POSLJEDICE DRUGOG SVJETSKOG RATA

Drugi svjetski rat po ljudskim i materijalnim gubicima bio je najveći i najkrvaviji

ratni sukob. Tačan broj ljudskih žrtava nije utvrđen, iz razloga što se mnogim
brojkama manipulisalo, ali se smatra da je stradalo oko 50-55 miliona ljudi.

Najveći broj žrtava ovog rata su bili civili, koji su stradali tokom bombardiranja
gradova, u raznim logorima i protjerivanjima, dok su samo oko 10 % od ukupne
brojke stradalih sudionici rata, tj. pripadnici armija. Zbog toga se ovaj rat i smatra
primjerom totalnog rata.

Totalni rat je oblik rata koji se vodi svim mogućim sredstvima, svim ljudskim i
materijalnim snagama zemlje, na cijelom teritoriju protivnika, protiv svih njegovih
vojnih, ljudskih i materijalnih potencijala.

Ono po čemu se Drugi svjetski rat razlikuje od dotadašnjih ratova jesu logori smrti,
uništavanje čitavih etničkih zajednica (genocidi), deportacije i odvođenje na
prisilni rad i preseljenje.

Materijalni gubici rata su veliki, brojni gradovi su bombardovani i srušeni do

temelja, uništena je infrastruktura (mostovi, željeznice), telekomunikacijski
sistemi itd., a mnoge države su doživjele ozbiljno smanjenje vlastitih industrijskih
i ostalih resursa.

Također i uništenje raznih kulturnih baština predstavljaju jednu od mnogih

razornih posljedica Drugog svjetskog rata. Najbolji primjer za to je Varšava koju
su poslije neuspjelog ustanka 1944. Nijemci u potpunosti razorili. Isto se desilo i sa
Drezdenom čiji je veći dio 1945. spaljen u bombardovanju.

Istrebljenja, logori, holokaust

Tačan broj umrlih u logorima nije poznat, ali se smatra da je oko 11 miliona, koji
su ubijeni u preko 2000 logora širom Evrope. Većinu su činili Jevreji, ali je bilo i
Slovena, Roma, homoseksualaca tj. stradali su svi oni koje su nacisti smatrali
nepoželjnim nižim rasama. Nacistička Njemačka je porobila, opljačkala i
eksploatisala veći dio Evrope.

1944. godine u Njemačkoj je radilo više od 9,3 miliona stranih radnika, čineći 30%
industrijske radne snage i 35% radne snage u industriji oružja. Sa okupiranih
teritorija Nijemci su izvlačili sirovine i druga materijalna i kulturna dobra.
Osvajanje, pljačkanje i eksploatacija sirovina je predstavljala sastavni dio
nacističkog ratnog olana u cilju ostvarivanja njemačke dominacije u svijetu.

Holokaust je pojam za organizovani progon i uništavanje Jevreja od strane

Nacističke Njemačke i njenih pomagača u periodu od 1933. do 1945. godine.

Izvorno, riječ holokaust označava žrtvu paljenicu, pri kojoj se spaljuje cijela
životinja. Danas je međutim u cijelom svijetu ta riječ uobičajeno ime za genocid
nad Židovima, te u širem značenju i sistemsko istrebljivanje drugih grupa za
vrijeme nacističkog režima u Njemačkoj.

Crvena armija je oslobodila 27. Januara 1945. Godine zarobljenike iz nacističkog

logora smrti Aušvic u Poljskoj, zatekavši tamo samo 7 000 preživjelih. U Aušvicu je
ubijeno, smatra se, 1,5 miliona ljudi, među kojima više od milion Jevreja. Danas se
ovaj dan obilježava kao Dan holokausta.

Progon Jevreja je započeo odmah poslije dolaska nacista na vlast, a Ninberškim

zakonima donijetim 1935. godine, Jevrejima su oduzeta građanska prava, imovina,
državljanstvo, nisu smjeli obavljati nikakvu javnu službu. Nacisti su imali za cilj
iskorijeniti svaki utjecaj Židova u njemačkoj politici, ekonomiji i kulturi.

U novembru 1939. propisano je Jevrejima obavezno nošenje oznake na odjeći.

Prvobitni plan nacista je bio deportovanje Jevreja na istok međutim donešena je

odluka da se provede "konačno rješenje židovskog pitanja", tj. fizička likvidacija
svih Židova u Europi, koja je donešena na tajnoj konferenciji u Berlin-Wannseeu
20. januara 1942., (Konferencija u Wanseeu). Određeno je da svi nesposobni za
rad trebaju biti odmah ubijeni, a drugi odvedeni na prisilni rad pod minimalnim
životnim uvjetima sve dok ne umru od iscrpljenosti. Kao oblik masovnih likvidacija
naređeno je ubijanje plinom i strijeljanje.
Na osnovu te odluke osnovani su posebni koncentracijski logori, te logori smrti.
Dok su u koncentracijskim (sabirnim) logorima zatvorenici radili, jedina funkcija
logora smrti je bilo sistemsko istrebljivanje zatvorenika, najčešće uz pomoć visoko
sofisticirane organizacije (npr, postojale su jedinice zatvorenika koje bi se brinule
da krematorij neprekidno pali leševe).

