'

Judith Orloff
emotionele vr1

Je bent geen speelbal van je emoties

Emotionele vrijheid
 Judith Orloff

Emotionele vrijheid
De aarde is dejuiste plaats voor de liefde.
ROBERT fROST

je bent geen speelbal vanje emoties

servire
 servlre

Seruire: nieuwewe8en. naarwysheid, in.spiratie en spirituatiteit

www.servire.nl
www.kosmosuitgevers.nl
Inhoud

Voor LeongTan Inleiding

Emotionele vrijheid: het geheim van sereniteit 7

DEEL EEN
....___
DE KRACHT VAN EMOTIONELE VRIJHEID AANBOREN

r. De weg naar emotionele vrijheid:

beginnen met leren liefte hebben 19
2. Vier praktische geheimen om uw emotionele leven
uit de verfte laten komen 40
3. Dromen en slaap:
Servire maakt dee! uit van �osmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen
Oorspronkelijke titel: EmotionCll Freedom toegangspoorten tot revolutionaire vormen van bewustzijn 68
This translation is published by arrangement with harmony Books, 4. Van intellectuelen tot empathische mensen:
an imprint ofThe Crown Publishing Group, a division of Random House, Inc.
'
© 2009 Judith Orloff, M.D. tot welk emotionele type behoort u? 109
© 2009 Kosmos Uitgevers B.V., Utrecht/Antwerpen
5. Emotionele vampiers bestrijden:
Vertaling: Aad van der Kooij
Omslagontwerp: de Ruimte ontwerpers hoe u uw sensitiviteit kunt begrijpen en beschermen 129
Vorrngeving: Julius de Goede
ISBN 978 90 215 4636 o
NUR720 DEEL TWEE

Alie rechten voorbehouden / All rights reserved DE INSTRUMENTEN VOOR UW BEVRIJDING

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel
van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze en/of door welk ander medium 6. De EersteTransformatie:
ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
angst onder ogen zien, moed ontwikkelen 157
Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Noch de maker, 7. DeTweedeTransformatie:
noch de uitgever stelt zich echter aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van even­
tuele onjuistheden en/of onvolledigheden in deze uitgave.
rustratie en teleurstelling onder ogen zien, geduld ontwikkelen 187
 8. De Derde Transformatie:
eenzaamheid onder ogen zien, verbondenheid ontwikkelen 219
9. De Vierde Transformatie:
angst en bezorgdheid onder ogen zien, innerlijke rust ontwikkelen 248
Inleiding
ro. De Vijfde Transformatie:
depressiviteit ond \r ogen zien, hoop ontwikkelen 282
EMOTIONELE VRIJHEID:
n. De Zesde Transformatie:
jaloezie en afgunst onder ogen �ien, zelfwaardering ontwikkelen 321 HET GEHEIM VAN ·SERENITEIT
12. De Zevende Transformatie:

woede onder ogen zien, mededogen ontwikkelen 352

Nawoord
Leven in dienst van bet hart: de zegen van emotionele vrijheid 394 Ik nodig u uit voor een bijzondere reis waarop u meer geluk, vrede en be­
heersing van negativiteit kunt verwelkomen dan u misschien ooit hebt
Adressen voor informatie en hulp 397
gekend. U beschikt over het vermogen om die emotionele vrijheid te be­
Selectieve bibliografie 400 reiken; ze is dichterbij clan u misschien denkt. Hoe gestrest uw leven mo­
Een selectie van wetenschappelijke artikelen 402 menteel ook mag zijn, de tijd is nu rijp voor een verandering ten goede.
Over de auteur 404 Onze samenleving bevindt zich midden in een emotionele ineenstor­
ting. Mensen zijn rusteloos, wispelturig, om bet minste of geringste krij­
Dankbetuiging 405
gen we een woedeaanval. In het afgelopen jaar werd aan meer clan dertig­
Register 407
duizend mensen Prozac voorgeschreven. In een op de zes huishoudens is
er sprake van huiselijk geweld. Vijftig procent van de automobilisten die
worden gesneden reageert met getoeter, geschreeuw, obscene gebaren,
of zelfs agressief rijgedrag. De helft van onze huwelijken loopt op een
scheiding uit.
Tocb willen we zo'n leven helemaal niet. Onze hogedruksamenleving
drijft ons naar onze emotionele grenzen. Wij verdienen het bevrijd te
warden van de dagelijkse kwelling van allerhande stress. Wij verdienen
het gelukkiger te zijn, lekkerder in ons vel te zitten, stimulerende relaties
te hebben. Dit boek stelt u in staat deze hoge kwaliteit van !even te berei­
ken en vaardig met stress om te gaan. Ik hen opgetogen dat ik u prakti­
sche, nieuwe instrumenten kan aanreiken om uw emoties meester te
worden omdat de vertrouwde copingmechanismen nu eenmaal niet toe­
reikend zijn in onze hypergespannen wereld. Het is waanzin dat je zou
moeten slikken dat je chronisch gespannen, vermoeid, of depressief
 EMOTIONELE VRIJHEID
bent, zoals bij zovelen van ons het geval is. Ik kom in opstand tegen die
treurige toestand, en ik hoop dat u dat ook zult doen.
Emotionele vrijheid biedt het antwoord op de vraag hoe u uw geluk en
uw hart kunt terugwinnen. Wat is emotionele vrijheid? Het houdt in dat u
uw vermogen om lief te hebben vergroot door het ontwikkelen van posi­
tieve emoties en dat u in staat bent op meevoelende wijze negatieve emo­
ties te onderkennen en te transformeren, of ze nu bij u of bij iemand an­
ders optreden. Deze fundamentele levenskunst bevrijdt u van angst en
stelt u in staat tegenslag te hanteren zonder dat u in de aanval gaat, uw
zelfbeheersing verliest, of erdoor ontspoort. Het resultaat? Met echte
emotionele vrijheid kunt'u ervoor kiezen constructief te reageren in plaats
van uw greep op de situatie te verspelen zodra uw irritatie wordt gewekt,
zoals bij de meeste mensen gebeurt. Hierdoor kunt u met meer succes
communiceren en meer vertrouwen in uzelf en empathie voor anderen
krijgen. Dan bent u het moment meester, ongeacht met wie of wat u te
maken hebt.
Hoewel wij vrijheid gewoonlijk uitleggen als mogen zeggen wat je
denkt, verlost zijn van slavernij, en het recht om te stemmen en te gelo­
ven zoals wij dat willen, kunt u geen algehele vrijheid bereiken zolang u
niet leert emoties te beteugelen, die u anders zouden meeslepen. Dat is
een radicale paradigmaverandering die wij allemaal tot stand kunnen
brengen, ongeacht onze huidige angsten of eerdere moeilijkheden Als u
op pijnlijke wijze door emoties wordt meegesleept, zal dit boek u laten
zien hoe dat anders kan.
Uw welzijn gaat mij ter harte. Het is mijn rnissie uw emotionele vrij­
heid te vergroten. Deze is altijd al in u aanwezig geweest, maar u moet
weten hoe u er contact mee maakt. Ik beschouw het als mijn grote voor­
recht u te mogen helpen afscheid te nemen van alles wat u ketent - wat u
bang, klein of gei'.soleerd houdt. Dan zult u niet langer onherroepelijk op­
gesloten zitten in het gevecht met uzelf of iemand anders. Ik wil dat u
met meer vuur in het leven staat. Ik bied Emotionele vrijheid aan als een
gids voor het leven die u bevrijdt van de compulsieve tirannie van negatie­
ve emoties als zorg en woede, zodat u kunt kiezen voor meer vreugde.
Ik zag mij genoodzaakt dit boek te schrijven omdat ik, als bevoegd
psychiater met een privepraktijk en wetenschappelijk medewerker kli­
nisch onderzoek aan de Universiteit van Califomie, Los Angeles (ucLA),
m een conventioneel medisch systeem werkzaam hen waarbinnen emo­
ties slechts ten dele worden begrepen. Ook vandaag nog krijgen emoties
!NLEIDING 9
niet de totale waardering waar ze recht op hebben. Maar al te vaak nege­
ren artsen gegevens die een duidelijke link leggen tussen emoties en ge­
zondheid. Tijdens mijn psychiatrische opleiding aan UCLA was ik de toe­
zichthoudend arts-assistent van de kliniek voor affectieve stoornissen.
We behandelden emotionele 'stoornissen', onder meer depressie en
angst, als gevallen van biochemische onbalans die medicatie vereisten. Ik
sprak dan om de paar weken vijftien minuten met patienten, schreef een
recept uit, en stuurde hen dan naar huis. Hoewel ik medicamenten nooit
als de hele oplossing voor hun probleem b.eschouwde (ondanks het en­
thousiasme van enkele collega's), constateerde ik wel dat veel patienten
in elk geval een gedeeltelijke symptoomverlichting te zien gaven, een on­
loochenbare zegen en verlichting van hun lijden. In de daaropvolgende
twee decennia van mijn medische praktijk leerde ik echter dat emotionele
vrijheid zelden enkel een zaak is van het verwijderen van een symptoom.
Het omvat veel en veel meer.
Na jarenlang met patienten en cursusdeelnemers gewerkt te hebben
zag ik in dat emotionele vrijheid uit vele bronnen voortvloeit, de meest
gangbare en ook andere. Dit boek geeft mij de kans bij te dragen aan de
uitbreiding van de psychiatrie zodat deze een omvattender kijk op emo­
tionele vrijheid krijgt, en mijn grootste liefdes met elkaar te verbinden:
traditionele geneeskunde, intui'.tie, energie en dromen - een mystieke en
desondanks praktische verbintenis. Ik heh de term energiepsychiatrie ge­
smeed om een nieuw soort psychotherapie te omschrijven die ik voorsta
en die deze meervoudige vormen van kennis bundelt. Ik zal uitleggen hoe
ik die stuk voor stuk gebruik om mijn patienten te helpen emotionele
vrijheid te vinden opdat u die ook kunt vinden.
Het intellect heeft, hoe verbazend scherp het ook mag zijn, een be­
perkte kijk als het om emoties gaat. Dat is de reden waarom het zo bevrij­
dend werkt als intu:itief bewustzijn binnen de sfeer van het gewaarwor­
den wordt gebracht: het overschrijdt de grenzen van het lineaire inzicht.
Intui'.tie is een krachtige wijsheid die niet door het lineaire denken wordt
doorgegeven - een praktische, slimme, besluitvormende hulp. Intu'itie
kan een voorgevoel zijn, een droom, een 'weten', bepaalde leiding, of een
waarschuwing voor gevaar. In tijden van nood is de intu'itie een stem in
de woestijn die u erdoor leidt, en wanneer het goed gaat draagt ze eraan
bij dat het zo blijft. Anders dan wat u misschien zou denken is intui:tie het
tegenovergestelde van zweverigheid. Ze kan feitelijk fysiek warden waar­
genomen als een 'gevoel diep vanbinnen'. Avant-gardistische wetenschap
 10 EMOTIONELE VRIJHEID
legt een verband met een afzonderlijk 'brein' in het darmkanaal dat het
darmzenuwstelsel heet, een netwerk van neuronen die informatie op­
doen en opslaan. Interessant is dat Harvard-onderzoekers een link heb­
ben gelegd tussen de algehele capaciteit voor intui:tie en de basale gan­
glia, een deel van de hersenen dat ons vertelt dat iets niet in orde is en dat
we daar iets aan moeten doen.
Emoties hebben ook een intu'iti.eve taal die er zwijgend om vraagt in
ons lichaam ontcijferd te worden - 'subtiele energieen' die door ons heen
gaan en kunnen warden �aargenomen. Dit is wat de Chinese geneeskun­
de chi noemt, onze essentiele levenskracht, een uitdijend terrein van we­
tenschappelijk onderzoek. Wij voelen emoties vanbinnen, terwijl de ener­
gie ervan ons lichaam te buiten gaat, de wereld die wij beroeren bein­
vloedt, onze affiniteiten bepaalt. Evenzo werkt de emotionele energie van
andere mensen op ons in.
Op dit moment hen ik een vrouw die vele werelden bereist. Mijn bena­
dering van emotionele vrijheid maakt gebruik van het beste van de tradi­
tionele en niet-traditionele gebieden om het territorium van bet hart in
kaart te brengen. In dit boek zal ik de vier belangrijkste componenten van
emoties bespreken die uw gezondheid en gemoedstoestand uitmaken:
biologie, subtiele energie, psychologie en spiritualiteit. Waarom leg ik
nadruk op spiritualiteit? Ik wil erkennen dat aan emoties een verhoogd
gevoel van mysterie eigen is. Albert Einstein zei: 'De mooiste ervaring die
wij kunnen hebben is die van het mysterie. Het is de fundamentele emo­
tie die aan de wieg van ware kunst en ware wetenschap staat.' Orn deze
aan te boren moeten we beseffen dat wij spirituele wezens zijn met een
menselijke beleving. Het is onmogelijk te begrijpen hoe wij emotioneel
in elkaar zitten zonder een kosmisch perspectief; alles aan ons, inclusief
ons biologische systeem, is een uitdrukking van het goddelijke. Emoties
opvatten als een oefenterrein voor de ziel betekent dat u zich iedere over­
winning op vormen van angst en op rancune voorstelt als een manier om
uw spirituele spieren te ontwikkelen en beter in staat te zijn lief te hebben
en goedheid na te jagen. Alles wat u van uw licht afhoudt, houdt ook uw
spirituele verbondenheid op afstand.
Zander ophouden wijd ik mij eraan mijn patienten en u te helpen met
het bestrijden van de emotionele krachten der duistemis die lijden ver­
oorzaken. Dit moet beslist gebeuren. Wij hebben allemaal met lijden te
maken. Als dit niet wordt aangepakt, doet het uiteindelijk anderen en
onszelf kwaad. Ik heh maar al te vaak gezien welke verwoestingen het lij-
IN LEIDING II
den bij mensen kan aanrichten. Ik zal u leren hoe u negativiteit kunt ver­
drijven zodat het lijden kan warden opgeheven en u liefdevoller kunt zijn.
Goedheid deinst niet voor het duister terug. Maar het bereiken van emo­
tionele vrijheid betekent niet dat we neutraal warden, dat we onze gevoe­
lens wegmoffelen, of ze juist links en rechts naar anderen uitbraken. Het
houdt in dat we emaar streven alles wat positief in ons is te ontwikkelen,
en dat we aansprakelijk zijn voor bet hele spectrum van onze gevoelens,
dat we ze beheersen en beseffen dat wij zoveel grater dan die gevoelens
zijn.
Ik voelde oak de noodzaak dit boek te ·schrijven als getuigenis van
mijn eigen voortgang over de weg naar emotionele vrijheid. Ik kom uit
een geslacht van sterke, zorgzame vrouwen die, ondanks hun prestaties,
vaak met angst voor tekortschieten worstelden die hen ervan weerhield te
genieten van hun eigen voortreffelijkheid. Mijn moeder en mijn tante,
bijvoorbeeld, bemanden als zeer jonge artsen in Philadelphia in de Twee­
de Wereldoorlog een eerstehulppost in de binnenstad. En mijn groot­
moeder was een flamboyante helderziende die in de magere jaren van de
Grote Depressie haar buren met haar handen placht te genezen. Deze ge­
weldig begaafde en complexe vrouwen waren mijn rolmodellen; in goede
en in kwade opzichten heh ik zowel hun kracht als hun zorgen gedeeld
op mijn eigen weg naar zelfverwerkelijking.
Ik kwam van mijn moeder veel over de gevolgen van emoties te weten.
Toen ze zeventig was en een bloeiende praktijk in Beverly Hills in huis­
artsgeneeskunde had, en haar diploma's in orde waren, koos ze er niette­
min voor het nationale examen af te leggen om te bewijzen dat ze even
'vakbekwaam' was als artsen die net afgestudeerd waren. Iedereen, ook
mijn vader (ook arts), met haar bevriende artsen en ik zeiden tegen haar:
'Waarom zou je jezelf dit aandoen?' Maar zoals gebruikelijk was mijn
moeder koppig. Hoe ergerlijk het ook was, ze m6est nag iets bewijzen.
Wij waren maar toeschouwers, we hielden naar beste kunnen van haar,
voelden pijn als zij die voelde. De voorbereiding voor het examen was
herculisch, want het vereiste maanden intensieve studie. Ook al was ze
een onberispelijk bekwame, betrokken arts, vier decennia lang geliefd bij
haar patienten, ze was in de greep van een gevoel van tekortschieten. Al
zeiden duizend mensen tegen haar hoe ongelooflijk ze was, als een per­
soon iets geringschattends zei geloofde ze die. Het was veel gemakkelij­
ker voor haar om vriendelijk voor anderen te zijn clan voor zichzelf - een
tegenstelling die zo velen van ons ook kennen. Twintig jaar eerder was bij
12 EMOTIONELE VRIJHEID
moeder de diagnose van een langzaam voortschrijdend soort lymfoom
gesteld. Het had zich niet uitgebreid, maar was ook niet weggegaan. Kort
na het nationale examen veranderde de tumor echter in een agressieve
vorm van leukemie. Hoewel ze haar examen heldhaftig volbracht, stierf
ze binnen zes maanden daama. Tegen het einde zei ze tegen mij dat ze
geloofde dat de spanning en de angst die aan haar vraten haar dood had­
den bespoedigd.
Doordat ik getuige was van de worsteling van mijn moeder met haar
twijfel aan zichzelf deed ik wezenlijke inzichten in emotionele vrijheid
op. Als dochter zag ik fe afschuwelijke tol die negatieve emoties eisten
van de persoon die mif het liefst was. Ik werd door machteloosheid ge­
kweld terwijl ik haar zag verzwakken. Al voordat ze stierf ervoer ik het
verlies van mijn moeder als een celachtige kilte. Ik bleef heel dicht bij
haar tot het moment dat ze in een gouden schittering veranderde en niet
meer van deze aarde was. De onderlinge verbondenheid van lichaam en
geest was nooit duidelijker dan in die hartverscheurende dagen. De ironie
wilde dat het wezen van mijn moeder tot in het kleinste vezeltje niet be­
wust wilde sterven, maar spanning en angst malen daar niet om. Ze vie­
len onophoudelijk op haar zeventigjarige immuunsysteem aan, dat al
door kanker werd ondermijnd, en haar lichaam bezweek.
Zo moeder, zo dochter; ook nu nog kan ik af en toe mijn angsten of
innerlijke slavendrijver niet stoppen, en het is een hel. Een doorslagge­
vend verschil is echter dat ik mij uitdrukkelijk heh voorgenomen me niet
door negatieve emoties te laten koeioneren. Ik zal tot de laatste snik vech­
ten om ze te verslaan. Dat is mijn eeuwige gelofte, en ik boek aangename
en gestage vooruitgang. Maar moeder was van de oude stempel die wil
dat je doorbijt, heilig in presteren gelooft, en niets moet hebben van psy­
chotherapie. Niet dat ze niet wilde dat haar gevoelens van angst verdwe­
nen; in de loop van vele gesprekken bij onze theesessies op zaterdagmid­
dag beluisterde ik steeds haar hunkering naar innerlijke vrede. Ze wilde
alleen niet de tijd en de energie investeren om dat te bereiken, hetzij door
contemplatieve introspectie, hetzij met hulp van een gids. En ofschoon ze
het joodse geloof vurig omhelsde, waren de traditionele diensten die ze
bijwoonde niet op de alledaagse spirituele betekenis van emoties gericht
en hielpen ze haar niet tot de kem te komen van de vraag hoe ze minder
angstig kon leven. Zelfs aan het eind ontbrak het haar aan de instrumen­
ten voor verandering. Het doet mij pijn dat moeder, die zo pittig en kun­
dig was, haar eigen waarde nooit helemaal heeft verwerkelijkt. Als dat wel
IN LEIDING
was gebeurd, had ze misschien wel langer geleefd en een nieuw chapiter
van voldoening in haar leven ontdekt - een chapiter dat niets met preste­
ren te maken had. Maar dit is een overgang die bij het klimmen der jaren
aan de orde moet komen, een gunst waarnaar je op zoek moet gaan.
Mijn moeder gaf mij veel mee, onder andere de vasthoudendheid om
mijn dromen trouw te blijven en liefde voor studie. Maar haar leven heeft
mij ook de ontzaglijke noodzaak geleerd om negatieve emoties te helen
om mijn eigen innerlijke vrede te bereiken en mijn patienten te helpen
hetzelfde te doen. De lcracht van de liefde is de kampioen van emotionele
vrijheid. Wij moeten de innerlijke stem eerbiedigen die zegt: 'Schat, wees
vriendelijk voor jezelf. Jij bent goed genoeg. Jij bent mooi.' Dit mededo­
gen huist in elk van ons: het ultieme antwoord, het antwoord waar ik naar
hunker, dat ik mijn patienten leer en van de daken roep.
In de geest van mededogen k:unt u Emotionele vrjjheid gebruiken om
vreugdevol en sterk te warden. Mijn boek bestaat uit twee delen. Deel
een, 'De lcracht van emotionele vrijheid aanboren', deelt de vier bestand­
delen van emoties aan u mee. Het reikt een test ter zelfbeoordeling aan
die u helpt uw huidige niveau van emotionele vrijheid vast te stellen zodat
u de groei ervan kunt bijhouden terwijl u de principes die dit boek bevat
in praktijk brengt. Ik zal u ook vragen deelgenoot te warden van mijn ro­
mance met slaap en dromen, revolutionaire vormen van bewustzijn die
bevrijdende wijsheid in petto hebben. ledereen kan dit domein betreden,
zelfs als u nooit in staat bent geweest u uw dromen te herinneren. U zult
verlichting vinden als u aan slapeloosheid en nachtrnerries lijdt en alle
dromen als bondgenoten en helende krachten leren zien. Ten slotte zal ik
u laten zien hoe u open kunt blijven staan zonder door een vaak hard­
vochtige wereld overweldigd te warden. Ik schep er een bijzonder genoe­
gen in deze oplossingen te delen - ook het ontdekken van het emotionele
type waar u toe behoort en hoe dat te optimaliseren - omdat ik maar al te
goed weet wat het is op een spons te lijken die de angst van mensen om
zich heen opzuigt. Ik zal ook een 'handleiding voor bet overleven van
emotionele vampiers' aanbieden, belangrijke tips om uzelf te bescher­
men tegen vrienden, familie of collega's die u emotioneel leegzuigen.
In Deel twee, 'De instrumenten voor uw bevrijding', reik ik een prakti­
sche aanpak aan voor de confrontatie met de zeven meest voorkomende
moeilijke emoties en voor het ontwikkelen van positieve emoties. Ieder
hoofdstuk heet een 'transformatie' en pakt weer een andere emotie aan;
sommige zijn voor u misschien van acuter belang clan andere. Ik stel ne-
14 EMOTIONELE VRIJHEID
gativiteit als middel tot een doel voor, een vorm van lijden die onder ogen
gezien en getransformeerd moet worden. Ze zal zich periodiek voordoen,
maar u zult leren haar snel weer minder te laten warden. Ik heh in elk
hoof dstuk negatieve en positieve emoties aan elkaar gekoppeld omdat
vrijheid voortkomt uit het uitvoeren van deze transformaties in plaats van
in pessirnisme te blijven steken. Ik zal bijvoorbeeld technieken aanreiken
om angst met moed te overwinnen ofjaloezie met zelfwaardering. Zo zal
ik u ook manieren aan de hand doen voor het aanpakken van eenzaam­
heid, angst, frustratie, depressie, en woede om een meevoelend leven in
krachtige verbondenheid te creeren. Bij iedere transformatie zal ik illus­
treren hoe de vier componenten van emoties - hun biologie, spirituali­
teit, energetische kr-a-cht en psychologie - u kunnen helpen een meer se­
rene heelheid te bereiken. Hoewel ellende van gezelschap houdt, doet in­
nerlijke vrede dat ook. Ik zal mijn persoonlijke reis met iedere emotie,
mijn uitdagingen en mijn oveiwinningen, delen. U zult ook manieren
ontdekken waarop mijn patienten, workshopdeelnemers en vrienden
emotionele vrijheid hebben gevonden zodat u kunt leren hoe u die ook
kunt verwelkomen.
Ik draag dit boek op aan mensen onder emotionele stress die erdoor
overstelpt worden maar de instrumenten missen om verandering aan te
brengen - degenen met veeleisende beroepen, overtrokken superouders,
of chronische tobbers die het exhaleren van het leven graag onder de knie
willen krijgen - en aan iedereen die zich eenzaam voelt maar naar een
sterker gevoel van verbondenheid snakt. Het is bedoeld voor diegenen die
aan problemen lijden die als 'psychosomatisch' bestempeld worden, zo­
als het chronisch vermoeidheidssyndroom en fibromyalgie, die door ne­
gatieve gedachten en gevoelens warden gevoed. U zult ook van dit boek
profiteren als u emotioneel goed zit maar verdere verbetering wilt.
Laat Emotionele vrijheid u door het gebied van uw emoties leiden. Ga in
uw eigen tempo. Ik zweer bij kleine stapjes: die houden een gevoel van
veiligheid en comfort in stand en ze voorkomen dat u overladen wordt. Ik
heb het gehad met openbaringen! Hoe onthullend deze aha-momenten
die iemands leven veranderen ook kunnen aandoen, ze zijn vaak moeilijk
vol te houden. Een brandend braambos is wonderbaarlijk, maar ik zou
niet willen wachten tot er een opduikt of mijn groei daarvan afhankelijk
willen maken. Ik moedig u in plaats daarvan aan om met veel liefde klei­
ne veranderingen aan te brengen - dan zullen ze zich ophopen en duur­
zaam zijn. Door de ene gulden steek na de andere zult u aaneengehecht
lNLEIDING
warden, meer heel. Houd het langzaam en simpel. Gebruik de methoden
die in ieder hoofdstuk warden aangeboden. In mijn medische praktijk
heh ik iedereen ervan zien profiteren, van gestreste moeders tot jachtige
zakenmensen. Bij dit proces kunt u vooruitgaan, en clan weer wat terug­
glijden. Geen zorgen: zo gaat het nu eenmaal. Een fout is alleen een fout
als u er niet van leert. Wees u ervan bewust dat zelfs met de beste bedoe­
lingen emoties ons soms van ons stuk kunnen brengen. Ze weten precies
hoe ze ons in een onbewaakt ogenblik kunnen overvallen als we niet ge­
centreerd zijn.
Neem frustratie, de grate beproever van de gemoedsrust wanneer er
obstakels, alledaags of extreem, opdoemen. Onlangs was ik te laat voor
een afspraak met de tandarts. Toen ik van mijn flat vertrok, blokkeerde
een monster van een vrachtwagen de uitrit; ik verspeelde kostbare minu­
ten met het opsporen van de eigenaar die hem moest verwijderen. Toen
ik op weg was kreeg ik een telefoontje op mijn mobiel dat een project
waarvan ik hoge verwachtingen had gekoesterd toch was vervallen. Toen,
nog in de war van deze frustratie, besefte ik dat mijn tandarts zijn praktijk
onlangs had verhuisd, en dat ik op de verkeerde plek had geparkeerd.
Dus in allerijl nam ik een afsnijroute door een nabijgelegen-bank, maar
ik raakte de weg kwijt. Nu was ik werkelijk te laat. Toen daagde er red­
ding. Er was een veiligheidsbeambte, in een keurig geperst uniform en
met een glanzend pistool, die mij aanwijzingen kon geven. Ik began hem
gejaagd te vragen naar de weg, maar hij reageerde niet. Opeens realiseer­
de ik mij dat hij een akelig stille indruk maakte. Toen ging mij een licht
op - ik praatte tegen een dummy! Ik raakte hem aan... jawel, het was nep.
Ik hoorde iemand achter me giechelen. Ik draaide mij om en zag de echte
veiligheidsbeambte een paar meter verderop.
'De dummy ziet er zo echt uit,' zei ik schaapachtig.
'Geeft niet,' antwoordde hij. 'De mensen reageren de hele tijd zoals u
deed. Ze beseffen niet dat het een kunstwerk is.'
Hoewel ik schaamteloos plezier had in mijn eigen miskleun, waren
mijn klimmende frustraties mij wel de baas geworden. Kijk mij nou, de
weg vragen aan een pop! Een heerlijke, afdoende manier om eraan herin­
nerd te warden hoe belangrijk het is om op onze emoties te letten. Wij
willen er niet blind voor zijn tegen wie wij praten, laat staan dat we de
raad van een of andere dummy willen opvolgen. Maar als u dat toch doet,
lach er dan maar eens hartelijk om. En verleg dan onmiddellijk uw koers.
Door alle emotionele bochten en kronkels van het leven heen is gevoel
r6 EMOTIONELE VRIJHEID

voor humor steeds mijn redding geweest.

Terwijl ik u schrijf trekt er winters noodweer over de Pacific. Een veld
van witte koppen bedekt mijn geliefde oceaan buiten mijn woonkamer.
Het getij is aan het verlopen in de schemering, mijn favoriete tijd. De
wind striemt, hard fluitend terwijl gouden stralen de staalachtige grijs­
heid doorklieven die de wereld dreigt te omsluiten. Ik vind het heerlijk
om bier zo te zitten kijken. Ik ben dolgelukkig als ik <lit glorieuze tafereel 'Deel een
gadesla. Donker, licht, of de oneindige hoeveelheid nuances daartussen­
in - ik hen het allemaal gaan koesteren. Weet wel dat mijn moedertaal de
intuitie is, die onzichtbare, ongesproken taal die in de poezie der dingen

DE I<RACHT VAN
spiedt, een wijze van �aarworden en weten die mij meer in beweging
zet dan iedere mogelijke lineaire analyse of de meeste gesproken woor­
den. Door het hele boek heen zal ik deze esthetiek bij onze verkenning
van emoties inschakelen en haar aan u meedelen. Wees mild voor uzelf
op deze bijzondere reis. Geniet van de rit. Hoewel wij mensen een weg
EMOTIONELE
VRIJHEID AANBOREN
moeten afleggen, zijn wij nog altijd lichtgevend.

Judith Orloff, M.D.

Marina del Re" Californie

,
 Ik leefmijn leuen in steeds wijder wordende rinBen.
RAINER MARIA RlLKE

1
DE WEG NAAR EMOTIONELE
VRIJHEID: BE9-INNEN
MET LEREN LIEF TE HEBBEN

Uw leven staat op het punt beter te warden.

Ik zie geweldige dingen in uw toekomst, een tijd waarin wensen uit­
komen.
Alle brieven die u in een fles hebt gestopt, zijn gevonden.
Vraagt u zich, hier en nu, eens af: wat is uw grootste wens? Is het ge­
luk? Liefde? Minder strijd? Een absolute garantie voor stressverminde­
ring? Zoals u straks zult horen, ligt het in uw macht deze dingen te berei­
ken. Ofhebt u het wensen misschien compleet afgezworen in reactie op
een opeenstapeling van teleurstellingen? Natuurlijk heb ik dat gevoel ook
gekend: 'Waar client het toe?' Is dat juist? Het is mis! Zulke berusting vol
zelfbeklag veroordeelt u tot een godvergeten uitzichtloosheid die niet met
sereniteit samengaat. Het is mijn onwrikbare hoop dat u het wensen van
iets wat geweldig is weer een kans geeft. Er zijn momenten waarop zich
kansen aandienen. Dit is er een: het afbakenen van uw emotionele vrij­
heid. Pas gevallen sneeuw, geen enkele voetafdruk - het pad van een
nieuw begin. Uw eerste stappen zijn werkelijk gedenkwaardig. Vergeet
die nooit. Laat mij u iets over de mijne vertellen.
De deur naar emotionele vrijheid zwaaide voor mij als tiener open in
Zuid-Californie. Het was 1968. Ik was zestien, een bloemenkind in pais­
ley crop tops, spijkerbroeken vol gaten en leren soldatenlaarzen of bloots­
voets, zwaar aan de drugs. Mijn ouders waren in alle staten. Ze bleven
maar proberen mij te bereiken, maar dat maakte ik onmogelijk. Mijn re-
20 EMOTIONELE VRIJHEID
bellie was niet zozeer tegen hen gericht, ze was eerder bedoeld om me­
zelf te redden. Hoewel moeder en dad niet meer van mij hadden kunnen
houden, kreeg ik het Spaans benauwd bij hun doorsneekijk op hoe ik vol­
gens hen moest worden, wat mij gelukkig zou maken. Joodse country
clubs, 'toonbare' kleren, conservatieve vrienden... Ik dacht het niet. Som­
mige nachten sliep ik zelfs in mijn geliefde jeans - mijn moeder veraf­
schuwde die - om me vrijer te voelen. Tegelijkertijd wilde ik niet zijn wie
ik was - zo gevoelig, niet helemaal van deze wereld. Sinds mijn kinderja­
ren had ik veel intui:tieve inzichten en dromen gehad die uitkwamen, zo­
als die keren dat ik de dood van mijn grootvader en de scheiding van
vrienden van mijn ouders voorzag, terwijl niemand anders dat aan zag
komen. Deze en soortgelijke incidenten brachten mij in onzekerheid en
verwarring. Tot overm�t van ramp werden mijn ouders zo nerveus dat ik
met hen niet meer over mijn intu'itieve inzichten mocht praten. Toen wist
ik zeker dat er echt iets mis was met mij, een vrees waar ik het helemaal
alleen mee te stellen had. Ik koos er niet voor zulke dingen te voorspel­
len. Het bleef gewoon gebeuren. Er waren enorme krachten in mij aan
het malen, ik kon ze onmogelijk met elkaar verzoenen.
Uiteindelijk, op een avond, waren mijn ouders opeens vastbesloten
aan mijn gewandel langs de rand van de afgrond een eind te maken. In
een vertoon van krachtige eensgezindheid pakten ze mijn spullen in,
brachten mij naar de auto en gaven ze hun enige kind af bij een particu­
liere gesloten afdeling voor verslaafden van het Westwood Psychiatric
Hospital. Ik voelde me opgelaten, verraden en brulde van woede. Ik deed
alles wat ik maar kon om mijn angst te verbergen. Dat was het punt waar­
op mijn weg naar emotionele vrijheid began.
Ieder moment in dat ziekenhuis staat mij nog levendig voor ogen.
Hoe ik tegen de vriendelijkheid vocht die men mij aanbood. Aanvankelijk
voelde ik me een gevangene. Meewerken? Geen denken aan. Ik stelde ie­
ders geduld op de proef. In de dagelijkse groepstherapie weigerde ik te
praten. De leider, een streng-liefdevolle gewezen motorbabe in denim,
ging de confrontatie met mij aan: 'Judi (mijn bijnaam toen), waarom ben
je zo boos?' 'Huh? Ik voel me prima,' snauwde ik dan, de lippen op elkaar
en inwendig ziedend. Hoe meer ze aandrong, des te meer sloot ik mij af,
terwijl ik tegenover iedereen, inclusief mijzelf, deed alsof het prima met
mij ging. En ik was net zo toeschietelijk tegenover mijn psychiater. Bij de
maaltijden zaten we met twintig tieners in een beige cafetaria met plastic
bestek (tafelzilver kan als wapens warden gebruikt) een of andere rubber-
DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID 2I
achtige variant van eten te verorberen. Ik was absoluut van plan me overal
buiten te houden, totdat Windy, een andere hippiepatient die aan haar
bruine suede jasje met lange franje verknocht was, vriendschap met mij
sloot. Mijn stekelige buitenkant scheen haar niet te deren. Windy's on­
schuldige aard haalde mij al snel over; we werden onafscheidelijk.
Als zusters in gevangenschap kropen we in verloren momenten in
mijn kamer met zijn getraliede ramen bij elkaar, op onze ontsnapping
broedend. Hoe we langs de nachtschoonmaakploeg zouden glippen na­
dat ze hun zwabbers en bezems door de ingang van onze gesloten afde­
ling naar binnen hadden gereden. Dan zouden we liftend naar de kust­
snelweg gaan, enkele kilometers verderop, en naar onbekende gebieden
trekken. Geen ouders. Geen autoriteiten. Gewoon vrij. Hoewel onze gra­
te ontsnapping nooit verwezenlijkt werd, maakten onze plannen, het gie­
chelen en het meezingen met de Stones ('You can't alwa1:1s Bet what !:JOU
want. .. but 1:1oujust miBht_find !:JOU Bet what !:JOU need') de opsluiting wel aan­
vaardbaarder.
Niettemin haatte ik het feit dat ik vastzat en zag ik geen reden om
mijn leven te onderzoeken of te veranderen. Maar er leken ook andere,
mysterieuze invloeden buiten mijn controle om aan het werk te zijn. Ik
herinner mij dat er aan het eind van onze gang van groen linoleum een
deur was. Hij scheidde ons van een omheinde binnenplaats waar wij vol­
leybalden. Het meest schitterende licht scheen door de met ijzerdraad
versterkte ruiten van de deur. Ik kon mijn ogen niet van het licht afhou­
den. lets liefdevols in die straling kalmeerde mijn verwarring, suste mij
als woorden dat niet konden. Vanaf mijn kinderjaren had ik steeds een
liefdevolle aanwezigheid gevoeld die mij bleef volgen, een onzichtbare
vriend die troost hood. Gewoonlijk bleef hij op de achtergrond, maar nu
kwam hij naar voren. Er was een verandering die zich in mij wilde vol­
trekken, en ondanks mijn protesten kwam deze met een geheel eigen
snelheid op gang. Langzaam, op wonderbaarlijke wijze, werd ik milder in
de loop van mijn veertien dagen op deze afdeling.
Onder de begeleiding van een wijze psychiater die mij begreep en wist
hoe hij moest ingrijpen, began ik mij te realiseren dat ik niet vrij geweest
was in mijn leven voordat ik hier werd opgesloten. Ik rebelleerde tegen
mijn ouders, maar zonder een duidelijke visie. Ik was reactief, niet 'pro­
actief'. Door te rebelleren en een leven in de marge te leiden had ik over­
leefd, maar dat was nog geen einddoel. In de loop van de volgende paar
jaren liet deze engel van een man mij zien hoe ik beter met mijn emoties
22 EMOTIONELE VRIJHEID
om kon gaan zodat ik in een positie zou belanden die juister was voor
mij. Hij hielp mij ook te beginnen met het omhelzen van mijn intui:tieve
kant, die zo essentieel was voor het doorgronden van mijn ziel. Het werk
van ons samen bracht mijn roeping om arts te warden en de intu'itie in de
geneeskunde te gaan op gang - een waarlijk onverwachte bestemming.
Hoewel mijn beide ouders arts waren en er in rnijn complete familie 25
artsen waren, hadden ze bij mij, vanwege mijn artistieke aanleg, nooit op
deze loopbaan aangedrongen. Een M.D. behalen was wel het laatste wat
ik dacht te willen.
Het leven ging door. Twee decennia later behandelde ik als psychiater
patienten in datzelfde ziekenhuis. In mijn geval runde de (vroegere) be­
woner inderdaad de instelling! Ik voelde me verrukkelijk subversief. Wat
was het verhelderend gat ik een patient hierbinnen was geweest met een
compleet beeld van het opgesloten zijn, overgeleverd aan vreemden. Be­
stond er een betere manier om mededogen te ontwikkelen voor mensen
in dezelfde positie... en te leren hoe je het kon wagen het mededogen te
ontvangen dat de staf eenmaal aan mij had geschonken? Dit zijn een paar
van de juwelen die ik heh meegenomen op mijn zoektocht naar emotio­
nele vrijheid.
Het ziekenhuis ging bij de Northridge-aardbeving van 1994 tegen de
vlakte en ik moet bekennen dat ik de aanblik ervan mis wanneer ik langs
de plek rijd. Moeder en dad deelden mijn nostalgie helemaal niet. Ik was
als tiener voor hen een nachtmerrie waarvan ze nooit helemaal bekomen
zijn. Ongelooflijk genoeg vonden ze het zelfs in hun jaren van ouderdom
nu en dan nog nodig de rekening te vereffenen. De gruwelbeelden op­
sommend die ik zo goed kende, zeiden ze dan half voor de grap tegen mij
- een volwassen vrouw, al decennialang een arts op wie ze uitermate trots
waren - 'Judith, wij zijn nooit over jouw adolescentie heen gekomen.'
DE BASISPRINCIPES VAN EMOTIONELE VRIJHEID:
HET BEGIN VAN UW BEVRIJDING
Uw leven zit boordevol kansen om wijzer te warden over emotionele vrij­
heid. Ieder succes. Ieder pijnmoment. Ieder verlies. Iedere winst. De ma­
nier waarop u uzelf door deze poorten loodst, bepaalt hoe vrij u kunt zijn.
Ik wil dat u uw emoties op een ongebruikelijke manier gaat zien: als voer­
tuigen voor transformatie (het woord 'emotie' komt van het Latijnse
woord voor bewegen) in plaats van gewoon als gevoelens die u blij of on-
DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID
gelukkig maken. Verwacht van ze dat ze uw hart op de proef stellen; daar
gaat het om. Wat u doormaakt - wat wij allemaal doormaken - client een
grater doel. De imperatief van emotionele vrijheid houdt altijd de ontwik­
keling van de liefde in ons in. Albert Camus zei: 'Vrijheid is niets anders
dan een kans om beter te zijn.' Orn dit in praktijk te brengen moet u be­
ginnen elke gebeurtenis in uw leven, opbeurend of pijnlijk, overdonde­
rend of doorsnee, als een kans te zien om sterker, slimmer, meer licht­
dragend te warden.
Maar op dit punt stuiten velen van ons op een muur. Wij schamen ons
ervoor dat we ons bang, ontoereikend, eenzaam voelen, alsof wij hebben
gefaald of iets verkeerds hebben gedaan. Geen van deze conclusies is
waar. Het is een misplaatste verwachting dat wij geacht warden te allen
tijde sereen te zijn. Een depressieve patient verontschuldigde zich eens
met: 'Ik wilde dat ik voor iets spirituelers bij u kon komen.' Ik had met
hem te doen, maar als zoveel lijdende mensen met die algemeen gehul­
digde zienswijze, had hij het mis. Emoties onder ogen zien - alle emoties -
is een moedige, spiritueel transformerende daad.
Als u uzelf onder de loep neemt, is dit een feilloze formule voor bevrij­
ding: durf uw hart te blijven verruimen zelfs als u zich met recht door
pijn of teleurstelling bezeerd voelt. De moeite is nooit verspild. Verzet u,
als u dit doet, met hand en tand tegen een algehele uitverkoop door cy­
nisch te warden of dicht te klappen (claustrofobische toestanden die voor
mij erger zijn dan de dood). Ongeacht wat u hebt meegemaakt, er is altijd
hoop op verandering en heling. Het is een wonder dat bereikbaar is. Durf
bet te willen.
De manier om te beginnen is het begrijpen van de basisprincipes van
emotionele vrijheid. Ziehier een missiestatement dat bet proces samen­
vat. Orn uw einddoel en tussendoelen helder te houden, kunt u erop te­
ruggrijpen terwijl u de principes van dit boek onderzoekt.
Ik smul van bet volgende indianenverhaal, omdat het de essentie van
emotionele vrijheid raakt:
Een stamhoofd spreekt tot zijn stam over twee honden in zijn Bedachten: de
ene is een witte hond die Boed en dapper is, de andere een zwarte hond die
wraakzuchtiB en kwaad is. De honden zijn met elkaarin een Bevecht op le­
ven en dood Bewikkeld.
Een jonge krijBer die het einde van het verhaal niet kan afwachten,
vraagt: 'Welke gaat erwinnen?' De chiefantwoordt: 'DeBene die ik voed.'

EMOTIONELE VRIJHEID
WAT WIL EMOTIONELE VRUHEID ZEGGEN7
Het is het vermogen om meer liefde te geven en te ontvangen. Orn daartoe te
komen moeten er positieve emoties ontwikkeld warden en negatieve emoties
onder ogen gezien en losgelaten worden. In plaats van bijvoorbeeld woedend
af te haken als u gekwetst bent, zult u vanuit een gecentreerde, meer empa­
thische positie reageren. Emotionele vrijheid behelst zowel persoonlijke als
spirituele evolutie. Leren werken met negatieve emoties, in plaats van erin op
te gaan, helpt u om spiritueel te groeien en uit te stijgen boven datgene wat
klein is in u. Vrij worden betekent het tenietdoen van averechts werkende
emotionele patronen en uzelf en anderen door de lens van het hart zien.
WAAROM HEB IK HAAR NODIG?
Orn uzelf van het drijfzand van negatieve emoties te bevrijden. Als die zich
opstapelen, verstoren ze uw kalmte en mededogen; ze vernietigen relaties en
uiteindelijk scheiden ze u van de vreugde en verwondering van de wereld.
HOE BEREIK IK HAAR?
Emoties worden een springplank voor een hoger bewustzijn zodra u ziet dat
elke emotie een les inhoudt lk zal u, bijvoorbeeld, laten zien hoe u geduld
kunt ontwikkelen om frustratie tegen te gaan. Soms zult u echter, zoals bij he­
vig verdriet, leren dat u enkel bij de gevoelens stil moet staan, terwijl u zich
ten doel kunt stellen afgunst te helen en te transformeren. Verwerking van
emoties kent twee stadia. Het eerste is dat u het rauwe gevoel erkent en het
niet wegstopt of verfraait. Het tweede is het transformeren van de negativi­
teit lk zal tal van methoden uitleggen om dit met een scala van emoties te
doen.
HET RESULTMl?
U zult zich gelukkiger, meer flexibel en levend voelen; u zult ook vriendelijker
voor uzelf, uw vrienden en uw familie zijn. U zult meer geduld met collega's
hebben en conflicten doeltreffend op kunnen lossen. U zult verbonden zijn
met uw diepste instincten en de kracht van het hart om zelfs de meest teleur­
stellende situaties de baas te worden. U zult u gekoesterd en beschermd voe­
len door een spirituele kracht die u zal doen beseffen dat u nooit alleen bent.
DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID
Richt u, met deze dynamiek in uw achterhoofd, op het voeden van het­
geen het beste en mooiste in u is, een houding die uw bevrijding een im­
puls zal geven.
Het doel van emotionele vrijheid is evenwicht. Hoewel het in de wes­
terse cultuur een volksreligie is geworden om voeling met je emoties te
hebben - waarbij de vertolking van gevoelens tot een doel op zichzelf
wordt verheven - gaat het er hier niet om je gevoelens uit zelfbehagen te
etaleren of ze te blokkeren. Het gaat er wel om een attenter, bewuster
mens te worden. Een antler doel is het contact te herstellen met je vitale
essentie, die goed gedijt als ze niet door stress en pessimisme wordt ver­
morzeld. Wat een grandioos gevoel als je die essentie aanboort!
U kunt niet zomaar uw weg naar emotionele vrijheid denken. In dit
hele boek zal ik erop blijven hameren dat deze ontspruit aan een lineair
inzicht in biologie en gedrag, en aan een intu1tief ontvlamde transforma­
tie in uw ziel. Orn de positieve verandering waar u naar verlangt te cree­
ren, moet u er gereed voor zijn al uw onderscheidende capaciteiten in te
schakelen, zelfs die waarvan u nooit hebt beseft dat u die bezat. U wilt
meer clan een snipper zien van hetgeen er mogelijk is voor uzelf.
EEN ONTWIKKELINGSGANG DIE VERDER GAAT DAN DE
TRADITIONELE GENEESKUNDE: INTUITIE INTEGREREN
OM EMOTIES BETER TE BEGRIJPEN
Een geschenk dat het beroep van psychiater met zich meebrengt is dat
anderen mij hun diepste gevoelens en geheimen toevertrouwen. In de
loop der jaren heb ik de kans gekregen om talloze patienten en work­
shopdeelnemers die in angst, ongerustheid of depressie ondergedom­
peld waren, te helpen zich al vechtend te bevrijden. Mij zijn zulke knelsi­
tuaties niet vreemd, ik heb mijn eigen portie emotionele vuurproeven te
verduren gekregen. Wij hebben allemaal wel eens in benauwende om­
standigheden verkeerd. Maar zoals ik uiteen zal zetten, er is een uitweg,
vroeg of laat. Mijn rol tegenover patienten en u is een verloskundige te
zijn die uw mooiste, meest vrije zelf ter wereld helpt .
In combinatie met mijn traditionele geneeskundige opleiding maak ik
tegenwoordig gebruik van intu1tie om mijn patienten te helpen emotio­
nele vrijheid te bereiken. In mijn psychotherapeutische sessies combi­
neer ik niet-lineaire boodschappen uit beelden, innerlijk weten, energie
en dromen met inzichten die mijn analytische denken aanreikt. Deze or-
 EMOTIONELE VRIJHEID
ganische samensmelting van wijzen van waamemen stelt mij in staat
mijn traditionele opleiding zo goed mogelijk te benutten en ook te luiste­
ren naar hetgeen mijn intu1tie te berde brengt - de weter achter de den­
ker. De intu'itie geeft toegang tot de diepe schuilhoeken van de psyche,
die niet in zinnen of paragraf en spreken en daar optreden waar onver­
wachte verbanden worden gelegd. Ook leer ik patienten hij hun eigen in­
tu1tieve vermogens te komen om meer emotionele kennis van henzelf en
anderen te verwerven en zo te voorkomen dat hun leven door valse noten
wordt ontsierd. Maar deze integratie deed niet altijd zo natuurlijk aan en
ik heh niet altijd op deze manier psychotherapie bedreven.
Ik kreeg mijn basisvorming in emoties in de vroege jaren 1980 als be­
ginnende, inwonende leerling psychiatrie. Ik werkte om de drie nachten
op de eerstehulpafdeling van de ziekenhuizen van UCLA en de Veterans
Administration. Ik leerde in deze heksenketels van intensiviteit een mas­
sa over emoties. Ik werd in heslag genomen en overweldigd door de on­
verbloemde waarheden van deze diepmenselijke ervaring. Het werk
vroeg alles van mij. Maar het was goed werk en het was echt. In die einde­
loze nachten zag ik het allemaal. Een anorectisch meisje, dun als een lat
(ze dacht dat ze dik was), met een gescheurde slokdarm van het herhaal­
de overgeven om af te vallen. Suicidale patienten die onze moeder, zus­
ter, zoon hadden kunnen zijn, met ingesneden polsen, leegbloedend.
Mensen die zo verlamd waren van paniek dat ze nauwelijks nog konden
ademhalen. Zo dicht hij zulk lijden in de buurt zijn was anders clan ik had
gedacht. Ten dele maakte de verdovende adrenalinestroom deze onwer­
kelijke ervaring draaglijk. Tegelijkertijd werd ik totaal gestuurd door een
instinct om de pijn van mijn patienten te verlichten en hoop te bieden. In
de heftigheid van de crises was mijn denken, zien en ruiken enkel op hen
gericht. Het was een spontane, stimulerende onzelfzuchtigheid die ik
nog nooit had heleefd. Hoewel ik in mijn studie geneeskunde over mede­
dogen had gehoord, had niemand ooit over zo'n radicaal andere wijze van
zijn gesproken - of over bet feit dat bet zo beschermend werkte, dat het
mij helder hield, fijngevoelig, minder geneigd mij af te wenden. Maar fei­
telijk was mededogen zelfs de kem van de heling.
Die vormende jaren van de studie geneeskunde waren vervuld van
ontzag. Ik had het voorrecht getuige te zijn van de ongepolijste details
van het leven van mijn patienten. Geen verbloeming. Geen censuur. De
edele eerlijkheid van wat is, of het nu vreugdevol of afschuwelijk is, is de
reden waarom het heroep van arts mij toen innerlijk hewoog en waarom
DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID 27
dat nog steeds met alle kracht gebeurt. Ik hen oneindig nieuwsgierig naar
de reden waarom je voelt wat je voelt of waarom je iets niet voelt. Dat be­
tekent heel veel voor mij.
Terugkijkend realiseer ik mij dat ik tijdens mijn opleiding tot psychia­
ter slechts over de oppervlakte van emotionele vrijheid ben gestreken. Dat
was het geval als ik patienten met levensbedreigende problemen behan­
delde, en ook wanneer het om anderen ging die psychotherapie wilden
om moeilijke situaties te doorgronden die varieerden van een slecht zelf­
beeld tot problematische relaties. Ik ontdekte dat, hoe waardevol psycho­
therapie en/of medicaties in hepaalde situati" es ook kunnen zijn, ze vaak
niet als katalysator kunnen dienen voor het niveau van emotionele vrij­
heid waar mijn patienten naar verlangden. Het verlichten van sympto­
men en het vaststellen van bun oorzaken is helangrijk. Maar daarmee
zijn we er nog niet. Ik moest mijn patienten andere vaardigheden bieden
die mijn achtergrond van traditionele geneeskunde ver, ver te buiten gin­
gen.
Ik hen lang gefascineerd door manieren waarop wetenschap zich aan
intuitieve kennis paart in de gezondheidssfeer - het elegante duet van
ons fysieke zijn en het onstoffelijke. Ik weiger mij van een van beide do­
meinen af te wenden ten gunste van een van beide. Ik wil het absoluut
hard maken hoe beide disciplines met elkaar verweven kunnen warden
om een vollediger en belangwekkender besef te creeren van wie u emo­
tioneel bent. (lk beschrijf mijn proces van het inlijven van intuitie hij de
wetenschap in mijn hoeken Second Si9ht, Dr. Judith Orlojf's Guide to Intuiti­
ve Healin9, en Positive Ener,crn (Tienformules uoor positieve ener[Jie).)
Deze koppeling zou voor middeleeuwse alchemisten, die ernaar
streefden wetenschap en instinct te verenigen in de hoop de geheimen
van het universum te ontcijferen, geen punt geweest zijn. Deze zestiende­
eeuwse filosofen zouden niet over muziek, astronomie en mathematica
nagedacht hebben zonder de emotionele en goddelijke capaciteiten ervan
in aanmerking te nemen. Daar waar ze lood in goud probeerden om te
zetten streefden ze de transformatie van een basissuhstantie in iets ho­
gers na. In het perspectief van een alchemist behelst geometrie meer dan
steriele herekeningen van zielloze punten, lijnen en hoeken. Het is veel­
eer een hewustzijnverhogende kunst waarbij het ontwerp van, bijvoor­
beeld, een kathedraal of school vele niveaus van bewustzijn, waaronder
emoties, kon wekken. Ik dank God voor alle alchemisten, van toen en van
nu, diegenen in elk beroep die zich op ons complete wezen richten, zon-
 EMOTIONELE VRIJHEID
der een deel weg te laten. Deze holistische visie moet niet heimelijk war­
den bewaard, zoals door de eeuwen heen maar al te vaak is gebeurd.
Carl Jung zei: 'De alchemie stelt zich tot taak deze "moeilijk te be­
machtigen schat" te verwerven en hem in zichtbare vorm te produceren.'
Ik koesterde deze visie toen ik het terrein began te ontwikkelen dat ik
energiepsychiatrie zou noemen. Het was mijn opzet alchemie eigentijds
te maken in de geneeskunde en de psychiatrie te helpen heruitvinden zo­
dat mijn terrein magie en breedte krijgt, niet gereduceerd is tot een recep­
tenautomaat. Ik hen gaan beseffen dat emotionele vrijheid in de meest
omvattende zin afhangt van de rectificatie van onze geaccepteerde afspra­
ken over wat de werkelijkheid uitmaakt. Niet dat er twee werelden zijn-
de gewone realiteit e:r;i de andere. Het is een geheel, wanneer wij met onze
complete eigenschappen waamemen.
Nu realiseer ik mij de natuurlijkheid van deze samensmelting en po­
pel ik om steeds meer te leren. Dat was anders in 1983 toen ik mijn prive­
praktijk in Los Angeles opende. Het keerpunt was voor mij toen ik met
name met een patient aan het werk was. Ik had als bij donderslag een in­
tu'itie over haar gekregen, maar ik wist niet wat ik daarmee aan moest.
Christine, een bankkassier van vijftig, was met een zware depressie als
een zwaarmoedige vreemdeling die in haar eigen vel zat opgesloten bij
mij gekomen. In de loop van zes maanden waren haar symptomen dras­
tisch verbeterd door de antidepressiva die ik had voorgeschreven. Het
was verheugend te zien hoe levendig en hoopvol ze eruitzag en zich voel­
de. Maar toen, op een dag dat ik een therapeutische sessie met Christine
deed, werd mijn aandacht getrokken door een grote witte wolk die langs
mijn raam van de achttiende verdieping dreef. Enkele ogenblikken leek
Christines stem, hoewel mijn denken helder was, mijlenver weg. In deze
toestand van complete verstilling, en ondanks haar vooruitgang, had ik
een glashelder, verschrikkelijk besef dat ze een su'icidepoging zou doen.
Mijn inzicht schokte me, verwarde mij als arts. Ik was zo in de ge­
strengheden van de wetenschap opgegaan dat ik zo'n duidelijk intu'itief
inzicht in geen jaren had gehad. Ik wilde het kwijtraken, het wegredene­
ren. Tenslotte had mijn medische studie mij erin getraind concreet be­
wijs te eerbiedigen en ik had geen enkele aanwijzing dat Christine zich­
zelf kwaad wilde doen. Dus besloot ik, in alle tegenstrijdigheid, mijn in­
tu'itieve ingeving tegen haar niet te noemen. Ik kon ook geen dwingende
reden bedenken om in te grijpen. Ik besloot dat ik bij toekomstige sessies
zou proberen te ontdekken of Christine onuitgesproken gevoelens van
DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID
uitzichtloosheid of wanhoop had die mij op de een of andere manier wa­
ren ontgaan.
Maar Christine haalde de afspraak van de week daama niet. De vol­
gende keer dat ik haar zag was in een grimmige, raamloze intensivecare­
afdeling; ze had een overdosis antidepressiva genomen. Daar lag haar
spookachtig grijze comateuze lichaam, met slangen aan een life-support­
systeem gekoppeld, slechts hortend ademend als het ademhalingsappa­
raat pufte. In dit misselijkmakende medische micro-universum voelde ik
me alsof ik door een locomotief was geveld. Door mijn intu'itie te negeren
had ik zowel tegenover Christine als tegenover mijzelf gefaald. Ik had
haar kwaad berokkend door een essentieel stuk intu'itieve informatie niet
te gebruiken. Vanaf dat moment wist ik dat ik, als verantwoordelijk arts,
intu'itie in mijn praktijk moest integreren.
Na drie weken coma began Christine gelukkig te herstellen. Als ze het
niet had overleefd, zou ik een wrak geweest zijn. Toen zij en ik weer met
psychotherapiesessies begonnen, zag ik veel duidelijker in dat 'je beter
voelen' slechts een aspect is van het bereiken van emotionele vrijheid.
Het bleek dat Christine ondanks haar vorderingen in een draaikolk van
waardeloosheid was gedoken toen ze zich gekleineerd voelde door een
vertrouwd familielid: de reden waardoor de su'icidepoging werd ingege­
ven. In dat bijna-dodelijke moment van paniek was Christine niet in staat
een stortvloed van destructieve emoties te stuiten. Eerder hadden we ons
geconcentreerd op het blootleggen van de wortels van haar depressie en
het behandelen van de biochemische onbalans ervan. Nu hield ik mij, al­
les te hulp roepend wat ik maar wist, bovendien meer interactief met
Christine bezig. Ik leerde haar de gedragsmethoden die ik op dat mo­
ment had geleerd om negativiteit het hoofd te bieden: een vriendin of mij
bellen als ze zich gespannen voelde, ontspanningstechnieken, een dag­
boek bijhouden, oefenen in de omgang met stressvolle mensen. (Helaas
had ik nog geen spirituele of intu1tieve instrumenten ontwikkeld die hier
van essentieel belang zouden zijn geweest.) Bovendien hielp ik haar met
het ontwikkelen van haar zelfwaardering opdat ze niet zo breekbaar zou
zijn als ze kritiek kreeg. Het gevolg was dat Christine sterker werd. Maar
ik wist dat ik meer clan alleen deze beschikbare doorsneestrategieen en
-oplossingen nodig had.
Orn mijn patienten te helpen- en omwille van mijn eigen emotionele
vrijheid - moest ik terra inco8nita. betreden om kennis te zoeken die ik nog
niet had aangeboord. Dit kwam neer op het heropenen van een intui:tief

EMOTIONELE VRIJHEID
deel van mijzelf dat lange tijd geblokkeerd was geweest en ten aanzien
waarvan ik geen duidelijkheid of vrede had. Ik besefte ook dat het inlijven
van intui:tie in mijn medische praktijk het risico met zich meehracht dat
ik door mijn collega's veroordeeld zou worden. Toch waagde ik mij, met
hoeveel angst ook, verder op dit nieuwe pad. Ik wist niet waar ik heen
ging of hoe ik daar moest komen, maar ik sprak een gebed uit en begon
de mogelijkheden te onderzoeken.
Door een gunstige wending van het lot hegon ik onmisbare gidsen te
ontmoeten, onder wie de spirituele leraar bij wie ik inmiddels twintig jaar
heh gestudeerd. Nadat ik een hele parade van would-be-goeroes had mee­
gemaakt-van een ex-huisvrouw die doorgevingen kreeg van een eeuwen­
oud wezen, tot een beroemd medium dat huisdieren hehandelde, met als
( tionele vrijheid. Niet dat ik immuun werd voor pijn; wel was ik beter toe­
specialiteit poedels _ vertelde een vriend mij over een leraar wiens medita­
tietechnieken haar hadden geholpen. Een week later beklom ik een trap
met krakende treden in een oud kantoorgebouw in Santa Monica. Een
Aziatische man van middelbare leeftijd, gekleed in een onbestemd katoe­
nen shirt en broek, zat daar gewoon zwijgend op mij te wachten, in uiter­
ste bescheidenheid. Het vertrek deed buitengewoon stil aan, alsof de tijd
stilstond. Plotseling werd ik geheel in beslag genomen door zijn ogen,
twee diepe poelen die ik al eerder ergens had gezien. Deze ogen kenden
mij al - mijn deugden, mijn gebreken - nog voordat ik een woord had ge­
zegd. Ik wilde studeren bij hem. Maar toen ik naar zijn wekelijkse medita­
tiegroepen vroeg zei hij, met een ondeugende glimlach: 'O, die hebt u echt
niet nodig!' 'Jawel,' protesteerde ik, zoals hij ook verwacht had. Daama
ging ik elke zondag bij hem langs. Meteen al bij het begin had hij mijn te­
gendraadse kant gesignaleerd: hij wist dat hij tegen mij moest zeggen iets
niet te doen, dan zou ik het juist doen. Zo hegon ik van hem te leren, en ik
hen hlij dat ik dat vanaf die gezegende eerste dag heh gedaan.
Ik hen ervan overtuigd dat iedere arts (en leraar) baat kan hebben bij
een spirituele gids, al zou die gedachte enkele collega's beslist met hun
ogen doen rollen. Helaas groeien spirituele gidsen niet aan bomen. Deze
relatie is een van die voorbestemde verbintenissen die lijken op het vin­
den van een zielsverwant. Je kunt jarenlang zoeken en met lege handen
blijven staan. Dan loop je op zekere dag gewoon over straat, in gedachten
verzonken, en daar duikt hij of zij zomaar op. De ontmoeting met mijn
leraar was een zegen. Onze wegen kruisten zich toen de tijd rijp was.
Mijn leraar heeft mij meer over emotionele vrijheid uit de doeken ge­
daan dan welke medische tekst ook zou kunnen. Onze oefenwijze komt
DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID
uit het daoi:sme, dat de kracht van het hart, intui:tie en spiritualiteit (ver­
bondenheid met een liefdevolle hogere macht) vereert. Het benadrukt
mededogen, het helpen van anderen en het inzicht dat het wonderbaarlij­
k niet abstract is - het is met ieder moment verweven. Als je deze priori­
�
.
te1ten m gedachten houdt krijgen alle situaties perspectief. Mijn leraar
bracht me er ook toe regelmatig te mediteren, mijn directe verbinding
met de geest en het hart. Door de beoefening hiervan is mijn levens­
kracht uitermate levend geworden in mij. In de loop der jaren heeft hij
mij ook geleerd hoe ik kwetsbaar maar sterk kan zijn, ongeacht wat er ge­
beurt. Ik heh geleerd hoe ik liefdevol kan blijven, ook al voel ik mij onze­
ker en bang, met name in die verscheurende dagen toen mijn beide ou­
ders stierven. Ik hen hartgrondig dankbaar voor deze voordelen van emo­
gerust om ermee om te gaan. Mijn leraar pleit altijd voor het ontwikkelen
van een onwankelbaar innerlijk centrum opdat negativiteit, in al haar ge­
slepen gestalten, geen bezit van mij kan nemen. Hij vertroetelt mijn ang­
sten niet, komt er niet aan tegemoet, wat gekmakend kan werken als ik
erdoor overstelpt word. Op de lange duur echter heeft het mededogen
van deze aanpak zichzelf bewezen, doordat ik ertoe werd aangespoord
mijn eigen kracht te mobiliseren om onafhankelijk te warden.
Van al zijn lessen over vrijheid was een van de lastigste (en meest
noodzakelijke) om in praktijk te brengen het omhelzen van mijn eigen
kracht als vrouw en leraar - niet op een egotripperige manier, maar door
voor iets op te komen, mijn licht over iets te laten schijnen, zonder me
daarvoor te verontschuldigen. U zou denken dat dit een makkie geweest
moet zijn vergeleken met de beproevingen van de confrontaties met in­
nerlijke demonen, maar voor mij was dat niet altijd zo. Lange tijd verzette
ik mij uit alle macht tegen mijn kracht, zoals velen van ons geneigd zijn
te doen. lets daaraan verlamde mij. Laat ik het uitleggen.
Aanpassing aan verandering kan soms moeilijk zijn voor mij, hoewel
?et mij nu veel beter afgaat. Maakt niet uit dat verandering onvermijdelijk
i�. De steenbok in mij is zo koppig als een ezel, vaak wil deze de dingen
hever houden zoals ze zijn. Toen ik half in de twintig was had ik een voor­
uitziend moment toen ik in bed onder mijn dek lag opgerold. Ik besefte
dat in mijn verwijderde toekomst de dingen op zeker moment helemaal
niet meer als vroeger zouden zijn. Dit ging verder dan het afmaken van
de studie geneeskunde, maar ik kon de bijzonderheden niet voorzien.
Hoewel de verschuiving in mij positief zou uitvallen, was ik toch be-
 EMOTIONELE VRIJHEID
32
dreigd: ik herkende niet wie ik geworden was, en die verandering joeg
schrik aan.
Flashforward naar 1996. Second Sight, mijn eerste boek, kwam uit. Het
was dertien jaar geleden dat ik mijn privepraktijk was begonnen, waar ik
vijf dagen per week patienten had ontvangen. Ik had maar zelden in het
openbaar gesproken. Ik ben stil, verlegen, in wezen introvert; ik heb veel
eenzaamheid nodig en staar heel wat af over de oceaan. Dus bij het signe­
ren van mijn eerste boek kon ik, toen mij de microfoon werd aangereikt,
niet verblufter zijn dan toen ik merkte hoe vloeiend mijn verhaal over het
omhelzen van intu'itie uit mijn mond kwam. Ik, die nauwelijks een paar
woorden wist te verzamelen als mijn moeder hof hield tijdens die einde­
loze diners in de Hillcrest Country Club. Haar koninklijke aanwezigheid,
Chanelmantelpakkeri, haar genadeloze decollete (ze had een angstaanja­
gend omvangrijke boezem) maakten mijn tong krachteloos, duwden mij
weg in haar schaduw. Maar daar zat ik nu in de boekhandel, op een ont­
hutsende manier mezelf door zo welbespraakt te zijn zonder de minste
voorbereiding. Ik was eenvoudig vastbesloten geweest recht uit het hart
te spreken. Ik voelde mij Judith, maar het was ook een nieuwe Judith. Er
was vanbinnen een kr10p omgegaan. Mijn laacht stroomde. Het gebeur­
de gewoon.
Het was onvoorstelbaar, maar die avond was geen kwestie van stom
geluk. Meer dan tien jaar lang heh ik enthousiaste groepen, groot en
klein, toegesproken over intu'itie en emotionele vrijheid. Het was een
vreugde en het doet volkomen natuurlijk aan. Ik ben er verrukt over dat
zoveel mensen, onder wie veel medische collega's, bereid zijn naar hun
innerlijke stem te luisteren. Ik wilde alleen dat mijn moeder dit deel van
mij had kunnen zien, net als mijn vader. Maar ze stierf vlak voordat Ju­
dith verscheen. Ik zou er alles voor over hebben om mijn moeder daar tot
in de puntjes gekleed op de voorste rij te kunnen zien zitten, een keertje
maar, ook al weet ik dat ze vanaf gene zijde applaudisseert. Telkens wan­
neer ik mijn kracht aansprak door middel van schrijven en doceren, ging
oak mijn hart open. Mage u in uw leven ook het uwe open doen gaan.
HOE EMOTIONEEL VRIJ BENT U?
Emotionele vrijheid is thuiskomen in je eigen hart en je volste kracht. Ze
huldigt authenticiteit, ze richt zich niet naar de notie van iemand anders
hoe je je moet voelen of hoe je moet zijn. lk zweer dat ik niets onbeproefd
DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID 33
zal laten om u naar de vrijheid te voeren. In de loop der jaren heb ik ver­
rukt gezien hoe patienten en workshopdeelnemers een emotionele door­
braak beleefden met behulp van mijn technieken als reguliere therapie
niet genoeg was. Geen hocus pocus. Het bewijs wordt door de resultaten
geleverd. Ik denk aan Leon, een dolgedraaide boekhouder. Hij bracht
zichzelf altijd tot razemij met zijn bezorgdheid over van alles en nog wat,
van rekeningen tot een Howard Hughes-achtige angst voor bacillen, tot­
dat hij leerde door meditatie een felbegeerde innerlijke kalmte te berei­
ken. Of Sheri, een advocaat en volgens haarzelf een controlefreak die aan
vlagen van paniek leed. Haar gepietepeuter begon pas af te nemen toen ik
haar liet zien hoe ze zich veiliger kon voelen door intu'itief contact te ma­
ken met een schragende, liefdevolle spirituele kracht. Evenzo zult u nieu­
we methoden ontdekken om aan uw dilemma's te ontkomen.
Mijn benadering van emoties is nadrukkelijk oplossingsgericht en
praktisch, en houdt oak radicale zelfbeoordeling in. Ik zal u voorbereiden
op een leven in wereldwijsheid, niet in een ivoren toren. Ik wil dat u met
beide benen op de grand komt te staan en vuile handen krijgt van emo­
ties zoals angst of frustratie zodat u weet waar u mee te maken hebt en de
handen uit de mouwen steekt. Dan zult u geen negatieve krachten aan­
trekken. Orn vrijheid te bereiken moet u echter verdergaan en oak uw
sterke kanten activeren. Waarom? Als u zich op de tragedie blijft concen­
treren, zult u die tragedie worden; als u zich concentreert op de hoop,
zult u oak die hoop warden. Negativiteit heeft geen kans u te overmeeste­
ren als u eenmaal weet hoe u de confrontatie ermee aan moet gaan en
haar moet transformeren. U kunt zo dapper zijn als u het probeert. Zo'n
omwerking van emotioneel protoplasma is de alchemie die vrijheid
schept.
Een eerste stap naar het bereiken van emotionele vrijheid is weten
waar u momenteel staat. Doe onderstaande Emotionele Vrijheid Test.
Het is een middel om uzelf te beoordelen, bestaande uit twintig vragen
om over na te denken en een scala aan positieve en negatieve emoties be­
treffend. Beantwoord iedere vraag met 'niet waar', 'soms waar', of
'meestal waar'. Dat zal u helpen de manieren te bepalen waarop u nu
doorgaans op een reeks emotioneel beladen situaties, ook de meest alle­
daagse, in uw leven reageert. Hoe u bijvoorbeeld met verkeer of een on­
aangename buur omgaat is niet onbelangrijk. De microkosmos van dage­
lijkse ergemissen is feitelijk een oefenlab voor grotere, serieuzere kwes­
ties. Uw gedrag in beide sferen kan de kwaliteit van uw emotionele vrij-
 EMOTIONELE VRIJHEID
34
Emotioneel actiedeel
DOE DE EMOTIONELE VRIJHEID TEST
TWINTIG VRAGEN TER BEZINNING
Deze test zal u helpen uw huidige niveau van emotionele vrijheid te bepalen.
Zet een kruisje op de plaats die het meest overeenkomt met de frequentie
waarin u deze reacties beleeft.
Niet
waar
0 2
1. Als ik boos ben op iemand haal ik diep adem
en centreer ik mezelf voordat ik reageer.
------
2. Als ik volop twijfel aan mezelf of heel angstig
ben behandel ik mezelf liefdevol.
-- -- --
3. Als ik in een file zit of als iets niet volgens mijn
tijdschema gebeurt, ben ik geduldig.
------
4. Na een zware dag concentreer ik mij op datgeen
waar ik dankbaar voor ben en geef ik mezelf niet
op m'n kop om water misging.
------
5. lk word zelden bits en neem zelden een pose
aan als mensen mij ergeren.
6. lk voel mij verbonden met een besef van
spiritualiteit, hoe ik die ook omschrijf.
7. lk houd rekening met mijn intuitie - mijn diepste
gevoelens - als ik keuzes maak.
8. Als ik ergens de schuld van krijg haal ik zelden uit
en zeg ik zelden dingen waar ik spijt van krijg.
9. lk val snel in slaap en maak me geen zorgen
over wat ik morgen allemaal moet doen.
l 0. Als mijn hart gebroken wordt, houd ik de liefde
niet voor gezien.
l l. lk ben een positief mens en blaas kleine
problemen niet op.
DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID 35
12. lk ben niet uit op wraak als iemand mij
onheus bejegent
13. lk ben niet jaloers op het succes van anderen
als dat het mijne overtreft.
14. lk laat negatieve emoties vlug los en ga er niet
op broeden.
15. lk ben niet gauw van de kaart door
teleurstellingen.
Soms Meestal 16. lk vergelijk mezelf niet met anderen.
waar waar 17. lk heb empathie voor anderen maar ik word
hun therapeut niet en word niet leeggezogen.
door hun emotione1e pijn ---- --.
18. lk leef in het nu en houd me niet in het
verleden of de toekemst op.
19. lk ben blij met mijn leven; het gaat niet
zemaar langs mij heen.
20. lk kan geed grenzen stellen aan mensen die
mijn energie epzuigen.
HOE U DEZE TEST INTERPRETEERT
Orn uw score voor emotionele vrijheid te berekenen meet u de getallen die
met uw antwoorden overeenkomen bij elkaar optellen.
• Een score van 30-40 wijst erop dat u een aanzienlijke heeveelheid emotio-
nele vrijheid in uw !even ervaart.
• Een score van 15-29 wijst op een matige hoeveelheid.
• Een score van 14 of lager wijst op een beginnende hoeveelheid.
• Een score van nul (het vereist moed om dat toe te geven) betekent dat u
nog geen emotionele vrijheid hebt gevonden. Maar het goede nieuws is dat
u nu kunt beginnen die te ontdekken.
Wat uw score ook is, wees meevoelend als u gebieden vaststelt waarop u ver­
betering zou willen. Besef dat wij allemaal een afstand hebben af te leggen.
Emetionele vrijheid is niet een bepaalde plek waar u arriveert en dan simpel­
weg kunt blijven. Het is een voortschrijdende ontplooiing.
 EMOTIONELE VRIJHEID
heid be'invloeden. Doe de test om wijzer over uzelf te warden. Het gaat
erom dat u een basisscore krijgt; leg die vast als referentie voor de toe­
komst, en zie dan hoe de score verbetert naarmate u de technieken die ik
zal aanbevelen in praktijk brengt. Het zal licht werpen op uw sterke pun­
ten en op die punten die liefdevolle aandacht behoeven.
HOUD IN GEDACHTEN: EMOTIONELE VERSCHILLEN
TUSSEN MANNEN EN VROUWEN
Ik heh gemerkt dat vaak de factoren yin en yang (mannelijk/vrouwelijk)
bij emotionele vrijheid meespelen. Wanneer mijn patienten de test voor
het eerst doen, beantwoorden beide seksen bepaalde vragen doorgaans
verschillend, met na'me wat betreft de affiniteit met logica versus intu1tie
en manieren waarop men de aanslag die het leven op onze energie doet
opvangt. Deze antwoorden geven hun emotionele werkwijze aan het be­
gin van ons werk weer, voordat er positieve veranderingen warden be­
reikt. Denk hier ook aan bij uw eerste scores van de test. Het is evenwel
intrigerend dat er, naarmate de emotionele soepelheid en vrijheid van
mijn patienten grater wordt, van een toenemende gelijkheid van ant­
woorden sprake is. Zowel mannen als vrouwen zijn allengs meer in staat
het beste in de ander over te nemen om hun eigen kracht aan te vullen.
Dit is het goddelijke wonder van de groei: halleluja! Hoewel ik mensen
niet graag in tegengestelde categorieen wegstop of verregaande generali­
saties maak, kan het belichten van enkele geslachtelijk bepaalde neigin­
gen - goede eigenschappen en tekortkomingen - een scherper inzicht in
uzelf en de andere bieden. Deze neigingen zijn niet uit steen gehouwen
en zijn niet op iedereen van toepassing, en natuurlijk geeft ieder van ons
ze op verschillende momenten van ons leven in verschillende mate te
zien. Maar ik bied de volgende va,r.iabelen toch aan zodat u erover na kunt
denken in uw streven naar meer ruimte random uw onbewuste emotio­
nele gewoonten.
Veel (maar niet alle) mannen:
•
zijn meer vertrouwd met de taal van de logica dan met die van de emo-
tie
•
geven uitwendig minder reactie op stress te zien
•
zijn niet zo geneigd zich door andermans negativiteit te laten absorbe­
ren
•
vinden het minder lastig tegenover anderen grenzen te stellen
DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID 37
•
zijn gericht op winst of verlies en op resultaat bij het oplossen van pro­
blemen, minder ge'interesseerd in het verwerken van emoties op weg
daarheen
•
neigen eerder naar doen dan naar zijn
Veel (maar niet alle) vrouwen:
voelen zich meer op hun gemak bij intui:tie
•
kunnen het hart meer instinctief vertrouwen
•
•
ervaren toegenomen empathie en geduld
uiten emoties gemakkelijker
willen emoties verwerken als een manier om problemen op te lossen
•
neigen eerder naar zijn dan naar doen
•
Oak blijkt uit de beginscores van mijn patienten dat geen van beide sek­
sen een aangeboren talent blijkt te hebben voor het transformeren van
negatieve emoties, al zijn vrouwen meer geneigd stress te verlichten door
hun gevoelens te delen, terwijl mannen vaak in stilte lijden.
Hoe deze verschillen te verklaren? Ten dele warden ze door onze cul­
tuur in stand gehouden. En verder zijn onze hersenen toegerust met het
oog op hetgeen nodig is voor het overleven van onze soort. Een beeld
spreekt boekdelen: in onderzoeken naar hersenbeelden laten vrouwen
sterkere verbindingen zien tussen delen van het brein die emoties en taal
verwerken. In de meest oorspronkelijke zin is het tonen van gevoelens
van levensbelang voor de moederrol en het behoud van de gemeenschap.
Hersenscans wijzen uit dat mannen niet even anatomisch geprogram­
meerd zijn om over gevoelens te praten; mogelijk zullen zij er harder aan
moeten werken. In voorbije tijden was dat niet nodig als men moest ja­
gen of families tegen harden barbaren moest beschermen. Vrouwen heb­
ben ook hechtere verbindingen tussen de linkerhersenhelft (analytisch)
en de rechterhersenhelft (intui:tief/emotioneel), waardoor ze in staat zijn
beide vermogens te verenigen, terwijl bij mannen opvalt dat ze meer lo­
gisch ingesteld zijn en problemen oplossen met de linkerhersenhelft.
Hoe kan deze informatie, zoals weergegeven in uw scores van de test,
uw inzicht in emotionele vrijheid vergroten? U zult een scherper beeld
hebben van de manieren waarop u of anderen geconditioneerd zijn om te
reageren. Hierdoor bent u zich meer van uzelf bewust en een behendiger
communicator. Het is goed dat wij synergie en evenwicht van elkaar le­
ren, bedenkend dat zowel het mannelijke als het vrouwelijke DNA nodig
 EMOTIONELE VRIJHEID DE WEG NAAR EMOTIONELE VRIJHEID
39

is voor de schepping. We kunnen allemaal baat hebben bij het putten van
het voltage van zowel yin als yang. Vrouwen kunnen mannen vaak laten
zien hoe ze vrijer kunnen zijn door hun te leren meer intu'itief en emotio­
neel uitgesproken te zijn. Mannen kunnen vrouwen vaak laten zien hoe
ze v,rijer kunnen zijn door hun te leren hoe ze onder stress een sterk
(
zwaartepunt kunnen handhaven en niet een eeuwige schokabsorberende
functie voor de pijn van anderen hoeven te hebben. Maar het meest ont­
hullend is d�t emotionele vrijheid u helpt u voorbij culturele stereotypen
of de instelling van uw hersenen te ontwikkelen naar meer verlichte ma­
nieren om met uzelf en de wereld om te gaan.
reld van de emoties leren. Kennis van de geografie daarvan is mogelijk.
Emoties zijn een intiem deel van wie wij zijn. Wij hebben als zoekers van
bewustheid het recht en de plicht te weten hoe ze werken. Als dit een
mysterie blijft, blijft u in het duister, en daarrnee bent u niet geholpen. In
het volgende hoofdstuk zal ik vier praktische geheimen meegeven die uw
emotionele leven uit de verf zullen laten komen en uw repertoire van co­
pingvaardigheden zullen uitbreiden.

Boeddha zei: 'Een vlucht naar buiten is niet mogelijk.' Orn vrij te zijn
moet u naar binnengaan. Een afgebakend moment van emotionele vrij­
heid is wanneer u zich meer bewust begint te warden van wie u bent en
wat uw drijfveren zijn. Het is zo spectaculair omdat er licht in innerlijke
kloven doordringt en er groei ontstaat. In <lit stadium van emotionele be­
oordeling mag u wat u bij uzelf ziet leuk of minder leuk vinden, het be­
langrijkste is dat u het ziet. Waar u nu bent en waar u wilt zijn zullen sa­
menvloeien. U bent aan het ontwaken - daar gaat het om. Dat houdt een
boodschap in voor alle dingen die negatief zijn vanbinnen, dat hun dagen
waarop ze uw sereniteit overweldigen zijn geteld, dat er verandering op til
lS.

Let echter, terwijl u dichter bij de vrijheid komt, op deze paradox. Ook
al wil ieder vezeltje in u vrij zijn en bent u de afgezaagde manieren van
omgaan met het leven meer dan beu, verandering roept vaak verzet op.
Verandering kan bedreigend aanvoelen. U staat op het punt vooruitgang
te boeken met een grote blokkade, en toch verzet, vreemd genoeg, iets
zich hardnekkig tegen deze doorbraak. Waar blijkt dat uit? Misschien valt
u tijdelijk in oude emotionele patronen terug, voelt u zich verrnoeid, rus­
teloos, of wordt u door inertie overrnand. Geen paniek. Vanbinnen bent u
dingen aan het stimuleren, emotionele vrijheicl aan het afsmeken, wat
mogelijk enige bijstelling met zich meebrengt. Probeer behoedzaam in
deze verschuiving mee te gaan, ontspannen uw weg ercloorheen te vin­
den. Wees aardig voor uzelf; deze fase gaat voorbij. Blijf u vooruit bewe­
gen terwijl u meer vertrouwen in uw nieuwe richting ontwikkelt. Vrij
worden houdt in dat u leert gedragen te worden door een kracht die gra­
ter is dan de vrees voor veranclering, groter clan wat clan ook.
Orn dit proces te vergemakkelijken zal dit boek u de kaart van de we-

De beste manier om te beletten dat een BevanBene ontsnapt
is ervoor zorgen dat h!j nooit weet dat h!j in de gevangenis zit.
FJODOR DosTOJEVSKI
2
VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN
OM UW EMOTIONELE LEVEN UIT
DE VERF TE LATEN I<OMEN
Emoties kunnen u hard en snel treffen. U moet erop bedacht zijn.
In een oogwenk kan negativiteit u in alle staten brengen, kan uw cen­
trum in duigen liggen. Geen nood. U staat op het punt dat scenario van
feiten en nag eens feiten te vervangen door meer succesvolle vormen van
coping. Ik zal u voorzien van strategieen voor het hanteren van alle aspec­
ten van emoties - cerebrale en intuitieve, van aarde tot hemel. Deze heb­
ben mij, vrienden en patienten er herhaaldelijk voor behoed dat wij ons
emotionele evenwicht verloren. De vier geheimen die ik zal behandelen
zullen de mechanismen van negativiteit laten zien zodat die uw gemoeds­
rust niet kan verstoren of uw ontzag voor het verbazingwekkende univer­
sum waarin wij wonen smoren.
Dit hoofdstuk biedt een overzicht van de vier belangrijkste componen­
ten van emoties: hun biologie, spiritualiteit, energetische kracht en psy­
chologie. Dat is het bundelende thema dat ik in heel dit boek zal uitwer­
ken. Samen creeren deze bestanddelen een fraai portret van uw emotio­
nele zelf, doorbraken over hoe u te werk gaat onthullend die tot vrijheid
zullen leiden. Het weglaten van ook maar een ervan doet afbreuk aan uw
innerlijk zien; clan rest er een zicht dat even beperkt is als bij kleuren­
blindheid. Zander een heilzaam respect voor alle vier zal uw poging om
emoties te beheersen verijdeld warden - een onaanvaardbare beperking
als u vrij wilt zijn. Door aan iedere component aandacht te besteden zult
u bedreven warden in het transformeren van negatief in positief en be-
VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN
reikt u een ware integratie van uw vermogens. U zult de vrijheid proeven
van het verslaan van de kwaaddoeners van de angst en hun trawanten;
een natuurlijk hoogtepunt om naar uit te zien. Ik zal beschrijven hoe u
basisinformatie over elke component in eenvoudige dagelijkse handelin­
gen omzet die u voorwaarts zullen stuwen.
GEHEIM 1: PROGRAMMEER DE BIOLOGIE
VAN UW EMOTIES OPNIEUW
Orn uzelf te kennen moet u enkele basisfeiten van uw biologische sys­
teem kennen. Idioot genoeg zijn en blijven de meeste mensen in dit op­
zicht onwetend. Biologie reikt indringenBe inzichten in onze emoties
aan. Het is de ontzagwekkende wetenschap van het leven (van het Griek­
se bios, leven, en logos, rede) die de wetten formuleert van de relaties die
levende dingen aangaan, zowel fysiek als emotioneel. Het is waar dat de
middelbare school of de universiteit zelden de magie van het onderwerp
overbrengt. En de schokkende aanblik van die arme slappe kikker, met
de buik omhoog voor ons vastgepind om ontleed te worden, op de mid­
delbare school, staat nog steeds op mijn netvlies gebrand. De essentie
van de biologie die ik wil overbrengen omvat echter een verbluffende le­
venskracht; ik zal u laten zien hoe u de biochemicalien van het geluk tot
ontbranding brengt en uw geest en lichaam in een fijn afgestemde, fan­
tastische machine omzet. Verantwoordelijkheid voor uw biologische sys­
teem nemen en gewoonten ten aanzien van emoties ontwikkelen voor het
optimaal functioneren ervan is een fundamentele stap naar vrijheid.
Een openbaring van de 2re-eeuwse wetenschap is dat angst en een­
zaamheid niet enkel gevoelens zijn. Evenmin als liefde en hoop. Alle
emoties ontketenen biologische reacties die evenzeer uw gezondheid be­
palen als wat u verkiest te eten of hoe u verkiest te sporten. Wanneer u uw
emotionele reactie op een situatie leert veranderen, verandert u ook uw
biologische reactie. Ik wil met nadruk vaststellen: hoe u emotioneel reaBeert
is in iedere situatie een keuze - en die opeenstapeling van keuzes kan uw kansen
op welzijn maken ofbreken. Het besef van de fysieke repercussies van emo­
ties geeft u een scherpere kijk op de manier van reageren, een inzicht dat
uw leven verandert.
Er zijn twee biologische scenario's die ik wil noemen: (r) hoe emotio­
nele stress uw lichaam uitput en (2) hoe kalmte uw lichaam herstelt. Orn
beide punten toe te lichten zal ik verklaringen en diagrammen aanreiken
42 EMOTIONELE VRIJHEID VIER PRAKTJSCHE GEHEIMEN 43

om de opbouw van deze geest-lichaamverbindingen in uw bewustzijn te
griffen. Waarom is dit belangrijk? Stress is de vijand van emotionele vrij­
heid. We kunnen het ons niet permitteren eraan toe te geven of geen acht
te slaan op de biologische uitputting die hij veroorzaakt. Anderzijds is
kalmte een zich ontwikkelende toestand waamaar wij kunnen streven om
de slijtage van de stress te weerstaan.
1. Hoe emotionele stress uw lichaam uitput
Effecten op korte termijn
uzelf aandoet. De stresshormonen die u voor noodgevallen nodig hebt
worden nu sluipmoordenaars doordat ongerustheid, boosheid, of angst
uw immuunsysteem ondermijnen. U bent een gemakkelijke prooi voor
hoge bloeddruk, hartkwalen, bepaalde vormen van kanker en depressie
(serotonine, een neurochemische stof die uw stemming helpt reguleren,
raakt uitgeput, wat tot angst en depressie kan leiden). Bovendien kunnen
die ontstekingsstoffen ongemakken oproepen zoals uitslag, zweren en
bet prikkelbare-darmsyndroom. De waakvlam van stress, zo is gebleken,
maakt dat u sneller veroudert, eerder sterft en een ongezond, ongelukl<ig
leven leidt.
r

Uw hersenen verwerken emoties. Als ze een mogelijk gevaar bespeuren

- bijvoorbeeld een auto die met gillende banden vlak voor u remt of uw
rood aangelopen baas die tekeergaat - maken ze het lichaam klaar voor U onder stress: de vecht-of-vlucht·reactie

bescherming, een pfimitief, leven sparend instinct. De amygdala, het

emotionele centrum van uw hersenen, slaat groot alarm. Ze stelt een
vecht-of-vlucht-reactie in werking. Dit stimuleert uw bijnieren (die over
de nieren heen liggen) om de stresshormonen cortisol en adrenaline te De amygdala is het

produceren. In een oogwenk bent u in uw hyperalerte superzelf veran­ emotionele centrum

derd: uw ogen staan wijder, uw bloeddruk, hartslag, bloedsuikerspiegel van de hersenen.

en spierspanning nemen toe. (Denk aan Popeye na bet eten van spina­
zie.) Met alle systemen maximaal ingeschakeld wordt u in de overlevings­
modus gedreven, met extra energie en concentratie om bet gevaar te be­
dwingen.

Effecten op lange termijn De bijnieren produce­

Uw lichaam past zich voortreffelijk aan bij plotselinge dreigingen, maar ren de stresshormonen

chronische emotionele stress kan het doen degenereren. Uw superzelf cortisol en adrenaline.

geeft het onvermijdelijk op. Hoewel die stresshormonen u hebben klaar­

gemaakt om effectief op een fysieke dreiging te reageren - wegrennen
voor een straatrover, de straat op hollen om een peuter voor een naderen­
de auto weg te grissen - zijn de stresschemicalien die door uw systeem
circuleren in de meeste gevallen een excessieve reactie op bedreigende
dingen van dat moment die niets met fysiek overleven te maken hebben.
Toch weet ons lichaam dat niet; het gedraagt zich alsof u zich in een per­
manente crisis bevindt. Het grijpt zich vast en verdedigt zich om de dag
door te komen. Als iemand u in bet verkeer snijdt of zich grof gedraagt, Nieren

bent u geneigd te reageren alsof er een wilde tijger aan komt stormen.
Emotionele stress vloeit uit exteme bronnen voort - een botte collega,
een laatdunkend familielid - maar het is ook wat u in uw eigen hoofd
 EMOTIONELE VRIJHEID VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN 45
44

Hoe kalmte uw lichaam herstelt U in rust: de reactie van ontspanning

Kalmte vinden is de redding van iemand die aan emotionele stress lijdt,
een menselijke time-out uit de beroering waarin u gecentreerd en op uw
gemak bent. Een toestand van kalmte dompelt bet licbaam onder in de De amygdala activeert de
zaligheid van endorfinen, de opiumachtige natuurlijke pijnstillers van uw productie van endorfinen
hersenen. De serotonine wordt aangevuld, ze brengt u in een goede stem­ (natuurlijke pijnstillers), sero­
ming en maakt dagelijkse ergemissen draaglijk. De stresshormonen ne­ tonine (een natuurlijk antide­
men af naarmate de spasmen in uw schouders en darmkanaal verminde­ pressivum) en dopamine
ren, de hartslag en de bloeddruk dalen en de mentale opgewondenheid (een hormoon dat,ti een
ebt weg. De knopen binnen in u lossen zich op alle niveaus op. Uw li­ prettig gevoel geeft).
chaam kan weer vrij ademhalen en laat dankbaar zijn alerte houding va­
ren om meer open, zacht, expansief te worden. Dr. Herbert Benson van
de Harvard Universiteit noemt dit de 'ontspanningsrespons', een tegen­
gif voor de op angst gefundeerde vorm van coping in de trant van vluch­ De bijnieren
ten of vechten. verminderen de
Orn kalmte te vinden moet u een activist zijn. Let op <lit onderscheid: productie van
kalmte is iets waar u naar op zoek moet gaan, terwijl stress naar u op de stresshormo­
zoek gaat. Zeker, u kunt kalmte vinden wanneer u naar een turkooizen nen cortisol en
zee staart of naar het gekoer van duiven luistert, maar in onze uitzinnige adrenaline.
wereld moet u leren deze vredigheid welbewust te onderhouden. Het is
een vergissing te denken dat zij zomaar op u zal neerdalen.
De biologie van emotionele vrijheid ontstaat pas als u uw endorfinen
aan het stromen hebt gekregen en uw stresshormonen hebt uitgescha­
keld. Hoe bereikt u dit? Lacben, sporten, meditatie en iets doen wat Nieren
maakt dat u zich geliefd voelt, inclusief vrijen. Stel u ten doel elke dag een
beetje meer kalmte te ervaren. Daar kunt u als volgt mee beginnen.

Mediteren om emotionele vrijheid te ervaren

Gevoelens van vrijheid beginnen ons te doorstromen als wij rustig wor­
den. Meditatie is de gouden standaard van de kalmeringstecbnieken. Mil­
lennialang is het in tradities die varieren van zen tot jodendom toegepast
om innerlijke verstilling te bereiken. Ik was dolblij toen ik een omslagar­
tikel van Time ma8azine zag dat 'De wetenschap van meditatie' heette; het
schetste hoe oosterse mystiek en westerse geneeskunde eindelijk bun
beider waarheid aan bet samenvoegen zijn. Mediteren is toepasbaar in werd en de emoties opspeelden. Als ik met mediteren stop, al is het maar
het hier en nu, niet op een of andere verheven planeet. Ik zweer bij medi­ voor een tijdje, zal ik mij verdwaasd gaan voelen, prikkelbaar, meer over­
tatie, ik doe het dagelijks, en leer het mijn patienten. Het heeft mij er vele weldigd door de nervositeit van de wereld.
malen voor behoed dat ik door bet lint ging wanneer het leven heftig
 EMOTIONELE VRIJHEID
Meditatie kalmeert je denken en herprogrammeert je biologische sys­
teem (afgezien van de spirituele en energetische voordelen ervan die u
zult ontdekken). Het wonder van het werken met hersenbeelden heeft er
veel toe bijgedragen meditatie te demystificeren door hersenveranderin­
gen vast te stellen die verantwoordelijk zijn voor de kalmte die je voelt.
Hoogstopmerkelijk is gebleken dat geregelde meditatie letterlijk de her­
senen verandert door groei te bevorderen in een gebied dat, verantwoor­
delijk is voor het integreren van gedachten en emoties; dit stelt ons beter
m staat met stress om te gaan. En ik kan ook nog eens melden dat het
snel werkt. Binnen enkele minuten was er bij mediterende mensen spra­
ke van toegenomen alfa-activiteit: hersengolven die op ontspanning wij­
zen.
Mijn patient 'meneer C' was het toonbeeld van iemand die meditatie
nodig heeft. Toen hij dertig was hadden de nummers van deze begaafde,
adrenalineverslaafde Afro-Amerikaanse rapzanger de top van de hitlijs­
ten bereikt. Het was het handelsmerk van meneer C dat hij onophoude­
lijk in beweging was. Ik erkende dat hij een witte raaf in de rapbusiness
was, hij legde zich erop toe positieve boodschappen over te brengen. Na
de dood van zijn enige broer door een overdosis heroine was meneer C zo
lean en nuchter als maar kon. Ik had respect voor z1jn integriteit, zijn
weigering om 'zich uit te leveren aan de poenige patsers door gangsters,
vuurwapens en crackdealers te verheerlijken'. Bij onze eerste sessie was
hij de coolheid zelve, in een flodderige broek, omgedraaide honkbalpet
en met een spiegelende zonnebril. Maar ik zag algauw dat hij een nagel­
bijtend, de kaken opeenklemmend, door brandend maagzuur verzengd
hoopje zenuwen was. Meneer C arriveerde met een zeer lange lijst symp­
tomen, allemaal veroorzaakt door stress, volgens de internist die hem
had doorverwezen; hij was het slachtoffer van zijn eigen stresshormonen.
Met gebruikmaking van energietherapie richtten we ons erop dat
meneer C rustiger aan ging doeh en kalmer zou warden. Ik stelde voor
dat hij ging mediteren. Eerst kwam hij in opstand: 'O nee, kom op. Dan
raak ik mijn effectiviteit kwijt. Het is saai. Tijdverspilling. Poppenkast.'
Hij nam opeens een houding aan, hij wilde zijn innerlijke touBh BUH be­
wijzen. (Te laat: ik had al gemerkt dat hij een softy was, een plichtsge­
trouwe knaap, en een Robin Hood voor kmderen in de zuidelijke binnen­
stad van LA.)
Misschien bent u net als meneer C: te gedreven en rusteloos om te ge­
loven dat u grate prestaties kunt leveren en tegelijk een kalm mens zijn.
VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN
47
Misschien kunt u het verouderde beeld van de geparfumeerde, relaxte na­
velstaarder niet loslaten, dat zo ver af staat van de efficiente persoon die u
wilt zijn. Oat is ook de reden waarom het zo belangrijk is de biologische
doorbraken van meditatie te onderkennen. Veel mensen koesteren die
misvattingen voordat ze inzien hoeveel efficienter zij een druk leven van­
uit een positie van kalmte kunnen sturen. Ik legde meneer C uit hoe
neurowetenschappers hebben aangetoond dat dagelijkse meditatie uw
vermogen om u te concentreren verbetert. Hoewel meneer C 'niets kon'
met alles wat 'New Age' was, nam hij de biologische redenen om te medi­
teren wel serieus. Ondanks alle glamour van zijn leven als performer was
hij een pragmaticus. Voor veel van mijn patienten geldt dat, wanneer de
wetenschappelijkheid van een techniek eenmaal is aangetoond, ze er vre­
de mee hebben. Voorheen was het enige dat meneer C wist hoe zichzelf
voort te drijven; mijn taak was het hem op manieren te wijzen om kalm­
weg alleen maar te zijn. Onvrede kan motiverend werken; deze bracht
hem ertoe om iets te proberen wat hem tot voor kart nog 'belachelijk'
leek.
Ik liet meneer C beginnen met de korte meditatie die ik hieronder zal
beschrijven en leerde hem ook andere die ik later zal behandelen. Omdat
kalmte als een vreemde toestand kan aanvoelen, is het 't beste om er
langzaam aan te wennen. Simpelweg enkele seconden stilzitten kan ze­
nuwslopend zijn als je verslaafd bent aan de adrenalinegolf van constante
activiteit. In de loop van de daaropvolgende weken, waarin ik meneer C
de basisprincipes van meditatie leerde, zag ik meer gewriemel, geschui­
fel, keelgeschraap en trekkende oogleden clan ik ooit gedacht had te zul­
len zien. Meneer C was net een hond die de juiste slaaphouding niet kon
vinden. Hoewel ik vaststelde dat hij het wereldrecord ongedurigheid ves­
tigde, waren deze reacties voor mij een vertrouwd onderdeel van het leer­
proces. Iedereen wordt, vooral aan het begin van de meditatie, wel in
meerdere of mindere mate ongedurig. Maar algauw zat meneer C maar
liefst zestig seconden stil, en toen drie minuten. Hij beoefende deze korte
meditaties in de loop van de dag vele keren. Hij began meer greep te krij­
gen op het terugschroeven van stress door kalmer te warden. Tot verba­
zing van deze controlegerichte machoknaap, die zo succesvol was in het
uitvoeren van dingen in de werkelijke wereld, schonk meditatie hem een
gevoel van beheersing, maar in dit geval van hemzelf. En deze beheersing
vertaalde zich weer in nog meer succes in de wereld.
Maak u, in navolging van meneer C, gereed om uw biologische sys-
 EMOTIONELE VRIJHEID VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN 49

teem met de volgende meditatie op emotionele vrijheid te prepareren. Ze

Emotioneel actiedeel duurt maar drie minuten, het is een snelle manier om uw innerlijke rust
te vinden. {Maar als u het, net als meneer C, moeilijk vindt drie minuten
HET EERSTE GEHElM TOEPASSEN: PROGRAMMEER DE BIOLOGIE
stil te zitten kunt u beter met slechts een paar seconden beginnen, om
VAN UW EMOTIES OPNIEUW het dan op te bouwen.) Schakel zo nodig een tijdopnemer in om de drie
minuten aan te houden. In toekomstige oefeningen kunt u, naarmate u
Verminder stress met deze meditatie van drie minuten vaardiger wordt, mediteren zolang u wilt, maar meer is nu niet beter. Het
1. Zoek een comfortabele, stifle plek. lnstalleer u luchtig gekleed in een ont­ doel is nu uw concentratie te verbeteren en daama resultaten te zien. De
spannen houding op een plaats waar u niet door telefoons, piepers of men­
spanning zal al spoedig wijken. Voer, wanneer de stress toeslaat, of enkel
sen wordt gestoord. Het beste kunt u rechtop op een bank, stoel of kussen om milder te worden, deze meditatie uit. Probeer het eenmaal per dag,
gaan zitten, zodat u niet in slaap valt U kunt met gekruiste benen of met ge­ voer de frequentie clan op tot twee- of driemaal per dag.
strekte benen zitten - wat u maar het gemakkelijkst vindt
2. Concentreer u op uw ademhaling om uw gedachten tot rust te brengen. Richt
GEHEIM 2: 0NTSLUIER DE SPIRITUELE
met gesloten ogen uw aandacht bedaard op uw ademhaling. Wees u enkel
BETEKENIS VAN UW EMOTIES
van het in- en uitademen bewust. Als er gedachten komen, zie die dan als
wolken die aan de hemel voorbijdrijven. Merk uw gedachten op, maar hecht
Als psychiater verkeer ik in de bevoorrechte positie dat ik te horen krijg
er geen enkel oordeel aan. Laat ze gewoon wegdrijven en keer voorzichtig
wat er in de hoofden van mensen, van voetbalmoeders tot filmsterren,
naar de concentratie op uw ademhaling terug. Handhaaf een gecentreerde
omgaat. Ik zou willen dat u een vlieg op de muur in mijn praktijkruimte
toestand van kalmte door de beweging van uw ademhaling te blijven volgen.
was. Dan zou u zien waarom ik zo onder de indruk hen van onze basale
3. Adem kalmte in, adem stress uit. Laat uzelf de sensualiteit van het
inhaleren gemeenschappelijke kenmerken op het gebied van emoties, hoe verschil­
en exhaleren voelen als de lucht als een koele bries door uw neusvleugels
en lend wij vanbuiten ook mogen lijken. Orn het voortgaande verhaal van
borst gaat. Schep plezier in het hypnotische ritme van de adem, wat Boeddha
's levens raadselachtigheden te kunnen hanteren hebben wij allemaal de­
omschreef als 'in- en uitademen met gevoel voor vervoering'. Voel dat u
met zelfde reeks emoties om uit te kiezen (het zijn er alleen zoveel) ep hebben
elke langzame, diepe ademhaling kalmte inademt, aangenaam als de
geur Wij vaak blijvend met dezelfde obstakels te kampen. Ziehier het dilemma:
van de zomerjasmijn, en dan stress uitademt. lnhaleer kalmte, exhaleer
daar­ iedereen wil liefde, maar negativiteit, lietzij van onszelfhetzij van iemand
na angst. lnharl!er kalmte, exhaleer daarna frustratie. Alle negativiteit
wordt anders, werkt ons vaak tegen. Dus blijven we lange perioden in een on­
losgelaten. Uw lichaam ontspant zich, uw biologische systeem wordt gesust.
vrijwillige kerker van liefdeloosheid zitten. Simpel gezegd, waar client dat
U wordt omvat door de veiligheid van de verstilling. Blijf uw aandacht op­
lijden voor? De puzzel kan opgelost worden, maar er is wel een spiritueel
nieuw richten op uw ademhaling en de kalmte. Alleen de kalmte.
perspectief voor nodig.
Spiritualiteit is, volgens mijn definitie, een zoektocht naar zin die het
Deze eenvoudige, stressverdrijvende meditatie is een eerste actiedeel
dat u lineaire denken te boven gaat en een onmetelijke kracht van mededogen
kunt doen om een zegevierend partnerschap met uw biologische
systeem aan wil vinden die alles omvat. Onze emotionele landschappen zijn zonder
te gaan. Als u haar beoefent zult u steeds meer bedreven raken in het
opvoeren deze kracht praktisch niet te begrijpen. Waarom? Omdat, als je geen wij­
van de hoeveelheid endorfinen en het uitschakelen van uw vecht-of-vlucht-reac
­ der verband hebt waarbinnen je emoties kunt ontcijferen, de kale botten
tie; biologische vruchten van meditatie. Als u eenmaal de zin van het neutrali­
van veel ervaringen naargeestig of slopend kunnen lijken - een uitzicht­
seren van stress inziet, is het een dankbare verademing voor het
lichaam. U zult loze conclusie die ons ketent. Spiritualiteit is bevrijdend omdat bet bete­
voelen dat er een last wegvalt wanneer de gespannenheid zich
oplost. kent dat je je hart opent en je donderse best doet om iedere nanoseconde
van het bestaan door deze opening te zien. U moet altijd vragen: 'Hoe kan
50 EMOTIONELE VRIJHEID
een situatie - welke situatie clan oak - mij helpen te groeien en barmhar­
tigheid jegens mijzelf en anderen te ontwikkelen?' Zowel bij patienten als
in mijn eigen leven heh ik gezien welk gezag deze vraag heeft am wan­
haop te verdrijven. Allerlei vormen van tegenspaed kunnen verbargen ge­
schenken apleveren. Een van mijn patienten moest als jongen dagelijks
kilometers naar school !open en zo werd hij geweldig in fluiten, een ta­
lent dat hem en zijn jonge dochter nog altijd verrukt. Zo kunnen wij oak
uit alle ervaringen goedheid opdelven wanneer wij leren de spirituele
boodschap binnen een emationele beroering te ontdekken.
Ik werd mij scherp bewust van het bestaan van het spirituele toen ik
mij als kind haven or, het dak van onze garage bevond. Ik lag daar dan in
mijn witflanellen n:C-htjapon, betoverd door de nachtelijke hemel, in de
stille zekerheid dat de maan en de sterren mijn vrienden waren. Maar bo­
vendien voelde ik dat een grote kracht van mij hield, iets wat ik niet kon
benoemen maar waarvan ik wist dat het werkelijkheid was. Hoewel mijn
ouders, niet onbegrijpelijk, hoopten dat ik God in het joodse geloaf zou
vinden, de godsdienst waarin ik was opgevoed, antdekte ik spiritualiteit
overwegend in het staren naar de hemel. In mijn leven loopt de draad
vanaf daar naar de laatste twee decennia met mijn daoistische leraar,
wiens beginselen stoelen op eerbied voor de natuur.
Spiritualiteit is niet statisch. Het is een zich ontwikkelend optimisme
waardoor tegenspoed je er niet onder krijgt. Het vertelt je dat er te allen
tijde iets goeds kan apdagen. Vanuit mijn eigen instincten en vanwege
mijn spirituele leraar hen ik spiritualiteit ook gaan definieren niet slechts
als de erkenning dat er meer is clan het rijk van het materiele, maar dat
wij allemaal punten van licht zijn die in een onmetelijk continuum zijn
verenigd. In de context van emotionele vrijheid is een spiritueel waame­
mingspunt om tal van redenen bevrijdend:
r. Door uzelf voor iets graters open te stellen, een meevoelende hogere
macht die bij u hoort (God, Godin, natuur, liefde of iets naamloos),
zult u kracht ontvangen die die van u te boven gaat om tegenspoed te
overwinnen. U bent niet alleen. Bent nooit alleen geweest. U zult de
veiligheid daarvan ervaren.
2. U zult leren hoe u bevrijd kunt warden van wat boeddhisten de mon­
keH mind noemen (apen springen van de ene tak op de andere), de
ronddraaiende onzekerheden die u in uw kleinste zelf opsluiten. In de
energiepsychiatrie heh ik gezien hoe een probleem vaak niet op het
VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN 5r
niveau van een probleem opgelost kan warden. Orn afstand tussen
uzelf en de negativiteit te scheppen, moet u het vanaf een hoger punt
bezien.
3. U zult beseffen dat er iets is wat grater is dan de emotie van het mo­
ment. Als u dit niet weet - en de meeste mensen weten het niet - zult
u denken dat uw boosheid het enige is. U zult opgaan in het gevoel
hoe gerechtvaardigd het is dat u eraan vasthoudt, een fatale opstelling
die in uw huishouding of wereldwijd tot oorlog leidt. Als u derfkt en
handelt vanuit het kader van spiritualiteit dat ik bier aanreik, zult u
boosheid zien als een impuls om te groeien, om verschillen op te los­
sen, om erboven te gaan staan. U zult niet kwaad blijven omdat u ge­
looft dat het terecht is, of uw zelfbeheersing verliezen bij wijze van uit­
laatklep. U zult anderen geen pijn willen doen, sterker nog, u zult op
zoek gaan naar meer ruimte in uzelf.
Ziehier mijn boodschap over het vertalen van emoties in spirituele ter­
men: beschouw elke emotie als een betrouwbare gids wiens doel het is
uw hart te verruimen. Ik stel emoties als een weg naar een spiritueel ont­
waken voor, een manier om door te breken naar het licht binnen in u.
Duidelijke emoties spelen een duidelijke rol. Denk er bijvoorbeeld over
na hoe de narigheid van een depressie u kan leren hoop te ontplooien of
hoe bittere jaloezie tot het ontwikkelen van zelfwaardering kan leiden.
Deze wezenlijke transformaties zijn niet alleen maar psychologisch. Ze
veljijnen uw ziel, die uw raison d'etre is. Die is belan.Brijker dan wat dan ook.
Denk hieraai{ wanneer het leven zwaar of eenzaam wordt. Ik wil dat u be­
grijpt dat er ook zin en schoonheid in deze moeilijke ervaringen schuilt.
Mijn spirituele leraar heeft mij geholpen tot het besef te komen van de
omvattende redenen waarom wij hier zijn, een referentiepunt dat in ons
in spiritueel opzicht fobische medische systeem jammerlijk ontbreekt.
(Gelukkig zie ik toch wel een groeiende erkenning dat spiritualiteit deel
uitmaakt van goede geneeskunde. In feite biedt meer clan de helft van on­
ze geneeskundestudies, van Stanford tot Harvard, nu cursussen in spiri­
tualiteit en healing aan of ze maken het thema tot onderdeel van hun
leerplan.) Ik zie geen kans een complete zin aan uw doel te verlenen zon­
der spiritualiteit. Inzicht in het grate geheel geeft u een stoat in de rich­
ting van vrijheid omdat het de rol afbakent die emoties bij uw bewustwor­
ding spelen. Mijn leraar zegt dat je het leven als je eigenlijke loopbaan
moet beschouwen en als een goddelijk leslokaal. Uw geest heeft een
52 EMOTIONELE VRIJHEID
menselijke gedaante om te leren wat het lichaam en de emoties over lief­
de kunnen onderwijzen, onder andere hoe u een massa obstakels over­
wint. De manier waarop u alles benadert - uw baan, gezin, vrienden, ge­
zondheid - moet in dienst staan van dat doel.
Als onderstaand plan met uw inzichten strookt, laat het u clan helpen
zin te verlenen aan de rol die uw emoties spelen. Als u evenwel in niets
buiten deze wereld gelooft maar er waarde aan hecht een meevoelend
mens te zijn, laat dat stellaire Cloel u dan leiden bij uw verkenningen, en
maak u niet druk over de rest. Als hetgeen ik aanreik iets is waar u nooit
over had nagedacht, kijk dan hoe het er intu1tief mee staat als u nieuwe
mogelijkheden peilt.
/
Een eenvoudige analyse van het leven: uw doel in een notendop
Wat is dat zogeheten mtJsterie van de geboorte
anders dan datje zonderzadel de aarde berijdt?
ROBERT FROST
Uw ziel is op reis. U bent hier geboren als onderdeel van die reis. U leeft
een aantal jaren met de eenmalige kans uw ziel als menselijk wezen te
ontplooien (emoties zijn hier katalysatoren voor). Uw lichaam sterft. De
.groei van uw ziel gaat dan naar de volgende fase.
Het grate nieuws over deze tocht is dat u heel wat meer levensduur
h�bt dan u waarschijnlijk dacht. In het grotere plan behoren wij alien tot
niet-tijd en alle tijd. Tijdens uw korte verblijf hier (ik weet dat het soms
als eindeloos kan aanvoelen) moet u niet uit het oog verliezen hoe geluk­
kig u bent dat u een lichaam hebt, met al zijn beproevingen en redenen
om te juichen, omdat het op veel manieren de geest helpt om te groeien.
Misschien zijn emoties afgestemd op de zoogdierlijke fysiologie, zijn ze
exclusief voor dat domein. Ik wil graag dat u de speciale betekenis van
hun rol als springplanken naar vrijheid inziet.
Spiritualiteit is een kracht die voor u kan werken. Sommige baanbre­
kende wetenschappers zijn laaiend enthousiast over de manier waarop
onze hersenen ervoor zijn geprogrammeerd. Dr. Andrew Newberg, een
radioloog aan de Universiteit van Pennsylvania, en zijn collega Eugene
D'Aquili, scanden de hersenen van mediterende boeddhistische monni­
ken en biddende franciscaanse nonnen. Ze ontdekten dater in zo'n staat
van spirituele gemeenschap duidelijke veranderingen in de hersenen op-
VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN
53
traden. Het meest opmerkelijk is dat het deel dat u met tijd en plaats ver­
bindt, dat uw gangbare identiteit afbakent, werd onderdrukt. Oat is een
ontzaglijke deal! Het ontsluit de poorten van perceptie die gewoonlijk
door het lineaire denken worden bewaakt. Nu deze onvermoeibare waak­
hond vertrokken was, hadden de boeddhistische mediteerders de kans
een heilzame 'eenheid met het universum' te ervaren, en de franciscanen
ervoeren 'de aanwezigheid van God'. Zelfs de draden, meters en elektro­
den van het medisch lab hielden deze transcendente verbinding van de
mediterenden niet tegen. (De auteurs documenteerden hoe wij zijn 'toe­
gerust voor spiritualiteit' in hun boek Wh!j God Won't Go Awa!:J.) Indruk­
wekkend was dat dit onderzoek de voorloper van andere onderzoeken
was die de programmering van het brein voor spiritualiteit in kaart brach­
ten, aantonend hoe zulke ervaringen biologisch waameembaar, weten­
schappelijk echt zijn.
Hoe doordrin'gt dit uw emotionele vrijheid? We hebben nu weten­
schappelijk bewijs dat spiritualiteit uw hersenen naar enkele tamelijk ver­
heffende plaatsen kan overbrengen waar ze normaliter niet zouden ko­
men. Op z'n minst zult u emoties - en al het overige - vanuit een meer
prikkelend panorama aanschouwen. Maar bovendien zal de omhelzing
van uw spirituele kant uw relatie met een liefdevolle kracht die meer dan
werkelijk is garanderen. Er zit geen schaduwkant aan zo'n verbintenis.
Hij zal u de kracht geven die u nodig hebt om tegen negativiteit te strijden
en de vervoering van het hart te bereiken.
De in opkomst zijnde hartcentrerende meditatie vormt het fundament
van mijn eigen spirituele oefenwijze en die ik aan al mijn patienten leer.
Ze is essentieel voor emotionele vrijheid omdat ze u van verderfelijke tira­
des over uzelf doet overschakelen op mededogen. Ik weet hoe gemakke­
lijk deze haatorgieen kunnen oplaaien; deze meditatie rekent er snel mee
af. Maar zoals mijn spirituele leraar, die een realist is, zegt: 'Er treedt
vooruitgang op als wij onszelf (of anderen) er elke dag wat minder van
langs geven.' Dus met dat bescheiden maar heel respectabele doel zullen
we nagaan hoe de meditatie op zelfVerzorging van toepassing is. De sleu­
tel voor het openen van uw hart - wat dao'isten de 'kleine zon' noemen -
is het gebruiken van uw intu'itie. Analyses werken niet: het lineaire den­
ken kan niet door en door bevatten wat de weter achter de denker wel
kan. In deze centrerende meditatie zal ik manieren beschrijven waarop
uw lichaam intu'itief de nuances van het hart kan gewaarworden, een ge­
zondheidsredder die u kunt benutten telkens wanneer u over uw toeren
54 EMOTIONELE VRIJHEID
Emotioneel actiedeel
HET TWEEDE GEHEIM TOEPASSEN: ONTSLUIER DE SPIRITUELE
BETEKENIS VAN UW EMOTIES
Een om het hart gecentreerde meditatie om negatieve binnenpraat tegen te gaan
1. Ga gemakkelijk zitten. Ga in een rustige omgeving comfortabel zitten en sluit
uw ogen. Adem enkele keren lang, diep in om de spanning op te heffen. Ook
al gaan uw negatieve gedachten nog snel (u kent dat nieuwste record wel: 'lk
ben niet goed genoeg, bijdehand genoeg, spiritueel genoeg,' enzovoort), blijf
r(j
u zo goed moge k op uw ademhaling concentreren.
2. Stem af op uw hart. L.aat uw hand licht op uw hart rusten. Dit energiecentrum
is de toegangsweg naar mededogen en geest. Vraag in een ontspannen toe­
stand inwendig om verbondenheid met een hogere macht; een kracht groter
dan uzelf die u met de liefde verbindt. Het kan God zijn, de sterrenhemel of
een goeddoende intelligentie - wat u ook maar in beweging zet. Merk dan op
wat u, in uw hartstreek, intuitief voelt. niet wat u denkt. U ervaart misschien
een kalmerende warmte, troost, helderheid, zelfs zaligheid. lk krijg vaak rillin­
gen, voel een golf kippenvel, of ben tot tranen geroerd. Het is het gemakke­
lijkst om geest eerst binnen in u te voelen. Vanuit die thuisbasis kunt u hem
overal beter bespeuren. Blijf u bewust van uw hart terwijl dit steeds verder
opengaat; u vullend met mededogen. Als negatieve binnenpraat nog de kop
opsteekt, laat dan uw mededogen blijven stromen: het zelf doet wat het kan.
De spirituele betekenis hiervan is dat u genadig voor uzelf leert zijn bij ieder
geconstateerd verzuim; dat u weet dat u goed genoeg bent precies zoals u
bent. Laat, met die vrijheid in gedachten, de vrijheid van het mededogen uw
lichaam doorstromen - een balsem voor alles wat eraan schort
Deze meditatie is een onfeilbaar tegengif tegen negatieve binnenpraat. lk heb
nooit meegemaakt dat iemand in staat was een krenkende aanval te weerstaan
wanneer deze in het hart was gecentreerd. lk word niet moe mededogen en vrij­
·heid op een lijn te stellen. lk hoop dat �e kracht van deze koppeling ook echt
voor u geldt Mededogen is de grote transformator, van het zelf en van de we­
reld. Hoe alies zich ook voor moge doen, uw mededogen is niet aan dovemans­
oren gericht Bedenk: Jezus sprak over liefde en de mensen luisterden. Telkens
wanneer u het spoor bijster bent, moet u terugkeren naar uw hart. Het is de
poort naar de hemel.
VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN 55
of vennoeid bent of wanneer u uzelf mentaal begint te tuchtigen. Het ac­
tiveren van uw hart neemt negatieve gevoelens het heft uit handen.
GEHEIM 3: LEER DE ENERGETISCHE KRACHT
VAN UW EMOTIES
In de energiepsychiatrie heh ik geleerd emoties als een verbluffende ver­
tolking van energie te zien. Positieve emoties koesteren u. Negatieve
emoties putten u uit. Qua wattage maken �oop, zelfaanvaarding en me­
dedogen u stralender, vrijer; schaamte, afgunst en dorst naar wraak dim­
men uw straling. U voelt emoties vanbinnen, terwijl hun energie tot bui­
ten uw lichaam reikt en iedereen met wie u contact hebt be'invloedt. Even­
zo dringen de emoties van anderen in u door.
Van kindsbeen af kon ik de energie rondom mensen waamertren. Ik
wist toen niet hoe ik dat moest noemen, maar het deed even echt aan als
mijn eigen neus. Ik wist het wanneer mensen bang, vredig, of in de war
waren, hoewel deze intultieve waamemingen, met name de negatieve,
vaak niet strookten met het masker dat ze aan de wereld lieten zien. Een
blij gezicht zonder een blij hart was gemakkelijk te signaleren. Neem
Eric, een energieke Britse zakenman die het had gemaakt. D� avond
waarop mijn ouders mij met hem lieten kennismaken, zag Eric eruit als
James Bond in zijn smoking, zoals hij hen fluks in zijn Rolls-Royce met
chauffeur naar een party liet vertrekken. Eric was vriendelijk voor ieder­
een, en toch trof mij in zijn aanwezigheid een intense vleug van wanhopi­
ge droefenis als een prikkelend parfum - zo'n vreemde maar duidelijke
sensatie. Ik was geschrokken, en deinsde terug. De volgende dag vertelde
ik mijn moeder over mijn gevoelens. Ze keek deels nietszeggend, deels
geergerd, mij verzekerend dat Eric oke was. Het onderwerp werd losgela­
ten. Ik voelde me een spelbreker, twijfelde aan mijn waamemingen, tot
enkele maanden later. Mijn ouders kregen een overzees telefoontje: Eric
had zelfmoord gepleegd. Moeder en dad waren verbijsterd omdat Erics
uiterlijk vertoon zijn depressie zo succesvol had gemaskeerd. Voor mij
was het nieuws een akelig verontrustende bevestiging die ik liever niet
had gekregen. Ik was niet in staat het als een bekrachtiging van mijn rij­
pende sensitiviteit te duiden. Uiteindelijk deden mijn ouders mijn voor­
gevoel af als een merkwaardig toeval. Hoe dol ze ook op mij waren, ze
wisten niet wat emotionele energie was, waarom ik die voelde, of hoe ze
mijn intu1tieve vermogens konden ondersteunen.
56 EMOTIONELE VRIJHEID
Nu, als energiepsychiater, wil ik u meegeven dat emoties intui:tief vast
te stellen zijn; u kunt leren toegang te hebben tot hun krachtveld om uw
vrijheid te bevorderen. Ik wil graag dat u zich emoties als subtiele energie
gaat voorstellen, een vibratie die uit uzelf en anderen voortvloeit, een in­
tieme gewaarwording. Subtiele energie bevindt zich vlak voor u, maar is
niet zichtbaar. Ze kan binnen enkele centimeters tot een meter van het li­
chaam gevoeld worden. Ik zal aangeven hoe ze met intui:tie opgemerkt
kan worden. In inheemse geneeskundige tradities wordt subtiele energie
als onze levenskracht vereerd. In de Chinese geneeskunde wordt het chi
genoemd. Bij Hawa'iaanse kahuna's heet het mana, bij Indiase yogabeoe­
fenaars prana. Ho�el de moleculaire structuur van subtiele energie nog
niet helemaal is opgehelderd, hebben wetenschappers een verhoogde
emissie van fotonen en elektromagnetische waarden random beoefe­
naars van healing gemeten.
Voor een onvergetelijke visuele indruk van de manier waarop de ener­
gie van emoties op het lichaam kan inwerken moet u het boek The Hidden
MessaBes ofWater van dr. Masuro Emoto eens ter hand nemen. Zijn met
zeer snelle flits genomen foto's van kristallen van bevroren water geven
een waardevolle boodschap af. Hoar maar wat hij waamam. Als er gevoe­
lens als 'Ik hou van jou' of 'Je bent geweldig' tot water werden gericht,
kregen symmetrische sneeuwvlokpatronen met regenboogtinten vorm,
die universa van verrukking ontvouwden. De negatieve emoties 'Ik haat
je' of 'Ik word kotsmisselijk van jou' creeerden echter gebroken, lelijke
vormen met verknoeide kleuren - wat u in uw lichaam niet zou willen
hebben. (Hoewel sommigen dit werk omstreden vinden, heeft dr. Dean
Radin aan het Institute of Noetic Sciences het herhaald, en andere soort­
gelijke experimenten zijn nog gaande.) Neem de tijd om deze ontdekkin­
gen te verwerken. Ze hebben gewichtige implicaties voor uw emotionele
vrijheid: omdat u hoofdzakelijk uit water bestaat, moet u maximale posi­
tiviteit genereren om gezond en heel te blijven. Ook kunt u het zich niet
permitteren rancunes of zelfhaat te koesteren zonder aan giftigheid
blootgesteld te warden.
Ik besef dat het een ding is dit te weten, en dat het een tweede is eruit
te leven. Het probleem is dat negatieve emotionele energie wezenlijk
luidruchtiger en heftiger is dan de positieve en op een meer verleidelijke
wijze uw aandacht trekt. Stel u een bokkend wild paard voor tegenover
een tevreden kat die zich in de zon ligt te warmen. Als die beide zich vlak
voor u zouden bevinden, waar ging uw aandacht dan heen? Positieve
VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN
57
emoties, hoe heerlijk ze ook zijn, hebben niet zo'n dramatische energeti­
sche aantrekkingskracht. Oat is ook de reden dat ik als kind en beginne­
ling op het intrii:tieve vlak, wel haarscherpe intui:tieve ingevingen had over
verzwegen pijn als die van Eric en over ziekten en rampen, maar er min­
der goed in was blije gebeurtenissen op te vangen. Het spreekt vanzelf
dat dit een verontrustend fenomeen kan zijn zolang het niet begrepen
wordt. Op het niveau van de intui:tie zijn emoties als verdriet en schrik ge­
makkelijker te bespeuren dan de vlakkere vibraties van kalmte of vertrou­
wen. Het is van belang dat u deze wetenschap in n�euwe gedragswijzen
vertolkt opdat u niet als de gedoemde mot bent die altijd maar weer door
de vlam wordt aangetrokken.
Ondemeem actie: wend de energie van woorden en toon aan
De zen van emotionele vrijheid behelst het leren weerstaan van de opwel­
ling van de negativiteit en het opvoeren van het volume van het positieve.
Laten we deze operatie praktisch vertalen door uw woorden en toon te on­
derzoeken, gebieden waarop u totale controle kunt hebben als u die aan­
wendt. Zoals het werk van dr. Emoto aangaf brengen woorden energie
over die stimulerend of schadelijk kan zijn. Dat geldt wanneer u woorden
tot uzelf of tot anderen richt. U bedenkt ze. U wilt ze uitspreken. Klaar.
Richten. Vuur. Of woorden nu een born van liefde of een schadelijke ex­
plosie ontketenen, ze brengen energie op het doelwit over en roepen een
reactie op. U kunt deze kracht constructief of destruc_tief aanwenden. Het
doel is a1tijd dat u uzelf en anderen goed behandelt.
Woorden warden gedragen door de energie van de toon, de warmte of
kilte daarvan; beschouw de toon als de muziek waarmee woorden worden
vertolkt. U wilt dat deze muziek ziel heeft, of u nu genoeglijk keuvelt of
onverzettelijke liefde betuigt. Tegenover patienten hen ik mij scherp be­
wust van de positieve uitwerking van een meevoelende, uit het hart ko­
mende toon. Die energie bespoedigt de heling, zorgt ervoor dat ik beter
gehoord word, maakt het veiliger voor patienten om kwetsbaar te zijn.
Een greintje oordeel in mijn toon kan de therapie torpederen. Maar met
een beetje mededogen leven we helemaal op! Mijn patient Phoebe, ne­
gentien jaar en een pijnlijk verlegen, met trillende stem sprekende stu­
dent, heeft martelende angstaanvallen waarop ze heldhaftig greep pro­
beert te krijgen. Ik heh ontzag voor Phoebes vasthoudendheid - ze ver­
schijnt stipt elk.e week. Ze is dapper en wordt alsmaar dapperder. Toch
hekelt ze zichzelf omdat ze niet 'snel genoeg' vooruitgaat. Ik leef volop
58 EMOTIONELE VRIJHEID
met Phoebe mee, maar herstel kan tijd vergen. Dus op een warme toon,
die bij haar zo gemakkelijk ontstaat, verzeker ik haar: 'Je doet geweldig je
best.' Phoebe voelt de steun. Toevallig zegt haar zuster, een type van
'werk je er op eigen kracht uit', lid van de burgerwacht en beroepshalve
spreekster over motivatie, precies dezelfde woorden tegen haar. Maar vol­
gens Phoebe spreekt haar zus ze uit 'met een grinniklachje waardoor ik
mij een zielige zwakkeling voel, een hopeloos geval'. Dezelfde woorden,
een andere toon. Let op het verschil. Vrijheid baart vrijheid. Als je uit be­
wust, empathisch hout bent gesneden, hen je met die energie gevuld en
gaat die ook op anderen over. Oat maakt je niet tot een eeuwige optimist
of een Joris Goedbloed. Wel weet je dan zowat alles over te brengen als je
het op de juiste manier zegt.
Had ik dat maar een paar .jaar eerder geleerd. In die tijd was de par­
kinson van mijn vader zo ontwrichtend geworden dat hij niet meer zelf­
standig kon wonen. Ondraaglijk als het was, ging ik alle voorzieningen
van ondersteund wonen na. Mijn vader de arts, zo feilloos opererend op
de tennisbaan (zijn paradijs), kon niet meer alleen lopen. Hij had totale
verzorging nodig: luiers, iemand die hem eten voerde en zelfs zijn tanden
poetste. Hemel, dat het zover moest komen: de Ocean Villa in Santa Mo­
nica, de vijfde van tien zulke instellingen op mijn lijstje. Waarom geven
ze deze laatste verblijven toch altijd namen alsof het om vrolijke vakantie­
oorden gaat? De meeste zijn overvol en danker en ruiken akelig. De direc­
teur leidde mij door een klein dorp van rolstoelen: bejaarde bewoners
met alzheimer of parkinson, met hangende hoofden, bek:wijlde slabben,
al waren er ook wel een paar heldere ogen. Deze man in een onberispelijk
kostuum bracht mij naar de eerste verdieping, waar de eenpersoonska­
mer van mijn vader zich zou bevinden. Die had in elk geval een uitzicht
op de Pacific, dacht ik. Dat zou hij leuk vinden.
Terwijl ik door het raam de Ocean Avenue op keek, ving ik evenwel
ook iets heel anders op. Aan de overkant van de straat zag ik mijn witte
Volkswagen cabriolet waar ik hem had geparkeerd. Maar er liepen tieners
omheen die als leden van een bende waren gekleed en die aan het slot aan
de bestuurderskant aan het morrelen waren, in een poging in te breken.
Ik kon mijn ogen niet geloven. Alles in mij liep te hoop. Dit zou niet ge­
beuren. Ik rende de trappen van Ocean Villa af. Ik kon de verflauwende
stem van de directeur achter mij horen: 'Vindt u dat u daar op af moet?' Ik
vond niets. Ik ging gewoon. In de twee minuten die het mij kostte mijn
auto te bereiken, hadden ze mijn radio gestolen. Een gespierde en geta-
VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN 59
toeeerde knaap met een sigaret in zijn mond hield het ding op de achter­
bank van zijn auto op schoot, verlekkerd. Aan weerszijden van hem zaten
twee struise meiden met de nodige mascara en veel haar, die er nog inti­
miderender uitzagen.
U zou den.ken dat ik een en al zenuwen was, maar verbazend genoeg
was ik het toonbeeld van zelfbeheersing. Niet kwaad. Niet bang. Gewoon
kalm. Ik wist intultief wat mij te doen stand, en dat deed ik- een presta­
tie die ik volgens mij als vanzelf leverde dankzij jarenlange ervaring met
meditatie. Ik keek die knaap, die een weldenkend mens de stuipen op het
lijf zou hebben gejaagd, strak aan en zei: 'Als je mij de radio teruggeeft,
zal ik de politie niet bellen.' Waar die zin vandaan kwam weet ik niet. Hij
klonk belachelijk naief terwijl ik hem uitsprak. Hoe dan ook, mijn toon
was minzaam, vastberaden, zelfs liefdevol, en opvallend verwijtloos. Ik
verbaasde mezelf toen ik het hoorde. Wonderen gebeuren. Het volgende
wat ik registreerde was dat hij mij de radio overhandigde, met bungelen­
de draden en al. Ik zal nooit vergeten hoe onthutsend gehoorzaam hij
leek, als een puppy die je gewoon een plezier wil doen. Ik glimlachte. Ik
bedankte hem. Toen, met een brullende knalpot, reed de patserige Che­
vrolet weg.
Achteraf besef ik hoe dom en gevaarlijk mijn optreden was. Ik zette
mijn leven voor een verrekte radio op het spel. Laten we wel wezen: deze
jongelieden hadden mij te grazen kunnen nemen. Maar in de verdwaasde
bewustzijnstoestand van bet langzaam kwijtraken van mijn vader had ik
er instinctief behoefte aan de controle terug te krijgen. Ik kon niet toe­
staan dat er nog meer van ons werd afgepakt. Ik besef goed dat het heel
anders had kunnen aflopen als mijn toon eisend, boos of angstig was ge­
weest. Dit drama bewees overduidelijk de belnvloedende energie van
woorden en toon - hoe ze negativiteit kunnen ombuigen, vrede sluiten
met tegenstanders, en resultaten kunnen opleveren die ondenkbaar le­
ken.
Denk hieraan wanneer u te maken hebt met een of andere kwade te­
genstander, of dat nu iemand anders is of iets in uzelf. De kunst van bet
communiceren bestaat erin dat u met niet-oordelende fijngevoeligheid
spreekt en dat meent, in plaats van impulsief alle gevoelens te verwoor­
den die maar in u opkomen; er is geen betere manier om iets te bereiken.
Dat wil niet zeggen dat u geen negatieve gevoelens hebt; zo zit u nu een­
maal niet in elkaar. Naarmate u meer bedreven wordt in bet waamemen
van de energie van emoties wordt u er beter in die te identificeren en erop
60 EMOTIONELE VRifHEID
te reageren. In de volgende oefening zult u de theorie achter u laten om
die directe ervaring te hereiken.
Emotioneel actiedeel
HET DERDE GEHEIM TOEPASSEN: LEER DE ENERGETISCHE
KRACHT VAN UW EMOTIES
Probeer een intuitief experiment: neem het verschil tussen positieve en
negatieve emoti� waar
In dit experiment gaat u twee scenario's met elkaar vergelijken. Observeer bij
beide hoe uw woorden en toon uw lichamelijke en emotionele toestand bein­
vloeden. Wijd minstens enkele minuten aan het uitproberen van deze woor­
den.
Scenario 1. Ga voor een spiegel staan en zeg oprecht tegen uzelf op een lief­
devolle, waarderende toon: 'lk zie er fantastisch uit en ik ben een geweldig
mens.' Blijf op uw positieve punten gericht. Daarna voelen, niet denken. Let
op hoe uw lichaam reageert. Haalt u gemakkelijker adem? Zijn uw schouders
ontspannen? Voelt uw diepste wezen los? Neemt uw energie toe? Voelt u zich
gelukkiger? Lichter? Vrijer? Merk ook andere veranderingen op.
Scenario 2. Ga voor de spiegel staan en zeg op uw meest gemene, hatelijke
toon: 'lk zie er afschuwelijk uit en ik veracht mezelf.' Meen het echt. Leg flink
de nadruk op dat negatieve. Hoe reageert uw lichaam nu? Let op uw schou­
ders, uw maag, uw borst. Is uw energie toe- of afgenomen? Bent u aan het
knijpen en klemmen? Ademt u oppervlakkig? Voelt u zich depressief? Zijn uw
pijnen verergerd? Registreer alles wat u waarneemt. Smoor even in deze nega­
tiviteit opdat u het gevoel van giftige energie niet meer vergeet.
Ik ben zo weg van deze oefening omdat ze laat zien dat positieve en nega­
tieve energie ongeveer zo tegenstrijdig zijn als maar kan. Ze zijn niet door
elkaar te halen. Vraag uzelf welke u liever heht. Het is tijd om een keus te
maken en ervoor te gaan. Het lanceerplatform voor emotionele vrijheid
bent u altijd zelf. Woorden, toon en de positieve of negatieve energie van
emoties spelen allemaal een rol. U moet verantwoordelijk worden voor de
VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN 61
vihraties waaraan u zichzelf en anderen hlootstelt. Let de volgende keer
dat iemand tegen u praat op de fysieke reactie in uw lichaam, niet op de
manier waarop uw hersenen de feitelijke woorden verwerken. Voel de
energie achter deze woorden; let op hoe uw lichaam daarop reageert. Is
de inhoud van iemands woorden positief en doet de energie erachter u
toch ineenkrimpen, respecteer die fysieke reactie dan toch. Energie liegt
niet. Blijf haar waamemen, haar vertrouwen, laat haar u hevrijden.
GEHEIM 4: BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN
UW EMOTIES IN KAART
Waarom voelt u wat u voelt? Waar hegint vrees voor hetrokkenheid, opti·
maal presteren of de zonnige kijk op de dingen? Welke vormen van emo­
tionele coping hinderen of helpen u? Deze dringende vragen zijn de hart­
slag van het psychologische onderzoek naar emoties en gedrag. U moet
uw psychologische zelf kennen opdat u niet door ongezonde patronen
wordt geplaagd. Ik krijg een duidelijke kick als ik mij alle psychothera­
peuten en hun patienten in de hele wereld voorstel die heldhaftig harde
noten te kraken. Twee mensen die tegenover elkaar zitten vol ontzag voor
groei, een nohele onderneming. Ik heh het van heide kanten meege­
maakt. Het hoort hij de rol van mij als psychiater dat ik patienten help tot
psychologische inzichten te komen, flonkerend als altijd wanneer ze uit
het niets opduiken; mijn therapeut hrengt nog steeds dezelfde magie
voor mij tot stand. Of ik nu de healer of de ontvanger van healing hen, ik
hen overweldigd. Ik hanger naar die flitsende momenten van helderheid
die mij dichter bij Hefde en vrijheid brengen of verwarring opheffen; ge­
heimen die u zelf ook zult aanboren.
Hier volgt een eerste blik op de manier waarop psychologie uw hart en
hoofd kan bevrijden. Ik zal mij tot een beginsel beperken - 'U bent niet
uw ouders' - dat van zo'n centrale betekenis is voor uw emotionele vrij­
heid dat het kan bepalen hoe u uzelf en iedereen van wie u houdt behan­
delt.
U bent niet uw ouders: leer van hun goede eigenschappen en hun
tekortkomingen
Orn uzelf psychologisch te doorgronden kunt u niet om uw ouders heen.
Geliefd of gevreesd, deze twee mensen hebhen u emotioneel gevormd.
Spiritueel leraar Ram Dass heeft raak opgemerkt: 'Als je denkt dat je ver-
 EMOTIONELE VRIJHEID
licht bent, breng dan eens een week met je ouders door.' Daar heb je het:
the 0 oo d the bad and the u0lH. Ik zeg, ga eens roeren in die pan; onderzoek
,
de relatie met uw ouders. Waarom, ? Orn emotionele vrijheid te bereiken
moet u zich losmaken van hun slechtste eigenschappen en de heste ver­
wezenlijken.
Wie je emotioneel bent is vaak een afspiegeling van wie je ouders zijn.
Tijdens bet opgroeien is het dikwijls een kwestie van na-aperij. Of het nu
in gunstige of in ongunstige zin is, u wedijvert met de deugden en gehre­
ken van uw ouders. Als uw moeder angstig of een piekeraarster was, he­
staat de kans dat zij iets van zichzelf aan u heeft doorgegeven. Als uw va­
der een holwerk v� hoop was, is dat ook doorgegeven. Bovendien kun­
nen er interessante combinaties van heide ouders in u huizen. Zo was
mijn moeder een mensenmens, terwijl mijn vader meer een einzelgiinger
was. Ik heh heide in mij, en heh geleerd het een en het antler te aanvaar­
den. Dat kunt u met de combinaties die u geerfd hebt ook doen.
Soms ontwikkelt u misschien, in een paging anders te zijn dan uw ou­
ders, volkomen tegenovergestelde manieren van coping. Als uw moeder
bijvoorheeld een onverbeterlijke treiteraar was, schuwt u misschien iede­
re confrontatie. Als uw vader uitennate kritisch was, hebt u misschien
weerzin om eerlijk te zijn tegenover anderen als u het niet met hen eens
bent. Deze stijlen dienen ook onderzocht te warden zodat u, in plaats van
simpelweg het tegenovergestelde te doen van wat uw ouders deden, een
werkelijk authentieke, uitgebalanceerde manier van leven kunt vinden.
Bij patienten en workshopdeelnemers heh ik herhaaldelijk gezien hoe
een lid van een familie ertoe bestemd lijkt te zijn om generatiepatronen te
doorhreken. Hij of zij heeft niet om die taak gevraagd, en toch komt deze
bij die persoon terecht. Neem rµijn patient Connie, 23 en een alleenstaan­
de werkende moeder. Generaties lang waren de vrouwen in haar familie
- ook zijzelf - door een ouder of beide ouders lichamelijk mishandeld.
Daama gingen ze hun eigen kinderen mishandelen, een tragisch voor­
spelhare programmering. Connie werd gedwongen haar eigen vatbaar­
heid voor geweld onder ogen te zien nadat ze haar vierjarige dochter, die
een woede-uitbarsting had, in een aanval van drift een klap had gegeven.
Dit was niet de eerste keer, al had ze uit wroeging zichzelf beloofd ermee
op te houden, wat telkens weer was mislukt. Connie hield van haar kind
en ze voelde een ontzaglijke schaamte. Ze zei: 'Mijn kind pijn doen voelt
barhaars aan. Misselijkmakend.' Maar nu, nu ze uiteindelijk hulp had ge­
zocht en met mij eraan werkte, beloofde ze plechtig: 'Ik zal geen monster
VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN
zijn. Het geweld is voorbij.' Connie had lang geweten dat ze er geen con­
trole over had, maar eindelijk, eindelijk schreeuwde ze 'nee' tegen haar
programrnering. Dat nee veranderde alles. De automatische cyclus van
mishandeling door de generaties heen stopte bij haar. Op onze sessies
had Connie zich ertoe verplicht waakzaam te zijn, stress die de kop op­
stak aan te pakken voordat ze tot geweld overging. Ze was ook hereid de
woede en ellende van het feit dat ze zelf mishandeld was onder ogen te
zien. Daarna kon ze vermijden dat ze werd wat haar was aangedaan door
de vergiftigde kindertijd binnen in haar op te ruimen. Deze inspanningen
- voor mij heel ontroerend - samen met lessen woedebeheersing en een
ondersteuningsgroep voor alleenstaande moeders, bevrijdde Connie van
de slavemij van haar negatieve erfenis. Moedig zelfonderzoek en een toe­
gewijd streven naar heling bevorderden haar emotionele vrijheid, de vrij­
heid van haar dochter en die van toekomstige generaties.
Evenzo hebt u, in kleine of in grote dingen, de keus om u z6 te ont­
wikkelen dat u aan de beperkingen van uw ouders ontsnapt. Deze keus
en de veranderingen die daaruit voortvloeien bannen de ongezonde ge­
woonten die u onhewust voortzet uit. Als u weigert bang te zijn omdat uw
vader door angst wordt gekweld, of weigert het slachtoffer te zijn dat uw
moeder is geworden, is dat echte emancipatie. De keerzijde van vrijheid
is dat u ook de positieve emotionele erfeni11 van uw ouders aanvaardt, de
intelligentie en goedheid die ze hebhen doorgegeven. Met ouders is het
bijna altijd een gemengde toestand. Vrijheid ontstaat als we het goede
meenemen en ernaar streven het overige kwijt te raken.
Emotioneel actiedeel
HET VIEROE GEHEIM TOEPASSEN: BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN
UW EMOTIES IN KAART
MAAK EEN EMOTIONEEL TOTAALBEELD VAN UW OUDERS
Orn een compleet beeld van uw ouders te krijgen zie ik graag dat u de top vijf
van de positieve en negatieve karaktertrekken van uw ouders noteert Waren
ze betrokken, luisterden ze goed, waren ze er altijd voor u? En/of depressief.
teleurgesteld in het leven, beschuldigend? Probeer onderstaand formulier te
gebruiken. Probeer bij het vaststellen van deze eigenschappen uw ouders als
 EMOTIONELE VRIJHEID VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN

