¥, è Ê
È¡ Ê• Ê
¥ fl Ê‹ , ‚ „ Ud
ŸÊ ◊ Ê ¥ flÊ
‹ Ã Õ Ê ‚ „ Ud -∑ § ⁄ UÊ«∏UÊ ¥ ÿ Ȫ Ê ¥ ∑ § Ê
œÊ ⁄ Uá Ê( ¬ Ê · áÊ ) ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê ‹  ‡ ÊÊ ‡ fl Ã
¬
ÈL §· !• ʬ ∑ § Ê’ Ê ⁄ U- ’ Ê⁄UŸ ◊ S ∑ § Ê⁄ U„ ÒU–
H S
fl Á S Ãfl Ê ø Ÿ ◊ ˜ÔH
S
fl ÁS Ã ∑ § Ê Ã Ê
ଠÿ ¸ „ Ò ∑ §À ÿ Ê áÊ ∑ § Ê ⁄ UË ,
fl
Ê ø Ÿ • Õ Ê ¸Ã ˜ fl ø Ÿ ’ Ù‹ Ÿ Ê – ‚ ÷ Ë ∑ ‘§
∑
§ À
ÿ Ê áÊ ∑ § Ë ∑ § Ê◊ Ÿ Ê ∑§ ⁄ Uà „ Èÿ ¬ ˝à ÿ ∑ §
¬
Á ⁄U¡ Ÿ Œ Ê ÿ ¥ „ Ê
Õ ◊ ¥ • Ê̌ Ã , ¬ Èc ¬ , ¡ ‹
‹¥,’ Ê ÿÊ°„ Ê Õ Ÿ Ëø ‹ ª Ê ÿ ¥– ◊ ãòÊ ¬ Í⁄ UÊ „ Ù
¡ ÊŸ ¬ ⁄ U◊ Ê Õ ‚ ‹ ª Ê∑ §⁄ U¬ Í¡ Ê ∑ § Ë
Ç à ⁄ Uˬ ⁄ U⁄ Uπ ‹ ¥–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 70
 ˙ ª áÊ Ê Ÿ Ê ¢ à fl Ê ª áÊ ¬ Á à ú „ Ufl Ê ◊ „ U
Á¬ ˝ÿ ÊáÊ Ê ¢ à fl Ê Á
¬ ˝ÿ ¬ Á Ã ú „ Ufl Ê
◊ „ U
ÁŸ œ ËŸ Ê ¢ à fl Ê ÁŸ Á œ ¬ Á à ú „ Ufl
Ê ◊ „ U
fl‚ Ê ◊ ◊ – • Ê
„ U◊ ¡ Ê Á Ÿ ª ÷ ¸œ◊ Ê
à fl ◊ ¡ Ê Á ‚ ª ÷ ¸œ ◊ ˜ÔH - w x . v ~
• Õ ÊÃ
¸ -
˜ „ U ª áÊ Ê ¥ ∑ §
 ’ Ëø ⁄ U„ UŸ  fl Ê
‹ 
‚ fl ü¸ ÊD
 UÔ ª áÊ ¬Ã ! „ U◊ • Ê
¬ ∑ §Ê • Êfl Ê „ UŸ
∑ §⁄ à „ U¥Ò– „ U Á¬ ÿ
˝ Ê ¥ ∑ §
 ’ Ë ø ⁄ U„ UŸ  fl Ê
‹ 
Á ¬ ÿ
˝ ¬ à ! „ U◊ • Ê ¬ ∑ § Ê • Ê fl Ê„ UŸ ∑ §⁄ Uà „ U¥Ò– „ U
Á Ÿ Á
œ ÿ Ê ¥ ∑ §
 ’ Ë ø ⁄ U„ Ÿ  fl Ê‹  ‚ fl ü¸ Ê D
 UÔ
Á Ÿ Á
œ ¬ à ! „ U◊ • Ê ¬∑ § Ê • Êfl Ê„UŸ ∑ §⁄ Uà „ U¥Ò–
„ U¡ ª Ã Ô˜ ∑ §
Ê ’ ‚ Ê Ÿ  fl Ê‹ ! • Ê
¬ „ U◊ Ê ⁄ U„ UÊ –
¥
• ʬ ‚ ◊ S à ¡ ª à Ԙ ∑ § Ê ª ÷ ¸◊ ¥ œ Ê ⁄ Uá Ê
∑ §⁄ Uà „ U¥Ò, ¬ Œ
ÒÊ ( ¬ ∑
˝§ ≈ U) ∑ § ⁄Uà „Ò¥U, • Ê ¬ ∑ § Ë
ß ‚ Ê̌
◊ Ã Ê ∑ §
Ê„ U◊ ÷ ‹ Ë ¬ ˝∑ §Ê⁄ U¡ Ê
Ÿ ¥–
˙ S fl Á S à Ÿ̆ ß ãº ˝Ê  fl Îh üÊ flÊ
—
S flÁ S Ã Ÿ — ¬ Í· Ê Á fl
E fl Œ Ê — –
S flÁ S à Ÿ S Ã Ê ÿ̌ Ê ̧• Á ⁄ UC ÔUŸ Á◊ —
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 71
S
fl Á Sà Ÿ Ê ’ ΄ US¬ Á à Œ ¸œ Ê
à Ȗ - w z . v ~
• Õ Ȩ̂ à ˜- ◊ „ UÊ Ÿ ˜Ô ∞ ‡ flÿ ¸‡ ÊÊ‹ Ë ,
ß ãº ˝Œfl „ U◊ Ê ⁄ UÊ ∑ § À ÿ Ê áÊ ∑ §
⁄ ¥U, ‚ ’ ∑ȧ¿ U
¡ Ê
Ÿ Ÿ  fl Ê ‹ ¬ Í· Ê Œ fl Ã Ê „ U◊ Ê ⁄ UÊ ∑ §À ÿÊ áÊ
∑ § ⁄ ¥U, • ÁŸ C ÔU ∑ §Ê Ÿ ʇ Ê ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê
‹ ª L§ « ∏U
Œfl „ U◊ Ê⁄ UÊ ∑ § À ÿ Ê áÊ ∑ §⁄ ¥U Ã Õ Ê Œ fl
ªÈL §
’ ΄US ¬ Áà „ U◊ ‚ ’ ∑ §Ê ∑ § Àÿ Ê
áÊ ∑ § ⁄ ¥–
˙ ¬ ÿ — ¬ ÎÁ Õ √ ÿ Ê ¢¬ ÿ ˘ • Ê· œ Ë · Ȭ ÿ Ê 
Á
Œ √ÿ ãà Á ⁄̌ Ê¬ ÿ Ê œ Ê —– ¬ ÿ S fl Ã Ë —
¬ ˝ÁŒ ‡Ê — ‚ ãà È◊ s Ô◊ ˜ÔH - v } . x{
• Õ ÊÃ
¸ - ˜ „ U• ÇŸ ! • ʬ ß ‚ ¬ âÎ fl ˬ ⁄ U
‚ ◊ SÃ ¬ Ê ·
 ∑ § ⁄ U‚ Ê ¥ ∑ §
Ê S Õ Ê Á
¬ à ∑§⁄ U¥–
• Ê
·
 Á äÊ ÿ Ê¥ ◊ ¥ ¡ Ëfl Ÿ M §¬ Ë ⁄ U‚ ∑ §
Ê S Õ ÊÁ
¬ Ã
∑ § ⁄ ¥U– l È‹ Ê ∑ § ◊ ¥ Á Œ √ ÿ ⁄U‚ ∑ § Ê
S Õ Ê
Á¬ Ã
∑ § ⁄ ¥U– • ãà Á ⁄ U Ê̌ ◊ ¥ ü Ê D ÔU ⁄ U‚ ∑ § Ê
S Õ Ê
Á¬ Ã
∑ § ⁄ ¥U– „ U◊ Ê ⁄ U Á ‹ ∞ ÿ ‚ ’ Á Œ ‡ ÊÊ ∞ °∞ fl ¢
©
U¬ Á Œ‡ ÊÊ∞ °• ÷ ËC ÔU⁄ U‚ Ê¥ ∑ § Ê Œ Ÿ  fl Ê ‹ Ë
„UÊ¥–
˙ Áfl cáÊ Ê ⁄ U⁄ UÊ ≈U◊ Á ‚ Á flc áÊ Ê — o Aå ò Ê SÕ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 72
Á
fl cáÊ Ê — S ÿ Í⁄ UÁ‚ Á fl c áÊ Ê œ È̋¸fl Ê Á̆ ‚
fl Òc áÊ fl ◊ Á ‚ Á fl c áÊ fl  à fl ÊH - z . w v
• Õ Ê ¸Ã ˜- ÷ ª fl Ê Ÿ ˜Ô Á fl cáÊ È( ‚ fl ¸√ ÿ ʬ Ë
¬ ⁄ U◊ Ê à◊ Ê ) ∑ §
Ê ¬ ˝∑ § Ê ‡ Ê » Ò§‹ ⁄ U„ UÊ „ ÒU, © UŸ
(
Á flc áÊ È)∑ § m Ê
⁄ UÊ ÿ „ U¡ ª Ã ˜Ô Á S Õ ⁄ U„ ÒUÃ Õ Ê
Á
fl SÃ Ê ⁄ U∑ § Ê ¬ ˝Ê# „ UÊ  ⁄ U„UÊ „ ÒU, ‚ ê ¬ Íá Ê ¸
¡ ª à ˜Ô ¬ ⁄ U◊ Ê à◊ Ê ‚ √ ÿ Ê
# „ ÒU, © UŸ ( Áfl c áÊ È)
∑ §m Ê⁄ UÊ
ÿ „ U¡ « U∏-ø Ã
 Ÿ Œ Ê ¬ ∑
˝§ Ê ⁄ U∑ § Ê ¡ ª à Ԙ
©
Uà ¬ Û Ê „UÈ• Ê „UÒ, © Uã „ UË
¥÷ ª fl ÊŸ Ô˜ Á fl c áÊ È∑ §

Á
‹ ∞ ÿ „
UΠfl
∑ §
Ê ÿ ¸Á ∑ § ÿ Ê ¡ Ê⁄ U„ UÊ „ Ò–
˙ • Á ª AŒ ̧fl Ã Ê fl Ê Ã Ê Œ fl Ã Ê ‚ Íÿ Ê ̧ Œ flà Ê
ø 㺠˝◊ Ê Œ fl Ã Ê fl ‚ fl ÊŒ fl Ã Ê L § º ˝Ê Œ flà Ê
˘ Á̆Œ àÿ Ê Œ flÃ Ê ◊ L § Ã Ê Œ fl Ã Ê Á fl E Œfl Ê
Œ fl Ã Ê ’ ΄ US ¬ Á à Œ ̧fl à ã º ˝Ê  Œ flÃ Ê fl L §áÊ Ê 
Œ fl Ã Ê H - v y .w Æ
• Õ Ê ¸Ã ˜- • Á ÇŸ Œ flà Ê, fl Êÿ ÈŒ flÃ Ê ,
‚ Íÿ ¸Œ fl Ã Ê , ø 㺠˝◊ ÊŒ fl Ã Ê , • Ê ∆ UÊ ¥ fl ‚ È-
Œ flÃ Ê ,Ç ÿ Ê ⁄ U„ U L §º ˝ª á Ê ,’ Ê ⁄ U„ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 73
• Ê Á
Œ àÿ ª áÊ , © UŸ ø Ê‚ ◊ L §Œ ˜Ôª áÊ , Ÿ Ê
Ò
Á
fl ‡ fl Œ  fl Ê ª á Ê ,’ ΄ US ¬ Á à Œ  fl à Ê
,
ß㺠˝Œ fl à ʕ Ê Ò⁄ U fl L §áÊ Œ flà ʕ ÊÁ Œ
‚ê ¬ Íá Ê ¸ Á Œ √ ÿ ‡ Ê ÁÄ Ã œ Ê
⁄ UÊ • Ê¥ ∑ §
Ê  „ U◊
• ÷ ËC ÔU ¬ ˝ÿ Ê¡ Ÿ ∑ § ˬ ÍÁ
à ¸ ∑ §Á ‹ ∞
S
Õ ÊÁ¬ à ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U–
˙ l Ê Ò— ‡ ÊÊ
Á ãà ⁄ Uã à Á⁄ U Ê̌ ú ‡ Ê ÊÁãà — ¬ ÎÁ
Õ fl Ë
‡
ÊÊ Á
ãà ⁄ Uʬ —‡ Ê Ê Áãà ⁄ UÊ · äÊ ÿ —‡ Ê
Ê Á ãà —
–
fl
Ÿ S ¬ à ÿ — ‡Ê Ê Á ãà Á fl ¸E Œ fl Ê
— ‡ Ê Ê Á
ãà ’ ˝¸rÊÔ
‡
ÊÊ Áãà — ‚ fl ¸ú ‡ Ê Ê Á ãà — ‡ Ê
Ê Á ãà ⁄ Ufl ‡ ÊÊÁãà —
‚Ê ◊ Ê ‡ ÊÊÁãà ⁄ UÁ
œ H - x { . v |
• Õ Ȩ̂Ã ˜- l È‹ Ê ∑ § ( S fl ª ¸)
,
• ãà Á ⁄ U Ê̌ ‹ Ê ∑
 §Ã Õ Ê¬ Á
ÎÕ fl Ë‹ Ê ∑
 §„ U◊
¥
‡
ÊÊÁ ãà ¬ Œ
˝Ê Ÿ ∑ § ⁄ –
 ¡ ‹ ‡ ÊÊ Á ãà ¬Œ
˝Ê ÿ ∑ §
„
UÊ
,
 • Ê ·
 Á œ ÿ Ê
°Ã Õ Ê fl Ÿ S ¬ ÁÃ ÿ Ê°‡ Ê
ÊÁãÃ
¬Œ
˝Ê Ÿ ∑ §⁄ UŸ  fl Ê ‹ Ë „ UÊ–
¥ Á fl E Œ
 fl
Ê ª áÊ ‡ Ê
ÊÁãÃ
¬Œ
˝Ê Ÿ ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê ‹ „ UÊ –
¥ ’ r
˝Ê Ô ( ‚ fl√
¸ÿ ʬ Ë
¬⁄ U◊ Ê à◊ Ê ) ‚ ê ¬ áÍ Ê ¸ ¡ ª à Ԙ ◊ ¥ ‡ Ê
ÊÁãÃ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 74
S
Õ Ê
Á ¬ à ∑ §⁄,
 ‡ Ê ÊÁãà „ UË ‡ Ê Ê Á ãà „ UÊ ,
 ‡ Ê ÊÁ
ãÃ
÷
Ë „ U◊ ¥ ¬ ⁄ U◊ ‡ Ê Ê Á ãà ¬ Œ
˝Ê Ÿ ∑ §⁄ –

˙ Á flE ÊÁ Ÿ Œ fl ‚ Á flà Œ Ȩ̀Á ⁄ UÃ Ê Á Ÿ ¬ ⁄ UÊ
‚Èfl
– ÿ Œ ˜Ô÷ º ¢̋ Ã Û Ê ˘ • Ê ‚ Èfl–
˙ ‡ Ê
Ê Á ãà — ‡ Ê Ê Á ãà — ‡Ê ÊÁãà — H
‚fl
ʸÁ ⁄
UC ÔU‚ ȇÊÊ Áãà ÷ ¸fl à Ȗ- x Æ .x
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U‚ fl ¸-©Uà ¬ Ê Œ ∑ § ‚ Á fl à ʌ fl
!
• Ê
¬ „ U◊ Ê
⁄ UË‚ ◊ Sà ’ È⁄ UÊ ß ÿ Ê¥ ( ¬ ʬ
∑
§ ◊Ê Z) ∑ § Ê Œ Í⁄ U∑ §
⁄ ¥U Ã Õ Ê „ U◊ Ê ⁄U Á ‹ ∞ ¡ Ê
∑
§ À
ÿ Ê
áÊ ∑ § Ê⁄ UË „ UÊ,© U‚ ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ § ⁄ ¥U–
H ⁄
U Ê̌ Ê
Á fl œ ÊŸ ◊ ˜ÔH
¡ „
Ê °© à∑ § ÎC ’ Ÿ Ÿ , ‡Ê È÷ ∑ § Êÿ ¸∑ §⁄ UŸ ∑ §
Ë
• Ê
fl ‡ ÿ ∑ §Ã Ê „ Ò, fl „ Ê
°ÿ „ ÷ Ë • Ê fl ‡ ÿ ∑
§
„
ÒÁ∑ § Œ ÈC Ù ¥∑ § Ë ŒÈc¬ ˝fl ÎÁûÊ ‚ ‚ à ∑ §¸⁄ U„
Ê
¡ Ê
ÿ – ß ‚ Ë Á‹ ÿ  ⁄ U Ê̌ Ê Á fl œ Ê
Ÿ Á
∑ §
ÿ Ê
¡ Ê
Ã Ê „ Ò– ß ‚ ∑ ‘§ Á‹ ÿ ¬ ˝à ÿ ∑ § ∑ §Èá « ‚
∞
∑ §- ∞ ∑ § ¬ Á ⁄ U¡ Ÿ ’ Ê ÿ ¥ „ Ê Õ ◊ ¥ ¬ Ë ‹
• Ê̌Ã ‹ ∑ §
⁄ Uπ « ∏ „ Ù ¡ Ê ÿ ¥ • ı ⁄ U◊ ãòÊ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 75
∑ ‘§‚ Ê Õ Á Ÿ Œ ¸Á ‡ Ê Ã Œ
‡
ÊÙ
¥ Á
Œ‡
Ê
Ê•
Ù¥ ◊
¥
ø Ê fl ‹ ¬ ˝ Ê̌ Á ¬ Ã ∑ § ⁄ ‘¥U–
˙ ¬ Ífl
̧ ⁄ U Ê̌ Ã È fl Ê ⁄ UÊ „ U— ,
• Ê ª Aƒÿ Ê ¢ª L § « Uä fl ¡ — –
ŒÁ Ê̌áÊ ¬ k Ÿ Ê è Ê S à È,
Ÿ Ò´ ¸§àÿ Ê ¢◊ œ È‚ ÍŒ Ÿ — H v H
¬ Á p ◊ ø Òfl ª ÊÁ fl ãŒ Ê ,
flÊ ÿ √ ÿ Ê ¢Ã È¡ Ÿ Ê Œ ¸Ÿ — –
©
Uû Ê ⁄ Uü Ê Ë ¬ Ã Ë ⁄ U Ê̌ Œ ˜Ô,
∞ ‡ Ê Ê ãÿ Ê ¢Á „ U◊ „ UE ⁄ U— H w
H
™ § ä fl Z⁄ U Ê̌ à Ȝ Ê
Ã Ê fl Ê ,
s Ôœ Ê  Ÿ̆ ãà p ⁄ U Ê̌ à Ȗ
• Ÿ ÈQ §
◊ Á ¬ ÿ àÊ ˜S Õ Ê Ÿ ¢,
⁄
U Ê̌ à fl ˇ Ê Ê ◊ ◊ Ê Á º ˝œ Î∑ ˜§ÔH
xH
• ¬ ‚ ¬ ¸ã à Èà è Ê ÍÃ Ê ,
ÿ ÷ ÍÃ Ê è ÊÍÁ ◊ ‚ ¢Á S Õ Ã Ê —–
ÿ ÷ ÍÃ Ê Á fl ÉÊ A̋∑ §Ã Ê
¸⁄ U— ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 76
Ãª ë¿ Uã à ÈÁ ‡ Ê fl ÊôÊ ÿ Ê H y H
• ¬ ∑ ˝§ Ê◊ ãà È÷ ÍÃ Ê Á Ÿ ,
Á
¬ ‡ ÊÊø Ê — ‚ fl ¸Ã Ê Á Œ ‡ Ê ◊ ˜Ô–
‚ fl̧· Ê ◊ Á fl ⁄ UÊ œ Ÿ ,
ÿôÊ ∑ § ◊ ¸‚ ◊ Ê
⁄ ÷ H z H
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¬ Ífl ¸Á Œ ‡ Ê Ê ◊ ¥ fl Ê ⁄ UÊ„ U÷ ª fl ÊŸ ˜Ô
⁄
U Ê̌
Ê ∑ §⁄ ¥U, • Ê ÇŸ ÿ ◊ ¥ Á fl cáÊ È÷ ª fl ÊŸ ˜Ô
⁄
U Ê̌
Ê ∑ § ⁄ ¥U, Œ Á Ê̌ áÊ ◊ ¥ ¬ k Ÿ Ê ÷ ( ‡ Ê·‡ ÊÊ ÿ Ë
Á
√
Ê c
áÊ È) ⁄ U Ê̌ Ê ∑ §⁄ ¥U, © Uû Ê ⁄ U◊ ¥ ü Ê Ë ¬ Á à ⁄ U Ê̌ Ê
∑
§ ⁄
¥U, Ÿ Ò´ ¸§ àÿ ◊ ¥ ◊ œ È‚ ÍŒ Ÿ ⁄ U Ê̌Ê ∑ §⁄ ¥U,
¬
Á ‡ ø ◊ ◊ ¥ ª Ê
Á fl ㌠⁄ U Ê̌ Ê ∑ § ⁄¥U, fl Êÿ √ÿ ◊ ¥
¡ Ÿ ÊŒ ¸Ÿ ⁄ U Ê̌ Ê ∑ § ⁄¥U, ß ¸‡ Ê Ê
Ÿ ◊ ¥ ◊ „ U‡ fl ⁄ U
⁄
U Ê̌
Ê ∑ §⁄ ¥U, ™ § ¬ ⁄ Uä Ê Ê Ã Ê ( œ Ê
⁄ Uá Ê Ã Õ Ê⁄ U Ê̌áÊ
∑
§ ⁄
Ÿ  fl Ê ‹ Á fl c áÊ È) ⁄ U Ê̌ Ê ∑ § ⁄ ¥U, Ÿ Ë ø • Ÿ ãÃ
÷ ª fl Ê Ÿ ˜Ô ⁄ U Ê̌ Ê∑ §⁄ ¥U, ß ‚ ∑ §• Á ÃÁ⁄ UÄ Ã
Á
¡ Ÿ S Õ Ê Ÿ Ê
¥ ∑ § Ê ∑ §Õ Ÿ Ÿ „ UË ¥„ ÈU• Ê, ©U‚ ∑ § Ë
⁄
U Ê̌
Ê ¬ ⁄ ◊ ‡ fl ⁄ U∑ §⁄ ¥U– ÷ ª fl Ê Ÿ ˜Ô Á ‡ Ê
fl ∑ § Ë
• Ê
ôÊ Ê ‚  fl ‚ ÷ Ë ÷ Íà - ¬ ̋à ª áÊ Œ Í⁄U„ U≈ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 77
¡ Ê
ÿ ¥, ¡ Ê ß ‚ ÿ ôÊ S
Õ ‹ ¬ ⁄ UÁ fll ◊ Ê Ÿ „ Ò¥U
• Ê
Ò⁄ UÁ fl ÉÊ A« UÊ ‹ Ê ∑ §
⁄ Ã „ Ò¥U– ‚ ÷ Ë ÷ ÍÃ - ¬ ̋Ã
Á
¬ ‡ Ê Ê ø ª áÊ ÿ „ UÊ°‚ ‚ ÷ Ë ÁŒ ‡ ÊÊ• Ê¥ ∑ §Ë
• Ê
⁄ Uø ‹  ¡ Ê∞ –
° ß ‚ ¬ ∑
˝§ Ê⁄ U‚ ÷ Ë ∑ §

• Á
fl ⁄ UÊœ
 ¬ fl
Í∑ ¸§ ( Á’ ŸÊ Á ∑ §‚ Ë fl⁄
Ò U- Á fl ⁄ UÊœ

∑
§
) ◊ ¥Ò ß ‚ ÿ ôÊ ∑ §
Îà ÿ ∑ §Ê¬ Ê
˝⁄ êU÷ ∑ §
⁄ UÃ Ê„ °ÍU–
H • Á ª AS Õ Ê¬ Ÿ ◊ ˜ÔH
• Á
ÇŸ ∑ §Ù ’ ˝rÊ ∑ § ʬ ˝Áà ÁŸ Áœ ◊ Ê Ÿ ∑ § ⁄ U
ÿôÊ ∑ §Èá « ◊ ¥ © Ÿ ∑ § ˬ ˝Áà D Ê ∑ §
Ë ¡ Ê Ã Ë „ Ò–
• Á
ÇŸ ∑ §ÊS fl ÷ Ê fl „ Ò • Ê
ª  ’ …∏Ÿ Ê
Á
Ÿ ⁄ Uã Ã ⁄ U™ §
¬ ⁄U© ∆ Ÿ Ê – ‚ ÷ Ë ∑ §Ë ¬ ˝ª ÁÃ
∑
§ Ë ∑ § Ê◊ Ÿ Ê ‚ ÿ ôÊ ∑
§ Èá « ◊ ¥ • ÁÇŸ Œ fl ∑ §Ê
• Ê
fl Ê „ Ÿ ∑ §
⁄ U¥– Á ∑ §‚ Ë ‚ Á ◊ œ Ê ÿ Ê ø ê ◊ ø
◊¥, L § ß ¸∑ §Ë ÉÊ Ë ◊ ¥ «È’ Ùß ¸» §Í‹ ’ ûÊ Ë ÿ Ê
∑
§ ¬ Í⁄ U∑ § Ù ¬ ˝í fl Á‹ à ∑ § ⁄ U• Á
ÇŸ ¬ ˝Á à ÁD UÃ
∑
§ ⁄U¥ • ı ⁄ U• Á ÇŸ Œ fl ∑ § Ê ¬ Üø Ù ¬ ø Ê
⁄ UÁ flÁ œ
‚ ¬ Í¡ Ÿ ∑ §⁄ U¥–
˙ ÷ Í÷ Ȩ̀fl— S fl l Ê Ò̧Á⁄ Ufl ÷ Í◊ AÊ ¬ ÎÁ
âÊfl Ë fl
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 78
flÁ ⁄ Uê áÊ Ê – à S ÿ Ê
S à ¬ ÎÁ Õ Á fl Œ fl ÿ ¡ Á Ÿ
¬ ÎD ÔUÁª A◊ Û Ê ÊŒ ◊ Û Ê Ê l Ê ÿ ÊŒ œ – • Áª A¢ Œ Íà ¢
¬ È⁄ UÊ Œ œ „ U√ ÿ fl Ê„ U◊ Ȭ ’ È̋fl – Œ fl Ê°w • Ê
‚ Ê Œ ÿ Ê
Á Œ „ U– - x .z , w w . v |
˙ • ª Aÿ Ÿ ◊ —– • Êfl Ê „ Uÿ Ê Á◊ ,
S
Õ Ê¬ ÿ ÊÁ◊ , äÿ Ê ÿ Ê Á
◊ – ª ãœ Ê Ê̌
à ¥Ô,
¬ Èc ¬ Ê ÁáÊ , œ ͬ ¥Ô, Œ Ë ¬ ¥Ô, Ÿ Òfl l ¥Ô ‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á◊ –
• Õ Ê¸Ã ˜- ( „ U • Á ÇŸ Œ fl !) • Ê ¬ èÊÍ—
(
¬ ÎÁ Õ fl Ë ‹ Ê∑ §◊ ¥ • Á ÇŸ M § ¬ ) , ÷ Èfl—
(
• ãà Á
⁄ U Ê̌ ◊ ¥ Á fl l Èà ˜Ô M § åÊ ) ∞ fl ¢ S fl—
(
l È‹ Ê∑ § ◊ ¥ ‚ Íÿ ¸M § ¬ ) ◊ ¥ ‚ fl ¸ò Ê Á fl l ◊ ÊŸ
„
Ò¥U– Œ fl à ʕ Ê¥ ∑ § Á Ÿ Á ◊ ûÊ ÿ ôÊ ‚ ê ¬ Ê Œ Ÿ ∑ §
Á
‹ ∞ © Uû Ê ◊ S Õ Ê Ÿ ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ §⁄ UŸ  fl Ê ‹ Ë „ U
¬ ÎÁ Õ Á fl !„ U◊ Œ fl Ê ¥ ∑ § Ê
„ UÁ fl ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ § ⁄ UŸ ∑ §
Á
‹ ∞ • Ê ¬ ∑ § ™ § ¬ ⁄ U’ Ÿ Ë „ ÈUß ¸ÿ ôÊ - fl Œ Ë ¬ ⁄ U
• Á ÇŸ Œ fl ∑ §Ê ¬ ˝Áà ÁD ÔUà ∑ §⁄ Uà „ Ò¥U– (
ß ‚
• Á ÇŸ S Õ Ê ¬ Ÿ ∑ §m Ê ⁄ UÊ ) „ U◊ ( ¬ Èò Ê-
¬ Ê Òò Ê Ê ÁŒ Ã Õ Ê ß C ÔU- Á ◊ òÊ Ê ¥ ‚ ÿ ÈÄ Ã „ UÊ ∑ § ⁄U)
l È‹ Ê∑ § ∑ § ‚ ◊ Ê Ÿ ‚ ÈÁ fl S à ÎÃ Ã Õ Ê ( ÿ ‡ Ê,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 79
ª ÊÒ⁄ Ufl , ∞ ‡ fl
ÿ ¸Ê
Á Œ ‚ ÿ ÈQ § „UÊ ∑ §
⁄U)¬ ÎÁÕ flË
∑ § ‚ ◊ Ê Ÿ ◊ Á „ U◊ Ê fl Ê Ÿ ˜Ô „ UÊ ¥– „ UÁfl∑§ Ê ŒflÊ ¥
à ∑ § ∑ § ¡ Ê
Ÿ  fl Ê ‹ Œ fl Œ Íà M § ¬ • Áª AŒ fl
∑ § Ê„ U◊ • ¬ Ÿ ‚ ◊ Ê̌ S Õ ÊÁ ¬ à ∑§ ⁄ UÃ„ Ò¥U
• ÊÒ⁄ U© Uã „ UË¥‚ ¬ ˝ÊÕ ¸Ÿ Ê ∑ §⁄ à „ Ò¥UÁ ∑§fl • ãÿ
Œfl Ã Ê • Ê
¥ ∑ §Ê÷ Ë ‹ Ê∑ § ⁄ Uÿ „ UÊ
°©U¬ Á SÕ Ã
∑ § ⁄ ¥U–
H ª Êÿ òÊ Ë S Ãfl Ÿ ◊ ˜ÔH
¡ « ∏ø à Ÿ ‚ ÷ Ë ◊ ¥ ¬ ˝ÊáÊ ∑ § Ê‚ Üø Ê
⁄ U∑ §
⁄ UŸ 
fl Ê ‹ ‚ Á
fl ÃÊ Œ fl Ã Ê „ ◊ ‚ ÷ Ë ◊¥ Á Œ√ ÿ
¬ ˝ÊáÊ ∑ §Ê ‚ Üø Ê ⁄ U∑ § ⁄ U¥, ß ‚ Ë ÷ Êfl ‚ 
‚ Áfl Ã Ê Œ fl ÃÊ ∑ §Ê S à fl Ÿ ∑ §⁄ U¥–
ÿ ã◊ á« U‹ ¢ŒËÁ # ∑ §⁄ ¢U Á fl ‡ Ê Ê ‹ ¥,
⁄
U% ¬ ˝÷ ¢Ã Ë fl
˝◊ Ÿ Ê ÁŒ M §¬ ◊ ˜Ô–
ŒÊ Á⁄ Uº ˝K -Œ È—
ÅÊ Ê̌ÿ ∑ §
Ê ⁄ Uá Ê ¢ø ,
¬ ÈŸ Ê Ã È◊ Ê ¢Ãà‚ Á fl à Èfl¸⁄ ‘Uá ÿ ◊ ˜ÔH vH
‡
Ê È÷ Öÿ ÊÁ à ∑ §¬ ÈÜ ¡ ,
• Ÿ Ê Á Œ , • ŸÈ¬ ◊ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 80
’ ˝rÊ
ÔÊ á« U√ ÿ Ê ¬ Ë • Ê ‹ Ê ∑ §∑ § ûÊ Ê¸–
ŒÊ Á
⁄ Uº ˝K , Œ È— π ÷ ÿ ‚ ◊ ÈQ § ∑ § ⁄ UŒ Ê–
¬ Ê fl
Ÿ ’ Ÿ Ê Œ Ê„ UŒ fl ‚ Á fl à Ê!H v H
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¡ Ê üÊ D ÔU ‚ Áfl Ã Ê ∑§ Ê(
Ã¡ )
◊ á« U‹ ¬ ˝∑ §Ê‡ Ê © Uà ¬ 㟠∑ §⁄ UŸ  fl
Ê
‹ Ê,
Á
fl ‡
Ê Ê‹ ⁄ Uà Ÿ Ê¥ ∑ §Ë Ã Ë fl˝ ¬ ˝÷ Ê fl
Ê
‹ Ê,
• Ÿ Ê Á
Œ M § ¬ fl Ê‹ Ê Ã Õ Ê Œ Á⁄ Uº
˝Ã Ê•ÊÒ⁄
U
ŒÈ— π ∑ §Ê Ÿ C Ô∑ § ⁄ UŸ  fl Ê ‹ Ê „ ÒU, fl „
U◊ȤÊ

¬ Á fl
òÊ ∑ §⁄ –
ÿ ã◊ á« U‹ ¢Œ flª áÊ Ò— ‚ Ȭ ÍÁ ¡ à ¥,
Á
fl ¬Ò̋— S à Èà ¢◊ ÊŸ fl ◊ ÈÁ Q § ∑ §ÊÁfl Œ ◊ ˜Ô–
à ¢Œ fl Œ fl ¢¬ ˝á Ê ◊ ÊÁ ◊ è ʪ Z,
¬ ÈŸ Ê Ã È◊ Ê ¢Ã à‚ Áfl à Èfl ¸⁄ ‘Uá ÿ ◊ ˜ÔH w H
´ §Á
· Œ fl Ã Ê • Ê ¥ ‚ Á Ÿ àÿ ¬ ÍÁ¡ à –
„
U ÷ ª ¸÷ fl ’ 㜠Ÿ ◊ ÈÁ Q § ∑ §ûÊ Ê ¸!–
S
fl Ë
∑ §Ê ⁄ U∑ § ⁄ U‹ Ê fl ㌠Ÿ „U◊ Ê ⁄ UÊ–
¬ Ê fl
Ÿ ’ Ÿ Ê Œ Ê„ U Œ fl ‚ Áfl Ã Ê !H w H
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¡ Ê üÊ D ÔU ‚ Áfl Ã Ê ∑§ Ê(
Ã¡ )
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 81
◊ á« U‹ Œ fl ª áÊ Ê ¥ ‚ ÷ ‹ Ë
-÷ Ê °Á Ã ¬ ÍÁ
¡ Ã „ ÒU,
’ ˝Ê rÊ Ôá Ê Ê ¥ ∑ § m Ê
⁄ UÊ ◊ Ê Ÿ fl - ◊ ÈÁ Ä Ã Œ Ê
Ã Ê ∑ §
M § ¬ ◊ ¥ S à Èà „ ÒU, © U‚ Œ
fl Ê ¥ ∑ § Œ fl÷ ª ¸
(à ¡ ) ∑ § Ê ◊ Ò¥ ¬ ˝á Ê Ê◊ ∑ §
⁄UÃ Ê „ °ÍU, fl „U◊ Ȥ Ê
¬ Á flòÊ ∑ § ⁄ U–
ÿ ã◊ á« U‹ ¢ô Ê Ê Ÿ ÉÊ Ÿ ¢ à fl ª ê ÿ ¢,
òÊ Ò‹ Ê Ä ÿ ¬ ÍÖ ÿ ¢Á òÊ ª Èá Ê Ê à◊ M § ¬ ◊ ˜Ô–
‚ ◊ S à - à ¡ Ê ◊ ÿ -Á Œ √ ÿ M
§ ¬ ¢,
¬ ÈŸ Ê
à È◊ Ê ¢Ã à‚ Á fl à Èfl ¸⁄ ‘Uá ÿ ◊ ˜ÔH x H
„ Uô Ê Ê Ÿ ∑ § ÉÊ Ÿ ,òÊ Ò‹ Ê Ä ÿ ¬ ÍÁ ¡ à !
¬ Ê flŸ ª Èá Ê Ê
¥ ∑ § Á
fl S à Ê⁄ U∑ §
ûÊ Ê ¸–
‚ ◊ S à ¬ ˝Á à ÷ Ê∑ § • Ê Á Œ ∑§ Ê ⁄ Uá Ê –
¬ Ê flŸ ’ Ÿ Ê Œ Ê „UŒ fl ‚ Á fl Ã Ê !H x H
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¡ Ê üÊ D ÔU ‚ Áfl Ã Ê ∑ §Ê (Ã¡ )
◊ á« U‹ ôÊ Ê Ÿ ∑ §
Ê ÉÊ Ÿ Ë÷ Íà M § ¬ „ ÒU, • ª ê ÿ
(• ’ Êœ ) „ ÒU, ÃË Ÿ Ê ¥ ‹ Ê ∑§ Ê¥ ◊ ¥ ¬ ÍÁ¡ à „ Ò,
ÁòÊ ªÈá Ê M § ¬ „ ÒUÃ Õ Ê ‚ ◊ S
à Á Œ √ ÿ Ã¡Ê¥ ‚ 
‚ ◊ Á ã fl à „ ÒU, fl „ U◊ Ȥ Ê ¬ Á
fl òÊ ∑ § ⁄ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 82
ÿ ã◊ á« U‹ ¢ª Í…U◊ Áà ¬ ˝’ Ê œ ¢,
œ ◊ ¸S ÿ fl ÎÁ h ¢∑ ȧL § à ¡ Ÿ ÊŸ Ê◊ ˜Ô–
ÿ à ˜Ô ‚ fl ¸¬ ʬ Ê̌
ÿ ∑ § Ê ⁄ Uá Ê ¢ø ,
¬ÈŸ Ê Ã È◊ Ê ¢Ã à‚ Áfl à Èfl ¸⁄ ‘Uá ÿ ◊ ˜ÔH y H
„
Uª Í… ∏U• ãà — ∑ §⁄ Uá Ê ◊ ¥ Á fl ⁄ UÊ Á
¡ Ã !
à È◊ Œ Ê· - ¬ Ê ¬ ÊÁŒ ‚ ¢„ UÊ
⁄ U∑ § ûÊÊ ¸–
‡
Ê È÷ œ ◊ ¸∑ §Ê ’ Êœ „ U◊ ∑ § Ê∑ §⁄ UÊ Œ Ê–
¬ Ê fl Ÿ ’ Ÿ Ê Œ Ê
„ UŒ fl ‚ Á fl Ã Ê !H y H
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¡ Ê üÊ D ÔU ‚ Áfl Ã Ê ∑ § Ê( Ã¡)
◊ á« U‹ ª Í…∏U◊ Á Ã ( • ôÊ Ê Ÿ ‚ • Ê
ë¿ UÊ
Á
ŒÃ
’ ÈÁ h ) ∑ § Ê ¬ ˝∑ §Ê ‡ Ê ∑ § „ ÒU, ‹ Ê
ª Ê ¥ ∑ § • ã ˜Ô
◊ ¥ œ ◊ ¸Ã û fl ∑ §Ë fl ÎÁ h ∑ §⁄ UŸ fl Ê ‹ Ê„ ÒUÃÕ Ê
¡ Ê ‚ ◊ S à ¬ Ê ¬ Ê¥ ∑ §Ê̌ ÿ ∑ §Ê ∑ §
Ê⁄
Uá Ê „
ÒU,
fl
„ U◊ Ȥ Ê ¬ Á
fl òÊ ∑ § ⁄ –
ÿ ã◊ á« U‹ ¢√ÿ Ê
Á œ Á fl Ÿ Ê
‡ Ê Œ̌ Ê¢,
ÿ Œ Ϊ ˜Ôÿ ¡ È—‚ Ê◊ ‚ È‚ ê ¬ ˝ª Ë
à ◊ ˜Ô–
¬˝∑ § ÊÁ‡ Êà ¢ÿ Ÿ ø ÷ Í÷ Ȩ̀fl — S fl
—,
¬ÈŸ Ê Ã È◊ Ê ¢Ã à‚ Áfl à Èfl ¸⁄ ‘Uá ÿ ◊ ˜ÔH z H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 83
„
U√ÿ Ê
Á œ Ÿ Ê ‡ Ê ∑ § , „ U¬ ÈÁ C ÔUŒ Ê
Ã Ê !
´ §ª˜Ô ‚ Ê◊ ÿ ¡ È fl Œ ‚ Üø Ê ⁄
U∑ § ûÊ Ê
¸–
„
UèÊ
Í÷ Ȩ̀fl —
S fl — ◊ ¥ S fl - ¬ ˝∑ § Ê
Á
‡ Ê Ã –
¬Ê fl
Ÿ ’ Ÿ Ê Œ Ê„ UŒ fl ‚ Á fl ÃÊ !H zH
• Õ Ê
¸Ã ˜- ¡ Ê üÊ D ÔU ‚ Á
fl Ã Ê ∑ §Ê ( Ã¡ )
◊ á« U‹ √
ÿ Ê Áœ ÿ Ê ¥ ( ‡ Ê Ê ⁄ UË Á
⁄ U∑ § ∑ §
CÔUÊ¥) ∑
§ Ê

Á
fl ŸC ÔU ∑ §
⁄ UŸ ◊ ¥ Œ̌ Ê „ ÒU– ´
§ ÇÊ ˜Ô, ÿ ¡ È— Ã Õ Ê
‚ Ê
◊ fl Œ ∑ § m Ê⁄ UÊ ¬ ˝‡ Ê ¢Á ‚ à „ ÒUÃ Õ Ê
Á¡ ‚ ‚ 
÷ Í—
, è Ê Èfl
— • ÊÒ⁄ US fl — ‹ Ê ∑
§ ¬ ˝∑§Ê Á
‡ Ê Ã „
Ò¥U,
‚ Á
fl
Ã Ê ∑§ Ê fl „ U◊ á« U‹ „ U◊ ¥ ¬ Á fl
òÊ ∑ § ⁄
–
ÿ ã◊ á« U‹ ¢ fl Œ Á fl Œ Ê  fl Œ Á ãà ,
ª Êÿ Áãà ÿ ìÊ Ê ⁄ Uá Ê Á ‚ h ‚ Y ÔUÊ — –
ÿ lÊ Áª ŸÊ ÿ Êª ¡ È· Ê ¢ø ‚ Y ÔUÊ — ,
¬ÈŸÊà È◊ Ê¢Ã à‚ Á fl à Èfl ¸⁄ ‘Uá ÿ ◊ ˜ÔH {H
‚ ’ fl Œ Á
fl Œ ˜Ô, ø Ê ⁄ Uá Ê , Á ‚ h ÿ Ê
ª Ë
–
Á
¡ ‚ ∑ § ‚ Œ Ê ‚ „ Ò¥U ª ÊŸ ∑ §
ûÊ Ê ¸–
„
U Á
‚ h ‚ ãà Ê¢ ∑ § ‹ ÿ̌ ‡
Ê Ê E Ã !
¬Ê fl
Ÿ ’ Ÿ Ê Œ Ê„ U Œ fl ‚ Á fl
Ã Ê !H {
H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 84
 • Õ Ê Ã
¸ - ˜ ¡ Ê üÊ D
 UÔ ‚ ÁflÃ Ê ∑ §Ê
( Ã ¡
 )
◊ á« U‹ fl Œ
ôÊ Ê ¥ m Ê ⁄ UÊ √ ÿ Ê Å ÿ Ê Áÿ à „ UÒ, ¡Ê

Á‚ h -ø Ê ⁄ Uá Ê Ê ¥ m Ê ⁄ UÊ ª Ê ÿ Ê (¬ ‡
˝Ê Á
¢‚ ÃÁ
∑ §
ÿ Ê
)
¡ Ê
Ã Ê „ UÒ– ¡ Ê ÿ Ê ª
 Ë ¡ Ÿ Ê ¥ • Ê
⁄
Ò Uÿ Ê
ª
 S Õ ¡ ŸÊ
¥
m Ê⁄
UÊ ¬ ‡
˝Ê Á
¢‚ à „ UÒ, fl „ U◊ Ȥ Ê ¬ Á fl òÊ ∑§
⁄
–
ÿ ã◊ á« U‹ ¢‚ fl ¸¡ Ÿ · Ȭ ÍÁ ¡ à ¢,
Öÿ ÊÁ à p ∑ ȧ ÿ Ê ¸Á Œ „ U◊ àÿ ¸‹ Ê∑ §–
ÿ à∑ § Ê‹ -∑ § Ê ‹ Ê Á Œ ◊ Ÿ ÊÁ Œ M §¬ ¥,
¬ ÈŸÊ Ã È◊ Ê ¢Ã à‚ Á fl à Èfl ¸⁄ ‘Uá ÿ ◊ ˜ÔH | H
„UÁ flE ◊ Ê Ÿ fl ‚ • Ê Á Œ ¬ ÍÁ ¡ à !
Ÿ E ⁄ U¡ ª à ˜Ô ◊ ¥ ‡ Ê È÷ Öÿ Ê Á à ∑ § ûÊ Ê ¸–
„U∑ § Ê ‹ ∑ § ∑ § Ê ‹ • Ÿ Ê ÁŒ ߸E ⁄ U!
¬ Ê fl
Ÿ ’ Ÿ Ê Œ Ê „ UŒ fl ‚ Á fl ÃÊ !H | H
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¡ Ê üÊ D ÔU ‚ Áfl Ã Ê ∑ §Ê
( Ã ¡ )
◊ á« U‹ ‚ ÷ Ë ‹ Êª Ê ¥ m Ê ⁄ Uʬ ÍÁ ¡ à „
ÒU, ß ‚
◊ àÿ ¸‹ Ê ∑ § ◊ ¥ Ö ÿ ÊÁ à - S fl M § ¬ „ÒU Ã
Õ Ê ¡Ê

Œ ‡ Ê
∑ §Ê‹ ‚ ¬ ⁄ U• Ÿ Ê Á Œ M §¬ fl Ê‹ Ê
„ ÒU,fl„
U
◊ Ȥ
Ê ¬ Áfl òÊ ∑ § ⁄ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 85
ÿ ã◊ á« U‹ ¢Á fl c áÊ Èø à È◊ Ȩ̀π Ê S ÿ ¢,
ÿ Œ̌ Ê⁄ ¢U¬ Ê ¬ „ U⁄ ¢U¡ Ÿ Ê Ÿ Ê ◊ ˜Ô–
ÿ à∑§ Ê‹ ∑ § À ¬ Ê̌
ÿ ∑ § Ê ⁄ Uá Ê ¢ø ,
¬ ÈŸÊà È◊ Ê¢Ã à‚ Á fl à Èfl ¸⁄ ‘Uá ÿ ◊ ˜ÔH } H
„ UÁ fl cáÊ È’ ˝r Ê ÔÊÁŒ m Ê ⁄ UÊ ¬ ˝ø Ê Á ⁄ Uà !
„ Uè ÊQ §¬ Ê
‹ ∑ § , „ U¬ Ê ¬ „ Uû Ê Ê ¸!–
„ U∑ §Ê ‹ ∑ § À ¬ Ê Á Œ ∑ § • Ê Á ŒS fl Ê ◊ Ë!
¬ Ê fl
Ÿ ’ Ÿ Ê Œ Ê „ UŒ fl ‚ Á fl Ã Ê !H }H
• Õ Ê
¸Ã ˜- ¡ Ê üÊ D ÔU ‚ Á fl Ã Ê ∑ § Ê ( Ã¡)
◊ á« U‹ ’ ˝r Ê ÔÊ, Á √ Ê c áÊ È ∑ §◊ Èπ ◊ á«U‹
‚ ŒÎ‡ Ê „ ÒU, ¡ Ê• Ê̌ ⁄ U( Ÿ C ÔU Ÿ „ UÊ
Ÿ  flÊ‹ Ê
)
Ã Õ Ê ‹ Ê ª Ê ¥ ∑ § ¬ Ê ¬ Ê ¥ ∑ § Ê
Œ Í⁄ U∑ §⁄ UŸ  fl
Ê‹Ê
„ ÒU, ¡ Ê ∑ § Ê ‹ • Ê Ò⁄ U∑ §À ¬ ∑ §Ê̌ ÿ ∑§
Ê
∑ §Ê⁄Uá Ê ÷ Ë „ ÒU, fl „ U◊ Ȥ Ê ¬ Áfl òÊ ∑ §⁄ –
ÿ ã◊ á« U‹ ¢Á fl E ‚ Ρ Ê ¢¬ ˝Á
‚ h ¢,
Uà ¬ Á
ûÊ - ⁄ U Ê̌ Ê ¬ ˝‹ ÿ ¬ ˝ª À ÷ ◊ ˜Ô–
ÿ ÁS◊ Ÿ ˜Ô ¡ ª à‚ ¢„ U⁄ Uà  Á̆ π ‹ ¢ø ,
¬ ÈŸÊà È◊ Ê ¢Ã à‚ Á fl à Èfl ¸⁄ ‘Uá ÿ ◊ ˜ÔH ~ H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 86
„
U Á fl E ◊ á« U‹ ∑ § • Ê Á Œ ∑ §
Ê⁄ Uá Ê !
©
Uà ¬ Á ûÊ - ¬ Ê ‹ Ÿ - ‚ ¢„ UÊ ⁄ U∑ §
ûÊ Ê ¸–
„
UÊ ÃÊ Ã Èê „ UË ¥◊ ¥ ‹ ÿ ÿ „ U¡ ª à ˜Ô ‚ ’ –
¬ Ê fl
Ÿ ’ Ÿ Ê Œ Ê „ U Œ fl ‚ Á flÃ Ê !H ~ H
• Õ Ê
¸Ã ˜- ¡ Ê üÊ D ÔU ‚ Áfl Ã Ê ∑ § Ê (Ã¡ )
◊ á« U‹ ‚ Ρ Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ ¬ ˝Á ‚ h „ÒU,‚ ÎÁ
C ÔU
∑ § Ë ⁄ U Ê̌ Ê, © Uà ¬ Á ûÊ • Ê Ò⁄
U‚ ¢„ UÊ ⁄ U-∑ § Êÿ¸◊ ¥
‚ Ê̌
◊ „ ÒU, Á ¡ ‚ ◊ ¥ ‚ ê ¬ Íá Ê ¸ ’ ˝r
Ê
ÔÊ á« U
¬ ˝‹ ÿ ∑ § Ê‹ ◊ ¥ ‚ ◊ Ê Á „ UÃ - ‹ ËŸ „ UÊ
¡ ÊÃ „Ò¥U,
fl„ U◊ Ȥ Ê ¬ Á fl òÊ ∑ §⁄ –
ÿ ã◊ á« U‹ ¢‚ fl ¸ª à S ÿ Á flcáÊ Ê — ,
• Êà◊ Ê ¬ ⁄ ¢Uœ Ê ◊ Á fl ‡ ÊÈh Ãû fl ◊ ˜Ô–
‚ ͡ ◊ Ê ãà ⁄ ÒUÿ Ê̧ª ¬ Õ Ê Ÿ Ȫ ê ÿ ¢,
¬ ÈŸ Ê
à È◊ Ê¢Ã à‚ Á fl à Èfl ¸⁄ ‘Uá ÿ ◊ ˜ÔH v Æ H
„
US Ê
fl ¸√ÿ Ê
¬ Ë , ¬ ̋⁄ U∑ § ÁŸ ÿ ãÃ Ê !
Á
fl ‡ Ê
Èh • Ê à◊ Ê , ∑ § À ÿ Ê áÊ ∑ §ûÊ Ê ¸–
‡
Ê È÷ ÿ Êª ¬ âÊ ¬ ⁄ U„ U◊ ∑ §
Ê ø ‹ Ê • Ê–
¬ Ê fl
Ÿ ’ Ÿ Ê Œ Ê „ UŒ fl ‚ Á flÃ Ê !H v Æ H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 87
 • Õ Ê Ã
¸ - ˜ ¡ Ê üÊ D
 UÔ ‚ Áfl Ã Ê ∑ §
Ê ( Ã ¡
 )
◊ á« U‹ ‚ fl ª
¸ Ã , ‚ fl ò¸ Ê ‚ √
¢ÿ Ê# -Áfl
c áÊ È∑ § Ë
• Êà◊ Ê „ UÒ, ‚ fl ‡
¸Ê h
È ∞ fl ¢¬⁄ U( üÊ
D
 UÔ)œ Ê◊ „ UÒ–
¡ Êÿ Ê ª
 ◊ Ê ª ¸m Ê⁄ UÊ ‚ ͡ ◊ • ãà —
∑§⁄ Uá Ê ‚ 
ôÊ ÊÃ „ UÊ
Ÿ  fl Ê ‹ Ê „ ÒU, fl „ U◊ Ȥ Ê ¬ Á flòÊ∑ §⁄ –
ÿ ã◊ á« U‹ ¢’ ˝r Ê ÔÁ fl Œ Ê fl Œ Á
ãà ,
ª Êÿ Á ãà ÿ ìÊ Ê⁄ Uá Ê - Á‚ h ‚ ¢É Ê Ê —–
ÿ ã◊ á« U‹ ¢ fl Œ Á fl Œ — S ◊ ⁄UÁ
ãà ,
¬ ÈŸ Ê Ã È◊ Ê ¢Ã à‚ Á fl à Èfl ¸⁄ ‘á ÿ ◊ ˜ÔHv v H
„U’ ˝r ÊÔÁ Ÿ D ÔUÊ
¥ ‚ • Ê Á Œ ¬ ÍÁ ¡ à !
flŒ ôÊ Á ¡ ‚ ∑ § ª Èá Ê ª ÊŸ ∑§ûÊ Ê¸–
‚ Œ ˜Ô÷ Ê fl Ÿ Ê „ U◊ ‚ ’ ◊ ¥ ¡ ª Ê ŒÊ
–
¬ Êfl Ÿ ’ Ÿ Ê Œ Ê
„ UŒ fl ‚ Áfl
Ã Ê !H v vH
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¡ Ê üÊ D ÔU ‚ Áfl Ã Ê ∑ §Ê ( à ¡ )
◊ á« U‹ ’ ˝r Ê Ôô Ê Ê Á Ÿ ÿ Ê¥ m Ê
⁄ UÊ ¬ ˝‡ Ê
¢Á
‚ Ã „ ÒU,
Á¡ ‚ ∑ §
Ê ø Ê ⁄Uá Ê • Ê Ò⁄ UÁ ‚ h ‚◊ ÈŒÊ ÿ Ê
¥
m Ê⁄ UÊ ª Èá Ê - ª Ê Ÿ Á
∑ § ÿ Ê ¡ ÊÃ Ê „ÒU Ã Õ Ê
fl Œ ôÊ ÊŸ Ë Á ¡ ‚ ◊ á« U‹ ∑ § Ê Á Ÿ àÿ S ◊ ⁄ Uá Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 88
∑§ ⁄Uà „ Ò¥U, fl „ U◊ Ȥ
Ê ¬ Á fl òÊ ∑ § ⁄ U–
ÿ ã◊ á« U‹ ¢ fl Œ Áfl
Œ Ê ¬ ª Ëà ¢,
ÿ l Ê Á ª Ÿ Ê ¢ÿ Ê ª ¬ Õ Ê Ÿ Ȫ ê ÿ ◊ ˜Ô–
Ã à‚ fl ¸fl Œ ¢¬ ˝á Ê ◊ ÊÁ ◊ ÁŒ √ÿ ¢,
¬ÈŸ Ê Ã È◊ Ê ¢Ã à‚ Áfl à Èfl ¸⁄ Uá ÿ ◊ ˜ÔH v w H
„
U ÿ Ê Áª ÿ Ê ¥ ∑ §‡ ÊÈ÷ ◊ Ê ª ¸Œ ‡ Ê ¸∑ §!
‚ Œ ˜Ôô Ê Ê Ÿ ∑ § • Ê Á
Œ ‚ Üø Ê⁄ U∑ § ûÊ Ê¸–
¬˝ÁáÊ ¬ Ê Ã S fl Ë ∑§Ê
⁄ U‹ Ê „ U◊ ‚ è ÊË ∑ § Ê –
¬Ê fl Ÿ ’ Ÿ Ê Œ Ê
„U Œ fl ‚ Áfl Ã Ê !H v w H
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¡ Ê
üÊ D ÔU ‚ Á fl Ã Ê ∑ §
Ê ( Ã ¡ )
◊ á« U‹ fl Œ ôÊ Ê
Á Ÿ ÿ Ê ¥ m Ê ⁄ UÊ ª ÿ „ÒU Ã Õ Ê
ÿ ÊÁ
ª ÿ Ê ¥ m Ê ⁄ UÊ ÿ Ê ª ◊ ʪ ¸‚ ¬ ˝Ê
# √ ÿ „ÒU,
©
U‚ ‚ fl ¸ô Ê Á Œ√ÿ à û fl ∑ § Ê „ U◊ ¬ ˝á ÊÊ◊
∑§ ⁄Uà „ Ò¥U, fl „ U◊ Ȥ
Ê ¬ Á fl òÊ ∑ § ⁄ –
H • Á ª A¬ ˝Œ Ë ¬ Ÿ ◊ ˜ÔH
• ÁÇŸ ∑ § Ù ÷ ‹ Ë ¬ ˝∑ § Ê ⁄ U¬ ˝í fl Á ‹ à ∑ §⁄U∑ ‘§
• Ê„ ÈÁ à ÿ Ê °‚ ◊ Á¬ ¸Ã ∑ § ⁄UŸ ∑ § Ê Áflœ ÊŸ „Ò–
„
◊ Ê ⁄ U¡ Ë fl Ÿ ∑§Ê ¬ ˝à ÿ ∑ §Ê̌ áÊ ‚ Œ˜ô Ê Ê Ÿ ∑ ‘§
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 89
 ¬ ˝∑ § Ê ‡ Ê ‚ • Ê‹ Ù Á∑ §
à „ Ù ,
¬ Íá Ê ¸Ã Ê ∑§Ë ¬ ˝ÊÁ#
∑‘§ Á ‹ ÿ ¡ Ê ª M § ∑ § „ Ù , ∞ ‚ Ë ÷ ÊflŸ Ê ‚ 
¬ ˝à ÿ ∑ § ∑ §Èá « ‚ ∞ ∑ §- ∞ ∑ § ¬ Á⁄ U¡ Ÿ ¬ ¥π 
‚ • Á ÇŸ ∑ §
Ù ¬ ˝Œ Ë # ∑ § ⁄ U¥–
˙ © UŒ ˜Ô’ Èä ÿ S fl Ê ª A ¬ ˝Á
à ¡ Ê ª ÎÁ „ U
à fl Á◊ C ÔUÊ ¬ Íà ̧ ‚ ú ‚ Ρ Õ
Ê ◊ ÿ ¢ø –
• Á
S ◊ ãà‚ œ S Õ • äÿ Èû Ê ⁄
UÁ S ◊ Ÿ ˜Ô
Á fl E Œ fl Ê ÿ ¡ ◊ Ê Ÿ p ‚ ˌà –
- v z .z y , v } . { v
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U • Á ÇŸ Œfl ! • Ê ¬ ¡ ʪ ˝Ã ˜Ô „ UÊ ¥
• Ê
Ò⁄ U¬ ˝Áà Á Œ Ÿ ÿ ¡ ◊ Ê Ÿ ∑ §Ê
è Ê Ë¡ Ê ª ˝Ã ˜Ô
∑ § ⁄¥U– ß ‚ ÿ ôÊ ◊ ¥ ÿ ¡ ◊ ÊŸ ∑ § Á
‹ ∞ ß C ÔU
( • Á ª A„ UÊ
ò Ê , fl Œ Ê äÿ ÿ Ÿ , • Áà Á Õ ‚ à∑ §Ê⁄ U
• Ê
Á Œ ) • Ê Ò⁄U¬ Íû Ê ¸( Œ fl Ê ‹ ÿ , œ ◊¸‡ ÊÊ ‹ Ê
,
Á ø Á∑ § à‚ Ê ‹ ÿ • Ê Á Œ Á Ÿ ◊ ʸá Ê ) ∑ §◊ ÊZ ∑ §Ê 
∑ § ⁄UŸ • ÊÒ⁄ U© U‚ ∑ § Ê » § ‹ ¬ ˝Ê
# ∑ §⁄UŸ ∑ §Ë
Á S Õ Á à ’ Ÿ Ê∞ °– • Ê
¬ ∑ § • Ÿ Ȫ ˝„ U‚ ß ‚
ÿ ¡ ◊ Ê Ÿ ∑ §
Ë üÊ D ÔUß ë¿ UÊ • Ê¥ ∑ § Ë ¬ ÍÁ
à ¸„ UÊ – „ U
Á fl ‡ fl Œ fl Ê ª áÊ !ÿ Ê ¡ ∑ § Ê ¥ ∑ § Ê Œ fl à ʕ Ê ¥ ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 90
ÿ ÊÇ ÿ ‚ fl ¸ü Ê D ÔUÁ Ÿ fl Ê‚ - S Õ Ê
Ÿ Œ fl ‹Ê∑ §
◊ ¥
Á
ø ⁄ U∑ §
Ê‹ à ∑ § ÁŸ fl Ê ‚ ¬ ˝Œ ÊŸ ∑ § ⁄¥U–
H ‚ Á ◊œ Ê œ Ê Ÿ ◊ ˜ÔH
¡ Ë fl Ÿ ◊ ¥ ‚ Ê
œ Ÿ Ê , S fl Ê äÿ Êÿ , ‚ ¥ÿ◊ ,
‚ fl Ê∑ §
Ê• fl ‹ ê ’ Ÿ ‹ ∑§ ⁄ U • ¬
Ÿ 
• ãà —
∑§⁄ Uá Ê ø à ÈC ÿ - ◊ Ÿ , ’ ÈÁh , Áø
ûÊ
• ı ⁄ U• „ V UÊ ⁄ U∑ §
Ù ‡ ÊÈh • ı⁄U‡ ÊÁ Q §
‚ ê¬
Û Ê
’ Ÿ ÊŸ ∑ §Ë ¬ ˝Ê Õ ¸Ÿ Ê ∑ ‘§ ‚ Ê Õ ø Ê
⁄ U‚ Á◊ œÊ
∞ °
ÿ ôÊ ÷ª fl Ê Ÿ ˜∑ § Ù ‚ ◊ Á ¬ ¸Ã ∑ §Ë ¡ Êà ˄ҥ–
¬˝à ÿ ∑
§∑ §Èá « ‚  ∞ ∑ § -∞ ∑ §¬ Á⁄ U¡
Ÿ
‚ Á ◊ œÊ
• Ù ¥ ∑ ‘§Œ Ù Ÿ Ù¥ ¿ Ù ⁄
UÙ¥ ∑ §
Ù ÉÊ Ë◊ ¥
«
È’ Ù ∑ §
⁄U∞ ∑ § - ∞ ∑ § ∑ §⁄ U∑ ‘§ Sfl Ê„ Ê ∑
‘§ ‚Ê
Õ
• Ê „ ÈÁÃÿ Ê °‚ ◊ Á ¬ ¸Ã ∑ §⁄ U¥–
v ˙ • ÿ ãÃ ß ä◊ • Ê à◊ Ê
¡ Ê
à fl Œ S à Ÿ ä ÿ S fl fl œ¸S fl –
øh fl œ ¸ÿ ø ÊS ◊ Ê Ÿ ˜Ô ¬ ˝¡ ÿ Ê
¬‡ÊÈÁ÷ ’ ˝¸Ur ÊÔfl ø ¸‚ Ÿ • Û
ÊÊ l Ÿ
‚ ◊ œ ÿ S fl Ê „ UÊ– - • Ê E .ª Î.
‚ Í.
v . vÆ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 91
 ߌ ¢• ª Aÿ ¡ Ê Ã fl Œ ‚ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ –
• Õ Ê Ã
¸ - ˜ ¡ Ê Ã fl Œ
Ê ß ä◊ ◊ ÊŸ „ Ê ,
¥ ’ … U¥∏
• Ê⁄
Ò Ufl Á
Îh ∑ §Ê¬ Ê
˝# „ UÊ ∑
§ ⁄ U„ U◊ ∑ §Ê ¬¡
˝ Ê
‚ ,
 ¬ ‡ Ê
•
È Ê ¥ ‚ ,
 ’ r˝Ê fl
Ô ø ‚
¸ ‚  • Ê ⁄
ÒU
• ãŸ Ê Á Œ ‚ ‚ ◊ Á
œ à ( ‚ fl
¢Á h Ã
¸ ) ∑ §⁄ U¥–
w˙ ‚ Á ◊ œ Ê Á̆ª A¢ Œ Èfl S ÿ Ã
ÉÊ Îà Ғ Ê ̧œ ÿ à ÊÁà Á Õ ◊ ˜Ô–
• ÊÁ S ◊ Ÿ ˜Ô „ U√ÿ Ê ¡ È„ UÊ Ã Ÿ S flÊ „ UÊ –
ߌ ¢• ª Aÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ H - x .v
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U´ §
Á à fl ¡ Ê ! • Ê ¬ ÉÊÎÃ Á ‚ Ä Ã
‚ Á ◊ œ Ê ‚  ( ÿ ôÊ ◊ ¥) • ÁÇŸ ∑ § Ê 
¬˝Ö fl Á ‹ à ∑ § ⁄ ¥U– ÉÊ Îà ∑ § Ë • Ê„ ÈUÁ Ã
¬˝Œ Ê Ÿ ∑ § ⁄ ∑ §, ‚ ’ ∑ ȧ ¿ U• Ê à◊ ‚ Ê Ã ˜Ô
∑§ ⁄ UŸ  fl Ê ‹ • ÁÇŸ Œ fl ∑ §Ê ¬ ˝Œ Ë# ∑§ ⁄ ¥U–
ß‚ ∑ § ’ Ê Œ • Á ÇŸ ◊ ¥ „ UÁfl- º ˝√
ÿ ∑ § Ë
• Ê„ ÈUÁ à ÿ Ê °¬ ˝Œ ÊŸ ∑ § ⁄ ¥U–
x˙ ‚ È‚ Á ◊ h Ê ÿ ‡ ÊÊ Á ø · 
ÉÊ Îà ¢Ã Ë fl
¢̋ ¡ È„ UÊÃ Ÿ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 92
 • ª Aÿ ¡ Ê Ã fl Œ ‚ S fl Ê „ UÊ–
ߌ ¢• ª Aÿ ¡ Êà fl Œ ‚ ß Œ¢Ÿ ◊ ◊ H
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U ´ § Á à fl ¡ Ê ! ü Ê D ÔU, ÷ ‹ Ë
-
÷ Ê°ÁÃ ¬ ˝Ö fl Á‹ Ã , ¡ ÊÖ fl À ÿ ◊ ÊŸ ,
‚ fl ¸ôÊ ( ¡ Êà fl Œ ) ,Œ Œ Ë åÿ ◊Ê Ÿ
ÿ ôÊ Ê Á ÇŸ ◊ ¥ ‡ ÊÈh Á
åÊ ÉÊ ‹ „ ÈU∞ ÉÊ Îà ∑ §
Ë
• Ê „ ÈUÁ à ÿ Ê °¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ § ⁄ ¥U– ]
y˙ à ¢ à fl Ê ‚ Á◊ Œ ˜ÔÁ
÷ ⁄ UÁ X ÔU⁄ UÊ É Ê ÎÃ Ÿ
fl
œ ¸ÿ Ê◊ Á
‚ – ’ ΄ Uë ¿ UÊø Ê ÿ Á fl D Ô˜Uÿ
Sfl Ê„ UÊ– ß Œ ¢• ª Aÿ • Á X ⁄ ‚ 
ߌ ¢Ÿ ◊ ◊ H - x . x
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U • Á ÇŸ Œ fl !„ U◊ • ʬ∑ §
Ê
ÉÊÎà • ÊÒ⁄ U( © U‚ ‚ Á ‚ Ä Ã ) ‚ Á◊ œ Ê• Ê
¥
‚ ¬ ˝UŒ Ë # ∑ § ⁄Uà „ Ò¥U– „ U Á Ÿ àÿ à L§ áÊ
(Ã ¡ S fl Ë
) • ÁÇŸ Œ fl ! ( ÉÊ Îà • Ê
„ÈUÁÃ
¬˝Ê# „ UÊ Ÿ ∑ § ’ Ê Œ ) • Ê ¬ ™ °§ ø Ë ©
U∆ UŸ
fl
Ê ‹ ËÖ fl Ê ‹ Ê• Ê¥ ∑ §◊ Ê äÿ ◊ ‚ 
¬˝∑ §Ê ‡ Ê ÿ ÈÄ Ã „ UÊ¥–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 93
H ¡ ‹ ¬ ˝‚ ø Ÿ ◊ ˜ÔH
ÿ ôÊËÿ ™ §¡ Ê ¸ ∑ §ÊŒ ÈL§¬ÿ Ùª Ÿ „ Ù
,
ß ‚ Á‹ ÿ ß ‚ ∑ § Ë ‚ Ë ◊ Ê◊ ÿ Ê
¸Œ Ê Á
Ÿ œ Ê
¸Á
⁄UÃ
∑ §⁄UŸ ∑ ‘§ Á ‹ ÿ ¡ ‹ ¬ ˝‚ øŸ Á∑ § ÿÊ ¡Ê
à Ê
„
Ò– ¬ ˝à ÿ ∑ § ∑ §Èá « ‚ ∞ ∑ §-
∞ ∑ § ¬
˝Á
à Á
ŸÁ œ
¬ ˝Ù Ê̌
áÊ Ë ¬ Ê òÊ ◊ ¥ ¡ ‹ ÷ ⁄
U∑ §⁄ U, ∑§Èá « ∑‘§
’ Ê
„ ⁄U ◊ ãòÊ ∑ ‘§ ‚ Ê Õ ÁŸ Œ̧Á‡ Ê
à ÁŒ ‡ÊÊ◊ ¥
¡ ‹ ∑ §
Ê ÉÊ ⁄ UÊ ’ Ÿ Êÿ ¥–
˙ • Á
Œ à  Ÿ̆ È◊ ãÿ S fl H
(
ß Á
à ¬ Ífl ̧) - ª Ê . ª Î. ‚ Í. v .x. v
˙ • Ÿ È◊ à  Ÿ̆ È◊ ãÿ S fl
H
(
ß Á
à ¬ Á p ◊ ) - ª Ê. ª Î. ‚ Í.
v .x .w
˙ ‚ ⁄US fl àÿ Ÿ È◊ ãÿ S fl
H
(
ß Á
à ©Uû Ê ⁄ U) -ª Ê . ª Î. ‚ Í.v .
x .x
˙ Œ fl ‚ Á fl à — ¬ ˝‚ Èfl ÿ ôÊ
¢¬ ˝‚ Èfl
ÿ ôʬ Áà ¢÷ ª Ê
ÿ – ÁŒ √ÿ Êª 㜠fl¸—∑§ ì͗,
∑§Ã ¢Ÿ — ¬ ÈŸ ÊÃ È fl Êø S ¬ Áà fl
Ê ¸ø ¢Ÿ —
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 94
S
fl Œ à ÈH ( ß Á à ø à ÈÁ
Œ ¸ Ê̌È) - v v .
|
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U • Á ŒÃ ! • ʬ ◊ Ȥ Ê
ß ‚
∑§ ◊ ¸∑ §Ê ∑ §⁄ UŸ ∑ § Ë • Ÿ È◊ Áà Œ ¥–
„ U • Ÿ È◊ à ! • Ê ¬ ß ‚ ∑ § ◊ ¸∑ §Ê∑ §
⁄
UŸ 
∑§ Ë◊ Ȥ Ê• Ÿ È◊ Á à ¬ ˝Œ ÊŸ ∑ § ⁄
¥U–
„ U‚ ⁄ US fl Á à Œ Á fl !◊ Ȥ Ê • Ê ¬ ß ‚ ∑§
◊ ¸
∑§ Ê
∑ § ⁄ UŸ ∑ § Ë • Ÿ È◊ Á
à Œ ¥–
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U ‚ Á flÃ Ê Œ fl !• Ê ¬ ÿ ôÊ
Ëÿ
∑§ ◊ Ê Z ∑ § Ë ¬ ̋⁄ Uá Ê Ê ‚ è ÊË ∑ § ÊŒ ¥– ÿ ôÊ -
∑§
◊ ¸
‚ ê¬ Ê Á ŒÃ ∑ §⁄ UŸ  fl Ê‹ Ê ¥ ∑ §Ê ∞ ‡
fl
ÿ ¸-
‚ ê¬ Œ Ê ‚ ÿ ÈÄ Ã ∑ §
⁄ U∑ § ‚ à∑ § ◊ ¸∑ §
Ë •Ê⁄ U
¬̋Á
⁄ Uà ∑ §⁄ ¥U– (
„ U ‚ Áfl Ã Ê Œ fl ! • Ê
¬ )
Á
Œ √ÿ ôÊ ÊŸ ∑ § ‚ ¢⁄U Ê̌ ∑ § , fl Ê áÊ Ë ∑ § • Áœ ¬
ÁÃ
„
U◊ Ê ⁄ U ô Ê Ê Ÿ ◊ ¥ ¬ Á flòÊ Ã Ê ∑ §Ê ‚ Üø Ê⁄ U∑
§⁄ ¥U
• Ê
Ò⁄ U „ U◊ Ê ⁄ UËfl Ê áÊ Ë◊ ¥ ◊ œ È⁄ Uà Ê∑ §Ê
‚ ◊ Êfl ‡Ê ∑ § ⁄ ¥U–
H • Ê Öÿ Ê„ ÈUÁÃ — H
‚ fl
¸¬ ˝Õ ◊ ÉÊ Ë ∑ § Ë‚ Êà • Ê „ ÈÁ
à ÿ Ê °Œ Ë ¡Ê
à Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 95
„
Ò¥– ÉÊ Ë S Ÿ „ , ¬ ̋◊ ∑ § Ê ¬ ˝ÃË ∑ § „Ò– „ ◊ Ê
⁄ UÊ
¬ ̋◊ Œfl à fl ∑ ‘§¬ ˝Á
à „ Ù , ÿ ôÊ Ë
ÿ ¡ Ë fl Ÿ ∑ ‘§
¬ ˝Á à „ Ù ß ‚ ÷ Êfl‚ • Ê„ ÈÁ
à ‚ ◊ Á
¬¸Ã
∑ § ⁄U¥–¬ ˝à ÿ ∑ § ∑§ Èá « ‚ ∞ ∑ §
-∞ ∑ §¬ ˝Á à Á ŸÁœ
d Èfl Ê ¬ Ê òÊ ∑ ‘§ ‚ „Ê ⁄ U, S fl Ê „ Ê ∑ ‘§ ‚ÊÕ
• Ê„ ÈÁ
à ‚ ◊ Á ¬¸Ã ∑§
⁄ U¥, ‹ ı
≈ UÊÃ ‚ ◊ ÿ ÉÊ Ë
∑ § Ë ∞∑ § ’ Í°Œ ¡ ‹ ‚ ÷ ⁄
U ¬˝á Ê Ë Ã Ê ¬ Ê òÊ
◊ ¥
≈
U¬ ∑ §
Ê ÿ ¥–
v ˙ ¬ ˝¡ Ê ¬ Ã ÿS √ Ê Ê„UÊ–
ߌ ¢¬ ˝¡ Ê ¬ à ÿß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ H - v } .
w }
• Õ Ê¸Ã ˜- ÿ „ U• Ê „ ÈUÁà ¬ ˝¡ ʬ Á Ã
(
¬ ˝¡ Ê ¬ Ê
‹ ∑ §
) ∑ § Á‹ ∞ „ÒU,◊ ⁄ U Á ‹∞
Ÿ „ UË ¥„ ÒU–
w ˙ ß ãº ˝Ê ÿ Sfl
Ê„ UÊ –
ߌ ¢ß 㺠˝Êÿ ߌ¢Ÿ ◊ ◊ H
• Õ Ê¸Ã ˜- ÿ „ U• Ê „ ÈUÁÃ ß ãº ˝( üÊ D ÔUÃÊ
)
∑
§ Á ‹ ∞ „ ÒU, ◊⁄U Á ‹ ∞ Ÿ „ UË
¥„ ÒU–
x ˙ • ª Aÿ S fl
Ê„ UÊ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 96
 ߌ ¢• ª Aÿß Œ ¢Ÿ ◊
◊H
• Õ Ê¸Ã ˜- ÿ „
U• Ê „ ÈUÁ
Õ Á ÇŸ
(
à ¡ Á
S fl
à Ê
§
) ∑ § Á ‹∞„ ÒU,
◊⁄ U Á‹ ∞ Ÿ „ UË¥„ ÒU–
y˙ ‚ Ê◊ Êÿ S √ Ê
Ê „ UÊ
–
ߌ ¢‚ Ê ◊Êÿ ß Œ ¢Ÿ ◊◊ H - w w .
w
|
• Õ Ê¸Ã ˜- ÿ „
U• Ê „ ÈUÁ
 Ê
◊
(
• Ê t ÔUÊŒ ∑§ Ã
Ê §) ∑ § Á
‹∞ „ÒU,
◊⁄ U Á‹ ∞ Ÿ „ UË¥„ ÒU–
z˙ ÷ Í— Sfl Ê
„UÊ–
ߌ ¢• ª Aÿß Œ ¢Ÿ ◊
◊H
• Õ Ê¸Ã ˜- ÿ „
U• Ê „ ÈUÁ
Ã÷ Í— ( ¬ Îâ flË
)
∑
§ Á ‹ ∞ „ÒU,
◊ ⁄ U Á ‹ ∞Ÿ „ UË ¥„ ÒU–
{˙ ÷ Èfl —S fl
Ê „ UÊ
–
ߌ ¢ fl Ê ÿ flߌ ¢Ÿ ◊ ◊H
• Õ Ê¸Ã ˜- ÿ „
U• Ê „ ÈUÁ
Ã÷ Èfl —
(
• ãà Á ⁄
U Ê̌)
∑ § Á‹ ∞„ÒU,
◊⁄ U Á‹ ∞ Ÿ „ UË¥„ ÒU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 97
| ˙ S fl — S fl Ê „ UÊ–
ß Œ
¢‚ Íÿ Ê ¸ÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊H
- ª Ê
.
ªÎ.‚ Í.
v .
} . vz
• Õ Ê¸Ã ˜- ÿ „ U• Ê „ ÈUÁ à Sfl
— (S flª¸)
∑ §
Á ‹ ∞ „ ÒU, ◊ ⁄U Á ‹ ∞ Ÿ„ UË¥„ÒU–
H ª Ê
ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ Ê„ ÈUÁÃ — H
Á
¡ ‚ ¬ ∑
˝§ Ê ⁄ U• Áà ‚ ê ◊ Ê Ÿ ŸË
ÿ • Á
à Á
Õ ∑§Ù
¬
◊
̋ • ı⁄ U‚ ê ◊ Ê Ÿ ¬ fl
Í∑ ¸§ ÷Ù¡ Ÿ ∑
§
⁄ UÊ
ÿ Ê
¡ ÊÃ Ê„ –
Ò© ‚ Ë üÊ h Ê , ÷ Á Q § •ı⁄U‚ ê
◊ Ê
Ÿ ‚ 
ÿ ôÊ ÷ ª fl ÊŸ ˜∑ § Ù Œ Ê ÿ ¥ „ Ê
Õ ∑§
Ë • Ÿ Ê Á
◊ ∑ §
Ê ,
◊ äÿ ◊ Ê • ı⁄ U• ª
¥ D È ∑ §
‘ ‚ „
Ê⁄U,
 S flÊ
„ Ê ∑ §
‘
‚ ÊÕ • Ê„ Á
Èà ‚ ◊ Á¬ Ã
¸ ∑ §
⁄ U–
¥
˙ ÷Í÷ Ȩ̀fl— S fl — –
Ã à‚ Á
fl à Èfl¸⁄ Uá ÿ ¢÷ ª Ê ̧Œ flS ÿ œ Ë ◊ Á „
–
U
Á
œ ÿ Ê
ÿ Ê Ÿ — ¬ ˝ø ÊŒ ÿ Ê Ã ˜Ô, Sfl
Ê„ UÊ
–
ß
Œ ¢ªÊ ÿ òÿ Òß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ H -
x{ . x
• Õ Ȩ̂Ã ˜- ( Ã Ã ˜Ô ) ©
U‚ ( ÷ Í⁄̃
UÔ)
¬˝ÊáÊSflM §¬ , ( ÷ Èfl — ) Œ È—π ŸÊ‡ Ê∑ §
, (
S fl
— )
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 98
‚ Èπ S fl M § ¬ , ( fl ⁄ Uá ÿ ¢) üÊD ÔU, (‚Á fl ÃÈ— )
à ¡ S fl Ë , ( ÷ ª ¸— ) ¬ ʬ Ÿ ʇ Ê ∑ § , (Œfl S ÿ )
Œfl S fl M § ¬ , ( ˙ ) ¬ ⁄ U◊ Ê à◊ Ê ∑ § Ê
( œË ◊ Á
„ U)
„
U◊ • ãà ⁄ UÊ à◊ Ê ◊ ¥ œ Ê ⁄ Uá Ê ∑ §⁄ ¥U– (ÿ Ê ) fl „U
¬ ⁄ U◊ Ê à◊ Ê ( Ÿ —
) „ U◊ Ê ⁄ UË ( Á äÊ ÿ — ) ’ÈÁ
h ∑ §Ê

(
¬ ˝ø Ê Œ ÿ Ê Ã ˜Ô) ‚ ã◊ Ê ª ¸◊ ¥ ¬ ̋Á⁄ Uà ∑§⁄ – ÿ „U
• Ê„ ÈUÁ à © U‚ Ë ª Êÿ òÊ Ë Ã û fl ∑ § Ê‚ ◊ Á¬ ¸Ã
„
ÒU, ◊ ⁄ UÁ ‹ ∞ Ÿ „ UË¥–
H ◊ „ UÊ ◊ Îà ÿ ÈT ÿ ◊ ãòÊ Ê „ ÈUÁ Ã —H
Á
fl ⁄ UÊ ≈ ˜U Œ fl ¬ Á
⁄ Ufl Ê ⁄ U‚ ¡ È« ∏ „ Èÿ‚ ÷ Ë
¬ Á ⁄ U¡ Ÿ Ù ¥ ∑ ‘§S fl ÊS âÿ ‹ Ê÷ • ı ⁄U
• Êäÿ Ê Á à◊ ∑ § © Û Ê
Á à ∑ § Ë ∑ §Ê ◊ Ÿ Ê ∑ §
⁄UÃ 
„
È∞ ◊ „ Ê ◊ Îà ÿ ÈT ÿ ◊ ã ò Ê‚  • Ê „
ÈÁ Ã
‚ ◊ Á ¬ ¸Ã ∑ § ⁄ U¥–
˙ òÿ ê ’ ∑ ¢§ ÿ ¡ Ê ◊ „ U ‚ Ȫ Á
㜠¢
¬ ÈÁ C ÔUfl œ ¸Ÿ ◊ ˜Ô– © Ufl ʸL §∑§ Á◊ fl ’ 㜠Ÿ Ê
Ÿ ˜Ô
◊ Îà ÿ Ê ◊ Ȩ̀ Ê̌ Ë ÿ ◊ Ê ˘ ◊ ÎÃÊ Ã ˜Ô, S fl Ê „ UÊH - x .{Æ
ß Œ ¢◊ „ UÊ ◊ Îà ÿ ÈT ÿ Êÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 99
 • Õ Ȩ̂ à ˜- Ã Ë Ÿ Ê ¥ Œ ÎÁC Ô Uÿ Ê
¥
(
• ÊÁœ ÷ ÊÒÁà ∑ §
,• ÊÁ œ Œ ÒÁfl ∑ §Ã Õ Ê
• Êäÿ Ê Á à◊ ∑ § ) ‚ ÿ ÈÄ Ã L § º ˝Œ fl ∑ §
Ë „ U◊
©
U¬ Ê‚ Ÿ Ê ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U– fl Œ fl , ¡ Ë fl Ÿ ◊¥
‚ Ȫ Á 㜠( ‚ ŒÊ‡ Êÿ Ã Ê ) ∞ fl ¢ ¬ ÈÁ C
ÔU
(
‚ ◊ Õ ¸Ã Ê ) ∑ § Ë fl
ÎÁ
h ∑ §⁄ UŸ  fl Ê‹ „ Ò¥U, Á¡ ‚
¬˝∑ §Ê⁄ U¬ ∑ §
Ê „ ÈU• Ê » §
‹ S fl ÿ ¢« Uá ∆ U‹ ‚ 
• ‹ ª „ UÊ
 ¡ Ê Ã Ê „ ÒU, © U‚ Ë ¬ ˝∑ § Ê ⁄ U„ U◊
◊ Îà ÿ È-÷ ÿ ‚  ◊ ÈÄ Ã „ UÊ  ¡ Ê ∞ °; Á ∑ § ãà È
• ◊ Îà à fl ‚ Œ Í⁄ UŸ „ UÊ ¥–
H ÁS flC ÔU∑Χ à ˜Ô„ UÊ ◊ —H
Á
S flC ∑ § Îà ˜ „ Ù◊ ◊ ¥ Á ◊ C Ê Û Ê ∑ §Ë • Ê
„ ÈÁÃ
‚ ◊ Á¬ ¸Ã ∑ § Ë ¡ Ê Ã Ë „ Ò– Á ◊ C Ê
Û Ê ◊ œ È⁄ Uà Ê
∑§ Ê ¬ ˝Ã Ë ∑ § „ Ò, ¡ Ë fl Ÿ ◊ ¥ ‚ fl ʸX ËáÊ - fl Ê áÊ Ë
,
√
ÿ fl„ Ê⁄ U• ı⁄ U• Ê ø ⁄ Uá Ê ◊ ¥ ◊ œ È⁄ UÃ Ê ∑ §
Ê
‚ ◊ Êfl ‡ Ê „ Ù ß ‚ Ë ÷ Êfl ‚ ¬ ˝à ÿ ∑ § ∑ §Èá « ‚ 
∞ ∑ §-∞ ∑ § ¬ ˝Á à Á Ÿ Áœ d ÈÁ
ø ¬ Ê òÊ ◊ ¥ Á ◊ C Ê Û
Ê
• ı⁄UÉ Ê Ë ÷ ⁄ U‹ ¥,S fl Ê „ Ê ∑ ‘§ ‚ ÊÕ ÿ ôÊ ÊÁ ÇŸ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 100
◊ ¥ • Ê „ ÈÁ à ‚ ◊ Á ¬ ¸Ã ∑ § ⁄ U¥–
˙ ÿ Œ S ÿ ∑ §◊ ¸á Ê Ê ˘ àÿ ⁄ UËÁ⁄ ø ¢
ÿ m Êãÿ ÍŸ Á ◊ „ UÊ ∑ § ⁄ U◊ ˜Ô–
• Á ª AC ÔUà ˜Ô Á S fl C ÔU∑ Χ Œ ˜Ô Á fl l Ê à‚ fl Z
Á
S fl C Ô¢U ‚ È„ ÈUà ¢∑ § ⁄ UÊ à È◊ –
• ª Aÿ Á S fl C ÔU∑ Χ à ‚ È„ ÈUà „ ÈUà 
‚ fl ¸¬ ˝Êÿ Á p ûÊ Ê „ ÈUÃ Ë Ÿ Ê ¢
∑§ Ê ◊ Ê Ÿ Ê ¢‚ ◊ h ¸Á ÿ òÊ ‚ fl Ê¸Û Ê —
∑§ Ê ◊ Ê ãà‚ ◊ h ¸ÿ S fl Ê „ UÊ –
ß Œ ¢• ª Aÿ Á S fl C ÔU∑ Χ à ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ H
- • Ê E . ª Î. ‚ Í. v
. v Æ
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U • Á ÇŸ Œ fl !ß ‚ ÿ ôÊ ∑§ Êÿ¸◊ ¥
¡ Ê ÷ Ë Á ∑ §‚ Ë Á fl œ Ê Ÿ ∑ § Ê © UÀ ‹ ¢É ÊŸ „ÈU• Ê
„UÊ , ¡ Ê ∑ ȧ ¿ U÷ Ë ãÿ ÍŸ Ã Ê ⁄ U„ Uª ÿ Ë „UÊ,
© U‚ 
ß ‚ Á S fl C ÔU∑ Χà ˜Ô • Ê „ ÈUÁ à ‚ ◊ ⁄UÁ ‹ ∞ ‚È„ ÈUÃ
(
üÊ D ÔU• Ê„ ÈUÁ à ) ’ Ÿ Ê Œ Ê – • ÁÇŸ Œ fl ∑ §Á
‹ ∞
ÿ „ UÁ S fl C ÔU∑ Χà ˜Ô • Ê„ ÈUÁà ÷ ‹ Ë ¬ ˝∑ §
Ê
⁄ U„ UÊ ◊
⁄
U„ UÊ „ °ÍU– ‚ ê
¬ Íá Ê ¸ Œ Ê · Ê
¥ ∑ §¬ ˝Ê
ÿ Á‡
ø ûÊ
S
fl M § ¬ ‚ ◊ Á
¬ ¸Ã ∑ §Ë ª ÿ Ë ÿ „ U• Ê
„ ÈUÁ Ã
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 101
„
U◊ Ê ⁄ UË ‚ ◊ S à ∑ §Ê
◊ Ÿ Ê• Ê ¥ ∑ § Ê ¬ Íá Ê ¸∑ §⁄ UŸ 
fl
Ê ‹ Ë „ UÊ ; Ä ÿ Ê ¥Á ∑ § • Ê ¬ ∑ §Ê ◊ Ÿ Ê • Ê ¥ ∑ §
Ë
¬ÍÁ à ¸∑ §
⁄ UŸ ◊ ¥ ‚ ◊ Õ ¸„ Ò¥U– ÿ „ UÁ S fl C ÔU∑ Χ ØÔ
• Ê„ ÈUÁà • ÁÇŸ Œ fl ∑ § Á ‹ ∞ „ ÒU, ◊ ⁄ U Á ‹ ∞
Ÿ „ UË¥–
H Œ fl Œ Á Ê̌ áÊ Ê - ¬ Íá Ê Ê
¸„ ÈUÁà —
H
¬⁄ U◊ Ê à◊ Ê ¬ Íá Ê ¸„ Ò, „ ◊ ÷ Ë ¬ Íá Ê ¸’ Ÿ ¥ • ı ⁄U
„
◊ Ê ⁄ U∑ § Ù ß ¸÷ Ë ∑ §Ê
ÿ ¸• œ Í⁄ UŸ ⁄ U„ ¥, ¬ Íá Ê ¸Ã Ê
à ∑ § ¬ „ È°ø ¥, ‚ Ê Õ „ Ë ∞ ∑ § ’ È⁄UÊ ß ¸¿ Ù« ∏Ÿ
• ı⁄ U• ë¿ Ê ß ¸ ª ˝„áÊ ∑ § ⁄ UŸ  ∑ ‘§ ‚ V À ¬
‚ Á„ à ¬ Íá Ê Ê¸„ ÈÁ à ∑§ ⁄ U¥– ¬ ˝à ÿ ∑ § ∑ §
Èá « ∑ ‘§
∞ ∑ § - ∞ ∑ § ¬ ˝Á à Á Ÿ Á œ d ÈÁ
ø ¬ ÊòÊ ◊ ¥ ‚ Ȭ Ê⁄ Ë/
Ÿ ÊÁ ⁄ Uÿ ‹ ∑ § Ê ª Ù ‹ Ê• ı ⁄U• ãÿ ‹ Ù ª „ fl Ÿ
‚ Ê◊ ª ˝Ë/ Ÿ Ê Á ⁄ Uÿ ‹ ∑ § ʪ Ù ‹ Ê‹ ∑ § ⁄U
• ¬ Ÿ S Õ Ê Ÿ ¬ ⁄ Uπ « ∏ „ Ù ¥• ı ⁄ U◊ ãòÊ ∑ ‘§
‚ ÊÕ • Ê „ ÈÁ à ‚ ◊ Á¬ ¸Ã ∑ § ⁄ U¥–
˙ ¬ Íá Ê ¸◊ Œ — ¬ Íá Ê ¸Á ◊ Œ ¢¬ Íá Ê Ê ¸Ã ˜Ô
¬Íá Ê ¸◊ ÈŒ ëÿ à –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 102
¬ Íá Ê ¸S ÿ ¬ Íá Ê ¸◊ ÊŒ Ê ÿ ¬ Íá Ê ¸◊ fl Ê fl Á ‡ Ê c ÿ à H
- ’ ΄ U. © U. z .v .
v
• Õ Ê ¸Ã ˜- fl „ U( ’ ˝r Ê Ô) ¬ Íá Ê ¸„ ÒU, ÿ „ U( ‚ ¢‚ Ê⁄ U)
¬ Íá Ê ¸„ ÒU– © U‚ ¬ Íá Ê ¸’ ˝r Ê Ô‚ ¬ ˝∑ §≈ U„ UÊ Ÿ ∑ §
∑ § Ê ⁄ Uá Ê ß ‚ ‚ ¢‚ Ê ⁄ U∑ § Ê ÷ Ë ¬ Íá Ê ¸∑ § „ UÊ ¡ Êà Ê
„
ÒU– ¬ Íá Ê ¸Ã û fl ◊ ¥ ‚ ¬ Íá Ê ¸Ã Ê ‹ ‹ Ë ¡ Ê ÿ , Ã Ê 
÷ Ë fl „ U¬ Íá Ê ¸„ UË ⁄ U„ UÃ Ê „ ÒU–
˙ ¬ Íá Ê Ê
¸Œ Á fl ¸¬ ⁄ UÊ ¬ à ‚ Ȭ Íá Ê Ê
¸¬ ÈŸ ⁄ UÊ ¬ à –
flF fl Á fl ∑ ˝§ ËáÊ Ê fl „ UÊ ß · ◊ Í¡ ¸ú ‡ Ê Ã ∑ ˝§
Ã Ê 
S
fl Ê„ UÊ H - x . y ~
˙ ‚ fl Z fl Ò¬ Íá Ê ¸ú S fl Ê „ UÊ H
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U( ∑ §Ê D ÔUÁ Ÿ Á◊ ¸Ã ) Œ fl ̧! • ʬ
‚ ◊ Ë ¬ fl Ã Ë ¸• 㟠‚ ¬ Íá Ê ¸„ UÊ ∑ §⁄ U, © Uà ∑ Χ
C ÔU
„
UÊ Ã Ë „ ÈUß ¸ß 㺠˝Œ fl ∑ § Ë • Ê ⁄ Uª ◊ Ÿ ∑ §
⁄ ¥U–
∑ § ◊ ¸» § ‹ ‚ ÷ ‹ Ë - ÷ Ê °Á à ¬ Á ⁄ U¬ Íá Ê ¸„ UÊà Ë
„
ÈUß ¸, ¬ ÈŸ — ß ãº ˝Œ fl ∑ § ¬ Ê‚ ª ◊ Ÿ ∑ §
⁄ ¥U–
• Ÿ ∑ §ü Ê D ÔU ∑ § Ê ÿ Ê Z ∑ §‚ ê ¬ ÊŒ ∑ §„ U
ß ãº ˝Œ fl ! „ U◊ Œ Ê Ÿ Ê¥ Á Ÿ œ Ê ¸Á ⁄ Uà ◊ ÍÀ ÿ ◊ ¥
ß ‚ „ UÁ fl M § ¬ • 㟠⁄ U‚ ∑ §Ê ¬ ⁄ US ¬ ⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 103
Áfl ∑ ˝§ ÿ ∑ §⁄ ¥U– (• Õ Ê
¸Ã ˜Ô „ U◊ • Ê ¬ ∑ §Ê
„ UÁ fl Œ ʸŸ ∑ §⁄ ¥U • ÊÒ⁄ U• Ê ¬ „ U◊ ¥ ‚ È- » § ‹
¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ §⁄ ¥–U) ÁŸ Á
p à M §
¬ ‚ ‚ ’ ∑ ȧ ¿U
¬ Íá Ê ¸Ã Ê ∑ §Ê ¬ ˝Ê# „ UÊ , ß ‚ Á Ÿ Á ◊ ûÊ ÿ „U
• Ê „ ÈUÁà ‚ ◊ Á ¬ ¸Ã „
ÒU–
H fl ‚ Ê œ ʸ⁄ UÊ H
∑ § Ê ÿ ¸∑ ‘§ • Ê⁄ ê ÷ ◊ ¥ Á ¡ à Ÿ Ë ‹ ª Ÿ • ı ⁄U
© à‚ Ê„ „ Ù • ãà ◊ ¥ © ‚ ‚ ÷ Ë íÿ ÊŒÊ ’ Ÿ Ë
⁄U„ • ı ⁄ U¡ Ù ÷ Ë ÿ ôÊ Ëÿ ¬⁄ U◊ ÊÕ ¸∑‘§ ¬ ˝Á Ã
‚ ◊ Á ¬ ¸Ã „ Ù ¥, © Ÿ ¬ ⁄ U• ¬ ŸS Ÿ „ ∑§Ë œ Ê ⁄U
© « ∏‹ à ⁄ U„ ‚ ∑ ‘§
¥– ß ‚ Ë ÷Ê fl ‚ ¬ ˝à ÿ ∑ §
∑ § Èá « ‚ ∞ ∑ §- ∞ ∑ §
¬ ˝Á à ÁŸ Áœ d ÈÁø ¬ Ê òÊ ◊ ¥
ÉÊ Ë ÷ ⁄ U∑ § ⁄ U◊ ãòÊ ∑ ‘§ ‚ ÊÕ œ Ê ⁄ UÊ ‚ à Ã
¿ Ù « ∏à ⁄ U„ ¥–
˙ fl ‚ Ê — ¬ Á fl òÊ ◊ Á
‚ ‡Êà œÊ⁄ ¢U
fl ‚ Ê — ¬ Á fl òÊ ◊ Á ‚ ‚ „ Udœ Ê⁄U◊ ˜Ô–
Œ fl S à fl Ê ‚ Áfl Ã Ê ¬ ÈŸ Ê
Ã È fl ‚ Ê
— ¬ Áfl òÊ á Ê
‡Ê à œ Ê ⁄ Uá Ê ‚ Èå fl Ê ∑§ Ê◊ œÈ Ê̌ —
S fl Ê „ UÊ–- v .x
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 104
 • Õ Ê ¸Ã ˜- ‚ Ò∑ § « ∏UÊ ¥-‚ „ Ud Ê ¥ œ Ê ⁄ UÊ • Ê
¥
flÊ ‹ • ʬ fl ‚ È• Ê ¥ ∑ § Ê ¬ Á fl òÊ ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê ‹ 
‚ Ê œ Ÿ „ UÊ
– ‚ ’ ∑ §Ê ¬ Á fl òÊ ∑ §
⁄ UŸ  fl Ê ‹ 
‚ Á fl Ã Ê , • ¬ Ÿ Ë‚ Ò∑ § « ∏UÊ¥ œ Ê
⁄ UÊ • Ê ¥ ‚ 
(
fl SÊ •
È Ê ¥ ∑ §Ê
¬ Á
fl òÊ ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê ‹ ‚ Ê œ Ÿ Ê ¥ ‚ )

à ê
È„ U¥ ¬ Á fl òÊ ’ Ÿ Ê∞ –
° „ U ◊ Ê Ÿ fl / Ã ◊
È • Ê⁄
ÒU
Á
∑ § ‚ ( ∑ §Ê ◊ Ÿ Ê) ∑ § Ë ¬ Á
ÍÃ ¸ø Ê „ UÃ „ UÊ ?
 • Õ ÊÃ
¸ Ô˜
Á
∑ § ‚ ∑ § Ê◊ œ Ÿ
 È∑ § ÊŒ „
È UŸ Ê ø Ê „ UÃ „ UÊ –
H Ÿ Ë ⁄UÊ ¡ Ÿ ◊ ˜Ô ( • Ê ⁄ UÃ Ë ) H
• Ê Ã ¸÷ Êfl ‚ ∑ §Ë ª ß ¸¬ ˝Ê Õ ¸Ÿ Ê „ Ë • Ê ⁄ Uà Ë
„
Ò– Œ fl à fl ∑ §Ê ø à ÈÁŒ ¸∑ ˜ª Èá Ê ª ÊŸ „ Ù ; Ã Ê Á ∑ §
‚ ÷ Ë ‹ Ùª Ù¥∑ § Ù © ‚ ∑ §Ë üÊ D Ã Ê ‚ ¬ ̋⁄ Uá Ê Ê
• ı ⁄
U‹ Ê ÷ Á◊ ‹ ‚ ∑ ‘§ , Œ fl ¬ ˝Á
à ◊ Ê • Ù ¥∑ § Ë
• Ê ⁄
UÃ Ë © à Ê⁄ UŸ ∑ § Ê ÿ „ Ë © g ‡ ÿ „ Ò– ¬ ˝à ÿ ∑ §
∑ §
Èá « ‚ ∞ ∑ §- ∞ ∑ § ¬ ˝Á à Á Ÿ Á œ • Ê ⁄ UÃ Ë ∑ § Ë
Õ Ê ‹ Ë ◊ ¥ ⁄ Uπ Œ Ë ¬ ∑ § Ù ¬ ˝í fl Á‹ à ∑ § ⁄ U,
Ã Ë Ÿ ’ Ê⁄ U¡ ‹ ÉÊ È◊ Ê ∑ § ⁄ Uÿ ôÊ ÷ ª fl Ê Ÿ ˜• ı⁄ U
Œfl ¬ ˝Á à ◊ Ê• Ù¥∑ §Ë • Ê ⁄ UÃ Ë © Ã Ê ⁄ U¥– • Ê ⁄ Uà Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 105
∑‘§ ¬ p Êà ˜¬ ÈŸ — à ˟ ’ Ê ⁄ U¡ ‹ÉÊÈ◊ Ê∑ §
⁄ U
‚ ’ ∑ §Ù • Ê ⁄ UÃ Ë ¬ ˝Œ ÊŸ ∑ §⁄ U¥–
˙ ÿ ¢’ ˝r Ê Ôfl Œ Ê
ãà Á fl Œ Ê  fl Œ Á ãà ,
¬ ⁄
¢U¬ ˝œ ÊŸ ¢¬ ÈL §· ¢Ã Õ Ê ãÿ –
Áfl
E Êe à — ∑ § Ê ⁄ Uá Ê ◊ Ë E ⁄ ¢Ufl Ê ,
à S ◊ ÒŸ ◊ Ê Á fl ÉÊ AÁ fl Ÿ Ê ‡ Ê Ÿ Êÿ H
• Õ Ê
¸Ã ˜- Á ¡ ‚  fl Œ ÊãÃ Ë ¡ Ÿ ¬⁄ U’˝rÊ
∑ §
„ Uà  „ Ò¥U Ã Õ Ê• ãÿ ‹ Ê ª Ê¥
(‚ ʢŠÿ fl Ê Á Œ ÿ Ê ¥, Ÿ Òÿ Ê Áÿ ∑ §Ê¥, ◊Ë◊ Ê
¢‚ ∑ §Ê¥
• ÊÁ Œ ) m Ê ⁄ UÊ ‚ ÎÁC ÔU ∑ § Ë © Uà ¬ Á
ûÊ ∑§ Á ¡ ‚
¬ ⁄
U◊ ∑ §Ê⁄ Uá Ê∑ § Ê “ ¬ ⁄ ◊ ¬˝œ Ê
Ÿ ¬ ÈL§
· ”
• Õ fl Ê “ß ¸‡ fl ⁄ U” ∑ § „ UÊ ª ÿ Ê „ ÒU,
©U‚ Á fl
ÉÊA-
Áfl
Ÿ ʇ Ê∑ § ¬ ⁄ U◊ Ê à◊ Ê ∑ §
Ê Ÿ ◊ S ∑
§Ê
⁄U„ ÒU–
˙ ÿ ¢’ ˝r Ê ÔÊ fl L § áÊ ã º ˝L §º ˝◊ L §
à —
,
Sà Èã √ Ê Áãà ÁŒ √ ÿ Ò— S à fl Ò—,
fl
ŒÒ— ‚ ÊX ¬ Œ ∑ ˝§ ◊ Ê ¬ Á Ÿ · Œ Ò—
,
ª Ê
ÿ Á ãà ÿ ¢‚ Ê ◊ ª Ê— –
äÿÊ Ÿ Ê flÁ S Õ Ã - à e à Ÿ ◊ Ÿ ‚ Ê,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 106
¬ ‡ ÿ Á
ãà ÿ ¢ÿ Ê Á ª Ÿ Ê,
ÿ S ÿ Êãà ¢Ÿ Á fl Œ È— ‚ È⁄ UÊ ‚ È⁄ Uª áÊ Ê—,
Œfl Êÿ ÃS ◊ ÒŸ ◊ — H
• Õ Ê¸Ã ˜- Á
¡ ‚ (
¬ ⁄ U◊ Ê à◊ Ê ) ∑§Ë ’˝rÊÔÊ ,
fl L §áÊ , ß ãº ˝, L § º˝, ◊ L §Œ Ê Á Œ ª áÊ ÁŒ √ÿ
S
à Êò Ê Ê
¥ ‚ S ÃÈÁ Ã ∑ § ⁄ UÃ „ Ò¥U– ‚ Ê
◊ ª ÊŸ
∑ § ⁄UŸ  fl Ê ‹  • X , ¬ Œ U, ∑ ˝§
◊ • Ê Ò⁄
U
©
U¬ Á Ÿ · Œ Ê ¥ ‚ Á „ Uà fl Œ ◊ ãòÊ Ê ¥ ∑ §‚ ÊâÊ
Á
¡ ‚ ∑ § ÊS à fl Ÿ ∑ § ⁄ Uà  „ Ò¥, Á¡ Ÿ ∑ §Ê
ÿ Ê ª Ë
¡ Ÿ äÿ ÊŸ Ê flS Õ Ê ◊ ¥ à ã◊ ÿ „
UÊ∑§ ⁄
U
◊ Ÿ ‚ Œπ Ê ∑§ ⁄ Uà „ Ò¥U, Œ flÃ Ê • ı⁄U• ‚ È⁄
U
÷ Ë Á
¡ Ÿ ∑ § Ê Ÿ „ UË
¥¡ Ê Ÿ ¬ Ê Ã ,© UŸ Œ fl
(
¬ ⁄ U◊Ê à◊ Ê) ∑ §Ê Ÿ ◊ S ∑ §Ê⁄ U„ ÒU–
H ÉÊ ÎÃ Ê
fl ÉÊ ˝Ê áÊ ◊ ˜ÔH
‚ ÷ Ë
ÿ Ê
¡ ∑ § ¬ ˝á Ê ËÃ Ê ¬ ÊòÊ ◊ ¥ “ ß Œ
¥Ÿ ◊ ◊ ”
∑ ‘§ ‚ Ê Õ ≈ U¬ ∑ §Ê ÿ  ÉÊ Îà • ı ⁄ U¡ ‹ ∑ §
Ù
ŒÊ Á„ Ÿ„ Ê Õ ∑ §Ë © °ª Á
‹ ÿ Ù¥∑ ‘§ • ª˝÷ Ê
ª ◊ ¥
‹ ¥, Œ ÙŸ Ù
¥„ Ê Õ ∑ §Ë „ Õ Á‹ ÿ Ù ¥◊ ¥ ◊ ‹ ¥,
◊ ãòÊ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 107
∑‘§ ‚ ÊÕ ÿ ôÊ ∑ § Èá « ∑ § Ë • Ù⁄ U⁄ Uπ ¥ – ’ ÊŒ ◊ ¥
ª Êÿ
òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ ‘§ ‚ ÊÕ ‚ Í°É Ê ¥ • ı ⁄ U∑ § ◊ ⁄ U∑
Ԥ
™ §¬⁄ UË Á „ S ‚ ◊ ¥ ‹ ª Ê
ÿ ¥– ÷ Ê
fl Ÿ Ê ∑ §
⁄U¥
ÿ ôÊ
Ëÿ ™ § ¡ Ê ¸∑ § Ù • Êà◊ ‚ Ê Ã ˜∑ § ⁄ U⁄ U„ „ Ò¥–
˙ à Ÿ ͬ Ê • ª A Á̆ ‚ à ã fl ¢◊ ¬ Ê Á „U–
˙ • Êÿ ÈŒ ʸ• ª A Á̆ ‚ • Ê ÿ È◊ ̧ Œ Á „UH
˙ fl ø Ê ̧Œ Ê • ª A Á̆ ‚ , fl ø Ê ̧ ◊ Œ Á „ U–
˙ • ª A ÿ ã◊ à ã fl Ê˘
™ §Ÿãà ã◊ ˘ • Ê ¬ Îá Ê H
˙ ◊ œ Ê ¢◊ Œ fl — ‚ Áfl Ã Ê • ÊŒ œ Ê Ã È–
˙ ◊ œ Ê ¢◊ Œ fl Ë ‚ ⁄ US fl Ã Ë • Ê Œ œ Ê Ã ÈH
˙ ◊ œ Ê ¢◊ • Á E Ÿ ÊÒŒ fl Ê fl Ê œ ûÊ Ê ¢
¬ Èc∑
§⁄ Ud ¡ ÊÒ– - ¬ Ê . ª Î.‚ Í. w . y . | -
}
• Õ Ê ¸Ã˜- „ U • Á ÇŸ Œ fl!• ʬ ‡ Ê
⁄ UË⁄ U
⁄
U Ê̌∑ § „ UÊ , ◊ ⁄ U ‡ Ê ⁄ UË
⁄ U∑ § Ê‚ Œ Òfl Ÿ Ë⁄ UÊ ª
⁄
Uπ Ê
–
• Õ Ê ¸Ã˜- „ U • ÇŸ ! • Ê ¬
• ÊÿÈcÿ ∑ §Ê⁄ U∑ § „ UÊ , ◊ Ȥ Ê
Œ Ë ÉÊ Ê ¸ÿ È
’ ŸÊ
• Ê
–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 108
 • Õ Ê ¸Ã ˜- „ U • ÇŸ ! • ʬ flø¸S flŒ Ê
ÿË
„
UÊ , „ U◊¥ fl ø ¸S fl Ë ’ Ÿ Ê • Ê –
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U • ÇŸ ! ◊ ⁄UË‚ ÷Ë
∑§ Á ◊ ÿ Ê
¥ ∑ § Ë ¬ ÍÁ à ¸∑ § ⁄ UŒ Ê –
• Õ Ê ¸Ã ˜- ‚ Á fl Ã Ê Œ fl Ã Ê ◊ ȤÊ◊ œ Ê
(
’ ÈÁ
h )‚ ê ¬ 㟠’Ÿ Ê ÿ ¥–
• Õ Ê ¸Ã ˜- Œ fl Ë‚ ⁄ USfl à Ë◊ Ȥ
Ê 
◊œ Êfl Ê
Ÿ ˜Ô ’ Ÿ Ê ÿ ¥–
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¬ Èc ∑ §
⁄ ( Ÿ Ë ‹ ∑ § ◊ ‹ )∑ §Ë
◊Ê ‹ Ê œ Ê ⁄ Uá Ê Á∑ § ∞ „ ÈU∞ • Á‡fl Ÿ Ë ∑ȧ◊ Ê⁄U
◊Ȥ Ê ‚ Œ Òfl ◊ œ Ê ‡ ÊÁÄ Ã ‚ ÿ ÈÄ Ã ⁄ Uπ ¥–
H è Ê S ◊œ Ê⁄ Uá Ê ◊ ˜ÔH
◊Îà ÿ È¡ Ë fl Ÿ ∑ § Ê ∞ ∑ § ‚ ÈÁ Ÿ Á
p à ‚ àÿ „Ò–
fl
„ ∑ §÷ Ë ÷ Ë • Ê‚ ∑ §
Ã Ë „Ò– • à — ◊ Ÿ ,
fl
ø Ÿ • ı ⁄ U∑ § ◊ ¸‚ ∞ ‚ Á fl fl
∑ § ÿÈQ § ∑ §
Êÿ ¸
∑§ ⁄ U¥;Ã Ê Á ∑ § ¡ ËflŸ ∑ § Ù ‚ Ê Õ ¸∑ § ’ Ÿ Ê
‚ ∑ ‘§¥, ‚ È⁄ UŒ È‹ ¸÷ ◊ Ÿ Èc ÿ ¡ Ëfl Ÿ √
ÿ Õ ¸Ÿ
¡ Ê ÿ – ß ã„ Ë¥ ÷ ÊflÙ¥ ‚  ÿ ôÊ ÷ S ◊ ∑§Ù
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 109
•Ÿ Ê
Á◊ ∑ § Ê © °ª ‹ Ë ◊ ¥ ‹ ∑
§⁄ U◊ ãòÊ ∑ ‘§
‚Ê Õ ◊ S Ã ∑ § , ∑ §
á∆ , ÷ È¡ Ê• ı ⁄ UN Œ ÿ‚ 
‹ª Ê
ÿ ¥–
˙ òÿ Ê ÿ È· ¢¡ ◊ Œª A— ß Áà ‹‹ Ê ≈U–
(
◊ SÃ ∑ § ¬ ⁄ U)
˙ ∑ §‡ ÿ ¬ S ÿ òÿ Ê ÿ È· ¢ß Áà ª ˝Ëfl Ê ÿ Ê
◊˜Ô–
(
∑ §á∆ U◊ ¥)
˙ ÿ Œ ˜ÔŒ fl · Èò ÿ Ê
ÿ È· ¢ß ÁÃ
Œ
Á Ê̌
áÊ’ Ê „ ÈU◊ Í‹– (Œ ÊÁ„ UŸ ∑ 㜠¬ ⁄ U)
˙ Ã Û Ê Ê
• S ÃÈò ÿ Êÿ È· ¢ß Áà N UÁ Œ –
(
NUŒ ÿ ¬ ⁄ U) - x. {w
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¡ Ê ¡ ◊ Œ ÁÇŸ ∑ § Ë ( ’ Ê
À
ÿ ,
ÿÊÒfl
Ÿ , fl Îh ) ÁòÊÁfl œ • Ê
ÿ È ( Ã ¡ SflË
¡Ë fl
Ÿ ) „ ÒU, ¡ Ê
 ∑ § ‡ ÿ ¬ ∑ §
ËÃ Ë Ÿ
•flS Õ Ê • Ê ¥ fl Ê ‹ Ë • Êÿ È „ÒU Ã Õ Ê¡ Ê
Œ
flÃÊ• Ê
¥ ∑ § Ë Ã ËŸ • fl SÕ Ê
∞ °„ Ò¥U, © U‚
∑ §
Ê
„
U◊ ¬˝Ê# ∑ § ⁄ ¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 110
H Ê̌
◊ Ê ¬ ˝ÊÕ ¸Ÿ Ê
H
ÿôÊ ∑ §Êÿ ¸∑ ‘§ Á
fl Áfl œ Á
fl
Á
œ- Áfl
œÊŸ Ù¥◊ ¥
∑
§Ùß ¸÷ Í‹ , ∑ §
◊ Ë ÿ Ê òÊÈÁ
≈
U⁄ U„ªß ¸„ Ù–
Á
∑§‚ Ë ∑‘§ ¬ ˝Á à • Á¬ ˝ÿ •Õ flÊ
• Ÿ ÈÁ
ø Ã
√
ÿ fl„ Ê ⁄ U„ Ù ª ÿ Ê „ Ù
, à ٠߂∑‘§Á
Ÿ⁄
UÊ
∑ §
⁄Uá Ê
•ı⁄ U¬ Á⁄Uc∑ § Ê ⁄ U∑ ‘§ Á ‹ ÿ •ãà —
∑§
⁄Uá Ê ‚ 
Ê̌
◊ Êÿ Êø Ÿ Ê ∑ §
⁄U¥–
˙ • Ê fl
Ê„ UŸ ¢Ÿ ¡ ÊŸ Ê Á
◊ ,
Ÿ
Òfl ¡ Ê Ÿ Ê Á
◊ ¬ Í¡ Ÿ ◊ ˜Ô–
Á
fl
‚ ¡ ¸Ÿ ¢Ÿ ¡ Ê
Ÿ Ê Á◊ ,
Ê̌
◊ S fl ¬ ⁄ U◊ E ⁄ U!H v H
◊ãòÊ „ UË Ÿ ¢Á ∑ ˝§ ÿ Ê„ UË Ÿ ¢,
÷ÁQ §„ UËŸ ¢‚ È⁄ UE⁄ U–
ÿଠÍÁ¡ à ¢◊ ÿ ÊŒ fl !
¬
Á ⁄U¬ Íá Ê Zà Œ S à È◊ H w H
ÿŒ̌ Ê ⁄ U¬Œ ÷ ˝C Ô¢U,
◊ÊòÊ Ê„ UË
Ÿ ¢ø ÿ Œ ˜Ô ÷ fl à ˜Ô–
Ã
à‚ fl Z Ê̌ êÿ Ã Ê
¢Œ fl!
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 111
¬˝‚ ËŒ ¬⁄ U◊ E ⁄ U! H x H
ÿ S ÿ S ◊ Îà ÿ Ê ø Ÿ Ê ◊ Ê Ä à ÿ Ê
,
à ¬ Êÿ ôÊ Á ∑ ˝§ ÿ Ê Á Œ · È–
ãÿ ÍŸ ¢S Êê ¬ Íá Ê ¸Ã Ê ¢ÿ Ê Á à ,
‚ l Ê fl ㌠à ê Ê ëÿ Èà ◊ ˜ÔH y H
¬˝◊ ÊŒ Ê à∑ ȧ fl ¸Ã Ê ¢∑ § ◊ ¸,
¬˝ë ÿ fl à Êä fl ⁄ U· Èÿ à ˜Ô–
S◊ ⁄ Uá Ê ÊŒ fl à Á m c áÊ Ê — ,
‚ ê ¬ Íá Ê ZS ÿ ÊÁ Œ Áà üÊ ÈÁ à —H zH
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U ¬ ⁄ U◊ ‡ fl ⁄ U! ◊ Ò¥ Ÿ • ÊflÊ
„ UŸ
¡ Ê Ÿ Ã Ê „ °ÍU, Ÿ ¬ Í¡ Ÿ • Ê Ò⁄ UŸ „ UËÁfl
‚ ¡¸Ÿ –
• Ã — • Ê
¬ ◊ Ȥ Ê( ß ‚ • ôÊ Ê
Ÿ Ã Ê ∑§ Á‹∞ )
Ê̌◊ Ê ∑ §⁄ ¥UH v H
„ U ‚ È⁄ U‡ fl ⁄ U! ◊ Ò¥ ◊ ãòÊ , Á∑˝§
ÿ Ê • ÊÒ⁄
U
èÊ ÁÄ Ã ‚ „ UËŸ „ °ÍU, „ U Œ fl !¡ Ò‚ Ê÷ Ë ∑ȧ
¿ U
¬Í¡ Ÿ ∑Χ àÿ ∑ § ⁄ U‚ ∑ § Ê
, fl „ U◊ ⁄U Á
‹ ∞
¬Íá Ê ¸Ã Ê ¬ ˝Ê åàÊ ∑ §⁄ , • Õ Ê¸Ã
˜Ô ◊ ȤÊ
• ¬ Ÿ Ê
• ÷ Ë C ÔU¬ ˝Ê # „ UÊ H w H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 112
 „ UŒ fl !„ U¬ ⁄U◊ ‡ fl ⁄ U! ( • Ê ¬ ◊ Ȥ Ê
¬ ⁄ U)
¬ ˝‚ 㟠„ UÊ¥– ( ◊ãòÊ ’ Ê ‹ Ÿ ◊ ¥) ¡ Ê
÷ Ë
• Ê̌
⁄U, ¬ Œ Ôfl ◊ Ê òÊ Ê • Ê ¥ ∑ §Ë òÊ ÈÁ
≈ U„ ÈUß
¸„ UÊ ,
©UŸ ‚ ÷ Ë ∑ §
Ê  Ê̌ ◊ Ê ∑ §⁄ UŒ ¥H x H
à ¬ , ÿ ôÊ • Ê Á Œ Á ∑ ˝§ ÿ Ê• Ê¥ ◊ ¥ Á ¡ Ÿ∑ § Ë
S◊ ÎÁ
à • Ê Ò⁄ US à ÈÁ
à ◊ Ê ò Ê‚  ‚ ê¬ Íá Ê ¸
ãÿ ÍŸ Ã Ê ∞ ° ‡ Ê Ë ÉÊ
˝ Œ Í⁄ U„ UÊ  ¡ ÊÃ Ë „ Ò¥, © UŸ
• ëÿ Èà ˜Ô ( • Ê̌ Ë áÊÃ Ê Œ Ê · U‚ ⁄UÁ „ Uà !Á fl
cáÊ È)
∑ § Ê ◊ Ò¥ Ÿ ◊ Ÿ ∑ §
⁄UÃ Ê „ °ÍUH y H
¬ ˝◊ Ê Œ fl ‡ Ê ß ‚ ÿ ôÊ ◊ ¥ ¡ Ê  ∑ ȧ ¿ U
Áfl Á œ - Á fl œ Ê Ÿ ∑§Ê © UÀ ‹ ¢É Ê Ÿ „ UÊ ¡ Ê Ã Ê „ ÒU,
fl„ U‚ ’ ÷ ª fl Ê
Ÿ ˜Ô Á fl c áÊ È∑ §S ◊ ⁄ Uá Ê ∑
§⁄ UŸ 
‚ ‚ ê ¬ Íá Ê ¸Ã Ê ∑§Ê¬ ˝Ê# „ UÊ ¡ ÊÃ Ê „ ÒU, ∞‚ Ê
üÊ ÈÁà ∑ § „ UÃ Ë „ ÒUH z H
H ‚ ÊC ÔUÊ X Ÿ ◊ S ∑§Ê ⁄ U— H
∑ § áÊ - ∑ § áÊ ◊ ¥ √ ÿ Ê # ¬ ⁄ U◊ Êà◊ ‚ ûÊ Ê∑ § Ù
„ Ê Õ ¡ Ù « ∏∑ §⁄U ◊ S à ∑ §¤ Ê È∑ §
Ê
∑ § ⁄ U
üÊ h ʬ Ífl ¸∑ § ¬ ˝á Ê Ê◊ ∑ §
⁄ U¥–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 113
˙ Ÿ ◊Ê S̆ à fl Ÿ ãà Êÿ ‚ „ Ud ◊ Íà ¸ÿ ,
‚ „ Ud ¬
ÊŒ Ê Á Ê̌ Á ‡ Ê ⁄ UÊL §’ Ê „ Ufl –
‚ „ Ud Ÿ
Ê ◊ A ¬ ÈL § · Ê ÿ ‡ Ê Ê E Ã ,
‚ „ Ud ∑
§Ê≈ UË ÿ Ȫ œ Ê Á⁄ Uá Ê Ÿ ◊ — H
• ÕÊ ¸Ã ˜- „ U• Ÿ ãà M §¬ Ê ¥ fl Ê ‹ ! ‚ „ Ud Ê ¥
• Ê
∑ Χ Á Ã
ÿ Ê
¥ fl Ê‹ , ‚ „ Ud Ê¢ ¬ Ò⁄ UÊ ¥, Ÿ ò Ê Ê
¥,
Á
‚ ⁄ UÊ ¥, ¡ Y Ê • Ê¥, è Ê È¡ Ê • Ê¥ fl Ê ‹ , ‚ „ Ud Ê ¥
Ÿ Ê
◊ Ê ¥ fl
Ê‹ Ã Õ Ê ‚ „ Ud Ê ¥-∑ § ⁄ UÊ « ∏UÊ ¥ ÿ Ȫ Ê ¥ ∑ § Ê 
œ Ê
⁄ Uá Ê( ¬ Ê · áÊ ) ∑ §⁄ UŸ  fl Ê ‹  ‡ Êʇ fl Ã
¬ÈL
§ · !• Ê ¬ ∑ § Ê’ Ê ⁄ U- ’ Ê ⁄ UŸ ◊ S ∑ §Ê ⁄ U„ÒU–
H ‡Ê È÷ ∑
§Ê ◊ Ÿ Ê H
„
◊ Ê ⁄ U ◊Ÿ ◊ ¥ Á ∑ § ‚ Ë ∑ §
‘¬ Á
˝Ã m ·
 - Œ ÷
È Ê fl
¸ Ÿ
„
Ù , • ‡
Ê
÷
È Á ø ãà Ÿ Á ∑ §
‚ Ë ∑ §
‘ Á ‹ ÿ ÷ Ë Ÿ
∑§⁄
U–
¥ ‚ ’ ∑ §
‘∑ § À ÿ Ê áÊ ◊ ¥ „ Ë • ¬ Ÿ Ê ∑ §Àÿ Ê
áÊ
Á
Ÿ Á
„ Ã „–
Ò ¬ ⁄ U◊ ÊÕ ¸◊ ¥ „ Ë S fl ÊÕ ¸¡ «
ÈÊ ∏„ •
È Ê
„
–
Ò ß ‚ Ë÷ Ê fl ‚ ‚ ’ ∑ §
‘∑ §À ÿ Ê áÊ ∑ §
‘Á ‹ ÿ ,

ÿ Ê
ø Ÿ Ê
∑ § Ë ◊ Œ
ÈÊ ˝◊ ¥ ¬ Ê
˝Õ Ÿ
¸ Ê ∑ § ⁄ U–
¥
˙ S fl
Á S à ¬ ˝¡ Ê è ÿ —¬ Á ⁄ U¬ Ê ‹ ÿ ãà ʢ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 114
ãÿ Ê ƒ ÿ Ÿ ◊ Ê
ª ̧á Ê ◊ „ UË ¥◊ „ UË
‡ ÊÊ— –
ª Ê
’ ˝Êr
Ê Ôá Ê è ÿ — ‡ Ê
È÷ ◊ S à ÈÁ Ÿ àÿ ¢,
‹ Ê∑ §Ê— ‚ ◊ SÃ Ê — ‚ ÈÁ
π Ÿ Ê ÷ flãà ÈH v H
‚ fl ̧ ÷ fl ãà Ȃ ÈÁ π Ÿ —,
‚ fl ̧ ‚ ãà ÈÁ Ÿ ⁄UÊ ◊ ÿ Ê— –
‚ fl ̧ ÷ º ˝Ê Á áÊ ¬ ‡ ÿ ãà È,
◊ Ê ∑ §Á
p Œ ˜Ô Œ È—
π ◊ Ê ¬ AÈÿ ÊÃ ˜ÔH w H
üÊ h Ê¢◊ œ Ê ¢ÿ ‡ Ê — ¬ ˝ô Ê Ê ¢,
Áfl l Ê¢¬ ÈÁ C Ô¢UÁ üÊ ÿ ¢’ ‹ ◊ ˜Ô–
à ¡ • Ê ÿ Èc ÿ ◊ Ê ⁄ UÊ Ç ÿ ¢,
ŒÁ „ U◊ „ U√ ÿ fl
Ê„ UŸ H x H -‹ Ê
Òª Ê .
S◊ Î.
• Õ Ê ¸Ã ˜-¬ ˝¡ Ê ¡ Ÿ Ê ¥ ∑ § Ê ∑ § À
ÿ Ê áÊ „
UÊ–
‡Ê Ê‚ ∑§ ãÿ Êÿ ¬ Ífl ¸∑ § äÊ ⁄ UÃË ¬ ⁄U‡ ÊÊ ‚ Ÿ
∑ § ⁄ ¥U– ª Ê - ’ ˝ÊrÊ Ôá Ê Ê ¥ ∑ § Ê Á Ÿ àÿ ¬ ˝ÁÇ Ê
È÷ ∑§ Ë
¬ ˝ÊÁ # „ UÊ , ‚ ◊ S à ‹ Ê∑ § ‚ Èπ Ë „ UÊ
¥HvH
‚ ÷ Ë ‚ Èπ Ë „ UÊ ¥– ‚ ÷ Ë Ÿ Ë⁄UÊª „UÊ
¥, ‚ ÷ Ë
∑ § Ê ∑ §
À ÿ Ê áÊ „ UÊ , ∑ §Êß ¸÷ Ë Œ È—π ∑ §
Ê ÷ ʪ Ë
Ÿ ’ Ÿ ¥H w H „ U „ U√ÿ fl Ê„ UŸ ( •Á
ÇŸ Œ fl
!)
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 115
◊ È¤Ê ü Ê h Ê, ◊ œ Ê, ÿ ‡ Ê
, ¬ ˝ô Ê Ê
, ÁfllÊ,¬ ÈÁCÔU,
üÊ Ë ( fl Ò÷ fl ) , ’ ‹ ,à ¡ Á Sfl ÃÊ , Œ Ë
ÉÊÊ
¸ÿ È∞ fl ¢
• Ê
⁄ UÊÇ ÿ ¬ ˝ŒÊŸ ∑ §⁄¥UH
H ¬Èc ¬ ÊÜ¡ Á
‹ — H
‚ ÷ Ë ¬ Á ⁄ U¡ Ÿ ¬ Èc
¬ ∑ § Ë Ã ⁄
U„ ¡ Ë
flŸ ∑ ˝§◊
• ¬ Ÿ Ê Ÿ , Œflà fl ∑ ‘§ ◊ ʪ ¸∑ § Ù• ¬ Ÿ ÊŸ 
• ı
⁄ Uß ¸E ⁄ UË ÿ ‚ fl
Ê ◊ ¥ ¡ Ë fl
Ÿ ∑§
Ù ‹ ª ÊŸ 
∑§ Ê
fl ˝Ã ‹ ¥– Œfl ª áÊÙ ¥Ÿ ∑ § άÊ
¬ Ífl
¸∑§ÿ ôÊ Ëÿ
¬ ˝Á ∑ ˝§ÿ Ê ◊ ¥ ¡ Ù ‚ „ ÿ Ùª , ◊ Ê
ª ¸Œ‡Ê
¸Ÿ • ı
⁄ U
‚ ¥⁄
U Ê̌ áÊ Á
Œ ÿ Ê „ Ò–© ‚ ∑ §Ê • Ê÷ Ê⁄U◊ Ê Ÿ à 
„Èÿ  „ Ê Õ ◊ ¥ • Ê̌
à -¬ Èc¬ ‹ ∑ §⁄ U
¬ Èc ¬ Ê Ü¡ Á ‹ ‚ ◊ Á¬¸Ã ∑ §⁄U¥–
˙ ÿ ôÊ Ÿ ÿ ôÊ ◊ ÿ ¡ ãà Œ flÊ—
Ã Ê Á
Ÿ œ ◊ Ê ¸Á áÊ ¬ ˝Õ ◊ Ê ãÿ Ê‚ Ÿ˜Ô–
à „ UŸ Ê∑ ¢§◊ Á„ U◊ Ê
Ÿ — ‚ ø ãÃ
ÿ òÊ ¬ Ífl̧ ‚ Ê äÿ Ê—‚ Áãà Œfl Ê
—–
˙ ◊ ãòÊ ¬ Èc ¬ Ê T Á ‹ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á ◊ H -xv .v {
• Õ Ȩ̂ Ã̃ - • ÊÁ Œ ∑ §
Ê‹ ËŸ ü Ê D ÔU
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 116
œ ◊ ¸¬ ⁄ UÊÿ áÊ Œfl
Ê ¥ Ÿ ÿ ôÊ m Ê⁄ UÊ ÿ ôÊ M§ ¬
Á
fl ⁄UÊ ≈ ˜UÔ ∑ §
Ê ÿ¡ Ÿ Á∑ §ÿ Ê– ÿ ôÊ Ëÿ ¡Ëfl Ÿ
¡ Ë
Ÿ  fl Ê ‹( ÿ Ê
¡ ∑ §) ¬ fl
Í∑¸§ Ê ‹ ∑§
 Á ‚h ,
‚ Êäÿ ª áÊ Ê
¥ Ã Õ ÊŒ fl
Ã Ê • Ê¥ ∑ §
 Á Ÿfl
Ê ‚
◊ Á„ U◊ Ê ‡ Ê
Ê
‹ ËSflª ‹
¸ Ê ∑
§ ∑ § Ê
¬ Ê
˝# ∑§⁄ UÃ
„Ò¥U–
H ‡ Ê ÊÁ ãà - • Á
÷ Á · Üø Ÿ ◊ ˜ÔH
‚ ÷ Ë ∑ § Ù Œ ÒÁ„ ∑ §
, Œ ÒÁ fl∑ §, ÷ ı Á
à ∑ §Ã Ê
¬Ù
¥‚ 
◊ ÈÁ
Q § Á ◊ ‹ , ‚ fl ¸ò Ê ‡Ê Ê Á ãà „ Ë ‡ ÊÊÁ ãà „ Ù
,
ß‚ Ë ÷ Ê fl
Ÿ Ê ‚ Œ fl ∑ § ‹ ‡ Ê ∑ ‘§ ¡ ‹ ∑ §
Ù
∞ ∑ § ¬ ˝Á à Á
Ÿ Áœ ‹ ∑ §⁄ U• Ê◊ ˝¬ Ñ fl ÿ Ê
¬Èc ¬
∑
‘§ ◊ Êäÿ ◊ ‚ ‚ ’ ∑ ‘§™ § ¬ ⁄ UÁ ‚ Üø Ÿ ∑
§⁄ U¥–
˙ l Ê Ò— ‡
Ê Ê Á ãà ⁄Uã à Á⁄ U Ê̌ ú ‡ ÊÊÁãà —
¬ÎÁÕ fl Ë ‡ Ê
Ê Á ãà ⁄UÊ ¬ — ‡Ê Ê Á ãà ⁄ UÊ
· œ ÿ —
‡
Ê ÊÁãà — – fl Ÿ S¬ à ÿ — ‡ Ê Ê Áãà Á
fl ¸E Œfl Ê
—
‡
Ê ÊÁãà ’ ˝¸r
Ê Ô‡ Ê
ÊÁãà — ‚ fl ¸ú ‡ Ê
Ê Áãà —
‡
Ê ÊÁãà ⁄ Ufl ‡ ÊÊÁãà — ‚ Ê ◊ Ê ‡ ÊÊ Áãà ⁄ UÁœ
H
˙ ‡ Ê Ê Áãà — ‡ÊÊÁãà — ‡ ÊÊ Á ãà — –
‚ fl
Ê ¸Á⁄ UC ÔU‚ ȇ ÊÊ
Áãà ÷ ¸flà Ȗ - x { . v |
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 117
 • Õ Ê ¸Ã ˜- S fl ª ¸, • ãà Á ⁄U Ê̌Ã Õ Ê
¬ÎÁ Õ fl Ë‹ Ê ∑ §„ U◊ ¥ ‡ Ê ÊÁ ãà ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ §
⁄ ¥– ¡ ‹
‡
Ê Ê Á ãà ¬ ˝Œ Êÿ ∑§„ UÊ
, • Ê· Á œ ÿ Ê ° Ã Õ Ê
fl
Ÿ S ¬ Á Ã ÿ Ê°‡ Ê
ÊÁ ãà ¬ ˝Œ Ê
Ÿ ∑ §
⁄ UŸ  fl Ê ‹ Ë
„
UÊ ¥– ‚ ÷ Ë Œfl ª áÊ ‡ ÊÊÁ ãà ¬ ˝ŒÊŸ ∑ §⁄ UŸ 
fl
Ê ‹  „ UÊ
¥– ‚ ÷ Ë Œ flª áÊ ‡ Ê Ê Á
ãà ¬ ˝Œ Ê Ÿ
∑§ ⁄ ¥U– ‚ fl ¸√ ÿ Ê ¬ Ë ¬ ⁄ U◊ Êà◊ Ê ‚ ê ¬ Íá Ê ¸¡ ª à ˜Ô
◊ ¥ ‡ Ê Ê Áãà S Õ Ê Á
¬ à ∑ §⁄ ¥U,‡ ÊÊ Áãà ÷ Ë „ U◊ ¥
¬⁄ U◊ ‡ Ê Ê Á ãà ¬˝Œ Ê Ÿ ∑ § ⁄
– Á òÊ Áfl œ Œ È—
π
(
• Ê Áœ ÷ Ê ÒÁà ∑ § ,• Ê Á
œ Œ ÒÁ fl∑ §∞ fl ¢
• Ê Á œ • Ê äÿ ÊÁà◊ ∑ §) ‡ Ê Ê
ãà „UÊ ¥– ‚ ÷ Ë
• Á ⁄ UC ÔU÷ ‹ Ë -¬ ˝∑§ Ê⁄ U‡ ÊÊãà „ UÊ
¥–
H ‚ Íÿ Ê
¸É ÿ ¸Œ ÊŸ ◊ ˜ÔH
‚ Á fl Ã Ê Œ fl
Ã Ê „ ◊ ¥ • Ù¡ ‚,
˜ Ã ¡
 ‚ ,
˜ fl ø ‚
¸ ˜
¬Œ
˝Ê Ÿ ∑ §
⁄ U,
¥ ß ‚ ÷ Êfl ‚ ∑ §‹ ‡ Ê ∑ §
‘’ ø „ ÿ
È 
¡ ‹ ‚ ,
‚ ÿ
Í ÷¸ ª fl Ê Ÿ ˜∑ § Ù • Éÿ Œ
¸Ê Ÿ Œ U¥–
˙ ‚ Íÿ ¸Œ fl !‚ „Ud Ê
¥‡ ÊÊ
,
à ¡ Ê ⁄ UÊ
‡ Ê ¡ ª ଠà –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 118
• Ÿ È∑§ê ¬ ÿ ◊ Ê¢÷ Ä àÿ Ê,
ª ΄ UÊ áÊÊ Éÿ ZÁ Œ fl Ê ∑ §⁄ UH
˙ ‚ Íÿ ʸÿ Ÿ ◊ —, • Ê
Á Œ àÿ Êÿ Ÿ ◊—,
÷ Ê S ∑§⁄ UÊÿ Ÿ ◊ —–
• Õ Ê
Ã
¸ -˜„ U ‚ „ Ud Á∑§⁄Uá ÊÊ
¥ fl Ê‹ à ¡
 —
¬ÜÈ ¡ , ¡ ª à Ԙ ∑ §
 S fl Ê
◊ Ë ÁŒfl Ê∑ § ⁄
U‚ ÿ
Í Œ¸ fl
!
◊ ⁄
 U ™ § ¬ ⁄U∑ §
ά Ê ∑ §
⁄ UÊ • Ê ⁄
ÒUè Ê
Á
Ä Ã ¬ fl
Í∑ ¸§
‚ ◊ Á¬ Ã
¸ ß ‚ • Éÿ ¡
¸ ‹ ∑ §Ê
S fl
Ë ∑ §
Ê⁄ U∑ §⁄ UÊ
–

‚ Íÿ ¸( ‚ ’ ∑ § ¬
̋⁄ U∑§) ∑ § Ê , • ÊÁŒ àÿ
(¬ ˝∑ §Ê ‡ Êfl Ê Ÿ ˜Ô) ∑ §
Ê  Ã Õ Ê÷ ÊS ∑ § ⁄
U
(∑ § Ê Áãà ◊ Ê Ÿ ˜Ô) ∑ §ÊŸ ◊ S ∑ §
Ê⁄ U„ ÒU–
H ¬ ˝Œ Á Ê̌áÊ Ê
H
‚ Ê œ Ÿ Ê, S fl Ê äÿ Êÿ , ‚ ¥ÿ ◊ , ‚ flÊ ∑ §
Ù
¡ Ëfl Ÿ ◊ ¥ • ¬ Ÿ Ê ∑ § ⁄ U• ë¿  ◊ ʪ ¸ ¬ ⁄
U
‚ à à ø ‹ à ⁄ U„ Ÿ ∑ § Ê ‚ V §À ¬ ‹ à „ Èÿ
ÿ ôÊ ÷ ª fl
Ê Ÿ ˜∑ §Ë ¬ ˝ŒÁ Ê̌
áÊÊ ∑ §
⁄ U¥–
˙ ÿ ÊÁŸ ∑ §
Ê Á Ÿ ø ¬ Ê ¬ ÊÁŸ ,
ôÊ Ê Ã ÊôÊ Ê Ã ∑ Χ
à ÊÁ Ÿ ø –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 119
Ã Ê
Á
Ÿ ‚ fl ʸÁ áÊ Ÿ ‡ ÿ Á
ãà ,
¬ ˝Œ
Á Ê̌
áÊ ¬ Œ - ¬ Œ –
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¡ Ê∑ ȧ
¿ Uô Ê ÊÃ -• ôÊ Ê Ã ¬ Ê ¬
∑ § ◊ ¸„ UÊª ÿ „ Ò¥U, fl‚ ÷ Ë ¬ ˝Œ Á Ê̌
áÊ Ê ∑ §
∞ ∑
§ - ∞ ∑ § ¬ Œ (∑ § Œ ◊ ) ‚Ÿ C ÔU„ UÊ
¡ ÊÃ „ Ò¥U–
H Áfl ‚ ¡ ¸Ÿ ◊ ˜ÔH
• Ê
flÊ Á„ Ã , ‚ ê ¬ ÍÁ
¡ à Œfl
Ã Ê • Ê¥ ∑ §Ù ∞ fl ¥
‚ ê◊ ÊŸ Ÿ Ë ÿ • Á ÃÁ Õÿ Ê ¥ ∑ § Êÿ Õ Ê
‚ ê◊ ÊŸ Á fl Œ Ê ß ¸∑ § ⁄ UŸ∑ §
Ê Á fl œ Ê Ÿ „
Ò– ¬ Í¡ Ê
flÁŒ ÿ Ù¥ ¬ ⁄ U∞ fl ¥ ÿ ôÊ ∑ §
Èá « Ù
¥ ∑ ‘§ ’ Ê „ ⁄ U
• Ê̌
à , ¬ Èc ¬ Á∑ §fl · Ê ¸ ∑ §⁄ Uà  „ Èÿ 
Œfl‡ Ê Á
Q §
ÿ Ù ¥∑ §Ù ª Œ ˜ª Œ ˜÷ Ê fl ‚ Á fl Œ Ê ∑ § ⁄ U¥
• ı
⁄ U¬ ˝Ê
Õ ¸Ÿ Ê ∑ § ⁄ U¥ ∑ §
Ë ∞‚ Ê „ Ë • Ÿ Ȫ ˝„
’ Ê
⁄U- ’ Ê ⁄UÁ ◊ ‹ –
˙ ª ë¿ Uà fl ¢÷ ª fl Û Ê ª A,
S
fl S Õ ÊŸ ∑ ȧ á« U◊ äÿ × –
„
ÈUà ◊ ÊŒ Ê
ÿ Œ flè ÿ — ,
‡
Ê Ë
ÉÊ¢̋ ŒÁ „U¬ ˝‚ ËŒ ◊ H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 120
ª ë¿ Uª ë¿ U‚ È⁄ Uü Ê D ÔU,
S
fl S Õ Ê Ÿ ¬ ⁄ U◊ E ⁄ U! H
ÿ òÊ ’ ˝r ÊÔÊ Œ ÿ Ê Œ fl Ê — ,
à òÊ ª ë¿ U„ ÈUÃ Ê ‡ Ê Ÿ !H
ÿ Ê ãà Ȍ fl ª áÊ Ê — ‚ fl ̧,
¬ Í¡ Ê ◊ ÊŒ Ê ÿ ◊ Ê ◊ ∑ § Ë ◊ ˜Ô–
ß C ÔU∑ §Ê ◊ ‚ ◊ Îh K Õ Z,
¬ ÈŸ ⁄ UÊ ª ◊ Ÿ Êÿ ø H
• Õ Ê¸Ã ˜- „ U • ÇŸ ! „ U ÷ ª fl Ÿ ˜Ô! ß ‚
∑ ȧ á U« US Õ Ê Ÿ ‚ • ¬ Ÿ Á Ÿ fl Ê
‚ S Õ Ê Ÿ ¬ ⁄ U
¬ œ Ê⁄ ¥U, ◊ ⁄ U ™ §¬ ⁄ U¬ ˝‚ 㟠„ UÊ ¥ • Ê Ò⁄
Uÿ 
• Ê „ ÈUÁ à ÿ Ê °Œ fl Ã Ê • Ê ¥ à ∑ § ‡ Ê
Ë ÉÊ ˝¬ „ °ÈUø Ê
ÿ ¥–
„
U Œ fl üÊ D ÔU ¬ ⁄ U◊ ‡ fl ⁄ U! ¡ „ UÊ
°’ ˝r Ê ÔÊ •Ê Á
Œ
Œfl Ã Ê ÁŸ fl Ê‚ ∑ § ⁄ U⁄ U„ U „ Ò¥U, „ U „ ÈUÃ Ê ‡
Ê Ÿ !
• Ê ¬ fl „ UÊ°¬ œ Ê ⁄ ¥U– ◊ ⁄ Uß ‚ ¬ÍÖ ÿ ÷ Ê fl∑ § Ê 
‹ ∑ §
⁄ U„ U Œ fl ª áÊ Ê! ¬ œ Ê
⁄ UÊ, ¬ ⁄Uã Ã È• ÷ Ë
C ÔU
¬ ÍÁ à ¸∑ § Á ‹ ∞ ¬ ÈŸ — • Ê
Ÿ ∑ § Ë ◊ Ò¥ ¬ ˝ÊÕ¸Ÿ Ê
∑ § ⁄ UÃ Ê „ °ÍU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 121
»
æ
ؘæ
è×æ
Ìæ
·¤
è¥
æÚ
UÌ
è
¡ ÿÁà ¡ ÿ ª Ê ÿ òÊ Ë ◊ÊÃ
Ê,
¡ ÿÁà ¡ ÿ ª Ê ÿ òÊ Ë ◊ÊÃ
Ê–
• Ê
Á
Œ ‡ ÊÁ
Q § Ã
È◊ • ‹ π-Á
Ÿ ⁄
UÜ ¡ Ÿ
¡ ª ¬ Ê‹ Ÿ ∑
§ òÊ Ë¸–
Œ
È— π - ‡ Ê
Ê
∑ §-÷ ÿ - Ä ‹ ‡
Ê
- ∑
§‹„ U
Œ
Ê Á
⁄Uº ˝K Œ Òã ÿ„ Uò Ê Ë¸H ¡ ÿ Á
Ã..
. .
. ..
..
.
..
.
..
.
H
’˝rÊ
ÔM§ Á¬áÊ Ë ¬ ˝á Ê Ã ¬ Ê Á
‹ ŸË
,
¡ ªŒ˜Ôœ Ê
à Ε ê ’ –
÷ fl
÷ ÿ „ UÊ⁄ UË
¡ Ÿ - Á
„ UÃ∑ §
Ê
⁄UË
,
‚ Èπ Œ Ê ¡ ª Œê ’ H ¡ ÿÁÃ.
..
. ......
.
.
..
.
..
H
÷ ÿ -„ UÊÁ
⁄ UÁ áÊ è Ê fl - à ÊÁ⁄
UÁ
áÊ• Ÿ ÉÊ
,
• ¡ • Ê
ãÊ ãŒ⁄ UÊ ‡ Ê Ë –
• Á
fl∑ §Ê⁄UË •ÉÊ „U⁄ UË • Á
fløÁ‹ Ã ,
• ◊‹ • Á flŸ Ê ‡ Ê Ë H ¡ ÿ Á
Ã... .
. ..
..
.
..
.
..
.
H
∑§ Ê
◊ œ ŸÈ‚ ØÔ- Á ø à ˜Ô • ÊãÊ
ãŒÊ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 122
¡ ÿ ª X ÔUÊ ªË
Ã Ê –
‚ Á fl à Ê∑ § Ë ‡
Ê Ê E Ã Ë ‡Ê
Á Q §
à È◊ ‚ ÊÁfl òÊ Ë
‚ Ë Ã ÊH ¡ ÿ Á
à ..
.
..
.
..
.
..
.
..
H
´ §ª ˜Ô, ÿ¡ È,‚ Ê ◊ , • Õ fl¸¬ ˝á Ê
Á
ÿŸË
,
¬ ˝á Ê fl ◊„ UÊ ◊Á
„ U◊ –
∑ ȧ á« UÁ‹Ÿ Ë ‚„ Ud Ê ⁄ U‚ È·È◊ AÊ ,
‡
Ê Ê÷ Ê ª Èá Ê -ªÁ ⁄ U◊ H ¡ ÿ Áà . ..
.
..
.
.
..
.
..
.
.H
S
fl Ê „ UÊ
S fl œ Ê
‡ Ê ø Ë ’ ˝r
ÊÔÊáÊ Ë
,
⁄
UÊ œ Ê L
§º ˝Ê áÊË
–
¡ ÿ ‚ Ã M §
¬Ê fl ÊáÊ Ë ,
Á
fl l Ê ,∑ § ◊ ‹Ê , ∑ § À ÿ Ê
áÊ Ë H ¡ ÿÁ
Ã.
..
.
..
H
¡ Ÿ Ÿ Ë
„ U◊ „
Ò¥U, Œ Ë Ÿ -„
UË Ÿ ,
ŒÈ— π Œ
ÊÁ ⁄ UŒ ∑ § ÉÊ ⁄ U–
ÿ Œ Á¬ ∑ȧ Á ≈ U‹ ∑ §¬ ≈ UË∑ §
¬ ÍÃ,
à ™ § ’ Ê
‹ ∑ §„ Ò¥U à ⁄ UH ¡ ÿ Áà .
.
..
.
..
.
..
.
.H
F „ U‚ Ÿ Ë ∑§
L §áÊ Ê ◊ Á
ÿ ◊ Ê
à Ê,
ø ⁄ Uá Ê ‡
Ê⁄ Uá Ê Œ Ë ¡ Ò–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 123
Á
’ ‹ π ⁄ U„ U „U◊ Á‡Ê
‡ Ê
È‚ÈÃÃ U⁄
U,
Œ
ÿ Ê ŒÎÁ C ÔU ∑ §Ë
¡ ÒH ¡ ÿÁÃ
..
.
. . . .
. .
.
..
.
..
.
.
.H
∑§ Ê
◊ -∑ ˝§Ê œ ◊ Œ -
‹ Ê
÷ - Œ
ê÷-
Œ
È÷ Ê ¸fl
- m · „UÁ⁄ Uÿ
–
‡
Ê Èh ’ ÈÁh ÁŸ c
åÊ Ê
¬ N u Œ
ÿ,
◊ Ÿ ∑§ Ê¬ Á flòÊ ∑
§ Á
⁄ UÿH¡
ÿ Á Ã .
.
..
.
..
.
..
H
ÃÈ◊ ‚ ◊ Õ ¸‚ ’ ÷ Ê°Á à ÃÊ
Á
⁄Uá Ê Ë
,
ÃÈÁCÔU-¬ ÈÁC ÔU ò Ê Ê
Ã Ê –
‚ à ◊ Ê⁄ Uª ¬ ⁄
U„ U◊ ¥ ø ‹
Ê•Ê ,
¡ Ê
„ Ò‚ Èπ ŒÊà Ê
H ¡ ÿ Á
Ã.
.. . . .
. .
.
..
.
..
.
..
H
¡ ÿ Á Ã ¡ ÿ ª Ê ÿòÊË ◊ Ê
ÃÊ
,
¡ ÿ Á Ã ¡ ÿ ª Ê ÿòÊË ◊ Ê
ÃÊ
H

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 124

Ø
™æ
×çã
U×
æ
ÿ ôÊ M § ¬ ¬ ˝÷ Ê „ U◊ Ê ⁄ U,
÷ Ê fl © Uî fl ‹ ∑ §Ë Á¡ ∞ –
¿ UÊ« U∏ Œ fl ¥ ¿ U‹ ∑ §¬≈ U∑ §
Ê
,
◊ Ê Ÿ Á‚ ∑ § ’‹ Œ Ë
Á¡ ∞ H
flŒ ∑ §Ë ’ Ê ‹¥ ´ § øÊ∞ °,
‚ àÿ ∑ §Ê œ Ê
⁄ Uá Ê ∑§⁄ ¥U–
„U· ¸◊ ¥ „ UÊ ¢ ◊ ª A‚ Ê⁄ U,
‡
Ê Ê ∑ § ‚ Ê ª ⁄U‚ Ã ⁄ ¥UH
• E ◊ œ Ê Á Œ ∑ § ⁄ Uø Ê
∞ °,
ÿ ôÊ ¬ ⁄ U© U¬ ∑ § Ê⁄ U∑ § Ê –
œ ◊ ¸◊ ÿ Ê ¸Œ Ê ø ‹ Ê∑ § ⁄ U,
‹ Ê ÷ Œ ¥ ‚ ¢‚ Ê ⁄ U∑ §
ÊH
Á
Ÿ àÿ üÊ h Ê-
÷ Á Q §‚ ,
ÿ ôÊ Ê ÁŒ „ U◊ ∑ §⁄ UÃ⁄ U„ ¥U–
⁄
UÊ ª ¬ Ë Á« ∏Uà Á fl E ∑ §
‚ ãà ʬ ‚ ’ „ U⁄ UÃ⁄ U„ ¥UH
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 125
∑§ Ê
◊ ŸÊ Á◊ ≈ U¡ Ê ∞ ◊ Ÿ ‚,
¬Ê ¬ •àÿ Êø Ê ⁄ U∑ §Ë –
÷ ÊflŸ Ê
∞ °‡ Ê Èh „ UÊ fl ¥,
ÿ ôÊ ‚Ÿ ⁄ U- Ÿ Ê Á
⁄ U∑ § Ë H
‹ Ê
÷ ∑§
Ê⁄UË „ UÊ „ Ufl Ÿ ,
„
U⁄ U¡ Ëflœ Ê⁄ UË ∑ § Á
‹ ∞ –
fl
Ê ÿÈ-¡ ‹ ‚ fl ¸ò Ê „ UÊ ¥,
‡
Ê È÷ ªãœ ∑ § Ê œ Ê ⁄ Uá Ê Á ∑§
∞ H
S
fl ÊÕ ¸÷ Êfl Á ◊ ≈ „ ◊ Ê ⁄ UÊ
,
¬ ̋◊ ¬Õ Á fl S à Ê⁄ U„ UÊ –
“
ß Œ¢Ÿ ◊ ◊ ” ∑ § Ê ‚ Ê Õ ¸∑§
,
¬˝à ÿ ∑§◊ ¥ √ ÿ fl „ UÊ ⁄ U„ UÊ
H
„
UÊ Õ ¡Ê«∏U ¤ Ê È∑ §Êÿ ◊ S à ∑§
,
fl
㌠Ÿ Ê „U◊ ∑ § ⁄ U⁄ U„ U–
Ÿ ÊÕ ∑§L§ áÊ Ê M § ¬ ∑ § L §áÊ Ê
,
• Ê
¬ ∑§
Ë ‚ ’ ¬ ⁄ U⁄ U„ UH
ÿ ôÊ M§
¬ ¬ ˝÷ Ê„ U◊ Ê ⁄ U,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 126
÷Êfl ©
Uî fl ‹ ∑
§
Ë
Á¡∞–
¿
UÊ
«
U∏ Œ
fl¥ ¿U‹
∑
§¬
≈U∑
§
Ê,
◊ÊŸ Á‚ ∑ §
’ ‹
ŒË
Á¡∞
H

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 127

Ø
é»
ç
Ù×æ
ü‡ æ
âˆâ
V
UË
Â
v„
U◊ ß ¸E⁄ U∑ § Ê ‚ fl ¸√ ÿ Ê ¬ Ë , ãÿ Ê ÿ ∑ § Ê⁄ UË
◊Ê Ÿ ∑ §⁄
U © U‚ ∑ §• Ÿ ȇ ÊÊ‚ Ÿ ∑ §Ê
• ¬ Ÿ ¡ Ëfl Ÿ ◊ ¥ © UÃ Ê ⁄ ¥ª –
w‡
Ê⁄ UË ⁄ U ∑ § Ê  ÷ ª fl Ê Ÿ ˜Ô ∑ § Ê◊ Á ㌠⁄U
‚ ◊ ¤ Ê∑§ ⁄ U • Ê à◊ ‚ ¢ÿ ◊ • Ê Ò⁄U
Á
Ÿ ÿ Á ◊ ÃÃ Ê m Ê ⁄ UÊ • Ê ⁄ UÊ Ç ÿ ∑ §
Ë ⁄ U Ê̌ Ê
∑§ ⁄ ¥Uª –
x◊Ÿ ∑ §Ê
∑ ȧ
Á fl ø Ê ⁄ Ê¥ • Ê Ò⁄ UŒ È÷ʸfl
Ÿ Ê • Ê¥
‚ ’ ø Ê
ÿ ⁄ Uπ Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ SflÊäÿ Ê ÿ
∞fl ¢‚ à‚¢ª ∑ §Ë √ ÿ fl S Õ Ê ⁄Uπ ⁄U„¥Uª –
yßÁ 㺠˝ÿ ‚ ¢ÿ ◊ , • Õ ¸‚ ¢ÿ ◊ , ‚ ◊ ÿ
‚ ¢ÿ ◊ • ÊÒ⁄ UÁ fl ø Ê ⁄ U‚ ¢ÿ ◊ ∑§ Ê‚ à Ã
• è ÿ Ê ‚ ∑ §⁄ ¥Uª –
z• ¬ Ÿ  • Ê ¬ ∑ § Ê  ‚ ◊ Ê¡ ∑ §Ê∞ ∑ §
• Á÷ Û Ê• X ◊ Ê Ÿ ¥ª • Ê Ò⁄ U‚ ’ ∑§ Á„ UÃ
◊¥ • ¬ ŸÊ Á „ Uà ‚ ◊ ¤ Ê
¥ª –
{◊ÿ Ê
¸Œ Ê• Ê ¥ ∑ §Ê¬ Ê ‹ ¥ª , fl ¡ ¸Ÿ Ê
• Ê¥ ‚ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 128
 ’ ø ¥ª , Ÿ Ê ª Á ⁄ U∑ § ∑ §ûÊ ¸√ÿ Ê
¥ ∑ § Ê
¬ Ê ‹ Ÿ
∑ §⁄ ¥Uª • Ê Ò⁄ U‚ ◊ Ê¡ Á Ÿ D ÔU’ Ÿ ⁄U„ ¥Uª –
|‚ ◊ ¤ Ê ŒÊ⁄ UË , ß ¸◊ Ê
Ÿ Œ Ê ⁄ UË, Á¡ ê
◊ ŒÊ ⁄ UË
• Ê
Ò⁄ U’ „ UÊ Œ È⁄ UË ∑ §Ê ¡ Ë fl Ÿ ∑ §
Ê ∞ ∑ §
• Á
fl Á ë¿ UÛ Ê • X ◊ Ê Ÿ ¥ª –
}ø Ê⁄ UÊ ¥ • Ê ⁄ U ◊ œ È⁄UÃ Ê , S fl
ë¿ UÃ Ê,
‚ Ê
Œ ª Ë∞ fl ¢‚ îÊ Ÿ Ã Ê ∑ §Ê fl Ê Ã Ê
fl ⁄ Uá Ê
©
Uà ¬ Û Ê ∑§⁄ ¥Uª –
~• Ÿ Ë Á à ‚ ¬ ˝Ê# ‚ » §‹ Ã Ê ∑ § Ë • ¬  Ê̌ Ê
Ÿ ËÁ à ¬⁄ Uø ‹ à „ ÈU∞ • ‚ » § ‹ Ã Ê ∑ § Ê 
Á
‡ Ê
⁄ UÊ œ Ê
ÿ ¸∑ §⁄ ¥Uª –
v
Æ◊ Ÿ Èc ÿ ∑ § ◊ ÍÀ ÿ Ê V Ÿ ∑ § Ë ∑ §
‚ Ê Ò≈ UË
©
U‚ ∑ § Ë‚ » § À Ê Ã Ê• Ê¥, ÿ ÊÇ ÿ Ã Ê• Ê¥
∞ fl¢ Á fl
÷ ÍÁ Ã ÿ Ê¥ ∑ §
Ê  Ÿ „ UË
¥, © U‚ ∑ §
‚ Œ ˜ÔÁ fl øÊ⁄ UÊ ¥ • Ê
Ò⁄ U ‚ à∑ §◊ ÊZ ∑ § Ê 
◊ Ê
Ÿ ¥ª –
v
vŒÍ‚ ⁄ UÊ ¥ ∑§ ‚ Ê Õ fl „ U√ ÿ fl „ UÊ
⁄ UŸ „ UË ¥
∑ §⁄ ¥Uª , ¡ Ê „ U◊ ¥ • ¬ Ÿ Á ‹ ∞ ¬ ‚ ãŒ
Ÿ „ UË ¥–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 129
v
wŸ ⁄ U- Ÿ Ê ⁄ UË ¬ ⁄ US¬ ⁄ U¬ ÁflòÊ Œ ÎÁ C ÔU⁄ Uπ ¥ª –
v
x‚ ¢‚ Ê ⁄ U◊ ¥ ‚ ଠ˝fl ÎÁ
ûÊ ÿ Ê¥ ∑ §¬ Èá ÿ
¬ ˝‚ Ê ⁄ U∑ § Á
‹ ∞ • ¬ Ÿ ‚ ◊ ÿ , ¬ ˝÷ Ê fl ,
ôÊ ÊŸ , ¬ ÈL § · Ê Õ ¸∞ fl ¢œ Ÿ ∑ § Ê ∞ ∑ § • ¢‡ Ê
ÁŸ ÿ Á ◊ Ã M § ¬ ‚ ‹ ª Ê
à ⁄ U„ ¥Uª –
v
y¬ ⁄ Uê ¬ ⁄ UÊ • Ê ¥ ∑ §
Ë Ã È‹ Ÿ Ê ◊ ¥ Á fl fl ∑ § ∑ § Ê
◊ „ û fl Œ ¥ª –
v
z‚ îÊ Ÿ Ê ¥ ∑ §Ê ‚ X ÔUÁ∆ Uà ∑ §⁄ UŸ , • Ÿ Ë Á Ã
‚ ‹ Ê „ UÊ ‹ Ÿ • Ê Ò⁄ UŸ fl ‚ Ρ Ÿ ∑ § Ë
ª Áà Á fl Á œ ÿ Ê ¥ ◊ ¥ ¬ Í⁄ UË L §Áø ‹ ¥ª –
v
{⁄UÊ C U˛ÔË ÿ ∞ ∑ § Ã Ê ∞ fl ¢‚ ◊ Ã Ê ∑ §
 ¬ Á
˝Ã
ÁŸ D UÔÊ
fl Ê Ÿ Ô˜ ⁄ U„ U¥ª –
 ¡ Ê Á
à , Á‹ X UÔ, ÷ Ê· Ê ,
¬ Ê
˝ã à , ‚ ê ¬ Œ
˝Ê ÿ • ÊÁ Œ ∑ §
 ∑ §Ê⁄ Uá Ê
¬ ⁄ US ¬ ⁄ U∑ § Êß
 ¸÷ Œ
÷ Ê fl Ÿ ’ ⁄ UÃ ª
¥ – 
v
|“◊ Ÿ Èc ÿ • ¬ Ÿ  ÷ Ê Çÿ ∑ § Ê Á Ÿ ◊ Ê ¸Ã Ê
• Ê ¬ „ ÒU, ” ß ‚ Á fl E Ê ‚ ∑ § • Ê œ Ê ⁄ U¬ ⁄ U
„ U◊ Ê ⁄ UË ◊ Ê ãÿ Ã Ê „ ÒU Á ∑ § „ U◊ © Uà ∑ Χ C ÔU
’ Ÿ ¥ª • Ê Ò⁄ UŒ Í‚ ⁄ UÊ ¥ ∑ § Êü ÊD ÔU’ Ÿ Ê ÿ ¥ª ,
à Êÿ Ȫ • fl ‡ ÿ ’ Œ ‹ ª Ê–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 130
v
}“„ U◊ ’ Œ ‹ ¥ª - ÿ Ȫ ’ Œ ‹ ªÊ
”“
„U◊
‚ Èœ⁄ ¥Uª - ÿ Ȫ ‚ Èœ⁄ Uª Ê” ß ‚ Ã
âÿ¬⁄
U
„U◊ Ê ⁄ Uʬ Á ⁄ U¬ Íá Ê ¸Á flE Ê ‚ „
ÒU–
H
¡ÿ ÉÊÊ· H
vª Ê ÿ òÊ Ë ◊ Ê Ã Ê ∑ §
Ë
- ¡ ÿ –
wÿ ôÊ ÷ ª fl Ê Ÿ ˜Ô ∑ § Ë
- ¡ ÿ –
xflŒ ÷ ª fl Ê Ÿ ˜Ô ∑ § Ë -¡ ÿ –
yèÊ Ê ⁄
UÃ ◊ Ê Ã Ê ∑ § Ë -¡ ÿ –
z÷ Ê ⁄
Uà Ëÿ ‚ ¢S ∑ ΧÁ à ∑ § Ë- ¡ ÿ–
{∞ ∑ § ’ Ÿ ¥ª - Ÿ ∑ §’ Ÿ ¥ª –
|„U◊ ‚ Èœ ⁄ ¥Uª - ÿ Ȫ ‚ Èœ ⁄ Uª Ê–
}„U◊ ’ Œ ‹ ¥ª - ÿ Ȫ ’ Œ ‹ ª Ê
–
~ôÊ Ê Ÿ ÿ ôÊ ∑ § Ë ‹ Ê
‹ ◊ ‡ ÊÊ ‹ -
‚ Œ Ê ¡ ‹ ª Ë - ‚ Œ Ê ¡ ‹ ª Ë –
v
ÆôÊ Ê Ÿ ÿ ôÊ ∑ § Ë Öÿ ÊÁ
à ¡ ‹ ÊŸ-
„U◊ ÉÊ ⁄U- ÉÊ ⁄ U◊ ¥ ¡ Êÿ ¥ª –
v
vŸ ÿ Ê ‚ ’ ⁄ UÊ Ÿ ÿ Ê©U¡ Ê‹ Ê
-
ß ‚ œ ⁄ UÃ Ë ¬ ⁄ U‹ Êÿ ¥ª –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 131
v
wŸ ÿ Ê‚ ◊ Ê ¡ ’ Ÿ Ê ÿ ¥ª -
Ÿ ÿ Ê¡ ◊ Ê Ÿ Ê ‹ Ê ÿ ¥ª –
v
x¡ ã◊ ¡ „ UÊ °¬ ⁄ U- „ U◊ Ÿ ¬ Ê
ÿ Ê –
v
y• Û Ê ¡ „ UÊ °∑ §
Ê - „ U◊ Ÿ π Êÿ Ê –
v
zflS òÊ ¡ „ UÊ °∑ §- „ U◊ Ÿ ¬ „ UŸ –
v
{ôÊ ÊŸ ¡ „ UÊ °‚ - „ U◊ Ÿ ¬ Ê ÿ Ê–
v
|fl„ U„ ÒUå ÿ Ê ⁄ UÊ
- Œ ‡ Ê „ U◊ Ê ⁄ UÊ–
v
}Œ‡ Ê ∑ § Ë ⁄ U Ê̌ Ê ∑ § Ê ÒŸ ∑ § ⁄ Uª Ê -
„U◊ ∑ § ⁄ ¥Uª , „ U◊ ∑ §⁄ ¥Uª –
v
~ÿ Ȫ ÁŸ ◊ Ê ¸á Ê ∑ Ò§ ‚ „ UÊ ª Ê -
√ÿ ÁQ § ∑ § Á Ÿ ◊ Ê ¸á Ê ‚ –
w
Æ◊ Ê°∑ § Ê ◊ S à ∑ § ™ °§ø Ê „ UÊ ª Ê
-
àÿ Ê ª • Ê Ò⁄ U’ Á‹ Œ ÊŸ ‚ –
w
vÁŸ àÿ ‚ Íÿ ¸∑ § Ê äÿ ÊŸ ∑ § ⁄ ¥Uª -
• ¬ Ÿ Ë ¬ ˝Á à ÷ Ê ¬ ˝π ⁄ U∑ § ⁄ ¥Uª –
w
w◊ ÊŸ fl ◊ Ê òÊ - ∞ ∑ § ‚ ◊ Ê Ÿ –
w
x¡ ÊÁ à fl¢‡ Ê ‚ ’ - ∞ ∑ § ‚ ◊ Ê Ÿ –
w
yŸ ⁄ U• ÊÒ⁄ UŸ Ê⁄ UË- ∞ ∑ § ‚ ◊ Ê Ÿ –
w
zŸ Ê⁄ UË∑ §Ê ‚ ê◊ Ê Ÿ ¡ „ UÊ °„ Ò¥U-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 132
 ‚ ¢S
∑ Χ Áà ∑ § Ê © Uà Õ Ê Ÿ fl„ UÊ
°„ ÒU–
w
{ ¡ Ê
ª ª Ë ÷ Ê ß ¸¡ Ê ª ª Ë -
Ÿ Ê⁄UË ‡ Ê
Á Q § ¡ Ê ª ª Ë –
w
| œ ◊ ¸∑ § Ë- ¡ ÿ „ UÊ –
w
} • œ ◊ ¸∑ § Ê - Ÿ ʇ Ê „ UÊ –
w
~ ¬˝Ê Á
áÊ ÿ Ê¥ ◊ ¥-‚ Œ ˜Ô÷ Ê fl Ÿ Ê „ UÊ
–
x
Æ Á
fl E ∑ §Ê - ∑ § À ÿ Ê áÊ „ UÊ–
x
v Á
fl ø Ê⁄ U∑ ˝§Ê Á ãà • Á÷ ÿ Ê
Ÿ -
‚ »§ ‹ „ UÊ, ‚ » § ‹ „ UÊ ,
‚ » §
À Ê
„ UÊ
–
x
w „
U◊ Ê ⁄ UË ÿ Ȫ Á Ÿ ◊ Ê
¸á Ê ÿ Ê¡ Ÿ Ê -
‚ »§ À Ê „ UÊ, ‚ » § ‹ „ UÊ ,
‚ » §
‹ „ UÊ
–
x
x „
U◊ Ê ⁄ UÊ ÿ Ȫ Á Ÿ ◊ Ê
¸á Ê ‚ à‚ V ÔUÀ¬ -
¬Íá Ê
¸„ UÊ, ¬ Íá Ê ¸„ UÊ , ¬ Íá Ê ¸„UÊ–
x
y ßP §
Ë ‚ fl Ë ¥‚ Œ Ë - © Uî fl ‹ ÷ Á√ Ê c
ÿ –
x
z fl
㌠- flŒ ◊ Êà ⁄ U◊ ˜Ô– ( Ã
Ë Ÿ ’ Ê⁄
U)
H
Œ fl
- ŒÁ Ê̌áÊ Ê - üÊ h Ê T Á ‹ H
ÿ
ôÊ • Ê
ÿ Ê¡ Ÿ ◊ ¥ © U¬ ÁS âÊ Ã ¬ ˝à ÿ ∑
§ √ÿÁQ
§
∑
§
Êÿ ôÊ ÷ ª fl ÊŸ ˜Ô ∑ §
- Œ flÃ Ê • Ê ¥ ∑ § ¬
˝Á
Ã
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 133
üÊ h Ê- Œ Á Ê̌áÊ Ê∑ §M §¬ ◊ ¥ • ¬Ÿ Ë
‡Ê Ê ⁄ UËÁ ⁄U∑ § ,◊ ÊŸ Á ‚ ∑ §
,‚ Ê◊ Ê Á
¡ ∑ §
ŒÈc ¬ ˝fl ÎÁ ûÊ ÿÊ¥ ◊ ¥ ‚ ∑ § Ê ß ¸∞ ∑
§ ¿ UÊ
« ∏UŸ ∑ § Ê
• Ÿ È⁄ UÊ œ ∑ § ⁄ UŸ Ê ø ÊÁ„ U∞ – ∑§ „ UŸ Ê ø ÊÁ
„ U∞
Á∑ § Œ flÃ Ê Á ∑ §‚ Ë ∑ §Ë üÊhÊ -è Ê ÁQ § ß‚ Ë
• Êœ Ê⁄ U¬ ⁄ U¬ ⁄ Uπ à „ Ò¥U Á ∑ §© UŸ Ÿ ∑ ȧ
◊Ê ª ¸
¿ UÊ
« ∏UŸ • ÊÒ⁄ U‚ ã◊ Ê
ª ¸• ¬ Ÿ ÊŸ ∑ § Á‹ ∞
Á∑ §Ã Ÿ Ê ‚ Ê„ U‚ Á Œ π Ê ÿ Ê–ÿ„ U‚ Ê „ U‚ „ UË
fl„ Uœ Ÿ „ ÒU, Á ¡ ‚ ∑ §• Êœ Ê
⁄ U¬ ⁄ UŒ fl
‡Ê ÁQ §ÿ Ê¥ ∑§Ë ¬ ˝‚ Û ÊÃ Ê ∞ fl
¢•Ÿ È∑ §ê ¬ ʬ ˝Ê#
∑ § Ë ¡ Ê ‚ ∑ §
Ã Ë „ÒU– ß ‚ • fl ‚ ⁄ U¬ ⁄ U
¡ ’ Á ∑ § ‚ ÷ Ë Œ flÃ Ê ©U¬Á
SÕ Ã „ ÈU∞ „ Ò¥U,
‚ ÷ Ë © U¬ Á
S Õ Ã ‚ îÊŸ Ê ¥ ∑§Ê
©
Uã „ ¥U∑ ȧ¿ U÷ ¥≈ U
¬ ˝Œ Ê
Ÿ ∑ § ⁄
UŸ Ë ø ÊÁ „U∞ – π Ê
‹ Ë
„ UÊ âÊ S fl ʪ Ã
• ÊÒ⁄ UÁ flŒ Êß ¸Ÿ „ UË¥∑ § ⁄ UŸ Ëø Ê
Á„ U∞ – àÿ Ê
Öÿ
ŒÈc ¬ ˝fl ÎÁ ûÊ ÿÊ¥ ◊ ¥ ‚ ∑ ȧ ¿ U∑§Ê © UÑ Uπ ÿ „ UÊ
°
Á∑ §ÿ Ê ª ÿ Ê „ ÒU–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 134

àÿ
Ê
ªŸ ÿ Ê
Ç ÿ Œ Èc ¬ ˝fl ÎÁ
ûÊ ÿ Ê°
vø Ê⁄ UË
, ’ ß ¸ê Ê ÊŸ Ë
, ¿ U‹ ,
◊ ÈŸ Ê
» §Ê π Ê ⁄ UË, „ U⁄ UÊ ◊ ∑ § Ë ∑§
◊ Êß ¸,
◊ Èç à π Ê⁄UË • Ê Á
Œ – • Ÿ ËÁ à ‚ Œ Í⁄ U
⁄U„ UŸ Ê , • Ÿ ËÁà ‚ © U¬ Ê Á ¡ ¸Ã
œ Ÿ
∑ §Ê © U¬ ÿ Ê
ª Ÿ ∑ §⁄ UŸ Ê –
w◊ Ê ¢‚ Ê „ UÊ⁄ UÃ Õ Ê ◊ Ê ⁄ U „ ÈU∞ ¬‡Ê È• Ê ¥ ∑ §
ø ◊ «∏U∑ §Ê ¬ ˝ÿ Êª ’ ㌠∑ §⁄ UŸ Ê
–
x¬ ‡ Ê ’
È Á ‹ ÿ Ê Œ ‚
Í ⁄ UÊ¥ ∑ § Ê  ∑ §
C UÔ Œ ∑
§ ⁄U
• ¬ Ÿ Ê ÷ ‹ Ê ∑ § ⁄ UŸ ∑ §Ë ¬ fl
˝Á Îû Ê ¿ UÊ
«
 U∏Ÿ Ê–
yÁflfl Ê
„ UÊ ¥ ◊ ¥ fl ⁄ U¬ Ê̌ m Ê
⁄ UÊ Œ „
U¡ ‹ Ÿ 
Ã Õ Ê ∑ § ãÿ Ê ¬ Ê̌m Ê ⁄ UÊ ¡ fl⁄
Uø … ∏UÊŸ 
∑ §Ê • Ê ª ˝„ UŸ ∑ §
⁄ UŸ Ê –
zÁflfl Ê
„ UÊ ¥ ∑ § Ë œ Í◊ œ Ê◊ ◊ ¥ œ Ÿ ∑ § Ë • ÊÒ⁄U
‚ ◊ ÿ ∑ § Ë ’ ’ Ê ¸Œ Ë Ÿ ∑ § ⁄ UŸ Ê –
{Ÿ ‡ Ê ( Ã ê ’ Ê ∑ ͧ, ‡ Ê ⁄ UÊ ’ , ÷ Ê °ª, ª Ê °¡ Ê,
• » §Ë
◊ • Ê Á Œ ) ∑ § Ê àÿ Ê ª –
|ª Ê ‹ Ë - ª ‹ Ê Ò¡ ∞ fl¢ ∑ §
≈ ÈU ÷ Ê
· áÊ ∑ §
Ê
àÿ Ê ª –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 135
}¡ fl
⁄ U• Ê
Ò⁄U» Ò§‡Ê Ÿ ¬⁄US ÃË
∑ § ÊàÿÊ ª –
~• Û
Ê ∑ §Ë ’ ’ Ê
¸Œ Ë •Ê Ò⁄ U¡Í∆ UŸ ¿UÊ
«∏UŸ
∑
§ Ë
• Ê Œ à ∑ § Êàÿ Ê ª–
v
Æ¡ ÊÁÃ - ¬ Ê°Á
à ∑ §• Ê œ Ê⁄
U¬ ⁄ U™ °§
ø -
ŸË ø , ¿ ÍUÃ - ¿ UÊ
à Ÿ ◊ Ê ŸŸÊ–
v
v¬
Œ ʸ¬ ˝Õ Ê ∑ §
Ê àÿ ʪ, Á∑§
‚ Ë ∑ §
Ê
¬ Œ ʸ
∑
§ ⁄
UŸ ∑ § Á
‹ ∞ ’ Ê
äÿ Ÿ ∑
§⁄ UŸ Ê–
v
w◊Á „ U‹ Ê• Ê
¥ ∞ fl ¢‹ « ∏UÁ ∑ §
ÿ Ê
¥ ∑ §‚ Ê Õ
¬
ÈL §· Ê¥ • Ê Ò⁄
U‹ «∏U∑
§Ê ¥ ∑§
Ë Ã È‹ Ÿ Ê ◊ ¥
÷Œ÷ Êfl ÿ ʬ Ê̌
¬ Êà Ÿ ∑§⁄UŸ Ê
• Ê
ÁŒ –

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 136

à
æ
ç
Q¤
Âè
ÆUæ
ð́ ·
¤
è
Îñç
Ù·¤
ÂêÁ
æ
ª Ê ÿ òÊ Ë ‡ Ê
Á Q §
¬ Ë∆ UÊ¥ ◊ ¥ ê Ê Ê Ã Î‡ Ê
ÁQ §∑ § Ë
¬ ˝Á à ◊ Ê∞ ° S Õ Ê
Á ¬Ã „ Ò¥U– • S à È, © UŸ ∑ § Ë
Á
Ÿ ÿ Á ◊ Ã ¬ Í¡ Ê
- • ø ʸ∑ § Ê ∑ ˝§ ◊ ø ‹ Ã Ê „ ÒU–
ß ‚ ∑ § Á
‹ ∞ ÿ „ U¬ h Á à Œ Ë ¡ Ê⁄ U„ UË „ ÒU–
ÿ Ȫ ÁŸ ◊ Ê
¸á Ê• Á÷ ÿ Ê Ÿ ∑ §• ãà ª ¸Ã
• ¬ Ÿ Êÿ ª ÿ „ U⁄U∑ §◊ ¸∑ §Ê á« U∑ § ¬ ˝Áà ÿ „ U
Œ ÎÁ C ÔU ’ ⁄UÊ’ ⁄ U’ Ÿ Ê ∑ §⁄ U⁄ Uπ Ë ª ÿË „ ÒU Á∑ §
©U‚ ∑ §Ê ∑ § ‹ fl⁄U¿ UÊ
≈ UÊ „ UÊ Ã „ ÈU∞ ÷ Ë © U‚ ∑ § Ê
¬ ˝÷ Ê fl • Œ ˜Ô÷ Èà „ UË ⁄U„ UÊ„ ÒU–
Œ Á
ÒŸ ∑ § ¬ ¡
Í Ê - • ø ʸ◊ ¥ ÷ Ë ÿ„ UË Œ Á
ÎC UÔ
¡ Ë fl ãà ⁄ Uπ Ë ¡ ÊŸ Ë „ UÒ– ¬ Ã
˝ Ë ∑ §¬ ¡
Í Ê
◊ Ÿ ÊÁ
 flôÊÊ Ÿ ‚ ê ◊ Ã „ UË Ÿ „ UË ,
¥ © U‚∑ §Ê ∞ ∑ §
• ¬ Ÿ ÊÁfl œ Ê Ÿ ÷ Ë „ UÒ– ¬ Ã
˝ Ë ∑ § ‚ ÷ Ê fl Ÿ Ê ◊ ¥
©
U÷ Ê ⁄ U• ÊÃ Ê „UÒ • Ê ⁄
ÒU¬ π
˝ ⁄ U÷ Ê
fl Ÿ Ê ∑ §

‚ É¢ ÊÊ Ã ‚ ,
 ¬ Ã
˝ Ë ∑§ ‚ ‚ ê ’ h ÁŒ√ ÿ ‚ ûÊ Ê
¬ S
˝» §
ÈÁ ≈Uà - ¬ ∑˝§ ≈ U„ UÈ∞ Á ’ Ÿ Ê ⁄ U„ UŸ „
UË ¥¬ ÊÃ Ë –
¡ „ UÊ ° ¬ Í¡ Ê• Ê ⁄ UÊ œ Ÿ Ê∑ §⁄ UŸ fl Ê‹ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 137
è
Ê Ê fl Ÿ Ê ‡ Ê
Ë‹ „ UÊ Ã
 „ U¥Ò, fl „ UÊ°◊ Á
Íà ¸◊ ¥ ÁŒ √ ÿ à Ê
©
U÷ ⁄ U• Ê Ã Ë „ U–
Ò ◊ Ë ⁄ UÊ ’ Êß ¸• Ê ⁄
Ò Uü Ê Ë⁄ UÊ
◊ ∑ §
Îc áÊ
¬⁄ U◊ „ U‚
¢ ∑ §
© UŒ Ê„ U⁄ Uá Ê ‚ fl Á
¸ fl Á Œ à „ U–
¥Ò ß ‚ Á ‹ ∞
÷ Ê ⁄ UÃ Ë ÿ ‚ S
¢∑ §
ÎÁ à ◊ ¥ ¬ Ã
˝Ë ∑ § ¬ ¡
Í Ê ∑ §‚ ÊÕ
÷ Ê fl ÷ ⁄ U¬ ¡Í Ÿ • Ê⁄ UÊ œ Ÿ ∑ § Ê • ÁŸ fl Ê ÿ ¸M §¬
‚ ¡ Ê «
 U∏∑ §
⁄ U⁄ Uπ Ê ª ÿ Ê „ UÒ– ‡ Ê ÁQ § ¬ Ë
∆ UÊ ¥ ◊ ¥
¬¡
Í Ê - © U¬ ø Ê ⁄ UÕ Ê «
 U∏ „ UË „ UÊ,
¥ ¬ ⁄ UÁ Ÿ ÿ Á ◊ Ã
• Ê⁄
Ò U÷ Ê fl ¬ áÍ Ê ¸„ UÊ,
¥ à Ê© U‚ ∑ § Ê ¬ ÷
˝ Ê fl ¬ à˝ ÿ̌ Ê
• Ÿ ÷
È fl Á∑ § ÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §
Ã Ê „ UÒ– © U‚ ÁS Õ Á Ã
◊ ¥ ¬ ¡
Í Ê - © U¬ ø Ê ⁄ U◊ Ê òÊ • Ê ¬
Òø Ê Á ⁄ U∑ §Ã Ê ÿ Ê
Á
‡ Ê C UÔÊ
ø Ê⁄ Uà ∑ § „ UË ‚ ËÁ ◊ à Ÿ „ UË
¥⁄ U„ UÃ ;
 fl ⁄ UŸÔ˜
∞∑ § ¬ ÷
˝ Ê fl ‡ ÊÊ‹ Ë ‚ Ê œ Ÿ Ê ¬ Á
˝∑ §
˝ÿ Ê ∑ §
M § ¬ ◊¥
¬ÿ
˝ Q È § • Ê
⁄
Ò U» § Á
‹ Ã „ UÊÃ
 „ U¥Ò– ‡ ÊÁ Q § ¬ Ë∆ UÊ ¥ ◊ ¥
ß‚ ‚ Êœ Ÿ Ê ∑ §
˝◊ ∑ § Êè ÊË ‚ ◊ Á
Èø Ã ◊ „ Uû fl
Á
Œ ÿ Ê ¡ ÊŸ Ê • Ê fl ‡ ÿ ∑ § „ UÒ– Œ fl
Ê ‹ ÿ Ê ¥ ◊ ¥
¬¡
Í Ÿ ∑ §
‚ Á
¢ Ê̌ # ∞ fl ¢Á fl S à Ã
Î • Ÿ ∑
§ ∑ §
˝◊
ø‹ à „ U¥Ò– ª Êÿ òÊ Ë ‡ Ê Á Q §¬ Ë ∆ UÊ ¥ ∑ §
 ‚ Ê◊ Ê ãÿ
∑§ ◊ ∑
¸§ Êá« U∑ §Ê ÷ Êfl ÷ ⁄ UÊ ¬ ¡
Í Ÿ - ∑ §
˝◊ Ÿ Ë ø

Á
Œ ÿ Ê ¡ Ê ⁄ U„ UÊ „ UÒ-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 138
¡ ʪ ⁄Uá Ê -
¬ ˝Ê à — ◊ Á㌠⁄ U∑ § ¬ ≈ Uπ Ê ‹ ∑ § ⁄ U⁄ UÊ
Á òÊ ◊ ¥
«UÊ ‹ Ê ª ÿ Ê ¬ ˝Áà ◊ Ê• Ê fl ⁄ Uá Ê „ U≈ UÊ Ÿ ∑ § ¬ Ífl ¸
©Uã „ ¥U ¡ ª ÊŸ ∑ § Ê Á
fl œ ÊŸ „ ÒU– ÿ „ U∆ UË∑ § „ ÒU
Á∑ § fl„ U¬ ⁄ U◊ ø ß Ê ∑ §
÷ Ë ‚ Ê Ã Ë Ÿ „ UË ¥;
Á∑ §
ãà Èÿ „ U÷ Ë ‚ àÿ „ ÒU Á ∑ § © UŸ ÉÊ≈ U-
ÉÊ ≈Ufl Ê‚ Ë ∑ § Ê ¡ ’ à ∑ §• ¬ Ÿ  • ㌠⁄ U
¡ ʪ ˝Ã ˜Ô Ÿ Á ∑ § ÿ Ê ¡ Ê ∞ , à ’ à ∑ § ©U‚ ∑ § Ê
¬ ˝à ÿ̌ Ê ¬ ˝÷ Ê fl Á Œ π Êß ¸Ÿ „ UË ¥Œ ª Ê– ◊ Ÿ
◊ Á㌠⁄ U„ UÊÿ Ê Œ fl ◊ Á ㌠⁄ U- ◊ „ UÊ ‡ ÊÁQ § ∑ § Ê
Áfl Á
‡ Ê C ÔU• Ÿ Ȫ ˝„U¬ ÊŸ ∑ § Ë • Ê ∑ § Ê ¢ Ê̌ Ê⁄ Uπ Ÿ 
fl Ê ‹ ∑ § Ê
© U‚ ¡ Ê ª ˝Ã ˜Ô ∑ § ⁄ UŸ ∑ § Ë ¬˝Á∑ ˝§
ÿ Ê
÷ Ë ÁŸ ÷ Ê
Ÿ Ë ¬ «∏UÃ Ë„ ÒU–
¡ Ê ª ⁄ Uá Ê∑ ˝§◊ ◊ ¥ ¬ È¡ Ê ⁄ Uˬ „U‹ 
¬ Á fl
òÊ Ë ∑ §⁄ Uá Ê • Ê Á Œ · ≈˜UÔ∑ § ◊ ¸∑ § ⁄ ¥U– © U‚ ∑ §
’ ÊŒ Ã Ê ‹ Ë ÿ Ê ¿ UÊ
≈ UË ÉÊ á≈ UË ’ ¡ ÊÃ „ ÈU∞
Ÿ Ëø ÁŒ ÿ Ê „ ÈU• Ê ◊ ãòÊ ’ Ê ‹ à „ ÈU∞ • Ê fl ⁄ Uá Ê
• Ê
ÁŒ „ U≈
UÊ∞ °–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 139
 ˙ © UÁ ûÊD ÔU à fl ¢◊ „ UÊ Œ Áfl!
©UÁ ûÊ
D ÔU ¡ ª Œ ËE Á ⁄ U!
©UÁ ûÊ
D ÔU fl
Œ ◊ Ê Ã S à fl ¢,
òÊ Ò‹Ê Ä ÿ ◊ X ÔU‹ ¢∑ ȧ
L §
H
• Õ Ê¸Ã ˜- ‚ ◊ S à ôÊ ÊŸ ∑ §Ë ¡
Ÿ Ÿ
Ë
(fl Œ
◊ Êà Ê) , ‚ ê ¬ Íá Ê ¸Á fl ‡ fl ∑§ Ë S fl
Ê
Á
◊ Ÿ
Ë
„U ◊ „ UÊŒ Áfl !© UÁ∆ U∞ ∞ fl ¢‚ ê ¬Íá ʸÁòÊ
‹Ê
∑
§
Ë
∑ § Ê◊ X ‹ ∑ § ËÁ¡ ∞ –
˙ Œ Á
fl !¬ ˝¬ Û Ê Ê Á à ¸„ U⁄U ¬ ˝‚ Ë
Π,
¬ ˝‚ Ë Œ ◊ Ê Ã ¡ ¸ª Ã Ê  Á̆ π ‹ S ÿ –
¬ ˝‚ Ë Œ Á
fl E E Á⁄ U¬ Ê Á
„ Áfl E ¢,
à fl ◊ Ë E ⁄ UË Œ Á fl ! ø ⁄ UÊø ⁄ US ÿ H
fl ◊ ËE ⁄
UË Œ Á fl ! ø ⁄ UÊø ⁄ USÿ H
Á fl lÊ — ‚ ◊ S Ã Ê S à fl Œ Áfl ÷ Œ Ê
— ,
Á S òÊ
ÿ — ‚ ◊ S à ʗ ‚ ∑ §‹ Ê ¡ ª à‚È–
à fl ÿ Ò∑ § ÿ Ê ¬ ÍÁ ⁄ UÃ ◊ ê ’ ÿ ÒÃ Ã ˜Ô,
∑ § Êà S à ÈÁ à — S à √ ÿ ¬ ⁄ ʬ ⁄ UÊÁ
Q §—
H
Á fl EE Á⁄ U ! à fl ¢¬ Á ⁄ U¬ ÊÁ ‚ Áfl E ¢,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 140
Á
flE Ê Á à◊ ∑ §
Ê œ Ê ⁄
Uÿ ‚ Ë
Á ÃÁ
fl E ◊ ˜Ô–
Á
flE ‡ Êflãl Ê ÷ flÃ Ë ÷ flÁ
ãà ,
Á
flE Ê üÊ ÿ Ê ÿ  à fl Áÿ ÷ Á Q
§Ÿ ◊ ˝Ê
—
H
- ◊ Ê
.¬ È.} } . w , z,x x
–
‡
ÊÈÁh ∑ §
⁄ Uá Ê -
¬
⁄ U◊ Ê à◊ Ê ∑ § Ù ¬ Á flòÊ Ã ÊÁ
¬ ˝ÿ „ Ò, © ‚ ∑§Ê
¬
˝fl Ê „ ‚ Œ Ê ¬ Ê fl Ÿ - ¬ Áfl
òÊ ◊ Êäÿ ◊ Ù¥ ‚
„
Ù Ã Ê „ Ò– • Ã — ‚ ê’ h SÕ ‹ , ◊ Á
㌠⁄
U,
¬
˝Ã Ë ∑ § ◊ ÍÁà ¸∞ fl¥‚ Ê œ Ÿ,√ ÿ Á
Q § à fl ‚ ÷Ë
∑
§ Ù Á Ÿ ◊ ¸‹ ⁄ Uπ Ÿ ∑ §
Ë ¬⁄Uê ¬ ⁄UÊ „ Ò– ß‚
Œ
Ê Áÿ à fl ∑ §
Ù S ◊ ⁄ Uá Ê ⁄UπÃ„ Èÿ ◊ ÍÁø∑ §Ê̌
∞fl ¥◊ ÍÁ
à ¸∑ § Ë S flë¿ Ã Ê÷Êfl Ÿ ʬ Ífl
¸∑§ ∑§Ë
¡ ÊŸ Ë ø Ê Á „ÿ – Ÿ Ë ø Á ‹ π◊ ãòÊ ∑‘§‚ Ê
Õ
Á
∑ ˝§ÿ Ê ∑ §⁄ UÃ⁄ U„ ¥–
˙ • Ê ¬Ê Á „ UD ÔUÊ ◊ ÿ Ê÷ Èfl
—
ÃÊ Ÿ̆ ™ § ¡ ̧ Œ œ Ê
à Ÿ –
◊„ U⁄ Uá Ê Ê
ÿ ø̌ Ê‚ –
˙ ÿ Ê  fl
— Á‡Ê fl à ◊ Ê⁄ U‚ —
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 141
Ã S ÿ ÷ Ê ¡ ÿ Ã „ UŸ —
–
©U‡ Ê Ã Ë Á ⁄ Ufl ◊ Ê Ã ⁄ U—
–
˙ Ã S ◊ Ê ˘ • ⁄ X ◊ Ê
◊ fl Ê 
ÿ S ÿ Ê̌ ÿ Êÿ Á ¡ ã fl Õ –
• Ê
¬ Ê¡ Ÿ ÿ Õ Êø Ÿ — – -v v .z Æ - z w –
• Õ Ê Ã
¸ - ˜ ¡ ‹ ‚ ◊ „
Í U! • Ê
¬ ‚ π
È ∑ §

◊ ‹
Í d Ê Ã
 „ U¥Ò– • × • Ê ¬ ¬ ⁄ UÊ ∑ §
˝◊ ‚ 
ÿ Q
È § , © Uû Ê ◊ Œ ‡ Ê
Ÿ
¸ Ë ÿ ∑ §
Ê ÿ ¸∑ § ⁄UŸ ∑ Á ‹ ÿ 
„
U◊ ¥ ¬ Á ⁄ U¬ C
È U∑ §⁄ U¥‘– „
¡ ‹ ‚ ◊ „
Í U! • Ê
¬ ∑ § Ê
‚ ’ ‚ ∑ § À ÿ Ê áÊ ¬ Œ
˝ ¡ Ê ⁄ U‚ ÿ „ UÊ°Á fl l ◊ ÊŸ
„
,
Ò© U‚ ⁄ U‚ ∑ §
¬ Ê Ÿ ◊ ¥ „U◊ ¥ fl ‚
Ò „ UË ‡ Ê ÊÁ ◊‹
∑ § ⁄
U¥‘, ¡ ‚
Ò  fl Êà‚ À ÿ ‚ ÿ Q
È § ◊ ÊÃ Ê ∞ °• ¬ Ÿ 
Á
‡ ʇ Ê •
È Ê ¥ ∑ §Ê ∑ § Àÿ ÊáÊ∑ § Ê⁄ UË Œ ÇÈ ä Ê ⁄ U‚ ‚ ¬ c
È≈ U
∑ § ⁄ UÃ Ë „ –
¥Ò „ U ¡ ‹ ‚ ◊ „
Í U! • ʬ ∑ § Ê fl „ U
∑ §Àÿ ÊáÊ ¬ Œ
˝ ⁄ U‚ ¬ ÿ Ê
#
¸ M § ¬ ◊ ¥ „ U◊ ¥ ¬ Ê˝# „ UÊ –

Á
¡ ‚ ⁄ U‚ ‚ • Ê ¬ ‚ ê ¬ áÍ Ê ¸Á fl ‡ fl ∑ §Ê
Ã #
Î
∑ § ⁄ UÃ „ U¥Ò, • Ê
⁄
Ò UÁ ¡ ‚ ∑ §
∑ § Ê ⁄ Uá Ê • Ê ¬ „ U◊Ê ⁄ U‘
©
Uà ¬ Á ûÊ „ U¥Ò, Á Ÿ Á ◊ Ã ÷ ÃÍ „ U¥Ò, ∞ ‚
 ¡ Ÿ Ê ¬
ÿ Ê
ª
 Ë
• ¬ Ÿ ª áÈ Ê Ê¥ ‚ „ U◊ ¥ • Á ÷ ¬ ÍÁ ⁄ Uà ∑ § ⁄ ‘¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 142
H · Ê « U‡ Ê
Ê ¬ ø Ê⁄ U¬ Í¡ Ÿ H
˙ üÊ Ë ª Êÿ òÊ ËŒ √ÿ ÒŸ
◊—–
• Êfl Ê „ Uÿ Ê Á◊ , S Õ Ê¬ ÿ
ÊÁ
◊ Hv
H
• Ê‚ Ÿ ¢‚ ◊ ¬¸ÿ Ê Á
◊ HwH
¬
Ê l ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á ◊ H xH
• Éÿ Z‚ ◊ ¬ ¸ÿ ÊÁ ◊ H y
H
• Êø ◊ Ÿ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ ÊÁ ◊ HzH
F ÊŸ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ ÊÁ ◊ H {H
fl
S òÊ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á ◊ H |
H
ÿ ôÊÊ ¬ flËà ¥Ô ‚ ◊ ¬¸ÿ Ê
Á
◊H }H
ª 㜠¥Á fl‹ ¬ ÿ ÊÁ ◊ H ~
H
• Ê̌
Ã Ê Ÿ ˜Ô ‚ ◊ ¬ ¸ÿ ÊÁ ◊ HvÆH
¬
Èc ¬ Ê Á áÊ ‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á
◊ Hv
v H
œÍ¬ ¥• ÊÉÊ ˝Ê¬ ÿ Ê Á ◊ H v w
H
Œ
Ë ¬ ¥Œ ‡ Ê
¸ÿ Ê Á◊ H v
x H
Ÿ Òfl
l ¢Á Ÿ fl Œ ÿ Ê Á◊ H v
yH
ÃÊ ê ’ Í‹ ¬ ͪ Ë »§ ‹ Ê
Á
Ÿ ‚◊¬¸ÿ
Ê
Á◊H
v
z
H
Œ
Á Ê̌
áÊ Ê¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á
◊ Hv{
H
‚ flʸ÷ Êfl • Ê̌Ã Ê Ÿ˜Ô ‚◊¬¸ÿÊ
Á
◊–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 143
Ã Ã Ê Ÿ ◊ S ∑ § Ê ⁄ ¢U ∑ § ⁄ UÊ Á◊ -
˙ Sà ÈÃ Ê ◊ ÿ Ê fl ⁄ UŒ Ê fl
Œ◊ Ê
à Ê
¬ ˝ø Ê Œ ÿ ãÃ Ê ¢¬ Êfl ◊ Ê Ÿ Ë Ám ¡ Ê Ÿ Ê◊ ˜Ô–
• Êÿ È—
¬ ˝Ê
áÊ ¢¬ ˝¡ Ê ¢¬ ‡ ÊÈ¢ ∑ §
ËÁ
à Zº ˝ÁfláÊ ¢
’ ˝r ÊÔfl ø ¸‚ ◊ ˜Ô– ◊ s Ô¢ Œ û fl Êfl
˝¡ Ã
’ ˝r ÊÔ‹ Ê
∑ §◊ ˜Ô– - • Õ fl ¸. v ~.|v .v
• Õ Ê
¸Ã ˜- „ U◊ ‚ Ê œ ∑§Ê
¥ m Ê
⁄ UÊ SÃ ÈÃ
(
¬ ÍÁ¡ à ) „ ÈUß ¸, • ÷ Ë C ÔU » §‹ ¬ ˝Œ Ê
Ÿ ∑ §⁄UŸ 
fl Ê ‹ Ë , flŒ ◊ Ê Ã Ê ( ª Ê ÿ òÊ
Ë) Ám ¡ Ê¥ ∑ §
Ê
¬ Á fl òÊ Ã Ê • ÊÒ⁄ U¬ ̋⁄ Uá Ê Ê ¬ ˝ŒÊ
Ÿ ∑ §⁄UŸ  fl Ê‹ Ë
„
Ò¥U– • ʬ „ U◊ ¥ Œ Ë ÉÊ ¸¡ ËflŸ, ¬ ˝Ê
áÊ ‡ Ê Á
Ä Ã ,
‚ È‚ ãà Á à , üÊ D ÔU ¬ ‡ Ê È( œ Ÿ), ∑ §ËÁà ¸, œ Ÿ -
fl Ò÷ fl • Ê Ò⁄ U ’ ˝r Ê Ôà ¡ ¬ ˝ŒÊ Ÿ ∑ §⁄U∑ §
’ ˝r Ê
Ô‹ Ê
∑ §∑ § Á‹ ∞ ¬ ˝S Õ ÊŸ ∑ §⁄¥U–
H • Éÿ ¸H
˙ Ã Ê
¬ òÊ ÿ „ U⁄ ¢U Á Œ √ ÿ ¢,
¬ ⁄ U◊ Ê
Ÿ ㌠‹ Ê̌
áÊ ◊ ˜Ô–
Ÿ ◊ S ÃÈè ÿ ¢¡ ª h Ê Á òÊ !
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 144
• Éÿ ZŸ — ¬ ˝Á à ª Îs ÔÃ Ê ◊ ˜ÔH
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U¡ ª Ö¡ Ÿ ÁŸ !„U◊ •Ê
¬ ∑ §Ê 
¬˝á Ê Ê ◊ ∑ §⁄ Uà „ Ò¥U– ¬ ⁄ U◊ • Ê Ÿ
㌠Sfl
M § ¬
Œ
ÒÁ „ U∑ § , Œ ÒÁ fl ∑ § , ÷ Ê
ÒÁÃ ∑ § Ã Ê
¬Ê ¥ ∑§
Ê
Œ Í⁄ U
∑§ ⁄ UŸ  fl Ê ‹ „ U◊ Ê⁄ U ß ‚ • Éÿ ¸∑ §Ê
ª ˝„ Uá Ê
∑§ ËÁ ¡ ÿ –
H Ÿ Òfl l H
˙ ‚ ଠÊòÊ Á‚ h ¢Ÿ Òfl l ¢,
Á
fl Áfl œ ÷ ÊÖ ÿ ‚ ◊ Áã√ Ê Ã ◊ ˜Ô–
Á
Ÿ fl Œ ÿ Ê Á◊ Œfl Á ‡Ê ,
‚ ÊŸ Ȫ Ê ÿ Òª ΄UÊ áÊ Ã Ã ˜ÔH
• Õ ÊÃ
¸ - ˜ Á fl Á ÷ 㟠÷ Ê
Ö ÿ ¬ ŒÊÕ
Ê Z ‚ 
ÿ ÄÈ Ã , üÊ D
 UÔ¬ Á fl òÊ ¬ Ê òÊ Ê ¥ ◊ ¥ Á ‚ h Á∑ §
ÿÊ
„ UÈ• Ê
(
¬ ∑ § Êÿ Ê „ UÈ• Ê
) ÿ „ UŸ fl
Òl  „ UÒ–
„U Œ fl
¬ÖÍ ÿ !
• ʬ ∑ §
 • Ÿ ø
È ⁄ UÊ¥ ‚ Á„ Uà • ʬ ∑
§Ê ‚ ◊Á ¬ Ã
¸
∑
§ ⁄Uà „ Ò¥U– ∑ Χ ¬ ÿ Ê ß‚ ª ˝„ Uá Ê ∑ §
Ë
Á¡ ∞–
H • Êø ◊ Ÿ H
˙ fl Œ Ê Ÿ Ê◊ Á
¬ fl l Êÿ Ò,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 145
Œfl ÊŸ Ê ¢Œ fl à Ê
à◊ Ÿ –
◊ ÿ Ê s ÔÊø ◊ Ÿ ¢Œ ûÊ ¢,
ª ΄UÊ áÊ ¡ ª Œ ËE Á ⁄U!H
• Õ Ê ¸Ã ˜- fl Œ Ê ¥ m Ê⁄ UÊ÷ Ë• fll ,
Œfl Ã Ê • Ê¥ m Ê⁄ UÊ ‚ ê ¬ ÍÖ ÿ , òÊ Ò‹Ê
Ä ÿ ∑ §
Ë
• œ Ë
‡ fl Á ⁄ U! „ U◊ Ê ⁄  m Ê ⁄ UÊÁ Œÿ  ª ÿ
• Ê
ø ◊ Ÿ M §¬ ¡ ‹ ∑ §
Ê ª ˝„ Uá Ê ∑ §
ËÁ
¡ ∞U–
H ¬Èc¬ ÊT Á ‹ H
‚ ÷ Ë ¬ Á ⁄ U¡ Ÿ ¬ Èc¬ ∑ § Ë Ã ⁄ U„ U¡ Ë
fl Ÿ ∑ ˝§
◊
• ¬ Ÿ Ê Ÿ , Œ fl
à fl ∑ § ◊ ʪ ¸∑ § Ê
• ¬Ÿ Ê
Ÿ
∞ fl¥ß ¸UE ⁄ UË ÿ ‚ fl Ê ◊ ¥ ¡ Ë fl Ÿ ∑§
Ê ‹ ª Ê
Ÿ
∑ § Êfl ˝Ã ‹ ¥– Œ flª áÊ Ê ¥ Ÿ ∑ Χ ¬ Ê
¬ Ífl
¸∑ § ÿôÊ Ë
ÿ
¬ ˝Á ∑ ˝§
ÿ Ê◊ ¥ ¡ Ê ‚ „ Uÿ Ê ª ◊Ê ª ¸Œ‡ Ê
¸Ÿ
‚ ¥⁄
U Ê̌ áÊ Á Œ ÿ Ê „ ÒU, © U‚ ∑ §
Ê • Ê÷ Ê⁄ U◊ Ê Ÿ Ã

„
ÈU∞ „ UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌
à ¬ Èc ¬ ‹ ∑ §⁄
U
¬ Èc ¬ ÊÜ¡ Á ‹ ‚ ◊ Á ¬ ¸Ã ∑ §⁄ ‘¥U–
˙ ÿ ôÊ Ÿ ÿ ôÊ ◊ ÿ ¡ ãà Œ fl Ê—
Ã Ê Á
Ÿ œ ◊ Ê ¸Á
áÊ ¬ ˝â Ê ◊ Ê ãÿ Ê‚ Ÿ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 146
à „ UŸ Ê ∑ ¢§ ◊ Á
„ U◊ Ê
Ÿ — ‚ ø ãÃ
ÿ òÊ ¬
Ífl ̧ ‚ Ê äÿ Ê — ‚ Áãà Œfl Ê—H -x
v .
v
{
˙ Áfl
‡ fl à ‡ ø̌ ÊÈL §
à Áfl ‡ flà Ê◊ ÈπÊ
Á
fl ‡ fl
Ã Ê ’ Ê„ ÈUL
§
à Á fl‡ flà S¬ Ê Ã ˜Ô–
‚ ¢’ Ê
„ UÈè ÿ Ê ¢œ ◊ Á à ‚ ê ¬ à òÊ Ò—
l ÊflÊ÷ Í◊ Ë ¡ Ÿ ÿ Ÿ ˜Ô Œ fl̆ ∞ ∑ § — H
˙ ◊ãòÊ ¬ Èc ¬Ê T Á ‹ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á◊ –
H ‡ Ê
ÿ Ÿ H
⁄
UÊ Á
òÊ ◊ ¥ Œ fl ¬˝Á à ◊ Ê• Ê ¥ ∑ §Ê‡ Ê ÿ Ÿ ∑§
⁄ UÊ
Ÿ
∑§ Ë ¬⁄ Uê ¬ ⁄ UÊ „ ÒU– à Œ Ÿ È‚ Ê⁄ U¬ Œ ʸ«
UÊ ‹
∑ §
⁄U
• Ê
fl ‡
ÿ ∑ §• Ê ë¿ UÊŒ Ÿ ¬ ˝Á à ◊ʬ ⁄U
ø …∏UÊ
∑§⁄ UŸ Ë ø Á ‹ π ◊ ãòÊ ‚ ‡Êÿ Ÿ ∑§
Ë
¬˝ÊÕ ¸Ÿ
Ê ∑ § Ë ¡ Ê∞ –
˙ ß◊ Ê ¢¬ Í¡ Ê
¢◊ ÿ Ê ŒÁ fl !
ÿ Õ Ê‡
ÊÄ àÿ Ȭ ¬ Ê ÁŒ à Ê◊ ˜Ô–
‡
Ê ÿ ŸÊÕ Z ◊ „ UÊ Œ Á fl ! fl ˝¡
SflS Õ
Ê Ÿ ◊ Èû Ê ◊ ◊ ˜ÔH
• Õ Ê¸Ã ˜- „ U ◊ „ UÊ Œ Áfl ! ÿ ÕÊ ‡
Ê
ÁÄ Ã
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 147
„
U◊ Ê
⁄U m
Ê
⁄
UÊ
‚ ê¬Ê
ÁŒ
à ¬
Í¡Ê∑§
Ê
ª˝„
Uá Ê
∑ §Ë
Á
¡ ∞ Ã
ÕÊ
⁄UÊ
ÁòÊ
‡Ê
ÿ Ÿ
∑§
Á‹∞
•÷ Ë CÔU
©
Uû Ê
◊ SÕ
Ê
Ÿ¬⁄U¬œ
ÊÁ
⁄U∞
–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 148

ç
ßç
àæ
CïU ·
¤
Üà
æ
-Â
êÁ
Ù
H ∑ §
‹ ‡ Ê S
Õ Ê¬ Ÿ H
‚ Íò Ê ‚ V Ã -
∑§ ‹ ‡ Ê ∑ §
Ë S Õ Ê
¬ Ÿ Ê • Ê ⁄
Ò U¬ ¡
Í Ê ‹ª ÷ ª
¬à˝ ÿ ∑
§ ∑ §
◊ ∑
¸§ Êá« U◊ ¥ ∑ § Ë ¡ ÊÃ Ë „ UÒ–‚Ê ◊ Ê ãÿ
M§ ¬ ‚ ∑ §‹ ‡ Ê ¬ „ U‹ ‚ à ÿ
Ò Ê ⁄ U⁄ Uπ Ê⁄
U„ UÃ Ê „ UÒ
• Ê⁄
Ò U¬ ¡
Í Ÿ ∑ §
˝◊ ◊ ¥ © U‚ ∑§ Ê ¬ ¡
Í Ÿ ∑ §⁄ UÊ
Á
Œ ÿ Ê ¡ Ê ÃÊ „ UÒ– ÿ Á
Œ ∑ § „ UË ¥ß ‚ ¬ ∑
˝§
⁄Uá Ê ∑ § Ê
Á
fl S Ã Ê ⁄ U ∑ §⁄ UŸ Ê• Êfl ‡ ÿ ∑ §‹ ª,
 Ã Ê 
S
Õ Ê¬ Ÿ Ê ∑ §
 Á ‹ ∞ Ÿ Ë ø  Á Œ ÿ  ª ÿ  ¬ Ê ø
°
©
U¬ ø Ê ⁄U∑ §
⁄ UÊ
ÿ ¡ Ê
à „ U¥Ò– ÿ „ U© U¬ øÊ
⁄ U¬ áÍ Ê ¸
„
UÊ Ÿ
 ¬ ⁄ U∑ §
‹ ‡ Ê ¬ Ê
˝â Ê Ÿ
¸ Ê ∑ §
⁄ U∑ §
 • Ê
ª ’ … U∏Ê
¡ Ê Ã Ê „UÒ– ÿ „ UÁ fl S Ã Ã
Î ∑ § ‹ ‡Ê S âÊ Ê¬Ÿ, ¬ Ê
˝á Ê
¬Á
˝Ã D UÔÊ
, ª „
Î U¬ fl
˝‡ Ê, ª „
Î U‡ ÊÊ Áãà ,Ÿ fl ⁄ UÊ òÊ
¡ ‚
Ò ¬ ∑
˝§ ⁄
Uá Ê Ê¥ ◊ ¥ ¡ Ê «
 U∏Ê ¡ Ê‚ ∑ § à Ê
„ UÒ– ’ « U∏
ÿ ôÊ Ê
¥ ◊ ¥ Œ fl
 ¬ ¡
Í Ÿ ∑ §
 ¬ fl
Í ¸¬ œ
˝ Ê Ÿ∑ §‹ ‡ Ê
• âÊ fl ʬ Üø fl Á
Œ ∑ §
Ê • Ê¥ ∑ §
¬ Ê ø
° Ê ¥ ∑ §‹
‡ ÊÊ¥ ¬ ⁄ U
∞ ∑ §‚ ÊÕ ÿ „ U© U¬ øÊ ⁄ U∑ §⁄ Ê ÿ ¡ Ê ‚ ∑
§ Ã „ U¥Ò–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 149
 SÕ Ê ¬Ÿ Ê ¬ ˝‚ X ÔU ∑ § Á
‹ ∞ ⁄ °Uª Ê „ ÈU• Ê
∑§ ‹ ‡Ê,© U‚ ∑ §Ÿ Ë ø  ⁄ Uπ Ÿ  ∑ § ÊÉ Ê ⁄ UÊ
(
ß ¸« U‹ Ë) , • ‹ ª ¬ Ê
òÊ ◊ ¥ ‡ ÊÈh ¡ ‹ ,
∑§ ‹ ÊflÊ, ◊ X ÔU‹ º ˝√ ÿ , Ÿ Ê Á
⁄Uÿ ‹ ¬ „ U‹ ‚ 
à Òÿ Ê⁄U⁄ Uπ Ÿ ø ÊÁ„ U∞ –
Á
‡ Ê Ê̌
áÊ ∞ fl¢¬ ̋⁄ Uá ÊÊ -
∑§ ‹ ‡Ê ∑ §Ê
‚ è Ê ËŒ fl ‡ ÊÁ Q §
ÿÊ ¥, ÃË Õ Ê Z • Ê Á Œ
∑ §Ê‚ ¢ÿ ÈQ §¬ ˝Ã Ë ∑ §◊ Ê Ÿ ∑ § ⁄ U,© U‚ 
S
Õ ÊÁ¬ à - ¬ ÍÁ¡ à Á ∑ §ÿ Ê ¡ ÊÃ Ê „ ÒU– ∑ §‹ ‡ Ê
∑§ Êÿ „ Uª ÊÒ⁄ Ufl Á
◊ ‹ Ê „ÒU,© U‚ ∑ §Ë œ Ê
⁄ Uá Ê
∑§ ⁄ UŸ ∑ §Ë Ê̌ ◊ à Ê
- ¬ ÊòÊ Ã Ê ‚ – ÉÊ≈ US Õ Ê
¬ Ÿ
∑§ ‚ ÊÕ S ◊ ⁄ Uá Ê ⁄ Uπ Ê ¡ Ê
Ÿ Ê ø Ê Á„ U∞ Á ∑ §
„
U⁄ U√ ÿ Á
Q §
, „ U⁄ U Ê̌ ò Ê , „U⁄ US Õ Ê Ÿ ◊ ¥ œ Ê
⁄ Uá Ê
∑§ ⁄ UŸ ∑ § Ë • ¬ ŸËÊ̌ ◊ à ʄ UÊ ÃË „ ÒU– © U‚ 
‚ ¡ Ê
ÿ Ê- ‚ °fl Ê ⁄ UÊ ¡ Ê Ÿ Ê øÊ Á „ U∞ – © U‚ ∑ §
Á
‹ ∞ ©U¬ ÿ ÈQ § • Êœ Ê⁄ UÁŒ ÿ Ê¡ Ê Ÿ Ê ø Ê Á„U∞ –
¬ ÊòÊ ◊ ¥ ¬ Á
fl òÊ ¡ ‹ èÊ ⁄ Uà „ Ò¥U– üÊ h Ê
• ÊÒ⁄ U¬ ÁflòÊ Ã Ê ‚ ÷ ⁄ UË
- ¬
Í⁄ UË ¬ Ê òÊ Ã Ê „ UË
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 150
œ ãÿ „ UÊ Ã Ë „ ÒU– © U‚ ◊ ¥ ◊ X ÔU‹ º ˝√
ÿ « UÊ ‹ Ã 
„
Ò¥U– ¬ Ê òÊ Ã Ê∑ §
Ê  ◊ X ÔU‹ ◊ ÿ ª Èá Ê Ê¥ ‚ 
Á
fl ÷ ÍÁ · à Á ∑§ ÿ Ê ¡ Ê Ÿ Ê ø Ê Á„ U∞ – ∑ §‹ Êfl Ê
’ Ê °œ Ÿ  ∑ §
Ê• Õ ¸ „ ÒU- ¬ Ê òÊ Ã Ê∑ §Ê 
• Ê Œ ‡ Ê
¸fl Ê ÁŒ Ã Ê ‚  • Ÿ È’ Á 㜠à ∑ §
⁄ UŸ Ê
–
Ÿ Ê Á ⁄Uÿ ‹ -üÊ Ë
» § ‹ , ‚ Èπ - ‚ Ê Ò÷ ÊÇÿ ∑ § Ê
¬ ˝Ã Ë
∑ § ◊ Ê Ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU– © U‚ ∑ § Ë S Õ Ê ¬ Ÿ Ê
∑ § Ê Ã Êଠÿ ¸„ ÒUÁ ∑§ ∞ ‚ Ë √ ÿ fl ÁS Õ Ã ¬ Ê òÊ Ã Ê
¬ ⁄ U„ UË‚ Èπ -
‚ ÊÒ÷ ÊÇÿ Á S âÊ ⁄ U⁄ U„ Uà „ Ò¥U–
Á
∑ ˝§ ÿ Ê • ÊÒ⁄ U÷ Ê
fl Ÿ Ê -
¬ Ê °ø Ê ¥ © U¬ ø Ê⁄ U∞ ∑ §- ∞ ∑ § ∑ §⁄U∑ § ◊ ãòÊ Ê¥ ∑ §
‚ Ê Õ ‚ ê ¬ Û Ê ∑ §⁄ ¥U, © UŸ ∑ §• Ÿ ÈM §¬ ÷ Ê fl Ÿ Ê
‚ ÷ Ë ‹ Êª ’Ÿ Êÿ ⁄ Uπ ¥–
v ÉÊ ≈ US Õ Ê¬ Ÿ -◊ ãòÊ Ê ë ø Ê
⁄ U∑ §
‚ ÊÕ ∑ § ‹ ‡ Ê
∑ §
Ê Á Ÿ œ Ê
Á
¸⁄ Uà S Õ ÊŸ ÿ Ê ø Ê
∑
Ò§ Ë• Ê Á
Œ ¬ ⁄ U
S Õ ÊÁ ¬ à ∑ §⁄
U–
¥ ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑§⁄ U¥ Á ∑§ • ¬ Ÿ -

• ¬ Ÿ ¬ ÷˝ Ê fl Ê̌
ò Ê ∑ § Ë ¬ Ê òÊ Ã Ê ¬ ÷
˝ È
ø ⁄ Uá Ê Ê
¥ ◊¥ S Õ Ê Á¬ à ∑ §⁄U⁄ U„„ U¥Ò–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 151
 ˙ • Ê Á ¡ ÉÊ ˝∑ § ‹ ‡ Ê ¢
◊ s ÔÊ à fl Ê Áfl ‡ ÊÁ ã à fl ㌠fl — –
¬
ÈŸ M § ¡ Ê ¸Á Ÿ fl ûÊ ¸S fl ‚ Ê Ÿ —
‚ „ Ud ¢œ Èˇ fl Ê L§ œ Ê ⁄ UÊ ¬ ÿ S √Ê Ã Ë
¬
ÈŸ ◊ ʸÁ fl ‡ Ê Ã Ê
º ˝Á ÿ — – -} . yw
• Õ Ê¸Ã ˜- „U ◊ Á „ U◊ Ê ◊ ÿ Ë ª Ê Ò! • ʬ
ß
‚ ∑ § ‹ ‡ Ê (ÿ ôÊ ‚ © Uà ¬ 㟠¬Ê · áÊ
ÿÈÄ Ã ◊ á« U‹ ) ∑ § Ê  ‚ Í°É Ê
 ( fl ÊÿÈ ∑ §
◊ Êäÿ ◊ ‚  ª ˝„ Uá Ê∑ §⁄¥U) , ß
‚ ∑§
‚ Ê◊ Ê Á Œ ¬ Ê · ∑ § à û fl • Ê
¬ ∑ § • ㌠⁄U
¬
˝Á √Ê C ÔU„ UÊ¥– © U‚ ™ § ¡ Ê ¸∑ § Ê ¬ ÈŸ — ‚ „ Ud Ê¥
¬
Ê · ∑ §œ Ê⁄ UÊ• Ê ¥ m Ê ⁄ UÊ „ U◊ ¥ ¬ ˝Œ ÊŸ
∑
§ ⁄ ¥U– „ U◊ ¢ ¬ ÿ S fl Ã Ë ( Œ ÈÇ œ , ª ÊÒ•Ê ¥ ∑§
¬
Ê · ∑ § - ¬ ˝fl Ê „ UÊ¥) ∞ fl ¢∞ ‡ fl ÿ ¸• Ê Á
Œ ∑ §
Ë
¬
ÈŸ — -¬ ÈŸ — ¬ ˝Ê Á# „ UÊ –
w¡ ‹ ¬ Í⁄ Uá Ê - ◊ ãòÊ Êì Ê Ê⁄ U ∑ §‚ ÊÕ
‚ Êfl œ Ê Ÿ Ë ‚ ‡ Ê Èh ¡ ‹ ∑ § ‹ ‡
Ê ◊ ¥
è
Ê ⁄ ¥U– ÷ Ê fl Ÿ Ê∑ § ⁄ ¥U Á ∑ §‚ ◊Á ¬ ¸Ã
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 152
 ¬ ÊòÊÃ Ê ∑ § Ê π Ê ‹ Ë ¬ Ÿ üÊ h Ê
-‚ ¢flŒ Ÿ Ê
‚ , Ã ⁄ U‹ ÃÊ- ‚ ⁄ U‹ Ã Ê ‚  ‹ ’ Ê ‹ ’
÷ ⁄ U⁄ U„UÊ „ ÒU–
˙ fl L§ áÊ S ÿ Ê
û Ê ê ÷ Ÿ ◊ Á ‚ fl
L§ áÊ S ÿ
S∑ §ê ÷ ‚ ¡ ¸Ÿ Ë S âÊ Ê 
flL§áÊ S ÿ̆ ´§ à ‚ Œ ãÿ Á ‚
flL§áÊ S ÿ̆ ´§ ‚ Œ Ÿ ◊ Á ‚
flL§áÊ S ÿ̆ ´§ à ‚ Œ Ÿ ◊ Ê
‚ Ë ŒH- y . x {
• Õ Ê
Ã
¸- ˜ „ U ∑ §
Ê D UÔ © U¬ ∑ § ⁄ Uá Ê !• Ê
¬ fl L §áÊ
M §
¬ Ë ‚ Ê ◊ ∑ §
Ë © UÛÊÁ Ã ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê
‹ „ UÊ
–
¥ „ U
‡
Ê ê ÿ! • Ê ¬ fl L §
áÊ Œ fl
 ∑ § Ë ªÁà ∑ § Ê 
Á
S Õ ⁄U∑ § ⁄ U–
¥ ( © UŒ ê
È’ ⁄ U∑ §
Ê D UÔ Á ŸÁ
◊ Ã
¸ „ U
• Ê
‚ ㌠!) • Ê
¬ ÿ ôÊ ◊ ¥ fl L § áÊ (M§¬ Ë ’ œ
° 
„
U∞
È ‚ Ê ◊
 ) ∑ §
 • Ê‚ Ÿ S fl
M§¬ „ U–
¥Ò
• Ê
‚ ãŒ Ë ¬ ⁄UÁ ’ ¿ U „ U∞
È „ U ∑ §
Îc
áÊÊÁ¡ Ÿ !˜
• Ê
¬ fl L § áÊ M§¬ Ë ‚ Ê◊
 ∑ §
ÿ ôÊ -SÕ ÊŸ „ U–
¥Ò
flSòÊ ◊ ¥ ’ œ
° „ U∞
È fl L § áÊ ( M §
¬ Ë ‚ Ê
◊
 !) ∑ §

• Ê
‚ Ÿ S fl M§ ¬ ß ‚ ∑ §
Îc áÊ Ê
Á¡Ÿ ˜¬ ⁄ U
‚ π
È ¬ fl
Í∑ ¸§ • Ê‚ Ÿ ª „
˝ Uá Ê ∑ § ⁄ U–
¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 153
x ◊ X ‹ º ˝√ ÿ S Õ Ê¬ Ÿ - ◊ ãòÊ ∑ § ‚ Ê Õ
∑ § ‹ ‡ Ê◊ ¥ Œ Ífl ʸ- ∑ ȧ ‡ Ê , ¬ ÍªË » §
‹ -
‚ Ȭ Ê⁄ UË , ¬ Èc ¬ • Ê Ò⁄ ¬ Ñ Ufl « UÊ
‹ ¥–
÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §⁄ ¥UÁ ∑ § S Õ Ê Ÿ • ÊÒ⁄ U√ ÿ ÁQ §à fl
◊ ¥ Á ¿ U¬ Ë ¬ Ê òÊ Ã Ê ◊ ¥ Œ Ífl Ê ¸¡ Ò‚ Ë ¡ Ë fl Ÿ Ë
‡Ê Á Q § , ∑ ȧ‡ Ê ¡ Ò‚ Ë ¬ ˝π ⁄ UÃ Ê , ‚ Ȭ Ê ⁄ UË
¡ Ò‚ Ë ª Èá Ê ÿ ÈQ § Á S âÊ ⁄ UÃ Ê , ¬ Èc ¬ ¡ Ò‚ Ê
©UÑ UÊ ‚ Ã Õ Ê ¬ Ñ Ufl Ê ¥ ¡ Ò‚ Ë ‚ ⁄U‹ Ã Ê ,
‚ Ê Œ ª Ë ∑ §Ê ‚ Üø Ê⁄ UÁ ∑ § ÿ Ê ¡ Ê ⁄U„ UÊ „ ÒU–
˙ à fl Ê ¢ª 㜠fl Ê ¸˘ • π Ÿ °S à flÊ¥
ß ãº ˝S à fl Ê ¢’ ΄ US ¬ Áà — –
à fl Ê ◊ Ê · œ ‚ Ê◊ Ê ⁄ UÊ ¡ Ê
Á fl m Ê ã ÿ̌ ◊ Ê Œ ◊ Èë ÿ à H - v w . ~}
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U • Ê· œ ! ª 㜠fl Ê Z ( • Ê · Áœ
ª Èá Ê Ê ¥ ∑ § Ê ¬ „ Uø Ê Ÿ Ÿ  fl Ê‹ ) Ÿ • Ê ¬ ∑ § Ê
π Ÿ Ÿ Á∑ § ÿ Ê ,ß ãº ˝Œ fl • Ê Ò⁄ U
’ ΄ US¬ Áà Œ fl ( ¬ ⁄ U◊ fl Ò÷ fl ‚ê ¬ ãŸ
• Ê
Ò⁄ U fl Œ fl û Ê Ê Á fl m Ê Ÿ ˜Ô) Ÿ  • Ê ¬ ∑ § Ê
π Ÿ Ÿ Á ∑ §ÿ Ê , à ’ • Ê· Áœ ¬ Á à ‚ Ê◊
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 154
 Ÿ • ʬ ∑ § Ë © U¬ ÿ Ê Áª Ã Ê ∑ § Ê
¡ Ê Ÿ ∑ §
⁄ U
Ê̌ ÿ ⁄ UÊ ª ∑ § ÊŒ Í⁄UÁ ∑ §ÿ Ê–
y ‚ òÍ Êfl C
 UÔŸ - ◊ ãòÊ ∑ §
 ‚ Ê Õ ∑ § ‹ ‡ Ê ◊ ¥
∑ § ‹ Êfl Ê ‹ ¬ ≈
 U¥– ÷ Êfl Ÿ Ê ∑ §⁄ U¥Á
∑ § ¬ Ê òÊ ÃÊ
∑ § Ê • flÊ Ü¿ UŸ Ëÿ Ã Ê‚  ¡ «
È U∏Ÿ  ∑ §Ê
• fl‚ ⁄ UŸ Œ ∑
§ ⁄ U© U‚ • ÊŒ ‡ Êfl
¸Ê Á Œ Ã Ê ∑ §

‚ Ê Õ • Ÿ ’
È Á 㜠à ∑ § ⁄ U⁄ U„ U „ U¥Ò, ß ‡
¸Ê
• Ÿ ‡
ÈÊ Ê‚ Ÿ ◊ ¥ ’ Êœ
° ⁄ U„ U„U¥Ò–
˙ ‚ È¡ Ê Ã ÊÖ ÿ Ê Á
à · Ê
‚ „ U‡ Ê◊ ¸ fl M § Õ ◊ Ê
‚ Œ àS fl —
–
flÊ ‚ Ê • ª A Á fl E M § ¬ ú
‚ ¢√ ÿ ÿ S √ Ê Áfl ÷ Êfl ‚ Ê H - v v .y Æ
• Õ Ê
¸Ã ˜- „ U• Á ÇŸ Œ fl !• ʬ à ¡ ÿ ÈÄ Ã
Ö fl Ê
‹ Ê• Ê¥ ‚  Á fl Áœ fl
à ˜Ô ¬ ˝Ö fl Á‹ Ã
„ UÊ ∑§⁄ U, üÊ D ÔU‚ Èπ ¬ ˝Œ ÿ ôÊ fl Á
Œ ∑ §Ê ∑§Ê 
‚ ȇ ÊÊÁ÷ à ∑ §⁄ ¥U– „U∑ § Ê Á ãà ◊ Ê Ÿ ˜Ô • ÇŸ !
• Ê ¬ • ¬ Ÿ Ë Á fl Á‡ ÊC ÔU • Ê ÷ Ê ‚  fl S òÊÊ ¥
∑ § Ë ÷ Ê °Á
à ¡ ª à ˜Ô ∑ § Ê÷ ‹ Ë ¬ ˝∑ §Ê
⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 155
 œ Ê ⁄ Uá Ê∑ § ⁄ ¥U • Õ Ê¸Ã ˜Ô ¬ ÎÁ Õ fl Ë∑ § Ê
• Êfl ⁄ Uá Ê ’ Ÿ ∑ § ⁄ U© U‚ ∑ §Ë ‚ È⁄ U Ê̌ Ê ∑ §⁄ ¥U–
zŸ Ê Á⁄ U∑ § ‹ ‚ ¢S Õ Ê ¬Ÿ - ◊ ãòÊ ∑ § ‚ Ê
Õ
∑§ ‹ ‡ Ê ∑ §™ § ¬ ⁄ UŸ ÊÁ ⁄ Uÿ ‹ ⁄ Uπ ¥–
÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥U Á ∑ § ß C ÔU ∑ § ø ⁄Uá Ê Ê ¥ ◊ ¥
‚ ◊ Á ¬ ¸Ã ¬ Ê òÊ Ã Ê ‚ Èπ - ‚ Ê Ò÷ ÊÇÿ ∑ § Ë
• Êœ Ê⁄ U’ Ÿ ⁄ U„ UË „
ÒU– ÿ „ UÁ Œ √ÿ ∑ §‹ ‡ Ê
¡ „ UÊ °S âÊ ÊÁ ¬ à „ ÈU• Ê „ ÒU, fl „ UÊ °∑ § Ë ¡ « ∏U-
ø Ã Ÿ Ê ‚ Ê ⁄ UË ¬ Ê òÊ
Ã Ê ß ã„ UË ¥‚ ¢S ∑ § Ê⁄ UÊ
¥
‚ è Ê ⁄ U⁄ U„UË „ ÒU–
˙ ÿ Ê— » §Á ‹ Ÿ Ëÿ ʸ˘
• » § À Ê Ê ˘ • ¬ Èc ¬ Ê ÿ Ê
p ¬ ÈÁ c ¬ áÊ Ë — –
’ ΄ US ¬ Á à ¬ ˝‚ ÍÃ Ê S Ã Ê Ÿ Ê
◊ È@ ã à fl ú „ U‚ — – - v w .} ~
• Õ Ê ¸Ã ˜- » § ‹ Ê¥ ‚ ÿ ÈÄ Ã , » §‹ Ê¥ ‚ 
⁄
UÁ „ UÃ , ¬ Èc¬ ÿ ÈÄ Ã Ã Õ Ê ¬ Èc¬ ⁄ UÁ „UÃ
∞ ‚ Ë ÿ ‚ ÷ Ë • Ê · Áœ ÿ Ê °Á fl ‡ Ê· ôÊ ,
fl
Òl m Ê ⁄Uʬ ˝ÿ ÈÄ Ã „ UÊ
Ã Ë „ ÈUß Z„ U◊ ¥ ⁄ UÊ ª Ê
¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 156
 ‚  ◊ ÈÁ
Ä Ã Á Œ ‹ Ê
∞ °– Ãଠp Êà ˜Ô ˙
◊ Ÿ Ê
¡ ÍÁá Ȩ̀· ÃÊ◊ ˜Ô.. .(◊ ãòÊ ¬ ¡ y Æ
‚ ) (
Œ ÊŸÊ¥ „ UÊ
Õ ‹ ªÊ∑ §⁄ U) ¬ ˝Á
à D ÔUÊ
∑ § ⁄¥U–’ ÊŒ ◊ ¥ ˙ à û flÊ
ÿÊ Á◊ . .(
. ◊ ãòÊ
¬ ¡ x~ ‚) ◊ ãòÊ ∑ §
ʬ ˝ÿ Êª ∑ §
⁄ UÃ 
„
ÈU∞ ¬Üø Ê
¬ ø Ê
⁄U¬ Í¡ Ÿ ∑§ ⁄
¥U • ÊÒ⁄ U˙
∑§ ‹ ‡Ê S ÿ ◊ Èπ Áflc áÊ
È—.
.
. ( ◊ ãòÊ ¬¡
y
v ‚) ß àÿ Ê
ÁŒ ◊ ãòÊ
Ê¥ ‚ ¬ ˝Ê âÊ
¸Ÿ Ê
∑ § ⁄¥U–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 157

â
ß
üÌ
æ
ðÖ
¼ýß
ðç
η
¤æ
ÂêÁ
Ù
‚ flÃ
¸ Ê ÷
 º ˝◊ á« U‹ ¬ ⁄
UÁ Ÿ ◊ A◊ ãòÊ Ê¢ ∑ §
‚ Ê
Õ
x
x Πfl
à ʕ Ê¥ ∑ §Êü Ê h Ê- èÊ
Á Q § ¬ fl
Í∑
¸§
• Ê fl Ê
„ UŸ ∑ §⁄ UŸ Ê ø Ê Á
„
U∞ – ¬ à˝ ÿ ∑
§ Œ fl
à Ê∑ §