Logori smrti osnivani su ponajviše na području okupirane Poljske: Auschwitz,

Birkenau, Treblinka, Mauthausen i drugi. Kada je sovjetska vojska tokom 1944.,
zaposjela Poljsku, likvidacije su nastavljene u logorima na njemačkom tlu: Dachau,
Bergen-Belsen i Buchenwald.

Uz ubijanje u logorima, sistemsko istrebljenje Židova i drugih provodile su

posebne jedinice, tzv. SS-Einsatzgruppen (Schutzstaffel), koje su bile zadužene za
vođenje Holokausta, organizovane u sastavu svake pojedine njemačke armije za
djelovanje u pozadini, koje su formirali Nijemci na Istočnom frontu, da bi ubijali
Jevreje i komuniste. Schutzstaffel (njem. Zaštitni odjel), je dio elitnih njemačkih
Oružanih snaga, izgrađen na nacističkoj ideologiji i vođen od strane Himmlera.
Osim odvođenja i likividacije u logorima, organizovali su i pojedinačna i masovna
strijeljanja na raznim mjestima, a smatraju se odgovornim za mnoge zločine protiv
čovječnosti koji su se dogodili za vrijeme Drugog svjetskog rata.

Auschwitz (njem. Konzentrationslager Auschwitz-Birkenau)

Koncentracioni logor u Aušvicu je imao veliku važnost u holokaustu nad Židovima.

Kao i svim njemačkim koncentracijskim logorima i ovim je upravljao SS pod

zapovjedništvom Heinricha Himmlera. Smatra se da je najviše žrtava stradalo u
ovome logoru, koji se sastojao iz tri kampa:

• Auschwitz I, originalni dio kampa i administrativni kamp za cijeli logor, u

njemu je ubijeno oko 70.000 ljudi, uglavnom poljskih i ruskih ratnih
zarobljenika
• Auschwitz II (Birkenau), kamp za istrebljivanje, gdje je ubijeno otprilike
960 000 Židova, 75 000 Poljaka i 19 000 Roma
• Auschwitz III služio je kao logor za radnike
Uništavanje je obustavljeno tek kada su Crvena armija sa istoka i saveznici sa
zapada oslobodili zarobljenike u koncentracionim logorima. To su bili logori
Belzec, Sobibor, Treblinka, Majdanek i Aušvic- Birkenau.

Tokijski proces
Tokijski proces je suđenje japanskim ratnim zločincima koji su počinili ratne
zločine na Azijskom kontinentu prije i tokom Drugog svjetskog rata. Suđenje je
trajalo od 29. aprila 1946. do 12. novembra 1948. Optuženo je 28 ljudi, a sudile su
sudije iz jedanaest zemalja. Dok je proces u Nirnbergu praćen u celom svijetu sa
velikim interesovanjem proces u Tokiju ostao je uglavnom nezapažen u javnosti.
Zločini za koje su bili osuđeni japanski državnici i vojni rukovodioci bili su manje
spektakularni od zločina koje je počinilo rukovodstvo Nacističke Njemačke.

Kao sudije nastupili su predstavnici jedanaest zemalja koje su bile u ratu sa

Japanom:

• predsjednik ser Vilijem Veb iz Australije

• Edvard Stjuart MekDugal iz Kanade
• Ju Ao Mei iz Kine
• Lord Patrik iz Velike Britanije
• Anri Bernar iz Francuske
• Radhabinod Pal iz Indije
• Bert Reling iz Holandije
• Harvi Nortkroft sa Novog zelanda
• Delfin Jaranila sa Filipina
• M Zarajanov iz Sovjetskog Saveza
• Majron Krejmer iz Sjedinjenih Američkih Država
Bilo je dvadeset i osam optuženih:

 premijeri: Hiranuma Kiičiro, Hirota Koki i general Tojo Hideki

 ministar: Araki Sadao,maršal Hata Šunroku, Hošino Naoki, general Itagaki
Seiširo,Kaja Okinori, Kido Koiči (kasnije čuvar državnog pečata), general
Koiso Kuinaki, Macuoka Josuke, general Minami Điro, admiral Šimada
Šigetaro, Suzuki Teiiči, Togo Šigenori
 ambasadori: Ošima Hiroši i Širatori Tošio
 generali: Doihara Kendži, Hašimoto Kingoro, Kimura Heitaro, Macui Ivano,
Muto Akira, Sato Kenrio, Umezu Jošidžiro
 admiral: Oka Takasumi
 pisac: Okava Šumei

Cilj procesa je bio da se kazne masovna ubistva vojnika tokom rata. Optužena je
spoljna politika Japana 1928. godine do kapitulacije kao i ponašanje Japana tokom
rata. Optužnica je sadržala 55 optužbi svrstanih u tri grupe (zločin protiv
mira, ratni zločini, zločini protiv čovječnosti).

U prvu grupu je spadalo stvaranje zavjere, priprema, započinjanje i vođenje rata.