Daar stand tegenover dat een van de meest storende eigenschappen

mensen te zien, zonder hen te idealiseren of te demoniseren. Leg hun plus- en van mijn moeder haar constante kritiek op mijn vader was, oak al hield ze
minkanten op papier vast zodat ze u recht kunnen aankijken. Denk bij het na­ duidelijk van hem. In relaties richt chagrijn zich vaak op datgene wat zich
gaan van de lijst na over manieren waarop de goede en lelijke punten van uw het dichtstbij bevindt. Ze maakte sarcastische opmerkingen als: 'Teddy,
ouders u hebben beinvloed. Welke eigenschappen op uw lijst boezemden ver· jij bent zo ongezellig. Waarom moet ik jou altijd ergens naartoe slepen?'
trouwen in? Humor? Een gevoel van veiligheid? Welke hinderden uw welzijn? 'Jij zit helemaal vastgeplakt voor dat verrekte televisietoestel.' Sams
Wees ook eerlijk over de eigenschappen die u ook bezit. Als ze positief zijn, noemde ze hem 'Little Lord Fauntleroy' naar die welgemanierde, stijve
omhels ze dan. Als ze negatief zijn, begin dan aan een tegelijk te werken om jongen in zijn keurige pak uit de Engelse roman. Mijn vader negeerde
uzelf te bevrijden. U hoeft niet bang te zijn dat u zich tegen uw ouders keert haar steevast, zogenaamd, of hij barstte geergerd uit: 'O, Maxine, in
als u actie onderneemt om hun disfunctioneren niet te imiteren. Beslis dan godsnaam, schei uit.' Mijn vader accepteren zoals hij was kwam niet bij
wat u wilt houdeiJ Laat deze lijst een eerste hulp voor u zijn om uw psycholo­ haar op. Ik vroeg mijn moeder naar de reden. Ze zei: 'Waarom z6u ik, als
gische programmering zo te herordenen dat deze bij de meest vrije u past. ik hem kan veranderen?' Niet dat hij na veertig jaar huwelijk erg was ver­
anderd (en proberen verandering af te dwingen leidt nu eenmaal steevast
Karaktertrek Moeder Vader tot verzet). Toch bleef ze het proberen. Ik kromp altijd ineen bij de steken
die mijn moeder hem gaf en wilde dat mijn vader meer voor zichzelf op­
Positief l. ________ l. _____ _ __
kwam.
2. ________ 2. _ _ _ _____
Geconditioneerde patronen warden niet gemakkelijk losgelaten. Zo­
3. ________ 3. _ _ ____ __ als het lied van P.F. Sloan uit de jaren zestig zegt: 'De zonden van de fa­
4. _____ _ __ 4. ________ milie komen op de dochter neer.' Er was geen topwetell,5chapper voor no­
5. _ _______ 5. _ _______
dig om te begrijpen waarom ik soms soortgelijke bijtende opmerkingen
Negatief l. _____ _ _
_ l. ________
tegen mijn liefdespartners maakte, maar het kostte mij een eeuwigheid
om dat in te zien. Een vroegere relatie opende mij de ogen. Mijn vriend
2. ________ 2. ________

was een aantrekkelijke, zorgzame chiropractor om wiens humor ik mij

3. _____ _ __ 3. ________

voortdurend slap lachte. Maar toen mijn innerlijke meedogenloze criticus

4. 4.
eens goed op hem ging letten, zag ze dat hij akelig mager was (vogelbot­
________ ________

5. 5.
ten, dacht ik). Hij drank ook van dat grove, dikke groene algenmengsel
________ ____ _ _ _
_

Laat ik beschrijven hoe ik deze lijst bij rnijn moeder heh gehanteerd. Ze
was in veel opzichten mijn heldin. Moeder zei onbevreesd wat ze dacht,
benutte elk moment en wijdde haar leven aan het helpen van mensen.
Verder leerde ze mij de voldoening van goede gesprekken, iets wat ik nu
in mijn relaties in ere houd, een manier om intieme vrienden te maken
voor het leven. Aan tafel, in de auto, of wandelend over het strand praat­
ten wij: over mij, haar, onze patienten, de toestand van het universum. Ik
genoot van onze snedigheid, onze ontboezerningen van vrouw tot vrouw.
Deze en andere goede eigenschappen die ze overdroeg hielpen mij te flo­
reren.
bij iedere maaltijd (hoofdzakelijk salades - ook groen). En hij ging niet
vaak uit. De lijst werd alsmaar langer. Ik hoorde mezelf pesterig tegen
hem zeggen: 'Weet je, ik denk dat je echt wat zwaarder moet warden.'
'Waarom kunnen we nooit eens gewoon in een normaal restaurant eten?'
'Hoe komt het dat wij niet vaker uitgaan?' Ik huiver als ik me deze zinnen
herinner, maar toen kon ik mezelf niet afremmen. De kritische opmer­
kingen kwamen vanzelf. Ik kon twee en twee niet bij elkaar optellen en
inzien dat ik mijn moeder nadeed. Het pleit voor deze man dat hij een
uitstekende zelfwaardering had en niet van plan was zich te verontschul­
digen voor wat geen verontschuldiging behoefde. Hij weigerde mij in die
trant tegen hem te laten praten. Bovendien kende hij mijn ouders en hij
zei tegen mij: 'Het is treurig maar waar, Judith, jij klinkt net als je moe-
66 EMOTIONELE VRifHEID VIER PRAKTISCHE GEHEIMEN 67

der.' Goed, dat wilde ik niet horen, maar toen ik mijn lijst opstelde was ik wijsheid van uw biologie, spiritualiteit, energetische kracht en psycholo­
gedwongen mijn gedrag na te gaan en te beginnen met veranderen. gie gekeurd. Hoe meer u over deze ingredienten van emoties weet, des te
In het vervolg stand ik voor de uitdaging de hyperkritische stem van meer zullen ze het bewustzijn en een verbinding met uw hart versterken.
mijn moeder zoals deze door mijn mond wil spreken - een soort bezeten­ Zelfkennis is een hoogstindrukwekkend orakel dat vaste vorm geeft aan
heid - tot bedaren te brengen en emaar te streven mijn partner funda­ wie u bent en wie u kunt zijn. Vetwacht, naarmate dit groeit, dat u een sa­
menteel liefdevol te aanvaarden zoals hij is (al hebben we natuurlijk me­ menkomen binnen in u zult voelen, een prachtig gevoel van ontwaken. Ik
ningsverschillen en streven we naar een compromis om de communica­ steek zo resoluut de loftrompet over bewustzijn omdat het de weg naar de
tie te verbeteren). Dat betekent dat ik moet blijven oppassen voor dat deel vrijheid is. De verwarring zal nooit een toevlucht bieden. Maak dit in alle
van mij dat zelfs vastbesloten zou zijn om een heilige te veranderen als ik omstandigheden tot uw mantra: 'Ik zal mij naar het licht blijven begeven,
een amoureuze band met hem zou hebben. Ik probeer mij niet mee te la­ naar het mededogen.' Ik beloof u: het is de juiste richting. U zult niet te­
ten slepen door de nodeloze stekeligheden die in mij opkomen en te leurgesteld worden. Hoe ruimer uw hart wordt, hoe beter de dingen zul­
voorkomen dat il(ze tegen mijn partner uitspreek. In plaats daarvan con­ len warden. Vier nu en altijd de vrijheid van uw leven. Er staat u nog meer
centreer ik mij er weer op dat ik hem waardeer en hem gewoon in zijn te wachten in dit avontuur.
waarde laat. Het is mijn redding dat ik, anders dan mijn moeder, niet wil
kritiseren. Toen ik mijn lijst doomam erkende ik dat ik dat deel van haar
niet mocht en dat ik ervoor koos dat niet voort te zetten. Hoewel ik alle
zeilen ervoor moet bijzetten, ben ik al een heel eind gekomen.
Bij vrijheid gaat het erom dat je de verantwoordelijkheid neemt voor
degene die jij wilt zijn. Houd deze lijst bij de hand op uw reis van de ene
emotie naar de andere. Telkens wanneer er een gevoel bij u opkomt, met
name een negatief gevoel, moet u uzelf afvragen: 'Wie reageert er nu - ik
of rnijn ouders?' Dat is een rake vraag die onthult of u zonder het te weten
een kloon van een van uw ouders bent. Zoals zo velen van ons zou u vast
kunnen zitten in de onbewuste sleur van het reageren zoals zij doordat u,
bijvoorbeeld, een klaagster of een dramamaakster bent. Als u echter een­
maal hebt vastgesteld wie nu feitelijk de touwtjes in handen heeft, kunt u
besluiten u anders te gedragen. Op dit moment is het, voordat wij in Deel
twee onze aandacht richten op bet transformeren van bepaalde emoties,
voldoende als u ongezonde gewoonten van coping herkent terwijl u over
altematieven nadenkt. Daardoor bent u in staat uw echte stem en identi­
teit te vinden.

Zoals iedereen met ook maar een beetje bewustzijn begrijpt kan er altijd
wel een of andere mafkees rondlopen die zich niet bewust is van bet ef­
fect van zijn of haar emoties. Wat betekent het voor hen dat ze hun emo­
ties er maar uitgooien en anderen kwetsen, met rampzalige gevolgen?
Vrijheid vraagt meer van u clan dat. Nu u bent ingewijd in de vier gehei­
men die met emotionele vrijheid samenhangen, hebt u de gezamenlijke

Alle mensdyke wezens zyn droomwezens.
Dromen bindt de mensheid samen.
JACK KEROUAC
3 te waarheid; ga er maar voor zitten. Dromen zijn de snelle route naar de
DROMEN EN SLAAP: TOEGANGS­
POORTEN TOT REVOLUTIONAIRE
VORMEN
/
VAN BEWUSTZIJN
Onlangs maakte ik een fase van nogal wat gejammer door. Alles leek fout
te gaan - plannen, relaties. Zelfs de loodgieter kreeg het niet voor elkaar
mijn toilet te repareren. Ik began humeurig te warden, werd langs de he­
le linie ondankbaar, en van dat alles werd ik geen vrijer mens. Toen had
ik deze droom.
Ik ben met mijn vader, die een paarjaar .qeleden is .qestorven. Hij verhuist
van de ene plek naar de andere. Ik wil hem helpen. Ik vraa.q: 'Pap, is er iets
wat ik voorje kan halen?' Glimlachend zeBt hij: 'Nee, li�e. ik heb niets an­
ders nodi[:J dan een pen en een vel papier voor het Beval ik een bedankbrig}e
wil schrijven.'
Ik kan me geen tederder wekroep voorstellen. De boodschap van deze
droom benadrukt het belang van dankbaarheid, hier en in het hiema­
maals. Het was alles wat ik nodig had om mijn houding te corrigeren.
Het kenmerkende van deze droom was dat hij mij niet emotioneel mores
leerde over wat ik verkeerd aan het doen was. In plaats daarvan sprak hij
zo aangrijpend dat verandering onafwendbaar was.
Dromen zijn revolutionaire vormen van bewustzijn die intui:tieve wijs­
heid overbrengen over hoe u vrij kunt zijn. Ze zullen u massa's tijd bespa­
ren' als u probeert de betekenis van uw emoties te ontcijferen door naar
voren te halen welke emoties bevrijden en welke niet. Slaap is een eigen-
DROMEN EN SLAAP
zinnig bewustzijnsniveau dat dromen mogelijk maakt. U zult over beide
te horen krijgen omdat hun beider kracht onderling samenhangt. Ik hun­
ker naar de zoete overgave van de slaap en de ongecensureerde medede­
lingen van mijn dromen: geen vermoeiend gebabbel dat je opeist om in­
druk te maken, of om beladen thema's heen dribbelt. Dromen zijn naak­
vrijheid. Er gaat beslist aan uw kooi gerammeld worden. Ik zou zeggen,
laat die opwinding maar gedijen.
Bij revoluties gaat het niet om ambivalentie; ze eisen dat u stappen
zet, met alle angst van dien, naar een gezonde heruitvinding van uw emo­
tionele rol. Slaap zet uw denken stil opdat dromen instrumenten kunnen
aanreiken om u te leren hoe uw woorden in handelen om te zetten. Ze
zijn soepele, scherpe probleemoplossers die elke nacht tot uw beschik­
king staan. In dromen bent u altijd de ster; ze stellen uw emoties centraal
zodat u uw sterke kanten en gebieden waar heling nodig is duidelijker
kunt zien. Of dromen nu nachtmerries zijn of hemels aandoen, elke plot­
lijn en rol is aan uw emotionele vrijheid gewijd.
Het idee 'ieder moment te baat nemen' krijgt een nieuwe betekenis
als u bedenkt dat u in een tijdspanne van zeventig jaar ten minste een
kwart van uw leven slapend zult doorbrengen en vijftigduizend uur of
meer aan dromen zult besteden, het equivalent van 5,7 jaar. Zo veel verlo­
ren tijd en informatie - wie zou dat willen verspillen? Ik zal u helpen deze
amnesie te voorkomen. Tenslotte droomt u iedere nacht tijdens de rem­
slaap (REM: rapid el:Je movement), of u zich dat nu herinnert of niet. Het is
een stadium van verhoogde hersenactiviteit. Uw ogen schieten wild heen
en weer. Hartslag en ademhaling versnellen. Bloed stroomt naar uw ge­
nitalien. De spieren van uw ledematen zijn tijdelijk verlamd (dus u beleeft
uw dromen niet actief) maar u bent in hoge mate geprikkeld. Dan, bingo,
doemt er een droom op. Dit is uw grote kans. Orn zelfkennis te vergaren
kunt u ermee aan de slag. Hier zijn antwoorden waarop u hebt gewacht,
onmisbare openbaringen.
In dit hoofdstuk zal ik slaap en dromen als indringende katalysatoren
van emotionele vrijheid behandelen. Ik wil u helpen beter te rusten, goed
te dromen en emotioneel in toenemende mate verlicht te warden. Omdat
dromen intui:tieve mededelingen zijn, zijn ze niet op een gangbare ma­
nier te begrijpen. Ik zal ze onmiddellijk relevant maken voor uw leven
door op een eenvoudige manier uit te leggen hoe u ze zich kunt herinne­
ren en ze kunt analyseren; vaardigheden die u door het hele boek heen
70 EMOTIONELE VRIJHEID
verder zult verfijnen. Ook al lijken dromen nu onzinnig of bizar, dat zal
niet voor lang zijn. U zult inzien hoe hun raad u kan bevrijden van angst,
jaloezie en woede, en uw beste zelf kan ontwikkelen. Het toepassen van
droomwijsheid op het dagelijkse leven is mijn favoriete wijze van verta­
len. Ze geeft stem aan het etherische terwijl u slaapt, door concreet te ma­
ken waar geen woorden voor waren. Uw intellect is hiertoe niet in staat,
maar de intuitie wel. Dromen zijn poezie in beweging; intui:tie is hun
taal.
SLAAP ALS DE GROTE WEKKER VAN VRIJHEID:
EEN, BODY-AND-SOUL-BENADERING
Orn dromen te begrijpen is het belangrijk slaap te begrijpen. Slaap is het
voertuig voor dromen. Ik ervaar hem als de ultieme vrijheid. Elke <lag ben
ik slechts bereid om maximaal zestien uur wakker te zijn. Wat mij betreft is
dat genoeg voor lineaire tijd en de onrust van de alledaagse wereld. Ik popel
om me uit deze nauwsluitende vorm te wurmen voordat hij mijn levensstijl
belemmert. Soms zou ik willen dat ik me voor duizend jaar in de slaap kon
onderdompelen. Mijn veiligste plek is in mijn dromen. Daar word ik meer
ik. Moeiteloos vul ik mezelf bij met beelden, energie en inzichten over mijn
emoties die anders veel moeilijker op te nemen zouden zijn.
Slaap is op veel manieren een bevrijdende toestand. Allereerst onder­
steunt hij emotionele vrijheid door uw lichaam te verkwikken. Bij Sha­
kespeare noemt Macbeth hem 'de voomaamste leverancier van's levens
feestmaal'. Beschouw de slaap als een minivakantie die u iedere nacht
neemt, een balsem voor uw wezen. Het is nodig voor gezondheid en om
te overleven. Zander voldoende slaap zult u snauwen om niets, onheldere
gedachten hebben en geneigd zijn tot schril drama en pijnlijke duik­
vluchten in het negatieve. (Slaaponthouding is als martelmethode ge­
bruikt, ze veroorzaakt paranoide hallucinaties en psychose; zonder slaap
kan een mens slechts ongeveer elf dagen leven.) Gezien in prioriteiten:
slaap is even kostbaar als zuurstof, voedsel en water. Het leven mat u af
ook al koestert u het, en wij hebben regelmatig een herstel nodig van de
slijtage van het leven. Dus om uw lichaam en emoties te verjongen krijgt
u een nachtelijke onderbreking van het wakker zijn. Dat is de heilzame
werking van de slaap. De herrie ebt weg terwijl uw metabolisme ver­
traagt, uw zintuigen warden uitgeschakeld en uw lichaam in de modus
van heling wordt gezet.
DROMEN EN SLAAP 71
De slaap doet u herleven omdat hij:
•
het deel van uw hersenen dat de emoties controleert weer oplaadt. Neuronen
die emoties regelen gaan sluimeren en rusten zodat u emotioneel sta­
biel kunt zijn als u wakker bent.
•
uw geheugen en leervermogen scherpt. Uw hersenen coderen nieuwe in­
formatie en de leercentra worden geactiveerd terwijl u slaapt. Bij
slaaponthouding wordt uw zenuwstelsel afgemat en kan het niet even
efficient presteren.
•
uw immuunsl:jsteem versterkt en uw stemming verhoogt. Slaap stelt het im­
muunsysteem in staat uw lichaam te beschermen tegen infecties en
andere ziekten door de immuuncelproductie te verhogen. Als u ge­
zond bent, verbetert uw stemming.
•
u mooi houdt. Iedere nacht krijgt u een 'schoonheidsslaapje' -huidcel­
len worden vemieuwd en schade van stress, veroudering en ultravio­
letstraling wordt hersteld. Met te weinig slaap vemieuwt de huid zich
niet en ziet hij er dof uit - en u krijgt donkere kringen om uw ogen (te­
kens van vermoeidheid) die worden veroorzaakt door bloedvaatjes die
lekken door gebrek aan rust. Als u er beter uitziet, voelt u zich ook be­
ter.
Samen met deze wonderen is slaap ook bevrijdend doordat hij uw geest
doet herleven door hem de ruimte te geven om te zwerven. Slaap voert u
voorbij het fysieke -al die klussen en deadlines -om intuitief een grotere
realiteit te ervaren die inzichten omtrent uw emotionele vrijheid bevat.
Hij laat u zien wat het intellect u niet kan laten zien. Slaap is een sociaal
bekrachtigde andere bewustzijnsvorm, het heilige medium voor dromen.
Ik noem slaap de 'kleine dood'. (In de Griekse mythologie is slaap de
broer van de dood.) Denk maar na: terwijl u slaapt is het bewustzijn van
uw lichaam en de alledaagse wereld opgeschort. U sluit uw ogen en gaat
van de lichaamsgerichte toestand over in de immateriele, een supercre­
atieve metamorfose. Het grote verschil tussen slaap en dood is echter dat
u bij de ene in bed wakker wordt, terwijl bij de andere uw geest maar blijft
rondwaren. Niemand legt ons uit hoe we in slaap moeten vallen of wat we
moeten doen nadat we ons lichaam hebben verlaten. Wij moeten geoe­
fend worden om zonder vrees naar onze dromen te reizen en weer terug,
een vrijheid om grenzen te overschrijden.
Slaap opereert volgens andere regels. Als u wakker bent kunt u als
broodwinning riemen verkopen, achter uw kinderen aan zitten, of een
'
72 EMOTIONELE VRIJHEID
Miss of Mrs. America-spektakel winnen, maar in dromen kunt u zulke
partiele identiteiten achter u laten. U kunt over canyons en oceanen vlie­
gen, in de aanwezigheid van de groten der aarde vertoeven, of zelfs bij de­
genen die u ontvallen zijn op bezoek gaan, en dat voelt allemaal als een
tweede natuur. Uw dromende zelf is er niet van in de war dat de wetten
van de natuurkunde kaduuk zijn. U verlegt de grenzen van het mogelijke,
ervaart toestanden waar het lineaire denken geen raad mee weet. Vanuit
dit perspectief ziet u uw emotionele zelf duidelijker.
Mijn patient Denise, dertig jaar, was telefoniste. Vijf dagen per week
ging ze met het publiek om, een vaak ondankbare taak die maakte dat ze
zich onzichtbaar v9elde. Denise heeft een medaille verdiend voor tien jaar
'proberen vpendelijk te zijn, zelfs tegenover botte mensen'. Deze cons­
cientieuze vrouw met een stokijnse kalmte voelde .zich 'benauwd' in haar
werk, en toch oak 'verstijfd, verdoofd en bang om te veranderen'. Aan­
vankelijk sleepten onze sessies zich voort omdat Denises inertie ons traag
deed vorderen. Ze leed onder het soortgeringe zelfwaardering dat zich
vormt wanneer niemand jou ooit werkelijk ziet, en zo voelde Denise zich
niet alleen op haar werk maar oak in haar schrale persoonlijke leven: er
viel niet veel te halen onder haar familie en vrienden, meest goeie ouwe
jongens met pick-ups en hun volgzame vrouwen. Denise had maar een
toevlucht: ze was dol op de blues - Bessie Smith, Lightnin' Hopkins, Mis­
sissippi John Hurt. Op een nacht verscheen Denises grootste held - ie­
mand van wie ze werkelijk weg was - haar in een droom. Hij was het zelf,
de koning van de Delta-blues, Robert Johnson. Zoals Denise vertelde:
Ik ben in een nachtclub,eenjukeboxtent waar RobertJohnson optreedt. Ik
weet dat hij in 1938 toen hij 27 was is overleden,maar daaris hij. OnfJeloof­
lijk. Ik beBin heel sensueel op Crossroad Blues te dansen. Het Baat zo: 'I
went to the crossroad,feU down on m!:J knees/ Ask the Lord above, "Have
merqj, now save poor Bob !fHou please. "'Dan B1imlacht hij tegen mij en
knipooBt. Ik ben verbaasd dat hij mij in de gaten hee.fi. Hij zinBt alsof ik de
eniBe daar hen. Mijn temperatuur knalt omhooB. God, mijn blouse is zelfs
heBonnen te dampen! Ik hen bang dat ik me zal branden. Maar ik hen oke.
Echt, echt oke. De harmonicajammert, de Bitaar kreunt. Ik dans nog steeds.
Robert kijkt de he le tijd naar mij.
De volgende dag werd Denise wakker terwijl ze zich emotioneel aanzien­
lijk levendiger voelde. Dat kan de blues met je doen. Maar soms moet je
DROMEN EN SLAAP 73
het dromen om bet te voelen. Op Denises kruispunt deed ze dat. Wie·kent
de betovering die Robert Johnson die nacht uitoefende? Wanneer iemand
als hij de blues speciaal voor jou zingt, moet er wel een vlam op schi�ten.
Die van Denise laaide in elk geval op. Voor haar was deze droom van ge­
zien warden echt. Ze voelde zich erkend door een legende, niet langer on­
z1chtbaar. Freudianen zouden bet misschien als een wensvervullende fan­
tasie afdoen, maar daar hen ik het niet mee eens. In onze sessies bespeur­
de ik een voortgaande verschuiving in haar energie van futloos naar dam­
pend, met een knipoog van haar droom. Wij omhelsden beiden deze door­
braak. Ik zag hoe deze haar bevroren zelf begon te bevrijden, ten dele om­
dat er meer van Denise in ons werk aanwezig was. Ook was ze, naarmate
haar zelfwaardering groeide, in staat verder te komen.
Een paar maanden later nam Denise ontslag bij het telefoonbedrijf. Ze
ging terug naar school om haar onderwijsdiploma te halen. Wensvervul­
lende fantasieen? Jaren van medische praktijk hebben mij ervan over­
tuigd dat die eenvoudig de kracht niet hebben om zo'n transformatie te
bewerkstelligen. Het indringende contact dat Denise in de droom had,
deze zegening, hoewel zogenaamd 'onecht', stimuleerde niettemin een
constructieve verandering. Tegenwoordig geeft Denise les aan de eerste
klas; het zorgen voor kinderen waarvoor ze in de wieg was gelegd. Sams
speelt ze blues voor haar kinderen, Robert Johnson en anderen. Ze heb­
ben er wel wat mee. Al die kleine lichamen die in dat klaslokaal in Long
Beach aan het swingen zijn, dat moet wel een bijzonder gezicht zijn.
Emotionele vrijheid kent veel voorvechters. Sommige houden zich in
uw wakende leven op, terwijl andere tijdens de slaap verschijnen. Wat
valt er te winnen met het afwijzen van hulp in enigerlei vonn? Mijn moe­
ders favoriete gezegde was: 'Zeg nooit nooit' (op haar verzoek staat <lit op
haar grafsteen gebeiteld om anderen te inspireren). Dat is <lag en nacht
van toepassing. Wees speels. Kijk maar wat er gebeurt. Laat de slaap een
katalysator voor het ongelooflijke zijn.
DE MAGISCHE BIOLOGIE VAN UW SLAAPCYCLUS
Orn bewust deel te hebben aan de slaap is bet belangrijk op de hoogte te
zijn van wat zich clan in u afspeelt. Veel mensen zien het als een grate
leegte, een gebied dat in het niets verdwijnt. Maar feitelijk is het tegen­
deel waar: er gaan nieuwe werelden open. Het lichaam helpt u op briljan­
te wijze de overgang van waken naar dromen naar diepe slaap in vijf sta-

74 EMOTIONELE VRIJHEID
dia te vergemakkelijken. Elke cyclus duurt ongeveer negentig minuten en
herhaalt zich dan doorgaans vier- tot vijfmaal in een gemiddelde slaap­
nacht. Als u zich eenmaal op dit ritme hebt afgestemd, kunt u de vrijheid
die het biedt optimaliseren.
Emotioneel actiedee[
LEER DE STADIA VAN UW SLAAPCYCLUS
Stadium 1: U glijdt voor enkele minuten weg in doezeligheid terwijl uw den­
ken vertraagt en uw spieren zich ontspannen.
Stadium 2: Ongeveer de halve nacht, globaal genomen, bent u in een lichte
slaap, als uw hersengolven en metabolisme vertragen.
Stadia 3 en 4: Ongeveer een kwart van de nacht bent u in een diepe slaap
van 'deltagolven'. Uw ogen en spieren bewegen niet; u bent moeilijk te wek­
ken en u zult zich na het ontwaken gedesorienteerd voelen. Nachtmerries en
slaapwandelen kunnen in deze fase optreden.
Stadium 5: Uw hersenen schakelen op de superalerte wildheid van de rem­
slaap over, de droomtoestand. De remslaap, die in vlagen van ongeveer vijf­
tien minuten voorkomt, maakt een kwart van de slaapcyclus uit Hartritme en
bloeddruk nemen toe; u kunt seksueel geprikkeld raken. Dromen ontstaan in
het limbisch systeem - een dee[ van de hersenen dat de emoties beheerst
Het barst tijdens de remslaap in activiteit uit; een feloranje vuurwerk dat op
PIT-scans zichtbaar is. Oat is de reden waarom zoveel dromen emotionele ge­
beurtenissen zijn. De remslaap helpt u emoties te verwerken door ze ten tone­
le te voeren. Als de remslaap verstoord wordt, zult u daar de volgende nacht
direct in belanden (andere slaapstadia overslaande) tot u het hebt ingehaald
- alsof het lichaam ernaar hunkert.
slaap zijn niet slechts elektrische piepjes op een EEG. Ze wekken biologi­
sche ritmes op die ons in staat stellen over realiteiten heen te springen, zo
natuurlijk als maar kan. De stadia van de slaap zijn stadia van overgave
waarin u steeds dieper gaat, voorbij de verslaving van uw denken aan de
,
DROMEN EN SLAAP 75
beperkende A+ B = C-formule voor het oplossen van problemen.
Slaap is allesbehalve passief. Hij produceert precies de juiste voor­
waarden in uw hersenen dat er dromen opkomen. Maak u vertrouwd met
de stadia van de slaap zodat u de essentie meekrijgt van wat er in de klei­
ne uurtjes plaatsvindt. u en uw hersenen zijn een, en als u op de hoogte
bent van hun activiteiten hebt u meer voeling met hoe u functioneert. Als
u gaat slapen met een avontuurlijke houding: 'Ik ga vannacht wijzer wor­
den over hoe ik vrijer kan worden,' dan zet u uw hersenen ertoe aan om
bevrijdende ontdekkingen te doen� De zorgvuldigheid waarmee u met de
slaap omgaat doet de inzichten die u daarih Vindt toenemen.
WAT DE SLAAP BELEMMERT: SLAPELOOSHEID
TE BOVEN KOMEN
Natuurlijk is in slaap vallen of in slaap blijven niet altijd gemakkelijk. U
probeert alles los te laten maar dat lukt gewoon niet. Insomnie, slape­
loosheid, is een wreed verschijnsel dat de aardigste mensen kan teisteren
- zeventig miljoen Amerikanen lijden eraan. Een nacht van woelen en
draaien en staren naar de klok kan de meest fijngevoelige persoon dol
maken. Hoe emotioneel vrij kun je in deze ellendige toestand zijn?
Waardoor ontstaat slapeloosheid? Een obsessie met dagelijkse be­
slommeringen laat u denken niet tot stilstand komen. Negatieve emoties
houden u wakker. Oat maakt u gespannen. Dan maak u zich druk omdat
u niet in slaap kunt vallen. Er begint een vicieuze cirkel. Chemische stof­
fen dragen er ook toe bij dat u niet genoeg rust krijgt. Een nachtmutsje
van Jack Daniel's laat u misschien in slaap sukkelen (of buiten bewust­
zijn raken), maar u blijft niet diep genoeg in slaap om goed te dromen of
een verkwikkende slaap te krijgen. Zware rokers slapen doorgaans ook
licht, dromen nauwelijks en schieten in de loop van de nacht wakker door
gebrek aan nicotine. Cafe'ine, light-dranken, suiker en andere opwekken­
de middelen bevorderen de slapeloosheid, vooral als u een gevoelig gestel
hebt zoals ik. Ik geef het niet graag toe, maar ik val sneller in slaap wan­
neer ik mijn ene begeerde mok sterke ochtendkoffie niet neem. Maar sla­
peloosheid kan ook voortvloeien uit een diepere, onbewuste angst voor
controleverlies, zelfs voor de dood. Als loslaten in het onderbewuste met
de dood in verband wordt gebracht, wie zou zich clan niet tegen de slaap
verzetten? Zoals veel van mijn patienten die met slapeloosheid te kampen
hebben stelt u zich misschien wel teweer tegen angsten waarvan u zich
 EMOTIONELE VRIJHEID
niet bewust bent. Ik zal u daardoorheen helpen (hoofdstuk 10 biedt met
name nieuwe visies op de dood die de angst verminderen). Het gemak
waarmee u in slaap valt hangt af van de mate waarin u gerust bent over
datgene wat u in de slaap aantreft.
Ga niet tobben als slaap een probleem is. De volgende methoden doen
opspelende emoties bedaren en ontspannen het lichaam zodat u zich
kunt verjongen zelfs als u zo licht slaapt als ik. Experimenteer er een voor
een mee. Kijk welke methoden het meest doeltreffend zijn.
Emotioneel actiedeel
PROBEER DEZE KUREN VOOR INSOMNIE
1. Vermijd slaaprovende middelen. Neem geen stimulerende middelen, over­
matige alcohol, suiker, een zware maaltijd of te veel drinken, waardoor u
een voile blaas kunt hebben. Vermijd eveneens emotionele stimulantia, zo­
als ruzies, het bespreken van beladen emotionele kwesties, heftig nieuws of
stressvolle karweitjes als het betalen van rekeningen. Neem voor het sla­
pengaan eventueel een kop kalmerende cafeinevrije kruidenthee. Sommige
mensen vinden het ritueel van het bereiden net zo kalmerend als de thee
zelf.
2. Blijf diep ademhalen om vrij van negatieve emoties te blijven. Als u gespan­
nen bent, bent u geneigd uw adem in te houden en met uw tanden te knar­
sen. Ga er dus toe over uzelf al ademend tot ontspanning te brengen.
Adem diep in. Adem uit. Als u aanvallen van zorg, paniek of angst hebt,
blijf die giftigheid dan exhaleren. Ademen stoot ze uit uw lichaam, alsof ze
door de wind worden meegevoerd. Blijf u concentreren op het hypnotische
ritme van uw ademhaling; niet op de verwarrende emotie. Laat het u in
slaap sussen.
3. Visualiseer deltagolven. Het vasthouden van een innerlijk beeld van de del­
tagolven van diepe slaap kan u ontspannen. Het diagram hieronder toont
hoe ze eruitzien op een EEG. Grif dit beeld, om negatieve gedachten en emo­
ties te ontkrachten, in uw gedachten. Als u dat enkele minuten doet zuJlen
uw hersenen weer aan het slapen gebracht warden.
DROMEN EN SLAAP 77
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0
De deltagolven van de diepe slaap
4. Herhaa/ het sereniteitsgebed. Als u door een prangend probleem wakker
gehouden wordt (wat u zich een jaar later misschien niet eens meer herin­
nert) of door groeiende angst, zeg dit gebed dan zo vaak als nodig op om
de druk te verlichten voordat deze aanzwelt Dit gebed is een betrouwbare
mantra die u voor slapeloosheid behoedt: God, schenk mij de rust om de
dingen te accepteren die ik niet kan veranderen, de moed om de dingen te
veranderen die ik we/ kan veranderen, en de wijsheid om het onderscheid
tussen deze beide te maken.
5. Laat uw gedachten tot rust komen. Regel de tussenkomst van een opbeu­
rend beeld om negatieve emoties te verdrijven. Mijn vader zag altijd zich­
zelf terwijl hij de perfecte slag met tennis maakte. Een van mijn patienten
visualiseert George Hamilton die de chachacha danst; een tafereel dat
hem op televisie in de lach deed schieten. Uw beeld kan een stil bergmeer,
een zwevende zeemeeuw of wat voor kalmerends dan oak zijn. Heb het
beeld bij de hand zodat u het niet hoeft op te scharrelen als u niet kunt sla­
pen.
Een andere manier om u te helpen nerveuze gedachten te kalmeren is het
creeren van een ontspannende, gezellige slaapomgeving. U hebt alles wat
met slapen samenhangt nodig om u behaaglijk en veilig te voelen. Hoe u
slaapt, waar u slaapt en met wie u het bed deelt, dat alles be'invloedt de
kwaliteit van uw nachtrust en dromen. Uw slaapomgeving is meer clan
een plek om neer te ploffen na een lange dag. Het is uw lanceerplatform
voor geestverruiming. Of u nu alleen of met iemand anders slaapt, pro­
beer deze praktische oplossingen eens uit.
 EMOTIONELE VRIJHEID
Geluk is de juiste matras
Ik beschouw matrassen als heilige grond. Je slaapt erop, droomt erop, be­
drijft er de liefde, geneest er of ontsnapt er aan de wereld. De juiste ma­
tras kan rugpijn verlichten, uw wervelkolom recht maken en uw energie­
systeem opladen terwijl u droomt. De foute matras kan de slaap bemoei­
lijken, afschuwelijke nachtmerries veroorzaken en beletten dat u zich uw
dromen herinnert. Een matras moet met respect worden behandeld. Doe
alle moeite om een matras te vinden die bij u past.
Mijn verering van matrassen begon toen mijn onderrug zeer ging
doen van het heilloze relikwie waar ik op sliep. Ik ging op zoek naar een
nieuwe in een chique winkel op Melrose die een vriendin had aanbevo­
len. De showroom had zo'n twintig verschillende matrassen. Girard,
een pittige verkoper die een dubbelganger voor Ricky Ricardo was, zei
tegen mij: 'Probeer ze allemaal maar uit. Kies de matras die het beste
aanvoelt.' Dat deed ik. De volgende week leverden ze de matras af. Hij
was prima - aanvankelijk. Maar de overenthousiaste Girard had er niet
bij gezegd dat de bovenlaag van traagschuim na tien minuten een moet
van het hele lichaam zou vormen. Dus moest ik mij wanneer ik wilde
verliggen uit deze greppel hijsen, waardoor mijn arme rug werd gerui­
neerd. Geen wonder dat ik herhaaldelijk droomde dat ik in drijfzand
lag. Girards immer hoopvolle raad opvolgend probeerde ik aan de ma­
tras te wennen, maar dat lukte niet. Ik bracht hem terug. (Een vriendin
van mij zweert bij traagschuim; de matras-smoort al het gewoel en ge­
draai van haar man en ze gelooft dat haar pijnlijke rug erdoor is gene­
zen.) Toen, nog steeds Girards aanwijzingen volgend, bestelde ik een
steviger model. Maar tot mijn grote schrik bleek die matras weldra on­
uitstaanbaar hard te zijn. Ik droomde almaar dat ik achter tralies op een
haveloze slaapbank lag en werd verwilderd wakker met Folsom Prison
van Johnny Cash in mijn hoofd. Ik begrijp nu waarom een patient zei
dat haar matras een kwelling voqr haar was! Dat exemplaar ging ook re­
tour.
Met wazige ogen toog ik naar tal van winkels in LA. Ik ging op het ene
bed na het andere liggen, bestookte de verkopers met duizend vragen,
vertelde hoe ik leed. Die lui toonden best veel begrip. Soms kreeg ik het
gevoel dat ze mijn therapeuten waren. 'Het komt goed,' verzekerden ze
mij. 'U zult vinden wat u zoekt.' Gelukkig vond ik, na verscheidene
maanden, 'die ene' - de perfecte combinatie van zacht en stevig. Nu is
slapen het nirwana.
DROMEN EN SLAAP 79
Het is al het gezoek meer dan waard om er zeker van te kunnen zijn
dat uw matras uw lichaam en uw vermogen om te slapen en te dromen
ondersteunt. Er zijn veel mogelijkheden. Sommige matrassen heffen de
overbrenging van beweging op en bieden paren ook de mogelijkheid de
stevigheid afzonderlijk aan te passen. Ga niet sjoemelen en laat u niet af­
schrikken door mensen die suggereren dat u 'neurotisch' of 'overdreven
kieskeurig' bent. De prinses met die erwt had gelijk. Over uw gevoelig­
heid valt niet te onderhandelen; daar heeft niemand over te oordelen. Al
moet u een paar matrassen testen, probeer dit niet als een vervelend kar­
wei te zien maar veeleer als een bewijs van zorg voor uzelf. Uw droomle­
ven en welzijn zullen erbij gebaat zijn.
Slaap onder luxueuze lakens, dekens en dekbedden
Het gevoel van waar u op en tussen slaapt kan de structuur van uw dro­
men bepalen. Met zacht linnen van honderd procent katoen en een hoge
draadtelling (driehonderd of meer) kan uw lichaam zich beter ontspan­
nen dan bij onregelmatige, synthetische of gesteven stof. (Toen ik zestien
was werd ik in de wondere wereld van beddengoed ingewijd tijdens mijn
eerste baan bij de May Company. Mijn medeverkoopsters, die al meer
dan twintig jaar bij de zaak werkten, brachten mij liefde voor linnen bij.)
De keuzemogelijkheden van nu zijn ingenieus. Als u en uw partner bij­
voorbeeld de voorkeur geven aan verschillende temperaturen, neem dan
lakens die uit twee delen bestaan - dikke fleece aan de ene kant, licht ka­
toen aan de andere kant. Ook zijn sommige dekbedden half dik en half
dun, en er zijn toppers met een dubbele warmtebeheersing. Omdat ik
een echte koukleum hen en een talent heh voor het vinden van partners
die iets van een ijsbeer hebben en snel oververhit raken in Zuid-Califor­
nie, zijn deze mogelijkheden een uitkomst. De dagen dat je in stilte moet
lijden terwijl je ligt te zweten of te rill en zijn voorbij. Ga u te buiten aan de
meest sensueel bevredigende, functionele slaapuitrusting die maar denk­
baar is.
Maak uw slaapkamer vredig en rustig
Een rustige sfeer bevordert de vrijheid van het dromen. Gebruik, om sto­
rende geluiden zoals gesnurk of verkeerslawaai uit te bannen, oordop­
pen. Een apparaat voor zogeheten witte ruis is uiterst bruikbaar om u in
slaap te doen vallen. Sommige simuleren golven die op het strand bre­
ken, andere brengen een zacht zoemend geluid voort. In hotels vraag ik
80 EMOTIONELE VRifHEID
vaak om een staande ventilator om te kunnen slapen zonder last te heb­
ben van slaande deuren of de amoureuze escapades van mijn buren.
Denk ook aan lichtwerende schermen.
Als u vaak op de late avond tv-kijkt, installeer bet toestel clan in geen
geval in uw slaapkamer. Draai uw wekker van u weg, clan wordt u niet ge­
hinderd door het licht ervan- of, als u woelt en draait, het meedogenloze
voorttikken ervan (nog maar drie uur voordat hij afgaat, nog maar twee
uur, een uur...).
Het is verbijsterend dat een onderzoek van de National Sleep Founda­
tion onder Amerikaanse echtparen ontdekte dat een kwart klaagde dat
hun partner een goede nachtrust verhinderde. Over ongemakkelijk dicht­
bij gesproken! De meest gehoorde klacht was snurken. Dan kwam woe­
len en draaien, het dek wegtrekken, tandenknarsen en de hele matras in
beslag nemen. Let wel: als de een in bed beweegt, is er 75 procent kans dat
dat de partner zal storen. Dit is niet zomaar een hinderlijk ongemak- bet
kan een goede slaap om zeep helpen. Er is een oud grapje: waarom doodt
de zwarte-weduwespin het mannetje na het paren? Orn het snurken in de
kiem te smoren. Als snurken een probleem is, overweeg clan geen moord
of zelfmoord maar raadpleeg uw arts voor een mogelijke behandeling
(zoals bij te verhelpen poliepen of allergieen). De moraal: voor snurkers
van beiderlei kunne geldt: hulp zoeken! En als u of uw partner vroeg op
moet staan is er een polswekker die u kunt dragen om de slaper een ruw
ontwaken ote besparen. Er zijn ook heel kleine boeklampjes waardoor de
ene partner van een roman kan genieten zonder de antler te storen.
Zorg voor een vrije doorstroom van frisse lucht
Bedomptheid of geurtjes die blijven hangen, van voedsel of parfum, kun­
nen u hinderen en maken dat uw gedachten niet stoppen. Ze herinneren
aan de dag en alle opgaven daarvan en maken het zodoende moeilijker de
wereld te vergeten. Frisse lucht zuivert, maakt uw ruimte leeg en bevor­
dert dromen. Ventilatie is vooral belangrijk omdat uw lichaam tijdens de
slaap afk.oelt. Een open raam of ventilator kan helpen de kamertempera­
tuur te verlagen en u dieper te laten slapen.
Als al deze elementen in orde zijn is de weg vrij voor een rustige slaap en
levendig dromen. Als u van alle kanten beschermd bent, bent u eerder in
staat te vertrouwen op wat er vervolgens komt. Wat uw huid beroert, de
frisheid om u heen, en het gevoel van ondersteuning dat uw lichaam
DROMEN EN SLAAP
heeft, draagt er allemaal toe bij dat u zich aan de slaap over kunt geven. Al
dat aangenaams en comfortabels kan u in staat stellen gemakkelijker te
dromen.
SLAPELOOSHEID EN DE SLUIMERTOESTAND:
IN HET TUSSENSTADIUM TUSSEN SLAPEN EN WAKEN
De sluimertoestand is het mysterieuze tussenstadium tussen slapen en
waken. De meeste mensen komen deze gewoonlijk ontspannende fase
probleemloos door. Anderen stevenen regelrecht een psychedelische we­
reld binnen, waar zich bizarre wakende dromen afspelen die niet met de
remslaap samenhangen. Of de ogen nu open of dicht zijn, beelden, gelui­
den en gewaarwordingen zijn onthutsend levendig. Ze kunnen opbeu­
rend of angstaanjagend zijn en ze kunnen u van uw slaap beroven: visioe­
nen van uw overleden tante Mabel, een plotselinge sensatie van vallen,
geluiden van geraas of geklop, uw naam die wordt geroepen, zingende
engelen, liefdevolle of onheilspellende wezens bij uw bed. Een van rnijn
patienten, zo gezond als een vis, had in deze fase het griezelige gevoel dat
er aan haar 'geknabbeld' werd. Wat is er aan de hand? De traditionele
psychiatrie noemt deze wakende dromen 'hallucinaties' in sluimertoe­
stand die samenhangen met de chemie van de hersenen en emotionele
stress. Jawel, steekhoudende verklaringen - soms. Maar als energiepsy­
chiater weet ik ook: het moment dat u in slaap valt is superkwetsbaar, in
neurologisch en intui:tief opzicht. Het is een tussensituatie waarin uw
hersenen zich nog niet helemaal op de slaap hebben georienteerd en uw
wakende psychologische af:Weer uitgeschakeld is. Er is een kier tulsen
twee werelden en daarin bevindt u zich. Uit mijn eigen ervaringen en ver­
slagen van patienten weet ik dat zich in dit gebied heel wat intuitieve sid­
deringen kunnen voordoen.
Als uw sluimertoestand u wakker houdt, stel dan de oorzaak van de
onrust vast om de slapeloosheid te verlichten. Ik maakte uit directe erva­
ring kennis met de ravage die een onbegrijpelijk hersensignaal kan aan­
richten. Maandenlang werd ik met tussenpozen met een schok gewekt
door een luid, repeterend, hoog piepend geluid naast mijn bed. Het
klonk als zo'n geel eendje waar kinderen die in bad zitten in knijpen. Het
geluid was vreemd, zelfs voor mij. Het kwam niet van de buren, die wa­
ren muisstil. Ik dacht steeds dat het wel over zou gaan. Maar dat verdraai­
de gepiep hield aan. Ik vroeg mij af of bepaalde ondeugende energieen
 EMOTIONELE VRIJHEID
zich misschien een kick bezorgden door mij lastig te vallen. lets in deze
trant: je legt je sleutels op een verkeerde plek weg en haalt je tas of je zak­
ken leeg om ze te vinden, maar nee hoar, en even later liggen de sleutels
toch precies waar jij gezocht hebt. Mijn spirituele leraar heeft ons altijd
geleerd dat je negatieve energieen weg moet sturen (wij hebben meer
macht dan zij en moeten die macht clan oak uitoefenen). Dus dat deed ik
na een paar nachten; het geluid kwam toch terug. Ik was boos, ik raakte
steeds meer gespannen en vermoeid. Toen ik het aan mijn therapeut ver­
telde, een neurowetenschapper die de waarde van intuitie erkent, zei hij
nuchterweg: 'Je hersenen reproduceren gewoon een geluid van overdag
dat jij hoort. Het iJ). slaap vallen is een moment waarop synaptische signa­
len doorkomen, vooral als je gespannen bent.' (Dat was ik toen.) Dus ik
ging mijn omgeving na en vond de boosdoener: een peuter met krullen
die zijn piepende speeltje in een plagerige greep hield; ik passeerde hem
elke dag al joggend over het plankenpad in Venice. Ik weet niet waarom
mijn hersenen juist dit geluid wensten te reproduceren, maar mijn angst
was verholpen nu ik wist waar het vandaan kwam. Ik werd niet meer zo
nerveus gemaakt door bet gepiep, dus kon ik slapen. Oak loste ik een
aanvaring met een vriendin op, zodat dat niet meer op mij drukte. Weldra
verdween het geluid. Omdat ik voor buitenzintuiglijke verklaringen
opensta, leek dit incident een verband met fysiologie en stress te hebben.
Anderzijds doen zich echte intui:tieve ingevingen in de sluimertoe­
stand voor die de emotionele vrijheid kunnen vergroten. Omdat wij ui­
terst ontvankelijk zijn wanneer wij in slaap vallen, kunnen zulke ingevin­
gen gemakkelijker bovenkomen. Mijn vader zag zijn beste vriendin in
een zwarte rouwjapon naast zich zitten in de nacht waarin zij overleed;
dat hood hem troost in zijn verdriet nadat hij zijn schrik over de gebeurte­
nis te boven was gekomen. Een patient hoorde de stem van een vriendin
zeggen: 'Ik ben zo gelukkig.' De volgende morgen kreeg hij haar e-mail:
'Ik hen zwanger.' Het was voor beiden een bijzondere uitwisseling die
hen dichter bij elkaar bracht. Een voorval dat ik nooit zal vergeten is dat
mijn tante, die in Philadelphia woont, teder mijn wang streelde toen ik
koorts had door een virus; dat kalmeerde mij.
Ervaringen in de sluimertoestand verruimen de omvang van emotio­
nele vrijheid door de intui:tieve ontvankelijkheid te vergroten. Maar ze
zijn een blok aan het been als ze slapeloosheid teweegbrengen. Zorg er­
voor dat u stressfactoren die verwarde hersensignalen zouden kunnen
veroorzaken uitschakelt. Besef ook dat u het recht hebt om tegen negatie-
DROMEN EN SLAAP
ve of griezelige wakende dromen te zeggen dat ze moeten stoppen. Het is
prima ze te negeren of te eisen dat ze ophouden, hetzij in stilte, hetzij
hardop. Zoals boeddhisten zeggen: losmaken. Negativiteit wordt door
angst gevoed. Als u haar geen brandstoftoedient zal ze waarschijnlijk clo­
ven. Besef echter oak dat zich krachtige intu1tieve ingevingen kunnen
voordoen als u in slaap valt, waaraan het misschien wel even wennen is,
maar die zijn natuurlijk, vooral als ze gaan over degenen die u lief zijn.
Mijn benadering van wakende dromen is dat ik alleen omhels wat gezond
en heel is. Als u die limiet hanteert wordt u de poortwachter van uw erva­
ringen. Dat zal u helpen om een betere nachtrust te krijgen.
Slaap is de grote bewustmaker. Uw denken, lichaam en geest zijn de ont­
vangers van de gunst van de slaap. Tijdens de slaap zult u inbreng opdoen
over de manier waarop u uw totale zelf in perfecte staat houdt. Van hier­
uit gaan we op de logistiek over. Het spreken over de slaap was bedoeld
om u voor te bereiden op het dromen. Nu bent u gereed. Naarmate u
mijn technieken beoefent, bouwt u uw vrijheid als volgt op: u zult via dro­
rnen emotioneel zelfbewust warden zodat u verder kunt kijken dan uw
neus lang is, naar de oneindigheid. Ga erin mee terwijl uw zicht zich ver­
ruimt. U hebt er alles bij te winnen als u meer ziet. Ik bevind me in pre­
cies dezelfde positie als de schrijver Jack Kerouac die zei: 'Ik slaap graag
want dan kan ik rnij instellen op... de grate voorstelling.' Ik wil er geen
moment van missen. Ik hen altijd opgewonden als ik ga slapen. Laat dat
ook bij uzelf toe. Iedere nacht is de premiere. U bent allemaal uitgeno­
digd.
DROMEN ALS KANSEN VOOR VRIJHEID
In dromen verleent u een nieuw soort zin aan uw emoties.
Het blad Science berichtte onlangs dat ergens 'een nachtje over sla­
pen', of 'onbewust nadenken', vaak tot slirnmere besluiten leidt dan het
gewone denken over iets - vooral bij belangrijke keuzes. Laten we eens
kijken hoe dat op uw emotionele vrijheid van toepassing is. U wordt bij­
voorbeeld dol van het almaar moeizamer analyseren van de voors en te­
gens van een liefdesrelatie. Het Science-onderzoek zegt dat u daar niet erg
ver mee kornt. Het stelt in plaats daarvan een plan B voor: denk minder
na en slaap over het probleem, een kostbare kans om dat wat 'onoplos­
baar' is in uw onderbewuste te laten sudderen.
 EMOTIONELE VRIJHEID
Ik hen een van de mensen die 'erover slapen' belangrijk vinden bij be­
sluitvorming. Dromen zijn de motoren die dit succesvolle intui:tieve pro­
ces aandrijven. Waarom dromen wij, vanuit emotioneel gezichtspunt ge­
zien? Orn antwoorden te vinden, conflicten op te lossen en negativiteit te
lozen. En ook om onze biochemie en gemoedstoestand te stabiliseren.
Maar voor mij is een even belangrijke vraag: waarom ontwaken wij? Indi­
aanse en Aboriginalculturen slaan de tijd van dromen hoger aan clan het
wakende leven, ze baseren zelfs tribale wetten op informatie die aan die
sfeer is ontleend. De Maori's geloven dat wij, als we sterven, naar de
droomwereld terugkeren. Bosjesmannen uit de Kalahari zeggen: 'Er is
een droom en die droomt ons.' Dus als u naar emotionele vrijheid streeft,
weet clan wel dat uw dromen raad vergaren die een medisch handboek of
vakblad te boven gaat.
Dromen is niet slechts een zijpad voor mij. Het is vanaf mijn kinder­
tijd een link met mijn vrijheid geweest. Toen ik opgroeide keek mijn
slaapkamer uit op onze achtertuin, die een van die turkooizen, niervormi­
ge zwembaden bevatte die in de jaren zestig in de voorsteden populair
waren. 's Nachts, terwijl ik mijn knuffelkonijn met zijn flaporen onder
het dekbed omklemde (ik heb hem nog steeds in mijn kast), opende ik de
jaloezieen en keek ik naar de weerspiegeling van de maan in het zwem­
bad. Het leek wel betoverd, dat witte licht op het water. Terwijl ik daar­
naar staarde vergat ik hoe 'anders' ik mij voelde - en hoe mijn klasgenoot
'Monkey' Myerhoff, de kanjer van het klimrek, brutaalweg de draak stak
met mijn verlegenheid. Naarmate maanlicht in slaap overging, speelde
dat allemaal geen rol meer. Alleen ik en mijn dromen waren er nag. Wat
was het bevrijdend niet te hoeven praten om gehoord te warden, te vlie­
gen, engelen te horen zingen, weer thuis te zijn.
In deze paragraaf zal ik u vertellen hoe ook u vrijheid in dromen kunt
vinden. Ik zal schetsen hoe u met dromen aan de slag kunt: hoe u vragen
aan uw dromen kunt stellen en kunt handelen aan de hand van de ant­
woorden. Ik zal de verschillende typen dromen omschrijven en zeggen
hoe u uw intui:tie kunt gebruiken om ze uit te leggen. Verderop in dit
boek zult u deze basis benutten om iedere emotie te overwinnen waar­
voor geluk op de loop gaat.
DROMEN EN SLAAP 85
DE HOOFDBEGINSELEN VAN DROOMWERK:
METHODEN OM U DOOR DROMEN TE LATEN BEVRIJDEN
Laten we nu ter zake, dat wil zeggen: tot droomwerk, komen, een sys­
teem van het ontcijferen van boodschappen om antwoorden te vinden.
Emotionele vrijheid slaat niet zomaar tegen wil en dank toe. Het vereist
een plan om u door dromen te laten bevrijden. Ik zal twee eenvoudige
methoden beschrijven die ik in mijn praktijk voor energiepsychiatrie ge­
bruik en die ik persoonlijk jarenlang heh gekoesterd. Ze zullen u toegang
verschaffen tot een wijsheid zonder grenzen, een spirituele dimensie en
ook tot tijdloosheid. Maar de kunst is erin te komen. Ik zal u laten zien
hoe dat kan. Met enige oefening kan iedereen het, oak al is dit iets heel
nieuws.
Methode 1: Herinner u uw dromen
Het zich herinneren van dromen scherpt de emotionele intelligentie door
de herinneringsbestanden van uw ervaringen te exploiteren. Webster's
Dictiona11J definieert herinnering als 'het vermogen zich te herinneren
wat men al geleerd heeft'. Het opdiepen van hetgeen er tijdens de rem­
slaap gebeurt stelt u in staat gebruik te maken van wat u daarin hebt ge­
leerd om uw emotionele leven te verbeteren. De herinneringen die opko­
men zijn onthutsend. U zult zich dingen herinneren over uw kindetjaren
en uw verleden, over uw heden, misschien zelfs over uw toekomst. U zult
zich misschien zelfs God herinneren. Waar dit allemaal op neerkomt is
dat u zich uw hele zelf, uw essentie, herinnert.
En clan de netelige vraag: bent u wel eens 's nachts wakker geworden
met de meest bijzondere droom waarvan u zeker wist dat u hem zich zou
herinneren, maar was deze de volgende morgen verdwenen? Het 'onver­
getelijke' vervliegt. Waarom? U probeert dromen met lineair denken te
pakken te krijgen. Dat kan niemand. U hebt uw intui:tieve geheugen no­
dig. Het ironische is dat de wakende toestand zich tegen het contact met
de intui:tie verzet. Waarom? Zodra u tegen anderen begint te praten of
aan uw dag begint, schakelt u op de modus 'dingen gedaan zien te krij­
gen' over, en u maakt een eind aan het terugvinden van de droom. Orn in­
terventies die de intu1tie vertroebelen tegen te gaan, moet u zorgvuldig
uw tempo van ontwaken vertragen.
Ik heh gemerkt dat patienten om twee hoofdredenen zich hun dro­
men niet herinneren. Ten eerste staan ze te snel op; niet wetend hoe ze in
86 EMOTIONELE VRIJHEID
de sluimertoestand kunnen blijven, de creatief veranderlijke overgang
tussen slapen en waken. Orn een vaste bezoeker van dat domein te war­
den moet u in staat zijn schrijlings in beide werelden te staan. U bent nog
voldoende in slaap om van dromen te profiteren en wakker genoeg om ze
weer op te roepen.
De tweede reden waarom mijn patienten zich hun dromen niet herin­
neren is dat ze nalaten ze vast te leggen om hun inhoud te bewaren. In
plaats van u op e-mails, telefoontjes of cafelne te storten, moet u uzelf
programmeren om u dromen te herinneren, of ze nu spontaan zijn of een
antwoord waren op een vraag die u stelt voordat u gaat slapen. Proberen
het u te herinneren is een soort gebed. Blijf het iedere nacht proberen.
Forceer het proces niet en word niet bang dat het u niet lukt. Blijf slechts
ontvankelijk en ontspannen. Uw dromen zullen komen. (Men wist van
mij dat ik, om dromen aan te sporen, kushandjes naar de maan wierp -
haar energie bevordert dromen. U kunt het ook proberen.) Hoe meer ont­
spannen u bent, hoe meer succesvol u zult zijn. Ik kan de volgende tech­
niek aanbevelen:
Emotioneel actiedeel
HOE U ZICH UW DROMEN KUNT HERINNEREN
1 . Houd permanent een droomdagboek gereed bij uw bed. Kies er een dat u er
leuk vindt uitzien en dat het aantrekkelijk maakt erin te schrijven. Het dag­
boek kan een simpel spiraalschrift zijn of u kunt zich aan een exemplaar te
buiten gaan dat speciaal voor droomwerk is gemaakt. lk heb er gezien die
waren verfraaid met Mahatma Gandhi, sterrenkaarten, zelfs met beeldige
nijlpaarden. Op mijn huidige droomdagboek staan sialia's, een intuitief
trefzeker verjaardagscadeautje van een vriend die niet wist dat ik de week
ervoor van de meest verleidelijke sialia's van geluk had gedroomd. Laat uw
dagboek uitsluitend over dromen gaan; een schrift dat aan uw emotionele
bevrijding is gewijd. Leg het bij uw bed met een pen zodat u er zonder ge­
doe bij kunt. Hoe minder u hoeft te rommelen. des te sneller zult u weer
wegzakken. U zou ook een 'droompen' kunnen nemen die licht geeft terwijl
u schrijft of een stemgestuurde taperecorder om de droom in de nacht op
te nemen. Houd uw dagboek geheim, buiten ieders bereik, tenzij u besluit
DROMEN EN SLAAP
het te delen. U moet u veilig voelen om eerlijk te zijn, vooral als het om
pijnlijke, verwarrende of enge thema's gaat. Zo'n moedige droomboekhou­
ding vergroot uw vrijheid.
2. Schrijf een vraag over een emotioneel dilemma op een stuk papier voordat u
goat slapen. Bijvoorbeeld: 'Hoe kan ik gelukkiger zijn?' Of: 'Wat kan mijn
eenzaamheid opheffen?' Geef uw verzoek de juiste vorm. Stel elke nacht
maar een vraag om het meest duidelijke antwoord te krijgen. (Voor andere
is later nog tijd genoeg.) Leg hem op een tafel naast uw bed of onder uw
kussen.
3. Neem u vast voor om u een droom te herinneren.
4. Probeer '.s ochtends langzaam wakker te warden. Concentreer u, terwijl u uw
ogen dicht houdt, op de gevoelens achter uw ogen; een manier om uw in­
tuitie te activeren. Vermijd het meteen te praten zodat uw intellect er niet
'tnee gemoeid is. Probeer ook dezelfde houding te bewaren als toen u sliep
- dat kan de herinnering van een droom verlengen. Ervaar minstens enkele
minuten onder de lakens het genot van de sluimertoestand; een vredig ge­
voel tussen slapen en waken in. Open dan uw ogen.
5. Leg uw droom onmiddellijk vast. U herinnert u misschien een gezicht, een
voorwerp, kleur of scenario, of voelt een emotie. Het doet er niet toe of het
een sluitend geheel is of dat u een enkel beeld of vele beelden bewaart.
Leg alles zonder te oordele-11 vast; vooral datgene wat misschien vreemd of
verontrustend lijkt. lnterpreteer de droom ook nog niet; dat zal het herinne­
ren belemmeren.
Door uw dromen aan een dagboek toe te vertrouwen kunt u emotionele
blokkades blootleggen en onderbewuste informatie verkrijgen over de
manier waarop u ze kunt verlichten. Als ze eenmaal zijn vastgelegd kun­
nen deze details u niet meer ontschieten. U moet het onbewerkt hebben.
In oervorm. Ongecensureerd. Dan kan er pas groei plaatsvinden. Dro­
men hebben niets te maken met er goed uitzien; ze gaan over zien. Als u
ze optuigt doet u er afbreuk aan, hun boodschap wordt clan geneutrali­
seerd. Wees dus dapper in uw dagboek; trap 'm daarin op z'n staart. Ik
heh nog stapels oude dagboeken die teruggaan tot de streken die ik als
tiener uithaalde, sommige met gerafelde banden waar mijn geliefde hond
Pipe zijn tanden in zette. Ze brengen mij de kwellingen en opbeurende
momenten ten tijde van de droom weer in herinnering. Het bijhouden
88 EMOTIONELE VRIJHEID
van een gewoon dagboek heeft mij nooit aangesproken omdat hetgeen in
dromen gebeurt de emotionele hartslag van mijn leven met meer kracht
boekstaaft.
Allen Ginsberg noemde Jack Kerouac 'de grote herinneraar', een op ­
perst compliment in mijn ogen. In zijn Book ofDreams schreef Kerouac:
'Ik sleepte mijn vermoeide botten uit bed en hoewel ik nog gezwollen
was van de slaap krabbelde ik met potlood in mijn droomdagboek tot ik
ieder opmerkelij� onderdeel uitputtend had behandeld- ik schreef non­
stop zodat de onderbewuste wereld in zijn eigen vorm voor zichzelf kon
spreken... ononderbroken stromend en kabbelend. Iedereen die in zijn
dromen is ge1nteresseerd zou de methode moeten gebruiken van het tij­
diB opdiepen van zijn dromen voordat ze voorgoed verdwijnen.'
Methode 2: Herken drie typen bevrijdende dromen
Tijdens mijn in hoge mate neurobiologische opleiding in de psychiatrie
aan UCLA vormden medicaties de heersende wijze van behandelen, en
voor dromen bestond weinig belangstelling. Ik had het geluk een promo­
ter te hebben die er iiberhaupt waarde aan hechtte. Geloof me, ik was
dankbaar dat ik de dromen van mijn patienten met die waardige Freudi­
aanse professor in zijn onnatuurlijk ongekreukte kostuums kon bespre­
ken - maar altijd vanuit een psychologisch gezichtspunt. Hoe relevant dit
ook was, vaak verliet ik onze wekelijkse bijeenkomst terwijl ik naar meer
verlangde; ik deed sommige dromen beslist geen recht. Dromen zijn
groot, heel groot. Ze verdienen een ontleding op meerdere niveaus. Mijn
benadering in de energiepsychiatrie gaat verder dan de traditionele aan­
pak om aan te tonen hoe de boodschap van onze dromen over emotionele
vrijheid van spiritualiteit en intu'itie is doortrokken. Er schuilt een spiritu­
aliteit in alle dromen als ze worden opgevat als manieren om je ziel te
ontplooien, om je leven een meer meevoelend stempel te geven.
Voor mij bestaat er niet zoiets als een boze droom. Zelfs de meest
bloedstollende nachtmerrie waar u badend in het zweet uit ontwaakt, met
een hart dat tekeergaat, is bedoeld om u vrij van lijden te maken. Zeker,
deze dromen zijn angstaanjagend, maar waarom u laten intimideren? Als
u zich door vrees laat drijven veroordeelt u uw droevige emotionele zelf
weer tot de gevangenis. Bent u die plek niet spuugzat? Nachtmerries heb­
ben een schop onder hun achterste gekregen van onze cultuur, die onge­
makken schuwt. U kunt kiezen. U kunt angsti.g blijven vluchten of nog
eens over uw houding tegenover nachtmerries nadenken. Dit is de om-
DROMEN EN SLAAP 89
mekeer: zie ze als kansen om onzekerheden onder ogen te zien opdat ze
niet op uw deur blijven bonzen. Nachtmerries komen alleen terug als u
ze negeert. Soms moet u vechten voor uw spiritualiteit, die verbinding
met het licht- en dat betekent dat u uw donkere kant als u itdagin g aan­
vaardt. Het is een geweldige opluchting om vast te stellen wat u achter­
volgt, om het te overwinnen met bewustzijn en liefde. Met onze emoties
moet op fijngevoelige wijze rekening worden gehouden, maar vrijheid
kan niet altijd met de paplepel worden toegediend; er kan een wekroep
van nachtmerries voor nodig zijn.
Ik zal drie basistypen van bevrijdende dromen voor u ten tonele voe­
ren: psychologische, voorspellende en helpende dromen. Hoewel ze
overlappingen kunnen hebben, hebben ze stuk voor stuk een deskundig­
heid en spirituele missie met het oogmerk u te wekken. De meeste dro­
men zijn psychologisch en schilderen uw emotionele dilemma's en vor­
deringen. Laat u niet verlokken tot bet geloof dat deze minder 'spiritueel'
zijn clan de andere - ze zijn er op unieke wijze voor uitgerust dat ze de
tijdbommen van trauma en negativiteit onklaar maken om te voorkomen
dat hun fall-out u verpulvert. Voorspellende dromen daarentegen strek­
ken zich naar voren in de tijd uit om informatie aan te reiken over ophel­
dering van uw emotionele toekomst. Helpende dromen leggen zich erop
toe u richting te wijzen in verwarrende situaties. Maak er een gewoonte
van een voortgaande dialoog met uw dromen aan te gaan. Er is geen re­
den om in frustratie of zelfmedelijden te stikken. Blijf uw dromen vragen
stellen over het oplossen van dilemma's uit uw wakende bestaan. Als iets
niet duidelijk is, vraag het clan opnieuw. Beschouw dromen als vrienden,
heel slimme vrienden. Hun raad komt van uw intu1tieve zelf, en ook van
uw geest, als een speciale bestelling van het Mysterie.
Psychologische dromen
Laat ik u een droom vertellen die ik eens over een ex-vriend had .
•
Ik zit aan tefel met myn beste vriendin, Berenice. Ik kondig aan dat ik weer
samen wil zijn met een man met wie ik jarenlang samen was, een relatie I
waaroan zij wist dat deze uiterst aecompliceerd was. Berenice glimlacht al­
leen maar Boeddha-achtia, alsof ze aHes doorhe�, en zegt: 'Dat had je ge­
droomd!' Haar zekerheid irriteert my. Ik snauw: 'Wat weet jy ervan?' In op­
winding loop ik stampend naar de telefoon om myn ex te bellen. Ik laat een
boodschap op zyn voicemail achter: 'Ik mis je. Laten we by elkaar komen.'
90 EMOTIONELE VRIJHEID
Meteen weet ik dat dit eenJoute stap is. Alle Boede redenen waarom we uit el­
kaar zijn Begaan lichten voor mijn o.gen op. Ik ben in paniek omdat ik pro­
blemen heb opgeroepen die niet te overzien zijn.
Ik werd wakker terwijl ik mij voor het hoofd kon slaan van spijt; vervol­
gens dankte ik mijn gelukkige gestemte dat ik dat telefoontje niet had ge­
pleegd. Deze psychologische droom was een commentaar op mijn ambi­
valente emoties. Ik was dol op deze man geweest en toch had hij niet sa­
men willen wonen of de relatie willen verdiepen; hij vond het prima zoals
we het deden, maar ik kon daar geen genoegen mee nemen. Voor mij
geldt dat ik moet blijven groeien en ik heh een partner nodig die dat ook
wil. Ik ben niet in staat de voortgang van de liefde te beteugelen zonder
het gevoel te hebben dat mijn levenskracht aan bederf onderhevig is.
Hoewel deze verbintenis misschien eenmalig in mijn hele leven was,
hadden we een impasse bereikt. Zo onmogelijk als het leek namen we, na
maanden van pijnlijke aarzeling, afscheid van elkaar. Ik wist toen en weet
nu intu'itief dat het de juiste keus was, ondanks mijn innerlijke pijn, on­
danks het gevoel dat ik een deel van mijn ziel had verloren. Na vele sei­
zoenen heh ik er nog rillingen van dat ik hem mis, zijn grate beerachtige
aanwezigheid, al die poezie. Ik geef toe dat ik op enkele eenzame mo­
menten zijn antwoordapparaat heh gebeld enkel voor de vertrouwde
troost van zijn stem, maar ik liet geen boodschap achter. Op die momen­
ten vroeg ik mij af: 'Misschien is hij veranderd. Als hij nou eens...?'
Mijn droom waarschuwde tegen zulke onrealistische gedachten.
Daarin kwam Berenice, met haar 77 jaar een waarheidsvertelster met een
razendscherp inzicht, mij niet tegemoet. Verzoening zou niet plaatsvin­
den. Ze had het met 'Dat had je gedroomd' niet raker kunnen zeggen!
Zelfs in de slaap temde Berenice mij. Maar net als in de droom ben ik
soms eigenzinnig, impulsief. Ik werd gewaarschuwd dat dit emotioneel
destructieve gevolgen kon hebben, een zekerheid die het gemakkelijker
maakte het los te laten en mij ervan weerhield naar vroeger terug te gaan.
Diep vanbinnen wist ik dat ik ons tweeen niet kon doen herleven. Ik wist
dat ik liefdevol en geduldig mijn gevoelens van verlies verder moest laten
helen - een emotionele en spirituele reiniging die mijn licht helder zou
houden en zou voorkomen dat ik mij afsloot. Door deze inzichten aan te
reiken leidde mijn droom mij naar emotionele vrijheid; ik was in staat de
waanvoorstelling van mijn hart te doorzien en verder te gaan.
Psychologische dromen hebben twee hoofdintenties. Het zijn
DROMEN EN SLAAP gr
schreeuwen om hulp afkomstig van iets in u wat het niet langer kan ver­
dragen een zeker emotioneel kruis te dragen. En het zijn ook pleitbezor­
gers voor uw mooiste eigenschappen die niet willen dat u verschrompelt
tot een of andere gekrompen versie van uzelf. Hun emotionele intensi­
teit, positief of negatief, verraadt ze. Wat kunt u verwachten van het wer­
ken met deze dromen? U zult uw demonen de laan uit sturen zodat u be­
sluiten kunt nemen die emotionele vrijheid schragen, terwijl u obstakels
verwijdert die u beletten om te voelen hoe geweldig u bent.
Wat mij aan psychologische dromen intrigeert is dat wij zoveel dezelf­
de dromen hebben. Ze zijn een intu'itieve stem voor de gemeenschappe­
lijke tijdgeestvan ons soort, wat psychiater Carl Jung het collectieve onbe­
wuste noemt. Hoe verschillend wij aan de oppervlakte ook mogen zijn,
onze innerlijke vormen van strijd en onze behoeften zijn vaak dezelfde.
Net als de symbolen die ons onbewuste gebruikt om zich uit te drukken.
Sams zijn onze emotionele verhalen in dromen universeel. Stelt u zich
voor: een Birmese pigmee, een Siberische jageres en u kunnen allemaal
verontrust zijn door een gemaskerde schurk die vlakbij op de loer ligt.
Collectieve dromen onthullen de verbindingen binnen de menselijke fa­
milie, onze nachtelijke zorgen en zaligheid. Het vocabulaire van collectie­
ve dromen is zelfs zo universeel dat er complete gidsen zijn geschreven
om de codes ervan te helpen ontcijferen.
EEN GIDS VOOR ALGEMENE PSYCHOLOGISCHE DROMEN
DROMEN OVER UW CONCRETE EN ALGEMENE ANGSTEN EN ONZEKERHEDEN
• U staat spiernaakt tegenover een groep mensen die naar u wijzen.
Betekenis: U voelt u uitgeleverd, kwetsbaar en onveilig over een situatie.
• U doet een toets en bent in paniek omdat u de antwoorden niet weet
Betekenis: U voelt u niet klaar om een uitdaging aan te gaan of een emo­
tioneel dilemma op te lossen.
• U wordt door een schrikwekkende achtervolger opgejaagd.
Betekenis: U probeert aan een enge persoon of emotie (van vroeger of nu)
te ontkomen in plaats van deze onder ogen te zien.
• U verliest uw portefeuille en zit aan de grond zonder creditcards of cash.
Betekenis: U bent bang dat u de emotionele hulpbronnen ontbeert om een
of meer aspecten van uw !even te kunnen hanteren.
92 EMOTIONELE VRIJHEID
• Uw tanden vallen uit, breken of rotten weg.
Betekenis: U hebt het gevoel dat een krachtbron in uw leven is weggeno­
men; u kunt in een situatie niet terugbijten of voor uw behoeften opkomen.
Ook ervaart u misschien een tekort aan energie of stimulans door anderen.
(Zender sterke tanden is het moeilijk voedsel te kauwen en de voedingsstof­
fen ervan op te nemen die nodig zijn voor de levenskracht)
• U zwerft dolend roAEl; u weet de weg naar huis niet te vinden.
Betekenis: U mist een gevoel van innerlijke of uiterlijke richting. U weet niet
hoe u een situatie of relatie weer in het goede spoor moet krijgen en voelt
u niet emoliioneel gesteund.
DROMEN DIE UW STERKE PUNTEN, EMOTIONELE PRESTATIES EN
GROOTMOEDIGE LEVENSHOUDING BEVESTIGEN
• U kunt vliegen; een natuurlijk, vreugdevol gevoel.
Betekenis: U bent onafhankelijk, creatief, niet geketend door de last van de
negativiteit.
• U zegeviert over onmogelijke moeilijkheden - er is een overstroming, aard­
verschuiving of een oorlog en u overleeft het
Betekenis: U hebt de moed, kracht en het lef om moeilijke emotionele ob­
stakels te overwinnen.
• U baart of kijkt toe terwijl iemand baart.
Betekenis: U krijgt wat u toekomt; u kent voorspoed. Het is een tijd van een
nieuw begin voor relaties, carriere of een opleving van gezondheid en emo­
ties.
• U voelt u vol leven; u nuttigt (het is geen overeten) een heerlijk maal in
goed gezelschap.
Betekenis: U voedt uzelf emotioneel en anderen voeden u.
• U trouwt of viert het trouwen van iemand anders.
Betekenis: U wordt heel. Uw fysieke, emotionele en spirituele kanten wor­
den geintegreerd. U bent toe aan meer emotionele toewijding aan uzelf,
uw werk of iemand anders.
Als u aan droomwerk begint is het leerzaam uw collectieve of andere dro­
men die psychologische patronen weergeven aan te wijzen. Als u het
emotionele conflict precies aangeeft kunt u het oplossen. Als u bijvoor­
beeld naakt voor een groep joelende medewerkers stond, stel uzelf dan de
DROMEN EN SLAAP 93
vraag: 'Heh ik misschien gevoelens dat ik overgeleverd ben of gehekeld
word op mijn werk?' Neem dan stappen om u in die omgeving meer be­
schermd te voelen. Of als u in een droom doelloos rondzwerft, stel uzelf
dan de vraag: 'Waar ben ik in mijn leven de weg kwijtgeraakt, en hoe kan
ik die weer vinden?' Ook is het belangrijk boodschappen van aanmoedi­
ging die door dromen worden afgegeven te huldigen. Soms stappen mijn
patienten reflexmatig over deze bevestigingen heen en zijn ze helemaal
gericht op wat negatief is. (Slecht nieuws gaat niet alleen als een lopend
vuurtje, het blijft ook meer hangen.) Ik weiger dat zomaar te laten gebeu­
ren. Emotionele vrijheid is een zaak om te hu1digen, steeds opnieuw. Het
gaat erom dat je gelooft in jezelf, dat je rijpt tot die persoonlijke en spiri­
tuele autoriteit.
Toen mijn patient Fred, een aardige kerel met een minderwaardig­
heidscomplex, met psychotherapie begon kon hij niets verzachtends aan
zichzelf vinden. Als veertigjarige bezat hij een computerbedrijfje dat zijn
rekeningen betaalde en hij deed vrijwilligerswerk in tehuizen voor daklo­
zen, maar hij was meedogenloos kritisch over zichzelf. Als een 'lamlul',
volgens zijn eigen omschrijving, had hij een blik van oen-die-ik-ben die
op zijn gezicht zat vastgevroren. Het is waar dat hij inderdaad een paar
stomme dingen had gedaan. Toen hij zeventien was had hij, na Quaal­
udes genomen te hebben (een van de weinige keren dat hij drugs ge­
bruikte), een buurtwinkel overvallen met een waterpistool, uitgedaagd
door een schoolkameraad - een klungelige overval die hem in totaal
56 dollar en een taakstraf in de jeugdgevangenis opleverde. Het grootste
deel van zijn leven had Fred niet bepaald op de golflengte van de functio­
nerende wereld gezeten. Hij zei: 'Ik hen het type dat een gloeilamp pro­
beert te vervangen en uiteindelijk het hele elektrische systeem van het
huis opblaast.' Natuurlijk laeeg ik wel een bepaalde indruk, maar ik wist
dat ik Fred niet kon helpen door voedsel te geven aan zijn hardnekkig ge­
ringschattende zelfbeeld. Hij zat klem en had een betere biograaf nodig.
Een van de manieren waarop ik met mijn intu'itie te werk ga is het
'zien' van andermans dromen, een fantastisch gevoel. Ik kan een pola­
roidachtige flits krijgen in mijn hoofd van wat de patient de vorige nacht,
of dertig jaar geleden, droomde; het tijdsbestek is moeilijker te lezen dan
de inhoud. Of terwijl iemand een droom vertelt krijg ik intui'.tieve flitsen
die deze verhelderen. Tijdens onze eerste sessie betreurde Fred de mis­
stappen van zijn verleden, terwijl hij zo in elkaar gezakt in de stoel zat dat
hij in de bekleding opging. Desondanks zag ik steeds een beeld van hem
 EMOTIONELE VRI.JHEID
94
terwijl hij in zijn dromen over immense landmassa's vloog, opgetogen en
sierlijk haven de aarde verheven. Tussen Freds woorden over wat hij alle­
maal had verprutst door nam ik de meesterlijke navigator waar die hij
kon warden. Dezelfde persoon, twee aspecten. Ik hen gewend geraakt
aan de klaarhlijkelijke discrepanties tussen de manier waarop patienten
zichzelf afschilderen en datgene wat emaar hunkert om op te duiken. Ik
deelde mijn intu1tie met Fred, die mij juist om deze gave had uitgezocht.
Ik vroeg hem onomwonden, in een duidelijk onlogische gevolgtrekking:
'Heh je ooit gedroomd dat je kunt vliegen?' Fred keek verbluft, alsof ik
een idiote vraag had gesteld. Intui:tie kan aanvankelijk die indruk wekken
omdat het niet om een lineaire associatie gaat. Hij dacht na en gleed toen
weg in somberheid. Ten slotte zei hij met een zucht: 'O, dat was tijden te­
rug. Als jongen had ik ongelooflijke vliegdromen. Mijn dromen waren de
enige ruimte waarin ik aan mijn pa kon ontsnappen, die mij voortdurend
bekritiseerde.' Zoals veel kinderen met een emotioneel moeilijk of door
mishandeling gekenmerkt thuis vluchtte Fred onwillekeurig in dromen
als veilige wijkplaats. Vliegen is opschorting van een trauma, en ook een
terugkeer naar het welbehagen van de oorspronkelijke gedaante van onze
geest. Maar als volwassene was Fred die ervaring vergeten. Het was mijn
taak zijn geheugen op te frissen, die vrijheid tastbaar te maken in zijn
huidige leven.
Onze sessies werden de vliegschool van Fred. Door praten en medita­
tie lieten we Freds lichamelijke ervaring van vliegen herleven - de zon die
op zijn schouders brandde, zijn haar in de war door de wind; hij voelde
zich opgetogen, vol zelfvertrouwen, sterk. Ik vroeg hem ook om een
vliegdroom te vragen voordat hij ging slapen. Hij zei: 'Best, maar je weet
hoe ik ben - ik zal vermoedelijk met lege handen staan.' Voorspelbare
Fred: zijn negativiteit was een tweede natuur. Hoe dan ook, hij vroeg om
de droom en kreeg die oak. De droom kwam de volgende morgen, alsof
hij nooit was weggeweest. Fred zag er ongewoon vrolijk uit toen hij zijn
droomdagboek meenam om er hardop uit voor te lezen. 'Het heeft ge­
werkt!' riep hij uit, alsof ik verbaasd zou zijn. Maar ik had er nooit aan ge­
twijfeld dat het hem zou lukken. Vliegen is onze natuurlijke staat. Nie­
mand raakt die gave kwijt. Wij warden alleen een beetje aardgebonden.
Fred moest enkel weer aan het vliegen wennen. Zijn droom was het mid­
del daartoe. Deze stelde hem in staat om de onbegrensdheid van zijn
geest te voelen, contact te maken met zijn ware vermogens, een hoogno­
dige stimulans voor zijn geestelijke gezondheid. Nu, na een jaar psycho-
DROMEN EN SLAAP 95
therapie, roept hij telkens wanneer hij zich minderwaardig of te kritisch
voor zichzelf voelt, de vrijheid van het vliegen op, die merkwaardige vaar­
digheid - een gezond copingmechanisme dat met de door zijn vader
overgebrachte negativiteit afrekent. Het is een voortdurende gedrags- en
spirituele aanpassing. Freds kijk op zichzelf is geleidelijk positiever aan
het warden, en dat is geen geringe ontwikkeling kan ik u zeggen. Het is
een moedgevende verandering voor hem om mee te maken, en voor mij
om er getuige van te zijn.
Je kunt je psychologische dromen gebruiken om emoties te begrijpen
die neerdrukken of opvrolijken. Beide zullen opduiken, maar laat u niet
overstelpen als de informatie te snel en te heftig doorkomt. Ook al zijn
dromen boodschappers, het is prima aan ze te vragen hun volume wat la­
ger te zetten of wat bedaarder binnen te komen. Houd een actieve dialoog
met uw dromen in stand. Enkele van rnijn patienten nemen ten onrechte
aan dat zij passieve ontvangers zijn van wat zich zoal aan dromen aan­
dient, dat ze niets in te brengen hebben wat het tempo betreft. Vervol­
gens ondergaan ze een spervuur van nachtmerries en raken ze doorge­
draaid. Hoezeer ik ook achter emotionele zelfbeoordeling sta die het doel
heeft dat men vrij wordt, u moet informatie in uw eigen tempo verwer­
ken. U hebt altijd iets te zeggen over de timing.
Nu wil ik graag dat u om een psychologische droom vraagt voordat u
gaat slapen en de wijsheid daarvan aanvaardt. Of u nu een fragmentje of
een hele kroniek krijgt, leg die in uw dagboek vast. Als de eerste nacht he­
lemaal niets oplevert, stel de vraag dan een weeklang iedere avond op­
nieuw. Ik zal u wenken geven voor de uitleg van deze dromen. Gebruik
die samen met de technieken voor het herinneren die ik in <lit hoofdstuk
heh behandeld.
Orn de boodschap die u nodig hebt te horen moet u hieraan denken:
de sleutel voor het be[Jrijpen van psHcholoBische dromen is dat u zich concen­
treert op het meest emotioneel Beladen deel ervan. Ga af op datgene wat u woe­
dend maakt, verbijstert of deprimeert, daar deze gevoelens de bron van
transformatie zijn. Uw intui:tie is een hittezoekende raket voor de emotio­
nele energie in dromen. Voel het in uw binnenste. Uw in opstand geko­
men maag kan tot vrijheid leiden. Blijf u erop instellen, maar probeer het
niet te hard. Volg na een droom deze aanwijzingen.
 EMOTIONELE VRIJHEID
Emotioneel ac:tiedeel
ONDERZOEK EEN PSYCHOLOGISCHE DROOM
VIJFTIPS VOOR HET INTERPRETEREN VAN UW DROOM
1. Geef de droom een passende titel (bijvoorbeeld 'Ontsnapt aan de vijand' of
'Een toets gehaald').
2. Wijs het deel aan dat het naarst, verwarrendst of inspirerendst is.
3. Selecteer een emotie die eruit springt, zoals angst of hoop.
4. Wijs het voornaamste deel van uw [even aan, in heden of verleden, waar
het emotionele thema van de droom op slaat.
5. Denk na over: 'Hoe kan de confrontatie hiermee mijn [even ten goede ko­
men? Hoe kan het mij helpen liefdevoller voor mijzelf en anderen te war­
den?'
Deze oefening biedt u mogelijkheden om u psychologisch te ontplooien
en niet meer door neuroses geregeerd te warden. Uw antwoorden op bo­
venstaande vragen zullen een relevante emotionele hotspot aanwijzen.
Met deze kennis kunt u er greep op krijgen. Hoe? Bij alle dromen geldt,
als iets in uw leven niet functioneert, maak het dan in orde. Als iets mooi
is, omhels het clan. Gebruik hints uit de inhoud van de droom om uzelf te
bevrijden. Wees praktisch. Als u door een terrorist achtema wordt geze­
ten die uw schoonmoeder blijkt te zijn, ga clan eens in alle eerlijkheid na
hoe uw schoonmoeder u terroriseert. Of als uw minnaar u met een sen­
suele kus in vervoering brengt, wil uw seksualiteit ontvlammen of deze
verlustigt zich er juist in hoezeer ze is ontvlamd. Ik bied droomwerk aan
als een manier om uw onderbewuste te leren oplossingen te produceren.
Ik zou minder om het denken over emoties malen als het niet tot vrijheid
zou leiden. Dus doe iets, en kijk dan of er omstandigheden verbeteren -
concrete feedback voor de geldigheid van de intui:tieve ingevingen van uw
droom. In dit stadium moet u de raderen van het droomwerk in bewe­
ging zetten. U zult er beter in worden. Droomwerk is een ambacht dat u
door de inspanning van de liefde kunt verfijnen.
DROMEN EN SLAAP 97
Voorspellende dromen
Voorspellende dromen maakten deel uit van het subtiele repertoire van
de Griekse cultuur. De oude Grieken vereerden dromen, ze geloofden dat
ze de toekomst konden voorzien. Er werden op heling gerichte heilig­
dommen aan dit doel gewijd. Een van de beroemdste was dat van Delphi.
Pelgrims kwamen van wijd en zijd om het orakel voor de voorspellingen
die in haar dromen vervat waren te raadplegen. Het orakel bei:nvloedde de
elite van vele professies - wat zij zag drukte een stempel op politiek en
godsdienst. Keizers vroegen haar om raad voordat ze ten oorlog trokken;
anderen kwamen voor een behandeling van ·emotionele en fysieke kwa­
len.
Enkele jaren geleden had ik het voorrecht Delphi te kunnen bezoeken,
dat vanaf mijn kindetjaren in mijn verbeelding aanwezig was geweest.
Delphi staat bekend als de omphalos, de navel of het centrum van de we­
reld. Een legende wil dat Zeus op de tegenover elkaar gelegen uiteinden
van de aarde adelaars losliet en dat ze elkaar in Delphi ontmoetten. Het
ligt op een hoog plateau bij de berg Pamassos, omringd door zinnelijke
borstvormige heuvels. Ik ging er met een vriendin op een gure december- ·
dag heen, een tijd waarin er weinig toeristen waren, zodat ik ongestoord
intu'itief elk detail van het terrein in mij kon opnemen.
Door verwondering bevangen, in mijn parka met capuchon gehuld,
liep ik over hetzelfde ongeplaveide pad dat het orakel nam. Ik began bij
de heilige bron in het hos waar ze zich placht te baden alvorens haar uit­
spraken te doen. Daama volgde ik de slingerende weg naar boven tussen
de ceders door naar de koele, donkere, onderaardse toegang tot het amfi­
theater. Nadat ik naar het podium was doorgelopen bleef ik in de stilte
staan en stelde ik mij open. Het was adembenemend het orakel te ervaren
terwijl ze aan het werk was: hoe ze in trance zat, op een drievoet (Apollo's
symbool van de voorspelling), zo kwets baar, en toch niet afgeschrikt door
het gevaar van spot of vervolging. Alles aan mij vibreerde in herkenning.
Zulke intui:tieve natuurlijkheid was iets wat mijn DNA oak kende. Geen
schaamte, geen muilkorven, slechts de pure overgave van je haar los laten
hangen terwijl de visioenen binnenkomen. En in Delphi stroomden er
dromen door mij heen. In een ervan gaf ik alle burgers van Delphi een
boek met mijn gedichten, en iedereen aanschouwde de ziel daarin. Ik
hunker naar zulk begrip in mijn wereld, dat mijn subtiliteiten echt war­
den gezien in een tijd en een omgeving waarin kalmte vaak ondergewaar­
deerd wordt. Ik hunker emaar in een maatschappij te leven die zeker en
98 EMOTIONELE VRIJHEID
slim genoeg is om op haar eigen instincten te vertrouwen, een maat­
schappij die betrouwbare voorspellingen doet die aansluiten bij haar be­
loften. Delphi vertegenwoordigt een bloei van de intu'itie waarmee wij
persoonlijk en cultureel kunnen wedijveren. Na een week op die plaats
vertrok ik weer, uitzonderlijk gesterkt door al haar mogelijkheden. Via
uw droomwerk wil ik dit ook aan u doorgeven.
Of u het weet of niet, er schuilt ten minste een klein stukje orakel in
u. Ik wil graag dat u zich op uw gemak gaat voelen bij het idee dat u
voorspellende dromen hebt, een kans die met toenemende emotionele
vrijheid samenvalt. Deze dromen brengen precieze intu'itieve ingevin­
gen over, vergeleken met gevoelens diep vanbinnen of voorgevoelens,
die algemener zijn. Wat zijn de mechanismen waarrnee voorspellingen
werken? In een intu'itieve toestand is tijd relatief. Hij is niet in ordelijke
opeenvolgende delen gerangschikt zoals hij zich aan uw wakende den­
ken voordoet. Albert Einstein sloeg de spijker op z'n kop: 'Voor ons na­
tuurkundigen is het onderscheid tussen verleden, heden en toekomst
slechts een illusie, en ook nog een hardnekkige illusie.' We weten alle­
maal dat Einstein een genie was, dus neem de hypothese dat het moge­
lijk is inforrnatie over uw toekomst te ontvangen eens in overweging.
Wees niet zo overintellectueel dat u deze dromen de kans niet geeft om
u te helpen.
In de geneeskunde hebben wij de helende kunst van de profetie verlo­
ren. Ik heh het niet over de donderende bevelen die Mozes van God te ho­
ren kreeg over het splijten van de Rode Zee, een voorspelling die aan het
bewustzijn werd opgedrongen door een instinct om zijn volk te bevrijden
opdat het kon overleven. Ik doel op alledaagse voorspellingen die uw
emotionele leven gemakkelijker kunnen maken als u oplet. Voorspellen­
de dromen kunnen uw last verlichten als u ze de kans geeft.
Laat ik u iets over mijn patient Sue vertellen. Ze was een 24-jarige
rechtenstudent met een mateloze angst voor haar naderende examen.
Drie weken ervoor droomde ze:
Ik zie mljzelfin de zaal zitten terwijl ik het examen afleB. Ik ben blj het es­
sa!:j.gedeelte en beantwoord de eerste vraa.g met .gemak. Ik .ga naar de tweede
vraa.g, die over Bodsdienstvajheid .gaat. Ik raak van de kook omdat onze do­
cent ons had verzekerd: Ju.Hie kunnen dit onderwerp overslaan. Ze vraBen er
nooit naar.' Ik ben neerslachti[j omdat ik totaal onvoorbereid ben.
DROMEN EN SLAAP
99
Sue werd om 5.00 uur hyperventilerend wakker. Later vertelde ze mij:
'Het vreemde deel van de droom was dat ik kalm toekeek bij mijn reacties
terwijl ik ze ervoer. Ik deed bet licht aan en schreef de droom woedend
op. Ik haalde onmiddellijk mijn staatsrechtboeken tevoorschijn en was
uren bezig de onderdelen van het antwoord grondig op een rijtje te zet­
ten.' Toen ging ze nog enkele weken vastberaden studeren. Toch voelde
Sue zich op de dag van het examen nerveus. Ze zei: 'Je kunt je de druk
niet voorstellen. Ze hebben vuilnisemmers midden in de zaal neergezet
waarin mensen kunnen overgeven. Het is genant, maar ik deed het wel.
Toen raapte ik mezelf op de een of andere rrianier bij elkaar en ik begon
aan het gemakkelijke deel. De eerste vraag was geen probleem. Toen
keek ik naar de volgende. Ik kon rnijn ogen niet geloven. Hij ging over
godsdienstvrijheid, precies als in mijn droom! Ik kreeg tranen in mijn
ogen; ik voelde mij zo opgelucht. Deze keer was ik op die vraag voorbe­
reid!' Een maand later hoorde een opgetogen Sue dat ze het examen had
gehaald, hoewel meer clan vijftig procent ervoor zakte. Net toen Sues ge­
spannenheid haar fataal had kunnen worden, leverde een voorspellende
droom een briljante studietip op. Het pleit voor Sue dat ze datgene waar
wij aan hadden gewerkt serieus nam; ze volgde de aanwijzing van de
droom op, hoewel ze zich er aan de hand van de onwrikbare logica van
haar juridische scholing vanafhad kunnen maken. Met wat hulp van haar
droom slaagde Sue voor de proeve van bekwaamheid en kon ze advocaat
worden, zodat stressvolle maanden voor een nieuw examen haar be­
spaard bleven.
Hoewel voorspellende dromen niet zo gangbaar zijn als psychologi­
sche of helpende dromen, kunnen ze hoop overbrengen, u neerslachtig­
heid besparen of u op uitdagingen voorbereiden. Of het nu over een ro­
mance of over het overwinnen van een depressie gaat, u zult inforrnatie
aangereikt krijgen om beter te kunnen kiezen. Voorspellende dromen
kunnen veel gedaanten aannemen. U slaat een gebeurtenis gade. Een
persoon of een stem adviseert u. U hebt gesprekken met mensen die u
nag nooit hebt ontmoet. Soms lijkt het alsof u een dictaat krijgt van een
kracht van elders. Train uzelf in luisteren. U hebt een flinke vinger in de
pap van uw eigen toekomst (hoewel somrnige gebeurtenissen in het le­
ven onvermijdelijk zijn), maar deze dromen doen het werk niet voor u. U
kunt niet achteroverleunen en denken: oke, het gaat sowieso gebeuren.
Ik hoef geen vinger uit te steken. Nadat een droom in mijn jaren als twin­
tiger had aangekondigd dat ik dokter zou warden, moest ik geneeskunde
IOO EMOTIONELE VRIJHEID
gaan studeren om dat werkelijkheid te laten warden. Voorspellingen
kunnen ongevraagd of op verzoek komen. Gebruik hun gegevens om de
beste koers voor u te bepalen.
Voorspellende dromen voelen in diverse opzichten anders aan dan
psychologische. Orn het verschil te leren moet u uw dromen steevast on­
derzoeken op de onthullingen die volgen. Kijk dan wat hun boodschap is.
Vraag, om de duidelijkste resultaten te krijgen, voordat u gaat slapen een­
voudig dat u te zien krijgt wat u het dringendst over de toekomst wilt we­
ten; stel liever geen precieze vraag. In het begin minimaliseert dat de ver­
wachtingen en verhoogt het de intu'itieve nauwkeurigheid.
Emotioneel actiedeel
ONDERZOEK EEN VOORSPELLENDE DROOM
LET OP DEZE SIGNALEN
• Uitzonderlijk levendige verbeelding, kleuren, geluiden.
• Een vreemd onpersoonlijke toon, die neutraal informatie verschaft.
• Een gevoel van een onbetwistbaar 'weten' in uw lichaam.
• Een kernachtigheid en helderheid op onderdelen.
• U als een getuige voelen; alsof u in een bioscoop naar een film kijkt.
• U kunt zich kalm, misschien zelfs afstandelijk voelen tijdens de droom zelf.
{Emotionele reacties op de droom doen zich vaak later voor, als u wakker
wordt.}
LUISTER NAAR DE BOODSCHAP
• Leg uw droom vast en stel uzelf de vraag: 'Wat probeert hij mij te zeggen?'
• Gebruik uw gezond verstand als u deze informatie toepast. Als u bijvoor·
beeld gewaarschuwd wordt dat een potentiele liefdeskandidaat slecht
nieuws is, zet uw voelsprieten dan uit en loop er niet voor weg. Of als u te
zien krijgt dat een nieuwe baan hectisch zal zijn maar lonend, overweeg
dan die te accepteren ondanks de eisen. Stap er wel met open ogen in.
• Stel vast hoe het ter harte nemen van deze boodschap uw emotionele leven
vrijer maakt. Deze praktijk zal een positieve aanmoediging opleveren om
opnieuw te luisteren.
DROMEN EN SLAAP IOI
Van beslissend belang voor het verklaren van voorspellende dromen is
dat u inzoomt op een deel van de droom dat door neutrale afstandelijk­
heid is gekleurd, alsof u enkel een ooggetuige bent, elementen die opval­
lend afwezig zijn in psychologische dromen. Door ze te identificeren
kunt u een echte intu'itieve ingeving van vormen van angst of wensfanta­
sieen onderscheiden. Toen mijn patient repeterende nachtrnerries bleef
krijgen die haar vertelden dat degene die sinds vijf jaar haar man was van
haar scheidde, waarschuwde de indringende onrust van de droom (en de
toewijding van de man voor hun huwelijk) mij dat dit geen voorspelling
was. Het was een flashback uit de kindertijd waarin ze in de steek gelaten
werd door haar alcoholische vader; een angst die ze op haar man projec­
teerde. Daar moest onze therapie zich op concentreren, niet op een node­
loos van streek makend gevecht tegen de windmolens van een scheiding.
Vergeleken met het diepe drama van psychologische dromen kunnen
voorspellingen u verrassen door hun emotieloosheid. Al keek u naar het
uitbreken van de Derde Wereldoorlog, u bent een onpartijdige waame­
mer.
Ik zal nooit de middag•vergeten waarop ik een tukje deed op de bank
van Edgar Cayce tijdens een intui:tieworkshop die ik aan zijn instituut in
Virginia Beach gaf. Ik had zoveel zin om een hazenslaapje te doen op de­
zelfde kussens van brokaat waarop hij zijn medische readings gaf. (Cay­
ce, misschien wel Amerika's beroemdste ziener van de twintigste eeuw,
werd de 'slapende profeet' genoemd; zijn intu'itie manifesteerde zich niet
als hij wakker was.) Ik krulde mij op onder een deken en sukkelde vredig
in slaap. Toen werd mijn tijdbesef verwrongen. Plotseling was ik werel­
den ver weg; ik droomde van apocalyptische orkanen die het zuiden van
de VS geselden - muren van water die glas verbrijzelden, huizen ver­
woestten, mensen isoleerden, leed alom. Tijdens de droom nam ik dit
nonchalant waar; er was niet een bepaalde reactie. In contrast met die
koele gewaarwording van afstandelijkheid werd ik wakker terwijl ik op de
rand van die beroemde kussens met mijn armen lag te maaien; de adre­
naline joeg door me heen; ik was verbijsterd over hetgeen ik zo scherp
had gezien. Ik wist niet hoe relevant het was tot een maand later, toen de
orkaan Katrina New Orleans en andere zuidelijke steden verwoestte. Ik
keek toe hoe de verschrikking zich op de tv ontvouwde, inwendig op deze
gebeurtenissen afgestemd doordat ik ze intultief had waargenomen. Ik
was verbijsterd over het monumentale verlies en de pijn van de slacht­
offers. Niettemin stelde ik, hoe vreemd het ook mag lijken, mijn voor-
!02 EMOTIONELE VRIJHEID
spellende droom zeer op prijs; ik had die niet willen missen. De daad van
het zien, van het ooggetuige zijn - onafhankelijk van de afloop - bezit
een onwrikbare integriteit die zuiver en echt aanvoelt voor mij, inclusief
het afschuwelijke van Katrina. De intu'itief hogelijk geladen bank van
Cayce lanceerde mij naar die toekomst. Het gebrek aan emotionaliteit in
mijn droom was de signatuur voor het nauwkeurig voorspellende karak­
ter ervan.
Het fantastische aan voorspellende dromen is dat u betrokken bent bij
emotionele geschiedenis in wording, persoonlijk of collectief. Het ver­
ontrustende eraan is dat ze uw wereld kunnen doen schudden door meer
te onthullen dan u misschien weten wilt. Mijn filosofie over deze dromen
is: handel constructief op basis van voorspellingen die uw leven of dat van
een ander kunnen verbeteren, maar probeer u niet schuldig of verant­
woordelijk te voelen als u niet kunt voorkomen wat er staat te gebeuren.
Zoals ook voor mijn orkaandroom gold: misschien ligt het niet in uw ver­
mogen de loop der gebeurtenissen te wijzigen, al krijgt u wel een venster
om u erop in te stellen. Ik beschouw alle voorspellende dromen als bewijs
van de diepte van de intu:itieve verbondenheid die wij met onszelf en de
mensheid kunnen hebben. Ze verbinden ons met alle schakeringen van
het leven; een wetenschap die ik koester. Gelukkig of ongelukkig, waar­
heid is vrijheid als je het in dat perspectief ziet.
Helpende dromen
U kunt uw eigen beste intu:itieve ziener zijn en t6ch niet in staat zijn be­
paalde situaties te lezen.
Helpende dromen zijn bij uitstek in staat verwarring te verdrijven. Tel­
kens wanneer ik emotion eel klem zit of te betrokken ben om een persoon
of een dilemma scherp te zien, neem ik mijn toevlucht tot zulke dromen.
Hoe perplex ik ook sta - me gekwetst of afgewezen voelen kan mij soms
nog in een vrille doen belanden - ik ken het ontsnappingsluik van die
troosteloze gevangenis. Helpende dromen bieden de afstand en de intel­
ligentie om te begrijpen hoe ik me aan het vergalopperen ben of een uit­
zichtloze situatie laat voortduren. Elke nacht speur ik mijn dromen na op
spontaan advies en ik heh er geen moeite mee ermee samen te werken als
ik aan het eind van mijn Latijn ben of een second opinion nodig heb. Ik
zal vragen naar een patient, familielid, vriend, minnaar, werk, gezond­
heid - iedere kwestie die nog een warboel is nadat mijn intellect en dag­
intu'itie er een gooi naar hebben gedaan. Het naakte feit dat ik in waken-
DROMEN EN SLAAP 103
de toestand tegen een muur hen opgelopen, is niet de reden dat ik niet
aanneem dat het antwoord daar niet ligt. Dromen vloeien uit een creatief
universum voort dat de logica doet verschrompelen en mogelijkheden
vormgeeft vanuit het niets.
Dromen zijn de moeders van de uitvinding als het op regelrechte stu­
ring aankomt. Zie deze forse getuigenissen:
Elias Howe loste het vraagstuk van de stiksteeknaaimachine op in een
droom die hem liet zien waar hij het oog van de naald moest plaatsen.
Paul McCartney droomde de melodie van 'Yesterday', dat door het blad
Rolling Stone tot tophit nummer een in de popmuziek sinds 1963 werd
bestempeld.
Robert Lewis Stevenson werd er in een droom toe gei:nspireerd Dr. Jek!JU
and Mr. HHde te schrijven.
Jonas Salk gebruikte dromen om richting te geven aan zijn denken toen
hij het poliovaccin uitvond.
Conrad Hilton, die beroemd was vanwege 'Connies voorgevoelens',
kocht het eerste Hilton Hotel nadat hij het bedrag had gedroomd dat
nodig was om een mededinger te overtroeven.
Hier en in volgende hoofdstukken zult u advies in dromen leren vragen.
Hoe kan dat helpen? Misschien bent u aan frustratie verslaafd en weet u
niet hoe u dat niet kunt zijn. Of u bent het zat bindingsangst te hebben
en wilt ontsluieren waardoor u tot eenzaamheid veroordeeld bent. Mis­
schien wordt uw hoop steeds opnieuw vermorzeld maar bent u verslaafd
aan die beukende herhaling. Het probleem met het overanalyseren van
emotionele patstellingen is dat u mogelijk te zeer vastzit in ontkenning of
cirkelredenering am een doorbraak te bereiken. Dromen omzeilen stil­
stand door een nieuwe kijk op de situatie te presenteren.
Mijn vriend Paul, eigenaar van een boekwinkel en idealist, moest wat
een familielid betrof tot de werkelijkheid warden geroepen. Paul ziet het
beste in anderen en vergeeft gemakkelijk, waarbij hij soms de zakelijker
inbreng van logica of intui:tie vergeet Als het om zijn immer brokkenma­
kende zus Edie ging, had hij een blinde vlek zo groat als Texas. Op een
avond deelde Paul tijdens het eten een besluit mee waar hij mee worstelde:
'Zal ik meedoen aan een vastgoedproject samen met Edie?' Zonder een
spier te vertrekken voegde hij eraan toe: 'Ik weet dat ze een heethoofdige,
impulsieve waaghals was. Ik weet dat ze onverantwoordelijk met geld was
 EMOTIONELE VRIJHEID
en ze heeft mij al eerder bedrogen. Maar de laatste tijd lijkt Edie zoveel be­
ter. Ik wil het echt doen. Wat zegt jouw intuitie?' Eerlijk gezegd was mijn
enige reactie: 'Dat meen je niet! Wie zou bij zijn volle verstand met zo'n
maniak in zee gaan? Dat vraagt om een emotionele en financiele catastro­
fe.' Maar dat flapte ik er niet uit, hoe verleidelijk het ook was. omdat ik in­
stinctief wist dat dat niet zou werken. Pauls familie had hem al een fikse
uitbrander gegeven vanwege de regeling. Ik kende mijn vriend goed ge­
noeg om te beseffen dat hij nooit naar mij zou luisteren als hij in de gaten
kreeg dat ik onder een hoedje met hen speelde. In plaats daarvan was ik
een sluwe vos en deed ik een beroep op zijn belangstelling voor dromen.
Ik stelde voor: 'Waarom vraag je niet om een helpende droom?' Zonder
enige dreiging. Hij vond mijn idee wel goed. Die nacht droomde Paul:
Ik zit met Edie in een bl�riBe auto. Zij Beefi Bas en scheurt dan weB. Ik hen
bezorBd. Ze rijdt te snel, ze zwenkt om een serie Brote keien heen. We missen
ze op een haar na. De remmen. piepen.. De auto schokt. Ik klem mij aan mijn
stoel vast. Derit is bloedstotlend maar we halen on.ze bestemming.
Paul belde 's ochtends om mij zijn droom te vertellen. Hij zei: 'Het was
zo echt, alsof ik daar was. Ik beefde over al mijn ledematen. De rit was
ruig maar we kwamen er! Betekent dat dat ik door moet zetten?' Ik glim­
lachte bij mezelf, bedacht dat ontkenning bij alle mensen kan voorko­
men; ze kan het gezonde oordeel van een doorgaans verstandig mens ver­
troebelen. Toen gaf ik een aanvulling op zijn uitleg: 'Ja, je bent er geko­
men, maar de droom waarschuwt oak dat jouw project hachelijk zal zijn.
Het zou financieel kunnen slagen, maar tegen welke prijs? Wil je al die
stress? Maar als je besluit ermee door te gaan, houd Edie dan in elk geval
scherp in de gaten om haar in te tomen.' De kracht van mijn positie was
dat het uiteindelijke gezag bij zijn droom lag, niet bij mijn persoonlijke
mening. Ik was eenvoudig de inhoud aan het ontcijferen. Omdat ik niet
over hem of Edie oordeelde was Paul in staat mijn interpretatie te overwe­
gen zonder in de verdediging te schieten, en algauw zag hij de juistheid
ervan in. Hoezeer hij zijn zuster oak wilde helpen, of wilde geloven dat zij
veranderd was, het duidelijke intu'itieve advies van de droom deed zijn
ontkenning teniet. Ten slotte besloot hij nee tegen Edie te zeggen, om de
valkuilen te vermijden van het samenwerken met een zo onverantwoor­
delijk persoon.
Het mooie aan het vragen van advies in uw dromen is dat u niet in uw
DROMEN EN SLAAP 105
normale doen hoeft te zijn om resultaten te krijgen. Uw helderheid ter­
wijl u wakker bent en uw helderheid terwijl u slaapt kunnen radicaal van
elkaar verschillen. Luister, om de parels van dit aspect van droomwerk in
handen te krijgen, kijk aandachtig naar uw lichaam, het centrale zenuw­
stelsel van de intu'itie. De reacties daarvan zullen overseinen wat u moet
weten. Probeer, voor een ervaring met de manier waarop dit werkt, een
droom om advies te vragen. Schrijf een specifieke vraag op in een dag­
boek. Maak die, om het meest directe antwoord te krijgen, bondig en op­
recht. Bijvoorbeeld: 'Hoe kan ik ermee ophouden mijn macht weg te ge­
ven aan mannen tot wie ik me aangetrokkeri voel?' Als u droomt van het
opkomen voor uw behoeften tegenover een dominante ex-echtgenoot,
beschouw dat nieuwe gedrag dan als een beginpunt, en ga het tempera­
ment van uw amoureuze keuzes nog eens na. Let bij het interpreteren van
een droom op wat diep vanbinnen resoneert en wat niet. U moet die juist­
heid in uw lichaam voelen om de boodschap te ontvangen. Merk hoe an­
ders dit voelt clan de doorgaans afstandelijke reactie die op een voorspel­
lende droom wijst.
Emotioneel actiedeel
ONDERZOEK EEN HELPENDE DROOM
LET OP DEZE SIGNALEN
• Een woord, beeld of scenario gonst van energie en trekt uw aandacht.
• Uw lichaam reageert er zintuiglijk op - u voelt een plotselinge vlaag van
kippenvel, een rilling; de haren in uw nek staan overeind; uw gezicht heeft
een blos. Dit zijn aanwijzingen dat u op het spoor zit.
• U hebt een aha-erlebnis, alsof er een gong in uw lichaam klinkt als bevesti­
ging van het antwoord.
• Het advies landt goed in uw binnenste.
• Uw energie fleurt op, de spanning trekt weg; u kunt zich in tranen, opge­
lucht of opgetild voelen - een emotionele bevrijding ervarend.
STEL HET HELPENDE KARAKTER VAST
• Leg de droom vast en bepaal uw antwoord.
U zult weten dat hij nauwkeurig is als ten minste Mn van bovenstaande sig-
ro6 EMOTIONELE VRIJHEID
nalen aanwezig is. U kunt deze intuitieve inzichten niet afdwingen; ze zijn er
of ze zijn er niet Als u niet zeker bent, blijf het dan vragen; handel niet voor­
dat het antwoord komt
Doe nooit iets wat nadelig voor uzelf of anderen voelt. Authentieke hulp is al­
tijd meevoelend; zal u emotioneel vrijer maken, zelfs als er liefdevolle streng­
heid mee gemoeid is.
Volg de suggesties van uw droom en merk positieve veranderingen op.
De raad die u ontvangt hoeft geen zaak van leven en dood te zijn om bete­
kenisvol te zijn. Goede raad over alledaagse emoties is een kwestie van
lange adem. Stel dat uw man tegen u snauwt. U benoemt dat, vriendelijk;
hij wuift het weg; het gesnauw gaat door. Neem niet uw toev1ucht tot vit­
ten. Probeer een andere tactiek die meer bevrijdend zal zijn voor u bei­
den. Vraag een droom: 'Wat is er aan de hand?' Als u bijvoorbeeld droomt
dat u ziet dat zijn meerdere tegen hem schreeuwt, is dat een aanwijzing.
Voel uw man aan de tand over de sfeer op zijn werk of noem de droom als
hij ervoor openstaat. Geef hem de ruimte om te reageren. Een duwtje op
basis van de aanwijzing uit een droom is misschien voldoende om de re­
den van zijn prikkelbaarheid te ontdekken.
Wat mij voortdurend treft in helpende dromen is dat ze ook kunnen
reageren op de verlangens van uw hart, zelfs als u er niet aan dacht erom
te vragen. Als schrijfster breng ik talloze uren, zelfs dagen, in eenzaam­
heid door, enkel bezig met het ter wereld brengen van een boek. Ik heh
zoveel van mijn leven aan schrijven gegeven, en schrijven heeft mij zoveel
leven gegeven. Deze bezigheid is volstrekt fantastisch, zij het soms een­
zaam. Het is vaak ik en de oceaan. Op sommige avonden ga ik eten of
naar de film met vrienden. Andere keren is het enkel de sportschool en
een warm bad. Dan ga ik naar bed, droom ontzettend, en het is opnieuw
morgen. In deze tijdrunnel vraag ik me soms af of God mij uit het oog
verloren heeft. Het is niet iets waar ik mijn aandacht sterk op richt; het is
eerder een onderstroom. Toch werd mijn klacht gehoord. Op een nacht
droomde ik:
E en man in een menigte die ik nooit eerder heb ontmo et vraaat God: 'Kent u
Judith Orlqff?' God antwoordt ontwapenend: Ja. zy is deaene die altyd
haar uinaer opsteekt uoor alweer een vraaa ! '
DROMEN EN SLAAP 107
Een zeer gewaardeerde reminder: God was mij niet vergeten. Ik voelde
die liefde. In mijn alleen-zijn was ik niet alleen. Mijn helpende droom
hood de bemoediging aan die ik nodig had. Dromen willen dat wij weten
dat wij gezien en ondersteund worden.
Er schuilt een goddelijke impuls achter de raad die wij krijgen. Denk
niet dat wat u doonnaakt te alledaags is om daarvoor in aanmerking te
komen. Uw inspanning om uw dagelijkse emotionele conflicten meester
te worden is voor mij veel indrukwekkender dan welke brandende braam­
bos dan ook. Rustig blijven als u uw kinderen berispt, vrede met uzelf be­
waren zelfs na een verpletterende slag: dat zijn gewijde wegen, bijzonde­
re prestaties. Er is in dromen hulp voor dit alles en voor nog meer be­
schikbaar. Denk er telkens aan, wanneer u over iets in verwarring bent,
om dat advies te vragen. Gebruik het advies goed. Zoals mijn spiriruele
leraar zegt: 'Maak bet leven licht, niet zwaar.' Probeer positief te blijven
en leer overal van.
Slaap en dromen horen onafscheidelijk bij emotionele vrijheid. Gebruik
<lit hoofdsruk als een beknopte handleiding, die u telkens weer kunt op­
slaan. Voeg de methoden die ik heh aangereikt toe aan uw repertoire van
copingvaardigheden. Ze zullen uw houding tegenover iedere emotie die u
kleiner maakt versterken en zullen u meer zelfvertrouwen en rust schen­
ken. Blijf geconcentreerd: waar u op uit bent is een voortgaande transfor­
matie van negatieve gevoelens en houdingen in positieve. Dat is niet te
bereiken door alleen maar te zitten praten in het kantoor van een thera­
peut, hoe heilzaam dat ook moge zijn. U moet een wetenschapper wor­
den van de emoties van alledag, bezig met hetgeen er van moment tot
moment opduikt; een kinetische improvisatie.
Kijk en luister. Het leven zal zich ontvouwen. U moet op uw tenen
gaan lopen om vrees in moed te transformeren of angst in kalmte. Soms
kan het meteen en ter plekke gebeuren. Een arrogante medewerker
gromt een botte opmerking, maar u zet het hem niet betaald en u bent
ook niet van de kaart. Welnu, dat is winst. Een mentaliteit van vergelding
veroordeelt u alleen maar tot het schema van een verliezer dat op oorlog
wijst. In gevallen waarin u niet zo geconcentreerd bent - intense gevoe­
lens zijn notoire hinderpalen voor inrui:tie en evenwicht - moet u echter
snugger genoeg zijn om toe te geven: 'Ik zit te dicht op deze siruatie om
een duidelijk signaal af te geven.' Ga dan uzelf uit de weg door uw dro­
men te raadplegen.
108 EMOTIONELE VRIJHEID

Emotionele vrijheid is een gebeurtenis van 24 uur per dag. Ik wil dat u Ken uze lf.
all e fasen van bewustzijn beoordeelt: waken, dromen en de mystieke SOCRATES
.
rmmte daartussen. U zult bedreven worden in het pendelen. Dromen
roepen wijsheid op die er altijd is geweest; ze maken uw innerlijke uni­
versum zichtbaar. Laat uw encyclopedische visie u helpen alle emoties te 4
overwinnen die uw vrijheid belemmeren en u voeren naar alles wat goed
VAN INTELLECTUELEN TOT
en mooiis.
EMPATHISCHE MENSEN:
TOT WELI< EMOTIONELE TYPE
BEHOORT U?