• Ê fl Ê
„ UŸ ∑ §
 ‚ Ê Õ Á Ÿ œ Ê Á
¸⁄Uà fl ª ¸ ¬ ⁄ U
• Ê̌ Ã
, ¬ c
Ȭ , ‚ ¬
ÈÊ ⁄ UË
ø … U∏Ê
à ⁄ U„ UŸ Ê
ø ÊÁ „ U∞–
Ÿ Ê≈ U- ¬ ÈS à ∑ § ∑ §¬ ˝Ê
⁄ Uê ÷ ◊ ¥
‹ ÉÊ È‚ fl ¸Ã Ê ÷ Œ ˝∑ § Ê Á
ø òÊ Á Œ ÿ Ê ª ÿ Ê „ÒU,
©
U‚ Ë ∑ § • Ÿ È‚ Ê⁄ UÁ ŸäÊ Ê
¸Á
⁄ Uà Ÿ ê ’ ⁄ UÊ ¥ ¬⁄ U
¬Í¡ Ÿ ∑ §⁄ ‘¥U–
v ª áÊ ‡ Ê ( Á fl fl ∑ § )¬ Ë ‹ Ê
˙ ª áÊ Ê Ÿ Ê¢ à fl
Ê ª áÊ ¬ Á
à ú
„
Ufl Ê
◊ „U Á ¬ ˝ÿ ÊáÊÊ
¢ à fl Ê Á ¬ ˝ÿ ¬
Á Ã ú
„
Ufl Ê
◊ „U Á Ÿ œ Ë ŸÊ
¢ à fl Ê Á Ÿ Á œ ¬ Á à ú
„
Ufl Ê◊ „U fl ‚ Ê ◊ ◊ – • Ê„ U◊ ¡ Ê Á Ÿ
ª ÷ ¸œ ◊ Ê à fl ◊ ¡
Ê Á ‚ ª ÷ ¸œ ◊ ˜Ô–
˙ ª áÊ ¬ à ÿ Ÿ◊ — – • Êfl Ê „
Uÿ Ê Á ◊ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 158
 S
Õ Ê ¬ ÿ ÊÁ ◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ H - w x . v ~
• Õ Ê ¸Ã ˜- ¡ Ê
• ÷ ËC ÔU¬ ˝ÿ Ê ¡ Ÿ ∑ §Ë
¬
ÍÁ
à ¸∑ § Á ‹ ∞ Œfl Ã Ê • Ê ¥-Œ Òà ÿ Ê ¥ m Ê⁄UÊ
¬
Í¡ ª ÿ „ Ò¥U • Ê
Ò⁄ U‚ ê¬ Íá Ê ¸Á fl ÉÊ AÊ ¥ ∑ §Ê
‚◊ Ê# ∑ §⁄ U Œ Ÿ  fl Ê ‹  „ Ò¥U, ©UŸ
ªáÊ ÊÁœ ¬ Á à (¬ ˝◊ Õ Ê
ÁŒ ª áÊ Ê¥ ∑ §
S
fl Ê◊ Ë ) ∑ §Ê Ÿ ◊S ∑ §
Ê ⁄ U„ ÒU–
wªÊÒ⁄ UË( à ¬ S ÿ Ê)„ U⁄ UÊ
˙ • Ê ÿ ¢ª Ê Ò—¬ÎÁ o A⁄
U∑ ˝§
◊ Ë
Œ ‚ Œ Ÿ ˜Ô
◊Ê Ã ⁄¢U ¬ È⁄ U—– Á
¬ Ã ⁄ U@ ¬ ˝ÿ ãàS fl — H
˙ ª ÊÒÿ Ò̧ Ÿ ◊ —– • Ê fl Ê
„ Uÿ Ê Á ◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ ÊÁ ◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ H - x .
{
• Õ Ê Ã
¸ - ˜ ‚ ÷ Ë ∑ § Ê ‚ ’ ¬ ∑
˝§ Ê ⁄ U‚ 
◊X ‹
Ô ∑ § ⁄ UŸ  flÊ
‹ Ë Á ‡Êfl Ê ( ∑ § À ÿ Ê áÊ-
∑
§Ê Á⁄ UÁ
áÊ ) ! ‚ ÷Ë ∑ § Ê
ÿ Ê
Z ∑ §
Ê ¬ áÍ Ê ¸∑ § ⁄UŸ 
fl
Ê‹ Ë, ‡ Ê⁄ Uá Ê ŒÊòÊ Ë , Á òÊ Ÿ ò Êœ Ê Á⁄ Uá Ê Ë
,
ªÊ⁄
Ò UË, Ÿ Ê ⁄ UÊ ÿ áÊË Œ Á
fl ! ( ◊ „ UÊŒ Á
fl)
•Ê ¬ ∑ § ÊŸ ◊ S ∑§
Ê ⁄ U„ ÒU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 159
x’ ˝r
Ê ÔÊ ( ÁŸ ◊ Ê ¸á Ê ) ‹ Ê ‹
˙ ’ ˝r ÊÔ¡ ôÊ Ê Ÿ ¢¬ ˝Õ ◊ ¢¬ È⁄
USÃ Ê Á m U
‚ Ë
◊ Ã — ‚ ÈL § ø Ê fl Ÿ̆ • Êfl — –
‚ ’ Èä ã ÿ Ê˘ © U¬ ◊ Ê ˘ • S ÿ
Á
fl DÔUÊ — ‚ Ã p ÿ Ê
Á Ÿ ◊ ‚ Ã p Á
fl fl —H
˙ ’ ˝r ÊÔá Ê Ÿ ◊ —– • Êfl Ê „ Uÿ ÊÁ◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ Ê Á◊ H -
v x .
x
• Õ Ê¸Ã ˜- ‚ ÎÁC ÔU ∑ §¬ ˝Ê
⁄Uê ÷ ◊ ¥
’ ˝r
Ê ÔM § ¬ ◊ ¥ ¬ ⁄ U◊ Êà◊ ‡ÊÁ
Ä Ã ∑§ Ê
¬ ˝ÊŒ È÷ Ê
¸fl „ ÈU• Ê, fl „ UË ‡ ÊÁ Ä Ã ‚ ◊ SÃ
’ ˝r
Ê ÔÊ á« U◊ ¥ √ ÿ fl S Õ Ê M § ¬ ◊ ¥ √ ÿ Ê
#
„
ÈUß ¸– ÿ „ UË ∑ § Ê Á ãà ◊ Ê Ÿ ˜Ô ’ ˝r Ê
Ô( ‚ Íÿ ʸÁŒ)
Á
fl Á
fl œ M §¬ Ê ¥ ◊ ¥ Á S Õ Ã • ãà Á
⁄ U Ê̌ÊÁ
Œ
Á
fl Á
÷ 㟠‹ Ê ∑ §Ê ¥ ∑ §Ê Ã Õ Ê√ ÿ Ä Ã
¡ ª Ã ˜Ô ∞ fl ¢ • √ÿ Ä Ã ¡ ª Ã ˜Ô ∑ § Ê
¬ ˝∑ § ÊÁ ‡ Ê Ã ∑ § ⁄ Ã „ Ò¥U–
yÁ
fl cáÊ È( ∞ E ÿ ¸) ‚ » § Œ
˙ ß Œ ¢Á fl
c áÊ ÈÁfl ¸ø ∑ ˝§ ◊ ò Ê œ Ê ÁŸ Œ œ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 160
 ¬ Œ ◊ ˜Ô–‚ ◊ Í… U◊ S ÿ ¬ Ê ú ‚ È⁄ U S fl Ê„UÊ–
˙ Á flcáÊfl Ÿ ◊ —– • Ê fl Ê„ Uÿ Ê Á ◊ ,
S Õ Ê ¬ ÿ Ê
Á
◊ , äÿ Ê
ÿ ÊÁ◊ H - z . v z
• Õ Ê
Ã
¸ - ˜ „ UÁ flc áÊŒ
È fl
 !• Ê ¬ • ¬Ÿ Ê
‚ fl
√
¸ÿ ʬ Ë ¬ Õ
˝ ◊ ¬ Œ ¬ âÎ fl Ë ◊ ,
¥ Á m ÃË ÿ
¬ Œ • ãà Á ⁄ U Ê̌ ◊ ¥ Ã Õ Ê Ã Ã
Î Ë ÿ ¬ Œ
l ‹
È Ê ∑
§ ◊ ¥ S Õ Ê Á
¬ à ∑§ ⁄ Uà „ U¥Ò– ÷ Í‹ Ê ∑
§
• Ê
ÁŒ • Ê
¬ ∑ §
¬ Œ -⁄ U¡ ◊ ¥ • ãà Á Ÿ Á
¸„ UÃ
„
U¥Ò– • Ê
¬ ‚ fl √
¸ÿ ʬ Ë Á
fl c áÊ ÈŒ fl ∑ § Ê ÿ „
U
• Ê„ ÈUÁ à Œ
Ë ¡ ÊÃ Ë „ ÒU–
zL
§ º˝( Œ ◊ Ÿ ) ‹ Ê‹
˙ Ÿ ◊ S
à L § º ˝◊ ãÿ fl̆ © Uà Ê

Ã̆ ß · fl
Ÿ ◊ —
–
’ Ê„ ÈUè ÿÊ ◊ ÈÃ Ã Ÿ ◊ —H
˙ L §
º ˝Ê
ÿ Ÿ ◊ —– • Êfl Ê „ Uÿ Ê Á ◊ ,
S Õ Ê ¬ ÿ Ê
Á
◊ , äÿ Ê
ÿ ÊÁ◊ H -v { .v
• Õ Ê¸Ã ˜- „U L §
º ˝Œ fl ( Œ ÈC ÔUÊ¥ ∑ §
Ê

L § ‹ Ê Ÿ  fl Ê ‹ ) ! • Ê ¬ ∑ §◊ ãÿ È
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 161
 (
• Ÿ Ë Á à - Œ ◊ Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ ∑ ˝§
Ê œ ) ∑ §
¬˝Á à „ U◊ Ê ⁄ UÊ Ÿ ◊ S ∑ § Ê ⁄ U„ ÒU– • Ê
¬ ∑ §
’ Ê áÊ Ê¥ ∑ § Á ‹ ∞ „ U◊ Ê ⁄ UÊ Ÿ ◊ S ∑ § Ê
⁄ U„ ÒU–
• ʬ ∑ §ËŒ Ê Ÿ Ê
¥ ÷ È¡ Ê• Ê ¥ ∑ §Á ‹ ∞
„
U◊ Ê ⁄ UÊ Ÿ ◊ S ∑ §Ê ⁄ U„ ÒU–
{ª Ê ÿ òÊ Ë ( ´ § Ã ê ÷ ⁄ UÊ ¬ ˝ô Ê Ê ) ¬ Ë ‹ Ê
˙ ª Ê ÿ òÊ Ë Á
òÊ C Ô‰Ué ¡ ª àÿ Ÿ ÈC Ô‰U¬ ˜Ô
¬æ ˜§ Ä àÿ Ê ‚ „ U– ’ ΄ Uà ÿ ÈÁc áÊ „ UÊ
∑
§ ∑ ȧ å‚ Íø ËÁ è Ê
— ‡ Ê ê ÿ ãÃ È à fl Ê H
˙ ª Ê ÿ òÿ ÒŸ ◊ — – • Ê fl Ê„ Uÿ ÊÁ ◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ ÊÁ ◊ , äÿ Ê ÿ Ê Á◊ H - w x . x x
• Õ Ê¸Ã ˜- ( „ U ÿ ôÊ ÊÇŸ ) ! ª Ê ÿ òÊ Ë
¿ Uã Œ , Á òÊ C ÔUȬ ˜Ô ¿ Uã Œ , ¡ ª Ã Ë ¿ Uã Œ ,
• Ÿ ÈC ÔUȬ ˜Ô ¿ Uã Œ , ¬ ¢ÁÄ Ã ¿ Uã Œ ‚ Á „ UÃ
’ ΄ Uà ˿ Uã Œ , © UÁ c áÊ ∑ ˜§Ô ¿ Uã Œ ∞ fl ¢
∑§ ∑ ȧ¬ ˜Ô ¿ Uã Œ • Ê Á Œ ‚ ÍÁ ø ÿ Ê
¥ ∑ §
◊ Êäÿ ◊ ‚ • ʬ ∑ § Ê‡ Ê Ê ãà ∑ § ⁄¥–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 162

|‚⁄US fl Ã Ë ’ ÈÁ h ( Á‡Ê Ê̌
Ê)
‹ Ê ‹
˙ ¬ Ê
fl ∑ § Ê Ÿ — ‚ ⁄ USflÃ
Ë
fl
Ê
¡ Á ÷ fl Ê ¸Á
¡ Ÿ Ëfl à ˖
ÿôÊ¢ fl C Ô‰U Á œ ÿ Ê fl ‚ È—–
˙ ‚ ⁄US fl àÿ ÒŸ ◊ —– •Êfl Ê „
Uÿ ÊÁ
◊ ,
SÕÊ ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Êÿ ÊÁ◊ H - wÆ. }y
•Õ Ê Ã
¸ - ˜‚ ’ ∑ §
Ê ¬ Á
flòÊÃ Ê
¬ Œ
˝Ê Ÿ ∑ § ⁄UŸ 
fl
Ê
‹ Ë , • 㟠∑ §
 m Ê⁄UÊÿ ôÊÊ
ÁŒ üÊ D ÔU
∑§
◊ Ê Z ∑§ Ê ‚ ê ¬ ÊÁ ŒÃ ∑ §
⁄
Ÿ  fl
Ê
‹ Ë Œ flË
‚⁄US fl Ã Ë „ U◊ Ê⁄ U ÿ ôÊ ∑§
Ê œ Ê⁄
Uá Ê ∑ § ⁄
¥U
ÃÕ Ê „ U◊ ¥ • ÷ ËC ÔUfl
Ò÷ fl¬˝Œ ÊŸ∑ §
⁄ ¥U–
}‹ˇ◊ Ë ( ‚ ◊ ÎÁ
h ) ‚ »§
Œ
˙ üÊ Ëp à ‹ ˇ ◊ Ë p ¬
àãÿ Êfl„UÊ 
⁄
UÊ
òÊ ¬ Ê
E ̧ Ÿ̌ ÊòÊ ÊÁ
áÊ M§
¬ ◊ Á
E Ÿ ÊÒ
√
ÿ Ê
ûÊ ◊ ˜Ô– ß c áÊ ÁÛ Ê· ÊáÊÊ◊Èê ◊ ˘
ß·Ê áÊ ‚ fl ¸‹ Ê∑¢§ ◊ ˘ ß· Ê áÊ–
˙ ‹ ê̌ ÿ ÒŸ ◊ — – • Êfl
Ê
„ Uÿ Ê
Á◊ ,
SÕÊ ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Êÿ ÊÁ◊ H - xv. ww
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 163
 • Õ Ê ¸Ã ˜-„ U ¬ ˝∑ §
Ê ‡ ÊS fl
M §¬
¬ ⁄ U◊ Ê à◊ Ÿ ˜Ô ! ü Ê Ë (‚ ê ¬ ÁûÊ ) • ÊÒ⁄ U
‹ ˇ◊ Ë ( ‡ Ê Ê ÷ Ê ) Œ ÊŸ Ê¥ • ʬ ∑ §
Ë ¬ àŸ Ë
Sfl M § ¬ Ê „ ¥ÒU, ⁄ UÊÁ òÊ • ÊÒ⁄
UÁ Œ Ÿ Œ Ê Ÿ Ê¥
÷ È¡ Ê ∞ °„ Ò¥U∞ fl ¢ Ÿ̌ ÊòÊ • Ê
¬ ∑ § M §¬ „ Ò¥U–
l È‹ Ê∑ § ∞ fl ¢¬ Îâ fl Ë • ʬ ∑§ ◊ Èπ ‚ Œ ‡
ÎÊ
„–
Ò¥ • ¬ Ÿ Ë ß ë¿ UÊ ‡ Ê
Á Ä Ã ‚ ‚ ’ ∑ § Ë
ß ë¿ UÊ • Ê¥ ∑ § Ê ¬ áÍ Ê ¸ ∑ §⁄ UŸ◊ ¥ ‚ ◊ Õ ¸„ U
ß ‡
¸ fl ⁄ U! „ U◊ Ê ⁄ UË © Uû Ê ◊ ‹ Ê
∑
§ Ê
¥ ∑ § Ë ¬ Ê
˝Á #
∑ § Ëß ë¿ UÊ ¬ Á
Íà ¸∑ §
Á ‹ ∞ • Ê ¬ ∑ §
ά Ê∑ § ⁄ U¥–
~Œ Ȫ ʸ‡ Ê ÁQ § ( ‚ ¢ª ∆ UŸ )‹ Ê
‹
˙ ¡ Ê Ã fl Œ ‚ ‚ ÈŸ flÊ ◊ ‚ Ê ◊ ¥
• ⁄UÊÃ Ë ÿ Ã Ê Á Ÿ Œ „ UÊÁ
à flŒ— –
‚ Ÿ — ¬ c ʸŒ Áà Œ Ȫ Ê ¸Á
áÊ Á
fl E Ê Ÿ Ê
fl fl
Á‚ 㜠Ȣ Œ ÈÁ ⁄ UÃ Ê àÿ Á ª A— H ˙ Œ Ȫ ʸÿ
Ò
Ÿ ◊ —– • Ê fl Ê„ Uÿ Ê Á◊ , S Õ Ê¬ ÿ ÊÁ◊ ,
äÿ Ê ÿ Ê Á ◊ H - ´ §
Ç fl Œ v .~ ~.v
• Õ Ê ¸Ã ˜-„ ◊ ‚ fl ¸ô Ê • Á ª AŒfl ∑ §Á
‹ ∞
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 164
 ‚ Ê◊ - ‚ fl Ÿ ∑ §
⁄ ¥U– fl • Á ª AŒ fl „
U◊ Ê ⁄U
‡
Ê òÊ È• Ê ¥ ∑ § ‚ ÷ Ë œ Ÿ Ê¥ ∑ §
Ê÷ S ◊ Ë ÷ ÍÃ
∑ § ⁄ ¥U– Ÿ Êfl m Ê ⁄UÊ Ÿ Œ Ë ‚ ¬ Ê
⁄ U∑ §⁄ UÊ Ÿ 
∑ § ‚ ◊ ÊŸ fl
• Á ª AŒ fl „U◊ ¥ ‚ ê ¬ Íá Ê ¸
ŒÈ— π Ê¥ ‚ ¬ Ê⁄ U‹ ª Ê∞ °• Ê
Ò⁄ U¬ Ê¬Ê ¥ ‚ 
⁄
UÁ Ê̌ à ∑ §⁄ ¥U–
v
Ƭ Îâ fl Ë ( Ê̌
◊ Ê) ‚ » § Œ
˙ ◊ „ UË l ÊÒ— ¬ ÎÁ âÊ fl Ë ø Ÿ̆ ß ◊¢
ÿ ôÊ ¢Á ◊ Á◊ Ê̌
à Ê◊ ˜Ô– Á ¬ ¬ Îà ʢŸ Ê
÷ ⁄ UË ◊ Á ÷ — –
˙ ¬ ÎÁ Õ √ ÿ ÒŸ ◊ — – • Ê fl Ê „Uÿ Ê Á ◊ ,
SÕ Ê ¬ ÿ ÊÁ ◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ H - } . x w
• Õ Ê¸Ã ˜-◊ „ UÊ Ÿ ˜Ô l È‹ Ê ∑ §• Ê Ò⁄U
¬ ÎÁ âÊ Á
fl ‹ Ê ∑ §, S fl áÊ ¸-⁄ Uà Ÿ Ê Á Œ , œ Ÿ -
œ Êãÿ Ê ¥ ‚ ¬ Á⁄ U¬ Íá Ê ¸ fl Ò÷ fl m Ê
⁄ UÊ „
U◊ Ê ⁄U
ß ‚ üÊ D ÔU ∑ § ◊ ¸M § ¬ Ë ÿ ôÊ ∑ § Ê‚ ê
¬ ãŸ
∑ § ⁄ ¥UÃ Õ Ê © U‚ ‚ ¢⁄ UÁ Ê̌ à ∑ §⁄¥U–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 165

v
v• Á
ª A( à ¡ Á S fl Ã Ê )¬ Ë ‹ Ê
˙ à fl ¢Ÿ Ê
• ª A fl L §áÊ S ÿ Áfl mÊ
Ÿ ˜Ô
Œ
fl
S ÿ „ U«
UÊ • fl ÿ Ê Á‚ ‚ Ë D
ÔUÊ — –
ÿ Á
¡ D ÔUÊ fl Á q ÔUà ◊ —‡ ÊÊ ‡ Ê Èø ÊŸ ÊÁ fl
E Ê
m·
Ê ú Á ‚ ¬ ˝◊ È◊ÈÇ ä ÿ S ◊ à ˜Ô–
˙ • ª Aÿ Ÿ ◊ — – • Ê fl Ê „ UÿÊ Á◊ ,
S
Õ Ê¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿÊ Á◊ H -w v .x
• ÕÊÃ
¸ - ˜ „ U • Á
ÇŸ Œ fl
! • Ê
¬ ‚fl ô¸ Ê ,
∑§Ê
Á
ãà ◊ Ê Ÿ ,
Ô˜ ¬ ¡
Í Ÿ Ëÿ • Ê ⁄
ÒU ÷ ‹ Ë
·
˝§
Ê ⁄ U• Ê „ UÈÁ à ÿ Ê ¥ ∑§Ê Œ fl
Ê ¥ à ∑ § ¬„ UÈ°ø Ê Ÿ
fl
Ê‹ „ U¥Ò– • Ê ¬ „U◊ Ê ⁄ U Á ‹ ∞ fl L §áÊ
Œ
fl
Ã Ê ∑ § Ê
¬ ˝‚ 㟠∑ § ⁄ ¥U • Ê Ò⁄ U„U◊ Ê ⁄
U
‚ ’¬ ˝∑ §Ê ⁄U∑ § • ÁŸ C ÔUÊ¥ ∑ § ÊŒ Í⁄ U∑
§
⁄ ¥U–
v
wfl
ÊÿÈ( ª Á Ã ‡ Ê Ë ‹ Ã Ê
) ‚ » § Œ
˙ • Ê Ÿ Ê Á Ÿ ÿ ÈÁ j —
‡
Ê Á
à Ÿ ËÁ ÷ ⁄ Uä fl ⁄ Uú ‚ „ UÁ d áÊ ËÁ
÷ L § ¬
ÿ Ê
Á
„ Uÿ ôÊ ◊ ˜Ô– fl Ê ÿ Ê • Á S ◊ ãà‚ fl Ÿ 
◊ Ê
Œÿ S fl ÿ Íÿ ¢¬ ÊÃ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 166
 S
fl ÁS àÊ Á÷ — ‚ Œ Ê Ÿ — –
˙ flÊ ÿ fl
Ÿ ◊ — – • Ê fl Ê„ Uÿ Ê Á
◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ ÊÁ
◊ , äÿ Ê
ÿ Ê Á◊ H -w | .
w }
• Õ Ê¸Ã ˜- „ U fl Ê
ÿ Ê
! • Ê ¬ ‚ Ò∑§«
∏UÊ ¥-
„
U¡ Ê ⁄ UÊ¥ • ‡ fl Ê¥ m Ê ⁄ UÊ π Ë¥ø ¡ Ê
à „ ÈU∞
fl
Ê „ UŸ Ê¥ ¬ ⁄ U• ÊM §… ∏U „ UÊ
∑ § ⁄ U• ÕÊ ¸Ã ˜Ô
Ã Ë fl ˝ ª Áà ‚  „ U◊ Ê⁄ U ß ‚ ÿ ôÊ ◊ ¥
¬ œ Ê ⁄ ¥U• Ê
Ò⁄ Uß ‚ ∑§ ‚ fl Ÿ ‚ S fl
ÿ ¢Ã Î#
„
UÊ ¥ Ã Õ Ê „U◊ ‚ ’ ∑ § Ê÷ Ë „ UÁ · ¸Ã ∑§
⁄ ¥U–
• Ê ¬ • ¬ Ÿ ∑ §
À ÿ ÊáÊ ∑ § Ê ⁄ UË ‚ Ê
œŸ Ê
¥
m Ê ⁄ UÊ „ U◊ Ê⁄ UË ‚ Œ Ê ⁄ U Ê̌Ê ∑ § ⁄ ¥U–
v
xß㺠˝( √ ÿ flS âÊ Ê ) ‹ Ê‹
˙ òÊ ÊÃ Ê
⁄ UÁ ◊ 㺠˝◊ Á fl à Ê⁄ UÁ◊ ãº˝ú
„
Ufl „ Ufl ‚ È„ Ufl ú ‡ ÊÍ⁄ UÁ◊ 㺠˝◊ ˜Ô–
uÔUÿ Ê Á◊ ‡Ê∑ ¢̋§¬ ÈL§ „ ÍUà Á ◊ 㺠˝ú
S
fl ÁS à Ÿ Ê ◊ ÉÊ fl
Ê œ ÊÁ à fl 㺠˝—
H
˙ ß ãº ˝Ê
ÿ Ÿ ◊ —– • Ê flÊ„ Uÿ ÊÁ◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ ÊÁ
◊ , äÿ Ê
ÿ Ê Á◊ H -w Æ .
z Æ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 167
 • Õ Ê¸Ã ˜-„ U◊ ⁄ U Ê̌ Ê ∑ §⁄ UŸ  fl Ê
‹ ß㺠˝Œ fl
∑ § Ê • Ê flÊ „ UŸ ∑ §⁄ à „ Ò¥U– ¬ Ê
‹ Ÿ ∑ §
⁄ UŸ 
fl Ê ‹ ß ãº ˝Œ fl ∑ §Ê ÿ ôÊ ◊ ¥ ’ Ê
⁄ U- ’ Ê ⁄ U
• ÊflÊ „ UŸ ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U– ¬ ⁄ UÊ ∑ ˝§ ◊ Ëß㺠˝Œ fl
∑ § Ê© Uû Ê ◊ ⁄ UË Á Ã ‚ • Ê fl Ê „ UŸ ∑ §
⁄ UÃ „ Ò¥U–
• àÿ ãà ‚ ◊ âÊ ¸, • Ÿ ∑ §Ê ¥ m Ê ⁄UÊS à ÈÁ Ã
Á∑ §ÿ ¡ Êà „ ÈU∞ ß ãº ˝Œ fl ∑ §
Ê • Ê
fl Ê„ UŸ
∑ § ⁄Uà  „ Ò¥U– fl  ∞ ‡ fl ÿ ¸fl Ê Ÿ ˜Ô ß ãº ˝Œ fl
„ U◊ Ê⁄ UÊ ∑§ À ÿ ÊáÊ ∑ §⁄ ¥U–
v
yÿ ◊ ( ãÿ Ê ÿ ) ‚ » § Œ
˙ ‚ Ȫ Û Ê È¬ ãÕ Ê ¢¬ ˝ÁŒ ‡ Ê Û Ê ˘ ∞ Á„U
Öÿ ÊÁ
à c ◊ äÿ s Ô¡ ⁄ UÛ Ê ˘ • Ê ÿ È—
– • ¬ ÒÃ È
◊ Îà ÿ È◊ ◊ Îà ¢◊ ˘ • Ê ª Ê Ã ˜fl ÒflS flà ÊŸ Ê 
˘ • ÷ ÿ¢∑ ΧáÊ Êà Ȗ ˙ ÿ ◊ Ê ÿ Ÿ ◊ — –
• ÊflÊ „ UÿÊ Á ◊ , S Õ Ê¬ ÿ Ê Á ◊ ,
äÿ Êÿ Ê Á ◊ H
• Õ ÊÃ
¸ - ˜ ‚ ª
È ◊ ◊ Ê ª ¸◊ ¥ ¬ fl
˝‡ Ê ∑ §⁄ Uà 
„UÈ∞ „ U◊ Ê ⁄ U ‚ ◊ Ë ¬ • Ê ß ÿ –
 „ U◊ Ê ⁄ UË
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 168
 • Êÿ È Ê̌ ËáÊ Ÿ „ UÊ–
 Á fl fl S fl
Ê Ÿ Ô˜ ∑§
¬ òÈ Ê fl 
ÿ ◊ Ê ø Êÿ ¸„ U◊ ‚ ◊ àÎ ÿ È∑ § Ê Œ ⁄
Í U∑ § ⁄ U¥,
• ◊ Ã
Î à fl ‚ „ ◊ ¥ ‚ ÿ
¢ ÄÈ Ã ∑ §⁄ Uà „ UÈ∞
Á
Ÿ ÷ ÿ
¸ ∑ §⁄ UŸ ∑ § Ë ∑ §
ά Ê ∑ §
⁄
U¥–
v
z∑ȧ ’⁄ U( Á
◊ à √ ÿ Á ÿ Ã Ê ) ∑ §Ê
‹ Ê
˙ ⁄ UÊ ¡ Ê Á œ ⁄ UÊ ¡ Ê ÿ ¬ ˝‚ s Ô‚ ÊÁ „ UŸ 
Ÿ ◊ Ê  fl ÿ ¢ fl Òü Ê fl áÊ Ê
ÿ ∑ ȧ◊ ¸„ U–
‚ ◊ ∑ §Ê◊ Ê Ÿ ˜Ô ∑ § Ê◊ ∑ §Ê ◊ Ê ÿ ◊ s Ô◊ ˜Ô–
∑§ Ê◊ E ⁄UÊ  fl Òü Ê fl áÊ ÊŒ Œ Ê ÃÈ– ∑ ȧ
’ ⁄UÊ ÿ
flÒü Êfl áÊ Êÿ ◊ „ UÊ ⁄ UÊ ¡ Ê ÿ Ÿ ◊ —–
˙ ∑ ȧ’⁄ UÊ ÿ Ÿ ◊ —
– • Ê fl
Ê „ Uÿ ÊÁ ◊ ,
SÕ Ê¬ ÿ ÊÁ ◊ , äÿ Ê ÿ Ê Á ◊ H
- Ã Ò. • Ê . v .x v
• Õ Ê ¸Ã ˜-
Á √ Ê üÊ fl Ê - ◊ „ UÁ · ¸∑ § • Ê à◊ ¡ ,
⁄
UÊ ¡ Ê Á œ⁄ UÊ ¡ ∑ ȧ ’ ⁄U◊ „ UÊ
⁄ UÊ ¡ ∑ § Ê
„ U◊
Ÿ ◊ S ∑ §
Ê⁄ U∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U, ¡ Ê ’ ‹ ¬ Ífl¸∑ §
Á
¡ ‚ ø Ê„ ¥U, © U‚ • ¬ Ÿ ∑ § Ê · ∑ §Ë fl · Ê
¸
‚  Ã Î# ∑ § ⁄ UÊ ‚ ∑ § Ã  „ Ò¥U– ‚ ◊ S Ã
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 169
 ∑ § Ê
◊ Ÿ Ê • Ê ¥ ∑ § Ê ¬ Íá Ê ¸∑ § ⁄ UŸ  flÊ ‹  fl 
„U◊ Ê ⁄UË üÊ D ÔU ∑ § Ê ◊ Ÿ Ê• Ê
¥ ∑ § Ê
 ¬ Íá Ê ¸
∑ § ⁄ UŸ ∑ §
Ë ∑ Χ
¬ Ê ∑ § ⁄ ¥U–
v
{• Á
E Ÿ Ë ∑ ȧ ◊ Ê ⁄ U( • Ê ⁄ UÊ Ç ÿ ) ¬ Ë‹ Ê
˙ • Á E Ÿ Ê Ã ¡ ‚ Ê ø̌ ÊÈ— ¬ ˝Ê
áÊ Ÿ
‚ ⁄ US √
ÊÃ Ë fl Ëÿ ¸◊ ˜Ô–
flÊ ø ã º˝Ê ’ ‹ Ÿ ã º ˝Êÿ Œ œÈÁ⁄ UÁ㺠˝ÿ ◊ ˜Ô–
˙ • Á E Ÿ Ë ∑ ȧ◊ Ê ⁄ UÊ è ÿ Ê
¢Ÿ ◊ —
–
• Ê
fl Ê„ Uÿ Ê Á◊ , S Õ Ê ¬ ÿ Ê
Á◊ ,
äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ H - w Æ . } Æ
• Õ Ê ¸Ã ˜- ÿ Ê ¡ ∑ § Ê ¥ ∑ §Ê∑ §À ÿ Ê áÊ
∑ § ⁄ Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ Œ Ê Ÿ Ê ¥ • Á
‡ fl Ÿ Ë
∑ ȧ ◊ Ê ⁄ UÊ¥
Ÿ  S flà ¡ ‚  Ÿ ò Ê Öÿ Ê
Á Ã, Œ fl Ë
‚ ⁄ US fl
Ã Ë Ÿ ¬ ˝Ê áÊ ∑ § ‚ ÊÕ ¬ ⁄ UÊ
∑ ˝§ ◊
• Ê
Ò⁄ Uß㺠˝Œ fl Ÿ  fl Ê
áÊ Ë ∑§Ë ‚ Ê ◊ âÿ ¸∑ §
‚ ÊÕ ß Á 㺠˝ÿ - ’ ‹ ¬ ˝Œ Ê Ÿ Á
∑ § ÿ Ê–
v
|‚ Íÿ ¸( ¬ ̋⁄ Uá Ê Ê ) ∑ § Ê‹ Ê
˙ • Ê ∑ Χc áÊ Ÿ ⁄ U¡ ‚ Ê
fl ûÊ ¸◊ ÊŸ Ê

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 170
 Á
Ÿ fl ‡ Ê ÿ Û Ê ◊ Îà ¢◊ àÿ Zø –
Á
„U⁄ Uá ÿ ÿ Ÿ ‚ Á fl
Ã Ê ⁄ UÕ Ÿ Ê Œ flÊ 
ÿ
Ê ÁÃ ÷ Èfl Ÿ Ê ÁŸ ¬ ‡ ÿ Ÿ ˜ÔH
˙ ‚ Íÿ Ê ¸ÿ Ÿ ◊ — – • Êfl Ê „ Uÿ ÊÁ◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Êÿ Ê
Á ◊ H
- x x . y x , x y . x v
• Õ Ê ¸Ã ˜- © U· Ê ∑ §Ê
‹ ∑§Ë ⁄ UÁ ‡ ◊ ÿ Ê ¥ M §¬ Ë
S
flÁ áÊ ¸◊ ⁄ UÕ ¬ ⁄U• ÊM § … ∏U ‚ Áfl Ã Ê Œ fl
ª
„ UŸ à Á ◊ d Ê ÿ ÈÄ Ã • ãà Á⁄U Ê̌ -¬ Õ
◊
¥ ÷ ˝◊ á Ê∑ §⁄Uà  „ ÈU∞ Œ flÊ¥ • Ê Ò⁄U
◊
Ÿ Èc ÿ Ê¥ ∑ §Ê ÿ ôÊ Ê Á
Œ üÊ D ÔU ∑ § ◊ Ê
Z ◊ ¥
Á
Ÿ ÿ ÊÁ ¡ Ã ∑ §
⁄ UÃ„ Ò¥U–fl ‚ ◊ S à ‹ Ê ∑ §Ê ¥
∑
§ Ê Á Ÿ ⁄ UË Ê̌
áÊ ∑§ ⁄ Uà „ ÈU∞ Á Ÿ ∑ § ‹ à „ Ò¥
• Õ Ê ¸Ã ˜Ô © Uã „ ¥U¬ ˝∑§ Ê
Á ‡ ÊÃ ∑ § ⁄ UÃ „ Ò¥U–
v
}ø
㺠˝◊ Ê ( ‡ ÊÊ Á ãà ) ‹ Ê‹
˙ ß ◊ ¢Œ fl Ê ˘ • ‚ ¬ % ú ‚ Èfl ä fl ¢
◊
„ UÃ  Ê̌ òÊ Ê
ÿ ◊ „ UÃ Ö ÿ ÒD ÔUK Ê ÿ ◊ „ UÃ 
¡ÊŸ ⁄ UÊ Öÿ Ê
ÿ ß ãº ˝S ÿ Á 㺠˝ÿ Ê ÿ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 171
 ß ◊ ◊ ◊ Èc
ÿ ¬ Èò Ê ◊ ◊ Ècÿ Ò¬ Èò Ê ◊ S ÿ Ò
Áfl ‡Ê ˘ ∞· fl Ê ◊ Ë ⁄ UÊ¡ Ê ‚ Ê ◊ Ê S ◊ Ê ∑ ¢§
’ ˝ÊrÊ Ôá Ê ÊŸ Ê ú ⁄ UÊ¡ Ê – ˙ ø 㺠˝◊ ‚ 
Ÿ ◊ — – • Ê fl Ê „ Uÿ Ê Á ◊ , S Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ ,
äÿ Êÿ ÊÁ◊ H - ~ . y Æ
• Õ Ê ¸Ã ˜-
„ U Œ fl ª áÊ !◊ „ UÊŸ ˜Ô Ê̌ Ê òÊ ’ ‹
∑ § ‚ ê ¬ ÊŒ Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ , ◊ „ UÊ
Ÿ ˜Ô ⁄ UÊ Öÿ
¬ Œ ∑ § Á
‹ ∞ , üÊ D ÔU¡ Ÿ ⁄
UÊ Öÿ ∑ § Á‹ ∞ ,
ß ãº ˝Œ fl ∑ § ‚ ◊ Ê Ÿ „U⁄ U¬ ˝∑ § Ê ⁄ U‚ 
Áfl ÷ ÍÁ Ã fl
Ê Ÿ ˜Ô ’ Ÿ Ÿ ∑ §Á ‹ ∞ , ‡ Ê òÊ È• Ê¥
‚  ⁄ UÁ„Uà • ◊ È∑ §Á ¬ Ã Ê ∑§¬ Èò Ê ,
• ◊ È∑ §◊ Ê Ã Ê ∑ § ¬ Èò Ê ∑ §
Ê ¬ ˝¡ Ê
- ¬ Ê ‹ Ÿ
∑ §Á ‹ ∞ • Á ÷ Á· Q §§∑ §
⁄ ¥U– „U
¬ ˝¡ Ê ¡ ŸÊ ! • ʬ ‚ ÷ Ë ∑ § Á ‹ ∞ Ã Õ Ê
„ U◊ ôÊ ÊŸ Ë ¡ Ÿ Ê¥ ∑ § Á‹ ∞ è Ê Ë ÿ „ U
⁄UÊ ¡ Ê ø 㺠˝∑ § ‚ ◊ Ê Ÿ • Êt ÔUÊ Œ ∑ § „ Ò–
v
~◊ X ÔU‹ (∑ § À ÿ Ê áÊ ) ‚ » §
Œ
˙ • ÁªA◊ Í̧h ʸÁ Œ fl — ∑§∑ ȧ ଠÁà —
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 172
 ¬ÎÁÕ √ ÿ Ê ˘ • ÿ ◊ ˜Ô– • ¬ Ê ú ⁄ UÃÊ ú
Á‚ Á
¡ ã fl Áà – ˙ ÷ Ê Ò◊ Êÿ Ÿ◊ —
–
• Êfl
Ê „ Uÿ Ê Á ◊ , S Õ Ê ¬ ÿ Ê Á◊ ,
äÿ Êÿ ÊÁ ◊ H -x .
v w
• Õ Ê¸Ã ˜- ÿ „ U • Á ÇŸ Œ fl !( • Ê
Á Œ àÿ
M§ ¬ ◊ ¥) l È‹ Ê∑ § ∑ § ‡ Ê Ë
· ¸M §
¬ ‚ fl Ê ̧ë ø
÷ ʪ ◊ ¥ Á fl l ◊ Ê Ÿ „ UÊ ∑ §⁄ U, ¡Ëfl Ÿ ∑ §Ê
‚ Üø Ê ⁄ U∑ §
⁄ U∑ §
, œ ⁄ UÃ Ë ∑ §
Ê ¬Ê ‹ Ÿ
∑§ ⁄Uà „ ÈU∞ , ¡ ‹ ◊ ¢ ¡ Ë
fl Ÿ Ë ‡
ÊÁÄ Ã ∑ §Ê
‚ Üø Ê ⁄ U∑ §⁄ Uà „ Ò¥U–
w
Æ’ Èœ ( ‚ ãà ȋ Ÿ ) „U⁄ UÊ
˙ © UŒ ˜Ô’ Èä ÿ Sfl Ê ª A ¬ ˝Á à ¡ Ê
ªÎÁ„ U
à flÁ◊ C ÔUÊ ¬ Íà ̧ ‚ ú ‚ Ρ Õ Ê ◊ÿ ¢ø –
• ÁS◊ ãà‚ œ S Õ • äÿ Èû Ê ⁄ UÁ
S
◊ Ÿ˜Ô
Á flE Œ fl Ê ÿ ¡ ◊ ÊŸ p ‚ Ë Œ ÃH
˙ ’ Èœ Ê ÿ Ÿ ◊ — – • Ê flÊ„ Uÿ Ê
Á◊ ,
S Õ Ê¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Êÿ ÊÁ ◊ H - v
z . zy
• Õ Ê¸Ã ˜- „ U• ÁÇŸ Œ fl !• ʬ ¡Êª ˝Ã ˜Ô „ UÊ
¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 173
 • Ê Ò⁄ U ¬ ˝Á à Á Œ Ÿ ÿ ¡ ◊ ÊŸ ∑ §Ê  ÷ Ë
¡ Ê ª M §∑ § ∑ § ⁄ ¥U– •Ê ¬ “
ß C ÔUʬÍà ¸( ÿ ôÊ -
ÿ Ê ª Á
Œ ∑ §¬ Èá ÿ ∑ § Ê ÿ ¸ Ã Õ Ê ∑ ȧ • Ê °
π Ê Œ Ÿ Ê Ã Ê ‹ Ê ’ •Ê Á Œ ’ Ÿ Ê
Ÿ Ê) ∑ § Ê ÿ ÊZ
∑§ ‚ Ê Õ ÿ ¡ ◊ ÊŸ ‚  ‚ ¢ÿÈQ § „ UÊ¥–
• Ê ¬ ∑ §Ë∑ Χ ¬ Ê‚  ÿ ¡ ◊ Ê Ÿ ÷ Ë
“
ß C ÔUʬ Íà ¸” ∑ § ∑ §ÊÿÊ Z ‚ ÿ ÈQ § „ UÊ– ß ‚
ÿ ôÊ ◊ ¥ ÿ ¡ ◊ ÊŸ ∑ § ‚ Ê Õ ‚ È‚ ¢ª Ã
„
UÊ ¥– „ UÁ fl ‡ fl Œ fl Ê !• Ê ¬ ∑ § ‚ ê’ ãœ ‚ 
ß C ÔUÊ ¬ Íû Ê ¸ ∑ § Ê ÿ ÊZ ‚  Á Ÿ c ¬Ê¬ „ ÈU• Ê
ÿ ¡ ◊ Ê Ÿ Œ fl à ʕ Ê
¥ ∑ §ÿ Ê
Ç ÿ ‚ fl ¸ü Ê D ÔU
S
Õ Ê Ÿ Œ fl‹ Ê ∑ § ◊ ¥ Á ø ⁄ U∑§
Ê‹ Ã ∑ §
Á
Ÿ fl Ê‚ ∑ §
⁄ –
w
v’ ΄ US ¬ Áà ( • Ÿ ȇ ÊÊ
‚ Ÿ ) ¬Ë ‹ Ê
˙ ’ ΄ US ¬ à • Á à ÿ Œ ÿ Ê
̧
• „ UÊ ¸Œ ˜Ôl È◊ Ám ÷ Ê Á
à ∑ ˝§Ã È◊ îÊŸ · È–
ÿ g Ë Œ ÿ ë¿ Ufl ‚ ˘ ´§ à ¬ ˝¡ Ê Ã
à Œ S ◊ Ê ‚ Ⱥ ˝Á fl áÊ ¢œ Á „ UÁ ø òÊ ◊ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 174
 © U¬ ÿ Ê ◊ ª ΄ UË Ã ÊÁ ‚ ’ ΄ US ¬ Ãÿ 
à fl Ò· Ã ÿ Ê Á
Ÿ ’ Î̧„ US ¬ Ã ÿ  à fl
Ê–
˙ ’ ΄ US ¬ à ÿ Ÿ ◊ —– • Ê flÊ
„ Uÿ Ê Á◊ ,
S Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ H
- ´ § . w .
w x.vz , w{. x
• Õ Ê
Ã
¸- ˜„ U ’ „
Î US ¬ à !U Á ¡ ‚ • Ê à◊ ‡Ê
ÁQ §
‚ • Ê ¬ ‚ ’ ∑ §
S fl Ê◊ Ë , ¬ÖÍ ÿ • Ê ⁄
Ò U‚ ÷ Ë
‹ Ê ª
 Ê ¥ ◊ ¥ • Ê ÁŒ àÿ ∑ §
 ‚ ◊ ÊŸ Ã ¡ Sfl Ë
∞ fl ¢‚ Á∑ §
˝ÿ „ UÊ∑
§ ⁄ U‚ fl ò¸ Ê ‚ ‡
ÈÊÊ
Á
÷ Ã „
UÊÃ
 
„ U¥Ò, Á ¡ ‚ ‡ Ê
Á Q § ‚ • ʬ ‚ ’ ∑ §Ë ⁄
U Ê̌ Ê
∑ §⁄ Uà „ U¥Ò, © U‚ Ë • Ê à◊ ‡ ÊÁQ § ‚• Ê ¬ „U◊
‚ ’ ◊ Ÿ c
Èÿ Ê¥ ∑ § Ê ü Ê D
 UÔ œ Ÿ ¬Œ
˝Ê Ÿ ∑
§⁄ U–
¥
• Ê ¬ ⁄UÊ C U˛Ô ∑ § Á Ÿ œ Ê Á
¸⁄ Uà ÁŸ ÿ◊ Ê¥ mÊ ⁄ UÊ
S fl Ë ∑ § Ê⁄ UÁ ∑ §ÿ ª ÿ „ U–
¥Ò ÿ „ U¬Œ • Ê
¬∑ §

ÿ ÊÇ ÿ „ U–
Ò• Ã — „ U◊ ‚ ’ ’ „
Î US ¬Á à ¬ Œ∑ §

Á ‹ ∞ • Ê ¬ ∑ § Êø Ÿ
È Ã „ U¥Ò–
w
w‡ Ê È∑ ˝§
( ‚ ¢ÿ ◊ ) „ U⁄ UÊ
˙ • Û Ê Ê à¬ Á ⁄ Ud ÈÃ Ê ⁄ U‚ ¢’ ˝r
ÊÔá Ê Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 175
 √ÿ Á¬ ’ à ˜Ô Ê̌ òÊ ¢¬ ÿ — ‚ Ê ◊ ¢
¬ ˝¡ Ê ¬ Á à —– ´ §Ã Ÿ
‚ àÿ Á
◊ Á㺠˝ÿ ¢Á fl ¬ ÊŸ ú
‡Ê È∑ ˝§ ◊ ãäÊ ‚ ß ãº ˝S ÿ Á㺠˝ÿ Á ◊ Œ ¢
¬ ÿ Ê ˘◊ Îà ¢◊ œ ÈH ˙ ‡ Ê
È∑ ˝§Ê ÿ Ÿ ◊ — –
• Ê fl Ê„ Uÿ ÊÁ ◊ , S Õ Ê¬ ÿ Ê Á◊ ,
äÿ Êÿ Ê Á ◊ H - v ~ . | z
• Õ Ê¸Ã ˜- fl Œ Ê ¥ ∑ §ô Ê ÊÃ Ê ’ ˝Êr Ê Ôá ÊÊ
¥ ∑ §
‚ Ê Õ ¬ ˝¡ ʬ Á à ,¬ Á⁄ Ud Èà „ ÈU∞
(Á Ÿ ø Ê« ∏U „ ÈU∞ ) • ãŸ Ê ¥ ∑ § ⁄ U‚ ◊ ¥ ‚ 
‚ Ê◊ ⁄ U‚ M § ¬ ËŒ ÈÇ œ ∑ §Ê ¬ ÎÕ ∑ ˜§ Ô∑§ ⁄ U∑ §
¬ Ê Ÿ ∑ § ⁄ UÃ  „ Ò¥U • ÊÒ⁄ U Ê̌ Ê òÊ ’ ‹ ∑ § Ê
œ Ê⁄ Uá Ê ∑ § ⁄ Uà „Ò¥U– ©UÄ Ã ( ´ § à ) ‚ àÿ ‚ 
„UË ( • ª ‹ Ê ) ‚ àÿ ¬ ˝∑ § ≈ U„ UÊ ÃÊ „ ÒU–
ÿ „ U• 㟠⁄ U‚ M § ¬ ‚ Ê ◊ , ’ ‹ , • 㟠,
à ¡ (fl Ëÿ ¸) , ‚ Ê◊ âÿ ¸Œ ÈÇ œ Ê Á Œ ¬ ÿ ,
• ◊ ÎÃÊ ¬ ◊ • Ê Ÿ ㌠• Ê Ò⁄ U ◊ œ È⁄ U
¬ Œ ÊÕ ¸∑ § Ê© U¬ ‹ éœ ∑ § ⁄ UÊ Ã Ê „ ÒU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 176
w
x‡Ê Á
Ÿ p ⁄ U(ÁÃ Á
Ã̌ ÊÊ) ‹ Ê
‹
˙ ‡ ÊÛ Ê Ê Œ fl Ë
⁄ UÁ ÷ C ÔUÿ̆ •Ê¬ Ê 
÷ fl
ãà Ȭ Ë
à ÿ– ‡ Ê ¢ÿ Ê ⁄UÁ
÷ d fl ãà È
Ÿ —
– ˙ ‡ ÊÁ Ÿ p ⁄ UÊÿ Ÿ ◊ —
–
• Ê
fl Ê„ Uÿ ÊÁ
◊ , S Õ Ê ¬ ÿ ÊÁ◊,
äÿ Ê ÿ Ê Á ◊ H -x { .v w
• Õ Ê
¸Ã ˜- ÁŒ √ ÿ ¡ ‹ „
U◊ ‚’ ∑ §
Á‹ ∞
• ÷ ËC ÔU » §
‹ Œ Ê ÿ ∑ § Ã Õ ÊÃÎÁ # Œ
Êÿ ∑ §
’ Ÿ
– fl „ U„ U◊ Ê ⁄ U⁄ UÊª Ê¥ ∑§‡
Ê◊ Ÿ Ã Õ Ê
• Á
Ÿ C ÔU „ U≈
UÊ Ÿ∑ § Á ‹ ∞ ’ ⁄
U‚ à Ê⁄ U„
U–
ß ‚ ¬ ˝∑ § Ê
⁄ U„ U◊ Ê⁄ UÊ ‚ ’ ¬ ˝∑ §Ê
⁄U‚ 
∑ §Àÿ ÊáÊ ∑§ ⁄–
w
y⁄UÊ„ÈU(‚ ¢É Ê c
Ê ¸) ¬ Ë ‹ Ê
˙ ∑ §ÿ Ê Ÿ Á
p òÊ ˘ • Ê ÷ Èfl
Œ Íà Ë
‚ ŒÊ fl
Îœ — ‚ π Ê– ∑ § ÿ Ê ‡ ÊÁ
øD ÔUÿ Ê
flÎÃ
Ê – ˙ ⁄ UÊ
„ Ufl Ÿ ◊ —–
• Ê
fl Ê„ Uÿ ÊÁ
◊ , S Õ Ê ¬ ÿ ÊÁ◊,
äÿ Ê ÿ Ê Á ◊ H -w | .x ~
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 177
 • Õ Ê¸Ã ˜-
‚ fl ¸Œ Êfl ÎÁ h ∑ §
⁄ UŸ  fl Ê‹ ,
• Œ ˜Ô÷ Èà ‡ Ê Á Ä Ã ‚ ê¬ ãŸ „ U ß ãº ˝Œ fl
!
Á
∑ §‚ ⁄ U Ê̌ áÊ Ã Õ Ê √ ÿ fl „ UÊ⁄ UÁ ∑ ˝§
ÿ Ê ‚ 
¬˝‚ 㟠„ UÊ ∑ §⁄ U• Ê
¬ ‚ Œ Òfl „ U◊ Ê
⁄ U
Á
◊ òÊ M §
¬ ◊ ¥ ¬ ˝S ÃÈÃ „ UÊÃ „Ò¥U–
w
z∑
§Ã È( ‚ Ê „U‚ ) ‹ Ê‹
˙ ∑ §Ã È¢ ∑ Χá fl Û Ê∑ § à fl ¬ ‡
Ê Ê ◊ ÿ ʸ˘
• ¬ ‡ Ê ‚ – ‚ ◊ È· Á
j ⁄ U¡ Ê ÿ Õ Ê
— –
˙ ∑ §Ã fl Ÿ ◊ — –• Ê flÊ „ Uÿ Ê Á◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á◊ , äÿ Ê
ÿ Ê
Á ◊ H - w ~ .
x |
• Õ Ê¸Ã ˜-
• ôÊ Ê Ÿ Ë ¬ ÈL§ · Ê¥ ∑ § Ê ‚ Œ ˜Ôô Ê Ê Ÿ
• ÊÒ⁄ UM § åÊ„ UË Ÿ Ê¥ ∑ §Ê
 ‚ Èã Œ ⁄ US √Ê M §
¬
¬˝Œ Ê Ÿ ∑ §⁄ UŸ  fl Ê ‹ „ U• Á ÇŸ Œfl!• Ê ¬
©
U· Ê ∑ § ‚ Ê Õ ‚ ◊ Ê Ÿ M § ¬ ‚ © Uà ¬ ãŸ
„
UÊÃ „ Ò¥U–
w
{ª X ÔUÊ ( ¬ Á fl òÊ Ã Ê ) ‚ »§Œ
˙ ¬ Üø Ÿ l — ‚ ⁄ US√Ê Ã Ë ◊ Á ¬
ÿ Áãà ‚ d Ê à ‚ —–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 178
 ‚ ⁄ US flà ËÃȬ Üø œ Ê ‚ Ê 
Œ ‡ Ê è Êfl à‚ Á⁄Uà ˜ÔH ˙ ª X ÔUÊ ÿ ÒŸ ◊ —–
• Êfl Ê „ Uÿ ÊÁ
◊ , S Õ Ê¬ ÿ Ê Á ◊
äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ H- x y .v v
• Õ Ê Ã
¸ -˜ ‚ ◊ Ê Ÿ d Ê Ã
 fl Ê‹ Ë(üÊ D
 UÔ
¬ fl
˝Ê „ U‡ Ê Ë‹ ) ¬ Ê ø
° ‚ Á⁄ Uà Ê∞ °( Ÿ
ÁŒÿ Ê )
°
Á¡ ‚ ¬ ∑
˝§Ê⁄U◊ „UÊ
Ÿ Œ Ë ‚ ⁄US fl
ÃË ◊ ¥
‚ ◊ Ê Á „ UÃ „
UÊ
¡ Ê Ã Ë „ U¥Ò,© U‚ Ë ¬ ∑
˝§ Ê
⁄Ufl „ UË
‚ ⁄ US fl Ã Ë Œ
‡
Ê ◊ ¥ ¬ Ê
ø
° ( Ÿ Á Œ ÿ Ê
¥ ∑
§
)M §¬
◊ ¥ ( ¬ Á
˝‚ h ) „ UÈß ¸( • Õ Ê Ã
¸ Ô˜ Á fl lÊ ¬Ê ø
°
¬ ∑
˝§ Ê ⁄ U ∑ §
ˬ Á
˝Ã ÷ Ê • Ê -
¥ ü Ê ◊ ¬⁄U∑ § ,
Áfl ø Ê ⁄ U¬ ⁄ U∑
§, • Õ ¬
¸⁄ U∑ § , ∑ § ‹Ê¬⁄ U∑ §
• Ê⁄
Ò U÷ Ê fl
¬⁄ U∑ § ∑ §
Ê ‚ ¢ÿ ÈÄ Ã ∑§⁄U∑ §
©Uã „ ¥U¬ ˝ª ÁÃ‡Ê Ë‹ ’ Ÿ ÊÃ Ë „ Ò)
U–
w
|Á¬ à Î( Œ ÊŸ )¬ Ë‹ Ê
˙ Á ¬ à Îèÿ— S fl œ ÊÁ
ÿ è ÿ — S fl œÊ
Ÿ ◊ — Á¬ à Ê
◊ „ Uè ÿ —S fl œ Ê
Á ÿ è ÿ—
Sfl œ Ê Ÿ ◊— ¬ ˝Á ¬ à Ê◊ „ Uè ÿ —
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 179
 Sfl œ Ê Á ÿ è ÿ — S fl œ Ê Ÿ ◊ — – • Ê̌
Ÿ ˜Ô
Á¬ à ⁄ UÊ ◊ Ë◊ Œ ãà Á ¬ à ⁄
UÊ Ã Ë Ã Î¬ ãÃ
Á¬ à ⁄ U— Á ¬ à ⁄ U— ‡ Ê Èã œ ä fl ◊ ˜ÔH
˙ Á ¬ Ã Îè ÿ Ê Ÿ ◊ —– • Ê
fl Ê „ UÿÊ Á◊,
SÕ Ê ¬ ÿ Ê Á◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ H - v~ .x{
• Õ Ê¸Ã ˜- S fl
œ Ê( • 㟠) ∑ §
Ê œ Ê ⁄ Uá Ê
∑§ ⁄ UŸ  fl Ê ‹ Á ¬ à ⁄ UÊ¥ ∑ §
Ê S fl œÊ ‚¢ô Ê ∑ §
• 㟠¬ ˝Ê
# „ UÊ – S fl œ Ê ∑ §Ê œ Ê ⁄ Uá Ê
U∑ § ⁄ UŸ  fl Ê‹  Á ¬ à Ê◊ „ U ∑ §Ê S fl œ Ê
‚ ¢ô Ê ∑ § • 㟠¬ ˝Ê
# „UÊ – S
fl œ Ê ∑ §
Ê

œ Ê ⁄ Uá Ê ∑ §⁄UŸ  fl Ê ‹  ¬ ˝Á ¬ à Ê◊ „U∑ §
Ê

Sfl œ Ê ‚ ¢ô Ê∑ § • Û Ê ¬ ˝Ê # „ UÊ – Á¬ Ã⁄ UÊ ¥ Ÿ 
U„
UÁ fl c ÿ Ê ãŸ ∑ §M § ¬ ◊ ¥ ‚ ◊ Á ¬ ¸Ã
• Ê„ UÊ⁄ U∑ §
Êª ˝„ Uá Ê ∑ §⁄ U∑ § à ÎÁ
# ∑ §
Ê

¬ ˝Ê # Á∑ § ÿ Ê– Á¬ à ⁄ Uà Î# „ UÊ ∑ §
⁄ U„U◊ ¥ ÷ Ë
à Î# ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U– „ UÁ ¬ à ΪáÊ !• ʬ ‹ Ê ª
‡Ê Èh „ UÊ∑ §
⁄ U„ U◊ ¥ ÷ Ë ¬ Á
fl òÊ ¡ ËflŸ ∑ §
Ë
¬ ̋⁄ Uá Ê Ê ¬ ˝Œ ÊŸ ∑ § ⁄ ¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 180
w
}ß㺠˝Ê áÊ Ë ( üÊ ◊ ‡ Ê
Ë
‹ ÃÊ) ‚ » §
Œ
˙ • Á Œ àÿ Ò⁄ UÊ FÊ‚ Ë㺠˝Êáÿ Ê
˘
©
UcáÊ Ë · — – ¬ Í· Ê Á ‚ ÉÊ
◊ Ê ¸ÿ Œ Ë cfl
– –
˙ ß ãº ˝Ê áÿ ÒŸ ◊—–• Ê flÊ „Uÿ ÊÁ
◊ ,
S
Õ Ê¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Êÿ Ê
Á◊ H -
x }.x
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ Uÿ ôÊ Ë ÿ ™§
U¡ ̧! • Ê ¬ • Á
Œ ÁÃ
∑§Ë◊ π ‹ ÊM §¬ „ Ò¥U, ß ãº ˝ÊáÊ Ë
(
‚ ¢ª ∆ U∑ § ‡ ÊÁ Ä Ã ) ∑§Ë ¬ ª « ∏UË (¬ ˝Á
à D ÔUÊ
∑§Ê Á ø q ÔU) „ Ò¥U– • ʬ ¬ Ê· áÊ ŒŸ ◊ ¥
‚◊ Õ ¸„ Ò¥U, ÉÊ ◊ ¸( Á
„UÃ ∑ § Ê
⁄ UË ∑ §Ê
ÿ Ê
Z-
ÿôÊ Ê¥) ∑ § Á‹ ∞ •¬ Ÿ Ë ‡ Ê Á
Ä Ã ∑ § Ê
Á
Ÿ ÿ Ê Á
¡ Ã ∑ § ⁄ ¥U–
w
~L
§º ˝ÊáÊ Ë ( fl Ë⁄ Uà Ê
) ∑§
Ê‹ Ê
˙ ÿ Ê Ã L §º ˝Á ‡Êfl
Ê Ã Ÿ Í—
• ÉÊ Ê ⁄ UÊ ˘ ¬ ʬ ∑ §Ê
Á‡ÊŸË –
Ãÿ Ê Ÿ S Ã ã fl Ê ‡
ÊãÃ◊ ÿ Ê
Á
ª Á ⁄ U‡ Ê ãà ÊÁ÷ ø Ê
∑ §
‡ÊËÁ„ U–
˙ L §
º ˝Ê áÿ ÒŸ ◊
—– • Ê
fl Ê „
Uÿ ÊÁ◊ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 181
 S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ Ê Á◊ H - v { .w
• Õ Ê¸Ã ˜- „ U L § º ˝Œ fl !• ʬ ( • Áà ©Uì Ê )
¬ fl ¸Ã ∑ § Ë ‚ È⁄
UÁ Ê̌
à ª È„ UÊ ◊ ¥ ⁄ U„ Uà „ Ò¥U–
• Ê ¬ ∑ § Ê∑ § À ÿ Ê áÊ∑ § Ê ⁄ Uˇ ÊÊãà M § ¬
¬ Ê ¬ Ê
¥ ∑ § Á fl Ÿ Ê ‡ Ê ∑ § „ UÊ Ÿ ∑ § ∑ §
Ê⁄ Uá Ê
‚ Ê Òê ÿ • Ê Ò⁄U’ ‹ ‡ ÊÊ ‹ Ë ÷ Ë „ Ò– • ¬ Ÿ 
©
U‚ Ë ◊ ¢ª ‹ ◊ ÿ M §¬ ‚ „U◊ Ê⁄ U™ §¬ ⁄ U
∑Χ ¬ Ê Œ ÎÁC ÔU« UÊ‹ ¥–
x
Æ’ ˝r Ê ÔÊ
áÊ Ë ( Á Ÿ ÿ Á ◊ Ã Ã Ê ) ¬ Ë
‹ Ê
˙ ß ãº ˝Ê ÿ Ê Á
„ UÁ œ ÿ Á · à Ê
Á fl ¬ ˝¡ ÍÃ —
‚ ÈÃ Ê
fl à —– © U¬ ’ ˝rÊÔÊ Á
áÊ fl
Ê ÉÊ Ã — –
˙ ’ ˝r Ê ÔÊáÿ ÒŸ ◊ —– • Ê fl Ê
„ Uÿ ÊÁ ◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ Ê Á◊ H - w Æ .} }
• Õ Ê¸Ã ˜ - „ U ß ãº ˝Œ fl ! • ¬ Ÿ Ë
• ãà — ¬ ̋⁄ Uá Ê Ê ‚  ¬ ̋Á⁄ Uà „ UÊ ∑ §⁄ Uß ‚
ÿ ôÊ S Õ ‹ ◊ ¥ • Ê∞ °– • Ê
¬ ∑ §Ë S à ÈÁ Ã
∑§ ⁄ UŸ  fl Ê ‹ ´ §Áà fl ÇÇÊ áÊ , ‚ Ê◊ ∑ § Ê
‡
Ê Ê œ Ÿ ‚ ¢S∑ §
Ê ⁄ U∑ § ⁄ UŸ  fl Ê ‹ „ Ò¥U, ‚ Ê

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 182
 • ʬ ‚ ◊ Ë ¬ • Ê ∑ §⁄ Uß Ÿ „ UÁ fl ÿ Ê
¥ ∑ § Ê

ª ˝„Uá Ê ∑ § ⁄ U¥–
x
v‚ ¬ ¸( œ Òÿ ¸) ∑ § Ê ‹ Ê
˙ Ÿ ◊ Ê S à Ȃ ¬ ̧è ÿ Êÿ ∑ § ø
¬ÎÁ Õ fl Ë ◊ Ÿ È– ÿ • ãà Á ⁄ U Ê̌ ÿ Á Œ Á
fl ,
à è ÿ — ‚ ¬ ̧è ÿ ÊŸ ◊ — – ˙ ‚ ¬ ̧è
ÿ Ê

Ÿ ◊ — – • Ê fl Ê„ Uÿ Ê Á ◊ , S Õ Ê
¬ ÿ Ê Á ◊ ,
äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ H - v x . {
• Õ Ê ¸Ã ˜-¡ Ê  ÷ Ë‚ ¬ ¸ ( ª ◊ Ÿ ‡ ÊË‹
Sfl ÷ Ê
fl fl Ê‹  Ÿ̌ Ê
òÊ ‹ Ê
∑ §• Õ fl Ê
¡ Ëfl ) ¬ ÎÁ Õ fl
Ë ∑ § ¬ ˝÷ Êfl Ê̌
ò Ê ◊ ¥ „ Ò¥U,
• ãà Á
⁄ U Ê̌ l È‹ Ê ∑ § ◊ ¥ „ Ò¥U, © UŸ ‚ ÷ Ë
‚ ¬ ÊZ ∑ §Ê
„ U◊ Ê ⁄ UÊ Ÿ ◊ Ÿ „ ÒU–
x
wfl
Ê S Ã È( ∑ § ‹ Ê ) „ U⁄ UÊ
˙ fl ÊS Ã Ê c ¬ à ¬ ˝Áà ¡ Ê Ÿ Ë Á„ U
• S ◊ Ê Ÿ ˜Ô S flÊ fl ‡ Ê Ê• Ÿ ◊ Ëfl Ê ÷ fl Ê
Ÿ —– ÿ û fl ◊ „ U ¬ ˝Á à à ÛÊ Ê¡ È· S fl
‡Ê ÛÊ Ê ÷ fl Á m ¬ Œ ‡ Ê¢ø à Èc ¬ Œ H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 183
 ˙ fl ÊS à Ȭ ÈL §
· Ê ÿ Ÿ ◊ —–
• Êfl Ê „ Uÿ Ê Á◊ ,
S Õ Ê
¬ ÿ Ê
Á◊ ,
äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ H -´ § . |.z y .
v
• Õ Ê¸Ã˜- „ U fl Ê
S Ã Ê c
¬ à ( ª ΄
U¬ Ê ‹ ∑ §
Œ fl ) !• Ê ¬ „ U◊ ¥ ¡ ªÊ∞ °–„ U◊ Ê
⁄ UÉ Ê ⁄ U◊ ¥
¬ Èò Ê- ¬ Ê Òò Ê • Ê
Á
Œ Á
m ¬ ŒÊ ¥, ªÊÒ, • E
• ÊÁ Œ ø à Èc¬ ŒÊ ¥ ∑ § Ê
Ÿ Ë
⁄Êª ∞
fl ¢‚ Èπ Ë
∑ § ⁄¥U– ¡ Ê œ Ÿ „ U◊ • Ê
¬ ‚ ◊Ê°ª ¥,fl „
U
„U◊ ¥ ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ §⁄
¥U–
x
x• Ê∑ § ʇ Ê ( Áfl‡Ê
Ê ‹ Ã Ê) ŸË‹ Ê
˙ ÿ Ê fl Ê ¢∑ §‡
Ê Ê ◊ œ È◊àÿ Á E
Ÿ Ê
‚ ÍŸ Îà Êfl à ˖ à ÿ Ê ÿ ôÊ¢Á◊ Á ◊ Ê̌
à ◊ ˜Ô–
©U¬ ÿ Ê
◊ ª ΄UË
ÃÊ S ÿ ÁE èÿ Ê¢ à fl
Ò· Ã
ÿ ÊÁ
Ÿ ◊ ʸä fl Ë èÿ Ê ¢ à flÊ–
˙ • Ê ∑ §Ê ‡ ÊÊÿ Ÿ ◊ —
–
• Êfl Ê „ Uÿ Ê Á◊ ,
S Õ Ê
¬ ÿ Ê
Á◊ ,
äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ H -|
. v v
• Õ Ê¸Ã˜- „ U • Á
E Ÿ Ë∑ȧ
◊ Ê
⁄ UÊ ! ‚àÿ ∞ fl¢
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 184
 ◊ œ È⁄UÃ Ê ‚ ÿ ÈQ§ •¬ Ÿ Ë
©Uû Ê
◊ fl ÊáÊ Ë
‚ „ U◊ Ê
⁄ U ß ‚ ÿôÊ ∑ §
Ê• Á ÷Á ·ÁÜø Ã
∑
§ ⁄ ¥U– „U © U¬ Ê
¢‡Ê
È( ¬Ê òÊ
) !◊ œÈ⁄
UÃ Ê ∑ §
Á
‹ ∞ Áfl Å ÿ Ê
à • Á‡ fl
Ÿ Ë
∑ ȧ
◊ Ê
⁄UÊ ¥ ∑ §
Á
Ÿ Á ◊ û Ê• ʬ∑ §
Ê
 Á Ÿÿ ◊ Ê
Ÿ È‚ Ê⁄ U
ª˝„ Uá Ê Á∑ § ÿ Ê ª ÿ Ê „ÒU–• Ê
¬ ÿ
ôÊ ‡ Ê Ê‹ Ê
◊ ¥ • ¬ Ÿ ‚ ÈÁŸ Á
‡ø à •Ê ‚Ÿ ¬ ⁄U’ Ò∆¥U-
S
Õ Ê Á¬ à „ UÊ ¥–
Ÿ
Ê≈
U-¬ ¡ - x ◊ ¥ ‹ ÉÊÈ‚ fl ¸ÃÊ÷
Œ ˝∑ §
Ê Á ø òÊ
Á
Œ
ÿ Ê
ª ÿ Ê „ÒU, © U‚ Ë∑§ • ŸÈ‚ Ê
⁄ UÁ
Ÿ äÊʸÁ ⁄ UÃ
Ÿ
ê ’⁄
UÊ ¥ ¬ ⁄ U¬ Í¡ Ÿ ∑§⁄ ‘¥U–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 185

Â
éL
¤
áâêQ
¤
‚ Íò Ê ‚ V Ã -
¬ÈL §· ‚ ÍQ § ∑ §
Ê ¬ ˝ÿ Ê ª Áfl ‡ Ê · ¬ Í¡ Ÿ ∑ §
∑
˝§ ◊ ◊ ¥ Á ∑ §
ÿ Ê ¡ ÊÃ Ê „ ÒU– · Ê« U‡ Ê Ê ¬ ø Ê ⁄ U
¬Í¡ Ÿ ∑ §∞ ∑§- ∞ ∑ §© U¬ ø Ê ⁄ U∑ §‚ Ê Õ
∑
˝§ ◊ ‡ Ê — ∞ ∑ §- ∞ ∑ § ◊ ãòÊ ’ Ê ‹ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU–
¡ „UÊ°∑ §„ UË
¥÷ Ë Á∑ §‚ Ë Œfl ‡ ÊÁ Q § ∑ § Ê ¬ Í¡ Ÿ
Á
fl S Ã Ê ⁄ U‚ ∑ §⁄UŸ Ê „ UÊ ,Ã Ê ¬ ÈL §
· ‚ ÍQ § ∑ §
◊ ãòÊ Ê ¥ ∑ § ‚ Ê
Õ · Ê« U‡ ÊÊ
¬ ø Ê⁄ Um UÊ⁄ UÊ ¬ Í¡ Ÿ
∑
§ ⁄UÊ Á Œ ÿ Ê¡ Ê Ã Ê „ ÒU– ¬ Üø Ê ¬ ø Ê
⁄ U¬ Í¡ Ÿ ◊ ¥
÷ Ë ß ‚ ‚ ÍQ § ‚ ‚ ê ’ Á 㜠à ◊ ãòÊ Ê
¥ ∑ § Ê
¬˝ÿ Êª Á ∑ §ÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §Ã Ê „ ÒU– ÿ ôÊ Ê Á Œ ∑ §
Á
√Ê S à Îà Œ fl¬ Í¡ Ÿ ◊ ¥, ¬ fl ÊZ ¬ ⁄ U, ¬ fl ¸‚ 
‚ ê ’ Á 㜠à Œ fl ‡ ÊÁ Q § ∑ § ¬ Í¡ Ÿ ◊ ¥ ’ „ ÈUœ Ê
ß‚ ∑ § Ê ¬ ˝ÿ Ê ª Á ∑ §ÿ Ê ¡ ÊÃ Ê „ ÒU– fl Ê Ã Ê fl ⁄ Uá Ê
◊ ¥ ¬ Á fl òÊ Ã Ê • Ê
Ò⁄Uü Ê h Ê∑ § ‚ Üø Ê ⁄ U∑ § Á ‹ ∞
÷ Ë ¬ ÈL §c Ê ‚ ÍQ § ∑ § Ê ¬ Ê ∆ U‚ œ „ ÈU∞ ∑ §á∆ U
fl
Ê ‹ √ ÿ Á Q § ‚ Ê
◊ ÍÁ
„ U∑ § M §¬ ‚ ∑ §⁄ Uà „ Ò¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 186
Á
‡ Ê Ê̌
áÊ ∞ fl ¢¬ ̋⁄ Uá Ê Ê-
¬ÈL § · ‚ ÍQ § ◊ ¥ ¬ ⁄ U◊ Ê à◊ Ê ∑ § Ë Á fl
⁄ UÊ ≈ ˜UÔ‚ ûÊ Ê
∑§ Ê fláÊ ¸Ÿ Á∑ § ÿ Ê ª ÿ Ê „ ÒU– ©
U‚ ◊ „ UÃ ˜Ô
ø à Ÿ Ê ∑ § Á fl S à Ê⁄ U∑ § ‚ V À ¬ ‚ „ UË ß ‚
¡ « ∏U-
ø à Ÿ ∑ § Ë ‚ ÎÁC ÔU „ ÈUß ¸„ ÒU– Á
∑ § ‚ Ë ÷ Ë
¬˝Ã Ë ∑§ Œ fl Á fl ª ˝„ U∑ § Ê ¬ Í¡ Ÿ ∑§⁄ Uà ÿ „ UË
Á
ø ãà Ÿ © U÷ ⁄ UÃ Ê ⁄ U„UÃ Ê „ ÒU Á ∑ §„ U◊ ©U‚ Ë
∞ ∑ §Á fl ⁄ UÊ ≈ ˜UÔ, ‚ Ÿ Êà Ÿ , • Á flŸ Ê ‡ Ê Ë ∑ §Ê
¬Í¡ Ÿ ∑ § ⁄ U⁄ U„ U„ Ò¥U–
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê -
¬ÈL § ·‚ ÍQ § ‚ ¬ Í¡ Ÿ ¬ ˝Ê ⁄ Uê ÷ ∑ §
⁄UŸ ∑ §
¬ Ífl ¸
©
U¬ Á S
Õ Ã ü Ê h Ê‹ È• Ê ¥∑ § Ê © UQ §
Á ‚ h Ê ãÃ
’ à ‹ Êÿ Ê ¡ ÊŸ Ê ø ÊÁ„ U∞ , Ã Ê Á ∑ §¬ Í¡ Ÿ ◊ ¥
©
UŸ ∑ §Ê ÷ Ë ÷ Ê fl - ‚ ¢ÿ Êª „ UÊ ‚ ∑ § – ÿ Á Œ
‚ ê ÷ fl „ UÊ, Ã Ê ‚ ÷ Ë ∑ § „ UÊ Õ ◊ ¥ • Õ fl Ê
¬Í¡ Ÿ fl Œ Ë ∑ § Á Ÿ ∑ §≈ Ufl Ã Ë ¸¬ ˝Áà Á
Ÿ Á œ ÿ Ê
¥ ∑ §
„
UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌
à ,¬ Èc ¬ Œ Œ Ÿ ø Ê
Á„ U∞ – © U‚ 
¬Í⁄ U ¬ Í¡ Ÿ ∑ § ‚ Ê Õ „ UÊ Õ ◊ ¥ ⁄
UÅ Ê ¥, ÷ Ê fl
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 187
¬ Í¡ Ÿ ◊ ¥ ‚ Á ê◊ Á‹ à ⁄U„ ¥U • Ê Ò⁄ U fl 
¬ Èc¬Ê T Á ‹ ∑ § ‚ Ê Õ © Uã „ ¥U • Á¬ ¸Ã ∑ § ⁄ ¥U–
÷ Êfl
Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥U Á ∑ § „ U◊ Ê ⁄U ¬ Ê ‚ ¡ Ê∑ ȧ ¿ U÷ Ë
„
ÒU, ©U‚ Ë ∑ § Ê Á Œ ÿ Ê „ ÈU• Ê „ ÒU– © U‚ ∑ § Á fl ⁄ UÊ ≈ ˜UÔ
S
fl M§ ¬ ∞ fl ¢© Ug ‡ ÿ Ê ¥ ∑ §
Ê „ U◊ ¬ „ Uø Ê Ÿ ¥ • Ê Ò⁄ U
©
UŸ ∑ §Á Ÿ Á ◊ û Ê• ¬ Ÿ  ‚ Ê œ Ÿ Ê
¥ ∑ §Ê ,
Ê̌ ◊à ʕ Ê¥ ∑ §Ê  • Á ¬ ¸Ã ∑ § ⁄ Uà  „ ÈU∞ © Uã „ ¥U
‚ ÊÕ¸∑ § ∑ § ⁄ ¥U, œ ãÿ ’ Ÿ Ê ∞ °– © U‚ ‚ fl ¸√ ÿ Ê ¬ Ë
∑ § Ê
,
© U‚ ∑ § • Ê Œ ‡ Ê Ê Z ∑ § Ê„ U⁄ U∑ § Œ ◊ ¬ ⁄ U,„ U⁄ U
S
à ⁄
U¬ ⁄ U, „ U⁄ U¬ ˝‚ X ◊ ¥ ¬ ˝à ÿ̌ Ê ∑ § Ë Ã ⁄ U„ U
Œπ à „ ÈU∞ üÊ h ÊÁ‚ Q § „ UÊ ∑ §⁄ U¬ Í¡ Ÿ ÷ Ê fl
‚ ‚ Á∑ ˝§ ÿ ⁄ U„ ¥U– © U‚ ∑ § Á Œ ÿ ‚ Ê œ Ÿ Ê¥ ∑ § Ê 
©
U‚ ∑ § © Ug ‡ ÿ Ê¥ ◊ ¥ ‹ ª ÊŸ ◊ ¥ ∑ Χ¬ áÊ Ã Ê Ÿ
’ ⁄UÃ¥, © UŒ Ê ⁄ U÷ ÁQ § ÷ Êfl Ÿ Ê ∑ § Ê ¬ Á ⁄ Uø ÿ
¬ ˝◊ Ê
áÊ Œ ¥–
¬ Í¡ Ÿ ‚ ‚ ê’ Á㜠à ‚ Ê ◊ ª ˝Ë „ UÊ Õ ◊ ¥
‹ ∑§
⁄ U◊ ãòÊ ’ Ê ‹ Ê ¡ Ê
∞ – ◊ ãòÊ ¬ Í⁄ UÊ „ UÊ Ÿ 
¬ ⁄ UÁ¡ ‚ Œ fl ‡ Ê ÁQ § ∑ §
Ê ¬ Í¡ Ÿ „ ÒU, © U‚ ∑ § Ê
Ÿ Ê◊ ‹ à „ ÈU∞ · Ê« U‡ ÊÊ ¬ ø Ê ⁄ U∑ § • Ê œ Ê ⁄ U¬ ⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 188
S
Õ Ê
¬ÿ Ê Á
◊ , ‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á ◊ • ÊÁŒ ∑ §„ Uà 
„
ÈU∞
©
U‚ ø … ∏UÊÃ ø ‹ ¥–
v • Ê fl Ê „ UŸ ◊ ˜Ô
˙ ‚ „ Ud ‡ Ê Ë · Ê ¸¬ ÈL§ · —
‚ „ Ud Ê Ê̌ — ‚ „ Ud ¬ Ê
à ˜Ô–
‚ ÷ ÍÁ ◊ ú ‚ fl ¸ÃS ¬ Îà fl Ê
• àÿ Á Ã D ÔUg ‡ Ê ÊX ‰U‹ ◊ ˜ÔH
• Õ Ê¸Ã ˜- U( ¡ Ê
) ‚ „ Ud Ê¥ Á ‚ ⁄ U fl Ê‹ ,
‚ „ Ud Ê ¥ Ÿ ò Ê fl Ê ‹ • Ê Ò⁄ U‚ „Ud Ê ¥ ø ⁄Uá Ê
fl Ê
‹ Á fl ⁄ UÊ ≈ ˜UÔ¬ ÈL § · „ Ò¥U, fl
‚ Ê
⁄ U’ ˝r Ê
ÔÊ
á« U
∑ §
Ê • Êfl Îà ∑ § ⁄ U∑ §÷ Ë Œ ‚ • ¢ª È‹ ‡Ê ·
⁄U„ UÃ „ Ò¥U–
w • Ê ‚ Ÿ ◊ ˜Ô
˙ ¬ ÈL § · ˘ ∞ fl Œ ú ‚ fl Z
ÿ Œ ˜ÔèÊ Íà ¢ÿ ìÊ ÷ Ê √ÿ ◊ ˜Ô–
© UÃ Ê ◊ Îà à fl S ÿ ‡ Ê ÊŸ Ê

ÿ Œ Û Ê Ÿ ÊÁ à ⁄ UÊ„ UÁ à H
• Õ Ê¸Ã ˜- U¡ Ê ‚ ÎÁ C ÔU ’ Ÿ ø È∑§Ë „ ÒU,¡ Ê

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 189
 ’ Ÿ Ÿ  fl Ê ‹ Ë „ ÒU, ÿ „ U‚ ’ Á
fl ⁄ UÊ≈ ˜UÔ¬ ÈL §·
„ UË „
ÒU– ß ‚ • ◊ ⁄ U¡ Ëfl
- ¡ ª à ˜∑ § ÷ Ë
fl „ UË S fl Ê ◊ Ë „ ¥ÒU– ¡ Ê• Û Ê m Ê ⁄UÊ flÎÁ h
¬ ˝Ê
# ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U, © UŸ ∑ § ÷ Ë fl „ UËS fl Ê◊ Ë
„ Ò¥U–
x¬ Êl ◊ ˜Ô
˙ ∞ Ã Ê fl ÊŸ S ÿ ◊ Á „ U◊
Ê Ã Ê
Öÿ Ê
ÿ Ê °p ¬ ÍL § c Ê— –
¬ ÊŒ ÊS ÿ Áfl E Ê ÷ ÍÃ Ê ÁŸ
ÁòÊ ¬ Ê Œ S ÿ Ê ◊ Îà ¢Á Œ Áfl H
• Õ Ê ¸Ã ˜- UÁ fl⁄ UÊ
≈ ˜UÔ ¬ ÈL§ · ∑ § Ë◊ „ Uû ÊÊ
• Áà Á fl S à Îà „ ÒU– ß ‚ üÊD ÔU ¬ ÈL §· ∑ §
∞ ∑ § ø ⁄ Uá Ê ◊ ¥ ‚ ÷ Ë ¬ ˝Ê
áÊ Ë „ Ò¥U • ÊÒ⁄U
à Ë
Ÿ ÷ Ê ª • Ÿ ãà • ãà Á⁄ U Ê̌◊ ¥
ÁS âÊà „ ÒU–
y• Éÿ ¸◊ ˜Ô
˙ Á òÊ ¬ Ê Œ Íä fl ¸˘ © UŒ Òà ¬
ÈL §cÊ —
¬ ÊŒ ÊS ÿ „ UÊ
÷ fl ଠȟ —–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 190
 Ã Ã Ê Á fl c fl æ ˜UÔ√ ÿ ∑ ˝§ Ê◊ à ˜Ô
‚ ʇ Ê Ÿ Ê Ÿ ‡ Ê Ÿ • Á ÷ H
• Õ Ê¸Ã ˜- ø Ê ⁄ U÷ Ê ª Ê ¥ fl Ê ‹ Á fl ⁄ UÊ
≈ ˜UÔ¬ ÈL §·
∑ § ∞ ∑ § ÷ Ê ª ◊ ¥ ÿ „ U‚ Ê⁄ UÊ‚ ¢‚ Ê ⁄ U¡ «∏U
• ÊÒ⁄ Uø à Ÿ Á fl Áfl œ M § ¬ Ê¥ ◊ ¥ ‚ ◊ Ê Á „ UÃ
„
ÒU • ÊÒ⁄ Uß ‚ ∑ § Ã Ë Ÿ ÷ ʪ • ãÊ ãÃ
• ãà Á⁄ U Ê̌ ◊ ¥ ‚ ◊ Êÿ „ ÈU∞ „Ò¥U–
z• Êø ◊ Ÿ ◊ ˜Ô
˙ Ã Ã ÊÁ fl ⁄ UÊ « U¡ Ê ÿ Ã
Á
fl ⁄ UÊ¡ Ê • Á œ ¬ ÍL § · — –
‚ ¡ ÊÃ Ê• àÿ Á ⁄Uë ÿ Ã
¬ p Ê
Œ ˜Ô è ÊÍÁ ◊ ◊ Õ Ê ¬ È⁄ U— H
• Õ Ê¸Ã ˜- © U‚ Á fl ⁄ UÊ≈ ˜UÔ ¬ ÈL §· ‚  ÿ „ U
’ ˝r Ê ÔÊ
á« U© Uà ¬ Û Ê „ ÈU• Ê – © U‚ Á fl
⁄ UÊ≈ ˜UÔ ‚ 
‚ ◊ Á C ÔU ¡ Ë fl © Uà ¬ Û Ê„ ÈU∞ – fl „UË
Œ„ Uœ Ê ⁄ UË M §¬ ◊ ¥ ‚ ’ ‚ üÊ D
ÔU „ ÈU• Ê
,
Á
¡ ‚ Ÿ ‚ ’ ‚ ¬ „ U‹ ¬ Îâ fl Ë ∑ §Ê , Á » §⁄ U
‡
Ê ⁄ UË ⁄ Uœ ÊÁ ⁄ Uÿ Ê ¥ ∑ §
Ê © Uà ¬ Û Ê Á∑ § ÿ Ê U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 191
{F ÊŸ ◊ ˜Ô
˙ à S ◊ Êl ôÊÊà‚ fl ¸„ ÈUà —
‚ ê ÷ Îà ¢¬ η Œ Ê
Öÿ ◊ ˜Ô–
¬ ‡ Ê Í°S Ã Ê °p ∑ ̋§ fl
Ê ÿ √ ÿ Ê Ÿ ˜Ô
• Ê⁄ Uá ÿ Ê ª ˝Ê ê ÿ Ê p ÿ H
• Õ Ê ¸Ã ˜- U© U‚ ‚ fl
¸ü Ê D ÔU Á fl
⁄ UÊ
≈ ˜UÔ ¬˝∑Χ Á Ã
ÿ ôÊ ‚  Œ Á œ ÿ ÈQ§É Ê Îà ¬ ˝Ê # „ ÈU• Ê
(
Á ¡ ‚ ‚ Á
fl ⁄ UÊ
≈˜UÔ¬ ÈL § · ∑ §
Ë ¬ Í¡ Ê
„UÊ Ã Ë
„
ÒU) – fl Ê ÿ ÈŒ fl ‚  ‚ ê ’
Á 㜠à ¬ ‡ Ê
È
„
UÁ ⁄ Uá Ê , ª Ê Ò, • E ÊÁ Œ ∑ § Ë ©
Uà ¬ Á ûÊ © U‚
Á
fl ⁄ UÊ ≈ ˜UÔ¬ ÈL
§ · ∑
§ m Ê ⁄ UÊ „ UË „ ÈUß ¸–
|flS òÊ ◊ ˜Ô
˙ à S ◊ Ê l ôÊÊ à‚ fl ¸„ ÈUÃ̆
´ § ø — ‚ Ê◊ Ê ÁŸ ¡ Á ôÊ ⁄ U–
¿ Uã Œ Ê ú Á ‚ ¡ Á ôÊ ⁄ U à S ◊ Ê Œ ˜Ô
ÿ ¡ ÈS à S ◊ Ê Œ ¡ Ê ÿ à H
• Õ Ê ¸Ã ˜- © U‚ Á fl⁄ UÊ ≈ ˜UÔ ÿ ôÊ ¬ ÈL §
·U‚ 
´ § Ç fl Œ ∞ fl ¢‚ Ê
◊ flŒ ∑ §
Ê ¬ ˝∑ § ≈ UË
∑§
⁄ Uá Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 192
 „
ÈU• Ê– © U‚ Ë ‚ ÿ ¡ Èfl
̧Œ ∞ fl ¢• Õ fl
¸fl
Œ
∑ § Ê ¬ ˝ÊŒ È÷ ʸfl „ ÈU• Ê , • Õ Ê ¸Ã ˜Ô fl Œ ∑ §
Ë
´ § ø Ê • Ê ¥ ∑ §
Ê ¬ ˝∑ §
≈ UË
∑ § ⁄ Uá Ê „ ÈU• Ê –
}ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë Ã ◊ ˜Ô
˙ à S ◊ Ê Œ E Ê˘ • ¡ Ê ÿ ãÃ
ÿ ∑ § ø Ê ÷ ÿ Ê
Œ à —
–
ª Ê flÊ „ U¡ Á
ôÊ ⁄ UÃ S ◊ Ê Ã ˜Ô
à S ◊ Ê îÊ Ê Ã Ê ˘ • ¡ Ê flÿ — H
• Õ Ê¸Ã ˜- ©
U‚ Á fl⁄UÊ ≈ ˜UÔ ÿ ôÊ ¬ ÈL § · U‚ 
ŒÊ Ÿ Ê¥ à ⁄ U»
§ Œ Ê °Ã fl Ê ‹ É Ê Ê « ∏U „ ÈU∞ • ÊÒ⁄
U
©
U‚ Ë Áfl ⁄ UÊ≈ ˜UÔ¬ ÈL § · ‚ ª ÊÒ∞ °, ’ ∑ §Á⁄Uÿ Ê
°
• ÊÒ⁄U÷ « ∏¥U• Ê
Á Œ ¬ ‡ Ê È÷ Ë © Uà ¬ Û Ê „ ÈU∞–
~ª 㜠◊ ˜Ô
˙ Ã ¢ÿ ôÊ ¢’ Á „ ¸UÁ
· ¬ ˝Ê Ò Ê̌ Ÿ ˜Ô
¬ ÈL §
c Ê ¢¡ Ê Ã ◊ ª ˝Ã — –
à Ÿ Œ fl Ê ˘ • ÿ ¡ ãÃ
‚ Ê äÿ Ê ˘ ´ §· ÿ p ÿ H
• Õ Ê¸Ã ˜- ◊ ãòÊ º˝C ÔUÊ´ § Á· ÿ Ê
¥ ∞ fl¢
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 193
 ÿ Ê ª Ê è ÿ Ê Á ‚ ÿ Ê¥ Ÿ ‚ fl¸¬ ˝Õ ◊ ¬ ˝∑ § ≈U
„
ÈU∞ Á fl ⁄ UÊ ≈ ˜UÔ ¬ ÈL § · ∑ § Ê ÿ ôÊ (‚ ÎÁC ÔU ∑ §
¬ Ífl ¸Á fl l ◊ Ê Ÿ ◊ „ UÊ Ÿ ˜Ô ’ ˝r Ê ÔÊá« UM §
¬
ÿ ôÊ • Õ Ê ¸Ã ˜Ô ‚ ÎÁC ÔUÿ ôÊ ) ◊ ¥ • Á ÷ Á · Q §
∑ § ⁄ U∑ § © U‚ Ë ¬ ⁄ U◊ ¬ ÈL § · ‚ „ UË ÿ ôÊ
∑ § Ê ¬ ˝Ê Œ È÷ Ê ¸fl Á ∑ §ÿ Ê–
v
Ƭ Èc ¬ Ê Á áÊ
˙ ÿ à ˜Ô ¬ ÈL § c Ê ¢√ ÿ Œ œ È—
∑§ Á à œ Ê √ ÿ ∑ §À ¬ ÿ Ÿ ˜Ô–
◊ Èπ ¢Á ∑ § ◊ S ÿ Ê ‚ Ë Áà∑ ¢§
’ Ê „ ÍUÁ ∑ § ◊ ÍM § ¬ ÊŒ Ê ˘ © Uë ÿ à H
• Õ Ê ¸Ã ˜- ‚ V À ¬ m Ê⁄ UÊ ¬ ˝∑ § ≈ U„ ÈU∞ Á ¡ ‚
Á
fl ⁄ UÊ ≈ ˜UÔ ¬ ÈL § · ∑ § Ê, ôÊ Ê Ÿ Ë¡ Ÿ Á fl Á flœ
¬ ˝∑ § Ê ⁄ U‚  fl áÊ ¸Ÿ ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U, fl © U‚ ∑ §
Ë
Á
∑ § à Ÿ ¬ ˝∑ § Ê⁄ U‚ ∑ § À ¬ Ÿ Ê ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥?
©
U‚ ∑ § Ê ◊ Èπ Ä ÿ Ê „ ÒU? ÷ È¡ Ê, ¡ ¢É Ê Ê∞ °
• Ê Ò⁄ U¬ Ê °fl ∑ § ÊÒŸ ‚ „ Ò¥U? ‡ Ê⁄ UË ⁄ U‚ ¢⁄ Uø Ÿ Ê
◊ ¥ fl „ U¬ ÈL § · Á ∑ § ‚ ¬ ˝∑ § Ê ⁄ U¬ Íá Ê ¸’ Ÿ Ê –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 194
v
vœÍ¬ ◊ ˜Ô
˙ ’ ˝Ê r ÊÔá Ê Ê ˘ S ÿ ◊ Èπ ◊
Ê ‚ Ë
Œ ˜Ô
’Ê „ ÍU⁄ UÊ ¡ ãÿ — ∑ Χ à —–
™§ M § à Œ S ÿ ÿ m Ò‡ ÿ —
¬Œ ˜Ôè ÿ Ê ú ‡ Ê Íº ˝Ê• ¡ Êÿ Ã
H
• Õ Ê Ã
¸ - ˜ Á fl ⁄ UÊ ≈ U˜Ô ¬ L
ȧ · ∑ §
 ◊ π
È ‚ 
’Ê
˝r Ê áÔ Ê( ôÊ ÊŸ Ë ¡ Ÿ ) „
UÈ∞ ,Ê̌ Á
òÊ ÿ
(¬ ⁄ UÊ ∑ §
˝◊ Ë √ ÿ Á Q § ) , © U‚ ∑ §
 ’Ê „ UÈ• Ê
¥ ‚

’Ÿ –
 fl ‡
Òÿ • Õ Ê Ã¸ Ô˜ ¬ Ê ·
 áÊ ‡ ÊÁQ § ‚ ê¬ Û
Ê
√ÿ Á Q § © U‚ ∑ §
 ¡ É¢ Ê Ê
• Ê ¥ ∞fl ¢‚ fl Êœ ◊Ë
¸
√ÿ Á Q § © U‚ ∑ § ¬ Ò⁄ UÊ¥ ‚ ¬ ˝∑
§≈ U„
ÈU∞ –
v
wŒË ¬ ◊ ˜Ô
˙ ø 㺠˝◊ Ê ◊ Ÿ ‚ Ê¡ Ê
à —
ø̌ Ê Ê — ‚ Íÿ Ê ̧ • ¡ Ê ÿ Ã –
üÊÊÃ Ê m Êÿ Èp ¬ ˝Ê áÊ p
◊ Èπ Ê Œ Á
ª A⁄ U¡ Ê ÿ Ã H
• Õ Ê ¸Ã ˜- Á fl ⁄ UÊ ≈ ˜UÔ ¬ ÈL § · ∑ § ◊ Ÿ ‚

ø㺠˝◊ Ê , Ÿ ò Ê Ê ¥ ‚ ‚ Íÿ ¸, ∑
§ ÊŸÊ ¥ ‚  flÊÿ
È
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 195
 ∞ fl ¢¬ ˝ÊáÊ Ã Õ Ê ◊ Èπ ‚ • Á
ª A∑ §
Ê
¬ ˝Ê ∑ §≈ K „ ÈU• Ê „ ÒU–
v
xŸ Òfl l ◊ ˜Ô
˙ Ÿ Ê è ÿ Ê ˘ • Ê ‚ Ë Œãà Á ⁄ U Ê̌
ú ‡ ÊËc áÊ Ê
̧ l Ê Ò— ‚ ◊ flûÊ ¸Ã –
¬ Œ ˜Ôè ÿ Ê ¢÷ ÍÁ◊ Á
Œ ¸‡ Ê
— üÊÊò Ê Ê Ã ˜Ô
Ã Õ Ê ‹ Ê ∑§ Ê
°w • ∑ § À ¬ ÿ Ÿ ˜Ô–
• Õ Ê
¸Ã ˜- Áfl ⁄UÊ ≈ ˜UÔ ¬ ÈL §· ∑ § Ë ŸÊ
Á÷ ‚
• ãà Á⁄ U Ê̌ , Á‚ ⁄ U‚ l È‹ Ê
∑ §,¬
Ê°flÊ¥ ‚ 
÷ ÍÁ◊ Ã Õ Ê ∑ § Ê Ÿ Ê ¥ ‚ Á Œ ‡ ÊÊ
∞°¬ ˝∑ §
≈U
„ ÈUß Z– ß ‚ ˬ ˝∑ § Ê⁄U ( • Ÿ∑
§ÊŸ ∑ §
)
‹ Ê∑ §Ê¥ ∑ § Ê ∑ § Á À ¬ à Á ∑ § ÿ Ê ªÿ Ê „
ÒU
(⁄ Uø Ê ª ÿ Ê „ ÒU) –
v
yÃ Ê ê ’ Í‹ ¬ ͪ Ë» § ‹ Ê Á Ÿ
• Õ ÊÃ
¸- ˜¡ ’ Œ fl
Ê ¥ Ÿ Á fl
⁄UÊ ≈ UÔ˜¬ L
ȧ ·∑§Ê
„ UÁ
fl
◊ Ê Ÿ ∑ § ⁄ Uÿ ôÊ ∑ § Ê ‡ Ê ÷
È Ê⁄ Uê ÷ Á∑§
ÿÊ, Ã ’
ÉÊ ÃÎ fl ‚ ãà ´ § à ,
Èß œZ Ÿ ( ‚ Á ◊ œÊ
)ª Ë
˝c ◊
´ § à È∞ fl ¢„ UÁ fl ‡ Ê ⁄ UŒ ˜´ §Ã È„ ÈUß ¸–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 196
v
zŒÁ Ê̌
áÊ Ê
˙ ‚ # Ê S ÿ Ê ‚ 㬠Á ⁄ Uœ ÿ —
Á
òÊ —‚ # ‚ Á ◊ œ —∑ Χ
Ã Ê — –
Œfl Ê ÿ l ôÊ ¢Ã ã fl ÊŸ Ê ˘
• ’ äŸ Ÿ ˜Ô ¬ ÈL § c Ê¢¬‡ ÊÈ◊ ˜ÔH
• Õ Ê¸Ã ˜- Œ fl Ê ¥ Ÿ  Á ¡ ‚ ÿ ô Ê∑ § Ê
Á
fl S Ã Ê
⁄ UÁ ∑ § ÿ Ê , ©
U‚ ◊ ¥ Á
fl
⁄ UÊ ≈ ˜UÔ ¬ ÈL
§
·
∑ § Ê„ Uˬ ‡ Ê
È( „ U√ ÿ )M §¬ ∑§
Ë ÷ Ê fl Ÿ Ê
‚ 
’ Ê°œÊ ( Á Ÿ ÿ ÈQ § Á∑ § ÿ Ê) –© U‚ ◊ ¥ ÿôÊ
∑ § Ë ‚ Êà ¬Á ⁄ UÁ œ ÿÊ¥ ( ‚ Ê Ã‚ ◊ Ⱥ ˝)∞
fl¢
ß Ä ∑ § Ë
‚ ( ¿ Uã Œ ) ‚ Á ◊ œ Ê
∞°„ ÈUß Z–
v
{◊ ãòÊ ¬ Èc ¬ Ê
T Á ‹ —
˙ ÿ ôÊ Ÿ ÿ ôÊ ◊ ÿ ¡ ãà Œ fl Ê
—
Ã Ê Á
Ÿ œ ◊ ʸÁ áÊ ¬ ˝Õ◊ Êãÿ Ê
‚ Ÿ ˜Ô–
à „ UŸ Ê∑ ¢§ ◊ Á „ U◊Ê Ÿ — ‚ øãÃ
ÿ òÊ ¬ Ífl̧ ‚ Ê äÿ Ê —‚ Á ãà Œ
fl Ê —
H
-
x v .v - v {
• Õ Ê¸Ã ˜- • ÊÁ Œ ∑§
Ê ‹ ËŸ üÊ D ÔU œ ◊¸-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 197
 ¬ ⁄ UÊ ÿ áÊ Œfl
Ê¥ Ÿ , ÿôÊ m Ê ⁄ UÊ ÿ ôÊ M § ¬
Á
fl ⁄ UÊ ≈ ˜UÔ ∑ §Ê ÿ ¡ Ÿ Á∑ § ÿ Ê – ÿ ôÊ Ë ÿ
¡ Ë fl Ÿ ¡ Ë
Ÿ  fl Ê‹  ( ÿ Ê ¡ ∑ §) ¬ Íá Ê ¸
∑ § Ê‹ ∑ §Á ‚ h - ‚ Êäÿ ª áÊÊ¥ Ã Õ Ê
Œfl à • Ê¥ ∑ §Á Ÿ fl
Ê‚ ◊ Á „ U◊ Ê ‡ ÊÊ ‹ Ë
S
fl ª ¸‹ Ê
∑ §∑ § Ê ¬ ˝Ê
# ∑ §⁄ Uà „ Ò¥U–
H
Á
òÊ
Œ fl ¬ Í¡ Ÿ H
v• Êl ‡ ÊÁ
Q §ª Ê ÿ òÊ Ë
÷ Ê ⁄ UÃ Ë ÿ ‚ S
¢∑ §
ÎÁ Ã
- Πfl
‚ S
¢∑ §
ÎÁ
à ∑ § Ë
¡ Ÿ Ÿ ˪ Êÿ òÊ Ë, Á ¡ ã„ U¥ fl Œ
◊ Ê Ã Ê,
Œfl
◊ Ê Ã Ê ∞ fl
¢Á fl E ◊Ê Ã Ê ∑ §
Ÿ Ê◊ ‚ ÷ Ë
¡ Ê Ÿ à „ U¥Ò, ‚ Œ ÷Ô˜ Ê fl
∞ fl¢‚ Œ ÁÔ˜ fl øÊ ⁄UÊ
¥ ∑ § Ê
©
U÷ Ê ⁄ U- © UÛ Êÿ Ÿ ß ã„
UË ¥ ∑ § Ë ∑ §
ά Ê ‚ ,

ß Ÿ ‚ ‚ ê ’Á㜠à ªs
È Ô‚ òÍ Ê Ê ¥ ∑ §
Êœ Ê ⁄ Uá Ê
∑ § ⁄ UŸ ‚ ‚ ê ÷ fl „UÊ Ã
 Ê „ UÒ– • Ÿ Ê S Õ Ê
• ‚ ⁄
È U∑ §
‚ fl √
¸ÿ Ê ¬Ë• ÁS à à fl ∑ §Ê
ÿ „ UË
• ‚ ⁄
È UÁ Ÿ ∑ §
Á㌠Ÿ Ë,◊ „ Uʬ ˝ô Ê Ê ∑ § M § ¬
◊ ¥ ‚ ◊ Ê
# ∑§⁄ Uª Ë –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 198
wÿ ôÊ ÷ ª fl
Ê Ÿ ˜Ô
ÿ „ U ‚ ÎÁ C
ÔU ÿ ôÊ ◊ ÿ „ÒU– ß ¸E ⁄ UË
ÿ
• Ÿ ȇ Ê
Ê‚ Ÿ ‚ ø ‹ Ÿ  fl Ê‹ • Ê Œ Ê
Ÿ -
¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ §
∑ ˝§
◊ ∑ §
Êÿ ôÊ ∑ §
„ UÊ ¡ ÊÃ Ê
„ÒU– ß ‚ ËÁ ‹∞ ß ‚ Œfl œ ◊ ¸∑ §Ê ¡ Ÿ ∑ §
∑ § „ UÊ ª ÿÊ „ ÒU– ÿ ôÊ Ëÿ ÷ Êfl ∑ § Ë
SÕ Ê ¬ Ÿ Ê ‚ „ UË ∑§◊ ¸• ÊÒ⁄U√ ÿ fl„ UÊ⁄ U◊ ¥
‚ • œÊ ª Ê ◊ Ë ¬˝fl
ÎÁ
ûÊ ‚ ◊ Ê# „ UÊ ∑§ ⁄ U
üÊ DÔUÃ Ê ∑ §
Ë ™ § ä fl¸ª Ê◊ Ë ¬ ˝fl
ÎÁ
ûÊ ÿ Ê¥ ∑ § Ê
Áfl ∑ § Ê ‚ „ UÊª Ê– ß ‚ Ë • Êœ Ê⁄ U¬ ⁄ U
Ÿ fl ÿ Ȫ ∑ §
Ë S Õ Ê
¬ Ÿ Ê ‚ ê÷ fl „ UÊ ª Ë
–
xÖÿ Ê ÁÃ ¬ ÈL§·
ÿ ª
È ‡ ÊÁ Q§Á Ÿ c
∑ §‹ V • fl Ã Ê ⁄ U∑ §

‹ Ë‹ Ê - ‚ ãŒ Ê „
 U∑ §Ê ¬ Ã
˝ Ë ∑ § ¡ Ÿ ‡ ÊÁQ §
ÿ Q
È § ◊ ‡Ê Ê
‹ ∑ § Ê Á
ø q UÔ„ UÒ– Á
Œ √ÿ ‚ ⁄
¢ U Ê̌ áÊ
• Ê⁄
ÒU• Ÿ ‡
ÈÊ Ê
‚ Ÿ ◊ ¥ ¡ Ÿ ‚ ◊ Á ÕÃ
¸
¬ ø
˝ á« U‡Ê Á
Q § ∑ § ʬ fl
˝Ê „ U© UŒ ÿ „UÊ Ã
 Ê „ UÒ–
• fl Ê Ü¿ UŸ Ë
ÿ à Ê∑ §
 Á Ÿ fl Ê⁄ Uá Ê• Ê ⁄
ÒU
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 199
 fl Ê Ü¿ UŸ Ë ÿ à Ê∑ § ËS Õ Ê ¬ Ÿ Ê◊ ¥
• ‚ ê ÷ fl ∑ § Ê ‚ ê ÷ fl ÿ„ UË ’ Ÿ Ê
∞ ª Ë
–
ä fl ‚
¢ • Ê ⁄
Ò U‚ ¡
Î Ÿ ∑ §
Ë ,ª ‹ Ê
ß ¸• Ê
⁄
ÒU
… U‹ Ê ß ¸∑ § Ë ‚ ÿ
¢ Q
È § ¬Á
˝∑ §
˝ÿ Ê ß ‚ Ë ∑§

m Ê ⁄ UÊ ‚ Üø ÊÁ ‹ Ã „ UÊ ª
 Ë –
Á ∑ ˝§ÿ Ê • ÊÒ⁄ U÷ Êfl Ÿ Ê
- „UÊ
Õ ◊ ¥ ¡ ‹ ,
¬ Èc ¬ , • Ê̌ Ã ‹ ∑ §
⁄U÷ Êfl Ÿ ʬÍfl ¸∑§
◊ ãòÊ Ê
ì ÊÊ ⁄ U∑ § ‚ Ê Õ ¬ Í¡Ÿ fl
Œ Ë ¬ ⁄ U
∑ ˝§ ◊ ‡ Ê — • Á ¬ ¸Ã ∑ § ⁄ ¥U–
ª Ê ÿ òÊ Ë
˙ ª Êÿ òÊ Ë Á òÊ C Ô‰Ué ¡ ª àÿ Ÿ ÈC
Ô‰U¬ ˜Ô
¬ æ ˜§Ä àÿ Ê ‚ „ U–
’ ΄ Uà ÿ ÈÁcáÊ „ UÊ § ∑§ ∑ ȧ å‚ ÍøËÁ ÷ —
‡ Ê ê ÿ ãÃ È à fl ÊH
˙ ª Êÿ òÿ ÒŸ ◊ — – •Ê flÊ
„ Uÿ Ê
Á◊ ,
S Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ Ê
Á
◊ H -w x .x x
• Õ Ê¸Ã ˜- „ U • E ( ÿ ôÊ ÊªA) !ª Êÿ òÊ
Ë
¿ Uã Œ , ÁòÊ C ÔȬ ˜Ô ¿ Uã Œ , ¡ ª Ã Ë ¿ Uã Œ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 200
 • Ÿ ÈC Ô‰U¬ ˜ ¿ Uã Œ , ¬ ¢Á
Q §¿ Uã Œ ‚ Á„ UÃ
’ ΄UÃ Ë ¿ Uã Œ , © UÁc áÊ ∑˜Ô§¿ Uã Œ , ∞ fl ¢
∑§ ∑ȧ ¬ ˜Ô ¿ Uã Œ • ÊÁ Œ ‚ ÍÁø ÿ Ê¥ ∑ §
◊ Êäÿ ◊ ‚ • Ê
¬ ∑ §
Ê ‡ ÊÊ
ãà ∑ §⁄ ¥U–
ÿ ôÊ ¬ ÈL §c Ê
˙ ÿ ôÊ Ÿ ÿ ôÊ◊ ÿ ¡ ãà Œ flÊ—
à ÊÁŸ œ ◊ ʸÁ áÊ ¬ ˝Õ ◊ Ê ãÿ Ê
‚ Ÿ ˜Ô–
à „ UŸ Ê∑ ¢§ ◊ Á„U◊ Ê
Ÿ — ‚ ø ãÃ
ÿ òÊ ¬ Ífl ̧ ‚ Ê äÿ Ê— ‚ Áãà Œfl Ê —–
˙ ÿ ôÊ ¬ ÈL § · Ê
ÿ Ÿ ◊ — –
• Ê
fl Ê
„ Uÿ ÊÁ ◊ , S Õ Ê¬ ÿ Ê Á
◊ ,
äÿ Êÿ Ê Á ◊ H - xv .v {
• Õ Ȩ̂
à ˜ - • Ê Á Œ ∑ § Ê
‹ Ë
Ÿ üÊD ÔU
œ ◊ ¸¬⁄ UÊÿ áÊ ŒflÊ¥ Ÿ , ÿ ôÊ m Ê ⁄ UÊ ÿôÊ
M§ ¬ Á
fl ⁄ UÊ
≈ ˜UÔ∑ §Ê ÿ ¡ Ÿ Á ∑§
ÿ Ê – ÿ ôÊ
Ë ÿ
¡ Ëfl Ÿ ¡ Ë Ÿ  fl
Ê‹ ( ÿ Ê¡ ∑§ ) ¬ Ífl ¸∑ §
Ê‹
∑§ Á ‚ h -‚ Ê äÿ ª áÊ Ê
¥ Ã Õ Ê Œ fl à Ê
• Ê ¥
∑§ Á Ÿ fl Ê ‚ ◊ Á
„ U◊ Ê ‡ Ê Ê‹ ËS fl ª ¸‹ Ê
∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 201
 ∑§ Ê
¬ ˝Ê# ∑ §⁄Uà „ Ò¥U–
Öÿ Ê Á
à ¬ ÈL §cÊ
˙ • ª A Ÿ ÿ ‚ Ȭ Õ Ê ⁄ UÊ ÿ 
• S ◊ Ê Á ã fl E Ê Á Ÿ Œ fl fl ÿ ÈŸ Ê ÁŸ
Áfl m Ê
Ÿ ˜Ô– ÿ Èÿ Êä ÿ S ◊ îÊ È„ ÈU⁄ UÊáÊ ◊ Ÿ Ê 
÷ ÍÁÿ D ÔUÊ ¢Ã Ÿ ◊ © UÁ Q ¢§ Á fl œ ◊ H ˙
Öÿ Ê Á
à ¬ ÈL §· Êÿ Ÿ ◊ — – • Ê fl Ê
„Uÿ Ê Á ◊ ,
SâÊ Ê ¬ ÿ Ê Á◊ , äÿ Ê
ÿ Ê Á ◊ – -z .
x
{ ,
• Õ Ê
¸Ã ˜- ÁŒ √ÿ ª Èá Ê Ê
¥ ‚  ÿ ÈQ §„ U
• Á
ª AŒ fl ! • Ê ¬ ‚ ê ¬ Íá Ê ¸ ◊ Ê
ª Ê
Z ∑ §Ê
¡ ÊŸ à „ ÈU∞ „ U◊ ÿ Ê ¡ ∑ §Ê¥ ∑ § Ê ÿ ôÊ
»§ ‹ ¬ ˝Ê # ∑ §⁄ UŸ ∑ § Á‹ ∞ ‚ ã◊ Ê ª ¸¬ ⁄ U
‹  ø ‹ ¥– „U◊ ∑ §
Ê  ∑ ȧ
Á ≈ U‹ • Ê
ø ⁄ Uá Ê
∑§ ⁄UŸ  fl Ê ‹ ‡ Ê òÊ È• Ê¥ Ã Õ Ê ¬Ê ¬ Ê¥ ‚ 
◊ ÈQ § ∑ § ⁄ ¥U– „ U◊ • Ê ¬ ∑ § Á‹ ∞ S Ã Ê ò Ê
∞fl ¢Ÿ ◊ S ∑ §
Ê ⁄ UÊ ¥ ∑ § Ê Á fl œ Ê Ÿ ∑ §
⁄ UÃ „ Ò¥U–
H ¬Üø flŒ Ë ¬ Í¡ Ÿ H
‚
Íò Ê‚ V ÔUÃ -
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 202
„
U◊ Ê⁄UÊ ‡ Ê ⁄ UË ⁄ U• Û Ê ◊ ÿ ∑ § Ê ‡ Ê , ¬ ˝Ê áÊ ◊ ÿ
∑ § Ê‡ Ê, ◊ Ÿ Ê◊ ÿ ∑ § Ê ‡Ê, Á
fl ôÊ ÊŸ ◊ ÿ ∑ §Ê‡ Ê
Ã Õ Ê• Ê ãÊ ãŒ ◊ ÿ ∑ §Ê‡ Ê∑ §m Ê⁄ UÊ
Á
fl Á Ÿ Á
◊ ¸Ã „ ÒU– S fl Œ ¡ , • á« U¡ , © UŒ ˜ÔÁ ÷ ¡ ,
¡ ⁄ UÊ ÿ È¡ ø Ê⁄ U¬ ˝∑ §Ê ⁄ U∑ § ¬ ˝ÊáÊ Ë • ÊÒ⁄ U¬ Ê°ø fl ¥
¡ « ∏U ¬ Œ Ê Õ ¸, ÿ „ U¬ Üø œ ʬ ˝∑ ΧÁ à ÷ Ë ß ã„ UË ¥
¬ Ê°ø Œ fl à ʕ Ê ¥ ∑ § Ë ¬˝Á ÃÁ ∑ ˝§ ÿ Ê „ ÒU– ¡ « ∏U-
ø à Ÿ ß ‚ ¡ ª à ˜Ô ∑ § ¬ Üø œ Ê Á flo £· áÊ ∑ § Ê 
¬ Üø Œfl Ê ¥ ∑ §M § ¬ ◊ ¥ ◊ Ê Ÿ Ê ª ÿ Ê „ ÒU–
¬ Üø à û fl Ê ¥ ∑ §Ê ÷ Ë ©U‚ Ë üÊ á Ê Ë ◊ ¥ Á ª Ÿ Ê
¡ ÊÃ Ê „ ÒU– ß ã„ UË¥‚ ÿ „ U¡ ª à ˜Ô ’ Ÿ Ê „ ÒU–
‡
Ê ⁄ UË ⁄U‚ ‹ ∑ §⁄ U‚ ◊ Sà Œ · ÿ ¡ « ∏U ¡ ª à ˜Ô
∑ §fl ‹ ¬ ⁄ U◊ Ê áÊ È• Ê¥ ∑ §Ê’ Ÿ Ê ¬ Œ Ê
Õ ¸„ UË Ÿ „ UË ¥
„
ÒU, fl ⁄ UŸ ˜Ô © U‚ ∑ § • ãà ⁄ UÊ
‹ ◊ ¥ Œ ÒflË ø à Ÿ Ê
∑ § Ê◊ ∑ §⁄ UÃ Ë „ ÒU– ¡ « ∏U◊ ¥ ø à Ÿ ∑ § Ë÷ Ê fl Ÿ Ê -
ÿ „ UË • äÿ Ê à◊ flÊ Œ „ ÒU– ø à Ÿ ∑ § Ê  ¡ « ∏U
◊ ÊŸ Ÿ Ê , ÿ „ UË ÷ Ê ÒÁÃ ∑ § fl
Ê Œ „ ÒU– ‚ ÎÁ C ÔU ∑ §
• Êœ Ê
⁄ U÷ Íà ¬ Üø à û fl Ê ¥ ∑ §Ê • äÿ Ê à◊ Ÿ 
ø à Ÿ - Œ fl ‚ ûÊ Ê ‚ • Ê Ã- ¬ ˝Ê à ◊ Ê Ÿ Ê „ ÒU,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 203
©U‚ ∑ § Ê S âÊ Í‹ M § ¬ Ã Ê ∑ § ‹ fl ⁄U◊ Ê òÊ „ ÒU–
ß ‚ à û fl - • Ê à◊ Ê ∑ §Ê„ UË • Ÿ ÈD ÔUÊŸ Ê ¥ ◊ ¥
Œ flM § ¬ ◊ ¥ ¬ ˝Á à D ÔUÊ
Á¬ à • ÊÒ⁄ U¬ ÍÁ
¡ à Á∑ § ÿ Ê
¡ Ê Ã Ê „ ÒU–
’ « ∏Uÿ ôÊ Ê¥ ◊ ¥ ∑ §Õ Ê, • Ÿ ÈD ÔUÊ Ÿ , Ÿ fl⁄ UÊòÊ
¬ fl¸, ‚ ¢S ∑ § Ê⁄ U• Ê ÁŒ ¡ „ UÊ°• Ê fl ‡ ÿ ∑ § ‹ ª ,
¬ Üø fl Á Œ ÿ Ê°S Õ Ê
Á ¬ à ∑ § Ë ¡ Ê ‚ ∑§ Ã Ë „ Ò¥U–
∑ ˝§ ◊ √ ÿ fl S Õ Ê -
¡ „ UÊ°S Õ Ê ¬ Ÿ Ê ∑ § Ë¡ Ê∞ , fl „ UÊ °ø Ê ⁄ U∑ § ÊŸ Ê¥
¬ ⁄ Uø Ê ⁄ Uø ÊÒÁ ∑ § ÿ Ê
°⁄ Uπ ∑ § ⁄ U© UŸ ¬ ⁄ U¬ Ë ‹ 
∑ §¬ « ∏U Á ’ ¿ UÊÿ  ¡ Ê
∞ °– ™ §¬ ⁄ ⁄ °Uª  „ ÈU∞
ø Êfl ‹ Ê ¥ ∑ § ◊ X ‹ Áø q ÔU ÿ ÈQ § ∑ §Ê D Ô( fl ª ¸) U
’ Ÿ Ê Á Œ ÿ ¡ Ê∞ °– ◊ äÿ ◊ ¥ ‚ È‚ Á îÊà ∑ §‹ ‡ Ê
⁄
Uπ ¡ Ê ∞ °– ÿ „ Uø Ê
⁄ Uà û fl Ê ¥ ∑ § øÊ ⁄ U∑ §‹ ‡ Ê
„ÈU∞ – ◊ äÿ ¬ Ë ∆ U∑ § Ê
¬ ˝œ Ê Ÿ Œ fl Ã Ê ∑ § Ë
ø ÊÒ∑ §Ë ∑ § Ê• Ê∑ § Ê
‡ Ê∑ §
‹ ‡ Ê ◊ Ê Ÿ Ê ¡ Ê∞ –
Ÿ Ò´ ¸§
àÿ ( Œ Á Ê̌
áÊ- ¬ Á p ◊ Á Œ ‡ ÊÊ ∑ §
◊ äÿ ) ◊ ¥ ¬ Îâ fl Ë fl ŒË ( ⁄ X „ ⁄ UÊ), ∞ ‡Ê Ê ãÿ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 204
(
© Uû Ê ⁄U• Ê Ò⁄ U¬ Ífl ¸ÁŒ ‡ Ê Ê ∑ § ◊ äÿ ) ◊ ¥ fl L §áÊ
fl
Œ Ë ( ⁄ UX ÔU ∑ § Ê ‹ Ê), • ʪ Aÿ (¬ Ífl ¸- Œ Á Ê̌
áÊ
Á
Œ ‡ ÊÊ∑ § ◊ äÿ ) ◊ ¥ • Á ª Afl Œ Ë (⁄ X ‹ Ê ‹ )
• Ê Ò⁄ U√ Ê Ê ÿ √ ÿ ( ¬Á p ◊ - © Uû Ê ⁄UÁ Œ ‡ Ê Ê ∑ §
’ Ë ø ) ◊ ¥ fl Ê ÿ È flŒË ( ⁄X ¬ Ë ‹ Ê) S Õ Ê Á ¬ Ã
∑§ Ë ¡ ÊÃ Ë „ ÒU–
• Ê ∑ § Ê ‡ Ê ∑ § Ê∑ §
Ê ß ¸⁄ ¥ª Ÿ „UË¥, © U‚ ∑§ Ê
¬ ˝Ã Ë ∑§‚ fl ¸Ã Ê
÷ º ˝ø ∑ ˝§‚ ’ ⁄ ¥Uª Ê ¥ ‚ 
Á
◊ ‹ Ê∑ § ⁄ U ’ Ÿ Êÿ Ê¡ Êà ʄ ÒU– ÿ ÁŒ
‚ fl ¸ÃÊ
÷ º ˝ø ∑ ˝§ Ÿ ’ Ÿ Ê Ÿ Ê „ UÊ
,Ã Ê © U‚ ∑ §
S
Õ Ê Ÿ ¬ ⁄ U• Ê ∑ §Ê‡Ê à û fl ∑ § Á
‹ ∞ ‚ » §
Œ
ø Ê fl ‹Ê¥ ∑ § Ê • ãÿ à û fl Ê¥ ¡ Ò‚ Ê∑ § Ê D ÔU ’ Ÿ Ê
Œ
Ÿ Ê ø Ê Á „ U∞ –
Á
∑ ˝§ ÿ Ê• Ê Ò⁄ U÷ Ê flŸ Ê-
¬Ê ø
° ø ÊÁ
Ò∑ § ÿ Ê¥ ¬ ⁄ USÕ Ê Á
¬ Ã ¬ Êø
° ∑ § ‹ ‡ Ê Ê
¥ ∑ §Ê
∞ ∑ § -
∞ ∑ § Œ fl
à Ê∑ §
Ê ¬ Ã
˝ Ë ∑ § ◊ ÊŸ∑ §⁄ U¬ à˝ ÿ ∑§
∑§ Ê ¬¡
Í Ÿ ª ãœ Ê Ê̌
à , ¬ c
Ȭ , œ ¬
Í, Œ ˬ • Ê⁄
ÒU
Ÿ fl
Òl  ß Ÿ ¬ Ê ø
° fl S à ȕ Ê ¥ ‚ Á ∑§ÿ Ê ¡ Ê ∞ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 205
 ¬Ê °ø Œ flÊ¥ ∑§ ◊ ãòÊ Ÿ Ë ø Á Œ ÿ ª ÿ „Ò¥U–
H ¬ Îâ fl Ë
H
˙ ◊ „UË l ÊÒ— ¬ÎÁ
Õ fl Ë ø Ÿ̆ ß ◊ ¢ÿ ôÊ
¢
Á
◊ Á◊ Ê̌à Ê◊ ˜Ô– Á¬ ¬ ÎÃ Ê ¢Ÿ Ê
÷ ⁄
UË ◊ Á÷ —H
˙ ¬ ÎÁ Õ √ ÿ ÒŸ ◊ —– • Ê fl Ê„Uÿ Ê
Á◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ ÊÁ ◊ , äÿ Êÿ Ê
Á ◊ H - } .
x w
• Õ Ȩ̂
à ˜- ◊ „ UÊ Ÿ ˜Ô l È‹ Ê ∑ §• Ê Ò⁄ U
¬Îâ Ê fl Ë ‹ Ê ∑§, SfláÊ ¸- ⁄ U% Ê ÁŒ , œ Ÿ - œ Ê ãÿ Ê
¥ ‚ 
¬Á ⁄ U¬ Íá Ê ¸ fl Ò÷ fl m Ê
⁄ UÊ „U◊ Ê
⁄ U ß ‚ üÊ D
ÔU
∑§ ◊ ¸M §¬ Ë ÿ ôÊ ∑ §
Ê ‚ ê ¬ ÛÊ ∑§ ⁄ ¥U Ã Õ Ê© U‚ 
‚ ¢⁄UÁ Ê̌
à ∑ §⁄ ¥U–
H fl L § áÊ H
˙ Ã û flÊ ÿ ÊÁ ◊ ’˝r ÊÔá Ê Ê fl
㌠◊ ÊŸ —
à Œ Ê ‡ ÊÊ S Ãÿ ¡ ◊ Ê Ÿ Ê „ UÁ
flÁ ÷ ¸— –
• „ U« U◊ Ê Ÿ Ê fl L§ áÊ„ U’ Êä ÿ L §‡
Ê
ú ‚ ◊ Ê Ÿ ˘ • Ê ÿ È— ¬ ˝◊ Ê ·
Ë —H
˙ flL §áÊ Êÿ Ÿ ◊ — – • Ê flÊ„ UÿÊ Á◊ ,
SÕ Ê ¬ ÿ ÊÁ ◊ , äÿ Êÿ Ê
Á ◊ H ¬ ˝. ‚ ¥.- v } .y~
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 206
 • Õ Ê ¸Ã ˜- fl Œ ◊ ãòÊ Ê¥ m Ê ⁄ UÊ • Á
÷ Ÿ Á㌠Ã
„
U fl L § áÊ Œ fl ! „ UÁ
fl ÿ Ê
¥ ∑ §Ê Œ Ê
٠Π𷠤
⁄U
ÿ ¡ ◊ Ê Ÿ ‹ Ê ÒÁ ∑ § ∑§ ‚ Èπ Ê ¥ ∑ §Ë • Ê ∑ § Ê
¢ Ê̌
Ê
∑ § ⁄UÃ Ê „ ÒU– „ U◊ fl Œ - fl ÊÁ áÊ ÿ Ê¥ ∑§ ôÊ Ê ÃÊ
(
’ ˝Ê
r Ê
Ôá Ê ) ÿ ¡ ◊ Ê Ÿ ∑ §Ë à ÈÁ C ÔU ∞ fl
¥¬ ˝‚ Û Ê ÃÊ
∑ § Á
Ÿ Á ◊ ûÊ S Ã ÈÁ
à ÿ Ê ¥ m Ê ⁄ UÊ • Ê ¬ ∑§Ë ¬ ˝ÊÕ ¸ŸÊ
∑ § ⁄Uà „ Ò¥U– ‚ ’ ∑ §m Ê⁄ UÊ S à Èà ÿ Œ fl !ß ‚
S
Õ Ê Ÿ ◊ ¥ • Ê ¬ ∑ ˝§Ê œ Ÿ ∑ § ⁄ U∑
§ „ U◊ Ê ⁄
UË
¬ ˝Ê
Õ ¸Ÿ Ê ‚ ÈŸ ¥– „ U◊ Ê ⁄ UË • Êÿ È∑ §Ê Á ∑ §
‚ Ë
¬ ˝∑§ Ê⁄ U Ê̌ Ë áÊ Ÿ ∑ §⁄
¥U–
H • Á
ª AH
˙ à fl ¢Ÿ Ê • ª A flL § áÊ S ÿ Á fl m Ê
Ÿ˜Ô
Œfl S ÿ „ U« UÊ • fl ÿ Ê Á ‚ ‚ Ë D ÔUÊ — –
ÿ Á
¡ D ÔUÊ fl Á q ÔUà ◊ —‡ Ê Ê‡ Ê Èø Ê Ÿ Ê 
Á
fl E Ê m · Ê ú Á ‚ ¬ ˝◊ È◊ ÈÇ ä ÿ S ◊à ˜Ô–
˙ • ª Aÿ Ÿ ◊ — – • Êfl Ê „Uÿ Ê Á ◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Êÿ Ê Á ◊ H - w v .x

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 207

 H fl
ÊÿÈH
˙ • Ê Ÿ ÊÁ Ÿ ÿ ÈŒ ˜ÔÁ
÷— ‡Ê
Á Ã Ÿ ËÁ
÷⁄ Uä fl⁄
U
ú ‚ „ UÁ
d áÊ Ë Á
÷ L § ¬ÿ Ê
Á„ Uÿ ôÊ◊˜Ô–
flÊ ÿ Ê
• Á S◊ ãà‚ fl Ÿ◊ ÊŒ ÿ Sfl
ÿ Íÿ ¢¬Ê à S fl Á
S à Á÷ — ‚ Œ Ê Ÿ— –
˙ flÊ
ÿ flŸ ◊ — – • Ê
fl Ê
„ Uÿ ÊÁ◊ ,
SÕ Ê¬ÿ Ê Á◊ , äÿ Êÿ Ê
Á
◊ H - w |.w
}
H • Ê
∑ §
Ê ‡ ÊH
˙ ÿ Ê fl Ê
¥∑ §‡ Ê Ê ◊ œÈ◊àÿ Á EŸ Ê
‚ ÍŸÎÃÊfl
à ˖ à ÿ Ê ÿôÊ¢Á◊ Á ◊ Ê̌
à ◊ ˜Ô–
©U¬ ÿÊ◊ ª ΄UË Ã Ê S ÿ ÁE èÿ Ê ¢ à fl
Ò· Ã 
ÿ Ê Á
Ÿ◊ Ê
¸ä flË è ÿ Ê ¢ à fl Ê
H
˙ • Ê ∑ §Ê
‡ ÊÊ ÿ Ÿ ◊ —
– • Ê fl Ê„UÿÊ
Á ◊ ,
SÕ Ê¬ÿ Ê Á◊ , äÿ Êÿ Ê
Á
◊ H - | .
v v
H ¬Üø ÷ Í-‚ ¢S∑ § Ê ⁄ UH
v ¬Á ⁄ U‚ ◊ Í„UŸ -
˙ Œ ÷ Ò̧— ¬ Á ⁄ U‚ ◊ ÍsÔ,
¬Á ⁄ U‚ ◊ Ís Ô, ¬ Á⁄
U‚ ◊ Ís Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 208
 • Õ Ê¸Ã ˜-
∑ȧ‡ Ê Ê • Ê ¥ ‚ ’ È„ UÊ ⁄U∑ §
⁄
U
(
ª ㌠ª Ë
- ∑ §
ø ⁄ UÊ ‚ Ê» § ∑ §⁄¥U) –
w©
U¬ ‹ ¬ Ÿ-
˙ ª Ê ◊
ÿ Ÿ © U¬ Á‹ åÿ ,
©
U¬ Á‹ åÿ , © U¬ Á ‹ åÿ –
• Õ Ê¸Ã ˜-
ª Ê ÿ ∑ § ª Ê’ ⁄ U‚ ‹Ë¬∑
§⁄
U
(
¬ Á fl òÊ ’Ÿ Ê ∞ °U) –
x©
UÑ Uπ Ÿ -
˙ d Èfl◊ Í‹ Ÿ © UÁ Ñ UÅ ÿ ,
©
UÁ Ñ UÅ ÿ , © UÁ
Ñ UÅ ÿ –
• Õ Ê¸Ã ˜-
d Èfl Ê ∑ § ◊ Í‹ ‚ ⁄ Uπ
Ê π
Ë
¥ø
∑ §
⁄ U( Á ø Á
q ÔUÃ ∑ § ⁄ ¥U) –
y©
Uh ⁄ Uá Ê -
˙ • Ÿ Ê
Á◊ ∑ §
Ê ¢ª ÈD ÔUŸ
©
UŒ ˜Ôœ Îà ÿ ,© UŒ ˜Ôœ Îà ÿ , © UŒ
˜Ôœ Îà ÿ –
• Õ Ê¸Ã ˜-
• Ÿ Ê Á
◊ ∑ §Ê ∞ fl ¢
• °ª Í∆ U‚ © U∆ UÊ ∑ § ⁄ U
(
Á ◊ ^ ÔUË ∑
§Ê ’ Ê „ U⁄ U» ¥§
∑ § Œ ¥U) –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 209
z • è ÿ È Ê̌ áÊ -
˙ © UŒ ∑ §
Ÿ , • è ÿ È ÿ̌ ,
• è ÿ È ÿ̌ , • è ÿ È ÿ̌ –
• Õ Ê¸Ã ˜- © UŒ ∑ §( ¡ ‹ ) ‚  Á ‚ Á Üø Ã
∑ §⁄ U∑ § ( ¬ Á
fl òÊ ∑ § ⁄ ¥U) –
H ∑ȧ ‡ Ê
∑ § Á á« U∑ §
Ê H
‚ Íò Ê ‚ V ÔUÃ -
∑ȧ ‡Ê ¬ Á fl òÊ Ã Ê • ÊÒ⁄U¬ ˝π ⁄ UÃ Ê ∑ § ¬ ˝Ã Ë∑ §
◊ Ê Ÿ ¡ Ê Ã „ Ò¥U– ∑ ȧ‡ Ê∑ § Áá« U∑ § Ê ∑§ • ãà ÇÊ ¸Ã
Á
Ÿ œ Ê ¸Á
⁄ UÃ Ê̌
ò Ê ∑ § ø Ê ⁄ UÊ ¥ Á Œ ‡ Ê Ê
• Ê ¥ ◊ ¥ ∑ ȧ
‡ Ê
Á
’ ¿ UÊ ÿ ¡ Ê Ã „ Ò¥U– ’ « ∏U ÿ ôÊ Ê¥ • Ê Ò⁄ UÁ fl Á‡ ÊC ÔU
∑§ ◊ ¸∑ §Ê á« UÊ¥ ◊ ¥ ÿ ôÊ ‡ Ê Ê ‹ Ê , ÿ ôÊ ∑ ȧ á« U
• Õ fl Ê ¬ Í¡ ÊÊ̌ ò Ê ∑ § ø Ê ⁄ UÊ ¥ • Ê
⁄ U◊ ãòÊ Ê¥ ∑ §
‚ Ê Õ ∑ȧ‡ Ê S Õ ÊÁ ¬ à Á ∑ §
ÿ ¡ Ê Ã „ Ò¥U–
∑
˝§ ◊ √ ÿ fl S Õ Ê -
∑ȧ ‡Ê ∑ §Á á« U∑ §
Ê ◊ ¥ ¬ ˝à ÿ ∑ § Á Œ ‡Ê Ê ∑ § Á‹ ∞
ø Ê ⁄ U- ø Ê ⁄ U∑ ȧ
‡ Ê Á ‹ ÿ ¡ Ê Ã „ Ò¥U– ¬ Í⁄ U Ê̌ ò Ê ∑ §Ê 
ß ∑ §Ê ß ¸◊ Ê Ÿ ∑ § ⁄ U© U‚ ∑ § ø Ê ⁄ UÊ ¥ • Ê ⁄ U∞ ∑ § „UË
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 210
√
ÿ ÁQ § ‚ ∑ ȧ
‡ Ê SÕ Ê Á ¬ Ã ∑ § ⁄ UÊ
Ÿ „Ò¥U,Ã Ê ∑ȧ‹
v
{ ∑ ȧ ‡ÊÊ ∞ °ø ÊÁ „ U∞ – ÿ Á Œ ¬ ˝à ÿ ∑ § ∑ ȧ᫠Uÿ Ê
fl
Œ Ë ¬ ⁄U∑ §⁄UÊ Ÿ Ê „ ÒU, à Ê¬ ˝à ÿ ∑§ ∑ § Á
‹ ∞
v
{ - v { ∑ ȧ‡ ÊÊ∞ °ø Ê Á „ U∞ –
Á
∑ ˝§ÿ Ê • Ê Ò⁄U÷ Êfl Ÿ Ê -
∑
ȧ ‡Ê S Õ Ê ¬ Ÿ Ê ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê ‹ √ ÿ Á
Q § ∞ ∑ § ’ Ê ⁄ U
◊ ¢ ø Ê ⁄U∑ ȧ‡ Ê „ UÊ Õ ◊ ¥ ‹ ¥– ◊ ãòÊ Ê
ì Ê Ê ⁄U∑ §
‚ Ê Õ ∑ȧ
‡ ÊÊ • Ê
¥ ‚ Á „ UÃ © U‚ Á
Œ ‡Ê Ê ◊ ¥ „ UÊ
Õ
¡ Ê «∏U∑ §
⁄U◊ Sà ∑ § ¤ Ê È∑ § Ê ∞ °• ÊÒ⁄ U∞ ∑ § -∞ ∑ §
∑
§ ⁄U∑ §ø Ê ⁄ Ê¥ ∑ ȧ‡ Ê Ê ∞ ° © U‚ ËÁ Œ ‡ Ê Ê◊ ¥
S
Õ ÊÁ ¬ à ∑ §⁄ UŒ ¥– ∑ ȧ ‡ Ê S Õ
Ê Á¬ à ∑ §
⁄ UÃ 
‚ ◊ ÿ ∑ ȧ‡ Ê ∑ § Ê ™ § ¬ ⁄ UË Ÿ È∑ §Ë
‹ Ê ÷ ʪ ¬ Ífl ¸
ÿ Ê © Uû Ê
⁄ U∑ §Ë • Ê ⁄ U⁄ U„ U Ã Õ Ê ◊ Í‹ ( ¡ « ∏U)
÷ Ê ª ¬ Á p ◊ ÿ Ê Œ Á Ê̌áÊ ∑ §
Ë • Ê ⁄ U⁄ U„ U–
¬ ˝à ÿ ∑ § ◊ ãòÊ ∑ § ‚ Ê Õ Á Œ ‡Ê
Ê Á fl‡ Êc Ê ∑ §
Á
‹ ∞ ÿ „ UË ∑ ˝§
◊ • ¬ Ÿ Ê ÿ Ê ¡ Ê
∞ –
÷ Ê
fl Ÿ Ê ∑ §Ë ¡ Ê ∞ Á ∑ § ß
‚ Á
Œ ‡ ÊÊ ◊ ¥
√
ÿ Ê# Œfl ‡ ÊÁ
Q §ÿ Ê ¥ ∑ § Ê Ÿ ◊ S ∑ § Ê ⁄ U∑ §
⁄ UÃ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 211
„
ÈU∞© UŸ ∑ § ‚ „ Uÿ Ê ª ‚ Á Œ √ÿ ¬ ˝ÿ Ê¡ Ÿ ∑ §
Á
‹ ∞ ∑ ȧ ‡ ÊÊ• Ê ¥ ¡ Ò‚ ˬ ÁflòÊ Ã Ê• Ê Ò⁄ U
¬ ˝π
⁄ UÃ Ê ∑ § Ê¡ Ê ª ⁄ Uá Ê • Ê Ò⁄ US Õ Ê ¬ Ÿ Á ∑ §ÿ Ê
¡ Ê
⁄U„ UÊ „ ÒU–
v ¬ Ífl¸Á Œ ‡ ÊÊ ◊ ¥-
˙ ¬ ˝Ê ø Ë Á Œ ª Á ª A⁄ UÁ œ ¬ Áà ⁄ UÁ ‚ Ã Ê 
⁄ UÁ Ê̌à ÊÁŒ àÿ Ê ß · fl —– à èÿ Ê
Ÿ ◊ Ê  Á̆ œ - ¬ Á à è ÿ Ê Ÿ ◊ Ê⁄ UÁ Ê̌à Îè ÿ Ê
Ÿ ◊ ß · Èèÿ Ê Ÿ ◊ ∞ è ÿ Ê• S Ã È–
ÿ Êx S ◊ ÊŸ ˜Ô m Á
C ÔU ÿ ¢ fl ÿ ¢Ám c ◊ S à ¢ fl Ê
¡ ê ÷ Œ ä◊ — – • Õ fl ¸. x . w| . v
• Õ Ê¸Ã ˜- ¬ Ífl ¸Á Œ ‡ ÊÊ „ U◊ Ê ⁄ U ™ § ¬ ⁄ U
• Ÿ Ȫ ˝„U∑ § ⁄ UŸ  fl Ê‹ Ë „ Ò–¬ Ífl ¸ÁŒ ‡ Ê Ê ∑ §
• Áœ ¬ Á
à • Á ª AŒ fl „ Ò¥U, ⁄ U Ê̌ ∑ § , • Á ‚ Ã
( ’ 㜠Ÿ ⁄UÁ„ Uà ) „ Ò¥U, ’ Ê
á ʬ ˝„ UÊ ⁄ U∑ §
• ÊÁŒ àÿ „ Ò¥U– ß Ÿ ( Á
Œ ‡ Ê Ê • Ê ¥ ∑ §)
• Áœ ¬ Á
à ÿ Ê ¥, ⁄ U Ê̌∑ §
Ê ¥ Ã Õ Ê ’ Ê áÊ Ê ¥ ∑ §Ê 
„ U◊ Ê ⁄ UÊŸ ◊ Ÿ „ ÒU– ∞ ‚  ‚ ÷ Ë
( Á „ UÃ ÒÁ· ÿ Ê ¥) ∑ § Ê„ U◊ Ê ⁄UÊ Ÿ ◊ Ÿ „ ÒU, ¡ Ê 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 212
 ‡
ÊòÊ
È „ U◊ ‚  Á fl m · ∑ §
⁄ UÃ  „ Ò¥U Ã Õ Ê
Á
¡ Ÿ ‚  „ U◊ Á fl m · ∑§⁄ Uà  „ Ò¥U, © UŸ
‡
ÊòÊ
È• Ê¥ ∑ § Ê „ U◊ • ʬ ∑ § ¡ ’ « ∏U ( ÿ Ê
Œ
á« U√ ÿ flS Õ Ê ) ◊ ¥ « UÊ‹ Ã „ Ò¥U–
wŒ
Á Ê̌ áÊ Á Œ ‡ ÊÊ ◊ ¥-
˙ Œ Á Ê̌
áÊ Ê Á
Œ Á ª 㺠˝Ê
˘
Á
œ ¬ Á à Á Sà ⁄ UÁp ⁄ UÊ ¡ Ë ⁄
UÁ Ê̌Ã Ê Á
¬ Ã ⁄ U
ß
· √Ê —– à è ÿ Ê Ÿ ◊ Ê
 Á̆ œ¬ Á à è ÿ Ê 
Ÿ
◊ Ê ⁄ UÁ Ê̌ Ã Îè ÿ Ê Ÿ ◊ ß · Èè ÿ Ê 
Ÿ
◊ ∞ è ÿ Ê • S Ã È– ÿ Êx S◊ Ê Ÿ ˜Ô m Á C
ÔU
ÿ
¢ fl ÿ ¢Á m c ◊ S à ¢ fl Ê¡ ê ÷ Œ ä◊ — –
- • Õ fl ¸. x . w | .w
•Õ Ê ¸Ã ˜- Œ Á Ê̌ áÊ Á Œ ‡ÊÊ ∑ §• Á œ ¬Á Ã
ß
㺠˝Œ fl ,© U‚ ∑ § ⁄ U Ê̌ ∑ §“Á à ⁄ UÁ p ⁄ UÊ ¡ Ë ”
(
◊ ÿ Ê ¸Œ Ê ◊ ¥ ⁄ U„ UŸ  fl Ê ‹) Ã Õ Ê ’ Ê áÊ
Á
¬Ã ÎŒ fl „ Ò¥U– © UŸ • Á
œ ¬Áà ÿ Ê ¥, ⁄ U Ê̌ ∑ § Ê
¥
Ã
Õ Ê ’ Ê áÊ Ê ¥ ∑ § Ê „ U◊ Ê⁄ UÊŸ ◊ Ÿ „ ÒU– ∞ ‚ 
‚÷ Ë Á „ Uà ÒÁ · ÿ Ê ¥ ∑ § Ê„ U◊Ê ⁄ UÊ Ÿ ◊ Ÿ „ ÒU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 213
 ¡ Ê ‡ Ê òÊ È„ U◊ ‚ Á fl m · ∑ §
⁄ UÃ „ Ò¥U, Ã Õ Ê
Á
¡ Ÿ ‚  „ U◊ Á fl m · ∑ §
⁄UÃ  „ Ò¥U, ©UŸ
‡
Ê òÊ È• Ê¥ ∑ §Ê „ U◊ • Ê ¬ ∑ §ÁŸ ÿ ¢ò Ê áÊ ◊ ¥
«
UÊ‹ Ã „ Ò¥U–
x¬Áp ◊ ÁŒ ‡ Ê Ê ◊ ¥-
˙ ¬ ˝Ã Ëø Ë Á Œ Ç fl L § áÊ Ê
 Á̆ œ ¬ Á à —
¬ÎŒ Ê ∑ ͧ ⁄ UÁ Ê̌Ã Ê Û Ê Á◊ · fl — – à è ÿ Ê 
Ÿ ◊ Ê Á̆ œ - ¬ Á à è ÿ ÊŸ ◊ Ê
⁄ UÁ Ê̌Ã Îèÿ Ê 
Ÿ ◊ ß · Èè ÿ Ê Ÿ ◊ ∞ è ÿ Ê • S Ã È–
ÿ Êx S ◊ Ê Ÿ ˜Ô m ÁC ÔU ÿ ¢ fl ÿ ¢Á m c ◊ S à ¢ fl Ê 
¡ è ÿ Œ ä◊ — – - • Õ fl ¸. x .w | .x
• Õ Ê ¸Ã ˜-¬ Áp ◊ Á Œ ‡ ÊÊ ∑ § S fl Ê◊ Ë
fl
L §áÊ Œ fl „ Ò¥U, © UŸ ∑ § ⁄ U Ê̌
∑ § “ ¬ ÎŒ Ê ∑ ȧ ”
‚ ¬ ʸÁŒ „ Ò¥ Ã Õ Ê • Û Ê © U‚ ∑ § ’ Ê áÊ „ Ò¥U–
ߟ ‚ ’ ∑ §Ê „ U◊ Ê ⁄ UÊ Ÿ ◊ Ÿ „ ÒU– ¡ Ê‡ ÊòÊ È
„
U◊ ‚ Á fl m · ∑ § ⁄ UÃ „ Ò¥U, Ã Õ Ê Á ¡ Ÿ ‚ 
„
U◊ Á fl m · ∑ § ⁄ UÃ „ Ò¥U, © UŸ ‡ Ê òÊ È• Ê¥ ∑ § Ê 
„
U◊ • Ê ¬ ∑ § ¡ ’ « ∏U◊ ¥ « UÊ ‹ à „ Ò¥–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 214
y ©
Uû Ê ⁄ UÁ Œ ‡ ÊÊ ◊ ¥-
˙ © UŒ Ë ø Ë Á Œ Ä ‚ Ê ◊ Ê  Á̆ œ ¬ Áà —
S
fl ¡ Ê ⁄ UÁ Ê̌
Ã Ê ‡ Ê Á Ÿ Á ⁄ U· fl — – à è
ÿ Ê
Ÿ ◊ Ê  Á̆ œ -¬ Á à è ÿ Ê Ÿ ◊ Ê⁄ UÁ Ê̌ÃÎè ÿ Ê

Ÿ ◊ ß · Èè ÿ Ê Ÿ ◊ ∞ è ÿ Ê• S Ã È–
ÿ Ê
x S ◊ Ê Ÿ˜Ô m Á C ÔU ÿ ¢ fl ÿ ¢Á m c◊ Sà ¢ fl Ê 
¡ ê ÷ Œ ä◊ — – - • Õ fl ¸. x .w | . y
• Õ Ê
¸Ã ˜- © Uû Ê ⁄ UÁ Œ ‡ Ê Ê ∑ § • Á
œ ¬ ÁÃ
‚ Ê◊ „ Ò¥ • Ê Ò⁄ U© UŸ ∑ § ⁄ U Ê̌
∑ § “Sfl ¡ ”
(
S fl ÿ ¢ ¡ ã◊ Ÿ  fl Ê ‹ Ë ‡ ÊÁ Q § ÿ Ê°) „ Ò¥U
Ã Õ Ê • ‡ ÊÁŸ „ UË ’ Ê áÊ „ ¥ÒU– © UŸ ‚ ’ ∑ § Ê 
„
U◊ Ê ⁄ UÊ Ÿ◊ Ÿ „ ÒU– ¡ Ê  ‡ Ê òÊ È „ U◊ ‚ 
Á
fl m · ∑ §⁄ Uà „ Ò¥U Ã Õ Ê Á ¡ Ÿ ‚ „ U◊
Á
fl m · ∑ §
⁄ UÃ „ Ò¥U, © UŸ ‡ ÊòÊ È• Ê ¥ ∑ §
Ê„ U◊
• Ê ¬ ∑ § Á Ÿÿ ¢ò Ê áÊ ◊ ¥ « UÊ
‹ Ã „ Ò¥U–
H ◊π ‹ Ê¬ Í¡ Ÿ H
‚
Íò Ê‚ V ÔUÃ -
ÿ
ôÊ ∑ ȧ
á« U∑ § ø Ê ⁄ Ê ¥ • Ê ⁄ U◊ π ‹ Ê∞ °’ Ÿ Êß ¸
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 215
¡ ÊÃ Ë „ Ò¥U– ∑ ȧ᫠UÊ¥ ◊ ¥ ÿ ‚ Ë… ∏UËŸ È◊ Ê „ UÊ Ã Ë „Ò¥U–
fl
Œ Ë ¬ ⁄ Uÿ ôÊ ∑ §
⁄ UÃ ‚ ◊ ÿ Ã Ë
Ÿ ⁄ π Ê∞ °
Á
fl Á Ÿ Á◊ ¸Ã ∑ §Ë ¡ Ê Ã Ë „Ò¥U– • ㌠⁄ U fl Ê‹ Ë
◊ π ‹ Ê ‚ » §Œ , ’ Ë
ø fl Ê ‹ Ë ‹ Ê‹ Ã Õ Ê
’ Ê „ U⁄ U fl Ê ‹ Ë ∑ §
Ê ‹ Ë „ UÊ Ã
Ë „ ÒU– ß ã„ ¥U Ã Ë Ÿ Ê ¥
ª Èá Ê Ê¥- ‚ à ˜Ô, ⁄ U¡ • Ê Ò⁄ Uà ◊ ∑ § Ê ¬ ˝Ã Ë ∑ §
◊ Ê Ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU– ‚ ¢‚ Ê⁄Uà ˟ ª Èá Ê Ê¥ ∑ §
‚ ¢ÿ Êª ‚  ’ Ÿ Ê „ ÒU– ÿ ôÊ © UŸ ∑ §’ Ëø
‚ ãà ȋ Ÿ • Ê Ò⁄ Uø à Ÿ Ê ∑ § Ê  ™ §ä fl ¸ª Ê◊ Ë
∑
§ ⁄ UŸ ◊ ¥ ‚ ◊ Õ ¸’ Ÿ Ê Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ Á ∑ § ÿ Ê
¡ ÊÃ Ê „ ÒU–
à ˟ Ê ¥ ◊ π ‹ Ê • Ê¥ ◊ ¥ ’ ˝r ÊÔÊ, Á fl c áÊ È
• ÊÒ⁄ U◊ „ U‡ Ê ∑ § Ë ‚ ûÊ Ê S ÕÊ Á
¬ à ∑ § ⁄ U∑ § © ã„ ¥U
¬ÍÁ ¡ à Á ∑ § ÿ Ê ¡ Ê
Ã Ê „ ÒU– ÿ ôÊ ∞ ∑ § ◊ „ UÊ
Ÿ ˜Ô
™
§ ¡ Ê ¸„ ÒU, ß ‚ Á ’ ¡ ‹ Ë • Ê Ò⁄ U• áÊ È‡ Ê Á Q § ∑ § Ë
à ⁄ U„ U • Ÿ ȇ Ê Ê ‚ Ÿ Ã Õ Ê◊ ÿ ʸŒ Ê∑ §
• ãà Çʸà ¬ ˝ÿ ÈQ §Á ∑ § ÿ Ê ¡ ÊŸ Ê ø Ê Á „ U∞ ,
◊ π ‹ Ê ∞ °◊ ÿ ʸŒ Ê • Ê Ò⁄U• Ÿ ȇ Ê
Ê ‚ Ÿ ∑ § Ë
¬ ˝Ã Ë ∑ §◊ Ê Ÿ Ë¡ Ê ÃË„ Ò¥U– ’ ˝r ÊÔÊ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 216
Á
fl c áÊ È, ◊ „ U‡ Ê - ‚ Ρ Ÿ ,¬ Ê‹ Ÿ • ÊÒ⁄ U
¬ Á ⁄ Ufl à ¸Ÿ ∑ § Ë ‚ ¢ÿ Ê¡ ∑ § Œ fl
‡
Ê ÁQ §
ÿ Ê °„ Ò¥U–
ß Ÿ ∑ § • Ÿ ÈM §¬ „ UË ÿ ôÊ ∑ § ÊÁfl
∑ § Ê
‚ • Ê Ò⁄ U
¬ ˝ÿ Êª Á∑ §ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU–
∑ ˝§ ◊ √ ÿ fl S Õ Ê-
’ « ∏U ÿ ôÊ Ê
¥ ◊ ¥, Áfl S à Ê⁄ U¬ Ífl ¸∑ § ∑
§ ⁄ UÊÿ ¡ Ê
Ÿ 
fl Ê ‹ ‚ ¢S ∑ §Ê ⁄ U• Ê
Á Œ ∑ § ‚ ◊ÿ ÿ ôÊ ◊ ¥
◊ π ‹ Ê • Ê ¥ ∑ §
Ê ¬ Í¡ Ÿ ∑ § ⁄ UÊ ÿÊ¡ Ê‚ ∑ §
à Ê
„ÒU– ¬ Í¡ Ÿ ∑ § ⁄ Ÿ  fl Ê‹ Ê¥ ∑ § „UÊ
Õ ◊ ¥ ¡ ‹ ,
¬ Èc ¬ , • Ê̌à , ø ㌠Ÿ ÿ Ê ⁄UÊ ‹Ë• Ê Á
Œ Œ ∑
§ ⁄ U
◊ ã ò Ê’ Ê ‹  ¡ Ê ∞ ° • Ê Ò⁄U• Êfl Ê „Uÿ Ê Á◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , ¬ Í¡ ÿ Ê Á ◊ ∑ §‚ Ê
Õ
‚ ê ’ Á 㜠à ◊ π ‹ Ê ¬ ⁄ U‚ Ê◊ª ˝Ë ø … ∏UÊŒ Ë
¡ Ê
∞ – ◊ ãòÊ ∑ § ‚ Ê Õ ÷ Êfl Ÿ Ê⁄ Uπ Ë ¡ Ê
∞
Á
∑ § Á òÊ Œ fl Ê¥ ∑ §Ë ø à Ÿ Ê ∑ § ËS Õʬ Ÿ Ê
∑ §Ë ¡ Ê
⁄
U„ UË „ ÒU, ¡ Ê „ U◊ Ê
⁄ Uÿ ôÊ • Ê Ò⁄Uÿ ôÊ Ë
ÿ ÷ Ê
fl
∑ § Ê  ‚ ãà ÈÁ ‹ à ,• Ÿ ȇ ÊÊ
Á‚ Ã • Ê
Ò⁄ U
¬ ˝÷ Ê fl ‡ Ê Ê
‹ Ë ’ Ÿ Ê Ÿ ◊ ¥ ‚ ◊ Õ¸„
ÒU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 217
H Áfl cáÊ ÈH
(™ §¬ ⁄ U∑ §Ë ‚ » §Œ ◊ π ‹ Ê )
˙ ß Œ ¢Á flc áÊ ÈÁfl ¸ø ∑ ˝§ ◊ 
òÊœÊ Á Ÿ Œ œ ¬ Œ ◊ ˜Ô–
‚ ◊ Í… U◊ S ÿ ¬ Ê ú ‚ È⁄ U S fl Ê „UÊ
–
˙ Áfl c áÊ flŸ ◊ —–
• Êfl Ê
„ Uÿ Ê Á
◊ , S Õ Ê ¬ ÿ Ê Á◊ ,
¬Í¡ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ Ê Á ◊ – - z .v z
• Õ Ê¸Ã ˜- „  Á fl c áÊ ÈŒ fl ! • Ê
¬ • ¬
Ÿ 
‚ fl
¸√ ÿ Ê ¬ Ë ¬ ˝Õ ◊ ¬ Œ ¬ Îâ fl Ë ◊¥,
Á
m Ã Ë ÿ ¬Œ
• ãà Á ⁄ U Ê̌ ◊ ¥ Ã Õ Ê Ã ÎÃ Ë ÿ ¬Œ lÈ‹ Ê ∑
§
◊ ¥
SÕ Ê Á¬ à ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U– ÷ Í‹ Ê∑ § •
ÊÁ
Œ ß Ÿ
∑§
¬Œ - ⁄ U¡ ◊ ¥ • ãà Á „ ¸Uà „ Ò¥U– ߟ ‚ fl¸√ ÿ
Ê
¬Ë
ÁflcáÊ ÈŒ fl ∑ § Ê ÿ „ U• Ê „ ÈUÁ à Œ Ë ¡ Ê
ÃË „ ÒU–
H ’ ˝rÊ ÔÊ ¬ Í¡ Ÿ H
(’ Ëø ∑ § Ë ‹ Ê ‹ ◊ π ‹ Ê )
˙ ’ ˝r Ê Ô¡ ôÊ Ê Ÿ ¢¬ ˝Õ ◊ ¢¬ È⁄USà Ê
Á
m U
‚ Ë◊ à — ‚ ÈL § ø Ê fl Ÿ̆ • Ê fl—
–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 218
‚ ’ Èä ã ÿ Ê
˘ © U¬ ◊ Ê
˘ •S ÿ Á fl D ÔUÊ—
‚ Ã p ÿ Ê
ÁŸ ◊ ‚ Ã p Á
fl fl — –
˙ ’ ˝r ÊÔá ÊŸ ◊ — – • Ê fl
Ê„Uÿ Ê Á ◊,
S
Õ Ê
¬ ÿ Ê Á◊ , ¬ Í¡ ÿ Ê Á ◊, äÿ Ê ÿÊ Á◊ –
- v x
.x
• Õ Ê ¸Ã ˜-‚ ÎÁ
CÔU ∑ § ¬ ˝Ê⁄ Uê
÷ ◊ ¥ ’ ˝r Ê ÔM §
¬ ◊¥
¬
⁄ U◊ Ê à◊ ‡ÊÁ Ä Ã ∑ § Ê ¬
˝Ê
Œ È÷ Ê ¸fl„ ÈU• Ê , fl
„UË
‡
ÊÁ Ä Ã ‚ ◊ S à ’ ˝r ÊÔÊ á«U◊ ¥ √ ÿfl S Õ Ê M§¬
◊¥ √ ÿ Ê
# „ ÈUß ¸– ÿ „ UË ∑ §Ê Á ãà ◊ ÊŸ˜Ô ’ ˝rÊÔ
(
‚ Íÿ Ê ¸ÁŒ ) Á fl Á flœ M §
¬ Ê ¥ ◊ ¥ Á S ÕÃ
• ãà Á ⁄ U Ê̌Ê Á
Œ Á fl Á÷ 㟠‹ Ê ∑ §
Ê
¥ ∑ §
Ê
 Ã Õ Ê
√
ÿ Ä Ã ¡ ª à ˜Ô ∞ fl ¢ • √ÿ Ä Ã ¡ ªÃ ˜Ô ∑§Ê
¬
˝∑ §Ê
Á ‡ Ê
à ∑§⁄ à „ Ò¥U–
H L §
º ˝H
(
Ÿ Ë ø ∑ § Ë∑ §Ê ‹ Ë ◊ Å Ê ‹Ê)
˙ Ÿ ◊ Sà L § º ˝◊ ãÿ fl̆ © Uà Ê

Ã̆ ß · fl Ÿ ◊ — – ’ Ê„ ÈUèÿÊ◊ Èà à Ÿ ◊ — –
˙ L § º ˝Ê ÿ Ÿ ◊ —– • Êfl
Ê„ Uÿ Ê Á◊ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 219
S
Õ Ê
¬ÿ Ê
Á◊ , ¬ Í¡ ÿÊ Á◊ , äÿ ÊÿÊ
Á◊
–
-v{
.v
• ÕÊ
¸Ã˜-
„UL § º ˝Œ fl (
Œ ÈC
ÔUÊ
¥ ∑§ ÊL§
‹ÊŸ
 fl
Ê
‹) !
• Ê
¬∑§◊ ãÿ È ( • Ÿ Ë
Á à -Œ ◊ Ÿ ∑
§ Á
‹ ∞
∑ ˝§
Ê
œ
) ∑ §¬ ˝Á à „U◊ Ê⁄ UÊ Ÿ ◊S∑
§Ê⁄U„ÒU–
• Ê
¬∑§’ ÊáÊ Ê
¥ ∑ § Á
‹ ∞ „U◊ Ê⁄
UÊ
Ÿ◊ S∑§
Ê⁄ U
„
ÒU– •Ê
¬ ∑ §ËŒ Ê Ÿ Ê¥ ÷
È¡ Ê • Ê¥ ∑§
Á‹∞„U◊Ê
⁄ UÊ
Ÿ ◊S∑ §
Ê
⁄ U„ÒU–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 220

Â
†¿
æ
×ëÌ
·
¤
ÚU‡ æ
‚Íò Ê ‚ V ÔUÃ -
ªÊ Ò∑ §Ê ◊ „Uû fl ’ ˝Ê rÊ Ôá Ê • Ê Ò⁄U◊ Ê °∑ § ‚ ◊ Ê
Ÿ
∑
§ „ UÊ ª ÿ Ê „ÒU– © U‚ ∑ § ◊ „ û fl ∑ § Ê‚ ◊ ¤Ê
Ÿ 
ÃÕ Ê ©U‚ ∑ § ª Èá Ê Ê ¥ ∑§ Ê ‹ Ê ÷ © U∆ UÊŸ ∑ §Á‹ ∞
œÊ Á ◊ ¸∑ § ∑§ ◊ ¸∑ § Ê á« UÊ ¥ ∑ § ‚ ÊÕ ¬ Üø Ê◊ ÎÃ
¬Ê Ÿ ∑ § Ê ∑ ˝§
◊ ¡ Ê
« ∏UÊ ª ÿ Ê „ ÒU– ‚ Ê ◊ Ê
ãÿ
∑
˝§ ◊ ◊ ¥ ¬ Üø Ê ◊ Îà ’ Ÿ Ê∑ § ⁄ ⁄ Uπ Ê ¡ ÊÃÊ „ÒU
ÃÕ Ê © U‚ ∑ §
Ê ¬ ˝‚ Ê Œ ’ Ÿ Ê ∑ §
⁄ UÁ flà Á
⁄UÃ
Á
∑ §ÿ Ê ¡ Ê
Ã Ê „ ÒU– ¡ „ UÊ
°∑ §„ UË¥© UÁø à • Ê Ò⁄U
• Êfl ‡ ÿ ∑ §‹ ª , Œ fl ¬ Í¡ Ÿ ∑ §‚ Ê
Õ
¬Üø Ê ◊ Îà ’ Ÿ Ê∑ § ⁄U÷ Êª ‹ ª Ê∑ §⁄ U¬ Ê
Ÿ
∑
§ ⁄ UÊÿ Ê ¡ Ê Ÿ Ê ø ÊÁ
„ U∞ – ¬ Üø Ê
◊ ÎÃ ’ Ÿ Ê
Ÿ 
• ÊÒ⁄ U¬ Ê Ÿ ∑ § ⁄ UÊ
Ÿ ∑ § ◊ ãòÊ ∞ ∑ § ‚ ÊÕ Á
Œÿ 
¡ Ê ⁄ U„U„ Ò¥U,¬ ⁄ Uã à Ȓ Ÿ ÊŸ • Ê Ò⁄U¬ ÊŸ ∑ §⁄
UÊ
Ÿ 
∑
§ Ë Á ∑ ˝§ ÿ Ê
∞ °∑ ˝§ ◊ -√ ÿ flS Õ Ê ∑ § • Ÿ È‚Ê ⁄U
• ‹ ª - • ‹ ª ‚ ◊ ÿ ¬ ⁄ U„ UË ∑ §⁄ UÊß ¸¡ ÊŸ Ë
øÊ Á „ U∞ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 221
Á
‡ Ê Ê̌ Ê ∞ fl ¢¬ ̋⁄ Uá Ê Ê-
¬ ˝‚ Ê Œ • ◊ Îà à ÈÀÿ , ¬ ÊÒÁ
C ÔU∑ §• ÊÒ⁄ U
‚ È‚ ¢S ∑§Ê
⁄ UŒ Ÿ ◊ ¥ ‚ ◊ Õ ¸¬ Œ ÊÕ ÊZ ∑ §
Ê „ UË
’ Ÿ Êÿ Ê ¡ Ê ∞ – © U‚ „ UË ¬ ˝÷ È• Á
¬ ¸Ã Á
∑ § ÿ Ê
¡ Ê ∞ • ÊÒ⁄ U¬ ˝‚ Ê Œ M § ¬ ◊ ¥ ¬ Ê Ÿ Á
∑ § ÿ Ê
¡ Ê ∞ – ß‚ ∑ § Á ‹ ∞ ¬˝Ã Ë ∑ § M §¬ ◊ ¥ ª Ê⁄ U‚
Á
‹ ÿ Ê ¡ ÊÃ Ê „ ÒU–
à ȋ‚ Ë
, • Ê°fl ‹ Ê , ¬ Ë ¬ ‹ , ’ ‹ ∑ § Ë
à ⁄ U„ Uª Êÿ ◊ ¥ Á Œ √ ÿ Ã Ê ( ‚ à Ê
ª Èá Ê ) ∑ § Ë
◊ Ê òÊ Ê •àÿ Á œ ∑ § „ ÒU– ª Ê ⁄ U‚ „ U◊ Ê ⁄ U ‡ Ê⁄ UË ⁄ U
∑§ Ê  „ UËŸ „ UË ¥, ◊ Ÿ - ◊ Á S à c ∑ §• ÊÒ⁄ U
• ãà — ∑ §
⁄ Uá Ê ∑ § Ê ÷ Ë © Uà ∑ ΧC ÔUÃ Ê ∑ § à û flÊ ¥ ‚ 
÷ ⁄ UŒ ÃÊ„ ÒU–
ª Ê
⁄
U‚ ∑ § fl ‹ © Uû Ê ◊ • Ê „ UÊ ⁄
U„ UË
Ÿ „ UË¥, ÁŒ√ ÿ ª Èá Ê ‚ ê¬ Û Ê Œ fl ¬ ˝‚ Ê Œ ÷ Ë
„
ÒU– © U‚ ∑§ Ë ‚ Ê Á û fl ∑ §
Ã Ê ∑ § Ê • Ÿ ÈD ÔUÊ ŸÊ¥ ◊ ¥
‚ ◊ ÈÁ ø à ‚ ◊ Ê fl ‡ Ê „ UÊ
Ÿ Ê ø ÊÁ„ U∞ – ¡ „ UÊ °
à ∑ § ‚ ê÷ fl „ UÊ , ÿ ôÊ • Ê„ ÈUÁà ÿ Ê ¥ ∑ §
Á‹ ∞
ª Ê É Ê Îà ∑ § Ê ¬ ˝’ 㜠∑ § ⁄ UŸ Ê ø Ê Á „ U∞– Ÿ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 222
Á
◊ ‹ Ÿ ¬ ⁄ U„ UË Œ Í‚ ⁄ U É Ê Îà ∑ § Ê◊ ◊ ¥ ‹ Ê Ÿ 
ø ÊÁ„ U∞ – ß ‚ Ë ¬ ˝∑ § Ê ⁄ U¬ ˝‚ Ê Œ ∑ § § M § ¬ ◊ ¥
¬ Üø Ê ◊ Îà ∑ § Ê „ UË © U‚ ∑ §Ë Áfl ‡ Ê· Ã Ê • Ê ¥ ∑ §
∑§ Ê ⁄ Uá Ê © U¬ ÿ Ê ª Ë ◊ Ê Ÿ Ÿ Ê ø Ê Á „ U∞ – ‚ S à Ê
„
UÊ Ÿ ∑ § Ë Œ ÎÁC ÔU ‚ ÷ Ë fl „ U‚ fl ¸‚ È‹ ÷ „ ÒU–
©
U¬ ÁS Õ Á à • Á œ ∑ § „ UÊ ¡ Ê Ÿ  ¬ ⁄ U¡ ‹
• ÊÒ⁄ U‡ Ê ∑ ¸§ ⁄ UÊ Á ◊ ‹ Ê Œ Ÿ ‚ ‚ „ U¡ „ UË ’ … ∏U
÷ Ë ‚ ∑ § Ã Ê „ ÒU, ÿ „ U‚ ÈÁ fl äÊ Ê • ãÿ Á ∑ § ‚ Ë
¬ ˝‚ Ê Œ ◊ ¥ Ÿ „ UË ¥„ ÒU– ª ÊÒ⁄̌ Ê Ê ∑ § Ë Œ ÎÁ C ÔU ‚ 
ÿ „ UÁ Ÿ Ã Ê ãà • Êfl ‡ ÿ ∑ § „ ÒU Á ∑ § „ U◊ Ê ⁄ U
œ ◊ Ê ¸Ÿ ÈD ÔUÊ Ÿ Ê¥ ◊ ¥ ª ÊÒ⁄ U Ê̌ Ê ∑ §
Ê ◊ „ û fl ¡ Ÿ
‚ Êœ Ê⁄ Uá Ê ª Ê ⁄ U‚ „ U◊ Ê⁄ U ‡ Ê ⁄ UË⁄ U∑ § Ê „ UË
Ÿ „ UË¥, ◊ Ÿ - ◊ Á S à c ∑ § • ÊÒ⁄ U• ãà —∑ § ⁄ Uá Ê
∑§ Ê ÷ Ë © Uà ∑ Χ C ÔUÃ Ê ∑ § à û fl Ê¥ ‚ ÷ ⁄ UŒ à Ê
„
ÒU– ª Ê
⁄ U‚ ∑ § fl ‹ © Uû Ê ◊ • Ê„ UÊ⁄ U„ UË Ÿ „ UË ¥,
Á
Œ √ ÿ ª Èá Ê ‚ ê ¬ Û Ê Œ fl ¬ ˝‚ ÊŒ ÷ Ë „ ÒU–
©
U‚ ∑ §
Ë ‚ Ê Á û fl ∑ § Ã Ê ∑ § Ê • Ÿ ÈD ÔUÊ Ÿ Ê¥ ◊ ¥
‚ ◊ ÈÁ ø à ‚ ◊ Ê fl ‡ Ê „ UÊ Ÿ Ê ø Ê Á„ U∞ – ¡ „ UÊ °
à ∑ § ‚ ê ÷ fl „ UÊ , ÿ ôÊ • Ê „ ÈUÁà ÿ Ê ¥ ∑ § Á ‹ ∞
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 223
ª ÊÉ Ê Îà ∑ §Ê ¬ ˝’ 㜠∑ § ⁄ UŸ Ê ø ÊÁ „ U∞ – Ÿ
Á
◊ ‹ Ÿ ¬ ⁄ U„ UË Œ Í‚ ⁄U É Ê Îà ∑§ Ê ◊ ◊ ¥ ‹ Ê Ÿ 
ø ÊÁ „ U∞ – ß ‚ Ë ¬ ˝∑ § Ê ⁄ U¬ ˝‚ ÊŒ ∑ § §M § ¬ ◊ ¥
¬Üø Ê ◊ Îà ∑ § Ê „ UË © U‚ ∑ § Ë Á fl
‡ Ê· Ã Ê • Ê¥ ∑ §
∑§Ê ⁄Uá Ê © U¬ ÿ Ê ª Ë ◊ Ê
Ÿ Ÿ Ê ø ÊÁ „ U∞ – ‚ S Ã Ê
„
UÊŸ ∑ § Ë Œ ÎÁ C ÔU ‚ ÷ Ë fl „ U‚ fl ¸‚ È‹ ÷ „ ÒU–
©
U¬ ÁS Õ Áà • Á œ ∑ § „ UÊ  ¡ Ê
Ÿ  ¬ ⁄ U¡ ‹
• Ê Ò⁄U‡ Ê ∑ ¸§ ⁄ UÊ Á ◊ ‹ Ê Œ Ÿ ‚ ‚ „ U¡ „ UË ’ … ∏U
÷ Ë ‚ ∑ §Ã Ê „ ÒU, ÿ „ U‚ ÈÁ fl äÊ Ê • ãÿ Á ∑ § ‚ Ë
¬˝‚ Ê Œ ◊ ¥ Ÿ „ UË ¥„ ÒU– ª ÊÒ⁄̌ ÊÊ ∑ § Ë Œ ÎÁ C ÔU ‚ 
ÿ „ UÁ Ÿ Ã Ê ãà • Êfl ‡ ÿ ∑ § „ÒU Á ∑ § „ U◊ Ê⁄ U
œ ◊ Ê ¸Ÿ ÈD ÔUÊ Ÿ Ê ¥ ◊ ¥ ª Ê Ò⁄ U Ê̌ Ê ∑ §
Ê ◊ „ û fl ¡ Ÿ
‚ Ê œ Ê⁄ Uá Ê ∑ § ÊÁ fl Á Œ à „ UÊ Ã Ê ⁄ U„ U• Ê Ò⁄ U© U‚
• Ê ⁄U• Ê ¡ ¡ Ê© U¬  Ê̌ Ê ’ ⁄ UÃË ¡ Ê ⁄ U„ UË „ ÒU,
©
U‚ ∑ §Ê• ãà „ UÊ  ‚ ∑ §– ª Ê⁄ U‚ ∑ §
©
U¬ ÿ Ê
ª ∑ § ʬ ˝ø ‹ Ÿ ∑ §
⁄ UŸ  ‚  „ UË
ª Ê Ò⁄̌ Ê Ê ,ª Ê Ò- ‚ ¢flœ ¸Ÿ ‚ ê ÷ fl „ UÊ 
‚ ∑ §
ª Ê –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 224
∑
˝§ ◊ √ÿ fl S Õ Ê -
¬ Üø Ê ◊ ÎÃ ◊ ¥ ¬ Ê
°ø fl
S à È∞ °∑ §Ê◊ ◊ ¥
• Ê
Ã Ë „ Ò¥U-
v Œ Íœ
w Œ „ UË
x ÉÊ ÎÃ
y ‡ Ê „ UŒÿ Ê ‡ Ê P §
⁄
U
z à ȋ ‚ Ë ¬ òÊ
¬ ˝Ê
ø ËŸ ∑ §
Ê‹ ◊ ¥ ‡
Ê „ UŒ ∑ §Ê ’ Ê „ ÈUÀ ÿ Õ Ê,
ß ‚ Á‹ ∞ © U‚  Á ◊
‹ Ê Ã  Õ – • Ê ¡ ∑ §Ë
¬ Á⁄UÁ
S Õ ÁÃ ÿ Ê ¥ ◊ ¥ ‡ Ê
P §⁄ U÷ ËÁ∑ §‚ Ë ¡ ◊ Ê Ÿ
∑§‡ Ê „ UŒ ‚ • Ÿ ∑
§ ª ÈŸ Ë ◊ „°Uª Ë „ ÒU,
• ’
‡
Ê P§⁄ U‚  „ UË ∑ §Ê
◊ ø ‹ ÊŸ Ê ¬ « ∏UÃ Ê „Ò–
‚ ê÷ fl „UÊ
‚ ∑ §
, ÃÊ¬ Ê © U«U⁄U∑ §Ê © U¬ ÿ Êª
Á
∑ §
ÿ  Á ’ Ÿ Ê , ’ Ÿ Ÿ  fl Ê ‹ Ë Œ ‡Ê Ë ‡
Ê P §⁄U
(
π Êá« U‚ Ê⁄ UË ) ∑ §
Ê
 ¬ ˝Ê Õ Á◊ ∑ §Ã ÊŒ Ÿ Ë
ø Ê
Á
„ U∞ – ª Ê⁄ U‚ Ÿ Á◊ ‹ , ÃÊ„ UË ÷ Ò¥‚ ∑ §Ê
Œ
Íœ -Œ „ UË ‹ Ÿ Ê ø Ê Á
„U∞ – à ȋ‚ Ë ¬ òÊ ¬ ˝Ê
ÿ —
„
U⁄ U¡ ª „UÁ◊ ‹ ¡ Ê
à „ Ò¥U– œ ◊ Ê ¸Ÿ ÈD ÔUÊ Ÿ Ê
¥ ¬ ⁄U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 225
Á
fl E Ê ‚ ⁄ Uπ Ÿ  flÊ
‹ Ê ¥ ∑ § Ê © U‚ • ¬ Ÿ É Ê ⁄ UÊ¥
◊ ¥ SÕ ÊÁ¬ à ∑ § ⁄ UŸÊ ø Ê Á „ U∞ –
Œ œ
Í • Á œ ∑ §,Œ „UË ∑ § ◊ , ÉÊ Ë ’ „UÈÃ Õ Ê«
Ê ∏,
‡
Ê P §⁄ U÷ Ë • Ê fl‡
ÿ ∑ § Ã ÊŸ ‚
È Ê ⁄ Uÿ „U‚ ’
• ㌠Ê
¡ ‚ ’ Ÿ Ê ‹ Ÿ
 Ê ø Ê Á „ U∞ – ß ‚ ∑ §
Ê ∑ §Ê ß
¸
• Ÿ ¬
ÈÊ Ã ÁŸ Á
p à Ÿ „ UË ¥Á ∑ §ÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ § Ã Ê –
à ‹
È ‚ Ë ¬ òÊ ∑ §
◊ „
UËŸ ≈ UÈ∑ § « U∏ ∑ §⁄ U∑ §
« UÊ ‹ Ÿ 
ø Ê Á „ U∞ , à ÊÁ∑ § ∑ §
È¿U≈ UÈ∑ §« U∏„ U⁄ UÁ ∑ §‚ Ë ∑§
¬ Ê
‚
¡ Ê ‚ ∑ §
¥ – ¡ ‹ ÷ Ë • Ê fl ‡ÿ ∑ §Ã ÊŸ ‚
È Ê ⁄ U
Á
◊ ‹ Êÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §Ã Ê„ UÒ– ¬ Üø Ê◊ Ã
Î ∑ §Ë‚ ÷ Ë
fl
S Ã ∞
È °• ‹ ª - • ‹ ª ¬ Ê òÊ Ê ¥ ◊ ¥ ⁄Uπ Ë¡ Ê∞ –
°
Á
¡ ‚ ¬ Ê òÊ ◊ ¥ ¬ Üø Ê◊ Îà ’ Ÿ Êÿ Ê ¡ ÊŸ Ê „ ÒU,
©
U‚ ◊ ¥ ∞ ∑ §- ∞ ∑ § flS à È∑ ˝§◊ ‡Ê — ◊ ãòÊ Ê ì ÊÊ ⁄ U
∑§ ‚ Ê Õ « UÊ ‹ ¥– ÿ ôÊ ∑ § • ãà ◊ ¥ ¬ ˝‚ Ê Œ
S
fl M §¬ ÿ „ U¬ Üø Ê◊ Îà Á Œ ÿ Ê ¡ Ê ∞ – ‹ Ê
ª
ß ‚ Œ ÊÁ„ UŸ Ë „ UÕ ‹ ˬ ⁄ U‹ ¥– „UÊ Õ Á ø ¬ Á ø ¬ 
„
UÊ ¡ ÊÃ „ Ò¥U, ß ‚Á ‹ ∞ ¬ Ê ‚ „ UË ’ÊÀ ≈ UË -
‹ Ê ≈UÊ „ UÊ Õ œ È‹ ÊŸ • Ê Ò⁄ U„ UÊ
Õ ¬ Ê ¥¿ UŸ ∑ §
Á
‹ ∞ à ÊÒÁ ‹ ÿ Ê ÷ Ë⁄ Uπ Ÿ Ë ø Ê Á
„ U∞–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 226
¬ ÊòÊ ◊¥ Œ Íœ « UÊ‹ Ÿ ∑ §Ê ◊ ãòÊ
˙ ¬ÿ — ¬ ÎÁ Õ √ ÿÊ ¢¬ ÿ ˘
• Ê· œ
Ë · Ȭ ÿ Ê Á
Œ √ ÿ ãà Á ⁄ U Ê̌
¬ ÿ Ê
œ Ê—
–
¬ ÿ S fl
Ã Ë — ¬ ˝ÁŒ ‡
Ê— ‚ ãà È◊ s Ô◊ ˜Ô– - v
}.x {
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U • ª A! • Ê ¬ ß ‚ ¬Îâ fl
Ë ¬ ⁄ U
‚ ◊ Sà ¬ Ê· ∑ §⁄ U‚ Ê¥ ∑ § Ê SÕ ÊÁ ¬ à ∑ §⁄ ¥U–
• Ê· Á
œ ÿ Ê ¥ ◊ ¥ ¡ Ëfl Ÿ ⁄ U‚ ∑ §
Ê  S Õ
ÊÁ
¬ Ã
∑ §⁄ ¥U–l È‹ Ê∑ § ◊
¥ Á Œ √ ÿ ⁄ U‚ ∑ §Ê S Õ
ÊÁ
¬ Ã
∑ §⁄ ¥U–• ãà Á ⁄ U Ê̌ ◊ ¥ ü Ê D ÔU⁄ U‚ ∑§ Ê S Õ
ÊÁ
¬ Ã
∑ §⁄ ¥U–„ U◊ Ê ⁄ U Á ‹ ∞ ÿ  ‚ ’ Á Œ ‡ Ê
Ê
∞° fl
©U¬ Á Œ‡Ê Ê ∞ °• ÷ Ë
C ÔU⁄ U‚ Ê ¥ ∑ § ÊŒŸ fl Ê
‹ Ë„UÊ¥–
Œ „UË Á◊ ‹ Ê Ÿ ∑ § Ê
◊ ãòÊ
˙ Œ Á
œ ∑ ˝§ Ê √ áÊ Ê • ∑ § Ê Á ⁄ U· ¢
Á¡ c áÊ
Ê
⁄ UE S ÿ flÊ
Á ¡ Ÿ — –
‚ È⁄ UÁ ÷ Ÿ Ê ◊ Èπ Ê
∑ § ⁄ Uà ¬ ˝
áÊ˘ •Ê ÿ Íú Á · ÃÊ Á ⁄ U· à ˜Ô– - w x. xw
• Õ Ê ¸Ã ˜- ◊ Ÿ Èc ÿ ∑ § Ê œ Ê
⁄ Uá Ê ∑§⁄UŸ 
flÊ‹ Ë, Ã Ë fl ˝ª ÁÃfl Ê ‹ , ‚ ’ ∑ §Ê
¡ ËÃ
Ÿ ◊ ¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 227
‚ ◊ Õ ¸• E (ÿ ôÊ ÊÁ ª A) ∑ §
Ê„ U◊ ‚ ¢S ∑ §ÊÁ⁄ UÃ
∑ §⁄ Uà „ Ò¥U– ÿ „ U• E ( • Á
ª A) ß ‚ ÿ ôÊ ∑ §
¬ ˝÷ Ê fl ‚ „ U◊ Ê ⁄U◊ Èπ Ê ¥ ∑ §
Ê‚ È⁄
UÁ ÷ à ∑ §⁄UŸ 
flÊ ‹ Ê • Ê Ò⁄ U• Ê ÿ È∑ § Ê’ … ∏UÊ
Ÿ  fl Ê
‹ Ê „ UÊ–
ÉÊ Ë Á ◊ ‹ Ê Ÿ ∑ § Ê ◊ ãòÊ
˙ ÉÊ Îà ¢É Ê Îà ¬ Ê fl Ê Ÿ — Á¬ ’ à fl‚ Ê
¢
fl‚ Ê ¬ Êfl ÊŸ — Á ¬ ’ à Êãà Á⁄ U Ê̌S ÿ „ UÁ fl⁄ UÁ
‚
Sfl Ê „ UÊ – Á Œ ‡ Ê
— ¬ ˝Á Œ ‡ Ê ˘ • ÊÁŒ ‡ Ê
Ê Á
fl Á
Œ ‡ Ê˘
©UÁg ‡ Ê ÊÁ Œ Çè ÿ — S fl Ê„ UÊ H - { .v~
• Õ Ê ¸Ã ˜-
ÉÊ Îà ∞ fl ¢ fl ‚ Ê ∑§ Ê ‚ flŸ
∑ §⁄ UŸ  fl Ê ‹ ¬ ÈL § · Ê ! • Ê
¬ ß Ÿ ∑ §
Ê © U¬ ÿ Êª
∑ §⁄ ¥U– „ U fl ‚ Ê ( œ Ÿ , œ Ê
ãÿ , ‚ Ê œ Ÿ ÊÁ
Π)
• Ê ¬ • ãà Á ⁄U Ê̌ ∑ § Á ‹ ∞ „ UÁfl ∑ § M §
¬ ◊ ¥
„UÊ¥, ( ‹ Ê ∑ § Á „UÃ ◊ ¥) „ U◊ • Ê
„ÈUÁà Œ à „ Ò¥U–
‚ ÷ Ë Á Œ ‡ Ê Ê • Ê¥, ‚ ÷ Ë © U¬ ÁŒ ‡ÊÊ • Ê ¥, • ʪ -
¬ Ë ¿ U ™ §¬ ⁄ U- Ÿ Ë ø Ô ‚ ÷ Ë Á
Œ ‡ ÊÊ• Ê¥ ∑ § Ê„U◊
• Ê „ ÈUÁà ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ §⁄ à „ Ò¥U–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 228

‡
Ê„ UŒ Á ◊ ‹ Ê Ÿ ∑ §
Ê ◊ ãòÊ
˙ ◊ œ È fl ÊÃ Ê ˘ ´ §
Ã Ê ÿ à 
◊œ È Ê̌
⁄ UÁ ãà Á ‚ 㜠fl— –
◊Ê ä fl ËŸ ¸— ‚ ã à fl Ê
c Ê œ Ë
—–
˙ ◊ œ ÈŸ Q §◊ ÈÃ Ê · ‚ Ê
◊œ È◊ à¬ Ê ÁÕ ¸fl ú ⁄ U¡ —–
◊œ Èl Ê Ò⁄ US à ȟ — Á¬ à Ê
–
˙ ◊ œ È◊ ÊÛ Ê Ê fl Ÿ S¬ Á à —
◊œ È◊ Ê °w • S à Ȃ Íÿ ¸—
–
◊Ê ä fl ˪ ʸfl Ê ÷ flãà ȟ —– - v x .
w |- w ~
• Õ Ê ¸Ã ˜- ÿ ôÊ ∑ §◊ ¸ ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê ‹ Ê ¥ ∑ §
Á
‹ ∞ fl Ê ÿ È∞ fl ¥Ÿ Á Œ ÿ Ê°◊ œ È⁄ U¬ ˝flÊ „ U¬ ÒŒ Ê
∑§
⁄ ¥U– ‚ ÷ Ë • Ê Ò· Á œ ÿ Ê°◊ œ È⁄ UÃ Ê ‚ ‚ ê ¬ Û Ê
„
UÊ
¥– Á¬ Ã Ê ∑ § Ë Ã ⁄ U„U¬ Ê · áÊ ∑ §
ûÊ Ê ¸ ÁŒ √ ÿ
‹Ê ∑ §„ U◊ Ê ⁄ U Á ‹ ∞ ◊ Êœ Èÿ ¸- ÿ ÈQ §„ UÊ
¥,
◊Ê Ã Îfl
à ˜Ô ⁄ U Ê̌ ∑ § ¬ ÎÁÕ flË ∑ §
Ë ⁄ U¡ ÷ Ë ◊ œ È∑ §
‚◊ ÊŸ • Ê Ÿ ㌠¬ ˝Œ „ UÊ
¥– ‚ ê ¬ Íá Ê ¸
fl
Ÿ S ¬ Áà ÿ Ê ° „ U◊ Ê ⁄U Á ‹ ∞ ◊ œ È⁄ Uà Ê
(
• Ê ⁄UÊ
Ç ÿ ) ¬ ˝Œ Êÿ ∑ §„ UÊ
¥– ‚ Íÿ¸Œ fl „ U◊ ¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 229
• ¬ Ÿ ◊ Ê œ Èÿ ¸ ( ¬ ˝Ê áÊ ™ §¡ Ê ¸) ‚ ¬
Á ⁄U¬ÈC ÔU
∑§⁄ ¥U Ã Õ Ê ª ÊÒ∞ °÷ Ë „U◊ Ê ⁄ U Á ‹ ∞ • ◊ÎÃ
S
flM §¬ ◊ œ È⁄ UŒ ÈÇ œ ⁄ U‚ ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ §
⁄
UŸ ◊ ¥
‚ Ê̌ ◊ „ UÊ¥–
ÃÈ‹ ‚ Ë Œ ‹ Á ◊ ‹ Ê Ÿ ∑ §
Ê ◊ ãòÊ
˙ ÿ Ê˘ • Ê · œ Ë — ¬ Ífl ʸ¡ Ê Ã Ê
Œ
flè ÿ Á
S òÊ ÿ Ȫ ¢¬ È⁄ UÊ–
◊ Ÿ ÒŸ È’ ÷ Í̋á Ê Ê ◊ „ Uú ‡ Ê Ã ¢
œ Ê
◊ ÊÁŸ ‚ # ø H - v w .| z
• Õ Ê ¸Ã ˜- ‚ ÎÁ
C ÔU ∑ §¬ ˝Ê ⁄ ê ÷ ◊¥ ¡ Ê 
• Ê
· Á œ ÿ Ê °Œ fl Ã Ê • Ê ¥ m Ê ⁄UÊ fl ‚ ãà , fl· Ê ¸,
‡
Ê ⁄ UŒ ˜ß Ÿ Ã Ë Ÿ Ê
¥ ´ § à ȕ Ê ¥ ◊ ¥ © Uà ¬ ÛÊ„ ÈU߸„ Ò¥U,
¬∑ § ∑ §
⁄ U¬ Ë Ã fl áÊ ¸‚ ÿ ÈQ § © UŸ ‚ Ò∑§
« ∏UÊ¥
• Ê
· Á œ ÿ Ê ¥ • Ê Ò⁄ U’ ˝Ë Á„ U-ÿ fl Ê Á Œ ‚ # œ Ê
ãÿ Ê¥
∑§Ë ‚ Ê◊ âÿ Ê Z ∑ §Ê ôÊ ÊŸ „ U◊ ¥ „ ÒU–
¬Üø Ê◊ Îà ¬ Ê Ÿ ∑ § Ê ◊ ãòÊ
˙ ◊ ÊÃ Ê L § º ˝Ê áÊ Ê ¢Œ ÈÁ „ UÃ Ê fl ‚ ÍŸ Ê
¢,
S
fl‚ ÊÁŒ àÿ Ê Ÿ Ê ◊ ◊ Îà S ÿ Ÿ Ê Á ÷ —–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 230
¬ ˝Ÿ È fl
Êø¢Á
ø Á ∑§
ÃÈ· ¡ Ÿ Ê
ÿ ,
◊ Ê ª Ê
◊ Ÿ Ê
ª Ê◊Á
Œ Á
à ¢ fl Á
œ C ÔU–
- ´ §
.
} . vÆv
.
v z
• Õ Ê ¸Ã
˜- „
U◊Á fl
mÊ
Ÿ ˜‹ Êª
Ê¥ ‚ ÿ „ UË
∑§
„ UÃ
„
Ò¥U Á ∑ §fl•¬ ⁄
UÊ
œ ⁄ UÁ „ UÃ Ã Õ ÊŸ ◊Ê
⁄UŸ 
ÿ Ê Ç ÿ ª ÊÒ•
Ê¥ ∑§
Ê
Ÿ ◊ Ê
⁄ ¥U, Ä ÿ Ê ¥Á∑
§ª Ê
Ò-
L
§ º ˝Ê
¥ ∑§ Ë◊Ê
°, fl
‚ È• Ê ¥ ∑ §
Ë ¬ Èò ÊË
, • Ê
ÁŒ
àÿ
∑ §Ë ’ Á
„UŸ Ã
Õ Ê
•◊ Îà ∑ §
Ë
◊ Í‹ „Ò¥U–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 231

Î
à
æ
ç
ßÏS
Ù
æÙ
‚ Íò Ê
‚ V ÔUÃ -
Œ‚ F Ê Ÿ ∑ § ʬ
˝ÿÊ
ªŒfl
¬ ˝Á
à ◊ Ê•Ê ¥ ∑§ Ë
S
Õ Ê
¬ Ÿ Ê ∑ §‚ ◊ ÿ üÊÊ
fl
áÊ Ë © U¬
Ê∑ §
◊ ¸,
fl
Ê Ÿ¬ ˝SÕ ‚ ¢S
∑ §
Ê
⁄U ÃÕʬ ˝ÊÿÁ p ûÊ
Á
fl œÊ
Ÿ Ê¥ ◊ ¥ Á ∑§
ÿÊ ¡ÊÃÊ„ÒU, ©
UŸ ◊¥ ÿ „ U
¬˝∑ §
⁄
Uá Ê ‹ ‹ ŸÊ
ø Ê
Á„
U∞–
∑
˝§ ◊√ ÿ fl S Õ Ê -
ÿ ôÊ ÿ Ê ‚ ¢S∑ §Ê
⁄USÕ‹ ‚∑ ȧ
¿U„U≈ U∑§
⁄ U
Œ‚ F Ê Ÿ ∑ §Ë√
ÿ fl
SÕÊ∑§⁄ UŸË ø
ÊÁ „ U∞–
ߟ F Ê
Ÿ Ê ¥ ◊ ¥
v ÷ S ◊
w Á
◊ ^ ÔUË
x ª Ê
’ ⁄ U
y ª Ê
◊ Íò Ê
z ª Ê
- Œ ÈÇ œ
{ ª Ê
- Œ Á œ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 232
| ª Ê- ÉÊ ÎÃ
} ‚ flÊ Ò̧· Á œ ( „ UÀ Œ Ë )
~ ∑ ȧ‡ Ê
v
Æ ◊ œ È
ÿŒ ‚ fl S à È∞ °„ UÊ Ã Ë „Ò¥U– ∑ ˝§ ◊ ‡ Ê
— ∞ ∑ § - ∞ ∑ §
fl
S à Ȃ F Ê Ÿ ∑ § ⁄ Uà ‚ ◊ ÿ ’ Ê ÿ Ë ¥„ UÕ ‹ Ë
¬
⁄ U÷ S ◊ • Ê
Á Œ ¬ Œ Ê Õ ¸⁄ Uπ ¥, © U‚ ◊ ¥ Õ Ê« ∏UÊ
¬
Ê Ÿ Ë « UÊ ‹ ¥– Œ Ê Ÿ Ê ¥ „ UÕ Á ‹ ÿ Ê ¥ ‚  © U‚ 
Á
◊ ‹ Ê ∞ °– Á ◊ ‹ Êà ‚ ◊ ÿ Á Ÿ œ Ê ¸Á ⁄Uà ◊ ãòÊ
’Ê‹ ¥, Á» § ⁄ U’ Ê ÿ ¥ „ UÊÕ ‚ ∑ § ◊ ⁄ U‚ Ÿ Ëø ∑ §
•X Ê ¥ ¬ ⁄ UŒ Ê ÿ ¥ „ UÊ Õ ‚ ∑ §◊ ⁄ U‚ ™ §
¬ ⁄U∑ §
•X Ê ¢ ¬ ⁄ U© U‚ ∑ §Ê ‹ ¬ Ÿ ∑ § ⁄ ¥U– ß ‚ ∑ § ’ Ê Œ
S
fl ë¿ U¡ ‹ ‚ F Ê Ÿ ∑ § ⁄ U« UÊ ‹ ¥– Uß ‚ Ë
¬
˝∑ § Ê ⁄ U• ãÿ Œ ‚ fl S à ȕ Ê ¥ ‚ F Ê Ÿ ∑ §⁄ ¥U–
ß
‚ ∑ § ¬ p Ê Ã˜Ô • Á ãà ◊ ’ Ê ⁄ U‡ ÊÈh ¡ ‹ ‚ 
F ÊŸ ∑ § ⁄ U‡ Ê
⁄ UË
⁄ U∑ §Ê
÷ ‹ Ë ¬ ˝∑ §
Ê ⁄ U¬ Ê ¥¿ U
∑
§⁄ U¬ Ë‹  fl SòÊ œ Ê ⁄ Uá Ê ∑ §⁄ ¥U– ÿ Œ ‚ F Ê Ÿ
•’ à ∑ § ∑ § Á
∑ §ÿ „ ÈU∞ ¬ ʬ Ê ¥ ∑ §Ê ¬ ˝Ê ÿ Á p ûÊ
∑
§⁄ UŸ  Ã Õ Ê • Á ÷ Ÿ fl ¡ Ë fl Ÿ ◊ ¥ ¬ ˝fl ‡ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 233
∑ §⁄Ÿ  ∑ § Á
‹ ∞ „ ÒU– ¡ Ò‚  ‚ Ê°¬ ∑ ¥§ ø È‹ Ë
¿ UÊ
«∏U∑ § ⁄UŸ ß ¸ à fl ø Ê ¬ ˝Ê # ∑ § ⁄UÃ Ê „ ÒU, fl Ò‚ „ UË
ß ‚ ◊ ¥ Á ¬ ¿U‹  … U⁄ ̧U ∑ § Ê  ‚ ◊ Ê# ∑ §⁄ U∑ §
©
Uà ∑Χ C ÔU¡ Ëfl
Ÿ ¡ ËŸ ∑ § Êfl ˝Ã ‹ à „ Ò¥U–
÷ Êfl Ÿ Ê • Ê
Ò⁄
U¬ ̋⁄ Uá Ê Ê -
v ÷ S ◊ ‚ F ÊŸ ∑ § ⁄UŸ ∑ §Ë ÷ Ê fl Ÿ Ê ÿ „ U
„ ÒU Á ∑ § ‡ Ê ⁄ UË⁄ U÷ S ◊ Ê ãà „ ÒU– ∑ §
÷ Ë ÷ Ë
◊ Îà ÿ È • Ê‚ ∑ §Ã Ë„ ÒU, ß ‚ Á ‹ ∞
‚ ê ÷ ÊÁ
fl à ◊ Îà ÿ È∑ § ÊS ◊ ⁄ Uá Ê ⁄ Uπ à 
„ ÈU∞ , ÷ Ê fl Ë ◊ ⁄ Uá ÊÊ û Ê ⁄ U¡ Ë fl Ÿ ∑ §Ë
‚ Èπ -‡Ê Ê Á ãà ∑ § Á ‹ ∞ à Òÿ Ê ⁄ UË • Ê ⁄ Uê ÷
∑ § Ë¡ Ê⁄ U„ UË „ ÒU–
w Á
◊ ^ ÔUË‚ F Ê Ÿ ∑ §Ê ◊ à ‹ ’ „ ÒUÁ ∑ §
Á
¡ ‚ ◊ Êà Î÷ ÍÁ ◊ ∑ § Ê • ‚ Ë ◊ ´ §áÊ
• ¬ Ÿ ™ § ¬ ⁄ U„ ÒU, © U‚ ‚ ©U´ §áÊ „UÊ Ÿ ∑ §
Á
‹ ∞ Œ‡ Ê÷ ÁQ § ∑ §Ê , ◊ Ê Ã Î÷ ÍÁ
◊ ∑ §Ë
‚ fl
Ê ∑§
Ê fl ˝Ã ª ˝„ Uá Ê Á ∑ § ÿ Ê ¡ Ê ⁄U„ UÊ „ ÒU–
x ª Ê ’ ⁄U‚ Ã Ê
ଠÿ ¸„ ÒU- ª Ê
’ ⁄ U∑ §
Ë Ã ⁄ U„ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 234
 ‡Ê ⁄ UË⁄ U∑ § Êπ Ê Œ ’ Ÿ Ê ∑ § ⁄ U‚ ¢‚ Ê ⁄ U∑ § Ê

» § ‹ Ÿ -» ͧ‹ Ÿ  ∑ §Á ‹ ∞ © Uà ‚ ª ¸
∑ § ⁄ UŸ Ê –
yª Ê ◊ Íò Ê Ê̌ Ê⁄ U ¬ ˝ä Ê Ê Ÿ ⁄ U„ UŸ  ‚ 
◊ Á ‹ Ÿ Ã Ê Ÿ ʇ Ê∑ §◊ ÊŸ Ê ª ÿ Ê „ ÒU–
⁄UÊ ª ∑ § Ë≈ UÊ
áÊ È• Ê¥ ∑ § Ê Ÿ C ÔU ∑ § ⁄ UÃ Ê „ ÒU–
ß ‚ F Ê Ÿ ◊ ¥ ‡ Ê Ê
⁄ UËÁ⁄ U∑ §• Ê
Ò⁄ U
◊ Ê Ÿ Á ‚ ∑ § Œ Ê· - Œ Ȫ Ȩ̀á Ê Ê¥ ∑ §Ê „ U≈ UÊ∑ §⁄ U
÷ Ë Ã ⁄ UË • Ê Ò⁄ U’ Ê„ U⁄ UË S fl ë¿ UÃ Ê ∑ § Ë
Ÿ Ë Áà N UŒ ÿ X ◊ ∑ §
⁄ UŸ Ëø Ê
Á „ U∞ –
zŒ ÈÇ œ F Ê Ÿ ◊ ¥ ¡ Ë fl Ÿ ∑ § Ê Œ Íœ - ‚ Ê
äÊ fl ‹ , S fl ë¿ U, Á Ÿ ◊ ¸‹ , ‚ » §
Œ ,
© Uî fl ‹ ’ Ÿ Ê Ÿ ∑ § Ë ¬ ̋⁄ Uá Ê Ê „ Ò–
{Œ Á œ F ÊŸ ∑ §Ê • Õ ¸„ ÒU- Á Ÿ ÿ Á ãòÊ Ã
„ UÊ Ÿ Ê , Œ Íœ ¬ à ‹ Ê „ UÊ Ÿ ‚ ß œ ⁄ U- © Uœ ⁄ U
… ÈU‹ ∑ § Ã Ê „ÒU, ¬ ⁄ UŒ „ UË ª Ê… ∏UÊ „ UÊ
∑ §⁄ U
ÁS Õ ⁄ U’ Ÿ ¡ Ê Ã Ê „ ÒU– ÷ Ê fl ∑ §
⁄ ¥U- • ’
• ¬ Ÿ Ë ⁄ UËÁ
à - Ÿ Ë Á à Œ „ UË ∑ § ‚ ◊ ÊŸ
ÁS Õ ⁄ U⁄ U„U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 235
|ÉÊ Îà S Ÿ Ê Ÿ ∑ §Ë ÷ Êfl Ÿ Ê „ ÒU, Á ø ∑ § Ÿ Ê ß ¸–
¡ Ëfl Ÿ ∑ ˝§ ◊ ∑ § Ê  Á ø ∑ § Ÿ Ê - ‚ ⁄ U‹
’ Ÿ Ê Ÿ Ê, ¡ Ë fl Ÿ ◊ ¥ å ÿ Ê ⁄U∑ § Ë ¬ ˝ø È⁄ Uà Ê
÷ ⁄U⁄ U„ UŸ Ê–
}‚ flÊ Ò̧· Á œ ( „ UÀ Œ Ë ) F ÊŸ ∑ § Ê • Õ ¸„ ÒU-
• flÊ ¢¿ UŸ Ë ÿ à û fl Ê
¥ ‚ ‚ ¢É Ê · ¸– „ UÀ Œ Ë
⁄UÊ ª - ∑ §Ë≈ UÊáÊ È• Ê¥ ∑ § Ê Ÿ ʇ Ê ∑ § ⁄ UÃ Ë „ ÒU,
‡Ê ⁄UË ⁄ U◊ Ÿ ◊ ¥ ¡ Ê Œ Ê· - Œ Ȫ Ȩ̀á Ê „ UÊ ¥,
‚ ◊ Ê ¡ ◊ ¥ ¡ Ê  Á fl ∑ ΧÁ
à ÿ Ê
° Œ Ë π ¥,
© UŸ ‚ ‚ ¢É Ê · ¸∑ § ⁄ UŸ ∑ §
Ê à ଠ⁄U„ UÊ Ÿ Ê –
~∑ ȧ ‡Ê Ê • Ê
¥ ∑ §S ¬ ‡ Ê ¸ ∑ § Ê• Õ ¸ „ ÒU-
Ã Ë ˇ áÊ Ã Ê ÿ ÈQ § ⁄ U„ UŸ Ê – • Ÿ Ë Á à ∑ § ¬ ˝Á Ã
Ÿ È∑ § Ë ‹ , Ã Ë π ’ Ÿ ⁄ U„ UŸ Ê–
v
Æ◊ œ È F Ê Ÿ ∑ §Ê• Õ ¸ „ ÒU- ‚ ◊ ª ˝
Á◊ ∆ UÊ ‚ – ‚ îÊ Ÿ Ã Ê , ◊ œ È⁄ U÷ Ê· áÊ
• Ê
Á Œ ‚ ’ ∑ §Ê Á ¬ ˝ÿ ‹ ª Ÿ  fl Ê
‹ ª Èá Ê Ê
¥
∑ § Ê • è ÿ Ê ‚ – Œ ‚ F ÊŸ Ê ¥ ∑ § Ê ∑ Χàÿ
‚ ê ¬ Û Ê ∑ §⁄ UŸ ‚ Á Œ √ ÿ ¬ ˝÷ Êfl ¬ « ∏Uà Ê
„ ÒU– © UŸ ∑ § ‚ ÊÕ ‚ ◊ Ê Á flC ÔU ¬ ̋⁄ Uá Ê Ê ‚ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 236
 • Ê ãà Á ⁄U∑ §© Uà ∑ §
· ¸ ◊ ¥ ‚ „
UÊ
ÿÃ
Ê
Á◊ ‹ Ã Ë „ ÒU–
v÷ S ◊ - F Ê Ÿ ◊ ˜Ô
˙ ¬ ˝‚ l ÷ S ◊ Ÿ Ê
ÿ Ê ÁŸ ◊ ¬ p ¬ ÎÁ âÊ flË ◊ ª A–
‚ ú ‚ ÎÖ ÿ ◊ Ê Ã ÎÁ
÷ C Ô˜Ufl ¢
Öÿ Ê Áà c◊ Ê ã¬ ÈŸ ⁄ UÊ ‚ Œ — H - vw . x
}
• Õ Ê¸Ã ˜- „ U • Á ª AŒfl! • Ê
¬
÷ S ◊ M §¬ ‚  ¬ Îâ fl Ë • Ê Ò⁄U¡ ‹ ◊¥
SÕ Ê Á ¬ à „ Ò¥U– ◊ Ê Ã ÎM §¬ ¡ ‹ ‚ 
• Á ÷ Á · Q §„ UÊ ∑ § ⁄
U Ã ¡ Ê Á
S flÃÊ‚ 
¬ Á ⁄ U¬ Íá Ê ¸„ ÈU∞ ÿ ôÊ ◊ ¥ ¬ ÈŸ —© U¬
ÁSÕ
Ã
„UÊ Ã „ Ò¥U–
w◊ ÎÁ ûÊ ∑ §Ê- F ÊŸ ◊ ˜Ô
˙ ß Œ ¢Á fl c áÊ ÈÁ fl ¸ø ∑ ˝§◊ 
òÊœ Ê Á Ÿ Œ œ ¬ Œ ◊ ˜Ô–
‚ ◊ Í… U◊ S ÿ ¬ Ê ú ‚ È⁄ U S fl Ê
„ UÊ–-
z.v
z
• Õ Ê¸Ã ˜- „ UÁ fl c áÊ ÈŒ fl !• ʬ • ¬
Ÿ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 237
 ‚ fl¸√ ÿ Ê ¬ ˬ ˝Õ ◊ ¬ Œ ¬ Îâ fl Ë◊ ¥,
Ám Ã Ë ÿ ¬ Œ • ãà Á
⁄ U Ê̌ ◊ ¥ Ã Õ Ê Ã ÎÃ Ëÿ
¬ Œ l È‹ Ê ∑ § ◊ ¥ S Õ ÊÁ¬ à ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U–
÷ Í‹ Ê ∑ § • ÊÁ Œ ß Ÿ ∑ § ( Áfl c áÊ È∑ §) ¬ Œ -
⁄U¡ ◊ ¥ • ãà ÁŸ ¸Á„ Uà „ ÒU– ß Ÿ
‚ fl¸√ ÿ Ê ¬ Ë Áfl c áÊ ÈŒ
fl ∑ § Ê ÿ „ U• Ê„ ÈUÁ
Ã
ÿ Ê ‚ Èã Œ ⁄ U∑ § Õ Ÿ ‚ ◊ Á¬ ¸Ã „ ÒU–
xª Ê◊ ÿ - F ÊŸ ◊ ˜Ô
˙ ◊ Ê ãÊ S Ã Ê ∑ § à Ÿ ÿ ◊ Ê Ÿ̆
• Êÿ ÈÁ · ◊ Ê Ÿ Êª Ê· È◊ Ê Ÿ Ê • E · È
⁄UË Á⁄ U· —– ◊ Ê Ÿ Ê  fl Ë ⁄ UÊŸ ˜Ô L §
º ˝
÷ Ê Á◊ Ÿ Ê  fl œ Ë „ ¸UÁ fl
c◊ ãà — ‚ Œ Á ◊ à ˜Ô
à fl Ê „ Ufl Ê ◊ „ U– - v {
.v {
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U L §º ˝Œ fl !• Ê ¬ „U◊ Ê ⁄ U
¬ Èò Ê - ¬ ÊÒò Ê Ê ¥ ∑ §Ê Ÿ C ÔU Ÿ ∑ §
⁄ ¥U– „ U◊ Ê ⁄ UË
• Êÿ È◊ ¥ ∑ §◊ Ë Ÿ • Ê ∞ – „ U◊ Ê ⁄ UË ª Ê Ò• Ê ¥
• ÊÒ⁄ U • E Ê¥ ( • ÊÁ Œ ¬ ‡ ÊÈœ Ÿ ) ∑ § Ê
• Á„ Uà Ÿ „UÊ – „ U◊ Ê⁄ U ( ‚ „ Uÿ Êª Ë )
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 238
 ¬ ⁄ UÊ ∑ ˝§◊ Ë -flË⁄ UÊ ¥ ∑ §
Ê fl œ Ÿ ∑ §⁄¥U– „U◊
• Ê „ ÈUÁ à ¬ ˝ŒÊŸ ∑ §⁄ Uà  „ ÈU∞ • Ê ¬ ∑ §
Ê
(ß ‚ ÿ ôÊ ∑ § Ë ‚ » § ‹ Ã Ê ∑§ Á ‹ ∞ )
• Ê fl Ê „ UŸ ∑ §
⁄ UÃ „ Ò¥U–
yª Ê
◊ Íò Ê -
F Ê
Ÿ ◊ ˜Ô
˙ Ã à‚ Á
fl à Èfl ¸⁄ Uá ÿ ¢÷ ª Ê ̧ Œ fl S ÿ
œ Ë
◊ Á „ U– Á
äÊ ÿ Ê ÿ Ê Ÿ — ¬ ˝ø ÊŒ ÿ Ê Ã ˜ÔH
- x {.x
• Õ Ê ¸Ã ˜- ‚ ê¬ Íá Ê ¸¡ ª à ˜Ô ∑ § ¡ ã◊ Œ Ê
à Ê
‚ Á fl Ã Ê (‚ Íÿ ¸) Œfl Ã Ê ∑ § Ë © Uà ∑ ΧC
ÔU
Öÿ Ê Á Ã ∑ §
Ê „ U◊ äÿ Ê Ÿ ∑ § ⁄ UÃ „ Ò¥U, ¡ Ê
(Ã ¡ ‚ ÷ Ë ‚ à∑ §
◊ Ê Z ∑ § Ê ‚ ê ¬ ÊÁ Œ Ã
∑ § ⁄ UŸ  ∑ § Á
‹ ∞ ) „ U◊ Ê ⁄ UË ’ ÈÁh ∑ §
Ê
¬ ̋Á
⁄ Uà ∑ §⁄UÃ Ê „ ÒU–
zŒÈÇ œ - F Ê Ÿ ◊˜Ô
˙ • Ê åÿ Ê
ÿ S fl ‚ ◊ Ã ÈÃ ,
Áfl E à — ‚ Ê ◊ fl Îc áÿ ◊ ˜Ô–
èÊ fl Ê fl Ê¡ S ÿ ‚ X UÕ – - v w . v v w
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 239
 • Õ Ê¸Ã ˜- „ U ‚ Ê
◊ !ø Ê ⁄ UÊ
¥ • Ê⁄ U∑ §
Ë
Áfl S Ã ÎÃ Ã ¡ Á S fl ÃÊ • Ê ¬ ◊ ¥ ¬ ˝fl
‡
Ê
∑ § ⁄ – • Ê ¬ • ¬ Ÿ  ‡ ÊÁQ § - ‡ Ê ÊÒÿ ¸ ‚ 
‚ ÷ Ë ¬˝∑ § Ê ⁄ U‚  flÎÁ h ∑ § Ê
¬ ˝Ê # ∑ §⁄
¥U
• Ê
Ò⁄ U ÿ ôÊ Ê ÁŒ ‚ à∑ §◊ Ê Z ∑ §Á ‹ ∞
• Ê
fl ‡ ÿ ∑ § • ÛÊ ¬˝Ê
Á # ∑§ ‚ Ê œ Ÿ M§ ¬
• Ê
¬ „ U◊ Ê ⁄ U ¬ Ê‚ • Ê∞ °– ( „
U◊ ¥
©U¬ ‹ éœ „ Ê ¥) –
{Œ Á œ - F Ê Ÿ ◊ ˜Ô
˙ Œ Á œ ∑ ˝§Ê √ áÊ Ê • ∑ §Ê Á⁄
U· ¢
Á¡ c áÊ Ê
⁄UE ⁄ US ÿ fl
ÊÁ ¡ Ÿ— –
‚ È⁄UÁ÷ Ÿ Ê ◊ Èπ Ê ∑ § ⁄Uà ¬ ˝á Ê ˘
• Ê
ÿ Íú Á · Ã Ê Á ⁄ U· Ã ˜Ô– - wx . x w
|ÉÊÎÃ - F Ê Ÿ ◊ ˜Ô
˙ ÉÊ ÎÃ¢É Ê Îà ¬ Ê
fl ÊŸ — Á ¬’ à fl ‚ Ê¢
fl‚ ʬ ÊflÊ Ÿ — – Á¬ ’ à Êãà Á⁄ U Ê̌ S ÿ
„UÁ fl ⁄ UÁ ‚ S fl Ê „ UÊ – ÁŒ ‡ Ê—¬ ˝ÁŒ ‡ Ê ˘
• Ê
Á Œ ‡ ÊÊ Á fl ÁŒ ‡ Ê ˘ © UÁ
g ‡ ÊÊ Á Œ Çè ÿ —
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 240
 Sfl Ê„ UÊ– - { .v ~
• Õ Ê ¸Ã ˜- ÉÊ Îà ∞ fl ¥ fl ‚ Ê ∑ §Ê‚ fl Ÿ
∑§⁄ UŸ  fl Ê ‹  ¬ ÈL § · Ù¥, • Ê ¬ ߟ ∑ § Ê
©¬ ÿ Ù ª ∑ § ⁄ U¥– „  fl ‚ Ê ! • Ê
¬
• ãà Á ⁄U Ê̌ ∑ ‘§ Á ‹ ÿ „ Áfl ∑ ‘§ M §
¬ ◊ ¥ „ Ù ¥
(
‹ Ù∑ §Á„ à ◊ ¥) „ ◊ • Ê„ ÈÁ à ŒÃ„ Ò¥–
‚÷ Ë ÁŒ ‡ ÊÊ • Ù¥ ‚ ÷ Ë © ¬ Á Œ ‡ Ê
Ê• Ù ¥,
• Ê ª - ¬ Ë ¿ , ™ §¬ ⁄ U- Ÿ Ë
ø ∞ fl¥‡ Ê
òÊÈ∑ § Ë
Á
Œ ‡ Ê Ê ◊ ¥ • Õ Ê ¸Ã ˜‚ ÷ Ë ÁŒ ‡ ÊÊ• Ù¥∑ § Ù
„◊ • Ê„ ÈÁ à ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ § ⁄
UÃ „ Ò¥–
}‚ fl ÊÒ̧· Áœ -F Ê Ÿ ◊ ˜Ô
˙ • Ê
· œ ÿ — ‚ ◊ fl ㌠Ã
‚Ê ◊ Ÿ ‚ „U⁄ UÊ ôÊ Ê
–
ÿS ◊ Ò∑Χ
áÊ ÊÁ à ’ ˝Ê
r ÊÔá Ê S Ã
ú ⁄ UÊ ¡ Ÿ ˜Ô ¬ Ê ⁄ Uÿ Ê ◊ Á ‚ – -v w .~ {
• Õ Ȩ̂ à ˜- „ U ⁄ UÊ¡ Ÿ ˜Ô ‚ Ê ◊ !
Áø Á ∑ § à‚ Ê Á fl ‡ Ê· ôÊ Á
¡ ‚ ⁄UÊ
ªË ∑ §
⁄UÊ
ª ∑ §ÊŒ Í⁄ U∑ § ⁄ UŸ ∑ § Á‹ ∞ „U◊ Ê
⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 241
 ◊ Í‹ , » §
‹ , ¬ òÊ Ê Á Œ ∑ § Ê ª ˝„ Uá Ê ∑ §⁄ Uà 
„
Ò¥U, © U‚ ∑ §Ê  „ U◊ • Ê ⁄ UÊ
Ç ÿ ¬ ˝ŒÊ Ÿ
∑ § ⁄ UÃ Ë „ Ò¥U- ∞ ‚ Ê • ¬ Ÿ S fl Ê ◊ Ë ‚ Ê
◊
‚ • Ê Ò· Áœ ÿ Ê°∑§ „ UÃ Ë „ Ò¥U–
~∑ȧ ‡ Ê ÊŒ ∑ § - F ÊŸ ◊ ˜Ô
˙ Œ fl S ÿ à fl Ê ‚ Á fl à ȗ ¬ ˝‚ fl ÁE Ÿ Ê —
’ Ê „ ÈUè ÿ Ê¢¬ Íc áÊ Ê
„ US Ã Ê è ÿ Ê
◊ ˜Ô–
‚ ⁄ US fl àÿ Ò fl ÊøÊÿ ãà Èÿ ¸ÁãòÊ ÿ 
Œ œ Ê Á
◊ ’ ΄ US ¬ à ¶ ÔUÊ
‚ Ê◊ ˝Ê Öÿ Ÿ Ê Á
÷ Á · @ Êê ÿ ‚ ÊÒH - ~ . x Æ
• Õ Ê Ã
¸ - ˜‚ ’ ∑ § Ê© Uà ¬ Û Ê ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê
‹ 
‚ Á fl Ã Ê Œ fl
Ã Ê ∑ § Ë ‚ Á
ÎC UÔ ‚  ‚ ⁄US fl
à Ë
∑ § Ë, fl ÊáÊ Ë ∑ §Ë ¬ ⁄
̋ Uá Ê Ê ‚ • Á E Ÿ Ô˜ Œfl
Ê ¥
∑ § Ë ÷ ¡
È Ê • Ê ¥ Ã Õ Ê ¬ ·
Í Ê Œ fl
Ã Ê ∑ §
„ UÊ
Õ Ê¥
‚ • Ê ¬ ∑ § Ê
( ÿ ôÊ Ë ÿ ™ § ¡ ʸ∑ § Ê)
 œ Ê⁄Uá Ê
∑ § ⁄ Uà „ U¥Ò• Ê Ò⁄ U‚ È√ ÿ flS Õ Ê ’ Ÿ Ê Ÿ  fl Ê
‹ 
’ ΄ US ¬ Áà Œ fl ∑ § üÊ D ÔU Á Ÿ ÿ ãòÊ áÊ ◊ ¥
ß ‚ ‚ Ê ◊ ˝Ê
Öÿ ∑ § ‚ Üø Ê‹ ∑ § ∑§ M§ ¬
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 242
 ◊ ¥ • Ê
¬ ∑ §ÊS Õ ÊÁ ¬ à ∑§⁄ Uà „ Ò¥U–
v
Æ ◊ œ È- F Ê Ÿ ◊ ˜Ô
˙ ◊ œ È fl Ê Ã Ê ˘ ´ §ÃÊÿ à 
◊ œ È Ê̌ ⁄ UÁ ãà Á ‚ 㜠fl—–
◊ Ê ä fl Ë
Ÿ ¸— ‚ ã à fl Ê · œ Ë
—–
˙ ◊ œ ÈŸ Q § ◊ Èà Ê
· ‚Ê
◊ œ È◊ à¬ Ê ÁÕ ¸fl ú ⁄ U¡—–
◊ œ Èl Ê Ò⁄ US à ȟ — Á¬ Ã
Ê–
˙ ◊ œ È◊ Ê
Û Ê Ê  fl Ÿ S ¬
ÁÃ —
◊ œ È◊ Ê °w • S à Ȃ Íÿ ¸—–
◊ Ê ä fl Ë
ª Ê ¸fl
Ê ÷ fl ãà ȟ—–
‡
Ê
Èh ÊŒ ∑ § -F Ê Ÿ ◊ ˜Ô -v x .w | - w}
-w ~
˙ ‡ Ê
Èh fl Ê
‹ — ‚ fl ¸‡ ÊÈh fl Ê
‹ Ê 
◊
ÁáÊ flÊ ‹ SÃ̆ • Ê Á E Ÿ ÊU— ‡ÿ à —
‡
ÿ ÃÊ Ê̌ ÊL§
áÊ S à L §º ˝Ê ÿ ¬‡ Ê È¬ à ÿ 
∑
§áÊʸÿ Ê ◊ Ê ˘ • fl Á ‹ # Ê ⁄
UÊ
Òº ˝Ê
Ÿ
÷ Ê
M § ¬ Ê— ¬ Ê ¡ ¸ã ÿ Ê—H - w
y . x
• Õ Ê¸Ã˜- ‡ ÊÈh E à ’Ê
‹ Ê
¥ fl Ê ‹ ,
¬Íá Ê
¸
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 243
E
Ã ’Ê ‹ Ê
¥ fl
Ê‹ • Ê
Ò⁄ U◊ ÁáÊ ∑§ Ë • Ê ÷ Ê ∑§
‚◊ ÊŸ ’ Ê‹ Ê ¥ fl Ê‹  ¬ ‡ ÊÈ ( „ UÁ
fl
) Œ Ê ŸÊ¥
• ÁE Ÿ Ë∑ȧ
◊ Ê
⁄ UÊ¥ ∑ §Á Ÿ Á◊ ûÊ „
Ò¥– Eà fl áÊ
¸,
E
Ã Ÿò Ê
à ÕÊ ‹ Ê
‹ fl áÊ ¸ flÊ‹ ¬ ‡ÊÈ( „UÁ fl
)
¬
‡ Ê
ȬÁ
à L §º˝∑ §
ÁŸ Á ◊ ûÊ „Ò¥– ø 㺠˝◊ Ê ∑§
‚◊ ÊŸ œ fl
‹ ∑§áÊ ¸ fl Ê‹  ÿ ◊ ‚ 
‚ê ’ Á
㜠à „Ò¥– ⁄
UÊ
Òº ˝ S fl ÷ Êfl fl
Ê
‹  ¬ ‡Ê È
(
„ UÁ
fl) L
§ º ˝‚ ‚ ê ’ Á㜠à „ Ò¥– • Ê∑ § ʇÊ
¡Ò‚ Ÿ Ë
‹ fl
áÊ ¸ fl Ê‹  ¬ ‡ ÊÈ( „ UÁ fl
) ¬ ¡ ¸ã ÿ
‚‚ ê
’ Á
㜠à „ Ò¥U–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 244

S
È
é¤
Å
UÂ
ý·
¤
Ú
U‡ æ
-¥ç
Öáð·
¤
,
¥æà
æ
è
ßü¿
Ù
∑
§◊ ¸∑ §Ê á« U◊ ¥ ⁄ U Ê̌ Ê ‚ Íò Ê - ’ 㜠Ÿ , Á à ‹ ∑ § ,
•Ê‡ Ê Ë
fl Ê ¸Œ • ÊÁ
Œ ∞ ‚  ∑ ˝§◊ „ Ò¥U, ¡ Ê 
∑
§◊ ¸∑ §Ê á« U◊ ¥ ’ ⁄ UÊ ’ ⁄ U• ÊÃ ⁄ U„ Uà  „ Ò¥U–
‚Ê
◊ ÍÁ
„ U∑ § ∑ ˝§
◊ ◊ ¥ ÿ „ U∑ Χ àÿ ‹ ê ’ ‚ ◊ ÿ
Ã∑ § ÷ Ë ø ‹ à „ Ò¥U– © U‚ ‚ ◊ ÿ ◊ ãòÊ Êì Ê Ê⁄ U
•ÊÒ⁄ U ¬ ̋⁄ Uá Ê Ê- √ ÿ Ê Å ÿ Ê∑ §ÊÁ ◊ ‹ Ê -¡ È‹ Ê
¬
˝flÊ„ Uø ‹ Ã Ê ⁄ U„ U, Ã Ê  fl Ê
à Êfl ⁄ Uá Ê ◊ ¥
‚Ê
Òê ÿ Ã Ê Ã Õ Ê ¬ ˝è ÊÊ fl ∑ §Ë flÎÁ
h „ UÊ Ã Ë „ ÒU–
ß
‚ Ë Œ ÎÁ C ÔU ‚ S » ȧ ≈ U¬ ˝∑ §
⁄ Uá Ê ◊ ¥ ∑ ȧ¿ U∑ ˝§◊
•ÊÒ⁄ U© UŸ ∑ § ◊ ãòÊ Á Œ ÿ ¡ Ê ⁄
U„ U „ Ò¥U– ß ã„ ¥U
‚◊ ÿ - ‚ ◊ ÿ ¬⁄ U¬ ˝ÿ ÈQ § ∑§ ⁄Uà ⁄ U„ UÊ ¡ Ê
‚∑ § Ã Ê „ ÒU–
H⁄ U Ê̌Ê
‚ Íò Ê ’ 㜠Ÿ ◊ ˜ÔH
v ˙ ÿ Œ Ê’ äŸ ãÊ ˜Œ Ê Ê̌Ê ÿ áÊÊ
Á „ U⁄ Uá ÿ ú ‡ Ê
Ã Ê Ÿ Ë ∑ §Ê ÿ
‚ È◊ Ÿ S ÿ ◊ Ê Ÿ Ê —
–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 245
 Ãã◊ ˘ • Ê ’ äŸ ÊÁ ◊ ‡ Êà ‡ Ê Ê⁄ UŒÊ ÿ
• Ê
ÿ Èc ◊ Ê Ü¡ ⁄ UŒ Á CÔUÿ ¸Õ Ê ‚ ◊ ˜Ô– -x y .
z w
• Õ Ê¸Ã ˜- Œ̌ Ê fl¢‡ ÊË ÿ ’ ˝Ê rÊ Ôá Ê Ê ¥ Ÿ 
Á
fl øÊ ⁄ U¬Ífl ¸∑ § Á ¡ ‚ S fl áÊ ¸ ( S fl Á
áÊ ¸◊
Á
fl ÷ ÍÁ Ã ÿ Ê ¥) ∑ § Ê • Ÿ ∑ § ‚ Ÿ Ê • Ê ¥ ‚ 
ÿ ÈQ§ ⁄ UÊ
¡ Ê ∑ § Á ‹ ∞ ’ Ê°œ Ê Õ Ê , © U‚ Ë
S
fl áÊ ¸∑ §Ê ‡ Êà Êÿ Ȭ ˝Ê Á# ∑ § Á ‹ ∞ „ U◊
• ¬Ÿ ‡ Ê ⁄ UË ⁄ U◊ ¥ œ Ê⁄ Uá Ê ∑ §⁄ Uà „ Ò¥U– „ U◊
Á
ø ⁄Ü¡ Ë
fl Ë „ UÊ ∑ §
⁄ U fl Îh Ê flS Õ Ê Ã ∑ §
¡ Ë
Áfl à ⁄ U„ ¥U–
w˙ ÿ Ÿ ’ h Ê ’ ‹ Ë⁄ UÊ¡ Ê,
Œ
Ê Ÿfl ã º ˝Ê ◊ „ UÊ ’ ‹ — –
ÃŸ à fl Ê
¢¬ ˝Á à ’ œ AÊ
Á◊ ,
⁄
U Ê̌
◊ Ê ø ‹ ◊ Ê ø ‹ H
• Õ Ê¸Ã ˜- Á ¡ ‚ ⁄ U Ê̌ Ê ‚ Íò Ê‚ 
Œ
Ê Ÿfl ã º ˝, ◊ „ UÊ’ ‹ Ë ⁄ UÊ ¡ Ê ’ Á‹ ’ Ê °œ
ª ÿÕ , © U‚ Ë ‚ à Èê „ ¥U ’ Ê°œ Ã Ê „
°ÍU– „
U
⁄
U Ê̌
 ( ⁄U Ê̌ Ê ‚ Íò Ê ) ÿ „ UÊ ° ‚  ( • ¬ Ÿ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 246
 ¬˝ÿÊ¡ Ÿ ‚ ) Á
fl ø Á‹ Ã Ÿ „UÊ Ÿ Ê
• Õ Ê¸Ã ˜Ô ÿ ¡ ◊Ê
Ÿ ∑ §Ë ‚ Œ Òfl ⁄ U Ê̌ Ê
∑§⁄UŸ Ê –
x˙ fl ˝Ã Ÿ Œ Ë Ê̌
Ê◊Ê ¬ AÊÁÃ
ŒË Ê̌
ÿ Ê ¬ AÊ Áà ŒÁ Ê̌
áÊ Ê ◊ ˜Ô–
ŒÁ Ê̌
áÊ Ê üÊ h Ê ◊Ê
¬ AÊ Á
à ,
üÊh ÿ Ê ‚ àÿ ◊ Ê
åÿ Ã H - v ~ . x Æ
H
Á
Ë ∑ § ◊ ãòÊ H
v˙ • Ê̌ÛÊ ◊ Ë ◊ Œãà s Ôfl
Á¬˝ÿÊ ˘ • œ Í· Ö
• S Ã Ê · à S fl÷ÊŸ fl ÊÁ fl ¬ ˝Ê Ÿ Áfl D ÔUÿ Ê
◊ Ã Ë ÿ Ê¡ ÊÁ ã flãº˝Ã „ U⁄ UË H - x .z v
• Õ Ê ¸Ã ˜- Á
¬Ã Îÿ ôÊ ◊ ¥ „ U◊ Ê
⁄ Um Ê ⁄
UÊ
‚ ◊ Á ¬ ¸Ã „ UÁ fl ∑§
Ê Á ¬ Ã ⁄ UÊ
¥ Ÿ  ‚ fl Ÿ
∑§⁄UÁ ‹ ÿ Ê , Á ¡ ‚ ∑ §Ë ‚ Íø Ÿ Ê „ U· ¸ÿ ÈQ§
Á¬Ã ⁄ UÊ ¥ Ÿ Á ‚ ⁄
UÁ
„ U‹ Ê ∑ § ⁄ UŒ Ë„ ÒU– Sfl ÿ ¢
ŒËÁ# ◊ Ê Ÿ ˜Ô ◊ œ Ê
fl
Ë ’ ˝Ê
r Ê Ôá Ê Ê ¥ Ÿ Ÿ fl ËŸ
◊ ãòÊ Ê ¥ ‚ S à ÈÁì ˝Ê ⁄Uê ÷ ∑ § ⁄ UŒ Ë „ÒU– „U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 247
 ß ãº ˝Œ fl ! • Ê ¬ „ U⁄ UË Ÿ Ê
◊ ∑ § • ¬ Ÿ 
Œ Ê Ÿ Ê ¥ • E Ê¥ ∑ § Ê ⁄ UÕ ◊ ¥ Á Ÿ ÿ Ê
Á ¡ Ã
∑ § ⁄ ¥; Ä ÿ Ê¥Á
∑ § • ÷ Ë C ÔUÁ ¬ Ã ⁄ UÊ
¥ ∑ §
Ë Ã ÎÁ#
∑ § Á ‹ ∞ • Ê ¬ ∑ § Ê ‡ Ê Ë ÉÊ ˝• ÊŸ Ê „ ÒU–
w˙ ÿ ÈT Á ãà ’ ˝œ A◊ L § · ¢ø ⁄ Uã à ¢¬ Á⁄ U
à S Õ È· —
– ⁄UÊ ø ãà ⁄ UÊ ø Ÿ Ê ÁŒ Á fl –
ÿ ÈT ãàÿ S ÿ ∑ § Êê ÿ Ê „ U⁄ UË Áfl ¬ Ê̌
‚ Ê
⁄
UÕ – ‡ ÊÊ á Ê Ê œ Îc áÊ ÍŸ Îfl Ê „ U‚ Ê –
- w x .z - {
• Õ Ê ¸Ã ˜- Á ¡ ‚ ¬ ˝∑ § Ê ⁄ U• Ê∑ § ʇ Ê ◊¥
S
fl - ¬ ˝∑ § Ê Á ‡ Ê Ã ‚ Íÿ ¸Œ fl • ¬ Ÿ ‚ 
‚ ê ’ Á 㜠à ª ˝„ UÊ¥ ∑ § Ê  • ¬ Ÿ  ‚ Ê Õ
¡ Ê« ∏U⁄ U„ Uà „ Ò¥U, © U‚ Ë ¬ ˝∑ § Ê
⁄ U‚ ãà ÈÁ‹ Ã
◊ ÊŸ ‚ fl Ê‹ ´ § Á · ß ‚ S fl ¬ ˝∑ §Ê Á‡ ÊÃ
ÿ ôÊ Ê E , ÿ ôÊ Ê Á ª A ∑ §‚ ÊÕ ‚ ÷ Ë
ÿ ôÊ Ë ÿ © U¬ ø Ê ⁄ UÊ ¥ ∑ § Ê Á Ÿ ÿ Ê Á
¡ Ã ⁄ Uπ Ã 
„Ò¥U– Á ¡ ‚ ¬ ˝∑ § Ê ⁄ U ∑ ȧ ‡ Ê‹ √ÿ Á Q§
◊ Ÿ Èc ÿ Ê
¥ ∑ § Ê‹ ¡ Ê Ÿ  fl Ê ‹ ⁄ UÕ ◊ ¥ Œ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 248
 ÉÊ Ê
«
 U∏Ê
¥ ∑ § Ê
• ¬ Ÿ  fl‡ Ê ◊ ¥ ⁄ Uπ ∑ § ⁄ U¡ Ê «
Ã∏ 
„ U¥Ò, © U‚ Ë ¬ ∑
˝§ Ê ⁄ Uß ãÊ Œ fl
Ã Ê • Ê ¥ ∑ §
Á ‹ ∞
„ UÁfl ‹ ¡ ÊŸ  fl Ê ‹ ⁄ UÕ ◊ ¥ ‡ Ê Ê
á Ê Ê - ‹ Ê ‹
⁄U¢ª ∑ §
 fl ª
 fl Ê Ÿ Ô˜ • Á ª A Ã Õ Ê äÊ c
Îá ÊÈ
Ÿ Ê◊ ∑ § • E Ê ¥- ‚ Ê◊ âÿ ¸fl Ê Ÿ ˜Ô ◊ ãòÊ Ê ¥ ∑ §
Ê
ÁŸ ÿ Ê Á
¡ Ã ∑ § ⁄ ¥U–
x˙ S fl ÁS à Ÿ̆ ß ãº ˝Ê fl Îh üÊ fl Ê —
S fl Á S à Ÿ — ¬ Í· Ê Á fl E fl Œ Ê —–
S fl Á S Ã Ÿ S Ã Ê ÿ̌ Ê ̧ • Á ⁄ UC ÔUŸ Á
◊ —
S fl Á S à Ÿ Ê’ ΄ US ¬ Á à Œ ¸œ Ê Ã È– - w z . v ~
y˙ ª 㜠m Ê ⁄ UÊ ¢Œ È⁄ UÊ œ · ÊZÁ Ÿ àÿ ¬ ÈC ÔUÊ ¢
∑ §⁄ UËÁ cÊ áÊ Ë ◊ ˜Ô–
ß ¸E ⁄ UË¥‚ fl ¸÷ ÍÃ Ê Ÿ Ê ¢Ã ÊÁ ◊ „ UÊ ¬ u ÔUÿ 
ÁüÊ ÿ ◊ ˜Ô– - üÊ Ë ‚ Í. ~
• Õ Ê Ã
¸ - ˜ ‚ ê ¬ áÍ Ê¸ ¬ Ê
˝Á áÊ ÿ Ê¥ ∑ §Ë
• Êœ Ê ⁄U÷ Ã
Í , Á fl Á flœ ¬ ∑
˝§ Ê ⁄ U∑ § Ë » § ‚ ‹ Ê
¥
∞ fl¢» §‹ Ê ¥ ‚ ‚ ◊ h
Î , ¬ Ê
˝á Ê ◊ ÿ Ë ª ãœ
‚ ¬ Á⁄ U¬ Íá Ê ¸ª Ê -• ‡ fl Ê ÁŒ ¬ ‡ ÊÈ• Ê ¥ ‚ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 249
 ‚ ê ¬ 㟠∞ ‚ Ë‚ S ÿ - ‡ ÿ Ê ◊ ‹Ê,
‚È» §‹ Ê œ Á ⁄ Uò Ê Ë M § ¬ ‹ ˇ ◊ Ë ∑ §
Ê „
U◊
• Ê fl Ê „ UŸ ∑ §⁄ Uà „ Ò¥U, Á ¡ ‚ ∑ §
Êß ¸‡
ÊòÊÈ
¬
⁄ UÊ Á
¡ à Ÿ ∑ § ⁄ U‚ ∑ §–
z ˙ Œ Ë
ÉÊ Ê ¸ÿ Èà fl Ê ÿ ’ ‹ Ê
ÿ fl ø ¸‚ 
‚Ȭ ˝¡ Ê S à fl Êÿ ‚ „ U‚ Ê • Õ Ê¡ Ë fl
‡
Ê⁄ UŒ — ‡ Ê Ã ◊ ˜Ô–
• Õ Ê¸Ã ˜- Œ ËÉÊ Ê
¸ÿ Èc ÿ ∑ § Á ‹ ∞ ,’‹
∑
§ Ë fl ÎÁ
h ∑ § Á ‹ ∞ , fl ø ¸‚ ˜Ô ∑ § Ë ¬ ˝ÊÁ#
∑ §
Á
‹ ∞ , üÊ D ÔU ‚ ãÃ Ê Ÿ Ê¥ ∑ §Ë © U¬ ‹ Á éœ∑ §
Á
‹ ∞ à ¡ S fl Ë ’ Ÿ ∑ § ⁄ U‚ ÊÒ fl · ¸Ã
∑ §
• Ê ¬ ¡ ËÁ fl à ⁄ UÁ„ Uÿ –
H ∑
ȧ‡
Ê
¬ Áfl òÊ Ë œ Ê ⁄ Uá Ê H
˙ ¬
Á fl òÊ S Õ Ê  fl Òc áÊ √
ÿ Ê Ò‚ Á fl à Èfl
¸—
¬
˝‚ fl
© Uà ¬ ÈŸ Êê ÿ Á ë¿ Uº ̋á Ê ¬ Á
fl òÊ á Ê
‚Íÿ¸S
ÿ ⁄ UÁ‡ ◊ Á è Ê— –
ÃSÿ à ¬ Á
fl òÊ ¬ à ¬ Á fl òÊ ¬ ÍÃS ÿ
ÿà∑ §
Ê
◊ — ¬ ÈŸ Ã ë¿ ∑ § ÿ ◊ ˜Ô– -v . v w ,y .y
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 250
• Õ Ê ¸Ã ˜- ÿ ôÊ Ê
Õ ¸¬ ˝ÿ ÈQ § • Ê
¬ Œ ÊŸ Ê ¥ ( ∑ ȧ
‡ ÊÊ
π á« UÊ
¥ ÿ Ê ‚ Êœ Ÿ Ê ¥) ∑ § Ê ¬ Áfl òÊ ∑ §ûÊ Ê ¸ fl Ê ÿ È
∞ fl ¢ ‚ Íÿ ¸ ⁄ UÁ ‡ ◊ ÿ Ê
¥ ‚  Œ Ê· ⁄ UÁ„ UÃ Ã Õ Ê
¬ Á fl òÊ Á ∑ §ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU– „ U ¬ Á fl òÊ ¬ Ã !
‡
Ê ÊÁ œ à ¬ Áfl òÊ Ë ( ¬ Á fl òÊ Ã Ê∑ § ‚ Êœ Ÿ ) ∑ §
m Ê ⁄ UÊ ÿ ¡ ◊ ÊŸ ∑ § Ê • ÷Ë C ÔU ¬ Íá Ê ¸ „ UÊ–
‚ Ê ◊ ÿ Ê ª • Ÿ ÈD ÔUÊ Ÿ ∑ § Ë ∑§
Ê ◊ Ÿ Ê ‚ „ U◊
¬ Á fl òÊ „ UÊŸ Ê ø Ê „ UÃ „ Ò¥U– „
U◊ ¥ ÿ ôÊ Ê Ÿ ÈDÔUÊ Ÿ
(
‚ ê ¬ Û Ê ∑ §⁄ UŸ ∑ § Ë ) ∑ §Ë ‚ Ê
◊ âÿ ¸¬ ˝Ê # „UÊ –
H • Ê ‡ Ê Ë fl ¸ø Ÿ H
˙ Á fl fl ∑ § ‚ ¢ÿ ÈÃ Ê ¢¬ ˝ô Ê Ê¢,
Œ
Í⁄ UŒ ÎÁ C ÔUã Ã Õ Òfl ø –
ø Ê Á ⁄ Uò ÿ ¢‚ fl ¸ŒÊ- • Ê Œ ‡Ê Z,
fl
Œ ◊ ÊÃ Ê ¬ ˝ÿ ë¿ Uà ÈH v H
• Õ Ê Ã
¸ - ˜ fl Œ
◊ ÊÃ Ê ª Êÿ òÊ Ë
• Ê ¬ ∑ § Ê ‚ fl Œ
¸Ê
Á
fl fl ∑
§ ( ª áÈ Ê- ŒÊ·
 ∑ §
Ê ¡ Ê Ÿ Ÿ∑ § Ë ‡Ê Á Ä Ã ) ‚ 
ÿ ÄÈ Ã ¬ ô˝ Ê Ê (‚ Œ ’
Ô˜ Á Èh ) , Œ ⁄
Í UŒÁ
ÎC UÔÃ Õ Ê • ÊŒ ‡ Ê ¸
ø Ê Á ⁄ Uò ÿ (‚ Œ Ê
ø Ê ⁄ U) ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ §⁄ ¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 251
’ ˝r Ê Ôfl
ø ¸‚ ◊ Ê ÁS Ã Ä ÿ ¢,
‚ Êà◊ Á Ÿ ÷ ¸⁄ Uà ʢ◊ ÈŒ Ê–
‚ îÊ Ÿ Ã Ê ˘ ˘ à◊ Á fl E Ê ‚ ¢,
Œ fl ◊ Ê Ã Ê Œ Œ Ê Ã Èà H w H
• Õ Ê ¸Ã ˜- Œ fl ◊ Ê Ã Ê ªÊÿ
òÊ
Ë• Ê
¬ ∑§
Ê