U drugu: ubistva, naročito ubijanja u nepravednom ratu i u suprotnosti sa
normama ratnog prava (i drugi konvencionalni ratni zločini). U treću su spadali
zločini protiv čovečnosti (zlostavljanje, ubijanje civila itd).

Macuoka Josuke i Nagano Osami su umrli u toku procesa. Okava Šumei je

proglašen umobolnim, a nedelju dana poslije izvršenja smrtnih kazni otpušten je
kao izliječen. Doihara Kendži, Hirota Koki, Itagaki Seiširo, Kimura Heitaro, Macui
Ivane, Muto Akira i Tojo Hideki su pogubljeni. Togo Šigenori je osuđen na
dvadeset a Šigemicu Mamoro na sedam godina robije dok su ostali osuđeni na
doživotnu robiju.

Povećanju sumnji u opravdanost Tokijskog procesa doprinijele su i atomske

bombe bačene na Hirišimu i Nagasaki. Po važećem ratnom pravu civilno
stanovništvo nije smjelo da bude ratni cilj. Mnogi Japanci, ali i mnogi drugi pitali
su se da li neko ima pravo da Japanu prebaci ratne zločine poslije atomskog
bombardovanja i sistematskih vazdušnih napada na demografske centre pri
kojima je često u samo jednoj noći ginulo i 100 000 ljudi.

Osnivanje Organizacije ujedinjenih nacija (OUN) 1945. Godine

Ujedinjene nacije ili Ujedinjeni narodi jest međunarodna organizacija
osnovana 24. oktobra 1945. godine sa ciljem unapređenja međunarodne
saradnje. Formirana je nakon Drugog svjetskog rata, a zamijenila je
neefikasnu Ligu naroda.

Prije završetka Drugog svjetskog rata predstavnici pedeset zemalja sastali su se u

aprilu 1945. u San Francisku i prihvatili Povelju Ujedinjenih nacija, osnovni
dokument te međunarodne organizacije. Povelja je stupila na snagu 24. Oktobra
1945. godine i taj dan se obilježava kao Dan Ujedinjenih nacija. Ciljevi organizacije
UN-a su očuvanje mira i sigurnosti u svijetu, te razvijanje saradnje i prijateljskih
odnosa na temelju ravnopravnosti i uzajamnog poštovanja.

Godine 1948. Ujedinjeni narodi su donijeli Univerzalnu deklaraciju o pravima

čovjeka.

Sjedište OUN-a je u New Yorku. Njeni glavni organi su Generalna skupština, Vijeće
sigurnosti, Sekretarijat, Ekonomsko- socijalno vijeće, Starateljsko vijeće i Sud
pravde.

Generalnu skupštinu OUN-a čine svi članovi Ujedninjenih nacija. Ona može
raspravljati o međunarodnim problemima, ali nema pravo nametnuti odluke.
Vijeće sigurnosti ima zadatak očuvanja mira i sigurnosti u svijetu. Ovlašteno je da
poduzme sve potrebne mjere u narodnom sporu ili situaciji koja može da ugrozi
mir.

Vijeće sigurnosti ima pet stalnih zemalja članica (SAD, Rusija, Velika Britanija,
Francuska i Kina) koje imaju pravo veta na odluke i 10 članica koje se mijenjaju
svake dvije godine.
Ekonomsko-socijalno vijeće rukovodi svim ekonomskim i socijalnim djelatnostima
Ujedinjenih nacija. Starateljsko vijeće upravlja teritorijama koje nemaju punu
samoupravu i nalaze se pod nadzorom Ujedinjenih nacija. Međunarodni sud
pravde je glavni sudski organ UN-a. Najviše upravno tijelo UN-a je Sekretarijat,
kojeg čine Generalni sekretar, koji je glavni administrativni službenik UN-a i
potrebno osoblje.

Osim tih organa UN ima niz agencija i organizacija. Visoko povjereništvo za

izbjeglice (UNHCR) brine se za izbjegle i prognane u svijetu. Svjetska zdravstvena
organizacija (WHO) brine se za poboljšanje i održavanje zdravstvenih standarda u
svijetu. O pravima djece u svijetu brine se UNICEF, a o zaštiti svjetske kulturne
baštine UNESCO.

Na dan svog osnivanja, organizacija je imala 51 članicu, dok se trenutno pod

okriljem UN-a nalaze 193 članice. Sjedište UN-a se nalazi na međunarodnom
području, u New Yorku, dok se glavni uredi ove organizacije nalaze i
u Ženevi, Najrobiju i Beču. Organizacija se finansira od dobrovoljnih priloga svojih
članica.

Na karti su plavom bojom prikazane države članice Ujedinjenih naroda (UN),

zajedno s njihovim područjima (uključujući i zavisna područja) priznata od strane
UN-a. Sljedeća područja su isključena, budući da ih UN ne smatra svojim
članicama ili dijelovima bilo koje države članice: Država Vatikanskog Grada (Sveta
Stolica ima status promatrača), Palestinska samouprava (Palestina, koju
predstavlja Palestinska oslobodilačka organizacija, ima status promatrača),
Zapadna Sahara (u sporu između Maroka i Polisarija), i Antarktika (uređena
Ugovorom o Antarktici).