Emotionele vrijheid betekent dat u in staat bent sensitief maar geconcen­

treerd te blijven in een vaak overweldigende wereld. Het betekent dat u de
verantwoordelijkheid neemt voor de manier waarop u op mensen rea­
geert, met name op emotionele vampiers die uw gemoedsrust slopen en
u helemaal leegzuigen. Bedenk dat u, terwijl u met anderen bezig bent,
emotionele energie uitzendt en dat zij die meteen naar u terugsturen.
Emoties zijn grillig. Afgunst. Hebzucht. Zelfvertrouwen. Hartelijkheid.
Ze maken allemaal deel uit van de matrix van menselijke relaties en kun­
nen u stimuleren of kleineren. Ik zal u doeltreffende methoden aanreiken
om aan te trekken wat positief is en niet overrompeld te worden door ne­
gatieve mensen of situaties. Veel van mijn patienten waren onbewust
mikpunten en waren op zeker moment uitgeteld, zonder enig benul hoe
het zover was gekomen. Vrijheid neemt toe wanneer u deze emotionele
uitwisselingen beheerst.
Het is tijd om af te rekenen met de door testosteron gevoede gelijkstel­
ling van fijngevoeligheid met zwakheid die in onze cultuur gangbaar is.
Ik hen het zat te horen te krijgen dat ik 'een dikkere huid moet krijgen' of
dat ik 'overgevoelig' hen, onwetende opmerkingen die mijn goedhedoe­
lende ouders, misschien die van u ook, vaak hanteerden en die al lang ge­
leden opgeborgen hadden moeten worden. Tegenwoordig waardeer ik
mijn gevoeligheid, de milde sensualiteit ervan, en ik zal manieren be-
IIO EMOTIONELE VRIJHEID
schrijven waarop u zich veerkrachtig genoeg kunt voelen om hetzelfde te
doen. Als healer en als vrouw heh ik er hehoefte aan voor emoties ontvan­
kelijk te zijn. Ik heh geen zin om eelt te krijgen, gevoelloos te worden of
hermetisch afgesloten om het angstige deel van mij de illusie te geven dat
ik veiliger hen. Oat zou regelrechte misleiding zijn die mijn intui:tie zou
verlammen, mijn romance met het leven zou verduisteren. Natuurlijk wil
je niet overhelast raken. Maar minder voelen is het antwoord niet; wel het
�phouwen van een solide kem en bet leren bescherinen van je emotione­
le toegankelijkheid.
Als deze vaardigheden functioneren, zult u op ontelbare manieren
meer hevrijd zijn. U zult in staat zijn met een open hart te reageren en in
de huid van andere mensen te kruipen in plaats van enkel uw kant van ie­
der verhaal te zien. Toch zult u ook een ninja warden in het bestrijden
van emptionele vampiers en het stellen van duidelijke grenzen. De gern­
tegreerde emotionele stijl die ik voor zowel mannen als vrouwen voorstel
is kwetsbaar te zijn maar sterk; de samensmelting van ogenschijnlijk te­
gengestelde eigenschappen die mijn spirituele leraar nog steeds helpt te
doen rijpen in mij.
Mijn diagnose van de condition humaine is dat het voor ons allemaal
pijnlijk zwaar is om alleen al het hoofd boven water te houden, zij het niet
onmogelijk. De media lopen over van akelige oorlogsverhalen en verha­
len van afscbuwelijke moorden en <laden van verraad. Hoeveel obscene
door de televisie uitgezonden rechtbankzaken heeft bet publiek nog no­
dig? Het is altijd de ene partij tegen de andere, wij tegen hen, tot walgens
toe. Ik bied werkbare altematieven voor zulke negativistische, zichzelf in
stand houdende ijdelheid. Er is een betere manier. De spectaculaire voor­
uitgang van emotionele vrijheid is het vermogen onze verslaving aan ne­
gativiteit vast te stellen maar die achter ons te laten. Het punt waar u kunt
heginnen is bij uzelf. Kunnen opschieten met uzelf zal leiden tot het kun­
nen opschieten met anderen en uiteindelijk, gelukkig, tot meer kame­
raadschap en tevredenheid voor ons alien.
WELK EMOTIONEEL TYPE BENT U?
Orn uw contactuele stijl vast te stellen is het nuttig te weten welk emotio­
neel type u bent. Oat is het filter waardoor u de wereld ziet, de standaard­
instelling van uw persoonlijkheid waar u naar terugkeert, vooral onder
dwang. Elk type wordt bepaald door aangeboren temperament en de in-
VAN INTELLECT U EL EN T 0 T EM PATH ISCH E MENSEN III
vloed van anderen die u bij het opgroeien onderging. Gevoeliger warden
voor uw aard zal u helpen uw zelfbeheersing en vrijheid te vergroten. Ik
heb meegemaakt dat veel patienten zonder dit inzicht decennialang in
het emotionele type waar ze toe behoorden neergehurkt bleven zitten
zonder te functioneren, zonder te onderzoeken met welke elementen ze
gebaat zouden zijn. Het is tijd de plussen en minnen van uw type onder
ogen te zien en te kijken welke eigenschappen van de andere u graag zou
ovememen: hoe beter u emotioneel toegerust bent, des te vrijer zult u
zijn. Doe uzelf niet tekort door te denken dat u nu eenmaal zo bent. Nie­
mand is nu eenmaal zo. Wees groat. Krijg vleugels. Het meest schitteren­
de intellect zal nog hoger stijgen als u vuur in uw binnenste heht. Een
hart dat zo groat is als de wereld zal alleen wijzer warden met een onder­
scheidend denken. Ik za1 beschrijven hoe u de voordelen van elk type
kunt kweken en de nadelen kunt tegengaan.
Orn het emotionele type waartoe u hehoort te bepalen moet u eerst de
omschrijvingen hieronder doomemen en die met uw geschiedenis van
kindsheen af vergelijken. Stel uzelf de vraag: 'Wat is mijn primaire sja­
hloon voor het omgaan met het leven? Met mijn intellect? Empathie?'
(Empathie staat centraal in mijn werk; ik heh er in al mijn hoeken over
geschreven. Hier presenteer ik het als een apart emotioneel type dat emo­
tionele vrijheid in belangrijke mate be'invloedt.) 'Ben ik de rots die ande­
ren ondersteunt maar slechts schoorvoetend emotioneel handelt? Of
start ik typisch op ieder moment mijn gevoelens uit?' Natuurlijk kunt u
aspecten van elk type vertonen. Maar oak dan wil ik graag dat u een type
uitkiest dat het meest als u aanvoelt, een referentiepunt. Verfijn vandaar­
uit uw emotionele identiteit door kenmerken van alle categorieen toe te
voegen. Als niet een type u past, probeer dan de beste eigenschappen van
die typen waar u iets mee hebt in te lijven. Geen enkel type is beter dan
een antler type als het in balans is. Wees tijdens deze beoordeling aardig;
maak er geen voorwendsel van om op uzelf af te geven. Het emotionele
type waar u toe behoort is een basis om op voort te bouwen, geen kwestie
van levenslang. Het staat ook niet in steen gehouwen, maar geeft enkel
algemene neigingen weer. Het gaat mij niet om stereotypen. Evenmin
stel ik voor dat u uw basale persoonlijkheid verandert. Wel wil ik u helpen
te versterken wat u meegekregen hebt en in staat te zijn u te ontwikkelen
om vrijer te warden.
II2 EMOTIONELE VRIJHEID
Emotioneel type 1: De intellectueel
Intellectuelen zijn intelligente, onafhankelijke, scherpe analytici die zich
het prettigst voelen in het denken en neigen naar een cerebrale benade­
ring van emoties. Als de stress toeslaat vluchten ze vaak in hun hoofd als
de eerste lijn om het te hanteren. Hun wereld wordt in sterke mate door
rationeel denken gefilterd. Stelt u zich het hoogdravende literaire toneel a
la New Yorker in de jaren zestig voor: Gore Vidal en John Updike, denkers
die verhit met opinies en ideeen worstelden. Intellectuelen kunnen ook
wetenschappers, docenten, huisvrouwen zijn, iedereen die overwegend
denkend werkzaam is, of dat nu topniveau is of niet. Sommige van deze
brainiacs beschouwen intui:tie of spiritualiteit mogelijk als gezwam omdat
ze niet voldoende in hun lijf zitten om die dingen door en door te ervaren
of de voordelen ervan te bevestigen. Of ze nu flamboyant of gereserveerd
zijn, hun koninkrijk is meer denken dan lijf - hier geen oermoeders.
Voor intellectuelen die in hun hoofd opgesloten zitten (dat geldt niet voor
allemaal) kan het zoiets als het trekken van kiezen zijn om hen zover te
krijgen dat ze over gevoelens praten, laat staan dat ze niet-cerebraal zou­
den handelen. Sommigen weten niet eens hoe ze niet kunnen denken;
die zijn aan de rede verslaafd.
Opgesloten zitten in je denken kan als een hel aandoen. Intellectuelen
lopen het risico dat ze van hun emoties afgesneden warden, door die als
'soft' of onlogisch af te doen. Wanneer zich inderdaad gevoelens aandie­
nen proberen zij die misschien helemaal door het denken te verteren,
buiten het lichaam om, wat betekent dat ze slechts een fractie van het be­
lang ervan opvangen. In andere gevallen kunnen intellectuelen emoties
passief ondergaan op een hit-or-nm-manier. Denk aan de auteur Truman
Capote, een scherpe geest wiens uitbarstingen van woede en vreugde on­
der de geletterden van New York beroemd waren. Maar zijn emoties wa­
ren hem de baas, en niet andersom; hij leed wat af en verviel tot alcoholis­
me. Proble�atisch is dat sornmige intellectuelen lijden ten onrechte als
levendigheid interpreteren; ze geven eraan toe in plaats van een uitweg te
zoeken uit de pijnlijke gevoelens. Oat leidt niet tot vrijheid. Ondanks hun
hersenen weten ze er misschien geen bal van hoe je negativiteit uitscha­
kelt of voor een positievere kijk op het leven vecht.
Ik heh me altijd aangetrokken gevoeld tot mensen met briljante herse­
nen. In mijn studie geneeskunde luisterde ik opgetogen naar een aanwe­
zige arts die goed onderbouwd vertelde hoe je ziekten behandelde of een
leven redde. Ik volgde zulke academische bakens, zoog hun kennis op. Ik
VAN INTELLECTUELEN TOT EMPATHISCHE MENSEN 113
gebruikte gretig de wetenschappelijke methode om oplossingen na te
gaan om de pijn van mijn patient te verlichten. Toen en nu respecteer ik
mijn analytische denken en ik krijg een kick van het toepassen ervan.
Maar ik wil er ook niet in vastzitten. Enkele jaren geleden had ik deze
nachtmerrie:
Ik stel een patient aan een groep doktoren voor die een ronde door het zieken­
huis ma.ken. Het hoofd p51jchiatrie, een professorale persoon in een pa.k, zegt
te[Jen mij: 'Dr. Orloff, Beeft u ons uw diaBnose, maar u kunt uw intu�tie niet
Bebruiken om die te stellen.' He, denk ik, verMuft. Waarom moet ik deze in­
formatie achterwe[Je laten?
Ik werd verkrampt wakker vanwege dit repressieve voorstel. Het zou on­
eerlijk zijn tegenover mijn patienten. Met een gerust geweten wilde en
kon ik niet censureren wat ik te bieden had. Het zou zijn alsof ik een deel
van mezelf wegsneed. Ik hen dankbaar dat ik dat niet hoef te doen. Intel­
lect en instinct met elkaar in evenwicht brengen is het antwoord. Die
combinatie betekent vrijheid.
Intellectuelen betalen vaak een hoge prijs door toe te laten dat hun
hersenverknochtheid een organisch besef van spiritualiteit uitsluit dat
bet lineaire begrijpen of regels te boven gaat. Ik had ooit een vriend, een
vrome orthodoxe jood en een religieus geleerde, die dagelijks placht te
bidden volgens de rituelen die zijn geloof voorschreef. Toch zei hij tegen
mij: 'Ik doe alles goed, maar ik kan God niet voelen' - een 'fout' waar­
door hij werd gekweld. Ik voelde met hem mee, maar frustrerend genoeg
kon ik weinig voor hem doen. Als iemand gelooft dat er niets meer gezag­
hebbend is clan het lineaire denken, dan is dat er ook niet. Deze koppige 1:
maar beminnelijke man zou niet van zijn voorgeschreven intellectuele
formule om met God in contact te komen afwijken, ook al waren zijn reli­
gieuze geloof en devotie sterk. Hij wees iedere mogelijkheid die ik aan­
gaf, zoals andere gebedstechnieken, van de hand omdat ze niet in zijn
systeem pasten. Uiteindelijk hield onze relatie op toen de rabbi van zijn
synagoge, zijn spirituele gids, van mijn droom hoorde waarin mijn ster­
vende grootvader afscheid kwam nemen. 'Judith is een heks,' zei de rab-
bi, hetgeen in orthodoxe kringen betekende dat het 'teken van het beest'
op mijn voorhoofd werd aangebracht. Door deze verklaring pakte mijn
geleerde onmiddellijk zijn biezen en ik bleef getroffen door het verlies
achter; ik voelde me een paria. Niettemin leerde deze situatie mij hoe het
u4 EMOTIONELE VRITHEID
intellect zich tegen u kan keren als het te star is, hoe het kan beletten dat
u de passie van de geest kent.
Doe de volgende test om te bepalen of u het type van de intellectueel
bent.
Test: Ben ik een intellectueel?
Stel uzelf de vragen:
•
Geloof ik dat ik al denkend altijd wel een oplossing kan vinden?
•
Begin ik, als ik met een probleem te maken krijg, meteen de voor- en
nadelen te analyseren in plaats van vast te stellen hoe ik me erdoor
voel?
•
Voel ik me ongemakkelijk als mensen zeer emotioneel warden?
•
Ben ik geneigd al te,serieus te warden?
•
Wantrouw ik besluiten die instinctief worden genomen?
•
Geef ik de voorkeur aan plannen haven de spontane aanpak?
Als u een tot drie vragen met ja beantwoordt, doet dat vermoeden dat u
geneigd bent emoties intellectueel te verwerken. Als u meer clan drie vra­
gen bevestigend beantwoordt, is het wel duidelijk tot welk emotioneel ty­
pe u behoort.
Erkennen dat u 'de intellectueel' bent zal u het belang doen inzien van
het in onderling evenwicht brengen van denken en intui:tie, opdat u meer
heel kunt worden. Onder de voorspellingen van de Hopi-indianen be­
vindt zich een rotsrelief dat de gevaren van onze overintellectueel gewor­
den cultuur voorzegt: figuren van mensen met hun hoofd los van bet li­
chaam, een schrikaanjagend beeld van de scheiding tussen intellect en
gevoel. Volgens de Hopi kan dat tot de dood van een beschaving leiden.
Als psychiater weet ik dat het emotionele en spirituele vernietiging kan
veroorzaken. Besef, om dit te voorkomen, dat u de meest messcherpe in­
tellectueel kunt zijn zonder een lichaamloos pratend hoofd te warden
met een verschrompelde intui'tie. Ik was geamuseerd toen.ik op een om­
slag van het blad Forbes las: 'Chrysler: bedrijf van het jaar: slim, gedisci­
plineerd, intui'tief', een verwijzing naar hun voorzitter, die er prat op ging
dat hij zowel intellect als intu'itie gebruikte. Terwijl ik dit model voor
ogen houd zal ik de eigenschappen en handicaps van <lit emotionele type
ter bezinning samenvatten:
VAN INTELLECTUELEN TOT EMPATHISCHE MENSEN II5
De positieve kant van de intellectueel
• U bent een onberispelijke analyticus met een genadeloos gevoel voor
logica.
• U voelt zich op uw gemak in de wereld van ideeen en abstract denken.
•
U bent in staat om over een punt te debatteren.
•
U respecteert en gebruikt wat wetenschappelijk bewezen is.
•
U kunt in emotioneel verhitte situaties kalm blijven.
De negatieve kant van de intellectueel ·
•
Mogelijk leeft u vanuit uw hoofd; hebt u er moeite mee voeling te krij­
gen met de gevoelens van uzelf of een ander.
U wekt mogelijk de indruk emotioneel koud te zijn, terughoudend, of
snobistisch over alles wat niet in uw systeem past.
•
U kunt uw hersenen 's nachts niet uitschakelen; bent geobsedeerd
door problemen.
•
U gelooft misschien in spiritualiteit maar hebt er moeite mee die in-
nerlijk te ervaren.
•
U vergeet vaak speels te zijn.
Als u tot dit emotionele type behoort, zal het niet veel van u vergen om
met deze karaktereigenschappen overweg te kunnen. Het bevrijdende
deel is dat u kunt kiezen wat u wilt zijn. Aan u de taak de voordeligste
kant van de intellectueel te doen uitkomen en de essentie daarvan hoog te
houden. Toch kan het intellect u 's nachts nooit warm houden of de men­
selijke geest onderhouden. Bovendien wijzen wetenschappelijke gege­
vens uit dat u al denkend uitgeput kunt raken, vooral als u ouder wordt,
door glucose, een voedingsstof van de hersenen, te verbruiken. Stel dus
vast wat er wel of niet werkt aan dit type en bereid u voor op groei. De vol­
gende oefening brengt die metamorfose op gang.
n6 EMOTIONELE VRIJHEID
Emotioneel actiedeel
HOE U EEN BALANS KUNT VIND EN
Orn bedreven in zowel voelen als denken te zijn moet u meer tijd in uw fysie­
ke/zintuiglijke zelf doorbrengen. lk stel de volgende drie begintechnieken voor.
l. Denk eraan te ademen. Concentreer u, om minder intellectueel bezig te zijn,
op uw ademhaling; een snelle oplossing voor een hyperactief hoofd. Of het
nu dag of nacht is, neem, als u mentaal geblokkeerd bent, een time-out om
te ademen. Het leidt de gedachten af en creeert meer psychische ruimte om
de druk te verlagen. Adem enkele minuten gewoon diep en langzaam in en
uit. Adem in door uw neus, en weer uit door uw mond. Waardeer ademen als
een sensueel genoegen. L.aat uzelf voelen hoe de koele lucht zachtjes door
uw neusgaten gaat, hoe uw borstkas langzaam uitzet en zich ontspant Ade­
men ontspant uw denken en uw lichaam, en vergroot uw vermogen om pro­
blemen op te lossen.
2. Doe aan lichaamsbeweging. Of u nu aan skaten of wandelen doet of in een
yogische zonnegroet opgaat, lichaamsbeweging verschaft een in het nu ge­
concentreerd lichaamsbewustzijn dat het intellect rust gee� lk beveel met
name yoga, qigong (een combinatie van beweging en meditatie) of tai chi
chuan (gracieuze bewegingen om innerlijke verstilling te vinden) aan. Deze
technieken maken u fit en maken een directe ervaring van spiritualiteit los;
een intelligentie die royaler is dan uw denken en die op natuurlijke wijze uit
de bewegingen voortvloeit.
3. Breng empathie op. Vraag uzelf, om meer op uw emoties of die van een an­
der afgestemd te zijn, altijd at. 'Hoe kan ik vanuit mijn hart reageren en niet
alleen met mijn hoofd?' - de kern van empathie. Een intellectueel probeert
steevast een dilemma op te lossen alvorens empathie te hebben voor de ge­
voelens die het oproept; een achtergebleven benadering die robotachtig,
minachtend of koud kan overkomen. U moet juist, als uw echtgenoot ont­
daan is over werk of kinderen, allereerst empathie tonen. Dat brengt u emo­
tioneel op Mn lijn met hem of haar; een inspanning die de ander zal waarde­
ren. Met 'lk weet hoe je je voelt' komt u een heel eind. Als uw partner zich
gehoord voelt, vloeit de spanning weg. Dan kunt u voorzichtig tactische op­
lossingen aanreiken. Evenzo moet u, als u ontdaan bent, empathie hebben
voor hetgeen dit gevoel opriep voordat u een antwoord forceert of uzelf he­
kelt. Zulke vriendelijkheid plaveit de weg voor snellere oplossingen.
VAN I NT E L LE C TU E L EN T 0 T EM PATH I SC H E MEN SEN II7
Emotioneel type 2: De empathische mens
Je be9rijpt iemand nooit echt totdatje het vanu.it zijn gezichtspunt beschouwt...
totdatje in zijn huid kruipt en daarin rondloopt.
Arrrcus FINCH in To kill a mockingbird
Empathische mensen zijn in hoge mate gevoelige, fijn afgestemde instru­
menten als het om emoties gaat. Ze voelen alles, soms in het extreme, en
zijn minder geneigd gevoelens te intellectualiseren. Intui:tie is het filter
waardoor zij de wereld ervaren. Empathische mensen zijn van nature ge­
vend, spiritueel ingesteld, en luisteren goed. Als u hart nodig hebt: bij
empathische mensen is het te vinden. Door dik en dun zijn ze er voor u,
verzorgers van wereldklasse.
Het handelsmerk van empathici is dat ze weten wat ze aan je hebben.
Sommigen kunnen dit zonder de gevoelens van mensen over te nemen.
Anderen, zoals ik en veel van mijn patienten, hoe goed of slecht het ook
is, kunnen echter angstabsorberende sponzen worden. Dit gaat vaak ten
koste van het geweldige vermogen om positieve emoties en alles wat
mooi is te absorberen. Als empathische mensen zich te midden van vrede
en liefde bevinden, neemt hun lichaam dit op en floreert het. Negativiteit
voelt echter vaak als een aanval, werkt uitputtend. (Het kostte een empa­
thische patient, een journalist, weken om bij te komen na het verslaan
van de verwoesting van een tsunami in Thailand.) Ze vormen dan ook een
bijzonder gemakkelijk doelwit voor emotionele vampiers, wier angst of
woede empathische mensen kan slopen. Bij wijze van onbewuste verde­
diging kunnen ze toenemen in gewicht dat als een buffer werkt. Als ze
dun zijn, zijn ze k:wetsbaarder voor negativiteit, een vergeten oorzaak van
overeten die ik in mijn boek Positive Ener9H heb onderzocht. Verder kan
de gevoeligheid van een empathicus in amoureuze relaties overweldigend
zijn; velen blijven single omdat ze niet hebben geleerd over bun speciale
behoeften bij het samenleven te onderhandelen - een onderwerp dat ik in
hoofdstuk 8 zal bespreken.
Wanneer empathische mensen de invloed van stressvolle emoties ab­
sorberen, kan dat paniekaanvallen, depressie, eet-, seks- en drugsexplo­
sies en een overvloed aan fysieke symptomen losmaken die een traditio­
nele medische diagnose tarten. De Centers for Disease Control and Pre­
vention melden dat meer dan twee miljoen Amerikanen aan chronische
n8 EMOTIONELE VRIJHEID
vermoeidheid lijden. Het is waarschijnlijk dat velen van hen empathici
zijn met een onjuiste diagnose. Anderen van dit emotionele type krijgen
ook agorafobie; ze warden kluizenaars die te bang zijn om zich op straat
te wagen.
Doorgaans loopt een empathisch mens, door deze afschuwelijke
symptomen in het nauw gedreven, naar de dokter voor een kostbare con­
trole - bloedonderzoek, MRI's, talloze scans - maar er wordt niet veel
ontdekt. Volgende halte: de psychiater. In de loop der jaren hebben veel
goedbedoelende doorsnee-artsen mij gevraagd voor deze patienten Pro­
zac voor te schrijven - gewoonlijk niet de juiste conclusie. Een sterk punt
van energiepsychiatrie is dat ze empathie erkent als een dankbare vorm
van intultie die met de passende vaardigheden ontwikkeld moet warden.
Wanneer empathici er eenmaal de slag van krijgen op deze manier waar
te nemen, verdiept hun leven zich. Maar willen empathische mensen vrij­
heid bereiken en van hun sterke kanten genieten, dan moeten ze hun ge­
voeligheid Ieren beschermen en een balans vinden.
Omdat ik een empathisch mens hen, wil ik al mijn empathische pa­
tienten helpen dit vermogen te ontwikkelen en er vertrouwd mee te ra­
ken. Als u emotionele energie overwegend op deze manier verwerkt, hebt
u waarschijnlijk sinds uw kinderjaren bepaalde tekens en symptomen ge­
had. Kijk of mijn ervaringen een echo oproepen. Ik hen altijd in hoge ma­
te afgestemd geweest op de stemmingen, goed en slecht, van andere
mensen. Voordat ik mijn energie leerde beschermen, voelde ik dat ze in
mijn lichaam vast kwamen te zitten. Drukke plaatsen versterkten mijn
empathie. Vriendinnen popelden om naar winkelcentra te gaan, maar ik
beschouwde die als oorlogsgebied. Ik kon de emoties van mensen in de
atmosfeer voelen afketsen als artillerievuur. Ik wilde dat ik ze kon ontwij­
ken, maar ze joegen recht op mij in. In het begin voelde ik me dan prima,
maar ik ging angstig, depressief of vermoeid weer weg. Als ik thuiskwam
kroop ik gewoon in bed, snakkend naar vrede en rust. In mijn teleurstel­
ling vertelde ik het mijn dokter-moeder, een modefanaat die met overga­
ve winkelde. Zij antwoordde clan: 'Schat, jij bent gewoon niet hard ge­
noeg,' een opmerking die mij alleen maar dieper in de put kon duwen.
Mijn zorgzame moeder besefte niet dat menigten een empathisch mens
kunnen overbelasten. Ik kan mij gemakkelijk herkennen in de beschrij­
ving die een patient van haar vroege empathie gaf: 'Als klein meisje dacht
ik dat God een raam in mij had opengelaten; dat hij vergeten was mij he­
lemaal dicht te maken.'
VAN INTELLECTUELEN TOT EMPATHISCHE MENSEN Il9
Empathie hoeft niet te betekenen dat je de hele tijd te veel voelt. Nu ik
mezelfkan centreren en kan voorkomen dat ik alle misnoegen van de be­
schaving op mij laad, blijft de empathie mij vrijer maken, door mijn me­
dedogen, vitaliteit en gevoel voor het wonderbaarlijke te wekken.
Doe de volgende test om te bepalen of u een emotioneel empathisch
mens bent.
Test Ben ik een empathisch mens?
Stel uzelf de vraag:
•
Ben ik als 'te emotioneel' of overgevoelig bestempeld?
•
Als een bevriend persoon radeloos is, ga ik dat dan ook voelen?
•
Zijn mijn gevoelens snel gekwetst?
•
Word ik emotioneel leeggezogen door menigten en heh ik tijd voor
mezelf nodig om bij te komen?
•
Worden mijn zenuwen uitgeput door geluiden, geuren of oeverloos
gepraat?
•
Ga ik liefst in mijn eigen auto ergens heen zodat ik weg kan gaan wan-
neer ik wil?
•
Doe ik aan overeten om ernotionele stress te k:unnen hanteren?
•
Ben ik bang door intieme relaties overspoeld te warden?
Als u een tot drie van deze vragen met ja beantwoordt, bent u in elk geval
ten dele empathisch. Als u op meer clan drie vragen bevestigend ant­
woordt, is wel duidelijk tot welk emotioneel type u behoort.
De erkenning dat u een ernpathisch mens bent is de eerste stap orn ver­
antwoordelijkheid te nemen voor uw emoties in plaats van er voortdu­
rend in te verdrinken. Als empathische mensen onder elkaar wil ik uw
gevoeligheid legitimeren, opdat u niet denkt dat het u de kop kost. Ik heh
talrijke patienten gehad die zeiden: 'Judith, ik dacht dat er iets mis was
met mij. Ik voel me zo'n mietje.' Wij zijn geen mietjes. Ons gestel neemt
alleen rnaar meer op. Beden.k ook dat het feit dat u de enige bent die iets
voelt uw waamemingen niet ongeldig maakt. Toen bijvoorbeeld een em­
pathische patient, sowieso al timide, aan zijn buurman, die zo graag een
rockster wilde zijn, vroeg of hij 'Adam Bomb', een oorverdovende heavy­
metalband, zachter wilde zetten, reageerde de man met: 'Waarorn? Jij
bent de enige die erover klaagt.' Dit scenario is tenenkrommend voor een
120 EMOTIONELE VRIJHEID
empathicus, omdat het ten onrechte veronderstelt dat er een meerderheid
voor nodig is om iemands standpunt te rechtvaardigen. Orn vastberaden­
heid in een emotioneel grove wereld vol te houden moeten empathische
mensen genoeg zelfkennis hebben om duidelijk te zeggen wat ze nodig
hebben. Anders trekt u zich misschien, net als mijn patient, van zulke
confrontaties terug, terwijl u zich verslagen en weerloos voelt, om uw
wonden te likken. Als u haven uw empathie staat zult u de zorg voor uzelf
en uw relaties verbeteren. Hier volgt een overzicht van de kenmerken van
dit emotionele type.
De positieve kant van de empathische mens
•
U hebt een groot hart; u bent goed in het helpen van anderen.
•
Uw gevoeligheid maakt u gepassioneerd en bij uitstek sensueel.
•
U hebt intu'itief inzicht in de gedachten en gevoelens van mensen.
•
U bent emotioneel ontvankelijk; kunt met de gevoelens van een antler
overweg.
•
U staat in contact met uw lichaam en emoties.
•
U hebt een merkbaar gevoel voor spiritualiteit.
De negatieve kant van de empathische mens
•
U bent een emotionele spans die de negativiteit van mensen absor­
beert.
•
U bent heel gevoelig voor emoties; u voelt zich als een niet-gei:soleerde
draad.
•
U bent geneigd tot angst, depressiviteit en vermoeidheid.
•
U kunt zich ingesloten voelen als u met andere mensen in dezelfde
ruimte woont.
•
U kunt chronische, slopende fysieke symptomen hebben.
•
U hebt moeite met het stellen van grenzen voor mensen die u leegzui­
gen en wordt door hen onder de voet gelopen.
Door eerlijk aan te kruisen welke karaktertrekken productief zijn of niet
wordt u vrijer. Natuurlijk wilt u emotioneel welwillend, intu'itief en open
zijn, de welverdiende eretekens van de empathische mens. Deze eigen­
schappen voorkomen de remming van uw levenskracht die optreedt als u
in uw hoofd zit opgesloten. Empathie zal u echter niet vrijmaken als u
VAN INTELLECTUELEN TOT EMPATHISCHE MENSEN 121
constant kwetsbaar rondloopt, snel gebroken bent of uw loszinnigheid
op gejammer ziet uitlopen omdat u zichzelf voortdurend emotioneel
moet verdedigen. Orn u thuis te voelen in uw eigen huid moet dit emotio­
nele type de juiste mix van intellect, gevoel en gegrondheid vinden. De
volgende oefening zal, samen met komende oefeningen om emotionele
vampiers te bestrijden, u helpen dit te bereiken.
Emotioneel actiedeel
.
HOE U EEN BALANS KUNT VINDEN
Breng onderstaande methoden in praktijk om uzelf te centreren.
• let uw intellect in. Als u emotioneel uitgewrongen bent of vermoedt dat u
iemands leed hebt overgenomen, moet u alies goed doordenken om angst
tegen te gaan. Gebruik zowel positieve binnenpraat als logica om gegrond
te raken. Dat kan als volgt: zeg eerst tegen uzelf dat u deze situatie aan­
kunt terwijl u een paar keer diep inademt om te ontspannen. Herhaal, als
tweede, deze mantra: 'Het is niet mijn taak de emoties van anderen over te
nemen. lk kan liefdevol zijn zonder dat te doen.' Deze overtuiging moet
voor u steekhoudend zijn om verstandig en gelukkig te blijven. Ze vormt de
intellectuele basis voor de manier waarop u gezond met empathie om­
springt.
• Sta stille tijd toe om emotioneel te ontspannen. Neem de gewoonte aan om
in de loop van de dag kalmerende minipauzes te nemen. Adem wat frisse
lucht in. Maak een wandelingetje om het kantoor heen. Deze onderbrekin­
gen zullen de excessieve prikkeling om non-stop bezig te zijn verminderen.
• Beoefen guerrillameditatie. Om emotionele overbelasting tegen te gaan
moet u snel handelen en enkele minuten mediteren. Zoek een afgezonder­
de plek om uw ogen te sluiten. Stel uw verwachtingen bij - het hoeft geen
Shangri-La te zijn. Mijn redding is vaak het toilet geweest (vooral op vlieg­
velden, de vloek van mijn bestaan - mensenhorden die zich door de beveili­
ging persen, luidsprekers die krijsen). Toiletten zijn de enige sociaal goedge­
keurde locatie om alleen te zijn. Wees te alien tijde en overal bereid om
uzelf opnieuw te centreren en ongewenste emoties los te laten. Doe twee
dingen terwijl u mediteert. Ten eerste, blijf opgekropte negatieve emoties
exhaleren - eenzaamheid, bezorgdheid en andere. Voel ze met elke adem­
haling vervliegen. Ten tweede, leg uw hand op uw hart en visualiseer dat
I22 EMOTIONELE VRIJHEID
barmhartighe1d u van top tot teen doortrekt. (Zie de hartcentrerende medi­
tatie van hoofdstuk 2.) Deze handelingen zullen u snel ontspannen.
• Definieer en honoreer uw empathische behoeften. Bescherm uw gevoelighe­
den. Stel op een kalm en beheerst moment de top vijf van uw emotioneel
meest opjagende situaties op. Formuleer dan een plan voor het hanteren
daarvan zodat u op het moment zelf niet gaat stuntelen. Hier volgen enkele
praktische voorbeelden van wat u kunt doen in situaties die voor empathi­
sche mensen voorspelbaar problematisch zijn.
• Als iemand te veel van u vraagt, zeg dan beleefd nee. Het is niet nodig uit
te leggen waarom. Niet voor niets wordt wel gezegd dat nee een complete
zin is.
• Als uw veilige niveau maximaal drie uur gezelschapsdrukte is - ook al bent
u dol op de mensen - ga dan met uw eigen auto of heb een altematief
plan voor het vervoer zodat u weg kunt wanneer u wilt.
• Als de drukte overweldigend is, eet dan vooraf een proteinerijk maal (zodat
u gegrond pent) en ga in een uithoek van, bijvoorbeeld, een theater of feest
zitten; niet pal middenin.
• Als u zich door parfum belaagd voelt, verzoek uw vriendinnen dan vriende­
lijk het in uw aanwezigheid niet te dragen. Als u het niet kunt mijden, ga
dan bij een raam staan of neem regelmatig buiten een teug frisse lucht.
• Als u zich overeet om negatieve emoties te verdoven, pas dan de guerrilla­
meditatie toe die ik eerder noemde voordat u tot de koelkast wordt verlokt;
een potentiele maalstroom van verleiding. Bewaar als noodmaatregel een
kussen bij de koelkast zodat u kunt gaan zitten om te mediteren in plaats
van een eetaanval te krijgen.
• Baken thuis een eigen ruimte af. Dan zult u niet overvallen worden door
het gevoel dat u op elkaars lip zit {Hoofdstuk 8 bespreekt niet-traditionele
woonsituaties die met de comfortzone van een empathisch mens te rijmen
zijn.)
lk stel voor dat u deze lijst in de loop der tijd bijwerkt om ingedekt te blijven.
U hoeft het wiel niet opnieuw uit te vinden telkens wanneer u emotioneel
overbelast bent Met praktische copingmethoden kunnen empathische men­
sen sneller met een reactie komen, zich veiliger voelen, en hun talenten kun­
nen opbloeien.
VAN INTELLECTUELEN TOT EMPATHISCHE MENSEN I23
Emotioneel type 3: De rots
Rotsen zijn emotioneel sterk voor zichzelf en anderen, en ze zijn prak­
tisch. Als u wankelt van emoties, zal de rots zijn kalmte niet verliezen. U
kunt snikken, klagen, tekeergaan. Zij zullen niet weggaan of oordelen.
Maar rotsen zijn geen empathici; er is een solide grens tussen henzelfen
de wereld. Ze zijn oprecht betrokken bij uw vreugde en pijn (u kunt zich
altijd in de armen van een rots werpen) maar krijgen niet de volle laag van
deze gevoelens. Hoewel ze liefst hebben dat het leven gelijkmatig ver­
loopt, zullen ze zich niet aan moeilijkheden onttrekken. U kun t de naam
van een rots best opvoeren als een contact voor noodgevallen; tijdens een
gezondheidscrisis zullen ze zich de benen uit het lijflopen OI]l er voor u
te zijn. Ze zullen met plezier op uw verjaardag en bij bijzondere gelegen­
heden aanwezig zijn - ze zijn niet het type dat constant te druk is maar in
reactie op de oproep 'r.s.v.p.' verzekert 'Ik zal er in de geest bij zijn'. Hoe
steunend rotsen echter ook kunnen zijn, ze zijn geneigd hun eigen stress­
volle emoties binnen te houden; die knagen aan hen en maken hen on­
vrij. Maar ze realiseren zich niet dat het onderzoeken van hun gevoelens
zal helpen. Tenzij rotsen door een partner ofvriend ertoe warden aange­
spoord dat wel te doen, zullen ze het over het algemeen niet doen. Ze zijn
meer toegerust om het volhouden vol te houden. Al met al zijn rotsen niet
de meest gepassioneerde mensen op aarde. Ze kunnen in feite op zich
traag bewegende herbivoren lijken als het om het tonen van emoties gaat.
Omdat onuitgesproken gevoelens hen vanbinnen blokkeren, kunnen ze
onverstoorbaar lijken, zonder kwetsbare kant.
Doe onderstaande test om vast te stellen ofu een rots bent:
Test: Ben ik een rots?
Stel uzelfde vraag:
•
Is het gemakkelijker te luisteren dan mijn gevoelens te delen?
•
Maak ik vaak de indruk de meest betrouwbare persoon in het gezel-
schap te zijn?
•
Zijn mensen geneigd met hun problemen bij mij te komen?
•
Kan ik rustig blijven als anderen over hun toeren zijn?
•
Vermijd ik zelfonderzoek liever?
•
Ben ik over het algemeen tevreden over de status-qua in relaties terwijl
anderen vaak proberen mij emotioneel uit mijn tent te lokken?
r24 EMOTIONELE VRIJHEID VAN INTELLECTUELEN TOT EMPATHISCHE MENSEN 125

Als u op een tot drie vragen met ja antwoordt, hebt u enkele rotsachtige Emotioneel actiedeel
eigenschappen. Als u meer dan drie vragen bevestigend beantwoordt,
doet dat vermoeden dat u tot dit emotioneel type behoort. HOE U UW EVENWICHT KUNT VINDEN

De erkenning dat u een rots bent stelt u in staat in toenemende mate
open te staan voor de rijkdom van gevoelens en van het leven. Rotsen lo­
pen vaak het risico couch potatoes te warden die veel televisiekijken of vaak
een tukje doen. Zoals het lied van Simon en Garfunkel suggereert- I am
a rock / I am an island - kan dit type emotioneel ge'isoleerd, afstandelijk
zijn. Een patient omschreef haar rots-echtgenoot als 'liefdevol maar on­
doordringbaar', een man die 'altijd naar mij luistert maar clan niet komt
met wat er in hem omgaat'. In emotioneel opzicht kan het eenrichtings­
verkeer met een rots zijn. Niet dat ze geen gevoelens hebben. Rotsen heb­
ben alleen een duwtje nodig om ze te kunnen uiten. Neem onderstaand
overzicht van de voor- en nadelen van dit emotionele type door.
De positieve kant van de rots
•
U bent een sterke steunpilaar voor anderen.
•
U bent consistent en trouw.
•
U geniet van geven.
•
U hebt respect voor mensen; hebt het beste met hen voor.
•
U kunt met bijna iedereen goed opschieten.
• Voeg vuur aan uw !even toe door uw houding bij te stellen. Voor vrijere,
meer spontane interacties moet u de boel opschudden. Oat betekent dat u
besluit het initiatief tot emotionele uitwisselingen te nemen en niet meer
enkel reageert wanneer dat nodig is. Anders zijn uw relaties niet in orde.
Het !even is in voile gang. Meng u erin. Beden'k dat het laten zien van emo­
tie een vorm van grootmoedigheid is, net als betrouwbaar zijn. In het con­
tact met geliefde personen gaat het vonken als u uw gevoelens uit, en dat
roept passie op, bij u en bij hen.
• Uit per dag een gevoe!. Leg in een dagboek Mn (niet meer dan een) emotie
vast die u beleeft. Neem geen blad voor de mond. U bent woest U bent te­
vreden. U bent verliefd. Wat het ook is, bravo! Deel die emotie vervolgens
met iemand. Waag het erop. Het betekent dat u uw mond en uw hart
opent, en voldoende aanwezig blijft om authentiek te zijn. Als u uw gevoe­
lens niet onderdrukt, neemt de stress af en kunnen anderen inniger met u
verbonden zijn. Ook moet u, als een vriend u zijn steun aanbiedt, die aan­
nemen, of het nu een simpel 'lk weet wat je bedoelt, breeder' of een klap
op de rug is. Verzet tegen de rol van ontvangende partij betekent dat u
wegglipt uit uw groei. Als u zich voor het geven en nemen van de commu­
nicatie openstelt, bent u aantrekkelijker en meer beschikbaar.

De negatieve kant van de rots

Emotioneel type 4: De spuier
•
U kunt buiten uw gevoelens staan. Spuiers zijn rneesters in het kennen van hun emoties en werden geboren
•
Er huist boosheid en frustratie in u. om die te delen. Ze zijn tegenovergesteld aan rotsen- niemand hoeft zich
•
Uw relaties kunnen opwinding en diepte ontberen. af te vragen hoe het met hen is. Opgetogen, verveeld of ellendig, ze zullen
•
U veroorzaakt geen moeilijkheden en daagt uzelf niet uit orn emotio­ het u laten weten. Wat u ziet is wat u krijgt. Ze zijn doorgaans spontaan,
neel te groeien. direct, echte mensenmensen, vertrouwde vertrouwelingen. De spuier
•
U vermijdt liever het conflict dat moeilijke kwesties in relaties bloot­ loost stress door deze te verbaliseren. Ik weet zelf hoe bevrijdend dat kan
legt. zijn. Ik maak een buiging naar mijn gekoesterde vriendenkring, die on­
derscheidingen verdienen voor het luisteren naar rnijn angsten, verwach­
tingen en moeilijkheden in de loop der jaren. Sommige spuiers warden
echter ongedurig als er niemand is aan wie ze hun ei kwijt kunnen. Ook
kunnen ze zich verzetten tegen het nemen van onafhankelijke beslis-
I26 EMOTIONELE VRIJHEID VAN INTELLECTUELEN TOT EMPATHISCHE MENSEN 127

singen, het vertrouwen van hun intu'itie of het emotioneel gegrond blij­ De positieve kant van de spuier
ven zonder exteme inbreng. Ik heh een patient die in een herstellings­
oord werkt, een ware vriend voor de bejaarden. Hoewel hij het helpen van •
U bent emotioneel onafhankelijk.
anderen dankbaar werk vindt, kan de werksituatie moeilijk zijn: onderbe­ •
Negativiteit woekert niet door in u als u die tegenover anderen ver­
zetting en bezuinigingen bedreigen de zorg die hij aan demente of fysiek woordt.
gehandicapte mensen geeft; een brute verwaarlozing die hij moeilijk kon •
U hebt een ondersteunend netwerk van vrienden.
verteren. Elke avond vertrouwde hij erop dat hij zijn stress aan zijn vrouw •
U hecht waarde aan intieme relaties, bent een fijngevoelig luisterend
kwijt kon, maar hij kon zichzelf dol van gespannenheid maken als zij er oar.
niet was. Mijn patient wist niet hoe hij anders rustig kon warden en •
U handelt moeilijke kwesties af en verwerkt ze snel.
stoom afblazen, totdat ik hem de technieken van het actiegedeelte van dit
onderwerp leerde. Behalve het op gezonde wijze luchten van zijn hart De negatieve kant van de spuier
leerde hij de kracht vanbinnen aan te boren om innerlijke vrede te vin­
den. Doe onderstaande test om vast te stellen of u een spuier bent. •
U kunt gemakkelijk het middelpunt van drama's worden.
•
U kunt van vrienden therapeuten maken.
Test: Ben ik een spuier? •
U zoekt exteme feedback voordat u uw intu'itie voor antwoorden raad­
pleegt.
Stel uzelf de vraag: •
Uw behoefte om overmatig te delen kan andere mensen afbranden.
•
Is het gemakkelijk voor mij om mijn emoties te uiten? •
U hebt uw eigen innerlijke kracht of spirituele sterke kanten niet vol­
•
Word ik gespannen als ik mijn gevoelens binnenhoud? uit omarmd.
•
Is, als er een probleem ontstaat, mijn eerste irnpuls het pakken van de
telefoon?
•
Heh ik een peiling van de meningen nodig alvorens tot een beslissing Emotioneel actiedeel
te komen?
•
Zeggen mijn vrienden vaak tegen mij: 'Too much ieformation? ' HOE U EEN BALANS KUNT VINDEN
•
Heh ik moeite met het opmerken van de emotionele grenzen van an­
dere mensen? WAPEN UZELF MET ONAFHANKELUKHEID

Experimenteer met het centreren van uw gevoelens voordat u om hulp vraagt

Als u een tot drie van deze vragen met ja beantwoordt, hebt u enkele trek­
ken van een spuier. Als u meer dan drie vragen bevestigend beantwoordt,
is het duidelijk tot welk emoti9neel type u behoort.
De erkenning dat u een spuier bent stelt u in staat een betere communi­
cator te worden door evenwicht te leren creeren tussen onafhankelijkheid
en emotionele expressie. Soms willen spuiers zo graag iets delen dat ze
mensen afstoten. Op een feestje, op de markt, overal zitten ze op je, als
dwangmatige emotionele reinigers. Hoewel het bevrijdend is gevoelens
te uiten, moet een spuier een evenwicht vinden tussen een gezond luch­
ten van emoties en putten uit eigen innerlijke wijsheid. Neem onder­
staand profiel door dat de karaktertrekken van een spuier opsomt.
Dat gaat als volgt: definieer eerst de ergernis. Laten we zeggen dat uw baas,
een Cruella de Vil-type (uit 107 Dalmatiers), weer eens gehakt heeft gemaakt
van uw eigenwaarde. Stel uzelf dan de vraag: 'Hoe voel ik me hierdoor? Zie­
dend? Verslagen? Zinnend op moord?' Sta uzelf toe deze emoties ongecensu­
reerd te ervaren, zonder ze uit te spelen; een belangrijk stadium voordat de
transformatie kan plaatsvinden. Ga, als derde, met behulp van deze technie­
ken aan uw gevoelens werken:
• Stel uw intentie vast de emotie op te ruimen.
• Blij f negativiteit uitademen.
• Gebruik positieve binnenpraat om uzelf liefdevol terug te brengen in het
128 EMOTIONELE VRIJHEID
centrum. Zeg inwendig: 'lk heb mijn best gedaan. lk verdien zelfs lof voor
mijn minzaamheid.' Bevestig alies wat u goed deed; probeer te vergeten
waar u mogelijk tekortschoot - een liefdevolle innerlijke monoloog die uw
kracht herste It.
• Stem op uw intuitie af om een oplossing te vinden. Besteed een paar rusti­
ge minuten aan mediteren om te kijken welke beelden, indrukken of aha's
u te binnen schieten om de situatie te verbeteren.
Als u, als spuier, deze stappen overslaat en regelrecht op de telefoon af
stapt, zult u zichzelf van de kans beroven de emotionele spieren op te
bouwen die voor meer vrijheid en autonomie noodzakelijk zijn.
De belangrijkste relatie die u ooit zult hebben is die met uzelf. Als deze
goed is, zult u tot vruchtbare relaties met anderen in staat zijn. Het ken­
nen van het emotionele type dat u bent, levert een basis voor emotionele
ontwikkeling. Bedenk echter wel dat het een begin van zelfkennis is en
geen eindpunt. Er zitten vele lagen aan die mysterieuze ui. Ga niettemin,
in dit stadium, op weg met wat u hebt. U zult in Deel twee van dit boek
emoties in diverse gedaanten en vormen aanpakken. Laten we ons eerst
op het volgende hoofdstuk concentreren, dat gaat over het onschadelijk
maken van de emotionele vampiers die uw energie opzuigen.
Bedenk dat niemand kan maken dat u zich mindenvaardi.g voelt
zonder uw instemmin.g.
ELEANOR ROOSEVELT
5
EMOTIONELE VAMPIERS
BESTRIJDEN: �OE U
UW SENSITIVITEIT KUNT
BEGRIJPEN EN BESCHERMEN
Als u vrij wilt zijn kunt u niet nai:ef blijven over relaties. Sommige men­
sen zijn positief, bemoedigend, ondersteunend. Anderen kunnen alle op­
timisme en kalmte regelrecht uit u zuigen. Voor de bescherming van uw
sensitiviteit moeten deze emotionele vampiers beslist benoemd en be­
streden warden. Ze zijn overal: medewerkers, buren, familie, vrienden.
In de energiepsychiatrie heh ik een doorlopende stroom patienten behan­
deld die hard getroffen waren door uitzuigers - werkelijk een epidemie in
de sfeer van de geestelijke gezondheid die de conventionele geneeskunde
niet ziet. Ik huiver bij de gedachte hoeveel van deze 'wandelende emotio­
neel gewonden' (gewoonlijk oplettende, intelligente mensen) in chroni­
sche angst of depressiviteit zijn gaan berusten. Waarom die blinde vlek?
De meesten van ons zijn niet voorgelicht over leegzuigende mensen of
hoe we ons kunnen ontworstelen aan hun klauwen, onontbeerlijke socia­
le vaardigheden voor iedereen die naar vrijheid verlangt. Emotionele
zuigwerking is een delicaat onderwerp. Wij weten niet hoe we tactvol
kunnen wijzen op wat we nodig hebben. Gevolg: onze tong raakt ver­
lamd, we warden destructief passief. We negeren het sos uit ons diepste
wezen dat schreeuwt: 'Help!' Of we warden, bibberend op onze benen,
zo bang dat we 'onbeleefd' over zullen komen dat wij martelaren warden
in plaats van respectvol assertief te zijn. We uiten ons niet omdat we niet
 EMOTIONELE VRIJHEID
als 'moeilijk' of harteloos beschouwd willen worden. (In Etiquette, van
Emily Post, dat in r922 verscheen, warden moeilijke mensen samen met
lieden die boeren en op de stoep spugen in de categorie 'onbeschaafd­
heid' op een hoop gegooid.)
Ik bied hier een vervolg op mijn paragraaf over energievampiers in Po­
sitive Enerm:I· Het idee raakte zozeer een collectieve snaar dat ik mij ge­
noopt zag het uit te breiden am te illustreren hoe het op emotionele vrij­
heid van toepassing is. Waarom? Vampiers doen meer dan het opzuigen
van onze fysieke energie. De superboosaardigen onder hen kunnen u
doen geloven dat u een waardeloze, afstotende stumper bent die niet be­
ter verdient. Het subtielere soort brengt schade toe die meer op een lang­
zaam afbranden lijkt. Kleinere steken hier en daar kunnen maken dat u
zich rot over uzelf voelt: 'Schat, ik zie dat je er een paar pondjes bij hebt
gekregen,' of: 'Het is niet Iadljlike om iemand te onderbreken.' In een
oogwenk hebben ze u afgemaakt met een par in een zone van wankele
zelfwaardering.
Dit is mijn credo voor vampiers: hun capriolen zijn onaanvaardbaar,
dus u moet een succesvol plan ontwikkelen am hen aan te pakken. Ik ge­
loof innig in de barmhartige boodschap van het Onzevader over het ver­
geven van andermans plisstappen, maar ik hen oak voorstander van het
voorkomen dat anderen onbewust of laaghartig misstappen jegens ons
begaan. Pal staan tegenover leegzuigende mensen is een vorm van zor­
gen voor uzelf en slimme communicatie die u moet beoefenen om uw
vrijheid handen en voeten te geven.
Waardoor wordt iemand een emotionele vampier? Eerst een psycholo­
gische reden: kinderen imiteren vaak vanzelf de meest ongunstige eigen­
schappen van hun vader. Een in zichzelf opgaande vader kan van u een in
zichzelf opgaande zoon maken. Vroege invloed van een voorbeeld werkt
door. Onderzoeken onder Holocaustoverlevenden onthullen dat velen
zelf mishandelende ouders werden. De tweede verklaring heeft met sub­
tiele energie te maken. Ik heb vastgesteld dat een trauma uit de kinderja­
ren - mishandeling, verlies, een alcoholistische ouder, ziekte - het ener-
.
gieveld van iemand kan verzwakken. Dit weglekken van energie kan de­
genen met zulke vroege bezeringen zo conditioneren dat ze ter compen­
satie uit de vitaliteit van anderen putten; niet iets waar men zich in het al­
gemeen bewust van is. Niettel'!lin kunnen de effecten extreem .zijn. Stel u
een octopusachtig tentakel voor die zich van hun energieveld uitstrekt en
naar het uwe grijpt. Uw intu'itie registreert dit misschien als droefheid,
EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN
woede, vermoeidheid of een wee, gek gevoel. De mate van stemmings­
wisseling of fysieke reactie kan varieren. De effecten van een vampier
kunnen overrompelen als een geluidseruptie of u langzaam doen verslap­
pen. Maar zelden zal de uitzuiger u doelbewust enerveren. De meerder­
he'id handelt onbewust, niet beseffend dat ze emotioneel absorberend
werken.
Laat ik u het geheim van de manier waarop een vampier opereert ver­
tellen zodat u ze te slim af kunt zijn. Ben vampier maakt Clanstahen om zijn
slag te slaeln door uw emoties aan te wakkeren. Het bespelen van uw ,gevoelighe­
den brengt u uit uw evenwicht, waardoor u gemakkelgker leeB te zuigen bent.
Van alle emotionele types zijn empathische mensen vaak het meest ka- ....
pot. Bepaalde emotionele gesteldheden vergroten iemands kwetsbaar­
heid. Namelijk:
• geringe zelfwaardering
• depressie
•
een slachtoffermentaliteit
•
vrees om voor jezelf op te komen
•
verslaafdheid aan het behagen van mensen
Ik hen zelf het meest ontvankelijk voor emotionele vampiers wanneer ik
mij wanhopig, vermoeid of op mijn nummer gezet voel. Enkele jaren was
ik aan het proberen geweest om een project dat mij dierbaar was van de
grand te krijgen. Het stond bijna te gebeuren. Mijn hoop steeg tot grate
hoogte. Maar juist op dat punt ontdekte ik dat de persoon die de spil
vormde voor bet succes van bet project, die ik toen pas had ontmoet, een
emotionele vampier was. Hij had een aangenaam vemisje en een glim­
lach van oor tot oor, maar toen hij zijn hand uitstak drong het tot me door
dat hij verwachtte dat ik die zou kussen, niet schudden. Hij insinueerde
alsmaar dat het project niet zou opschieten tenzij hij de doorslag gaf. De­
ze man stond erop mij 'Judy' te noemen, zelfs nadat ik hem verscheidene
keren vriendelijk had gezegd dat ik liever had dat hij mij 'Judith' noemde
- een soort verbaal machtsspelletje. Ik was graag bereid geweest hem te
mogen, maar rnijn intu'itie bamerde erop: 'Maak dat je wegkomt. Dit is
giftig.' De empathicus in mij voelde zich gesmoord. Na de bijeenkomst
begon ik mij wanhopig te voelen, bang dat het project zonder hem in dui­
gen zou vallen. Toen laste ik een pauze in om eens diep adem te halen en
mezelf emotioneel op te schudden. Mijn op angst gebaseerde reactie was
132 EMOTIONELE VRIJHEID
niet de richting die mij voor ogen stond. In mijn diepste wezen voelde het
beter om op een positiever partners chap te wachten in plaats van met een
emotionele vampier te werken. Dus koerste ik verder op het vertrouwen
dat, als het project er dan moest komen, de juiste mensen zich wel zou­
den aandienen. Nu, een jaar later, kan ik tot mijn vreugde melden dat dat
ook gebeurde. Dit incident bekrachtigde hoe wanhoop kan opereren om
intui:tie weg te drukken, dat het bevrijdend is nee tegen uitzuigers te zeg­
gen, te wachten op relaties die goed voelen.
Zie, wanneer u emotionele vampiers ontmoet, wat u ervan kunt leren.
De keus is aan u. U kunt zich simpelweg gekweld voelen, kwaad of mach­
teloos. Of u vraagt, zoals ik probeer te doen, zich af: 'Hoe kan deze inter­
actie mij helpen groeien?' Zoals ik zei is iedere nanoseconde van het le­
ven, goed, slecht of neutraal, een kans om emotioneel vrijer te worden,
om het hart te verruimen. Als we enige hoop willen koesteren dat we de
tot oorlog ophitsende patronen kunnen doorbreken, moeten we allemaal
een rol spelen. Streef er, als vrijheidsvechter, naar om vampiers als een
gelegenheid te zien om het puikje van uzelf in te zetten en geen hang
naar negativiteit te vertonen. Dan zult u omgeven door rozengeur weg­
gaan, zelfs bij Dracula's van klasse.
HANDLEIDING VOOR HET OVERLEVEN VAN
EMOTIONELE VAMPIERS: WIE ZE ZIJN EN HOE U
ZICHZELF KUNT BESCHERMEN
Orn uitzuigers te overtroeven moet u systematisch zijn. Emotionele vam­
piers kunnen uw gemoedsrust niet rui:neren of u dodelijk verwonden met
bijtende opmerkingen als u hen op het spoor bent. Deze handleiding ter
overleving behandelt alles, van het herkennen van een eerste signaal tot
het inzetten van technieken om negativiteit uit te schakelen. Ze zal u in
staat stellen gecentreerd te blijven in moeilijke relaties.
De eerste richtlijn: Stel vast ofu door een emotionele vampier
wordt uitgezogen
Iedereen die ooit een kantoor heeft gedeeld, in een carpool heeft gezeten,
of aan een familiediner heeft aangezeten met een vampier, kan bevesti­
gen dat hij enkele gemeenschappelijke neveneffecten heeft ervaren. Zelfs
na een kort contact voelt u zich slechter; zij voelen zich beter. Let op de
volgende tekenen om na te gaan of u bloed heeft verloren. Als u er ook
EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN 133
maar een ervoer, geeft dat aan dat u een uitzuiger op jacht hebt ontmoet.
• Uw oogleden worden zwaar - u bent toe aan een tukje.
• U voelt zich vemederd, alsof het kleed onder u is weggetrokken.
•
Uw stemming maakt een duikvlucht.
• U hebt zin om in dikmakend maar troostrijk eten te zwelgen.
• U voelt zich aangevallen, besmeurd of zenuwachtig.
Daarenboven kunnen soms intui:tieve flitsen en dromen alarm slaan. Let
erop. Na een diner dat ik bijwoonde, bijvoorbeeld, waarbij de gasten over
zowat alles wel iets negatiefs op te merken "hadden, droomde ik dat ik
door een hagel van bloedzuigers werd gebombardeerd. En nadat een kri­
tische vriendin een van mijn patienten had afgekat, voelde ze zich alsof ze
op de bodem van een put was gevallen. Een andere patient droomde dat
er een duif op haar hoofd poepte - plats, daar kwam het: haar reactie op
een nare onenigheid met de concierge van haar flat. Of u nu wakker bent
of slaapt, let op sprekende beelden die emotie overbrengen. Dat zal u hel­
pen een vampier te identificeren.
De tweede richtlijn: Breng deze algemene punten van 'wel doen' en
'niet doen' bij emotionele vampiers in praktijk
Verwijder als het enigszins mogelijk is uitzuigers uit uw leven. Volg ech­
ter bij diegenen die u niet kunt of wilt verwijderen - bijvoorbeeld vrien­
den die een moeilijke tijd doormaken of familieleden die nu eenmaal blij­
ven - deze tips op:
Doen
•
Diep ademhalen om u te concentreren.
•
Naar intui:tieve signalen van gevaar luisteren {u krijgt koude rillingen,
een vieze smaak in uw mond, een moe of gespannen gevoel}.
•
Kalm en nuchter blijven in plaats van op hun lokaas af te gaan.
•
Pauzeren en een plan ontwikkelen om de situatie op te lossen voordat
u reageert (zie de vierde richtlijn hiema).
•
Duidelijk, ferm, en op neutrale toon communiceren als u grenzen
stelt.
134 EMOTIONELE VRIJHEID EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN 135

Niet doen
•
In paniek raken.
•
Uw intui:ti.eve tekenen wegredeneren of uzelf een neuroot noemen.
•
lets eruit flappen waar u later spijt van zult krijgen of een beschuldi­
gende toon aanslaan.
•
Vechten met de bewuste persoon.
•
Overeten om stress te behandelen.
Denk er ook over na met wat voor soort emotionele vampiers u te maken
hebt; wij trekken vaak aan wat we emotioneel niet in onszelf hebben.op­
gelost. Als u angstig bent, zult u zich mogelijk omringd zien door harden
angstige mensen. Wanneer u echter begonnen bent een emoti.e te helen,
is het minder waarschijnlijk dat u deze aantrekt, en dan bezit ze oak niet
hetzelfde vermogen am u uit te putten.
Als u besluit dat de voordelen zwaarder wegen dan de nadelen van het
blijven omgaan met een emotionele vampier, zoals een blaffende collega
of partner, moet u de verantwoordelijkheid nemen voor die beslissing en
de manier waarop u reageert. Vraag u af: 'Hoe kan ik de relatie in stand
houden zonder me onderdrukt te voelen?' Samen met het uitvoeren van
de methoden die ik zal voorstellen, betekent dit dat u zich op het goede
concentreert en iemands beperkingen accepteert.
De derde richtlijn: Zou u een emotionele vampier kunnen zijn?
Hoe weet u dat?
We hebben allemaal een vleugje vampier in ons, vooral als we gestrest
zijn. Maak dan even pas op de plaats. Het is lofwaardig om toe te geven:
De oplossing is altijd op te biechten waar u emotioneel klem zit en het
hiermee samenhangende gedrag te veranderen. Zo bleef een patient die
met grafische computerprogramma's werkzaam was zijn vrouw bestoken
met geweeklaag hoe hij telkens in het nauw werd gedreven door saaie
projecten op zijn werk. In plaats van te proberen de situatie te verbeteren,
zanikte hij alleen maar. Zij began bang te warden door deze gesprekken
en gaf hem dat diplomatiek te kennen. Dit bracht mijn patient ertoe de
kwestie bij zijn leidinggevende aan te kaarten, wat hem meer stimuleren­
de opdrachten opleverde. Evenzo probeer ik telkens wanneer ik naar
vampiergedrag afglijd mijn gedrag te onderzoeken en te veranderen of
anders de bijzonderheden met een vriendin of therapeut te bespreken zo­
dat ik kan veranderen. Aarzel niet om hulp te zoeken wanneer u ten einde
raad bent. Ga oak de typen van emotionele vampiers in de volgende para­
graaf na am zeker te weten dat u niet een van hen bent.
De vierde richtlijn: Identificeer en bestrijd emotionele vampiers
Orn van vampiers gevrijwaard te blijven moet u de aard van het beestje
kennen. Elke vampier heeft een speciaal talent am u emotioneel in het
ongerede te brengen. Het goede nieuws is dat vampiers voorspelbaar
zijn. Als u hun psychologische true eenmaal kent, zult u niet meer door
hen overrompeld warden. Ik zal emotionele vampiers introduceren als
varianten van erkende persoonlijkheidsstoomissen (aanhoudend onaan­
gepast gedrag dat het sociaal functioneren in de weg staat), maar clan met
een spirituele en intuitieve draai van de energiepsychiatrie. Als u vam­
piers vanuit meerdere gezichtshoeken doorziet, bent u in het voordeel.
Dat is oak het geval als u empathie voor hun emotionele kwetsuren op­
brengt - intui:tief voelen doet voor mij even werkelijk aan als een fysieke ,.

'Ik geloof dat ik mensen emotioneel aan het uitzuigen hen. Wat kan ik veiwonding. Bedenk wel: niemand wordt een vampier omdat hij of zij ge­
doen?' U kunt niet vrij zijn zonder die eerlijkheid. Daama kunt u veran­ lukkig is. Of ze het nu weten of niet, vampiers warden gedreven door on­
deren. Er zijn enkele veelvoorkomende indicaties dat u een uitzuiger aan zekerheid en zwakheid; gebreken die welwillendheid tegengaan. Dat is
het worden bent: geen excuus voor hun roofdierachtige optreden. Nee, het stelt u in staat
mededogen te tonen jegens mensen die u misschien niet mag terwijl u
•
Mensen mijden u of gaan glazig kijken tijdens een gesprek. grenzen stelt; een paradigma voor emotionele diplomatie dat u bevrijdt
•
U bent geobsedeerd door uzelf. en het uitzuigen terugdringt. Ik zal narcistische, afhankelijke, obsessie­
•
U bent vaak negatief. ve, kritische en borderlinepersoonlijkheden behandelen, allemaal nacht­
•
U roddelt over mensen; geeft op hen af. merries voor vrienden en familie om mee om te gaan. Dit kader zal u hel­
•
U bent krii
t sch, controlerend. pen uw relaties helder te krijgen, maar oak te beseffen dat er over een
•
U zit in een emotioneel zwart gat maar zult geen hulp krijgen - dit mens veel meer te zeggen valt dan een enkele definitie. Probeer, am u te-
legt druk op relaties en zal u niet bevrijden.
 EMOTIONELE VRIJHEID
gen iedere vampier te beschermen, mijn duidelijke methoden, die u in al­
lerlei combinaties kunt toepassen. Blijf daarbij doelgericht: uw doel is
niet vampiers te rehabiliteren, maar hen te weerstaan met ongemene
goedgunstigheid. Hier volgen de types.
Emotionele vampier 1: De narcist (narcistische persoonlijkheid)
Hun motto is: 'Ik eerst.' Het gaat altijd alleen om hen. Ze hebben een
overspannen idee van eigen belangrijkheid en recht, eisen aandacht op
en hunkeren naar bewondering. Ze zijn een legende in hun eigen denken
en de wereld wordt in hun beeld weerspiegeld. Ze zullen u op een feestje
klemzetten en u oeverloos het epos van hun leven verhalen. Sommige
narcisten zijn onsympathieke, schreeuwerige egotrippers. Andere kun­
nen innemend, intelligent, warm zijn - dat wil zeggen, zolang hun goe­
roestatus niet wordt bedreigd. Als u ophoudt hun ego te strelen, of zo vrij
bent het met hen oneens te zijn, keren deze vampiers zich tegen u en
warden ze een plaag. Als u <lit patroon eenmaal doorhebt, is een narcist
voor u ongeveer net zo innemend als een bananenschil. Deze vampiers
zijn zo Bevaarlijk omdat ze empathie ontberen en een beperkt 11ermo9en tot on­
voorwaardelijke liefde hebben. Helaas heeft hun hart zich niet ontwikkeld
of het is geblokkeerd geraakt door een vroeg psychisch trauma, zoals te
zijn grootgebracht door narcistische ouders - zowel in emotioneel als in
spiritueel opzicht een verlammende handicap. (De schade van een narcis­
tische opvoeding wordt voortreffelijk belicht in Drama of the Gefted Child
van Alice Miller.) Hoe moeilijk <lit misschien ook te begrijpen is, deze
vampiers hebben weinig inzicht in hun <laden en ze betreuren die even­
min.
Hoewel ze vaak in hoge mate intu'itief zijn, gebruiken ze hun intui:tie
voomamelijk uit eigenbelang en ter manipulatie. Spiritueel gesproken is
de narcist iemand die erom vraagt eens flink de wind van voren te krij­
gen. Zoals het chassidische gezegde luidt: 'Er is geen ruimte voor God bij
degene die vol is van zichzel£' Egotripperij stremt onvermijdelijk de ziel,
zonder enige bevrijdende werking.
Het is belangrijk te weten wanneer u met een narcist te maken hebt
- dan kunt u besluiten hoe u diegene aanpakt om uw leven gemakkelijker
te maken. Stel uzelf om hierachter te komen de volgende vragen.
EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN 137
Test: Heb ik een relatie met een narcist?
• Treedt de betreffende persoon op alsof het Ieven om hem draait?
• Moet ik hem complimenteren om zijn aandacht of goedkeuring te
krijgen?
• Stuurt hij het gesprek steeds weer terug naar zichzelf?
• Bagatelliseert hij mijn gevoelens of belangen?
• Wordt hij, als ik het met hem oneens hen, koel of afstandelijk?
Als uw antwoord op een of twee vragen bevestigend is, is het waarschijn­
lijk dat u met een narcist te maken hebt. Als u drie of meer vragen met ja
beantwoordt, doet dat vermoeden dat uw emotionele vrijheid door een
narcist geschonden wordt.
Narcisten zijn harde noten om te kraken. Het beste wat ik bij deze patien­
ten kan doen, is aanknopen bij hun positieve aspecten en me concentre­
ren op gedragingen waarvan zij toe9e11en dat ze niet werken. Toch is, zelfs
als men wil veranderen, de vooruitgang beperkt, met karige winst. Mijn
professionele raad: word niet verliefd op een narcist en koester niet de il­
lusie dat zoiemand tot het geven en nemen in staat is dat bij intimiteit
hoort. In zo'n relatie zult u emotioneel altijd in zekere mate alleen staan.
Als u een afstandelijke narcistische echtgenoot hebt, probeer dan niet de
koestering te krilgen die u van uw ouders nooit hebt gekregen; dat zult u
niet gedaan krijgen. Verwacht ook maar niet dat uw sensitiviteit wordt ge­
honoreerd. Zulke vampiers eten empathische personen op als hun
avondmaal; ze maken de liefde bitter, met alle bochten waarin u zich
moet wringen om hen te behagen. Uiteindelijk zullen ze uw hart breken
en u van uw vrijheid beroven.
Ik werd geroerd door het portret van een narcistische ouder dat Ber­
nard Cooper in zijn gedenkschrift The BiUftom MlJ Father geeft. Toen Ber­
nard 28 was stuurde zijn vader, Ed, een scheidingsadvocaat, hem een fac­
tuur voor zijn vaderlijke diensten, getypt op het licht doorschijnende
briefpapier van zijn advocatenkantoor. Het was geen grap. De factuur be­
helsde het bedrag dat zijn vader voor zijn opvoeding had uitgegeven: twee
miljoen dollar. Dat is wel het meest woeste verhaal dat ik ken over ie­
mand die opeist waar hij zogenaamd recht op heeft. Arme Bernard be­
taalde de rekening niet. Maar verbazend genoeg bleef hij in de daaropvol­
gende decennia van wrok en teleurstelling maar proberen uit mededogen
 EMOTIONELE VRIJHEID
deze man te begrijpen en niet in <liens voetsporen te treden. Toen zijn va­
der boven de tachtig was, had Bernard (samen met een inwonende ver­
pleegster, die al snel Bemards minnares werd) de taak voor hem te zor­
gen. Ik hen diep onder de indruk van de manier waarop Bernard er met
een hart vol licht doorheen kwam - een zeldzame overlever van een nar­
cistische ouder.
Als een narcist u emotioneel uitzuigt, zal onderstaande oefening u
helpen uw kracht te herwinnen en zorgvuldig met zijn of haar egocentris­
me om te gaan.
Emotioneel actiedeel
STEL UW VERWACHTINGEN BIJ EN HANTEER UW BEHOEFTEN
DOELMATIG
Gebruik deze methoden om narcisten af te weren:
• Houd uw verwachtingen realistisch. Laat u tot niets verleiden. Profiteer van
hun goede eigenschappen, maar begrijp dat ze emotioneel beperkt zijn, ook
al zijn ze heel verfijnd in andere opzichten. Als u dat accepteert zult u niet
iets van vrienden, familie of medewerkers blijven vragen wat ze niet kunnen
geven. Denk eens aan deze definitie van krankzinnigheid: als u dezelfde han­
delingen herhaalt maar telkens een andere reactie verwacht.
• Moak uw eigenwaarde nooit afhankelijk van hen. Trap niet in de val een nar­
cist altijd te willen behagen. Bescherm ook uw sensitiviteit Vertrouw uw
diepste gevoelens niet toe aan iemand die ze niet zal respecteren.
• Laat zien hoe iets in hun voordee/ za/ zijn. De vierkante waarheid is dat u, om
succesvol met narcisten te kunnen communiceren, de dingen zo moet inkle­
den. Uw behoeften duidelijk meedelen werkt zelden; kribbig, boos of dwin­
gend worden evenmin. Houd juist de belangen van de ander voor ogen. u
moet niet tegen uw echtgenoot zeggen: 'lk ga echt heel graag naar een fa­
miliediner;' maar: 'ledereen mag jou echt graag. Ze zouden heel blij zijn als
je komt.' Of in plaats van tegen uw werkgever te zeggen: 'lk wil liever minder
avonden werken,' zegt u: 'lk kan in deze uren uw bedrijf meer opbrengst be­
zorgen.' Natuurlijk is het beter als u niet te kampen hebt met het vervelende
geaai over de bol van een narcist. Maar als de relatie onontkoombaar is kunt
u deze techniek gebruiken om tot het gewenste resultaat te komen.
EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN 139
Emotionele vampier 2: Het slachtoffer (afhankelijke persoonlijkheid)
Deze vampiers werken op uw zenuwen vanwege een houding van zelfbe­
klag en zijn allergisch voor het nemen van verantwoordelijkheid voor hun
daden. Mensen zijn altijd tegen hen, en dat is de reden van hun ongeluk­
kigheid. Ze poneren zich als hulpelozen die om redding vragen, en ze
zullen van u hun therapeut maken. Als vriend wilt u hen helpen, maar u
wordt overspoeld door hun eindeloze verhalen van kommer en kwel: een
vriendje ging ervandoor... alweer; een moeder die hen niet begrijpt; een
potige baas was onaangenaam. Wanneer u suggereert hoe de antler aan
alle narigheid een einde zou kunnen maken, zal hij zeggen: 'Jawel,
maar...' en dan met nieuwe onoplosbare klachten komen. Deze vampiers
kunnen zo vasthoudend zijn dat ze als vliegenpapier aan u kleven.
Als u er doorgaans toe wordt verleid de problemen van anderen op te
lossen, bestaat de kans dat u talrijke slachtoffers in uw leven hebt aange­
trokken. Stel uzelf, om hun kenmerken vast te stellen, de volgende vra­
gen:
Test: Heb ik een relatie met een slachtoffer?
•
Lijkt deze persoon vaak ontroostbaar of depressief?
•
Wordt u door hulpbehoevendheid leeggezogen?
•
Wijt ze haar problemen altijd aan 'pech' of de oneerlijkheid van ande­
ren?
•
Screent u uw telefoongesprekken of zegt u dat u het druk hebt om
haar litanie van klachten te ontwijken?
•
Brengt haar aanhoudende negativiteit uw positieve houding in gevaar?
Als u een of twee vragen bevestigend beantwoordt, is het waarschijnlijk
dat u met een slachtoffer te maken hebt. Als u drie of meer vragen met ja
beantwoordt doet dat vermoeden dat een slachtoffer bezig is uw emotio­
nele vrijheid te ondermijnen.
De traditionele psychiatrie zegt dat afhankelijke persoonlijkheden een
buitensporige behoefte aan het ontvangen van zorg hebben, hetgeen re­
sulteert in onderworpen, slachtofferachtig gedrag. Hun houding vloeit
mogelijk v,oort uit gevoelens van hulpeloosheid uit de kindertijd of uit wed­
ijverende slachtoffer-ouders. In de energiepsychiatrie heh ik ook gezien
dat slachtoffers niet hebben geleerd voor innerlijke sturing toegang te
 EMOTIONELE EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN
VRifHEID

krijgen tot hun intu1tie; ze ontberen een duurzame spirituele verbonden­

heid waaruit ze kracht of onafhankelijkheid kunnen opdoen. In plaats Emotioneel actiedeel

van te groeien van tegenspoed, de gulden regel van emotionele vrijheid,

voelen ze zich eraan overgeleverd. Deze vampiers snakken voortdurend STEL GRENZEN MET EEN IJZEREN HAND EN EEN FLUWELEN

naar een dosis bevestiging, steeds op zoek naar een troostende pappie of HANDSCHOEN

mammie. Met de blinde ijver van een zuigeling komen ze op iedere tepel
(van man of vrouw) af die ze maar kunnen vinden en ze zullen blijven Vriendelijk maar beslist grenzen stellen is gezond. Mensen moeten de verant­

zuigen zolang u het toelaat. woordelijkheid voor hun eigen leven op zich nemen. Het is niet uw zaak om

De nieuwe schoonmoeder van mijn pasgetrouwde patient Jane, Bitsy, wie dan ook op te knappen. De ander uit de wind houden werkt altijd ave­

was typisch zo'n slachtoffer. Bitsy belde zo vaak op, om telkens maar rechts. Zonder grenzen is een relatie niet evenwichtig; niemand is daarmee

weer over de onrechtvaardigheden in haar leven te klagen, dat Jane bang gebaat. U zou best eens het gevoel kunnen hebben: 'lk ben je geklaag spuug­

werd de telefoon op te nemen. Uiteindelijk began ze, omdat ze werkelijl\ zat.' Maar u kunt, terwijl u een meer gematigde toon aanslaat, als volgt som­

angstig werd, selectief met binnenkomende telefoongesprekken om te mige algemene situaties aanpakken.

gaan. Toen een conflict dreigde was Jane geneigd te aardig te zijn; ze • Tegenover een vriend of familielid. Glimlach en zeg vriendelijk: 'Onze relatie

kreeg het woord nee niet over haar lippen. Ook wilde ze, begrijpelijk, haar is belangrijk voor mij. maar het helpt niet als je jezelf steeds maar beklaagt

nieuwe schoonmoeder tegemoetkomen. Maandenlang leefde ze, in lang­ lk kan maar vijf minuten luisteren tenzij je bereid bent over oplossingen te

durige gesprekken, mee met de manier waarop Bitsy's ex-echtgenoten, praten.' Wees erop bedacht dat de ander de schuld bij u probeert te leggen.

buren en zelfs 'een ondeugdelijke klusjesman' haar kleineerden. Uitein­ Als het slachtoffer, kwaad, komt met 'Een mooie vriend ben jij!' moet u

delijk kon Jane het niet meer harden. Ze koesterde wrok en voelde zich niet op die true ingaan. Antwoord slechts: 'lk ben een heel goede vriend en

daar schuldig over. Ze was Bitsy's emotionele gijzelaar geworden; zelf ik houd van je; maat meer heb ik niet te bieden.'

een slachtoffer geworden. Toch wist ze neg steeds niet hoe ze zich uit • Tegenover een co//ega. Antwoord oprecht 'lk vind het echt erg dat jou dit

kon spreken zonder hun relatie in gevaar te brengen. Mahatma Gandhi overkomt.' Glimlach dan, nadat u even geluisterd hebt, en zeg: 'lk heb goe­

zei iets geweldigs: 'Een nee dat uit diepste overtuiging wordt uitgespro­ de hoop dat het allemaal in orde komt. lk hoop dat je het begrijpt; ik zit

ken is beter en grater dan een ja dat enkel wordt uitgesproken om te be­ aan een deadline en moet weer aan het werk.' Gebruik tegelijkertijd een li­

hagen, of, wat nog erger is, om moeilijkheden te voorkomen.' Met die chaamstaal die zegt dat het niet het goede moment is: kruis uw armen, ver­

uitspraak in mijn achterhoofd reikte ik onderstaande suggesties aan om breek het oogcontact of draai u zelf'S om. Hoe minder u op dit slachtoffer

dit soort vampiers af te weren. U kunt ze ook uitproberen. ingaat, hoe beter. (Onderzoeken onthullen dat de meeste werkende perso­
nen zich nauwelijks elf minuten kunnen concentreren zonder door een kan­
Emotionele vampier 3: De controlefreak (obsessieve-compulsieve toorgenoot gestoord te worden.}
persoonlijkheid) • Tegenover uzelf. De manier waarop ik mij uit de slachtoffermentaliteit los­

Deze vampiers proberen u obsessief onder controle te houden en hebben ruk is dat ik eraan denk hoe gezegend mijn leven is vergeleken met dat van

er geen moeite mee u voor te schrijven wat u client te zijn en te voelen. Ze een groot deel van de mensheid. lk hoef niet te vechten om genocide, ar­

hebben overal een mening over; wees het op eigen risico met hen oneens. moede of dagelijks straatgeweld van een opstandige strijdgroep te overle­

Het leven is zwart of wit. Ze zullen u overheersen door uw emoties krach­ ven. lk heb de luxe dat ik me eenzaam voel als ik geen liefdespartner heb

teloos te maken als deze niet met hun regels stroken. Controlefreaks be­ of me erger aan een emotionele vampier. lk bezit het geschenk van de tijd

ginnen zinnen vaak met: 'Weet je wat jij nodig hebt?' en vertellen het u om negatieve emoties de baas te worden. Door het zo te zien wentel ik mij

dan. Ze zullen schoten afvuren als 'Ben jij nog steeds niet over die knaap niet langer in mijn gevoel; een benauwd soort genoegen. Dus probeer, wan­

heen?' of: 'Ik ga met jou eten als je belooft te lachen.' Slachtoffers nodi- neer u denkt dat u een slechte dag hebt. dit soort perspectief te hanteren.
 EMOTIONELE VRIJHEID
gen deze vampiers uit om hun gang te gaan. Een wankele zelfwaardering
wekt de aanvalslust van controlefreaks. Of ze nu ongevraagd advies spui­
en over hoe u gewicht kunt kwijtraken of boosheid gebruiken om u op
uw nummer te zetten, hun booghartige uitspraken kunnen varieren van
irritant tot grof. Controlefreaks zijn vaak perfectionisten, die anderen.._
vaak zien als mensen die niet aan hun maatstaven voldoen. Ze kunnen
van mening zijn: 'Als je iets goed voor elkaar wilt bebben, moet je het zelf
doen.' (Die weerstand tegen loslaten is iets waar ik jarenlang mee heh .
moeten worstelen, hoewel ik gemakkelijker word in delegeren.) Contro­
lefreaks zijn oak controlerend voor zichzelf. Ze kunnen fanatiek koolhy­
draten tellen, reinbeidsfreaks warden, of in workaholics veranderen. De
traditionele psychiatrie bestempelt hen als rigide gericht op details, re­
gels, lijsten en and�ren overbeersend ten koste van flexibiliteit en open-
heid. Het,meest ergerlijKe aa-.rf deze vampiers is wel dat ze zichzelf door­
gaans niet 'als controleziek zien - enkel in orde.
Stel uzelf de volgende vragen om vast te stellen of u door deze emotio­
nele vampiers wordt uitgezagen. Daarna kunt u gebruikmaken van de
methoden in deze paragraaf om zo iemand vanuit een meer gecentreerde
positie aan te kunnen pakken.
Test: Heb ik een relatie met een controlefreak?
•
Claimt deze persoon alsmaar dat hij of zij weet wat het beste is voor �?
•
Moet u dingen typisch op zijn manier doen?
•
Is bij zo overheersend dat u het als verstikkend ervaart?
•
Hebt u het gevoel gevangen te zitten in de rigide orde van dez�per­
soon?
•
Is er geen lol aan deze relatie omdat ze verstoken is van spontaniteit?
Als u op een of twee vragen bevestigend antwoordt, is het aannemelijk
dat u met een controlefreak te maken hebt. Als u drie of meer vragen met
ja beantwoordt doet dat vermoeden dat een controlefreak aan uw emotio­
nele vrijheid knaagt.
Mensen die het gevoel hebben dat ze de dingen niet in de hand hebben,
worden controlefreaks. Diep vanbinnen zijn ze bang in te storten, daar­
om gaan ze op kleinigheden letten om de angst aan banden te leggen. Ze
hebben misschien een chaotische kindertijd gebad, geleden ender alco-
EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN 1 43
holistische ouders, of ze zijn vroegtijdig in de steek gelaten, waardoor het
moeilijk werd vertrouwen te schenken of de controle aan anderen of een
hogere instantie over te geven. Verder bebben sommige controlefreaks
een machodrive om in de werk- en persoonlijke sfeer bun omgeving met
zwier naar hun hand te zetten - een masker voor hun gevoel van tekort­
schieten en gebrek aan innerlijke kracbt. Lichaamstaal verraadt het. Orn
bun territoriale stoerheid te onderstrepen kunnen ze een hoge borst op­
zetten, u een klap op de rug geven, hun lippen tuiten, of op uw lip komen
zitten als ze praten. Zelfs als u een paar stappen terug doet, zullen ze
weer naar voren komen zetten tot in uw ruimte. Wat hun motivaties ook
mogen zijn, controlefreaks zullen uw emotionele vrijheid met hun aan­
houdende druk smoren.
_ Als u controlefreaks zorgvuldig aanpakt, kunt u zichzelf van hun ma­
nipulaties ontdoen. Deze vampiers zijn voorspelbaar. Als u weet hoe ze te
werk gaan, kunt u kiezen hoe u met hen om zult P.aan.
I
Emotioneel actiedeel
WEES SELECTIEF MET CONFRONTATIES EN ZEG
WAT U NODIG HEBT
Gebruik de volgende methoden om controlefreaks af te weren:
• Het geheim van het succes is dat u nooit probeert de controlefreak te contro­
leren. Spreek u uit, maar zeg hem nooit wat hij moet doen. Wees gezond as­
sertief maar niet controTerend. Houd zelfvertrouwen en weiger het slacht­
offer te spelen. Het belangrijkste van alles: kies altijd een samenhangende,
doelgerichte benadering. Controlefreaks zijn altijd op een machtsstrijd uit, .
dus probeer van kleinigheden geen probleem te maken. Richt u op zaken
die prioriteit hebben en waar u zich echt druk om maakt; kibbel er niet over
dat de dop niet op de tandpasta zat.
• Probeer de betrokken, directe benadering. Gebruik die bij goede vrienden of
anderen die ontvankelijk zijn voor feedback. Als bijvoorbeeld iemand de ge­
sprekken domineert, zeg dan fijntjes: 'lk stel je opmerkingen op prijs, maar
ik wil ook graag mijn meningen geven.' De ander beseft misschien niet dat
hij of zij de discussie naar zich toe trekt en zal dat graag veranderen.
• Stel grenzen. Als een zeer goede vriend of collega u maar blijft zeggen hoe
 EMOTIONELE VRIJHEID EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN 145

va­
ook al voel jij je er ellendig onder. De opmerkingen van deze vampier
u iets moet aanpakken, zeg dan beleefd: 'Jk stel je raad op prijs, maar ik wil rieren van kleine aanmerkingen tot iemand helemaal te schande zetten.
dit toch echt zelf oplossen.' Misschien moet u de controlefreak een aantal Fascinerend is dat het blad Science meldt dat wanneer iemand jou kl�i­
pijn
keren aan uw standpLint herinneren; steeds op een vriendelijke, neLitrale neert, jouw hersenen reageren zoals bij fysi_ eke p_iin. Kritiek kan
ert
toon. Herhaling is essentieel. Verwacht geen wonderen ter plekke. Omdat doen of het nu van iemand anders of van binnenuit komt. Ze belemm
'
.

sabelen en he
de emotionele vrijheid door jouw zelfvertrouwen neer te
t
controlefreaks het zelden snel opgeven, moet LI gedLildig zijn. Als LI LIW
n als 'Jij
standpunt in de loop van dagen of weken respectvol herhaalt, ZLillen nega­ onveilig te maken om emoties te verwoorden. Beschuldiginge
je parttim e
tieve commLinic:atiepatronen Jangzaam verschLiiven en zal het karakter van bent zo'n huilebalk' of 'Jij bent een slechte ouder omdat
gelooft,
werkt' ondermijnen je emoties. Als je zulke kritiek ook maar half
-

de relatie zich anders af gaan tekenen. Als LI in een impasse komt, berList
hangen .
daar dan in. Laat het onderwerp dan verdwijnen. al dan niet goedbedoeld, zal ze als een akelige geur blijven
hen
• Schat de situatie in. Als uw baas een controlefreak en perfectionist is (en u Het probleem van het omgaan met critici is dat veel mensen aan
emotio neel
hebt besloten te blijven), weet dan wel met wie u te maken hebt Loop niet wennen, zich chronisch geslage n voelen, of uiteindelijk
n
te mokken dat de ander zo'n hLifter is en verwacht niet dat hij of zij zal ver­ dichtklappen. Orn te voorkomen dat dit gebeurt moet u om te beginne
te identifi ­
anderen (de ander zal zLilke negatieve vibraties steflig opvangen). Opereer uzelf de volgende vragen stellen om deze vampiers in uw leven
en in de­
dan binnen die beperkte realiteit. Als LIW baas LI bijvoorbeeld voorschrijft ceren opdat ze u niet langer uitputten. Daama kunt u de method
uw sensiti­
hoe LI een project moet voltooien en u voegt er een paar goede ideeen van ze paragraaf gebruiken om effectiever met hen om te gaan en
Lizelf aan toe, bedenk dan dat dit mogelijk niet in goede aarde valt Als u viteit te ontzien.
uw gedachten over de aanvullingen niet-verdedigend aanbiedt, zult LI eer­
der aangehoord warden. Maar als uw baas reageert met 'lk heb niet ge­ Test: Heb ik een relatie met een criticus?
zegd dat je dat moest doen. Maak dat alsjeblieft ongedaan,' dan moet LI
het hoofd buigen vanwege het statLisverschil dat in de relatie ingebakken
•
Voel ik me in de ogen van deze persoon ten slotte altijd tekortschie­
zit Uw poot stijf houden - proberen de controlefreak te controleren - zal ten?
het werk aIleen maar stressvoller maken, of u wordt ontslagen. •
Ben ik het frequente mikpunt van haar scherpe opmerkingen?
•
Ziet ze vanaf de andere kant van de kamer een smetje aan mij, en be­
gint ze daar dan over?
Emotionele vampier 4: De criticus •
Kraakt ze anderen altijd af?
(gemengde persoonlijkheidsstoomis) •
Heeft ze harde kritie� op zichzelf?
Deze vampiers, die nauw aan de controlefreaks verwant zijn, voelen zich
geroepen om uw vermeende verdiensten of tekortkomingen te beoorde­ Als u een of twee vragen bevestigend beantwoordt, is het waarschijnlijk
len. Ze kunnen dwars door een volle kamer foutjes signaleren en dan dat u met een criticus te maken hebt. Als u drie of meer vragen met ja be­
schaamteloos suggereren hoe u die kunt verbeteren 'voor uw eigen best­ antwoordt doet dat vermoeden dat uw emotionele vrijheid door een criti­
wil'; woorden die ik altijd van mijn eigenwijze joodse moeder te horen cus wordt geschonden.
kreeg als ze mij van top tot teen opnam. Dan zei ze: 'Als jij je eens naar de
laatste mode zou kleden, zou je zo mooi zijn.' Haar rechtvaardiging luid­ Waarom oefenen mensen kritiek uit? De traditionele psychiatrie zegt dat
de: 'Ik zeg dit tegen je omdat ik van je houd.' 0 wee: ma hield zeker van het een neiging is die inherent is aan vele persoonlijkheidsstoomissen,
mij, maar ze verfoeide mijn heilige jeans, die ik altijd droeg, evenzeer als vooral aan de obsessieve-compulsieve, borderline en de narcistische. De­
ik ze als heilig beschouwde. Critici geloven dat het hun door God ge­ ze vampiers imiteren typisch kritische ouders en oordelen meedogenloos
schonken recht is om wat zij 'opbouwende kritiek' noemen te Ieveren, over hun eigen 'tekortkomingen'. De zelfhaat die in het hoofd van deze
 EMOTIONELE VRIJHEID
beschuldigers huist is op het randje van masochisme. En tocb willen ze
de simpele waarheid niet erkennen dat ze u hard vallen omdat zij zich te­
kort voelen schieten. Ook is bekritiseren in de ogen van deze·zelfbe­
noemde scheidsrecbters van goed en kwaad alleszins redelijk. 'He, ik hen
alleen maar eerlijk,' zeggen ze dan, ook al is de 'waarheid' een forse bele­
diging. Jawel, soms hebben ze de bedoeling behulpzaam te zijn. Ze kun­
nen echter, als compensati� voor hun onzekerbeden, kritiek als mecha­
nisme gebruiken om hun eigen ego op te krikken en u zich inferieur te
laten voelen. Energetiscb kan dit aanvoelen alsof u een salvo macbinege­
weervuur bebt moeten incasseren. Deze vampiers krijgen er een kick van
als ze u emotioneel aan stukken snijden. Of ze zijn niet bekend met het
spirituele gebod dat we emaar moeten streven niet te oordelen, 6f ze
scbatten het niet naar waarde - en ook laten ze u de keus niet bun in­
breng af te wijzen. Kritische mensen zijn als kippen die in de grond aan
bet wroeten zijn. U hoeft niet onderaan in bun pikorde te staan of ze eten
toe te werpen.
Probeer de tactieken die ik aanreik uit om de kritiek in perspectief te
blijven zien. Voor vrij-zijn is nodig dat u weet wat waar is over uzelf en
wat niet. Kritiek kan alleen uw stemming neerbalen als u ze ovemeemt.
Naarmate u zich een weg door uw twijfel aan uzelf weet te banen, zult u
beter in staat zijn van de commentaren die deze vampier vanuit de zijlijn
geeft afstand te nemen.
Emotioneel actiedeel
HOE U EEN CRITICUS KUNT OPVANGEN ZONDER
ERONDERDOOR TE GAAN
Gebruik onderstaande methoden om critici af te weren.
Sta altijd stil bij de bron. Kritiek tiert welig in onze wereld. Mensen hebben
•
uiteenlopende opvattingen hoe u 'hoort' te denken of te zijn. Als iemand
die u respecteert een suggestie doet, wilt u die mogelijk in overweging ne­
men. Sta anders niet bij kritiek stil. Een goede algemene regel is proberen
dat u niet persoonlijk opvat wat persoonlijk is bedoeld. Mensen zeggen
voortdurend onware dingen. Aan u de uitdaging hen niet te geloven.
Probeer een van deze duide/ijke mogelijkheden van omgaan met de kritiek.
•
EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN 147
* Laat de bijtende opmerking minzaam passeren. De dalai lama stelt voor:
'Soms is stilte het beste antwoord.' Als critici van marginaal belang zijn, is
het missc-hien niet de moeite waard erop in te gaan. Beset liever dat ze
de plank misslaan: gewoon doorgaan.
* Vat de koe van misplaatste kritiek bij de horens. Begin het gesprek altijd
positief. Zeg op een zakelijke, ferme toon: 'lk zie dat je probeert te hel­
pen. Maar als je kritisch bent is het moeilijker voor mij jou aan te horen.
Het is voor mij heel onaangenaam wanneer je .... lk wil graag dat je dat
terugneemt' Misschien wilt u bepaalde thema's taboe verklaren, zoals
persoonlijk voorkomen. Het is ook nuttig zo'n begrenzing in evenwicht te
brengen door bevestigende feedback over andere terreinen van uw rela­
tie te geven, zodat deze vampiers zich niet aangevallen voelen - bijvoor­
beeld de erkenning dat hij of zij altijd een royale vriend is geweest en
hoezeer u het waardeert dat er in alle openheid gecommuniceerd kan
worden.
* S/uit een compromis - go niet in de verdediging. Als uw partner u bijvoor­
beeld bekritiseert omdat u de vaat in de gootsteen laat staan, wilt u de
taak misschien tussen u beiden verdelen. Of als een collega u bekritiseert
omdat u te luid praat, praat dan door, maar demp uw stem. Compromis
is een teken van respect dat lang meegaat.
* Laat een liefdesbom afgaan. Sams is het beste afschrikmiddel voor die
vampiers rustig neutraal te zijn over hun kritiek en de negativiteit door
een massieve dosis lankmoedigheid onschadelijk te maken. Wat ze ook
zeggen, vat het luchtig op en wees aardig. Ziezo, stelletje critici dat jullie
zijn! Een chirurg van de oude stempel zei bijvoorbeeld eens tegen mij:
'Wij zijn te subtiel om in ons ziekenhuis intuitie aan studenten genees­
kunde te leren!' In plaats van mij te verdedigen of boos te worden (waar­
mee ik niets bereikt zou hebben) prees ik hem oprecht voor zijn toegewij­
de jaren van doceren aan arts-assistenten chirurgie en liet ik de opmer­
king ongemoeid. lnteressant is dat hij in latere gesprekken mij begon te
vragen naar de rol van intuitie bij patienten. De liefdesbom·aanpak stem­
de hem mild op een manier die met confrontatie nooit zou zijn bereikt.
* Uit waardering voor dat wat nuttig is. Misschien moet u heilzame kritiek
ter harte nemen, of er nu om gevraagd is of niet Bijvoorbeeld, de intro­
verte vrouw van een patient van mij zat op een feest uiteindelijk altijd
met een gepijnigd gezicht in een hoek en vroeg zich dan af waarom er
 EMOTIONELE VRIJHEID
niemand met haar praatte. Met alle tact die haar man kon opbrengen zei
hij: 'Schat, het is geen uitnodigend gezicht. Misschien moet je wat dichter
bij mij blijven. lk zal je voorstellen aan mensen die jij plezierig vindt.' Het
aanbod van mijn patient werd met zo'n charme en zonder beschuldiging,
gedaan dat zijn vrouw erop in kon gaan. Daarna werden feestjes leuker
voor haar. Natuurlijk is kritiek moeilijker te verteren als ze op een snijden­
de toon wordt gegeven. Dan is het uw zaak om de waarde ervan vast te
stellen.
Emotionele vampier 5: De splitter (borderlinepersoonlijkheid)
Splitters zien mensen of als goed, of als kwaad - en ze zijn fans van lief­
de-haatrelaties. Ze zullen u verleiden door u op een voetstuk te zetten,
maar u wordt alleen maar neergezet met de bedoeling dat u valt. De ene
minuut idealiseren ze hun 'nieuwe beste vriendin'; de volgende minuut
ben je het vleesgeworden kwaad als ze ook maar het geringste gevoel
hebben dat hun onrecht is gedaan of ze in de steek zijn gelaten. Dan
wordt het lelijk. Als je eenmaal op de zwarte lijst van een splitter staat, is
deze vampier een genadeloze wreker die jou woedend zal verscheuren
(<lit is vooral giftig bij empathische personen). Splitters zijn heel bedre­
ven in kwaadaardigheid. Een van hen zei tegen zijn ex-vrouw, mijn pa­
tient: 'Jij bent een meelijwekkend type vrouw.' Dit was een reactie op haar
ergemis over het feit dat hij 'per ongeluk' het enige exemplaar van de vi­
deo van de diploma-uitreiking van hun zoon op de middelbare school
had gewist. Als vijftigjarige voelde mijn pas gescheiden patient zich onze­
ker over haar vrouwelijkheid. Hij wist dat en gaf haar de genadeslag. Bo­
vendien lanceerde hij een aanhoudende campagne van karaktermoord
om hun zoon tegen deze goedallrdige vrouw op te zetten. Een splitter
speelt het niet eerlijk en slaat terug door zich impulsief helemaal te laten
gaan. Deze vampiers zullen niet aarzelen met uw beste vriendin naar bed
te gaan als ze woedend op u zijn. Of ze kunnen tijdens een ruzie met zelf­
moord dreigen, in hun pols snijden of zichzelf verminken. Als inwonend
arts hechtte ik menige pals van een splitter op eerstehulpafdelingen. In
een paging aan de theatraal woeste uithalen van deze vampiers te ontko­
men, gaat u misschien op eieren lopen, niet van zins hun woede te wek­
ken, gevangenzittend in uw eigen huis. Echtgenoten van splitters leiden
vaak een leven van stille wanhoop, emotioneel tot onderworpenheid ge­
prest.
EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN 149
Ze
De woede�van deze vampiers houdt niet bij u op. Ze is besmettelijk
tegen elkaar
hebben een zesde zintuig waardoor ze weten hoe ze mensen
inteme pa­
kunnen opzetten; toen ik op psychiatrische afdelingen met
Splitter s kun­
tienten werkte werd ik erop getraind die true te ontdekken.
heid is dat ze
nen het moreel verzieken tenzij de staf een is. De mo�ilijk
dat uw eigen moe­
vaak zo slim overtuigend zijn dat ze kunnen bereiken
spelletjes van
der (of scheidingsadvocaat) zich tegen u keert. Tenzij u de
en uw emotionele
de splitters kent, zullen ze uw interactie met anderen
vrijheid vergiftigen.
splitter
Beantwoord de volgende vragen am vast te stellen of u met een
aaf gebruiken
te maken hebt. Daama kunt u de methoden in deze paragr
niceren.
om een plan te ontwikkelen om succesvoller met hen te commu
Test: Heb ik een relatie met een splitter?
• Censureer ik mijn ware gevoelens omdat ik de woede van deze per­
soon ducht?
•
Getroost ik mij veel moeite om de vrede te bewaren?
•
Houdt hij mij vast in een emotionele achtbaan?
ik dat
Aanbidt hij mij als ik aan zijn behoeften voldoe; is hij razend als
niet doe?
•
Acht ik mij dikwijls ten onrechte beschuldigd?
Als u een of twee vragen bevestigend beantwoordt, is het aannemelijk dat
u met een splitter te maken hebt. Als u drie of meer vragen met ja beant­
woordt doet dat vermoeden dat uw emotionele vrijheid door een splitter
wordt geschonden.
Wat is het geheim van splitters? De gangbare psychiatrie heeft voor hen
de diagnose borderline-persoonlijkheidsstoomis. Het zijn mensen die
zich fundamenteel beschadigd voelen, leeg, alsof ze niet bestaan. Hun re­
laties zijn intens, wankel. Borderliners kunnen voorkomend en gevend
zijn als je aan hun behoeften tegemoetkomt. Als je dat niet doet voelen ze
zich in de steek gelaten, een oerangst die verbale aanvallen of impulsieve
<laden oproept. Hun gemengde boodschap is: 'Ik haat je/Laat me niet in
de steek.' Ze hebben niet geleerd uit zichzelf te putten door de energie
van hun hart te activeren of een spiritueel contact te maken. Borderliners
zijn hyperalert op de energie van andere mensen afgestemd; hun intu'itie-
 EMOTIONELE VRIJHEID
EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN

ve antennes tasten schichtig de omgeving af op bedreigingen. Maar om­

dat ze angst met intui:tie verwarren, zijn hun diepste gevoelens niet be­
trouwbaar. Als ze u over uw toeren kunnen maken, hebben ze bet gevoel
dat ze echt leven. Ze voeden zich met chaotische emoties, omdat ze zich
werkelijker voelen als u reageert.
In mijn medische praktijk verwijs ik borderliners nu naar andere psy­
chiaters - ik ken mijn grenzen. Ik heh in een vroeg stadium geleerd dat
het gestel van mij als empathisch mens te poreus is om die woede af te
weren en hen doeltreffend te behandelen. Het vergt eenvoudigweg te veel
van mij. Therapeuten die minder geneigd zijn energie te absorberen kun­
nen beter met deze patienten werken, genieten van het proces, en zijn in
staat het op de lange termijn vol te houden. Na verloop van tijd kunnen
ze, naarmate er vertrouwen ontstaat, splitters helpen in positieve zin te
veranderen.
Als u een of meer splitters in uw leven hebt, biedt de volgende oefe­
ning een betrouwbaar plan voor de bescherming van uw sensitiviteit. Als
u niet in hun lokaas hapt kunt u de interactie in de hand houden.
Emotioneel actiedeel
STOP EMOTIONELE AFPERSING
Gebruik onderstaande methoden om splitters te ontmoedigen.
Trek grenzen en wees oplossingsgericht. Splitters reageren het best op
het
•
praat), niet iemand te overreden te veranderen van gevoelens. Behandel
een splitter zo ongeveer als een vijfjarige met een woedeaanval - kalm, as­
sertief, met duidelijke regels.
• Vermijd schermutselingen. Haal niet uit als u wordt geprovoceerd, hoe ver·
leidelijk het ook mag zijn. Splitters zien reikhalzend uit naar een gevecht;
daardoor warden ze gaande gehouden. Hoe meer u reageert, des te meer
zal hun slechte gedrag escaleren. Een patient van mij, een acteur, ging bij­
voorbeeld als volgt om met een strijdlustige toneelschrijver, een klassieke
splitter. De toneelschrijver zei in opperste woede tegen mijn patient: 'lk
denk erover het personage dat jij speelt al in de eerste akte voor de bijl te
laten gaan.' Daarmee zou de tijd waarin mijn patient op het toneel stand
gehalveerd worden: zijn nachtmerrie. Het strekt hem tot eer dat hij enthou­
siast reageerde: 'Wat een geweldige acteerkans! Misschien win ik een To­
ny!' Zonder een spier te vertrekken stopt hij de vampier met humor en ge­
moedsrust. Toen hij zijn laatste bladzijden kreeg zag hij dat zijn personage
toch tot het einde in !even bleef.
• Weiger partij te kiezen. Pas ervoor de negatieve beoordeling van anderen
door een splitter te accepteren of toe te laten dat zijn of haar venijnige me­
ningen uw relaties vernietigen. U zou bij meer betrouwbare bronnen kun­
nen nagaan of er enige waarheid in schuilt.
• Laat negativiteit snel Jos. Verbreek het oogcontact orn de overdracht van
toxische energie te stoppen. Blijf ook de woede van de splitter uitademen
opdat deze zich niet in uw lichaam nestelt. Neem na de uitwisseling een

bad of douche. of duik in een warme bron of vijver. Drink bovendien een
aanbrengen van structuur en doel. Als iemand bijvoorbeeld in beschuldi
­ heleboel water om uw systeem schoon te spoelen.
gend getier uitbarst, onttrek uzelf en uw kinderen dan aan de situatie.
Ver­ • Visualiseer een beschermend schild om u heen. Als u niet kunt ontsnappen,
wacht in deze toestand niet van een splitter dat hij redelijk is. Zeg tegen
die stel uzelf dan voor als van top tot teen gewikkeld in een cocon van wit
persoon: 'lk ga weg totdat je rustiger wordt. Daarna kunnen we praten.'
Of licht. Stel het u als een lichtende sluier vlak over uw huid voor, rondom uw
een splitter brengt in diskrediet bij andere familieleden op wier steun hij
u
lichaam. Deze bufferzone minimaliseert de ontvankelijkheid voor negatieve
uit is. U kunt twee dingen doen. Zeg eerst vanuit een gecentreerde, niet-
' ernoties. U hoort het sarcasme van de persoon, maar het glijdt van u af en
emotionele positie tegen de vampier: 'Praat alsjeblieft niet over mij
tegen zal niet zo diep gaan.
anderen. Dat is ongepast en respectloos.' Weiger dan daarover te
discussie­
ren, oak al wordt u daartoe aangespoord. Ten tweede, praat afzonder
lijk
met uw familie, niet in het bijzijn van een splitter, om hun waarnemingen
Dit hoofdstuk heeft u de grondbeginselen van de omgang met moeilijke
te corrigeren. In het algemeen is het uw doel het gedrag van een splitter
te mensen aangereikt. Het kunnen omgaan met hen is al een grote presta­
veranderen (in dit geval wilt u dat de splitter niet meer achter uw rug
tie, maar ik wil ook dat u zulke mensen ziet als voertuigen voor uw be­
wustwording en niet slechts als een kwelling die moet worden overwon-
 EMOTIONELE VRIJHEID EMOTIONELE VAMPIERS BESTRIJDEN 153

nen. Vanuit het gezichtspunt van vrijheid zijn vampiers vermomde bod­ thie te brengen. Door dat te doen roept u de magie op van wat ik 'het na­
hisattva's, leraren die er bij u op aandringen om zelfVertrouwen, emotio­ maste-effect' noem. Namaste is de ganghare begroeting in India die bete­
nele veerkracht en een zuivere zorg voor uzelf te ontwikkelen die zonder kent: 'Ik respecteer de geest in u.' Als u anderen zo eert, ook emotionele
zo'n impuls zelden tot rijpheid komt. vampiers, verandert dat de structuur van relaties. Het brengt moeilijke
Of u nu een uitzuiger het hoofd biedt of uw eigen negativiteit aan het mensen op een goede manier in verwarring, door een soort gedemilitari­
transformeren bent, de kem van emotionele vrijheid is empathie. Empa­ seerde zone te creeren. Tegenstanders warden minder defensief; hun
thie tilt u op naar het rijk van het hart en stelt u in staat mensen die zich hunkering om met u in een handgemeen te raken verflauwt, ook al weten
tegen u keren niet-verdedigend te begrijpen, en zelfs clementie met hen te ze niet goed ,hoe dat komt. Het namaste-effect bevrijdt omdat het daarbij
hebben. Ook zult u de diepere betekenis achter iemands woorden beter om harmoniseren, niet om demoniseren gaat. U hebt als doel mensen te
aanvoelen. Als een vriend klaagt dat u ego1stisch bent, zou de diepere be­ zien zoals ze zijn en vervolgens uw sensitiviteit dienovereenkomstig te
tekenis kunnen zijn: 'Ik hen gekwetst omdat wij niet genoeg tijd samen beschermen. Het namaste-effect zal de beet van een vampier onschade­
doorbrengen.' Door empathie hebt u inzicht in verborgen motieven. Het lijk maken door empathie. Qf iemand nu verandert of niet, u geeft in elk
is belangrijk te begrijpen dat, wanneer mensen zich min gedragen door geval een nieuwe definitie aan een oorspronkelijk energetische dynamiek
vernederend of narcistisch te zijn, u op hun onbewustheid en hun lijden van interactie. Deze omschakeling krijgt een echo buiten de persoonlijke
aan het stoten bent - een inzicht dat hun ontgaat. U kunt er zeker van sfeer; ze verhoogt het peil van mededogen in ons allen.
zijn dat zij wat zij anderen aandoen oak zichzelf aandoen. Als iemand u
bekritiseert, is hij geheid ook zelfkritisch. Als u de zwakheden van vam­
piers met mededogen beziet, bent u nog geen sukkel. Oak al kiest u er
dan niet voor u aan hen te onderwerpen, u hoeft hun dat lijden niet aan te
rekenen. Iemand het etiket 'de vijand' opplakken is een spirituele mis­
stap.
Verfijnde cartografie van de hersenen heeft uitgewezen dat wij uitge­
rust zijn voor empathie. De recente ontdekking van 'spiegelneuronen'
betekende voor gezondheid in de gedragssfeer wat DNA voor de genetica
betekende. Spiegelneuronen zijn de factoren die onze empathie inscha­
kelen. Ze slaan een brug van brein tot brein, waardoor u op de golflengte
van iemand anders komt. Onderzoeken hebben aangetoond dat spiegel­
neuronen maken dat hersencellen 'oplichten', niet alleen wanneer er in
my eigen vinger wordt geprikt, maar oak wanneer u ziet dat er in de vin­
ger van iemand anders wordt geprikt (dit verklaart hoe het bij een empa­
thisch mens werkt en oak bij degenen met een minder intense sensitivi­
teit). Het patroon van de neuronen die in uw hersenen opgloeien is feite­
lijk een nabootsing van de neuronen van de persoon die u waameemt.
Met andere woorden, wij kunnen elkaars pijn voelen. Deze ontdekking
werpt voor mij licht op het feit dat het instinct van onze hersenen om el­
kaars reactie op pijn te delen het biologische mechanisme van mededo­
gen is.
Houd in uw leven aan die gedachte vast. Tracht in iedere relatie empa-
 'Deel twee

DE INSTRUMENTEN
VOOR
UW BEVRIJDING

i
In elk van de volEJende hoofdstukken, die 'traneformaties' heten, zu1t
u de principes van Deel een toepassen om u te help en neEJatieve emo­
ties onder OEJen te zien en positieve emoties te ontwikkelen. ZelfS de
EJerinEJSte vorderinEJ in deze richtinEJ is indmkwekkend. Deze weg
naar emotionele vrijheid is een heldentocht. Waarom? Omdat iedere
keus die u maakt om over neEJativiteit te zeflevieren, hoe woot oJ1dein
ook, te maken heefi met het traneformeren van enerEJie. De krachtige
aard van die voortBaande traneformatie maakt u sterker, stralender
en veerkrachtiger, wat op zijn beurt helpt de wereld te verlichten.
 Naarmate wy van onze eil:Jen anBst bevrijd warden,
bevajdt onze aanweziBheid automatisch anderen.
NELSON MANDELA

6
DE EERSTE TRANSFORMATIE:
ANGST ONDER oqEN ZIEN,
MOED ONTWII<I<ELEN

Vlak nadat ik geboren was had mijn moeder een longembolus. Deze
bloedklonter in haar longen werd haar bijna fataal. Twee weken moest ze
in het ziekenhuis het bed houden. In die tijd verbleef ik, hoewel ik ge­
zond was, in een plastic wieg in de zaal van het ziekenhuis waar te vroeg
geboren en zieke zuigelingen lagen. Deze bruisende wereld werd mijn
voorgrond. Zusters met gesteven kappen en in witte uniformen gaven mij
flesvoeding. Sommigen zaten daarbij te koeren of prettige geluiden te
maken -wat wij woorden noemen. Anderen leken in de war, stil, afge­
zien van het klakken van hun saddle shoes over de betegelde gang die naar
mijn alkoof leidde. Afgezien van korte bezoekjes van mijn ouders, die mij
oppakten en de fles gaven, was ik meestal alleen - een vreemdeling in een
heel vreemd land. Er klopte iets niet. Het leek alsof niemand aanspraak
op mij had gemaakt. Ik lag te trillen van behoefte aan meer contact, aan
veiligheid. Hoe had ik kunnen weten dat ik niet in de steek was gelaten?
Dit was de oerintu1tie van mij als pasgeborene.
De eerste minuten en weken van het leven zijn bij uitstek gevoelig; ik
had de mijne doorgebracht met aanhoudend mijn omgeving afzoeken op
ondersteuning die er niet was. Decennialang school er in mij een angst
om in de steek gelaten te worden, hoewel ik de herkomst ervan niet kon
vaststellen. Ik had liefdevolle, zorgzame ouders; het klopte niet. Deze
angst sloop ook mijn liefdesrelaties binnen. Ik reageerde steeds met over­
dreven boosheid of gekwetstheid op alles wat erop leek te wijzen dat ik in
 EMOTIONELE VRIJHEID
de steek gelaten werd, zoals een vriend die niet belde of plannen afzegde...
De pijn van een scheiding kon mij zowat van kant maken.
Toen, een paar jaar geleden, nam ik aan een hypnosesessie deel die
bedoeld was de oorsprong van mijn angst te achterhalen. Voor het eerst,
in een moment van helderheid, herinnerde ik mij die desolate kinderzaal
en moeders ziekte, die weken die lang verdrongen maar niet vergeten wa­
ren. Er zijn van die waarheden die zo diep zijn dat ze, wanneer je er ein­
delijk tegenaan loopt, maar blijven resoneren. Het verdriet stroomde uit
mij; ik huilde tramm met tuiten. Milde tranen, mijn bevrijders. Nu ik ha�
vastgesteld waar mijn angst vandaan kwam, kon ik beginnen manieren te
leren om er niet door geregeerd te worden. Als je niet eens weet waarte­
gen je het op moet nemen, hoe kun je dan de moed vinden om het te
overwinnen? Hoe pijnlijk deze herinnering oak was, ze opende een deur
naar mijn emotionele vrijheid.
Dit hoofdstuk, dat ik 'De Eerste Transformatie' noem, is gewijd aan
het onder ogen zien van angst en het ontwikkelen van moed; een sacrale
ondememing. U gaat opsporen wat u angst aanjaagt en gebruikt vervel­
gens moed om het te transformeren.
Ik begin met angst, omdat het de moeder van alle negatieve emoties is
waaraan eenzaamheid, zorg, boosheid en de rest ontspruiten. De Chine­
se geneeskunde noemt deze condities 'klemmende stoomissen '. Ik noem
het vormen van lijden. Angst is zo'n krachtige negatieve emotie omdat
we genetisch gecodeerd zijn om het met overleving te verbinden. Onbe­
teugelde angst heeft geen eind; haar energie zal oneindig voortwoekeren
net zoals kanker als je die zijn gang laat gaan. Begrijpelijkerwijs warden
wij gemakkelijk door angst overmeesterd zolang wij niet leren ons van
haar zuiging los te maken.
Hoewel andere negatieve emoties, zoals jaloezie en frustratie, oak uit
angst voortvloeien, lijkt hun bereik begrensder omdat ons overleven niet
zo direct daarvan afhangt. Al kunnen ook die rake klappen uitdelen. Alle
positieve emoties daarentegen, zoals moed en hoop, komen uit liefde
voort. Liefde is de meest omvattende kracht van allemaal; groter dan
angst, groter dan wat dan oak. Houd, bij het lezen van dit boek, het vol­
gende schema in gedachten dat schetst hoe emoties van elkaar verschil­
len.
Angst? frustratie, eenzaamheid, gespannenheid, bezorgdheid, de­
pressie, jaloezie, afgunst, woede
DE EERSTE TRANSFORMATIE 159
Liefde? moed, geduld, verbondenheid, innerlijke rust, hoop, zelfwaar­
dering, mededogen
Als u er geen emst mee maakt de angst te overwinnen, kunt u er beter
van uitgaan dat de angst z_el proberen u te overweldigen. De meeste men­
sen zijn onderhorig aan deze emotie, al weten ze dat misschien niet. Ik
omschrijf angst als de emotionele reactie op gevaar, vermeend of echt.
Wat anast in al haar varianten benadmkt is het nevoel dat het niet aoed met u
zal z!jn. Angst voor veroudering... voor afwijzing... voor zitten in een ste­
riele kamer met een papieren tenue ... of (VU.I maar in), kan eindeloos
door uw hoofd spoken, uw vrijheid beperkend. Gevaarlijk is dat u zich
zelfs aan deze angsten aan kunt passen, door in een soort hypnotische
verdoving te geraken. Als uw gids hen ik van plan u te helpen de betove­
ring van de angst te verbreken en u in contact te brengen met de betere
engelen van uw natuur. Haal dus diep adem en begin af te tellen. Tien...
negen... acht... zeven... zes ... een. Open dan uw ogen, met een gevoel van
kracht, gereed om angst met moed te verdrijven.
In de energiepsychiatrie heh ik geleerd dat traditionele methoden voor
het behandelen van angst niet afdoende zijn. Zoals het in de film Jaws
heet: 'We zullen een grotere boot nodig hebben.' Derhalve zal ik beschrij­
ven hoe u angst kunt bestrijden en moed kunt verzamelen door de biolo­
gie, spiritualiteit, energetische kracht en de psychologie van deze emoties
te begrijpen. Ik zal beschrijven hoe u angst van intui:tie kunt onderschei­
den, een onderscheid waarvan u doordrongen moet zijn. Sommige vor­
men van angst komen van buiten: je bent een soldaat in het gevecht of
een parachutist in een vliegtuig dat neerstort. Andere angsten warden in
je gezaaid: een compagnon snauwt: 'Jij zult dat verslag verknoeien'; een
chirurg geeft als diagnose: 'U zult altijd chronische rugpijn hebben'; een
medium voorspelt: 'Uw man zal u bedriegen'. Ook kan angst door uzelf
worden gezaaid. U kunt zichzelf suf maken van angst door bijvoorbeeld
te zeggen: 'Ik zal altijd alleen zijn... rood staan... opgesloten zitten in een
verwrongen huwelijk omdat ik niet wil dat de kinderen lijden' - verrader­
lijke valkuilen om in te trappen. Of als u een empathisch mens bent, zo­
als besproken in hoofdstuk 4, zuigt u mogelijk onbewust de angsten van
mensen op, een neiging die u zult leren te signaleren en te beteugelen.
U kunt beginnen de angst te verdrijven "door haar huidige rol in uw le­
ven na te gaan. Het is een gevoelig onderzoek, zo openhartig naar binnen
te kijken. Orn u te helpen zal ik een test aanreiken die de basis aangeeft
160 EMOTIONELE VRIJHEID
waar u momenteel staat. (In het begin van elk boofdstuk in Deel twee
treft u eenzelfde test ter zelfbeoordeling aan in samenhang met de be­
sproken emotie.} Realiseer u, als u de volgende vragen beantwoordt, dat
dit het begin van een nieuwe groei is waarop u zult bouwen om de angst
te verlichten. Wanneer u uw relatie met dit gevoel op meevoelende wijze
opheldert, kunt u het doeltreffender loslaten terwijl u de methoden van
Emotione1e vrijheid toepast.
Angsttest: Hoe angstig ben ik?
Stel uzelf de vraag:
•
Verwacht ik gewoonlijk het ergste in situaties?
•
Word ik 's nachts door bange gedachten wakker gehouden?
•
Ben ik bang om me te uiten of te gaan voor wat ik wil bereiken?
•
Ben ik bang dat ik niet aan de verwachtingen van mijzelf of een ander
zal voldoen?
•
Deen de angsten van andere mensen besmettelijk aan?
•
Is het moeilijk me te centreren als ik bang hen?
•
Voel ik me vaak afgesneden van een liefdevolle spirituele bron?
•
Ben ik geneigd catastrofes in de toekomst te zien?
Als u zeven of acht vragen bevestigend hebt beantwoord, wijst dat op een
uiterst hoge mate van angst. Vijf- of zesmaal ja wijst op een hoge mate.
Orie- of viermaal ja wijst op een matige hoeveelheid. Een- of tweemaal'ja
wijst op een geringe mate. Nul keer ja betekent dat u in uw levenshou­
ding niet door angst gehinderd wordt.
Wat uw score voor deze test ook was, bedenk dat moed bet emotionele
mechanisme is dat angst bedwingt, door de kracht, de helderheid en het
lef te verlenen om obstakels te overwinnen. Hij duwt u naar het licht. Pro­
beer zo veel mogelijk moed van anderen tot u te nemen - als u een em­
pathisch type bent is dat een echt voordeel van uw sensitiviteit. Moedig
zijn betekent echter niet per se dat u geen angst kent, alleen dat zij u niet
overheerst. Het hebben van moed betekent echter wel dat u het voor uzelf
nooit opgeeft, hoeveel angsten er ook oprijzen.
In de hele geschiedenis hebben mensen voortdurend geprobeerd
macht te venverven, persoonlijk of politiek, door anderen angst in te boe­
zemen. Helaas is het een true die voorspelbaar werkt. De miljoen-dollar-
DE EERSTE TRANSFORMATIE
vraag is evenwel wat generaties intelligente mensen ervan weerhoudt de­
ze emotionele manipulatie te doorzien. Waarom kunnen wij niet tegen
familie, vrienden of de regering terugzeggen: 'Korn op zeg, daar trap ik
niet opnieuw in! Laten we proberen het conflict op te lossen, wat het dan
ook is, zonder angst te zaaien?' Mijns inziens brengt angst ons in paniek
waardoor wij ons intui:tieve goede besef opgeven. Ook is angst licht ont­
vlambaar. Mijn spirituele leraar zegt: 'Wanneer twee angstige mensen
met elkaar praten, slaat de vlam in de pan.' Bedenk hoe angst via de me­
dia tientallen miljoenen van ons bereikt. Je hoeft geen intui:tief type te
zijn om de zenuwen van ons volk te voelen. Niettemin is het goede
nieuws dat u, zodra u doorhebt hoe angst werkt, de cyclus kunt stoppen.
Net als iedereen heb ik mijn portie angsten onder ogen te zien. Ik
word ertoe aangezet om moedig te zijn wanneer ik angstig ben door bet
besef hoe intu'itief 'emaast' en verwarrend bet aanvoelt als je je in eniger­
lei richting beweegt buiten die van het licht. Bovendien maakt het me nij­
dig als het duister wint, al is het maar even. Mijn credo is dan ook: ik zal
niet toegeven aan angst. Ik zal u dezelfde praktische instrumenten aan­
bieden die ik gebruik om ook vanuit deze houding te leven.
DE ANATOMIE VAN ANGST EN MOED:
DE EERSTE TRANSFORMATIE OP GANG BRENGEN
Bereid u erop voor de angst te demystificeren opdat u haar onbevreesd
onder ogen kunt zien. Als u leert haar verschillende aspecten te herken­
nen en daar bewust mee.aan het werk te gaan, zult u haar lJkt als een gril­
lige natuurkracht zien die u kan overrompelen. Om die bevrijding te be­
reiken zult u de vier componenten van de emoties van deze transformatie
verkennen: hun biologie, spiritualiteit, energetische kracht en psycholo­
gie. Deze bundelende benadering zal u in staat stellen de dynamiek te be­
grijpen waarmee angst werkt en er greep op te krijgen. Onderzoek angst
nauwgezet; laat moed opwellen uit hetgeen u leert.
PROGRAMMEER DE BIOLOGIE VAN ANGST
EN MOED OPNIEUW
Angst, een vorm van stress, is een van de meest uitvoerig onderzochte
emoties van het afgelopen decennium. De wetenschap heeft aangetoond
dat angst biologisch gezien een positieve kant en een negatieve kant
 EMOTIONELE VRIJHEID DE EERSTE TRANSFORMATIE

heeft. Als u in onmiddellijk gevaar verkeert, is angst een overlevingsin­ ning die je emotioneel kalmeert te beletten.
stinct dat in biologisch opzicht gunstig is. Als er een <lief in uw huis in­ Wilt u weten waarom sommige mensen het prettig vinden bang te
breekt, een echtgenoot in de aanval gaat, of er wat clan ook voor eet-of­ zijn? U weet wel, die lieden die verrukt zitten te kijken hoe in de horror­
wordt-gegeten-scenario in werking treedt, waarschuwen en beschermen - film The Texas Chainsaw Massacre bloederige lichaamsdelen over het
de alarmsystemen van uw lichaam u. Angst is zo overweldigend omdat scherm vliegen, of die duizelingwekkende, volop krullende achtbanen
het in de oertijd dodelijk was als je die negeerde. Je kunt beter bij het eer­ uitkiezen waarvan andere mensen over de nek gaan? (De banen van som­
ste teken van gevaar - ook al zou het vals alarm blijken - volledig alert mige pretparken bevatten enorme harden met de waarschuwing: 'Niet
zijn dan minder waakzaam zijn en als maaltijd voor een roofdier eindi­ betreden als u een hartaandoening hebt. ') Het biologische antwoord: ze
gen. Nu, vijftigduizend jaar later, huist die genetische imperatief nag
steeds in ons, zij het vaak te strak opgewonden voor de wereld waarin wij De angstreactie van uw"lichaam
leven. Angst werkt in biologisch opzicht tegen u als het een gewone reac­
tie op geringere, alledaagse conflicten wordt. Je constant als een in de
koplampen gevangen hert voelen kan je emotioneel prikkelbaar maken
en fysiek afmatten.
Orn de uitleg van hoofdstuk 2 over de biologie van stress nog eens op
te pakken en uit te breiden, zullen we ons nu concentreren op hetgeen er De pupillen worden wijder
met uw lichaam gebeurt als u bang bent. Stel u een trein voor die op u af
komt. Uw zintuigen registreren dat. In milliseconden sturen ze een sig­ U klemt uw kaken opeen
naal naar uw amygdala, het alarmsysteem van de hersenen waar angst U spant uw schouders
haar centrum heeft. (Elektrische stimulering van <lit amandelvormige ge­ De bloedvaten trekken samen
bied volstaat om angst op te wekken.) Als de dreiging voldoende hevig
wordt geacht, zendt de amygdala impulsen naar de hypothalamus, die
een kleine stortvloed aan hormonen, waaronder adrenaline, het vecht-of­
vlucht-hormoon, activeert. Angst brengt heel wat fysieke activiteit met Het hart klopt snel U houdt uw adem in
zich mee. Uw hartslag en bloeddruk gaan omhoog. Spieren spannen zich
aan. De onderkaak klemt zich tegen de bovenkaak. De ademhaling ver­
traagt. U houdt instinctief uw adem in om beter te kunnen horen. Uw pu­ De huid wordt ---..
pillen verwijden zich zodat u beter kunt zien. Uw systeem wordt in staat koud en klam
van een superalerte paraatheid gebracht om gevaar af te weren. U inter­
�f-----1>----.- De maag verhoogt
preteert deze fysiologische reacties als angst. Dan zult u weten dat u voor de productie van
de trein weg moet springen. maagzuur
Interessant is dat beschadigingen in de amygdala angst blokkeren.
Apen met een beschadigde amygdala zijn niet meer bang voor slangen en
pakken ze unverfroren op - geen slimme zet, gezien het feit dat boa's Het darmkanaal
apen eten. De ene soort angst is de andere niet. Aan sommige vormen verstrakt (dit is
van angst kun je je aanpassen, maar andere soorten, acuut of chronisch, het gevoel van
vergen te veel van het lichaam door het stresshormoon cortisol te ver­ 'vlinders' in uw
meerderen, je immuunsysteem te verzwakken en de reactie van ontspan- buik)
 EMOTIONELE VRIJHEID
houden van de roes van de adrenalinestoot in een gecontroleerde setting.
Oat, in combinatie met de onbewuste opluchting dat ze niet opgegeten
worden en geen letsel oplopen, geeft hun innerlijke holbewoner - die in
ons allemaal huist- een gevoel van heerschappij. Omdat het DNA van de
Homo sapiens sapiens (wij) met slechts 0,5 procent van die van de Homo
sapiens neanderthalis verschilt, is het gemakkelijker te begrijpen waarom,
in oertennen gesproken, angst als entertainment een dankbare ervaring
wordt.
Orn zichtbaar te maken wat er met uw lichaam gebeurt als het bang is,
volgt hier een diagram om uit het hoofd te leren. Ik raad patienten die
met hun angst aan het werk gaan aan dat oak te doen en een kopie ervan
in hun portefeuille mee te nemen. lets tastbaars bij zich hebben om naar
te kijken is een kalmerende reminder om te letten op de aanwezige
stress, op het feit dat uw metabolisme in de overdrive schiet door hormo­
nen die vaten vemauwen en het hart opjagen. (Ik heb verhalen gelezen
over soldaten die letterlijk stierven van angst op bet slagveld.) Het dia­
gram zal u ook helpen om het onzekere deel van uzelf voor te houden dat
u niet hoeft te bezwijken voor ongewenste angsten.
Zoals u ziet zijn wij geprogrammeerd om op angst te reageren, en de
effecten ervan op ons kunnen extreem zijn. Maar hoe weten wij waar we
bang voor moeten zijn? In de loop der eeuwen hebben bepaalde angsten
zich in onze genen genesteld, die ons bezorgd maken over scenario's die
onze voorouders bedreigden: angst voor hoogten, heldere lichten, boze
gezichtsuitdrukkingen, de schaduw van een loerend roofdier. Een rat in
een lab zal zelfs enkel voor de geur van een vos terugdeinzen, ook al heeft
dit knaagdier zijn hele leven in het laboratorium doorgebracht. Evenzo
zijn jonge kinderen vanaf hun geboorte bang wanneer ze plotseling war­
den benaderd, of bij luide, abrupte geluiden. Andere angsten daarente­
gen zijn geconditioneerd. Je leert bang te zijn voor speciale mensen, plek­
ken of emoties omdat je die met een trauma associeert.
Is er een angstfactor? De mogelijkheid van genetisch
gemanipuleerde emoties
Wetenschap kan nog bizarder clan fictie zijn. Hersenonderzoekers ma­
ken ongelooflijk controversiele vorderingen in de kennis van de biologi­
sche regulering van onze beleving van angst die doen denken aan de futu­
ristische roman Brave New World van Aldous Huxley. Een team van
neurowetenschappers, onder wie Nobelprijswinnaar dr. Eric Kandel,
DE EERSTE TRANSFORMATIE
heeft een 'angstfactor' opgespoord die onze hersenen nodig hebben om
deze emotie op te wekken. Ze ontdekten dat het eiwit stathmine in de
amygdala nodig is om angst op te wekken. Toen ze echter bet gen verWij­
derden dat de code van dit eiwit bevatte, gaven muizen nieuwe moed te
zien. In tegenstelling tot hun onveranderde tegenhangers, die zich in­
stinctief klein maken aan de rand van een open veld- gedrag dat de soort
ongetwijfeld hielp te overleven - verkennen deze muizen zonder de
angstfactor vermetel onbeschermde omgevingen. Zo'n gefabriceerde
moed heeft echter behoorlijk ernstige implicaties. Ik beklaag de arme
muis die zich onbekommerd op vreemd,terrein waagt en wordt opgeslokt
door hoger in de voedselketen geplaatste schepsels - een hinderlijk detail
dat nog door onderzoekers moet worden opgelost. Hoewel de sprong van
muizen naar mensen enorm is, heb ik uit geleerde tijdschriften geruch­
ten opgevangen - die onder neurowetenschappers de ronde doen - over
een mogelijk 'angstvaccin' voor onze soort, of dat nu aan ons DNA mor­
relt, zoals dr. Kandel bij muizen deed, of dat bet een pil is die de produc­
tie van angstsignalen belet. Een onderzoeker suggereert dat dit de tradi­
tionele psychiatrie zou kunnen aanvullen, of zelfs vervangen.
Welke theoretische fascinatie er ook van zulk onderzoek moge uit­
gaan, het is een huiveringwekkend voorspel op de wereld van genetisch
gemanipuleerde emoties. Alleen al bij het horen over het vooruitzitht van
genetisch gemanipuleerde emoties ben ik dolgelukkig dat ik dan vrij hen
om te voelen wat ik wil, wanneer ik het wil, en bezig kan zijn met het be­
sluit daarover wanneer mij dat schikt. Ik voorspel dat zo'n mogelijkheid
de volgende eeuw voor het publiek beschikbaar zal zijn. Ik geef toe dat ik
mij hierin danig vergaloppeer; in feite ril ik bij bet denkbeeld van een ro­
botachtig angstloos leger of een samenleving van eeuwig opgewekte
Stepford-vrouwen als in de roman van Ira Levin. Zo'n vreemde, geknede
werkelijkheid doet me denken aan hetgeen beschreverr wordt door pa­
tienten met bet zeldzame neurologische stoomissyndroom van Capgras,
die geloven dat geliefden verwisseld zijn met levensechte dubbelgangers.
(Toch ben ik niet tegen het oordeelkundig gebruik van, bijvoorbeeld, an­
tidepressiva; medicatie is soms nuttig bij het bestrijden van angst, zoals
ik in hoofdstuk ro zal uitleggen.) Nu u de betekenis van moed en angst
aan het onderzoeken bent, bied ik het geesteskind van dr. Kandel en aan­
verwant onderzoek, samen met mijn intui:tieve voorspelling over de mo­
gelijke gevolgen ervan, u maar ter overdenking aan.
In elk geval stel ik de afwezigheid van angst niet gelijk aan moed als
166 EMOTIONELE VRIJHEID
het het nevenproduct van gemanipuleerde emoties is. Je bent alleen vrij
als je met succes je angsten op een doelgerichte manier onder ogen ziet
Voor mij is moed een werkwoord; u probeert het te bereiken of moed pro­
beert u te bereiken. En voor moed moet er sprake zijn van tegenspoed. In
feite geldt: geen angst, geen moed. Zonder iets wat overwonnen moet
worden is er geen biologische stimulans om dapper te zijn of negativiteit
te overwinnen; echte evolutionaire mijlpalen. Paradoxalerwijs geeft angst
onze hersenen die stimulans; ze bevat de belofte van het katalyseren van
moed als wij daarop gericht zijn, het doel van de Eerste Transformatie
van Emotionele vrijheid.
Voor mij als energiepsychiater zijn biologie en psychotherapie orga­
nisch met elkaar vervlochten. Ik breng patienten moed bij door.hen te
helpen meer afgestemd te raken op hun fysieke reactie op angst; naar
biologische signalen luisteren is een vorm van intuitie. Hierdoor kunnen
ze zich werpen op wat hen bang maakt en bewust het vri}komen van ad­
renaline neutraliseren om het lichaam weer in balans te brengen. Waar­
om is dit absoluut noodzakelijk? Al1.8st heefi een versujfende werkinB op intel­
ligente mensen, zodat ze niet helder 3enoeg meer denken of niet intu'itief3enoe3
meer in de pas lopen om dappere beslissin3en te nemen.
Neem Eve van veertig jaar, schrijfster van gothic novels en begaafd
woordensmeder met een toegewijde cultaanhang. Gedreven door de
angst dat haar leven op een jammerlijk punt in haar carriere in duigen
aan het vallen was, was ze bij me gekomen. Ik mocht Eve meteen, ze was
een chic geklede Vampira in het zwart die lijzig sprak op z'n Alabama's
en gepiercete wenkbrauwen had. Ze had opgedoken kunnen zijn uit de
spinnenwebben van een middeleeuws kasteel in een van haar eigenzin­
nig griezelige romans. Eve was schrander en recht door zee, hypergevoe­
lig, een pittig mens die haar eigen kwetsbaarheden niet verdroeg. Ze
spoorde anderen en zichzelf altijd aan 'zich eroverheen te zetten', maar
die vermaningen hielpen nu niet. Eve was gekweld; ze had dagenlang
niet kunnen werken. 'Schrijven voelt alsof je hout zit weg te kauwen, zei •
ze tegen mij. Ik voelde met haar mee toen ze beschreef hoe haar angsten
elkaar ongecontroleerd aanstaken. In haar hoofd was 'Ik hen zo geblok­
keerd, ik zal nooit meer publiceren' al verergerd tot 'Ik zal zonder een
rooie cent in een achterbuurt eindigen wanneer mijn spaarcenten een­
maal op zijn.' De laatste nagel aan haar doodkist, om zo te zeggen, was
toen haar vertrouwde manager en 'vriend' (die ze weg had moeten sturen
omdat ze zich hem niet meer kon permitteren) zich hatelijk tegen haar
DE EERSTE TRANSFORMATIE
keerde met de woorden: 'Je carriere is voorbij. Niemand vraagt nog naar
je.' Dat was een klassieke Hollywooduitspraak, onder de gordel, die zo­
veel van mijn acterende en schrijvende patienten diep had' gekwetst toen
hun carriere stagneerde. Het verbaasde mij niet dat het zelfs bij de vecht­
lustige Eve paniek zaaide. Alle§..bij elkaar, gecombineerd met haar vier
dubbel-shot-cappuccino's per dag, veroorzaakte de perfecte noodsituatie
die Eves lichaam in de overdrive van vechten of vluchten wierp.
Op strikt biologisch vlak was het mijn taak Eve te helpen haar door
adrenaline opgejaagde zelf te temperen en haar positie weer onder ogen
te zien. Psychotherapie zou niet helpen zolang haar lichaamschemie niet
tot bedaren was gekomen. Ze moest leren hoe ze haar schouders kon ont­
spannen en op een ontspannen manier kon ademen en zich niet meer in
een geslagen houding te &ommelen, alsof ze belaagd werd, of al tanden­
knarsend het glazuur van haar kiezen te slopen, zoals ze aan het doen
was. Zoals velen van ons vloog Eve op de automatische piloot - bescher­
mend, verdedigend. Het ontbrak haar niet aan moed of talent. Ze wist al- -
leen niet hoe ze daarbij moest komen als ze in de greep van de angst ver­
keerde. En, zoals zou blijken, Eves carriere was geenszins afgelopen; dat
was een boosaardige schimpscheut geweest die ik meteen intuitief be­
spottelijk had gevonden. Dat zei ik ook tegen haar, tot haar voldoening.
Het leek mij gepast om dat inzicht te delen.
Ik stelde dus de volgende technieken aan Eve voor, waar ik zelf ook op
vertrouw om de krampen van mijn lichaam los te maken wanneer in
angst gewortelde denkbeelden van verlating opspelen. In de traditionele
psychiatrie gaat men ervan uit dat je eerst de psychologische uitingen van
de angst aanpakt, waama de fysieke symptomen zullen verbeteren. In
mijn praktijk begin ik echter met het aanpakken en omkeren van wat zich
in het lichaam afspeelt zodat de hersenen de boodschap krijgen dat de
dreiging is geweken. Ik wil benadrukken dat <lit, bij Eve en andere patien­
ten, een vertrekpunt is; een element in de angstbestrijding. Toen Eve een­
maal meer gecentreerd was, gingen we verder met behulp van andere in­
strumenten die ik nog zal bespreken. Ons werk diende om het proces in
gang te zetten dat behelsde dat haar schrijven en zijzelf van de angst wer­
den bevrijd. Orn de weg voor die moed te plaveien raad ik u aan de vol­
gende duidelijke aanbevelingen uit te voeren.
168 EMOTIONELE VRIJHEID DE EERSTE TRANSFORMATIE 169

wordt. De slachtoffermentaliteit kent vele gedaanten. Het vereist moed

Emotioneel actiedeel om de controle over te nemen, om te zeggen: 'Ik neem nu de verantwoor­
delijkheid voor de biologische verzorging van mezelf.' Als u uw lichaam
RUST UZELF BIOLOGISCH TOE OM ANGST TE SUSSEN erin traint hoe het moet reageren, wordt u emotioneel vrijer.