’ ˝r Ê ÔÃ ¡ , • ÊÁ S Ã ∑ § Ã Ê, • Ê
à◊
ÁŸ÷
¸⁄Uà Ê
‚
ÿ ÈÄ Ã ◊ Ê Œ ( ¬ ˝‚ ãŸ Ã Ê ),‚
îÊ
ŸÃ Ê ∞fl
¢
• Êà◊ Á fl‡ fl Ê ‚ Œ ¥–
‚ Œ ˜Ô÷ Á flc ÿ Ê î fl ‹ Ê ∑ §Ê ¢ Ê̌ Ê ,
¬ ˝÷ ÈÁ flE Ê ‚ ◊ fl ø –
©Uì Ê Ê Œ ‡ Êʸ㠬 ˝Á à üÊ h Ê¢,
à Èè ÿ ¢ÿ ë¿ UÃ È fl Òc áÊ flË H x H
• Õ Ê ¸Ã ˜- ◊ Ê Ã Ê fl Òc áÊ flË
(¬
Ê‹Ÿ
∑ §
òÊË
¸)
,
• ʬ ∑ §N UŒ ÿ ◊ ¥ © Uî fl ‹ ÷Á
fl
cÿ ∑§
Ë
• Ê∑ §
Ê ¢ Ê̌Ê , ß ¸‡ fl ⁄ U ◊ ¥ Á
fl
‡
fl
Ê‚ Ã
ÕÊ
©Uì Ê Ê Œ ‡ ÊÊZ ∑ § ¬ ˝Áà üÊ h Ê - ÷ Ê
fl
ŸÊ
÷⁄UŒ¥–
üÊ D ÔU∑ § ûÊ ¸√ ÿ Á Ÿ D ÔUÊ ãà ,
¬ ˝Á à ÷ Ê¢N UC ÔU◊ ÊŸ ‚ ◊ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 252
©UŒ Ê ⁄ UÊ
à◊ Ë ÿ Ã Ê ¢Ã Èè ÿ ¢,
Áfl E ◊ ÊÃ Ê ¬ ˝ÿ ë¿ UÃ ÈH y H
• Õ Ê ¸Ã ˜- Á fl ‡ fl ◊ Ê Ã Êª Ê
ÿòÊ
Ë• Ê
¬∑§
Ê

üÊ D ÔU ∑ § ûÊ ¸√ ÿ -Á Ÿ D ÔUÊ, ¬ ˝Á
à ÷
Ê
, ◊ÊŸ Á
ⷤ
„U· ¸Ã Õ Ê © UŒ Ê⁄ UÃ Ê ‚ ÿ ÈÄ Ã•Êà◊ Ë
ÿÃÊ
¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ § ⁄ ¥U–
‡Ê Ê‹ ËŸ Ã Ê ¢ø ‚ ÊÒã Œ ÿ Z,
F „ U‚ Ê
Ò¡ ãÿ Á ◊ ÁüÊ Ã ◊ ˜Ô–
œ È̋fl ¢œ Òÿ Zø ‚ ãÃ Ê · ¢,
Œ ÿ Ê ûÊ Èè ÿ ¢‚ ⁄ US fl Ã Ë H z H
• Õ Ê ¸Ã ˜- ‚ ⁄ US √ ÊÃ Ë ◊
Ê
à ʕ Ê
¬∑§
Ê

‚ ÊÒã Œ ÿ ¸, S Ÿ „ UÃ Õ Ê ‚ îÊ
ŸÃÊ Á ◊
Á
üÊÃ
‡Ê Ê‹ ËŸ à Ê( Á fl Ÿ ◊ ˝Ã Ê ) , •
Áfl
ø‹ œÒÿ
¸
Ã Õ Ê ‚ ãÃ Ê · • ÊÁ Œ ª Èá Ê ¬ ˝Œ
Ê
Ÿ ∑
§
⁄ ¥U–
Sfl Ê S âÿ ¢◊ ãÿ È◊ Ÿ Ê‹ S ÿ¢,
‚ Êà ‚ Ê „ ¢U ø ¬ ⁄ UÊ∑ ˝§ ◊ ◊ ˜Ô–
‚ Ê„ U‚ ¢‡ Ê Ê Òÿ ¸‚ ê ¬ Û Ê ¢,
◊ „ UÊ ∑§ Ê‹ Ë ¬ ˝fl œ ¸Ã Ê
◊ ˜H { H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 253
 • Õ Ê¸Ã ˜- ◊ „ UÊ∑ §Ê ‹ Ë• ʬ ∑§ S fl ÊS âÿ ,
◊ ãÿ È ( • ãÿ Ê ÿ ∑ §¬ ˝Á
à ⁄UÊ· ) ,
• Ê‹ S ÿ „ UË Ÿ Ã Ê
, © Uà ‚ Ê
„Uÿ ÈÄ Ã ¬ ⁄UÊ∑ ˝§ ◊
Ã Õ Ê ‡ Ê ÊÒÿ ¸¬ Íá Ê ¸‚ Ê„ U‚ ∑ §
ËflÎÁ
h ∑ §
⁄ ¥U–
fl Ò÷ fl¢◊ ◊ Ã Ê ¢Ÿ ÍŸ ¢, ◊ Òò ÊËÁ
flSà Ê⁄ U◊ fl ø –
‡
Ê ÈÁøÃ Ê ¢‚ ◊ à Ê
¢Ã Èè ÿ ¢, ◊ „UÊ‹ ˇ ◊ Ë ¥
¬ ˝ÿ ë¿ UÃ ÈH | H
• Õ Ê¸Ã ˜- ◊ „ UÊ‹ ˇ ◊ Ë¡ Ë• Ê ¬ ∑ §Ê

fl Òè Ê
fl ∑ § ‚ Ê Õ - ‚ Ê Õ √ÿ Ê
¬ ∑ § ◊ Òò Ê Ë÷ Ê fl ,
◊ ◊ Ã Ê , ¬ Á fl òÊÃ Ê , ‚ ◊Ã Ê • ÊÁ Œ ª Èá Ê
¬ ˝Œ ÊŸ ∑ § ⁄ ¥U–
S
fl Sàÿ S à Èà ∑ ȧ‡ Ê‹ ◊ S Ã
ÈÁ ø ⁄ UÊÿ È⁄ US à È,
©Uà ‚ Ê„ U- ‡ Ê Ê
Òÿ ¸œ Ÿ - œ Ê ãÿ -
‚ ◊ ÎÁ
h ⁄ US Ã È–
∞ E ÿ ¸◊ S à Ȓ ‹ ◊ S à ÈÁ ⁄U¬
È Ê̌
ÿ Ê  S̆ Ã È,
fl ¢‡ Ê
‚ Œ Òfl ÷ flà ʥ„ UÁ ⁄ U÷ ÁQ§ ⁄
US Ã ÈH } H
• Õ Ê
Ã
¸ - ˜• ʬ ∑ § Ê ∑ §À
ÿ Ê áÊ„ Ê –
• Ê ¬
‚ ∑ §
È‡Ê ‹ ⁄ U„ U¥ Ã Õ Ê Áø ⁄Ü¡ Ë
fl Ë „ UÊ –
¥ • Ê ¬
©
Uà ‚ Ê„ U, ‡ Ê Êÿ
Ò , ¸œ Ÿ , œ Ê ãÿ • Ê Á
Œ ‚ ‚ ◊ Îh
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 254
∞ ‡ fl ÿ ¸fl Ê Ÿ ˜Ô • Ê Ò⁄
U’ ‹ fl Ê Ÿ ˜Ô „ UÊ
¥– • ʬ∑§
‚ ÷ Ë ‡ Ê òÊ È• Ê ¥ ∑ § ÊŸ Ê ‡ Ê „ UÊ – • Ê ¬ ∑ §
fl ¢‡ Ê
◊ ¥
÷ ª fl ÊŸ ˜Ô ∑ § Ë ÷ Á Ä Ã ‚ Œ Ê Á fl l ◊ Ê Ÿ ⁄U„ U–
• Á
÷ · ∑ § - • Ê
‡ Ê Ë
fl ¸ø Ÿ
ª áÊ ÊÁ äÊ ¬ Ê ÷ Ê Ÿ ȇ ʇ Ê Ë äÊ ⁄ UÊ ‚ ÈÃ
Ê ’ Èä Ê
Ê ,
ª ÈL § ÷ Ê ¸ª ¸fl ‚ Íÿ ¸Ÿ ㌠Ÿ Ê –
⁄UÊ „ ÈU‡ ø ∑ §Ã ȇ ø ¬⁄ ¥U Ÿ fl ª ˝„ UÊ —
∑ ȧ fl ¸ã Ã È fl — ¬ Íá Ê ¸◊ Ÿ Ê ⁄UÕ ¥‚ Œ ÊH v H
© U¬ ã º ˝ß Uã Œ ˝Ê  fl L §
áÊ Ê „ ÈUÃ Ê ‡ Ê Ÿ Ê

äÊ ◊ Ê̧ ÿ ◊ Ê fl Ê ÿ È„U⁄UË ø à È÷ Ȩ̀¡ —
–
ª ãäÊ fl¸ÿ̌ Ê Ê ⁄ Uª Á ‚ h Uø Ê
⁄ Uá Ê Ê — ,
∑ ȧ fl ¸ã Ã È fl — ¬ Íá Ê ¸◊ Ÿ Ê ⁄UÕ ¥‚ Œ ÊH w H
◊ Ÿ È◊ ¸⁄ UËÁ ø ÷ Î̧ª ÈŒ̌ ÊŸ Ê⁄ UŒ Ê —,
¬ ⁄ UÊ ‡ Ê⁄ UÊ √ ÿ Ê ‚ flÁ‡ ÊD U÷ Ê ª ¸fl Ê
— –
fl Ê À ◊ Ë Á ∑ § — ∑ ȧ ê ÷ ÊŒ ˜÷ fl ª ª ¸ª Ê Òà ◊ Ê
—,
∑ ȧ fl ¸ã Ã È fl — ¬ Íá Ê ¸◊ Ÿ Ê ⁄UÕ ¥‚ Œ ÊH x H
Ÿ ‹ ÊŒ äÊ Ë Á ø — ‚ ª ⁄ U—, ¬ ÈM § ⁄ Ufl
Ê —,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 255
‡
Ê Ê ∑ ȧ
ãà ‹ ÿ Ê ÷ ⁄ UÃ Ê ä Ê Ÿ Ü¡ ÿ —
–
⁄
UÊ ◊ òÊ ÿ ¥ fl á Ê Èfl ‹ Ëÿ ÈÁ äÊ Á
D U⁄ UÊ —
,
∑ȧ fl¸ã Ã È fl — ¬ Íá Ê ¸◊ Ÿ Ê⁄ UÕ ¥‚ Œ Ê H yH
⁄
Uê ÷ Ê ‡ Ê ø Ë ‚ àÿ fl Ã Ë ø Œ fl ∑ §
Ë,
ª Ê Ò⁄ UË ø ‹ ˇ ◊ Ë ⁄UÁŒ Áà ‡ ø L §Á
Ä ◊ áÊ
Ë
–
∑ͧ ◊ Ê̧ ª ¡ ã º ˝— ‚ ø ⁄ UÊø ⁄ UÊ äÊ ⁄ UÊ ,
∑ȧ fl¸ã Ã È fl — ¬ Íá Ê ¸◊ Ÿ Ê⁄ UÕ ¥‚ Œ Ê H zH
ª ¥ª Ê ø Á
‡ Ê ¬ ˝Ê ÿ ◊ ÈŸ Ê ‚ ⁄ USfl ÃË,
ª Ê Œ Êfl ⁄ UË fl ò Ê fl Ã Ë ø Ÿ ◊ ¸Œ Ê–
‚ Ê ø 㺠˝÷ Ê ª Ê fl
L §áÊ Êà fl‚ Ë Ÿ ŒË,
∑ȧ fl¸ã Ã È fl — ¬ Íá Ê ¸◊ Ÿ Ê⁄ UÕ ¥‚ Œ Ê H {H
à Ȫ ¥¬ ˝÷ Ê
‚ — ∑ ȧ L§ Ê̌ò Ê ¬Èc ∑ §⁄ UÊ Ò,
ª ÿ Ê Á fl ◊ ÈÄ Ã Ê’ Œ ⁄ UË fl
≈ U‡ fl⁄ U—
–
∑§ Œ Ê ⁄ U¬ ê ¬ Ê ‚ ⁄ U‚ Ë ø Ÿ ÒÁ ◊ · ¥,
∑ȧ fl¸ã Ã È fl — ¬ Íá Ê ¸◊ Ÿ Ê⁄ UÕ ¥‚ Œ Ê H |H
‡
Ê ¥π ‡ ø Œ Ífl ʸÁ ‚ à ¬ òÊ ø Ê ◊ ⁄ ¥U,
◊ Á áÊ — ¬ ˝Œ
Ë ¬ Ê  fl ⁄U⁄U% ∑ §
Ê Üø Ÿ ◊ ˜–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 256
‚ ê ¬ Íá Ê ¸∑ ȧê ÷ — ‚ È„ ÈUÃ Ê „ ÈUà Ê
‡ Ê
Ÿ —,
∑ȧ fl¸ã Ã È fl — ¬ Íá Ê ¸◊ Ÿ Ê ⁄UÕ ¥‚ Œ ÊH }H
¬ ˝ÿ Ê áÊ ∑ § Ê‹ ÿ Á Œ fl Ê ‚ È◊ X U‹ ,
¬ ˝÷ Ê Ã ∑ § Ê‹ ø Ÿ ά Ê Á̆÷ · ø Ÿ –
äÊ ◊ Ê ¸ÿ ∑ § Ê ◊ Ê ÿ ¡ ÿ Ê ÿ ÷ ÊÁ · Ã¥,
∑ȧ fl¸ã Ã È fl — ¬ Íá Ê ¸◊ Ÿ Ê ⁄UÕ ¥‚ Œ ÊH ~H
H • Ê ‡ Ê Ëfl ¸ø Ÿ H
◊ ãòÊ Ê Õ Ê¸— ‚ » §‹ Ê — ‚ ãà È,
¬ Íá ÊÊ ¸— ‚ ãà È◊ Ÿ Ê
⁄ UÕ Ê — –
‡Ê òÊ Èè ÿ Ê ÷ ÿ Ÿ Ê ‡Ê Ê S̆ à È,
Á◊ òÊ Ê áÊ Ê◊ ÈŒ ÿ S à fl H v H
üÊ Ëfl ¸ø ¸S fl◊ Ê ÿ Èc ÿ ◊ Ê ⁄ UÊ Ç ÿ ◊ ˜Ô,
• ÊÁfl œ Ê à¬ fl ◊ Ê Ÿ ¢◊ „ UË ÿ à –
œ Êãÿ ¢œ Ÿ ¢¬ ‡ ÊÈ¢ ’ „ ÈU¬ Èá ÿ ‹ Ê÷ ¢Ô,
‡Ê à ‚ ¢fl à‚ ⁄ ¢U Œ Ë ÉÊ ¸◊ Êÿ È— H w H
• Êÿ Ⱥ ˝Ê̧á Ê ‚ Èà Á üÊ ÿ Ê Œ ‡ Ê ⁄
UÕ ,
‡Ê òÊ È Ê̌ ÿ Ê⁄ UÊÉÊ fl ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 257
∞E ÿ ZŸ „ ÈU· ª Áà p ¬ fl
Ÿ
,
◊ ÊŸ ¢ø Œ Èÿ Ê ̧œ Ÿ –
‡
Ê ÊÒÿ Z‡ Ê Êãà Ÿ fl ’ ‹ ¢„ U‹œ⁄
U,
‚ àÿ ¢ø ∑ ȧãÃ Ë ‚ Èà ,
Á
flôÊ ÊŸ ¢Á fl ŒÈ⁄ U ÷ fl ãà È÷ fl
× ,
∑
§ Ë ÁÃ ¸p Ÿ Ê
⁄ UÊÿ áÊ H x H
‹ ˇ ◊ Ë⁄ UL § 㜠à Ëø Òfl ,
∑
ȧL §Ã Ê ¥S fl ÁS à à  Ÿ̆ ÉÊ–
• Á ‚ à ÊŒ fl
‹ p Òfl ,
Á
flE ÊÁ ◊ òÊ S Ã Õ ÊÁ X ÔU⁄UÊ— H y
H
S
fl ÁS Ã Ã  l̆ ¬ ˝ÿ ë¿ Uã ÃÈ,
∑
§ Ê Áà ¸∑ §ÿ p c Ê á◊ Èπ — –
Á
flfl S fl Êã÷ ª fl ÊŸ ˜Ô S fl ÁSÃ,
∑
§ ⁄ UÊà Èà fl ‚ fl ¸‡ Ê — H z H
’˝r ÊÔÊáÊ Ë ø Òfl ª Êÿ òÊ Ë,
‚ Ê Áfl òÊ Ë üÊ ËL § ◊ Ê ‚ ÃË –
• L §ãœ àÿ Ÿ ‚ Íÿ Ê ø ,
à fl ‚ ãà Ȼ § ‹ ¬ ˝Œ Ê —
H {H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 258
’˝r Ê
ÔÊ
Áflc
áÊÈpL§
º ˝p ,
‚ Íÿ Ê
¸Á
Œ ‚∑ §
‹ª˝„ UÊ
—
–
‚ ÊÒ÷ ÊÇÿ¢Ã¬
˝ÿë¿ Uã Ã
È,
fl
Œ ◊ ãòÊ
Êp ∑
§À¬ ∑
§ Ê—
H|H

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 259

Ö
êç
×ÂêÁ
Ù
Âý·
¤
Ú
U‡ æ
‚ ¥S ∑ § Ê⁄ U‚ ê ¬ 㟠÷ ÍÁ◊ - Œ fl S Õ ‹ Ê
¥ ∑ §
Ë
¬˝Õ ◊ • Ê fl ‡ ÿ ∑ § Ã Ê ∑ § Ê ß ¸U ÷ Ë Á Ÿ ◊ ʸá Ê
÷ ÍÁ ◊ ¬ Í¡ Ÿ ‚ ◊ Ê ⁄ UÊ
„ UÊ
¥ ‚ ¬ ˝Ê⁄ Uê ÷ „ UÊ
‚ Íò Ê ‚ V ÔUÃ -
÷ ÍÁ ◊ ◊ ¥ ’ Ë ¡ „ UË Ÿ „ UË¥, ‚ ¢S
∑ § Ê ⁄ U÷ Ë
©
U¬ ¡ à „ Ò¥U– ◊ ⁄ UÉ Ê≈ UÊ ¥ ∑ § fl Ë÷ à‚ - ø Ë à∑ §
Ê ⁄U
÷ ⁄ U « U⁄UÊ fl Ÿ  • ÊÒ⁄ U• Ê
üÊ ◊ Ê ¥ ∑ §‡ Ê Êãà ,
‚ È⁄ UÁ÷ à , ◊ Ÿ Ê ⁄
U◊ flÊÃ Ê fl⁄ Uá Ê ∑ § Ê  „ U⁄U
∑§ Êß ¸S ¬ C ÔU • Ÿ È÷ fl ∑ § ⁄ U‚ ∑ § ÃÊ „ ÒU– ß‚
• ãà ⁄ U∑ § Ê ∑ § Ê⁄ Uá Ê ß Ÿ S Õ ÊŸ Ê ¥ ◊ ¥ ¬ ˝‚ ÛÊ
à Ê
∑§ Ê ¬ ˝S » ȧ ≈ UŸ „ ÒU, ÿ „ Uà âÿ ∑ §Ê¬ ˝Ã Ë ∑ § „ÒU
Á
∑ § ÷ ÍÁ ◊ ◊ ¥ • ë¿ U- ’ È⁄U ‚ ¢S ∑ §
Ê ⁄ Uª ˝„
Uá Ê
∑§ ⁄ UŸ , • Ê à◊ ‚ Ê
à ˜Ô ∑ §⁄ UŸ ∑ § Ë Áfl ‹ Ê̌áÊ
‡
Ê Á Q § „ UÊ Ã Ë „ ÒU– ß ‚ Ë ∑ §Ê⁄ Uá Ê ÷ Ê ⁄ UÃË ÿ
‚ ¢S ∑ Χ Á à ◊ ¥ ¬ ˝à ÿ ∑ § ∑ § Ê
ÿ ¸¬ ˝Ê ⁄ ê ÷ ∑ §⁄UŸ 
‚ ¬ Ífl ¸÷ ÍÁ ◊ ¬ Í¡ Ÿ • Ê
fl‡ ÿ ∑ § ◊ ÊŸ Ê ª ÿ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 260
„
ÒU– ª Ê ÿ òÊ Ë ‡ Ê ÁQ §¬ Ë∆ ¥U ¬ ˝ô Ê Ê • Ê‹ Ê ∑ § ∑ §
Ë
¬ ̋⁄ Uá Ê Ê ∑ § 㺠˝’ Ÿ Ÿ ¡ Ê ⁄ U„ UË „ Ò¥U– • à — ß Ÿ
Œ fl Ê ‹ ÿ Ê ¥ ◊ ¥ ¬ ˝Ê ⁄ Uê÷ ‚ „ UË fl „U‚ ¢S ∑ § Ê
⁄ U
¬ ÒŒ Ê Á∑ § ÿ ¡ Ê Ÿ ø ÊÁ „ U∞ – ß ‚ ∑ § Á‹ ∞ ÷ ÍÁ◊
¬ Í¡ Ÿ ‚ ◊ Ê ⁄ UÊ „ U• Á
Ÿ fl Êÿ ¸’ Ÿ Ê Á Œÿ ª ÿ 
„
Ò¥U– ¬ Ê
Ò⁄UÊ Á „ Uà ÿ ∑ §Ë ¬ ⁄ Uê ¬ ⁄ UÊ ∑ § Ë Œ ÎÁ
CÔU‚ ÷ Ë
÷ ÍÁ ◊ ¬ Í¡ Ÿ ∑ Χ
àÿ • ¬ Ÿ © Uû Ê ⁄ UŒÊ ÿË ‚ ÷Ë
¬ Á ⁄ U¡ Ÿ Ê ¥ ∑ § Ê  • fl ‡ ÿ ¡ Ê Ÿ Ÿ Ê ø Ê Á„ U∞–
÷ fl Ÿ ’ Ÿ Ê Ÿ ∑ § ¬ Ífl¸, Ÿ ÿ S Õ ÊŸ ¬ ⁄U’ «∏U
ÿ ôÊ ÊÁŒ ∑ §⁄ UŸ ∑ § ¬ Ífl¸Ã Õ Êª ΄ U¬ ˝fl
‡ Ê ∑ ˝§
◊
◊ ¥ ÷ Ë ß ‚ ¬ ˝Á ∑ ˝§ ÿ Ê ∑ §Ê © U¬ ÿ Ê ª Á ∑§ ÿ Ê ¡ Ê
‚ ∑ § Ã Ê „ ÒU–
∑˝§ ◊ √
ÿ fl S Õ Ê -
÷ ÍÁ ◊ ¬ Í¡ Ÿ ¡ „ UÊ°∑ § ⁄ UŸ Ê „ UÊ, ©U‚ S Õ Ê
Ÿ
¬ ⁄ U‚ Ê ◊ âÿ ¸ ∑ §• Ÿ È‚ Ê⁄ U‚ ÈL §
Áø ∞ fl ¢
S
fl ë¿ UÃ Ê ∑ § Ê fl ÊÃ Ê fl⁄ Uá Ê ’ Ÿ Ê Ÿ Ê ø Ê Á„ U∞–
∑ § ◊ ¸∑ §
Êá« U∑ § Á‹ ∞ ∞ ‚ Ê S Õ ÊŸ ø ÈŸ Ÿ
Ê
ø Ê Á „ U∞ , ¡ „ UÊ °¬ ⁄ U„ UÊ
Ÿ  fl Ê‹ ¬ Í¡ Ÿ © U¬ø Ê
⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 261
∑§Ê
© U¬ ÁSÕ Ã ‚ ◊ ÈŒ Ê ÿ ÷ ‹ ˬ ˝∑ §Ê ⁄ UŒ π -
‚ÈŸ ‚∑§ – ÷ ÍÁ ◊ ¬Í¡ Ÿ ∑ §ÊÁ fl ‡ Ê
·
∑§◊ ¸∑ §Ê
á« U÷ ⁄ Uÿ „ UÊ °Á Œ ÿ Ê ¡ Ê⁄ U„ UÊ„ ÒU–
©
U‚ ∑§ • Ê ª - ¬ Ë¿ U ‚ Ê
◊ Ê ãÿ ∑ §
◊ ¸∑ § Ê
á« UÊ¥
∑§Ë Áfl fl
∑§¬ Íá Ê ¸o ÎW ‹ Ê¡ Ê « ∏U‹ Ÿ Ë ø Ê Á „ U∞ –
ÿÁŒ ‚ ◊ÿ „ UÊ• Ê Ò⁄ U√ ÿfl S Õ Ê ∆ UË∑ § ¬ ˝∑ § Ê⁄ U
’Ÿ Ê ß ¸-
‚°÷ Ê ‹ Ë ¡ Ê ‚∑ § , à Ê
ÿ „ U∑ § Ê
ÿ ¸
ÿôÊ ‚ Á
„Uà ‚ ê ¬ Û Ê Á ∑§ÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ § Ã Ê „ÒU–
¬„U‹  ·≈ ˜Ô∑ § ◊ ¸ ‚  ‹ ∑ §⁄ U⁄ U Ê̌ÊÁ fl œ Ê
Ÿ
Ã∑ § ∑§Ê ∑ Χ àÿ ¬ Í⁄ UÊ ∑ § ⁄ UÁ ‹ ÿ Ê ¡ Ê ∞ –
©
U‚ ∑§ ’ÊŒ ÷ ÍÁ◊ ¬ Í¡ Ÿ ∑ § Ê Áfl ‡Ê · ∑ ˝§
◊
ø‹ Êÿ Ê¡ Ê
∞ – © U‚ ∑ § ¬ Íá Ê ¸„ UÊ
Ÿ ¬ ⁄ U• Áª A
S
Õ Ê¬ ŸÊ ‚ ‹ ∑ § ⁄ U• ãà à ∑ § ∑ § ‡ Ê
·
∑§◊ ¸∑ §Ê
á« U¬ Í⁄ UÁ ∑ §ÿ ¡ Ê ∞ °–
ÿ Á
Œ ‚ ◊ ÿ • ÊÒ⁄ U√
ÿ fl S Õ Ê∑ §Ë Œ ÎÁ CÔU‚ 
ÿ„ U• Á
œ ∑ § ∑ §Á ∆ UŸ ‹ ª , à Ê
· ≈˜Ô∑ § ◊ ¸∑ §
’ÊŒ ‚ V ÔUÀ ¬ ,‚ fl
¸Œ fl Ÿ ◊ S ∑ §Ê ⁄ U,
S
flÁ SÃ fl
Êø Ÿ ∑ § ⁄ UÊ ∑ § ⁄U÷ ÍÁ◊ ¬ Í¡ Ÿ ∑ §◊ ¸
∑§⁄UÊÿ Ê¡ Ê
∞ – © U‚ ∑ §’ Ê Œ ª Êÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 262
’Ê‹ à „ ÈU∞ ¬Ê °ø ÉÊ
Ë ∑ § Œ ˬ ∑ §¡ ‹Ê∞
¡ Ê∞ °– • ãà ◊ ¥ Ê̌ ◊ Ê ¬ ˝Ê
Õ ¸Ÿ Ê
, Ÿ ◊
S ∑§
Ê⁄
U,
‡
ÊÈ÷ ∑ § Ê◊ Ÿ Ê, • Á÷ Á‚ Üø Ÿ , Áfl ‚ ¡¸Ÿ∞fl
¢
¡ ÿ ÉÊ Ê cÊ ∑ §⁄ UÊ
∑ §⁄U∑ §
Ê ÿ ¸∑ ˝§◊ ‚ ◊ Ê
# Á
∑§
ÿ Ê
¡ Ê ‚ ∑ § Ã Ê „ ÒU– ∑ ˝§
◊ ß ‚ ¬ ˝∑ § Ê
⁄U„ ÒU-
·≈ ˜UÔ∑ §◊ ¸-
©
U¬ ÿ ÈQ § ¬ ˝Á à Á
Ÿ Áœ ÿ Ê
¥ ∑ §
Ê ¬ Í¡ Ê S Õ
Ê Ÿ¬⁄U
Á
’ ∆ UÊ ∑ §⁄ U¬ „ U‹ · ≈ ˜UÔ∑§ ◊ ¸• Õ Ê
¸Ã˜Ô
v ¬ Á fl òÊ Ë ∑ §
⁄ Uá Ê
w • Êø ◊ Ÿ
x Á ‡ Ê π Ê fl㌠Ÿ
y ¬ ˝Ê áÊ Ê ÿ Ê ◊
z ãÿ Ê‚
{ ¬ Îâ fl Ë ¬ Í¡ Ÿ
ÿÁ Œ Á’ ∆ UÊ ∑ §⁄ U· ≈˜UÔ∑ §
◊ ¸∑ § ⁄ UÊ Ÿ∑ §Ë
Á SÕ
ÁÃ
Ÿ „ UÊ,Ã Ê
 π «∏U-π « ∏U „ UË∑ §
fl
‹
¬Áfl òÊ Ë ∑ §⁄ Uá Ê ◊ ãòÊ ‚ ‚ Ê ◊ ÍÁ
„U∑ § Á
‚ ÜøŸ
∑§⁄ UÊ∑ § ⁄ U• ʪ ’ … ∏UÊ ¡ Ê ‚ ∑ § Ã Ê „ ÒU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 263
‚ V ÔUÀ¬ -
¬˝Á à ÁŸ Áœ ÿ Ê ¥ ∑ § „
UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌Ã , ¬ Èc¬ ,
¡ ‹ • ÊÁ
Œ Œ ∑ § ⁄ U÷ ÍÁ
◊ ¬ Í¡ Ÿ ∑ § Ê ‚ V À ¬
’ Ê ‹ Ê ¡Ê ∞ – ◊ ãòÊ ’ Ê ‹ Ÿ ∑ §
’ ÊŒ ¬ Èc ¬ -
• Ê̌ Ã © U‚ Ë ÷ ÍÁ ◊ ¬ ⁄ Uø … ∏UÊ Á
Œ ÿ  ¡ Ê∞ °,
Á¡ ‚ ∑ §
ʬ Í¡ Ÿ Á ∑ §
ÿ Ê ¡ Ê ⁄ U„ UÊ„UÊ–
..
. .. . .
. .
..
. . . .. ..
Ÿ Ê ◊ Ê „¢U ¬ ÎÁ
Õ fl Ë ◊Ê Ã È— ´ § áÊ ¢
• ¬ Ê ∑ §
ûÊ
ÈZ Ã Ê ¢¬ ˝Áà S
√ Ê
∑ § ûÊ ¸√ ÿ ¢S ◊ ûÊ ÈZ
• S ÿ Ê —Á
Ÿ ∑ Χ C ÔU‚ ¢S ∑ §
Ê ⁄ U- Á
Ÿ S ‚ Ê⁄ Uá Ê Ê Õ Z
üÊD ÔU‚ ¢S∑§ Ê
⁄ U- S Õ Ê¬ Ÿ Ê Õ ¸@ Œ fl¬ Í¡ Ÿ ¬ Ífl ¸∑ ¢§
‚ ¬ Á ⁄U¡Ÿ Ê — üÊ h Ê ¬Ífl¸∑ ¢§ ÷ ÍÁ ◊ ¬Í¡ Ÿ ¢ fl ÿ ¢
∑§ Á⁄ Uc
ÿ Ê◊ „ U–
‚ Ê◊ Ê
ãÿ ¬ Í¡ Ê © U¬ ø Ê⁄ U-
‚ V À ¬ ∑ § ’ ÊŒ √ ÿ fl S Õ ÊŸ È‚ Ê⁄
UŒ fl ¬ Í¡ Ÿ ,
Sfl Á S Ã fl
Ê ø Ÿ • Ê Á Œ ∑ § Ê ÿ ¸∑ § ⁄ UÊ
∞ ¡ Ê ∞ °–
÷ ÍÁ◊ • Á
÷ Á‚ Üø Ÿ -
‡Ê È÷ ∑ §
Êÿ ¸∑ §Á ‹ ∞ Á ¡ ‚ ÷ ÍÁ◊ ∑ §Ê ¬ ˝ÿ Ê ª
Á∑ §ÿ Ê ¡ Ê Ÿ Ê „ ÒU, © U‚ ◊ ¥ ¬ Á
fl òÊ Ã Ê ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 264
‚ Üø Ê ⁄ U∑ § Á ‹ ∞ ÿ „ U¬ ˝Á
∑ ˝§
ÿ Ê „ ÒU– ∞ ∑§
¬˝Á à ÁŸ Á œ ¬ ÊòÊ ◊ ¥ ¬ ÁflòÊ ¡ ‹ ‹ ∑ §
⁄
U
∑
ȧ ‡ Ê Ê • Ê¥, • Ê ◊ ˝-¬ Ñ Ufl Ê
¥ ÿ Ê ¬ Èc
¬ Ê
¥ ‚ ÷ ÍÁ◊
∑
§ ø Ê ⁄ UÊ ¥ • Ê ⁄U¿ UË ¥≈ U ‹ ª Ê ∞°– Ÿ Ë ø Á‹ π 
¬Ê °ø Ê¥ ◊ ãòÊ Ê¥ ∑ § ‚ Ê Õ Œ fl‡ÊÁ Q§ ÿ Ê ¥ ‚ © U‚
Ê̌ò Ê ‚ Á „ Uà ‚ ÷ Ë ¬ Á⁄U¡ Ÿ Ê
¥ ∑ §Á ‹ ∞
¬Á fl òÊ Ã Ê ∑ § Ë ÿ Ê ø Ÿ Ê ∑ § Ë¡ Ê∞ –
˙ ¬ ÈŸ ãà È◊ Ê Œ fl ¡ Ÿ Ê —
¬ÈŸ ãà È◊ Ÿ ‚ Ê Á œ ÿ — –
¬ÈŸ ãà ÈÁ fl E Ê ÷ ÍÃ Ê Á Ÿ
¡ Ê Ã fl Œ — ¬ ÈŸ Ë
Á „ U◊ Ê H - v~ .x ~
˙ ¬ ÈŸ Ê Á à à ¬ Á ⁄ Ud Èà ú
‚ Ê ◊ ú ‚ Íÿ ¸S ÿ Œ ÈÁ „ UÃ Ê –
fl
Ê ⁄ Uá Ê ‡ Ê E Ã Ê Ã Ÿ Ê H -v ~ .y
˙ ¬ Á fl òÊ S Õ Ê fl Òc áÊ √ ÿ ÊÒ‚ Á fl
à Èfl ¸—
¬˝‚ fl © Uà ¬ ÈŸ Ê ê ÿ Á
ë¿ Uº ̋á Ê
¬Á fl òÊ á Ê ‚ Íÿ ¸Sÿ ⁄ UÁ ‡ ◊ Á÷ —
–
à S ÿ à ¬ Á fl òÊ ¬ à ¬ Á fl òʬ Íà Sÿ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 265
ÿ à∑ § Ê
◊ — ¬ ÈŸ Ã ë¿ U∑ § ÿ ◊ ˜ÔH - v . v w, y. y
˙ ¬ Á fl òÊ á Ê ¬ ÈŸ Ë Á „ U◊ Ê
‡
Ê È∑ ̋§ áÊ Œ fl Œ Ë l à ˜Ô–
• ª A ∑ Χ
à fl Ê ∑ ˝§Ã °Ív ⁄ UŸ ÈH - v ~ .
y Æ
˙ ¬ fl ◊ Ê Ÿ — ‚ Ê • l Ÿ —
¬ Á fl òÊ á Ê Á fl ø · ¸Á áÊ —–
ÿ — ¬ Ê Ã Ê ‚ ¬ ÈŸ Ê Ã È◊ Ê H - v~ . y w
Á
Œ Ǭ Ê ‹ ¬ Í¡ Ÿ -
÷ ÍÁ ◊ ◊ ¥ ’ Ë ¡ „ UË Ÿ „ UË ¥‚ ¥S ∑ §Ê
⁄ U÷ Ë© U¬ ¡ Ã 
„Ò¥U– ◊ ⁄ UÉ Ê ≈ UÊ ¥ ∑ § fl Ë ÷ à‚ ø Ëà∑ §
Ê⁄
U÷ ⁄ ‘U,
«⁄ UÊ
fl Ÿ • Ê Ò⁄ U• Ê üÊ ◊ Ê¥ ∑ § ‡ Ê
Ê ãà ‚ È⁄ UÁ
÷ Ã
◊ Ÿ Ê ⁄ ◊ fl Ê Ã Ê fl ⁄ Uá Ê ∑ § Ê „ U⁄U∑ §Ê
ß
¸U S ¬ C U
• Ÿ È÷ fl ∑ § ⁄ U‚ ∑ § Ã Ê „ ÒU– ßU‚ • ãà ⁄U∑ § Ê
∑ § Ê⁄ Uá Ê ß UŸ S Õ Ê Ÿ Ê ¥ ∑ § ‚ ¥S∑ § Ê ⁄ U„Ê Ã„ Ò¥U–
ª ㌠S Õ ‹ Ê ¥ ¬ ⁄ U¡ Ê Ã „ UË ’È⁄ ‘U ÷ Êfl • Ê
Ò⁄ U
⁄
U◊ áÊ Ë ∑ § S Õ Ê Ÿ Ê¥ ◊ ¥ ¬ ˝‚ ãŸ Ã Ê ∑§
Ê ¬ ˝S» È
≈UŸ - ÿ „ Uß U‚ à âÿ ∑ § ¬ ˝Ã Ë∑§ „ ÒU¥ Á
∑§ ÷ ÍÁ
◊
◊ ¥ • ë¿ U ’ È⁄ ‘U ‚ ¥S ∑ § Ê ⁄ Uª ˝„ Uá Ê ∑ §⁄UŸ -
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 266
• Ê à◊ ‚ Ê Ã ˜ ∑ §⁄UŸ  ∑ § Ë Áfl ‹ Ê̌ áÊ ‡ Ê Á
Ä Ã
„
UÊ Ã Ë „ ÒU– ß U‚ Ë ∑ § Ê ⁄ Uá Ê ÷ Ê⁄ UÃ Ë ÿ ‚ ¥S ∑ Χ
ÁÃ
◊ ¥ ¬ ˝à ÿ ∑ § ∑ § Êÿ ¸¬ ˝Ê ⁄ Uê ÷ ∑ § ⁄UŸ ‚ ¬ Ífl ¸
÷ ÍÁ ◊ ¬ Í¡ Ÿ • Êfl ‡ ÿ ∑ §◊ Ê Ÿ Ê ª ÿ Ê „ ÒU–
• à — ß UŸ Œ fl Ê ‹ ÿ Ê¥ ◊ ¥ ¬ ˝Ê⁄ Uê ÷ ‚ „ UË fl„ U
‚ ¥S ∑ § Ê⁄ ¬ ÒŒ Ê Á∑ § ÿ ¡ ÊŸ ø ÊÁ „ U∞ – © U‚ ∑ §
Á
‹ ÿ ÷ ÍÁ◊ ¬ Í¡ Ÿ ‚ ◊ Ê ⁄ UÊ
„ U• Á Ÿ fl Ê ÿ ¸ U’ Ÿ Ê
Á
Œ ÿ Ê ª ÿ Ê „ Ò– ¬ ÊÒ⁄ UÊÁ „ Uà ÿ ∑ § ˬ ⁄ Uê ¬ ⁄ UÊ ∑ § Ë
ŒÎÁ C U‚  ÷ Ë ÷ ÍÁ◊ ¬ Í¡ Ÿ ∑ Χ
àÿ • ¬ Ÿ 
©
Uû Ê ⁄ UŒ Êÿ Ë ‚ ÷ Ë ¬ Á⁄ U¡ Ÿ Ê¥ ∑ § Ê • fl ‡ÿ
¡ Ê Ÿ Ÿ Ê ø Ê Á „ Uÿ –
⁄ UÊ¡ à ãòÊ , ‚ ◊ Ê ¡ à ã ò Ê• Õ ¸Ã ãòÊ
• Ê ÁŒ ‚ ãà ÈÁ ‹ à √ ÿ fl S Õ Ê ∞ fl ¥• Ÿ È‡Ê Ê ‚ Ÿ
∑ § • ÊäÊ Ê ⁄ ¬ ⁄ U„ UË Á ≈ U∑ §Ã „ Ò¥– ¬ Îâ fl Ë ∑ § Ë
Œ‚ Ê
¥ Á Œ ‡ ÊÊ • Ê
¥ ◊ ¥ √ ÿ fl S Õ Ê ∞ fl ¥‚ ãà ȋ Ÿ
∑ § Á‹ ∞ ©Uû Ê ⁄ UŒ Êÿ Ë Œ ‡ Ê Œ fl ‡ ÊÁÄ Ã ÿ Ê ¥ ∑ § Ê
Á
Œ ∑ §˜¬ Ê‹ ∑ § Ë‚ ¥ô Ê ÊŒ ˪ ÿ Ë„ ÒU–
÷ ÍÁ ◊ ¬ Í¡ Ÿ ∑ §‚ ◊ ÿ © UŸ Á „ Uà ∑ §Ê⁄ UË
‡
Ê Á Ä Ã ÿ Ê ¥ ∑ § Ê◊ Ê ãÿ Ã Ê Œ à „ È∞ © UŸ ∑ § Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 267
¬ Í¡ Ÿ Á ∑ § ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ Ò– ∑ § Ê◊ Ÿ Ê ∞ fl ¥
¬ ˝Ê
Õ ¸Ÿ Ê ∑ § Ë ¡ Ê
Ã Ë „ ÒÁ ∑ § fl „ UÊ Ÿ  fl Ê‹ 
∑ § Êÿ ÊZ ◊ ¥ Á fl ÉŸ Ÿ • Ê
Ÿ Œ ¥– ‚ ãà ȋ Ÿ
√ÿ flS Õ Ê ’ Ÿ Êÿ ⁄ Uπ Ÿ ∑ § „ U◊ Ê
⁄‘U ¬ ˝ÿ Ê‚ Ê¥
∑ § Ê‚ » ‹ ’ Ÿ Ê Ÿ ◊ ¥ ¬ ̋⁄
Uá Ê Ê ∞ fl
¥‚ „ Uÿ Êª
¬ ˝ŒÊŸ ∑ §⁄ ‘¥U– ¬Í¡ Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ ¬ ˝Á
à Á Ÿ Á äÊ ∑ §
„UÊ âÊ ◊ ¥ ⁄ UÊ ‹ Ë, • Ê̌
à , ¬ Èc ¬ , ¡‹ • Ê Á Œ
Œ ∑ §⁄ U◊ ãòÊ ’ Ê
‹ ¥– ÿ ôÊ fl Œ Ë ÿ ʬ Í¡ Êfl
Œ Ë
∑ § ø Ê⁄ UÊ ¥ • Ê ⁄ U©Uã „ U¥„ U⁄ U◊ ãòÊ ∑ §‚ Ê
Õ ©U‚ Ë
ÁŒ ‡ Ê
Ê ◊ ¥ ø … ∏UÊÿ ¥, Á ¡ ‚ Á Œ ‡ ÊÊ ∑ §
Ê ◊ ãòÊ ◊ ¥
©UÀ ‹ π „ ÒU– • Ê ∆ UÁ Œ ‡ ÊÊ • Ê¥ ◊ ¥ ø Ê ⁄UÊ ¥ • Ê ⁄U
¬ Êà ʋ ∑ § Á‹ ∞ ø ÊÒ∑ §
Ë ∑ § ŸË ø  Ã Õ Ê
• Ê∑ §Ê ‡ Ê ∑ § Á‹ ∞ ø ÊÒ∑ § Ë ∑ § ™ §
¬ ⁄ U¬ Í¡ Ê
º ˝√ ÿ ø … ∏UÊÿ ¥– ◊ ãòÊ ∑˝§ ◊ ‡ Ê — ß U‚ ¬˝∑ §Ê ⁄ U„ ¥ÒU-
Uv ¬ Ífl ¸Á Œ ‡ Ê Ê ◊ ¥-
∞ ⁄ UÊ fl à ‚ ◊ Ê M §… ¥,
fl ¡ ˝„ US Ã ¥ ◊ „ UÊ
’ ‹ ◊ ˜–
• Ê Á üÊ Ã ¥Á Œ Á
‡ Ê ¬ Ífl¸S ÿ Ê ¥,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 268
 ß
Uã º ˝◊ Êfl ÊsÊ
ê ÿ „ U◊ ˜H
˙ ß Uã º ˝Ê
ÿ Ÿ◊ — – • ÊflÊ„UÿÊ
Á
◊,
S
Õ Ê¬ ÿ Ê Á
◊ ,
¬ Í¡ ÿ Ê Á ◊ H
w• ÊÇŸ ÿ Á
Œ‡Ê
Ê ◊ ¥-
¿ UÊ
ª ¬ ÎD U‚◊Ê M §
… ¥U,
‡
Ê Á
Ä Ã „ US Ã¥◊„ UÊ
’ ‹ ◊ ˜–
• ÊÁüÊ Ã ¥Á ŒÁ‡
Ê ø Ê ÇŸ ÿ Ê¥,
• ÁÇŸ ◊ Êfl
Ês
Ê ê ÿ „ U◊ ˜H
˙ • ÇŸ ÿŸ ◊ — – • Êfl Ê
„ Uÿ
Ê
Á
◊,
S
Õ Ê¬ ÿ Ê Á
◊,¬ Í¡ ÿ Ê Á ◊ H
xŒ
Á Ê̌áÊ Á Œ ‡ÊÊ
◊ ¥-
◊ Á„ U· ¬ ÎDU‚◊ Ê M § … ¥U,
Œ
á« U„ US à ¥◊„
UÊ’ ‹ ◊ ˜–
ÿ Ê
ê ÿ Ê ¥Á Œ Á
‡Ê
‚ ◊ Ê‚ ËŸ ¥,
ÿ ◊ ◊ Ê fl Ê
s Ê
ê
ÿ „ U◊ ˜H
˙ ÿ ◊ Êÿ Ÿ
◊ —
– • Ê
flÊ „
Uÿ Ê
Á
◊,
S
Õ Ê¬ ÿ Ê Á
◊,¬Í¡ ÿ Ê
Á ◊ H

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 269

yŸÒ´ ¸§ àÿ Á Œ ‡ ÊÊ◊ ¥-
◊ „UÊ ¬ ̋Ã ‚ ◊ Ê
M § … ¥U,
π « Ũª „ US à ¥◊„ UÊ ’ ‹
◊ ˜–
ŸÒ´ ¸à ÿ Ê ¥ÁŒ Á
‡Ê ø Ê ‚ËŸ ¥,
Á
Ÿ́ § ¸Áà ◊ Ê fl
Ê
s Ê ê ÿ „U◊ ˜H
˙ Á Ÿ́ §¸Ã ÿŸ ◊ —–• Êfl Ê
„ Uÿ Ê
Á
◊,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ ,¬Í¡ ÿ Ê
Á◊ H
z¬Á ‡ ø ◊ Á Œ ‡Ê
Ê◊ ¥-
◊ „UÊ ◊ ∑§ ⁄ U◊ ÊM§ … ¥U, ¬Ê ‡ Ê„ USà ¥
◊ „UÊ ’ ‹ ◊ ˜–fl
ÊL §
áÿ Ê ¥ÁŒ Á ‡ Ê
øÊ Á
üÊ àÿ ¥, fl L§
áÊ ◊ Ê
fl
Ês „ U◊ ˜H
˙ fl L §áÊ Ê ÿ Ÿ ◊ — –
• Ê flÊ „Uÿ Ê
Á
◊,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ ,¬Í¡ ÿ Ê
Á◊ H
{fl Ê
ÿ √ ÿ Á Œ ‡ ÊÊ◊ ¥-
◊ Ϊ ¬ ÎD U‚ ◊ÊM § … ¥U,
„
US à ¥˘ ∑ȧ ‡Ê ◊fl ø – flÊÿ √ÿ Ê ¥Á Œ
Á
‡Ê
øÊ Á
üÊ àÿ ¥, fl Ê
ÿÈ◊ Ê fl Ê
s Ê „U◊ ˜H
˙ fl Ê ÿ flŸ ◊ — – • ÊflÊ „ Uÿ Ê Á◊ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 270
 S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á◊ , ¬ Í¡ ÿ Ê
Á ◊ H
|©
Uû Ê ⁄ UÁ Œ ‡ ÊÊ◊ ¥-
‡
fl Ã Ê ‡ fl ‚ ◊ Ê M § … ¥U, ª Œ
Ê„US Ã ¥
◊ „UÊ’ ‹ ◊ ˜– © UŒ Ë
ëÿ Ê
¥Á ŒÁ
‡ Ê ø Ê ÁüÊàÿ
¥,
∑
ȧ ’ ⁄ U◊ Ê flÊs Ê ê ÿ „ U◊ ˜H
˙ ∑ ȧ ’ ⁄ UÊ
ÿ Ÿ ◊ — – • Êfl
Ê„Uÿ Ê Á◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á◊ , ¬ Í¡ ÿ Ê
Á ◊ H
}
.ß ¸U‡ÊÊŸ ÁŒ ‡ Ê
Ê ◊ ¥-
flη ¬ ÎD U‚ ◊ Ê
M § …
¥U, ‡ÊÍ‹ „
USÃ ¥
◊ „UÊ’ ‹ ◊ ˜– ß ¸U‡ Ê
Ê ãÿ Ê ¥ÁŒ
Á‡ Ê
ø Ê
ÁüÊ àÿ ¥, ß ¸U‡Ê ◊ Ê fl Ês Ê
êÿ „ U◊ ˜H
˙ ß ¸U‡ Ê
Ê Ÿ Ê
ÿ Ÿ ◊ — – • Ê
flÊ„ Uÿ Ê
Á◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á◊ , ¬ Í¡ ÿ Ê
Á ◊ H
~Ÿ Ë
ø ∑ §Ë • Ê
⁄ U-
Ÿ Ê
ª ¬ ÎDU‚ ◊ Ê M §
… ¥U, „ U‹„USÃ ¥
◊ „UÊ’ ‹ ◊ ˜– ¬ ÊÃ Ê
‹ à ‹ ◊ ÊÁ üÊ àÿ ¥,
• Ÿ ãà ◊ Êfl
Ê s Ê ê ÿ „
U◊ ˜H
˙ • Ÿ ãÃ Ê ÿ Ÿ ◊ —
– •Êfl
Ê „ Uÿ ÊÁ
◊ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 271
 SÕ Ê¬ ÿ Ê Á◊ , ¬ Í¡ ÿ ÊÁ
◊ H
v
Æ ™ § ¬ ⁄ U∑ § Ë• Ê
⁄ U-
„¥U‚ ¬ ÎD U‚ ◊ Ê M § …¥U, d Èfl
„USÃ¥
◊ „ UÊ
’ ‹ ◊ ˜– ’ ˝r ÊáÊ Ê
ÁŒ ‡
Ê ◊ÊÁ üÊ
àÿ ,
’ ˝r ÊáÊ Ê ◊ Ê fl Ê s Êê ÿ „U◊ H
˙ ’ ˝rÊáÊ Ÿ ◊ — – • Ê
fl Ê
„ Uÿ
ÊÁ ◊,
SÕ Ê¬ ÿ Ê Á◊ , ¬ Í¡ ÿ ÊÁ
◊ –
¬
˝Êáʬ ˝Áà D ÔUÊ∞ fl ¢¬ Í¡ Ÿ
˙ ◊ „ UË l ÊÒ— ¬ ÎÁÕ fl Ëø Ÿ̆ ß ◊¢ÿ ôÊ
¢
Á
◊ Á◊ Ê̌Ã Ê ◊ ˜Ô– Á¬ ¬ Îà ʢŸ Ê÷ ⁄ Ë
◊Á ÷—H
˙ ‡ Ê· ◊ ÍÁ œ A̧ÁS Õ Ã Ê ¢⁄ Uê ÿÊ¢,
ŸÊŸ Ê‚ Èπ Á flœ ÊÁ ÿ Ÿ Ë ◊ ˜Ô–
Á
flE œ Ê òÊ Ë¥◊ „ UÊ ÷ Ê ª Ê
¢,
Á
flE Sÿ ¡ Ÿ Ÿ Ë¥¬ ⁄ UÊ ◊ ˜ÔH
ÿôÊ÷ Ê ª ¢¬ ˝Ã Ë Ê̌S fl ,
‚Èπ ÊÕ Z¬ ˝á Ê ◊ Ê ê ÿ „ U◊ ˜Ô–
ÃflÊ
¬Á ⁄ U∑ §
Á⁄ Ucÿ Ê
Á ◊ ,
◊á« U¬ ¢‚ È◊ Ÿ Ê„ U⁄ U◊ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 272
Ê̌
ãà √ ÿ ¢ø à fl ÿ Ê Œ Á fl !
‚
Ê Ÿ È∑ ͧ ‹ Ê ◊ π ÷ fl –
Á
Ÿ Áfl ¸É Ê A◊ ◊ ∑ §
◊ ̧Œ ¢,
ÿ
Õ Ê S ÿ Ê û fl ¢Ã Õ Ê ∑ ȧ
L §
H -ÇÊ Ë. ¬ È. ¬ .
• Õ Ê ¸Ã ˜- ‡ Ê· Ÿ ʪ ∑ §Á ‚ ⁄ U¬ ⁄ UÁ S Õ Ã
Á
flÁfl œ ‚ Èπ -÷ Ê ª Ê ¥ ∑ §Ê  ¬ ˝Œ ÊŸ ∑ §
⁄ UŸ 
fl
Ê ‹ Ë , Á fl ‡ fl ∑ §Ê ¬ Ê ‹ Ÿ ∑ §
⁄ UŸ  fl Ê‹ Ë
,
◊
„ UÊ÷ Ê Çÿ fl Ã Ë Áfl ‡ fl ∑ § ‚ ◊ S à ¡ Ë flÊ ¥
∑
§ Ê¡ ã◊ Œ Ÿ fl Ê ‹ Ë „ U fl ‚ Èã œ ⁄ U! „ U◊
• ʬ ∑ § ÊŸ ◊ Ÿ ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U– • ʬ ÿ ôÊ ÷ Ê ª
∑
§ Ë ¬ ˝Ã Ë Ê̌
Ê ∑ §
⁄ ¥U– „ U◊ • Ê ¬ ∑ § œ ⁄ UÊà ‹ ¬ ⁄ U
‚
Èã Œ ⁄ U◊ á« U¬ ∑ §
Ê Á Ÿ ◊ Ê ¸á Ê ∑ §⁄ ¥Uª – ∑ §C ÔU∑ §
Á
‹ ∞ „ U◊ ¥ Ê̌ ◊ Ê ∑ §
⁄ ¥U– • Ê ¬ ÿ ôÊ ◊ ¥ „ U◊ Ê ⁄U
• Ÿ È∑ ͧ‹ ⁄ U„ ¥U– „ U◊ Ê ⁄ UÊ ÿ „ Uÿ ôÊ ∑ §Êÿ ¸¡ Ò‚ 
÷
Ë Á Ÿ Á fl ¸É Ê A‚ ê ¬ 㟠„ UÊ, fl Ò‚ Ë ∑ Χ ¬ Ê ∑ §⁄¥U–
◊
Ê X ÔUÁ ‹ ∑ § º ˝√ ÿ S Õ Ê ¬ Ÿ Ê
˙ Á ‡ Ê fl Ê Ÿ Ê ◊ Ê Á‚ S fl Á
œ Á à S à Á ¬ à Ê
Ÿ
◊ S à • S à È◊ Ê ◊ Ê Á„ Uú ‚ Ë —
–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 273
Á
Ÿ fl ûÊ ¸ÿ Ê êÿ Ê ÿ È· Û Ê Ê l Ê ÿ ¬ ˝¡ Ÿ Ÿ Ê ÿ
⁄
UÊ ÿ S ¬ Ê · Êÿ ‚ Ȭ ˝¡ Ê S à fl Ê ÿ ‚ ÈflËÿ Ê
¸ÿ H
- x .{ x
• Õ ÊÃ
¸ - ˜ • Ê
¬ ( ¿ UÈ⁄ UÊ ÿ Ê © US Ã⁄ UÊ) Ÿ Ê ◊ ‚ „ UË
Á
‡ Ê fl - ∑ § À ÿ Ê
áÊ ∑ § Ê ⁄ UË „ U¥Ò, S fl ÿ ¢œ Ê ⁄ Uÿ QÈ § ‡ ÊS òÊ
• ʬ ∑ §
Á ¬ Ã Ê „ U¥Ò– „ U◊ • Ê
¬ ∑ § Ê Ÿ ◊ Ÿ ∑ §
⁄ UÃ 
„U¥Ò– „ U◊ ¥ ¬ Ë Á
« U∏à Ÿ ∑ § ⁄ U¥– „ U◊ • Ê
ÿ ,
È ¬ Ê ·
 ∑ §
• Û ÊÊ Á Œ , ‚ ‚
È ãà Á à , ∞ E
 ÿ -
¸ fl Á
Îh , © Uû Ê ◊ -
¬ ¡
˝ Ê ∞ fl ¢ü Ê UD UÔ fl Ë ÿ ¸‹ Ê÷ ∑ §
 Á ‹ ∞ Áfl Á‡ Ê CUÔ
‚ ㌠÷ ¸◊ ¥ ◊ áÈ « UŸ ∑ §
Îà ÿ ◊ ¥ ¬ ÿ
˝ Ê ‚ ∑ § ⁄ UÃ „ U¥Ò–
˙ Á „ U⁄ Uá ÿ ÇÊ ÷ ¸— ‚ ◊ fl ûÊ ¸Ã Ê ª ̋
÷ ÍÃ S ÿ ¡ Ê
à — ¬ Á à ⁄ U∑ §˘ • Ê ‚ Ë
à ˜Ô–
‚ Œ Ê œ Ê ⁄ U¬ ÎÁ Õ fl Ë ¥l Ê ◊ Èà ◊ Ê ¢
∑ § S ◊ ÒŒ fl Êÿ „ UÁ fl · Ê Á fl œ ◊ H - wx . v
• Õ Ê ¸Ã˜- ‚ ÎÁ C ÔU ∑ §¬ ˝Ê
⁄Uê ÷ ◊ ¥
Á
„ U⁄Uá ÿ ª ÷ ¸ ¬ ⁄ U◊ - ¬ ÈL § · ( ¬ ˝¡ Ê ¬ ÁÃ )
‚ ê ¬ Íá Ê ¸’ ˝rÊ ÔÊ
á« U∑ § ∞ ∑ § ◊ Ê òÊ © Uà ¬ Ê Œ ∑ §
• ÊÒ⁄ U¬ Ê ‹ ∑ § ⁄ U„ U– fl ‚ ê ¬ Íá Ê ¸¡ ª à ˜Ô ∑ §Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 274
©
Uà ¬ÁûÊ ‚  ¬ „U‹ ÷ ËÁ fl l ◊ÊŸ Õ ,
fl „ UË
S
fl ª¸, •
ãà Á⁄ U Ê̌ • Ê
Ò⁄ U¬ Îâ fl Ë∑ §
Ê œ Ê
⁄ Uá Ê
∑ §⁄
UŸ  flÊ
‹ „Ò¥U, „ U◊ © U‚Ë • Ê
ًΠS fl
M § ¬
¬ ˝¡Ê
¬ Á à ∑§Ëà ÎÁ # ∑ §Á ‹
∞ • Ê
„ÈUÁ Ã
‚ ◊Á
¬ ¸Ã
∑ §
⁄Uà „ Ò¥U– ( © UŸ ∑ § • Á
à Á⁄UQ§ • Ê Ò⁄ U
Á
∑ §
‚ • Ê
„ÈUÁ
à ‚ ◊ Á ¬ ¸Ã ∑ §⁄ ¥U)
–
à à¬p Ê
à ˜ ‚ ÈÁfl äÊ Ê Ÿ È‚
Ê ⁄U ÿ ôÊ -
ŒË ¬ÿ ôÊ ∑§ ʇ Ê
· ∑ ˝§
◊ ¬Í⁄ UÊ ∑§
⁄U‚ ∑§Ã„ Ò¥U–
©
U¬ ÁSÕ Ã
¡ Ÿ ‚ ◊ ÈŒ Ê ÿ ‚ ÷ Ë
¬ Èc
¬ ÊÜ¡ Á ‹
∑ §⁄
UÊ
ß ¸U¡Ê ‚ ∑ § Ã Ë „ ÒU–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 275

»
ëã
Â
ýß
ðà
æ
-
ßæ
SÌ
éà
æ
æ
ç‹Ì
Â
ýØ
æ
ð»
Ÿ ÿ -¬ È⁄ UÊ Ÿ Á
Ÿ Á ◊ ¸Ã ◊ ∑ §Ê
Ÿ , Œ È∑ § ÊŸ • Ê ÁŒ
◊ ¥ Á
Ÿ fl Ê‚ ¬˝Ê ⁄ ê ÷ ∑ §
⁄ UŸ ∑ § ¬ Ífl¸ÿ Ê⁄ U„ UŸ
∑
§ ‚ ◊ ÿ ª ΄ U¬ ˝fl ‡Êÿ Ê fl Ê S à ȇ Ê
ÊÁãà ∑ §
Ê
¬˝ÿ Ê ª ‚ ê ¬Û Ê ∑ § ⁄ UŸ Ê ¬ ˝Ê
ÿ — • Á Ÿ flÊÿ ¸- ‚ Ê
◊ Ê Ÿ Ê ¡ Ê ÃÊ „ ÒU– ß ‚ • Êfl ‡ÿ ∑ §ÃÊ ∑ §
Ë
¬ÍÁ à ¸∑ § Á‹ ∞ ß ‚ ∑ §
◊ ¸∑§ Ê
á« U∑ §Ë ‚ ¢Á Ê̌#
M
§ ¬ ⁄ Uπ Ê ¬ ˝S
à Èà ∑ §Ë ¡ Ê ⁄U„UË „
ÒU-
‚ fl ¬
¸Õ ˝ ◊ · ≈ U˜∑
Ô § ◊ ,
¸ Á Ã ‹ ∑ § , ⁄U Ê̌
Ê‚ òÍ Ê,
∑
§ ‹ ‡ Ê
¬ ¡
Í Ÿ , Œ Ë ¬ ¬ ¡
Í Ÿ , Œ fl
Ê flÊ „UŸ ¬¡
Í Ÿ ,
‚ fl Œ
¸ fl
 Ÿ ◊ S ∑ §Ê⁄
U, S fl ÁS Ã fl
Ê ø Ÿ ,
⁄
U Ê̌ Ê Áfl œ Ê Ÿ à ∑ § ∑ §Ë¬ ˝Á ∑ ˝§
ÿ Ê ¬ Í⁄UË ∑ §⁄ U∑§
¬Í¡ Êfl Œ Ë ¬ ⁄ U fl Ê
S à ȬÈL § c
Ê ∑ §
Ê • Êfl
Ê „ UŸ -
¬Í¡ Ÿ ‚ ê ¬ ÛÊ ∑ § ⁄ ¥U–
H fl Ê S à Ȭ ÈL §· ¬ Í¡ Ÿ H
˙ fl Ê S Ã Ê c¬Ã ¬ ˝Á à ¡ Ê Ÿ Ë
Á „ U
• S◊ ÊŸ ˜Ô S fl
Êfl ‡ Ê
Ê • Ÿ ◊ Ë
fl Ê ÷ flÊ Ÿ —
–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 276
ÿ û fl ◊ „ U¬ ˝ÁÃ Ã Û Ê Ê ¡ È· S fl
‡
Ê Û Ê Ê÷ fl Á m ¬ Œ ‡ Ê ¢ø à Èc
¬ Œ H -´§. | .
z y .
v
˙ ÷ Í÷ Ȩ̀fl — S fl — – fl Ê
S à Ȭ ÈL §·Ê ÿ Ÿ ◊ —
–
• Êfl Ê „ Uÿ Ê Á◊ , S Õ Ê
¬ ÿ ÊÁ ◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊–
ª ãœ Ê Ê̌à ¢, ¬ Èc ¬ Ê
Á áÊ , œ ͬ ¢, ŒË¬ ¢, Ÿ Òfl
l¢
‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á ◊ –
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U fl ÊS Ã Ê c¬ à ( ª ΄ U¬
Ê ‹ ∑§
Œ
fl ) !• Ê ¬ „ U◊ ¥¡ ª Ê∞ °– „ U◊Ê⁄ UÉ Ê ⁄U◊ ¥
¬Èò Ê - ¬ Ê Òò Ê • Ê Á Œ Á
m ¬ Œ Ê¥, ª ÊÒ, • E • Ê
ÁŒ
ø à Èc ¬ Œ Ê ¥ ∑ §ÊŸ Ë ⁄ UÊ ª ∞ fl ¢‚ Èπ Ë ∑ § ⁄
¥U– ¡Ê
œ Ÿ „ U◊ • ʬ ‚ ◊ Ê °ª¥, fl„ U„U◊ ¥ ¬ ˝Œ ÊŸ
∑§ ⁄ ¥U– Ã Ã Ê Ÿ ◊ S ∑ § Ê ⁄¢U∑ §
⁄ UÊ Á
◊ -
˙ Áfl ‡ Ê ãà È÷ Íà ‹ Ÿ ʪ Ê — ,
‹ Ê∑ § ¬ Ê ‹ Êp ‚ fl ¸Ã —
–
◊ á« U‹ ˘ òÊ Ê
fl Á Ã D ÔUã Ã È,
s ÔÊÿ È’ ¸‹ ∑ §⁄UÊ— ‚ Œ ÊH
fl
Ê S à Ȭ ÈL § · Œ fl ‡ Ê !
‚ fl ¸Á
fl ÉÊ A- ÁflŒ Ê ⁄ Uá Ê –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 277
‡
Ê ÊÁ ãà ¢∑ ȧ L § ‚
Èπ ¢Œ Á„ U,
ÿ ôÊ  Á̆ S◊ ã◊ ◊ ‚ fl ¸Œ Ê H
• Õ Ê ¸Ã ˜- œ ⁄ Uà ˬ ⁄U ¡ Ê Ÿ ʪ
‹ Ê∑ §¬ Ê
‹ ª áÊ • ÊÁ Œ ⁄
U„
UÃ „ Ò¥U, fl • Êÿ È
• ÊÒ⁄ U ’ ‹ ¬˝Œ Ê Ÿ ∑§⁄UŸ  fl Ê ‹  ß ‚
flÊS à È◊ á« U‹ ◊ ¥ Á fl ⁄ UÊ¡ ◊ Ê
Ÿ „ UÊ
¥– „ U Œ fl
Ê
¥
∑§ S fl Ê
◊ Ë fl
Ê
S à Ȭ ÈL §· !§
‚ ÷ Ë Á
fl ÉÊ AÊ ¥ ∑ §Ê
Ÿ C ÔU ∑ §
⁄ UŸ  fl Ê‹  • Ê
¬ ß ‚ ÿ ô Ê◊ ¥
©
U¬ Á S Õ Ã „ UÊ ∑
§
⁄ U◊ Ȥ Ê ‚ fl¸ŒÊ‚ Èπ • Ê
Ò⁄
U
‡
Ê ÊÁ ãà ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑§⁄ ¥U–
H Á fl ‡ Ê·Ê „ ÈUÁ Ã —
H
à ଠp Ê
à ˜Ô • Á
ª AS Õ Ê ¬ Ÿ , ¬ ˝ŒË ¬ Ÿ • ÊÁ
Œ
∑§ ⁄ Uà  „ ÈU∞ wy ’ Ê ⁄ Uª Ê
ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ §
Ë
Á
fl ‡ Ê· • Ê„ ÈUÁ ◊ Á ¬ ¸Ã ∑ §
⁄ ¥U–
ß ‚ ∑ § ’ Ê
Œ
π Ë ⁄ U, Á
◊ C ÔUÊ ÛÊÿ Ê ∑ §fl ‹ ÉÊ Îà ‚ z ’ Ê⁄
U
Á
fl ‡ Ê· • Ê „ ÈUÁ Ã
‚ ◊ Á¬ ¸Ã ∑§ ⁄¥U–
˙ √ Ê Ê
S Ã Êc ¬ Ã
¬ ˝Á à ¡ Ê
ŸË Á„ U• S ◊ Ê Ÿ ˜Ô
S
fl Ê fl ‡ Ê
Ê
• Ÿ ◊ Ë fl Ê÷ flÊŸ — –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 278
ÿ û fl ◊ „U ¬ ˝Á
à à Û
Ê Ê ¡ È· S fl ‡ÊÛ Ê
Ê ÷ fl
Á
m ¬ Œ ‡ Ê ¢ø à Èc
¬ Œ S fl Ê „ UÊ –
ß
Œ ¢ flÊ S Ã Ê c¬ à ÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ H
-´ §. |. z y. v
• Õ Ê¸Ã ˜- „ Ufl Ê SÃ Ê c ¬ à ( ª ΄ U¬ Ê
‹ ∑ § Œ fl )!
• Ê ¬ „ U◊ ¥ ¡ ª Ê∞°– „ U◊ Ê⁄ UÉ Ê ⁄U◊ ¥ ¬ Èò Ê -¬ ÊÒò Ê
• Ê Á Œ Á m ¬ ŒÊ ¥, ª Ê Ò, • E • ÊÁŒ ø à Èc ¬ Œ Ê ¥
∑
§ Ê Ÿ Ë ⁄ Ê ª ∞ fl
¢‚ Èπ Ë ∑ §⁄ ¥U–¡ Ê œ Ÿ „U◊
• Ê ¬ ‚ ◊ Ê °ª ¥, fl„U„ U◊ ¥ ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ §
⁄ ¥U–
˙ √ÊÊ S Ã Ê c ¬ à ¬ ˝Ã ⁄ Uá Ê ÊŸ ∞ Á œ
ª ÿ S » §ÊŸ Ê ª Ê
Á÷ ⁄ UE Á ÷ Á ⁄ Uã Œ Ê–
• ¡ ⁄ UÊ ‚ S à ‚ Å ÿ S ÿ Ê◊ Á
¬ Ãfl
¬
Èò Ê ÊŸ ˜Ô ¬ ˝Á à Ÿ Ê¡ È· S fl S fl Ê
„ UÊ–
ß
Œ ¢ flÊ S Ã Ê c¬ à ÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ H
-´ §. |. z y. w
• Õ Ê¸Ã ˜- „ U fl Ê SÃ Ê c ¬ à ! • Ê ¬ „U◊ Ê ⁄U Á ‹ ∞
∑
§ À ÿ Ê áÊ ∑ § Ê⁄ UË œ Ÿ ∑ § Ê Á fl Sà Ê
⁄ U∑ § ⁄¥U– „ U
‚ Ê◊ !„ U◊ • Ê
¬ ∑ § Ë ∑ Χ ¬ Ê ‚ ª Ê Ò• Ê¥ • Ê Ò⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 279
ÉÊ Ê « ∏UÊ
¥ ∑ § ‚ Ê Õ ŸË ⁄ UÊ ª ⁄ U„ ¥U– • Ê
¬ „ U◊Ê⁄
UÊ
¬Èò Ê fl à ˜Ô ¬ Ê ‹ Ÿ ∑ §
⁄ ¥U–
˙ fl ÊS Ã Ê c ¬ à ‡ÊÇ◊ ÿ Ê ‚ ¢‚ Œ Ê Ã 
‚ Ê̌ Ë ◊ Á „ U⁄ Uá fl ÿ Ê ª Ê Ã È◊ àÿ Ê–
¬Ê Á„ U Ê̌ ◊ © Uà ÿ Êª  fl ⁄ ¢U Ÿ Ê ÿ Íÿ ¢
¬Ê à Sfl ÁS à Á ÷ — ‚ Œ Ê Ÿ — S fl Ê „UÊ
–
ߌ ¢ fl Ê
S Ã Ê c ¬ à ÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ H
-´ § . | . z
y .
x
• Õ Ê¸Ã˜- „ U fl Ê
S Ã Ê c ¬ Ã ! „ U◊ • Ê
¬ ‚
‚ π
È ∑ §
⁄ U, ⁄ U◊ áÊ Ë
ÿ ∞ fl ¢∞ E
 ÿ -
¸‚ ê ¬ Û Ê S Õ Ê
Ÿ
¬Ê
˝# ∑ §
⁄ U¥– „ U◊ ¥ ¬Ê
˝# „ UÈ∞ • Ê ⁄
Ò U¬ Ê
˝# „ UÊ
Ÿ
  fl Ê
‹
üÊ D
 UÔ œ Ÿ ∑ § Ë • Ê
¬ ⁄ U Ê̌ Ê ∑ §⁄ U¥– „ U◊ ¥ ‚ ŒÊ
∑§ À ÿ ÊáÊ ∑ § Ê⁄ UË ‚ Ê
œ Ÿ Ê ¥ ‚ ‚ È⁄UÁ Ê̌
à ⁄ Uπ¥–
˙ • ◊ Ëfl „ UÊ fl
ÊSÃ Ê c ¬ Ã 
Áfl E Ê M § ¬ Ê áÿ Ê
Áfl
‡ ÊŸ ˜Ô–
‚ π Ê ‚ È‡Ê fl ∞ Áœ Ÿ — S fl Ê „ UÊ –
ߌ ¢ fl Ê
S Ã Ê c ¬ à ÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ –
- ´ §
. | . z
z .
v
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 280
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ Ufl Ê S à Êc ¬ à ( ª ΄ U¬ Ê ‹∑ §) !• Ê ¬
„U◊ Ê⁄ U „ U⁄ U¬ ˝∑ § Ê⁄ U‚ Á ◊ òÊ „ Ò¥U,„U◊ Ê ⁄ U „ U⁄ U
¬ ˝∑ §Ê⁄ U∑ § ⁄ UÊ ª Ê¥ ∑ § ÊŸ Ê ‡ Ê ∑ §⁄ ¥¢U–
˙ fl Ê S Ã Ê c ¬ à œ È̋fl
Ê S Õ Íá Ê Ê ¢
‚ ÛÊ ¢‚ Ê ê ÿ Ê Ÿ Ê ◊ ˜Ô– º ˝å ‚ Ê ÷ û Ê Ê¬È⁄UÊ¢
‡Ê E à ˟ Ê
◊ ˜Ô ß ãº ˝Ê ◊ ÈŸ Ë Ÿ Ê ¢‚ π Ê S fl Ê „ UÊ–
ß Œ ¢ fl Ê S Ã Ê c ¬ à ÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ –
- ´ §
.} . v | .v y
• Õ ÊÃ
¸ - ˜ „ Ufl ÊS Ã Ê c¬ à ( ª „
Î US fl Ê◊
Ë )!É Ê ⁄ U∑ §

SÃ ê ÷ ◊ ¡ ’ Ã
Í „ UÊ
,
‚ Ê
◊
 ÿ ôÊ ∑
§
⁄ UŸ  fl Ê ‹ 
ÿ Ê
¡ ∑ § Ê ¥ ∑ § Ê Œ „
 U- ⁄ U Ê̌ ∑ § ‡ Ê Á Q § ∑ §
ˬ Ê
˝Á # „ UÊ–

⁄
UÊ Ê̌
‚ Ê ¥ ∑ §
• Ÿ ∑
§ Ÿ ª ⁄UÊ
¥ ∑ §Ê © U¡
Ê «U∏Ÿ  fl Ê ‹ 
‚ Ê
◊
 ¬ Ê ÿ Ë ß ãº Œ
˝ fl ◊ Á
ÈŸ ÿ Ê ¥ ∑ §
‚ π Ê „ UÊ –
¥
à ଠp Ê Ã ˜Ô¬ Íá Ê Ê¸„ ÈUÁ
à • Ê Á Œ∑ § Ê ∑ ˝§ ◊
‚ ê ¬ ÛÊ ∑ § ⁄ ‘¥U–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 281

Â
ýæ
‡æ
Âýç
ÌDïUæ
Âý·
¤
Ú
U‡ æ
‚ Íò Ê ‚ V ÔUÃ -
Œfl Ê ‹ ÿ Ê ¥ ◊ ¥ ¬ ˝Áà ◊Ê ∑ § Ê ¬ Í¡ Ÿ ¬ ˝Ê ⁄ ê ÷
∑ § ⁄ UŸ ‚ ¬ Ífl ¸© UŸ ◊¥ ¬ ˝ÊáÊ -¬ ˝Á
ÃD ÔUÊ ∑ § Ë
¡ ÊÃ Ë „ ÒU– © U‚ ∑ § ¬
Ë ¿ U ◊ ÊòÊ ¬⁄ Uê ¬ ⁄ UÊ
Ÿ „ UË ¥, ¬ Á ⁄ U¬ Íá Ê ¸Ã û fl
Œ ‡ ʸŸ ‚ Á Û Ê
Á
„ UÃ „ ÒU–
ß ‚ ¬ ⁄ Uê ¬ ⁄ UÊ∑ §‚ ÊÕ „ U◊ Ê ⁄ UË
‚ Ê¢S ∑Χ
Á Ã ∑ § ◊ Êãÿ ÃÊ ¡ È« ∏UË„ ÒU Á
∑§ ¬ Í¡ Ê
◊ ÍÁ à ¸∑ § Ë Ÿ „ UË ¥∑ §
Ë¡ ÊÃ Ë ,Á Œ √
ÿ ‚ ûÊ Ê
∑ § Ë , ◊ „ Uà Ỗ ø à Ÿ Ê∑ §Ë, ∑ §Ë ¡ÊÃ Ë „ ÒU–
S
Õ Í‹ Œ ÎÁ C ÔU‚ ◊ ÍÁ à ¸∑§ Ê◊ Ê äÿ ◊ ’Ÿ Ê ∑ § ⁄ U
÷ Ë ¬ ˝◊Èπ Ã Ê © U‚ Á
Œ√ÿ ø à Ÿ Ê ∑
§Ê„ UË Œ Ë
¡ ÊŸ Ëø Ê Á „ U∞ – •S à È, ¬ ˝Ê áÊ-¬ ˝Áà D ÔUÊ
¬ ˝Á ∑ ˝§ÿ Ê - ∑ ˝§ ◊ ◊ ¥ Á ¡‚ ¬ ˝Á Ã◊ Ê ∑§ Ê „ U◊
• ¬ Ÿ Ë • Ê ⁄ UÊ œ Ÿ Ê ∑§
Ê ◊ Êäÿ ◊ ’Ÿ Ê ⁄ U„ U
„
Ò¥U, © U‚ ‚ ¢S ∑ § Ê Á⁄ UÃ∑ § ⁄ U∑ § © U‚ ◊¥ Á Œ √ÿ
‚ ûÊ Ê ∑ § • ¢‡ Ê ∑ § Ë SÕ Ê ¬ Ÿ Ê∑ § Ê
©U¬ ∑ ˝§◊
Á
∑ § ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 282
 ÿ „ U÷ Ë ∞ ∑ § Á
flôÊ Ê
Ÿ „ ÒU– ¬ Îâ fl Ë ◊ ¥
„U⁄ U¡ ª „ U¬ Ê Ÿ Ë „ ÒU, ’ Ê Á
⁄ ¢Uª ∑ § ⁄ U∑ § ¬ ê ¬
m Ê ⁄ UÊ © U‚ ∞ ∑ § Á
òÊ Ã Á∑ §
ÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ § Ã Ê „ ÒU–
flÊ ÿ È∑ § Ê ∑ § ê ¬ ˝‚ ⁄ U¬ ê
¬ m Ê⁄UÊ Á ∑§‚ Ë
¬ Ê òÊ ◊ ¥ É Ê Ÿ Ë ÷ Íà Á ∑§ÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ § Ã Ê „ ÒU–
‹ ¥‚ Ê¥ ∑ § ◊ Ê
äÿ ◊ ‚ ‚ fl¸ò Ê » Ò§‹ ¬ ˝∑§Ê ‡ Ê
∑ § Ê ‚ ÉÊ Ÿ ∑ §
⁄ U∑ §S Õ Ê Ÿ Á fl‡ Ê · ¬ ⁄ U
∞ ∑ §Á òÊ Ã Á∑ §
ÿ Ê ¡ Ê Ÿ Ê‚ ê ÷ fl „ÒU– ¬ ÊŸ Ë ,
flÊ ÿ È, • Ê
Ò⁄ U¬ ˝∑ § Ê
‡ Ê ∑ § Ë Ã ⁄ U„ U¬ ⁄ U◊ Ê
à◊
à û fl ÷ Ë ‚ Ê
⁄ U ’ ˝r
Ê ÔÊ
á« U◊ ¥ √ÿ Ê # „ ÒU– © U‚ 
ÉÊ Ÿ Ë ÷ Íà ∑ §⁄ U∑ § Á∑ §‚ Ë ◊ Êäÿ ◊ Á fl‡ Ê ·
◊ ¥ S Õ Ê Á ¬ Ã ∑ § ⁄
UŸ Ê ÷ Ë ∞ ∑ §Á fl Á‡ Ê C ÔU
¬ ˝Á ∑ ˝§ ÿ Ê„ ÒU– © U‚ ∑ §Á ‹ ∞ üÊh Ê Á‚ Q §
∑ § ◊ ¸∑ § Ê á« U∑ § Ë √ ÿ flS Õ Ê Ã û fl Œ Á ‡ Ê ¸ÿ Ê
¥ Ÿ 
’ Ÿ Ê ß ¸„ ÒU– ◊ Á ㌠⁄U∞ fl
¢¬ ˝Á à ◊ Ê ∑ § Ê© U‚
◊ „ Uà ˜Ô ‚ ûÊ Ê ∑ § • flà ⁄
UáÊ∑ § © U¬ ÿ ÈQ §
’ Ÿ Ê ∑ § ⁄ U© U‚ ◊ ¥ © U‚ ∑ § ËS Õ Ê ¬ Ÿ Ê ∑ §⁄ UŸ 
∑ §Á ‹ ∞ ¬ ˝Ê áÊ - ¬ ˝Á
à D ÔUÊ ¬ ˝ÿ Êª Á ∑§ ÿ Ê
¡ Ê Ã Ê „ ÒU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 283
∑ ˝§ ◊ √ ÿ fl S Õ Ê-
¬ ˝Ê
áÊ- ¬ ˝Á
à D ÔUÊ ∑ § Á‹ ∞ ÿôÊ Ë ÿ fl ÊÃ Ê fl ⁄ Uá Ê
’ ŸÊŸ Ê • Ê fl ‡ ÿ ∑ § „ ÒU– • Sà È, ¬ ˝Ê áÊ - ¬ ˝Á
à D ÔUÊ
∑ § ∑ ˝§ ◊ ◊ ¥ ‚ Ê ◊ ÍÁ„ U∑ § ª Êÿ òÊ Ë ÿ ôÊ ∑ § Ê
∞ ∑§ ÿ Ê • Á œ ∑ § ÁŒ Ÿ ∑ §
Ê • Ê ÿ Ê ¡ Ÿ ⁄ Uπ Ê
¡ ÊŸ Ê ø Ê Á
„ U∞ – © U‚ ◊ ¥ ¡ ‹ ÿ Ê òÊ Ê ‚ ‹ ∑ § ⁄ U
• ãÿ Ê ãÿ ∑ § ◊ ¸∑ §Ê á« U ‚ ÈÁfl œ Ê - √ÿ fl S Õ Ê
∞ fl
¢‚ ◊ ÿ ∑ §
Ê ‚ ãà ȋ Ÿ Á
’ ∆ UÊà „ ÈU∞ Á∑ § ÿ 
¡ ÊŸ ø Ê
Á „ U∞ – ÿ ôÊ Ëÿ fl Ê
à Êfl⁄ Uá Ê ◊ ¥ ¬ ˝Ê áÊ -
¬ ˝Á
à D ÔUÊ∑ §
Ê ∑ §
◊ ¸∑ §Ê á« UÁ ∑§ÿ Ê ¡ Ê ∞ –
◊ ÍÁà ¸S Õ Ê¬ Ÿ Ê S Õ ‹ ¬ ⁄ U¬ „ U‹ ‚ 
⁄
Uπ Ë ⁄ U„U– © U‚ ∑ § • Ê ª ¬ Œ ʸ‹ ª Ê ⁄ U„ U– Œ ‚
F ÊŸ ∞ fl¢ ¬ Í¡ Ÿ ∑ § Ë ‚ Ê◊ ª ˝Ë ¬ Œ ̧ ∑ §
• ㌠⁄ U¬ „ U‹  ‚  à ÒÿÊ⁄ U⁄ Uπ Ë¡ Ê∞ –
Á
¡ à Ÿ Ë ◊ ÍÁ à ¸ÿ Ê ¥ ◊ ¥ ¬ ˝Ê
áÊ- ¬ ˝Áà D ÔUÊ ∑ §
⁄ UŸ Ë
„ÒU, ©Uà Ÿ S fl ÿ ¢‚ fl ∑ § Ê ¥- √ÿÁ Q § ÿ Ê ¥ ∑ §Ê ¬ „ ‹ 
‚ ©U‚ ∑ §Ê ÿ ¸∑ § Á‹ ∞ ÁŸÿ ÈQ § ∑ § ⁄ UÁ ‹ ÿ Ê
¡ ÊŸ Ê ø Ê Á
„ U∞ – fl √ ÿ Á Q §„ UË ¬ Œ ̧ ∑ § • ㌠⁄ U
¡ Ê∑§⁄ U‚ Üø Ê
‹ ∑ § ∑ § Á Ÿ Œ̧‡ Ê ÊŸ È‚ Ê⁄ U¬ ˝Ê áÊ -
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 284
¬˝Á
à D ÔUÊ ∑ §
Ê ∑ § Ê ÿ ¸∑ § ⁄ ¥U– • ë¿ UÊ „ UÊÁ∑ § ÿ „ U
∑
Χàÿ ‚ ◊ ¤ ÊŒ Ê⁄ U∑ ȧ ◊ Ê ⁄ UË ∑ §ãÿ Ê
• Ê
¥ ‚ 
∑
§ ⁄UÊÿ Ê ¡ Ê ∞ – © U‚ ∑ § Á
‹ ∞ © ã„ ¥U ¬„ U‹ ‚ 
‚ Ê⁄UÊ ∑ ˝§
◊ ‚ ◊ ¤ Ê Ê Á Œ ÿ Ê ¡ ÊŸ Ê ø ÊÁ
„ U∞ –
Ÿ Ë
ø Á ‹ π ∑ ˝§ ◊ ‚ ∑ §◊ ¸∑ §Êá« U∑ §⁄ UÊ ÿ Ê
¡ Ê∞ –
v · ≈ ˜UÔ∑ § ◊ ¸
Á¡ ã„ ¥U ¬ ˝ÊáÊ - ¬ ˝Á à D ÔUÊ ∑ §⁄ UŸ Ë „ÒU, © Uã „ ¥U
¬ ˝Á à ◊ Ê• Ê ¥ ∑ § ¬ Œ ̧ ∑ § ’ Ê
„ U⁄ U• Ê
‚ Ÿ
¬ ⁄ UÁ ’ ∆ UÊ∑ § ⁄ U¬ „ U‹  c Ê≈˜UÔ∑ §◊ ¸ ∑ § ⁄ UÊ
ÁŒ ÿ Ê ¡ Ê ∞ –
w ‡ Ê ÈÁh Á ‚ Üø Ÿ
ÿ ôÊ ∑ § ∑ § ‹ ‡ Ê Ê¥ ∑ §
Ê ¡ ‹ • Ÿ ∑ § ¬ Ê òÊÊ ¥
◊ ¥ Á Ÿ ∑ §Ê ‹ ∑ § ⁄ U⁄ Uπ Ê ¡ Ê ∞ – ◊ ãòÊ
¬ Ê ∆ U∑ § ‚ Ê Õ © U‚ ¡ ‹ ∑ § Ê Á ‚ Üø Ÿ ,
© U¬ Á SÕ Ã √ ÿ Á Q § ÿ Ê ¥, ¬ Í¡ Ÿ ‚ Ê◊ ª ˝Ë
,
◊ Á ㌠⁄ U∞ fl ¢◊ ÍÁà ¸ÿ Ê ¥ ¬ ⁄ UÁ∑ § ÿ Ê¡ Ê∞ –
˙ • ʬ ÊÁ „ UD ÔUÊ ◊ ÿ Ê÷ Èfl— Ã Ê Ÿ̆
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 285
 ™
§¡̧ Œ œ Ê
à Ÿ – ◊ „ U⁄ Uá Ê Êÿ ø̌ Ê
‚ –
˙ ÿ Ê  fl — Á‡ Ê flà ◊ Ê ⁄ U‚ — ÃSÿ
÷Ê¡ ÿ à „ UŸ — – © U‡ Ê Ã Ë
Á⁄ Ufl ◊
ÊÃ ⁄U—
–
˙ Ã S ◊ Ê ˘ • ⁄ ¢Uª ◊ Ê ◊ fl Ê
ÿSÿ
Ê̌
ÿÊ ÿ Á ¡ ã fl Õ –
•Ê¬ Ê¡ Ÿ ÿ Õ Ê ø Ÿ — – - vv .
zÆ -
z w
xŒ
‡ Ê
Á
fl œ F ÊŸ
y¬
˝Ê
áÊ • ÊflÊ „ UŸ
˙ ¬ ˝Ê
áÊ ◊ Ê„ ÈU◊ Ê ¸Ã Á⁄ UE ÊŸ ¢,
fl
ÊÃÊ „ U¬ ˝Ê áÊ ©
Uë ÿ Ã –
¬
˝Ê
áÊ
„ U÷ Íà ¢÷ √ ÿ ¢ø ¬˝ÊáÊ ‚fl
Z
¬
˝Á
ÃÁ D ÔUÃ ◊ ˜ÔH - • Õ fl ¸. v v .
y .
v
z
˙ • Ê ¢O ÔUË ¥∑ ˝§
Ê
¥ ÿ ¢⁄ ¢U ‹ ¢ fl¢
‡
Ê¢· ¢‚ ¢„ ¢U ‹ ¢ Ê̌ ¢„ ¢U ‚ —–
•Sÿ Ê— ª Ê ÿ òÊ Ë Œ fl Ë ¬ ˝Á
à ◊ Ê ÿ
Ê—
¬
˝Ê
áÊ
Ê — ß „ U¬ ˝Ê áÊ Ê— –
˙ • Ê ¢O ÔUË ¥∑ ˝§
Ê
¥ ÿ ¢⁄ ¢U ‹ ¢ fl¢
‡
Ê¢· ¢‚ ¢„ ¢U ‹ ¢ Ê̌ ¢‚ — –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 286
 • S ÿ Ê —¬ ˝Á à ◊ Ê ÿ Ê— ¡ Ë fl ß „ UÁ
S Õ Ã — –
˙ • Ê¢O ÔUË ¥∑ ˝§ Ê ¥ ÿ ¢⁄ ¢U‹ ¢ fl ¢
‡Ê ¢· ¢‚ ¢„ ¢U‹ ¢ Ê̌ ¢‚ —
–
• S ÿ Ê — ¬ ˝Á à ◊ Êÿ Ê
— ‚ fl ̧Á 㺠˝ÿÊ Á áÊ ,
fl
Ê æ ˜U ◊ Ÿ S à fl ∑ ˜§ Ô ø̌ Ê È— üÊ Êò Ê Á¡ u ÔUÊ
ÉÊ˝ÊáÊ ¬ ÊÁ áÊ ¬ Ê Œ ¬ Ê ÿͬ S Õ Ê ÁŸ ,
ß„ ÒUfl ʪ àÿ ‚ Èπ ¥Á ø ⁄ ¢U Á à D ÔUã à È
Sfl Ê „ UÊ –
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U◊ © U¬ ÿ Ȩ̀Ä Ã Ã ãòÊ Ê
Ä Ã
◊ ãòÊ Ê ¥ ∑ §m Ê ⁄ UÊ ß ‚ ¬ ˝Á
à ◊ Ê ◊ ¥
• ʬ ∑ § ¬ ˝ÊáÊ Ê ¥ ∑ §
Ë , ¡ Ë fl ∑§ Ë Ã Õ Ê
‚ ◊ S Ã ß Á 㺠˝ÿ Ê ¥ ∑ § Ë ¬ ˝Á à D ÔUÊ ∑ §⁄ Uà „ Ò¥U–
• ʬ ÿ „ UÊ °© U¬ Á S Õ Ã „ UÊ ∑ §⁄ UÁ ø ⁄ U∑ § Ê ‹
à ∑ § ‚ Èπ ¬ Ífl ¸∑ § Á
Ÿ fl Ê ‚ ∑ §
⁄ ¥U– „ U◊
• ʬ ∑ §Ê ÿ ¡ Ÿ ∑ §⁄ Uà „ Ò¥U–
z¬˝Ê áÊ ¬ ˝Áà D ÔUÊ „ Uà Èã ÿ Ê‚
˙ ’ ˝r Ê ÔÊ ◊ ÍÁ œ A̧– Á‡Ê π Ê ÿ Ê¢Á fl
c áÊ È— –
L§ º ˝Ê‹ ‹ Ê ≈ U– ÷ È̋˝flÊ◊ ¸ä ÿ ¬ ⁄ U◊ Ê à◊ Ê –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 287
 ø̌ Ê È· Ê — ø 㺠˝Ê Á Œ àÿ Ê Ò– ∑ § áÊ ¸ÿ Ê—
‡Ê È∑ ˝§ ’ ΄ US¬ Ã Ë – Ÿ Ê Á ‚ ∑ §ÿ Ê —
fl Ê ÿ ÈŒ Òfl à ◊ ˜Ô– Œ ãà ¬ ¢Q §Ê Ò• Á E Ÿ Ê Ò–
© U÷ ‚ ãäÿ • ÊD ÔUÿ Ê — – ◊ Èπ • Á
ª A— –
Á¡ u ÔUÊÿ Ê¢‚ ⁄ US fl à ˖ ª ˝Ë
fl Êÿ ʢà È
’ ΄ US ¬ Á à — – S à Ÿ ÿ Ê — √ ÊÁ S Ê D ÔU—– ’ Ê u ÔUÊ —
◊ L § à — – N UŒ ÿ ¬ ¡ ¸ã ÿ — – • Ê ∑ §Ê‡ Ê ◊ ˜Ô
© UŒ ⁄ U– Ÿ Ê
÷ Ê Ò• ãà Á ⁄ U Ê̌ ◊ ˜Ô– ∑ § ≈ K Ê —
ß ãº ˝Ê ª AË– Á fl E Œ fl Ê ¡ Ê ã fl Ê— – ¡ Y ÔUÊ ÿ Ê ¢
∑ § ÊÒÁ ‡ Ê ∑ §—– ¬ Ê Œ ÿ Ê— ¬ ÎÁÕ fl Ë –
fl Ÿ S ¬ Ã ÿ Ê¥ ª̆ È‹ Ë · È– ´ § · ÿ Ê 
⁄UÊ ◊ ‚ È– Ÿ π c Ê È◊ È„ ÍUà ʸ— – • Á S Õ · È
ª ˝„ UÊ — – • ‚ Îæ ˜U◊ Ê ¢‚ ÿ Ê — ´ § à fl —–
‚ ¢fl à‚ ⁄ UÊ
 fl ÒÁ Ÿ Á ◊ · – • „ UÊ ⁄ UÊ òÊ¢
à fl Ê Á Œ àÿ p 㺠˝◊ Ê Œ fl à ʖ
• Õ Ê ¸Ã ˜- „ U fl Œ ◊ Êà — , „ U Œ fl ◊ Êà — , „ U
Á fl ‡ fl ◊ Êà — ª Ê ÿ Á òÊ Œ Á fl !ß ‚ ’ ˝r Ê ÔÊá« U
∑ § Á fl Á ÷ 㟠Ê̌ò Ê • Ê ¬ ∑ § Á fl ª ˝„ U∑ §
Á fl Á÷ 㟠• X Ê ¥ ∑ § M § ¬ ◊ ¥ „ UË ¬ ˝Á
à Á D ÔUÃ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 288
 „Ò¥U– ÿ Õ Ê - Á‚ ⁄ U◊ ¥ ’ ˝r Ê Ô, Á‡ Ê π Ê ◊ ¥
Á
fl c
áÊ È, ‹ ‹ Ê≈ U◊ ¥ Á ‡ Ê fl , ÷ Í( ÷ ÊÒ¥ ∑ §)
◊ äÿ ◊ ¥ ¬ ⁄ U◊ Ê à◊ Ê , Ÿ ò Ê Ê ¥ ◊ ¥ ‚ Íÿ ¸,
ø 㺠˝◊ Ê , ∑ §ÊŸ Ê ¥ ◊ ¥ ‡ Ê È∑ ˝§ , ’ ΄ US ¬ Á à ,
Ÿ Ê Á
‚ ∑ § Ê◊ ¥ fl Ê ÿ È Œ fl à Ê, Œ ãà -
¬ ¢Á Q § ÿ Ê ¥ ◊ ¥ • ÁE Ÿ Ë ∑ ȧ ◊ Ê ⁄ U, • Ê D ÔUÊ ¥ ◊ ¥
Œ Ê Ÿ Ê ¥ ‚ ãäÿ Ê ∞ ° ◊ Èπ ◊ ¥ • Á ª A, Á¡ u ÔUÊ
◊ ¥ ‚ ⁄ US fl Ã Ë , ª ‹  ◊ ¥ ’ ΄ US ¬ Á à ,
S
à Ÿ Ê ¥ ◊ ¥ fl Á
‚ D ÔU, ÷ È¡ Ê • Ê¥ ◊ ¥ ◊ L § Ã ˜,
NUŒ ÿ ◊ ¥ ¬ ¡ ¸ã ÿ , © UŒ ⁄ U◊ ¥ • Ê ∑ § ʇ Ê ,
Ÿ Ê Á
÷ ◊ ¥ • ãà Á ⁄ U Ê̌ , ∑ § Á ≈ U ◊ ¥
ß ãº ˝Ê ª AË , ÉÊ È≈UŸ Ê ¥ Ÿ Á fl E Œ fl Ê , ¡ ¢É Ê Ê• Ê¥
◊ ¥ ∑ § Ê ÒÁ ‡ Ê ∑ §( Á fl E Ê Á◊ òÊ ) , ¬ Ò⁄ UÊ ¥ ◊ ¥
¬ Îâ fl Ë , • ¢ª ÈÁ ‹ ÿ Ê ¥ ◊ ¥ fl Ÿ S ¬ Á à ÿ Ê°,
⁄
UÊ ◊ ∑ ͧ ¬ Ê ¥ ◊ ¥ ´ § Á · ª áÊ , Ÿ π Ê ¥ ◊ ¥
◊ È„ ÍUû Ê ¸, • Á S Õ ÿ Ê¥ ◊ ¥ ª ˝„ U, ⁄ UQ § - ◊ Ê¢‚
◊ ¥ ´ § à È∞ °, ¬ ‹ ∑ § Ê ¥ ◊ ¥ ‚ ¢fl à‚ ⁄ U• Ê Ò⁄ U
• „ UÊ ⁄ UÊ ò Ê◊ ¥ • Ê Á Œ àÿ - ø 㺠˝◊ Ê
¬ ˝Á à Á D ÔUà „ Ò¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 289
 ˙ ¬ ˝fl ⁄ UÊ¢Á Œ √ ÿ Ê ¢ª Ê ÿ òÊË ¥
‚ „ Ud Ÿ ò Ê Ê
¥‡ Ê⁄ Uá Ê ◊ „ ¢U ¬ ˝¬ l –
˙ Ã à‚ Á
fl à Èfl ¸⁄‘Uá ÿ Ê ÿ Ÿ ◊ —–
˙ à ଠÍfl ¸¡ ÿ Ê ÿ Ÿ ◊ —–
˙ à ଠ˝Ê à ⁄ UÊ Á Œ àÿ Ê ÿ Ÿ ◊ —–
˙ à ଠ˝Ê à ⁄ UÊ Á Œ àÿ ¬ ˝Áà D ÔUÊ ÿ ÒŸ ◊ — –
-ª Ê .¬ È. ¬.
• Õ Ê
¸Ã ˜- Á fl ‡ fl ∑ § ˬ ⁄U◊ üÊD ÔU Á Œ √ ÿ
‡
Ê Á
Ä Ã , ‚ „ Ud Ÿ ò Ê Ê ¥ fl Ê
‹ Ë ª Ê ÿ òÊ
Ë
Œ
flË ∑ § Ë ‡ Ê ⁄Uá Ê ◊ ¥ • Ê
ÿ  „ Ò¥U– „ U◊
‚ ÁflÃ Ê ∑ § fl⁄ Uá ÿ à ¡ ‚ ˜Ô ∑ §
Ê ¬ ˝á Ê Ê ◊
∑§⁄ UÃ„ Ò¥U, © U‚ ∑ § ¬ Ífl ¸¡ ÿ ‡ Ê
Ë ‹ Ã ¡ ‚ ˜Ô
∑§Ê¬ ˝á Ê Ê ◊ ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U, ¬ ˝Ê à —∑ § Ê ‹ ËŸ
• ÊÁ Œàÿ ∑ § ÁŒ √ ÿ à ¡ ‚ ˜Ô ∑ §
Ê ¬ ˝á Ê Ê ◊
∑§⁄Uà „ Ò¥U– ¬ ˝Ê
à — ∑ §Ê ‹ Ë Ÿ • ÊÁŒ àÿ ◊ ¥
¬˝Á
à ÁD ÔUà ª Ê
ÿ òÊ Ë ∑ §
Ê Á Œ √ÿ à ¡ ‚ ˜Ô ∑§
M§¬ ◊ ¥ ¬ ˝á Ê Ê◊ ∑ §⁄ Uà „ Ò¥U–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 290

¬
˝Ê
áÊ ÁS Õ ⁄ UË ∑ §
⁄ Uá Ê
˙ • S ÿ Ò¬ ˝Ê áÊ Ê — ¬ ˝Á à D ÔUã à È,
•S ÿ Ò¬ ˝Ê áÊ Ê — Ê̌⁄ Uã à Èø –
•S ÿ ÒŒ fl à fl ◊ ø Ê ¸ÿ Ò,
◊Ê◊ „ UÁ à ø ∑ §p Ÿ H - ¬ ˝Á à .◊ .
¬ Î.xz w
•Õ ʸà ˜- ß ‚ Œ fl ¬ ˝Áà ◊ Ê ∑ §¬ ˝Ê
áÊ ÿ „ UÊ°
¬
˝Á
à Á D ÔUà „ UÊ¥, ß ‚ ◊ ¥ Á Ÿ ⁄ Uã à ⁄ UÁ Œ √ÿ ¬ ˝Ê
áÊ Ê
¥
∑
§Ê ‚ Üø ⁄ Uá Ê „ UÊÃ Ê ⁄ U„U– • ëÊ ¸ŸÊ ∑§ Á
‹ ∞
ß
‚ ∑ § Œ fl à fl ∑ § Ë ◊ „ UŸ Ëÿ Ã Ê ∑ §Ê∑ §
Êß ¸
‚Ê◊ Êãÿ Ÿ ‚ ◊ ¤ Ê–
·Ê
« U‡ ÊÊ ¬ ø Ê ⁄ U-
¬
ÈL§ · ‚ ÍQ §( ¬ ÎD ÔU v } { ‚  v ~ } ) ∑ §
⁄ ‘¥U,
ÃŒ Ȭ ⁄ UÊ ãà fl Œ ◊ Ê Ã Ê ÿ Ê ¬ ˝Á
à Á D
Uà ¬ ˝Á
à ◊ Ê
∑
§Ë • Ê ⁄ UÃ Ë © UÃ Ê ⁄ ‘¥U, ‚ Ê C UÊ X U¬ ˝á Ê Ê
◊ ∑§ ⁄
‘¥U–
˙ à fl ¢◊ Ê Ã — ‚ Áfl à Èfl
¸⁄ Uá ÿ ◊ ÃÈ‹ ¢,
÷ª ¸— ‚ È‚ √ ÿ — ‚ Œ Ê ,
ÿÊ’ Èh Ë ÁŸ ¸Ã ⁄UÊ ¢¬ ˝ø ÊŒ ÿ Á à Ÿ —,
‚à∑ § ◊ ¸‚ Ȭ ˝Ê áÊ Œ — –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 291
à ºÍ̋¬ Ê ¢Á fl ◊ ‹ Ê ¢Á m ¡ Ê Á ÃÁ ÷ L § ¬ Ê ,
Sÿ Ê ¢◊ Ê Ã ⁄ ¢U ◊ ÊŸ ‚ ,
äÿ Ê à fl Ê à fl Ê ¢∑ ȧ L § ‡ Ê ¢◊ ◊ ÊÁ ¬ ¡ ª à Ê
¢,
‚ ê ¬ ˝Ê Õ ¸ÿ ˘ „ ¢U ◊ ÈŒÊH -ª Ê . ¬ È. ¬ .
• Õ Ê¸Ã ˜-„ Ufl Œ ◊ Êà ʪ Ê ÿ Á òÊ!• Ê ¬
‚ Áfl Ã Ê ∑ § üÊ D ÔU • à ȋ Ÿ Ëÿ ÷ ª ¸M §¬ ◊ ¥
‚ fl ¸Œ Ê© U¬ Ê‚ Ÿ Ëÿ „Ò¥U– fl „ U • ʬ ∑ §
Ê
¬ ˝Ê
áÊ Œ Ê ÿ Ë ÁŒ √ ÿ à ¡ „ U◊ ¥ ü Ê DÔU∑§◊ Ê Z ∑ §
• Ÿ ÈD ÔUÊŸ ∑ § Ë ¬ ˝⁄ Uá ÊÊ Œ Ã Ê „ ÒU– ‚ ◊ S à Ám ¡ Ê¥
‚ © U¬ Ê S ÿ Áfl ◊ ‹ M §Á¬ áÊ Ë „ U ◊ Ê
à !„ U◊
◊ ÊŸ ‚ ¬ ≈ U‹ ¬ ⁄ U• Ê ¬ ∑ §Ê „ UË äÿ ÊŸ ∑ § ⁄ Uà 
„Ò¥U– • Ê ¬ „ U◊ Ê ⁄ UÊ Ã Õ Ê ‚ ê ¬ Íá Ê ¸¡ ª Ã˜Ô ∑ §
Ê
∑ § À ÿ Ê áÊ ∑ § Ë Á¡ ∞ ,
„ U◊ Ã Ê ¬ ˝‚ 㟠à Ê
¬ Ífl ¸∑ §
• ʬ ‚ ÿ „ UË ¬ ˝ÊÕ ¸ŸÊ ∑ §
⁄ UÃ „ Ò¥U–
• Ê⁄ Uà ˂ ◊Ê # „ UÊ Ÿ  ¬ ⁄U ‚ ÷ Ë
©U¬ Á S Õ Ã üÊ h UÊ ‚ È¡ Ÿ ÷ Ê fl Ÿ Ê‚ Á „ UÃ
◊ Êà E ⁄ UË ∑ §ÊŸ ◊ S ∑ §Ê⁄ U∑ § ⁄ ‘¥U– Ÿ ◊ S∑ § Ê ⁄U
∑ § ‚ Ê Õ ÿ „ U◊ ãòÊ ’ Ê ‹Ê ¡ Ê ÿ - à ଠp Ê Ã ˜
¡ ÿ ÉÊ Ê· ∑ § ‚ ÊÕ ∑ § Êÿ ¸∑ ˝§◊ ‚ ◊ Ê # ∑§⁄ ‘¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 292
Ÿ ◊ S ∑ § Ê ⁄ U-
˙ Ÿ ◊ S à Œ Á fl ª Ê ÿ Á òÊ !
‚ ÊÁ fl Á òÊ ÁòÊ ¬ Œ ˘ Ê̌ ⁄ U!
• ¡ ⁄ U • ◊ ⁄ U ◊ ÊÃ —
,
òÊ ÊÁ „ U◊ Ê¢÷ fl ‚ Ê
ª ⁄UÊ Ã ˜Ô–
Ÿ ◊ S à ‚ Íÿ ¸‚ ¢∑ §Ê ‡ Ê
,
‚ Íÿ ¸‚ Ê Á fl Á òÊ ∑ § ˘ ◊ ‹ !
’ ˝r ÊÔÁfl l ◊ „ UÊÁ fl l ,
fl
Œ ◊ Ê Ã Ÿ ¸◊ Ê  S̆ à Èà H
• Ÿ ãà ∑ § Ê Á≈ U’ ˝r Ê
ÔÊ á« U- √ ÿ ÊÁ ¬ÁŸ
’ ˝r ÊÔø Ê Á ⁄ UÁáÊ !
ÁŸ àÿ Ê Ÿ ㌠◊ „ UÊ
◊ Ê
ÿ ,
¬ ⁄ U‡ Ê Ê Á Ÿ Ÿ ◊ Ê  S̆ Ã ÈÃ H -ª Ê.¬ È.¬.
[ „ Uª Ê
ÿ òÊ ËŒ Á fl !• Ê ¬ ∑§ Ê
„ U◊ ¬˝á Ê Ê◊
∑§ ⁄ Uà „ Ò¥U– • Ê ¬ „ UË ‚ Ê Áfl òÊ Ë„ Ò¥U, Á
òÊ ¬Œ Ê∞ fl ¢
• Ê̌ ⁄ UÊ ÷ Ë • Ê ¬ „ UË„ Ò¥U– • ʬ „UË • ¡ ⁄U„ Ò¥U,
• ʬ „ UË • ◊ ⁄ U„ Ò¥U– • Ê ¬ „ U◊¥ ¡ ã◊ -
◊ ⁄ Uá Ê
M§ ¬ ‚ ¢S ∑ §Ê⁄ U‚ ’ ø Ê ∞ °– ‚Íÿ ¸∑ §‚ ◊ Ê Ÿ
à ¡ Ê ◊ ÿ Ë „ U Á fl ‡ Ê Èh M §¬ ,„ U ’ ˝r Ê
ÔÁ
fl
l ! „ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 293
fl Œ ◊ÊÃ
—!„ U◊ • Ê
¬∑ §
Ê
¬ ˝á Ê
Ê ◊ ∑ §⁄UÃ„
Ò¥U–„ U
• ãÊãÃ
∑ §ÊÁ
≈U ’ ˝r
Ê
ÔÊ
á « U ◊ ¥ √ ÿ Ê#
’ ˝rÊ
ÔøÊ
Á
⁄Uá ÊË,„ U Á
ŸàÿÊ
Ÿ ㌠! „ U ◊ „UÊ
◊ Ê ÿ!
„
U ¬ ⁄Ê
‡Ê Q§
!„ U◊ • Ê
¬∑ §Ê
¬ ˝á Ê Ê◊ ∑§ ⁄
UÃ 
„
Ò¥U– ]

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 294

ç
ßà
·¤
×æ
üÂ
êÁ
Ù
ß ¸UE ⁄‘Uë ¿ UÊ ∑ § „ ¥U ÿ Ê ‚ ◊ ÿ ∑ §Ê ¬ ˝÷ Êfl ,
Á
fl E ∑ § ◊ Ê ¸¬ Í¡ Ê ß UŸ Á Œ Ÿ Ê¥ ‚ ÷ Ë ¿ UÊ≈U-’ « ∏
à ∑ §Ÿ Ë ∑ § Ë ‚ ¥S Õ ÊŸ Ê ¥ ◊ ¥ „ UÊ
Ÿ  ‹ ª Ë „ÒU–
à ∑ §Ÿ Ë Á ∑ §‚ ¥S Õ ÊŸ Ê ¥ ‚  ¡ È« ∏U S Ê÷ Ë
‚ ê ¬ ˝Œ Ê ÿ Ê ¥ ∑ • ŸÈÿ Ê ÿ Ë
, Á ’ Ÿ Ê è ÊŒ ÷ Ê
fl ∑ §
ß U‚ ◊ ¥ ÷ Ê ª ‹ Ã „ Ò¥U– ¡ Ÿ ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ § Ê
‚ ê ◊ Ê Ÿ • ÊÒ⁄ U© U÷ ⁄ ‘U © Uà ‚ Ê„ U-¬ ˝fl Ê „ U∑ § 
‚ Œ Ȭ ÿ Êª „ UÃ È Á fl E ∑ § ◊ Ê
¸ ¬ Í¡ Ê∑ § Ê 
‚ ãà ÈÁ ‹ à ,√ ÿ Êfl „ UÊÁ ⁄ U∑ §,© U¬ ÿ Êª Ë
S
fl M § ¬ Œ Ÿ  ∑ §Ë • Ê fl
‡ ÿ ∑ § Ã Ê • Ÿ È÷ fl
„
ÈUß ¸U– ¬ Í. ª ÈUL §Œ fl Ÿ S fl ÿ ¥∑ §„ UÊ„ ÒUÁ ∑ § ß U‚
‚ ◊ ÿ ¬ ⁄ U◊ Ê à◊ ‚ ûÊ Ê ∑ § Ê ‹ -‚ ◊ ÿ ∑ § Ë
ª Á
à ’ Œ ‹ Ÿ ∑ §Á
‹ ∞ “
Á fl E ∑ §◊ Ê ¸” M §
¬ ◊ ¥
‚ Á∑ ˝§ ÿ „ ÒU– Á
fl E ∑ §◊ Ê ¸¬ Í¡ Ê ∑ § ◊ Ê äÿ ◊ ‚ 
Ÿ fl ‚ Ρ Ÿ ∑ § Ê ‚ ㌠‡ Ê • Ê Ò⁄ U‚ V À ¬ ‚ ’
à ∑ § ‚ „ U¡ ∑ ˝§ ◊ ◊ ¥ ¬ „ È°ø Ê ÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §Ã Ê
„ÒU– ¿ UÊ ≈ U- ’ « ∏ à ∑ § Ÿ Ë ∑ § Ë‚ ¥S âÊ Ê Ÿ Ê¥-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 295
‚ ¥ª ∆UŸ Ê
¥ ‚ ¡ È« ∏ ¬Á⁄ U¡ Ÿ ß U‚ ¡ ª
„ U-
¡ ª „U√ ÿ fl
ÁS Õ Ã ∞fl ¥ ¬ ˝÷ Ê
fl Ë M§¬ Œ 
‚ ∑ § Ã„ Ò¥U– • Ê fl ‡ ÿ ∑§
Ã Ê Ÿ È‚ Ê ⁄ ÷ Áfl
cÿ ◊ ¥
ßU‚ √ÿ ÊÅ ÿÊ ‚ Á „ Uì ˝∑ § ÊÁ‡ Ê Ã Á ∑§
ÿ Ê¡ Ê
‚ ∑ § ÃÊ „ ÒU–
Á
∑ §
‚ Ë÷ ˬ √Ê
¸ ¬ Í¡ Ÿ ∑ §
ËÃ ⁄ U„ U
Œ
fl ◊ Üø ‚ ¡ Ê ∞ °– Áfl E ∑ §
◊ Ê ¸ ¡ Ë∑ § Ê
¬Ê Ò⁄UÊÁ
áÊ ∑ §Á ø òÊ Á◊‹ ¡ Ê ∞, ÃÊ ©
U‚ 
S
âÊ Ê Á¬Ã ∑§
⁄‘¥U, • ãÿ Õ Ê ß ¸UE ⁄ U∑ §Ÿ fl
‚ Ρ Ÿ • Á
÷ ÿ ÊŸ ∑ §Ë
¬ ˝Ã Ë ∑ § ‹ Ê‹ ◊ ‡Ê
Ê‹
∑§ Ê÷ Ë ¬ ˝ÃË∑§ M §¬ ◊¥ S Õ ÊÁ¬ à Á ∑§
ÿ Ê
¡ Ê
‚ ∑ § ÃÊ „ ÒU–
‚ ÈÁ
fl äÊÊ „ UÊ à Ê
ÿ Ȫ ‚ ¥ª Ë Ã ,∑ §Ë
øŸ
• ÊÁŒ U‚ üÊh UÊ ∑ §Ê fl Êà Êfl ⁄Uá Ê ’ ŸÊ
∞ °–
ÿ Ȫ ÿ ôÊ ¬ hUÁ
à ∑ § •Ê äÊ Ê⁄ U¬ ⁄U∑ ˝§
◊‡ Ê—
v ¬Á fl òÊ Ë
∑ §
⁄ Uá Ê
w ‚ Íÿ ¸ä ÿ Ê
Ÿ - ¬ ˝Ê áÊÊ
ÿ Ê ◊
x Á
à ‹ ∑§äÊ Ê⁄ Uá Ê ∑§
⁄ UÊ ∞ °–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 296
y ¬ Îâ fl ˬ Í¡ Ÿ , ÷ ÍÁ ◊ ∑ §¬ ˝ÁÃ
üÊ h UÊ
Á÷ √ÿ Á Ä Ã ∑ §
 ‚ Ê Õ “ ˙ ¬ Á
Î â fl
à fl ÿ Ê äÊÃ
Î Ê ‹ Ê∑
§ Ê ...
. ” ( ¬ ¡
 - x w ‚ )

◊ ãòÊ ’ Ê
‹
 ∑ § ⁄ U¬ âÎ fl Ëfl ㌠Ÿ ∑ § ⁄ UÊ ∞ –
°
• ãà ◊ ¥ ∞ à àÊ ˜ ∑ § ◊ ¬
¸ ä˝ Ê ÊŸ
üÊ Ë Á fl E ∑ § ◊ á¸ Ê Ÿ ◊ — ’ Ê ‹
 – ¥
• Õ fl Ê· ≈ Ũ∑ §
◊ ¸ ‚  ‹ ∑ §⁄ U
⁄ U Ê̌ Ê Á
fl äÊ Ê Ÿ à ∑ § ÿ ôÊ ∑ §Ê ∑ § ◊ ¸∑ § Ê á« U
∑ § ⁄ UÊ ∞°Á fl ‡ Ê · ¬ Í¡ Ÿ -‚ ê ÷ fl „ UÊ Ã Ê

S Ê ÷ Ë∑ § „ UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌ à ¬ Èc ¬ Œ ¥, Á» ⁄ U
Á fl E ∑§ ◊ Ê ¸Œ fl ∑ § Ê • Ê fl Ê „ UŸ ∑ §⁄ ‘¥U–
˙ ∑ ¥§’ Ê ‚Íò Ê Ê ê ’ Ȭ ÊòÊ ¥ fl „ UÁ à ∑ § ⁄ Uà ‹ 
¬ ÈS Ã ∑ § ¥ô Ê Ê
Ÿ ‚ Íò Ê ê ʘ– „ ¥U‚ Ê M § … UÁS òÊ Ÿ ò Ê —
‡Ê È÷ ◊ È∑ ȧ ≈UÁ
‡ Ê⁄ UÊ ‚ fl¸Ã Ê  flÎh U∑ § Êÿ — –
òÊ Ò‹ ÊÄ ÿ ¥ÿ Ÿ ‚ ÎC ¥U ‚ ∑ § ‹ ‚ È⁄ Uª ΄ ¥U,
⁄UÊ ¡ „ Uê ÿ Ê
¸Á
Œ „ ê ÿ ZŒ fl Ê ˘‚ Ê Ò‚ Íò Ê äÊ Ê ⁄ UÊ
¡ ª Œ Á π ‹ Á „ Uà — ¬ ÊÃ È fl ÊÁ fl E ∑ §◊ ¸Ÿ ˜– –
÷ Ê Á
fl ‡ fl ∑§ ◊ ¸ã Ê ˜!ß „ UÊ ª ë¿ Uß „ UÁ à D U,
• òÊÊÁ äÊ D UÊŸ¥∑ §ÈL § - ∑ §ÈL § § ◊ ◊ ¬ ¡
Í Ê ¥ª „
Î UÊ áÊ – –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 297
· Ê « U‡ Ê Ê ¬ ø Ê⁄U¬ Í¡ Ÿ ê Ê
˜-
‚ ◊ ÿ Ê Ÿ È‚ Ê⁄ U¬ ÈL§ · ‚ ÍQ §• Õ flÊ ‚ Ê ◊Ê ãÿ
…
¥Uª ‚ · Ê «U‡Ê Ê¬ ø Ê ⁄ U¬ Í¡ Ÿ ‚ ê
¬ Û Ê
∑ §⁄ ‘¥U–
¬ ˝Ê Õ ¸Ÿ Ê -
Ÿ ◊ Ê Á◊ Á flE ∑ §◊ Ê ¸á Ê ¥
Á
m U÷ È¡ ¥Á fl E fl Á㌠à ê ʘ–
ª ΄ Ufl ÊS à ÈÁfläÊ Ê Ã Ê
⁄ ¥U ◊ „ UÊ’ ‹¬ ⁄UÊ
∑ ˝§
◊ êÊ
˜– –
¬ ˝‚ Ë Œ Áfl E ∑ § ◊ ¸S
à fl ¥Á ‡ ÊÀ ¬ Áfll Ê Áfl‡ Ê
Ê⁄ UŒ –
Œ
á« U¬ Ê áÊ ! Ÿ ◊ S à Èè ÿ ¥Ã ¡ Ê
◊ÍÁ
à ¸ä Ê ⁄
U¬˝÷ Ê
!
© UQ § S Ã ÈÁ Ã ◊ ¥ Áfl E ∑ §
◊Ê
¸¡ Ë ∑§„ UÊ
Õ
◊ ¥ ø Ê⁄ U¬ ˝Ã Ë∑ § ∑ §
„ Uª ÿ „Ò¥U-
v ¬ ÈS Ã ∑ §
w ¬ Ò◊ Ê Ÿ Ê
x ¡ ‹ ¬ ÊòÊ
y ‚ Íò Ê - äÊʪ Ê
ÿ „ U‚ Ρ Ÿ ∑ § ø Ê
⁄ U• Á Ÿ fl Ê
ÿ¸◊ Ê äÿ ◊ Ê¥ ∑ §
¬ ˝Ã Ë ∑ § „Ò¥U– ‚ Ρ Ÿ ∑ §Á ‹ ∞ øÊ
Á
„ U∞
v ôÊ ÊŸ (¬ ÈS Ã ∑ § )
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 298
w ‚ „ UË ◊ ÍÀ ÿ ÊV Ÿ ( ¬ Ò◊ ÊŸ Ê )
x ‡Ê Á Q § ‚ ÊäÊ Ÿ ( ¬ Ê
òÊ Ã Ê
)
y ∑§ Ê Ò‡ Ê‹ ∑ §Ê ‚ à à ∑ ˝§◊ ( ‚ Íò Ê )
ßUã „ ¥U¬ ˝Ã Ë ∑§ M §¬ ◊ ¥ Œ fl ◊ Üø ¬ ⁄ US Õ Ê
Á
¬ Ã
∑§ ⁄ ‘¥U– ‚ ¥Á Ê̌
# √ÿ Ê Å ÿ Ê ∑ §
⁄U∑ § ÷ Ê fl ÷ ⁄ UË
¬˝Ê Õ ¸Ÿ Ê ∑ §⁄ ‘¥U– ÿ „U¬ ˝Ê
Õ ¸Ÿ Ê ∑§ ⁄ Uà „ ÈU∞ ◊Üø
¬⁄ U ¬ ˝Á à ÁŸ Á
ä Ê∑ ˝§ ◊ ‡ Ê —ø Ê⁄ Ê¥ ¬ ˝ÃË
∑ § Ê¥
(
¬ ÈS à ∑ § , ¬ Ò◊ ÊŸ Ê, ¡ ‹ ¬ ÊòÊ ∞ fl ¥‚ Íò Ê )
¬ ⁄ U
¬Èc ¬ - • Ê̌à ø … ∏Ê
ÿ ¥–
¬˝Ê Õ ¸Ÿ Ê -
„
UÁ fl E ∑ § ◊ Ê ¸¬ ˝÷ Ê
!
v „U◊ ¥ ‚ Ρ Ÿ ∑ § Ê ôÊ ÊŸ Œ ¥, • fl ‚ ⁄
UŒ ¥,
• Ê Ò⁄ U∞ ‚ Ë ‚ ◊ ¤ Ê Œ Ê ⁄UËŒ ¥, à ÊÁ
∑ §„ U◊
©U‚ ∑ §
Ê ‹ Ê÷ © U∆ UÊ ‚ ∑ §¥– ( ¬ ÈS
à ∑ §
S¬ ‡ ʸ)
w „U◊ ¥ ‚ Ρ Ÿ ∑ § Ê © Uà ‚ Ê
„ UŒ ¥ • Ê Ò⁄ U∞ ‚ Ë
ß ¸U◊ ÊŸ Œ Ê⁄ UËŒ ¥ Á ∑ § „ U◊ ©‚ ∑  ‚ Ê Õ
ãÿ Ê ÿ ∑ §⁄ U‚ ∑ ¥§ – ( ¬ Ò◊ Ê
Ÿ Ê ∑ §Ê S ¬ ‡ ʸ)
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 299
x „ U◊ ¥ ‡ Ê Á Q §- ‚ Ê äÊ Ÿ Ê Œ ¥ • Ê
Ò⁄U∞ ‚ Ë
Á¡ ê ◊ Œ Ê ⁄ UËŒ ¥ Á ∑ §„ U◊ © UŸ
∑ § Ê
‚ Œ Ȭ ÿ Êª ∑ § ⁄ U ‚ ∑ ¥§( ¬ Ê
ò Ê∑ § Ê
S ¬ ‡ ʸ)–
y „ U◊ ¥ fl „ U∑ §
Ê
Ò‡ Ê ‹ • Ê Ò⁄ U© U‚  fl„UŸ
∑ §⁄ Uà ⁄ U„ UŸ ∑§ Ë ’ „ UÊŒ È⁄UË ¬ ˝Œ
ÊŸ ∑ §
⁄ ‘¥U–
( ‚ Íò Ê ∑ §Ê S ¬ ‡Ê ¸) –
Áfl E ∑ §◊ ¸Ÿ ˜Ÿ ◊ S à  S̆ à È,
Áfl E Êà◊ Ÿ ˜Á fl
E ‚ ê ÷ fl — –
• ¬ flª Ê̧ Á̆ ‚ ÷ Íà ʟ Ê¥,
¬ ¥ø Ê Ÿ Ê¥¬ ⁄ Uà — Á S Õ Ã —-
◊ „ UÊ . ‡ ÊÊÁ ãà -y | / } z
¬
˝ÊÕ ¸Ÿ Ê ∑ § ’ Ê Œ ÿȪ ÿ ôÊ ¬ h UÁ à ‚ øÊ⁄ UÊ¥
¬
˝ÃË ∑ § Ê
¥ ‚ Á „ Uà Á flE ∑ §◊ Ê
¸ ¡ Ë∑ § Ê
¬Üø Ê¬ ø Ê ⁄ U ¬ Í¡ Ÿ ∑ §⁄ ‘¥U– à ଠp ÊàÊ ˜
•Áª AS Õ Ê¬ Ÿ ‚ „ Ufl Ÿ ∑ § Ê ∑ ˝§◊ ‚ ê
¬ Û Ê
∑
§⁄¥ • Õ flÊ Œ ˬ ÿ ôÊ ∑ §
⁄ ‘¥U– Œ ˬ ÿôÊ - zÿ Ê
w
y Œ Ë ¬ ∑ § ¬ ˝í fl Á
‹ à ∑ § ⁄ ∑ § Œ Ë
¬ ÿ ôÊ ∑ §
‚ÊÕ | ÿ Ê v v ’ Ê ⁄ Uª Ê
ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ § Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 300
• Ê „ ÈUÁ à Œ ¥– Á fl ‡ Ê
· • Ê „ ÈUÁ Ã - ∞ ∑ § ÿ ÊÃ
Ë Ÿ
• Ê „ ÈUÁ à ÿ Ê °Ÿ Ë ø Á‹ π ◊ ãòÊ ‚ Œ ¥-
˙ Á fl E∑ §◊ ¸ã Ê ˜„ UÁfl
cÊ Ê fl Êfl Îä Ê Ê
Ÿ —
S
fl ÿ ¥ÿ ¡ S fl ¬ ÎÁ
Õ flË
◊ Èà l Ê ê ʘ–
◊Ès ã à fl ãÿ • Á ÷ à —‚ ¬ % Ê ˘
ß
U„ UÊ S ◊ Ê
∑ ¥ ◊ ÉÊ fl Ê ‚ ÍÁ
⁄ U⁄ USÃ ÈS fl Ê
„UÊ –
ß
UŒ ¥Á fl E ∑ §
◊ ¸á Ê ß Œ¥Ÿ ◊ ◊ – –
- ÿ ¡ È. w|
.
w w
∑
§ Ê ß ¸U ‚ Ρ Ÿ ‚ V À¬ ‹ Ÿ  ∑ § Ê • Ê
ª ˝„ U
∑
§ ⁄ U∑ § ¬Íá Ê Ê¸„ ÈÁ à ◊ ãòÊ ’ Ê ‹ ¥– • Ê
⁄ Uà Ë∑
§
⁄ ‘¥U–
Á
flE ∑ § ◊ Ê ¸¬ ˝÷ È∑ § Ê
ÿ ôÊ M §¬ ∑ §„U∑ §
⁄ U“
ÿ ôÊ
M
§ ¬ ¬ ˝÷ Ê. ...” ( ¬ ¡-v w z ‚ ) • Ê⁄Uà Ë
∑ § Ë
¡ Ê ÿ • Õ fl Ê Á fl E ∑ §
◊ ʸ¡ Ë∑ § Ë• Ê⁄ UÃË
„ UÊ ,
ÃÊ © U‚ ∑ §⁄ ‘¥U– ˙ Ÿ ◊ Ê S à fl Ÿãà Ê
ÿ . .
(
¬ ¡ - v v y ‚ ) ◊ã ò Ê‚  Ÿ ◊ S∑
§Ê ⁄ U
∑
§ ⁄ UÊ ∑ §⁄
U¡ ÿ ÉÊ Ê· ∞ fl ¥ ¬ ˝‚ ÊŒ Á
fl Ã
⁄Uá Ê
∑
§ ⁄ ‘¥U–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 301

°
·
¤
æÎ
à
æè
©læ
ÂÙ
´ §Á
· ÿ Ù¥ Ÿ  ∞ ∑
§ÊŒ‡ ÊË fl ˝Ã ∑
§Ê Á
flœ Ê Ÿ
’ Ÿ Ê
Ÿ ∑ ‘§¬ Ë
¿ ‹ Ù
ª Ù¥∑ ‘§ • ㌠⁄U©ŒÊ⁄Uà Ê,
Œ Ê Ÿ
, ‚ fl Ê
∑ ‘§ ÷Êfl
Ù¥∑ §Ù Á fl ∑ §Á‚ à ∑§⁄UŸ Ê
Õ Ê– • Ê ¡ ÷ ı Á
à ∑§flÊ Œ ∑ ‘§ Á
fl
∑ §Ê
⠷ Ԥ
∑ § Ê
⁄
Uá Ê‹ Ù
ª ÷ Ê
flŸ Ê Á fl „ Ë Ÿ „ÙÃ¡ Ê ⁄ U„
„
Ò¥, ß ‚ Ë Á ‹ÿ  fl
˝Ã-• Ÿ ÈD Ê Ÿ Ù ¥∑ §Ë ◊ „ à Ë
• Ê
fl‡ÿ ∑ §
à ʄ Җ
∞∑ § Ê Œ
‡ ÊË fl
˝Ã ∑ §⁄ UŸ  fl Ê
‹  √ÿ ÁQ §
∞ ∑§
Ê Œ‡ Ê Ë ∑ §Ù • ÛÊ ∑ § Ê ¬ Á
⁄ Uà ÿ ʪ ∑ §⁄ Uà 
„Ò• ı
⁄U» §
‹ , ‡ Ê Ê ∑ §
, Œ Íœ ,∑ §ãŒ ∑ §
Ê
¬ ˝‚Ê Œ ª ˝„
áÊ ∑ §
⁄UÃ„ Ò¥– ß ‚ ∑ ‘§
¬ Ë¿ Œ ‡ Ê
∑ ‘§‚ Ê ◊ Ê
Á ¡ ∑§,• Ê ÁÕ ¸∑ § Á fl
∑§Ê‚ ∑ §
Ë
Œ ÎÁ C „ Ò– • ª⁄Uv Æ ∑ §⁄ UÙ «∏‹ Ùª ÷ Ë
∞ ∑§
Ê Œ‡ Ê Ë fl˝Ã ∑ §
⁄ UÃ  „ Ò¥ Ã Ù z ∑ §
⁄ UÙ «∏
Á
∑ §
‹ Ù• ŸÊ¡ ∑ §
Ë ’ ø Ã „ Ù ÃË „Ò• ı ⁄U
• Û
Ê ∑ § Ë ’ ø à ∑ §⁄ UŸ Ê • ÛÊ © ¬¡ Ê Ÿ 
¡ Ò‚Ê „ Ë „Ò– ÿ„ ⁄ UÊÁ c≈ ˛ÿ π Êl ÊÛÊ ∑ §
Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 302
∑
§ ◊ Ë ∑ §Ù ¬ Í⁄ UÊ ∑ § ⁄UŸ ◊ ¥ ∞ ∑ §◊ „ û fl ¬ Íá Ê ¸
ÿ Ù
ª Œ Ê Ÿ ¡ Ò‚ Ê „ Ò–
© Œ Ê⁄UÃ Ê • ı ⁄Uàÿ Ê ª ∑§
Ê • Ÿ Ȭ ◊
©
Œ Ê„ ⁄ Uá Ê ÿ „ Ê °ÿ „ „ ÒÁ ∑§ fl ˝Ã ∑§⁄ UŸ  fl Ê ‹ 
m Ê
Œ ‡ ÊË∑ ‘§Á Œ Ÿ Á ∑§ ‚ Ë‹ Ù∑ §‚ fl Ë ,
œ ◊¸‚ fl Ë Á¡ ‚ ’ ˝Ê
r ÊáÊ ÷ Ë ∑ §
„ Ê¡ Ê Ã Ê „ Ò
∑
§ Ù Œ ÊŸ ∑ §⁄U∑ ‘§ ÷ Ù ¡ Ÿ ª ˝„ áÊ ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥–
ß
‚ √ÿ flSÕ Ê ‚ ‹ Ù∑ § ‚ fl Ë∑ §
Ù • ¬ Ÿ Ë
• Ê
¡ ËÁ fl ∑§ Ê ∑ ‘§ © ¬Ê¡ ¸Ÿ ∑ § Ë
• Ê
fl ‡ÿ ∑ §Ã ÊŸ „Ë ¥ ⁄ U„ à ˕ ı ⁄ U ¬ Í⁄ UÊ
‚ ◊ ÿ ‚ ◊ Ê¡ ∑ ‘§Ÿ ÒÁ
Ã∑ §• ı ⁄ U
• Ê
äÿ Ê Áà◊ ∑ §© àÕ ÊŸ ◊ ¥ ‹ ª Êà  „ Ò¥–
ß
‚ ËÁ ‹ ÿ „ ◊ Ê ⁄U ‡ ÊÊ S
òÊ Ù
¥◊ ∞ ∑ § Ê Œ ‡ Ê Ë
fl
˝Ã ∑ §Ë◊ Á„ ◊ ʪ Ê ÿ Ë¡ Ê Ã Ë„ Ò–
¬ ˝Ê
⁄UÁê ÷ ∑ § ¬ Í¡ Ÿ ¬ ˝∑ §
⁄Uá Ê ◊ XU‹ Êø ⁄ Uá Ê -
¬ ÁflòÊË ∑ §⁄Uá Ê ‚ ⁄ U Ê̌ ÊÁfl äÊÊ Ÿ à ∑ § ∑ §⁄ UŸ 
∑
§ © U¬ ⁄ UÊ
ãà ∑ ˝§
◊ ‡ Ê— üÊ Ë Á fl
c
áÊÈ÷ ª fl Ê Ÿ ˜
∞ fl
¥‹ ˇ ◊ Ë◊ ÊÃ Ê ∑ §
Ê • Ê
fl Ê„ UŸ ∑§⁄ ‘¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 303
üÊË Áfl cáÊ È• Êfl Ê„ Ÿ -
˙ ß Œ ¢Á fl c áÊ ÈÁ
fl ¸ø
∑ ˝§ ◊ ò Êœ Ê ÁŸ Œœ 
¬Œ ◊ ˜Ô– ‚ ◊ Í… U◊ Sÿ ¬ Êú ‚ È⁄
U S
fl
Ê„UÊ
–
˙ Á fl cáÊ fl Ÿ ◊ —
– • Ê
fl Ê„ UÿÊ Á◊,
SÕ Ê¬ ÿ ÊÁ ◊ , ¬ Í¡ ÿ Ê Á
◊ , äÿ Ê ÿÊ
Á◊ –
¬˝Ê Õ ¸Ÿ Ê-
˙ ‡ ÊÊ ãà Ê∑ § Ê ⁄ ¢U ÷ È¡ ª ‡Êÿ Ÿ ¢,
¬k Ÿ Ê÷ ¢‚ È⁄ U‡ Ê ¢,
Áfl E Ê œ Ê ⁄ ¢U ª ª Ÿ ‚ Œ ·Ê
¢,
◊ É Ê fl áÊ Z ‡ Ê È÷ Ê
¢ª ◊ ˜Ô–
‹ ˇ ◊ Ë∑ §Ê ãà ¢∑ § ◊‹ Ÿ ÿ Ÿ ¢,
ÿ Ê Á
ª Á÷ äÿ Ê ¸Ÿ ª ê
ÿ ¢,
fl
㌠Á fl c áÊ ¢È ÷ fl ÷ÿ „ U⁄ ¢U,
‚ fl¸‹ Ê∑ Ò§∑ § Ÿ Ê Õ ◊˜ÔH
‹ ˇ ◊ Ë • Êfl Ê„ Ÿ -
˙ üÊ Ë p à ‹ ˇ ◊ Ë p ¬àãÿ Ê fl
„UÊ
⁄UÊ òÊ
¬Ê E ̧ Ÿ̌ Ê òÊ Ê Á áÊ M§ ¬ ◊ Á E Ÿ Ê
Ò√ ÿ
ÊûÊ◊ ˜Ô–
ßc áÊ Á ÛÊ· Ê áÊ Ê◊ Èê ◊ ˘ ß ·Ê áÊ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 304
‚ fl¸‹ Ê ∑ ¢§ ◊ ˘ ß · ÊáÊ –
˙ ‹ ê̌ ÿ ÒŸ ◊ —– • Ê fl Ê„ Uÿ ÊÁ
◊,
S
Õ Ê¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Êÿ Ê Á ◊ H
¬ ˝ÊÕ ¸Ÿ Ê -
• Ê
º ˝ÊZÿ — ∑ §Á ⁄ Uá ÊË ¥ÿ Á C Ô¢U,
‚ ÈfláÊ Ê Z„ U◊ ◊ Ê Á ‹ Ÿ Ë ◊ ˜Ô–
‚ Íÿ Ê ZÁ „ U⁄ Uá ◊ ÿ Ë
¥‹ ˇ ◊ Ë ¥,
¡ Ê
à fl Œ Ê ◊ ˘ • Êfl „ UH
à Œ Ȭ ⁄ UÊ
ãà ¬ ÈL § · ‚ ÍQ §(
¬ ÎD ÔU v } {
-
v
~ } ) ‚ · Ê« U‡ Ê
Ê¬ ø Ê ⁄ U¬ Í¡ Ÿ∑§⁄‘¥U–
©
Ul Ê ¬ Ÿ ‚ V À ¬ -
˙ Á fl cáÊ ÈÁ fl¸c áÊ ÈÁ
fl ¸cáÊ È— üÊ Ë ◊j
ª fl ÃÙ
◊ „ Ê ¬ ÈL § · S ÿ Á fl
c áÊ Ù⁄ UÊ ôÊ ÿ Ê
¬ ˝flà ¸◊ ÊŸ S ÿ , • l üÊ Ë ’ ˝r Ê
áÊ
ÙÁ
m à Ëÿ 
¬ ⁄ UÊœ ̧ ü Ê Ë E à fl Ê⁄ UÊ„ ∑ § À ¬ 
fl
Òfl S fl à ◊ ã fl ãà ⁄ U ÷ Í‹ Ù ¸∑‘§ ¡ê
’Ím Ë ¬
÷ Ê⁄ Uà fl· ̧ ÷ ⁄ Uà π á« 
• Ê
ÿ ʸfl à Ò̧∑ §Œ ‡ Ê Ê
ãà ª ¸Ã . .
. . ..
..
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 305
 Ê̌ò Ê
...
. . . .
.S Õ ‹ .
.
.
. .
.
. .◊
Ê‚ Ê
Ÿ Ê
◊ Ê‚ Ù ûÊ ◊ 
◊ Ê ‚ .
.
. . ...
.¬ Ê̌
..
.
...
..ÁÃ
Õ ı .
.
. .
.
..
. fl
Ê ‚ ⁄ U..
..
. .
.
. ªÙ òÊ ÙଠŸ —..
.
...
. .
ŸÊ
◊ Ê
„ ¥
üÊÈÁ à S◊ ÎÁà ¬È⁄ UÊ
áÊÙ
Q §
» §‹
¬ ˝Ê
#˜ÿ ÕZ
∞ ∑ §
Ê Œ‡ Ê Ë fl
˝ÃÙ l Ê
¬Ÿ‚ Ê
XUÃ Ê
Á ‚ äÿ Õ Z
• ¥‡
Ê ŒÊŸ ¥.
.....
. .
‚ ◊ ¬¸Á
ÿÃÈ¥ ‚V À¬ ¥• „¥
∑§ Á⁄Ucÿ –
‚ ÈÁfl äÊÊŸ È‚ Ê
⁄
Uÿ ôÊ
/
Œ ˬÿ ôÊ ∑ § ‡ Ê ·
∑˝§ ◊ ¬Í⁄ UÊ ∑ §⁄U∑ §Ê
ÿ¸∑
˝§◊‚ ◊Ê #∑ §
⁄‘¥U–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 306

ß
æ
ãUÙ
-©Ulæ
ð»
-
·¤
æ
ÚU¹
æ
Ùæ
-
×
à
æ è
Ù êÁÙ
(
ÿ ôÊ ∑ §◊ ¸∑ §
Êá« ¬ ˝∑§ ⁄Uá Ê ◊ ¥ ÁŒ ÿ  ª ÿ 
◊ ãòÊ Ù ¥∑ §
Ê © ¬ ÿ Ùª ∑ § ⁄U¥)
‚ Ê◊ ÍÁ
„ U∑§ ¬ Áfl òÊ Ë∑ §⁄
Uá Ê , (· ≈ ˜U∑ § ◊ ¸
¬˝∑ § ⁄ Uá Ê ‚ ) Áà ‹ ∑ § , ( ø ㌠Ÿ ) ⁄ U Ê̌Ê ‚ Íò Ê ,
ª ÈL §- ª Ê ÿ òÊ Ë • Êfl Ê „ UŸ ,
‚ fl¸Œ fl Ÿ ◊ S ∑ § Ê
⁄ U,S fl ÁS à fl Êø Ÿ ∑ §
©
U¬ ⁄ UÊ ãà ◊ X U‹ ¥ ÷ ª fl ÊŸ ˜ Á fl cáÊ È—. .
. . . .
S
fl ÁS à Ÿ̆ ß Uã Œ ˝Ê flÎh üÊ flÊ
— ... ..... .. ◊ ãòÊ
∑§ Ê ¬ Ê ∆U∑ §⁄Uà „ ÈU∞ S flÁ
S Ã ∑ § ÿ Ê ˙
’ Ÿ Ê ÿ ¥ • Ê Ò⁄U¬ Í¡ Ÿ ∑ §⁄‘¥U, S ≈ Uÿ Á ⁄ ¥Uª ,
◊ ÈÅ ÿ ◊ ‡ ÊË Ÿ ÿ Ê ◊ ÈÅ ÿ S Õ ÊŸ ¬ ⁄ U¬ Í¡ Ÿ
‚ Ê◊ ª ˝Ë( Ÿ ÊÁ ⁄
Uÿ ‹ • Ê
Á Œ ) ‚ ◊ Á ¬ ¸Ã
∑ § ⁄ ‘¥U– © U¬ Á S Õ Ã ‚ ÷ ˬ Á⁄ U¡ Ÿ
S
fl ÁS Ã fl
Ê ø Ÿ ∑ §‚ ◊ ÿ ÁŒ ÿ ʪ ÿ Ê
• Ê̌à - ¬ Èc¬ ‡Ê È÷ ∑ § Ê ◊ Ÿ ʬ Èc¬ ÊÜ¡ Á ‹ ∑ §
÷ Ê fl ‚  ◊ ÈÅ ÿ S Õ ÊŸ ¬ ⁄ U ø … ∏UÊÿ ¥–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 307
‡ÊÊ Á ãà ¬ Ê∆U∑ § ‚ Ê Õ ∑ §Êÿ ¸∑ ˝§ ◊ ‚ ◊Ê
#
∑§⁄ ‘¥U– © U¬ ÿ ȸQ §‚ ÷ Ë ◊ ãòÊ ¬ ˝Ê⁄UÁ ê÷∑
§
¬ÎD UÊ ¥ ◊ ¥ Á Œ ÿ ª ÿ „ Ò¥U–
Ÿ Ê≈ U-
◊ ãòÊ - ( ◊ãòÊ ¬ Ê
∆ U∑ §⁄ UÃ „ ÈU∞ S fl Á
S Ã
∑
§
’ Ÿ Ê ÿ ¥ • Ê
Ò⁄U¬ Í¡ Ÿ ∑ §
⁄‘¥U–
)
• S ≈ Uÿ Á⁄¥Uª ◊ ¥ ∑ §
‹ Êfl
Ê ’ °ä ÊflÊ Á Œ
ÿ
Ê
¡ Ê ÿ –
• ’ Ê Ÿ ≈U¬ ⁄ U’ « U∏Ê‚ Ê S flÁ Sà ∑ § ’ Ÿ
fl
Ê
Œ¥–
• ª Ê « ∏Ë∑ § • ㌠⁄
U¬ Èc
¬ Ê Ê̌
à «UÊ ‹ ∑
§
⁄U
¬ Í¡ Ÿ ∑ §⁄ ‘¥U–
• Á ø òÊ fl S ≈ UË∑§ ⁄ U‹ ª flÊ Œ ¥–
• S fl Á
S Ã fl Êø Ÿ ∑
§¬ Èc
¬ Ê Ê̌
à ‚ è
Ê
Ë
‹ Ê ª ª Ê « ∏Ë ∑™ §
¬ ⁄ « UÊ‹ Ã ⁄U„ ¥U–
U

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 308

»
æ
ðÎ
æ
ÙâV
UË
Â
(»
æ
ð-
Â
êÁ
Ùç
ßç
Šæ
)
÷ Ê ⁄ UÃ Ëÿ ‚ ¥S
∑ Χ
ÁÃ ◊ ¥ ª ı ∑ § Ù ◊ Ê Ã Ê
◊ Ê Ÿ ∑ §⁄ U¬ Í¡ Ê ¡ ÊÃ Ê „ Ò– ª Ê
Œ Ê
Ÿ ∑ § Ù
‚ fl¸ü Ê D Œ ÊŸ ∑§ „Ê ¡ ÊÃ Ê „ Ò– ª Êÿ Ÿ ÷ ‹ 
„
Ë ‚ Ê ⁄U Á fl
E fl ‚Èœ Ê∑ §Ù ’ Ÿ Ê ÿ Ê Ÿ Ê „ Ù
Á
∑ §ãÃ È fl „ ¬
Ù· áÊ ‚ ¥flœ ¸Ÿ ‚ ÷ Ë ∑ §Ê∑ § ⁄Uà Ë
„
Ò– ß ‚ Ë ‚ „ ◊ Ê
⁄ U ÿ „ Ê °∑ §
„ Ê ª ÿ Ê „ Ò. . .
ª Ê fl Ù Áfl E Sÿ ◊ Ê Ã ⁄U— – fl„ Ÿ ∑ ‘§
fl ‹
◊ Ÿ Èc ÿ ’ ÁÀ∑ §
, ¬ ‡Ê È- ¬ Ê̌ Ë, Ÿ Œ Ë, Ã Ê ‹ Ê’ ,
π à , ¡ ¥ª ‹, „ fl
Ê, ¬ Ê
Ÿ Ë , • Ê∑ §Ê ‡Ê • Ê Á Œ
‚ ÷ Ë ∑ § Ê ¬Ê‹ Ÿ ¬ Ù ·áÊ ∑ §
⁄ UÃ Ë „Ò– ©ã„ ¥
‡
Ê Èf ¬ Á
fl òÊ⁄Uπ ÃË „ Ò– ◊ Ÿ Èc ÿ ∑ ‘§∑ §
ß ¸⁄UÙ ª
à ٠, © ‚ ∑ ‘§‚ ÊÕ ⁄ U„Ÿ  fl © ‚ ¬ ̋◊ ‚ 
‚ „‹ Ê Ÿ ◊ Ê
òÊ ‚ Ÿ C „ Ù ¡ ÊÃ „ Ò¥–ª Ù ◊ Íò Ê
∑‘§ Á Ÿ ÿ Á ◊ à ¬Ê Ÿ ‚ à ٠¬ ˝Ê
ÿ — ‚ Ê
⁄ U ⁄UÙ ª
Ÿ C „ Ù ¡ ÊÃ„ Ò¥, © ‚ ∑ ‘§ m Ê⁄UÊ ÁŒ ÿ ¡ Ê Ÿ 
flÊ‹ „ ⁄ U¬ ŒÊÕ ¸• ◊ Îà ª Èá Ê Ù¥‚ ÿ ÈQ§ • ı ⁄ U
¡ Ëfl Ÿ Œ Êÿ Ë „Ò– ◊ Ê Ã Ê Ã Ù ◊ ÊÃ Ê „ Ë „ Ò,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 309
Á
∑ §
ãà ÈÁ ¡ ‚ ÁŒ Ÿ „ ◊ Ê ⁄UÊ äÿ Ê Ÿ ◊ Ê
òÊ Œ Íœ
ŒŸ  fl Ê‹ ª Èá Ê ‚ „ ≈ U∑ §
⁄ U©‚ ∑ ‘§ ¬Ê‹ Ÿ
¬ Ù · áÊ ‚ ¥⁄ U Ê̌áÊ ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê‹  ª Èá ÊÙ
¥ ¬ ⁄ U
¡ Ê∞ ª Ê, à ٠„◊ ‚ ’ ‚ Èπ Ë„ Ù ¡ Ê ∞¥ª –
¬ Í¡ Ÿ Áfl Áœ ◊ ¥ ¡ „ Ê
°◊ ãòÊ Ÿ „Ë¥Á Œ ÿ 
ª ÿ „ Ò¥, fl „ Ê°ÿ ôÊ ∑ § ◊ ¸∑ §Ê á« ¬ ˝∑§ ⁄Uá Ê ◊ ¥ ‚ 
Á
Œ ÿ ª ÿ ◊ ãòÊ Ù ¥∑ §Ê © ¬ ÿ Ùª ∑ §⁄U¥–
◊ X ‹ Êø ⁄Uá Ê , ¬ Áfl òÊ Ë∑ §
⁄Uá Ê, Á Ã ‹ ∑ §,
∑ § ‹ Êfl Ê, ª Ê Ò‡
Ê Ê‹ Ê
- ÷ ÍÁ ◊ ¬Í¡ Ÿ (S¬ ‡ ʸ)
ª ÈL§, ª Êÿ òÊË , ª áÊ ‡ Ê, ª ı⁄UË • Ê fl Ê„Ÿ ∑ §
¬ p Ê Ã ˜ª Ê ¬ Ê‹ ∞ fl ¥ª Ê◊ Ê
à Ê∑ §Ê • Ê
flÊ „ UŸ
¬ Í¡ Ÿ ∑§ ⁄ ‘¥U–
ª Ù ¬ Ê‹ • Ê fl
Ê „ Ÿ
˙ fl ‚ ÈŒ fl ‚ Èà ¥Œ fl ¥,
∑
¥§ ‚ ø Ê
áÊ Í⁄ U◊ Œ ¸Ÿ ◊ ˜–
Œfl ∑ §
Ë ¬ ⁄ U◊ Ê Ÿ ㌠¥,
∑
§ Îc
áÊ ¥ fl ㌠¡ ª e ÈL § ◊ ˜– –

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 310

 ª ı ◊ Ê Ã Ê ¬ Í¡ Ÿ
˙ • Ê fl Ê
„ ÿ Ê è ƒ ÊÊ◊ ˜Œ fl Ë
¥,
ª Ê ¥ à fl Ê ¥ò ÊÒ‹ Ù Ä Uÿ Ê◊ Ê
à ⁄ U◊ ˜–
ÿ S ÿ Ê ¥S ◊ ⁄ Uá Ê ◊ ÊòÊ
á Ê ,
‚ fl ¸¬ Ê ¬ ¬ ˝á Ê Ê‡ ÊŸ ◊ ˜– –
à fl ¥Œ fl Ë¥ à fl ¥¡ ª ã◊ Ê
Ã Ê ,
à fl ◊ fl ÊÁ‚ fl ‚ Èã œ ⁄ UÊ –
ª Ê ÿ òÊ Ë à fl ¥ø ‚ Ê Á
fl òÊ Ë ,
ª X Ê à fl ¥ø ‚ ⁄ US fl
Ã Ë – –
• Ê ª ë¿ ŒÁfl ∑ §À ÿ ÊÁ áÊ ,
‡ ÊÈ÷ Ê ¥ ¬ Í¡ Ê ¥ª ΄ Ê áÊ ø –
fl à‚ Ÿ ‚ Á „ Ã Ê ¥◊ Ê
Ã Ê ,
Œ fl Ë ◊ Ê fl Ê„ ÿ Ê ê ÿ „ ◊ ˜– –
• Ê fl Ê„ UŸ ∑ § ’ Ê
Œ ‚ ÷ ËŒ
Òfl
ˇ
Ê
ÁQ
§
ÿÊ
¥
∑ §Ê ¬ ÈL § · ‚ ÍQ § ( ¬ ÎDÔU v }{ ‚v~
})
‚ 
c ÊÊ« U‡ Ê Ê¬ ø Ê
⁄ U¬ Í¡ Ÿ ∑ §
⁄ ‘¥U-
à Œ
Ȭ
⁄UÊ
ãÃ
ª Ù ª ˝Ê ‚ • ¬ ¸á Ê
˙ ‚ È⁄ UÁ ÷ fl Òc áÊ fl Ë◊ Ê Ã Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 311
Á
Ÿ àÿ ¥Á fl c áÊ È¬ Œ ÁS Õ Ã Ê –
ª ˝Ê
‚ ¥ª Îs Êà Ȃ Ê
œ Ÿ ÈÿÊ ¸ÁS à òÊ Ò‹ ÙÄ Uÿ fl ÊÁ ‚ Ÿ Ë
–
–
˙ ‚ È⁄ Uè ÿ ÒŸ ◊ — –
Ÿ Òfll ¥Á Ÿ fl Œ ÿ ÊÁ ◊ –
¬Èc ¬ ÊÜ¡ Á‹ / ◊ Ê ‹ Ê • ¬ ¸á Ê
˙ ª Ù è ÿ Ù ÿ ôÊ Ê ¬ ˝fl øã à ,
ª Ùè ÿ Ù Œ fl Ê— ‚ ◊ ÈÁàÕ Ã Ê — –
ª Ùè ÿ Ù fl ãŒ Ê — ‚ ◊ Èà ∑ §Ë áÊ Ê¸— ,
‚ cÊ «ª ¥¬ Œ ∑ ˝§◊ Ê— – –
˙ ‚ È⁄ Uè ÿ ÒŸ ◊ — ¬ Èc¬ Ê Ü¡ ‹Ë
¥/
¬Èc ¬ ◊ Ê ‹ Ê¥‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á
◊
‚ V À¬ -
˙ Á
fl c áÊ ÈÁfl¸c áÊ ÈÁfl ¸c áÊ È—
üÊ Ë◊ jªflÃ
Ù
◊ „ ʬ ÈL § · S ÿ Á flc áÊ Ù ⁄UÊ ôÊ ÿ Ê
¬˝fl à ¸◊ Ê Ÿ S ÿ • l üÊ Ë’ ˝r Ê áÊ
ÙÁ
m Ã
Ë
ÿ 
¬⁄ UÊ œ ̧ ü Ê Ë E à fl Ê⁄ UÊ „ ∑§ À ¬ 
fl
Òfl S fl à ◊ ã fl ãà ⁄ U ÷ Í‹ Ù ¸∑ ‘§ ¡ê’Ím
Ë
¬
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 312
÷ Ê⁄ Uà fl· ̧ ÷ ⁄ Uà π á« 
• Êÿ Ê ¸flà Ò̧∑ §Œ ‡ Ê Ê
ãà ª ¸Ã ...
. . . .
. Ê̌
ò Ê . . ... .
.
.
SÕ ‹ . ... . . .
.◊ Ê ‚ Ê
Ÿ Ê
◊ Ê ‚ Ù ûÊ ◊ ◊ Ê ‚ 
... .. ..
. ¬ Ê̌ .
.. . . . .
.
ÁÃ Õ ı .. .
... ..fl Ê ‚ ⁄ U. ... .
.
..
ª ÙòÊ Ù
ଠŸ —..
. .. ..
.. ...
. . .. .
.Ÿ Ê ◊ Ê „ ¥
üÊ ÈÁà S ◊ ÎÁ
à ¬ È⁄ UÊ áÊÙ
Q §
» §‹ ¬ ˝Ê# ÿ 
ôÊ ÊÃ Ê
ôÊ Ê Ã ÊŸ ∑ § ¡ã◊ Ê Á ¡ ¸Ã ¬ Ê ¬ ‡ Ê ◊ Ÿ Ê
ÕZ
œ Ÿ œ Ê ãÿ • Ê ÿ È— -
• Ê⁄UÙ Çÿ ¥Á Ÿ Á π ‹
flÊ ÁÜ¿ Ã Á ‚ h ÿ Á ¬ Ã Îá Ê Ê
¥Á Ÿ ⁄ UÁ à ‡ Ê ÿ Ê Ÿ
ãŒ
’ ˝r Ê ‹ Ù
∑ §Ê flÊ
# ÿ ø ß ◊ Ê
¥‚ ȬÍÁ¡ Ã Ê ¥
‚ Ê‹ V Ê⁄ UÊ ¥‚ fl à‚ Ê¥ªÊ Ò.. .
... .. ÁŸ Á◊ ûÊ ¥
à Èè ÿ ◊ „ ¥‚ ê ¬ ˝Œ
Œ –
à Œ Ȭ ⁄ UÊ
ãà ª Ê
Ò◊ Ê ÃÊ∑ §Ëÿ Ê
Á
Ÿ -
∑ § ÊÁ Ÿ ... .. . ..
ÿ Ê‚ # Ê S ÿÊ ‚ Ÿ .. . .. . .. ◊ ãòÊ
‚ ¬ Á ⁄U∑ ˝§ ◊ Ê ∑ §
⁄‘¥U– ª Ê Ò◊Ê Ã Ê ∑ § Ë • Ê
⁄
UÃ Ë
©UÃ Ê ⁄‘¥U– ‚ ÷ Ë Œ Òfl
Ë ‡ Ê
ÁQ § ÿÊ¥ ∑ §Ê ¬ ˝á Ê Ê ◊ ∑§
⁄ U
‡Ê ÊÁãà ¬ Ê
∆ U∑ §‚ Ê
Õ ∑§Ê ÿ ¸∑ ˝§
◊ ‚ ◊Ê
#
∑ § ⁄‘¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 313
Ú
US
×Â
Ȃ
¸è
⁄US ◊ ¬ ª« ∏Ë -
⁄US ◊ ¬ ª« ∏Ë © ûÊ⁄ U÷ Ê ⁄ Uà • ı⁄U¬ ÊÁ∑ §S ÃÊ
Ÿ
∑ ‘§∑ §È¿ Ê̌
ò Ê Ù
¥∑ §
Ë ∞ ∑ § ‚ Ê◊ Ê Á
¡ ∑ § ⁄ UËÁ
à „Ò,
Á¡ ‚ ∑ § ʬ Ê ‹ Ÿ Á „ ㌠Í, Á‚ π • ı ⁄ U‚ ÷ Ë
œ Ê
Á◊ ¸∑ §‚ ◊ ÈŒ Êÿ ∑ §
⁄ Uà „ Ò¥– ß ‚ Á⁄ UflÊ¡ ◊ ¥
Á∑ §‚ Ë ¬Á
⁄ Ufl
Ê⁄ U∑ ‘§ ‚ ’ ‚ • Áœ ∑ §©◊ ˝
fl Ê
‹ ¬ ÈL§
· ∑§ Ë◊ Îà ÿ È„ Ù Ÿ ¬ ⁄U• ª ‹ ‚’
‚ • Á
œ ∑
§ • Ê
ÿ È fl Ê‹ ¡ ËÁ fl
à ¬ ÈL§· ∑ ‘§
‚ ⁄ U¬ ⁄ U⁄ US ◊ Ë Ã ⁄ UË
∑  ‚ ¬ ª «∏Ë (Á¡‚ 
Œ S Ã Ê ⁄U÷ Ë ∑ §„ à  „ Ò¥) ’ Ê °œË ¡ Ê Ã Ë „
Ò–
Ä Uÿ Ù¥Á∑ § ¬ ª « ∏Ë ß ‚ Ê̌
ò Ê ∑ ‘§‚ ◊ Ê¡ ◊ ¥
ß  ¡ à ∑§ Ê ¬˝Ã Ë∑ § „ Ò, ß ‚ Á ‹ ∞ ß ‚ ⁄US
◊
‚ Œ ‡ Ê Ê
¸ÿ
Ê ¡ Ê
Ã Ê „ Ò– ¬ Á⁄ Ufl Ê⁄U∑ ‘§ ◊ ÊŸ-
‚ ê ◊ Ê
Ÿ • ı⁄ U∑ § À ÿ Ê áÊ ∑ §
Ë Á¡ ê ◊ ŒÊ
⁄ UË
• ’ ß ‚ ¬ ÈL§· ∑ ‘§ ∑ §
㜠٥¬ ⁄U„Ò– ‚ ÊÕ „ Ë
¡ Ù ‹ Ù
ª ¬ ª «∏ˬ „ Ÿ Ê Ã „ Ò¥, fl
• Ê E Ê‚Ÿ
Œ à  „ Ò¥ Á
∑ §÷ ‹  „ ËÉ Ê ⁄U ∑ ‘§‚ ’‚ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 314
◊ ± à fl ¬ Íá Ê ¸√ ÿ Á
Q§ ∑ §Ê‚ „ Ê ⁄ UÊ ÉÊ ⁄ U‚ ¿ Í≈ U
ª ÿ Ê „ Ù , • ’ ß ‚ ÉÊ ⁄U∑ ‘§ Œ È—π ◊ ¥,
• Ê
fl ‡ ÿ ∑ § Ã Ê ◊ ¥ „ ◊ ‹ Ù ª ‚ Ê Õ π « ∏
„Ù ¥ª – ß ‚ ‚ É Ê ⁄U∑ ‘§ Á
¡ ê ◊ Œ Ê ⁄U√ ÿ Á Q § ∑ § Ù
π ÙŸ ∑ § ʇ ÊÙ ∑ §∑ §◊ „Ù
Ã Ê „ Ò– ⁄US ◊ ¬ ª « ∏Ë
∑§ Ê ‚ ¥S∑ §Ê ⁄ Uÿ Ê Ã Ù •Áãà ◊ ‚ ¥S ∑ §Ê⁄ U∑ ‘§
Ã Ë ‚ ⁄ ‘U, ø ıÕ Á ŒŸ ÿÊ Á» § ⁄ Uà „ ⁄ Ufl Ë ¥∑ § Ù
• Êÿ Ù Á ¡ Ã Á
∑§ ÿ Ê¡ Êà ʄ Ò– flÒ‚ 
‚ ◊ ÿ Ê÷ Êfl ∑ §∑ § Ê⁄ Uá Ê⁄ US◊ ¬ ª « ∏Ë ‚ ¬ Ífl ¸
ÉÊ⁄ U◊ ¥ à ¬ ¸á Ê ÿ ôÊ Ê Á Œ ∑§
Ê ∑˝§ ◊ ÷ Ë ¬ Í⁄ UÊ ∑ § ⁄ U
‹ Ÿ Ê ø ÊÁ„ U∞ – ¬ È⁄ UÊ Ã
Ÿ ‡ ÊÊ S òÊ Ê ¥ ◊ ¥ ÷ Ë
Ã Ë ‚ ⁄ ‘U- ø Ê
ÒÕ Á Œ Ÿ • Ê
‡Ê
ÊÒø ‡ Ê ÈÁ h „ UÊ ¡ ÊÃ Ë
„ÒU– • Ê
Ÿ - ¡ Ê
Ÿ  fl Ê ‹  ¬ Á ⁄ U¡ Ÿ Ê ¥-
¬Á ⁄ Ufl Ê ⁄UË ¡ Ÿ Ê ¥ ∑ § Ê ÷ Ë ß U‚ ‚ Ê ◊ Ê
Á ¡ ∑ §
’ ãäÊ Ÿ ‚ ◊ ÈÁ Q§ Á ◊ ‹ ¡ Ê Ã Ë „ ÒU– ‚ ◊ ÿ
• Ê
Ò⁄ U¬ Á ⁄ UÁ S Õ Á
à ∑ §• Ÿ È‚ Ê⁄U÷ Ë ÿ „ UË
• Ÿ È∑ ͧ ‹ ⁄ U„ Uà ʄ ÒU–
(ÿ ôÊ - ∑ §
◊ ¸∑ § Êá« ¬ ˝∑ § ⁄ Uá Ê ◊ ¥ Á Œ ÿ 
ª ÿ ◊ ãòÊ Ù ¥∑ §Ê ©¬ ÿ Ù ª ∑ §
⁄ U¥)
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 315
◊ X
‹ Êø ⁄ Uá Ê , · ≈˜U∑ §
◊¸,¬ Îâ fl Ë
¬ Í¡ Ÿ ,
ÁÃ ‹ ∑ §
, ∑ § ‹ Êfl Ê, ∑ §
‹ ‡ Ê fl ŒË ¬ ¬ Í¡ Ÿ,
ª ÈL
§ - ª Ê
ÿ òÊ Ë ∑ § Ê • Ê
flÊ„ Ÿ ∞ fl ¥
Sfl Á
S Ã fl
Ê ø Ÿ ∑ §⁄ ‘¥U-
ÿ ◊ • Êfl Ê „ Ÿ -
˙ ‚ ÈªÛ Ê È¬ ãÕ Ê ¢¬ ˝ÁŒ
‡ Ê
Û Ê˘ ∞ Á
„ U
Öÿ ÊÁÃ c◊ äÿ s Ô¡ ⁄ UÛ
Ê
˘ • Ê ÿ È—–
• ¬
Òà È◊ Îà ÿ È◊ ◊ Îà ¢◊˘ • Ê ª Ê
Œ ˜Ô
fl
ÒflS flÃÊŸ Ê ˘ • ÷ ÿ¢∑ Χ
áÊ Ê Ã
È–
˙ ÿ ◊ Êÿ Ÿ ◊ —– •ÊflÊ „Uÿ Ê Á
◊ ,
SÕ Ê ¬ ÿ ÊÁ ◊ , äÿ Ê
ÿ Ê
Á
◊ H
Á¬ à Ε Ê
fl Ê „ Ÿ -
(Á Œfl XUà • Ê à◊ Ê∑ §Ê
Áø òÊ)
˙ Á ¬ ÃÎè ÿ — S fl œ Ê Á
ÿè ÿ — S fl
œ Ê Ÿ ◊
—
Á¬ Ã Ê ◊ „ Uè ÿ — S fl œ Ê
Á
ÿ è ÿ — S
fl œ Ê Ÿ ◊—
Ô
¬ ˝Á¬ à Ê◊ „ Uè
ÿ — S fl œÊ
Á ÿ èÿ — S fl œ Ê Ÿ
◊ —
• Ê̌ 㟠Á ¬ à ⁄ UÊ
◊ Ë◊Œ ãà Á ¬ à ⁄ UÊ

à Ëà άãà Á ¬Ã ⁄U—Á ¬ Ã⁄U— ‚ Èã œ ä fl ◊ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 316
˙ Á ¬ÃÎè ÿ ÊŸ ◊ — H
‚fl¸Œ fl Ÿ ◊ S ∑ §
Ê ⁄ U— , ¬ Üø Ù
¬øÊ
⁄U/
· Ù«
‡ ÊÙ
¬ ø Ê
⁄ U¬ Í¡ Ÿ êÊ
˜, S flÁS Ã fl
Ê
ø Ÿ
ê Ê
˜∑ §
’Ê Œ ‚Ê◊ ÍÁ„U∑ § ª Ê ÿ
òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑
§Ê¬Ê
∆ U
(
v w ÿÊ w y ’ Ê ⁄U) ∑
§⁄‘¥U–
¬
˝Ê Õ ¸ŸÊ
◊ X
U‹ ◊ Á㌠⁄ Uπ Ù ‹Ù
◊ X
U‹ ◊ Á㌠⁄ Uπ Ù ‹Ù Œ ÿ Ê◊ ÿ–
¡ Ë
fl Ÿ ’ Ë Ã Ê ’« ∏ flª ‚ ,
m Ê
⁄
Uπ « ∏Ê Á
‡ ʇ Ê
È÷ Ù
‹ Ù –
Á
◊ ≈ UÊ • °œ ⁄
UÊ íÿ Ù Áà ¬ ˝∑ §Ê
Á‡ ÊÃ,
Á
‡ Ê
‡Ê È∑
§Ù ª Ù Œ ◊ ¥ ‹ ‹ Ù –
Ÿ Ê
◊ Ã
Èê „ Ê⁄UÊ ⁄ U≈ UÊÁŸ ⁄ Uã à ⁄U,
’Ê ‹ ∑§‚ Á ¬ ˝ÿ ’ Ù ‹ Ù
–
Á
Œ √
ÿ •Ê ‡ Ê‚ ’ Ê ‹ ∑ § • Êÿ Ê,
¬̋◊ •Á◊ ÿ ⁄ U‚ ÉÊ Ù
‹ Ù –
¬Á
⁄ U¡ Ÿ Ù¥m Ê ⁄ UÊ
∑ § È‹ ¬ ⁄ Uê
¬
⁄UÊ
∑‘§
• ŸÈ‚ Ê
⁄ UÁ Ë ∑§ , ¬
ª « ∏Ë ß àÿ Ê
Á
Œ ∑
§⁄‘¥U-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 317
Ã
à¬pÊ
à ˜‡
Ê
ÊÁ
ãì Ê
∆U∑
§
⁄U¬ Èc¬Ê¥¡ Á
‹
∑
§⁄
UÃ
„
ÈU∞‚÷Ë‹ Ê
ª¬Á
⁄UflÊ⁄
U¡ Ÿ Ê
¥ ∑
§
Ê

•Ê
ESà ∑§
⁄
UÃ„
ÈU∞’Ê
„
U⁄
U„UÊÃ„Ò¥–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 318

×
êÜ
à
æ
æ
ç‹Ì
ÿ „ UÁ òÊ• Êÿ Ê◊ Ë, Á òÊ ª Èá Ê
Ê à◊ ∑ § ‚ ÎÁ
C U„ ÒU–
Ÿ̌ Ê òÊw | „ Ò¥– ß Uã „ ¥U Ã ËŸ ‚ ◊ Ê Ÿ fl ª ÊZ ◊ ¥
’ Ê°≈¥,à Ê

(
v ) v -~
(
w ) vÆ - v }
(
x ) v~ - w |
ÿ „ U fl ª ¸’ Ÿ Ã „ Ò¥U– ß UŸ Ã ËŸ Ê ¥ fl ª Ê Z ∑ § Ë
‚ Á ãäÊ fl
Ê ‹  Ÿ̌ ÊòÊ Ê ¥ ∑ § Ê◊ Í‹ ‚ ¥ô Ê ∑§ Ÿ̌ Ê òÊ
◊ Ê Ÿ ʪ ÿ Ê „ÒU– fl „ Ò¥U w | fl Ê
°⁄ ‘Ufl
Ã Ë ∞ fl ¥
¬ ˝â Ê ◊ • Á
‡ fl Ÿ Ë ~ fl Ê°‡ ‹ · Ê ∞ fl ¥v Æ fl Ê °
◊ ÉÊ Ê ÃÕ Ê v } fl Ê°í ÿ D UÊ ∞ fl ¥v ~ fl Ê
° ◊ Í‹ –
ÿ „ UÃ Ë
Ÿ Ÿ̌ Ê òÊ ÿ ÈÇ ◊ ∞ ‚ „ Ò¥U, ¡ „ UÊ °Œ Ê 
‚ ¥‹ ÇŸ Ÿ̌ Ê òÊ • ‹ ª - • ‹ ª ⁄ UÊ Á
‡ Êÿ Ê ¥ ◊ ¥
„Ò¥; Á ∑§ãà ÈÁ ∑ §
‚ Ë ∑ § Ê ∑ §
Êß ¸U ø ⁄ Uá Ê Œ Í‚ ⁄ UË
⁄
UÊ Á‡ Ê ◊ ¥ Ÿ „ UË¥ ¡ Ê Ã Ê– ß U‚Á ‹ ∞ ß Uã „ ¥U
Ÿ̌ Ê òÊ ø ∑ ˝§ ∑ § “
◊ Í‹ ”• Õ Ê ¸Ã ˜¬ ˝ä Ê Ê Ÿ
Ÿ̌ Ê òÊ◊ ÊŸ Ê ª ÿ Ê „ ÒU– ∞ ‚ ◊ „Uû fl ¬ Íá Ê ¸
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 319
Ÿ̌ Ê òÊ Ê ¥ ∑ § Ê • ‡ Ê È÷ ◊ ÊŸ Ÿ ∑ §Ë ¬ ⁄ Uê ¬ ⁄ UÊ Ÿ
¡ ÊŸ ∑ § „ UÊ °‚ ø ‹ ¬ « ∏Ë ? fl S à Èà — à âÿ ÿ „ U
„
ÒU Á ∑ §Ÿ̌ ÊòÊ Ê ¥ ∑ § Ê‚ ê ’ ã ä Ê◊ Ê Ÿ fl Ë
¬˝fl ÎÁûÊ ÿ Ê ¥ ‚ „ Ò– Ÿ̌ Ê òÊ ø ∑ ˝§ ∑ § Ã Ë Ÿ ◊ Í‹
Á
’ ㌠ȕ Ê ¥ ¬ ⁄ UÁ S Õ Ã Ÿ̌ Ê
òÊ Ê ¥ ◊ ¥ ◊ ÊŸ fl ∑ § Ë
“
◊ Í‹ ” fl ÎÁ ûÊ ÿ Ê ¥ ∑ §Ê à Ë
fl ˝Ã Ê ‚ © U¿ UÊ ‹ Ÿ 
∑§ Ë Á ø ‡ Ê · Ê̌ ◊ Ã Ê „ ÒU– ◊ Í‹ fl ÎÁ ûÊ ÿ Ê ¥ ◊ ¥
‡
Ê È÷ - • ‡ Ê È÷ Œ ÊŸ Ê¥ „ UË ¬˝∑ § Ê ⁄ U∑ § Ë fl ÎÁûÊ ÿ Ê
¥
„
UÊ Ã Ë „ Ò¥U– • Sà È, Á fl ø Ê ⁄∑ § Ê ¥ Ÿ ‚ Ê ø Ê Á∑ §
„
UË Ÿ fl ÎÁ ûÊ ÿ Ê°Á fl ∑ § Ê‚ ¬ Ê∑ § ⁄ U¬ ⁄ ‘U‡ ÊÊ Ÿ Ë ∑ § Ê
∑§ Ê ⁄ Uá Ê ÷ Ë ’ Ÿ ‚ ∑ §Ã Ë „ Ò¥U– © Uã „ ¥U Á Ÿ ⁄ US Ã
∑§ ⁄ UŸ  fl Ê ‹ , ∑ ȧ ¿ U© U¬ ø Ê⁄ U¬ „ U‹ „ UË Á ∑ § ∞
¡ Ê∞ ° Ã Ê  • ë¿ UÊ„ ÒU– ß U‚ Á
‹ ∞ „ UË Ÿ ,
¬Ê ‡ Ê Á fl ∑ §‚ ¥S ∑ §Ê⁄ UÊ¥ ∑ §
Ê Á Ÿ ⁄ US Ã ∑ § ⁄ UŸ 
fl
Ê ‹ , üÊ D U‚ ¥S ∑ § Ê⁄ Ê ¥ ∑ § Ê  © U÷ Ê⁄ UŸ  ◊ ¥
‚ „ Uÿ Ê ª ∑ § ⁄ U‚ ∑ § Ÿ  fl Ê ‹  ∑ ȧ ¿ U¡ ¬ -
ÿ ôÊ Ê Á Œ © U¬ ø Ê⁄ UÁ ∑ §∞ ¡ Êÿ ¥ Ã Ê • ë¿ UÊ „ ÒU–
Á
¡ Ÿ ÉÊ ⁄ UÊ ¥ ◊ ¥ ª Ê ÿ òÊ Ë © U¬ Ê ‚ Ÿ Ê , ÿ ôÊ ,
’ Á ‹ fl Ò‡ fl • ÊÁ Œ ‚ È‚ ¥S ∑§ Ê ⁄ U¡ Ÿ ∑ § ∑ ˝§◊
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 320
‚ „ U¡ „ UË „ UÊ
à ⁄ U„ Uà „ Ò¥U, fl „ UÊ °◊ Í‹ ‡ Ê Ê ÁãÃ
∑ §Á Ÿ Á ◊ û Ê• ‹ ª ‚  ∑ ȧ ¿ U ∑ § ⁄ UŸ Ê
• Ê fl ‡ ÿ ∑ § Ÿ „ UË ¥– Á ¡ Ÿ ¬ Á ⁄U¡ Ÿ Ê¥ ◊ ¥ ∞ ‚ 
∑ ȧ ¿ UÁ Ÿ ÿ Á ◊ à ∑ ˝§
◊ Ÿ „ UË ¥„ Ò¥U, © UŸ ◊ ¥ ◊ Í‹
‡
Ê Ê Áãà ∑ §Ÿ Ê ◊ ¬ ⁄U∑ § È¿ U© U¬ ø Ê⁄ UÊ ¥ ∑ § Ë
‹ ∑ § Ë ⁄ U¬ Ë ≈ UŸ ◊ Ê òÊ ‚ ¡ Ê Ã ∑ § ∑ §
Ë flÎÁ ûÊ ÿ Ê
¥
¬ ⁄ U∑ ȧ¿ © UÀ ‹ π Ÿ Ë ÿ ¬ ˝÷ Ê
fl ¬ « ∏ÃÊ Ÿ „ UË¥
„
ÒU– ß U‚ Ë Á ‹ ∞ ‡ Ê ÊS òÊ ◊ Ã „ ÒU Á ∑ § Á ¡ Ÿ
¬ Á ⁄ Ufl Ê ⁄ UÊ ¥ ◊ ¥ ´ § Á c Ê U¬ ˝á ÊË Ã ø ø ʸ∞ °Á Ÿ ÿ Á ◊ Ã
M § ¬ ‚ „ UÊ Ã Ë „ UÊ¥, © UŸ ◊ ¥ ◊ Í‹ ‡ ÊÊ Á
ãà ∑ § Ë
• Ê fl ‡ ÿ ∑ § Ã Ê Ÿ „ UË ¥ ¬ «
∏à ˖ ◊ ÊŸ fl Ê Á ø Ã
ª Èá Ê Ê ¥ ∑ § Áfl ∑ §Ê ‚ ∑ § Á
‹ ∞ Á
¡ Ÿ ¬ Á⁄ Ufl Ê ⁄ UÊ
¥
◊ ¥ ÿ Ê ¡ Ÿ Ê ’ h U¬ ˝ÿ Ê ‚ „ UÊ Ã „ UÊ ¥, fl „UÊ °◊ Í‹
ÿ ÈÄ Ã ¡ Ê Ã ∑ § Á fl ‡ Ê · ‚ ÊÒ÷ Ê
Çÿ ∑ §∑ § Ê ⁄ Uá Ê
’ Ÿ Ã „ Ò¥U–
Ÿ Ê ≈ U-
◊ Í‹ ∑ § Ë ‡ Ê ÊÁãà ∑ § Á‹ ∞ ‚ ÈÁ fl äÊ ÊŸ È‚ Ê ⁄ U
¡ ã◊ ∑ § v v fl ¥ ÿ Ê w | fl ¥ ÁŒ Ÿ L §
º ˝Ê ø ¸Ÿ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 321
Á
‡ Ê fl ÊÁ
÷ cÊ ∑ § fl ◊ „ UÊ ◊ Îà ÿ ÈÜ ¡ ÿ ∑ §Ë ÁflÁ äÊ
‚ Á„ Uà ¡ ¬ fl ª Ê ÿ òÊ Ë ◊ „ UÊ◊ ãòÊ ∑ §
Ê ¡ ¬ ,
„
Ufl Ÿ ∑ §⁄ UÊ Ÿ ‚ • ÷ ÈÄ Ã ◊ Í‹ ‡ Ê
ÊÁ ãà „ UÊ
Ã Ë
„
Ò– ª Ê
ÿ òÊ Ë ◊ „ UÊ ◊ ãòÊ ∑ § w | ,ÆÆ Æ ◊ ãòÊ
¡ ¬ fl ◊ „ UÊ ◊ Îà ÿ ÈÜ ¡ ÿ ◊ ãòÊ ∑ § vv Æ Æ
◊ ãòÊ ¡ ¬ ∑ § ⁄
UŸ Ê • Á Ÿ fl Ê ÿ ¸„ ÒU–
ª á« U◊ Í‹ ∑ § Ÿ̌ Ê òÊ fl © UŸ ∑ § Ê » ‹
◊ Í‹ flÊ
‚ - ◊ ŸÈc ÿ ∑ § Ë ÿ Ê
ÁŸ ¬ Ê
∆U‡ ÊÊ‹ Ê ∑ §
¿ UÊò Ê¡ Ò‚ Ê„ ÒU– ø ⁄ UÊø ⁄
U ¡ ª Ã ˜
¬Ê ∆ K ¬ ÈS à ∑ §„ ÒU– Ÿ Ê
Ÿ Ê ÿ ÊÁ
Ÿ ÿ Ê° ß U‚
¬Ê ∆ K ¬ ÈS à ∑ § ∑ § Ÿ Ê Ÿ Ê • äÿ Ê
ÿ • Õ fl Ê
¬Ê ∆ K ∑˝§ ◊ „ ÒU,Á ¡ ã„ ¥ ¡ Ë fl M §
¬ Ë ¿ UÊ òÊ ÿ Õ Ê
ÿ ÊÁŸ ¬ …∏UÃ Ê, ¬ ⁄ UË Ê̌ Ê (
ß Uêà „ UÊŸ) ∑ §Á‹ ÿ 
◊ Ê Ÿ fl ÿ Ê Á Ÿ ◊ ¥ ¬ ˝fl ‡
Ê ¬ Ê Ã Ê „ ÒU– ◊ ÊŸ fl
ÿ ÊÁŸ ¬ Í⁄ U∑ § ¬ ⁄ UË Ê̌ Ê ∑ §Ê̌ áÊ „ Ò¥– Á¡ ‚
¬˝∑ § Ê⁄U¬ ⁄ UË Ê̌
Ê S Õ ‹ ¬ ⁄ U¬ ⁄
UË Ê̌
∑ §„ UË
¬˝‡ Ÿ ¬òÊ Ã Õ Ê © Uû Ê ⁄ U¬ ÈÁ S à ∑ § Ê¿ UÊ
òÊ ∑ § Ê
¬˝Œ Ê Ÿ ∑ §⁄ UÃ Ê „ ÒU, © U‚ Ë ¬ ˝∑ § Ê⁄ U• Êà◊ Ê M §¬ Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 322
¬ ⁄ UË Ê̌ ∑ § ÷ Ë ¬ Á ⁄ UÁ S âÊ Á à ÿ Ê¥ ∑ § Ê ¬ ˝‡ Ÿ ¬ òÊ
Ã Õ Ê¡ Ë fl Ÿ © Uû Ê ⁄ U¬ ÈÁ S à ∑ § ÊS fl ¥ÿ
¡ Ë
fl M § ¬ Ë ¿ UÊ
òÊ ∑ § Ê  ¬ ˝Œ ÊŸ ∑ § ⁄ UÃ Ê „ Ò–
◊ Ÿ Èc ÿ ∑ § Ë ÿÊÁŸ ¬ ⁄ UË Ê̌Ê ∑ §Ê̌ áÊ „ Ò¥U–
¬ ⁄ UË Ê̌ Ê ∑ § Ê ‚ ◊ ÿ ¡ ã◊ ‚ ◊ Îà ÿ Ȭ ÿ ¸ã Ã
„
ÒU– Á ¡ ‚ ¬ ˝∑ §Ê
⁄ U¬ ⁄ UË Ê̌
Ê » ‹ Ã Ë Ÿ ¬˝∑ § Ê ⁄ U
∑ § Ê „ UÊÃ Ê „ ÒU, ÿâÊ Ê © Uû Ê Ë áÊ ¸ ( ¬ Ê ‚ ) „UÊ Ÿ Ê ,
• Ÿ Èû Ê Ë áÊ ¸„ UÊŸ Ê • Õ fl Ê ∑ ȧ¿ UÕ Ê«∏Ë ∑ § ◊ Ë
∑ § ∑ § Ê⁄ Uá Ê © U‚ Õ Ê « ∏ ‚ ◊ ÿ © U¬ ⁄ UÊãà ¬ ÈŸ —
¬ ⁄ UË Ê̌ Ê ◊ ¥ Á » § ⁄U‚ ¬ ⁄ UË Ê̌ Ê ◊ ¥ • Ê Ÿ Ê – ß U‚
¡ Ë
fl Ÿ ¬ ⁄ UË Ê̌Ê◊ ¥ ÷ Ë ¡ Ë fl M § ¬ Ë ¿ UÊ òÊ ∑ § Ê

ß Uã „ UË ¥ • fl S Õ Ê• Ê ¥ ‚  „ UÊ
∑ § ⁄ Uª È¡ ⁄ UŸ Ê
¬ « ∏ª Ê – © Uû Ê Ë áÊ ¸„ UÊ Ÿ ¬ ⁄ U• Ÿ ãà ∑ §Ë ⁄ UÊ „ U
„
ÒU– © U‚ • ª ‹ Ë ∑ § Ê̌Ê ◊ ¥ ¬ ˝fl ‡ Ê Á◊ ‹ ª Ê ,
ÿ ÁŒ © Uû Ê Ë áÊ ¸Ÿ „ UË
¥„ UÊ ¬ Êÿ Ê • Ê Ò⁄ U» §‹ „ UÊ

ª ÿ ÊÃ Ê
 © U‚  ¬ ÈŸ —‚ Ê⁄ Uʬ Ê∆ K ∑ ˝§ ◊
ŒÈ„ U⁄ UÊ Ÿ  ∑  Á ‹ ÿ  ÿ Õ Ê ÿ ÊÁ Ÿ ÿ Ê¥ ‚ 
ª È¡ ⁄ UŸ Ê „ UÊ ª Ê
– ß U‚ ∑ § © U¬ ⁄ UÊ ãà „ UË ¬ ÈŸ —
¬ ⁄ UË Ê̌ Ê ∑ § Á ‹ ÿ ◊ Ê Ÿ fl ÿ Ê Á Ÿ ◊ ¥ ¬ ˝fl ‡ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 323
Á◊ ‹ ª Ê – • À ¬ òÊ ÈÁ ≈ Uÿ Ê ¥ ∑ § Ë • fl S Õ Ê ◊ ¥
©U‚  ‹ ª ÷ ª ∑ § Áà ¬ ÿ ÿ Ê Á Ÿ ÿ Ê¥ ∑ §
©U¬ ⁄ UÊãà „ UË ¬ ÈŸ — ¬ ⁄ UË Ê̌ Ê „ Uà È◊ Ÿ Èc ÿ ∑ § Ë
ÿ Ê
ÁŸ ¬ ˝Œ Ê
Ÿ ∑ § Ë ¡ Ê ÿ ª Ë –
ß U‚ ËÁ‹ ÿ ¡ ’ ÷ Ë ÉÊ ⁄ U◊ ¥ Á ‡ Ê ‡ Ê È∑ § Ê
¡ ã◊ „ UÊÃÊ „ ÒU, ÉÊ ⁄ U◊ ¥ ‚ Íà ∑ § ( ¿ ÍUà ) ∑ § Ê
flÊ ‚ „ UÊ Ã Ê „ ÒU– ◊ Á ㌠⁄ U, ¬ Í¡ Ê • ÊÁ Œ ’ ãŒ
∑ § ⁄ UÁ Œ ÿ ¡ Ê Ã „ Ò¥, ’ ⁄ U„ UÊ ◊ Ÿ Êÿ Ê ¡ ÊÃ Ê „ ÒU
ß U‚ ∑ §Ê ¬ÎD U⁄ U„ US ÿ ÿ „ UË „ ÒU Á ∑ § ¡ ã◊ Ÿ 
flÊ ‹ Ê Á ‡ Ê
‡ ÊÈ„ U◊ Ê ⁄ UÊ „ UË ¬ Ífl ¸¡ „ ÒU • À ¬
òÊ ÈÁ
≈ Uÿ Ê ¥ ‚ ⁄ U„ Uª ÿ Ê Õ Ê , Á » § ⁄U• ¬ Ÿ ÉÊ ⁄ U
‹ ÊÒ≈ U• Ê ÿ Ê– ’ ⁄ U„ UÊ ¬ Í¡ Ÿ ◊ ¥¬ ˝Ê ÿ Áp Ã
¬ Í¡ Ÿ ÷ Ë∑ §⁄ Uà „ ÒU © U‚ Ë ◊ ¥ ◊ Í‹ ‡ Ê ÊÁ
ãÃ
Áfl Á äÊ ÷ Ë ¬Í⁄ UË ∑ § ⁄ ‹ à „ Ò¥U– ÿ l Á ¬ ◊ Í‹ ∑ § Ê
flÊ ‚ - ◊ Ê ÉÊ, • Ê c Ê Ê … ∏, • Ê Á E Ÿ , • ÊÒ⁄ U
÷ ʺ ˝¬ Œ ◊ Ê „ U- • Ê ∑ § ʇ Ê ◊ ¥, ∑ §Ê
Á à ¸∑ §, øÒà ,
üÊ Êfl á Ê• Ê
Ò⁄ U ¬ ÊÒc Ê◊ Ê „ U- ¬ Îâ fl Ë◊ ¥,
» § Ê À ª ÈŸ , íÿ D , ◊ Ê ª ¸‡ Ê Ë c Ê ¸• Ê Ò⁄ U fl Ò‡ ÊÊπ
◊ Ê„ U- ¬ Ê Ã Ê‹ ◊ ¥ „ UÊÃ Ê „ ÒU– “ ÷ ÍË  fl à ¸◊ ÊŸ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 324
à Èô Êÿ ÊŒ Ê · Ê˘ ãÿ Õ Ê Ÿ Á „ U–” • Õ Ê¸Ã˜¡ ’
¬Îâ fl Ë ◊ ¥ ◊ Í‹ ∑ §
Ê flÊ ‚ „ UÊ Ã ÷ Ë ◊ Í‹ ¬ Í¡ Ÿ
∑
§ Ê ∑ ˝§◊ ∑ § ⁄ UŸ Ê ø ÊÁ„ Uÿ • ãÿ Õ Ê ‚ Ê ◊ Ê
ãÿ
ÿ ôÊ ÊÁ Œ ‚ ÷ Ë ’ Ê ⁄U„ U( ’ ⁄ U„ UÊ ) ¬ Í¡ Ÿ ∑ §Ê
∑
˝§ ◊ ¬ Í⁄UÊ ∑ § ⁄ U‹ Ÿ Ê ø ÊÁ „ Uÿ –
¬ ˝Ê⁄ UÁ
ê ÷ ∑ § ∑ §
◊ ¸∑ § Ê á« U◊ ¥ª ‹ Ê
ø ⁄Uá Ê
‚ ⁄ U Ê̌ ÊÁ fl äÊ ÊŸ à ∑ § ¬ Íá Ê ¸∑ § ⁄ ‘¥U– à ଠp Ê Ã˜
‚ ¥∑ §
À ¬ ∑ § ⁄ ‘¥U–
H ‚ V À ¬ H
˙ Áfl cáÊ ÈÁ fl ¸cáÊ ÈÁ
fl ¸cáÊ È— üÊ Ë ◊ Œ ˜Ô÷ ª fl à Ê
◊ „ UÊ
¬ ÈL § · S ÿ Á flc áÊ Ê ⁄ UÊ ôÊ ÿ Ê
¬˝fl à ¸◊ ÊãÊ S ÿ • l üÊ Ë’ ˝r Ê
Ôá Ê Ê 
Á
m Ã Ë ÿ ¬ ⁄ UÊ œ ̧ ü Ê Ë E à fl Ê ⁄ UÊ „ U∑ § À¬ 
fl
Òfl S fl à ◊ ã fl ãà ⁄ U ÷ Í‹ Ê ̧∑ §
¡ ê ’ Ím ˬ ÷ Ê ⁄ Uà fl · ̧ ÷ ⁄ Uà π á« U
• Êÿ Ê ¸fl ûÊ Ò̧∑ §Œ ‡ Ê Êãà ª ¸Ã . . . . . ... . . Ê̌ò Ê .
.
. .
.. ..
.
.
◊ Ê
‚ ÊŸ Ê ¢◊ Ê ‚ Ê û Ê ◊ ◊ Ê ‚ . ... . .
.. . .
◊ Ê ‚ . . .. . . . . . .¬ Ê̌
. ..
. . . .. . . Á Ã Õ Ê Ò.
.. . . .. .
.
. fl Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 325
‚ ⁄ U . ..... .. . . ª Ê ò Ê Ê à ¬ Û Ê —.
.... . .. . .
Ÿ Ê◊ Ê˘ „ ¢U ‚ ଠ˝fl ÎÁ ûÊ - ‚ ¢fl
h ¸Ÿ Êÿ ,
Œ
Èc ¬ ˝fl ÎÁ
ûÊ - © Uã ◊ Í‹ Ÿ Ê ÿ , ‹ Ê
∑ §∑ § À ÿ Ê
áÊ Ê ÿ ,
• Êà◊ ∑ §
À ÿ Ê áÊ Ê ÿ , fl Ê Ã Ê
fl⁄ Uá Ê -
¬Á ⁄ Uc ∑§Ê ⁄ UÊ ÿ , © Uî fl ‹ ÷ Á fl
c ÿ ∑ §Ê ◊ Ÿ ʬ Íà ¸ÿ
ø ¬ ˝’ ‹ ¬ ÈL § · Ê Õ Z∑ § Á ⁄ Uc ÿ, • S ◊ Ò
¬˝ÿ Ê ¡ Ÿ Ê ÿ ø ∑ § ‹ ‡ Ê
Ê ÁŒ • Ê flÊ Á „ Uà Œ fl
à Ê-
¬Í¡ Ÿ ¬ Ífl¸∑ § ◊ ˜Ô ª á« UÊ ãà Ÿ̌ ÊòÊ ¡ Á Ÿ Ã
Œ
Ê · Ê ¬‚ ◊ Ê Ÿ Ê Õ Zª á« UŒ Ê
· ◊ Í‹ ‡Ê Ê
ÁãÃ
∑
§ ◊ ¸‚ ê ¬ Ê Œ Ÿ ÊÕ Z‚ V ÔUÀ ¬ ¥• „ ¢U ∑ §Á ⁄
Uc ÿ –
¬ Üø ∑ § ‹ ‡ Ê Ê¥ ◊ ¥ ¬ Üø º ˝√ ÿ Ê ¥ ∑ §‚ Á „ UÃ
¬Í¡ Ÿ ∑ §
⁄ ‘¥U–
◊ äÿ ∑ § ‹ ‡ Ê -
˙ ◊ „ UË l Ê Ò— ¬ ÎÁ
Õ fl Ë ø Ÿ̆ ß ◊ ¢ÿ ôÊ ¢
Á
◊ Á ◊ Ê̌Ã Ê ◊ ˜Ô– Á ¬ ¬ ÎÃ Ê
¢Ÿ Ê÷ Á⁄ U◊ Á ÷ — –
- } . x w ,
v x .x w
¬Ífl
¸-
˙ à fl ¢Ÿ Ê ˘ • ª A fl L § áÊ S ÿ Áfl m Ê Ÿ˜Ô
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 326
 Œ fl S ÿ „ U« UÊ• fl ÿ ÊÁ ‚ ‚ Ë D ÔUÊ — – ÿ Á ¡ D ÔUÊ
fl Á q ÔUà ◊ — ‡ Ê Ê ‡ ÊÈø Ê Ÿ ÊÁ fl E Ê m · Êú Á ‚ ¬ ˝
◊ È◊ ÈÇ ä ÿ S ◊ à ˜Ô– - w v . x
Œ Á Ê̌ áÊ -
˙ ‚ à fl ¥Ÿ Ê • ª Afl ◊ Ê÷ fl Êà Ë
Ÿ Á Œ D ÔUÊ• S ÿ Ê
˘ © U· ‚ Ê√ÿ Èc≈ UÔÊ Ò–
• fl ÿ̌ fl Ÿ Ê  fl L § áÊ ú ⁄ U⁄UÊáÊ Ê 
fl Ë Á„ U◊ Ϋ UË∑ § ú ‚ È„ Ufl
Ê Ÿ̆ ∞ Á œ –- w v .y
© Uû Ê ⁄ U-
˙ ß ◊ ¥◊  fl L § áÊ üÊÈœ Ë „Ufl ◊ l Ê ø ◊ Ϋ Uÿ –
à fl Ê◊ fl S ÿ È⁄ UÊ ø ∑ § – - w v .v
¬ Á p ◊ -
˙ ÿ Ê fl Ê
¢∑ § ‡ Ê Ê ◊ œ È◊ àÿ Á E Ÿ Ê
‚ ÍŸÎà Êfl Ã Ë – à ÿ Ê ÿ ôÊ ¢Á◊ Á ◊ Ê̌
à ◊ ˜Ô–
© U¬ ÿ Ê ◊ ª ΄ UË Ã Ê S ÿ ÁE è ÿ Ê¢ à fl Ò· à 
ÿ Ê Á
Ÿ ◊ ʸä fl Ëè ÿ Ê¢ à fl Ê– - | .v v
Ÿ ◊ S ∑ § Ê ⁄ U- Œ Ê ŸÊ ¥ „ UÊÕ ¡ Ê
«
∏∑ §
⁄ U
Ÿ ◊ Ÿ - fl ㌠Ÿ ∑ § ⁄ ‘¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 327
˙ Ÿ ◊ S à ‚ È⁄ UŸ Ê
Õ Ê ÿ ,
Ÿ ◊ S à Èè ÿ ¢‡ Êø Ë ¬ à –
ª ΄ UÊ áÊ ¢F Ê Ÿ ¢◊ ÿ Ê Œ ûÊ ¢,
ª á« UŒ Ê· ¥¬ ˝‡ Ê
Ê ãà ÿ H
· Ê « U‡ Ê ◊ Ê
à Î∑ §Ê ¬ Í¡ Ÿ -
ª Ê Ò⁄ UË ¬ k Ê ‡ Ê
ø Ë ◊ œ Ê ,
‚ Ê Áfl òÊ Ë Á fl ¡ ÿ Ê ¡ ÿ Ê –
Œ
fl ‚ Ÿ Ê S fl œ Ê S fl Ê „ UÊ ,
◊ Ê Ã ⁄ UÊ ‹ Ê ∑ §◊ Êà ⁄ U— H
œ ÎÁ à — ¬ ÈÁC ÔUS Ã Õ Ê Ã ÈÁ C ÔU—,
• Ê à◊ Ÿ — ∑ ȧ
‹ Œ fl Ã Ê –
ª áÊ ‡ Ê Ÿ Ê
Á œ ∑ §Ê s Ôà Ê,
fl
Îh Ê Ò¬ ÍÖ ÿ Ê p · Ê
« U‡ Ê H
˙ · Ê « U‡ Ê ◊ Êà Î∑ §
Ê è ÿ ÊŸ
◊—
–
•
Ê.
S
ÕÊ.
,
¬Í.
fl
Ê S à Ȭ Í¡ Ÿ -
• Ÿ ãà ¢¬ Èá « U⁄UË∑ §Ê Ê̌ ¢,
»§ áÊ Ë‡ Ê Ã Á fl ÷ ÍÁ· à ◊ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 328
Á
fl l ÈŒ ˜Ô’ 㜠Í∑ § ‚ Ê ∑ § Ê ⁄ ¢U,
∑
ͧ ◊ Ê ¸M § … ¢U¬ ˝¬ Í¡ ÿ à ˜ÔH
Ÿ Ê ª ¬ ÎD Ô¢U‚ ◊ Ê M §
… ¢U,
‡
Ê Í‹ „ US à ¢◊ „ UÊ’ ‹ ◊ ˜Ô ˜Ô–
¬Ê Ã Ê ‹ Ÿ Ê ÿ ∑ § ◊ ˜Ô Œ fl ¢,
fl
Ê S à Ȍ fl ¢Ÿ ◊ Êê ÿ „ U◊ ˜ÔH
˙ fl Ê S à Ȭ ÈL§ · Ê
ÿ Ÿ ◊ —–
• Ê fl Ê „ Uÿ Ê Á◊ , S Õ Ê ¬ ÿ ÊÁ◊,äÿÊÿ ÊÁ
◊H
Ÿ Ê ª ¬ Í¡ Ÿ ◊ ˜-
˙ Ÿ ◊ Ê S̆ à Ȃ ¬ ̧è ÿ Êÿ∑§
ø
¬Îâ fl Ë ◊ Ÿ È– ÿ • ãà Á ⁄ U Ê̌
ÿÁŒ
Áfl Ã
è
ÿ—
‚ ¬ ̧è ÿ Ê Ÿ ◊ — – fl Ê ‚ ÈÄ ÿ ÊÁ
Œ •CÔU∑
ȧ
‹
Ÿ Ê ª è ÿ ÊŸ ◊ —H • Ê fl Ê„ UÿÊ
Á◊,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ Ê Á ◊ H
ø ÊÒ¥‚ ∆ Uÿ Ê Áª Ÿ Ë ¬ Í¡ Ÿ ◊ ˜-
Á
Œ √ ÿ ∑ ȧ á« U‹ ‚ ¢∑§ Ê ‡ Ê Ê ,
Á
Œ √ ÿ Ö fl Ê‹ Ê Á òÊ ‹ Ê ø Ÿ Ê–
◊ ÍÁ à ¸◊ Ã Ë s Ô◊ Íà ʸø ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 329
© Uª ˝Ê ø Òfl Ê ª ˝M § Á ¬ áÊ ËH
• Ÿ ∑ § ÷ Ê fl Ê‚ ¢ÿ ÈQ § Ê ,
‚ ¢‚ Ê ⁄ UÊ áÊ ¸fl à ÊÁ ⁄ Uá Ê Ë –
ÿ ôÊ ∑ ȧ fl ¸ã à ÈÁ Ÿ Á fl ¸É Ê A¢,
üÊ ÿ Ê ÿ ë¿ Uã à È◊ Ê Ã ⁄ U—
H
ÁŒ √ ÿ ÿ Ê ª Ë ◊ „ UÊ ÿ Ê ª Ë
,
Á‚ h ÿ Ê ª Ë ª áÊ E ⁄ UË –
¬ ̋Ã Ê ‡ Ê Ë « UÊ Á ∑ § Ÿ Ë ∑ § Ê ‹Ë,
∑ § Ê ‹ ⁄ UÊ òÊ Ë ÁŸ ‡ ÊÊ ø ⁄ UËH
„ ÈUV ÔUÊ ⁄ UË Á ‚ h fl Ã Ê ‹ Ë ,
π ¬ ¸⁄ UË ÷ Íà ª Ê Á ◊ Ÿ Ë –
™ § ä fl ¸∑ §‡ Ê Ë Áfl M § ¬ Ê Ê̌
Ë,
‡Ê Èc ∑ § Ê X ÔUË äÊ Êãÿ ÷ Ê ¡ ŸË
H
» ͧ à∑ §Ê ⁄ UË fl Ë⁄ U÷ º ˝Ê Ê̌ Ë,
œ Í◊ ˝Ê Ê̌ Ë ∑ § ‹ „ UÁ¬ ˝ÿ Ê –
⁄UQ § Ê ø ÉÊ Ê ⁄U⁄ UQ § Ê Ê̌Ë ,
Áfl M § ¬ Ê Ê̌ Ë ÷ ÿ V ÔU⁄ UË H
ø Ê ÒÁ
⁄ U∑ § Ê ◊ ÊÁ⁄ U∑ § Ê ø á« UË
,
fl Ê ⁄ UÊ „ UË ◊ Èá « Uœ ÊÁ ⁄ Uá Ê Ë–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 330
÷ Ò⁄ Ufl ø Á ∑ ˝§
áÊ Ë∑ ˝§ Êœ Ê
,
Œ È◊ Ȩ̀π Ë ¬ ̋à fl Ê
Á‚ Ÿ ËH
∑§ Ê‹ Ê Ê̌
Ë ◊ Ê Á
„UŸ Ë ø∑ ˝§
Ë ,
∑§ V ÔUÊ ‹ Ë ÷ Èfl Ÿ E ⁄ UË –
∑ȧ á« U‹ Ê Ã Ê‹ ∑ § Ê Ò◊ Ê
⁄UË
,
ÿ ◊ ÍŒ ÍÃ Ë ∑ §⁄ UÊÁ
‹ Ÿ Ë H
∑§ ÊÒÁ ‡ Ê ∑ §Ë ÿ Á Ê̌
áÊ Ë ÿ̌ ÊË ,
∑§ ÊÒ◊ Ê ⁄ UË ÿ ãòÊ fl ÊÁ „ UŸË–
Œ ÈÉ Ê ¸≈ U Á fl ∑ §≈ U É Ê Ê ⁄ U,
∑§ ¬ Ê ‹ Á fl · ‹ Y Ÿ H
ø Ã Èc · Á C ÔU ‚ ◊ ÊÅ ÿ Ê ÃÊ,
ÿ ÊÁ ª ãÿ Ê Á „ U fl⁄ U¬ ˝Œ Ê—–
òÊ Ò‹ Ê Ä ÿ ¬ ÍÁ¡ Ã Ê Á Ÿ àÿ ¢,
Œ fl Ê ◊ ÊŸ Èc ÿ Ê Á ª Á ÷ — H v Æ
H
˙ ø Ã È—
· Á C ÔUÿ ÊÁª Ÿ Ëè ÿ Ê
Ÿ◊—
H
• Ê fl Ê „ Uÿ Ê Á◊ , S Õ Ê ¬ÿ Ê Á
◊,äÿ
Ê
ÿÊ
Á◊
H
’ ˝r Ê Ê ¬ Í¡ Ÿ ◊ ˜-
˙ ’ ˝r Ê Ô¡ ôÊ Ê
Ÿ ¢¬ ˝Õ◊ ¢¬È⁄
US
ÃÊ
Á
m
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 331
‚
Ë ◊ Ã — ‚ ÈL §
ø Ê  fl Ÿ̆
• Êfl —
–
‚
’ Èä ã ÿ Ê ˘ © U¬ ◊ Ê • Sÿ Á
fl DÔUÊ— ‚ Ãp
ÿ
ÊÁ
Ÿ ◊ ‚ Ã p Á fl fl
—
H - v x. x
˙ ’ ˝r Ê Ôá Ê Ÿ ◊ — – • Ê
flÊ „Uÿ Ê Á ◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ
◊ –
Á
fl
cáÊ È¬ Í¡ Ÿ ◊ ˜-
˙ ß Œ ¢Á fl
c áÊ ÈÁ
fl ¸ø ∑˝§
◊ ò Ê œÊ ÁŸ Œ
œ
¬
Œ ◊ ˜Ô– ‚ ◊ Í… U◊ S ÿ ¬
Ê ú ‚ È⁄U Sfl
Ê
„ UÊ
H
˙ Áfl c áÊ flŸ ◊ — – •Êfl Ê
„ Uÿ Ê Á◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ
◊ – - z. v z
Á
‡
Ê fl ¬ Í¡ Ÿ ◊ ˜-
˙ Ÿ ◊ S à L §º ˝◊ ãÿfl̆ ,© Uà ÊÃ˘
ß
· fl Ÿ ◊ — – ’ Ê „ ÈUè ÿÊ
◊ ÈÃ Ã Ÿ ◊ —
–
˙ L § º ˝Ê ÿ Ÿ ◊ — – •Ê
fl Ê „ UÿÊ Á ◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ
◊ H -v { .v
Ÿ
flª ˝„ U¬ Í¡ Ÿ ◊ ˜-
v ‚ Íÿ ¸-
˙ ¡ ¬ Ê ∑ ȧ ‚ È◊ ‚¢∑ §
Ê ‡Ê¢,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 332
 ∑
§ ʇÿ ¬ ÿ ¢◊ „ UÊ
l ÈÁÃ ◊ ˜Ô–
à ◊Ê  Á̆ ⁄ ¢U ‚ fl ¸¬ Ê ¬ ÉÊ A¥,
¬
˝á Ê
Ã Ê  Á̆ S ◊ ÁŒ flÊ∑ §⁄ U◊ ˜ÔH
˙ • ÊÁ Œ àÿ Êÿ Á
fl k „ U,
Á
Πfl
Ê ∑ § ⁄ UÊ ÿ œ Ë ◊ Á „ – U
à ÛÊ
— ‚ Íÿ ¸— ¬ ˝ø Ê
Œ ÿ Ê Ã ˜Ô–
˙ ‚ Íÿ Ê ¸ÿ Ÿ ◊ —
–
wø ãº˝-
˙ Œ Á œ ‡ Ê W ÔUà ȷ Ê
⁄ UÊ÷ ¢,
Ê̌Ë⁄
UÊ Œ Ê áÊ ¸fl ‚ ê ÷ fl ◊ ˜Ô–
Ÿ ◊Ê Á◊ ‡ ÊÁ ‡ Ê Ÿ ¢‚ Ê
◊ ¢,
‡
Ê ê÷ Ê◊ Ȩ̀∑ ȧ ≈U÷ Í· áÊ U◊ ˜ÔH
˙ • ÁòÊ ¬ Èò Ê Ê ÿ Áfl k „ U,
‚ ʪ ⁄ UÊŒ ˜Ô÷ fl Ê ÿ œ Ë ◊ Á „ U–
à ÛÊ
— ø 㺠˝— ¬ ˝ø ÊŒ ÿ Ê Ã ˜Ô–
˙ ø 㺠˝Ê ÿ Ÿ ◊ —
–
x◊ X‹ -
˙ œ ⁄ áÊ Ë ª ÷ ¸‚ ê ÷ Íà ¢,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 333
 Á
fl l Èà ∑ § ÊÁ ãà ‚ ◊ ¬˝÷ ◊ ˜ÔH
∑ȧ ◊ Ê ⁄ ¢U ‡ Ê Á Q §„ US à ¢ø ,
◊ X ‹ ¢¬ ˝á Ê ◊ Ê
ê ÿ „ U◊ ˜ÔH
˙ Á Ê̌ ÁÃ ¬ Èò ÊÊ ÿ Á
fl k „ ,
U
‹ ÊÁ
„ Uà ÊX ÔUÊ ÿ œ Ë◊ Á „ U–
Ã Û ÊÊ ÷ Ê
Ò◊ — ¬ ˝ø ÊŒ
ÿ Ê Ã ˜Ô–
˙ ÷ Ê Ò◊ Ê ÿ Ÿ ◊ —
–
x’ Èœ -
˙ Á ¬ ˝ÿ X Ô‰U ∑ §
Á ‹ ∑§ Ê
‡ ÿ Ê
◊ ¢,
M § ¬á Ê Ê ¬ ˝Á à ◊ ¢’ Èœ◊ ˜Ô–
‚ ÊÒê ÿ ¢‚ Ê Òê ÿ ª Èá ÊÊ¬ à ¢,
à ¢’ Èœ ¢¬ ˝á Ê ◊ Ê ê ÿ „ U◊ ˜ÔH
˙ ø 㺠˝¬ Èò Ê Êÿ Á fl
k „ U,
⁄
UÊ Á„ Uá Ê Ë Á¬ ˝ÿ Êÿ œ Ë◊ Á „ –U
Ã Û ÊÊ ’ Èœ — ¬ ˝ø ÊŒ ÿ Ê Ã ˜Ô–
˙ ’ Èœ Êÿ Ÿ ◊ — –
yª ÈL § -
˙ Œ fl Ê
Ÿ Ê ¢ø ´ §· ËáÊ Ê ¢,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 334
 ø ª ÈL ¢§ ∑ § Ê@ Ÿ ‚ ÁÛ Ê÷ ◊ ˜Ô–
’ ÈÁ h ÷ Íà ¢Á òÊ ‹ Ê∑ §‡ Ê
¢,
à ¢Ÿ ◊ Ê Á ◊ ’ ΄US ¬ Á à U◊ ˜ÔH
˙ • Á X ÔU⁄ Ê¡ Ê
Ã Ê ÿ Áfl k „U,
flÊ ø S ¬ à ÿ œ Ë
◊ Á „ U–
Ã Û ÊÊª ÈL § — ¬ ˝ø ÊŒ ÿ Êà ˜Ô–
˙ ’ ΄ US ¬ à ÿ Ÿ ◊ —–
z‡
Ê È∑
˝§-
˙ Á„ U◊ ∑ ȧ
㌠◊ Îá Ê Ê‹ Ê ÷ ¢,
Œ
Òà ÿ Ê Ÿ Ê ¢¬ ⁄ U◊ ¢ª ÈL §◊ ˜Ô–
‚ fl
¸‡ ÊÊ S òÊ ¬ ˝fl Q § Ê ⁄ ¢U,
÷ ʪ ¸fl ¢¬ ˝á Ê ◊ Ê
ê ÿ „ U◊ ˜ÔH
˙ ÷ Ϊ Èfl ¢‡ Ê ¡ ÊÃ Ê ÿ Áfl k „ U,
E à flÊ „ UŸ UÊ ÿ œË ◊ Á„ – U
Ã Û Ê
— ∑ § Á fl — ¬ ˝øÊ Œ ÿ Êà ˜Ô–
˙ ‡ ÊÈ∑ ˝§Ê ÿ Ÿ ◊ — –
{‡
Ê ÁŸ -
˙ Ÿ Ë ‹ Ê Ü¡ Ÿ ‚ ◊ Ê÷ Ê
‚ ¢,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 335
 ⁄
UÁ fl ¬ Èò Ê ¢ÿ ◊ Ê ª ˝¡ ◊ ˜Ô–
¿ UÊ ÿ Ê ◊ Ê ûÊ ¸á « U‚ ê ÷ Íà ¢,
à ¢Ÿ ◊ Ê Á ◊ ‡ Ê Ÿ Òp ⁄ U◊ ˜ÔH
˙ ∑ Χ c áÊ ÊX Ê ÿ Á
fl k „ U,
⁄
UÁ fl ¬ Èò Ê Ê ÿ œ Ë ◊ Á „U–
Ã Û Ê— ‡ Ê Ê ÒÁ⁄ U— ¬ ˝ø Ê
Œ ÿ Ê Ã ˜Ô–
˙ ‡ Ê Ÿ ÿ Ÿ ◊ — –
|⁄
UÊ „ÈU-
˙ • œ ¸∑ § Êÿ ¢◊ „ UÊ fl Ë ÿ Z,
ø 㺠˝ÊÁ Œ àÿ Áfl ◊ Œ ¸Ÿ ◊ ˜Ô–
Á
‚ ¢Á„ U∑ §Ê ª ÷ ¸‚ ê ÷ Íà ¢,
à ¢⁄ UÊ „ È¢U ¬ ˝á Ê ◊ Êê ÿ „ U◊ ˜ÔH
˙ Ÿ Ë ‹ fl áÊ Ê ¸ÿ Á fl k „ U,
‚ Ò¥Á„ U∑ § ÿ Ê ÿ œ Ë
◊ Á„ – U
Ã Û ÊÊ ⁄ UÊ„ ÈU— ¬ ˝ø Ê
Œ ÿ Ê Ã ˜Ô–
˙ ⁄ UÊ „ Ufl Ÿ ◊ —
–
}∑§ à È-
˙ ¬ ‹ Ê ‡ Ê ¬Èc ¬‚ V ÔUÊ ‡ Ê ¢,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 336
 Ã Ê ⁄U∑ § Ê ª ˝„ U◊ S Ã ∑ § ◊ ˜Ô–
⁄UÊ Òº¢̋ ⁄ UÊ Òº˝Êà◊ ∑ ¢§ ÉÊÊ ⁄ ¢U,
à ¢∑ § à Ȣ ¬ ˝á Ê ◊ Ê ê ÿ „ U◊ ˜ÔH
˙ • ãà fl Ê
¸Ã Ê ÿ Á
fl k „ U,
∑ § ¬ Ê à fl Ê „ UŸ UÊ ÿ œ Ë ◊ Á „ U–
Ã Û Ê— ∑ § à ȗ ¬ ˝ø Ê Œ ÿ Ê Ã ˜Ô–
˙ ∑ § à fl Ÿ ◊ — –
–
– ¬ Üø ª √ ÿ ¬ Í¡ Ÿ ∞ fl ¥
‚
fl à‚ ª Ê ¬ Í¡ Ÿ ◊ ˜Ô– –
ª
ÊŒ ÈÇ œ ¢ª Ê ◊ ÿ̌ Ê Ë ⁄ ¢,U
Œ
Á
œ ‚ Á¬ ¸— ∑ ȧ‡ Ê ÊŒ ∑ §◊ ˜Ô–
Á
ŸÁŒ ¸CÔ¢U ¬ Üø ª √ ÿ ¢,
¬
Áfl òÊ ¢◊ ÈÁ Ÿ — ¬ ÈX fl Ò—H
H
Ÿ̌ ÊòÊ ¬ Í¡ Ÿ H
¡
Ê Ã ∑ § Á ¡ ‚ Ÿ̌ Ê
òÊ ◊ ¥ ¡ ã◊ Ê„UÊ
,
©U‚
Ë
Ÿ̌Ê òÊ ∑ § ◊ ãòÊ ∑ § ‚ Ê Õ Ÿ̌
Ê
òÊ ¬
Í¡Ÿ
∑
§
⁄ ‘¥U–
v • Á‡ fl Ÿ Ë -
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 337
 ˙ ÿ Ê fl Ê ¢∑ §‡ ÊÊ◊ œ È◊ àÿ Á‡ fl
Ÿ Ê
‚ ÍŸ ÎÃ Êfl
Ã Ë –
à ÿ Ê ÿ ôÊ ¢Á ◊ Á◊ Á Ê̌ à ◊˜ÔH
˙ • Á‡ fl Ÿ Ëèÿ Ê¢Ÿ ◊ —
H -w Æ.
} Æ
w• ʇ ‹ · Ê-
˙ Ÿ ◊ Ê S̆ Ã È‚ ¬ ̧è ÿ Ê
ÿ ∑ §
ø
¬Îâ fl Ë ◊ Ÿ Èÿ ˘ãà Á⁄U Ê̌ ÿ Á ŒÁ fl
Ãèÿ—
‚ ¬ ̧è ÿ ÊŸ ◊ —– ˙ ‚ ¬ ̧è ÿ Ê
Ÿ◊ —
H
x◊ ÉÊ Ê -
˙ Á¬ à Îè ÿ —S fl
œ Ê Á
ÿ è
ÿ —
Sfl œ Ê Ÿ ◊ — Á
¬ Ã Ê
◊ „ Uè ÿ —
Sfl œ Ê Á
ÿ è ÿ —S fl
œ Ê Ÿ ◊ —Ô
¬˝Á ¬ à Ê◊ „ Uèÿ — Sflœ Ê Á
ÿ è ÿ —S
fl œÊ
Ÿ ◊ —– • Ê̌
Ÿ ˜Á¬Ã ⁄ UÊ ˘ ◊ Ë◊ Œ
ãÃ
Á¬ à ⁄ UÊ
 Ã̆ Ë Ãά ãà Á ¬ Ã⁄ U— Á¬ Ã⁄ U—
‚ Èã œ ä fl◊ ˜Ô– ˙ Á¬Ã Îè ÿ Ê Ÿ ◊—
H
yÖÿ D ÔUÊ -
˙ ‚ ¡ Ê· Ê˘ ß㺠˝‚ ª áÊ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 338
 ◊ L §
ÁŒ ˜Ô÷ — ‚ Ê ◊ ¢Á ¬ ’ flÎò Ê „ Uʇ ÊÍ⁄U
Á
fl mÊŸ ˜– ¡ Á „ U‡ Ê òÊ °Íw̆ ⁄ U¬
◊ ÎœÊ
Ÿ ÈŒ S flÊ Õ Ê÷ ÿ ¢∑ Χ áÊ ÈÁ
„ UÁfl E Ã Ê

Ÿ —–˙ ß ãº ˝Ê ÿ Ÿ ◊ — - | .x |
z ◊ Í‹-
˙ ◊ Ê Ã fl ¬ Èò Ê ¢¬ ÎÁÕ fl Ë
¬ ÈL §
·◊ Á
ÇŸ ú S fl ÿ Ê Ÿ Ê fl÷ Ê
L § π Ê
–
à ʢÁ
fl‡ flÒ- Œ ̧fl Ò´ § à ÈÁ ÷ — ‚ ¢Á fl ŒÊ Ÿ —
¬ ˝¡ Ê
¬ Á à Á fl¸‡ fl ∑§ ◊ ʸÁ fl ◊ ÈÜ ø à Ȗ
˙ Ÿ Ò´ §
à ÿ  Ÿ ◊ — H -v w . { v
{ ⁄
Ufl ÃË
-
˙ ¬Í· Ÿ ˜Ô à fl fl ˝Ã fl ÿ ¢Ÿ Á⁄ Uc
ÿ ◊
∑ § ŒÊø Ÿ – S à Ê
Ã Ê ⁄ USÃ̆ ß U„
U
S ◊ Á
‚ – ˙ ¬ ÍcáÊ Ÿ ◊ —H - xy .y v
‚ #
œÊ ãÿ ¬ Í¡ Ÿ -
˙ • Ûʬà ÛÊ S ÿ Ÿ Ê
Œ
sÔŸ
◊ Ë
fl
S ÿ ‡ Ê ÈÁ c ◊ áÊ — –
¬˝¬
˝Œ
Ê Ã Ê
⁄ ¢U Ã Ê Á⁄ U· ˘ ™ § ¡ Z
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 339
ŸÊ
œ Á
„ UÁ m ¬ Œ ø à Èc¬ Œ – -v v .} x
à ଠp Ê Ã ˜‚ ÷ Ë • Ê fl ÊÁ „ Uà Œ fl Ã Ê•Ê ¥
∑
§Ê · Ê« U‡ Ê Ê¬ ø Ê ⁄UÁ flÁ äÊ ‚ ¬ Í¡ Ÿ
¬
ÈL§ · ‚ ÍQ § ( ¬ÎD Uv } { - v ~ } ) ‚ ∑ §⁄ ‘¥U–
–
– ¬ Üø ∑ § ‹ ‡ ÊÊ ¥ ‚ Á ‚ @ Ÿ – –
¬
Üø ∑ § ‹ ‡ Ê Ê ¥ ∑ §Ê  ¬ Ê °ø ‚ ê ÷ ˝Ê ãà √ ÿ ÁQ §
(
◊ Á „U‹ Ê - ¬ ÈL §· ) ‹ ‹ ¥ Ã Õ Ê Á Ÿ ◊ A◊ ¥ò Ê∑ §
‚Ê
Õ ¡ Êà ∑ § • ÊÒ⁄ U© UŸ ∑ § ◊ Êà Ê- Á ¬ à Ê∑§ Ê
Á
‚Üø Ÿ • Á ÷ · ∑ § ∑ §⁄ ‘¥U–
˙ • Ê ¬ ÊÁ „ UD ÔUÊ ◊ ÿ Ê
÷ Èfl —
ÃÊ
Ÿ̆ ™ §¡ ̧ Œ œ Êà Ÿ – ◊ „ U⁄ Uá Ê Êÿ ø̌ Ê ‚–
˙ ÿ Ê
 fl — Á ‡ Ê fl à ◊ Ê⁄ U‚ — à S ÿ
÷Ê
¡ ÿ Ã „ UŸ —– © U‡ ÊÃ Ë Á ⁄ Ufl ◊ Ê Ã ⁄U—
–
˙ à S ◊ Ê˘ • ⁄ ¢Uª ◊ Ê ◊ fl Ê ÿ S ÿ̌ Ê ÿÊÿ
Á
¡ã fl Õ – • Ê ¬Ê ¡ Ÿ ÿ Õ Ê ø Ÿ —
–
à ଠp Ê Ã ˜ÿ ôÊ ∑ § Ê ∑ ˝§ ◊ ¬ Íá Ê ¸∑ §⁄
‘¥U–
ªÊ
ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ §Ë w y • Ê „ÈUÁà ÿ Ê ° ∞ fl ¥
◊„ UÊ
◊ Îà ÿ ÈÜ ¡ ÿ ◊ ãòÊ ‚ z • Ê „ ÈUÁ à Œ ¥,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 340
Á
Ȥ
⁄UÁ fl ‡Ê· • Ê „ ÈUÁà ÿ Ê°‚ ◊ Á ¬ ¸Ã
∑
§
⁄‘¥U–
Á
fl
‡Ê
· • Ê „ ÈUÁ Ã
Ÿ̌ÊòÊ ◊ ãòÊ Ê„ ÈUÁ Ã -
˙ Ÿ ◊ S à ‚ È⁄ UŸ ÊÕ Ê
ÿ
Ÿ
◊ S à Èèÿ ¢‡ Ê ø ˬ à –
ª
΄
UÊ
áÊ Ê ◊ Ê „ ÈUÁ à ◊ ÿ Ê Œ ûÊ
¢
ª
á« UŒ Ê· ¬ ˝‡ ÊÊ ãà ÿ , S
fl Ê
„ Ê H
ß
Œ¢ß 㺠˝Ê
ÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ – ( à Ë
Ÿ ’
Ê
⁄ U)
Ÿ
fl
ª ˝„ U◊ ãòÊ Ê „ ÈUÁ Ã
v ‚ Íÿ ¸ª Ê ÿ òÊ Ë -
˙ • Ê Á Œ àÿ Êÿ Á
flk „ , U
ÁŒ fl Ê∑ § ⁄ UÊ ÿ œ Ë ◊ Á„ –
U
Ã Û Ê
— ‚ Íÿ ¸— ¬ ˝ø ÊŒ
ÿ Ê
à ˜Ô, U
S fl Ê„ UÊ– ß Œ ¢‚ Íÿ Ê
¸ÿ , ß Œ ¢Ÿ◊
◊ –
w ø 㺠ª Êÿ òÊ Ë -
˙ • Á òÊ ¬ Èò Ê Êÿ Á
fl k „ U
‚ Ê ª ⁄ UÊ Œ ˜Ô÷ fl Êÿ œ Ë◊ Á „ U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 341
 Ã Û Ê — ø 㺠˝— ¬ ˝ø ÊŒ ÿÊà ˜Ô,
Sfl Ê„ UÊ– ß Œ ¢ø 㺠˝Êÿ, ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊–
x◊ X ÔU‹ ª Ê ÿ òÊ Ë-
˙ Á Ê̌
Á Ã ¬ Èò Ê Ê ÿ Áfl
k „ U
‹ ÊÁ„ UÃ Ê X ÔUÊ ÿ œ Ë ◊ Á„U–
Ã Û Ê Ê ÷ Ê
Ò◊ — ¬ ˝ø ÊŒ ÿ Ê
à ˜Ô, S flÊ
„ UÊ
–
ߌ ¢÷ Ê
Ò◊ Êÿ , ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ –
y’Èœ ª Ê ÿ òÊ Ë -
˙ ø 㺠˝¬ Èò Ê Êÿ Á flk „ U
⁄
UÊ Á„ Uá Ê Ë Á¬ ˝ÿ Êÿ œ Ë
◊ Á „ – U
Ã Û Ê Ê ’ Èœ — ¬ ˝ø ÊŒ ÿ Êà ˜Ô, S fl Ê„
UÊ–
ߌ ¢’ Èœ Ê ÿ , ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ –
zª ÈL § ª Ê ÿ òÊ Ë -
˙ • ÁX ÔU⁄ Ê¡ ÊÃ Ê ÿ Áfl k „ U
fl
Ê ø S ¬ à ÿ œ Ë◊ Á „
U–
Ã Û Ê Ê ª ÈL § — ¬ ˝ø ÊŒ ÿ Ê
à ˜Ô, S fl Ê
„UÊ–
ߌ ¢’ ΄ US ¬ à ÿ , ß Œ¢Ÿ ◊ ◊ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 342
{‡
Ê È∑ ˝§ ª Ê ÿ òÊ Ë-
˙ ÷ Ϊ Èfl ¢‡ Ê ¡ Êà Ê
ÿÁ fl k „
U
Eà fl Ê „ UŸ UÊ ÿ œ Ë ◊ Á
„
– U
ÃÛ Ê— ∑ §Á fl — ¬ ˝ø ÊŒÿÊ
à ˜Ô, S
flÊ „
UÊ–
ߌ ¢‡ Ê È∑ ˝§ Ê ÿ , ß Œ ¢Ÿ◊ ◊ –
|‡
Ê Á Ÿ ª Ê ÿ òÊ Ë -
˙ ∑ Χ cáÊ Ê ¢ª Ê ÿ Á fl
k
„ U
⁄
UÁ fl ¬ Èò Ê Ê ÿ œ Ë ◊ Á „
U–
ÃÛ Ê— ‡ Ê
Ê ÒÁ ⁄ U— ¬ ˝ø ÊŒ
ÿÊ Ã ˜Ô, S
fl Ê„UÊ
–
ߌ ¢‡ Ê Ÿ ÿ , ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ –
}⁄
UÊ „ ÈU ª Êÿ òÊ Ë -
˙ Ÿ Ë ‹ fl áÊ Ê¸ÿ Á fl
k„ U
‚ Ò¥Á
„ U∑ § ÿ Êÿ œ Ë◊ Á
„–
U
ÃÛ ÊÊ ⁄ UÊ
„ ÈU— ¬ ˝ø ÊŒ ÿÊØÔ, S fl
Ê
„ UÊ
–
ߌ ¢⁄ UÊ „ Ufl , ß Œ ¢Ÿ ◊◊ –
~∑ § à Ȫ Ê ÿ òÊ Ë -
˙ • ãà fl Ê
¸Ã Êÿ Á
fl
k „ U
∑§ ¬ Ê à flÊ „ UŸ UÊ ÿ œË◊ Á „ U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 343
 ÃÛ
Ê— ∑ § ÃÈ— ¬˝ø ÊŒÿ Ê
ØÔ,S
fl
Ê
„ UÊ
–
ߌ
¢∑ §
à Ufl,
ß Œ ¢Ÿ ◊◊ –
à ଠp Ê
à ˜ ÿ ôÊ ∑§
ʇÊ
· ∑˝§
◊
Á
SflC U∑ Χ
à ˜,¬ Íá Ê Ê
¸„ÈUÁ
à •ÊÁ
Œ ‚ ê¬Û Ê
∑§
⁄‘¥U– © U¬Á
S Õ Ã ‚ ÷ˬ Á
⁄ U¡Ÿ
•Á
÷ · ∑ § ◊
ãòÊ ∑§ ‚Ê Õ¡Ê
à ∑
§ • Ê
Ò⁄ U
©
UŸ
∑ § ◊ Ê ÃÊ
- Á ¬ Ã Ê ∑
§Ê •Ê
‡Ê
Ë fl
ʸŒ Œ¥–
∑§
Ê
ÿ ¸∑ ˝§ ◊ ‚
◊ Ê# –

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 344

Â
é¢â
ß
Ùâ
¢S
·
¤
æÚ
‚ ¢S ∑ § Ê ⁄ U ¬ ˝ÿÊ¡ Ÿ - ª ÷ ¸ ‚ ÈÁ Ÿ Á
p à „ UÊ

¡ ÊŸ ¬ ⁄ Uÿ Ê Ã Ë Ÿ ◊ Ê „ U¬ Í⁄ U „ UÊ ¡ Ê Ÿ à ∑ §
¬È¢‚ fl Ÿ ‚ ¢S ∑ § Ê⁄ U ∑ § ⁄ U Œ Ÿ Êø Ê Á„ U∞ –
Á
fl ‹ ê ’ ‚ ÷ ËÁ ∑ §
ÿ Ê ¡ Êÿ , Ã Ê ŒÊ · Ÿ „ UË¥,
Á
∑ §ãà Ȃ ◊ ÿ ¬ ⁄ U∑ §⁄ UŒ Ÿ ∑ §Ê ‹ Ê
÷ Á fl ‡Ê ·
„
UÊ Ã Ê „ ÒU– à ˂ ⁄ U ◊ Ê„ U‚ ª ÷ ¸◊ ¥ • Ê
∑ §Ê ⁄ U
• ÊÒ⁄ U ‚ ¢S ∑ §Ê⁄ U Œ Ê Ÿ Ê¥ • ¬ Ÿ ÊS fl M § ¬
¬∑ § « ∏UŸ  ‹ ª à  „ Ò¥U– • S à È, © UŸ∑ § Á ‹ ∞
• Êäÿ Ê Á à◊ ∑ §© U¬ ø Ê ⁄ U‚ ◊ ÿ ¬ ⁄ U„ UË ∑§ ⁄ U
Á
Œ ÿ Ê ¡ ÊŸ Ê ø Ê
Á „ U∞ – ß ‚ ‚ ¢S ∑ § Ê
⁄ U∑ § Ÿ Ë ø 
Á
‹ π ¬ ˝ÿ Ê
¡ ŸÊ ¥ ∑ § Ê ä ÿ Ê Ÿ ◊ ¥ ⁄ Uπ Ê ¡ Ê ∞ –
ª ÷ ¸ ∑ §
Ê◊ „ û fl ‚ ◊ ¤ Ê ¥,fl „ U
Á
fl ∑ §
Ê ‚ ‡ Ê Ë‹ Á ‡ Ê ‡ ÊÈ, ◊ Ê Ã Ê - Á ¬ Ã
Ê , ∑ ȧ
‹ -
¬Á ⁄ Ufl Ê⁄ UÃ Õ Ê‚ ◊ Ê ¡ ∑ § Á ‹ ∞ Á
fl « Uê ’ Ÿ Ê
Ÿ ’ Ÿ , ‚ ÊÒ÷ Ê
Çÿ • Ê Ò⁄ Uª ÊÒ⁄ Ufl ∑§ Ê ∑ §Ê ⁄Uá Ê
’ Ÿ – ª ÷ ¸S Õ Á
‡ Ê ‡ Ê È∑ § ‡ ÊÊ ⁄ UË Á⁄ U∑ §
, ’ Ê ÒÁ
h ∑ §
Ã Õ Ê ÷ Ê fl Ÿ Ê à◊ ∑ Á fl ∑ §Ê ‚ ∑ § Á
‹ ∞ Ä ÿ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 345
緤
ÿ Ê ¡ Ê Ÿ Ê øÊ
Á „ U∞ , ß Ÿ ’ ÊÃ Ê ¥ ∑ § Ê 
‚ ◊¤ Ê Ê - ‚ ◊ ¤ Ê Ê ÿÊ ¡ Ê ∞–
ª Á ÷ ¸á Ê Ë ∑ § Á‹ ∞ • Ÿ È∑ͧ ‹ fl Ê Ã Ê fl ⁄Uá Ê
π Ê
Ÿ - ¬ ÊŸ , • Ê
ø Ê⁄ U- Áflø Ê⁄ U • Ê Á
Œ ∑ § Ê
ÁŸœ Ê
¸⁄ Uá Ê Á ∑ § ÿ Ê ¡Ê ∞ – ª ÷ ¸∑ §
◊ Ê
äÿ ◊ ‚ 
• fl
à Á ⁄ Uà „ UÊ
Ÿ  fl
Ê‹ ¡ Ë fl ∑ §¬ „ U‹  fl Ê
‹ 
∑ȧ
‚ ¢S∑ § Ê
⁄ UÊ¥ ∑ § Á
Ÿfl Ê ⁄ Uá Ê Ã Õ Ê ‚ È‚ ¢S ∑ § Ê⁄ UÊ¥
∑§
Áfl ∑ § Ê‚ ∑ § Á ‹∞ , Ÿ ÿ ‚ È‚ ¢S ∑ §
Ê ⁄ UÊ
¥ ∑ § Ë
SÕʬ Ÿ Ê ∑ § Á‹ ∞ • ¬ Ÿ ‚ V ÔUÀ ¬ , ¬ ÈL § · Ê Õ ¸
∞ fl
¢Œ fl -• Ÿ Ȫ ˝„
U∑ § ‚ ¢ÿ Ê
ª ∑ §Ê ¬ ˝ÿ Ê
‚
緤
ÿ Ê ¡ Ê
∞ –
Áfl
‡
Ê· √ÿ fl S Õ Ê -
• • Ê·
Ò Á äÊ • flÉÊ
Ê
˝á Ê ∑ §
Á‹ ∞ fl ≈ Ufl ˇ
ÎÊ ∑ § Ë
¡ ≈ UÊ
• Ê ¥ ∑ §
 ◊ ‹
È Ê ÿ ◊ Á‚ ⁄
UÊ¥ ∑ §Ê ¿ UÊ
≈
 UÊ
≈UÈ∑ § « U∏Ê, Á ª ‹Êÿ
 , ¬ Ë
¬ ‹ ∑ §Ë ∑ § Ê ¬
¥ ‹
(◊ ‹
È Ê ÿ ◊ ¬ûÊ )
 ‹ Ê
∑ §⁄ U⁄ Uπ ¡ Ê∞ –
°
‚ ’ ∑ §Ê Õ Ê
«
 U∏Ê
-Õ Ê «
 U∏Ê• ‡
¢Ê ¬ ÊŸ Ë ∑ §
‚ Ê âÊ
Á
‚ ‹ ¬ ⁄ U¬ Ë
‚ ∑ §
⁄ U∞ ∑ § ∑ §
≈ UÊ
⁄
 UË ◊ ¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 346
 © U‚ ∑ §Ê ÉÊ Ê ‹
 Ã ÿ
Ò Ê ⁄ U⁄ Uπ Ê ¡ Ê
∞ –
• ‚ Ê
’ ÍŒ ÊŸ ÿ Ê ø Ê fl ‹ ∑ § Ë π Ë⁄Uà Òÿ Ê ⁄ U
⁄ Uπ Ë ¡ Ê ∞ – ¡ „ UÊ °Ã ∑ § ‚ ê ÷ fl „ UÊ ,
ß ‚ ∑ § Á ‹ ∞ ª Êÿ ∑ § Ê ŒÍœ ¬ ˝ÿ Ê
ª
∑ §⁄ ¥U– π Ë ⁄ Uª Ê … ∏UË „ UÊ–
à Òÿ Ê ⁄ U„ UÊ¡ Ê Ÿ ¬ ⁄UÁ Ÿ œ Ê ¸Á
⁄ UÃ
∑ ˝§
◊ ◊ ¥ ◊ X ÔU‹ Êø ⁄ Uá Ê , · ≈ ˜UÔ∑ §
◊ ¸,
‚ V ÔUÀ ¬ ,ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ¬ Á⁄Ufl à ¸Ÿ ,
∑ §‹ Ê fl Ê - Á à ‹ ∑ § ∞ fl ¢⁄ U Ê̌ Ê Á
fl œ Ê Ÿ à ∑ §
∑ §Ê ÿ ôÊ Ë ÿ ∑ ˝§ ◊ ¬ Í⁄ UÊ ∑§ ⁄U∑§ Ÿ Ë ø 
Á‹ π ∑ ˝§ ◊ ‚ ¬ È¢‚ fl Ÿ ‚ ¢S∑ §
Ê ⁄ U∑ §
Áfl ‡ Ê · ∑ §◊ ¸∑ § Ê á« U∑ § ⁄ UÊ ∞ °–
H •Ê
Ò· Áœ • fl ÉÊ ˝Ê
áÊ H
fl ≈
Ufl
Î Ê̌ -
fl ≈
Ufl
Î Ê̌- Á fl ‡ Ê Ê ‹ Ã Ê • Ê Ò⁄ UŒ Î… ∏Uà Ê
∑ § Ê ¬ ˝Ã Ë ∑ §
„ÒU–œ Ë ⁄
U- œ Ë⁄ U ’ …∏UŸ Ê œ Òÿ ¸∑ §Ê ‚ Íø ∑ § „ ÒU–
ß ‚∑§ Ë ¡ ≈ UÊ∞ °÷ Ë ¡ « ∏U • ÊÒ⁄
UÃ Ÿ ’ Ÿ
¡ Ê
ÃË „ Ò¥U, ÿ „ UÁ fl∑ § Ê ‚ - Á fl S Ã Ê
⁄ U∑ § ‚ ÊÕ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 347
¬ ÈÁ C ÔU ∑ §Ë √ ÿ fl SÕ Ê „ ÒU, flÎh Ê
fl S Õ Ê ∑ § Ê 
ÿ Èfl Ê fl S Õ Ê ◊ ¥ ’ Œ‹ Ÿ ∑ §Ê ¬ ˝ÿ Ê‚ „ ÒU–
Á
ª ‹ Ê
ÿ -
Á
ª ‹ Ê
ÿ - ◊ ¥ ™ §¬ ⁄ Uø … ∏UŸ ∑ §Ë ¬˝fl
ÎÁ ûÊ „ ÒU–ÿ „ U
„
UÊ Á Ÿ ∑ § Ê ⁄ U∑ § ∑ § Ë
≈ UÊ áÊ È• Ê¥ ∑ § ËŸ ʇ Ê ∑ §„ ÒU,
‡
Ê ⁄ UË ⁄ U◊ ¥ ⁄ UÊ
ª ÊáÊ È• Ê
¥, • ã× ∑ § ⁄ Uá Ê ∑ §
∑ȧ Á fl ø Ê ⁄ UÊ ¥- Œ È÷ Ê ¸flÊ¥, ¬ Á
⁄ Ufl Ê⁄ U• Ê Ò⁄U‚ ◊Ê¡
◊ ¥ √ ÿ Ê # Œ ÈC ÔUÃ Ê - ◊ Í… ∏UÃ Ê • ÊÁ Œ ∑ § Á Ÿ fl Ê
⁄Uá Ê
∑§ Ë ¬ ̋⁄ Uá Ê Ê Œ Ã Ë „ ÒU– ‡ Ê ⁄ UË ⁄ U∑ §
Ê¬ ÈC ÔU ∑ §
⁄ U,
¬ ˝Ê á Ê™ § ¡ Ȩ̂∑ § Ë• Á÷ fl
ÎÁ h ∑
§ ⁄ U
‚ ଠ˝fl ÎÁ ûÊ ÿ Ê ¥ ∑ § ¬ Ê · áÊ ∑ §Ë ‚Ê ◊ âÿ ¸¬
ÒŒ Ê
∑§ ⁄ UÃ Ë „ ÒU–
¬ Ë ¬ ‹ -
¬ Ë ¬ ‹ - Œ fl ÿ ÊÁ Ÿ ∑ § Ê fl Î Ê̌ ◊ Ê
Ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê
„ ÒU–
Œ
fl à fl ∑ §¬ ⁄ U◊ Ê Õ ¸ ∑ §‚ ¢S
∑§ Ê⁄ Uß ‚◊ ¥
‚ Á Û ÊÁ„ Uà „ Ò¥U– © UŸ ∑ § Ê fl ⁄ Uá Ê , œ Ê⁄Uá Ê • Ê Ò⁄ U
Á
fl ∑ §Ê‚ Á ∑ § ÿ Ê ¡ Ê∞ –
‚ Í°É Ê Ÿ • Ê Ò⁄ U¬ Ê Ÿ ∑ § ⁄UŸ ∑ §Ê Ã Ê à¬ ÿ ¸
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 348
üÊD ÔU ‚ ¢S∑ § Ê ⁄ UÊ ¥ ∑ §Ê fl ⁄ Uá Ê ∑ §⁄ UŸ , © Uã „ ¥U
• Ê à◊ ‚ Êà ˜Ô ∑ § ⁄ UŸ ∑ § Ë √ ÿ fl S Õ Ê ’ Ÿ Ê Ÿ Ê „ ÒU–
∞‚ • Ê „UÊ ⁄ UÃ Õ Ê Á Œ Ÿ ø ÿ Ê ¸∑ §Ê Á Ÿ œ Ê ¸⁄ Uá Ê
Á∑ §ÿ Ê¡ Ê ∞ – üÊ D ÔU ª ¥̋Õ Ê ¥, ◊ „ UÊ ¬ ÈL § · Ê¥ ∑ § Ë
¡ Ë fl Ÿ
Ë• Ê ÁŒ ∑ §• äÿ ÿ Ÿ , üÊ fl áÊ ,
Áø ãà Ÿ m Ê ⁄ UÊ ª Á÷ ¸á Ê Ë • ¬ Ÿ ◊ ¥, • ¬ Ÿ 
ª ÷ ¸◊ ¥ ü Ê D ÔU ‚ ¢S ∑ §Ê ⁄ U¬ „ °UÈø Ê ∞ – ß ‚ ∑ § Ê ÿ ¸
◊ ¥ ¬ Á⁄
U¡ Ÿ © U‚ ∑ §
Ê ‚ „ Uÿ Ê ª ∑ § ⁄ ¥U–
Á∑ ˝§ÿ Ê
÷ Êfl Ÿ Ê-
• Ê · Á
œ ∑ § Ë ∑ § ≈ UÊ ⁄ UË ª Á ÷ ¸á Ê Ë ∑ § „ UÊ Õ ◊ ¥ Œ Ë
¡ Ê ∞ –
fl „UŒ Ê Ÿ Ê ¥ „ UÊ Õ Ê ¥ ◊ ¥ © U‚ ¬ ∑ § « ∏U– ◊ ãòÊ
’Ê ‹ Ê¡ Ê∞ , ª Á ÷ ¸á Ê Ë Ÿ Ê Á ‚ ∑ §Ê ∑ § ¬ Ê ‚
• Ê · Á
œ ∑ §Ê ‹ ¡ Ê ∑ § ⁄ Uœ Ë ⁄ U- œ Ë⁄ U E Ê‚ ∑ §
‚ Ê Õ © U‚ ∑ § Ë ª 㜠œ Ê⁄ Uá Ê ∑ § ⁄ U– ÷ Ê fl Ÿ Ê
∑§ Ë ¡ Ê∞ Á ∑ § • Ê · Á œ ÿ Ê
¥ ∑ § üÊ D ÔUª Èá Ê • Ê Ò⁄ U
‚ ¢S ∑ §
Ê⁄ Uπ Ë ¥ø ¡ Ê ⁄ U„ U„ Ò¥U– flŒ ◊ ãòÊ Ê¥ Ã Õ Ê
ÁŒ √ ÿ fl Ê Ã Êfl ⁄ Uá Ê m Ê ⁄ UÊ ß ‚ © Ug ‡ ÿ ∑ §Ë ¬ ÍÁ à ¸
◊ ¥ ‚ „Uÿ Êª Á ◊ ‹ ⁄ U„ UÊ „ ÒU– ª Á ÷ ¸á Ê Ë ‚ Íò Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 349
ŒÈ„U⁄ UÊ
ÿ ¥-
• ˙ Á Œ √ ÿ ø ß Ê ¥S fl Ê à◊ Ëÿ Ê
¥∑ §
⁄ UÊÁ
◊ –
(
„ U◊ Á Œ √ ÿ ø à Ÿ Ê ∑§Ê • Ê
à◊ ‚ Ê
à ˜
∑§
⁄ U⁄ U„ U„ Ò¥U– )
• ˙ ÷ Íÿ Ê ÷ Íÿ ÊÁ fl äÊ Ê S ÿ Ê Á ◊ –
(
ÿ „ U ∑ ˝§ ◊ • Ê ª  ÷ Ë’ Ÿ Êÿ ¥
⁄
Uπ ¥ª – ) ª Á÷¸á Ê Ë • Ê
Ò· ÁäÊ ∑ §Ê  Á Ÿ ◊ A
◊ãòÊ ∑ § ‚ ÊÕ ‚ °ÍÉ Ê–
˙ • Œ ˜Ôè ÿ —S Ê ê ÷ Îà — ¬ ÎÁ Õ √
ÿ Ò
⁄
U‚ Ê ìÊ Á flE ∑
§ ◊ ¸á Ê — ‚ ◊ fl ûÊ
¸Ã Ê ª ̋–
ÃS ÿ à fl C ÔUÊ Á
fl Œ œ º Í̋¬ ◊ÁÃ
Ãã◊ àÿ ¸Sÿ Œ fl à fl ◊ Ê¡ Ê Ÿ ◊ ª ̋H
H ª ÷¸¬ Í¡ Ÿ H
Á∑˝§
ÿ Ê• ÊÒ⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê-
ª ÷ ¸-¬ Í¡ Ÿ ∑ §Á ‹ ∞ ª Á
÷ ¸á ÊË ∑ §É Ê ⁄ U
¬ Á⁄UflÊ⁄ U∑ § ‚ ÷Ë fl ÿ S ∑ § ¬ Á⁄U¡ Ÿ Ê ¥ ∑§
„UÊÕ ◊ ¥ • Ê̌
à ,¬ Èc ¬ • Ê ÁŒ Á
Œÿ ¡ Ê ∞
°–
◊ ãòÊ ’ Ê ‹ Ê ¡ Ê
∞ – ◊ ãòÊ ‚ ◊ ÊÁ # ¬⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 350
∞
∑§ à ‡ à ⁄ UË ◊ ¥ ∞ ∑ § ÁòÊ Ã ∑ §
⁄ U∑ § ª Á÷ ¸á Ê Ë
∑
§Ê
Á Œ ÿ Ê ¡ Ê ∞ – fl „ U© U‚ ¬ ≈ U‚ S ¬ ‡ Ê ¸
∑
§⁄U∑ §⁄ Uπ Œ – ÷ Êfl Ÿ Ê∑ §Ë¡ Ê ∞ ,
ª
÷ ¸S Õ Á ‡ Ê ‡ Ê È∑ §Ê ‚ Œ Ỗ÷ Ê fl • ÊÒ⁄ UŒ fl-
•Ÿ Ȫ ˝„ U∑ §Ê À Ê Ê ÷ Œ Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ ¬ Í¡ Ÿ
Á
∑§
ÿ Ê ¡ Ê ⁄ U„ UÊ „ ÒU– ª Á ÷ ¸á Ê Ë © U‚ S flË∑ § Ê⁄ U
∑
§⁄U∑ § ª ÷ ¸∑ § Ê fl „ U‹ Ê ÷ ¬ „ °UÈø Ê Ÿ ◊ ¥
‚
„ Uÿ Ê ª ∑ §⁄ U⁄ U„ UË „ ÒU– ‚ Íò Ê Œ È„ U⁄ UÊ ÿ ¥-
˙ ‚ È‚ ¥S ∑ § Ê⁄ UÊ ÿ ÿ % ¥ ∑ §
Á ⁄ Uc ÿ –
(
Ÿfl Ê ª ãà È∑ §∑ § Ê ‚ È‚ ¥S ∑ Χ à • Ê
Ò⁄ U
‚
◊ ÈÛÊà ’ Ÿ Ê ÿ ¥ª – )
◊
ãòÊ -
˙ ‚ Ȭ áÊ Ê̧Á
‚ ª L § à◊ Ê°Á
S òÊ fl Îû Ê  Á ‡ Ê ⁄ UÊ 
ª
Êÿ òÊ ¢ ø̌ ÊÈ’ Î̧„Uº ˝Õ ãà ⁄ U ¬ Ê̌ Ê Ò– S Ã Ê ◊ ˘
•
Êà◊ Ê ¿ Uã Œ Êú S ÿ X ÔUÊÁŸ ÿ ¡ Íú Á · Ÿ Ê◊ –
‚
Ê◊ à à Ÿ Ífl Ê ¸◊ Œ √ÿ ¢ÿ ôÊ Ê
ÿ Á ôÊ ÿ ¢¬ Èë ¿ ¢U
Á
œcáÿ Ê
— ‡ Ê » § Ê —
– ‚ Ȭ áÊ Ê̧Á
‚ ª L § à◊ Ê
Ÿ ˜Ô Á Œ fl ¢
ª
ë¿ US fl—¬ Ã H - v w . y
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 351
H • Ê E Ê S Ã Ÿ Ê H
Á∑ ˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Êfl Ÿ Ê
-
ª Á ÷¸á Ê Ë • ¬ Ÿ Ê Œ Ê Á „
UŸ Ê „ UÊÕ ¬ ≈ U¬ ⁄ U⁄ Uπ –
¬Á à ‚ Á„ Uà ¬ Á ⁄ Ufl Ê
⁄ U∑ § ‚ ÷ Ë ¬Á ⁄
U¡ Ÿ
• ¬Ÿ Ê „ UÊ Õ ª Á
÷ ¸á Ê Ë ∑§Ë à ⁄ U» § • Ê
E Ê ‚ Ÿ
∑§ Ë ◊ Ⱥ ˝Ê ◊ ¥ © U∆ UÊ∞ °– ◊ ãòÊ ¬ Ê ∆ Uà ∑ § fl „ UË
ÁSÕ Áà ⁄ U„ U– ÷ Êfl Ÿ Ê∑ §
Ë ¡ Ê∞ Á ∑ § ª Á ÷ ¸á Ê Ë
ª ÷ ¸S Õ Á ‡ Ê ‡ ÊÈÃ Õ Ê ŒÒfl Ë ‚ ûÊ Ê ∑ § Ê • Ê E S Ã
∑§ ⁄U⁄ U„ UË „ ÒU– ‚ ÷ ˬ Á⁄ U¡ Ÿ © U‚ ∑ § ß ‚
¬˝ÿ Ê‚ ◊ ¥ ÷ ⁄ U¬ Í⁄ U‚ „ Uÿ Êª Œ Ÿ ∑ §
Ë ‡ Ê ¬ Õ
‹  ⁄ U„ U „ Ò¥U– ß ‚ ‡Ê È÷ ‚ V À ¬ ◊ ¥ Œ Òfl Ë
‡ÊÁ Q§ ÿ Ê °‚ „ Uÿ Ê ª Œ ⁄ U„ UË „ ÒU¢– ß‚ üÊ D ÔU
‚ V À ¬ - ¬ ÍÁ à ¸∑ §
Ë Ê̌◊ ÃÊ Œ ⁄ U„ UË „ Ò¥U–
¬ Á⁄ Ufl Ê ⁄ U∑ § ‚ ÷ Ë ‚ Œ S ÿ ∞ fl ¥¬ ÁÃ
‚ Íò ÊŒ È„ U⁄ UÊ ÿ ¥-
• ˙ S fl S Õ Ê¥¬ ˝‚ Û ÊÊ
¥∑ § Ã ÈZ ÿ ÁÃ cÿ–
( ª Á ÷ ¸á Ê Ë ∑ § Ê
 S flS Õ • Ê Ò⁄ U¬ ˝‚ Û Ê
⁄ Uπ Ÿ ∑ § Á‹ ∞ ¬ ˝ÿ % ∑ § ⁄ ‘¥Uª – )
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 352
• ˙ ◊ Ÿ Ê ◊ Ê Á‹ ãÿ ¥Ÿ Ê ¡ Ÿ Á ÿ c ÿ Ê
Á
◊ –
(
¬ Á⁄ Ufl Ê⁄ U ◊ ¥ ∑ §‹ „ U • ÊÒ⁄U
◊
Ÿ Ê ◊ Ê Á ‹ ãÿ Ÿ © U÷ ⁄ UŸ Œ ¥ª – )
• ˙ S flÊø ⁄ Uá Ê ¥
•
Ÿ È∑ §
⁄ Uá Ê Ë ÿ ¥Á fläÊ Ê Sÿ Ê Á◊ –
(
• ¬ Ÿ Ê • Êø ⁄Uá Ê- √ ÿ fl
„UÊ ⁄U
•
Ÿ È∑ §
⁄ Uá Ê Ë ÿ ’ Ÿ Ê ÿ ¥ª –) ¬ Á ⁄ UflÊ
⁄U∑ §
‚
÷ Ë ‚ Œ S ÿ Á Ÿ ◊ A◊ ãòÊ ∑ §‚ Ê Õ
ª
Á ÷ ¸á ÊË ∑ § Á‚ ⁄ U¬ ⁄ U„ UÊ âÊ ⁄ Uπ ¥–
˙ ÿ ûÊ ‚ ȇ Ê Ë◊ N u Œ ÿ 
Á
„
Uà ◊ ãà — ¬ ˝¡ ʬ Ã Ê Ò–
◊
ãÿ ˘„ ¢U ◊ Ê ¢Ã Á m m Ê ¢‚ ◊ Ê„ ¢U
¬
ÊÒò Ê◊ ÉÊ Á Û Ê ÿ Ê ◊ ˜ÔH -
• Ê E .ª Î.‚ Í.
v
.v x
•Ê E Ê
S à Ÿ Ê ∑ § ’ Ê
Œ • Áª AS Õʬ Ÿ
‚
 ‹ ∑ §⁄ U ª Ê ÿ òÊ Ë◊ ã ò Ê∑ §Ë
•Ê „ ÈUÁ à ÿ Ê ° ¬ Í⁄UË ∑ § ⁄ UŸ  ∑ § Ê ∑˝§◊
ø
‹ Ê ∞°– © U‚ ∑ §’ Ê
Œ Áfl
‡Ê cÊ
•
Ê „ÈUÁ Ãÿ Ê°¬ ˝Œ ÊŸ ∑ §
⁄ ¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 353
H
Áfl‡ÊcÊ • Ê „ ÈUÁà H
Á
∑
˝§
ÿ Ê • ÊÒ⁄U÷ Ê fl Ÿ Ê -
ª
Êÿ òÊË ◊ ãòÊ ∑ § Ë • Ê „ ÈUÁ
Ãÿ Ê °„ UÊ¡Ê
Ÿ ∑§
’
ÊŒ π Ë⁄ U∑ § Ë ¬ Ê
°ø • Ê „ ÈUÁ
Ãÿ Ê °Áfl ‡Ê
·◊ãòÊ
‚
∑§Ë ¡ Ê ∞ °–
÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ § Ë ¡ Êÿ Á
∑ § ÁŒ √ ÿ ◊ãòÊ-
‡
Ê
ÁQ § ∑ § ‚ ¢ÿ Ê ª ‚ ª ÷¸S Õ Á ‡ Ê
‡Ê
È• Ê
Ò⁄U
‚
èÊË ¬ Á ⁄ U¡ Ÿ Ê
¥ ∑ § Á‹ ∞ • ÷ Ë CÔU◊ X‹◊ ÿ
fl
ÊÃÊfl⁄ Uá Ê ’ Ÿ ⁄ U„ UÊ „ ÒU–
˙ œ Êà ʌ œ Êà Ȍ Ê ‡ ÊÈ· ¬ ˝Ê
ø Ë
¥
¡
ËflÊà È◊ Á Ê̌ Ã Ê ◊ ˜Ô–
fl
ÿ¢Œ flS ÿ œ Ë
◊ Á „ U‚ È◊ Áâ
fl
ÊÁ
¡ Ÿ Ëfl à — S fl Ê „ UÊ
H
ß
Œ¢œ ÊòÊ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ –
-• Ê E . ª Î.‚ Í. v .v y , • Õ fl ¸fl Œ |
.v
} .w
H
ø L §¬ ˝Œ Ê
Ÿ H
Á
∑
˝§
ÿ Ê • ÊÒ⁄U÷ Ê fl Ÿ Ê -
Á
fl
‡Ê
cÊ • Ê„ ÈUÁ à ÿ Ê ¥ ∑ § ’ Ê
Œ ‡ Ê · ’ øËπ Ë⁄U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 354
¬ ˝‚ ÊŒ M §¬ ◊ ¥ ∞ ∑ § ∑ §≈ UÊ ⁄UË ◊ ¥ ª Á ÷ ¸á Ê Ë∑ §
Ê

Œ
Ë ¡ Ê ∞ – fl „ U© U‚  ‹ ∑§⁄ U◊ S à ∑ §‚ 
‹ ª Ê∑ §⁄ U⁄ Uπ ‹ – ‚ Ê ⁄ UÊ ∑ Χàÿ ¬ Í⁄ UÊ „UÊ Ÿ 
¬ ⁄ U¬ „ U‹ © U‚ Ë ∑ § Ê ‚ fl Ÿ ∑ § ⁄ – ÷ Ê
fl Ÿ Ê
∑ § ⁄U Á ∑ §ÿ „ Uÿ ôÊ ∑ §
Ê ¬ ˝‚ ÊŒ Á
Œ √ ÿ
‡
Ê Á
Q §‚ ê ¬ Û Ê„ ÒU– ß ‚ ∑§¬ ˝÷ Ê fl ‚ 
Œ
fl Ê à◊ Ê∞ °¬ ÒŒ Ê „ UÊ Ã Ë „ Ò¥U, ∞ ‚ ‚ ¢ÿ Ê ª ∑ §
Ë
∑ § Ê
◊ Ÿ Ê ∑ § Ë¡ Ê ⁄ U„ UË „ ÒU–
˙ ¬ ÿ — ¬ ÎÁ Õ √ ÿ Ê ¢¬ ÿ ˘ • Ê· äÊ Ëc ÊÈ
¬ ÿ Ê Á
Œ √ÿ ãà Á⁄ U Ê̌ ¬ ÿ Ê œ Ê—–
¬ ÿ S flà ˗ ¬ ˝Á Œ ‡ Ê — ‚ ãà È◊ s Ô◊ ˜ÔH - v } .
x {
H • ʇ ÊËfl ¸ø Ÿ H
• ’ ÁS fl C ÔU∑ Χà ˜Ô „ UÊ ◊ ‚ ‹ ∑ § ⁄ UÁ fl ‚ ¡ ¸Ÿ
à ∑
§ ∑ § ∑ Χ àÿ ¬ Í⁄ ‘U ∑ §⁄ ‘¥U– Áfl ‚ ¡ ¸Ÿ ∑ §
¬ Ífl
¸
• Ê
‡ ÊËflÊ ¸Œ Á
Œ ÿ Ê ¡ Ê∞ – • Ê ø Ê ÿ ¸ª Á÷¸á Ê Ë
∑ § Ê
‡ Ê
È÷ ◊ ãòÊ ’ Ê ‹ à „ ÈU∞ » § ‹ - » ͧ ‹ • Ê Á Œ
Œ
¥– ª Á÷ ¸á Ê Ë ‚ Ê « ∏UË ∑ § • Ê °ø‹ ◊ ¥ ‹ – • ãÿ
’ È¡ Ȫ ¸÷ Ë • ʇ ÊË fl Ê ¸Œ Œ ¥– ‚ ÷ Ë ‹ Êª ¬ Èc ¬
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 355
fl
ÎÁ
C ÔU ∑§ ⁄¥U–
ªÁ
÷¸á Ê
Ë∞ fl
¢©
U‚
∑§
Ê ¬
Á
Ã’«∏UÊ¥
∑
§ ø ⁄Uá Ê S
¬‡Ê
¸∑ §
⁄¥U,‚’∑
§Ê
Ÿ◊
S∑§Ê
⁄ U
∑
§ ⁄
¥U– Áfl ‚
¡¸Ÿ •Ê Ò⁄
U¡ÿ
ÉÊ
Ê·
∑§
⁄U∑ §
• Ê
ÿ Ê
¡ Ÿ ‚◊Ê
# Á
∑§ ÿÊ¡Ê
∞–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 356

Ù
æ
×·¤
Ú
U‡ æ
â¢S
·
¤
æÚ
U
Á
fl
‡Ê
cÊ √ÿfl
S Õ Ê -
ÿôʬ Í¡ Ÿ∑ §Ë
‚ Ê◊ Ê ãÿ √ ÿ fl S Õ Ê ∑ §‚ Ê Õ
„
UËŸ Ê ◊ ∑
§⁄ Uá Ê ‚ ¢S∑ §Ê
⁄U∑ § Á ‹ ∞ Á fl
‡ Ê·
M§
¬ ‚ ߟ √
ÿ flS Õ Ê• Ê ¥ ¬ ⁄ Uä ÿ ÊŸ Œ Ÿ Ê
øÊ
Á„U∞ –
v ÿ ÁŒ Œ‚ fl
¥ Á Œ Ÿ ŸÊ◊ ∑ § ⁄ Uá Ê ÉÊ ⁄ U◊¥ „ UË
∑ § ⁄UÊ
ÿÊ ¡ Ê ⁄ U„ UÊ„ÒU, Ã Ê fl „ UÊ°‚ ◊ ÿ
¬ ⁄ USfl ë¿ UÃ Ê ∑ §
Ê ∑ § Êÿ ¸ ¬ Í⁄ UÊ ∑ §⁄U
Á‹ ÿÊ¡ Ê
∞ Ã Õ ÊÁ‡ Ê ‡ Ê È∞ fl ¢◊ Ê Ã Ê ∑ §Ê

‚ ◊ ÿ ¬ ⁄U‚ ¢S ∑ §
Ê⁄ U∑ § Á ‹ ∞ ÃÒÿ Ê⁄U
∑ § ⁄UÊ
ÿÊ ¡ Ê ∞ –
w • Á÷·∑ §
∑ §Á ‹ ∞ ∑ § À Ê ‡ Ê - ¬ Ñ Ufl ÿ ÈQ §
„UÊ ÃÕ Ê ∑ § ‹ ‡Ê ∑§ ∑ §á∆ U◊ ¥ ∑ §‹Ê flÊ
’ °œ Ê „UÊ , ⁄ UÊ
‹ Ë ‚  ˙ , S fl Á SÃ ∑ §
• ÊÁŒ‡Ê È÷ Á ø qÔU’ Ÿ „ UÊ¥–
x Á‡ ʇ Ê
È∑ § Ë ∑ §◊ ⁄ U◊ ¥ ’ Ê°œ Ÿ ∑ § Á‹ ∞
◊ π ‹Ê ‚ ÍÃ Ë ÿ Ê ⁄ U‡ Ê ◊ Ë œ ʪ ∑ §Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 357
 ’ Ÿ Ë „ UÊ– Ÿ „ UÊ , Ã Ê ∑ §
‹ Ê
fl Ê ∑ § ‚ Íò Ê
∑§ Ë ’ Ÿ Ê ‹ Ÿ Ë ø ÊÁ
„ U∞ –
y◊ œ È ¬ ˝Ê ‡ Ê
Ÿ ∑ §Á ‹ ∞ ‡ Ê „ UŒ Ã Õ Ê
ø ≈ UÊŸ ∑ § Á
‹ ∞ ø Ê °Œ Ë ∑ §
Ë ø ê ◊ ø – fl „ U
Ÿ „ UÊ , Ã Ê ø Ê°Œ Ë ∑ § Ë ‚ ‹ Êß ¸ÿ Ê • °ª Í∆ UË
• Õ fl Ê S ≈UË ‹ ∑ §
Ë ø ê ◊ ø • Ê ÁŒ ∑ § Ê
¬˝ÿ Ê ª Á ∑ §ÿ Ê¡ Ê ‚ ∑ §Ã Ê „ÒU–
z‚ ¢S ∑ §Ê ⁄ U∑ § ‚ ◊ ÿ ¡ „UÊ°◊ Ê
Ã Ê Á‡ Ê ‡ Ê
È
∑§ Ê ‹ ∑ § ⁄ U’ Ò∆ U, fl „UË¥ fl Œ Ë ∑ § ¬ Ê ‚
Õ Ê« ∏UÊ ‚ Ê S Õ Ê Ÿ S fl ë¿ U∑ § ⁄U∑ §
, © U‚
¬⁄ US fl Á S à ∑ § Á ø q ÔU ’ Ÿ Ê Á
Œ ÿ Ê ¡ Ê ∞ –
ß‚ Ë S Õ ÊŸ ¬ ⁄ U’ Ê‹ ∑ § ∑ § Ê÷ ÍÁ ◊
S
¬ ‡ Ê ¸∑ § ⁄ UÊ
ÿ Ê ¡ Ê ∞ –
{Ÿ Ê◊ ÉÊ Ê · áÊ Ê ∑ § Á ‹ ∞ Õ Ê
‹ Ë , ‚ Èã Œ ⁄ U
Ã Å Ã Ë • ÊÁ Œ „ UÊ – © U‚ ¬ ⁄
UÁ Ÿ œ Ê ¸Á
⁄ UÃ
Ÿ Ê◊ ¬ „ U‹ ‚ ‚ Èã Œ ⁄ U… UX ÔU ‚ Á ‹ π Ê
⁄
U„ U– ø ㌠Ÿ - ⁄UÊ‹ Ë ‚ Á ‹ π ∑ §⁄ U, © U‚
¬⁄ Uø Ê fl ‹ Ã Õ Ê » ͧ‹ ∑ §
Ë ¬ ¢π ÈÁ« ∏Uÿ Ê
°
Á
ø ¬ ∑ § Ê ∑ § ⁄U,‚ Ê ’ ÍŒÊ Ÿ  „ U‹ ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 358
 ¬ ∑ §Ê ∑ § ⁄ U, © UŸ ◊ ¥ ⁄ UX ÔUÁ ◊ ‹ Ê∑ § ⁄ U, © Uã „ ¥U
• Ê̌
⁄ UÊ ¥ ∑ § • Ê ∑ § Ê ⁄ U◊ ¥ Á ø ¬ ∑ § Ê ∑ § ⁄ U,
S
‹ ≈ Uÿ Ê Ã Å Ã Ë ¬ ⁄ U⁄ UX ÔU- Á’ ⁄ UX ÔUË
π Á « ∏Uÿ Ê ∑ § ⁄UX ÔUÊ ¥ ‚ Ÿ Ê ◊ Á ‹ π ¡ Ê
‚ ∑ §
à „ Ò¥U– Õ Ê ‹ Ë , ≈ ˛U ÿ Ê Ã Å Ã Ë ∑ § Ê 
»Í§‹ Ê ¥ ‚  ‚ ¡ Ê ∑ § ⁄ U© U‚ ¬ ⁄ U∞ ∑ §
S
fl ë¿ U fl S òÊ … U∑ § ∑ § ⁄ U⁄ Uπ Ê ¡ Ê ∞ –
Ÿ Ê◊ ÉÊ Ê · áÊ Ê∑ §‚ ◊ ÿ © U‚ ∑ § Ê
• Ÿ Ê fl ⁄ Uá Ê Á ∑ §ÿ Ê ¡ Ê ∞ –
|Á
fl ‡ Ê
· • Ê „ ÈUÁà ∑ § Á ‹ ∞ π Ë⁄ U, Á◊ C ÔUÊÛ Ê
ÿ Ê ◊ fl Ê Á ¡ ‚  „ Ufl Ÿ ‚ Ê ◊ ª ˝Ë ◊ ¥
Á
◊ ‹ Ê ∑ § ⁄ U• Ê„ ÈUÁ à ÿ Ê °Œ Ë ¡ Ê ‚ ∑ ¥§–
}Á
‡ ʇ Ê È∑ § Ê◊ Ê
°∑ § Ë ª Ê Œ ◊ ¥ ⁄ U„ UŸ Á Œ ÿ Ê
¡ Ê∞ – ¬ Á à © U‚ ∑ § ’ Êÿ Ë ¥• Ê ⁄ U’ Ò∆
U–
ÿ ÁŒ Á ‡ Ê ‡ ÊÈ ‚ Ê  ⁄ U„ UÊ „ UÊ ÿ Ê ‡ Ê
Ê ãÃ
⁄
U„ UÃ Ê „ ÒU, à Ê◊ Ê °∑ §Ë ª Ê Œ ◊ ¥ ¬ ˝Ê ⁄ Uê ÷
‚  „ UË ⁄ U„ UŸ  Á Œ ÿ Ê ¡ Ê ∞ – • ãÿ Õ Ê
∑ §Êß ¸ • ãÿ © U‚  ‚ °÷ Ê ‹ , ∑ §
fl ‹
Á
fl ‡ Ê
· ∑ § ◊ ¸∑ §Êá« U∑ § ‚ ◊ ÿ © U‚  fl „ UÊ °
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 359
 ‹ Êÿ Ê¡ Ê ∞ – ÁŸ œ Ê ¸Á⁄ Uà ∑ ˝§ ◊ ‚ 
◊ X ÔU‹ Êø ⁄ Uá Ê ,c Ê ≈ ˜UÔ∑ §◊ ¸,‚ V À¬ ,
ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ëà ¬ Á ⁄ Ufl à ¸Ÿ ,∑ § ‹ Ê fl
Ê,
Á
à ‹ ∑ § ∞ fl ¢ ⁄ U Ê̌ Ê -Á fl œ Ê Ÿ à ∑ § ∑ §
Ê
∑
˝§ ◊ ¬ Í⁄ UÊ ∑ §⁄ U∑ § Áfl ‡ Ê· ∑ § ◊ ¸∑ § Ê
á« U
¬˝Ê ⁄Uê ÷ Á ∑ § ÿ Ê ¡ Ê
∞ –
H • Á
÷ · ∑ §H
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Êfl Ÿ Ê -
Á
‚ Üø Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ à Òÿ Ê⁄ U∑ §‹ ‡
Ê ◊ ¥ ◊ ÈÅÿ
∑
§ ‹ ‡
Ê ∑ § Ê Õ Ê « ∏UÊ - ‚ Ê ¡ ‹ ÿ Ê ª X ÔUÊ
¡ ‹
Á
◊ ‹ Ê
∞ °– ◊ ãòÊ ∑ § ‚ ÊâÊ ’ Ê‹ ∑§ , ‚ ¢S ∑ §
Ê ⁄U
∑
§ ⁄ UÊŸ  fl Ê ‹ Ê ¥ Ã Õ Ê © U¬ ∑ § ⁄ Uá Ê Ê¥ ¬ ⁄ UÁ ‚ Üø Ÿ
Á
∑ §
ÿ Ê ¡ Ê ∞ –
÷ Êfl Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥U Á ∑ § ¡ Ê ¡ Ë fl
Ê à◊ Ê Á‡Ê‡ÊÈ
∑
§ M §
¬ ◊ ¥ ß ¸E ⁄ U¬ ˝Œ ûÊ ‚ È• fl ‚ ⁄ U∑ § Ê ‹ Ê÷
‹Ÿ • fl à Á⁄ Uà „ Èß ¸„ ÒU,© U‚ ∑ § Ê • Á ÷ Ÿ ㌠Ÿ
Á
∑ §
ÿ Ê ¡ Ê ⁄ U„ UÊ „ ÒU– ß ¸E ⁄ UË ÿ ÿ Ê¡ Ÿ Ê ∑ §
• Ÿ ÈM
§ åÊ Á ‡ ʇ ÊÈ◊ ¥ © Uû Ê ⁄ UŒ Ê Áÿ à fl Ê
¥ ∑ § Á Ÿ fl
ʸ„U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 360
∑§ ËÊ̌ ◊ Ã Ê ¬ ÒŒ Ê ∑ §
⁄ UŸ  ∑ §Á ‹ ∞ üÊ
D ÔU
‚ ¢S∑ §
Ê ⁄ UÊ¥ Ã Õ Ê ‚ à ˜Ô ‡ÊÁ Q § ÿ Ê ¥ ∑ §d Êà ‚ ,
©
U‚ ¬ ⁄ U• Ÿ ÈŒÊ Ÿ Ê¥ ∑ § Ë fl ÎÁ C ÔU „UÊ
⁄U„ UË„ÒU–
©U¬ Á S Õ Ã ‚ ÷ ˬ Á⁄ U¡ Ÿ • ¬Ÿ Ë
÷ Ê fl Ÿ Êà◊ ∑§ ‚ ¢ª Áà ‚ © U‚ ¬˝Á
∑˝§
ÿ Ê∑ § Ê
• Áœ ∑ § ¬ ˝ÊáÊ
fl Ê
Ÿ ˜Ô ’ Ÿ Ê ⁄ U„ U„ Ò¥U–
˙ • ʬ Ê Á„ Uc∆ UÊ ◊ ÿ Ê
÷ Èfl —
ÃÊ Ÿ̆ ™ §¡̧ Œ œ Ê Ã Ÿ –
◊ „ U ⁄
Uá Ê Ê ÿ ø̌ Ê ‚ H
˙ ÿ Ê  fl — Á
‡ Êfl à ◊ Ê⁄ U‚ —
ÃS ÿ ÷ Ê¡ ÿ Ã„ UŸ —–
©
U‡ ÊÃ Ë Á⁄ Ufl ◊ Êà ⁄ U—
H
˙ Ã S ◊ Ê ˘ • ⁄ ¢Uª ◊ Ê
◊ flÊ 
ÿ S ÿ Ê̌ÿ Êÿ Á
¡ ã fl Õ –
• ʬ Ê
¡ Ÿ ÿ Õ Ê ø Ÿ— H - x { .vy-v {
H ◊ π ‹ Ê ’㜠Ÿ H
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Êfl Ÿ Ê-
◊ ãòÊ ∑ § ‚ Ê
Õ Á‡ ʇÊÈ ∑ § Á ¬ Ã Ê © U‚∑ § Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 361
∑ § ◊ ⁄ U◊ ¥ ◊ π ‹ Ê ’ Ê °œ ¥– ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §
⁄ ¥U Á
∑ §
ß ‚ ‚ ¢S ∑ §Ê Á ⁄ Uà ‚ Íò Ê ∑ §‚ Ê Õ ’ Ê
‹ ∑ § ◊ ¥
à ଠ⁄ UÃ Ê , ¡ ʪ M§ ∑ § Ã Ê , ‚ ¢ÿ ◊ ‡ Ê
Ë‹ Ã Ê
¡ Ò‚ Ë ‚ ଠ˝fl ÎÁ ûÊ ÿ Ê ¥ ∑ §
Ë SÕ Ê ¬ Ÿ Ê∑ §
Ë ¡ Ê
⁄
U„ UË „ ÒU– ◊ π ‹ Ê ’ Ê
°ä Ê Ÿ ‚ ¬ „ U‹ Á Ÿ ◊ A‚ Íò Ê
ŒÈ„ U⁄UÊ
ÿ -
˙ S » ͧ à Zà ଠ⁄ ¥U∑§ Á ⁄ Uc ÿ ÊÁ
◊ –
(
Á ‡ Ê
‡ Ê È◊ ¥ S » ͧ Á à ¸• Ê Ò⁄Uà ଠ⁄ UÃ Ê ’ …
∏UÊ ÿ ¥ª – )
Á
‡ Ê ‡ ÊÈ∑ § ∑ §◊ ⁄ U◊ ¥ ‚ Íò Ê ’ Ê °ä Ê Ã „ ÈU∞ ÿ „
U
◊ ãòÊ ’ Ê ‹ Ê ¡ Êÿ -
˙ ß ÿ ¢Œ ÈL § Q ¢§ ¬ Á
⁄ U’ Ê
œ ◊ ÊŸ Ê ,
fláÊ Z¬ Á fl òÊ ¢¬ ÈŸ à Ë
◊ • Ê ª Ê Ã ˜Ô–
¬ ˝Ê áÊ Ê¬ Ê Ÿ Ê è ÿ Ê ¢’ ‹ ◊ Ê
Œ œ ÊŸ Ê ,
Sfl ‚ Ê Œ fl Ë ‚ È÷ ª Ê ◊ π ‹ ÿ ◊ ˜ÔH
-¬ Ê⁄ U. ª Î.‚ Í.
w. w. }
–
– ◊ äÊ È¬ ˝Ê ‡ Ê Ÿ ––
Á
∑ ˝§ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê -
◊ ãòÊ Ê ì Ê Ê ⁄ U∑ §‚ Ê Õ Õ Ê
« ∏Ê- ‚ ʇ Ê„ UŒ
Á
Ÿ äÊ Ê
¸Á ⁄ Uà © U¬ ∑ §
⁄ Uá Ê‚  ’ Ê
‹ ∑ §∑ §
Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 362
ø ≈ UÊ ÿ Ê ¡ Ê∞ – ÉÊ ⁄ U∑ § Á∑ § ‚
Ë ’ È¡ Ȫ ¸ÿ Ê
©
U¬ Á SÕ Ã ‚ ◊ ÈŒ Êÿ ◊ ¥ ‚  Á ∑ § ã„ UË ¥
ø Á ⁄ Uò Ê ÁŸ D U‚ ê
÷ ˝Êãà √ÿ ÁQ
§ m UÊ⁄ UÊ ÷ Ë
ÿ „ U∑ §Êÿ ¸∑ § ⁄UÊ
ÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ § Ã
Ê„ ÒU– ÷ Ê fl Ÿ Ê
∑ § Ë ¡ Ê∞ Á
∑ § ‚ ÷ Ë © U¬ Á S Õ
à ¬ Á⁄ U¡ Ÿ Ê¥
∑ § ÷ Ê fl - ‚ ¥ÿ Êª ‚ ’ Ê‹ ∑ §∑§Ë Á¡ u UÊ ◊ ¥
‡
Ê È÷ , Á ¬ ˝ÿ , Á „ Uà ∑ §Ê ⁄ UË , ∑ § À ÿ ÊáÊ ¬ ˝Œ
flÊ áÊ Ë ∑ § ‚ ¥S ∑ §
Ê ⁄ US Õ Ê Á ¬ Ã Á
∑ § ÿ ¡ Ê ⁄ U„ U
„
Ò¥U– ◊ ÊÃ Ê ø ê ◊ ø ◊ ¥ ‡ Ê„ UŒ‹ ∑ §⁄ U‚ Íò Ê
ŒÈ„ U⁄ UÊÿ -
˙ Á ‡Ê CUÃ Ê ¥ ‡ Ê Ê‹ Ë Ÿ à ʥ fl äʸÁ ÿ cÿ Ê Á◊ –
(
Á ‡ Ê ‡ Ê È ◊ ¥ Á ‡Ê CUÃ Ê - ‡ Ê Ê‹ Ë Ÿ Ã
Ê ∑ §Ë fl ÎÁh
∑§ ⁄ ‘¥Uª –) Á ‡ Ê ‡ÊÈ∑ §Ê ‡ Ê „ UŒ ø ≈
UÊ
à „ ÈU∞ ÿ „ U
◊ ãòÊ ’ Ê ‹ Ê ¡ Êÿ -
˙ ¬ ˝Ã Œ Œ Ê Á◊ ◊ äÊ ÈŸ ÊÉ Ê Îà S
ÿ , flŒ ¥
‚ Áfl òÊ Ê ¬ ˝‚ Îà ¥◊ ÉÊ ÊŸ Ê ◊ ˜– • Ê
ÿ Èc ◊ Ê Ÿ ˜
ª È# Ê Œ fl à ÊÁ ÷ —, ‡ Ê Ã ¥¡ Ëfl ‡
Ê
⁄UŒ Ê
‹ Ê ∑ §
• Á
S ◊ Ÿ ˜–
– - • Ê
E . ª Î.
‚ Í.v . vz.
v
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 363
–
– ‚ Íÿ ¸Ÿ ◊ S ∑§Ê
⁄ U– –
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • Ê
Ò⁄U÷ Êfl
Ÿ Ê -
ÿ Á Œ ‚ Íÿ ¸∑ §
ÊŒπ Ÿ ∑ § Ë Á S Õ Ã „ UÊ , à Ê

◊ Ê Ã Ê Á ‡ ʇ Ê È∑ §
Ê’ Ê „ U⁄ U‹ ¡ Ê∑ § ⁄ U‚ Íÿ ¸
Œ‡ Ê ¸Ÿ ∑ §⁄UÊ ∞ –‚ Íÿ ¸Œ fl ∑ § Ê Ÿ ◊ S ∑ § Ê ⁄ U
∑ § ⁄ ‘¥U– Á ∑ §‚ Ë ∑§
Ê ⁄ Uá Ê ‚ ¥S ∑ §Ê ⁄ U∑ § ‚ ◊ ÿ
¬ Ífl ¸Œ · ÿ ◊ ÊŸ Ÿ „ UÊ, Ã Ê © UŸ ∑§ Ê äÿ Ê Ÿ
∑ § ⁄ U∑ § Ÿ ◊ S ∑§Ê
⁄ ∑ § ⁄ ‘¥U– ÷ Êfl Ÿ Ê ∑ §Ë ¡ Ê ∞
Á
∑ § ◊ Ê °• ¬ Ÿ F „ U∑ § ¬ ˝÷ Êfl ‚ ’ Ê ‹ ∑ §
◊ ¥ à ¡ ÁS fl à Ê∑ § ¬ ˝Á à • Ê ∑ § · ¸á Ê ¬ ÒŒ Ê
∑ § ⁄ U⁄ U„ UË„ ÒU, ’Ê
‹ ∑ § ◊ ¥ Ã ¡ S fl
Ë ¡ Ë
fl Ÿ
∑ § ¬ ˝Á à ‚ „ U¡ • Ÿ È⁄ UÊ ª ¬ ÒŒ Ê „ UÊ
⁄ U„ UÊ „ ÒU–
ß U‚ ‚ ’ Á◊ ‹ ∑§ ⁄ UÁ S Õ ⁄ U⁄ Uπ ¥ª, ’ … ∏UÊ Ã 
⁄
U„ ¥Uª – Á
¬ Ã Ê Á
‡ Ê ‡ Ê È∑ § Ê ª Ê Œ Ë ◊ ¥ ‚ Íò Ê
ŒÍ„ U⁄ UÊ ÿ - ˙ Ã
¡ Á S fl Ã Ê ¥ fl äÊ ¸Á ÿ c ÿ Ê Á ◊ –
(
Á ‡ Ê ‡ Ê È∑ §Ë à ¡ÁS fl Ã Ê ◊ ¥ fl ÎÁ h ∑ §⁄ ‘¥Uª – )
ß U‚ ∑ § ’ ÊŒ ©U‚ ‚ Íÿ ¸∑ § ¬ ˝∑ § ʇ Ê ◊ ¥ ‹ 
¡ Êÿ ¥– ßU‚ ’Ë ø ª Êÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ § Ê
‚ S fl ⁄ U¬ Ê∆ Uø ‹Ê ÿ ¥–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 364
˙ à ìÊ Ê̌ÈŒ ̧fl Á „ Uà ¥¬ È⁄USà Ê
ë¿ ÈU∑ ˝§ ◊ Èì Ê ⁄ Uà ˜–
¬ ‡ ÿ ◊ ‡Ê ⁄UŒ — ‡ Êà ¥¡ Ëfl ◊ ‡ Ê
⁄ UŒ — ‡ Êà ú
o Îá Ê Èÿ Ê◊ ‡ Ê ⁄ UŒ— ‡Ê à ¥¬ ˝’ ˝fl Ê ◊ ‡ Ê ⁄ UŒ —
‡Ê à ◊ Œ ËŸ Ê
— S ÿ Ê◊ ‡ Ê⁄ UŒ — ‡ Ê Ã ¥÷ Íÿ p
‡Ê ⁄ UŒ —‡ Êà Êà ˜–– -
x { .
w y
–– ÷ ÍÁ ◊ ¬ Í¡ Ÿ ∞ fl
¥S ¬ ‡Ê ¸– –
Á∑ ˝§
ÿ Ê • Ê
Ò⁄ U÷ Ê
fl Ÿ Ê-
Á‡ Ê ‡ Ê È ∑ §◊ ÊÃ Ê -Á¬ Ã Ê „ UÊ Õ ◊ ¥ ⁄ UÊ
‹ Ë,
• Ê̌
à , ¬ Èc¬ • Ê ÁŒ ‹ ∑ § ⁄ U◊ ãòÊ ∑ § ‚ Ê Õ
÷ ÍÁ◊ ∑ § Ê ¬ Í¡ Ÿ ∑ §
⁄ ‘¥U– ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §Ë ¡ Ê∞ Á ∑ §
äÊ ⁄ UÃ Ë ◊ Ê Ã Ê ‚ ß U‚ Ê̌ò Ê ◊ ¥ ’ Ê ‹ ∑ § ∑ §
Á„ Uà ∑§ Á‹ ∞ üÊ DU‚ ¥S ∑ § Ê
⁄ UÊ ¥ ∑ § ÊÉÊ Ÿ Ë
÷ ÍÃ
∑ § ⁄ UŸ ∑ §Ë ¬ ˝Ê Õ ¸Ÿ Ê ∑ §Ë ¡ Ê ⁄ U„ UË „ ÒU– • ¬ Ÿ 
• Êfl Ê „ UŸ - ¬ Í¡ Ÿ ‚ © U‚ ¬ Èá ÿ - ¬ ˝Á∑ ˝§ ÿ Ê ∑ §Ê
ª Á à Œ Ë ¡ Ê ⁄ U„ UË „ ÒU– ◊ ãòÊ ¬ Í⁄ UÊ „ UÊ Ÿ ¬ ⁄ U
¬ Í¡ Ÿ ‚ Ê ◊ ª ˝Ë ¬ ⁄ Uø … ∏UÊ
ß ¸U ¡ Ê∞ – ◊ Êà Ê
„UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌
à - ¬ Èc¬ ‹ ∑ §
⁄ U‚ Íò Ê Œ È„ U⁄ UÊÿ -
˙ ‚ Á „ Uc áÊ È¥ ∑ §
à ¸√ ÿ ÁŸ D ¥U Á fl äÊ Ê S ÿ Ê
Á ◊ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 365
(
Á ‡Ê ‡ Ê È∑ § Ê‚ „ UŸ ‡ Ê Ë‹ • ÊÒ⁄ U∑ §Ã ¸√ÿ ÁŸ D U
’ Ÿ Ê ÿ ¥ª –) ‚ Íò Ê ¬ Í⁄ UÊ„ UÊ Ÿ ¬ ⁄ U• Ê̌ à -¬ Èc¬
¬
Îâ fl Ë ¬ ⁄ U• Á ¬ ¸Ã ∑ §
⁄‘¥U • ÊÒ⁄ U◊ ãòÊ Ê ì Ê Ê⁄ U∑ §
‚ ÊÕ Á ‡ Ê ‡ Ê È∑ § Ê S ¬ ‡ ʸ¬ Îâ fl Ë ‚ ∑ §
⁄‘¥U-
˙ ◊ „ UË l Ê Ò— ¬ ÎÁ Õ fl Ë ø Ÿ̆ ß U◊¥ÿ ôÊ¥
Á
◊ Á◊ Ê̌Ã Ê ◊ ˜– Á¬ ¬ Îà Ê
¥Ÿ Ê ÷ ⁄ UË ◊ Á ÷ —– –
˙ ¬ ÎÁ Õ √ÿ ÒŸ ◊ — – • Ê fl Ê „ Uÿ Ê Á ◊
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á◊ , äÿ Ê ÿ Ê Á◊ – - } . x w
S ¬ ‡ Ê ¸• Ê Ò⁄U÷ Ê fl Ÿ Ê - ◊ ÊÃ Ê ’ Ê ‹ ∑ § ∑ § Ê
◊ ãòÊ Ê ì Ê Ê ⁄ U∑ § ‚ Ê Õ © U‚ ¬ ÍÁ¡ à ÷ ÍÁ
◊ ¬ ⁄ U
Á
‹ Œ Ê Œ – ‚ ÷ Ë ‹ Ê ª „ UÊ Õ ¡ Ê« ∏∑ §⁄ U÷ Êfl Ÿ Ê
∑
§ ⁄‘¥U Á ∑ § ¡ Ò‚ ◊ Ê °• ¬ Ÿ Ë ª ÊŒ ◊ ¥ ’ Ê‹ ∑ §
∑
§ Ê• ¬ Ÿ F „U- ¬ È‹ ∑ § Ÿ ∑ § ‚ ÊÕ ¡ Ê Ÿ -
• Ÿ ¡ ÊŸ  ◊ ¥ ü Ê D U¬ ˝fl ÎÁ ûÊ • Ê
Ò⁄ Uª „ U⁄ UÊ
‚ ãÃ Ê · Œ Ã Ë ⁄ U„ UÃ Ë „ ÒU- fl Ò‚  „ UË ◊ Ê Ã Ê
fl
‚ Èã ä Ê ⁄ UÊ ß U‚ ’ Ê ‹ ∑ § ∑ § Ê• ¬Ÿ Ê ‹ Ê ‹
◊ ÊŸ ∑ § ⁄ Uª ÊŒ ◊ ¥ ‹ ∑ §
⁄ Uä Ê ãÿ ’ ŸÊ ⁄ U„UË „ ÒU–
˙ S ÿ ÊŸ Ê ¬ ÎÁ Õ Á fl ŸÊ ÷ fl Ê Ÿ Î Ê̌⁄ UÊ
Á
Ÿ fl ‡ Ê Ÿ Ë– ÿ ë¿ UÊ Ÿ —‡ Ê ◊ ¸‚ ¬ ˝Õ Ê — –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 366
• ¬ Ÿ — ‡ Ê
Ê ‡ Ê Èø Œ ÉÊ◊ ˜–– - xz .
w v
–
– Ÿ Ê◊ ÉÊ Ê
· áÊ Ê ––
Á
∑ ˝§ÿ Ê • ÊÒ⁄U÷ Ê fl Ÿ Ê-
◊ ãòÊ Ê
ì Ê Ê⁄ U∑ §‚ ÊÕ Ÿ Ê◊ ‚  ‚ ÁîÊ Ã
Õ Ê ‹ Ë ÿ Ê Ã Å Ã Ë ¬ ⁄ U‚  • Êë¿ UÊ
Œ Ÿ
„
U≈ UÊ ÿ Ê ¡ Ê ∞ – ‚ ’ ∑ § Ê  Á Œ π Ê
ÿ Ê ¡ Ê∞ –
ÿ „ U ∑ § Ê ÿ ¸ • Êø Ê ÿ ¸ ÿ Ê∑ §Ê ß̧
U
‚ ê ◊ Ê Ÿ Ÿ Ë ÿ √ÿ Á
Q § ∑ § ⁄‘¥U– ÷ ÊflŸ Ê ∑ §
Ë
¡ Ê ∞ Á ∑ § ÿ „ UÉ Ê ÊÁ· à Ÿ Ê◊ ∞ ‚ √ÿ ÁQ§à fl
∑§ Ê ¬ ˝Ã Ë∑ § ’ Ÿ ª Ê, ¡ Ê ‚ ’ ∑ §Ê ª Ê
Ò⁄ Ufl
’ … ∏UÊŸ  fl Ê ‹ Ê „ UÊ
ª Ê –
˙ ◊ ä Ê Ê¥Ã Œ fl — ‚ Á
flà Ê
◊ ä Ê Ê¥Œ flË ‚ ⁄ US flà ˖
◊ ä Ê Ê¥Ã • Á E Ÿ ÊÒŒ fl
ÊÒ• Ê äÊ ûÊÊ¥
¬Èc ∑ § ⁄ US òÊ ¡ ÊÒ– – - • ÊE . ª Î.v .vz .w
◊ ãòÊ ¬ Í⁄ UÊ „UÊŸ ¬ ⁄ U‚ ’∑ §Ê Ÿ Ê ◊
Á
Œ π Ê∞ °• ÊÒ⁄ Uà ˟ Ÿ Ê⁄‘U‹ ª flÊ∞ °-
(
¬ ˝◊ Èπ ∑ §
„ ¥U) ( ‚ ’ ∑ §„ ¥U)
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 367
v Á‡ Ê ‡ Ê È. . .
. . ..
. .. . . .
. . .. ..
. .
.Á ø ⁄ UÜ ¡ Ë fl Ë
„ UÊ – ( Ã ËŸ ’Ê ⁄ U∑ §
„ ¥U– )
w Á‡ Ê ‡ Ê È. . . .
.. . .
.
. .. . ...
. . .. . .
äÊ◊ ¸‡ Ê
Ë ‹ „ UÊ
–
( Ã Ë Ÿ ’ Ê⁄ U∑§ „ ¥U–)
x Á‡ Ê ‡ Ê È. . .
. .. .
.. . . ...
. . .. .
...¬ ˝ª Á à ‡ Ê Ë ‹
„ UÊ – ( à ˟ ’Ê ⁄ U∑ §„ ¥U– )
–
– ¬ ⁄ US ¬ ⁄ U¬ Á⁄ Ufl
à ¸Ÿ – –
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Ê flŸ Ê -
◊ ãòÊ Ê ì Ê Ê ⁄ U∑ § ‚ Ê Õ ◊ ÊÃ Ê Á‡ Êȇ
Ê È¬ „ U‹ 
©U‚ ∑ § Á ¬ Ã Ê ∑ §
Ë ª Ê
Œ ◊ ¥ Œ–Á ¬ Ã Ê • ãÿ
¬ Á ⁄U¡ Ÿ Ê¥ ∑ §ÊŒ – Á‡Ê ‡ ÊÈ∞ ∑ § -Œ Í‚ ⁄‘U ∑ §
„UÊ Õ ◊ ¥ ¡ ÊÃ Ê F „U-
Œ È‹ Ê
⁄ U¬ Ê Ã Ê „ ÈU• Ê
¬ ÈŸ — ◊ Ê °∑ § ¬ Ê
‚ ¬ „ È°Uø ¡ Ê∞ – ÷ Ê
fl Ÿ Ê
∑ § Ë¡ Ê ∞ Á ∑ §Á ‡ Ê
‡ Ê È‚ ’ ∑ § ÊF „ U¬ Ê òÊ ’ Ÿ
⁄
U„ UÊ„ ÒU, ‚ ’ ∑ §F „ U- • Ÿ ÈŒ ÊŸ Ê¥ ∑ §Ê
• Á
äÊ∑ § Ê ⁄ U¬ Ê ⁄
U„ UÊ „ÒU– ‚ ÷ Ë © U¬ Á S Õ Ã
¡ Ÿ ‚ Íò Ê Œ È„U⁄ UÊÿ -
˙ ©U¬ ‹ Ê ‹ Ÿ ¥∑ §
Á ⁄ Uc ÿ Ê Á ◊ -
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 368
• Ÿ ÈÁ‡ Ê C ¥UÁ fl äÊ Ê S ÿ Ê Á ◊ –
( Á ‡Ê ‡ ÊÈ∑ § ÊŒ È‹ Ê ⁄ UŒ ¥ª - • Ÿ ȇÊÊ
‚ Ÿ ◊¥
⁄
Uπ ¥ª – )
◊ ãòÊ -
˙ • Õ ‚ È◊ X U‹ Ÿ Ê ◊ Ê Ÿ ú u Uÿ Á
Ã
’ „ ÈU∑ §Ê ⁄Uü Ê ÿ S ∑ §⁄U÷ Íÿ S ∑ § ⁄
‘UÁ Ã –
ÿ̆ ∞ fl fl Û Ê Ê ◊ Ê ÷ fl Á Ã
∑§À ÿ Ê áÊ ◊ fl Òà ã◊ Ê
Ÿ Ècÿ Ò fl Ê ø Ê  fl Œ ÁÖ–
–
– ‹ Ê
∑ § Œ ‡ Ê ¸Ÿ – –
Á
∑ ˝§ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê -
◊ ãòÊ Êì Ê Ê ⁄ U∑ § ‚ ÊÕ ÁŸ ÿ ÈQ§ √ÿ ÁQ§© U‚ 
ª ÊŒ ◊ ¥ © U∆ UÊÿ ¥-π È‹ ◊ ¥ ¡ Ê ∑ §⁄ UÁ
flÁ
÷ Û
Ê
ŒÎ‡ ÿ Á Œ π Ê ∑ §⁄ U‹ • Ê ∞ °– ÷ Ê
fl ٠淤
Ë ¡Ê ∞
Á
∑ § Á ‡ Ê ‡Ê È◊ ¥ ß U‚ Áfl ⁄ UÊ ≈˜UÁ fl E ∑ §Ê‚„UË
ŒÎÁCU
‚ Œ π Ÿ , ‚ ◊ ¤ ÊŸ ∞ fl ¥¬ ˝ÿ ÈQ § ∑§⁄
UŸ∑ §
Ë
Ê̌
◊ Ã Ê Œ fl • Ÿ Ȫ ˝„ U• Ê Ò⁄ U‚ Œ ˜÷ Êfl
Ÿ Ê ∑§
‚ „ Uÿ Ê ª ‚ ¬ ˝Ê# „ UÊ ⁄ U„UË „ ÒU–
˙ Á „ U⁄Uá ÿ ª ÷ ¸— ‚ ◊ flûÊ ¸Ã Ê
ª ̋
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 369
÷ÍÃS ÿ ¡ Êà — ¬ Á
à ⁄‘U∑
§ ˘ • Ê ‚ Ë Ã ˜–
‚ Œ Ê äÊ Ê
⁄ U¬ ÎÁÕ fl Ë
¥l Ê ◊ Èà ◊ Ê
¥
∑§S◊ ÒŒ flÊÿ „ UÁfl
· Ê Á
fl äÊ ◊ – – - v x .y
ß U‚ ∑§’ Ê Œ • Á
ª AS Õ Ê
¬ Ÿ ‚ ‹ ∑§ ⁄ U
ªÊ ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ §
Ë • Ê
„ ÈUÁà ÿ Ê °¬ Í⁄ UË ∑§ ⁄UŸ 
∑§Ê∑ ˝§ ◊ ø ‹ Ê ∞ ¡ Ê
∞ , Ã ’ Áfl‡ Ê·
• Ê„ ÈUÁà ÿ Ê°Œ Ë ¡ Ê∞°–
–
– Á
fl ‡ Ê
· • Ê„ ÈUÁ Ã ––
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • Ê
Ò⁄U÷ Ê fl ŸÊ-
„
UflŸ ‚ Ê
◊ ª Ë
˝ ∑ §
 ‚ Ê
Õ Á Ÿ äÊ Ê
Á
¸⁄ Uà ◊ fl
Ê -
Á
◊ C
UÊ Û Êπ Ë⁄ U • Ê
Á Œ Á ◊ ‹ Ê∑ §⁄ U ¬ Ê
ø
°
• Ê„UÈÁ Ã ÿ Ê°Ÿ Ë ø Á
‹ π ◊ ãòÊ ‚ Œ Ë ¡ Ê∞ –
°
÷Ê fl
Ÿ Ê ∑ §Ë ¡ Ê ∞ Á∑§ Áfl‡ Ê ·
 © Ug ‡
ÿ ∑§
Á ‹ ∞
Á
fl ‡
Ê·
 fl Ê Ã Êfl ⁄ Uá Ê ∑ §Ê Á
Ÿ ◊ Êá¸ Ê „ UÊ
⁄ U„ UÊ„ UÒ–
˙ ÷ Í÷ Ȩ̀fl
— S fl — – • Á ªA´ ¸§ Á ·—
¬fl◊ Ê Ÿ — ¬ ÊÜø ¡ ãÿ —
¬ È⁄ UÊ Á
„ UÃ —–
Ã◊ Ë ◊ „U ◊ „ Uʪ ÿ¥SflÊ „ UÊ – – ß UŒ ¥• ª Aÿ 
¬fl◊ Ê Ÿ Ê ÿ ß UŒ ¥Ÿ ◊ ◊ – - ´ §
. ~ .
{ { .wÆ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 370
–– ’Ê ‹ ¬ ˝’ Ê ä ÊŸ – –
Á∑˝§ ÿ Ê • ÊÒ⁄ U÷ Ê
fl Ÿ Ê-
• Ê ø Ê ÿ ¸Á‡ Ê ‡ ÊÈ∑ §Êª Ê Œ ◊ ¥ ‹ ¥– © U‚ ∑ § ∑ §
Ê
Ÿ
∑§ ¬ Ê‚ Ÿ Ëø  fl Ê‹ Ê ◊ ãòÊ ’ Ê ‹ ¥– ‚ ÷ Ë
‹ Ê ª ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §⁄‘¥U Á ∑ § ÷ Ê fl - ÷ Ê · Ê ∑§ Ê

Á‡Ê ‡Ê È N Œ ÿ X U◊ ∑§ ⁄ U⁄ U„ UÊ „ ÒU • Ê Ò⁄ Uü ÊD U
‚ Ê Õ ¸∑ § ¡ Ëfl Ÿ ∑ §Ë Œ ÎÁ
C U¬ ˝Ê # ∑ § ⁄U⁄ U„ UÊ „ÒU–
• Ê ø Ê ÿ ¸ÿ Ê ‚ ê ◊ ÊŸ Ÿ Ë ÿ √ ÿ ÁQ § Á
‡ Ê ‡ Ê È∑§ Ê

• ¬ Ÿ Ë ª ÊŒ ◊ ¥ ‹ ∑§ ⁄ U© U‚ ∑ § ∑ §Ê Ÿ ∑ §
¬ Ê
‚
’ Ê‹¥-
• ˙ ÷ Ê à Êà ! à fl ¥ß ¸UE ⁄ UÊ ¥‡ ÊÊ Á̆ ‚ –
( „UÃ Ê Ã !à È◊ ß ¸UE ⁄ U∑ § • ¥‡ Ê „UÊ – )
• ◊ Ÿ Èc ÿ Ã Ê Ã fl◊ „ UÃ Ë Á fl Á‡ ÊC UÃ Ê –
( à Èê „ UÊ⁄ UË‚ ’ ‚  ’ « ∏ËÁ fl ‡ Ê ·Ã Ê
◊ Ÿ Èc ÿ Ã Ê „ ÒU–)
• ´ §
c ÿ Ÿ ȇÊÊ ‚ Ÿ ¥¬ Ê‹ ÿ — –
( ¡ Ë fl Ÿ ÷ ⁄ U´ §
Á · - • Ÿ ȇ Ê Ê‚ Ÿ ∑§ Ê
¬ Ê
‹ Ÿ ∑ §⁄ UŸ Ê– )
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 371
 ˙ ‡Ê
Èh Ê  Á̆ ‚ ’ Èh Ê  Á̆ ‚ Á
Ÿ ⁄ UÜ ¡ Ÿ Ê  Á̆ ‚,
‚ ¥‚Ê⁄ U◊ Ê ÿ Ê ¬ Á ⁄ Ufl
Á¡ ¸Ã Ê  Á̆
‚ –
‚ ¥‚Ê⁄ U◊ Ê ÿ Ê ¥à ÿ ¡ ◊ Ê„UÁ ŸŒ ˝Ê ¥,
à fl Ê
¥‚ Œ ˜ª ÈL § — Á ‡ Ê Ê̌
ÿ Ã ËÁ Ã ‚ Íò Ê ◊ ˜– –
¬ ˝’ Êä Ê Ÿ ∑ § ’Ê Œ ÁS flC U∑ Χ
à ˜„ UÊ◊ ‚ 
‹ ∑§
⁄UÁ fl ‚ ¡ ¸Ÿ (¬ ÎD Uv Æ Æ- v w v ) à ∑ § ∑§
‡ Ê · ∑ Χàÿ ¬ Í⁄ ‘U Á ∑ §
ÿ ¡ Ê∞ °– Á fl‚ ¡ ¸Ÿ ∑§
¬ Ífl¸• Êø Ê ÿ ¸, Á ‡ ʇ Ê
È∞ fl¥• Á ÷ ÷ Êfl ∑ § Ê
¥ ∑ §
Ê
¬ Èc ¬, • Ê̌
à , Á à ‹ ∑ § ‚ Á„ Uà • Ê ‡ Ê Ë fl Ê
¸Œ
Œ ¥, Á» § ⁄ U‚ ÷ Ë ◊X U‹ ◊ ãòÊ Ê
¥ ∑ § ‚ Ê
Õ
• Ê̌
à , ¬ Èc ¬ fl ÎÁ C U∑§ ⁄ U∑ § • Ê ‡ Ê Ë fl Ê
¸Œ Œ ¥–
• Ê
‡ÊË
fl ø ¸Ÿ -
• Ê
øÊÿ ¸ Á ‡ Ê ‡ Ê È Ã Õ Ê• Á ÷ ÷ Êfl∑ §∑ §
Ê
• Ê
‡ÊË
fl Ê ¸Œ Œ ¥– ŸË ø  Á ‹ π  ◊ ã ò Ê∑ §
• Á
ÃÁ⁄ UQ § • Ê ‡ Ê Ëfl¸ø Ÿ ∑ § • ãÿ ◊ ãòÊ Ê ¥ ∑§
Ê
÷ Ë ¬Ê
∆ U∑ § ⁄ UŸ Ê ø ÊÁ„ U∞ –
„ U’ Ê
‹ ∑ § ! à fl ◊ ˜• Ê
ÿ Èc ◊ Ê
Ÿ ˜
fl ø ¸S
fl Ë Ã ¡ S fl Ë üÊ Ë
◊ Ê Ÿ ˜÷ Íÿ Ê — –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 372
¥
ó
æ
Âýæ
à
æÙâ
¢S
·
¤
æÚ
U
Áfl
‡Ê· √ ÿ fl S Õ Ê-
ÿ ôÊ Œ fl ¬ Í¡ Ÿ • Ê
Á Œ ∑ § Ë √ÿ fl S Õ Ê ∑ § ‚ ÊÕ
• Ûʬ ˝Ê ‡ ÊŸ ∑ §Á ‹ ∞ Á‹ π Ë√ ÿ flS Õ Ê
Áfl
‡Ê cÊ M §
¬ ‚ ’ Ÿ Ê ∑ § ⁄ U⁄ Uπ Ÿ Ë ø ÊÁ „ U∞ –
• • Û Ê¬ ˝Ê‡ Ê Ÿ ∑§ Á‹ ∞ ¬ ˝ÿ ÈQ § „UÊ Ÿ  flÊ‹ Ë
∑ § ≈ UÊ
⁄ UË Ã Õ Ê ø ê ◊ ø – ø ≈ ÊUŸ ∑ § Á‹ ∞
ø Ê °Œ Ë ∑ § Ê øê ◊ ø ÿ Ê © U¬ ∑ § ⁄ Uá Ê „ UÊ 
‚ ∑ §
, Ã Ê• ë¿ UÊ „ ÒU–
• • ‹ ª ¬ Ê òÊ ◊ ¥ ’ Ÿ Ë „ ÈUß ¸ø Ê fl ‹ ÿ Ê
‚ Í¡ Ë ( ⁄Ufl Ê) ∑ § Ë π Ë ⁄U, ‡Ê„ UŒ , ÉÊ Ë
,
à ȋ ‚ ËŒ‹ Ã Õ Ê ª X ÔUÊ
¡ ‹ - ÿ ¬ Ê°ø
fl S à È∞ °Ã Òÿ Ê
⁄ U⁄ Uπ Ÿ Ë ø Ê Á„ U∞ –
ÁŸ œ ʸÁ⁄ Uà ∑ ˝§
◊ ◊ ¥ ◊ X ÔU‹Ê ø ⁄ Uá Ê ‚ ‹ ∑ §⁄ U
⁄U Ê̌
ÊÁ fl œ Ê Ÿ à ∑ §∑ §∑ ˝§◊ ¬ Í⁄ U ∑ §⁄ U∑ §
Áfl
‡Ê · ∑ §
◊ ¸∑§ Êá« U∑ § ⁄ UÊ ÿ Ê¡ Ê Ã Ê „ ÒU– ©U‚ ◊ ¥
‚ Áê◊ Á ‹ à „Ò¥U-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 373
v ¬ ÊòÊ ¬ Í¡ Ÿ
w • ÛÊ - ‚ ¢S ∑ § Ê ⁄ U
x Á fl ‡Ê · • Ê„ ÈUÁÃ
y Ê̌
Ë
⁄ ( π Ë⁄ U) U¬ ˝Ê‡ ÊŸ
H ¬Ê òÊ -¬ Í¡ Ÿ H
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Êfl Ÿ Ê -
◊ãòÊ Ê ì ÊÊ
⁄ U∑ § ‚ Ê Õ • Á÷ ÷Êfl∑ § ¬ Ê òÊ ∑§
’Ê „
U⁄ Uø ㌠Ÿ , ⁄ UÊ‹ Ë ‚ S fl
Á
S Ã∑ §’ Ÿ Ê ∞°–
• Ê̌
à -¬ Èc ¬ ø … ∏UÊ
∞ °– ÷ Êfl
Ÿ Ê ∑§
⁄ ¥U Á ∑ §
¬
Á fl
òÊ fl Ê Ã Ê fl ⁄ Uá Ê ∑ § ¬ ˝÷ Ê
fl‚ ¬Ê òÊ Ê ¥ ◊ ¥
Á
Œ √
ÿ à Ê∑ § Ë S Õ Ê ¬ Ÿ Ê ∑ §Ë ¡Ê ⁄U„UË „ ÒU, ¡ Ê 
’Ê ‹ ∑ §∑ § Á ‹ ∞ ⁄ Uπ ª ÿ •ÛÊ ∑ §Ê
Á
Œ √ ÿ ÃÊ
¬
˝Œ Ê
Ÿ ∑ §
⁄ Uª Ë, © U‚ ∑ § Ë⁄ U Ê̌
Ê∑ §⁄ Uª Ë–
◊Ê ÃÊ - Á
¬ Ã Ê „UÊ Õ ◊ ¥ ⁄ UÊ
‹
Ë ÿ Ê ø ㌠Ÿ
‹∑§⁄ U‚ Íò Ê Œ È„U⁄ UÊ ÿ ¥-
˙ ‚ Ȭ ÊòÊ Ã Ê ¥¬ ˝Œ Ê S ÿ Ê
Á ◊ –
(
Á‡ Ê
‡ Ê È◊ ¥ ‚ Ȭ Ê
òÊ Ã Ê ∑ §
Ê Áfl∑§
Ê‚ ∑ §⁄
‘¥Uª – )
◊ãòÊ -
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 374
˙ Á „ U⁄Uá ◊ ÿ Ÿ ¬ ÊòÊ á Ê
‚ àÿ S ÿ Ê Á ¬ Á „ Uà ¢◊ Èπ ◊ ˜Ô–
Ãû fl ¢¬ Í· Û Ê
¬ Ê fl Îá Ê È
‚ àÿ œ ◊ Ê ¸ÿ Œ ÎC ÔUÿ H - ß ¸‡ Ê Ê . © U. v z
H • Û Ê ‚ ¢S ∑ § Ê⁄ UH
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê-
Ÿ Ë ø  Á ‹ π  ◊ ãòÊ Ê ¥ ∑ §
 ¬ Ê ∆ U∑ §
 ‚ Ê Õ
• Ûʬ Ê
˝‡ Ê Ÿ ∑ §
Á ‹ ∞ ⁄ Uπ ª ÿ ¬ ÊòÊ ◊ ¥ ∞ ∑ § -
∞∑ §∑ § ⁄ U∑ § ÷ Ê fl Ÿ Ê ¬ fl
Í∑ ¸ §‚ ÷ Ë fl S à ∞
È °
«
UÊ ‹ Ë - Á◊ ‹ Ê ß ¸¡ Ê ∞ –
° ¬ Ê òÊ ◊ ¥ π Ë⁄U« UÊ ‹ –
¥
◊ Ê òÊ Ê ß Ã Ÿ Ë ‹ ¥ Á ∑ § z • Ê „ UÈÁà ÿ Ê°Œ Ÿ
 ∑ §
’ Ê Œ
÷ Ë Á‡ ʇ Ê È∑ § Êø ≈ UÊŸ ∑ §
Á ‹ ∞ ∑ §
È¿ U’ ø Ë ⁄ U„ U–
÷ Ê flŸ Ê ∑ § ⁄U¥Á ∑ § ÿ „ U• Û Ê Á Œ √ ÿ ‚ S
¢∑ §
Ê ⁄ UÊ¥ ∑ § Ê

ª „
˝ Uá Ê ∑ § ⁄ U∑ §
’ Ê ‹ ∑ § ◊ ¥ © Uã „ U¥S Õ ÊÁ¬ à ∑ § ⁄ UŸ 
¡ Ê ⁄ U„ UÊ„ UÒ– ¬ Á
˝Ã Á Ÿ Á äÊ π Ë ⁄ U∑ §
¬ Ê
òÊ ∑§ Ê„ UÊ Õ
◊ ¥ ‹ ¥ • Ê ⁄Ò U‚ òÍ Ê Œ „
È U⁄ Ufl Ê ÿ -
¥
˙ ∑ ȧ
‚ ¥S ∑ § Ê ⁄ UÊ — Œ Í⁄ UË ÷ Íÿ Ê‚ È—
–
(
• Û Ê ∑ § ¬ Ífl¸∑ ȧ ‚ ¥S ∑ § Ê ⁄ UÊ ¥ ∑ §Ê ÁŸ fl Ê ⁄ Uá Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 375
∑
§⁄ Uà „ Ò¥U– )
◊
ãòÊ -
˙ ¬ ÿ — ¬ ÎÁÕ √ ÿ Ê ¢¬ ÿ ˘
•Ê· œ Ë· Ȭ ÿ Ê Á Œ √ÿ ãà Á ⁄U Ê̌ ¬ ÿ Ê œ Ê— –
¬
ÿ S fl à Ë
— ¬ ˝ÁŒ ‡ Ê — ‚ ãà È◊ s Ô◊ ˜ÔH
-v } .
x {
¬
ÊòÊ ∑ § Ë π Ë⁄ U∑ §‚ ÊÕ Õ Ê «∏UÊ ‡ Ê
„UŒ
Á
◊ ‹ Ê ∞ °– ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥U Á ∑ § ÿ „U◊ œ È© U‚ 
‚
ÈS fl Ê Œ È ’ Ÿ Ê Ÿ  ∑ §‚ Ê
Õ - ‚ Ê Õ © U‚ ◊ ¥
◊
œ È⁄UÃ Ê ∑§ ‚ ¢S ∑ §Ê
⁄ U© Uà ¬ Û Ê ∑ §⁄ U⁄ U„ UÊ „ ÒU–
ß
‚ ‚ Á ‡ ʇ Ê È∑ § • Ê
ø ⁄ Uá Ê , fl ÊáÊ Ë -√ ÿ fl „
UÊ⁄ U
‚
÷ Ë ◊ ¥ ◊ œ È⁄ UÃ Ê ’ … ∏Uª Ë – ‚ Íò Ê Œ
È„ U⁄ UÊ
ÿ ¥-
˙ ‚ È‚ ¥S ∑ § Ê ⁄ UÊ— Á S Õ ⁄ UË ÷ Íÿ Ê ‚ È—
–
( ß U‚ ◊ ¥ ‚ Ê Áû fl ∑ §‚ È‚ ¥S∑ §Ê ⁄ UÊ
¥ ∑ § Ë
S
Õ Ê ¬ Ÿ Ê ∑§ ⁄ Uà „ Ò¥U– )
˙ ◊ äÊ È flÊ Ã Ê ˘ ´ § Ã Ê ÿ à 
◊
œ È Ê̌ ⁄ UÁ
ãà Á‚ 㜠fl —–
◊
Êä fl ËŸ ¸— ‚ ã à fl Êc Êœ Ë — H
˙ ◊ œ ÈŸ Q § ◊ Èà Ê· ‚ Ê 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 376
◊œ È◊ à¬ Ê Á Õ ¸fl ú ⁄ U¡ —–
◊œ Èl ÊÒ⁄ US à ȟ — Á
¬ Ã ÊH
˙ ◊ œ È◊ Ê Û Ê Ê  fl Ÿ S ¬ Áà ◊ ¸œÈ◊ Ê
°w
•S à Ȃ Íÿ ¸— – ◊ Êä fl˪ Ê ¸fl Ê
÷ fl ãà ȟ —H
-v x . w | -
w~
¬Ê
òÊ ◊ ¥ Õ Ê « ∏UÊ ÉÊ Ë « UÊ‹ ¥, ◊ ãòÊ ∑ § ‚ÊÕ
Á
◊ ‹ Ê
∞ °– ÿ „ U ÉÊ Ë M §
π ʬ Ÿ Á◊ ≈ UÊ
∑§
⁄ U
Á
F Çœ Ã Ê Œ ª Ê – ÿ „ U¬ Œ ÊÕ ¸ ’ Ê ‹ ∑ § ∑§
•ãŒ ⁄U‡ Ê Èc ∑ § Ã Ê ∑ §Ê Á
Ÿ flÊ ⁄Uá Ê ∑ §⁄ U∑ § © U‚∑§
¡Ëfl Ÿ ◊ ¥ F „ U, ÁF Çœ Ã Ê , ‚ ⁄ U‚ Ã Ê ∑§Ê
‚Üø Ê⁄ U∑ § ⁄ Uª Ê–
˙ ÉÊ
Îà ¢É Ê Îà ¬ Êfl ÊŸ —
Á
¬’ Ã fl ‚ Ê ¢ fl ‚ Ê ¬ ÊflÊ Ÿ — –
Á
¬’ à Êãà Á ⁄ U Ê̌ S ÿ U„UÁfl ⁄
UÁ ‚ S flÊ
„ UÊ–
Á
Œ‡ Ê —¬ ˝Á Œ ‡ Ê ˘ • ÊÁ
Œ ‡Ê ÊÁ fl Á Œ ‡ Ê˘
©
UÁ
g ‡ ÊÊ Á Œ Çè ÿ — S flÊ
„ UÊH -{ .v~
¬Ê òÊ ◊ ¥ à ȋ ‚ ËŒ ‹ ∑ § ≈ÈU∑ §« ∏U ◊ ãòÊ ∑§
‚ÊÕ « UÊ ‹ ¥– ÿ „ U• Ê· Á œ ‡ ÊÊ
⁄ UË Á⁄ U∑ §„
UË
Ÿ„UË¥; fl ⁄ UŸ ˜Ô • Ê Áœ ŒÒÁfl ∑ §, • Êäÿ Ê Áà◊ ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 377
⁄UÊ ª Ê ¥ ∑ § Ê ‡ Ê ◊ Ÿ ∑ § ⁄ UŸ ◊ ¥ ÷ Ë ‚ Ê̌ ◊ „ÒU–
ÿ „ U• ¬ Ÿ Ë Ã ⁄U„ Uß ¸E ⁄ U∑ §Ê ‚ ◊ Á¬ ¸Ã „ UÊ
Ÿ 
∑ § ‚ ¢S ∑ § Ê⁄ U’ Ê‹ ∑ § ∑ § Ê ¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ §⁄ Uª Ë –
˙ ÿ Ê˘ • Ê· œ Ë
— ¬ Ífl Ê ¸¡ Ê Ã Ê
Œ fl è ÿ ÁS òÊ ÿ Ȫ ¢¬ È⁄ UÊ– ◊ Ÿ ÒŸ È
’ ÷ Í̋á Ê Ê◊ „ Uú ‡ Ê Ã ¢œ Ê ◊ ÊÁ Ÿ ‚ # ø H -v
w .|z
ª X UÔÊ
¡ ‹ ∑ § Ë ∑ §
È¿ U’ Œ
°Í ¥ ¬ Ê
òÊ ◊ ¥ « UÊ ‹∑ §⁄ U
Á◊ ‹ Ê ∞ –
° ¬ Á Ã Ã ¬ Ê fl Ÿ Ë ª X UÔÊ π Êl ∑ § Ë
¬ Ê ¬ fl Á
Îû Ê ÿ Ê ¥ ∑ §Ê „ UŸ Ÿ ∑ §⁄ U∑ §
§ © U‚ ◊ ¥ ¬áÈ ÿ
‚ fl
¢h Ÿ
¸ ∑ §
‚ S
¢∑ § Ê⁄ U¬ Œ
ÒÊ ∑ § ⁄
U⁄ U„ UË „ U¥Ò– ∞ ‚
 Ë
÷ Êfl Ÿ Ê ∑ §
‚ ÊÕ © U‚ ø ê ◊ ø ‚ Á◊ ‹ Ê
∑ §⁄ U
∞ ∑ § Á Œ ‹ ∑ § ⁄ UŒ –
¥ ¡ ‚
Ò ÿ „ U‚ ’ Á÷ Û Ê -Á
÷ Û Ê
fl S Ã ∞
È °∞ ∑ § „UÊ
ª ÿ Ë,¥ © U‚ Ë ¬ ∑
˝§ Ê ⁄ UÁ ÷ Û Ê -
Á÷ Û Ê üÊ D UÔ ‚ S
¢∑ §Ê ⁄ U’ Ê ‹ ∑ § ∑ § Ê
∞ ∑ § ‚ ◊ ª ˝
üÊ D
 UÔ√ ÿ ÁQ §à fl ¬ Œ
˝Ê Ÿ ∑ § ⁄ U¥–
˙ ¬ Üø Ÿ l — ‚ ⁄ US fl Ã Ë ◊ Á ¬
ÿ Á ãà ‚ d Êà ‚ —
– ‚ ⁄ US fl Ã Ë Ã È
¬ Üø œ Ê ‚ Ê Œ ‡Ê ÷ fl à‚ Á⁄ Uà ˜ÔH- x y . v v
‚ ÷ Ë fl Sà È∞ °Á ◊ ‹ Ê ∑ § ⁄
U fl „ UÁ ◊ üÊ áÊ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 378
¬
Í¡ Ê fl Œ Ë∑ § ‚ Ê◊ Ÿ ‚ ¢S∑ §
ÊÁ⁄Uà „ UÊŸ∑ §
Á
‹ ∞ ⁄ Uπ Á
Œ ÿ Ê ¡ Ê ∞ – ß ‚ ∑§ ’ Ê
Œ • Á ª A
S
Õ Ê ¬ Ÿ ‚  ‹ ∑ §⁄ Uª Êÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ §Ë
• Ê„ ÈUÁÃ ÿ Ê
° ¬ Í⁄ UË ∑ §⁄ UŸ  à ∑§∑ §Ê ∑ ˝§ ◊
ø‹ Ê ÿ Ê ¡ Ê∞ –
H Áfl ‡ Ê · • Ê„ ÈUÁ Ã H
ª Ê
ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ § Ë• Ê „ ÈUÁÃ ÿ Ê
°¬Í⁄ UË
„ UÊ ¡ Ê Ÿ 
¬
⁄ U¬ „ U‹ Ã Òÿ Ê ⁄U∑ § Ë ª ÿ Ë π Ë
⁄ U‚ z
• Ê„ ÈUÁÃ ÿ Ê
°Ÿ Ë ø Á ‹ π ◊ ãòÊ ∑ §‚ ÊÕ Œ Ë
¡ Ê
∞ °– ÷ Ê
flŸ Ê ∑ §
Ë ¡ Ê ∞ Á∑ § fl
„ Uπ Ë ⁄ Uß ‚
¬
∑
˝§ Ê⁄ Uÿ ôÊ ÷ ª fl ÊŸ Ô˜ ∑ § Ê ¬ ‚
˝ Ê Œ ’ Ÿ⁄ U„ Ë„ UÒ–
˙ Œ fl Ë ¥ flÊø ◊ ¡ Ÿ ÿ ãà ŒflÊ
—
ÃÊ¢Á fl E M §¬Ê — ¬ ‡ Êfl Ê fl Œ Áãà –
‚ Ê Ÿ Ê ◊ 㺠̋· ◊ Í¡ ZŒ È„ UÊŸ Ê
œŸ Èfl Ê ¸ª S◊ Ê Ÿ Ȭ ‚ ÈC Ô‰Uà Òà ÈS fl
Ê„UÊ H
ß
Œ ¢ fl Ê ø ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ – - ´ §. }.v ÆÆ. v v
H • Û Ê ¬ ˝Ê‡ÊŸ H
• Ê„ ÈUÁÃ ÿ Ê
°¬ Í⁄ UË „ UÊ
Ÿ ¬ ⁄ U‡ Ê·π Ë
⁄U‚ ’ ìÊ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 379
∑§ Ê• Û Ê¬ ˝Ê ‡ Ê Ÿ ∑ §⁄ UÊÿ
Ê ¡ Ê
∞ –
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • Ê
Ò⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê -
π Ë⁄ U∑ §Ê Õ Ê « ∏UÊ - ‚ Ê • ¢‡Ê ø ê ◊ ø ‚ ◊ ãòÊ
∑§ ‚ ÊÕ ’ Ê ‹ ∑ § ∑§
Ê ø ≈ UÊ ÁŒ
ÿ Ê ¡ Ê
∞ –
÷ Êfl Ÿ Ê ∑ § Ë ¡ Ê ∞ Á∑ §
fl „ Uÿ ôÊ Êfl
Á‡ ÊCÔUπ Ë⁄ U
• ◊ ÎÃ Ê ¬ ◊ ª Èá Ê ÿ ÈQ § „ ÒU • Ê Ò⁄U’Ê ‹ ∑ § ∑ §
‡
Ê Ê⁄ UËÁ ⁄ U∑ § S fl Ê S âÿ ,◊ ÊŸ Á
‚ ∑ §
‚ ãà ȋŸ ,
flÒø Ê Á⁄ U∑ §© Uà ∑ Χ
C ÔUÃ ÊÃ Õ Êø ÊÁ
⁄ UÁòÊ∑ §
¬ ˝Ê◊ ÊÁáÊ ∑ §Ã Ê ∑ §Ê ¬ Õ ¬ ˝‡ Ê
S à ∑§
⁄Uª Ë–
˙ • Û Ê
¬ Ã Û Ê S ÿ ŸÊ

Œ
s ÔŸ ◊ Ë fl S ÿ ‡ ÊÈÁc ◊
áÊ — –
¬ ˝¬ ˝Œ Ê Ã Ê⁄ ¢U à Ê
Á ⁄ U· ˘ ™§
¡ Z
Ÿ Êœ Á
„ UÁ m ¬ Œ ø à Èc
¬ Œ H - v v.
}x
ß ‚ ∑ § ’ Ê Œ ÁS flC ÔU∑ Χ Ã˜Ô „ UÊ
◊‚ ‹ ∑§⁄ U
Á
fl ‚ ¡ ¸Ÿ à ∑ § ∑ § ∑§
◊ ¸¬ Í⁄ U Á∑
§ÿ ¡ Ê
∞ °–
Á
fl ‚ ¡ ¸Ÿ ∑ § ¬ Ífl¸’ Ê
‹ ∑ §∑ § Ê‚÷ Ë ‹Êª
• ʇ Ê Ëfl ʸŒ Œ ¥–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 380

×
é‡ Ç
UÙ
(
¿
êÇ
¸Uæ
·¤
×ü)
â¢S
·
¤
æÚ
Á
fl‡
Ê
· √ÿ flS Õ Ê -
ß‚ ‚ ¢S
∑ §
Ê ⁄ U∑ § Á
‹ ∞ ‚ Ê◊ Ê ãÿ √ ÿ fl S Õ Ê
∑
§‚ Ê Õ Ÿ Ë ø  Á ‹ π  • Ÿ È‚ Ê
⁄ UÁ fl ‡ Ê ·
ÃÒÿ
Ê⁄
UË ¬
⁄ Uä ÿ Ê Ÿ Á
Œ ÿ Ê ¡ ÊŸ Ê ø Ê
Á„ U∞ –
v ◊ Sà ∑ § ‹ ¬ Ÿ ∑ §Á‹ ∞ ÿ Õ Ê ‚ ê ÷ fl
ª Ê ÿ ∑ §Ê Œ Íœ ∞ fl ¢Œ „UË ¬ ø Ê
‚ - ¬ ø Ê ‚
ª ˝Ê◊ ÷ Ë ’ „ ÈUà „ ÒU–
w ∑ § ‹Ê fl∑ § Á ‹ ∞ ‹ ÇÊ÷ ª ¿ U—- ¿ U— ß @
∑ § à Ë
Ÿ ≈ ÈU∑ §« ∏UÊ ¥ ∑ § ’ Ëø ◊ ¥ ¿ UÊ ≈U- ¿ UÊ ≈U
∑ ȧ ‡Ê ∑ § ≈ ÈU∑ § « U∏Ê ¥ ∑ §
Ê’ Ê
°œ ∑ §⁄ U⁄ Uπ Ÿ Ê
ø Ê Á
„U∞ –
x ¬ ˝ô ÊÊ ‚ ¢S Õ ÊŸ Ê ¥- ‡ Ê Êπ Ê• Ê ¥-◊ ¥ÁŒ ⁄ UÊ
¥ ∑ §Ê
ß ‚ © Ug ‡ ÿ ∑ §Á ‹ ∞ ∑ Ò¥§
ø Ë , ¿ ÈU⁄ UÊ
• ‹ª ‚ ⁄ Uπ Ÿ Ê ø Ê
Á „ U∞ – © Uã „ UË¥∑ §Ê
¬ Í¡ Ÿ ∑ § ⁄ UÊ
∑ § ⁄ U Ÿ Êß ¸ ‚  ∑ § ‡ Ê
©UÃ ⁄
UflÊ Ÿ Ê ø ÊÁ „ U∞ –
y ’ Ê ‹
∑ §∑ §Á ‹ ∞ ◊ Èá « UŸ ∑ §’ Ê Œ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 381
 Ÿ
flË Ÿ fl S òÊ Ê
¥ ∑ §Ë √ÿ fl S Õ Ê ⁄ Uπ Ÿ Ë
ø
ÊÁ„ U∞ –
z ’
Ê‹ ∞ ∑ §
òÊ ∑ § ⁄ UŸ ∑ § Á‹ ∞ ª È°Õ • Ê °≈U
ÿ
ʪ Ê ’ ⁄U ∑ § Ë√ ÿ fl S Õ Ê⁄ Uπ Ÿ Ë
ø
ÊÁ„ U∞ –
Á
fl ‡Ê
·∑§ ◊ ¸∑ §Êá« U-
’ Ê‹ ∑
§∞ fl ¢ © U‚ ∑ §• Á ÷ ÷ Êfl∑ § Ê¥ ∑ §Ê
◊ X ‹Êø ⁄ Uá Ê‚  S flʪ à ∑ §⁄ Uà  „ ÈU∞
∑˝§ ◊’h M § ¬ ‚  Á Ÿ œ ʸÁ
⁄ Uà ¬˝Ê Õ Á
◊ ∑ §
©
U¬ øÊ
⁄UÃ Õ Ê ⁄U Ê̌
Ê Áflœ Ê Ÿ à ∑ § ∑ § Ê ∑ ˝§
◊
¬ Í⁄UÊ∑§⁄ U ‹ Ÿ Êø Ê
Á „ U∞ – © U‚ ∑ §’ Ê Œ
∑˝§ ◊‡Ê
— Á fl ‡ Ê· ∑ §◊ ¸∑ §
Ê á« U∑ § ⁄ UÊÿ ¡ Ê∞ °–
H ◊ SÃ∑ § ‹ ¬ Ÿ H
Á
∑ ˝§
ÿ Ê
• ÊÒ⁄ U÷ Êfl
Ÿ Ê -
◊ ãòÊ∑§ ‚ Ê Õ ◊ Ê Ã Ê
- Á¬ Ã Ê Œ Íœ , Œ „ UË ‚ 
’ Ê‹ ∑
§-’ Ê Á ‹ ∑ §
Ê ∑ §∑ §‡ Ê ª Ë ‹ ∑§⁄ ¥U– ª ◊ ˸
∑§ Ë ´§Ã È„ UÊ
, Ã Ê• ë¿ UË Ã ⁄ U„ Uè Ê Ë Á ÷ ª Ê
‚ ∑ §
Ã„Ò¥U, • ãÿ Õ Ê Õ Ê« ∏U ¿ UË
¥≈ U« UÊ
‹ ∑ §⁄ ∑ §U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 382
÷Ë ∑ § Ê ◊ ø ‹ Êÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §
Ã Ê „ ÒU–
÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §⁄ ¥U Á ∑ § ◊ Á S à c ∑
§ ∑ § ß ‚
Á
Œ √ ÿ Ê ¬ ø Ê ⁄ U¬ ˝‚ X ◊ ¥ º ˝√ ÿ Ê
¥ ∑ § ◊ Ê
äÿ ◊ ‚ 
’Ê ‹ ∑ §∑ §◊ Á S à c ∑ §◊ ¥ ‡ ÊÈ÷ Œ fl -
‡
ÊÁ Q § ÿ Ê ¥, Œ fl - flÎÁûÊ ÿ Ê ¥ ∑ §Ê S ¬ ‡ Ê
¸Á Œ ÿ Ê¡ Ê
⁄
U„ UÊ „ ÒU– • ‡ Ê È÷ ∑ § © Uë ¿ UŒ Ÿ Ã Õ Ê ‡ Ê È÷ ∑ §Ë
S
Õ Ê ¬ Ÿ Ê ∑ § Ê ∑ § Ê ÿ ¸F „ U-¬ ̋◊ ∑§ • Ê
œ Ê ⁄U
¬⁄ U„ UË ∑ § ⁄ ‘¥Uª – ◊ Ê Ã Ê - Á¬ Ã Ê Œ Íä Ê -Œ „ UË -
¡ ‹
Á
◊ Á üÊ Ã ¬ Œ Ê Õ ¸∑ § Ë ∑ § ≈ UÊ ⁄UË „ UÊ Õ ◊ ¥ ‹ ∑ § ⁄U
‚Íò Ê Œ È„ U⁄ UÊ ÿ ¥-
˙ „ UË Ÿ ‚ ¥S ∑ § Ê⁄ UÊŸ ˜ÁŸ fl Ê ⁄UÁ
ÿ c ÿ Ê Á◊ –
( ’ ìÊ ∑ § „ UËŸ ‚ ¥S ∑ §Ê⁄UÊ ¥ ∑ §
Ê Á
Ÿ flÊ⁄ Uá Ê
∑§ ⁄ ‘¥Uª – ) ◊ ãòÊ ’ Ê ‹ à „ ÈU∞ ’ Ê ‹ ∑ §∑ §
∑§ ‡ Ê
ªË ‹ Ê ∑ § ⁄ ‘¥U– ◊ ãòÊ -
˙ ‚ Á fl òÊ Ê ¬ ˝‚ ÍÃ Ê Œ Ò√ ÿ Ê
• Ê ¬ © UŒ ãà Èà à Ÿ Í◊ ˜Ô–
ŒË ÉÊ Ê
¸ÿ Èà fl Ê ÿ fl ø ¸‚ H
-¬ Ê ⁄ U. ª Î.‚ Í. w
.v . ~
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 383
HÁòÊ Á ‡ Ê π Ê ’ 㜠Ÿ H
Á
∑˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê-
∞
∑ § - ∞ ∑ §∑ § ⁄ U∑ §◊ ãòÊ Ê ¥ ∑ §∑ ˝§◊ ‚ 
Á
Ÿ œ Ê ¸Á ⁄ Uà ∑ § 㺠˝Ê ¥ ∑ §Ê ∑ § ‹ Ê
fl  ‚  ’ Ê °œ Ê
¡Ê∞ – à Œ Ÿ ÈM § ¬ ÷ ÊflŸ Ê∑ §Ë ¡ Ê ∞ – „ UÊ Õ ◊ ¥
∑
§‹ Êfl Ê ‹ ∑ § ⁄ U‚ Íò Ê ŒÈ„ U⁄
UÊ ÿ ¥-
˙ ’ „ ÈU◊ Èπ ¥Á fl ∑ § Ê ‚ ¥∑ §Á
⁄ Uc ÿ –
(
‡ Ê
⁄ UË ⁄ U∑ § ‚ ÊÕ ◊ ÁS à c ∑ § ∑ § ’ „ ÈU◊ Èπ Ë
Á
fl∑ § Ê ‚ ∑ § Ë √ ÿ fl S Õ Ê ’ ŸÊ ÿ ¥ª – )
’
˝rÊ Ôª ˝Á ãÕ ’ 㜠Ÿ -
Á
‚ ⁄ U∑ § Á ¬ ¿ U‹ ÷ Ê
ª ◊ ¥ Œ Ê
ÿ Ë ¥• Ê ⁄U∑ §
’
Ê ‹ Ê ¥ ◊ ¥ ◊ ãòÊ ∑ § ‚ Ê
Õ ∑ §
‹ Ê flÊ ’ Ê°œ ¥–
÷Êfl Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥U Á ∑ §◊ ÁSà c ∑ §∑ § Ê
 ⁄ Uø Ÿ Ê
‡
ÊÁQ § ∑ § ¬ ˝Ã Ë ∑ § ’ ˝rÊÔÊ ∑ § Ë ‡Ê Á Q § ‚ Œ fl Ê¥
∑
§Ë ‚ Ê Ê̌
Ë ◊ ¥ ¬ ˝Áà ’ h Á
∑ § ÿ Ê ¡ Ê ⁄ U„ UÊ „ ÒU–
•Ê‚ È⁄ UË ‡ Ê Á Q § ÿ Ê°ß ‚ ∑ §
Ê © U¬ ÿ Êª Ÿ ∑ §
⁄ U
‚∑ ¥§ª Ë – ÿ „ U© UŸ ∑ §
Ê © U¬ ∑ §
⁄ Uá Ê Ÿ ’ Ÿ
‚∑ § ª Ê , Œ fl à fl ∑ §Ë ◊ ÿʸŒ Ê ◊ ¥ „ UË ß ‚ ∑ § Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 384
Á
fl∑ § Ê ‚ • Ê Ò⁄U‚ Üø Ê ‹ Ÿ „ UÊ ª Ê –
˙ ’ ˝r Ê
Ô¡ ôÊ Ê Ÿ ¢¬ ˝Õ ◊ ¢¬ È⁄US Ã Ê Ám
‚ Ë◊ à — ‚ ÈL §ø Ê  fl Ÿ̆ • Êfl —–
‚ ’ Èä ã ÿ Ê˘ © U¬ ◊ Ê ˘ • S ÿ Á fl D ÔUÊ —
‚ Ã p ÿ ÊÁ Ÿ ◊ ‚ Ã p Á fl fl — H - v x .x
Á
√Êc áÊ Èª ˝Á ãÕ ’ 㜠Ÿ -
Á
¬ ¿ U‹ Á „ US ‚ ∑ § ’ Ê ÿ ¥ ÷ Ê ª ∑ § ∑ §
‡ Ê
Ê¥ ◊ ¥
∑§‹ Ê fl Ê ’ Ê °œ ¥, ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §
⁄ ¥U Á∑ § ◊ ÁS Ãc ∑ §
∑§ ¬ Ê · áÊ , ‚ Üø Ê ‹ Ÿ ∑ §⁄ UŸ  fl Ê ‹ ∑§ 㺠˝
÷ ª fl Ê Ÿ ˜Ô Á √ Ê cáÊ È∑ § Ë ‡ Ê Á Q § ‚ ¬ ˝Á à ’ h „ UÊ 
⁄
U„ U „ Ò¥U– © UŸ ¬ ⁄ U• ‚ È⁄ Uà fl ∑ § Ê ‡ ÊÊ ‚ Ÿ Ÿ
ø ‹ ‚ ∑ § ª Ê– Œ fl ◊ ÿ Ê ¸Œ Ê ‚ Á Ÿ ÿ Á ãòÊ Ã ÿ 
∑§
㺠˝‚ ଠ˝fl ÎÁûÊ ÿ Ê¥ ∑ § Ê
„ UË ¬ Ê · áÊ Œ ¥ª –
˙ ß Œ ¢Á fl c áÊ ÈÁ fl ¸ø ∑ ˝§◊ ò Ê œ Ê ÁŸ Œ œ ¬ Œ
◊ ˜Ô–
‚ ◊ Í… U◊ S ÿ ¬ Êú ‚ È⁄
US fl Ê „ UÊ H - z . v z
L
§ º ˝ª ˝ÁãÕ ’ 㜠Ÿ -
Á
‚ ⁄ U∑ § • ª ‹ ÷ Ê ª ∑ § ∑ § ‡ ÊÊ ¥ ◊ ¥ ◊ ãòÊ ∑ §
‚ ÊÕ ∑ §
‹ Ê fl Ê ’ Ê °œ ¥– ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §⁄ ¥UÁ ∑ § L§ º ˝-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 385
Á
‡ Êfl ∑ § Ë ‡ Ê ÁQ § ß ‚ Ê̌
ò Ê ¬⁄ U• Ê
Áœ ¬ àÿ
∑§ ⁄ U⁄ U„ UË „ ÒU– • ‚ È⁄ UÃ Ê ∑ §
Ë ŒÊ ‹ • ’ Ÿ „ UË ¥
ª ‹ ª Ë – L § º ˝∑ §Ë ‡ ÊÁQ §Á fl ∑ §
Ê ⁄UÊ ¥ ∑ §
Ê¡ ‹ Ê
«
UÊ ‹ ª Ë • Ê Ò⁄ Uß ¸E ⁄UË ÿ ◊ ÿ ʸŒÊ ∑ § • Ÿ È∑ ͧ
‹
∑§ À ÿ Ê áÊ ∑ § Ê ⁄ UË • Ÿ ȇ ÊÊ ‚ Ÿ ‹ Ê ª Í∑ §
⁄ Uª Ë–
˙ Ÿ ◊ S à L § º ˝◊ ãÿ fl̆
©
UÃ Ê  Ã̆ ß · fl Ÿ ◊ — –
’Ê „ ÈUè ÿ Ê◊ Èà à Ÿ ◊ —H -v { . v
H ¿ ÈU⁄ UÊ ¬ Í¡ Ÿ H
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Êfl Ÿ Ê -
• Á÷ ÷ Ê fl∑ § Õ Ê‹ Ëÿ Ê Ã ‡ à ⁄ UË◊ ¥ ⁄ Uπ∑ §
¥Ò ø Ë-
¿UÈ⁄U∑ § Ë ¬ ¡
Í Ê ⁄ UÊ‹
 Ë , • Ê̌
à , ¬c
Ȭ , œ¬
Í, Œ Ë ¬
‚ ∑ § ⁄ U¥• Ê ⁄
Ò U© U‚ ∑ §
◊ ‹
Í ◊ ¥ ∑ §
‹ Ê fl Ê’ Êœ
° Œ –
¥
÷ Êfl Ÿ Ê ∑ §⁄ U¥ Á ∑ § ’ Ê ‹ ∑ § ∑ §
 ∑ §
ÈÁ fl ø
Ê⁄ UÊ ¥ ∑ § Ê

∑§ Ê≈ UŸ ∑ §
 Á ‹ ∞ , © UŸ ∑ § Ë ∑ §
Ê ≈ U∑ §
⁄ UŸ ◊ ¥
‚ ◊ Õ ¸ ¬ Ÿ
Ò  © U¬ ∑ §⁄ Uá Ê -‚ ŒÁ
Ô˜ fl ø Ê
⁄
UÊ ¥ ∑ § Ë
• è ÿ Õ Ÿ
¸ Ê ∑ § ⁄ U⁄ U„U „ U¥Ò– Á ¡ ‚ ¬ ∑
˝§ Ê
⁄US Õ ‹
Í
’Ê ‹ Ê
¥ ∑ §
Ë ‚ » §Ê ß ¸∑ §
Á ‹ ∞ ÿ • Ê¡
Ò Ê⁄ U¬ ÷
˝ È
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 386
∑§
ά Ê ‚ Á ◊ ‹ „ U¥Ò, fl ‚
Ò „ UË ‚ ˇ
Í◊ ¬ fl
˝Ê „ U÷ Ë
Á
◊ ‹ ª
¥ – © UŸ ∑ §Ê © U¬ ÿ ʪ
 ¬ ⁄
Í UË Ã à¬ ⁄ UÃ Ê ,
¡ Ê ª M §∑ § Ã Ê ‚ ∑ § ⁄ U¥ª –

˙ ÿ à ˜Ô Ê̌ È⁄ Uá Ê ◊ îÊ ÿ à Ê
‚ Ȭ ‡ Ê‚ Ê fl # Ê fl ¬ Á à ∑ § ‡ Ê Ê Ÿ ˜Ô–
Á
¿ UÁ 㜠Á ‡ Ê ⁄ UÊ ◊ Ê S ÿ Ê ÿ È— ¬ ˝◊ Ê · Ë— H
- ¬ Ê . ª Î.
‚ . w . v. v }
H Á òÊ Á‡ Êπ Ê ∑ §
ûÊ ¸Ÿ H
Á
∑ ˝§ ÿ Ê• Ê Ò⁄ U÷ Êfl Ÿ Ê -
¬ È⁄ UÊÁ „ Uà S fl ÿ ¢∑ Ò¥§ ø Ë ÿ Ê © US à ⁄ U ‚ ∞ ∑ § -
∞ ∑ § ∑ § ⁄ U∑ § ◊ ãòÊ Ê
¥ ∑ § © Uì Ê Ê ⁄ Uá Ê ∑ § ‚ Ê âÊ -
‚ Ê Õ Ã Ë Ÿ Ê ¥ ª ˝Á
ãÕ ÿ Ê¥ ∑ § Ê∑ ˝§◊ ‡ Ê — ∑ § Ê ≈ UŒ ¥–
‚ ÷ Ë ‹ Êª ÷ Êfl Ÿ Ê ¬ ˝fl Ê „ U¬ ÒŒ Ê ∑ § ⁄ UŸ ◊ ¥
ÿ Ê ª Œ Ê Ÿ Œ ¥– ¬ ˝Á à Á Ÿ Á äÊ ∑ Ò¥§ ø Ë „ UÊ Õ ◊ ¥
‹ ∑ § ⁄ U‚ Íò ÊŒ È„ U⁄ Ufl Ê ÿ ¥- ˙ Œ Èc ¬ ˝fl
Îû Ê Ë —
©
Uë ¿ Uà S ÿ Ê Á ◊ – ( S fl ÷ Êfl ¡ ãÿ Œ Èc ¬ ˝fl ÎÁûÊ ÿ Ê
¥
∑ § Ê© Uë ¿ UŒ Ÿ ∑ § ⁄ Uà  ⁄ U„ ¥Uª –) à ଠp Êà ˜
∑ § ‹ Ê flÊ ’ °ä Ê „ ÈU∞ ’ Ê‹ Ê ¥ ∑ § à ˟ Ê¥ • ¥‡ Ê
∑ § Ê ≈ ¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 387
 ’ ˝r Ê Ô ª ˝Á ãÕ ∑ §
ûÊ ¸Ÿ ∑ §‚ ÊÕ -‚ ÊÕ
÷ Ê fl Ÿ Ê∑ §
⁄ ¥U Á ∑ §Á Ÿ ◊ ʸá Ê∑ § ˇ ÊÁ Q §
Á
fl Ÿ ʇ Ê ∑ § ¬ ˝fl ÎÁ ûÊ ÿ Ê¥ ∑ § Ê∑ §
Ê ≈ U⁄ U„ UË „ ÒU–• ’
⁄
Uø Ÿ Êà◊ ∑ § ¬ ˝fl ÎÁûÊ ÿ Ê¥ ∑ §Á ‹ ∞ ÿ „ U∑ §ãº ˝
‚ È⁄ UÁ Ê̌ à ⁄ U„¥Uª –
˙ ÿ Ÿ Ê fl ¬ à ˜Ô ‚ Áfl à ÊÊ̌ È⁄
Uá Ê
‚ Ê ◊ S ÿ ⁄ UÊ
ôÊ Ê  fl L §áÊ S ÿ Á
fl m Ê Ÿ ˜Ô–
à Ÿ ’ ˝r Ê ÔÊ áÊ Ê  fl ¬ à Œ ◊ S ÿ
ª Ê◊ ÊŸ E fl Ê Ÿ ÿ ◊ S à Ȭ ˝¡ Ê flÊ Ÿ ˜ÔH
- • Õ fl ¸.{ .
{} .
x
Á
fl c áÊ Èª ˝Á ãÕ ∑ § ûÊ ¸Ÿ ∑ § ‚ Ê
Õ ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §⁄U¥,
÷ ª fl Ê Ÿ ˜Ô Á flc áÊ È∑ §Ë ‡
Ê Á Q §• ¬ Ÿ ¬ ˝Áà ∑ ͧ‹
¬ ˝fl ÎÁ ûÊ ÿ Ê ¥ ∑ § Ê © Uã ◊ Í‹ Ÿ - Á Ÿfl Ê⁄ Uá Ê ∑ §
⁄ U⁄ U„ UË
„ÒU– ◊ Á Sà c ∑ § • ’ • Ÿ ÒÁ Ã∑ § ¬ Ê · áÊ Ÿ Œ 
‚ ∑ § ª Ê , Ÿ ËÁ à ◊ ûÊ Ê ◊ ¥ „ UË ¬ ˝ÿ ÈQ § „ UÊª Ê–
˙ ÿ Ÿ œ Ê Ã Ê ’ ΄ US ¬ à —
• ª AÁ
⁄ Uã º ˝S ÿ ø Ê ÿ È· ˘fl ¬ à ˜Ô–
à Ÿ Ã̆ • Êÿ È·  fl ¬ Ê Á
◊
‚ ȇ ‹ Ê Ä ÿ Ê ÿ S fl S à ÿ H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 388
-• ÊE . ª Î.‚ Í. . v . v |. v w
L § º˝ ª ˝Á ãÕ ∑ § ûÊ ¸Ÿ ∑ §‚ Ê
Õ ÿ„U
÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ § ⁄¥U Á ∑ § L §º ˝Á òÊ ¬ È⁄ UÊ
Á ⁄U∑ §Ë ¬ ˝ø
á«U
‡Ê Á Q § ŒÈœ ¸· ¸, Œ Èc¬ ˝fl ÎÁûÊ ÿ Ê ¥ ¬ ⁄Uø Ê
≈ U∑§
⁄U
⁄U„ UË „ ÒU, • ’ © UŸ ∑ §Ê Á Ÿ fl Ê⁄ Uá Ê „UÊªÊ
; ÃÊ
Á
∑ §
◊ Á S à c ∑ § ◊ ¥ Á Œ √ ÿ Œ ÎÁ C ÔU, Á Œ √
ÿ ÊŸ È÷ÍÁ Ã∑§Ë
Ê̌ ◊ Ã Ê Á
fl ∑ § Á ‚ à „ UÊ‚ ∑ §–
˙ ÿ Ÿ ÷ Íÿ p ⁄ UÊ
òÿ Ê ¢
Öÿ Ê∑
˜§ Ôø ¬ ‡ ÿ Ê Á à ‚ Íÿ ¸◊ ˜Ô–
à Ÿ Ã̆ • Êÿ È·  fl ¬ ÊÁ ◊
‚ ȇ ‹Ê Ä ÿ Êÿ S fl S à ÿ H
-• ÊE . ª Î.‚ Í. v . v |
H Ÿ fl
Ë Ÿ fl S òÊ ¬ Í¡ Ÿ H
Á∑ ˝§ÿ Ê • ÊÒ⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê
-
∞ ∑ § Õ Ê
‹ Ë ◊ ¥ ⁄ Uπ ∑ § ⁄ U’ Ê‹ ∑ §∑ §Ÿÿ
flS òÊ Ê
¥ ¬ ⁄ U• Ê̌
à - ¬ Èc¬ ◊ ãòÊ Êì ÊÊ⁄U∑ §‚ÊÕ
ø … ∏UÊÿ ¡ Ê ∞ °– ÷ Ê
flŸ Ê ∑ §Ë ¡ Ê ∞ Á∑
§ Á¡‚
¬ ˝∑ § Ê⁄ U• ¬ Ÿ Ë ¬ ˝Áà D ÔUÊ ∑ § • ŸÈM §
¬ fl
SòÊ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 389
• Êë¿ UÊ Œ Ÿ Ê¥ ∑ § Ë√ ÿ fl S Õ Ê∑ § ⁄
UŸ  ∑ §
Ë
‚ Ê◊ âÿ ¸¬ ˝÷ ÈŸ Œ Ë „ ÒU-fl Ò‚ „UË • ¬ Ÿ ª ÊÒ⁄ Ufl
∑ § • Ÿ ÈM § ¬ √ÿ Á Q § à fl ’ Ÿ ÊŸ ∑ §Ë ‚ Ê◊ âÿ ¸
÷ Ë Á ◊ ‹ ⁄ U„ UË „ ÒU– © U‚ Á Œ √ ÿ Ã Ê ∑ § ¬ ˝Á Ã
fl S òÊ Ê¥- ¬ ˝Ã Ë∑ §Ê ¥ ∑ §¬ Í¡ Ÿ m Ê⁄UÊ • ¬ Ÿ Ë
• ÊSâÊ Ê √ ÿ Q §∑ § Ë ¡ Ê ⁄ U„UË „ÒU– ‚ Íò Ê
ŒÈ„ U⁄
UÊÿ ¥- ˙ ‚ ¥S ∑ Χ Á à Á Ÿ D UÊ
¥Á fläÊ Ê
S ÿ ÊÁ◊ –
(
’ ìÊ ∑ § Ê ‚ ¥S ∑ Χ Áà ∑ §¬ ˝Áà Á Ÿ D UÊ
fl ÊŸ ˜
’ Ÿ Ê
ÿ ¥ª – ) à Œ Ȭ ⁄ UÊãà ÿ „ U◊ ãòÊ ’ Ê
‹ Ã
„
ÈU∞ flS òÊ Ê¥ ∑ §Ê ¬ Í¡ Ÿ ∑ §
⁄ ‘¥U–
˙ à S ◊ Ê Œ ˜Ôÿ ôÊ Ê
à ˜‚ fl ¸„ ÈUÃ̆
´ § ø— ‚ Ê ◊ Ê ÁŸ ¡ Á ôÊ ⁄U–
¿ Uã Œ Ê ú Á ‚ ¡ ÁôÊ ⁄ U–
à S ◊ Ê Œ ˜Ôÿ ¡ ÈS à S ◊ Ê
Œ ¡ Êÿ à H - x v .
|
fl S òÊ ¬ Í¡ Ÿ ∑ § ’ Ê Œ • Á ª AS Õ Ê¬ Ÿ ‚ 
ª Êÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ § Ë • Ê „ ÈUÁ à ŒŸ à ∑ § ∑ §
Ê
∑ ˝§ ◊ ¬ Í⁄ UÊ ∑ § ⁄ U∑ § Á fl ‡ Ê· • Ê„ÈUÁ
à ÿ Ê° Œ Ë
¡ Ê∞ °–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 390
H Á
fl ‡ Ê · • Ê „ÈUÁ Ã H
„
UflŸ ‚ Ê ◊ ª ˝Ë ◊ ¥ Õ Ê
« ∏UÊ ◊ fl
Ê, Á◊ C ÔUÊ Û Ê
Á
◊ ‹ Ê∑ §
⁄ Uz • Ê
„ ÈUÁÃ ÿ Ê
°Á Ÿ ◊A◊ ãòÊ ‚ Œ ¥–
÷ Êfl Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥UÁ∑ § ÿ ôÊ Ëÿ ™ § c◊ Ê’ Ê‹ ∑ § ∑ § Ê
‚ È‚ ¢S ∑ §
Ê ⁄ UÊ ¥ ‚ ÷ ⁄ U⁄ U„ UË„ ÒU–
˙ è ÊÍ÷ Ȩ̀fl — S fl —–
• ª A• Êÿ Íú Á · ¬ fl‚ ˘
• Ê‚ ÈflÊ ¡ ¸Á ◊ · ¢ø Ÿ — –
• Ê
⁄ U ’ Ê
œ S fl Œ Èë ¿ ÈUŸ Ê ú S fl Ê
„UÊH
ß Œ¢• ª Aÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ – - v
~ .
x } , xz .v {
ß ‚ ∑ § ’ Ê Œ ÿ ôÊ ∑ § ‡
Ê
· ∑ Χ
àÿ ¬ Í⁄ U
∑ §⁄UÁ ‹ ÿ ¡ Ê∞ °– Á fl ‚ ¡ ¸Ÿ Ÿ Á∑ §
ÿ Ê ¡ Ê ∞ –
Ÿ Êß ¸( ◊ Èá « UŸ ∑ §
⁄ UŸ  fl Ê ‹ )
m Ê⁄ UÊ ◊Èá « UŸ
∑ §⁄UŒ Ÿ ¬ ⁄ U’ Ê ‹ ∑ § ∑ §ÊF Ê
Ÿ ∑§ ’ ÊŒ Ÿ ÿ 
flSòÊ ¬ „ UŸ Ê ∑ § ⁄ U¬ ÈŸ — Œfl S Õ‹ ¬ ⁄U‹ Ê ÿ Ê
¡ Ê
Ã Ê „ ÒU– à ’ Á
‡ Ê π Ê ¬ Í¡ Ÿ , S fl
ÁS Ã ∑ §
‹ π Ÿ • Ê Ò⁄ U• ʇ Ê Ë fl ʸŒ ∑ §’ Ê
Œ Áfl
‚ ¡ ¸Ÿ
Á
∑ §
ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU– ÿ ÁŒ ÉÊ ⁄ U¬ ⁄U• ÊÿÊ ¡ Ÿ
„
ÒU, Ã Ê ß ‚ ’ Ëø ª Ë Ã , ÷
¡ Ÿ -∑ §
Ë Ã ¸Ÿ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 391
©
UŒ ˜Ô’ Ê œ Ÿ ∑§ Ê∑ ˝§◊ ø ‹ Êà ⁄ U„ UŸ Ê ø Ê
Á „ U∞ –
‚ Êfl ¸¡ Á Ÿ ∑ § SÕ ‹ ¬ ⁄ U„ UÊ , à Ê• ãÿ ‹ Ê ª
’ Ê‹ ∑ §¬ ⁄U• Ê̌à , ¬ Èc ¬ fl ÎÁC ÔU ∑ § ⁄ U∑ §
¬ ˝‚ Ê Œ ‹ ∑ §⁄ UÁ
fl Œ Ê ÷ Ë „UÊ ‚ ∑ § à „ Ò¥U• Õ fl Ê
‚ fl Ê ̧¬ ÿ Ê ª Ë÷ ¡ Ÿ - ‚ à‚ ¢ª ∑ § Ê‹ Ê ÷
©
U∆ UÊ Ã ⁄ U„ U‚ ∑ §
à „Ò¥U–
H ◊ Èá « UŸ ∑Χ
àÿ H
Á
∑ ˝§ÿ Ê • ÊÒ⁄U÷ Ê fl
Ÿ Ê- ’ ìÊ ∑ § Ê ’ „ U‹ ÊŸ -
»È§‚ ‹ Ê Ÿ ∑ § ‚ ÊÕ ◊ ÊÃ Ê ◊ ÊŸ Á‚ ∑ § M §¬
‚ ª Ê ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ § Ê ¡ ¬ ∑ §⁄ UÃ Ë ⁄ U„ U–
÷ Êfl Ÿ Ê ∑ §Ë ¡ Ê∞ Á ∑§ ª ÷ ¸‚ • Ê
ÿ ’ Ê‹ Ê¥
∑ §Ê„ U≈ UÊ Ÿ ∑ §‚ ÊÕ ÁŒ √ ÿ ‚ ûÊ Ê ∑ § ¬ ˝÷ Ê fl
‚ ‚ Ê ⁄ UË◊ ÊŸ Á
‚ ∑ § Œ È’ ¸‹ à Ê
∞ °„ U≈ U⁄ U„ UË „ Ò¥U–
ß ‚ ¬ ˝Á ∑˝§ ÿ Ê ◊ ¥ ‚ „UÊÿ ∑ § „U⁄U‡ ÊÁ Q § • ÊÒ⁄ U
„
U⁄ U√ ÿ Á Q § ∑ § ¬ ˝Áà ∑ Χ à ôÊ Ã Ê ∑ § ÷ Ê fl ⁄ Uπ 
¡ Ê∞ °– ÷ ª fl ÊŸ ˜Ô ‚ ¬ ˝ÊÕ ¸Ÿ Ê ∑ § Ë ¡ Ê ∞ Á ∑ §
ß ‚ ‚ ¢S ∑ §Ê⁄ U‚  ¬ ˝Ê # Á
Œ ‡ ÊÊ œ Ê ⁄ UÊ ∑ §
Á
Ÿ fl Ê ¸„ U∑ §ËÊ̌ ◊ Ã Ê ¬ ˝Œ ÊŸ ∑ §⁄ ¥U– ◊ ¥ò Ê Ê ì Ê Ê ⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 392
∑
§ ‚ Ê Õ ∑ § ‡ Ê © Uà Ê⁄ UŸ Ê ¬ ˝Ê ⁄ ê ÷ Á ∑ §
ÿ Ê
¡ Ê∞ –
˙ ÿ Ÿ ¬ Í· Ê ’ ΄ US ¬ à — fl Êÿ Ê Á
⁄Uã º ˝S
ÿ
ø Ê fl¬ Ã ˜Ô– Ã Ÿ Ã  fl ¬ ÊÁ ◊ ’ ˝rÊ Ôá ÊÊ ,
¡ Ëfl Êà fl ¡ Ë fl Ÿ Êÿ Œ ËÉÊ Ê ¸ÿ ÈC
Ô˜Ufl Êÿ fl
ø ¸‚ H
- ◊ ¢.
’ ˝Ê
.v . { .|
H Á
‡ Êπ Ê ¬ Í¡ Ÿ H
Á
∑ ˝§
ÿ Ê• Ê Ò⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê -
Á
‡ Ê ‡ ÊÈ∑ § ◊ Ê Ã Ê- Á ¬ Ã Ê ‚ ’ Ê ‹ ∑ §∑ § Á
‚ ⁄ U◊ ¥
Á
‡ Ê π Ê ∑ § S Õ Ê Ÿ ¬ ⁄ U⁄ UÊ ‹ Ë , ø Ê fl ‹ m Ê⁄UÊ
Á
‡ Ê π Ê- ¬ Í¡ Ÿ ∑ §⁄ UÊ ÿ Ê ¡ Ê ∞ – ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §Ë
¡ Ê∞ Á ∑ § ÿ „ U’ Ê‹ ∑ § ä fl ¡ œ Ê⁄ UË ‚ ÒÁŸ ∑ §
∑
§ Ë Ã ⁄ U„ Uª Ê Ò⁄Ufl ∞ fl ¢Ã ¡ Á S fl ÃÊ ∑ §
Ê œ Ÿ Ë
’ Ÿ ª Ê– ÷ Ê ⁄UÃ Ë ÿ ‚ ¢S ∑ ΧÁ à ∑ §Ë ä fl ¡ Ê
‹ ∑ § ⁄U© U‚ ∑ §• Ÿ ÈM §
¬ © Uì Ê Ã ◊ ‹ ÿ̌ Ê¥ ∑ §Ê
¬˝Ê # ∑ § ⁄ U∑ § ª Ê Ò⁄
Ufl Ê Áã fl à „ UÊ
ª Ê –
˙ Á ø º Í̋Á ¬ Á áÊ ◊ „ UÊ ◊ Ê ÿ 
Á
Œ √ÿ à ¡ — ‚ ◊ Á ã fl à –
Á
à DÔU ŒÁ fl Á ‡ Ê π Ê ◊ äÿ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 393
à ¡ Ê fl ÎÁh ¢∑ ȧ L §c fl ◊ H - ‚ ¢.
¬ ˝.
H S fl Á S Ã ∑ § ‹ π Ÿ H
Á∑ ˝§
ÿ Ê • ÊÒ⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê-
• Êø Ê ÿ ¸ ÿ Ê ∑ § Ê
ß ¸ ‚ ê ◊ ÊŸ Ÿ Ë ÿ ¬ ÍÖ ÿ
√ÿ Á Q § ’ Ê ‹ ∑ § ∑ § ◊ÈÁ á« Uà Á
‚ ⁄ U¬ ⁄ U⁄ UÊ ‹ Ë
ÿ Ê ø ㌠Ÿ ‚ ‡ Ê È÷ Áø q ÔUS fl ÁS à ∑ § ’ Ÿ Ê ∞ –
◊ ãòÊ Êì Ê Ê ⁄ U∑ § ‚ Ê Õ ß ‚ Áø qÔU ∑ § • Ÿ ÈM § ¬
üÊ D ÔU ¬ ˝fl ÎÁ
ûÊ ÿ Ê¥ ∑ §Ë ◊ Á S à c ∑ § ◊ ¥ S Õ Ê¬ Ÿ Ê
∑ § Ë ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ § Ë ¡ Ê ∞– ‚ ¢ÿ ÈQ § ‚ Œ ˜Ô÷ Ê fl ∞ fl¢
¬ ˝÷ È• Ÿ Ȫ ˝„ U‚ ∞ ∑§ Ã Ê , ‚ ◊ Ã Ê , ‡ ÊÊÁãà ,
‚ ⁄ U‹ Ã Ê , ¬ ˝π ⁄ UÃ Ê , ¬ Á
fl òÊ Ã Ê,
‚ V À ¬ ‡ ÊË‹ à Ê, © UŒ Ê
⁄ UÃ Ê ,¬ ˝‚ Û ÊÃ Ê
, ôÊ Ê Ÿ ,
¬ ⁄ U◊ Ê Õ ¸ ¡ Ò‚ Ë ‚ ଠ˝fl ÎÁ ûÊ ÿÊ ¥ • Ê
Ò⁄ UüÊ D
ÔU
ª Èá Ê Ê ¥ ∑ § S Õ Ê ¬ Ÿ ∑ §Ë ÷ Ê fl ÷ ⁄UË ¬ ˝Ê Õ ¸Ÿ Ê ∑ §
Ë
¡ Ê∞ – ¬ ˝Áà Á Ÿ Á ä Ê⁄ UÊ ‹ Ëÿ Êø ㌠Ÿ
• Ÿ Ê Á ◊ ∑ §Ê• °ª È‹Ë◊ ¥ ‹ ∑ § ⁄U ‚ Íò Ê
ŒÈ„ U⁄ UÊ ÿ ¥-
˙ Áfl ø Ê ⁄ UÊŸ ˜‚ ¥ÿ ãà ȥ ¬ ̋⁄ UÁ
ÿ cÿ ÊÁ◊ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 394
(
’ìÊ ∑ §Ê Á flø Ê⁄U‚ ¥ÿ ◊ ∑ § Á
‹∞ ¬̋Á
⁄ UÃ
∑
§⁄Uà ⁄U„ ¥Uª –)
à Œ Ȭ ⁄UÊãà ÿ „ U◊ ãòÊ ’ Ê ‹Ã
„
ÈU∞ ’ ìÊ

Á
‚⁄ U¬ ⁄ US flÊÁ S
à ∑ §’ Ÿ Ê ÿ ¥–
˙ S flÁS à Ÿ̆ ß ãº ˝Ê
 fl Îh üÊ flÊ—
S
fl
Á Sà Ÿ — ¬Í· ÊÁ flE fl Œ Ê — –
S
fl
Á Sà Ÿ S Ã Ê ÿ̌Ê̧˘ • Á⁄ UC ÔUŸ Á ◊ —
S
fl
Á Sà Ÿ Ê’ ΄
US¬ Áà Œ ¸œ Êà ÈH -
wz.
v ~
ß ‚ ∑ § ’ Ê
Œ Á Sfl C ÔU∑ Χ
à ˜Ô „ Ufl
Ÿ • Ê ÁŒ
‡
Ê
· ÿ ôÊ ∑ §
◊ ¸¬ Í⁄
UÁ ∑§ ÿ ¡ Ê∞ °–•Ê‡
Ê Ë
fl ʸŒ,
Á
fl
‚ ¡ ¸Ÿ , ¡ ÿÉÊ Ê
· ∑ § ‚ Ê Õ ∑§
Ê
ÿ ¸∑ ˝§◊
‚◊ Ê# Á ∑ §ÿ Ê–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 395

ç
ßlæ
Ú
U
Öâ
¢S
·
¤
æÚ
U
Á
fl
‡
Ê · √
ÿ fl S Õ Ê-
Á
fl
l Ê⁄ Uê ÷ ‚ ¢S ∑ § Ê ⁄ U∑ §Á ‹ ∞ ‚ Ê ◊ Ê ãÿ
Ã
Òÿ
Ê ⁄
UË∑ §• Á à Á ⁄ UQ §Ÿ Ëø
 Á ‹ π Ë
√
ÿflSÕ Ê ∞ °¬ „ U‹ ‚ „ UË ’ Ÿ Ê ‹ Ÿ
Ë ø ÊÁ„ U∞ –
v ¬ Í¡ Ÿ ∑ § Á‹ ∞ ª áÊ ‡Ê ¡ Ë ∞ fl¢ ◊ Ê °
‚ ⁄ USfl Ã Ë ∑ § Á ø òÊ ÿ Ê ¬ ˝Á
à ◊
Ê ∞°–
w ¬ ^ ÔUË, Œ fl Ê Ã • ÊÒ⁄ U‹ π Ÿ Ë,
¬ Í¡ Ÿ ∑ §
Á
‹ ∞ – ’ ìÊ ∑ § Ê Á‹ π Ÿ ◊ ¥ ‚ÈÁ flœ Ê „ UÊ
,
ß ‚ ∑§ Á
‹ ∞ S ‹ ≈ U, π Á« ∏Uÿ Ê ÷ Ë ⁄ Uπ Ë
¡ Ê ‚ ∑ §
Ã Ë „ ÒU–
x ª ÈL §¬ Í¡ Ÿ ∑ § Á‹ ∞ ¬˝Ã Ë
∑ §M §¬ ◊ ¥
Ÿ Ê Á ⁄Uÿ ‹ ⁄ Uπ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §Ã Ê„ÒU–’ Ê ‹ ∑ §
∑§ Á ‡Ê Ê̌
∑ § ¬ ˝à ÿ̌ Ê ◊ ¥ „ UÊ ¥,à Ê
© UŸ ∑ §Ê
¬ Í¡ Ÿ ÷ Ë ∑ §⁄ UÊÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §Ã
Ê „ ÒU–
Á
fl
‡
Ê · ∑ §
◊ ¸∑ §Ê á« -
◊X
ÔU‹ Ê ø ⁄ Uá Ê ‚ ‹ ∑ §
⁄ U⁄ U Ê̌
Ê Áfl œ Ê
Ÿ à ∑ § ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 396
∑˝§ ◊ ¬ Í⁄ U∑ § ⁄ U∑ § Á fl‡ Ê · ∑ §◊ ¸∑ § Ê á« U∑ § ⁄ UÊ ÿ Ê
¡ ÊÃÊ „ ÒU–
–
– ªáÊ ‡ Ê ¬ Í¡ Ÿ – –
Á
∑ ˝§
ÿÊ • Ê Ò⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê
-
’ Ê ‹∑ § ∑ § „ UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌ Ã, ¬ Èc¬ , ⁄ UÊ ‹ Ë
Œ
∑ §⁄U◊ ãòÊ ∑ § ‚ ÊÕ ª áÊ ¬ Áà ¡ Ë ∑§ Á ø òÊ
∑§ ‚ Ê◊ Ÿ • Á ¬ ¸Ã ∑§ ⁄ UÊ
∞ °– ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑§ ⁄ ¥UÁ ∑ §
ß ‚ • Ê fl Ê „ UŸ - ¬ Í¡ Ÿ ∑§ m Ê⁄ UÊ Áflfl∑ § ∑ §
• ÁœD ÔUÊ Ã Ê ‚ ’ Ê ‹ ∑§ ∑ §
Ë ÷ Êfl Ÿ Ê ∑ §
Ê S ¬ ‡ ʸ
„
UÊ ⁄U„ UÊ „ ÒU– © UŸ ∑§ • Ÿ Ȫ ˝„ U‚ ’ Ê ‹ ∑ §
◊ œ Ê
flË • Ê Ò⁄ UÁ fl fl ∑§ ‡ ÊË
‹ ’ Ÿ ª Ê– ’ ìÊ ∑ §
„
UÊ Õ◊ ¥ • Ê̌ à - ¬ Èc¬ Œ ∑
§ ⁄ U‚ Íò Ê Œ È„U⁄
Ufl Ê ÿ ¥-
˙ Á
fll Ê ¥‚ ¥fl äÊ ¸Á ÿ c
ÿ Ê Á◊ –
(
’ ìÊ
◊ ¥ Á ‡ Ê Ê̌
Ê ∑ §‚ Ê Õ -
‚ ÊÕ Á fl lÊ ∑ §Ê ÷ Ë
Á
fl ∑§
Ê ‚ ∑ § ⁄ ‘¥Uª – )
à Œ Ȭ ⁄ UÊ ãà ◊ ãòÊ Ê ì Ê
Ê ⁄ Uá Ê ∑ §
‚ Ê Õ ¬ Í¡ Ê
flŒ Ë
¬ ⁄ U© U‚ ø … ∏fl ÊŒ ¥–
˙ ª áÊ Ê Ÿ Ê ¢ à fl Ê ªáÊ ¬ Á
à ú „ Ufl Ê◊ „ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 397
 Á¬ ˝ÿ Ê áÊ Ê ¢ à fl Ê Á ¬ ˝ÿ ¬ Á à ú „ Ufl Ê ◊
„ U
ÁŸ œ Ë Ÿ Ê ¢ à fl Ê Á Ÿ Áœ ¬ Á
à ú „ Ufl Ê
◊ „ U
fl ‚ Ê
◊ ◊ – • Ê „ U◊ ¡ Ê
ÁŸ ª ÷ ¸œ◊ Ê
à fl ◊ ¡ Ê Á ‚ ª ÷ ¸œ ◊ ˜ÔH
˙ ª áÊ ¬ à ÿ Ÿ ◊ —– • ÊflÊ„ Uÿ Ê
Á ◊
S Õ Ê ¬ ÿ Ê Á◊ , äÿ Êÿ Ê Á
◊ H -w x .
v~
H ‚ ⁄ US fl Ã Ë ¬ Í¡ Ÿ H
Á ∑ ˝§ÿ Ê • ÊÒ⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê -
’ Ê ‹ ∑ § ∑ § „ UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌
à , ¬
Èc¬ , ⁄UÊ ‹ Ë
• Ê Á Œ Œ ∑ § ⁄U◊ ãòÊ Ê ¬ ⁄ UÊ
ãà U◊ Ê °‚⁄US flÃ Ë ∑ §
Á ø òÊ ∑ § • ʪ ¬ Í¡ Ê ÷Êfl ‚
‚ ◊ Á¬ ¸Ã
∑ §
⁄ UÊ
∞ °– ÷ Êfl Ÿ Ê ∑ §
⁄¥U Á∑ §ÿ „ U’ Ê‹ ∑ §
∑ §
‹ Ê , ôÊ Ê
Ÿ , ‚ ¢fl Œ Ÿ Ê ∑ § Ë ŒflË ◊ Ê Ã Ê
‚ ⁄ US fl Ã Ë ∑ § F „ U∑ §Ê ¬ÊòÊ ’
Ÿ ⁄ U„
UÊ „ ÒU–
© UŸ ∑ § Ë ¿ Uò Ê ¿ UÊÿ Ê ∑ §
Ê ⁄USÊÊS √ Ê
Ê
Œ Ÿ ∑§⁄ U∑ §
ÿ „ Uô Ê Ê
Ÿ Ê ¡ ¸Ÿ ◊ ¥ ‚ à à ⁄U‚ ‹ à ʄ ÈU• Ê
• Ê ª  ’ … ∏U ‚ ∑ § ª Ê
– ¬ÈŸ — -• Ê̌à -¬ Èc ¬
Œ ∑ § ⁄ U‚ Íò Ê Œ È„ U⁄Ufl Ê ÿ ¥-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 398
˙ ∑ §
‹ Ê ¥‚ ¥fl ŒŸ ‡ ÊË‹ à Ê
¥ fl äÊ ¸Á
ÿ c ÿ Ê Á◊ –
(’ ìÊ  ◊ ¥ ∑ §‹ Ê
à◊ ∑ § à ʕ Ê Ò⁄ U
‚ ¥flŒ Ÿ ‡ ÊË ‹ à Ê∑ § ÊÁfl ∑ §
Ê‚ ∑ §
⁄ ‘¥Uª – )
à Œ Ȭ ⁄UÊ ãà ◊ ãòÊ ’ Ê‹ à  „ ÈU∞ © U‚ 
¬Í¡ Ê -
flŒ Ë ¬ ⁄ Uø …∏UflÊ Œ¥–
˙ ¬ Ê fl ∑ §Ê Ÿ — ‚ ⁄US fl à Ë
fl
Ê ¡ Á
÷ fl Ê ¸Á
¡ Ÿ Ë fl
à ˖
ÿ ôÊ ¢ fl C Ô‰U Á œ ÿ Ê
fl‚ È—
H
˙ ‚ ⁄ US fl àÿ ÒŸ ◊ —– • Ê
fl Ê „ Uÿ Ê Á ◊
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á◊ , äÿ Êÿ ÊÁ ◊ – - w Æ .
} y
H © U¬ ∑ § ⁄ Uá Ê Ê¥-◊ Ê
äÿ ◊ Ê ¥ ∑ § Ë ¬ Áfl òÊ Ã ÊH
Á
‡ Ê Ê̌Ê∑ §
ËÃ Ë
Ÿ • Á
äÊ D ÔUÊòÊ ËŒ Á
flÿ Ê°-
©
U¬ Ê‚ Ÿ Ê Á fl ôÊÊŸ ∑ § Ë ◊ Ê ãÿ Ã Ê • Ê
¥ ∑ §
• Êœ Ê
⁄ U¬ ⁄ U∑ § ‹ ◊ ∑ §
Ë • Áœ D ÔUÊòÊ Ë Œfl Ë
“
œ ÎÁà ” Œ fl Ê Ã ∑ §
Ë • Áœ D ÔUÊòÊ Ë Œ fl Ë “
¬ ÈÁ
C ÔU”
• ÊÒ⁄ U¬ ^ ÔUË ∑ §
Ë • Á
œ DÔUÊòÊ Ë
Œ fl Ë “ à ÈÁ C ÔU”◊ ÊŸ Ë
ª ß ¸„ ÒU– · Ê
« U‡ Ê ◊ Êà Î∑§ Ê• Ê ¥ ◊ ¥ œ ÎÁà , ¬ÈÁ C ÔU
Ã Õ Êà ÈÁ C ÔU à Ë
Ÿ Œ Á
flÿ Ê ° © UŸ Ã Ë Ÿ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 399
÷ Êfl Ÿ Ê
• Ê¥ ∑ § Ê ¬ ˝Á
à Á Ÿ Á äÊ à fl ∑ §⁄ UÃ Ë „ Ò¥U, ¡ Ê

Á
fl l Ê ¬ ˝Ê Á # ∑ §Á ‹ ∞ • Ê
œ Ê ⁄ U÷ Íà „ Ò¥U–
Á
fl l Ê⁄ ê
÷ ‚ ¢S ∑ § Ê
⁄ U◊ ¥ ∑ § ‹ ◊ - ¬ Í¡ Ÿ ∑ § Ê
◊ ãòÊ ’ Ê ‹ à ‚ ◊ ÿ œ ÎÁà ∑ §Ê • Êfl Ê „UŸ
∑§ ⁄Uà „ Ò¥U– Á Ÿ œ Ê ¸Á ⁄Uà ◊ ãòÊ Ê¥ ◊ ¥ © Uã „ UË ¥∑ § Ë
fl
㌠Ÿ Ê, • è ÿ Õ ¸Ÿ Ê ∑ § Ë ª ÿ Ë „ ÒU– ’ ìÊ ∞ fl ¥
• Á÷ ÷ Êfl ∑ §Ê¥ ∑ §„ UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌ à - ¬ Èc¬
Œ
∑ §⁄ U‚ Íò Ê Œ È„ U⁄ Ufl Ê
ÿ ¥-
˙ Á fl
l Ê ‚ ¥‚ Ê äÊ Ÿ ◊ „ Uû fl ¥S fl Ë
∑ § Á ⁄ Uc ÿ –
(Á fll ÊÁ fl ∑ §
Ê ‚ ∑ §‚ Ê äÊ Ÿ Ê¥ ∑ § Ë
ª Á⁄ U◊ Ê
∑ §Ê • Ÿ È÷ fl ∑ § ⁄ Uà ⁄ U„ ¥Uª – )
ß U‚ ∑ §’ Ê Œ S ‹ ≈ U, ’ ûÊ Ë , ∑ § ‹ ◊ -
∑§ÊÚ¬ ˬ ⁄ U◊ ãòÊ Ê ì Ê Ê ⁄ Uá Ê ¬ Ífl ¸∑ § ø … ∏Ufl Ê Œ ¥–
H ‹ π Ÿ Ë ¬ Í¡ Ÿ H
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Êfl Ÿ Ê -
¬Í¡ Ÿ ‚ Ê ◊ ª ˝Ë ’ Ê
‹ ∑ § ∑ § „ UÊ Õ ◊ ¥ Œ Ë
¡ Ê∞ – ¬ Í¡ Ê ∑ §Ë ø Ê
Ò∑ § Ë ¬ ⁄ US Õ Ê Á
¬ Ã ∑ § ‹ ◊
¬⁄ U© U‚ ◊ ãòÊ ∑ § ‚ Ê Õ üÊ h Ê ¬ Ífl ¸∑ § ø … ∏UÊ
ÿ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 400
¡ Ê∞ – ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §Ë ¡ Ê ∞ Á ∑ §œ ÎÁ
à ‡Ê
ÁQ §
’ Ê‹ ∑ § ∑ § Ë Áfl l Ê ∑ §¬ ˝Á à • Á
÷ L§
Á ø∑§ Ê

¬Á ⁄Uc∑ Χ à ∑ § ⁄ U⁄ U„ UË „ ÒU–
˙ ¬ ÈL §Œ S ◊ Ê Á fl · ÈM §¬ ˘
ß㌠È⁄ Uã à ◊ ¸Á„ U◊ Ê Ÿ ◊ ÊŸ T œ Ë ⁄ U—
–
∞ ∑§ ¬ Œ Ë¥Á m ¬ Œ Ë ¥ÁòÊ ¬ Œ Ë¥ø à Èc ¬
Œ Ë
◊ ˜Ô
• CÔUʬ Œ Ë¥è ÊÈflŸ Ê Ÿ Ȭ ˝Õ ãà Êú S fl Ê
„ UÊ H
-}.
x Æ
H Œfl Ê Ã ¬ Í¡ Ÿ H
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • ÊÒ⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê-
¬Í¡ Ê fl ŒË ¬ ⁄ US Õ ÊÁ ¬ à Œ fl Êà ¬ ⁄U’ Ê
‹ ∑ §
∑
§ „ UÊ Õ ‚ ◊ ãòÊ Ê ì Ê Ê⁄ U∑ § ‚ÊÕ ¬
Í¡Ÿ
‚ Ê◊ ª ˝Ë • Á ¬ ¸Ã ∑ §⁄ UÊ ß ¸¡ Ê ∞ – ÷ Ê
flŸ Ê∑§ Ë
¡ Ê∞ Á ∑§¬ ÈÁC ÔU ‡ Ê Á Q §∑ §‚ Ê ÁÛ
Êäÿ ‚ 
’ Ê‹ ∑ § ◊ ¥ ’ ÈÁh ∑ §Ë ÃË fl ˝Ã
Ê ∞ fl
¢∞∑ §Ê
ª˝Ã Ê
∑
§ Ë© U¬ ‹ Á éœ „ UÊ ⁄ U„ UË „ÒU–
˙ Œ fl ËÁS à d ÁS à d Ê
Œ fl
Ë fl ¸ÿÊ
œ ‚ ¢
¬Á à Á◊ 㺠˝◊ flh ¸ÿ Ÿ ˜Ô–
¡ ª àÿ Ê ¿ Uã Œ ‚ Á㺠˝ÿ ú ‡ ÊÍ· Á
◊ ãº̋ fl ÿ Ê

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 401
Œœm ‚ Èfl Ÿ  fl‚Èœ ÿ S ÿ √
ÿ ãà Èÿ ¡ H
-w } . yv
H ¬ ^ ÔUË ¬ Í¡ Ÿ H
Á
∑˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄U÷ Êfl
Ÿ Ê-
’Ê‹ ∑ § m Ê ⁄UÊ ◊ ãòÊ Êì ÊÊ⁄
U∑ § ‚ Ê
Õ ¬ Í¡ Ê
S
Õ ‹ ¬ ⁄ U S ÕÊ Á ¬ à ¬^ÔUˬ ⁄ U ¬ Í¡ Ÿ
‚Ê◊ ª ˝Ë • Á¬ ¸Ã∑ §⁄UÊ ß ¸¡Ê∞ – ÷ Êfl
Ÿ Ê ∑ § Ë
¡Ê∞ Á ∑ § ß ‚ • Ê ⁄UÊœ ŸÊ‚ ’ Ê
‹ ∑ § Ã ÈÁ
C ÔU
‡
ÊÁQ § ‚ ‚ ê ¬∑¸§ S Õ Ê
Á¬Ã ∑ §⁄U⁄ U„ UÊ „ÒU–
©
U‚ ‡ ÊÁ Q § ‚ ¬Á⁄ Uü Ê◊ , ‚Êœ Ÿ Ê∑ §⁄ UŸ ∑ § Ë
Ê̌
◊ Ã Ê ∑ § Ê Áfl∑§Ê
‚ „ UÊ
ªÊ
–
˙ ‚ ⁄ US fl Ã Ë ÿÊã ÿ Ê¢
ª÷ ¸◊ ãà ⁄ UÁE èÿÊ ¢Ô ¬ % Ë‚È∑ Χà ¢Á’ ÷ Áà ¸–
•¬ Ê ú ⁄ U‚ Ÿ fl
L§ áÊ ÊŸ ‚Ê◊ Aã º ˝ú Á üÊ ÿ Ò
¡Ÿ ÿ Û Ê å‚ È⁄ UÊ¡Ê H - v ~.
~y
Hª ÈL§ ¬ Í¡ Ÿ H
Á
∑˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄U÷ Êfl
Ÿ Ê-
◊ãòÊ ∑ §‚ Ê Õ ’ Ê‹ ∑§m Ê ⁄ UÊ ª ÈL §∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 402
• ÷ Êfl ◊ ¥ © UŸ ∑ § ¬ ˝Ã Ë ∑ § ∑ § ʬ Í¡ Ÿ ∑ §⁄ UÊ
ÿ Ê
¡ Ê∞ – ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §Ë ¡ Ê ∞ Á
∑ § ß ‚ üÊ h Ê
¬ ˝Á ∑ ˝§ÿ Ê m Ê ⁄ UÊ ’ Ê ‹ ∑ § ◊ ¥ fl Á ‡ Ê c
ÿ Ê Á
ø Ã
ª Èá Ê Á
fl ∑ § Á‚ à „ UÊ ⁄ U„ U „ Ò¥U, Á¡ Ÿ ∑ §
• Ê œ Ê ⁄U
¬ ⁄ UÁ ‡Êc ÿ ÷ Ë äÊ ãÿ „ UÊ ¡ Ê ÃÊ „ ÒU• ÊÒ⁄Uª ÈL §
÷ Ë – ª ÈL§ à û fl ∑ § Ë ∑ Χ
¬ Ê∑ §
Ê ÷ Ê ¡ Ÿ
’ Ê ‹ ∑ § ’ Ÿ Ê ⁄ U„ U– „ UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌
à - ¬ Èc ¬
Œ∑ §
⁄ U’ ìÊ  ∞ fl ¥ • Á÷ ÷ Ê fl ∑ §Ê ¥ ‚  ‚ Íò Ê
ŒÈ„ U⁄UflÊ
ÿ ¥-
˙ • Êø Ê ÿ ¸ÁŸ D UÊ ¥ fl äÊ ¸Áÿ c ÿ ÊÁ
◊ –
(
Á ‡ Ê Ê̌∑ § Ê
¥- ª ÈL §¡ Ÿ Ê¥ ∑ §
¬ ˝Á à Á Ÿ D UÊ ∑ §Ê

‚ Ã Ã ’ … ∏UÊÃ ⁄ U„ ¥Uª – )
◊ ¥ò Ê ∑§ ‚ Ê Õ ª ÈL § ¬ Í¡ Ÿ ∑ § ⁄
‘¥U–
˙ ’ ΄US ¬ à • Á à ÿ Œ ÿ Ê̧ • „ UʸŒ ˜Ô
l È◊ Á m ÷ Ê Á à ∑ ˝§ à È◊ îÊ Ÿ · È
ÿ g ËŒÿ ë¿ Ufl ‚ ˘ ´ § à ¬ ˝¡ Ê Ã
à Œ S ◊ Ê ‚ Ⱥ ˝Á fl áÊ ¢œ Á„ UÁ ø òÊ ◊ ˜Ô–
©
U¬ ÿ Ê◊ ª ΄ UËÃ Ê Á ‚ ’ ΄ US ¬ à ÿ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 403
à fl Ò· Ã ÿ Ê
ÁŸ ’ Î̧„ US ¬ Ã ÿ  à fl Ê H
˙ üÊ Ë ª È⁄ flŸ ◊ — – • Ê fl Ê „ Uÿ Ê
Á ◊
S Õ Ê
¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ Ê Á ◊ –
- w{ . x , Ã ÒÁûÊ . ‚ ¢. v . } .w w
. v w –
H • Ê̌
⁄ U‹ π Ÿ ∞ fl ¢¬ Í¡ Ÿ H
Á ∑ ˝§ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Êfl Ÿ Ê -
¬ ^ ÔUˬ ⁄ U’ Ê
‹ ∑ § ∑ § „ UÊÕ ‚ “ ˙ ÷Í÷ Ȩ̀fl
—
S fl — ”‡ Ê éŒ Á ‹ π Ê ÿ Ê ¡ Ê ∞ – π Á
« ∏Uÿ Ê ‚ © UŸ
• Ê̌
⁄ UÊ
¥ ∑ § Ê • äÿ Ê ¬ ∑ § ’ Ÿ Ê Œ ¥ • Ê Ò⁄U’ Ê‹ ∑§
© U‚ ¬ ⁄ U∑ §
‹ ◊ » §
⁄ U∑ § ⁄ U• Ê̌⁄ U’ Ÿ Ê Œ

• Õ fl Ê • äÿ Ê ¬ ∑ § • Ê Ò⁄ U¿ UÊ òÊ Œ
Ê Ÿ Ê¥ ∑§‹ ◊
¬ ∑ §«∏U‹ ¥ • Ê
Ò⁄ U© U¬ ÿ Ȩ̀Q § ¬ Üø Ê Ê̌⁄ U˪ Ê
ÿ òÊ Ë
◊ ãòÊ ∑ §Ê ¬ ^ÔUˬ ⁄ UÁ ‹ π Œ ¥– ôÊ Ê
Ÿ ∑ §Ê© Œ ÿ
• ãà — ∑ § ⁄ Uá Ê ◊ ¥ „ UÊÃ Ê „ ÒU– ôÊ ÊŸ ∑ §Ë ¬˝Õ ◊
• Á ÷ √ ÿ Á Q § • Ê̌
⁄ UÊ¥ ∑ § Ê¬ Í¡ ∑ §
⁄ U∑ § Ë ¡ ÊÃ Ë
„ ÒU– ÷ Áfl c ÿ ◊ ¥U ’ ìÊ ◊ ¥ ‚ Ê œ Ÿ Ê ∑ §¬ ˝Á Ã
© U◊ X ¬ ÒŒ Ê ∑ §
Ë ¡ Ê ∞ – • Ê̌
à , ¬ Èc¬ ‹ ∑ §⁄
U
• Ê̌
⁄ U¬ Í¡ Ÿ ∑§ ⁄ ‘¥U– ‚ Íò Ê Œ È„ U⁄ UÊÿ ¥-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 404
˙ Ÿ ËÁ ÃÁ Ÿ D UÊ ¥ fl
äÊ ¸Áÿ c
ÿ Ê Á◊ –
(’ ìÊ ◊ ¥ Ÿ ËÁ
à ∑ §
¬ ˝Á à Á
Ÿ DUÊ
∑ §ËflÎÁh
∑ §
⁄ UÃ ⁄ U„
¥Uª – )
◊ ãòÊ -
˙ Ÿ ◊ — ‡ Ê ê ÷ flÊ ÿ ø ◊ ÿ Ê÷ fl
Ê
ÿ ø
Ÿ ◊ — ‡ ÊV ÔU⁄ UÊ ÿ ø ◊ ÿ S ∑ §
⁄UÊÿ ø Ÿ◊—
Á
‡ Êfl Êÿ ø Á ‡ Ê fl à ⁄ UÊ
ÿ ø – - v {.y v
ß ‚ ∑ § ’ Ê Œ • Áª AS ÕÊ ¬ Ÿ ‚ ‹∑ §
⁄ U
ª Êÿ òÊË ◊ ãòÊ ∑§Ë • Ê
„ ÈUÁ à à ∑§∑ §Ê∑ ˝§
◊
ø ‹ – ’ Ê
‹ ∑ § ∑§Ê ÷ Ë © U‚ ◊ ¥ ‚Á ê
◊ Á
‹ Ã
⁄
Uπ ¥–
H Áfl ‡ Ê·• Ê
„ ÈUÁ ÃH
„UflŸ ‚ Ê
◊ ª ˝Ë ◊ ¥ ∑ ȧ¿UÁ ◊ C ÔUÊÛ ÊÁ
◊ ‹ Ê∑ §
⁄ U
¬ Ê
°ø • Ê
„ ÈUÁÃ ÿ Ê°Á Ÿ ◊ A◊ ãòÊ ‚∑ §
⁄UÊ∞°–
÷ Êfl Ÿ Ê ∑ §⁄ ¥U, ÿ ôÊ Ëÿ ™ §
¡ ʸ’ Ê ‹∑§ ∑§
• ㌠⁄U‚ ¢S ∑ § Ê ⁄ Um Ê ⁄UÊ ¬« ∏U¬ ˝÷ Ê fl
∑ §
ÊÁ
S Õ ⁄ U
• ÊÒ⁄ U’ Á‹ D ÔU’ Ÿ Ê⁄ U„UË„ÒU–
˙ ‚ ⁄ US
fl Ã Ë ◊ Ÿ ‚ ʬ ‡ Ê
‹ ¢ fl ‚È
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 405
ŸÊ
‚ àÿ Ê è ÿ Ê
¢ fl
ÿ Áà Œ ‡
Ê ¸Ã¢ fl¬
È—
–
⁄
U‚¢¬ Á⁄ Ud ÈÃ Ê Ÿ ⁄ UÊ
Á
„ Uâ
Ÿª A„ÈUœË¸⁄US à ‚ ⁄
¢U Ÿ fl ◊ SflÊ„
UÊ
H
ߌ¢‚ ⁄US flàÿ Òß
Œ ¢Ÿ ◊ ◊ – - v
~ .
} x
à ଠp Ê
à ˜ÿôÊ ∑ § ‡
Ê · ∑˝§
◊ Á
S fl
CU∑
ΧÃ
(
¬ÎD Uv Æ Æ - vw v
) ‚  • Ê
ª  ¬Í⁄ UÊ∑§⁄U∑
§
•Ê‡ Ê
Ë fl
¸ø Ÿ , Áfl
‚ ¡ ¸Ÿ ∞ fl¢¡ ÿ ÉÊ
Ê
· ∑
§
’Ê
Œ ∑ §Êÿ ¸∑˝§
◊ ∑
§ Ê ‚ ◊ Ê
¬ Ÿ ∑ §
⁄ ‘¥U–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 406

Ø
™æ
æ
ðÂ
ßè
Ì-
Îè
ÿ
ææâ
¢S
·
¤
æÚ
U
ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ’ Ê ‹ ∑ §∑ §
Ê à ’ Œ Ÿ Ê ø Ê Á „ U∞ ,
¡ ’ © U‚ ∑ § Ë
’ ÈÁh • ÊÒ⁄ U÷ Ê fl
Ÿ Ê ∑ §Ê ß Ã Ÿ Ê
Á
fl ∑ § Ê ‚ „ UÊ
¡ Ê ∞ Á∑ § ß ‚ ‚ ¢S ∑ §Ê ⁄ U∑ §
¬
˝ÿ Ê¡ Ÿ ∑ §
Ê‚ ◊ ¤ Ê
∑ §
⁄ U© U‚∑ § Á Ÿ fl
Ê ¸„ U∑ §
Á
‹ ∞ © Uà ‚ Ê „
¬ Ífl ¸∑ § ‹ ª ‚ ∑ §
–
ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ‚  ‚ ê’ Á 㜠à S Õ Í‹ -‚ ͡ ◊
◊ ÿ Ê ¸Œ Ê ∞ °ß ‚ ¬ ˝∑ § Ê⁄U„Ò¥U-
ÿ ôÊ Ê ¬ flË Ã ª Êÿ òÊ Ë ∑§ Ë ◊ ÍÁ
à ¸◊ ÊŸ ˜Ô
¬
˝Á à ◊ Ê „ ÒU– ª Êÿ òÊ Ë Á òÊ ¬ ŒÊ „ ÒU, ª Ê ÿ òÊ Ë
◊ ãòÊ ◊ ¥ Ã Ë
Ÿ ø ⁄ Uá Ê „ Ò¥; ß ‚Ë • Ê œ Ê
⁄ U¬ ⁄ U
ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ◊ ¥ à ˟ ‹ « ∏¥U„ Ò¥U– ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ∑ § Ë
¬
˝à ÿ ∑ §‹ «∏U ◊ ¥ à ˟ œ Ê
ª  „ UÊÃ  „ Ò¥U–
ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ◊ ¥ Ã Ë Ÿ ª Ê °∆UÊ ¥ ∑§ Ê÷ Í— , ÷ Èfl— ,
S
fl — Ã ËŸ √ ÿ Ê
N UÁ Ãÿ Ê ° ◊ ÊŸ Ê ª ÿ Ê „ ÒU–
ª Êÿ òÊ Ë ∑ § “
˙ ∑ § Ê ⁄U” ∑ §Ê
’ «∏UË ’ ˝rÊ Ôª ˝Á ãÕ
∑
§ „UÊ ª ÿ Ê „ ÒU– ª Ê ÿ òÊ Ë ∑ § ∞ ∑ § - ∞ ∑ § ¬ Œ
∑
§ Ê
‹ ∑ § ⁄ U„ UË © U¬ flËÃ ∑ § Ë ⁄
Uø Ÿ Ê „ÈUß ¸„ ÒU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 407
ß ‚ ¬ ˝Áà ◊ Ê ∑ §Ê‡ Ê⁄ UË ⁄ U◊ Á ㌠⁄ U◊ ¥ S Õ Ê Á ¬ Ã
∑ § ⁄UŸ ¬ ⁄ U© U‚ ∑ §Ë ¬ Í¡ Ê - • ø ¸Ÿ Ê ∑ §⁄ UŸ ∑ § Ê
©Uû Ê ⁄ UŒ Ê Á
ÿ à fl ÷ Ë S fl Ë ∑ § Ê ⁄ U∑ § ⁄ UŸ Ê „ UÊ Ã Ê „ ÒU–
ß ‚ ∑ § Á
‹ ∞ Á Ÿ àÿ ∑§ ◊ ‚ ∑ § ◊ ∞ ∑ §
◊ Ê‹ Ê ª Ê ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ¡ ¬ ∑ § Ë ‚ Ê œ Ÿ Ê
∑ § ⁄UŸ Ë ø Ê Á „ U∞ –
ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ëà ∑ §Ê  fl ˝Ã ’ 㜠∑ §„ Uà „ Ò¥U–
fl ˝Ã Ê ¥ ‚ ’ °œ Á ’ Ÿ Ê ◊ Ÿ Ècÿ ∑ § Ê © Uà Õ ÊŸ
‚ ê÷ fl Ÿ „ UË ¥– ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë
à ∑ § Ê fl ˝Ã ‡ Ê Ë ‹ à Ê
∑ § Ê ¬ ˝Ã Ë
∑ § ◊ Ê Ÿ Ã „ Ò¥U– ß ‚ Ë Á ‹ ∞ ß ‚ ‚ Íò Ê
(» §
Ê ◊ ͸‹ Ê - ‚ „ UÊ ⁄ UÊ) ÷ Ë∑ § „ Uà  „ Ò¥U–
ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ∑ § Ÿ Ê Òœ Ê ª Ÿ Ê Òª Èá Ê Ê¥ ∑ §¬ ˝Ã Ë∑ §
„Ò¥U– ¬ ˝à ÿ ∑ § œ Ê⁄ Uá Ê ∑ §⁄ UŸ fl Ê ‹ ∑ § Ê ß Ÿ
ª Èá ÊÊ ¥ ∑ §
Ê • ¬ Ÿ ◊ ¥ ’ … ∏UÊ Ÿ ∑ §
Ê Á Ÿ ⁄ Uã Ã ⁄ U
äÿ ÊŸ ’ Ÿ Ê ⁄ U„U, ÿ „ US ◊ ⁄ Uá Ê ¡ Ÿ ™ § ∑ §
œ Ê ª  Á Œ‹ Ê Ã  ⁄ U„ Uà  „ Ò¥U– ª Ê ÿ òÊ Ë ª Ëà Ê
(ª Êÿ òÊ Ë◊ „ UÊ Á flôÊ ÊŸ ÷ Ê ª - w ) ∑ §
• Ÿ È‚ Ê ⁄
Uª Ê ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ § Ÿ Ê Ò‡ ÊéŒ Ê¥ ◊ ¥
‚ ÁÛÊ Á „ UÃ ‚ Íò Ê ß ‚ ¬ ˝∑ § Ê
⁄ U„ ÒU¢-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 408
và à ˜Ô- ÿ „ U¬ ⁄U◊ Ê à◊ Ê ∑§ © U‚ ¡ Ë
fl
ãÃ
• Ÿ ȇ ÊÊ ‚ Ÿ ∑ § Ê ¬ ˝Ã Ë∑ § „ ÒU, ¡ ã◊ • Ê
Ò⁄ U
◊ Îà ÿ È Á ¡ ‚ ∑ §Ã Ê Ÿ -’ Ê Ÿ  „ Ò¥U– ß ‚ 
• Ê Á S Ã ∑ § Ã Ê-ß ¸E ⁄ UÁ Ÿ D ÔUÊ ∑
§ ‚ „UÊ
⁄ U
¡ Ê Ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU– © U¬ Ê ‚ Ÿ Ê ß ‚∑ §Ê
• Ê œ Ê ⁄ U„ ÒU–
w‚ Áfl à È⁄ ˜UÔ- ‚ Áfl Ã Ê , ‡ ÊÁ Q §© Uà ¬ ÊŒ ∑ §
∑§ 㺠˝„ ÒU– ‚ Ê
œ ∑ § ◊ ¥ ‡ ÊÁQ § Á fl∑ § Ê‚ ∑ §Ê
∑˝§ ◊ ø ‹ Ÿ Ê ø Ê Á
„ U∞ – ÿ „
U¡ ËflŸ
‚ Êœ Ÿ Ê ‚ ‚ Êäÿ „ ÒU–
xfl
⁄ Uá ÿ ◊ ˜Ô- üÊ D ÔUÃ Ê ∑ §Ê fl ⁄ Uá Ê , • ÊŒ‡ ʸ-
Á
Ÿ D ÔUÊ , ‚ àÿ , ãÿ Ê
ÿ , ß ¸◊ Ê ŸŒ Ê ⁄ UË ∑ §
M§ ¬ ◊ ¥ ÿ „ U÷ Ê fl » § Á‹ Ã „ UÊ ÃÊ „ ÒU–
yè
Ê ª Ê ̧- Á fl ∑ §
Ê⁄ UŸ Ê ‡
Ê ∑ §Ã ¡ „ ÒU, ¡ Ê 
◊ ãÿ È-‚ Ê „ U‚ ∑ § M §¬ ◊ ¥ © U÷ ⁄ UÃ Ê • Ê
Ò⁄ U
Á
Ÿ ◊ ¸‹ Ã Ê , ÁŸ ÷ ¸ÿ Ã Ê ∑ §M §
¬ ◊ ¥
»§ Á ‹ à „ UÊ à ʄ ÒU–
zŒ
fl S ÿ - Á Œ √
ÿ Ã Ê flh ¸∑ § „ ÒU– ‚ ãà Ê
· ,
‡
Ê Ê Á ãà , Á Ÿ S¬ ΄ Uà Ê, ‚ ¢fl Œ Ÿ Ê
, ∑ § L§
áÊ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 409
 • ÊÁ Œ ∑ § M §
¬ ◊ ¥ ¬ ˝∑ § ≈ U„ UÊÃ Ê „ ÒU–
{ œ Ë ◊ Á„ U- ‚ Œ˜Ôª Èá Ê œ Ê ⁄ Uá Ê ∑ §Ê ª Èá Ê, ¡ Ê
¬ Ê òÊ Ã Ê Á fl ∑ § Ê
‚ • ÊÒ⁄ U‚ ◊ ÎÁ h M §
¬ ◊ ¥
» § Á‹ Ã „ UÊÃ Ê „ ÒU–
| ÁäÊ ÿ Ê
- Á Œ √ ÿ ◊ œ Ê , Á fl fl ∑ § ∑ § Ê
¬ ˝Ã Ë ∑ § ‡ ÊéŒ „ ÒU, ‚ ◊ ¤ Ê Œ Ê⁄ UË ,
Áfl ø Ê⁄ U‡ ÊË ‹ à Ê
, Á Ÿ áÊ Ê ¸ÿ ∑ §Ê̌ ◊ à Ê
• ÊÁ Œ ∑ § Ê ‚ ¢fl
h ¸∑ § „ ÒU–
} ÿ ÊŸ - Á Œ √ ÿ • Ÿ ÈŒ Ê Ÿ Ê ¥ ∑ §
‚ ÈÁ
Ÿ ÿ Ê ¡ Ÿ , ‚ ¢ÿ ◊ ∑ § Ê ¬ ˝Ã Ë ∑ §„ ÒU–
œ Òÿ ¸, ’ ˝r ÊÔø ÿ Ê
¸Á Œ ∑ §Ê © UÛ ÊÊÿ ∑ § „
ÒU–
~ ¬ ˝ø Ê Œÿ Ê Ã ˜Ô-Á Œ √ ÿ ¬ ̋⁄ Uá Ê Ê ,
• Êà◊ Ë ÿ à ʡ ãÿ ‚ fl Ê ‚ Êœ Ÿ Ê ,
‚ à∑ §ûÊ ¸√ ÿ ÁŸ D ÔUÊ ∑ § Ê Á fl ∑ §Ê ‚ ∑ §„ ÒU–
ÿôÊ
Ê¬ flË Ã ∑ § œ Ê ª Ê¥ ◊ ¥ Ÿ Ë Á à ∑ §Ê ‚ ê ¬ Íá ʸ
‚Ê⁄
U‚ Á ÛÊÁ „ UÃ ∑ §
⁄ UÁ Œ ÿ Ê ª ÿ Ê „ ÒU– ¡ Ò‚ 
∑
§Êª ¡ • Ê Ò⁄ US ÿ Ê „ UË ∑ § ‚ „ UÊ ⁄U Á ∑ §
‚ Ë
Ÿªáÿ ‚ ¬ òÊ ÿ Ê Ã Èë ¿ U‚ Ë ‹ ª Ÿ  flÊ
‹ Ë
¬
ÈSà ∑ §◊ ¥ • àÿ ãà ◊ „ Uû fl ¬ Íá ʸ ôÊ Ê
Ÿ -
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 410
Á
fl ôÊ Ê Ÿ ÷ ⁄ UÁ Œ ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU, © U‚ Ë ¬ ˝∑ § Ê⁄ U
‚Íò Ê ∑ § ß Ÿ Ÿ Ê Òœ Ê ª Ê¥ ◊ ¥ ¡ Ëfl Ÿ - Á fl ∑ §Ê ‚
∑§ Ê ‚ Ê ⁄ UÊ ◊ Ê ª ¸Œ ‡ Ê ¸Ÿ ‚ ◊ ÊÁ fl C ÔU ∑ § ⁄ UÁ Œÿ Ê
ªÿ Ê „ ÒU– ß Ÿ œ Ê ª Ê ¥ ∑ § Ê ∑ §ãœ ¬ ⁄ U, ∑ § ‹ ¡ 
¬⁄ U, N UŒ ÿ ¬ ⁄U, ¬ Ë ∆ U¬ ⁄ U¬ ˝Á à Á D ÔUà ∑ §
⁄ UŸ 
∑§ Ê ¬ ˝ÿ Ê ¡ Ÿ ÿ „U„ ÒU Á ∑ § ‚ Á Û Ê Á „ Uà Á ‡ Ê Ê̌
Ê
∑§ Ê ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ëà ∑ § œ ʪ S ◊ ⁄ Uá Ê ∑ § ⁄UÊ Ã 
⁄
U„ ¥U,
Ã Ê Á ∑ § ©Uã „ ¥ ¡ Ë fl Ÿ √ ÿ fl „ UÊ⁄ U◊ ¥ © UÃ Ê ⁄UÊ
¡ Ê ‚ ∑ §
–
ÿôÊ Ê
¬ fl Ë Ã äÊ Ê⁄ Uá Ê ∑ § ⁄UŸ ∑ §Á Ÿ ÿ ◊
ÿôÊ Ê
¬ fl Ë Ã ∑ §Ê
◊ Ê°ª Êÿ òÊ Ë • ÊÒ⁄ Uÿ ôÊ Á ¬ à Ê
∑§ Ë ‚ ¢ÿ ÈQ § ¬ ˝Á à ◊ Ê ◊ Ê Ÿ à  „ Ò¥U– © U‚ ∑ §Ë
◊ÿ ʸŒ Ê ∑ § ∑ § ß ¸Á Ÿ ÿ ◊ „ Ò¥U, ¡ Ò‚ -
v ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ëà ∑§ Ê ◊ ‹ - ◊ Íò Ê Áfl ‚ ¡ ¸Ÿ ∑ §
¬ Ífl ¸ Œ ÊÁ „UŸ  ∑ §ÊŸ ¬ ⁄ Uø … ∏UÊ ‹ Ÿ Ê
ø Ê Á„ U∞ • Ê Ò⁄U„ UÊÕ S fl ë¿ U∑ § ⁄ U∑ § „ UË
© UÃ Ê ⁄ UŸ Ê ø ÊÁ„ U∞ – ß ‚ ∑ § Ê S Õ Í‹ ÷ Ê fl
ÿ „ U„ ÒUÁ∑ § ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ∑ §◊ ⁄ U‚ ™ °§ø Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 411
 „
UÊ ¡ Ê
∞ • Ê Ò⁄ U• ¬ Á fl òÊ Ÿ „ UÊ– • ¬Ÿ 
fl˝Ã ‡ ÊË
‹ Ã Ê ∑ §‚ V À ¬ ∑ §Ê äÿ ÊŸ
ß ‚ Ë ’„ UÊ Ÿ ’ Ê ⁄ U- ’ Ê ⁄ UÁ ∑ §
ÿ Ê ¡ Ê ∞ –
wÿ ôÊ Ê ¬
fl Ë Ã ∑ § Ê ∑ §Ê ß ¸Ã Ê⁄ U≈ ÍU≈ U¡ Ê ∞
ÿ Ê { ◊ Ê „ U‚ • Á œ ∑ § ‚ ◊ ÿ „ UÊ¡ Ê
∞ ,
à Ê ’ Œ ‹ Œ Ÿ Êø ÊÁ „ U∞– π Á á«UÃ
¬ ˝Áà ◊ Ê ‡ Ê ⁄ UË ⁄ U¬ ⁄ UŸ „ UË¥⁄ Uπ à – œÊª 
∑§ ìÊ • Ê
Ò⁄ Uª ㌠„ UÊŸ ‹ ª ¥, Ã Ê ¬ „
U‹ 
„
UË ’ Œ‹ Œ Ÿ Ê © UÁø à „ ÒU–
x¡ ã◊ -
◊ ⁄ Uá Ê ∑ § ‚ Íà ∑ § ∑ § ’ Ê Œ ß‚ 
’ Œ ‹ Œ Ÿ ∑ §Ë ¬ ⁄ Uê ¬ ⁄ UÊ „ ÒU– Á ¡ Ÿ∑ §
ª Ê Œ ◊¥ ¿ UÊ ≈ U’ ìÊ Ÿ „ UË¥„ Ò¥U, fl ◊ Á„ U‹Ê ∞ °
÷ Ë ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ‚ °÷ Ê ‹ ‚ ∑ §Ã Ë „ Ò¥U;
Á
∑ § ãà ȩ Uã „ ¥U „ U⁄ U◊ Ê ‚ ◊ ÊÁ ‚ ∑ § ‡Ê
Ê Òø
∑§ ’ ÊŒ © U‚ ’ Œ ‹ Œ Ÿ Ê ¬ « ∏UÃ Ê „ ÒU–
yÿ ôÊ Ê ¬
fl Ë Ã ‡ Ê ⁄ UË⁄U‚  ’ Ê „ U⁄ UŸ „ UË¥
Á
Ÿ ∑ § Ê
‹ Ê ¡ Ê Ã Ê – ‚ Ê » § ∑ §⁄ UŸ ∑ § Á‹ ∞
©
U‚ ¬ „ UŸ ⁄ U„ U∑ §⁄ U„ UË ÉÊ È◊ Ê ∑ § ⁄ Uœ Ê
‹ Ã  „ Ò¥U– ÷ Í‹ ‚  © UÃ ⁄ U¡ Ê ∞ , Ã Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 412
 ¬ ˝Ê ÿ Áp à ∑ §Ë∞ ∑ § ◊ Ê ‹ Ê ¡ ¬ ∑ § ⁄ UŸ 
ÿ Ê ’ Œ ‹‹ Ÿ∑ §Ê Á Ÿ ÿ ◊ „ ÒU–
z Œ fl ¬ ˝Á Ã◊ Ê ∑§Ë ◊ ÿ ʸŒ Ê ’ Ÿ Ê ÿ ⁄ Uπ ¥–
© U‚ ◊ ¥ øÊ
’ Ë • Ê Á Œ Ÿ ’ Ê°œ ¥–
’ Ê
‹∑ §¡ ’ ß Ÿ Á Ÿ ÿ ◊ Ê ¥ ∑ §
¬ Ê ‹ Ÿ ∑§ ⁄Ÿ ÿ ÊÇ ÿ „ Ê ¡ Ê∞ °, à ÷ Ë
© UŸ ∑§Ê ÿôÊ Ê¬fl Ë Ã ∑ §⁄ UŸ Ê ø Ê
Á „ U∞ –
Á
fl
‡
Ê
· √ÿ fl S
Õ Ê-
ÿ
ôÊ
Ê¬ fl Ë
à ‚¢S ∑ §
Ê⁄ U∑ § Á‹ ∞ ÿ ôÊ ÊÁŒ ∑ § Ë
‚
Ê◊ Ê
ãÿ √ ÿflS Õ Ê ∑ § ‚ Ê Õ - ‚ Ê Õ Ÿ Ë ø 
Á
‹π Ë √ ÿ fl SÕ Ê• Ê¥ ¬ ⁄ U÷ Ë Œ ÎÁ CÔU ⁄ Uπ Ÿ Ë
ø
ÊÁ
„ U∞ -
v ¬ È⁄ UÊ
Ÿ ˬ ⁄Uê ¬ ⁄ UÊ∑ §• Ÿ È‚ Ê ⁄ U
ÿ ôÊ Ê
¬
 fl ËÃ ‹Ÿ
  fl Ê‹  ’ Ê ‹ ∑ §
Ê ¥ ∑ § Ê
◊ áÈ « UŸ ∑§⁄UÊ Á
Œÿ Ê ¡ ÊÃ Ê Õ Ê
, © Ug ‡
ÿ Õ Ê
‡ Ê ⁄ UË
⁄U ∑ §Ëo X
Î Ê Á ⁄U∑ §Ã Ê∑ §
 ¬ Á
˝Ã
© UŒ Ê ‚ Ë ŸÃ Ê– Á¡ ã„ U¥ ÿ ôÊ Ê¬
 fl Ë Ã ‹ Ÿ
 Ê
„ UÊ ,
 © UŸ ‚ ∞ ∑§ Á Œ Ÿ ¬ fl
Í ¸’ Ê ‹ ∑ § ≈ Ufl Ê -
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 413
 ¿ U°≈ Ufl Ê ∑ § ⁄ U‡ ÊÊ ‹ ËŸ Ã Ê ∑ §
• Ÿ M
ȧ ¬ ∑ §⁄ UÊ
‹ Ÿ
 ∑ § Ê • Ê ª „
˝ UÁ
∑ §
ÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §Ã Ê „ UÒ–
wÁ
¡ à Ÿ Ê ¥ ∑ § Ê ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã „ UÊ Ÿ Ê „ ÒU,
©
U‚ ∑ § • Ÿ È‚ Ê⁄U◊ π ‹ Ê , ∑ §Ê ¬ Ë Ÿ ,
Œá« U, ÿ ôÊ Ê ¬ flËà , ¬ Ë ‹ Œ Ȭ ^ ÔUÊ ¥ ∑ § Ë
√
ÿ fl S Õ Ê ∑ § ⁄ UÊ ‹ Ÿ Ë ø ÊÁ„ U∞ –
◊ π ‹ Ê • Ê Ò⁄ U∑ §Ê ¬ Ë
Ÿ ‚ ¢ÿ ÈQ §
M § ¬ ‚ Œ Ë ¡ Ê Ã Ë „ ÒU– ◊ π ‹ Ê ∑ §„ Uà „ Ò¥U
∑ § ◊ ⁄ U◊ ¥ ’ Ê °œ Ÿ ÿ Ê Ç ÿ Ÿ Ê « ∏U¡ Ò‚ ‚ Íò Ê
∑ § Ê– ∑ § ¬ « ∏U ∑ §Ë Á ‚ ‹ Ë „ ÈUß ¸‚ Íà ∑ § Ë
«
UÊ ⁄ UË ÿ Ê ∑ § ‹ Êfl∑ § ‹ ê ’ ≈ ÈU∑ § « ∏U ‚ 
◊ π ‹ Ê ’ Ÿ Ê ‹ Ÿ Ë øÊ Á „ U∞ – ∑ § Ê ¬ Ë Ÿ
‹ ª ÷ ª y ß @ ø Ê Ò« ∏UË « U… ∏U » ȧ≈ U‹ ê ’ Ë
‹ °ª Ê ≈ UË „ UÊ Ã Ë „ ÒU– ß ‚ ◊ π ‹ Ê ∑ §
‚ Ê Õ ≈ UÊ °∑ § ∑ §⁄U÷ Ë ⁄ Uπ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §
à Ê
„
ÒU– Œ á« U∑ § Á ‹ ∞ ‹ Ê ∆UË ÿ Ê ’ ˝r Ê ÔŒ á« U
¡ Ò‚ Ê ⁄ UÊ‹ ÷ Ë ⁄ Uπ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §Ã Ê „ ÒU–
ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë Ã ¬ Ë
‹ ⁄ °ª ∑ § ⁄ U⁄ Uπ ¡ Ê Ÿ 
ø Ê Á„ U∞ – Ÿ ⁄ °Uª ¬ Ê
∞ °, Ã Ê © UŸ ∑ §Ë ª Ê °∆ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 414
 ∑§ Ê„ UÀ Œ Ë ‚ ¬ Ë ‹ Ê∑§ ⁄ UŒ ŸÊ øÊ Á„U∞ –
‚ ¢S ∑ § Ê ⁄ U∑ §⁄ UÊ Ÿ  fl Ê‹Ê¥ ‚ ¬ „ U‹ ‚ „ UË
∑§ „ U∑ §⁄ U⁄Uπ Ê ¡ Ê∞ Á
∑ § ‚ ÷ Ë ÿÊ ∑ § ◊
‚ ∑ §◊ ∞∑ § Ÿ ÿ Ê fl
SòÊ œ Ê
⁄ Uá Ê ∑ § ⁄ U∑ §
’ Ò∆ ¥U– Ÿ ÿ Ê Œ Ȭ ^ ÔUÊ ÷ Ë‹ Ÿ Ê ¬ ÿʸ# „ ÒU–
‚ ¢S ∑ § Ê ⁄ U∑ §⁄ UÊ Ÿ  flÊ‹ „ U⁄ U√ ÿ Á
Q § ∑ §
Á
‹ ∞ ¬ Ë‹ Œ Ȭ ^ ÔU∑ §Ë√
ÿ fl S Õ Ê ∑§ ⁄UÊ „ UË
‹ Ÿ Ë ø ÊÁ„ U∞ –
xª ÈL § ¬ Í¡ Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ ‹ Ê‹ ◊ ‡ ÊÊ
‹ ∑ § Ê
Á
ø òÊ ⁄ Uπ Ÿ Ê ø Ê Á „ U∞–ª ÈL § √ÿ ÁQ § Ÿ „ UË ¥
ø Ã Ÿ Ê M §
¬ „ ÒU, ∞ ‚Ê ‚ ◊ ¤Ê ∑ §
⁄ Uÿ Ȫ
‡
Ê ÁQ § ∑ § Ë ¬ ˝Ã Ë
∑ § ◊ ‡
Ê Ê‹ ∑ §Ê „UË ª ÈL §
∑§ Ê ¬ ˝Ã Ë ∑ § ◊ Ê Ÿ ∑ §
⁄U⁄ Uπ Ÿ Ê • Áœ ∑ §
©
U¬ ÿ ÈQ § „ÒU–
yfl
Œ ∑ §Ê • Õ ¸„ ÒU- ôÊÊŸ – flŒ ¬ Í¡ Ÿ ∑ §
Á
‹ ∞ fl Œ ∑ §Ë ¬ ÈS à ∑§ © U¬ ‹ éœ Ÿ „ UÊ ,
Ã Ê ∑ § Êß ¸¬ Áfl òÊ ¬ ÈSÃ∑ § ¬ Ë ‹  flS òÊ ◊ ¥
‹ ¬ ≈ U∑ §⁄ U¬ Í¡ Ê fl
Œ
Ë ¬ ⁄ U⁄ Uπ Œ Ÿ Ë
ø Ê Á „ U∞ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 415
z ª Ê
ÿ òÊ Ë, ‚ ÊÁ fl òÊ Ë∞ fl ¢ ‚ ⁄ US fl Ã
Ë
¬ Í¡ Ÿ ∑ §Á ‹ ∞ ¬ Í¡ Ÿ fl Œ Ë ¬ ⁄ Uø Ê fl ‹
∑ §Ë à ˟ ¿ UÊ≈ UË-¿ UÊ≈ UË … UÁ⁄ Uÿ Ê ° ⁄ Uπ
Œ Ÿ Ë ø ÊÁ„ U∞ –
‚ Ê ◊ Ê ãÿ ¬ ˝∑ §
⁄ Uá Ê ‚ ⁄ U Ê̌ Ê Á fl œ Ê Ÿ à ∑ § ∑
§
©
U¬ ø Ê ⁄ U¬ Í⁄ U∑ § ⁄ U∑ § Á fl ‡ Ê · ∑ § ◊ ¸∑§ Ê á« UÊ ¥ ∑ §
Ê
∑ ˝§ ◊ ’ h M § ¬ ‚ ∑ § ⁄ UÊÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU– ‚ ◊ ÿ
• Ê Ò⁄ U¬ Á⁄ UÁ S Õ Á à ÿ Ê ¥ ∑ § • Ÿ ÈM § ¬ ¬ ̋⁄ Uá Ê Ê
∞°
∞ fl ¢ √ ÿ ÊÅ ÿ Ê∞ ° ÷ Ë ∑ § Ë ¡ ÊŸ Ë ø ÊÁ „ U∞ –
Á
∑ ˝§ÿ Ê - ÁŸ Œ ̧‡ Ê • ÊÒ⁄ U÷ Ê fl - ‚ ¢ÿ Êª ∑ § Ê ∑ ˝§◊
¬ Í⁄ UË ‚ Ê
flœ Ê Ÿ Ë ∑ § ‚ ÊÕ ’ Ÿ Ê ÿ Ê ¡ Ê
∞ –
H ◊ π ‹ Ê -∑ §Ê
¬ ËŸ œ Ê ⁄ Uá Ê H
Á
∑ ˝§ÿ Ê • Ê
Ò⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê -
◊ π ‹ Ê • ÊÒ⁄U∑ §Ê ¬ Ë Ÿ ∞ ∑ § Á òÊ Ã ⁄Uπ ∑ §
⁄U
• Ê ø Ê ÿ ¸Ã Ë Ÿ ’ Ê⁄ Uª Ê ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ’ Ê ‹ Ã
„
ÈU∞ © UŸ ¬ ⁄ U¡ ‹ ∑ § ¿ UË ¥≈ U‹ ª Ê ÿ ¥– ÷ Ê fl ŸÊ
∑ § ⁄ ¥U Á ∑ § ß Ÿ ◊ ¥ ‚ ◊ ÿ • Ê Ò⁄ Uà ଠ⁄ UÃ Ê ∑
§
‚ ¢S ∑ §Ê ⁄U¬ ÒŒ Ê Á∑ §ÿ ¡ Ê ⁄ U„ U„ Ò¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 416
 Á ‚ Üø Ÿ ∑ § ’ Ê Œ © Uã „ ¥U‚ ¢S ∑§ Ê⁄ U∑ § ⁄ UÊ Ÿ 
flÊ ‹ Ê ¥ ∑ § ¬ Ê ‚ ¬ „ °ÈUø Ê Á Œ ÿ Ê ¡ Ê∞ – fl © Uã „ ¥U
„
UÊ Õ Ê ¥ ∑ § ‚ ê ¬ È≈ U◊ ¥ ⁄ Uπ ¥– ◊ ãòÊ Êì Ê Ê
⁄ U∑ §
‚ Ê Õ ÷ Ê
fl Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥U Á ∑ § ¬ ˝Ê áÊ ‡ Ê Á Q § ∑ § 
‚ ¢⁄ UÊ̌ á ÊÃ Õ Ê‚ ÈÁ Ÿ ÿ Ê ¡ Ÿ ∑ § Ê
©
Uû Ê ⁄ UŒ Ê Á ÿ à fl „ U◊ ¬ ⁄ U• Ê ⁄ U„ UÊ „ÒU– © U‚ „ U◊
‚ Ê „ U‚ • ÊÒ⁄ U ¬ ˝‚ Û Ê Ã Ê ¬ Ífl ¸∑ §S fl Ë∑ § Ê ⁄ U
∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U– © U‚ Á Œ ‡ Ê Ê ◊ ¥ Á ◊ ‹ Ÿ  fl Ê ‹ „ U⁄ U
Á
fl ø Ê ⁄ U, ‚ „ Uÿ Ê ª ∞ fl ¢÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §Ê „ U◊
‚ ê ◊ Ê Ÿ ∑ § ‚ Ê Õ S fl Ë ∑ § Ê ⁄ U∑ §⁄ Uà ⁄ U„ ¥Uª –
◊ π ‹ Ê , ∑ § Ê ¬ Ë Ÿ ∑ § ‚ Ê Õ Œ Òfl
Ë ‚ ¢S∑ § Ê ⁄ U
∑ § Ê fl ⁄ Uá Ê „ U◊ ∑ §⁄ U⁄ U„ U„ Ò¥U– ◊ ãòÊ ¬ Í⁄ UÊ „ UÊ Ÿ 
¬ ⁄ U© U‚ ∑ §◊ ⁄ U◊ ¥ S fl ÿ ¢’ Ê°œ ‹ ¥ ÿ Ê π Ê ¥‚
‹ ¥– ‹ °Ç Ê Ê
≈ U¬ „ UŸ Ÿ ∑ § Ê • è ÿ Ê ‚ ’ Ÿ Ê Ÿ 
∑ § Ê © UŸ ‚ • ʪ ˝„ U÷ Ë Á ∑ §
ÿ Ê ¡ Ê
∞ – ‚ Íò Ê
ŒÈ„ U⁄ UÊ ÿ ¥-
˙ ‚ ¥ÿ ◊ ‡ Ê Ë ‹ — à ଠ⁄ Up ÷ Á fl cÿ ÊÁ ◊ –
( ‚ ¥ÿ ◊ ‡ Ê
Ë ‹ • Ê Ò⁄ U à ଠ⁄ U ⁄ U„ ¥Uª – )
◊ ãòÊ ’ Ê ‹ à „ ÈU∞ äÊ Ê ⁄ Uá Ê ∑ § ⁄ ‘¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 417
˙ ß ÿ ¢ŒÈL § Q ¢§ ¬ Á ⁄U’Ê œ◊ Ê
Ÿ Ê ,
fláÊ Z¬ Á fl òÊ ¢¬ ÈŸ à Ë◊ ˘ • ʪ Êà ˜Ô–
¬ ˝Ê áÊ Ê¬ Ê Ÿ Êè ÿ Ê¢’ ‹ ◊ Ê
Œœ ÊŸ Ê ,
S
fl ‚ Ê Œ fl
Ë ‚ È÷ ª Ê ◊ π ‹ ÿ ◊ ˜ÔH
- ¬ Ê⁄ U. ª Î.‚ Í. w.w .
}
H Œ á« Uœ Ê ⁄ Uá Ê H
Á
∑ ˝§ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ ÊflŸ Ê -
Œá« U¬ ⁄ Uª Ê ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ § ‚ Ê Õ ∑ § ‹Ê fl Ê
’ Ê°œ Œ Ÿ Ê ø Ê Á„ U∞ – ÿ „U∑ §Ê ÿ ¸ ¬ „ U‹‚ 
÷ Ë ∑ § ⁄ U∑§ ⁄ Uπ Ê¡ Ê ‚ ∑ § Ã Ê „ ÒU• ÊÒ⁄ U©U‚ Ë
‚ ◊ ÿ ÷ ËÁ ∑ §ÿ Ê¡ Ê‚ ∑ §
à ʄ ÒU–
◊ ãòÊ Ê ì Ê Ê⁄ U∑ § ‚ Ê Õ Œ á« U‚ ¢S ∑ §
Ê ⁄
U∑ §
⁄ UÊ
Ÿ 
flÊ ‹ Ê ¥ ∑ § Ê Á Œ ÿ Ê ¡ Ê∞ – fl  © U‚ Œ ÊŸ Ê ¥
„UÊ Õ Ê¥ ‚  ‹ ∑ §⁄ U◊ Sà ∑ §‚  ‹ ª Ê∞ °–
÷ Ê flŸ Ê ∑ § ⁄ ¥U Á ∑ §• äÿ Ê à◊ Ê̌ ò Ê ∑ §
¬ ˝π ⁄ U• Ÿ ȇ Ê Ê‚ Ÿ ∑ §Ê
ª ˝„ Uá Ê Á ∑
§ ÿ Ê ¡ Ê
⁄
U„ UÊ „ ÒU, ß ‚ ∑ § ‚ Ê
Õ Œfl ‡ Ê Á Q § ÿÊ ¥ m Ê ⁄ UÊ
©U‚ ∑ § • Ÿ ÈM § ¬ ¬ ˝fl
ÎÁûÊ• Ê Ò⁄ U‡ ÊÁ Q
§ ¬ ˝Œ Ê
Ÿ
∑ § Ë ¡ Ê ⁄ U„ UË „ÒU– • Ê
ø Êÿ ¸ Á Ÿ ◊ A ◊ ãòÊ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 418
’ Ê‹ Ã „ ÈU∞ ’ ˝r Ê
Ôø Ê⁄ UË ∑ § ÊŒ á« U¬ ˝Œ Ê Ÿ
∑ § ⁄ ¥U- ‚ Íò Ê Œ È„ U⁄ UÊ ÿ ¥-
˙ • Ÿ ȇ Ê Ê‚ Ÿ Ê Á Ÿ ¬Ê ‹ Á ÿ c ÿ ÊÁ◊ –
( ª ÈL § m UÊ
⁄ UÊ ÁŸ äÊ Ê¸Á ⁄Uà • Ÿ ȇ ÊÊ‚ Ÿ Ê
¥
∑§ Ê ¬ Ê ‹ Ÿ ∑ § ⁄ ‘¥Uª –)
˙ ÿ Ê◊ Œ á« U— ¬ ⁄Uʬ à Œ˜,
fl
Ò„ UÊ ÿ ‚ Ê  Á̆ œ ÷ Íê ÿ Ê◊ ˜Ô–
à ◊ „ ¢U ¬ ÈŸ ⁄ UÊ Œ Œ • Êÿ È· ,
’ ˝r Ê Ôá Ê ’ ˝r Ê Ôfl ø ¸‚ Êÿ H
- ¬ Ê
⁄ U.ª Î.
‚ Í. w .w . v w
H ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë Ã ¬ Í¡ Ÿ H
ÿ ôÊ Ê ¬
 fl Ë Ã Œ fl
 ¬ Á
˝Ã ◊ Ê „ UÒ– © U‚ ∑§ Ë S Õ Ê ¬ Ÿ Ê
∑§
 ¬ fl
͸© U‚ ∑ §
Ë ‡ Ê Á
Èh Ã Õ Ê © U‚ ◊ ¥ ¬ Ê
˝á Ê-
¬ Á
˝Ã D UÔÊ ∑ § Ê © U¬ ∑ §
˝◊ Á
∑ § ÿ Ê ¡ ÊÃ Ê „UÒ– ¡ Ÿ ™
§
∑§ Ê‚ ’ ‚ ¬ Õ˝ ◊ ¬ ÁflòÊ ∑ §
⁄ UŸ Ê ø ÊÁ„ U∞ – © U‚ 
‡
Ê h
È ¡ ‹ ‚ • Ê⁄
Ò Uÿ Á
Œ ‚ ê ÷ fl „ UÊ
,
 Ã Ê
ª X Ê ¡ ‹ ‚ œ Ê ÿ
 Ê ¡ Ê ∞ , Ã ÊÁ
∑ § • ’ Ã ∑ §
©
U‚ ¬ ⁄U¬ « U∏„ UÈ∞ S ¬ ‡Ê¸‚ S
¢∑ § Ê⁄UŒ ⁄
Í U„ UÊ ¡ Ê ∞ –
°
◊ ãòÊ Ê ì ÊÊ ⁄ U∑ §
 ‚ Ê
Õ ÿ ôÊ Ê
¬
 fl Ë Ã ¬ ⁄ U¡ ‹
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 419
Á
¿ U« U∏∑ §
¥ , ¬Á fl òÊ ∑ §
⁄ U¥, Ÿ ◊ S∑ §Ê ⁄ U∑ § ⁄
U¥-
˙ ¬ ˝¡ Ê
¬ à ÿ ¸à ‚ „ U¡ ¢¬ Á fl òÊ ¢,
∑ § Ê ¬ ʸ‚ ‚Íò Ê Ê j fl
’ ˝r ÊÔ‚ Íò Ê ◊ ˜Ô–
’ ˝r ÊÔà fl Á ‚ h ˜Ôÿ Òø ÿ ‡ Ê— ¬ ˝∑ § Ê ‡ Ê
¢,
¡ ¬ S ÿ Á
‚ Á h ¢∑ ȧ L § ’ ˝r Ê Ô‚ Íò Ê H
ß ‚ ∑ § ’ Ê Œ © U‚ Œ Ê
Ÿ Ê¥ „ UÊÕ Ê ¥ ∑ § ’Ëø
⁄
Uπ ∑ § ⁄ U v Æ ’ Ê ⁄ U ª Êÿ òÊ Ë◊ ã ò Ê∑ §
Ê
◊ Ê Ÿ Á ‚ ∑§ ¡ ¬ Á
∑ § ÿ Ê ¡ Ê ∞ – ß Ã Ÿ Ê ∑ §⁄
UŸ
‚  fl „ U¬ Áfl òÊ ∞ fl ¢• Á ÷ ◊ Á ãòÊ Ã „ UÊ¡ Ê
ÃÊ
„ÒU– Á» § ⁄U„ UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌ Ã , ¬ Èc¬ ‹ ∑
§⁄
U
ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë
à ∑ § Ê ¬ Í¡ Ÿ ∑ § ⁄ ‘¥U– ÷ Ê
fl Ÿ Ê ∑§
Ë
¡ Ê ∞ Á∑ § ‚ Íò Ê ∑ § Ë ’ Ÿ Ë ß ‚ Œ fl ¬ ˝Á à ◊Ê
∑ § Ê‡ Ê Èh ∞ fl ¢‚ ¢S∑ § Ê
⁄ Ufl Ê
Ÿ ˜Ô ’ Ÿ Ê ∑ § ⁄ U© U‚◊¥
‚ Á Û Ê Á„ Uà Œ fl à fl ∑ § ¬ ˝Á à • ¬ Ÿ Ë ÷ Êfl
ŸÊ
• ÊS Õ Ê ‚ ◊ Á ¬ ¸Ã ∑ § Ë¡ Ê ⁄ U„ UË „ ÒU–
˙ ◊ Ÿ Ê
¡ ÍÁ Ã ¡ Ȩ̀· Ã Ê ◊ ÊÖÿ Sÿ
’ ΄ US ¬ Á Ãÿ ¸ô Ê Á◊ ◊ ¢ à Ÿ Êà fl Á ⁄ UC Ô¢U ÿ ôÊ ú
‚ Á ◊ ◊ ¢Œœ Ê Ã È– Áfl E Œ fl Ê‚ ˘ ß „ U
◊ Ê Œ ÿ ãÃ Ê ◊ Ê x ê ¬ ˝Á à ∆ UÔH - w . v x
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 420
H ¬ @ Œ fl Êfl Ê„
UŸ H
Á
‡ Ê Ê̌áÊ • ÊÒ⁄ U¬̋⁄ Uá Ê Ê -
’˝r ÊÔÊ , Á fl c áÊ È,◊ „ U‡ Ê , ÿ ôÊ • Ê Ò⁄ U‚ Íÿ ¸- ß Ÿ
¬Ê °ø Ê ¥ Œ fl Ã Ê • Ê ¥ ∑ §Ê ¬ Ê °ø Á Œ √ÿ ÷ Ê fl Ÿ Ê • Ê¥
∑§ Ê ¬ ˝Ã Ë∑ § ◊ Ê Ÿ Ê ª ÿ Ê „ ÒU– ’ ˝r Ê ÔÊ • Õ Ê ¸Ã ˜Ô
• Êà◊ ’ ‹ , Á fl
c áÊ È• Õ Ê ¸Ã ˜Ô ‚ ◊ ÎÁ h , ◊ „U‡ Ê
• Õ Ê¸Ã ˜Ô √ ÿ fl S
Õ Ê , ÿ ôÊ • Õ Ê¸Ã ˜Ô ¬ ⁄ U◊ ÊÕ ¸,
‚ Íÿ ¸• Õ Ê¸Ã ˜Ô ¬⁄ UÊ ∑ ˝§ ◊ - ß Ÿ ¬ Ê
°ø Ê ¥ ª Èá Ê Ê ¥ ∑ § Ê 
Œ
fl à Ê◊ Ê Ÿ ∑ § ⁄ U „ U◊ ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ∑ §
◊ Ê äÿ ◊ ‚ • ¬ Ÿ N UŒ ÿ • Ê
Ò⁄ U∑ § ‹ ¡ ¬ ⁄ U
œ Ê ⁄Uá Ê ∑ § ⁄ ¥U • Õ Ê ¸Ã ˜Ô © Uã „ ¥U • ¬ Ÿ Ë • Ê S Õ Ê
∞fl ¢ ¬ ˝∑ Χ
ÁÃ ∑ § Ê• X ’Ÿ Ê ∞ °, Ã ÷ Ë
fl
Ê S Ã Á fl ∑ § ∑ §
À ÿ Ê áÊ ∑ § Ê ◊ Ê
ª ¸Á ◊ ‹ ª Ê –
Œ
fl Ã Ê ÷ Ê flŸ Ê
• Ê ¥ ∑ § ¬ ˝Á à Á éÊ ê’ „ UÊà „ Ò¥U–
v ’ ˝r ÊÔÊ - ¡ Ë fl Ÿ ∑ §÷ Ê ÒÁà ∑ §• Ê Ò⁄ U
• Ê Áà◊ ∑ §Œ Ê Ÿ Ê ¥ „ UË ¬ „ U‹Í‚ ÈÁ fl ∑ §
Á ‚ Ã
„ UÊ Ÿ  ø Ê
Á
„ U∞ – „ U◊ ¥ • Ê à◊ ’ ‹ ‚ 
‚ ê ¬ Û Ê„ UÊ Ÿ  ∑ §Á ‹ ∞ ‚ ¢ÿ ◊ Ë ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 421
 ‚ Œ Ê
ø Ê⁄ UË
, ◊ œ È⁄ U÷ Ê · Ë , ‡ Ê Ê ‹ ËŸ ,
Ÿ ∑ §, ‚ îÊ Ÿ , • Ê Á S à ∑ §
, ‚ Œ ˜ÔªÈá Ê Ë
„UÊ Ÿ Ê ø Ê
Á„ U∞ , Á ¡ ‚ ∑ § Ê √ ÿ Á Q §
ª Ã
¡ Ë fl Ÿ ¬ Áfl òÊ ∞ fl ¢‚ Œ˜Ô÷ Êfl Ÿ Ê ÿ ÈQ §
„ÒU, © U‚ Ë ∑ §Ê • Ê à◊ ’ ‹ ’ … ∏UÃ Ê „ ÒU–
ÿ ôÊ Ê
¬ fl Ëà ◊ ¥ ‚ fl ¸¬ ˝Õ ◊ ’ ˝r Ê ÔÊ ∑ §
• Ê flÊ „ UŸ ∞ fl ¥ œ Ê ⁄ Uá Ê∑ § ⁄ UŸ  ∑ § Ê
Ã Ê à¬ ÿ ¸ß ‚ ◊ Ê ãÿ Ã Ê ∑ §Ê
N UŒ ÿ X ◊
∑ §⁄ UŸ Ê ∞ fl ¢© U‚ ∑ § Á‹ ∞ ¬ ˝ÿ % ‡ ÊË ‹
⁄
U„ UŸ Ê „ UË„ÒU–
Á
∑ ˝§ ÿ Ê• Ê Ò⁄ U ÷ Ê fl Ÿ Ê - ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë Ã
π Ê‹ ∑ §⁄ U© U‚ „ UÊ Õ ∑ § ŒÊŸ Ê ¥ • °ª Í∆ U
∞ fl ¥∑ §
ÁŸ ÁD U∑ §Ê ◊ ¥ » °§ ‚ Ê∑ §⁄ U» Ò§ ‹ Ê‹ ¥,
Ã Ê Á ∑ § Á » §
⁄ U‚ Ÿ © U‹ ¤Ê –• ’ Œ Ê Ÿ Ê ¥
„UÊ Õ Ê¥ ∑ § ‚ ê ¬ È≈ U◊ ¥ ‹ ¥– ◊ ãòÊ Êë ø Ê ⁄U∑ §
‚ Ê Õ ÷ Êfl Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥U Á ∑ §• Ê fl Ê Á„ UÃ
Œ fl ‡ Ê Á Q §∑ §Ê ¬ ˝fl Ê „ Uß ‚ ‚ Íò Ê ◊ ¥
S
Õ ÊÁ¬ à „ UÊ⁄ U„ UÊ „ ÒU– ◊ ãòÊ ¬ Í⁄ UÊ „UÊ Ÿ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 422
 ¬⁄U„ UÊ Õ Ê¥ ∑ §Ê ◊S à ∑
§ ‚ ‹ ª Ê ∞
°– ‚ Íò Ê
Œ
È„U⁄ UÊ ÿ ¥- ˙ ’ ˝r Ê
Ê‚ Ρ Ÿ ‡ÊË ‹ à ʥ
Œ
Œ Ê Ã È– ( ’ ˝r ÊÊ„ U◊¥ ‚ Ρ Ÿ ‡
ÊË ‹ Ã Ê
¬˝ŒÊ Ÿ ∑ §⁄ ‘¥U– )
˙ ’ ˝rÊ Ô¡ ôÊ ÊŸ ¢¬ ˝Õ
◊ ¢¬ È⁄USà Ê
Ám
‚ Ë
◊ Ã — ‚ ÈL § ø Ê fl Ÿ̆ • Ê fl—–
‚ ’ Èä ã ÿ Ê ˘ © U¬ ◊ Ê ˘ • S ÿ Á
fl DÔUÊ —
‚ Ã p ÿ Ê Á
Ÿ ◊ ‚ Ã p Áfl fl
—H
˙ ’ ˝rÊ Ôá Ê Ÿ ◊ — – • Ê flÊ„ Uÿ Ê
Á◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê
ÿ Ê
Á
◊ –
- vx .
x , • Õ fl ¸.
z .{ . v
wÁ
flc áÊ È- Á fl c áÊ È‹ ˇ ◊ Ë ∑ § Sfl Ê◊ Ë „ Ò¥U,
„U◊ ¥ ÷ ËŒ Ë Ÿ ,Œ Á ⁄ Uº˝,„ Uÿ ,
¬⁄UÊ fl ‹ ê ’ Ë
, ª ߸- ªÈ¡ ⁄ UË ÁSÕ Áà ◊ ¥
Ÿ „ UË¥¬ « ∏U ⁄ U„ UŸ Ê ø Ê Á
„ U∞ – S flÊS âÿ ,
Á
‡ Ê Ê̌ Ê , ∑ ȧ ‡ Ê ‹Ã Ê • ÊÁŒ ªÈá ÊÊ ¥ ∑ § Ê
’ …∏UÊŸ Ê ø ÊÁ „ U∞ , Ã Ê Á∑ §© U‚ ∑§Ë ∑§ Ë◊ Ã
¬⁄U‚ Èπ - ‚ ÊœŸ Ê ¥ ∑ §
Ê, ‚ ◊ ÎÁh ∑ § Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 423
 ¬ ˝Ê # Á ∑
§ ÿ Ê¡ Ê‚ ∑ §– ‚ ◊ ÎÁh
©U¬ ‹ éœ ∑ § ⁄UŸ ∑ §Ê ‚ „ UË ◊ ʪ ¸∑ §fl ‹
∞ ∑ § „UË „ÒU, • ¬ Ÿ Ë ‚ fl Ê ¸X ÔUË áÊ ¬ ˝Á à ÷ Ê
∞ fl ¢ÿ Ê Ç ÿ Ã Ê ∑ §Ê’ … ∏UÊ Ÿ Ê
– ß ‚ Á Œ ‡ ÊÊ
◊ ¥ ¡ Ê
Á ¡ à Ÿ Ê ∑ § ⁄ U‹ ª Ê , © U‚ © U‚
◊ ÍÀ ÿ ¬ ⁄U• Ê ‚ ÊŸ Ë ‚ • Á œ ∑ § ‚ Èπ -
‚ Ê œ Ÿ Á
◊ ‹ ¡ Êÿ ¥ª – ‚ ◊ ÎÁ h ∑ §Ê

◊ Ÿ Èc
ÿ • ¬ Ÿ ËÃ Õ ÊŒ Í‚ ⁄ UÊ ¥ ∑ §Ë
‚ ÈÁ fl œÊ ’… ∏UÊ
Ÿ ◊ ¥ π ø ¸∑ §
⁄ , Ã Ê© U‚ ‚
‹ Ê ∑ §∞ fl¢¬ ⁄ U‹ Ê ∑ § ∑ § Ë ‚ Èπ - ‡ Ê ÊÁ ãÃ
’ … ∏Uª Ë
– ÿ ôÊ Ê ¬ flË Ã ◊ ¥ S Õ Ê Á ¬ à Á fl c áÊ
È
∑ § Ê ÿ „ UË
‚ ㌠‡ Ê „ ÒU– ‚ Íò Ê Œ È„ U⁄ UÊÿ ¥- ˙
Áfl c áÊ È— ¬
Ê · áÊ Ê̌
◊ Ã Ê
¥Œ Œ Ê Ã È– ( Á fl c áÊ
È
„U◊ ¥ ¬Ê· áÊ - Ê̌ ◊ à ʂ ÿ ÈQ § ’ Ÿ Ê fl ¥–)
˙ ߌ ¢Á
fl c áÊ ÈÁ fl
¸ø ∑˝§ ◊ ò Ê œ Ê
ÁŸ Œ œ ¬ Œ ◊ ˜Ô– ‚ ◊ Í… U◊ S ÿ ¬ Ê ú
‚ È⁄ U S fl Ê
„ UÊH ˙ Á flc áÊ fl Ÿ ◊ — –
• Ê fl Ê
„ Uÿ Ê Á ◊ , SÕ Ê¬ ÿ ÊÁ ◊ ,
äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊– - z . v z
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 424
x◊ „ U‡
Ê - ◊
„ U‡ Ê ∑ § Ê • Õ ¸„ UÒ- ÁŸ ÿ ò¢ Ê áÊ ,
√
ÿ fl S Õ Ê, ∑ §
˝◊ ’ h Ã Ê , © UÁ øà ∑ § Ê
ø Ÿ
È Ê fl – ’
r
˝Ê Ê
Ô ∑ §
Ê © Uà ¬ Ê Œ Ÿ ∑ §
Ê, Á fl c áÊ È
∑ §Ê¬ Ê ‹ Ÿ∑ § Ê • Ê ⁄
Ò UÁ ‡ Êfl ∑ §Ê ‚ „
¢ UÊ⁄ U∑ § Ê
Πfl
Ã Ê ◊ Ê
Ÿ Ê ª ÿ Ê „ UÒ–‚ „
¢ UÊ ⁄ U∑ § Ê • Õ ¸
„
UÒ- • Ÿ ¬
Èÿ Ê Á
ª Ã Ê ∞ fl
¢• Ÿ Ê Á
Òø àÿ ∑ § Ê
Á
Ÿ fl Ê⁄ Uá Ê –„ U◊ Ê⁄ UË • Êœ Ë ‚ • Á œ ∑ §
‡
Ê ÁQ §‚ Ê ◊ âÿ ¸ • √ ÿ fl S Õ Ê∞ fl ¢
• Ÿ Ê Á
Òø àÿ ∑ § Ê• ¬ Ÿ Êÿ ⁄ U„ UŸ ‚ Ÿ C UÔ
„UÊÃ
 Ë „ UÒ,ß‚ ’ ø Ê ÿ Ê ¡ Ê Ÿ Ê ø Ê
Á „ U∞ –
ÿ ôÊ Ê¬
 fl Ë
Ã◊ ¥ Á‡Êfl Œ fl
Ã Ê ∑ § Ê • Ê flÊ „ UŸ
ß ã„ UË¥◊ Ê
ãÿ à ʕ Ê¥ ∑ §Ê
N UŒ ÿ X ◊ ∑ § ⁄ UŸ 
∑ §
Á ‹ ∞ Á
∑§ ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „UÒ– ‚ òÍ Ê Œ „
È U⁄ UÊÿ -
¥
˙ Á ‡ Ê fl —• ◊ ⁄UÃ Ê ¥Œ Œ Ê
Ã È (
– Á
‡ Ê fl „ U◊ ¥
• ◊ ⁄ Uà fl ¬Œ
˝Ê Ÿ ∑ § ⁄ U¥‘– )
˙ Ÿ ◊ S
à L §º ˝◊ ãÿ fl̆ © UÃÊ  Ã̆
ß · fl Ÿ ◊—
– ’ Ê„ ÈUè ÿ Ê
◊ ÈÃ Ã Ÿ ◊ — –
˙ L § º ˝Ê
ÿ Ÿ ◊ —– • Ê
fl Ê „ Uÿ Ê Á
◊ ,
SÕ Ê ¬ ÿ Ê
Á
◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ – - v {.v
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 425
yÿ ôÊ - • Ê à◊ ’ ‹ ’ … ∏UÊ Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ ∞ ∑ §
• Á Ÿ fl Ê ÿ ¸◊ Ê äÿ ◊ ¬ ⁄ U◊ ÊÕ ¸„ UÒ, ÿ ôÊ
ß ‚ Ë ¬ fl
˝Á Îû Ê ∑ §Ê ¬ Á
⁄ Uø Ê ÿ ∑ §„ UÒ– œ Ê
Á ◊ ∑
¸§
√
ÿ Á Q § fl „ UË„ UÒ, Á¡ ‚ ∑ §
¡ Ëfl Ÿ ◊ ¥ ‚ fl
Ê ,
©
UŒ Ê⁄ UÃ Ê , ‚ „ UÊÿ Ã Ê ∞ fl¢¬ ⁄UÊ ¬
∑ § Ê ⁄ U∑ § Ë
flÁ
Îû Ê » §
Í≈ U¬ « U∏Ã Ë „UÒ, Á ¡ ‚ ‚ ÷ Ë • ¬ Ÿ 
‹ ª à „ U¥Ò, Á¡ ‚ ‚ ÷ Ë ‚ ¬ ◊
̋ „ UÒ, fl „ UË
‚ ìÊ Ê • äÿ Ê à◊ fl Ê Œ Ë ∑ § „UÊ ¡ Ê ÿ ª
 Ê –
©
U‚ • Á Ÿ fl
Ê ÿ Ã
¸ — • ¬ Ÿ Ë • Ê ∑ § Ê ˇ¢Ê Ê • Ê¥
• Ê ⁄
ÒUª Á à Á fl Áœ ÿ Ê ¥ ◊ ¥ ¬ ⁄ U◊ Ê Õ ¸ ∑ § Ê
¬ œ
˝ Ê Ÿ Ã Ê Œ Ÿ
 Ë „ UË „ UÊ ª
 Ë – ’ ˝r Ê Ô• Ê Ò⁄ Uÿ ôÊ
ß Ÿ Œ Ê  Œ flà Ê
• Ê ¥ ∑ §Ë- flÒÿ Á Q § ∑ §
¡ Ë fl Ÿ ∑ § Ë ¬ Áfl òÊ Ã Ê ∞ fl¢‹ Ê∑ § ‚ fl Ê
∑ §Ë ¬ ˝fl ÎÁ
ûÊ ∑ § Ê• ¬ Ÿ Ê
Ÿ ‚ • Ê Á à◊ ∑ §
’ ‹ ’ … ∏UÃ Ê „ ÒU • ÊÒ⁄ U◊ Ÿ Èc ÿ à fl ‚ 
Œfl à fl ∑ §Ë • Ê ⁄U¬ ˝ª Á à „ UÊÃ Ë „ ÒU–
ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë Ã π Ê ‹ ∑ § ⁄ U∑ §Á Ÿ Á D ÔU∑ §Ê fl
• °ª ÈD ÔU ◊ ¥ » °§ ‚ Ê ∑ § ⁄ Uÿ ôÊ ÷ ª fl Ê Ÿ ˜Ô ∑ §
‚ Ê ◊ Ÿ ∑ § ⁄¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 426
 ˙ ÿ ôÊ Ÿ ÿ ôÊ
◊ ÿ
¡ ãà Œ fl Ê —
Ã Ê Á Ÿ œ ◊ ʸÁáÊ ¬ ˝Õ ◊ Ê
ãÿ Ê
‚ Ÿ ˜Ô–
à „ UŸ Ê∑ ¢§ ◊ Á„ U◊ Ê
Ÿ— ‚ ø ãÃ
ÿ òÊ ¬ Ífl̧ ‚ Êäÿ Ê — ‚Á
ãà Œ fl Ê — H
˙ ÿ ôÊ ¬ ÈL §· Ê
ÿ Ÿ
◊ —–
• Ê fl Ê„ Uÿ Ê Á◊ ,S Õ Ê
¬ÿ ÊÁ ◊ ,
äÿ Ê ÿ Ê Á ◊ – - x v .v {
z‚ Íÿ ¸- ‚ Íÿ ¸ • ÕÊ
¸Ã˜Ô à ¡ ÁSfl Ã Ê ,
¬ ⁄ UÊ ∑ §
˝◊ , üÊ ◊ ‡ ÊË ‹ à Ê
– ‚ ÿ
Í ¸∑ §Ëà ⁄ U„ U
„U◊ Á Ÿ ⁄ ãà ⁄ U∑ § Ê
ÿ¸◊ ¥ ‚ ‹
¢ ª A⁄ U„ U¥,
¬ Á ⁄ Uü Ê ◊ ∑ §Ê• ¬ Ÿ Ê
¡ Ëfl Ÿ ‚ „ Uø⁄ U∞ fl ¢
ª Ê ⁄
Ò Ufl ∑ § Ê • Ê œ Ê
⁄
U◊ Ê Ÿ –
¥ • Ê
‹ S ÿ
• Ê Ò⁄ U¬ ˝◊ Ê Œ ∑§
Ê ¬ Ê
‚ Ÿ » §≈ U∑ §
Ÿ Œ ¥–
‚ Œ Ê ¡ Ê ª M §∑ §∞ fl
¢ ø ÒÃ ãÿ ⁄ U„ ¥U–
¬ ÈL § · ÊÕ Ë¸ ’ Ÿ¥– • Ê
à◊ „ UË Ÿ Ã Ê ∞ fl ¢
Œ Ë Ÿ Ã Ê ∑ §Ë ÷ Ê
fl Ÿ Ê◊ Ÿ ◊ ¥ Ÿ • ÊŸ 
Œ ¥– à ¡ S fl Ë ’Ÿ ¥–
∞ ∑ § ¬ Ò⁄ U‚ π « ∏U
„UÊ ∑ §⁄ U¬ ÊŸ Ë ∑ §
Ê ‹ Ê ≈
UÊ ‚ Íÿ¸ ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 427
 ‚ Ê ◊ Ÿ ‹ È… ∏U∑ § Ê Œ Ÿ ‚ Ÿ „ UË ¥, ‚ Íÿ ¸∑§Ë
‚ ìÊ Ë © U¬ Ê ‚ Ÿ Ê © U‚ ∑ §Ë ¬̋⁄ Uá Ê Ê• Ê¥ ∑§Ê