Orn angst kort te sluiten en uw vecht-of·vlucht-reactie uit te schakelen zult u

0NTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN
uw hersenen moeten trainen om chemicalien te sturen om ze tegen te gaan.
ANGST EN MOED
Anders zullen angst en haar hormonen u buiten zinnen doen geraken. Aan de
andere kant is het als u biologisch kalm bent gemakkelijker moed te vinden Er is een oude mystieke oefening waarbij de leraar de leerling zegt te mid­
door de gecombineerde technieken hieronder toe te passen om uw systeem demacht naar de bodem van een put af te d:ilen en daar tot het ochtend­
tot bedaren te brengen. (Gebruik deze samen met de drie-minuten-meditatie
krieken te blijven zitten. Wat zou een verstandig mens ertoe brengen zo'n
uit hoofdstuk 2.) zware ontbering uit te zoeken? Orn de angst onder ogen te zien en het
Om onmiddellijke en op langere termijn werkende resultaten te bereiken Zelf tegen te komen. Bij sommige spirituele tradities is dit de snelle route
moet u:
naar bewustwording.
Cafeine, suiker en andere stimulantia afschaffen - deze voeden de vecht-of­
•
Hoewel mijn benadering aanmerkelijk milder is, hen ik niet het type
vlucht-reactie. therapeut dat week na week naar uw waslijst van angsten zit te luisteren
Mensen mijden die uw angst versterken - zij zijn biologische irritantia. Blijf
•
zonder u ook te leren hoe u ze het hoofd moet bieden. Ik beschouw angst
dicht bij emotioneel stimulerende mensen.
als een middel tot een doel, een emotionele stimulans voor spirituele
Blijf uit de buurt van gewelddadige nieuwsuitzendingen, files, ruzies of an­
transformatie. Wat is de spirituele rol van angst? Simpel gezegd, u krijgt
•

dere stressbezorgers.
angst opdat u die met moed kunt overwinnen. Deze bijzondere inspan­
ning, deze triomf, zal uw ziel moed schenken en uw emotionele last ver­
Als u in de greep van een door angst ingegeven adrenalinegolf bent, probeer
lichten. De traditionele psychotherapie denkt er niet aan angst zo te be­
onderstaande snelle oplossingen dan eens uit
schouwen, waardoor u niet de kans krijgt uw volle helingspotentieel aan
Gebruik deze voortschrijdende ontspanningstechniek: haal in een gemakke­
te boren.
•

lijke houding, terwijl u zit of ligt, een paar keer diep adem waarbij u uw li­
Waarom is het geboden de spirituele context van angst aan te kaarten?
chaam zo slap mogelijk laat worden. Begin als u klaar bent met het aan­
Denk eens over deze praktische redenen na:
spannen van de spieren in uw tenen. Houd dat tien tellen vast; dan ont­
spannen. Schep plezier in de opluchting van spanning die zich oplost Doe
Reden 1: Moed komt voort uit het geloof dat u hebt in uzelf en in het be­
hetzelfde met uw voetspieren en ga langzaam verder door uw hele lichaam:
staan van spirit, geest, hoe u die ook definieert, in de wetenschap dat bei­
kuiten, benen, buik, rug, nek, kaak, gezicht - elk gebied samentrekkend en
de grater en meer waar zijn dan angst. Met vereende krachten zult u een
loslatend.
groter vermogen hebben om zelfs datgene aan te pakken wat 'te zwaar
Dompel uzelf zo snel mogelijk onder in warm water om de tensie van de
om te dragen' lijkt. Als u toegang hebt tot geest, zult u zich niet alleen
•

spieren te verlagen.
voelen of vergeefse pogingen gaan doen om de angst enkel met wils­
kracht te bestrijden.

Deze praktische veranderingen, die u in staat stellen uw lichaam onder Reden 2: Moed die niet aan een hoger goed is gekoppeld is niet altijd posi­
controle te krijgen, kunnen ontzaglijk doeltreffend zijn bij het herstellen tief- een inbreker kan overlopen van moed terwijl hij u botweg berooft.
van uw kalmte. U hoeft niet passief te zijn terwijl u door angst geteisterd
 170 EMOTIONELE VRIJHEID
Reden 3: Angst is een positie waarin de ziel vastzit en meelevende aan­
dacht behoeft. Het is niet zomaar een ongemakkelijk symptoom dat moet
beteren.
Laat ik heschrijven hoe spiritualiteit mij helpt mijn verlatings;mgst te kal­
meren. Bij een zo grote angst vond ik het van groot belang dit gevoel in
detail te verwoorden zodat ik elk aspect dat mijn vrijheid usurpeert syste­
matisch kan ontmantelen.
Hoe mijn angst voelt. In de loop der jaren heh ik gezien hoe de dreiging
van verlating, op kwetsbare momenten,_mijn wezen kan binnendringen,
mijn licht wegnemend, het ogenschijnlijk onbereikbaar makend. Het
kan door een echt verlies veroorzaakt worden, zoals de dood van moeder
en dad. Of ik kan, weliswaar in mindere mate, nerveus worden als bij­
voorbeeld een goede vriendin besluit uit Los Angeles te verhuizen, of
wanneer ik verwacht (ten onrechte) dat ik op de feestdagen alleen zal
zijn. De angst laait vaak zonder waarschuwing vooraf op, in een oogwenk
van nul tot grote hoogte klimmend. Plotseling kan ik niet logisch meer
denken. Ik hen in paniek en verdoofd; de grond valt onder mijn voeten
weg. Het meest alarmerend is dat ik mezelf vergeet, de sterke, liefdevolle
Judith die ik steeds probeerde te worden. De angst berooft mij listig van
� �
e erinn ring. Ge�n gedachten, alleen een gewaarwording die zo pijn­
: Als ik een materialist was geweest, zonder enige spirituele overtui­
hJk is datik het tot m mijn haar voel. Mijn nachtelijke dromen kunnen
mijn wakende angsten weerspiegelen - terugkerende dromen waarin
mijn hond verdwenen is of er aan de gezinstafel niet voor mij is gedekt.
Voor mijn lineaire denken ziet het emaar uit dat het gevoel van verlating
nooit zal overgaan.
Hoe ik spiritueel contact maak om moed te vinden. Op deze momenten
zijn logica of psychologische inzichten vaak niet voldoende om de licha­
'
melijke intensiteit van mijn angst op te heffen. Orn moed te vinden moet
ik door een spirituele bron tot een nieuw begin komen. Ik heh mezelf ge­
leerd, zelfs wanneer ik in de leegte van de onderwereld der verlatenheid
word gezogen, intu!tief contact te maken met deze bron - voor mij de
energie van de liefde - om voorbij die druktemaker angst te komen. Hoe?
Door innerlijk hulp in.te roepen. als ik meegeioBen word: een krachtiBe daad die
myn perceptie kan veranderen en myn spiritude contact kan herstellen. Ik doe
dat ondanks de voorspelbare protesten van mijn intellect dat het nooit
kan werken. Het ana1ftische denken brengt geen spirituele eivaring over
- dat doet intuitie. Daama sta ik eenvoudig open voor hetgeen zich aan-
DE EERSTE TRANSFORMATIE 171
client, zonder iets te forceren. Het aanwenden van een spirituele energie
die groter is dan de angst, een kracht die ik stilzwijgend vertrouw en
waarvan ik weet dat hij echt is, geeft mij aansluiting met mijn hart en een
onmetelijker, nauwkeuriger besef van wat is. De angst had die kanalen
geblokkeerd. Terwijl deze afneemt lost de atmosferische storing in mij
zich op als op een tv-scherm wanneer het beeld terugkeert. Voor mijn in­
tuitie voelt zo'n hemieuwd spiritueel contact als een hij zinnen komen,
het wegnemen van een sluier.
Hoewel angst het doet voorkomen alsof er huiten die angst niets is,
een donders overtuigende illusie, stelt de ervaring van de liefde die leu­
gen aan de kaak. Zodra ik weer aangesloten hen, verdwijnt de angst uit
het zicht; de rest van de wereld komt weer in beeld. Dankzij een her­
nieuwd perspectief kan ik de lieve Judith zien, pasgeboren, gevangen in
mijn preverhale angst van het zo alleen zijn in een ziekenhuisomgeving,
zonder de troost van moeders armen om mijn komst in het leven te ver­
zachten. Ik kan ook zien dat dit niet de ik van nu is. Zodoende kan ik op
een meer gecentreerde manier reageren op hetgeen mij verontrustte. Tel­
kens opnieuw realiseer ik mij, me concentrerend op de kracht en de
goedheid die ik heh hereikt en op het ongeevenaarde vermogen van geest
om negativiteit uit te schakelen, dat ik zoveel meer ben dan deze angst.
ging, had ik mijn vormende ervaring in de ziekenhuisafdeling totaal an­
ders kunnen interpreteren en zou ik een ongelooflijke kans om mijn
angst om te vormen hebben gemist. Ik zou het misschien gerechtvaar­
digd hebben gevonden te denken dat het oneerlijk was dat een baby werd
geboren uit een zieke moeder die mij niet meteen kon voeden. Ik was
misschien cynisch geworden over deze wereld waarin de een de ander
verslindt; een wereld van ieder voor zich. Deze kijk op de dingen had van
mij een verhitterd ondankhaar mens kunnen maken. Het inschakelen
van een spiritueel perspectief stelde mij evenwel in staat meevoelend
maar niet sentimenteel te zijn. Geest heeft er geen moeite mee om ons te
laten sjouwen opdat wij kunnen groeien. Als wij in tegenspoed geboren
worden, dan zij het zo. Hard, jawel; oneerlijk, nee. Ik hen de integriteit
van hetgeen het leven brengt gaan vertrouwen. Het meest zwaarwegende
is wel dat mijn verlatingsangst mij de kans heeft gegeven mezelf te blij­
ven vinden, telkens opnieuw, zodat ik niet aan de angst te gronde ga. Be­
seft u hoe monumentaal dat is? Als mijn angst terugkomt kan ik hlijven
leren rnijzelf daar grondiger van te bevrijden. Ik begin de slag ervan te
 r72 EMOTIONELE VRIJHEID
pakken te krijgen. N atuurlijk is een deel van mij er misselijk en moe van
alweer iets aan te moeten pakken wat op verlating lijkt. Maar dat is niet
het grootste of verstandigste deel. Hoewel <lit emotionele onderzoek ge­
nadeloos is, is het wel een winst aan spirituele kracht waar ik naar hun­
ker.
Nu nodig ik u uit uw angsten te gaan onderzoeken. We hebben ze al­
lemaal. Het vereist moed ervoor uit te komen. Angst afzwakken of uzelf
wijsmaken dat u er immuun voor bent is niet alleen overmoedig - het is
vooral een blinde vlucht die vrijheid onbereikbaar maakt. Sommige ang­
sten doen zich langzaam aan je tegoed als bloed�uigende muggen. Ande­
re verslinden je compleet. Beide leggen de vrijheid aan banden. Ik raad
aan u op een angst tegelijk te concentreren, te beginnen met de kleinere,
en ze stuk voor stuk met barmhartige ogen en door een spirituele lens te
bezien. Geleidelijk maken wij ons een liefde voor onszelf en de wereld ei­
gen.
Moed of angst is een keuze. Toen een patient die een cateringbedrijf
began zei: 'Ik schommel tussen optimisme en een gevoel van dreigende
ondergang,' luidde mijn antwoord: 'Besluiten optimistisch te zijn is jouw
oefening in moed.' Vrijheid vloeit voort uit het maken van zulke dappere
keuzen. Als u bij het gaan van de weg in God gelooft, prima. Als u niet in
God gelooft, prima. Het enige dat noodzakelijk is, is dat u kunt putten uit
een positi'eve kracht van het goede die grater is clan iedere negatieve emo­
tie en waardoor u zich kunt herstellen wanneer de angst uw IQ en uw in­
tultie doet verschrompelen. De wetenschap dat dit bevrijdend is, stuwt u
in de richting van transformatie.
Emotioneel actiedeel
HOE U DAPPER KUNT ZIJN
1. /(jes een angst waar u graog vanof wilt komen. U kunt beginne
n met min­
der hevige angsten. Bijvoorbeeld: 'lk ben bang om nee
te zeggen tegen een
vriend... om assertief te zijn tegenover ee� familielid... om
minder obsessief
te werken.' Later kunt u op grotere angsten overgaan, zoals
'lk ben een mis­
lukking... lk zal alleen oud warden ... lk zal altijd schulden
hebben.'
2. Wijs triggers voor de angst aan. Wat maakt die gaande
? Wees eerlijk. Leg
DE EERSTE TRANSFORMATIE r7 3
de triggers dan in een dagboek vast Misschien de pijlsnelle carriere van
een vriend? Naar een etentje gaan waarbij u de enige single bent? De ont­
moeting met potentiele liefdeskandidaten die alleen met supermodellen
om willen gaan? Hoe specifieker, hoe beter. Als u eenmaal algemene trig­
gers hebt aangewezen, zult u er niet snel meer door overrompeld worden.
3. Ceef uw angst vorm vanuit een spirituee/ perspedief. Stel uzelf de vraag:
'Hoe kan deze angst mij helpen om meer meed te ontwikkelen; vrijer te
worden?' Betekent meed bijvoorbeeld het cultiveren van eigenliefde? Het
opbouwen van vertrouwen in de getalenteercle, fantastische persoon die u
� bent? Vasthouden aan een carrieredoel ondanks obstakels? Concentreer u
op het soort moed dat het meest juist voelt. Oat zal u helpen angst te
transformeren in plaats van d�t u zich er het slachtoffer van voelt.
4. Breng een spirituele verbondenheid tot stand om uze/f te centreren. Haal,
om de angst uit te schakelen, een paar keer diep adem om rustig te war­
den. Siuit uw ogen en herhaal deze mantra: 'lk ben niet aIleen mijn angst;
ik ben groter.' Vraag dan inwendig om verbondenheid met de gewaarwor­
ding van geest die groter is dan de angst. of het nu liefde is of wat u dan
ook als werkelijk ervaart. Uw ziel staat op het punt te groeien. Ga erin mee.
Blijf onschuldig, niet cynisch. De spirituele wereld bevat een magie die ons
rationele denken niet kan begrijpen. Houd alle intuitieve kanalen open ter­
wijl u geest gewaarwordt Adem die in; laat het welzijn ervan u de moed in­
boezemen om positief te zijn. U zou ook eenvoudig kunnen vragen: 'Neem
deze angst alstublieft van mij weg.' Blijf intussen slechts ontvankelijk; zon­
der inspanning. Het vragen om zo'n interventie levert buitengewone resul­
taten op.
Deze oefening zal u helpen ervaren dat er iets aan gene zijde van de angst
is wat de moeite waard is. Het principe is pal te staan op de plek waar het
licht sterk is en u daardoor te laten verzadigen. Waar is God? God is vlak­
bij in het hier en nu. Aan u de taak met datgene wat onzichtbaar lijkt te
zijn maar er altijd is, contact te maken. Mijn spirituele leraar zegt: 'Het is
niet genoeg alleen maar sterk te zijn. Wij willen het helderste licht van­
binnen hebben.' Dit licht in elk van ons kan de wurggreep van d� angst
ongedaan maken. Intultie helpt u om door oppervlakten te breken om die
vrijheid te vinden.
 174 EMOTIONELE VRIJHEID
ERVAAR DE ENERGETISCHE KRACHT VAN
ANGST EN MOED
Een grote vreugde die mij als energiep�ychiater ten deel valt is dat ik aan
de frontlinies van de innerlijke wereld werk. Alles wat er binnen in u ge­
beurt fascineert mij, ook de vraag hoe u tegenover emotionele energie
staat. Wat is uw energetische reactie op angst? Op moed? Dat wil ik graag
weten. Ik hoop u ook, dan kunt u bedreven raken in het bedwingen van
negativiteit. De meeste mensen sjezen door het leven zonder enig benul
vah hun subtiele-energieveld - ze weten niet eens dat ze zoiets hebben.
Vanuit mijn intultieve positie gezien is dat net zo'n kolossale vergissing
als wannee:i; je niet in de gaten hebt dat je armen en benen hebt. Deze
energie beschikt echter over eigen gedachten, of u zich er bewust van
bent of niet. Angst en moed stralen van u af zoals ze ook van mij afstra-..
len. Iedereen met gevoel wordt door deze en andere emotionele ener­
gieen belnvloed. De manier waarop ze hun rol spelen in uw eigen hoofd
en in de arena van relaties kan uw stemming 6f oppeppen 6f drukken.
Orn uw copingvaardigheden te verbeteren zal ik u erin trainen de
energie van angst en moed te ervaren. Ik heb deze emoties samenge­
voegd omdat ik u ertoe wil brengen ze te zien als punt en contrapunt. Be­
denk dat negatieve emoties een veel luider intultief signaal hebben dan
positieve. Schetterende angst zal eerder op u afkomen, maar dat maakt
haar nog niet geloofwaardig. Moed heeft vaak een rustiger uitstraling,
een goedheid die het vertrouwen in uzelf eii de mensheid dat u de tegen­
spoed zult overwinnen, doet toenemen. Moedig handelen is intui:tie op
haar mooist, luisteren naar wat in alle adeldom centraal staat, terwijl
angst de intu1tie kan wegdrukken. Hier volgen enkele algemene eigen­
schappen van beide emoties die u kunt waamemen.
De energie van angst
voelt disharmonisch, verlammend, vermoeiend
•
trekt u omlaag als een getijdestroom
•
maakt dat u zich intu'itief onveilig, op uw hoede, kleiner voelt
•
brengt u op alarmistische gedachten, zonder dat uw hart erbij is
•
maakt uw stemming zenuwachtig
•
DE EERSTE TRANSFORMATIE 175
De energie van moed
• doet inspirerend, verruimend, vitaliserend aan
• tilt u op, maakt u gecentreerd
maakt dat u zich intui:tief 'in uw element' voelt; in contact met het
grootse
• opent uw hart en bevordert zelfwaardering
•
verhoogt uw stemming
Als u het gevoel van beide �motionele energieen leert kennen zult u be­
wuster voor moed kunnen kiezen. U wilt niet dat de energie van angst in .
uw prachtige zelf tekeergaat, ook al kent u de wortel ervan. Roep telkens
wanneer u bang bent moed te hulp om de angst te transformeren, de
formule voor vrijheid. Dat gaat als volgt. U bent bijvoorbeeld bang dat u
nooit meer verliefd zult worden, dus u kijkt niet meer rond en kruipt in
uw flat weg - ongelukkig. Dat is het werk van de angst. Moed, daarente­
gen, betekent dat u de energie opbrengt om uw lijf van de bank los te
scheuren en uw vrienden te bellen om hun te laten we\en dat u er klaar
voor bent om mensen te ontmoeten. De energie die het kostte om uzelf
uit de loodzware inzinking te hijsen en de telefoon te pakken is een
voorbeeld van moed. Geen enkele handeling is te triviaal om mee te tel-
len.
Een basiswet van emotionele energie is dat wij aantrekken wie wij
zijn. Angst trekt angst aan. Moed trekt moed aan. Als u wilt dat positivi­
teit toegang tot u krijgt, moet u deze opwekken. Lippendienst is niet ge­
noeg; uw energieveld brengt onzichtbare boodschappen over hoe het
werkelijk met u is. U zendt constant signalen uit die anderen op dezelfde
golflengten oppakken en waartoe ze onbewust warden aangetrokken.
Dat bepaalt mede welke mensen en gebeurtenissen in uw leven blijven
opduiken. Als u bijvoorbeeld herhaaldelijk emotionele vampiers aan­
trekt, of mensen die ongelukkig zijn in de liefde en doodsbang zijn zich
te geven, loont het om na te gaan of u onzekerheden hebt, zoals een ge­
ringe zelfwaardering, waardoor zij onwillekeurig door u aangetrokken
warden. Naarmate u die onzekerheden heelt zult u in een sterkere positie
verkeren om aan te trekken wat u wilt.
Wij warden allemaal door energiestromen gedragen. Sams brengen
die je il). omstandigheden die uw angsten uitspelen. In het opzicht van
emotionele vrijheid kunnen die gebieden belichten die aandacht behoe-
 EMOTIONELE VRIJHEID
ven. Ik hield onlangs een voordracht voor de National Alliance for the
Mentally Ill, een organisatie voor de moedige families van veiwanten met
een geestesziekte. Na een intu!tieve reading van een jonge vrouw in de
zaal gaf ik haar de raad: 'Laat niet over u heen lopen.' Mijn lineaire den­
ken joelde inwendig: 'Briljant, Judith. Dat zou waarschijnlijk op iedereefi
in deze zaal kunnen slaan!' Toch riepen deze woorden, gezien de levendi­
ge uitdrukking op haar gezicht, duidelijk iets op. 'Mensen lopen inder­
daad over mij heen,' antwoordde ze. 'Ik ben bang om voor mezelf op te
komen. Ik raak dan verlamd van angst.' Toen vertelde deze vrouw een bij­
zonder verhaal. Ze was kortgeleden gaan winkelen op een boerenmarkt.
Plotseling ploegde er een op hol geslagen Buick, die door een oude man
(later van doodslag beschuldigd) werd bestuurd, door de menigte, waar­
door tien mensen om het leven kwamen en er zestig, onder wie zij, ge­
wond raakten. Ze vroeg: 'Heh ik dat veroorzaakt omdat ik w'n slacht­
offer hen?' Mijn antwoord: op een bewust niveau natuurlijk niet. Nie­
mand zou bij zijn volle verstand voor zo'n tragedie kiezen. Maar de we­
gen van energie zijn ondoorgrondelijk. Als je intense onopgeloste emo­
ties zoals angst meedraagt, ben je misschien vatbaar voor situaties die je
dwingen erove� te leren, zoals ook voor deze vrouw gold. In haar geval
bracht het trauma van die dag haar tot gezond zelfonderzoek en emotio­
nele verandering.
Als u deze incidenten als aansporingen opvat om uw angsten moedig
te onderzoeken, is het minder waarschijnlijk dat ze nag zullen gebeuren.
Hoewel bepaalde dingen duidelijk buiten onze controle vallen, is het oak
waar dat een groat deel van ons leven door onze gedachten en gedrag
wordt bepaald. Moed betekent het opheffen van de greep van de angst
door middel van bewustzijn en zorgvuldige reacties. Dat verandert dan
weer uw energieveld.
Angst is niet een emotie die je kunt maskeren. Dieren en mensen
kunnen het op een afstand ruiken. De bioloog Rupert Sheldrake heeft
aangetoond hoe me�sen intu!tief weten dat er naar hen wordt gestaard,
en zullen kijken of iemand hen van achteren gadeslaat. Een vrouwelijke
brigadier van de politie vertelde mtj op een van mijn seminars dat recher­
cheurs in opleiding de instructie krijgen niet naar de rug van verdachten
te staren omdat zij een dreiging zullen voelen en zich zullen omdraaien.
Ik krijg kippenvel van de beschrijving van energie van de hand van de
dichter Stephen Kuusisto, die vanaf zijn gehoorte gedeeltelijk blind is.
Hij schrijft in EavesdroppinB: 'Wanneer de zienden je bekijken voelt het
DE EERSTE TRANSFORMATIE4 177
alsof je in het hos een geest tegen het lijf bent gelopen.' Hoe vaak heh ik
'niet bij anderen een spookachtige weifelachtigheid bespeurd die uit angst
voortkomt, en die de kracht van hun hart stremt, waardoor ze kil zijn.
Zulke intultieve informatie kan duidelijke emotionele inzichten in men­
sen opleveren.
Stelselmatig lees ik de emotionele energie van patienten om discre­
panties op te sporen tussen wat ze zeggen en voelen. Neem Henry, een
toegewijde huisman, die met zijn vrouw, Joan, een hardwerken e be­ �
drijfsadvocaat, bij mij kwam om te praten over het verbeteren van hun
communicatie. Joan, een Britse die heel keurig maar lief overkwam, was
overdreven stokijns en had nooit geleerd haar emoties onder woorden te
brengen. Als Henry, op en top een gevbelsmens, haar uit haar tent pro­
beerde te lokken zei ze altijd: 'Het gaat goed met rnij, echt.' In onze eerste
sessie herhaalde ze die woorden tienmaal - ik heh zitten tellen. Ze leek
niet nors· of vijandig, alleen gesloten. Orn de waarheid te zeggen: met
hem ging bet niet goed, met haar ging het niet goed; bun buwelijk was
wankel. Toen ik mij op Joan afstemde, stelde ik voomamelijk angst vast.
Hoe? Ik voelde die afstralen �n haar zonnevlecht (het energiecentrum
dat met emoties samenhangt). Bij Joan en anderen peil ik angst als een
dringend gevoel van 'er zit iets achter mij aan en dat loopt snel in'. Ik
neem het ook waar als een dreunende basklank vergeleken met de schril­
le, hoge toon van de gespannenheid of de zure bitterheid van de jaloezie.
(Hoewel alle mensen een mengsel van emoties zijn, zal ik voelen welke
eruit springt.)
De intuitieve reactie van mijn lichaam zei mij voorzichtig Joans ang­
sten na te gaan naarmate ik haar beter leerde kennen. In de maanden
daama hielp ik haar over de gevoelens te praten waarvan ze vervreemd
was, zoals de angst dat Henry haar af zou wijzen als zij 'zwakheid' toon­
de. Door het vinden van de moed om hem deze en andere ongegronde
angsten te vertellen, werd het het voor Joan veiliger om oprecht te com­
municeren, waardoor hun huwelijk hechter werd. Het op meevoelende
wijze identificeren en transformeren van de angst maakte energie vrij die
in haar zonnevlecht school, zodoende kon ze schoon schip in haar hart
1 maken; een stimulerende omslag die ik kon bespeuren.
Ook u kunt deze energetische omslag maken. Het naakte feit dat u nu
bang voor iets bent betekent nog niet dat u dat altijd hoeft te blijven. De
sleutel is evenwel moed op te sporen door uw intentie te bepalen en actie
te ondememen die daar gestalte aan geeft. Orn praktische ervaring op te
 EMOTIONELE VRIJHEID
doen hoe dit uw stemming stimuleert, moet u de volgende oefening pro­
beren. Ze zal u helpen gas terug te nemen en uw �eacties op angst en
moed te registreren opdat u deze energieen bruikbaar kunt maken.
Emotioneel actiedeel
iRANSFORMEER ANGST ENERGETISCH MET MOED
Fase 1: Kies een angst uit en wakker de energie daarvan aan. Stap echt in het
ergst denkbare scenario. Doe woest; roep een catastrofe op. Laten we zeggen
dat u vreest voor mislukking. Die innerlijke monoloog zou zo kunnen gaan: 'lk
zal nooit promotie krijgen. lk zal in deze uitzichtloze baan vastzitten tot aan
mijn dood. lk zal het collegegeld van mijn zoon niet kunnen betalen.' U krijgt
het te pakken. Kijk hoe, terwijl u die angst opschroeft, die intuitief in uw zon­
nevlecht, het emotionele centrum, en elders in het lichaam voelt. Is uw bin­
nenste gespannen? Misselijk? Pijnlijk, alsof erin is gestompt? Is uw keel ver­
nauwd? Hebt u een strakke band om uw hoofd? Heeft angst een kleur? Tem­
peratuur? Textuur? Signaleer alle sensaties in dit gebied en in uw hele li­
chaam om de energie van de angst in kaart te brengen.
Fase 2: Neem een moedig bes/uit om angst om te zetten. Dit vereist een ver1rn­
dering van denken en doen. Nu moet u geen catastrofe oproepen maar de si­
tuatie verbeteren. Stel eerst een positieve intentie vast, zoals: 'lk zal een meer
dankbare, lucratieve baan krijgen waarin ik verder kan. Mijn creativiteit en in·
spanningen zullen hier erkenning krijgen.' Let rlan op hoe uw lichaam rea­
geert. Signaleer manieren waarop moed anders voelt dan angst. Is er een los­
laten van de spanning of het onbehagen in uw binnenste? Nieuwe kracht?
Een opwinding die opkomt? Neem ook sensaties in uw hartstreek in uw borst
wa'ar. Sommigen omschrijven het als het opengaan van een raam. Of voelt u
misschien robuustheid? lintelingen? Hitte? Troost? Laat uzelf de nuances van
moed verkennen en wees er emotioneel door gedragen. Krijg een helder idee
hoe de energie van moed voelt
Fase 3: 5tel een moedige daad om angst om te zetten. Houd de daad die u
kiest eenvoudig en uitvoerbaar. Loop bijvoorbeeld de rubrieksadvertenties na
of bel een headhunter om te helpen u geplaatst te krijgen. Neem de tijd.
DE EERSTE TRANSFORMATIE 179
Wees geduldig. Als de poging niet meteen succes heeft, geef uzelf dan niet
op uw kop. Optimistisch blijven ondanks angst is een moedige ommezwaai
die de energie van de zonnevlecht naar het hart overzet. Dit opbeurende ge­
voel en andere positieve gevoelens die u in fase 2 opmerkte laten u weten
dat u zich in de juiste richting beweegt
Uitvoering van deze oefening zal onderstrepen-'hoe moedig handelen
angst kan transforrneren, niet alleen in uw hoofd maar ook in uw subtie­
le-energieveld. U kunt niet simpelweg langs de weg van het denken aan
de angst ontkomen; het is een lichamelijke metamorfose van de levens­
kracht die u ook in gang zet. Door standvastigheid wordt er moed verza­
meld en wordt de angst allengs minder. Hulde aan de kleine stapjes. Ik
hoop dat u er ook van geniet. Het is uw taak moedig te zijn, uzelf vol­
doende lief te hebben om bet vol te houden. Als u die vrijheid bewust
zoekt, zal zij de uwe worden.
BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN ANGST
EN MOED IN KAART
Hebt u zich ooit afgevraagd wat onze meest gangbare angsten zijn? De
statistieken wijzen uit dat spreken in het openbaar boven aan de lijst
staat. Voor veel mensen is dat nog angstaanjagender clan de dood, die
meteen daama komt in de ranglijst. De komiek Jerry Seinfeld zei eens dat
de meesten van ons liever in de kist zouden liggen clan de lijkrede te moe­
ten houden. Andere veelvoorkomende angsten zijn dik of ziek worden, fi­
nancieel in het nauw komen en vliegen - heel andere dingen dan de met
-
overleven samenhangende dreigingen zoals een brand die in uw huis uit­
breekt. Psychologisch gesproken vloeit angst voort uit de manier waarop
wij door familie en samenleving zijn geprogrammeerd, waartoe ook het
ondergaan van gescheld, geweld of andere trauma's behoren. Deze ang­
sten kunnen altijd overwonnen worden als u gemotiveerd bent, ondanks
datgene wat u hebt meegemaakt. Ik moet aan een grapje denken: hoeveel
psychiaters zijn ervoor nodig om een gloeilamp te vervangen? Een, maar
die lamp moet clan wel echt vervangen willen worden.
Ik prijs mijn patienten als ze bij mij komen omdat ze het bang zijn
beu zijn en bereid zijn te doen wat ze maar kunnen om zichzelf te bevrij-
 EMOTIONELE VRIJHEID
den. Als u op of dicht bij dat punt bent, hen ik opgetogen over u. Het is
een reden om ook opgetogen over uzelf te zijn.
Mijn psychologische benadering van angst heeft twee fasen. Allereerst
moet u op een rijtje zetten wat u bang maakt en irrationele angsten van
legitieme ingevingen onderscheiden. Ten tweede moet u passende stap­
pen ondernemen om aandacht te schenken aan beschermende angsten
en de andere met moed om te vormen. Nu en dan voorziet u misschien
reeel gevaar, II}.aar vaker zijn het loze angsten die u kwellen. Daarom de
algemene regel: oefen uzelf erin vraagtekens te plaatsen bij angsten die
aan een lage zelfwaardering gekoppeld zijn; wij zijn allemaal het buiten­
gewone waard. Het is bijvoorbeeld juist om een vraagteken te zetten bij
de angst dat u te zeer emotioneel beschacligd bent om lief te hebben; zelfs
bij emstig getraumatiseerde mensen kan het hart opnieuw opengaan.
Echte intultieve inzichten zullen u nooit in de steek laten of destructieve
houdingen of gedrag ondersteunen. Hier volgen enkele richtlijnen om le­
gitieme angsten va11 irrationele te onderscheiden.
'\
Hoe u angst van intultie kunt onderscheiden
Signalen van een betrouwbaar intu'itief inzicht:
Brengt informatie neutraal, niet-emotioneel over.
•
Voelt goed a·an in uw diepste wezen.
•
Heeft een meelevende, bevestigende toon.
•
•
Geeft bondige, duidelijke indrukken die eerst warden 'gezien', clan
gevoeld.
•
Brengt een afstandelijke gewaarwording over, alsof je in een theater
naar een film kijkt.
Signalen van een irrationele angst:
ls in hoge mate emotioneel geladen.
•
Heeft een wrede, vemederende of misleidende inhoud.
•
•
Brengt geen bevestiging vanuit uw diepste wezen of een gevoel van
doelmatigheid met zich mee.
Weerspiegelt vroegere psychische wonden.
•
Vermindert gecentreerdheid en perspectie[
•
DE EERSTE TRANSFORMATIE
omwille van de vergelijking zal ik totaal verschillende voorbeelden geven
van de manier waarop ik bovenstaande criteria gebruik. Op een morgen
kreeg ik twee telefoontjes van bange patienten die beiden beweerden dat
ze stemmen hoorden. Echt een doorsneedag op mijn kantoor! Het eerste
telefoontje was van Bill, een schizofreen die op zijn medicijnen bezuinigd
had. Bills innerlijke 'stem' bleef hem achtervolgen, erop hamerend dat
hij een slecht mens was, dat zijn eten vergiftigd was, dat zijn zoon weder­
om werd verkrach't door de grootmoeder-babysitter. Hij geloofde deze
waanvoorstellingen (valse overtuigingen die niet door feiten worden ge­
schraagd) en was totaal de kluts kwijt. Dus Bill belde de politie, die twee­
maal een patrouilleauto stuurde die echter geen onraad ontdekte. Welwil­
lend maar hun geduld verliezend waarschuwden de agenten Bill dat ze,
als hij nog eens belde, hem naar een psychiatrisch ziekenhuis af zouden
voeren. Mijn andere patient, Jean, had te kampe.p. gehad met wanhoop
over het feit dat haar broer leed aan aids in het eindstadium. Jeans inner­
lijke 'stem' zei dat ze onmiddellijk naar New York moest vliegen om bij
hem te zijn, hoewel hij de laatste tijd stabiel was geweest. Zoals dat bij au­
thentieke intultieve inzichten het geval is, kwam het glashelder en
vreemd nuchter door en het volgde de typische ontwikkeling van 'eerst
zien', dan ervaren.
Beide patienten vroegen aan mij: 'Wat moet ik doen?' Ik drong er bij
Bill op aan zijn medicijnen te nemen en stelde hem gerust over zijn vei­
ligheid; een koers die zijn angst bij de vele gelegenheden in ons decenni­
um van samenwerking had verminderd. Jean daarentegen steun'de ik in
het kopen van een vliegticket omdat haar intu"itie zo dringend, zo juist
aandeed. Gelukkig deed ze dat ook, ondanks de kosten en het ongemak
voor haar werk. Die week ging het met haar broer opeens achteruit, hij
gleed in een coma en stierf binnen enkele uren. Hoe hartverscheurend
het voor Jean ook was van zijn dood getuige te zijn, ze kon in elk geval in
die laatste kostbare momenten bij haar broer zijn.
Probeer ongezonde angsten van intu!tie te scheiden. Hoewel het geval
van Bill extreem was, kunt u ook enkele angsten hebben die u kleineren
of maken dat u gevaar misinterpreteert. Misschien noemde uw ex-vrouw
u in een uitbarsting van woede 'waardeloos' en geloofde u het. Dat is
geen intultie. Dat is het ook niet wanneer u, telkens wanneer er een brui­
ne vlek op uw huid verschijnt, bang bent dat u kanker hebt. Wees ook
argwanend ten aanzien van langdurige angsten, zoals die. voor hoogten;
dat zijn typisch geen voorgevoelens.
 EMOTIONELE VRIJHEID
DE EERSTE TRANSFORMATIE

Als u een emotioneel empathisch mens bent, kan het bijzonder verra­
derlijk zijn vast te stellen welke angsten uit een oprechte, helpende intu1-
huis eindig. Maak uw angsten ook duidelijk. Het is geen schande; slechts
tie voortvloeien. Omdat u geneigd bent de emoties van andere mensen op een bevrijding. Deel ook uw mate van reageren op de angst in, om te be­
te zuigen, kunt u hun angst ovememen en denken dat het uw angst is.
grijpen in hoeverre elk u uit uw evenwicht brengt (de meeste reactie staat
Orn dat te voorkomen moet u zichzelf altijd afvragen: 'Is dit mijn angst of
het hoogst; de minste reactie op de vijfde plaats). Omdat het vaak moeilij­
die van iemand anders?' Een betrouwbare manier om daarachter te ko­
ker is een angst op te lossen die zich meer vastgezet heeft, raad ik u aan
men is dat u zich van de bron verwijdert. Ga ten minste zes meter daar­
zelfvertrouwen te ontwikkelen door lagere angsten eerst aan te pakken.
vandaan. Als u opluchting voelt, is het waarschijnlijk dat u de angst van
Daarna kunt u geschikte methoden bij de hand hebben voor effectieve co­
iemand anders waameemt_. Hoewel het mooi is moed en alle positieve
ping.
emoties van anderen op te zuigen omdat die u zullen sterken, hoeft u 2. Waar komen deze angsten vandaan?' Angsten komen niet uit het niets op.
geen negativiteit over te nemen. Ga weg en blijf exteme angst loslaten Loop uw !even na om de eerste veroorzaker ervan te vinden. Misschien zag
door die uit te ademen tot het gevoel overgaat.
u als kind uw moeder zwakker worden door een hartkwaal en werd u bang
Terwijl sommige bange gevoelens nadrukkelijk met de gevoelens van
voor ziekte. Of vanwege het feit dat u door uw eerste liefde werd verraden
anderen kunnen s�enhangen of, zoals bij Jean, duidelijke intu!tieve
durft u liefdespartners niet meer te vertrouwen. Besef van deze wortels
waarschuwingen zijn, weerspiegelen de meer gewone ingebakken angst­
plaatst uw reacties nu in een perspectief. Weeg de informatie om te zien
gevoelens negatieve psychologische patronen. Orn deze op te lossen moet
hoe een eerder onopgelost trauma uw huidige relaties mogelijk negatief
u weten waar ze vandaan komen en doen wat noodzakelijk is om hun
beinvloedt
greep los te maken.
3. Wat voor mensen of situaties roepen angst op?' Weet wat uw kwetsbare
·

Orn te beginnen stel ik voor dat u zichzelf vier eenvoudige vragen

punten zijn opdat u niet tot dezelfde negatieve reacties wordt verleid. Als u
stelt. Ze zullen een structuur bieden om de psychologische transformatie
bang bent voor ziekte, is het dan het bezoeken van een ziek familielid? Als
van angst in moed te lanceren. Laat toe dat hetgeen u ontsluiert door­
u bang bent voor veroudering, is het dan het zien van een prachtige jonge
dringt en zich ontwikkelt. Mijn spirituele leraar zegt: 'Geen enkel werk is
collega? Als u bang bent om alleen te zijn, is het dan een vriendin die
verspild. Loop niet voor jezelf uit.' Waardeer het dat er een groeicurve is.
dweept over een man die ze net heeft ontmoet? Het bepalen van de trig­
Leg in de loop der tijd uw antwoorderi op deze vragen in een dagboek
gers geeft u de keus om op een niet op angst gebaseerde manier de metho­
vast; merk hoe ze veranderen. Leg een bijgewerkt logboek van nieuwe in­
den hieronder toe te passen.
zichten aan.
4.'Welke verandering kan ik aanbrengen om vrijer te zijn?' Nu hebt u de kans
om dingen anders te doen. Zeg tegen uw angst: 'Dankjewel dat je het ge­
deeld hebt,' en vorm haar dan meevoelend om. En wel als volgt
Emotioneel actiedeel
• Het is goed om te erkennen: 'lk heb onzekerheden. lk ben gekwetst. lk
heb dingen gezien die mij bang hebben gemaakt. lk heb nadelige bood­
VIER VRAGEN OM ANGST TE TRANSFORMEREN
schappen over mezelf gekregen.' HuiI erom. Praat met een vriend of the­
rapeut. Protesteer bij God.
1. 'Wat is de top vijf van mijn angsten?' Benoem wat u bang maakt. Verduide­
• Verzamel dan de moed de angst door een positief alte.!Jlatief te vervan­
lijk waar u mee bezig bent opdat u niet overrompeld wordt of deze signalen
gen. Verzeker bijvoorbeeld: 'Ook al breng ik ziekte met mijn moeder in
ten onrechte voor intuitie houdt. {lk raad u aan u tot vijf angsten te beper­
verband; ik kan liefdevol tegenover een zieke_ vriend zijn.' Of: 'Er zal voor
ken om te voorkomen dat u door het proces overstelpt wordt.) Zo is een
mij gezorgd worden; ik zal niet in de steek gelaten worden, als ik oud
angst die bij mij hoog scoort dat ik kwijlend in m'n eentje in een verpleeg-
word.' Deze mentale ommezwaai bestrijdt angst met een positieve waar-
 EMOTIONELE VRIJHEID
heid; hij zal uw perceptie van uzelf en anderen veranderen.
• Neem de druk weg door grenzen te stellen. Wees vriendelijk voor uzelf.
Als ziekte u angst inboezemt, is het in orde om de tijd die u met het be­
zoeken van een ziek familielid doorbrengt te bekorten. Of deel, met een
goede vriendin, uw angst voor alleen-zijn zodat ze uit respect haar nieu­
we man minder zal ophemelen. Deze handelingen kunnen u meer gerust­
heid schenken naarmate u vordert met het helen van uw angsten.
Het doel van deze vrage� is uw emoties op te schudden. Let erop welke
angsten zich aandienen als u waakt of slaapt; ze zullen u een helderder
idee geven van wat u nu onder ogen moet zien en transformeren. Besteed
bijzondere aandacht aan dromen; hpe angstiger hoe beter. Uw onderbe­
wuste biedt edelmoedig een podium om uw ergste angsten dramatisch
gestalte te geven opdat u ze kunt helen. Deze dromen kunnen u van
streek maken - je kunt ansst niet onderzoeken zonder onbehasen - maar sla
munt uit de informatie om vrij te komen.
Mijn patient Cher, dertig jaar en bibliothecaresse, was bang dat ze een
'aandoenlijke sul' was, een etiket waarmee haar twee klungelige oudere
broers haar sinds haar adolescentie continu, en zelfs nu nag op familie­
bijeenkomsten, hadden getergd. Herhaaldelijk een 'aandoenlijke sul' ge­
noemd worden was een self-fulfilling prophecy geworden. Cher kleedde
zich naar de rol: een bril met een hoomen montuur en nonachtige katoe­
nen jurken. Toen ze de vier vragen oppakte droomde ze:
Ik kijk naar een saajnen broek in een winkel. Een tiener met een sezicht met
puisten kijkt er ook bewonderend naar. Ik vraafF 'Vind je hem mooi?' Hy
zeBt: Ja, hy is fantastisch voor een jonB, mooi meisje, maar niet voor jou.'
Ik blefkalm maar ik hen verslaBen. Ik lie.g en zes: 'Ik heb maatie 34.' Hij
schudt zijn hoofd en zeBt: 'VerBeet het maar.'
Cher werd woedend wakker - een gezonde reactie. Ze herkende de tiener
in de droom als een vervanger van haar broers met hun wrede geplaag. Ze
was razend op hen omdat ze zo botweg gemeen waren, en op zichzelf
omdat ze toeliet dat zij haar zelfbeeld dicteerden. Ze was ook vemederd
door haar keus om te liegen over haar broekmaat. Deze psychologische
droom hielp te veranderen wat Cher projecteerde en voelde. Ze wilde dat
DE EERSTE TRANSFORMATIE 185
bange persoontje in de winkel niet zijn. Voor het eerst begon ze grenzen
te stellen aan haar broers: ze verklaarde dat opmerkingen over haar ver­
schijning over de schreef gingen en begon een campagne van eigenliefde,
waarbij een facelift van de garderobe hoorde. Als Chers therapeut was ik
met <lit alles enorm ingenomen.
Kijk ook eens hoe de vier vragen dromen kunnen uitlokken die uw
bangmakers kunnen wegjagen. Als u droomt dat een purperogige men­
seneter achter u aan zit of u beledigt, zoek clan zijn identiteit uit. Vraag
uzelf als u wakker bent af: 'Wie of wat in mijn leven past bij die omschrij­
ving?' Is het een persoon, van vroeger of va·n nu? Ga familie, vrienden,
collega's, autoriteiten na. Of is de angst van eigen fabrikaat? Hoe clan
ook, volg de leiding van de droom om angst te ontsluieren in plaats van
verwrongen percepties te versterken. Er is lef voor nodig om de angstcy­
clus te stoppen; een succes dat te prijzen valt.
Als we ons niet van de bron van ooze angsten bewust worden, worden
we marionetten die aan deze emotie zijn uitgeleverd; het gevolg is dat
wij fysiek, emotioneel en spiritueel lijden. Laat de Eerste Transformatie
van dit hoofdstuk u helpen op de angst af te gaan en moed aan te wen­
den om deze negatieve kolos bestraffend toe te spreken. Pak de uitda­
ging op. De 'instrumenten ter bevrijding' die in dit boek warden aange­
reikt zullen u kracht geven. Oefen ermee, niet enkel vandaag, maar al­
tijd. De angst zal nooit winnen als u scherp blijft en uzelf blijft oprapen
als u valt - we gaan allemaal wel eens onderuit. Dus laten we, samen, de
moed verzamelen om de angst onderuit te halen door zowel onze herse­
nen als ons hart te gebruiken. Ik wil dat u put uit de kennis van uw bio­
logie, spiritualiteit, energetische kracht en psychologie om de angst te
slim af te zijn, haar intui"tief uit te schakelen en te weten dat de overwin­
ning erop een heldhaftig wapenfeit is. Onze visioenen van moed zijn wat
de dichter Sarah Teasdale omschrijft als 'heilige gedachten die fonkelen
in de nacht'.
Meditatie over vrijheid
Ontwakende moed
Concentreer u in een ontspannen, rustige toestand op een moment dat u
moedig was. Misschien kwam u voor uzelf op of nam u de minder gang­
bare weg tegen de raad van anderen in. Of u bestreed onrecht of hielp ie­
mand in nood. Misschien wist u zich alleen maar uit bed te hijsen in de
r86 EMOTIONELE VRIJHEID

morgen waarop u zich neerslachtig voelde. Alle moedige <laden tellen Heb geduld met al!e dinBen, maar heh bovenal Beduld metuzelf.
mee. Probeer de ene niet beter te vinden clan de andere. Koester u enkele ST.-FRANCISCUS VAN SALES
minuten in het gevoel van moed, terwijl u zich erdoor laat bezielen.

7
DE TWEEDE TRANSFORMATIE:
FRUSTRATIE EN TELEURSTEL­
LING ONDER OGEN ZIEN,
GEDULD ONTWIKKELEN

We hebben een nieuwe bumpersticker nodig: FRUSTRATION HAPPENS.

Iedere morgen, middag en avond zijn er goede redenen te over om geer­
gerd te zijn. Weer een lange rij. Telemarketeers. Een doel wordt niet snel
genoeg bereikt. Mensen doen niet wat ze geacht warden te doen. AfWij­
zing. Teleurstelling. Hoe met dat alles om te gaan? Je kunt jezelfkwaad
maken, je opvliegend gedragen, je slachtoffer voelen of proberen een re­
sultaat te forceren - allemaal contraproductieve reacties die anderen van
je vervreemden en het slechtste in hen naar boven halen. Ofje kunt leren
frustratie geduldig om te vormen.
Geduld betekent niet passiviteit of berusting, maar kracht. Het is een
ruige, emotioneel bevrijdende praktijk van wachten, kijken en weten
wanneer te handelen. In dit hoofdstuk wil ik geduld een 21e-eeuws ge­
zicht geven opdat u de waarde ervan inziet. Geduld heeft een gemene tik
gekregen en om de verkeerde redenen. Voor veel mensen doet het, als je
'Heh geduld' zegt, onredelijk en beknottend aan, als een onbillijke blok­
kade van ambities, een victoriaans relict. Vindt u dat ook? Welnu, denk
eens na. Ik stel geduld als een vorm van mededogen voor, een hemieuwd
afstemmen op de intuitie, een manier om je centrum emotioneel te be­
vrijden in een wereld vol frustratie.
Frustreren betekent dwarsbomen of vruchteloos maken. Frustratie is
r88 EMOTIONELE VRIJHEID
een gevoel van agitatie en onverdraagzaamheid dat ontstaat als er niet �
je behoeften wordt voldaan; het is gekoppeld aan een onvermogen om
voldoening uit te stellen. Ten koste van onszelf zijn wij• te zeer gewend
geraakt aan onmiddellijke resultaten. E-mails flitsen in seconden over de
aardbol. Ouders sturen hun kinderen een sms'je om te komen eten in
plaats van te brullen vanuit de hal. Je kunt de temperatuur in Kuala Lum­
pur of het weerbericht voor surfers op het strand van Malibu met een klik
op de muis oproepen. Ondanks de wonderen van het digitale tijdperk
heeft <lit wel een emotionele tijdgeest bevorderd met een lage tolerantie
voor fiustratie - niet alleen wanneer je per ongeluk een computerbestand
wist, maar ook wat de manier waarop je relaties en jezelf benadert betreft.
Zonder geduld verander je in je eigen ergste opziener. Je behandelt je
echtgenoot en vrienden alsof ze beschikbaar zijn in plaats van de nodige
tijd te besteden aan het onderhouden van liefde. Maar met geduld hen je
in staat een stap terug te doeri en je te bezinnen in plaats van agressief te
reageren of haastig alle hoop op te geven voor iemand die jou fiustreert.
Je bent in staat zinvolle tijd in een relatie te investeren zonder op te geven
of toe te geven. In feite schenkt geduld je de bevrijdende adem die je altijd
al hebt willen scheppen.
Frustratie verhindert emotionele vrijheid. Mijn spirituele leraar zegt:
'Het is ·de sleutel die op geen enkele deur past.' Frustraties vertolken in
een poging ze op te lossen is gezond, maar dat moet dan wel gebeuren
vanuit een niet-opvliegende, niet-vijandige positie. Anders dring je ande­
ren in het defensief. Je wentelen in fiustratie leidt tot oneindig misnoe­
gen; we komen overhoop te liggen met het leven. Deze emotie maakt ons
gespannen en is dodelijk voor ons gevoel voor humor. Het leidt ook tot
aarzeling: we stellen dingen uit om de bijbehorende ergemissen te ver­
mijden. Het overwinnen, van fiustratie zal uw emotionele leven doen op­
bloeien door aan u de keus te laten hoe dagelijkse moeilijkheden en span­
ningen te hanteren. Het is een vaardigheid die ik u zal helpen leren.
Teleurstelling is een vorm van frustratie die optreedt wanneer onze
verwachtingen sneuvelen. Ik zal een plan aanreiken om ermee om te
gaan opdat u zich snel kunt herstellen. Natuurlijk zit niemand op teleur­
stellingen te wachten. Toch zou ik willen dat u in overweging neemt dat
sommige teleurstellingen niet die-catastrofe zijn die ervan wordt ge­
maakt. Zoals u zult zien, misschien achteraf, is het nu en dan beter niet te
krijgen wat je wilt. Ook beseffen mensen dikwijls niet dat vrijheid niet wil
zeggen dat je behoeften altijd onmiddellijk worden bevredigd - de fixatie
DE TWEEDE TRANSFORMATIE 189
van het jonge kind. Mijn stelling is dat geduldig het hoofd bieden aan te­
leurstellingen zonder te gronde te gaan of een bloedbad aan te richten
een grotere emotionele overwinning kan zijn dan wanneer onze wensen
simpelweg warden vervuld. Waarom is het zo relevant dat wij ons frustra­
tie op deze manier voorstellen? Omdat wij allemaal wel eens verliezen
- een huwelijk, baan, vriend. Maar hoe wij deze situaties hanteren, wat
wij leren over die ongrijpbare toestand van je oke voelen zelfs wanneer we
niet krijgen wat we willen, maakt het verschil uit tussen emotioneel vrij
zijn en emotioneel niet vrij zijn. Geduld uitoefenen als u met teleurstel­
lingen wordt geconfronteerd kan u helpen ditte bereiken.
•
Ik definieer geduld als een actieve toestand, een keus om vol te hou­
den tot je intu1tie zegt: 'En nu jij.' Het betekent wachten op je beurt, we­
tend dat die zal komen. Wanneer u eenmaal helemaal voor een doel gaat,
brengt dat met zich mee dat u de stroom vertrouwt, dat u weet wanneer
de tijd rijp is. Door geduld bent u in staat voldoening uit te stellen, maar
dat zal zin hebben en juist aanvoelen. Waarom? Intuttie inspireert ,geduld op
inteUigente wyze. Ze zal overbren,gen wanneerje het moet hebben en ofiets het
waard is ervoor te werken oferop te wachten. Als psychiater ben ik verzot op
geduld omdat dat innig intui:tief is, alles met p�rfecte timing te maken
heeft, het sleutelbegrip voor het bereiken van een doorbraak bij een pa­
tient. Ik kan de scherpste intu1tieve ingevingen krijgen of psychologische
inzichten hebben, maar als ik ze niet op het juiste moment deel, kunnen
ze schade aanrichten of anders het ene oor in en het andere oor uit gain.
Met het oog hierop streef ik naar een ontzaglijk geduld; heling vereist
niets minder clan dat.
Ik hen ook getroffen door het feit dat iedere wereldgodsdienst geduld
ziet als een manier om God te kennen - een aansporing voor mij om ge­
duld te oefenen, en misschien voor u ook. Daar waar fiustratie op uitwen­
digheden is gericht, is geduld een binnenwaartse beweging naar een gro­
tere wijsheid. En ten slotte maakt geduld van u geen voetveeg of iemand
die niet in staat is tegenover mensen grenzen te stellen. Het laat u juist de
situatie intu'itief peilen om een omvattender, meer liefdevol zicht te krij­
gen om de juiste handeling te bepalen. Geduld, een geschenk wanneer
het wordt gegeven of ontvangen, komt binnen bereik wanneer u iemands
diepere motieven kunt lezen.
In de twintig jaar dat ik nu bij mijn spirituele leraar studeer, heb ik
hem nog nooit ongeduldig gezien. Af en toe hebben wij, leerlingen, en­
kele belachelijke, oeverloze vragen gesteld, die gedetailleerd op onze
190 EMOTIONELE VRIJHEID
frustraties ingingen terwijl anderen in de groep zaten te wiehelen en te
schuifelen: 'Hoe kan ik een meisje vinden?' 'Waarom kan ik mijn script
niet verkoperr?' En, mijn favoriet: 'Ben ik mijn hond depressief aan het
maken?' Onze ler.aar is geen psycholoog of medium. En hij komt niet te­
gemoet aan onze hehoefte dat hij ons zegt wat we moeten doen. En hij
behandelt ons niet als kinderen. Maar toch kunnen we soms gewoon de­
ze impuls niet weerstaan om afhankelijk te zijn, ook al weten we wel be­
ter. Tijdens honderden lessen heh ik het gezicht van mijn leraar onder­
zocht op kriebels, fronsen, een trillinkje van irritatie. Ik heh scherp ge­
luisterd of ik iets korzeligs hoorde. Werkelijk, er was nooit ook maar een
teken van ongeduld te bespeuren. Ik zag hoe bij grenzeloos mededogen
en een goed humeur liet zien, hedreven ging hij op het lijden of de bete­
kenis acbter een vraag in zonder dat hij door de vraag zelf geergerd werd.
Wat is hij een fenomenaal rolmodel voor mij geweest! Ik hen altijd voor
geduld, een perspectief waardoor ik anderen tot bun recht kan laten ko­
men, en ook de smetteloze wijze waarop mijn leven is getimed.
Begin, om de frustratie te heteugelen, met bet beoordelen van haar
huidige rol in uw leven en de mate waarin ze uw vermogen om gelukkig
te zijn beknot. Onderstaande test zal u laten weten hoe u er nu voor staat
opdat u vrijer kunt warden door het ontplooien van geduld.
Frustratietest: Hoe gefrustreerd ben ik?
Stel uzelf, om uw succes bij het hanteren van deze emotie te meten, deze
vragen:
Benik vaak gefrustreerd en opvliegend?
Reageer ik doorgaans op frustratie door tegen anderen te snauwen of
anderen de schuld te geven?
Ga ik teleurstellingen te lijf met junkfood, drugs of alcohol?
Kwetsen mijn reacties de gevoelens van andere mensen?
Voel ik mij, wanneer de frustratie geweken is, gewoonlijk verkeerd be�
grepen?
Ben ik op een zware dag op mijn werk geneigd mijn zelfbeheersing te
verliezen?
Voel ik mij, als ik teleurgesteld hen, vaak weinig waard of heb ik zin
om het op te geven?
DE TWEEDE TRANSFORMATIE rgr
Als u vijf tot zeven vragen hevestigend beantwoordt, wijst dat op een ui­
terst hoge mate van frustratie. Drie- tot zesmaal ja wijst op een hoge ma­
te. Tweemaal ja wijst op een gematigde dosi's. Een ja wijst op een geringe
mate. Nul keer ja doet vennoeden dat u deze emotie succesvol aanpakt.
Zelfs als uw frustraties de pan uit rijzen is geduld het medicijn. U zult
ruimschoots gelegenheid krijgen deze kostbare vaardigheid te ontwikke­
len. Het leven zelf leert u geduld als u het de kans geeft. Onthoud wel dat
uw geduld altijd op de proef zal warden gesteld, vaak als u haast hebt. Op
een keer, toen ik te laat was voor mijn werk en in het verkeer vastzat, toe­
terde ik naar de suv voor mij, die de hoel leek op te houden. Toen, tot
mijn diepe afschuw, drong het tot mij door dat de bestuurder een patient
was. Vemederd liet ik mij neerzakken in mijn stoel, tegen alle verwach­
ting in hopend dat hij mij niet zou herkennen. Pff- hij herkende mij in­
derdaad niet. Hij heeft nooit geweten dat ik die gefrustreerde, al-te-men­
selijke claxonneerder was. Deze ontsnapping herinnerde mij nog eens
aan de waarde van geduld. Of het nu leuk is of niet, bet verkeer is een
ideale omgeving am deze deugd te beoefenen. Waarom ook niet: Ameri­
kanen brengen gemiddeld zes maanden van hun hele leven met wachten
voor stoplichten door. Blijf u in deze geest bewust van hetgee!l alledaagse
vertragingen u kunnen leren. De manier waarop u kleine bronnen van ir­
ritatie hanteert vormt het sjabloon voor de benadering van de grate.
De Tweede Transfonnatie traint u om frustratie op betrouwbare wijze
.•
met geduld te overwinnen. Orn <lit proces te realiseren zult u de biologie,
spiritualiteit, energetische kracht en psychologie van heide emoties onder­
zoeken en zeer praktische instrumenten meekrijgen. Hoe zal uw leven
veranderen? Sarrende ergemissen of k:waadmakende mensen zullen uw
gemoedsrust niet tenietdoen. Teleurstellingen of afwijzingen zullen u niet
slopen. U zult verdraagzamer worden ten aanzien van uw eigen tekortko­
mingen en die van anderen, beter in staat zijn om lief te hebben. Frustra­
ties, klein of groot, zullen uw levensvreugde niet kunnen ondermijnen.
DE ANATOMIE VAN FRUSTRATIE, TELEURSTELLING,
EN GEDULD: DE TWEEDE TRANSFORMATIE OP GANG
BRENGEN
Orn de manier waarop u frustratie beleeft bij te stellen wil ik graag dat u
deze ziet als een stimulans om geduld te ontwikkelen. Omdat er met
geen mogelijkheid aan deze emotie te ontkomen is, zult u talrijke kansen
 EMOTIONELE VRIJHEID
krijgen om dit te doen. Probeer, in het kader van deze bedoeling, frustre­
rende incidenten te verwelkomen in plaats van ze slechts als een pro­
bleem te beschouwen. Laat geduld zijn gunst aan u bewijzen.
PROGRAMMEER DE BIOLOGIE VAN FRUSTRATIE,
TELEURSTELLING EN GEDULD OPNIEUW
Geduld ondersteunt ons welzijn en onze beste belangen. Bedenk eens,
om de biologische voordelen ervan naar waarde te schatten: wat stelt ie­
mand die lijnt in staat om van een verleidelijk sorbet af te zien, of een
dwangmatige shopper om een superkoopje te weerstaan? Het vermogen
om voldoening uit te stellen helpt om een groter doel op lange termijn te
bereiken. Geduld is een overwinning van het nadenkend brein op het im­
pulsieve brein, een emotioneel copingmechanisme met een evolutionaire
grondgedachte.
In de loop van miljoenen jaren kregen wij, terwijl onze hersenen zich
ontwikkelden, een verfijnder soort geduld nodig. Toen het vroege mense­
lijke gedrag toenam in complexiteit, werd de n�ocortex voorin groter en
ging hij het grootste deel van de hersenen omvatten; hij is verantwoorde­
lijk voor planning vooraf, beoordeling en intellect. Geduld was voor onze
voorouders adaptief- het hielp bij het besluipen van een prooi, het jagen
met een katapult, vervaardiging van gereedschap en het maken van moei-,
lijke grotschilderingen. Onze zeer vergrote neocortex van vandaag omvat
ook een verruimde rol voor geduld in relaties en voor het opvangen van
r
stress.
Met beh.ulp van een uitgekiend eenvoudig experiment identificeerden
onderzoekers van de Princeton Universiteit de neocortex als een gebied
in de hersenen dat met geduld te maken heeft. Ze legden student-vrijwil­
ligers diverse problemen ter oplossing voor, waaronder enkele waar�ij ze
moesten beslissen of ze nu geld uitgaven of het voor. later zouden sparen.
De onderzoekers scanden de hersenen van de vrijwilligers met MRI-ma­
chines terwijl zij hun keuzes maakten. De uitkomsten waren consistent:
als de vrijwilligers onmiddellijke beloning kozen, werd het emotionele
centrum van hun brein geactiveerd, terwijl de keus voor toekomstige be­
loning de neocortex deed oplichten. Er waren twee geheel verschillende
anatomische structuren aan het werk. Het meest praktisch relevante van
deze ontdekking is dat geduld eerder een functie van het denken clan van
emotie is. Terwijl de emotionele hersenen het moeilijker kunnen hebben
DE TWEEDE TRANSFORMATIE 19 3
met het verbeelden van de toekomst, kan het logisch brein gevolgen voor­
zien en geduldiger zijn met het wachten op positieve resultaten.
Wat heeft dit met uw emotionele vrijheid te maken? Het uitstellen van.
voldoening is een uitrnuntende vaardigheid waarmee u uw hersenen kunt
inspannen. Het idee is niet dat u overgecontroleerd raakt of dat uw spon­
taniteit onderdrukt wordt, maar dat geduld als een succesmethode wordt
ontwikkeld. Wij hebben allemaal meegemaakt hoe impulsieve keuzes
van onze emotionele hersenen de rede zo gemakkelijk kunnen overtroe­
ven, en het heeft z'n prijs gehad. De boodschap is dan ook: als het op ge­
duld aankomt, laat het clan niet aan de emoties over. Loop in de pas met
uw neocortex door het geschenk van de rede te gebruiken. Geduld komt
niet zomaar tot stand. U moet het zorgvuldig afbakenen. Besef: als u met
frustratie te kampen hebt, moet u besluiten BeduldiB te zijn, een keus die niet op
emotie is Bebaseerd. Ik zal ook beschrijven hoe u uw intultie kunt raadple-
gen in samenhang met dit besluit om de juistheid van deze keus te bena-
, drukken (zoals u weet is intu!tie neutrale informatie); een voorbeeld van
harmonieuze samenwerking tussen denken en instinct.
Waarom zijn sommigen van ons geduldiger clan anderen? Wat ver­
oorzaakt een lage tolerantie voor frustratie? Onderzoekers hebben ont­
dekt dat sommige mensen die minder vatbaar voor frustratie zijn grotere
gebieden binnen de neocortex hebben die met het voelen van deze emo­
tie te maken heeft. Ook is temperament relevant. Van kirrdsbeen af zijn
sommigen van ons sneller gefrustreerd clan anderen. Kinderen met een
lage tolerantie voor frustratie zullen snel opgeven; zij die in staat zijn af­
schrikkende factoren te trotseren gaan ondanks obstakels door en wei­
geren een taak onvoltooid te laten. Een onvermogen om frustratie te ver­
dragen heeft met name een link met later misbruik van verdovende mid­
delen, verslavingen en eetstoomissen. Waardoor wordt een tempera­
ment gevormd? De gezondheid van uw moeder en de invloed ervan op u
in haar buik. Zo hebben crackbaby's een voorspelbaar lage tolerantie
voor frustratie. Andere factoren zijn onder meer genetica, ziekte en de
onderdrempel van uw lichaam voor prikkeling en stimulering. Kinderen
met een attention deficit disorder (ADD) hebben een lagere drempel, net als
veel kinderen met een chronische ziekte. Ook wordt uw geneigdheid tot
geduld door de opvoeding gevormd. Een verwaarloosd of mishandeld
kind wordt vaak agressief en sneller gefrustreerd. Anderzijds hebben
ouders die gezonde rolmodellen zijn voor het hanteren van frustratie en
teleurstelling vaker kinderen van wie het waarschijnlijker is dat ze goed
194 EMOTIONELE VRIJHEID
met deze emoties weten om te springen.
Het is een traditionele wijsheid dat het belangrijk is kinderen geduld
te leren, maar misschien beseft u niet h6e belangrijk het is.!Een klassiek
experiment dat aan de Stanford Universiteit werd uitgevoerd toont _dit
aan. Stelt u zich de situatie voor: vierjarige kinderen worden individueel
een kamer zonder afleidingen binnengelaten, waar een onderzoeker hun
een keus voorlegt: 'Je kunt nu een marshmallow opeten, of wachtei;i tot ik
van een boodschap terugkom en er dan twee krijgen.' Sommige kinderen
pakken de traktatie zodra hij weg is. Anderen zwichten na een paar minu­
ten voor de verleiding. Maar sommigen zijn vastbesloten te wachten. Ze
laten hun hoofd zakken, sluiten hun ogen, gaan zelfs in zichzelf zingen.
Als de onderzoeker terugkomt krijgen zij de met moeite verdiende
marshmallows. Nog onthullender zijn de vervolggegevens over deze kin­
deren op de middelbare school. Diegenen die het uithielden vool\ de
tweede marshmallow groeiden op tot aangepaste, populaire, avontuurlij­
ke, betrouwbare tieners. Oak scoorden ze een verbluffende 210 punten
hoger op hun SAT, het toelatingsexamen voor college! In tegenstelling tot
dezen waren de kinderen die aan de verleiding toegaven eenzamer, snel­
ler gefrustreerd, ze bezweken onder stress en schrokken voor uitdagin­
gen terug. De geneigdheid tot geduld die we als kinderen hebben
- een product van biologische factoren, temperament en opvoeding -
heeft dus een enorme uitwerking op het succes dat wij als volwassenen
hebben.
Echter nog niet alles is verloren als u, zoals velen van ons, het grate
geluk niet had een geduldig temperament of geduldige ouders te hebben.
Met ingang van vandaag kunt u beginnen geduld te ontwikkelen. Biolo­
gisch gezien is dat een briljante medische stap: het zal helpen de effecten
van frustratie - het product van een overmatig adrenalinerijke, chroni­
sche stress - op uw lichaam te doen afnemen. Als u teleurgesteld bent of
op barrieres stuit, kan geduld het verschil maken tussen een onbekookte
reactie die u fysiologisch uitput en een ontspannen reactie die bloedsui­
ker, bloeddruk en stemming stabiliseert en een lang leveri bevordert.
Een meer afgewogen keus maken om onmiddellijke bevrediging uit te
stellen en geduld te ontwikkelen zal u helpen emotio�ele vrijheid te be­
reiken. En hoe vaker u zo'n zorgvuldige keus maald:, des te meer biolo­
gisch ontwikkeld u zult warden. Waarom? Omdat u dan de circuits van
uw neuronen herprogrammeert zodat ze efficienter zullen function�en.
Dat versterkt dan weer de plasticiteit van uw hersenen - hun verbazend
DE TWE E DE TRANSFORMATIE 1 95
vermogen om nieuwe cellen en verbindingen te maken; een van de meest
verbluffende ontdekkingen in de recente neurowetenschap. Evenzo helpt
het inzetten van nieuwe emotionele vaardigheden uw hersenen zichzelf
opnieuw te structureren in plaats van lui op oude circuits te blijven ver­
trouwen. Dus als u weigert u op de automatische piloot te laten vastpin­
nen en gefrustreerd denken en gedrag gaat veranderen, rusten uw herse­
nen zich feitelijk opnieuw toe, waardoor ze jonger en fitter blijven.
Als u een onmiddellijke oppepper vanuit de Tweede Transformatie
wilt, probeer dan de_volgende oefening. Ze zal uw besef van de fysieke
voordelen van geduld versus frustratie vergroten; een biologisch voordeel
waar u in het dagelijks leven van kunt profiteren.
Emotioneel actiedeel
PAK DEZE UITDAGING OP: OEFEN GEDULD IN EEN LANGE RIJ
Orn de bordjes van de frustratie eens te verhangen moet u een lange, lang­
zaam vorderende rij zoeken - misschien in supermarkt, bank of postkantoor;
desnoods bij een pretparkattractie. Maar dan gaat het hierom: in plaats van
geirriteerd of brutaal te warden, wat uw systeem met een golf stresshormonen
belast, moet u diep inademen. Zeg tegen uzelf: 'lk ga in alle rust wachten en
van de pauze genieten.' Probeer intussen empathie op te brengen voor de
overwerkte caissiere of ambtenaar. Glimlach en zeg een paar aardige woor­
den tegen de andere mensen die in de rij gevangenzitten. Gebruik de tijd om
te dagdromen; neem vrij van uw werk of andere verplichtingen. Signaleer het
vrijkomen van stress dat u voelt; hoe uw lichaam zich ontspant. Rijen zijn een
uitstekende proefplek voor geduld. Orn dit voordeel te vergroten beveel ik het
warm bij u aan in zoveel mogelijk rijen te gaan staan.
Frustratie is een relict van het donkere tijdvak dat in het teken stond van
de manier waarop veel van onze ouders communiceerden. Het is een bio­
logische misser. Geduld daarentegen stelt u in staat gelukkiger, gezon­
der, meer op uw gemak te zijn. Blijf geduld oefenen. Maar verwacht niet
dat anderen eerst geduldig zullen zijn. U moet de pionier zijn die de toon
zet voor het verminderen van de ergernis. Houd een peptalk tegen uzelf:
'Ik ga me op een nieuwe manier gedragen omdat de oude manier niet
196 EMOTIONELE VRIJHEID
werkt.' Geduld is aantrekkelijk en aanstekelijk. Als u het toont, zullen an­
deren dat oak doen. Als gevolg daarvan wordt geduld verder verbreid. Het
is een voortschrijdende benadering die een levendig biologisch systeem
weerspiegelt.
0NTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN
FRUSTRATIE, TELEURSTELLING EN GEDULD
Als u het zat bent u door frustraties te laten ringeloren, denk dan eens
aan hetgeen iedere grote wereldgodsdienst over geduld te zeggen heeft.
Ondanks felle meningsverschillen over wie of wat God is en hoe je met
hem in contact komt, zijn al deze religies het erover eens dat geduld de
essentie van spiritualiteit is en dus veel kracht schenkt. Het jodendom
zegt: 'Een geduldig man is beter clan een krijgsman.' In het boeddhisme
bekwamen bodhisattva's zich in deze praktijk om verlicht te warden.
Christendom en islam.beschouwen het als een heilige deugd. Geduld be­
giftigt je met vertrouwen in jezelf en je bestemming, een luisterrijk ver­
mogen om met frustratie en teleurstellingen om te gaan.
Met een louter materialistisch oog bezien betekent succes dat je krijgt
wat je wilt, wanneer je wilt. Zo niet, dan lijkt ongeduld gerechtvaardigd te
zijn. Maar in spiritueel perspectief betekent succes dat je geduld aanleert,
tevreden met jezelf bent of je nu wel of niet krijgt wat je wilt. Het komt op
de juiste houding aan. De wetenschap dat het uw spirituele uitdaging is
frustratie te boven te gaan, stelt u in staat u opnieuw af te stemmen en het
natuurlijke, gekneusde gevoel van in de steek gelaten of de kluts kwijt
zijn op te lossen. Hieraan ontleent u een nieuw inzicht. Belangwekkend
is dat het echte doel van frustratie niet is dat u zomaar gefrustreerd
wordt. Het doel is u ertoe aan te zetten een te warden met uw grotere zelf.
De paradigmaverandering is hier dat u zich realiseert dat teleurstellin­
gen niet per se mislukkingen of slecht zijn. De dalai lama gelooft: 'Als je
verliest, mis clan de les niet.' Natuurlijk, de les van het overwinnen van
frustraties vergt aanzienlijk geduld; daar gaat het om. Ik wil dat u vecht
voor uw dromen maar ook dat u, als u gedwarsboomd wordt, in staat bent
op beide voeten terecht te komen, veerkrachtig, gecentreerd. Dan bent u
altijd een winnaar. Ziehier de kem-van de zaak: als u de perfecte relatie,
de perfecte baan of de perfecte gezondheid nu eens niet hebt (of nooit
zult bereiken)? Beter dau ver�itterd te worden of de hoop te verliezen,
kunt u vrede sluiten met het bestaande. Dat is de ware bevrijding van het
lijden.
DE TWEEDE TRANSFORMATIE 1 97
Geduld hebben is niet altijd gemakkelijk, maar door geduld kunnen
we ons met meer bedaardheid en mededogen gedragen. Er is een prach­
tig verhaal van twee _mensen die voor God staan. God vraagt hun naar
bun doel in het leven. De een zegt: 'Ik wil graag een heilige worden.' God
antwoordt: 'Dat is heel mooi.' Als de ander zegt: 'Ik probeer slechts een
goed mens te zijn,' antwoordt God: 'Jij bent zeer ambitieus.' Geduld is
een waardige ambitie in onze relaties en daarmee warden we ons·mooiste
zelf.
Beraadslaag, om de kracht van het geduld oprecht te beleven, met uw
intu'itie. Het is gemakkelijk gezegd: 'Heh geduld,' maar deze wijze v�n
zijn moet in ons diepste wezen verankerd zijn. Anders lijken de woorden
willekeurig, gemakkelijk, wat je 'verondersteld wordt t� doen'. U zult het
met tegenzin proberen, zonder echt optimisme. Verwacht, wanneer u
met frustratie te maken krijgt, twee tegengestelde stemmen te horen, wat
· . de reactie betreft. Het onzorgvuldige deel van u voelt zich gerechtigd ver­
ontrust te blijven, maar het zorgvuldige deel zal de intui'.tie inschakelen
om de grotere les erin te ontdekken. Het volgende actiedeel biedt speciale
spirituele methoden daarvoor.
Emotioneel actiedeel
VIER ALGEMENE FRUSTRATIES MET GEDULD BENADEREN
ALGEMENE FRUSTRATIE 1: DE DINGEN GEBEUREN NIET SNEL GENOEG
Als iets waarvoor u hebt gezwoegd en waarop u hebt gehoopt niet zo snel
vlot als u zou willen - een universele klacht - besef dan dat er enerzijds uw
tijdschema is en anderzijds het tijdschema van de geest. Timing is verraderlijk.
Al zien we misschien liever snelle resultaten, mijn spirituele leraar herinnert
mij eraan: 'Een plant die in een kleine pot bloeit zal doodgaan als hij te snel
in een grotere pot wordt gezet' Geduld is geen beperking; het bereidt ons er­
op voor te bloeien als het de juiste tijd is. Vertrouwen op de stroom - een in­
telligentie grater dan het Zelf die ons door het !even draagt - betekent dat
wij de tijd nemen; optimaliseren wat we hebben. Dat is aantrekkelijker dan
dat we ons overmatig inspannen of anderen onder druk zetten (zijsporen die
onze wanhoop verraden). Als u tegen een machtige zeestroming in gezwom­
men hebt, weet u hoe uitgeput u raakt. Dat is ook zo als u tegen de stroom
van het leven vecht.
198 EMOTIONELE VRIJHEID
Hoe kan intuitie het hebben van geduld vergemakkelijken? Ze kan helpen u
af te stemmen op de stroom. Als aanvuHing op logische afwegingen zal ze
duidelijk maken of een doel haalbaar is en in welk tempo. Breng uzelf, voor
inzicht in deze of andere kwesties die met de stroom samenhangen, eerst in
een rustige meditatieve toestand; haal diep adem om te ontspannen en pas
daarna onderstaande technieken toe.
• Stet een vraag en wacht op het antwoord van uw intuitie. U kunt bij uw in­
tuitie over elke frustratie te rade gaan.lJ moet bij uw baas bijvoorbeeld
aandringen op duidelijkheid over vakantiedata. Hoewel hij steeds belooft
dat hij er bij u op terug zal komen, doet hij dat niet. U verafschuwt het om
opdringerig te zijn, maar u m6et het weten. Vraag dan inwendig: 'Zal ik
hem er weer aan herinneren?' Houd de vraag dan lichtjes in uw bewustzijn
totdat u een intuitief ja of nee krijgt Probeer u over de irritatie heen te zet­
ten zodat u het vanuit een neutrale positie benadert. Signaleer wat u op­
vangt Ja voelt vaak als een versnelling; een opgewonden maar soepel va­
ren. Nee kan voelen als inertie, een fiasco; alsof u tegen een muur botst. Dit
is uw intuitieve antwoord. Als u er acht op slaat blijft u in de stroom.
Toch vertelt de intuitie u.niet altijd wat u wilt horen. Een van mijn patien­
ten was geschokt dat haar zuster een .echtgenoot had die haar verbaal mis-'
handelde en die w�igerde hulp te zoeken niet wilde verlaten. Handelend
,
uit frustratie deed mijn patient alles waar hulpgroepen voor mish-andelde
vrouwen tegen waarschuwen. Ze zeurde, drong aan, praatte op haar in:
niets hielp. Toen ze haar intuitie raadpleegde, kreeg ze een duidelijk besef
dat haar zuster er niet aan toe was om weg te gaan. Hoe moeilijk dit ook te
accepteren was, het motiveerde mijn patient om counseling te zoeken om
beter met haar eigen gevoelens en haar zus om te kunnen gaan. Probeer in
uw eigen leven, als uw intuitieve antwoorden niet zijn wat u had gewild,
niettemin te luisteren. Dat geeft een dieper geduld en inzicht in alle situa­
ties.
• Raadpleeg een droom. Verzoek om een helpende droom die licht op uw
frustratie werpt. Formuleer een vraag voordat u gaat slapen. Leg uw droom,
's ochtends in een dagboek vast. 'Noteer of u een antwoord kreeg. Probeer
het dan uit Omdat dromen aan uw berekenende denken voorbijgaan, ge­
ven ze_een nieuwe draai aan het overwinnen van emotionele impasses. Doe
dat een week Ian� elke1lvond tot er een doorbraak is.
DE TWEED.E TRANSFORMATl.E 199
Deze techniek bracht mij tot bezinning in een fase waarin mijn schrijven
tergend traag ging en ik ongeduldig werd. Ho�wel ik wist dat het ge-en zin
had, bleef ik me inspannen, persen, maar er kwam weinig uit. Midden in
mijn gezwoeg vroeg ik om een droom om mij vooruit te helpen. Daarna had
ik een droom waarin ik een telefoonnummer kreeg. Nog half slapend, in het
hoist van de nacht, krabbelde ik met een suf hoofd elk cijfer ervan neer. In
de ochtend toetste ik het nummer onmiddellijk in. Een formele, gehaaste
mannenstem zei: 'Hallo, uclA kraamafdeling.' lk moest lachen - ik kon mijn
·
oren nauwelijks geloven. Mijn droom had mij nata bene naar de afdeling
van het ziekenhuis gebracht waar baby's geboren warden; en beslist, daar
wordt wat afgezwoegd en geperst. Baby's. Baren. Boeken. Hallo, ja! lk heb
het geluk dat mijn dromen het soort humor hebben dat mij laat lachen en
me tot mezelf brengt
lk kreeg ook de boodschap mee dat baby's geheel volgens hun eigen sche­
ma komen, maar komen doen ze - geen zorgen. Daarna kon ik mezelf min­
der serieus nemen en me ontspannen bij het baren van dit boek. Een beval­
ling die jaren duurt kan aIleen met geduld tot haar recht komen.
ALGEMENE FRUSTRATIE 2: U KRUGT Nlff WAT U WILT
Orn elegant met het leven overweg te kunnen moet u accepteren dat u soms
krijgt wat u wilt en soms niet. Een onwankelbare waarheid is echter dat u, spi­
ritueel gesproken, altijd zult krijgen wat u nodig hebt. Oat is geweldig nieuws
- ook al is uw kleine zelf niet overmatig getroost. Hoewel ik ervan overtuigd
ben dat het koesteren van positieve voorstellingen van uw aspiraties zal hel­
pen om goede dingen aan te trekken, is het ook waar dat u alles kunt geven
en toch geen succes hebben, of in elk geval niet het succes dat u had ge­
dacht. Macht dit gebeuren, vat het dan in deze zin op:
• Teleurstellingen kweken geduld en zelfmededogen. Begin, om spirltuele
groei te bevorderen, op een bevrijdende, geduldige manier met teleurstel­
lingen om te gaan, zonder uzelf te hekelen. Troost uzelf liever zachtaardig
door te zeggen: 'Schat, ik weet dat je �r stuk van bent Je hebt je best ge­
daan. Al ging dit ene ding tout, het komt goed.' Het werkt ook zuiverend
om frustraties tegenover vrienden, familie of een therapeut uit te spreken,
maar blijf u aan verslagenheid onttrekken. Maak van teleurstellingen een
weg naar innerlijke kracht. Zanger Leonard Cohen zegt tegen ons: 'Didn't
get the girl. Didn't get rich. Follow me.'
200 EMOTIONELE VRIJHEID
• Teleurstellingen kunnen feitelijk een blessing in disguise zijn. Vanuit mijn
medische praktijk en persoonlijke ervaring begrijp ik de neiging om teleur­
stelling als een mislukking uit te leggen. Jk weet ook hoe gemakkelijk het is
dat wat je wilt te verwarren met dat wat je nodig hebt Een patient, een
commerciele ontwikkelaar, fantaseerde tientallen jaren over het verdienen
van miljoenen, en dat lukte ook - maar daardoor sneuvelde zijn huwelijk en
is hij ongelukkig. Anderzijds heb ik gezien hoe sommige teleurstellingen uit­
eindelijk het leven verbeteren. D? waanzinnige, eenzijdige, onbeantwoorde
liefde van een andere patient redde haar in feite van een man die later een
teugelloze rokkenjager bleek te zijn. Teleurstellingen zijn niet·altijd wat ze
lijken. In het grotere kader kunnen sommige verlangens beter onvervuld
blijven. Orn dat in uw binnenste te signaleren moet u uw intuitie op de situ·
atie afstemmen. Kijk vanuit een rustige, kalme positie of er ook maar de ge­
ringste erkenning vanbinnen is dat u ontzien bent; een onverklaarbare op-·
luchting die aan de teleurstelling gekoppeld kan worden. Maak contact,
buiten uw verlangens om, met datgene dat u in het grotere plan vrijer doet
ademhalen.
ALGEMENE FRUSTRATIE 3: U WORDT AFGEWEZEN
Het gevoel van afvvijzing, van niet geaccepteerd of opzijgeschoven worden,
kan de meest pijnlijke versie zijn van niet krijgen wat je wilt. Mensen zijn
bang voor afwijzing; voorzien en verrnijderi die - en hebben er nachtmerries
over. Je kunt om uiteenlopende redenen afgewezen warden, of het nu eerlijk
is of niet. Sommige afvvijzingen wegen zwaarder dan andere. Ze kunnen varie­
ren van een simpel nee tot een onheuse bejegening of verraad. Afvvijzing is
weerbarstig maar u meet er greep· op krijgen om er niet in om te komen. Een
van de manieren om het aan te pakken is vanuit een spirituele gezichtshoek
(later zal ik een psychologische manier beschrijven). Zoals ik patienten aan­
raad en herhaaldelijk bij mezelf be..yezen heb gezien: zie afwijzing als Cods
bescherming. Dit geldt voor alies. Hoe frustrerend en ontmoedigend afwijzin­
gen ook kunnen zijn, probeer de betekenis ervan in een ruimere context te
ontdekken.
Doer een special� ervaring kwam mij dit levendig voor ogen te staan. Jaren
geleden, in het heetst van een lieftige romance, kreeg ik het lumineuze idee
voor een boek dat Psychic Sex heette. Het schetste plastisch de sensuele inti­
miteiten tussen mijn partner en mij, vanuit een intuitief gezichtspunt. Achter-
DE TWEEDE TRANSFORMATIE 201
af bezien stel ik vast dat-ik hormonaal verblind was door passie en op de toer
van de rebelse stoute meid ging. Niet gehinderd door wat wie dan ook ervan
zou denken was ik totaal bezeten van het idee dit boek te schrijven. En ik
deed het ook; bijna honderd bladzijden. Toen het manuscript naar beoogde
uitgevers werd gestuurd, werd het overal afgewezen; niet vriendelijk maar ver­
ontwaardigd. 'Het is genant,' merkte een uitgever op. 'Grof en stuitend,' zei
een andere. Toch bad ik na iedere afvvijzing harder dat dit project mocht
doorgaan. Er volgden a Ileen maar meer afvvijzingen. Wekenlang voelde ik me
geradbraakt van teleurstelling en ik begon pijnlljk te twijfelen aan mezelf als
schrijver en decent. Tech dank ik nu, met de luxe van de wijsheid achteraf, de
lieve Heer voor deze afvvijzing; dat het boek niet werd uitgegeven. Uiteindelijk
zou ik het mijzelf en mijn partner moeilijk hebben gemaakt door deze zeer
persoonlijke ervaringen te onthullen die, aardig gezegd, ender de ca1iegorie
'te veel informatie' voor iedereen behalve ons vielen. Hoewel ik dat toen niet
inzag, keek iets wat wijzer was dan ik voor mij uit
Hoe weet je dat deze houding niet slechts een gesc:Juikte rationalisatie is? Ten
eerste zal het leven de beschermende reden voor de afvvijzing bekrachtigen
als u geduldig afvvacht hoe het uitpakt Ten tweede, ga ook uw intuitie na
voor de waarheid van deze bekrachtiging. Zoals ik voor andere teleurstellin­
gen voorstelde: probeer op rustige momenten waar te nemen of u een kogel
ontweek - wat voor mij in elk geval waar was. Niettemin moet u, als uw intui·
tie zegt dat u ervoor moet gaan, u door deze ene afwijzing niet laten stoppen.
Geef een positieve-draai aan obstakels, zoals Thomas Edison beschreef bij zijn
zoektocht om de gloeilamp te vervolmaken: 'lk heb niet tienduizend keer ge­
faald. Jk heb met succes tienduizend manieren gevonden die niet zullen wer­
ken.' Wat mij betreft, zal ik altijd de underdog steunen. lk zeg: wees vechtlus­
tig. Onderzoek alternatieven. Als de ene deur dichtgaat, gaat de andere open,
als iets nu eenmaal meet zijn zoals het is.
ALGEMENE FRUSTRATIE 4: ANDEREN STEUEN U TELEUR
Vroeg of laat zult u, zelfs in de meest liefdevolle relaties, teleurgesteld wor­
den, en u zult anderen teleurstellen. Dat maakt nu eenmaal deel uit van het
terrein van de intimiteit. lk heb patienten bij mij zien komen met de ongerijm­
de verwachting dat je in gezonde relaties - met name met een 'zielsmaatje' -
niet teleurgesteld zult worden. Maar nee. Er zullen altijd teleurstellingen zijn;
er zorgvuldig mee omgaan, daar gaat het om. Hoewel sommige mensen nooit
202 EMOTIONELE VRITHEID
herstellen van de klap van een teleurstelling, betekent emotionele vrijheid dat
u er beter uitkomt dan u was. Hoe dat gaat? Probeer vanuit een spiritueel
perspectief verdraagzaamheid, geduld en vergevensgezindheid (besproken in
hoofdstuk 12) te beoefenen. Bedenk dat niemand perfect is, ook u niet.
Weeg bij alle teleurstellingen af hoe erg �e zijn. In zeldzame gevallen is de
breuk zo extreem (bijvoorbeeld: uw echtgenoot slaapt met uw beste vriendin)
dat u voor een echtscheiding kunt kiezen - en u daarna geduldig toelegt op
heling. Maar probeer u bij mindere teleurstellingen erdoorheen te slaan. Als
een familielid uit gewoonte op het laatste nippertje plannen afblaast, breng
dat dan ter sprake. Praat erover zodat het gedrag kan veranderen. Sams is het
in liefdesnaam beter iema11ds beperkingen te accepteren als verandering on­
waarschijnlijk is. Bijvoorbeeld, een collega zal u niet verdedigen omdat hij
niet eens zeker genoeg is om voor zichzelf op te komen. Of een vriendin ver­
dwijnt tijdens de zieltte van uw ouders omdat ze te bang is om daarmee om
te gaan. Natuurlijk voelt u zich gekwetst, maar het verdragen van hun tekort­
komingen kan een eersteklas spiritueel wapenfeit zijn. Wat houdt dat nu pre­
cies in? Misschien bent u niet blij met een aspect van iemand, maar bent u in
staat dat te accepteren zcmder een kostbare relatie te verspelen. Vaak doen
men,sen, zoals wij allemaal, gewoon hun best; wat niet hoeft lie rechtvaardi­
gen dat u hen laat vallen of zich voor hen afsluit. Hoeveel wint u ermee als u
op de loop gaat zodra iemand u laat zitten? Zonder een reserve van geduld
kan liefde in haat omslaan als mensen u niet geven wat u wilt. Voorkom dit
harde lot door te streven naar geduld-wanneer u of iemand anders tekort­
schiet.
Sta niet toe datfrustraties fussen u en uw vermogen om lief te hehhen ko­
men. Wilt u God ervaren? G� daar dan voor. Wees degene die het groot­
ste, geduldigste hart van het ge·zelschap heeft. Geefde hoop voor anderen
niet te snel op, en hovenal, geeft n66it de hoop voor uzelf op. Mijn leraar
zegt: 'De helangrijkste eigenschap op een spirituele weg is uithoudings­
vermogen.' (Het Engelse woord patient komt van het Latijnse woord voor
'uithouden', ofhet nu slaat op iemand die genezing zoekt of op de karak­
tertrek.) Zander geduld valt er helemaal niets uit te houden. Geduld
sterkt u tegenfrustraties, een noodzaak omdat emotionele vrijheid tijd en
toewijding vereist. Laten we elkaar steunen om zo geduldig als vissers te
worden; een gestage inspanning die transformatie hewerkstelligt.
DE TWEEDE TRANSFORMATIE 203
ERVAAR DE ENERGETISCHE KRACHT VAN FRUSTRATIE,
TELEURSTELLING EN GEDULD
De veiligheidsagent van het gehouw van mijn medische praktijk, Charles,
is mijn 'geduldgoeroe'. Dag in <lag uit zit hij bij de ingang waar het een
komen en gaan is - de eerste persoon die patienten te zien krijgen. Char­
les wordt overspoeld met vragen: van de zwakken, hejaarden, geesteszie­
ken en van veeleisende yuppies. Ik heb wel eens staan luisteren en ik weet
dat die mensen kunnen doorzeuren, klagen of zich superieur of nukkig
gedragen; soms hallucineren ze of zijn ze Clement, zodat Charles zich
eindeloos moet herhalen. Geen punt: Charles hehandelt iedereen als go­
den en godinnen, hij spreekt hen respectvol met 'sir' of 'sweeth�art' aan,
hoefrustrerend oflangdradig ze oak zijn. Hij schept een walk van vrien­
delijkheid random zijn post, een helende energie van geduld voor deze
patienten - en voor mij. Het vervult mij met ontzag. Ik hen zo hlij dat ik
van hem kan leren door toe te kijkeri. Charles is het soort persoon dat ik
wil zijn.
In de medische praktijk is geduld essentieel, maar zelfs doorgewinter­
de artsen hrengen het soms niet op. Zoals ik heh meegemaakt en u rnis­
schien ook wel, is het bij uitstek een rotgevoel als je dokter ongeduldig te­
genover jou wordt. (Onderzoek heeft uitgewezen dat artsen doorgaans
22 seconden nadat een patient is gaan praten hem in de rede vallen.) Daar
zit u dan, uit op genezing, maar uw dokter raadpleegt haastig zijn ofhaar
horloge, neemt telefoontjes aan, of is geergerd als u te veel vragen stelt.
Ongeduld enfrustratie zijn niet enkel houdingen; ze hrengen oak subtie­
le energie over die uw lichaam opneemt. Ze creeren een aura van neerhui­
gendheid die het welzijn bepaald niet bevordert. Bedenk eens hoe onaan­
genaam ongeduld aanvoelt omdat het doet denken dat er meer achter zit.
Let hij het hepalen van de energetische verschillen tussenfrustratie en ge­
duld op de volgende algemene eigenschappen.
Hoe de energie van frustratie voelt.
•
Gespannen, stekelig, alsof u met de duimen zit te draaien.
•
Rafelig aan de randen.
•
Dodelijk serieus, rusteloos, vermoeiend.
•
Als de flop van teleurstelling,
•
Vastzittend in uw hoofd, niet intui:tief.
 204 EMOTIONELE VRIJHEID
Hoe de energie van geduld voelt.
• Respectvol, waarderend.
• Grootmoedig; met de boodschap-.'er is tijd genoeg' voor iemand.
•
Als een krachtig, langzaam uitademen.
•
Zacht, omarmend.
•
Intui'.tief en spiritueel een voltreffer.
Orn het gevoel van de emoties van de Tweede Transformatie te ervaren
moet u deze met alledaagse frustraties uitproberen. Doe bijvoorbeeld
wanneer een verkoper u negeert niet eens een poging om geduldig te
zijn. Gooi al uw woede eruit. Wees arrogant. Rol met uw ogen. Zucht.
Grom. Ga tegen de verkoper tekeer. 'Ik heb haast. U laat mij wachten!'
Kijk clan wat er gebeurt. Hoe voelt frustratie fysiek? Hoe reageert de an­
der? Welke vibraties zijn er tussen u beiden? Registreer dat, zodat u het
later nog weet. Doe vervolgens in een andere frustrerende situatie het
omgekeerde: wees geduldig. Als bijvoorbeeld een monteur zegt dat uw
auto voor een week naar de garage moet, barst dan niet uit. Betuig uw
dankbaarheid voor zijn aandacht voor uw auto, maar zeg er ook bij: 'Als
hij eerder klaar is, zou ik dat geweldig vinden.' Neem hem voor u in, in
plaats van hem door irritatie tegen u in het hamas te jagen. Straal alle ge­
duld uit dat u kunt opbrengen. Vergelijk daama het gevoel van die ener­
gie met dat van de frustratie: in uw lic�am, in uw relatie en in de uit­
komsten.
Geduld is een schoonheidsgeheim
Van alle grote redenen om geduldig te zijn kan ijdelheid bij uitstek moti­
verend zijn. Ik heb frustratie en-ongeduld gezien die permanent in het
gezicht van mijn patienten stonden gegrift; het maakt hen op een gena­
deloze manier ouder. Hun gezicht krijgt een zure uitdrukking: samenge­
trokken, gespannen, met fronslijnen. -Hun lichaamstaal is onflatteus
lomp en agressief, evenals hun energie. Stel de volgende keer dat u met
een ongeduldig mens-te maken hebt voor uzelf vast hoe aantrekkelijk zul­
ke korzeligheid eruitZiet en aanvoelt. Wilt u ook zo zijn? Ik niet. Welnu,
hier hebben we een echt sc;hoonheidsgeheim: geduld maakt uw verschij­
ning en energie stralender, zachter, meer benaderbaar. Hoe? Door u uit
de gefrustreerde beroering in uw zonnevlecht - het emotionele-energie­
centrum - over te zetten in de verleidelijke energie van het hart. Hoe ge-
DE TWEEDE TRANSFORMATIE 205
duldiger u bent, des te aantrekk�lijker zult u zijn. Door geduld blijven we
jong en bieden we niet de overspannen aanblik van altijd maar te veel wil­
len en tegen de stroom op roeien. Het laat ons een vriend voor anderen en
voor onszelf zijn; energetisch charismatisch en stimulerend.
Geduld huldigt de energiestroom van het leven; frustratie gaat
ertegenin
Frustratie is een emotie die stroming stremt. Ik heb zelf gezien hoe het u
van ongelooflijke ervaringen kan beroven, vooral in situaties waarin u lie­
ver niet zou verkeren. Op een dag, nadat alles wat maar mis kon gaan.ook
misgegaan was, werd ik geacht samen met mijn toenmalige vriend een
feestelijk diner bij te wonen. Het werd gegeven door het bestuur van de
Chautauqua Institution in het landelijk gebied van New York, en hij was
uitgenodigd als spreker. Wij hadden in Chautauqua gelogeerd en deelge­
nomen aan de rijke culturele gemeenschap die in 187 4 was gesticht.
Franklin D. Roosevelt hield daar zijn speech tegen de oorlog en het insti­
tuut heeft sterren gepresenteerd als George Gershwin en Ralph Waldo
Emerson. Elke zomer komen er duizenden mensen naartoe om hun sym­
fonieorkest, dichters en denkers te horen.
Normaal gesproken zou het diner prima geweest zijn, alleen een beet­
je te gewoon en te netjes naar mijn smaak, maar ik was erg moe, gammel :..
en had er niet de conditie voor. De ambiance van het diner was idyllisch:
de achtertuin van een victoriaans huis aan een meer, fraai uitgedoste en
gekapte zilverharige mensen praatten met elkaar, er waren kristallen
champagneglazen. Ik was van plan er maar het beste van te maken - dat
wil zeggen, tot ik de plaatskaartjes bekeek en begreep dat mijn vriend en
ik bij verschillende tafels waren ingedeeld. De gastvrouw had mij aan het
andere eind van het gezelschap geplaatst met enkele zeer conservatief
ogende paren. Urenlang met vreemden over koetjes en kalfjes te moeten
babbelen :Zou een kwelling zijn. Mijn vriend vroeg de gastvrouw beleefd
.of wij bij elkaar mochten zitten. Even beleefd zei die nee.
Goed dan, dacht ik. Ik ga weg. Mijn vriend ging hier geheel mee ak­
koord. Dat zei ik tegen de gastvrouw. 'Ik voel me niet zo goed. Wilt u mij
excuseren. Ik moet gaan.' Maar terwijl ik weg begon te lopen nam ze
mijn arm in een ijzeren greep. Op een toon die bij een geharde heerseres
past zei ze: 'U gaat nergens heen. Ga daar zitten.' Haar pas gemanicuur­
de, bloedrode vingemagel wees naar de mij toegewezen stoel. Ik kon niet
geloven dat ze mij vastpakte. Ik kookte van frustratie. Ik hen een vredelie-
 DE TWEEDE TRANSFORMATIE 207
206 EMOTIONELE VRlJHEID

vend mens, maar ik had haar er eentje willen verkopen. Gelukkig kwam
op dat moment mijn instinctmatig meer verlichte kant ertussen met het Emotioneel actiedeel

advies: 'Ga gewoon met de stroom mee en blijf. Doe of zeg niets waar je
spijt van zou krijgen.' Toen ik <lit hoorde wist ik dat het juist was. Ik ging NEEM DE REGIE VAN EEN FRUSTRERENDE SITUATIE
braaf naar mijn stoel en bereidde me voor op een lange avond. IN HANDEN

In een paging om sociaal re zijn began ik een gesprek met de man

om de energetische
rechts van mij. 'Wat voor soort werk doet u?' Hij zei: 'Ik hen arts. Ik heb de Probeer een of meer van onderstaande mogelijkheden

ziekte van Lyme ontdekt.' Ik was zo opgelucht dat we een basis voor een ge­ toon van uw interactie te wijzigen.

sprek hadden. We bespraken de ziekte en de oorzaak ervan. Het was boei­

te
end. Hij bracht mij helemaal op de hoogte, wat heel edelmoedig van hem • Gebruik humor. Lachen is een snelle manier om de ban van de frustratie
In emotioneel
was. Toen wendde ik mij tot de man links van mij en zei losjes: 'Hi, hoe breken en meer geduld te hebben met de bestaande situatie.
ende houdin·
maakt u het?' Hij had mijn conversatie met de arts niet gehoord en kwam opzicht verhoogt lachen de stemming; het verzacht verdedig

met de onthulling dat hij moeizaam van de ziekte van Lyme aan het herstel­ gen en verspreidt positieve vibraties.
maker, zat vast in
len was. Dat was me een synchroniciteit! Wie doet me wat? Ik leef voor zul­ Mijn patient Wes, een coach voor acteurs en een grappen
lag laag. De
ke momenten van gei'nspireerde synchroniciteit. Uitbundig zei ik tegen de­ een lange rij in de supermarkt Hij had haast, maar het tempo
op de vloer en
ze man: 'Raad eens? Ik heh iernand aan wie ik u kan voorstellen!' Zo bracht opgejaagde controleur liet een pak melk vallen dat leegliep
haar credit·
ik de patientin contact met uitgerekend de deskundige die hem het beste een uitgebreide schoonmaak nodig maakte; een vrouw vergat
was dat de
kon helpen. Geen twijfel mogelijk- een intui:tief schot in de roos. card. Wes dacht ik heb het gehad. Het volgende wat hij wist
de mensen in de rij zei: 'He
Wat leerde ik hiervan over ernotionele energie? Als ik aan de frustratie coach in hem tegen de controleur en de vermoei
staarden ze
had toegegeven had ik schade kunnen aanrichten, kwade gevoelens en allemaal, luister goed ! Haal diep adem en concentreer je!"Eerst
begonne n ze allemaal te
kwade energie bij dat diner ontketenend. Hoewel ik gefrustreerd was eh mij alleen maar ongelovig aan,' zei Wes. 'Teen
over mijn
naar mijn bed en een warm bad verlangde, hield de stroom in dat ik blee( lachen. lk meet absurd geklonken hebben. Zelfs ik was geschokt
te gaan. Doordat de mensen
Door dat waar te nemen en mij eraan over te geven, werd ik de boodschap­ uitbarsting!' Maar daarna begon de rij sneller
g
per van een synchroniciteit die moest plaatsvinden. Nu en dan voel ik een aan het lachen gemaakt waren, waren ze uit hun energetische verdovin

stroorn door mij heen gaan. Ik ben iemand die mensen met elkaar ver­ gewekt
niet
bindt, hetgeen mij veel plezier geeft. Die zomeravond in New York State Gebruik net als Wes de lach om frustratie tegen te gaan. Hoe? Knars
in een gesprek. Vraag ande­
en altijd hen ik er trots op dat ik niet voor de verleiding van de frustratie aIleen maar met uw tanden. Breng luchtigheid
wees
bezwijk- en soms is die behoorlijk verleidelijk. Maar de stroom des levens ren over henzelf; antwoord met lichtheid en humor. Grap maar raak;
een gefrustre erde makker
heeft intrigerende dingen in petto wanneer wij nee zeggen tegen die nega­ goedlachs. Loop ook de kring na op zoek naar
wegkijken
tieve energie. Als ik er gewoon tussenuit was geknepen toen ik gefrus­ met wie u medelijden kunt hebben. Oat zijn vaak de stillen die
of in een toilet zoeken. Ze­
treerd was, zonder mijn intui:tie te volgen, zou ik deze synchroniciteit en van een plek of die hun toevlucht op een balkon
vast­
het mogelijk maken van een magische._uitwisseling heh ben gemist. als ik heb ontdekt kan het feit dat je samen in een vervelende situatie
Een humorist ische draai
Ik wil enkele praktische technieken om de energie van frustratie om te zit reden voor een speciaal soort vrolijkheid zijn.

vormen met u delen. Ze zijn met name handig als u ergens vastzit waar u
niet wilt zijn met mensen met wie u niet wilt praten. In plaats van alleen
maar ongelukkig te blijven, de minuten af te tellen tot het voorbij is - wat
negativiteit verraadt en u gespannen maakt - kunt u deze ernotie beter
aan een drukkende situatie geven tempert de frustratie.
t uw ener­
• Concentreer u op het positieve. Uw houding veranderen verander
Misschien
gie. In iedere situatie is er altijd wel iets positiefs als je erop let.
ijke maaltijd, of die
was het het etherisch licht in de kamer, een verrukkel

listig uit de weg gaan.