• ¬ Ÿ ÊŸ ‚ „ UÊÃ Ë „ ÒU–ÿ ôÊ Ê ¬ flË Ã ∑§Ê

Á ‹ ∞ „ ÈU∞ Œ Ê Ÿ Ê¥ „ UÊ Õ ™ § ¬ ⁄ U© U∆ UÊ
∞°,
‚ Íÿ ¸÷ ª fl ÊŸ ˜Ô ∑ § Ê äÿ ÊŸ ∑ § ⁄ ¥U-
˙ • Ê ∑ Χ cáÊ Ÿ ⁄ U¡ ‚ Ê
fl ûÊ ¸◊ ÊŸ Ê Á Ÿ fl ‡ Ê ÿ Û Ê ◊ Îâ◊ àÿ Zø –
Á „ U⁄ Uá ÿ ÿ Ÿ ‚ Á fl Ã Ê ⁄ UÕ Ÿ Ê
Œ fl Ê ÿ Ê Áà ÷ Èfl Ÿ Ê Á Ÿ ¬ ‡ÿ Ÿ ˜ÔH
˙ ‚ Íÿ Ê ¸ÿ Ÿ ◊ — – • ÊflÊ„ Uÿ Ê Á
◊
S Õ Ê ¬ ÿ Ê
Á ◊ , äÿ Ê ÿ Ê Á ◊ – - x x .y x
H
ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ëà äÊ Ê⁄ Uá Ê H
Á
∑
˝§ÿ Ê• Ê Ò⁄
U÷ Ê fl Ÿ Ê -
¬
Ê°ø ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë Ã œ Ê ⁄ UË√ ÿ ÁQ §Á ◊ ‹ ∑§⁄U
ÿ
ôÊÊ¬ fl Ë Ã ¬ „ UŸ Ê Ã „ Ò¥U– ÷ Êfl ÿ „U„ ÒU Á∑ §
ß
‚ ÁŒ ‡ Ê Ê ◊ ¥ Ÿ ÿ Ê ¬ ˝ÿ Ê ‚ , ¬ ˝fl ‡ Ê ∑ § ⁄
UŸ
fl
Ê‹∑ §Ê • Ÿ È÷ Á fl ÿ Ê ¥∑ §
Ê‚ „ Uÿ Êª ∞ fl
¢
◊
Ê ª ¸Œ‡ Ê ¸Ÿ Á ◊ ‹ Ã Ê ⁄ U„ U– ¬„ UŸ Ê Ÿ  fl Ê
‹ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 428
¡ ’ ÿ ôÊ Ê ¬ flË Ã ¬ ∑ § « ∏U ‹ ¥, Ã Ê  œ Ê⁄ Uá Ê
∑ § ⁄ UŸ fl Ê ‹ Ê © U‚ ¿ UÊ« ∏Œ – ’ Ê ÿ Ê
°„ UÊ Õ Ÿ Ë ø 
∑ § ⁄ U‹ • Ê Ò⁄ UŒ Ê
Á „ UŸ Ê „ UÊÕ ™ § ¬ ⁄ U„ UË ©U∆ UÊ ÿ 
⁄U„ U– ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë Ã äÊ Ê ⁄ Uá Ê ∑ §⁄ UŸ ‚ ¬ „ U‹ 
‚ Íò Ê Œ È„ U⁄ UÊ
ÿ ¥-
• ˙ ª Ê ÿ òÊ Ë M §¬ ¥ä Ê Ê⁄ Uÿ Ê Á ◊ –
(„ U◊ ß U‚ ÿ ôÊ Ê ¬
 fl Ë Ã ∑ §Ê ª Êÿ òÊ Ë
¬ Á
˝Ã ◊ Ê ∑ §
M § ¬ ◊ ¥ ä Ê Ê ⁄Uá Ê ∑ § ⁄ U⁄ U„ U„ U¥Ò–
)
˙ ÿ ôÊ ¬ ˝Ã Ë ∑ § M § ¬ ¥ä Ê Ê ⁄ Uÿ Ê Á◊ –
(„ U◊ ß U‚ ÿ ôÊ ∑ § ¬ ˝Ã Ë ∑ § M §
¬ ◊ ¥
äÊ Ê ⁄Uá Ê ∑ §⁄ U⁄ U„ U„ Ò¥U– )
• ˙ ª È⁄ UÊ —• Ÿ ȇ Ê Ê ‚ Ÿ M §¬ ¥ä Ê Ê⁄ Uÿ Ê
Á ◊ –
(„ U◊ ß U‚ ª ÈL § ∑ § • Ÿ ȇ Ê Ê ‚ Ÿ ∑ §
M § ¬ ◊ ¥ ä Ê Ê
⁄ Uá Ê ∑ § ⁄ U⁄ U„ U „ Ò¥U–
) ◊ ãòÊ ∑ §
‚ ÊâÊ ÿ ôÊ Ê
¬ fl Ë Ã ¬ „ UŸ Ê Á Œ ÿ Ê ¡ Ê ∞ –
◊ Á㌠⁄ U◊ ¥ ¬ ˝Áà ◊ Ê S Õ Ê ¬ Ÿ Ê ¡ Ò‚ Ê
ÁŒ √ÿ ÷ Êfl ’ Ÿ Ê ÿ ⁄ Uπ ¥–
˙ ÿ ôÊ Ê
¬ fl Ë Ã ¢¬ ⁄ U◊ ¢¬ Áfl òÊ ¢
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 429
 ¬ ˝¡ ʬ à ÿ ¸Ã ˜ ‚ „ U¡ ¢ ¬ È⁄ US Ã Ê Ã ˜Ô–
• Ê ÿ Èc ÿ ◊ ª ˝˜Ôÿ ¢¬ ˝Áà ◊ È@ ‡ ÊÈ÷ ¢̋
ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë Ã ¢’ ‹ ◊ S à Èà ¡ — H
- ¬ Ê. ª Î. ‚ Í. w .w . v v
H ‚ Íÿ ¸Œ ‡ ʸŸ H
Á
∑ ˝§ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Ê flŸ Ê-
◊ ãòÊ Ê ì Ê Ê
⁄ U∑ §
‚ ÊÕ ‚ ÿ
Í ¸Ÿ Ê⁄ UÊ
ÿ áÊ ∑ §Ê äÿ Ê Ÿ
∑ § ⁄ Uà „ UÈ∞ Ã Ë Ÿ • T Á‹ ÿ Ê ¬ Ê
òÊ ‚ à ˟ ’ Ê⁄U
¡ ‹ ‚ ◊ Á¬ Ã
¸ ∑ §
⁄ U¥ Ã Õ Ê„ UÊÕ ¡ Ê«
 U∏∑ §⁄U
Ÿ ◊ S ∑ § Ê
⁄ U∑ §⁄ U¥, ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §⁄ U¥Á ∑ § ¡ ª Œ Ê à◊ Ê
‚ ÿ
Í ¸Á ¡ ‚ ¬ ∑
˝§ Ê⁄ U‚ Ê⁄ UË ¬ ∑
˝§ ÎÁà ∑ §Ê ‡ ÊÁQ § Œ Ã
 
„U¥Ò, fl ‚
Ò „ UË © UŸ ∑ §Ê ‚ ˇ
Í◊ ¬ fl
˝Ê „ U„ U◊ ¥ ÷ Ë Á◊ ‹
⁄
U„ UÊ „ UÒ, „ U◊ © U‚ ‚ œ Ê⁄Uá Ê • Ê⁄
Ò UÁ Ÿ ÿ Ê¡
 Ÿ
∑ § Ë ‚ Ê ◊ âÿ ¸¬ Ê ⁄U„ U„U¥Ò–
˙ à ìÊ Ê̌ ÈŒ ̧fl Á „ Uà ¢¬ È⁄ US à Êë¿ ÈU∑ ˝§ ◊ Èì Ê ⁄ Uà ˜Ô–
¬ ‡ ÿ ◊ ‡Ê ⁄ UŒ — ‡ Ê Ã ¢¡ Ëfl ◊ ‡ Ê⁄ UŒ — ‡ Ê
à ú
o Îá Ê Èÿ Ê ◊ ‡ Ê ⁄ UŒ — ‡ Ê
à ¢¬ ˝’ ˝flÊ ◊ ‡ Ê ⁄ UŒ —
‡
Ê Ã ◊ Œ Ë
Ÿ Ê— , S ÿ Ê◊ ‡ Ê⁄ UŒ — ‡ Êà ¢÷ Íÿ p
‡
Ê ⁄ UŒ — ‡ ÊÃ Ê Ã ˜ÔH - x { . wy
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 430
H ÁòÊ ¬ Œ Ê ¬ Í¡ Ÿ H
Á
‡ Ê Ê̌áÊ • ÊÒ⁄ U¬ ̋⁄Uá Ê Ê-
ª Êÿ òÊ Ë ∑ §Ã Ë Ÿ ø ⁄ Uá Ê ∑ §
„ U ª ÿ  „ Ò¥U–
ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ∑ § Ë Ã Ë Ÿ ‹ « ∏¥U © UŸ ∑ § Ë ¬ ˝Ã Ë∑ §
„
Ò¥U– © Uã „ ¥U ‚ Íò Ê M § ¬ ◊ ¥ ª Ê ÿ òÊË
, ‚ ⁄ US fl à Ë
• ÊÒ⁄ U‚ Ê Á fl òÊ Ë ‡ Ê Á Q § ÿ Ê¥ ∑ § M §
¬ ◊ ¥ ¡ Ê Ÿ Ê
¡ Êà ʄ ÒU– ß Ÿ ∑ §Ë¬ ˝Á
à ÁŸ Á œ œ Ê ⁄ UÊ ∞ °
∑ ˝§
◊ ‡ Ê— üÊ h Ê , ¬ ˝ô Ê Ê • Ê Ò⁄ UÁ Ÿ D ÔUÊ „ Ò¥U– ÿ 
◊ Ÿ Èc ÿ ∑ §∑ § Ê
⁄ Uá Ê , ‚ ͡ ◊ • ÊÒ⁄ US Õ Í‹
∑ §‹ fl ⁄ UÊ ¥ ∑ § ÊÁ Ÿ ÿ Á ãòÊ Ã , Á fl ∑ §
Á ‚ Ã ∑ §
⁄ UŸ 
fl Ê
‹ Ë„ Ò¥U– ß ã„ UË ¥ ∑ §‚ „UÊ⁄U Œ fĺ § áÊ ,
´ §
Á · ´ § áÊ • Ê Ò⁄ UÁ ¬ à δ § áÊ Ê ¥ ‚ ◊ ÈQ § „ ÈU• Ê
¡ Ê ‚ ∑ § Ã Ê „ ÒU– ß ã„ ¥U „ UË è Ê Á Q §
, ôÊ Ê
Ÿ • Ê Ò⁄ U
∑ §◊ ¸∑ § Ë œ Ê ⁄ UÊ • Ê ¥ ∑ § Ë ª X ÔUÊ ò Ê Ë◊ ÊŸ Ê ¡ Ê Ã Ê
„
ÒU– ß Ÿ ∑ § Ê ◊ ◊ ¸‚ ◊ ¤ Ê Ÿ Ã Õ Ê • Ÿ È‚ ⁄ Uá Ê
∑ §⁄ UŸ  ∑ §÷ Ê fl ‚  Á òÊ ¬ Œ Ê ¬ Í¡ Ÿ ∑ §
• ãà ª ¸Ã ß ã„ UË ¥Ã ËŸ ‡ ÊÁQ §ÿ Ê
¥ ∑ § Ê ¬ Í¡ Ÿ
Á
∑ §ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 431
Á
∑ ˝§ÿ Ê • ÊÒ⁄ U÷ ÊflŸ Ê -
¬ Í¡ Ÿ fl
Œ Ë ¬ ⁄ US Õ Ê Á ¬ à ø Ê
fl ‹ ∑§Ë à ˟
…UÁ ⁄ UÿÊ¥ ∑ § Ê  ª Ê
ÿ òÊ Ë , ‚ ⁄ US √
ÊÃË∞ fl ¢
‚ Ê ÁflòÊ Ë ∑ § Ê ¬ ˝ÃË ∑ § ◊ Ê Ÿ ∑ § ⁄
U© UŸ∑§ ◊ ãòÊ
’ Ê‹ ∑ § ⁄U• Ê̌
à , ¬ Èc¬ © UŸ ¬ ⁄Uø … ∏UÊ∞ °–
÷ Ê flŸ Ê ∑ §
Ë ¡ Ê ∞ Á∑ § ™ §°ø Ë ‚ à „ U∑§Ê ¬ ÊŸ Ë
Á
Ÿ ø ‹ Ë ‚ Ã „ U¬ ⁄ U• Ê Ã Ê „ ÒU–
ß Ÿ ‡ÊÁ Q §ÿ Ê
¥
∑ § • ʪ ¤ Ê È∑ §∑ §
⁄ , U© UŸ ∑§ Ê ¬Í¡ Ÿ ∑ §
⁄ U∑§ ,
©
UŸ ∑ § ¬ ˝fl Ê „ U∑ §
Ê „ U◊ ¬ ˝Ê# ∑ §⁄U⁄U„U „ Ò¥U–
ª Ê ÿ òÊË ¬ Í¡ Ÿ ∑ § ‚ Ê Õ üÊ h Ê , ‚⁄ US
fl à Ë
∑ § ‚ ÊÕ ¬ ˝ô Ê Ê • Ê
Ò⁄ U‚ Ê Á fl òÊ Ë ∑ § ‚ ÊÕ Á
Ÿ D ÔUÊ
‚ ê ¬ Œ Ê • Ê ¥ ∑ § ‚ ê fl œ ¸Ÿ ∑ §
Ë ÷ Êfl
Ÿ Ê ∑ § Ë
¡ Ê ∞ –
H ª Ê
ÿ òÊ Ë¬ Í¡ Ÿ H
˙ ÃÊ ú ‚ Á
fl à Èfl¸⁄ ‘Uá ÿ Sÿ Á
ø òÊÊ◊ Ê „¢U
flÎá Ê ‚ È◊ Áà ¢Á fl E¡ ãÿ Ê◊ ˜Ô–
ÿ Ê ◊ S ÿ ∑ § á fl Ê• Œ È„ Uà ¬ ˝¬ ËŸ Ê ú
‚ „ Ud œ Ê ⁄UÊ ¢¬ ÿ ‚ Ê ◊ „ UË
¥ª Ê
◊ ˜ÔH
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 432
 ˙ ÷ Í÷ Ȩ̀fl— S fl —
ª Êÿ òÿ ÒŸ ◊ —–
• Êfl Ê
„Uÿ ÊÁ ◊ , S
Õ Ê ¬ ÿ Ê
Á◊ , äÿ Ê
ÿÊ
Á
◊ –
-
v| .
|y
H ‚ ⁄
USfl à ˬ Í¡ Ÿ H
˙ ¬ Êfl ∑ § Ê—Ÿ ‚ ⁄ USflÃË
flÊ ¡ Á
÷ fl ʸÁ ¡ Ÿ Ë
fl à ˖
ÿ ôÊ¢ fl CÔ‰U Áœ ÿ Ê fl
‚ È—H
˙ ÷ Í÷ Ȩ̀fl— S fl —
‚ ⁄ US
flàÿ ÒŸ ◊ —
–
• Êfl Ê
„Uÿ ÊÁ ◊ , S
Õ Ê ¬ ÿ Ê
Á◊ , äÿ Ê
ÿÊ
Á
◊ –
-
wÆ .
}y
H ‚ Ê
Áfl
òÊ Ë ¬ Í¡ Ÿ H
˙ ‚ Á
fl òÊ Ê¬ ˝‚Á √Ê òÊ Ê ‚⁄ US fl àÿ Êfl
Êø Ê
à fl CÔ˛UÊM § ¬ Ò— ¬ ÍcáÊ
Ê ¬ ‡ÊÈÁ
÷ Á ⁄Uã º ̋á Ê
Ê
S◊
’ ΄ US ¬Áà Ÿ Ê’ ˝r
Ê
Ôá Ê Ê flL§
áÊ Ÿ ÊÒ¡ ‚Ê
Á
ª AŸ
Ê
à ¡ ‚ Ê‚ Ê◊Ÿ ⁄ UÊ
ôÊ ÊÁfl
cáÊ ÈŸ Ê Œ
‡Ê
êÿ Ê
Œ fl à ÿÊ ¬ ˝‚Íà —¬ ˝‚ ¬ Ê
¸Á
◊ – - v Æ
.
xÆ
˙ ÷ Í÷ Ȩ̀fl— S fl —
‚ Ê Áfl
òÿ ÒŸ ◊ — –
• Êfl Ê
„Uÿ ÊÁ ◊ , S
Õ Ê ¬ ÿ Ê
Á◊ , äÿ Ê
ÿÊ
Á
◊ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 433
H Œ Ë Ê̌
Ê ¬ ˝∑ § ⁄ Uá Ê H
ÿ ôÊ Ê¬ flË Ã ‚ ¢S ∑ § Ê⁄ U ∑ §‚ Ê Õ Œ Ë Ê̌ Ê
• Á
Ÿ fl Êÿ ¸M § ¬ ‚ ¡ È« ∏UË „ ÒU– ’ „ ÈUà ’ Ê⁄ Uª ÈL §
∑ §¬ ˝Áà Á Ÿ Áœ ∑ §M § ¬ ◊ ¥ • Ê S Õ Ê fl Ê Ÿ ˜Ô
√ÿ ÁQ § ÿ Ê ¥ ∑ § Ê Œ Ë Ê̌
Ê Œ Ÿ Ë ¬ « ∏UÃ Ë „ ÒU– Œ Ê Ÿ Ê ¥
„UË ¬ ˝∑ §⁄ Uá Ê Ê
¥ ◊ ¥ Œ Ë Ê̌
Ê ∑ § © Ug ‡ ÿ , ◊ „Uû fl
• Ê
Ò⁄ U◊ ÿ Ê ¸Œ Ê • Ê ¥ ∑ §
Ê ‚ ◊ ¤ Ê ‹ Ÿ Ê ø ÊÁ„ U∞ –
◊ „ Uû fl • Ê Ò⁄ U◊ ÿ Ê
¸Œ Ê∞ °-
ŒË Ê̌Ê ¬ Ê Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ √ ÿ Á Q § ’ „ ÈUœ Ê ‚ „ U¡
üÊ h Ê fl ‡ Ê ¬ „ °ÈUø ¡ Ê
à „ Ò¥U– Œ Ë Ê̌Ê ∑ § ¬ Ífl¸© Uã „ ¥U
ß ‚ ∑ Χàÿ ∑ § Ê◊ „ Uû fl • Ê
Ò⁄ U © U‚ ∑ § Ë
◊ ÿ Ê ¸Œ Ê
∞ °‚ ◊ ¤ Ê
ÊŒ Ÿ Ë ø ÊÁ „ U∞ – © U‚ ∑ §
◊ ÈÅ ÿ ‚ Íò Ê ÿ „ Ò¥U-
v ª L
ȧ Œ Ë Ê̌ Ê ‚ Ê
◊ Êãÿ ∑ §◊ ∑
¸§ Ê
á« UŸ „ UË ,
¥
∞ ∑ § ‚ ˇ
Í◊ • Ê äÿ ÊÁ à◊ ∑ § ¬ ÿ
˝ Ê ª
 „ UÒ–
© U‚ ∑ §
 • ãà ª Ã
¸ Á ‡ Ê c ÿ • ¬ Ÿ Ë üÊ h Ê
• Ê⁄
Ò U‚ V À¬ ∑ §
‚ „ UÊ ⁄U ª L
ȧ ∑ §
‚ ◊ Õ ¸
√ ÿ ÁQ § à fl ∑§
‚ Ê Õ ¡ «
È U∏Ã Ê „ UÒ– ∑ §
◊ ∑
¸§ Ê á« U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 434
 ©U‚ ‚ ˇ
Í◊ ¬ Á
˝∑ §
˝ÿ Ê ∑ § Ê ∞ ∑ § • X „UÒ–
wŒ Ë Ê̌
Ê ◊ ¥ ‚ ◊ Õ ¸ª ÈL § ∑ § Á fl ∑ § Á ‚ Ã
¬ ˝ÊáÊ ∑ §Ê ∞ ∑ § • ¢‡
Ê Á ‡ Ê c ÿ ∑ § • ㌠⁄ U
S
Õ Ê
Á
¬ Ã Á ∑ § ÿ Ê ¡ Ê
Ã Ê „ ÒU– ÿ „ U∑ §Ê ÿ ¸
‚ ◊ Õ ¸ª ÈL § „ UË ∑ §
⁄ U‚ ∑ § Ã Ê „ÒU– © Uã „ UË ¥
∑ §Ê ¬ ˝ÊáÊ Ê Ÿ ÈŒ Ê Ÿ Œ Ë Ê̌ Ê ‹ Ÿ  fl Ê ‹ Ê¥ ∑ §Ê 
Á
◊ ‹ Ã Ê „ ÒU, ∑ §◊ ¸∑ § Êá« U∑ §
⁄ UÊŸ  fl Ê ‹ Ê
S
fl ÿ ¢‚ fl ∑ § ◊ ÊòÊ „ UÊ
Ã Ê „ ÒU–
x√
ÿ Á Q § • ¬ Ÿ ¬ ÈL§ · ÊÕ ¸‚ • Ê ª ’ … ∏Uà Ê
„ ÒU, ÿ „ U© U‚ Ë ¬ ˝∑ § Ê⁄ U∆ UË ∑ § „ ÒU, ¡ Ò‚ 
¬ ÊÒœ Ê • ¬ Ÿ Ë „ UË ¡ «∏UÊ¥ ‚  ¡ Ë Á fl Ã
⁄
U„ UÃÊ „ ÒU • Ê Ò⁄ U’ … ∏UÃ Ê „ ÒU, Á ∑ §ãà Èÿ „ U
÷ Ë ‚ àÿ „ ÒU Á ∑ §fl Î Ê̌ ∑ § Ë ∑ § ‹ ◊
‚ Ê◊ Êãÿ ¬ Ê Òœ ◊ ¥ ’ Ê °œ Œ Ÿ ¬ ⁄ U© U‚ ∑ §
©Uà ¬ Ê Œ Ÿ ◊ ¥ ÷ Ê ⁄UË ¬ Á ⁄Uflà ¸Ÿ „ UÊ ¡ Ê Ã Ê
„ ÒU– Œ Ë Ê̌Ê ◊ ¥ ‚ Ê œ ∑ § M § ¬ Ë ‚ Ê◊ Ê ãÿ
¬ ÊÒœ ¬ ⁄ Uª ÈL § M § ¬ Ë üÊ D ÔU fl Î Ê̌ ∑ §Ë
≈U„ UŸ ˬ ˝ÊáÊ Ê Ÿ ÈŒ Ê
Ÿ ∑ §M § ¬ ◊ ¥
S
Õ Ê
Á
¬ à ∑ §Ë ¡ ÊÃ Ë „ ÒU– ‚ Ê œ ∑ § ß ‚ ∑ §Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 435
 • ŸÈ¬ ◊ ‹ Ê÷ © U∆ UÊ ‚ ∑ §
Ã Ê „ÒU–
y∑§ ‹ ◊ ’ Ê °œ Ÿ Ê ∞ ∑ § ∑ §Êÿ ¸„ ÒU– ÿ „ U
∑§ Êÿ¸ª ÈL § m Ê ⁄ UÊ Á∑ § ÿ Ê ¡ ÊÃ Ê „ ÒU– © U‚ 
⁄
UÁ Ê̌
à • ÊÒ⁄ UÁ fl ∑ § Á ‚ à ∑ §
⁄ UŸ Ê Œ Í‚ ⁄ UÊ
∑§ Êÿ¸„ ÒU, Á¡ ‚ ∑ § Á
‹ ∞ Á‡ Ê
c ÿ ∑ § Ê
¬ÈL §
· ÊÕ ¸∑ §⁄ UŸ Ê ¬ « ∏UÃÊ „ ÒU– Œ Ë Ê̌ Ê ‹ Ÿ 
fl
Ê ‹ Ê
¥ ∑§ Ê • ¬ Ÿ ß ‚ Œ Ê
Á ÿ à fl ∑ § ¬˝Á Ã
¡ ʪM §
∑ § ⁄ U„ UŸ Ê ø Ê Á „ U∞– ß ‚ ∑ § Á ‹ ∞
ª ÈL§∑ §
Á flø Ê⁄ UÊ¥ ∑ § ‚ à à ‚ Ê ÁÛ Ê äÿ ◊ ¥
⁄
U„ UŸÊ • Ê fl ‡ ÿ ∑ §„ ÒU, Á
◊ ‡ Ê
Ÿ ∑ § Ë
¬Á òÊ∑ §Ê
• Ê¥ ‚ © UŸ ∑ § Ê
◊ Ê ª ¸Œ‡ ʸŸ ¬Ê à 
⁄
U„ UŸÊ Ã Õ Ê Ã Œ Ÿ ÈM §
¬ ¡ Ëfl Ÿ ∑˝§ ◊
’ Ÿ ÊŸ ∑ §Ê ¬ ˝ÿ Ê‚ ∑ § ⁄UŸ Ê ø ÊÁ „U∞ –
zŒË Ê̌
Ê ∑§ ’ ÊŒ ª ÈL § - Á
‡ Ê c
ÿ ¬ ⁄ US¬ ⁄ U
¬Í⁄ ∑§ ’ Ÿ ¡ Êà „ Ò¥U– ª ÈL § ∑ §
Ë ‡ Ê
Á Q §
Á
‡ Ê
cÿ ∑ § © Uà ∑ § · ¸ ∑ § Á
‹ ∞ ‹ ª Ã Ë
⁄
U„ UÃË „ ÒU, ¬ ⁄ Uÿ „ UÃ ÷ Ë ‚ ê ÷ fl „ ÒU,
¡ ’ Á ‡ Ê
c ÿ ∑ § Ë ‡ Ê Á Q § ª ÈL § ∑ §∑ §
Ê ÿ Ê
Z-
‹ Ê
∑§
◊ X ‹ ∑ § Á‹ ∞ Á
Ÿ ÿ Á◊ à M § ¬
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 436
 ‚  ‹ ª à Ë⁄ U„ U– ß ‚  Œ fl à fl ∑ §
Ë
‚ Ê ¤ Ê Œ Ê⁄ UË ∑ §
„ UÊ ¡ Ê ‚ ∑§ ÃÊ „ ÒU– Á‡ Ê c ÿ
∑ §Ê• ¬ Ÿ ‚ ◊ ÿ , ¬ ÈL§· Ê
Õ ¸, ¬ ˝÷ Ê fl
,
ôÊÊ Ÿ ∞ fl ¢œ Ÿ ∑ § Ê ∞∑ §• ¢‡
Ê ÁŸ ÿ Á◊ Ã
M §¬ ‚ ª ÈL § ∑ § ∑ §Ê ÿ ¸∑ § Á
‹ ∞ ‹ ª Ê ŸÊ
„UÊÃ Ê „ ÒU– ÿ „ U∑ ˝§
◊ ø ‹ Ã Ê ⁄ U„U, ÃÊ
‹ ª Êß ¸„ ÈUß ¸∑ §‹ ◊ ∑ §Ê » §
Á ‹ Ã „ UÊ ŸÊ
• fl‡ ÿ ê ÷ Ê
fl Ë „ ÒU–
∑˝§◊√ÿ flS Õ Ê -
ÿ Á
Œ ÿ ôÊ Ê¬ fl Ëà ∑ §‚ Ê Õ Œ Ë Ê̌Ê ∑ ˝§ ◊
ø ‹
ÊŸ Ê „ ÒU, Ã Ê ÁòÊ ¬ Œ Ê ¬ Í¡ Ÿ ∑§ ’ Ê Œ ª ÈL§
¬ Í¡
Ÿ - Ÿ ◊ S ∑ § Ê⁄ U∑ § ⁄ UÊ
∑ §Œ Ë Ê̌ Ê Œ  Œ Ë
¡ Ê
∞– ÿ ÁŒ • ‹ ª ‚ Œ Ë Ê̌
Ê ∑˝§
◊ ø ‹ ÃÊ
„
ÒU,Ã Ê
Ÿ Ëø Á ‹ π ∑ ˝§ ◊ ‚ © U¬ø Ê ⁄ U∑ §⁄ UÊÃ
„
ÈU∞• Ê ª ’ … ∏¥–
v ¬ „ U‹  · ≈ ˜UÔ∑§ ◊ ¸ - ¬ Á
fl òÊ Ë∑ § ⁄ Uá Ê ,
• Êø ◊ Ÿ , Á ‡Ê π Êfl㌠Ÿ , ¬ ˝ÊáÊ Ê
ÿ Ê ◊ ,
ãÿ Ê‚ ∞ fl ¢÷ ÍÁ◊ ¬ Í¡ Ÿ ∑ §⁄
UÊ∞ °– ß ‚ ∑§
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 437
 ‚ Ê
Õ ‚ ¢Á Ê̌
# ÷Ê fl ÷ ⁄ UË ‚ Ê⁄ Uª Á÷ ¸Ã
√
ÿ Ê Å ÿ Ê∞ °∑ §Ë ¡ Ê∞ °–
w· ≈
˜UÔ∑ §◊ ¸∑ §’ Ê Œ Œ fl ¬ Í¡ Ÿ ∞ fl¢‚ fl ¸Œ fl
Ÿ ◊ S ∑§Ê⁄ U∑ §
⁄ UÊ ∞
°–
xŸ ◊ S ∑§Ê⁄ U∑ § ’ Ê Œ „ UÊ Õ ◊ ¥ ¬ Èc¬ ,
• Ê̌à , ¡ ‹ ‹ ∑ §⁄ US fl Á
SÃ fl Êø Ÿ
∑ §⁄ UÊ ÿ Ê¡ Ê
∞ – S flÁ S Ã fl Ê
ø Ÿ ∑ §
• Ê̌ à , ¬ Èc¬ ∞ ∑§Á òÊ Ã ∑ §
⁄ UŸ
∑ § ‚ ÊÕ
„
UË ÁŸ ÿ ÈQ §S fl
ÿ ¢‚ fl ∑ §
Ê¥ m Ê ⁄ UÊ „ UË
∑ §‹ ÊflÊ ’ Ê
°œ Ÿ ∞fl ¢Á à ‹ ∑ §∑§ ⁄ UŸ ∑ § Ê
∑ ˝§
◊ ø ‹ Êÿ Ê ¡ Ê
∞ – © U‚ ∑ §◊ ãòÊ ∞ fl ¢
√
ÿ Ê Å ÿ Ê∞ °‚ Üø Ê
‹ ∑ § ’ Ê ‹ Ã
⁄ U„ ¥U–
ÿ ÁŒ Œ Ë Ê̌ Ê ∑ ˝§◊ ÿ ôÊ ∑ § ‚ ÊÕ
ø ‹ ⁄U„UÊ „ÒU, Ã Ê
© U¬ ÿ Ȩ̀Q§ ◊¥ ‚ ¡ Ê
©
U¬ ø Ê⁄U¬ „ U‹ ∑ § ⁄ UÊ
ÿ ¡ Êø È∑ § „ Ò¥U,
©
Uã „ ¥U ¬ÈŸ — ∑ § ⁄ UÊ
Ÿ Ê • Êfl ‡ ÿ∑ § Ÿ „UË ¥–
©
U‚ ÁSÕ Áà ◊ ¥ ªÈL § ¬ Í¡ Ÿ ∑§ ⁄ U∑ § „ UË
ŒË Ê̌Ê Œ Ë ¡ Ê
∞ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 438
H ª ÈL §¬ Í¡ Ÿ H
Á
¡ ‚ ¬ ˝∑ §Ê⁄ U÷ ª flÊ Ÿ ˜Ô ◊ ÍÁ à ¸ Ÿ „ UË ¥ ∞ ∑ §
ø à Ÿ Ê „ ÒU, © U‚ Ë ¬ ˝∑§ Ê⁄ Uª ÈL § ∑ §Ê√ ÿ ÁQ §
Ÿ „ UË¥ ø Ã Ÿ Ê M § ¬ ◊ ÊŸ Ÿ Ê ø Ê Á„U∞ – ¡ Ê

߸E ⁄ U∑ § Ê ◊ ÍÁ
à ¸ÿ Ê¥, Á
ø òÊÊ ¥ à ∑ § ‚ ËÁ◊ Ã
◊ Ê Ÿ Ã Ê „ ÒU, fl„ Uß ¸E⁄ UË
ÿ ‚ ûÊ Ê ∑ § Ê‚ ◊ ÈÁø Ã
‹ Ê ÷ Ÿ „ UË¥© U∆ UÊ ‚ ∑ §
Ã Ê – ß ‚ Ë ¬ ˝∑ § Ê ⁄ U¡ Ê

ª ÈL § ∑§ Ê ‡ Ê⁄ UË ⁄ Uà ∑ § ‚ ËÁ
◊ Ã ◊ ÊŸ Ã Ê „ÒU,
fl
„ Uª ÈL§ ‚ ûÊ Ê ∑ § Ê
‹ Ê
÷ Ÿ „ UË¥© U∆ UÊ‚ ∑ §
à ʖ
Á
¡ ‚ ¬ ˝∑ § Ê⁄Uß ¸E ⁄U‚ fl ¸‚ ◊ Õ ¸„ ÒU, ¬ ⁄ U÷ Q §
∑§ Ë ◊ Ê
ãÿ Ã Ê • Ê Ò⁄ U÷ Ê flŸ Ê ∑ § • Ÿ ÈM § ¬ „ UË
¬ ˝à ÿ̌ Ê » §‹ Œ Ã Ê „ ÒU, fl
Ò‚ „ UË ª ÈL § ÷ Ë
Á
‡ Ê cÿ ∑ § Ë • Ê S Õ Ê ∑ § • Ÿ ÈM § ¬ » §Á‹ Ã
„
UÊ ÃÊ „ ÒU– ÿ „ Uäÿ ÊŸ ◊ ¥ ⁄ Uπ ∑ §⁄ Uª ÈL §
fl
㌠Ÿ Ê ∑ §‚ ÊÕ • ãà —∑ §⁄ Uá Ê ◊ ¥ ª ÈL §
ø à Ÿ Ê ∑ § ¬ ˝∑ § ≈ UË∑ §⁄Uá Ê „UÊ Ÿ ∑ §Ë ¬ ˝ÊÕ ¸Ÿ Ê
∑§ Ë ¡ ÊŸ Ë ø ÊÁ „ U∞ –
Á
∑ ˝§ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Ê
fl Ÿ Ê-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 439
ª ÈL § ∑ § ¬ ˝Ã Ë ∑ § Áø òÊ ¬ ⁄ U◊ ãòÊ ∑ § ‚ Ê Õ
• Ê̌ à - ¬ Èc¬ ø … ∏UÊ ∑ § ⁄ U© UŸ ∑ § Ê ¬ Í¡ Ÿ ∑§ ⁄ ¥U–
Á» §
⁄ U„ UÊ Õ ¡ Ê « ∏U∑ § ⁄ U÷ Ê fl ÷ ⁄ UË fl㌠Ÿ Ê ∑§ ⁄ ¥U–
÷ Êfl Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥U Á ∑ § ©UŸ ∑ §Ë ∑ Χ¬ Ê ‚ © Uã „ ¥U
ø à Ÿ Ê ∑ § M § ¬ ◊ ¥ ‚ ◊ ¤ Ê
Ÿ , • ¬ Ÿ Ê Ÿ ∑ § Ë
Ê̌ ◊ Ã Ê ∑ §Ê Á fl ∑ § Ê ‚ „ UÊ ⁄ U„ UÊ „ ÒU– „ UÊÕ ◊ ¥
• Ê̌ à - ¬ Èc¬ ‹ ∑ § ⁄ U‚ Íò Ê Œ È„ U⁄ UÊà „ ÈU∞ ª ÈL §
ø Ã Ÿ Ê ∑ § Ê • Ê fl Ê
„ UŸ ∑ § ⁄ ‘¥U-
˙ ¬ ⁄ U◊ Ê à◊ ø à Ÿ Ê
¥ ª ÈL § M §¬ á Êfl Îá Ê –
(¬ ⁄ U◊ Ê à◊ ø à Ÿ Ê ∑ §Ê „ U◊ ª ÈL § M §¬ ◊ ¥
äÊ Ê ⁄Uá Ê ∑ §⁄ Uà „ Ò¥U– ) „UÊ Õ ¡ Ê« ∏∑ § ⁄ U, Á
‚ ⁄ U
¤Ê È∑§ Ê∑ § ⁄ Uª ÈL § ‚ Ã Ê ∑ §Ê Ÿ ◊ Ÿ ∑ § ⁄ ‘¥U-
˙ ’ ΄ US ¬ à • Á à ÿ Œ ÿ Ê ̧ • „UÊ ¸Œ ˜Ô
l È◊ Á m ÷ Ê Á à ∑ ˝§ à È◊ îÊ Ÿ · È–
ÿ g Ë Œÿ ë¿ Ufl ‚ ˘ ´ §
à ¬ ˝¡ Ê Ã Ã Œ S ◊ Ê ‚ È
º˝Á fl
áÊ ¢œ Á„ UÁ ø òÊ ◊ ˜Ô– © U¬ ÿ Ê ◊ ª ΄ UË Ã Ê Á‚
’ ΄ US ¬ à ÿ  à fl Ò· à ÿ Ê Á Ÿ ’ Î̧„ US ¬ à ÿ  à fl Ê H
˙ üÊ Ë ª È⁄ fl Ÿ ◊ —– • Ê fl Ê „ Uÿ ÊÁ ◊ ,
SÕ Ê ¬ ÿ ÊÁ ◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ◊ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 440
ÃÃ Ê Ÿ ◊ S ∑ §Ê⁄ ¢U ∑ § ⁄ UÊ Á
◊ –
- w {. x , Ã Ò. ‚ ¢..} . w
w.
w ,
´§
.
w.
wx
.
vz
˙ fl ㌠’ Ê œ ◊ ÿ ¢
ÁŸàÿ ¢Ô ª ÈL ¢§ ‡ ÊV ÔU⁄ UM §Á ¬ áÊ
◊˜Ô–
ÿ◊ Ê ÁüÊ Ã Ê Á „ U fl ∑ ˝§ Ê Á̆ ¬ ,
ø㺠˝— ‚ fl
¸ò Ê fl ãl à H
•ôÊ Ê Ÿ Á à Á ◊ ⁄ UÊ ãäÊ S ÿ ,
ôÊ
ÊŸ ÊÜ¡ Ÿ ‡ Ê‹ Ê ∑ § ÿ Ê –
ø̌ Ê
ÈL § ã◊ Ë Á‹ à ¢ÿ Ÿ ,
ÃS ◊ Òü Ê Ë ª È⁄fl Ÿ ◊ — H
Ÿ◊ Ê  S̆ à Ȫ È⁄ Ufl à S ◊ Ò,
ªÊÿ òÊ Ë M §
Á ¬ áÊ ‚ Œ Ê–
ÿS ÿ fl Ê ª ◊ Îà ¢„ UÁ ãà ,
Áfl
· ¢‚ ¢‚ Ê ⁄U‚ ¢ô Ê ∑ § ◊ ˜ÔH
◊Êà Îfl à ˜Ô ‹ Ê ‹ Á ÿ òÊ Ë ø ,
Á¬Ã Îfl à ˜Ô ◊ Ê
ª ¸Œ Á ‡ Ê ¸∑ §Ê –
Ÿ◊ Ê  S̆ à Ȫ ÈL § ‚ ûÊ Ê ÿ Ò,
üÊ
h Ê ¬ ˝ô Ê Ê
ÿ ÈÃ Ê ø ÿ Ê H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 441
H ◊ ãòÊ Œ Ë Ê̌Ê H
Á
‡ Ê Ê̌áÊ • ÊÒ⁄ U¬ ̋⁄ Uá Ê Ê -
ªÊ ÿ òÊË ◊ ãòÊ ‚ „ U¡ M § ¬ ‚ ∞ ∑ § ¿ Uã Œ „ÒU,
¬
˝Ê Õ ¸Ÿ Ê „ ÒU– ª ÈL § ¡ ’ © U‚ ∑ § ‚ ÊÕ • ¬ Ÿ 
ì , ¬ Èá ÿ • Ê Ò⁄ U¬ ˝Ê
áÊ ∑ § Ê¡ Ê « ∏UŒ Ã Ê „ ÒU,à Ê
fl
„ U◊ ãòÊ ’ Ÿ ¡ Ê
Ã Ê „ ÒU– ÿ „ U‚ ’ Œ Ÿ ∑§ Ë
‚ Ê◊ âÿ ¸Á ¡ ‚ ◊ ¢ Ÿ „ UÊ
, fl
„ UŒ Ë Ê̌
Ê Œ Ÿ ∑§ Ê
¬
˝ÿ Ê‚ ∑ § ⁄ U, Ã Ê Á Ÿ ⁄UÕ ¸∑ § M § ¬ ‚ ¬ Ê Ã∑ §
∑
§ Ê è ÊÊ ª Ë ’ Ÿ Ã Ê „ ÒU– S fl ÿ ¢‚ fl ∑ § ÷ Ê
fl ‚ 
ªÈL § ∑ § Ë „ UË ø à Ÿ Ê ∑ §Ê§ ¬ ˝fl Ê „UŒ Ë
Á Ê̌
Ã
√
ÿ ÁQ §‚ ¡ Ê « ∏UŸ ◊ ¥ • ¬ Ÿ Ë ‚ Œ ˜Ô÷ ÊflŸ Ê ∑§ Ê
¬
˝ÿ Êª ∑ §⁄ UŸ Ê © UÁ ø à „ ÒU–
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • ÊÒ⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê
-
• ’ ‚ Ê œ ∑ § Ê¥ ∑ § Ê‚ Ê fl œ Ê
Ÿ „ UÊ ∑§⁄ U’ Ò∆
UŸ 
∑
§ Ê ∑ § „ ¥U– ∑ § ◊ ⁄ U ‚ Ëœ Ë, „UÊÕ ∑§ Ë
• °ªÈÁ‹ ÿ Ê ° ¬ ⁄ US ¬ ⁄ U» °§‚ Ê ∑ § ⁄ U„ UÊ
Õ ∑ §
• °ªÍ∆ UÊ
¥ ∑ §Ê  ‚ Ë œ Ê ⁄ Uπ à  „ ÈU∞ ¬ ⁄ US ¬⁄ U
Á
◊ ‹ Ê∞ °– • °ª Í∆ U ∑ § Ÿ Ê π ÍŸ Ê ¥ ¬ ⁄ U‚ Ê œ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 442
• ¬ Ÿ Ë Œ ÎÁC ÔU Á ≈ U∑ § Ê∞ °– ÿ „ UÁ S Õ Á à ◊ãòÊ
Œ Ë Ê̌
Ê ø ‹ Ÿ à ∑ § ’ Ÿ Ë ⁄ U„U– ∑ § „ U货 œ⁄ U-
©Uœ ⁄ UŸ Œ π ¥– ◊ ãòÊ Œ Ë Ê̌
Ê ∑ § ’ ÊŒ ¡ ’
Á
‚ Üø Ÿ „ UÊ ¡ Ê ∞ , à ’ Œ ÎÁ
C ÔU „ U≈ UÊ∞ °• Ê
Ò⁄ U
„UÊ Õ π Ê ‹ ¥– © U¬ ÿ Ȩ̀Q § ◊ Ⱥ ˝Ê ’ Ÿ ÊŸ ∑ §’ ÊŒ
Œ Ë Ê̌
Ê ∑ § ◊ ¸∑ § Ê á« U∑ §⁄ UÊ Ÿ  fl Ê‹ Ê S fl ÿ ¢‚ fl
∑ §
ª ÈL § ∑ § Ê äÿ ÊŸ ∑ §⁄ Uà „ ÈU∞ ª Ê ÿ òÊ Ë ◊ãòÊ
∑ § Ê ∞ ∑ § - ∞ ∑ § ‡ ÊéŒ • ‹ ª - • ‹ ª ∑ §⁄
U∑ §
’ Ê ‹ – Œ Ë Ê̌ Ê ‹ Ÿ  fl Ê ‹ © U‚ Œ È„ U⁄ UÊ Ã ø ‹ ¥–
ß ‚ ∑ ˝§◊ ‚  ¬ Ê°ø ’ Ê ⁄ Uª Ê ÿ òÊ Ë ◊ãòÊ
Œ È„ U⁄
UÊ ÿ Ê ¡ Ê∞ –
÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ § Ë ¡ Ê ∞ “ ª L
È §∑ §Ë Á
Œ√ ÿ
‚ Ê◊ âÿ ,
¸ © UŸ ∑ §
à ¬ , ¬ áÈ ÿ , • Ê⁄
Ò U¬ Ê
˝á Ê ∑ § Ê
• ‡
¢Ê ◊ ãòÊ Ê Ê̌ ⁄ UÊ¥ ∑ §
‚ Ê Õ ‚ Êœ ∑ § ∑ §
• ㌠⁄ U
¬ Á
˝ flC UÔ-S Õ ÊÁ ¬ Ã „ UÊ
 ⁄ U„ UÊ„ UÒ– © U¬ ÿ Q
È §
◊ Ÿ Ê÷
 Á Í◊ ◊ ¥ fl „ U» § Á‹ à „ UÊ ∑
§ ⁄ U„ UË⁄ U„ Uª Ê
– ”
˙ ÷ Í÷ Ȩ̀fl — S fl — –
Ã à‚ Á fl à Èfl ¸⁄ ‘Uá ÿ ¢÷ ª Ê̧ Œ fl S ÿ œ Ë ◊ Á„ U–
Á
äÊ ÿÊ ÿ Ê Ÿ — ¬ ˝ø ÊŒ ÿ Êà ˜ÔH -x { . x
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 443
H Á‚ Üø Ÿ - • Á÷ · ∑ §H
Á
‡ Ê Ê̌
áÊ ∞ fl ¢¬ ̋⁄
Uá Ê Ê
-
fl Î Ê̌ , ’ Ë
¡ ÿ Ê ∑ § ‹ ◊ • Ê⁄ UÊ Á ¬ à ∑ § ⁄ UŸ∑ §
’ Ê Œ © U‚ ◊ ¥ ¬ Ê Ÿ Ë ÁŒ ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU– ¬ÊŸ Ë
©U‚ ∑ §• Ÿ ÈM §
¬ „ UÊŸ
Ê ø Ê Á „ U∞ • ãÿ Õ Ê
à ‹ , ‚ Ê ’ ÈŸ , à ¡ Ê’ ÿÈQ§ ¬ ÊŸ Ë ¬ Ê Òœ ∑ § Ê 
Ÿ CÔU ∑ § ⁄ Uª Ê – ª ÈL § ∑ §• Ÿ ÈŒ Ê Ÿ Ê¥ ∑ §Ê Á
Œ √
ÿ
⁄
U‚ - üÊ D ÔU ∑ § ◊ Ê
Z Ã Õ Ê ©UŸ ∑ § m Ê ⁄ UÊ Á ŸÁŒ¸C ÔU
• Ÿ ȇ Ê
Ê ‚ Ÿ Ê ¥ ∑ § ¬ Ê‹Ÿ ◊ ¥ © UÑ UÊ ‚ ∑ § Ë
• Ÿ È÷ ÍÁ à ‚ ‚ Ë¥ø Ê ¡ÊÃ Ê „ ÒU– ¬ « ∏U ‹ ª ,
»§ ‹ -
» §
Í‹  ÿ „ U ÷ Ê fl ‚ Ë ø
¥ Ÿ  ∑ § Ê„ UÒ–
• Á÷ · ∑
§ ⁄ UÊ ¡ Ê • Ê ,
¥ ÿ Êh
 Ê • Ê ,
¥ ‚ ଠL
ȧ· Ê ¥
∑ § Ê Á∑ § ÿ Ê ¡ ÊÃ Ê „UÒ– Œ Ë Ê̌
Ê ‹ ∑
§ ⁄ UŸ ÿ ÊüÊD
 UÔ
¡ Ëfl Ÿ ¬ Ê
˝⁄ Uê ÷ Á ∑ §ÿ ¡ ÊŸ ∑ § Ê • Á ÷ ãÊ ãŒŸ
∑ § ⁄ Uà „ UÈ∞ • Á ÷ · ∑
§ Á∑ §
ÿ Ê¡ Ê Ã Ê „ ÒU–
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Ê
fl Ÿ Ê -
∑ ȧ ¿ US fl ÿ ¢‚ fl ∑ § ∑ § ‹ ‡Ê ‹ ¥– • Ê
◊ ∑ §¬ûÊ ,
∑ ȧ ‡ Ê ÿ Ê ¬ Èc ¬ m Ê ⁄ UÊ ◊ ãòÊ ∑ § ‚ Ê Õ ¡ ‹ ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 444
¿ UË¥≈ U Œ Ë Á Ê̌
à Ê¥ ¬ ⁄ U‹ ª Ê
∞°– ÷ Êfl
Ÿ Ê ∑ § Ë
¡ Ê ∞ Á∑ §Á ‚ Üø Ÿ ∑ § ‚ ÊÕ ŒÒfl Ë
‡Ê ÁQ §ÿÊ ¥,
F Á„ Uÿ Ê ¥ ∑ § ‚ Œ ˜Ô÷ Ê
fl Ê ¥ ∑ §
Ëfl· ʸ„
UÊ
⁄ U„UË
„ ÒU,
‚ Ê œ ∑ § Ê ¥ ∑ §
Ë ‚ Êœ Ÿ Ê »§‹Ë÷ Íà „UÊ
Ÿ ∑ § Ë
Á
S Õ Á Ã ’ Ÿ ⁄ U„ UË „ ÒU–
˙ • Ê ¬ Ê
Á„ UD ÔUÊ ◊ ÿ Ê÷Èfl
—
Ã Ê Ÿ̆ ™ §
¡ ̧ Œ œ Êà Ÿ –
◊ „ U⁄ Uá Ê Ê ÿ ø̌ Ê ‚ ÔH
˙ ÿ Ê fl — Á ‡ Êfl à ◊ Ê 
⁄
U‚ — Ã S ÿ ÷ Ê ¡ ÿ Ã „ UŸ —
–
©U‡ Ê Ã ËÁ ⁄ Ufl◊ Ê Ã ⁄ U— H
˙ à S ◊ Ê˘ • ⁄ ¢U ª ◊ Ê◊
fl Êÿ S ÿ Ê̌
ÿ Ê ÿ Á ¡ ã fl Õ –
• Ê ¬ Ê ¡ Ÿ ÿ Õ Ê ø Ÿ — H
-x { .vy-
v { , vv.z Æ -
z w
ÿ Á Œ ∑ § fl ‹ Œ Ë Ê̌
Ê ∑˝§ ◊ • ‹ ª ‚ø ‹ ⁄
U„ UÊ
„Ò, à Ê Á ‚ Üø Ÿ ∑ §’ ÊŒ ª ÈL
§Œ Á Ê̌
áÊ Ê
‚ V À ¬ ∑ §⁄UÊ ∞ °– ÿ ôÊ Ê ¬ flË
à ∑ § ‚Ê
Õ Œ ËÊ̌ Ê
„ÒU, Ã Ê  ÿ ôÊ Ê
¬ fl Ë Ã ∑§‡ Ê
· ∑§◊ ¸ ¬Í⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 445
∑§ ⁄ UÊ
∑ § ⁄ U‚ V À ¬ ∑ § ⁄ UÊ ∞ °–
H Á ÷ Ê̌ Ê ø ⁄ Uá Ê H
Á
∑ ˝§ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Ê
fl Ÿ Ê -
Á
‡ Êc ÿ Œ ¬
È^ UÔ∑ § ˤ ÊÊ
‹
 Ë ’ ŸÊ ∑ §⁄ UÁ ÷ Ê̌Ê◊ Ê ª
° – 
¬ „ U‹◊ Ê °∑ §
¬ Ê
‚ ¡ Ê ∞ , ∑ §„U“÷ fl
Áà Á÷ Ê̌ Ê ¢
Œ
Á
„ U” Á » §⁄ UÁ ¬ Ã Ê ∑ §
 ¬ Ê ‚ ¡ Ê∑ § ⁄U∑ § „ U
“
÷ flÊ
Ÿ Ô˜ Á ÷ Ê̌Ê
¢Œ Á
„ U” – Á
» §⁄ Uß ‚Ë ¬ ∑
˝§ Ê⁄ U
∑§ „ UÃ Ê „ UÈ• Ê • ¬ Ÿ ∑ ȧ ≈ ÈUÁê
’ ÿ Ê
¥ ◊ Á„ U‹ Ê• Ê¥-
¬ ÈL §· Ê¥ ‚ ÿ Ê
ø Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥U, ¡ ÊÁ ◊ ‹© U‚ ª ÈL §
∑§ ‚ ê ◊ Èπ • Á¬ ¸Ã ∑ §⁄UŒ – Á
÷ Ê̌
Ê Œ Ÿ 
flÊ ‹ Ê¥ ∑ § „ UÊ Õ Ê¥ ◊ ¥ • Ê̌
à Œ Á Œÿ ¡ Ê ∞ °–
• ¬ Ÿ Ë ß ë¿ UÊ ‚  fl∑ ȧ ¿ Uº˝√ÿ « UÊ
‹Ÿ Ê ø Ê „ ¥U,
à Ê« UÊ ‹ ‚ ∑ §Ã „ Ò¥U– “ ÷ fl Á
à Á ÷ Ê̌Ê¢Œ Á„ U”
(
◊ Á„ U‹ Ê • Ê ¥ ‚ ) • Ê Ò⁄ U“ èÊ flÊŸ ˜Ô Á÷ Ê̌
Ê
¢Œ Á„ U”
(
¬ ÈL §
· Ê ¥ ‚ ) ∑ §„ Uà „ ÈU∞ Á
÷ Ê̌
Ê ¬
Í⁄UË ∑ §
⁄ U∑ §
©
U¬ ‹ éœ ‚ Ê ◊ Ê Ÿ ª ÈL § ∑ § ‚ ê◊Èπ ø … ∏UÊ
Á
Œ ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 446

H fl
Œ ¬ Í¡ Ÿ -• äÿ ÿ Ÿ H
fl Œ Ê ¥ ∑ § Ê ‚ Ê ⁄Uª Ê ÿ òÊ Ë„ ÒU– ª Ê ÿ òÊË ∑ §Ê„ UË
fl Œ ◊ Êà Ê, fl Œ ’ Ë¡ ÿ Ê fl Œ ◊ Í‹ ∑§ „Uà „Ò¥U–
fl Œ ◊ ÊÃ Ê ª Ê ÿ òÊ Ë ∑ § Á
Ÿ Œ ̧‡ Ê
Ê ¥ ∑ § • Ÿ ÈM §¬ ,
¡ Ëfl Ÿ Á
Ÿ ◊ Ê
¸á Ê ∑ §Ë • ¬ Ÿ Ë • Ê
S Õ Ê ∑ §
¬ ˝ÃË ∑ § M §¬ ◊ ¥ fl Œ èÊ ª flÊ Ÿ Ô∑ §
Ê ¬ Í¡Ÿ
Á
∑ §
ÿ Ê¡ Ê
Ã Ê „ ÒU–
Á
∑ ˝§
ÿ Ê• Ê
Ò⁄U÷ Ê fl Ÿ Ê -
„
UÊ Õ ◊ ¥ ¬ c
Ȭ -• Ê̌
à ‹ ∑
§ ⁄ Ufl Œ
Ê ¥ ∑ §
Ê ¬ Ã
˝ Ë∑ §
¬ ¡
Í Ÿ Á ∑ §ÿ Ê ¡ Ê ∞ – Á »§⁄ UŸ Ë
ø Á Œ ÿ ¬ à˝ ÿ ∑
§
flŒ
 ∑ §
 ∞ ∑ §-
∞ ∑ § ◊ ãòÊ ’ ‹
È fl Êÿ  ¡ Ê∞ –
°
• Êø Ê
ÿ ¸∑ § „U¥,Œ ËÁ Ê̌
à √ÿ Á Q § Œ „
È U⁄ UÊ∞–
°
˙ flŒ Ê Á
‚ ÿ Ÿ à fl ¢Œ fl fl Œ Œ fl èÿ Ê
flŒ Ê÷ fl Sà Ÿ ◊ s Ô¢ fl ŒÊ ÷ Íÿ Ê —–
Œfl Ê ª Ê Ã ÈÁfl ŒÊ ª Ê
à ¢È Á flû fl Ê ª Êà ÈÁ
◊ Ã –
◊ Ÿ ‚ S ¬ Ã̆ ß ◊ ¥Œ fl ÿ ôÊ ú S fl Ê
„ UÊ
flÊ Ã œ Ê —H ˙ fl Œ ¬ ÈL§· Ê ÿ Ÿ ◊ —–
• Êfl Ê
„ Uÿ ÊÁ◊ , S Õ Ê ¬ ÿ Ê Á◊ , äÿ Ê ÿ Ê Á◊ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 447
H fl Œ Ê äÿ ÿ Ÿ H
˙ • Áª A◊ Ë › U ¬ È⁄ UÊÁ „ Uà ¢Ô ÿ ôÊ S
ÿ
Œfl ◊ ÎÁà fl ¡ ◊ ˜Ô– „ UÊ Ã Ê ⁄ ¢U ⁄ U% œ Ê
Ã◊ ◊ ˜ÔH
-´ §. v
.
v.
v
˙ ß ·  à fl Ê ¡ ̧ à fl Ê fl Ê ÿ fl S ÕŒ
fl Ê  fl
—
‚ Áfl Ã Ê ¬ ˝Ê ¬ ¸ÿ à Èü Ê D ÔUà ◊ Êÿ ∑
§◊¸á Ê ˘
• Êåÿ Ê ÿ ä fl ◊ Éãÿ Ê
˘ ß ãº ˝Ê ÿ ÷Ê
ª ¢
¬ ˝¡ Êfl Ã Ë ⁄ UŸ ◊ Ë flÊ ˘ • ÿ̌ ◊ Ê◊ Ê fl
Sà Ÿ̆ ß ¸‡ Êà ◊ Ê ÉÊ ‡ Ê ú ‚ Ê 
äÊ È̋fl Ê • ÁS ◊ Ÿ ˜Ô ª Ê¬ Ã Ê ÒS ÿ Ê Ã
’ u ÔUËÿ ¸¡ ◊ Ê
Ÿ S ÿ ¬ ‡ Ê Íã ¬ Ê
Á „ -
U–v
. v
˙ • ª A• Ê ÿ Ê
Á „ U fl Ë Ã ÿ 
ª Îá Ê ÊŸ Ê „ U√ÿ Œ Ê Ã ÿ –
ÁŸ „UÊÃ Ê ‚ Á à‚ ’ Á „ U̧Á · H - ‚ Ê
◊ . v . v
.
v
˙ ÿ Á òÊ · # Ê — ¬ Á ⁄ Uÿ Á ãÃ
Áfl E Ê M § ¬ ÊÁ áÊ Á’ ÷ ˝Ã — –
flÊ ø S ¬ Á à ’ ¸‹ Ê Ã · Ê ¢Ã ã fl Ê 
• l Œ œ Ê Ã È◊ H - • Õ fl ¸. v . v
.
v
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 448
H Á
fl‡ Ê · - • Ê„ ÈUÁ Ã H
ß ‚ ∑ §’ Ê Œ • Á ª A S Õ Ê ¬ Ÿ ‚  ‹ ∑§⁄ U
ª Êÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ §Ë • Ê
„ ÈUÁ à ÿ Ê¥ à ∑ §∑ §
©U¬ ø Ê⁄ U¬ Í⁄U ∑ § ⁄ ¥U– Á S fl C ÔU∑ Χ à ˜Ô • Ê„ ÈUÁ à ∑ §
¬ Ífl
¸Áfl ‡ Ê · • Ê „ ÈUÁà ÿ Ê°¬ ˝Œ ÊŸ ∑ §⁄ ¥U–
Á
‡ Ê Ê̌
áÊ ∞ fl ¢¬ ̋⁄ Uá Ê Ê -
ÿ ôÊÊ¬ fl Ë Ã fl ˝Ã ’ 㜠„ÒU– fl ˝Ã ‡ Ê Ë‹ à ¡ S flË
¡ Ë
flŸ ¡ Ë Ÿ ∑ § Ê • Ê⁄ Uê ÷ ÿ „ UÊ°‚ Á ∑ §
ÿ Ê
¡ Ê
Ã Ê „ ÒU– ß ‚ fl ˝Ã ‡ Ê
Ë‹ Ã Ê ∑ § Á ‹ ∞ ¬ Ê
°ø
fl˝Ã ¬ Áà Œ fl Ã Ê • Ê ¥ ∑§ Ÿ Ê
◊ ∑ § Ë • Ê „ ÈUÁ Ã ÿ Ê °
«UÊ ‹ à „ Ò¥U– ÿ Œ fl ‡ Ê
ÁQ §
ÿ Ê
°„ Ò¥U- • Á ª A, fl ÊÿÈ,
‚ Íÿ¸, ø 㺠˝• Ê Ò⁄ Uß ãº ˝–
• Áª A‚ ™ § c ◊ Ê, ¬ ˝∑ § Ê ‡ Ê, ™ °§ ø © U∆ UŸÊ,
‚ ’ ∑ §Ê • ¬ Ÿ ¡ Ò‚ Ê ’Ÿ Ê
Ÿ Ê Ã Õ Ê¬ ˝Ê# ∑§Ê 
Á
fl à Á⁄ Uà ∑ §⁄ U∑ § • ¬ Ÿ Á ‹ ∞ ∑ ȧ ¿ U‡ Ê · Ÿ
⁄
Uπ Ÿ Ê • Ê ÁŒ ¬ ̋⁄ Uá Ê Ê
∞ °¬ ˝Ê
# „ UÊ
Ã Ë „Ò¥U–
fl Ê ÿ È‚ ‚ Ã Ã ª ÁÃ ‡ ÊË‹ Ã Ê, ¡ Ë
flÊ¥
∑ § Ë ¬ ˝Ê áÊ ⁄ U Ê̌ Ê ∑ §Á ‹ ∞ S flÿ ¢© UŸ à ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 449
¬ „ °ÈUø Ÿ Ê, ‚ „ U¡ © U¬‹ éœ ⁄
U„ UŸ Ê , ’ Ê Œ ‹ ,
‚ Ȫ Á 㜠¡ Ò‚ Ë ‚ ଠ˝fl ÎÁ
ûÊ ÿÊ¥ ∑ § ¬ ˝‚ Ê ⁄ U-
Á
fl à ⁄ Uá Ê ∑ § Ê ◊ Ê äÿ ◊ ’ Ÿ Ÿ∑ §
Ë ¬ ̋⁄Uá Ê Ê∞ °
©
U÷ ⁄ UÃ Ë „ Ò¥U–
‚ Íÿ ¸‚ ¬ ˝∑ § ʇ Ê
, Á
Ÿ ÿ Á
◊ Ã Ã Ê , ‚ Ã Ã
ø ‹ à ⁄ U„ UŸ Ê , Á ’ Ÿ Ê ÷ Œ ÷ Ê fl ‚ ’ à ∑ §
• ¬ Ÿ Ë Á∑ § ⁄ Uá Ê ¥ ¬ „ °ÈUø Ê Ÿ ¡ Ò‚Ê üÊ D ÔUÁ‡ Ê Ê̌
áÊ
¬ ˝Ê # „ UÊÃ Ê „ ÒU–
ø 㺠˝ S fl ¬ ˝∑ §Ê Á‡ Ê Ã Ÿ „ UË¥, Á
» §
⁄ U÷ Ë
¬ ˝∑ §
Ê ‡ Ê Œ Ã Ê „ ÒU– ∞ ‚ Ë ‚ ଠ˝fl ÎÁûÊ ÿ Ê ¥ ∑ §
¬ ˝Ã Ë
∑ § ø 㺠˝Œ fl ‚ ¬ ˝∑ § Ê ‡
Ê◊ ÿ Ë ‡ ÊË Ã ‹
¬ ̋⁄ Uá Ê Ê ∞ °¬ ˝Ê # ∑ §
⁄ UÃ „ Ò¥U–
ß ãº ˝Œ fl à fl ∑ § ‚ X ∆ U∑§ „ Ò¥U– Á’ π ⁄ UÊ
fl
‚  „ UË Œ fl à fl ∑ §Ê ¬ ⁄UÊ ÷ fl „ UÊ Ã Ê „ ÒU,
Œfl fl ÎÁ ûÊ ÿ Ê ¥ ∑ §∞ ∑ §Ë ∑ § ⁄Uá Ê Ã Õ Ê „ U¡ Ê
⁄ U
Ÿ ò Ê Ê¥ ‚ ‚ Ã Ã ¡ Ê
ª M §∑ §
ÃÊ ∑ §
Ë ¬ ̋⁄ Uá Ê Ê
ß ãº ˝Œ fl ‚ ¬ ˝Ê# „ UÊ
Ã Ë „
ÒU–
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê -
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 450
◊ ãòÊ ∑ §‚ ÊÕ • Ê„ ÈUÁ
à ÿ Ê° Œ ¥– ¬
˝à ÿ∑ §
• Ê „ ÈUÁà ∑ § ‚ Ê Õ ÷ Êfl Ÿ Ê ∑ §
⁄¥U Á ∑§ ß‚
Œ
fl ‡ Ê ÁQ § ∑ § ¬ Ê · áÊ ∑ § Á ‹ ∞ ÿ „ U„ U◊Ê⁄UÊ
ÿ Êª Œ ÊŸ „ ÒU– fl „ U„ U◊ ¥ ‚ ¢⁄
U Ê̌ áÊ • Ê
Ò⁄ U
◊ Ê ª ¸Œ ‡ Ê ¸Ÿ Œ¥ª – ÿ „ U fl ÎÁ ûÊÿ Ê
° © UŸ
∑ §
• Ê ‡ Ê Ëfl Ê ¸Œ ‚ „ U◊ ¥ Á ◊ ‹ ⁄ U„ UË „ Ò¥U, Á
¡ ‚ ‚ 
„
U◊ Ê ⁄ UÊ ∑ §À ÿ Ê
áÊ „ UÊ Ã Ê „ ÒU–
˙ • ª A fl ˝Ã ¬ à  fl ˝Ã ¢ø Á ⁄ Uc ÿ Ê Á
◊
ÃûÊ ¬ ˝’ ˝fl ËÁ ◊ Ã ë¿ U∑§
ÿ ◊ ˜Ô–
ÃŸ äÿ ʸ‚ Á ◊ Œ◊ „ U¥
• Ÿ ÎÃ Ê à‚ àÿ ◊ Ȭ ÒÁ ◊ S fl Ê
„ UÊ H
ߌ ¢• ª Aÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ –
˙ fl Ê ÿ Ê  fl ˝Ã ¬ à  fl ˝Ã¢ø Á⁄ Ucÿ Ê
Á◊
ÃûÊ ¬ ˝’ ˝fl ËÁ ◊ Ã ë¿ U∑§
ÿ ◊ ˜Ô–
ÃŸ äÿ ʸ‚ Á ◊ Œ◊ „ U¥
• Ÿ ÎÃ Ê à‚ àÿ ◊ Ȭ ÒÁ ◊ S fl Ê
„ UÊ H
ߌ ¢ fl Ê ÿ fl ß Œ¢Ÿ ◊ ◊ –
˙ ‚ Íÿ ¸ fl ˝Ã ¬ à  fl ˝Ã ¢ø Á ⁄ Uc ÿ Ê Á
◊
ÃûÊ ¬ ˝’ ˝fl ËÁ ◊ Ã ë¿ U∑§
ÿ ◊ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 451
ÃŸ äÿ ʸ‚ Á◊ Œ ◊ „ U¥
• Ÿ ÎÃÊ à‚ àÿ ◊ Ȭ ÒÁ
◊ S fl Ê„ UÊH
ߌ¢‚ Íÿ Ê ¸ÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ –
˙ ø 㺠˝ fl ˝Ã¬ à  fl ˝Ã ¢ø Á⁄Uc ÿ ÊÁ◊
ÃûÊ ¬ ˝’ ˝fl Ë Á ◊ Ã ë¿ U∑§ ÿ ◊ ˜Ô–
ÃŸ äÿ ʸ‚ Á◊ Œ ◊ „ U¥
• Ÿ ÎÃÊ à‚ àÿ ◊ Ȭ ÒÁ
◊ S fl Ê„ UÊH
ߌ¢ø 㺠˝Ê ÿ ß Œ¢Ÿ ◊ ◊ –
˙ fl
˝Ã Ê Ÿ Ê ¢ fl
˝Ã ¬ à  fl˝Ã ¢ø Á ⁄Uc ÿ ÊÁ
◊
ÃûÊ ¬ ˝’ ˝fl Ë Á ◊ Ã ë¿ U∑§ ÿ ◊ ˜Ô–
ÃŸ äÿ ʸ‚ Á◊ Œ ◊ „ U¥
• Ÿ ÎÃÊ à‚ àÿ ◊ Ȭ ÒÁ
◊ S fl Ê„ UÊH
- ◊ ¥.
’ ˝Ê.v.{
.~
-vx
ߌ¢ß 㺠˝Ê ÿ fl
˝Ã ¬ à ÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ –
H fl ÒE Ê Ÿ ⁄ U- Ÿ ◊ S ∑ §
Ê⁄ UH
„
UÊÕ ¡ Ê «∏U∑ §⁄ U• Á ª AŒfl ∑ § Ê Ÿ ◊
S∑§Ê
⁄U
∑§⁄¥U– ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §⁄ ¥U Á ∑ § ÿ ôÊ ÊÁª AÁ
¡‚ ∑
§
‚ Ê
Á Û Ê
äÿ ‚ Œ fl
à fl Á ◊ ‹ ÃÊ „ ÒU, ©U‚∑
§
¬˝Á
Ã
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 452
„
U◊ üÊ h ʬ ˝∑ § ≈ U∑ § ⁄ U⁄ U„
U„Ò¥U–
˙ fl ÒE ÊŸ⁄ UÊ  Ÿ̆ ™ §Ã ÿ̆
• Ê
¬ ˝ÿ Ê
à Ȭ ⁄ UÊ flà —–
• Á
ª AŸ ¸—‚ ÈC Ô‰UÃ Ë L § ¬ H
˙ fl ÒE ÊŸ⁄ UÊ ÿ Ÿ ◊ —–
• Ê
fl
Ê „ Uÿ ÊÁ
◊ , S Õ Ê ¬ ÿ Ê
Á◊ , äÿ ÊÿÊ
Á◊ –
-
v } . | w
ß ‚ ∑ § ’ÊŒ ¬ Íá Ê Ê
¸„ÈUÁ à • Ê
Á Œ ∑ Χ
àÿ∑ § ⁄ UÊÿ 
¡ Ê
∞°– Áfl
‚ ¡ ¸Ÿ ∑ §¬ Ífl ¸ ª ÈL §Œ Á Ê̌áÊ Ê
‚ VÀ ¬ ∑§⁄ UÊ ÿ ¥–
H ª
ÈL §Œ Á Ê̌ áÊ Ê ‚ V ÔUÀ ¬ H
Á
‡ ÊÊ̌ áÊ ∞fl ¢¬ ̋⁄ Uá Ê Ê-
ŒË Ê̌
Ê ∑ §‚ Ê Õ fl˝Ã ‡ Ê
Ë ‹ Ã Ê ∑ § Ë ‡Ê
à ¸¡ È«
∏UË
„
ÒU– fl˝Ã ∑§„ Uà „ Ò¥U, ‚ ÈÁŸ Á
p à ‹ ÿ̌∑§ Á‹ ∞
‚ ÈÁ
Ÿ Á p à ‚ Ê œ Ÿ Ê - ∑˝§◊ ’ Ÿ Ê
Ÿ ∑
§Ê– ¡ Ê
fl˝Ã‡ Ê Ë ‹ Ÿ „ UË ¥, fl „ U¡ Ë fl Ÿ ∑ §…
U⁄ ̧U ∑ § Ê
’ Œ‹ Ÿ „
UË
¥‚ ∑ § à Ê
– © U‚’ Œ ‹ Á ’ Ÿ
Ê Œ Ë Ê̌Ê
»§ Á
‹ à Ÿ„ UË ¥„ UÊ Ã Ë – ÿ „ U… U⁄UÊ
¸’ Œ
‹ Ÿ ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 453
Á
‹ ∞ ª ÈL § Œ Á Ê̌
áÊ Ê Œ Ë ¡ Ê Ã Ë „ ÒU– • ¬ Ÿ 
‚ ◊ ÿ , ¬ ˝÷ Êfl, ¬ ÈL §· ÊÕ ¸∞ fl ¢œ Ÿ ∑ §Ê
∞ ∑ §
• ¢‡ Ê ª ÈL § ∑ §ÁŸ Œ ̧‡ Ê ÊŸ È‚ Ê⁄ Uπ ø ¸∑ § ⁄ UŸ∑ § Ê
‚ V À ¬ „ UË ª ÈL § Œ Á Ê̌
áÊ Ê ◊ ¥ Á ∑ § ÿ Ê ¡ Êà Ê
„
ÒU– ß ‚ ∑ § Á‹ ∞ ãÿ ÍŸ à ◊ ∞ ∑ § L §¬ ÿ ÊÃ Õ Ê
∞ ∑ § ÉÊ á≈ U ∑ §
Ê ‚ ◊ ÿ ¬ ˝Á
à Á Œ Ÿ Á Ÿ ∑ § Ê
‹ Ÿ Ê
ø ÊÁ„ U∞ – ß ‚ ‚ • Á äÊ ∑ § ∑§⁄ UŸ ∑ §Ë Á ¡ Ÿ ∑ § Ë
Á
S Õ Á à „ UÊ , fl ◊ „ UËŸ ◊ ¥ ∞ ∑ § Á Œ Ÿ ∑ § Ê
flà Ÿ Œ ‚ ∑ §
à „ Ò¥U– Œ Ë Ê̌
Ê ‹ Ÿ  fl Ê‹ Ê¥ ∑ §
‚ V À ¬ ¬ òÊ ¬ „ U‹ ‚ ÷ ⁄Ufl Ê ‹ Ÿ ø ÊÁ
„ U∞ –
‚ V À ¬ ∑ § ‚ Ê Õ ‚ V À¬ ¬ òÊ ◊ ¥ © U¬ÿ Ȩ̀Q §
’ ÊÃ Ê ¥ ∑ § Ê S ◊ ⁄ Uá Ê Á ∑ §ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU–
ª ÈL § , Œ Ë Ê̌
Ê ∑ § ‚ ÊÕ • ¬ Ÿ Ë ‡
Ê Á Q §
ŒÃ Ê „ ÒU, Á‡ Êc ÿ Œ Á Ê̌
áÊ Ê Œ ∑ § ⁄ U• ¬ Ÿ Ë
¬ ÊòÊ Ã Ê, ¬ ˝Ê ◊ Ê ÁáÊ ∑ §Ã Ê Á‚ h ∑ § ⁄ UÃ Ê „ ÒU–
ŒË Ê̌Ê • Ê „ UÊ
⁄ U¬ ˝Œ ÊŸ ∑ § ⁄ UŸ  ¡ Ò‚ Ê „ ÒU–
ŒÁ Ê̌áÊ Ê © U‚ ¬ ø Ê Ÿ ∑ § Ë Á ∑ ˝§ÿ Ê „ ÒU– ŒË Ê̌Ê
∑ §‹ ◊ ‹ ª ÊŸ ¡ ‚
Ò Ë ¬ Á
˝∑ §
˝ÿ Ê „ UÒ, Œ Á Ê̌áÊ Ê
¡ « U∏Ê
¥ ∑ §Ê ⁄ U‚ ©U‚ ∑ § ‹ ◊ Ã∑ § ¬ „ UÈ°ø Ê∑ §⁄
U© U‚ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 454
Áfl∑ § Á‚Ã » § Á
‹ Ã ∑ § ⁄ UŸ ∑ § Ê ©U¬ ∑ §
˝◊ „ UÒ–
Á∑˝§ÿ Ê
• Ê Ò⁄U÷ Ê fl Ÿ Ê -
‚ Ê œ ∑§Ê¥ ∑ § „ UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌
à , ¬ Èc
¬ Œ ∑ § ⁄ U
ŒÁ Ê̌áÊ
Ê ‚ V À
¬ ’ Ê‹ Ê ¡ Ê ∞ – ÷ Ê
fl
Ÿ Ê ∑ § Ë
¡ Ê ∞ Á
∑ § ß ‚ ÁŒ √ÿ • ÊŒ ÊŸ - ¬ ˝ŒÊ
Ÿ m Ê⁄ UÊ
ªÈL § -Á
‡Ê c ÿ ∑ § Ê√ ÿ Á Q § à fl Á ◊ ‹ ∑
§⁄ U∞ ∑ §
Ÿÿ Ê √
ÿ Á Q § à fl ’ Ÿ ⁄ U„ UÊ „ ÒU–
‚ V ÔUÀ¬-
ÿôÊ Ê ¬
fl Ë Ã ∞fl ¥Œ Ë Ê̌
Ê ∑ § © U¬⁄ UÊ ãà .
..
. .
ª Ê
ò Ê
• Ê Ò⁄ UŸÊ ◊ Ã
∑ § ÿ Õ Ê fl à ˜Ô ∑ ˝§◊ ‚’ Ê ‹ Ê
¡ Ê ∞ –Á» § ⁄U• Ê ª ¡ Ê « ∏U¥. . . .
üÊ
ÈÁà S◊ ÎÁà ¬È⁄ UÊáÊ Ê Q § - » § ‹ ¬ ˝Êåàÿ Õ Z◊ ◊
∑§Ê Áÿ ∑§ - fl Ê Áø
∑ § ◊ Ê Ÿ Á ‚ ∑ § ôÊ ÊÃ Ê
ôÊÊ Ã -
‚ ∑ § ‹Œ Ê· ÁŸ fl Ê⁄ Uá Ê Ê Õ Z• Ê
à◊ ∑ §À
ÿ Ê áÊ -
‹ Ê∑ §∑
§À ÿ Ê áÊ
Ê Õ Z-ª Ê ÿ òÊ Ë ◊ „ UÊ
Á fllÊÿ Ê¢
üÊ
h ʬ
Ífl ¸∑ ¢§ ŒË
Á Ê̌Ã Ê ÷ fl Ê Á ◊ –
ÃÁ Û Ê Á◊ûÊ ∑ ¢§ ÿ Ȫ́ § Á· fl Œ ◊ ÍÁ à ¸Ã ¬ÊÁ Ÿ D ÔU
¬⁄ U◊ ¬ÍÖ ÿ ª
ÈL §Œ fl ¬ ¢. üÊ Ë
⁄ UÊ◊ ‡Ê
◊ Ê
¸
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 455
• Ê
ø Êÿ ̧á Ê fl ㌠Ÿ Ëÿ Ê ◊ ÊÃ Ê ÷ ª flÃ Ë Œfl Ë
‡
Ê ◊ ¸á Ê Ê ø Á Ÿ œ ʸÁ ⁄ UÃ Ê Á
Ÿ • Ÿ È‡Ê Ê ‚ Ÿ Ê ÁŸ
S
flË ∑ Χ
àÿ à ÿ Ê— ¬ ˝ÊáÊ Ã ¬ — ¬ Èá ÿ Ê ¢‡Ê¢
S
flÊ ãà —∑ § ⁄ Uá Ê Œ œ Ê Á
◊ Ã à‚ Ê œ Á ÿ à Ȣ ø
‚ ◊ ÿ - ¬ ˝Á à ÷ Ê- ‚ Ê œ Ÿ Ê Ÿ Ê ¢
∞∑§ Ê ¢‡Ê¢. . . .
. . . ..Ÿ fl Á Ÿ ◊ Ê ¸á Ê ∑ § Ê ÿ ̧· Ȭ ˝ÿ ÊQ È¢
ªÈL
§ Œ Á Ê̌ áÊ Ê ÿ Ê — ‚ V ÔUÀåÊ ◊ ˜Ô • „ ¢U ∑ §Á ⁄ Uc ÿ –
( ‚ V À ¬ ’ Ê ‹ ¡ Ê Ÿ ∑ § ’ ÊŒ ß Ã Ÿ 
fl
˝ÃÊ ¥ ∑ § Ë ÉÊ Ê· áÊ Ê ‚ Á „ Uà ‚ ¢∑ §À ¬ - ¬ òÊ ,
Œ
Á Ê̌ áÊÊ , » § ‹ • Ê ÁŒ ª ÈL §Œ fl ∑ § ¬ ˝Ã Ë ∑ § ∑ §
• Ê
ª ø … ∏UflÊ ÿ ¡ Ê ∞ °– • Êø Êÿ ¸∑ § Ë÷ ÍÁ◊ ∑ § Ê
Á
Ÿ ÷ Ê ⁄ U„ U S fl ÿ ¢‚ fl ∑ § ÿ Ê ∑ § Êß ¸ fl Á
⁄ UD ÔU
‚ Ê
œ ∑ §∑ § Êÿ ¸∑ §ûÊ Ê
¸ © Uã „ ¥U Á à ‹ ∑ §∑ § ⁄ U–
Œ
Ë Á Ê̌
à √ ÿ Á Q § ‚ ’ ∑ §
ÊŸ ◊ S ∑ § Ê⁄ U¬ ˝á Ê Ê◊
∑
§ ⁄
U, ‚ ÷ Ë ‹ Ê
ª © UŸ ¬ ⁄ U‡ Ê È÷ ∑ § Ê ◊ Ÿ Ê ,
• Ê
‡ ÊËflÊ ¸Œ ∑ §• Ê̌
à - ¬ Èc ¬ ¿ UÊ « ∏¥U– ¡ ÿ ÉÊ Ê
·
• Ê
Á Œ ∑ § ‚ Ê Õ ‚ ¢S ∑ § Ê⁄U∑ ˝§ ◊ ‚ ◊ Ê
# Á∑ § ÿ Ê
¡ Ê
∞ – )
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 456
ç
ßß
æã
Uâ
¢S
·
¤
æÚ
U
‚ ¢S ∑§Ê ⁄ U¬ ˝ÿ Ê¡ Ÿ -
Á
fl fl Ê
„ UŒ Ê • Ê à◊ Ê • Ê ¥ ∑ §
Ê ¬ Á fl òÊ ’ 㜠Ÿ „ ÒU–
ŒÊ ¬ ˝ÊáÊ Ë • ¬ Ÿ • ‹ ª - • ‹ ª • ÁS à à fl Ê
¥
∑ §Ê ‚ ◊ Ê # ∑ §
⁄ U∞ ∑ § ‚ Áê ◊ Á ‹ Ã ß ∑ § Êß ¸
∑ §Ê Á Ÿ ◊ Ê ¸á Ê ∑§ ⁄ Uà „ Ò¥U– S òÊ Ë • Ê Ò⁄ U¬ ÈL §·
ŒÊ Ÿ Ê
¥ ◊ ¥ ¬ ⁄U◊ Ê à◊ Ê Ÿ ∑ ȧ¿ UÁ fl ‡ Ê· à Ê∞ °
• Ê Ò⁄ U∑ ȧ¿ U• ¬ Íá Ê ¸ÃÊ∞ °Œ ⁄ Uπ Ë „ Ò¥U– Á fl
fl Ê„ U
‚ Á ê ◊ ‹ Ÿ ‚ ∞ ∑ §
-Œ Í‚ ⁄ U ∑ § Ë • ¬ Íá Ê ¸Ã Ê• Ê
¥
∑ §Ê • ¬ Ÿ Ë Á fl ‡ Ê· Ã Ê • Ê
¥ ‚ ¬ Íá Ê ¸∑ §⁄ Uà „ Ò¥,
ß ‚ ‚ ‚ ◊ ª ˝√
ÿ Á Q§ à fl ∑ §Ê Á Ÿ ◊ Ê ¸á Ê „UÊ à Ê
„
ÒU– ß ‚ Á ‹ ∞ Á fl fl Ê
„ U∑ §
Ê ‚ Ê◊ Ê ãÿ à ÿ Ê
◊ Ê Ÿ fl ¡ Ë
fl Ÿ ∑ §
Ë ∞ ∑ §• Êfl ‡ ÿ ∑ § à Ê
◊ Ê Ÿ Ê ª ÿ Ê „ÒU– ∞ ∑ § -
Œ Í‚ ⁄ U ∑ § Ê  • ¬ Ÿ Ë
ÿ Ê Ç ÿ Ã Ê• Ê
¥ • Ê Ò⁄ U÷ Ê flŸ Ê • Ê ¥ ∑ § Ê ‹ Ê ÷
¬ „ °ÈUøÊ Ã „ ÈU∞ ª Ê « ∏UË ◊ ¥ ‹ ª „ ÈU∞ Œ Ê ¬ Á
„ Uÿ Ê
¥
∑ §Ë à ⁄ U„ U¬ ˝ª Á à - ¬ Õ ¬ ⁄U• ª ˝‚ ⁄ U„ UÊà 
¡ Ê Ÿ Ê Áfl fl Ê„ U∑ § Ê © Ug ‡ ÿ „ ÒU– flÊ ‚ Ÿ Ê ∑ § Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 457
Œ
Ê ê ¬ àÿ - ¡ Ëfl Ÿ ◊ ¥ • àÿ ãà à Èë ¿ U• Ê
Ò⁄ U
ª ÊÒá Ê SÕ Ê Ÿ „ ÒU, ¬ ˝œ Ê Ÿ à — Œ Ê • Ê
à◊ Ê
• Ê ¥ ∑ §
Á
◊ ‹ Ÿ ‚ © Uà ¬ Û Ê „ UÊŸ  fl Ê‹ Ë ©U‚ ◊ „ UÃ Ë
‡
Ê Á Q § ∑ §Ê Á Ÿ◊ Ê ¸á Ê ∑ §⁄ UŸ Ê „ ÒU, ¡ Ê Œ Ê
Ÿ Ê
¥ ∑ §
‹ Ê ÒÁ
∑ §∑ §∞ fl ¢ • Ê äÿ Ê Áà◊ ∑ §¡ Ë fl
Ÿ ∑ §
Á
fl ∑ §Ê ‚ ◊ ¥ ‚ „ UÊ ÿ ∑ § Á ‚ h „ UÊ
‚ ∑ §–
Á
fl‡ Ê
· √ÿ fl SÕ Ê-
Á
fl fl Ê„ U‚ ¢S ∑§ Ê ⁄U◊ ¥ Œ fl ¬ Í¡ Ÿ , ÿ ôÊ • Ê Á
Œ
‚ ‚ ê ’ Á 㜠à ‚ ÷ Ë √
ÿ flS Õ Ê ∞ °¬ „U‹ ‚ 
’ Ÿ Ê
∑ §⁄U⁄ Uπ Ÿ Ë ø Ê Á „ U∞ – ‚ Ê ◊ ÍÁ„ U∑ §Áfl fl Ê„ U
„
UÊ, à Ê¬ ˝à ÿ ∑ § ¡ Ê
« ∏U∑ § Á„ U‚ Ê
’ ‚ ¬ ˝à ÿ ∑ §
fl
Œ ˬ ⁄ U • Êfl ‡ ÿ ∑ §‚ Ê ◊ ª ˝Ë⁄ U„ UŸ Ë
ø ÊÁ „U∞ , ∑ §◊ ¸∑ § Êá« U∆ UË∑ § ‚ „ UÊ Ãø ‹ ¥,
ß‚ ∑ § Á
‹ ∞ ¬ ˝à ÿ ∑ § fl Œ Ë ¬ ⁄ U∞ ∑ § - ∞ ∑ §
¡ Ê Ÿ∑ §Ê
⁄ U √ ÿ ÁQ §÷ ËÁ Ÿ ÿ ÈQ §∑ §⁄ UŸ Ê
ø ÊÁ „U∞ – ∞ ∑§ „ UË Á fl fl Ê „ U„ ÒU, Ã Ê • Ê ø Ê ÿ ¸
S
fl ÿ ¢ „ UËŒ π -
⁄ Uπ ⁄Uπ ‚ ∑ §Ã  „ Ò¥U–
‚ Ê ◊ Ê ãÿ √ ÿ fl S Õ Ê ∑ § ‚ Ê
Õ Á¡ Ÿ fl
S Ã È• Ê¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 458
∑ §
Ë¡ M § ⁄ Uà Á fl‡ Ê · ∑ § ◊ ¸∑ § Ê á« U◊ ¥ ¬ « ∏Uà Ë
„ÒU,©UŸ ¬ ⁄ U¬ ˝Ê
⁄ ê ÷ ◊ ¥ Œ ÎÁ C ÔU « UÊ ‹ ‹ Ÿ Ë
ø Ê
Á
„U∞ – © U‚ ∑ § ‚ Íò Ê ß ‚ ¬ ˝∑ § Ê ⁄ U„ Ò¥U–
• fl ⁄U‚ à∑ § Ê⁄ U∑ § Á ‹ ∞ ‚ Ê◊ ª ˝Ë ∑ § ‚ Ê Õ
∞ ∑§ Õ Ê ‹ Ë ⁄ U„ U, Ã Ê Á∑ § „ UÊ Õ , ¬ Ò⁄ Uœ Ê Ÿ 
∑ §
ËÁ ∑ ˝§
ÿ Ê◊ ¥ ¡ ‹ » Ò§
‹  Ÿ „ UË¥–
◊ œ Ȭ ∑ ¸§ ¬ ÊŸ ∑ § ’ ÊŒ „ UÊ Õ œ È‹ Ê∑ § ⁄ U
© U‚ „ U≈ UÊÁ Œ ÿ Ê ¡ Ê ∞ –
• ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë
à ∑ § Á ‹ ∞ ¬ Ë ‹ Ê ⁄ °ª Ê „ÈU• Ê
ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë
à ∞ ∑ § ¡ Ê
« ∏UÊ ⁄ Uπ Ê ¡ Ê ∞ –
• Á fl fl Ê„ UÉ Ê Ê· áÊ Ê ∑ § Á ‹ ∞ fl ⁄ U- fl œ ͬ Ê̌
∑ §
Ë ¬ Í⁄ UË ¡ Ê Ÿ ∑ § Ê⁄ UË ¬ „ U‹ ‚ „ UË Ÿ Ê≈ U
∑ §
⁄ U‹ Ë ¡ Ê∞ –
• fl SòÊ Ê ¬ „UÊ⁄ UÃ Õ Ê ¬ Èc ¬ Ê ¬ „ UÊ⁄ U∑ § fl
S òÊ
∞ fl¢◊ Ê‹ Ê∞ °Ã Òÿ Ê⁄ U⁄ U„ ¥U–
• ∑ §
ãÿ Ê Œ ÊŸ ◊ ¥ „ UÊÕ ¬ Ë ‹ ∑ §⁄ UŸ ∑ §
Á‹ ∞ „ UÀŒ Ë
, ª È# Œ Ê Ÿ ∑ § Á‹ ∞ ª È°Õ Ê
„ ÈU• Ê • Ê≈ UÊ (‹ ÇÊ ÷ ª ∞ ∑ §¬ Ê fl )
⁄ Uπ ¥–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 459
• ª ˝ÁãÕ ’ 㜠Ÿ ∑ § Á ‹ ∞„ UÀ Œ Ë, ¬ Èc¬ ,
• Ê̌
à , Œ Ífl Ê ¸• Ê Ò⁄ Uº ˝√ ÿ „ UÊ
¥–
• Á
‡ Ê‹ Ê ⁄ UÊ
„ Uá Ê ∑ §Á ‹ ∞ ¬àÕ ⁄ U∑ § Ë Á
‡ Ê‹ Ê
ÿ Ê ‚ ◊ à ‹ ¬ àÕ ⁄ U∑ §Ê ∞ ∑ § ≈ ÈU∑§«∏UÊ
⁄
Uπ Ê ¡ Ê∞ –
• „Ufl Ÿ ‚ Ê ◊ ª ˝Ë ∑ § • Áà Á ⁄ UQ § ‹ Ê¡ Ê
(
œ Ê Ÿ ∑ §Ë π Ë‹ ¥) ⁄ Uπ Ÿ Ë ø Ê Á
„ U∞ –
• fl⁄ U- fl œ Í∑ § ¬ ÊŒ ¬ ˝ Ê̌
Ê‹ Ÿ ∑ § Á
‹ ∞
¬ ⁄ UÊ Ã ÿ Ê Õ Ê ‹ Ë ⁄ Uπ Ë ¡ Ê ∞ –
• ¬ „ U‹  ‚  fl Ê Ã Ê fl ⁄ Uá Ê ∞ ‚
 Ê ’ Ÿ ÊŸ Ê
ø ÊÁ „ U∞ Á∑ § ‚ S
¢∑ § Ê⁄ U∑ §
‚ ◊ ÿ fl ⁄ U• Ê⁄
ÒU
∑ § ãÿ Ê ¬ Ê̌ ∑ §
 • Á œ ∑ § ‚  • Áœ ∑ §
¬ Á ⁄ U¡ Ÿ , F „
 UË © U¬ ÁS Õ Ã ⁄ U„ U¥–
• ‚ ’ ∑ § ÷ Ê fl ‚ ¢ÿ Ê ª ‚ ∑ § ◊ ¸∑ §
Êá« U
∑ § © Ug ‡ ÿ ◊ ¥ ⁄ Uø Ÿ Êà◊ ∑ § ‚ „ Uÿ Êª
Á
◊ ‹ Ã Ê „ ÒU– ß ‚ ∑ § Á‹ ∞ √ÿ ÁQ §
ª Ã
• Ê Ò⁄U‚ Ê ◊ ÍÁ „ U∑ § Œ Ê ŸÊ¥ „ UË … ¢Uª ‚ 
• Ê ª ˝„ UÁ ∑ § ∞ ¡ Ê ‚ ∑ §Ã „ Ò¥U–
• Á
fl fl Ê„ U∑ § ¬ Ífl
¸ÿ ôÊ Ê ¬ fl
Ëà ‚ ¢S ∑ §Ê ⁄U„UÊ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 460
 ø È∑ § Ã Ê „ ÒU– • Áfl fl Ê Á„ UÃ Ê ¥ ∑ §Ê∞ ∑ § Ã Õ Ê
Á
fl fl Ê Á„ UÃ Ê
¥ ∑ § Ê
 ¡ Ê « ∏UÊÿ ôÊÊ ¬ flË Ã
¬ „ UŸ Ê
Ÿ ∑ §ÊÁ
Ÿ ÿ ◊ „ ÒU–
• ÿ ÁŒ ÿ ôÊ Ê
¬ fl
ËÃ Ÿ „ ÈU• Ê „ UÊ, Ã Ê Ÿ ÿ Ê
ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë Ã • Ê Ò⁄U„ UÊ ª ÿ Ê „ UÊ ,Ã Ê ∞ ∑ §
∑§S Õ Ê Ÿ ¬⁄ U¡ Ê « ∏UÊ ¬ „ UŸ ÊŸ  ∑ § Ê
‚ ¢S∑ §
Ê⁄ U Á fl
Á œ fl à ˜Ô Á ∑ §ÿ Ê¡ Ê
Ÿ Ê
ø Ê Á„ U∞– • ë¿UÊ „ UÊÁ ∑ § Á ¡ ‚ ‡ Ê
È÷ Á Œ Ÿ
∑§ Ê
 Á fl fl Ê „ U-
‚ ¢S ∑ §Ê ⁄ U„ UÊ
Ÿ Ê „ÒU, ©U‚
Á
Œ Ÿ ¬ ˝Êà —∑§Ê ‹ ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ëà œ Ê ⁄Uá Ê
∑§ Ê ∑ ˝§ ◊ √ÿfl ÁS Õ Ã … ¢Uª ‚  ∑ §
⁄ UÊ
Á
Œ ÿ Ê ¡ Ê ∞ – Áfl flÊ „ U- ‚ ¢S ∑ §Ê⁄ U∑ § Á ‹ ∞
‚ ¡  „ ÈU∞ fl ⁄U ∑ §fl S ò Ê• Ê
Á Œ
©
UÃ ⁄ UflÊ ∑ §
⁄ U ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ¬„ UŸ Ê
Ÿ Ê
• ≈ U¬ ≈ UÊ - ‚ Ê‹ ª Ã Ê„ ÒU– ß ‚ Á ‹ ∞
©
U‚ ∑ §
Ê ¬ „ ‹  „ UË ¬ Í⁄ UÊ ∑ § ⁄UÁ ‹ ÿ Ê
¡ Ê
∞ – ÿ ÁŒ fl „ U‚ ê ÷ fl Ÿ „ UÊ , à Ê

S
fl Ê ª à ∑ §’ Ê
Œ ÿ ôÊ Ê ¬ flË Ã œ Ê ⁄Uá Ê
∑§ ⁄UÊ Á
Œ ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU– © U‚  fl S òÊ Ê ¥ ¬ ⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 461
 „UË ¬ „ UŸ Ê Œ Ÿ Ê ø ÊÁ„ U∞ , ¡ Ê ‚ ¢S∑ § Ê ⁄ U
∑ §’ Ê Œ • ㌠⁄ U∑ §⁄ UÁ‹ ÿ Ê ¡ ÊÃ Ê „ ÒU–
• ¡ „ UÊ
°¬ Ê
Á ⁄ Ufl
Ê Á ⁄ U∑ § S Ã ⁄ U∑ §
¬ ⁄ Uê ¬ ⁄UÊ ª Ã
Á
fl fl Ê„ U• Ê ÿ Ê¡
 Ÿ Ê¥ ◊ ¥ ◊ Å
È ÿ ‚ S
¢∑ §Ê⁄ U‚ 
¬ fl
͸m Ê⁄ Uø Ê⁄ U( m Ê ⁄ U¬ ¡
Í Ê ) ∑ § Ë ⁄ US ◊
„
UÊ Ã
 Ë„ UÒ, fl „ UÊ
° ÿ Á Œ „ UÊ
-
„ UÑ UÊ∑ §

flÊÃ Êfl⁄ Uá Ê ∑ §
Ê  ‚ S
¢∑ § Ê ⁄U∑ §
 © U¬ ÿ Q
È §
’ Ÿ ÊŸ Ê ‚ ê÷ fl ‹ ª ,
Ã ÊS fl Ê
ª Ã Ã Õ Ê
flS òÊ ∞ fl ¢¬ c
Ȭ Ê ¬
„ UÊ
⁄ Ufl Ê ‹ ¬ ∑
˝§ ⁄ Uá Ê © U‚
‚ ◊ ÿ ¬ ⁄
Í U∑ § ⁄ UÊ ÿ ¡ Ê ‚ ∑ §Ã „ U¥Ò– Á fl ‡Ê ·

• Ê ‚ Ÿ ¬ ⁄UÁ ’ ∆ UÊ ∑ §⁄ U fl ⁄ U∑ § Ê ‚ à∑ § Ê ⁄ U
Á
∑ §ÿ Ê ¡ Ê∞ – Á
» §
⁄ U∑ § ãÿ Ê ∑ §
Ê ’ ‹
È Ê ∑ § ⁄ U
¬ ⁄US ¬ ⁄ Ufl SòÊ • Ê ⁄
Ò U¬ cȬ ʬ
„ UÊ⁄ U‚ ê ¬ Û Ê
∑ §⁄ UÊÿ ¡ Ê ∞ –
° ¬ ⁄ Uê ¬ ⁄ UÊ ª à …U¢ª ‚ Á Œ ÿ 
¡ ÊŸ  flÊ ‹ • Á ÷ Ÿ ㌠Ÿ -¬ òÊ • Ê Á Œ ÷ Ë
©
U‚ Ë • fl ‚ ⁄ U¬ ⁄ UÁ Œ ÿ ¡ Ê ‚ ∑ § à „ U¥Ò–
ß ‚ ∑ §
 ∑ § ◊ ∑
¸§ Êá« U∑ § Ê ‚ V Ã
 • Ê ª 
Á
∑ §ÿ Ê ª ÿ Ê„ UÒ–
• ¬ ÊÁ⁄ UflÊ Á ⁄ U∑ § S à ⁄ U¬ ⁄ U‚ ê ¬ Û Ê Á ∑ § ÿ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 462
 ¡ Ê Ÿ  flÊ
‹ Á fl flÊ „ U‚ ¢S ∑§ Ê ⁄ UÊ ¥ ∑ §‚ ◊ ÿ
∑§ß ¸’ Ê⁄ Ufl ⁄ U- ∑ § ãÿ Ê ¬ Ê̌ flÊ ‹ Á∑ §ã„ UË¥
‹ ÊÒÁ∑ §
∑ §⁄ UË Á à ÿ Ê¥ ∑ §Á ‹ ∞ • ʪ ˝„U
∑§⁄ Uà „Ò¥U– ÿ Á Œ ∞ ‚ Ê • Ê ª ˝„ U„ ÒU, à Ê
¬ „ ‹ ‚ Ÿ Ê≈ U∑ § ⁄ U‹ Ÿ Ê- ‚ ◊ ¤ Ê ‹ Ÿ Ê
ø Ê
Á „ U∞ – ¬ Ê Á ⁄ Ufl Ê Á
⁄ U∑ §S Ã ⁄ U ¬ ⁄U
Á
flfl Ê„ U-
¬ ˝∑ §⁄ Uá ÊÊ ¥ ◊ ¥ fl ⁄Uë ¿ UÊ , Áà ‹ ∑ §
(
‡ Ê ÊŒ Ë ¬ P §Ë ∑ § ⁄ UŸ Ê ) ,„ UÁ
⁄ Uº ˝Ê ‹ ¬ Ÿ
(
„ UÀ Œ Ë ø … ∏UÊŸ Ê) Ã Õ Ê m Ê
⁄ U¬ Í¡ Ÿ • Ê ÁŒ
∑§ • ʪ˝„ U© U÷ ⁄ Uà „ Ò¥U– © Uã „ ¥U ‚ ¢ Ê̌¬ ◊ ¥
Á
Œ ÿ Ê ¡ Ê ⁄ U„ UÊ „ÒU, Ã Ê Á ∑ §‚ ◊ ÿ ÊŸ È‚ Ê⁄U
©
UŸ ∑ §Ê Á
Ÿ fl Ê ¸„ UÁ
∑ §ÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §–
H
¬
Ífl
¸Á
fl
œ
ÊŸ
H
H
fl
⁄U-
fl
⁄
Uá Ê (
Á
à ‹ ∑§)H
Á
fl
fl
Ê„U‚  ¬Ífl
¸ “Áà ‹ ∑§
” ∑§Ê‚¢Á Ê̌
#
Á
fl
œ
ÊŸ ß ‚ ¬ ˝∑§Ê
⁄U„ ÒU-fl
⁄
U¬Ífl
Ê
¸Á
÷ ◊Èπ
Ã
ÕÊ Á
Ë ∑ § ∑§⁄UŸ flÊ
‹(Á
¬ Ã
Ê, ÷ Ê
߸
•
ÊÁ
Π)
¬Á p ◊
Ê Á÷ ◊Èπ ’
Ò∆
U∑
§⁄
UÁŸ◊
A∑Χ
àÿ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 463
‚ê¬ Û Ê∑ §⁄ ¥U- ‚ Ê ◊ Ê ãÿ ¬ ˝∑ § ⁄Uá Ê‚ 
◊XÔU‹ Ê ø ⁄ Uá Ê , · ≈ ˜UÔ∑ § ◊ ¸, Á
à ‹ ∑ §, ∑ § ‹ Ê
fl Ê,
∑§
‹ ‡Ê ¬ Í¡ Ÿ , ª ÈL § fl ㌠Ÿ Ê, ª Êÿ òÊ Ë- ª Ê
Ò⁄UË
-
ªáÊ ‡Ê¬ Í¡ Ÿ ,‚ fl ¸Œfl Ÿ ◊ S ∑§
Ê⁄ U,
Sfl
Á S à fl Ê ø Ÿ • Ê Á Œ ‚ ê ¬ Û Ê∑ § ⁄U
∑§
ãÿ ÊŒ Ê Ã Ê fl ⁄ U∑ §
Ê ÿ Õ Ê
Áø Ã S
fl Ê
ª Ã -
‚à∑ §
Ê⁄ U( ¬ Ò⁄ Uœ È‹ Ê
Ÿ Ê , • Êø ◊ Ÿ ∑ §
⁄ÊŸ Ê
ÃÕÊ „UÀ Œ Ë ‚  Á à ‹ ∑ §∑ §⁄U∑ §• Ê̌Ã
‹ª ÊŸ Ê
) ∑ §⁄¥U– à Œ Ȭ ⁄ UÊ ãà “fl ⁄U” ∑ §
Ê ¬˝ŒÊŸ
∑§
Ë ¡ ÊŸ  fl Ê
‹ Ë ‚ ◊ S à ‚ Ê ◊ ª ˝Ë( ÕÊ‹ -
ÕÊŸ , » §‹ - » ͧ ‹ , º˝√ ÿ - flS òÊÊ
ÁŒ )
∑§
ãÿ ÊŒ Ê Ã Ê „ UÊÕ ◊ ¥ ‹ ∑§ ⁄U‚ V À ¬ ◊ ãòÊ
’Ê
‹ à „ ÈU∞ fl⁄ U∑ §Ê ¬ ˝Œ ÊŸ ∑ §⁄ UŒ ¥-
H‚ VÔUÀ¬ H
.
..
..
. .
.. .
. . .. . (∑ §ãÿ Ê Œ Ê
Ã Ê ) Ÿ Ê◊ Ê ˘ „ ¢U
.
..
..
. .
.. .
. . .. . (∑ §ãÿ Ê - Ÿ Ê◊ ) Ÿ Êê ãÿ Ê
∑
§ãÿ Êÿ Ê — ( ÷ Á ª ãÿ Ê —
) ∑§ Á⁄ Ucÿ ◊ Ê
áÊ
©
UmÊ „U∑ §◊ ¸Á áÊ ∞ Á ÷ fl ¸⁄Uá Ê º ˝√
ÿ Ò—
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 464
.
.
. .
. .
. . . .. .
...( fl ⁄ U∑ §Ê ª Ê ò Ê ) ª Ê ò ÊÊ à ¬ ÛÊ ¢
.
.
. .
. .
. . . .. .
...( fl ⁄ U∑ §Ê Ÿ Ê ◊ ) Ÿ Ê ◊ Ê Ÿ ¢ fl ⁄ ¢U
∑
§ ãÿ Ê Œ Ê Ÿ ÊÕ Z fl ⁄ U¬Í¡ Ÿ ¬ Ífl¸∑¢§à fl Ê ◊ „ ¢U
fl
Îá Ê , à Á ÛÊÁ◊ ûÊ ∑ ¢§ ÿ Õ Ê‡ ÊÁQ § ÷ Ê
á« UÊ Á
Ÿ ,
fl
S òÊ Ê Á áÊ ,» §‹ Á ◊ C ÔUÊ
Û ÊÊÁ Ÿ º ˝√
ÿ ÊÁ áÊ
ø .. . .
. . . . ..
..... ( fl ⁄ U∑ §Ê Ÿ Ê◊ ) fl ⁄UÊ ÿ
‚ ◊ ¬ ¸ÿ –
à ଠp Ê
à ˜Ô Ê̌ ◊ Ê ¬ ˝Ê Õ ¸ŸÊ , Ÿ ◊ S ∑ § Ê⁄ U,
Á
fl ‚ ¡ ¸Ÿ Ã Õ Ê‡ Ê Ê
Á ãà ¬ Ê ∆U∑ § ⁄Uà „ ÈU∞
∑
§ Ê
ÿ ¸∑ ˝§◊ ‚ ◊ Ê# ∑ § ⁄¥U–
H „ UÁ
⁄ Uº ˝Ê‹ ¬ Ÿ H
Á
fl fl Ê
„ U‚ ¬ fl
Í ¸ fl ⁄U-∑ § ãÿ Ê ∑§ Ê
¬ Ê
˝ÿ — „ UÀŒ Ë
ø …U∏Ê Ÿ  ∑ §Ê ¬ ø
˝ ‹ Ÿ „ UÒ, ©
U‚ ∑ §
Ê ‚ Á
¢ Ê̌ #
Á
fl œ Ê
Ÿ ß ‚ ¬ ∑
˝§ Ê⁄U„ UÒ-‚ fl ¬
¸Õ
˝ ◊ ‚ Ê ◊ Ê ãÿ
·
˝§ ⁄Uá Ê ‚  · ≈ U˜∑
Ô § ◊ ,
¸ Á à ‹ ∑§, ∑§ ‹ Ê fl Ê,
∑
§ ‹ ‡ Ê ¬ ¡
Í Ÿ , ª L
ȧ fl
㌠Ÿ Ê, ª Ê⁄Ò UË - ª áÊ ‡
Ê
¬¡
Í Ÿ , ‚ flŒ
¸ fl Ÿ ◊ S∑ § Ê ⁄ U, S fl Á S Ã fl Ê ø Ÿ
∑
§ ⁄ U¥– à ଠp Ê Ã Ô˜ Á Ÿ ◊ A ◊ ãòÊ ’ Ê ‹
 à  „ UÈ∞
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 465
fl
⁄ U/∑ §ãÿ Ê ∑ §Ë „ UÕ ‹
 Ë - • X UÔ- • fl ÿ flÊ ¥ ◊ ¥
(
‹ Ê
∑
§ ⁄UË Á à ∑ §
• Ÿ ‚
È Ê ⁄ U) „ UÁ ⁄ Uº Ê
˝‹ ¬
Ÿ ∑ § ⁄U¢-
˙ ∑ §Êá« UÊà ˜Ô ∑ § Ê á« UÊଠ˝⁄ UÊ
„ Uã Ã Ë
¬
L §
· — ¬ L § · S ¬ Á ⁄ U– ∞ fl Ê Ÿ Ê  Œ Ífl ̧ ¬ ˝
à Ÿ È‚ „ Ud á Ê ‡ Ê Ã Ÿ ø H - v x . wÆ
ß ‚ ∑§ ’ Ê Œ fl ⁄ U∑ § Œ Ê Á „ UŸ „ UÊÕ ◊ ¥
Ã Õ Ê ∑ §ãÿ Ê ∑ § ’ Ê
ÿ ¥ „ UÊÕ ◊ ¥ ⁄ U Ê̌ Ê ‚ Íò Ê
∑
§ V áÊ ( ¬ Ë ‹  fl S òÊ ◊ ¥ ∑ § Ê Ò« ∏UË , ‹ Ê „
U ∑ § Ë
• °ª Í∆UË
, ¬ Ë
‹ Ë ‚ ⁄ U‚ Ê¥, ¬ Ë ‹ Ê • Ê̌ à • ÊÁ Œ
’ Ê°œ ∑ §
⁄ U’ Ÿ Ê ÿ Ê ª ÿ Ê – ) Á Ÿ ◊ AÁ ‹ Á π Ã
◊ ãòÊ ‚ ¬ „ UŸ Ê ∞ °-
˙ ÿ Œ Ê ’ œ AŸ ˜Œ Ê Ê̌
Ê ÿ áÊ Ê Á
„ U⁄ Uá ÿ ú
‡
Ê Ã Ê Ÿ Ë∑ §
Ê ÿ ‚ È◊ Ÿ Sÿ ◊ Ê Ÿ Ê — –
à ã◊ ˘ • Ê ’ œ AÊÁ ◊ ‡Ê à ‡ Ê Ê
⁄ UŒ Ê ÿ
• Ê ÿ Èc◊ Ê T ⁄ UŒ ÁC ÔUÿ ¸Õ Ê ‚ ◊ ˜ÔH - x y.z w
à ଠp Ê Ã ˜Ô Ê̌ ◊ Ê ¬ ˝Ê Õ ¸Ÿ Ê , Ÿ ◊ S ∑ § Ê⁄ U,
Á
fl ‚ ¡ ¸Ÿ , ‡ Ê Ê Á ãà ¬ Ê ∆ U∑ § ‚ Ê Õ ∑ § Êÿ ¸∑ ˝§
◊
¬
Íá Ê ¸∑ §
⁄ ¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 466
H m Ê
⁄ U¬ Í¡ Ê H
Á
fl fl Ê
„ U„ UÃÈ’ ⁄ UÊÃ ¡ ’ mÊ
⁄ U¬⁄ U• ÊÃ Ë „ ÒU,
Ã Ê ‚ fl ¸¬ ˝Õ ◊ “ fl ⁄ U” ∑ §
Ê Sfl ʪ à - ‚ à∑ §Ê⁄ U
Á
∑ §
ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU, Á ¡ ‚ ∑§Ê∑ ˝§
◊ ß ‚ ¬ ˝∑ §Ê⁄ U
„
ÒU- “ fl ⁄ U” ∑
§ m Ê ⁄ U¬ ⁄
U• ÊÃ„ UË• Ê ⁄UÃ Ë ∑ § Ë
¬ ˝Õ Ê „ UÊ , ÃÊ ∑ § ãÿ Ê ∑ §Ë◊Êà ʕ Ê
⁄ UÃ Ë ∑ §⁄ U
‹ ¥– à ଠp Êà ˜Ô “ fl ⁄U” • ÊÒ⁄ U∑ §
ãÿ ÊŒ Ê
à Ê
¬ ⁄ US ¬ ⁄ U • Á ÷ ◊ Èπ ’Ò∆
U∑ §
⁄U ‚ Ê ◊ Ê ãÿ
¬ ˝∑ § ⁄
Uá Ê ‚ · ≈ ˜UÔ∑ §◊ ¸, ∑§
‹ Ê
fl
Ê , Á
à ‹ ∑ § ,
∑ § ‹ ‡ Ê ¬ Í¡ Ÿ , ª ÈL §fl ㌟Ê, ª ÊÒ⁄ UË
- ª áÊ ‡ Ê
¬ Í¡ Ÿ , ‚ fl¸Œ fl Ÿ ◊ S ∑§
Ê⁄
U, Sfl Á S Ã fl Ê
ø Ÿ
∑ § ⁄¥U– ß ‚ ∑§ ’ Ê Œ ∑ §
ãÿ Ê
ŒÊà Êfl ⁄ U‚ à∑ §Ê⁄ U
∑ §‚ ÷ Ë ∑ Χ àÿ - • Ê ‚Ÿ , •Éÿ ¸, ¬ Ê l ,
• Ê
ø ◊ Ÿ , ◊ œ Ȭ ∑ ¸§ • ÊÁ
Œ (Á fl
flÊ „ U‚ ¢S ∑ §Ê⁄ U
‚ ) ‚ ê ¬ Û
Ê ∑ § ⁄ UÊ ∞ °– Ãà¬p Êà ˜Ô Á Ÿ ◊ AS Õ
◊ ãòÊ Ê ¥ ‚ Á à ‹ ∑ § • Ê̌à ‹ª Ê∞°–
Á
à ‹ ∑ § -
˙ ª 㜠mÊ ⁄ UÊ¢Œ È⁄ UÊœ· Ê
Z,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 467
Á
Ÿ àÿ ¬ ÈC ÔUÊ
¢∑ § ⁄ UËÁ c ÊáÊ Ë◊ ˜Ô–
߸E ⁄UË
¥‚ fl
¸÷ Íà ʟ Ê ¢Ô,
à ÊÁ◊ „UÊ ¬ u ÔUÿ Á üÊ ÿ ◊ ˜ÔH -üÊ Ë.‚ Í.
.
~
• Ê̌
à -
˙ • Ê̌ Û Ê◊ Ë ◊ Œ ãÃ
s Ôfl
Á ¬ ˝ÿ Ê
˘ • œ Í· à –
• SÃ Ê
· à S fl ÷ ÊŸ flÊÁ fl ¬ ˝ÊŸ Á fl
DÔUÿÊ
◊ Ã Ë ÿ Ê ¡ Ê Á ã fl 㺠˝Ã „ U⁄ UËH - x .z
v
◊ Ê À ÿ Ê ¬ ¸á Ê ∞ fl
¢∑ ȧ ¿ Uº ˝√
ÿ “fl⁄ U” ∑§
Ê

¬ ˝Œ Ê
Ÿ ∑ § ⁄ UŸ Ê „ UÊ, Ã Ê Á Ÿ ◊ ASÕ ◊ ãòÊÊ
¥ ‚

‚ ê ¬ Û
Ê ∑ §
⁄ UÊ Œ ¥-
◊ ÊÀÿ ʬ ¸á Ê -
◊ X ‹ ¢÷ ª fl Ê Ÿ ˜Ô Á fl cáÊ È—,
◊ X ‹ ¢ª L§ « Uä fl ¡ — –
◊ X ‹ ¢¬ Èá « U⁄ UË ∑ § Ê Ê̌
Ê,
◊ X ‹ Êÿ à Ÿ Ê „ UÁ⁄ U— H
º
˝√ ÿŒ ÊŸ -
˙ Á
„ U⁄ Uá ÿ ÇÊ ÷ ¸— ‚ ◊ fl ûʸà Ê
ª ̋
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 468
÷ÍÃ
S
ÿ ¡ Ê
× ¬Á
Ã⁄U∑§• Ê ‚ Ë Ã
˜Ô–
‚ Œ
Ê
œ Ê
⁄U¬ÎÁ
Õ fl
Ë
¥lÊ ◊ ÈÃ
◊ Ê
¢Ô
∑
§ S
◊ÒŒfl
Êÿ„ UÁ
fl
·
Ê Áflœ ◊
H - w x.
v
à à¬p ÊÃ
˜Ô Ê̌
◊Ê ¬˝ÊÕ¸ŸÊ , Ÿ ◊ S∑
§
Ê⁄
U,
Œ
fl
Á
fl
‚ ¡ ¸Ÿ∞ fl
¢‡
Ê
Ê Á
ãà ¬ Ê
∆ U∑
§ ⁄
¥U–
Á
fl
‡
Ê
·
∑§
◊¸∑
§
Ê
á«
UH
Á
fl
fl Ê
„Ufl Œ ˬ ⁄ Ufl ⁄U• ÊÒ⁄ U∑§ãÿ Ê Œ ÊŸ Ê
¥ ∑ § Ê 
’
È‹ Ê
ÿÊ¡ Ê∞ , ¬ ˝fl‡Ê∑ § ‚ Ê
Õ ◊ X ÔU‹ Ê
ø ⁄ Uá Ê
“
˙ ÷ º
¢̋ ∑ §
áÊ ̧Á
÷ — ...” ( ¬ ¡
-w y ‚ ) ◊ ãòÊ
’
Ê‹ Ã„ ÈU∞ © UŸ ¬ ⁄U¬ Èc ¬ Ê Ê̌
à « UÊ‹ ¡ Ê ∞ °–
∑
§ãÿ Ê Œ Ê
ÿ Ë
¥• Ê
⁄ UÃ Õ Ê fl
⁄ U’ Êÿ Ë ¥• Ê ⁄ U
’
Ò∆U– ∑§
ãÿ Ê
Œ Ê Ÿ ∑§⁄UŸ  fl
Ê‹  ¬ ˝Á à ÁŸ Á œ
∑
§ãÿ Ê ∑ § Á
¬ Ã Ê , ÷ Ê
ß ¸¡ Ê
÷ Ë „ UÊ ¥,© Uã „ ¥U
¬
% Ë‚Á „UÃ ∑ §
ãÿ Ê ∑ §
Ë • Ê⁄UÁ ’ ∆ UÊ ÿ Ê
¡Ê∞ –¬% Ë Œ Ê
Á „ UŸ • Ê Ò⁄ U¬
ÁÃ ’ Ê ÿ Ë
¥• Ê ⁄ U
’
Ò∆¥U–
‚ ÷ Ë ∑§ ‚ Ê◊ Ÿ• Ê ø
◊ Ÿ Ë
, ¬ @¬ Ê òÊ
•ÊÁ Œ © U¬∑ § ⁄
Uá Ê„ UÊ¥– ¬ Áfl òÊ Ë ∑ §⁄ Uá Ê ,
•Êø ◊ Ÿ ,Á ‡ Ê π Êfl
㌠Ÿ ,¬ ˝ÊáÊ Ê ÿ Ê ◊ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 469
ãÿ Ê ‚ , ¬ Îâ fl Ë- ¬ Í¡ Ÿ • Ê ÁŒ ·≈ ˜UÔ∑ § ◊ ¸
‚ ê ¬Û Ê∑ §⁄ UÊ Á ‹ ÿ ¡ Ê
∞ °–
fl⁄ U- ‚ à∑ § Ê
⁄ U-
(• ‹ª ‚ m Ê⁄ U¬ Í¡ Ê ◊ ¥ fl ⁄U‚ à∑ §Ê
⁄ U∑ Χ
àÿ
„UÊ ø È∑ § Ê„ UÊ, à Ê Œ È’ Ê ⁄ UÊ∑ §
⁄UŸ  ∑ §
Ë
• Ê fl ‡ ÿ ∑ §
Ã Ê Ÿ „ UË ¥„ ÒU– ) • Á ÃÁ Õ M § ¬ ◊ ¥
• Ê ÿ „ ÈU∞ fl ⁄ U∑ § Ê ‚ à∑ §
Ê ⁄UÁ ∑ §ÿÊ ¡ Ê∞ –
(v ) • Ê ‚ Ÿ (
w ) ¬ Ê l (x ) •Éÿ ¸ ( y )
• Ê ø ◊ Ÿ ( z ) Ÿ Òfl l • Ê Á Œ Á
Ÿ œ Ê ¸Á ⁄ UÃ
◊ ãòÊ Ê¥ ‚ ‚ ◊ Á ¬ ¸Ã Á ∑ § ∞ ¡ Ê
∞ °–
Á∑˝§ ÿ Ê • ÊÒ⁄U÷ Ê fl Ÿ Ê -
Sfl Ê ª Ã ∑ §ûÊ Ê
¸ „ UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌
à ‹ ∑ §⁄ U
÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §
⁄ ¥UÁ ∑ § fl ⁄ U∑ §Ë üÊ D ÔUÃ◊ ¬˝flÎÁ ûÊ ÿ Ê ¥
∑ §
Ê • ø ¸Ÿ ∑ § ⁄ U⁄ U„ U „ Ò¥U– Œ fl - ‡Ê
Á Q§ÿÊ °© Uã „¥U
’ … ∏UÊŸ -’ Ÿ Ê ÿ ⁄ Uπ Ÿ ◊ ¥ ‚ „Uÿ Ê
ª ∑ §
⁄ ¥U–
˙ ‚ Ê œ È÷ fl Ê Ÿ ˜Ô • Ê S Ã Ê ◊ ˜Ô,
• ø ¸Á
ÿ cÿ Ê◊ Ê ÷ fl ãà ◊ ˜Ô– -¬ Ê⁄U.
ªÎ..
x . y
fl⁄ UŒ Ê Á„ UŸ „ UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌ à S fl
Ë ∑§
Ê⁄U∑ § ⁄ Uà 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 470
„ ÈU∞ ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑§ ⁄¥U Á ∑ § S fl ʪ Ã
∑ § ûÊ Ê ¸∑ §
Ë
üÊ h Ê ¬ Ê Ã ⁄ U„ UŸ ∑ § ÿ ÊÇ ÿ √ ÿ Á Q §
à fl ’ Ÿ Ê
ÿ 
⁄Uπ Ÿ ∑ § Ê © Uû Ê ⁄ Œ Ê Á ÿà fl S fl Ë ∑ §
Ê
⁄ U∑ §⁄ U⁄ U„
U
„ Ò¥U– ’ Ê‹ ¥- “ ˙ • ø ¸ÿ– ”
• Ê ‚ Ÿ -
Sfl Ê ª à ∑ § ûÊ Ê ¸• Ê‚ Ÿ ÿ Ê © U‚ ∑ § Ê ¬ ˝Ã Ë∑ §
(∑ ȧ‡ Ê ÿ Ê ¬ Èc ¬ • Ê Á Œ
) „ UÊ
âÊ ◊ ¥ ‹ ∑ §
⁄ UÁ Ÿ ◊ A
◊ ãòÊ ’ Ê ‹ ¥– ÷ Êfl ŸÊ ∑ §⁄ ¥U Á ∑§ fl ⁄ U∑ §
Ê
üÊ D ÔUÃ Ê ∑ § Ê • Ê
œ Ê⁄ U-
S à ⁄ U¬ ˝Ê# „ UÊ – „ U◊ Ê ⁄
U
F „ U◊ ¥ © U‚ ∑ §ÊS Õ Ê Ÿ ’ Ÿ –
˙ Áfl C ÔU⁄ UÊ , Á fl C
ÔU⁄UÊ , Á
fl C ÔU⁄U— ¬ ˝Áà ª Îs Ôà Ê◊ ˜Ô–
-¬ Ê ⁄ . ªÎ. ‚ Í.v .
x . {
fl ⁄ U∑ § ãÿ Ê ∑ § Á¬ Ã Ê ∑
§ „ Ê
Õ ‚ Á fl C ÔU⁄ U( ∑ȧ
‡ Ê
ÿ Ê ¬ Èc ¬ • ÊÁ Œ )‹ ∑ §
⁄ U∑ §
„ ¥U-
˙ ¬ ˝Áà ª Έ ÔUÊ Á◊ – - ¬
Ê ⁄ U. ª Î. ‚ Í. v.
x . |
© U‚ Á’ ¿ UÊ ∑ § ⁄ U’ Ò∆U¡ Ê ∞ °–
˙ fl c ◊ Ê ̧ Á̆ S ◊
‚ ◊ ÊŸ Ê Ÿ Ê ◊ Èl à ÊÁ ◊ fl ‚ Íÿ ¸— –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 471
ß◊ ãà ◊ Á ÷ Á à D ÔUÊ Á◊ ÿ Ê
◊ Ê
∑§ p Ê
Á÷ Œ Ê ‚ Áà H -¬ Ê⁄. ª Î. ‚ Í. v.x .}
¬Ê l -
S
fl Ê ª à ∑ §ûÊ Ê ¸¬ Ò⁄ œÊ
Ÿ∑ § Á ‹ ∞ ¿UÊ ≈U ¬ Ê
òÊ
◊ ¥ ¡ ‹ ‹ ¥– ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑§
⁄ ¥U Á ∑ § ´ §
Á
· ÿ Ê¥ ∑ §
• ÊŒ ‡ÊÊZ ∑ § • Ÿ ÈM §¬ ‚ Œ˜Ôª ΄ US Õ ’Ÿ Ÿ ∑ § Ë
Á
Œ ‡ Ê Ê ◊ ¥ ’ … ∏UŸ  fl Ê
‹ ¬ Ò⁄ U¬ Í¡ Ÿ Ë ÿ „Ò¥U–
∑§ ãÿ ÊŒ Ê Ã Ê ∑ § „ ¥-
˙ ¬ Êl ¢, ¬ Ê l ¢, ¬ Êl¢¬˝Á
à ª Îs Ôà Ê◊ ˜Ô–
- ¬ Ê ⁄ . ª Î.
‚ Í.
v .
x .
{
fl
⁄ U∑ §„¥-
˙ ¬ ˝Á
à ª Έ ÔUÊ Á◊ – - ¬Ê⁄.
ª Î.‚ Í.v .
x .|
÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥U Á ∑ §• ÊŒ ‡ Ê Ê Z ∑ § Ë Á
Œ ‡Ê Ê ◊ ¥
ø ⁄ Uá Ê ’ … ∏UÊ Ÿ  ∑ § Ë ©U◊X ß C ÔUŒfl ’ Ÿ Ê
ÿ 
⁄
Uπ ¥–◊ ¥ò Ê Ê ì Ê Ê ⁄ U∑ §‚ ÊÕ ∑ § ãÿ Ê Œ Ê Ã Ê fl ⁄ U∑ §
¬Ò⁄ Uä Ê Ê
ÿ ¥–
˙ Á
fl⁄ UÊ ¡ Ê
Œ Ê„ UÊ Á̆
‚ ,
Á
fl ⁄ UÊ ¡ Ê Œ Ê „ U◊ ‡ Ê Ë ÿ ◊ Á
ÿ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 472
¬Ê
l Ê ÿ ÒÁ fl ⁄UÊ ¡ Ê Œ Ê „U— –
- ¬ Ê⁄ U. ª Î.‚ Í.
v .x . v
w
•Éÿ ¸-
S
fl Ê
ª Ã ∑ § ûÊ Ê
¸ø ㌠Ÿ ÿ ÈQ § ‚ Ȫ Á 㜠à ¡ ‹
¬Ê
ò Ê◊ ¥ ‹ ∑ §
⁄ U ÷ Ê flŸ Ê∑ §⁄ ¥ Á ∑ §
‚ଠÈL §· Ê Õ ¸◊ ¥ ‹ ª Ÿ ∑ § Ê ‚ ¢S ∑ § Ê ⁄Ufl ⁄U∑ §
„
UÊ
Õ Ê ¥ ◊ ¥ ¡ Ê
ª ˝Ã ˜Ô ∑ § ⁄ UŸ „ Uà ȕ Éÿ ¸Œ ⁄ U„ U„
Ò¥U–
∑§
ãÿ ÊŒ Ê Ã Ê∑ § „ U¢-
˙ • ÉÊÊ ̧, • ÉÊ Ê ̧, • ÉÊ ¸— ¬ ˝Á à ª Îs Ôà Ê
◊ ˜Ô–
- ¬ Ê ⁄ . ª Î. ‚ Í. v .
x .
{
¡‹ ¬ Ê
òÊ S fl Ë∑ § Ê
⁄ U∑ § ⁄ UÃ „ ÈU∞ fl ⁄ U∑ § „ U¢-
˙ ¬ ˝Á
à ª Έ ÔUÊ
Á◊ –- ¬ Ê⁄ U.ª Î. ‚ Í. v .x .|
÷ Ê
fl Ÿ Ê∑ § ⁄¥U Á ∑ §‚ Ȫ Á
㜠à ¡ ‹
‚ଠÈL §· Ê Õ ¸∑ § ‚ ¢S ∑ § Ê ⁄ UŒ ⁄ U„ UÊ „ ÒU–¡ ‹ ‚ 
„
UÊ
Õ œ Ê
∞ °–
˙ • ʬ — S Õ ÿ Èc
◊ Ê
Á ÷ —
‚flÊ
¸ã ∑ §Ê ◊ Ê
Ÿ fl Ê ¬ Afl ÊÁ Ÿ –
˙ ‚ ◊ Ⱥ ¢̋ fl — ¬ ˝Á
„ Uá Ê Ê Á◊ S fl Ê ¢
ÿÊÁ
Ÿ ◊Á ÷ ª ë¿ Uà –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 473
•Á⁄ UCÔUÊ
• S ◊ Ê ∑ ¢§ fl Ë
⁄ UÊ ◊ Ê
¬
⁄ UÊ
‚ Á
ø ◊ ଠÿ — H
-
¬ Ê ⁄ . ªÎ. ‚ Í.v . x.vx - v y
•Êø ◊ Ÿ Ô-
S
flʪ à ∑ § ûÊ Ê¸• Ê ø ◊ Ÿ ∑ §
Á ‹ ∞ ¡ ‹ ¬ Ê
òÊ
¬
˝S à Èà ∑ §⁄¥U– ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §
⁄¥U Á ∑ § fl⁄U-üÊ
D ÔU
•Áà ÁÕ ∑ §Ê ◊ Èπ © Uî fl ‹ ⁄ U„ U, ©
UŸ ∑ §Ë
fl
ÊáÊ Ë © UŸ ∑ §
Ê √ ÿ Á
Q § à fl à Œ Ÿ ÈM §
¬ ’ Ÿ –
∑
§ãÿ Ê Œ
Ê Ã Ê ∑ § „ U¢-
˙ • Ê
ø ◊ Ÿ Ë ÿ ◊ ˜Ô,
• Ê ø ◊ Ÿ Ë
ÿ ◊ ˜,
•Êø ◊ Ÿ Ë
ÿ ◊ ˜¬ ˝Á à ª Îs Ôà Ê
◊ ˜Ô–
- ¬Ê ⁄ .ª Î. ‚ Í.
v .x. {
fl
⁄ U∑ § „
U¢ - ˙ ¬ ˝Á à ªÎˆ ÔUÊ
Á ◊ –
- ¬Ê ⁄ .ª Î. ‚ Í.
v .x. |
÷Êfl Ÿ Ê∑ § ⁄¥U Á ∑ §◊ Ÿ , ’ ÈÁh • ÊÒ⁄ U
•ãà —
∑ § ⁄ Uá Ê Ã ∑ § ÿ „ U÷ Êfl Á éÊ ∆UÊŸ ∑ §Ê
¬
˝ÿ Ê‚ ∑ §⁄ U⁄ U„ U„ Ò¥U– ◊ ¥ò Ê Êì ÊÊ
⁄ U∑ § ‚ ÊÕ Ã Ë
Ÿ
’Ê
⁄ U• Ê
ø ◊ Ÿ ∑ § ⁄ ¥U–
˙ • Ê
◊ Ê ª Ÿ ˜Ô ÿ ‡ Ê
‚ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 474
‚ ú ‚ Ρ fl ø ¸‚ Ê
–
â◊ Ê ∑ ȧ L § Á ¬ ˝ÿ ¢¬ ˝¡ Ê Ÿ Ê ◊ Á
œ ¬ Á à ¢
¬‡ Ê ÍŸ Ê
◊ Á
⁄ UÁC Ô¢U à Ÿ ÍŸ Ê◊ ˜ÔH
- ¬ Ê⁄ .ª Î. ‚ Í. v
.x .v z
ŸÒfl l -
∞∑ § ¬ ÊòÊ ◊ ¥ Œ Íœ , Œ „ UË , ‡ Ê∑ ¸§⁄ UÊ (
◊ œ È)
• Ê Ò⁄ U à ȋ ‚ Ë Œ ‹ « UÊ ‹ ∑ §⁄ U ⁄ Uπ ¥–
S
fl Ê ª Ã ∑ §ûÊ Ê
¸ fl „ U¬ Ê
òÊ „ UÊ Õ ◊ ¥ ‹ ¥– ÷
Ê fl Ÿ Ê
∑§⁄ ¥U Á ∑ § fl⁄ U∑ §Ë üÊ D ÔUÃ Ê ’ Ÿ Ê ÿ ⁄ Uπ Ÿ 
ÿ ÊÇ ÿ ‚ Ê Á à fl ∑ §,‚ È‚ ¢S
∑ §Ê ⁄ UË• Ê
Ò⁄ U
S
fl Ê S âÿ fl œ ¸∑ § • Ê „UÊ⁄ U© Uã „ ¥U ‚ à à ¬ ˝Ê
#
„
UÊÃ Ê ⁄U„ U– ∑ §ãÿ Ê Œ Ê Ã Ê ∑ § „ U¢-
˙ ◊ œ Ȭ ∑ § Ê
̧, ◊ œ Ȭ ∑ §Ê ̧,
◊ œ Ȭ ∑ ¸§
— ¬ ˝Á à ª Îs Ôà Ê◊ ˜Ô–
- ¬ Ê ⁄
U. ª Î. ‚ Í.
.
v . x .{
fl
⁄ U¬ Ê
òÊ S flË ∑ § Ê⁄ U∑ §
⁄ UÃ „ ÈU∞ ∑ § „ ¥-
˙ ¬ ˝Á
à ª Έ ÔUÊ
Á ◊ – - ¬Ê ⁄ U. ª Î. ‚ Í. . v . x .|
fl
⁄ U◊ œ ¬
È∑ §
¸∑ § ʬ Ê Ÿ ∑ § ⁄ U– ÷ Êfl Ÿ Ê ∑
§
⁄ U¥Á∑ §
• ÷ ÿ̌ ∑ §
∑ §
È‚ S
¢∑ § Ê⁄UÊ ¥ ‚ ’ ø Ÿ ,
‚ ଌ Ê
Õ Ê
Z
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 475
‚  ‚ ‚
È S ¢∑ §Ê ⁄ U• Á ¡ Ã
¸ ∑ § ⁄ UÃ  ⁄ U„UŸ  ∑ § Ê
©
Uû Ê ⁄ UŒ ÊÁ ÿ à fl S fl Ë∑§Ê⁄ U∑ §
⁄ U⁄ U„ U„ U¥Ò–
˙ ÿ ã◊ œ ÈŸ Ê◊ œ√ÿ ¢¬ ⁄ U◊ ú
M § ¬ ◊ Û Ê Ê l ◊ ˜Ô– à ŸÊ„ ¢U ◊ äÊ ÈŸ Ê ◊ œ √
ÿ Ÿ
¬ ⁄ U◊ á Ê M §¬ á Ê Ê Û ÊÊ
l Ÿ ¬ ⁄ U◊ Ê 
◊ œ √ ÿ Ê
 Û̆ Ê Ê Œ Ê˘ ‚Ê ÁŸ ˜ÔH
-
¬ Ê ⁄ U. ª Î.
‚ Í.
v. x .
w Æ
à ଠp Ê
à Ԙ ¡ ‹ ‚  fl ⁄ U„ UÊ Õ -◊ π
È œ Ê
∞
 –
S
fl ë¿ U„ UÊ ∑
§ ⁄ U• ª‹ ∑ §
˝◊ ∑ §
 Á ‹ ∞ ’ ∆
Ò U¥–
ß ‚ ∑ §
 ’ ÊŒ ø ㌠Ÿ œ Ê
⁄ Uá Ê ∑ § ⁄
UÊ ∞ –
° ÿ ÁŒ
ÿ ôÊ Ê ¬
 fl Ëà œ Ê⁄ Uá Ê ¬ „ U‹ Ÿ „ Ë¥∑ §
⁄ UÊÿ Ê ªÿ Ê
„
UÒ, Ã Ê ÿ ôÊ Ê ¬
 fl Ë Ã ¬ ∑
˝§ ⁄Uá Ê ∑ §
 • Êœ Ê
⁄ U¬ ⁄ U
‚ ˇ
¢Ê ¬
 ◊ ¥ © U‚ ‚ ê¬ Û Ê ∑ §
⁄ UÊÿ Ê ¡ Ê
∞ –ß ‚ ∑ §

’ Ê Œ ∑ §˝◊ ‡ Ê— ‚ Ê ◊ Ê
ãÿ ¬ ∑
˝§ ⁄ Uá Ê ( ¬D
Î U- yv ) ‚ 
∑ §‹ ‡ ʬ ¡
Í Ÿ ,‚ fl Œ
¸ fl
 Ÿ ◊ S∑ §
Ê ⁄ U,
· Ê« U‡ Ê Ê¬ ø Ê⁄ U ¬ Í¡ Ÿ ,S fl Á Sà fl
Ê ø Ÿ ,
⁄
U Ê̌ Ê
Á fl œ Ê Ÿ • Ê Á
Œ ‚ Ê ◊ Ê ãÿ ∑˝§◊ ∑§ ⁄ UÊ
Á
‹ ∞ ¡ Ê ∞ °– ¬ ÈŸ— ‚ ¢S ∑ § Ê ⁄ U∑ § Ê Á
fl ‡ Ê·
¬ ˝∑ §
⁄ Uá Ê ø Ê‹ ÍÁ ∑ §
ÿ Ê ¡ Ê ∞ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 476
Á
fl fl Ê„ UÉ Ê Ê
· áÊ Ê -
Á
fl fl Ê„ UÉ ÊÊ· áÊ Ê ∑ §• ãà ª ¸Ã fl⁄ U- ∑ § ãÿ Ê ∑ §
ª Ê ò Ê , Á ¬
Ã Ê - Á
¬ Ã Ê
◊ „ U• Ê Á Œ ∑ § Ÿ Ê ◊ Ê¥ ∑ § Ê
©UÑ Uπ •Ê Ò⁄ UÉ Ê Ê ·áÊ Ê ∑§Ë ¡ ÊÃ Ë „ÒU Á
∑ § ÿ 
Œ Ê Ÿ Ê
¥ • ’ Áflfl Ê „U‚ ê ’ãœ ◊ ¥ • Ê ’ h „ UÊ
⁄
U„ U „ Ò¥U– ß Ÿ ∑ § Ê ‚ Ê„ Uø ÿ ¸œ ◊ ¸‚ X à ¡ Ÿ
‚ Ê œ Ê ⁄ Uá Ê ∑ §Ë ¡ ÊŸ∑ § Ê ⁄
UË ◊ ¥ É ÊÊ Á · à Á∑ §ÿ Ê
„ÈU• Ê ◊ ÊŸ Ê ¡ Ê∞ – Á
’ Ÿ Ê ÉÊ Ê · áÊ Ê ∑ §
ª Ȭ ø Ȭ ø ‹ Ÿ  fl Ê‹ Œ Êê¬ àÿ S à ⁄ U∑ § ¬ ̋◊
‚ ê ’ 㜠, Ÿ ÒÁ
à ∑ §, œ ÊÁ
◊ ¸∑ § ∞ fl ¢∑ §
Ê Ÿ ÍŸ Ë
Œ ÎÁ C ÔU‚ • fl ÊÜ¿ UŸ Ëÿ ◊ ÊŸ ª ÿ „ Ò¥U– Á ¡ Ÿ ∑ §
’ Ë ø Œ Ê ê
¬ àÿ ‚ ê’ ãœ „ UÊ
, © U‚ ∑ § Ë ÉÊÊ· áÊ Ê
‚ fl ¸‚ Ê œ Ê
⁄ Uá Ê ∑ § ‚ ◊ Ê̌
∑ § Ë ¡ Ê Ÿ Ë ø ÊÁ„ U∞ –
‚ ◊ Ê
¡ ∑§ Ë ¡ ÊŸ ∑ §Ê ⁄ UË‚ ¡ ÊÁ ¿ U¬ Ê ÿ Ê ¡ Ê
⁄
U„ UÊ „ UÊ ,
fl „ UË √ÿ Á
÷ ø Ê⁄U„ ÒU– ÉÊ Ê· áÊ Ê
¬ Ífl ¸∑ §
Á
fl fl Ê„ U‚ ê ’ 㜠◊ ¥ • Ê’ h „ UÊ
∑ §⁄ U fl ⁄ U-
∑ §ãÿ Ê œ ◊ ¸¬ ⁄ Uê ¬⁄UÊ ∑ §
Ê ¬ Ê ‹ Ÿ ∑ §⁄ UÃ„ Ò¥U–
˙ S fl ÁS
à üÊ Ë◊ ÛÊ
㌠Ÿ ㌠Ÿ ø ⁄ Uá Ê ∑ §◊ ‹
÷ Á Q § ‚ Œ ˜Ô Á fll Ê Á
flŸ Ë Ã
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 477
Á
Ÿ ¡ ∑ ȧ
‹ ∑ §◊ ‹ - ∑ §Á
‹ ∑§ Ê - ¬ ˝∑ § Ê ‡ ÊŸ Ò∑§
-
÷ ÊS ∑ § ⁄
U‚ Œ Êø Ê ⁄ U‚ ëëÊ Á ⁄ Uò Ê ‚ à∑ ȧ
‹
‚ ଠ˝Á
à D ÔUÊ ª Á⁄ UD ÔS ÿ . . .
. . . . . . ª Ê ò Ê Sÿ
.
.
. .
. . .. ◊ „ UÊ Œ ÿ S ÿ ¬ ˝¬ Ê
Òò Ê — . . .
. . . .
..
.
◊ „UÊ Œÿ S ÿ ¬ Ê Òò Ê — . ..
.. ... . . ◊ „UÊ Œ ÿS ÿ
¬
Èò Ê
— H .
. . .. .. ◊ „ UÊ Œÿ S ÿ ¬ ˝¬ ÊÒò Ê Ë
.
.
. .
. . ... .
. . .. ◊ „ UÊ Œ ÿ S ÿ ¬ ÊÒò Ê Ë
.
.
. .
. . ... .
. . .. .. .◊ „ UÊ Œ ÿ S ÿ ¬ Èò Ê Ë
¬
˝ÿ Ã ¬ Ê
Á áÊ — ‡ Ê ⁄ Uá Ê ¢¬ ˝¬ l – S fl Á S Ã
‚ ¢fl
Ê Œ· Í÷ ÿ Ê fl
Î̧Á h — fl ⁄ U∑ § ãÿ ÿ Ê —
Á
ø ⁄ Ü¡ ËÁ fl Ÿ ÊÒ÷ Íÿ ÊS
à Ê◊ ˜Ô–
H ◊ X ÔU‹ Ê C ÔU∑ §H
Á
fl fl Ê„UÉ Ê Ê ·
 áÊ Ê ∑ §’ Ê
Œ , ‚ S fl ⁄ U◊ XUÔ‹ Ê
C UÔ∑ §
◊ ãòÊ ’ Ê‹
 ¥ ¡ Ê∞ –
° ß Ÿ ◊ ãòÊ Ê ¥ ◊ ¥ ‚÷ ËüÊ D
 UÔ
‡
Ê ÁQ §ÿ Ê¥ ‚  ◊ X
ÔU‹ ◊ ÿ fl ÊÃÊ fl
⁄
Uá Ê ,
◊ X UÔ‹ ◊ ÿ ÷ Áfl c ÿ ∑ §
Á Ÿ ◊ Ê á¸ Ê ∑ §
ˬ Ê
˝Õ Ÿ
¸ Ê
∑
§ Ë ¡ ÊÃ Ë „ UÒ– ¬ Ê ∆ U∑ §
 ‚ ◊ ÿ ‚ èÊ
Ë ‹ Ê ª

÷ Êfl Ÿ Ê ¬ fl
Í∑ ¸ §fl ⁄ U- fl
œ Í ∑ §
 Á ‹ ∞ ◊X UÔ‹
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 478
∑§ Ê ◊ Ÿ Ê ∑ § ⁄ Uà ⁄ U„ U¥– ∞ ∑ § S flÿ ‚
¢ fl∑
§©
UŸ
∑
§

™§ ¬ ⁄ U¬ c
Ȭ Ê ¥ ∑ § Ë fl · ʸ∑ §⁄ UÃ Ê ⁄U„ U–
˙ üÊ Ë ◊ ଠV ÔU¡ Á fl C ÔU⁄UÊ „ UÁ⁄U„ U⁄UÊ
Ò,
fl
Ê ÿ È◊ ¸„ Uã º ˝Ê Ÿ̆ ‹ — ,
ø 㺠˝Ê
÷ Ê S ∑ §⁄ UÁ fl ûÊ ¬ Ê
‹ fl L § áÊ ,
¬̋Ã Ê Á œ ¬ Ê ÁŒ ª ˝„ UÊ —–
¬˝l È◊ AÊ Ÿ ‹ ∑ ͧ’ ⁄ UÊ Ò‚ È⁄ Uª ¡ —,
Á
ø ãà Ê◊ Á áÊ — ∑ § Ê ÒS à È÷ —
,
S
fl Ê◊ Ë ‡ ÊÁ Q §œ ⁄ Up ‹ Ê X ÔU‹ œ ⁄ U—
,
∑
ȧ fl ¸ã Ã È fl Ê◊ X ÔU‹ ◊ ˜ÔH v H
ª X ÔUÊ ª Ê ◊ Á à ª Ê ¬ Áà ª ¸á Ê ¬ Áà — ,
ª ÊÁ
fl ㌠ª Ê fl œ ¸Ÿ ÊÒ,
ª ËÃ Ê ª Ê ◊ ÿ ª Ê ⁄ U¡ Ê
ÒÁ ª Á ⁄ U‚ ÈÃ Ê,
ª X ÔUÊ œ ⁄ UÊ ª ÊÒà ◊ — –
ª Êÿ òÊ Ë ª L § « Ê  ª Œ Êœ ⁄ Uª ÿ Ê ,
ª ê ÷ Ë⁄ Uª Ê Œ Êfl ⁄ UË ,
ª 㜠fl ¸ª ˝„ Uª Ê¬ ª Ê ∑ ȧ ‹ œ ⁄ UÊ—,
∑
ȧ fl ¸ã Ã È fl Ê◊ X ÔU‹ ◊ ˜ÔH w H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 479
Ÿ ò Ê Ê áÊ Ê ¢ÁòÊ Ã ÿ ¢◊ „ Uà ¬ ‡ ÊȬ à —,
• ª AS à Ȭ Ê Œ òÊ ÿ ¢,
à ûÊ Á m c áÊȬ ŒòÊ ÿ ¢Á òÊ ÷
Èfl
Ÿ ,
Å ÿ Ê Ã ¢ø ⁄ UÊ◊ òÊ ÿ ◊ ˜Ô–
ª X ÔUÊ fl Ê „U¬ Õ òÊ ÿ ¢‚ ÈÁ fl
◊ ‹ ¢Ô,
fl
Œ òÊ ÿ ¢ ’ ˝Ê rÊ Ôá Ê ¢Ô,
‚ ãäÿ Ê Ÿ Ê¢Á òÊà ÿ ¢Á m ¡Ò⁄UÁ
÷ ◊ Ã ¢,
∑
ȧ fl ¸ã Ã È flÊ◊ X ÔU‹ ◊ ˜ÔH x H
fl
Ê À ◊ Ë Á ∑ §— ‚ Ÿ ∑ § — ‚ Ÿ ㌠Ÿ ◊ ÈÁŸ—
,
√
ÿ Ê ‚ Ê  fl Á‚ DÔUÊ ÷ Ϊ È— ,
¡ Ê ’ Ê Á ‹ ¡ ¸◊ Œ Á ª A⁄UÁ òÊ ¡ Ÿ ∑ § ÊÒ,
ª ª Ê Z˘ Áª ⁄ UÊ ª Ê Òà ◊ —
–
◊ Ê ãœ Ê Ã Ê ÷ ⁄ UÃ Ê Ÿ ά p ‚ ª ⁄UÊ ,
œ ãÿ Ê
 Á Œ ‹ Ë
¬ Ê  Ÿ ‹ —
,
¬ Èá ÿ Ê
œ ◊ ¸‚ ÈÃ Ê ÿ ÿ Ê
Á
à Ÿ „ ÈU· ÊÒ,
∑
ȧ fl ¸ã Ã È flÊ◊ X ÔU‹ ◊ ˜ÔH y H
ª ÊÒ⁄ UË üÊ Ë∑ ȧ‹ Œ fl Ã Ê ø ‚ È÷ ª Ê ,
∑
§ º Í̋‚ Ȭ áÊ Ê ¸Á ‡Ê fl Ê —,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 480
‚ Ê Á
fl òÊ Ë ø ‚ ⁄ US fl Ã Ë ø ‚È⁄UÁ
÷ —
,
‚ àÿ fl˝Ã ÊL § 㜠à ˖
Sfl Ê
„ UÊ ¡ Ê ê ’ fl Ã Ë ø L §Ä ◊ ÷ Áª ŸË
,
Œ È— S fl ¬ AÁ
fl ä fl ¢Á
‚ Ÿ Ë
,
fl ‹ Ê ø Ê ê ’ ÈÁ Ÿ œ — ‚ ◊ Ë
Ÿ ◊∑ §⁄UÊ ,
∑ȧ fl ¸ã Ã È fl Ê ◊ X ÔU‹ ◊ ˜ÔH z H
ª X ÔUÊ Á‚ 㜠Ȃ ⁄ USfl Ã Ë ø ÿ◊ ÈŸ Ê,
ª ÊŒ Ê fl ⁄ UË Ÿ ◊ ¸Œ Ê ,
∑§ Ê fl ⁄UË ‚ ⁄ Uÿ Í◊ „Uã º ˝Ã Ÿ ÿÊ,
ø ◊ ¸á fl Ã Ë fl ÁŒ ∑ §Ê–
Á
‡ Ê ¬ ˝Ê fl ò Ê fl Ã Ë ◊ „ UÊ‚ È⁄UŸ ŒË,
Å ÿ Ê Ã Ê ø ÿ Ê ª á« U∑ § Ë ,
¬ Íá Ê Ê ¸— ¬ Èá ÿ ¡ ‹ Ò— ‚ ◊ Ⱥ ˝‚Á
„UÃ Ê —,
∑ȧ fl ¸ã Ã È fl Ê ◊ X ÔU‹ ◊ ˜ÔH { H
‹ ˇ ◊ Ë— ∑ §
Ê ÒS à È÷ ¬ Ê Á ⁄ U¡ Ê
Ã∑§ ‚ È⁄
UÊ
,
œ ã fl ãà Á ⁄ Up 㺠˝◊ Ê,
ª Êfl — ∑ §Ê ◊ ŒÈÉ Ê Ê — ‚ È⁄ UE ⁄
Uª¡ Ê ,
⁄
Uê ÷ ÊÁŒ Œ fl Ê X ÔUŸ Ê—–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 481
• E — ‚ # ◊ Èπ — ‚ Èœ Ê „ UÁ⁄ Uœ Ÿ È— ,
‡
Ê W ÊÁ fl · ¢ø Êê ’ Èœ ,
⁄
U% Ê Ÿ Ë Á à ø à Ȍ ¸‡ Ê - ¬ ˝ÁÃÁ Œ Ÿ ◊ ˜Ô,
∑ȧ fl¸ã Ã È fl Ê◊ X ÔU‹ ◊ ˜ÔH | H
’ ˝r Ê ÔÊ fl Œ ¬ Á à — Á ‡ Ê fl — ¬‡ Ê È¬ Á
à — ,
‚ Íÿ Ê̧ ª ˝„ UÊáÊ Ê ¢¬ Á à — ,
‡
Ê ∑ ˝§ Ê  Œ fl¬ Á à Ÿ ¸‹ Ê Ÿ ⁄ U¬ Áà —,
S∑ § ㌠p ‚ Ÿ Ê ¬ Á à —–
Á
fl cáÊ Èÿ ¸ô Ê ¬ Á à ÿ ¸◊ — Á¬ à ά Á
à — ,
à Ê⁄ UÊ ¬ Á à p 㺠˝◊ Ê ,
ß àÿ à ¬ à ÿ S ‚ Ȭ áÊ ¸‚ Á„ Uà Ê
—
,
∑ȧ fl¸ã Ã È fl Ê◊ X ÔU‹ ◊ ˜ÔH } H
H ¬ ⁄ US ¬ ⁄ U© U¬ „ UÊ ⁄ UH
flS òÊ Ê ¬ „ UÊ⁄ U- fl ⁄ U¬ Ê̌∑ §Ë • Ê
⁄ U‚ ∑§ãÿ Ê
∑ § Ê
• ÊÒ⁄ U∑ §
ãÿ Ê ¬ Ê̌ ∑§ Ë • Ê ⁄ U‚  fl
⁄U∑ §Ê

flS òÊ - • Ê ÷ Í· á Ê÷ ¥≈ U Á ∑ §ÿ  ¡ Ê Ÿ ∑ §Ë
¬ ⁄ Uê ¬ ⁄ UÊ „ ÒU– ÿ „ U∑ § Ê ÿ ¸ü Ê h Ê Ÿ ÈM§¬ ¬ „ U‹
„UË „ UÊ ¡ Ê Ã Ê „ ÒU– fl ⁄ U- fl œ Í© Uã „
¥U¬ „UŸ ∑ §
⁄ U„UË
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 482
‚ ¢S ∑ § Ê ⁄ U◊ ¥ ’Ò∆ Uà „ Ò¥U– ÿ „ UÊ °¬ ˝Ã Ë ∑§ M §
¬ ‚ 
¬ Ë ‹ Œ Ȭ ^ ÔU∞ ∑ § - Œ Í‚ ⁄ U∑ §Ê ÷ ¥≈ UÁ ∑ §ÿ ¡ Ê
∞ °–
ÿ „ UË ª ˝Á ãÕ ’㜠Ÿ ∑ § ÷ Ë ∑ § Ê ◊ • Ê ¡ Êà 
„
Ò¥U– • Ê ÷ Í· áÊ ¬ Á„ UŸ Ê Ÿ Ê „ UÊ , Ã Ê • °ª Í∆
UË ÿ Ê
◊ X ÔU‹ ‚ Íò Ê¡ Ò‚  ‡ Ê È÷ - Á ø q ÔUÊ ¥ à ∑ §„ UË
‚ Ë Á ◊ Ã ⁄ U„ UŸ Ê ø ÊÁ „U∞ –
Œ Ê Ÿ Ê ¥ ¬ Ê̌ ÷ Ê flŸ Ê ∑ §⁄ ¥UÁ ∑ § ∞ ∑ §- Œ Í‚ ⁄ U
∑ § Ê ‚ ê ◊ Ê Ÿ ’ … ∏UÊ Ÿ , © Uã „ ¥U• ‹ ¢∑Χ
à ∑§ ⁄
UŸ 
∑ § Ê © Uû Ê ⁄ UŒ Ê Á
ÿ à fl ‚ ◊ ¤ Ê Ÿ • ÊÒ⁄UÁ Ÿ ÷ ÊŸ 
∑ § Á ‹ ∞ ‚ V ÁÀ ¬ à „ UÊ ⁄ U„ U „ Ò¥U– Ÿ Ëø Á‹ π 
◊ ãòÊ ∑ § ‚ Ê Õ ¬ ⁄ US ¬ ⁄ U© U¬ „ UÊ ⁄ UÁ Œ ÿ ¡ Ê ∞ °–
˙ ¬ Á ⁄ Uœ Ê S ÿ Ò ÿ ‡
Ê Êœ Ê S ÿ Ò,
Œ Ë ÉÊ Ê
¸ÿ Èà fl Ê ÿ ¡ ⁄ UŒÁ C ÔU⁄ UÁ
S ◊ –
‡
Ê Ã ¢ø ¡ Ë fl Ê
Á◊ ‡ Ê
⁄ UŒ — ,
¬ ÈM § ø Ë ⁄ UÊ ÿ S ¬ Ê · ◊ Á ÷ ‚ ¢√ ÿ Á ÿ c ÿ H
- ¬ Ê⁄ U. ª Î. ‚ Í. w .
{ .
w Æ
¬ Èc¬ Ê„ UÊ ⁄ U( ◊ ÊÀ ÿ Ê ¬ ¸á Ê ) -
fl ⁄ U- √Êœ Í∞ ∑ §- Œ Í‚ ⁄U ∑ § Ê• ¬ Ÿ • Ÿ ÈM§ ¬
S
fl Ë ∑ § Ê ⁄ U∑ § ⁄UÃ „ ÈU∞ , ¬ Èc¬ ◊ Ê ‹ Ê
∞ °• Á ¬¸Ã
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 483
∑
§ ⁄ Uà „Ò¥U– N UŒ ÿ ‚  fl ⁄ Uá Ê ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U– ÷ Ê fl Ÿ Ê
∑
§ ⁄ ¥U Á∑§ Œ fl ‡ Ê Á Q §ÿ Ê
¥ • Ê Ò⁄ U‚ ଠÈL § · Ê ¥ ∑ §
• Ê ‡ ÊË fl
Ê ¸Œ ‚  fl ¬ ⁄ US ¬ ⁄ U∞ ∑ § Œ Í‚ ⁄ U ∑ §
ª ‹ ∑ §Ê „ UÊ ⁄ U’ Ÿ ∑ §⁄ U⁄ U„ ¥Uª – ◊ ãòÊ Ê ë ø Ê⁄ U
∑
§ ‚ Ê
Õ ¬ „ U‹ ∑ § ãÿ Ê fl ⁄ U∑ § ÊÁ » §⁄ U fl ⁄ U
∑
§ ãÿ Ê ∑ § Ê◊ Ê ‹ Ê ¬ Á „UŸ Ê∞ °–
˙ ÿ ‡Ê ‚ Ê ◊ Ê l Êfl ʬ ÎÁ Õ fl Ë ÿ ‡ Ê‚ ã º ˝Ê
’΄ US ¬ Ã Ë – ÿ ‡ Ê Ê÷ ª p ◊ Ê Á fl Œ l ‡ ÊÊ 
◊ Ê ¬ ˝Áà ¬ l à Ê◊ ˜ÔH - ¬ Ê⁄ U.ª Î. ‚ Í. w . {. w v,
◊ Ê. ª Î.
‚ Í.v . ~ .w |
H „ USÃ ¬ ËÃ ∑ § ⁄ Uá Ê H
Á
∑ ˝§ÿ Ê • ÊÒ⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê -
∑
§ ãÿ Ê Œ ÊŸ Ê ¥ „ UÕ Á
‹ ÿ Ê° ‚ Ê◊ Ÿ  ∑ §⁄ UŒ –

∑
§ ãÿ Ê ŒÊ Ã Ê ª Ë‹ Ë „ UÀ Œ Ë © U‚ ∑ §Ë „ UÕ Á
‹ ÿ Ê ¥
¬⁄ U◊ ãòÊ ∑ §
‚ Ê Õ ◊ ‹ –
¥ ÷ Êfl Ÿ Ê ∑ § ⁄ U¥Á
∑ § Œ
fl

‚ ÊÁ Û Êäÿ ◊ ¥ ß Ÿ „ UÊÕ Ê ¥ ∑ §ÊS flÊÕ ¬
¸⁄ UÃ Ê ∑ §

∑
§
È‚ S
¢∑ § Ê ⁄ UÊ ¥ ‚  ◊ Q
È §∑ § ⁄ UÊ
à  „ UÈ∞ àÿ Ê
ª
¬⁄ U◊ Ê Õ¸∑ §
‚ S
¢∑ § Ê⁄ U¡ Ê ª Ã
˝ Ô˜ Á ∑ §ÿ ¡ Ê ⁄ U„ U„U¥Ò–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 484
˙ • Á„ UÁ ⁄ Ufl ÷ Ê ª Ò— ¬ ÿ ̧Á à ’ Ê „ È¢Ô Ö ÿ Ê ÿ Ê
„
UÁ à ¢¬ Á
⁄ U’ Ê œ ◊ Ê Ÿ — – „ US à ÉÊ AÊÁ fl E Ê
flÿ ÈŸ ÊÁŸ Áfl m Ê Ÿ ˜Ô ¬ È◊ Ê Ÿ ˜Ô ¬ È◊ Êú ‚ ¢
¬ Á ⁄ U¬ ÊÃ ÈÁ fl E Ã — H - w ~ .z v
H ∑ § ãÿ Ê Œ ÊŸ - ª È# Œ ÊŸ H
Á
∑ ˝§ ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Êfl Ÿ Ê -
∑ § ãÿ Ê ∑ § „ UÊÕ „ UÀ Œ Ë ‚  ¬ Ë ‹  ∑ §⁄ U∑ §
◊ Ê Ã Ê-Á¬ Ã Ê • ¬ Ÿ „ UÊÕ ◊ ¥ ∑ §
ãÿ Ê ∑ § „ UÊ âÊ ,
ª È# Œ ÊŸ ∑ §
Ê œ Ÿ • ÊÒ⁄ U¬ Èc ¬ ⁄ Uπ ∑ §
⁄ U
‚ V ÔUÀ ¬ ’ Ê ‹ Ã „ Ò¥U • Ê
Ò⁄ U© UŸ „ UÊ
Õ Ê ¥ ∑ § Ê
 fl ⁄ U
∑ § „ UÊÕ Ê¥ ◊ ¥ ‚ ÊÒ¥¬ Œ à „Ò¥U– fl „Uß Ÿ „ UÊ Õ Ê¥ ∑ § Ê
ª ê ÷ Ë⁄UÃ Ê • ÊÒ⁄ UÁ ¡ ê ◊ Œ Ê ⁄ UË ∑ §‚ ÊâÊ
• ¬ Ÿ  „ UÊÕ Ê
¥ ∑ § Ê  ¬ ∑ § « ∏U∑ §⁄ US fl Ë ∑ § Ê⁄ U-
Á
‡ Ê ⁄ UÊœ Êÿ ¸∑ §
⁄ UÃ Ê „ ÒU–
÷ Êfl Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥UÁ ∑ § ∑§ ãÿ Ê fl ⁄ U∑ § Ê ‚ Ê Ò¥¬ à 
„
ÈU∞ ©U‚ ∑ §• Á ÷ ÷ Êfl ∑ §• ¬ Ÿ  ‚ ◊ ª ˝
• Á œ ∑ §Ê⁄ U∑ §
Ê ‚ Ê Ò¥¬ à „ Ò¥U– ∑ §
ãÿ Ê ∑ § ∑ ȧ‹
ª Ê ò Ê • ’ Á
¬ à ά ⁄ Uê ¬ ⁄ UÊ ‚ Ÿ „ UË¥, ¬ ÁÃ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 485
¬ ⁄ Uê ¬ ⁄ UÊ ∑ § • Ÿ È‚ Ê ⁄ U„ UÊ
¥ª – ∑ § ãÿ Ê ∑ § Ê
ÿ „ U÷ Êfl Ÿ Ê à◊ ∑ § ¬ ÈL § · ÊÕ ¸ ∑ §⁄ UŸ  Ã Õ Ê
¬ Áà ∑ § Ê © U‚ S fl Ë ∑§Ê ⁄ U∑ §⁄ UŸ ÿ Ê ÁŸ ÷ Ê
Ÿ 
∑ §Ë ‡ Ê ÁQ § Œ fl ‡ ÊÁ Q §
ÿ Ê °¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ §⁄ U⁄ U„ UË „
Ò¥U,
ß ‚ ÷ Êfl Ÿ Ê ∑ §‚ Ê Õ ∑ § ãÿ ÊŒ ÊŸ ∑ § Ê
‚ V ÔUÀ ¬ ’ Ê ‹ Ê ¡ Ê∞ – ‚ V ÔUÀ ¬ ¬ Í⁄UÊ „ UÊ Ÿ ¬ ⁄ U
‚ V ÔUÀ ¬ ∑ §ûÊ Ê ¸∑ §ãÿ Ê
∑ § „ UÊ Õ fl ⁄ U∑ § „ UÊ
Õ ◊ ¥
‚ ÊÒ¥¬ Œ ¥–
H ∑ § ãÿ Ê Œ Ê Ÿ - ‚ V ÔUÀ ¬ H
• l Á Ã . . ... . . . .Ÿ Ê ◊ Ê
˘ „ ¢U. . . .. . . . .Ÿ Ê◊ AË ◊ ˜Ô
ß ◊ Ê ¢∑ §ãÿ Ê ¢/ ÷ Áª Ÿ Ë ¥‚ ÈF Ê Ã Ê ¢ÿ Õ Ê ‡ ÊÁ Q §
• ‹ ¢∑ Χ
à ʢª 㜠ÊÁ Œ - • Á ø ¸Ã Ê ¢
flS òÊ ÿ Ȫ ë¿ UÛ ÊÊ¢¬ ˝¡ ʬ Á à Œ Òfl àÿ Ê¢
‡
Ê Ã ª Èá Ê Ë∑ Χ à Öÿ Ê Áà C ÔUÊ ◊ - • Á à ⁄UÊ òÊ -
‡
Ê Ã » § ‹ -¬ ˝Ê Á# ∑ §Ê ◊ Ê ˘ „ ¢U . ... . .. .. Ÿ Ê ◊ A
Á
fl c áÊ ÈM §Á¬ áÊ  fl⁄ UÊÿ ÷ ⁄ Uá Ê - ¬ Ê · áÊ -
• Ê ë¿ UÊŒ Ÿ - ¬ Ê‹ Ÿ Ê ŒË Ÿ Ê ¢S fl ∑ §Ëÿ
©
Uû Ê ⁄ UŒ Ê Áÿ à fl - ÷ Ê ⁄ U◊˜Ô • Á π ‹ ¢• l à fl
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 486
¬ % Ë
à fl Ÿ à Èè ÿ ¥• „
¢U ‚ ê ¬ ˝Œ Œ –
fl ⁄ U© Uã „ ¥US fl Ë ∑ § Ê
⁄ U∑ §
⁄ Uà „ ÈU∞ ∑ §„ -
˙ S fl Á S Ã –
H ª ÊŒ Ê Ÿ H
Á
Œ ‡ ÊÊ ¬ ̋⁄ Uá Ê Ê -
ª ÊÒ¬ Áfl òÊ Ã Ê • ÊÒ⁄ U¬ ⁄ U◊ Ê Õ ¸¬ ⁄ UÊ ÿ áÊ
Ã Ê ∑ § Ë
¬ ˝Ã Ë∑ § „ ÒU– ∑ §ãÿ Ê ¬ Ê̌ fl⁄ U∑ § Ê ∞ ‚Ê Œ Ê Ÿ
Œ¥, ¡ Ê
© Uã „ ¥U ¬ Á fl òÊ
Ã Ê • ÊÒ⁄U¬ ⁄ U◊ Ê
Õ ¸∑ § Ë
¬ ̋⁄ Uá Ê Ê Œ Ÿ  fl Ê ‹ Ê „ UÊ– ‚ ê ÷ fl „
UÊ , Ã Ê
∑ § ãÿ ÊŒ Ê Ÿ ∑ § • fl ‚ ⁄ U¬ ⁄Uª Êÿ Œ ÊŸ ◊ ¥ Œ Ë
¡ Ê ‚ ∑ §Ã Ë „ ÒU– fl „
U∑ §
ãÿ Ê ∑ § fl© U‚ ∑ §
¬ Á ⁄ Ufl Ê
⁄ U∑ § ‹ Ê ª Ê¥ ∑
§ S flÊS âÿ ∑ §Ë ŒÎÁ C ÔU‚ 
©
U¬ ÿ ÈQ§ ÷ Ë „ ÒU– • Ê
¡ ∑ §
Ë ÁS Õ ÁÃ ◊ ¥ ÿ Á
Œ
ª ÊÒŒ Ÿ Ê ÿ Ê ‹ Ÿ Ê • ‚ ÈÁ
flœ Ê¡ Ÿ ∑ §„ UÊ , à Ê
©
U‚ ∑ §
Á ‹ ∞ ∑ ȧ
¿ Uœ Ÿ Œ∑ §⁄Uª ÊŒÊ
Ÿ ∑ § Ë
¬ Á ⁄ U¬ Ê
≈ UË ∑ § Ê ¡ Ë Á fl à ⁄ Uπ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §
Ã Ê „ ÒU–
Á
∑ ˝§ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê-
∑§ ãÿ Ê Œ Ê Ÿ ∑ §⁄ UŸ  fl Ê
‹ „ UÊ
Õ ◊ ¥ ‚ Ê◊ ª Ë˝‹ –
¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 487
÷Ê flŸ Ê ∑ § ⁄ U¥Á
∑ § fl⁄ U- ∑ § ãÿ Ê ∑ §
÷ Ê fl Ë ¡ Ë flŸ
∑§Ê ‚ π
È Ë‚ ◊ Û
ÈÊ Ã ’ Ÿ ÊŸ  ∑ §
 Á ‹ ∞
üÊ
h Ê ¬fl
Í∑ ¸§ üÊ D
 UÔŒ ÊŸ ∑ §⁄ U⁄ U„U„ U¥Ò– ◊ ãòÊ Ê ì ÊÊ⁄
U
∑§
‚ ÊÕ ‚ Ê◊ ª Ë
˝ fl ⁄ U∑ §
„ UÊ Õ ◊ ¥ Œ –
¥
˙ ◊ ÊÃ Ê L §
º ˝ÊáÊ Ê ¢Œ ÈÁ „ UÃ Ê fl‚ ÍŸ Ê¢Ô
Sfl‚ Ê
Á
Œ àÿ ÊŸ Ê ◊ ◊ Îà S ÿ Ÿ ÊÁ ÷ — –
¬˝Ÿ È fl
Ê ø ¢ Á ø Á ∑ §Ã È·  ¡ Ÿ Ê
ÿ ◊ Ê
ªÊ ◊ ŸÊ ª Ê ◊ Á Œ Áà ¢ fl Áœ C ÔUH
- ´ §. } .
v Æ v . v z , ¬ Ê ⁄ U.
ª Î. ‚ Í. v .
x .w |
H ◊ ÿ ʸŒ Ê ∑ § ⁄ Uá Ê H
Á∑˝§ÿ Ê• ÊÒ⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê -
∑§ãÿ Ê
Œ Ê Ÿ ∑ § ⁄ Ÿ  fl Ê
‹  • ¬ Ÿ  „ UÊ
Õ ◊¥
¡ ‹ , ¬ Èc ¬ , • Ê̌
à ‹ ¥– ÷ Êfl Ÿ Ê ∑ §
⁄ ¥U Á ∑§
fl
⁄ U∑ §
Ê ◊ ÿ Ê ¸Œ Ê ‚ Ê Ò¥¬ ⁄ U„ U „ Ò¥U– fl ⁄ U◊ ÿ Ê
¸ŒÊ
SflË∑ §
Ê⁄ U∑ § ⁄ ¥U, © U‚ ∑ § ¬ Ê ‹ Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ Œfl
‡Ê
Á Q §ÿ Ê ¥ ∑ § ‚ „ ÿ Ê ª ∑ § Ë ∑ § Ê
◊ Ÿ Ê ∑ § ⁄
¥U–
˙ ª Ê
Ò⁄ UË¥∑ §ãÿ ÊÁ◊ ◊ Ê ¢¬ ÍÖ ÿ !
ÿÕ Ê ‡Ê
Á Q § Áfl ÷ ÍÁ· Ã Ê ◊ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 488
ª Êò Ê Ê ÿ ‡ Ê ◊ ¸á Ê  à Èè ÿ ¢,
ŒûÊ Ê ¢ Œ fl‚ ◊ Ê üÊ ÿ H
œ ◊ ¸S ÿ Ê ø ⁄ Uá Ê ¢ ‚ ê ÿ ∑ ˜§Ô,
Á
∑ ˝§ ÿ Ã Ê ◊ Ÿ ÿ Ê ‚ „ U–
œ ◊ ̧ ø ÊÕ ̧ ø ∑ §Ê ◊ ø ,
ÿ û fl ¢Ÿ Ê Áà ø ⁄ UÁfl ¸÷ Ê H
fl⁄ U∑ § „ U- Ÿ Ê Á Ã ø ⁄UÊ Á ◊ –
H ¬ Ê Á áÊ ª ˝„ Uá Ê H
Á
∑ ˝§ ÿ Ê • ÊÒ⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê -
◊ ãòÊ Êì Ê Ê⁄ U∑ § ‚ Ê âÊ ∑ §
ãÿ Ê• ¬ Ÿ Ê „
UÊÕ fl
⁄ U
∑ § Ë • Ê⁄ U’ … ∏UÊ ÿ , fl ⁄ U© U‚ • °ª Í∆ UÊ‚ Á„
UÃ
(
‚ ◊ ª ˝M §¬ ‚ ) ¬ ∑ § « ∏U ‹ – ÷ Ê fl
Ÿ Ê ∑
§⁄¥U
Á
∑ § ÁŒ √ÿ fl Ê Ã Ê
fl ⁄ Uá Ê ◊ ¥ ¬⁄ US ¬ ⁄ UÁ
◊ òÊ
à Ê
∑ §÷ Êfl ‚ Á „ Uà ∞ ∑ § -Œ Í‚ ⁄U ∑§
©
Uû Ê ⁄ UŒ ÊÁ ÿ à fl S fl Ë∑ § Ê ⁄U∑ § ⁄U⁄U„ U„ Ò¥U–
˙ ÿ Œ ÒÁ · ◊ Ÿ ‚ Ê Œ Í⁄¢U
Á
Œ ‡ Ê Ê  Ÿ̆ Ȭ fl ◊ ÊŸ Ê
 fl Ê–
Á
„ U⁄ Uá ÿ ¬ áÊ Ê ̧ fl Ò∑ §áÊ ¸— ‚
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 489
à fl Ê ◊ ã◊ Ÿ ‚ Ê ¢∑ § ⁄ UÊ à ȕ ‚ Ê ÒH
- ¬ Ê ⁄ U. ª Î.‚ Í. v. y .
v z
H ª ˝ÁãÕ ’ 㜠Ÿ H
Á Œ ‡ ÊÊ • ÊÒ⁄ U¬ ̋⁄ Uá Ê Ê -
fl ⁄ U-fl œ Ím Ê ⁄ UÊ ¬ Ê ÁáÊ ª ˝„ Uá Ê ∞ ∑ §Ë ∑ §⁄Uá Ê ∑ §
’ Ê Œ ‚ ◊ Ê ¡ m Ê⁄ UÊ Œ Ê
Ÿ Ê ¥ ∑ § Ê ∞ ∑ § ª Ê °∆ U◊ ¥
’ Ê °œ ÁŒ ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ Ò– Œ Ȭ ^ ÔU∑ § ¿ UÊ ⁄ U’ Ê°œ Ÿ 
∑ § Ê • Õ ¸„ ÒU-Œ Ê Ÿ Ê ¥ ∑ § ‡ Ê⁄ UË ⁄ U• Ê Ò⁄ U◊ Ÿ ‚ 
∞ ∑ § ‚ ¢ÿ ÈQ § ß ∑ § Ê ß ¸∑ § M § ¬ ◊ ¥ ∞ ∑ § Ÿ ß ¸
‚ ûÊ Ê ∑ § Ê • Ê Á fl ÷ Ê ¸fl „ UÊ Ÿ Ê – • ’ Œ ÊŸ Ê ¥
∞ ∑ §
- ŒÍ‚ ⁄ ∑ § ‚ Ê Õ ¬ Í⁄ UË Ã ⁄ U„ U’ °œ „ ÈU∞ „ Ò¥U–
ª ˝Á ãÕ ’ 㜠Ÿ ◊ ¥ œ Ÿ , ¬ Èc ¬ , Œ Ífl Ê ¸, „ UÁ ⁄ Uº ˝Ê
• Ê Ò⁄U• Ê̌ à ÿ „ U¬ Ê °ø ø Ë ¡ ¥ ÷ Ë ’ Ê °œ à „ Ò¥U–
Á ∑ ˝§ ÿ Ê• Ê Ò⁄U÷ Ê fl Ÿ Ê
-
ª ˝Á ãÕ ’ 㜠Ÿ , • Ê ø Ê ÿ ¸ÿ Ê ¬ ˝Á
à Á Ÿ Áœ ÿ Ê
∑ §Ê ߸◊ Êãÿ √ ÿ Á Q § ∑ § ⁄ ¥U– Œ Ȭ^ ÔU ∑ § ¿ UÊ ⁄ U
∞ ∑ §‚ Êâ Ê∑ §⁄ U∑ §© U‚ ◊ ¥ ◊ X ‹ - º ˝√ ÿ
⁄ Uπ ∑ §⁄ Uª Ê °∆ Ué Ê Ê°œ Œ Ë ¡ Ê ∞ – ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ § Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 490
¡ Ê ∞ Á ∑ § ◊ X ‹ º˝√ ÿ Ê
¥ ∑ § ◊ X ‹ ‚ ¢S∑§Ê
⁄U
‚ Á „ Uà Œ fl ‡ ÊÁQ §
ÿ Ê ¥ ∑ §‚ ◊ Õ ¸Ÿ Ã
ÕÊ
F Á„ Uÿ Ê
¥ ∑ §Ë ‚ Œ ˜Ô÷ Ê
fl Ÿ Ê ∑ § ‚ ¢ÿ ÈQ § ¬ ˝÷
Êfl
‚ Œ Ê Ÿ Ê ¥ ß ‚ ¬ ˝∑ §
Ê ⁄ U¡ È« ∏U ⁄ „ U „ Ò¥U, ¡ Ê‚ Œ
Ê
¡ È« ∏U ⁄ U„ U∑ §⁄ U∞ ∑ § -
Œ Í‚ ⁄ U ∑ § Ë ¡ Ë fl Ÿ ‹ ÿ̌
ÿ Ê òÊ Ê ◊ ¥ ¬ Í⁄ U∑ §’ Ÿ ∑ §⁄ Uø ‹ ¥ª -
˙ ‚ ◊ Ü¡ ãà ÈÁ fl
E Œ fl Ê — ‚ ◊ Ê ¬ Ê

N
UŒ ÿ Ê Á Ÿ Ÿ ÊÒ– ‚ ¢◊ Ê ÃÁ ⁄ UE Ê ‚ ¢œ Êà Ê
‚ ◊ ÈŒ C Ô˛UË Œ œ Êà ȟ Ê ÒH
- ´ § . v Æ .} z .
y | , ¬ Ê ⁄ U. ª Î.‚ Í. v .
y .
vy
H fl ⁄ U- fl œ Í∑ §Ë ¬ ˝Á ÃôÊ Ê∞ °H
Á
∑ ˝§ ÿ Ê • ÊÒ⁄ U÷ Êfl Ÿ Ê -
fl
⁄ U- fl œ ÍS fl ÿ ¢¬ ˝Á à ôÊ Ê
∞ °¬ … ∏¥U, ÿ Á Œ ‚ ê ÷fl
Ÿ „ UÊ, Ã Ê • Ê
ø Ê ÿ ¸ ∞ ∑ §- ∞ ∑ §∑ §
⁄
U∑
§
¬˝Á à ôÊ Ê ∞ °√ ÿ Ê
Å ÿ Ê‚ Á„ Uà ‚ ◊ ¤ Ê Ê∞ °–
H fl ⁄ U∑ § Ë ¬ ˝Áà ôÊ Ê ∞ °H
œ ◊ ¸¬ % Ë ¥Á ◊ Á‹ à fl Òfl ,
s Ô∑ ¢§ ¡ Ë fl Ÿ ◊ Ê
fl ÿ Ê— –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 491
• l Ê
⁄ Uè ÿ ÿ Ã Ê ◊  à fl ◊ ˜Ô,
• h ʸÁ X ÔUŸ ËÁ
à ÉÊÊ Á · Ã Ê H v H
• Ê¡ ‚  œ ◊ ¸¬ % Ë ∑ §
Ê
 • h Ê
¸Á
X Ÿ
Ë
ÉÊ Ê Á
·Ã ∑ §
⁄ Uà „ ÈU∞ , © U‚ ∑ § ‚ Ê
Õ •¬ Ÿ 
√ÿ Á
Q § à fl ∑§Ê Á ◊ ‹ Ê ∑§ ⁄ U∞ ∑ § Ÿÿ ¡ Ë
fl Ÿ
∑ § Ë ‚ ÎÁ C ÔU∑§⁄ UÃ Ê „ °ÍU– • ¬ Ÿ ‡ Ê
⁄ UË
⁄ U∑§• X
Ê¥
∑ § Ë Ã ⁄ U„ Uœ ◊ ¸¬ % Ë ∑ §Ê äÿ Ê
Ÿ ⁄UπÍ°ªÊ –
S fl Ë∑§ ⁄ UÊ Á◊ ‚ Èπ Ÿ à fl Ê ¢,
ª ΄ U‹ ˇ ◊ Ë◊ „ Uã à à — –
◊ ãòÊ Á ÿ à fl Ê Á fl œ Ê S ÿ Ê
Á ◊ ,
‚ È∑ §
Ê
ÿ Ê ¸Á áÊà fl ÿ Ê ‚ „UH wH
¬ ˝‚ Û Ê
Ã Ê ¬ Ífl
¸∑ § ª ΄ U‹ ˇ ◊ Ë ∑ §Ê ◊„ UÊ
Ÿ ˜Ô
• Áœ∑ § Ê ⁄ U‚ Ê Ò¥¬ Ã Ê „ °ÍU • ÊÒ⁄
U¡ Ë
flŸ ∑
§
ÁŸ œÊ
¸⁄ Uá Ê ◊ ¥ © UŸ ∑ § ¬ ⁄ UÊ
◊ ‡Ê¸∑§ Ê◊ „û fl
Œ Í°ª Ê
–
M § ¬ -
S fl Ê Sâÿ - S fl ÷ Ê flÊ ãà È,
ª Èá Ê Œ Ê · Ê ŒËŸ ˜Ô ‚ fl ¸Ã —–
⁄UÊ ª Ê
ôÊ Ê Ÿ -
Áfl ∑ §Ê
⁄ UÊ ¢p ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 492
Ã fl Áfl S ◊ Îà ÿ ø Ã ‚ —H x H
M§ ¬ , S fl
Ê
S âÿ , S fl ÷ Êfl ª ê Èá Ê-Œ
Ê cÊ
∞ fl¢• ôÊ ÊŸ ¡Á Ÿ à Á
fl ∑ § Ê
⁄ UÊ¥ ∑ §Ê
Á ø ûÊ◊ ¥
Ÿ „ UË ¥ ⁄ Uπ Í°ª Ê, © UŸ ∑ § ∑ §
Ê ⁄ Uá Ê • ‚ ãÃ
Ê ·
√
ÿ Q § Ÿ „UË ¥∑§M °§ ª Ê – F „U¬ Ífl
¸∑§ ‚ ÈœÊ
⁄UŸ 
ÿ Ê ‚ „ UŸ ∑ §
⁄UÃ „ ÈU∞ • Ê
à◊ Ëÿ Ã Ê ’ Ÿ
Ê ÿ 
⁄
Uπ Í°ª Ê –
‚ „ Uø ⁄ UÊ ÷ Áfl
c
ÿ Ê Á◊ ,
¬Íá Ê ¸F „ U— ¬ ˝ŒÊ
S ÿ Ã –
‚ àÿ Ã Ê ◊ ◊ ÁŸ D ÔUÊ ø ,
ÿ S ÿ Ê
œ Ê ⁄ ¢U ÷ Á
flc ÿ Á Ã H y H
¬% Ë ∑ §Ê Á
◊ òÊ ’ Ÿ ∑ §⁄ U⁄U„°ÍUª Ê •Ê Ò⁄
U
¬Í⁄ UÊ - ¬ Í⁄ UÊF „
UŒ Ã Ê ⁄U„ °ÍUª Ê
– ß ‚ fl ø Ÿ∑ §
Ê
¬Ê ‹ Ÿ ¬ Í⁄ UË Á
Ÿ D ÔUÊ • Ê
Ò⁄ U‚ àÿ ∑§ • Ê
œÊ ⁄
U
¬⁄ U∑ §
M °§ ª Ê –
ÿ Õ Ê ¬ Á flòÊ Á
øûÊ Ÿ ,
¬Ê Áà fl˝à ÿ à flÿ Ê œ Îà ◊ ˜Ô–
Ã Õ Òfl ¬ Ê‹ Áÿc ÿ Ê Á ◊ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 493
¬% Ë fl
˝Ã ◊ „ ¢U œ È̋fl◊ ˜ÔH z H
¬ % Ë ∑ § Á‹ ∞ Á¡ ‚ ¬˝∑ §Ê ⁄ U¬ Á à fl
˝Ã
∑
§ Ë ◊ ÿ Ê ¸ŒÊ ∑ §
„ UË ª ÿ Ë „ ÒU,
© U‚ Ë ŒÎ…∏Uà ʂ 
S
fl ÿ ¢¬ % Ë fl ˝Ã œ ◊ ¸∑ § Ê ¬
Ê‹ Ÿ ∑ §
M °§
ªÊ–
Á
ø ãà Ÿ • Ê Ò⁄
U • Êø ⁄ Uá ÊŒ ÊŸ Ê¥ ‚  „UË
¬⁄ UŸ Ê⁄ UË ‚  fl Ê‚ Ÿ Êà◊ ∑ §‚ ê éÊ ãœ Ÿ„UË
¥
¡ Ê« ∏°Uª Ê–
ª ΄ US ÿ Ê Õ ¸√ÿ fl
S Õ Êÿ Ê¢,
◊ ãòÊ Áÿ à fl Ê à flÿ Ê‚ „ U–
‚ Üø Ê‹ Ÿ ¢∑ §Á
⁄ Ucÿ Ê Á◊ ,
ª ΄ US Õ Ê Á ø à - ¡ ËflŸ ◊ ˜ÔH { H
ª ΄ U √ ÿ fl S Õ Ê◊ ¥ œ ◊ ¸-
¬ % Ë∑ §Ê

¬˝œ Ê Ÿ Ã Ê Œ Í°ª Ê
– • Ê◊ Œ Ÿ Ë
• Ê Ò⁄ Uπ ø ¸∑§Ê
∑
˝§ ◊ © U‚ ∑ § Ë‚ „ U◊ Á à ‚  ∑ § ⁄ UŸ  ∑ §Ë
ª ΄ US Õ ÊÁ ø à ¡ ËflŸ ø ÿ Ê ¸• ¬ Ÿ Ê
™ °§
ÇÊ Ê –
‚ ◊ ÎÁ h - ‚ Èπ -
‡ ÊÊãà ˟ Ê ¢,
⁄
U Ê̌ áÊ Êÿ Ã Õ Ê Ã fl
–
√
ÿ fl S Õ Ê ¢ fl Ò∑ §
Á ⁄ Uc
ÿ ÊÁ◊ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 494
Sfl ‡ ÊÁQ §flÒ÷ fl
ÊÁ Œ Á ÷ —H | H
œ◊ ¸¬ % Ë∑ §Ë‚ Èπ -‡ÊÊ
ÁãÃ Ã Õ Ê
¬ ˝ª Á Ã- ‚ È⁄ U Ê̌Ê ∑ §
Ë √
ÿ fl S Õ Ê ∑§⁄UŸ  ◊ ¥
• ¬ Ÿ Ë ‡ ÊÁ Q §• Ê Ò⁄U‚ Ê
œ Ÿ • Ê
ÁŒ∑ § Ê
¬ Í⁄UË
߸◊ Ê ŸŒ Ê ⁄ UË ‚ ‹ ª Ê Ã Ê
⁄ U„ °ÍUª Ê–
ÿ % ‡ Ê
Ë‹ Ê÷ Áfl c ÿ ÊÁ◊ ,
‚ ã◊ ʪ Z‚ Á flà Ȣ ‚ Œ Ê –
• Êfl ÿ Ê— ◊ à ÷ Œ Ê¢p ,
ŒÊ · Êã‚ ¢‡Ê Ê ä ÿ ‡ Ê ÊÁ
ãà à — H } H
• ¬ Ÿ Ë • Ê⁄ U‚ ◊ œ È⁄U÷ Ê
·áÊ • ÊÒ⁄ U
üÊ D ÔU √ÿ fl„ UÊ ⁄ U’ Ÿ Ê
ÿ ⁄Uπ Ÿ ∑§
Ê ¬Í⁄UÊ
- ¬Í⁄UÊ
¬ ˝ÿ % ∑ §M °§ ª Ê– ◊ à ÷Œ Ê
¥ • Ê
Ò⁄
U÷ Í‹ Ê¥ ∑ §Ê
‚ Èœ Ê⁄U‡ ÊÊÁ ãà ∑ § ‚ ÊâÊ ∑ § M °§
ª Ê
– Á
∑ §‚ Ë∑ §
‚ Ê ◊ Ÿ ¬ % Ë ∑ § Ê ‹ ÊÁÜ¿ Uà -ÁÃ⁄US∑
Χà Ÿ „ UË ¥
∑§ M °§ª Ê –
÷ fl àÿ Ê ◊ ‚ ◊ Õ Ê ¸ÿ Ê¢,
Áfl ◊ Èπ Ê ÿ Ê Üø ∑ § ◊ ¸ÁáÊ–
Áfl E Ê‚ ¢‚ „ UÿÊ ª Üø ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 495
◊
◊ ¬ ˝Ê åS ÿ Á ‚ à fl ¢‚ Œ Ê H ~H
¬ % Ë ∑ § • ‚ ◊Õ ¸ÿ Ê• ¬ Ÿ ∑ §
ûÊ
¸√ ÿ
‚ Áfl ◊ Èπ „ UÊ ¡ Ê Ÿ ¬
⁄ U÷ Ë• ¬ Ÿ ‚ „Uÿ
Ê ª
• Ê
Ò⁄ U∑ § ûÊ ¸√ÿ ¬ Ê ‹ Ÿ◊ ¥ ⁄ Uû Ê
Ë÷ ⁄ U÷ Ë∑§
◊ Ë
Ÿ ⁄Uπ Í°ª Ê –
H ∑§ ãÿ Ê ∑§ Ë ¬ ˝Á à ôÊ Ê
∞ °H
S
fl ¡ Ë fl Ÿ ¢◊ ‹ Á ÿ à fl Ê
,
÷
fl à — π ‹ È¡ Ë fl Ÿ –
÷
Íà fl Ê ø Ê h ʸÁ X ÔUŸ Ë ÁŸ
àÿ ¢,
Á
Ÿ fl àS ÿ ÊÁ◊ ª ΄ U‚ Œ
Ê H v H
• ¬ Ÿ  ¡ Ë fl Ÿ ∑ § Ê ¬ Áà ∑ §‚ Ê Õ
‚ ¢ÿ ÈQ §∑ § ⁄ U∑ §Ÿ ÿ
 ¡ Ëfl
Ÿ ∑ § Ë ‚ÎÁCÔU
∑
§ M °§ ª Ë – ß ‚ ¬ ˝∑ §Ê
⁄
UÉ Ê ⁄ U◊¥ „ U◊ ‡ÊÊ‚ ìÊ
• Õ Ê Z ◊ ¥ • h ÊZÁ ª Ÿ Ë
’ Ÿ ∑ §⁄
U⁄ U„
°ÍUª Ë –
Á
‡
Ê C ÔUÃ Ê ¬ Ífl
¸∑ ¢§ ‚ fl Ò̧—
,
¬
Á ⁄Ufl Ê⁄ U¡ Ÿ Ò— ‚ „ U–
• Ê
ÒŒ Ê ÿ ̧á Ê Á fl œ Ê S ÿ Ê
Á
◊ ,
√
ÿ fl „ UÊ ⁄ ¢U ø ∑ §Ê ◊ ‹ ◊˜ÔH w H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 496
 ¬ Á à ∑ § ¬ Á ⁄Ufl
Ê ⁄ U∑ § ¬
Á⁄ U¡Ÿ Ê
¥ ∑ §
Ê
∞ ∑
§
„UË ‡ Ê⁄ UË⁄ U∑ § • X ◊ ÊŸ ∑§
⁄U‚ ÷ Ë ∑
§‚ Ê Õ
Á‡ ÊC ÔUà ʒ ⁄ Uà Ͱª Ë
, © UŒ Ê
⁄
Uà ʬÍfl ¸∑ §‚ fl
Ê
∑ § M °§ ª Ë , ◊ œ È⁄ U√ ÿ fl„ UÊ ⁄ U∑
§M °§
ª Ë
–
àÿ Ä à fl Ê
‹ S ÿ ¢∑ §Á
⁄ Uc ÿ ÊÁ ◊,
ª ΄ U∑ § Êÿ ̧ ¬ Á ⁄ Uü Ê ◊ ◊ ˜Ô–
÷ à Ȩ̀„ ¸U· ZÁ „ Uô Ê ÊS ÿ ÊÁ◊ ,
Sfl Ë ÿ Ê◊ fl ¬ ˝‚ ÛÊà Ê
◊ ˜ÔH x
H
• Ê‹ S ÿ ∑ §Ê
¿ UÊ« ∏U∑§
⁄U¬ Á⁄Uü Ê ◊ ¬ Ífl
¸∑
§
ª ΄ U∑ § Êÿ ¸∑ § M °§ª Ë– ß ‚ ¬ ˝∑§
Ê⁄ U¬ Á à ∑ §
Ë
¬ ˝ª Á à • ÊÒ⁄ U¡ ËflŸ Á fl ∑§
Ê‚ ◊ ¥ ‚ ◊ ÈÁø Ã
ÿ Êª Œ Ê Ÿ ∑ § M °§ª Ë–
üÊ h ÿ Ê ¬ Ê ‹ Á ÿ cÿ ÊÁ ◊ ,
œ ◊ Z¬ Ê Áà fl ˝Ã ¢¬ ⁄U◊ ˜Ô–
‚ fl ¸Œ Òfl ÊŸ È∑ ͧ À ÿ Ÿ,
¬ àÿ È⁄ UÊŒ ‡ Ê ¬ Ê Á ‹ ∑ §ÊH y H
¬ Á à fl ˝Ã œ ◊ ¸ ∑ § Ê ¬Ê‹ Ÿ ∑ § M
°§ ª Ë
,
¬ Á à ∑ § ¬ ˝Á à üÊ h Ê- ÷ Ê fl’ ŸÊ ÿ ⁄ Uπ ∑ §
⁄
U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 497
‚ Œ Òfl ©UŸ ∑ §• Ÿ Í∑ͧ ‹ ⁄ U„ °ÍUª Ë
– ∑§¬≈ U-
Œ
È⁄ UÊ fl Ÿ ∑ §M °§
ª Ë , ÁŸ Œ ̧‡ÊÊ
¥ ∑ § •Á
fl‹ ê ’
¬Ê ‹ Ÿ ∑§ Ê • è ÿ Ê ‚ ∑ § M °§
ªË –
‚ Èü Ê Í· áʬ ⁄UÊ S fl ë¿ UÊ ,
◊ œ È⁄U- Á¬ ˝ÿ ÷ Ê Á· áÊ Ë –
¬˝Á à ¡ ÊŸ ÷ Áfl c
ÿ ÊÁ ◊ ,
‚ à à ¢‚ Èπ Œ ÊÁÿ Ÿ Ë H z H
‚ fl
Ê , S flë¿ UÃ Ê Ã Õ ÊÁ ¬ ˝ÿ ÷
Ê·áÊ ∑ §Ê
• è ÿ Ê ‚ ’ Ÿ Ê ÿ ⁄ Uπ °Íª Ë
– ß ¸c ÿÊ
¸,∑ȧ…∏UŸ
• Ê Á Œ ŒÊ
· Ê¥ ‚ ’ ø Í°ª Ë • Ê
Ò⁄ U‚ Œ ʬ
˝‚Û Ê
à Ê
Œ
Ÿ  fl Ê‹ Ë ’ Ÿ ∑ § ⁄ U⁄ U„°ÍUª Ë –
Á
◊ Ã √ÿ ÿ Ÿ ª Ê„ ¸US âÿ -
‚ Üø Ê ‹ Ÿ Á „ UÁ Ÿ àÿ Œ Ê –
¬˝ÿ Á à cÿ ø ‚ Ê
à ‚ Ê „ ¥,
à fl Ê „ U◊ Ÿ Ȫ ÊÁ
◊ Ÿ ËH { H
Á» §
¡ Í‹ π ø Ȩ̈ ‚  ’ø ∑§ ⁄U
Á
◊ Ã √ÿ Á
ÿ à ʬ Ífl¸∑ § ª ΄ US ÕË ∑ § Ê
‚¥øÊ‹ Ÿ
Á
Ÿ ÿ Á◊ à M § ¬ ‚ ∑ §
M °§
ª Ë– © Uà ‚Ê
„U¬Ífl
¸∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 498
¬ Á Ã ∑ § Ë • Ÿ
Ȫ Ê
Á ◊ Ÿ Ë ’Ÿ Ÿ ∑§Ê ¬ ˝ÿ Ê ‚
∑ § M °§ ª Ë–
Œ fl S fl M §¬ Ê
Ÿ Ê⁄ UË
áÊ Ê¢,
÷ ûÊ Ê ¸÷ fl Áà ◊ Ê Ÿ fl — –
◊ à fl Áà à fl Ê ¢÷Á ¡ c ÿ ÊÁ ◊,
ÁŸ ÿ Ã Ê ¡ Ë
fl ŸÊ fl
Á œ ◊ ˜ÔH| H
Ÿ Ê ⁄ UË ∑ §
Á‹ ∞ ¬ Áà ,Œ fl Sfl
M§¬ „ UÊ
Ã Ê
„ÒU- ÿ „ U◊ Ê
Ÿ ∑§ ⁄ U◊ à ÷ Œ ÷ È‹ Ê
∑§
⁄ U, ‚ fl Ê
∑ § ⁄Uà  „ ÈU∞ ¡Ë flŸ ÷ ⁄U‚ Á∑˝§
ÿ ⁄U„°ÍUª Ë ,
∑ § ÷ Ë ÷ Ë ¬Á à ∑ §Ê • ¬ ◊ Ê
Ÿ Ÿ ∑ §
M°§ª Ë–
¬ ÍÖ ÿ ÊS à fl Á¬Ã ⁄ UÊ
ÿ ,
üÊ h ÿ Ê ¬ ⁄U◊ ÊÁ „ U◊ –
‚ flÿ Ê Ã Ê
c
Ê Áÿc ÿ Ê Á◊ ,
Ã Ê ã‚ Œ Ê Á
fl Ÿÿ Ÿ ø H }H
¡ Ê ¬ Á
à ∑§ ¬ ÍÖ ÿ •ÊÒ⁄Uü Ê
h Ê ¬ ÊòÊ „ Ò¥U,
©Uã „ ¥U ‚ fl Ê m Ê
⁄ UÊ • ÊÒ⁄ UÁflŸ ÿ mÊ⁄UÊ ‚ Œ Òfl
‚ ãà ÈC ÔU⁄ Uπ Í°ªË–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 499

Á
fl∑ § Ê ‚
Ê ÿ ‚ È‚ ¢S
∑ §Ê
⁄ ÒU—
,
‚
Íò Ê Ò— ‚ Œ ˜Ô÷ Ê fl fl Á
h ¸Á
÷ —
–
¬
Á ⁄ Ufl Ê
⁄
U‚ Œ S ÿ Ê ŸÊ ¢,
∑
§ ÊÒ‡ Ê ‹¢Á fl ∑ §‚ Ê ê
ÿ „
U◊ ˜ÔH ~ H
¬ Á
⁄ Ufl Ê ⁄ U∑ § ‚ Œ Sÿ Ê
¥ ◊
¥ ‚ È‚¢S ∑ §
Ê ⁄
UÊ
¥ ∑ §
Á
fl∑ § Ê‚ Ã Õ Ê © Uã „¥U‚ Œ ˜Ô÷ Ê
fl Ÿ Ê ∑§ ‚Íò Ê Ê¥ ◊ ¥
’
Ê °œ  ⁄ U„ UŸ  ∑ § Ê ∑ §
ÊÒ‡ Ê ‹ • ¬Ÿ  • ㌠⁄ U
Á
fl∑ § Á‚à ∑ § M °§ª Ë–
ÿ
ôÊ Ë ÿ¬ ˝Á ∑ ˝§ ÿ Ê-
‡
Ê
¬ Õ ª ˝„ Uá Ê∑ §’ Ê Œ ©UŸ∑ §Ëü Ê D ÔU
÷
Ê fl Ÿ Ê
• Ê ¥ ∑ § Á
fl ∑ §
Ê ‚ • ÊÒ⁄U¬ Ê·
áÊ ∑ §
Á
‹ ∞ ÿ ôÊ Ëÿ fl Ê
à Ê
fl ⁄ Uá Ê Á Ÿ Á◊ ¸Ã Á ∑§ ÿ Ê
¡Ê à ʄÒU– • Áª AS Õ Ê
¬ Ÿ Ê ‚ ª Ê
ÿ òÊË ◊ãòÊ
• Ê „ ÈUÁÃ Ã ∑ § ∑ §
Ê ∑ ˝§ ◊ ‚ ê¬ ÛÊ∑ § ⁄ ‘¥U–
ª
Ê ÿ òÊ
Ë ◊ ãòÊ ∑ §Ë~ ,v w ÿ
Ê wy • Ê„ ÈUÁ
à ÿ Ê °
Œ
Ë ¡ Ê
∞ °– ß ‚ ∑
§’ Ê
Œ ¬ ˝Êÿ Á
p à „UÊ ◊
∑
§ ⁄ UÊ ÿ Ê ¡ Ê ∞ –

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 500

¬ ˝Ê ÿ Áp ûÊ „ UÊ ◊ -
fl⁄ U- fl œ Í „ Ufl Ÿ ‚ Ê ◊ ª ˝Ë ‚  • Ê„ ÈUÁ à Œ ¥–
÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥U Á ∑ § ¬ ˝Êÿ Á
p ûÊ • Ê
„ ÈUÁ à ∑ §
‚ ÊâÊ ¬ Ífl ¸Œ Èc ∑ Χ àÿ Ê¥ ∑ §Ë œ È‹ Ê ß ¸„UÊ
⁄ U„ UË
„ÒU–
S
fl Ê „ UÊ ∑ § ‚ Ê Õ • Ê „ ÈUÁ à « UÊ‹ ¥, ߌ ¢Ÿ ◊
◊
∑§ ‚ Ê Õ „ UÊÕ ¡ Ê «∏U∑ § ⁄ Uã Ê ◊ S ∑ §Ê⁄U∑ § ⁄ ¥U-
˙ à fl ¢Ÿ Ê • ª A fl L § áÊ S ÿ Á fl m ÊŸ˜Ô
Œ
fl S ÿ „ U« UÊ • fl ÿ Ê Á ‚ ‚ Ë D ÔUÊ — –
ÿ Á ¡ D ÔUÊ  fl Á q ÔUà ◊ — ‡ Ê Ê ‡ ÊÈø Ê Ÿ ÊÁ fl
E Ê
m · Ê ú Á ‚ ¬ ˝◊ È◊ ÈÇ ä ÿ S ◊ à ˜Ô S flÊ
„ UÊH
ß Œ ¥• ª AË fl L § áÊ Ê è ÿ Ê ¢ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ – - w v .
x
˙ ‚ à fl ¢Ÿ Ê • ª Afl ◊ Ê÷ fl Êà Ë
Ÿ Á Œ D ÔUÊ • S ÿ Ê ˘ © U· ‚ Ê √ ÿ ÈC ÔUÊÒ–
• fl ÿ̌ fl Ÿ Ê fl L § áÊ ú ⁄ U⁄ UÊ
áÊ Ê  fl
ËÁ „ U
◊ Ϋ UË∑ § ú ‚ È„ Ufl Ê
 Ÿ̆ ∞ Áœ S √ Ê Ê „ UÊ
H
ß Œ ¥• ª AË fl L § áÊ Ê è ÿ Ê ¢ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ – - w v .
y
˙ • ÿ Ê p Ê ª A S̆ ÿ Ÿ Á ÷ ‡ ÊÁ S Ã ¬ Ê p
‚ àÿ Á ◊ à fl ◊ ÿ Ê˘ • Á ‚ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 501
•
ÿ Ê Ÿ Ê ÿ ôÊ ¢ fl „ UÊS ÿ ÿ Ê
Ÿ
Êœ Á„ U÷ · ¡ ú S flÊ „ UÊ
H
ß
Œ ¥• ª Aÿ• ÿ ‚ ß Œ ¢Ÿ ◊◊ –
- ∑ §
Ê. üÊ
ÊÒ. ‚ Í. w
z . v .
v
v
˙ ÿ à ‡ Ê Ã ¢ fl L§ áÊ ÿ ‚ „
Ud ¢ÿ Á
ôÊ ÿ Ê
—
¬
ʇ Ê
Ê Á fl ÃÃ Ê ◊ „UÊ ãà — à Á
÷Ÿ Ê
̧˘ •
l
‚
Áfl Ã Ê à Á
fl c áÊ È— Á fl E ◊ ÈÜ øãà È◊ L§ à —
S
fl
∑ § ʸ— S fl
Ê „ UÊH ß Œ ¢ fl L §áÊ
Ê ÿ ‚ Á
fl òÊ
Á
fl
c áÊ fl Á fl
E è ÿ ÊŒ fl
è ÿ Ê ◊L §
Œ ˜Ôè
ÿ—
S
fl
∑ ̧§è ÿ p ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ –
- ∑ §
Ê. üÊ
ÊÒ. ‚ Í. w
z . v .
v
v
˙ © UŒ Èû Ê ◊ ¢ fl L § áÊ ¬ ʇ Ê ◊ S ◊ Œ fl Ê œ
◊ ¢
Á
fl ◊ äÿ ◊ ú üÊ Õ Ê ÿ –
•
Õ Ê fl ÿ ◊ ÊÁŒ àÿ fl˝Ã à flÊ
Ÿ Ê
ª ‚
Ê
•
ÁŒ à ÿ Sÿ Ê◊ S √Ê Ê„ UÊ – -vw .
v w
ß
Œ ¢ fl L §áÊ Ê
ÿ ÊÁ Œ àÿ Ê ÿ ÊÁ Œ à ÿ 
øß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ –

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 502

H Á ‡ Ê ‹ Ê ⁄ UÊ „ Uá Ê H
Á
Œ ‡ Ê
Ê ∞ fl ¢¬ ̋⁄ Uá Ê Ê-
Á
‡ Ê‹ Ê⁄ UÊ „ Uá Ê ∑ §
m Ê
⁄ UÊ ¬ àÕ ⁄ U¬ ⁄ U¬ Ò⁄ U⁄ Uπ Ã 
„ÈU∞ ¬ ˝Áà ôÊ Ê ∑§ ⁄ Uà „ Ò¥U Á ∑ § Á ¡ ‚ ¬ ˝∑ § Ê ⁄U
• X Œ Ÿ • ¬ Ÿ Ê ¬ Ò⁄ U¡ ◊ Ê Á Œ ÿ ÊÕ Ê , © U‚ Ë
à ⁄ U„
U„ U◊ ¬ àÕ ⁄ U∑ § Ë ‹ ∑ §
Ë ⁄ U∑ § Ë Ã ⁄ U„U
• ¬ Ÿ Ê ¬ Ò⁄ U© Uû Ê ⁄ UŒ Ê Áÿ à fl Ê¥ ∑ §Ê Á Ÿ’ Ê „UŸ ∑ §
Á
‹ ∞ ¡ ◊ Ê Ã  „ Ò¥U– ÿ „ Uœ ◊ ¸∑ Χ
àÿ π ‹ -
Á
π ‹ ÊÒŸ ∑ § Ë Ã⁄ U„ UŸ „ UË ¥Á ∑ §ÿ Ê¡ Ê ⁄ U„ UÊ,
Á
¡ ‚ ∞ ∑ § ◊ π Ê Ò‹ ‚ ◊ ¤ Ê ∑ §⁄ Uà Ê«∏UÊ ¡ Ê Ã Ê
⁄
U„ U,fl ⁄ UŸ ˜Ô ÿ „ U¬ ˝Á à ôÊ Ê∞ °¬ àÕ ⁄U∑§ Ë ‹ ∑ § Ë ⁄U
∑ §Ë à ⁄ U„ U• Á ◊≈ U’ Ÿ Ë ⁄ U„¥Uª Ë, ÿ ø ^ ÔUÊŸ
∑ §Ë à ⁄ U„ U• ≈
ÍU≈ U∞ fl ¢ Á ø ⁄ USÕ Ê ß ¸ ⁄ Uπ Ë
¡ Ê ÿ ¥ª Ë –
Á
∑ ˝§ ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ ÊflŸ Ê -
◊ ãòÊ ’ Ê ‹
 Ÿ ∑ §
‚ Ê
Õ fl ⁄ U-
fl œ Í• ¬Ÿ Œ Ê Á„ UŸ 
¬ ⁄
Ò U∑ §ÊÁ ‡ Ê‹ Ê ¬ ⁄ U⁄ Uπ ,
¥ ÷ Êfl Ÿ Ê ∑ §⁄ U¥ Á ∑ §
©
Uû Ê ⁄
UŒ ÊÁ ÿ à fl Ê ¥ ∑ §
 Á Ÿ fl Ê „
¸U ∑ §⁄
UŸ  Ã Õ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 503
 ’Ê œ Ê • Ê ¥ ∑ § Ê ¬ Ê⁄ U∑ § ⁄ UŸ ∑ §Ë ‡ ÊÁ Q § „ U◊ Ê⁄U
‚ V À ¬ • Ê ⁄
Ò UŒ fl
 • Ÿ ª
È „ ˝ U‚ Á◊ ‹ ⁄ U„ UË „ UÒ–
˙ • Ê
⁄ UÊ „ U◊ ◊ ‡ ◊ Ê Ÿ ◊ Ô‡ ◊ fl
à fl ú Á S Õ ⁄ UÊ ÷ fl –
• Á ÷ Á à D ÔU ¬ Îà ãÿ Ã Ê ˘ fl ’ Ê œ Sfl
¬ Îà Ÿ Êÿ à — H - ¬ Ê⁄ U. ª Î.‚ Í. v . |.v
H ‹ Ê ¡ Ê „ UÊ ◊ ∞ fl¢¬ Á ⁄ U∑ ˝§ ◊ Ê (÷ Ê °fl ⁄ U) H
Á ∑ ˝§ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ ÊflŸ Ê -
‹ Ê ¡ Ê „ UÊ ◊ • Ê
Ò⁄ U¬ Á⁄ U∑ ˝§ ◊ Ê ∑ § Ê Á ◊ ‹ Ê-
¡ È‹ Ê ∑˝§ ◊ ø ‹ Ã Ê „ ÒU– Á ‡ Ê ‹ Ê⁄UÊ„ Uá Ê ∑ § ’ ÊŒ
fl⁄ U- fl œ Íπ « ∏U- π « ∏U ª Êÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ‚ ∞ ∑ §
• Ê „ ÈUÁà ‚ ◊ Á ¬ ¸Ã ∑ § ⁄ ¥U– • ’ ◊ ãòÊ ∑ § ‚ Ê Õ
¬ Á ⁄ U∑ ˝§
◊ Ê ∑ §⁄ ¥U– fl œ Í• Ê ª , fl⁄ U¬ Ë ¿ Uø ‹ ¥–
∞ ∑ §¬ Á ⁄U∑ ˝§ ◊ ʬ Í⁄UË„ UÊ
Ÿ  ¬ ⁄U
‹ Ê ¡ Ê „
UÊ ◊ ∑ § Ë ∞ ∑ § • Ê „ ÈUÁ à ∑ § ⁄ ¥U– • Ê „ ÈUÁ Ã
∑ § ⁄ U∑ §Œ Í‚ ⁄ UË ¬ Á⁄ U∑ ˝§ ◊ Ê ¬ „U‹ ∑ § Ë Ã ⁄ U„U
◊ ãòÊ ’ Ê ‹ à  „ ÈU∞ ∑ § ⁄ ¥U– ß ‚ Ë ¬ ˝∑ § Ê⁄U
‹ Ê ¡ Ê „
UÊ ◊ ∑ §Ë Œ Í‚ ⁄ UË • Ê„ ÈUÁà ∑ §⁄ U∑§
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 504
Ã Ë ‚ ⁄ Ë ¬ Á ⁄ U∑ ˝§ ◊ Ê Ã Õ Ê Ã Ë ‚ ⁄ UË • Ê
„ ÈUÁ
Ã
∑§ ⁄ U∑ § ø Ê ÒÕ Ë ¬ Á ⁄U∑ ˝§
◊ Ê ∑ §⁄ ¥U– ß ‚ ∑ §’ Ê
Œ
ª Ê ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ §Ë • Ê
„ ÈUÁà Œ à „ ÈU∞ à ˟
¬ Á ⁄ U∑ ˝§ ◊ Ê∞ ° fl ⁄ U∑ §Ê • ʪ ∑ § ⁄ U∑ § ¬ Á ⁄ U∑ ˝§
◊ Ê
◊ ãòÊ ’ Ê‹ Ã „ ÈU∞ ∑ §
⁄UÊ ß ¸¡ Ê ∞ °– • ª ‹ Ë
‚ ÊÃ fl Ë
¥¬ Á ⁄ U∑ ˝§◊ Ê ∑ §
Ë ‚ ◊ ÊÁ # ¬ ⁄ Uª Êÿ òÊ Ë
◊ ¥ò Ê ‚  • Ê „ ÈUÁ à Œ ¥– • Ê„ ÈUÁ à ∑ §‚ ÊâÊ
÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥U Á ∑ § ’ Ê „ U⁄
Uÿ ôÊ Ë ÿ ™ §¡ Ê¸Ã Õ Ê
• ãà — ∑ § ⁄ Uá Ê ◊ ¥ ÿ ôÊ Ë
ÿ ÷ ÊflŸ Ê Ã Ëfl ˝Ã ⁄ U„ UÊ

⁄
U„ UË „ ÒU–¬ Á ⁄ U∑ ˝§ ◊ Ê ∑ § ‚ Ê Õ ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ § ⁄
¥UÁ ∑ §
ÿ ôÊ Ë
ÿ • Ÿ ȇ Ê Ê ‚ Ÿ ∑
§ Ê ∑ § 㺠˝◊ Ê Ÿ ∑ § ⁄U,
ÿ ôÊ Ê
Á ª A∑ § Ê‚ Ê Ê̌
Ë ∑ § ⁄
U∑ § • ÊŒ ‡ Ê ¸Œ Êê ¬ àÿ
∑§ Á Ÿ fl Ê ¸„ U∑ § Ê ‚ V À ¬ ∑ § ⁄ U⁄ U„ „ Ò¥U–
H ‹ Ê
¡ Ê „ UÊ ◊ H
˙ • ÿ ¸◊ áÊ ¢Œ fl¢∑ § ãÿ Ê • Á ª A◊ ÿ̌ Êà –
‚ Ÿ Ê ˘ • ÿ ¸◊ Ê Œ fl — ¬ ̋Ã Ê ◊ ÈÜ ø à È◊ Ê
¬ à — S fl Ê„ UÊ H ß Œ ¢• ÿ ¸ê áÊ • ª Aÿ 
ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 505
˙ ß ÿ ¢Ÿ Ê ÿ Ȩ̀¬ ’ Í̋à ‹ Ê ¡ Ê Ÿ Ê fl
¬ Á
ãà ∑§
Ê–
• Ê ÿ Èc ◊ Ê Ÿ S à È◊ ¬ Áà ⁄Uœ ãÃ Ê ◊ ˜Ô ô Ê Ê Ã ÿÊ

◊◊ S fl Ê „ UÊ H ß Œ ¢Ô • ª Aÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ –
˙ ß ◊ Ê °Ñ UÊ ¡ Ê Ÿ Ê fl ¬ Ê ê ÿ ª AÊ
Ò,
‚◊ ÎÁh ∑ §⁄ Uá Ê ¢Ã fl – ◊ ◊ à Èè ÿ ¢ø
‚¢fl Ÿ Ÿ ¢Ô à Œ Á ª A⁄ UŸ È◊ ãÿ à ÊÁ ◊ ÿ ú
S
fl Ê „ UÊH ß Œ ¢• ª Aÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊–
-¬ Ê⁄ U.
ª Î.‚ Í.v .
{.w
H ¬ Á⁄ U∑ ˝§ ◊ Ê ◊ ãòÊ H
˙ Ã Èè ÿ ◊ ª ̋ ¬ ÿ ¸fl „ Uã à ‚ Íÿ ÊZ fl„ UÃÈŸ Ê
‚„ U– ¬ ÈŸ — ¬ Á Ã è ÿ Ê ¡ Ê
ÿ Ê¢Œ Ê • ª A
¬
˝¡ ÿ Ê ‚ „ UH - ´ § .v Æ . } z . x } ,
¬
Ê ⁄ U.ª Î.‚ Í. v . | . x
H ‚ # ¬ Œ Ë H
Á
∑ ˝§ ÿ Ê • Ê
Ò⁄ U÷ Êfl Ÿ Ê -
fl
⁄ U- fl œ Íπ « ∏U„ UÊ
¥– ¬ ˝à ÿ ∑ § ∑ §Œ ◊ ’ … ∏UÊ
Ÿ‚ 
¬
„ U‹ Œ fl ‡ Ê Á Q § ÿ Ê¥ ∑ § Ë ‚ Ê Ê̌
Ë ∑§ Ê ◊ãòÊ
’Ê ‹ Ê ¡ Ê
Ã Ê „ ÒU, © U‚ ‚ ◊ ÿ fl⁄U- flœ Í„
UÊ
Õ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 506
¡ Ê« ∏U∑ § ⁄ Uä ÿ Ê Ÿ ∑ § ⁄ ¥U– © U‚ ∑ § ’ ÊŒ ø ⁄
Uá Ê
’… ∏UÊ Ÿ ∑ § Ê ◊ ãòÊ ’ Ê ‹ Ÿ ¬ ⁄ U¬ „ U‹ Œ Ê
ÿ Ê
°
∑§Œ ◊ ’ … ∏UÊ ∞ °– ß ‚ Ë ¬ ˝∑§ Ê ⁄ U∞ ∑ §-
∞ ∑ §
∑§⁄ U∑ § ‚ Êà ∑ § Œ◊ ’ … ∏UÊÿ ¡ Ê
∞ °– ÷ Ê
flŸ Ê
∑§Ë ¡ Ê ∞ Á ∑ §ÿ Ê ¡ Ÿ Ê’ h -¬ ˝ª Á
à ‡ÊË
‹
¡ Ëfl Ÿ ∑ §Á ‹ ∞ Œ fl ‚ Ê Ê̌
Ë ◊ ¥ ‚ V Á
À ¬ Ã
„
UÊ⁄ U„ U „ Ò¥U– ‚ V À¬ • ÊÒ⁄ UŒ fl • Ÿ Ȫ ˝„
U∑ §Ê
‚¢ÿ ÈQ § ‹ Ê÷ ¡ Ëfl
Ÿ ÷ ⁄ UÁ ◊ ‹ Ã Ê ⁄ U„
UªÊ –
v • Û Ê fl
ÎÁ h ∑§ Á ‹ ∞ ¬ „U‹ Ë ‚ Ê Ê̌
Ë
-
˙ ∞ ∑ §Ê Á fl
c áÊ È¡ ¸ª à‚ fl Z,
√ ÿ Ê # ¢ÿ Ÿ ø ⁄ UÊø ⁄ U◊ ˜Ô–
N UŒ ÿ ÿ S à ÃÊÿ S ÿ ,
à S ÿ ‚ Ê Ê̌
ˬ ˝Œ Ëÿ à Ê◊ ˜ÔH
¬ „ U‹ Ê ø ⁄ Uá Ê-
˙ ß · ∞ ∑ §¬ Œ Ë ÷ fl ‚ Ê
◊ Ê ◊ Ÿ Èfl ˝Ã Ê ÷ fl –
Áfl c áÊ ÈS à fl ÊŸ ÿ à Ȭ Èò Ê Ê Ÿ ˜Ô Á fl㌠Ê
fl „
ÒU,
’ „ Í°US Ã‚ ãà ȡ ⁄UŒ C ÔUÿ —H v H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 507
w’ ‹ fl ÎÁh ∑ § Á
‹ ∞ Œ Í‚
⁄ UË ‚Ê
Ê̌
Ë
-
˙ ¡ Ë fl
Ê à◊ Ê ¬ ⁄ U◊ Ê
à◊ Ê ø ,
¬ Îâ fl Ë- • Ê ∑ § Ê ‡ Ê
◊ fl ø –
‚ Íÿ ¸ø 㺠˝m ÿ Ê◊ ¸ä ÿ ,
à S ÿ ‚ Ê Ê̌ Ë ¬ ˝Œ Ë ÿ ÃÊ◊ ˜ÔH
ŒÍ‚ ⁄ UÊ ø ⁄ Uá Ê -
˙ ™ § ¡ ̧ Á m ¬ Œ Ë ÷ fl
‚ Ê ◊ Ê ◊ Ÿ Èfl ˝Ã Ê ÷ fl –
Á
fl c áÊ ÈS à fl Ê Ÿ ÿ à Ȭ Èò Ê ÊŸ˜Ô Á fl ãŒ
Ê
fl
„ÒU,
’ „ Í°US à ‚ ãà ȡ ⁄ UŒ CÔUÿ—H wH
xœ Ÿ fl ÎÁ h ∑ § Á
‹ ∞ Ã Ë
‚ ⁄UË ‚ÊÊ̌
Ë-
˙ ÁòÊ ª Èá Ê Ê p Á òÊ Œ flÊp ,
Á
òÊ ‡ Ê Á Q §— ‚ ଠ⁄ UÊ ÿ áÊ Ê
—
–
‹ Ê∑ §òÊ ÿ Á òÊ ‚ ãäÿ Êÿ Ê
— ,
à S ÿ ‚ Ê Ê̌ Ë ¬ ˝Œ Ë ÿ à Ê◊ ˜ÔH
à ˂ ⁄ UÊ ø ⁄ Uá Ê -
˙ ⁄ UÊ ÿ S ¬ Ê · Êÿ Á
òÊ ¬ Œ Ë
÷ fl ‚ Ê ◊ Ê ◊ ŸÈfl ˝Ã Ê ÷fl –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 508
 Á
fl c áÊ ÈS à fl Ê Ÿ ÿ à Ȭ Èò Ê ÊŸ ˜Ô Á fl
ãŒÊ
fl
„
ÒU,
’„ Í°US à ‚ ãà ȡ ⁄ UŒ CÔUÿ — H xH
y‚ Èπ fl ÎÁ h ∑ §Á ‹ ∞ ø Ê
ÒÕ Ë
‚ÊÊ̌
Ë-
˙ ø à È◊ Ȩ̀π S à à Ê’ ˝rÊ ÔÊ ,
øà fl Ê⁄ UÊ  fl Œ ‚ ê ÷ fl Ê—–
øà Èÿ Ȩ̀ª Ê — ¬ ˝fl à ¸ã à ,
Ã· Ê
¢ ‚ Ê Ê̌
Ë ¬ ˝Œ Ë ÿ Ã Ê ◊ ˜ÔH
øÊ ÒÕ Ê ø ⁄ Uá Ê -
˙ ◊ Ê ÿ Ê ÷ flÊ ÿ ø Ã Èc
¬ ŒË
÷ fl ‚ Ê ◊ Ê◊ Ÿ Èfl
˝Ã Ê ÷ fl –
Á
fl c áÊ ÈS à fl Ê Ÿ ÿ à Ȭ Èò Ê ÊŸ ˜Ô Á fl
ãŒÊ
fl
„
ÒU,
’„ Í°US à ‚ ãà ȡ ⁄ UŒ CÔUÿ — H yH
z¬
˝¡ Ê ¬ Ê ‹ Ÿ ∑§ Á‹ ∞ ¬ Ê °ø
fl
Ë
¥‚Ê Ê̌
Ë-
˙ ¬ @ ◊  ¬ @ ÷ Íà ʟ Ê¢Ô,
¬
@ ¬ ˝Ê áÊ Ò— ¬ ⁄UÊ ÿ áÊ Ê— –
ÃòÊ Œ ‡ Ê ¸Ÿ ¬ Èá ÿ Ê Ÿ Ê¢,
‚ Ê Á Ê̌ áÊ — ¬ ˝Ê áÊ ¬ @ œ Ê —H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 509
 ¬
Ê°ø fl Ê°ø ⁄ Uá Ê-
˙ ¬ ˝¡ Ê è
ÿ Ê¢¬ @ ¬ Œ Ë ÷ fl
‚Ê ◊ Ê◊ Ÿ Èfl˝Ã Ê ÷ fl –
Á
fl
c áÊ ÈS à fl Ê Ÿ ÿ à Ȭ Èò Ê ÊŸ ˜Ô Á
fl
ãŒ
Ê fl
„ÒU,
’
„ Í°US à ‚ ãà ȡ ⁄ UŒ C ÔUÿ —
H zH
{´
§ à È√ ÿ fl„ UÊ
⁄ U∑ § Á
‹ ∞ ¿ U∆
Ufl
Ë
¥
‚Ê Ê̌
Ë -
˙ · D ÔU Ã È· « ˜UÔ´§ Ã Íá Ê Ê ¢ø ,
·
á◊ Èπ — S fl ÊÁ◊ ∑ §
Ê Áà ¸∑ §—
–
·
« ˜UÔ⁄U‚ Ê ÿ òÊ ¡ Êÿ ãà ,
∑
§ÊÁ à ¸∑ § ÿ Ê p ‚ Ê Á Ê̌
áÊ —H
¿
U∆ Ufl
Ê °ø ⁄
Uá Ê -
˙ ´ §Ã Èè
ÿ — · ≈ ˜UÔ¬Œ Ë ÷ fl
‚Ê ◊ Ê◊ Ÿ Èfl˝Ã Ê ÷ fl –
Á
fl
c áÊ ÈS à fl Ê Ÿ ÿ à Ȭ Èò Ê ÊŸ ˜Ô Á
fl
ãŒ
Ê fl
„ÒU,
’
„ Í°US à ‚ ãà ȡ ⁄ UŒ C ÔUÿ —
H {H