 208 EMOTIONELE VR"iJHEID
ene persoon met wie u contact maakte op een overigen
s teleurstellende bij­
eenkomst.
lk was geamuseerd toen ik een artikel las over een pastor die
zijn gemeent
uitdaagde om drie weken te stoppen met het gejammer over
hun ergerrris­
sen. Deze blijmoedige, geliefde voorganger was hun litanie van
klachten,
over de keus van muziek voor de eredienst, hun echtgenoten
en het gedrag
van hun kinderen, zat. Hij drong er bij zijn kudde op aan het eens '
van de
zonnige kant te bekijken; niet om overdreven vrolijk te warden. Hoewel
maar 18 van de 250 gemeenteleden er de hele periode in slaagden
(drie
weken was veel gevraagd), began iedereen positiever te denken,
waardoor
de energie van de gemeente toenam.
Richt uw aandacht, als een beleid voor het !even, op wat werkt, niet
op wat
frustreert of teleurstelt Al oefenend kunt u uw denken hierin trainen.
Go with the flow. Laat maar gaan. Als er aan de frustratie niet te ontkome
n is. Maar er wordt niet bij gezegd hoe je geduld'moet hebben terwijl je om
•
is, vecht dan niet tegen de gegeven situatie. Hoe meer u zich tegen
de
stroom verzet, des te ongelukkiger zult u zich voelen. Accepteer
dat u het er,
tijdelijk, mee zult moeten doen. Ontspan u daarbij. Oefen geduld
met de
omstandigheden en uzelf in plaats van u simpelweg als een
onrustig paard
in een stal te voelen. Sta er ook voor open verrassingen en
onverwachte ver­
banden te ontdekken. Probeer de volmaaktheid van zelfs
dit moment te er­
varen.
Deze activiteit ontwikkelt geduld door gedragsmatig en energetisch de
manier waarop u met frustratie omgaat open te gooien. Frustraties kun­
nen zich als mierenlegers verspreiden; net als u denkt dat ze weg zijn,
zijn ze overal. En toch wordt, ongeacht aantallen, naarmate de energie
van deze emotie minder verleidelijk wordt- en dat zal gebeuren- uw nei­
ging om eraan toe te geven verleden tijd.
BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN FRUSTRATIE,
TELEURSTELLING EN GEDULD IN KAART
Tijdens onze med.ische opleiding waren wij inwonend artsen niet altijd
toonbeelden van geduld. Geen wonder. In al die jaren hadden we altijd
slaapgebrek doordat we om de drie nachten beschikbaar moesten zijn, zo
onder werkdruk dat we soms niet eens naar de we konden gaan zonder
.
DE TWEEDE TRANSFORMATIE 209 .
dat onze pieper ging. Ik herinner me dat ik toen The House ofGod van Sa­
muel Shem (een pseudoniem om de identiteit en medische carriere van
deze inwonend arts te beschermeh) las. Deze openhartige beschrijving
� van de donkere kant van de ziekenhuisopleiding was zenuwslopend
nauwkeurig. Ik huiver nag als ik denk aan zijn beschrijving van zieken­
huis-'gomers' - een letterwoord voor 'Bet out ofmM emerBen.qi room'. Deze
mensen, de patienten die er geestelijk en lichamelijk het ergst aan toe wa­
ren, met een waslijst van fatale diagnoses, werden door het ziekenhuis­
personeel vaak als minderwaardige wezens behandeld. Wij hadden het
vaak gewoon te druk om vriendelijk te zijn: Het enige waar wij aan kon­
den denken was hoe we op een handige manier gevallen naar passende
instellingen konden wegwerken om een bed voor spoedgevallen vrij te
maken.
In de studie geneeskunde wordt je geleerd dat een goede arts geduldig
drie uur 's nachts totaal gestrest op de Eerste Hulp bezig bent een onaan­
gename dronkaard die j_su onderkotst te beoordelen - of wat dat met de
kunst van psychotherap11e te maken heeft. Geduld was meer een schim­
mig doel clan dat het in de harde realiteit praktijk werd. Dat is onaan­
vaardbaar. De uitoefenaars van onze gezondheidszorg moeten speciaal
voor geduld warden geschoold. Dat de boog te zeer gespannen staat is
een verklaring voor ongeduld, geen excuus. Ik geloof dat colleges over ge­
duld in het vaste studiepakket van opleidingsprogramma's moeten war­
den opgenomen. Dan kunnen wij er systematisch uit putten en het even
systematisch leren aan degenen die wij behandelen.
In de traditionele diagnostische terminologie warden frustratie en op­
vliegendheid op een hoop gegooid met depressie en angst. Oak warden
ze, in het uiterste geval, geassocieerd met bipolaire stoomis, cyclische
stemmingswisselingen van manisch tot depressief. Manische personen
kunnen angstaanjagend opvliegend zijn zonder ook maar enige impuls­
beheersing. Een manische patient die ik op de Eerste Hulp zag had ruzie
gekregen met een kassier van een bank die haar cheque niet wilde verzil­
veren. Toen de kassier de emstige fout maakte met zijn wijsvinger naar
haar te wijzen, voor de nadruk, beet ze, snel als een cobra, erin, en hard
ook. Beveiligingsbeambten van de bank deden haar handboeien om. De
politie pakte haar op. Als het symptoom van frustratie zo emstig is, kan
geneeskundige behandeling nodig zijn. Ook is deze emotie koren op de
molen van de psychotherapie, hoewel het leren van geduld niet typisch
 EMOTIONELE VRIJHEID
210
een kemthema is dat artsen met patienten bespreken. Helaas hebben de
meeste psychiaters geduld niet in hun vocabulaire en in de leefregels. van
hun behandeling opgenomen, hoewel dat wel moet gebeuren wil er ook
maar enige hoop op genezing van frustratie zijn.
Ik heb bewondering voor het werk van de psycholoog Albert Ellis, die
in de jaren vijftig bet idee van lage frustratietolerantie introduceerde, die
hij gelijkstelde aan een obsessie voor onmiddellijke voldoening. Ellis•
therapeutische technieken worden nog steeds gebruikt om patienten te
helpen hun tolerantieniveau te verhogen door hun te leren hoe ze con­
crete veranderingen in bun overtuigingen en gedrag kunnen aanbren­
gen, waardoor hun geduld en flexibiliteit toenemen. Kijk bijvoorbeeld
eens, in plaats van dat u alle reden meent te hebben om ongeduldig af.te
wachten tot de frustraties op het werk overgaan, welke lonende contac­
ten u intussen met anderen op bet werk kunt bebben. Vervang een nega­
tieve benadering van een moeilijke situatie door een positieve. Helaas
werd Ellis' praktische 'cognitieve' methode in het programma voor ons
als inwonend artsen maar vluchtig doorgenomen, zoals alle psychologi­
sche theorieen die gedrag niet aan lichaamschemie of het gebruik van
medicatie koppelden. Ik zou willen dat ik toen meer over methoden voor
het transformeren van frustratie had geleerd! Net als Ellis geloof ik dat
emotioneel lijden grotendeels voortvloeit uit de manier waarop je een ge­
beurtenis waameemt; niet enkel uit de gebeurtenis zelf. De psychologi­
sche weg naar vrijheid vraagt erom dat je je een nieuw stel vaardigheden
eigen maakt om frustratie tegen te gaan en constructief te communice­
ren.
Ik wil graag enkele basisregels aanreiken voor het omgaan met frus­
trerende mensen. Als u deze sjabloon voor communicatie gebruikt, zult u
niet van uw stuk gebracht warden. Houd voor ogen dat er twee niveaus
van reageren op frustratie zijn. Het eerste is die van het luchten van uw
gevoelens tegenover anderen die u steunen; gewoonlijk niet tegenover de
bron. Maakt u zich hierbij niet al te veel zorgen of u wel politiek correct
bent. 'Ik heh het helemaal gehad met rnijn bazige schoonouders en ik
word gek van die lui' geeft opluchting. U moet het uit uw systeem krijgen
om zich op oplossingen te kunnen richten. Soms is alleen het luchten al
voldoende. Maar als er ook nog actie moet worden ondemomen, ga dan
naar het tweede niveau van reactie, waarbij u deze regels voor het aanpak­
ken en oplossen van de kwestie volgt.
DE TWEEDE TRANSFORMATIE 2II
omg aan met frustrerende m�nsen: vier regels voor geduldig
communiceren
Als iemand u frustreert, haal dan altijd eerst diep adem voordat u re­
ageert. Beslis of u nu wilt praten of wilt wachten om e�rst te kalmeren.
.
Als u hogelijk reactief en ontsteld bent, voer de d1scuss1e dan later, als u
weer in evenwicht bent. Dan zult u overtuigender en minder bedreigend
zijn. Hanteer op dat moment deze benadering:
escaleren en l��eer Been
Regel 1: Richt u op een. bepaalde kwestie- laat het niet
�
persoonlyke aanval. Bijvoorbeeld: 'Ik vo l �e gefrus eerd tr: als JlJ beleoft
dre1gem enten of bele­
iets te doen en daar dan niets van komt. N1et met
schuldigende toon
digingen komen. Begin ermee op een rustige, niet-be
fout de ander volgens
te zeggen hoe u zich door het gedrag voelt, niet hoe
u bezig is.
ReBel 2: Luister niet-verdedigend zonder te reaBeren ofte interrumperen. Het s �
een teken van respect als je naar iemands zienswijze luistert, ook al hen 1e
het er niet mee eens. Vermijd een agressieve toon of lichaamstaal. Pro­
beer er niet ongemakkelijk onder te zijn of te oordelen.
ReiJel 3: Peil intu'itief de Bevoelens achter de woorden. Wanneer u iemands
motivatie kunt begrijpen, is het gemakkelijker om geduldig te zijn. Pro­
beer te bespeuren of deze persoon bang is, onzeker, of in het geweer�
komt tegen een negatief deel van hemzelf dat hij nog nooit onder ogen
heeft gezien. Als dat zo is, besef dan dat dat pijnlijk kan zijn. Kijk voor
welke verandering hij openstaat.
Re9el 4: Reageer duidelyk en met mededogen. Deze houding haalt anderen
uit het defensief, zodat ze gemakkelijker hun aandeel in het veroorzaken
van frustratie kunnen toegeven. Beschrijf alles in de trant van oplossin­
gen voor een bepaald probleem, niet in algemene termen. Laat weten wat
u nodig hebt. Bijvoorbeeld: 'Ik zou het erg op prijs stellen als u niet tegen
mij schreeuwde ook al stel ik u teleur.' Als de ander bereid is dat te probe­
ren, laat dan zien hoe ingenomen u daarmee bent. Bevestig zijn inspan­
ningen: 'Bedankt dat u niet tegen mij schreeuwt. Ik stel uw begrip echt
op prijs.' Kijk of het gedrag verbetert. Zo niet, dan moet u misschien het
contact en/of uw verwachtingen tot het minimum terugbrengen.
 ,
212 EMOTIONE LE VRifHEID
In de communicatie is geduld waardevol emotioneel kapitaal. Naarmate
u meer in staat bent het ongemak van frustratie te verdragen en u niet al­
les verprutst door het uit te spelen, zal uw relatie op een hoger niveau
functioneren. Geefin iedere uitwisseling altijd aan waar u op uit bent. Is
het het oplossen van een bepaald frustrerend gedrag? Is bet uw nee tegen
het meedoen aan een vruchteloos patroon? Of gaat het er simpelweg om
dat u uw gevoelens overbrengt zonder dat u verandering verwacht? Ook al
is de frustratie onoplosbaar, geduld zet de juiste toon om anderen en
uzelfrespectvol te behandelen.
Als toevoeging bij deze algemene regels voor het communiceren zijn .
hier enkele gedetailleerde tips om twee frustrerende situaties die u vaak
zult tegenkomen geduldig te hanteren.
Hoe u kunt reageren als iemand een fout maakt
Als iemand een fout maakt die u direct raakt, ofhet nu een kleine of een
afschuwelijke fout is, is het normaal dat u zich gefrustreerd en teleurge­
steld voelt. De meeste mensen reageren echter niet erg goed op de fouten
van anderen of henzelf. Het oude model is dat je kwaad wordt, beschul­
digt, vemedert, straft, of zelfs de ander abrupt uit je leven verwijdert. Het
nieuwe model van emotionele vrijheid vereist een meer zorgvuldige, ge­
duldige benadering.
Ga maar na: wat is een fout? Het is een blunder, een blooper, een on­
opzettelijke vergissing of verkeerde beslissing uit gebrek aan kennis of
uit onoplettendheid. Bedenk dat fouten niet met opzet warden gemaakt,
in tegenstelling tot wraakhandelingen. Het ergste scenario: iemand nam
niet de tijd om het voor elkaar te krijgen of heeft er een bar slechte kijk
op, wat een enkele keer onvergeeflijk is. Vaker komt het voor dat mensen
fouten maken die onder de categorie 'geen mens is volmaakt' vallen en
dan verdienen ze een tweede kans.
Eens kreeg ik te maken met de uitwerking van mijn ongeduldige en
verkeerde reactie op een fout van een loyale medewerkster met wie ik bij
vele projecten had samengewerkt. Die keer hielp ze mij met het organise­
ren van een grote lezing. Op de avond zelf kreeg ze een vreselijke griep en
was ze ongewoon ongelukkig, negatief en kortaf. Ze kwam toch opdagen,
waar ik dankbaar voor was. Ik wist dat ze eigenlijk in bed moest liggen,
maar zichzelf had gedwongen te komen omdat ze mij niet in de steek wil­
de laten. Tot mijn grate ergemis ging ze echter zonder mij te waarschu­
wen een uur voor tijd weg, mij in een moeilijk parket brengend. Nadat ik
DE TWEEDE TRANSFORMATIE 213
achthonderd mensen had toegesproken was ik nu alleen met een enorme
menigte, en bovendien moest ik alles opruimen en zonder hulp veel zwa­
re dozen met boeken en spullen naar de auto sjouwen. Ik wil niet de diva
uithangen, maar dit was mij te veel. Ze Wist heel goed dat ik van haar as­
sistentie afhankelijk was, niet alleen voor praktische dingen, maar ook
om te voorkomen dat grate groepen mij zouden overspoelen en uitputten
dingen waar ik aanhoudend mee te worstelen heh gehad, net als andere
_
empathische mensen. Er kwamen van alle kanten geweldige mensen
naar mij toe met goede vragen en opmerkingen, maar ik voelde mij toch
verlaten, belegerd. De volgende dag belde ze op om zich voor haar stem­
ming en haar vertrek te verontschuldigen. Ik reageerde op een duidelijk
geergerde toon, waarvan zij vervolgens driftig zei dat deze 'respectloos'
was. Daama kondigde ze aan dat ze bet voor gezien hield. Ik gaf haar lik
op stuk: 'Mooi zo. Het is het beste als wij helemaal niet meer samenwer­
ken' -waarmee ik mezelf in de vinger sneed. Ze antwoordde: 'Mooi.'
Klik. We bingen allebei op.
Er gingen een paar dagen voorbij. Ik blies stoom af tegenover vrien-
den en probeerde me goed te voelen onder de breuk, maar het lukte niet.
Toen zei mijn spirituele leraar: 'Als mensen een fout maken, moet je ze
niet in de grand stampen. Je moet ze omhoogtillen!' Dit klonk als een
openbaring: ik wist dat hij gelijk had. Had ik dit niet moeten weten? Maar
ik wist het niet. Ondanks bet gevoel dat ik met recht en reden had gehan­
deld, was ik ziedend dat ik een hechte, oude relatie wegens een fout en
wat ongelukkige communi2atie daaromheen had opgeofferd. Meege­
sleept door mijn frustratie over het feit dat ik overspoeld werd en aan de
grond zat, had ik er geen meelevend oog voor gehad hoe ellendig zij zich
moest hebben gevoeld dat ze er zo abrupt vandoor ging. En ik had ook
geen waardering uitgesproken voor haar snelle spijtbetuiging. Ik moet
toegeven dat het niet gemakkelijk was de telefoon te pakken en mij te ver­
ontschuldigen voor mijn fout dat ik haar niet vriendelijker en met meer
respect had behandeld, dat ik er niet in meegeleefd had hoe ziek ze was.
Ik zei haar ook dat ik dankbaar was voor haar royale steun in de afgelo­
pen jaren en dat ik grote waarde hechtte aan onze relatie. Het was niet al­
leen een kwestie van bet goedmaken. Ik gaf heel veel om haar en had res­
pect voor haar deskundigheid. Ik wilde zielsgraag dat de breuk werd ge­
heeld. Het mooie aan dit incident was dat ik mijn aandeel in de fout op
mij nam en zij het hare. Intussen werken we weer samen; onze relatie is
beter dan ooit.
 214 EMOTIONELE VRIJHEID
Praten over een fout lean hachelijk zijn omdat mensen gauw op hun
hoede zijn. Ook al doen ze een taak niet naar behoren of zijn ze zelfs zon­
der meer incompetent, u bent er niet mee geholpen als u zich gefrus­
treerd of afstraffend gedraagt. U kunt 'gelijk' hebben, maar dat zal u niet
helpen als u de relatie in stand wilt houden. Ik zeg niet dat fouten een
permissie voor herhaalde slordigheid inhouden, maar ze kunnen wel een
katalysator vormen om dingen recht te zetten. Een van mijn patienten
nam een aannemer in de arm voor de verbouwing van haar badkamer.
Hij bleek traag te zijn en de kantjes eraf te lopen. Toen ze hem ongedul­
dig op zijn onzorgvuldigheid en fouten wees zei hij: 'Zegt u dat ik lui
hen?' Toen werd hij nog langzamer. Toen de klus halverwege was, besef­
te ze dat ze de keus had: of hem ontslaan met alle herrie van dien, of haar
houding veranderen. Ze koos voor het tweede. Waarom? Zij en ik namen
de vier regels voor het geduldig communiceren door die hierboven zijn
genoemd. Die gebruikte ze; ze koos de houding 'wij zitten in hetzelfde
schuitje' en beschreef bepaalde verbeteringen die ze wilde zonder hem
als fout te brandmerken. De aannemer zat fout, maar daar ging het niet
om. Als ze de resultaten wilde zien die ze verlangde, moest ze haar frus­
tratie loslaten om het beste uit hem te halen.
Fouten zijn onvermijdelijk. U maakt ze. Anderen maken ze. We zijn
maar mensen. Vrij zijn houdt in dat u zichzelf veel ruimte geeft om te
groeien. In plaats van mensen te straffen wanneer ze falen moet u hen er­
in steunen beter te zijn om te zien of dat lukt. Zet ook uw ego opzij en
verontschuldig u als u gebrekkig reageerde, hoe moeilijk dat ook is. Als u
dat doet zullen mensen zachter worden en eerder hun aandeel in een fout
inzien. Communicatie is een moeizaam leerproces. Probeer te voorko­
men dat frustratie u de baas wordt. Help een ander en uzelf geduldig
door fouten heen. Het honoreren van verlangen naar verandering maakt
positieve professionele en persoonlijke relaties mogelijk.
Hoe u afwijzing kunt overleven
Afwijzing kan u van vele kanten overkomen: familie, werk, vrienden, de
liefde. In de kem is bet een afwijzen van een verzoek, een weigering van
iets waar u op hoopte. Iemand in wie u belangstelt, stelt geen belang in u.
Een project loopt niet. U wordt gepasseerd bij een loo_nsverhoging. U af­
gewezen voelen kan licht als een steek van frustratie zijn of scherp als een
dolk in uw binnenste. U kunt er kapot van zijn, ook al gebeurt het niet
met opzet. Vrij zijn betekent dat u cefiuYzin8en, grote en kleine, overleeft zonder
DE TWEEDE TRANSFORMATIE 215
dat u zich teBen zichzelf keert of toelaat dat ze u beheersen. Afwijzing werpt
een onbarmhartig licht op al uw twijfels aan uzelf. 'Ben ik wel goed ge­
noeg? Is er wel iemand die mij aardig vindt? Maak ik wel iets wat waarde
heeft?' Als u afwijzende ouders had of een moeilijke jeugd die geen zelf­
waardering kweekte, bent u misschien hypergevoelig voor afwijzing. Des
te meer reden om liefdevol voor uzelf te zijn en deze suggesti·es om afwij­
zing onder ogen te zien te benutten.
• Verander datBene wat u zichzelf erover vertelt. Het verhaal dat u zichzelf
vertelt kan uw emotie veranderen. Er zijn wel duizend verschillende
verhalen om te beschrijven wat er is gebeurd; kies er een dat op uw
sterke kanten en goede eigenschappen is gericht en die bevestigt. In
plaats van meteen te roepen: 'Ik ben een ongeschikte, waardeloze ver­
liezer, moet u die negativiteit vervangen door: 'Ik was alleen niet goed
•
tegen de situatie opgewassen, maar ik ben blij dat ik mezelf eruit heh
gered; daar was lef voor nodig,' een meer accurate uitspraak. Ver­
woord de pijn. Klop dan het stof van u af en maak aanstalten om een
droom op een andere manier uit te laten komen.
Doe uw best om, teneinde bitter stemmende aJW
. YzinB teBen te Baan, de me­
ninBen van anderen niet persoonlyk op te vatten. Streef emaar uw eigen· .,
waarde onafhankelijk van de goedkeuring van anderen te maken. Het
is moeilijk, maar wij moeten daar allemaal wel naartoe werken. Be­
denk dat de redenen voor afwijzing altijd subjectief zijn, niet op de
'waarheid' gebaseerd, en oneerlijk kunnen zijn. Als u echter een zeke­
re geldigheid in de kritiek bespeurt, probeer er dan van te leren.
•
La.at vriendschap en liefde zich lanBzaam ontwikkelen. Dat kweekt ver­
trouwen in plaats van dat u uw hart voortijdig weggeeft. U zult een
meer betrouwbare indruk hebben of de ander uw gevoelens beant­
woordt, waardoor u minder snel een afwijzing te verduren zult krij­
gen.
•
Ga naar liefdevolle vrienden. Zij kunnen een weerspiegeling zijn van de
prachtige persoon die u bent wanneer u bent afgekraak:t.
Mijn behandeling van afwijzing verschilt van die van de traditionele psy­
chologie, die op het verlichten van pijn is gericht. Ik beschouw gevoelens
van afwijzing niet als 'slecht'. Ik ben er niet op gericht ze kwijt te raken,
maar om ze te onderzoeken en om te vormen. Hoe? Erken om te begin­
nen wat er aan de hand is. 'I� voel mij afgewezen.' Registreer dan gedul-
216 EMOTIONELE VRIJHEID
dig, zo neutraal mogelijk, de gevoelens. Erken dat u meer bent clan die
gevoelens. 'Ik hen verlamd door de· afwijzing door mijn moeder' is een
zelfbeperkende manier om de ervaring te zien, een finale uitspraak. Be­
gin er liever mee de afwijzing. vanuit een ruimer, wijzer aspect van uzelf
te zien, met behulp van bovenstaande technieken en de spiritueel gerich­
te technieken d.ie ik heh genoemd. Stel uzelf, om uw psychologisch in­
zicht te scherpen, de vraag: 'Rijt deze afwijzing oude wonden open die,
bijvoorbeeld, met mijn moeder te maken hebben?' ZQ ja, clan kunt u be­
seffen hoe deze geschiedenis uw huidige pijn verergert. Het vaststellen
van de emotionele dynamiek stelt u in staat verleden van heden te schei­
den. AfWijzingen zijn al moeilijk genoeg te doorstaan zonder dat oud
zeer ze nog versterkt. Als u uw reacties registreert en u niet aan de pijn
uitlevert, kunt u deze tot een minimum beperken. Hoewel traditionele
therapieen de logica van die zelfbeheersing niet benadrukken of leren,
geloofik dat deze gezonde objectiviteit u vrijer maakt.
Maak bij iedere mogelijke fiustratie die zich voordoet gebruik van de
psychologische methoden van deze paragraaf. Tot uw uitdaging zal ook
behoren dat u fiustraties van korte duur laat zijn. Doe wat nodig is om de
kwestie onder ogen te zien, maar blijf er niet in hang.en. Frustraties ko­
men vaak als uitbarsting: er gebeurt iets en u reageert. Het geheim van
het niet laten voortduren van de ellende van deze emotie is gelegen in de
toepassing van de houding die ik in onderstaande oefening aanreik. Of u
nu afgewezen of teleurgesteld bent, of trager vordert dan verwacht, laat
dit uw motto zijn: meei-: vreugde beleven.
Emotioneel actiedeel
MAAK VAN EEN FRUSTRERENDE TIEN MINUTEN
GEEN FRUSTRERENDE DAG
Wanneer iets op u drukt, kies er dan voor het op zijn beloop te laten. De oude
manier is erop te broeden en toe te laten dat het de tijd dat u wakker bent
verziekt; wat een verder mooie dag kan bederven. De nieuwe manier is het in­
cident naar uw beste kunnen aan te pakken maar niet toe te staan dat het de
prachtige momenten erna ruineert. Als u bijvoorbeeld op weg naar het werk
een lekke band hebt, waardoor u een belangrijke vergadering misloopt, voel
DE TWEEDE TRANSFORMATIE 217
dan de frustratie. Vertolk deze tegenover een vriend. Maar weet van ophou­
den en blijf er niet op geconcentreerd. Laat u degene zijn die bepaalt hoe u
zich de rest van de dag voelt. Natuurlijk, u zou over de frustratie kunnen blij­
ven malen. Maar waarom? Concentreer u liever op de hilarische grap die een
collega vertelde of de middagvergaderingen die wel goed verliepen. Emotio­
neel rneesterschap vloeit voort uit de keus voor geluk.
Het toepassen van deze oefening brengt u in de juiste psychologische ge­
steldheid om de angel uit de ergernissen van het leven weg te nemen. Maak­
geduld tot een pijler van uw benadering. U zult steeds meer de geduldige per­
soon zijn terwijl anderen verkrampt zijn van irritati�. Psychische pijn gciat zich
verspreiden als hij niet wordt ingedamd. Het onder controle houden van uw
frustraties geeft u de emotionele kwaliteiten om de regie van uw gevoelens in
handen te nemen.
De Tweede Transformatie laat u een lichte manier van zijn beleven die
voor de chronisch gefrustreerde mens niet is weggelegd. Ik hen opgeto­
gen wanneer ik zonder druk kan rondlopen, zonder de hele tijd op ander­ '•
mans rug of op die van mijzelf te drukken. Ik bepleit geduld als een ma­
nier om je tempo en filosofie weer in balans te brengen, je in de pas met
je natuurlijke ritrnen te doen lopen. Daarvoor is nodig dat je je pas in­
houdt, zorgvuldig een situatie onderzoekt, en voorbij de ontsteltenis van
het moment naar een groter emotioneel goed. speurt. Dan zullen frustra­
ties uw aandacht niet kunnen opslokken en zal het leven niet vaagweg
voorbijschieten. Wij krijgen voortdurend te horen dat we sneller moeten
gaan en meer moeten presteren, ·en daaraan gaat onze geestelijke en fy­
sieke gezondheid te gronde. Maar geduld bevordert matiging en welzijn;
geen zenuwinzinkingen ofhartaanvallen.
Geduld is evenwicht. Een angst die sommige patienten hebben wan­
neer wi.j voor het eerst samenwerken is: 'Als ik er niet hard aan trek, zal ik
mijn kracht of motivatie verliezen.' Alsof het alles of niets is: 6f verwoed,
6f sloom. Ik zeg dat u de gradaties kunt bepalen hoe snel of hoe lang­
zaam u in een gegeven situatie gaat. Schildpadden bewegen zich pijnlijk
traag voort maar worden vaak wel 150 jaar. Het zou wel erg lang duren als
ze allemaal ook nog eens brommend over hun gebrek aan tempo rond­
scharrelden! In de traditie van het Verre Oosten symboliseert de schild-
218 EMOTIONELE VRIJHEID

pad geduld, kalme kracht en niet-aflatende vitaliteit - geen flitsende ei­ Contact maken. Alleen maar contact maken.
genschappen, maar wel eigenschappen die geluk, een jeugdige schitte­ E.M. FoRstER
ring en een lange levensduur opleveren. U kunt uw weg naar emotionele
vrijheid niet haastig afleggen. Als u geduldig bent, hebt u tijd om een rijk
leven te leiden - en om ten volle te zien.
8
Meditatie overvrijheid
Ervaar de goedgunstigheid van geduld
DE DERDE TRANSFORMATIE:
Maak van deze dag een vrije dag ten opzichte van het gefrustreerd zijn EENZAAMHEID ONDER OGEN
door uzelf of anderen; een speciale tijd om u te baden in geduld en mede­
dogen. Als u gefrustreerd of teleurgesteld bent, Iaat de druk clan verdwij­ ZIEN, VERBONDENHEID
nen. Alleen maar aardige woorden. Zeg: 'Ik heb mijn best gedaan, Schat,
0 NTWI I<I<E LEN
het komt allemaal goed.' Geen verwijten. Behandel uzelf als een geliefd
kind dat op bewonderenswaardige manier leert voor zichzelf te zorgen.

Stel u voor dat u een overvloed aan stimulerende relaties hebt, een warm­ '•

te van erbij horen die de oceanische pijn van de eenzaamheid onderdrukt.

U staat op het punt dat kaliber emotionele vrijheid te omarmen. Een­
zaamheid is een ziekte van onverbondenheid die u emotioneel ge!soleerd
houdt terwijl u dat niet wilt zijn. Als uw eenzaamheid emstig is kunt u
zich als de laatste overlevende van uw stam voelen, met een chronisch
heimwee naar een verwante gemeenschap. Maar dat zal gauw anders
warden. Ik zal u manieren beschrijven om de afstanden te overbruggen
die u van de mensen en van uzelf scheiden.
Mijn patient Kim, 38 jaar en architect, kwam naar mij toe omdat ze zo­
lang ze zic;h kon herinn�ren al eenzaam was. Kim hield van haar werk,
zelfs meer clan van de mannen die ze tot nu toe had ontmoet, en had ver­
scheidene goede vriendinnen, maar ze was nooit getrouwd, al zou ze dat
wel graag willen. Ze had relaties gehad die een jaar of twee duurden,
maar ze hielden allemaal op. Een man bleek een dwangmatige gokker te
zijn, altijd uitbroedend hoe hij iets voor niets kon krijgen - tot haar erger­
nis sloop hij zelfs bioscopen binnen zonder te betalen. Een andere man
wilde zich niet bin'.den. Toch geloofde ze, zoals veel mensen, dat haar
eenzaamheid over zou zijn als ze de juiste levensgezel zou tegenkomen.
220 EMOTIONELE VRIJHEID
Ze meldde zich aan bij een instelling met een datingsite; online-kennis­
makingen spraken haar aan omdat ze lange dagen maakte. Het bureau
beloofde paren bij elkaar te zoeken waarvan door persoonlijkheidstests
was vastgesteld dat ze bij elkaar pasten, wat Kim redelijk leek. Maar de
computer maakte enkele keuzes die op z'n best komisch waren. Eerst
scheepte hij Kim uit vijf miljoen leden op met haar zelfingenomen buur­
man, een hoge piet in de babyvoeding, voor wie ze nooit ook maar het ge­
ringste had gevoeld. Slechte start. De volgende 'perfei;:te match', een Hol­
lywoodregisseur, zei: 'Wat ik bovenal met mijn partner wil delen is tantri­
sche seks.' Hij voegde daaraan toe dat zij 'gevorderde vaardigheden in het
bedrijven van de liefde' moest bezitten. Begrijpelijkerwijs vond Kim deze
verwachtingen niet direct een afrodisiacum. Een andere kandidaat, een
boekhouder, vroeg haar hem stipt om 15.00 uur te bellen. Dat deed ze,
maar hij was 1er niet, en hij belde nooit terug. Hoewel Kim achteraf wel
iets lachwekkends in deze real-life S eirffeld-episodes kon ontdekken, voel­
de ze zich 'een loser', en eenzamer clan ooit. Pijnlijk, jawel, maar in de
therapie gebruikten we deze eenzaamheid als vertrekpunt voor Kims
emotionele groei en transformatie. De vinger was nu op de zere plek ge­
legd en deze was toe aan genezing, met behulp van de technieken die u
ook zult leren.
Door jarenlang patienten aan te horen die hun eenzaamheid ver­
woordden en door mijn eigen eenzaamheid te voelen heh ik geleerd dat
er meer met deze emotie aan de hand is dan hetgeen traditioneel wordt
geloofd. 'Ik hen eenzaam omdat ik geen vriend heh' is gewoonlijk maar
een aspect van het gemis. De onuitgesproken boodschap die ik beluister
is: 'Ik heh niet volledig toegang tot een ruimte van heelheid in mijzelf of
tot een besef van geest.' Het peilen van deze lagen leidt tot de vaststelling
dat verbondenheid van binnenuit begint. Ar\ders kunt u een relatie heb­
hen en toch nog eenzaam zijn - een ellendig gevoel. Hoewel het feit dat
ze single was Kims eenzaamheid versterkte, leerde ze door middel van
ons gezamenlijk werk in de loop van het volgende jaar enkele onverwach­
te remedies terwijl de diepte en het bereik van haar contacten toenamen.
Toen ze daama een zorgzame man, een advocaat, ontmoette was Kim in
staat deze rdatie onafhankelijker in te gaan, en ze heeft al maandenlang
contact met hem.
Dit hoofdstuk onderzoekt de anatomie van de eenzaamheid en reikt
methoden aan om betekenisvolle emotionele banden te ontwikkelen. Orn
oplossingen te henadrukken presenteer ik de biologie, spiritualiteit,
DE DERDE TRANSFORMATIE 22I
energetische kracht en psychologie van de manier waarop we de Derde
Transformatie tot stand kunnen brengen. U zult deze gegevens nodig
hebben om niet verblind te worden door misleidende populaire ideeen �
bijvoorbeeld het door de media gevoede oordeel dat het vi'nden van de wa­
re man of vrouw de eenzaamheid zal opheffen, dat een almachtige 'we­
derhelft' je heel zal maken. Hoewel ik een romantisch type hen, iemand
die onuitroeibaar in de liefde gelooft, is deze gedachte absurd. Waarom?
Laat ik het u vriendelijk vertellen: u hebt aeen wederhe!Jt omdat u al heel
bent. Altijd al geweest. Net zoals je niet een beetje zwanger kunt zijn, kun
je niet een beetje heel zijn. Het is uw taak u 'l:?ewust te warden van uw vele
kanten en ze te integreren; de agenda van emotionele vrijheid. N:iemand
anders kan dit voor u doen. U begeeft u op glad ijs als u iemand huldigt .
als' completering van u: als die antler verdwenen is, ligt uw zelfbesef in
duigen. Met bewustheid neemt uw heelheid echter geleidelijk von;n aan;
een verbazend gevoel alsof alle stukjes van een legpuzzel op hun plaats
liggen.
Ik weet dat het logisch lijkt het single-zijn als enige oorzaak van de
eenzaamheid aan te wijzen. Ik hen een oudgediende in het doorbrengen
van lange perioden in rnijn eentje. Het is echter een overtuiging die je be­
knot omdat het je vermogen om sowieso gelukkig te zijn onderrnijnt. .,
Hoewel ik nu en clan tegen mijn spirituele leraar klaag: 'Ik hen eenzaam
zonder een relatie,' geeft hij zelden aan dit contraproductieve denken toe
en antwoordt hij alleen: 'Heb geduld. Geniet van je prachtige leven.' On­
langs voegde hij eraan toe: 'Neem een hond.' Treurig dacht ik: o, gewel­
dig, geen man, maar een hond. Toen besefte ik dat ik er feitelijk altijd een
had gewild, hoewel ik het mezelf uit het hoofd had gepraat omdat ik zo
vaak op reis hen. Toch overweeg ik het nog steeds, en ik sta op het punt
de-sprang te wagen. Mijn leraar zei niet dat ik nooit iemand zou tegenko­
men, maar zijn consistente boodschap is welzijn niet aan uitwendige fei­
ten op te hangen. Begrijp mij niet verkeerd - een passende partner kan de
eenzaamheid stellig verzachten. Ook kunnen de juiste twee mensen beter
samen zijn dan alleen, elkaar helpend gezond van geest, met liefde om­
ringd en veilig te blijven.
Toch hebben we de boel in het volaende opzicht op z'n kop Bezet. Ben liefdevolle
relatie kan ons nooit heel maken. Ze stelt ons juist in staat onze eiaen heelheid
beter te ervaren. Alleen in dit perspectief kunnen wij onszelf emotioneel
verwerkelijken.
Mijn benadering van eenzaamheid verschilt van de gangbare omdat ik
222 EMOTIONELE VRIJHEID
geloof dat die een ontwrichting van de drievoudige link tussen zelf, geest
en anderen is. Vrijheid vloeit voort uit het aanbrengen van een levensvat­
bare intui:tieve verbinding met alle drie, hoewel iedereen een andere mate
van elk nodig heeft. Dan, als u over meer hulpbronnen beschikt om een­
zaamheid op te vangen, zal uw gemoedsrust niet exclusief afhangen van
wie er al dan niet in uw leven is.
Ik ben lange tijd gefascineerd door eenzaamheid, als schrijver en als
iemand die deels zelf een alleengaande is. Ik zie het als een inherent on­
derdeel van de condition humaine dat ons kan verdiepen. Ik zal de positie­
ve en negatieve kanten van deze emotie belichten. Ook zal ik eenzaam­
heid onderscheiden van vrijwillig alleen-zijn, dat de blik naar binnen
scherpt; een toestand die mij bijtankt en u misschien oak. Zonder genoeg
tijd alleen begin ik heimwee naar mezelf te krijgen. Het is een mooie ba­
lans: mensen tegenover alleen-zijn, een wisselende behoefte die ik moet
blijven peilen. Wij zullen dit onderwerp bespreken zodat u ook de juiste
mate van elk kunt ontdekken.
Ik definieer eenzaamheid als een gevoel van gescheiden zijn van een
voedende bran, van een inwendig en/of uitwendig gevoel van thuis. Het
is een erwt zijn zonder peulenschil, niet in staat 'precies te passen' in het
leven. Hoewel het met een depressie kan overlappen, geeft eenzaamheid
typisch een onvrede over de kwaliteit van je relaties weer, terwijl een de­
pressie overvloeit in veel andere gebieden van het leven. Denk, om te be­
palen waar deze emotie binnen in u vandaan komt, eens na over de vol-
'
gende alBemene oorzaken van eenzaamheid.
r. Gebrek aan positief mense!yk contact of0emeenschap. U hebt een vriend
of echtgenoot verloren, of u voelt u van uw familie vervreemd. Mis­
schien hebt u behoefte aan een liefdespartner. Of u bent zojuist naar
een nieuwe stad verhuisd en liebt gewoon wat gezelschap nodig. Hoe­
wel een zekere eenzaamheid voorbijgaand is, gemakkelijk opgelost
door qua1itJj time met anderen, wordt ze vaak chronisch. Zo'n veertig
miljoen Amerikanen lijden hieronder, en dat zijn dan alleen de dap­
peren die het toegeven. De meest kwaadaardige druk is sociaal isole­
ment, als er niemand is om persoonlijke gevoelens of een nader con­
tact mee te delen. Onderzoek geeft aan dat sociaal isolement het sterf­
tecijfer bei:nvloedt net als hoge cholesterol of overgewicht.
2. Gebrek aan spirituele verbondenheid. Hoe onvervangbaar ondersteunen­
de menselijke uitwisselingen ook zijn, ik stel eenzaamheid oak voor
DE DERDE TRANSFORMATIE 223
als een ontberen van geest, van een gevoel van thuis dat u, net als ik,
misschien niet geheel op het materiele vlak ervaart. Of u nu eenzaam
alleen bent of samen met mensen, verbondenheid met geest is een te­
rugkeer naar heelheid; �eri positie waarin alles echt goed is. Hoe meer
u dit intu1tief aanboort, tegelijk met een diepere band met uzelf en an­
deren, des te meer zult u een gevoel hebben van erbij horen.
3. Temperament. We lijken geboren te warden met een voorkeur voor be­
paalde emoties. Sommige baby's zien er eenzaam uit als ze geboren
zijn, net zoals sommige kinderen in een peuterspeelzaal altijd in een
hoek zitten. (Nu en dan kan een aangeboten behoefte aan persoonlij-
'
ke ruimte tot afzondering leiden.) Ons temperament kleurt onze ge-
neigdheid om eenzaamheid te ervaren.
4. AanvaardinB van hetfeit dat we aUeen zijn. Dit soort eenzaamheid be­
helst een omarming van een achtenswaardig, rijk deel van onszelf.
Existentieel beschouwd zijn wij fundamenteel alleen, ondanks de aan­
wezigheid van degenen die ons lief zijn. Dit sluit onze aanhoudende
verbondenheid met een hogere macht niet uit. Het getuigt juist van de
autonome aard van onze ontwikkeling: we betreden en verlaten dit le­
ven alleen; we zijn verantwoordelijk voor onszelf en onze groei, hoe
krachtig onze levens ook met elkaar verweven kunnen zijn. Bij emo­
tionele vrijheid hoort dat we de natuurlijkheid van die eenzaamheid
leren accepteren- niet in morbide berusting, maar als een bevrijdend
gevoel: 'Ik ben alleen maar ik ben gegrond.' U hoeft deze eenzaam­
heid niet op te heffen; waardeer haar enkel als een tinctuur van uw ziel
die u geleidelijk diepte bijbrengt en u naar creativiteit en empathie
leidt. De psychiater Carl Jung, die een groat deel van zijn kindertijd al­
leen op zijn zolderkamer doorbracht, schreef dat zijn eenzaamheid de
factor was die hem het eerst openstelde voor dromen en een spiritueel
leven. In de loop der eeuwen hebben mystici, kunstenaars en zieners
deze emotionele impuls aangeboord am ruimer toegang te krijgen tot
zichzelf, hun werk en het universum. Dat kunt u ook.
Orn vooruitgang te boeken met de Derde Transformatie moet u uw huidi­
ge mate van eenzaamheid beoordelen. Doe onderstaande test om een ba­
sis te krijgen voor het meten van de vooruitgang naarmate u uw contacten
uitbreidt. Deze tien vragen kunnen gevoelens weerspiegelen die u vaak
hebt, zij het niet noodzakelijk de hele tijd. Bezie, zoals altijd, met mede­
dogen hoe u er nu aan toe bent en bereid u erop voor vrijer te worden.
 EMOTIONELE VRIJHEID
Weet, ook al bent u nu eenzaam, dat iedereen ook op dat punt gestaan
-
heeft en dat verandering mogelijk is.
Eenzaamheidstest: Hoe eenzaam ben ik?
Stel uzelf de vraag:
•
Voel ik mij een buitenstaander die toekijkt?
Voel ik mij onzichtbaar of �uitengesloten?
•
Snak ik naar vriendschappen of naaste familie om rnezelf kwijt te
•
kunnen?
•
Is het pijnlijk om alleen te zijn?
•
Breng ik meer tijd op internet dan met rnensen door?
•
Heh ik het gevoel dat niemand mij begrijpt?
•
Mis ik een stimulerend besef van spiritualiteit?
Sta ik niet in contact met mijn intu1tie en de verlangens van mijn hart?
Is het moeilijk om emotionele steun te vragen?
•
Voel ik mij snel afgewezen in sociale situaties?
Als uw antwoord op alle tien vragen bevestigend is, wijst dat op een ex­
treem hoge mate van eenzaamheid. Vijf- tot negenmaal ja wijst op een
hoge mate. Drie- of vierrnaal ja wijst op een gematigd niveau. Een tot
twee keer ja wijst op een laag niveau. Nul keer ja suggereert dat u ruim­
schoots koe!ttering ondervindt.
De Derde Transformatie gaat eenzaamheid tegen door stimulerende ver­
bondenheid te prijzen die een gevoel van erbij horen bevordert. Ik defi­
nieer verbondenheid als het vermogen contact te maken met ondersteu­
nende bindingen van velerlei soort. Misschien is het een vriend of collega
bij wie u zich 'gezien' voelt, een stimulerend zomeronweer of het zitten
in de holte van een stokoude eik, waardoor u zich een met de natuur kunt
voelen, of op de bank met uw kat kroelen. (Dieren en bomen vormen het
fijnste gezelschap.) Experimenteer met vemieuwende vormen van ver­
bondenheid. Of u nu een einzelganger of een mensenmens bent, de kwa­
liteit, niet de kwantiteit, telt.
Van nu af aan stel ik u voor eenzaamheid na te streven en haar niet te
ontvluchten of te proberen haar met drukte, werkverslaving of shoppen
te verdoven. Uw doel is haar te begrijpen en haar beperkingen op te hef­
fen door de biologie, spiritualiteit, energetische kracht en psychologie er-
DE DERDE TRANSFORMATIE 225
van te onderzoeken; niet erin te verkwijnen. De transformatie van deze
emotie houdt onvermijdelijk een schatting van het zelf in, het vestigen
van een innerlijke thuisbasis. U �ult ook een nieuwe kijk krijgen op het
smeden van verbondenheid naar buiten. In het kader van uw emotionele
vrijheid wil ik u helpen u meer in contact en minder alleen te voelen. U
staat op het punt die ontdekking te doen.
DE ANATOMIE VAN EENZAAMHEID EN VERBONDEN­
HEID: DE DERDE TRANSFORMATI� OP GANG BRENGEN
In de Amerikaanse cultuur is er sprake yan een onuitgesproken cultus
van eenzaamheid. Wij allemaal, driehonderd miljoen mensen, hebben .
deze emotie ervaren, hoewel er zelden over wordt gesproken, laat staan
op een open, niet-oordelende manier. Wij hebben gewoonlijk medelijden
met eenzame mensen, alsof ze door een of andervirus zijn getroffen. On­
zin: als je mens bent, ken je dat gevoel. Als u deze emotie onderzoekt, be­
oordeel clan eenvoudig wat het is, terwijl u in uzelf kijkt. Wees niet ter­
neergeslagen als u daarbinnen een bron van eenzaamheid ontdekt. Zie
met een houding van waarheid tegen elke prijs wat er gezien moet wor­
den. Verander datgene wat veranderd moet worden. Er zijn tal van stimu­ ..
lerende vormen van verbondenheid die geschikt zijn om u vervulling te
schenken.
PROGRAMMEER DE BIOLOGIE VAN EENZAAMHEID EN
VERBONDENHEID OPNIEUW
Zolang wij bestaan heeft eenzaamheid deel uitgemaakt van de menselijke
situatie. Van meet af aan bracht die emotie een duidelijk evolutionair
voordeel met zich mee, omdat het verlangen om eenzaamheid te vermij­
den de solitaire neolithische jager terug bij de kudden bracht, waar de
groep levensmiddelen deelde en overleefde. Zonder dat verlangen naar
gezelschap was het waarschijnlijker dat zijn minder eenzame tegenhan­
ger alleen bleef jagen, en aldus- aan roofdieren en onherbergzame om­
standigheden ten prooi zou vallen. In de prehistorie betekende het horen
bij een gemeenschap overleven; verstoting was een doodvonnis. Een­
zaamheid dreef onze voorouders naar de troost van gezelschap en bevor­
derde de voortplanting. Van oudsher heeft onze oerbehoefte om verzorgd
te worden en te delen de stress verlicht en onze biochemie gekalmeerd.
226 EMOTIONELE VRIJHEID
Springen wij over naar de 21e eeuw. Nu is eenzaamheid epidemisch
geworden; de gezondheidsrisico's overtreffen de adaptieve rol ervan. Te­
gen 2oro zullen meer dan dertig miljoen Amerikanen alleen wonen- bi) ­
na tweemaal zoveel als in 1980. Velen lopen het risico van eenzaamheid,
vooral bejaarden en sociaal gei:soleerden. Gebleken is dat eenzame men­
sen gebrekkig slapen, vaker een depressie, infecties en hartkwalen heb­
ben, en een groter risico lopen vroegtijdig te sterven. Bovendien wijst on­
derzoek uit dat wanneer wij chronisch eenzaam zijn, onze hersenen hy­
perwaakzaam en selectief het negatieve in sociale situaties zien. Het
werkt zo: omdat de eenzamen afwijzing vrezen, roepen ze de slechtst mo­
gelijke interpretatie van de interacties op een feestje op. Als iemand zijn
of haar armen kruist of fronst als in een terechtwijzing leggen ze dat ver­
keerd uit, waardoor het pijncentrum van de hersenen wordt geactiveerd.
Deze scheefgetrokken waameming ondermijnt de gerichtheid op gezel­
schap en versterkt het isolement; een opeenstapeling van verlies.
De andere kant van de medaille is dat er wetenschappelijke qvereen­
stemrning bestaat over de vele voordelen van warme relaties. Mensen met
zo'n relatie genieten een hogere immuniteit, laten een grotere emotione­
le veerkracht zien en leiden een langer, gelukkiger leven. Er is alleen
maar goed nieuws over de manier waarop u in biologisch opzicht op
koestering reageert.
U hebt misschien nog nooit nagedacht over eenzaamheid en verbon­
denheid in het licht van de werking van uw hersenen, maar dankzij het
inzicht in dit aspect van uw biologische systeem kunt u uw keuze van re­
laties subtiel afstemmen. Ik zal twee denkbeelden, die ik vereenvoudigd
heh, aanreiken die u op het dagelijks leven kunt toepassen.
Denkbeeld 1: Zet uw spiegelneuronen in
De hersenen zijn niet gek als het om emoties gaat. Ze reageren op de ef­
fecten van zowel eenzaamheid als koestering. Een vruchtbare vordering
in de neurowetenschap is de vaststelling van het bestaan van spiegelneu­
ronen: aparte hersencellen die emotionele wisselwerkingen registreren
(een thema dat ik in hoofds� 4 in de bespreking van empathie aan de
orde stelde). Weinig ontgaat ze. Als u bij een vriend met pijn bent, active­
ren deze neuronen de pijncentra in uw brein. Hetzelfde geldt voor mede­
dogen of andere emoties. Hoe goed of slecht het ook zij, mensen roepeh
bij elkaar echo'.s op op het vlak van gevoelens, wat hun emotionele type
zou kunnen bei:nvloeden, met name in het geval van empathici.
DE DERDE TRANSFORMATIE 227
Als energiepsychiater ben ik geboeid door ons vermogen tot biologi­
sche empathie: een"cellulaire vorm van intui:tie die ons afstemt op de
stemmi,ngen van anderen. Emoties zijn bedrieglijk. Een recent onderzoek
op het gebied van de hersencartografie toonde aan dat als vrouwen op het
punt stonden een elektrische schok te krijgen, zij zich rustiger voelden en
de bewegingen in hun hersenen bedaarden als hun echtgenoot kalm hun
hand vasthield. Bedenk d�t een liefdevolle aanwezigheid een grondige
biologische uitwerking heeft en ga deze link van brein tot brein inzetten
om emotioneel vrijer te worden. Hoe? Door naar relaties op zoek te gaan
die uw stressreactie tenietdoen. Denk erover ha hoe uw spiegelneuronen
op anderen reageren, ten goede of ten kwade. Maak dit tot onderdeel van
uw alledaags bewustzijn.
Denkbeeld 2: Activeer oxytocine, het vriendschapselixer
Ik merk dat vriendschappen wonderbaarlijk helend werken op veel ni­
veaus. Zoals velen van ons ga ik naar vrienden als ik eenzaam ben - men­
sen aan wie ik mijn waarheid kwijt kan, ongeacht hoe gelegen dat komt,
en zonder dat er een oordeel wordt geveld. Door dik en dun zijn vrienden
mij emotioneel te hulp geschoten en ik hen. Na alle tijd die ze nemen om
te luisteren, om steun te betuigen, hen ik een bemoedigd mens die bij .,
zichzelf is teruggekeerd. Wetenschappers hebben vastgesteld dat <lit
emotionele effect een biologische basis heeft: vriendschappen stimuleren
het hormoon oxytocine, een balsem voor eenzaamheid.
Hoewel vriendschappen duidelijk de gezondheid van beide seksen be­
vorderen, gaan vrouwen daar typisch meer toe over dan mannen. Waar­
om? Wetenschappers veronderstellen dat het ten dele komt doordat vrou­
wen geneigd zijn stress te hanteren door zich open te stellen en zichzelf
te tonen, terwijl mannen vaker de 'vecht-of-vlucht'-reactie van aanval of
terugtocht kennen. Onderzoekers hebben ook ontdekt dat vrouwen meer
oxytocine produceren. Deze stof speelt een rol bij een orgasme, barens­
weeen, een bevalling en bij verpleging. Op dat soort momenten, als oxy­
tocine een wisselwerking heeft met oestrogeen, zet het vrouwen aan om
hun toevlucht te zoeken tot bevriende personen, wat de oxytocine verder
opvoert, hetgeen een warm, doezelig effect van omspoelende liefde heeft,
een mechanisme dat tot nu toe niet duidelijk bij mannen is aangetoond.
Onderzoeken naar mensen met autisme, een stoomis die het vermogen
om met anderen overweg te kunnen bei:nvloedt, laten zien dat zij lagere
niveaus oxytocine hebben. Als het oxytocinepeil hoog is, of het nu door
 EMOTIONELE VRIJHEID
de natuur of door een injectie komt, bent u minder vatbaar voor de. slo­
pende werking van stress, hetgeen mogelijk verklaart waarom vrouwen
doorgaans langer leven dan mannen.
In onderstaande oefening kunt u uw oxytocine inzetten om eenzaam­
heid te bestrijden door stimulerende interacties te zoeken. Als u een
vrouw bent, hebt u het voordeel van de factor oxytocine. Als u een man
bent, stel uzelf dan hoe dan ook open. Hormonen zijn slechts een ele­
ment in het mysterie van relaties.
Emotioneel actiedeel
VERHOOG OXYTOCINE, HET 'LIEFDESHORMOON',
MET DE VOLGENDE METHODEN
Als u eenzaam bent moet u zichzelf niet isoleren. Handel tijdig door de verho­
ging van het oxytocinepeil. Verlaat het huis in plaats van in negatieve ge­
dachten te blijven sudderen. Zelfs het warme contact met een winkelbedien�e
kan de angel uit de eenzaamheid nemen. Bel ook vrienden op, liever dan te
wachten tot de telefoon gaat Nodig hen op de thee of voor een film uit, dan
hoeft u dingen niet alleen te doen. Of werk als vrijwilliger in een gaarkeuken
of neem aan een andere vorm van dienst aan de gemeenschap deel. Ook al
voelt u er weerstand tegen, probeer het toch. Als u de inspanning opbrengt,
ook al voelt u zich down, dan zal dat u over de hobbel van uw onbehagen til­
len. Menselijk contact is essentieel voor het opvoeren van de oxytocine. Quali­
ty time met anderen vermindert de eenzaamheid.
Eenzaamheid is een emotie die bij de juiste omstandigheden snel kan af­
nemen. Hoe meer verbondenheid u met anderen hebt, des te minder een­
zaam zult u zich voelen. Begin het nu te onderzoeken. Vergeet wie u 'ver­
ondersteld' wordt te mogen. Ontdek vrienden met wie u op dezelfde golf­
lengte zit. De existentiele eenzaamheid die inherent is aan het mens-zijn
sluit dit niet uit. Koester zo gedurende heel uw leven anderen en laat an­
deren u koesteren, wat uw biologische systeem vrijwaart voor hevige
stress.
DE DE�DE TRANSFORMATIE 229
0NTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN
EENZAAMHEID EN VERBONDENHEID
Ik praktiseer een Beloofdat allanB is op.gewven,
Er zijn .geen a1ta.ren aan deze lange, eenzame we.g.
BOB DYLAN
In mijn kindertijd voelde ik mij �ltijd 'anders'; ik paste niet. Vele nachten
staarde ik naar de sterren en fantaseerde ik dat er een ruimteschip zou
landen op het gazon voor ons huis om mij terug te brengen naar waar ik
vandaan kwam. Ik voelde mij als een buitenaards wezen dat in een onver­
trouwde wereld was geland die niet de mijne was. Ik hen ervan overtuigd .
dat het feit dat ik zo alleen was met mijn eerste voorgevoelens bijdroeg
aan dit gevoel een outsider te zijn, net als de ziekte van mijn moeder deed
toen ik geboren werd. Toch was het meer dan dat. Ik had een duidelijk
besef dat ik hier niet hoorde; ik was eenzaam wat mijn echte thuis betrof.
Nu, als arts en in persoonlijk opzicht, besef ik dat eenzaamheid een
spirituele dimensie heeft die deze emotie kan verklaren. 'Waar komen wij
vandaan?' en 'Waar horen wij thuis in dit universum?' zijn fundamentele
menselijke vragen. In mijn workshops heb ik zoveel mensen ontmoet die
een eenzaamheid met zich meedragen die ze niet kunnen begrijpen, net
zoals ik me als kind voelde. Deze spirituele eenzaamheid heeft meer te
maken met de vraag wat wij in ultieme zin ons thuis noemen clan met ons
·.
b'estaande sociale netwerk. Hier komt een stukje informatie waar de
meeste mensen nooit aan hebben gedacht. In een.fusieke Bedaante verkeren
kan eenza.am en claustrofobisch lyken vergeleken met de immensiteit waarin on­
ze .geest ontstond. Dit gevoel is volkomen natuurlijk, maar het wordt ge­
woonlijk niet erkend bij de opvoeding van een kind en in de traditionele
psychotherapie, al zou dat wel moeten. Het vereist aanpassing om in een
lichaam te zijn dat, vergeleken met de geest, een meer beperkte vorm is.
Helaas wordt ons niet geleerd hoe we aan deze scheiding kunnen wen­
nen terwijl we opgroeien, wat met name nadelig kan zijn voor intu1tief
gevoelige kinderen. Aldus voelen we ons mogelijk nooit totaal thuis in
onze eigen huid of in de wereld, zonder te weten waarom.
We moeten niet al te snel concluderen dat dit een 'kwestie van geeste­
lijke gezondheid' is of samenhangt met een diepe, duistere psychologi­
sche wand. De oplossing voor spirituele eenzaamheid is verbondenheid
met uw hart en het Goddelijke - om regelmatig uit die steun te putten.
230 EMOTIONELE VRifHEID
Thuis lcin van deze wereld zijn: een besef van nationaliteit, familie; ge­
meenschap, uw filosofische woonstee. Maar thuis kan ook spiritueel zijn,
en ik zal u leren hoe u daar ook kunt komen.
Voor mij maakte het besef dat de materiele wereld zelf mijn eenzaam­
heid niet kan verzachten een enorm verschil. Het begrijpen van eenzaam­
heid vanuit een spirituele gevoeligheid heeft mij geholpen een hoek in
mijn leven om te slaan. Ik hen enig kind, alleenstaand en zonder kinde­
ren. Na het overlijden van mijn vader, vijf jaar na rnijn moeder, probeer­
den familieleden mij me beter te laten voelen, maar hun angsten kwamen
ertussen. 'Je bent alleen, je bent alleen,' herinnerde een oom mij. Ande­
ren hadden het steeds maar over wees. Inderdaad, mijn ouders waren
weg. Maar in de kem van alles had ik een duurzame relatie met de Geest.
Deze op steeds diepere niveaus peilen met mijn intui:tie was een perma­
nente meditatie. Natuurlijk laat eenzaamheid soms haar stem horen:
'Wie gaat er voor mij zorgen?' vraagt mijn innerlijk kind, bevend. Het
antwoord? De Geest zal het doen (gedeeltelijk door mij geliefden te
schenken, zoals een nicht die mij verzekert: 'Zolang ik ademhaal zul je
nooit alleen zijn'). De Geest kan zich op zoveel manieren manifesteren,
en stuk voor stuk transformeren die de eenzaamheid.
Sta eens stil bij het volgende waargebeurde verhaal. Mijn vriendin en
collega Harriet, een maatschappelijk werkster die er nooit doekjes om
windt, zei tegen mij dat ze zich 'van kant' zou hebben gemaakt van een­
zaamheid als ze haar spiritualiteit niet had gehad. Ze zei: 'Jaren geleden
maakte ik mannen altijd mooier dan ze waren zodat ik een relatie met ze
kon beginnen. Toen een liefdesrelatie het begaf was ik kapot omdat het
niet klopte met mijn fantasie. Ik was totaal alleen. Ik voelde me niet ver­
bonden met mezelf - niet met vrienden, familie, alles.' In die sombere
stemming verliet ze het maatschappelijk werk om snel rijk te worden door
de verkoop van vastgoedcursussen. De eenzaamheid dreef Harriet ertoe
een counselor op te zoeken. Hoewel ze geen spirituele neigingen had ge­
loofde ze wel dat ze kon leren haar negatieve denken te veranderen. 'Ik
was klaar voor een wonder. En deze counselor, een aanhanger van een
manier van denken die Science of Mind heette, kondigde zichzelf aan als
de "Expect a Miracle Lady", dat was de filosofie van de groep. Daarom
ging ik er ook heen. De counselor vroeg mij: "Welke veranderingen wil
je?" En ik zei: "Dat weet ik niet." De counselor antwoordde: "Oke, dan zal
ik bidden dat je je rechtmatig werk vindt. Kijk intussen wat zich aan­
dient. "'
DE DERDE TRANSFORMATIE 231
Harriet was verbijsterd. Ze was hier gekomen om haar eenzaamheid te
verhelpen; niet om van baan te veranderen. Een deel van haar dacht dat dit
complete onzin was, maar in haar wanhoop stemde ze ermee in het plan
een kans te geven. Een week later nam Harriet braaf rubrieken met barren
in de Los Anae1es Times door. Een advertentie voor een maatschappelijk
werker die een afkickcentrum voor verslaafde criminelen moest runnen
trok haar aandacht. 'Ik kreeg helemaal kippenvel. De haren stonden over­
eind op mijn armen,' zei Harriet. 'Ik had nooit aan deze mogelijkheid ge­
dacht, maar ik wist plotseling dat dit mijn rechtmatige werk was. Kon het
gebed van de counselor hebben gewerkt?' Harriet solliciteerde naar de
baan en kreeg die. Het helpen van ex-veroordeelden die aan drugs en alco­
hol verslaafd waren en anderen om clean en nuchter te blijven is meer dan
twintig jaar haar hartstochtelitke spirituele roeping geweest.
De counselor was veel wijzer dan Harriet wist: haar eenzaamheid
werd op vele niveaus getransformeerd. Contacten leidden tot contacten.
Een jaar later ontmoette Harriet haar man, Mark, via haar werk - hij was
een van de bewoners. Mark had gezeten voor verduistering en drugshan­
del. Harriet vertelt: 'Het was nauwelijks liefde op het eerste gezicht. Mark
was een luidruchtige, arrogante', agressieve betweter.' Toch hield Harriet,
met een programma dat onder personeelstekort en geldgebrek leed, hem
een uitdaging voor: 'Als jij clan zo snugger bent, waarom ga je rnij clan
niet helpen met mijn programma als je hier ooit uit komt?' Ze had nooit
verwacht dat hij vier maanden later zou opduiken. Bestemming is een
mysterieus iets. Harriet had dezelfde uitdaging aan talrijke bewoners
voorgehouden; maar Mark was de enige die erop inging. Na een paar
maanden werden ze verliefd op elkaar. En als collega's hadden ze de
band van een gezamenlijk doel. Algauw trouwden Harriet en Mark. Nu,
twee decennia later, is hun programma, House of the Return, een van de
meest succesvolle afkickcentra in Los Angeles.
Hoewel Harriet niet op zoek was naar spiritualiteit, voerde de een­
zaamheid haar wel dat domein binnen. Zoals ze zei: 'Toen ik mijn werk
gevonden had, werd het leven zoveel beter alleen door het openstaan voor
gebed. Ik besloot toen dat er een grotere macht bestaat.' Welk verschil
maakte dat voor haar emotionele vrijheid? Harriet zei: 'In plaats van me­
delijden met mezelf te krijgen omdat ik zo eenzaam hen als relaties stuk­
gaan, heh ik een geloofssysteem dat mij zegt niet op te geven, en dat er
betere tijden in aantocht zijn. Vroeger was het dan: "Ik hen een geboren
verliezer. Wat heeft het voor zin?"'
232 EMOTIONELE VRIJHEID
Harriet is een van die mensen die mijn geloof in de mensheid herstel­
len. Zonder pretentie of one�htheid is ze een mix van wereldwijsheid, in­
gestudeeerde wijsheid en hart. Harriet heeft van de eenzaamheid geleerd.
Ze gelooft dat ieder leven het waard is dat ervoor wordt gevochten, dat ie­
dereen, hoe eenzaam ook, kan veranderen. In haar werk en haar emotio­
nele groei zegt ze: 'Ik ploeter gewoon door.' Voor mij is dat ware groot­
heid. Zo'n volharding om onszelf te bevrijden en anderen van dienst te
zijn garandeert emotionele transformatie.
Spiritualiteit kunt u elk moment oproepen. Het is overal in het bier en·
nu tegenwoordig. Ik zou zeggen, neem uw toevlucht ertoe als u eenzaam
bent, laat u vullen door het immer stromende mededogen ervan. Sommi­
gen beweren: 'Als je tegen God praat ben je spiritueel, maar als God tegen
jou praat, hen je psychotisch.' Als dit universeel gold zou ik lang geleden
al opgesloten zijn. Het gesprek met God is essentieel: praten tegen en luis­
teren naar het Goddelijke is een van de verstandigste en meest wijze din­
gen die u ooit zult doen. Breng deze kemachtige conversatie op gang.
Dan zult u weten waar u heen kunt als de paniek van 'Ik zal altijd een­
zaam zijn' u 's nachts uit uw slaap houdt. Het intui:tieve besef dat een ho­
gere macht er altijd is lost de spanning op en laat u zien dat de vrees voor
het spiritueel alleen-zijn slechts een product van het denken is. U kunt
ruimschoots adem scheppen, in de wetenschap dat u meetelt en dat er
voor u gezorgd zal warden.
· Het volgende actiedeel zal helpen eenzaamheid te bestrijden. Ik zal u
leren hoe u een besef van een spiritueel thuis kunt vinden en andere me­
thoden kunt aanwenden om u meer verbonden te voelen. Al deze technie­
ken zijn praktisch en efficient.
Emotioneel actiedeel
TRANSFORMEER EENZAAMHEID MET ONDERSTAANDE
SPIRITUELE OPLOSSINGEN
In plaats van steeds te bedenken hoe eenzaam u wel niet bent kunt u beter:
1. Mediteren over thuis. Breng ten minste enkele minuten door met het sa­
menzijn met de Geest; uw ultieme thuis. Daar komt u vandaan en daarheen
keert u eenmaal terug. Visualisering van de details van dit thuis zal verbon-
DE DERDE TRANSFORMATIE 233
denheid smeden met een liefdevolle kracht die groter is dan uzelf en uw in­
nerlijke godheid.
Dat kunt u als volgt doen. Sluit, voordat u aan uw drukke dag begint of als
u pauzeert, uw ogen. Haal eert paar keer diep adem om u gemakkelijk te
voelen. Vraag dan inwendig: 'Laat mij mijn spirituele thuis ervaren.' Kijk
dan welke intuitieve informatie er komt. Hoe voelt thuis? Misschien warm.
I
Veilig. Ergens waar u werkelijk thuishoort. Of misschien is het een gevoel
dat u onvoorwaardelijk geliefd bent of begrepen wordt. Let ook op beelden
die u met thuis associeert, hoe stereotiep ook: Een behaaglijke haard. Ge­
zin. Gelach. Kaarsen. Een weiland met gele narcissen. Deze gewone associa­
ties zullen u glimpen gunnen van de verrukking van uw spirituele thuis.
Fantaseer maar raak. Maak u niet druk over het 'verzinnen' van dingen. De
zaligheid van het terugkeren naar huis gaat uw wildste fantasieen te bo­
ven. Mediteer hier regelmatig over. Doe zoals Dorothy deed in The Wizard
of Oz toen ze zichzelf terug naar Kansas toverde door te herhalen: 'Er is
geen plek zoals thuis.' Door te mediteren over thuis komt u vemieuwd tot
uw spirituele zelf doordat u weer aan de herkomst ervan denkt.
2. Naar uw intuitie luisteren. Als u een vraag over eenzaamheid hebt, stel die
dan aan de Geest. U kunt dit doen als oefening terwijl u wakker bent, of
een droom raadplegen. Begin het gesprek in een gecentreerde toestand.
Vraag bijvoorbeeld: 'Hoe kan ik verzoening met mijn moeder bereiken? lk
mis haar.' Luister dan wat er aan intuitieve ingevingen of dromen komt En­
kele mogelijkheden: u zou een beeld of droom kunnen krijgen waarin u ge­
woon de telefoon pakt om haar te bellen. Of er dooft vanbinnen een lampje
als u de juistheid voelt van het te boven komen van uw woede. Wat het
antwoord ook is, sla er acht op en handel ernaar. Stel vast hoe dit de een­
zaamheid vermindert.
3. Dankbaarheid tonen. Concentreer u op mensen om wie u geeft en die om u
geven. Neem de tijd om deze relaties te koesteren. Houd ook een dankbaar­
heidsdagboek bij zodat u de mooie dingen over uw !even kunt opschrijven,
zoals uw ochtendwandeling, uw gezondheid, een vriend die naar u luisterde
toen u kwetsend was. Gun uzelf dan minstens een paar minuten om van de
eer van die waardering te genieten.
4. Anderen he/pen. Van dienst zijn voert u weg van het 'ik' naar het 'gij' van
de wereld; een spirituele Jes van de theoloog Martin Buber. Anderen helpen
zet u terug in het circuit van menselijke verbondenheid; u voelt u geen ver·
234 EMOTIONELE VRIJHEID
worpene in de marge meer. Het leven wat gemakkelijker maken voor ande­
ren is therapeutisch voor uw eenzaamheid en ook voor de hunne. Mediteer
over de manier waarop u vrijwilliger zou kunnen zijn of een stap zou'kun­
nen zetten naar iemand anders. Merk op welke mogelijkheden u raken.
De formule van de Derde Transformatie voor het a.anpakken van een­
zaamheid - contact maken met het zelf, Geest, en anderen - laat u een
noodzakelijk evenwicht aanbrengen. Zonder dat kunt u in sp�rituele top­
vorm zijn en toch nog uitermate eenzaam. Zoek naar liefde uit vele bron­
nen. Mijn leraar zegt: 'De spirituele reis is altijd alleen, maar hij hoeft
niet eenzaam te zijn.' Ons zoeken geldt een thuis, een behoefte die zo
fundamenteel is dat er eeuwenlang oorlogen om zijn uitgevochten. Onze
vuurproefmomenten van verbondenheid kunnen ons daar brengen.
ERVAAR DE ENERGETISCHE KRACHT VAN
EENZAAMHEID EN VERBONDENHEID
Als ik patienten intui:tief lees is hun eenzaamheid duidelijk, ook al probe­
ren ze die te camoufleren. Deze emotie is een verlorenheid tegen wil en
dank, een onbeantwoord verlangen naar iets meelevends. Energetisch
neem ik het waar als een lichtviolette damp die uit hun porien stroomt.
Het voelt pijnlijk broos aan. Veel mensen wringen zich in duizend boch­
ten om eenzaamheid te maskeren; ze warden buitensporig kwiek of extra­
vert, of ze proppen hun programma zo vol dat ze geen ruimte hebben om
nag te ademen, laat staan te voelen. Maar op een intui:tief niveau doet dat
alles niet ter zake: de energie van eenzaamheid kan niet verhuld warden.
Stel u eenzaamheid en verbondenheid als energetische tegengestel­
den voor. Van alle moeilijke emoties kan eenzaamheid het snelst om­
slaan; ze reageert acuut op liefdevolle interacties. Daar schreeuwt ze dan
ook om. Dat heeft ze nodig. Daarom is het zinvol op eenzaamheid in te
spelen zodat het wegebt in plaats van doorstroomt. Voor een goede uit­
gangspositie bij het tegengaan van deze emotie kunt u zich er vertrouwd
mee maken hoe de energie ervan intultief aanvoelt in tegenstelling tot die
van verbondenheid. Hier volgen enkele algemene kenmerken om op te
letten.
DE DERDE TRANSFORMATIE
Hoe de energie van eenzaamheid-kan voelen
• een holle pijn
• een wasem van melancholie
• leegheid van een schrijnend hart
• een gevoel van dakloos, verdwaald, afgesneden zijn
• alsof je onzichtbaar bent, niet emotioneel gezien of gehoord wordt
Hoe de energie van verbondenheid kan voelen
• een warme zon of elektrische bron
• koestering
•
omvat, omarmd warden
•
een hartelijke band met anderen of de wereld
•
met iemand anders op dezelfde intu'itieve golflengte zitten
Merk hoe uw lichaam, als het emotionele energie bespeurt, op unieke
wijze reageert. Het is opwindend om te experimenteren. U staat bijvoor­
beeld met een eenzaam gevoel op. In plaats van te concluderen 'Wat een
ellende' en te proberen erdoorheen te komen moet u eens onderzoeken
hoe die energie voelt, elke pietepeuterige nuance ervan. U wilt de een­
zaamheid doorhebben. Leg u er dan op toe deze om te vormen door een
positieve verbondenheid aan te gaan. Ga uit eten met een vriend in plaats
van naar de zoveelste herhaling van Law and Order te gaan 1<ljken. Heb lol
met uw kinderen in plaats van tot middemacht door te werken. Stoei met
een huisdier. Geef een plant aandacht. Schilder. Verwonder u over de
wolken. Alles wat uw levenskracht inschakelt heft de eenzaamheid op.
Let clan op de veranderingen. Uw handelingen transformeren energie;
een ijzeren wet van emotionele vrijheid. U kunt eenzaamheid beter als
springplank voor verbondenheid gebruiken clan haar als de vijand brand-
merken.
·
Waarom energiegevoelige mensen eenzaam of alleen kunnen
blijven
Eenzaamheid heeft met sommige mensen meer clan met andere. Maar
waarom ze maar voortduurt is niet altijd duidelijk als je het met traditio·
nele medische ogen beziet. Het begrijpen van subtiele energie helpt u vrij
te worden van deze emotie doordat de keerzijde ervan wordt onthuld. In
 DE DERDE TRANSFORMATIE 237
EMOTIONELE VRIJHEID

heh ik het
mijn praktijk trof mij hoeveel gevoelige, empathische mensen eenzaam is het een verrukking om in zijn armen te liggen; even later
misschien nodig in een eigen ruimte te zijn, afgezonde rd. Een vriend die
bij mij komen, op zoek naar een liefdespartner, terwijl ze toch jarenlang
voor
alleen blijven. Of ze hebben wel een relatie maar voelen zich constant deze gedachte goed doorhad maakte een bordje GEEN TOEGANG
blijk van ware liefde. Wij heb­
moe en overstelpt. De reden is niet simpelweg dat 'er niet genoeg emot;io­ mijn werkkamerdeur. Voor mij was dat een
niveau
neel beschikbare mensen rondlopen', en evenmin is hun burn-out 'neur­ ben allemaal een subtiele, onzichtbare, energetische grens die een
van de uwe zal voorko­
otisch'. Persoonlijk en professioneel heh ik ontdekt dat er iets meer aan van comfort bepaalt. Het vaststellen en meedelen
van de­
de hand is. men dat u leeggezogen wordt door wat a<1:nvoelt als de vraatzucht
ihtimitei t floreren, ook al had u
Energiegevoelige mensen zijn een soort apart. Terwijl anderen kun­ genen die bij u en uw lief zijn. Daama kan
kun­
nen gedijen op de saamhorigheid die ze als paar hebben, kan voor empa­ tevoren het gevoel dat u stikte. Aanstaande partners of familieleden
u rtiet weet hoe u de kwestie-v an
thische mensen zoals ik saamhorigheid moeilijk te verdragen zijn; we nen als emotionele vampiers aandoen als
onder
kunnen er zelfs voor op de vlucht slaan. Waarom? Wij peilen en absorbe­ uw persoonlijke ruimte aan de orde moet stellen. Als u dat eenmaal '
de knie hebt, kunt u zich gestaag ontplooiende relaties ontwikke len.
ren doorgaans de energie van onze partner en warden overbelast, gespan­
nen, of uitgeput als we geen tijd hebben ons in onze eigen ruimte van de Als u energiegevoelig bent, of als de normale verwachtingen van een
druk te ontdoen. )'Vij zijn superreageerders; onze zintuiglijke ervaring partnerschap niet aan u besteed zijn, zal ik u helpen een beeld te vormen
elijk
van een relatie is alsof je voorwerpen met vijftig vingers voelt in plaats van van wat een leefbare relatie zou kunnen zijn. Hiervoor is onafhank
van wat gangbaar is. Het is
met vijf. Een openbaring van de energiepsychiatrie is deze: energetisch ge­ denken vereist, in weerwil van de sociale druk
voeli[:je mensen Baan onbewust mogelyke Hefdespartners uit de weg omdat ze niet nodig u chronisch eenzaam te voelen, vooral wanne,er het opstellen
diep vanbinnen bang zijn overspoeld te worden. Of anders voelen ze zich van nieuwe regels over tijd- en ruimtemanagement dit kan voorkomen.
overspoeld als ze een paar zijn; een zenuwslopende, knellende manier Respecteer dus uw intu'itie; ontwerp een leven in harmonie met uw ener­
van Ieven. Als dit niet ingezien wordt kunnen empathische mensen eeu­ gievoorkeuren. Misschien moet u uw partner of familie voorlichten; _

wig eenzaam blijven; we willen gezelschap, maar paradoxaal genoeg voelt
dat niet veilig. Een empathische patient zei tegen mij: 'Het helpt te ver­
klaren waarom ik als 32-jarige maar twee serieuze relaties heh gehad, elk
van minder dan een jaar.' Met haar werkend kon ik haar naar een oplos­
sing loodsen. Als wij empathici eenmaal leren grenzen te stellen en over
onze energetische voorkeuren te onderhandelen, wortlt intimiteit mog-e-
p
lijk.
Willen energiegevoelige mensen op hun gemak zijn in een relatie, dan
moet het traditionele model voor paarvorming worden herzien. Bovenal
betekent dit dat de persoonlijke ruimte die u nodig hebt wordt vastgesteld
- de fysieke en tijdgrenzen die u stelt tegenover iemand opdat u zich niet
maak dan duidelijk dat er geen sprake is van een gebrek aan liefde voor
hen, maar breng de discussie op gang.
Het volgende actiedeel laat u verschillende aspecten van behoefte aan
persoonlijke ruimte aanpakken die in relaties vaak aan de orde komen.
De methoden ervan hebben mij en mijn energiegevoelige patienten ge­
weldig geholpen. Voel u niet schuldig als u ze gebruikt. U bent geen pri­
ma donna of te veeleisend. Emotionele vrijheid vloeit voort uit het aan de
orde stellen van uw comfortzone.
Emotioneel actiedeel

benauwd voelt onder de aanwezigheid van de antler. Energiegevoelige

mensen kunnen pas ten volle emotionele vrijheid met een antler ervaren MAAK NIEUWE RELATIEREGELS:

als ze tlit gedaan hebben. Uw ruimtebehoefte kan per situatie, opvoeding BAKEN UW PERSOONUJKE RUIMTE AF

en cultuur verschillen. Zo is mijn itleale afstand in het openbaar ten min­

ste een armlengte. In wachtkamers van artsen zal ik mijn tas en folders Hier zijn enkele tips voor energiegevoelige mensen om zich in een relatie op

op de stoelen naast mij leggen om antleren weg te houden. Bij vrienden is hun gemak te voelen.

het ongeveer de helft daarvan. Met een partner is het verschillend. Soms
 EMOTIONELE VRIJHEID
Tip 1: Wat u zegt tegen een mogelijke partner. De � met de ander, als u ie­
mand leert kennen, het feit dat u een sensitief persoon bent. dat u periodiek
stille tijd voor uzelf nodig hebt De juiste partner zal begrip tonen en u steu­
nen; de verkeerde persoon zal afkeurend reageren omdat u 'overgevoelig'
bent en zal uw behoefte niet respecteren.
l
Tip 2: Moak uw favoriete slaapwijze duidelijk. Vanouds slapen partners in het-
zelfde bed. Sommige energiegevoelige mensen raken hier echter nooit aai:i
gewend, hoe zorgzaam een partner ook is. Dat is niet persoonlijk; ze houden
alleen maar van hun eigen slaapruimte. Spreek uw voorkeuren uit. U opgeslo­
ten voelen in bed met iemand, nooit eens een goede nachtrust krijgen, is mar­
telend. Energievelden vermengen zich tijdens de slaap, waardoor sensitieve
personen overprikkeld kunnen raken. Dus brainstorm met uw partner over mo­
gelijkheden; aparte bedden, aparte kamers, een paar nachten per week bij el­
kaar slapen. Omdat niet-energiegevoelige mensen zich eenzaam kunnen voe­
len als ze alleen slapen, moet u op basis van goed vertrouwen compromissen
sluiten wanneer dat kan.
Tip 3: Onderhandel over uw ruimtelijke behoeften. Misschien wordt u lyrisch
over uw geliefde totdat u samenwoont Experimenteer met creatieve woon­
condities zodat uw huis geen gevangenis is. Ruimte om te ademen is onont­
beerlijk; ken uw behoeften. Welke ruimtelijke regelingen zijn optimaal? Het
hebben van een gebied om zich in terug te trekken, ook al is het een kast?
Een roomdivider? Aparte badkamers? Aparte huizen? Wat in mijn geval werk­
te is het hebben van mijn eigen_slaapkamer/kantoor, waarin niet het gering­
ste geluid doordrong. lk zie ook de schoonheid in van aparte vleugels of aan­
grenzende huizen als dat op te brengen is. De reden is: gesprekken, geuren,
gehoest, beweging en het energieveld van een ander dat het mijne overlapt
kunnen als opdringerig ervaren warden. Al zijn de vibraties van mijn partner
subliem, soms wil ik ze liever niet waarnemen, ook al hangen ze alleen maar
bij mij. lk ben niet zomaar pietluttig; het gaat om het bewaken van het wel­
zijn als ik met iemand samenwoon.
In dezelfde trant meldde de New York Times onlangs een snel opkomen­
de trend dat paren op lange termijn twee huizen houden - een nieuw demo­
grafisch verschijnsel dat onderzoekers 'living apart together' {LAT) noemen. Ge­
trouwd of niet, deze stellen wonen in aparte huizen. (Woody Allen en Mia Fer-
DE DERDE TRANSFORMATIE 239
gezin be­
row tartten de traditionele orde door dit zelfs te doen nadat ze een
f eite van Nederlandse oorsprong en
gonnen waren.) [Het begrip latrelatie is in
deze partners
in ons land al sinds de jaren 1970 bekend.) Waarom de regeling
aanspreekt: ze delen quality time maar kunnen ook alleen zijn, en ze zitten el­
kaar niet in de weg; een hemels geschenk voor energiegevoelige mensen.
Tip 4: Reis verstandig. Als u met iemand reist, wilt u misschien ook een aparte
ik zal altijd
ruimte hebben. Of mijn reisgenoot nu een liefdespartner is of niet,
Als het delen
naast elkaar liggende kamers hebben met �ijn-eigen badkamer.
ophangen van een la ken als roomdi­
van een kamer de enige optie is, kan het
Als je weet ,
vider helpen. 'Uit het oog' kan maken dat het hart gretiger word.t.
dat je niet op elkaar geperst zit, wordt reizen een vreugde.
Tip 5: Neem regelmatig een minipauze. Energiegevoelige mensen hebben ei­
esca­
gen tijd om stil te staan nodig om tot zichzelf te komen. Zelfs een korte
te­
pe voorkomt emotionele overbelasting. Trek u vijf minuten in de badkamer
rug met de deur op slot zodat de kinderen niet kunnen storen. Maak een wan­
uw
delingetje om het blok. Ga in een aparte kamer lezen als de frustraties van
geliefde op LI drukken. Een patient zei tegen haar vriend: 'Jk heb het op een
feestje nodig tien minuten in een stille kamer te verdwijnen; zelfs als ik me
vermaak,' een vorm van zorgen voor jezelf die hij steunt Leg uw int!ieme vrien­
den uit hoe essentieel minipauzes zijn. Als LI die neemt kunt u meer aanwezig
zijn bij anderen.
In mijn praktijk heh ik gezien dat deze creatieve benadering van relaties
huwelijken redde en aanhoudende intimiteiten veilig deed aanvoelen,
zelfs voor energiegevoelige mensen (van alle leeftijden) die eenzaam zijn
geweest en niet eerder een langdurige partner hadden. Zodra u zo vrij
bent dat u kunt verwoorden wat u nodig hebt, gaan er horizonten open.
Een zo'n patient, decennialang single, had een voorspellende droom:
Ik zit in een zeilboot en ben aUeen op een zonni.ge, stormachtige zee. H et is
opbeurend maar eenzaam. Niemand zover het ooa reikt! Danzie ik, van ver
wea. nog een eenzame zeilboot door de witte kammen van de aolven piepen
terwijl deze rijzen en dalen. H ij komt op mij ef.
 EMOTIONELE VRIJHEID
Korte tijd later ontmoette ze degene die nu vijf jaar haar partner is;
ie­
mand die geen moeite heeft met haar behoefte aan afzondering -
het
ruimtegevoel dat ze op het water had - maar die ook samen kan
zijn. Ik
vind hun wederzijds respect en communicatie prachtig. Ik bepleit nieuwe
paradigma's voor het liefdesleven. Het is onredelijk te proberen onze
ver­
schillende gevoeligheden in een algemeen relatiemodel te persen. Geel}
wonder dat meer dan de helft van de getrouwde paren uiteengaat.
Ik stel
een nieuw soort conversatie voor. Aanvankelijk voelt bet misschien onge­
makkelijk of riskant aan om deze onderwerpen aan te snijden. Maar als u
het tactisch doet - u drukt uw partner niet in het verdomhoekje; u ver­
tolkt enkel uw energetische behoeften - zult u de kans krijgen een
bij­
zondere relatie te ontwikkelen.
BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN EENZAAMHEID
EN VERBONDENHEID IN KAART
Een waarheid waar alle huidige psychotherapeutische stromingen het
over eens zijn, ondanks hun vaak polemische rivaliteiten, is de helende
kracht van betekenisvolle vormen van verbondenheid. Het besef dat u ge­
zien, gehoord en gewaardeerd wordt is fundamenteel voor geestelijke ge­
zondheid. Zo'n band tussen ons - het deel van mij dat verbonden is met
een deel van u en vice versa - stilt de eenzaamheid. Of het nu een mo­
ment of een heel leven duurt"deze uitwisselingen voeden het gevoel dat u
een deel van de mensheid en de wereld bent. Freudianen geloven dat een­
zaamheid voortvloeit uit de onopgeloste1 angst van een pasgeborene voor
scheidi11g van de moeder; behavioristen geloven dat het geconditioneerd
is; volgens Jung is het 'niet in staat zijn over de dingen te communiceren
die voor jezelf belangnjk lijken'. Maar voor iedere therapeut, ongeacht
<liens filosofie, is ons credo dat patienten begeleid moeten worden bij het
bereiken van bevredigende banden met anderen, om liefde te geven en te
ontvangen.
De behoefte aan koestering lijkt zo basaal, maar als u een handboek
voor kinderverzorging van zeventig jaar geleden leest, zult u versteld staan
van wat toen voor conventionele psychologische wijsheid doorging. In de
jaren 1940 waarschuwde John Watson, president van de American Psy­
chological Association: 'Als u in de verleiding komt uw kind te vertroete­
len, bedenk clan dat moederliefde een gevaarlijk instrument is.' Hij stelde
ook voor dat moeders hun kinderen met een gepaste handdruk naar bed
DE DERDE TRANSFORMATIE
zouden brengen. Zulke behavioristen geloofden dat alles wat boven mini­
male affectie uit ging een huilerig, afhankelijk kind zou opleveren en dat
het wiegen van een klein kind een 'kwalijke praktijk' was. Moeders hoef­
den hun pasgeborenen in het ziekenhuis dan oak geen borstvoeding te ge­
ven of vaak te bezoeken; een verpleegster met een fles zou volstaan. Wat­
son stelde zelfs een toekomst voor waarin baby's na de geboorte bij hun
ouders weggehaald zouden worden en op boerderijen grootgebracht zou­
den warden, weg van de verderfelijke moederlijke invloed.
Toen k:wam de psycholoog Harry Harlow, die een revolutie op zijn ter­
rein ontketende door de waarde van koestering aan te tonen. In zijn. we­
reldberoemde experiment, dat iedere beginnende psychologiestudent
meekrijgt, bracht hij babyapen groot die de keus hadden tussen een war.­
me, zachte, met badstof beklede surrogaatmoeder en een afstotelljke,
koude tegenhanger van metaaldraad. De baby's kozen altijd de stoffen
moeder, zelfs als de draadmoeder de fles voorhield. Ze holden er zelfs als
ze bang waren op af om geruststelling en liefde te ontvangen. Harlows
experiment haalde het barbaarse dogma van die tijd onderuit dat alles wat
een klein beetje affectie overschreed ongezond was. Het toonde aan hoe
een besef van koestering (we praten hier niet eens over een levende moe­
deraap) het welzijn en de moederbinding van een baby zelfs meer beln­
vloedde dan de bevrediging van de caloriebehoeften.
Dus psychologisch gesproken heeft iedereen behoefte aan wat teder­
heid. Ook al zouden uw ouders op die hoekige, harde apen van metaal­
draad hebben geleken, een reden om u eenzaam en achtergesteld te voe­
len tijdens het opgroeien, dan hoeft dat u er nog niet van te weerhouden
om nu weldadig menselijk contact te zoeken. Ik raad u echter wel drin­
gend aan eens goed naar uw emotionele opvoeding te kijken - wat kreeg
u wel, wat niet - om te voorkomen dat u achteloos schadelijke patronen
herhaalt. Eenzaamheid wordt alleen geerfd als wij dat toestaan.
U moet het verleden weer opzoeken om uzelf psychologisch te bevrij­
den van negatieve emoties, maar verzet tegen zo'n stap is maar al te be­
grijpelijk. Met eenzaamheid, met name, loop ik periodiek tegen een
muur op. Er is een hermetische en soms eenzame kant aan mij die sterk
aan' rnijn dad doet denken. (Een dokter; hij was radioloog, een specialis­
me waarbij het niet bij uitstek om sociale vaardigheden draait.) Dit besef
kan mij verschrikkelijk k:wetsbaar en gevoelig maken; het doet pijn. In
heel zijn leven was dad voomamelijk op zichzelf, zoals ook bij mij als
schrijver vaak het geval is. Mijn moeder moest hem gewoonweg op zijn
 EMOTIONELE VRIJHEID
huid zitten om gezelschap te zoeken. Dat deed ze toch maar, en ondanks
protesten als 'Maxine, laat me met rust!' geloof ik dat hij er wel van ge­
noot de wereld in geduwd te warden. Maar toen moeder stierf, ver­
schrompelde dads leven; hij deed er niets tegen. Vooral in zijn laatste da­
gen toen hij parkinson had, zonderde hij zich af; hij wilde niet dat de wei­
nige vrienden die hij nog had hem in zo'n deemiswekkende toestandi
zouden zien: geluierd, niet in staat zich zonder hulp aan te kleden of te
lopen. Mijn neiging tot afzondering maakt me soms bang omdat het zo
gemakkelijk in buitensporige kluizenarij kan overgaan. Orn dit te begrij­
pen en te voorkomen wil ik mijn dad begrijpen, am niet emotioneel na te
volgen wat niet per se mijn eigen gedrag hoeft te zijn. Ook weet ik, in
mijn sterkste en helderste momenten, dat ik me niet overdreven met hem
moet identificeren omdat er altijd grate verschillen tussen ons waren. Ik
hen een groat liefhebber van relaties, terwijl die voor dad meer een zorg
waren, behalve op het niveau van 'Hoe gaat het met golfen?' Ik hen me
bewust van mijn emoties en werk ermee; hij had geen voeling met de zij­
ne en verfoeide het als ik hem ertoe probeerde te verleiden zijn emoties te
uiten. Voor mij is het transformeren van de negatieve kant van eenzaam­
heid (niet de variant die de creativiteit verdiept) een emotioneel werk in
uitvoering. Ik probeer vriendelijk om te gaan met mijn verzet. In een van
die perioden droomde ik:
Ik ben in eenzonovergoten klein appa.rtement. Mijn vaders spullen Hm3en
over de hele vloer verspreid. Ik word overstelpt door het vooruitzichtze alle­
maal te moeten bekijken. Sommige voorwerpen herken ik, zoals het meer
dan twee meter hoBe houtsnijwerk van vlieBende paarden dat ik hem Baf
toen ik tien was: 'Ben groot cadeau van een kabouter!"je als jij,' zei hij trots en
liefdevol. Maar er is ook een heleboel wat ik nooit heh Bezien. Terwijl ik mis·
troostiB over de situatie nadenk komt er een joviale vrouwelijke buschauffeur
binnen diezich a.ls God voorstelt. Meteen leefik op, opBetogen haar tezien.
Glimlachendzegtze teBen mlj: 'Om je teruBbetalinBscheque voor het schoon­
maaktJeld te krij9en moetje alles opruimen!'
Ik werd wakker in het besef dat Zij gelijk had. Orn vrij te zijn moest ik elk
item bekijken dat mijn eenzaamheid onredelijkerwijs aan die van mijn
vader koppelde. En wat is een betere boodschapper clan God, de ultieme
buschauffeur? Mijn dromen weten zo listig hoe ze mijn verzet moeten
omzeilen en iets duidelijk moeten maken. God weet dat ik mijn uiteinde-
DE DERDE TRANSFORMATIE 243
lijke terugbetalingscheque wil, alles opgeruimd, als ik dit zonnige klein�
appartement verlaat dat ik mijn stoffelijke leven op aarde noem. Ik w1l
weggaan als het werk af is, met een nieuwe orientatie. Maar intussen
kunnen de psychologische wortels van mijn eenzaamheid mij in die rich­
ting wijzen. Ik probeer lichthartig te werk te gaan. Ik hen erop gericht al­
les te leren wat mij zal bevrijden van de pijn van deze emotie en koester
innige verbondenheid met mensen en de natuurlijke wereld; echte ver­
troostingen op de sorns eenzame weg.
Orn psychologisch grip te krijgen op eenzaamheid is het geraden om
uit te zoeken welke boodschappen, impliciet of expliciet, uw ouders u-ge­
geven hehben (en rnisschien nog steeds geven) over deze ernotie. Ga bij
het graven in het verleden rustig te werk orn de natuurlijke weerstand die
kan opkomen te ternperen. Kleine potjes hebben grate oren. De ogen en
oren van kinderen staan open. Ze weten hoe eenzaamheid eruitziet en
aanvoelt, nog voordat ze h�t woord horen. Ook zijn kinderen ernotioneel
poreus. Als ouders eenzaarn zijn kunnen wij hun e�nzaa�heid ove�e­
.
men, of vrezen dat wij ook zo zullen zijn. Keer terug m de tIJd om te z1en
hoe deze emotie op u overkwam. Dan kunt u er als volwassene gernakke­
lijker afstand van nemen. Let op deze algernene manieren waarop een of
beide ouders misschien op ongezonde wijze aan deze emotie uiting heb-
ben gegeven:
•
Een leven van stille wanhoop leiden.
•
Zich slachtoffer voelen, bijvoorbeeld van een akelige scheiding, en an­
deren de schuld van hun eenzaamheid geven.
•
Werkverslaving, koopverslaving, drug�- en alcoholverslaving.
•
Isolernent (bijvoorbeeld opgaan in de tv, of intemetverslaving).
Zich alleen en overbelast voelen, maar te onafhankelijk orn am hulp te
vragen.
•
Een huwelijk zonder communicatie toch voortzetten.
Kijk of u deze manieren om met eenzaamheid om te gaan hebt overgeno­
men. Zoals de ouden zongen... Het is niet verbazend dat hun copingstijl
mogelijk op u is overgegaan. Emotionele vrijheid wordt mogelijk als u
hun rol afwerpt en die van uzelf vindt. Het is een allerakeligst gevoel dat­
gene van een ouder waar je niet van hield te blijven na-apen en niet te we­
ten hoe dat te stoppen. Net als veel van rnijn patienten hebt u zich rnis­
schien plechtig voorgenomen: 'Ik zal nooit zijn zoals zij,' en clan bent u
toch, tot uw grate afschuw, op bepaalde treurige rnornenten, hun kloon.
 EMOTIONELE VRIJHEID
DE DERDE TRANSFORMATIE 245

Maar met psychologisch inzicht kan dat veranderen. Hoe? U wijst

op een
meevoelende manier gedragsvormen aan en maakt een bewuste keus
die Daden die met woorden overeenstemmen.
te veranderen. Als u bijvoorbeeld aan het internet verslaafd bent zoals
•

uw Openstaan voor spiritualiteit en intuitie.

vader tv-verslaafd was, kies dan enig menselijk contact. Of als u,
•

zpals uw Liefdevol, vriendelijk zijn.

moeder, eenzaamheid beschou wt als een kruis dat in stilte gedrage
•

n
moet warden, geef dan die martelaarsmentaliteit op. Begin uw eenzaam
­ uw prioriteiten duidelijk maken helpt u zicht te houden op wat u nodig hebt
heid tegenover een vriendin of therapeut te uiten in een paging haar
op te lk wil niet dat u simpelweg de opwellingen van het gezelligheidsleven mee­
lossen.
maakt en er maar het beste van hoopt lk wil dat u anderen met gew.enste ka­
De emotionele navelstreng met ouders doorknippen is een emancipe­
raktertrekken duidelijk visualiseert en naar hen op zoek gaat
rende, noodzakelijke losmaking. Hoewel u onvermijdelijk overeenkom­
sten met hen zult houden - goede en slechte - is uw karma niet hetzelfde
Behandeling 2: Ste/ u actief open: Jet op overeenkomsten bij mensen; niet op
en gaat het om verschillende mensen, zoals uw verlangen om negativiteit
verschillen. Als u eenzaam bent kan het zwaar vallen u open te stellen, maar
te transformeren oak anders is. Helder deze verschillen op. Ouders weten
hier is een tip die het gemakkelijker zal maken. Essentieel voor contact maken
het niet altijd het beste als het over emoties gaat. Met bewustzijn
zult u is dat u zich richt op wat u met anderen gemeen hebt; niet op wat u niet ge­
niet hoeven te reageren zoals zij of hun eenzaamheid over te nemen.
meen hebt. lk vind dat met name nuttig op feestjes, waarbij ik op het eind
Ik heh het volgende actiedeel ontworpen om falende copingstijlen
ten nogal eens met een eenzaam gevoel in een hoekje zit - aIleen maar pratend
aanzien van eenzaamheid door meer bevrijdende te vervangen. De
Derde met de vriend met wie ik meekwam. Omdat ik in wezen verlegen ben, vind ik
Transformatie wordt volbracht door het ontwikkelen van stimule
rende het moeilijk bij nieuwe mensen het ijs te breken. Voor mij lijkt het dat ze aan
banden van vele soorten, inclusief die met uzelf. Soms stranden
mensen elkaar hangen. lk wil niet daar binnendringen waar ik niet hoer. Zulke ge­
in een therapie doordat ze zich enkel concentreren op de vraag
waarom dachten voeden alleen maar eenzaamheid en ze schetsen een onvriendelijke
ze eenzaam zijn en er niets aan doen. Psychologische inzichte
n alleen, wereld. Liever herinner ik mij de woorden van mijn leraar: 'Wij zijn allemaal
hoe juist ook, kunnen niet bevrijden, tenz j ze gedrag veranderen.
� wezenlijk hetzelfde, al handelen we misschien verschillend.' Dan, als ik mij
meer verbonden voel met de andere feestgangers, kan ik glimlachen en groe­
ten, en hoef ik niet in mijn hoekje te blijven. Onze verdeeldheid wortelt in het
Emotioneel actiedeel
niet zien van overeenkomsten. Kijk daarnaar uit bij uw ontmoetingen, zonder
over verschillen te zeuren.
TREK STIMULERENDE RELATIES AAN:
VIJF BEHANDELINGEN VOOR EENZAAMHEID
Behandeling 3: Maak contact met uzelf. neem de tijd om alleen te zijn. Het op­
lossen van eenzaamheid houdt contact met uzelf en met anderen in. Oat is de
Gebruik deze methoden om eenzaamheid te voorkomen en ongedaa
n te maken: reden waarom het noodzakelijk is uw eigen juiste ritme van wereldbetrokken·
heid en afzondering te vinden. Loop op gezette tijden weg van telefoons, pape­
Behandeling 7: Maak een lijstje van relatiewensen. Om mensen aan te trekken
rassen en small talk, om innerlijke stilte te zoeken. Zeals u zult merken kunnen
die uw hart geed doen meet u zich afvragen: 'Welke eigensch
appen zijn het alleen-zijn en eenzaamheid heel verschillend zijn. Licht intimi in dat dit voor u
meest belangrijk voor mij?' Som ze dan op in een dagboek.
Bijvoorbeeld: een versterkende pauze is zodat ze die kunnen respecteren. Zeg tegen uzelf: 'lk
ben met een geweldig iemand. lk ben met mezelf!' Of u nu in een bos loopt of
Het vermogen u uw waarheid te laten zeggen zonder u te veroorde
len.
•

aan het mediteren bent, blijf uw eigen schoonheid waarnemen. Dit is uw in­
• Gevoel voor humor.
nerlijke zelf, en u bent voortreffelijk gezelschap. Als u zich regelmatig afstemt
 EMOTIONELE VRifHEID
op degene die u vanbinnen werkelijk bent, zult u nooit alleen zijn.
Behande!ing 4: Raadpleeg uw dromen. Als u eenzaam bent, vraag dan een
droom om een oplossing. Stel een vraag voordat u gaat slapen. Leg daarna in
de ochtend uw droom in een dagboek vast. Let op het antwoord. Probeer dit
een week lang iedere nacht. Een van mijn uiterst onafhankelijke patienten
vroeg bijvoorbeeld: 'Hoe kan ik minder eenzaam zijn?' Ze droomde:
Het is hartje winter. lk zit in een knus huis met een warm vuur en vrienden.
Buiten woedt een gevaarlijke sneeuwstorm. lk verlaat iedereen om kilometers
door de storm te rijden, in mijn eentje verlaten wegen trotserend. lk vraag
niemand mij te vergeze/len op deze eenzame, angstige rit
De boodschap die mijn patient eruit haalde was dat er emotionele steun be­
schikbaar was (de warmte van vrienden) en dat ze die alleen maar hoefde te
vragen. Ze hoefde niet alles in haar eentje te trotseren. Zoals veel onafhanke­
Jijke mensen was ze in eenzaamheid gaan berusten, niet beseffend dat ze het
aan zichzelf te danken had. Deze helpende droom liet haar zien hoe ze kon
veranderen, en ze luisterde. Zo kunt u ook profiteren van uw dromen.
Behandeling 5: Erken uw huidige relaties. Het is belangrijk de waarde te be­
seffen van de stimulerende banden die u al hebt gesmeed, zij het misschien
niet altijd met mensen. Uw liefde voor de natuur, dieren of muziek en uw
knusse huis, bijvoorbeeld, getuigen allemaal van uw innige vermogen tot ver­
bondenheid en zijn goede voortekens voor uw voortgaande zoektocht naar
vrienden en een gemeenschap die u steunen.
Het in praktijk brengen van bovenstaande psychologisch georienteerde
methoden voert uit het eenzame denken weg. Wat uw hoofd oak zegt,
hoe wanhopig deze emotie oak mag voelen, er is altijd verlichting. De
kunst van de Derde Transformatie is het bewaren van een balans tussen
uw behoefte aan verbondenheid met anderen en met uzelf, en die aan on- .
derlinge afhankelijkheid en onafhankelijkheid. De dichter Rilke schreef:
'Ik hen te alleen in de were�d, en niet alleen genoeg om ieder moment
heilig te maken.' Velen van ons kennen dit dilemma goed, de grillige on­
balans van het nooit helemaal voor elkaar krijgen. Inzicht in uw psycho­
logische zelf voert u naar het vinden van evenwicht en naar de vrede die
daaruit voortvloeit.
DE DERDE TRANSFORMATIE 24 7
om een
Dit hoofdstuk wijst een weg die door de eenzaamheid heen voeit
grater geheel te vinden. Uw kleine zelf voe �
t zich misschien gereduceerd
een­
1 door deze emotie. Maar uw grote zelf ziet in dat u, hoe intens de
zaamheid ook is, veel meer omvat dan deze. Dat is emotionele vrijheid.
Zoals steeds ervaart u het negatieve maar transformeert u het.
Besef dat, als u de Derde Transformatie op gang brengt, het logische
in­
denken niet toereikend is om eenzaamheid op te lossen. U hebt oak
dingen'
tu1tie nodig, die u helpt wat de ouden 'een sympathie voor alle
noemden te ontwikkelen. Op een intu!tief niveau is er niet zoiets als een
vreemdeling; er bestaat een band tussen iedereen en alles op aarde. Denk
zegt
aan het verschijnsel van vissen die in scholen zwemmen. De ene vis
,
niet tegen de andere: 'Linksaf,' of: 'Rechtsaf.' Er is een aangeboren on-
derlinge verbondenheid. Hetzelfde geldt voor mensen, hoewel het voor
ons al te ge!ntellectualiseerde zelf moeilijker is om dat te vatten. Het ge­
voel van eenzaamheid wordt g�temperd door het besef dat wij allemaal
een familie zijn, ongeacht ras, land of ideologie. Stel u een leven voor dat
die zekerheid weerspiegelt. Stel u voor dat iedereen weet dat wij allemaal,
wat er ook gebeurt, elkaar hebben. Die emotionele vrijheid ZOU onherroe­
pelijk onze beleving van eenzaamheid veranderen.
Meditatie over vrijheid
Ervaar de troost van verhondenheid
Neem een paar minuten om u liefdevol te concentreren op iets of iemand
met wie u zich verbonden voelt. Misschien uw partner, uw kind, een ou­
der, een goede vriend. Of het zou een bemind huisdier, een boom, ge­
dicht of lied kunnen zijn. Wat u oak kiest, sluit uw ogen en geniet van de
troostende zekerheid van uw band. Laat u beiden tot een versmelten, zo­
wel begrepen als begrijpend. Verheerlijk die band. Merk hoe bevrijdend
de verbondenheid voelt wanneer het hart openstaat.

Voorzie Been moeitykheden en maakje geen zorgen
overwatmisschien nooit Bebeurt. Blefin hetzonlicht.
BENJAMIN FRANKLIN
9 kunt met reden angstig zijn over iets, maar dat veroordeelt u nog niet tot
DE VIERDE TRANSFORMATIE:
ANGST EN BEZORGDHEID
ONDER OGEN ZIEN,
INNERLIJKE RUST
0 NTWII<I<ELEN
Stel u voor: u zit in een file, maar u voelt u triomfantelijk rustig. Uw baas
is in een slechte stemming, maar u laat u er niet door van uw stuk bren­
gen. U loopt achter met een project, dus u gooit er een paar uur extra te­
genaan zonder uzelf helemaal klem te zetten. Emotionele vrijheid houdt
in dat u een toenemend gevoel van innerlijke kalmte, het tegenovergestel­
de van angst, ontwikkelt. De kalmte is in u, in iedereen. Jammer genoeg
hebben velen van ons niet het flauwste benul hoe ze die kunnen vinden.
Niemand heeft het ons ooit verteld. Nu zult u het leren. Rustig zijn houdt
niet in dat u uw gevoelens verdooft of dat u saai of oppervlakkig wordt.
Het is een onafhankelijk stemmende toestand van geconcentreerde kalm­
te en evenwicht die u in iedere situatie kunt bereiken.
De Vierde Transformatie onderzoekt de wijdvertakte emoties van
angst en bezorgdheid en reikt methoden aan om ze met innerlijke kalmte
te transformeren. Onze Eeuw van de Angst bombardeert ons zo snel met
zo veel: geweld, rnisdaad, verdwijnende barren, armoede, wereldwijde on­
rust, natuurrampen. Voeg daarbij persoonlijke zorgen over alles, van fa­
milie tot gezondheid tot veroudering, en het is geen wonder dat veertig
miljoen Amerikanen de diagnose chronische angststoomis te horen kre­
gen. Vier miljoen gebruiken regelmatig kalmerende middelen. (Valium
DE VIERDE TRANSFORMATIE
wordt trots betiteld als het meest verkopende medicijn in de geschiedenis
van de geneeskunde; een dubieuze eer.) En ongeveer de helft van ons
maakt melding van dagelijkse zorgen. Het valt niet te ontkennen: soms
knaagt het leven inderdaad. Toch is het uw keus hoe u daarmee omgaat.
Innerlgke rust geeft u de veerkracht om te reageren zonder in paniek te raken. U
een leven met opeengeklemde kaken en nachtelijk gewoel en gedraai.
Vanuit het gezichtspunt van emotionele vrijheid sluit angst gemoedsrust
niet uit. Feitelijk is onze uiterst gespannen wereld het ideale laboratori­
am om innerlijke kalmte te kweken. Denk maar eens aan de mogelijkhe­
den die u zult hebben!
U kunt ontdekken hoe u rustig kunt blijven ondanks de meest schok­
kende omstandigheden of sluimerende zorgen. De oorzaken van angst
zullen varieren; reken maar. Maar u zult een innerlijke kalmte ontwikke­
len die beproefd en wel in iedere situatie overeind zal blijven als u het
schaven eraan tot uw prioriteit maakt.
In de energiepsychiatrie beschouw ik angst als een verhevigde emotio­
nele reactie op vrees (concrete angst), al clan niet op realiteit gebaseerd.
Beschouw het als vrees plus een extra niveau van onrust. Of ze nu acuut
of chronisch is, het is een spanningsvolle, alarmerende bezorgdheid om
uw welzijn. (Daarin verschilt ze van een depressie, die door somberheid
gekenmerkt wordt.) Hoewel angst u menta al en fysiek alert kan houden,
kan ze tot bum-out leiden. Een woot deel van deze emotie heeft te maken met
het voorzien van Bevaar: 'Wat zal er gebeuren als... ?'in plaats van met leuen in
het nu. An9st doet u een paar passen voor uzelf uit Baan, waarby u het er9ste
voorziet. Het is een spectrum van uitingsvormen, van knabbelen aan uw
nagelriernen van de zenuwen vanwege een sollicitatie tot complete pa­
niekaanvallen. Hoe weet u of u overangstig bent? Volgens de American
Psychiatric Association komt u daarvoor in aanmerking als u doorgaans
veel piekert; rusteloos bent, prikkelbaar en een perfectionist; moeite hebt
om u te concentreren; slecht slaapt. Past de schoen u? Of u bent mis­
schien obsessief-compulsief, angst afwerend door buitensporig netjes te
zijn, handen wassen, lijstjes maken of herhaalde dokterbezoekjes. Ook
kunt u lijden aan agorafobie, angst om op plaatsen te zijn waar ontsnap­
pen moeilijk is, waardoor u st:i:ikte grenzen stelt aan uw sociale leven of
uw huis niet uitkomt.
,Tot de algemene oorzaken van angst behoren situationele stressoren
en/of een biochemische onbalans. Hoewel vormen van vrees gewoonlijk
 EMOTIONELE VRIJHEID
duidelijk en aanwijsbaar zijn - bijvoorbeeld: 'lk hen bang voor giftige
slangen' - kan angst vaag zijn. U kunt een beetje of heel angstig zijn zorl­
der te weten waarom; het is maar al te gemakkelijk aan deze toestand te
wennen. 'Zo hen ik nu eenmaal,' zou u kunnen concluderen. Maar doe
dat niet. Er zijn betere mogelijkheden. De Dia3nostic and Statistical Mam.i­
al ofMental Disorders, Fourth Edition (DSM-Iv), een verbazingwekkend uit­
puttend compendium van psychiatrische diagnoses, heeft geen categorie
'vreesstoomissen'. Het voegt symptomen van vrees onder de categorie
'angst', waartoe heel veel behoort, zoals fobieen, paniek en obsessieve­
compulsieve symptomen. Ik vind het persoonlijk nuttiger onderscheid te
maken tussen vrees en angst met als doel beide te beteugelen.
Toen mijn moeder gestorven was leerde ik uit eigen ervaring dat angst
genadeloos tekeer kon gaan. In een snelle beweging verdampte de aarde
onder mij. Ik verloor rnijn houvast. Ik voelde me alleen, in de steek gela­
ten - mijn grootste vrees - en verloor razendsnel de controle. Decennia­
lang was mijn energie opgegaan aan de strijd om vrede met moeder te be­
reiken. We waren allebei koppig, in een emotionele krachtmeting gewik­
keld. Zij beet mij toe dat ik een traditioneel leven moest leiden, trouwen
met een joodse arts met alle 'zekerheid' van <lien. Desondanks moest ik
nu eenmaal dolend voort over de minder gebaande weg - mijn intuitieve
weg zowel in de geneeskunde als in mijn persoonlijk leven - de voorkeur
gevend aan het stralende groene mos dat een kiezelsteen siert boven een
eeuwigheid bij benefietconcerten van een country club. Ten slotte druk­
ten wederzijds respect en liefde echter onze verschillen naar de achter­
grond. Na haar dood had ik maar een gedachte: hoe ga ik overleven zon­
der deze vrouw? Ik had altijd iets gehad om emotioneel tegenaan te
schoppen, of dat nu goed of verkeerd was. Toen dat voorbij was, kwam ik
in een vrije val, als een astronaut die losraakt van het moederschip en in
de lege ruimte wordt geworpen. Ik was geschokt door de mate waarin
mijn middelpunt afhankelijk was van moeder; waarin onze navelstreng
nag steeds zo'n stabiliserende kracht was. Ongelooflijk genoeg was mijn
intuitie niettemin gedeeltelijk nag intact; ze vertelde mij dat dit een be­
langrijke overgang was - dat het goed kwam met mij. Maar de rust be­
stond buiten mij. In het verleden had ik, als ik over mijn toeren was, erop
vertrouwd rust in het mediteren te vinden. Maar nu, in zo'n duizeling­
wekkende tolbeweging, kon ik er geen contact mee krijgen.
Ik wilde niet angstig zijn, maar deze emotie, gemengd met mijn verla­
tingsangst, nam eenvoudig bezit van mij: ik beefde vanbinnen, lag
DE VIERDE TRANSFORMATIE
's nachts wakker in bed naar de klok te kijken, rusteloos als een hand die
maar niet de goede lighouding kan vinden. Ik herinner me dat ik op een
middag op de pier bij de oceaan vlak bij mijn flat liep, proberend tot be­
daren te komen, maar me zo nerveus voelend dat ik niet eens zeker wist
of ik wel thuis kon komen. Er komen rare dingen bij je op in die taestand.
Ik herinnerde mij hoe mijn vriendinnen en ik, toen we kind waren, elkaar
onmogelijke vragen stelden zoals 'Zou je liever doof of blind zijn?'. We
moesten beslissen wat de minste van beide kwellingen was. Hoewel nie­
mand het mij nu vroeg, besloot ik dat ik liever depressief dan angstig wil­
de zijn. Dan, zo berekende ik, zou ik in elk geval afgeremd warden, en
dat zou te verkiezen zijn boven het gevoel dat ik uit mijn vel wilde sprin­
gen. Zelfs me verbeelden dat ik een keus had, wat niet zo was, was
vreemd geruststellend. Hoe dan oak, die dag besefte ik dat ik hier uit me­
zelf niet doorheen kwam, zelfs niet met steun van vrienden. Gelukkig
vond ik de juiste therapeut, die mijn Poolster werd. Al samenwerkend in
de daaropvolgende paar maanden voelde ik geleidelijke verlichting naar­
mate mijn angst bedaarde. Het uiten van mijn gevoelens hielp; beseffen
dat, hoewel ik moeder verloren had, zij mij niet in de steek had gelaten;
en beginnen mijn plek in het universum en in mijzelf te vinden zonder
haar. lk werd oak een kenner van technieken om innerlijke rust te vinden
die ik kon toepassen samen met andere die ik al had beoefend zoals me­
ditatie en het vinden van mijn energiebalans. Ik wil deze informatie heel
graag met u delen.
Deze ervaring bracht mij een geducht respect voor angst bij. Hoe ont­
wrichtend het oak was, ik ontwikkelde me emotioneel en kreeg meer me­
dedogen voor anderen die door een dal van angst gingen - geschenken
van de uittocht uit de duistemis. Mijn nieuwsgierige aard wordt naar het
diepe van het leven getrokken en naar het vinden van mijn weg terug naar
het licht. 'Verruim mijn ziel en maak mij vrij' is mijn houding voor het
hanteren van emoties in een wereld waarin de meeste mensen pijn mij­
den als de pest. Ik kwam eruit met een grondiger begrip van de waarde
van het consequent ontwikkelen van innerlijke kalmte, in plaats van het
in een noodsituatie op te scharrelen. Innerlijke kalmte is een grondend,
intu1tief middelpunt in elk van ons. Hoe ver weg het ook lijkt of wat u
emotioneel ook over u heen krijgt, u kunt leren het te vinden.
De Vierde Transformatie richt zich oak op het verlichten van bezargd­
heid door innerlijke rust. Bezorgdheid is angst die op een bepaald doel is
gericht. U kunt u bijvoorbeeld zorgen maken over geld, ouder warden,
 EMOTIONELE VRIJHEID
werk of uw kinderen. Ik vind de bumpersticker NORMALE MENSEN BA­
REN MIJ ZORGEN geweldig. Ook kunt u zich zorgen maken dat, alsiu
zich geen zorgen maakt, er erge dingen zullen gebeuren - een vorm van
bijgeloof. Of u nu een chronische tobber bent of nu en dan piekert, deze
emotie is een poging om controle te krijgen en een gevoel van hulpeloos­
heid ten aanzien van de toekomst de baas te worden. Hoewel deze emotie
u kan motiveren problemen op te lossen, fouten te voorkomen of voorbe­
reid te zijn (bijvoorbeeld op een examen), er zijn gezondere, plezierigere
copingmechanismen. Het is duidelijk dat zich in het leven legitieme pun­
ten van zorg aandienen die productieve actie vereisen, maar bij bezorBd­
heid wordt zorB in de sfeer van het lijden Bebracht. Mijn spirituele leraar heeft
gezegd: 'Als je een berg beklimt en je zorgen maakt over morgen, zal het
een heel moeilijke klim zijn.' Ik zal u laten zien hoe u onderworpenheid
aan deze negatieve emotie voorkomt. Beginners moeten bij de volgende
vragen stilstaan.
Bezorgdheidstest: Ben ik een tobber?
Stel, om te bepalen in hoeverre u een tobber bent, uzelf deze vragen:
Maak ik mij elke dag zorgen over veel dingen?
Maak ik problemen groter, niet kleiner?
Maak ik mij zorgen over dingen waar niemand in mijn omgeving zich
zorgen over maakt?
Maak ik mij zelfs in gelukkige tijden zorgen?
Merk ik dat ik niet op kan houden me zorgen te maken, ook al pro-
beer ik het?
---.._
Als de ene zorg is opgelost, richt ik mij clan meteen op een andere?
Als u alles zes vragen bevestigend hebt beantwoord, spelen zorgen een
zeer grote rol in uw leven. Vier- of vijfmaal ja wijst op een grote rol. Twee­
of driemaal ja wijst op een matige rol. Een keer ja wijst op een geringe rol.
Nul keer ja suggereert dat u meer een aanpakker dan een tobber bent.
Bezorgdheid en angst verzetten zich vaak tegen verandering als ze vol­
gens een traditioneel psychiatrisch model worden behandeld. De behan­
delingen die doorgaans gebruikelijk zijn, waaronder medicaties tegen
angst, psychotherapie en gedragsinterventies, mogen nuttig zijn, ze zijn
niet afdoende. Mijn benadering van deze emoties behelst een gecombi-
DE VIERDE TRANSFORMATIE 253
neerd inzicht in hun biologie, spiritualiteit, energetische kracht en psy­
chologie. Als een van deze elementen ontbreekt, is er een enorme leemte.
Als u bijvoorbeeld met bezorgdheid bezig bent en u er niet bewust van
bent dat het een vorm van spirituele terugtrekking is of niet weet wat
daaraan te doen, zult u niet erg ver komen. En als u niet weet hoe u inner­
lijke rust kunt vinden, is angstigheid een zwakke emotionele positie. In
de klauwen van dit gevoel is handelen wel het laatste wat u wilt; een ver­
gissing die tegen de intui:tie indruist. Ik zal uitleggen hoe u de methoden
achter deze transformatie in de vingers krijgt, zodat u er klaar voor bent
als u ze nodig hebt.
DE ANATOMIE VAN ANGST, BEZORGDHEID,
EN INNERLIJKE RUST: DE VIERDE TRANSFORMATIE
OP GANG BRENGEN
Het bereiken van innerlijke rust houdt in dat u de achterliggende princi­
pes intellectueel doorhebt en intui:tief weet hoe u er komt. Innerlijke
kalmte is geen amorf idee en het is geen enkelvoudig gegeven. Biologi­
sche, spirituele, energetische en psychologische kalmte kunnen verschil­
lend aanvoelen en worden vaak via verschillende technieken bereikt. In
onderstaande paragrafen zullen wij die allemaal onderzoeken opdat u ge­
nieten kunt van harmonierende kalmte op elk gebied. Met deze informa­
tie zult u de negatieve emoties van de Vierde Transformatie kunnen over­
troeven en uw middelpunt vinden.
PROGRAMMEER DE BIOLOGIE VAN ANGST,
BEZORGDHEID EN INNERLIJKE RUST OPNIEUW
Als angst in het lichaam escaleert, kan het de toestand van overprikkeling
die vrees is betrekkelijk licht doen lijken.
Laten we meteen het ergste scenario bij deze emotie nemen: de totale
paniekaanval. Wat gebeurt er biologisch? Uw systeem wordt door adrena­
line overspoeld. Bloeddruk, pols, ademhaling en het stresshormoon cor­
tisol nemen toe. Er loopt zoutzuur - jawel, zuur - uw slokdarm in, waar
het niet hoort, en dat brandt. Uw bronchioli trekken samen. Uw borst
verstrakt. U krijgt ademtekort. U hyperventileert, waardoor te veel kool­
stofdioxide uit uw systeem wordt gestoten: u bent draaierig, verdoofd en
hebt spelden en naalden in uw vingers en tenen. U bent rillerig en hebt
254 EMOTIONELE VRIJHEID
geen controle meer, alsof u het bewustzijn gaat verliezen - of overlijden.
(Veel mensen met momenten van paniek hebben een gevoel alsof ze een
hartaanval hebben.) De onmiddellijke oplossing op korte terrnijn? U
ademt langzaam in een papieren zak, waardoor de koolstofdioxidebalans
wordt hersteld en de paniekcyclus wordt doorbroken.
Orn de biologische effecten van minder intense vormen van angst te
beseffen, moet u gewoon de hierboven beschreven panieksymptomen
nemen en daar een paar streepjes afdoen. Bezorgdheid bijvoorbeeld, die
een gestage biologische angstbron creeert, trekt misschien niet zo snel of
dramatisch uw aandacht, maar ze knaagt chronisch aan u. Hoe? Ver­
zwakte resistentie tegen virussen, verhoogd risico van hartkwalen, maag­
zweren, astma, gei:rriteerde darmen en migraineaanvallen. Iedereen met
deze ziekten kan getuigen van de kwelling ervan. Ik benadruk dit niet om
u paniek aan te jagen maar om te voorkomen dat u ertoe verleid wordt de
gezondheidsrisico's van angst te ontkennen. Doe juist alles wat u maar
kunt om de dagelijkse niveaus van deze emotie terug te brengen.
Laat rnij u vertellen over een waarschuwend signaal dat ik kreeg toen
ik persoonlijk de biologische werking van angst ondervond. Mijn beste
vriendin, Berenice, ook een psychotherapeut, zou chemotherapie krijgen
voor een melanoom. Decennialang waren we er voor elkaar geweest: ik
was bij het trouwen van haar dochter; zij was bij mij tijdens de ziekte en
het overlijden van mijn beide ouders. Wij zijn ook collega's en hebben
dezelfde spirituele leraar. Niet zo verbazend dus dat ik uiterst bang was
haar te zien lijden of, wat God mocht verhoeden, haar te verliezen. Enkele
weken voor haar chemotherapie kreeg ik een onregelmatige hartslag.
Eerst dacht ik dat het niets was, maar toen kwam de onregelmatige hart­
slag vaker en sterker. Het voelde als een hikken van het hart; een veront­
rustende gewaarwording. Ik ging naar een cardioloog, die voorstelde mij
op een Holter-monitor aan te sluiten om mijn hartritme 24 uur te volgen.
De geplande dag viel samen met het begin van Berenices behandeling,
die meerdere maanden zou duren. Als arts heh ik bij veel patienten geze­
ten die chemo ondergingen, maar mijn lieve Berenice, 74 jaar, in die
groezelige, klinische ziekenhuiskamer aan diverse monsterlijke intrave­
neuze systemen te moeten zien liggen werd mij bijna te machtig. Ik
droeg opzettelijk flodderige kleding om die grote zwarte box van de Hol­
ter-monitor die aan mijn riem vastzat en de wirwar van bedrade elektro­
den die op mijn borst bevestigd waren te verbergen. Hoewel ik Berenice
altijd alles over mezelf vertel, verzweeg ik dit; ze had al meer clan genoeg
DE VIERDE TRANSFORMATIE 255
aan haar hoofd. Later die week, toen de Holter-registratie werd gei:nter­
preteerd, bleek dat mijn onregelmatige hartslagen tijdens de paar uur aan
Berenices bed waren verdrievoudigd. Ik was echter zeer opgelucht toen ik
hoorde dat de oorzaak van al mijn hartsymptomen angst bleek te zijn.
(Berenice beleefde sindsdien enkele jaren een remissie en onlangs be­
zocht ze, 79 inmiddels, een workshop voor tantrische seks.)
Deze synchroniciteit grifte in mijn geheugen hoe angst en beiorgd­
heid fysiek in ons doorwerken. Op de meest onverwachte tijden kan er
een les getrokken worden. Stressvolle ervaringen, zoals de mijne met Be­
renice, zijn gangbare triggers voor deze emofies. Dat geldt ook voor erfe­
lijkheid; er is wetenschappelijk bewijs dat angst in families doorgaat, het­
zij door conditionering hetzij genetisch. Ook speelt de hersenchernie een
rol, omdat angst verbonden is met een tekort aan de drie belangrijkste
neurotransmitters, chemische stoffen die de communicatie tussen her­
sencellen bevorderen. Het zijn:
•
Gamma-aminoboterzuur (GABA). Deze neurotransmitter is een natuur­
lijk kalmerend middel dat hersensignalen vertraagt en u rustig houdt.
Mensen met paniekstoornissen kunnen abnormaal lage niveaus heb­
ben.
•
Dopamine. Deze neurotransmitter blokkeert pijn en is verbonden met
de pleziercentra van de hersenen en met gevoelens van genot. Cocai:ne
is zo verslavend omdat het de dopamine doet toenemen.
•
Serotonine. Deze neurotransmitter is een stemmingsregelaar voor
angst, boosheid en depressie. Zander voldoende serotonine kunt u
zichzelf moeilijker kalmeren. Chocolade verhoogt de serotonine!
Kennis van deze biologische basisgegevens helpt u te visualiseren wat er
fysiek gaande is en tijdig te herstellen wat er mankeert. Door kalmte te
vinden via de interventies van dit hoofdstuk krijgt u een rol bij het in ba­
lans brengen van uw eigen hersenchemie en hoeft u geen passieve ont­
vanger van deze emoties te blijven.
Gangbare medicaties tegen angst werken door bovenstaande neuro­
transmitters te reguleren. In mijn psychiatrische opleiding aan UCLA
werd mij geleerd dat die medicijnen het 'zware geschut' van angstbehan­
deling vorrnden. Als u een doorsneearts raadpleegt, warden ze u mogelijk
aangeboden. Welnu, ik schrijf ze zelden voor, en als ik dat wel doe is dat
in combinatie met spirituele, energetische en psychologische methoden
 EMOTIONELE VRIJHEID
om innerlijke rust te vinden. Als ze oordeelkundig op korte termijn war­
den gebruikt kunnen deze medicijnen een pijnlijke angstcyclus doorbte­
ken en tijdelijk verlichting schenken. Als een patient en ik voor deze rou­
te kiezen, controleren wij beiden zorgvuldig hoe zijn of haar lichaam re­
ageert. Mijn bezwaar is dat deze medicijnen te veel warden voorgeschre­
ven (zelfs zonder psychotherapie), terwijl de benaderingen van de Vierde
Transformatie minder toxisch zijn en vaak effectiever. Hier volgt een
overzicht van de risico's en voordelen van deze medicijnen.
EEN KORTE GIDS VOOR ANTl-ANGSTMEDICA MENTEN
1. Betablokkers. Deze medicamenten, doorgaans voorgeschreven voor hoge
bloeddruk, zoals lnderal, verminderen ook de plankenkoorts. Door de vecht­
of-vluchtreactie te temperen geven ze ontspanning. Betablokkers werken
maar circa drie uur en hebben relatief weinig bijwerkingen.
2. Benzodiazepinen. Door de GABA-niveaus te verhogen kalmeren en ontspan­
nen ze spieren. lk prefereer Ativan; het werkt 12 uur, terwijl Xanax 14 uur
en valium 32 uur werkt Hoewel deze medicijnen de slaap verbeteren en
angstige mensen in staat stellen te functioneren. kunnen ze leiden tot ver­
slaving, depressiviteit, verwarring, geheugenverlies en een verminderd ver­
mogen zich dromen te herinneren.
3. Selectieve serotonine-heropname-remmers (SSR1's). Van deze groep, die ook
voor depressies wordt voorgeschreven, kunnen Celexa en Lexapro insomnie
en angst kalmeren. Ze stimuleren de aanmaak van serotonine en dopami­
ne, en Celexa heeft een kalmerend, tegen histamine gericht effect. Mogelij­
ke risico's zijn gewichtstoename, afgezwakte emoties, geheugenproblemen,
wazig zicht, seksueel disfunctioneren en moeite met het zich herinneren van
dromen.
Met patienten probeer ik altijd onbevooroordeeld de meest geschikte op­
tie voor hen te vinden. Ik help hen oak intultief de beste keus voor hun li­
chaam te bepalen. Als u een intense angst hebt, is een kritisch gebruik
van een medicijn mogelijk gerechtvaardigd. Daar hoeft u zich niet voor te
schamen, maar denk er wel aan intuYtief te blijven peilen hoe de medica­
tie in u voelt. Gebruik, om bijwerkingen te minimaliseren, de kleinst mo­
gelijke dosis gedurende de kortst mogelijke tijd. Orn in biochemisch op-
DE VI E RD E TRANSFORMATIE 257
zicht verder in balans te komen en de behoefte aan medicijnen te helpen
verkleinen of opheffen moet u de volgende methoden en andere in het
hoofdstuk in praktijk brengen.
Emotioneel actiedeel
VIER MANIEREN OM KALMTE TE VINDEN
EN ANGST TE GENEZEN
1. Probeer deze natuurlijke remedies. Raadpleeg uw arts voordat u deze sup­
plementen probeert, vooral wanneer u ze met traditionele anti-angstmedi­
cijnen combineert Bedenk ook dat u in uw natuurvoedingswinkel veel na­
tuurlijke mogelijkheden voor angstbestrijding kunt vinden, waarvan sommi­
ge niet bewezen zijn. 'Natuurlijk' betekent niet altijd onschuldig. Verder zijn
richtlijnen voor de dosering heel belangrijk; neem nooit meer dan wat ge­
adviseerd wordt.
• 5-HTP (5-hydroxytryptofaan). Dit plantenextract, dat in de hersenen in
serotonine verandert, vermindert de angst en verbetert de slaap. Tot de
niet-frequente bijwerkingen behoren misselijkheid, hoofdpijn, onvaste
ontlasting en een verminderd libido. De standaarddosering is 50-150 mg
per dag.
• Kava. Dit wordt gemaakt van de wortel van een plant die in de zuidelijke
Pacific groeit en bevordert ontspanning, verbetert de slaap en verlicht de
spierspanning. Tot de mogelijke bijwerkingen behoren evenwichtsstoor­
nissen, desorientatie, misselijkheid en (zelden) leverschade. De standaard­
dosering is een tot drie keer per dag 150-300 mg.
• Calcium/magnesium. Deze essentiele mineralen, die kunnen opraken
door stress, werken kalmerend en verbeteren de slaap. Deze combinatie
minimaliseert constipatie die van enkel calcium kan komen. De stan­
daarddosering voor volwassenen van negentien tot vijftig jaar is 1OOO
mg calcium/400 mg magnesium per dag. Voor volwassenen boven de
vijftig is het 1200 mg calcium/400 mg magnesium per dag. Het inne­
men van meer calcium dan aanbevolen kan nierstenen veroorzaken.
2. Breng uw systeem tot rust. Vermijd cafeine en andere stimulantia, overma­
tig suikergebruik en gewelddadige nieuwsuitzendingen en films - deze ma-
 EMOTIONELE VRIJHEID
ken u gespannen en versterken de schrikreactie. (Denk eraan dat cafeine ' te beginnen. Hij zegt 'lk vertrouw nooit een gedachte waarover ik niet
behalve in de bekende bronnen, zoals koffie en thee, ook voorkomt in mid­
delen tegen verkoudheid en tegen het premenstrueel syndroom, groene
thee en sommige citrusdranken; lees de etiketten.) Ook buitensporig lawaai
kan prikkelend werken, de bloeddruk verhogen en ontstekingsreacties in
het hele lichaam doen toenemen. Probeer naar rustige plaatsen te trekken.
In lawaaiige omgevingen raad ik oordoppen aan of het luisteren naar se­
rene muziek met een headset. Omdat ik zelf extreem gevoelig voor geluid
ben, weet ik wat Florence Nightingale bedoelde toen ze zei: 'Onnodig la­
waai is de meest wrede mishandeling die de zieken of de gezonden kan
worden aangedaan.'
3. Pas buikademhaling toe. Als je angstig of bezorgd bent, ben je geneigd
sneller en oppervlakkiger adem te halen vanuit de borst in plaats van de
buik. Daardoor ga je hyperventileren, zodat de angst wordt versterkt.
Buikademhaling helpt de cyclus te stoppen voordat de angst zich opbouwt.
Pas het vele malen per dag toe.
• Leg, terwijl u gemakkelijk zit .of op uw rug ligt, een hand op uw borst, de
andere op uw buik. Terwijl u diep inademt moet de hand op de buik ver­
der omhoogkomen dan de andere.
• Adem acht tellen langzaam diep in door uw neus terwijl u uw longen en
buik volledig laat uitzetten.
• Adem acht tellen langzaam door uw mond uit. Trek aan het einde hier­
van uw buik strak samen om de resterende lucht uit uw longen te drijven.
U verdiept de ademhaling niet door meer lucht in te ademen, maar door
compleet uit te ademen. Over het algemeen moet het uitademen twee­
maal zo lang duren als het inademen.
• Herhaal deze ademhalingsoefening minstens vijfmaal per gelegenheid.
4. Doe acrobicoefeningen. Regelmatige aerobicoefeningen zoals !open of
hardlopen verminderen de angst aanmerkelijk doordat ze serotonine en do­
pamine aanmaken, de kalmerende neurotransmitters. Ze stimuleren ook
prettig voelende endorfinen, natuurlijke pijnstillers die verantwoordelijk zijn
voor de zogeheten runner's high. Zelfs als u maar tien minuten per dag oe­
fent, verbetert dat uw stemming en slaap. Een patient, die met 'miljoen
angstige gedachten wakker wordt'. oefent in de ochtend om de dag rustig
DE VIERDE TRANSFORMATIE 259
hardgelopen heb!' Toen ik kind was draafde ik door open velden om mijn
ongedurigheid van lange autoritten kwijt te kunnen; mijn ouders noemden
dat 'stoom afblazen'. Zoals een oud rijm zegt When in worry or in daub�
run in circles, scream and shout.' Lichaamsoefening verdrijft opgekropte en
angstige energie en helpt om innerlijke kalmte te vinden. Een combinatie
met stretc:hen of yoga is ideaal.
Bovenstaande methoden zijn gebaseerd hetzij op het gebruik van natuur­
lijke supplementen of op verzachting random angst en bezorgdheid; in
geen van beide gevallen wordt er een einde aan gemaakt. Deze emoties
gebruiken enkele imponerende neurochemicalia, maar laat u niet intimi­
deren. Het is onze taak ze teniet te doen, niet onder de voet gelopen te
worden. U kunt het.
0NTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN ANGST,
BEZORGDHEID EN INNERLIJKE RUST
Als energiepsychiater stel ik angst en bezorgdheid altijd voor als kansen
voor de verruiming van uw ziel. Deze emoties kunnen u tot het uiterste
op de proef stellen, maar toch zijn het respectabele leraren die u aanspo­
ren om kalmte van binnenuit te vinden en uzelf met iets graters te verbin­
den. In de stoffelijke wereld verblijven, weg van uw spirituele thuis, kan
een legitieme reden zijn om scheidingsangst te voelen, ook al hebt u zich
misschien niet gerealiseerd dat dat een aspect van deze emotie is. Kalmte
houdt meer in clan niet onder een totale druk staan. Het is een weerzien
met iets spiritueels vanbinnen dat onder de buitenlaag van verwarde ge­
dachten en een tollend hoofd huist. Door er seconden, minuten en langer
mee verbonden te zjjn bevrijdt u zich steeds meer van dagelijkse angsten
en zorgen.
Aan de andere kant kunnen mensen die niet in een goddelijke context
voor emoties of leven geloven de wereld als een serie toevallige, chaoti­
sche, vaak slopende gebeurtenissen zien. Ze kennen niet het geloof in een
hogere macht of de heiligheid van het Zelf. Ze kunnen niets reddends aan
angst ontdekken. Die maakt alleen maar dat ze zich hulpeloos voelen, tot
slachtoffer gemaakt en zwak. Hun enige agenda is er met een snelle op-
 EMOTIONELE VRIJHEID
,I
lossing vanaf te komen - zoals medicijnen of afgeven op die 'veeleisende'
partner - en gewoon met hun leven door te gaan. Als het voor hen werkt,
mooi, neem ik aan, maar als de verlichting nu eens niet snel genoeg komt
of helemaal niet? Als de hevige angst nu eens wegebt maar zij nog altijd
nagelbijtende zenuwlijders zijn? En als moeilijke partner A nu eens me­
teen wordt vervangen door moeilijke partn·er B? Weinig vrede dan.
Ik wil graag dat u angst en bezorgdheid ziet als symptomen van spiri­
ruele bindingloosheid en ook als prikkels om het contact te herstellen.
Wat kunnen wij ermee winnen als we op deze manier met deze emoties
omgaan?
I
•
We kunnen leren vertrouwen op de integriteit van wat het leven
brengt; de smetteloze spirituele impuls erachter -vooral wanneer het
pijnlijk wordt of misgaat.
•
We kunnen ophouden onze angsten in de toekomst te projecteren en
in plaats daarvan in het nu blijven.
•
We kunnen begrijpen hoe angst onze neiging tot overmatige controle
oprakelt, terwijl we juist moeten weten wanneer we moeten wachten
en we de goddelijke stroom laten gaan.
•
We kunnen inzien hoe we geconditioneerd zijn om te geloven dat er
niets positiefs kan vdortkomen uit mislukkingen, barrieres of totzooi.
•
We kunnen inzien dat zorgwekkende gebeurtenissen schamiermo­
menten zijn waarop liefde en goedgunstigheid ons leven binnenko­
men.
Natuurlijk zijn wij, omdat we mensen zijn, ertoe geneigd spiritueel af te
haken als we angstig zijn. Wees erop bedacht: het zal steeds opnieuw ge­
beuren. Maar laat dat u niet afschrikken en gebruik het niet als excuus
om uzelf ervan langs te geven. Probeer de uitglijer eenvoudig sneller op te
vangen. Ik vind het prachtig dat de boeddhistische leraar Sylvia Boorstein
zichzelf 'een herstellende tobber' noemt. Ze heeft door dat ze iemand is
die gewoonlijk negatieve scenario's opstelt over wat er zou kunnen ge­
beuren. Wie kent dat niet? Maar Sylvia, een meditatief persoon die de
waarde van innerlijke rust kent, gebruikt al haar kennis om de bezorgd­
heid geen voedsel te geven. Dat moet u ook doen. Het transformeren v�n
angst en bezorgdheid is een proces van erkennen wanneer je spiritueel
afhaakt en stappen zetten om de band te herstellen.
Het heeft een reden dat Jezus in de Bergrede zijn discipelen hartstoch-
DE VIERDE TRANSFORMATIE
telijk voorhoudt: 'Wees niet bezorgd.' Het heeft een reden dat Boeddha
zei dat het geheim van gezondheid is je geen zorgen te maken over de
toekomst maar in het nu te leven. En de Talmoed zegt ons onze eigen
weg te volgen, en ons geen zorgen te maken over de duistemis. Dit is van
bijzonder belang voor mij omdat bezorgdheid in rnijn joodse familie zo
overdreven werd; soms kwamen we regelrecht uit een Woody Allen-film.
'O!:J veH,' een Jiddische versie van 'o wee', was een vast onderdeel van ons
vocabulaire. (Ik hoor dat Bobby Mcferrin, die de hit 'Don't Worry, Be
Happy' schreef, een joodse vrouw heeft.) Hoe dan ook, niemand heeft
een monopolie op bezorgdheid; het hoort soWieso bij de homo sapiens, of
we het nu uitbazuinen of stokijns blijven.
Bezorgdheid doet uw licht verflauwen door u uit het moment te ver­
wijderen. Ze verpulvert uw aandacht en overtuigt u ervan dat u zich in een
onveilige wereld bevindt zonder spirituele toevlucht. Bovendien vindt het
overgrote deel van datgene waar u over t�bt niet eens plaats. (Will Rogers
zei: 'Ik moet de beste tobber ter wereld zijn. Niets waar ik over tob ge­
beurt ook.') Meestal deed u het gas gewoon uit ell'dachten de mensen he­
lemaal geen vreselijke dingen over u. Laat deze_observatie tot u doordrin­
gen. Probeer om vrij te zijn door de vertekeningen van de bezorgdheid
heen te kijken. Probeer geen overhaaste conclusies te trekken of altijd het
ergste te denken.
Ik suggereer niet dat er geen echte sihlaties zijn die verontrustend
zijn. Het is natuurlijk begrijpelijk dat een moeder zorgen heeft om haar
zieke kind, maar bezorgdheid verandert legitieme zorg in lijden. Ik zou
die moeder altijd helpen te vechten voor de gezondheid van haar kind.
Maar ik zou er ook bij haar op aandringen aardiger voor haarzelf te zijn,
haar bezorgdheid te temperen. Constructief handelen is een ding, con­
stante bezorgdheid een ander. Wat een spiritueel perspectief zelfs aan
kwellende gebeurtenissen toevoegt is dat u ze kunt gebruiken als kansen
voor de groei van uw hart; een zwaar bevochten maar bevrijdende manier
om pijn te beschouwen. Ook al lijkt het soms onmogelijk, we moeten er­
naar streven het leven op zijn eigen voorwaarden te aanvaarden en al het
mogelijke doen om innerlijke rust te zoeken.
Spiritualiteit kan bezorgdheid, klein of groot, doen afnemen. Neem
veroudering, iets waar mijn 54-jarige patient Darlene altijd door geobse­
deerd werd, ook al was ze aantrekkelijk en wist ze dat degene die al twin­
tig jaar haar man was nog steeds gek op haar was. Darlene was voor tallo­
ze angsten bij mij gekomen. Zou haar bedrijf voor interieurdesign ten on-
 EMOTIONELE VRIJHEID
der gaan? Zou haar zoon de 'goth' ooit bij zinnen komen? Spastische dik­
ke darm, opvliegers ... de lijst ging maar door. Toen ik Darlene voor. het
eerst zag had ze de concentratieduur van een kolibrie op volle snelheid,
maar veroudering was een permanente zorg in haar hoofd. Elke morgen
onderzocht ze haar gezicht met een vergrootspiegel op nieuwe verzakkin­
gen en rimpels (dat soort martelende verschijnselen worden in damesbla­
den categorisch op de zwarte lijst geplaatst). Ze kwam tot de meest opge­
wonden conclusies. 'Mijn hals ziet eruit als de lel van een kalkoen,' zei ze
tegen mij. En ik hoorde over haar kraaienpootjes, verzakkende oogl�den,
bruine vlekken, gebarsten neusvleugelplooien. Hoe meer 'defecten' ze op­
merkte, des te meer wilde ze ingrijpen en ze uitwissen, een nee tegen ver­
oudering dat gedoemd was te falen. Darlene logeerde praktisch in het kan­
toor van de dermatoloog waar ze botoxinjecties en rimpelvullers kreeg.
Nooit helemaal tevreden overwoog ze een facelift. Intui:tief naar Darlenes
toekomst kijkend zag ik dat niets van dit alles haar ecbt gelukkig kon ma­
ken. Haar getob zou viraal warden. Telkens als er weer een jaar verstreek
zou ze wanhopiger en zelfkritischer warden, gevangen in een bitse bena­
dering, de kracht mislopend die van veroudering kan uitgaan.
Akkoord, in de verwrongen Holywoodcultuur van 'jong en dun' in Los
Angeles was Darlenes gedrag niet ongewoon. Enkele van mijn andere pa­
tienten, met name 'oudere' actrices - van haven de veertig - waren het
slachtoffer van brute leeftijdsdiscriminatie en druk om er onnatuurlijk
jong uit te zien. De enige rollen waar ze nog op konden hopen waren die
van grootmoeder, moeder of matte oudere zuster. (Goldie Hawn deed de
vermaarde uitspraak dat actrices drie leeftijden hebben: 'Babe, officier
van justitie en Drivin.B Miss D aisH . ') Als vrouw worstel ik oak met veroude­
ringskwesties. Ik moet bekennen dat ik meermalen, als er niemand was,
voor de spiegel staande mijn wijsvinger tegen elke wang zette en de huid
van mijn hals en gezicht optrok. Waarom? Orn me mezelf voor te stellen
zonder dat er iets hing of verzakte. Ik heh ook angstdromen geb.ad over
ouder warden. Ik herinner me er een waarin Jack Nicholson, krokodil­
achtig grijzend, op een vuile, wetende toon over mijn figuur zegt: 'Hmm,
ik zie dat de tijd je eindelijk te grazen heeft genomen.' Ik werd wakker
met de angst dat mijn uur geslagen had - maar dat was niet de juiste uit­
leg van mijn droom. Die is: hoewel ik Jack Nicholsons acteerwerk bewon­
der, is hij een womanizer die met filmsterretjes omgaat die half- een der­
de? - zo oud zijn als hij, die zelf nauwelijks een poster boH is voor een
meer geoefend oog. Het 'Jack'-deel van mij moest ik aanpakken. Ik moest
DE VIERDE TRANSFORMATIE
mijn houding ten aanzien van veroudering herzien, mijn scboonheid eer
aandoen en niet toestaan dat ik door bet burgerlijk, achterlijk cultureel
vooroordeel 'Gij zult niet ouder warden' werd neergehaald. Anders zou
er voor mij geen hoop op emotionele vrijheid zijn.
Voor veel van mijn patienten, ook voor Darlene, en voor mijzelf, geldt
dat spiritualiteit ons heeft geholpen de kracht aan te spreken die ouder
warden met zich meebrengt. Stel uzelf, om van dit of welk ander getob
ook bevrijd te warden, de vraag: 'Wat is de spirituele les van de emotie?'
Die uitgangspositie zal uw denken en gedrag veranderen. Zo was het voor
Darlene een belangrijke les ,om meer dimensles van haarzelf naar waarde
te schatten in plaats van door de buitenkant gekweld te warden. Dus con­
centreerden we ons in de sessies op de toegang tot baar innerlijk licht. In
de overlevering van de Godin noemden de priesteressen dit het oproepen
van bun 'betovering', schitterender dan welke uitwendige welving of
plastische correctie ook. Ik deelde ook met haar de wijze schoonheidstips
van Audrey Hepburn, die bij haar begrafenis werden voorgelezen: 'Voor
aantrekkelijke lippen moet je vriendelijke woorden spreken. Voor mooie
ogen moet je op bet goede in mensen bedacht zijn. Voor evenwicht moet
je je weg gaan in de wetenschap dat je nooit alleen zult lopen.'
In de therapie werkte ik verder met Darlene om vrede te sluiten met de
veroudering. Ik hen niet tegen cosmetische bulpmiddelen die met mate
warden gehanteerd, zolang het niet een hopeloze ontkenning van verou­
dering is, zoals bij Darlene. Ontkenning is niet bevrijdend; je raakt
slechts opgesloten in een illusie. In plaats daarvan bleek Darlene open te
staan voor de ontdekking dat spiritualiteit ook het streven naar harmonie
met de levenscyclussen inhoudt - een zich ontwikkelende wijsheid en
een ander soort charme. Er is verlies, maar er zijn ook winstpunten. En
verder kun je sexy zijn op welke leeftijd dan ook; je kunt bet tot je laatste
snik uitstralen, zoals Peter O'Toole zo sensueel demonstreerde in de film
Venus. Zodoende began Darlene positiever over veroudering te denken;
veel beter dan tegen de tijd op het oorlogspad te gaan. Zoals de grote
honkballer Satchel Paige zei: 'ABe is just mind over matter - if 11ou don't
mind, it don't matter.' Darlene kon naar mij luisteren omdat ik niet tegen
haar zei dat ze er niet goed uit moest zien of geen gezonde, fitte levens­
stijl moest nastreven. Mijn boodschap was eenvoudig het met elkaar in
evenwicht brengen van innerlijk en uiterlijk zodat ze zich niet zoveel zor­
gen zou maken, beter van haar charmes kon genieten en een vrediger,
aangenamer leven zou hebben bij het ouder worden.
 EMOTIONELE VRIJHEID
Onderstaand actiedeel, dat Darlene toepast, vat samen hoe u iedere soort
bezorgdheid spiritueel kunt vormgeven en omkeren. Als u <lit systematisch
in praktijk brengt, betekent het eindpunt altijd meer innerlijke rust
Emotioneel actiedeel
SPIRITUELE METHODEN OM ANGST EN BEZORGDHEID
OP TE HEFFEN
1. Verander uw denken. Stel uzelf de vraag: 'Wat is de spirituele les van mijn
angst of bezorgdheid?' Schrijf uw antwoord dan in een dagboek op. Wees
duidelijk. Zo kan 'Jk maak me zorgen dat ik de financiering van mijn zaak
niet rond krijg' een les zijn in geloven in uw droom en niet opgeven. Of 'lk
maak me zorgen dat mijn dochter altijd depressief zal zijn' kan een les zijn
in doen wat u kunt om te helpen, en dan de kracht van het gebed en van
loslaten leren. Wat uw zorg ook is, zoek de grotere betekenis erachter. Denk
na hoe het uw spirituele groei kan bevorderen.
2. Wees in het nu. Wanneer angstige gedachten u naar de toekomst verplaat­
sen, breng dan uw aandacht terug naar het nu. Zeg tegen uzelf: 'Vandaag
kan ik gelukkig zijn. Vandaag zal ik doen wat ik kan om vooruit te komen
- dat zal genoeg zijn. Vandaag zal ik liefdevol met mezelf omgaan en be­
seffen wat mooi is; waar ik dankbaar voor moet zijn.'
3. Spreek een gebed uit Soms heeft ongerustheid u in haar greep en wil deze
u niet loslaten. U weet dat het niet reeel is, maar u kunt het niet tegenhou­
den. Vraag op deze momenten om hulp aan datgene, wat het ook is, dat u
als Geest ziet Spreek uit de grond van uw hart een gebed uit. Het zou sim­
pel dit kunnen zijn: 'Neem alstublieft deze ongerustheid van mij weg.' U
kunt improviseren. Een chirurg spreekt het volgende gebed uit om rustig te
worden voordat hij gaat opereren: 'Lieve God, dit zijn uw handen. Breng
uzelf niet in verlegenheid!' En hier is een 2500 jaar oude boeddhistische
oefening in lankmoedigheid die ik ter herhaling aanbeveel:
Moge ik vrij van ongerustheid zijn
Moge het goed met mij zijn
Moge ik me veilig en op mijn gemak voe/en
Moge ik vrede hebben.
DE VIERDE TRANSFORMATIE
Als de ongerustheid zich roert, blijf dan bidden: als u een toets maakt, in
het kantoor van uw baas, vlak voor een toespraak. Laat in iedere situatie
uw band met het Goddelijke uw ongerustheid doen verdwijnen. Het vragen
om die tussenkomst zal u rustig houden.
4. Mediteer over de diepe rust vanbinnen. Ongeacht hoe ahgstig u bent, rust is
uw diepste middelpunt. Beschouw het contact hebben ermee a/s een spiritu­
ele ervaring om te koesteren. Angst en onrust zijn beperkt tot het denken;
een buitenlaag van het bewustzijn. Het vinden van de rust betekent dat u
verder naar binnen gaat Orn daar te komen moet u, of u nu loopt of zit, be­
ginnen met een paar keer diep, langzaam adem te halen om de spanning
los te laten en u te ontspannen. Visualiseer daarna uzelf terwijl u steeds
dieper in de kern van uw wezen afdaalt, naar een plek van totale vrede en
veiligheid. Er is een rimpelloos water in ieder van ons. Probeer intuitief, zon­
der inspanning, deze roerloosheid waar te nemen zodat u er kunt terugke­
ren, naar dat sublieme gevoel. Hoe meer u zich erop concentreert, des te
meer zal het groeien.
Voor zowel mijn patienten als mij is het geruststellend om spirituele mo­
gelijkheden te hebben om angst te neutraliseren. Men heeft wel gezegd
dat bezorgdheid rondkijkt, spijt terugkijkt en geloof omhoogkijkt. Gelo­
ven dat er een hogere macht naast je staat schenkt je meer vertrouwen om
rustig te zijn. Soms zou u, zoals ik wel meemaak, kunnen merken dat u
zich angstig en kalm tegelijk voelt. Het is een vreemde mengeling, maar
deze beide kunnen naast elkaar bestaan, vooral als uw reserve van verstil­
ling nog maar in ontwikkeling is. De vaardigheid die emotionele vrijheid
biedt is dat u voor kalmte in plaats van angst kiest. Dat verplaatst het
zwaartepunt naar sereniteit.
ERVAAR DE ENERGETISCHE KRACHT VAN ANGST,
BEZORGDHEID EN INNERLIJKE RUST
Geen mens weet een vertrek sneller leeg te krijgen clan een angstig mens.
Angst is zeer besmettelijk, een unheimische huivering waarbij zelfs de
meest dikhuidige mens weg wil vluchten. Angst kan in de lucht hangen.
Mensen stellen het intuYtief vast zoals honden die een fluitje horen dat
hoger klinkt clan het mensenoor kan opvangen. Als u te maken hebt met
 EMOTIONELE VRIJHEID
iemand die angstig is, kunt u daar oak angstig van warden. Innerlijke
kalmte doet het omgekeerde. Het is troostend, trekt anderen aan, stelt ze
op hun gemak.
Als ik met angstige mensen we'rk veranker ik de sessie altijd, aan het
begin en steeds weer, door innerlijke rust op te roepen. Ik doe dat door
contact te maken met de stilte binnen in mij en die actief de karner in te
stralen. Ik heh geleerd persoonlijke problemen opzij te zetten opdat ik de
stilte kan mobiliseren. Je kunt innerlijke kalmte niet voorwenden - een
bedaard vemisje is zinloos. Lichamelijk geworden kalrnte wordt over e­ g
dragen; een energie die anderen lezen en waarop ze reageren. Ze rijl't
door meditatie, spirituele oefening en andere rnethoden am rustig te war­
den - helaas, geen prioriteit voor de meeste doorsneeartsen. Voor patien­
ten die het bokkende wilde paard 'angst' berijden is kalmte manna uit de
hemel. Zij voelen meteen aan of het echt is of niet, en als het echt is ne­
men ze het in zich op zoals uitgehongerden voedsel naar binnen schrok­
ken. Het is mijn taak een kalme energie in stand te houden tot zij dat voor
zichzelf kunnen. (Een angstige therapeut die een angstige patient behan­
delt - niet zeldzaam - kan een pure marteling voor beiden zijn.)
Ik wil graag dat u vertrouwd raakt met de subtiele energie van de erno­
ties van de Vierde Transformatie. Het geheim van het afWenden van angst
en bezorgdheid is dat u ze snel herkent en dan omschakelt am rustig te
warden. Het intu:itief peilen van de nuances van energie tern pert be­
zorgdheid en angst voordat ze totaal zijn - het is net als het letten op een
steek van pijn voordat uw rug in een kramp schiet. Bij wijze van onder­
zoek stel ik voor elke emotie enkele miriuten te versterken. Waarom? Orn
hun effecten te vergelijken en emotionele gesteldheden zorgvuldig te le­
ren veranderen. Breng eerst in beeld wat u angstig rnaakt. Denk extreem
- misschien het verliezen van uw allerlaatste stuiver of uw vertrouwde part­
ner. Stel u dan voor wat kalmte zou brengen: financiele zekerheid of met
uw geliefde stoeien in de koesterende warmte van het Caribisch gebied. Let
in beide gevallen op de energetische wisselingen in uw lichaam. Hier vol­
gen algemene kenmerken die bij beide emoties zijn waar te nemen.
Hoe de energie van angst kan aanvoelen
•
rusteloos, druk
• gejaagd, opgewonden, opvliegend
• opeengeklemd
DE VIERDE TRANSFORMATIE
• als een sirene in je hoofd die gevaar betekent
• luider clan de intuitie
Hoe de energie van kalmte kan aanvoelen
•
glad als zijde
• ruimtelijk, stromend, ontspannen
• op orde brengend, grondend
• vitaliserend, alsof je systeem opnieuw gestart is
•
bevorderlijk voor het luisteren naar intu:itie en hart
Span u tot het uiterste in zodra u een gevoel van elk krijgt. Oefen het
switchen q,issen angst en kalmte een paar keer; een soort emotionele es­
tafettewedstrijd in hoog tempo - enkele minuten angstig, enkele minu­
ten rustig. Die flexibiliteit programmeert u am uw stemming te kiezen in
plaats van angstig te blijven bij gebrek aan beter. Dra.ai voor meer vajheid
altijd de negativiteit terntJ. Dat hetekent dat u problemen minirnaliseert en
ze niet henadrukt. Afstand helpt: als u zich angst en kalmte als pure ener­
gie voorstelt in plaats van ze persoonlijk te maken, komt het bevrijden
van uzelf neer op het kiezen van de ene frequentie haven de andere. Expe­
rimenteer met het zien van emotionele transformatie vanuit die overwe­
gend neutrale kalmte.
Orn gelukkig te zijn, echt gelukkig, moet u moeilijke emoties herken­
nen en ontladen omdat hun energie zich in uw lichaam kan nestelen. Po­
sitieve emoties kunnen zich ook ophopen, hoewel zij het welzijn verho­
gen. Als energiepsychiater zie ik vroegere trauma's en angsten niet als
enkel herinneringen. Ik besef dat ze geneigd zijn om aaneen te groeien
als energetisch littekenweefsel dat gezondheid en vreugde beperkt. Het
opsplitsen van opgeborgen emoties heft deze littekens echter op zodat er
weer energie kan vloeien.
De begaafde neurowetenschapper Candace Pert, die de opiaatrecepto­
ren van de hersenen ontdekte, biedt een elegante verklaring hiervoor. Ze
gelooft dat de cellen van ons lichaam - alle honderd biljoen - het vermo­
gen hehben herinneringen en emoties op te slaan in strengen van amino­
zuren die neuropeptiden heten. (Ze noemt ze 'emotiemoleculen' in haar
gelijknamige boek.) Deze migreren door je systeern en hechten zich aan
receptoren op verschillende fysieke locaties. Spieren zijn toevluchtsoor­
den voor sarnengeklonterde angst. De angst die u voelde toen u een de-