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 510

| Á◊ òÊ Ã Ê flÎÁh ∑§ Á ‹ ∞ ‚ ÊÃfl
Ë
¥
‚ Ê Ê̌
Ë-
˙ ‚ # ◊ ‚ Ê
ª ⁄ UÊ
p Òfl,
‚ # m Ë
¬ Ê
— ‚ ¬
fl¸Ã Ê — –
ÿ · Ê¢‚ # Á · ¸¬ % Ë Ÿ Ê ¢Ô,
à · Ê ◊ Ê Œ ‡ Ê ¸‚ Ê
Á Ê̌ áÊ — H
‚ Ê Ã flÊ °ø ⁄ Uá Ê -
˙ ‚ π ‚ # ¬
Œ Ë ÷ fl
‚ Ê ◊ Ê
◊ Ÿ Èfl ˝ÃÊ ÷ fl –
Áfl c áÊ ÈSà fl Ê Ÿ ÿ à Ȭ Èò Ê ÊŸ ˜Ô Áfl
ãŒÊfl „ÒU,
’ „ Í°US à ‚ ãà ȡ ⁄ UŒ C ÔUÿ —H |H
-¬ Ê ⁄ U.ª Î.‚ Í. v .
}
. v -
w , • Ê.
ªÎ.
‚ Í.
v. | . v ~
H
• Ê‚ Ÿ ¬ Á ⁄Ufl à ¸Ÿ
H
‚
# ¬Œ Ë ∑§¬ p Ê
à Ỗ • Ê ‚ Ÿ ¬Á
⁄ Ufl
à ¸Ÿ
∑
§
⁄UÃ„ Ò¥U– • ’ à ∑§ fl œ ÍŒ ÊÁ „ UŸ
Ë • Ê⁄UÕË
•
Õ Ê
¸Ã Ỗ ’ Ê
„ U⁄UË √ ÿ
Á Q § ¡ Ò‚ ËÁSÕ Á à ◊¥
Õ
Ë
– • ’ ‚ # ¬ Œ
Ë„ UÊ Ÿ ∑ §¬ p ÊØ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 511
¬ ˝Áà ôÊ Ê• Ê¥ ◊ ¥ • Ê ’ h „UÊ  ¡ Ê
Ÿ  ∑ §
©U¬ ⁄ UÊ
ãà fl „ UÉ Ê ⁄ Ufl Ê‹ Ë • ¬ Ÿ Ë • Ê
à◊ Ëÿ
’ Ÿ ¡ ÊÃ Ë „ ÒU, ß ‚ Á
‹ ∞ ©U‚ ’ Ê ÿ Ë
¥• Ê
⁄U
’ Ò∆ UÊÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU– ’ Ê ÿ ¥ ‚ Œ Êÿ ¥ Á ‹ π Ÿ 
∑ § Ê ∑ ˝§
◊ „ ÒU– ’ Ê ÿ Ê °¬ ˝Õ ◊ • Ê
Ò⁄ UŒ Ê Á „Ÿ Ê
Á
m à Ëÿ ◊ Ê Ÿ Ê ¡ ÊÃ Ê „ ÒU– ‚ # ¬ Œ Ë ∑§ ’ ÊŒ
• ’ ¬ % Ë ∑ §Ê ¬ ˝◊ Èπ Ã Ê ¬ ˝Ê
# „ UÊ ª ÿ Ë –
‹ ˇ ◊ Ë - Ÿ Ê⁄ UÊ
ÿ áÊ , © U◊ Ê - ◊ „ U‡Ê, ‚ Ë
à Ê-
⁄
UÊ ◊ , ⁄ UÊäÊ - ‡ ÿ Ê◊ • ÊÁ Œ Ÿ Ê ◊ Ê
¥ ◊ ¥ ¬ % Ë
∑ § Ê  ¬ ˝Õ ◊ , ¬ Á à ∑ §Ê Ám Ã Ë ÿ SÕ Ê Ÿ ¬˝Ê
#
„ÒU– Œ Ê Á„ UŸ Ë • Ê ⁄ U‚  fl œ Í∑ §
Ê ’Ê ÿ Ë¥• Ê
⁄U
• ÊŸ Ê, • Á œ ∑ § Ê⁄ U„ US Ã Ê ãà ⁄Uá Ê „ ÒU– ’ Êÿ Ë¥
• Ê⁄ U∑ § ’ Ê Œ ¬ % Ë ª ΄ USÕ ¡ Ë fl Ÿ ∑ §
Ë
¬ ˝◊ Èπ ‚ Íò Ê œ Ê⁄ U’ Ÿ Ã Ë „ ÒU–
˙ ß„ Uª Ê fl Ê ÁŸ · Ë Œ ãà È,
ß „ UÊ E Ê ß „ U¬ ÍL§ · Ê —–
ß „ UÊ ‚ „ Ud Œ Á Ê̌ áÊ Êÿ ôÊ ,
ß „ U¬ Í· Ê Á Ÿ · ËŒ à ÈH - ¬ Ê .
ª Î.‚ Í.v . }
. v Æ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 512
H ¬ ÊŒ ¬ ˝ Ê̌ Ê‹ Ÿ H
• Ê‚ Ÿ ¬ Á ⁄Ufl à ¸Ÿ ∑ § ’ Ê
Œ ª ΄ US Õ Ê
üÊ ◊ ∑ §
‚ Êœ ∑ § ∑ § M § ¬ ◊ ¥ fl ⁄ U- fl œ Í∑ § Ê ‚ ê ◊ Ê
Ÿ
¬Ê Œ ¬ ˝ Ê̌ Ê ‹ Ÿ ∑ §
⁄ U∑ § Á ∑ § ÿ Ê ¡ Ê
Ã Ê „ÒU–
∑§ ãÿ Ê ¬ Ê̌∑ § Ë • Ê
⁄ U‚ ¬ ˝Áà Á Ÿ Á œ S fl
M §
¬
∑§ Êß ¸ Œ ê ¬ Á à ÿ Ê • ∑ §‹  √ ÿ ÁQ §¬ Ê
Œ
¬˝ Ê̌ Ê‹ Ÿ ∑ §⁄ U– ¬ Ê Œ ¬ ˝ Ê̌
Ê ‹ Ÿ ∑ §
⁄ UŸ fl
Ê‹ Ê ¥
∑§ Ê ¬ Á fl òÊ Ë∑ § ⁄Uá Ê -Á ‚ Üø Ÿ Á ∑ § ÿ Ê ¡ Ê
∞ –
„
UÊ Õ ◊ ¥ „ UÀ Œ Ë ,Œ Ífl Ê ¸, Õ Ê‹ Ë ◊ ¥ ¡ ‹ ‹∑§
⁄ U
¬˝ Ê̌ Ê‹ Ÿ ∑ § ⁄ ¥U– ¬ ˝â Ê ◊ ◊ ãòÊ ∑ § ‚ Ê
Õ Ã Ë
Ÿ
’Ê ⁄ U fl ⁄ U- fl œ Í∑ § ¬ Ò⁄ U¬ π Ê ⁄ ¥U, Á » §⁄UŒ Í‚
⁄ U
◊ ãòÊ ∑ § ‚ ÊÕ ÿ Õ Ê üÊ h Ê ÷ ¥≈ UŒ ¥–
˙ ÿ Ê Ã ¬ Áà ÉÊ AË ¬ ˝¡ ÊÉÊ AË ¬ ‡ Ê ÈÉ Ê AË,
ª ΄ UÉ Ê AË ÿ ‡ Ê
Ê É Ê AË Á Ÿ Á ㌠à Ê
,
ß Í¡ Ê
¸⁄ UÉ Ê A˥à Ã̆ ∞ Ÿ Ê¢∑ § ⁄UÊ Á ◊ ,
‚ Ê ¡ Ëÿ ¸ à fl ¢◊ ÿ Ê ‚ „ –
-¬ Ê ⁄ U. ª Î.‚ Í.
v .
v
v
˙ ’ ˝rÊ Ôá Ê Ê ‡ Ê Ê
‹ Ê ¢Á Ÿ Á ◊ à ʢ
∑
§ Áfl Á÷ Á Ÿ ¸Á
◊ Ã Ê ¢Á ◊ Ã Ê ◊ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 513
ß ãº ˝Êª AË ⁄ U Ê̌ Ã Ê ¢‡ Ê Ê ‹ Ê ◊ ◊ ÎÃ Ê Ò
‚ Êê ÿ ¢‚ Œ — H - • Õ fl ¸. ~ . x .v ~
H œ È̋fl - ‚ Íÿ ¸ä ÿ Ê Ÿ H
œ È̋fl Á
S âÊ ⁄UÃ Ê ⁄ UÊ „ ÒU– • ãÿ ‚ ’ Ã Ê ⁄UÊ ª áÊ
ª Áà ‡ ÊË ‹ ⁄ U„ Uà „ Ò¥U, ¬⁄ Uœ È̋fl • ¬ Ÿ Á
Ÿ Á p Ã
S
Õ ÊŸ ¬ ⁄ U„ UË Á S Õ ⁄ U⁄ U„ UÃ Ê „ ÒU– • ãÿ Ã Ê ⁄U
©U‚ ∑ § Ë ¬ Á
⁄ U∑ ˝§◊ Ê ∑ §
⁄ Uà „ Ò¥U– œ È̋flŒ ‡
Ê ¸Ÿ ∑ §Ê
• Õ ¸„ ÒU- Œ Ê Ÿ Ê¥ • ¬ Ÿ - • ¬ Ÿ ¬ ⁄U◊ ¬ Á fl òÊ
∑ § ûÊ ¸√
ÿ Ê ¥ ¬ ⁄ U© U‚ Ë Ã⁄ U„ UŒ Î… ∏U ⁄ U„ ¥Uª, ¡ Ò‚ 
Á
∑ § œ È̋fl à Ê⁄ UÊ ÁS Õ ⁄ U„ ÒU– ∑ ȧ ¿ U∑ §
Ê⁄ Uá Ê © Uà ¬ Û Ê
„UÊ Ÿ ¬ ⁄ U÷ Ë ß ‚ • Ê Œ ‡ Ê ¸‚ Á flø Á
‹ Ã Ÿ
„UÊ Ÿ ∑ § Ë ¬ ˝Á à ôÊ Ê ∑ §
ÊÁ Ÿ ÷ Êÿ Ê ¡ Ê
∞ , fl ˝Ã
∑ § Ê ¬ Ê ‹ Ê ¡ Ê ∞ • Ê
Ò⁄ U‚ V À ¬ ∑ § Ê¬ Í⁄ UÊ
Á
∑ § ÿ Ê ¡ Ê
∞ – œ È̋fl Á
S Õ ⁄ UÁ ø ûÊ ⁄ U„UŸ ∑ §Ë
• ¬ Ÿ ∑ §ûÊ ¸√ ÿ ¬ ⁄ UŒ Î… ∏U ⁄ U„ UŸ ∑ § Ë ¬ ̋⁄
Uá Ê Ê
Œ Ã Ê „ ÒU– ß ‚ Ë ¬ ˝∑ §Ê ⁄ U‚ Íÿ ¸ ∑ §Ë • ¬ Ÿ Ë
¬ ˝π ⁄ UÃ Ê , à ¡ Á S fl à Ê, ◊ „ Uû Ê Ê ‚ Œ Ê ÁS Õ ⁄ U
⁄
U„ UÃ Ë „ ÒU– fl „ U• ¬ Ÿ Á Ÿ œ Ê ¸Á ⁄ Uà ¬ âÊ ¬ ⁄ U„ UË
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 514
ø‹ Ã Ê „ÒU, ÿ „ UË „ ◊ ¥ ∑ §⁄ UŸ Êø Ê Á
„ U∞ – ÿ „
UË
÷ Êfl Ÿ Ê ¬ Á Ã - ¬ % Ë ∑ § ⁄ ¥U–
H ‚ Íÿ ¸ä ÿ ÊŸ ( Á Œ Ÿ ◊ ¥) H
˙ à ìÊ Ê̌
ÈŒ ̧flÁ „ Uà ¢¬ È⁄ US à Êë¿È∑
˝§ ◊ Èì Ê ⁄UØԖ
¬
‡ ÿ ◊ ‡ Ê ⁄UŒ — ‡ Êà ¢¡ Ë fl ◊ ‡ Ê
⁄ UŒ
— ‡Êà ú
o Îá Ê Èÿ Ê◊ ‡Ê ⁄ UŒ — ‡ Êà ¢¬ ˝’ ˝fl
Ê
◊ ‡Ê
⁄ UŒ—
‡
Ê Ã ◊ Œ Ë
Ÿ Ê
— S ÿ Ê◊ ‡ Ê ⁄ UŒ — ‡Êà ¢÷ Íÿ p
‡
Ê ⁄UŒ — ‡ Ê
à Êà ˜ÔH -x { . w y
H œ È̋fl äÿ Ê Ÿ ( ⁄UÊ Ã ◊ ¥) H
˙ œ È̋fl ◊ Á ‚ œ È̋fl¢ à fl Ê ¬ ‡ ÿÊÁ◊ ,
œÈ̋fl ÒÁ œ ¬Ê c ÿ ◊ Á
ÿ –
◊ s Ô¢ à fl Ê
Œ Ê
à ˜Ô ’ ΄US ¬ Á à ◊ ¸ÿʬàÿ Ê ,
¬
˝¡ Ê fl Ã Ë ‚ T Ëfl ‡ Ê⁄ UŒ — ‡ ÊÃ◊ ˜ÔH
- ¬ Ê⁄
U.
ª Î.‚ Í. v.}. v ~
H ‡ Ê ¬ Õ • Ê E Ê
‚ Ÿ H
¬
Á à - ¬ % Ë ∞ ∑ § Œ Í‚ ⁄ U∑ § Á ‚ ⁄ ÿ Ê
∑ §
㜠¬ ⁄
Œ
Ê Á„ UŸ Ê U„ UÊ
Õ ⁄ Uπ ∑ § ⁄ U‚ ◊ Ê¡ ∑
§ ‚ Ê◊ Ÿ
‡
Ê ¬ Õ ‹ à „ Ò¥U, • ÊE Ê ‚ Ÿ Œ∑§ ⁄U• Áãà ◊
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 515
¬ ˝Á à ôÊ Ê ∑§⁄ à „ Ò¥UÁ ∑ § fl Á Ÿ S ‚ ㌠„ UÁ Ÿ Áp Ã
M § ¬ ‚ ∞ ∑ § - ŒÍ‚ ⁄ U ∑ § Ê • Ê ¡ ËflŸ
ß ¸◊ Ê Ÿ Œ Ê
⁄ U, ÁŸ D ÔUÊ flÊ Ÿ ˜Ô • Ê Ò⁄ Ufl » § Ê Œ Ê ⁄ U⁄U„UŸ 
∑ § Ê Áfl E Ê ‚ ÁŒ ‹ Ê Ã  „ Ò¥U– Á ¬ ¿ U‹  Á Œ Ÿ Ê
¥
¬ ÈL § · Ê ¥ ∑ § Ê √ ÿ fl „ UÊ ⁄ UÁ S òÊ ÿ Ê ¥ ∑ §‚ ÊÕ
¿ U‹ Ë - ∑ §
¬ ≈ UË • Ê Ò⁄UÁ fl E Ê ‚ ÉÊ Ê Á Ã ÿ Ê ¥ ¡ Ò‚ Ê
⁄
U„ UÊ „ ÒU– M§ ¬ , ÿ Ê Òfl Ÿ ∑ § ‹ Ê ÷ ◊ ¥ ∑ ȧ ¿ UÁŒ Ÿ
◊ Ë∆ UË ’Êà ¥ ∑ §⁄ Uà „ Ò¥U, ¬ Ë ¿ U ∑ Í̋§⁄ UÃ Ê ∞ fl ¢
Œ ÈC ÔUÃ Ê ¬⁄ U© Uà ⁄ U• Ê
à „ Ò¥U– ¬ ª - ¬ ª ¬ ⁄ U
©Uã „ ¥U ‚ Ã Ê Ã • ÊÒ⁄
UÁ à ⁄ US ∑ Χà ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U–
¬ ˝Á à ôÊ Ê • Ê ¥ ∑ §Ê
 à Ê« ∏U∑ §⁄ U• Ê Á Õ ¸∑ §∞ fl ¢
ø Ê Á ⁄ UÁòÊ ∑§© Uë ¿ ÎW ‹ Ã Ê ’ ⁄ Uà à  „ Ò¥U • ÊÒ⁄ U
¬ % Ë ∑ §Ë ß ë¿ UÊ ∑ §Ë ¬ ⁄Ufl Ê „ UŸ „ UË¥∑ §⁄Uà –
‚ ◊ Ê ¡ ◊ ¥ ∞ ‚ Ë ÉÊ≈ UŸ Ê ∞ °∑ § ◊ ÉÊ Á ≈ Uà Ÿ „ UË¥
„UÊ Ã Ë ¥– ∞ ‚ ËŒ ‡ ÊÊ◊ ¥ ÿ  ¬ ˝Á à ôÊ Ê∞ °
• Ê Ò¬ ø Ê
Á⁄U∑ §Ã Ê◊ Ê
òÊ ⁄ U„ U¡ Ê Ÿ ∑ § Ë • ʇ ÊV Ê
„UÊ ‚ ∑ §Ã Ë „ ÒU– ‚ ãÃ Ê Ÿ Ÿ „ UÊ Ÿ ¬ ⁄ Uÿ Ê
‹ « ∏UÁ ∑ § ÿÊ °„ UÊ Ÿ ¬ ⁄ U‹ Êª Œ Í‚ ⁄ UÊ Á flflÊ„ U
∑ § ⁄ UŸ ¬ ⁄U© UÃ Ê M § „UÊ ¡ Ê Ã „ Ò¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 516
 ¬ Á
à Á ‚ ⁄ Uÿ Ê ∑ §
㜠¬ ⁄ UŒ Ê Á„UŸ Ê „ UÊ Õ
⁄
Uπ ∑ § ⁄U ∑ §‚ ◊ π Ê Ã Ê„ ÒU Á ∑§Œ Í‚ ⁄ U
ŒÈ⁄ UÊà◊ Ê• Ê ¥ ∑ § Ë üÊ á Ê Ë ◊ ¥ © U‚ Ÿ Á ª Ÿ Ê
¡ Ê ∞ – ß ‚ ¬˝∑ §Ê⁄ U¬ % Ë ÷ Ë • ¬ Ÿ Ë Á
Ÿ D ÔUÊ
∑ § ’ Ê ⁄U ◊ ¥ ¬ Á à ∑ § Ê
ß ‚ ‡ Ê ¬ Õ- ¬ ˝Áà ôÊ Ê
m Ê
⁄ UÊ Á fl
E Ê ‚ Á
Œ ‹ Ê Ã Ë „ ÒU–
˙ ◊ ◊ fl ˝Ã à N UŒ ÿ ¢ Œ œ Ê Á ◊ ,
◊ ◊ Á ø ûÊ ◊ Ÿ ÈÁ
ø ûÊ ¢ Ã • S Ã È–
◊ ◊ fl Êø ◊ ∑§ ◊ Ÿ Ê ¡ È· S fl ,
¬ ˝¡ Ê ¬ Á
à C Ô˜Ufl Ê Á Ÿ ÿ ÈŸ Q ȧ ◊ s Ô◊ ˜ÔH
- ¬ Ê ⁄ U.ª Î.
‚ Í.
v .} .
}
H ‚ È◊ X ÔU‹ Ë -Á‚ ㌠Í⁄ UŒÊ Ÿ H
◊ ãòÊ ∑ § ‚ ÊÕ fl ⁄ U• °ª Í∆ UË ‚ ‹ Ê ∑ § Ê ÿ Ê
Á
‚ Ä ∑ § ‚  fl œ Í∑ § Ë ◊ Ê °ª ◊ ¥ Á ‚ ㌠Í⁄ UÃ Ë Ÿ
’ Ê
⁄ U‹ ª Ê
∞ – ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §⁄ Á ∑ § ◊Ò¥ fl œÍ∑ §
‚ ÊÒ÷ Ê Çÿ ∑ § Ê
’ … ∏UÊ
Ÿ  flÊ ‹ Ê Á‚ h „UÊ™ °§
-
˙ ‚ È◊ ¢ª ‹ ËÁ⁄ Uÿ ¢ fl œ ÍÁ ⁄ U◊ Ê ú ‚ ◊ Ã
¬ ‡ ÿ à – ‚ Ê Ò÷ ÊÇÿ ◊ Sÿ ÒŒ û fl Ê ÿ Ê
Õ Ê
S Ã ¢
Á
fl ¬ ⁄Uà Ÿ – “ ‚ È÷ ª Ê SòÊ Ë‚ Ê Á fl òÿ Ê S à fl
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 517
‚ Ê
Ò÷ Ê Çÿ ¢÷ fl à ÈH
- ¬
Ê ⁄ U.ª Î. ‚ Í.
v .}. ~
H ◊ X ÔU‹ Á Ë ∑ § H
fl
œ Í fl ⁄ U∑ §Ê
◊ X ‹ Á à ‹ ∑ §∑ § ⁄ U– ÷ Ê flŸ Ê
∑§ ⁄ U Á ∑ § ¬Á à ∑ § Ê ‚ ê ◊ ÊŸ ∑ § ⁄ Uà  „ ÈU∞
©
UŸ ∑ § ª ÊÒ⁄
Ufl∑ § Ê’ …∏UÊ Ÿ  fl Ê
‹ Ë Á
‚ h „UÊ
™°§ -
˙ S fl S à ÿ  fl Êÿ È◊ Ȭ ’ ˝fl
Ê◊ „ ÒU
‚ Ê
◊ ¢S fl ÁSà ÷ Èfl Ÿ S ÿ ÿ S ¬ Á à — –
’ ΄ US ¬ Áà ¢‚ fl ¸ª áÊ ¢S fl S à ÿS fl S à ÿ
• Ê Á Œ àÿ Ê ‚ Ê÷ flãà ȟ —H - ´ §
. z . z v .vw
ß‚ ∑ § ¬ p Êà ˜Ô Á S fl C ÔU∑ Χà ˜Ô „ UÊ
◊ ‚  Ê̌ ◊ Ê -
¬˝ÊÕ ¸Ÿ Êà ∑§ ∑ § ∑ Χ àÿ ‚ ê¬ Û Ê ∑ §⁄ ¥U–
H • ʇ ÊËfl Ê
¸ŒH
fl
⁄ U- ∑ § ãÿ Ê Œ Ê Ÿ Ê¥ „ UÊ Õ ¡ Ê «
∏U∑ § ⁄ U‚ ÷ Ë
‚ ◊ Ȭ Á S Õ Ã ¡ Ÿ Ê ¥ ∑ §Ê ¬ ˝á Ê
Ê ◊ ∑ § ⁄ ¥U– ¬Èc ¬
fl
· Ê ¸ ∑ §M § ¬ ◊ ¥ ‚ ÷ Ë© U¬ Á
S Õ Ã
◊ „ UÊ Ÿ È÷ Ê
fl • ¬ Ÿ ˇ ÊÈ÷ ∑ § Ê ◊ Ÿ Ê∞ °-
• Ê ‡ Ê Ëfl ʸŒ fl⁄ U- fl œ Í∑ § Ê ¬ ˝Œ Ê
Ÿ ∑ §⁄ ¥U-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 518
ª áÊ ¬ Áà — Áª Á ⁄ U¡ Ê fl η ÷ ä fl ¡ —,
c
Ê á◊ Èπ Ê
Ÿ ãŒ Ë ◊ Èπ Á « U◊ Á« U◊ Ê–
◊ Ÿ È¡ - ◊Ê‹ - ÁòÊ ‡ ÊÍ‹ -◊ Ϊ à fl ø —
,
¬ ˝Á à Á
Œ Ÿ ¢∑ ȧ ‡ Ê ‹ ¢ fl ⁄ U∑ §ãÿ ÿ Ê—HvH
⁄
UÁ fl ‡ Ê ‡ Ê
Ë-∑ ȧ ¡ - ß ãº ˝- ¡ ª ଠÁà —
,
÷ Ϊ È¡ - ÷ Ê
Ÿ È¡ - Á ‚ 㜠ȡ -∑ §
à fl—
–
©U« ÈUª áÊ Ê
-Áà Á Õ - ÿ Êª ø ⁄ Uʇ Ê ÿ —
,
¬ ˝Á à Á
Œ Ÿ ¢∑ ȧ ‡ Ê ‹ ¢ fl ⁄ U∑ §ãÿ ÿ Ê—HwH
flL § áÊ -ß ãº ˝∑ ȧ’ ⁄U- „ ÈUà ʇ Ê Ÿ Ê—,
ÿ ◊ -‚ ◊Ë⁄ Uá Ê - fl Ê⁄ Uá Ê - ∑ ȧܡ ⁄UÊ
—–
‚ È⁄ Uª áÊ Ê
— ‚ È⁄ UÊp ◊ „ UËœ ⁄ UÊ—,
¬ ˝Á à Á
Œ Ÿ ¢ ∑ ȧ‡ Ê ‹ ¢ fl ⁄ U∑ §ãÿ ÿ Ê
—
HxH
‚ È⁄ U‚ ⁄ UË
-⁄UÁfl Ÿ Á㌠Á Ÿ - ª Ê ◊ à Ë,
‚ ⁄ Uÿ ÈÃ Ê
◊ Á ¬ ‚ Ê ª ⁄ U- ÉÊ ÉÊ ¸⁄ UÊ –
∑§ Ÿ ∑ §ÿ Ê◊ Á ÿ - ª á« UÁ ∑ §- Ÿ ◊ ¸ŒÊ,
¬ ˝Á à Á
Œ Ÿ ¢∑ ȧ ‡ Ê ‹ ¢ fl ⁄ U∑ §ãÿ ÿ Ê—HyH
„UÁ ⁄ U¬ È⁄ UË-◊ Õ È⁄ UÊ ø ÁòÊ flÁ áÊ ∑ §Ê,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 519
’Œ Á
⁄ U-Á flcáÊ È- ’ ≈ UE ⁄ U- ∑ §
ÊÒ‡Ê
‹ Ê –
◊ ÿ- ª ÿ Ê◊ Á ¬ -
Œ Œ¸⁄ U-m Ê⁄U∑§
Ê,
¬
˝Á ÃÁŒ Ÿ ¢∑ ȧ ‡ Ê‹ ¢ fl ⁄ U∑ §ãÿ ÿÊ
— H zH
÷ Ϊ
È◊ ÈÁ Ÿ p ¬ È‹ Á S à ø • ÁXÔU⁄ UÊ
,
∑
§ Á
¬‹ fl
S Ã È- • ª Sàÿ ø Ÿ Ê
⁄ UŒ —
–
ªÈL§flÁS ÊD ÔU- ‚ Ÿ Ê Ã Ÿ -¡ ÒÁ◊Ÿ Ë ,
¬
˝Á ÃÁŒ Ÿ ¢ ∑ ȧ ‡ Ê‹ ¢ fl ⁄U∑ §ãÿ ÿ Ê—H {H
˙ ´ §Ç flŒ Ê  Õ̆ ÿ ¡ Èfl
̧Œ—,
‚ Ê
◊ fl ŒÊs ÔÕ fl
¸á Ê —–
⁄
U Ê̌
ãà Èø à È⁄ UÊ
 fl Œ Ê,
ÿÊ fl
ëëÊ ãº ˝Á Œ fl Ê
∑ § ⁄UÊ
ÒH
ß ‚ ∑ § ’ ÊŒ Œ fl Á fl ‚ ¡¸Ÿ ∑ §
⁄U∑
§
∑Χ
àÿ
‚ ◊Ê# Á∑ § ÿ Ê ¡ Ê ∞ –

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 520

ß
æ
ÙÂýS
Íâ
¢S
·
¤
æÚ
U
…U‹ Ã Ë © U◊ ˝∑ § Ê ¬ ⁄U◊ ¬ Á fl òÊ ∑ § ûÊ ¸√ ÿ „ ÒU-
fl ÊŸ ¬ ˝S Õ – ¬ Ê Á ⁄ UflÊ Á ⁄ U∑ §Á ¡ ê ◊ Œ ÊÁ⁄ Uÿ Ê °
¡ Ò‚  „ UË „ UÀ
Ê ∑ §Ë „ UÊ Ÿ  ‹ ª ¥, ÉÊ ⁄U∑ § Ê 
ø ‹ Ê Ÿ ∑ § Á
‹ ∞ ’ « ∏U ’ ìÊ ‚ ◊ Õ ¸„ UÊ Ÿ 
‹ ª ¥ • Ê Ò⁄ U• ¬ Ÿ ¿ UÊ ≈ U ÷ Ê ß¸- ’ Á „ UŸ Ê
¥ ∑ § Ë
Œπ ÷ Ê ‹ ∑ §
⁄ UŸ  ‹ ª ¥, Ã ’ fl ÿ Êfl Îh
• ÊŒ Á◊ ÿ Ê¥ ∑ § Ê ∞ ∑ § ◊ Ê òÊ ∑ § ûÊ ¸√ ÿ ÿ „ UË
⁄
U„ U ¡ Ê Ã Ê„ ÒU Á ∑ §fl  ¬ ÊÁ ⁄ Ufl ÊÁ ⁄ U∑ §
Á
¡ ê ◊ Œ Ê Á⁄ Uÿ Ê¥ ‚ œ Ë ⁄ U- œ Ë ⁄ U „ UÊ Õ π Ë ø ¥
• ÊÒ⁄ U∑ ˝§◊ ‡ Ê —
fl „ U÷ Ê ⁄ U‚ ◊ Õ ¸‹ « ∏U∑ §Ê ¥ ∑ §
∑ § ãœ Ê ¥ ¬ ⁄ U’ … ∏UÊ Ã  ø ‹ ¥– ◊ ◊ Ã Ê ∑ § Ê 
¬ Á⁄ Ufl Ê ⁄ U ∑ §Ë• Ê
⁄ U ‚  Á ‡ Ê Á
Õ ‹ ∑ § ⁄ U
‚ ◊ Ê ¡ ∑ § Ë • Ê⁄ UÁ fl ∑ § Á ‚ à ∑ §⁄ Uà ø ‹ ¥–
‚ Ê ⁄ UÊ ‚ ◊ ÿ ÉÊ ⁄ U∑ § „ UË ‹ Ê
ª Ê¥ ∑ § Á ‹ ∞
π ø ¸Ÿ ∑ § ⁄ UŒ ¥, fl ⁄ UŸ Ỗ © U‚ ∑ § Ê ∑ ȧ ¿ U• ¢‡ Ê
∑ ˝§◊ ‡ Ê — • Á œ∑ § ’ … ∏UÊ Ã „ ÈU∞ ‚ ◊ Ê ¡ ∑ §
Á
‹ ∞ ‚ ◊ Á¬ ¸Ã ∑ §⁄ Uà ø ‹ ¥–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 521
Áfl ‡ Ê· √ ÿ fl S Õ Ê -
fl Ê Ÿ ¬ ˝S Õ ‚ ¢S ∑ §Ê⁄ UÁ ¡ à Ÿ √ ÿ Á Q §
ÿ Ê ¥ ∑ §
Ê
„ UÊ, © UŸ ∑ § Á‹ ∞ ‚ ◊ ÈÁø à • Ê ‚ Ÿ à Òÿ Ê
⁄U
⁄Uπ ¡ Ê ∞ °– fl Ê Ÿ ¬ ˝S Õ ¬⁄ Uê ¬ ⁄UÊ ∑ §Ê
◊ „ Uû fl
Œ Ÿ ∑ § Ë Œ ÎÁ
C ÔU ‚ © UŸ ∑§ Á ‹ ∞ ‚ È‚ Á îÊ Ã
◊ Üø ’ Ÿ Ê ÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §
, Ã Ê ’ Ÿ Ê Ÿ Êø ÊÁ „ U∞
–
¬ ¡
Í Ÿ ∑ §Ë ‚ Ê ◊ Êãÿ ‚ Ê◊ ª Ë
˝∑ §
‚ ÊÕ - ‚ Ê
Õ
‚ S
¢∑ § Ê ⁄ U∑ §
Á ‹ ∞ ¬ ÿ
˝ Q È § Á fl ‡ Ê ·
 fl S Ã •
È Ê ¥ ∑ §
Ê 
¬ „ U‹ ‚ Œ π
 - ‚ ÷
° Ê ‹ ‹ Ÿ
 Ê ø Ê Á„ U∞ – © UŸ ∑ §
Ê
Áfl fl⁄ Uá Ê ß ‚ ¬ ∑
˝§ Ê⁄ U„ UÒ-
• fl Ê Ÿ ¬ ˝S Õ Ê ¥ ∑ § Ê ¬ Ë ‹ ⁄ ¢Uª ∑ § fl
S òÊ Ê ¥ ◊ ¥
¬ „ U‹ ‚ Ã Òÿ Ê ⁄ U⁄ Uπ Ÿ Ê ø ÊÁ „ U∞–
• ¬ Üø ª √ÿ ∞ ∑ §¬ Ê òÊ ◊ ¥ ¬ „ U‹  ‚ 
à Òÿ Ê⁄ U⁄ U„ U–
• ‚ ¢S ∑ § Ê ⁄ U∑ §⁄ UÊ Ÿ  fl Ê ‹ Á ¡ à Ÿ√ ÿ Á Q
§
„ UÊ ¢, © UÃ Ÿ 
v ¬ Ë ‹ ÿ ôÊ Ê¬ fl ËÃ
w ¬ ¢ø ª √ ÿ ¬ Ê Ÿ ∑ §⁄ UÊŸ ∑ § Á ‹ ∞
¿ UÊ
≈ UË ∑ § ≈ UÊ Á ⁄ Uÿ Ê°
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 522
 x ◊ π ‹ Ê - ∑ § Ê¬ ËŸ ( ∑ §◊ ⁄ U’ ãŒ
‚ Á „ UÃ ‹ °ª Ê ≈ UË
)
y ( „ UÊ
Õ ◊ ¥ ‹ Ÿ ÿ Ê
Ç ÿ ª Ê ‹
Œ á« U) M § ‹ ∞ fl ¢
z ¬ Ë ‹ ŒÈ¬ ^ ÔU à Òÿ Ê ⁄ U⁄ Uπ ¡ Ê∞ °
• ´ §
Á· ¬ Í¡ Ÿ ∑ § Á‹ ∞ ‚ Êà ∑ ȧ‡ ÊÊ
∞ °
∞ ∑§‚ Ê Õ ’ °œ Ë „ ÈUß ¸–
• fl
Œ ¬Í¡ Ÿ „ UÃ È fl Œ ÿ Ê ∑ §Êß ¸¬ Á fl
òÊ
¬ÈSÃ∑ § ¬ Ë
‹ ∑ §
¬ « ∏U◊ ¥ ‹ ¬ ≈ Ë „ ÈUß ¸–
• ÿ ôÊ ¬ ÈL § · ¬ Í¡ Ÿ ∑ § Á‹ ∞ ∑ § ‹ Êfl Ê
‹ ¬≈UÊ „ ÈU• Ê Ÿ Ê Á ⁄ Uÿ ‹ ∑ §Ê ª Ê‹ Ê –
• • Á÷ · ∑ § ∑ §Á ‹ ∞ S fl ë¿ U‹ Ê
≈ Uÿ Ê
∑
§ ‹ ‡ Ê ∞ ∑ § ¡ Ò‚ , ∑ §◊ ‚ ∑ §◊ z ,
• Áœ∑ § w y à ∑ § „ UÊ ¥, à Ê• ë¿ UÊ „ÒU–
• Á÷ · ∑ § ∑ § Á ‹ ∞ ∑ § ãÿ Ê∞ °• Õ fl Ê
‚ ê◊ ÊŸ Ÿ Ëÿ ‚ Ê œ ∑ §Ê ¥ ∑ §
Ê¬ „ U‹ ‚ 
Á
Ÿ Á
p à ∑ § ⁄
U‹ Ÿ Ê ø Ê Á„ U∞ –
• fl
Ê Ÿ ¬ ˝S Õ ‹ Ÿ  fl Ê‹ Ê
¥ ∑ §
Ê Á flÁ œ fl
à ˜Ô
F ÊŸ ∑ § ⁄ U∑ § , ¬ Ë Ã fl S òÊ ¬ „ UŸ ∑ §⁄ ,
U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 523
 ‚ ¢S∑ § Ê⁄US Õ ‹ ¬ ⁄ • ÊŸ  ∑ § Á ‹ ∞
∑§ „ UÊ ¡ Ê∞ – ¬ ˝fl ‡
Ê ∞ fl ¢• Ê ‚ Ÿ ª ˝„ Uá Ê
∑§ ‚ ◊ ÿ ¬ Èc åÊ - • Ê̌
à fl ÎÁ C ÔU ∑ § ‚ Ê Õ
◊ X ‹ Ê ø⁄ Uá Ê ∑ § Ê ◊ ¥ò Ê ’ Ê‹ Ê ¡ Ê ∞ –
• ‚ ’ ∑ § ÿ Õ Ê S Õ Ê Ÿ ’ Ò∆ U¡ Ê Ÿ ¬ ⁄ UŸ ¬ -
à ȋ ‡ Ê
éŒ Ê ¥ ◊ ¥ ‚ ¢S ∑ § Ê ⁄ U∑ § Ê ◊ „ Uû fl
Ã Õ Ê © U‚ ∑ § ◊ „ UÊŸ ˜Ô © Uû Ê ⁄ UŒ ÊÁ ÿ à fl Ê¥ ¬ ⁄ U
‚ ’ ∑ §Ê äÿ Ê Ÿ Á Œ ‹ Ê ∑ § ⁄ U÷ Êfl Ÿ ʬ Ífl ¸∑ §
∑§ ◊ ¸∑ § Ê
á« U¬ ˝Ê ⁄ Uê ÷ ∑ § ⁄ UÊ∞ °–
HÁfl
‡Ê · ∑ § ◊¸∑ § Ê á« UH
• ¬ ˝Ê ⁄ Uê÷ ◊ ¥ · ≈ ˜UÔ∑ §◊ ¸ ∑ §’ ÊŒ „ UË
‚ V À¬ ∑ § ⁄ UÊ Á Œ ÿ Ê ¡ Ê∞ – Á à ‹ ∑ §
• Ê
Ò⁄ U⁄ U Ê̌
Ê ‚ Íò Ê ’ 㜠Ÿ ∑ §© U¬ ø Ê ⁄ U
∑§ ⁄UÊ Á Œ ÿ ¡ Ê ∞ °–
• ‚ ◊ ÿ ∑§Ë ‚ Ë ◊ Ê ∑ § Êäÿ ÊŸ ⁄ Uπ à „ ÈU∞
‚ Ê ◊ Ê ãÿ ¬ ˝∑ § ⁄ Uá Ê , ¬ Í¡ Ÿ • Ê ÁŒ ∑ § Ê
‚ ◊ÈÁ
ø à Á fl S Ã Ê ⁄ Uÿ Ê ‚ ¢ Ê̌ ¬ ◊ ¥
Á
∑ §
ÿ Ê ¡ Ê∞ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 524
• ⁄ U Ê̌ Ê Áfl œ ÊŸ ∑ §’ Ê Œ Áfl ‡ Ê ·
∑ § ◊ ¸∑ § Ê á« Uß ‚ ¬ ˝∑ § Ê ⁄ U∑ § ⁄ UÊÿ ¡ Ê
∞ °–
H ‚ V ÔUÀ ¬ H
Á∑ ˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Êfl
Ÿ Ê -
‚ V À ¬ ∑ § Á ‹ ∞ • Ê̌à , ¡ ‹ , ¬ Èc ¬ „ UÊ Õ
◊ ¥ Á Œ ÿ  ¡ Ê∞ °– ÷ Ê fl Ÿ Ê∑ § ⁄¥U Á ∑ §
Œfl ‚ ¢S ∑ Χ Á à ∑ §◊ L § Œ á« Ufl Ê
Ÿ ¬ ˝S Õ ¡ Ë fl Ÿ
∑ § Ê ‡ Ê È÷ Ê ⁄ Uê ÷ ∑ § ⁄ UŸ  ∑ §Á ‹ ∞ • ¬ Ÿ 
• ãà ⁄ X • ÊÒ⁄U• ãà Á ⁄ U Ê̌ ∑ § Ë ‚ Œ ˜Ô‡ Ê ÁQ §
ÿ Ê
¥
‚ ‚ „ Uÿ Ê ª ∑ §Ë ¬ ˝ÊÕ ¸Ÿ Ê ∑ § ⁄ Uà „ ÈU∞ ‚ Ê „ U‚
÷ ⁄ UËÉÊ Ê· áÊ Ê ∑ §⁄ U⁄ U„ U„ Ò¥U-
˙ Á
fl c áÊ ÈÁfl ¸cáÊÈÁ
fl ¸c áÊ È— üÊ Ë ◊ Œ ˜Ô÷ ª fl à Ê

◊ „ UÊ
¬ ÈL §
· S ÿ Áfl c áÊ Ê ⁄ UÊ ôÊ ÿ Ê
¬ ˝fl à ¸◊ ÊãÊ S ÿ • l üÊ Ë ’ ˝r ÊÔá Ê Ê Á m à Ë
ÿ 
¬ ⁄ UÊ œ ̧ ü Ê Ë E à fl
Ê⁄ UÊ „ U∑ § À ¬  fl Òfl S fl Ã
◊ ã fl ãà ⁄ U ÷ Í‹ Ê
̧∑ § ¡ ê ’ Ím Ë
¬ ÷ Ê
⁄ UÃ fl· ̧
÷ ⁄ UÃ π á« U • Êÿ Ê ¸fl ûÊ Ò̧∑ §
Œ‡ Ê Ê
ãà ª ¸Ã . .....
. Ê̌
ò Ê . . . . . .. S Õ ‹ ◊ Ê ‚ ÊŸ Ê
¢
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 525
◊ Ê ‚ Ê
û Ê ◊ ◊ Ê ‚ .
. . . . ..◊ Ê‚ . .. .. . . .
¬ Ê̌
. .. .. .
.
Á Ã Õ ÊÒ. ... . . .fl Ê
‚ ⁄ U.
. .
. . . .ª Êò Ê Êà ¬ Ê
—. . . .. . . Ÿ Ê
◊ Ê ˘ „ ¢U S fl ¡ Ëfl
Ÿ ¢√ ÿ Á Q § ª à ¢Ÿ
◊ à fl Ê ‚ ê ¬ Íá Ê ¸- ‚ ◊ Ê¡ S ÿ ∞ Ã Ã ˜Ô ß ÁÃ
ôÊ Ê à fl Ê , ‚ ¢ÿ ◊ - S fl Ê äÿ Ê
ÿ - © U¬ Ê ‚ Ÿ · È
Áfl ‡ Ê · à p ‹ Ê ∑ § ‚ fl Ê ÿÊ¢Á Ÿ ⁄ Uã à ⁄ ¢U ◊ Ÿ ‚ Ê
fl Ê ø Ê ∑ §◊ ¸á Ê Ê ø ‚ ¢‹ ªAÊ
÷ Á fl c ÿ Ê Á ◊ ß ÁÃ
‚ V ÔUÀ ¬ ¥• „ ¢U ∑ § Á
⁄ Uc ÿ –
H ÿ ôÊ Ê¬fl Ë Ã ¬ Á
⁄ Ufl à ¸ŸH
Ÿ ÿ ¡ Ëfl
Ÿ ∑ § Ë • Ê ⁄ U¬ „U‹ Ê ∑ §Œ ◊ àÿ ʪ ,
¬ Á fl òÊ Ã Ê
, à ¡ ÁS fl Ã Ê ∞ fl ¢ ¬ ⁄ U◊ Ê Õ ¸ ∑ §
¬ ˝Ã Ë ∑ § fl˝Ã ’ 㜠S flM §
¬ ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ∑ § Ê
Ÿ fl Ë Ÿ ËU∑§⁄ Uá Ê Á ∑ § ÿ Ê ¡ Ê
Ã Ê „ ÒU–
ÿ ôÊÊ
¬ fl Ë Ã ∑ § Ê Á‚ Üø Ÿ ∑ §
⁄ U∑ § ¬ Ê
°ø
Œ fl ‡ ÊÁ Q § ÿ Ê ¥ ∑ § • Êfl
Ê„ UŸ S Õ Ê ¬ Ÿ ∑ §
©U¬ ⁄ UÊãà © U‚ œ Ê ⁄ Uá Ê ∑§⁄UÁ ‹ ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ÒU,
¬ È⁄ UÊŸ Ê ©UÃ Ê ⁄ UÁ Œ ÿ Ê ¡ Ê
Ã Ê „ ÒU– ÿ „ U∑ ˝§
◊
ÿ ôÊ Ê ¬ flË
à ‚ ¢S ∑ §
Ê ⁄ U¬ ˝∑§
⁄ Uá Ê ◊ ¥ ÁŒ ÿ Ê ª ÿ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 526
„
ÒU– ‚ ÈÁ fl
œ Ê ∑ § Ë Œ ÎÁ
C ÔU ‚ ◊ ãòÊ Ê Á Œ ÿ „ UÊ°÷ Ë
Á
Œ ÿ ¡ Ê
⁄ U„ U„ Ò¥U–
H ÿ ôÊ Ê¬ fl Ëà Á ‚ Üø Ÿ H
◊ ãòÊ ’ Ê ‹ à „ ÈU∞ ÿ ôÊ Ê¬ fl Ëà ¬ ⁄ U¡ ‹
Á
¿ U« ∏U∑ ¥§,¬ Á fl òÊ ∑ §⁄ ¥U, Ÿ ◊ S ∑ §Ê⁄ U∑ § ⁄ ¥U-
˙ ¬ ˝¡ Ê ¬ à ÿ ¸à ‚ „ U¡ ¢¬ Áfl òÊ ¢,
∑§ ʬ Ê
¸‚ ‚ Íò Ê Ê j fl ’ ˝r Ê Ô‚ Íò Ê ◊ ˜Ô–
’ ˝r Ê
Ôà fl Á‚ h ˜Ôÿ Òø ÿ ‡ Ê
— ¬ ˝∑
§ Ê‡Ê ¢,
¡ ¬S ÿ Á ‚ Á h ¢∑ ȧ
L § ’ ˝r Ê
Ô‚ Íò Ê ◊ ˜ÔH
H ¬Üø Œfl Ê fl Ê„ UŸ H
◊ ãòÊ Ê ¥ ∑ § ‚ Ê Õ ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë Ã ◊ ¥ Á fl Á÷ Û Ê
Œfl Ã Ê • Ê ¥ ∑ § Ê • Ê flÊ „ UŸ ∑ § ⁄ ¥U- ‚ Íò Ê Œ È„ U⁄ UÊÿ¥-
˙ ’ ˝r ÊÊ ‚ Ρ Ÿ ‡ ÊË
‹ Ã Ê ¥Œ Œ Ê Ã È– (’ ˝r ÊÊ „U◊ ¥
‚ Ρ Ÿ ‡ Ê
Ë ‹ Ã Ê ¬ ˝Œ ÊŸ ∑ § ⁄ ‘¥U–)
v ’ ˝rÊÔÊ -
˙ ’ ˝r Ê Ô¡ ôÊ ÊŸ ¢¬ ˝Õ ◊ ¢¬ È⁄ US Ã Ê Ám
‚ Ë◊ à — ‚ ÈL §
ø Ê  fl Ÿ • Êfl —–
‚ ’ Èä ã ÿ Ê˘ © U¬ ◊ Ê˘ • S ÿ Á fl DÔUÊ—
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 527
 ‚ Ã
p ÿ Ê
Á Ÿ ◊ ‚ Ã p Á
fl fl
—H
˙ ’ ˝r Ê
Ôá Ê Ÿ ◊ —– • ÊflÊ„ Uÿ Ê
Á
◊ ,
SÕ Ê¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ◊ – - vx
.x
wÁflc
áÊ È-
˙ Á fl cáÊ È— ¬ Ê
· áÊ Ê̌
◊ Ã Ê
¥Œ Œ
ÊÃÈ–
(Áfl
c áÊ È„ U◊ ¥ ¬ Ê· á ÊÊ̌ ◊ à ʂÿ ÈQ
§
’ ŸÊ fl ¥–)
˙ ß Œ ¢Á fl c áÊÈÁfl ¸ø ∑˝§◊ 
òÊœ
Ê Á Ÿ Œ œ ¬ Œ ◊ ˜Ô–
‚ ◊ Í… U◊ S ÿ ¬ Ê ú ‚ È⁄
U S flÊ
„
UÊ
H
- z.
v
z
˙ Á fl cáÊ fl Ÿ ◊ —– • Ê
fl Ê
„ Uÿ
Ê
Á◊ ,
SÕ Ê¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ◊ –
xÁ‡ Ê
fl -
˙ Á ‡ Ê
fl — • ◊ ⁄ UÃ Ê
¥Œ Œ Ê ÃÈ–
(Á‡Ê
fl „ U◊ ¥ • ◊ ⁄ Uà fl ¬ ˝Œ ÊŸ ∑§
⁄ ‘¥U–)
˙ Ÿ ◊ S à L §º ˝◊ ãÿ fl̆
©UÃÊ Ã̆ ß · fl
Ÿ ◊ —–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 528
 ’ Ê„ ÈUè ÿ Ê ◊ ÈÃ Ã Ÿ ◊ — H -v { .v
˙ L § º ˝Êÿ Ÿ ◊ —– • Êfl Ê
„ Uÿ ÊÁ
◊ ,
SÕ Ê ¬ ÿ ÊÁ
◊ , äÿ ÊÿÊ Á ◊ –
yÿ ôÊ ¬ ÈL § · -
ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë
à π Ê‹ ‹ ¥– Œ Ê
Ÿ Ê¥ „ UÊ Õ Ê¥ ∑ §Ë
∑ § Á
Ÿ D ÔUÊ • ÊÒ⁄ U• °ª Í∆U ‚  » °§ ‚ Ê ∑§ ⁄U
‚ ËŸ ∑ §Ë ‚ Ë œ ◊¥ ∑ §
⁄¥U, Á »§ ⁄ Uÿ ôÊ
÷ ª fl ÊŸ ∑ § Ê • ÊflÊ „ UŸ ∑ §
⁄ ¥U– ‚ Íò Ê
ŒÈ„ U⁄ UÊÿ ¥-
˙ ÿ ôÊ Œ fl — ‚ à¬ Õ Á Ÿ ÿ Ê¡ ÿ à ˜–
(ÿ ôÊ Œ fl „ U◊ ¥ ‚ à∑§ ◊ ¸Á‚ π Ê
ÿ ¥–
)
˙ ÿ ôÊ Ÿ ÿ ôÊ ◊ ÿ¡ ãà Œ fl Ê
—
à ÊÁŸ œ ◊ Ê ¸Á
áÊ ¬ ˝Õ◊ Êãÿ Ê ‚ Ÿ˜Ô–
à „ UŸ Ê ∑¢§ ◊ Á„ U◊ ÊŸ — ‚ ø ãà ÿ òÊ
¬ Ífl̧ ‚ Ê äÿ Ê — ‚ Á ãà Œ fl Ê
—H - x v . v {
˙ ÿ ôÊ ¬ ÈL §
· Ê
ÿ Ÿ ◊ — –
• Ê
fl Ê„ Uÿ Ê Á◊ , S Õ Ê¬ ÿ Ê
Á
◊ ,
äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 529
z ‚ Íÿ ¸-
Á » § ⁄ UŒ Ê
Ÿ Ê ¥ „UÊ Õ ™ §¬⁄ U© U∆ UÊ∑ §⁄ U‚ ÿ
Í Œ ¸ fl

∑ § Ê • Ê fl Ê„ UŸ ∑ §⁄U¥- ‚ òÍ Ê Œ „
È U⁄ UÊ
ÿ -
¥
˙ ‚ Á fl à Ê
Œ flÃ Ê Ã¡ Á S fl à Ê
¥
fläÊ ¸ÿ à ˜– ( ‚ Áfl Ã Ê „ U◊ ¥ à ¡ S fl Ë
’ Ÿ Ê ÿ ¥– )
˙ • Ê ∑ Χ c
áÊ Ÿ ⁄ U¡ ‚ Ê fl ûÊ ¸◊ Ê
Ÿ Ê
Á Ÿ fl ‡ Ê ÿ Û Ê ◊ Îà ¢◊ àÿ Zø –
Á „ U⁄ Uá ÿ ÿ Ÿ ‚ Á fl Ã Ê ⁄ UÕ Ÿ Ê Œ fl Ê

ÿ Ê ÁÃ ÷ Èfl Ÿ Ê ÁŸ ¬ ‡ÿ Ÿ ˜ÔH -xx .
y x
˙ ‚ Íÿ ʸÿ Ÿ ◊ — – • Ê fl Ê „ Uÿ ÊÁ ◊
S Õ Ê ¬ ÿ ÊÁ ◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ –
HÿôÊÊ ¬ fl Ë Ã œ Ê⁄ Uá Ê H
˙ ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ¢¬ ⁄U◊ ¢¬ Á fl òÊ ¢Ô,
¬
˝¡Ê
¬ à ÿ ¸à ‚ „ U¡ ¢¬ È⁄ US Ã Ê Ã ˜Ô–
•ÊÿÈc
ÿ ◊ ª ˝˜Ôÿ ¢¬ ˝Á à ◊ È@ ‡ Ê È÷ ¢̋,
ÿôÊ
Ê
¬fl Ë Ã ¢’ ‹ ◊ S à Èà ¡ — H
-
¬ Ê ⁄ U. ª Î.
‚ Í. w
. w . v v
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 530
H ¡ Ë áÊ Ê ̧¬ fl Ë Ã Á fl ‚ ¡ ¸Ÿ H
˙ ∞ Ã Ê fl Á g Ÿ ¬ ÿ ¸ã à ¢,
’
˝r ÊÔ à fl ¢œ Ê Á
⁄ Uà ¢◊ ÿ Ê
–
¡ ËáÊ ¸à fl Ê ûÊ ¬ Á ⁄Uà ÿ Ê ª Ê ,
ª ë¿ U‚ Íò Ê ÿ Õ Ê ‚ Èπ ◊ ˜ÔH
H ¬ Üø ª √ ÿ ¬ Ê
Ÿ H
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Êfl Ÿ Ê-
¬
@ ª √ ÿ ∑ §
Ë ∑ § ≈UÊ ⁄ UË’ Ê
ÿ ¥ „ UÊ Õ ◊ ¥ ‹ ¥ •Ê
Ò⁄ U
Œ
Ê Á
„ UŸ  „ UÊ Õ ∑ § Ë ◊ äÿ ◊ Ê • °ª È‹ Ë ‚ 
◊ ãòÊ Êì Ê Ê ⁄ U∑ § ‚ Ê Õ © U‚  ÉÊ Ê‹ ¥- ø‹ Ê
∞°–
÷ Êfl Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥U Á ∑ § ß Ÿ ª ÊÒº ˝√ ÿÊ ¥ ∑ §Ê
Á Œ√
ÿ
øß Ê ‚ • Á÷ ◊ Á ãòÊ Ã ∑ § ⁄ U⁄ U„
U„ Ò¥U–
˙ ª Ê◊ Íò Ê ¢ª Ê ◊ ÿ ¢ Ê̌ Ë ⁄¢
Œ
Á œ ‚ Á å¬ ¸— ∑ ȧ
‡ Ê
Ê Œ ∑ §◊ ˜Ô–
Á
Ÿ Á
Œ ¸C Ô¢U ¬ Üø ª √ ÿ ¢ à È
¬
Á flòÊ ¢ ◊ ÈÁ
Ÿ ¬ÈX Ufl Ò—H
∑ § ≈ UÊ⁄ UËŒ Ê
Á „ UŸ  „ UÊ Õ ◊ ¥ ‹ ∑
§⁄ U
◊ ãòÊ Êì Ê Ê ⁄ U∑ § ‚ Ê
âÊ ¬ Ê Ÿ ∑ §⁄ ¥U–÷ Êfl Ÿ Ê ∑§
⁄ ¥U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 531
Á
∑ § Á Œ √ ÿ ‚ ¢S ∑ §Ê⁄ UÊ ¥ ‚ ¬ Ê ¬Ê¥ ∑ §
Ë ¡ «
∏U ¬ ⁄ U
¬˝„ UÊ⁄ U• ÊÒ⁄ U¬ Èá ÿ Ê ¥ ∑ § Ê © U÷ Ê⁄ UŸ
∑ § Ê ∑ ˝§ ◊
• Ê ⁄ Uê÷ „UÊ  ⁄ U„ UÊ„ ÒU, ¡Ê  Á Ÿ DÔUÊ ¬ Ífl ¸∑ §
ø ‹ Ê ÿ Ê ¡ ÊÃ Ê ⁄ U„Uª Ê –
˙ ÿ û fl ª Á
S Õ ª à ¢¬ Ê ¬ ¢Œ „
U
Á
à D ÔUÁ à ◊ Ê ◊ ∑ §–
¬˝Ê ‡ Ê Ÿ Ê à¬ @ ª √ ÿ S ÿ
Œ„ Uà fl Áª AÁ⁄ Ufl ã œ Ÿ ◊ ˜ÔH
H ◊ π ‹ Ê - ∑ § Ê ¬ ËŸ œ Ê ⁄ Uá ÊH
Á
∑ ˝§ ÿ Ê • ÊÒ⁄ U÷ Ê flŸ Ê -
◊ π ‹ Ê - ∑ §Ê¬ Ë Ÿ „ UÊ Õ Ê ¥ ∑ §‚ ê¬ È≈U◊ ¥ ‹ Ë
¡ Ê ∞ – ◊ ãòÊ Ê ì Ê Ê⁄ U∑ § ‚ Ê Õ ÷Ê flŸ Ê ∑ § Ë
¡ Ê ∞ Á∑ §Ã ଠ⁄ Uà Ê, ‚ Á
∑ ˝§ÿà ÊÃ Õ Ê
‚ ¢ÿ ◊ ‡ Ê
Ë ‹ Ã Ê ∑ §
Ê fl ⁄Uá Ê Á∑ §
ÿ Ê ¡ Ê⁄ U„ UÊ „ ÒU–
◊ ãòÊ ¬ Í⁄ UÊ „ UÊ Ÿ ¬ ⁄ U© U‚ ∑ §◊ ⁄ U◊¥ ’ Ê °œ ‹ ¥–
‚ Íò Ê Œ È„U⁄ UÊÿ ¥- ˙ ‚ ¥ÿ ◊ ‡ÊË ‹ — à ଠ⁄ Up
÷ Á fl cÿ ÊÁ ◊ – (‚ ¥ÿ ◊ ‡ Ê Ë‹ • Ê
Ò⁄ Uà ଠ⁄ U
⁄
U„ ¥Uª –)
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 532
˙ ß ÿ ¢Œ ÈL § Q ¢§ ¬Á ⁄ U’ Ê œ ◊ ÊŸÊ Ô
fláÊ Z¬ Á
fl òÊ ¢¬ ÈŸ à Ë◊ ˘ • ʪ Êà ˜Ô–
¬ ˝Ê áÊ Ê¬Ê Ÿ Ê è ÿ Ê ¢’ ‹ ◊ Ê Œœ ÊŸ Ê S fl ‚ Ê Œ
fl Ë
‚ È÷ ª Ê ◊ π ‹ ÿ ◊ ˜ÔH - ¬Êª ΂ Í. w . w .}
œ ◊ ¸Œ á« Uœ Ê ⁄ Uá Ê -
Œá« UŒ Ê Ÿ
 Ê ¥ „ UÊ Õ Ê¥ ‚  ¬ ∑ §
«U¥∏– ÷ Á
Í◊ ∑ §

‚ ◊ Ê ŸÊ ãà ⁄ UN UŒ ÿ ∑ §
Ë ‚ Ëœ ◊ ¥ Á
S Õ ⁄ U∑ §⁄ U¥–
◊ ãòÊ ¬ ⁄
Í UÊ „ UÊŸ ¬ ⁄ U◊ S Ã∑§ ‚‹ ª Ê ∞ °• Ê ⁄
ÒU
ŒÊ Á
„ UŸ Ë • Ê⁄
 U⁄ Uπ ‹ –
¥ ÷ Ê
fl Ÿ Ê ∑ § ⁄U¥Á ∑ § œ ◊ ¸
ø Ã
 Ÿ Ê∑ §Ê  ¡ Ëfl ãà , √ ÿ fl Á S âÊ Ã ∞ fl ¢
• Ÿ ȇ ÊÊ Á ‚ à ⁄ Uπ Ÿ  ∑ §Ê◊ „ Uû fl ¬Íá Ȩ̂
©
Uû Ê ⁄ UŒÊ
Á ÿ à fl S fl Ë∑ § Ê ⁄ UÁ ∑§ ÿ Ê ¡ Ê ⁄ U„ UÊ„ UÒ–
ß ‚ ∑ §
‚ Ê Õ Á Œ √ ÿ ‡ Ê ÁQ §ÿÊ °’Ê
˝r ÊáÔ Ê à fl • Ê ⁄
ÒU
’ r
˝Ê fl
Ô ø ‚
¸ ¬ Œ
˝Ê Ÿ ∑ § ⁄ U⁄ U„ UË
„UÒ–
¥‚ Íò Ê Œ È„ U⁄UÊÿ ¥-
˙ • Ÿ ȇ Ê Ê ‚ Ÿ Ê ÁŸ ¬ Ê ‹ Áÿ cÿ ÊÁ◊ –
(ª ÈL § m UÊ⁄ UÊ ÁŸ äÊ Ê ¸Á⁄
Uà • Ÿ ȇ Ê Ê ‚ Ÿ Ê ¥
∑ § Ê ¬ Ê‹ Ÿ ∑ §⁄ ‘¥Uª– )
˙ ÿ Ê◊ Œ á« U— ¬ ⁄ UÊ
¬ Ã
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 533
m Ò„ UÊ ÿ ‚ Ê  Á̆ œ ÷ Íê ÿ Ê ◊ ˜Ô–
à ◊ „ ¢U ¬ ÈŸ ⁄UÊ Œ Œ̆ • Êÿ È· ’ ˝r ÊÔá Ê 
’ ˝r ÊÔfl ø ¸‚ Ê ÿ H - ¬ Ê⁄ U.ª Î.
‚ Í. w .w .v w
¬ Ë Ã fl S òÊ œ Ê ⁄ Uá Ê -
ŒÊ Ÿ Ê ¥„ UÊ Õ Ê¥∑ §Ë „ UÕ Á ‹ ÿ Ê °‚ Ë œ Ë ∑ § ⁄ U∑ §
ŒÈ¬ ^ ÔUÊ ‹ ¥– ◊ ãòÊ ∑ § ‚ ÊÕ äÿ Ê Ÿ ∑ § ⁄
¥U Á ∑ §
‚ Ã ˜Ô ‡ Ê Á Q §
ÿ Ê ¥ ‚ ¬ Áfl òÊÃ Ê , ‡ Ê
Ê Òÿ ¸• Ê Ò⁄ U
àÿ Ê ª ∑ § Ê ‚ ¢S ∑ § Ê ⁄ U¬ ˝Ê# ∑§⁄ U⁄ U„ U „ Ò¥U– ◊ ãòÊ
¬ Í⁄ UÊ „ UÊ
Ÿ ¬ ⁄ UŒ Ȭ ^ ÔUÊ ∑ § 㜠Ê¥ ¬ ⁄ Uœ Ê ⁄ Uá Ê ∑ § ⁄ U
‹ ¥– ‚ Íò Ê Œ È„U⁄ UÊ ÿ ¥-
˙ • „ Uã Ã Ê
¥© Uà ‚ Îí ÿ Á fl Ÿ ◊ ˝Ã Ê ¥ä Ê Ê
⁄ UÁ ÿ c ÿ –
( • „ Uã Ã Ê ∑ § Ê àÿ Ê ª ∑§ ⁄ UÁ fl Ÿ ◊ ˝Ã Ê
• ¬ Ÿ Ê ™ °§ ª Ê )
˙ ‚ Íÿ Ê̧ ◊  ø̌ Ê Èfl Ê ¸Ã —
¬ ˝Ê áÊ Ê x ãà Á⁄ U Ê̌ ◊ Ê à◊ Ê ¬ ÎÁÕ fl Ë ‡ Ê ⁄UË⁄ U◊ ˜Ô–
• S Ã ÎÃ Ê Ÿ Ê ◊ Ê
„ U◊ ÿ ◊ ÁS ◊ ‚ • Ê à◊ Ê Ÿ¢
ÁŸ Œ œ l Êfl ʬ ÎÁÕ fl Ë è ÿ Ê¢ª Ê ¬ Ë Õ Ê
ÿ H
-
• Õ fl ¸fl
Œ z
. ~. |
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 534
´ §Á
· ¬ Í¡ Ÿ -
„UÊ Õ ◊ ¥ ¬ Èc ¬ - • Ê̌ à ‹ ∑ § ⁄ U´ §Á· ÿ Ê ¥ ∑§
Ê
äÿ Ê Ÿ ∑ §⁄ U◊ ãòÊ Ê ì Ê Ê ⁄ Uá Ê ∑ § ‚ Ê Õ ÷ Ê flŸÊ
∑ § ⁄
¥U Á ∑ § „ U◊ ÷ Ë © Uã „ UË¥∑ § Ë ¬ Á ⁄ U¬ Ê ≈ UË ∑§
√ÿ Á
Q § „ Ò¥U, © UŸ ∑ § ª Ê Ò⁄ Ufl ∑ § • Ÿ ÈM § ¬ ’ Ÿ Ÿ 
∑ §Á ‹ ∞ • ¬ Ÿ ¬ ÈL § · Ê Õ ¸∑ § ‚ ÊÕ © UŸ ∑§
• Ÿ Ȫ ˝„ U∑ §Ë ¬ ˝ÊâÊ ¸Ÿ Ê ∑ §⁄ U⁄ U„ U „ Ò¥U, ©U‚ 
¬ Ê∑ § ⁄ U• ãÿ Êÿ © Uã ◊ Í‹ Ÿ ∑ § ◊ Êø ̧ ∑ §
Ê 
‚ ÈŒ Î… ∏U’ Ÿ Êÿ ¥ª – ‚ Íò Ê Œ È„ U⁄ UÊÿ ¥-
˙ ‚ Ê ◊ Ê ãÿ ¡ Ÿ Á ◊ fl Á Ÿ fl Ê
¸„ ¥U
∑§ Á
⁄ Ucÿ Ê Á ◊ – ( • Ê Ò‚ à Ÿ Ê ª Á ⁄ U∑ § ∑ § S Ã⁄U
∑ §‚ „ UÊ ⁄ ‘U Œ flà fl ∑ § Ë • Ê ⁄ U’ … ∏Í°Uª Ê –)
˙ ß ◊ Ê flfl ª Ê Ã ◊ ÷ ⁄ Um Ê ¡ Ê Ò,
• ÿ ◊ fl ª Ê
Ã ◊ Ê  ÿ̆ ¢÷ ⁄ Um Ê¡ ,̆
ß ◊ Ê flfl Áfl E ÊÁ ◊ òÊ ¡ ◊ Œ ª AË
,
• ÿ ◊ fl Á fl E Ê Á ◊ òÊ Ê  ÿ̆ ¢¡ ◊ Œ Á ª A—
,
ß ◊ Ê flfl fl Á ‚ D ÔU∑ § ‡ ÿ ¬ Ê Ò,
• ÿ ◊ fl fl Á ‚ D ÔUÊ  ÿ̆ ¢ ∑ § ‡ ÿ ¬ Ê ,
flÊ ª flÊ Á òÊ fl ʸø Ê s ÔÛ Ê ◊ l à  Á̆ ûÊ — UÔ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 535
„
Ufl ÒŸ Ê◊ Òà l Œ Á òÊ
Á ⁄ UÁ Ã ,
‚ fl ¸S ÿ Ê ûÊ Ê ÷ fl Á
à ,
‚ fl ¸◊ S ÿ ÊÛ Ê
¢÷ fl
Áà ÿ ∞ fl ¢ flŒ –
-
’ ΄ U.
©U. w
.w.y
˙ ‚ #́ § · Ë Ÿ èÿ Ê fl Ã̧–
à ◊ º ˝ÁfláÊ ¢ÿ ë¿Uã à Èà ◊ 
’ ˝Êr ÊÔá Êfl ø ¸‚ ◊ ˜Ô–
˙ ´ §Á · è ÿ Ê Ÿ ◊ — –
• Ê
fl Ê „Uÿ Ê
Á ◊ , S Õ Ê¬ ÿÊ Á ◊ , äÿ Ê ÿÊ Á ◊–
-• Õ fl ¸. v Æ .
z.x~
fl
Œ ¬ Í¡ Ÿ -
¬ Í¡ Ÿ ‚ Ê◊ ª ˝Ë „
UÊ Õ ◊ ¥ ‹ ¥– ◊ ãòÊ Ê ì Ê Ê
⁄U∑§
‚ ÊÕ ÷ Êfl Ÿ Ê ∑ §
⁄ ¥U Á ∑ § ôÊ Ê Ÿ ∑ § Ë ‚ ŸÊß
œ Ê⁄ UÊ ∑ § fl ø◊ ÊŸ ÿ Ȫ ∑ § • Ÿ ÈM §¬ ¬
˝fl
Ê„U
∑§ Ê
• ¬ Ÿ Á ‹ ∞ ÃÕ Ê ‚ Ê ⁄ U‚ ◊ Ê ¡ ∑ §
Á‹ ∞
¬ Á à à ¬ Êfl Ÿ Ë ◊ Ê°ª X Ê ∑ §Ë à ⁄ U„ U¬ ˝fl
Ê
Á„UÃ
∑§ ⁄UŸ ∑ §Á ‹ ∞ • ¬ Ÿ Ë è Ê ÍÁ◊ ∑ §Ê ÁŸ œ Ê
¸Á
⁄UÃ
∑§ Ë ¡ Ê ⁄U„ UË„ ÒU– • ôÊ ÊŸ ∑ §Ê Á
Ÿ fl Ê
⁄ Uá Ê ß‚ Ë
‚ ‚ ê÷ fl „UÊª Ê–‚ Íò ÊŒ È„ U⁄ UÊ
ÿ ¥-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 536
˙ ôÊ ÊŸ ∑ ˝§ Êãà — • Ÿ Ȫ ◊ Ÿ ¥∑ §
Á⁄ Uc ÿ Ê
Á
◊ –
(
Á fl
ø Ê ⁄ U∑ ˝§
Ê Á ãà ∑ §Ê • Ÿ Ȫ◊ Ÿ ∑§
M °§ ª Ê
–)
˙ fl
Œ Ê Á ‚ ÿ Ÿ à fl ¢Œ fl fl Œ Œ fl
è
ÿ Ê
flŒ Ê÷ fl S à Ÿ ◊ s Ô¢ flŒ Ê ÷ Íÿ Ê— – Œfl Ê
ª ÊÃ ÈÁ
fl Œ Ê ª Ê Ã È¢ Á fl û fl Ê ª Ê
à ÈÁ◊ Ö
◊ Ÿ ‚ S ¬ Ã̆ ß ◊ ¥ Œ fl ÿ ôÊ ú S flÊ „ UÊ
flÊ Ã œ Ê — H ˙ fl Œ ¬ ÈL § · Êÿ Ÿ ◊ —
–
• Ê
fl Ê
„ Uÿ Ê Á
◊ , S Õ Ê ¬ ÿ Ê Á◊ , äÿ Êÿ Ê Á ◊ –
- w.
w v
ÿ ôÊ ¬ ÈL §· ¬ Í¡ Ÿ -
¬ Í¡ Ÿ ‚ Ê ◊ ª ˝Ë „ UÊÕ ◊ ¥ ‹ ¥– ◊ ãòÊ ∑ § ‚ ÊÕ
÷ ÊflŸ Ê ∑ § ⁄ ¥U Á ∑ §œ ◊ ¸ • Ê
Ò⁄ UŒ fl à fl ∑§
¬ ˝◊Èπ • Êœ Ê ⁄ U∑ §Ê • X Ë∑ §
Ê ⁄ U∑ §
⁄ UÃ „
ÈU∞,
©
U‚ ¬ ÈC ÔU• Ê Ò⁄ U¬ ˝÷ Êfl ‡ Ê Ê‹ Ë ’ Ÿ ÊÿÊ ¡ Ê⁄ U„
UÊ
„
ÒU–
˙ ÿ ôÊ Ÿ ÿ ôÊ ◊ ÿ ¡ ãà Œ fl
Ê —
à ÊÁ
Ÿ œ ◊ ʸÁ áÊ ¬ ˝Õ ◊ Ê ãÿ Ê‚ Ÿ ˜Ô–
à „ UŸ Ê∑ ¢§ ◊ Á „ U◊ Ê Ÿ — ‚ ø ãÃ
ÿ òÊ ¬ Ífl ̧ ‚ Ê äÿ Ê — ‚ Á ãà Œ fl Ê—H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 537
˙ ÿ ôÊ ¬ ÈL §· Ê ÿ Ÿ ◊ — – • Êfl Ê „ Uÿ ÊÁ ◊ ,
S
Õ Ê¬ ÿ Ê Á◊ , äÿ Êÿ Ê
Á ◊ – -xv .v {
fl˝Ã œ Ê ⁄ Uá Ê -
fl ˝Ã ‡ Ê Ë ‹ Ã Ê ∑ § Á ‹ ∞ ∑ ȧ ¿ UŒfl ‡ Ê ÁQ § ÿ Ê ¥ ∑ §Ê
‚ Ê Ê̌Ë ∑ §⁄ U∑ § fl ˝Ã ‡ Ê
Ë‹ ’ ŸŸ ∑ § Ë ÉÊ Ê · áÊ Ê
∑ § Ë¡ Ê Ã Ë„ ÒU– ßã„ ¥U • ¬ Ÿ ʬ ̋⁄ U∑ §,
Á
Ÿ ⁄ UË Ê̌
∑ § • ÊÒ⁄ UÁ Ÿ ÿ ¢ò Ê ∑ §’ Ÿ Ê Ÿ Ê ¬ « ∏UÃ Ê
„
ÒU– ‚ ê ’ Á 㜠à Œfl‡ Ê Á Q § ÿÊ¥ ∑ § Ë ¬ ̋⁄
Uá Ê Ê∞ °
ß ‚ ¬ ˝∑ § Ê⁄ U„ Ò¥U-
• Á ª AŒ fl -
™ § ¡ Ê ¸∑ § ¬ ˝Ã Ë ∑ § – ™ § ¡ Ê ¸, S
» ȧ⁄ Uá Ê Ê , ª ◊ Ë
¸,
¬ ˝∑ §
Ê ‡ Ê ‚ ÷ ⁄ U- ¬ Í⁄U⁄U„ UŸ , • ãÿ Ê
¢ Ã ∑ § © U‚ 
»Ò§ À Ê Ê Ÿ , Œ Í‚ ⁄ UÊ ¥ ∑ § Ê
• ¬ Ÿ¡ Ò‚ Ê ’ Ÿ Ê Ÿ ,
™ § ä fl ¸ª Ê◊ Ë -• ÊŒ ‡Ê ¸Á
Ÿ D ÔU ⁄ U„ UŸ , ÿ ôÊ Ë ÿ
ø à Ÿ Ê ∑ § fl Ê „ UŸ ’ Ÿ Ÿ ∑ § Ë ¬ ̋⁄
Uá Ê Ê ∑ §
d ÊÃ –
flÊ ÿ ÈŒ fl -
S
fl ÿ ¢ ¬ ˝Ê
áÊ M §¬ , Á∑ § ãÃ È Á
’ Ÿ Ê • „ V Ê
⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 538
‚ ’ ∑ § ¬ Ê
‚ S fl ÿ ¢¬ „ °UÈø à „ Ò¥U– ∑
§Êß ¸SÕ Ê
Ÿ
π Ê‹ Ë Ÿ „ UË
¥¿ UÊ« ∏Uà , Á Ÿ ⁄ Uã à ⁄ Uª Á à ‡Ê Ë‹ –
‚ Ȫ Á 㜠à • ÊÒ⁄ U◊ É Ê Ê¥ ¡ Ò‚  ¬⁄ Ê
¬∑ §Ê
⁄ UË
à û fl Ê ¥ ∑ § Á
fl S Ã Ê ⁄ U∑ § ‚ „ UÊ ÿ ∑ §–
‚ Íÿ ¸Œ fl -
¡ Ë
fl Ÿ Ë ‡ Ê Á Q § ∑ § Á Ÿ ¤ Ê ¸⁄ U, à ◊ Ê
Á
Ÿ flÊ⁄ U∑
§ ,
¡ Ê
ª ÎÁ à ∑ §¬ ˝Ã Ë ∑ §
, ¬ Îâ fl Ë ∑ §Ê
‚ ãà ȋŸ
• Ê
Ò⁄ U¬ ˝ÊáÊ - • Ÿ ÈŒ ÊŸ Œ Ÿ  fl Ê
‹ , S fl
ÿ ¢
¬ ˝∑ §Ê Á ‡ Êà , ‚ Á fl Ã Ê Œ fl à ʖ
ø 㺠˝Œ fl-
S
fl ¬ ˝∑ §Ê Á ‡ Ê Ã Ÿ „ UË ¥, ¬ ⁄ U‚ Íÿ ¸∑ §Ê
à ʬ S fl
ÿ ¢
‚ „ UŸ ∑ §⁄ U∑ § ‡ Ê Ë Ã ‹ ¬ ˝∑ §Ê‡ Ê ¡ª Ã Ë ¬
⁄ U
» Ò§ ‹ Ê Ÿ  fl Ê
‹ , Ã ¬ • ¬ Ÿ  Á„US ‚  ◊ ¥-
©U¬ ‹ Á éœ ÿ Ê
°‚ ’ ∑ § Á ‹ ∞ –
ß ãº ˝Œ fl -
fl ˝Ã ¬ Á à Œ flÊ ¥ ◊ ¥ ¬ ˝◊ Èπ , Œ fl ¬ ˝flÎÁ
ûÊ ÿÊ
¥-
‡
Ê ÁQ § ÿ Ê¥ ∑ § Ê  ‚ X Á∆ Uà - ‚ ‡ ÊQ§’ Ÿ Ê
ÿ 
⁄
Uπ Ÿ ∑ § Á‹ ∞ ‚ à à ¡ ʪ M §
∑§ , „U¡ Ê
⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 539
• Ê°π Ê
¥ ‚ ‚ Ã∑ ¸§ ⁄ U„ UŸ ∑ § Ë ¬ ̋⁄Uá ÊÊ Œ Ÿ 
flÊ ‹ –
Á∑ ˝§
ÿ Ê• ÊÒ⁄ U÷ ÊflŸ Ê
-
„UÊ Õ ◊ ¥ ∑ ˝§ ◊ ‡Ê — • Ê̌
à - ¬ Èc ¬ ‹ ∑ §
⁄U fl ˝Ã
äÊ Ê ⁄Uá Ê ∑ § Ê ‚ Íò Ê Œ È„U⁄ UÊ∑ § ⁄ UŒ fl Ê¥ ∑ § Ë ‚ Ê Ê̌
Ë
◊ ¥ © Uã „ ¥U Ÿ ◊ Ÿ ∑ §⁄ Uà „ ÈU∞ „ U⁄
U’ Ê ⁄ U¬ Í¡ Ê
flŒ Ë ¬ ⁄ Uø … ∏UÊÁ Œÿ Ê¡ Êÿ - ‚ Íò Ê -
v ˙ • Ê ÿ Èc
ÿ Ê äÊZÁ Ÿ ÿ Ê ¡ Á ÿ c ÿ –
( • ÊäÊ Ê ¡ Ëfl Ÿ ¬ ⁄ U◊ Ê Õ ¸◊ ¥
‹ ª Ê ™ °§ ª Ê
– )
w ˙ ‚ ¥ÿ ◊ Ê Œ ‡ ʸÿ Èà ¥‚ È‚ ¥S ∑ Χ à ¥
√ ÿ Á Q §
à fl ¥⁄ Uø Áÿ c ÿ – ( ‚ ¥ÿ ◊ Ë,
• Ê Œ ‡ Ê ¸ÿ ÈQ § ∞ fl ¥‚ È‚ ¥S ∑ Χà √ ÿ Á
Q §à fl
’ Ÿ Ê™ °§ ª Ê–)
x ˙ ÿ Ȫ äÊ ◊ ¸á Ê ‚ à à ¥ø Á ⁄
Uc ÿ Ê Á ◊ –
( ÿ Ȫ äÊ ◊ ¸∑ §¬ Á ⁄ U¬ Ê ‹ Ÿ ∑ § Á ‹∞
‚ Ã Ã ª Á Ã ‡ Ê Ë
‹ ⁄ U„ Í°Uª Ê– )
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 540
y˙ Á fl E ¬ Á ⁄ Ufl Ê⁄ U‚ Œ S ÿ —
÷ Áfl c ÿ Ê Á ◊ – ( Á fl ‡ Ê Ê ‹ Áfl E ¬ Á ⁄ Ufl Ê
⁄ U
∑§ Ê ‚ Œ S ÿ ’ Ÿ Í°ª Ê – )
z˙ ‚ ଠ˝fl ÎÁ
ûÊ ‚ ¥fl äÊ ¸Ÿ Ê ÿ
Œ
Èc ¬ ˝fl Îà ÿ Èã ◊ Í‹ Ÿ Ê ÿ ¬ ÈL § · Ê Õ Z
Á
Ÿ ÿ Ê ¡ Á ÿ c ÿ – ( ‚ ଠ˝flÎÁ ûÊ ‚ ¥fl äÊ ¸Ÿ
• Ê Ò⁄ UŒ Èc ¬ ˝fl ÎÁ ûÊ © Uã ◊ Í‹ Ÿ ◊ ¥ • ¬ Ÿ Ê
¬ ÈL § · Ê Õ ¸Á Ÿ ÿ ÊÁ¡ à ⁄ U„Uª Ê – )
¬ Á ⁄ Ufl ˝Ê ¡ ∑ § ◊ ãòÊ Êì Ê Ê ⁄ U∑ § ‚ ◊ ÿ
Œ
Ê Ÿ Ê ¥ „ UÊ Õ ™ § ¬ ⁄ U© U∆ UÊ ∑ § ⁄ U⁄ Uπ ¥–
÷ Êfl Ÿ Ê ∑ § ⁄ ¥U Á ∑ § „ UÊ Õ © U∆ UÊ ∑ § ⁄ U
fl
˝Ã ‡ Ê Ë ‹ Ã Ê ∑ §Ë ‚ Ê „ UÁ ‚ ∑ § ÉÊ Ê· áÊ Ê
∑§ ⁄ U⁄ U„ U „ Ò¥U, ‚ ÊÕ „ UË ‚ ଠ˝fl ÎÁ ûÊ ÿ Ê
¥
∑§ Ê • ¬ Ÿ Ê „ UÊ Õ Õ ◊ Ê ⁄ U„ U „ Ò¥U– fl
„
U◊ ¥ ◊ Ê ª ¸Œ ‡ Ê ¸∑ § ∑ § Ë Ã ⁄ U„ U¬ ̋⁄ Uá Ê Ê
∞ fl ¢‚ „ UÊ ⁄ UÊ Œ Ã Ë ⁄ U„ ¥Uª Ë– ∞ ∑ § Œ flà Ê
∑§ Ê ◊ ãòÊ ¬ Í⁄ UÊ „ UÊ Ÿ ¬ ⁄U„ UÊÕ
¡ Ê« ∏U∑ §⁄ UŸ ◊ S ∑ § Ê ⁄ U∑ §⁄ ¥U, Á » § ⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 541
 ¬
„ U‹ ¡ Ò‚ Ë ◊Ⱥ˝Ê ’ Ÿ Ê ‹ ¥–
˙ • ª A fl ˝Ã ¬Ã  fl ˝Ã ¢ø Á
⁄ Uc ÿ Ê
Á
◊
ÃûÊ ¬ ˝’ ˝fl Ë
Á ◊ Ã ë¿ U∑§ ÿ ◊ ˜Ô–
ÃŸ äÿ ʸ‚ Á◊ Œ
◊ „ U¥ • Ÿ ÎÃ
Ê Ã ˜
‚ àÿ ◊ Ȭ ÒÁ ◊ H˙ • ª AÿŸ ◊
—
H v
H
˙ fl
Ê ÿ Ê  fl ˝Ã
¬ à  fl ˝Ã ¢ø Á
⁄ Uc
ÿ Ê
Á◊
ÃûÊ ¬ ˝’ ˝fl Ë
Á ◊ Ã ë¿ U∑§ ÿ ◊ ˜Ô–
ÃŸ äÿ ʸ‚ Á◊ Œ
◊ „ U¥ • Ÿ ÎÃ
Ê Ã ˜
‚ àÿ ◊ Ȭ ÒÁ ◊ H˙ fl Ê ÿflŸ ◊ —
HwH
˙ ‚ Íÿ ¸ fl ˝Ã ¬
à  fl ˝Ã ¢ø Á
⁄Uc ÿ Ê
Á
◊ÃûÊ

¬
˝’ ˝fl
Ë
Á ◊ Ã ë¿
U∑§ÿ ◊ ˜Ô–
ÃŸ äÿ ʸ‚ Á◊ Œ
◊ „ U¥ • Ÿ ÎÃ
Ê Ã ˜
‚ àÿ ◊ Ȭ ÒÁ ◊ H
˙ ‚ Íÿ Ê ¸ÿ Ÿ
◊ — H xH
˙ ø㺠˝ fl ˝Ã¬Ã  fl ˝Ã ¢ø Á
⁄ Uc ÿ Ê
Á
◊
ÃûÊ ¬ ˝’ ˝fl Ë
Á ◊ Ã ë¿ U∑§ ÿ ◊ ˜Ô–
ÃŸ äÿ ʸ‚ Á◊ Œ
◊ „ U¥ • Ÿ ÎÃ
Ê Ã ˜
‚ àÿ ◊ Ȭ ÒÁ ◊ H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 542
 ˙ ø 㺠˝Ê ÿ Ÿ ◊ —H y H
˙ fl ˝Ã Ê Ÿ Ê
¢ fl ˝Ã ¬Ã  fl ˝Ã ¢ø Á ⁄ Uc ÿÊ Á◊
à ûÊ ¬ ˝’ ˝fl ËÁ◊ Ã ë¿ U∑ § ÿ ◊ ˜Ô–
à Ÿ äÿ ʸ‚ Á◊ Œ ◊ „U¥ • Ÿ ÎÃ Ê Ã ˜
‚ àÿ ◊ Ȭ ÒÁ ◊ H
˙ ß ãº ˝Ê ÿ Ÿ ◊ —H z H
-
◊ ¢. ’ ˝Ê . v .
{. ~ -
vx
• Á
÷ · ∑ § -
Á
Ÿ œ Ȩ̂
Á ⁄ Uà ◊ ÊòÊ Ê◊ ¥ ∑ § ãÿ Ê
∞° ÿ Ê
‚ ¢S ∑ § Ê ⁄ Ufl Ê Ÿ Ỗ √ ÿ Á Q§∑ § ‹ ‡ Ê‹ ∑§
⁄U
◊ ãòÊ Ê
ì Ê Ê ⁄ U∑ § ‚ Ê Õ ‚ Êœ ∑ §Ê¥ ∑ § Ê • Áè Ê· ∑
§
∑§ ⁄¥U– ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑§⁄ ¥UÁ∑ §ß ¸E ⁄ UË ÿ ´ §Á
· ∑ §
À¬
¡ Ëfl Ÿ ∑ § • Ÿ ÈM §¬ S Õ Ê ¬ Ÿ Ê • Ê ¥, ’ Ë¡ M§¬
¬˝fl
ÎÁ ûÊ ÿ Ê ¥ ∑ § Ê ‚ Ë ¥ø Ê ¡ Ê ⁄U„ UÊ „ ÒU,‚ ◊ ÿ
¬Ê ∑ § ⁄ Ufl » ͧ‹ ¥-» §‹ ¥ª Ë
– ¡ Ëfl Ÿ ∑ § üÊD ÔUÃ◊
⁄
U‚ ◊ ¥ ÷ ʪ Ë Œ Ê⁄ UË ∑ §Á
‹ ∞ ¬ ⁄U◊ Ê à◊ ‚ ûÊ
Ê
‚ ¬ ˝Ê
Õ ¸Ÿ Ê ∑ § Ë¡ Ê ⁄ U„UË „ÒU, • Ÿ ÈŒ ÊŸ Ê
¥ ∑ §
Ê
œ Ê⁄ Uá Ê Á ∑ §ÿ Ê ¡ Ê ⁄ U„ UÊ „ ÒU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 543
˙ • Ê ¬ ÊÁ „ UD ÔUÊ ◊ ÿ Ê ÷ Èfl—
Ã Ê Ÿ̆ ™ § ¡ ̧ Œ œ Ê Ã Ÿ –
◊ „ U ⁄ Uá Ê Ê ÿ ø̌ Ê ‚ H
˙ ÿ Ê  fl — Á ‡ Ê fl à ◊ Ê⁄ U‚ — ÃS ÿ
÷ Ê ¡ ÿ Ã „ UŸ — – © U‡ ÊÃ Ë Á ⁄ Ufl ◊ Ê
à ⁄ U—
H
˙ à S ◊ Ê ˘ • ⁄ ¢U ª ◊ Ê ◊ flÊÿ S ÿ
Ê̌ÿ Êÿ Á ¡ ã fl Õ – • ʬ Ê ¡ Ÿ ÿ Õ Ê ø Ÿ —
H
• Á ÷ · ∑ §∑ §’ ÊŒ • Á
ª ASÕ Ê
¬ ŸÊ
∑§ ⁄ U∑ §Á fl Á œ fl à ˜Ô ÿ ô ÊÁ ∑ §
ÿ Ê¡ Ê
∞–
Á
S fl C ÔU∑ Χà ˜Ô ∑ § ¬ Ífl ¸‚ Ê Ã Á fl ‡Ê ·• Ê
„ÈUÁ
à ÿÊ°
Œ
Ë ¡ Ê ∞ °– ÷ Êfl Ÿ Ê ∑ §Ë ¡ Ê ∞ Á∑ §
ÿ Ȫ Œ fl
ÃÊ
∞∑ § Á fl ‡ Ê Ê ‹ ÿ ôÊ ø ‹ Ê ⁄ U„ U„Ò¥U– ©U‚ ÿ ôÊ◊¥
‚ Á ◊ œ Ê , º ˝√ ÿ ’ Ÿ ∑ §⁄ U„ U◊ ÷ Ë
‚ Á ê
◊ Á ‹
Ã
„
UÊ ⁄ U„ U „ Ò¥U, © UŸ ‚ ¡ È« ∏U∑ § ⁄ U„ U◊Ê⁄ UÊ¡ Ë fl
Ÿ
œ ãÿ „ UÊ ⁄ U„ UÊ „ ÒU–
˙ ’ ˝r Ê Ô„ UÊ Ã Ê ’ ˝rÊ Ô
ÿ ôÊ Ê ’ ˝r Ê Ôá Ê ÊS fl ⁄Ufl Ê  Á ◊ Ã Ê
—
–
• ä fl ÿ Ȩ̀’ ˝¸r Ê Ôá Ê Ê ¡ Ê Ã Ê
’˝r Ê Ôá Ê Ê ˘ ãà Á „ ¸Uà ¢„ UÁfl — S fl Ê„UÊ H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 544
ß Œ ¢• ª Aÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ – - • Õ fl ¸. v~ .y w . v
¬ ˝fl ˝Ö ÿ Ê-
¬ Á ⁄ Ufl ˝Ê¡ ∑ § ∑ § Ê ∑ §Ê ◊ „ ÒU ø ‹ à ⁄ U„ UŸ Ê
–
L§ ∑ § Ÿ „ Ë ¥, ‹ ÿ̌ ∑ §Ë • Ê⁄ U’ ⁄ UÊ ’ ⁄Uø ‹ Ã
Ê
⁄
U„ U, ∞ ∑§ ‚ Ë ◊ Ê ◊ ¥ Ÿ ’ °œ ,¡ Ÿ - ¡ Ÿ à ∑§
• ¬ Ÿ  • ¬ Ÿ à fl • Ê Ò⁄ U ¬ ÈL § · Ê
Õ ¸ ∑ §
Ê
»Ò§ À Ê Ê∞ –¡ Ê¬ Á⁄ Ufl ˝Ê¡ ∑ § ‹ Ê ∑ §◊ X ‹ ∑ §
Á
‹ ∞ ‚ V ËáÊ ¸Ã Ê ∑ § ‚ Ë◊ Ê ’ 㜠Ÿ Ã Ê « ∏U∑ §
⁄U
ª Á
à ‡ Ê Ë‹ Ÿ „ UË¥ „ UÊ
Ã Ê , ‚ Èπ -‚ ÈÁ fl œÊ
¿ UÊ
« ∏U∑ §⁄Uà ¬ S fl Ë ¡ Ë fl Ÿ Ÿ „ UË¥• ¬ Ÿ Ê Ã Ê
,
fl„ U¬ Ê ¬ ∑ §Ê è Ê Êª Ë Œ Ê ⁄ U„ UÊÃ Ê „ ÒU– ÿ ôÊ ∑ §
Ë
ø Ê⁄ U¬ Á⁄ U∑ ˝§
◊ Ê ∞ °ø ⁄ ÒUflÁ à ◊ ãòÊ Ê¥ ∑ § ‚ Ê Õ
∑ § ⁄ ¥U– ÷ Êfl Ÿ Ê∑ §⁄ ¥UÁ ∑ § „ U◊ ‚ ìÊ ¬ Á⁄Ufl ˝Ê ¡ ∑§
’ Ÿ ∑ §⁄ Uª Áà ‡ Ê Ë‹ Ê ¥ ∑ §Ê Á ◊ ‹ Ÿ  fl Ê
‹ Á Œ √ ÿ
• Ÿ ÈŒ Ê Ÿ Ê ¥ ∑ § © U¬ ÿ ÈQ § ‚ ଠÊòÊ ’ Ÿ ⁄ U„ U„ Ò¥U–
˙ Ÿ Ê Ÿ Ê üÊ Êãà Êÿ üÊ Ë ⁄ UÁ S à ,
ß Á Ã ⁄ UÊ
Á
„ Uà ‡ Ê Èü ÊÈ◊ –
¬ Ê ¬ Ê  Ÿ η m ⁄ UÊ ¡ Ÿ ,
ß ãº ˝ ß ëø ⁄ Uà — ‚ π Ê H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 545
ø ⁄ ÒUfl Á Ã ø ⁄ ÒUflÁ Ã –
˙ ¬ ÈÁ c ¬ áÿ ÊÒø ⁄ UÃ Ê¡ YÔU,
÷ Íc áÊ È⁄ UÊà◊ Ê » §‹ ª ˝Á„ U— –
‡Ê⁄ U S̆ ÿ ‚ fl ̧ ¬ Êå◊ ÊŸ —
,
üÊ◊ á Ê ¬ ˝¬ Õ „ UÃ Ê — H
ø ⁄ ÒUfl Á Ã ø ⁄ ÒUflÁ Ã –
˙ • ÊS Ã ÷ ª • Ê ‚ Ë Ÿ
S ÿ
,
™ § ä fl ¸Á S à D ÔUÁà Á à D ÔUà — –
‡Êà  Á Ÿ ¬ l ◊ Ê Ÿ S ÿ ,
ø ⁄ UÊ Á Ã ø ⁄UÃ Ê  ÷ ª —H
ø ⁄ ÒUfl Á Ã ø ⁄ ÒUflÁ Ã –
˙ ∑ § Á‹ — ‡ Êÿ ÊŸ Ê ÷ flÁ
à ,
‚ Á Ü¡ „ UÊ
Ÿ S Ã Èm Ê ¬ ⁄U— –
©UÁ ûÊ D Ô°S òÊ Ã Ê ÷ fl Á
à ,
∑Χ à ¢ ‚ ê ¬ l à ø ⁄ UŸ ˜ÔH
ø ⁄ ÒUfl Á Ã ø ⁄ ÒUflÁ Ã –
˙ ø ⁄ UŸ ˜Ô fl Ò◊ œ ÈÁ fl ㌠Á
à ,
ø ⁄ UŸ ˜Ô S flÊ Œ È◊ ÈŒ Èê’ ⁄ U◊ ˜Ô–
‚ Íÿ ¸S ÿ ¬ ‡ ÿ üÊ◊ Ê áÊ ¢,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 546
ÿ
ÊŸ Ã
㺠˝ÿ Ãø⁄
UŸ ˜ÔH
ø
⁄ÒUfl
Á
à ø ⁄ÒUfl
Á
Ö-∞à ⁄ ‘Uÿ’˝Êr
Ê
áÊ |.vz
ß ‚ ∑§ ’Ê
Œ ÿôÊ ‚ ◊Ê
¬ Ÿ ¬
Íá ÊÊ
¸„
ÈUÁ
Ã
•Ê
Á Œ ©U¬ø Ê
⁄U∑§
⁄UÊ ÿ ¡ Ê
∞ °– • ãà ◊ ¥
◊
ãòÊ Ê
¥ ∑
§‚ Ê
Õ ¬
Èc
¬ • Ê̌
Ã∑ §Ë
fl· Ê
¸∑§ ⁄
¥U,
‡
Ê
È÷ ∑ §Ê
◊ Ÿ Ê
-•Ê
‡ÊË
fl Ê
¸Œ •Ê
ÁŒ Œ
¥–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 547

Á
‹×
ç
Îß
ââ
¢S
·
¤
æÚ
U
¡ ã◊ Á
Œ Ÿ ‚ ¢S ∑ §Ê ⁄ Uÿ ôÊ ∑ §‚ Ê Õ „ UË
◊ Ÿ Êÿ
Ê ¡ Ê Ÿ Ê ø Ê Á „ U∞ – • ãà — ∑ §
⁄ Uá Ê ∑ § Ê

¬ ˝÷ ÊÁ
fl
à ∑ §
⁄ UŸ  ∑ §Ë ÿ ôÊ ∑ §Ë • ¬ Ÿ Ë
Ê̌ ◊ ÃÊ Á fl ‡ Ê· „ ÒU; ¬ ⁄ Uã Ã Èø Í°Á
∑ § ß‚ ¡ Ÿ -
¡ Ÿ ∑
§Ê • Ê㌠Ê
‹ Ÿ ’ Ÿ ÊŸ Ê „ ÒU, ß ‚ Á
‹ ∞
ÿ Á Œ ¬Á ⁄ UÁ S Õ Á à ÿ Ê °• Ÿ È∑ ͧ ‹ Ÿ „ UÊ¥, à Ê

∑ § fl‹ Œ Ë ¬ ÿ ôÊ ∑ § ⁄ U∑ §÷ Ë ¡ ã◊ Á
Œ Ÿ
‚ ¢S ∑§
Ê
⁄ U∑ §⁄ UÊ ÿ  ¡ Ê ‚ ∑ §
à  „ Ò¥U– Ÿ Ëø 
Á
‹ π Ë √ÿ flS Õ Ê ∞ ° ¬ „ U‹  ‚  ’ Ÿ Ê
∑ §
⁄ U
⁄
Uπ Ë¡ Ê ∞ °–
¬@ à û fl ¬ Í¡ Ÿ ∑ § Á
‹ ∞ ø Ê
fl ‹ ∑ § Ë
¬ Ê °ø ¿UÊ ≈ UË …UÁ ⁄ Uÿ Ê °¬ Í¡ Ÿ fl Œ Ë ¬ ⁄ U’ Ÿ Ê
ŒŸ Ëø
ÊÁ „ U∞ – ¬ Ê °ø à û fl Ê¥ ∑ § Á
‹ ∞ ¬ Ê °ø ⁄ X
∑ § øÊfl
‹ ÷ Ë⁄ °ª ∑ § ⁄ U• ‹ ª -• ‹ª ¿ UÊ≈ UË
Á
« UÁ ’ÿ
Ê ¥ ÿ Ê ¬ ÈÁ « ∏Uÿ Ê¥ ◊ ¥ ⁄ Uπ ¡ Ê ‚ ∑ § Ã „ Ò¥U–
©
UŸ ∑§
Ë⁄ X ËŸ … UÁ ⁄ Uÿ Ê°‹ ª Ê ŒŸ ‚ ‡ Ê
Ê÷ Ê
• ÊÒ⁄
U÷Ë • ë¿ UË ’ Ÿ ¡ Ê Ã Ë„ ÒU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 548
à û fl Ê ¥ ∑ § ∑ ˝§
◊ • Ê
Ò⁄ U⁄ X ß ‚ ¬ ˝∑ §
Ê
⁄ U„ Ò¥U-
v ¬ Îâ fl Ë- „ U⁄
UÊ
w fl L § áÊ- ∑ §
Ê‹ Ê
x • Áª A- ‹ Ê‹
y fl Ê ÿ È- ¬ Ë ‹ Ê
z • Ê∑ §Ê ‡ Ê - ‚ » §
Œ
ß ‚ Ë ∑ ˝§
◊ ‚ … UÁ ⁄ UÿÊ °‹ ªÊ ∑ §
⁄ U⁄ Uπ Ÿ Ë
ø ÊÁ „ U∞ –
ŒË ¬ Œ Ê Ÿ -
¡ ã◊ Ê à ‚ fl ∑ § Á‹ ∞ Œ Ë ¬ ∑§’ ŸÊ∑ §⁄ U⁄ Uπ ¥
¡ Ê ∞°– Á ¡ à Ÿ  fl· ¸¬ Í⁄ U Á ∑§
ÿ „UÊ
¥, © UÃ Ÿ 
¿ UÊ≈
U Œ ˬ ∑ § Ã Õ Ê Ÿ ÿ fl · ¸∑ § ÊÕ Ê « ∏UÊ ’ «
∏UÊ
ŒË ¬ ∑ § ’ Ÿ Ê ÿ Ê ¡ Ê ∞ –Œ ˬ ∑§ •Ê≈ U ∑ § ÷ Ë
’ Ÿ Êÿ ¡ Ê‚ ∑ §Ã„ Ò¥U• Ê Ò⁄ UÁ ◊^ ÔUË∑
§ ÷ Ë ⁄ Uπ 
¡ Ê ‚ ∑ § à „ Ò¥U– •÷ Êfl ◊ ¥ ◊Ê
◊ ’
Á ûÊ ÿ Ê¥ ∑ §
≈
ÈU∑ §
« ∏U÷ Ë ¬ ˝ÿ ÈQ §Á ∑ §ÿ¡ Ê‚ ∑ §Ã„ Ò¥U, © Uã „ ¥U
Õ Ê‹ Ë ÿ Ê ≈ ˛U ◊ ¥ ‚ Èã Œ ⁄U• Ê
∑ § Ê⁄ UÊ¥ ◊ ¥
‚ ¡ Ê ∑ § ⁄ U⁄ Uπ Ÿ Ê ø ÊÁ
„ U∞ – fl
˝Ã œ Ê ⁄ Uá Ê ◊ ¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 549
Ä ÿ Ê fl ˝Ã Á ‹ ÿ Ê ¡ Ê
ŸÊ „ ÒU? ß ‚ ∑ § Ë ø ø
ʸ
¬ „ U‹ ‚ „ UË∑ § ⁄ U‹ ŸËø ÊÁ „ U∞–
H Áfl ‡Ê · ∑ §◊ ¸∑ § Ê
á« UH
• ãÿ ‚ ¢S ∑ §Ê⁄ UÊ ¥ ∑ §ËÃ⁄ U„ U◊ X ‹ Ê ø ⁄ Uá Ê ‚
⁄ U Ê̌ ÊÁfl œ Ê Ÿ (¬ ÎD Uw y-
| } ) à ∑ §∑ § © U¬ ø Ê
⁄U
¬ Í⁄ U Á ∑ § ÿ ¡ Ê ∞ °– ß ‚∑ § ’ Ê
Œ ∑ ˝§ ◊ ‡ Ê— ÿ
∑ § ◊ ¸∑§ Ê á« U∑ §
⁄ UÊ ÿ ¡ Ê
∞ °–
H ¬ Üø Ã û fl ¬ Í¡ Ÿ H
Á ∑ ˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê-
„ UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌
à - ¬ Èc ¬ ‹∑ §⁄ U‚ Íò ÊŒ È„ U⁄ UÊ ÿ ¥-
˙ üÊÿ ‚ Ê ¥¬ Õ ø Á ⁄Uc
ÿ Ê Á ◊ –
(
¡ Ë fl Ÿ ∑ § Ê∑ §À
ÿ Ê áÊ ∑ §
Ê ⁄
UË ◊ Ê ª ¸¬ ⁄U
ø ‹ Êÿ ¥ª – )
¬˝à ÿ ∑ §Ã û fl ∑ §
¬ Í¡ Ÿ ∑ §¬Ífl ¸© U‚ ∑ §
Ë
¬ ̋⁄ Uá ÊÊ∞ °© U÷ Ê⁄ UË ¡ Ê
∞ °– „ UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌Ã ,
¬ Èc ¬ Œ ∑ § ⁄ U◊ ãòÊ Êì Ê Ê⁄
U∑ § ‚ Ê
Õ ‚ ê ’ Á 㜠Ã
¬ ˝Ã Ë∑ § ¬ ⁄ U• Á ¬ ¸Ã ∑ § ⁄ UÊ∞ °– ÷Ê fl Ÿ Ê ∑ §
Ë
¡ Ê∞ Á ∑ § ‚ ÎÁ
C ÔU ⁄ Uø ŸÊ ∑ § ߟ ÉÊ ≈ U∑ §Ê¥ ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 550
• ㌠⁄ U¡ Ê
‚ ͡ ◊ ‚ ¢S ∑ § Ê⁄U„ Ò¥U, fl ¬ Í¡Ÿ ∑
§
m Ê⁄ UÊ‚ Ê œ
∑ § ∑ §Ê ¬ ˝Ê # „ UÊ
⁄ U„U„ Ò¥U–
¬
Îâ fl Ë
-
¬
Îâ fl Ë ◊ Ê
Ã Ê „ U◊ ¥ © Ufl ¸⁄UÃ Ê • ÊÒ⁄ U
‚ „ UŸ ‡ ÊË‹Ã Ê Œ ¥–
˙ ◊ „UËl ÊÒ— ¬ ÎÁ Õ fl Ë ø Ÿ̆ ß ◊¢ÿ ôÊ
¢
Á
◊ Á◊ Ê̌
ÃÊ
◊ ˜Ô– Á¬ ¬ Îà ʢŸ Ê
÷ ⁄ UË ◊Á÷ —H
˙ ¬ ÎÁ Õ √
ÿ ÒŸ ◊ — – • Êfl Ê„Uÿ Ê Á ◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ ÊÁ
◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ – -} . x w
¡ ‹ -
fl
L § áÊ Œfl
Ã Ê „ U◊ ¥ ‡ Ê Ë Ã ‹ Ã Ê • Ê
Ò⁄U
‚ ⁄U‚ Ã Ê Œ¥–
˙ Ã û flÊ
ÿ Ê Á ◊ ’ ˝r Ê Ôá Ê Ê fl
㌠◊ Ê Ÿ—
à ŒÊ ‡ ÊÊSà ÿ ¡ ◊ Ê Ÿ Ê
„ UÁ
fl Á÷ ¸— –
• „ U«U◊ Ê Ÿ
Ê  fl L § áÊ „ U’ Ê ä ÿ ÈL§ ‡ Ê ú
‚ ◊ Ê Ÿ̆ • Ê ÿ È— ¬ ˝◊ Ê· Ë
— H
˙ flL §áÊ
Êÿ Ÿ ◊ — – • Ê fl
Ê„ Uÿ Ê Á ◊,
S
Õ Ê ¬ ÿ ÊÁ
◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ – -v } .y ~
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 551
• Á
ª A-
• Á
ª AŒ fl Ã Ê „ U◊ ¥ à ¡ ‚ ˜• Ê Ò⁄ U fl
ø ¸‚ ˜
¬˝ŒÊ Ÿ ∑ § ⁄ ‘¥U–
˙ à fl ¢Ÿ Ê
˘ • ª A fl
L §
áÊ S ÿ Á flm
Ê Ÿ ˜Ô
Œ
flS ÿ „ U«UÊ • fl ÿ ÊÁ
‚ ‚ Ë D
ÔUÊ— –
ÿ Á¡ DÔUÊ fl Á q ÔUà ◊ — ‡Ê
Ê‡ÊÈø Ê Ÿ Ê
Á
fl E Ê m · Êú Á ‚ ¬˝◊ È◊ ÈÇ ä ÿ S ◊
à ˜ÔH
˙ • ª Aÿ Ÿ ◊ — – •ÊflÊ „ Uÿ Ê Á◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ
◊ – - w
v . x
fl
Ê ÿ È-
fl
Ê ÿ ÈŒ fl Ã Ê „ U◊¥ ª Áà ‡Ê Ë ‹ Ã Ê •
Ê Ò⁄ U
¡ Ë
fl Ÿ Ë ‡ ÊÁ Q § ¬ ˝Œ Ê
Ÿ ∑ §⁄ ‘¥U–
˙ • Ê Ÿ Ê Á Ÿ ÿ ÈÁ j — ‡Ê Á
à Ÿ ËÁ ÷ ⁄
Uä fl ⁄ Uú
‚ „
UÁ d áÊ Ë
Á ÷ L §¬ ÿ Ê
Á„ Uÿ ôÊ ◊ ˜Ô–
fl
Ê ÿ Ê • Á S ◊ ãà‚ fl Ÿ◊ Ê
Œ ÿ S fl
ÿ Íÿ¢¬ Êà S fl Á Sà Á ÷ — ‚ Œ ÊŸ —H
˙ fl Êÿ fl Ÿ ◊— – •Ê flÊ„ Uÿ ÊÁ ◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ
◊ – - w
| . w }
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 552
 • Ê ∑§
ʇ Ê -
• Ê ∑§
ʇ Ê Œ flÃ Ê „U◊ ¥ © UŒ ÊûÊ • Ê
Ò⁄ U◊ „
UÊŸ˜
’ Ÿ Êÿ¥–
˙ ÿ Ê flÊ ¢∑ §‡ ÊÊ ◊ œ È◊ àÿ ÁE Ÿ Ê
‚ ÍŸ ÎÃÊ fl Ã Ë – à ÿ Ê ÿ ôÊ ¢Á◊ Á◊ Ê̌ à ◊ ˜Ô–
©U¬ ÿÊ◊ ª ΄ UËà Ê S̆ ÿ Á E è ÿ Ê¢,
à fl Ò·Ã ÿ ÊÁŸ ◊ ʸä flËè ÿ Ê¢ à fl Ê
H
˙ • Ê ∑ §
Ê ‡ ÊÊÿ Ÿ ◊ — – • Êfl Ê„Uÿ Ê Á
◊ ,
S Õ Ê¬ÿ Ê Á
◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ ◊ – - | . vv
H Œ ˬŒ ÊŸ H
Á ∑ ˝§ ÿÊ• Ê
Ò⁄ Uè ÊÊ flŸ Ê -
Õ Ê ‹ Ë ◊ ¥ ‚ ¡ Ê ÿ  Œ ˬ ∑ §Ê ¥ ∑ §
Ê ∑ §
˝◊‡ Ê—
¬ Ö˝ fl Á
‹ à Á∑ §ÿ Ê¡ Ê ∞ – ÷ Ê flŸ Ê ∑ §
Ë ¡ Ê ∞Á ∑§
◊ Ÿ c
Èÿ Á ∑ §Ã Ÿ ÷ Ë ∑ §◊ ‚ Ê
œ Ÿ Ê
¥ ◊ ¥ ¡ Ë⁄U„
UÊ
„ UÊ ,
¿ UÊ≈ U‚ Ÿ Ê ø Ë¡ Œ ˬ ∑ § ∑ § Ëà ⁄U„ U‚ ’∑ §Ê
Á ¬ ÿ
˝ ¬ ∑
˝§ Ê ‡ ÊŒ Ê Ã Ê ’ Ÿ ‚ ∑ §Ã Ê„ UÒ– ¿ UÊ ≈
 UË
-
‚ Ë
¬ Ê òÊ ÃÊ , Õ Ê«
 U∏Ê-‚ ÊF „
U• Ê
⁄
ÒU ¡ ⁄ UÊ
-
‚ Ë
fl Á Ã ∑
¸§Ê ( ‹ ª Ÿ ) ∑ §Ê∆ UË
∑ § ∑ §
˝◊ ‚ ‚ ¡ Ê
∑ §
⁄U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 553
ÖÿÊÁ
à Œ Ê Ÿ ¬ Ê
˝# ∑ § ⁄ U‚ ∑ § Ã Ê
„ UÒ– Öÿ ÊÁ
Ã Ã
¡ËflŸ ∑ §Ë ∑ §Ê◊ Ÿ Ê, ¬ Ê
˝Õ Ÿ
¸ Ê ∑ §
⁄ UÃ „ ∞
È Á Œ√ ÿ
‡Ê
ÁQ § ÿ Ê¥ m Ê ⁄UÊ © U‚ ∑ § Ë ¬ Á
Íà ¸∑ §
Ë ÷ Êfl Ÿ Ê∑ §
Ë
¡ÊŸ Ë ø Ê Á „ U∞– ‚ òÍ Ê Œ „È U⁄ UÊ
ÿ -
¥
˙ ¬ ⁄ U◊ Ê Õ ¸◊ fl S fl Ê Õ ¸◊ Á Ÿ cÿ–
( ¬ ⁄ U◊ ÊÕ ¸∑ § Ê „ UË S fl Ê Õ ¸◊Ê Ÿ ¥ª –)
÷Êfl‚ Íò Ê -
• Œ Ë ¬ ∑ § ∑ § Ë Ã ⁄ U„ U„ U◊ ¥ • π á« U
¬ Ê òÊ Ã Ê¬ ˝Ê# „ UÊ –
• „ U◊ ¥ • Ê̌ÿ F „ U∑ §
Ë ¬ ˝Ê
Á #„ UÊ –
• „ U◊ Ê ⁄ UË ÁŸ D UÊ © Uä fl ¸◊ Èπ Ë „
UÊ–
˙ • Á ª AÖ ÿ Ê
̧Á Ã Öÿ Ê ̧Á Ã ⁄ UÁ ª A—S fl Ê „ UÊ
‚ÍÿÊ̧ Ö ÿ Ê Á Ã Öÿ Ê ̧ÁÃ — ‚ Íÿ ¸— S fl
Ê „ UÊ –
• Á
ª Afl ¸ø Ê ̧ Ö ÿ Ê Á
à fl ¸ø ¸— S fl Ê „ UÊ
‚ Íÿ Ê ̧ fløÊ̧
ÖÿÊÁ
à fl ¸ø ¸— Sfl Ê„ UÊ– Öÿ Ê Á à — ‚ Íÿ ¸— ‚ ÍÿÊ
̧
ÖÿÊÁ
à — S fl Ê„ UÊ – - x . ~
H fl
˝Ã œ Ê ⁄ Uá Ê H
• ª ‹ Ê ∑ ˝§ ◊ ¡ ã◊ Ê à ‚ fl ∑ §
Ê fl ˝Ã äÊÊ⁄
áÊ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 554
„
ÒU– fl ˝Ã Ê ¥ ∑ § ’ 㜠Ÿ ◊ ¥ ’ °œ Ê
„ ÈU• Ê √
ÿ ÁQ § „ UË
Á
∑ §‚ Ë © Uì Ê ‹ ÿ̌ ∑ §
Ë • Ê ⁄ UŒ Í⁄ Uà ∑ §
• ª ˝‚ ⁄ U„ UÊ ‚ ∑ § Ÿ ◊ ¥‚ ◊ Õ ¸„ UÊà ʄ ÒU–
◊ Ÿ Ècÿ ∑ §
Ê  ‡ Ê È÷ • fl ‚ ⁄ UÊ ¥ ¬ ⁄ U
÷ Ê fl Ÿ Êà◊ ∑ § fl Ê Ã Ê fl ⁄ Uá Ê ◊¥ Œ fl Ã Ê • Ê
¥ ∑ § Ë
©
U¬ ÁS Õ Á Ã ◊ ¥- • Á ª A ∑ §
Ë‚ Ê Ê̌Ë◊ ¥
fl ˝Ã œ Ê ⁄ Uá Ê ∑ § ⁄ UŸ  ø Ê Á„ U∞ • Ê Ò⁄U© UŸ ∑ § Ê
¬ Ê ‹ Ÿ ∑ § ⁄ UŸ ∑ § Á ‹ ∞ ‚Ê „ U‚ ∞ ∑ §Á òÊÃ
∑ § ⁄ UŸ Ê ø Ê Á„ U∞ –
Á
‡ Ê Ê̌ áÊ ∞ fl ¢¬ ̋⁄ Uá Ê Ê -
ŒÈc ¬ ˝fl ÎÁûÊ ÿ Ê ¥ ∑ § Ê àÿ Ê ª , fl ˝Ã ‡ Ê Ë‹ Ã Ê ∑ § Ê
• Ê⁄ UÁê ÷ ∑ § ø ⁄ Uá Ê „ ÒU– ◊ Ê ¢‚Ê„ UÊ ⁄ U, Ã ê ’ Ê∑ͧ ,
÷ Ê °ª , ª Ê°¡ Ê , • » § Ë ◊ , ‡ Ê
⁄
UÊ ’ • ÊÁ Œ Ÿ ‡ Ê Ê¥
∑ § Ê ‚ fl Ÿ ; √
ÿ Á ÷ ø Ê⁄ U, øÊ
⁄ UË , ’ß ¸◊ Ê Ÿ Ë ,
¡ È• Ê, » Ò§‡ ÊŸ - ¬ ⁄ US Ã Ë , • Ê
‹ S ÿ ,ª ㌠ª Ë ,
∑ ˝§ Êœ , ø ≈ UÊ⁄ Uʬ Ÿ , ∑ §Ê◊ È∑§ Ã Ê ,
‡
Ê π Ëπ Ê ⁄ UË, ∑ §
≈ ÈU÷ Ê· áÊ , ß ¸cÿ Ê ¸, m · ,
∑ Χ à ÉÊ AÃ Ê • Ê Á
Œ ’ È⁄ UÊ ß ÿ Ê ¥ ∑
§Ê ¡ Ê• ¬ Ÿ ◊ ¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 555
Áfl l ◊ ÊŸ „ UÊ ¥, © Uã „ ¥U ¿ UÊ
« ∏UŸ Êø Ê Á „ U∞ –
Á∑ § à Ÿ Ë „ UË ÷ ÿ ÊŸ ∑ § ∑ ȧ ⁄ UË Á à ÿ Ê ° „ U◊ Ê ⁄ U
‚ ◊ Ê¡ ◊¥ ∞ ‚ Ë „ Ò¥U, ¡ Ê• à Ëfl „ Uÿ „ UÊ à 
„ÈU∞ ÷ Ë œ ◊ ¸∑ § Ÿ Ê◊ ¬ ⁄ U¬ ˝ø Á ‹ à „ Ò¥U–
Á∑ §
‚ Ë fl ¢‡ Ê ◊ ¥ ¡ ã◊ ‹ Ÿ ∑ § ∑ § Ê ⁄ Uá Ê
Á∑ § ‚ Ë ∑ §
Ê  Ÿ Ë ø ◊ Ê Ÿ Ÿ Ê, ÁS òÊ ÿ Ê ¥ ∑ § Ê
¬ ÈL § · Ê
¥ ∑ § Ë• ¬  Ê̌ Ê• Ÿ Ê
Á œ ∑ §Ê Á ⁄ Uá Ê Ë
‚ ◊ ¤ Ê
Ÿ Ê
, Áfl fl Ê „ UÊ
¥ ◊ ¥ © Uã ◊ Ê ŒË ∑ § Ë Ã ⁄ U„ U
¬ Ò‚  ∑ §
Ë„ UÊ ‹ Ë¡ ‹ Ê Ÿ Ê,Œ „ U¡ ,
◊ Îà ÿ È÷ Ê¡
, Œ fl à ʕ Ê ¥ ∑ §Ÿ Ê ◊ U ¬ ⁄ U
¬ ‡ ÊÈ’ Á
‹ , ÷ ÍÃ - ¬ ‹ Ë Ã , ≈ UÊ
Ÿ Ê - ≈ UÊ
≈ U∑ § Ê ,
• 㜠Á
flE Ê ‚ , ‡ Ê⁄ UË⁄ U ∑ §Ê  ¿ UŒ Ÿ Êÿ Ê
ª Ê Œ ŸÊ , ª Ê ‹ Ë - ª ‹ ÊÒ¡ ∑ § Ë • ‚ è ÿ Ã Ê ,
’ Ê ‹ -Áfl fl
Ê „ U, • Ÿ ◊ ‹ Á fl fl Ê „U, üÊ ◊ ∑ § Ê
ÁÃ ⁄ US ∑ §
Ê ⁄
U • Ê Á Œ • Ÿ ∑ §‚ Ê ◊ Ê Á ¡ ∑ §
∑ ȧ ⁄ UË Áà ÿ Ê
°„ U◊ Ê ⁄ U ‚ ◊ Ê ¡ ◊ ¥ ¬ ˝ø Á ‹ Ã „ Ò¥U–
ß Ÿ ◊ Êãÿ à ʕ Ê¥ ∑ § Á fl L § h -Á flŒ ˝Ê„ U∑ § ⁄ UŸ 
∑ § Ë • Ê fl‡
ÿ ∑ § Ã Ê „ ÒU– ß ã„ ¥ à ÊS fl ÿ ¢„ U◊ ¥ „ UË
àÿ Ê
ª Ÿ Ê ø ÊÁ „ U∞ – ß ‚ Ë ¬ ˝∑ §Ê⁄ U• Ÿ ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 556
’ È⁄ UÊ
ß ÿ Ê° „ UÊ ‚ ∑ § Ã Ë „ Ò¥U– © UŸ ◊ ¥ ‚  ¡ Ê

• ¬ Ÿ ◊ ¥ „ UÊ¥,©Uã „ ¥U ‚ V À ¬ ¬ Ífl ¸∑ § àÿ Ê ª Ÿ 
∑§ Á‹ ∞ ¡ ã◊ ÁŒ Ÿ ∑ § ʇ Ê È÷ • fl ‚ ⁄ U’ „ ÈUÃ
„
UË © Uû Ê ◊ „ ÒU–
ÿ ÁŒ ß ‚ ¬ ˝∑ §Ê ⁄ U∑ § Ë ’ È⁄ UÊß ÿ Ê °Ÿ „ UÊ ¥,
©
Uã „ ¥U¬ „ U‹ ‚ „ UË¿ UÊ«∏UÊ ¡ Ê ø È∑ §Ê „ UÊ, à Ê

• ¬ Ÿ ◊ ¥ ‚ ଠ˝fl
ÎÁ ûÊ ÿ Ê ¥ ∑ § • Á ÷ fl h ¸Ÿ
∑ § Ê fl ˝Ã ß ‚ • fl‚ ⁄ U¬ ⁄ Uª ˝„ Uá Ê ∑ § ⁄ UŸ Ê
ø Ê Á„ U∞ – ⁄ UÊÃ ∑ §
Ê  ¡ À Œ Ë ‚ Ê Ÿ Ê , ¬ ˝Ê à —
¡ À Œ Ë© U∆ UŸ Ê,√ ÿ Êÿ Ê◊ ,Á Ÿ ÿ Á ◊ Ã
©
U¬ Ê‚ Ÿ Ê , S fl Êäÿ Ê
ÿ , ª ÈL § ¡ Ÿ Ê ¥ ∑ §Ê ø ⁄ Uá Ê
S¬ ‡ Ȩ̂ ¬Ífl ¸∑ §• Á ÷ fl Ê Œ Ÿ ,‚ Ê Œ ª Ë ,
Á
◊ à √ÿ Áÿ Ã Ê , ¬ ˝‚ Û Ê ⁄ U„ UŸ ∑ § Ë • Ê Œ à ,
◊ œ È⁄ U ÷ Ê · áÊ,Á Œ Ÿ ø ÿ ʸ Á Ÿ äÊ Ê¸⁄ Uá Ê ,
Á
Ÿ ⁄UÊ ‹ Sÿ , ¬ Á
⁄ Ufl Ê⁄ UÁ Ÿ ◊ ʸá Ê ∑ §Á ‹ ∞
Á
Ÿ ÿ Á◊ à ‚ ◊ ÿ Œ Ÿ Ê, ‹ Ê∑ §‚ fl Ê ∑ § Á ‹ ∞
‚ ◊ ÿ ŒÊ Ÿ • ÊÁŒ • Ÿ ∑ § ‚ à∑ § Ê ÿ ¸∞ ‚ „ UÊ

‚ ∑ § Ã „ Ò¥U, ¡ Ê
• ¬ Ÿ ª Èá Ê , ∑ §◊ ¸, S fl ÷ Ê fl
◊ ¥ ‚ Áê ◊ Á ‹ Ã Á ∑ § ÿ ¡ Ê Ÿ ø ÊÁ „ U∞ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 557
 ß ‚ ¬ ˝∑ §Ê⁄ U∑ § ◊ ‚ ∑ §◊ ∞ ∑ § • ë¿ UË
• Ê Œ à • ¬ Ÿ ÊŸ ∑ §Ê ‚ V ÔUÀ ¬ ‹ Ÿ Ê ø ÊÁ
„ U∞
• Ê Ò⁄ U∑ §◊ ‚ ∑ § ◊ ∞ ∑ § ’ È⁄ UÊ
ß ¸÷ Ë © U‚ Ë
• fl ‚ ⁄ U ¬ ⁄ U ¿ UÊ « ∏U Œ Ÿ Ëø Ê Á„ U∞ – ÿ 
ŒÈc ¬ ˝fl
ÎÁ ûÊ ÿ Ê ° ¿ UÊ« ∏UŸ  • Ê Ò⁄U ‚ ଠ˝fl ÎÁ ûÊ ÿ Ê
°
• ¬ Ÿ Ê Ÿ ∑ § Ê ∑ ˝§ ◊ ÿ ÁŒ „ U⁄ ¡ ã◊ Á Œ Ÿ ¬ ⁄U
ø ‹ Ã Ê ⁄ U„U, à Ê∑ ȧ¿ U„ UË fl · Ê
Z ◊ ¥ © U‚ ∑ §Ê
¬ Á ⁄ Uá Ê Ê ◊ √ ÿ Á Q § à fl ◊ ¥ ∑ § Êÿ Ê ∑ § À ¬ ∑ §Ë
à ⁄ U„ U Œ ÎÁC ÔUª Ê ø ⁄ U „ UÊ Ÿ  ‹ ª ª Ê• ÊÒ⁄U
¡ ã◊ Ê à ‚ fl Ê ¥ ∑ § Ê ∑ ˝§
◊ ¡ Ë fl Ÿ ◊ ¥ Œ Òfl Ë
fl⁄ UŒ ÊŸ ∑ § Ë Ã ⁄ U„ U◊ X ÔU‹ ◊ ÿ ¬ Á ⁄ Uá Ê Ê ◊
¬ ˝S à Èà ∑ § ⁄ U‚ ∑ §ª Ê –
Á
∑ ˝§ÿ Ê • ÊÒ⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê -
„UÊ Õ ◊ ¥ • Ê̌ à - ¬ Èc ¬ ‹ ∑ § ⁄ U‚ Íò Ê Œ È„ U⁄ UÊ ÿ ¥-
˙ ◊ „ Uû fl Ê ∑ §Ê¥ Ê̌ Ê ¥‚ Ë Á◊ à ¥Á fl äÊ Ê S ÿ Ê Á ◊ –
(„ U◊ ◊ „ Uû fl Ê ∑ §Ê ¥ Ê̌ Ê • Ê
¥ ∑ § Ê ‚ ¥ÿ Á◊ Ã
⁄
Uπ ¥ª – ) Á‹ ÿ ª ÿ  fl ˝Ã Ê ¥ ∑ §Ë ÉÊ Ê· áÊ Ê ∑ §Ë
¡ Ê∞ – © UŸ ∑ §Ê S ◊ ⁄ Uá Ê ⁄ Uπ à „ ÈU∞ fl ˝Ã ¬ Á Ã
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 558
Œ
fl‡ Ê
Á
Q § ÿ Ê ¥ ‚ © UŸ ∑ §Ë fl ÎÁ
ûÊ ∞ fl ¢‡ Ê ÁQ §
‚ Á„Uà ◊ ʪ ¸Œ ‡ Ê ¸Ÿ ∑ § Ë ÿ Êø Ÿ Ê∑
§ ⁄
¥U– Œ Ê
ŸÊ¥
„
UÊÕ © U∆ UÊ ∑ § ⁄ U fl ˝Ã œ Ê⁄ Uá Ê ∑ §⁄ ‘¥U– ∞∑§ Œfl à Ê
∑§Ê ◊ ãòÊ ¬ Í⁄ UÊ „ UÊ Ÿ ¬ ⁄ U„ UÊ
Õ ¡ Ê«∏U∑ §
⁄U
Ÿ ◊S ∑ § Ê ⁄ U∑ §⁄ ¥U, Á » §
⁄ U¬ „ U‹ ¡Ò‚ Ë ◊ Ⱥ
˝Ê
’Ÿ Ê ‹ ¥–
˙ • ª A fl ˝Ã ¬ à  fl ˝Ã ¢ø Á⁄ Uc ÿ ÊÁ◊
ÃûÊ¬ ˝’ ˝fl ËÁ ◊ Ã ë¿ U∑ §ÿ ◊ ˜Ô–
ÃŸäÿ Ê ¸‚ Á◊ Œ ◊ „ U¥ • Ÿ ÎÃÊ Ã ˜
‚ àÿ ◊ Ȭ ÒÁ ◊ H ˙ • ª Aÿ Ÿ ◊ —
H v H
˙ flÊÿ Ê  fl ˝Ã ¬ à  fl ˝Ã ¢ø Á
⁄ Ucÿ ÊÁ
◊
ÃûÊ¬ ˝’ ˝fl ËÁ ◊ Ã ë¿ U∑ §ÿ ◊ ˜Ô–
ÃŸäÿ Ê ¸‚ Á◊ Œ ◊ „ U¥ • Ÿ ÎÃÊ Ã ˜
‚ àÿ ◊ Ȭ ÒÁ ◊ H ˙ fl Ê ÿ fl Ÿ ◊ —H w H
˙ ‚ Íÿ ¸ fl ˝Ã ¬ à  fl ˝Ã ¢ø Á⁄Uc ÿ Ê Á◊
ÃûÊ¬ ˝’ ˝fl ËÁ ◊ Ã ë¿ U∑ §ÿ ◊ ˜Ô–
ÃŸäÿ Ê ¸‚ Á◊ Œ ◊ „ U¥ • Ÿ ÎÃÊ Ã ˜
‚ àÿ ◊ Ȭ ÒÁ ◊ H ˙ ‚ Íÿ Ê ¸ÿ Ÿ ◊ —
H x H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 559
˙ ø 㺠˝ fl ˝Ã ¬ Ã fl ˝Ã¢ø Á⁄
Uc ÿ Ê
Á ◊
à ûÊ¬ ˝’ ˝fl Ë
Á ◊ Ãë¿ U∑§ ÿ ◊ ˜Ô–
à Ÿäÿ Ê ¸‚ Á
◊ Œ ◊ „ U¥ • Ÿ Îà Êà ˜
‚ àÿ ◊ Ȭ ÒÁ
◊ H ˙ ø 㺠˝Ê ÿ Ÿ ◊ —H y H
˙ fl ˝Ã Ê Ÿ Ê¢ fl ˝Ã ¬ à  fl ˝Ã ¢ø Á ⁄ Uc
ÿ Ê
Á ◊
à ûÊ¬ ˝’ ˝fl Ë
Á ◊ Ãë¿ U∑§ ÿ ◊ ˜Ô–
à Ÿäÿ Ê ¸‚ Á
◊ Œ ◊ „ U¥ • Ÿ Îà Êà ˜
‚ àÿ ◊ Ȭ ÒÁ
◊ H ˙ ß ãº ˝Ê ÿ Ÿ ◊ —H z
H
-
◊ ¢. ’˝Ê.
v .{
. ~
-v x
H Á
fl‡ Ê · • Ê„ ÈUÁÃH
fl
˝Ã œ Ê ⁄ Uá Ê ∑ § ’ Ê Œ ÿ ôÊ Ê
Á Œ ∑ ˝§
◊ ‚ ¬Í⁄U
Á
∑ §
ÿ ¡ Ê ∞°– ª Ê
ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ §
Ë • Ê
„
ÈUÁ
à ∑§
’ Ê Œ ◊ „ UÊ ◊ Îà ÿ ÈTÿ ◊ ãòÊ ∑ §Ë • Ê„ ÈUÁ
à ÿÊ
°ŒË
¡ Ê
∞ °–
˙ òÿ ê éÊ ∑ ¢§ÿ ¡ Ê ◊ „ U
‚ ȪÁ ãœ ê ¬ÈÁ C
ÔUfl œ ¸Ÿ ◊ ˜Ô–
©
Ufl Ê
¸L § ∑ § Á ◊ fl ’㜠Ÿ Ê Ÿ ˜Ô ◊ Îà ÿ Ê
◊ Ȩ̀ Ê̌Ë
ÿ
◊ Ê˘ ◊ ÎÃ Ê Ã ˜Ô S √ Ê
Ê
„ UÊ H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 560
ß
Œ¢◊ „UÊ
◊Îà ÿÈT ÿ
Ê
ÿ ߌ
¢Ÿ ◊◊
–
-
x.
{Æ
,´ §
Ç fl
Œ
|.
z~.
vw
ß
‚ ∑§
’ Ê
Œ ÿ ôÊ∑
§
‡Ê
c
Ê ©
U¬øÊ
⁄
U‚¬
Í⁄
UÊ
∑
§
⁄ U∑
§• Ê
‡ Ê
Ë
flʸŒ
•Ê
ÁŒ∑§
‚ Ê
Õ‚◊ Ê
¬Ÿ
Á
∑§
ÿ Ê ¡ Ê
∞ –

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 561

ç
ßß
æã
Uç
Îß
ââ
¢S
·
¤
æÚ
U
Ä ÿ Ê ¥ • ÊÒ⁄ U∑ Ò§‚ ?
ãÊ ÿ Ê © UÑ UÊ ‚ Ÿ ÿ Ê • Ê
⁄ Uê
÷ - ¬ Á à - ¬ % Ë ∑ §Ê

Ÿ ÿ  fl · ¸◊ ¥ Ÿ ÿ © UÑ UÊ ‚∞ fl ¢Ÿ ÿ • ÊŸ ãŒ
‚ ¬ Á ⁄ U¬ Íá Ê ¸¡ Ëfl Ÿ ’ Ÿ ÊŸ-
Á’ Ã Ê Ÿ ∑ § Ë Ÿ ߸
¬ ̋⁄Uá Ê Ê ∑ § ‚ ÊÕ • ¬ ŸÊ Ÿ ÿ Ê ∑ §Êÿ ¸∑ ˝§◊
’ Ÿ Ê Ÿ Ê ø Ê Á „ U∞– • ’ Ã ∑
§ fl
Òfl Ê
Á „ U∑ § ¡ Ëfl Ÿ
• S Ã -√ ÿ S Ã ⁄U„ UÊ „ UÊ
, ÃÊ
⁄U„ UÊ„ UÊ ; ¬ ⁄ U• ’
• ª ‹  fl · ¸ ∑ § Á ‹ ∞ ÿ „U¬ ̋⁄ Uá Ê Ê ‹ Ÿ Ë
ø Ê Á „ U∞ , ∞ ‚ Ë ÿ Ê ¡ Ÿ Ê ’
Ÿ Ê Ÿ Ë ø Ê
Á „ U∞ Á ∑ §
fl „ U • Á œ ∑ § Ê Á œ ∑ §© Uà ∑ Χ C ÔU ∞ fl
¢
• ÊŸ ㌠Œ Ê ÿ ∑ § „ UÊ – ©U‚ ÁŒŸ ∑ § Ê• Áœ ∑ §
◊ Ÿ Ê ⁄ Ü¡ ∑ § ’Ÿ Ê Ÿ ∑ §Á
‹ ∞ ¿ ÈU^ ÔUË ∑ § ÁŒ Ÿ
∑ § M § ¬ ◊ ¥ ◊ Ÿ Ê⁄ Ü¡ ∑ §∑§Ê
ÿ ¸∑
˝§ ◊ ∑ § ‚ Ê Õ
Á ’ Ã Ê Ÿ ∑ § Ë √ ÿ fl S Õ Ê ’Ÿ ‚ ∑ § , Ã Ê  flÒ‚ Ê
÷ Ë ∑ §⁄ UŸ Ê ø Ê
Á„ U∞ – ∑ §
fl
‹ ∑ §
◊ ¸∑ §Êá« U∑ §
Ë
Œ ÎÁ C ÔU ‚ „ UË Ÿ „ UË¥, ÷ Êfl
Ÿ Ê - ©UÑ UÊ ‚ • ÊÒ⁄
U
© Uà ‚ Ê „ U∑ § Ë ŒÎÁ C ÔU ‚ ÷ Ë Á
fl flÊ „ UÁ Œ Ÿ ∑ §
Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 562
• Á÷ √ ÿ ÁQ § ÿ Ê ¥ ∑ § ÊŸ fl Ë Ÿ Ë∑ §⁄ Uá Ê ∑ § M § ¬
◊ ¥ ◊ Ÿ Ê‚ ∑ ¥§
, ∞ ‚ ʬ ˝’ 㜠∑ §⁄ UŸ Ê
ø Ê Á „ U∞ –
ÿ „ Uà âÿ äÿ ÊŸ ◊ ¥ ⁄ Uπ ¥- ª ΄ US Õ ∞ ∑ §
¬˝∑ § Ê⁄ U ∑ § ʬ ˝¡ Ê Ã ã ò Ê„ ÒU,Á ¡ ‚ ◊ ¥
Ã Ê Ÿ ʇ Ê Ê „UË ∑ § Ë ª ÈÜ ¡ Êß ‡ Ê Ÿ „ UË ¥, Œ Ê
Ÿ Ê¥ ∑ § Ê
∞∑ § -Œ Í‚ ⁄ U ∑ § Ê ‚ ◊ ¤ Ê Ÿ Ê , ‚ „ UŸ Ê • Ê Ò⁄ U
Á
Ÿ ’ Ê„ UŸ Ê „ UÊ
ª Ê – Œ Ê Ÿ Ê ¥ ◊ ¥ ‚ ¡ Ê„ ÈUÄ ◊
ø ‹ Ê
Ÿ Ê è Ê⁄ U¡ Ê Ÿ Ã Ê „ ÒU, • ¬ Ÿ Ê ¬ Íá Ê ¸
• ÊôÊ Ê Ÿ Èflà ˸’ Ÿ Ê Ÿ Ê ø Ê „ UÃ Ê „ ÒU, fl „ Uª ΄ U-
‡
Ê Ê Á ãà ◊ ¥ • Ê ª ‹ ª Ê Ã Ê „ ÒU– Œ Ê ◊ Ÿ Èc ÿ
• ‹ ª - • ‹ ª ¬˝∑ Χ
Á à ∑ § „ UË „ UÊ à • Ê Ò⁄ U
⁄
U„ Uà „ Ò¥, © UŸ ∑ § Ê ¬ Íá Ê ¸Ã ÿ Ê ∞ ∑ § ◊ ¥ É Ê È‹ -
Á
◊ ‹ ¡ ÊŸ Ê ‚ ê ÷ fl Ÿ „ UË¥– Á ¡ Ÿ ◊ ¥ • Áœ ∑ §
‚ Ê◊ Ü¡ S ÿ • Ê
Ò⁄ U∑ §◊ ◊ à ÷ Œ ÁŒ π Ê ß ¸
¬« ∏Uà ʄ UÊ , ‚ ◊ ¤Ê Ÿ Êø Ê Á „ U∞ Á ∑ §fl 
‚ Œ ˜Ôª ΄ US Õ „ Ò¥U– ◊ à ÷ Œ • Ê Ò⁄ U¬ ˝∑ Χ Áà è Ê Œ
∑§ Ê ¬ Íá Ê ¸Ã ÿ Ê Á ◊ ≈ U‚ ∑ § Ÿ Ê Ã Ê ∑ § Á ∆ UŸ „ ÒU–
‚ Ê◊ Ê ãÿ Á S Õ Áà ◊ ¥ ∑ ȧ ¿ UŸ ∑ ȧ ¿ UÁ fl ÷ Œ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 563
’ Ÿ Ê „ UË⁄ U„ UÃ Ê „ ÒU, ß ‚ ¡ Ê ‹ Êª ‡ ÊÊ Á ãÃ
• ÊÒ⁄ U‚ Á
„ Uc áÊ ÈÃ Ê ∑ § ‚ Ê Õ ‚ „ UŸ ∑ §⁄ U‹ à 
„
Ò¥U, fl ‚ ◊ ã fl ÿ fl ÊŒ Ë √ÿ Á Q § „ UË ª ΄US Õ ∑ § Ê
• ÊŸ ㌠‹ ¬ Êà „ Ò¥U–
÷ Í‹ Ÿ Ê Ÿ ø ÊÁ „ U∞ Á∑ §„ U⁄ U√ ÿ Á Q §
• ¬ Ÿ Ê◊ Ê Ÿ ø Ê „ Uà ʄ ÒU– Œ Í‚ ⁄ U ∑ § Ê
Á
à ⁄ US ∑ §Ê
⁄ U∑ §⁄ U© U‚ ‚ Èœ Ê⁄ UŸ ∑ §
Ë • Ê ‡ Ê Ê
Ÿ „ UË ¥∑ §Ë ¡ Ê ‚ ∑ §Ã Ë – • ¬ ◊ Ê Ÿ ‚ Á ø … ∏UÊ
„
ÈU• Ê √ÿ Á Q § ÷ Ëà ⁄ U„ UË ÷ Ëà ⁄ U Ê̌ Èé œ ⁄ U„ Uà Ê
„
ÒU– © U‚ ∑§ Ë ‡ ÊÁQ §ÿ Ê°⁄ Uø Ÿ Êà◊ ∑ § ÁŒ ‡ Ê Ê ◊ ¥
Ÿ „ UË ¥, Á fl
ÉÊ ≈ UŸ Êà◊ ∑ § Á Œ ‡ ÊÊ ◊ ¥ ‹ ª Ã Ë „ Ò¥U–
¬ Á à ÿ ʬ % Ë◊ ¥ ‚ ∑ §Ê ß ¸÷ Ë ª ΄ U√ ÿ fl S Õ Ê
∑ § ’ Ê ⁄ U◊ ¥ © U¬  Ê̌ Ê Á Œ π Ê Ÿ ‹ ª , à Ê© U‚ ∑ § Ê
¬ Á ⁄ Uá Ê Ê◊ • ÊÁÕ ¸∑ § ∞ fl ¢÷ Êfl Ÿ Ê à◊ ∑ §Ê̌ ò Ê Ê ¥
◊ ¥ Á fl ÉÊ ≈UŸ Ê à◊ ∑ § „ UË „ UÊÃ Ê „ ÒU– Œ ÊŸ Ê¥ ∑ §
’ Ë ø ÿ „U‚ ◊ ¤ Ê Ê ÒÃ Ê ⁄ U„ UŸ Ê ø ÊÁ„ U∞ Á∑ § ÿ ÁŒ
Á
∑ §‚ Ë∑ §Ê ⁄ Uá Ê fl‡ Ê ∞ ∑ § ∑ § Ê∑ ˝§
Êœ • Ê ¡ Ê ∞ ,
Ã Ê Œ Í‚ ⁄
UÊ Ã ’ à ∑ § ø Ȭ ⁄ U„ Uª Ê , ¡ ’ à ∑ §
Á
∑ § Œ Í‚ ⁄ U ∑ §
Ê ∑ ˝§ Ê œ ‡ ÊÊãà Ÿ „ UÊ¡ Ê ∞ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 564
Œ
Ê Ÿ Ê ¥ ¬ Ê̌ Ê ¥ ∑ § Ê ∑ ˝§ Ê
œ ¬ Ífl ¸∑ § © Uû Ê ⁄ U- ¬ ˝à ÿ Èû Ê ⁄ U
• Á Ÿ C ÔU∑ § ⁄ U¬ Á ⁄ Uá Ê Ê ◊ „ UË ¬ ˝S à Èà ∑ §⁄ UÃ Ê „ ÒU–
ß
Ÿ à âÿ Ê ¥ ∑ §Ê Œ ÊŸ Ê ¥ „ UË äÿ ÊŸ ◊ ¥ ⁄ Uπ ¥–
fl ˝Ã œ Ê ⁄ Uá Ê ∑ § Ë • Ê fl ‡ ÿ ∑ § à Ê- Á¡ ‚
¬
˝∑ §
Ê ⁄ U¡ ã◊ Á Œ Ÿ ∑ § • fl ‚ ⁄ U¬ ⁄ U∑ §Êß ¸
’È⁄ UÊ
ß ¸¿ UÊ « ∏UŸ • Ê Ò⁄ U• ë¿ UÊ ß ¸• ¬ Ÿ Ê Ÿ ∑ §
‚ ê ’ 㜠◊ ¥ ¬ ˝Áà ôÊ Ê ∞ °∑ §Ë ¡ ÊÃ Ë „ Ò¥U, © U‚ Ë
à ⁄ U„ UÁ fl fl Ê „ UÁ Œ fl ‚ ∑ § © U¬ ‹ Ê̌◊ ¥ ¬ Á à fl
˝Ã
• Ê Ò⁄ U¬ % Ë fl ˝Ã ∑ § Ê ¬ Á⁄ U¬ ÈCÔU ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê
‹ 
¿ UÊ≈ U- ¿ UÊ
≈ U Á Ÿ ÿ ◊ Ê¥ ∑ §Ê ¬ Ê ‹ Ÿ ∑ § ⁄ UŸ ∑ § Ë
∑
§ ◊ ‚  ∑ §◊ ∞ ∑ § - ∞ ∑ §¬ ˝Áà ôÊ Ê ß ‚
• fl ‚ ⁄ U¬ ⁄ U‹ Ÿ Ë ø ÊÁ „ U∞ – ¬ ⁄US ¬ ⁄U“ • ʬ
ÿ Ê Ã È◊ ” ‡ Ê éŒ ∑ § Ê © U¬ ÿ Ê ª ∑ § ⁄UŸ Ê “ à ͔ ∑ § Ê
• Á ‡ Ê C ÔU ∞ fl ¢‹ ÉÊ ÈÃ Ê ¬ ˝∑ § ≈ U∑ §⁄ UŸ  fl Ê ‹ Ê
‚ ê ’ Êœ Ÿ Ÿ ∑ §⁄ UŸ Ê ¡ Ò‚ Ë ¬ ˝Á à ôÊ Ê Ã Ê
• Ê ‚ ÊŸ Ë ‚ ‹ Ë ¡ Ê ‚ ∑ § Ã Ë „ ÒU–
¬
Á à m Ê⁄ UÊ ß ‚ ¬ ˝∑ § Ê ⁄U∑ § Ë ¬ ˝Áà ôÊ Ê ∞ °‹ Ë ¡ Ê
‚ ∑ §Ã Ë „ Ò¥U- ¡ Ò‚ -
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 565
v∑ § ≈ ÈUfl øŸ ÿ ʪ Ê
‹ Ë • Ê
Á Œ ∑§
Ê ¬ ˝ÿÊ ª
Ÿ ∑ §
⁄ UŸÊ –
w∑ § Ê
ß ¸ Œ Ê · ÿ Ê ÷ Í‹ „ UÊ
,Ã Ê
 © U‚ 
∞ ∑ § Êãà ◊ ¥ „ UË ’ Ã
Ê Ÿ Ê
- ‚◊ ¤ Ê Ê
Ÿ Ê
,
’ Ê „ U⁄ U∑ § ‹ Ê
ª Ê
¥ ∑ §
‚ Ê◊ Ÿ© U‚ ∑ §
Ë
à Á Ÿ ∑ §÷ Ëø ø Ê ¸Ÿ ∑ §
⁄UŸÊ–
xÿ Èfl à Ë-ÁS òÊ ÿ Ê ¥ ∑ § ‚ÊÕ •∑§
‹ ◊ ¥
’ Ê Ã Ÿ ∑ §⁄
UŸ Ê –
y¬ % Ë ¬ ⁄ U‚ ãà ʟ Êà ¬ Ê
Œ Ÿ ∑ §
Ê∑§ ◊ ‚ 
∑ § ◊ ÷ Ê⁄ U‹ ÊŒ Ÿ Ê –
z©U‚ ¬ …∏UÊ Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ ∑ȧ¿ UÁ
Ÿ ÿ Á
◊ Ã
√
ÿ fl S Õ Ê ’Ÿ Ê
Ÿ Ê
–
{π ø ¸∑ §Ê ’ ¡ ≈ U¬ % Ë ∑§Ë ‚‹ Ê „ U‚ 
’ Ÿ Ê Ÿ Ê• ÊÒ⁄ U¬ Ò‚ ¬ ⁄
U© U‚ ∑§
Ê ¬ ˝÷ Èà fl
⁄
Uπ Ÿ Ê–
|ª ΄ U√ ÿ fl S Õ Ê ◊ ¥ ¬ % Ë ∑
§Ê „UÊ Õ
’ °≈ UÊ Ÿ Ê–
}©U‚ ∑ §‚ Œ ˜Ôª Èá Ê Ê¥ ∑ §
Ë ‚ ◊ ÿ-‚ ◊ ÿ
¬ ⁄ U¬ ˝‡Ê
¢‚ Ê ∑ §⁄ UŸ Ê–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 566
~’ ìÊ Ê ¥ ∑ § Ë Œ π ÷ Ê ‹ , ‚ Ê ¡ - ‚ °÷ Ê ‹ ,
Á
‡ Ê Ê̌ Ê - Œ Ë Ê̌ʬ ⁄ U ‚ ◊ ÈÁ ø à äÿ Ê Ÿ
Œ ∑ § ⁄ U¬ % Ë ∑ § Ê∑ §Ê ◊ ‚ ⁄ U‹ ∑ §⁄UŸ Ê –
v
Ƭ Œ Ê ¸∑ § Ê ¬ ˝Á à ’ 㜠Ÿ ‹ ª Ê∑ §
⁄ U© U‚ 
• Ÿ È÷ fl Ë - S fl Êfl ‹ ê ’Ë „ UÊ Ÿ ∑ §Ë Á Œ ‡ Ê
Ê
◊ ¥ ’ … ∏UŸ Œ Ÿ Ê –
v
v¬ % Ë ∑ §Ë • Ê fl ‡ ÿ ∑ §Ã Ê • Ê ¥, ‚ ÈÁ
fl œ Ê • Ê
¥
¬ ⁄ U‚ ◊ ÈÁ ø à äÿ Ê Ÿ ŒŸ Ê • ÊÁŒ –
¬
%Ë
m Ê ⁄ UÊ ÷ Ë ß ‚ Ë ¬ ˝∑ §
Ê ⁄ U∑ § Ë ¬ ˝Á
à ôÊ Ê ∞°
∑
§
Ë
¡Ê ‚ ∑ §Ã Ë „ Ò¥U- ¡ Ò‚ -
v¿ UÊ ≈ UË - ¿ UÊ≈ UË ’ Ê
à Ê¥ ¬ ⁄U∑ ȧ … ∏UŸ , ¤ ÊÑ UÊ Ÿ
ÿ Ê M § ∆ UŸ ∑ § Ë • ÊŒ à ¿ UÊ« ∏UŸ Ê –
w’ ìÊ Ê ¥ ‚ ∑ § ≈ ÈU‡ ÊéŒ ∑ §„ UŸ Ê , ª Ê‹ Ë Œ Ÿ Ê
ÿ Ê ◊ Ê ⁄ UŸ Ê - ¬ Ë
≈ UŸ Ê ’㌠∑ § ⁄UŸ Ê–
x‚ Ê ‚ , Ÿ Ÿ Œ , Á¡ ∆ UÊŸ Ë • Ê
Á Œ ’« ∏UÊ ¥ ∑ §
Ê
∑ § ≈ ÈU‡ Ê éŒ Ê¥ ◊ ¥ ©Uû Ê ⁄ UŸ Œ Ÿ Ê
–
y„°U‚ Ã - ◊ ÈS ∑ § ⁄ UÊ
à  ⁄ U„UŸ  • ÊÒ⁄ U‚ „ UŸ
∑ § ⁄ U‹ Ÿ ∑ §Ë • Ê Œ à « UÊ‹ Ÿ Ê, ¬Á ⁄ Uü Ê ◊
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 567
 ‚ ¡ Ë Ÿ ø È⁄ UÊ Ÿ Ê, • Ê ‹ Sÿ ¿ UÊ« ∏UŸ Ê–
z‚ Ê ’ ÈŸ , ‚ Èß ¸, ’ È„ UÊ ⁄ UË ßŸ Ã Ë Ÿ Ê¥ ∑ §Ê
Œ Í⁄ UŸ ¡ ÊŸ  Œ Ÿ Ê , ‚ » § Êß ¸ • Ê Ò⁄U
◊ ⁄ Uê ◊ Ã ∑ § Ë• Ê ⁄
U ¬ Í⁄ UÊä ÿ Ê Ÿ
⁄Uπ Ÿ Ê–
{© Uë ¿ ÎW ‹ » Ò§‡ Ê Ÿ ’ Ÿ Ê
Ÿ ◊ ¥ ¬ Ò‚ Ê ÿ Ê
‚ ◊ ÿ à Á Ÿ ∑ § ÷ Ë π ø¸Ÿ ∑ § ⁄ UŸ Ê–
|¬ Á Ã ‚ Á ¿ U¬ Ê ∑ § ⁄ U∑ §
Ê ß ¸∑ § Ê ◊ Ÿ
∑ § ⁄ UŸ Ê –
}• ¬ Ÿ Ë Á ‡ Ê Ê̌Ê -ÿ ÊÇ ÿ Ã Ê ’ … ∏UÊ Ÿ  ∑ §
Á‹ ∞ ÁŸ àÿ ∑ ȧ¿ U‚ ◊ ÿ Á
Ÿ ∑ § Ê‹ Ÿ Ê–
~¬ Á à ∑ §Ê ‚ ◊ Ê ¡ ‚ flÊ ∞ fl¢‹ Ê ∑ § Á„ UÃ
∑ § ∑ §Êÿ Ê Z ◊ ¥ ÷ ʪ ‹ Ÿ ‚ ⁄ UÊ
∑ §
Ÿ Ê
Ÿ „ UË ¥, fl ⁄ UŸ ˜Ô ¬ ˝Ê
à ‚ Ê Á „ Uà ∑§ ⁄UŸ Ê –
v
ÆSfl Ê S âÿ ∑ § Á Ÿ ÿ ◊ Ê¥ ∑§ ʬ Ê‹ Ÿ ∑ §⁄UŸ 
◊ ¥ © U¬  Ê̌ Ê Ÿ ’ ⁄ UÃ Ÿ Ê –
v
vÉÊ ⁄ U◊ ¥ ¬ Í¡ Ê ∑ §Ê fl Ê
à Ê
fl ⁄ Uá Ê U’ Ÿ Ê ÿ 
⁄Uπ Ÿ Ê, ÷ ª fl ÊŸ ˜Ô ∑ §Ë ¬Í¡ Ê , • Ê ⁄Uà Ë
• ÊÒ⁄ U÷ Êª ∑ § Ê ÁŸ àÿ ∑˝§◊ ⁄ Uπ Ÿ Ê–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 568
v
w ¬ Œ Ê ¸∑ § ’
∑ § Ê ⁄ U’ 㜠Ÿ ∑ §Ë © U¬  Ê̌Ê
∑ §⁄ UŸ Ê –
v
x ¬ Áà , ‚ Ê‚ • Ê Á Œ ∑ § ÁŸ àÿ ø ⁄ Uá Ê
S ¬ ‡ Ê
¸∑ § ⁄ UŸÊ – • Ê ÁŒ - • ÊÁ Œ –
„
U⁄ UŒ Êê ¬ àÿ ¡ Ë fl Ÿ ∑ §Ë • ¬ Ÿ Ë- • ¬ Ÿ Ë
‚ ◊ S ÿ Ê ∞ ° „ UÊ Ã Ë „ Ò¥U– • ¬ Ÿ Ë
∑§◊ ¡ ÊÁ ⁄ Uÿ Ê ¥, ÷ Í‹ Ê¥, Œ È’ ¸‹ à Ê
• Ê
¥ • Ê Ò⁄ U
• Ê fl‡ ÿ ∑ § Ã Ê •Ê ¥ ∑ §Ê  fl  S fl ÿ ¢ • Á œ ∑ §
• ë¿ UË Ã ⁄ U„ U‚ ◊ ¤ Ê Ã „ Ò¥U, ß ‚ Á
‹ ∞ ©Uã „ ¥U
S
fl ÿ ¢„ UË ÿ „ U‚ Ê ø Ÿ Ê ø Ê Á „ U∞ Á ∑ § Á ∑ § Ÿ
’È⁄ UÊß ÿ Ê¥-∑ § Á ◊ÿ Ê ¥ ∑ §Ê© Uã „ ¥U Œ Í⁄ U∑ § ⁄ UŸ Ê
„
ÒU• Ê Ò⁄UÁ ∑ § Ÿ • ë¿ UÊ ß ÿ Ê ¥ ∑ §Ê • è ÿ Ê‚ ◊ ¥
‹ ÊŸ Ê „ ÒU– © U¬Á
S âÊ Ã ‹ Ê ª Ê ¥ ∑ § ‚ Ê ◊ Ÿ 
• ¬ Ÿ ‚ V ÔUÀ ¬ ∑ § Ë ÉÊ Ê· áÊ Ê ÷ Ë ∑ § ⁄ UŸ Ë
øÊÁ „U∞ ; Ã Ê Á ∑ § © Uã „ ¥U © U‚ ∑ § ¬ Ê‹ Ÿ ◊ ¥
‹ Ê∑ § -‹ Ê¡ ∑ §
Ê äÿ Ê Ÿ ⁄ „ U, ‚ ÊÕ „ UË ¡ Ê 
©
U¬ ÁS âÊ Ã „ Ò¥U, © Uã „ ¥U ÷ Ë fl Ò‚ Ë ¬ ˝Á
à ôÊ Ê ∞ °
∑§⁄ UŸ ∑ § Á
‹ ∞ ¬˝Ê à ‚ Ê „ UŸ Á ◊ ‹ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 569
‚
¢S
∑
§
Ê⁄
U∑
˝§
◊-
Áflfl Ê„ UÁ Œ fl ‚ Ê à ‚ fl , Á flfl Ê„U‚ ¢S ∑ §Ê⁄U∑ §
‚ ¢Á Ê̌
# ‚ ¢S∑ § ⁄ Uá Ê ∑ §M § ¬ ◊ ¥ ◊ Ÿ Ê ÿÊ
¡ Ê
Ã Ê „ ÒU– © U‚ Ë ∑ §◊ ¸∑ §Êá« U¬ ˝Á
∑ ˝§
ÿ Ê ∑ §
Ê
‚ „ UÊ⁄UÊ ‹ ∑ § ⁄ U© U‚ Ÿ Ëø Á ‹ π ∑ ˝§
◊ ‚ 
∑§ ⁄ UÊÿ Ê¡ Ê Ÿ Êø ÊÁ „ U∞ - ◊ X ‹ Êø ⁄ Uá Ê
,
· ≈˜UÔ∑ §
◊ ¸, ∑ § ‹ ‡ ʬ Í¡ Ÿ • ÊÁ Œ ∑Χ àÿ
‚ ê ¬ Û Ê ∑ §⁄ U∑ § Œ fl ‡ ÊÁQ § ÿ Ê ¥ •ÊÒ⁄
U‚ ଠÈL § ·Ê ¥
∑§ Ë ‚ Ê Ê̌ Ë◊ ¥ ‚ V À ¬ ∑ §⁄¥U–
‚ V À¬
..
. .
. ..
. ... . Ÿ Ê◊ Ê ˘ „ ¢U Œ Ê ê ¬ àÿ ¡ ËflŸ S ÿ
¬Á fl òÊ Ã Ê - ◊ ÿ Ê ¸Œ ÿ Ê —⁄ U Ê̌áÊ Êÿ òÊ È≈UË
Ÿ Ê@
¬˝Êÿ Á
p ûÊ ∑ § ⁄ Uá Ê Êÿ ©Uî fl ‹ ÷Áfl
c ÿ à ˜„ Uà fl 
Sfl ©Uû Ê ⁄ UŒ ÊÁ ÿ à fl ¬ Ê
‹ Ÿ Ê ÿ ‚ V ÔUÀ ¬ ¥• „¢U
∑§ Á
⁄ Uc
ÿ –
‚ V À¬ ∑ § ’ Ê Œ ‚ ◊ ÿ ∑ §Ë‚ Ë◊ Ê ∑ §
Ê
äÿ Ê Ÿ ⁄ Uπ à „ ÈU∞ Œ fl
¬ Í¡ Ÿ ,S fl
Á S Ã flÊ
ø Ÿ
• Ê
Á Œ ∑ ˝§ ◊ Á fl S à Îà ÿ Ê ‚ ¢Á Ê̌
# M §¬ ‚ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 570
∑ §
⁄
UÊ
ÿ ¥– ‚ Ê ◊ Ê ãÿ ∑ ˝§
◊ ¬ Í⁄ UÊ „ UÊ
¡ Ê
Ÿ¬ ⁄U
Á
flfl
Ê„U¬ h Á à ∑ § ◊ ãòÊ Ê ¥ ∑ § Ê ¬ ˝ÿ Êª ∑§⁄Uà 
„
ÈU∞ŸË ø Á ‹ π ∑ ˝§◊ ‚ Á Ÿ œ ʸÁ ⁄Uà Á
fl
‡ Ê·
©
U¬ø Ê
⁄ ‚ ¥Á Ê̌# √ ÿ ÊÅ ÿ Ê ∑ § ‚ Ê
Õ U∑
§⁄UÊ
ÿ 
¡ Ê
∞°–
v ¬⁄ US ¬ ⁄ U© U¬ „ UÊ ⁄ U- ‚ Íò Ê Œ È„ U⁄ UÊÿ ¥-
˙ • Á äÊ ∑ §Ê⁄ U• ¬  Ê̌ ÿ Ê
∑§ ûÊ ¸√ÿ ¥¬ ˝ä ÊÊŸ ¥◊ Á Ÿ c ÿ –
(∑ § ûÊ ¸√ ÿ Ê ¥ ∑ § Ê◊ „ Uû fl Œ ¥ª - • Á
äÊ
∑§Ê⁄ UÊ
¥
∑§ Ë © U¬  Ê̌ Ê ∑ §⁄ ‘¥Uª –)
˙ ¬ Á ⁄ Uœ ÊS ÿ Òÿ ‡ Ê Ê œ Ê S ÿ Ò,
ŒË ÉÊ Ê¸ÿ Èà fl Ê ÿ ¡ ⁄ UŒ Á C ÔU⁄ UÁ S ◊ –
‡Ê à ¢ø ¡ Ë flÊÁ ◊ ‡ Ê ⁄ UŒ — ,
¬ÈM §ø Ë ⁄ UÊ ÿ S ¬ Ê · ◊ Á ÷ ‚ ¢√ ÿ Áÿ c
ÿH
w ◊ ÊÀ ÿ Ê ¬ ¸á Ê -
˙ ÿ ‡ Ê ‚ Ê ◊ Ê l Ê
fl Ê ¬ ÎÁ Õ fl Ë
ÿ ‡ Ê‚ ã º ˝Ê ’ ΄ US ¬ Ã Ë –
ÿ ‡ ÊÊ÷ ª p ◊ Ê Á
fl Œ l ‡ Ê Ê 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 571
 ◊ Ê ¬ ˝Á
à ¬ l à Ê
◊ ˜ÔH
-
¬ Ê ⁄ U. ª Î. ‚ Í. w .
{ . w v , ◊ Ê . ª Î. ‚Í. v
.~
. w
|
xª˝Á ãÕ ’ ãäÊ Ÿ -‚ Íò Ê Œ È„ U⁄ UÊÿ ¥-
˙ Á m U‡ Ê ⁄ UË⁄ ¥U∞ ∑ § ¬ ˝ÊáÊ ¥÷ Áfl c
ÿ Ê
Á
◊ –
(
„ U◊ Œ Ê ‡ Ê⁄ UË
⁄ U∞ ∑ § ¬ ˝Ê áÊ „
UÊ ∑
§
⁄U
⁄
U„ ¥Uª – )
˙ ‚ ◊ Ü¡ ãà ÈÁ fl E Œ fl Ê —
‚ ◊ Ê ¬ Ê N UŒ ÿ Ê
Á Ÿ Ÿ Ê Ò–
‚ ¢◊ Ê Ã Á ⁄ UE Ê ‚ ¢œ Êà Ê
‚ ◊ ÈŒ C Ô˛UË Œ œ Ê
à ȟ ÊÒH
-
´ § . v Æ . } z . y | , ¬ Ê ⁄ U. ª Î.
‚ Í.
v. y
.
vy
y¬Ê Á áÊ ª ˝„ Uá Ê - ‚ Íò Ê Œ È„ U⁄ UÊÿ ¥-
˙ ¬ ⁄ US ¬ ⁄ ¥U‚ ê ÷ Ê fl Á ÿ cÿ ÊÁ
◊ –
(
∞ ∑ § - Œ Í‚ ⁄ ‘U ∑ § Ê ‚ ê ◊ ÊŸ Œ ¥ª• Ê
Ò⁄
U
‚ Èÿ ÊÇ ÿ ’ Ÿ Êÿ ¥ª –)
˙ ÿ Œ ÒÁ · ◊ Ÿ ‚ Ê Œ Í⁄ ¢U
Á
Œ ‡ Ê Ê  Ÿ̆ Ȭ fl ◊ Ê Ÿ Ê fl Ê –
Á
„ U⁄ Uá ÿ ¬ áÊ Ê ̧ fl
Ò∑ §áÊ ¸— ‚ à fl Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 572
 ◊ ã◊ Ÿ ‚ Ê ¢∑ §⁄ UÊ à ȕ ‚ ÊÒH
z• Ê E ÊS à Ÿ Ê -‚ Íò Ê Œ È„ U⁄ UÊÿ ¥-
˙ ∑ ȧ
≈ Èê ’ ¥• Ê Œ ‡ Ê ¸Á fl äÊ ÊS ÿ Ê Á ◊ –
(
¬ Á⁄ Ufl Ê ⁄ U∑ § fl Ê Ã Ê fl ⁄ Uá Ê ∑ §
Ê 
• Ê Œ ‡ Ê ¸◊ ÿ ’Ÿ Ê ÿ ¥ª – )
˙ ◊ ◊ fl ˝Ã à N UŒ ÿ ¢Œ œ Ê
Á ◊ ◊ ◊
Á
ø ûÊ ◊ Ÿ ÈÁ ø ûÊ ¢Ã • S à Ȗ
◊ ◊ fl Ê ø ◊ ∑ §◊ Ÿ Ê ¡ È· S fl
¬
˝¡ Ê ¬ Á Ã C Ô˜Ufl Ê Á
Ÿ ÿ ÈŸ Q ȧ ◊ s Ô◊ ˜ÔH
- ¬ Ê ⁄ U.ª Î. ‚ Í. v .}.}
{• Ê „ÈUÁ Ã -
ÿ ôÊ ∑ § ⁄ ¥U Ã Ê
• Áª AS Õ Ê ¬ Ÿ Ê , ª ÊÿòÊ Ë
◊ ãòÊ Ê„ ÈUÁ Ã , ◊ „ UÊ ◊ Îà ÿ ÈÜ ¡ ÿ
◊ ãòÊ Ê„ ÈUÁ à ∞ fl ¢¬ ˝Ê ÿ Á p ûÊ Ê „
ÈUÁ Ã ∑ §
⁄U∑ §
¬
Íá Ê Ê¸„ ÈUÁ à ∑ §⁄¥U– ÿ Á Œ ÿ ôÊ ∑ §
⁄ UŸ ∑ § Ë
Á
S Õ Á Ã Ÿ „ UÊ
, Ã Ê Œ Ë ¬ ÿ ôÊ ∑ §
⁄¥U– ¬Ê°ø
Œ
Ë ¬ ‚ ¡ Ê ∑ §⁄ U⁄ Uπ ¥, ª Ê ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ
’ Ê‹ à  „ ÈU∞ © Uã „ ¥U ¬ ˝∑ §ÊÁ ‡ Ê Ã ∑ §
⁄ ¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 573
 ¬ ˝Ê
ÿ Á p ûÊ • Ê „ ÈUÁ à ∑§ ¬ ˝Õ ◊ ◊ ãòÊ ∑ §
‚ ÊÕ ¬ Áà - ¬ % ËŒ Ë¬Ê ¥ ∑ § Ë• Ê ⁄ U
• ¬ Ÿ Ë „ UÕ Á ‹ ÿ Ê ° ∑ §⁄¥U, ¡ Ò‚  ÉÊ ÎÃ
• fl ÉÊ ˝ÊáÊ ∑ § ‚ ◊ ÿ ∑ §
⁄UÃ „Ò¥U–
|∞ ∑ § Ë ∑ §⁄ Uá Ê -
¬ Áà - ¬ % Ë ∞ ∑ § -∞ ∑ § ŒË ¬ ∑ § © U∆ UÊ ∞ °– 
◊ ãòÊ ¬ Ê ∆ U∑ § ‚ Ê Õ Öÿ ÊÁ
à ÿ Ê ¥ ∑ § Ê
Á
◊ ‹ Ê ∑ § ⁄ U∞ ∑ § Öÿ ÊÁà ∑ §⁄ ¥U– ÷ Ê fl Ÿ Ê
∑ §⁄ ¥U Á ∑ § „ U◊ • ¬ Ÿ √ÿ ÁQ § à fl Ê ¥ ∑ § Ê
∞ ∑ §Œ Í‚ ⁄ U ∑ §‚ Ê Õ ß ‚ Ë ¬ ˝∑ §Ê ⁄ U
∞ ∑ § Ê ∑ §
Ê ⁄ U∑ § ⁄UŸ ∑ §Ê ¬ ˝ÿ Ê
‚ ∑ § ⁄ ¥Uª –
ŒÒfl Ë• Ÿ Ȫ ˝„U • Ê Ò⁄
U S fl ¡ Ÿ Ê ¥ ∑ §
‚ Œ ˜Ô÷ Êfl © U‚ ◊ ¥ ‚ „ UÊÿ ∑ § „ UÊ¥ª – ‚ Íò Ê
ŒÈ„ U⁄ UÊÿ ¥-
˙ Á m U‡ Ê ⁄UË ⁄ ¥U∞ ∑ § ¬ ˝Ê
áÊ ¥÷ Á fl
c ÿ Ê
Á ◊ –
(
„ U◊ Œ Ê ‡ Ê ⁄ UË ⁄ U∞ ∑ § ¬˝Ê
áÊ „ UÊ ∑ § ⁄ U
⁄
U„ ¥Uª –)
÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ § ⁄‘¥U Á ∑ §„ U◊ Œ Ê‡ Ê⁄ UË ⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 574
 „UÊ
Ã „ ÈU∞ ÷ Ë ÷ Ê
fl Ÿ Ê
à◊∑ § M §
¬ ‚

∞ ∑§ ’ Ÿ ⁄ U„
¥Uª – Œ Ê
 flÁ
à ¸∑§Ê
• Ê¥ ∑
§
Ê

∞ ∑§ ◊ ¥ Á ◊ ‹ Ê
ÿ ¥–
˙ ‚◊ Ê Ÿ Ë fl • Ê∑ ͧÁ à —
‚ ◊
ÊŸÊ NUŒ ÿ ÊÁŸ fl — –
‚ ◊
ÊŸ◊ S Ã È fl Ê
◊ Ÿ Ê

ÿ Õ
Êfl— ‚ È‚ „ UÊ
‚ Á Ã H - • Õfl
¸. {.
{ y. x
Á»§⁄ U‚ ÷ Ë ‹ Ê ª ◊ XÔU‹◊ ãòÊ ’
Ê ‹
Ã

„
ÈU∞ ¬ Èc¬ fl ÎÁ CÔU ∑ §⁄¥U,‡ Ê
È÷ ∑§ Ê
◊ Ÿ
Ê
-
• Ê
‡
ÊË
flÊ
¸Œ Œ ¥– Á fl ‚ ¡ ¸Ÿ, ¡ÿ ÉÊ
Ê· ∞
fl
¢
¬˝‚
ÊŒ Áfl à ⁄ Uá Ê ∑ § ‚ ÊÕ ∑§
Ê ÿ ¸∑
˝§◊ ∑
§
Ê
‚ ê
Ê
ʬŸ Á∑ § ÿ Ê¡ Ê ∞ –

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 575

¥
æ
à
ææ
ñ¿
(â
êÌ
·
¤
)ç
ß¿
æÚ
U
‚ Ÿ Ê ÃŸ äÊ◊ ¸◊ Ê Ÿ Ÿ  fl Ê‹ Ê ¥ ∑ §
’ Ëø ¡ ã◊ -
◊ ⁄ Uá Ê ∑ §
 ¬ ‚
˝ X UÊ¥ ◊ ¥ ¬ Á ⁄ Ufl Ê ⁄ U fl Ê ‹ Ê ¥ ∑ § Ê 
‚ Ã
Í ∑ § ÿ Ê • Ê ‡ Ê Ê ø
Ò ∑ § Ë ÁS Õ Á
à ‚ ª ¡È ⁄ UŸ 
∑§Ë ◊ Êãÿ Ã Ê ¬ ø
˝ Á ‹ Ã „ –
Ò ß U‚ ∑§
˝◊ ◊ ¥ ∑ §
È¿ U
∞‚
 Ë ¬Á ⁄ U¬ ÊÁ ≈ Uÿ Ê
°ø ‹ ¬ « Ë
∏„ UÒ¥Á¡ Ÿ ∑ §
∑ § Ê⁄ Uá Ê
• Ê¡ ∑ § Ë ¬ Á⁄ UÁ S à ÿ Ê ¥ ◊ ¥ ‹ Ê
ª Ê ¥ ∑ §Ê’ „ UÈÃ
∑§Á ∆ UŸÊ ß Uÿ Ê° „ UÊ
Ã
 Ë„ UÒ– íÿ Ê
Œ Êà ⁄ U fl „ U
¬Á ⁄ U¬ ÊÁ≈ Uÿ Ê
°‹ Ê ∑
§ ⁄UË Áà ÿ Ê¥ ¬ ⁄ U• ÊäÊ Ê Á
⁄ UÃ
„
UÊ Ã
 Ê „ ,
¥Ò • Ê ⁄
Ò U© Uã „ U¥‚ ◊ ÿ - ¬ Á
⁄ UÁ
S Õ Á Ã ÿ Ê
¥ ∑ §

• Ÿ ‚
È Ê ⁄ U’ Œ ‹ Á Œ ÿ Ê ¡ Ê Ÿ Ê © UÁø à „ UÒ–
ÿ Õ Ê Õ¸ô Ê ÊŸ ∑ §
• ÷ Ê fl ◊ ¥ ÷ Ê ‹
 -ä Ê ◊ ¸÷ Ë L §
Ÿ ⁄ U- Ÿ Ê
⁄ UË , Á ∑ § ‚ Ë • Á Ÿ C Uÿ Ê Áfl ‚ ª
¥ Á Ã ‚ 
’ø Ÿ ∑ §
 Á ‹ ∞ © Uã „ U¥ ‡ Ê Êd ÊQ
 § ◊ ÊŸ ∑ § ⁄ U,
Á
∑ §‚ ËÁ fl ‚ ª
¥ Á Ã ∑ §
• Á
Ÿ fl Ê ÿ ¸è Êÿ ‚ © UŸ ‚ 
Á
ø ¬ ∑ §
⁄ U„ UŸ Ê ø Ê„ UÃ „ U¥Ò– ß U‚ ÷ ◊
˝ ¡ Á Ÿ Ã ,
∑§C U∑ §
⁄ U• Ê ⁄
ÒU• √ ÿ Ê fl „ UÊ Á ⁄ U∑ §Á S Õ Áà ‚ 
¬Á ⁄ UflÊ⁄ UÊ¥ ∑ §
Ê ÁŸ ∑ § Ê ‹ Ÿ Ê ¡ M § ⁄ UË „ UÊ
ª ÿ Ê „ UÒ–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 576
 ÿ Ȫ́ § Á · , fl Œ ◊ ÍÁà ¸, à ¬ ÊÁŸ D U¬ ¥.üÊ Ë
⁄UÊ◊ ‡ Ê ◊ Ê ¸• Ê ø Ê ÿ ¸¡ Ë Ÿ ÿ Ȫ Á
Ÿ ◊ ʸá Ê
• Á÷ ÿ Ê Ÿ ∑ § ∑ ˝§ ◊ ◊ ¥ à ◊ Ê ◊ äÊ ÊÁ ◊¸∑ §
M §
Á… ∏Uÿ Ê¥- • ãäÊ Á fl E Ê ‚ Ê ¥ ∑ §Ê ‚ ◊ Ê
# Á ∑ §
ÿ Ê
„ Ò– ß U‚ ∑ ˝§
◊ ◊ ¥ © Uã „ UÊ¥Ÿ ÿ „ Uä ÿ ÊŸ ÷ Ë
⁄Uπ Ê „ ÒU Á ∑ § • Ê äÿ Ê Á à◊ ∑ § Á Ÿ ÿ ◊ Ê ¥ ∑ § Ê
ÁŸ fl Ê ¸„ U• Ê Ò⁄ U¡ Ÿ - ÷ Ê fl Ÿ Ê • Ê ¥ ∑ §Ê ‚ ê ◊ Ê Ÿ
⁄Uπ à  „ ÈU∞ ∑ § fl‹ Á fl ∑ Χ à M §
Á …∏UÿÊ ¥ ∑ § Ê

„ U≈UÊ ÿ Ê ¡ Ê ÿ – ∞ ‚ „ UË ∑ ȧ ¿ U∑ § Œ ◊ ¡ ã◊ -
◊ ⁄ Uá Ê ‚ Íà ∑ §- ‚ ê ’ ãäÊ Ë ◊ Êãÿ Ã Ê • Ê ¥ ∑ § Ê

∆ UË
∑ § ∑ § ⁄ UŸ ∑ § Á ‹ ∞ © U∆ UÊÿ ¡ ÊŸ ¡ M §⁄ UË
„ UÊ
ª ÿ „ ¥ÒU– © U‚ Ë © Ug ‡ ÿ ∑ § ‚ Ê
Õ ¡ Ÿ -
◊ Ê
ãÿ Ã Ê • Ê¥ ∑ § ¬ Á ⁄ U‡ Ê Ê ä Ê Ÿ ∑ § Á Ÿ Á
◊ ûÊ ÿ „ U
Áflø Ê ⁄ U◊ ¥Õ Ÿ ‚ Èä Ê Ë ¬ Ê ∆ U∑ §Ê ¥ ∑ §‚ Ê ◊ Ÿ 
⁄Uπ Ê ¡ Ê ⁄ U„ UÊ „ ÒU–
ÿ Õ Ê Õ ¸ ‚ ◊ ¤ Ê ¥- ÿ „ US ¬ C U„ ÒU Á ∑ §
äÊ Á
◊ ¸∑ §¬ ⁄ Uê ¬ ⁄ UÊ∞ ° ∑ ȧ¿ U ‚ Ÿ Ê Ã Ÿ
ÁŸ ÿ ◊ Ê ¥ Ã Õ Ê∑ ȧ ¿ U ‚ Ê ◊ ÊÁ ¡ ∑ §
¬ Á
⁄ UÁ S Õ Á Ã ÿ Ê
¥ ∑ § • Ÿ È‚ Ê ⁄ U’ Ÿ Ê ÿ Ë¡ Ê
à Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 577
„ÒU¥– ‚ ◊ ÿ ’ Ë Ã Ÿ ∑ § ‚ Ê Õ ‚ Ê ◊ Ê Á
¡ ∑ §
¬ Á ⁄ UÁ S Õ Á Ã ÿ Ê
°’ Œ ‹ ¡ Ê Ã Ë „ ¥ÒU, ß U‚ Á‹ ∞
¬ È⁄UÊ Ÿ  ‚ ◊ ÿ ∑ § Ë• Ÿ ∑ §© U¬ ÿ Ê
ª Ë
¬ Á ⁄ U¬ Ê Á≈ Uÿ Ê °-• ã ä ÊM § Á … ∏Uÿ Ê ° ’ Ÿ ∑§ ⁄
U
‚ Ã Ê Ÿ ‹ ª Ã Ë „ ÒU¥– © UŸ ‚ ¡ È« ¥U∏ ‚ Ÿ ÊÃ Ÿ
Á
‚ h UÊ ãÃ Ê ¥ ∑ § Ê ‚ È⁄ UÁ Ê̌
à ⁄ Uπ à  „ ÈU∞
‚ Ê◊ Ê Á ¡ ∑ § Áfl ‚ ¥ª Áà ÿ Ê
¥ ‚ ’ ø Ã „ ÈU∞
©
UŸ ∑ §S fl M §
¬ ∑ §Ê  ‚ Èä Ê Ê⁄ Uà  ⁄ U„
UŸ Ê
¡ M § ⁄ UË „ UÊ ¡ ÊÃ Ê „ ÒU– Á fl Á ÷ Û Ê ‚ Ê ◊ Ê Á
¡ ∑ §
‚ ¥ª ∆ UŸ Ê ¥ Ÿ ß U‚ Á Œ ‡ Ê Ê ◊ ¥ • Ÿ ∑ § ‚ »
§ ‹
¬ ˝ÿ Ê ª Á ∑ § ÿ „ ÒU¥–
¡ Ò‚ - ∑ § ÷ Ë Á fl fl Ê „ UÊ
¥ ∑ § Ê ∑ ◊ ¸∑ §
Êá« U
Ã Ë Ÿ Á Œ Ÿ Ê ¥ à ∑ § ø ‹ Ê ÿ Ê ¡ ÊÃ Ê Õ Ê
, • ’
©
U‚ • ÊÒ‚ à Ÿ ∞ ∑ §- «U… ∏É Ê á≈ U ◊ ¥ ¬ Í⁄ UÊ∑ § ⁄
U
Á
Œ ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ÒU– ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã ‚ Á „ Uà •ãÿ
à ◊ Ê ◊ ‚ ¥S ∑ §
Ê ⁄ UÊ ¥ ∑ §
Ë ¡ Á
≈ U‹ Ã Ê ∞ °‚ ◊ Ê #
∑ § ⁄U∑ ¥§ © Uã „ ¥U ¡ Ÿ ‚ È‹ ÷ • Ê Ò⁄ U¬ ˝÷ Ê fl ‡ Ê
Ê
‹ Ë
’ Ÿ Ê Á Œ ÿ Ê ª ÿ Ê „ ÒU– ‚ ¥S ∑ §Ê⁄ UÊ ¥ ∑ § Êà ËÕ ¸
S
Õ ‹ Ê ¥ • ÊÒ⁄ Uÿ ôÊ Ëÿ • Ê ãŒ Ê ‹ Ÿ Ê ¥ ◊ ¥ ‚ ê¬ ÛÊ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 578
∑§ ⁄ UÊ ∑ § ⁄ U ◊ Í„ ÍUû Ȩ̂fl Ê Œ ∑§
Ëà ◊Ê ◊
Áfl‚ ¥ª Á à ÿ Ê¥ ‚  ‚ ◊ Ê¡ ∑ §Ê
 ’ Ê„ U⁄ U
ÁŸ ∑ § Ê ‹ Ê ¡ Ê ⁄ U„ UÊ „ ÒU– ¡ ã◊ - ◊ ⁄ Uá Ê ∑ §
‚ Íà ∑ § ∑ § ‚ ㌠÷ ¸◊ ¥ ∞ ‚ Ê ∑ȧ ¿ U∑ §
⁄UŸ Ê
• Ê
fl ‡ ÿ ∑ „ ÒU–
‚ Íà ∑ §- • ʇ Ê Ê Òø „ ÒUÄ ÿ Ê ?
Á∑ §
‚ Ë ÉÊ ⁄U◊ ¥ Á ∑ § ‚ Ë Á ‡ ʇ Ê
È∑§Ê ¡ ã◊ ÿ Ê
Á∑ §
‚ Ë ∑ §
Ê Á Ÿ äÊ Ÿ „ UÊ ¡ ÊÃÊ „ ÒU © U‚
¬Á ⁄ Ufl Ê⁄ U∑ §‚ Œ S ÿ Ê ¥ ∑§ Ê
‚ ÍÃ∑ ÿ Ê • ‡ÊÈÁ ø
(‡ Ê
ÈÁ h U) ∑ § Ë Á S Õ Á Ã ◊ ¥ Á ’Ã Ê
Ÿ „ UÊ Ã
„ ¥ÒU–
äÊ
◊ ¸ª ˝ã Õ Ê¥ ◊ ¥ ß U‚ ÁS Õ Áà ∑§
Ê • Ê ‡
Ê
ÊÒø ,
• Ê
‡ Ê Èë ÿ Ã Ê  ‚ Íà ∑ §∑ §
„Uʪ ÿ Ê„ ÒU–
ÁŸ äÊ Ê Á⁄ Uà • fl Á äÊ ∑§’ ÊŒ ‡ Ê ÈÁ
h U∑ § ◊ ¸
∑§ ⁄UŸ ¬ ⁄ U fl ‚ „ U¡ Á S Õ Á à ◊ ¥ • Ê Ã
„ ¥ÒU–
‡Ê
ÈÁh U∑ §’ Ê Œ „ UË ¬ Á ⁄ U¡ Ÿ flŒ Á fl
Á„ UÃ
• Õ fl Ê äÊ ÊÁ ◊ ¸∑ § ∑ Χ àÿ Ê¥ ∑ §
Ê‚ ê ¬ Û Ê∑ § ⁄ U
‚ ∑ §Ã „ ÒU–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 579

‚ ÍÃ
∑
§ Ä ÿ Ê
¥-
ßU‚∑ ˝§ ◊ ◊ ¥ Œ Ê ¬ ˝‡
Ÿ ©U∆ UÃ „ Ò¥U–
• ¡ ã◊ - ◊ ⁄Uá Ê ∑ § ¬ ˝‚ ª Ê ¥ ◊ ¥ © U‚ ∑ ȧ‹
¬ Á ⁄Ufl Ê
⁄ U∑ § Á∑ § Ÿ √ ÿ Á Q § ÿ Ê
¥ ¬ ⁄ U‚ ÍÃ ∑ §
(
• Ê ‡
Ê Ê Òø ) Ä ÿ Ê ¥ ‹ Ê ª Í„ UÊ Ã Ê „ÒU?
• ß U‚ Á
∑ § à Ÿ Á Œ Ÿ à ∑ § ø ‹ Ÿ Ê ø ÊÁ „ U∞ –
‚ ÍÃ ∑ § Ä ÿ Ê
¥ ‹ ª Ã Ê „ Ò - (∑ §) ß U‚
‚ ê ’ ãäÊ ◊ ¥ ’ „ ÈUà ∑ §◊ Á fl ø Ê⁄ UÁ◊ ‹ à 
„
Ò¥U– ‚ „ U¡ Á fl fl ∑ §∑ §• ÊäÊ Ê⁄ U¬ ⁄U
ß U‚ ∑ § Œ Ê
S fl M § ¬ ’ Ÿ Ã „ Ò¥U–
v ’ Ê „ U⁄
UË • ‡ Ê ÈÁ
h U-
¡ ã◊ - ◊ ⁄Uá Ê ∑ § ∑ ˝§ ◊ ◊ ¥ S fl Ê ÷ ÊÁ fl ∑ §
S
fl M §
¬ ‚  Ê̌ ò Ê • Ê
Ò⁄ U fl Ê Ã Êfl ⁄Uá Ê ◊¥
ª ㌠ª Ë » Ò§ ‹ Ã Ë „ ÒU– ß U‚ ‚ • ‡ ÊÈÁ h U
∑ § Ë ÁS Õ Áà ’ Ÿ Ã Ë „ ÒU– äÊ Ê Á◊ ¸∑ § ∑ Χ àÿ
‡
Ê ÈÁ h U∑ § ’ Ê Œ „ UË Á
∑ § ∞ ¡ Ê Ÿ ø ÊÁ„ U∞ –
w ◊ Ê Ÿ Á ‚ ∑ § Á fľ Ê Ê
÷ -
¡ ã◊ - ◊ ⁄Uá Ê ∑ § ∑ ˝§ ◊ ◊ ¥ ¬ Á ⁄ U¡ Ÿ Ê¥ ∑§
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 580
 ◊ Ÿ ‚ „ U¡ Á
S Õ Á Ã ◊ ¥ Ÿ „ UË¥⁄ U„ UÃ –
© UŸ ◊ ¥ ⁄ UÊ ª , ‡ Ê Ê∑ § , ÷ ÿ • Ê Á Œ ∑ § Ê
¬ ˝÷ Ê
fl ’ Ÿ Ê ⁄ U„ UÃ Ê „ ÒU– ∞ ‚ Ë Á fl Ê̌ Ê÷
∑ §Ë• S à - √ ÿ S à ◊ Ê
Ÿ Á‚ ∑ § à Ê◊ ¥
äÊ Ê
Á ◊ ¸∑ §¬ ˝ÿ Êª Á ‚ h UŸ „ UË¥ „ UÊ à –
ß U‚ Á
‹ ∞ © UŸ Á fl Ê̌Ê ÷ Ê ¥ ‡ Ê◊ Ÿ à ∑ §
© UŸ ¬ ˝ÿ Ê ª Ê ∑ §Ê ⁄ UÊ∑ § ⁄ Uπ Ÿ Ê ©UÁ ø Ã
⁄U„ UÃ Ê „ ÒU–
„
UÊ ⁄ UË
Uà S ◊ ÎÁà ∑ §Ê ∑ §Õ Ÿ „ Ò-
∑ȧ‹ ∑ § Ê ◊ ⁄ Uá Ê Ê ‡
Ê ÊÒø „ UÊ Ã Ê „ Ò, Ä ÿ Ê ¥Á ∑ §
◊ ⁄ Uá Ê ‚  fl „ UÁ fl Ê̌ Èé ä Ê (
Œ Èπ Ë- Á Ÿ ⁄ UÊ ‡ Ê)
„
UÊ Ã Ê „ ÒU– ¡ ’ ∑ §
Êß ¸U Ÿ ÿ Ê ¡ ËflŸ ¬ ˝∑ §≈ U
„
UÊ à ʄ UÒ, à Ê∑ ȧ ‹ fl ÎÁh U„ UÊ Ã Ë „ÒU– ‚ ãà ÈÁ CU-
‚ Èπ ∑ § Ë• Ÿ È÷ ÍÁ à „ UÊ Ã Ë „
ÒU– S ¬ C U„ ÒU Á ∑ §
„
UÊ ⁄ UË
à Ÿ ¬ Á ⁄ U¡ ŸÊ ∑ § ◊ Ê Ÿ Á ‚ ∑ § Á SÕ ÁÃ
∑§ Ê◊ „ Uû fl Œ à „ ÈU∞ ◊ à √ ÿ Q § Á∑ §
ÿ Ê „ Ò–
ÁÕ ÿ Ê‚ Ê ÚÁ » ∑ §‹ ‚ Ê ‚ Ê ßU≈ UËU- ∑ §
Á
fl m ÊŸ Ê ¥ ∑ § Ê ◊ à ∑ȧ ¿ Uß U‚ ¬ ˝∑ §Ê ⁄UÁ ◊ ‹ à Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 581
„
ÒUÁ ∑ § SÕ Í‹ ‡ Ê ⁄ UË
⁄ Uà ÿ Ê ª Ÿ ∑ §’ Ê Œ ø à Ÿ Ê
∑ §Ê ¬ ˝ÊáÊ ‡ Ê⁄ UË ⁄ U∑ ȧ¿ UÁŒ Ÿ Ê¥ à ∑ § ’ Ÿ Ê⁄ U„ Uà Ê
„
ÒU, fl „ U• ¬ Ÿ S fl ¡ Ÿ Ê ¥ Á ∑ § • Ê ‚ - ¬ Ê ‚
◊ Ê „ Ufl ‡Ê ◊ °« U⁄ UÊ Ã Ê ⁄ U„ UÃ Ê „ ÒU, ß U‚ ‚ © U‚ ∑ §Ë
◊ Ê Ÿ Á ‚ ∑ §Ã Ê• Ê Ò⁄U fl „ UÊ
° ∑ §Ê‚ ͡ ◊
flÊ Ã Êfl ⁄Uá Ê ¬ ˝÷ ÊÁfl à „ UÊ
Ã Ê „ ÒU– ß UŸ ∑§ ◊ Ã
‚ ‚ ◊ ¤ Ê Œ Ê⁄ U- ‚ È‹ ¤ Ê„ ÈU∞ √
ÿ ÁÄ Ã ÿ Ê¥ ∑ §Ê
◊ Ê „ UŸ „ UË¥„ UÊà Ê, ß U‚ Á‹ ∞ © UŸ ∑ § Ê ¬ ˝Ê áÊ
‡
Ê ⁄ UË⁄ U¡ À Œ Ë „ UË ª ‹ ¡ ÊÃ Ê „ ÒU– ◊ Ê„ - Uª ˝S Ã
√
ÿ Á Q §ÿ Ê ¥ ∑ § Ê v Æ Á Œ Ÿ à ∑ § ∑ § Ê ‚ ◊ ÿ
‹ ª Ã Ê „ ÒU– ( ‚ ê ÷ fl à — ß U‚ ËÁ‹ ∞ ‡ ÊÈÁ
h U∑ §Ë
‚ Ê ◊ Ê ãÿ — • fl Á äÊ v Æ ÁŒ Ÿ ⁄ Uπ Ë „ UÊ
ª Ë – )
H ‚ Íà ∑§ ∑ § Ë • flÁ äÊ H
‚ ÍÃ ∑ § • Ê ‡ Ê
Ê Òø ∑ § Ë • flÁäÊ Á∑ § à Ÿ Ë „ UÊß U‚
‚ ê ’ ã ä Ê◊ ¥ ’ „ ÈUà ‚  ◊ à - ◊ Ã Ê ãà ⁄
◊ Ê ãÿ Ã Ê ∞ °„ ÒU¥–
Á
fl fl∑ § ∑ § • Ÿ È‚ Ê ⁄ - à Ê¬ Á ⁄ UÁ SÕ Á à ÿ Ê ¥ ∑ §
Á
„ U‚ Ê’ ‚  • flÁ äÊ ÁŸ Á p à ∑ §Ë ¡ Ê Ÿ Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 582
ø ÊÁ „ U∞– ÿ Á Œ ¡ ã◊ -◊ ⁄Uá Ê ¬ ˝‚ ¥ª ÉÊ ⁄ U∑ § Ë
ÉÊ ≈ UŸ Ê
ÿ ¡ ª „ U• S ¬Ã Ê‹ Ê¥ ◊ ¥ „ UÊà „ ÒU¥ à Ê

SÕ Í‹ • ‡ ÊÈÁ h U∑ § Ê ¬˝÷ Ê fl ÉÊ ⁄ U¬ ⁄U• Ê Ò⁄ U
ÉÊ ⁄ Ufl Ê
‹ Ê¥ ¬ ⁄ U’ „ÈUà ∑ §◊ ¬ « ∏Ã Ê „ ÒU– ¡ Ê

¬ ˝÷ Ê
fl „ UÊ  © U‚ ∞ ∑ §ÿ Ê Œ Ê Á Œ Ÿ ◊ ¥ ◊ ÈQ §
„ÈU• Ê¡ Ê ‚ ∑ § Ã Ê „ ÒU– ÉÊ ⁄ U¬ ⁄ U„ UÊ Ÿ ¬ ⁄ U÷ Ë
w- x ÁŒŸ ◊ ¥ ‚ » §Êß ¸U-‡
Ê ÈÁ
ø Ã Ê „ UÊ ‚ ∑ §
Ã Ë „ ÒU–
◊ Ê Ÿ Á‚ ∑ § - ‡ Ê ÈÁ
ø Ã Ê Ã Ê√ ÿ Á Q § ÷ Œ ‚ 
„UÊ à ˄ÒU– ß U‚ Á ‹ ∞ ß U‚ ∑ § Ë• fl Á äÊ ÁŸ Á ‡ ø Ã
∑ §⁄ UŸÊ ∑ § Á ∆ UŸ „ ÒU– ‡ Ê
ÊS òÊ ◊ Ã ÷ Ë ß U‚
‚ ㌠÷ ¸◊ ¥ ∑ ȧ ¿ Uß U‚ ¬ ˝∑ §
Ê⁄ U„ ÒU, Œ π ¥-Œ̌ Ê
S◊ ÎÁà (z / w - x § ) Ÿ • ʇ ÊÊ
Òø ∑ § Œ ‚ ÷ Œ
’ Ã Êÿ „ Ò¥U, ¡ Ò‚ - ÃÊ à∑ § ÊÁ‹ ∑ § ‡ Ê ÊÒø fl Ê ‹ Ê
(∑ § fl ‹ S ãÊ ÊŸ ∑§ ⁄ UŸ‚ ‚ ◊ Ê# ) , ∞ ∑ §
ÁŒ Ÿ ,à ˟ Á Œ Ÿ , ø Ê⁄UÁ Œ Ÿ , ¿ U— ÁŒ Ÿ , Œ ‚
ÁŒ Ÿ , ’ Ê ⁄ U„ UÁ Œ Ÿ , ∞∑ § ¬ Ê̌
, ∞ ∑ § ◊ Ê ‚
∞ fl ¥¡ Ëfl Ÿ ÷ ⁄ U–
ÿ Õ Ê
-‚ l — ‡ ÊÊ Òø ¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 583
Ã Õ Ò∑ §Ê„ US òÿ „ Up à È⁄ U„ US Ã Õ Ê–
cÊ « ˜UŒ ‡ Êm UÊ Œ ‡ ÊÊ „ UÊp ¬ Ê̌
Ê ◊ Ê‚ S Ã Õ Òfl
ø – – ◊ ⁄ Uá Ê Ê ãà ¥Ã Õ Ê ø Ê ãÿ Œ ˜Œ ‡ Ê ¬ Ê̌
ÊS Ã È
‚ Íà ∑ §– - Œ̌ Ê- z / w - x
© UQ § ∑ § Õ Ÿ ◊ ¥ “ ∞ ∑ § Ê
„ U” ∑ §Ê • Õ ¸„ Ò-
UÁ
Œ Ÿ • Ê Ò⁄ U ⁄ UÊà Œ Ê Ÿ Ê ¥– “‚ l —
” ∑ §Ê
‚ Ê ◊ Ê ãÿ • Õ ¸„ ÒU “ © U‚ Ë ÿ Ê ß U‚ Ë‚ ◊ ÿ
à à Ê̌ áÊ ÿ Ê Ã Êà∑ §Ê Á ‹ ∑ § ÿ Ê ‡ ÊËÉÊ ˝• Ê
Á Œ ” –
S ◊ ÎÁ Ã ÿ Ê
¥ ◊ ¥ ß U‚ Áfl cÊÿ ◊ ¥ Á
fl Á÷ ÛÊ
◊ Ã ¬ Êÿ ¡ Ê
à „ Ò¥U • Ê Ò⁄ U fl ◊ äÿ ∑ §
Ê
‹ ∑ §Ë
¬ ⁄ Uê ¬ ⁄UÊ • Ê ¥ ‚  ß UÃ Ÿ  Á ÷ Û Ê„ ÒU¥ Á ∑ §
Á◊ Ã Ê Ê̌ ⁄ UÊ (ÿ ÊôÊ fl À Ä ÿ S ◊ ÎÁ
à x /w w ) Ÿ 
ø Ê⁄ UÊ
¥ fl áÊ Ê Z ∑ § Á ‹ ∞ • Ê ‡ Ê Ê Òø ‚ ‚ ê ’ ÁãäÊ Ã
• fl ÁäÊ ÿ Ê ¥ ∑ §Ê¬ ⁄ UÊ ‡ Ê ⁄ U, ‡ Ê
Ê Ã ÊÃ ¬ ,fl Á‚ D U
∞ fl ¥• ¥Á ª ⁄ UÊ ‚ © UŒ ˜ä Ê Îà ∑ §⁄U© UŸ ∑ §
Ê ∑ ˝§
◊
’ Ò∆ UÊ Ÿ ◊ ¥ • ‚ ◊ Õ ¸Ã Ê ¬ ˝∑ § ≈ U∑ §Ë „ÒU– ∑ §„ UÊ „ ÒU
©UŸ ∑ § ‚ ◊ ÿ ∑ §Ë ¬ ˝Õ Ê • Ê ¥ ∞ fl¥´ § Á ·ÿ Ê
¥ ∑ §
• ÊŒ ‡ ÊÊ̧¥ ◊ ¥ Á ÷ Û Ê Ã Ê „ ÒU- “ ◊ Œ Ÿ ¬ Á
⁄ U¡ ÊÃ
(¬ Î. x ~ w ) ÷ Ë Á◊ Ã Ê Ê̌
⁄ UÊ ∑ §Ê ‚◊ Õ ¸Ÿ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 584
∑ § ⁄ UÃ Ê „ ÒU • Ê Ò⁄ Uß U‚ Áfl
⁄ UÊä Ê ‚ „ U≈
UŸ ∑ §Ë
• ãÿ Á
fl ÁäÊ ÿ Ê °© U¬ Á S Õ Ã ∑ § ⁄ Ã Ê „ ÒU– ”
S ◊ ÎÁ
à ÿ Ê ¥ Ÿ ∞ ∑ § „ UË ‚ ê Ê S ÿ Ê ∑ § Ê 
Á∑ § ‚ ¬ ˝∑ § Ê ⁄UÁ ‹ ÿ Ê „ ÒU,ß U‚ ∑ § Áflc Ê ÿ ◊ ¥ Œ Ê 
©UŒ Ê „ U⁄Uá Ê Á Œÿ ¡ Ê ‚ ∑ §
à „ Ò¥U– • Á òÊ ( } x ),
¬ ⁄ UÊ ‡ Ê⁄ U( x /y ) ∞ fl ¥ Œ̌ Ê ( { / { )Ÿ √ ÿ fl S Õ Ê
Œ Ë „ ÒUÁ ∑ § fl ÒÁŒ ∑ § • Á ª A„
UÊ
ò ÊË ’ ˝Ê
r ÊáÊ Á
¡ ‚ Ÿ 
flŒ ¬ ⁄ U• Á äÊ∑ §
Ê ⁄ U¬ ˝Ê # ∑ §⁄ UÁ ‹ ÿ Ê „
ÒU, ( fl Œ Ê¥
∑ § Ê • äÿ ÿ Ÿ Ã Õ Ê Ã Œ Ÿ È‚ Ê⁄ U¡ Ëfl Ÿ -
ÿ Ê ¬ Ÿ ∑ § Ê ∑ ˝§ ◊ ’ Ÿ Ê
Ã Ê „ ÒU) fl„ U¡ ã◊ -
◊ ⁄ Uá Ê ∑ § • ʇ Ê ÊÒø ‚ ∞ ∑ § Á Œ Ÿ ◊ ¥ ◊ ÈQ § „ UÊ 
‚ ∑ §Ã Ê „ ÒU– Á¡ ‚ Ÿ  fl Œ ¬ ⁄ U• ÁäÊ∑ §Ê
⁄ U¬ ˝Ê#
∑ § ⁄ UÁ ‹ ÿ Ê „ ÒU, Á ∑ § ãà ÈüÊ Ê à ÊÁª Aÿ Ê °Ÿ „ UË ¥
SÕ Ê Á ¬ à ∑ §Ë „ Ò, fl „ UÃ Ë Ÿ Á Œ Ÿ Ê ¥ ◊ ¥ Ã Õ Ê
Á¡ ‚ Ÿ Œ ÊŸ Ê¥ Ÿ „UË ¥Á ∑ §
ÿ „ Ò¥U, fl „ UŒ ‚ Á Œ Ÿ Ê¥
◊ ¥ ◊ ÈQ § „ UÊ ¡ Ê Ã Ê „ ÒU– ◊ Ÿ ÈS ◊ ÎÁ
à z / z ~ Ÿ 
÷ Ë ß U‚ Ë ¬ ˝∑ §Ê ⁄ U∑ § ß ¸UÁ fl ∑ § À ¬ Á
Œ ÿ Ê „ ÒU–
• Ê ¡ ∑ § Ë ÁS Õ Á Ã ◊ ¥ “ fl
Œ ôÊ • Ê
Ò⁄U
üÊ Ê Ã Ê ÁÇŸ ÿ Ê°S Õ ÊÁ ¬ à ∑ §⁄ UŸ  flÊ‹ Á ∑ §
à Ÿ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 585
Á
◊ ‹ ¥ª ,”‚ ê è Ê fl à —
‡ ÊÊ S òÊ ∑ § ÃȨ̂∑ § Ê
• ʇ Ê ÿ ÿ „ UË „ UÊ ª Ê Á∑ § Á
¡ Ÿ ∑ §• ãÃ∑ §⁄ Uá Ê
Á
¡ à Ÿ ‡ ÊÈh U„ ÒU¥, fl © Uà Ÿ Ë „Ë ¡ À ŒË ‡ ÊÈh U
„Ê ‚ ∑ § Ã „ Ò¥– • S Ã È; • Ê¡ ∑ §
Ë Á SÕÁ Ã ◊ ¥
¬ Á ⁄ U÷ Ê· Ê∞ °• Ê ¡ ∑ § Á fl
fl∑ § ∑ § • ŸÈ‚ Ê Ê ⁄ U
Á
Ÿ äÊ Ê ¸⁄ Uà ∑ § ⁄ UŸ Ë „ UÊ ¥ª Ë–
‚ ê ’ ãäÊ • Ê Ò⁄ U¬ Á ⁄ UÁ S Õ Áà ÷ Œ ‚ -
• ʇ Ê Ê Òø ( ‚ Íà ∑ § ) ∑ § Ë • fl ÁäÊ ∑ § ’Ê⁄ U ◊ ¥
¬ ⁄ US ¬ ⁄ U‚ ê ’ ãäÊ Ê ¥ • ÊÒ⁄U¬ Á⁄UÁ S Õ ÁÃÿ Ê ¥ ∑ §
• Ÿ È‚ Ê ⁄ U÷ Ë ’ „ ÈUÃ ◊ Ã Ê
ãà ⁄ UÁ◊ ‹Ã „ ÒU¥–
©UŒ Ê„ U⁄ Uá Ê Œ π ¥ -
¬ Ê ⁄ US ∑ § ⁄ Uª Îr Ê ‚ Íò Ê ( x/ vÆ / w ~ -x
Æ ) Ÿ 
∑ § „ UÊ „ ÒU Á∑ § ◊ ⁄ Uá Ê Ê ‡ Ê ÊÒø ‚ Ê◊ Êãÿ × Ã Ë Ÿ
⁄
UÊ Ã Ê¥ à ∑ § ⁄ U„ UÃ Ê „ ÒU, Á ∑ §ãà Èÿ ÁŒ ◊Îà ’ ìÊ Ê
¬ Èò Ê „ ÒUà Ê◊ Ê Ã Ê - Á¬ Ã Ê ∑ §Ê
, ÃË Ÿ Á ŒŸÊ ¥ ∑ § Ê ,
• ÊÒ⁄ Uÿ Á Œ ◊ Îà Ê ’ ìÊ Ê ‹ «∏∑§ Ë „ ÒUÃ Ê ∞∑§ Á Œ Ÿ
∑ § Ê • Ê ‡ ÊÊ
Òø ∑ §⁄ UŸ Ê ¬ « ∏Ã Ê „ ÒU (ŒÁ π ∞
ÿ Êô Ê .x / w x ;‡ ʥŠÊS ◊ ÎÁ à vz / y ;
• ÁòÊ S ◊ ÎÁà ~ z ∞ fl ¥• Ê‡Ê ÊÒøŒ ‡ Ê ∑ §
, o £Ê∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 586
w
) –ÿ Á
Œ ’ ìÊ Ê Œ Ê °Ã Á Ÿ ∑ §
‹ Ÿ ∑ § ¬ p Ê Ã ˜,
Á
∑ §
ãà Èø Í«UÊ ∑ ◊ ¸∑ § ¬ Ífl ¸• Õ Ê
¸Ã ˜Ã Ë ‚ ⁄ ‘Ufl · ¸
∑§
• ãà ◊ ¥ ◊ ⁄ U¡ Ê ÿ à Ê‚ Á ¬ á« UÊ ¥ ∑ §
Ê ∞ ∑ §
Á
Œ Ÿ ∞ fl ¥∞ ∑ § ⁄ UÊ Á òÊ ∑ §
Ê ‚ ÍÃ ∑ § ◊ ÊŸ Ÿ Ê
ø Ê
Á
„ U∞ –
ÿ Á
Œ ’ ìÊ Ê ‹ « ∏∑ §Ë „ UÊ Ã
Ê ‚ Á¬ á« U‹ Ê ª
©
U‚ ∑ § Ã Ë ‚ ⁄ ‘U fl · ¸∑ §Ë ◊Îà ÿ Ȭ ⁄UF Ê Ÿ
∑§⁄
U∑ § ¬ Á
fl òÊ „ UÊ¡ Êà „ Ò¥–ÿ Á Œ ø Í«UÊ∑ § ⁄ Uá Ê
∑§
¬ p Êà ˜• Ê Ò⁄ U© U¬ ãÊ ÿ Ÿ ÿ Ê Áfl fl Ê„ U∑ §
’ Ë
ø ◊ Îà ÿ È„ UÊÃ Ê Á ¬ Ã Ê ∞ fl ¥‚ Á ¬ á« UÃ Ë Ÿ
Á
Œ ŸÊ ¥ à ∑ §• Ê ‡ Ê Ê Òø ◊ ÊŸ à  „ Ò¥U– Á∑ §ãà È
‚ ◊Ê Ÿ Ê Œ ∑ §‹ Êª F ÊŸ ∑ §© U¬ ⁄ UÊ ãÃ
¬ Á
fl
òÊ „ UÊ¡ Êà „ ÒU¥– © U¬ Ÿ ÿŸ ∑ § © U¬ ⁄ UÊ ãÃ
‚ ÷Ë ‚ Á ¬ á« U‹ Ê ª ◊ Îà ÿ Ȭ⁄ Uv Æ Á Œ Ÿ Ê ¥ ∑ §Ê
( ªÊÒà ◊ . v y / v , ◊ Ÿ È. z /
z ~ , • Ê
‡ Ê Ê Òø ∑ §
Œ‡Ê
∑ § , w ) ∞ fl ¥‚ ◊ ÊŸ ÊŒ ∑§ à ˟ Á Œ Ÿ Ê ¥ ∑ §Ê
• Ê
‡Ê Ê Òø ◊ Ÿ Êà „ Ò¥U– ∑ȧ ¿ U∞ ∑ § ∑ §Ê ∑ § „ UŸ Ê „ ÒU
Á
∑ §Á
fl fl Ê Á
„ Uà ∑ §ãÿ Ê • ¬ Ÿ
Á ¬ Ã Ê ∑ § ª ˝Ê ◊
∑§• Áà Á
⁄ UQ § ∑ § „ UË
¥ • Ê Ò⁄
U◊ ⁄ UÃ Ë „ ÒU Ã Ê 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 587
◊ ÊÃ Ê - Á
¬ Ã Ê ∑§Ê  ¬ Á Ê̌
áÊ Ë ( Œ Ê ⁄ UÊ Ã ∞ fl
¥
◊ äÿ ◊ ¥ ∞ ∑ § Á
Œ Ÿ ÿ Ê Œ ÊÁ Œ Ÿ ∞ fl ¥◊ äÿ ◊¥
∞ ∑§ ⁄ UÊ
à ) ∑ §Ê• ʇ ÊÊ ø
Ò „ UÊÃ
 Ê „ UÒ– Á fl fl Ê Á„ UÃ
∑ §ãÿ Ê • ¬ Ÿ ◊ Ê Ã Ê- Á ¬ Ã Ê ∑ §Ê • ãàÿ ∑ §◊ ¸
∑ §⁄UÃ Ë „ UÒ,Ã Ê ¬Á Ê̌ áÊ Ë ∑ §Ê • ʇ
Ê Ê ø
Ò „ UÊÃ
 Ê „ ÒU–
© UQ § ¬ ˝∑ §
⁄Uá Ê ◊ ¥ ‡ Ê
ÈÁ h U∑ § Ë Á fl Á ÷ ÛÊ
◊ ÿ Ê ¸Œ Ê• Ê ¥ ∑ §‚ ÊÕ ÿ „Uà âÿ ÷ Ë S ¬ C
U
„UÊÃÊ „ ÒU Á ∑ § ‡ÊÊ S òÊ Ê
¥ ∑ § • Ÿ È‚ Ê ⁄ U’ Á≈ Uÿ Ê°
÷ Ë • ¬ Ÿ  ◊ Êà Ê- Á¬ Ã Ê ∑ §
Ê • ãàÿ ∑ § ◊ ¸
(
• Áãà ◊ ‚ ¥S∑§ Ê ⁄U• Ê Ò⁄U© U‚ ‚ ‚ ê ’ Á ãäÊ Ã
∑ §
◊ ¸) ‚ ê¬ Û Ê∑ § ⁄U‚ ∑ §Ã Ë „
ÒU¥– © Uã „ U¥ ∑ §fl ‹
Œ Ê⁄ UÊ Ã ∞ fl ¥◊ äÿ ◊ ¥ ∞ ∑ § Á
Œ Ÿ ◊ äÿ ∑ §
Ë
⁄
UÊ Ã ( ¬ Á Ê̌
áÊ
Ë ) ∑ § Ê• Ê ‡ Ê Ê Òø „ UÊ ÃÊ
„ÒU(ª ÊÒÃ ◊ . v y/v , ◊ Ÿ È. z /
z ~ • Ê ‡ Ê Êø ∑§
Œ ‡ Ê∑ §- w )–
Á fl c áÊ È äÊ ◊ ¸‚ Íò Ê( w w /x w - x y ) ∑ §
Ê
∑ §
Õ Ÿ „ ÒU Á ∑ §Á flfl Ê Á „ Uà S òÊ Ë ∑ §Á ‹ ∞
◊ ÊÃ Ê - Á
¬ Ã Ê ∑§Ê • Ê ‡ Ê Ê
Òø Ÿ „ UË ¥ ‹ ª Ã Ê
,
Á
∑ §ãà ȡ ’ fl
„ UÁ ¬ Ã Ê ∑ § ÉÊ ⁄ U◊ ¥ ’ ìÊÊ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 588
¡ Ÿ ÃË „ ÒUÿ Ê ◊ ⁄ U¡ Ê Ã Ë „ ÒUà Ê∑ ˝§ ◊ ‚ ∞ ∑ §
ÿ Ê ÃË
Ÿ ÁŒ Ÿ Ê ¥ ∑ § Ê • Ê ‡ Ê Ê
Òø ‹ ª Ã Ê „ ÒU–ÿ Á Œ
◊ Ê ◊ Ê ◊ ⁄ U¡ Ê Ã Ê „ ÒUÃ Ê ÷ Ê Ü¡ Ê ∞ fl ¥÷ ÊÜ¡ Ë
∞ ∑ §
¬ Á Ê̌áÊ Ë ∑ § Ê • ʇ Ê Ê Òø ÁŸ ÷ Ê Ã „ Ò¥U– ÿ Á Œ
◊ Ê ◊ Ê ÷ ÊÜ¡ ∑ § ÉÊ ⁄ U◊ ¥ ◊ ⁄ UÃ Ê „ ÒUà Ê÷ ÊÜ¡ 
∑§ Á
‹ ∞ • Ê ‡ Ê Ê Òø Ã Ë Ÿ Á Œ Ÿ Ê ¥ ∑ §Ê, ÿ Á Œ
◊ Ê ◊ Ê ∑ §Ê ©U¬ Ÿ ÿ Ÿ Ÿ „ UË ¥„ ÈU• Ê „ UÊ ÿ Ê fl „U
Á
∑ §‚ Ë • ãÿ ª ˝Ê ◊ ◊ ¥ ◊ ⁄ UÃ Ê „UÒÃ Ê • Ê
‡ ÊÊ Òø
∞ ∑ §
ÁŒ Ÿ ∑ §Ê „ UÊ Ã Ê „ UÒ–
¬Èò Ê Ë ∑ §Ë ¬ Èò Ê Ë ∑ § ◊ ⁄ UŸ ¬ ⁄ UŸ ÊŸ Ê
• ÊÒ⁄
UŸ ÊŸ Ë ∑ § Ê• Ê ‡ Ê ÊÒø Ÿ „ UË¥‹ ª Ã Ê , ßUŸ
Á
fl · ÿÊ ¥ ◊ ¥ ‚ Ê◊ Êãÿ Á Ÿ ÿ ◊ ÿ „ UË „
ÒU Á
∑ §
©
U¬ Ÿÿ Ÿ ‚ ¥S ∑ Χà ¬ ÈL §
· ∞ fl ¥ Á fl fl ÊÁ„ UÃ
S
òÊ Ë„ UË ◊ ÊÃ Ê - Á ¬ Ã Ê ∑ § • Á à Á ⁄ UQ § Á
∑ §‚ Ë
• ãÿ ‚ ê ’ ãäÊ Ë ∑ §Ë ◊ Îà ÿ Ȭ ⁄ U• Ê
‡ ÊÊ Òø
◊ Ÿ ÊÃ  „ ÒU¥ ( • Õ Ȩ̂ Ã̃ © U¬ Ÿ ÿ Ÿ
‚ ¥S ∑§
Ê ⁄ UÁfl „UË Ÿ ¬ ÈL § · Ã Õ Ê • Á fl fl ÊÁ„ UÃ
S
òÊ Ë◊ Ê Ã Ê ÿ Ê Á¬ Ã Ê ∑ §Ë ◊ Îà ÿ Ȭ ⁄ U„ UË
Á
Ÿ ÿ ◊ ¬ Ê‹ Ÿ ∑ § ⁄UÃ „ Ò¥) –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 589
 Œ Ê
◊ ÊŒ ∑ §
ÉÊ ⁄ U◊ ¥ E ‡ Ê È⁄Uÿ Ê ‚ Ê ‚ ∑ §
◊ ⁄ UŸ ¬ ⁄ UŒ Ê
◊ Ê
Œ ∑ § ÊÃ Ë Ÿ ÁŒŸ Ê¥ ∑ § Ê Ã Õ Ê
• ãÿ òÊ ◊ ⁄ UŸ ‚ ∞ ∑ § ¬ Á Ê̌
áÊ Ë∑ § Ê • ʇ Ê Ê
Òø
‹ ª Ã Ê „ ÒU– Œ Ê◊ ÊŒ ∑ §Ë ◊ Èà ÿ Ȭ⁄ UE ‡ ÊÈ⁄ U∞ fl¥
‚ Ê ‚ ∞ ∑ § Á Œ Ÿ ∑ § Ê • ʇ Ê Ê
Òø ∑ §⁄ Uà „ ¥ÒU ÿ Ê
∑ § fl ‹ F ÊŸ ∑ §
⁄ UŸ ◊ Ê òÊ ‚ ‡ÊÈh U„ UÊ¡ Ê
à 
„
ÒU¥, (ÿ Á Œ Œ Ê
◊ Ê
Œ ‚ ‚ È⁄UÊ ‹ ◊¥ ◊ ⁄ Uà à Ê)
Á
∑ §ãà Ȃ È‚ ⁄UÊ ‹ ◊ ¥◊ ⁄ UŸ ¬ ⁄ UE ‡ ÊÈ⁄ Ufl
‚ Ê ‚ ∑ § Ê à ˟ Á Œ Ÿ Ê
¥ ∑ § Ê • ʇ Ê Ê
Òø ∑ § ⁄ UŸ Ê
¬ « ∏Ã Ê „ ÒU– ‚ Ê ‹∑ § ◊ ⁄ UŸ ¬ ⁄ U( ÿ Á Œ fl „ U
©
U¬ Ÿ ÿ Ÿ ‚ ¥S ∑Χà „ UÊ) ∞ ∑§Á Œ Ÿ ∑ §Ê
• ʇ Ê ÊÒø „ UÊÃ Ê „ ÒU, ÿ Á Œ ‚ Ê‹ Ê © U¬ Ÿ ÿ Ÿ
‚ ¥S ∑ §
Ê ⁄ U- Áfl „UË Ÿ „ UÊ ÿ Ê Á ∑ §‚ Ë • ãÿ ª ˝Ê ◊
◊ ¥ ◊ ⁄ U¡ Ê ÿ Ã
Ê ∑ § fl ‹ F Ê
Ÿ ∑ § ⁄ U‹ Ÿ Ê
¬ ÿ Ê
¸# „ ÒU–
◊ ÊÒ‚ Ë ∑ § ◊ ⁄ UŸ ¬ ⁄ U√ ÿ ÁQ§ ( ¬ ÈL §· ÿ Ê
S
òÊ Ë) ∑ § Ê ∞ ∑ § ¬Á Ê̌
áÊ Ë ∑ §Ê • ʇ ÊÊ Òø ∑ § ⁄ UŸ Ê
ø Ê Á „ U∞ , ÿ „ UËÁ Ÿ ÿ ◊ » Í» §
Ë (’ È• Ê) ∑ §
◊ ⁄ UŸ ¬ ⁄ U‹ Ê ª Í„ UÊ Ã Ê „ ÒU; Á
∑ §ãà Ȼ ͧ» §Ë,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 590
Á¬ à Ê∑§Ë ◊ ÊÃ Ê - ’ Á
„ UŸ (Á ¬ Ã Ê ∑ §
Ë © U◊ ˝‚ 
’ « ∏Ë ’ „ UŸ ) „ UÊÃ Ê F ÊŸ „ UË ¬ ÿ Ê ¸# „ ÒU–
» ͧ » § Ë ÿ Ê ◊ Ê Ò‚ Ë √
ÿ ÁÄ Ã ∑ § ÉÊ ⁄ U◊ ¥ ◊ ⁄ U
¡ Êÿ ÃÊ• Ê
‡Ê Ê Òø ÃË Ÿ Á Œ Ÿ Ê ¥ ∑ §
Ê „ UÊ
Ã Ê „ ÒU–
¡ ’ • Ê
ø Ê ÿ ¸◊ ⁄UÃ Ê „ ÒU, à ÊÁ ‡Êc ÿ ∑ § Ê 
Ã Ë Ÿ ÁŒŸ Ê ¥ ∑
§ Á ‹ ∞ • Ê ‡ Ê ÊÒø ∑ §⁄ UŸ Ê ¬ « ∏à Ê
„ÒU, Á∑ §
ãÃ È fl „ UŒ Í‚ ⁄ ‘Uª Ê°fl ◊ ¥ ◊ ⁄ UÃ Ê „ ÒU, Ã Ê 
∞ ∑ §Á ŒŸ ∑ § Ê • Ê
‡ ÊÊ Òø ∑ § ⁄ UŸ ʬ « ∏à ʄ ÒU
(ª ÊÒà ◊. vy / w{ ∞ fl ¥ z w Ã Õ Ê ◊ Ÿ È.
z/ } Æ )
–
• Ê
ø Ê ÿ ¸¬ % Ë ∞ fl ¥• Ê ø Êÿ ¸¬ Èò Ê ∑ § Ë
◊ Îà ÿ Ȭ⁄ U∞ ∑ § Á Œ Ÿ ∑ §Ê • Ê ‡ ÊÊ
Òø ÁŸ Á p Ã
Á∑ §ÿ ʪ ÿ Ê „ÒU- (Á fl
c áÊ Èä Ê ◊ ¸‚ Íò Ê w w / y y ) –
ªÈL§ ( fl
ÒÁ Œ ∑ § ◊ ãòÊ Ê
¥ ∑ § Ë Á
‡ Ê Ê̌ Ê Œ à Ê
„ÒU) ∑ §Ë◊ Îà ÿ Ȭ ⁄ UÃ Ë Ÿ Á Œ Ÿ ∑ §Ê • Ê Ò⁄ U¡ ’
fl „ UÁ ∑ §
‚ Ë • ãÿ ª ˝ÊÊ◊ ◊ ¥ ◊ ⁄ UÃ Ê „ ÒU, Ã Ê 
∞ ∑ § ¬ Á Ê̌
áÊ Ë ∑ §Ê • Ê ‡ Ê ÊÒø ‹ ª Ã Ê „ ÒU– © U‚
Á‡ Ê Ê̌
∑ §∑ §Ë ◊ Îà ÿ È ¬ ⁄ U¡ Ê  √ ÿ Ê∑ § ⁄ Uá Ê ,
íÿ ÊÁ
à · ∞ fl ¥ fl ŒÊ
¥ ∑ § • ãÿ • ¥ª Ê ¥ ∑ § Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 591
Á
‡ Ê Ê̌
Ê Œ Ã Ê „ ÒU, ∞ fl ¥∞ ∑§ Á Œ Ÿ ∑ §Ê • Ê ‡ Ê
ÊÒø
∑ § ⁄ UŸ Ê ¬ « ∏Ã Ê „ ÒU– Œ Á π ∞ ª ÊÒà ◊ . ( v y / v~ -
wÆ ) ¡ Ê ‚ „ UÊäÿ Ê ÿ Ë( ‚ „ U¬ Ê ∆ UË) ÿ Ê
• Ê Á üÊ
à üÊ Ê
ÁòÊ ÿ ∑ § Ë ◊ Îà ÿ Ȭ ⁄ U∞ ∑ § Á
Œ Ÿ
∑ § Ê • Ê ‡ Ê Ê Òø ÁŸ äÊ Ê ¸Á
⁄ UÃ „ Ò–
¡ ’ à ∑ § ª ˝Ê
◊ ‚ ‡ Êfl ’ Ê „ U⁄ UŸ „ Ë
¥
¡ ÊÃ Ê
, ‚ Ê⁄ UÊ ª Ê °fl • ʇ Ê
Ê Òø ◊ ¥ ⁄ U„ UÃ Ê „ ÒU–
(
• Ê ¬S Ã ê ’ äÊ ◊ ¸‚ Íò Ê v / x / vy ) ∑ § ◊ à ‚ 
ª ˝Ê◊ ◊ ¥ ‡ Êfl ⁄ U„ UŸ ¬ ⁄U fl Œ ∑ §Ê • äÿ ÿ Ÿ
⁄
UÊ ∑
§ Á
Œ ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ UÒ– ¡ ’ © U‚ ª Êfl
° ◊ ¥ y Æ Æ
‚ • Á
äÊ ∑ § ’ Ê
˝r Ê áÊ Á Ÿ fl Ê
‚ ∑ § ⁄ UÃ „ U¥ÒÃ Ê ÿ „ U
Á
Ÿ ÿ ◊ Ÿ „ UË
¥‹ Ê
ª ÍŸ „ UË¥„ UÊ
Ã
 Ê , Á ∑ §ãà Èß Uà Ÿ Ê
¡ Ê«
 UÊ
∏„ UÒÁ ∑ § ∑ §S ’ ◊ ¥ ß U‚ ∑ § Ë ¿ UÍ≈ U„ UÒ–
Á
◊ Ã Ê Ê̌⁄ UÊ ( ÿ Ê ôÊ . S ◊ ÎÁÃ x / v ) Ÿ 
• Ê ‡ ÊÊ
Òø ∑ § Ê
¬ ÈL §· ª à • Ê ‡ ÊÊ
Òø ∑ § „ UÊ ¡ Ê
à Ê
„ÒU, ¡ Ê∑ §Ê ‹ , F Ê Ÿ • Ê
Á Œ ‚ Œ Í⁄ U„ UÊ à ʄ ÒU,
¡ Ê◊ Îà ∑ §ÊÁ ¬ á« U, ¡ ‹ • Ê Á Œ Œ Ÿ ∑ § Ê
¬ ˝◊ Èπ ∑ §Ê ⁄ Uá Ê„ ÒU • Ê Ò⁄ U ¡ Ê fl ÒÁ Œ∑ §
• äÿ ʬ Ÿ Ã Õ Ê • ãÿ ∑ Χ àÿ Ê ¥ ∑ § Ê ¿ UÊ
«
∏Ÿ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 592
∑ § Ê∑ § Ê⁄Uá Ê’ Ÿ à ʄ ÒU– • Ê ‡ Ê
Ê
Òø ‚ 
‚ ê ’ Á ãäÊ Ã • flÁäÊ ÿ Ê ¥ ∑ § Ê  ¬ ⁄ UÊ ‡ Ê ⁄ U,
‡
Ê Ê Ã Ê Ã ¬ , fl Á‚ D U∞ fl ¥• ¥Á ª ⁄ UÊ ‚ © Uh ÎÃ
∑ § ⁄ U© UŸ ∑ § Ê ∑˝§◊ ’ Ò∆ UÊ Ÿ ◊ ¥ • ‚ ◊ Õ ¸Ã Ê
¬ ˝∑ § ≈ U∑ §
Ë „ ÒU • Ê
Ò⁄U© UŒ ˜É Ê Ê · Á ∑ §ÿ Ê „ ÒU Á ∑ §
©
U‚ ∑ § ‚ ◊ ÿ ∑ §Ë ¬ ˝Õ Ê• Ê ¥ ∞ fl ¥´ §Á · ÿ Ê¥ ∑ §
• Ê Œ ‡ Ê Ê¥ ◊ ¥ Á ÷ ÛÊÃ Ê „ ÒU– “ ◊ Œ Ÿ ¬ Ê
Á ⁄ U¡ Ê Ã
(
¬ Î. x ~ w ) Á ◊ Ã Ê Ê̌
⁄ UÊ ∑ § Ê ‚ ◊ Õ ¸Ÿ ∑ § ⁄ Uà Ê
„
ÒU– ” ’ ΄ US
¬ ÁÃ ( „UÊ
⁄ U‹ Ã Ê , ¬Î. z ; „ U⁄ UŒ ûÊ ,
ª ÊÒÃ ◊ . ∑
§ v y / v ∑ § Ë ≈ UË ∑ § Ê
◊ ¥) ∑ §
◊ Ã ‚ 
flŒ ôÊ ∞ fl
¥• ÊÁ„ Uà ÊÁª Aà ˟ Á Œ Ÿ Ê¥ ◊ ¥ ‡ Ê Èh
„
UÊ ¡ ÊÃ Ê„ ÒU–
‡ Ê Ê¥π Ê ÿ Ÿ üÊ Ê
Òà ‚ Íò Ê ∞ fl ¥◊ Ÿ ÈS ◊ ÎÁ Ã
Ÿ Œ Î… ∏Uà Ê
¬ Ífl ¸∑ § ∑ §„ UÊ „ ÒU Á ∑
§ • Ê ‡Ê Ê Òø ∑ §
Á
Œ Ÿ Ê ¥ ∑ §
Ê
 • Ê
‹ S ÿ m UÊ ⁄ UÊ ’ … ∏UÊŸ Ê Ÿ „ UË¥
ø Ê
Á „ U∞ – ( ◊ Ÿ È. z/ } y ) – üÊ h Ê àÿ Ê ª -
Á
fl „ UËŸ ( ¡ Ê • Á flE Ê ‚ Ë ÿ Ê • äÊ Ê Á◊ ¸∑ § ∞ fl ¥
Œÿ Ê - Œ Ê Á Ê̌ áÿ ‚ „ UË Ÿ ) „ ÒU,fl „ U◊ ⁄ Uá Ê Ê ãÃ
ÿ Ê ÷ S ◊ Êãà (÷ S ◊ „ UÊ ¡ Ê
Ÿ • Õ Ê ¸Ã ˜◊ ⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 593
¡ Ê Ÿ ∑ § © U¬ ⁄ UÊ
ãà Á ø Ã Ê ¬ ⁄ U⁄ UÊ π ¡ Ê
¡ Ê Ÿ ) à ∑ § • ‡ Ê Èh ⁄ U„ UÃ Ê „ ÒU– ∑ ͧ
◊ ¸¬ È⁄
UÊáÊ
(
© Uû Ê ⁄ U, w x / ~ ) Ÿ √ ÿ fl SÕ Ê Œ Ë „ ÒU-
“
Á∑ ˝§ ÿ Ê„ UË Ÿ S ÿ ◊ Íπ ¸S ÿ
◊ „ UÊ ⁄ UÊÁª áÊ ∞ fl ø –
ÿÕ C UÊ ø ⁄ Uá Ê S ÿ „ U
◊ ⁄ Uá Ê Ê ãà ◊ ‡ ÊÊ Òø ∑ §
◊ ˜– –
( „UÊ ⁄ U‹ Ã Ê ¬ Î.v z ) –
©
UQ § ∑ § Õ Ÿ ‚ ÿ „ US ¬ C U„ UÊÃ Ê „ÒU Á ∑ § ÿ „ U
Á
Ÿ ÿ ◊ ¬ Á ⁄ UÁ S Õ Á à ÿ Ê¥ ∑ §• Ÿ È‚ Ê
⁄ U
Á
fl fl ∑ § ¬ Ífl ¸∑ § Á Ÿ äÊ Ê
¸Á⁄ Uà ∑ § ⁄ UŸ Ê ©UÁ ø à „ÒU–
¿UÊ ≈ U ª Ê °fl Ê
¥ ◊ ¥ ‡ Ê Ê∑ § ∑ § Ê fl Ê Ã Ê fl⁄ Uá Ê ¬ Í⁄ ‘U
ª Ê °fl ◊ ¥ ¿ UÊ ¡ Ê Ã Ê „ ÒU, Á ∑ § ãà Ȓ « ∏ ª Ê°fl -
∑§S ’ ◊ ¥ • Õ fl Ê • ÁäÊ ∑ § ‚ ¥Å ÿ Ê ◊ ¥ ’ ˝Ê rÊáÊ
„
UÊŸ ¬ ⁄ Ufl „ UÁ S Õ Á à Ÿ „UË ¥’ Ÿ Ã Ë , ß U‚ Á ‹ ∞
fl
„ UÊ °Á Ÿ ÿ ◊ Ê ¥ ◊ ¥ ¿ ÍU≈ UÁ ◊ ‹ Ã Ë „ ÒU–
Á
fl‡ Ê · ¬ ˝‚ X UÊ
¥ ◊ ¥-
Á
fl c áÊ È¬ È⁄ UÊ
áÊ ( x / v x / | ) ◊ ¥ ∞ ‚ Ë √ ÿ fl SÕ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 594
„
ÒUÁ ∑ § Á‡ Ê ‡ ÊÈ∑ § Ë ◊ Îà ÿ Ȭ ⁄ Uÿ Ê Œ ‡ Ê Ê ãà ⁄
U◊ ¥
Á
∑ §‚ Ë ∑ § Ë ◊ Îà ÿ Ȭ ⁄ U, ÿ Ê ¬ Á á« Uà ÿ Ê ÿÁÃ
(
‚ ¥ã ÿ Ê‚ Ë ) ∑ §Ë ◊ Îà ÿ Ȭ ⁄ U, ÿ Ê ¡ ‹ , • Áª A
ÿ Ê » §Ê°‚ Ë ¬ ⁄ U‹ ≈ U∑ § Ê ∑ §⁄ U◊ ⁄ U¡ Ê Ÿ  fl Ê‹ 
• Êà◊ ÉÊ Ê Ã ∑ §∑ § Ë ◊ Îà ÿ È ¬ ⁄ U‚ l — ‡ ÊÊ
Òø
„
UÊ Ã Ê „ ÒU– ª Ê ÒÃ ◊ S ◊ ÎÁ Ã ( v y / y w ) ÃÕ Ê
fl
Ê ◊ Ÿ ¬ È⁄ UÊ áÊ ( v y / ~ ~ ) ◊ ¥ ÷ Ë ÿ „ UË ◊ Ã
√
ÿ Q § Á ∑ § ÿ ª ÿ „ Ò¥U–
ÿ Ê ôÊ fl À Ä ÿ S ◊ ÎÁ à ( x / w } - w ~ )∑ §
◊ à ‚ ÿ ôÊ ∑ §Á ‹ ÿ fl ⁄ Uá ÊÁ ∑ § ÿ ª ÿ 
¬È⁄ UÊ Á
„ UÃ Ê ¥ ∑ §Ê, ¡ ’ © Uã „ ¥U◊ äÊ È¬ ∑ ¸§ Á Œ ÿ Ê
¡ Ê
ø È∑ § Ê „ UÊ , ¡ Ÿ Ÿ ÿ Ê ◊ ⁄ Uá Ê ∑ §
Ë Á S Õ Á Ã ◊ ¥,
‚ l —‡Ê Ê Òø ( F Ê Ÿ m UÊ ⁄ Uʇ ÊÈÁ h U) ∑ § ⁄
UŸ Ê
¬« ∏Ã Ê „ ÒU– ÿ „ UË ’ Êà © UŸ ‹ Ê ª Ê¥ ∑ § Á ‹ ∞ ÷ Ë
„
UÒ¡ Ê‚ Ê ◊ ÿ Ê ª ¡ Ò‚  fl ÒÁ Œ ∑ § ÿ ôÊ Ê¥ ∑ § Á ‹ ∞
ŒË Á Ê̌à „ UÊ ø È∑ §„ ÒU¥, ¡ Ê Á ∑ § ‚ Ë Œ Ê Ÿ ª ˝„
U◊ ¥
÷ á« UÊ⁄ U◊ ¥ ÷ Ê ¡ Ÿ Œ Ê Ÿ ∑ § ⁄ Uà ⁄ U„ Uà „ Ò¥U,¡ Ê 
ø Ê ãŒ ˝Ê
ÿ áÊ ¡ Ò‚  fl ˝Ã ÿ Ê F Êà ∑ §äÊ ◊ ¸-
¬Ê ‹ Ÿ ◊ ¥ ‹ ª ⁄ U„ Uà „ Ò¥, ¡ Ê ’ ˝r Ê ø Ê⁄ UË
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 595
(• Ê üÊ ◊ ∑§ ∑ § à ¸√ ÿ Ê ¥ ◊ ¥ ‚ ¥‹ ª A) „ Ò¥U, ¡ Ê
¬ ˝Á à Á Œ Ÿ ª ÊÒ, ‚ Ê Ÿ • Ê Á Œ ∑ § Œ Ê
Ÿ ◊ ¥ ‹ ª 
⁄U„ Uà  „ ÒU¥( ŒÊ Ÿ ∑ §‚ ◊ ÿ ) ¡ Ê ’ ˝rÊôÊ Ê Ÿ Ë
(‚ ¥ã ÿ Ê‚ Ë
) „ ÒU¥, Œ à ‚ ◊ ÿ Á flfl Ê „ fl ÒÁ
Œ ∑ §
ÿ ôÊ Ê ¥, ÿ Èh U( © UŸ ∑ § Á ‹ ∞ ¡ Ê • ÷ Ë ÿ Èh U
÷ ÍÁ◊ ◊ ¥ ¡ Ê Ÿ  fl Ê ‹ „ Ò¥) , ( • Ê∑ ˝§
◊ áÊ ∑ §
∑ § Ê⁄ Uá Ê ) Œ‡ Ê ◊ ¥ Á fl å‹ fl ∑ § ‚ ◊ ÿ Ã Õ Ê
Œ ÈÁ è Ê ¸ Ê̌ ÿ Ê• Ê ¬ Ê Ã ∑ § Ê ‹ ◊ ¥ ◊ ⁄ UŸ  fl Ê
‹ Ê ¥ ∑ §
Á‹ ∞ ÷ Ë ‚ l —‡ ÊÊ Òø „ UÊ Ã Ê „ÒU–
ª ÊÒÃ ◊ S ◊ ÎÁ Ã ( v y / y x -y y ) ∑ §
Ê
∑ § Õ Ÿ „ ÒU Á ∑ § ⁄ UÊ¡ Ê• Ê ¥ ( Ÿ „ UË ¥Ã Ê© UŸ ∑ § ∑
àÊ ¸√ ÿ Ê ¥ ◊ ¥ ’ ÊäÊ Ê ¬ « ∏ª Ë ) ∞ fl ¥’ ˝Ê
r ÊáÊÊ ¥ ∑ §
Á‹ ∞ ‚ l —
‡ ÊÊÒø „ UÊ Ã Ê „ ÒU– ÿ „ UË ’ Ê Ã ‡ Ê¥π -
S◊ ÎÁ à Á ‹ Á π à „ Ò, ( ⁄ UÊ ¡ Ê äÊ ê ÿ Ê
¸ÿ Ã Ÿ ¥
‚ fl ̧· Ê ¥Ã S ◊ Ê Œ Ÿ fl L § h U— ¬ ̋à ¬ ˝‚ fl
Œ Ê
· Ò—
)
Ÿ ÷ Ë ∑ §„ UË ¥„ Ò– ( ‡ Ê ÈÁ h U∑ § À ¬ à L § ¬ Î. { w
◊ ¥)– “ ‚ l —‡ ÊÊ Òø ⁄ UÊ¡ Ê ∑ §Ë © U‚ Á S Õ Á à ∑ §
Á‹ ∞ √ÿ flÁ S Õ Á à „ ÒU, ¡ Ê¬ Ífl¸¡ ã◊ Ê
¥ ∑ §
‚ Œ ˜ª Èá Ê Ê ¥ ‚  ¬ ˝Ê # „ UÊ Ã Ë „ ÒU, • à — ß U‚
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 596
Á
Ÿ ÿ ◊ ∑ §Ë √ ÿ fl S Õ Ê © U‚ ∑ §Ë ß U‚ Á S Õ ÁÃ
∑§ ∑ §
Ê⁄ Uá Ê „ UË „ ÒU–
ª ÊÁ ÷ ‹ S ◊ ÎÁ à ( x / { y -{ z ) ∑ §Ê ∑ §Õ Ÿ
„
ÒU Á ∑ §‚ Íà ∑ §◊ ¥ ’ ˝rÊø Ê⁄ UË ∑ §
Ê  • ¬ Ÿ 
Á
fl Á ‡ ÊC U∑ § ◊ ¸( fl Œ Ê äÿ ÿ Ÿ ∞ fl ¥ fl ˝Ã ) Ÿ „UË ¥
¿ UÊ
« ∏Ÿ ø Ê Á „ U∞ , Œ ËÁ Ê̌ à „ UÊ Ÿ ¬ ⁄ Uÿ ¡ ◊ ÊŸ
∑§ Ê ÿ ôÊ - ∑ § ◊ ¸ Ÿ „ UË¥ ¿ UÊ«∏Ÿ Êø Ê Á
„ U∞ ,
¬ ˝Êÿ Á
p à ∑ §⁄ UŸ  fl Ê ‹ ∑ §Ê ∑ Χ
ë¿ U• Ê Á
Œ
Ÿ „ UË¥àÿ ʪ Ÿ Ê ø ÊÁ „ U∞ , ∞ ‚ ‹ Ê ª Á¬ à Ê-
◊ ÊÃ Ê ∑ § ◊ ⁄ UŸ ¬ ⁄ U÷ Ë • ‡ Ê ÈÁ
h U∑ § Ê¬ ˝Ê
#
Ÿ „ UË¥„ UÊ
Ã –
∑ ͧ◊ ¸¬ È⁄ UÊ áÊ ( © Uû Ê ⁄UÊ äÊ ¸ ¬ Î. w x /{ v )
∑ § Ê ∑ § Õ Ÿ „ ÒU Á ∑ § Ÿ ÒÁ D U∑ § ’ ˝r Ê ø Ê ⁄ UË ( ¡ Ê 
¡ Ëfl Ÿ ÷ ⁄ U fl Œ Ê äÿ ÿ Ÿ ∑ §⁄ Uà ⁄ U„ UÃ„ Ò¥U
• ÊÒ⁄ Uª ΄ US Õ Ê üÊ ◊ ◊ ¥ ¬ ˝Á fl C UŸ „ UË ¥„ UÊà )
∞ fl ¥ÿ Áà (‚ ¥ã ÿ Ê ‚ Ë ) ∑ § Á fl · ÿ ◊ ¥ ◊ Îà ÿ È
¬ ⁄ U • Ê ‡ ÊÊÒø Ÿ „ UË ¥ „ UÊ Ã Ê– Á ◊ Ã Ê Ê̌ ⁄UÊ
(
ÿ Ê ôÊ fl À Ä ÿ S ◊ ÎÁÃ x /w } ) ∑ § Ê ∑ §Õ Ÿ „ ÒU
Á
∑ § ’ ˝r Ê ø ÿ ¸, fl Ê Ÿ ¬ ˝S Õ ∞ fl ¥‚ ¥ã ÿ Ê ‚ ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 597
• Ê
üÊ ◊ Ê ¥ ∑ § Á fl c Ê ÿ ◊ ¥ Á ∑ §‚ Ë÷ Ë ‚ ◊ ÿ
ÿ Ê Á∑ §‚ Ë ÷ Ë Áfl ·ÿ ◊ ¥ • Ê
‡ Ê ÊÒø Ÿ „ UË¥
‹ ª à ʖ ‚ ¥ã ÿ Ê Á‚ ÿ Ê ¥ ∞ fl ¥ ’ ˝r Ê ø Ê Á⁄ Uÿ Ê
¥
∑ §Ê ◊ Ê Ã Ê - Á ¬ à Ê∑ § Ë◊ Îà ÿ È ¬ ⁄U
fl SòÊ ‚ Á „ Uà S ãÊ Ê
Ÿ ◊ Êò Ê∑ § ⁄ U ‹ Ÿ Ê
ø ÊÁ„ U∞ ( äÊ ◊ ¸Á ‚ ãäÊ È¬ Î. yy w ) –© UŸ ‹ Ê ª Ê
¥
∑ § Áfl· ÿ ◊ ¥, ¡ Ê ‹ ª Ê Ã Ê ⁄ UŒ ÊŸ - ∑ § ◊ ¸◊ ¥
‚ ¥‹ ª A⁄ U„ Uà „ Ò¥U ÿ Ê fl ˝Ã ÊÁ Œ ∑§ ⁄ Uà ⁄ U„ Uà 
„Ò¥U, ∑ §fl ‹ à ÷ Ë • ʇ Ê Ê
Òø Ÿ „UË ¥‹ ª à Ê,
¡ ’ Á∑ § fl ¥ © UŸ ÁflÁ
‡ Ê C U∑ Χ
àÿ Ê ¥ ◊ ¥ ‹ ª 
⁄
U„ Uà „ ÒU¥, Á∑ § ãà ȡ ’ fl • ãÿ ∑ § ◊ Ê ¥¸ ◊ ¥
√
ÿ S Ã ⁄ U„ UÃ „ ÒU¥ ÿ Ê• ãÿ ‹ Ê
ª Ê ¥ ∑  ‚ Ê Õ
Œ ÒÁ Ÿ ∑ § ∑ §
◊ ¸ ◊ ¥ ‚ ¥ÿ ÈQ § ⁄ U„
UÃ  „ Ò¥U Ã ’
• Ê
‡ Ê ÊÒø ‚ ◊ ÈÁ Q § Ÿ „UË ¥Á ◊ ‹ à ˖
© UŒ Ê „ U⁄ Uá Ê Ê Õ ¸- ¬ ⁄ Uʇ Ê
⁄ U S ◊ ÎÁ Ã
(
x / w Æ - w v ) ∑ § Ê ∑§Õ Ÿ „ ÒU Á ∑ § - Á ‡ ÊÀ ¬ Ë
(
ÿ Õ Ê Áø òÊ ∑ § Ê ⁄ Uÿ ÊäÊ Ê ’Ë ÿ Ê⁄ U¥ª ‚ Ê¡ ) ,
∑ § ÊL§ ∑ §( Ÿ Ê Ò∑ § ⁄ U-øÊ∑ § ⁄U• Ê
ÁŒ ) ∑ § ⁄ UŸ 
fl Ê ‹ , ‚ òÊ ( ª fl Ê ◊ ÿ Ÿ • Ê Á
Œ ) ◊ ¥ ‹ ª 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 598
⁄
U„UŸ ∑ § ∑ § Ê⁄ Uá Ê ¬ Áfl òÊ „ UÊ
ª ÿ ‹ Ê ª ,
fl
„ U’ ˝r Ê áÊ ¡ Ê • ÊÁ „ Uà Áª A( üÊ Ê Ã Ê Á ª Aÿ Ê ¥
∑§
Ê ¬ ˝Á à Á D
UÃ ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê‹ Ê ) „Ò, ‚ l — ‡ Ê ÊÒø
∑§
⁄ Uà „ Ò¥U, ⁄UÊ ¡ Ê ÷ Ë • ʇ ÊÊ Òø Ÿ „ UË ¥∑ § ⁄ UÃ Ê ,
•ÊÒ⁄ U fl „ U÷ Ë ( ÿ Õ Ê ⁄UÊ ¡ Ê ∑ §Ê ¬ È⁄ UÊ Á „ Uà ) ,
Á
¡‚ ⁄ UÊ ¡ Ê • ¬ Ÿ ∑ §Ê◊ ∑ § Á ‹ ∞ fl Ò‚ Ê
Ÿ„ UË ¥∑ § ⁄ UŸŒ Ÿ Ê ø Ê „ Uà Ê
– ¬ ⁄ UÊ Á „ UÃ ∑ § Êÿ ¸
√
ÿfl S Õ Ê • ãà ¸ª à ‚ Ê¬ Ê ª ÿ Ê „ ÒU © Uã „ U
•Ê‡ Ê ÊÒø Á
S Õ ÁÃ • Ê
Ÿ  ¬ ⁄ U÷ Ë • ¬ Ÿ 
‚„ U¡ ∑ ˝§◊ ∑ § ⁄ Uà ⁄ U„ U‚ ∑ §Ã „ ÒU Œ π ¥-
(
¬⁄ UÊ ‡ Ê ⁄ US ◊ ÎÁ à x / w Æ - w v )–
ª Ê ÒÃ ◊ S ◊ ÎÁ
à (v y / v v ) ∞ fl ¥‡ Ê ¥π -
Á
‹Á π à Ÿ √ ÿ fl S âÊ Ê Œ Ë „ÒUÁ∑ § © UŸ ∑ § Á ‹ ∞
‚l —‡ Ê Ê Òø „ UÊ Ã Ê „ Ò,U¡ Ê • Êà◊ „ Uã Ã Ê „ UÊ
Ã „ Ò¥U
•Ê
Ò⁄ U• ¬ Ÿ ¬ ˝Ê áÊ ◊ „ UÊÿ ÊòÊÊ ( Á „ U◊ Ê‹ ÿ
•Ê
Á Œ ◊ ¥ ¡ Ê ∑ § ⁄ U), © U¬ fl Ê
‚ , ∑ Χ ¬ Ê áÊ ¡ Ò‚ 
•S òÊ Ê ¥, • Á ª A, Á fl · ÿ Ê ¡ ‹ ‚ ÿ Ê » Ê °‚ Ë
¬⁄
U‹ ≈ U∑ §
¡ Ê Ÿ ‚ , (
⁄ US‚ Ë ‚ ¤ ÊÍ‹ ∑ § ⁄ )
ÿÊ ¬ ˝¬ Êà ◊ ¥ ∑ §
ÍŒ ∑ §
⁄ U¡ ÊŸ ª fl
Ê °Œ à „ Ò¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 599
‚ ◊ Ë Ê̌
Ê à◊ ∑ § Á ø ãà Ÿ
©UQ §‚ ÷ ˬ ˝∑ § ⁄ Uá Ê Ê ¥ ∑ § ÊÁ fl
flø Ÿ
Áfl fl∑
§ ¬ Ífl¸∑ §∑ § ⁄ UŸ  ‚  Á Ÿ ◊ AÊ
Ÿ È‚ Ê⁄ U
ÁŸ c ∑§
· ¸Á Ÿ ∑ §‹ à „ Ò¥U–
• Ê ‡ Ê
Ê Òø ∑ §Ê‚ ê ’ ã ä ÊÊ̌ ò ÊÃ Õ Ê
fl Ê Ã Ê
fl⁄ Uá Ê ∑ §
Ê S fl ë¿ U’ Ÿ Ê Ÿ Ã Õ Ê Áfl Ê̌
Èé ä Ê
◊ ÊŸ Á
‚ ∑ § Ã Ê ∑ §Ê ‚ ãà ȋ Ÿ ◊ ¥ ‹ Ê
Ÿ ∑ §
¬ ˝ÿ Ê‚ Ê¥ ‚ „ ÒU– ¬ Á ⁄ Ufl Ê ⁄ U∞ fl¥‚ ◊ Ê¡ ∑ §Ë
√ÿ fl S
Õ Ê • Ê¥ ∑ § Ê ä ÿ Ê Ÿ ◊ ¥ ⁄Uπ à „ U∞
È ‡ Ê
Á
Èh U∑ §

Á‹ ∞ ‚ ◊ ÿ • Ê⁄
Ò U∑ §
◊ ∑
¸§ Êá« U∑ §Ê Á
Ÿ äÊÊ⁄
¸ Uá Ê
Á∑ §ÿ Ê
¡ Ê Ã Ê ⁄U„ UÊ „ U–
Ò “ ◊ Œ Ÿ ¬ ÊÁ
⁄ U¡ Ê Ã ” Ÿ Ã Ê 
ß U‚ ‚ ê ’ ãäÊ ◊ ¥ • ¬ Ÿ Ê ◊ à ’„ UÃ
È S ¬ CUÃ Ê ‚ 
√ÿ Q §
∑ § ⁄ UÁŒ ÿ Ê „ ,
ÒŒ π
 - ¥
‹ Ê∑ §
‚ ◊ Ê ø Ê⁄ UÊ Œ Ÿ Ê Œ ⁄ Uá Ê Ë
ÿ Á
◊ Á Ã ∑
§ø Ÿ –
• Õ fl
Ê Œ ‡ ÊÊø Ê ⁄ UÃ Ê √ ÿ fl S Õ Ê–
©UÃ ª
Èá Ê flŒ ª Èá Ê Ám U· ÿ ÿ Õ Ê
∑ ˝§ ◊ ¥
ãÿ ÍŸÊ
Á äÊ ∑ § ∑ §
À ¬ ÊüÊ ÿ á Ê ÁŸ fl
Ê ¸„ U— –
Á∑ ¥§flÊ • ʬ Œ Ÿ Ê ¬ j Œ Ÿ √ ÿ fl
S Õ Ê –
-◊ ŒŸ ¬ ÊÁ⁄ U¡ Ê Ã ¬ Î. -x ~ w
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 600
 • Õ Ê¸Ã ˜- ß U‚ ‚ ㌠÷ ¸ ◊ ¥ Á fl Á ÷ Û Ê
√
ÿ fl
S Õ Ê• Ê ¥ ∑ § Ê‹ Ê∑ §Êø Ê⁄ Uÿ Ê Œ ‡ ÊÊ ø Ê ⁄ U
∑ § • Ÿ È‚ Ê ⁄ U© UÁ ø à ◊ „ Uà fl Œ Ÿ Ê ø Ê Á „ U∞ –
• Õfl Êß UŸ ‚  ¬ ˝÷ Ê Áflà √ ÿ Á Q § ÿ Ê ¥ ∑ §
ª Èá ÊÊ
¥- • fl ª Èá Ê Ê¥ ¬ ⁄ UÁ flø Ê
⁄ U∑ §
⁄ U∑ § ‚ ͤ Ê-
’ ͤ Ê ∑ § ‚ Ê Õ ß UŸ ∑ §Ê ∑ § ◊ ÿ Ê • Á äÊ ∑ §
Á
Ÿ fl
Ê ¸„ U ∑ §⁄ UŸ Êø ÊÁ „ U∞ – • Õ fl Êß Uã „ U¥
• Ê
¬Œ Ê • Ê ¥ • ÊÁ Œ ∑ § • Ÿ È‚ Ê ⁄ U¬ ˝ÿ ÈQ § „ UÊ Ÿ 
ÿ Ê Ÿ „ UÊ Ÿ ÿ ÊÇ ÿ ◊ ÊŸ ‹ Ÿ Ê ø Ê Á „ U∞ –
ÿ Ȫ́ §Á · ∑ §◊ Ê
ª ¸Œ ‡Ê ¸Ÿ ∑ §• Ÿ È‚ Ê ⁄ U
ÿ Ȫ Ã Ë Õ ¸- ‡ Ê Ê Áãà ∑ ÈÜ ¡ „UÁ⁄ Um UÊ
⁄ U◊ ¥ ß U‚ Ë
¬ ˝∑ §
Ê
⁄ UÁ fl fl ∑ § ¬ Ífl ¸∑§ ‚ Íà ∑ §-‡ Ê ÈÁ h U∑ §
Ê ∑ ˝§◊
• Ê
Ò‚ à Ÿ x ÁŒ Ÿ ◊ ¥ ‚ ê ¬ Û Ê ∑ § ⁄ UÊ Á Œ ÿ Ê
¡ Ê
ÃÊ „ ÒU–
• Ê ¡ ∑ § √ ÿ S à ¡ Ëfl Ÿ ◊ ¥ ü Ê Êh U-
‡
Ê ÈÁ
h U∑ §Ë ‹ ê ’ Ë • flÁäÊ ∑ § ∑ § ◊ ÊZ ∑ § Ê
Á
Ÿ fl
Ê ¸„ U• Á äÊ ∑ §Ê ¥‡ Ê√ ÿ Á Q § ÿ Ê
¥ ∑ § Á ‹ ∞ Ÿ „ UË ¥
„
ÒU, ß U‚ Á‹ ∞ • Áà √ÿ S Ã Ã Ê ∑ § ∑ § Ê ⁄ Uá Ê -
©
Uû Ê ⁄U÷ Ê⁄ Uà ∑ § • Ÿ ∑ § ‡ Ê „ U⁄ UÊ¥ ◊ ¥ Ã Ë Ÿ ÁŒ Ÿ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 601
◊ ¥ „ UË ‚ ÷ Ë ∑ §◊ ¸‚ ê ¬ Û Ê Á ∑ §
∞ - ∑ § ⁄ UÊÿ 
¡ Ê Ÿ  ‹ ª  „ ÒU¥– ¡ „ UÊ ° ¬ Á⁄ U¬ ÊÁ≈ Uÿ Ê ¥ ∑ §
• Ÿ È‚ Ê⁄U‹ ê ’ Ë • fl Á äÊ ∑ § ∑ §Á
∆ UŸ ∑ ˝§◊
Á∑ § ∞ ∑§⁄ UÊ∞ ¡ Ê Ã„ ÒU¥, fl „ UÊ °‹ Êª ’ „ ÈUÃ
¬ ⁄ ‘U‡ Ê Ê
ÁŸ ÿ Ê °• Ÿ È÷fl ∑ § ⁄ Uà „ ÒU¥– üÊ Ê h U∑ § ◊ ¸
üÊ h UÊ • Ê äÊ Ê Á ⁄ Uà „ UÊ
à  „ ÒU¥ à ÷Ë © UŸ ∑ §Ê
©UÁ ø Ã ‹ Ê ÷ Á ◊ ‹ Ã Ê „ ÒU– ¡ „ UÊ
°◊ ¡ ’ Í⁄ UË -
‹ Ê ø Ê ⁄UË- ¬ ⁄ ‘U‡ Ê ÊŸ Ë ∑ § ÷ Ê fl • Ê ¡ Ê Ã „ ÒU¥
fl„ UÊ°ü Ê h UÊ ÷ Ê fl ¬ Ë
¿ UÁ π ‚ ∑ § ¡ Ê
à „ ¥ÒU• Ê Ò⁄ U
∑ § ◊ ¸∑ §Êá« UÊ¥ ∑ § Ê • Á
äÊ ∑ § ¬ ˝÷ Ê fl Ÿ „ UË¥¬ « ∏à Ê
– ß U‚ Á‹ ∞ © UÁ ø à ÿ „ UË ¥„ ÒU Á ∑ § ◊ Ÿ ◊ ¥ ‚ 
÷ ÿ ÿ Ê• ‚ ◊ ¥¡ ‚ Á Ÿ ∑§ Ê ‹ ∑ § ⁄ U,
Áfl fl ∑ §¬Ífl
¸∑ § © UQ § ¬˝Á ∑ ˝§ ÿ Ê • Ê ¥ ∑ §Ê‚ ◊ ÈÁ
ø Ã
ÁŸ fl Ê ¸„ UÁ∑ §ÿ Ê ¡ Êÿ– ß U‚ ‚ ㌠÷ ¸◊ ¥ Ÿ Ë ø 
Á‹ π • Ÿ È‚ Ê ⁄ UÁ Ÿ äÊ Ê ¸⁄ Uá Ê ∑ § Ê• ¬ Ÿ Ê ÿ Ê
¡ Ê ‚ ∑ Ã Ê „ Ò–
¡ ã◊ • Ê Ò⁄ U◊ ⁄Uá Ê ∑ § ‚ Íà ∑ §
Ê ¥ ∑ § ∑ ˝§◊
◊ ¥ S Õ ÊŸ • Ê Ò⁄ U fl Ê
à Êfl ⁄ Uá Ê ∑ § Ë ‡ Ê ÈÁh U∑ §
¬ ˝ÿ Ê ‚ Á
fl fl ∑ § ¬ Ífl
¸∑§ ‡ Ê Ë ÉÊ ˝‚ ‡ Ê Ë ÉÊ ˝¬ Í⁄ ‘U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 602
Á
∑ §∞ ¡ Ê ÿ ¥– ß U‚ ‚  ‚ ê ’ Á ãäÊ Ã S Õ Ê Ÿ Ê¥
• Ê
Ò⁄ U fl S òÊ Ê ¥ ∑ §
Ë ‚ » § Ê ß ¸U, ÷ ‹ Ë ¬ ˝∑ § Ê ⁄ U„ UÊ –
ß U‚ ∑ § Á‹ ∞ Ÿ Ë
◊ ∑ § Ë ¬Á ûÊ ÿ ÊÚ© U’ Ê ‹ ∑ §⁄ U
à Òÿ Ê ⁄ U¬ ÊŸ Ë , ‹ Ê‹ Œ fl Ê , Á» § Ÿ Ê
ÿ ‹ ¡ Ò‚ Ë
‚ „ U¡ ‚ È‹ ÷ Œfl Ê
• Ê ¥ • Ê
Ò⁄ Uÿ ôÊ Ê ¬ ø Ê ⁄ U∑ § Ê
©
U¬ ÿ Ê ª Á ∑ § ÿ Ê¡ Ê ‚ ∑ § Ã Ê „ ÒU–
◊ Ê Ÿ Á ‚ ∑ § ‚ ãà ȋ Ÿ ‹ ÊŸ ∑ § Á ‹ ∞
‚ Ê
◊ ÍÁ„ U∑ § ¡ ¬, ∑ § Õ Ê- ∑§Ëà ¸Ÿ • Ê Á Œ ∑ § Ê
‚ „ UÊ ⁄ UÊ Á‹ ÿ Ê ¡ Êÿ – ◊ Îà ÿ Ȭ ˝∑ § ⁄ Uá Ê ◊ ¥ ß U‚
„
Uà È∑ ȧ ¿ U‹ Ê
ª ¬ ⁄Uê ¬ ⁄ UÊ ª à …¥ª ‚ ª L §« ∏
¬ È⁄UÊ áÊ ∑ § Ê ¬ Ê∆U∑ §⁄ Ufl Ê Ã „ Ò¥– fl „ U’ È⁄UÊ Ã Ê 
Ÿ „UË ¥, Á∑ § ãà ȕ Ê¡ ∑ § ‚ ◊ ÿ ◊ ¥ © U‚ ‚ 
∞ ∑ § M §
Á … ∏Ufl Ê Œ ∑ §ÊÁ Ÿ fl Ê ¸„
U÷ ⁄ U„ UÊ ¬ Ê Ã Ê „ ÒU–
¬ Á ⁄ Ufl Ê ⁄ U∑ § ‹ Ê
ª © Uà Ÿ ‹ ê ’ ¬ ˝∑ §
⁄ Uá Ê ∑ § Ê 
Ÿ Ã Ê ‚ ÈŸ ¬Êà „ ÒU¥ • ÊÒ⁄UŸ ◊ ⁄ Uá Ê Ê
û Ê ⁄ U
¡ Ë
fl Ÿ ∑ § Ê ‚ àÿ ‚ ◊ ¤ Ê ∑ §⁄ U© U‚ ∑ § Ê ‹ Ê ÷
©
U∆ UÊ ¬ ÊÃ „ Ò¥U–
ß U‚ ‚ ㌠÷ ¸◊ ¥ ∞ ∑ §Áfl Ÿ ◊ ˝‚ Ȥ Ê
Ê fl „ ÒU
Á
∑ §ÿ Ȫ́ § Á· ∑§ ËÁ ‹ π Ë∞ ∑ §¿ UÊ≈ UË
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 603
 ¬ ÈS à ∑§ „ ÒU- “ “ ◊ ⁄ UŸ ∑ § ’ Ê Œ „ U◊ Ê ⁄ Ê Ä ÿ Ê
„ UÊ Ã Ê „ÒU– ” ” © U‚ ‹ ª ÷ ª ∞ ∑ § « U… ∏UÉ Ê á≈ ◊ ¥
¬ … U∏Ê
, ‚ ÈŸ Ê ÿ Ê ÿ Ê ‚ ◊ ¤ ÊÊ ÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §Ã Ê
„ ÒU– ÿ Á
Œ ∑ § Êß ¸U • äÿ ÿ Ÿ ‡ Ê Ë ‹ - Á fl ø Ê⁄ U‡ Ê Ë ‹
√ÿ Á Q §¬ ˝÷ Ê Áfl à ¬ Á⁄U¡ Ÿ Ê¥ ∑ §
Ê  fl „ UÁ fl c Ê ÿ
‚ ÈŸ Ê ‚ ◊ ¤ Ê Ê Œ , à Ê© U‚ ‚ ’ „ ÈUà • ë¿ U
… ¥ª ‚ • ¬ Ÿ Ê © Ug ‡ÿ ¬ Í⁄UÊ „ UÊ
‚ ∑ §Ã Ê „ ÒU–
• ãàÿ ÁC U∑ § ’ ÊŒ à ˟ Á Œ Ÿ ◊ ¥ ü Ê Ê h U
‚ Á „ Uà ‡ Ê ÈÁ h U∑ §Ê ∑˝§ ◊ ¬ Í⁄
UÊ ∑ § ⁄ UÁ ‹ ÿ Ê
¡ Êÿ – ß U‚ ∑ § ‚ ÊÕ „ UË ÿ Á Œ ¬ Á⁄ U¡ Ÿ Ê¥ ∑ § Ë
÷ Ê fl ŸÊ „ ÒU• Ê Ò⁄ U√ ÿ fl SÕ Ê ’ Ÿ ‚ ∑ § Ã Ë „ ÒUÃ Ê 
v Æ ÿ Ê v x Á Œ Ÿ à ∑ § ◊ Îà ∑ § ∑ §Ê Á ø òÊ
⁄Uπ ∑ §
⁄ U© U‚ ∑ § ‚ Ê◊ Ÿ à ‹ ∑ § Ê • π á« U
Œ Ë ¬ ∑ §¡ ‹ Êÿ Ê ¡ Êÿ – ¬ Á⁄ Ufl Ê ⁄ U∑ § ‚ Œ S ÿ
• ÊÒ⁄ USŸ „ UË ¬ Á ⁄ U¡ Ÿ fl „ UÊ °¬ ˝Áà Á Œ Ÿ ∑ § ◊ ‚ 
∑ § ◊ ∞ ∑ § ÉÊ á≈ UÊ ß UCU◊ ãòÊ ÿ Ê Ÿ Ê◊ ∑ § Ê
‚ Ê ◊ ÍÁ
„ U∑ §¡ ʬ ∑ § ⁄‘¥U– ◊ ÎÃ Ê à◊ Ê∑ § Ë
‡Ê Ê Á ãà - ‚ Œ ˜ª Á à ∑ § Á ‹ ∞ ¬ ˝ÊÕ ¸Ÿ Ê ∑ §⁄ ‘¥U–
ü Ê Ê h U∑ § ◊ ¸ ‡ ÊÊ S ò Ê ‚ ê ◊ Ã Ã Õ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 604
Áfl ôÊÊŸ ‚ ê ◊ à „ ¥Ò, Uß U‚ ¬ Í⁄ UËüÊ h UÊ ∑ § ‚ Ê Õ
¬ Í⁄
UÊ Á ∑ § ÿ Ê ¡ Êÿ – ß U‚ ∑ § Á ‹ ∞ ‚ ¥Á Ê̌ #
‚ fl
¸‚ È‹ ÷ • Ê Ò⁄ U¬ ˝÷ Ê fl ‡ ÊÊ ‹ Ë ¬ h UÁà ÿ Ȫ
ÁŸ ◊ ʸá Ê Á ◊ ‡ Ê Ÿ m UÊ ⁄ UÊ Ã Òÿ Ê Ê⁄U∑ § ⁄ UŒ Ë ª ÿ Ë
„ÒU– ‚ ìÊ ü Ê Ê h U∑ § ∑ §ß ¸U‹ Ê
÷ „ UÊ Ã „ ÒU¥, ¡ Ò‚ -
• • ¬ Ÿ  Á ¬ à ⁄ UÊ ¥ ∑ §Ë‚ ãà ÈÁC U • Ê Ò⁄U
‚ e Á à ∑ § Á ‹ ∞ • ¬ Ÿ Ë ‚ Ê ◊ âÿ ¸÷ ⁄U
üÊ h Uʬ Ífl ¸∑ § ¬ ˝ÿ Ê ‚ ∑ § ⁄UŸ Ê „ U⁄ U√ ÿ ÁQ §
∑ §
Ê äÊ ◊ ¸- ∑ §Ã ¸√ ÿ ’ Ÿ Ã Ê „ ÒU– ß U‚ ¬ Í⁄ UÊ
∑ §
⁄ UŸ  fl Ê ‹ Ê ¥ ∑ § Ë üÊ h UÊ Á fl ∑ §Á ‚ Ã
„ UÊ
Ã Ë „ ÒU, ∑ § à ¸√ ÿ ¬ ÍÁà ¸∑ § Ê ‚ ãÃ Ê ·
Á◊ ‹ à ʄ ÒU • ÊÒ⁄ U Á ¬ à Ό Ê· ¡ Ò‚ Ë
Áfl ‚ ¥ª Á à ÿ Ê ¥ ‚ ’ ø ¡ Êà „ Ò¥U–
• üÊ Êh U∑ § ◊ ¸∑ §⁄ UŸ  fl Ê ‹ Ê ¥ ∑ § Ê ‚ ãà ÈC U
Á¬ à ⁄ UÊ ¥ ∑ § S Ÿ „ U• Ÿ ÈŒÊ Ÿ ‚ „ U¡ „ UË
Á◊ ‹ à ⁄ U„ Uà „ Ò¥U–
• üÊ h UÊ- ∑ Χ à ôÊ Ã Ê ∑ § ÷ Ê fl
Ê ¥ ∑ §Ê Á fl S Ã Ê ⁄U
„ UÊ
Ã Ê „ ÒU, © U‚ ‚  ‚ ͡ ◊ fl Ê Ã Êfl ⁄ Uá Ê
• Ÿ È∑ ͧ ‹ ’ Ÿ Ã Ê „ ÒUÃ Õ Ê Ÿ ß ¸U¬ Ë … ∏UË ◊ ¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 605
 ÷ Ë fl ÷Ê fl ‚ „ U¡
Ã Ê ‚ ¡ ʪ ¡ Ê Ã „ Ò¥U–
üÊ Êh U∑
§ ‚ Ê Õ ¡
È« ∏Ë ∑ ȧ
⁄ Ë
Áà ÿ Ê¥, • ãäÊ
¬ ⁄ Uê ¬⁄ UÊ • Ê¥ ( ¡ Ò‚ - π ø Ȩ̈
‹ -
◊ ÎÃ ∑ §
è
ÊÊ ¡, • Ê
‡Ê Ê
Òø ∑ §
Ë ◊ Ÿ ª … ∏Uã Ã
¬ Á ⁄ U¬ Ê
Á
≈ Uÿ Ê
¥ • Ê
ÁŒ ) ∑ §Ê
 ◊ „ Uà fl Ÿ
Œ∑ § ⁄U© UŸ ∑ §Ê Á
Ÿ fl ʸ„UÁ flfl
∑ § ¬ Ífl ¸∑ §
Á∑ §
ÿ Ê¡ Ê ÿ–
• „U⁄ U ‚ ◊ Ê¡ ∞fl ¥ „ U⁄U fl ª ¸ ∑ §
¬ ˝ª ÁÃ‡Ê Ë‹ , ÷ Ê fl
Ÿ Ê ‡ Ê
Ë‹ ,
‚ ◊ ¤ Ê
ŒÊ ⁄ U√ ÿ Á
Q§ ß U‚ ÁŒ ‡ÊÊ◊ ¥ ¡ Ÿ -
¡ Ê
ª M§
∑ §ÃÊ ‹ Ê
Ÿ Ã Õ Ê ¬Á⁄ U¬ Ê Á≈ Uÿ Ê¥
∑ § Ê
Á fl
fl
∑ § ‚ ê¬Û Ê ’ Ÿ ÊŸ ∑ § Á‹ ∞
Áfl ‡ Ê·¬ ˝ÿ Ê
‚ ∑§
⁄‘¥U–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 606

Á
è
ç
ßÌŸæ
æ
h ç
ߊæ
æ
Ù
‚ Ÿ Ê Ã Ÿ äÊ ◊ ¸◊ ¥ ÿ „ U÷ Ë √ÿ fl S Õ Ê„ÒU Á ∑ §
∑ § Êß ¸U √ ÿ Á Q § ø Ê„ Ã Ê
• ¬ Ÿ ¡ Ë flŸ ∑ §Ê ‹
◊ ¥ „ UË üÊ Ê h U∑ § ◊ ¸∑ §Ê S flÿ ¥‚ ê ¬ Û
Ê ∑ §
⁄ U
‚ ∑ § Ã Ê „ ÒU– ß U‚ ¬ ˝Á ∑ ˝§ÿ Ê ∑ § Ê  “ ¡ËÁ fl Ã
üÊÊ h ” U∑ § „
UÊ ¡ Ê Ã Ê „ ÒU– Á ¡ ã„ UÊ
¥Ÿ “ ¡ËÁ fl Ã
üÊÊ h U” ∑ §⁄ UÁ ‹ ÿ Ê „ UÊ , ©UŸ ∑ §¬ Á⁄Ufl Ê
⁄ U
flÊ ‹ Ê ¥ ∑ §Ê ÿ „ U¿ Í≈ U⁄ U„ UÃ Ë „ ÒU Á ∑ § ø Ê„ U Ã Ê 
• ʇ Ê Ê Òø • Ê
ÁŒ ∑ § Ê ÁŸ fl Ê ¸„ U∑ § ⁄ ‘¥ ÿ Ê Ÿ Ê∑ § ⁄‘¥U–
Ã Ê à¬ ÿ ¸ ÿ „U„ ÒU Á ∑ §© U‚ ¬ Á ⁄Ufl Ê
⁄U∑ §
¬ Á ⁄ U¡ Ÿ Ê ¬ ⁄ U • Ê ‡ Ê Ê
Òø ∑ §Á Ÿ ÿ ◊
• ÁŸ fl Ê ÿ ¸Ã —‹ Ê ª Í Ÿ „ UË„ UÊ à – ÿ Á
Œ
üÊh UÊ fl ‡ Ê fl ü Ê Ê h U∑ § ◊ ¸• ÊÁŒ ∑ § ⁄ UŸ Ê ø Ê„ U
Ã Ê  ∑ §
⁄ U÷ Ë ‚ ∑ §Ã  „ Ò¥– ◊ „ UÊ à◊ ʪ Ê ¥ä Ê Ë
⁄UÊ c ≈ ˛Ë ÿ S
fl ¥ÿ ‚ fl ∑ §‚ ¥É Ê∑ §‚ ⁄ U
‚ Üø Ê ‹ ∑ § ª ÈL § ª Ê
‹ fl ⁄ U∑ §
⁄ U¡ Ë • ÊÁ
Œ Ÿ 
• ¬ Ÿ Ê üÊ Ê h U∑ §◊ ¸( ¡ Ë Á fl à üÊ Ê h U) S fl ÿ ¥
Á∑ §ÿ Ê Õ Ê – ‡ Ê ÊÁ ãà ∑ ȧ
Ü¡ m UÊ ⁄ UÊ ÷ Ë •Ÿ ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 607
√ÿ ÁQ §ÿ Ê¥ ∑ §Ê¡ Ë Á
flà üÊ Êh U ‚ ê ¬ ãŸ
∑§ ⁄ UÊÿ Ê ª ÿ Ê„ Ò–
◊ ÿ ʸŒ Ê∞ °-
¬à˝ ÿ ∑
§ ‚ S
¢∑ §Ê
⁄ U∑ §
Ë Ã ⁄U„ US fl- üÊ Ê h ∑ § Ë ÷ Ë
∑§ §È¿ U◊ ÿ Ê
Œ
¸Ê ∞ °„ U¥Ò– ∑§⁄ UŸ  fl Ê ‹ Ê¥ ∑ §
Êß ã„ U¥
÷ ‹ Ë ¬ ∑
˝§ Ê ⁄ U‚ ◊ ¤ Ê ‹ Ÿ
 Ê ø ÊÁ „ U∞ ∑ §Ê ‡ ÊË
Á„ Uã Œ Í Á fl ‡ fl Á
fl
l Ê
‹ ÿ ◊ ¥ œ ◊ Á
¸ fl ôÊ Ê
Ÿ ∑ §§

Áfl ÷ ʪ Êä ÿ̌ Ê◊ „ UÊ ◊ „UÊ
¬
Ê äÿ Êÿ üÊ Ë ¬÷
˝ Œ ÈûÊ
‡Ê Ê S òÊ Ë ∑ §
ÎÃ ‚ S
¢∑ §
Îà ◊ ¥ ◊ Á
Ⱥ Ã
˝ ¬ S
ÈÃ ∑ §
“¡ Ë Áflë¿ U˛Ê
h ¬ ÿ
˝ Ê ª
 ” ◊ ¥ © UÀ ‹ π
 „ UÒÁ
∑ § ÿ „ U
¬ÿ˝ Ê ª
 ∑ §
ÊÁ ∑ § ‚ Ë ÷ Ë fl áÊ ¸∑ §
 Ÿ ⁄
U-Ÿ Ê ⁄ UË
‚ ê ¬ 㟠∑ §⁄U‚ ∑ § Ã„ U¥Ò– ¡ Ê ÿ „ U¬ ÿ
˝ Ê ª

∑§ ⁄ UŸ Ê ø Ê „ U¥, ©Uã „ U¥ß ‚‚ ¬ „ U‹ Á Ÿ ê Ÿ Ê Á
V UÃ
∑§ Ê ÿ ¸∑ §⁄ U‹ Ÿ
 ø Ê
Á „ U∞ -
• • ¬ Ÿ Ë ¡ ÊŸ ∑ §
Ê
⁄ UË ∑ §
§ • Ê œ Ê
⁄ U¬ ⁄ U
• ¬ Ÿ ‚ ÷ Ë ¬ ˝∑§
Ê ⁄ U∑ §´ §áÊ Ê ¥ ‚ ◊ ÈÄ Ã
„ UÊ
 ‹ ¥– • ¬ ÁÊ̌
à ‹ Ÿ - Œ Ÿ ¬ Í⁄ UÊ
∑ §
⁄ U∑ §
, ◊ Ÿ „ U‹ ∑ § Ê ∑ §⁄ U‹ ¥–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 608
• ¡ Ê
Ÿ -
• Ÿ ¡ ÊŸ ◊ ¥ • ¬ Ÿ m Ê ⁄ UÊ „ ÈU∞
¬ Êà ∑§Ê
¥ ‚  ◊ ÈÄ Ã „ UÊ Ÿ  ∑ §Á ‹ ∞
¬ ˝Ê
ÿ Á‡ø ûÊ , ª ÊŒ Ê Ÿ ‚ Á „ Uà Œ ‚
◊ „
UÊ Œ Ê
Ÿ • Ê ÁŒ ‚ ê ¬ 㟠∑ §
⁄ U‹ ¥–
¬˝Ê
ÿÁ
‡ øûÊ ∑ §§ ¬ ˝à ÿ̌ Ê
• • ¬Ÿ ¡ Ëfl Ÿ ∑ §Ë ‚ ◊ Ë Ê̌Ê ¬ Í⁄ UË
߸◊ Ê Ÿ Œ Ê⁄ UË ‚ ∑ §⁄ ¥U, ÿ Á Œ ∑ § „ UË ¥
Á
∑ §
‚ Ë∑ §Ê • Áœ ∑ § Ê ⁄ U¿ UË Ÿ Ê „ UÊ,
Á
∑ §
‚ Ë∑ §Ê ¬ Ë« ∏UÊ ¬ „ È°Uø Ê ß ¸„ UÊ ,
• Ÿ Á œ∑ § Ê⁄ Uø C ÔUÊ ∑ §
Ë „ UÊ ; Ã Ê © U‚ 
• ¬Ÿ ß C ÔU ∞ fl¢ª ÈL § ∑ § § ‚ Ê ◊ Ÿ 
Á
Ÿ c∑ §
¬ ≈ U÷ Ê fl ‚ S fl
Ë ∑ § Ê⁄ U∑ § ⁄ ¥U–
• Á¡ ‚ S à ⁄ U∑ §Ë ÷ Í‹ ¥ ∑ § Ë „ UÊ¥, © UŸ ∑ §
• Ÿ ÈM§¬ ¡ ¬ - à ¬ • Ÿ ÈD ÔUÊŸ
‚ VÔUÀ ¬¬ Ífl ¸∑§ ∑ § ⁄ ¥U–
• • ¬Ÿ m Ê⁄ UÊ ¬ ∑
˝§ ÎÁ à , √
ÿ Á Ä Ã ÿ Ê ‚ ◊ Ê
¡
∑§ Ê
Á ¡Ã Ÿ ËÊ̌ Á à ¬ „U°Èø Ê ß ¸ª ÿ Ë „ UÊ
,

©
U‚ ∑ §
Ë ¬ Á
Íà ¸ • ¬ Ÿ Ë ‚ Ê◊ âÿ ¸ ÷ ⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 609
 ß◊
¸ Ê Ÿ ŒÊ
⁄UË‚ ∑ §
⁄UŸ ∑ §Ê ¬
ÿ
˝ Ê ‚ ∑§⁄ U¥–
• • ¬Ÿ Ë◊Ÿ Ê
÷ ÍÁ◊ • Ê
Ò⁄U√ÿ fl SÕÊ∑ ȧ ¿ U
ß‚ ¬
˝∑
§
Ê⁄ U’ Ÿ Ê‹ ¥ Á
∑ § S fl
- üÊ
Êh ∑ §
§
’ Ê
Œ ‹ª ÷ ª Á Ÿ c∑ §Ê◊ , Á
Ÿ⁄U¬  Ê̌
¡ Ëfl Ÿ¡Ë ‚ ∑ §
¥§
–
• Á Ÿ Œ̧Á ‡Ê
à ∑ ˝§
◊ Ê
Ÿ È‚ Ê⁄ Uÿ „ U¬˝ÿ Ê ª
Á
∑ §ÿ Ê
-∑
§⁄UÊÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ §ÃÊ „ÒU–
¬˝ÿ
Êª Áfl Á
œ-
ÿ „
U¬˝ÿ Ê
ª Á
∑§‚ Ë ÷ Ë ◊ Ê
„ U∑§ §
∑ Χ
c
áÊ ¬ Ê̌
∑§Ë m ÊŒ ‡
ÊËÁà ÁÕ ‚  ¬ ˝Ê
⁄Uê÷ ∑§⁄ U∑ §
• ◊ÊflSÿ ÊÁ
ÃÁÕ ∑ §Ê
¬ Íá Ê ¸Á∑§ÿ ¡ ÊŸ ∑ §
Ê
Áfl
œÊŸ „ ÒU–
∑
Χ
c
áÊ
mÊ
Œ‡
Ê
Ë(
¬˝Õ
◊
Á
ŒŸ
)∑
§
Ê
∑Χ
àÿ
• Ê
fl
‡
ÿ∑ §
‚Ê
◊ ª ˝Ë
-
¬˝Ê ÿÁ
‡
øûÊÁfl
œ Ê
Ÿ ∑§
§Á
‹ ∞-
• Ê̌
Ã,¬ Èc¬ ,
⁄
UÊ ‹Ë
,∑
§‹Êfl
Ê , ÿ ôÊ
Ê¬
fl
Ë Ã,
ª¢ª
Ê¡‹ ÿ Ê
‡
Ê Èh ¡
‹, ª
ÊŒ
ÈÇ œ , ª
Ê Œ
Á
œ ,ªÊÉ ÊÎà ,
‡
Ê „ UŒ
,„UÀ
ŒË
, ∑ §
ȧ‡Ê
, ÿôÊ÷
S◊,Á◊ ^ÔUË
,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 610
ª Ê
’ ⁄ U, ª Ê ◊ Íò Ê , Á◊ ^ ÔUË ∑ § ŒË¬ ∑ § vÆŸ ª
ÿ ÊS ≈ UË‹ ∑ § Ë ∑ § ≈ UÊ ⁄UË v Æ Ÿ ª , Ã Ê
ÒÁ
‹ ÿ Ê
-
ÿ ʪ ◊ ¿ UÊ - w Ÿ ª , ¬ @ ¬ ÊòÊ, • Ê ø◊ Ÿ Ë,
ŒÊŸ ∑ §
⁄ UŸ  „ UÃ È ª Ê
ÿ ‚ Á „ UÃ ‚ ÷ Ë
• Êfl ‡ ÿ ∑ § fl S à È∞ °–
¬ ˝ÿ Ê
ª ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê ‹ Ê √ÿ Á Ä Ã mÊ
Œ ‡
Ê Ë
∑§ Á Œ Ÿ © U¬ fl Ê
‚ (» §‹ Ê„UÊ
⁄ U- ‡ ÊÊ ∑§
Ê
„ UÊ
⁄
U,
ÿ Ê∞ ∑ §’ Ê ⁄ U• S fl Ê Œ ÷ Ê
¡ Ÿ ) ∑ §⁄ U–
∑
ΧcáÊ m ÊŒ ‡ ÊË ∑ §§ Œ Ê ¬ ˝◊ Èπ ∑ §◊ ¸∑§ Ê
á«U
v ¬ ˝Ê ÿÁ ‡ ø ûÊ Á flœ Ê
Ÿ –
w ª Êÿ ‚ Á „ Uà Œ ‚ ◊ „ UÊ ŒÊŸ –
∑
§ ◊ ¸∑ § Êá« ( ¡ Ë Á
fl à üÊ Êh ÁfläÊ Ê Ÿ )
◊ X U‹ Ê ø⁄ Uá Ê , ¬ Á fl òÊ Ë∑ §
⁄ Uá Ê ‚ 
S
fl Á
S à flÊø Ÿ (¬ ¡ w y - | z ) ¬ ˝Ê⁄UÁ ê÷∑ §
∑§◊ ¸∑ § Êá« U‚ ‚ ê ¬ ÛÊ ∑ § ⁄UÊ
ÿ ¥, à ଠp Ê Ã˜
à Ë
Õ ¸• ÊflÊ „ UŸ ∑ §⁄ ‘¥U–
H Ã Ë Õ ¸• Ê fl Ê „ UŸ ◊ ˜ÔH
˙ ¬ Èc ∑ §
⁄ UÊŒ Ë Á Ÿ Ã Ë Õ Ê¸Á
Ÿ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 611
 ª¢ª Ê l Ê — ‚ Á ⁄ Uà S ÃÕ Ê–
• ʪ ã¿ Uã à Ȭ Áfl òÊ ÊÁ
áÊ ,
F ÊŸ ∑ §Ê ‹ ‚ Œ Ê ◊ ◊ H
à fl
¢⁄ UÊ¡ Ê ‚ fl ¸Ã Ë Õ Ê¸Ÿ Ê ¢,
à fl◊ fl ¡ ª Ã — Á ¬ Ã Ê
–
ÿ ÊÁø à ¢Œ Á
„ U◊ Ã ËÕ Z,
à ËÕ ¸⁄ UÊ¡ Ÿ ◊ Ê  S̆ à Èà H
• ¬Ê ◊ Á œ ¬ Á à S à fl ¢ø ,
à ËÕ ̧· È fl ‚ Á à S à fl
–
fl L §
áÊ Ê ÿ Ÿ ◊ S à Èèÿ¢,
F ÊŸ Ê Ÿ Èô Ê Ê
¢¬ ˝ÿ ë¿ U◊ –
ª ¢ª ø ÿ ◊ ÈŸ ø Òfl,
ª ÊŒÊ fl Á⁄ U‚ ⁄ US fl Áà –
Ÿ ◊ ¸Œ Á ‚ 㜠È∑ §Ê flÁ⁄U,
¡ ‹  Á̆ S ◊ Ÿ ˜Ô ‚ Á Û ÊÁœ ¢∑ ȧL
§H
H Œ‡ ÊÁ fl œ S Ÿ Ê Ÿ H
÷ ÊflŸ Ê • Ê
Ò⁄ U¬ ̋⁄ Uá Ê Ê-
v ÷ S ◊ ‚ F Ê Ÿ ∑ § ⁄ UŸ
∑
§
Ë÷Ê
fl
Ÿ
Êÿ
„U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 612
 „ÒU Á ∑ § ‡
Ê
⁄ UË
⁄ U÷ S ◊ Ê ãà „ ÒU– ∑ §èÊ Ë ÷ Ë
◊ Îà ÿ È • Ê‚ ∑ §
à ˄ ÒU, ß ‚ Á ‹ ∞
‚ ê ÷ Ê Á fl
à ◊ Îà ÿ È∑ § Ê
S ◊ ⁄ Uá Ê ⁄ Uπ Ã 
„ÈU∞ , ÷ Êfl Ë ◊ ⁄ Uá Ê Ê û Ê ⁄U¡ Ë fl Ÿ ∑ § Ë
‚ Èπ - ‡ Ê
ÊÁãà ∑ §
§Á ‹ ∞ ÃÒÿ Ê⁄ UË
• Ê ⁄ Uê ÷ ∑ §Ë¡ Ê ⁄ U„UË „ ÒU–
wÁ
◊ ^ ÔUË ‚F Ê Ÿ ∑ § Ê ◊ à ‹ ’ „ ÒU Á∑ §
Á
¡ ‚ ◊
Êà Î÷ ÍÁ ◊ ∑ §Ê • ‚ Ë ◊ ´ §
áÊ
• ¬ Ÿ ™ §¬ ⁄ U„ ÒU, © U‚ ‚ © U´ §áÊ „ UÊ
Ÿ 
∑ § § Á ‹ ÿŒ ‡ Ê ÷ Á Q § ∑ § Ê , ◊ Ê ÃÎè Ê
ÍÁ
◊
∑ § Ë ‚ fl
Ê ∑§Ê fl ˝Ã ª ˝„ Uá Ê Á∑ §ÿ Ê ¡ Ê
⁄
U„ UÊ „ ÒU–
xª Ê ’
 ⁄ U‚ à Êଠÿ ¸„ UÒ- ª Ê ’
 ⁄ U∑ §Ë à ⁄U„ U
‡
Ê ⁄ UË
⁄ U∑ §Ê
π Ê Œ ’ Ÿ Ê
∑ § ⁄ U‚ ‚
¢ Ê ⁄ U∑ § Ê

» § ‹ Ÿ -
» §
Í‹ Ÿ ∑ § §
Á ‹ ∞ © Uà ‚ ª ¸∑ §
⁄ UŸ Ê –
yª Ê ◊ Íò Ê Ê̌ Ê ⁄ U ¬ ˝œ ÊŸ ⁄ U„ UŸ  ‚ 
◊ Á ‹ Ÿ Ã
Ê Ÿ Ê ‡ Ê ∑ §◊ Ê
Ÿ Ê ª ÿ Ê „ ÒU–
⁄
UÊ ª ∑ §
Ë
≈ UÊáÊ È• Ê ¥ ∑ § Ê Ÿ C ÔU ∑ §⁄ UÃ Ê „ ÒU–
ß ‚ FÊŸ ◊ ¥ ‡ Ê Ê⁄ UË Á ⁄U∑ §• Ê Ò⁄ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 613
 ◊ ÊŸ Á ‚ ∑ § Œ Ê· -
Œ Ȫ Ȩ̀á Ê Ê ¥ ∑ § Ê „ U≈ UÊ ∑ §
⁄ U
÷ ËÃ ⁄ UË • Ê Ò⁄U’ Ê
„ U⁄ UË S fl ë¿ UÃ Ê ∑ § Ë
Ÿ ËÁà N Œ ÿ ¢ª ◊ ∑
§⁄ UŸ Ëø Ê Á„ U∞ –
zŒ ÈÇ œ F Ê Ÿ ◊ ¥ ¡ Ë fl Ÿ ∑ §Ê Œ Íœ - ‚ Ê
œ fl‹ , S fl ë¿ U, Á Ÿ ◊ ¸‹ , ‚ » §Œ ,
©Uî fl ‹ ’ Ÿ Ê Ÿ ∑ §
ˬ ̋⁄ Uá Ê Ê „ÒU–
{Œ Á œ F Ê Ÿ ∑ §
Ê • Õ ¸„ UÒ- Á Ÿ ÿ Á ãòÊ Ã
„UÊ Ÿ
 Ê , Œ œ
Í ¬ Ã ‹ Ê „ UÊ Ÿ
 ‚ ß œ ⁄ U- © Uœ ⁄ U
… UÈ‹ ∑ § Ã Ê „ UÒ, ¬ ⁄
UŒ „ UË ª Ê… U∏Ê „ UÊ∑
§ ⁄ U
ÁS Õ ⁄ U’ Ÿ ¡ Ê
Ã Ê „ UÒ– ÷ Êfl ∑ §
⁄ U¥- • ’
• ¬ Ÿ Ë ⁄ UË ÁÃ -Ÿ Ë
Á
à Œ „ UË ∑ § §
 ‚ ◊ ÊŸ
ÁS Õ ⁄ U⁄ U„ U–
|ÉÊ Îà F Ê Ÿ ∑ §Ë ÷ Ê
fl Ÿ Ê „ ÒU, Áø ∑ § Ÿ Ê ß ¸–
¡ Ëfl Ÿ ∑ ˝§ ◊ ∑ § Ê  Á ø ∑ §Ÿ Ê- ‚ ⁄ U‹
’ Ÿ ÊŸ Ê
, ¡ Ë fl
Ÿ ◊ ¢ å ÿ Ê ⁄ U∑ § Ë ¬ ˝ø È⁄ Uà Ê
÷ ⁄ U⁄ U„ UŸ Ê –
}‚ fl ÊÒ¸· Á œ ( „UÀ ŒË
) S Ÿ Ê Ÿ ∑ §
Ê • Õ ¸
„ ÒU- • fl Ê ¢¿ UŸ Ë
ÿ Ã û fl Ê
¥ ‚  ‚ ¢É Ê c Ê
¸–
„ UÀ Œ Ë ⁄ UÊ ª -∑ § Ë
≈UÊ áÊ È• Ê ¥ ∑ § Ê Ÿ Ê ‡ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 614
 ∑ §⁄ UÃ Ë „ ÒU, ‡ Ê⁄ UË⁄ U∞ fl
¥◊ Ÿ ◊ ¥ ¡ Ê 
Œ Ê c
Ê - Œ Ȫ ¸á Ê „ UÊ ¥, ‚ ◊ Ê
¡ ◊ ¢ ¡ Ê ÷ Ë
Áfl ∑ ΧÁà ÿ Ê ° Œ Ë π ¥, ©UŸ ‚  ‚ ¢É Ê c Ê ¸
∑ §⁄ UŸ ∑ § Ê à ଠ⁄ U„ UÊ
Ÿ Ê
–
~∑ ȧ‡ Ê Ê
• Ê¥ ∑ § §S ¬ ‡ ʸ ∑ § Ê • Õ ¸ „ ÒU-
Ã Ëˇ áÊ Ã Ê ÿ ÈÄ Ã ⁄ U„ UŸ Ê – • Ÿ Ë Á
à ∑ § §
¬ ˝Áà Ÿ È∑ §Ë ‹ , à Ëπ ’ Ÿ
⁄ U„ UŸ Ê –
v
Æ◊ œ È S Ÿ Ê Ÿ ∑ §Ê • Õ¸ „ ÒU- ‚ ◊ ª ˝
Á◊ ∆ UÊ
‚ – ‚ îÊ Ÿ Ã Ê , ◊ œ È⁄ U ÷ Ê c Ê áÊ
• ÊÁŒ ‚ ’ ∑ §Ê Á ¬ ˝ÿ ‹ ªŸ  fl Ê ‹ ª Èá Ê Ê¥
∑ § Ê • è ÿ Ê ‚ – Œ ‚ S Ÿ
ÊŸ Ê ¥ ∑ § Ê ∑ Χ
àÿ
‚ ê¬ ãŸ ∑ § ⁄ UŸ ‚ Á Œ √ ÿ ¬ ˝÷ Ê fl ¬ « ∏Uà Ê
„ ÒU– © UŸ ∑ § § ‚ ÊÕ ‚ ◊ Ê
Á
fl C ÔU ¬ ̋⁄
Uá Ê Ê ‚ 
• Êãà Á⁄ U∑ §© Uà ∑ §c Ê
¸ ◊ ¥ ‚ „ UÊ ÿ Ã Ê
Á◊ ‹ Ã Ë „ ÒU–
÷
S◊S Ÿ Ê
Ÿ ◊ ˜Ô
˙¬˝‚ l ÷ S ◊ Ÿ Ê
ÿ
Ê
Á
Ÿ◊ ¬ ‡ø ¬ ÎÁ Õ flË ◊ ÇŸ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 615
‚ ú ‚ ÎÖ ÿ ◊ Ê
à ÎÁ÷ C Ô˜Ufl ¢
Öÿ ÊÁ à c ◊ Ê Ÿ ˜¬ ÈŸ ⁄ UÊ ˘ ‚ Œ —
H -v w .x }
◊ ÎÁ ûÊ ∑ §Ê S Ÿ Ê Ÿ ◊ ˜Ô
˙ ß Œ ¢Á fl c áÊ ÈÁ
fl ¸ø ∑ ˝§
◊ ò Ê œ Ê ÁŸ Œ œ ¬
Œ ◊˜Ô–
‚ ◊ Í… US ÿ ¬ Êú ‚ È⁄ US fl Ê „ UÊ
– – -
z . vz
ª Ê ◊ ÿ S Ÿ ÊŸ ◊ ˜Ô
˙ ◊ Ê Ÿ S Ã Ê
∑ § à Ÿ ÿ ◊ Ê Ÿ̆ • Ê
ÿÈÁ
c
Ê
◊ Ê Ÿ Ê ª Ê cÊ È◊ Ê Ÿ Ê• ‡ fl c Ê
È⁄ UË Á ⁄
Uc Ê—
– ◊Ê
Ÿ Ê  fl Ë ⁄ UÊ Ÿ ˜Ô L § º˝÷ Ê Á ◊ Ÿ Ê  fl œ Ë
„ ¸UÁ
fl c◊
ãà —
‚ Œ Á ◊ à ˜Ô à fl Ê „ Ufl Ê◊ „ U– – -v { .
v {
ª Ê ◊ Íò Ê S Ÿ ÊŸ ◊ ˜Ô
˙ ÷ Í÷ Ȩ̀fl — S fl
— – Ã à‚ Á fl à Èfl
¸⁄
‘Uá ÿ ¢
÷ ª Ê ̧ Œ fl S ÿ œ Ë ◊ Á „U–
Áœ ÿ Ê ÿ Ê Ÿ — ¬ ˝ø ÊŒ ÿ Êà ˜ÔH -x { . x
ŒÈÇ œ S Ÿ Ê Ÿ ◊ ˜Ô
˙ • Ê åÿ Êÿ S fl ‚ ◊ Ã ÈÃ 
Áfl ‡ fl à — ‚ Ê◊ fl Îcáÿ ◊ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 616
÷ fl Ê fl Ê¡ S ÿ ‚ X UÕ –
– -v w .
vvw
Œ Á œ S Ÿ Ê Ÿ ◊ ˜Ô
˙ Œ Áœ ∑ ˝§Ê √ áÊ Ê• ∑ § Ê
Á
⁄UcÊ ¢
Á¡ cáÊ Ê ⁄ U‡fl US ÿ fl ÊÁ¡ Ÿ—–
‚ È⁄UÁ
÷ Ÿ Ê◊ Èπ ∑ §⁄ Uà ¬˝á Ê ˘
• Êÿ Íú Á cÊ Ã Ê Á⁄Uc
Ê Ã ˜Ô– – -w x .
x
w
ÉÊ ÎÃ S Ÿ ÊŸ ◊ ˜Ô
˙ ÉÊ Îà ¢É ÊÎà ¬ ÊflÊ Ÿ — Á
¬’ Ã fl
‚ Ê
¢
fl ‚ ʬ Ê fl ÊŸ — Á¬ ’ Ã Ê ãà Á⁄ U Ê̌ Sÿ
„ UÁ fl⁄ UÁ‚ S fl Ê „ UÊ– Á
Œ ‡ Ê
— ¬ ˝Á Œ
‡Ê
˘ •
Ê
ÁŒ
‡
ÊÊ

Áfl ÁŒ ‡ Ê ˘ © UÁ g ‡Ê Ê
Á Œ Çè ÿ — S fl
Ê
„UÊ
– -
{
–.
v~
‚ fl ÊÒ̧c Ê Á œ S Ÿ ÊŸ ◊ ˜Ô
˙ • Ê cÊœ ÿ — ‚ ◊ fl Œ ãÃ
‚ Ê◊ Ÿ ‚ „ U⁄ UÊôÊ Ê –
ÿ S ◊ Ò∑ ΧáÊ Ê Á à ’ ˝Ê rÊ Ôá Ê Sà ú
⁄UÊ ¡ Ÿ ˜Ô ¬ Ê ⁄ Uÿ Ê◊ Á ‚ – – -v w . ~
{
∑ ȧ ‡ Ê
Ê Œ ∑ §S Ÿ Ê Ÿ ◊ ˜Ô
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 617
˙ Œ fl S ÿ à fl Ê ‚ Á
fl à ȗ ¬˝‚ fl
 Á̆
‡fl
ŸÊ—
’
Ê„ ÈUèÿ Ê ¢¬ Íc áÊ Ê„ US
à Ê
è ÿ Ê◊ ˜Ô–
‚⁄ US flàÿ Ò fl Ê øÊ ÿ ãà Èÿ ¸Á ãòÊ ÿ Œ œÊ
Á◊
’
΄ US ¬Ã ¶ ÔU‚ Ê ◊ ˝Ê
Öÿ Ÿ Ê Á÷ Ác Ê
Üø Ê
êÿ
‚ Ê
ÒH
-~ .
xÆ
◊œ ÈS Ÿ Ê Ÿ ◊ ˜Ô
˙ ◊ œ È fl Ê Ã Ê˘ ´ § à Êÿ à 
◊œ È Ê̌ ⁄ UÁ ãà Á
‚ 㜠fl —–
◊Êä fl ËŸ ¸— ‚ ã à fl Ê c Ê
œ Ë
— –
˙ ◊ œ ÈŸ Ä Ã ◊ Èà Ê
c Ê
‚ Ê
◊œ È◊ à¬ Ê Á Õ ¸flú ⁄ U¡ —–
◊œ Èl Ê Ò⁄ US à ȟ — Á ¬ Ã Ê –
˙ ◊ œ È◊ Ê ãŸ Ê fl Ÿ S ¬ Á
à —
◊œ È◊ Ê°w • S à Ȃ Íÿ ¸— –
◊Ê
ä fl ˪ Ê ¸fl Ê ÷ fl ãà ȟ —– -v x .w |‚w ~
H‡ Ê Èh Ê Œ ∑ § S ŸÊ Ÿ ◊ ˜ÔH
˙ ‡Ê Èh fl Ê ‹ — ‚ fl ¸‡ ÊÈh fl
Ê‹ Ê

◊Á
áÊ fl
Ê ‹ S Ã̆ • Ê Á
‡ fl
Ÿ Ê —
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 618
‡
ÿ Ã — ‡ ÿ Ã Ê Ê̌
Ê  L̆ § áÊ Sà L §
º ˝Ê ÿ
¬ ‡ Ê È¬ à ÿ ∑ § áÊ Ê¸ÿ Ê◊ Ê˘
• fl Á
‹ # Ê ⁄ UÊÒº ˝Ê Ÿ ÷ Ê M §
¬ Ê — ¬ Ê¡ ¸ã ÿ Ê — H
- w y . x
ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë Ã äÊ Ê ⁄ Uá Ê ◊ ˜ ‚  ⁄ U Ê̌Ê‚ Íò Ê ◊ ˜
à ∑ § ( ¬ ¡ x z - x ~ ) ◊ ¥ Œπ ¥–
H „ U◊ Ê Á º ˝‚ V ÔUÀ ¬ H
Á
∑ ˝§
ÿ Ê • Ê Ò⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê -
„
UÊ Õ Ê
¥ ◊ ¥ ‚ V ÔUÀ ¬ ∑ § § • Ê̌ à - ¬ Èc¬ Œ ¥ Ã Õ Ê
÷ Ê fl Ÿ ʬ Ífl ¸∑ § ‚ V ÔUÀ ¬ Œ È„ U⁄ UÊ
Ÿ ∑ §Ê • Ê ª ˝„ U
∑§ ⁄ ¥U– ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §
⁄ ¥U Á ∑ § „ U◊ Á fl ‡ ÊÊ ‹ Ã ãòÊ
∑§ ∞ ∑ § ¿ UÊ ≈ U, Á ∑ § ãà Ȭ ˝Ê◊ ÊÁ
áÊ ∑ § ¬È¡ ̧ „ Ò¥U–
Á
fl ⁄ UÊ
≈ ˜UÔ ‚ ÎÁ C ÔU ß ¸‡ fl ⁄ UË
ÿ ÿ Ê ¡ Ÿ Ê
, Œ fl
‚ ¢S ∑ ΧÁ à ∑ §• Ÿ ÈM § ¬ „ U◊ ¥ ’ Ÿ Ÿ Ê „ ÒU,
…
U‹ Ÿ Ê„ ÒU– „ U◊ Ê ⁄ U ‚ V ÔUÀ¬ ∑ §‚ ÊÕ
flÊ Ã Ê
fl ⁄ Uá Ê ∑ § Ë ‡ Ê
ÈÁ ø Ã Ê • Ê Ò⁄
UŒ fl • Ÿ Ȫ ˝„ U
∑§ Ê ÿ Ê ª Œ Ê Ÿ Á ◊ ‹ ⁄ U„ UÊ„ ÒU– ¬ ⁄ U◊ Êà◊ ‚ ûÊ Ê
∑§ ˬ ˝Á à Á Ÿ Á œ • Ê à◊ ‚ ûÊ Ê¬ È‹ Á ∑ §Ã -
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 619
„
UÁ c Ê ¸Ã „ UÊ∑ §⁄ U‚ Á ∑ ˝§ ÿ „ UÊ ⁄ U„ UË „ ÒU–
˙ Á fl c áÊ ÈÁ fl¸c áÊ È— Á fl ¸c áÊ È— üÊ Ë◊ Œ ˜Ô÷ ª flà Ê
◊ „ UÊ ¬ ÈL § c Ê S ÿ Á fl c áÊ Ê ⁄ UÊ ôÊ ÿ Ê
¬ ˝fl ûÊ ¸◊ Ê Ÿ S ÿ • l üÊ Ë ’ ˝r Ê Ôá Ê Ê Á m Ã Ë ÿ 
¬ ⁄ UÊ œ ̧ ü Ê Ë ‡ fl à fl Ê ⁄ UÊ „ U∑ § À ¬ 
fl
Òfl S fl à ◊ ã fl ãà ⁄ U ÷ Í‹ Ê ̧∑ §
¡ ê ’ Ím ˬ Êãà ª ¸Ã ÷ Ê ⁄ Uà fl c Ê ̧ ÷ ⁄ Uà π á« U
• Êÿ Ê ¸fl à Ò̧∑ §
Œ ‡ Ê Ê ãà ª ¸Ã . .. . . Ê̌ ò Ê .
. .
..◊ Ê ‚ Ê
Ÿ Ê ¢◊ Ê ‚ Ê û Ê ◊ ◊ Ê‚ . .. .. ◊ Ê ‚ . . . . .
¬ Ê̌

.
.. . . Á Ã Õ Ê Ò. . .
. . fl Ê ‚ ⁄ U.. . .. ª Êò Ê Ê à ¬ 㟠—
. .
. . .
Ÿ Ê ◊ Ê „ ¢U ô Ê Ê Ã Ê ôÊ Ê Ã - S Ã ÿ - • Ÿ ÎÃ ÷ Ê c
Ê áÊ -
Ÿ ÒD Ô‰Uÿ ¸- ‚ V UË
áÊ ¸÷ Ê fl - • ‚ ◊ Ê Ÿ à Ê- ∑§ ¬ ≈ U-
Á
fl ‡ fl Ê ‚ ÉÊ Ê Ã - ∑ § ≈ ÍUÁ Ä Ã - ¬ Á à - ¬ àŸ Ë
fl
˝Ã Ê à ‚ ª ¸- ß ¸c ÿ Ê ¸-m c Ê - ∑ § ʬ ¸á ÿ - ∑ ˝§
Ê
œ -
‹ Ê
÷ - ◊ Ê „ U-◊ Œ - ◊ Ê à‚ ÿ ¸- ¡ Ÿ ∑ §- ¡ Ÿ Ÿ Ë
ª Èfl Ê ¸ÁŒ - ¬ ÍÖ ÿ ¡ Ÿ - • fl ôÊ Ê- ¡ Ê Á à -
Á
‹ X UÊ Á Œ - ¡ ÁŸ à - © Uì Ê Ÿ Ë ø Ê Á Œ • ‚ ◊ à Ê-
◊ Ê
Œ ∑ § ¬ Œ Ê Õ ¸‚ fl Ÿ - ‚ È⁄ Uʬ Ÿ - ◊ Ê ¢‚ Ê
Á Œ
• ÷ ÿ̌ • Ê „ UÊ ⁄ U- • Ê ‹ S ÿ - • Á à ‚ 昧
ª ˝„ U-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 620
lÍÃ∑ ˝§
Ë « UÊ-
ßÁ 㺠˝ÿ - • ‚ ¢ÿ ◊ ÊŸ Ê ¢
S
fl ∑ Χà ø Ã
ÈÁ
fl Z‡ Ê Á à ‚ ¢Å ÿ ∑§ÊŸ Ê ¢
Œ
Ê c
Ê ÊáÊ Ê¢¬ Á⁄ U„ UÊ⁄ UÊÕ Z¬ ˝Ê
ÿ Á‡ø ûÊ
‚ VÔUÀ ¬ ¢• „¢U ∑ § Á ⁄ Uc ÿ –
œ
Ÿ È‚ Á „ UÃŒ ‡ Ê ◊ „ UÊŒ Ê Ÿ -
v ª Ê ÿ ( ¡ Ò‚ ËÁ S Õ ÁÃ „ UÊ , ÿ Ê
Ç ÿ
√ÿ ÁÄ Ã ÿ Ê ‚ ¢S Õ Ê ∑ §Ê
ª Ê Œ ÊŸ Á∑§ ÿÊ
¡ Êÿ • Õ fl Ê ª Ê Ò‚ fl
Ê ∑ § Á ‹∞ Œ ÊŸ
Á∑ §ÿ Ê¡ Êÿ )
w ÷ ÍÁ◊ ( ÿ ÁŒ • ¬ Ÿ  ¬ Ê ‚ Sfl ÿ
¢
‚ °÷ Ê
‹Ÿ ‚ • Á œ ∑ § ÷ ÍÁ◊ „ UÊ, ÃÊ

©U‚ ∑§
Ê ∑ ȧ¿ U• ¢‡Ê Á∑ §
‚ Ë÷ ÍÁ◊ „ UË Ÿ ÿÊ
‹ Ê∑ §
‚ fl Ë ‚ ¢S Õ Ê ∑§ Ê Œ ÊŸ Œ ¥)
x œ Ÿ (
¡ M §⁄ Uà ◊ ㌠Ê¥ ∑ §ÊŒ Ê Ÿ Œ¥)
y fl S òÊ (fl S òÊ „ UËŸ Ê ¥ ∑ § Ê ŒÊŸ Œ ¥)
z ÁŸ fl Ê
‚ ( Á ∑ §‚ Ë ‚ ଠÊòÊ ∑ §Ê • Ê flÊ‚
Œ Ÿ Ê ÿÊ © U‚ ∑ § • Êfl Ê‚ ∑ § Ë ◊ ⁄ Uê◊ Ã
∑ § ⁄ UÊŸÊ
)
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 621
{ • 㟠( ÷ Íπ Ê ¥ ∑ § Ê÷ Ê ¡ Ÿ ∑ §⁄ UÊ∞ °)
| Á ‡Ê Ê̌
Ê (ª ⁄ UË ’ ¿ UÊòÊ Ê ¥ ∑ §Ê S ∑§ÊÚ‹ ⁄U
Á ‡Ê ¬ • Ê
Á Œ √ÿ fl S Õ Ê ’ Ÿ Ê∞ °)
} S fl Ê Sâÿ ( √ ÿ Êÿ Ê ◊ ‡ Ê Ê‹ Ê • ÊÁ
Œ ∑§
Á Ÿ ◊ ʸá Ê ◊ ¥ ÿ Ê ª Œ ÊŸ Œ ¥)
~ S fl ë¿ Uà Ê( ‚ Êfl ¸¡ Á Ÿ ∑ §S Õ ‹ Ê
¥ ◊ ¥
ÿ Êª Œ ÊŸ )
v
Æ ’ ˝r Ê Ô÷ Ê
¡ ◊ ¥ ‚ à‚ ÊÁ „ Uà ÿ ’ Ê °≈¥U– © UÄ Ã
ÿ ‚ ÷ Ë Œ Ê Ÿ Á ∑ §‚ Ë ‚ à¬ Ê òÊ ¬ ÈL §
c Ê ÿ Ê
‹ Ê ∑ §
‚ fl Ë ‚ ¢S Õ Ê ∑ § Ê • ¬ Ÿ Ë • Ê
Á Õ ¸∑§
Á SÕ Á
à Œ π ∑ § ⁄ U„ UË Œ ¥–
Hª
Ê -
• Êfl Ê„UŸ H
˙◊ Ê Ã Ê L §º ˝Ê
áÊ Ê ¢Œ ÈÁ
„ UÃ Ê fl ‚ÍŸ Ê¢
S
fl
‚ Ê
ÁŒ àÿ ÊŸ Ê◊ ◊ Îà S ÿ Ÿ ÊÁ
÷ —–
¬
˝Ÿ È flÊ ø ¢Á ø Á ∑ §Ã Èc Ê¡ Ÿ Êÿ ◊ Ê
ªÊ
◊ Ÿ Ê ª Ê ◊ ÁŒ Á à ¢ fl Áœ C ÔUH - ´§. } .v Æ v
, v z
˙ª Êè ÿ — Ÿ ◊ —
– ¡ ‹ ¢, ª ãœÊ Ê̌à ¢,
¬
Èc
¬¢, œ ͬ¢, Œ Ë ¬ ¢, Ÿ Òfl l ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á
◊ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 622
H ª Ê ¬ ˝Ê Õ ¸Ÿ ÊH
„
UÊÕ ¡ Ê« ∏U∑ § ⁄ UÁŸ ◊ A◊ ãòÊ ‚ª
Ê
◊
Ê
ÃÊ
∑ §
Ë ¬ ˝ÊÕ ¸Ÿ Ê ∑ § ⁄¥U–
Ÿ ◊ Êª Ê è ÿ — üÊË ◊ à Ëè ÿ —
,
‚ Ê
Ò⁄U÷ ÿ Ë è ÿ ∞ fl ø –
Ÿ ◊ Ê’ ˝r Ê Ô‚ ÈÃ Ê èÿ ‡ ø ,
¬ Á
flòÊ Êè ÿ Ê Ÿ ◊ Ê Ÿ ◊ —H
ª Ê
fl Ê ◊ ◊ Ê ª ˝Ã — ‚ ãà È,
ª Ê
fl Ê ◊ ‚ ãà Ȭ ÎD ÔUà —–
ª Ê
fl Ê ◊ ‚ fl ¸Ã — ‚ ãà È,
ª fl
Ê ¢◊ äÿ  fl ‚ Ê ê ÿ „ U◊ ˜ÔH
H ª Ê ¬ Ê ‹ ¬ Í¡ Ÿ H
˙ fl ‚ ÈŒ fl ‚ Èà ¢Œ fl ¥,
∑
¢§‚ ø ÊáÊ Í⁄ U◊ Œ ¸Ÿ ◊ ˜Ô–
Œfl
∑ § Ë ¬ ⁄ U◊ Ê Ÿ ㌠¥,
∑
ΧcáÊ ¢ fl ㌠¡ ª Œ ˜Ôª ÈL §◊ ˜ÔH
H • Ê ø Ê ÿ ¸¬ Í¡ Ÿ ÔH
˙ Ÿ ◊ Ê ’ ˝r ÊÔá ÿ Œ fl Ê ÿ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 623
ª Ê’ ˝Ê r Ê Ôá Ê Á „ UÃ Ê ÿ ø –
¡ ª Á h Ã Ê ÿ ∑ Χ c áÊ Ê ÿ ,
ª ÊÁ fl ㌠Êÿ Ÿ ◊ Ê Ÿ ◊ — H
H ‚ fl à‚ ª Ê‚ Á
„ UÃ
Œ
‡ Ê ◊ „ UÊ Œ ÊŸ ∑ § Ê ‚ V ÔUÀ ¬ H
˙ Á fl c áÊ ÈÁ fl¸c áÊ ÈÁ fl ¸cáÊ È— üÊ Ë◊ Œ ˜Ô÷ ª flà Ê
◊ „ UÊ ¬ ÈL §c Ê S ÿ Á fl c áÊ ⁄ UÊ ôÊ ÿ Ê
¬ ˝fl à ¸◊ Ê Ÿ S ÿ , • l üÊ Ë ’˝rÊÔá Ê Ê
Á
m Ã Ë ÿ ¬ ⁄UÊ œ ̧ü Ê Ë‡ fl à fl Ê
⁄ UÊ
„ U∑ §À ¬ 
fl
Òfl S fl ◊ ã fl ãà ⁄ U ÷ Í‹ Ê ̧∑§¡ ê ’ Ím Ë ¬ 
÷ Ê ⁄ Uà fl c Ê ̧ ÷ ⁄ Uà π á« U • Êÿ ʸfl à Ò̧∑ § -
Œ
‡ Ê Ê ãà ª ¸Ã .. .. . Ê̌
ò Ê . . . .
. Ÿ l Ê S Ã ≈ U. .
. .
S Õ ‹ 
.
.. . . Á fl ∑ ˝§◊ ‚ ¢fl à‚ ⁄ U ◊ Ê‚ ÊŸ Ê ¢◊ Ê ‚ Êû Ê ◊ 
◊ Ê ‚ . . . . ◊ Ê
‚ . . . . .
¬ Ê̌ . .
. .ÁÃ Õ Ê Ò. .
. . flÊ ‚ ⁄U.
.
.
.
ª Ê ò Ê Ê à ¬ 㟠— Ÿ Ê ◊ Ê „ ¢U ◊ ◊ üÊ ÈÁà S ◊ ÎÁ Ã
¬ È⁄ UÊ áÊ Ê Ä Ã » § ‹ ¬ ˝Ê # ÿ ô Ê ÊÃ Ê ôÊ Ê Ã • Ÿ ∑
§
¡ ã◊ ÊÁ ¡ ¸Ã ¬ Ê ¬ ‡ Ê ◊ Ÿ ÊÕ Zœ Ÿ - œ Ê
ãÿ -
• Ê ÿ È— • Ê ⁄UÊ Ç ÿ ÁŸ Áπ ‹ flÊ Á @ Ã Á ‚ h ÿ 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 624
Á
¬ ÃÎá Ê Ê
¢¡ Ë Áfl
ë¿ ˛UÊ
h-Sfl üÊ Êh à ÎÁ
#-
◊ ÈÁÄ Ã
„
UÃÈÁ Ÿ⁄ UÁ à ‡Ê
ÿ ÊŸ ㌒ ˝r ÊÔ‹Ê∑
§
ÊflÊ
# ÿ ø
ß ◊Ê ¢‚ Ȭ ÍÁ
¡ ÃÊ ¢‚ Ê‹VÔUÊ ⁄UÊ¢‚ fl
à‚ Ê¢ª Ê 
‚ Á
„ Uà Œ ‡ Ê ◊
„ UÊ
Œ ÊŸ‚ ଠÊòʬÈL§
cÊ
• Õfl Ê‹ Ê
∑ §
‚ fl Ë‚
¢S
Õ Êÿ Ê
— Á
Ÿ Á
◊ûÊ
¢
à Èè
ÿ ◊„ ¢U ‚ ê
¬ ˝Œ Œ
–
‚ V ÔUÀ ¬ ∑§ ¬ ‡øÊ
à ˜Ô ‡ Ê
ÊÁãÃ
¬ Ê
∆U∑ § ⁄ UÃ

„
ÈU∞ ∑Χ
c áÊ mÊ
Œ ‡ Ê
Ë(
¬˝Õ ◊ ÁŒŸ ∑§
Ê ∑ ˝§
◊
‚ ◊Ê #∑ § ⁄¥U–
)
∑
Χ
cáÊ
òÊ
ÿ Ê
Œ
‡Ê
Ë(
Á
mÃ
Ëÿ
Á
ŒŸ
)∑
§
Ê
∑
Χ
àÿ-(
Œfl
¬
Í¡
Ÿ)
•Ê
fl ‡
ÿ ∑ §‚Ê◊ ª
˝Ë-
w◊ Ë≈U⁄
U‚ »
§Œ fl
S òÊ,
ÿ ôÊÊ¬ fl
ËÃz Ÿª,
¿
UÊ
à Ê, ©U¬Ê
Ÿ „U(¡ ÍÃ
Ê
, ø ^ ÔUË
,π«∏UÊ
™°§
)
,
•Ê
°fl‹ Ê
, Ã
Ê°’
 ∑§ŒÊ
 Áª ‹ Ê
‚ ÿ Ê Œ
Ê
∑
§≈UÊ
⁄
UË, ÃË
Ÿ ∑§‹ ‡
Ê S ≈ UË ‹
, ¬Ë Ë,
∑
§‹ ÊflÊ
,¬Èc
¬ ,• Ê̌
Ã, ⁄UÊ
‹ Ë
,¬@ ¬ Ê
òÊ
,
•Ê
ø ◊ ŸË,∑ §
Ê‹Á Ë w z Æ ‚ÊÒª ˝Ê
◊,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 625
• ª ⁄ U’ ûÊ Ë, ◊ ÊÁ
ø ‚ , M§
ß ¸’ûÊ Ë , Œ ˬ ∑ § ,
Á
◊ C UÊ㟠, ∑ §
¬ Í⁄ U–
òÊ ÿ Ê Œ ‡ ÊË∑ §Á Œ
Ÿ ¬ ˝Ê à — ∑ §Ê ‹
‚ È‚ ÁîÊ Ã ¬ Í¡ Ê S Õ ‹ Ë ∑ § ‚ Ê ◊ Ÿ Ã Ë Ÿ
∑§ ‹ ‡ Ê ( ◊ ÈÅ ÿ ∑ § ‹ ‡ Ê ‚Á ÷ 㟠) ‚ » § Œ
flS òÊ ◊ ¥ S Õ ÊÁ¬ à ∑ §⁄ ¥U–∑ § ‹ ‡ Ê Ê ¥ ∑ § ŸË ø 
Á
∑ § ‚ Ë ø Ê Ò« ∏U( Á◊ ^ÔUË ÿ Ê œ Ê
à È∑ § Ë å‹ ≈ U) ¬Ê òÊ
◊ ¥ ∑ §Ê ‹ Á à ‹ ÷ ⁄ U∑ §⁄ U⁄ Uπ¥– ©Uû Ê ⁄ UÁŒ ‡ ÊÊ ◊ ¥
‚ Ê ◊ , ◊ äÿ ◊ ¥ ÿ ◊ Ã Õ Ê
Œ Á Ê̌áÊ ◊ ¥ • ÁÇŸ
∑§ ¬ ˝Ã Ë∑ § Ã Ë Ÿ ∑ §‹ ‡Ê S Õ ÊÁ ¬ à ∑ §
⁄ ¥U–
◊ äÿ fl Ê ‹ ∑ §‹ ‡ Ê ∑ § ¬
Ê ‚ ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë
à ,
¿ Uò Ê( ¿ UÃ ⁄ UË
) , ©U¬ Ê Ÿ „U ( ¡ ÍÃ Ê+ ø ^ ÔUË ,
π « ∏UÊ™ °§) , Á Ã ‹ ∞ fl ¢ • Ê
°fl ‹ Ê ÷ Ë ⁄ Uπ ¥–
• ¬ Ÿ Œ ÒÁ Ÿ ∑ § ©U¬ Ê‚ Ÿ Ê∑ ˝§
◊ ‚ Á Ÿ fl Îû Ê
„
UÊ ∑ § ⁄ Uÿ „ UÁ flÁ‡ Ê
C ÔU¬ Í¡ Ÿ ¬ ˝Ê ⁄
Uê ÷ ∑ § ⁄ ¥U–
H Á fl Á‡ ÊC ÔUŒ fl¬ Í¡ Ÿ H
Œ
fl ¬ Í¡ Ÿ ∑ § Ê ∑ ˝§◊ ¬ Á fl
òÊ Ë ∑ §
⁄ Uá Ê ‚ 
Sfl Á S à fl Ê ø Ÿ à ∑ §Œ fl¬ Í¡ Ÿ ◊ ¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 626
∑§ ◊ ¸¬ ˝œ ÊŸ Œ fl Ê ¥ ∑ § M § ¬ ◊ ¥ ‚ Ê◊ , ÿ ◊∞ fl
¢
• ÁÇŸ Œ fl ∑ § Ê ÷ Ë • Ê fl Ê „ UŸ ∑ § ⁄ ¥U–• ’
Ã Ë Ÿ Ê¥ ∑ §‹ ‡ Ê Ê ¥ ∑ § Á ‹ ∞ ∑ ˝§ ◊ ‡ Ê
— ∞ ∑ §-
∞
∑ §
◊ ãòÊ ’ Ê ‹ ∑ § ⁄ U© Uã „ ¥U S ¬ ‡ Ê ¸ ∑ §⁄ ¥U– Ã
ËŸ
∑§ ‹ ‡ Ê Ê¥ ∑ § Ã Ë Ÿ ¬ ˝œ Ê
Ÿ Œ fl Ê¥ ( ‚ Ê
◊ ,ÿ
◊ ,
• ÁÇŸ ) ∑ § Ê • Êfl Ê„ UŸ Á Ÿ ◊ A◊ ãòÊ Ê
¥ ‚ ∑
§
⁄¥U–
H ‚ Ê◊ Œ fl Ã Ê ∑ § Ê • Ê
fl Ê „ UŸ H
˙ ‚ Ê ◊ S ÿ Áà fl Á c Ê⁄ UÁ‚
à fl fl ◊ Á à fl Á c Ê÷ Í̧ÿ Ê Ã ˜Ô–
◊ Îà ÿ Ê — ¬ Ê s ÔÊ ¡ Ê Á ‚ ‚ „ UÊS ÿ ◊ ÎÃ ◊ Á ‚ H
˙ ‚ Ê◊ Ê ÿ Ÿ ◊ — – • Ê
fl Ê„ Uÿ ÊÁ ◊ ,
SÕ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ Ê Á
◊ – - v Æ .v z
H ÿ ◊ Œ fl Ã Ê ∑ § Ê • Êfl Ê „ UŸ H
˙ ‚ Ȫ 㟠Ȭ ãÕ Ê ¢¬ ˝Á
à ‡ Êã Ÿ̆ ∞ Á
„ U
Öÿ Ê ÁÃ c ◊ äÿ s Ô¡ ⁄ Uã Ÿ̆ • Êÿ È—
–
• ¬ Òà È◊ Îà ÿ È◊ ◊ Îà ¢◊ ˘ • Ê ª Êà ˜Ô
fl
Òfl S fl à ÊŸ Ê ˘ • ÷ ÿ ¢∑ ΧáÊ Ê à Ȗ
˙ ÿ ◊ Êÿ Ÿ ◊ — – • Ê fl Ê„ Uÿ Ê Á◊ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 627
S
Õ Ê¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ Ê Á◊ H
H • Á
ÇŸ Œ fl
Ã Ê ∑ § Ê• Êfl Ê
„ UŸ H
˙ à fl ¢Ÿ Ê • ÇŸ  fl L § áÊ S
ÿ Á fl mÊ Ÿ ˜Ô
ŒflS ÿ „ U« UÊ
• fl ÿ Ê Á‚ ‚ Ë D ÔUÊ— –
ÿ Á¡ D ÔUÊ fl Á q ÔUà ◊ — ‡ Ê Ê‡ ÊÈøÊ Ÿ Ê Á fl
‡ fl Ê
m cÊ
Ê ú Á ‚ ¬ ˝◊ È◊ ÈÇ ä ÿ S
◊ Ã ˜Ô–
˙ • ÇŸ ÿ Ÿ ◊ — – • Ê fl Ê
„ Uÿ Ê Á
◊ ,
S
Õ Ê¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ Ê Á◊ H - w v .x
• Ê fl Ê „ UŸ Ê ¬ ⁄ UÊãà ¬ Üø Ê ¬ øÊ ⁄UÁ fl Á œ
‚ ¬Í¡ Ÿ ∑ §
⁄ ¥U– ¬ ÈL §· ‚ ÍQ § ( ¬ ÎD Uv} { -
v ~ })
‚ ÷ Ë · Ê
« U‡ Ê Ê ¬ ø Ê ⁄U¬ Í¡ Ÿ ∑ §⁄ U‚ ∑ § Ã„ Ò¥U–
H ¬Üø Ê ¬ ø Ê⁄ U¬ Í¡ Ÿ ◊ ˜ÔH
˙ ‚ fl ̧è ÿ ÊŒ flè ÿ ÊŸ ◊ — –
• ÊflÊ„ Uÿ Ê Á ◊ , SÕ Ê¬ ÿ ÊÁ ◊ , ¡ ‹¢,
ª ãœ Ê Ê̌ à ¥, ¬ Èc¬ Ê Á áÊ , œ ͬ
¢, Œ Ë ¬¢, Ÿ Òfl
l¢
‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á ◊ –
ß ‚ ∑ § ’ Ê Œ üÊ Ê h ∑ §
⁄ UŸ  fl Ê‹ ‚ Êœ ∑
§
©
Uû Ê⁄ UÁ Œ ‡ Ê Ê ∑ §
Ë • Ê⁄ U◊ Èπ ∑§⁄U∑§ ‚ √ ÿ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 628
Á
S Õ Áà ( ÿ ôÊ Ê ¬ flË Ã ’ Ê ÿ ¥ ∑ § 㜠¬ ⁄U) ◊ ¥ x Æ
Á
◊ Ÿ ≈ Uª Êÿ òÊ Ë ◊ „ UÊ◊ ãòÊ ∑ § Ê ¡ ¬ ∑ § ⁄¥U–
¡ ¬ ¬ Í⁄ UÊ „ UÊ Ÿ ¬ ⁄ U∑ ȧ
‡ Ê ÿ Ê ¬ Á fl òÊ Ÿ Œ Ë ÿ Ê
S
Õ ‹ ∑ § Ë ⁄ UÃ Á’ ¿ UÊ ∑ §
⁄ U© U‚ ¬ ⁄ UÁ ¬ á« UŒ ÊŸ
∑§ ⁄ ¥U– Á¬ á« UŒ Ê Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ Œ π ¥–
¬ à˝ ÿ ∑
§ Á¬ á« ¬ ⁄ U‚ òÍ Ê -∑ § ‹ Ê fl Ê ø … U∏Ê ÿ –
¥
∑§ Ê‹ Á à ‹ ‚ ÷ ⁄ U à ʒ
° ∑ §
Œ Ê ¬ ÊòÊÊ ¥ ◊ ¥ ‚ 
∞∑ § Œ fl
Ê ¥ ∑ §
Á Ÿ Á◊ ûÊ • Ê⁄
Ò UŒ ‚
Í ⁄ UÊ Á¬ à ⁄UÊ ¥ ∑ §

Á
Ÿ Á ◊ ûÊ • Á ¬ Ã
¸ ∑ §⁄ U¥– à ଠ‡ ø Ê Ã Ô˜ ‡ ÊÊÁãà ¬ Ê
∆ U
∑§
‚ Ê Õ Á ‚ @ Ÿ ∑ §⁄ U‚ ÿ
Í Ê É¸ ÿ ¸Œ –
¥
ÿ „ U∑ § ◊ ¸¬ Í⁄ UÊ „ UÊŸ à ∑ § © UcáÊ - ‡ Ê ËÃ
¬ÿ ( ¡ ‹ ¬ Ê Ÿ ) ÿ Ê » §‹ „ UË ‹ ¥ Ã Õ Ê ∞ ∑ §
„
UË ’ Ê⁄ U( Œ Ê¬ „U⁄U’ ÊŒ Ã Õ Ê ‚ Íÿ ʸS à ‚ 
¬„ U‹ ) ‚ ÊÁ à fl ∑ § • Ê„ UÊ ⁄ Uª ˝„ Uá Ê ∑ §⁄ ¥U– Ã Õ Ê
Á
Œ Ÿ ◊ ¥ ◊ Ê ÒŸ , S flÊ äÿ Êÿ , ◊ Ÿ Ÿ , Áø ãà Ÿ
◊ ¥ „ UË • ¬ Ÿ Ê ‚ ◊ ÿ Á ’ Ã Ê ∞ °– ‚ Êÿ ¢∑ § Ê ‹
‚ Íÿ ʸS à ∑ § ‚ ◊ ÿ ¬ ÈŸ — ª Ê ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ § Ê
¡ ¬ ∑ § ⁄ ¥U– c Ê≈ ˜UÔ∑§◊ ¸• Ê Á Œ ∑ § ⁄ U∑ § ¬ „ U‹ v Æ
Á
◊ Ÿ ≈ Uª Êÿ òÊ Ë ◊ „ UÊ ◊ ãòÊ , Á » § ⁄ Uv Æ Á ◊ Ÿ ≈ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 629
Ÿ Ê⁄ UÊ
ÿ áÊ ª Êÿ òÊ Ë
• Ê Ò⁄ U’ ÊŒ ◊ ¥ Œ ‚ Á ◊ Ÿ ≈ U
¬ ÈŸ —ª Êÿ òÊ Ë◊ ã ò Ê∑ § Ê¡ ¬ ∑ §⁄¥U
à ଠ‡ø Ê Ã ˜Ô ‚ Íÿ Ê ¸É ÿ ¸Œ ∑ § ⁄ U‚ ◊ Ê ¬ Ÿ ∑ §
⁄ ¥U–
H Ÿ Ê
⁄ UÊÿ áÊ ( Á flc áÊÈ) ª Ê ÿ òÊË ◊ ãòÊ H
˙ Ÿ Ê ⁄ UÊ ÿ áÊ Êÿ Á fl Œ ˜Ô◊ „ U fl Ê ‚ ÈŒ fl Ê ÿ
œ Ë◊ Á„ U– à 㟠Ê
Ÿ Ê
⁄ UÊÿ áÊ — ¬˝ø ÊŒ ÿ Ê Ã ˜Ô–
⁄
UÊ ÁòÊ ◊ ¥ • Ê∆ U’ ¡ ∑ § ’ Ê
Œ ¬ ÈŸ — © UÄ Ã ∑ ˝§ ◊
‚ ª Ê ÿ òÊ Ë ◊ „ UÊ ◊ ãòÊ , Ÿ Ê
⁄ UÊ ÿ áÊ ª Ê
ÿ òÊ Ë
∞ fl
¢ª Ê ÿ òÊ Ë◊ „ UÊ ◊ ãòÊ ∑ § Ê¡ ¬ ∑ §⁄ ¥U–
H Ÿ Ê
⁄ UÊÿ áÊ ( Á flc áÊÈ) ª Ê ÿ òÊË ◊ ãòÊ H
˙ Ÿ Ê ⁄ UÊ ÿ áÊ Êÿ Á
fl Œ ˜Ô◊ „U, fl Ê ‚ ÈŒfl Ê ÿ
œ Ë◊ Á„ U– à 㟠ÊÁ fl
c áÊ È— ¬ ˝øÊ Œ ÿ Ê Ã ˜Ô–
⁄ UÊ ÁòÊ ◊ ¥ ÿ Õ Ê ‡ Ê ÁÄ Ã ¡ Ê
ª ⁄ Uá Ê ∑ §
⁄ UÃ 
„ÈU∞ ∑ § Êÿ Ê ∑ § Ë Ÿ ‡ fl ⁄ UÃ Ê Ã Õ Ê ¡ Ë fl Ÿ ∑ §Ë
• Ÿ ‡fl ⁄ Uà Ê∑ §
Ê Á ø
ãà Ÿ ∑ §
⁄ UÃ „ U∞ ß C ÔU ÿ Ê
ª Êÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ∑ §Ê ◊ Ê Ÿ Á ‚ ∑ § ¡ ¬ ∑ § ⁄ Uà -
∑ § ⁄Uà Á Ÿ º ˝ÊŒ fl
Ë ∑
§ Ë ª ÊŒ ◊ ¥ ¡ Ê ÿ ¥–
˙ ÷ Í÷ Ȩ̀fl — S fl—– Ã à‚ Á fl ÃÈfl ¸⁄ ‘Uá ÿ ¢÷ ª Ê ̧
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 630
Œ
fl
Sÿ
œË
◊ Á
„U–
Á
œÿÊ
ÿ
Ê
Ÿ
—
¬˝ø
Ê
Œ
ÿ
ÊÃ -
x
˜Ô– {
.
x
∑
Χ
cáÊ
øÃÈŒ
¸‡
Ê
Ë(Ã
ÎÃË
ÿ Á
ŒŸ
)∑
§
Ê
∑
Χ
àÿ-(
Sfl
-•
ãàÿÁ
C
ÔU)
• Ê fl ‡ ÿ ∑ § ‚ Ê ◊ª ˝Ë
-
∑ §
ȇ Ê, ‡ Êh
È ¬ •
È Ê ‹ (
¬ ⁄
Ò UÊ
) ÿ Ê ‚ π
Í Ë ÉÊÊ ‚ v
‹ Ê≈
 UÊ , v Áª ‹ Ê ‚ ,ÿ ôÊ ∑ §
Èá « U, ◊ ÊÁø ‚ , M §
ß ¸
’ ûÊ Ë , ∑ § ¬ ⁄
Í U,ÉÊ Ëv Á∑§ . ª Ê
˝. , ∑ §
Ê
‹ Á
à ‹ w zÆ
ª Ê
˝◊ , • Ê̌
à w z Æ ª Ê
˝◊ , ∑ §‹ ÊflÊ, ‹ Ê „
 U∑ §

≈
UÈ∑ §« U∏, „ Ufl Ÿ ‚ Ê◊ ª Ë
˝v Á ∑ § . ª
Ê
˝., Á◊ C UÊ㟠,
Ÿ Ê Á⁄ Uÿ ‹ ª Ê
‹
 Ê w Ÿª , Á
◊ ^ UÔË
∑§
∑ §ÈÀ „ U« U∏vz
Ÿ ª Œ ÊŸ
 - y Æ Ÿ ª ,¬ ûÊ ‹ v w Ÿ ª , ª Ê Œ
 ÇÈ œ
v Á∑ § .ª Ê
˝. ◊ ª
°Í w zÆ ª Ê
˝◊ ,
ø Êfl ‹ z ÆÆ
ª Ê
˝◊ , ∑ § Ê ‹ Á Ë vz Æ ª Ê
˝◊ ,¬ ∑ §
 ø Ê fl ‹
(
÷ ÊÃ ) z Æ Æ ª Ê
˝◊, ‚ Á ◊ œ Ê (• Ê◊ ∑§Ë
‹ ∑ §« U∏Ë) z Á∑ §. ªÊ
˝.¿UÊ≈
 UË -
¿ UÊ≈
 UË –
¬ ˝Êà — ∑ §
Ê ‹ S ŸÊŸ ©U¬ Ê ‚ ŸÊ ÁŒ ∑ ˝§
◊ ‚ 
Á
Ÿ fl Îû Ê „ UÊ
¥– ¬ Í¡ Ÿ ∞fl ¢∑ § ◊ ¸∑ §
Êá« U‚ Ê ◊ ª˝Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 631
‚ Á„UÃ Á
∑ § ‚ Ë ‡ Ê
Èh ¡ ‹ Ê
‡ Ê ÿ , Ÿ Œ Ë • ÊÁ
Œ
∑
§ à ≈ U¬ ⁄ U¡ Ê ÿ ¥–
∑ ȧ ‡ Ê • ÊÒ⁄ U‡ Ê
Èh ¬ È• Ê ‹ -ÉÊ Ê‚ • ÊÁ
Œ
‚ ◊ Ÿ Ècÿ Ê∑ Χ
Á à ∑ § Ê ¬ ˝Ã Ë ∑ § Ê à◊ ∑ § ¬ Èà ‹ Ê
(
‹ ª ÷ ª ∞ ∑ §
„ UÊÕ - vz ß @ ¬ ˝◊ ÊáÊ ∑ §
Ê
)
’ ŸÊÿ ¥– ¬ Èà ‹ Ê ’ Ÿ Ê Ÿ◊ ¥ ’ Ê°œ Ÿ ∑ § Á ‹ ∞
™§ Ÿ ∑ § Ê ¬ ˝ÿ Êª ∑ §⁄ ¥U–
© U‚ ∑ § ™ §¬⁄ U¡ Ê
Ò∑ §
• Ê
≈ U ∑ § Ê‹ ¬ ∑ § ⁄U Œ ¥– • ¬ Ÿ Ë
‚ ÈÁ
flœ ÊŸ È‚ Ê
⁄ U¬ ÈÃ ‹ Ê ¬ „ U‹  ‚  Ã Òÿ Ê
⁄ U
∑
§ ⁄
U∑ § ÷ Ë ‹ ¡ Ê ‚ ∑§ à „ Ò¥U • Õ flÊ © U‚ Ë
S
Õ ÊŸ ¬ ⁄ U¬ „ È°Uø∑ §⁄ U÷ Ë ’ Ÿ Ê ‚ ∑§Ã „ Ò¥U–
Á ¡ ‚ SÕ Ê
Ÿ ¬ ⁄US fl - • ãàÿ ÁC ÔU ∑ §
◊ ¸
∑
§ ⁄
UŸ Ê „ÒU, ©U‚ S Õ Ê Ÿ • Ê Ò⁄ U∑ § ◊ ¸‚ Ê◊ ª˝Ë
∑
§ Ê
‚ Ê œ Ÿ ÊÁ Œ ¬ Á
fl òÊ Ë∑ §
⁄ Uá Ê ◊ ãòÊ m UÊ⁄
UÊ
¡ ‹ ‚ Á‚ @ Ÿ ∑ § ⁄¥U–
˙ ¬ ÈŸ ãà È◊ ÊŒ fl ¡ ŸÊ —
¬ÈŸãà È◊ Ÿ ‚ ÊÁ œ ÿ — –
¬ÈŸãà ÈÁ fl ‡ fl Ê ÷ ÍÃ Ê Á Ÿ
¡ Ê
à fl Œ — ¬ ÈŸ Ë Á
„ U◊ Ê H - v~ . x ~
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 632
 ¬ ÈŸ — Ÿ Ë
ø Á‹ π ◊ ãòÊ ‚ © U‚ Ê̌ ò Ê ◊ ¥
¡ ÊÒ, ‹ Ê „ U∑ §
≈ ÈU∑§« ∏UÃ Õ Ê ∑ § ‹ Ê fl Ê ∑ § ≈ ÈU∑§
« ∏U
Á
’ π ⁄ ¥U–
Œ
fl S ÿ à fl Ê ‚ Á fl
à ȗ ¬ ˝‚ fl Á‡ fl Ÿ Ê ’ Ê ¸„ ÈUè ÿ Ê
¢
¬ÍcáÊ Ê „ US à Êè ÿ Ê◊ ˜Ô– ‚ ⁄US flàÿ Ò fl Ê ø Ê 
ÿ ãà Èÿ ¸Á ãòÊ ÿ Œ œ Ê Á ◊ ’ „ US ¬ à ¶ ÔUÊ
‚ Ê◊ ˝ÊÖÿ Ÿ ÊÁ
÷ Á
flc Ê @ Ê ê ÿ ‚ Ê
Ò– – - ~ . x Æ
• ’ Á∑ §
‚ Ëœ Ê Ã È∑ § ∑ ȧ᫠U◊ ¥ ÿ Ê Á »§
⁄ U
¿ UÊ
≈ UËfl Á Œ ∑§ Ê’ Ÿ Ê∑ §⁄ U © U‚ ◊ ¥ • Á
ÇŸ
S
Õ Ê ¬ Ÿ ◊ ãòÊ ‚ • ÁÇŸ S Õ ÊÁ¬ à ∑ § ⁄ ¥U–
H • Á ª AS Õ Ê¬ Ÿ ◊ ˜ÔH
˙ ÷ Í÷ Ȩ̀fl — Sfl l Ê Ò̧Á⁄ Ufl ÷ Í◊ AÊ ¬ ÎÁ Õ fl Ë fl
fl
Á ⁄ Uê áÊ Ê – à S ÿ ÊS à ¬ ÎÁÕ Á fl Œ fl ÿ ¡ Á Ÿ
¬ÎD ÔUÁ ÇŸ ◊ ãŸ Ê Œ ◊ 㟠Êl Êÿ ÊŒ œ –
• Á ÇŸ ¢Œ Íà ¢¬ È⁄ UÊ
Œ œ „ U√ÿ fl Ê„ U◊ Ȭ ’ È̋fl –
Œ
fl Ê °w • Ê ‚ Ê Œ ÿ Ê Á Œ „ U– - x . z , w w . v |
˙ • ÇŸ ÿ Ÿ ◊ —– • Ê fl
Ê „ Uÿ ÊÁ ◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Êÿ ÊÁ◊ , ª ãœ Ê Ê̌
à ¥,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 633
¬ Èc¬ Ê Á áÊ , œ ͬ ¥Ô, Œ Ë ¬ ¥Ô, Ÿ Òfl l ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ ÊÁ◊ –
¡ ÊÒ, Á
à ‹ , ø Ê fl ‹ ÿ ÈÄ Ã „ Ufl Ÿ ‚ Ê◊ ª ˝Ë
m UÊ
⁄UÊ Ã Ë Ÿ • Ê „ ÈUÁ Ã ÿ Ê °ª Êÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ‚ 
‚ ◊ Á ¬ ¸Ã ∑ § ⁄ ¥U–
H ª Ê ÿ òÊ Ë
◊ ãòÊ Ê„ ÈUÁÃ —H
˙ ÷ Í÷ Ȩ̀fl
— S fl — – Ã à‚ Áfl à Èfl ¸⁄ ‘Uá ÿ ¢
÷ ªÊ ̧ Œ fl S ÿ œ Ë ◊ Á„ U– Á œ ÿ Ê ÿ Ê Ÿ —
¬ ˝øÊ Œ ÿ Ê Ã
˜Ô, S fl Ê„ UÊ – ßUŒ ¥ª Ê ÿ òÿ Ò
ß UŒ¥Ÿ ◊ ◊ ˜– - x { . x
¬ ÈŸ — © U¬ ÿ Ȩ̀Ä Ã ◊ ãòÊ - ˙ Œ fl S ÿ à fl Ê
‚ Á
fl à ȗ . . .
.
. ‚ © U‚ Ê̌
ò Ê ◊ ¥ ¡ ÊÒ, ‹ Ê
„U ∑ §
≈
ÈU∑ §« ∏UÃ Õ Ê ∑ § ‹ Êfl Ê ∑§ ≈ ÈU∑ §
« ∏UÁ ’ π ⁄¥U,¡ „ UÊ °
¬ ÈË ∑ § Ê
‚ ¢S ∑§ Ê⁄ U∑ §⁄ ¥Uª –
¬ Èà ‹ ∑ § • Ê ∑ §
Ê⁄ U∑ § • Ÿ ÈM § ¬ Á ø à Ê
’ ŸÊ ÿ ¥ Ã Õ Ê ¬ ÈÃ ‹ ∑ §
Ê © U‚ ¬ ⁄ UÁ ‹ ≈UÊ Œ
¥,
∞ ∑§ ¬ Ê òÊ ◊ ¥ ¡ ‹ ‹ ∑§⁄ U© U‚ ◊ ¥ ‚ ÷ Ë Ã Ë Õ Ê Z
∑ § Ê
• Ê fl Ê
„ UŸ ∑ § ⁄ ¥U–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 634

H à ËÕ ¸• Ê fl Ê
„ UŸ ◊ ãòÊ H
• ÿ Êä ÿ Ê ◊ Õ È⁄UÊ ◊ Êÿ Ê ,
∑§ ʇ Ê Ë ∑ § Ê@ Ë • flÁ
ãà ∑ § Ê
–
¬È⁄ UË m Ê⁄ UÊfl Ã Ë ø Òfl
,
‚ # ÒÃ Ê ◊ Ê  Ê̌ Œ ÊÁÿ ∑ §ÊH
˙ ¬ Èc∑ § ⁄ UÊ
Œ Ë Á Ÿ à ËÕ Ê¸Á
Ÿ ,
ª X UÊl Ê— ‚ Á⁄US Ã Õ Ê–
• ʪ ë¿ Uã à Ȭ Á fl òÊÊ ÁáÊ ,
¬Í¡ Ê ∑ §
Ê‹ ‚ Œ Ê ◊ ◊ H
Á Ÿ ◊ A◊ ãòÊ ‚ Á ø Ã Ê Ê̌
ò Ê ÃÕʬÈÃ
‹

∑§ ÊÁ ‚ Á@ à ∑ § ⁄ ¥U–
˙ ‡ Ê Èh fl Ê ‹ — ‚ fl
¸‡Ê Èh fl Ê
‹ Ê
◊ Á áÊ fl Ê‹ S à ˘ • ÊÁ
‡ flŸ Ê
—
‡
ÿ Ã — ‡ ÿ Ã Ê Ê̌
Ê L §
áÊ S à L §º ˝Êÿ
¬‡ Ê È¬ à ÿ ∑ §áÊ Ê¸ÿ Ê ◊ Ê˘ • fl Á ‹
# Ê
⁄
UÊ Òº ˝Ê Ÿ ÷ Ê M §¬ Ê
— ¬ Ê
¡ ¸ã ÿ Ê
—
H - w
y.x
• ’ • ¬ ‚ éÿ „ UÊ
∑ §
⁄UÁ Ÿ ◊A◊
ãòÊ‚

¿ UÊ≈ UË ◊ ‡ Ê Ê ‹ ’ Ÿ Ê∑ §⁄ U© U‚  fl
Á
Œ∑§
Ê ∑
§
Ë
• ÁÇŸ ‚ ¬ ˝í fl Á
‹ à ∑ §⁄ ¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 635
˙ • ÇŸ Ÿ ÿ ‚ Ȭ Õ Ê ⁄UÊ ÿ • S ◊ ÊŸ ˜Ô
Á
fl ‡
fl Ê Á Ÿ Œ fl fl ÿ ÈŸ Ê ÁŸ Á
fl m Ê Ÿ ˜Ô
ÿ ÈÿÊ ä ÿ S ◊ îÊ È„ ÈU⁄UÊ áÊ ◊ ŸÊ ÷ ÍÁ
ÿ D ÔUÊ
¢
à Ÿ ◊ © UÁ Ä Ã ¢Á flœ ◊ – -
z .x {
Á ø Ã Ê ∑ §
Ë ‚ Ê Ã ¬ Á
⁄ U∑ ˝§ ◊ Ê ∑ §
⁄¥U Ã Õ Ê
©U‚ ∑ § ‚ Ê Õ ∞ ∑ § - ∞ ∑ § ‚ Á◊ œ Ê ¬ ÈË ¬ ⁄
U
⁄
Uπ Ã ø ‹ –
¥ Á ‚ ⁄ U∑ §Ë Ã⁄ U» § ‚ ⁄ Uπ à „ UÈ∞
∑ §
˝◊ ‡ Ê — ¬ ⁄
Ò UÊ ¥ à ∑ § ( Á ‚ ⁄ U,
ª Œ Ÿ
¸ , ¿ UÊ Ã Ë , ¬ ≈
 U,
∑ §
ÍÀ„ U, ÉÊ≈
È UŸ ,
¬ T • ÊÁŒ S Õ ÊŸ Ê
)
¥ ¬ ⁄ U⁄ Uπ –
¥
¬ ˝í fl Á ‹ à • Á ÇŸ ◊ ¥ ª Ê ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ‚ 
z, ~, v w , w y • Ê „ ÈUÁÃ ÿ Ê
°Œ ¥– Ã Õ Ê
˙ • Êÿ Èÿ ¸ô Ê Ÿ ... ..
. . . . ... ◊ ã ò Ê‚ 
• Ê
„ÈUÁ à ÿ Ê °¬ ˝ŒÊ Ÿ ∑ §
⁄ ‘¥U–
H ªÊ ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ Ê
„ ÈUÁ × H
˙ ÷ Í÷ Ȩ̀fl — S fl — – Ã à‚ Á
fl à Èfl ¸⁄ ‘Uá ÿ ¢
÷ ªÊ ̧ Œ fl S ÿ œ Ë◊ Á „U–
Á
œ ÿÊ ÿ Ê Ÿ — ¬ ˝ø Ê Œ ÿ Ê Ã
˜, ÔS fl Ê „ UÊ –
ß UŒ¥ª Ê ÿ òÿ Òß UŒ ¥Ÿ ◊ ◊ ˜– - x{ .
x
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 636
H‡ Ê⁄
UË
⁄
Uÿ ôÊ ◊ ãòÊ Ê „ÈUÁ
à —H
Á
∑
˝§ ÿ Ê•Ê
Ò⁄ U÷ Ê fl Ÿ Ê -
∞
∑ § -∞∑
§ ◊ ãòÊ ‚ • Ê
„ ÈUÁ
ÃŒ à „ ÈU∞
÷ Ê fl Ÿ Ê
∑
§
⁄ ¥UÁ
∑§
„ U◊ Ê ⁄ UÊ √ ÿ Á Ä Ã à flÿ ôÊ Ë ÿ œ Ê ⁄ UÊ ∑§
ÿ
ÊÇ ÿ ’
Ÿ –
v ˙• Êÿ Èÿ ¸ô Ê Ÿ ∑§ À ¬ÃÊ ú S fl
Ê„ UÊ –
w ˙¬ ˝Ê áÊ Ê ÿ ôÊ Ÿ ∑ § À
¬Ã Ê ú S flÊ„ UÊ –
x ˙• ¬ ÊŸ Ê ÿ ôÊ Ÿ ∑ §À
¬ Ã Ê ú S fl Ê „ UÊ
–
y ˙√ÿ ÊŸ Ê ÿ ôÊ Ÿ ∑ §
À¬Ã Ê ú S fl Ê „ UÊ –
z ˙© UŒ ÊŸ Ê ÿ ôÊ Ÿ ∑ §
À¬ Ã Ê ú S fl Ê „ UÊ–
{ ˙ ‚ ◊ Ê Ÿ Ê  ÿ ôÊ Ÿ ∑ § À ¬
à Êú
S
fl
Ê
„ UÊ –
| ˙ø̌ ÊÈÿ ¸ô Ê Ÿ ∑ §À ¬ ÃÊú S flÊ
„ UÊ–
} ˙üÊ Ê
à ¢ÿ ôÊ Ÿ ∑§ À ¬ÃÊ ú S fl
Ê „ UÊ –
~ ˙fl Ê Çÿ ôÊ Ÿ ∑ §À ¬ ÃÊ
ú S fl Ê
„UÊ–
v
Æ ˙◊ Ÿ Êÿ ôÊ Ÿ ∑ §À ¬ÃÊ ú S fl
Ê„ UÊ–
v
v ˙• Êà◊ Ê ÿ ôÊ Ÿ ∑ §À
¬ Ã Ê ú S fl Ê „ UÊ–
v
w ˙’ ˝r ÊÔÿ ôÊ Ÿ ∑ §
À ¬ Ã
Ê ú S fl
Ê
„ UÊ –
v
x ˙Öÿ Ê ÁÃ ÿ ¸ô Ê Ÿ ∑ §
À¬Ã Ê ú S fl Ê „ UÊ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 637
v
y ˙ S fl ÿ ¸ô Ê Ÿ ∑ § À ¬ Ã Ê ú S fl Ê„ UÊ
–
v
z ˙ ¬ ÎD Ô¢Uÿ ôÊ Ÿ ∑ § À ¬ Ã Ê ú S fl Ê „ UÊ –
v
{ ˙ ÿ ôÊ Êÿ ôÊ Ÿ ∑ § À ¬ Ã Ê ú S fl Ê„ UÊ
–
v
| ˙ ‚ Íÿ Z ø̌ Ê Èª ¸ë ¿ UÃ È fl Êà ◊ Ê à◊ Ê
l Ê ¢ø ª ë¿ U¬ ÎÁ Õ fl Ë
¥ø œ ◊ ¸á Ê Ê –
• Ê ¬ Ê fl Ê ª ë¿ Uÿ ÁŒ à òÊ Ã 
Á„ Uà ◊ Ê c Ê œ Ëc Ê È¬ ˝Á à Á à D ÔUÊ ‡ Ê ⁄ UË ⁄ ÒU—
S flÊ „ UÊ– - ´ § Ç fl Œ v Æ . v { . x
H ¬ Íá Ê Ê
¸„ ÈUÁà — H
¬
áÍ Ê Ê „
¸ UÈÁ à ◊ ãòÊ ‚ ¬ áÍ Ê à¸ fl ∑ §
Ê ÷ Êfl ∑ §⁄ UÃ„
UÈ∞
¬
ÃÈ ‹ ∑ §
Á ‚ ⁄ U∑ §
¬ Ê ‚ ∑ §
¬ Ê
‹ Á ∑§
˝ÿ Ê ∑ §
M§ ¬
◊ ¥ Ÿ Ê Á ⁄ Uÿ ‹ ∑ §Ê ª Ê ‹
 Ê ‚ ◊ Á ¬ Ã
¸ ∑ § ⁄ U¥–
˙ ¬ Íá Ê ¸◊ Œ — ¬ Íá Ê ¸Á ◊ Œ ¢¬ Íá Ê Ê ¸Ã ˜Ô
¬Íá Ê ¸◊ ÈŒ ëÿ à –
¬Íá Ê ¸S ÿ ¬ Íá Ê ¸◊ ÊŒ Ê ÿ ¬ Íá ʸ◊ fl Ê fl Á
‡ Ê c ÿ ÃH
˙ ¬ Íá Ê Ê ¸Œ Á fl ¸¬ ⁄ UÊ ¬ à ‚ Ȭ Íá Ê Ê ¸¬ ÈŸ ⁄ UÊ ¬ à –
fl
S Ÿ fl Á fl ∑ ˝§ Ë áÊ Ê fl „ UÊ ß c Ê◊ Í¡ ¸ú
‡
Ê Ã ∑ ˝§ Ã Ê S fl Ê „ UÊ– - x . y ~
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 638
˙ ‚ fl Z fl Ò¬ Íá Ê ¸ú S flÊ „ UÊ –
H fl‚ Ê œ Ê ¸⁄ UÊH
’ ø „ ÈU∞ ÉÊ Îà ∑ § Ê  fl‚ Ê œ Ê ¸⁄ UÊ ∑ § M § ¬ ◊ ¥
Ÿ Ê Á⁄ Uÿ ‹ ∞ fl ¥¬ Èà ‹ ∑§ ™ § ¬ ⁄ Uß ‚ ÷ Ê fl ‚ 
¿ UÊ «∏¥U Á ∑ § S Ÿ „ U∑ § ËÁŸ ¤ Ê ¸⁄ Uá Ê Ë ¡ Ë fl Ÿ ◊ ¥
‚ Œ Ê ¬ ˝fl Ê Á „ Uà „ UÊ Ã Ë ⁄U„ U–
˙ fl ‚ Ê — ¬ Áfl òÊ ◊ Á ‚ ‡ Êà œ Ê
⁄ U¥ fl ‚ Ê
—
¬ Á flòÊ ◊ Á‚ ‚ „ Ud œ Ê
⁄ U◊ ˜Ô– Œ fl S à fl Ê
‚ Á fl Ã Ê ¬ ÈŸ Ê
Ã È fl ‚ Ê
—¬ Á fl òÊ á Ê ‡ Ê Ãœ Ê ⁄ Uá Ê
‚ Èå fl Ê ∑ § Ê ◊ œ È Ê̌ — S fl
Ê„ UÊ – - v .
x
Á◊ ^ ÔUË ∑§ Ã Ë Ÿ ‚ ∑ §Ê ⁄ UÊ ¥ ( ∑ ȧ À „ U« ∏U) ÿ Ê
Ã Ë Ÿ Œ ÊŸ Ê
¥ ◊ ¥ ◊ Í°ª , à ㌠ȋ ( ø Êfl ‹ ) ◊ ¥
∑ § Ê ‹ Á à ‹ Á◊ ‹ Ê ∑ §⁄U÷ ⁄ ¥U • Ê Ò⁄ US fl à ÎÁ
#
„
Uà È∑ ˝§ ◊ ‡ Ê — Ã Ë Ÿ ’ Á‹ ( ÷ ÊÖ ÿ ¬ Œ ÊÕ ¸)
ª Ê ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ ¬ … ∏UÃ„ ÈU∞ ‚ ◊ Á ¬ ¸Ã ∑ § ⁄¥U–
ß ‚ ∑ § ’ Ê Œ ¬ 㺠˝„ UÁ ◊ Ÿ ≈ UÁ Ÿ ∑ § ≈ U’ Ò∆ U∑ §
⁄ U
ª Ê ÿ òÊ Ë◊ „ UÊ ◊ ã ò Ê∞ fl ¢ ◊ „ UÊ◊ Îà ÿ ÈT ÿ
◊ ãòÊ ∑ § Ê ¡ ¬ ∑ § ⁄ ¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 639
H‡ Ê ÊÁ ãà ◊ ãòÊ H
•’ Œ Íœ ∞ fl ¢¡ ‹ ∑ § Á ◊ üÊ áÊ ‚ Á ‚ @ Ÿ
∑§⁄ U∑ § ¬ Èà ‹ ∑ § Ë • ÁÇŸ ∑ § Ê
Ÿ Ëø Á‹ π 
◊ãòÊ Ê ¥ ‚ ‡ ÊÊãà ∑ § ⁄ ¥U–
˙ ¬ ÿ — ¬ ÎÁÕ √ÿ Ê ¢¬ ÿ ˘
•Ê c Êœ Ëc ÊȬ ÿ Ê
Á Œ √ ÿ ãà Á ⁄U Ê̌
¬ ÿ Ê œ Ê
—–
¬ÿ S fl à ˗ ¬ ˝Á Œ ‡ Ê— ‚ ãà È◊ s Ô◊ ˜ÔH - v
} . x{
˙ l Ê Ò— ‡ ÊÊ Áãà ⁄ Uã à Á ⁄ U Ê̌
¢ú ‡ ÊÊ
Á ãà — ¬ÎÁÕ fl Ë
‡
ÊÊ Á ãà ⁄ Uʬ —‡ Ê ÊÁ ãà ⁄ UÊcÊ
äÊ ÿ —‡ Ê
ÊÁãà —–
fl
Ÿ S ¬ à ÿ — ‡Ê Ê Áãà Á fl¸E Œfl
Ê — ‡ ÊÊ Á
ãà ’ ˝¸rÊ
Ô
‡
ÊÊ Á ãà — ‚ fl ¸ú ‡ Ê ÊÁ ãà — ‡ Ê
Ê Áãà ⁄ Ufl ‡Ê
Ê Áãà —
‚Ê ◊ Ê ‡ Ê
Ê Á ãà ⁄UÁ
œ H - x { .v |
Ÿ Ê ≈
 U- (ß U‚ ‚ ê ’ ãäÊ ◊ ¥ ‡ Ê Ê Á ãà ∑ §
ÈÜ ¡ ,
„
UÁ
⁄ Um UÊ ⁄ Um UÊ⁄ UÊ ¬ ∑
˝§ Ê Á‡ Êà “• ãàÿ Á
C UÁfl
äÊ Ê
Ÿ ”
¬S
Èà ∑ § ∑ § Ê ÷ Ë‚ „ UÊ⁄ UÊ ‹ ‚ ∑ § à „ U¥Ò)
ß ‚ ∑ § ’ ÊŒ ¬ ÈŸ — S Ÿ Ê
Ÿ ∑§ ⁄ U∑ §
Œ Á Ê̌ áÊ
Á
Œ ‡ Ê Ê ∑ §Ë • Ê ⁄ U◊ Èπ ∑ §⁄ U∑§• ¬ ‚ éÿ
„
UÊ∑ §⁄ Uÿ ◊ Ê
Á Œ Œ flÊ¥ ∑ § Ê
¡ ‹ Ê
T Á ‹ ¬ ˝ŒÊ Ÿ
∑§
⁄ ¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 640
˙ ÿ ◊ Ê Á Œ ø à Ȍ¸‡
ʌ
fl
Ê
— •Ê ª
ë¿ Uã ÃÈ
ªÎˆÔUã à È∞ Ã Ê Ÿ ˜Ô ¡ ‹ÊT
‹ ËŸ
˜Ô–
˙ ÿ ◊ Ê ÿ Ÿ◊ —HxH
˙ œ ◊ ¸⁄ UÊ ¡ Êÿ Ÿ ◊—
H xH
˙ ◊ Îà ÿ fl Ÿ ◊ —HxH
• ãà ∑ § Ê ÿ — Ÿ◊ —HxH
˙ flÒfl S fl à Ê
ÿ Ÿ◊—H x
H
˙ ∑ § Ê‹ Ê ÿ Ÿ ◊ —
H x
H
˙ ‚ fl ¸÷ ÍÃ̌ Ê ÿ ÊÿŸ◊ —
Hx H
˙ • ÊÒŒ Èê ’ ⁄
UÊÿ Ÿ◊—
H xH
˙ Œ œ AÊ ÿ Ÿ ◊ —H x
H
˙ Ÿ Ë ‹ Ê ÿ Ÿ ◊ —
HxH
˙ ¬ ⁄ U◊ Á D ÔUŸŸ ◊—
Hx H
˙ flÎ∑ § Ê Œ ⁄ UÊÿ Ÿ ◊—H x
H
˙ Á ø òÊ Ê ÿ Ÿ ◊ —HxH
˙ Á ø òÊ ª È# Ê
ÿ Ÿ ◊
—H x
H
’ Êÿ Ê ° ÉÊ È≈ UŸÊ÷ ÍÁ
◊ ‚  Á ≈
U∑ §
Ê
∑ §
⁄
U
∑
ȧ‡Ê ʪ ˝‚ Œ Á Ê̌
áÊÁ
Œ ‡
ÊÊ ◊
¥ ( • ¬ ‚éÿ
Á
S Õ ÁÃ ◊ ¥) ÃË Ÿ •TÁ
‹ ¡ ‹ Ÿ ËøÁ‹π 
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 641
◊ãòÊ ‚ ¬ ˝ŒÊ Ÿ ∑ §⁄¥U–
˙ ‚ Íÿ ¸¬Èò Ê Êÿ Á fl
k „ U, ◊ „ UÊ ∑ §
Ê ‹ Ê ÿ
œË
◊ Á „ U– Ã ãŸ Ê ÿ ◊ — ¬ ˝ø Ê Œ ÿ Êà ˜Ô–
ÿ◊ ª Êÿ òÊ Ë
¡‹ ‚ ’ Ê „U⁄ U• Ê
∑ § ⁄ U‚ Íπ  fl S òÊ ¬ „ UŸ ‹¥–
Á
◊ ^ÔUË ∑ § ¿ UÊ≈ U ∑ ȧ
À „ U« ∏U ◊ ¥ ¡ ‹ ÷ ⁄ ¥U Ã Õ Ê
©
U‚ ◊ ¥ ∑ §
Ê ‹ Á à ‹ ÷ Ë Õ Ê« ∏U ‚ Á ◊ ‹ Ê ‹¥–
L
§º˝Œ fl ∑ § Ê äÿ Ê Ÿ ∑ § ⁄ Uà „ ÈU∞ Ÿ Ë ø Á ‹ π 
◊ãòÊ ‚ © U‚ ¡ ‹ ∑ §Ê ÷ ÍÁ
◊ ¬ ⁄ UÁ ’ π ⁄¥U–
˙ Ÿ ◊ S à L §º ˝◊ ãÿ fl̆ © Uà Ê
 Ã̆
ßc
Êfl Ÿ ◊ — – ’ Ê„ ÈUèÿ Ê
◊ ÈÃ Ã Ÿ ◊ — H -v { .
v
• ’ ¬ ∑ § „ ÈU∞ ø Ê fl ‹ ( ÷ Ê Ã ) ◊ ¥ ∑ §
Ê‹ 
Á
Ë Á ◊ ‹ Ê
∑ §
⁄ UŒ ‚ Á ¬ á« U’ Ÿ Ê ÿ ¥– Œ ÊŸ ◊ ¥
∞∑§- ∞ ∑ § ∑ § ⁄ U∑ § Á¬ á« U⁄ Uπ ¥, © Uã „ ¥U∑ ˝§◊ ‡Ê —
Á
Ÿ ◊ AÁ fl Á œ ‚ ‚ ◊ Á ¬ ¸Ã ∑ §⁄ ¥U–
v Á ‚ ⁄ U∑ § Á ‹ ∞ Á ¬ á« U⁄ Uπ ∑ §⁄ U∞ ∑ §
• T Á‹ ¡ ‹ ¿ UÊ
« ∏¥U–
w ∑ §Ê Ÿ , • Ê °π ∞ fl ¢Ÿ Ê Á ‚ ∑ §Ê ∑§ Á ‹∞
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 642
 Á¬ á« U⁄ Uπ ∑ §⁄ UŒÊ
• T Á ‹ ¡ ‹ ¿ UÊ«∏¥U–
x ª ‹ Ê ,∑ §ãœ Ê ,÷ È¡ Ê
,
fľ Ê∑ § Á ‹ ∞
Á¬ á« U⁄ Uπ ∑ § ⁄UÃ Ë Ÿ • T Á ‹ ¡ ‹
¿ UÊ« ∏¥U–
y Ÿ Ê Á ÷ , Á‹ X ÔU, ª ÈŒ Ê ∑ § Á ‹ ∞ Á¬ á« U
⁄Uπ ∑ §
⁄ Uø Ê ⁄ U• T Á ‹ ¡ ‹ ¿ UÊ « ∏¥U–
z ÉÊ È≈ UŸ Ê, Á¬ á« U‹ Ë
, ¬ Ò⁄
U∑ § Á‹ ∞ Á¬ á« U
⁄Uπ ∑ §
⁄ U¬ Ê °ø • T Á ‹ ¡ ‹ ¿ UÊ « ∏¥U–
{ ‚ ÷ Ë ◊ ◊ ¸ S Õ‹ Ê¥ ∑ §Á ‹ ∞ Á¬ á« U
⁄Uπ ∑ §
⁄ U¿ U— • TÁ ‹ ¡ ‹ ¿ UÊ
« ∏¥U–
| ‚ ÷ Ë Ÿ ‚ - Ÿ Ê
Á«
∏Uÿ Ê ¥ ∑ § Á ‹ ∞ Á¬ á« U
⁄Uπ ∑ §
⁄ U‚ Ê Ã •T Á
‹ ¡ ‹ ¿ UÊ « ∏¥U–
} Œ Ê °Ã ∞ fl¢ ⁄ UÊ ◊Ê
Á Œ ∑§Á ‹ ∞ Á¬ á« U
⁄Uπ ∑ §
⁄ U• Ê ∆ U• T Á
‹ ¡ ‹ ¿ UÊ « ∏¥U–
~ ¬ Íá Ê ¸à fl , ÷ Íπ -åÿ Ê ‚ • ÊÁŒ ∑ § Á‹ ∞
Á¬ á« U⁄ Uπ ∑ §⁄ UŒ‚ • T Á‹ ¡ ‹ ¿ UÊ« ∏¥U–
Ÿ
Ëø
 Á ‹ π  ◊ ãòÊ ‚  Á ¬á« UÊ
¥ ¬ ⁄ U¡ ‹
Á
‚@Ÿ ∑ §
⁄¥U–
˙• Ê ¬ Ê Á „ UD ÔUÊ ◊ ÿÊ ÷ Èfl — Ã ÊŸ̆
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 643
™
§ ¡ ̧Œ œ Êà Ÿ –◊ „ U ⁄ Uá Ê Êÿ ø̌
Ê
‚ –
˙ ÿ Ê  fl — Á ‡ Ê
flà ◊ Ê ⁄ U‚ —ÃS
ÿ
÷ Ê ¡ ÿ Ã „ UŸ —
– © U‡ Ê Ã Ë Á ⁄
Ufl
◊Ê
à ⁄ U—
–
˙ Ã S ◊ Ê ˘ • ⁄ ¢U ª ◊ Ê ◊ fl
Ê
ÿ
S ÿ
Ê̌ ÿ Ê ÿ Á ¡ ã fl Õ – • ʬ Ê ¡ Ÿ
ÿÕ
Ê ø Ÿ —
H
-
v v .
z Æ - z
w
H ‚ Íÿ Ê ¸É ÿ ¸Œ ÊŸH
˙ ‚ Íÿ ¸Œ fl !‚ „ Ud Ê ¢‡ Ê Ê ,
Ã
¡ Ê ⁄ UÊ ‡ Ê ¡ ª ଠà –
• Ÿ È∑ § ê ¬ ÿ ◊ Ê¢÷ Ä àÿ Ê ,
ªÎ„ UÊ áÊ Ê Éÿ ZÁ Œ fl
Ê∑ § ⁄ UH
˙ ‚ Íÿ Ê ¸ÿ Ÿ ◊—,
• Ê ÁŒ àÿ Ê ÿ Ÿ ◊ — ,
÷ Ê S ∑ § ⁄ UÊÿ Ÿ ◊ — –
© UÄ Ã ∑ Χàÿ ¬ Íá Ê ¸„ ÈU• Ê,•’ ÉÊ ⁄
U¬ „È°Uø
¥,
‚ Íÿ Ê ¸S Ã ‚  ¬ „ U‹  ∞ ∑ §’Ê
⁄
U‚ Ê
Áà fl ∑ §
÷ Ê ¡ Ÿ ‹ ¥– ‡ Ê
Ê◊ ∑ § ‚ ◊ ÿª
Êœ ÍÁ‹ fl‹ Ê
◊ ¥ É Ê ⁄ U∑ § m Ê⁄
U∑ § ¬ Ê ‚ ¡ Ë
fl
∑ §Ë ÃÎÁ# ∑ §
Á
‹ ∞ ∞ ∑ §¬ ÊòÊ ◊ ¥ Œ ÍœÁ
◊ ‹ Ê ¡ ‹
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 644
‚
◊ Á¬ ¸Ã ∑ §⁄ ¥U– ¬ Èc
¬ ∞ fl¢Œ Ë
¬ ∑§Á
Ÿfl
Á
Œ
Ã
∑
§
⁄¥U– ¬˝∑Χ
Á Ã ∑ §
Ê Œ
‡ Ê ¸Ÿ ∑ §⁄
¥U,‚’ ¡ ª„U
•
¬ Ÿ Ë • Ê
à◊ -ø à Ÿ
Ê ∑ §
ÁflS à Ê⁄
U∑
§Ê
÷ Êfl
∑
§
⁄¥U–
⁄UÊÁ
òÊ ◊ ¥ ÷ ÍÁ◊ ¬⁄ UŒ ⁄UË
,∑ §
ê’‹• Ê
ÁŒ
Á
’¿ UÊ
∑ §
⁄ U© U‚ ∑ § Ÿ Ë
ø Ã Ë
Ÿ ∑ ȧ
‡
ÊŒÁÊ̌
áÊÊ
ª ˝
∑
§
⁄U∑ § ⁄Uπ¥– ⁄ UÊ
Á òÊ ◊¥ © Uû Ê
⁄ UÁ
Œ ‡Ê
Ê∑
§Ë
• Ê⁄
U
Á
‚⁄ UÃ Õ Ê Œ Á Ê̌áÊ Á Œ ‡ Ê
Ê ∑ §
Ë•Ê
⁄
U¬ Ò⁄
U
∑
§
⁄U∑ §‡ ÊÿŸ ∑ § ⁄ ¥U–
•
◊
Ê
fl
S
ÿÊ
(ø
ÃÈÕ
¸Á
Œ
Ÿ)∑
§
Ê
∑Χ
àÿ
• Êfl ‡
ÿ∑§‚ Ê◊ ª˝Ë
-
ì ¸á Ê,Á
¬á«UŒ ÊŸ„ UÃ
È- Œ
Ê
Ã
‚ ‹S≈UË‹ ÿÊ
¬
Ë Ã ‹ ∑
§
, ∑ §
Ê‹ÁÃ ‹ wz
Æ ª ˝Ê
.• Ê̌ Ã,
¬
Èc¬ ,⁄UÊ
‹ Ë
,∑ §
‹ Ê
fl
Ê
,• ª⁄U’ûÊ Ë,
◊ Ê
Á ø ‚M §ß¸’ ûÊ
Ë
, ∑ȧ‡
Ê
,ŒÍœv Á
∑ §.
ª ˝Ê
.
Œ
„ UË wz
Æ ª ˝Ê
◊ , ‡ Ê
„ UŒv
Æ ª˝Ê◊, ª È°ÕÊ
• Ê
≈ UÊ
vÁ∑ §
.
ª ˝Ê
., ¡ ‹ z‹Ë≈
U⁄
U,¡ ÊÒwz Æ
ª˝Ê
◊ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 645
ÿôÊ „ UÃ È-
‡
Ê Ê
∑ §À ÿ v Á ∑ §. ª ˝Ê.,¡ Ê Ò, Áà ‹ , ø Ê
fl ‹
‚ ÷ Ë … UÊ ß ¸- … UÊ ß ¸‚ Ê Òª˝Ê ◊ , Œ ‡ Ê Ë ÉÊË z ÆÆ
ª ˝Ê
◊ ,• ª ⁄ U’ ûÊ Ë ,◊ Ê Áø ‚ ,∑ §¬ Í⁄
U,
‚ Á
◊ œ Ê z Á
∑ § . ª ˝Ê . ∑ §
‹ Êfl Ê, ⁄ UÊ ‹ Ë, ¬Èc ¬ ,
ªÈL § Œ fl - ª Ê ÿ òÊ Ë ◊ Ê Ã Ê
( ß UC UŒfl ) ∑ §ÊÁ ø òÊ ,
ÿôÊ ∑ ȧ á« Uv Æ ∑ §≈ UÊ
⁄ UË
,v Æ å‹ ≈ US ≈UË
‹ ÿ Ê
w
Æ Ÿ ª Œ Ê Ÿ, ¬ ¢π Ê , Á
◊ C ÔUÊ ãŸ , ´ §ÃÈ»§ ‹ ,
ªÈ« ∏U( π ÊÚ«∏U) • ÊÁ Œ –
¬ ˝Êà —∑ §
Ê‹ ©U∆ U∑
§⁄ U Á Ÿ àÿ ∑ § ◊ ¸,
©
U¬ Ê ‚ Ÿ ÊÁŒ ‚  Á Ÿ fl
Îû Ê„ UÊ ¥– à ¬ ¸á Ê
-
Á
¬ á« UŒ ÊŸ • Ê Á Œ üÊ Êh ∑§ ◊ ¸∑ §
⁄ ¥U–
H à ¬ ¸á Ê - Á¬ á« UŒ Ê Ÿ H
¬Á fl òÊ Ë ∑ §⁄ Uá Ê ‚ ⁄ U Ê̌ÊÁfl
œ ÊŸ à ∑ §¬ ÎDU~ ‚ 
w
| ∑ § Ê ∑ ˝§ ◊ ‚ ê ¬ 㟠∑ § ⁄ U∑§ „ UË Ã ¬ ¸á Ê
-
Á
¬ á« UŒ ÊŸ ∑ §⁄ ¥U–
H ∑ ȧ
‡ Ê ¬ Áfl òÊË äÊ Ê⁄ Uá Ê H
˙ ¬ Á fl òÊS Õ Ê fl ÒcáÊ √ÿ ÊÒ‚ Á
fl à Èfl
¸—
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 646
¬˝‚ Èfl̆ © Uà ¬ ÈŸ Ê êÿ Á ë¿Uº ̋á Ê ¬Á
fl
òÊ
á Ê
‚ Íÿ ¸Sÿ ⁄ UÁ
‡ ◊ Á ÷ —
– ÃS ÿ Ã
¬
Áfl
òÊ ¬
Ã
¬Á fl òÊ ¬ Íà S ÿ ÿ à∑ § Ê◊— ¬ ÈŸ
Ã
ë¿U∑ §
ÿ◊ ˜ÔH
-
v .
v w,
vÆ . {
H ‚ fl¸Ã Ë Õ ¸• Ê fl Ê„UŸ H
˙ ª ÿ Ê Œ ËÁ Ÿ ø à ËÕÊ ¸ÁŸ ,
ÿ ø ¬ Èá ÿ Ê— Á‡ Ê
‹ Êì Êÿ Ê — –
∑
ȧ L § Ê̌ò Ê ¥ø ª ¥ª Êø ,
ÿ ◊ ÈŸ Ê ø ‚ Á ⁄ UmU⁄
UÊ H
∑
§ Ê
ÒÁ‡ Ê∑ §Ë ø 㺠˝÷ ʪ Ê ø ,
‚ fl ¸¬ Ê ¬ ¬ ˝á Ê Ê Á ‡ÊŸ Ë–
Ÿ ㌠Ê÷ º ˝Ê ˘ fl ∑ §Ê
‡ ÊÊ ø,
ª á« U∑ § Ë ‚ ⁄ Uÿ ÍS Ã Õ Ê
H
÷ Ò⁄ Ufl ¥ø fl ⁄ UÊ „ ¥U ø ,
Ã Ë Õ ZÁ ¬ á« UÊ ⁄ U∑ ¥§ ÃÕ Ê–
¬ÎÁ Õ √ÿ Ê ¥ÿ Ê Á Ÿ à Ë
Õ Ê
¸Á
Ÿ ,
ø à fl Ê⁄ U— ‚ ʪ ⁄ UÊ
S ÃÕ Ê
–
¬ ̋à S ÿ Ê S ÿ ¬ ˝‡ Ê
Êãàÿ ÕZ,
• ÁS ◊ Ÿ ˜S Ã Ê ÿ Á fl
‡ Êãà Èfl ÒH
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 647
 ˙ Ã Ë Õ ¸Œ fl à Ê
èÿ Ê Ÿ ◊ —–
• Ê
flÊ„ Uÿ Ê Á ◊ , SÕ Ê ¬ ÿ ÊÁ
◊ , äÿ Ê ÿ Ê
Á ◊
H
H ÿ◊ • Ê fl Ê „ UŸ H
„ UÊÕ ◊ ¥ ÿ fl (¡ Ê Ò)
-• Ê̌
à -¬ Èc ¬ ‹∑
§⁄
U
¡ Ë
flŸ - ◊ Îà ÿ Èø ∑ ˝§ ∑ §Ê • Ÿ ȇ Ê
Ê ‚ Ÿ ’
Ÿ Ê
ÿ
⁄Uπ Ÿ  fl Ê‹ à ãòÊ ∑ § • Á œ D ÔUÊ
Ã Ê ÿ ◊ Œ
fl
∑ §Ê• Ê fl Ê „ UŸ ∑§⁄ ¥U- ÷ ÊflŸ Ê ∑ §
⁄¥U Á∑ §
ÿ ◊
∑ §Ê• Ÿ ȇ ÊÊ ‚ Ÿ „U◊ ‚ ’∑ §Á‹ ∞
∑ §À
ÿ Ê áÊ ∑ § Ê ⁄ UË ’Ÿ –
˙ ÿ ◊ Ê ÿ à fl Ê◊ π Êÿ
à fl Ê‚ Íÿ ¸S ÿ à fl Ê Ã ¬ ‚ –
Œ fl
Sà fl Ê ‚ Á fl Ã Ê ◊ ä flÊŸ Ä Ã È
¬ ÎÁ
Õ√ ÿ Ê — ‚ ú S ¬ · ÊS¬ ÊÁ „ U–
• Á
ø ¸⁄UÁ ‚ ‡ Ê Ê Áø ⁄UÁ
‚ Ã ¬ ÊÁ‚ H - x |.v
v
˙ ÿ ◊ Ê ÿ Ÿ ◊ —
– • ÊflÊ„ Uÿ Ê Á
◊ ,
S Õ Ê¬ ÿ Ê Á◊ , äÿ Êÿ Ê Á
◊ –
H Á
¬ à Ε Ê fl Ê„ UŸ- ¬ Í¡ Ÿ H
„ UÊÕ ◊ ¥ ¡ Ê Ò, Á Ã ‹ , • Ê̌
à ‹ ∑ §
⁄ U◊ ÎÃ
Ê
à◊ Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 648
∑§ • Ê fl Ê„UŸ ∑ §Ë ÷ Êfl
Ÿ Ê ∑§⁄ ¥U • Ê Ò⁄ U¬ ˝œ Ê
Ÿ
Œ
Ë ¬∑ § ∑ §
Ë ‹ ÊÒ◊ ¥ ©U‚ ¬ ˝∑ §Ê
Á ‡ Ê Ã „ ÈU•Ê
Œ
π ¥– ◊ ãòÊ Ê ì Ê Ê ⁄ U∑ § ’Ê Œ „ UÊ
Õ ◊ ¥ ⁄ Uπ ¡ Ê
Ò,
Á
à ‹ , • ÊÁ Œ ¬ Í¡ Ê ø ÊÒ∑ § Ë ¬ ⁄ U¿ UÊ«∏U ÁŒ ÿ
¡ Ê∞ °– • Ê
fl Ê Á „ UÃ Á
¬ Ã Î ∑ § ÊS fl Ê
ª Ã
-
‚ ê◊ Ê Ÿ c Ê Ê « U‡ Ê
Ê ¬ ø Ê⁄ U ÿ ʬ @ Ê¬ ø Ê
⁄U
¬ Í¡Ÿ m Ê⁄ UÊ Á∑ §ÿ Ê ¡ Ê
∞ –
˙ Á fl ‡flŒ fl Ê ‚ ˘ • ʪ à o Îá ÊÈà Ê
◊ ß ◊ ú „ Ufl ◊ ˜Ô– ∞ Œ ¢’ Á „¸UÁ Ÿ ¸c Ê ËŒ à –
˙ Á fl ‡flŒ fl Ê — o Îá Ê ÈÃ
◊ ú „ Ufl¢
◊ ÿ • ãà Á ⁄ U Ê̌  ÿ̆ © U¬ l Á fl D ÔU–
ÿ • Á ÇŸ Á¡ u ÔUÊ © UÃ fl
Ê ÿ ¡ òÊ Ê
• Ê‚ l ÊÁS◊ ã’ Á „ ¸UÁ c Ê ◊ ÊŒ ÿ ä fl ◊ ˜Ô–
- | . x y , x x . z
x
˙ Á ¬ à Îèÿ Ê Ÿ ◊ — – • Êfl Ê „Uÿ ÊÁ◊ ,
S
Õ Ê ¬ ÿ Ê Á
◊ , äÿ Ê
ÿ ÊÁ◊ –
H ì ¸á Ê H
Á
Œ ‡Ê Ê ∞ fl¢¬ ̋⁄ Uá Ê Ê -
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 649
•Êfl Ê„ UŸ , ¬ Í¡ Ÿ , Ÿ ◊ S ∑ §
Ê ⁄U∑ § © U¬⁄
UÊ
ãÃ
ì¸á Ê Á ∑ § ÿ Ê ¡ Ê Ã Ê „ ÒU– ¡ ‹ ◊ ¥ Œ Íœ,¡ Ê
Ò,
Á
à ‹ , ø ㌠Ÿ « UÊ‹ ∑ §
⁄ Uà ¬ ¸á Ê ∑ §Ê
ÿ ¸◊¥
¬
˝ÿ ÈÄ Ã ∑ § ⁄ Uà „ Ò¥U– Á◊ ‹ ‚ ∑ §Ã Ê ª ¢ª Ê¡ ‹
÷Ë« UÊ
‹ Œ Ÿ Ê ø Ê Á „U∞ –
à ¬ ¸á Ê ∑ § Ê ¿ U—÷ Ê ª Ê ¥ ◊¥ Áfl ÷ Ä Ã Á∑§ÿÊ
ªÿ Ê „ÒU-
v Œfl à ¬ ¸á Ê
w ´ § Á
c Ê Ã ¬ ¸á Ê
x ÁŒ √ÿ ◊ Ê Ÿ fl à ¬ ¸á Ê
y ÁŒ √ÿ Á ¬ à Îà ¬ ¸á Ê
z ÿ ◊ à ¬ ¸á Ê
{ ◊ Ÿ Èc ÿ Á ¬ à Îà ¬¸á Ê
‚ ÷ Ë Ã ¬ ¸á Ê Ÿ Ëø Á ‹ π ∑ ˝§ ◊ ‚ Á
∑ §
ÿ 
¡ÊÃ „ Ò¥U–
HŒ flà ¬ ¸á Ê H
ÿ¡ ◊ Ê Ÿ Œ Ê Ÿ Ê¥ „ UÊÕ Ê ¥ ∑ § Ë• Ÿ Ê Á ◊ ∑§Ê
•¥ª È‹ Ë ◊ ¥ ¬ Á fl òÊ Ë œ Ê ⁄
Uá Ê ∑ §
⁄ ¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 650
˙ • Ê ª ë¿ Uã à È◊ „ UÊ ÷ʪ Ê— ,
Á
fl ‡fl Œ fl Ê ◊ „ UÊ ’ ‹ Ê — –
ÿ à ¬ ¸á Ê ˘ òÊ Á fl Á „ UÃ Ê — ,
‚ Êfl œ ÊŸ Ê ÷ fl ãà Èà H
¡ ‹ ◊ ¥ ø Ê fl ‹ «UÊ ‹ ¥– ∑ ȧ ‡
Ê
-◊ Ê
≈
U∑ §
‚ Ëœ ‹ ¥– ÿ ôÊ Ê¬ fl Ë Ã ‚ √ ÿ (
’ Ê
ÿ¥ ∑ §
㜠
¬⁄ U) ‚ Ê ◊ Ê ãÿ Á S Õ Á à ◊ ¥ ⁄ Uπ ¥– ì ¸á Ê ∑ §
‚ ◊ ÿ • T Á ‹ ◊ ¥ ¡ ‹ ÷ ⁄ U∑ §
⁄U‚ ÷ Ë
• ¥ª ÈÁ
‹ ÿ Ê¥ ∑ § • ª ˝÷ Ê
ª ‚ • Á ¬
¸Ã ∑ §
⁄ ¥U–
ß‚  Œ fl Ã Ë Õ ¸ ◊ Ⱥ ˝Ê ∑ § „ Uà  „ Ò¥U–¬ ˝à ÿ ∑ §
Œ
fl ‡ Ê
Á Ä Ã ∑ § Á ‹ ∞ ∞ ∑§- ∞ ∑ § • TÁ‹ ¡ ‹
¬Ífl Ê ¸Á÷ ◊ Èπ „ UÊ ∑ §⁄ UŒ Ã
ø ‹ ¥–
˙ ’ ˝r Ê ÔÊ Œ ÿ Ê Œ fl Ê — • Ê
ª ë¿ Uã Ã È
ª Έ ÔUã à È∞ Ã Ê Ÿ ˜Ô ¡ ‹ Ê T ‹ ËŸ ˜Ô–
˙ ’ ˝r Ê ÔÊ Ã Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜Ô–
˙ Á fl c áÊ ÈS à Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜Ô–
˙ L § º ˝S Ã Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜Ô–
˙ ¬ ˝¡ Ê ¬ Á Ã S Ã Îå ÿ Ã Ê
◊ ˜Ô–
˙ Œ fl Ê S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 651
˙
¿ Uã Œ Ê¢Á‚ à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙
fl
Œ ÊS à Îå ÿ ãà Ê◊ ˜Ô–
˙
´ § c Ê ÿ S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙
¬ È⁄ UÊáÊ Ê ø Ê ÿ Ê ¸S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙
ª 㜠fl Ê ¸S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙
ß Ã ⁄ UÊø Ê ÿ Ê ¸S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙
‚ ¢fl à‚ ⁄ U— ‚ Êfl ÿ fl S à Îå ÿ ãÃ
Ê
◊˜Ô–
˙
Œ
√ ÿ S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙
• å‚ ⁄ U‚ S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙
Œ
fl ÊŸ Ȫ Ê S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙
Ÿ Ê ª Ê S à Îå ÿ ãà Ê◊ ˜Ô–
˙
‚ Ê ª ⁄ UÊ S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙
¬ fl ¸Ã Ê S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙
‚ Á ⁄ Uà S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙
◊ Ÿ Èc ÿ Ê S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙
ÿ̌ ÊÊ S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙
⁄
U Ê̌ Ê ¥Á‚ à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙
Á
¬ ‡ Ê Êø Ê S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙
‚ Ȭ áÊ Ê¸S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 652
˙ ÷ ÍÃÊ Á
Ÿ à Îå ÿ ãà Ê◊ ˜Ô–
˙ ¬ ‡ Êfl S à Îå ÿ ãà Ê◊ ˜Ô–
˙ flŸ S ¬ à ÿ S à Îå ÿ ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
˙ • Ê
· œ ÿ S à Îå ÿ ãà Ê
◊ ˜Ô–
˙ ÷ Íê ˝Ê ◊ — ø à ÈÁfl ¸œ S à Îå ÿ à Ê
◊ ˜Ô–
H ´ §Á· à ¬ ¸á Ê H
Œ
Í‚ ⁄ UÊ Ã ¬ ¸á Ê ´ § Á · ÿ Ê¥ ∑ § Á ‹ ∞ „ÒU– √
ÿÊ ‚ ,
fl
ÁS Ê DÔU, ÿ ÊôÊ fl À Ä ÿ , ∑ § Ê àÿ ÊÿŸ , •Á òÊ ,
¡ ◊ ŒÁ ª A, ª Ê Òà ◊ , Á
fl E Ê Á ◊ òÊ, ŸÊ
⁄ UŒ ,
ø ⁄U∑ §, ‚ Èü Ê Èà , ¬ Ê Á áÊ Á Ÿ , Œ œ ËÁ
ø • Ê
ÁŒ ∑ §
¬˝Á
à ü Ê h Ê ∑ § Ë• Á ÷ √
ÿ Á Q § ´ §Á· ì ¸á Ê
m Ê
⁄ UÊ ∑ § Ë ¡ Ê Ã Ë „ ÒU– ´ § Á
· ÿ Ê ¥ ∑§Ê
÷ ËŒ fl Ê¥
∑§Ë à ⁄ U„ UŒ fl à ËÕ ¸ ◊ ÈŒ ˝Ê ‚  ∞ ∑
§
-∞ ∑ §
• Ü¡ Á ‹ ¡ ‹ Á Œ ÿ Ê ¡ Ê
Ã Ê „ ÒU–
˙ ◊ ⁄ UË
ëÿ Ê Á Œ Œ ‡ Ê ´ §· ÿ —
• ʪ ë¿ Uã à Ȫ Έ ÔUã à È∞ Ã Ê Ÿ ˜Ô ¡ ‹ ÊT ‹ Ë
Ÿ˜Ô–
˙ ◊ ⁄ UË
Á ø S à Îå ÿ à Ê◊ ˜Ô–
˙ • Á òÊ S à Îå ÿ à Ê◊ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 653
˙ • Á X ⁄ UÊ S Ã Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜Ô–
˙ ¬ È‹ S àÿ S Ã Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜Ô–
˙ ¬ È‹ „ US Ã Îå ÿ ÃÊ ◊ ˜Ô–
˙ ∑˝§ à ÈS à Îå ÿ à Ê
◊ ˜Ô–
˙ flÁ ‚ D ÔUS à Îå ÿ à Ê◊ ˜Ô–
˙ ¬ ˝ø Ã Ê S à Îå ÿ à Ê◊ ˜Ô–
˙ ÷ Ϊ ÈS à Îå ÿ à Ê
◊ ˜Ô–
˙ Ÿ Ê⁄ UŒ S à Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜Ô–
H ÁŒ√ÿ - ◊ Ÿ Èc ÿ à ¬ ¸á Ê H
Á
Œ √ÿ ◊ Ÿ Èc ÿ à ¬ ¸á Ê © Uû Ê ⁄UÊÁ
÷ ◊ Èπ „UÊ∑ §
⁄ U
Á
∑ §ÿÊ ¡ ÊÃ Ê „ ÒU– ¡ ‹ ◊ ¥ ¡ Ê
Ò« UÊ‹ ¥–
¡ Ÿ ™ §
∑
§ á∆U◊ ¥ ◊ Ê ‹ Ê ∑§ Ë Ã ⁄ U„ U⁄ Uπ ¥– ∑ ȧ ‡
Ê„ UÊ
Õ Ê¥
◊
¥ •Ê « ∏U∑ § ⁄ U‹ ¥– • Ü¡ Á ‹ ◊ ¥ ¡ ‹ ÷⁄ U∑ §
⁄ U
∑
§ ÁŸD ÔUÊ (¿ UÊ ≈ UË ©
°Uª ‹ Ë ) ∑ §Ë ¡ «∏U ∑§ ¬ Ê‚
‚¡ ‹ ¿ UÊ « ∏¥U, ß ‚ ¬ ˝Ê ¡ ʬ àÿ à Ë
Õ¸◊ Ⱥ˝Ê
∑
§ „Uà „ Ò¥U– ¬ ˝à ÿ ∑ § ‚ ê ’ Ê ä ÊŸ ∑ §‚ ÊÕ ŒÊ
-
Œ
Ê • Ü¡ Á‹ ¡ ‹ Œ ¥-
˙ ‚ Ÿ ∑ § Ê Œ ÿ — ÁŒ √ ÿ ◊ ÊŸ flÊ—
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 654
• ʪ ë¿ Uã à Ȫ Έ ÔUã à È∞ Ã Ê Ÿ ˜Ô ¡ ‹ Ê
T ‹ Ë Ÿ ˜Ô–
˙ ‚ Ÿ ∑ §
S Ã Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜ÔH w H
˙ ‚ Ÿ ㌠Ÿ S à Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜ÔH wH
˙ ‚ Ÿ Ê Ã Ÿ S Ã Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜ÔH w H
˙ ∑ § Á ¬ ‹ S Ã Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜ÔH w H
˙ • Ê ‚ ÈÁ⁄ US à Îå ÿ à Ê◊ ˜ÔH w H
˙ fl Ê …ÈUS ÃÎå ÿ Ã Ê ◊ ˜ÔH w H
˙ ¬ @ Á ‡ Ê
π S Ã Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜ÔH wH
H ÁŒ √ÿ - Á ¬Ã Î- à ¬ ¸á Ê H
ß‚ ∑ § Á
‹ ∞ Œ Á Ê̌ áÊ Ê
Á ÷ ◊ Èπ „UÊ¥– flÊ◊ ¡ ÊŸ È
(
’ Êÿ Ê ° ÉÊ È≈ UŸ Ê◊ Ê« ∏U∑ § ⁄ U ’ Ò∆ ¥U) ¡ Ÿ ™ §
• ¬ ‚ √ÿ ( Œ Ê Á „ UŸ ∑ § 㜠¬ ⁄ U‚ Ê
◊ Êãÿ ‚ 
©
UÀ Ê≈UË Á S Õ Á à ◊ ¥) ⁄ Uπ ¥– ∑ȧ ‡Ê Ê ŒÈ„U⁄ U ∑ §
⁄ U
‹¥– ¡ ‹ ◊ ¥ ¡ Ê Ò, Á Ã ‹ « UÊ ‹ ¥– • Ü¡ Á ‹ ◊ ¥
¡ ‹ ‹ ∑ §
⁄ UŒ Ê Á „ UŸ „ UÊ Õ ∑ § • °ª Í∆ U ∑ §
‚„ UÊ⁄ U ¡ ‹ Á ª ⁄ UÊ ∞ °– ß ‚ Á ¬ à Îà ËÕ ¸◊ Ⱥ
˝Ê
∑§ „ Uà  „ Ò¥U– ¬ ˝à ÿ ∑ § Á ¬ à Π∑ §Ê Ã Ë Ÿ - à ˟
• Ü¡ Á ‹ ¡ ‹ Œ ¥–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 655
˙ ∑
§√ÿ fl
Ê « UÊ
Œ ÿ Ê
Á Œ √ ÿ Á
¬ Ã ⁄ U—
•Ê
ªë¿Uã ÃȪ Έ
ÔUã à È∞ à Ê
Ÿ ˜Ô ¡ ‹ Ê
T‹ Ë
Ÿ˜Ô–
˙ ∑
§√ÿ fl
Ê « UÊ
Ÿ ‹ S Ã Îå ÿ ÃÊ ◊ ˜Ô–
ß
Œ¢‚Áà ‹¢¡ ‹ ¢(
ª X Ê ¡
‹ ¢ fl Ê
)
Ã
S◊ÒSfl œ
Ê Ÿ ◊ —
H x H
˙ ‚Ê
◊ Sà Îå ÿ à Ê
◊ ˜Ô,
ß
Œ¢‚Áà ‹¢¡ ‹ ¢(
ª X Ê ¡
‹ ¢ fl Ê
)
Ã
S◊ÒSfl œ
Ê Ÿ ◊ —
H x H
˙ ÿ◊ S Ã
Îå ÿ Ã Ê ◊˜Ô,
ß
Œ¢‚Áà ‹¢¡ ‹ ¢(
ª X Ê ¡
‹ ¢ fl Ê
)
Ã
S◊ÒSfl œ
Ê Ÿ ◊ —
H x H
˙ •ÿ ¸◊Ê Ã Îå ÿ ÃÊ ◊ ˜Ô–
ß
Œ¢‚Áà ‹¢¡ ‹ ¢(
ª X Ê ¡
‹ ¢ fl Ê
)
Ã
S◊ÒSfl œ
Ê Ÿ ◊ —
H x H
˙ •Áª Ac
flÊ ûÊ Ê
— Á
¬ Ã ⁄ US
ÃÎå ÿ ãà Ê
◊˜Ô–
ß
Œ¢‚Áà ‹¢¡ ‹ ¢(
ª X Ê ¡
‹ ¢ fl Ê
)
Ã
è
ÿ—S flœ Ê Ÿ ◊ —
H x H
˙ ‚Ê
◊ ¬Ê — Á ¬
à ⁄US à Îå ÿ
ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
ß
Œ¢‚Áà ‹¢¡ ‹ ¢(
ª X Ê ¡
‹ ¢ fl Ê
)
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 656
Ã
èÿ — S flœ ÊŸ ◊ —
H x H
˙ ’ Á „ ¸U· Œ —Á
¬ Ã ⁄
USÃ
Îå ÿ
ãÃ Ê ◊ ˜Ô–
ß
Œ ¢‚ Áà ‹ ¢¡‹ ¢(
ª X
Ê ¡
‹ ¢ fl Ê
)
Ã
èÿ — S flœ ÊŸ ◊ —
H x H
H ÿ ◊ à ¬ ¸á Ê
H
Á
Œ √
ÿ Á¬ à Îì ¸á Ê∑ §
Ë Ã
⁄U„ UÁ ¬ Ã ÎÃ
Ë Õ
¸‚
Ã
Ë Ÿ -Ã Ë Ÿ •T Á ‹ ¡ ‹ ÿ
◊ Ê¥ ∑§ Ê
÷ Ë Á
Œÿ
Ê
¡ Ê
à ʄ ÒU–
˙ ÿ ◊ Ê ÁŒ ø
à Ȍ ¸‡
Ê
Œfl
Ê —• Ê ª ë¿ Uã ÃÈ
ªÎˆÔUã à È∞ à Ê
Ÿ˜Ô ¡ ‹ÊT ‹Ë
Ÿ ˜Ô–
˙ ÿ ◊ Ê ÿ Ÿ◊ — HxH
˙ œ ◊ ¸⁄ UÊ¡ Êÿ Ÿ◊ —
H x
H
˙ ◊ Îà ÿ fl Ÿ◊ — HxH
˙ • ãà ∑ §Ê
ÿ Ÿ ◊—
H xH
˙ flÒfl S flà Ê
ÿ Ÿ ◊—H x
H
˙ ∑ § Ê‹ Ê ÿ Ÿ ◊ —
H x
H
˙ ‚ fl ¸÷ ÍÃ̌ Êÿ Ê ÿŸ◊ —
Hx H
˙ • ÊÒŒ Èê ’ ⁄
UÊ
ÿ Ÿ
◊ —
H x
H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 657
˙ Œ œ AÊ ÿ Ÿ◊ —H x H
˙ Ÿ Ë ‹ Ê ÿ Ÿ ◊ —Hx H
˙ ¬ ⁄ U◊ Á
D Ÿ
Ÿ ◊ —
H xH
˙ fl Î∑ § Ê Œ ⁄ UÊÿ
Ÿ ◊ —H x H
˙ Á ø òÊ Êÿ Ÿ ◊ —H xH
˙ Á ø òÊ ª Èå ÃÊ ÿ Ÿ ◊ —H x H
à ଠp ÊÃ˜Ô Á Ÿ ◊ A◊ ãòÊ Ê
¥ ‚
ÿ
◊
Œ
fl Ã Ê ∑ §
Ê Ÿ ◊ S ∑ §Ê
⁄ U∑§⁄¥U-
˙ ÿ ◊ Ê
ÿ œ
◊ ¸⁄ UÊ
¡ Êÿ ,
◊ Îà ÿ fl ø Ê
ãà ∑ §Ê ÿ ø –
fl
Òfl S fl à Ê
ÿ ∑
§Ê ‹ Êÿ ,
‚ fl¸÷ ÍÃ̌ Ê ÿ Ê
ÿ ø H
• ÊÒŒÈê ’ ⁄UÊÿ Œ œ AÊ
ÿ ,
Ÿ Ë ‹ Êÿ ¬ ⁄ U◊
Á D ÔUŸ –
fl
Î∑ §ÊŒ ⁄ UÊÿ ÁøòÊ Ê ÿ ,
Á
ø òÊ ª È# Ê
ÿ fl
ÒŸ ◊ —
H
H ◊ Ÿ Èc ÿ - Á¬Ã Î-à ¬¸á ÊH
ß ‚ ∑ § ’ Ê Œ • ¬ Ÿ ¬ Á⁄
Ufl
Ê⁄ U‚ ‚
ê
’
Á
ãœ
Ã
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 658
Á
Œ
fl
¢ª à Ÿ⁄ U- Ÿ Ê
Á ⁄ Uÿ Ê
¥ ∑ §Ê ∑ ˝§
◊ • Ê Ã Ê „
ÒU–
v Á
¬ Ã Ê
,’ Ê ’ Ê( Œ ÊŒ Ê
) ¬ ⁄U’ Ê’ Ê
(¬⁄ UŒ ÊŒ Ê) ◊ Êà Ê, Œ ÊŒ Ë ,¬ ⁄ UŒ Ê
Œ Ë–
w ŸÊŸ Ê
, ¬ ⁄ UŸ Ê Ÿ Ê, ’ Í…
∏U ¬ ⁄ UŸÊ Ÿ Ê,
ŸÊŸ Ë
, ¬ ⁄ UŸ Ê Ÿ Ë
, ’ Í… ∏UË ¬ ⁄ UŸ Ê Ÿ Ë
–
x ¬% Ë, ¬ Èò Ê , ¬ Èò ÊË , øÊ ø Ê , ÃÊ ™ §,
◊Ê◊ Ê , ÷ Ê
ß ¸, ’ È• Ê , ◊ Ê Ò‚ Ë , ’ Á
„ UŸ ,
‚Ê‚ , ‚ ‚ È⁄ U, ª ÈL §
, ª ÈL§
¬ % Ë , Á‡Ê
c ÿ ,
Á
◊ òÊ • ÊÁ Œ – ÿ „ UÃ Ë Ÿ fl ¢‡ Ê Ê fl
Á‹ ÿ Ê
°
ì ¸á Ê ∑§ Á ‹ ∞ „ Ò¥U– ¬„ U‹  S fl
ª Ê ò Ê
ì ¸á Ê Á ∑ §ÿ Ê ¡ Ê
à ʄ ÒU–
.
.
..
. ªÊò Ê Ê
à ¬ Û Ê Ê— • S ◊ à ˜Ô Á ¬Ã ⁄ U—
•
ʪ ë¿ Uã à Ȫ Έ ÔUã à È∞ Ã Ê Ÿ ˜Ô ¡ ‹ Ê T ‹ Ë
Ÿ ˜Ô–
•
S◊ Á
à¬ Ã Ê (Á ¬ à Ê) • ◊ È∑ §‡
Ê ◊ ʸ
•
◊ È∑§
‚ ª Êò ÊÊ  fl ‚ ÈM § ¬ S à Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜Ô– ߌ ¢
‚
Áà ‹¢¡ ‹ ¢Ã S ◊ ÒS fl œ Ê Ÿ ◊ —H x H
•
S◊ Á
à¬ Ã Ê ◊ „ — U( Œ Ê Œ Ê ) • ◊ È∑ §‡ Ê◊ ʸ
•
◊ È∑§
‚ ª Êò ÊÊ L § º ˝M § ¬ S à Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜Ô– ߌ ¢
‚
Áà ‹¢¡ ‹ ¢Ã S ◊ ÒS fl œ Ê Ÿ ◊ —H x H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 659
• S ◊ à¬˝Á ¬Ã Ê◊ „ U— (
¬ ⁄ UŒ ÊŒ Ê)
• ◊ È∑§‡Ê◊ Ê ¸• ◊ È∑ § ‚ ª Ê
ò ÊÊ
• ÊÁ Œàÿ M §
¬ S à Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜Ô– ß Œ ¢‚ Á à ‹ ¢
¡ ‹ ¢Ã S◊ ÒS fl
œ Ê Ÿ ◊ —H x H
• S ◊ ã◊ Ê Ã Ê (◊ Ê Ã Ê
) • ◊ È∑ §Ë Œ fl
Ë Œ Ê
• ◊ È∑§ ‚ ª Êò Ê Ê ª Ê ÿ òÊË M §¬ Ê ÃÎå ÿ Ã Ê ◊ ˜Ô–
ߌ ¢‚ Áà ‹ ¢¡ ‹ ¢Ã S
ÿ ÒS fl œ Ê Ÿ ◊ — H x H
• S ◊ Áà¬Ã Ê ◊ „UË (Œ Ê Œ Ë) • ◊ È∑
§ Ë Œ fl Ë Œ Ê
• ◊ È∑§ ‚ ª Êò Ê Ê ‚ Ê Á
fl òÊ Ë
M § ¬ Ê Ã Îå ÿ à Ê◊ ˜Ô–
ߌ ¢‚ Áà ‹ ¢¡ ‹ ¢Ã S
ÿ ÒS fl œ Ê Ÿ ◊ — H x H
• S ◊ à¬˝Á ¬Ã Ê◊ „ UË (
¬ ⁄ UŒ ÊŒ Ë) • ◊ È∑ § Ë
Œ
fl Ë Œ Ê• ◊ È∑ § ‚ ª Ê
ò ÊÊ ‹ ˇ ◊ Ë
M §¬ Ê
ÃÎå ÿ à Ê◊ ˜Ô– ß Œ¢‚ Áà ‹ ¢¡ ‹ ¢Ã S ÿ ÒS fl œ Ê
Ÿ ◊ —H xH • S◊ à‚ Ê ¬ % ◊ ÊÃ Ê ( ‚ ÊÒÃ ‹ Ë
◊ Ê°) • ◊È∑ § Ë Œfl Ë Œ Ê • ◊ È∑ § ‚ ª Ê
ò Ê Ê
fl
‚ ÈM§¬ Ê ÃÎå ÿ à Ê◊ ˜Ô– ß Œ ¢‚ Á à ‹ ¢¡ ‹ ¢
ÃS ÿ ÒS fl
œ Ê Ÿ ◊ — H x H
H Á m à Ëÿ ª Ê ò Êà ¬ ¸á Ê H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 660
ß
‚ ∑§’ Ê Œ Ám Ã Ë ÿ ª Ê ò Ê ◊ Ê Ã Ê ◊„ U• Ê
Á
Œ
∑
§ Ê Ã ¬ ¸á Ê ∑ §⁄¥U– ÿ „
UÊ °ÿ „ U÷ Ë ¬
„ U‹ ∑ §
Ë
÷ Ê°Á à ÁŸ ◊ AÁ ‹ Á π à fl Ê Ä ÿ Ê ¥ ∑ §Ê
Ã Ë Ÿ -Ã Ë
Ÿ
’
Ê ⁄ U¬ … ∏U∑ §
⁄ UÁÃ ‹ ‚ Á„ UÃ ¡ ‹ ∑
§ Ë ÃË Ÿ
-
Ã
Ë Ÿ • Ü¡ Á ‹ ÿ Ê °Á¬ à Îà ËÕ ¸‚ Œ ¥-
• S ◊ ã◊ Ê Ã Ê ◊ „ U— ( Ÿ Ê Ÿ Ê
) • ◊ È∑§
‡ Ê◊ ʸ
• ◊ È∑§‚ ª Ê ò ÊÊ
 fl ‚ ÈM§ ¬ S Ã Îå ÿ Ã Ê
◊˜Ô–
ß
Œ ¢‚ Áà ‹ ¢¡ ‹ ¢Ã S◊ ÒS fl œ Ê Ÿ ◊ —
H x H
• S ◊ ଠ˝◊ Ê Ã Ê
◊ „ U(
— ¬ ⁄ UŸ ÊŸ Ê )
• ◊ È∑§‡ Ê ◊ Ê ¸• ◊ È∑ §‚ ª Ê
ò ÊÊ 
L
§ º ˝M§¬ S à Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜Ô–
ß
Œ ¢‚ Áà ‹ ¢¡ ‹ ¢Ã S◊ ÒS fl œ Ê Ÿ ◊ —
H x H
• S ◊ Œ˜Ôfl Îh ¬ ˝◊ Ê Ã Ê ◊ „ U— ( ’ Í… ∏U ¬ ⁄
Ÿ ÊŸ Ê)
• ◊ È∑§‡ Ê ◊ Ê ¸• ◊ È∑ §‚ ª Ê
ò ÊÊ 
• ÊÁ Œàÿ M §
¬ Sà Îå ÿ à ʢ–
ß
Œ ¢‚ Áà ‹ ¢¡ ‹ ¢Ã S◊ ÒS fl œ Ê Ÿ ◊ —
H x H
• S ◊ ã◊ Ê Ã Ê ◊ „ UË ( Ÿ Ê Ÿ Ë
) • ◊ È∑ §
Ë Œ fl
Ë
Œ
Ê • ◊ È∑ § ‚ ª Ê ò Ê Ê ‹ ˇ ◊ Ë
M § ¬ Ê
Ã
Îå ÿ Ã Ê
◊ ˜Ô– ß Œ ¢‚ Á
à ‹ ¢¡ ‹ ¢
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 661
ÃS ÿ ÒS fl œ Ê Ÿ ◊ —H x H
• S◊ ଠ˝◊ Ê Ã Ê
◊ „ UË( ¬ ⁄ UŸÊ Ÿ Ë )• ◊ È∑ §
Ë
Œ
fl Ë Œ Ê • ◊ È∑§ ‚ ªÊ ò Ê Ê L
§º ˝M §¬ Ê
ÃÎå ÿ Ã Ê
◊ ˜Ô– ß Œ ¢‚ Áà ‹ ¢¡ ‹ ¢
ÃS ÿ ÒS fl œ Ê Ÿ ◊ —H x H
• S◊ Œ ˜Ôfl Îh ¬ ˝◊ Ê Ã Ê
◊ „UË (’ Í… ∏UË ¬ ⁄UŸ ÊŸ Ë)
• ◊È∑ §Ë Œ fl Ë ŒÊ • ◊ È∑ § ‚ª Ê ò Ê
Ê
• Ê
ÁŒ àÿ M §¬ Ê Ã Îå ÿ Ã Ê ◊ ˜Ô– ß Œ ¢‚ Á
à ‹ ¢
¡ ‹ ¢Ã S ÿ ÒS fl
œ Ê Ÿ◊ — H x H
H ß Ã ⁄Uà ¬ ¸á Ê H
Á
¡ Ÿ ∑ §
Ê • Ê fl‡ ÿ ∑§ „ ÒU, ∑ §fl ‹ © Uã „ UË
¥∑
§
Á
‹ ∞ à ¬ ¸á Ê ∑ §⁄ UÊ ÿ Ê¡ Ê∞ -
• S◊ ଠ% Ë • ◊ È∑§Ë Œ fl ËŒ Ê • ◊ È∑ §
‚ ª Êò ÊÊ fl ‚ ÈM §¬ Ê ÃÎå ÿ à Ê
◊ ˜Ô–
ߌ ¢‚ Áà ‹ ¢¡ ‹ ¢Ã S ÿ ÒS fl
œ Ê Ÿ ◊ — H xH
• S◊ à‚ Èà — (’ ≈ UÊ)• ◊ È∑
§ ‡ Ê ◊ Ê
¸
• ◊È∑ §‚ ª Ê ò Ê Ê
 fl ‚ÈM §¬ S Ã
Îå ÿ ÃÊ ◊ ˜Ô–
ߌ ¢‚ Áà ‹ ¢¡ ‹ ¢Ã S ◊ ÒS flœ Ê Ÿ ◊ — H xH
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 662
•S◊à∑ §
ãÿ Ê(’ ≈ UË )
• ◊ È∑ §
ËŒ fl
Ë ŒÊ
•◊È∑
§‚ ªÊ ò Ê
Ê fl ‚ ÈM
§
¬ Ê Ã Îå ÿ Ã Ê
◊ ˜Ô ß Œ¢
‚Á
à ‹¢¡ ‹ ¢ÃS ÿ ÒS fl
œ Ê Ÿ ◊—
H x H
•S◊Áଠà Î√ ÿ— ( ø Ê ø
Ê ÿ Ê Ã Ê™ §)
•◊È∑
§‡ Ê
◊Ê ¸• ◊ È∑§ ‚
ª Êò Ê Ê 
fl
È‚M§
¬ S
ÃÎå ÿ Ã Ê ◊ ˜Ô–
ߌ
¢‚Áà ‹¢¡ ‹ ¢Ã S◊ ÒS fl œ ÊŸ ◊ — H xH
•S◊ã◊ Êà ȋ — ( ◊ Ê◊
Ê) • ◊ È∑
§ ‡Ê
◊ Ê
¸
•◊È∑
§‚ ªÊ ò Ê
Ê
 fl È‚ M
§
¬ S à Îå ÿ à Ê◊ ˜Ô–
ߌ
¢‚Áà ‹¢¡ ‹ ¢Ã S◊ ÒS fl œ ÊŸ ◊ — H x H
•S◊Œ ˜Ô÷˝Ê
à Ê(• ¬ ŸÊ ÷ Êß ¸)• ◊È∑ §
‡ Ê◊ Ê
¸
•◊È∑
§‚ ªÊ ò Ê
Ê
 fl È‚ M
§
¬ S à Îå ÿ à Ê◊ ˜Ô–
ߌ
¢‚Áà ‹¢¡ ‹ ¢Ã S◊ ÒS fl œ ÊŸ ◊ — H xH
•S◊à‚ Ê¬ % ÷ ˝Ê
Ã Ê (
‚ Ê
Òà ‹ Ê÷ Êß ¸)
•◊È∑
§‡ Ê
◊Ê ¸• ◊ È∑§ ‚
ª Êò Ê Ê 
fl
È‚M§
¬ S
ÃÎå ÿ Ã Ê ◊ ˜Ô–
ߌ
¢‚Áà ‹¢¡ ‹ ¢Ã S◊ ÒS fl œ ÊŸ ◊ — H x H
•S◊Áଠà Î÷ Á
ª Ÿ Ë (
’È• Ê ) •◊ È∑§ ËŒ flË
Œ
Ê• ◊ È∑
§‚ ª Ê
ò Ê Ê fl
‚ ÈM §¬ Ê
ÃÎå ÿÃ Ê
◊ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 663
ߌ ¢‚ Áà ‹ ¢¡ ‹ ¢Ã Sÿ ÒS flœ Ê Ÿ ◊ — Hx H
• S◊ ã◊ Ê Ã Î÷ Á ª Ÿ
Ë ( ◊ Ê
Ò‚ Ë ) • ◊ È∑ §
Ë
Œ
fl Ë Œ Ê • ◊ È∑ § ‚ ª Ê
ò ÊÊ fl
‚ ÈM §
¬ Ê
ÃÎå ÿ Ã Ê
◊ ˜Ô– ß Œ ¢‚ Á
à ‹ ¢¡ ‹ ¢
ÃS ÿ ÒSfl œ Ê Ÿ ◊ —
H x H
• S◊ ŒÊ à◊ ÷ Áª ŸË ( • ¬ Ÿ Ë ’ Á „ UŸ )
• ◊ È∑§Ë Œ flË Œ Ê •
◊ È∑§ ‚ ª Ê
ò Ê Ê fl ‚ÈM § ¬
Ê
ÃÎå ÿ Ã Ê
◊ ˜Ô– ß Œ ¢‚ Á
à ‹ ¢¡ ‹ ¢
ÃS ÿ ÒSfl œ Ê Ÿ ◊ —
H x H
• S◊ à‚ Ê ¬ % ÷ Áª
Ÿ Ë ( ‚ÊÒÃ ‹ Ë ’ Á „
UŸ )
• ◊ È∑§Ë Œ flË Œ Ê •
◊ È∑§ ‚ ª Ê
ò Ê Ê
fl
‚ ÈM§¬ Ê ÃÎå ÿ à Ê◊
˜Ô– ß Œ ¢‚ Á à ‹ ¢¡ ‹ ¢
ÃS ÿ ÒSfl œ Ê Ÿ ◊ —
H xH
• S◊ Ã˜Ô E ‡ Ê È⁄U— (E ‚ È⁄
U) • ◊ È∑ §‡ Ê
◊ Ê ¸
• ◊ È∑§‚ ª Ê ò Ê Ê fl ‚ ÈM § ¬S à Îå ÿ à Ê◊ ˜Ô–
ߌ ¢‚ Áà ‹ ¢¡ ‹ ¢Ã S◊ ÒS fl œ Ê Ÿ ◊ —
H x H
• S◊ Ã˜Ô E ‚ È⁄
U¬ %Ë ( ‚ Ê‚U) • ◊ È∑ §
Ë Œ fl
Ë
Œ
Ê • ◊ È∑ § ‚ ª Ê
ò Ê
Ê fl ‚ ÈM§
¬ Ê Ã Îå ÿ à Ê◊ ˜Ô–
ߌ ¢‚ Áà ‹ ¢¡ ‹ ¢Ã Sÿ ÒS flœ Ê Ÿ ◊ — H x H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 664
•
S ◊ Œ˜Ôª ÈL
§ • ◊ È∑ § ‡ Ê
◊Ê
¸• ◊ È∑
§ ‚ ª Ê
ò Ê Ê
fl
‚ ÈM§¬ SÃÎå ÿ à Ê◊ ˜Ô– ß
Œ¢‚ Á à ‹ ¢¡ ‹ ¢
Ã
S◊ ÒS fl
œ Ê Ÿ ◊ — H xH
•
S ◊ Œ˜Ô • Ê ø Ê
ÿ ¸¬ % Ë •◊ È∑ § ËŒfl Ë Œ Ê
•
◊ È∑§ ‚ ª Êò ÊÊ fl ‚ ÈM§
¬Ê à Îå ÿ à Ê◊ ˜Ô–
ß
Œ¢‚ Áà ‹¢¡ ‹ ¢Ã S ÿÒS fl œ ÊŸ ◊ — H x H
•
S ◊ Ã ˜Ô Á
‡Ê c ÿ — • ◊ È∑
§
‡Ê ◊ Ê ¸
•
◊ È∑§‚ ªÊ ò Ê Ê
 fl‚ ÈM §
¬S Ã Îå ÿ ÃÊ ◊ ˜Ô–
ß
Œ¢‚ Áà ‹¢¡ ‹ ¢Ã S ◊ÒS fl œ ÊŸ ◊ —
H x H
•
S ◊ à‚ π Ê (
Á ◊ òÊ ) •◊ È∑ § ‡ Ê◊ ʸ
•
◊ È∑§‚ ªÊ ò Ê Ê
 fl‚ ÈM §
¬S Ã Îå ÿ ÃÊ ◊ ˜Ô–
ß
Œ¢‚ Áà ‹¢¡ ‹ ¢Ã S ◊ÒS fl œ ÊŸ ◊ —
H x H
•
S ◊ Œ˜Ô • Ê # ¬ ÈL§· — (‚ê ◊ Ê Ÿ Ë
ÿ ¬ ÈL
§ · )
•
◊ È∑§‡ Ê◊Ê ¸• ◊ È∑§ ‚ ªÊò Ê Ê 
fl
‚ ÈM§¬ SÃÎå ÿ à Ê◊ ˜Ô– ß
Œ¢‚ Á à ‹ ¢¡ ‹ ¢
Ã
S◊ ÒS fl
œ Ê Ÿ ◊ — H xH
•
S ◊ Œ˜Ô ¬ Á
à — • ◊ È∑ §‡
Ê◊ ʸ• ◊È∑ § ‚ ª Ê
ò Ê Ê

fl
‚ ÈM§¬ SÃÎå ÿ à Ê◊ ˜Ô– ß
Œ¢‚ Á à ‹ ¢¡ ‹ ¢
Ã
S◊ ÒS fl
œ Ê Ÿ ◊ — H xH
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 665
 Á Ÿ ◊ A◊ ãòÊ ‚ ¬ Ífl ¸Á
fl
Á
äÊ‚¬ ˝Ê
Á
áÊ
◊Ê
òÊ
∑§ Ëà ÈÁ C ÔU∑ § Á ‹ ∞ ¡ ‹ œÊ
⁄U¿
UÊ
«
∏¥U-
˙ Œ fl Ê ‚ È⁄ UÊ S Ã Õ Ê ÿ̌ Ê
Ê
,
Ÿ ʪ Ê ª 㜠fl ¸⁄UÊ Ê̌ ‚ Ê — –
Á
¬ ‡Ê Ê ø Ê ª Ès Ô∑§ Ê— Á‚ h Ê
—
,
∑
ͧ c
◊ Ê á« UÊ S Ã ⁄Ufl — π ª Ê—
H
¡ ‹ ø ⁄ UÊ ÷ ÍÁ Ÿ ‹ ÿ Ê,
fl
Ê ƒfl Ê œ Ê⁄ UÊ p ¡ ãà fl — –
¬˝Ë Á
à ◊ à ¬ ˝ÿ Ê
ã à fl Ê‡Ê È,
◊ gûÊ Ÿ Ê ê ’ ÈŸ Ê
Á π ‹ Ê — H
Ÿ ⁄U∑ § · È‚ ◊ S à · È,
ÿ ÊÃ Ÿ Ê ‚ Èø ÿ ÁS Õ Ã Ê—
–
à · Ê ◊ Ê åÿ Ê ÿ Ÿ Ê ÿ Òà Œ ˜Ô,
ŒË ÿà ‚ Á ‹ ‹ ¢◊ ÿ ÊH
ÿ ’ Ê ãœ fl Ê ˘ ’ Ê ãœ fl
Ê fl
Ê
,
ÿ ˘ãÿ ¡ ã◊ ÁŸ ’ Ê㜠fl
Ê
—
–
à ‚ fl ̧ à ÎÁ # ◊ Êÿ Ê ãà È,
ÿ ø Ê S ◊ ûÊ Ê ÿ ∑ § Ê¢Á Ê̌
áÊ —–
• Ê
’ ˝r Ê ÔS Ã ê ’ ¬ ÿ ¸ã à ¢,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 666
Œ fl Á · ¸Á ¬ à Î◊ Ê Ÿ fl Ê —–
à Îå ÿ ãà ÈÁ ¬ à ⁄ U— ‚ fl ̧,
◊ Êà Î◊ Êà Ê◊ „ UÊ Œ ÿ — H
• Ã Ë Ã ∑ ȧ
‹ ∑ §Ê ≈ UË Ÿ Ê ¢Ô,
‚ # m Ë ¬ ÁŸ fl ÊÁ ‚ Ÿ Ê ◊ ˜Ô–
• Ê’ ˝r Ê Ô÷ Èfl Ÿ ÊÑ UÊ ∑ §
Ê Œ ˜Ô,
ß Œ ◊ S à ÈÁ à ‹ Ê Œ ∑ § ◊ ˜Ô–
ÿ ’ Ê ãœ fl Ê˘ ’ Ê ãœ fl Ê fl
Ê,
ÿ ˘ ãÿ ¡ ã◊ Á Ÿ ’ Ê
㜠fl
Ê—
–
à ‚ fl̧ à ÎÁ# ◊ Ê ÿ Ê ãà È,
◊ ÿ Ê Œ ûÊ Ÿ fl Ê Á⁄ Uá Ê Ê H
H ÷ Ë c ◊ à ¬ ¸á Ê H
• ãà ◊ ¥ ÷ Ë c ◊ à ¬¸á Ê Á
∑ §
ÿ Ê ¡Ê
à Ê
„ÒU– ∞‚ 
¬ ⁄ U◊ Ê Õ ¸ ¬ ⁄ UÊÿ áÊ ◊ „UÊ
◊Ê Ÿ
fl
, Á
¡ ã„UÊ¥Ÿ
©Uì Ê © Ug ‡ ÿ Ê ¥ ∑ § Á ‹ ∞ • ¬Ÿ Êfl
¢‡
Ê
ø ‹ Ê Ÿ
∑ § Ê◊ Ê „ U Ÿ „ UË¥ Á ∑ § ÿ Ê
, ÷
Ëc
◊ © UŸ∑ §
¬ ˝Á à Á Ÿ Á œ ◊ Ê Ÿ  ª ÿ  „Ò¥U, ∞‚Ë ‚ ÷ Ë
üÊ D ÔUÊà◊ Ê • Ê¥ ∑ § Ê ¡ ‹ Œ Ê
Ÿ Œ ¥-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 667
˙ flÒÿ Ê
ÉÊ ˝¬ Œª Êò Ê Ê ÿ ,
‚ Ê¢∑ ΧÁà ¬ ˝fl ⁄UÊ
ÿ ø –
ªX ÔUÊ ¬ Èò Ê Ê ÿ ÷ Ë c ◊ Ê ÿ ,
¬
˝Œ Ê S ÿ ˘ „ U¢ Á
à ‹ ÊŒ ∑ § ◊ ˜ÔH
• ¬ Èò Ê Ê ÿ Œ Œ Ê
ê ÿ Ã Ã ˜Ô,
‚ Á‹ ‹ ¢÷ Ë c◊ fl ◊ ¸á Ê H
H fl S òÊ ÁŸ S ¬ Ë « UŸ H
‡
ÊÈh fl S òÊ ¡ ‹ ◊ ¥ « ÈU’ Ê
∞ °•Ê
Ò⁄ U’Ê
„U⁄
U
‹ Ê∑ §⁄ U◊ ãòÊ ∑ §Ê ¬ … ∏Uà „ ÈU∞ • ¬
‚ √ ÿ÷Êfl
‚ • ¬ Ÿ ’ Êÿ ¥ ÷ Ê ª ◊ ¥ ÷ ÍÁ
◊ ¬⁄
U© U‚ fl
SòÊ
∑
§ Ê Á Ÿ ø Ê « ∏¥U( ÿ ÁŒ ÉÊ ⁄ U◊ ¥ Á ∑§‚ Ë
◊ ÎÃ ¬
ÈL
§·
∑
§ Ê flÊ Á · ¸∑ § üÊ Ê h ∑ § ◊ ¸„ UÊ
,
Ã Ê  fl
SòÊ-
Á
Ÿ c ¬ Ë« Ÿ Ÿ „UË ¥∑ § ⁄ UŸ Ê ø Ê Á „U∞ –
)
˙ ÿ ∑ § ø ÊS ◊ à∑ ȧ‹ ¡ Êà Ê,
• ¬ Èò Ê Ê ª Ê Á òÊáÊ Ê ◊ ÎÃ Ê — –
Ãª Έ ÔUã à È◊ ÿ Ê Œ ûÊ ◊ ˜Ô,
fl
S òÊ ÁŸ c¬ Ë «UŸ ÊŒ ∑ § ◊ ˜ÔH

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 668

H Œfl Ê Éÿ ¸Œ ÊŸ H
• ’ ‚ √ÿ „ UÊ ∑ §⁄ U¬ Ífl ¸Á Œ ‡ ÊÊ ◊
¥ ◊ Èπ ∑
§
⁄¥U–
Ÿ Ë ø Á ‹ π ◊ ãòÊ Ê
¥ ‚ Œ fl ÊÉÿ ¸ŒÊ
Ÿ ∑ §⁄
¥U–
¬ ˝Õ ◊ • Éÿ ¸
‚ ÎÁC ÔUÁ Ÿ ◊ Ê ¸Ã Ê ’ ˝r Ê ÔÊ ∑ § Ê -
˙ ’ ˝r ÊÔ¡ ôÊ Ê Ÿ ¢¬ ˝Õ ◊ ¢¬ È⁄US Ã
Ê Á
m U
‚ Ë ◊ Ã — ‚ ÈL § ø Ê fl Ÿ̆ • Ê fl— –
‚ ’ Èã ä ÿ Ê˘ © U¬ ◊ Ê ˘ • Sÿ Áfl
D ÔUÊ
—
‚ Ã p ÿ Ê Á Ÿ ◊ ‚ Ã p Á fl fl —–- v x. x
˙ ’ ˝r ÊÔá Ê Ÿ ◊ — H
ŒÍ‚ ⁄ UÊ • Éÿ ¸
¬ Ê · áÊ ∑ § ûÊ Ê¸÷ ª fl Ê Ÿ ˜Ô Á flc áÊ È∑
§ Ê
-
˙ ß Œ ¢Á fl c áÊ ÈÁfl ¸ø ∑ ˝§ ◊ 
òÊ œ Ê Á Ÿ Œ œ ¬ Œ ◊ ˜Ô–
‚ ◊ Í… U◊ S ÿ ¬ Ê
ú ‚ È⁄ U S fl Ê„ UÊ
H
˙ Á fl cáÊ fl Ÿ ◊ —H - z . vz
Ã Ë ‚ ⁄ UÊ • Éÿ ¸
• Ÿ ȇ Ê Ê‚ Ÿ - ¬ Á
⁄ Ufl à ¸Ÿ ∑§ ÁŸ ÿ ãÃ Ê Á
‡ Ê
fl
-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 669
L
§ º ˝- ◊ „ UÊŒ fl ∑§ Ê-
˙ Ÿ ◊ S Ã L §
º ˝◊ ãÿ fl̆© Uà Ê

Ã̆ ß · fl Ÿ ◊ —–
’ Ê „ ÈUè ÿ Ê◊ Èà à Ÿ ◊ —H
˙ L § º ˝Ê ÿ Ÿ ◊ —
H - v{ .
v
ø Ê ÒÕ Ê • Éÿ ¸
÷ Í◊ á« U‹ ∑ § ø à Ÿ
Ê -∑ §
㺠˝‚ Á flà Ê
Œfl
‚ Íÿ ¸∑ § Ê-
˙ ÷ Í÷ Ȩ̀fl — S fl — – Ãà‚ Áflà Èfl
¸⁄‘Uá ÿ ¢
÷ ª Ê̧ Œ fl S ÿ œË ◊ Á
„ U– Áœ ÿ Ê
ÿ Ê
Ÿ —
¬˝ø Ê Œ ÿ Ê Ã ˜ÔH ˙ ‚Áfl òÊŸ ◊ —
H -x { .
x
¬Ê °ø fl Ê°• Éÿ ¸
¬˝∑ Χ Á à ∑ §Ê ‚ ãà ȋ
Ÿ ’ Ÿ Ê
ÿ ⁄ Uπ Ÿ fl
Ê ‹

Œ
fl - Á ◊ òÊ ∑ § Á
‹ ∞ -
˙ Á ◊ òÊ S ÿ ø · ¸á Ê
Ëœ Îà Ê˘fl Ê

Œ
fl S ÿ ‚ Ê Ÿ Á
‚ – l
È◊ A¢ Áø òÊ üÊ fl S à ◊ ◊
˜ÔH
˙ Á ◊ òÊ Êÿ Ÿ ◊ — H -v v. {w

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 670

 ¿ U∆ UflÊ
°• Éÿ ¸
à ¬ ¸á Ê∑ § ◊ Ê äÿ ◊ ‚ fl L § áÊ Œ fl ∑ §Á
‹∞-
˙ ß ◊ ¢◊  fl L §áÊüÊ Èœ Ë
„Ufl◊ l Ê ø ◊ Ϋ Uÿ –
à flÊ◊ fl S ÿ È⁄ UÊ ø ∑§
–
˙ flL §
áÊ Êÿ Ÿ ◊ —
– - w v . v
Ÿ◊ S ∑ §Ê ⁄ U-• ’ π « ∏U „ UÊ∑ §
⁄ U¬
Ífl
¸∑
§Ë
• Ê
⁄ U‚ Á Œ ÇŒ fl à Ê
• Ê ¥ ∑ § Ê ∑ ˝§ ◊ ‡Ê—
ÁŸÁ
Œ
¸C
ÔU
Á Œ ‡ ÊÊ• Ê ¥ ◊ ¥ Ÿ ◊ S∑§Ê ⁄ U∑ § ⁄¥U-
“ ˙ ß ãº ˝Ê ÿ Ÿ ◊ —”¬ ˝Êëÿ ÒH
“ ˙ • ª Aÿ Ÿ ◊ —”
• Ê ª Aƒ ÿ Ò–
“ ˙ ÿ ◊ Ê ÿ Ÿ ◊ —”Œ Á Ê̌
áÊ Êÿ ÒH
“ ˙ ÁŸ́ ¸§
à ÿ Ÿ ◊ —
” Ÿ Ò´ ¸§ àÿ ÒH
“ ˙ flL § áÊ Ê ÿ Ÿ ◊—” ¬ Áp ◊ Ê ÿ ÒH
“ ˙ flÊ ÿ fl Ÿ ◊ —”flÊ ÿ √ÿ ÒH
“ ˙ ‚ Ê◊ Êÿ Ÿ ◊ —
” © UŒ Ë ëÿ ÒH
“ ˙ ß ¸‡ Ê Ê Ÿ Ê ÿ Ÿ ◊—” ∞ ‡ ÊÊãÿ ÒH
“ ˙ ’ ˝r Ê Ôá Ê Ÿ ◊ —”™ § ä fl Ê ¸ÿ ÒH
“ ˙ • Ÿ ãÃ Ê ÿ Ÿ ◊— ” • œ ⁄ UÊ ÿÒH
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 671
 ß ‚ ∑ § ’Ê Œ ¡ ‹ ◊ ¥ Ÿ ◊
S ∑
§Ê
⁄ U∑ §
⁄¥U-
˙ ’ ˝r Ê Ôá Ê Ÿ ◊ — –
˙ • ª Aÿ Ÿ ◊ — –
˙ ¬ ÎÁÕ √
ÿ ÒŸ ◊ —–
˙ • Ê
· Á œ è ÿ ÊŸ ◊ —–
˙ fl Ê ø Ÿ ◊ —–
˙ fl Ê ø S ¬ Ã ÿ Ÿ ◊ —–
˙ ◊ „ UŒ ˜Ôè ÿ Ê
Ÿ ◊ —–
˙ Á fl c áÊ flŸ ◊ —–
˙ • Œ ˜Ôè ÿ ÊŸ ◊ —
–
˙ • ¬ Ê ê ¬ Ãÿ Ÿ ◊ —–
˙ fl L § áÊ Êÿ Ÿ ◊ — –
H ‚ Íÿ Ê̧¬ S Õ Ê
Ÿ H
◊
S Ã ∑ § • ÊÒ⁄
U„ UÊ
Õ ª Ë‹ ∑ §
⁄¥U–‚ Íÿ ¸∑ §Ë
• Ê
⁄ U◊ Èπ ∑ §
⁄U∑§„ UÕ Á
‹ ÿ Ê °∑
§
㜠‚ ™§¬ ⁄U
∑
§ ⁄U∑ § ‚ Íÿ ¸∑ §Ë • Ê ⁄U∑§ ⁄¥U–‚ Íÿ
¸Ÿ Ê ⁄UÊ
ÿ áÊ
∑
§ Êäÿ Ê Ÿ ∑ §⁄
UÃ „ÈU∞ ◊ ãòÊ ¬ Ê
∆
U∑ §⁄
¥U– • ãÃ
◊
¥ Ÿ ◊ S ∑ §Ê⁄U∑ § ⁄¥U • Ê Ò⁄ U◊S Ã∑ § -◊Èπ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 672
 • ÊÁ
Œ ¬ ⁄ U„ UÊ Õ » §
⁄ ¥U–
˙ • Œ Îü Ê ◊ S ÿ ∑ § à fl Ê Á fl⁄ U‡ ◊ ÿÊ¡ Ÿ Ê °w
• Ÿ È– ÷ ˝Ê¡ ãÃ Ê • ª Aÿ Ê ÿ Õ Ê
–
©U¬ ÿ Ê ◊ ª ΄ UË Ã Ê Á ‚ ‚ Íÿ Ê ¸ÿ à fl Ê ÷˝Ê
¡ Ê ÿ Ò·
à ÿ ÊÁ
Ÿ — ‚ Íÿ Ê
¸ÿ à fl Ê ÷ ˝Ê ¡ Ê ÿ –
‚ Íÿ ¸÷ ˝Ê Á ¡ D ÔU ÷ ˝Ê Á¡ D ÔUS à fl ¢Œ fl
c fl
Á‚
÷ ˝Ê Á
¡ D ÔUÊ „ ¢U ◊ Ÿ Èc ÿ · È÷ Íÿ Ê‚ ◊ ˜ÔH- }.y Æ
H ◊ Èπ ◊ Ê¡ ¸Ÿ - S fl à ¬ ¸á Ê H
◊ ãòÊ ∑ §‚ ÊÕ ÿ ¡ ◊ Ê Ÿ • ¬Ÿ Ê ◊ Èπ
œ Ê ÿ , • Ê ø ◊ Ÿ ∑ §⁄ U– ÷ Êfl Ÿ Ê ∑ §
⁄¥U Á ∑ §
• ¬Ÿ Ë ∑ §Ê ÿ Ê ◊ ¥ Á S âÊ Ã ¡ Ëfl Ê
à◊ Ê ∑§Ë à ÈÁ C
ÔU
∑ § Á
‹ ∞ ÷ Ë ¬ ˝ÿ Ê ‚ ∑ § ⁄ ¥Uª –
˙ ‚ ¢ fl ø ¸‚ Ê ¬ ÿ ‚ Ê ‚ ãà Ÿ ÍÁ ÷ —
• ÇÊ ã◊ Á „ U◊ Ÿ ‚ Ê ‚ ú Á ‡ Ê flŸ –
à fl CÔUÊ ‚ ÈŒ òÊ Ê Á fl Œ œ Êà È⁄ UÊ ÿ— • ŸÈ◊ ÊC Ô‰̧U
à ã fl Ê ÿ Á m Á‹ C ÔU◊ ˜ÔH - w . w y
H Á¬ à Îÿ ôÊ H
Á ¬ á« UŒ Ê Ÿ ∑ § Ê ∑ Χ àÿ Á ¬ à Îÿ ôÊ ∑ §
• ãà ª ¸Ã
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 673
Á
∑ §ÿ Ê ¡ Ê
Ã Ê „ ÒU– Á ¡ ‚ ¬ ˝∑ § Ê ⁄ Uà ¬ ¸á Ê ◊ ¥
¡ ‹ ∑ § ◊ Êäÿ ◊ ‚ • ¬ Ÿ Ë üÊ h Ê √
ÿ Q § ∑ § Ë
¡ ÊÃ Ë „ ÒU, ©U‚ Ë ¬ ˝∑ § Ê⁄ U„ UÁ fl
c ÿ ÊÛ Ê ∑ §
◊ Êäÿ ◊ ‚  • ¬ Ÿ Ë üÊ h ÊÁ ÷ √
ÿ Á Q §∑ § Ë
¡ ÊŸ Ë ø ÊÁ„ U∞ – ◊ ⁄ Uá Ê Êû Ê ⁄ U‚ ¢S ∑§ Ê
⁄ U◊ ¥ v w
Á
¬ á« UŒ Ê Ÿ Á ∑ §ÿ ¡ Êà „ Ò¥U- ¡ Ê Òÿ Ê ª „ °ÍU ∑ §
• Ê≈U ◊ ¥ Á Ë , ‡ Ê „UŒ , ÉÊ Îà , Œ Íœ Á ◊ ‹ Ê ∑ §⁄ U
‹ ª ÷ ª ¬ ø Ê‚ -¬ ø Ê ‚ ª ˝Ê ◊ • Ê≈ U ∑ §
Á
¬ á« U’ Ÿ Ê∑ §⁄U∞ ∑ § ¬ ûÊ ‹ ¬ ⁄
U⁄ Uπ ‹ Ÿ 
ø Ê
Á„ U∞ – ‚ V À¬ ∑§ ’ Ê Œ ∞ ∑ § - ∞ ∑ § ∑ § ⁄ U∑ §
ÿ „UÁ ¬ á« UÁ ¡ ‚ ¬ ⁄ U⁄ Uπ ¡ Ê ‚ ∑ ¥§
, ∞ ‚ Ë
∞ ∑§ ¬ ûÊ ‹ ‚ ◊ Ë ¬ ◊ ¥ ⁄ Uπ ‹ Ÿ Ë
ø Ê Á „ U∞ –
¿ U— à ¬ ¸á Ê Á ¡ Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ Á ∑ §
ÿ ª ÿ Õ ,
©
UŸ ◊ ¥ ‚ ¬ ˝à ÿ ∑ § fl ª ¸∑ § Á
‹ ∞ ∞ ∑ § - ∞ ∑ §
Á
¬ á« U„ ÒU– ‚ Ê Ãfl Ê°Á¬ á« U◊ ÎÃ Ê à◊ Ê∑ § Á ‹ ∞
„
ÒU– • ãÿ ¬ Ê °ø Á ¬ á« U© UŸ ◊ ÎÃ Ê
à◊ Ê• Ê ¥ ∑ §
Á
‹ ∞ „ Ò¥U, ¡ Ê ¬ Èò Ê Ê
ÁŒ ⁄ UÁ„ Uà „ Ò¥U,• Á ª AŒ Çœ
„
Ò¥U,ß ‚ ÿ ÊÁ ∑ §‚ Ë• ãÿ ¡ ã◊ ∑ §
’ 㜠Ȅ Ò¥U,
©
UÁ ë¿ UÛ Ê ∑ ȧ
‹ , fl ¢‡
Ê fl Ê ‹ „ Ò¥U, ©UŸ ‚ ’ ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 674
 ÁŸ Á
◊ ûÊ ÿ ¬ Ê°ø Á ¬ á« U‚ ◊ Á¬
¸Ã „ Ò¥U– ÿ
’ Ê ⁄„ UÊ ¥ Á ¬ á« U¬ Á Ê̌ÿ Ê ¥ ∑ § Á‹ ∞ •Õ fl
Ê ª Êÿ
∑§ Á ‹ ∞ Á ∑ § ‚ Ë © U¬ ÿ ÈQ § S Õ Ê
Ÿ ¬⁄ U⁄ Uπ
ÁŒ ÿ ¡ Ê Ã „ Ò¥U– ◊ ¿ UÁ ‹ ÿ Ê¥ ∑ §
ÊøȪÊ
ÿ ¡ Ê
‚ ∑§ à „ Ò¥U– Á¬ á« U⁄ Uπ Ÿ ∑ § ÁŸÁ
◊ ûÊ ∑ ȧ‡
Ê
Á’ ¿ UÊ Ã „ ÈU∞ Á Ÿ ◊ A◊ ãòÊ ’ Ê ‹ ¥–
˙ ∑ ȧ ‡ Ê Ê  Á̆ ‚ ∑ ȧ‡ Ê ¬ Èò Ê Ê
 Á̆ ‚ ,
’ ˝r Ê
Ôá Ê Ê Á Ÿ Á ◊ ¸Ã — ¬ È⁄ UÊ –
à fl ƒÿ Á ø ¸Ã ˘ Á ø ¸Ã — ‚ Ê  S̆ à È,
ÿ S ÿ Ê „ ¢U Ÿ Ê ◊ ∑ §Ë à ¸ÿ H
H Á¬ á« U‚ ◊ ¬ ¸á Ê ¬ ˝Ê Õ ¸Ÿ ÊH
Á ¬ á« Uà Òÿ Ê ⁄ U∑ §⁄ U∑ § ⁄ Uπ ¥, „ UÊ
Õ ¡Ê« ∏U∑ §
⁄
U
Á ¬ á« U‚ ◊ ¬ ¸á Ê ∑ § ÷ Ê fl ‚ Á„ Uà Ÿ Ë
øÁ ‹ π
◊ ãòÊ ’ Ê ‹ ¡ Ê∞ °-
˙ • Ê ’ ˝r Ê Ôá Ê Ê ÿ Á ¬ à Îfl ¢‡Ê ¡ Ê
à Ê
,
◊ Ê Ã ÈS Ã Õ Ê fl ¢‡ Ê ÷ fl Ê ◊ Œ Ëÿ Ê —–
fl¢‡ Ê
m ÿ ÿ ◊ ◊ Œ Ê ‚ ÷ ÍÃ Ê ,
÷ Îà ÿ Ê S Ã Õ Òfl Ê Á üÊ Ã ‚ fl ∑ §Êp H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 675
Á
◊ òÊÊÁ áÊ Á‡ Ê cÿ Ê— ¬ ‡ Ê fl p fl Î Ê̌Ê—,
Œ
ÎC ÔUÊ
p S ¬ ÎC ÔUÊ
p ∑ Î§Ã Ê ¬ ∑ §
Ê ⁄ UÊ— –
¡ ã◊ Ê ãà ⁄ U ÿ ◊ ◊ ‚ ¢ª Ã Ê p ,
à · Ê
¢S flœ Ê Á ¬ á« U◊ „ ¢U Œ ŒÊ Á ◊ H
H Á¬ á« UŒÊ Ÿ H
Á
¬ á« UŒ Ê
Á „ UŸ „ UÊÕ ◊ ¥ Á ‹ ÿ Ê ¡ Ê
∞ – ◊ ãòÊ
∑§ ‚ ÊÕ Á ¬ à Îà ËÕ ¸◊ Ⱥ ˝Ê ‚ Œ Á Ê̌
áÊ
ÊÁ÷ ◊Èπ
„
UÊ ∑ §
⁄ UÁ ¬ á« UÁ ∑ §
‚ Ë Õ Ê‹ Ë ÿ Ê ¬ûÊ
‹ ◊¥
∑˝§◊ ‡Ê — S Õ Ê Á
¬ à ∑ §⁄ ¥U-
v ¬ ˝Õ ◊ Á ¬ á« U- Œ fl à ʕ Ê ¥ ∑ § Á
ŸÁ◊ûÊ
˙ © UŒ Ë ⁄ Uà Ê◊ fl ⁄ ˘ U© Uà ¬ ⁄ UÊ
‚˘
© Uã ◊ äÿ ◊ Ê — Á ¬ Ã ⁄ U—‚ Ê ê ÿ Ê‚—–
• ‚ È¢ ÿ̆ ß ¸ÿ È⁄ Ufl Î∑ §Ê´ §Ã ôÊÊ
— Ã

Ÿ Ê
˘fl ãà ÈÁ ¬ à ⁄ UÊ „ Ufl
· È– - v ~
.y~
w Œ Í‚ ⁄ UÊ Á ¬ á« U- ´ § Á · ÿ Ê ¥ ∑ §ÁŸÁ◊ ûÊ
˙ • Á X ⁄ U‚ ÊŸ — Á¬Ã ⁄ UÊ
Ÿ fl
Ç flÊ˘
• Õ fl Ê ¸á Ê Ê ÷ Ϊ fl — ‚ Êê ÿ Ê ‚ —
–
à · Ê
¢ fl ÿ ú ‚ È◊ à ÊÒÿ Á ôÊ ÿ ÊŸÊ◊ ÔÁ¬
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 676
 ÷
º ̋ ‚ Ê
Ò◊ Ÿ ‚ S ÿ Ê◊ H -v~ . z Æ
xÃ
Ë ‚ ⁄ UÊ Á¬ á« U- ÁŒ √ ÿ ◊ Ê
Ÿ fl Ê ¥ ∑§
Á
Ÿ Á
◊ ûÊ -
˙ • Ê ÿ ãà ȟ — Á¬ à ⁄ U—‚ Ê ê ÿÊ‚—
•
Á ª Ac fl ÊûÊ Ê— ¬ ÁÕ Á÷ Œ ̧fl ÿ Ê
Ÿ Ò— –
•
Á S ◊ Ÿ ˜ÿ ôÊ S flœ ÿ Ê ◊ Œ ãà —
•
Á œ ’ È̋flãà Èà ˘ fl
ã à fl S ◊ Ê
Ÿ ˜ÔH -
v~
.z
}
yø
Ê ÒÕ Ê Á ¬ á« U- Á Œ√ÿ Á¬ à ⁄UÊ
¥ ∑ §
Á
Ÿ Á
◊ ûÊ -
˙ ™ § ¡ Z fl
„ Uã Ã Ë
⁄ U◊ Îà ¢É Ê Îà ¢¬ ÿ—
∑
§
Ë ‹ Ê‹ ¢¬ Á⁄ Ud ÈÃ◊ ˜Ô–
S
fl œ Ê S âÊ Ã ¬ ¸ÿ à ◊ Á ¬Ã Ο ˜ÔH -w
.x
y
z¬
Ê°ø flÊ°Á ¬ á« U- ÿ ◊ ∑§ Á
Ÿ Á ◊ ûÊ
-
˙ Á¬ à Îè ÿ — S fl
äÊ ÊÁ ÿ è ÿ — S fl äÊÊ
Ÿ
◊ — Á ¬ à Ê◊ „ Uèÿ — S fl äÊ ÊÁÿ è ÿ—
S
fl äÊ Ê Ÿ ◊ — ¬ ˝Á ¬Ã Ê ◊ „ Uèÿ —
S
fl äÊ ÊÁ ÿ è ÿ — S fl
äÊ Ê Ÿ ◊ —–
• Ê̌ Á㬠à ⁄UÊ◊ Ë ◊ Œ ãÃ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 677
 Á¬ à ⁄ UÊÃ Ë Ã Î¬ ãà Á ¬ à ⁄ U— Á
¬ Ã ⁄ U—
‡ÊÈã ä Ê ä fl ◊ ˜H - v ~ .x {
{¿ U∆ Ufl Ê° Á ¬ á« U- ◊ Ÿ Èc ÿ -Á ¬ à ⁄ UÊ ¥ ∑ §
ÁŸ Á ◊ ûÊ -
˙ ÿ ø „ UÁ ¬ Ã ⁄ UÊÿ ø Ÿ „ U
ÿÊ °p Á flk ÿ Ê °w © Uø Ÿ ¬˝Á flk –
à fl ¢ fl à Õ ÿ Áà à ¡ Ê Ã flŒ—
S fl œ Ê Á÷ ÿ ¸ô Ê ú ‚ È∑ Χà ¢¡ È· S fl H v ~ .{
|

|
‚ Ê Ã fl Ê °Á¬ á« U- ◊ Îà Êà◊ Ê∑ § ÁŸ Á ◊ ûÊ
-
˙ Ÿ ◊ Ê  fl — Á ¬ Ã ⁄ UÊ ⁄ U‚ Ê
ÿ Ÿ ◊ Ê  fl —
Á ¬ à ⁄ U— ‡Ê Ê· Ê ÿ Ÿ ◊ Ê  fl —Á¬ à ⁄ UÊ
¡ Ë flÊ ÿ Ÿ ◊ Ê  fl — Á ¬ à ⁄ U—Sfl œ Ê ÿ Ò
Ÿ ◊ Ê fl — Á¬ à ⁄ UÊ
É Ê Ê ⁄ UÊ ÿ , Ÿ ◊ Ê  fl —
Á ¬ à ⁄ UÊ◊ ãÿ fl Ÿ ◊ Ê fl — Á
¬ Ã ⁄ U—
Á ¬ Ã ⁄ UÊŸ ◊ Ê fl Ê
ª ΄ UÊ Û Ê— Á¬ à ⁄ UÊŒ ûÊ
‚ Ã Ê fl — Á ¬ Ã ⁄ UÊ
Œ c ◊ Òà m— Á¬ à ⁄ UÊ 
flÊ ‚ ˘ • Êœ ûÊ – - w . x w
}• Ê ∆Ufl Ê° Á ¬ á« U- ¬ Èò Ê Œ Ê⁄U⁄ UÁ„ UÃ Ê ¥ ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 678
 Á
Ÿ Á◊ ûÊ -
˙ Á¬ à Îfl ¢‡Ê◊ ÎÃ Ê ÿ ø ,
◊ Ê ÃÎfl ¢‡ Ê Ã Õ Òfl ø –
ª ÈL §E ‚ È⁄ U’ 㜠͟ Ê
¥Ô,
ÿ ø Ê ãÿ ’ Ê㜠fl Ê
— S ◊ ÎÃ Ê
—H
ÿ ◊ ∑ ȧ‹ ‹ È# Á ¬ á« UÊ —
,
¬Èò Ê Œ Ê ⁄ UÁ fl fl Á¡ ¸Ã Ê
— –
à · Ê¢Á ¬ á« UÊ
◊ ÿ Ê Œ ûÊ Ê,
s Ô Ê̌
ƒ ÿ ◊ Ȭ Á à D ÔUà ÈH
~Ÿ Ê Òfl
Ê°Á ¬ á« U- © UÁ ë¿ UÛ
Ê ∑ ȧ
‹fl
¢‡
Êfl
Ê
‹Ê¥
∑
§ Á
Ÿ Á ◊ ûÊ -
˙ © UÁ ë¿ UÛ Ê∑ ȧ ‹ fl ¢‡ ÊÊŸ Ê ¢,
ÿ · Ê¢Œ Ê Ã Ê ∑ ȧ ‹ Ÿ Á „ U–
œ ◊ ¸Á¬ á« UÊ ◊ ÿ Ê Œ ûÊ Ê ,
s Ô Ê̌
ƒ ÿ ◊ Ȭ Á à D ÔUà ÈH
v
ƌ
‚ flÊ °Á ¬ á« U- ª ÷ ¸¬ Ê Ã ‚◊⁄
U¡Ê
Ÿ 
fl
Ê ‹ Ê¥ ∑ § Á Ÿ Á◊ ûÊ -
˙ Áfl M § ¬ Ê • Ê ◊ ª ÷ Ê
¸p ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 679
 ôÊ Ê Ã Ê ôÊ Ê Ã Ê — ∑ ȧ ‹ ◊ ◊–
à · Ê¢Á ¬ á« UÊ ◊ ÿ Ê Œ ûÊÊ
,
s Ô Ê̌ ƒ ÿ ◊ Ȭ Áà D ÔUà ÈH
v
v Çÿ Ê⁄ U„Ufl Ê ° Á ¬ á« U- • Áª AŒ ÇäÊ Ê ¥ ∑ §
ÁŸ Á ◊ ûÊ -
˙ • Áª AŒ Çœ Ê p ÿ ¡ Ë
fl
Ê , ÿ 
¬˝Œ Çœ Ê— ∑ ȧ ‹◊ ◊ –
÷ Í◊ ÊÒŒ ûÊ Ÿ à Îå ÿ ãà È,œ◊¸Á ¬ á« ¢U
ŒŒ Ê ê ÿ „ U◊ ˜ÔH
v
w ’ Ê ⁄ „ UflÊ °Á ¬ á« U- ß ‚ ¡ ã◊ ÿ Ê • ãÿ
¡ ã◊ ∑ § ’ 㜠ȕ Ê
¥ ∑ § Á
Ÿ Á
◊ ûÊ -
˙ ÿ ’ Ê ãœ fl Ê ˘ ’ Ê
㜠fl
Êfl Ê ,
ÿ ˘ ãÿ ¡ ã◊ Á Ÿ ’ Ê㜠fl
Ê—
–
à · Ê¢Á ¬ á« UÊ ◊ ÿ Ê Œ ûÊÊ
,
s Ô Ê̌ ƒ ÿ ◊ Ȭ Áà D ÔUà ÈH
ÿ
Á
Œ Ã Ë Õ ¸ü Ê Ê h ◊,
¥ Á ¬ à ¬
Î Ê̌◊¥ ‚ ∞ ∑ § ‚ 
•
Á
œ ∑§ Á ¬ à ⁄ UÊ
¥∑ § ˇ
Ê Ê Áãà ∑ §
Á‹∞Á ¬ á« U• Á¬ Ã
¸
∑
§
⁄
Ÿ
U „ Ê
U,
¥ à ÊŸ Ëø Á
‹ π  fl Ê
Äÿ ◊ ¥ Á¬ à ⁄UÊ
¥ ∑ §

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 680
ŸÊ ◊-ª Ê ò Ê • ÊÁ Œ ¡ Ê «
 UÃ∏ „ U∞
È fl Ê Á Ü¿ UÃ ‚ Å
¢ÿ Ê
◊¥ Á
¬á« UŒ Ê Ÿ Á ∑§ ÿ ¡ Ê ‚ ∑ § à „
U–
¥Ò
.
.. .ª Ê ò Ê S ÿ • S ◊ Œ ˜Ô . . ..Ÿ Ê ◊ AÊ,
• Ê̌
ÿ à Îå à ÿ ÕZß Œ ¢Á ¬ á« ¢Uà S◊ ÒS fl œ ÊH
Á¬ á« U‚ ◊ ¬ ¸á Ê ∑ § ’ Ê
Œ Á¬ á« UÊ ¥ ¬ ⁄U
∑
˝§ ◊‡ Ê — Œ Íœ , Œ „ UË • Ê Ò⁄ U‡ Ê„ UŒ ø … ∏UÊ ∑ § ⁄U
Á
¬ Ã
⁄ UÊ ¥ ‚ à ÎÁ# ∑ §Ë ¬ ˝Ê Õ ¸Ÿ Ê ∑ §Ë ¡ Ê Ã Ë „ ÒU–
v ÁŸ ◊ A◊ ãòÊ ¬ … ∏Uà „ ÈU∞ Á ¬ á« U¬ ⁄ UŒ Íœ
ø … ∏UÊ ∞ °-
˙ ¬ ÿ —¬ ÎÁ
Õ √ ÿ Ê ¢¬ ÿ̆ • Ê· œ Ë· È
¬ ÿ Ê Á Œ √
ÿ ãà Á⁄̌ Ê
¬ ÿ Ê
œ Ê —
–
¬ ÿ S fl à ˗ ¬ ˝Á Œ ‡ Ê — ‚ ãà È◊ s Ô◊ ˜Ô–
-v } . x {
Á¬ á« UŒ Ê ÃÊ ÁŸ ◊ AÊ
Á V à ◊ ãòÊ Ê¢‡
Ê ∑ §Ê

Œ È„ U⁄ UÊ ∞ °-
˙ Œ ÈÇ œ ◊ ˜Ô– Œ ÈÇ œ ◊ ˜Ô– Œ ÈÇ œ ◊ ˜Ô–
à Îå ÿ ä fl ◊˜Ô– à Îå ÿ ä fl ◊ ˜Ô–à Îå ÿ ä fl ◊ ˜H
w ÁŸ ◊ AÊ Á V à ◊ ãòÊ ‚ Á ¬á« U¬ ⁄ UŒ „ UË
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 681
 ø… ∏UÊ ∞ °-
˙ Œ Á œ ∑ ˝§
Ê √áÊ Ê
˘ • ∑ §
Ê Á⁄ U·
¢
Á
¡ c áÊ Ê⁄ UE S ÿ fl ÊÁ ¡ Ÿ —
–
‚ È⁄ UÁ÷ Ÿ Ê ◊ Èπ Ê∑ §⁄ Uà ¬ ˝á Ê
• Ê ÿ Èú Á · à ÊÁ⁄ U· à ˜Ô– - w x
. xw
Á
¬ á« UŒ Ê Ã ÊÁ Ÿ ◊ AÊÁ VÔUà ◊ãòÊ Ê
¢‡
Ê
Œ
È„ U⁄ UÊ ∞ °-
˙ Œ Á œ – Œ Á œ – Œ Á œ – à Îå ÿ ä fl
◊ ˜Ô–
ÃÎå ÿ ä fl ◊ ˜Ô– Ã Îå ÿ ä fl ◊ ˜Ô–
xŸ Ë ø Á ‹ π ◊ ãòÊ Ê ¥ ∑ § ‚ Ê Õ Á ¬á« UÊ
¥ ¬⁄
U
‡
Ê „ UŒ ø … ∏UÊ ∞ °-
˙ ◊ œ Èfl ÊÃ Ê˘ ´ § Ã Ê ÿ à 
◊ œ È Ê̌ ⁄ UÁ ãà Á ‚ 㜠fl — –
◊ Ê ä fl Ë Ÿ ¸— ‚ ã à fl Ê· œ Ë —
–
˙ ◊ œ ÈŸ Q § ◊ ÈÃ Ê · ‚ Ê
,
◊ œ È◊ à¬ Ê ÁÕ ¸fl ú ⁄ U¡ — –
◊ œ Èl Ê Ò⁄ US à ȟ — Á ¬ à Ê
–
˙ ◊ œ È◊ ÊÛ Ê Ê  flŸ S ¬ Á
à — U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 682
 ◊ œ È◊ Ê
°w • S Ã È‚ Íÿ ¸— –
◊ Ê ä fl Ë ª Ê ¸fl Ê÷ fl ãà ȟ —– - vx .w | - w ~
Á
¬ á« UŒ Ê Ÿ ∑§ ûÊ Ê ¸Á Ÿ ◊ AÊ ÁV ÔUà ◊ ãòÊ Ê
¢‡ Ê
∑§ Ê Œ È„ U⁄ UÊ ∞°-
˙ ◊ œ È– ◊ œ È– ◊ äÊ È– à Îå ÿ ä fl ◊˜Ô–
ÃÎå ÿ ä fl ◊ ˜Ô–Ã Îå ÿ ä fl ◊ ˜Ô–
H ÷ ÍÃÿ ôÊ - ¬ @ ’ Á ‹ H
÷ Íà ÿôÊ ∑ § Á Ÿ Á◊ ûÊ ¬ @ ’ Á‹ ¬˝Á ∑ ˝§
ÿ Ê ∑§ Ë
¡ ÊÃ Ë „ ÒU– Á fl Á ÷ Û Ê ÿ Ê Á Ÿ ÿ Ê¥ ◊ ¥ ‚ ¢√
ÿ Ê
#
¡ Ëfl ø Ã Ÿ Ê ∑ §
Ë Ã ÈÁ C ÔU „ Uà È÷ Íà ÿ ôÊ Á ∑ § ÿ Ê
¡ ÊÃ Ê „ Ò– • ‹ ª -• ‹ ª ¬ ûÊ Ê ¥ ÿ Ê ∞ ∑ § „ UË
’ « ∏Uˬ ûÊ ‹ ¬ ⁄ U, ¬ Ê °ø S Õ Ê
Ÿ Ê ¥ ¬ ⁄ U÷ Ê Ö ÿ
¬ Œ ÊÕ¸ ⁄ Uπ  ¡ Êà  „ Ò¥– © U« ∏Œ -Œ Ê‹ ∑§ Ë
Á
≈ UÁ
∑ §
ÿ Ê Ã Õ Ê Œ „ UË ß ‚ ∑ § Á ‹ ∞ ⁄Uπ Ê ¡ Êà Ê
„
ÒU– ¬Ê
°ø Ê¥ ÷ Ê ª ⁄ Uπ ¥– ∑ ˝§ ◊ ‡Ê— ◊ ãòÊ ’ Ê
‹ Ã 
„
ÈU∞ ∞∑ § - ∞ ∑ § ÷ Ê ª ¬ ⁄ U• Ê̌ Ã ¿UÊ« ∏U∑ §
⁄ U
’ Á ‹ ‚ ◊ Á ¬ ¸Ã ∑ §⁄ ¥U–
v ª Ê’ Á ‹ - ¬ Áfl òÊ Ã Ê ∑ § ˬ ˝Ã Ë∑ § ª ™ § ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 683
 Á
Ÿ Á
◊ ûÊ -
˙ ‚ Ê Ò⁄ U÷ ƒ ÿ — ‚ fl
¸Á„ UÃ
Ê
— ,
¬Á fl òÊ Ê — ¬ Èá ÿ ⁄
UÊ ‡
Ê ÿ — –
¬˝Áà ª Έ ÔUã à È◊ ª ˝Ê‚ ¢,
ª Ê
fl S òÊ Ò‹ Ê Ä ÿ ◊ Ê
à ⁄ U— H
ߌ ¢ª Êè ÿ — ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ –
w∑
ȧ P ȧ
⁄ U’ Á ‹ -∑ § ûÊ ¸√ ÿ Á ãÊD
ÔUÊ
∑ §¬
˝Ã
Ë
∑ §
E Ê
Ÿ ∑ § ÁŸ Á
◊ ûÊ -
˙ m Ê ÒE Ê Ÿ Ê
Ò‡ ÿ Ê◊ ‡ Ê’
‹ ÊÒ,
fl
ÒflS fl à ∑ ȧ ‹ ÊŒ˜Ô÷ fl ÊÒ–
à Êè ÿ Ê ◊ Û Ê ¢¬ ˝Œ Ê S
ÿ Ê Á ◊ ,
S
ÿ Ê Ã Ê ◊ Ã Ê fl
Á „ ¢U‚ ∑§ Ê ÒH
ߌ ¢E è ÿ Ê ¢ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ H
x∑
§ Ê
∑ §
’ Á ‹ - ◊ ‹ Ë
Ÿ Ã Ê Á
Ÿ fl
Ê⁄U∑
§
∑
§ Ê
∑ § ∑ § Á Ÿ Á
◊ ûÊ -
˙ ∞ã º ˝flÊ L§
áÊ fl Ê ÿ √ ÿ Ê
, ÿÊêÿÊfl
Ò
Ÿ Ò´¸§Ã Ê S àÊ Õ Ê
–
fl
Ê ÿ ‚ Ê — ¬ ˝Á ê Έ ÔUã à È,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 684
 ÷ Í◊ ÊÒÁ ¬ á« ¢U ◊ ÿ ÊÁ
Ö¤ ÊÃ ◊ ˜Ô–
ߌ ¢ fl Êÿ ‚ è ÿ — ß Œ¢Ÿ ◊ ◊ H
yŒ
fl Ê Á
Œ ’ Á ‹ - Œ fl à fl ‚ ¢fl
œ ¸∑ §
‡
Ê ÁQ § ÿ Ê¥ ∑ § Á Ÿ Á◊ ûÊ -
˙ Œ fl
Ê— ◊ Ÿ Ècÿ Ê —¬ ‡ Êfl
Ê √ Êÿ Ê ¢Á ‚,
Á
‚ h Ê —‚ ÿ̌ ÊÊ⁄ Uª Œ Òà ÿ ‚¢É Ê Ê—–
¬̋Ã Ê — Á¬ ‡Ê Ê ø Ê S à ⁄
Ufl — ‚ ◊ S ÃÊ,
ÿ ø Ê Û Ê
Á ◊ ë¿ UÁãà ◊ ÿ Ê ¬ ˝Œ ûÊ◊ ˜ÔH
ߌ ¢• Û
Ê ¢Œ fl Ê ÁŒ è ÿ — ß Œ¢Ÿ ◊◊ –
zÁ
¬ ¬ ËÁ ‹ ∑ § Ê ÁŒ ’ Á ‹ - üÊ◊ Á Ÿ DÔUÊ ∞ fl
¢
‚ Ê
◊ ÍUÁ„U∑ § Ã Ê ∑ § Ë ¬ ˝Ã Ë∑§ ø ËÁ≈ Uÿ Ê
¥ ∑
§
Á
Ÿ Á◊ ûÊ
-
˙ Á
¬ ¬ Ë Á
‹ ∑ §Ê — ∑ §Ë ≈ U¬ ÃX ÔU∑§Êl Ê
—
,
’È÷ ÈÁ Ê̌
à ʗ ∑ § ◊ ¸Á Ÿ ’ 㜠’h Ê—–
à · Ê ¢Á „Uà Îå à ÿ Õ ¸Á ◊ Œ ¢◊ ÿ Ê
Û Ê
¢,
à èÿ Ê Á
fl ‚ ÎCÔ¢U ‚ ÈÁ π Ÿ Ê÷ fl ãÃÈH
ߌ ¢• Û
Ê ¢Á
¬ ¬ ËÁ ‹ ∑§Ê ÁŒ èÿ —
ߌ ¢Ÿ ◊ ◊ H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 685
 ’ ÊŒ ◊ ¥ ª Ê’ Á
‹ ª ™
§∑ §
Ê,
∑ ȧ P ȧ
⁄ U’ Á‹ E Ê
Ÿ ∑ § Ê , ∑ §
Ê
∑ §’ Á‹
¬ Á Ê̌ÿ Ê¥ ∑ §Ê ,
Œ fl ’ Á ‹ ∑ § ãÿ Ê ∑§ÊÃ Õ Ê
Á¬ ¬ Ë
Á ‹ ∑ §Ê Á Œ ’ Á‹ ø Ë ¥≈ UË
• Ê
Á Œ ∑§ Ê
Áπ ‹ Ê Á Œÿ Ê ¡ Ê ∞ –
H ◊ Ÿ Èc ÿ ÿ ôÊ - üÊ Ê
h ‚ V ÔUÀ ¬ H
∑§ãÿ Ê ÷ Ê ¡ Ÿ , Œ ËŸ - • ¬ ÊÁ „ U¡ , • Ÿ Ê Õ Ê
¥
∑§Ê ¡ M § ⁄ Uà ∑ § Ë ø Ë ¡ ¥ Œ ŸÊ , ß ‚ ¬ ˝Á
∑ ˝§ÿ Ê
∑§ ¬˝Ã Ë∑ § Ê à◊ ∑ § © U¬ ø Ê ⁄ U„ Ò¥U– ß
‚ ∑§ Á‹ ∞
Ã Õ Ê‹ Ê∑ § Á „Uà ∑
§ Ê ⁄ UË ¬ Ê ⁄
U◊ Ê Á
Õ¸∑§ ∑ §
Ê ÿ Ê
Z
∑§ Á‹∞ Á∑ §ÿ ¡ Ê
Ÿ  flÊ ‹ ŒÊ Ÿ ∑§ Ë
ÉÊ Êc
Ê áÊ Ê
üÊÊh ‚ V ÔUÀ ¬ ∑ § ‚ Ê Õ ∑ § Ë ¡ Ê Ÿ Ëø Ê
Á „ U∞ –
H ‚ V ÔUÀ ¬ — H
..
.. ..
.. . .. .
. . .. .... Ÿ Ê ◊ Ê „ ¢.. . .
.. . .
. .
.
.. .
.
. .... .Ÿ
Ê◊ ∑ §◊ ÎÃ Ê à◊ Ÿ — ‡ Ê
Ê Á ãà - ‚ Œ˜Ôª Á Ã
- Á
Ÿ Á◊ ûÊ
¢
‹ Ê∑§Ê
¬ ÿ Ê Áª ∑ § Ê ÿ Ê¸Õ Z.. . . . .
.. . .
. .
.
.. .
.
¬ Á ⁄U◊Ê
áÊœ Ÿ Œ Ê Ÿ S ÿ ∑ §
ãÿ Ê ÷ Ê ¡ Ÿ S ÿ fl
Ê
üÊh ʬ Ífl
¸∑ ¢§ ‚ V ÔUÀ¬ ¥• „ ¢U ∑ § Á ⁄ Ucÿ H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 686
 ‚ V À¬ ∑ § ’ Ê Œ Á
Ÿ ◊ A◊ ãòÊ ’Ê ‹ Ã 
„ÈU∞ • Ê̌à - ¬ Èc¬ Œ fl fl Œ
Ë ¬ ⁄ Uø … ∏UÊ
∞ °–
˙ © U‡ Ê ãà S à fl Ê Á Ÿ œ Ë ◊ Á
„ U© U‡Êãà —
‚ Á◊ œ Ë ◊ Á „ U– © U‡ Ê
Û Ê
ȇ Ê Ã̆ • Ê fl „ U
Á
¬ à Îã „ UÁ fl· ˘ • ûÊ fl H ˙ Œ Á Ê̌
áÊ Ê◊ Ê
⁄ UÊ „U
Á
òÊ C
Ô‰U¬ ˜Ô à fl Ê fl à Ȓ ΄ Uà ‚ Ê ◊ ¬ @ Œ
‡ Ê S Ã Ê
◊ Ê