EMOTIONELE VRifHEID
cennium geleden werd ontslagen, leeft in uw schouders of rug voort. Dus
wanneer een massagetherapeut aan deze spieren begint te werken, wordt
u plotseling door flashbacks overspoeld. Wat gebeurt er? Herinneringen
die in spieren vast zijn blijven zitten warden geactiveerd. Tijdens massa­
ges heh ik de wildste emotionele herinneringen gehad - ruzie met een ex,
een verkeersopstopping in Griekenland, het afleggen van een wiskunde­
examen voorafgaande aan de geneeskundestudie. Dat waren allemaal
angsten waar ik in tijden niet aan had gedacht, en toch waren ze er. Prak­
tische aandacht voor het juiste gebied brengt herinneringen en emoties
aan de oppervlakte door cellen te stimuleren die de code ervan bevatten.
Sommige zijn slechts flarden uit het verleden zonder bijzondere beteke­
nis. Andere zijn overladen gevoelens die vrijgemaakt moeten warden; Na
een massage voel ik me lichter, alsof ik uit een gletsjer hen gegraven en
bevrijd uit een onderduikplaats. Afhankelijk van de bron van de angst
hebt u mogelijk enkele sessies van lichaamswerk nodig. Soms kan psy­
chotherapie oak helpen.
In The Heart's Code geeft de psycholoog Paul Pearsall boeiende versla­
gen van de emotionele intelligentie van onze lichaamscellen. Hij verte�t
over Claire Sylvia, die een hart-longtransplantatie onderging en plotse­
ling naar nieuwe soorten voedsel begon te verlangen - kipnuggets en bier
- en ongewone emoties begon te ervaren. Maar waarom? Verbluffend
was dat ze in dromen gesprekken had met haar donor, waardoor ze zijn
ouders kon opsporen (hun identiteit was geheimgehouden, zoals altijd
gebeurt in ziekenhuizen). Zij bevestigden dat haar nieuwe smaken en ge­
voelens oak die van hun zoon waren geweest.
Pearsall beschrijft ook een achtjarig meisje dat het hart van een ver­
moord kind kreeg. Na de transplantatie began het meisje nachtmerries te
krijgen over de man die haar donor had vermoord. Haar moeder nam
haar toen mee naar een therapeut. De details die ze in therapiesessies gaf
waren zo nauwkeurig - tijd, wapen, de kleren van de moordenaar, plaats
delict - dat ze de politie inlichtten. Op verbluffende wijze leidde de infor­
matie van het meisje de politie naar de moordenaar.
Als u op de hoogte bent van Perts onderzoek en Pearsalls waargebeur­
de voorbeelden kan dat uw emotionele vrijheid vergroten. Realiseer u dat
angst zowel in het denken als in de concrete structuur van het lichaam
huist. Voor het overwinnen van die angst is misschien meer nodig dan al­
leen verbale therapie. Soms hebt u technieken van praktische energie no­
dig om datgene wat zich emotioneel op een fysiek niv�au heeft vastgezet
DE VIERDE TRANSFORMATIE
los te wrikken, hetzij door het letterlijk weg te masseren, hetzij door acu­
punctuur en energiegerichte methoden te g�bruiken. Met het gebruik
van woorden alleen zijn deze plekken misschien niet te bereiken, maar
onderstaande methoden zullen dat wel klaarspelen. Ik beveel ze steevast
aan patienten aan; ze vullen ons psychotherapeutische werk aan door de
subtiel-energetische hoekjes en kiertjes van emoties te bereiken. Probeer
elke methode uit. Kijk welke het meeste effect heeft.
Emotioneel actiedeel
GEBRUIK DEZE ENERGIETHERAPIEEN OM ANGST TE VERLICHTEN
EN INNERLIJKE RUST TE BEVORDEREN
1. Massage. Een goede massage kalmeert het den ken, ontspant spieren en
verwijdert fysieke concentraties van angst. Als er emoties opkomen, houd
die dan niet tegen. Heling voltrekt zich door het allemaal te laten gebeu­
ren. Haal alleen diep adem om het lichaam ontspannen te houden. lk be­
veel wekelijkse massages aan; niet aIleen bij toppen van angst. U kunt het
beste een masseur zoeken die met subtiele energie werkt, hoewel sommi­
gen met een liefdevolle toets dat van nature doen zonder het te weten. De
types van massage varieren van de voorzichtige Zweedse vorm tot het diepe
weefselwerk van Rolfing.
2.Acupunctuur. Deze oude techniek bestaat uit het inbrengen van kleine naal­
den langs banen die meridianen worden genoemd om de energiestroom te
bevorderen. (Hersenscans laten zien dat wanneer er een naald wordt inge­
bracht in een voetmeridiaan die met zicht te maken heeft, de visuele cortex
van het brein oplicht) Klinische dubbelblindproeven hebben ook de werk·
zaamheid van acupunctuur bevestigd. Acupuncturisten richten zich op het
herstel van de balans van chi, de essentiele levenskracht, tussen de zeven
energiecentra. of chakra's, die van de basis van de wervelkolom tot de kruin
van het hoofd lopen. Angst wordt beschouwd als een onbalans van chi; een
aanwijzing dat een chakra is 'geblokkeerd' en er energie moet worden vrijge­
maakt zodat deze naar behoren langs de meridianen van het lichaam kan
vloeien. Hoe? Acupunctuur schijnt exact dat deel van de hersenen dat met
onze emotionele reactie op pijn verbonden is, tot rust te brengen.
3. Energiehealing. Dit is een zachtaardige, krachtige modaliteit waarbij een
 270 EMOTIONELE VRIJHEID DE VIERDE TRANSFORMATIE 271

massage of een acupunctuurbehandeling kunt u plotselinge inzichten er­

healer subtiele energie door zijn of haar handen stuurt om fysiek
en emo­ varen die ernotionele doorbraken losmaken. Wie zich fysiek hamast met
tioneel evenwicht te bevorderen. Het is geweldig voor het in stand
houden spierspanning om zich tegen angst te beschermen, belemmert zulke vita­
van welzijn en het verdrijven van acute of chronische angst Onder
de ener� le intu'itieve ingevingen. Als u energietherapie toepast, gedraagt het li­
giehealers zijn er die de therapeutic touch toepassen en er zijn reikimees
­ chaam zich minder verdedigend, gaan de energiekanalen weer open en
ters. Bij mij staat energiehealing hoog omdat het aansluit bij mijn sensitie­
keert de helderheid terug.
ve systeem. En het maakt u snel rustig. lk pas het oak toe bij patienten
en,
leer hun de technieken. Hier volgt een oefening die ik voorstel.
BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN ANGST, BEZORGDHEID
EN INNERLIJKE KALMTE IN KAART
Breng uzelf tot rust met hartenergie
Bij de eerste tekenen van paniek of angst moet u de palm van een hand Een vruchtbaar onderzoek in PsHcholof:!ical Review meldde onlangs dat u
op
uw hartchakra leggen, het energiecentrum voor onvoorwaardelijke liefde
dat zich zozeer zorgen kunt rnaken dat u vroegtijdig in het grafbelandt. Het
zich in de middenborst bevindt. Visualiseer tegelijkertijd iemand of iets goede nieuws is dat u, als u leert u minder zorgen te maken, langer zult
waar­
van u houdt Houd uw hand daar enkele minuten terwijl u langzaam adem­ leven; een ingrijpende verandering in de orde van het verlagen van uw
haalt Merk sensaties van warmte en welbevinden op. Kijk oak uit naar beel­
cholesterol als u een hartkwaal hebt. Als het om een lang leven gaat is be­
den. Toen ik mij eens op mijn vader concentreerde zag ik het meest roerende
zorgdheid iets om bezorgd over te zijn.
visioen van hem, met zijn handen in de gebedshouding, mediterend binnen
in Zoals bij alle emoties zijn er tal van theorieen over oorzaken en ge­
mij. Laat u kalmeren door deze indrukken. Of u nu zenuwachtig bent
door een neeswijzen. Psychoanalytici geloven dat angst verlicht wordt als onbe­
spannende zakenbespreking, een ruzie met uw echtgenoot of het
worstelen wuste conflicten en trauma's uit de kindertijd worden behandeld. De psy­
met de claustrofobie van het verblijf in een MRI-scanner, het hart is
in staat chiater Carl Jung noemde het een 'complex' dat energie bindt tot het
angst te sussen.
wordt gedeblokkeerd; ernotionele kalmte vloeit voort uit het in balans
brengen van een rijk innerlijk en uiterlijk leven. Behavioristen zeggen dat
4. Tai chi chuan. Deze oefening, bestaande uit zeer langzame, gracieuz
e be­ angst aangeleerd wordt maar afgeleerd kan worden door desensitisatie­
wegingen die synchroon lopen met ritmische ademhaling, leidt tot
innerlij­ technieken (je wordt geleidelijk onder ontspannen omstandigheden aan
ke verstilling. Een daoistische monnik uit de twaalfde eeuw die vijf
dieren bedreigende situaties blootgesteld om je reactie te veranderen). Wat is nu
nauwgezet bestudeerde concludeerde dat slangen en kraanvogels
het beste juist? Mijn visie: er kan in elke benadering waarheid schuilen, afhanke­
in staat waren om woeste tegenstanders te overmeesteren. Uit zijn observa­ lijk van uw omstandigheden.
ties ontwikkelde hij tai chi chuan, een reeks 'vormen' gebaseerd op De psychologische benadering die ik bij angst toepas neemt instru­
de be­
weging van deze schepselen. De hedendaagse tegenstanders stress.en menten uit bovengenoemde disciplines en andere over, maar met twee
angst kunnen met deze methode worden uitgeschakeld. Behalve
dat tai chi belangrijke verschillen. Ten· eerste, ik beschouw angst niet als louter een
chuan de stroom van bloed en zuurstof doet toenemen, spieren emotie die begrepen en verwijderd moet warden. Ik koppel haar altijd
versterkt en
de immuniteit verhoogt, brengt het ook uw subtiele energieen in
balans en aan het vermogen innerlijke kalmte te ontwikkelen zodat ze ernotioneeel
herstelt het de fysieke en emotionele levendigheid.
getransformeerd kan worden. Ten tweede, ik word door intuitie geleid,
niet door formulaire voorschriften uit een bepaald therapeutisch evange­
lie. lk sta niet een bepaalde methode voor; daarmee ZOU ik mijn patienten
Behalve dat deze energietherapieen de angst verminderen, brengen ze u geen dienst bewijzen. Van wezenlijk belang is dat een behandeling daad­
mogelijk ook in een allergoddelijkste veranderde staat. Naarmate het li­ werkelijk met elk individu harmonieert. Als therapeut probeer ik niets
neaire denken zich ontspant, wordt de intultie scherper. Tijdens een aan te nemen. Of we nu voor de eerste of de honderdste keer bij elkaar
 272 EMOTIONELE VRIJHEID
zitten, door intultie kan ik telkens opnieuw zien op welk punt u bent.
Niettemin zijn er basale psychologische drijfkrachten die ik altijd met
angstige patienten doomeem om hen te helpen belemmerende emotio­
nele patronen om te keren. Daartoe behoren het onderzoeken van- de
slechte invloed van angstige moeders, het getiranniseerd warden door
een innerlijke slavendrijver en perfectionisme. Als u met de emoties' van
deze transformatie worstelt, overweeg clan hoe deze drijfkrachten op u
van toepassing zijn.
Drijfkracht 1: Angstige moeders kunnen angstige kinderen creeren
Meer clan de angst van vaders of andere familieleden be1nvloedt die van
een moeder een kind sterk. Denk maar na: u zat negen maanden in de
buik van uw moeder. Toen u werd geboren, voedde en verschoonde ze u,
ze hield u vast, bracht u naar bed. Omdat een moeder typisch de voor­
naamste verzorger is, geeft ze emotioneel vorm aan uw kijk op de wereld,
of u zich veilig voelt of niet. Stel uzelf de vraag: 'Was mijn moeder in de
kem angstig of rustig? Hoe ging dat over op mij?' Misschien was ze kalm
en bent u oak kalm. Maar als ze angstig was is het waarschijnlijk dat u
daar iets van hebt overgenomen, vooral als u empathisch bent. De oplos­
sing is dat u deze psychologische,drijfkracht begrijpt, uw intentie vast­
stelt er los van te komen en een gezondere copingwijze ontwikkelt.
Neem mijn patient Phil, die het grootste deel van zijn 25 jaar angstig
was geweest over zijn gezondheid, hoewel hij fundamenteel in orde was.
Hij vertelde mij: 'Mijn moeder had ieder denkbaar symptoom. Ze was al­
tijd wel ergens ziek van, Hep constant naar de dokter. Indigestie, hart­
kloppingen, huiduitslag. Haar medicijnkastje was volgestouwd met zalf­
jes, elixers en pillen. Ze kwam met allerlei medische handboeken aanzet­
ten over allerlei ziekten, die ik gretig las. Maar toen began ik ongerust te
warden dat)k ook ziek was; een bezorgdheid waar ik bij tijden nag mee
worstel. Onlangs is het erger geworden. Ik verlies hele dagen en prachti­
ge momenten door het getob wat voor ziekte er in mijn lichaam op de
loer zou kunnen liggen.'
Phils hypochondrische angsten heroerden een maar al te intieme fa­
miliesnaar in mij. Mijn arts-moeder, gedreven als ze was, had talloze
ziekten, sommige emstig en andere niet, sommige echt en andere niet.
Tussen een longembolus toen ik geboren was, een hartaanval toen ze
veertig was en een chronisch lymfoom van twintig jaar maakte mijn moe­
der heel wat mee. Maar ze was niet hepaald een sto'icijns of kalm per-
DE VIERDE TRANSFORMATIE 273
soon. Vanaf ml.jn vroege kinderjaren hoorde ik melodramatische versla­
gen over alle pijntjes en kwalen. Dan zag ik hoe ze zich alleen in de slaap­
kamer terugtrok, de rolgordijnen zo strak dichttrekkend dat alle zuurstof
uit de lucht gezogen leek te warden. 'Judith lief, kom eens hier zitten en
mijn hand vasthouden,' vroeg ze vaak met dunne stem, waama ze op een
plek op de deken naast haar klopte. Eerlijk gezegd wilde ik niet, maar hoe
had ik nee kunnen zeggen? Ik hield van mijn moeder, maar de aanblik
van haar fysieke ongemak, het zien van die kwetsbaarheid en haar angst
voor alles, maakte mijn wereld onzeker. Als we hand in hand zaten in die
bedompte, grafachtige duistemis voelde ik hoe haar emoties bij mij bin­
nendrongen; indringers waarvan ik niet wist hoe ik die moest verjagen.
Maar moeder bleef gewoonlijk niet veel langer dan een dag uitgeteld. Dan
herrees ze als een feniks uit de as als ze zich beter voelde. Zo'n omme­
zwaai ging vreemd abrupt. Plotseling veranderde ze dan in de super­
vrouw, superdokter en het middelpunt van alles - niet op een manische
manier, maar meer met een trotse, harde houding van 'niets kan me te­
genhouden'. Ik haalde altijd opgelucht adem wanneer ze haar blauwe
badstoffen kamerjas weer in de kast hing en weer ging paraderen in haar
vertrouwde Chanel. Maar moeders hypochondrische angst bleef niet be­
perkt tot haarzelf. Ze had een irrationele -angst dat ik ook ziek zou war­
den. Als ik in die jaren verkouden was behandelde ze mij altijd alsof ik
dood kon gaan. Orn de paar uur nam ze mijn temperatuur op, ze drong
me drankjes op, zette een verstuiver bij mijn bed am mijn holten te reini­
gen, kortom, ze was een overspannen joodse moeder die over haar toeren
was. Begrijpelijkerwijs heh ik heel wat werk moeten ve£zetten om mijn
eigen nervositeit over gezondheid de baas te blijven zodat ik niet de ge­
vangene hen van de paniek die mijn moeder op mij overhracht.
Met Phil delend wat ik persoonlijk moest leren boven op mijn medi­
sche opleiding, leerde ik hem manieren om zichzelf van constante hypo­
chondrische angsten te bevrijden en innerlijke rust te ontwikkelen. Tob­
ben over S)1mptomen, k1eine en grote, maakt ze alleen maar erBer. Phils ver­
trekpunt was echter het inzicht dat angstige moeders angstige kinderen
kunnen creeren. Het maakte Phil ervan bewust dat hij zijn moeder onbe­
wust na-aapte. Terwijl hij haar angst wilde verlichten had hij die onge­
merkt op zijn schouders genomen; iets wat hij ook hij vrienden deed.
Door dit besef, samen met de ontdekking van het verschil tussen luiste­
ren naar de signalen van zijn lichaam en overdreven gericht zijn op iedere
sensatie, kon hij kalmer worden. Emotionele vrijheid betekent altijd dat
je kiest waar je je aandacht op richt.
274 EMOTIONELE VRIJHEID
Drijfkracht 2: Uw innerlijke slavendrijver kan u tiranniseren
Bezorgde, angstige mensen hebben typisch een innerlijke slavendrijver
die niet op wil geven: bet deel van u dat verslaafd is aan werk, haast en al­
tijd maar doorgaan tot u erbij neervalt. Als u er geen tienurige dag van
maakt, wordt u angstig. Ook voelt u zich schuldig als u relaxt, vrije tijd
neemt of emotionele problemen oplost. In uw denken is u mstig voelen u
schuldig voelen; een link die u eerst moet opmerken en vervolgens op­
nieuw programmeren De innerlijke slavendrijver kent geen genade. Als
hij niet wordt beteugeld zal hij u in een angstige toestand van fysieke en
emotionele instorting drijven. Orn angst te transformeren moet u uw in­
nerlijke slavendrijver intomen door uzelf met meer mededogen te behan­
delen, de spanning te verlagen en regelmatig stressvrije intermezzo's te
plannen. Op een dag in een angstige periode waarin mijn innerlijke sla­
vendrijver de leiding nam, droomde ik dat een mok van aardewerk waar
ik op gesteld was, met de woorden DANS-ZING-SPEEL erop, sneuvelde. Ik
was er ontsteld over omdat ik er geen thee meer uit kon drinken. Toen ik
wakker werd begreep ik het: meer plezier maken en mezelf minder belas­
ten om zelf niet te sneuvelen. Let u evenzo op uw innerlijke slavendrijver.
De kalmte is gered als u op deze stem blijft letten en er nadrukkelijk nee
tegen zegt.
Bij patienten ben ik erop gericht hen te helpen de verbinding tussen
werkverslaving en eigenwaarde te verbreken. In onze maatschappij is ons
niet geleerd kalmer aan doen en voor jezelf zorgen als een deugd te be­
schouwen; dat is echter wel wat ik in de energiepsychiatrie voorstel. Ook
is het van belang, als de slavendrijvershouding van mijn patienten van
ouders of andere vroege rolmodellen afkomstig is, dat te ontdekken op­
dat ze hun negatieve geconditioneerdheid niet blijven opvoeren. Ik bena­
druk tegenover patienten, en tegenover u, dat emotionele vrijheid is geba­
seerd op het vinden van eigenwaarde door de liefde - of dat nu betekent
dat u uw energiebehoeften honoreert, niet dag en nacht werkt, of dat u
uw gezin vertelt dat u een onderbreking nodig hebt. Die zorg voor uzelf is
een manier om uzelf te respecteren en de innerlijke slavendrijver te tem­
peren.
Drijfkracht 3:
U bent een perfectionist die geen fouten kan verdragen
Perfectionisten, die het uitstekend met innerlijke slavendrijvers kunnen
vinden, zijn gemakkelijke doelwitten voor angst. Ze houden zich onmo-
DE VIERDE TRANSFORMATIE 275
gelijke criteria voor, geven zich er bloedig van langs bij fouten en kennen
geen pardon als anderen die maken. Perfectionisme kan u tot prestaties
aanzetten, maar daar valt vaak nauwelijks van te genieten omdat ze in uw
eigen ogen nooit goed genoeg zijn. U versterkt de angst door alles-of­
niets-denken, een lijst van vereisten waar het leven aan moet voldoen en
de angst daar niet aan te voldoen. Kijkt u eens of u iets van uzelf in een
van deze eigenschappen terugvindt.
Tekenen van perfectionisme
•
U gelooft dat u altijd perfect moet zijn om aardig of de moeite waard
gevonden te warden.
• U vindt het moeilijk een compromis te sluiten of tekortkomingen te
dulden, bij uzelf of anderen.
• U houdt uw huis onberispelijk netjes voor het geval er iemand langs-
komt.
•
Uw kleding en verzorging moeten smetteloos zijn ook al gaat u alleen
maar naar de wasstraat.
•
U krijgt niet de hoogste uitslag bij een test of in een recensie en ziet
uzelf als een mislukking.
•
U zegt of doet iets waar u spijt van hebt en kunt uzelf niet verbeteren
noch uzelf vergeven.
Emotionele vrijheid houdt in dat u zich weer op uw positieve eigenschap­
pen richt en op datgene waar u dankbaar voor moet zijn, en dat u geen
perfectieterreur uitoefent. Ik zou zeggen, richt u op uitmuntendheid
maar toon wat clementie voor uzelf en anderen. Met patienten werk ik op
twee basale manieren aan perfectionisme. Eerst raad ik hen aan dat ze de
druk van zichzelf wegnemen door realistische doelen te stellen en die
successen te bevestigen. Zo stelde ik een patient die chronisch bang was
omdat ze haar nooit eindigende actielijst niet af kon krijgen voor dat ze
op slechts twee taken per dag zou mikken, en dan tegen zichzelf zou zeg­
gen hoe goed ze bet had gedaan. Dat is een gedragsmatige manier om ex­
cessieve verwachtingen te temperen en positief over jezelf te spreken.
Ten tweede help ik patienten te ontdekken wat de angst van het perfectio­
nisme aandrijft, zodat deze opnieuw kan worden geprogrammeerd. Stel­
den hun ouders succes en perfectionisme op een lijn? Konden hun lera­
ren fouten niet uitstaan? Hadden ze geen rolmodellen voor mededogen
 EMOTIONELE VR1JHEID
voor uzelf? De antwoorden op deze vragen helpen patienten te bepalen
waar-,hun angst began zodat deze kan warden vervangen door nieuwe
overtuigingen en gedrag. Tenzij u zich van deze psychologische invloe­
den bewust bent, is het gemakkelijk automatisch in perfectionisme te
vervallen. En dan kan het stellen van realistische doelen om werkversla­
ving of andere overdreven serieuze gewoonten tegen te gaan ondraaglijk
aanvoelen. Pro beer in plaats daarvan perfectionisme te betrappen door te
kijken waardoor het gedreven wordt en uzelf mededogen te tonen opdat
er echte verandering mogelijk is. We zijn allemaal onvolmaakt; dat hoort
bij de schoonheid van het mens-zijn. Ik wil graag dat u het zo probeert te
zien. Het leren van verdraagzaamheid en zelfacceptatie, met name als u
op beperkingen stuit, kweekt kalmte.
lNTUITIE: EEN KALMEREND INSTRUMENT OM ANGST
EN BEZORGDHEID TE BESTRIJDEN
Orn negatieve emoties te overwinnen is het altijd nuttig uw intu'itie te
raadplegen. Hoe kan die u leiden? In nerveuze perioden biedt ze u een
meer gecentreerd altematief voor onrust. Intu1tie is een neutrale vorm
van informatie die u in staat stelt de redelijkheid van uw zorgen nuchter
te peilen. Als u uw intu'itie inschakelt en ontdekt dat deze zorgen onge­
fundeerd zijn, zult u opgelucht zijn. Als ze wel gefundeerd zijn, kunt u
een strategie ontwikkelen om ze aan te pakken. In beide gevallen hebt u
een in uw binnenste gecentreerde speeltactiek voor succes.
Mijn collega Jan, een spiritueel psycholoog, is ervan overtuigd dat luis­
teren naar zijn intuitie in plaats van zijn angst zijn leven heeft gered. Hij
was met een groep in de wildemis van Alaska op vision quest geweest, een
intensieve periode van vasten, dromen en gemeenschap met de natuur.
Drie dagen lang ging ieder zijn eigen weg; ze zetten hun tenten kilome­
ters van elkaar vandaan op. Toen het tijd werd om naar de groep terug te
keren was Jan, die dagen zonder voedsel en water had geleefd, gedes­
orienteerd en algauw besefte hij dat hij verdwaald was. De paniek sloeg
toe. Waar was hij in godsnaam? Zou hij de anderen ooit vinden? Bleef hij
leven of ging hij dood? Maar voordat de paniek hem overweldigde, vocht
hij om bij zinnen te blijven, te pauzeren, diep in te ademen en zijn intu1-
tie te raadplegen. 'Wat moet ik doen?' vroeg hij inwendig. Een paar minu­
ten stand hij zo stil mogelijk, luisterend. Het leek een eeuwigheid. Toen,
na deze schijnbare oneindigheid, antwoordde een innerlijke stem: 'Volg
DE VIERDE TRANSFORMATIE 277
het gekwaak van de eenden.' 'Wat?' dacht Jan, in verwarring. Hij wist niet
eens of er eenden op de toendra leefden; hij had er niet een gezien of ge­
hoord. Maar omdat hij ervaring had met het vertrouwen op zijn intui:tie,
begon hij toch te lopen, de oren gespitst als reusachtige radio's. Na vijf-.
tien minuten, die aanvoelden alsof het eeuwen duurde voordat ze voorbij
waren, onderscheidde hij tot zijn enorme opluchting een enkel kwaakge­
luid in de verte, en toen weer een, en toen een heel koor. Dansend van
vreugde volgde Jan deze gidsende geluiden terug naar de veiligheid van
de basis van de groep.
Zie een vingerwijzing in die eenden: denk er te midden van de angst
aan uw intu'itie in te schakelen. Er is een stille, fijne stem vanbinnen die
weet hoe deze emotie overtroefd moet warden. De intui:tie woont in het
rustige deel van u; iets wat wij allemaal hebben maar op moeten roepen.
Voorzie dat de beroering van de angst u uit het veld slaat; plan vooruit.
Zeg tegen uzelf: 'Als ik deze emotie voel zal ik diep inademen, pauzeren
en me concentreren. Ook al start de wereld in, ik zal mijn intui'tie vragen
wat ik moet doen.' Het voelt als een wonder wanneer, in de chaos, het
antwoord komt. Maar voor mij is het een nog grater wonder dat u uzelf
genoeg vertrouwt om het te vragen en clan te handelen op basis van het
gehoorde. Een flits, een visioen, een stem, een weten -welke vorm uw in­
tuitie ook aanneemt, probeer haar uit. Kijk of het advies werkt. Begin met
kleine angsten; breid het dan tot andere uit. Het is de beste manier om
beproefd vertrouwen in deze wijsheid te ontwikkelen.
Soms kan het moeilijk zijn uit te maken of u angstig of intu'itief bent.
Hier volgen enkele wenken. Over het algemeen wordt intui:tie op een on­
partijdige toon overgebracht, zelfs als de inhoud of uw reactie erop em�­
tioneel beladen is. Het voelt juist in uw diepste wezen. De boodschap is
duidelijk en rustig en hij duikt in u op. Anderzijds voelt angst als een
emotionele bedrieger aan. Ze weerspiegelt gebieden waar u bezeerd bent,
of uw onzekerheden. Orn te voorkomen dat u deze voor intu1tieve inge­
vingen aanziet moet u uw zere plekken kennen die angst gaande maken.
Oak is het, als u oefent in het handelen volgens uw intu1tie, belangrijk
feedback te krijgen over de vraag of zij klopte of niet.
Mijn patient Julie had een zeer angstige droom over haar dertigjarige
zoon Ben, die geen speciale reden gaf om zich zorgen over hem te ma­
ken. Ze droomde dat hij woest werd aangevallen door zwermen insecten
en naar lucht hapte. Vreemd genoeg sloeg Julie in de droom het tafereel
zonder reactie gade. Toen ze echter haar ogen opende en de droom door-
 EMOTIONELE VRIJHEID
drong, werd ze overspoeld door angst. Hoewel Julie niet het overbescher­
mende type was, besloot ze contact met Ben op te nemen am te zien of
het goed met hem was. Het was niet goed; enkele minuten eerder had de
politie gebeld: zijn vriendin was zojuist verongelukt door toedoen van een
dronken bestuurder op weg naar zijn werk. In shock, nauwelijks in staat
om zich in de hand te houden, zei hij tegen haar: 'Mam, ik hen zo ont­
steld dat ik niet kan ademen.' Moeders intu1tie: in de droom was angst er
de boodschapper van, een waarschuwende emotie die Julie aanspoorde
haar zoon te bellen. Hoewel Julie niet zeker had geweten wat deze angst­
droom betekende, handelde ze om dat uit te zoeken. Die stap bevorderde
de liefde en stelde haar in staat Ben in deze tragedie te steunen.
Omdat psychologie de samenvattende bestudering van gemoed en ge­
drag is, noopt de filosofie van mij als arts tot het inbrengen van de intu'itie
in het geheel. Als ik een gewone therapeut volgens het boekje was, zou ik
me hebben gericht op het onderzoeken van Julies angsten omtrent haar
zoon; zeker een onderzoek waard. Ik zou haar droom niet hebben be­
stempeld als een emotionele voorbode omdat dat geen deel uitmaakte
van mijn opleiding of overtuiging. Maar Julies droom was een oproep tot
actie. Er was geen tijd voor conventioneel therapeutisch gepraat. Ik ver­
geet nooit dat wij complexe psychologische/intultieve wezens zijn met
een instinct in ons binnenste dat ons op elegante wijze ons gedrag vertelt.
In mijn werk met patienten maak ik ruimte voor de veelvuldige creatieve
dimensies van de angst. Daarna kan ik iedere persoon voluit zien en be­
handelingen voorschrijven die speciaal bij zijn of haar behoeften horen.
Voor sommigen is intu'itie de factor waarmee alles staat of valt. Gedu­
rende enkele jaren had ik een patient met een obsessieve-compulsieve
stoomis (ocs) die mij vertelde: 'Als kind had ik angstaanjagende intu'itie­
ve ingevingen over erge dingen die met anderen gebeurden en die ook
uitkwamen: ziekte, ongelukken, ontslagen. Niemand kon dat voor mij
verklaren. Ik dacht dat als ik mijn handen telkens opnieuw waste, tot
bloedens toe, de ingeving niet zou uitkomen, of dat, als ik de deurknop
honderd keer op de "juiste" manier aanraakte, het met die persoon in or­
de zou zijn. Ik dacht dat als ik alles onder controle had, ze over zouden
gaan.' Het temperen van de angst van deze patient betekende oak hem
helpen vrede te vinden met zijn intu1tieve vermogens, te begrijpen dat ne­
gatieve emotionele gebeurtenissen nu eenmaal gemakkelijker op te pik­
ken zijn en verschil te leren maken tussen authentieke intu1tie en angst.
Oak leerde ik hem op te merken wat er ook positief is aan intui:tie - een
DE VIERDE TRANSFORMATIE 279
meer stimulerend aspect van bet inschakelen van uw intu'itie. Waarmee
gezegd
was zijn ocs al met al het meeste geholpen? Hij zei: 'U hebt niet
ervaringen door die serieus
dat ik gek hen en u werkte met mijn intu'itieve
mijn eerbied
te nemen.' In de loop der jaren had elk van mijn patienten
s en gedrag vormge­
voor de inventieve innerlijke krachten die gevoelen
van onze
ven, vergroot. Vrijheid vloeit voort uit respect voor ieder element
heelheid.
-
Maak bij het meester warden van de emoties van de Vierde Transfor
e me­
matie gebruik van deze combinatie van psychologische en intu!tiev
thoden. Ze zullen werken. Maak ze u eigen. ·
Emotioneel actiedeel
PAS DAGELIJKSE TECHNIEKEN TOE OM ANGST TE LATEN
WIJKEN EN INNERLIJKE RUST TE CRE�REN
l. Vang vroege signalen op. Kijk uit naar veelzeggende persoonlijke gedrags­
wijzen die deze emoties onthullen. Gangbare handelwijzen zijn haast, een
ik
aangelegenheid forceren en dwingend of ongeduldig worden. Wanneer
angstig ben sta ik er geergerd op de superieuren van mensen te spreken als
ik zie dat niet gebeurt wat ik nodig vind (bijvoorbeeld, als mijn auto een
beurt krijgt of als ik eindeloos aan de telefoon word gehouden met compu­
tertechnische ondersteuning). Als u deze gedragswijzen constateert, kunt u
er de verantwoordelijkheid voor nemen zodat de angst uw vaardigheden
met mensen of uw gemoedsrust niet tenietdoet
2. Pauzeer als u zenuwachtig bent. Leg deze gelofte af: 'lk zal nooit een ge­
sprek voeren met iemand, een e-mail sturen of een besluit nemen als ik
door angst ben bevangen.' Wat de bron van de onrust ook is, handel niet
voordat u uw kalmte en evenwicht hebt hervonden.
3. Evalueer de angst. Ga zorgvuldig na of er een echte dreiging bestaat of dat
u de dingen opblaast. Als u bijvoorbeeld iedere zomer voordat uw dochter
naar kamp gaat angstig wordt en het is altijd goed met haar, dan is uw on­
rust waarschijnlijk onrealistisch. Als u een legitieme bedreiging vermoedt,
probeer dan het volgende. Als u bijvoorbeeld denkt dat een collega pro­
beert uw baan te bemachtigen, controleer dan of dat klopt en zeg dan te­
gen uzelf: 'lk kan dit hanteren,' en formuleer een plan van aanpak. Schakel
 EMOTIONELE VRIJHEID
voor verdere controle ook uw intuitie in: ga rustig zitten, adem een paar
keer voluit in en uit om kalmer en neutraler te worden en vraag dan inwen­
dig: 'Is mijn ongerustheid gerechtvaardigd? Hoe kan de onrust opgelost
worden?' Sta open voor gevoelens in uw binnenste, plotselinge ingevingen
of vaste vermoedens. Laat deze meewegen in uw beoordeling van de situ­
atie.
4. Toom de angst in. Train uzelf erin dat u van het !even niet een grote nood­
situatie maakt Maak juist uw angsten kleiner. In het chassidisme is er een
gewoonte van zich niet ongerust maken, van 'iets in niets omzetten'. Oat
kunt u ook proberen. Als u bijvoorbeeld een financiele tegenvaller hebt, zie
dat dan als een probleem met een oplossing; niet als het einde van de we­
reld. Als u een conflict met uw partner hebt, neem dan niet onmiddellijk
aan 'hij gaat bij me weg'; zoek liever een compromis om de kwestie op te
lossen. Zelfs in een ernstige crisis stelt het intomen van de angst u in staat
haar kalmer onder ogen te zien.
5. Mediteer om uzelf te kalmeren. Een ontspannende meditatie om toe te pas­
sen is zich te concentreren op de middellange afstand. Stel u, met de ogen
open of dicht, een punt in de verte voor in het midden van uw gezichtsveld.
Het kan helpen als u een weg bedenkt die vanaf de voorgrond verdwijnt in
een gebied ongeveer halverwege de afstand naar de horizon. Plaats voor
enkele minuten bedaard uw bewustzijn op dat convergentiepunt; een
krachtig brandpunt dat, volgens mystieke tradities, evenwicht en vrede
brengt.
Deze methoden voorkomen dat de angst een wig drijft tussen u en de
kalmte. Leg u toe op het ontwikkelen van kalmte. Onlangs was ik in een
hotel waar op de niet-storen-bordjes deze tekst stond: SST. IK BEN MIJN
INNERLIJKE ZELF AAN HET ZOEKEN. Wat een perfecte bezigheid die ie­
dereen zou moeten ovememen! Neem er de tijd voor. In het leven zijn er
talloze dingen waar we angstig over zouden kunnen zijn. Zonder een me­
thode om dit alles te hanteren vindt u misschien nooit de vervulling met
vrede. Het is veel beter om tegen angst en bezorgdheid in het geweer te
komen en vrij te zijn.
Geloof me, ik weet hoe moeilijk het is kalmte vol te houden. Maar naar­
mate deze hogere staat van bewustzijn zich ontplooit, is hij zelfvoorzie-
DE VIERDE TRANSFORMATIE
nend en echt. Een workshopdeelnemer zei eens tegen mij dat, toen zij in
de jaren zeventig in Disneyland werkte, werknemers te horen kregen dat
ze een 'Disneyland-smile' moesten opzetten. Ze zeiden dat ze je, als je
niet glimlachte, je eraan zouden herinneren. Meer clan drie waarschuwin­
gen was een reden voor ontslag. Zulk voorwenden van blijheid en de
kalmte die het geacht wordt weer te geven vind ik weerzinwekkend. Au­
thentieke kalmte wordt verdiend; een dynamische verstilling die voort­
komt uit het overwinnen van angst en bezorgdheid.
Het transformeren van deze moeilijke emoties plaatst u in het gepassio­
neerde middelpunt van de taken en genoegens van alledag. Loop niet
voor bet leven weg, maar ga eropaf; beschouw het ontwikkelen van inner­
lijke kalmte als een emotionele kunstvorm, ongeacht wat u ontmoet.
Dichteres Gwendolyn Brooks vertolkt mijn gedachte als ze schrijft: 'Laat
uw bloei zich afspelen in de herrie en de vlagen van de storm.' Daar gaat
het bij emotionele vrijheid om: uw bloei. Laat die voorrang krijgen. Blijf
positief, gebruik de instrumenten die ik in dit hoofdstuk en de rest van
dit boek heh aangereikt en u zult precies weten wat u te doen staat en
wanneer.
Meditatie over vrijheid
Proef de verrukking van de kalmte
Dompel u enkele glorieuze minuten lang onder in bet weten dat alles vol­
komen goed is. Er hoeft niets veranderd, niets gedaan te worden. Alles
- echt alles - is volmaakt in orde. Hoewel het leven zijn ups en downs
heeft, is ook dat volmaakt. Geen zorgen of druk; alleen totale ontspan­
ning. Laat u zacht worden te midden ervan. Laat uzelf versmelten met dat
gevoel van verrukking.

Alles wat in de wereld is aedaan is door toedoen van hoop 8edaan.
DR. MARTIN LUTHER KING JR.
10
DE VIJFDE TRANSFORMATIE:
DEPRESSIVITEIT ONDER OGEN
ZIEN, HOOP ONTWIKKELEN
Het is mogelijk een depressie te overwinnen. U hebt er recht op van het
!even te genieten zonder door wanhoop opgejaagd te warden. Zelfs als u
door de plaag van een depressie bent getroffen, hebt u nu de kans om
daar anders mee om te gaan. Emotionele vrijheid wijst een weg naar
hoop, mededogen en verlichting van lijden.
Als psychiater heb ik meegemaakt dat patienten in alle dappere eer­
lijkheid hun wanhoop tijdens het helingsproces eruit gooiden, maar het
doet mij toch nog schrikken hoevelen van ons aanhoudend somber zijn.
In Amerika meldt een op de vijf dat hij of zij depressief of ongelukkig is;
depressie is de eerste oorzaak van ongeschiktheid op de werkplaats; om
de zestien minuten doet iemand een suicidepoging. Wat maakt depres­
sies zo wijdverspreid, zo verraderlijk? Het is de 'onzichtbare ziekte' ge­
noemd, omdat velen van ons zo danders goed zijn in het verbergen ervan,
in stilte lijden en zich mogelijk schamen voor onze gevoelens omdat an­
deren vaak in orde lijken. Intussen trekt u een dapper gezicht om de ellen­
de te verbergen, of u berust erin de gang van het leven mee te maken zon­
der veel plezier. Misschien doktert u instinctief aan uzelf met excessieve
cafe'ine, suiker, alcohol of andere middelen alleen maar om in staat te
zijn in een behoorlijke stemming te functioneren. Als u een van die din­
gen hebt gedaan, kent u de druk van de vrolijke verschijning-met-smile
die u moet zijn terwijl vanbinnen de pijn knaagt. U wilt niet hebben dat u
zo hard moet ploeteren om op de been te blijven. En evenmin wilt u wen-
DE VIJFDE TRANSFORMATIE
nen aan een depressie, ook al is deze licht. Door de methoden van dit
hoofdstuk zal het gemakkelijker zijn u goed te gaan voelen.
De Vijfde Transformatie biedt antwoorden op een depressie. Toepas­
sing ervan zal de inertie en drukkende grauwheid van deze emotie ophef­
fen, licht en hoop aan iedere situatie verlenen. We zullen het spectrum
van depressiviteit onderzoeken, van wat de American Psychiatric Associa­
tion dysthymie noemt - lijden aan een zwaarmoedigheid die u niet af
kunt schudden - tot de duistere wanhoop van een zware depressie.
Wat is een depressie? We kennen allemaal perioden van neerslachtig­
heid, maar een depressie is een aanhoudend besef van zich down voelen,
pessimistisch en zelfkritisch, en dat kan minimaal zijn maar oak zodanig
dat iemand wegkwijnt. Vergeleken met somberheid, die u oak kunt voe­
len als u depressief bent (hoewel somberheid vaak op zichzelf staat en
meer tijdelijk is), heeft een intense depressie ingrijpende fysieke effecten.
U kunt last hebben van verstoorde nachtrust, brainfoB (niet helder kun­
nen denken), seksuele lusteloosheid, vermoeidheid, verhoogde gevoelig­
heid voor pijn en een gevoel van hopeloosheid waardoor het leven niet de
rnoeite waard lijkt. Tijdens een zware depressie klampt somberheid zich
aan u vast, in tegenstelling tot voorbijgaande somberheid vanwege een
pijnlijke gebeurtenis. In deze toestand kan het zelfs lijken dat een roos
geen schoonheid bezit. Soms kan het moeilijk zijn uzelf in beweging te
laijgen. Als empathisch mens heb ik ook ervaren hoe een depressie zich
in mijn lichaam manifesteert: zeurende maagkwalen of rugpijn waar­
schuwen mij dat deze emotie misschien langs fysieke weg kwetsbare
plekken is binnengedrongen.
Een depressie is een afname van kracht, een verlies van het contact
met hart, geest en intu'itie. U zult de oorzaken ervan leren kennen die af­
genomen serotonine, stress en een geringe zelfWaardering omvatten, en
leren hoe die te genezen zijn. Angst kan ook een depressie veroorzaken.
Een patient die bang was voor zowat alles, zei in tranen tegen mij: 'Ik hen
bang om wakker te warden. De depressie ligt als een wolf voor mijn
deur,' een angst die ik u graag zou besparen. Net als bij angst kan het bij
een depressie ten onrechte lijken alsof er geen uitweg is. Laat u niet mis­
leiden. Met behulp van mijn methoden, die verdergaan dan de traditione­
le, is er een uitweg, en ook zuurverdiende maar bevrijdende wijsheid.
Hoewel ik tegen het koesteren van een depressie ben, is deze emotie
meer dan alleen een slechte stemming waar je 'een punt achter moet zet­
ten' - een foutieve gedachte die gespeend is van empathie en kennis en
 EMOTIONELE VRIJHEID
die er vaak achteloos op na wordt gehouden door mensen die zelden de­
pressief zijn geweest. Tegen een depressieve persoon zeggen dat hij 'ziC:h
moet vermannen' is net zoiets als tegen een slak zeggen dat hij sneller
moet gaan. Het transformeren van een depressie vereist een meer mee­
voelend inzicht in de symptomen van deze emotie.
De les van een depressie is altijd hoop, het geloof in uw capaciteit om
boven het duister uit te stijgen, innerlijk en uiterlijk, zelfs wanneer dit
zich verbreidt- om niet op te geven. We moeten vechten om hoop te vin­
den, vooral als deze buiten ons lijkt te staan. Ik ben in die afgrond ge­
weest; u misschien ook wel. In het kader van emotionele vrijheid is hoop
een hartgrondige wens dat uw situatie, of die van een ander, of die van de
wereld, verbetert - nooit een verlangen om te zien hoe iemand struikelt
en 'krijgt wat hij verdient'. Ze houdt aan de mogelijkheid vast dat er goe­
de dingen gebeuren en dat de problemen voorbijgaan. Hoop is een essen­
tieel element om succes te behalen, of het nu in een nieuwe baan, een hu­
welijk of bij een medische behandeling is. Stel dat u aan zulke ondeme­
mingen begint met een gevoel van verlorenheid... niet bepaald een con­
structieve houding. Het bijzondere van hoop is dat ze meer met de toe­
komst bezig is dan de andere emoties. (In het Hebreeuws wordt het
woord hoop voorgesteld als een lijn die tot in de toekomst loopt.) Als u
hoopt dat de depressie overgaat, hoopt op gezondheid, op vrede, doet u
een appel op de toekomst; intu'itief verbindt u zich met wat nog geen wer­
kelijkheid is geworden. Hoop kan door harde feiten worden onder­
steund, maar ook als dat niet het geval is kan hoop zinvol zijn. Hoopvol
zijn kan een intu1tieve drang zijn; dat wat kennelijk juist is om te doen
ten dienste van de liefde of het overwinnen van de moeiten. Over het te
boven komen van een depressie zegt mijn spirituele leraar: 'Hoop als er
geen hoop is. Heh vertrouwen in jezelf en in goedheid.' Hoop is vaak ge­
worteld in een spirituele filosofie die goddelijke interventie in woelige tij­
den mogelijk acht en u ook draagt, wat er ook gebeurt. Toch hoeft hoop
helemaal niet met iets spiritueels verbonden te worden. Maar oak dan
moet u in staat zijn om de kracht aan te boren om positief te blijven en
niet verbitterd te worden als de dingen anders gaan dan u wilt, en dat is
wel een heel groot 'als'!
In de persoonlijke sfeer en in mijn medische praktijk heh ik gezien
dat hoop gewoonlijk voortkomt uit een reeks miniveranderingen. Het is
een zich ontplooiende kracht en niet een enkele openbaring. Het feit dat
een vriend in u gelooft maakt dat u gelooft in uzelf. Uw depressie neemt
DE VIJFDE TRANSFORMATIE
af als u een stap zet om uw leven te verbeteren. Hoop is geen blind opti­
misme; ze is gebaseerd op intu'itie, liefde en op het lef om in een meer be­
wuste toestand uit de depressie te komen.
Als arts ben ik een onverzettelijke drager van hoop. Hierover had ik
eens een treffende droom. Veel boten kwamen door gebrek aan wind stil
te liggen op zee; hun proviand raakte op. Midden in de wanhoop van de
bemanningen stak er uit het niets een abrupte glorieuze wind op die hun
zeilen bol blies en hen veilig naar de haven bracht. Mijn droom liet mij
zien dat hoop, net als de wind, een reddende, tussenbeide komende
kracht kan zijn. Als mijn patienten stil komei:J. te liggen in de duisternis,
doe ik alles om hoop op een stralende toekomst te wekken, hoop te hou­
den voor hen tot zij voor zichzelf hoop kunnen houden. Dit is waar ik
voor sta: hoe diep u ook gegaan bent, er is altijd hoop op herstel uit de de­
pressie. Soms moet u deze sombere emotie by stukjes en beeties verstouwen.,
maar er zal een. betere tijd komen. Hoop betekent wachten. om een gelukkiger
dag te kunn.en aanschouwen. Ze zet de toon voor verandering. In situaties
waarin er geen omkeer rgogelijk is moedig ik valse hoop echter niet aan,
omdat deze tegen de intui:tie en de feiten indruist. De man van een pa­
tient was in een hospice opgenomen; hij was duidelijk stervende aan her­
senkanker. Het was mijn taak haar voorzichtig te helpen om dit te accep­
teren en clan te rouwen; niet haar ontkenning van zijn toestand te verster­
ken. In zulke gevallen is het beter de hoop op een gewenste afloop - hoe
pijnlijk dit ook is - op te geven maar nooit de hoop op te geven op de inte­
griteit van de stroom van het Ieven, zelfs niet als je een groat verlies mee­
maakt. Met dat voor ogen zal ik u laten zien hoe de intui:tie een duidelij­
ker besef schenkt van wat wel of niet mogelijk is, opdat het om een goed
gelnformeerde hoop gaat.
Sommige van mijn patienten zijn bang dat ze, als ze in de depressie
gaan graven, nog depressiever zullen warden, dus zij willen het onder­
werp ontwijken. Hun en u raad ik het volgende aan: houd uw eigen tem­
po aan en bejegen uzelf met mededogen. Maar doe het wel. Anders zit
deze emotie daar maar als een olifant in de huiskamer terwijl u hem
domweg probeert te negeren. Laat depressiviteit niet haar intrek nemen
in uw psyche. Stel de huidige rol van deze emotie in uw leven vast door
onderstaande signalen na te gaan. U hoeft u geen zorgen te maken als u
ze stuk voor stuk naloopt. U staat op de drempel en verandering is op
komst.
286 EMOTIONELE VRIJHEID
Depressietest: Ben ik depressief?
Vraag uzelf:
•
Zit ik vaker wel dan niet in de put?
•
Ben ik doorgaans negatief, moe, of verveeld?
•
Kost alles moeite, alsof ik tegen een helling op ga?
•
Heh ik een gehrekkige eetlust of overeet ik mij?
•
Heh ik last van slapeloosheid of wil ik veel slapen?
•
Grijp ik regelmatig naar drugs en alcohol om mijn stemming te veran­
deren?
•
Ben ik voor mijn functioneren afhankelijk van cafe'ine of huitensporig
veel suiker?
•
Is het moeilijk om plezier te heleven?
•
Is het moeilijk om besluiten te nemen of concentratie op te brengen?
•
Voelikmij waardeloos, wanhopig, of geefikmezelf vaak op m'n kop?
Als u alle tien vragen bevestigend beantwoordt suggereert dat een hoge
mate van depressiviteit. Zes- tot negenmaal ja wijst op een matige om­
vang hiervan, drie- tot vijfmaal ja op een mindere mate. Een- of tweemaal
ja suggereert een milde depressie. Geen enkel ja betekent dat u het prima
maakt- heh een fantastische dag!
Dit hoofdstuk gaat over uiterst beladen onderwerpen: wanhoop, somber­
heid, su'icidale gedachten, verdriet (dat radicaal van een depressie ver­
schilt). Laten we ze allemaal aan de orde stellen om onze houding te her­
overwegen opdat deze met emotionele vrijheid te rijmen zal zijn. Ik pleit
voor de Vijfde Transformatie omdat mijn op medicatie gebaseerde oplei­
ding in de psychiatrie de spirituele en energetische relevantie miskende
van een emotie die de meeste van mijn patienten kwelt. Ik zal mijn ken­
nis van medicijnen met u delen, de voor- en nadelen ervan, en van andere
psychologische interventies. U zult horen wanneer deze waardevol kun­
nen zijn, maar emotionele vrijheid gaat veel verder. Het is een activis­
tisch, gevarieerd stel oplossingen om depressiviteit met hoop te transfor­
meren. Ik zal depressiviteit ook in een meer kosmisch kader plaatsen, als
een ruige reis van hewustzijnsverruiming. Zander dat uitgangspunt kan
wanhoop voor niemand als een vriend aanvoelen. Ik begrijp hoe deze
emotion noire u afmat. Toch wil ik vasthouden aan het grotere doel van
een depressie, als een streng-liefdevolle leermeester van het hart, en dus
DE VIJFDE TRANSFORMATIE
als een vriend. Hoop is een ondergroei van schittering in een clonk.er bos.
Het vinden ervan hetekent bevrijding.
DE ANATOMIE VAN DEPRESSIVITEIT EN HOOP:
DE VIJFDE TRANSFORMATIE OP GANG BRENGEN
Of u nou een depressie van de eerste orde hebt meegemaakt of alleen
maar een zweem ervan, u bevindt zich in het gezelschap van veel beken­
de, talentvolle mensen: Florence Nightingale, Theodore Roosevelt, prin­
ses Diana, Anthony Hopkins, Marilyn Monroe, Marlon Brando. Winston
Churchill, de grate inspirator, noemde deze emotie, waar hij bij vreselijke
vlagen aan leed, de 'zwarte hond'. Een depressie is geen bewijs van zwak­
te of iets waarvoor u zich hoeft te schamen. Het is een menselijk gevoel
dat velen van ons kennen. Dit hoofdstuk reikt u talrijke mogelijkheden
aan om een depressie te transformeren terwijl u de biologie, spiritualiteit,
energetische kracht en de psychologie ervan onderzoekt. Kies de moge­
lijkheden die u juist lijken.
PROGRAMMEER DEPRESSIVITEIT EN HOOP IN
BIOLOGISCHE ZIN OPNIEUW
Depressief? U boft dat u in een tijd gehoren bent waarin de wetenschap
belangrijke vorderingen heeft gemaakt. In historisch opzicht is de behan­
deling van een serieuze depressie barbaars geweest. Van onze voorouders
in de oudheid wordt geloofd dat ze iedere geestelijke afwijking als beze­
tenheid door kwade machten zagen; ze maakten grote gaten in de sche­
del om ze te verdrijven, de afschuwelijke praktijk van de trepanatie of
schedelboring. In de zevende eeuw was demonologie de heersende psy­
chiatrie; de duivel was de boosdoener achter 'afwijkend gedrag'. De
zwaar depressieven, die sprakeloos, opgewonden of onbedwingbaar in
tranen konden zijn, werden samen met psychotische personen en zieners
bij heksenjachten opgepakt om op de brandstapel te belanden. In de mid­
deleeuwen en later waren gekkenhuizen de plek waar degenen die de sa­
menleving 'ongewenst' vond gedumpt werden. De geesteszieken werden
in cellen die wemelden van de ratten vastgeketend en aan bet publiek als
dieren in een dierentuin tentoongesteld. Psychologie als apart terrein van
onderzoek kwam pas eind negentiende eeuw op. Zo kunnen we begrij­
pen waarom Freuds psychodynamische benadering van depressiviteit,
 EMOTIONELE VRIJHEID
die de onbewuste oorzaken ervan analyseerde, rond 1900 zo'n humane
openbaring was. Niettemin bleven, tot in de jaren 1950, lobotomie, elek­
troshock (soms nog steeds succesvol gebruikt bij zwaar depressieve pa­
tienten die op andere behandelingen niet reageerden) en insulinethera­
pie de standaardinterventies voor extreme gevallen. Depressiviteit werd
vaak met schizofrenie verward - twee totaal verschillende ziekten, zoals
we nu weten. In diezelf de periode verschenen de antidepressiva teri tone­
le. Samen daarmee dook ook lithium op, dat de mani�che stemmingswis­
selingen stabiliseerde van de bipolaire stoomis, voorheen manisch-de­
pressieve psychose genoemd- een ziekte waarvoor de recepten in recente
tijd in aantal zijn verdubbeld.
De rol van de traditionele antidepressiva bij emotionele vrijheid
Wat zijn antidepressiva? Hoe kwamen die tot stand? Tegenwoordig is het
duidelijk dat zware depressies en vaak ook sommige lichtere soorten
warden veroorzaakt door een afname van het aantal neurotransmitters,
hersenstoffen die hoop en optimisme voeden. Antidepressiva verhogen
de niveaus van serotonine, norepinefrine en dopamine, die door emotio­
nele en fysieke stress uitgeput raken. Een biochemische onbalans kan
ook genetisch zijn; hij kan in families een rol spelen. Belangwekkend is
dat emstige stress en ook misbruik van alcohol en drugs feitelijk een slui­
merend gen dat met depressiviteit samenhangt kunnen activeren. Onze
omgeving is van essentiele betekenis bij het bepalen van de manier waar­
op onze genen tot uitdrukking komen.
Als iemand die gek is op synchroniciteit ben ik blij met het verhaal van
de ontdekking van de eerste antidepressiva, ook al was, vreemd genoeg,
niemand emaar op zoek. In 1958 werd ontdekt dat een medicijn voor tu­
berculosepatienten 'misplaatst gelukkig' maakte, en daama werd het
goedgekeurd voor gebruik bij een depressie. Deze mazzel betekende een
omwenteling in de behandelmethoden, die uitmondde in wat het contro­
versiele gebied van de psychofarmacologie zou blijken te warden. Orn
angstaanjagende bijwerkingen tegen te gaan werden er tricyclische anti­
depressiva zoals Elavil ontwikkeld - en toen, dertig jaar later, veroverde
Prozac stormenderhand de wereld. Deze medicijnen, die de serotonine­
spiegel verhogen, zijn nu de meest voorgeschreven antidepressiva.
Ik krijg vaak de vraag: 'Moet ik antidepressiva nemen? Hoe weet ik
dat?' Bepaal dat in samenspraak met uw arts. Deze medicijnen kunnen
voor sommigen levensbehoud betekenen, terwijl ze voor anderen ver-
DE VIJFDE TRANSFORMATIE
keerd zijn. Orn te beginnen sluit ik altijd lichamelijke problemen uit die
er als een depressie kunnen uitzien, zoals hypothyroidie, anemie, ME
(chronisch vermoeidheidssyndroom). Als dat alles geen rol speelt, kan
het antwoord meer afgebakend zijn. Veronderstel dat u eerder een bio­
chemische depressie hebt gehad en dat u er nu weer een hebt. U kunt
niet slapen, niet functioneren, nergens een sprankje licht ontdekken. U
bent pijnlijk geobsedeerd door het negatieve; u wilt het stoppen maar dat
kunt u niet. Als antidepressiva eerder bij u hebben gewerkt, gebruik ze
nu dan ook. Of veronderstel dat u nooit aan medicatie hebt gedacht. U
bent te verward om u te concentreren of uw intuitie in te schakelen. Uw
arts raadt medicatie aan. U hebt vertrouwen in haar. In dat geval is het
wijs haar advies op te volgen. Beter is wel dat u informatie krijgt en dat
uw intultie het bevestigt als het goed lijkt te zijn ermee door te gaan.
Mochten u en uw dokter het ten slotte eens zijn dat medicatie niet nodig
is; dan zult u er baat bij hebben als u uw gevoelens onderzoekt en de de­
pressie uitzit. Het is belangrijk perioden te herkennen waarin uw eigen
hulpbronnen toereikend zijn.
Verdriet kan een van die perioden zijn. Verdriet is een emotionele re­
actie op verlies, die over het algemeen na verloop van tijd minder hevig
wordt. Naarmate er iets aan de gevoelens wordt gedaan wordt aanvaar­
ding van het verlies gemakkelijker. Als u rouwt over de dood van een ge­
liefde heb ik er moeite mee om medicatie voor te schrijven, zelfs als uw
serotoninespiegel misschien tijdelijk door de stress van het verlies is aan­
getast. Verdriet is een organisch proces van herstel. Natuurlijk is het de­
primerend, maar het baant doorgaans de weg naar een helende alchemie.
Acuut of plotseling verdriet kan het lichaam evenwel een schok bezorgen.
Ons systeem wordt overbelast als de geordende plannen die wij voor ons
leven hebben in duigen vallen onder het gewicht van het onverwachte. De
dood van een geliefd persoon (of een abrupt einde aan een liefdesrelatie)
kan feitelijk zo traumatisch zijn dat het op een hartaanval lijkt. De New
En.alan.d Journal of Medicine omschrijft dit als een 'gebroken-hart-syn­
droom'. Mensen die daaraan lijden hebben een ongekend peil van stress­
hormonen in hun systeem, vooral van adrenaline, driemaal zo hoog als
bij slachtoffers van een hartaanval. Maar na de beginsprong van dit syn­
droom, in de loop van het verwerken van het verdriet, krijgen de meeste
mensen hun gezondheid weer terug. (Later in dit hoofdstuk zal ik dieper
op helend verdriet ingaan.)
Soms echter openen antidepressiva de deur naar emotionele vrijheid.
 EMOTIONELE VRIJHEID
Neem mijn patient Todd, 28, scubaduiker en gretig surfer die internatio­
nale wedstrijden had gewonnen. Zijn 'kerk' was de zee. Als hij moest ria­
denken trok hij zijn scuba-uitrusting aan, daalde hij af naar de zeebodem
en lag hij daar maar omhoog te kijken naar de spiegel van de oppervlakte,
starend naar golvend zeewier en scholen vissen. Maar nu kon Todd niet
eens de energie opbrengen am het water in te gaan. Door een depressie
was hij te futloos am iets in de zee te beginnen. Todd kwam mager als
een lat binnen met ingevallen wangen, kringen am ztjn ogen die zo dan­
ker waren als die van een wasbeer. 'Dit is mijn tweede depressie,' zei hij.
'Het is door niets in het bijzonder gekomen. Maar sinds twee maanden
ben ik het grootste deel van de nacht wakker. Ik kan niet ordelijk denken.
Mijn stemming is somber.' In deze angsttoestand was Todd niet in staat
zijn werk als websiteontwerper te doen en began rond te hangen op het
strand met louche lieden van het surfwereldje van Zuma: 'robo-trippers'
die hoestmedicijnen en speed misbruikten. Hij had nog niets gepro­
beerd, maar zijn banden met deze 'dudes' betekenden weinig goed.s.
Hoewel Todd van de camaraderie hield - hij kwam zijn huis uit en het
doodde de tijd - rook ik lont. Zijn beoordelingsvermogen was te troebel
om te weten waar hij mee bezig was. Depressiviteit lokt misbruik van al­
cohol en drugs uit en dit misbruik, waardoor de neurotransmitters war­
den uitgeput, veroorzaakt weer depressieve klachten. Als dat gebeurde
zou hij een tweevoudige loser warden. In onze eerste sessie voelde ik het
volle gewicht van Todds laden wanhoop; zijn knappe gezicht was vertrok­
ken van een somberheid die bezit van hem had genomen. Zoals veel
mensen die in een depressie zijn gedompeld zag hij er afwezig, vlak uit,
opgesloten in een grauwe wereld. Deze toestand van 'Ik ben hier wel
maar toch oak niet' was geen opzet; hij was alleen ver van zijn middel­
punt afgedwaald en moest gered warden. Hoewel Todd sinds zijn tiende
professioneel had gesurft met veel publiek vertoon, was hij nu meer met
p
zijn iPod dan met mensen bezig. De de ressie versterkte dat isolement,
een gebrek aan contact met anderen waardoor hij zich steeds 'een beetje
gebroken' voelde.
Todds klassieke biochemische depressie verschilde van de minder
verlammende soorten die door bepaalde gebeurtenissen in gang warden
gezet - faillissement, echtscheiding, ontslag of andere moeilijke overgan­
gen waar u vaak het beste zonder medicatie doorheen kunt komen. Bij
zulke situationele depressies kunt u, door uit eigen innerlijke kracht te
putten, er vaak sterker uitkomen. Een biochemische depressie is evenwel
DE VIJFDE TRANSFORMATIE
niet zomaar een heftige episode, het is een afdaling in de hel. Het was
niet aannemelijk dat Todd zou herstellen voordat zijn neurotransmitters
waren aangevuld. Zadra dat gebeurt kan het genezen van de depressie als
een ontwaken uit de dood aanvoelen. In de loop van de volgende zes we­
ken kwam Todd, op Prozac, geleidelijk bij zijn positieven en hij was nu
meer aanwezig om aan de therapie mee te doen. paarna begonnen we pa­
tronen die met de depressie samenhingen bloat te leggen en te transfor­
meren, onder meer de vraag hoe hij stimulerende relaties kon aankno­
pen. Tot de geweldige momenten die er in mijn jaren als therapeut uit­
springen behoort de uitbundigheid waarmee"Todd tegen mij zei: 'Giste­
ren heh ik mijn board gepakt en weer in bet licht gesurft.' Weer in het licht
swfen. Todds depressie was verdwenen; hij was thuisgekomen.
Toch wil ik benadrukken dat het nemen van een medicatie een begin
is en niet het hele antwoord. Artsen willen voorkomen dat ze aan de lo­
pende band recepten afgeven - sessies van vijftien minuten, een pil voor­
schrijven en clan de deur uit. Zoals bij Todd beveel ik niet alleen psycho­
therapie aan, maar ik moedig patienten ook altijd aan te mediteren en een
spirituele praktijk te ontwikkelen in samenhang met de andere methoden
van de Vijfde Transformatie. Waarom? Lichaam en geest gaan altijd hand
in hand. In de energiepsychiatrie heh ik gezien hoe door het versterken
van de verbondenheid tussen beide, neurochemicalien warden gevormd
en het herstel wordt bespoedigd. Het resultaat? Veel van mijn patienten
konden de dosis van hun medicatie verlagen en bijwerkingen beperken.
Anderen zijn er helemaal mee gestopt. Er gebeuren wonderen wanneer
geest en lichaam in onderlinge harmonie verkeren.
Ik huiver bij de generalisaties die mensen over medicijnen ten beste
geven, positief of negatief. Enkele veelgehoorde misvattingen zijn: 'Ik
voel me een zwakkeling omdat ik het niet op eigen kracht kan', of: 'Ik
heh spiritueel gefaald als ik een pil neem'. Op zichzelf zijn dit verdedig­
bare overwegingen, maar ik geloof dat God in het laboratorium aanwezig
is als er medicijnen, van aspirine tot Prozac, warden ontdekt. God is over­
al aanwezig. Het nemen van medicijnen als zodanig is noch spiritueel
noch onspiritueel. Het essentiele punt is dat u een spiritueel en intu!tief
gezichtspunt hanteert ten aanzien van elke behandeling die u kiest. Bij­
voorbeeld, iemand die mediteert en een sterke spirituele verbondenheid
kent kan aan een diepe depressie lijden als de biochemie van zijn of haar
lichaam in het ongerede raakt. Bij diabetes of een hartkwaal kunnen me­
dicaties die een biochemische onbalans corrigeren zorgzame, intu!tief
 EMOTIONELE VRIJHEID
leefbare oplossingen zijn. In zulke gevallen schuilt er moed in de bereid-
.
heid ze te gebruiken.
Als u voor antidepressiva kiest moet u altijd opletten hoe uw lichaam
reageert. Sommige zijn meer kalmerend, zoals Celexa; Prozac is meer sti­
mulerend. Zoals bij mijn patient Todd kan de toename van neurotrans­
mitters door antidepressiva aanvoelen als een wedergeboorte, maar er
kunnen oak bijwerkingen optreden: gewichtstoename, geploeter om oak
maar een bescheiden orgasme te bereiken, geen seksueel gevoel of con­
tact met je emoties, spiritualiteit of dromen. Paradoxalerwijs kunnen er
zelfs diepere depressieve gevoelens of su'icidale gedachten voorkomen.
Raadpleeg, als u iets hiervan ervaart, uw dokter om de dosering af te
stemmen of een andere medicatie te proberen. In de energiepsychiatrie
hen ik mij er scherp van bewust dat veel hoogsensitieve, empathische
mensen al door kleine hoeveelheden van een medicijn van hun sokken
kunnen gaan, en ze hebben mogelijk maar een fractie nodig van wat ge.­
woonlijk wordt aanbevolen. In dit opzicht verschil ik van inzicht met
doorsneeartsen. Waarom? Persoonlijke ervaring. Als ik Tylenol moet ne­
men volstaat een kwart van een tablet. In de loop der jaren hehhen artsen
hardnekkig geproheerd grotere doses van medicijnen voor te schrijven
dan rnijn lichaam verdraagt of nodig heeft. Ze begrijpen het gewoon niet.
Ik heh geleerd erop te staan dat ik simpelweg de hoeveelheden neem die
juist aanvoelen. Zo heh ik ook, als er empathische mensen bij mij kwa­
men die depressief waren, hen succesvol behandeld met flinters Prozac.
Hun systeem zou alleen maar overbelast warden als ze meer namen. Een
redelijke vraag die hier gesteld kan warden is hoe ik weet dat hun reactie
niet enkel een placebo-effect is. Welnu, ze vertoonden hetzelfde profijt en
minder bijwerkingen clan wanneer ze standaarddoses gebruikten. Ook
geven sommige mensen een snelle reactie te zien. De medicatie doet haar
werk veel sneller dan de verwachte tijd van twee tot zes weken. Ik heh ver­
lichting plotseling zien intreden. Als dit over u gaat, vertrouw clan op uw
ervaring. Werk met een medicus die de intu'itieve inschatting van uw li­
chaam van de juiste dosering honoreert en uw keus respecteert om de
hoeveelheid te verlagen of af te bouwen als dat juist aanvoelt. (Raadpleeg
altijd uw arts alvorens een medicatie te verminderen of te beeindigen.)
Altematieven voor traditionele antidepressiva
Afgezien van medicijnen zoals Prozac zijn er nog andere mogelijkheden
te overwegen die u biologisch op orde kunnen brengen. Voor een lichte
DE VIJFDE TRANSFORMATlE 293
tot matige depressie stel ik vaak 5-HTP voor, een natuurlijke voorloper
van serotonine die in natuurvoedingswinkels verkrijgbaar is. Het is een
vriendelijke manier om serotonine aan te vullen als uw systeem er een te­
kort aan heeft. Een andere manier is sint-janskruid, een plant die al eeu­
wenlang tegen depressie en pijn wordt gebruikt. Ik heh gezien dat het bij
sommige patienten werkte en bij andere niet; mogelijke bijwerkingen er­
van zijn duizeligheid, verstoring van de spijsvertering, seksuele bijwer­
kingen, gevoeligheid voor licht, hoofdpijnen en ondermijning van de af­
braak door je lever van andere medicijnen zoals anticonceptiepillen of
hartmedicijnen. Ook heeft een aantal van mijn depressieve patienten baat
gehad bij SAM-e, een aminozuur dat zonder recept verkrijgbaar is en dat
minimale bijwerkingen he�ft, waartoe misselijkheid en constipatie kun­
nen behoren. Het is wel duur, en voor zover ik heh gezien kan de verhete­
ring subtiel zijn. Nogmaals, praat met degene die u behandelt voordat u
deze mogelijkheden combineert met traditionele medicijnen.
Koffie als antidepressivum: de voor- en nadelen ervan
In Amerika nuttigen wij meer dan vierhonderd miljoen koppen koffie per
dag. Hebt u zich ooit afgevraagd waarom zovelen van ons zo gretig op
cafeine afstormen? Zouden het de hopen antioxidanten kunnen zijn die
het bevat? Of het feit dat de wetenschap de gezondheidsvoordelen ervan
heeft onthuld, zoals een verminderd risico van diabetes, parkinson, gal­
stenen en darmkanker? Ik denk niet dat zelfs deze onloochenbare voor­
delen de reden zijn dat koffie het hoogtepunt van uw dag is. Wat clan wel?
De positieve uitwerking van cafe'ine op uw stemming en energie. Cafe'ine
stimuleert het centraal zenuwstelsel en werkt als een antidepressivum
door het peil van serotonine en dopamine te verhogen - in de Archives of
Internal Medicine is zelfs aangetoond dat het de su'icidecijfers verlaagt.
Sommigen ervaren de stemmingverhogende werking meer clan anderen.
Onbewust bestrijden veel mensen hun depressie met cafe!ne. Hoe weet u
dat u dat doet en niet zomaar een plezierig opkikkertje neemt? Een paar
hints: u gebruikt meer clan vier dranken die cafe'ine bevatten per dag, in­
clusief thee en light-frisdranken, of u bent uw cafe'ine-inname alsmaar
aan het verhogen om u minder depressief te voelen, maar het verliest zijn
effectiviteit. Ik ben er helemaal v66r de therapeutische verdiensten van
koffie zo goed mogelijk te benutten om een bescheiden depressie te ver­
zachten, maar soms kunt u andere benaderingen nodig hehben als deze
emotie aanhoudt. Orn vast te stellen of u een depressie aan het bestrijden
294 EMOTIONELE VRIJHEID
bent, kunt u stoppen met het innemen van cafei:ne. Let na een maand (de
meeste onthoudingsverschijnselen, zoals hoofdpijn en vermoeidheid,
zijn dan wel over) op of u merkbaar depressiever bent zonder cafei:ne; een
experiment dat niet altijd even gemakkelijk is. Mocht u ontdekken dat u
inderdaad met zelfmedicatie bezig bent, overweeg dan ook de talrijke
therapieen die in dit hoofdstuk besproken worden als aanvulling bij de
koffie of als vervanging. Milde depressies kunnen echter goed reageren
op het drinken van zo'n drie koppen per <lag. (Probeer die momenten te
spreiden; cafei:ne blijft vier tot zes uur in uw systeem aanwezig.) Als u
meer neemt dan dat nemen de bijwerkingen toe en warden de kansen op
tolerantie en verslaving verhoogd: u nuttigt grotere hoeveelheden maar
ze peppen u niet op. Denk altijd aan de voor- en nadelen van cafe'ine. Ver­
minder, uw inname als u met insomnie, maagzuur, hartkloppingen,
hoofdpijnen en nervositeit te maken hebt. Als u bovendien onder behan­
deling bent voor hartziekte, hoge bloeddruk, maag-darmproblemen of
andere chronische ziekten, raadpleeg clan uw arts voordat u cafei:ne in
enigerlei vorrn inneemt.
De biologische helende kracht van hoop
Welke behandeling u oak kiest voor depressiviteit, hoop vult deze aan
door uw neurotransmitters te versterken. Hoe? Hoop programmeert u in
biologisch opzicht feitelijk opnieuw en houdt u positief. Een positieve in­
stelling doet de serotonine toenemen en verlaagt de hoeveelheid stress­
hormonen. Met minder stress voelt u zich gelukkiger en functioneert u
over het geheel beter. Onderzoeken hebben aangetoond dat hoop de
prestaties van atleten verbetert en dat studenten met goede hoop dat ze
een tentamen goed zullen maken, hogere scores halen. Hoop is alleen
maar goed voor uw gezondheid. Als u een operatie of een hartaanval hebt
ondergaan, versnelt hoop het herstel; een depressie vertraagt het. Hoop
helpt u geestelijk fit te blijven als u ouder wordt, terwijl depressiviteit de
kansen op dementie verhoogt. Met name uw autonome zenuwstelsel, dat
ademhaling, bloedsomloop en spijsvertering regelt, reageert op positivi­
teit. Hoop werkt als een natuurlijke stressverlager, door uw darmkanaal,
bloedvaten en bronchioli te ontspannen. Uw systeem is vredig, niet sa­
mengetrokken of gespannen. Bovendien suggereert de wetenschap dat
hoop de pijn vermindert door de hoeveelheid endorfine, de biochemische
stof waardoor u zich prettig voelt, te verhogen.
In de geest van de hoop raad ik u aan de suggesties in onderstaande
·D E VI J F D E T RAN S F 0 R M AT I E 295
oefening uit te voeren om uw emotionele gesteldheid te verbeteren en de
depressie te transformeren. Gebruik ze met alle andere technieken van
de Vijfde Transformatie.
Emotioneel actiedeel
TRAIN UW DENKEN VERANDER UW BIOLOGISCHE SYSTEEM
,
1. Oefen, pieker niet! In plaats van met een hoofd vol negatieve gedachten
thuis te blijven kunt u beter uw lichaam in beweging brengen. Er is iets ma­
gisch met de simpele handeling van de ene voet voor de andere zetten. Be·
halve dat het aan uzelf een boodschap stuurt dat u voorwaarts gaat, doet
het ook de serotonine en de energie toenemen, versterkt het het zelfbeeld
en verbetert het de slaap. Begin met bedaard te !open. Denk niet dat u te
langzaam gaat of te weinig doet. Zelfs met tien minuten per dag went uw
lichaam aan het idee dat het weer tot !even komt. Als u er klaar voor bent
kunt u !anger !open of uw oefenroutine uitbreiden.
2. Neem voldoende zonlicht. Evolutionair gesproken waren wij niet bedoeld
voor een sedentaire levenswijze binnenshuis. Sluit u niet op in uw kantoor
of huis. Blootstelling aan zonlicht verbetert uw stemming doordat uw herse­
nen gestimuleerd worden serotonine te produceren. Het helpt ook seasonal
affective disorder (SAD) te verlichten, een depressie die in de herfst· en win·
termaanden optreedt. Behalve met natuurlijk zonlicht is SAD ook met foto­
therapie te behandelen. Oat houdt in dat u dagelijks 45 minuten tegenover
een speciale bak zit die het hele lichtspectrum uitzendt. Als u een neiging
tot depressiviteit hebt, denk er dan aan het natuurlijke antidepressieve ef·
feet van zonlicht te maximaliseren.
3. lachen is een goed medicijn. Lachen is emotionele vrijheid. Het verhoogt
uw stemming, stimuleert de aanmaak van endorfinen, verlicht de druk en
dringt ingesleten ernst terug. Onderzoekers ontdekten dat mensen die even
tevoren grappige video's hadden gezien aanmerkelijk hoopvoller en minder
depressief waren dan mensen die ze niet hadden gezien. Humor lijkt met
negatieve gedachten te wedijveren door positieve gedachten op te roepen.
Probeer uzelf met humoristische, optimistische mensen te omringen. Kijk
ook naar komische films, luister naar komische nummers of lees boeken die
u doen glimlachen. Lachen zal de angel uit een depressie halen.
 EMOTIONELE VRIJHEID
Als u neerslachtig bent weet u nu welke stappen u kunt nemen om u in
biologisch opzicht met hoop op te laden. Ik heb een vriend, een nan'o­
technoloog, die de instrumenten heeft in zijn lab om de ragfijne bewegin­
gen van atomen na te gaan; hij kan ze inderdaad zien en horen. Als ik de­
pressief ben denk ik graag aan wat hij heeft opgemerkt: dat elke eel een
lied heeft. Het stemt mij blij dat zulke minuscule deeltjes in ons dag in
dag uit het leven aan het bezingen zijn. Als ik neerslachtig voortploeter
inspireert het denken aan de muziek van ons wezen mij ertoe te doen wat
nodig is om uit de penarie te komen. Het is ontzaglijk bemoedigend als je
kunt ingrijpen om een fysieke wending naar een depressie om te keren.
Vaak maakt zelfs een rukje hier of daar een groot verschil voor je stem­
ming.
0NTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN
DEPRESSIVITEIT EN HOOP
Volgens de Griekse mythologie bezweek Pandora, de eerste vrouw op aar­
de, voor de verleiding om een verboden vat te openen. Een hele horde
emotionele plagen werden in de wereld losgelaten - depressiviteit, af­
gunst, wraak, angst. Ze probeerde uit alle macht het deksel te sluiten,
maar toen was de hele inhoud al ontsnapt, op een zegening na: de hoop,
ons vermogen om achter donkere wolken de zon te zien.
In de energiepsychiatrie help ik patienten te beseffen dater in spiritu­
eel perspectief meer met hun depressie aan de hand is dan zij denken, en
dat hoop voortvloeit uit het contact met iets graters. Zeker, het is ver­
schrikkelijk om depressief te zijn. Uw arme uitgeputte zelf zegt: 'Ik voel
me ellendig. Ik vind <lit vreselijk. Er is niets om hoop aan te ontlenen.' Ik
begrijp dat. Toch is dat niet het hele verhaal van een depressie. Blijf zoe­
ken naar het diepere doel van deze emotie, dat misschien ongrijpbaar
lijkt totdat u het in spiritueel licht beziet. Wat wordt er van u gevraagd?
Dat u in dimensies van liefde en hoop doordringt die sterker zijn clan een
depressie. Het is de strenge les van deze emotie zulke stemmingverho­
gende sprongen in het alledaagse leven haalbaar te maken.
Het gangbare medische denken heeft een beperkt vermogen om zulke
ogenschijnlijk onmogelijke realiteiten als wanhoop en su'icide aan te pak­
ken. Mijn zienswijze reikt verder: we hebben dringend een andere kijk op
extreme wanhoop nodig om een touw vast te kunnen knopen aan datgene
waar ons lineaire denken geen touw aan vast kan knopen. Hoe kwellend
DE VIJFDE TRANSFORMATIE 297
sommige gevoelstoestanden ook kunnen zijn, hoe zelfdestructief sommi­
ge daden ook zijn, er bestaat een wereld aan gene zijde van het stoffelijke
die ons de ruimere context ervan laat zien.
Depressie als een spirituele transformatie
Het transformeren van een depressie is een heilig werk. Het is voor mij
bloedstollend te horen dat mensen voor deze emotie in conventionele
psychotherapie gaan zonder dat er ook maar iets spiritueels wordt ge­
noemd als onderdeel van de genezing. Waarom is dat zo'n schadelijke
vorm van verwaarlozing? U verdient het een verhelderende beoordeling
van depressiviteit te krijgen omdat deze clan op haar juiste waarde wordt
geschat. Anders zult u niet het passende ontzag opbrengen voor hetgeen
u doormaakt. Ik geloof, zoals veel spirituele tradities doen, dat een de­
pressie de donkere nacht van de ziel is, een term die door de mystieke
priester Sint-Johannes van bet Kruis werd gebruikt als aanduiding van
zijn reis door de wanhoop naar meerdere heiligheid. Als een depressie zo
wordt gezien, krijgt ze een andere gedaante. De 'donkere nacht' appelleert
a.an de ontwikkelinB van uw ziel. H et Baat niet slechts om een biochemische on­
balans efeen ven.vaarlozende moeder, al kunnen die de katal11sator zijn. Het is
een opheffing van de grip van uw ego op de psyche, waardoor positieve
verandering mogelijk wordt die tot een nieuwe omschrijving van het zelf
kan leiden. Omdat deze periode door en door ontredderend werkt, wordt
ze doorgaans als 'duistemis' bestempeld. Mystici beschouwen de donke­
re nacht van een depressie niet als iets negatiefs maar als een geloofsbe­
proeving, een kans op transformatie.
De donkere nacht varieert voor ieder van ons in intensiteit. Hij kan
weken duren, of langer. Soms kan uw depressie totaal zijn, maar ze kan
ook minder extreem zijn. Welke ervaring u ook met de donkere nacht
hebt, het is van groot belang een therapeut ofwijze gids te vinden die met
de goddelijke aard van dit gebied vertrouwd is (zie het aanhangsel Adres­
sen voor informatie en hulp). Dan bent u niet overgeleverd aan de genade
van een of andere goedbedoelende maar spiritueel van geen wanten we­
tende medicus die uw ervaring diagnosticeert volgens een dogmatisch
medisch model. Ik blijf dicht in de buurt van mijn patienten die de don­
kere nacht doormaken. Ik wil een ondersteunende, betrouwbare stem
voor hen zijn. Ik wil dat ze weten dat ze niet alleen zijn; hun laten weten
dat een depressie tot bewustwording leidt. Als patienten zeggen: 'Ik trek
alles in twijfel, ik weet helemaal niet meer wat er nog belangrijk is,' zeg
 EMOTIONELE VRIJHEID
ik: 'Ja, alles opnieuw beoordelen is vaak een kwelling, maar bet is ge­
.
zond.' Als ze zeggen: 'Ik voel me te zeer op mezelf teruggeworpen om te
mediteren,' zeg ik: 'Probeer jezelf niet te forceren. ]e zult de weg terug
weer vinden. Je op jezelf teruggeworpen en stuurloos voelen is een de­
pressieve fase.' Mijn patient Pat verloor haar man, de liefde van haar Ie­
ven, toen hij een fatale hartaanval kreeg terwijl hij het slachtoffer van een
roofoverval werd. Ze vroeg aan mij: 'Wat voor soort God zou <lit laten ge­
beuren? Hoe kan ik ooit weer in een God geloven?' Ik respecteerde haar
pijn volledig. Ik antwoordde: 'Natuurlijk kun je dat niet. Het hoeft ook
niet.' Proberen haar iets1anders voor te houden in de eerste tijd na zo'n
schijnbaar zinloos, onvoorstelbaar verlies zou misplaatst en respectloos
geweest zijn.
Ik hen geen rasoptimist maar wat ik over de donkere nacht heh ge­
leerd is dat hij organisch iets totaal onverwachts - en goeds - kan doen
ontstaan als je de juiste ondersteuning krijgt. Het nadrukkelijke refrein
'Ik kan niet' ontwikkelt zich vaak tot verrassende manieren om jezelf en
geest te zien, zelfs als alles in jou tegen die mogelijkheid pleit. Na een
jaar van afinattende therapie hood Pat haar verdriet en depressie dapper
het hoofd; een voortdurende strijd. Nadat ze het allerergste had overleefd
was ze er nu anders aan toe. Hoewel ze God niet langer als een macht
buiten haarzelf omschrijft, of zelfs maar het woord gebruikt, is Pat nu
vrijwillig betrokken bij hulp aan slachtoffers van geweldsmisdrijven. lets
teruggeven is haar nieuwe invulling van spiritualiteit in deze fase van ons
gezamenlijk werk. Precies zoals Pat mijn hulp zocht en weer uit de kwel­
ling tevoorschijn kwam, niet verbitterd maar meer heel, is het noodzake­
lijk niet alleen door de nacht te gaan. Dat isolement zou ik niemand toe­
wensen. Wie zich niet openstelt voor hulp loopt het gevaar lange tijd in
pijnlijke verlorenheid rand te blijven dolen. Tijdens een depressie moet u
in ogen kijken die je vertrouwt. U moet constante, betrouwbare raad krij­
gen om verder te blijven gaan. Reken maar dat ik, telkens wanneer ik de­
pressief was, een spiritueel pientere gids gezocht heb die er voor mij was.
Vreemd genoeg kan het pad naar emotionele vrijheid soms in richtin­
gen kronkelen die de verkeerde kant op lijken te gaan. Ik koester de visie
van de boeddhistische non Perna Chodron op de donkere nacht: 'In het
proces van het ontdekken van onze ware aard gaat de reis naar beneden,
niet omhoog, alsof de berg naar de aarde wijst en niet naar de hemel. We
gaan alsmaar naar beneden, en samen met ons miljoenen anderert, onze
metgezellen in de bewustwording... En daar ontdekken we een liefde die
DE VIJFDE TRANSFORMATIE 299
niet zal sterven.' Laat dit verruimde bewustzijn tijdens een depressie uw
overgang heiligen en hoop brengen. De hoop dat de depressie zal ophou­
den. De hoop dat u stralender, met een meer geopend hart, uit de diepten
op zult klimmen. De hoop dat u een dieper mededogen voor uzelf en an­
deren zult krijgen.
Suicide: een perspectief voorbij tijd en ruimte
De donkere nacht van alle donkere nachten betekent dat je zo wanhopig
bent dat je wilt sterven.
In die toestand kun je geen beloofd land aan gene zijde van de depres­
sie ontwaren.
In de loop der jaren hebben verscheidene patienten van mij su'icidepo­
gingen gedaan. Een overleed inderdaad: een heavy-metalrocker met een
saffierblauwe hanenkam en een gevoelige inborst. Maar zijn starus van
superster kon zijn depressie, of de constante rugpijn waarvoor geen van
de specialisten die hij raadpleegde een medische oorzaak kon aanwijzen,
nooit verzachten. M�ssa's fans vereerden hem, maar zichzelf vereerde hij
niet. Hij voelde zich alleen maar gelukkig en vrij van pijn op het podium,
ondergedompeld in zijn muziek en de bewondering. Toen hij zich van
het leven beroofde hadden we elkaar vele maanden niet gezien, maar ik
was diepbedroefd. Ik was twee jaar lang zijn toevlucht geweest; we waren
heel intiem geweest. Ik had alles gedaan wat ik maar kon bedenken om
hem te helpen, maar hij was op de vlucht. Bovendien werd hij omringd
door gehaaide managers die er ondanks zijn precaire conditie bij hem op
aandrongen op tournee te gaan. Verstandelijk besefte ik dit allemaal,
maar toch betreurde ik het dat ik niet in staat was geweest zijn leven te
redden. Ik zal hem altijd missen. Ik zal me altijd de dagen herinneren
waarop ik hem had opgezocht na een zelfinoordpoging. Hij bevond zich
op een gesloten psychiatrische afdeling, samen met mensen die psycho­
tisch en moordzuchtig waren. Ik vind het een misdaad iemand die de­
pressief is in zo'n groep onder te brengen. Ik wilde dat ik hem naar een
vredig tehuis met zonbeschenen veranda's en hangmatten om in te dro­
men had kunnen sturen. Maar ons systeem van gezondheidszorg zit zo
niet in elkaar. Al degenen die intensieve zorg nodig hebben gaan naar de­
zelfde helse afdeling in traditionele ziekenhuizen. Daar ontmoette ik
hem dus tot hij niet su'icidaal meer was. Tegen mijn advies in ging hij
weer op tournee. Ik was erg bezorgd over hem. Vier maanden later ging
de telefoon: hij was dood aangetroffen in de kamer van een Londens ho-
300 EMOTIONELE VRIJHEID
tel nadat hij zijn polsen had opengesneden.
De meeste su1cides zijn met bekwame interventies te voorkomen. Ik
ken mensen - ook mensen die een spirituele weg gaan - die in donkere
tijden hebben overwogen de hand aan zichzelf te slaan. (Sui:cide is in
rangorde de elfde doodsoorzaak onder Amerikanen.) Macht u deze ge­
dachten hebben gehad, het is niet iets waarvoor u zich hoeft te schamen.
Maar ik weet ook dat suicide de oplossing niet is. Vrijheid komt wanneer
u volhardt in het zoeken naar het licht tot het weer zichtbaar is.
Ten bate van onze groei vraagt het leven buitengewoon veel van ons.
Daar was ik vroeger boos over. Sommige situaties leken ondraaglijk.
Toen ik zag hoe mijn bruisende, begaafde moeder door kanker wegteer­
de, terwijl ik vocht om de kracht te vinden om er voor haar te zijn zonder
in te storten, protesteerde ik inwendig: 'Ik kan het niet. Ik heh het niet in
mij.' Maar ik had het wel in me - en moest dat inzien. Dat moet u ook
doen. Probeer tot voorbij de pijn te reiken naar een grotere macht binnen
in u. Mijn spirituele leraar zegt: 'De hemel is geen doodlopende weg.'
Met hoop en passende ondersteuning zult u hem vinden.
Jarenlang geloofde ik dat we het recht hadden voor de optie van zelf­
moord te kiezen als de ellende groot genoeg was. Ik hen die mening niet
langer toegedaan behalve, mogelijk, als het om terminaal zieke patienten
gaat die een permanente fysieke faltering ondergaan. Vanuit een verdie­
ping van mijn intui'tie ging ik beseffen dat vasthouden aan suicide als uit­
weg mij van de essentie van het leven vervreemdde. Een gelofte om door
dik en door dun in mijn lichaam te blijven was noodzakelijk om voluit te
blijven leven. Zo heh ik, om meer aanwezig te zijn, me plechtig voorge­
nomen de wijsheid te volgen van alles wat het leven brengt.
Neem <lit essentiele punt in overweging: het lichaam verlaten doet
emotionele uitdagingen niet verdwijnen omdat het werk van de ziel door­
gaat. Wat ik intui'tief peil over haar bestemmingen is: degene die u hier
bent, is degene die u ginds ook zult zijn; zij het zonder de fysieke gedaan­
te waarmee u zich altijd identificeerde. Ik bedoel <lit niet in straffende
zin. Ik zeg alleen maar dat u uiteindelijk uw demonen onder ogen zult
moeten zien. Persoonlijk doe ik het liever nu, clan dat ik de beproeving
rek. Ik ga liever met andere dingen door. Voor degenen die in een voorbij
leven geloven is het onder ogen zien van het zelf onvermijdelijk. Nu dan
wel in komende tijden, het zal moeten gebeuren. Dat is goed. Dat is lou­
terend.
Ik heh een ex-vriend en enkele kennissen gehad die zelfinoord pleeg-
DE VIJFDE TRANSFORMATIE 301
den toen de depressie ondraaglijk werd - twee door een overdosis, een
met een vuurwapen. Hoewel ik in de tijd dat ze zich van het leven beroof­
den geen geregeld contact met deze mensen had, werd ik door wederzijd­
se vrienden op de da:g dat iedere sui:cide plaatsvond ingelicht. Terwijl ik
geschokt was door deze verliezen en de vreselijke wanhoop die erachter
moest zitten, was ik ook nieuwsgierig naar de plek waar deze mensen
heen waren gegaan en hoe het daama met hen was. Dus ik schakelde mijn
intultie in, tegelijk nieuwsgierig en bij voorbaat moe van de soorten pijn
die ik tegen zou komen. Wat vond ik? Geen van hen was in een positie
waarin ik ooit zou willen zijn en ieder voelde zich totaal verloren. Steeds
was er hevige verwarring, een door het ongewisse rondtollende duizelig­
heid die mij misselijk maakte. De situatie waarin ze verkeerden deed aan
als het alarmerende, abrupte neervallen van een vliegtuig tijdens turbulen­
tie - maar dat in de derdemacht verheven met de snelheid van het licht, en
zonder ophouden. Toch nam ik, ondanks de schrikwekkende toestand
waarin ze zich allemaal duidelijk bevonden, intu'itief ook een weldoende
macht waar die hen omringde, al leek het alsof ze die niet herkenden. Ze
voelden totaal alleen aan. Toen ik mijn intu1tie op de advocaat richtte die
zich door het hoofd had geschoten, merkte ik dat haar desorientatie zo
schokkend was dat ik die nauwelijks kon harden. Deze panische vrouw
had geen idee waar ze was. Verbijsterende, uiteengerukte herinneringen
aan haar leven bombardeerden haar in zo'n tempo dat 'overweldigd' nog
geen begin van een beschrijving van haar toestand was. Ik vermoed dat het
een hele tijd duurde voordat ze haar positie had bepaald en naar een rusti­
ger oord overging. Te oordelen naar hetgeen ik intu1tief kon peilen maakte
de gewelddadigheid van haar suicide de overgang nog chaotischer. Toen
ik eenmaal de essentie van haar ervaring doorhad, wilde ik dat visioen ver­
laten om niet het risico te lopen die angst te absorberen.
Ik deel mijn bevindingen met u om aan te bieden wat ik over suicide
heb waargenomen. Zoals u kunt zien is het mogelijk geen uitweg uit al­
les, zoals veel mensen die aan een depressie lijden zich voorstellen. Hoe­
wel de pijn in kwestie misschien tijdelijk op een laag pitje staat, lijkt suici­
de een nieuw complex aan problemen en een heftige reis te creeren. Des­
ondanks hen ik ervan overtuigd dat de ziel uiteindelijk helderheid vindt
en alle kansen krijgt die ze nodig heeft om emotionele obstakels de baas
te worden.
Als arts en healer heb ik de plicht mensen zelfmoord uit het hoofd te
praten. Ik hen blij dat ik daar vele malen in ben geslaagd: patienten,
 EMOTIONELE VRIJHEID
vrienden, z�lfs een jonge man die op het punt stond zich overboard te
werpen op een 'New Age' Caribische cruise waarop ik een spreker was.
Het was een schokkende situatie. Terwijl een been over de reling bungel­
de jammerde hij almaar: 'Ik ben vanbinnen helemaal niks. Ik ben waar­
deloos. Ik wil dood.' Een eeuwigheid lang, leek het, bleef ik tegen hem
zeggen dat hij eraf moest komen, vriendelijk herhalend: 'Niemand is van­
binnen helemaal niks. Ik begrijp dat je je afschuwelijk voelt. Maar wij zul­
len hulp voor je halen. Je zult jezelf terugvinden. Neem alsjeblieft mijn
hand.' U kunt zich onze gezamenlijke zucht van verlichting voorstellen
toen hij mij ten slotte zijn hand toestak. Daama bleef een groep van ons
bij hem tot hij per helikopter naar een ziekenhuis op de wal werd ge­
bracht voor behandeling. Mensen aan board vroegen hoe ik hem had we­
ten te bereiken. Orn te beginnen heeft mijn Eerste Hulp-opleiding mij
met alle soorten menselijke rampspoed in contact gebracht; het is voor
mij geen onbekende wereld. Oak kan ik doeltreffend met potentiele sui­
cides omgaan omdat ik absoluut zeker weet dat er hoop is voor iedereen
en dat een depressie een vertekening is. Ze verzwelgt het licht en doet als­
of de ellende de enige waarheid is. Maar dat is niet zo. Dat moet u niet
vergeten. Als zelfmoord ooit een goede oplossing lijkt, houd dan halt,
raap u bij elkaar, en vecht om hoop te vinden. Stel u open voor hulp. Laat
u niet verleiden door de stem van de wanhoop en houd deze niet voor de
werkelijkheid.
In onderstaande oefening reik ik een gebed aan als een dierbare hulp
bij de reis door de donkere nacht, met name als de hoop taant. Wat is bid­
den? Het is een zich intu!tief uitstrekken naar iets graters dan uzelf om
uw vergeten kracht te doen herleven. U kunt niet enkel met uw verstand
bidden. U moet openstaan voor het tedere feit dat u aangeraakt wordt, dat
uw verdriet gesust wordt; dit opengaan van het hart wekt hoop op. Gebed
werkt, of u nu in God gelooft, in engelen, of dat uw grootvader over u
waakt. (De mijne doet dat.) Tot wie u ook bidt, laat die onvoorwaardelijke
liefde over u komen.
Als u depressief bent, beschouw die toestand dan niet als een onspirituele
situatie. De filosoof Martin Buber schreef over 'heilige wanhoop'. Hij zag
depressie als een route naar heelheid. Het gebed is een vriend die uw weg
door de pijn en moeite kan vergemakkelijken. Talrijke mystieke tradities,
van jodendom tot boeddhisme, hebben de heilige rol van moeilijke ge-
DE VqFDE TRANSFORMATIE
Emotioneel actiedeel
ZOEK HOOP DOOR GEBED
die met het
Haal diep adem. Siu it uw ogen. Weet dat er een andere wereld is
gebed uit,
lineaire denken niet te bevatten is. Spreek in alle oprechtheid een
gelukkig
bijvoorbeeld: 'Neem mijn depressie alstublieft weg zodat ik mij weer
lichter war­
kan voelen.' Sta dan open voor de gewaarwording dat uw lasten
maar
den. In alle nederigheid bidden, zonder op resultaten aan te dringen
voordelen er­
wel ontvankelijk blijvend, maakt u bij uitstek gevoelig voor de
van.
aan. Soms is het le­
lk beveel het proberen van andere vormen van gebed ook
niet naar
zen van poezie of het horen van muziek een gebed voor mij. lk kan
d te worden. lk
If It Be Your Will van Leonard Cohen luisteren zonder opgebeur
'If it be
huil altijd wanneer zijn schurende, eenzame bariton begint te zingen:
you.' Wan­
your will let a voice be true / From this broken place let me sing to
mij van mijn
neer ik bid wil ik ongeremd huilen. Dat heft de barriere op die
van
tederheid, mijn geloof scheidt. Geef u evenzo over aan welke vormen
kunst dan ook die u hoop inboezemen en u uit een depressie trekken.
voelssituaties erkend. Dat moeten wij ook doen. Het is mijn passie deze
hoopvolle wijsheid weer een plaats te geven in de gangbare kijk op gees­
telijke gezondheid; al onze emotionele pelgrimages te heiligen.
ERVAAR DE ENERGETISCHE KRACHT VAN
DEPRESSIVITEIT EN HOOP
Ik word voortdurend aangespoord om de energie van depressiviteit en
hoop in patienten en in mezelf te onderzoeken. Wat ik heh waargenomen
is dat bij een depressie drijfveren werkzaam zijn die wegvoeren van het
licht. Onze vonk, ons enthousiasme, onze intu'itie wordt gedoofd. De
stroom wordt verstoord; zelfs simpele taken kunnen als een inspanning
aanvoelen. In tegenstelling daarmee brengt hoop opk1aring; ze doet de
mogelijkheden en de kracht van de stroom weer opleven.
Ik hen dankbaar dat mijn eigen depressieve gevoelens in de loop der
jaren sterk zijn afgenomen; als ze de kop opsteken, blijven ze zelden
 EMOTIONELE VRIJHEID
hangen. Ze ontstonden doorgaans door de machtsconflicten met mijn
moeder, die in mijn jaren als dertiger maar doorgingen. Tegen die tiJd
was ik sterker geworden door meditatie, therapie en de technieken" die ik
zal beschrijven, zoals zij meer aanvaardend was geworden omdat ze wil­
de dat onze relatie werkte. Dit was een immense verbetering in onze wij­
ze van communiceren. Als we voorheen botsten - en soms haalden we
elkaar finaal onderuit-verdedigde ik mijn identiteit uit alle macht als ze
mij onder druk zette om voor 'mijn eigen bestwil' anders te zijn dan ik
was. 'Waarom draag je geen elegante kleren om jezelf goed uit te laten
komen? Waarom ontmoet je mannen die twee keer zo oud zijn als jij?
Kun je niet wat socialer zijn?' Ik kwam clan in opstand, onderstreepte de
redenen van mijn keuzes, riep: 'Je hebt niet het recht je ermee te be­
moeien!' De waarheid was intussen dat ik me veel te druk maakte over
de opvattingen van deze vrouw die mij toen ik kind was zo teder in slaap
had gezongen met wiegeliedjes. Ik wilde moeders goedkeuring maar
kon mezelf niet verraden. Na deze veldslagen bleven we beiden emotio­
neel bloedend met zwerende wonden achter. Bij mij manifesteerde dat
zich als een depressie. Dagen-, soms wekenlang daarna ondervond ik de
energetische gevolgen: mijn levendigheid zakte in, een laden zwaarte
nam bezit van mij - zelfs mijn oogharen voelden zwaar aan. In het kuil­
tje van rnijn plexus solaris, het centrum van emotionele energie, had ik
een wanhopig 'Waarom probeer ik het dan ook?'-gevoel over moeder.
Het drong in mijn verdere leven door. Ik voelde mij broos, futloos; soms
was het zelfs moeilijk mij de namen van mensen te herinneren. In plaats
van mijn middelpunt vast te houden dreef ik weg in de energetische mist
van een depressie. Het leren handhaven van een emotioneel evenwicht,
ongeacht wat mensen over mij denken, was een essentiele en bevredi­
gende prestatie.
Orn snel bij de hoop te kunnen komen wil ik graag dat u ervan op de
hoogte bent hoe de energie daarvan aanvoelt in vergelijking met die van
een depressie. Dan zult u weten op welke bepaalde eigenschappen u zich
moet richten als de duisternis intreedt.
Hoe de energie van een depressie kan aanvoelen
•
Vlak, apathisch, niet verbonden met mensen en uzelf.
•
Alsof u zich door stroop beweegt.
•
Als een wegzakken in uw maagkuil.
DE VIJFDE TRANSFORMATIE
• Strak; u haalt oppervlakkig adem; zucht vaak om meer zuurstof te
krijgen.
• Zwaar; daardoor maakt u zich klein en zakt u in elkaar.
Hoe de energie van hoop kan aanvoelen
• Als een herleven; opfleuren.
• Alsof er een sluier is weggetrokken; u kunt beter zien, horen, proeven
en ruiken.
• Alsof u uw armen opent voor een boeket:
• Troostend; de melancholie vervliegt.
• Alsof u fysiek lichter bent; u zit meer rechtop, haalt gemakkelijker
adem.
Het waarnemen van energie voert u voorbij rationele veronderstellingen
over een depressie; het onthult de subtielere manifestaties ervan in uw li­
chaam. Zoals ik bij patienten heb gezien, geeft herkenning van energeti­
sche waarschuwingen die aan een depressie voorafgaan u de kans die af
te wenden. De vorm waarin ze komen kan varieren. Breng uw eigen unie­
ke signalen thuis en handel ernaar. Snelle interventie voorkomt dat een
depressie verhevigt.
Energiewerk loont vaak waar het denken niet werkt doordat dit werk
overtuigender aan moeilijke emoties appelleert dan de logica. Er zijn tij­
den waarin u niet in staat bent uzelf een depressie uit het hoofd te praten,
ondanks heldhaftige pogingen om positief te blijven. 'Mijn leven is te
goed voor mij om te rechtvaardigen dat ik me zo ellendig voel,' is mis­
schien logisch waar terwijl het geen snars helpt om aan de depressie te
sleutelen. Als de logica geen troost biedt, bereikt energiewerk de diepste
regionen van u. Het principe is als volgt: de manier om een depressie te
transformeren is het aansteken van de energie van de hoop, net als het
aansteken van de waakvlam van een kachel; zodra dit is gebeurd voelt uw
lichaam de vlam, en oprecht optimisme zal het gevolg zijn. In staat zijn
hoop te voelen, al is het maar een beetje, biedt inspiratie voor de groei er­
van. Besef dat een verandering in energie aan een verandering in houding
vooraf kan gaan. Orn dit proces in werking te zetten beveel ik de volgende
methode aan. Kies allereerst de energetische eigenschap van hoop die bij
u de meeste weerklank vindt (ga naar het door mij gegeven lijstje, of naar
andere eigenschappen die u gevonden hebt). Visualiseer die dan een
 EMOTIONELE VRIJHEID
week of langer meermalen per dag. Laten we zeggen dat hoop u doet den­
ken aan het openen van uw armen voor een boeket. Stelt u zichzelf voor
terwijl u dat doet. Hoe voelt het vasthouden van het boeket aan? Wat voor
bloemen zitten erin? Welke kleuren hebben ze? Hoe ruiken ze? Deze
beelden en sensaties kunnen langs energetische weg hoop wekken, waar­
door u clan weer positiever gaat denken.
Zijn depressiviteit en hoop besmettelijk/aanstekelijk?
Hoe het ovememen van andetmans negatieve stemmingen gestopt
kanworden
Omdat depressiviteit en hoop allebei energieen zijn, kunt u ze mogelijk
van mensen 'oplopen' zonder het te beseffen. Als u een empathisch mens
bent, is het van belang te weten hoe u kunt voorkomen dat u de depressie
van een individu of het soort depressie dat in menigten rondzweeft over­
neemt. Een andere wending is dat een depressie mensen die normaliter
niet empathisch zijn in een emotionele spans kan veranderen door hun
afweer onderuit te halen. Plotseling warden ze bovenmate afgestemd op
anderen, met name op mensen met dezelfde pijn. Dat is lret mechanisme
van empathie; wij haken in op de actuele kwesties die bij onszelf onopge­
lost zijn. Vanuit energetisch standpunt bezien kan een depr�ssie uit di­
verse bronnen ontstaan. Wat u voelt kan van uzelf zijn; het kan iets van
een ander zijn; en het kan een combinatie zijn. Ik zal uitleggen hoe u het
verschil kunt zien en strategisch de hoop kunt versterken, opdat u niet
een depressie gaat torsen die de uwe niet is.
Neem mijn patient Nell, een met het straatleven vertrouwd 'wijf' met
een eigenzinnige inslag, maar meer empathisch dan u zou denken. Ja­
renlang had ze tegen een depressie gevochten. In de jaren zeventig werk­
te ze, als New Yorkse politieagent, in 'oorlogszones met drugsbaronnen,
gettogeweld en georganiseerde misdaad, dag in dag uit; een binnenlands
Vietnam'. Met een uitdagende gram zei ze: 'De maffia stuurde een kee;
een moordenaar op me af, maar ik ben er nog.' (Haar stortvloed van
krachttermen over deze mensen schrap ik even.) Haar houding dwong
onwillekeurig bewondering af: 'Niemand krijgt mij te pakken.' Het zou
oak heilzaam werken bij bet overwinnen van een depressie. Ik zag de
vechter in Nells ogen, maar oak de pijn die ontstaat als je lange tijd don­
kerte met je meedraagt. Ook al ontbrak het haar niet aan bravoure, Nell
was wat ze zelf noemde een 'pijnabsorbeerder'. Ze werd vreselijk depres­
sief door de niet-afl.atende fysieke en emotionele bruutheid van de straat
DE VIJFDE TRANSFORMATIE
_ een reactie die ze als 'ruggengraatloos' brandmerkte en die ze niet aan
haar medeagenten durfde op te biechten. Nell vertelde mij: 'Sommige
nachten ging ik gewoon huilend naar huis, vooral na gevallen van kinder�
mishandeling.' Ze erkende dat er een reden was om verdriet te hebben,
maar haar gekweldheid vloeide uit een andere bran voort. Nell was zelf
slachtoffer van kindermishandeling geweest, waardoor ze kwetsbaarder
was voor het absorberen van zulke pijn. Eens, toen ze vier was, hadden
haar vader en zijn dronken maats haar bij wijze van misselijke grap in
een zwembad gegooid, nag voordat ze kon zwemmen. Ze brulden van
het lachen toen ze met haar armen sloeg, naar lucht happend. Haar vader
haalde haar er wel uit, maar de paniek van die ervaring en van andere din­
gen die hij deed maakte Nell bij uitstek rijp voor een depressie.
Vijf jaar geleden ging Nell, uit zelfbehoud, bij de politie weg om een
beveiligingsbedrijfje te runnen. Dat was een verstandige stap omdat deze
haar van de constante wanhoop verloste waarvan ze als agent getuige was
geweest. Het ging nu beter, maar ze was nog steeds vatbaar voor depres­
siviteit. In de therapie onderzochten we diverse aspecten van deze emo­
tie, maar de ontdekking dat ze empathisch was en hoe ze haar energie
kon beschermen was van het grootste belang. Het was nooit bij Nell op­
gekomen dat ze een depressie van anderen in zich op kon nemen. Toen
ze dat besefte kon ze veranderingen aanbrengen. Nells reacties gingen
niet meer over het feit dat ze 'ruggengraatloos' was. Nu had ze mogelijk­
heden am haar sensitiviteit te hanteren zonder dat ze het leed om haar
heen opsloeg. Gebruikmakend van onderstaande methoden (samen met
die van hoofdstuk 5 am emotionele uitputting te voorkomen) was ze in
staat meer gecentreerd te blijven, negativiteit af te houden en zich te om­
ringen met hoopvolle mensen en situaties. Dat k:unt u oak.
Emotioneel actiedeel
TREK HOOP AAN, LAAT DE DEPRESSIE LOS
Orn een depressie kwijt te raken moet u:
• Eerst uzelf de vraag stellen: 'Is dit mfjn gevoel of is het van iemand anders?'
Het zou beide kunnen zijn. Als het uw depressie is, pak dan voorzichtig dat­
gene aan water de oorzaak van is; in uw eentje of met professionele hulp.
 EMOTIONELE VRIJHEID
Zo niet, probeer dan de duidelijke veroorzaker aan te wijzen. Als u bijvoor­
beeld net naar een komische film gekeken hebt en toch met een neerslach­
tig gevoel uit de bioscoop bent thuisgekomen, hebt u misschien de depres­
sie van de mensen die naast u zaten overgenomen; als mensen dicht op el­
kaar zitten, overlappen energievelden elkaar. Hetzelfde geldt wanneer u
naar een winkelcentrum of een drukbezocht concert gaat.
• Wanneer dat mogelijk is, u van de vermoedelijke bron distantieren. Verwij­
der u ten minste zes meter; kijk of u dan verlichting voelt. Koester geen mis­
plaatste gevoelens over het niet willen beledigen van onbekenden. Aarzel
in een open bare ruimte niet van zitplaats te veranderen als u de gewaar­
wording van een depressie krijgt die op u drukt.
• Uzelf enkele minuten centreren door u op uw ademhaling te concentreren.
Dat verbindt u met uw essentie. Blijf depressiviteit uitademen en kalmte in­
ademen; pas de grondings- en ademhalingsmeditaties toe die u al hebt ge­
leerd. Visualiseer de depressie als een grauwe mist die van uw lichaam op­
trekt en hoop als een gouden licht dat binnenvalt Dit kan snelle resultaten
opleveren.
• Een depressie schuilt vaak in uw emotionele centrum in de zonnevlecht Leg
uw handpalm op uw zonnevlecht terwijl u lankmoedigheid naar dat gebied
blijft sturen om de depressie weg te zuiveren. Gebruik deze methode bij een
langdurige depressie dagelijks om dit centrum te versterken. Het werkt
troostend en bouwt een gevoel van veiligheid en optimisme op.
• Uitkijken naar hoopvolle mensen en situaties. Bel een vriend die het goede
in anderen ziet Breng tijd door met een collega die de zonnige kant van de
dingen benadrukt. Luister naar hoopvolle mensen. Beluister het geloof dat
zij in zichzelf en anderen hebben. Geniet ook van hoopvolle woorden, liede­
ren en kunstvormen. Hoop is aanstekelijk; het zal uw stemming verhogen.
De energie van een depressie smeekt erom vrijgelaten te warden. In com­
binatie met bovenstaande suggesties beveel ik u nadrukk.elijk aan ook
eens te huilen. Het is de manier van het lichaam om stress en neerslach­
tigheid - van u of overgenomen van een -antler - te verwijderen. Huilen
maakt dat u zich beter voelt, zelfs wanneer een probleem blijft bestaan.
Net als de zee zijn tranen zout water. Ze smeren uw ogen ter hescher­
ming, verwijderen irriterende stoffen, verminderen stresshormonen en
bevatten antistoffen die ziekteverwekk.ende microben hestrijden. U hoeft
DE VIJFDE TRANSFORMATIE
uw tranen niet te bedwingen. Patienten zeggen soms: 'Neem me alsje­
hlieft niet kwalijk dat ik huil. Ik deed mijn best om niet te huilen.' Mijn
hart breekt als ik dat hoor. Ik weet wel waar dat gevoel vandaan komt: ou­
ders die zich ongemakkelijk voelden bij tranen, een maatschappij die ons
zegt dat wij zwak zijn als we huilen. Ik wil u dringend vragen met deze
valse opvattingen af te rekenen. Het is goed om te huilen. Het is gezond
om te huilen. Dat helpt de depressie op te lossen. Toen een vriendin zich
verontschuldigde omdat zij zich in foetushouding op mijn vloer had op­
gerold, huilend, depressief over een stukgelopen liefde, zei ik tegen haar:
'Jouw tranen hehhen mijn vloer gezegend. Er is niets om je voor te ver­
ontschuldigen.' Ik hen al jaren zo enthousiast over huilen. Tijdens mijn
werk als inwonend psychiater, als begeleiders en ik naar video's van mij
met patienten keken, wezen ze erop dat ik glimlachte als een patient huil­
de. 'Dat is ongepast,' zeiden ze dan. Ik was het niet met hen eens; dat hen
ik nog steeds niet. Ik glimlachte niet omdat mijn patienten depressief wa­
ren. Ik glimlachte omdat ze dapper een depressie met tranen aan het he­
len waren. Ik was blij met hun doorbraak. In mijn leven huil ik ook graag.
Ik huil wanneer ik maar kan. Ik wilde dat ik meer kon huilen. Godzijdank
bezit ons lichaam deze capaciteit. Ik hoop dat u zich ook aan de ervaring
kunt overgeven. Laat uw tranen maar stromen om depressiviteit en nega­
tiviteit afte voeren.
Het loslaten van de energie van een depressie schept ruimte voor
·hoop. Door de opleving van hoop wordt de depressie losgelaten. Als u
heide doet knapt u uw systeem op en laat u de wanhoop niet oplopen. Ik
herinner me nog wat iemand in de gevangenis eens tegen mij zei: 'Ik kan
het belang van het transformeren van energie echt wel plaatsen. Omdat
ik hier zit moet je er elke dag met niks maar het beste van zien te maken
om het niet op te geven. Hoop is de enige manier om je erdoorheen te
slaan.' Wij kunnen allemaal van hem leren. Hoop houdt gaande. Vrij en
met een open hart k:unnen wij een depressie transformeren.
BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN DEPRESSIVITEIT EN
HOOP IN KAART
Wilt u een gegarandeerde methode om u uit de greep van een depressie
los te maken? Word u bewust van uw psychologische risicofactoren zodat
u er iets tegen kunt doen. De American Journal ofPstichiatl'H meldt dat de
voomaamste boosdoeners vroeg seksueel of emotioneel misbruik, ge-
310 EMOTIONELE VRIJHEID
brekkige vormende relaties met ouders, familieconfl.icten, financiele
druk en gebrek aan sociale ondersteuning zijn. Ook kunnen grate veran­
deringen een depressie ontketenen: verhuizen, veranderen van baan, met
pensioen gaan, echtscheiding, een nieuwe ouder warden, zorgen voor
een ziekelijke ouder. Deze veranderingen in de routine, vaak vol angst en
onzekerheid, kunnen het niveau van uw emotionele comfort aantasten
door twijfel aan uzelf te stimuleren. Als u de kritieke gebieden van uw ri­
sicofactoren die genezing nodig hebben kent, weet u diit u er in stressvol­
le tijden speciale aandacht aan moet besteden.
Het werken met patienten om de psychologische wortels van een de�
pressie te ontdekken vind ik fascinerend vanwege het zekere vooruit­
zicht dat er licht gevonden zal warden. Ik weet dat het er is, al moeten
mijn patienten dat misschien maar op gezag aannemen. Als we aan ons
gezamenlijk werk beginnen heh ik het gevoel dat ik een groot lijnschip
gadesla dat op het punt staat de haven te verlaten voor zijn eerste reis.
Aanvankelijk is het vaak een groot vraagteken waar we zullen uitkomen,
maar dat is maar tijdelijk. Samen onderzoeken we de waaroms van de
depressie vanaf de geboorte en stellen we onbewuste motieven vast.
Door deze psychodynamisch gerichte benadering kunnen we het ont­
staan van de depressie opsporen en de hardnekkige echo's ervan verwij­
deren. Zoals gewoonlijk gebruik ik mijn intuYtie om de timing te maken
van de op te pakken kwesties. Als bijvoorbeeld verlating door ouders ie­
mand ontvankelijk maakt voor een depressie, wacht ik tot mijn patient
genoeg emotionele hulpbronnen heeft ontwikkeld om aan het com­
plexe, moeilijke onderzoek te beginnen naar de vraag hoe het voelt om
niemands kind te zijn - een veelvoorkomende indruk in zulke gevallen.
Ik geef altijd de voorkeur aan traagheid in een therapie, waardoor wij de
banden van onze relatie kunnen versterken. Verder zal ik cognitieve ge­
dragsmethoden gebruiken om patienten te helpen specifieke actiege­
richte doelen te ontwikkelen om de depressie te overwinnen. Zo behan­
delde ik eens een sociaal ge'isoleerde verkoopster van verzekeringen die
thuiswerkte en zei dat haar enige gezelschap een krekel was. Maar ze '
hield van lezen en ging, op mijn advies, bij een wekelijkse leeskring; een
eerste stap naar meer menselijk contact. Gezond leren reageren op wat
een depressie voorspelbaar laat voortduren, boezemt hoop in dat alles
anders kan.
De psychiater Viktor Frankl, een van mijn helden, heeft mijn gedach­
ten over hoop en het overwinnen van zelfs de meest heftige vormen van
DE VIJFDE TRANSFORMATIE 3n
depressie diepgaand be:invloed. Fran.Id heeft het over onze vrijheid om lij­
den te boven te komen en een doel te vinden, ongeacht hoe negatief onze
omstandigheden zijn. In Man's Searchfor Meanin.g beschrijft hij de jaren
waarin hij in Auschwitz gevangenzat.
Ze!fe het hulpeloze slachtcffer van een hopeloze situatie, oo.g in oo.g met een
lot dat hij niet kan veranderen, kan boven zichze!fuit saj[:len en zodoende
zichze!fveranderen... De redding van de mens uoltrekt zich door middel van
de liefde en in liefde.
In ons leven kunnen wij Frankls principes gebruiken om depressiviteit te
herinterpreteren als een vorm van potentiele versterking en verruiming.
Soms is pijn onuermijdelijk, maar uw reactie erop bepaalt hoezeer u lijdt. Ver­
trouwen hebben in uzelf en de kracht van goedheid zijn houdingen die in
de meest onherstelbare omstandigheden hoop bieden. Lijden kan uw ver­
mogen tot bewustwording, en dus tot heling, opschudden. Denk daaraan
als u zich gaat verdiepen in de vraag wat in uw geschiedenis de stoot tot
een depressie heeft gegeven.
Orn vrij te zijn is het van beslissend belang om de wortels van een de­
pressie bloot te leggen omdat die van invloed zijn op uw relaties, vermo­
gen tot communiceren en de kwaliteit van uw geluk op dit moment. Zelfs
als u de gewelddadige opvliegendheid van of de verwaarlozing door een
ouder hebt toegedekt of liever vergeet, kunnen zulke trauma's er toch de
oorzaak van zijn dat u depressief bent. Ontkenning ervan kan u tot de on­
bedoelde auteur van uw eigen ellende maken doordat u in het verleden
opgesloten zit. Het is moeilijk om hoopvol te zijn als dit gebeurt. Ik weet
dat deze herinneringen moeilijk zijn - en ik benadruk nogmaals dat ik
niet suggereer dat u zich in uw kindertijd vastbijt. Toch kunt u het zich
niet permitteren zo'n aap op uw rug te hebben, en dan nog een die u niet
kunt zien. De emotionele prijs is dat u chronisch depressief bent zonder
te weten waarom.
Laat mij u over 'Professor Engel' vertellen; die bijnaam had hij van zijn
leerlingen op de basisschool gekregen. Deze beer van een man met zijn
karakteristieke rode vlinderdas was geliefd bij hen en ook, voor zover ik
wist, bij ieder antler in zijn leven, met name degene die al dertig jaar zijn
vrouw was. Hij was iemand op wie iedereen met wie hij direct of indirect
te maken had als vanzelf gesteld raakte. Toch kwam hij na vele maanden
van een doffe depressie bij mij, verbijsterd door groeiende apathie, hu-
312 EMOTIONELE VRIJHEID DE VIJFDE TRANSFORMATIE

meurigheid en gebrek aan vreugde. Zowel hij als zijn vrouw vond dat hij
niet zichzelf was. Ik hen niet snel gecharmeerd, maar Professor Engel
charmeerde mij. Hij was bescheiden, betrokken en minzaam; iemand die
altijd dankbaar geweest leek te zijn voor de rijkdom van kleine dingen.
Waar kwam zijn depressie dan vandaan? Tijdens onze eerste bijeen­
komst vertelde hij een repeterende, zeer verwarrende nachtmerrie: 'Ik
droom steeds van een blinde uil zonder ogen.' Toen ik <lit hoorde liepen
de rillingen over mijn lijf. Ik wist dat <lit ontzagwekkende beeld met de
psychologische wortel van zijn depressie te maken had. Wat zijn dromen
toch uitgesproken - een wijs schepsel dat niet kon zien was een perfect
beeld voor de verwarring van Professor Engel over zijn zwaarmoedigheid.
Ik vroeg: 'Wat zie je niet?' In een ogenschijnlijk abrupte overgang begon
hij onmiddellijk zijn moeder te beschrijven. Drie maanden eerder, toen
ze 85 was, was ze na een beroerte met eenzijdige verlamrningsverschijn­
selen in een verpleeghuis beland. Elke middag na school bezocht hij
haar. Het greep hem aan dat hij zijn moeder, die normaliter zo sterk was
als een paard, in zo'n fysiek kwetsbare toestand zag. Wat nog erger was:
ze was ronduit gemeen tegen hem. Ze bekritiseerde hem en klaagde
maar; hij kon helemaal geen goed doen. Ze gaf hem een uitbrander om­
dat hij kippensoep in plaats van tomatensoep bracht, omdat hij roos op
zijn pak had, omdat hij niet eerder was gekomen. Professor Engel zei be­
rustend: 'Maar goed. Ik ben het gewend. Moeder behandelt mij altijd zo.
Ze weet niet beter.' Goed? Ik dacht het niet. Hier moest aandacht aan ge­
draaid. Onze sessies gaven hem een uitlaat om in zijn eigen tempo te ver­
tolken wat hij voorheen verzwegen had, met name de woede - gericht te­
gen haar of wat dan ook, nu en vroeger. Dat was een praktische, zuiveren­
de vaardigheid die hij nooit had ontwikkeld. Bij deze emotionele bevrij­
ding began hij zich geleidelijk beter te voelen. Hij moest slechts zijn ge­
voelens op een evenwichtige manier afbakenen en aanpakken. Onlangs
had hij gedroomd dat hij in een dicht hos verdwaald was, maar toen een
uitweg vond die naar een ongerepte open plek leidde - een aanwijzing
voor zijn nieuwgevonden richting. Hoewel hij besloot de confrontatie
met zijn moeder niet aan te gaan en net zo'n �erdraagzame zoon bleef als
altijd, voelde hij zich oprechter over zijn eigen emoties en had hij vrede
met hun relatie.
De volgende oefening beschrijft hoe u emotionele patronen die uw de­
pressie mogelijk maken kunt transformeren door een lijst te maken. No­
teer als u dat doet ook relevante dromen die hun stempel op het proces
Emotioneel actiedeel
NEEM DIT OVERZICHT VAN VORMEN VAN DEPRESSIE DOOR
Bron van depressie Oud vruchteloos patroon Nieuw hoopvol gedrag
1. Hyperkritische o ud ers lk benadruk het negatieve lk zal mijn eigenschap-

schonken worden. Gedurende zijn hele kindertijd gold: hoe meer zijn in mijzelf pen benadrukken

moeder hem kleineerde, des te liefdevoller werd hij. Orn aan haar woede
te ontsnappen vermeed hij het conflict met haar door al te lief te worden, 2. Een woedeverslaafde lk trek me emotioneel lk zal beginnen met

hoewel hij uit zichzelf al een vriendelijk persoon was. Alle negatieve ge­ partner terug gezond grenzen te stellen

voelens die hij over die kwalijke behandeling had werden onderdrukt. Ik 3. Financiele stress lk maak de toekomst lk zal me concentreren

geloof van harte in goed zijn voor je moeder, maar we hadden een emo­ zwart op het aanbrengen van

tioneel patroon ontdekt dat duidelijk met zijn depressie samenhing. positieve veranderingen

Bij Professor Engel wekte het zien van de aftakeling van zijn moeder 4. Verraad in de liefdes- lk vermijd intieme relaties lk zal met kleine stapjes

gevoelens jegens haar op waarvan hij niet wist dat hij ze had. Boosheid, steer een vriend leren

omdat hij ten onrechte werd afgekat. Schaamte, omdat hij zich niet uit­ vertrouwen

sprak. Angst om haar te verliezen. Verdriet om de moederlijke koestering 5. Verbale of fysieke lk durf niet te zeggen wat ik lk zal mij erin oefenen

die hij nooit had gekend. Samen lagen deze emoties ten grondslag aan mishandeling nodig heb mij uit te spreken tegen-

het begin van de depressie van Professor Engel, dat met de ziekte van zijn over veilige, steunende

moeder samenviel. Als je je te aardig gedraagt terwijl er vanbinnen nega­ mensen

tieve gevoelens op de loer liggen, wordt emotionele vrijheid de nek omge-

 EMOTIONELE VRIJHEID
zetten. U kunt de lijst als volgt indelen. Verdeel een blanco bladzijde in
een dagboek of schrift in drie kolommen. Som in de eerste kolom hoog­
uit vijf bronnen op waarvan u gelooft dat ze aan uw depressie hebben bij­
gedragen. Dat zal om te beginnen meer clan genoeg zijn. Later kunt u de
lijst aanvullen, maar u hoeft niet overladen te warden als u aan de oefe­
ning begint. Noteer in de tweede kolom een doodlopend patroon dat u als
reactie hebt ontwikkeld. Noteer in de derde kolom een nieuw positief ge­
drag dat u in praktijk kunt brengen om het onproductieve patroon te ver­
vangen. (Alleen maar weten wat de wortels van uw depressie zijn zal u
niet bevrijden, tenzij u uw reactie erop wijzigt.} U kunt deze lijst in uw
eentje opstellen of er met uw therapeut aan werken. Datgene wat u ervan
leert kan de psychotherapie, of andere benaderingen van de depressie die
u gekozen hebt, aanvullen. Gebruik de opmaak van onderstaand voor­
beeld.
Door het invullen van deze Hjst kunt u ophelderen wat uw geest neer­
drukt en mangelt. Hoop vloeit voort uit het functioneren op verruimende
manieren. Begin door u te richten op een emotioneel patroon dat u hebt
vastgesteld. Oefen u er daama, in de loop van de volgende paar maanden,
in dat te vervangen door een bevrijdende gedragswijze. Als u een mate
van succes hebt bereikt waar u zich prettig bij voelt, kunt u beginnen met
het transformeren van een antler patroon. Geen gehaast. Geef elk pa­
troon net zoveel tijd als u nodig hebt om vooruitgang te boeken. Het ont­
wikkelen van nieuw gedrag herconditioneert uw psychologische reactie
op een depressie.
HELEND VERLIES: HET VERSCHIL TUSSEN
VERDRIET EN DEPRESSIE
Depressie is een emotie die bewust moet warden getransformeerd; ver­
driet is een reactie op verlies die u kan transformeren. Verlies treedt in ve­
le vormen op: de dood van een geliefde, de dood van een huisdier, het
verlies van een baan, het einde van een relatie. Het is de afbraak van een
krachtige verbondenheid, waardoor er vanbinnen een pijnlijke leegte
achterblijft. Probeer, ondanks de kwelling van het verdriet, het te laten
stromen en het niet te veranderen of er een einde aan te maken. Anders
dan de emotionele inertie van een depressie heeft verdriet een inherente
helende voortgang die haar eigen oplossing zoekt. Het onderdrukken van
verdriet belemmert deze voorwaartse beweging en leidt tot een depressie.
DE VIJFDE TRANSFORMATIE
Zoals ik kan getuigen kan verdriet, als we niet dichtklappen, uiteindelijk
het hart openen.
Op 24 januari 1982 hoorde ik dat mijn oom Sidney was vermoord. Een
tiener die aan de misdaad en de drugs was, beroofde hem en schoot hem
toen van dichtbij in het hoofd, vlak nadat Sidney hem de kassa van zijn
· bedrijf had overhandigd. Al meer clan dertig jaar runden Sidney en zijn
broer Jerry het bedrijf I. Orloff and Sons Furniture. In 1920 was mijn
grootvader ermee begonnen in Philadelphia-Zuid, een gebied dat tot een
door misdaad geteisterd getto was vervallen. Oom Sidney leek sterk op
Humphrey Bogart en maakte zich die rol eigen; zijn kinderen, vrouw en
mij noemde hij 'schweetheart'. Hij was een bescheiden, vriendelijke
man. Iedereen in de buurt was gek op hem. Toen ik voor mijn studie ge­
neeskunde naar Philadelphia verhuisde, hielp Sidney mij met het inrich­
ten van mijn eenkamerflat van bruinrode zandsteen die op het kunstmu­
seum uitkeek. Ik herinner me dat ik vol trots toekeek toen hij een gloed­
nieuwe bank met Schotse ruit, die uit zijn winkel kwam, vijf trappen op
sjouwde - een daad van totale toewijding. De zorgzaamheid van oom Sid­
ney stilde de golven van mijn heimwee naar Califomie. Sams keek hij mij
alleen maar aan en zei clan stralend: 'Mijn nicht, de dokter!' Toen ik later
mijn studie geneeskunde voltooide aan use (University of Southern Cali­
fornia) schreef hij mij: 'De aankondiging van jouw afstuderen heeft een
ereplaats op de tafel in mijn stulp. Wat was het een genoegen zoals ons
leven werd verjongd toen jij met je makker Pipe [mijn hand] in Philadel­
phia arriveerde. Bedank je moeder en mijn broer alsjeblieft voor het feit
dat ze zo'n dierbaar mensenkind hebben grootgebracht.' Orie jaar later
kwam mijn vader, zo wit als hij nag nooit had gezien, met het nieuws:
'Sidney is vermoord.' In de volgende momenten van verlammende stilte
duizelde ik van ongeloof. Hoe bestond het? Lieve Sidney, die nooit ie­
mand kwaad had toegedacht. Waarom zou een totaal vreemde hem wil­
len doden?
Mijn verdriet over de dood van mijn oom maakte een stortvloed van
gevoelens in mij los met een eigen dynamiek. Shock. Woede. Angst. Ver­
driet. Iemand verliezen die zoveel van mij hield, en van wie ik zo intens
hield, was ondenkbaar. Het duurde een poosje voordat deze brute reali­
teit doordrong. Ik hunkerde ernaar met oom Sidney te praten, hem te
omhelzen, bij hem thuis te eten. Maar geen van deze gewone intimiteiten
waarvan je denkt dat ze er altijd zullen zijn, was nag mogelijk. Zelfs nu,
meer clan twintig jaar later, mis ik hem nog, oak al heh ik Sidneys dood
 EMOTIONELE VRIJHEID
aanvaard. Een bepaald verdriet raak je nooit helemaal kwijt. Tot op van­
daag blijven er steken van pijn door mij heen gaan, niet als een last maar
als een zich verwijdende poort naar het mededogen van wat duurzame
liefde betekent.
In het gezaghebbende boek On Death and D!:Ji»B van de psychiater Eli­
sabeth Kubler-Ross geeft ze algemene stadia van rouw aan. Ontkenning:­
'Dit kan niet gebeuren!' Boosheid: 'Ik hen woedend over het verlies of
over alles.' Onderhandelen: 'Ik heloof dat ik een beter persoon zal zijn
mits u hem terugbrengt.' Depressie: 'Het kan me allemaal niet meer
schelen. Het leven is te oneerlijk. Waarom het iiberhaupt nog proberen?'
Aanvaarding: 'Ik kom tot een akkoord met de toestand van nu. Ik ben ka­
pot maar ik kan blijven liefhebben.' We hehben allemaal ons eigen tijd­
schema ten aanzien van deze stadia. In de loop van het jaar na de moord
op Sidney doorleefde ik elk stadium. Soms wilde ik alleen maar rouwen.
Soms wilde ik erover praten. Steeds bleef ik naar de nachtelijke hemel kij­
ken voor antwoorden, zoals ik sinds mijn kindetjaren heh gedaan. De
weidse pracht ervan hood troost door mij te omvatten in een eenheid die
alle liefde en liefhebbenden verenigt. De sterren hadden Sidney in zich
opgenomen: ik voelde ze door mij heen flonkeren; nicht en oom weer bij
elkaar brengend. Ik ben dankbaar voor de steun van familie, vrienden,
therapeut en de hemel die mij door deze benarde periode droeg.
Een depressie kan een gezond stadium van rouw zijn, maar mensen
kunnen erin vast komen te zitten. Verdriet wordt gecompliceerd wanneer
het vroege trauma's of verliezen aanboort die aan een depressie bijdroe­
gen, zoals een chronisch zieke ouder, een vluchtige echtscheiding of de
dood van een nauwe verwant of vriend. Uw huidige verdriet wordt ver­
zwaard door depressies die eraan voorafgingen. Een hint dat dit gebeurt
is dat het verdriet wordt vastgezogen in een depressie en zich niet ontwik­
kelt of opgelost wordt. Een andere hint is dat oude traumatische herinne­
ringen het heden binnendringen; u kunt ze niet uit uw hoofd zetten. In
zulke gevallen is het noodzakelijk om psychologische hulp te krijgen, om
te voorkomen dat u in de verwarring van deze gevoelens ten onder gaat.
Blijf u, afgezien hiervan, bewust van vastgeroeste, depressiegebonden ne­
gatieve overtuigingen die door het actuele verlies weer opgerakeld kun­
nen warden. Zo �ei mijn dappere neef eerlijk over een eerste fase van zijn
rouw: 'De dood van mijn vader versterkte de fatalistische opvattingen die
ik altijd al had, dat hoe je nog zo je best kunt doen iets altijd van je afge­
pakt kan warden. Ik bleef lange tijd boos en depressief tot ik eraan toe
DE VIJFDE TRANSFORMATIE 317
was mijn hart weer te openen en dankbaar te zijn voor elke dag.' Ik weet
hoe gemakkelijk het is om cynisch of wanhopig te worden, vooral na het
tragische verlies van een onschuldige. Maar emotionele vrijheid maakt
het noodzakelijk dat u vecht om het niet op te geven. Als u onvervangbare
relaties verliest, komen er gapende gaten in uw leven te zitten. Zeker,
sommige dingen zijn misschien nooit meer hetzelfde. Uw toekomst
houdt echter de belofte in van andere kostbare banden met andere gewel­
dige mensen. Uw geliefden die heengegaan zijn willen niet dat u ophoudt
met liefhebben. Wees, als er tijdens verdriet oude overtuigingen die met
een depressie samenhangen opduiken, vrienaelijk voor uzelf, maar zoek
de hulp die u nodig hebt om de wanhoop te bestrijden.
Bij veel patienten en vrienden heb ik gezien hoe verdriet een intui:tieve
opening tot stand bracht. Het verwerken van de dood, met name, brengt
u in contact met instinctmatige kennis die organisch met de overgang is
verbonden. Zelfs als u nooit eerder de mogelijkheid van een hiemamaals
hebt overwogen, kan die vraag bij uitstek relevant warden. Verlies stimu­
leert een deel van u dat ernaar kan verlangen te weten. Let wanneer u ver­
driet hebt op alle intu!tieve momenten die inzicht geven. Besteed speciale
aandacht aan dromen. Na de dood van geliefden wordt heel vaak gemeld
dat ze in dromen verschijnen om ons te verzekeren dat het in orde is met
hen. Ze weten hoezeer wij ons zorgen maken. Opvallend is dat de overle­
denen er jonger, gezonder, gelukkiger, niet langer ziek of pijn lijdend uit­
zien. Onlangs had ik zo'n droom na de dood van Jim, de psychiater die ik
in hoofdstuk 1 beschreef en die mij als tiener had gered. Hij had maan­
den aan kanker geleden, en die nam hem uiteindelijk weg. Ik was geroerd
dat zijn vrouw mij voor de herdenkingsdienst uitnodigde. Daama droom­
de ik:
Ik ben. in.Jims huis met zijnfamilie. Jim is er ook, maar ik ben. de en.iBe die
hem kan. zien. Hij ziet eruit zoals hij is; helemaal 0een akeli9 schrikbeeld. Ik
vraag: Jim, henje dood?' Hij glimlachtslechts en zegt: 'Ikzie dat echtniet
zo!'
Ik werd ook glimlachend wakker. Dromen over de dood warden vaak met
de lichtheid van kosmische humor overgebracht om onze zorgen te tem­
peren. Intui:tief stellen ze ons in staat in te zien dat ondanks de fysieke fi­
naliteit van de dood de geest blijvend is. Deze wetenschap werkt enorm
therapeutisch als we verdriet moeten hanteren en bij bet voortzetten van
 EMOTIONELE VRIJHEID
een zinvol leven. Misschien troost het niet dat deel van u dat een omhel­
zing nodig heeft van diegenen die u verloren hebt, maar het is een beves­
tiging dat het met hen in orde is. Wij sterven allemaal met onze muziek
in ons en blijven die maken als wij verdergaan - een ongelooflijk hoop­
volle zekerheid. Swami Muktananda zei: 'Het enige dat je verliest als je
sterft is je angst voor de dood.' Wij, de rouwenden, hebben het veel
zwaarder. Toch maakt accepteren van een verlies als deel van de levenscy­
cli uw worsteling ermee lichter. Onvermijdelijk is er: een afspraak waar­
aan wij ons allemaal moeten houden. Als we de dood, die van onszelf en
die van anderen, eenmaal kunnen aanvaarden, komt de ware aard der
dingen in perspectief te staan, waardoor we nu van elk intiem moment
kunnen genieten. We kunnen ook op een meer gepaste manier diegenen
eren die heengegaan zijn, zonder morbiditeit of onrust. (In deze geest
dragen enkele verlichte geneeskunde-opleidingen studenten op het kada­
ver dat ze in een anatomiepracticum hebben ontleed als een 'helpende
hand' te beschouwen waar ze hun hele carriere als heelkundigen aan
kunnen denken.) Aanvaarding van verlies betekent niet dat wij het idee
van dit offer leuk vinden. Maar het schenkt wel gemoedsrust ten aanzien
van dit loslaten en een hoopvol besef van de duurzaamheid van de liefde
door de tijd heen. De liefde sterft nooit. Het is dat wat het licht de hele
oneindigheid lang bezielt.
Probeer, wanneer u met verlies te maken krijgt, diep te blijven adem­
halen en het proces te vertrouwen terwijl het verdriet zichzelf en u trans­
formeert. Ik stel rouwen voor als het rijden op de staart van een komeet in
zijn baan; dat is anders clan de neerwaartse boog van de koppige zwaarte
van een depressie. Intussen stelt het aanpakken van oude kwesties die
met een depressie samenhangen en het luisteren naar uw intui:tie u in
staat psychologisch door het verdriet heen te komen en het verlies ge­
makkelijker te accepteren.
De Vijfde Transformatie biedt geheimen voor duurzaam geluk door kant­
en-klare instrumenten aan te reiken om een depressie te overwinnen.
Waarom zijn die zo noodzakelijk? Wetenschappelijk onderzoek wijst er­
op dat wij een biologisch bepaald setpoint hebben voor ons emotioneel
bereik. Er is bijvoorbeeld ontdekt dat zowel mensen die de loterij hebben
gewonnen als diegenen die verlamd raakten bij een auto-ongeluk, binnen
een jaar ruwweg hetzelfde voelen als v66r deze gelukkige of tragische ge­
beurtenissen. Hun emotionele setpoint was niet aanmerkelijk veranderd.
DE VIJFDE TRANSFORMATIE
Maar onderzoeken van de Harvard Universiteit laten zien dat op mindfol­
ness gerichte meditatietechnieken het emotionele setpoint naar geluk
kunnen doen omslaan. Hoe? Door mensen te leren een depressie of an­
dere gevoelens te bewaken en ze van terugkerende triggers los te maken
die er de oorzaak van zijn dat ze doldraaien. Met gebruikmaking van een­
zelfde principe kunt u door de methoden van de Vijfde Transformatie ge­
centreerd en helder blijven. De kem van dit alles is dat geluk niet in stand
gehouden kan worden door iets wat buiten u gebeurt; het komt van bin­
nenuit.
Er is een deel van ons dat niet door lijden wordt aangeroerd; een plek
die ons als een getuige laat zien dat wij meer dan de som van onze ge­
dachten of gevoelens zijn. Hoop vloeit uit die wetenschap voort. Eens
sprak ik een gehoor toe van duizenden mensen die kanker hadden over­
leefd. Ze waren op hun helende reis heen en weer naar de hel geweest. Ik
zal nooit de buitengewoon voelbare hoop vergeten waarvan die atmosfeer
doortrokken was; een ervaring van een hoger bewustzijn die deze stralen­
de groep met mij deelde. Mijn spirituele leraar, die dienstbetoon bena­
drukt, omschrijft hoop als volgt:
H Helping
0 Other
P People get
E Enlightened
Andere mensen helpen verlicht te worden. Besef dat hoop verlichtend is,
of we die hoop nu voor anderen of voor onszelf koesteren. Verlichting is
het verwerven van wijsheid die een helderheid van waamemen mogelijk
maakt- het toppunt van spirituele veiworvenheid. Richt u op het gestaag
koesteren van hoop en op de toenemende emotionele vrijheid die dat
brengt.
Op een nacht in januari reed ik, in een depressieve stemming, tijdens
noodweer over de Pacific Coast Highway. Net toen de regen ophield nam
ik een verkeerde afslag het parkeerterrein bij de Santa Monica-pier op.
Toen ik met veel gedraai in de richting van de uitgang reed, om reusachti­
ge hemelswitte tenten heen die een foto-expositie herbergden, werd mijn
auto plotseling in een zee van luchtbellen gehuld. Ze waren overal, ze
dansten op mijn voorruit, talloze micro-universums die glansden met een
regenboog. Ik was verrukt van verbazing. Toen zag ik een dakloze man
320 EMOTIONELE VRIJHEID
op de stoeprand zitten die uit het niets leek te zijn opgedoemd. Ik stopte,
draaide mijn raampje naar beneden, en vroeg: 'Waar komen die allemaal
vandaan?' Zonder iets te zeggen, grinnikend als de Cheshirekat in Alice in
Wonderland, wees hij naar een bellenmachine ter grootte van een schoe­
nendoos die hij een eindje verderop had neergezet. Ik keek om mij heen.
Niemand te zien behalve wij tweeen. Wat een betovering: de luchtbellen;
het geluid van de brekende branding, het reuzenrad van de pier dat fon­
kelde als de juwelen in een kroon. De man zei: 'Ik hen blij dat de bellen u
lieten lachen.' Het was werkelijk een verbazend gunstbewijs om tegen
zoiets als dit aan te lopen toen ik zo neerslachtig was. Ik keek naar een ex­
plosie van zwevende luchtbellen, het ene kleurenspectrum na het andere,
naar de hemel opstijgend, mijn stemming meenemend. De hoop herleef­
de.
Meditatie over vrijheid
Hoop omhelzen
Als u zich neerslachtig voelt, besteed dan eens een paar minuten aan het
mediteren over de volgende wonderen van het bestaan, om hoop op te
wekken. Ons melkwegstelsel bestaat uit meer clan honderd miljard ster­
ren. De zon en alle sterren die u kunt zien verplaatsen zich meer dan
honderdvijftig miljoen kilometer per dag. Ieder moment blijft het heelal
uitdijen, waardoor overal meer licht wordt gebracht. Het wemelt werke­
lijk van de wonderen. Wat u ook doormaakt, er is altijd hoop voor een
nieuwe dag.
Dejaloezie van myn vrouw wordt bespottelyk.
Laatst keek ze op myn kalender en wilde ze weten wie MaH was.
RODNEY DANGERFIELD
11
DE ZESDE TRANSFORMATIE:
JALOEZIE EN AFGUNST ONDER
OGEN ZIEN, ZELFWAARDERING
ONTWIKKELEN
Betrapt u zichzelf er ooit op dat u groen ziet van afgunst vanwege ander­
mans geluk? Hebt u soms het gevoel dat u beneden de maat blijft of niet
krijgt wat u toekomt? Bent u eraan verslaafd uzelf met anderen te vergelij­
ken? Misschien is het de assistente van het kantoor van uw man die on­
mogelijk lange benen heeft. Een vriend die een erfenis heeft gekregen
terwijl u zich een ongeluk werkt. Een medewerker met een hechte familie
terwijl die van u maf is. Hoewel u blij voor anderen wilt zijn, kunt u dat
soms gewoon niet.
In dit hoofdstuk worden de zeer menselijke emoties jaloezie en af­
gunst onderzocht, alsook hoe deze te transformeren zijn met zelfuraarde­
ring, een authentiek gevoel van eigenwaarde en duidelijkheid over wie u
bent en waar u voor staat. Wat is jaloezie, in Shakespeares Othello 'het
groenogige monster' genoemd? Het is een vorm van onzekerheid, hele­
maal over uw toeren zijn omdat u denkt dat u iets afgepakt gaat warden.
U bent bijvoorbeeld jaloers op die langbenige kantoorassistente, bang dat
ze uw man zal inpalmen, hetgeen een gebrek aan vertrouwen in uzelf en
in hem weerspiegelt. Afgunst (in zijn scherpe vorm: nijd) daarentegen,
een van de zeven 'hoofdzonden', betekent dat u wilt wat de Jansens heb­
ben en u niet, en het idealiseren van hun leven. Als u single bent zou u
322 EMOTIONELE VRIJHEID
ogenschijnlijk gelukkig getrouwde vrienden kunnen benijden op een ma­
nier waar u alleen maar pijnlijk kleiner van wordt. Hoewel u hun alle ge­
luk van de wereld heht gewenst op hun trouwdag, hoopt u misschien stie­
kem dat hun relatie stukloopt. Afgunst maakt het ons onmogelijk vreug­
de te scheppen in andermans successen, hoewel wij hen nooit om hun
worstelingen benijden.
Het kan moeilijk zijn voor jaloezie en afgunst uit te komen omdat ze
het tegenovergestelde van goede wil zijn en hovendien politiek incorrecte
emoties zijn voor 'spirituele' mensen. Het is moeilijk toe te geven - te­
genover onszelf of anderen - dat wij niet het beste voor anderen willen
omdat hun eigenschappen, bezittingen of prestaties maken dat wij ons
klein voelen, of om de diepte van onze twijfel aan onze eigen waarde te
erkennen. Toch moeten wij, om emotioneel vrij te zijn, heide doen. Her­
haaldelijk heh ik gezien hoe het oppoetsen of ontkennen van deze gevoe­
lens mijn patienten passief-agressief vijandig kan maken: ze reageren on­
bewust door anderen neer te halen om zich zo tegen een wankel zelfbeeld
te beschermen. Hoewel afgunst en jaloezie krachtige drijfveren kunnen
zijn die U er meer toe aanzetten Orn uit te blinken dan het eenvoudig he­
wonderen van iemand zou doen, het zijn eerlijk gezegd wel tekenen van
een geringe zelfWaardering. Deze emoties warden chronische oorzaken
van lijden tenzij we ze hewust aanpakken.
Afgunst is een belangrijke leraar voor mij geweest. Ik heh me nooit af­
gunstig gevoeld op de meeste mensen, maar jarenlang werd ik chagrijnig
als een collega, of ze het 'verdiende' of niet, op de bestsellerlijst van de
New York Times belandde - een mijlpaal die ik nog niet heb bereikt. Ik
voelde me haar mindere, gepasseerd, onzichtbaar. Dat afschuwelijke
brandende gevoel verzengde mij. Ik wilde hun prestatie verwelkomen
maar kon dat niet. In dit opzicht kan ik naar de eerlijke bekentenis van
auteur Gore Vidal verwijzen: 'Als een vriend succes heeft, sterft er een
stukje van mij.' Ik heh nooit andere schrijvers persoonlijk benijd en de
verleiding zat 'm oak niet in het geld. Wat ik benijdde was de erkenning
die hun werk ten deel viel. De hele tijd was ik bewust genoeg om te besef­
fen dat de afgunst voortkwam uit mijn eigen gevoelens van tekortschie­
ten; het was een obstakel dat mijn spirituele en emotionele groei belem­
merde. Daarom was ik vastbesloten het te overwinnen, en ik heh met be­
hulp van technieken die ik met u zal delen vorderingen gemaakt. Ook
moet ik bekennen dat ik snel overstag ga. Als iemand die ik henijd aardig
is tegen mij of mijn schrijfWerk waardeert, wordt het opeens een stuk ge-
DE ZESDE TRANSFORMATIE 323
makkelijker om blij te zijn voor hem. �oewel het mij gewaardeerd voelen
wonderen doet om mijn afgunst te sussen (een dynamiek die kinderen al
in elke schoolpleinzandbak leren), lost het deze emotie niet op, en dat wil
ik nu juist. Nu heh ik een triomfantelijk gevoel telkens wanneer ik blij
ben met eerbetoon aan een ander zonder dat ik mij gekleineerd voel.
Naarmate mijn zelfWaardering is gegroeid, is mijn afgunst verflauwd
- een vrucht van emotionele vrijheid.
De Zesde Transformatie zal u verlossen van het hamsterwiel van jaloe­
zie en afgunst, van het zich minderwaardig voelen ten opzichte van ande­
ren, zodat u in staat zult zijn om grootrnoedig te zijn. De waarheid is dat
u niet minderwaardig bent. Niemand is beter dan u, ondanks de glorieu­
ze momenten van anderen. Orn u te helpen deze waarheden tot uw gees­
telijk eigendom te maken, zal dit hoofdstuk de hiologie, spiritualiteit,
subtiele energie en psychologie van deze emoties analyseren.
Onderstaande test zal inzicht bieden in de mate waarin u jaloers en af­
gunstig bent. Het hebben van deze gevoelens, zelfs een beetje, kan zich
tegen u keren. Maar probeer eerlijk te zijn zonder over uzelf te oordelen.
Wij bezitten deze neigingen allemaal in verschillende mate, op verschil­
lende momenten. Wees dapper: wijs gebieden aan waarop u moet groei­
en. Als u de technieken gebruikt die ik zal voorstellen, zult u al snel voor­
uitgang boeken terwijl u uw zelfWaardering versterkt.
Jaloezie- en afgunsttest: Hoe jaloers of afgunstig ben ik?
Stel uzelf de vraag:
•
Ontleen ik soms voldoening aan het neerhalen van mensen?
•
Zou ik me opgelucht voelen als een collega geen promotie kreeg, ook
al mag ik hem of haar graag?
•
Denk ik vaak dat anderen heter af zijn clan ik?
•
Koester ik wrok jegens mensen die alles lijken te hebhen?
•
Voel ik me klein warden bij iemands schoonheid, brains of prestaties?
•
Ben ik bang voor mensen die proberen mij te overtreffen?
•
Word ik bedreigd door het verleden van mijn partner?
•
Ben ik van slag als mijn partner naar iemand anders kijkt?
•
Zie ik de vrienden van mijn partner als rivalen voor mijn aandacht of
liefde?
 EMOTIONELE VRIJHEID
Als u zes of meer vragen bevestigend beantwoordt, wijst dat op een aan­
merkelijke hoeveelheid jaloezie of afgunst, drie- tot vijfmaal ja wijst op
een matige hoeveelheid, een of twee keer ja op een kleine hoeveelheid, en
nul keer ja vermoedelijk op een zeer geringe hoeveelheid {of u houdt
uzelf voor de gek). Bedenk dat ook maar een bevestigende reactie u de ge­
legenheid biedt deze emoties op te ruimen.
Zelfi.vaardering is de oplossing voor jaloezie en afgunst. Ik stel haar voor als
een levende, ademende positieve kracht die zich van binnenuit verbreidt;
niet als een abstract idee of een psychopraatje van de koude grond. Zelf­
waardering is juist een in het hart gecentreerd besef van eigenwaarde dat u
gestaag ontwikkelt, een geloof in uzelf en in uw spirituele ontplooiing. Het
is niet gebaseerd op egotripperij of op het geloof dat u beter bent dan wie
dan ook. Zelfi.vaardering kan gevaarlijk worden als het u zelfvoldaan, supe­
rieur of blind voor uw eigen tekortkorningen maakt. Pestkoppen zijn vaak
zeer met zichzelf ingenomen, net als racisten en seriemoordenaars.
Wil zelfwaardering duurzaam zijn, dan kan ze niet enkel op iets uit­
wendigs gebaseerd zijn - het zou een kaartenhuis zijn dat maar al te ge­
makkelijk bezwijkt. Hoewel het uiteraard trots op, bijvoorbeeld, uw car­
riere of uw kinderen weerspiegelt, is het niet afhankelijk hiervan. Zelf­
waardering die alleen op uitwendige factoren is gebaseerd is een illusie.
Zoals een bevriende psychoanalyticus zei: 'U hebt het allemaal maar te
huur.' Veel beroemdheden voelen zich, wanneer hun carriere stukloopt,
begrijpelijkerwijs weggevaagd als de adoratie van het publiek is wegge­
vallen; een martelende val uit de gratie die ik verscheidene patienten heh
zien doormaken. Toch weet ik hoe verleidelijk het is te geloven dat iets
buiten u - een geweldige baan, het tegenkomen van de ware jakob of jak­
oba, de loterij winnen - kan maken dat u zich oke voelt en uw afgunst
sussen. Voor even lijkt dit misschien te werken, maar een uitwendige
vastheid alleen, hoeveel voldoening die ook schenkt, kan zelfi.vaardering
niet in stand houden. Het neutraliseert gevoelens van tekortschieten
slechts tijdelijk, tot er een nieuwe eruptie komt. Echte zelfwaardering �s
meer consistent en is minder onderhevig aan invloeden van buitenaf.
Daardoor kunt u rekenen op de persoon die u in zowel goede als zware
tijden bent geworden� Het is geen lapmiddel tegen afgunst en jaloezie;
het is een genezing. Dus kunnen, in het opzicht van emotionele vrijheid,
deze negatieve emoties alleen maar getransformeerd warden door de ma­
nier te versterken waarop u uzelf innerlijk ziet.
DE ZESDE TRANSFORMATIE
Onlangs had ik een droom waarin ik een man zag die verwoed pro­
beerde een ladder te beklimmen. Vanaf de grand fluisterde ik hem al­
maar toe: 'Pssst, pssst,' maar ik wist zijn aandacht niet te trekken. Ik riep
naar hem. 'Weet u, er is daarboven helemaal niets!' Hoe vaak ik ook pro­
beerde het hem duidelijk te maken, hij wilde niet luisteren en bleef bezig
met zijn krampachtige geklauter. Welnu, ziehier de wijsheid waaraan ik
net als iedereen herinnerd moet warden: het beklimmen van de ladder
van de eindeloze begeerte zal ons niet vrij maken; het is niet de bron van
geluk die we ons misschien voorstellen. Als we nu eens, in plaats daar­
van, onze goede daden hoger konden aansfaan dan werelds streven en
applaus? Hoewel het loffelijk is dromen te hebben en uit te willen blin­
ken - en het is prima om iets te willen wat iemand heeft die u bewondert
- u moet zelfwaardering oogsten van de liefde die u creeert. Dan kan nie­
mand die nog bedreigen.
Het volgende overzicht van jaloezie, afgunst en zelfwaardering zal u
helpen deze emoties de baas te warden door hun biologie, spiritualiteit,
energetische kracht en psychologie te begrijpen. Van oedipuscomplexen
tot het bewaren van sperma, u zult ontdekken waar oerimpulsen vandaan
komen. De methoden die ik aanbied om zelfwaardering op te bouwen
kunnen u bevrijden van kleinerende gevoelens van 'minder zijn dan' of
van een beschadigd vermogen tot vertrouwen. Ik garandeer u dat zo'n
verlichting mogelijk is. Mijn spirituele leraar zegt: 'Een superieure per­
soon werkt er systematisch aan een beter mens te worden. Het is niet zo
dat hij of zij beter is dan wie dan ook.' Denk op uw reis aan deze intentie.
Leg de lat hoog. Zoals een van mijn patienten zei: 'Mijn doel is de per­
soon te worden die ik in de ogen van mijn hond hen!'
DE ANATOMIE VAN JALOEZIE, AFGUNST EN
ZELFWAARDERING: DE ZESDE TRANSFORMATIE OP
GANG BRENGEN
Het bevrijden van uzelf van de negatieve emoties van deze transformatie
begint ermee dat u ze bij u toelaat om delen van u te onthullen die mis­
schien verborgen zijn. Dan kunt u deze gevoelens neutraal bekijken, zo­
als een natuurkenner die groepen raze flamingo's in het wild bestudeert.
U bent een fascinerend onderwerp, dus begin er maar mee. Wees zowel
de getuige als de belever van uw reacties. Oat geeft u de distantie om ge­
bieden aan te wijzen die met zelfwaardering geheeld moeten warden.
 EMOTIONELE VRIJHEID
PROGRAMMEER DE BIOLOGIE VAN JALOEZIE,
AFGUNST EN ZELFWAARDERING OPNIEUW
Sinds onheuglijke tijden hangt jaloezie samen met de paring; een ritueel
dat met grote inzet en veel drama gepaard gaat en dat bij mensen en an­
dere dieren dodelijke territoriale reacties oproept. Waarom? Onderzoe­
kers zeggen dat de evolutie jaloezie als slimmigheid heeft bedacht om er­
voor te zorgen dat wij onze seksuele stek krachtig zouden verdedigen; als
<lit domein wordt geschonden, bedreigt dat ons gevoel van dominantie en
veiligheid. Dus zuiver vanuit oerperspectief beschouwd wordt een man
jaloers omdat hij andere vrijers wil verjagen en wil garanderen dat zijn
partner alleen zijn sperma bij zich draagt om nageslacht voort te bren­
gen. Een vrouw wordt jaloers omdat ze rivalen wil verjagen en wil garan­
dere'n dat de man er zal zijn om te helpen bij het grootbrengen van het
kind. Kortom, jaloezie laait op als bet succes van voortplanting in gevaar
is. Voortplanten of omkomen is een oergebod vanjewelste.
Bij onze grotbewonende voorouders, en oak bij ons, kunnen zelfs ste­
ken van jaloezie worden opgeroepen door wat biologen gedrag van mate
9uardinB (partnerbewaking) noemen. Sams is dat goedaardig. Uw man
slaat bijvoorbeeld zijn arm om u heen als er een knappe of gewaardeerde
andere man nadert. Of u doet dat misschien bij uw man in de aanwezig­
heid van een aantrekkelijke of talentvolle vrouw. Het probleem is dat ja­
loezie in waanzinnige mate kan escaleren tot het dreigen met geweld,
stalken, slaan of doodslag. (Mannelijke seksuele jaloezie is het motief
achter meer clan de helft van de echtelijke moorden; jaloerse vrouwen <la­
den hun man ook, zij het minder vaak.) Ik las eens een schokkend kran­
tenverslag over een man die in een bar een vrouw een klap op haar achter­
ste gaf. Zij riep haar vriend, die dreigend op deze man af kwam en een ex­
cuus eiste. Toen de man hem in zijn gezicht uitlachte, volgde de vriend
hem naar zijn huis en sloeg hij hem met een honbalknuppel dood.
Als u jaloers bent of iemand kent die het is, let clan op specifiek gedrag
van partnerbewaking waarvan bewezen is dat bet geweld voorspelt. De
top drie behelst verbaal kleineren, een partner van vrienden en familie
isoleren en de tijd van de partner monopoliseren. Ook verschillen man­
nen en vrouwen doorgaans in de stijl van het vertolken van hun jaloezie,
al zijn dit generalisaties. Een man kan tegen zijn partner schreeuwen om­
dat zij met een andere man praatte, terwijl een vrouw haar partner kan
dreigen met een beeindiging van de relatie. Het bloed van een man kookt
DE ZESDE TRAN'SFORMATIE 327
doorgaans als zijn partner fysieke ontrouw begaat, terwijl een vrouw
meer gehinderd wordt door de emotionele intimiteit van de affaire van
haar partner.
Onnadenkend de jaloezieen van een neanderthaler uitleven kan funest
zijn in onze post-jager-verzamelaar-tijd. Die bruutheid doet andere men­
sen kwaad. Het geeft ook biologische druk op u en de ander door de over­
dadige stimulering van cortisol en adrenaline; de aanstichters van vroeg­
tijdige veroudering en ziekte. Vrijheid vereist dat deze emotie wordt be­
dwongen; een keuze met een biologisch el�ment. Ik wil graag dat u be­
grijpt dat jaloezie, net als angst, twee verschillende routes door uw brein
kan nemen. Ze kan een langzamere weg nemen door de hersenschors, de
zetel van de rede. En ze kan de snelle route naar bet meest primitieve deel
van uw grijze cellen nemen, de amygdala, om onmiddellijk alarm te
slaan. U bepaalt welke weB dejaloezie volBt door de zeBBenschap over uw her­
senen uit te oefenen. Hoe? Door wat wetenschappers 'territoriale ontvlam­
rningspunten' noemen te herkennen; voorspelbare triggers die u onrus­
tig maken - bijvoorbeeld als uw partner te laat is maar niet belt of als hij
of zij flirterig is op een feestje. Als u bewust pauzeert om over deze trig­
gers na te denken, zet u zichzelf op de tragere hersenroute zodat u niet
een of antler ongeleid projectiel wordt door uw partner jaloers te verdedi­
gen alsof uw leven ervan afhangt. In plaats van gedachteloos terug te
slaan kunt u zichzelf vanuit een meer gematigd standpunt afVragen: 'Is
dit een echte dreiging of reageer ik zo omdat iemand mijn onzekerheden
en geringe zelfwaardering heeft geactiveerd?' Vaststellen wat u drijft
maakt dat u verstandiger reageert en constructieve oplossingen vindt.
De middelbare school is een pikante omgeving om de biologische as­
pecten van jaloezie en afgunst in vitro gade te slaan. Jaloezie en afgunst
zijn endemisch op de middelbare school; een petrischaaltje voor deze
emotionele microben. Adolescentie is een hormonaal gestimuleerde toe­
stand van bijna-waanzin die deze emoties versterkt. Als meisjes die wor­
den overstelpt door het sinds kort stromende oestrogeen, elke maand ei­
tjes producerend die bevrucht kunnen warden, wanhopige jongens te­
genkomen die buiten zinnen zijn van testosteron, werpt de voortplan­
tingsagenda van de natuur zich er als een dolle op. Deze driften, welis­
waar onbewust, liggen aan de katachtige botsingen tussen meiden en de
mannelijke competitie onder tieners ten grondslag.
In mijn middelbareschoolcultuur hing zelfwaardering vaak samen
met de vraag of u al dan niet deel uitmaakte van een tweetal; zo ja, dan be-
 EMOTIONELE VRIJHEID
zat u een hogere sociale status clan de loslopende 'afgedankten'. Ik had
nooit deel uitgemaakt van de incrowd die in de middagpauze op het bo­
venterras van het binnenplein rondhing. Mijn hippievrienden en ik rook­
ten stiekem sigaretten bij de aula aan de overkant van het terrein achter
het sportveld. Ook al was ik er trots op dat ik een rebel was, toch voelde
het als een schande om 'niet populair' te zijn - een stigma dat ik maar
moest dragen. Ik benijdde die succesvolle figuren die alles moeiteloos le­
ken te hebben. Zoals veel vrouwelijke klasgenoten benijdde ik meisjes
met een vriendje. Of als ik er een had, was ik op mijn hoede voor de fem­
mes fatales die hem konden afpakken; dat soort dingen gebeurde voort­
durend. Toen had ik twee jaar lang een vriendje dat voor mij de hemel op
aarde was. Maar, grillig als tieners vaak zijn, hij liet mij vallen voor een
blondharige, blauwogige cheerleader omdat hij 'populair' wilde zijn. Dit
verlies betekende zowat dat mijn hart uit mijn lijf werd gerukt en het was
een klap voor het intui:tieve deel van mij dat zo vol vertrouwen was ge­
weest met een all !:j o u need-is-Iove-onschuld.
- - Deze pijn overschaduwde
lange tijd mijn liefdesrelaties; het maakte het moeilijk voor mij om voluit
vertrouwen en liefde te geven.
Biologisch heeft het zin dat sekshormonen in de adolescentie en later
de inzet. voor jaloezie en afgunst verhogen: de missie van het lichaam is
voor onze soort de voortplanting. Echter, uw missie is, naarmate uw vrij­
heid zich ontplooit, niet simpelweg dat u door uw meest primitieve im­
pulsen wordt aangedreven, maar dat u ook put uit andere aspecten van
uw karakter en menselijk potentieel.
Hoewel afgunst minder is onderzocht dan jaloezie, levert onderzoek
door economen uit Oxford een verbazend inzicht op in de mate waarin
mensen een winnaar haten uit afgunst. De onderzoekers bedachten een
experiment dat met echt contant geld werd gespeeld en waarbij proefper­
sonen konden besluiten het geld van andere mensen 'weg te branden',
maar alleen tegen de prijs van het spenderen van eigen geld. Ondanks
grote, reele financiele kosten voor deze proefpersonen koos de meerder­
heid ervoor de rijkdom van anderen te vemietigen in plaats van hun eigen
reserve aan cash op te bouwen. Berouwvol concludeerden deze onderzoe­
kers dat hun experiment de meer duistere, afgunstige kant van de mense­
lijke natuur aantoonde.
Het altematief voor deze emotionele kort-door-de-bocht-benadering
is het ontwikkelen van zelfwaardering zodat u niet meer door onzeker­
heid in uw duistere zelf verandert. De wetenschap geeft hoog op over de
DE ZESDE TRANSFORMATIE
gezondheidsvoordelen van zelfwaardering. Gebleken is dat het stress op­
vangt, de endorfinespiegel verhoogt en emotioneel en fysiek welzijn be­
vordert. Daaruit volgt dat, als u positief over uzelf bent, uw fysieke li­
chaam meer tevreden is. Omgekeerd verhoogt een geringe zelfwaarde­
ring het risico van een depressie, eetstoomissen, sui:cide en chronische
fysieke symptomen zoals vermoeidheid of rugpijn. Sommige mensen
rnet een geringe zelfwaardering zijn vatbaar voor jloccinaucinihilipilijica­
tion, de gewoonte orn alles als waardeloos te bestempelen. (Het is een van
de langste woorden in de O eford EntJlish Dictiona111. Probeer het maar
eens uit te spreken!) Degenen die hieraan 1ijden zijn niet alleen maar
sornber over zichzelf; ze zijn permanent negatief. Een comedienne die
patient bij mij was bezwoer dat ze zo ongelukkig m6est zijn om haar ko­
mische kracht te behouden; een overtuiging die een lirniet stelde aan het
bereik van onze therapie. Geringe zelfwaardering is niet biologisch heil­
zaam en leidt niet tot gezondheid, geluk of ook maar een schijn van erno­
tionele vrijheid.
Onderstaande oefening zal uw gevoel van eigenwaarde doen toene­
men en u helpen zwakke gebieden te versterken. Op een zuiver biolo­
gisch niveau kan het simpelweg uitproberen van nieuwe gedachten en
gedragsvormen neurostoffen van welzijn genereren die dat proces op
gang zullen brengen.
Emotioneel actiedeel
VERSTERK UW ZELFWAARDERING,
BERElK EEN BIOLOGISCHE TOPVORM
1. Neem deze check/ist voor zelfwaardering door. Kijk of u deze eigenschappen
hebt. Zo ja, geweldig. Geen probleem als het niet of slechts zeer ten dele
het geval is. Beoordeel eerst hoe het met u staat; begin dan met verande­
ringen.
• U hebt over het algemeen een positieve houding.
• U slaat uzelf hoog aan.
• U kunt rustig opkomen voor uw emotionele behoeften.
• U beschouwt uzelf als iemand die bekwaam is en zijn leven onder contro­
le heeft.
330 EMOTIONELE VRIJHEID
• U haalt uw schouders op voor wat anderen van u vinden.
• U voelt u door het succes van anderen niet bedreigd.
2. Richt u op een gebied van zelfwaardering om dat te versterken. Wijs een
punt in de checklist aan dat om versteviging vraagt. Doe dan een week
lang een experiment. Laten we zeggen dat u zich bekwamer in uw werk wilt
voelen. Kies een haalbaar doel. leg tegen uzelf dat u het kunt bereiken;
geef u niet aan negativiteit over. Daardoor wordt de biologische verande­
ring in gang gezet. Zet dan een kleine stap voorwaarts. Maak een rapport
af dat er nog lag. Ontleen trots aan die prestatie. Wijs uzelf op de verdien­
sten van het voltooien van een taak; betoon uzelf wat liefde. Vervahg een
verwijtende houding door zelfbevestiging. Luister dan naar uw lichaam.
Merk op hoe deze inspanningen het welzijn stimuleren. Blijf uw houding
ombuig.en en concentreer u op nieuwe gebieden als u ergens klaar mee
ben1:. Geen enkele taak is te klein. Het is de positieve houding die u erbij
hebt die de emotionele en fysieke gezondheid schraagt
De uitvoering van dit actiedeel versterkt de band tussen u en uw biologi­
sche systeem en doet u van alle endorfinen genieten die uit een verhoog­
de zelfwaardering voortvloeien. Streef naar een hecht samengaan van een
positief lichaam en een positieve geest. Vergis u niet: jaloezie en afgunst
zullen die heilzame onderlinge afstemming uitsluiten. Bedenk dat, biolo­
gisch gezien, de stress van die negativiteit een prijs heeft.
0NTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN JALOEZIE,
AFGUNST EN ZELFWAARDERING
Als patienten jaloers of afgunstig bij mij komen, zie ik intuitief dit: er is
een immense hemel overal om hen heen en toch zitten ze in een raam­
loos cachot opgesloten dat is gevuld met giftige dampen - zo dichtbij,
maar toch ook zo ver weg van de ruimte die hen omgeeft. Als energiepsy­
chiater heh ik tot taak hen en u te helpen zich te verbinden met iets gro­
ters clan de kortzichtigheid van de negativiteit - een besef van geest dat
giftige stoffen oplost.
Het verschil tussen ons en onze vroege voorouders is dat, gelukkig,
onze hersenen zich ontwikkeld hebben zodat we ervoor kunnen kiezen
deze emoties te transformeren in plaats van er enkel op te reageren. Het
DE ZESDE TRANSFORMATIE 331
heeft meer dan drieenhalf miljoen jaar gekost, de tijd dat er naar men
aanneemt hominiden op aarde zijn, om dit punt te bereiken - het moest
van ver komen. Een deel van deze adaptieve ommekeer behelst het begrij­
pen van de spirituele betekenis van jaloezie en afgunst; hoe ze ons kun­
nen aansporen om zelfwaardering op te bouwen. Ik beschouw een spiri­
tuele benadering als bijzonder relevant voor het overwinnen van deze
emoties. Waarom? Zelfwaardering komt niet enkel uit de materiele we­
reld op. Het houdt ook in dat u waarde hecht aan uw intuitieve band met
een hogere macht, de groei van uw goedheid en de verdieping van uw
ziei. Iemand moet spiritueel rijp genoeg zijri om de intrinsieke waarde te
kennen van het overwinnen van negativiteit door liefde, hetgeen teder­
heid tussen ons mogelijk maakt. Daar moet echte zelfwaardering uit
voortkomen. Als u in uw kleine zelf vast blijft zitten door samen te span­
nen met jaloezie en afgunst, zult u de grootste verliezer zijn doordat u uw
kracht verspeelt. Gebruik om dit te voorkomen een mantra die mijn spiri­
tuele leraar aanreikt: 'Ik sta haven alles wat klein is in mij.' Herhaal dit
net als ik regelmatig om weer te weten hoe groat u werkelijk bent.
In de hele Bijbel en andere gewijde geschriften komen jaloezie en af­
gunst volop voor. Denk aan Kai:n, de eerste moordenaar, die zijn broer
doodslaat nadat de God van het Oude Testament heeft verkondigd dat
Abels offer hem meer behaagde. In Genesis verbant God Kam uit Eden
om een 'vluchteling en zwerver op aarde' te warden. Of neem Inferno van
Dante, waarin de ogen van de afgunstigen met draad zijn dichtgenaaid
vanwege het 'zondige' genoegen dat ze erin schepten anderen neer te ha­
len. Zulke strenge vonnissen zijn echter niet het antwoord dat tot de be­
vrijding van deze emoties bij iemand leidt. In mijn visie hebben jaloezie
en afgunst hun eigen inherente consequenties alleen al door de druk die
ze op de vrijheid leggen. Het is ontzaglijk moeilijk je spiritueel te ont­
plooien als je emotioneel zo aan banden ligt.
De spirituele ruggengraat van zelfwaardering
Het begrijpen van de samenhang tussen spiritualiteit en zelfwaardering
vereist dat u zich geheel afwendt van de dwangmatige gerichtheid van on­
ze maatschappij op uiterlijkheden: 'Als ik maar had, dan zou ik onder de
pannen zijn.' Voor sommigen die verslaafd zo'n dagdroom najagen, is
zelfs onmiddellijke bevrediging niet snel genoeg, en deze vervliegt ook
nog eens snel. Met patienten en voor mezelf heh ik twee principes gevon­
den voor het ontwikkelen van een duurzaam besef van waarde en waar­
digheid:
332 EMOTIONELE VRIJHEID
r. Breng radicale nederigheid in plaats van egotripperij in praktijk.
Gij zult niet vergelijken.
·
2.
Jaloers en afgunstig zijn verslindt enorm veel energie. Waarom zou u die
niet besteden aan het versterken van uw spirituele kem? Op het eerste ge­
zicht lijken de principes die ik aanreik misschien intultief onaannemelijk
voor de westerse notie van zelfwaardering omdat ze niet als oplossing
voorstellen dat u uw ego opblaast en anderen overtroeft. Het doet mij ge­
noegen een andere wijze van zijn aan te bieden.
Eerste principe: Breng radicale nederigheid in plaats van egotripperij
in praktijk.
De spiritueel meest geloofwaardige mensen die ik ken zijn bescheiden en
vriendelijk. Ze lopen niet pronkend rond als pauwen, betoverd door het
denkbeeld hoe fantastisch ze zijn. Mijn helden zijn de dalai lama, Nelson
Mandela en Rosa Parks - minzame pleitbezorgers van een edelmoediger
pad; geen machtsbeluste egomaniakken. Begrijp me goed. Ik hen voor
een gezond ego. Het is ons bewuste besef van ons zelf, de 'ik' van het
menselijk systeem. Egotisme, egotripperij, betekent echter dat je een op­
geblazen identiteit hebt, een inslag van negativiteit die de spiritualiteit en
de bevrijding die deze brengt aantast. In mijn ogen zijn egotisten opge­
blazen windbuilen. Ze willen altijd nummer een zijn, halen hun neus
voor u op en zijn nogal eens jaloers of afgunstig. (Toch hebben egotisten
gewoonlijk een gevarieerde mate van aanleg voor empathie en liefde in
vergelijking met narcisten, die doorgaans meer gehandicapt zijn op die
gebieden.) Eaotisme is aeen teken van zelfWaarderina. Het verberBt Bevoelens
van mindenvaardiBheid, wat de reclen is dat deze arootdoeners anderen kleine­
ren en vaak een onuitroeibare ambitie hebben. Net als iedereen heh ik talrijke
egotisten ontmoet, maar de baas van mijn vriend, directeur bij een van de
vijfhonderd topbedrijven van Amerika, spant wel de kroon. In de hal van
zijn statige huis in Bel-Air verheft zich een drie meter hoog, zowat 140 ki­
lo zwaar standbeeld van Julius Caesar - iemand met wie hij zich vaak ver­
gelijkt. Op de jaarlijkse kerstparty was mijn verschrikte vriend, toen hij
het marmeren alter ego van zijn gastheer zag, geneigd om te salueren.
Zoals alle goede centurions staan egotisten op een saluut.
Mijn spirituele leraar omschrijft een persoon met een groat ego als
'een veer die doet alsof hij een pijl is'. Dit klinkt intu!tief overtuigend. Als
ik patienten die egotist zijn intu1tief peil, voelt hun zelfwaardering fragiel
DE ZESDE TRANSFORMATIE 333
en wankel aan, maar het wordt steviger zodra zij een gezonder gevoel van
eigenwaarde en verbondenheid met de Geest ontdekken. Vergeet maar
hoe indrukwekkend egotisten er vanbuiten misschien uitzien of hoe an­
deren voor hen kruipen. Het zijn grate huichelaars, zelfs tegenover zich­
zelf, met een onderontwikkeld hart. Egotisten pronken met wat ze heb­
ben: bezittingen, sociale status of zelfs het 'hoge spirituele plan' waarop
ze volgens henzelf vertoeven vergeleken met ons stervelingen.
Klein ego, grate ziel: dat is emotionele vrijheid. Een van de wegen die
daarheen leiden loopt via nederigheid; een spirituele voorzorg tegen ego­
tisme. Toch wordt in kringen van grate presteerders nederigheid ten on­
rechte geassocieerd met zwakheid, een mietje zijn, over je heen laten lo­
pen omdat je niet gewiekst genoeg bent. Het toonaangevende type man
en vrouw dat onze cultuur zo verheerlijkt is het tegenovergestelde van be­
scheiden; het zijn rabiate strebers en ze zijn er trots op. Laat me een en
antler over nederigheid rechtzetten. Hier volgen enkele eigenschappen
die samen deze innerlijke kracht vorrnen. Het bezitten daarvan zal hel­
pen de wurggreep van jaloezie en afgunst te verbreken.
Nederigheid is:
•
Met ontzag beseffen dat u een spikkeltje in een oneindig heelal bent,
en niet uzelf als het middelpunt ervan zien.
•
Inzien dat wij allemaal op gelijke hoogte staan; niemand staat op een
sokkel.
•
Geest zien in iedereen die u ontmoet; zelfs in diegenen die u niet mag.
•
Uw gaven (waar je niet mee moet pronken) en uw beperkingen ken­
nen.
•
Kunnen lachen om uw tekortkomingen.
•
Proberen twijfels aan uzelf de baas te warden; zelfs als iemand krijgt
wat u verdient of u overtreft.
•
In de praktijk constant eenvoudig zijn en eenvoudige dingen waarde­
vol vinden. Bijvoorbeeld de schoonheid van een bloem, een liefdevolle
uitwisseling, de gratie van doodgewone momenten waarderen - niet
verslaafd zijn aan materiele extravagantie bij wijze van zelfwaardering.
In de energiepsychiatrie moedig ik deze eigenschappen van nederigheid
bij mijn patienten aan. Het zijn geheime wapens voor het bewaken van
zelfwaardering omdat ze opnieuw definieren wat echte waarde uitmaakt.
Zoals het zengezegde luidt: 'Na de vervoering de vuile was'; een gezonde
 DE ZESDE TRANSFORMATIE 335
334 EMOTIONELE VRIJHEID

balans die ik in de therapie voorschrijf. De traditionele psychiatrie be­ tengewoon zijn!' Terwijl zij wegliep vond ik, anders dan zij, dat het de

spreekt nederigheid doorgaans echter niet als een therapeutisch doel. In beste typering was die iemand van mij had kunnen geven. Zoals wij alle­
' maal heb ik mijn momenten van ijdelheid; ik beweer niet dat ik een per­
plaats daarvan pakt ze het feit aan dat iemand woedend is over een onder-
gane vemedering - een denkbeeld dat meer met schaamte te maken manent baken van nederigheid hen. Maar ik waardeer oprecht hoe spec­

heeft. Voor mij is nederigheid een houding die noodzakelijk is voor de taculair het gewone is. Ik word verrijkt en getroost door iedere verbon­

benadering van jaloezie en afgunst, daar zij die zowel vanuit een kos­ denheid van mens tot mens; de kameraadschap waarin wij allemaal de­

misch als vanuit een materieel gezichtspunt aanpakt. Het kan uitputtend 'len. Nederigheid schenkt je de vrijheid om natuurlijk te zijn, zonder pre­

zijn om het middelpunt van het heelal te zijn; omgekeerd kan het een op­ tentie of iets wat zo nodig bewezen moet worden. Beoefen in uw leven de

luchting zijn om uzelf minder serieus te nemen. Als zelfwaardering meer nederigheid. Wees een bloem onder bloemen - en, zoals de dichter Mary

gaat over wie u bent clan over het winnen in eindeloze reeksen competi­ oHver het zegt, 'een onkruid tussen de onkruiden'. Het werkt geweldig
ties heerst er vrijheid. bevrijdend.
Een boek dat ik naast mijn bed heb liggen is The Practice ofthe Presence
Tweede principe: Gij zult niet vergelijken.
of God door Broeder Laurenti us [B esef van Gods teBenwoorditJheid, door
Broeder Laurentius), die zich in 1666 in Parijs bij de 'ongeschoeide' kar­ Vergelijken is een natuurlijke neiging die wij allemaal hebben. Het kan

melieten aansloot. Hij had een verlangen: gemeenschap met God, die hij volkomen neutraal zijn, zoals wanneer u louter overeenkomsten en ver­

evenzeer in keukenwerk als in zijn kathedraal vond. Van deze nederige schillen registreert. Zulk vergelijken is noodzakelijk voor een doordachte

monnik is weinig bekend afgezien van zijn werk in de keuken, en dat hij aanpak. Het is ook productief als u wordt gei:nspireerd om met ander­

een geweldig onhandige knaap was die alles brak. Het was de roeping mans indrukwekkende eigenschappen te wedijveren. Het wordt echter

van Broeder Laurentius het heilige in het alledaagse te zien. Zijn hele le­ disfunctioneel als het afgunst en jaloezie oproept; als u zichzelf als beter

ven lang vond hij daarin zin. of minder clan anderen beoordeelt. Denk maar na: zonder vergelijken

Breng in diezelfde trant nederigheid als een leefwijze in praktijk. Zoek konden jaloezie en afgunst niet bestaan. (Interessant is dat het eerder

zelfwaardering in de heiligheid van kleine, zorgvuldige <laden en in de gangbaar is u minder te voelen clan de mensen met 'meer' dan u dank­

liefde die u de wereld bewijst. Ga niet zitten wachten tot er grote dingen baar te voelen vergeleken met de mensen met 'minder'.)

gebeuren waar waarde uit voortvloeit. Broeder Laurentius schrijft: 'Roem Wij zijn een samenleving van vergelijkingsverslaafden. Het begint al

en grootheid zijn vaak een begoocheling en een valstrik. Misschien zijn op dag een. Baby's warden met elkaar vergeleken. Welke is knapper,

de allergrootste mensen wel diegenen die helemaal niet op zoek zijn naar schattiger, voorlijker? Dan komt het voortgezet onderwijs. Ik herinner

grootheid.' Toch hebben ook nederige mensen een ego; alleen hebben me een afschuwelijk spel dat sommige van mijn door de wol geverfde

die ego's het niet voor het zeggen. En ook laten ze zich niet in met de ij­ klasgenoten wel eens speelden. Ze kozen clan een doelwit uit; gewoonlijk

delheid van valse nederigheid, ogenschijnlijke bescheidenheid of gebrui­ een verlegen, onzekere leerling. Dan dreunden ze samen op een brutaal

ken ze zelfverachting om egotisme te maskeren - een risico voor ieder­ boosaardige toon de regels op: 'Een van ons is een zwam. Haar naam is

een, ook voor 'spirituele mensen'. Of u nu hamburgers bakt of een land de [volgt de naam]-zwam,' tot het arme kind, totaal vemederd, wegsloop.

regeert, nederigheid is een egaliserende houding van respect jegens uzelf Dus op school waren er eigenlijk de zwammen en de niet-zwammen.

en anderen. Niet veel anders clan de uitsplitsing van onze vergelijkingen in het latere

Onlangs, op een conferentie waarbij ik een workshop intu!tie had ge­ leven, in de persoonlijke en de politieke sfeer. Sjiieten en soennieten.

geven, zag een deelnemer mij in T-shirt en yogabroek in een lift en zei: Blanke chauvinisten tegen joden en zwarten. Protestanten en katholieken

'Wow, u bent een gewoon iemand!' Ik vatte het als een compliment op en in Belfast. Uzelf vergelijken met anderen kan een band van gewone ka­

straalde terug. Een vrouw die vlakbij stand had dit gehoord en zei: 'O, ik meraadschap uitsluiten en het vormt een hindernis voor het vinden van

vind het vreselijk om een gewoon iemand genoemd te worden. Ik wil bui- ...echte waarde. Of u trekt uiteindelijk aan het kortste eind, of, als u aan-
 EMOTIONELE VRIJHEID
vaardt dat u uzelf in een stratosfeer boven iedereen plaatst, u bent ner­
gens. Zelfwaardering moet voortkomen uit simpelweg uzelf zijn.
In spiritueel opzicht is het vergelijken van uw levenspad met dat van
een ander het onderling vergelijken van appels en peren. Uw leven is uit­
drukkelijk bedoeld voor de groei van uw ziel. Intu"itie helpt u dit te weten.
Als u uw intu'itie inschakelt, probeer dan de charme van zowel de hinder­
nissen als de vreugden die u ondervonden hebt te peilen. Zij vormen·'s le­
vens nalatenschap aan u. Zelfwaardering vloeit voort uit het omhelzen
hiervan; werken met wat elke dag brengt. Hoe u uw tijd hier besteedt is
uw zaak. Waarom zou u hem verdoen met vergelijken? Realistiscli be­
schouwd zult u het waarschijnlijk toch doen. Dat geldt voor ons allemaal.
Maar laten we het toch volhouden onze ogen op onszelf gericht te hou­
den om zelfwaardering te ontwikkelen; en laat dat vrijheid scheppen.
Mijn patient Joe, een ongekunstelde marketingdirecteur die het tegen­
overgestelde van glad is, worstelt met afgunst als de gehaaide partners
van zijn bedrijf de meest prestigieuze clienten krijgen toegewezen. Joe
vraagt zich af: 'Hoe komt het dat de harde jongens altijd de kanjers bin­
nenhalen?' Niet dat hij zijn ethiek wil aanpassen, maar in vergelijking
vindt hij zichzelf minder succesvol. En hij betreurt het dat 'die vuigeri­
ken' er zo zelfingenomen uitzien. In mijn ogen was het maar al te na­
tuurlijk dat Joe in verwarring was toen hij in de marge werd gedrukt.
Maar het verraderlijke van een geringe zelfwaardering is dat het jou tot
die machteloze positie veroordeelt. Daarom wilde ik hem helpen assertie­
ver te worden en drong ik er bij hem op aan met het management te
brainstormen over het binnenhalen van clienten die hij wenste. Ook
hielp ik Joe een spiritued georienteerde kijk op de situatie te krijgen.
Hoewel de wetten van de natuurkunde dicteren dat iedere actie een gelij­
ke en een tegenovergestelde reactie kent, is de vrijheid die machtsmis­
bruikers opofferen niet altijd evident. Door mijn werk met zulke patien­
ten weet ik dat hardheid een lintworm is die uw vitale kracht verbruikt.
Chronische pijn, depressiviteit, een verminderd vermogen tot intimiteit:
anderen zien deze gevolgen van meedogenloosheid misschien niet, maar
ik wel. Ik was het met Joe eens toen hij het er vervolgens over had hoe on­
eerlijk het leven kan zijn; een ontnuchterend feit om nu en dan eens te
constateren. Maar ik drong er bij hem ook op aan het daar niet bij te la­
ten, zoals de meeste mensen doen. Afgezien van assertief optreden of het
vinden van een andere baan is het Joe's spirituele opdracht, en die van
ons, om de blik steeds opnieuw te verleggen naar wat wij hebben in
DE ZESDE TRANSFORMATIE 337
plaats van wat wij missen, om niet toe te staan dat vergelijkingen onze ei­
genwaarde of ome bijdragen aan de wereld overschaduwen.
Onderstaande oefening zal u in staat stellen de emotionele vruchten
van de twee spirituele principes die we besproken hebben te plukken. Ze
zullen de manier waarop u met jaloezie en afgunst omgaat opnieuw condi­
tioneren. Als deze emoties de kop opsteken kunt u, in plaats van erdoor te
worden verteerd, zeggen: 'Ho, stop!' Vraag dan om wat hulp van de geest
en pas de technieken toe die ik voorstel om een andere koers te volgen.
Emotioneel actiedeel
LAAT SPIRITUALITEIT UW ZELFWAARDERING VERHOGEN
1. Kies een persoon jegens wie u ja!oezie of afgunst koestert. Misschien is het
fa­
een collega die bij uw meerdere in de gunst staat of een verwaand, rijk
milielid. Maak van deze persoon uw proefkonijn voordat u deze emoties te­
genover anderen gaat transformeren.
2. Cedraag u anders. Oefen in het omgaan met jaloezie en afgunst door zorg­
vuldige toepassing van nederigheid en door vergelijkingen te vermijden, ook
al irriteert de persoon u. U kunt bijvoorbeeld, in plaats van automatisch uw
stekels overeind te zetten of diep weg te zakken in uw stoel wanneer uw
meerdere deze collega prijst, in een collegiaal gebaar haar goede ideeen ver­
welkomen. Probeer niet toe te geven aan het gevoel dat u minder bent Voeg
er liever uw eigen goede ideeen aan toe, in mondige �elijkwaardigheid, zon­
der u door de relatie tussen uw baas en uw collega en door uw wankele zelf­
waardering te laten afschrikken. Hoewel u het recht hebt verstoord te zijn
over de voortrekkerij door uw meerdere, zal een bescheiden maar van zelfver­
trouwen getuigende benadering een begin van verbetering betekenen. Neem
in dit geval en bij dat rijke familielid het gebod 'Gij zult niet vergelijken' ter
harte. Concentreer u van nu af op datgene wat u wel hebt; op hetgeen u ge­
lu kkig maakt. Laat dat het oogmerk van uw optreden zijn.
3. Prijs uzelf. Ontleen zelfwaardering aan uw inspanningen om positief met
deze emoties om te gaan. Het betonen van nederigheid en het vermijden
van vergelijkingen verbindt u met een groeiende goedheid binnen en bui­
ten u; een spirituele essentie. Het voedt een liefdevolle houding in relaties
in plaats van een verdedigende.
 EMOTIONELE VRIJHEID
Het inzetten van deze methoden schept een precedent voor emotionele
bevrijding. 'Je bent goed bezig,' zeg ik, telkens wanneer ik me staande
houd tegen jaloezie en afgunst, of ik ze nu helemaal de baas word of niet,
trots tegen mezelf. De steevaste boodschap die ik voor negativiteit heh is:
'Jij gaat niet winnen. Ik zal altijd blijven proberen jou te verslaan.' Ver­
plicht uzelf daar oak toe. Zadra u een definitieve positie kiest ten aanzien
van deze emoties, wordt u door iets daarboven gehoord en sluit dat iets
zich bij uw intentie aan. Het doet het werk niet voor u, maar het zal u de
moed schenken om de overwinning na te jagen.
ERVAAR DE ENERGETISCHE KRACHT VAN JALOEZIE,
AFGUNST EN ZELFWAARDERING
Belangrijk voor emotionele vrijheid is dat u leert hoe positieve en negatie­
ve gevoelens intui:tief uw lichaam bei:nvloeden. Elke emotie heeft haar ei­
gen karakteristieken. Om jaloezie, afgunst en zelfwaardering energetisch
in kaart te brengen stel ik een drieledige benadering voor.
1. Bespeur de energie van emoties
Op het niveau van subtiele energie vergelijk ik jaloezie en afgunst met de
brandende oprispingen die het gevolg zijn van de ziekte van terugvloei­
end maagzuur. Deze emoties verzengen mij vanbinnen en bezorgen mij
opvliegers - een nerveuze toestand die de vitaliteit aantast. Jaloezie en af­
gunst zullen lichaam en geest verzengen als u het toelaat. Aan de andere
kant voelt zelfwaardering alsof ik gevuld word met de meest heerlijke
warme honing; een genezend balsem tegen de ontsteking van jaloezie en
afgunst. Ik spoor deze energieen langs intui:tieve weg in mijn lichaam op
als een eerste verdedigingslinie tegen negativiteit.
Signaleer, terwijl u de emoties van de Zesde Transformatie onder­
zoekt, hun fysieke uitwerking op u. Ga ervoor: neem iemand in gedach­
ten die jaloezie of afgunst oproept. Gooi het er gewoon uit; oordeel niet
over uzelf. Het zou een Nobelprijswinnaar of een supermodel kunnen
zijn, afhankelijk van datgene waardoor uw onzekerheden warden aange­
wakkerd. Jaag deze emoties op stang terwijl u tegelijkertijd de reacties
van uw lichaam registreert. Denk daama aan iemand die uw zelfwaarde­
ring aanmoedigt- een leraar, een minnaar. Stel vast hoe anders dat voelt.
Hier volgen enkele algemene kenmerken van beide emoties om op te let­
ten.
DE ZESDE TRANSFORMATIE 339
Hoe de energie van jaloezie en afgunst voelt
• Als koortsige golven van hitte.
• Zuur, brandend, ontstoken.
• Obsederend, onder druk zettend.
• Alsof het als een boemerang werkt om u te verzwakken
• Onderdrukkend; het maakt dat u zich klein voelt warden op uw plaats.
Hoe de energie van zelfwaardering voelt
• Recht als een pijl.
• Alsof u langer bent geworden.
• Kalmerend warm, versterkend.
• Kalm, verkwikkend, vredig.
• Bevorderlijk voor een goede lichaamshouding en oogcontact.
Als u beseft hoe jaloezie en afgunst inwendig doorwerken, vindt u ook de
manier om ze te transformeren in plaats van u door deze emoties te laten
overheersen. Ook maakt herkenning van de energetische kenmerken van
zelfwaardering het gemakkelijker die op te roepen, maar bovenstaande
lijst is slechts een beginpunt; k.ijk hoe deze emoties zich op unieke wijze
in uw lichaam manifesteren. Snel en resoluut handelen om voor het posi­
tieve op te komen is de weg van de emotionele strijder.
2. Let op emotionele synchroniciteiten
Als u op energie bent afgestemd bent u gevoeliger voor de manier waarop
goedgunstigheid tussenbeide kan komen om negatieve emoties op te rui­
men. Als u eenmaal beseft dat leven met stromen te maken heeft, dat on­
ze energievelden constant overlappen, zult u vollediger openstaan voor
synchroniciteiten; een vorm van goedgunstigheid. Deze 'ge'inspireerde
gelijktijdigheden' zijn momenten van perfecte timing wanneer de dingen
met een verbluffende precisie op hun plaats vallen. De emoties waaraan u
aan het werken bent zullen de synchroniciteiten bepalen die u ervaart.
Misschien biedt iemand, wanneer uw zelfwaardering een opsteker nodig
heeft, die u net hebt ontrnoet u de perfecte baan aan. Of u moet voortdu­
rend aan een vriend denken die zich bewust is van uw afgunst omdat hij
zich verlooft- en hij belt liefdevol op am het eens uit te praten. Het intel­
lect noteert deze voorvallen misschien als louter toeval; een onderschat-
340 EMOTIONELE VRIJHEID
ting uit onwetendheid. Zulke gunstige kruispunten zijn onvervalste intui:­
tieve momenten waarop energetische krachten zich via synchroniciteiten
aandienen om u emotioneel bij te staan.
Een synchroniciteit die een waar godengeschenk was hielp mijn
vriendin Tess met een sollicitant. De goedaardige Tess geeft mensen al­
tijd het voordeel van de twijfel; ditmaal moest ze dat zelf bezuren. Tess
wilde haar bedrijf voor grafische vormgeving uitbreiden en voerde get
sprekken met potentiele partners. Ze ontmoette Ellen, .een ogenschijnlijk
ideale kandidaat, slim en getalenteerd - hoewel ze een beetje knorrig leek.
en een sarcastische opmerking over de populaire kauwgomkleurige in­
richting van het kantoor maakte, die ze 'passe' vond. 'Ze heeft vermoede­
lijk even haar dag niet,' giste Tess. Later belde ze, op het punt om Ellen
een contract aan te bieden, naar haar mobiel. Het was me de verbinding
we! - Tess kon Ellen met iemand anders horen praten, en het ging over
haar. Tess zei herhaaldelijk dat zij aan de lijn was, maar dat kwam niet
door. Dus hoorde ze enkele eindeloze minuten lang geschokt aan hoe El­
len afgunstig alles aan het afkraken was; van haar 'pseudomodeme meu­
bels' tot haar 'debiele' designprijzen. 'Wie denkt Tess wel dat ze is?' El­
lens afgunst was nogal onomwonden, maar het was informatie die Tess
nodig had. Ze schrijft het aan deze synchrone technologische kortsluiting
toe dat haar een partner uit de hel bespaard bleef. Ook bepaalde het haar
bij de noodzaak om intui"tieve waarschuwingssignalen over mensen ter
harte te nemen in plaats van ongefundeerd maar het beste te veronder­
stellen.
Let er net als Tess op wat synchroniciteiten u kunnen leren. Verande­
ring vindt niet enkel in de werkkamer van uw therapeut plaats. U hebt
meer hulp clan alleen die. Het universum werkt mee om aanwijzingen
aan te reiken als u creatief genoeg bent om te kijken. Houd uw derde oog
samen met uw twee andere open voor alle informatie over jaloezie, af­
gunst en zelfwaardering: kranten, televisie, gesprekken met vrienden of
onbekenden, boodschappen in dromen. Synchroniciteiten vinden plaats
wanneer u ze het minst verwacht.
Eentje kwam mij te hulp toen mijn zelfvertrouwen gehavend was na
een serie teleurstellingen. Op een nacht, terwijl ik onderzoek op het in­
ternet deed, typte ik de titel van mijn eerste boek, Second Sight, in om
nieuwe verwijzingen over intui:tie te vinden. Wat zich aandiende was een
link met een aflevering van de tv-serie Bonanza uit 1972 (met Hoss Cart­
wright en de Ponderosa}, getiteld 'Second Sight'. Griezelig genoeg ging
DE ZESDE TRANSFORMATIE 341
het plot over een medium dat Judith heette en dat met intuYtieve vermo­
gens worstelde waarvan de met haar verloofde geestelijke niet wilde dat
zij die gebruikte. Ik sloeg vier vliegen in een klap. Hoe was het mogelijk?
Dat was precies het verhaal van mijn leven dat ik zo'n 25 jaar later in mijn
boek vertelde; helemaal tot aan die orthodoxe vriend die ik hier in hoofd­
stuk 4 heb genoemd, wiens rabbi ons uit elkaar dreef door mij een heks
te noemen omdat ik over mijn voorgevoelens praatte. Men heeft wel ge­
zegd dat synchroniciteiten een knipoog van God naar ons zijn. Voor mij
was dit een dosis verwondering die onderstreepte dat mijn twijfels aan
mezelf beperkter van omvang waren dan het veel grotere mysterie van het
!even. Er manifesteerde zich een orde die dwingender was clan datgene
wat mij neerdrukte. Als iemand mij dit gewoon verteld had, zou dat bij
lange na niet met hetzelfde enthousiasme gepaard zijn gegaan. Boven­
dien hebben synchroniciteiten mij altijd opgewonden en opgevrolijkt;
toen ik die nacht mijn computer uitzette, voelde ik me een stuk beter over
mezelf en het leven in het algemeen.
Vrijheid vereist dat we speurders zijn, die veel bronnen van informatie
over emoties coordineren. Wees er niet te zeer op gespitst hoe verande­
ring zich zal voordoen. Energie heeft haar eigen wijsheid over de manier
waarop nieuwe inzichten zich aandienen. Emotionele energie de baas
warden betekent dat je begrijpt dat het net zo belangrijk is hoe je er geko­
men bent als wat je bereikt hebt. Het proces, altijd het proces - synchro­
niciteiten maken deel uit van die rijkdom.
3. Transformeer emotionele energie
Het veranderen van de negatieve energie van jaloezie en afgunst komt
erop neer dat u vaststelt wanneer ze opduiken - en ze clan vervangt door
iets positiefs. Hoe? Probeer met gebruikmaking van onderstaande tech­
nieken iemand het beste te wensen. Oat kan behoorlijk moeilijk zijn. Uw
ego zal niet zomaar verrukt zijn bij bet idee; het is te zeer doorspekt met
onzekerheid. Haal het ego over door een hoger uitgangspunt te kiezen
- iets waartegen u zich hoogstwaarschijnlijk verzet, maar probeer het
toch maar. Hoezeer deze oefening ook tegen uw instincten lijkt in te
druisen, het zal deze emoties overrompelen, ze in verwarring brengen en
ze ter plekke stoppen.
34 2 EMOTIONELE VRIJHEID DE-ZESDE TRANSFORMATIE 343

Het uitvoeren van dit acti.edeel bouwt zelfwaardering op doordat het u het
Emotioneel actiedeel zelfvertrouwen en de voldoening schenkt dat u een grotere persoon
wordt. Het bekrachti.gt de kosmische wet dat, wanneer u anderen steunt
LAAT JALOEZIE EN AFGUNST LOS en hun alle goeds wenst, dat u ook helpt. Het besef dat jaloezie en af­
'1, gunst lijden veroorzaken geeft u de moti.vati.e am ze links te laten liggen.
Fase 1: Laat uw gevoelens eruit komen. Deel ze met een veilig ieman- d. Onbe- zeker, soms gaat verandering tegen de draad in. Reken daarop. Er is een
werkt. Laat alles eruit komen. Blaas stoom af. Deze uiting van emoties moet
oud grapje: 'Wat is de definiti.e van een boeddhisti.sche stofzuiger?' Het
•

plaatsvinden om u voor te bereiden op de volgende fase van het loslaten.

antwoord van dit eigenlijk Engelstalige grapje luidt: 'No attachments!' Dat
er van geen hulpstukken, geen aanhechtsels sprake kan zijn, geldt ook
Fase 2: Breng deze energietransformerende methoden in praktijk.
voor negati.eve emoti.onele gewoonten.
·

• Juich het geluk van een rivaal toe. Dat zie ik mezelf niet doen, denkt u mis­
schien. Maar door dat te doen verandert u de golflengte van de negativi­
BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN JAL,OEZIE, AFGUNST
teit. Begin met een houding van verandering, al duurt het misschien even
EN ZELFWAARDERING IN KAART
voordat u het echt meent. Zeg tegen uzelf: 'lk wil dat mijn rivaal gelukkig
is.' Oat stuurt u in een meer positieve richting. Probeer daarna, als u zich
Zelfwaardering komt soms met kleine beetjes. Toen ik het historische
meer op uw gemak voelt bij deze houding, verder te gaan. Zeg tegen ie­
Peabody Hotel in Memphis bezocht had ik het opwinderide genoegen de
mand die u benijdt: 'Je doet het fantastisch.' (Psychoanalytica Melanie March of the Peabody Ducks gade te slaan; een traditi.e uit de jaren r930
Klein doet deze suggestie in haar klassieke boek Gratitude and Envy) Bid
waarbij vijf wilde eenden de chique Grand Lobby in en uit waggelen. Orn
bovendien voor deze persoon - en niet alleen maar dat God zijn of haar
rr.oo uur en 15.00 uur is de rode loper uitgerold en marcheren deze edele
talloze gebreken opheftf Doe het oprecht. Bid voor zijn of haar geluk en
eenden erover op de 'King Cotton March' van John Philip Sousa. Wij, de
voorspoed. Deze constructieve intentie zal een eigen dynamiek ontwikke­
gasten, wachtten allemaal in opgetogen verwachti.ng op hun aankomst
Jen.
vanuit hun dakhuis, dat 'het paleis' wordt genoemd. U kon een speld ho­
Ceef anderen wat u het meest verlangt voor uzelf. Als u wilt dat uw werk
ren vallen. Toen ging de lift open. Daar waren ze, kwakend van plezier
•

wordt gewaardeerd, waardeer dan het werk van anderen. Als u liefde wilt,
over hun beroemdheid waar Elvis trots op zou zijn geweest, terwijl ze sa­
geef dan liefde. Als u een succesvolle carriere wilt, draag dan bij aan de
men naar de fontein van traverti.jn waggelden waarin ze de dag gingen
bloei van andermans carriere. Wie goed doet, goed ontmoet; een energeti­
doorbrengen. We klapten allemaal voor ze. Ik had de neiging te gaan
sche dynamiek die u kunt opwekken.
staan en te juichen. Dat uitgelaten zelfVertrouwen van die eenden vind ik
Beschouw mensen als leermeesters. Zet de namen of foto's van mensen op
•
nog alti.jd hartverwarmend; het is een voorbeeld van wat er allemaal mo­
wie u jaloers bent bij een boeket bloemen, of, als u dat hebt, bij een beeld
gelijk is in het leven.
van Boeddha of Quan Yin. Beschouw deze mensen als leermeesters die u
De psycholoog William James vormde de term self-esteem, zelfwaarde­
kunnen helpen de negativiteit te boven te komen. Er zal geen tekort aan le­
ring, in r890, en hij definieerde het als 'tevreden zijn met uzelf en met uw
raren zijn !
prestati.es'. Hier volgen enkele factoren die aan de psychologie van zelf­
Leer van de positieve punten van een rivaal. Zet datgene waarvan u vindt
•
waardering bijdragen.
dat u het mist uit uw hoofd en richt u op zelfverbetering. Yoko Ono zei: 'Zet
jaloezie om in bewondering, en wat u bewondert zal een deel van uw leven
r. De kwaliteit van uw ervaring in de moederschoot, of deze koesterend
worden' - een inspirerend credo om naar te leven.
was of niet. Als u negen maanden een zieke of overspannen moeder
hebt kan dat uw zelfverzekerdheid op de proef stellen nog voordat u
ter wereld bent gekomen.
344 EMOTIONELE VRIJHEID
2. Ons aangeboren temperament en biochemie. Sommigen van ons dui­
ken misschien uit de baarmoeder op als kleine Boeddha's, terwijl an­
deren meer onzeker zijn.
3 De houding van uw ouders tegenover u; hun aanvaarding van u. On­
.
derzoek toont aan dat dit van meer invloed is op uw zelfwaardering
dan bezit, opleiding en baan. Bij het opgroeien be'invloeden vrienden,
leraren, partners en collega's uw zelfwaardering ook.
4. Interessant is dat onderzoeken aangeven dat vertrpuwen in uw uiter­
lijk eerder voortvloeit uit hoe u uzelf ziet dan uit bepaalde sociaal geac:
cepteerde criteria van een aangename verschijning. Leuk is wat een
kalende vriend met een royale zelfwaardering zegt: 'Als ik in de spie­
gel kijk, zie ik een kop vol haar' - zo ziet u hoe positieve gedachten
onze houding bepalen.
Hier volgen enkele factoren die aan de psychologie van jaloezie en af-
gunst bijdragen.
I. U voelt deze emoties nadat er een jonger broertje of zusje is geboren,
waardoor u gedwongen wordt de aandacht van uw ouders te delen;
een belangrijk maar vaak pijnlijk beginpunt van het besef dat de we­
reld niet om u draait. (Als enig kind heh ik dat delen nooit geleerd en
dat heeftvast en zeker mijn afgunst later gekleurd.)
2. Freudianen omhelzen zoals bekend het oedipus- en het elektracom­
plex, wat inhoudt dat u, als u vijf bent, uit jaloezie de ouder van de an­
dere sekse wilt bezitten. Hoe lossen deze impulsen zich op? In deze
theorie dwingt angst om door uw vader gecastreerd te worden (bij jon­
gens) of angst om de liefde van uw moeder te verliezen (bij meisjes) u
om u op andere begeerde objecten te richten. Deze overgang wordt
vergemakkelijkt door een gezonde band met uw moeder. Ze is ook ge­
holpen met het zien van een gezonde band tussen uw ouders, een
krachtige boodschap dat ma bij pa hoort en andersom. Volgens Freu­
dianen kwijnen de oedipale begeerten als zo'n band ontbreekt. Jaloe­
zie en afgunst kunnen dan uw volwassen relaties teisteren, soms in
een destructief obsessieve mate. U zult blijven proberen minnaars te
bezitten, zoals u met uw ouders had willen doen, een gedrag dat inti­
miteit smoort.
3. Onderzoek wijst uit dat een lage zelfwaardering samenha:g.gt met een
beschadigde opvoeding, zoals wanneer u uit een milieU: afkomstig
DE Z E S D E T RA N S F 0 RMAT. I E 345
bent waarin mishandeling plaatsvond, of met vroege liefdestrauma's,
zoals verraad door een minnaar. Dat maakt u vatbaarder voor afgunst,
·
jaloezie en wantrouwen jegens een partner.
4. Kinderen die met een hoge zelfwaardering zijn grootgebracht, bleken
beter in staat deze emoties als volwassenen te overwinnen.
In de energiepsychiatrie help ik patienten de psychologische wortels van
jaloezie, afgunst en zelfrespect op te sporen om inzicht te krijgen in hun
gedrag en dat te veranderen. Stel uzelf net �ls mijn patienten de vraag:
'Waar komen deze emoties vandaan?' en: 'Hoe kan ik mezelf ervan be­
vrijden?' Maar jaloezie en afgunst kunnen verschillende remedies heb­
ben. Zo vereist afgunst altijd dat uw onzekerheden worden vastgesteld en
geheeld, terwijl er tegelijkertijd zelfwaardering wordt gekweekt. Het pro­
bleem is nooit de benijde persoon. Bij jaloezie is het echter van belang
·
onderscheid te maken tussen 'normale' jaloezie en jaloersheidswaan;
twee aparte soorten van deze emotie die ik zal belichten.
Persoonlijk was ik verbaasd toen ik ontdekte dat een onderzoek van
huwelijkstherapeuten aangaf dat jaloezie een probleem is bij een derde
van de paren die in therapie gaan. Normale jaloezie, die door een reele
dreiging voor een relatie opvlamt, is meer vatbaar voor concrete oplos­
singen. Misschien is de langbenige assistente op het kantoor van uw
man inderdaad bezig hem in te palmen. Steek in dat geval uw gevoelens
niet onder stoelen of banken. U hebt bet recht ontdaan en bezorgd te
zijn, maar blijf wel kalm. Jaloerse woede zal u niet helpen. Deel uw ge­
voelens open en eerlijk met hem. Werk dan samen om de situatie op te
lossen - misschien iemand anders inhuren, of hem luid en duidelijk te­
gen deze vrouw laten zeggen dat hij niet beschikbaar is omdat hij van u
houdt. Samen aan een oplossing werken kweekt onderling vertrouwen
en toewijding. Normale jaloezie kan echter oak uit iets minder extreems
voortkomen; bijvoorbeeld een kelner die met uw vrouw flirt. Als zij er
niet op ingaat is het toch prima om uw onbehagen over het flirten te
noemen (niet uitspinnen). Ga ook na hoe dit incident gevoelens van ge­
ringe zelfwaardering losmaakte, zoals het zich minder mannelijk of aan­
trekkelijk voelen. Maar als uw vrouw een flirt is en u daar jaloers en on­
rustig van wordt, moet u het onderwerp bij haar aankaarten, hetzij al­
leen hetzij met een therapeut. Daardoor kan zij zich bewust worden van
de uitwerking ervan op u, zodat ze ermee kan stoppen. In het belang van
een sterke relatie garandeert de beantwoording van de vraag welk gedrag
 EMOTIONELE VRIJHEID
elk van u al dan niet kunt verdragen; dat u op een lijn zit.
Waarschuwinfj: Als u met jaloezie bezig bent, bestaat het risico dat u
.
zo schichtig gaat reageren dat u signalen verkeerd uitlegt of overtrokken
reageert op kleine onregelmatigheden. Een flirterige hoofdbeweging of
glimlach van uw partner kan u bezeren alsof u werkelijk verraden bent.
Orn een evenwichtig perspectief te houden moet u op uw reacties letten.
Stel steevast de vraag: 'Is mijn reactie gepast of hebben oude wonden d1t
vuurtje opgestookt?' Als uw vader altijd uw zus voortrok ten koste van u,
bedenk dan dat u misschien hypergevoelig bent voor jaloezie in actuele
situaties waarin voortrekkerij ook een rol speelt. Als u een bewustere ge­
tuige en uitlegger van uw emoties wordt, kunt u besluiten de intensiteit
van uw reactie aan te passen.
Anderzijds is jaloersheidswaan (ook bekend als het Othello-syn­
droom) een hardere noot om te kraken. Het is een star, hardnekkig ge­
loof, zonder basis in de realiteit, dat de eigen partner ontrouw is. De
gangbare psychiatrie bestempelt zulke jaloezie als een waanstoornis.
Merkwaardigerwijs kunnen personen die hieraan lijden in elk antler op­
zicht in orde lijken, alleen zijn ze er absoluut van overtuigd dat ze warden
bedrogen. Daarom bombarderen ze hun partner met beschuldigingen
van ontrouw, ze proberen te controleren waar ze heen gaan en wie ze ont­
moeten, misschien huren ze een privedetective in of gaan ze tot geweld,
zelfs moord, over. Deze fanatiek jaloerse mensen zorgen ervoor dat hun
partner bang is am ook maar gezien te warden met iemand die als een
bedreiging beschouwd zou kunnen worden. De paranoia loert am iedere
" pen op hopend dat dit het probleem zou oplossen. Er was zo veel gewel­
hoek en bederft de emotionele vrijheid van beide partners.
Ooit had ik een vriend met dit soort jaloezie. Hij was overigens een in­
nemende, briljante, sociaal bewuste milieudeskundige. Eerst dacht ik dat
hij het grappig bedoelde toen hij zei: 'Je mag die vent echt graag, he?' na­
dat ik op een feestje zomaar met iemand had gekletst. Hij toonde zich ja­
loers over mijn vroegere relaties en werd altijd geergerd als ik over de te­
lefoon met een vroegere vriend praatte. Ik ben zo trouw als maar kan, vol­
komen, moeiteloos monogaam. Toch geloofde mijn vriend mij niet en hij
meende het echt. In de loop van de volgende paar jaren zwol zijn jaloezie
zozeer aan dat ik geen witte T-shirts meer durfde te dragen omdat anders
mijn tepels te zien zouden zijn, of andere mannen aan te raken, laat staan
ze met een omhelzing te begroeten. Over eieren lopend begon ik nacht­
merries te krijgen over griezelige man-monsters die mij volgden; een dui­
delijk signaal dat ik mij achtervolgd voelde en dat ik de onverkwikkelijke
DE ZESDE TRANSFORMATIE 347
rol van slachtoffer ging vervullen. Ik hield van mijn vriend, maar geen ge­
ruststelling of argumentatie kon zijn jaloezie temperen. Het meest ver­
warrend was het tempo waarin het escaleerde. Er was een flinterdunne
scheiding tussen zijn glimlachende beminnelijkheid en de grimas van
een idioot. Hoewel de jaloezie hem enorme pijn bezorgde, 'geloofde hij
niet in psychologie' en was hij oak niet bereid een therapeut te ontmoe­
ten - behalve een keer, om mij tevreden te stellen. 'Wat zei ze?' vroeg ik al
te gretig. Zijn interpretatie van haar aanbeveling over de situatie was dat
hij lang en diep moest nadenken over het samenleven met 'een vrouw die
zo was'. Of hij haar nu overtuigd had van zijn waan of alleen maar had ge­
hoord wat hij wilde horen: de therapeut kon hem niet op andere gedach­
ten brengen.
Bij dit type jaloezie zal degene die eraan lijdt iedere situatie z6'n draai
geven dat deze in zijn parano1de ideeen past en anderen ompraten. Te­
recht zei mijn spirituele leraar: 'Je weet dat je helemaal niets verkeerds
doet. Waarom trek je je iets van zijn beschuldigingen aan?' Dit was be­
slist geen goedkoop of gedachteloos advies. Geheel conform zijn stijl her­
innerde hij mij eraan dat ik in mezelf moest geloven, kalm moest blijven
en de mening van anderen moest negeren. Het pleit voor mij dat ik die
spirituele praktijk volhield en gestaag vorderde in mijn streven meer ge­
centreerd te worden. Toch was er nag een knagend, onzeker deel van mij
dat zei: 'Misschien hen ik inderdaad met iets provocerends bezig.' En ik
wilde dat de relatie werkte. Dus ik hleef proberen mijn garderobe te ver­
anderen en het fysieke contact met mannen te beperken, tegen de klip­
dig aan deze man; ik wilde hem niet verliezen. Ik worstelde met de vraag:
'Hoe hard kun je aan een relatie werken? En wanneer is genoeg genoeg?'
Maar uiteindelijk deden, geheel voorspelbaar, zijn niet-aflatende verden­
kingen onze relatie op de klippen lopen. Ze beletten hem om mij genoeg
te vertrouwen om zich helemaal te geven. Oak was ik absoluut aan mijn
einde doordat ik behandeld was als Desdemona van Othello - een vrouw
die valselijk werd beschuldigd. We gingen dus met veel pijn uit elkaar.
Het duurde lang voordat mijn hart was genezen. Goedbedoelende
vrienden kwamen mij te hulp met uitspraken als: 'Wat jammer dat hij
niet in relatietherapie wilde', en: 'Wat ongelukkig dat hij zijn jaloezie niet
kon hanteren'. Voor mij was het in elk geval jammer en ongelukkig. Maar
nu, nadat ik ti.jd heh gehad om na te denken, geloof ik meer clan ooit dat
iedereen het onvervreemdbare recht heeft om duistere emoties aan te
 EMOTIONELE VRIJHEID
pakken, 6f niet. In deze fase van zijn leven was het blijkbaar voor deze
man niet de weg. Voor hem was het helemaal niet ongelukkig dat hij zijn
donkere kant niet onder ogen zag. Als milieudeskundige vond hij dat hif
ander waardevol werk had waaraan hij verknocht was. Toch had ik best
leedvermaak toen mijn vriendin Berenice, een psychotherapeut, en ik
gekscherend tegen elkaar zeiden: 'In zijn volgende leven zal hij, och ar­
me, als therapeut worden gerei:ncameerd. Dan zal hij emoties onder han­
den moeten nemen!' Mogelijk. Toch zie ik de jaloezie als een afgrende­
ling van zijn hart. Deze relatie leerde mij meer over jaloezie clan ik ooit
gedacht had te zullen leren. Hoe gruwelijk het ook was, het is een feit dat
ik dankhaar hen voor wat ik heh meegemaakt en wat het mij opleverde.
Zelfs voor de meest vernuftige vakmens in de geestelijke gezond­
heidszorg is jaloersheidswaan moeilijk te behandelen. Patienten moeten
willen veranderen - en dat is zeldzaam, want net als alle volwaardige.lij­
ders aan een waanstoomis geloven ze dat hun perceptie klopt. Maar zelfs
als ze hulp willen, is dat nog moeilijk. Het probleem is, mijns inziens, dat
dit soort jaloezie grotendeels op een ontkende projectie en niet enkel op
lage zelfwaardering is gehaseerd: lijders aan deze stoornis projecteren op
partners wat ze zelf willen doen, zoals flirterig of promiscue zijn. Omdat
ze hetzij een basaal onvermogen hehben om zich van zichzelf hewust te
zijn, hetzij het toegeven van de projectie te pijnlijk vinden, blijft hun
waan in stand. Behandelingen met gedeeltelijk succes zijn antidepressi­
va, antipsychotica, psychoanalyse en gedragstherapieen om reacties op
jaloezie opnieuw te programmeren. (Het volgende emotionele actiedeel
zal ook heilzaam zijn.) In rnijn praktijk heb ik soms gezien dat de warmte
en aanvaarding die ze in langdurige psychotherapie ervaren het veiliger
kunnen maken dit prohleem te onderzoeken. Met vasthoudendheid kan
zulke jaloezie minder worden, van de voorgrond van het hewustzijn ver­
dwijnen - en dat bevordert de rust van alle betrokken partijen.
Orn jaloezie en afgunst psychologisch op te ruimen zult u een besef
van een doel en een plan nodig hebben. Als u eenmaal heht besloten dat
deze gevoelens hun bruikbaarheid hebben verloren, kunt u de weg naar
de vrijheid bewandelen. Afgezien van het in staat zijn grenzen te stellen
in situaties die met normale jaloezie te maken hehben, zoals ik al noem­
de, gaat het er hier om gehieden af te bakenen waarop u zelf sterker
wordt in plaats van obsessief met iets huiten u bezig te zijn.
DE ZESDE TRANSFORMATIE 349
Emotioneel actiedeel
KUK NIET MEER NAAR ANDERE MENSEN EN BEVESTIG
UW ZELFWAARDERING
Probeer in plaats van afgunst en jaloezie te koesteren onderstaande technieken.
l . Houd uw gevoe!ens in een dagboek b1j.
• Bepaal het object van uw negatieve emoties. Bijvoorbeeld: 'I k ben jaloers
op mijn zuster omdat ze alle aandacht van on
" ze familie krijgt'. Of: 'I k be­
nijd een vriendin omdat ze slank is'.
• Geef eer!ijk toe wat onzekerheid in u teweegbracht. Bijvoorbeeld: 'lk ver­
dien de aandacht van mijn familie niet omdat ik niet zo interessant ben
als mijn zuster'. Of: 'I k zal altijd overgewicht hebben'.
• Kijk verder. Ga na wanneer u voor het eerst jaloezie of afgunst voelde.
Misschien gaf, toen u opgroeide, uw dominante zuster u nooit de minste
ruimte. Of op school waren uw klasgenoten zo dun als een lat terwijl u al­
tijd met uw gewicht worstelde. Herinner u hoe u zich in deze scenario's
voelde. Verloor u uw zelfvertrouwen? Begon u zich toen als minderwaar­
dig, onaantrekkelijk of oninteressant te bestempelen? Leg de details van
uw ervaring vast
2. Vervang negatieve boodschappen door bevestigingen. Observeer uw onze­
kerheden, maar berg ze op. Onderzoek oak of ze enigerlei feitelijke basis
hebben. Is het waar dat u geen aandacht verdient of dat u voorgoed tot
overgewicht bent veroordeeld? Verzamel feiten om deze overtuigingen te
bevestigen of te ontkennen. Verleg uw aandachtspunt om uw zelfwaarde­
ring te versterken. Als u jaloers of afgunstig bent, zeg dan: 'Oke, ik weet wat
er gebeurt. lk kan dit omkeren.' Zeg bijvoorbeeld tegen uzelf: 'lk ben inte- ,
ressant en verdien het een nauwe band met mijn familie te hebben'. Of: 'lk
ben mooi, hoeveel ik oak weeg. Trouwens, ik kan altijd dunner worden als
ik mij erop toeleg'. Gedraag u dan in die geest. Wees meer assertief op fa­
miliebijeenkomsten; laat uw zuster de show niet stelen. Of begin met een
afslankdieet dat goed voelt voor u. Door uw energie in constructieve banen
te leiden verspilt u die niet aan jaloezie of afgunst
3. Zoek professionele begeleiding. Het werken met een psychotherapeut met
wie het klikt kan helpen blokkades voor zelfwaardering op te ruimen en de
omzetting van negatieve emoties versnellen.
350 EMOTIONELE VRIJHEID DE ZESDE TRANSFORMATIE 351

De vrijheid die u zult vinden door deze vaardigheden te oefenen houdt in
dat u niet zult blijven denken in de emotionele trant van wat ik 'Uwe Ma­
jesteit de Baby' noem. We weten allemaal hoe die houding eruitziet: 'IJ.<
wil wat ik wil wanneer ik het wil. Als ik het niet krijg, ben ik gefrustreerd
en zal ik iedereen benijden die het wel heeft.' De baby gelooft: 'U bent de­
gene die maakt dat ik me rot voel' en neemt geen verantwoordelijkheid
voor zijn of haar emoties. U kunt niet baby zijn en vrij zijn. Ik hoop dat u
die infantiele manier van omgaan met het !even net zo beu bent als ik.
Zelfwaardering biedt een mogelijkheid om aan afgunst en jaloezie te ont:
komen en geeft een verantwoordelijkheid voor emoties zodat u niet ten
onrechte gelooft dat uw stemming helemaal van anderen afhangt. Ze zal
groeien wanneer u krakkemikkig geworden psychologische patronen
door verlichte patronen vervangt.
vonngeeft. Telkens als ik dit uit het oog verlies bedenk ik maar dat wi j al­
lemaal een sterrenwolkje in ons hebben.
Meditatie over vrijheid
Vier zelfwaardering
Trek in een ontspannen, rustige toestand ten minste vijf minuten uit om
te genieten van datgene in uzelf waar u het meest trots op bent. Maak hier
een negativiteit-vrije zone van: alleen positieve gedachten zijn toegestaan.
Zeg tegen uzelf: 'Ik hen heel blij met _, en vul dan maar in. Bijvoor­
beeld: 'Ik hen heel blij dat ik vandaag geoeferid heb... dat ik vriendelijker
voor mezelf ben... dat ik een harde werker ben... dat ik mezelf vriendelij­
ker behandel.' Wees niet verlegen. U komt eer toe. Ja zeggen tegen uw ei­
genschappen betekent dat u uw zelfwaardering viert.