ª ˝Ëc
◊ ˘ ´ § à ȗÊ̌ òÊ ¢º ˝Á
fl áÊ ◊ ˜ÔH
-
v ~ .
| Æ , v
Æ .v v
H Ê̌ ◊ Ê ¬ ˝Ê Õ ¸Ÿ Ê H
• l ◊ ‚ » § ‹ ¥
¡ ã◊ ÷ flà¬ Ê Œ Ê Á ÷ fl ㌠Ÿ Ê
à ˜–
• l ◊ ª Ê ò Ê ¡ Ê— ‚ fl ̧
ª Ã Ê fl Ê  Ÿ̆ Ȫ ˝„ UÊ Ám Ufl ◊ ˜H
¬ òÊ ‡ Ê Ê ∑ §
Ê Á Œ Œ Ê Ÿ Ÿ Ä ‹ Á‡ Ê
à Ê
ÿ Íÿ ◊ Ë Œ Î‡Ê Ê —
– à à∑ § ‹ ‡ Ê
¡ Ê
à ¥Á ø ûÊ Ê ûÊ
È
Á
fl S
◊ Îà ÿ Êãà È◊ „ ¸UÕ H ◊ ãòÊ „ UË Ÿ¥
Á
∑ ˝§
ÿ Ê „ UË
Ÿ ¥÷ Á
Q § „ UË Ÿ ¥‚ È⁄‘UE ⁄ UÊ
—
– üÊ Êh ¥
‚ ê¬ Íá Ê ¸Ã Ê¥ÿ Ê Ã È¬ ˝‚ ÊŒ Ê
Œ ˜÷ fl à ʥ◊ ◊ H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 687
H Áfl ‚ ¡ ¸Ÿ H
Á
¬ á« UÁ fl ‚ ¡ ¸Ÿ -
Ÿ Ëø Á ‹ π ◊ ãòÊ ∑ § ‚Ê Õ Á
¬á«
UÊ
¥ ¬ ⁄U¡ ‹
Á
‚ Á@ Ã ∑ § ⁄ ¥U–
˙ Œ fl Ê ª Ê Ã ÈÁfl Œ
Ê ª Ê
à Ȣ
Á
flû fl Ê ª Ê Ã ÈÁ ◊ Ã –
◊ Ÿ ‚ S ¬ Ã̆ ß ◊¢Œ fl
ÿ ôÊ ú S fl Ê „ UÊ fl Ê
à œ Ê— H -
}.w
v
Á
¬ à ÎÁ fl ‚ ¡ ¸Ÿ -
Á
¬ à ⁄ UÊ ¥ ∑ §Ê Á fl ‚ ¡ ¸Ÿ Á
à ‹ ÊÊ̌
à ¿ UÊ
«
∏UÃ

„
ÈU∞ ∑ § ⁄¥U–
˙ ÿ Ê ãà ÈÁ ¬ à Ϊ áÊ Ê — ‚ fl ̧,
ÿ à — S Õ Ê Ÿ Ê Œ Ȭ ʪ à Ê
—
–
‚ fl̧ Ã N UC ÔU◊ Ÿ ‚ —,
‚ flÊ ¸Ÿ ˜Ô ∑ § Ê ◊ Ê Ÿ ˜Ô Œ Œ ãà È◊ H
ÿ ‹ Ê ∑ § Ê
— Œ Ê Ÿ ‡ Ê
Ë‹ Ê ŸÊ¢,
ÿ ‹ Ê ∑ § Ê
— ¬ Èá ÿ ∑§ ◊ ¸á Ê
Ê◊ ˜Ô–
‚ ê ¬ Íá Ê Ê ¸Ÿ ˜Ô ‚ fl ¸÷ Êª ÒS ÃÈ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 688
Ã Ê
Ÿ ˜Ô fl ˝¡ ä fl ¢‚ Ȭ Èc∑ § ‹ Ê Ÿ ˜ÔH
ß „ UÊS ◊ Ê ∑ ¢§ Á‡ Ê fl ¢‡ ÊÊ Á
ãà — ,
• Êÿ È⁄ UÊ ⁄ UÊÇ ÿ ‚ ê ¬ Œ — –
fl
ÎÁh — ‚ ãà ʟ fl ª ¸Sÿ ,
¡ Êÿ Ã Ê ◊ Èû Ê ⁄UÊ û Ê ⁄ UÊH - • ãàÿ .Œ Ë . ¬Î.
v w
Æ
Œ
fl Á fl ‚ ¡ ¸Ÿ -
• ãà ◊ ¥ ¬ Èc
¬ Ê Ê̌
à ¿ UÊ« ∏Uà „ÈU∞ Œ fl
Á
fl ‚ ¡ ¸Ÿ ∑ §
⁄ ¥U–
˙ ÿ Ê ãà Ȍ fl ª áÊ Ê
— ‚ fl ̧,
¬ Í¡ Ê ◊ ÊŒ Ê ÿ ◊ Ê ◊ ∑ § Ë
◊ ˜Ô–
ß C ÔU ∑ §Ê ◊ ‚ ◊ Îh K Õ ZÔ,
¬ ÈŸ ⁄ UÊ ª ◊ Ÿ Êÿ ø H
¬ @ ÿ ôÊ ¬ ⁄Í U∑ §⁄UŸ ∑ §
’ Ê Œ• Á ª AS
ÕÊ ¬
ŸÊ
∑
§ ⁄ U∑ §
ª Êÿ òÊË ÿ ôÊ ‚ ê ¬ Û Ê ∑ §
⁄
U,
¥ Á »§
⁄UŸËø

Á
‹ π ◊ ãòÊ ‚ x Áfl‡ Ê·
 • Ê „ UÁ
ÈÃÿ Ê °Œ –
¥
˙ ‚ Íÿ ¸¬ Èò Ê Êÿ Á
fl k „U, ◊ „ UÊ
∑ §
Ê ‹ Êÿ
œ Ë
◊ Á „ U– à ÛÊÊ ÿ ◊ — ¬ ˝ø Ê Œ ÿÊ Ã ˜Ô S fl
Ê„UÊ
–
ß Œ ¢ÿ ◊ Ê ÿ ß Œ ¢Ÿ ◊ ◊ H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 689
 ß ‚ ∑ §’ Ê
Œ Á
S fl C ÔU∑ Χ
à Ỗ- ¬ Íá Ê Ê
¸„ ÈUÁ Ã
• Ê ÁŒ ∑ § ⁄ Uà „ ÈU∞ ‚ ◊ ʬ Ÿ ∑ §
⁄ ¥U– Á fl ‚ ¡ ¸Ÿ
∑§ ¬ Ífl¸Á ¬ à ⁄ UÊ¥ Ã Õ Ê Œfl ‡ Ê Á Q§ÿ Ê ¥ ∑ § Á ‹ ∞
÷ ÊÖ ÿ ¬ Œ Ê Õ ¸Õ Ê
‹ Ë◊ ¥ ‚ ¡ Ê ∑ § ⁄ UŸ Òfl l
• Á ¬ ¸Ã ∑ §⁄ ¥U, Á» §
⁄U∑ ˝§
◊ ‡ Ê —Ê̌ ◊ Ê ¬ ˝Ê
Õ ¸Ÿ Ê,
Á¬á« UÁ fl ‚ ¡ ¸Ÿ , Á ¬ ÃÎÁ fl ‚ ¡¸Ÿ Ã Õ Ê Œ fl
Áfl
‚ ¡ ¸Ÿ ∑ § ⁄ ¥U–
H ‡ Ê ƒ ÿ Ê
Œ Ê Ÿ H
• Ê fl ‡ ÿ ∑ § ‚ Ê ◊ ª˝Ë-
∞ ∑ § ø Ê ⁄ U¬ Ê ß ¸, ‡ flà øÊ Œ ⁄ U, Œ⁄ UË ÿ Ê ª g Ê,
à Á
∑ §ÿ Ê , ⁄ U¡ Ê ß¸, fl
S òÊ , S fl áÊ ¸, ø Ê °Œ Ë
• 㟠, Á◊ C ÔUÊ ãŸ ,¿ UÊÃÊ , © U¬ ÊŸ „ ( ø ^ÔUË ÿ Ê
π « ∏UÊ™ °§U) , ÿ ôÊ Ê ¬flËà , ’ à ¸Ÿ ∞ fl ¢Œ Á Ê̌
áÊ Ê
Áfl
Œ Êß ¸∑ § ‚ ◊ ÿ– (© UÄ Ã ÿ‚ ÷ Ë Œ Ê Ÿ
üÊh Ê ¬ Ífl¸∑ § ¡ Ê • Ê ¬ Œ ‚ ∑ §
à „ UÊ ¥, • ¬ Ÿ Ê
’ ¡ ≈ UŒ π ∑ § ⁄ U, • 㜠üÊ h Ê ÿ Ê Œ ’ Êfl ◊ ¥
• Ê ∑ § ⁄ UŸ „ UË ¥, • ¬ Ÿ Ë ß ë¿ UÊ
Ÿ È‚ Ê ⁄ UÁ ∑ §‚ Ë
‚ ଠÊòÊ ÿ Ê ‹ Ê ∑§‚ fl
Ë ‚ ¢S Õ Ê ∑ § Ê „ UË Œ ¥– )
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 690
Á∑ §‚ Ë ‚ à¬ Ê òÊ ∑ §Ê
• Õ fl
Ê ’ ˝r
Ê Ô∑ § ◊ ¸◊ ¥ ⁄UÃ
Á∑ §‚ Ë ‹ Ê ∑ § ‚ fl Ë‚ ¢S Õ Ê∑ §
¬ ˝Á ÃÁ ŸÁ œ ∑ §
Ê

’ È‹Ê ÿ¥– © UŸ ∑ § ™ §¬ ⁄ U• Ê̌ à -¬ Èc ¬ « UÊ‹ Ã

„ÈU∞ ’ ˝r Ê Ô • Ê fl Ê„UŸ ◊ã ò Ê‚  © UŸ ∑ §
Ê
‚ ê◊ Ê
Ÿ ∑ § ⁄ ¥U– ÃŒ Ÿ ãà ⁄ U© Uã „ ¥U • Ê‚ Ÿ
Π𷠤
⁄ U© UŸ ∑ § Ê ‚ ê ◊ Ê Ÿ ∑ §
⁄ ¥U, ÁÃ ‹ ∑ §
-
◊ ÊÀ ÿÊ ¬ ¸á Ê • Ê Á Œ ∑ § ⁄ U∑ §‡Ê ƒ
ÿ Ê • ÊÁ
Œ Ã Õ Ê
üÊ h Ê
ŒÊ Ÿ © Uã „ ¥U ÷ ¥≈ ∑ §
⁄ ¥U– • ¬ Ÿ  Á fl
ûÊ
(‚ Ê ◊ âÿ ¸) ∑ § • ŸÈ‚ Ê ⁄U• ãÿ Œ Ê Ÿ ÊÁŒ ÷ Ë
‚ ◊ Á
¬ ¸Ã ∑ § ⁄ ¥U– © Uã „ ¥U ÷ Ê
¡ Ÿ - Á◊ C ÔUÊ
ãŸ
• ÊÁ
Œ ‚ ‚ ãà ÈC ÔU∑§⁄ ¥U–
H • Ê
ø Êÿ ¸¬ Í¡ Ÿ H
˙ Ÿ ◊ Ê ’ ˝r Ê Ôá ÿ Œ fl Êÿ ,
ª Ê
’ ˝Ê
r ÊÔá Ê Á „ UÃ Êÿ ø –
¡ ª Á
h Ã Ê ÿ ∑ Χ c áÊÊÿ ,
ª Ê
Á
fl ãŒ Ê ÿ Ÿ ◊ ÊŸ ◊ —
H
’ ˝rÊ
Ô÷ Ê ¡ , ‚ à‚ ÊÁ„ Uà ÿ • Ê
ÁŒ ∑§ Ê÷ Ë
‚ V ÔUÀ¬ ∑ § ⁄¥U–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 691
 • Êø Êÿ ¸ÿ ¡ ◊ Ê Ÿ ∑ §
ÊÁ Ë ∑
§∑
§⁄ U
• ʇ Ê Ë
fl Ê ¸Œ Œ ¥– ÿ ¡ ◊ Ê Ÿ ‚÷ Ë©U¬
Á
SÕÃ
¡ Ÿ Ê ¥ ∑ § Ê  ¬ ˝á ÊÊ◊ • Á ÷flÊ ŒŸ ∑§
⁄‘¥U–
∑§ Êÿ ¸∑ ˝§
◊ ‚ ◊ Ê # ∑ § ⁄ ‘¥U–
H • Ê ‡ ÊË fl ¸ø Ÿ H
◊ ãòÊ Ê
Õ Ê ¸— ‚ » §‹ Ê — ‚ ãà È,
¬Íá Ê Ê ¸— ‚ ãà È◊ Ÿ Ê
⁄ UÕ Ê — –
‡Ê òÊ Èè ÿ Ê÷ ÿ Ÿ Ê ‡
Ê Ê  S̆ Ã È
Á◊ òÊ Ê áÊ Ê◊ ÈŒ ÿ S à fl H
üÊ Ëfl ¸ø ¸S fl ◊ Ê ÿ Èc ÿ ◊ Ê ⁄ UÊ Ç ÿ ◊ÊÁfl œÊ
à¬fl
◊Ê
Ÿ ¢◊ „ UËÿ à –
œ Êãÿ ¢œ Ÿ ¢¬ ‡ Ê
È¢ ’ „ ÈU¬ Èá ÿ ‹ Ê÷ ¢
‡Ê à ‚ ¢fl à‚ ⁄ ¢U Œ Ë Éʸ◊ Ê„ ÈU— H
H ‚ fl ¸Œ fl Ÿ ◊ S ∑§ Ê
⁄ U—H
˙ Ÿ ◊ Ê S à fl Ÿ ãà Êÿ ‚ „ Ud ◊ ÍÃ
¸ÿ
,
‚ „ Ud ¬ Ê Œ Ê Á Ê̌Á‡ Ê
⁄ UÊ L § ’ Ê „ Ufl
–
‚ „ Ud Ÿ Ê ◊ A ¬ ÈL §c
Ê Êÿ ‡ ÊÊ ‡ fl
Ã,
‚ „ Ud ∑ § Ê ≈ UË ÿ Ȫ œ ÊÁ ⁄ Uá Ê Ÿ ◊—H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 692
×
æ
Ìëc
æ
æ
ðÇ
Uà
æ
è
¡ Ê ’ Ê ‹ ∑ §- ’ Ê
Á ‹ ∑ §Ê
∞ ° • ¬ Ÿ Ë ◊Ê ° ∑ § Ê
• Áãà ◊ ‚ ¢S ∑ § Ê
⁄ ∑ § ⁄UÃ „ Ò¥U, © Uã „ ¥U ¬
⁄ Uê ¬ ⁄UÊ
• Ÿ È‚ Ê⁄ U◊ Êà Îc Ê Ê«U‡ ÊË ‚ ¢S ∑ § Ê ⁄ U÷ Ë
∑ § ⁄UŸ Ê
øÊ Á„ U∞ – U
Á
∑ ˝§
ÿ Ê ÷ Ê flŸ Ê -
◊ Ê Ã Î· Ê « U‡ÊË „ Uà È∞ ∑ §¬ ûÊ ‹ ◊ ¥ • Ê≈
∑ §v {
Á
¬ á« U( ¡ Ê Ò, ÁÃ ‹ , ø Êfl ‹ Á ◊ ‹Ê ∑ § ⁄U)
ŒÁ Ê̌ á Ê Á÷ ◊ Èπ „ UÊ∑ § ⁄ U üÊ h Ê
¬ Ífl ¸∑ §
‚ ◊ Á ¬ ¸Ã ∑ §⁄ ‘¥U–
◊ Ê Ã Ê ∑ §Ê • Êfl Ê „ Ÿ -
„
U ◊ Êà Ê!• ʬ Ÿ ª ÷ ¸œ Ê
⁄ Uá Ê ∑ §
⁄UŸ ‚ 
‹ ∑ §⁄ U¡ ã◊ Œ Ÿ ∑ §§’ Ê Œ ‡ Ê
Ò‡ Ê fl ∑ §Ê
‹ Ã ∑ §
◊ ⁄ UÊ ¬ Ê ‹ Ÿ Á ∑ § ÿ Ê – ◊ Ò¥ ∑ ȧ ‡ Ê Ê ¬ ⁄ U• Ê ¬ ∑ § Ê
Á
à ‹ Ê Œ ∑ § ‚ • Ê flÊ„ UŸ ∑ §⁄ UÃ Ê „ Í°U–
• ʪ ÷ ¸ô Ê ÊŸ ¬ ÿ ¸ã à ¢¬ Ê Á ‹ à Ê
ÿ û fl ÿ Ê s Ô„ U◊ ˜Ô–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 693
• Êfl Ê „ Uÿ ÊÁ ◊ à fl Ê
¢
◊ Ê
à Œ ¸÷ ¸¬ ÎD Ô Á à ‹ Ê
Œ∑ Ò§ —H U
◊ Ê
Ã Ê ∑ § Ê Á ¬ á« UŒ Ê Ÿ -
„
U◊ Ê°! ª ÷ Ê ¸fl S Õ Ê ◊ ¢ ™ °§ø Ë -Ÿ Ëø Ë÷ ÍÁ
◊ ¬⁄U
ø ‹ à „ UÈ∞ • ʬ ∑ §
Ê¡ Ê∑ § C ÔU„ ÈU•Ê, © U‚ ∑§
§
Á
Ÿ c∑ ˝§
◊ áÊ ∑ §§ Á
‹ ∞ ◊ Ò¥ ÿ „ U◊ Êà ÎÁ ¬á«U
¬˝ŒÊŸ ∑ § ⁄ UÃ Ê „ Í°UH vH
ª ÷ ̧ Œ Ȫ ¸◊ Ÿ Œ È—
π ¢Á fl cÊ◊ ÷ ÍÁ ◊ fl
à◊ ¸Á Ÿ –
à Sÿ Ê Á Ÿ c ∑ ˝§ ◊ áÊ Ê Õ Ê ¸ÿ ◊ Ê Ã ÎÁ¬ á« ¢
ŒŒ Êê ÿ „ ◊ ˜ÔH v H
¡ ’ à ∑ § ¬ Èò Ê ¡ ã◊ Ÿ „ UË ¢‹ ‹ à Ê, Ã’
à ∑§◊ Ê Ã Ê ‡ Ê Ê ∑
§ Ê∑ȧ ‹ ⁄ U„ UÃ Ë „ÒU, © U‚∑§
Á
Ÿ c∑ ˝§
◊ áÊ ∑ §§Á ‹ ∞ ◊ Ê Ã ÎÁ
¬ á« U¬ ˝Œ
ÊŸ
∑§⁄UÃ Ê „ Í°UH w H
ÿ Ê
fl ଠÈò Ê ÊŸ ÷ fl
ÁÃ Ã Êfl Ÿ ◊ Ê Ã Ê
Õ
‡
Ê Ê
ø Ã – Ã S ÿ Ê Á
Ÿ c ∑ ˝§◊ áÊ Ê Õ Ê
¸ÿ
◊ Ê
à ÎÁ ¬ á« ¢Œ Œ Ê ê ÿ „ ◊ ˜ÔH w H

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 694

„
U ◊ ÊÃ Ê ! • ʬ Ÿ  ¬ ˝‚ fl ∑ §Ë fl Œ Ÿ Ê ‚ 
¬˝à ÿ ∑ §◊ Ê
‚ ◊ ¥ ∑ § Ê » §Ë ∑ § C ÔU © U∆ UÊ
ÿ Ê
–
©
U‚ ∑ §
§ Á Ÿ c ∑ ˝§
◊ áÊ ∑ § § Á
‹ ∞ ◊ Êà ÎÁ ¬á« U
¬˝Œ Ê
Ÿ ∑ § ⁄ UÃ Ê „ Í°UH x H
◊ Ê Á
‚ ◊ Ê Á ‚ ∑ Χ à ¢∑ § C Ô¢U fl Œ Ÿ ʬ ˝‚ fl c Ê Èø –
à S ÿ Ê Á Ÿ c ∑ ˝§ ◊ áÊ ÊÕ Ê ¸ÿ ◊ Êà ÎÁ
¬ á« ¢
ŒŒ Ê
ê ÿ „ ◊ ˜ÔH x H
¬˝‚ fl ∑ § § ¬ Ífl ¸• flS Õ Ê ◊ ¥ Œ ‚ fl¥ ◊ Ê „U◊ ¢
• ʬ ∑ § Ê • àÿ ãà ¬ Ë« ∏UÊ „ ÈUß ¸Õ Ë , © U‚ ∑ §§
Á
Ÿ c∑ ˝§
◊ áÊ ∑ § Á‹ ∞ ◊ Ò¥ ÿ „ U◊ Êà ÎÁ ¬á« U
¬˝Œ Ê
Ÿ ∑ § ⁄ UÃ Ê „ Í°UH y H
ÿ à¬Íá Ê ̧ Œ ‡ Ê ◊ ◊ Ê Á ‚ ø Ê
àÿ ãà ¢
◊ Ê Ãά Ë « UŸ ◊ ˜Ô– à S ÿ Ê Á Ÿ c ∑ ˝§◊ áÊ ÊÕ Ê ¸ÿ
◊ Ê ÃÎÁ ¬ á« ¢Œ Œ Êê ÿ „ ◊ ˜ÔH y H
∑§ ÷Ë -∑ § ÷ Ë ¡ ’ ¬ Èò Ê ¬ Ò⁄ UÊ¥ ∑ §Ë • Ê ⁄U‚ 
¡ ã◊ ‹ Ã Ê „ ÒU, à Ê◊ Ê Ã Ê ∑ §Ê• àÿ ãÃ
fl
Œ Ÿ Ê „ UÊÃ Ë „ ÒU– © U‚ ∑ §§ Á Ÿ c ∑ ˝§◊ áÊ ∑ §
§
Á
‹ ∞ ◊ Ò¥ ◊ Ê Ã ÎÁ ¬ á« U¬ ˝Œ Ê
Ÿ ∑ §⁄ UÃ Ê „ Í°UH z H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 695
¬Œ ˜Ôè
ÿ Ê
¢¬ ˝¡ Ê ÿ à ¬ Èò Ê Ê 
¡ Ÿ ãÿ Ê — ¬ Á⁄ Ufl Œ Ÿ ◊ ˜Ô–
à S ÿ ÊÁŸ c ∑˝§ ◊ áÊ Ê Õ Ê ¸ÿ
◊ Ê Ã ÎÁ
¬á« ¢Œ Œ Êê ÿ „ ◊ ˜ÔH z H
¬˝‚ fl „ UÊ¡ Ê Ÿ ¬ ⁄ UŒ È’ ¸‹ Ã Ê ∑§§
∑ §Ê
⁄Uá Ê
◊ Êà ÊÁ ¡ à Ÿ Ê∑ § C ÔU ‚ „UÃË„ ÒU,
©
U‚ ∑ §
§
ÁŸ c ∑ ˝§ ◊ áÊ ∑ § § Á‹ ∞ ◊ Ò¥ ◊ Ê
à ÎÁ ¬
á« U
¬˝Œ ÊŸ ∑ §⁄ UÃ Ê „ Í°UH {
H
‡
Ê ÒÁ Õ Àÿ ¬ ˝‚ fl¬ ˝Ê
# 
◊ Ê Ã Ê Á
fl ㌠Á à Œ Îc ∑Χ à ◊ ˜Ô–
à S ÿ ÊÁŸ c ∑˝§ ◊ áÊ Ê Õ Ê ¸ÿ
◊ Ê Ã ÎÁ¬á« ¢Œ Œ Êê ÿ „ ◊ ˜ÔH { H
◊ Ê Ã Ê !¬ ˝‚ fl ∑ § § ©
U¬ ⁄ UÊ ãà Áfl Á fl
œ ¬ ˝∑
§
Ê ⁄ U
∑§ § ∑ §«∏‰Uflº ˝√ ÿ Ê¥ ( ∑ § « ∏Ufl Ë • Ê Òc
Ê Áœ ÿ Ê¥)∑ § §
∑§ Ê… ∏U¬Ë Ã Ë „ ÒU, © U‚ ∑ § § Á Ÿ c ∑˝§
◊ áÊ ∑
§§ Á‹ ∞
◊ Ò¥ ◊ Ê
ÃÎÁ ¬ á« U¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ § ⁄ Uà Ê
„ Í°UH |H
Á
¬ ’ ãÃ Ë ∑ §≈ ÈUº ˝√ ÿ Ê Á
áÊ ` § ÊÕ ÊÁŸ
Á
fl Á
fl œÊ
Á Ÿ ø –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 696
à Sÿ Ê Á Ÿ c∑ ˝§ ◊ áÊ Ê Õ Ê ¸ÿ
◊ Êà ÎÁ¬ á« ¢Œ Œ Ê ê ÿ „ ◊ ˜ÔH | H
à Ë
Ÿ ⁄ UÊ
à à ∑ §© U¬ flÊ‚ ∑ §
⁄ UŸ ‚ ◊ ÊÃ Ê ∑ §
Ë
Œ „U‚ Íπ ¡ Ê Ã Ë „ ÒU, © U‚ ∑ §§ ÁŸ c
∑ ˝§ ◊ áÊ ∑ §
§
Á
‹ ∞ ◊ Ò¥ ◊ Ê Ã ÎÁ¬ á« U¬ ˝Œ ÊŸ ∑ §⁄ UÃ Ê „ Í°UH } H
• Áª AŸ Ê ‡ Ê Èc ∑ §Œ „ UÊ fl ÒÁ òÊ ⁄ UÊ òÊ ¢¬ Ê · áÊ Ÿ ø –
à Sÿ Ê Á Ÿ c∑ ˝§ ◊ áÊ Ê Õ Ê ¸ÿ ◊ Ê Ã ÎÁ¬ á« ¢
Œ Œ Êê ÿ „ ◊ ˜ÔH } H
⁄
UÊ ÁòÊ ∑ § § ‚ ◊ ÿ Á‡Ê ‡ Ê È∑ § § ◊ ‹ - ◊ Íò Ê ∑ §
∑ §
Ê⁄Uá Ê ∑ §◊ ¸∆ U◊ Ê Ã Ê
∞ °Œ È—
π ‚ ◊ ÊŸ Ê ≈
ÍU≈U
¡ ÊÃ Ë „ Ò¥U, © U‚ ‚ © U´ § áÊ „ UÊ Ÿ „ Uà È◊ Ò¥ ÿ „U
◊ Êà ÎÁ¬ á« U¬ ˝Œ Ê Ÿ ∑ §⁄ UÃ Ê „ Í°UH ~ H
⁄
UÊ òÊÊ Ò◊ Íò Ê ¬ È⁄ UË
· Ê è ÿ Ê ¢Á ÷ l ãà 
◊ Êà Î∑§ ◊ ¸∆ UÊ — – à S ÿ Ê Á Ÿ c ∑ ˝§ ◊ áÊ Ê Õ Ê
¸ÿ
◊ Êà ÎÁ¬ á« ¢Œ Œ Ê ê ÿ „ ◊ ˜ÔH ~ H
¡ Ê◊ ÊÃ Ê Á Œ Ÿ - ⁄ UÊ Ã Á ‡ Ê ‡ Ê È∑ § ¬ Ê · áÊ ∑ §
§
Á
‹ ∞ S à Ÿ ¬ Ê Ÿ ∑ §⁄UÊ Ã Ë ⁄ U„ UÃ Ë „ ÒU, © U‚ ‚ 
©U´ §áÊ „ UÊŸ ∑ §§ Á‹ ∞ ◊ Ò¥ ◊ Ê Ã ÎÁ
¬ á« U¬ ˝ŒÊ
Ÿ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 697
 ∑ § ⁄ UÃ Ê „ Í°UH v Æ H
ÁŒ fl Ê ⁄ UÊ òÊ ÊÒø ÿ Ê ◊ Êà ʌ Œ Ê ÁÃ
ÁŸ ÷ ¸⁄ US à Ÿ ◊ ˜Ô– à S ÿ Ê Á Ÿ c ∑˝§ ◊áÊ Ê
Õ Ê ¸ÿ
◊ Ê Ã ÎÁ ¬ á« ¢Œ Œ Ê
ê ÿ „◊ ˜ÔH v Æ H
¡ Ê ◊ Ê Ã Ê ª ÷ ¸œ Ê
⁄ Uá Ê ∑ § ‚◊ ÿ ¬ ˝‚fl
∑ § § ¬ p Ê Ã Ỗ ◊ Ê ÉÊ ◊ Ê‚ ∑ § Ë ‚ ŒË¸,fl Ò‡ ÊÊ π -
Ö ÿ D ÔU ∑ § Ë ª ◊ Ë¸Ã Õ Ê Á‡ Ê
Á ‡ Ê
⁄ U´ § à È◊ ¢
• àÿ ãà ∑ §C ÔU © U∆ UÊ
Ã Ë „ÒU, © U‚ ‚ © U´ §
áÊ
„ UÊ Ÿ  ∑ § §Á ‹ ∞ ◊ Ò¥ ◊ Ê Ã ÎÁ¬á« U¬ ˝Œ Ê
Ÿ
∑ § ⁄ UÃ Ê „ Í°UH v v –
◊ Ê ÉÊ ◊ Ê Á ‚ Á Ÿ Œ ÊÉÊ ø
Á ‡ Ê Á ‡ Ê ⁄ U˘ àÿ ãà Œ È—Á π Ã Ê –
à S ÿ Ê Á Ÿ c∑ ˝§◊ áÊ Ê Õ Ê
¸ÿ ◊ Ê Ã ÎÁ
¬á« ¢
Œ Œ Ê ê ÿ „ ◊ ˜ÔH v v H
÷ Íπ ‚ ¬ Ë Á« ∏Uà ’ ìÊ∑ §
§Á‹ ∞ ◊ Ê
Ã Ê • ¬Ÿ 
Á „ US ‚ ∑ § Ê ¡ Ê ÷ Ê ¡ Ÿ ¬˝Œ Ê Ÿ ∑
§ ⁄UŒ Ã Ë „ÒU,
© U‚ ∑ §Á Ÿ c∑ ˝§
◊ á Ê∑ §Á ‹ ∞ ◊ Ò¥ ÿ „ U
◊ Ê Ã ÎÁ ¬ á« U¬ ˝Œ Ê
Ÿ ∑ §
⁄ UÃ Ê„ Í°UH v w
H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 698
Ê̌ Èœÿ Ê Á flu ÔU‹ ¬ Èò Ê s Ôã Ÿ ¢
◊ ÊÃÊ ¬ ˝ÿ ë¿ UÁÃ –
à Sÿ Ê Á
Ÿ c∑ ˝§ ◊ áÊ Ê Õ Ê ¸ÿ
◊ ÊÃÎÁ¬ á« ¢Œ Œ Êê ÿ „ ◊ ˜ÔH v w H
¬Èò Ê∑ § §’ Ë◊ Ê⁄ U¬ « ∏UŸ ¬ ⁄ U◊ Ê Ã
Ê „ UÊ ÿ - „UÊÿ
∑§ ⁄
U∑ §§¡ Ê ∑ ˝§
㌠Ÿ ∑ § ⁄ UÃË „ ÒU, © U‚∑ § §
Á
Ÿ c∑˝§
◊ áÊ ∑ § Á‹ ∞ ◊ Ò¥ ÿ „ U◊ Ê Ã ÎÁ¬á« U
¬˝Œ ÊŸ ∑ § ⁄
UÃ Ê „ Í°UH v x H
¬Èò Ê
Ê√ ÿ Ê Á
œ ‚ ◊ Êÿ ÈQ § Ê 
◊ ÊÃÊ „UÊ ∑˝§ ㌠∑ § Ê Á ⁄ Uá Ê Ë–
à Sÿ Ê Á
Ÿ c∑ ˝§ ◊ áÊ Ê Õ Ê ¸ÿ
◊ ÊÃÎÁ¬ á« ¢Œ Œ Êê ÿ „ ◊ ˜ÔH v x H
◊ „UÊ
÷ ÿ ¢∑
§⁄ Uÿ ◊ ∑ §§ m Ê ⁄ U¬ ⁄U¡ Êà „UÈ∞
◊ ʪ ¸◊ ¥ ◊ Ê Ã Ê ¡ Ê ‡ ÊÊ
∑ § Ê
∑ ȧ
‹ „ UÊ
Ã Ë „ ÒU,
©
U‚ ∑ §
§Á Ÿ c ∑ ˝§ ◊ á Ê∑ §§Á ‹ ∞ ◊ Ò¥ ÿ „ U
◊ ÊÃÎÁ¬ á« U¬ ˝Œ ÊŸ ∑ § ⁄ UÃ Ê „ Í°UH v yH
ÿ ◊ m Ê ⁄◊ „ UÊÉÊ Ê
⁄ U ¬ Á Õ ◊ Ê
à Ê
ø ‡ ÊÊø Á
à –
à Sÿ Ê Á
Ÿ c∑ ˝§ ◊ áÊ Ê Õ Ê ¸ÿ ◊ Ê ÃÎÁ¬á« ¢
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 699
Œ
Œ Êê ÿ „ ◊ ˜ÔH v y H U
¡ ’ à ∑ § ¬ Èò Ê ’ ìÊ Ê ⁄ U„
UÃ Ê „ÒU, à ’ Ã∑ §
◊ Ê Ã Ê -
• À ¬ Ê „ UÊ ⁄U∑ § ⁄ Uà Ë⁄ U„
UÃ Ë „ ÒU,
© U‚∑§§
Á
Ÿ c∑ ˝§
◊ áÊ ∑ §
§ Á‹ ∞ ◊ Ò¥ ÿ „U◊ Ê
ÃÎÁ ¬
á« U
¬˝Œ ÊŸ ∑ § ⁄ UÃ Ê „ Í°UHv z H
• À ¬ Ê
„ UÊ⁄ US ÿ ∑ §
ÊÁ ⁄ Uá Ê Ë ÿ Ê fl
ଠÈò Ê p
’ Ê ‹ ∑ § — – à S ÿ Ê ÁŸ c ∑ ˝§
◊ áÊ Ê
Õ Ê ¸ÿ
◊ Ê Ã ÎÁ ¬ á« ¢Œ Œ Ê ê ÿ „ ◊ ˜ÔH v zH
◊ Îà ÿ È ∑ §
§‚ ◊ ÿ ◊ ÊÃ Ê ∑ § Ê  • ‚ Ê
äÿ
‡
Ê Ê ⁄UË Á⁄ U∑ § ∑§ C ÔU „ ÈU∞ , © U‚ ´§áÊ ‚ © U´
§áÊ
„
UÊ Ÿ  ∑ §§ Á
‹ ∞ ◊ Ò¥ ÿ „
U• Á
ãà ◊ Á ¬
á« U
‚ ◊ Á ¬ ¸Ã ∑ §
⁄ UÃ Ê „ Í°UH v { H
ª Ê òÊ ÷ X UÊ÷ flã ◊ Ê Ã È—
◊ Îà ÿ È⁄Ufl Ÿ ‚ ¢‡ Ê
ÿ — –
à S ÿ Ê ÁŸ c ∑ ˝§ ◊ áÊ Ê Õ Ê¸ÿ
◊ Ê Ã ÎÁ ¬ á« ¢Œ Œ Ê ê ÿ „ ◊ ˜ÔH v {H

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 700

Î
è
ÂØ™æ
-Øé»
Ø
™æ
çß
Šæ
æ
Ù
H
¬
Á
fl
òÊ
Ë
∑§
⁄Uá Ê
◊˜H
˙¬
Á
fl
òÊ Ã Ê
◊◊/◊ Ÿ — ∑§
Ê ÿ
/
•
ãÃ
—
∑
§⁄Uá Ê
·
È/
‚¢Á
fl
‡Ê Ã
Ô˜–
˙¬
Á
fl
òÊ Ã Ê
Ÿ—
/ ‚ã◊ Ê ªZŸ ÿÃÔ˜–
˙¬
Á
fl
òÊ Ã Ê
Ÿ—
/ ◊„Uû Ê
Ê ¢¬˝ÿë¿Uà Ȗ
˙¬
Á
fl
òÊ Ã Ê
Ÿ—
/ ‡
ÊÊÁãàÊ ¢¬ ˝Œ
ŒÊà Ȗ
H
¬
˝Ê
áÊ
Ê
ÿÊ
◊—
H
˙Á
flE
ÊÁ
ŸŒfl
‚ Á
fl
Ã
—Œ
ÈÁ
⁄
UÃ
Ê Á
Ÿ
¬
⁄
UÊ
‚Èfl
–ÿŒ
˜èÊ
º¥̋ Ã
Û
Ê˘•Ê‚Èfl
H-x
Æ
.
x
H
ø
ãŒ
Ÿ
äÊ
Ê
⁄Uá Ê
ê
ʘH
˙
◊
ÁS Ãc
∑¥§/
‡ÊÊ
ãà ¥÷ÍÿÊ
à ˜–
˙
•
Ÿ ÈÁ
ø× •Ê
fl‡ Ê
—/◊ Ê
÷ Íÿ
Ê
Ø–
˙
‡
Ê
Ë· Z/
© UÛ
Ê
Ã¥÷ ÍÿÊ
à ˜–
˙
Á
fl
fl
∑ §
—/ Á
S
âÊ⁄ UË÷Íÿ Ê
Ø–
H
‚
VÔUÀ
¬
‚Íò Ê
äÊ
Ê
⁄Uá Ê
◊˜H
˙
ß
¸U‡
Ê
Ê
ŸÈ‡
Ê
Ê
‚Ÿ◊
˜/
S
fl
Ë
∑§
⁄
UÊ
Á
◊–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 701
˙ ◊ ÿ ʸŒ Ê¥/ ø Á⁄ Uc ÿÊ Á
◊ –
˙ fl íÊ ¸Ÿ Ë
ÿ ¢/ Ÿ Ê ø Á ⁄
Ucÿ Ê
Á◊–
∑§ ‹ ‡ ʬ Í¡ Ÿ ◊ ˜-
˙ ∑ §‹ ‡ ÊS ÿ ◊ Èπ Á
flcáÊÈ—
..
.
.
..
.
..
.
..
.
ª ÈL
§fl ㌠Ÿ Ê
-
˙ • π á« U◊ á« U‹ Ê∑§Ê⁄
¢U,
√ÿ Ê
# ¥ ÿ Ÿ ø ⁄ UÊø ⁄ UêÊ
˜–
à ଠŒ ¥ Œ Á ‡Ê ¸Ã ¥ ÿ Ÿ ,
à S◊ Ò üÊ Ë ª È⁄ Ufl  Ÿ ◊ — –
–
ÿ âÊÊ ‚ Íÿ ¸Sÿ ∑ §ÊÁ
ãà S ÃÈ,
üÊË⁄UÊ◊ Á fl l à Á „ Uÿ Ê
–
‚ fl
¸‡ Ê ÁÄ àÊ S fl M §¬ Êÿ Ò,
Œ√ÿ Ò ÷ ª flàÿ ÒŸ ◊ — ––
˙ üÊ Ë ª È⁄
Ufl Ÿ ◊ — –
• Ê
fl Ê „ Uÿ Ê Á
◊ S Õ Ê
¬ ÿ ÊÁ
◊ , äÿÊ
ÿÊ
Á
◊–
H
Œ
fl
Ÿ◊
S
∑§
Ê⁄
U—
H
˙
‚
fl
Ê ¸è
ÿ
Ê/Œ
fl
‡Ê
Á
Ä Ãè
ÿ Ê
Ÿ
◊–
˙
‚
fl
̧èÿ
Ê
/Œ
fl
¬ÈL
§
· è
ÿ
ÊŸ◊
—
–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 702
˙ ‚fl
̧èÿÊ
/ ◊„UÊ ¬˝Ê
áÊ è
ÿ
ÊŸ
◊—
–
˙ ‚fl
̧èÿÊ
/ ◊„UÊ L§º̋è ÿ
Ê
Ÿ◊—
–
˙ ‚fl
̧èÿÊ
/ •ÊÁ Œ
àÿ èÿ
Ê
Ÿ◊—
–
˙ ‚fl
Ê ¸èÿ
Ê/◊Êà ·Ê
Á Ä ÃèÿÊ
Ÿ
◊—
–
˙ ‚fl
̧èÿ/Ã ËÕ ̧è
ÿ ÊŸ ◊
—–
˙ ◊„
UÊ Áfl
l ÊÿÒŸ ◊ —–
˙ ∞Ã
à∑ §
◊ ¸¬
˝œÊ Ÿ/
üÊ
Ë
◊ã◊ „UÊ
∑§Ê‹Êÿ Ÿ ◊—
–
H
¬
Üø
Ê
¬
ø
Ê⁄
U¬
Í¡
Ÿ
◊
˜H
˙ ‚ fl̧èÿÊ
Œ flèÿ
Ê Ÿ
◊—/
ªãœ ÊÊ̌
â/
¬
Èc¬
Ê ÁáÊ / œ
ͬ ¢/ Œ Ë
¬¥/Ÿ
Òfl
l
¥‚◊ ¬
¸ÿÊ
Á◊–
Œ
ÊŸ
Ê
¥ „UÊ Õ ¡ Ê«U∏∑ §
⁄
UŸ ◊Ÿ∑§
⁄‘¥U-
˙ Ÿ ◊ Ê
 S̆
à fl Ÿ ãÃ
Ê ÿ.
.
..
..
H
•
Á
ªAS
Õ
Ê
¬Ÿ
◊˜H
˙ • ª A Ÿÿ ‚Ȭ ÕÊ ⁄
UÊ
ÿ •S ◊
ÊŸ
˜
Á
flE
Ê ÁŸ Œfl
fl
ÿ ÈŸÊ
ÁŸ ÁflmUÊ
Ÿ˜–
ÿ
ÈÿÊä ÿ S ◊îÊ
È„
È⁄
UÊáÊ
◊ ŸÊ

÷ÍÁ
ÿ DUÊ
¥Ã Ÿ◊ © UÁ
Q¥§Á
fl
äÊ◊H -
z.
x
{
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 703
H
ª
Ê
ÿòÊ
Ë
SÃfl
Ÿ◊
˜ÔH
˙ÿã◊á«
U‹
¢ŒËÁ
#∑
§⁄
¢U
Á
fl
‡
Ê
Ê‹¢.
.
..
.
.(
¬ÎD
U}
Ƭ⁄ UŒ
π
¥–
)
H
ª
Ê
ÿòÊ
Ë
◊ãòÊ
Ê
„ÈUÁ
×
H
˙ ÷Í÷
Ȩ̀fl
—S fl
—–
Ã
à‚Á
flà Èfl
¸⁄
Uá ÿ¢÷ª
Ê
̧ Œ
flS
ÿ œ
Ë◊Á
„
U–
Á
œÿÊ
ÿÊ Ÿ— ¬
˝øÊ
Œ
ÿ
Ê Ã
˜Ô S
fl
Ê
„UÊ
H
ß
Œ¢ªÊÿ òÿÒß Œ¢Ÿ◊ ◊ – -
x
{.x
H
¬
Íá Ê
Ê
¸„
ÈUÁ
×
H
˙ ¬Íá Ê
¸◊ Œ— ¬Íá ʸÁ
◊Œ
¢¬ Íá ÊÊ
¸Ã
˜Ô
¬
Íá Ê
¸◊ ÈŒ
ëÿ Ã –
¬
Íá Ê
¸S
ÿ ¬Íá ʸ◊ Ê
Œ Êÿ¬
Íá ʸ◊ fl
Ê
fl Á
‡
Êc
ÿÃ

S
fl Ê
„UÊ H - ’΄ U.
© U. z
.v
. v; x.y
~
˙ ‚ fl
Z flÒ¬ Íá Ê ¸ú Sfl
Ê „UÊ –
H
Ÿ
Ë
⁄UÊ
¡Ÿ◊
˜Ô (
•Ê
⁄
UÃ
Ë)
H
˙ ÿ ¢’˝rÊ
Ôfl
ŒÊ ãÃÁ
fl
Œ
Ê  fl
Œ
Á
ãÃ,
¬
⁄¢U ¬˝œÊ
Ÿ ¢¬ÈL§ · ¢Ã
ÕÊ
ãÿ –
Á
fl
E Ê
eÃ—∑ §
Ê ⁄
Uá Ê◊Ë
E⁄¢U fl
Ê
,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 704
Ã S◊ ÒŸ ◊ ÊÁfl
ÉÊ AÁfl Ÿ Ê ‡ Ê
Ÿ ÊÿH
˙ ÿ¢’˝rÊ
ÔÊfl
L § áÊã º ˝L §
º˝◊ L
§
×
,
SÃ Èã √
ÊÁãà ÁŒ √
ÿ Ò— S Ã fl Ò—
,
flŒ
Ò— ‚ ÊX ¬Œ ∑
˝§◊ Ê
¬ Á Ÿ ·
Œ Ò—,
ª Ê
ÿ Á
ãà ÿ ¢‚Ê◊ ª Ê
— –
äÿ Ê ŸÊ fl
ÁSÕ Ã-à e ÃŸ ◊ Ÿ ‚Ê
,
¬ ‡
ÿ Á
ãà ÿ¢ÿÊÁª Ÿ Ê ,
ÿ S ÿÊãà ¢Ÿ Á
fl
Œ È—‚ È⁄ UÊ‚ È⁄Uª
áÊ
Ê
—,
Œfl
Ê ÿ ÃS ◊ ÒŸ◊ —
H
H
‡
Ê
Ê
ÁãÃ
-
•Á
÷Á
‚Üø
Ÿ
◊˜ÔH
˙l Ê
Ò— ‡
Ê
ÊÁãÃ⁄Uã Ã
Á⁄U Ê̌
ú ‡ ÊÊ
Á ã×
¬
ÎÁ
Õfl
ˇ Ê
ÊÁ
ãÃ⁄UÊ ¬—‡ÊÊ Á
ãà ⁄
UÊ
· œÿ —
‡
ÊÊ
Á
ã×– fl
Ÿ S
¬ Ã ÿ—‡ Ê
Ê ÁãÃÁ
fl¸EŒ
flÊ
—
‡
ÊÊ
Á
ãÃ’ ˝¸r
Ê
Ô‡Ê
ÊÁ
ãà —
‚ fl
¸ú ‡ Ê
ÊÁãà —
‡
ÊÊ
Á
ãÃ⁄Ufl ‡Ê
ÊÁ
ãà —
‚ Ê ◊ ʇ
ÊÊÁãà ⁄UÁ
œH
˙‡ Ê
ÊÁ
ãà —‡Ê
ÊÁãà — ‡
Ê Ê
Á ã×
–
‚fl
ʸÁ
⁄
UC ÔU-
‚ȇÊ
Ê
Áãà ÷¸fl
à Ȗ -
x{. v|

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 705

H
Á
fl
‚
¡¸Ÿ
◊
˜ÔH
˙ ÿ ÊãÃÈŒfl
ªáÊ Ê
— ‚fl ̧,
¬
Í¡ Ê
◊ ÊŒÊÿ ◊
Ê◊ ∑ §
Ë
◊ ˜Ô–
ß
CÔU∑
§Ê ◊ ‚ ◊Îh
K Õ
ZÔ,
¬
ÈŸ ⁄
UÊ ª ◊ŸÊÿø H
ß ‚ ∑ §
¬ p Ê
Ã˜Ô ¡ ÿ
ÉÊÊ · •ãÃ
◊
¥ ¬
˝‚
Ê
Œ
Á
fl
à ⁄Uá Ê ∑§
‚ Ê
Õ ∑ §
Ê
ÿ¸∑ ˝§
◊‚◊
Ê
# Á
∑§
ÿÊ
¡Ê
∞ –

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 706

Ù
ß
»
ýã
US
Ì
æ
ð˜ æ
¡ ¬ Ê ∑ ȧ‚ È◊ ‚ ¥V ÊU‡ Ê¥,
∑§ Ê ‡ ÿ ¬ ÿ ¥◊ „ UÊ l ÈÁà ◊ ˜–
à ◊ Ê U Á̆ ⁄ U‚ fl ¸¬ Ê ¬ ÉŸ ¥,
¬˝á Ê Ã Ê Á̆ S ◊ ÁŒ fl Ê∑ §⁄ Uê ʘ–
–
÷ Êfl Ê Õ ¸- ¡ ¬ Ê∑ ȧ‚ È◊ -‚ Ë‹ Ê‹
∑§ Ê Á ãà fl Ê ‹  ∑ §
‡ ÿ ¬ ∑ §• Ê
à◊ ¡ ,
• ãäÊ ∑ §Ê ⁄ U∑ § ‡ Ê òÊ ÈÃ Õ Ê ‚ ◊ S
à ¬ ʬ
Ê ¥ ∑ §
Ÿ ʇ Ê ∑ § ‚ Íÿ ¸÷ ª fl ÊŸ ˜∑ §
ÊŸ ◊ S∑ §
Ê ⁄U„
ÒU–
ŒÁ äÊ ‡ Ê W · Ê⁄ UÊ ÷ ¥,
Ê̌Ë⁄ UÊ Œ ÊáÊ ¸fl‚ ê ÷ fl ê Ê
˜–
Ÿ ◊ Ê Á ◊ ‡ ÊÁ
‡ ÊŸ ¥‚ Ê
◊ ¥,
‡Ê ê ÷ È◊ Ȩ̀∑ ȧ ≈U÷ Í· áÊ ê ʘ– –
è Ê Ê
fl Ê Õ -¸ Œ „ UË , ‡ Ê W ∞ fl ¥Ã ·
È Ê ⁄U¡ ‚
Ò Ë
‡fl Ã
 Œ Ë Á# fl Ê ‹ ,
 ‚ ◊ Œ
È ˝‚ © Uà ¬ ÛÊ
, Á
‡Ê
fl ¡ Ë
∑§
◊ ∑
ȧ È≈ U∑ §
• Ê ÷ ·
ÍáÊ , ø ㌠Œ
˝ fl
 ∑ §Ê
¬á˝ Ê
Ê◊ „ –
Ò
äÊ ⁄ Uá Ê Ëª ÷ ¸‚ ê ÷ Íà ¥,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 707
Á
fl l Èà ∑ § ÊÁ ãà ‚ ◊ ¬ ˝÷ ê ʘ–
∑
ȧ ◊ Ê ⁄ ¥‡ Ê Á Q § „ US à ¥Ã ¥,
◊ X ‹ ¥¬ ˝á Ê ◊ Ê ê ÿ „ Uê Ê ˜– –
÷ Ê fl ÊÕ ¸-
¬ Îâ fl Ë ‚  © Uà ¬ ÛÊ
, Á’ ¡‹ Ë
∑§ Ë - ‚ Ë ¬ ˝÷ Ê fl Ê ‹ , ‡ Ê
Á Q § äÊ
Ê⁄
UË ∑ ȧ
◊Ê
⁄U,
◊ X U‹ Œ fl ∑ §Ê ¬ ˝á Ê Ê ◊ „ Ò–
Á
¬ ˝ÿ X ‰U∑ §Á ‹ ∑ §Ê ‡ ÿ Ê ◊ ¥,
M§ ¬ á Ê Ê ¬ ˝Á à ◊ ¥’ Èä Ê ◊ ˜–
‚ ÊÒê ÿ ¥‚ ÊÒê ÿ ª Èá Ê Ê¬ à ¥,
à ¥’ Èä Ê
¥¬ ˝á Ê ◊ Êê ÿ „ Uê Ê ˜– –
÷ Ê fl ÊÕ ¸- Á ¬ ˝ÿ X ‰U ∑ § ‚ ⁄U∑ §Ë ∑§‹Ë,
‡
ÿ Ê ◊ fl áÊ ¸,‚ Ê Òê ÿ • Ê ∑ Χ
Á Ã • ÊÒ⁄
U• Ÿ∑§
‚ ÊÒê ÿ ª Èá Ê Ê
¥ ‚  ¬ Á ⁄ U¬ Íá Ê ¸, ’
Èä ÊŒfl∑§Ê

¬˝á Ê Ê ◊ „ Ò–
Œ
fl ÊŸ Ê ¥ø ´ §
· Ë áÊ Ê¥ø ,
ª ÈL ¥§ ∑ § ÊÜø Ÿ ‚ Á㟠÷ ê Ê
˜–
’ ÈÁ h U÷ Íà ¥Á òÊ‹ Ê ∑ §‡ Ê¥,
à ¥Ÿ ◊ Ê Á◊ ’ ΄US ¬ Á à ◊ ˜– –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 708
 ÷ Ê fl Ê Õ ¸- Œ flÃ Ê • Ê¥ • ÊÒ⁄ U´ § Á
· ÿ Ê
¥ ∑ §
ª ÈL § , ∑ Üø Ÿ ¡ Ò‚ ˬ ˝÷ Ê , ’ÈÁh U∑ §÷ á« UÊ
⁄ ,
Ã Ë Ÿ Ê¥ ‹ Ê ∑ §Ê ¥ ∑ § Sfl Ê ◊ Ë , ’ ΄ US¬ Á à Œ fl ∑ §Ê 
¬ ˝á Ê Ê◊ „ Ò– U
Á
„ U◊ ∑ ȧ
㌠◊ Îá Ê Ê‹ Ê÷ ¥,
ŒÒà ÿ Ê Ÿ Ê¥¬ ⁄ U◊ ¥ª ÈL§ ê Ê ˜–
‚ fl ¸‡ Ê ÊS òÊ ¬ ˝fl Ä Ã Ê⁄ ¥U,
÷ Ê ª ¸fl ¥¬ ˝á Ê ◊ Êê ÿ „ Uê Ê ˜– –
÷ Ê fl Ê Õ ¸- ’ »¸, ∑ ȧ
㌠, ◊ Îá Ê Ê‹ ∑§Ë
• Ê÷ Ê fl Ê ‹ , Œ Òà ÿ Ê
¥ ∑ § ª ÈL
§ , ‚ fl ¸ ‡ Ê Ê
S òÊÊ¥
∑ § ôÊ Ê Ã Ê
, ‡ Ê È∑ ˝§
Œ fl
∑ § Ê ¬ ˝á Ê Ê◊ „Ò–
Ÿ Ë ‹ Ê Ü¡ Ÿ ‚ ◊ Ê ÷Ê ‚ ¥,
⁄
UÁ fl ¬ Èò Ê ¥ÿ ◊ Ê ª ˝¡ ◊ ˜–
¿ UÊ ÿ Ê ◊ Ê
à ¸á « U‚ ê ÷ Íà ¥,
à ¥Ÿ ◊ Ê Á◊ ‡ Ê Ÿ Ò‡ ø⁄ U◊ ˜– –
÷ Ê fl Ê Õ ¸- ∑ §
Ê‹  • Ü¡ Ÿ ∑ §
Ë Œ Ë Á # ,
‚ Íÿ ¸-¬ Èò Ê Ã Õ Ê ÿ ◊ ⁄ UÊ ¡ ∑ §’ « ∏ U÷ Êß ¸
Á
¡ Ÿ ∑ § Ë © Uà ¬ Á ûÊ ‚ Íÿ ¸∑ § Ë ¿ UÊÿ Ê ‚ „ ÈUß ¸U„Ò,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 709
©UŸ ‡ Ê Á Ÿ ◊ „ UÊ⁄ UÊ¡ ∑ §Ê ¬ ˝á Ê Ê◊ „Ò–
• äÊ ¸∑ §Ê ÿ ¥◊ „ UÊ fl Ëÿ Z,
ø ㌠˝Ê
Á Œ àÿ Á fl ◊ Œ ¸Ÿ ◊ ˜–
Á
‚ ¥Á„ U∑ § ʪ ÷ ¸‚ ê ÷ Íà ¥,
à ¥⁄ UÊ „ ¥ÈU ¬ ˝á Ê ◊ Ê ê ÿ „ U◊ ˜– –
÷ Ê fl Ê Õ ¸- ∑ §
fl ‹ • Ê äÊËŒ „
U⁄ U„UŸ ¬ ⁄U
÷ Ë ◊ „ ÊUŸ ‚ Ê „ U‚ Ë , ø ㌠˝-
‚ Íÿ¸∑ §ÊòÊ S Ã
∑ § ⁄ UŒ Ÿ  fl Ê ‹ , Á‚ ¥Á „ U∑ § Ê ‚ ©Uà ¬ Û Ê ⁄ UÊ „
ÈU
Œ fl Ã Ê ∑ § Ê ¬ ˝á Ê Ê ◊ „ Ò–
¬ ‹ Ê ‡ Ê ¬ Èc ¬ ‚ V UÊ ‡Ê ¥,
Ã Ê ⁄ U∑ §Ê ª ˝„ U◊ S à ∑ § ê ʘ–
⁄
UÊ ÒŒ ˝⁄ UÊ ÒŒ ˝Ê à◊ ∑ ¥ ÉÊ Ê ⁄ ¥,
à ¥∑ à ȥ ¬ ˝á Ê◊ Ê ê ÿ „ U◊ ˜– –
÷ Ê fl Ê Õ ¸- ¬ ‹ Ê ‡ Ê ∑ § »Í‹ ∑ §Ë à ⁄ U„ U
‹ Ê ‹ Œ Ë Á åà , ‚ ◊ S à à Ê⁄U∑
§ Ê• Ê
¥ ◊ ¥ ü Ê DU
⁄
UÊ ÒŒ ˝M § ¬ äÊ Ê⁄ UË • ÊÒ⁄ U⁄ UÊ
ÒŒ ˝Êà◊ ∑ § ÉÊ Ê
⁄U∑ §
à È
∑ § Ê ¬ ˝á Ê Ê ê Ê „ ÒU–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 710

ß UÁÃ √ ÿ Ê ‚ ◊ Èπ Ê
Œ ˜ª Ë Ã ¥,
ÿ —¬ ∆ Uà ‚ È‚ ◊ ÊÁ„UÃ —–
ÁŒ flÊfl Ê ÿ Á Œ flÊ ⁄ UÊòÊ ÊÒ,
Áfl ÉŸ ‡ Ê ÊÁ ãà ÷ ¸Á
fl c
ÿ ÁÃ – –
÷ Ê fl Ê Õ -
¸√ ÿ Ê‚ Œ fl
 ∑ §
◊ π
È ‚ ª
Êÿ „
UÈ∞
ß U‚ S à Êò Ê ∑ § Ê ¡ Ê ü Ê h UÊ ‚ ¬ Ê∆ U∑§
⁄
UÃ Ê„ UÒ,
©U‚ ∑ § Ë ‚ Ê⁄ UË ’ Ê
äÊ Ê
∞ °‚ ◊ Ê # „ UÊ
¡ Ê
ÃË
„UÒ–
¥
Ÿ ⁄UŸ Ê ⁄UË Ÿ ά ÊáÊ Ê
¥ø ,
÷ fl
Œ ˜Œ È— S fl åŸ Ÿ ʇ Ê Ÿ ê ʘ–
∞ ‡flÿ ¸◊ à ȋ ¥Ã ·Ê ¥,
• Ê⁄UÊ Ç ÿ ¥¬ ÈÁ C Uflh ¸UŸ êÊ ˜– –
÷ Ê fl Ê Õ -
¸ ¡ Ÿ ‚ ÊäÊ Ê⁄ Uá Ê • Ê⁄
Ò U‚Ê◊ ãà Ê
¥
∑ §
’ ⁄
È S fl åŸ ÷ Ë Á◊ ≈ U¡ Ê Ã „ U¥Ò– ∞‡
 fl ÿ
,
¸äÊ Ÿ -
äÊ Êãÿ , • Ê⁄ UÊ Ç ÿ ∑§ Ë fl Á
Îh U„ UÊ
Ã
 Ë „ –
Ò

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 711

»
æ
ؘæ
è׋ ˜æ
·ð¤
wyÎ
ðß
Ì
æ
v ª áÊ‡ Ê ª Êÿ òÊË-
˙ ∞ ∑ § Œ ãà Êÿ Áfl k „ U , fl∑ ˝§
à Èá « UÊ
ÿ
äÊ Ë ◊ Á„ U– à 㟠Ê’ÈÁh U— ¬ ˝ø ÊŒ ÿ Ê àʘ–
w Ÿ ÎUÁ‚ ¥„ Uª Ê ÿ òÊ Ë
-
˙ © ª ˝UŸ ÎÁ‚ ¥„
UÊ
ÿ Á
fl k „ U, fl ¡ ˝Ÿ π Êÿ
äÊ Ë ◊ Á„ U– à 㟠ÊŸ ⁄ UÁ‚ ¥„ U— ¬ ˝ø Ê Œ ÿ Ê àÊ
˜–
x Áfl cáÊ Èª Ê
ÿ òÊ Ë
-
˙ Ÿ Ê ⁄ UÊ
ÿ áÊ Ê
ÿ Áfl k „ U, flÊ ‚ ÈŒ flÊÿ
äÊ Ë ◊ Á„ U– à 㟠ÊÁflc áÊÈ— ¬ ˝ø Ê Œÿ Êàʘ–
y Á‡ Êfl ª Ê ÿòÊ Ë -
˙ ¬ Üø fl
Ä òÊ Êÿ Á fl k „ U, ◊ „UÊ Œ flÊ ÿ
äÊ Ë ◊ Á„ U– à 㟠ÊL§Œ ˝—¬ ˝ø Ê
Œ ÿ Ê àÊ ˜–
z ∑ Χ cáÊ ª Ê
ÿ òÊ Ë
-
˙ Œ fl ∑ §
ËŸ ㌠Ÿ Êÿ Á fl k „,
fl Ê ‚ ÈŒ fl Ê ÿ äÊ Ë
◊ Á
„ –
à 㟠— ∑ ΧcáÊ — ¬ ˝ø
ÊŒ ÿ ÊàÊ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f)
˜– 712
{⁄
UÊ äÊ Ê ª Ê ÿ òÊ Ë -
˙ fl η ÷ Ê Ÿ È¡ Ê
ÿ ÒÁ fl k „ U,
∑Χ cáÊ Á ¬ ˝ÿ Ê ÿ Òä ÊË ◊ Á„ U–
Ã ãŸ Ê ⁄ UÊ äÊ Ê ¬ ˝ø ÊŒ ÿ Ê àʘ–
|‹ ˇ ◊ Ë ª Êÿ òÊ Ë -
˙ ◊ „ UÊ ‹ ê̌ ÿÒÁ flk „ U,
Á
fl cáÊ ÈÁ¬ ˝ÿ Êÿ Òä Ê Ë
◊ Á „ U–
Ã ãŸ Ê ‹ ˇ ◊ Ë — ¬˝ø ÊŒ ÿ Ê àÊ ˜–
}• Áª Aª Ê ÿ òÊ Ë -
˙ ◊ „ UÊí fl Ê ‹ Ê
ÿ Áfl k „ U,
• Áª AŒ fl Ê ÿ äÊ Ë ◊ Á„ U–
Ã ãŸ Ê • Áª A— ¬ ˝ø ÊŒ ÿ ÊàÊ ˜–
~ß ã UŒ ˝ª Ê ÿ òÊ Ë-
˙ ‚ „ U‚ ˝Ÿ ò Ê Êÿ Á fl k „ U,
fl¡ ˝„ US Ã Ê ÿ äÊ Ë◊ Á„ U
à 㟠— ß Uã Œ ˝— ¬ ˝øÊ Œÿ ÊàÊ ˜–
v
Æ‚ ⁄ US fl Ã Ë ª Ê ÿ òÊ Ë-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 713
 ˙ ‚ ⁄ US fl àÿ ÒÁ fl k „ U,
’ ˝rʬ Èò ÿ Òä Ê Ë◊ Á„ U–
à 㟠Ê Œ flË — ¬ ˝ø Ê Œ ÿ Ê Ã ˜–
v
vŒÈª ʸª Êÿ òÊ Ë-
˙ Á ª Á ⁄ U¡ Ê ÿ ÒÁ fl k „ U, Á‡
Ê fl
Á¬ ˝ÿ Êÿ Ò
äÊ Ë◊ Á„ U– Ã ãŸ Ê Œ Ȫ Ê ¸¬ ˝øÊ
Œ ÿÊ
àÊ ˜–
v
w„UŸ È◊ Ê Ÿ ˜ª Ê ÿ òÊ Ë-
˙ • Ü¡ Ÿ Ë ‚ ÈÃ Ê ÿ Á fl k „ ,
flÊ ÿȬ Èò Ê Ê ÿ äÊ Ë◊ Á „ –
à 㟠Ê◊ Ê L § Áà — ¬ ˝ø Ê
Œ ÿ Ê
àʘ–
v
x¬ Îâ fl Ë ª Ê ÿ òÊ Ë
-
˙ ¬ Îâ fl Ë Œ √ÿ ÒÁ fl k „ U, ‚ „
U‚ ˝◊
Íà ÿ Ò̧
äÊ Ë◊ Á„ U– Ã ãŸ Ê ¬ Îâ fl Ë ¬ ˝ø Ê
Œÿ
Ê àʘ–
v
y‚ Íÿ¸ª Êÿ òÊ Ë-
˙ ÷ ÊS ∑ § Ê⁄ UÊ
ÿ Á fl k „ U,
ÁŒ fl
Ê∑ §⁄ UÊ ÿ äÊË ◊ Á „ U–
à 㟠— ‚ ̓ ÿ ¸—¬ ˝ø ÊŒ ÿ Ê Ã ˜–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 714
v
z⁄
UÊ ◊ ª Êÿ òÊ Ë
-
˙ Œ Ê ‡
Ê ⁄ UÕ ÿÁ fl k „ U,
‚ Ë
Ã Ê fl
À ‹ ÷Ê ÿ äÊË
◊ Á „U–
à 㟠Ê⁄UÊ◊ —¬
˝ø ÊŒ ÿ Êà ˜–
v
{‚ Ë
Ã Ê ª Êÿ òÊ
Ë-
˙ ¡ Ÿ ∑ § ŸÁ ㌠ãÿ ÒÁ fl k „
U,
÷ ÍÁ
◊ ¡ Êÿ Ò äÊ Ë ◊ Á „U–
à 㟠— ‚ Ëà ʬ ˝ø Ê Œÿ Êà ˜–
v
|ø ㌠˝ª Êÿ òÊ Ë
-
˙ Ê̌Ë
⁄U¬ Èò Ê Ê
ÿ Á fl k„ ,
• ◊Îà -
à à fl Ê
ÿ äÊ Ë ◊Á „ U–
à 㟠‡ ø ㌠˝— ¬ ˝øÊ Œ ÿÊ àÊ ˜–
v
}ÿ ◊ ª Ê
ÿ òÊ Ë
-
˙ ‚ Íÿ¸¬ Èò Ê
Êÿ Á flk „ ,
◊ „UÊ∑§ Ê
‹ Ê ÿ äÊ Ë◊ Á
„ U–
à 㟠Êÿ ◊ — ¬˝ø Ê Œ ÿÊ àÊ ˜–
v
~’˝rÊÊ ª Ê ÿ òÊ Ë
-
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 715
 ˙ ø à È◊ Ȩ̀π Êÿ Áflk „ ,
„
¥U‚Ê M §… UÊÿ äÊË◊ Á
„ U–
à 㟠Ê
’ ˝r Ê Ê ¬˝ø ÊŒÿ ÊàÊ ˜–
w
ÆflL§
áÊ ª Êÿ òÊ Ë-
˙ ¡ ‹ Á ’ ê ’ Êÿ Áfl k „ U,
Ÿ Ë‹ ¬ ÈL § · Êÿ äÊ Ë
◊ Á„ U–
à 㟠Ê
 fl L § áÊ — ¬ ˝øÊŒ ÿ Ê àÊ ˜–
w
vŸ Ê⁄
UÊÿ áÊ ª Êÿ òÊË-
˙ Ÿ Ê⁄ UÊ ÿ áÊ Êÿ Áfl k „ U,
flÊ‚ÈŒfl Ê ÿ äÊ Ë◊ Á„ U–
à 㟠Ê
 Ÿ Ê ⁄UÊ ÿ áÊ — ¬ ˝ø Ê Œ ÿ ÊÃ
˜–
w
w„
Uÿ ª ˝Ëfl ª Êÿ òÊ Ë-
˙ flÊáÊ Ë ‡ fl ⁄UÊÿ Á fl k „ U,
„
Uÿ ª ˝Ëfl Ê ÿ äÊ Ë◊ Á„ U–
à 㟠Ê
„ Uÿ ª ˝Ëfl— ¬˝ø Ê Œ ÿ Ê àÊ
˜–
w
x„
¥U‚ ª Ê
ÿ òÊ Ë -
˙ ¬ ⁄ U◊ „ ¥U‚ Êÿ Áfl k „ U,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 716
 ◊„
UÊ
„ ¥U‚ Êÿ äÊ Ë◊ Á„ U–
Ã
ãŸÊ„ ¥U‚ —¬ ˝øÊ Œÿ Ê
àʘ–
w
yÃ
È‹‚ Ë
ª Êÿ òÊ Ë
-
˙ Ã È‹ S ÿ ÒÁ fl k „U,
Á
fl
c
áÊ
ÈÁ ¬
˝ÿ Êÿ Òä ÊË ◊ Á „
U–
Ã
ãŸÊ fl Îã Œ Ê ¬ ˝ø ÊŒ ÿ Êàʘ–
w
z◊„
Ê∑ § Ê
‹ ª Êÿ òÊ Ë
-
˙ ¬ ˝π ⁄ U¬˝ô Ê Ê
ÿ Á fl
k „ ,
◊„
Ê∑ § Ê
‹ Êÿ œ Ë◊ Á „–
Ã
ÛÊ—
üÊ Ë ⁄ UÊ◊ — ¬ ˝ø Ê Œÿ Êàʘ–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 717

ß
ðÎ
°
ß´Î
ðß
S
Íæ
ÂÙæ
ï
• Ê
· ¸ª ˝ã Õ Ê¥, flŒ , © U¬ ÁŸ · Œ ˜, ¬ ˝ô Ê Ê¬ Á Ÿ · Œ ˜
(
¬ ˝ôÊ Ê ¬ È⁄ UÊáÊ ) • Ê ÁŒ ∑ §ËS Õ Ê¬ Ÿ Ê
Á
fl Á äÊ ¬ Ífl ¸∑ §
, üÊ h UÊ ÷ ⁄‘U fl ÊÃ Ê fl ⁄ Uá Ê ◊ ¥
∑§ ⁄ UÊß ¸U ¡ Êÿ – S Õ Ê¬ Ÿ Ê ∑ § ‚ Ê Õ © U‚ ∑ §
Á
Ÿ ÿ Á◊ à ( ãÿ ÍŸ à ◊ ) • äÿ ÿ Ÿ ∑ §Ê
‚ ¥∑ §À ¬ ÷ Ë ∑ §⁄ UÊ ÿ Ê ¡ Êÿ – ‚ ¥Á Ê̌# ¬ ˝ÊM §¬
ß U‚ ¬ ˝∑ § Ê
⁄ U„ ÒU-
‚ fl ¬
¸Õ ˝ ◊ · ≈ U˜∑
Ô § ◊ ,
¸ ÁÃ ‹ ∑ §
, ⁄ U Ê̌ Ê‚ òÍ Ê,
∑§ ‹ ‡ Ê ¬ ¡
Í Ÿ , Œ Ë ¬ ¬ ¡
Í Ÿ , ª L
ȧ - ª Ê ÿ òÊË
• Ê fl Ê „ UŸ , ‚ fl ¸Œ fl Ÿ ◊ S ∑ § Ê ⁄U,
S
fl Á S Ã fl Êø Ÿ , Ã ∑ § ∑ §
Ë ¬ Á
˝∑ §
˝ÿ Ê ¬ ⁄
Í UË ∑ § ⁄ U∑ §

¬ ¡
Í Ê fl Œ
Ë ¬ ⁄ fl Œ
¬ L
ȧ c Ê ∑ §Ê • Ê fl Ê„ UŸ ∑ § ⁄ –
¥
˙ flŒ Ê Á ‚ ÿ Ÿ à fl ¢Œ fl flŒ Œ fl è ÿ Ê 
fl
Œ Ê÷ fl S à Ÿ ◊ s Ô¢ fl Œ Ê÷ Íÿ Ê— –
Œ
fl Ê ª Ê Ã ÈÁ fl Œ Êª Ê Ã ¢È Á flû fl Ê ª Êà ÈÁ◊ à –
◊ Ÿ ‚ S ¬ Ã̆ ß ◊ ¥Œ fl ÿ ôÊ ú S fl Ê„ UÊ
fl
Ê Ã œ Ê — H - w .w v
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 718
˙ fl Œ ¬ ÈL § · Êÿ Ÿ ◊ —–
• Êfl Ê „ Uÿ Ê Á ◊ S Õ Ê ¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿÊ Á
◊ –
Œ Ê Ÿ Ê ¥ „ UÊ Õ ‚ S ¬ ‡ Ê ¸∑ §⁄ ¥, U¬˝ÊáÊ
¬
˝Á à D UÊ ∑ § ⁄ ‘¥U–
˙ ◊ Ÿ Ê ¡ ÍÁ à ¡ Ȩ̀· à Ê◊ Ê
Öÿ S ÿ
’΄ US ¬ Á à ÿ ¸ô Ê Á
◊ ◊ ¢Ã Ÿ Êà fl Á⁄UC Ô¢U,
ÿ ôÊ ú ‚ Á◊ ◊ ¢Œ œ Êà Ȗ Á
fl E Œ fl
Ê
‚ ß „ U
◊ Ê Œ ÿ ãÃ Ê ◊ Ê x ê¬ ˝Á
à D ÔUH - w. v x
ß U‚ ∑ §¬ p Ê Ã ˜ ¬ Üø Ê
¬ ø Ê
⁄U• Õ flÊ
· Ê« U‡ Ê Ê ¬ ø Ê ⁄ U¬ Í¡ Ÿ ∑ § ⁄ UÊ Œ Ÿ Ê ø Ê
Á „ U∞ –
à ଠp Ê Ã ˜ ‚ ê ÷ fl „UÊ , à Ê ÿ ôÊ • Õ flÊ
Œ
Ë ¬ ÿ ôÊ ∑ §
Ë ¬˝Á∑ ˝§ÿ Ê ¡ Ê « ∏¥– ∑ § ◊ ¸∑ §
Êá« U∑ §
Ê
∑
§ Êß ¸U • ¥‡ Ê ÉÊ≈ UÊ Ÿ Ê ÿ Ê ’ … ∏UÊ Ÿ Ê „UÊ
, Ã Ê

Á
fl fl ∑ § ¬ Ífl ¸∑ § ∑ §⁄ U‹ ¥–
Œ fl S Õ Ê ¬ Ÿ Ê ∑ § ∑ ˝§
◊ ◊ ¥ ª ÈL§
Œ fl Ÿ
¬
Í¡ Ÿ ¬ Ífl ¸∑ § ª Ê
ÿ òÊ Ë ◊ ãòÊ , ª Ê ÿòÊ Ë◊ Ê Ã Ê
∑
§ Ê Á ø òÊ , ÿ Ȫ ‡ ÊÁQ § ∑ § Ë ¬˝Ã Ë ∑§ ◊ ‡ ÊÊ ‹ ,
¬
Üø Œ fl Á ø òÊ • ÊÁ Œ ∑ § Ë S Õ Ê¬ Ÿ Ê ∑§Ê ∑ ˝§◊
ø ‹ Êÿ Ê Õ Ê– ß U‚ ∞ ∑ § ¬ ˝∑ §
Ê⁄ U‚ Á øòÊÊ¥ ∑ §
Ë
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 719
¬ ˝Ê
áÊ ¬ ˝Áà D UÊ ◊ Ê Ÿ Ê ¡ Ê
Ã Ê „ ÒU– üÊh UÊ ¬
Ífl ¸∑ §
SÕ Ê¬ Ÿ Ê ‚ © U¬ Ê‚ Ÿ ÊS Õ ‹ ◊¥ Á Œ √
ÿ Ã Ê
∑ § Ê ‚ Üø Ê⁄ U„ UÊÃ Ê „ ÒU–S Õ Ê¬ ŸÊ ∑ § ‚ ÊÕ
fl „UÊ°¬Á ⁄ Ufl
Ê ⁄ U¡ Ÿ Ê¥ m UÊ
⁄ UÊ Á Ÿ ÿÁ◊ à ¬ Í¡ Ê
©U¬ Ê‚ Ÿ Ê ∑ §Ê ∑ ˝§◊ ø ‹Ê Ÿ ∑ §
Ë ‡ Ê Ã ¸⁄ Uπ Ë
¡ Ê
Ã Ë „ÒU– fl Œ S Õ Ê ¬Ÿ Ê Ô ∑ §
Ë „ UË Ã ⁄ U„ U
∑ § ◊ ¸∑§
Ê á« U∑ § Ë ‚ Ê⁄ UË ¬˝Á∑ ˝§
ÿ Ê ¬ Í⁄ UË ∑ §⁄ ¥–
U
∑ §fl‹ fl Œ ¬ ÈL §
c Ê ∑ § S ÕÊ Ÿ §
¬ ⁄ ◊ „ UÊ∑ § Ê‹
∞ fl
¥◊ „ Uʇ ÊÁQ § ÿ Ê ‚ ê’ ÁãäÊ Ã ßUC UŒ fl ∑ § Ê
• Ê
fl Ê
„UŸ ∑ §⁄ ¥–§
◊ „UÊ∑§
Ê ‹ • Ê fl Ê„ UŸ
˙ ¬˝π ⁄ U¬ ˝ô Ê Ê ÿ Áfl k „
U ◊ „ UÊ
∑§Ê ‹ Ê ÿ
äÊ Ë
◊ Á
„– UÃ Û Ê — üÊ Ë⁄UÊ ◊ —¬ ˝ø Ê
Œ ÿ Ê
à ˜H
◊ „UʇÊ
Á Q §• Ê fl Ê „ UŸ
˙ ‚ ¡ ‹ üÊ h UÊ
ÿ Á flk „ ◊ „UÊ
‡Ê Ä àÿ Ò
äÊ Ë
◊ Á
„U– ÃÛ Ê Ê ÷ ª fl à ˬ ˝ø ÊŒ ÿ Ê
à ˜H

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 720

ç
ßà
æðc
æ
-
¥æã
éUç
ÌÑ
‚fl ¸ò Ê ¡ ‹ fl · Ê ¸∑ § ‚ ãà ȋ Ÿ ∑ § Á
‹ ∞
-
˙ ¡ ‹ ÁéÊ ê ’ Ê ÿ Á fl k ◊ „ U,
ŸË‹ ¬ ÈL
§· Êÿ äÊ Ë◊ Á „ U–
ÃÛÊ Ê  fl L§áÊ — ¬ ˝ø ÊŒ ÿ Ê Ã ˜, S fl
Ê „ UÊ
H
ß
UŒ¥ fl L §
áÊ Ê ÿ ß UŒ ¥Ÿ ◊ ◊ H - fl .ª Ê .
¬
˝Ê
∑ ΧÁ à ∑§ • ʬ Œ Ê • Ê
¥ ∞ fl ¢ÿ Èh ◊ ¥
Á
Œfl X Uà • Êà◊ Ê • Ê ¥ ∑ §Ë ‡ Ê ÊÁ
ãàÊ ∑§ Á
‹∞-
˙ ‡ Ê ¥ŸÊ Á ◊ òÊ — ‡ Ê ¥ fl L § áÊ —‡ Ê
¥Ÿ Ê 
÷fl à fl ÿ¸◊ Ê– ‡ Ê ¥ Ÿ̆ ß Uã º ˝Ê ’ ΄ US¬ Á Ã
—
‡
Ê¥Ÿ Ê Á fl
c áÊ ÈL§ L § ∑ ˝§ ◊ — , S fl Ê
„ UÊ
–
ß
UŒ¥Á Œ fl
X UÃ Ê Ÿ Ê ¥‡ Ê Ê ãàÿ Õ Zß UŒ ¥Ÿ ◊ ◊–
•ÁŸ C UÁ
Ÿ fl Ê ⁄Uá Ê ∑ § Á‹ ∞ -
˙ ¬ Üø fl Ä òÊ Ê ÿ Á fl k ◊ „ U,
◊„ UÊ Œ fl
Êÿ äÊ Ë ◊ Á„ U–
ÃÛÊ Ê L §
º˝— ¬ ˝ø Ê Œ ÿ Ê Ã ˜,
S
flÊ „ UÊ –ß UŒ ¥L §Œ ˝Ê
ÿ ß UŒ ¥Ÿ ◊ ◊ H - L
§
.ªÊ
.
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 721
‚ Á
flà ʌ flà Ê∑ §Á flœ ÿ Êà◊ ∑§
‹ Ê
÷¬ ˝Ê
Á#
∑
§Á
‹ ∞ -
˙ ÷ Ê
S ∑ §
⁄ UÊÿ Áfl k ◊ „ U,
Á
Πfl
Ê∑ §
⁄ UÊ ÿ œË◊ Á
„ U–
Ã㟠— ‚ Íÿ ¸— ¬˝ø ÊŒ ÿ Êà ˜Ô,
S
flʄUʗ
– ß Œ ¢‚ Íÿ ʸÿ ß Œ ¢Ÿ ◊◊ –
Ÿ Ê
≈ U- ∑ §◊¸∑ §Ê á«UÊ ¥ ∑ §ÊÁ
flS
ÃÎÃ
SflM§¬
‚ ◊ ¤ÊŸ ∑ § Á
‹ ∞ ‡ÊÊÁ ãà ∑
ȧ
Ü¡
, „
UÁ
⁄UmUÊ
⁄
U
mUÊ
⁄UÊ ¬˝∑ §
ÊÁ‡ Êà ∑ §◊¸∑ § Êá«U÷
ÊS∑§
⁄
U∑ §
Ê
‚ „
UÊ⁄UÊ‹ Ÿ Ê øÊ Á„U∞ –

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 722

Ü
æ
ð·
¤
ç
ÂýØ
×
‹ ˜æ
v¬ ˝Ê
à —
∑ § Ê
‹ ¡ ʪ Ÿ ¬ ⁄ UŒ ÊŸ Ê ¥ „ UÊ ÕÊ ¥ ∑ § Ê
Œ ‡ ʸŸ ∑ §⁄ Uà „ ÈU∞ ( ∑ §⁄ UŒ ‡ Ê ¸Ÿ ◊ ˜) — -
∑§ ⁄UÊ
ª ̋ fl ‚ Ã ‹ ˇ ◊ Ë— ,
∑§ ⁄U◊Í‹ ‚ ⁄ USfl à ˖
∑§ ⁄U◊äÿ à Ȫ Ê Áfl ㌠—,
¬ ˝÷ Ê
à ∑ § ⁄UŒ ‡Ê ¸Ÿ ◊ ˜––
÷ Ê fl Ê Õ ¸- „ UÊÕ ∑ § • ª ˝÷ Ê
ª ◊ ¥
‚ ê¬Û Ê Ã Ê ∑ §Ë Œ flË ‹ ˇ ◊ Ë ⁄ U„ UÃ
Ë „ÒU¥–
„
UÊ âÊ∑ § ◊ Í‹ ( ∑ §‹ Êß ¸) ◊ ¥ Á fl l Ê ∑ § Ë
Œ fl Ë‚ ⁄US fl Ã Ë fl Ê‚ ∑ §⁄ UÃ Ë „ ÒU¥–„ UÊ
Õ
∑ § ◊äÿ ◊ ¥ ‚ ÷ Ë ß UÁ
㌠˝ÿ Ê ¥ ∑ § Ê  fl ‡ Ê ◊ ¥
∑ § ⁄UŸ
 fl Ê ‹ S fl ÿ ¥ª Ê
Áfl ㌠fl Ê ‚ ∑§ ⁄ Uà 
„
Ò¥U– ß‚ Á
‹ ∞ ‚ È’ „ U© U∆ UÃ „ UË „ UÊ Õ Ê ¥ ∑ § Ê
Œ ‡ ʸŸ ∑ §⁄ UŸ Ê ø Ê
Á „ U∞ –
wF ÊŸ ∑ §‚ ◊ ÿ ÷ Ê flŸ Ê ∑ §
⁄‘¥U „ U
Ÿ Á
Œ ÿ Ê ! • Ê ¬ ‚ ÷ Ë ◊ ⁄ ‘U ß U‚ F Ê
Ÿ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 723
 ¡ ‹ ◊ ¥ ¬ äÊ Ê ⁄ ‘¥U— -
‚◊ ÈŒ ˝fl ‚ Ÿ Œ Á fl
!¬ fl ¸Ã S à Ÿ ◊ á« U‹ –
Áfl
cáÊ È¬ Á àŸ ! Ÿ ◊ S à Èè ÿ ¥, ¬Ê Œ S ¬ ‡ Ê
Z
Ê̌
◊ S fl ◊ – –
÷ Ê fl Ê Õ ¸- Á¡ Ÿ Œ fl Ë Ÿ ‚ ◊ ÈŒ˝
M§¬Ë fl S òÊ äÊ Ê ⁄Uá Ê Á∑ ÿ „UÊ¥, ¬ fl¸Ã
M§¬Ë Á¡ Ÿ ∑ § S à Ÿ „ UÊ¥, ¡ ÊÁ
fl c áÊ È∑ §
Ë
¬àŸ Ë „ Ò¥U, ∞ ‚ Ë „ U ◊ Ê° ! ◊ ⁄ ¬ Ò⁄
U
• ʬ ∑ § Ê S ¬ ‡ Ê ¸∑ § ⁄ U⁄ U„ U „ Ò¥,• Ê ¬ ◊ Ȥ Ê

Ê̌
◊ Ê ∑ §⁄ ‘¥U–
xªX ø ÿ ◊ ÈŸ ø Òfl ,
ªÊŒ Êfl Ê Á⁄ ‚ ⁄ US fl Á à –
Ÿ◊ ¸Œ Á ‚ ãäÊ È∑ §
Êfl ⁄UË,
¡ ‹  Á̆ S ◊ Ÿ ˜‚ Á
Û Ê äÊ ¥∑ ȧ L § §
– –
yÁË ∑ § ‹ ª ÊŸ „ ÈU∞ ( ø ㌠Ÿ
äÊ
Ê⁄Uá Ê ê ʘ) -
ø㌠Ÿ S ÿ ◊ „ Uà ¬ Èá ÿ ¥,
¬ÁflòÊ ¥¬ Ê ¬ Ÿ Ê ‡Ê Ÿ ◊ ˜–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 724
 • Ê
¬ Œ Ê ¥„ U⁄ Uà Á Ÿàÿ ¥
‹ ˇ◊ ËÁ S à D UÁà ‚ fl ¸Œ Ê– –
zŒË ¬∑ § • Õ flÊ ∑§Ê ß ¸U ¬ ˝∑ §Ê‡Ê
¬˝í fl Á ‹ à ∑ §⁄ UÃ
„ ÈU∞ ( Œ ˬ
¬Í¡ Ÿ ◊ )— -
˙ • Á ª ˝í ÿ Ù¸Á Ãíÿ Ù ¸Á à ⁄ UÁª˝—
Sfl
Ê
„
Ê–
‚ Íÿ Ù¸í ÿ Ù ¸Áà íÿ Ù¸Áà — ‚ Íÿ ¸—
Sfl
Ê
„Ê
–
–
• Á
ª ˝fl ¸ë ø Ù ¸í ÿ Ù
Á
à fl ¸ë ø ¸— S fl
Ê
„Ê
–
‚ Íÿ Ù¸ fl ëø Ù ¸í ÿ Ù
Á à fl ¸ë ø ¸— Sfl
Ê
„Ê
––
íÿ Ù Áà — ‚ ̓ ÿ ¸—‚ ̓ ÿ Ù¸í ÿ Ù
ÁÃ
—
Sfl Ê
„ Ê – –
{‚ Êÿ ¥¬ ˝∑ § Ê ‡ Ê ∑§
⁄ UÃ ‚ ◊ ÿ
(íÿ Ê Á à fl Uã Œ Ÿ )-
‡Ê È÷ ¥∑ § ⁄UÊ Áà ∑ §
À ÿ ÊáÊ ¥,
• Ê
⁄ UÊ Ç ÿ äÊ Ÿ ‚ ê¬ Œ — –
‡Ê òÊÍá Ê Ê ¥÷ ÿ Ÿ Ê
‡ ÊÊ ÿ ,
ŒË ¬ íÿ ÊÁ à Ÿ ¸◊ Ê
U S̆ Ã ÈÃ ––

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 725

|∑§ Êß ¸U ÷ Ë ‡ Ê È÷ ∑ §Êÿ ¸¬ ˝Ê
⁄Uê÷ ∑ §
⁄UŸ

‚ ¬ „ U‹ ( ª áÊ‡ Ê- fl
㌠Ÿ Ê)-
fl
∑ ˝§Ã Èá « U◊ „ UÊ∑§Êÿ
‚ Íÿ ¸∑ § Ê Á
≈ U‚ ◊ ¬ ˝÷ –
Á
Ÿ Á fl ¸É Ÿ ¥∑ ȧL § ◊ Œ fl
!
‚ fl ¸∑ § Ê ÿ ̧· È‚ fl
¸Œ Ê– –
ª ¡ Ê Ÿ Ÿ ¥÷ Íà ª áÊ Ê ÁŒ ‚Á
flå,
∑
§ Á¬ àÕ ¡ ê ’ Í» ‹ øÊ L§÷ Ê̌
áÊ◊ ˜–
©
U◊ Ê ‚ Èà ¥‡ ÊÊ ∑ § Áfl Ÿ ʇ Ê∑ §
Ê⁄
U∑¥,
Ÿ ◊ Ê Á ◊ Á fl ÉŸ E ⁄ U¬ ÊŒ ¬ VU¡ ◊˜–
–
‚ È◊ Èπ p Ò∑ §Œ ãà p ,
∑
§ Á¬ ‹ Ù ª ¡ ∑ §
áÊ ¸∑ §—
–
‹ ê ’ Ù Œ ⁄ Up Á fl ∑ §≈ UÙ,
Á
fl ÉŸ Ÿ ʇ Ê Ù Á fl Ÿ Êÿ ∑§ —–
œÍ◊ ˝∑ ‘§ à Ȫ ¸á Ê Ê ä ÿ̌ ÊÙ ,
÷ Ê‹ ø ㌠˝Ù ª ¡ ÊŸ Ÿ —–
m ÊŒ ‡ Ê ÒÃ Ê Á Ÿ Ÿ Ê
◊ ÊÁŸ ,
ÿ — ¬ ∆ ë ¿ Îá Ê Èÿ ÊŒ Á¬ –
Á
fl l Ê ⁄ ê ÷ Á fl fl
Ê„ ø ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 726
 ¬
˝fl ‡ ÊÁŸ ª ¸◊ Ã Õ Ê –
‚ ¥ª ˝Ê ◊ ‚ V U≈U ø Òfl ,
Á
fl ÉŸ SÃ S ÿ Ÿ ¡ Ê ÿ Ã H
~‚ fl ¸∑ §À ÿ ÊáÊ „ Uà Ȭ ˝Ê Õ ¸Ÿ Ê-
˙ ‚ fl̧· Ê¥S √Ê Á S à ¥÷ fl à È,
‚ fl ̧· Ê¥‡ Ê Ê
Á ãà ÷ ¸fl à Ȗ
‚ fl ̧· Ê¥¬ Íá Ê Z÷ fl à È,
‚ fl ̧· Ê¥◊ X ‹ ¥÷ fl à Ȗ–
÷ Ê fl ÊÕ ¸- „ ¬ ˝÷ Ê!Á fl ‡ fl ∑
§
‚ fl
¸
¬˝Ê á Ê Ë∞ ∑ §Œ Í‚ ⁄ ‘U ∑ §„ Uà È
∑
§ À ÿ ÊáÊ ∑ § Ê ⁄ UË „ UÊ¥, ‚ fl ¸∑ §
Ê ‡Ê
Ê
ÁãÃ
¬
˝Ê # „ UÊ , ‚ ÷ Ë‚ ê ¬ Íá Ê
¸Ã Ê∞ fl
¥
Á
Ÿ ¬ Èá ÊÃ Ê ¬ ˝Ê # ∑ §⁄ ‘¥U, ‚ fl ¸◊ X ‹„ UÊ
-
∑
§ À ÿ ÊáÊ „ UÊ–
v
ÆÁ
fl ‡ fl ∑ §À ÿ Ê áÊ Ê Õ ¸¬ ˝Ê Õ ¸Ÿ Ê-
˙ ‚ fl̧ ÷ fl ãà Ȃ ÈÁ π Ÿ —,
‚ fl ̧ ‚ ãà ÈÁ Ÿ ⁄ UÊ
◊ ÿ Ê—–
‚ fl ̧ ÷ Œ ˝Ê ÁáÊ ¬ ‡ ÿ ãà È,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 727
 ◊Ê ∑ §Á
‡ ø
Œ ˜Œ È—π ◊ Ê åŸ Èÿ Ê
à ˜– –
÷ Êfl
Ê
Õ ¸- „  ¬ ˝÷ Ê ! Á fl ‡fl ∑ §
‚◊ S à ¬ ˝Ê áÊ Ë‚ Èπ Ë„ UÊ ¥, ‚ ÷ Ë
Á
Ÿ ⁄UÊª Ë„ UÊ ,‚ ÷ ˇ Ê È÷ ∞ fl ¥
∑§ Àÿ ÊáÊ◊ÿ ( ‚ ∑ § Ê⁄ UÊ à◊ ∑ ) §Œ π ¥,
∑§ ÷ Ë Á
∑ §
‚ Ë ∑ §Ê
ß ¸U ¬ Ë « ∏Ê ∞fl ¥Œ È—π Ÿ
„
UÊ –
Á fl‡ fl
◊ ¥ ‚ fl¸ò Ê ‡ Ê Ê Á ãà „ UÊ –
v
vÁ
fl ‡
fl ∑§ À
ÿÊ áÊ ∑ § Ë ÷ Ê fl Ÿ Ê ∑ §
Ê ◊ ãòÊ
(
Á∑ §‚ Ë ÷
Ë ‡ Ê È÷ ∑ §Ê ÿ ¸◊ ¥) -
˙ S flÁS
à Ÿ̆ ß Uã Œ ˝Ê fl Îh üÊ flÊ —
S
fl Á
S Ã Ÿ
— ¬ Í· Ê
— Á fl E fl Œ Ê
—–
S
fl Á
S Ã Ÿ
S Ã Ê ÿ̌ Ê ̧• Á ⁄ UC UŸÁ◊ —
S
fl Á
S Ã Ÿ
Ê’ ΄ US¬ Á à Œ ¸ä Ê Ê ÃÈ– – -w z . v~
v
w‚ Ȭ˝÷ Êà ◊ ¥ ‡ ÊÈ÷ ∑ § Ê ◊ ŸÊ — ’ ˝r ÊÊ ,
Á
fl c
áÊ È, ◊ „ U‡ ÊÃ Õ ÊŸ fl ª ˝„ Ê
¥ ‚ 
◊X U‹ ∑
§Ê◊ Ÿ Ê ∑ §Á ‹ ∞ (Á ∑ § ‚ Ë
‡
ÊÈ÷ ∑ §Ê
ÿ¸• Õ fl Ê ¬ Í¡ Ê ∑ § ¬ ˝Ê
⁄ Uê ÷
◊¥ ¬ ˝ÊÕ ¸Ÿ
Ê)–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 728
 ’˝r Ê Ê
◊ È⁄ UÊ Á
⁄ UÁ S òÊ ¬ È⁄ UÊ ãà ∑ § Ê ⁄
UË,
÷ Ê
Ÿ È— ‡ Ê ‡ Ê Ë ÷ ÍÁ ◊ ‚ ÈÃ Ê ’ Èä Ê ‡ ø –
ª ÈL§ ‡ø ‡ Ê
È∑ ˝§ — ‡
Ê Á Ÿ ⁄ UÊ „ ÈU∑ § à fl — ,
‚ fl̧ª ˝„ UÊ — ‡ Ê Ê Á ãà ∑ § ⁄ UÊ÷ fl ãà Ȗ –
v
x¬
˝÷ È∑ § Ê ‚ Ê C UÊX U¬ ˝á Ê Ê ◊ ∑ §⁄Uà „ÈU∞
(
‚ Ê CUÊ X UŸ ◊ S ∑§ Ê ⁄ U) -
˙ Ÿ ◊ Ê  S̆ à fl Ÿ ãÃ Ê ÿ ‚ „
U‚ ˝◊ Íà ¸ÿ ,
‚ „U‚ ˝¬ Ê Œ Ê Á Ê̌Á ‡Ê ⁄ UÊ L §’ Ê „ Ufl
–
‚ „U‚ ˝Ÿ Ê ◊ A¬ ÈL § · Ê ÿ ‡ ÊÊ ‡ fl à ,
‚ „U‚ ˝∑ § Ê ≈UË ÿ ȪäÊ Ê Á
⁄ Uá Ê Ÿ ◊ —––
v
yÁ
fl ‡ fl ◊ ¥ ‡ Ê Ê Á ãà ∞ fl ¥‚ fl ¸∑ §À ÿ Ê áÊ ∑ §
Á
‹ ∞ ( ‡ Ê Ê Á
ãà ¬ Ê∆ U) -
˙ l ÊÒ— ‡ ÊÊ Á ãà ⁄Uã à Á ⁄ U Ê̌ ú ‡ Ê
ÊÁ ãà —
¬
ÎÁ âÊ fl Ë ‡ Ê
Ê Á ãà ⁄
UÊ ¬ — ‡ ÊÊÁ ãà ⁄ UÊ
· äÊ ÿ—
‡
Ê Ê
Áãà — – fl Ÿ S ¬ à ÿ —
‡
Ê Ê
Áãà Á fl ¸E Œ fl Ê— ‡ Ê ÊÁ ãà ’ ˝¸rÊ ‡ ÊÊ
Á ã×
‚ fl¸ú ‡ Ê
Ê Á ãà —
‡
Ê Ê
Áãà ⁄ ‘Ufl ‡ Ê Ê Á ãà — ‚ Ê
◊ Ê ‡ ÊÊ
Á ãà ⁄ ‘UÁäÊ
– –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 729
 ˙ Á fl E ÊÁ Ÿ Œ fl ‚ Á fl
à Œ Ȩ̀Á
⁄
UÃÊ
ÁŸ
¬⁄ UÊ ‚ Èfl – ÿ Œ ˜÷ Œ¥̋ à ÛÊ ˘ •Ê‚Èfl ––
˙ ‡ Ê Ê Áãà — ! ‡ Ê ÊÁãà —
!! ‡ Ê
ÊÁ
ã×
!!!
‚ fl ʸÁ ⁄ UC U‚ ȇ ÊÊ Á ãà ÷ ¸fl
à Ȗ
–
v
z‚ Íÿ ¸∑ § Ê• Éÿ ¸Œ à ‚ ◊ ÿ -
˙ ‚ Íÿ ¸Œ fl ‚ „ U‚ ˝Ê ¥‡ Ê
Ê ,
Ã¡ Ê ⁄ UÊ ‡ Ê¡ ª ଠà –
• Ÿ È∑ §ê ¬ ÿ ◊ Ê
¥÷ Ä àÿ Ê,
ª ΄ UÊáÊ Ê Éÿ ZÁ Œ fl Ê∑ § ⁄ UH
˙ ‚ Íÿ Ê ¸ÿ Ÿ ◊ — ,
• Ê
Á Œ àÿ Ê ÿ Ÿ ◊ — ,
÷ ÊS ∑ §⁄ UÊ ÿ Ÿ ◊ — ––
v
|• ¬ Ÿ Ë Œ ÒÁŸ ∑ § ¬ … ∏UÊ ß
¸U ¬˝Ê ⁄
ê÷ ∑§⁄ UŸ

∑
§ ¬ Ífl ¸( ‚ ⁄ US fl à Ëfl ㌠ŸÊ )-
ÿ Ê ∑ ȧ㌠ã Œ Èà ȷ Ê⁄ U„ UÊ ⁄
Uä Êfl À
ÊÊ
,
ÿ Ê ‡ ÊÈ÷ ˝ fl S òÊ Ê fl ÎÃ Ê –
ÿ Ê fl Ë áÊ Ê fl ⁄ UŒ á« U◊ Á á« Uà ∑§⁄
UÊ
,
ÿ Ê E à ¬ Œ ˜◊ Ê ‚ Ÿ Ê –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 730
 ÿ Ê ’˝r ÊÊëÿ ÈÃ ‡ Ê V U⁄ ¬ ˝÷ ÎÁ
à Á÷ —,
Œfl Ò— ‚ ŒÊ fl Á ㌠à ʖ
‚ Ê ◊ Ê ¥¬ Ê
à Ȃ ⁄ US fl Ã Ë ÷ ª fl à Ë,
Á
Ÿ — ‡ Ê· ¡ Ê « K Ê ¬ „ UÊ–
–
÷ ÊflÊÕ -
¸¡ Ê ø ◊‹
 Ë ∑ §
 ¬ c
Ȭ Ê
¥ ∑ §

‚ ◊ Ê
Ÿ ∑ §
Ê Áãà ◊ ÿ „ U¥Ò, Á ¡ Ÿ ∑ §Ê ‡ fl Ã

„
UÊ ⁄ UÁ„ U◊ ∑ § Ë ’ Œ
°Í Ê ¥ ∑ §
 ‚ ◊ ÊŸ „ UÒ, ¡ Ê 
‡
fl Ã
 fl S òÊ Ê¥ ∑ § Ê äÊ Ê⁄ Uá Ê Á∑ §
ÿ  „ U¥Ò,
Á
¡ Ÿ ∑ § Ë‚ ãÈ Œ ⁄ U„ UÕ Á
‹ ÿ Ê¥ ∞ fl¥÷ ¡
È Ê • Ê ¥
◊ ¥ ô Ê Ê Ÿ ∑ § Ë fl ËáÊ Ê ‚ ‡
ÈÊ Ê Á
÷ Ã „ U,
Ò ¡ Ê 
‡
fl Ã
 ∑ §◊ ‹ ¬ c
Ȭ ∑ §
 • Ê‚ Ÿ ¬ ⁄ U
Á
fl ⁄ UÊ¡ ◊ ÊŸ „ U–
¥Ò ¡ Ê’ r
˝Ê Ê , Á
fl cáÊ È∞ fl ¥
◊ „ U‡
Ê ∑§
 Á ‹ ∞ ÷ Ë ‚ Œ Ê fl ㌠Ÿ Ëÿ „ U,
¥Ò
∞ ‚
 Ë Á fl l Ê ∑ § Ë Œ fl
Ë ◊Ê °‚ ⁄ US √Êà Ë, • Ê
¬
◊ ⁄
• ôÊÊŸ , • Ê ‹ S ÿ ∞ fl ¥¬ ◊
˝ Ê Œ ∑ § Ê 
¡ « -
∏◊ ‹
Í ‚ Á „ Uà Œ ⁄
Í U∑ §
⁄ U◊ ⁄
 UË ⁄ U Ê̌
Ê ∑ §⁄ U¥‘–
v
}÷ Ê ¡ Ÿ ∑ §¬ Ífl ¸( ’ ˝r ÊÊ
¬ ¸á Ê ◊ ˜)
’ ˝r Ê Ê¬ ¸á Ê¥’ ˝r Ê „ UÁ fl —
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 731
 ’
˝r Ê Ê
ª AÊÒ’ ˝r ÊáÊ Ê„ ÈUà ◊ ˜–
’
˝u Òfl ÃŸ ª ãà √ ÿ ¥
’
˝r Ê -
∑ §◊ ¸- ‚ ◊ ÊÁ äÊ Ÿ Ê– –
„
Á ⁄U̧ŒÊÃ Ê „ Á ⁄ U̧÷ Ù Q § Ê
„
Á ⁄U̧• ÛÊ ¥¬ ˝¡ Ê ¬ Á à –
„
Á ⁄U—‚ fl ¸‡ Ê ⁄ UË ⁄ US Õ Ù
÷ Ù
Q §÷ Èí ÿ à „ Á⁄ U— – –
v
~ª ÈL
§ -Á‡Ê c ÿ ¬ ˝Ê âÊ ¸Ÿ Ê
ª ÈL
§• Ê ⁄
ÒU Á ‡ Ê c ÿ , Á‡ÊÊ̌∑§• Ê
⁄
ÒU
Á
fl l Ê
Õ Ë¸ Œ ÊŸ
 Ê ¥ ∑ §
 ’ Ë ø ¬ ÁflòÊ ∞ fl
¥
‚ ê
◊ ÊŸ ∑ § Ë ÷ Êfl Ÿ Ê ∑§ Ê Á
fl∑ §Ê
‚ „UÊŸ
Ê
• Ê
fl ‡ ÿ ∑ § „ ÒU, ß U‚ ¬ ˝ÊâÊ
¸ŸÊ ◊ ¥ ª ÈL§
-
Á
‡ Ê
c ÿ ß ¸U‡ fl ⁄ ‚ Á fl Ÿ Ã Ë ∑§⁄UÃ„ Ò¥UÁ
∑ §
-
˙ ‚ „ UŸ Ê fl fl à Ȃ „UŸ ÊÒ÷ ÈŸÄ Ã È–
‚ „U flËÿ Z∑ §⁄ Ufl Êfl „ ÒU–
Ã¡ Á
S fl Ÿ Ê fl äÊ Ë Ã ◊ S à È◊ Ê
Á
fl Á
m UcÊÊ fl „ ÒUH
˙ ‡ÊÊÁãà — !‡ ÊÊÁ ãà —
!! ‡ ÊÊÁ
ãà — !!!
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 732
 ÷ Êfl Ê
Õ ¸— „ U¬ ˝÷ Ê ! „ U◊ Œ Ê
ŸÊ
¥ ∑ § Ë⁄ U Ê̌ Ê
∑ § ⁄ ‘¥U– „ U◊ Œ ÊŸ Ê ¥ ∑ § Ê ¬Ê‹ Ÿ ∑ §⁄ ‘¥U–
„ U◊ Ê ⁄‘U‚ ¥ª „ U◊ ¥ ‚ fl ¸‡ ÊÁ Q§ÿ Ê¥ ‚ ¬ Íá Ê ¸
∑ § ⁄ ‘¥U– „ U◊ Ê ⁄UÊ Á fl l Ê ¡ ¸Ÿ Œ Òfl Ë ∞ fl ¥
à ¡ Sfl Ë „ UÊ – „ U◊ Ê ⁄ UÊ • Ê ¬‚ ◊ ¥ ∑ §
÷ Ë
m U· Ÿ „ UÊ –
Á‡ Ê
fl - ‡ ÊÁ Q § fl ㌠Ÿ Ê
˙ L § º ˝Ê — ‚ ú ‚ Îí ÿ ¬ ÎÁ
âÊ flË
¥
’ ΄ Uí í ÿ Ê Á
à — ‚ ◊ Ë Á äÊ ⁄ ‘U–
à · Ê¥÷ Ê Ÿ È⁄ U¡ d̆ ß Uë ¿ ÈU∑ ˝§
Ê

Œfl · È⁄ UÊø à H - v v .z y
˙ ÿ Ê Ã L § º ˝Á ‡ Êfl Ê Ã Ÿ Í—
Á‡ Ê
fl Ê Á fl ‡fl Ê „ UÊ ÷ · ¡ Ë –
Á‡ Ê
fl Ê L § Ã S ÿ ÷ · ¡ Ë Ã ÿ Ê
Ÿ Ê
◊ Ϋ U¡ Ë fl ‚ H - v { . y ~
˙ Á ‡ Ê fl -‡ Ê Ä àÿ Ò∞ ∑ § M § Á
¬ áÿ ÒŸ ◊ —
üÊ Ë ∑ Χ c áÊ fl ㌠Ÿ Ê
˙ fl ¥‡ Ê Ë Áfl ÷ ÍÁ
· Ã ∑ § ⁄ UÊ Û Ê flŸ Ë
⁄UŒ
Ê ÷ Ê àʘ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 733
¬Ë à Êê
’⁄ UÊ ÃL
§áÊ
Á
fl
ê
’ »‹
ÊäÊ ⁄
UÊ
D UÊ
Ø–
¬Íá Ê
̧ã Œ
È‚Èã Œ ⁄
U◊
ÈπÊ
Œ⁄UÁfl
ãŒ
Ÿò Ê
Ê
àʘ
∑
Χ cáÊ Ê
ଠ⁄ ¥U Á
∑§
◊ Á
¬Ã û fl
◊
„
¥U Ÿ ¡ Ê
Ÿ H
˙ üÊ
Ë∑
Χ c áÊ Êÿ Ÿ
◊—
–

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 734

ç
à
æßæ
ç
Öáð·
¤
Ñ
◊Ê „ UÊ
àê ÿ ’ Ê œ -
◊„ UÊ Á
‡ Êfl⁄ UÊÁòÊ ¬ fl ¸ ÷ ª flÊ
Ÿ ˜Ô Á ‡Ê
fl ∑§ Ë
¬
˝‚ Û ÊÃ Ê ¬ ˝Ê# ∑ §
⁄ UŸ ∑§Á ‹ ∞ ¬ ˝Á‚ h „ÒU–
Á
Ÿ Á p à M § ¬ ‚ © Uã „ ¥U¬˝‚ Û Ê ∑ §⁄ UŸ ∑§ Á
‹∞
◊Ÿ Èc ÿ ∑ §Ê © UŸ ∑ § • Ÿ ÈM §
¬ „ UË ’ Ÿ
Ÿ Ê
¬
« ∏UÃ Ê „ÒU– ‚ Íò Ê „ ÒU- “Á‡Ê flÊè Ê Íà fl Ê Á
‡
Êfl ¢
ÿ¡ à ˜Ô” • Õ Ê ¸Ã ˜Ô Á ‡ Ê fl ’ Ÿ ∑§⁄ UÁ ‡Êfl ∑§ Ë
¬
Í¡ Ê ∑§⁄ ¥U, à ÷ Ë © UŸ∑ §Ë ∑Χ
¬ Ê ¬˝Ê #„ UÊ 
‚ ∑ § Ã Ë„ ÒU– ÿ „ U÷ Ê fl ª „ U⁄UÊ
ß ¸‚ ‚ Ê œ
∑§ Ê¥
∑
§ ÊN UŒ ÿ X ◊ ∑ § ⁄ UÊ ÿ Ê¡ Ê ‚ ∑  Ã Õ Ê Á
‡
Êfl
∑
§ Ë Á fl ‡Ê
· Ã Ê • Ê ¥ ∑ § Ê ‚ „ UË M §
¬ ‚ ä ÿ ÊŸ◊ ¥
‹ Ê ÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ § , Ã Ê  fl Ê
S à fl◊ ¥ ‚ Êœ Ÿ Ê∑ §
• Êp ÿ ¸¡ Ÿ ∑ § ¬ Á
⁄ Uá Ê Ê◊ Á◊ ‹ Ÿ ‹ ª ¥–
Á
‡ Êfl ¡ Ë ∑ § ¬ ˝Á à ¡ Ÿ ‚ Êœ Ê
⁄ Uá Ê◊ ¥
’„ ÈUà • Ê ∑ §· ¸á Ê „ ÒU; Á ∑§ãà ȩUŸ ∑ § ‚ ê ’
ãœ
◊¥ ÷ ˝Ê Á
ãà ÿ Ê °÷ Ë π Í’ „Ò¥U, ß ‚ Á ‹ ∞ Á
‡
Êfl
∑
§ Ë ‚ Êœ Ÿ Ê ∑ §Ÿ Ê◊ ¬ ⁄U„ UË • Á
‡
Êfl
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 735
• Êø ⁄ Uá Ê „ UÊà ⁄ U„ Uà „ Ò¥U– Á ‡ Êfl ⁄ UÊ Á òÊ ¬ fl ¸¬ ⁄ U
‚ Ê◊ ÍÁ
„ U∑§ • Êÿ Ê ¡ Ÿ ∑ § ◊ Ê äÿ ◊ ‚ » Ò§
‹ Ë
÷ ˝ÊÁ ãà ÿ Ê ¥ ∑ §Ê Á Ÿ fl Ê⁄ Uá Ê ∑ §⁄ Uà „ ÈU∞ Á‡ Ê fl ∑ § Ë
ª Á ⁄ U◊ Ê ∑ § • Ÿ ÈM §
¬ © UŸ ∑ § S fl M § ¬ ¬ ⁄ U
¡ Ÿ • ÊSÕ Ê ∞ °S Õ Ê Á ¬ Ã ∑ § Ë ¡ Ê ‚ ∑ § Ã Ë„ Ò¥–
∞‚ Ê ∑ §⁄UŸ Ê √ÿ Á Q §
ª à ¬ Èá ÿ • ¡ ¸Ÿ • Ê Ò⁄ U
‹ Ê∑ § ∑ § Àÿ Ê áÊ Œ ÊŸ Ê ¥ Œ ÎÁ C ÔUÿ Ê¥ ‚  ’ „
ÈUÃ
◊ „ Uû fl ⁄Uπ Ã Ê „ ÒU–
Á ‡ Ê fl ∑ §Ê • Õ ¸„ ÒU- ‡ Ê
È÷ , ‡ ÊV ⁄ U∑ § Ê • Õ ¸
„
ÒU ∑ §À ÿ Ê áÊ ∑ § ⁄ UŸ  fl Ê ‹ Ê – ‡ ÊÈ÷ • Ê Ò⁄ U
∑§ À ÿ Ê áÊ ∑ §Ê ⁄ UËÁ ø ãà Ÿ ,ø Á ⁄ Uò Ê∞ fl ¢
• Ê∑ § Ê¢ Ê̌Ê∞ °’ Ÿ Ê Ÿ Ê „ UË Á‡ Ê fl • Ê ⁄UÊ œ Ÿ Ê ∑ § Ë
à Òÿ Ê ⁄ UË • Õ flÊ Á ‡ Ê fl ‚ ÊÁÛ Ê äÿ ∑ §
Ê ‹ Ê ÷ „ ÒU–
Á
‡ Ê fl Á ‹ X ÔU ∑ § Ê • Õ ¸„ UÊ Ã Ê „ ÒU- ‡ Ê
È÷ ¬ ˝Ã Ë
∑ §
Á
ø q ÔU- ’ Ë¡ – Á ‡ Êfl ∑ § Ë S Õ Ê ¬ Ÿ Ê Á‹ X ÔU M§ ¬
◊ ¥ ∑ § Ë¡ Ê Ã Ë„ ÒU, Á » §
⁄ U fl „ UË∑ ˝§◊ ‡ Ê —
Á
fl ∑ § Á ‚ Ã „ UÊ
Ã Ê „ ÈU• Ê ‚ Ê ⁄ U ¡ Ë fl Ÿ ∑ § Ê

• Êfl Îà ∑ §⁄ U‹ Ã Ê „ ÒU– Á ‡ Êfl • ¬ Ÿ Á ‹ ∞
∑§ ∆ UÊ ⁄ UŒ Í‚ ⁄ Ê¥ ∑ §Á ‹ ∞ © UŒ Ê ⁄ U„ Ò¥U– ÿ „ U
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 736
• äÿ Ê à◊ ‚ Ê œ ∑ § Ê ¥ ∑ § Á ‹ ∞ • ÊŒ‡ Ê ¸‚ Íò Ê „ ÒU–
S
fl ÿ ¢ãÿ ÍŸ à ◊ ‚ Ê œ Ÿ Ê ¥ ‚ ∑ §Ê ◊ ø ‹ Ê Ã 
„ÈU∞ , ŒÍ‚ ⁄ UÊ ¥ ∑ § Ê ’ „ ÈU◊ ÍÀ ÿ © U¬„ UÊ ⁄ UŒ Ÿ Ê ,
S
fl ÿ ¢ ãÿ ÍŸ Ã ◊ ◊ ¥ ÷ Ë ◊ S Ã ⁄U„ UŸ Ê ,
Á
‡ Êfl à fl ∑ § Ê ¬ ˝Ê◊ Ê Á áÊ ∑ § ‚ Íò Ê „ ÒU–
Ÿ ‡Ê Ë‹ Ë fl S à ∞
È °• ÊÁ Œ Á‡ Ê fl ∑ §Êø … U∏Ê Ÿ 
∑ § Ë ¬ Á
⁄ U¬ Ê≈ UË „ UÒ– ◊ Ê
Œ ∑ §¬ ŒÊ Õ ¸ ‚ fl
Ÿ
• ∑ §À ÿ Ê áÊ ∑ § Ê ⁄ UË „ U¥Ò, Á ∑ §
ãà ȩ UŸ ◊ ¥ • Ê·
Ò œ Ë ÿ
ª áÈ Ê ÷ Ë „ U¥Ò– Á ‡ Ê fl ∑ § Êø … U∏Ê Ÿ ∑ § Ê • Õ ¸„ UÈ• Ê -
©
UŸ ∑ §
 Á ‡ Êfl - ‡ Ê÷
È © U¬ ÿ Ê
ª
 ∑ §Ê „ UË S fl Ë ∑ § Ê ⁄ U
∑ § ⁄ UŸ Ê , • ‡ Ê ÷
È √ ÿ ‚ Ÿ M §¬ ∑ § Ê àÿ Ê ª
∑ § ⁄ UŸ Ê –∞ ‚
 Ë • ª Á áÊ Ã ¬ ⁄
̋ Uá ÊÊ ∞ °Á
‡ Ê fl Á fl ª „
˝U
∑ §
 ‚ Ê Õ ¡ «
È U∏Ë „ UÈß ¸„ U¥Ò– Á òÊ Ÿ ò Ê Áfl fl∑
§ ‚ 
∑ § Ê◊ Œ „
UŸ , ◊ S à ∑ § ¬ ⁄ Uø 㺠◊
˝ Ê ◊ ÊŸ Á ‚ ∑ §
‚ ãà ‹
È Ÿ , ª X Ê- ôÊ ÊŸ ¬ fl
˝Ê „ U, ÷ Ã
Í • Ê Á Œ
Á
¬ ¿ U« U∏ fl ª ÊZ ∑ §Ê S Ÿ „ UŒ Ÿ
 Ê • ÊÁŒ ¬ ∑
˝§ ⁄ Uá Ê
ÿ ª
È Á Ÿ ◊ Ê á¸ Ê ‚ ÊÁ„ Uà ÿ ◊ ¥ ¡ „ UÊ -
°Ã „ UÊ°Á’ π ⁄ U
¬ « U∏„ U¥Ò, © UŸ ∑ § Ê © U¬ ÿ ʪ
 Á fl fl ∑
§ ¬ fl
Í∑ ¸§ ¬ ⁄
̋ Uá Ê Ê -
¬ fl
˝Ê „ U¬ Œ
ÒÊ ∑ § ⁄ UŸ ◊ ¥ Á ∑ §
ÿ Ê ¡ Ê ‚ ∑ § Ã Ê „ ÒU–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 737
H¬ Ífl
¸√ÿ fl
S Õ Ê
H
Á
‡Ê
fl ⁄ UÊ
Á ò ʬ fl¸ ∑ §Á ‹ ∞ ‚ Ê
◊ÍÁ „ U∑ §
•Ê
ÿ Ê
¡ Ÿ ◊ ¥ ◊ Üø ¬ ⁄ UÁ
‡
Êfl ¡ Ë ∑ §
Ê
§ Á ø òÊ
‚¡ Ê∞ °– ∑ §Ê ◊ Œ „ UŸ ,ª X ÔUÊfl Ã⁄ Uá Ê ,
Á
fl
· ¬ ÊŸ ¡ Ò‚ Á ø òÊÊ ¥ ∑ §Ê© U¬ ÿ Êª Á∑ §ÿ Ê
¡Ê ‚ ∑ §Ã Ê „ ÒU– Á‡ Êfl ¬ ÜøÊÿ à Ÿ , Á
¡ ‚ ◊ ¥
Á
‡Ê
fl ¬ Á
⁄ Ufl Ê⁄ UÃ Õ Ê ª áÊ ÷Ë „ UÊ¥, ∞ ‚ Ê Á ø òÊ
Á
◊‹ ‚ ∑ §
, Ã Ê
• ÊÒ⁄U÷ Ë • ë¿ UÊ „ ÒU–
¬ Í¡ Ÿ
‚Ê
◊ ª ˝Ë ∑§ ‚ ÊÕ ¬ Í¡ Ÿ ∑ § Á ‹ ∞ Á∑ § ‚ Ë
¬
˝Á
à ÁŸ Á œ ∑ §Ê Á’ ∆ UÊÿ Ê ¡ Ê
∞–
H¬ fl¸¬ Í¡ Ÿ ∑˝§◊ H
¬
˝Ê
⁄ UÁ ê ÷ ∑ §ÿ ôÊ Ë ÿ ∑ §
◊ ¸∑ § Ê á« U ‚ 
c
Ê≈
˜UÔ∑ § ◊ ¸, ‚ fl¸Œ fl Ÿ ◊ S
∑ §Ê ⁄ U,
S
fl
Á S à fl Êø Ÿ • Ê Á Œ ∑ Χ
àÿ ¬ Í⁄ U ∑ § ⁄
UÁ ‹ ∞
¡Ê
∞ °– à ଠp Êà ˜Ô è Ê ª flÊ
Ÿ˜Ô Á ‡ Ê fl , © UŸ ∑ §
¬
Á⁄ UflÊ ⁄ U• Ê
Ò⁄ Uª áÊ Ê Á
Œ ∑ §Ê
• Êfl Ê„ UŸ Á∑ §ÿ Ê
¡Ê
∞ –

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 738

H Á ‡ Êfl • Ê fl Ê „
UŸ H
˙ L § º ˝Ê— ‚ ú ‚ ÎÖ ÿ ¬ ÎÁÕ fl Ë¥Ô
’ ΄ Uî ÿ Ê Á × ‚ ◊ Ë Á œ ⁄
U–
à · Ê¢÷ Ê ŸÈ⁄ U¡ d̆ ßë¿ ÈU∑ ˝Ê
Œ
fl · È⁄ UÊ øà H - v v . z
y
˙ ÿ Ê
à L § º ˝Á‡Ê fl Êà Ÿ Í—
Á
‡ Êfl Ê Á
fl E Ê „ UÊ÷ · ¡ Ë–
Á
‡ Êfl Ê L § ÃS ÿ ÷ · ¡ Ë Ã ÿ Ê
Ÿ Ê◊ Ϋ U¡ Ë fl ‚ H
˙ üÊ Ë Á‡Ê fl Êÿ Ÿ ◊ —
–
• Ê
fl Ê„ Uÿ Ê
Á ◊ S Õ Ê¬ ÿ Ê
Á ◊ , äÿ Êÿ Ê Á◊ –
-
v {.y ~
H Á
‡ Êfl ¬ Á⁄ Ufl Ê ⁄U• Ê fl
Ê „
UŸ H
Á
‡ Êfl ¡ Ë ∑ § Ê ¬ Á ⁄ Ufl Ê ⁄
U• Ê
Œ ‡ Ê ¸¬ Á⁄ Ufl Ê ⁄U„ ÒU,
‚ ÷ Ë • ¬ Ÿ -• ¬ Ÿ √
ÿ Á Q §
à fl ∑ §œ Ÿ Ë Ã Õ Ê
S
fl à ãòÊ M § ¬ ‚ © U¬ ÿ Êª Ë „ Ò¥U– • œ Ê
¸Á X Ÿ Ë -
• ‚ È⁄ UÁ
Ÿ ∑ § Á ㌠Ÿ Ë -÷ flÊŸ Ë, Öÿ D
ÔU ¬ Èò Ê- Œ fl
‚ Ÿ ʬ Á à ∑ § Ê
Áà ¸∑ § ÿ Ã Õ Ê ∑ §
ÁŸ D ÔU ¬Èò Ê
¬˝Õ ◊ ¬ ÍÖ ÿ -ª áÊ ¬Á à „ Ò¥U– Á‡ Ê
fl ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 739
• Ê
⁄ UÊ œ ∑ § ∑ §Ê Á ‡
Ê fl ¬ Á ⁄
UflÊ⁄U¡ Ò‚ Ê üÊ
DÔU
‚¢S∑ § Ê ⁄ Uÿ ÈQ
§ ¬ Á
⁄ Ufl Ê⁄ UÁ Ÿ ◊ Ê ¸á Ê∑ § Á‹∞
Ãଠ⁄ U„ UÊ Ÿ Ê ø Ê
Á„ U∞ – è
ÊÊflŸ Ê ∑ §⁄¥U Á
∑ §
¬
Ê Á⁄ Ufl Ê Á⁄ U∑ § • Ê Œ ‡ ʸ∑ § Ê ¬
˝flÊ„U„ U◊ Ê⁄
U’ Ë
ø
¬
˝flÊÁ „ Uà „ UÊ⁄U„ UÊ „ Ò–
• Ê̌ à , ¬ Èc ¬ ‹ ∑ § ⁄ UÁ ‡ Êfl ¬ Á⁄Ufl
Ê
⁄ U∑§Ê
• Ê
fl Ê „ UŸ ∑ §
⁄ ‘¥U– ( ª áÊ ‡ Ê, ª ÊÒ⁄
UË , • ÊÁ
Œ ∑§Ë
¬
˝Áà ◊ ÊŸ „ UÊ Ÿ  ¬ ⁄ U ¬ Í¡ Ÿ ‚ Ê ◊ ª˝Ë
Á
‡Êfl Á ‹ ¥ª ¬ ⁄
U„ UË ‚ ◊ Á
¬ ¸Ã ∑ §⁄‘¥U– )
H ª áÊ ‡ Ê • Êfl Ê „ UŸ ◊ ˜H
˙ ‹ ê ’ Ê Œ ⁄ U! Ÿ ◊ S à Èè ÿ¢,
‚à à ¢◊ Ê Œ ∑§ Á ¬ ˝ÿ –
Á
Ÿ Áfl ¸É Ê A¢ ∑ ȧ L §
◊ Œ fl ,
‚fl¸∑ § Ê ÿ ̧· È‚ fl ¸Œ Ê
H
˙ ∞ ∑ §Œ ãà Êÿ Á
fl Œ ˜Ô◊ „ U,
fl
∑ ˝§Ã Èá « UÊ ÿ œ Ë◊ Á„ U–
ÃÛÊÊŒ ãÃ Ë ¬
˝ø Ê Œ ÿ Ê Ã ˜ÔH
˙ üÊ Ë ª áÊ ¬ à ÿ Ÿ ◊ —–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 740
• Êfl
Ê„ Uÿ ÊÁ ◊ , S Õ Ê¬ ÿ ÊÁ ◊ ,äÿ
Êÿ Ê
Á
◊–
H ÷fl Ê Ÿ Ë • Ê fl Ê„ UŸ ◊ ˜H
˙ ¬ ˝Ê áÊ Ê ÿ S fl Ê
„ UÊ ¬ Ê Ÿ Ê ÿ
S
fl Ê
„UÊ √ ÿ Ê Ÿ Ê ÿ S fl Ê„ UÊ–
• ê’ • Á ê ’ ∑ §ê’ Ê
Á ‹ ∑§
Ÿ ◊Ê Ÿ ÿ Áà ∑ §
p Ÿ –
‚ ‚S àÿ E ∑ § — ‚ È÷ Á º ˝∑ § Ê ¢
∑
§ Êê
¬ Ë‹ fl ÊÁ
‚ Ÿ Ë ◊ ˜ÔH - w x.v}
˙ Ÿ ◊ ÊŒ √
ÿ Ò◊ „ UÊ Œ√ ÿ Ò
Á
‡ Êfl
Êÿ Ò ‚ à à ¥Ÿ ◊ —–
Ÿ ◊— ¬ ˝∑Χàÿ Ò÷ º ˝Êÿ ÒÁ Ÿ ÿ à Ê
—
¬
˝á Ê
Ã Ê — S ◊ à Ê◊ ˜H
˙ üÊ Ë ª ÊÒÿ Ò̧ Ÿ ◊ —–
• Êfl
Ê„ Uÿ ÊÁ ◊ , S Õ Ê¬ ÿ ÊÁ ◊ ,äÿ
Êÿ Ê
Á
◊–
H ŸãŒ Ë ‡fl ⁄ U• Êfl Ê „ UŸ ◊ ˜ÔH
˙ • Ê ÿ ¢ª Ê Ò— ¬ ÎÁ o A⁄ U∑ ˝§
◊ Ë
Œ ‚Œ
Ÿ˜Ô
◊ ÊÃ⁄ ¢U ¬ È⁄ U—– Á¬ à ⁄U@ ¬ ˝ÿ ãàSfl
—H
˙ Ÿ ãŒ Ë ‡ fl⁄ UÊÿ Ÿ ◊ — – • Êfl
Ê
„
Uÿ Ê
Á
◊,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 741
S
Õ Ê¬ ÿ Ê Á ◊ , äÿ Ê ÿ ÊÁ◊ H - x . {
H S fl
Ê ◊ Ë ∑§Ê Á à ¸∑ § ÿ • Êfl
Ê „ UŸ ◊ ˜H
˙ ÿ Œ ∑ ˝§
㌠— ¬ ˝Õ ◊ ¢¡ Ê ÿ◊ Ê Ÿ̆ ©
Ul
ãàÊ
˜
‚ ◊ Ⱥ˝Ê Œ Èà fl
Ê ¬ È⁄ UË · Ê Ã˜Ô–
‡
ÿ Ÿ S ÿ ¬ Ê̌
Ê „ UÁ ⁄ Uá Ê Sÿ ’ Ê„ ÍU
©
U¬ S à Èà ÿ ¢◊ Á „ U¡ Êà ¢Ã • fl ¸Ÿ ˜ÔH -
w~
.vw
˙ üÊ Ë S ∑§ãŒ Ê
ÿ Ÿ ◊ —
–
• Ê
fl Ê
„ Uÿ ÊÁ◊ ,S Õ Ê ¬ ÿ ÊÁ ◊ , äÿ Ê ÿ Ê
Á
◊–
H ª áÊ • Êfl
Ê„ UŸ ◊ ˜H
˙ ÷ º ˝Ê Ÿ Ê• Á ÇŸ ⁄ UÊ„ ÈUà Ê

÷ º˝Ê⁄
UÊ Á à —,‚ È÷ ª ÷ º ˝Ê • ä fl ⁄ U—
–
÷ º˝Ê˘ © Uà ¬ ˝‡ Ê
S Ã ÿ — H - v z . x }
˙ ‚ fl ̧è ÿ Ê
ª áÊ è ÿ Ê Ÿ ◊ —–
• Ê
fl Ê
„ Uÿ ÊÁ◊ , S Õ Ê ¬ ÿ Ê Á◊ , äÿ Ê
ÿÊ
Á◊
–
H ‚ ¬ ¸• ÊflÊ„ UŸ ◊ ˜H
˙ Ÿ ◊ Ê S à Ȃ ¬ ̧è ÿ Ê ÿ ∑ § ø
¬ÎÁ
Õ flË ◊ Ÿ È– ÿ • ãà Á⁄ U Ê̌
ÿ 
Á
Œ Á
fl à è ÿ — ‚ ¬ ̧è ÿ ÊŸ ◊ — –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 742
˙ ‚ ¬ ̧è ÿ Ê
Ÿ◊ —
–•Ê
flÊ„ Uÿ Ê
Á◊ ,
SÕʬ ÿ Ê Á ◊ ,äÿ Ê
ÿÊ
Á
◊H - v x
.{
• ’ ∞ ∑§
ÊŒ ‡
Ê L
§
º ˝Ê
¥ ∞ fl
¢ ∞∑ §
Ê Œ
‡
Ê
‡Ê
Á
Ä Ã ÿ Ê¥ ∑ §Ÿ Ê
◊ ◊
ãòÊ Ê ¥ ‚  ÷
ª flÊ
Ÿ˜Ô
üÊ
Ë
‚ Êê ’ ‚ Œ Ê
Á‡Êfl∑§
Ê „ UÊ
Õ ¡
Ê«
∏U∑
§
⁄U
Ÿ◊ Ÿ ∑ §⁄ ¥U–
H∞ ∑§ ÊŒ ‡ Ê -L§º ˝Ÿ
◊ŸH
˙ • ÉÊ Ê⁄ UÊÿ Ÿ ◊—
˙ ¬ ‡ Ê È¬ à ÿŸ ◊—
˙ ‡Êfl Ê ¸ÿ Ÿ◊ —
˙ ÁflM §¬ Ê Ê̌
Êÿ Ÿ◊—
˙ ÁflE M § Á¬áÊŸ◊—
˙ òÿ ê ’ ∑ §Ê
ÿ Ÿ◊—
˙ ∑§ ¬ Á Œ ¸ŸŸ◊ —
˙ ÷ Ò⁄Ufl Êÿ Ÿ◊ —
˙ ‡ÊÍ‹ ¬ Ê áÊÿŸ ◊—
˙ ߸‡ Ê Ê Ÿ Êÿ Ÿ ◊—
˙ ◊ „ UE ⁄ UÊ
ÿ Ÿ ◊—
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 743
˙∞ ∑ § Ê Œ ‡ Ê L§
º ̋èÿÊ
Ÿ
◊—–
•
Ê
fl
Ê
„ Uÿ ÊÁ ◊ , S
Õ Ê
¬ÿÊ
Á
◊,äÿÊ
ÿ Ê
Á
◊ –
H
∞∑§Ê Œ ‡ Ê - ‡Ê ÁQ§ Ÿ◊ Ÿ
H
˙©
U◊ Ê ÿ ÒŸ ◊ —
˙‡
Ê V ÔU⁄ UÁ ¬ ˝ÿ Ê
ÿÒŸ ◊ —
˙¬ Ê
fl ¸à ÿ ÒŸ ◊—
˙ª Ê
Òƒ ÿ Ò̧ Ÿ ◊ —
˙∑§Ê À ÿ ÒŸ ◊ —
˙∑§Ê Á ‹ ãl ÒŸ ◊ —
˙∑§Ê ≈ Uÿ Ò̧ Ÿ ◊—
˙Á
flE œ Ê Á⁄Uá ÿÒŸ ◊—
˙O
ÔUÊ
¢Ÿ ◊ —
˙O
ÔUË
¥Ÿ ◊ —
˙ª X ÔUÊ Œ √ ÿÒŸ ◊ —
˙∞ ∑ § Ê Œ ‡ Ê ‡Ê
Á
Ä Ã èÿÊ
Ÿ
◊ —
–
•
Ê
fl
Ê
„ Uÿ ÊÁ ◊ , S
Õ Ê
¬ÿÊ
Á
◊,äÿÊ
ÿ Ê
Á
◊ –
• ’ Á‡ Ê
fl ¬
Á⁄ Ufl
Ê
⁄U‚Á
„
UÂ÷ËŒfl

‡
Ê
Á
Q§
ÿ Ê ¢ ∑ § Ê ¬ @Ê
¬
ø Ê
⁄UÁ
fl
Á
œ‚¬
¡
Í Ÿ ∑
§
⁄
U–
¥
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 744
˙ üÊ Ë Á ‡ Êfl ¬ Á ⁄ Ufl
Ê ⁄ Uè ÿ Ê
Ÿ ◊ — –
•Êfl Ê „Uÿ Ê Á ◊ , S Õ Ê ¬ ÿ Ê Á
◊ –
¡‹ ¢, ª ãœ Ê Ê̌à ¢, ¬ Èc ¬ Ê Á
áÊ, œ ͬ ¢,
ŒË
¬ ¢, Ÿ Òfl l ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á ◊ –
H• Õ • C ÔUÊ
û Ê ⁄U‡ Ê
à Á ‡ Êfl
Ÿ Ê◊
S◊ ⁄ Uá Ê◊ ˜ÔH
Áfl
ÁŸ ÿ Ê ª —- ∞ ∑ § • Ê ø ◊ Ÿ Ë ¡ ‹ ‹ ¥–
˙ • S ÿ üÊ Ë Á ‡ ÊflÊ C ÔUÊû Ê⁄U‡ Êà Ÿ Ê
◊
◊ãòÊ Sÿ Ÿ Ê ⁄ UÊÿ áÊ ´ §
Á · —• Ÿ ÈCÔ‰U¬˜Ô ¿ Uã Œ —
üÊ
Ë‚ Œ ÊÁ ‡ Ê fl Ê Œ fl Ã Ê ª ÊÒ⁄
UË © U◊ Ê
‡ Ê
Á Ä Ã —
üÊ
Ë‚ Ê ê’ ‚ Œ Ê Á ‡ Êfl ¬ ˝Ë à ÿ 
•C ÔUÊ û Ê ⁄ U‡ Ê Ã Ÿ Ê ◊ Á
÷ — Á ‡ ÊflS ◊ ⁄Uá Ê 
Áfl
ÁŸ ÿÊ ª —–
¡ ‹ ¿ UÊ « ∏ Œ ¥– • ’ „UÊ
Õ ¡ Ê «
∏U∑
§
⁄U
÷ª fl Ê
Ÿ ˜Ô ü Ê Ë ‚ Ê ê’ ‚ Œ Ê
Á‡ Ê fl ∑ §Ê äÿ Ê
Ÿ
∑§
⁄ ¥U–
‡Ê
Êãà Ê
∑ § Ê ⁄ ¥U Á ‡ Ê π Á
⁄ U‡ Ê ÿ Ÿ ¥
ŸË‹ ∑ §á∆ ¥U ‚ È⁄ ‘U‡Ê ◊ ˜–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 745
Á
fl
E ÊäÊ Ê ⁄ ¥U S » §Á ≈ U∑ § ‚ Œ · Ê ¥
‡
Ê
È÷ ˝fláÊ Z‡ Ê È÷ ÊX U◊ ˜H
ª
Ê Ò⁄UË ∑ § Êãà ¥ÁòÊ Ã ÿ Ÿ ÿ Ÿ ¥
ÿ
ÊÁª Á ÷ äÿ ʸŸ ª ê ÿ ◊ ˜–
fl
㌠‡ Êê ÷ È¥ ÷ fl è Êÿ „ U⁄ ¥U
‚fl¸‹ Ê∑ Ò§ ∑ § Ÿ ÊÕ ◊ ˜ÔH
HüÊ Ë‚ Œ Ê Á ‡ Êfl U¬ Í¡ Ÿ ◊ ˜H
•’ ÷ ª fl ÊŸ ˜Á ‡ Êfl ∑ § Ê ¬ Í¡ Ÿ ∑§
⁄ UŸ ∑ §
Á
‹ ÿ  ‚ ê ’ ÁãäÊ Ã ‚ Ê ◊ ª ˝Ë „UÊ Õ ◊ ¥ ‹¥,
◊
ãòÊ Êë ø Ê ⁄ ∑ § ‚ ÊÕ • Õ fl Ê ¬Í⁄ UÊ
„UÊ
Ÿ ¬⁄ U
‚◊ Á¬ ¸Ã ∑ § ⁄ UŒ ¥–
Häÿ Ê Ÿ ◊ ˜ÔH
˙ fl ㌠Œ fl ◊ È◊ ʬ Á à ¢‚ È⁄ Uª ÈL
§ ¢Ô§,
fl
㌠¡ ª à∑ §Ê ⁄ Uá Ê ◊ ˜Ô–
fl
㌠¬ Û Êª ÷ Í· áÊ ¢◊ Ϊ œ ⁄ ¢,
fl
㌠¬ ‡ Ê ÍŸ Ê ê ¬ Á à ◊ ˜ÔH
fl
㌠‚ Íÿ ¸‡ Ê ‡ Ê ÊV ÔU fl Á q ÔUŸ ÿ Ÿ ¢,
fl
㌠◊ È∑ ȧ ㌠Á¬ ˝ÿ ◊ ˜Ô –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 746
fl㌠÷ Q §¡ Ÿ Ê üÊ ÿ ¢ø fl
⁄ UŒ
¢,
fl㌠Á ‡ Ê fl ¢‡ Ê
V ⁄ U◊˜ÔH
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Ê ê ’ ‚ ŒÊ
Á‡Ê
fl
Ê
ÿ Ÿ ◊
—
,
äÿ Ê Ÿ ◊ ˜‚ ◊ ¬ ¸ÿ ÊÁ ◊ –
H • Ê fl Ê „ UŸ ◊ ˜ÔH
˙ ‚ „ Ud ‡Ê Ë· Ê ¸¬ ÈL §· —
‚ „ Ud Ê Ê̌ — ‚ „ Ud ¬ ÊÃ ˜Ô–
‚ ÷ ÍÁ ◊ ú ‚ fl ¸Ã S ¬ Îà fl Ê • àÿ
Á
ÃDÔUŒ
˜
Œ ‡Ê Êæ ˜§ ª È‹ ◊ ˜ÔH - xv . v
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Ê ê ’ ‚ ŒÊ
Á‡Ê
fl
Ê
ÿ Ÿ ◊
—
,
• Ê
fl Ê „ Uÿ ÊÁ◊ , S Õ Ê ¬ ÿ Ê
Á
◊ –
H • Ê ‚ Ÿ ◊ ˜ÔH
˙ ¬ ÈL § · ˘ ∞ fl Œ ú ‚ fl
Z
ÿ Œ˜Ô÷ Íà ¢ÿ ìÊ ÷ Ê √ÿ ◊ ˜Ô–
©UÃÊ ◊ Îà à fl S ÿ ‡ Ê Ê
Ÿ Ê
ÿ ŒãŸ Ÿ Ê Áà ⁄ UÊ „ UÁ à H - x v.
w
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Ê ê ’ ‚ ŒÊ
Á‡Ê
fl
Ê
ÿ Ÿ ◊
—
,
• Ê
‚ Ÿ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á◊ –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 747
H ¬ Ê
l ◊ ˜ÔH
˙ ∞ Ã Ê fl ÊŸ S ÿ ◊ Á „U◊Ê Ã
Ê

Öÿ Êÿ Ê
°p ¬ ÍL § · —–
¬ Ê
Œ Ê
 S̆ ÿ Á fl ‡ flÊ ÷ ÍÃÊÁ
Ÿ
ÁòÊ
¬ ÊŒ S ÿ Ê ◊ Îà ¢ÁŒ Áfl H - x
v .
x
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Ê
ê ’ ‚ Œ
Ê
Á ‡
Ê
fl
Êÿ
Ÿ◊
—
,
¬ Ê
l ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á◊ –
H • Éÿ ¸◊ ˜ÔH
˙ ÁòÊ ¬ Ê Œ Íä fl ¸˘ © UŒÒà ¬ ÈL
§ ·
—
¬ Ê
Œ Ê
S ÿ „ UÊ
÷ fl ଠȟ — –
à ÃÊÁ flc fl æ ˜UÔ √ ÿ ∑ ˝§
Ê ◊ ØÔ
‚ ʇʟ ÊŸ ‡ Ê Ÿ • Á ÷ H - x
v .
y
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Ê
ê ’ ‚ Œ
Ê
Á ‡
Ê
fl
Êÿ
Ÿ◊
—
,
• Éÿ ZÔ ‚ ◊ ¬ ¸ÿ ÊÁ
◊ –
H • Ê ø ◊ Ÿ ◊ ˜ÔH
˙ Ã Ã Ê Á fl ⁄ UÊ « ¡ Ê ÿ Ã
Áfl
⁄UÊ
¡ Ê • Á œ ¬ÍL §· —
–
‚ ¡ Ê Ã Ê • àÿ Á⁄Uë ÿ Ã
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 748
¬
p Ê Œ ˜Ô ÷ÍÁ ◊ ◊ Õ Ê
¬ È⁄U— H -
x v .z
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Ê ê ’ ‚ Œ
Ê Á
‡ Êfl Ê ÿ Ÿ
◊—,
• Ê
ø ◊ ŸË ÿ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á ◊ –
H F ÊŸ ◊ ˜ÔH
˙ Ã S ◊ Ê
l ôÊÊ àʘ‚ fl ¸„ ÈUÃ
—
‚
ê ÷ Îà ¢¬ η Œ ÊÖÿ ◊ ˜Ô–
¬
‡ Ê °ÍS Ã Ê
°p ∑ ̋§ flÊ ÿ √ ÿ Ê Ÿ ˜Ô
• Ê
⁄ Uá ÿ Ê ª ˝Ê ê ÿ Ê p ÿ H -xv .{
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Ê ê ’ ‚ Œ
Ê Á
‡ Êfl Ê ÿ Ÿ
◊—,
S
Ÿ Ê Ÿ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á◊ –
Á ‡ Êfl Á‹ ¥ª • ë¿ UË Ã ⁄
U„U‚ ‚ Ê»
§∑§
⁄U
‹
¥– F ÊŸ ◊ ¥ ¬ ˝ÿ ÈQ § Œ Íä Ê ,Œ„ UË, ÉÊ
Ë,
◊äÊ
È,
‡
Ê
∑ ¸§ ⁄ UÊ • Ê Á Œ ∑ §Ê  ß U∑ §
nUÊ ∑ § ⁄U¬
˝‚
ʌ
S
flM §¬ ‚ ’ ∑ §Ê
Á flà Á ⁄ Uà ∑
§⁄UŒ ¥–
H ¬ ÿ — SŸ ÊŸ ◊ ˜Ô (Œ ÈÇ œ ) H
˙ ¬ ÿ —¬ ÎÁ Õ √
ÿ Ê¢¬ ÿ ˘
• Ê
· œ ˷Ȭ ÿ Ê
Á Œ √ ÿ ãà Á ⁄
U Ê̌
¬ ÿ Ê
œ
Ê—
–
¬
ÿ S fl à Ë
— ¬ ˝Á Œ ‡ Ê— ‚ ãà È◊ s Ô◊ ˜Ô–-v
}.
x{
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 749
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Ê ê
’ ‚ Œ Ê
Á
‡Ê
flÊ
ÿ Ÿ◊—
,
¬ ÿ —S Ÿ Ê Ÿ ¢Ô ‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á
◊ –
H Œ Áœ SŸ Ê Ÿ ◊ ˜ÔH
˙ Œ Á œ ∑ ˝§ Ê √áÊ Ê • ∑ §
Ê Á⁄
U· ¢
Á¡ cáÊ Ê⁄UE S ÿ flÊÁ ¡ Ÿ —
–
‚ È⁄UÁ÷ Ÿ Ê◊ Èπ Ê ∑§ ⁄
Uà ¬˝á Ê˘
• Êÿ Íú Á · Ã Ê Á
⁄ U· ØÔH -
wx .
x
w
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Ê ê
’ ‚ Œ Ê
Á
‡Ê
flÊ
ÿ Ÿ◊—
,
Œ Á œ S Ÿ Ê Ÿ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á
◊ –
H ÉÊÎÃ S Ÿ ÊŸ ◊ ˜ÔH
˙ ÉÊ Îà ¢É ÊÎà ¬ Ê flÊŸ — Á ¬’ à fl
‚ Ê¢
fl‚ ʬ ÊflÊŸ —Á¬ ’ à Ê
ãà Á
⁄U Ê̌S
ÿ „UÁ fl
⁄UÁ
‚
Sfl Ê„ UÊ– ÁŒ ‡ Ê — ¬ ˝ÁŒ ‡
Ê ˘ • ÊÁ Œ
‡Ê
ÊÁflÁ
Œ ‡
Ê
˘
©UÁ g ‡ Ê ÊÁ Œ Çè ÿ — S flÊ
„ UÊ
H - {
.v
~
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Ê ê
’ ‚ Œ Ê
Á
‡Ê
flÊ
ÿ Ÿ◊—
,
ÉÊÎÃ S Ÿ Ê
Ÿ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á
◊ –
H ◊ œ ÈSŸ ÊŸ ◊ ˜ÔH
˙ ◊ œ È fl ÊÃ Ê ˘ ´ § Ã
Ê ÿà ◊œ
È Ê̌ ⁄
UÁ
ãÃ
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 750
 Á
‚ 㜠fl — – ◊ Ê ä fl Ë Ÿ ¸— ‚ ã à fl Ê· œ Ë— –
˙ ◊ œ ÈŸ Q § ◊ Èà Ê
· ‚ Ê ◊ œ È◊ àʘ
¬Ê ÁÕ ¸flú ⁄ U¡ — – ◊ œ Èl Ê Ò⁄ US à ȟ —Á¬ à Ê
–
˙ ◊ œ È◊ ÊÛÊ Ê  fl Ÿ S ¬ Á à — ◊ œ È◊ Ê °w • S
à È
‚ Íÿ ¸—
– ◊ Êä flË ª ʸfl Ê÷ fl ãà ȟ — H
˙ ÷ ª flà ü Ê Ë ‚ Ê ê ’ ‚ Œ ÊÁ ‡ Ê flÊ ÿ Ÿ ◊ — ,
◊ œ ÈS Ÿ Ê Ÿ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á
◊ – - v x .
w | - w }
H ‡ Ê ∑ ¸§
⁄ UÊ
S Ÿ Ê Ÿ ◊ ˜ÔH
˙ • ¬ Êú ⁄ U‚ ◊ Èm ÿ ‚ ú ‚ Íÿ ̧ ‚ãÃ
ú ‚ ◊ Ê Á
„ UÃ◊ ˜Ô– • ¬ Ê ú ⁄ U‚ S ÿ ÿ Ê

⁄U‚ S à ¢ fl Ê ª Έ ÔUÊÁ ◊ ©Uû Ê ◊ ◊ Ȭ ÿ Ê ◊
ª ΄ UË Ã Ê ‚ Ë ãº ˝Ê ÿ à fl Ê ¡ ÈC Ô¢U ª Έ ÔUÊ
ê ÿ · Ã

ÿ Ê ÁŸ Á ⁄ Uã º ˝Ê
ÿ à fl Ê ¡ ÈC ÔUÃ ◊ ◊ ˜Ô– - ~ . x
˙ ÷ ª flà ü Ê Ë ‚ Ê ê ’ ‚ Œ ÊÁ ‡ Ê flÊ ÿ Ÿ ◊ — ,
‡Ê ∑ ¸§ ⁄UÊS Ÿ ÊŸ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á ◊ –
H ¬ @ Ê
◊ ÎÃ SŸ Ê Ÿ ◊ ˜ÔH
˙ ¬ Üø Ÿ l — ‚ ⁄ US fl Ã Ë ◊ Á ¬
ÿ Á ãà ‚ d Ê
Ã ‚ — –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 751
‚ ⁄ US fl Ã Ë Ã È¬ Üø œ Ê ‚ Ê

Œ
‡ Ê ÷ fl à‚ Á
⁄ UÃ
˜ÔH - x y .
v v
˙ ÷ ª flà ü ÊË ‚ Êê ’ ‚ ŒÊ
Á ‡ Ê
fl
Ê
ÿ
Ÿ◊ —, ¬ @ Ê◊ ÎÃS Ÿ ÊŸ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á
◊–
H ‡ ÊÈh Ê
Œ ∑§
S Ÿ ÊŸ ◊ ˜ÔH
˙ ‡ Ê Èh flÊ‹ — ‚ fl¸‡ Ê Èh fl Ê
‹ Ê 
◊Á áÊ fl Ê
‹ SÃ̆ • ÊÁE Ÿ Ê— ‡ÿ Ã —
‡
ÿ Ã Ê Ê̌ÊL
§áÊ S
à L §
º ˝Ê
ÿ ¬‡ Ê È¬Ãÿ
∑
§ áÊ Ê ¸ÿ Ê ◊ Ê˘ • flÁ‹ #Ê ⁄
UÊ
Òº ˝Ê
Ÿ÷ ÊM §
¬ Ê—¬ Ê
¡ ¸ã ÿ Ê — H - w
y .x
˙ ÷ ª flà ü ÊË ‚ Êê ’ ‚ ŒÊ
Á ‡ Ê
fl
Ê
ÿ Ÿ
◊
—
,
‡
ÊÈh ÊŒ ∑ § SŸ Ê Ÿ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿÊ Á
◊ –
H ª 㜠ÊŒ ∑§S Ÿ ÊŸ ◊ ˜ÔH
(
„ UÀ Œ Ë ,ø ㌠Ÿ • Ê ÁŒ ‚ )
˙ • ú ‡ Ê
ÈŸ Ê Ã • ú
‡
ÊÈ— ¬ Îë ÿ Ã Ê
¢¬ L §· Ê ¬ L§—
–
ªãœ S à ‚ Ê ◊ ◊ fl à È
◊Œ Ê ÿ ⁄ U‚ Ê• ëÿ Èà — – -w Æ.w |
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 752
˙ ÷ ª flà ü Ê Ë‚ Êê
’ ‚ Œ Ê
Á‡Êfl Ê
ÿ
Ÿ◊ — , ª ãœ Ê Œ ∑ §S ŸÊ
Ÿ ¢‚ ◊ ¬¸ÿ Ê
Á◊ –
( ¬ ÈŸ — ‡ Ê
Èh ¡ ‹ ‚ SŸ Ê Ÿ ∑ §
⁄UÊ
ÿ¥–
˙ ‡ ÊÈh fl Ê ‹ — ‚ fl
¸‡ÊÈh flÊ
‹ Ê . ..
. • ãÿ
©
U¬Á S Õ Ã ¡ Ÿ ¡ ‹ÊÁ
÷ · ∑ §∑§⁄ ‘¥U,ß ‚’Ëø
˙ Ÿ ◊ — Á‡ Ê fl Ê ÿ ∑§
ʬ Ê
∆ U∑ §⁄
UÃ ⁄ U„
¥U–)
H ◊ „ UÊÁ ÷ · ∑ § F ÊŸ◊ ˜H
oÎXÔUË ÿ Ê ‹ Ê ≈ U ‚÷ª flÊ Ÿ ˜Á
‡ Ê fl ∑ §
™ §
¬⁄ U
¡ ‹ äÊ Ê⁄ U¿ UÊ « ∏¥, ◊ „
UÊ
Á
÷ · ∑§F Ê Ÿ ∑ §
⁄UÊ
ÿ¥–
¡ ’ à ∑ §◊ ãòÊ ø‹ Ã Ê ⁄
U„U, ¡ ‹äÊÊ
⁄ U
’ŸÊ ÿ ⁄ Uπ Ÿ Ê øÊÁ„
U∞–
˙ Ÿ êÊ S à L § º˝◊ãÿ fl̆
©
UÃÊ  Ã̆ ß U· fl Ÿ ◊—
–
’Ê„ Èè ÿ Ê ◊ ÈÃ Ã Ÿ ◊—H v H
ÿÊà L § º˝Á ‡ Ê flÊ
ßÍ⁄ UÉ Ê Ê ⁄UÊ
˘ ¬ Ê ¬∑ §
Ê
Á‡ Ê
Ÿ Ë –
Ãÿ Ê Ÿ S Ã ã fl Ê ‡
ÊãÃ◊ ÿ Ê
Á
ª Á
⁄ U‡ ÊãÃ Ê Á ÷ ø Ê
∑§‡
Ê Ë
Á „ UHwH
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 753
ÿ Ê Á ◊ · È¥ Á ª Á ⁄ U‡ Ê ãà „USà Á ’ ÷ cÿ ¸S
Ã
fl
–
Á
‡ Ê fl Ê ¥Á ª Á ⁄ Uò Ê Ã Ê ¥∑ ȧ
L § ◊ Ê
Á
„ ú ‚ Ë — ¬ ÈL § · ¥¡ ª à ˜H x H
Á
‡ Ê fl Ÿ fl ø ‚ Ê à fl Ê Áª Á
⁄ U‡ Ê
Ê ë¿ UÊfl
Œ Ê
◊Á
‚ –
ÿ Õ Ê Ÿ — ‚ fl ¸Á◊ ííÊ ª Œ ÿ̌ ◊ ú
‚ È◊ Ÿ Ê˘ • ‚ à ˜H y H
• äÿ fl Ê ø Œ Á äÊ fl Q § Ê ¬ ˝Õ ◊ Ê
Œ Ò√ÿ Ê
Á ÷
· ∑
˜§
–
• „ UË °p ‚ fl ʸT ê ÷ ÿ ãà‚ flÊ ¸p
ÿ Ê Ã Èä Ê Êãÿ Ê
˘ äÊ ⁄ UÊ ø Ë — ¬ ⁄ UÊ ‚ Èfl H z H
• ‚ Ê Òÿ S Ã Ê ◊ ˝Ê• L §áÊ˘
©
Uà ’ ÷ È̋— ‚ È◊ X U‹ — –
ÿ ø ÒŸ ú L § º ˝Ê
˘ • Á
÷ Ã Ê ÁŒ̌ Ê ÈÁ
üÊ Ã
Ê—
‚ „ Ud ‡ Ê Ê ˘fl Ò· Ê ú „ U«U˘ ß ¸U◊ „ H { H
• ‚ Ê Òÿ Ê ˘ fl ‚ ¬ ¸Á Ã
Ÿ Ë ‹ ª ˝Ë fl Ê
Á fl ‹ Ê Á„ UÃ — –
©
Uà Ê ÒŸ ¥ª Ê¬ Ê ˘ • Œ Îü Ê Û
Ê ŒÎü Ê Û ÊÈŒ „ UÊÿ¸—
‚ Œ ÎC UÊ◊ Ϋ Uÿ ÊÁ à Ÿ —H | H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 754
 Ÿ ◊ Ê  S̆ à ȟ Ë‹ ª ˝Ëfl Ê ÿ
‚ „Ud Ê Ê̌
Ê ÿ ◊ Ë … ÈU· –
• Õ Ê ÿ • S ÿ ‚ à fl Ê Ÿ Ê
˘„
¥U
à èÿ Ê˘ ∑ § ⁄ ¥U Ÿ ◊ — H } H
¬ ˝◊ È@ äÊ ã fl Ÿ S Ê ˜
à fl ◊ È÷ ÿ Ê⁄ UÊ àÊ ¸˜Ô ã ÿ Ê í ÿ ʸ◊˜–
ÿ Ê
p à „ US Ã̆ ß U· fl
—
¬ ⁄ UÊ Ã Ê ÷ ª fl Ê  fl ¬ H ~ H
Á fl íÿ ¥ä Ê Ÿ È— ∑ § ¬ Á Œ ¸Ÿ Ê 
Á fl ‡ Ê À ÿ Ê’ ÊáÊ fl Ê°w ©Uà –
• Ÿ ‡ ÊÛ Ê S ÿ ÿ Ê ˘
ß U· fl̆ • Ê ÷ È⁄US ÿ
Á Ÿ · X UÁäÊ — H v Æ H
ÿ Êà „ UÁà ◊ ˸… ÈUC U◊
„ US à ’ ÷ Ífl à ä Ê Ÿ È—–
à ÿ Ê S̆◊ Ê Ÿ ˜Á fl E à ‚ ˜Ô
Ôà fl ◊ ÿ̌ ◊ ÿ Ê ¬ Á ⁄ U÷ È¡ H vv H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 755
¬ Á⁄ à ä Ê ã fl Ÿ Ê 
„UÁà ⁄ US ◊ Ê ã fl Îá Ê Q ȧ Áfl E
à —–
• Õ Ê ÿ̆ ß U· ÈÁ äÊ S à fl
Ê
⁄ ‘U
• S ◊ Á ÛÊäÊ Á„ Uà ◊ ˜H vw H
• flà àÿ äÊ Ÿ ÈC ˜fl ú U
‚ „Ud Ê Ê̌ ‡ ÊÃ · Èä Ê –
ÁŸ ‡ Ê Ëÿ ¸‡ Ê Àÿ Ê Ÿ Ê ¥◊ Èπ Ê
Á‡ Ê
fl ÊŸ — ‚ È◊ Ÿ Ê ÷ fl H vx H
Ÿ ◊ S Ã̆ • Ê ÿ Èä Ê Ê ÿ Ê ŸÊ Ã Ã Êÿ
äÊ Îc
áÊ fl – © U÷ Ê è ÿ Ê ◊ Èà à Ÿ ◊Ê

’ Ê„ ÈUè ÿ ʥà fl äÊ ã fl Ÿ Hv yH
◊ Ê Ÿ Ê ◊ „ UÊ
ãà ◊ Èà ◊ Ê Ÿ Ê

• ÷ ¸∑ ¥§ ◊ Ê Ÿ̆ © U Ê̌ ãà ◊ ÈÃ
◊ Ê Ÿ̆ © UÁ Ê̌ Ã ◊ ˜–
◊ Ê Ÿ Ê  fläÊ Ë— Á ¬ à ⁄ ¥U ◊ Ê
Ã
◊ Ê
à ⁄ ¥U ◊ Ê Ÿ — Á ¬ ˝ÿ Ê S Ãã fl Ê 
L§ º˝⁄ UË Á⁄ U· —H v z H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 756
 ◊ Ê Ÿ S Ã Ê ∑§ à Ÿ ÿ ◊ Ê Ÿ̆ • Êÿ
ÈÁ
· ◊ Ê
ŸÊ ª Ê · È◊ Ê Ÿ Ê • E · È⁄ UËÁ
⁄ U· —
–
◊ Ê Ÿ Ê  flË ⁄
UÊ Ÿ ˜L §º˝÷ Ê Á ◊ Ÿ Ê
fl
äÊ Ë„ ¸UÁ flc◊ ãà — ‚ Œ Á ◊ à ˜
à fl Ê „ Ufl Ê
◊ „ UH v {H -v { . v -v {
( ¬ ÈŸ — ‡ Ê
Èh ¡ ‹ ‚ SŸ Ê
Ÿ∑ §
⁄UÊ ÿ
¥–
˙ ‡ Ê Èh fl Ê
‹ —‚ fl
¸‡Ê Èh flÊ ‹ Ê
. ...
)
H fl S òÊ ◊ ˜ÔH
˙ à S ◊ Êl ôÊÊàÊ ˜‚ fl ¸„ ÈUÃ̆
´ § ø — ‚ Ê◊ Ê Á Ÿ ¡ ÁôÊ ⁄ U–
¿ Uã Œ Ê ú Á ‚ ¡ ÁôÊ⁄U à S ◊ ÊŒ ˜Ô
ÿ ¡ ÈS à S ◊ Ê Œ ¡ Êÿ à H - x v.|
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Êê ’ ‚ Œ Ê
Á‡ Ê fl
Êÿ Ÿ◊ —
,
flS òÊ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ ÊÁ ◊ –
H ÿ ôÊ Ê ¬ fl Ë
à ◊ ˜ÔH
˙ Ã S ◊ Ê
Œ E Ê ˘ • ¡ Ê
ÿ ãà ÿ
∑§
ø Ê ÷ ÿ Ê ŒÃ — – ª Êfl
Ê„ U¡ Á ôÊ⁄ U Ã
S◊ Ê
à ˜Ô
à S ◊ Ê îÊ ÊÃ Ê ˘ • ¡ Ê fl ÿ — H - x v
.}
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 757
˙ ÷ ªfl à ü Ê Ë ‚ Êê
’ ‚ Œ
Ê Á
‡Ê
fl
Ê
ÿŸ◊
—
,
ÿ ôÊ Ê¬ fl
Ë Ã ¢‚ ◊ ¬¸ÿÊ
Á ◊ –
H ª 㜠◊ ˜ÔH
˙ Ã ¢ÿ ôÊ ¢’ Á„ ¸UÁ
· ¬˝Ê Ò Ê̌ Ÿ
˜Ô
¬ÈL §
· ¢¡ Ê Ã ◊ ª ˝Ã —–
à Ÿ Œ fl
Ê ˘ • ÿ ¡ ãà ‚ Ê äÿ Ê˘
´ §· ÿ p ÿ H - x v .~
˙ ÷ ªfl à ü Ê Ë ‚ Êê
’ ‚ Œ
Ê Á
‡Ê
fl
Ê
ÿŸ◊
—
,
ª 㜠¢Á fl‹ ¬ ÿ ÊÁ ◊ –
H ÷ S ◊◊ ˜ÔH
˙ ¬ ˝‚l ÷ S ◊ Ÿ Ê
ÿ ÊÁŸ ◊ ¬ p ¬ ÎÁ
âÊ fl Ë
◊ ª A–
‚ ú ‚ ÎÖ ÿ ◊ Êà ÎÁ÷C Ô˜Ufl ¢
Öÿ Ê
ÁÃ c
◊ Ê ãÊ ˜¬ ÈŸ ⁄ UÊ
‚ Œ — H -
vw
.
x}
˙ ÷ ªfl à ü Ê Ë ‚ Êê
’ ‚ Œ
Ê Á
‡Ê
fl
Ê
ÿŸ◊
—
,
÷ S ◊ ◊ ˜Á fl ‹ ¬ÿ Ê Á
◊–
H • Ê̌
à ʟ ˜H
˙ • Ê̌ Û Ê ◊ Ë ◊ Œ ãà s Ôfl Á ¬
˝ÿ
Ê
˘
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 758
• œ Í· à – • S Ã Ê · Ã
Sfl ÷ Ê
Ÿ fl ÊÁ fl ¬ ˝Ê Ÿ Á fl D ÔUÿ Ê◊Ã
Ë
ÿ Ê¡ ÊÁã fl 㺠˝Ã „ U⁄ UË H - x .
zv
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Ê ê ’ ‚ ŒÊ
Á
‡Ê
fl
Ê
ÿŸ◊
—
,
• Ê̌ Ã ÊŸ ˜Ô ‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á ◊ –
H ¬ Èc ¬ ÊÁ áÊ H
˙ ÿ à ˜Ô ¬ ÈL§ · ¢√ ÿ Œ œ È—
∑§ Áà œ Ê √ ÿ ∑ §À ¬ ÿ Ÿ ˜Ô–
◊ Èπ ¢Á∑ §◊ S ÿ Ê ‚ ËÁ à∑ ¢§
’ Ê„ ÍU Á ∑ § ◊ ÍM § ¬ Ê Œ Ê © Uë ÿ Ã-
Hxv
.
vÆ
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Ê ê ’ ‚ ŒÊ
Á
‡Ê
fl
Ê
ÿŸ◊
—
,
¬Èc¬ Ê Á
áÊ ‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á ◊ –
H Á’ À fl ¬ òÊ Ê ¬¸á Ê ◊ ˜ÔH
˙ Á òÊ Œ ‹ ¢Á òʪ Èá Ê Ê ∑ § Ê ⁄ ¢U,
Á
òÊ Ÿ ò Ê¢ø Á òÊ œ Ê ÿ Èœ ◊ ˜Ô–
Á
òÊ ¡ ã◊ ¬ Ê ¬ ‚ ¢„ UÊ ⁄ ¢U,
Á
’ À fl ¬ òÊ ¢Á ‡ Êfl Ê ¬ ¸á Ê ◊ ˜ÔH
Œ‡ Ê
¸Ÿ ¢Á ’ À fl¬ òÊ S ÿ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 759
S
¬ ‡Ê¸Ÿ ¢¬ ʬ Ÿ ʇ Ê Ÿ ◊ ˜Ô–
•ÉÊ
Ê⁄ U¬ Ê ¬ ‚ ¢„ UÊ⁄ ¢U,
Á
’Àfl ¬ òÊ ¢Á ‡ Ê flÊ ¬ ¸á Ê◊ ˜ÔH
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Ê
ê ’ ‚ŒÊÁ ‡ Ê flÊ
ÿ Ÿ ◊
—,
Á
’Àfl ¬ òÊ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á
◊ –
äÿ Ê
Ÿ ∑ §’ ÊŒ ÷ ª fl
Ê
Ÿ ˜Ô Á ‡ Êfl∑§ •Êª 
Á
‹ π v Æ } Ÿ Ê◊ Ê¥ ‚ Á ‡
Êfl
Á‹ ¥ª ¬
⁄ UÁ ’
Àfl
¬
òÊ ø … ∏UÊ
ÿ ¥ • Õ flÊ ¬
Èc
¬
Ê Ê̌ Ã • ÊÁ
Œ ‚ 
÷
ª fl Ê Ÿ ˜Á ‡ Ê fl ∑ §Ê ¬
Í¡ Ÿ∑§⁄ ‘¥U,UŸ ◊ Ÿ ∑§
⁄¥U–
(
∑§Ê
ß ¸U Á ’ À fl ¬ òÊ ø … ∏UÊ ŸÊ
ø Ê „ ¥U Ã
Ê ¬˝à ÿ
∑ §
Ÿ
Ê◊ ∑ §‚ Ê Õ ‚ ◊ Á
¬ ¸Ã ∑§
⁄UÃ ø ‹
¥–)
˙ Á‡ Ê fl Ê ÿ Ÿ ◊ —
˙ ◊ „ E ⁄ UÊ ÿ Ÿ ◊ —
˙ ‡ Êê ÷ fl Ÿ ◊ —
˙ Á¬ Ÿ Ê Á∑ § Ÿ Ÿ ◊ —
˙ ‡ ÊÁ ‡ Ê ‡ Êπ ⁄ UÊÿ Ÿ◊ —
˙ fl Ê ◊ Œ fl Ê ÿ Ÿ ◊ —
˙ Áfl M §
¬ Ê Ê̌
Êÿ Ÿ ◊ —
˙ ∑ § ¬ Á
Œ ¸Ÿ Ÿ ◊ —
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 760
˙
Ÿ Ë‹ ‹ Ê Á „ UÃ ÊÿŸ
◊—
˙
‡Ê V ÔU⁄UÊÿ Ÿ ◊ —
˙
‡Ê Í‹ ¬ ÊÁ áÊ Ÿ Ÿ◊—
˙
π ≈ ˜UÔfl Ê
Á X ÔUŸ Ÿ ◊—
˙
Áfl cáÊ ÈflÑ U÷ Ê ÿŸ◊—
˙
Á‡ Ê Á¬ Á fl C ÔUÊ ÿ Ÿ
◊—
˙
• Áê ’ ∑ § ÊŸ Ê ÕÊ
ÿŸ◊—
˙
üÊ Ë ∑ §á∆ UÊ ÿ Ÿ ◊—
˙
÷ Q § flà‚ ‹ Ê ÿŸ
◊—
˙
÷ fl Ê ÿ Ÿ ◊ —
˙
‡Ê fl Ê ¸ÿ Ÿ ◊ —
˙
ÁòÊ ‹ Ê∑ § ‡ Ê Ê ÿ Ÿ◊
—
˙
Á‡ Ê Áà ∑ § á∆ UÊ
ÿ Ÿ◊—
˙
Á‡ Ê fl ÊÁ ¬ ˝ÿ Ê ÿ Ÿ◊
—
˙
© Uª ˝Ê ÿ Ÿ ◊ —
˙
∑ § ¬ Ê Á‹ Ÿ Ÿ ◊—
˙
∑ § Ê◊ Ê ⁄ Uÿ Ÿ ◊ —
˙
• 㜠∑ § Ê ‚ È⁄ U‚
͌
ŸÊ
ÿŸ◊
—
˙
ª X ÔUÊ œ ⁄ UÊÿ Ÿ ◊—
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 761
˙
‹ ‹ Ê ≈ UÊ Ê̌
Ê ÿ Ÿ◊—
˙
∑ § Ê
‹ ∑ § Ê ‹ Ê ÿŸ ◊—
˙
∑ Χ ¬ Ê ÁŸ œ ÿ Ÿ
◊ —
˙
÷ Ë◊ Êÿ Ÿ ◊ —
˙
¬ ⁄U‡ ÊÈ„ US Ã Ê ÿŸ ◊
—
˙
◊ Ϊ ¬ Ê áÊ ÿ Ÿ◊ —
˙
¡ ≈UÊ œ ⁄ UÊ ÿ Ÿ◊ —
˙
∑ Ò§ ‹ Ê‚ fl Ê
Á ‚ ŸŸ
◊—
˙
∑ § fl Á ø Ÿ Ÿ ◊—
˙
∑ § ∆UÊ ⁄ UÊ ÿ Ÿ ◊—
˙
ÁòÊ ¬ È⁄ UÊ ãà ∑ §Ê
ÿ Ÿ
◊—
˙
fl η Ê V ÔUÊ ÿ Ÿ ◊—
˙
fl η ÷ Ê M § …UÊ ÿŸ ◊—
˙
÷ S ◊ Ê Œ ˜Ô œ ÍÁ‹Ã Á
fl
ª
˝„
UÊ
ÿŸ◊
—
˙
‚ Ê
◊ Á ¬ ˝ÿ Ê ÿ Ÿ◊—
˙
S fl ⁄ U◊ ÿ Ê
ÿ Ÿ
◊ —
˙
òÊ ÿ Ë◊ Íà ¸ÿ Ÿ◊ —
˙
• Ÿ Ë E ⁄ UÊÿ Ÿ
◊ —
˙
‚ fl¸ô Ê Ê ÿ Ÿ ◊—
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 762
˙
¬⁄ U◊ Ê à◊ ŸŸ◊—
˙
‚ Ê ◊ ‹ Ê ø Ÿ Ê
ÿŸ◊—
˙
‚ Íÿ ¸‹ Ê
ø ŸÊÿŸ◊—
˙
• Á ª A‹ Ê ø Ÿ Ê
ÿŸ◊—
˙
„
UÁ fl ÿ ¸ô Ê ◊ ÿ Êÿ
Ÿ◊—
˙
‚ Ê ◊ Ê ÿ Ÿ ◊ —
˙
¬@ fl Ä òÊ Ê
ÿ Ÿ◊—
˙
‚ Œ Ê Á ‡ Êfl Ê
ÿ Ÿ◊—
˙
Á
fl E E ⁄ UÊ ÿŸ ◊
—
˙
fl
Ë ⁄ U÷ º ˝Ê ÿ Ÿ◊—
˙
ª áÊ Ÿ Ê Õ Ê
ÿ Ÿ◊—
˙
¬˝¡ Ê ¬ à ÿ Ÿ◊—
˙
Á
„ U⁄ Uá ÿ ⁄ UÃ
‚ Ÿ
◊—
˙
Œ
Èœ ¸· Ê ¸ÿ Ÿ◊—
˙
Á
ª ⁄ UË ‡ ÊÊ ÿ Ÿ ◊—
˙
Á
ª Á ⁄ U‡ ÊÊ ÿ Ÿ ◊—
˙
• Ÿ ÉÊ Ê ÿ Ÿ◊ —
˙
÷ È¡ X ÔU÷ Í·
áÊÊÿ
Ÿ◊—
˙
÷ ª Ê ¸ÿ Ÿ ◊ —
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 763
˙
Á
ª Á ⁄ Uœ Á ã fl Ÿ Ÿ◊—
˙
Á
ª Á ⁄ UÁ ¬ ˝ÿ Ê ÿ Ÿ◊
—
˙
∑
Χ Á
ûÊ fl Ê‚ ‚ Ÿ ◊
—
˙
¬È⁄ UÊ ⁄ UÊ Ã ÿ Ÿ ◊ —
˙
÷ ª fl à Ÿ ◊ —
˙
¬˝◊ Õ Ê Á œ ¬ Êÿ Ÿ
◊—
˙
◊ Îà ÿ ÈT ÿ Ê ÿ Ÿ ◊
—
˙
‚ ͡ ◊ à Ÿ flŸ ◊—
˙
¡ ª Œ ˜Ô√ ÿ Ê Á¬ Ÿ Ÿ
◊—
˙
¡ ª Œ ˜Ôª È⁄ UflŸ ◊—
˙
√
ÿ Ê◊ ∑ § ‡ ÊÊÿ Ÿ◊—
˙
◊ „ UÊ ‚ Ÿ ¡ Ÿ ∑§
Ê
ÿŸ◊—
˙
ø Ê L §Á fl ∑ ˝§ ◊ Êÿ Ÿ
◊—
˙
L
§ º ˝Ê ÿ Ÿ ◊ —
˙
÷ ÍÃ ¬ Ã ÿ Ÿ ◊ —
˙
S
Õ Ê áÊ fl Ÿ ◊ —
˙
• Á
„ U’ Ȩ̀ä ã ÿ Êÿ Ÿ◊—
˙
Á
Œ ª ê ’ ⁄ UÊ ÿ Ÿ ◊
—
˙
• C ÔU◊ ÍÃ ¸ÿ Ÿ ◊ —
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 764
˙
• Ÿ ∑ § Ê à◊ Ÿ Ÿ
◊—
˙
‚ Ê
Á û fl ∑ § Ê ÿ Ÿ ◊—
˙
‡
Ê Èh Á fl ª ˝„UÊÿ Ÿ◊—
˙
‡
Ê ÊE Ã Ê ÿ Ÿ ◊ —
˙
π á« U¬ ⁄ U‡ ÊflŸ
◊—
˙
• ¡ ¬ ʇ Ê Á
fl◊ Ê
ø
∑§
Êÿ
Ÿ◊
—
˙
◊ ΫUÊ ÿ Ÿ ◊ —
˙
¬‡ Ê È¬ à ÿ Ÿ ◊ —
˙
Œ
fl Ê ÿ Ÿ ◊ —
˙
◊ „ UÊ Œ fl Êÿ Ÿ ◊—
˙
• √ÿ ÿ Ê ÿ Ÿ ◊ —
˙
¬˝÷ fl Ÿ ◊ —
˙
¬Í· Œ ãà Á÷ ŒŸ
◊—
˙
• √ÿ ª ˝UÊÿ Ÿ ◊—
˙
Œ̌ Ê Ê ä fl ⁄ U„ U⁄
UÊÿŸ◊
—
˙
„
U⁄ UÊ ÿ Ÿ ◊ —
˙
÷ ª Ÿ ò Ê Á÷ ŒŸ
◊—
˙
• √ÿ Q § Êÿ Ÿ ◊
—
˙
‚ „Ud Ê Ê̌ Êÿ Ÿ◊—
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 765
˙ ‚ „ Ud ¬ Œ Ÿ◊ —
˙ • ¬ fl ª ¸¬ ˝ŒÊÿ Ÿ ◊ —
˙ • Ÿ ãà Êÿ Ÿ◊ —
˙ Ã Ê ⁄ U∑ §Ê ÿ Ÿ ◊ —
˙ ¬ ⁄ U◊ E ⁄ UÊ ÿ Ÿ ◊ —
H Œ Ífl Ê ¸æ ˜§∑ ȧ
⁄ U◊ ˜H
˙ ∑ § Êá« UÊ Ã ˜Ô ∑ §
Ê
á« UÊ
àÊ ˜¬˝⁄UÊ „
Uã Ã Ë
¬ L§ · — ¬ L §
· S ¬Á ⁄ U–
∞ fl
Ê Ÿ Ê Œ Ífl̧ ¬ ˝Ã Ÿ È‚ „
Ud á Ê
‡Êà Ÿ ø H - vx.w Æ
˙ ÷ ª flà ü Ê Ë‚ Ê
ê’ ‚Œ Ê Á‡ ÊflÊÿ Ÿ◊ —
,
ŒÍfl
Ê Z∑ ȧ ⁄ U◊ ˜ ‚ ◊¬ ¸ÿ Ê
Á ◊ –
ÿ Á Œ ¬ Í¡ Ÿ ◊¥ ‡ Ê◊ Ë ¬ òÊ, ÷Ê°ª
,
äÊà Í⁄ UÊ - ◊ Œ Ê⁄ , ß
Uò Ê U• Ê
ÁŒ ø …∏UÊ
Ÿ Ê „
UÊ
ÃÊ
ŒÍfl
Ê Z∑ ȧ⁄ U◊ ˜∑ § ¬p Êà ˜ò ÿê ’ ∑ §
◊ ˜ÿ ¡Ê
◊ „
...
.U◊ ãòÊ ’ Ê ‹ ∑§
⁄ U‚ ◊ Á
¬ ¸Ã ∑ §
⁄ UŒ¥–
H ‚ ÊÒ÷ Ê Çÿ º ˝√
ÿÊ Á áÊ H
(∑ȧ
◊ ∑ ȧ ◊ , • ’Ë
⁄ U, ª È‹Ê‹ )
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 766
˙ • Á „ UÁ ⁄ Ufl ÷Êª Ò—¬ÿ
̧Á
à ’ Ê
„ È¢U Ö ÿÊ
ÿÊ
„UÁ à ¢¬ Á
⁄ U’ Ê œ ◊ÊŸ — –
„US Ã ÉÊ AÊ
Á fl E Êflÿ ÈŸ Ê
ÁŸ Áfl
m Ê
Ÿ˜Ô ¬ È◊
Ê
Ÿ˜Ô
¬ È◊ Ê ú ‚ ¢¬ Á
⁄U¬ Ê ÃÈÁ
flE× H - w ~.
z
v
˙ ÷ ª fl à ü Ê
Ë ‚ Êê’‚ ŒÊÁ
‡ Ê
fl
Ê ÿ Ÿ
◊ —,
‚ Ê Ò÷ Ê Çÿ º ˝√ÿ Ê
Á áÊ ‚◊¬ ¸ÿÊ
Á ◊
–
H œ ͬ ◊ ˜ÔH
˙ ’ ˝Ê r Ê Ôá Ê Ê S ÿ ◊ Èπ ◊Ê
‚ Ë
Œ˜Ô
’ Ê „ ÍU ⁄ UÊ¡ ãÿ —∑Χà —–
™ § M § à Œ S ÿ ÿŒ ˜ÔflÒ‡ÿ —
¬ Œ
˜è
ÿ Ê ú
‡Ê ͺ ˝Ê • ¡ Ê ÿ à H - x v.
vv
˙ ÷ ª fl à ü Ê
Ë ‚ Êê’‚ ŒÊÁ
‡ Ê
fl
Ê ÿ Ÿ
◊ —,
œ ͬ ¢• Ê
ÉÊ ˝Ê ¬ ÿ Ê
Á◊ –
H Œ Ë ¬ ◊ ˜ÔH
˙ ø 㺠˝◊ Ê ◊ Ÿ ‚ Ê
¡Ê
à —
ø̌ ÊÊ — ‚ Íÿ Ê ̧ • ¡ Ê
ÿ Ã –
üÊ Êò Ê Ê m Ê ÿ Èp ¬
˝ÊáÊ p
◊ Èπ Ê Œ Á
ª A⁄ U¡ Ê
ÿ Ã H -x
v .vw
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 767
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚Ê ê ’‚ ŒÊÁ‡Ê fl
Ê
ÿŸ◊
—,
Œ
Ë ¬ ¢Œ ‡ ʸÿ Ê Á◊ –
H Ÿ Òfl l ◊ ˜ÔH
˙ Ÿ Ê è ÿ Ê ˘ • Ê ‚ ËŒ ãà Á
⁄U Ê̌
ú
‡
Ê Ëc áÊ Ê ̧ l Ê Ò— ‚ ◊ fl
ûÊ ¸Ã–
¬
Œ ˜Ôè ÿ Ê ¢÷ ÍÁ ◊ Á Œ
¸‡ Ê— üÊ Êò Ê ÊØà Õ
Ê
‹ Ê
∑ §
Ê °w • ∑ § À ¬ ÿ Ÿ ˜ÔH - xv.vx
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚Ê ê ’‚ ŒÊÁ‡Ê fl
Ê
ÿŸ◊
—,
ŸÒfl l ¢Á Ÿ fl Œ ÿ Ê
Á ◊ –
H ´ § Ã È» § ‹ ◊ ˜ÔH
˙ ÿ Ê — » § Á‹ Ÿ
Ë ÿʸ˘ • »§
‹ Ê ˘
• ¬ Èc ¬ Ê ÿ Ê p ¬ ÈÁ
c¬ áÊ Ë —–
’
΄ US ¬ Á à ¬ ˝‚ Íà Ê
S Ã Ê Ÿ Ê
◊ È@ ã à fl ú „ U‚— H - vw . }~
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚Ê ê ’‚ ŒÊÁ‡Ê fl
Ê
ÿŸ◊
—,
´§ à Ȼ § ‹ ¢‚ ◊ ¬¸ÿ Ê
Á ◊ –
H Ã Ê ê ’ Í‹ ¬ ͪ Ë
» §
‹ ÊÁ Ÿ H
˙ ÿ ଠÈL § · á Ê „ UÁ
fl· Ê Œ fl
Ê
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 768
ÿ ôÊ
◊ à ã fl à –
fl
‚ ãà ÊS ÿ Ê‚ Ë Œ Ê
Öÿ ¢ª ˝Ë c
◊ ˘
ß ä◊ — ‡ Ê ⁄ Uh Á fl — H -xv. v y
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Êê’ ‚ Œ
ÊÁ ‡ Ê
fl
Ê ÿŸ◊
—,
à Ê
ê’ Í‹ ¬ ͪ Ë» § ‹ Ê ÁŸ ‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á◊ –
H ŒÁ Ê̌
áÊ Ê H
˙ ‚ # Ê S ÿ Ê ‚ ãÊ
˜¬ Á
⁄Uœ ÿ — ÁòÊ
—
‚ # ‚ Á ◊ œ — ∑ ΧÃÊ —–
# ‚ Á◊ œ — ∑ Χà ʗ
–
Œ
fl Ê ÿ l ôÊ ¢Ã ã fl Ê
Ÿ Ê
˘ • ’äŸ Ÿ˜Ô
¬ ÈL§
· ¢¬ ‡ Ê È◊ ˜ÔH -x v .
vz
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Êê’ ‚ Œ
ÊÁ ‡ Ê
fl
Ê ÿŸ◊
—,
Œ
Á Ê̌áÊÊ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê
Á ◊–
–
– • Á ‡Ê fl àÿ Ê ª ‚ VUÀ¬ – –
• ‡ÊÈ÷ à û fl Ê ¥ ∑ §Ê
÷ Ë‡Ê È÷ ÿ Êª‚ ê÷fl
„ ÒU–
∑ȧ¿ U • Ê · Á œ ÿ Ê
¥ ◊ ¥ ◊ ÊŒ ∑§ ÃÊ•Ê
Ò⁄ U
Á
fl ·Ò‹ ʬ Ÿ ÷ Ë „ UÊ
Ã
Ê „ ÒU,© U‚√ ÿ‚ŸŸ
’ ŸŸ  Œ ¥– • Ê·
Á œÿÊ ¥ ∑ §¬ ˝ÿ Ê
ªÃ∑ §
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 769
©
UŸ ∑ §Ë ¿ ÍU≈ U„ ÒU– √ ÿ ‚ Ÿ ’ Ÿ ª ÿ „ UÊ ¥,ÃÊ
©
Uã „ ¥U ¿ UÊ« ∏¥U, Á‡ Ê fl
¡ Ë ∑ § Êø … ∏UÊ ∞ °–‚ V À¬
∑ § ⁄ ¥U Á ∑ §ß Ÿ ∑ §
Ê • Á ‡ Ê fl © U¬ ÿ Ê
ª Ÿ„Ë¥
∑ § ⁄ ¥Uª – ◊ ãòÊ ∑ §‚ Ê Õ • Á ‡ Ê fl¬ ŒÊÕ¸
¿ ÈU«∏Ufl Ê∞ ¡ Ê∞ °, ’ Ê
Œ ◊ ¥ ß ã„ ¥U ¡ ◊ Ë Ÿ ◊¥
ª Ê« ∏UÁŒ ÿ Ê ¡ Ê ∞ -
˙ • ◊ X ‹ ÊŸ Ê¢‡ Ê◊ Ÿ ¢Ô,
‡
Ê ◊ Ÿ ¢Œ Èc ∑ Χà S ÿ ø –
ŒÈ— S fl ¬ AŸ Ê ‡ Ê Ÿ ¢œ ãÿ ¢,
¬ ˝¬ l ˘ „ ¢U Á ‡Êfl ¢‡ ÊÈ÷ ◊ ˜ÔH
à ଠp Êà ˜• Á‡Êfl àÿ Ê
ª ∑ § Ê‚ V UÀ¬
∑ § ⁄ ‘¥U–
.
. . .
. . ... . .. . . .Ÿ Ê ◊ Ê ˘ „ ¢U Á ‡ Êfl⁄ UÊÁòÊ ¬ fl
¸Á
áÊ
÷ ª fl à — Á ‡ Êfl ¬ ˝Ë
à ÿ Ã à‚ ÁÛ Êœ Ê Ò• Á
‡ Ê fl
-
Á
ø ãà Ÿ -• Êø ⁄ Uá Ê- √ÿ fl „ UÊ
⁄ Uà ÿ ʪ ÊŸÊ ¢
Á
Ÿ D ÔUÊ ¬ Ífl¸∑ ¢§ ‚ V À¬ ◊ „ ¢U ∑ §
Á⁄ Ucÿ –
à ଠ˝Ã Ë ∑ § M §¬ á Ê .
.. .
.Œ Ê · ¢à ÿ Q È¢§
‚ V À ¬ Á ÿ c ÿ –
‚ V À ¬ ∑ § • Ê̌
à - ¬Èc
¬ ‚ ÷Ë ‹ Ê
ª
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 770
¬Èc¬ Ê Ü¡ Á‹ ∑ § M § ¬ ◊ ¥ ¬ ¥Á Q § ’ Ÿ Ê
∑§
⁄U
÷ ª fl ÊŸ ˜Ô ∑ § Ê ø … ∏ÊU∞ °–’ ÊŒ ◊ ¥ ÿ ôÊ • Õfl
Ê
ŒË ¬ÿ ôÊ ∑ § ⁄ U∑ § ∑ ˝§
◊ ‚ ◊ Ê # Á∑ §
ÿ Ê ¡ Ê
∞–
H ◊ ãòÊ - ¬ Èc ¬ Ê Ü¡ Á‹ —H
˙ ÿ ôÊ Ÿ ÿ ôÊ ◊ ÿ ¡ ãà Œ fl Ê —
à ÊÁ
Ÿ œ ◊ Ê ¸Á áÊ ¬ ˝Õ ◊ Ê
ãÿ Ê ‚ Ÿ ˜Ô–
à „ UŸ Ê∑ ¢§ ◊ Á „ U◊ Ê Ÿ — ‚ ø ãÃ
ÿ òÊ ¬ Ífl ̧ ‚ Ê äÿ Ê— ‚ Á
ãà Œ fl Ê —
H -xv .v {
˙ ⁄ UÊ
¡ Ê Á œ ⁄ UÊ ¡ Ê ÿ ¬˝‚ s Ô‚ ÊÁ
„UŸ 
Ÿ ◊ Ê  fl ÿ ¢ fl Òü Ê fl áÊ Ê ÿ ∑ȧ◊ ¸„ U–
‚ ◊ ∑ § Ê ◊ Ê Ÿ ˜Ô ∑ § Ê◊ ∑§Ê◊ Ê ÿ ◊ s Ô◊ ˜Ô–
∑
§ Ê
◊ E ⁄ UÊ  fl Òü Ê fl áÊ ÊŒ ŒÊ à Ȗ
∑
ȧ ’⁄ UÊ
ÿ fl Òü Ê fl áÊ Ê ÿ ◊ „ UÊ
⁄ UÊ¡ Ê ÿ Ÿ ◊ —
–
˙ ÷ ª fl à ü Ê Ë ‚ Êê ’‚ Œ Ê Á ‡ Ê fl
Êÿ Ÿ ◊—
,
◊ ãòÊ ¬ Èc ¬ Ê T Á ‹ ¢‚ ◊ ¬ ¸ÿ Ê Á ◊ –
Œ ÊŸ Ê ¥ „ UÊ Õ ¡ Ê« ∏∑§⁄ UŸ ◊ Ÿ ∑ §⁄ ‘¥U–
Ÿ̇ ◊ Ê S̆ à fl Ÿ ãÃ Ê ÿ ‚ „ Ud ◊ ÍÃ
¸ÿ ,
‚ „Ud ¬ Ê Œ Ê Á Ê̌ Á ‡Ê ⁄ UÊL §
’ Ê „ Ufl –
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 771
‚ „ Ud Ÿ Ê ◊ A ¬ ÈL §
· Êÿ ‡ Ê ÊE Ã ,
‚ „ Ud ∑ §Ê ≈
UË ÿ Ȫ œ ÊÁ
⁄ Uá Ê Ÿ ◊ —H
ÿ ÁŒ ∑ § Ê‹ ‚ ¬ ¸ÿ Ê ª
 Œ Ê c
Ê Á
Ÿfl
Ê ⁄Uá Ê „UÃ È
¬ ¡
Í Ÿ Á ∑ §ÿ Ê ª ÿ Ê „UÒ, à Ê◊ ò¢ ʬc
ÈåÊ Ê
Ü¡ Á
‹
∑§
’ ÊŒ • Á
ÇŸ S Õʬ Ÿ ∑ §⁄ Uÿ ôÊ
Ëÿ ¬ Á
˝∑ §
˝ÿ Ê
¡ Ê«
 U¥–∏ª Êÿ òÊ Ë ◊ ò¢ Ê∑ §Ë v v ∞ fl¢◊ „
UÊ
◊ àÎ ÿ ÜÈ ¡ÿ
◊ ã ò Ê∑ § Ëw | • Ê
„ UÈÁà ÿ Ê° ¬ Œ
˝ÊŸ ∑§⁄ U¥–
¬ Íá Ê Ê
¸„ ÈUÁà ∑ § ⁄ U• Ê
⁄UÃ Ë ‚ ê ¬ 㟠∑§⁄ ¥U–
H • Ê ⁄ UÃ Ë H
˙ ÿ ¢’ ˝r ÊÔfl Œ Ê ãà Á flŒ Ê  fl Œ Á ãà ,
¬ ⁄ ¢U ¬ ˝œ ÊŸ ¢¬ ÈL § · ¢Ã Õ Ê ãÿ –
Áfl E Êe à —∑ §Ê ⁄ Uá Ê ◊ Ë
E ⁄ ¢U flÊ ,
à S ◊ ÒŸ ◊ Ê Á fl ÉÊ AÁfl
Ÿ Ê ‡ Ê Ÿ Êÿ H
˙ ÿ ¢’ ˝r ÊÔÊ fl L §áÊ ã º ˝L §º ˝◊ L§
à —,
Sà Èã fl Á ãà Á Œ √ ÿ Ò—S à fl Ò—,
fl
Œ Ò— ‚ Ê¢ª ¬ Œ ∑ ˝§ ◊ Ê¬ Á Ÿ · Œ Ò—,
ª Ê ÿ Áãà ÿ ¢‚ Ê ◊ ª Ê
— –
äÿ Ê Ÿ Ê fl Á SÕ Ã Ã e à Ÿ ◊ Ÿ ‚ Ê
,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 772
 ¬ ‡ ÿ Á ãà ÿ ¢ÿ Ê Á ª Ÿ Ê ,
ÿ Sÿ Êãà ¢Ÿ Á fl Œ È— ‚ È⁄ UÊ ‚ È⁄ Uª áÊ
Ê
—,
ŒflÊ
ÿ Ã S ◊ ÒŸ ◊ — H
∑§ ¬
Í̧⁄ Uª Ê
Ò⁄¢U ∑ § L § áÊ Ê fl Ã Ê ⁄ ¢U,
‚ ¢‚ Ê ⁄ U‚ Ê⁄ ¢U ÷ È¡ ª ã º ˝„ UÊ⁄ U◊ ˜Ô–
‚ ŒÊ fl ‚ ãà ¢N UŒ ÿ Ê ⁄ UÁ fl ㌠,
÷ fl
¢÷ fl Ê
Ÿ Ë ‚ Á „ Uà ¢Ÿ ◊ Ê
Á ◊ H
à fl ◊ fl ◊ Ê Ã Ê ø Á ¬ Ã Ê à fl ◊ fl,
à fl ◊ fl ’ 㜠Èp ‚ π Ê à fl ◊ fl –
à fl ◊ fl Áfll Ê º ˝Á fl áÊ ¢ à fl ◊ fl ,
à fl ◊ fl ‚ fl Z◊ ◊ Œ fl - Œ flH
( ‚ ÷ Ë ‹ Ê ª √ ÿ Á Ä Ã ª à ÿ
Ê
‚ Ê◊ ÍÁ„ U∑§ • Ê ⁄ UÃ Ë ‹ ¥– )
H Ê̌◊ Ê- ¬ ˝Ê Õ ¸Ÿ Ê H
˙ • Ê flÊ„ UŸ ¢Ÿ ¡ ÊŸ Ê Á ◊ ,
Ÿ Òfl ¡ Ê Ÿ Ê Á◊ ¬ Í¡ Ÿ ◊ ˜Ô–
Á fl ‚ ¡ ¸Ÿ ¢Ÿ ¡ Ê Ÿ ÊÁ ◊ ,
Ê̌◊ S fl ¬ ⁄ U◊ E ⁄ U!H v H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 773
◊ ãòÊ „ UË Ÿ ¢Á ∑ ˝§ ÿ Ê„ UË Ÿ ¢Ô,
÷ ÁQ §„ UËŸ ¢‚ È⁄UE ⁄ U–
ÿ ଠÍÁ
¡ à ¢◊ ÿ Ê Œ fl !
¬ Á ⁄ U¬ Íá Ê Zà Œ S à È◊ H w H
• Ÿ Ÿ ∑ Χ à Ÿ üÊ Ë Á‡ Ê fl Ê Á ÷ · ∑ §
∑ §◊
¸á Ê
Ê
,
üÊ Ë÷ fl Ê Ÿ Ë ‡Ê V ÔU⁄ U◊ „ UÊ L § º
˝—
¬ ˝Ë ÿ Ã Ê ◊ ˜Ô Ÿ ◊ ◊ H x H
‚ ’ ∑ ‘§∑ § À ÿ Ê á Ê„ Ã È ‡Ê
È÷∑ §
Ê
◊ŸÊ
∑ § ⁄U¥-
˙ ‚ fl ̧ ÷ fl
ãà Ȃ ÈÁ π Ÿ —
,
‚ fl̧ ‚ ãà ÈÁ Ÿ ⁄ UÊ ◊ ÿ Ê — –
‚ fl̧ ÷ º ˝Ê Á áÊ ¬ ‡ ÿ ãà È,
◊ Ê ∑ § Á p Œ ˜Ô Œ È—
π ◊ Ê ¬ AÈÿ Ê
à ˜ÔH vH
üÊ h Ê¢◊ œ Ê ¢ÿ ‡ Ê— ¬ ˝ô Ê Ê¢Ô,
Áfl l Ê¢¬ ÈÁ C Ô¢U Á üÊ ÿ ¢’ ‹ ◊ ˜Ô–
à ¡ • Ê ÿ Èc ÿ ◊ Ê⁄ UÊÇ ÿ ¢Ô,
ŒÁ „ U◊ „ U√ ÿ fl Ê „ UŸ H - ‹ ÊÒª Ê.S
◊ Î.
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 774
H ‡ ÊÊ Á ãà - • Á÷ Á · Üø Ÿ ◊ ˜ÔH
˙ l ÊÒ— ‡ Ê Ê Áãà ⁄ Uã à Á ⁄U Ê̌ ú ‡ Ê Ê
Á ã×
¬ÎÁ
Õ fl Ë ‡ ÊÊ Áãà ⁄UÊ ¬ — ‡Ê Ê Áãà ⁄ UÊ
· œÿ —
‡
Ê Ê
Á
ãà —– fl Ÿ S¬ à ÿ — ‡ Ê ÊÁ
ãà Á
fl ¸EŒ flÊ—
‡
Ê Ê
Á
ãà ’ ˝¸r Ê Ô‡ Ê
Ê Á
ãà —‚ fl ¸ú ‡ Ê
Ê Á ãà —,
‡
Ê Ê
Á
ãà ⁄ Ufl ‡ Ê
Ê Á
ãà —‚ Ê ◊ Ê ‡Ê Ê Áãà ⁄ UÁ
œ H
˙ ‡ Ê ÊÁ ãà — ‡ÊÊ Á ãà — ‡ Ê ÊÁ
ãà —–
‚ fl
Ê ¸Á
⁄ UC ÔU‚ ȇÊÊÁ
ãà ÷ ¸flà Ȗ - x { . v |
( • ãÿ © U¬ ÁS Õ Ã ¡ Ÿ ¬ Èc¬ -
Á
’ À
fl ¬ òÊ Ê
Á Œ ø… ∏UÊÿ ¥, ß ‚ ’ Ëø ¬ @Ê Ê̌
⁄ U
S
à Ê
ò Ê , ◊ „UÊ
∑ § Ê ‹ Ê CÔU∑ § • Ê Á Œ ∑§ Ê ¬ Ê ∆ U,
Á
‡ Ê
fl ∑ §Ë à ¸Ÿ Á∑ § ÿ Ê ¡ Ê ÿ – ¬ ˝Á
à Á
DÔUÃ ◊ ÍÁÃ ¸
∑§Ê
Á fl ‚ ¡ ¸Ÿ Ÿ „ UË ¥Á
∑ §
ÿ Ê ¡ ÊÃ Ê
) –
H ˙ üÊ Ë ‚ Êê’‚ Œ ÊÁ ‡Ê fl ʬ ¸á Ê ◊ SÃÈH
¬Á
˝Ã Á D Uà Á ‡ Ê
flÁ‹ ª
¥ Ÿ „ UÊ ÃÊ ä Ê Ê Ã ,
Ȭ àÕ ⁄ Uÿ Ê
Á
◊ ≈ U˜≈ UË • Ê ÁŒ ∑ § Ë ¬ Á
˝Ã ◊ Ê ’ Ÿ Ê
∑§ ⁄ U¬ Ê
˝á Ê
¬Á
˝Ã D UÊ „ Uà ÈS fl
ÁS Ãfl Êø Ÿ ∑ §
 ¬ pÊ Ã ˜Œ Ê ÿ ¥
„
UÊÕ ◊ ¥ ¬ c
Ȭ ‹ ∑
§ ⁄ UÁ ‡Êfl Á
‹ ª
¥ ( ªáÊ ‡
Ê ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 775
¬
Ê fl Ã
¸ Ë „ UÊ¥ Ã Ê © UŸ
∑ §
Ê ÷ Ë ) S ¬‡ Ê ¸∑ §
⁄
U¥‘–
˙ ◊ ŸÊ ¡ ÍÁ Ã ¡Ȩ̀· Ã Ê
◊ Ê Öÿ S ÿ
’΄ US¬ Áà ÿ ¸ô Ê Á◊◊ ¢Ã Ÿ Ê à flÁ⁄ UC Ô¢U
ÿ ôÊ ú ‚ Á ◊ ◊ ¢Œœ Ê
à Ȗ
Á
fl‡ fl Œfl Ê ‚ ˘ ß„
◊ ÊŒ ÿ ãÃ Ê ◊ Êx ê
¬ ˝Á
à D Ô U- w
.v x
˙ • Sÿ Ò¬ ˝Ê áÊÊ
— ¬ ˝Á à D ÔUã à È,
• S ÿ Ò¬ ˝Ê áÊ Ê —Ê̌ ⁄ Uã à Èø –
• S ÿ ÒŒfl à fl ◊ ø
Ê ¸ÿ Ò, ◊ Ê ◊ „UÁÃ ø
∑
§ p Ÿ H - ¬ ˝Á à .
◊ .¬ Î.x z w
¬
Í¡ Ÿ ∑§ Ë ‚ ◊ Ê
Á
# ¬ ⁄UÁ fl ‚
¡ ¸Ÿ ∑
§ ⁄
UŒ
¥–
H Áfl ‚ ¡ ¸Ÿ ◊ ˜H
˙ ÿ Êãà Ȍ fl ªáÊ Ê— ‚ fl ̧,
¬
Í¡ Ê◊ ÊŒ Ê ÿ ◊ Ê
◊ ∑ § Ë◊ ˜Ô–
ß
C ÔU∑ § Ê◊ ‚ ◊ ÎhK Õ ZÔ,
¬
ÈŸ ⁄ Uʪ ◊ Ÿ Ê ÿ ø H

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 776

–
–
•Ê
⁄UÃ
Ë
Á‡
Ê
fl
¡Ë
∑§
Ë–
–
• Ê ⁄ UÃ Ë Á òÊ ‡ÊÍ‹ œ Ê
⁄ UË ∑ § Ë,
∑Χ
¬ Ê Á
Ÿ Á œ Á
òÊ Ã Ê ¬ „ UÊ ⁄ UË ∑ § Ë
–
¡ ◊ Ê¡ ’ • ‚ È⁄ UÊ
¥ ∑ § Ê « U⁄UÊ
,
‹ ª Êÿ Ê Á fl ¬Œ Ê Ÿ » § ⁄ UÊ H
¡ ª à ˜Ô ∑ §Ê ¬ Ê ¬ Ê ¥ Ÿ É Ê ⁄ UÊ,
œ ⁄ UÊ Ÿ √ ÿ Ê ∑ ȧ‹ „ UÊ ≈ U⁄ UÊ
–
‡
Ê ê ÷ ÈŒ Ê ò Ê ÊáÊ , Á ◊ ≈ U • ôÊ ÊŸ
–
‡
Ê ÁÄ Ã © U÷ ⁄
UË Á
òÊ ¬ È⁄ UÊ ⁄ UË ∑ §ËH
• Ê ⁄ UÃ Ë Á òÊ ‡ÊÍ‹ œ Ê
⁄ UË ∑ § Ë ....
.
..
.
Œ Ê
· ◊ ÿ „ ÈU• Ê ◊ Ÿ È¡ Á ø ãà Ÿ
,
Á
Œ √ ÿ ª Èá Ê ¿ UÊ«∏U „ ÈU• Ê ÁŸ œ ¸Ÿ
–
ŒËŸ -„ UËŸ Ê ¥ ¡ Ò‚ Ê ¡ Ë fl Ÿ ,
Á
Ÿ ⁄ Uʇ Ê Ê ª ˝Á
‚ à ◊ Ÿ È¡ ∑ §Ê◊Ÿ
–
ŒflÃ Ê Á fl ∑ § ‹ , ‚ Ê œ Ÿ Ê ‚ »§
‹–
„
ÈUß ¸‹ Ë ‹ Ê • flà Ê⁄ UË ∑ §Ë H
• Ê ⁄ UÃ Ë Á òÊ ‡ÊÍ‹ œ Ê
⁄ UË ∑ § Ë ....
.
.
..

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 777

’ Ÿ ªÿ Á ‡
Ê fl ¬ ˝ô Ê Ê- • fl
Ã
Ê ⁄ U,
ŒÍ⁄U∑ §
⁄ UŸ ∑ § Êÿ Ȫ ∑ §
Ê ÷Ê
⁄ U–
Á
‡ Êfl ªáÊ Ê¥ ∑ § Ê∑ § ⁄ UŸ à ÒÿÊ
⁄U,
‚ Ê
Õ ‹ ¡ ª Œ ê ’ Ê ∑ §
Ê åÿ
Ê ⁄ UH
ª „ UË ÿ Ȫ «
UÊ ⁄ U, Á Œ ÿ ʤ Ê∑
§
¤ Ê Ê
⁄
U–
’ ¡ Ë œ ÈŸ «U◊ M §
œ Ê⁄UË
∑ §Ë
H
• Ê⁄ UÃ
Ë ÁòÊ ‡ Ê Í‹ œ Ê ⁄ UË ∑§ Ë.
.
. . ...
.
∑
Χ ¬ Ê ∑ § ⁄ U◊ „ UÊ
∑ § Ê ‹ • Ê∞
,
‚ ÷ ËÁ‡ Êfl ª áÊ „ Ò¥U „ U·Ê
¸∞ –
÷ Êfl Ÿ
Ê ‡ ÊË ‹ Œ ÊÒ« ∏ Uœ Êÿ,
‹ Ê∑ §
Á
„ Uà ◊ ¥ • ʪ • Ê∞ H
ø Ê„ UÃ÷ Á Ä Ã • Ê Ò⁄ UÁ‡Êfl ‡
Ê ÁÄ Ã –
fl㌠ŸÊ ‚ ¢∑
§ ≈ U„UÊ⁄ UË ∑ §
ËH
• Ê⁄ UÃ
Ë ÁòÊ ‡ Ê Í‹ œ Ê ⁄ UË ∑§ Ë.
.
. . ...
.

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 778

–
–
Á‡
Ê
fl
SÃ
ÈÁ
Ö
–
˙ ¡ ÿ Á
‡ Ê
fl • Ê V ÔUÊ⁄UÊ
,
• Êx ◊ ˜Ô ¡ ÿ Á‡Êfl • Ê
VÔUÊ
⁄UÊ
–
’ ˝r ÊÔÊ , Á fl
c
áÊÈ, ‚Œ ÊÁ ‡ Êfl
,
Á
òÊ ª Èá Ê Ê à◊ ∑§ œÊ⁄ UÊH
˙ ¡ ÿ .
.
....
...
... . . . .
...
.
ø à È⁄ UÊ Ÿ Ÿ ∞ ∑ §
Ê
Ÿ Ÿ
¬ @ ÊŸ Ÿ ⁄UÊ
¡ –
„¢U‚ Ê‚ Ÿ ,
ª L §
«UÊ‚ Ÿ ,
fl η fl Ê „ UŸ‚ Ê¡H
˙ ¡ ÿ .
.
....
...
... . . . .
...
.
Œ Ê ÷ È¡ ø
Ê ⁄Uøà È÷ Ȩ̀¡ ,
Œ ‡ Ê ÷ È¡ • Á
à ‚ Ê „ U–
Á
òÊ ª Èá Ê SflM§¬ ÁŸ ⁄ Uπ à ,
Á
òÊ ÷ Èfl Ÿ ¡ Ÿ ◊ Ê„ UH
˙ ¡ ÿ .
.
....
...
... . . . .
...
.
• Ê̌
◊ Ê ‹Ê fl
Ÿ ◊ Ê ‹ Ê
,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 779
◊ Èá « U◊ Ê‹ Ê œ Ê ⁄ UË
–
ø ㌠Ÿ ◊ Ϊ ◊ Œ ˜Ô ø ãŒ,
÷ Ê ‹ ‡ÊÈ÷ ∑ §
Ê ⁄ UË H
˙ ¡ ÿ . . . .
.. . . . . ...
..
. .
.
..
‡
fl Ã Ê ê’ ⁄ U¬ Ë Ã Ê ê’ ⁄U,
’ Ê ÉÊ Êê ’ ⁄ U• X ÔU–
‚ Ÿ ∑ §Ê
ÁŒ ∑ §Œ fl Ê
ÁŒ ∑§,
÷ Íà ÊÁ Œ∑ § ‚ X ÔUH
˙ ¡ ÿ . . . .
... . . . ...
..
. .
.
..
∑
§ ⁄ U∑ §◊ äÿ ∑ § ◊ á«U‹È,
ø ∑ ˝§ Áòʇ Ê Í‹ œ ûÊ Ê¸–
¡ ª ‚ ¡ ¸∑ ¡ ª ¬Ê‹ ∑
§
,
¬
Á ⁄ Ufl øŸ ∑ §
ûÊ Ê ¸H
˙ ¡ ÿ . . . .
... . . . ...
..
. .
.
..
’ ˝r Ê ÔÊ Áfl
c áÊ È‚ Œ ÊÁ‡ Ê
fl,
¬
̋⁄ U∑ § ‚ ÈÁ
fl fl
∑ § Ê –
¬
˝á Ê fl Ê Ê̌⁄ U◊ ¥ ‡ Ê Ê
Á÷à ,
ÿ Ã Ë ŸÊ¥ ∞ ∑§ ÊH
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 780
˙ ¡ ÿ . .
....... .. .
. . . . . ...
Á
òÊ ª Èá Ê S fl
Ê◊ Ë ∑ §
Ë • Ê⁄ UÃ Ë ,
¡ Ê∑ §
Ê ß ¸Ÿ ⁄ Uª Ê fl
–
• Êÿ È-¬ ˝Ê áÊ - ÿ ‡ Ê - ‚ ê ¬ Áà ,
‡
Ê È÷ ‚ Œ ˜ÔªÁà ¬ Ê flH
˙ ¡ ÿ . .
....... .. .
. . . . . ...
H Á
‡ Ê fl ¬ @ Ê Ê̌⁄ US Ã Ê ò Ê H
Á
‡ Ê fl ¬ @ Ê Ê̌
⁄ U◊ ¢ò Ê „ Ò“ Ÿ ◊ — Á
‡ Ê fl
Ê ÿ ”– ß
‚
Sà Êò Ê ∑ § ¬ Ê°ø Ê ¥ ¬ Œ ∑ ˝§
◊ ‡ Ê — ¬ @ Ê Ê̌ ⁄U◊¢ò Ê
∑§ ∞ ∑ § ∞ ∑ § • Ê̌
⁄ U‚ ¬ ˝Ê ⁄ Uê
÷ „ UÊ
Ÿ  fl
Ê
‹ 
÷ ª fl ÊŸ ˜Ô Á‡ Êfl ∑ §
‚ ê ’ Êœ Ÿ Ê
¥ ‚ ÿ ÈÄ Ã „ Ò¥U,
¬ ⁄ U¬ ˝ø Á ‹ à ¬ @ Ê Ê̌⁄ US Ã Ê ò Ê ◊ ¥ ∑§
„ UË
∑§ Á◊ ÿ Ê°÷ ÊÁ· à „ UÊ Ã Ë Õ Ë ¥, ¡ Ò‚‚ ê’
h
• Ê̌⁄ Ufl Ê ‹ Á‡ Ê fl ∑ § ‚ ê ’ Ê œŸ „U⁄ U¬ Œ
◊ ¥
∑§ ◊ „ UË Õ , ª áÊ ŒÊ · ∑ § ∑ § Ê⁄ Uá Ê ª Ê ÿ Ÿ
◊ ¥
‹ ÿ ÷ Ë ’ ÊÁœ à „ UÊ Ã Ë Õ Ë – © UŸ ∑ §
Á ◊
ÿ Ê¥
∑§ ÊŒ Í⁄U∑ §
⁄UÃ „ ÈU∞ ÿ „ US Ã Êò Ê
“
fl Œ Á fl ÷ ʪ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 781
Œfl ‚ ¢S ∑ Χ Áà Á
fl ‡ fl Á fl l Ê ‹ ÿ ,
ª Ê ÿ òÊ Ë ∑ ȧT - ‡Ê ÊÁ ãà ∑ ȧ
T ”
Ÿ ¬ ˝S à Èà Á
∑ §ÿ Ê „ ÒU– • Ê ‡ Ê
Ê „ÒU,
ÿ „ US Ã Ê ò Ê Á ‡ Ê
fl ÷ Ä Ã Ê¥ ∑ §ÊL §
øª
Ê–
Ÿ Ê ª ã º ˝„ UÊ ⁄UÊÿ Ÿ ª E ⁄ UÊ ÿ ,
ãÿ ª ˝Ê œ M §
¬ Ê ÿ Ÿ ≈ UE ⁄ UÊ ÿ –
ÁŸ àÿ Ê ÿ ŸÊÕ Ê
ÿ Á Ÿ ¡ E ⁄ UÊÿ ,
à S ◊ Ò“ Ÿ ”∑ §Ê⁄ UÊ
ÿ Ÿ ◊ —Á ‡ Êfl
ÊÿHvH
◊ Îà ÿ ÈT ÿ Êÿ Ê Á
Œ -◊ „ UE ⁄ UÊ
ÿ ,
◊ π Ê ãà ∑ §
Ê ÿ ʪ ◊ fl Á
㌠à Êÿ –
◊ àS ÿ ã º ˝ŸÊÕ Ê
ÿ ◊ „ UËœ ⁄UÊÿ ,
à S ◊ Ò“ ◊ ” ∑ §Ê ⁄ UÊÿ Ÿ ◊ — Á‡ Ê
flÊ
ÿHw
H
Á‡ Ê fl Ê ÿ ‚ Ê
Ò⁄ UÊ
CÔ˛U‡Ê È÷ E ⁄ UÊÿ ,
üÊ Ë ‚ Ê ◊ Ÿ Ê
Õ Ê
ÿ Á ‡ Ê flÊ Á ¬˝ÿ Ê
ÿ –
‡Ê Ê ãÃ Ê ÿ ‚ àÿ ¢‡ Ê Á ‡ Ê ‡ Ê π ⁄ UÊ
ÿ ,
à S ◊ Ò“ Á ‡ Ê
” ∑ §Ê ⁄UÊ ÿ Ÿ ◊ — Á ‡ Ê
flÊ
ÿHx
H
flŒ Ê ÿ Á fl E Êø ¸Ÿ fl V ÔU≈ UÊÿ ,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 782
Á
flE Êÿ Á flc
áÊ Ê ⁄ UÁ
¬ fl Á ãŒ Ã Ê ÿ –
√
ÿ Ê ‹ Ê ÿ √ÿ ÊÉÊ ˝Ê ÿ fl η ä fl ¡ Ê ÿ ,
ÃS ◊ Ò“fl ” ∑ §Ê⁄ UÊ ÿ Ÿ ◊ — Á‡ Ê fl Ê ÿ H yH
ÿôÊ S flM §¬Ê ÿ ÿ Ȫ E ⁄ UÊ ÿ ,
ÿÊª Ë ãº ˝Ÿ Ê
Õ Êÿ ÿ ◊ Ê ãà ∑ § Ê ÿ –
ÿÍŸ Ê¢ÿ Á flDÔUÊÿ ÿ Ã Ë E ⁄ UÊÿ ,
ÃS ◊ Ò“ÿ ”∑ §
Ê ⁄ UÊÿ Ÿ ◊ — Á ‡ Êfl Ê ÿ H z
H
H üÊ Ë ◊ „ UÊ
∑ § Ê
‹ Ê C
ÔU∑ § ◊ ˜ÔH
• ‚ ê ÷ fl ¢‚ ê ÷ fl - ∑ §Ã Ȩ̀◊ Èl à ¢,
¬
˝ø á« U-
¤ Êܤ Ê
Êfl ÎÁà ⁄ UÊ œ ‚ Ê̌
◊ ◊ ˜Ô–
ÿȪ S ÿ ÁŸ ◊ ʸá Ê ∑ Χ à ‚ ◊ Èl à ¢,
¬
⁄ ¢U ◊ „UÊ ∑ §
Ê ‹ ◊ ◊ È¢ Ÿ ◊ Ê ê ÿ „ ◊ ˜ÔH vH
ÿŒ Ê œ ⁄ UÊÿÊ ◊ ‡ Ê Ê
Á ãà — ¬ ˝flÎh Ê ,
ÃŒ Ê ø à Sÿ Ê¢‡ Ê
ÊÁ ãà ¢¬ ˝fl Áœ ¸Ã È◊ ˜Ô–
Á
flÁ Ÿ Á ◊ ¸Ã ¢‡ ÊÊÁ ãà ∑ ȧT Ê Å ÿ à ËÕ ¸∑ ¢§
,
¬
⁄ ¢U ◊ „UÊ ∑ §
Ê ‹ ◊ ◊ È¢ Ÿ ◊ Ê ê ÿ „ ◊ ˜ÔH wH
• Ÿ Ê
l Ÿ ãà ¢¬ ⁄ ◊ ¢◊ „ UË ÿ ‚ ¢,
Á
fl÷ Ê—Sfl M§¬ ¢¬ Á
⁄ Uø Ê ÿ ÿ ã◊ È„ ÈU—–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 783
ÿȪ Ê Ÿ ÈM § ¬ ¢ë Ê ¬ Õ ¢√ ÿ Œ ‡Ê ¸ÿ à ˜Ô,
¬⁄¢U ◊ „ UÊ
∑ § Ê‹ ◊ ◊ È¢ Ÿ ◊ Êê ÿ „ U◊ ˜ÔH x
H
©
U¬ Á Ê̌Ã Ê ÿ ôÊ ◊ „ UÊ ÁŒ ∑ §Ê— Á ∑ ˝§ÿ Ê — ,
Á
fl‹ È# Ê ¬ ˝Ê ÿ ¢π ‹ È‚ Ê ãäÿ ◊ ÊÁ q ÔU∑ §◊
˜Ô–
‚ ◊ ÈŒ ˜Ôœ Îà ¢ÿ Ÿ ¡ ª Œ ˜ÔÁ
œ Ã Ê ÿ fl Ò,
¬⁄¢U ◊ „ UÊ
∑ § Ê‹ ◊ ◊ È¢ Ÿ ◊ Êê ÿ „ U◊ ˜ÔH y
H
Á
à ⁄ US ∑ Χ à ¢Á fl S ◊ Îà ◊ åÿ ȬÁ Ê̌
à ¢,
• Ê⁄ UÊ Ç ÿ fl Ê „ ¢U ÿ ¡ Ÿ ¢¬ ˝øÊÁ ⁄ Uà È◊ ˜Ô–
∑
§ ‹ Ê Ò∑ Χà ¢ÿ Ê
⁄ UÁ ø à Ȣ ‚ ◊ Èl à — ,
¬⁄¢U ◊ „ UÊ
∑ § Ê‹ ◊ ◊ È¢ Ÿ ◊ Êê ÿ „ U◊ ˜ÔH z
H
ì — ∑ Χ à ¢ÿ Ÿ ¡ ª Á h ÃÊÿ fl Ò,
Á
fl÷ ËÁ · ∑ § Ê ÿ Êp ¡ ª Û ÊÈ⁄ UÁ Ê̌
à È◊ ˜Ô–
‚ ◊ Èî fl ‹ Ê ÿ S ÿ ÷ Áfl cÿ - ÉÊ Ê· áÊ Ê ,
¬⁄¢U ◊ „ UÊ
∑ § Ê‹ ◊ ◊ È¢ Ÿ ◊ Êê ÿ „ U◊ ˜ÔH {
H
©
UŒ Ê ⁄ U- Ÿ ◊ ¢̋ N UŒ ÿ ¢Ÿ Èÿ Sÿ ÿ à ˜Ô,
ÃÕ Òfl Ã Ëˇ áÊ ¢ª „ UŸ ¢ø Á
ø ãà Ÿ ◊ ˜Ô–
´§· p Á⁄ Uò Ê ¢¬ ⁄ U◊ ¢¬ Áfl òÊ∑ ¢§, ¬ ⁄ ¢U
◊ „ UÊ ∑ § Ê‹ ◊ ◊ È¢ Ÿ ◊ Êê ÿ „U◊ ˜ÔH | H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 784
¡ Ÿ · ÈŒ flà fl fl ÎÁ à ¢¬ ˝flÁ h ¸Ã È¢,
Ÿ÷ Ê œ ⁄ UÊ ÿ Ê@ Áfl œ Ê Ã È◊ Ê̌ÿ ◊ ˜Ô–
ÿȪ S ÿ Á Ÿ ◊ ʸá Ê ∑ Χ Ã Ê ø ÿ Ê
¡ Ÿ Ê
,
¬
⁄ ¢U ◊ „ UÊ ∑ § Ê‹ ◊ ◊ È¢ Ÿ ◊ Êê ÿ „U◊ ˜ÔH }H
ÿ— ¬ ∆ UÁìÊ ãà ÿ ì Ê Ê
Á ¬ ,
◊ „ UÊ ∑ § Ê‹ - SflM § ¬ ∑ § ◊ ˜Ô–
‹ ÷ à ¬ ⁄U◊ Ê¢¬ ˝Ë Á
à ¢,
◊ „ UÊ ∑ § Ê‹ ∑ Χ
¬ Ê Œ · Ê Ê H ~ H
H üÊ Ë ◊ „UÊ ∑§Ê‹ ÊC ÔU∑ §H ( ¬ l Ê Ÿ Èfl Ê Œ)
• ‚ ê ÷ fl ¬ ⁄UÊ ∑ ˝§ ◊ ∑ § „ Uà Èà ଠ⁄
U,
Á
flä fl ¢‚ ∑ § Ê ¡ Ê ∑ § ⁄ UÃ Ê Œ ‹ Ÿ „ ÒU–
Ÿfl ÿ Ȫ ‚ Ρ Ÿ ¬ Èá ÿ ‚ V ÔUÀ ¬ Á ¡ Ÿ ∑ §
Ê
,
∞
‚ ◊ „ UÊ
∑ §Ê
‹ ∑ § Ê Á Ÿ Ã Ÿ ◊ Ÿ „ÒUH v
H
÷ ͬ ⁄ U÷ ⁄ UË ÷ ˝ÊÁ ãà ∑ §Ë • Ê ª ∑ §
’ Ë ø
,
¡ Ê ‡ ÊÁ Ä Ã ∑§ à û fl ∑ §⁄ UÃ Ê ø ÿ Ÿ „
ÒU–
Á
fl∑ § Á ‚ Ã Á ∑ §
ÿ ‡ Ê Ê Á ãà ∑ȧ T Ê
Á Œ ÿ Ȫ Ã
Ë
Õ¸,
∞
‚ ◊ „ UÊ
∑ §Ê
‹ ∑ § Ê Á Ÿ Ã Ÿ ◊ Ÿ „ÒUH w
H

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 785

• Ÿ ÊÁ
Œ • Ÿ Ȭ◊ • Ÿ ‡ fl ⁄ U• ª Ê
ø ⁄U,
Á¡ Ÿ ∑ §
Ê ‚ ÷ Ë÷ Ê°Á à • Ÿ È÷ fl∑ §Á∆ Ÿ „ÒU–
ÿ Ȫ ‡ Ê
ÁÄ Ã ∑ §
Ê ’ Ê œ ‚ ’ ∑ § Ê
∑§ ⁄UÊ ÿ Ê
,
∞ ‚ ◊ „ UÊ∑ §
Ê ‹ ∑ § Ê Á Ÿ Ã Ÿ ◊ Ÿ „ ÒUH x
H
Áfl S◊ ÎÃ - © U¬ Á Ê̌
à ¬ « ∏UË ‚ Ê œ Ÿ Ê ∑§ Ê
,
Á¡ Ÿ Ÿ Á ∑ § ÿ Ê¡ Ê ª ⁄Uá Ê -© Uã Ÿ ÿ Ÿ „
ÒU–
ÉÊ ⁄U-ÉÊ ⁄U¬ ˝Áà ÁD
ÔUà „ Èß Z flŒ ◊ Ê
à Ê
,
∞ ‚ ◊ „ UÊ∑ §
Ê ‹ ∑ § Ê Á Ÿ Ã Ÿ ◊ Ÿ „ ÒUH y
H
ÿ ôÊËÿ Á fl ôÊ Ê Ÿ, ÿ ôÊ Ë ÿ ¡ Ë fl
Ÿ ,
¡ Ê
‚ ÎÁ
C ÔU- ¬ Ê· ∑ § Á Œ √ÿ Êø ⁄ Uá Ê „
ÒU–
©U‚ ∑ §Ê© U’ Ê
⁄ UÊ
¬ ˝Á à Á D ÔUà ’ Ÿ Êÿ Ê
,
∞ ‚ ◊ „ UÊ ∑ §
Ê ‹ ∑ § Ê Á Ÿ Ã Ÿ ◊ Ÿ „ ÒUH z
H
◊ ŸÈcÿ Ã Ê ∑
§ Œ È—
π Œ Í⁄ U∑ § ⁄ UŸ,
à ¬ ∑ §
⁄ U∑ § ◊ Êÿ Ê ¬ ⁄ U◊ ¬ Èá ÿ œ Ÿ „ ÒU–
©Uî fl ‹ ÷ Á fl
c ÿà ˜Ô ∑ §Ë ÉÊÊ · áÊ Ê ∑ §Ë,
∞ ‚ ◊ „ UÊ ∑ §
Ê ‹ ∑ § Ê Á Ÿ Ã Ÿ ◊ Ÿ „ ÒUH {
H
• Ÿ ËÁ
à ÷ T ∑§ ‡ Ê È÷ ∑ §Ê¬ Á ¡ Ÿ ∑ § Ê
,
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 786
‡Ê È÷ ôÊÊŸ ÿ Èà üÊ D ÔU Á ø ãà Ÿ ª „ UŸ „ ÒU–
´ § Á · ∑§À ¬ ¡ Ë fl Ÿ Á¡ Ÿ ∑§Ê ¬ Á⁄ Uc ∑ Χ Ã
,
∞ ‚ ◊ „ UÊ ∑ § Ê ‹ ∑ §
Ê Á Ÿ Ã Ÿ ◊ Ÿ „ÒUH |
H
Œ fl à fl ◊ Ê Ÿ fl -◊ Ÿ ◊ ¥ ¡ ª Ê
∑ §⁄ U,
‚ V ÔUÀ ¬ ÷ ͬ ⁄U• ◊ ⁄ U¬ È⁄ U‚ Ρ Ÿ „ ÒU–
ÿ Ȫ ∑ §Ë ‚ Ρ Ÿ ÿ Ê ¡ Ÿ Ê ∑§¬ ˝á Ê Ã Ê ,
∞ ‚ ◊ „ UÊ ∑ § Ê ‹ ∑ §
Ê Á Ÿ Ã Ÿ ◊ Ÿ „ÒUH }
H
◊ „ UÊ ∑ §
Ê‹ ∑ § Ë ¬̋⁄ Uá Ê Ê ,
üÊ h Ê ÿÈà Á ø à ‹ Ê ÿ –
Ÿ ⁄ U¬ Ê fl
‚ Œ ˜Ôª Á à ¬ ⁄¢U,
ÁòÊ Á fl œ Ã Ê ¬ Á ◊ ≈ ¡ Ê
ÿ °H ~ H
H üÊ ËL§º ˝ÊC ÔU∑ §◊ ˜ÔH
Ÿ ◊ Ê ◊ ˇ Ê ◊ Ë ‡Ê ÊŸ Á Ÿ fl ʸá Ê M§¬ ¢–
Áfl ÷ È¢ √ÿ ʬ ∑ ¢§ ’ ˝r Ê
Ô fl Œ S fl M §
¬ ◊ ˜ÔH
ÁŸ ¡ ¢ÁŸ ª Ȩ̀á Ê ¢Á
Ÿ Á fl ¸∑ § À ¬ ¢ÁŸ ⁄ UË „ ¢U–
Áø Œ Ê ∑ §Ê‡ Ê◊ Ê ∑§ Ê ‡ Êfl Ê‚ ¢÷ ¡ ˘ „ U◊ ˜ÔH v
H
ÁŸ ⁄ UÊ ∑ §Ê⁄ U◊ Ê ¥∑§ Ê⁄ U◊ Í‹ ¢Ã È⁄UËÿ ¢–
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 787
Áª ⁄ UÊ ôÊ ÊŸ ª Ê à Ë
à ◊ Ë ‡ Ê ¢Á ª ⁄UË U‡ Ê◊ ˜ÔH
∑§ ⁄ UÊ ‹ ¢◊ „ UÊ ∑ §Ê ‹ ∑ § Ê‹ ¢∑ Χ ¬ Ê ‹ ¢–
ª Èá Ê Ê ª Ê ⁄ U‚ ¢‚ Ê ⁄ U‚ Ê ⁄ ¢U Ÿ à Ê˘ „ U◊ ˜ÔH w
H
à ȷ Ê ⁄ UÊ Á º ˝‚ ¢∑ §Ê ‡ Ê ª Ê Ò⁄ ¢U ª ê ÷ Ë ⁄ ¢U–
◊ Ÿ Ê ÷ Íà ∑ § Ê Á ≈ U¬ ˝÷ Ê üÊ Ë ‡ Ê⁄ UË ⁄ U◊ ˜ÔH
S» ȧ⁄ ã◊ Ê ÒÁ ‹ ∑ § À ‹ Ê Á‹ Ÿ Ë ø Ê
L § ª X ÔUÊ
–
‹ ‚ j Ê ‹ ’ Ê ‹ ã Œ È∑ § á∆ U ÷ È¡ X ÔUÊ H x H
ø ‹ à∑ ȧ á« U‹ ¢÷ Í̋ ‚ ÈŸ ò Ê ¢Á fl ‡ Ê Ê
‹ ¢–
¬˝‚ Û Ê Ê Ÿ ¢Ÿ Ë ‹ ∑ §
á∆ ¢U Œ ÿ Ê ‹ ◊ ˜ÔH
◊ Ϊ Ê œ Ë ‡ Ê ø ◊ Ê¸ê ’⁄ ¢U ◊ Èá « U◊ Ê ‹ ¢–
Á¬ ˝ÿ ¢‡ Ê V ÔU⁄ ¢U ‚ fl ¸Ÿ ÊÕ ¢÷ ¡ Ê Á◊ H y H
¬˝ø á« ¢U ¬ ˝∑ Χ C Ô¢U ¬ ˝ª À ÷ ¢¬ ⁄ U‡ Ê ¢–
• π á« ¢U • ¡ ¢÷ Ê
Ÿ È∑ § Ê Á ≈ U¬ ˝∑ §
Ê ‡ Ê ◊ ˜ÔH
òÊ ÿ — ‡ Ê Í‹ ÁŸ ◊ Í̧‹ Ÿ ¢‡ ÊÍ‹ ¬ Ê ÁáÊ ¢–
÷ ¡ ˘ „ ¢U ÷ fl Ê Ÿ Ë ¬Á à ¢÷ Êfl ª êÿ ◊ ˜ÔH z
H
∑§ ‹ Êà Ëà ∑ § À ÿ Ê
áÊ ∑ § À ¬ Ê ãà ∑ § Ê⁄ UË –
‚ Œ Ê ‚ îÊ Ÿ Ê Ÿ ㌠ŒÊ Ã Ê ¬ È⁄ UÊ ⁄ UË H
I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 788
Á
ø Œ Ê Ÿ ㌠‚ ãŒ Ê „ U◊ Ê
„
UÊ
¬„ UÊ⁄UË –
¬
˝‚ Ë Œ ¬ ˝‚ ËŒ ¬ ˝÷ Ê ◊ ã◊ Õ Ê⁄ UËH {H
Ÿ ÿ ÊflŒ ˜Ô © U◊ ÊŸ Ê Õ ¬ÊŒ
Ê⁄ UÁ fl㌠¢–
÷ ¡ ¢Ã Ë
„ U‹ Ê∑ § ¬ ⁄ U fl
ÊŸ ⁄ UÊ
áÊ Ê ◊ ˜ÔH
Ÿ à Êflà ˜Ô ‚ Èπ ¢‡ Ê Ê Á ãà ‚ ãà ʬ Ÿ Ê
‡Ê ¢–
¬
˝‚ Ë Œ ¬ ˝÷ Ê‚ fl ¸÷ Íà ÊÁ
œflÊ ‚ ◊ ˜ÔH |
H
Ÿ ¡ ÊŸ Ê Á ◊ ÿ Êª ¢¡ ¬¢ŸÒfl ¬Í¡ Ê
¢–
Ÿ Ã Ê ˘ „¢U ‚ Œ Ê ‚ fl ¸Œ Ê ‡Ê
ê÷ Èà Èè ÿ ◊˜ÔH
¡ ⁄UÊ ¡ ã◊ Œ È— π ÊÒÉ Ê ÃÊÃ
åÿ ◊ ÊŸ ¢–
¬
˝÷ Ê ¬ Ê Á „ U• ʬ Û Ê ◊ Ê◊Ë
‡ Ê ‡Êê ÷ Ê
H }
H
L
§ º ˝Ê CÔU∑§ Á ◊ Œ ¢¬ ˝Ê Q ¢§ ,
Á
fl¬ ̋á Ê „U⁄ UÃ ÈC ÔUÿ –
ÿ ¬ ∆ UÁ
ãà Ÿ ⁄ UÊ ÷ Ä àÿ Ê
,
Ã·Ê ¢‡ Êê ÷ È—¬ ˝‚ Ë Œ Á à H ~H

I ¸fÊI f¯O ´fiQe´f Vffd³°fIb ®ªf WdSõfS (·ffS°f) 789