Wij komen allemaal met verschillende emotionele gevoeligheden ter we­

reld. Sommigen van ons hebben meer met jaloezie en afgunst te stellen
clan anderen. De Zesde Transformatie biedt de kans los te laten waar u
mee zit en uw zelfwaardering te verhogen. Dit is een eerbetoon aan de
soepelheid van onze hersenen, het vermogen te veranderen als resultaat
van het leren van nieuwe dingen, zowel lineair als intu'itief. Het verhoog­
de bewustzijn dat erop volgt zal uw leven verlevendigen. Maar ik ben het
met Sherlock Holmes eens als hij zegt: 'Onze hersenen kunnen slechts
een bepaalde hoeveelheid dingen bevatten. Daarom is het van het groot­
ste belang dat er geen nutteloze feiten zijn die nuttige feiten wegdruk­
ken... om een helder denken en een open ruimte om u heen te houden.'
Het verwijderen van negatieve emoties stelt uw ziel in staat haar vleugels
volledig uit te slaan. Die fantastische ontwikkeling vindt plaats wanneer
zelfwaardering jaloezie en afgunst geleidelijk elimineert; een weloverwo­
gen ontplooiing van emotionele vrijheid.
Ik ben dol op deze boeddhistische grondregel: 'Mijn geluk is uw ge­
luk. Er bestaat geen groter geluk in de wereld.' Het ervaren van die groot­
moedigheid, al is het maar enkele momenten, laat u de kameraadschap
zien die er tussen ons mogelijk is. Elkaar het goede wensen vermeerdert
de collectieve overvloed en laat die goede energie weer bij u terugkeren.
Deze intu1tief verwezenlijkte positie ligt emotionele lichtjaren v66r op de
situatie waarin u zich constant gekleineerd voelt door wat anderen heb­
ben. Het juweel van de Zesde Transformatie is zelfwaardering, het accep­
teren van uw ware schoonheid en waarde; een erkenning die de realiteit

Woedevasthou.den is als het oppakken van een hete kool met hetvoor­
nemen die naar iemand anders te 9ooien; u bent de9ene die zich brandt.
B OEDDHA
12
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE:
WOEDE ONDER OGEN ZIEN,
MEDEDOGEN ONTWII<I<ELEN
Wie zegt dat mensen niet kunnen veranderen? Hoor maar wat er met
mijn collega en vriend Mark Borovitz gebeurde, wiens ontwikkelings­
gang van gangster/oplichter tot rabbi laat zien hoe woede kan worden ge­
transformeerd door mededogen.
Na de dood van zijn vader toen hij veertien was, was Mark woedend
over dit 'zinloze, onherstelbare verlies'. Hij beschouwde de wereld als on­
eerlijk en hypocriet. Zijn reactie was dat hij een houding demonstreerde
van 'Wat kan het ook schelen. Ik pak wel wat ik pakken kan'. Hij schreef
valse cheques uit, heelde gestolen goederen voor de maffia, werd alcoho­
list. Een verblijf in de gevangenis versterkte zijn woede op de wereld al­
leen maar. Na decennia van zwendelpraktijken belandde hij opnieuw
achter de tralies, waar zijn leven ditmaal veranderde. Hij began naar bij­
eenkomsten van Anonieme Alcoholisten te gaan. Toen ging hij, onder
begeleiding van een aan de gevangenis verbonden geestelijke, de Thora
lezen, in een poging de relatie tussen zijn verwarde leven en het onder­
richt van deze gewijde tekst te achterhalen. Ook ontmoette hij Harriet,
een maatschappelijk werkster, die hem en andere gevangenen hielp
nuchter te worden (haar spirituele reis en werk heh ik al in hoofdstuk 8
beschreven). Toen Mark uit de gevangenis werd ontslagen ging hij in bet
reclasseringscentrum wonen dat zij runde in de buitenwijken van de Ten­
derloin, een Spaanse wijk van Los Angeles, waar helikopters en luidspre­
kers en schijnwerpers aan de orde van de dag waren. Harriet vroeg hem
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE 353
algauw of hij staflid wilde worden. Daarop trouwden ze, hoewel velen be­
twijfelden of deze verbintenis stand zou houden. Twintig jaar later staat
hun huwelijk als een huis en ze runnen het House of the Return nog
steeds samen; een gemeenschappelijke droom. Maar ondanks zijn grote
succes met ex-veroordeelden wist Mark dat vele professionals in de gees­
telijke gezondheidszorg hem niet serieus namen omdat hij de officiele di­
ploma's niet had. Toen hij zijn spirituele zoektocht verder verdiepte,
kreeg Mark een roeping en ging hij naar Israel naar een rabbijnenschool.
Nu hij als rabbi terug is in Los Angeles, is hij spiritueel directeur van het
programma dat hij en Harriet tot hun levenswerk hebben gemaakt.
Mark is nu een robuuste man met een rode baard, die zijn wilde in­
borst nog steeds niet verloochent, maar volstrekt betrouwbaar is. Hij
straalt een kalmte van zijn uit die zijn gepassioneerde intensiteit aanvult.
Hoe kwam de emotionele omslag tot stand? Toen hij zowel individuele
psychotherapie als relatietherapie (met Harriet) volgde, begon hij aan in­
trospectie om het verlies van zijn vader en andere gebieden waarop hij
zich verongelijkt voelde, aan de orde te stellen, om niet in wrokgevoelens
gevangen te blijven zitten. Oat hielp hem om door woede ingegeven ge­
drag te transformeren en het risico van liefde en vertrouwen te nemen. In
de loop van het helingsproces verschoof hij van de houding dat alles om
hem draaide en het uithangen van het verbitterde slachtoffer dat de we­
reld de schuld gaf en het alles en iedereen betaald wilde zetten, naar het
punt dat hij verantwoordelijkheid voor zijn gevoelens en <laden nam. Ge­
volg was dat hij meer mededogen voor anderen en zichzelf opbracht. Ver­
der blijft, orndat hij rabbi is, zijn immer groeiende spirituele verbonden­
heid met en toewijding aan het dienen van anderen hem weg van het ego­
centrisme en in de richting van emotionele vrijheid voeren. Hoe vol hoop
het verhaal van Mark echter ook is, het is geen sprookje met een pasklaar
einde. Nu en clan moet hij nog de vele lagen van zijn woede aanpakken
om te kunnen blijven groeien - een indrukwekkende inzet voor de trans­
formatie van deze emotie.
De Zevende Transformatie onderzoekt de dynamiek van woede en
biedt talrijke tactieken om deze met mededogen te overwinnen. U zult le­
ren woede vast te stellen, daar clan doorheen te gaan, en het gevoel los te
laten zonder erdoor beheerst te warden, waardoor u een ongeleid projec­
tiel zou worden en mensen van u zou vervreemden. Oat zal u meer onaf­
hankelijk maken en uw relaties verbeteren. In mijn psychiatrische prak­
tijk heh ik gezien hoe het positief uiten van woede op een persoonlijk ni-
354 EMOTIONELE VRIJHEID
veau hevrijdend kan zijn en de communicatie kan hevorderen. Ik heh oak
de destructieve kracht van woede gezien, of deze nu tegen anderen of te­
gen de persoon zelf gericht was. Woede is giftig voor uw systeem en be-·
schadigend voor relaties tenzij ze op 3ezonde wijze wordt vertolkt; een vaar­
digheid die de meeste mensen niet hezitten. Woede kan u levend verslin­
den, uw hart afgrendelen en het u onmogelijk maken ordelijk te denken.
Van alle negatieve emoties is deze het meest geneigd in fysieke of verhale
agressie te ontaarden. Ik hen vastbesloten deze potentieel explosieve
emotie in mijn leven zo snel mogelijk aan te pakken {niet te onderdruk:.
ken of uit te braken), om te voorkomen dat ze me nog angstig of misse­
lijk maakt of dat ik nodeloos iemand verwond. In de loop der jaren heb ik
mij aan mijn stoel en mijn kem vast moeten houden tijdens menige the­
rapeutische sessie met een echtpaar waarbij de echtelieden elkaar venij­
nig toespraken totdat ze meer mededogen voor elkaar wisten op te hren­
gen. Een partner hatelijk een 'ongeschikte moeder' of een 'beroerde min­
naar' noemen hakt er wel in. Sommige woorden zijn �ijna onmogelijk te­
rug te nemen. Hoewel woede heel menselijk is, zal ik heschrijven hoe u
haar kunt beheersen en er geen slaaf van hoeft te warden.
WAT MAAKT U BOOS?
Ik definieer woede als een sterk gevoel van onbehagen en verzet dat op­
komt als er niet aan een behoefte of verwachting wordt voldaan. Wat
maakt ons over het algemeen boos? Als we oneerlijk, manipulatief of res­
pectloos behandeld worden, vooral als het met opzet gebeurt. Ook je niet
gewaardeerd voelen, of bedreigd, of als onze ernotionele of fysieke gren­
zen warden overschreden. Onderzoeken wijzen uit dat paren het vaakst
ruzie hebben over seks, geld, kinderen en karweitjes. Wat mij betreft, ik
word heel boos wanneer iemand meent te kunnen voorschrijven hoe ik
mij moet voelen of hoe ik rnoet zijn. Gezien mijn karakter werkt zulke
opdringerigheid nooit. Hoar je mij daarboven, rnoeder?
Woede kan vanuit een heleboel situaties ontstaan. Het vloeit voort uit
alledaagse ergernissen: de chaotische kamer van uw tiener, de luide stem
van een kantoorgenoot. Woede kan ook door serieuzere dingen uitgelokt
warden: uw echtgenoot heeft een affaire, een vriend is op uw baan uit.
Of, in de bovenpersoonlijke sfeer, u kunt kwaad warden om misstanden
als racisme of milieuvervuiling. Of u kunt boos zijn op God om alles wat
maar oneerlijk lijkt, van oorlog tot ziekte tot alleen zijn. Afhankelijk van
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE 355
de omstandigheden kan woede varieren van ietwat uit uw humeur raken
tot moorddadige razemij.
Onze 21e-eeuwse levens zijn zo vol woede dat er sprake is van all7rlei
soorten uitharstingen. Op de weg. In het vliegtuig. Achter het bureau.
Met de mobiel. In de supermarkt. Toen ik eens in de rij in mijn super­
markt stand te wachten, zag ik hoe een vrouw haar woede op een mis­
bruiker van de snelkassa koelde door hem met een blik slagroom te he­
spuiten. Bij veel mensen suddert er zoveel opgekropte, onbezonnen woe­
de onder de oppervlakte dat deze al bij geringe provocaties kan oplaaien.
Zij zullen eerder tegen een kelner uitbarsten "als hun soep lauw is, of te­
gen hun partner omdat deze wasgoed op de grond liet liggen. Soms kun­
nen de gevolgen tragisch zijn. Neem het afschuwelijke voorbeeld van de
razende vader die bij een oefenwedstrijd de coach van het hockeyteam
van zijn zoon doodde omdat hij het niet eens was met de manier waarop
de coach het team trainde. Zulke teugelloze woede kan verwoestende fy­
sieke en emotionele gevolgen hebben.
De Zevende Transformatie biedt oplossingen om woede, of deze ge­
rechtvaardigd is of niet, aan te pakken, en voor coping zonder dat u zich
weggevaagd voelt als iemand boos is op u. U kunt beginnen met een eer­
lijke beoordeling van de huidige rol van deze emotie in uw leven - een be­
langrijke stap omdat u woede niet kunt verdringen zonder dat het gevol­
gen heeft. Woede kan allerlei vormen aannemen. Als ze gei:nternaliseerd
wordt kan woede in een depressie en andere pijnlijke emoties veranderen
en oak erge stressgebonden uitbarstingen en reinigende uitwerkingen,
van zuuroprispingen tot huiduitslag en diarree, veroorzaken. Of het zal
zich uiten als onbewuste passieve agressie - het kleineren van anderen,
emotionele terughoudendheid, valsheid of roddel. Blind voor het feit dat
uw woede aan de wandel is, haalt u misschien uit naar mensen of klei­
neert u hen, wat u hij niemand geliefd zal maken. Doe de volgende test
om dat te voorkomen en om de greep van deze emotie op u op te helde­
ren.
Woedetest: Hoe boos hen ik?
•
Als ik gekwetst ben, wil ik dan de antler oak kwetsen?
•
Maken kleine dingen rnij boos?
•
Ben ik vaak prikkelbaar, bazig of ruzieachtig?
•
Is mijn woede rnoeilijk in te tomen?
 EMOTIONELE VRIJHEID
•
Zeg ik tijdens een conflict dingen die ik later betreur?
•
Maak ik veroordelende of sarcastische opmerkingen?
Worden geliefde personen door mijn woede gekwetst?
•
Blijf ik wrok koesteren?
•
Verlies ik mijn zelfbeheersing in files of in rijen?
Als u zeven tot negen vragen bevestigend beantwoordt, wijst dat op een
hoge mate van woede; veel meer dan voor u of ieder ander goed is. Vier­
tot zesmaal ja wijst op een matige hoeveelheid; iets om aan te werken.,
Een tot drie keer ja wijst op een minieme mate. Nul keer ja betekent dat u
een vredig leven leidt.
Zelfs als u nu een bepaalde zware woede met u meedraagt, kan mededo­
gen helpen levenslange patronen te wijzigen zodat u effectiever kunt re­
ageren. Ik definieer mededogen als het menselijke vermogen om mee te
leven met het eigen of andermans lijden, tekortkomingen en aspiraties,
·wat u ertoe kan aanzetten anderen in nood te helpen. Het is een vorm van
onvoorwaardelyke liefde die zo weldadig is dat ze de woede vanbinnen kan
doen smelten. U kunt ook mededogen voelen wanneer u gewoon iets roe­
rends ziet, zoals een moedervogel die een babyvogel voedt, of een hard­
werkende vriendin die haar droomcarriere maakt. MededoBen is noodzake­
lyk om iedere neBatieve emotie te traniformeren, maar het is met name van es­
sentieel belanB bij woede. Waarom? Het stelt u in staat de pijn die aan deze
emotie ten BrondslaB 1it1t BenadiB bloot te leBBen en te helen. Anders bliifi u zich
onbewust van de diepere oorzaken van uw woede, waardoor u het risico loopt
ze!fi.nBenomen of aBressief te worden. Als u mededogen ontwikkelt, zult u
zich minder reactief gedragen. Als mensen boos op u warden, zult u niet
vervallen in wat mijn spirituele leraar noemt 'de oude reactie van schreeu­
wen, straffen of een stok pakken om ze te verjagen'. Dit is geen excuus
voor het schadelijk gedrag van anderen, maar mededogen schenkt u
meer inzicht erin zodat u verstandig kunt reageren en naar vergeving
kunt streven; een bevrijdende praktijk waar ik nog op terugkom.
De Zevende Transformatie vraagt van u dat u woede radicaal opnieuw
definieert door de bril van het mededogen. U zult dat bereiken door de
biologie, spiritualiteit, energetische kracht en psychologie van deze emo­
ties te onderzoeken. Dan hebt u meer gei:nspireerde opties dan domweg
uw klauwen uitsteken, dichtklappen of uw woede naar binnen richten. U
zult oak leren hoe u am kunt gaan met pestkoppen en kwaadsprekers, en
DE ZEVENDE TRANSEORMATIE 357
de rui:neuze gevolgen van wraak en wrok erkennen. Meevoelend zijn be­
tekent echter niet dat u nooit boos zult warden of dat u een voetveeg zult
zijn. Het is gepast om woede te voelen als u gekrenkt bent of bij vorrnen
van onrecht. Het is gepast duidelijke grenzen te stellen aan kwetsend ge­
drag of uzelf uit ongezonde situaties terug te trekken. Maar woede wordt
een lijdensweg als u erdoor verteerd wordt. Ik ben het helemaal met
Krishnamurti eens: 'Orn een eind aan geweld te maken moeten wij ons
zonder ophouden van het geweld vanbinnen blijven bevrijden.' Dat is het
doel van de technieken in dit hoofdstuk.
DE ANATOMIE VAN WOEDE EN MEDEDOGEN:
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE OP GANG BRENGEN
Wat ik in deze transformatie zeer waardeer is dat ze u erop zal voorberei­
den om bij gevaar sneller een beroep op uw mededogen te doen. In de
loop van de tientallen jaren van mijn medische praktijk besefte ik dat de
meeste patienten niet proberen niet meevoelend te zijn; ze denken er
domweg niet aan dat pad te kiezen als ze boos zijn of in verhitte momen­
ten lang genoeg te pauzeren om deze houding op te roepen. Mededogen
is vaak een slapende reus in ons die met bewustzijn moet warden gewekt:.
In de volgende paragrafen zult u de vroegste signalen van woede leren
herkennen en meevoelend de situatie leren hanteren waaruit deze voort­
kwam.
PROGRAMMEER DE BIOLOGIE VAN WOEDE EN
MEDEDOGEN OPNIEUW
Woede is op intense en oeroude wijze fysiek. Bedenk eens wat ze met uw
lichaam doet:. Laten we zeggen dat een collega u in een zakelijke deal be­
driegt. U bent boos. Uw amygdala voert de adrenaline op. U krijgt een
energiestoot die u mobiliseert om te vechten. Er stroomt bloed naar uw
handen, waardoor u gemakkelijker een wapen kunt grijpen. Uw hart
pompt sneller. U ademt zwaarder. Uw pupillen verwijden zich. U zweet.
In deze roodgloeiende en adrenalinerijke staat zwelt de agressie aan. Mis­
schien verheft u uw stem, wijst u beschuldigend, velt uw blik de antler,
grimast u, wappert u met uw armen, intimideert u verbaal, dringt u zijn
persoonlijke ruimte binnen. In een extreem geval zou u ertoe kunnen ko­
men hem buiten westen of in elkaar te slaan. In een louter op overleving
 EMOTIONELE VRIJHEID
gerichte zin wilt u heersen en terugslaan om uzelf te beschermen en ver­
dere uitbuiting voorkomen. (Anderzijds, als u het object van woede bent,
hebt u misschien het instinct om te vechten of anders te vluchten, afhan­
kelijk van uw copingstijl en de situatie.) Woede is een van de moeilijkst
beheersbare impulsen vanwege haar evolutionaire waarde dat ze ons erop
voorbereidt ons tegen gevaar te verdedigen.
Van welke biologische variabelen is aangetoond dat ze ons gevoeliger
maken voor gevaar? Een opeenhoping van samengestelde vormen van
stress is er een. Daarom kan uw boosheid oak gemak.kelijker oplaaien na,
een lange, frustrerende dag op kantoor. De tweede is het laten smeulen
van woede en wrok. Als woede chronisch wordt draagt cortisol, het stress­
hormoon, aan het langzaam branden van de woede bij. Als u in deze toe­
stand blijft, wordt u prikkelbaar; tot snauwen geneigd. Onderzoek heeft
aangetoond dat woede zich voedt met zichzelf. Het effect is cumulatief:
elke woedende episode bouwt voort op de hormonale stuwkracht van de
tijd ervoor. Bijvoorbeeld, zelfs de meest toegewijde, liefdevolle moeders
kunnen tot hun ontsteltenis merken dat ze tegen hun kinderen schreeu­
wen als ze niet hebben geleerd op constructieve wijze eerder opgeslagen
irritaties te neutraliseren. Dus de krachtige les die ons biologische sys­
teem ons leert behelst de noodzaak de cyclus van vijandigheid in een
vroeg stadium te doorbreken - en dat gepieker over het verleden het wel­
zijn bedreigt.
Voor een optimale gezondheid moet u uw woede aanpakken. Maar het
gaat er niet om te blijven ontploffen wanneer iets u irriteert, het gaat er­
om lichaamsvriendelijke methoden te ontwikkelen om deze emotie te ui­
ten. Anders zult u te maken krijgen met ziekten als migraine, prikkelba­
re-darmsyndroom of chronische pijn, die door spanning kunnen vererge­
ren. Of u blijft uw bloeddruk opdrijven en uw bloedvaten vernauwen,
waardoor de doorstroming naar het hart in gevaar komt. Dit wordt nog
eens onderstreept door een onderzoek van het Johns Hopkins Medical
Center, dat meldt dat jonge mannen die doorgaans met woede op stress
reageren aanmerkelijk veel vatbaarder voor een vroege hartaanval zullen
zijn clan hun kalmere tegenhangers, zelfs zonder een familiegeschiede­
nis van hartkwalen. Verder hebben andere onderzoeken uitgewezen dat
botsende paren die scheldwoorden roepen en met hun ogen roll.en als ze
ruziemaken fysiek langzamer genezen dan minder antagonistische part­
ners die aanvaarden dat ze nu eenmaal in hetzelfde schuitje zitten. Toch
is het onderdrukken van woede evenmin het antwoord. Onderzoek ont-
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE 359
hult ook dat degenen die zich tijdens huwelijksconflicten stil houden een­
grotere kans hebben aan een hartziekte of aan stressgebonden kwalen te "
overlijden dan degenen die hun hart luchten. In contrast hiermee hebben
onderzoeken aangetoond dat religieuze mensen een betere gezondheid
hebben omdat ze meevoelender zijn. ,
Wat is dan de oplossing? Het ontwikkelen van mededogen kan ener­
zijds uw gezondheid verbeteren en biologisch uw benadering van woede
opnieuw programmeren door u te trainen deze emotie anders te bekij­
ken. Zeker, u kunt wraakzuchtig optreden of de woede op anderen ontla­
den. U voelt misschien zelfs een korte louterlng, maar het brengt niets
goeds voor uw gezondheid, immuunsysteem, lange levensduur of rela­
ties. Mededogen daarentegen maakt dat u in een conflict met een vrien­
din tegen uzelf zegt: 'Dit is een pijnlijke situatie. Ik hen woedend. Zij is
woedend. Hoe kan ik desondanks aardig voor mezelf zijn en niet wraak­
zuchtig reageren?' Deze drastische draai van het bewustzijn tempert de
vecht-of-vlucht-reactie, kalmeert uw systeem en sust het moordenaarsin­
stinct dat enkel schade wil toebrengen door terug te slaan. Daama kunt u
proberen langs meer vreedzame weg te krijgen wat u nodig hebt. Dat wil
niet zeggen dat u uw gevoelens niet kunt uiten. Het kleurt enkel de toon
en energie waarmee u dat doet en het laat u meer empathie opbrengen
voor de pijn die achter de woede van uzelf en de ander schuilt.
Mijn patienten Cody en Sara, twintigers en net getrouwd, waren dol
op elkaar, en toch was er voortdurend strijd. Deze twee artiesten die op
een zolder in de binnenstad van Los Angeles woonden, intense, enthou­
siaste idealisten, gaven zich met passie aan hun woede over. Maar zoals
veel mensen hadden ze geen idee hoe ze op een gepaste manier boos
konden warden, laat staan op een meevoelende manier. Ze kwamen bij
mij omdat ze de strijd moe waren - over geld, bazige schoonouders, zelfs
over het buitenzetten van het vuilnis. Omdat ze beiden geen positieve rol­
modellen hadden voor het hanteren van woede, deden ze automatisch het
disfunctionele gedrag van hun ouders na. Typerend was dat, als de woede
ontstond, Cody de Derde Wereldoorlog ontketende en Sara een uur of
twee lang probeerde haar gevoelens in bedwang te houden totdat ze hui­
lend instortte. Ze hadden telkens giftige explosie&._- en dan werd het weer
hartstochtelijk goedgemaakt. Het was een achtbaan voor hun neurotrans­
mitters, het eiste veel van hun lichaam en ze hadden een herstelperiode
nodig om de balans te hervinden.
Ik was blij dat Cody en Sara zo vroeg in hun huwelijk bij mij kwamen.
 EMOTIONELE VRIJHEID
Ik heh veel paren meegemaakt die decennialang in net zulke boze con­
flicten ingegraven bleven; verslaafd aan het gevecht. Maar dit stel niet.
Cody en Sara waren nog in de bloei van een prille romance. Onderzoeken
suggereren dat de hersenen in deze fase veel lijken op hersenen die aan
de drugs zijn. MRI-scans illustreren dat hetzelfde gebied oplicht wanneer
een verslaafde een shot cocaine krijgt als wanneer een smoorverliefd
mens midden in die extase verkeert. Dit biologische feit kon Cody en Sara
ten goede komen omdat ze elkaar zo graag het plezier van een betere
communicatie wilden doen. Nu geeft de neurowetenschap echter aan dat
een relatie duurzaam wordt door meevoelende liefde, wat verdergaat clan
de chemie van een hone!:Jmoon. Het is het soort liefde en wederzijds res­
pect dat u voelt na jaren van ruzies, vieringen en tragedies. Begrijp me
niet verkeerd. Ik wil helemaal niets afdoen aan de passie van dit stel.
Maar ik wilde wel een vroege dosis mededogen brengen in hun wijze van
omgaan met woede, waardoor ze konden hopen nog een Jang en geluk­
kig leven te leiden.
Hoe en wanneer woede in een relatie tot uitdrukking komt is net zo'n
intieme overweging als de liefde bedrijven. We hebben allemaal biologi­
sche en andere voorkeuren die gehonoreerd moeten worden. In relatie­
therapie hielp ik Sara en Cody zich bewust te warden van hun eigen be­
hoeften en oak om mededogen te hebben voor die van elkaar. In de loop
van zes maanden leidde ik hen door alle aspecten van de Zevende Trans­
formatie, maar de ontdekking van de uitwerking van woede op het li­
chaam maakte dat ze op een belangrijk gebied vooruitgang boekten. Na
een uitbarsting van woede, bijvoorbeeld, veranderde Cody in een
straathond; als je hem een tijdje niet op stang joeg, werd hij weer lie[
Maar Sara had dit biologische feit over Cody's aard niet begrepen en hij
had deze behoefte ook niet bij zichzelf opgemerkt. Sara's wijze van om­
gaan met woede was anders. Ze wilde meteen hun meningsverschillen
uitpraten. Als Cody daar niet op inging, voerde zij de druk op, waardoor
hij alleen maar <loller werd. Dan voelde zij zich afgewezen, jammerde 'Je
houdt niet van mij', en huilde zo hard dat haar lichaam ervan schokte.
Cody was van de kaart als hij Sara zo ontredderd zag. Hij troostte haar
clan, sprak zijn eeuwige liefde uit. Ze knuffelden, kusten en hadden vaak
seks, waardoor de spanning tijdelijk gebroken werd, maar het patroon
rondom de woede was niet opgelost. Een paar dagen later hadden ze dan
weer ruzie over iets anders.
Het paar besefte dat Cody na een ruzie met rust moest worden gelaten
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE
tot zijn neurotransmitters afkoelden. Sara is begonnen Cody meer biolo­
gische adempauze te geven en hij doet zijn best om het bewuste conflict
· binnen een dag te bespreken zodat Sara niet angstig wordt. Verder probe­
ren ze allebei prompt conflictgebieden te signaleren en te zuiveren om
deze fysiek en emotioneel uitputtende uitbarstingen te voorkomen. Het
is een ding van iemand te houden, een tweede is mededogen te hebben
voor de behoeften van die persoon, vooral als het op woede aankomt.
Maar het was inspirerend om te zien hoezeer dit jonge stel bereid was
hun gedrag te veranderen, hoezeer ze bleven werken aan het creeren van
een meevoelende relatie -wat inhield dat ze volhielden als het niet lukte.
Onderstaande oefeningen zullen de biologie van uw woede opnieuw
programmeren met mededogen. Deze eenvoudige, op gezond verstand
gebaseerde technieken zullen helpen alle op stang jagende interacties te
kalmeren, of u nu de gevende of de ontvangende partij in de woede bent.
Emotioneel actiedeel
VIER TIPS VOOR ALLEDAG OM WOEDE TE STILLEN
EN MEDEDOGEN TE VOEDEN
1. Als u geergerd bent pauzeer dan en te/ langzaam tot tien. Train uzelf erin
om de adrenalinegolf van de woede te neutraliseren; niet impulsief terug te
slaan. Hoe gemeen iemand ook bezig is, wacht voordat u iets zegt. Haal
een paar keer diep adem en tel heel langzaam, in stilte, tot tien (of tot vijf­
tig zo nodig). Gebruik de pauze van deze momenten om tot uzelf te komen
voordat u besluit wat u zult doen. Herhaal, om u te ontspannen, vanbinnen:
'Kalmte is mooi.' Het tentoonspreiden van zo'n zorgvuldige zelfbeheersing
geeft u de zeggenschap over de interactie en bespaart u ongewenste reper­
cussies.
2. Neem een afkoelingsperiode. Neem een langere time-out om uw neuro­
transmitters verder te kalmeren - van enkele uren of langer. Als u kookt van
woede of ruzie hebt gehad, trek u dan in een rustige omgeving terug om
uw stress te laten afnemen. Verminder externe prikkels. Dim de lichten.
Luister naar kalmerende muziek. Mediteer. Doe wat aerobicoefeningen of
yoga om de woede uit uw systeem te verdrijven en u te ontspannen. Het
eerste wetenschappelijke onderzoek over woede, dat in 1899 werd uitge-
 EMOTIONELE VRIJHEID
voerd, en vele daarna hebben het belang aangetoond van een afkoelings­
periode om uzelf te centreren voordat u de inventaris van de oorzaak van
de woede opmaakt.
3. Probeer uw woede niet aan te pakken als u gehaast bent. Zorg ervoor dat u
voldoende tijd hebt om aan te pakken wat u boos heeft gemaakt Neurowe­
tenschappelijk onderzoek naar het verschijnsel Barmhartige Samaritaan
onthult dat het feit dat iemand haast heeft een belangrijk obstakel voor
ons natuurlijke mededogen opwerpt. Een Princeton-onderzoek wees uit dat
zelfs nadat theologiestudenten een lezing over de Barmhartige Samaritaan
hadden gehoord, ze niet stopten om een behoeftig mens op straat te hel­
pen als ze dachten dat ze te laat waren voor de volgende les. De moraal:
het uittrekken van haastloze tijd om het conflict op te lossen maakt het
voor u mogelijk uw meest meevoelende reactie aan te boren.
4. Probeer uw woede niet aan te pakken a!s u moe bent of v66r het slapen­
gaan. Omdat woede uw systeem activeert, kan ze rustige slaap in de weg
zitten en insomnie veroorzaken. De gedachten malen maar door. U kunt uw
woede beter eerder op de dag onderzoeken zodat uw adrenaline tot be­
daren kan komen. Oak zorgt het feit dat u goed uitgerust bent ervoor dat u
minder snel geirriteerd zult reageren en dat u in balans blijft.
Als u deze biologische voorzorgsmaatregelen treft zal het trommelvuur
van de biochemicalien van de woede u bespaard blijven. U zult de helder­
heid en het geduld hebben om een meer meevoelend soort van zijn vorm
te geven; een getuigenis van de manier waarop onze hersenen zich heb­
ben ontwikkeld. Zoals ik eerder in verband met empathie heh beschreven
kunnen onze spiegelneuronen deze oprechte verschuiving vergemakke­
lijken door een brug van brein tot brein te slaan die bedoeld is om ons in­
nig met anderen te verbinden. Als u met iemand samen bent die boos of
rustig is, zullen deze emoties ook in u resoneren. Daarom moeten wij
mededogen belichamen in de confrontatie met woede om verder te ko­
men clan de neanderthalermentaliteit van doden of gedood warden. U
kunt <lit nu in prakti.jk brengen. Begin met uw eigen relati.es. Zoals Gan­
dhi zei: 'We moeten de verandering zijn die we willen zien!'
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE
0NTSLUIER DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN
WOEDE EN MEDEDOGEN
Mededogen is een radicale vorm van spiritueel acti.visme die u een dieper
inzicht in woede verschaft clan u ooit hebt gekend. Het vereist dat deze
emotie vanaf de top van de berg wordt waargenomen en niet op haar ei­
gen niveau. We kunnen zoveel goede redenen bedenken waarom we geen
mededogen zouden voelen: iemand verdient het niet. Ze kregen hun ver­
diende loon. Ze hebben iets onvergefelijks gedaan. Deze gangbare, be­
perkte manieren van reageren op woede zijn ·echter oud nieuws wanneer
we onze spiritualiteit aanspreken om deze emoti.onele dooddoener teniet
te doen.
Ziehier een voorbeeld van wat ik bedoel. Een vrouw reisde eens naar
· Dharamsala, India, om een vraaggesprek met de dalai lama te hebben.
Op straat zag ze hoe een man op een gemene manier een hand sloeg. Ze
stelde daarover een vraag aan de dalai lama. Hij zei: 'Mededogen betekent
dat u zowel met de man als met de hand medelijden hebt.' Uiteraard heb­
ben we alle reden om ontzet te zijn over het verachtelijke schepsel dat een
onschuldige hand of een ander wezen slaat. Maar als we een spiritueel
perspecti.efkiezen kunnen we het daar niet bij laten. We hebben oak het
lijden in de dader te erkennen dat hem tot die brute daad moet hebben
aangezet- niet om de daad te vergoelijken maar om de pijn die achter alle
boze <laden zit nauwkeurig op te merken. In het licht van emoti.onele vrij­
heid zal dat inzicht ons ertoe brengen de woede in onszelfte transforme­
ren en mededogen te kennen wanneer wij met woede in anderen te ma­
ken krijgen. Ik weet dat het moeilijk is zich dit eigen te maken. Maar zo­
lang wij de woede niet in de ogen kijken en er anders op reageren, zijn we
niet veel opgeschoten.
Bij de transformati.e van woede komt oprecht, vaak moeizaam verwor­
ven mededogen kijken; niet de onechte variant waarbij je alleen mededo­
gen opbrengt als er mensen kijken of als het politi.ek correct is. Blijf u er
ook van bewust dat buitensporige daden van vriendelijkheid de waarde
van hun minder opzichti.ge verwant, menselijk fatsoen, niet tenietdoen.
Het kan een zware dabber zijn om woede te transformeren. Zelfs wan­
neer u toegewijd met deze emoti.e aan het werk bent, kunt u nag gemak­
kelijk geprikkeld warden ofin gedrag vervallen waar u niet blij mee bent.
In dit opzicht lachte ik me slap toen ik naar de film An ger Management
keek. Na een serie meevallers start de emoti.oneel verwrongen hoofdper-
 EMOTIONELE VRifHEID
soon, gespeeld door Adam Sandler, zich op onkarakteristieke wijze in
herhaalde woede-uitbarstingen in het openbaar en belandt hij in een af­
kickcentrum voor woede, waar Jack Nicholson zijn door de rechtbank
voorgeschreven 'woedetherapeut' speelt. Nicholson wordt geacht hem te
leren hoe hij zijn woede positief kan uiten maar zit in werkelijkheid mis­
schien achter zijn vriendin aan. Als deel van de 'therapie' neemt Nichol­
son hem mee om zijn kwelgeest van vroeger, Amie Shankman, te ont­
moeten, een pestkop die hem zijn hele schooltijd had vemederd en gesla­
gen. Ze sporen Amie op in een zenklooster. Hij was monnik geworden!
Ze treffen Amie in oranjegeel gewaad, met geschoren hoofd, mediterend
en 'om' neuriend onder een boom aan. Maar het monnikschap van Amie
weerhoudt Nicholson niet. Hij spoort Sandler aan: 'Schaam je je niet dat
jij nooit tegen Shankman in opstand kwam? Ga de confrontatie met hem
aan of je gaat naar de gevangenis.' Sandler krijgt het nauwelijks zijn strot
uit en hakkelt: 'Amie, toen wij nog kinderen waren heh je mij gepest.'
Dan, naarmate de kracht van zijn sinds de adolescentie broeiende woede
zich ontplooit, somt hij de litanie van kwellingen op waar Amie hem aan
onderwierp. De veranderde Amie verontschuldigt zich rustig, legt uit dat
hij nu een spirituele weg bewandelt en de dwalingen zijns weegs heeft in­
gezien: 'Ik hen een antler mens,' zegt hij oprecht. Maar Sandler blijft
hem porren toedienen, in een poging Amies kwetsbaarheid te ontdek­
ken. Niets helpt, tot hij eruit flapt: 'Op de middelbare school ben ik met je
zuster naar bed geweest om mij op jou te wreken!' Plotseling vertoont Ar­
nies serene buitenkant een barst; rood van woede begint hij van leer te
trekken tegen Sandler, terug in zijn oude rol van pestkop. Sandler begint
hem te slaan. Vechtend rollen ze over de grond. Een tuinman-monnik
komt Amie te hulp en gaat Sandler met een hark te lijf. Dan trekt een op­
gewekte Nicholson een pistool, hij richt het op de aanzwellende groep
van ongeveer dertig monniken en dreigt te zullen schieten. Ze denken al­
lemaal dat het menens is. Maar als Nicholson de trekker overhaalt wordt
de groep met water besproeid. Met hun vuisten zwaaiend en vreselijke
dreigementen roepend jagen tientallen monniken het tweetal van hun
terrein terug hun auto in.
Woede. Wat kan ze diep zitten, wat kan ze snel gewekt zijn. Reken
daar maar op. Maar of u nu een oranjegeel gewaad draagt of niet, streef
emaar uw hoogste zelf bij alle aspecten van het leven in te zetten, vooral
wanneer het 't moeilijkst is. Dat kan verwarrend zijn omdat de westerse
cultuur een gespleten kijk op woede heeft: ze veroordeelt extreme vormen
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE
ervan maar beschouwt subtielere vormen doorgaans als noodzakelijke
krachtbronnen waardoor je ondememend kunt zijn en 'het kunt maken'.
·
Vanuit een ander perspectief zegt de wetenschapper Robert Thurman in
zijn boek AnBer dat boeddhisten woede als een kemverslaving zien zoals
ook begeerte dat is, voortkomend uit een waan die tot lijden leidt. Hier
volgen vier spiritueel gefundeerde richtlijnen om u te helpen het mededo­
gen te ontwikkelen dat de woede in het dagelijks bestaan kan transforme­
ren. Dit zal u een sterker zwaartepunt geven als u worstelt met woede en
u helpen tevreden te zijn met uw manier van reageren.
Richtlijn 1: Stel uw intentie vast om uw wrokgevoelens los te laten
Wrok is een gevoel van verontwaardiging of rancune dat u koestert als u
zich verkeerd behandeld voelt. Het is gemakkelijk om alle incidenten die
u boos hebben gemaakt vast te houden; van een roddelende kapper tot
een ontrouwe ex-vriend. En als u de meningen eens zou peilen zouden
waarschijnlijk heel wat mensen uw recht om rancuneus te blijven bevesti­
gen. Volgens die logica hebt u, naarmate de tijd verstrijkt en de gevoelens
van wrok zich opstapelen, het 'recht' om alsmaar bozer te worden, zodat
u een nieuw record van klachten wordt. Maar is die zure persoon degene
die u wilt zijn? Neem in plaats daarvan, als het om emotionele vrijheid
gaat, het besluit eraan te werken om rancunes te laten varen en toe te
staan dat mededogen ze wegzuivert. Een vriend die midden in dat proces
zat, vergeleek het blootleggen van wrokgevoelens met '<lode lichamen uit
een put slepen'. U hoeft uw psyche niet door smeulende negativiteit te la­
ten verpesten. Bovendien, zoals mijn heldin Rosa Parks zo juist zei toen
ik haar in Positive EnermJ ondervroeg: 'Als u boos blijft op andere mensen
loopt u misschien de kans mis vrienden te vinden onder degenen op wie
u boos was.' Het loslaten van oud zeer kan moeilijk, soms zelfs onmoge­
lijk lijken. Misschien staat het hele idee u tegen. Maar als u een buitenge­
woon mens wilt zijn, iemand die mededogen hoger aanslaat clan haat, is
vergevensgezindheid noodzakelijk.
Richtlijn 2: Ontwikkel vergevensgezindheid
Vergeving is de spirituele daad van het meevoelend loslaten van gevoe­
lens van wrok, woede, of het verlangen iemand of uzelf voor een ergerlij­
ke daad te straffen. Het is een gunst; niet iets wat u kunt afdwingen of si­
muleren. Er is geen kortere route in dit geval. Ten onrechte hebben som­
mige van mijn patienten, die dolgraag 'spiritueel' wilden zijn, voortijdig

EMOTIONELE VRIJHEID
geprobeerd direct tot vergeving over te gaan nadat iemand hen emotio­
neel onderuit had gehaald. Dat kan niemand. Orn te beginnen moet u
woede voelen voordat u kunt beginnen met vergeven. In de energiepsy­
chiatrie leid ik patienten 9eleidelyk. naar de grootmoedigheid van het ver­
geven van onrecht dat door anderen of door eigen toedoen is veroorzaakt.
Een onderzoek van de Stanford Universiteit toont aan dat het in praktijk
brengen van vergeving leidt tot vermindering van stress, woede en psy­
chosomatische symptomen. Vergeving komt uit je hoogste zelf voort, als
een verruiming van je blik. Uiteindelijk levert het jou meer op clan wie
clan ook omdat het jou bevrijdt van jouw negativiteit en je verder laat
gaan. Vergeving lost de woede misschien niet helemaal op, maar ze zal je
de vrijheid schenken van het weten dat je zoveel meer bent. Nogmaals,
vergeving verwijst naar de dader, niet naar de daad - niet naar de wan­
daad, maar naar de gewondheid van degene die hem beging. Dat wil niet
zeggen dat u op een holletje naar uw mishandelende echtgenoot terug­
gaat uit mededogen voor de beschadigde persoon die hij of zij is. Natuur­
lijk wilt u zichzelf mishandeling besparen. Maar op een afstand kunt u
wel proberen het bewuste of onbewuste lijden dat mensen aandrijft te
vergeven. Ons verlangen om woede te transformeren is een vredesop­
roep, die de moeite van de openstelling van de ziel zeker loont.
Neem, als het over vergeving gaat, dit aspect van de werkelijkheid
eens in overweging: mensen nemen een heel leven van bezeringen in een
relatie mee, waardoor hun gedrag misschien meer met hen clan met u te
maken heeft. U zou met recht kunnen zeggen, zoals een van mijn patien­
ten deed: 'Ik hen gekwetst en razend omdat mijn partner mij verlaten
heeft en zelfs weigerde erover te praten. Is het niet redelijk dat te willen?'
Natuurlijk is het dat. Maar uw behoefte houdt geen rekening met de
angst voor intimiteit bij de antler, of met het feit dat hij of zij alles zou
doen om die in de relatie met u of een ander te ontlopen. Helaas hebben
de angsten en tekortkomingen van uw echtgenoot het van uw behoeften
gewonnen. Orn vergeving te vinden terwijl u probeert uw woede te laten
helen, moet u nagaan met wie u te maken hebt; het goede en het slechte
in die persoon. Vaak doen mensen gewoon hun best - ook al bent u niet
onder de indruk van het resultaat, het geeft wel de droeve werkelijkheid
van de situatie weer. Die waarheid van iemands beperkingen accepteren
zal u helpen te vergeven. Het zal u voorbij de verlamming van oude wrok­
gevoelens brengen zodat u het geluk, de vrede en de liefde kunt bereiken
waar u naar verlangt.
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE
Mededogen opent een verborgen deur naar een geheime wereld die
aan gene zijde van de woede bestaat. Niettemin sluiten de gevoelens van
woede en vergeving elkaar niet uit. U kunt tegelijkertijd wisselende hoe­
veelheden van beide ervaren. Misschien bent u eerst een beetje verge­
vensgezind en erg boos. Maar als u met de Zevende Transformatie voor­
uitgang maakt, slaat de weegschaal in toenemende mate naar vergeving
door, terwijl de kracht van de woede afneemt.
Richtlijn 3: Zet ding en recht
Als u op een niet-opbouwende manier boos ·bent geweest, is er altijd de
mogelijkheid u te verontschuldigen en andere rectificaties aan te bren­
gen, zoals een voortschrijdende verandering van uw gedrag of het nemen
van stappen om het kwaad ongedaan te maken of te minimaliseren. Ak­
koord, het kan ons danig dwarszitten om onze egogebonden behoefte
om 'gelijk' te hebben los te laten of toe te geven dat we harteloos waren of
fout zaten. Toch is het een betrokken, nederige daad die anderen op prijs
stellen. Zoals ik heh opgemerkt is woede niet beperkt tot enkel uitbarsten
tegen iemand. Er zijn gradaties. Het kan de vorm aannemen van, laat ik
zeggen, kribbig, heerszuchtig, oordelend of neerbuigend zijn. Ik ben ge­
neigd mijn woede van haar bron los te koppelen door met pietluttige, op
zichzelf staande dingetjes te komen die mij in anderen irriteren: een
vriend remt 'te vaak' in druk verkeer; mijn schoonmaakster vergat het
stof achter een plant. Als ik mezelf erop betrap dat ik tot dat gedrag verval
in plaats van de kwestie tegenover de juiste persoon aan te kaarten, ver­
ontschuldig ik mij met de woorden: 'Het spijt me dat ik zo kritisch ben of
als ik je gevoelens kwets. Vergeef me alsjeblieft.' Inwendig probeer ik de
echte oorzaak van mijn woede op te helderen, die gewoonlijk met grotere
teleurstellingen te maken heeft, in plaats van die stumper van een mug­
genzifter te blijven. Hoe u uw woede ook vertolkt, probeer zo snel moge­
lijk met rechtzettingen te komen. De meeste excuses kunnen kort en
lichtvoetig zijn, hoewel sommige een uitvoeriger discussie vereisen. De
telefoon pakken om oprecht 'Het spijt me' te zeggen zal helpen de atmo­
sfeer op te doen klaren zodat zich geen gevoelens van wrok ontwikkelen.
Dit is niet domweg het spuien van een excuus; het is oprecht bekennen
dat u fout zat. Verder zijn soms concrete herstelmaatregelen nodig. U
kunt aan de antler vragen: 'Wat kan ik doen om dit goed te maken met u?'
U zou het bijvoorbeeld eens kunnen worden over een betalingsschema
om een schuld op te heffen, of een door u gelanceerd schadelijk gerucht
 EMOTIONELE VRIJHEID DE ZEVENDE TRANSFORMATIE

recht kunnen zetten tegenover degenen aan wie u het hebt verteld. In het
geval van veel emotionele breuken behelst de beste rechtzetting soms het Emotioneel actiedeel
maken van excuses, het luisteren naar de ander en erkenning van de pijn
die u hebt aangericht - en daama het consequent goed omgaan met die WEES GROTER DAN DE WOEDE - BETOON NU
persoon. VERGEVENSGEZI NDHEI D

Richtlijn 4: Verzet u tegen wraak
Wraak is het verlangen om het betaald te zetten als iemand u onrecht
doet. Het is natuurlijk om boosheid te voelen, om te zeggen: 'Ik laat die
*** hier niet mee wegkomen,' wat dat 'hier' clan ook is. Wraak brengt u
echter tot uw slechtste zelf terug; het zet u op een lijn met die wraakzuch­
tige mensen die wij beweren niet te mogen. Jawel, als iemand u met een
stok slaat, hebt u de neiging de ander terug te slaan - dat is de manier
waarop oorlogen ontstaan. Orn persoonlijk en als soort te gedijen moeten
wij ons tegen deze voorspelbare dorst naar wraak verzetten en proberen
onrechtvaardigheden op een positievere manier te corrigeren. Dat bete­
kent nog niet dat u een doetje bent; u weigert alleen te handelen op een
vervelend destructieve manier die het onmogelijk maakt ooit vrede te vin­
den. Wat ik voorstel is een versie van 'de andere wang toekeren' terwijl u
toch alles doet om te beschermen wat voor u belangrijk is. Echt moeilijk
te verteren wordt het echter wanneer u ziet dat iemand 'ergens mee weg­
komt' terwijl u er helemaal niets aan kunt doen. Inderdaad, uw vrouw is
er met de yogaleraar vandoor. Inderdaad, uw gluiperige collega heeft u
verraden. Als ik dit soort zure situaties in mijn leven tegenkom, ontleen
ik troost aan het denkbeeld van karma, dat vroeg of laat boontje om zijn
loontje komt. Voor mij is dat geen rationalisatie, maar iets waarin ik vast
geloof. Weet ook dat de beste wraak uw succes, uw geluk is, en de triomf
•
dat u wraaklustige lieden geen enkele zeggenschap over uw gemoedsrust
hebt gegund.
Probeer, om het schenken van vergeving aan den lijve te ervaren, deze
oefening eens. Doe het in samenhang met het proces van het helen en
•
transformeren van woede.
Hier volgen enkele suggesties hoe vergeving kan werken in een serie situ­
aties waarin u het volste recht had boos te zijn. Het schept een vriendelij­
ker denkklimaat, of u nu wel of niet besluit de confrontatie met iemand
aan te gaan.
•
1. Wijs een persoon aan op wie u boos bent Begin met iemand die laag op
u al snel een
uw lijstje staat; niet met uw woedeverslaafde vader. Dan kunt
de
voorproefje krijgen van wat vergeving is. Daarna kunt u meer uitdagen
doelen kiezen.
2. Neem uw gevoe!ens eerlijk onder handen. Praat
met vrienden, uw therapeut
beveel
of andere steunende mensen, maar laat de woede eruit komen. lk
dagboek noteert om de negativit eit weg
ook aan dat u uw gevoelens in een
wilt aankaarten.
te zuiveren. Besluit daarna of u de kwestie met die persoon
die later in dit
zo ja, pas dan de regel van meevoelende communicatie toe
hoofdstuk wordt aangereikt.
3. Begin te vergeven. Houd degene op wie u boos bent duidelijk voor uw
ingen
geestesoog. Stel uzelf dan de vraag: 'Welke emotionele tekortkom
mij slecht te behande len?' Dit is datge­
hebben hem of haar ertoe gebracht
. Doe
ne waar u mededogen voor wilt hebben; het gebied om te vergeven
bij een onbehoo rlijke behande ling
beslist al het mogelijke om uzelf niet
le blind­
neer te leggen, maar stel u uit mededogen open voor de emotione
Vergevin g na gekwetstheid vloeit
heid of het kille hart van de persoon.
daaruit voort.
Een 9oede vriendin treedt on.behouwen op als ze een slechte da9 heqt. Be­
denk dat niemand volmaakt is. Misschien wilt u het incident la ten
passeren. Als u het wel noemt, maak clan van deze mug geen olifant.
Laat uw vriendin even met rust - vergeef de uitglij er.
Uw tiener schreeuwt almaar te9en u en behandelt u respectloos. Stel conse­
quente, passende grenzen aan het gedrag; laat hem of haar weten dat
het onaanvaardbaar is. Maar probeer, in plaats van simpelweg woe­
dend te worden als reactie en het daarbij te laten, mededogen te heb­
ben voor de pijn die achter de woede zit. Doe wat u kunt om achter de
oorzaak van de uitbarsting van uw tiener te komen, die over het alge­
meen over meer zal gaan clan alleen over u.
Een coUega eist de eer van uw ideeen op. Beperk de schade, ofhet nu be-
370 EMOTIONELE VRIJHEID DE ZEVENDE TRANSFORMATIE 371

ontvangers onbe­
tekent dat u de situatie tegenover de collega, uw chefofbij personeels­ soms brengt geven, met name het geven van geld, de
voelen, het krenkt
zaken noemt, en vertrouw haar in de toekomst geen ideeen meer toe. doeld in verlegenheid; het maakt dat ze zich minder
lende vriend die wel
Probeer echter deze collega wel te vergeven dat ze zo'n eerzuchtig, on­ hun trots. Dat kan wrok kweken. Ik heh een meevoe
de dood van zijn vrouw
zeker, laag persoon is dat ze ertoe over moest gaan u te bestelen. iets van dat al-te-goeddoen heeft. Toen hij zich na
dakloze man in Venice
•
Uw schoon.moeder is hu.lpbehoeven.d ofveeleisen.d. Blijfvriendelijk <loch eenzaam voelde sloot hij vriendschap met een
bracht deze dank­
vastberaden grenzen stellen zodat u na verloop van tijd aanvaardbare Beach - niet bepaald voor de hand liggend. Mijn vriend
op een dag ontdekte hij tot
compromissen kunt bereiken. Maar heb ook medelijden met de onze­ bare man fraaie spullen voor <liens tent. Maar
kerheden achter haar hulpbehoevendheid en eisen - misschien angst zijn afschuw dat de tent van de man wa � geplunderd
�
:� d�t hij zelf i� et
. rde z11n meuwe bez1ttm­
om alleen te zijn, om oud te worden, om uit de familie geweerd te ziekenhuis lag, gewond geraakt toen h11 probee
aan deze gevolgen
worden, om niet gehoord te warden. Dat zal uw reactie tegenover haar gen tegen dieven te verdedigen. Mijn vriend had nooit
de man stilgestaan.
verzachten. gedacht en ook had hij niet bij de kwetsbaarheid van
t mijn vriend nadenk��
•
U bent als k.ind mishandeld. Het helingsproces van mishandeling vergt Dit gaat niet over schuld. Wei deed het inciden
ogen en hun mogeh1-
een enorm mededogen voor uzelfen wordt vergemakkelijkt door over de complexiteit van bepaalde <laden van meded
al moeten denken.
steun van andere overlevenden van mishandeling, familie, vrienden of ke onbedoelde repercussies; iets waaraan wij allema
cht zoeken tussen
een therapeut. Als u toch bereidheid voelt om naar vergiffenis voor Orn in het geven gegrond te zijn moeten wij het evenwi
uitwerking ervan op
een rnishandelaar toe te werken, vereist dat wel dat u de gebrokenheid het goede dat het geven ons mogelijk schenkt en de
en het lijden ziet waardoor de persoon zulk emstig kwaad wilde toe­ de ontvanger.
ogen niet
brengen. U verontschuldigt het gedrag niet en komt er niet op terug, Anderzijds hebben wij misschien het gevoel dat ons meded
Toen ik mij eens om­
maar peilt hoe emotioneel verlamd hij ofzij is - een enorm traject van overhoudt; dat we niets overhebben om te geven.
derde de vrouw
mededogen, maar ook het pad naar de vrijheid. kleedde in de kleedkamer van mijn sportschool bewon
vroeg ze. Toen ik ant­
naast mij mijn jaden hanger. 'Wat stelt het voor?'
ze getroffen en
Mededogen is een paradigma veranderende spirituele oplossing voor het woordde: 'Quan Yin, de godin van het mededogen,' keek
familie heeft
transformeren van woede. De manier waarop u het vertolkt moet echter ze zei: 'Mijn voorraden mededogen zijn allemaal op! Mijn
end, in het
altijd worden gestuurd door intu'itie en gezond verstand. De boeddhisti­ alles tot het laatste beetje uit mij gezogen.' Ik knikte meelev
dat het emotio neel alle­
sche non Perna Chodron waarschuwt tegen wat zij wijselijk 'mededogen besefhoe gemakkelijk het is het gevoel te hebben
kan afbran­
van een idioot' noemt - vriendelijkheid gebruiken om conflict te vermij­ maal op is. Er gebeurt zo veel in het leven wat het mededogen
komen . Laten we samen de
den wanneer een klinkend nee nodig is. Ik hen het daar volkomen mee den. Maar we moeten daartegen in opstand
woede en
eens. Orn onze emotionele vrijheid te beschermen moeten we weten waar vlam van het mededogen almaar hoger doen branden opdat
we de grens moeten trekken. haat verflauwen.
Pas verder ook op voor het syndroom van de 'al-te-goeddoener', ook
wel bekend als 'de helpende hand slaat weer toe'. Dat is het punt waarop ERVAAR DE ENERGETISCHE KRACHT VAN WOEDE
overenthousiast mededogen kan ontsporen en de ontvangende partij on­ EN MEDEDOGEN
bedoeld kan benadelen. De al-te-goeddoener komt soms zo vast te zitten
in de voldoening die hij voelt als hij iets aardigs voor iemand doet dat hij Woede is een stormachtige emotionele kracht waarmee rekening gehou­
er niet over nadenkt of zijn daad werkelijk in het belang van de ander is. den moet worden en die ingetoomd moet worden. Als energiepsychiater
De al-te-goeddoeners hebben een pluskant en een minkant. Ze doen vaak word ik ontnuchterd door de fysiek destructieve effecten van woede wan­
heel veel goeds voor anderen; <laden om trots op te zijn. Maar in sommi­ neer ze in psychokinetische energie wordt gekanaliseerd, waardoor ge­
ge gevallen kunnen deze goede <laden tot ongewenste resultaten leiden. dachten en emoties de materie kunnen be'invloeden. Op een zeer werke-
372 EMOTIONELE VRIJHEID
lijke manier kan deze emotie uw lichaam en omgeving schokken, vooral
wanneer ze met maximale sterkte toeslaat. Neem Kate, een vakkundige
maar heetgebakerde boerin in Kansas die, bang van haar eigen woede,
naar mijn energieworkshop kwam. Na een schreeuwduel via de mobiel
met haar man over geld begon het panoramaraam naast haar plotseling
hevig te rammelen, waama het brak. Het was niet de eerste keer dat er
iets dergelijks gebeurde. Eerder had ze gemerkt dat, als ze uit haar slof
schoot, autoportieren klemden, zaklantaambatterijen het niet,meer de­
den en horloges stilstonden. Ze deed deze incidenten af als 'gewoon te bi­
zar'. Maar de episode met het raam deed haar denken dat ze in een rema­
ke van The Exorcist was beland. Ze kwam wanhopig bij mij om tot op de
bodem uit te zoeken wat er aan de hand was.
Ik deelde Kate mee dat ik gezien heh dat woede vreemde dingen kan
aanrichten die door de gangbare wetenschap niet warden verklaard. De
energie van woede kan chaos over uw lichaam en omgeving doen komen,
zo ongeveer als een wervelwind die over een stad trekt. Elektronische ap­
paraten zijn er vooral gevoelig voor: computers, faxtoestellen en mobiele
telefoons kunnen allemaal hopeloos gemold worden. Mijn kennismaking
met de psychokinetische energie van woede vond plaats toen ik op een
parapsychologisch lab van ucLA werkte. Een van rnijn taken was het op­
sporen van geesten. U wilt niet geloven hoeveel mensen in Los Angeles
vrezen dat het in hun huis spookt. Ze vertelden ons over vliegende vorken
en messen, en televisies en radio's die zichzelf op mysterieuze wijze aan­
en uitzetten. Wij onderzoekers concludeerden echter overwegend dat,
oak als er een en antler was voorgevallen, dit verkeerd was ge'interpre­
teerd. Over het algemeen leken de gebeurtenissen in het verlengde �an
huiselijke woede te liggen; als de gemoederen hoog opliepen namen de
voorvallen toe. Zelfs toen de familie verhuisde, bleven de vreemde inci­
denten hen vergezellen - een bewijs dat psychokinetische energie de sta­
biliteit van fysieke objecten kan verstoren.
Wat ik Kate adviseerde, en aan u voorstel, is te proberen woede te ke­
ren voordat ze escaleert, zodat ze niet in uw organen implodeert of in uw
leefruimte gaat spoken. In zekere zin had Kate geluk. Ze ontving onrnid­
dellijk fysieke feedback toen haar woede de pan uit rees. Maar voor emo­
tionele vrijheid is het van groot belang dat deze emotie in een vroeger sta­
dium wordt betrapt en wordt getemperd door het perspectief van mede­
dogen in te zetten. U kunt uzelf erin oefenen dit te bereiken door kennis
te nemen van de manier waarop de eerste energetische opflikkeringen
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE 373
van woede en mededogen in uw lichaam doordringen. Hier volgen alge­
mene kenmerken van elke emotie.
Hoe de energie van woede kan aanvoelen
• Roodgloeiend, brandend, van de kook.
•
Als machinegeweervuur.
•
Beukend, verzengend, schadend.
• Impulsief; u wilt aanvallen of kwaad doen.
• Als druk die aanzwelt tot ze explodeert. ·
Hoe de energie van mededogen kan aanvoelen
•
Warm in uw borst; uw hart gaat open.
• Kalmerend; uw lichaam verzacht en uw denken verstilt.
•
Koesterend; het brengt een voelbaar positieve verbondenheid met an­
deren en met de geest voort.
•
Onvoorwaardelijk liefhebbend; intu'itiefgecentreerd.
•
Fysiek en emotioneel omhullend en helend.
Het herkennen van de eerste signalen van woede biedt u de kans haar op
een geschikte en vriendelijke manier te transformeren. Ook al is woede
luidruchtig en imponerend, de rustige, kalme energie van mede?ogen
kan, als ze geconcentreerd is, haar temmen. Onderzoeken aan de Fair­
field Universiteit naar transcendente meditatie (die repeterende zinnen,
mantra's, gebruikt) lieten zien dat wanneer een controlegroep in buurten
met een hoge criminaliteit regelmatig over mededogen en geweldloos­
heid mediteerde de misdaadcijfers daalden. Wat een bijzondere implica­
ties: mensen in de buurt konden het energieveld voelen dat door de medi­
teerders werd uitgestraald. Stelt u zich iemand voor die op het punt staat
in woede uit te barsten en een golf van die liefdevolle energie voelt. Wat
een verbazingwekkende bezwering. Woede en haat laten een neerslag
van energetische vervuiling na die door mededogen opgeruimd kan war­
den. Bedenk eens wat dat allemaal betekent, persoonlijk en voor de we­
reld. Zoals John Lennon zei: ima9ine.
374 EMOTIONELE VRIJHEID
Stel energetische grenzen: inbreuken op uw persoonlijke ruimte
opvangen
Als u mensen snel bun oogleden wilt zien bewegen moet u proberen hun
persoonlijke ruimte binnen te dringen. Wat is persoonlijke ruimte? Deze
ruimte kent twee hoofdaspecten. Allereerst is het de onzichtbare subtie­
le-energiegrens die ons omringt en bet niveau van ons comfort bepaalt
bij onze interactie. Afhankelijk van onze voorkeuren kan hij varieren van
enkele centimeters tot tientallen centimeters en hij verschilt per situatie,
opvoeding en cultuur. (Olifanten hebben een no-30-lijn van een kleine
meter om zich been; steek die over en u zult een luid getrompetter horen
of aangevallen worden.) Onderzoeken wijzen uit dat de meeste Amerika­
nen een vrije ruimte van een armlengte om zich heen nodig hebben. Ten
tweede verwijst persoonlijke ruimte naar de grens die door onze fysieke
en psychische privacy wordt bewaakt. U kunt die bijvoorbeeld schenden
door uw echtgenoot te storen als hij of zij behoefte heeft om alleen te
zijn. Andere soorten schendingen kunnen zijn herrie, geuren, naar ie­
mand niezen als u verkouden bent of inbreuken via internet zoals spam.
U kunt ook een grens overschrijden die iemands bezit of gebied afbakent;
een schending die geweld tussen bendes of oorlogen tussen staten kan
ontketenen. Orn uw eigen energetische behoeften ten aanzien van per­
soonlijke ruimte beter te begrijpen en die van anderen te respecteren
moet u letten op de volgende voorspelbare factoren in het dagelijks leven
die woede oproepen.
Tien gangbare inbreuken op persoonlijke ruimte
1. Het geklets van iemands gesprek over de mobiel horen terwijl u in de
rij staat te wachten.
2. Telemarketeers.
3. Luide muziek, luidruchtige mensen, luidruchtige machines, luidruch-
tige auto's.
4. Een hond die zijn poot optilt om op uw rozen te gaan plassen.
5. 'Ongewenste intimiteiten' via internet; spam.
6. Onbehouwen sportschoolfiguren die anderen het gebruik van de toe­
stellen misgunnen.
7. Luchtverontreiniging, giftige dampen (bijvoorbeeld uitlaatgassen),
sterk parfum.
8. Bumperklevers of trage rijders.
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE 375
9. Iemand die te dicht bij uw gezicht praat of op uw rug slaat.
10. Graffiti en vandalisme.
Hoe komt het dat inbreuken op onze persoonlijke ruimte ons bloed aan
het koken kunnen brengen? Ervan afgezien dat het onaangenaam, onge­
manierd, gevaarlijk of ongezond is, schenden deze inbreuken een primi­
tief energetisch instinct dat ons zegt dat ons welzijn niet in tel of veilig is.
Dit instinct gaat v�rder dan het volgen van veiligheidscodes ter bescher­
ming tegen indringers of dan die enge door beweging geactiveerde, spre­
kende alarminstallaties bij auto's die aankondigen: 'Ga opzij. U staat te
dicht bij dit voertuig.' Als wij zulke schendingen ervaren, reageren onze
hersenen feitelijk alsof we nog in 50.000 v.C. leefden. Onderzoek toont
aan dat conflicten over persoonlijke ruimte zoals burenruzies over over­
hangend gebladerte evolutionair gestuurde reacties zijn die gericht zijn
op het bewaken van hulpbronnen en het verzekeren van overleving. Men­
sen vatten deze schendingen als persoonlijke aanvallen op. Een krant in
Florida meldde zelfs dat een man, nadat zijn bomen door een buurman
met een machete waren geveld, zei: 'lk had hem neer moeten schieten
toen dat kon.' Hoe kwaad wij over deze inbreuken worden hangt van ons
stressniveau af. Als we gespannen of moe zijn kunnen ze ons over de
rand duwen. Psycholoog David Buss documenteert in The Murderer Next
Door hoe territoriale conflicten vaak achter aanvallen en moorden zitten.
Nationale statistieken geven zelfs aan dat bij bijna de helft van woede-in­
cidenten op de weg bestuurders zijn betrokken die vuurwapens en hun
eigen auto als wapens gebruiken tegen andere bestuurders. Maar zulke
reacties zijn niet doenlijk in de 21e eeuw. In plaats van extra macht, voed­
sel of hulpbronnen leveren ze vervreemding van anderen, gevangenis­
straf, letsel of dood op. Bij emotionele vrijheid zullen koelere denkwijzen
overheersen. Zoals ik zal beschrijven moet u bevrijdende manieren leren
om schendingen van uw persoonlijke ruimte te hanteren zodat ze van u
niet de kans krijgen het slechtste in u op te roepen en zodat u niet kokend
rondloopt.
Geloof me, ik weet dat het niet altijd gemakkelijk is kalm te blijven.
Mijn buren op de verdieping beneden mij hebben een blaffende hond. Ik
hen een schrijver die de stilte zoekt en ik hen vaak thuis terwijl ik in rnijn
binnenwereld opga. Hoewel ik absoluut een dierenliefhebber hen, is die
hond van beneden niet zomaar een keffertje. Het is een geweldige Duitse
herder met een dreunende blaf die van de zeekant van ons gebouw tot
 EMOTIONELE VRIJHEID
aan het pad achter ons weerklinkt. Hij blaft met tussenpozen de hele dag
door, iedere dag, naar langskomende honden - en dat zijn er een hele­
boel. Ik word er gek van. Het is het soort banale modderpoel waarin je
kunt verdrinken. In de loop van het voorbije jaar heh ik bij tal van gele­
genheden hier met mijn buren vriendelijk over gepraat. Aanvankelijk had
ik sympathie voor dat keurige stel toen ze zeiden: 'Wij zouden geen gezin
kunnen hebben. Onze hond is ons kind.' Maar na hun 'kind' eindeloos te
hebben horen blaffen moet ik tot mijn spijt zeggen dat dat excuus het
niet stopte. Betrokken ouders stellen grenzen voor hun kinderen. Deze
mensen wilden dat niet bij hun hond doen. Na verloop van tijd nam mijn
woede toe. Ik sprak op krachtiger toon met hen over het heperken van het
lawaai; mijn ergernis bedwingend. Onze relatie werd steeds meer ge­
spannen.
Ik wilde dat ik kon melden dat mijn pogingen om tot een vergelijk met
mijn huren te komen perfect uitpakten. Er waren enkele sublieme dagen
van relatieve rust als we een compromis vonden - zij stemden erin toe
hun hond in bedwang te houden en ik zou minimaal geblaf door de vin­
gers zien. Ik hedankte hen dan voor bun pogingen en verontschuldigde
mij voor het bijdragen aan mogelijke spanning tussen ons. Zij veront­
schuldigden zich oak. We gingen dan gelijkgezind uit elkaar; soms was
er zelfs een omhelzing - maar weldra begon het geblaf opnieuw. Ontel­
bare keren doorliepen we deze cyclus. Als de lucht opgeklaard was,
scheen dit echtpaar dat als toestemming op te vatten om hun hond de
vrije teugel te laten.
Niet dat ik totaal op hen leunde om dit op te lossen. Voor mezelf pro­
beerde ik verschillende tactieken om het geluid te weren: oordoppen, ap­
paraten voor 'wit geluid', mediteren om mezelf te centreren, liefdevolle
energie naar de hond zenden om hem te kalmeren, bidden voor hem en
mijn huren. (Dit was natuurlijk een test voor mijn geloof.) Het was flink
wat inspanning die minimale verlichting hracht. Maar op een middag
had ik mezelf helemaal niet meer in de hand. Ik helandde in een
schreeuwduel met de huren. Ik hen normaliter geen schreeuwer, maar
aan het eind van mijn Latijn gekomen dreigde ik de diereninspectie en de
politie te hellen om hun hond weg te laten halen. Ik heh met mijn uitval
geen medailles verdiend; vooral niet omdat ik deze gevolgen eerder op
schrift en op een evenwichtige manier had kunnen belichten. Intussen
schreeuwden mijn huren gewoon terug: 'Ga je gang; kijk maar of het ons
schelen kan.' Ik had deze dreigementen niet eerder willen uiten uit angst
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE 377
dat ik onze toch al gespannen situatie erger zou maken. Ik was bang dat
mijn buren terug zouden kunnen slaan door de hond 's nachts ofvroeg in
de morgen als ze thuis waren te laten blaffen. Flatbewoners zijn een beet­
je als Siamese tweelingen: je moet met elkaar leven. Na deze woedende
uitwisseling was ik uitgeput en gedemoraliseerd. Wat er vervolgens ge­
beurde is een mengeling van goed nieuws en slecht nieuws. Nu blaft de
hond veel minder. Maar er is een voelhare frictie tussen mij en mijn bu­
ren, al lijkt deze geleidelijk af te nemen.
Ik betreur dat wij niet in staat waren gezamenlijk een oplossing te be­
reiken die wij heiden prettiger vonden. Het pro hleem is dat wij het nog zo
verschillend zien. Mijn buren hebben hun gezichtspunt en houden daar­
aan vast: 'Judith is te gevoelig en overreageert.' En ik heh mijn gezichts­
punt: 'Aanhoudend geblaf is niet goed. Het is een inbreuk op de rust in
mijn huis.' Daar hehhen we het dus - een microkosmos in mijn heschei­
den flatgebouw van het proces waardoor oorlogen ontstaan. We geloven
allehei dat we gelijk hebben. Ik hegrijp dat u in hepaalde situaties op ze­
ker niveau maar zo weinig kunt doen dat u onvolmaakte oplossingen
moet accepteren. U weer eens verontschuldigen tegenover elkaar voor uw
slechte gedrag - wat we gedaan hehhen - is stellig een stap in de goede
richting, maar om twee denkwerelden bij elkaar te hrengen hebhen we
toch meer nodig.
Ik weet wat de manier is om deze interactie op een hoger niveau te til­
len: dat wij ons mededogen verruimen. We k.unnen meer vriendschappe­
lijk met elkaar leven als wij in toenemende mate kunnen beseffen hoe wij
heiden ons gehinderd voelen en in de schoenen van de ander gaan staan.
Dat zal tot een meer verlichte dialoog tussen ons leiden en dus tot de mo­
gelijkheid van duurzame verandering. Anders, als wij star aan onze posi­
ties vasthouden, zal de woede iedere hoop op vrede overweldigen. Tenzij
een van ons het veld ruimt, moeten we zaken doen met elkaar, in tegen­
stelling tot andere relaties - ook die met mensen van wie je houdt - waar­
van je om allerlei redenen en zonder schuld kunt besluiten ze te beeindi­
gen. Maar in mijn visie gaat deze strijd met mijn buren niet alleen over
ons. Ik hen er juist diep van overtuigd dat het leren oplossen van en com­
promissen sluiten hij zelfs schijnhaar onhanteerhare geschillen ook de
weg naar wereldvrede is. Dat is een fundament voor emotionele vrijheid
dat ik overal in dit boek heh benadrukt.
Wanneer iemand uw persoonlijke ruimte binnendringt, probeer dan
aan de directe weg vast te houden. Hoewel u de ene keer meer succes zult
 EMOTIONELE VRIJHEID
hebben dan de andere, doet u uw best om het probleem op te lossen met
gebruikmaking van de technieken die ik hieronder zal voorstellen. Het is
verleidelijk om gewoon maar hatelijk te warden, maar dat levert enkel
een vluchtige voldoening zonder echte voordelen op. Ik moet wel beken­
nen dat ik behoorlijk heh zitten grinniken bij Don't Get Mad, Get Even: 'Ihe
Big Book ofRevenge van George Hayduke, een ironische opsomming van
duivelse plannetjes om schenders van uw persoonlijke ruimte te laten
boeten - bijvoorbeeld langzamer gaan rijden als iemand aan uw bumper
kleeft. Maar de reden dat ik zo vierkant tegen vergelding hen is dat dat zo
totaal gespeend is van mededogen met de dader of van ieder verlangen de
omgang tussen mensen te verbeteren. Onderstaande oefening biedt me­
thoden om uw persoonlijke ruimte te waarborgen en verstandiger om te
gaan met degenen die haar schenden.
Emotioneel actiedeel
HONOREER UW BEHOEFTEN AAN PERSOONLIJKE RUIMTE
Als iemand uw persoonlijke ruimte binnendringt, handel dan niet impulsief.
Haal diep adem. Blijf kalm. Besluit hoe u wilt reageren. Soms zult u ervoor
kiezen de kwestie direct aan te pakken. In dat geval is het het meest effectief
dat u op een kalme, niet-beschuldigende of boze toon aangeeft wat u nodig
hebt
Optie 1: Stel grenzen.
• Praat met uw familie en vrienden. Wij worden vaak opvliegend wanneer we
overweldigd warden. Zelfs met een korte ontsnapping zult u de druk verlich­
ten en emotioneel tot uzelf komen. Plan regelmatige minionderbrekingen
thuis. Zeg tegen uw kinderen dat u vijf minuten in de badkamer nodig hebt
met de deur op slot en dat ze er dan niet in mogen. Zeg tegen uw partner
dat u in een aparte kamer wilt lezen als de televisie aanstaat. Of stel gren­
zen tegenover een vriend door te zeggen dat u liever geen telefoongesprek­
ken in de late avond voert, of spreek af dat u tijdens delen van uw geza­
menlijke wandelingen gewoon stil kunt zijn. Het in alle vriendelijkheid ken­
baar maken van uw behoeften kan tot meer liefdevolle relaties leiden.
• Spreek u tegenover anderen uit. Wanneer u duurzaam met iemand te ma-
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE 379
ken hebt, is het nuttig vriendelijke, duidelijke grenzen te stellen en dan uw
waardering uit te spreken als de ander zich daaraan houdt Zo vroeg ik een
man in mijn sportschool die constant zijn mobiel gebruikte, hoewel dat ver­
boden is, op honingzoete toon deze alstublieft niet te gebruiken opdat an­
deren zich konden ontspannen. Aanvankelijk snauwde hij: 'Nou, ik zou u
niet willen storen!' maar ik glimlachte tegen hem en zei oprecht: 'Dat is
heel vriendelijk van u, meneer. lk stel het echt op prijs.' Hoe simpel het ook
mag klinken, in dit geval werkte vriendelijkheid. In elk geval in mijn aanwe­
zigheid gebruikte hij de telefoon nooit meer. In bepaalde omstandigheden
zou het oplossen van het conflict echter meer discussie en een onderling
compromis kunnen vergen.
• Vermijd giftige situaties. Vermijd of minimaliseer het contact met mensen
die uw behoeften niet respecteren. Rijd bijvoorbeeld niet in een auto met
een woedeverslaafde. (De giftige energie van de woede wordt in krappe
ruimten verhevigd.) Of reis niet met iemand die een obsessieve chronische
prater is als u rust en ontspanning wilt
Optie 2: Hanteer de zenbenadering
• Laat maar gaan. Soms is het een grotere belasting dan het waard is om in­
dringers aan te pakken, vooral wanneer u hen nooit meer zult zien. De
kwebbelende vrouw in de ticketrij op het vliegveld. De vent die uw parkeer­
plek inpikt Een relaxte vriendin vertelde mij: 'Niemand snijdt mij in het ver­
keer ooit nog omdat ik iedereen doorlaatl' Als u met een laat-maar-gaan­
scenario te maken krijgt, is uw gevoel van gelijkmoedigheid uw grootste
overwinning. Richt u op iets positiefs en blijf doorgaan.
• Bezie de ongevoeligheid van degene die uw persoonlijke ruimte binnen-
dringt met mededogen. Bedenk:
• Zo iemand doet het doorgaans niet tegen u persoonlijk.
• Misschien heeft hij a Ileen maar een slechte dag.
• Hij heeft niet het juiste benul of de goede manieren om het te laten.
• Het zijn zulke ego's of ze zijn zo nonchalant dat ze enkel aan zichzelf den·
ken; een fnuikende harteloosheid.
• Als zo iemand kwaadaardig is, wil dat zeggen dat er een grote zwakte en
duisternis in hem woont.
 EMOTIONELE VRIJHEID
Putten uit de energie van mededogen
De verkenning van de energie van zowel woede als mededogen in deze
paragraaf schetst diverse manieren waarop bet hart over ons minder
zorgvuldige zelf kan zegevieren. In alle situaties is het mogelijk mededo­
gen te ontwikkelen. Als u dit oogmerk ten aanzien van mensen hebt zult
u in staat zijn to make love, not war. U kunt mededogen hebben ook al
mag u iemand niet; oak al bent u razend, in een kwaad humeur, ziek of
moe; of ook al beletten praktische overwegingen dat uw behoeften aan
persoonlijke ruimte warden gehonoreerd. Hoewel u misschien denkt dat
mededogen buiten uw bereik ligt, kan er altijd uit warden geput.
Onlangs heh ik dat nag hartgrondiger leren beseffen. Na een intensie­
ve cursus van een week die ik voor beroepskrachten in de gezondheids­
zorg in Los Angeles had gegeven, vloog ik naar Las Vegas om bruidsmeis­
je te zijn bij het huwelijk van een goede vriend en vriendin. Ik was afge­
peigerd en humeurig; een toestand die mijn lontje voorspelbaar korter
maakt. Ik was er hard aan toe met rust gelaten te worden om bij te ko­
men. Toch moest ik dat nog een dag uitstellen. Ik had hun trouwerij voor
geen goud willen missen. Een Elvis-imitator trouwde hen; ik ving het
boeket - een uitbundig moment van bet feest. Maar meteen na de cere­
monie, dat magische moment, begon de bruidegom pijnlijke steken in
zijn borst te voelen; een onaangenaam begin. Medisch zag ik natuurlijk
een kleine mogelijkheid dat bet misschien een bartaanval was en ik bleef
op verdere signalen letten. Intussen gaf ik hem een sessie met energie­
werk om te kijken of zijn symptomen over zouden gaan. Dus wij keerden
naar hun hotelkamer terug. Toen was ik wel zo uitgeput dat ik me af­
vroeg of ik oak nog maar iets overhad om te geven. Toch bad ik in stilte:
'Laat mij mijn vriend helpen.' Toen legde ik mijn hand op zijn hart en ik
bleef openstaan om een werktuig van heling te zijn. Mijn God, ondanks
mijn loodzware vermoeidheid voelde ik algauw de zonachtige energie van
mededogen door mijn hand in deze lieve mens vloeien. Hij voelde het
ook en ontspande zich snel. Weldra was de pijn in zijn borst voorbij. U
kunt zich de grate opluchting van bruid en bruidegom voorstellen. Op
dat moment zagen ze geen noodzaak om naar de eerstehulp te gaan,
maar toen ze na enkele dagen thuiskwamen maakte hij een afspraak met
zijn arts voor een volledig lichaamsonderzoek. Daarbij wezen scans uit
dat hij een gedeeltelijk verstopte kransslagader had, niet levensbedrei­
gend, maar herstel was wel geboden. Korte tijd later werd hij geopereerd
om de slagader met een stent te openen en bet probleem was opgelost.
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE
Over deze ervaring nadenkend besef ik dat datgene wat ik hartgrondi­
ger heh geleerd dan ooit, de kracht van energiewerk is en dat mededogen
voor mij binnen bereik ligt ongeacht mijn humeurigheid of mijn behoef­
te aan persoonlijke ruimte. Geloof in uw leven in mededogen. Bij patien­
ten en vele anderen heb ik gezien hoe het het lijden kan verlichten en on­
zichtbaar zelfs de koudste, meest versteende harten kan binnendringen.
Ik heh gezien hoe bet mijn eigen hart open kan houden als het boos dicht
wil klappen. De energie van mededogen is licht op z'n helderst. Ze zal u
verlichten.
BRENG DE PSYCHOLOGIE VAN WOEDE
EN MEDEDOGEN IN KAART
In de nacht van de eerste volle maan van januari 1993 verliet mijn moeder
boos deze wereld. Boos op God omdat ze kanker had en zo'n pijn leed.
Boos op zichzelf en haar artsen omdat ze de kanker niet hadden kunnen
verslaan. Boos dat ze de geneeskunde niet meer uit kon oefenen en niet
meer bij dad en mij kon blijven. In een van haar dromen was ze zelfs
kwaad op haar allang overleden ouders toen ze haar voorzichtig kwamen
halen om met hen mee te gaan: 'Mama, papa, ik wil niet! Laat me met
rust!' bleef ze in haar slaap gillen. Ze wilde helemaal niets weten van
weggaan uit deze wereld. In de loop van die laatste dagen in het zieken­
huis steeg moeders woede naar het kookpunt. Hoewel ze onfatsoenlijke
taal altijd walgelijk had gevonden, vloekte ze als een vrachtwagen­
chauffeur tegen de verpleegsters en hekelde ze mij en mijn vader omdat
we niet meer deden. Als arts besef ik dat woede de manier kan zijn waar­
op stervenden zich aan bet leven vastklampen, waarbij het onbewuste in­
stinct wil dat het hardnekkige protest van de woede de dood op een af­
stand kan houden. Het is op afdelingen waar patienten intern warden
verpleegd algemeen bekend dat boze patienten, vol vechtlust, langer le­
ven. Toch was moeders woede voor dad en mij pijnlijk, ook al hielden wij
zielsveel van haar. Ik praatte met moeder over haar woede, hoe deze het
personeel uitputte en hoe moeilijk ze voor ons was, maar ze kon geen en­
kele beperking meer verdragen. In leven blijven was haar obsessie. Nu en
dan was ik, niet verbazend, boos op haar woede, maar ik besloot het the­
ma verder tegenover haar te laten rusten. De dagen van het oplossen van
psychologische kwesties waren voor ons voorbij- en vanwege onze geza­
menlijke inspanningen hadden wij heel wat gedaan om elkaar meer res-
 EMOTIONELE VRIJHEID
pectvol te begrijpen. Maar nu ging het niet om mij. Het ging om de ma­
nier waarop moeder emotioneel door haar overgang naar de dood kwam.
De manier waarop ze dit deed, kwaad of niet, was haar recht.
Uiteindelijk waren moeder en ik bij haar sterfbed met z'n tweeen. Dad
had een zware griep te pakken; hij kon niet meer op bezoek komen. Moe­
der had ons verboden haar vrienden te vertellen dat ze in het ziekenhuis
lag; laat staan dat ze stervende was. Ze wilde niet dat zij haar verzwakt
zouden zien. Aan bet eind, toen ik bij haar zat, was ze niet steeds boos
meer. Soms haalde ze vertederd herinneringen op of was ze verdrietig, ter­
wijl ze mijn hand stevig vasthield. Of we lachten en praatten als vroeger.
In de loop van onze veertig jaar samen hadden we zoveel verbazende ge­
sprekken gevoerd; iets wat ik waardevol vond aan ons. Op andere momen­
ten waren we allebei zo stil als poezen. Tijdens die stilten voelde ik vaak de
aanwezigheid van mijn grootrnoeder van moederskant in de kamer - drie
generaties vrouwen bij elkaar. Toen, eerste kerstdag, keek ik in moeders
ogen en wist ik dat er iets veranderd was. Toen ik aanstalten maakte om
weg te gaan en mij bukte om haar te kussen, streek ze nog een keer mijn
ponyharen glad - er onveranderlijk op bedacht mij te verbeteren - en ze
fluisterde: 'Judith, ik houd van je.' Dat waren haar laatste woorden. Die
rniddag gleed ze weg in een coma en tien dagen later stierf ze.
De psychologie van woede, hoe deze van invloed is op het leiden en ver­
laten van het leven, is verhelderend. Als ik over moeders woede nadenk,
bij haar sterven en in de loop van haar leven, kan ik begrijpen hoe moeilijk
het voor haar was om mededogen voor haar eigen worstelingen en ver­
meende tekortkomingen op te brengen. Voordat ze ziek werd zaten we, zo
herinner ik me, op haar balkon dat op Westwood uitkeek, waar ik opge­
groeid hen, thee te drinken. Met hartverscheurende oprechtheid vroeg ze:
'Judith, waarom hen ik op mijn zeventigste nog steeds zo boos?' God, wat
een vraag. Het enige dat ik kon bedenken om te zeggen was: 'Ik zie dat je
vaak woedend wordt op jezelf omdat je niet aan je eigen verwachtingen
van supervrouw voldoet.' Ik herkende dit als een genadeloos patroon waar
ik ook op moet letten. Een groat deel van haar woede was naar binnen ge­
richt. Maar ze had zeer sterke meningen over hoe dad en ik 'hoorden' te
zijn. Zoals zoveel mensen had ze er geen moeite mee haar strengste kan­
ten aan de leden van haar gezin te tonen. Als dingen niet met haar kijk
overeenkwamen, haalde ze naar mij uit, als een officier van justitie haar
aanklacht opbouwend. Toch was er meer. De psychologische wortels van
woede gaan terug naar de kindertijd en onze reacties op rolmodellen, met
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE
name van ouders. Mijn oma van moederskant, zaliger nagedachtenis, kon
scherp van tong en hyperkritisch zijn, zij het ook ontzaglijk betrokken,
grillig, wijs en intu'itief. Mijn moeder gaf aan al deze eigenschappen vorm;
ze liep niet bepaald iedere minuut woedend rond. Ze was altijd royaal aan­
wezig en vol liefde voor mij. Ik zal nooit vergeten hoe ze op winterdagen in
mijn kinderjaren mijn sokken op een kachel verwarmde om te voorkomen
dat ik koude voeten had als ik naar school liep. Als uiterst slim mens be­
sefte ze best de prijs van het rondlopen met woede, maar ze miste de vaar­
digheid om dat te veranderen. Verder verzette ze zich ertegen het vereiste
psychologische werk te doen om de woede op te ruimen, zoals onderzoe­
ken hoe haar ouders hun woede kenbaar maakten; een stijl die oak de ha­
re werd. Dus zo zat ze in de knel zoals zoveel mensen; ongewild aan een
emotie gekoppeld die belette dat ze vrij werd.
Ik wil graag drie psychologische richtlijnen aanreiken voor de trans­
formatie van woede. Ze zullen u helpen meer mededogen op te brengen
voor uzelf en anderen, en de communicatie in relaties te verbeteren.
Eerste richtlijn: Leer van uw verleden
Het begrijpen van de psychologie van zowel woede als mededogen houdt
ook in dat u de vormende boodschappen die u erover hebt meegekregen
beoordeelt. We leren hoe we boos kunnen zijn van onze ouders. Als u ou­
ders had die vriendelijk voor elkaar en voor u waren, ouders die beter wis­
ten clan in woede uit te barsten en zich daar dan voor te verontschuldigen,
dan bent u speciaal en hebt u geluk gehad. Aannemelijker is dat ouders
het goed bedoelen maar niet in staat zijn woede positief te vertolken om­
dat ze nooit hebben gezien hoe dat moet. In andere gevallen, zoals bij al­
coholverslaafde ouders, hebben ze hun kinderen misschien ronduit mis­
handeld. Orn uw relatie met woede psychologisch te peilen moet u zich
afvragen hoe uw ouders die vertolkten. Waren ze schreeuwers? Kritische
ouders? Verbaal agressief? Richtten ze hun woede naar binnen? Ver­
minkten ze zichzelf emotioneel? Welke uitwerking had hun woede op u?
Was u er bang voor? Werd u ook boos? Hebt u hen vaak ruzie horen ma­
ken? Het is voor kinderen angstig om binnen gehoorsafstand van hun ru­
ziende ouders te zijn. Ten onrechte geloven ze dat zij er de oorzaak van
zijn. Ga ook na welke rol, als er van een rol sprake is, mededogen bij het
temperen van woede speelde als een allesomvattende invloed bij u thuis.
Het is handig uw reacties in een dagboek op te schrijven. Dankzij het
overzien van uw geschiedenis kunt u de beste eigenschappen van uw ou-
 EMOTIONELE VRIJHEID
ders ovememen en zich van hun zwakheden distantieren. De vijand van
mededogen is onbewuste woede. Het kan waardevol zijn een therapeut of
spirituele gids te raadplegen om hiermee te helpen. Verder zult u, als u de
regels voor meevoelende communicatie die ik straks zal behandelen han­
teert, instrumenten hebben om woede zorgvuldig te vertolken en voor
meevoelende actie te kiezen.
Tweede richtlijn: Wees pestkoppen te slim af
Pesten is een giftige vorm van woede die volwassenen, ti.eners en kinde­
ren schaadt. Het is zo'n aansprekend thema vanwege de huiveringwek­
kende associati.e ervan met schoolgeweld. Na het tragische bloedbad op
Columbine High School in april 1999 rapporteerde de geheime dienst dat
de ervaring van gepest te zijn in belangrijke mate een moti.ef was achter
de slachting die de daders onder hun medescholieren aanrichtten. Een
van hen werd omschreven als 'de knaap die door iedereen werd gepest'.
In reactie op deze veelzeggende ontdekking namen 22 staten wetten te­
gen het pesten aan om dat verschijnsel op scholen te voorkomen. Het mi­
nisterie van Justitie omschrijft pesten als 'herhaalde daden waarbij een
onbalans van macht meespeelt' tussen overheersende personen en meer
meegaande personen. Er worden drie soorten pesten bij kinderen ge­
noemd, die op volwassenen oak van toepassing kunnen zijn: fysiek (spu­
wen, slaan, duwen), verbaal (schelden en dreigen) en psychologisch (so­
ciale uitsluiting, afpersing, intimidatie, geruchten verspreiden en kwaad­
spreken). Problematisch is dat pesten vaak sociaal geaccepteerd is en
zelfs door sommige volwassenen, videogames en films, die kinderen le­
ren gemeen te zijn, wordt aangemoedigd. Terwijl velen vantons pesten als
een normaal deel van de kindertijd beschouwen, wordt het nu als een
alarmerend gedrag beschouwd dat om snel psychologisch ingrijpen bij
kinderen en hun gezinnen vraagt. Pesten kan tot in de volwassenheid
doorgaan, met riskante gevolgen.
Waardoor wordt iemand een pestkop? Afgezien van het imiteren van
het gedrag van een ouder speelt temperament een rol. Een vriend zei eens
over zijn broer, een grote krachtpatser die al sinds de kleuterschool de bij­
naam 'Kleintje' droeg: 'Hij was zo gemeen en kwaad als jongen dat hij
naar de bar op de hoek van de straat ging en zeelui in elkaar sloeg. Nu is
Kleintje het hoofd van een reusachtige oliemaatschappij die ons allemaal
koeioneert met hoge benzineprijzen en milieuvervuiling.' Mijn intui:tieve
peiling van pestkoppen is dat ze van macht bezeten zijn, griezelig leeg-
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE
hoofdig zijn en gespeend zijn van empathie. Ze geven dit niet toe en zien
geen redenen om te veranderen - een gevaarlijk soort onwetendheid. Hun
· hart wordt verduisterd door woede. Onderzoeken geven aan dat pestkop­
pen op controle uit zijn en zichzelf haven anderen stellen. Hoewel afgunst
en gevoelens van wrok hen kunnen motiveren, lijden ze feitelijk gewoon­
lijk niet aan een geringe zelfwaardering. Ik hen ook geboeid door hetgeen
de hondenpsychologie ons over deze bruten kan leren. Cesar Millan, een
voortreffelijke kenner van het hondengedrag die als 'de Hondenfluiste­
raar' bekendstaat, benadrukt twee principes bij het rehabiliteren van trei­
terende, kwaadaardige honden. Het eerste is het gebruik van 'kalme, as­
sertieve energie'. Omdat veel hondenbezitters gespannen zijn, spelen
honden hierop in, waardoor ze alleen maar meer opgewonden raken. Ten
tweede oefent Cesar bezitters om 'roedelleiders' te warden, wat de stabili­
teit en orde biedt die honden in roedels ervaren. Wanneer u zo'n comman­
do op u neemt, zullen honden de tent niet ovememen.
Als u als kind of volwassene bent gepest, weet u hoe vernederend dat
voelt. Met pestkoppen moet korte metten warden gemaakt. Hoewel u er
niet op uit bent iemands roedelleider te warden, kunt u van Cesar Millan
wel het belang leren van een rustige, gezaghebbende opstelling in plaats
van overstag te gaan in reactie op een sarrend familielid, vriend, mede­
werker of baas. Dus op de een of andere manier zult u de controle uitoe­
fenen, hetzij door de'situatie op te vangen, hetzij door haar volkomen te
laten liggen. Uw vastberadenheid en weigering om terug te deinzen on­
dermijnt het spel van de pestkop. (In gevallen van fysieke dwang moet u
onmiddellijk politie- of juridische bescherming regelen.)
Pas, afhimkelijk van uw situatie, een of meer van deze technieken toe.
DE GIDS VOOR PESTERIJ
l. Voorkom dat u doe/wit wordt. Pestkoppen kiezen mensen uit die aardig zijn,
zich minderwaardig voelen of er moeite mee hebben voor zichzelf op te ko­
men. Ze hebben heel goed in de gaten of iemand van zijn of haar stuk te
brengen is. Ze willen dat de ander hun een aanleiding verschaft. Op elk
kantoor zijn er wel werknemers die het mikpunt vormen voor pestkoppen;
anderen worden door hen met rust gelaten. Word geen slachtoffer. Een
pestkop respecteert mensen die niet te pesten zijn.
 EMOTIONELE VRIJHEID
2.Als u besluit de pestkop direct te benaderen:
• B/ijf kalm en assertief. Haal diep adem. Probeer niet emotioneel te reage­
ren of van de wijs te raken. Ga met de pestkop vanuit een gecentreerde
positie om; nooit vanuit een gevoel van zwakte.
• Praat onder vier ogen met de pestkop. Pestkoppen reageren het beste
wanneer u een op Mn met hen praat en niet voor het cog van een meute
die hen zou kunnen steunen; dat voorkomt ook dat zij in verlegenheid ra­
ken. Als u het gesprek begint, is het nuttig het gedrag in kwestie te be­
noemen en een bepaalde verandering voor te stellen. Het stellen van
grenzen kan helpen een pestkop af te doen druipen. Als bijvoorbeeld een
autoverkoper u er op een valse manier toe probeert te brengen een aan­
koop te doen, terwijl u er niet klaar voor bent, zeg dan: 'lk weet dat u erin
getraind bent dit te doen, maar u gaat veel te snel. lk meet erover naden­
ken.' Of als een rivaal over u roddelt en geruchten over u verspreidt,
spreek haar daar dan op aan; vraag haar ermee op te houden. U kunt de­
ze benadering ook bij een pesterige baas toepassen, maar ga dan wel
met bijzondere voorzorg te werk en zorg ervoor dat u uw handelingen do­
cumenteert. Als u geen resultaten ziet, meet u niet in uw eentje door­
gaan. Geef hem of haar bij het management aan en vind anderen met
soortgelijke klachten om uw zaak kracht bij te zetten.
3. Gebruik humor om de schoten die een pestkop uit de /osse pots afvuurt af te
weren. Het is het proberen waard. Dit is een manier om een pestkop te la·
ten zien dat u niet ender de indruk bent en dat u niet op zulke agressie in­
gaat Als u het licht houdt, wil dat zeggen dat u niet met u laat sollen of
als aas voor een pestkop wilt fungeren. Probeer intussen de opmerkingen
van de pestkop niet persoonlijk op te vatten. Behandel ze als achtergrond­
lawaai tot u aan uw grens bent gekomen en andere opties wilt overwegen.
4. Mijd die persoon of verander van baan. Als een pestkop na het toepassen
van de voorgestelde technieken niet wil veranderen, minimaliseer of ver­
breek het contact dan. Het is ongezond u aan aanhoudende mishandeling
bloot te stellen. U verdient beter.
Derde richtlijn: Regels voor meevoelende communicatie
Als u boos bent of als iemand boos is op u, is het de kunst te reageren
met gebruikmaking van een kader van mededogen. Mijn spirituele leraar
zegt: 'Het doel is iemands hart te winnen; niet de antler kwaad te over·
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE
heersen.' Van meet af aan verandert vaststelling van uw intentie om me­
dedogen in het contact te brengen de loop van de woede. Wees degene
die deze toon zet, met name tegenover hatelijke mensen.
Hier volgen twee manieren om beter mededogen te kunnen opbren­
gen in ergemiswekkende situaties. Als u die in het oog houdt zult u in
staat zijn realistische verwachtingen en een liefdevoller hart te hebben.
De eerste is de bereidheid de pijn achter uw woede te erkennen in plaats
van strijdlustig en vol eigendunk uit te halen. Dat is een grate stap. Het
betekent dat u de verantwoordelijkheid neemt voor uw reactie, dat u be­
gint via deze reactie te werken en dat u dan een niet-vijandige oplossing
zoekt. U vervangt clan 'Ik hen boos omdat hij' door 'Ik hen boos omdat er
niet werd voldaan aan rnijn behoefte aan'. Communiceer er dan over hoe
aan uw behoefte voldaan kan warden in plaats van alleen maar te denken
'Hoe heeft hij mij dit aan kunnen doen?' of u in de titanenstrijd te stor­
ten; reacties die regelrecht uw ondergang inluiden. Ik was getuige van
zo'n bijtende woordenwisseling tussen twee directeuren die dachten over
een partnerschap in een project dat met duurzame energie te maken had
en waarvan zij en de wereld zouden profiteren. Beiden waren gewend de
zeggenschap te hebben e� hadden een confronterende aanpak. Directeur
#r maakte de ander kwaad door vergaderingen te plannen en ze weer te
schrappen. Directeur #i vloog clan op: 'Ik kan niet alles volgens jouw
schema doen.' Directeur #r lanceerde to en de beschuldiging: 'Jij bent
niet professioneel.' Orn die belediging weer te overtreffen zei directeur
#2 ten slotte: 'Je bent onmogelijk. Ik kan niet samenwerken met jou.' He­
laas waren deze mensen meer betrokken bij de machtsstrijd dan bij een
streven om elkaars positie te begrijpen opdat ze een compromis konden
sluiten en er aan hun behoeften werd voldaan.
Denk eens aan deze altematieve oplossing. Directeur #2 had kunnen
betogen: 'Ik hen gekwetst omdat die directeur #r mijn tijd niet respec­
teert. Ik ben boos omdat ik het gevoel heh dat ik de controle over dit pro­
ject aan het verliezen hen en als zij de leiding neemt krijg ik misschien
niet de erkenning die ik verdien.' Directeur #2 had zich af kunnen vragen
of directeur #1 iets anders had gedaan om haar gevoelens te rechtvaardi­
gen (zoals proberen haar gezag op andere gebieden naar zich toe te trek­
ken) of dat ze alleen maar onzeker werd. Ze had tegen directeur #1 kun­
nen zeggen: 'Ik wil het gevoel hebben dat ik een gelijkwaardige partner in
deze ondememing hen omdat het tot veel goeds zal leiden. Hoe kunnen
wij een schema uitwerken waar we allebei vrede mee hebben en dan aan
 EMOTIONELE VRIJHEID
de slag gaan?' Het aldus opnieuw formuleren van de situatie zou direc­
teur #2 hebben geholpen te beseffen dat ze reageerde omdat er aan een
behoefte niet werd voldaan. Daama kon ze kalmer verdergaan om dat
doel te bereiken.
De tweede manier om mededogen op te brengen is het besef dat het niet
de taak van uw partner of wie clan ook is om uw emotionele problemen te
helen. Lees die zin nog eens over. Het mogelijk maken van zo'n heling is
het werk van therapeuten en spirituele gidsen. Iemand kan besluiten een
eigen gedragsvorm te veranderen, maar dat is iets heel anders dan dat hij
of zij u opknapt. Bijvoorbeeld, uw partner zou ermee in kunnen stemmen
zijn woedeverslaving te onderzoeken opdat zijn humeur u niet meer zal
doen ontvlammen, maar dat is iets heel anders clan verwachten dat uw
partner uw geringe zelfwaardering, die door zijn uitbarstingen wordt ge­
wekt, heelt.
Woede is misleidend omdat de kijk die wij op een emotionele inbreuk
hebben bepaalt hoe boos wij zijn. Ik zou bijvoorbeeld van tijd tot tijd dol
kunnen warden omdat ik niet een betekenisvol ander mens heb om de
slapte in mijn leven weg te nemen, terwijl u juist opgelucht zou kunnen
zijn bij zoveel autonomie. Breng in uw relaties over wat uw triggers voor
woede zijn zodat anderen fijngevoeliger tegenover u kunnen zijn.
De sleutel van de aanpak van woede is meevoelende communicatie. Ik
definieer dat als een informatie-uitwisseling voor het grotere goed dat zo­
wel het uitspreken van uzelf als het empathisch luisteren naar een ander
omvat. Dan hebben de mensen in een relatie de mogelijkheid via veran­
dering een emotionele band te krijgen - de mogelijkheid van verdieping
als gevolg van goede communicatie - in plaats van zich terug te trekken
of boze gevoelens te verdringen. Natuurlijk is het verstandig confronta­
ties selectief te hanteren. U wilt niet op iedere wil
l ekeurige heuvel sneu­
velen. Maar als u eenmaal hebt besloten dat een kwestie het waard is aan­
gepakt te warden, zal onderstaande oefening optimale resultaten opleve­
ren.
Als u communiceert moet u altijd het beste in mensen aanspreken; hun
intelligentie, integriteit of intu'itie. Dat zal ook het beste in u naar voren
halen. Het slechtste in ons popelt om op te duiken, maar ga er niet op in.
Pas op dat u niet kortaf, neerbuigend of gemeen bent; het zal als een boe­
merang werken. (Iedere serveerster kan getuigen van het gruwelijke dat
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE
Emotioneel actiedeel
·
ZEVEN REGELS VOOR MEEVOELENDE COMMUNlCATIE
Gebruik deze samen met de spirituele methoden van dit hoofdstuk voor het
transformeren van woede.
Regel 1: Verwoord rustig uw gevoelens.
Regel 2: Wees duidelijk over de reden dat u boos bent; houd het bij Mn kwes­
tie.
Regel 3: Vraag om een kleine, op te brengen verandering die aan uw behoef­
te tegemoet zou kunnen komen. Verduidelijk hoe deze uw relatie ten goede
zal komen.
Regel 4: Luister niet-verdedigend naar de opstelling van de ander; onderbreek
hem of haar niet
Regel 5: Toon empathie voor de gevoelens van de ander. Stel uzelf de vraag:
'Welke pijn of gemis brengt deze persoon ertoe zo boos te doen; zich te gedra­
gen op een manier die niet aan mijn behoeften beantwoordt?' Neem enkele
rustige momenten om intuitief waar te nemen waar het hart van de ander be­
zeerd of geblokkeerd is. Dan zal mededogen gemakkelijker komen.
Regel 6: Werk een compromis of oplossing uit Blijf niet simpelweg in uw 'ge­
lijk' hangen.
Regel 7: Als iemand niet bereid is te veranderen, kunt u de situatie accepte­
ren zoals deze is en proberen er emotioneel afstand van te nemen of het con­
tact beperken.
er met het eten van een beledigende restaurantbezoeker kan gebeuren,
bijvoorbeeld dat erin wordt gespuugd.) Vermijd generaliseren, vaagheid
of te veel vragen. Houd het hoofd koel: explodeer niet en stel geen ultima­
tums alvorens te proberen een gemeenschappelijke basis te vinden. Dit
 EMOTIONELE VRIJHEID
alles is uw meditatie. Meevoelende communicatie is een heilige uitwisse­
ling; een ontmoeting tussen harten die het fascisme van de kwaadaardig­
heid onder de duim houdt.
In dit laatste hoofdstuk van het boek kunnen wij met recht vieren hoe
emotionele vrijheid ons in het voile bezit van onszelf stelt; niet onderwor­
pen aan de grillen van de woede of andere negatieve emoties. Als wij woe­
de zien als iets wat verwerkt en getransformeerd moet worden, als wij
mededogen als de prijs beschouwen, streven wij niet alleen maar naar be­
vrijding - dan leven wij er ook naar. Door de toepassing van de Zevende
Transformatie boezemt mededogen ons een natuurlijk gezag in dat uit
het hart voortvloeit en niet slechts uit het denken of het ego. Het stelt ons
in staat op een radicaal zorgvuldige manier op te treden. Verwar dit nooit
met zwakheid. Boeddha leert: 'Mededogen is de weg uit de hel.' Het is
ons kompas naar de hemel van barmhartigheid.
In mijn eigen leven hen ik zo dankbaar voor de gunst van mededogen.
De kleinste daden zijn werkelijk wonderbaarlijk voor mij. Op een middag
waren een vriend en ik aan het relaxen bij het hotelzwembad tijdens een
pauze in een conferentie. Omdat ik mijn zonnebril vergeten had scherm­
de ik mijn ogen tegen de zon af met een stuk papier. Toen hij zich voor­
overboog om het voor mij vast te houden maakte ik bezwaar, maar hij
glimlachte alleen maar en zei met absolute zelfverzekerdheid: 'Ik kan dit
hanteren.' Over het horen van de droomwoorden waamaar je altijd had
verlangd gesproken! Deze vriend, een psycholoog met een scherp inzicht
in de menselijke natuur, had mij door. Ik was zo gewend - te gewend -
om alles zelf te doen, erop bedacht dat goedbedoelende anderen mij al­
leen maar meer werk zouden bezorgen. Zijn competente, troostende ge­
baar bracht zo'n empathie over voor mijn weerzin om hulp te accepteren
en feitelijk ook het vertrouwen dat iemand mijn leven gemakkelijker kon
maken zonder dat ik het hoefde te vragen. Ik was geroerd dat hij deze
kwetsbaarheid in mij herkende en honoreerde.
Mededogen kan ook de smeltkroes vormen voor het ontstaan van ge­
nezende wonderen. Een van mijn workshopdeelnemers vertelde rnij het
volgende verhaal. Twee jaar eerder had ze ernaar verlangd zwanger te
worden maar ze had een zeldzame, emstige nieraandoening. Haar dokter
waarschuwde dat een zwangerschap haar lichaam te zeer zou belasten;
zelfs haar leven in gevaar zou brengen. Toch was het verlangen naar een
baby van deze vrouw zo sterk dat ze besloot het te riskeren. Gelukkig
DE ZEVENDE TRANSFORMATIE 391
ging het in die negen maanden goed met haar en haar ziekte stabiliseer­
de, wat geenszins het geval hoeft te zijn tijdens een zwangerschap - een
grote opluchting voor haar, haar man en de dokter. In diezelfde periode
echte r werd bij haar jonge golden retriever, haar vaste gezelschap en
'zielsmaatje' waarop ze zozeer afgestemd was, de diagnose van nierinsuf­
ficientie gesteld. Al snel na de geboorte van haar dochter stierf dit liefde­
volle dier, alsof hij het net lang genoeg had volgehouden om die hele pe­
riode met haar mee te maken.
Hoewel cynici het als 'puur toeval' zullen afdoen dat beiden dezelfde
zeldzame ziekte opliepen - v@oral waar de hond volmaakt gezond was ge­
weest - lees ik dit heel anders. Voor mij lijkt het eerder een roerend teken
te zijn van de onderlinge verbondenheid van onze harten en de kracht van
mededogen. Er bestond een bijzondere liefde tussen deze vrouw en haar
hond. Zou het kunnen bestaan dat een leven zo empathisch verbonden is
met het andere dat het ziekte kan opmerken en zelfs ovememen? Het is
stellig iets om rekening mee te houden. Als arts weet ik dat liefde wonde­
ren kan creeren die een logische verklaring tarten. In onzelfzuchtige lief­
de klinkt dat mysterie door. Hoe wonderbaarlijk en verreikend kan mede­
dogen onder alle levende wezens zijn! Elk van ons is tot onbeperkte liefde
in staat. De monumentale implicaties van dit feit openbaren zich aanhou­
dend in de loop der jaren; ze bezorgen rnij altijd kippenvel en helderen
mijn emotionele prioriteiten op.
Men heeft wel gezegd dat wanneer mensen ophouden met daden van
vriendelijkheid te verrichten, het net dat de wereld bijeenhoudt uit elkaar
zal vallen. Wee de dag waarop ons mededogen stopt, waarop er geen
middelen meer zijn om de woede te beteugelen. In plaats daarvan kun­
nen wij samen de gulheid van het mededogen ontwikkelen en ons in el­
kaar verheugen. Wees meevoelend jegens mensen die u kent en die u niet
kent. Wij zijn allemaal heilig. Wij zijn allemaal pijnlijk mooi. Intuitie stelt
ons in staat elkaars licht te herkennen. Laten we onze aansporing ontle­
nen aan de dichteres Mary Oliver waar ze schrijft over het 'door de hemel­
se zichtbaarheden heen de hemelse onzichtbaarheden zien'. Mededogen
schenkt ons het gezichtsvermogen om zowel de oppervlakte van de din­
gen als hun diepere emotionele dimensies te aanschouwen. Het stelt ons
in staat meer gevensgezind te zijn, waardoor onze relaties geheiligd wor­
den. Het stelt ons in staat de aarde tot een beter oord te maken dan toen
wij ter wereld kwarnen.
392 EMOTIONELE VRIJHEID

Meditatie over vrijheid Een andere wereld is niet aHeen mof:!elyk, ze is zelfs onderweB!
Reik het geschenk van barmhartigheid uit Op een stiUe daf:!, als u f:!Oed luistert,
Geef vandaag een fuif van mededogen. Geef uw hart ruim baan; maakt kunt u haar ademhalinB horen.
niet uit op welke manier u van anderen en van uzelf zult houden. Bezie ARUNDHATI Roy
alles met een welwillend oog; datgene waarmee we stralen evengoed als
onze zwakheden. Adem eens dieper in clan ooit. Laat uw hart groter war­
den dan het ooit is geweest. Wees tevreden met de persoon die u gewor­
den bent. De tijd van het mededogen is aangebroken. Omarm en deel de­
ze goedheid. Uw mededogen vult de wereld met ziel.

Nawoord
LEVEN IN DIENST VAN
HET HART: DE ZEGEN VAN
EMOTIONELE VRIJHEID
Emotionele vrijheid is een innerlijke vredesbeweging die binnen in elk
van ons wordt geboren en vervolgens uitstroomt in de wereld. Het ver­
trekpunt bent u altijd zelf. Hoe meer vrede u geniet, des te meer golft het
naar iedereen uit. Doordat u bevrijd wordt van de slavernij van de negati­
viteit - het doel van de transformaties in dit boek - gaat u uw ontzaglijke
waarde als persoon beseffen. U zult meer verbonden zijn met uw hart en
ook een band met de hele menselijke familie voelen. Met dit bewustzijn
kunt u anderen als verwanten behandelen, als mensen die bij u horen.
Ruirnhartigheid en goede wil beginnen weldra natuurlijk te lijken.
Het bereiken van emotionele vrijheid geeft u voortdurende toegang tot
uw eigen krachtcentrale in tijden van jubel en van tegenspoed. Als mees­
ter van uw emoties zult u de middelen hebben om uzelf te handhaven te­
genover engelen, demonen en alles wat ertussenin zit. Ik bewonder uw
moed dat u zichzelf wilde leren kennen. De reis naar zelfkennis is een
vrolijkmakende en toch oak nederig stemmende reis. Blijf, terwijl deze
reis zich ontrolt, de kernboodschap van emotionele vrijheid destilleren:
uiterlijke gebeurtenissen kunnen de stimulans voor een ommekeer zijn,
maar hoe u besluit te reageren bepaalt uw ervaring. Openheid voor deze
groei is belangrijker dan louter intellectuele kennis. Leven in dienst van
het hart zegent u met een perspectief van allesomvattende liefde. Het ge­
volg is dat uw aanwezigheid stralender wordt. Er komt een speciale
schoonheid van binnenuit op die aan anderen wordt overgedragen.
LEVf'.N IN DIENST VAN HET HART 395
Emotionele vrijheid betekent niet alleen in dienst van het hart leven op
persoonlijk niveau, maar ook dat u trouw zweert aan het welzijn van de
aarde. Wij zijn haar hoeders, haar beschermers. Orn die gewijde plicht te
vervullen moeten we op de hoogte blijven van onze emotionele motivaties
opdat we onze innerlijke strijd niet op een wereldschaal gaan uitspelen.
Het is angstaanjagend te beseffen dat een emotioneel beschadigde per­
soon in een machtspositie de planeet catastrofaal kwaad kan toebrengen.
Als psychiater geloof ik dat mensen met een onopgeloste woede eerder
geneigd zijn een oorlog te ontketenen. Wij willen het lot van de vrede niet
in de handen leggen van leiders wier beslissingen verwrongen zijn door
een woede uit hun kinderjaren of uit een andere bran. Het is een feit dat
gelukkige mensen de wereld niet willen opblazen. Pleitbezorgers van de
vrede moeten juist weten wat het is zich vredevol te voelen. Dan hebben
we een veel grotere kans om onze doelen te bereiken. Anderzijds zal het u
geen goed doen om een vreesachtige wervelwind van onrust te zijn om de
beschaving te redden. Dat zal uw missie dwarsbomen. Daarom moet een­
ieder van ons zijn emotionele huis op orde bnmgen.
Onze wereld is het middelpunt van een versnellingsproces. Het lijkt
alsof de tijd is versneld; alsof de jaren steeds sneller voorbijschieten. Deze
versnelling houdt echter meer in clan enkel onze veranderde waameming
van de tijd naarmate we ouder warden, onze uitzinnige cultuur of de
angst of we onze doelen in het leven wel zullen bereiken. De Hopi zeggen
dat onze wereld ziek is en beter moet warden. Orn te voorkomen wat geo­
biologen 'de zesde grate uitroeiing' van de soorten van de aarde noemen
(in de trant van de verdwijning van de dinosauriers), is het dringend
noodzakelijk dat wij de planeet en onze zielen redden. In de hele geschie­
denis lijkt de menselijke natuur aangedreven te warden tot tumult, zoals
kinderen bij een stil meer onvermijdelijk steentjes in het water zullen
gooien om de rust te verstoren. Niettemin heh ik het vertrouwen dat met
zorgvuldigheid een meer duurzame vrede mogelijk is. Wie kent de Heren
van de Vrede beter dan een ontloken hart? Wij staan op een kruispunt
waarop beslissingen moeten warden genomen. Wij kunnen de kracht
van deze versnelling naar de diepten van onze liefde berijden of naar de
rand van de vergetelheid. De luxe van een tussenpositie bestaat niet meer.
We hebben profeten nodig die zich durven uit te spreken. Het past ons de
waarschuwing van Albert Einstein ter harte te nemen: 'Ik weet niet met
welke wapens de Derde Wereldoorlog zal warden uitgevochten. Maar de
Vierde Wereldoorlog zal met stokken en stenen warden uitgevochten.'
 EMOTIONELE VRIJHEID

Emotionele vrijheid maakt van goedheid de doorslaggevende factor. Ze

stelt ons in staat innerlijke vrede te ervaren zodat de uiterlijke vrede kan
bloeien.
Het observeren van de wereld is de fascinatie van mijn leven en be­
roep. Ik word ertoe aangetrokken am in het middelpunt van de dingen
Adressen voor informatie en hulp
door te dringen. Maar bovenal leef ik voor die volmaakte intu1tieve in­
zichten die overbrengen dat ik in rnijn hart hen gecentreerd. Mijn liefste
wens is dat dit boek een opwinding in u ontketent over deze ervaring; dat
ik u heh ge"inspireerd om in opstand te komen tegen alles wat de liefde
Instituut voor Mindfulness
bestrijdt. Ons hart is ons grootste erfgoed. In de loop der tijd zullen uw
Oostetwold 14
inzichten verfijnder warden. Houd u eraan tot ze glanzen. Blijf trouw aan 9451 GX Rolde
wijzen van zijn die authentiek aanvoelen. Bedenk in perioden van twijfel 0592-24 22 71
info@instituutvoormindfulness.nl
aan uzelf of wanneer u wankelt: een gulden kompas wijst altijd naar het
hart. Dat is de richting naar de vrijheid. Centrum voor Mind/Body Medicine
De overkoepelende boodschap van <lit boek is het uitbundig uitdragen Secretariaat Mind/Body Medicine and Mindfulness
van liefde. Koester ieder moment op het zich verbredende pad naar emo­ 0494-94 60 60
a@aandacht.be t.a.v. Myriam
tionele vrijheid. Een droom zei eens tegen mij: 'Nu is het begin van eeu­
wig.' Laten we met een gevoel van verwondering zien wat het volgende
www.institut-fuer-achtsamkeit.de .
Based Stress Reductl��) en
voor ons wordt en het mysterie begroeten van hetgeen nog niet gekomen Dit instituut organiseert opleidingen tot MBSR (Mindfulness
MBCT (Mindfulness Based Cognitive Therapy
) in Duitsland , Zwitserland en Oostenn]k.
is. Het heden maakt de toekomst stralend, dus maak uw heden zo stra­
Voor de Verenigde Staten: mindfuln ess@um assmed.e du
lend mogelijk. Over de Meester zegt de Tao te Ching:
www.umassmed.edu/cfm

Hij is bereid om alle situaties te Bebruiken Anonieme Alcoholisten Nederland

Algemeen Dienstenbureau
en verspilt helemaa1 niets.
Postbus 2633
Dit wordt het belichamen van het licht genoemd.
3000 CP Rotterdam
010-243 01 75 / hulplijn 020-681 7431
Laten we ons in die geest aaneensluiten in dienst van het hart terwijl we www.aa.nederland.nl
adb@aa-nederland.nl
voortgaan met leven en leren. Benader alle omstandigheden met het zelf­
vertrouwen van iemand die de kracht van de liefde kent. Breng liefde in Codependents Anonymous
codependency)
omloop overal waar u komt. Iedere <lag schept u uw eigen karma - goed (intemationaal netwerk van mensen met een achtergrond van
of slecht; dat is uw zaak. Onze band met elkaar, onze band met de wereld PO Box33577
Phoenix, AZ 85067
verlicht de aanblik van het geheel. Baken vanbinnen een ruimte af waarin
USA
intu'itie en liefde kunnen wonen. Als u zo vurig vertrouwt op hetgeen bin­ 24-uurs informatie: 602-277-7991
nen in u is, zult u een volledig belichaamd leven kunnen leiden. www.coda.org
 EMOTIONELE VRqHEID
ADRESSEN 399

Solutions JOCOB
js van complementaire behandelwijzen
For addiction problems Stichting voor innovatief onderzoek en ondeiwi
(biedt professionele holistische behandeling van doserings- en verslavingsproblemen) Spoorlaan 2a
Solutions Amsterdam 3735 MV Bosch en Duin
Keizersgracht 62-64 info@iocob.nl
altematieve geneeskunde)
ro15 CS Amsterdam ww.iocob.nl {website voor complementaire en
0342-47 09 JO
Subtle Energies and Energy Medicine (ISSEEM)
info@addiction-solutions.nl The International Society for the Study of
en en gezondheid)
Ook vestigingen in Bameveld, Eindhoven, Voorthuizen en Antwerpen (scholing en programma's over subtiele energie
uoo5 Ralston Road, Suite 210
IIJ Online Arvada, CO 80004
De nationale zelfmoordpreventie-site 303-425-4625
info@n3 Online.nl
Telefonische en online-hulpverlening vanaf september 2009. EFf Scholingsinstituut . .
ques, b11 ouders,
.

nal Freedom Techm

(verspreiding van trainingsmethodiek EFf: Emotio . .
nwerkers; trammgen EFT Worden
Spiritual Emergency Network (SEN) docenten, medewerkers in de kinderopvang en jongere
en fysieke klachten bij kinderen en scho­
Netwerk van mensen random het thema spirituele crisis. aangeboden voor het verhelpen van ernotionele
ijs)
040-221 33 78 lieren uit basis- en middelbaar ondeiw
Uitgaande van ITANT: De Intemationale Transpersoonlijke Associatie voor het Neder­ Vestigingen:
lands Taalgebied Reviuskade 104
htpp://webinter.nl.net/users/itant/ 3521 TE Utrecht
lonny@levenskracht.info
Spiritual Emergence Network 030-879 47 67
(veiwijzingen naar nationale spirituele therapeuten)
c/o Association for Transpersonal Psychology Kleine Beerstraat 24
PO Box50187 ro33 CR Amsterdam
Palo Alto, CA 94303 katja@levenskrachtinfo
415-453-nofi 020-63127 89 of 06-50 74 68 16
www.spiritualemergence.info
Sellingerstraat 21
Holistisch Centrum Eindhoven 95 61 TA Ter Apel
(cursussen, workshops, behandelingen) henriette@levenskracht.info
Bisschop Bekkerslaan ro B 0599-32 43 33
5628 RA Eindhoven
040-242 93 82

Psychische Gezondheidslijn
10.00 tot 16.00 uur op werkdagen
0900-903 90 39

Trirnbos Instituut
Nederlands Institute of Mental Health and Addiction
(zorg op gebied van verslaving en geestelijke gezondheid)
Da Costakade 45
Postbus 725
3500 AS Utrecht
030-297 II 00
info@trirnbos.nl

Selectieve bibliografle
Beattie, Melody. Codependent No More: How toStop Controlling Others andStart Caring for
Yourself. Hazelton Information Education, 1997·
Bennett-Goleman, Tara. Emotional AlchemH: How the Mind Can Heal the Heart. Three
Rivers Press, 2002.
ChOdron, Perna. When Things Fall Apart: HeartAdvicefor D!lficultTimes. Shambhala Press,
2005.
Dalai La1:1a. The Art efHappiness:A Handbook for Livina. Riverhead Books. 1g99.
Healm9AnBer: The Power ef Patienceftom aBuddhist Perspective. Snow Lion Press, 1997.
Dass, Ram. Be Here Now. C rown Publishing Group, 197I.
Dosey, Larry. Healing Words: The Power efPraHer and the Practice efMedidne
. HarperOne,
1997.
Eden, Donna. EnergH Medicine. Tarcher, 1999.
Feinstein, David. The Promise efEnergH Ps1JcholoBIJ· Tarcher, 2005.
Frankl, Viktor. Man'sSearchfor MeaninB. Simon and Schuster, 1984.
Garfield, Patricia. Creative Dreaming: Plan and Control Your Dreams to Develop Creativif!J,
Overcome Fears,Solve Problems, and Create aBetterSelf. Fireside Books, 1995.
Goleman, Daniel. Destructive Emotions: ASdenti.fic DialoBue with the DalaiLama. Bantam,
2004.
Emotional Intelligence: WhH It Can Matter More than IQ. Banram, 20o6.
Groopman, Jerome. TheAnatomlJ efHope: How People Prevail in the Face efillness. Random
House, 2005.
Jamison, Kay Redfield. An Unquiet Mind:A Memoir of Moods and Madness. Picador Books,
1997·
Jung, Carl. Man and HisSHmbois. Dell, 19 68.
Memories, Dreams, Rglections. Vintage Books, 1989.
Kabat-Zinn, Jon. Full CatastropheLivinB. Piatkus Books, 200I.
The MinclfUl WaH Through Depression. Guilford Press, 2007.
Kerouac, Jack. Book efDreams. City Lights Books, 20oc
LaBerge, Stephen. Exploring the World of Lucid Dreaming. Ballantine Books, rg91.
Lawrence, Brother. The Practice ofthe Presence efGod. Baker House Books, 2004.
Leahy, Robert. The Wof!] Cure: SevenSteps toStop Wof!]ftomStoppinB You. Three Rivers
Press, 2006.
Lynch, James J. A C11J Unheard: New Insights into the Medical Consequences efLoneliness.
Bancroft Press, 2000.
BIBLIOGRAFIE 401
Myss, Caroline. AnatomH efthe Spirit: TheSevenSta!JeS efPower and Healing. Random
House, 1997·
Naparstek, Belleruth. YourSixthSense: Unlockin9 the Power efYour Intuition. Harper One,
1996.
Newberg, Andres, et al. Neurotheoloim: Brain, Science, Spiritualiqi, and ReliBious Experience.
University Press, 2003.
Oliver, Mary. Dreamwork. Atlantic Monthly Press. 1994·
Omish, Dean. Love andSurvival: The ScientificBasis for the Healin9 Power ofintimaqj.
HarperCollins, 1997·
Pearsall, Paul. nie Heart's Code:Tapping the Wisdom and Power of Our Heart EnerBH·
Broadway Books, 1999· .
Pert, Candace. Molecules of Emotion: TheScienceBehind Mind-BodH Medicine. Simon and
Schuster, 1999·
Radin, Dean. EntanBled Mimis: Extrasensol] Experiences in a Quantum Realif!j. Paraview
Pocket Books, 2006.
Richmond, Cynthia. Dream Power: How to Use Your NiBht Dreams to Chan9e Your Life.
Simon and Schuster, 2001.
Rosenberg, Marshall B. Nonviolent Communication:A Language ofLife; Create Your Life,
Your Relationships and Your World in HarmonH with Your Values. Puddle Dancer Press,
2003.
Salzberg, Sharon. Lovin9 Kindness: The Revolutional] Art of Happiness. Shambhala
Publications, 2002.
Schwartz, Stephan. OpeninB to the In.finite. Nemoseen Media, 2007.
Seligman, Martin. Learned Optimism: How to Chalt!Je Your Mind and Your Life. Vintage,
2006.
Shimoff, Marci. Happ!jfor No Reason: 7Steps forBeing HappHftom the Inside Out. Free
Press, 2008.
Targ, Russell. Tite End ofSufferin9: FearlessLiving inTroubled Times. Hampton Roads
Publishing, 2006.
Thurman, Robert. Alt!Jer: The Seven DeadlH Sins. Oxford University Press, 2006.
Tolle, Eckhart. The Power of Now. New World Library, 1999·
Wallerstein, Gene. Mind, Stress and Emotions: The New Science efMood. Commonwealth
Press, 2002.
 WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELEN

cation in Children.' Science 244

Mischel, W., Y. Shoda, en M. Rodriguez. 'Delay of Gratifi
een link legde
{26 mei 1989): 933-938. (Het beroemde marshmallowexperiment, dat
en toekoms tig succes als
tussen het vermogen om als kind voldoening uit te stellen
volwassene.)
blood flow during the com-
Ben selectie van wetenschappelijke artikelen Newberg, A.B., et al. 'The measurement of regional cerebral
plex cognitive task of meditation: A preliminary SPECT study -'. :
sMc�ia tT)j Resea�ch:
.
van spmtuah te1t en med1ta-
NeuroimaBinB 106 (2om): n3-122. (Bespreekt de effecten
tie op de hersenen.)
Distant Intention on Water Crystal
Radin, Dean, et al. 'Double-Blind Test of the Effects of
vermogen van intentie om fy-
Formation.' Explore Journal 2, 5 (2006). (Bespreekt het
Arnst, Amy. 'The Biology of Being Frazzled.' Science 280 (12 juni 1998): 17n-171J. (Be­ sieke verandering te creeren.) ·

Annual Review ef Neuroscience 27

spreekt de biologie van emotioneel uit je evenwicht zijn.) Rizzolatti, Giacom o. 'The Mirror Neuron System.'
Aston, John A. 'The Efficay of Distant Healing: A Systemized Review of Randomized (2004): 169-192. (Een bespreking van het systeem van de spiegelneuronen van het li-

Trials.' Annals ef!ntema! Medicine 132, II (2000): 903-910. (Een bespreking van onder­ chaam en empathie.)
ndocrine Function.' Annals ofBeha­
zoeken naar distant healing.) Seeman, Teresa. 'Social Ties and Support and Neuroe
e effecten van emotionele
Coan, A. 'Spouse but Not Stranger: HandholdingAttenuatesActivation in Neural Systems viora! Medicine 16 (1994): 95-106. {Bespreekt de positiev
Underlying Response to Threat.' Ps!jchoph!jsioloBM 42 (2005): 544. (Bespreekt hoe het steun op gezondheid.)
vasthouden van de hand van je echtgenoot in een bedreigende situatie zijn of haar
stress biologisch kan verminderen.)
Davidson, R.J., en W. Iron. 'The Functional Neuroanatomy of Emotion andAffective Sty­
le.' Trends in Cognitive Science 3 (1999): II-21. (Bespreekt de neuroanatomie van emo­
tie.)
Dijksterhuis, Ap, et al. 'On Making the Right Choice: The Deliberation-Without-Atten­
tion Effect.' Science 3II (II augustus 2006): 1005-1007. (Bespreekt het belang van 'sla­
pen over' besluiten tegenover het uitpuzzelen ervan.)
Gazzola, V. 'Empathy and the Somatotopic Auditory Mirror System in Humans.' Current
Biolom1 16 (2006): 1824-1829. (Bespreekt het verband tussen empathie en spiegel­
neuronen.)
Gump, Brooks, et al. 'Stress, Affiliation, and Emotional Contagation.' Journal ef Personali­
t!j and Social Ps!jcholoBH 72, 2 (1997): 305-319. (Bespreekt het denkbeeld van emotione­
le besmetting en de relatie die dit met stress heeft.)
Kemper, Kathi, et al. 'Impact of a Medical School Elective in Cultivating Compassion Th­
rough Touch Therapies.' Complementa111 Health Practice Review u, l (2006): 47-56.
(Bespreekt de kracht van therapeutische aanraking en mededogen.)
Keltner, Dahser, en Cameron Anderson. 'Emotional Convergence Between People over
Time.' Journal efPersonalit!j and Social Psl:JcholoBH 84, 5 (2003): 1954-1968. (Bespreekt
het denkbeeld van emotionele samensmelting in relaties.)
Lieberman, Matthew. 'Intuition: A Social Cognitive Neuroscience Approach.' Psjjchologi­
cal Bulletin 126, 1 (2000): 109-137. (Bespreekt de neuroanatomie van intui:tie.)
Luskin, Frederic. 'The Art and Science of Forgiveness.' Staeford Medicine 16, 4 (1999). (Be­
spreekt de bijzondere voordelen van vergeving.)
Miller, Greg. 'Reflecting onAnother's Mind: Mirror Mechanisms Built into the Brain May
Help Us Understand Each Other.' Science 308 (13 mei 2005): 945-947. (Bespreekt het
verband tussen empathie en spiegelneuronen.)
 Over de auteur
Dankbetuiging

Judith Orloff, M.D., is een bevoegd psychiater en wetenschappelijk me­

Ik hen veel mensen dankbaar die mij bij het 'Schrijven royaal hebben ge­
dewerker klinisch onderzoek in de psychiatrie aan UCLA, de Universiteit
steund:
van Californie in Los Angeles. Ze is ook auteur van de bestsellers Positive
Energtj, Dr. Judith Orlojf's Guide to Intuitive Healing, en Second SiBht. Dr.
Richard Pine, literair agent van mijn dromen.
Orloff geeft intemationaal lezingen en workshops over de relatie tussen
geneeskunde, intui:tie en emotionele vrijheid. Haar werk werd op CNN,
Betsy Rapoport, hardwerkend en toegewijd redacteur, wier betrokken­
PBS en NPR belicht en verscheen in USA Toda]j, 0 Magazine en Self. Dr.
heid van onschatbare waarde was.
Orloff is de schepper van het Intuition and Emotional Freedom Channel
van YouTube op www.youtube.com/judithorloffmd. Ze woont aan de
Shaye Areheart, uitgever, godin, voorvechtster van mijn werk.
kust in Los Angeles, Califomie.

Thomas Farber en Susan Golant, die mij hielpen dit boek af te bakenen
Voor informatie over de boeken en de geplande workshops van dr. Judith
en in te delen.
Orloffkunt u terecht op www.drjudithorloff.com; u kunt uw vragen ook
richten aan:
Berenice Glass, mijn beste vriendin, die een onweerstaanbare lach heeft
en bij wie ik altijd het ei van mijn waarheid kwijt kan.
Judith Orloff, M.D.
2080 Century Park East, Suite r8n
Stephan Schwartz, vriend, mentor, en renaissancemens.
Los Angeles, CA 90067

Een speciaal woord van dank voor het buitengewone team van Harmo�y
Books: Annsley Rosner, Philip Patrick, Jenny Frost, Kate Kennedy, Katie
Wainwright, Kira Walton, Linda Kaplan, Sarah Breivogal, Shawn Nichol­
ls en Karin Schulze.

Bovendien spreek ik mijn grate waardering uit voor vrienden en familie

vanwege hun inspiratie, aanmoediging, levensverhalen en de ontelbare
uren die aan het destilleren van de essentie van mijn boodschap werden
gewijd: Ron Alexander, Barbara Baird, Patricia Bisch, Barbara B iziou,
.
Rabbi Mark Borovitz, Cary Brokaw, Charles Blum, Reverend Laune Sue
Brockway, Ann Buck, Janus Cercone, Ilene Connoly, Jennifer Cook, Lisa
 EMOTIONELE VRIJHEID

Davis, John Densmore, Vic Fuhrman, James Grotstein, Barry Haldeman,

Ping Ho, Melinda Jason, Cathy Lewis, Frank Lowree, Michael Manheim,
Mignon McCarthy, Meg McLaughlin-Wong, Richard Metzner, Caroline
Myss, Daoshing Ni, Mary Oliver, Maxine Orloff, Dean Orloff, Phyllis Os­
trum-Paul, Charlotte Reznick, Dean Radin, Jillian Robinson, Harriet Ros­
etta, David Smith, Rabbi Don Singer, Leong Tan, Russell Targ, Roy Tuck­
man, Christina Snyder, Mark Seltzer, James Spar, Roy Tuckman, Niki
Vettel, Mary Williams en Beth Zacher. En ten slotte mijn ouders Maxine
Ostrum-Orloff en Theodore Orloff, die nog steeds bij mij zijn, zij het nu
aanvaarding223 - en droµien 184
aan Gene Zijde.
acrobioefeningen258 - en hersenchemie255
actie ondernemen57 - energetische krachtvan 174, 265
Ten slotte zeg ik dank aan mijn patienten en workshopdeelnemers van acupunctuur269 - evalueren279
wie ik nog steeds zoveel leer. Ik heh hun namen en persoonlijke kenmer­ ademen n6 - genezen257
ademhaling48 , 76 - intomen280
ken veranderd om hun privacy te beschermen.
adrenaline42, 357 - onder ogen zien157
afgunst 321 - opheffen 264, 279
biologie van326 - psychologie van179, 271
energetische kracht van 338 reacties van het lichaam, afbeelding163
loslaten342 - spiritualiteitvan 169, 259
psychologie van343 - stoomis 248
spiritualiteit van 330 - test 160
afgunsttest 323 - t.o.v. intultie 180
afhankelijke persoonlijkheid 139 zie ook - transformeren 178, 182
slachtoffer - voorbeeld 166, 254
afkoelingsperiode361 angstfactor164
afwijzing200 Anonieme Alcoholisten352
- overleven214 antidepressiva28 8
agorafobie n8 altematieven292
Alaska276 Apollo 97
alchemisten27 Archives oflntemal Medicine293
alcohol 75 artsen en geduld 209
alfa-activiteit 46 attention deficit disorder (ADD) 193
Alice in Wonderland 320 autisme227
alleen-zijn 245
Allen,Woody238,261 babyapenexperirnent241
al-te-goeddoener-syndroom 370 Barmhartige Samaritaan362
AmericanJournal efPs11chiatriJ 309 barmhartigheid 50, 392
American Psychiatric Association249, 283 basale ganglia10
American Psychological Association 240 beddengoed79
amygdala42, 162, 164, 327, 357 behavioristen271
andere culturen en dromen84 - en eenzaarnheid240
An9er365 behoeften, ruirntelijke 237
Anger Management 363 Benson, Dr. Herbert 44
angst248 benzodiazepinen256
- biologie van161,253 Bergrede260
- biologisch sussen168 besluitvorming en dromen84
 EMOTIONELE VRIJHEID REGISTER

besmettelijkheid van depressie en hoop Buss, David 375 dapper zijn 172 droomdagboek 86
306 darmzenuwstelsel lO droomwerk 96
betablokkers 256 cafe"ine 75, 257, 293 Dass, Ram 61 Dylan, Bob 229
bewustzijn,vormen 68 calcium 257 Delphi, orakel van 97 dysthymie 283
bezorgdheid 248 Camus, Albert 23 deltagolven 74
biologie van 253, Capote,Truman n2 diagram 77 Eavesdropping 176
energetische kracht van 265, Cayce,Edgar 101 visualiseren 76 Edison,Thomas 201
- opheffen 264 Ceasar,Julius 332 denken veranderen 264 eenzaamheid
- psychologie van 271 Centers for Disease Control and Prevention depressiviteit/depressie 282 - algemene oorzaken 222
- spiritualiteit van 259, II7 biologie van 287, - bestrijden 244
- voorbeeld 261 cha.kra's 269 energetische kracht van 303, - biologie van 225
bezorgdheidstest 252 Chautauqua Institution 205 loslaten 307 - energetische krachtvan 234
bidden 302 chi IO, 56,269 ovememen, voorbeeld 306 - onder ogen zien 219
Bijbel 331 Ch6dr6n,Perna 298,370 psychologie van 309 - psychologie van 240
bijnieren 42 chronische vermoeidheid n8 spiritualiteit van 296, - spiritualiteit van 229,230
Bill.from M):I Father, The 137 Chrysler n4 transformeren 295, 297 - transformeren 232
biologie Churchill,Winston 287 vormen 313 - voorbeeld 219
- van angst en moed 16x Cohen,Leonard 199,303 depressietest 286 - eenzaaroheidstest 224
van angst,bezorgdheid en innerlijke collectieve onbewuste 91 Diagnostic and StatisticalManual ofMental - egotisme 332
rust 253 Columbine High School 384 Disorders, Fourth Edition (dsm-iv) 249 Einstein,Albert 10, 98, 395
- van depressiviteit en hoop 287 communicatie,meevoelende 388 Diana, prinses 287 eiwit stathmine 164
- van eenzaamheid en verbondenheid 225 communicatiesjabloon 210 dilemma, emotioneel 87 Ellis, Albert 210
- van emoties 40,4I communiceren 59 Disneyland 281 Emerson, Ralph Waldo 205
- van frustratie,teleurstelling en geduld concentreren en meditatie 47 doe! 52 emotie(s) 22
192 concentreren op positiviteit 207 Don't GetMad, Get Even: The Big Book ofRe- - begrijpen 25
- van jaloezie, afgunst en zelfWaardering condition humaine 109, 222 venge 378 - benadering 33
326 confrontaties 143 dood 75, 317 - bevrijdende 68
- van slaapcyclus 73 contact met jezelf 245 dopamine 255, 288 - componenten 40
- van woede en mededogen 357 contact,positiefmenselijk 222 Dostojevski, Fjodor 40 - en energetische kracht 55
blessing in disguise 200 controlefreak 140 Dr. Judith Orlqffs Guide to Intuitive Healing - en gedrag 61
boeddha 38,48, 261,352,390 - test 142 27 - genetisch gemanipuleerde 164
boeddhisten 50,83 Cooper,Bernhard 137 Drama of the Gyted Child 136 - in spirituele termen 51
boeddhistische grondregel 350 coping 40, 6r drijfkrachten 272 - omgaan met 260
boeddhistische monniken 52 - mechanisme 192 dromen 68,83 - spirituele betekenis 49
boeddhistische oefening 264 - stijl 243 3 typen bevrijdende 88 - strategieen 40
Bogart,Humphrey 315 - vaardigheden verbeteren 174 collectieve 91 - verschil positieve en negatieve 60
Bonanza 340 cortisol 42 en angst184 - verwerken, stadia 24
Book ofDreams 88 criticus 144 - en frustratie 198 emotiemoleculen 267
Boorstein, Sylvia 260 - afWeren 146 - en uitvindingen 103 emotioneel actiedeel 34,48, 54, 60, 63,74,
boosheid 51 - test145 - helpende 89, 102 76,86,96,100,105,116,121,125,127,
borderline persoonlijkheid 148 zie ook - herinneren 85, 86 138,141, 143, 146, 150, 168, 172,178,
splitter D'Aquili, Eugene 52 - hoofdbeginselen 85 182,195,197,207,216,228,232, 237,
Borovitz, Mark352 dagelijkse technieken 279 - over dood, voorbeeld 317 244,257,264,269, 279,295,303, 307,
Brando,Marlon 287 daila lama 147, 196, 332,363 - psychologische 89 313,329,337,342,349,361,369,378
Brave New Worid 164 Dangerfield,Rodney 321 - raadplegen 246 emotioneel ontspannen 121
Brooks, Gwendolyn 281 dankbaarheid 68 - uitleggen 91, 96 emotionele beoordeling 38
Buber,Martin 302,233 - tonen 233 - voorbeeld 68, 72, 242, 277 emotionele energie 55
buikademhaling 258 Dante331 voorspellende 89,97 - basiswet 175
buren, voorbeeld 375 daolsme 31,53 - 'zien' van andermans 93 - lezen 177
410 EMOTIONELE VRIJHEID REGISTER

- positieve en negatieve 56 - van jaloezie, afgunst en zelfwaardering biologie van 192 hart
- transformeren 34I 326 energetische kracht van 203 - en meditatie 53
voorbeeld 205 van woede en mededogen 357 energie van 203 - energie 270
emotionele leven, 4 praktische geheimen energie loslaten, voorbeeld 214 - openen 32,49
40 - van afgunst 339 - met geduld benaderen 197 Hawn,Goldie 262
emotionele reacties 41 - van angst r74, 266 - omvormen 207 Hayduke, George 378
emotionele stress, effecten 42 - van depressie 304 psychologie van 208 healing 6i
emotionele typen 109 - van eenzaamheid 235 - spiritualiteit van 196, Heart's Code. The 268
emotionele vampiers 129 - van emoties 60, 338 - test r90 heelheid 221
- bestrijden r35 van frustratie 203 voorbeeld 15, 205 helend verdriet 3r4
- herkennen 132, 134, r35 van geduld 204 frustratietolerantie, lage 210 helpen, anderen 233
- ontstaan van 130 van hoop 305 frustrerende mensen, omgaan met 2n helpende dromen 102
- overleven 132 van jaloezie 339 - onder20eken ro5
- overlevingsstrategieen 133 van kalmte 267 gamma-aminoboterzuur (gaba) 255 - voorbeeld ro4, 106
- trotseren, voorbeeld 131 van mededogen 373,380 Gandhi, Mahatma 140, 362 Hepburn, Audrey 263
emotionele verschillen tussen mannen en - van moed 175 gebed 303 herinnering 85
vrouwen 36-37 - van verbondenheid 235 - uitspreken 264 hersenen
emotionele vrijheid - van woede 373 gebroken-hart-syndroom 289 - en empathie 152

- basisprincipes 22 van zelfwaardering 339 gedachten tot rust komen 77 - en geduld 192
- definitie 8 energie weglekken r30 geduld r87 - en gevoel 37
- dromen 83 energie,subtiele 56 - biologie van 192 - en meditatie 46
eerste stappen r9,33 energieen 10 en hersenen r92 en slaap 71
- en (hartcentrerende) meditatie 44,53 energiegevoelige mensen en eenzaamheid - en schoonheid 204 - en spiritualiteit 52
- en slaap en dromen 69 235 energetische kracht van 203 - en spirituele gemeenschap 52
imperatief van 23 energiehealing 269 energie van 204 hersenchemie en angst 255
- test 33 energiepsychiatrie 9, 28 oefenen 195 hersenscans 37
- uitleg 24 - openbaring 236 - psychologie van 208 Hidden Messages '?[Water, The 56
- voor jezelf32 - energiestroom en geduld 205 - spiritualiteit van r96 hogere macht 50,232
Emoto, Dr. Masuro 56, 57 energietherapie 46, 269 - voorbeeld 191 Holmes, Sherlock 350
empathie III Engel, Professor 3u geheugen en slaap 71 hoop 282, 284
- en hersenen 152 Etiquette 130 gemeenschap 222 - aantrekken 307
- opbrengen II6 evenwicht 25 gemengde persoonlijkheidsstoomis 144 zie - biologie van 287
- voorbeelden n8 Exorcist, The 372 ook criticus - energetische krachtvan 303
empatische behoeften 122 genetisch gemanipuleerde emoties 164 - helende kracht 294
empatische mens u7 Ferrow, Mia 238 Gershwin, George 205 - omhelzen 320
- balans vinden r21 Finch, Atticus u7 gevoelens uiten r25 - psychologie van 309
- kenmerken 120 floccinaucinihilipilification 329 gezondheid 53 - spiritualiteit van 296
- test u9 Forbes II4 Ginsberg, Allen 88 Hopkins,Anthony 287
endorfinen 44 Forster,E.M. 219 glucose u5 hormonen 162
energetische grenzen 374 fouten maken, voorbeeld 212 90 with theflow 208 House efGod, The 209
energetische kracht 40, 203 fouten, reactie op 2r2 Godin, overlevering van de 263 House of the Return 23r, 352
- en/van emoties 55, 60 Frankl, Viktor 310 Gratitude and EnvH 342 huilen 307
- van angst en moed161,174 Franklin, Benjamin 248 grenzen stellen r41,378 humor207
- van angst, bezorgdheid en innerlijke Freud 287 Grieken 97 Huxley,Aldous 164
rust 253 freudianen 72 hypochondrische angsten, voorbeeld 272
- van depressiviteit en hoop 287 - en eenzaamheid 240 haast en woede 362 hypothalamus 162
- van eenzaamheid en verbondenheid 225 frisse lucht 80 haat 53
- van frustratie, teleurstelling en geduld Frost, Robert 52 hallucinaties 81 ifIt Be Your Will 303
192 frustratie 187 Harlow, Harry 241 immuunsysteem en slaap 71
412 EMOTIONELE VRIJHEID REGISTER

indianenverhaal 23 Kandel, Dr. Eric 164, 165 Mcferrin, Bobby 261 natuur 50
Inferno 33l karaktertrekken ouders 64 mededogen 31, 53, 54, 352 nederigheid 332, 333
innerliike rust 248 karma 368 biologie van 357 negativiteit 57, n7
- biologie van 253 kava 257 energetische kracht van 371 - en frustratie 206
- creeren 279 Kerouac, Jack 68, 83, 88 opbrengen 387 negatief gevoel 66
- energetische kracht van 265 kinderen, angstige 272 psychologie van 381 negatieve binnenpraat 54
- psychologie van 27l kinetische improvisatie ro7 spiritualiteit van 363 negatieve boodschappen vervangen 349
- spiritualiteit van 259 King Jr., Dr. Martin Luther 282 voeden36r negatieve emoties 158
insomnie75 Klein, Melanie 342 voorbeeld 26 neocortex 192
Institute ofNoetic Sciences 56 'kleine dood' 71 medicatie 165 New England Journal efMedidne 289
instrumenten voor bevrijding 155 e.v. kleine stapjes 14 - gebruik, voorbeeld 290 New York Times238, 322
intellectuelen u2 'kleine zon' 53 - risico's en voordelen 256 Newberg, Dr. Andrew 52
- balans vinden n6 klemmende stoomissen' 158 meditatie 44, 265, 280 Nicholson, Jack 262, 364
- kenmerken n4 koestering 240 en biologische doorbraken 47 Nightingale, Florence 258, 287
- testII4 koffie 293 en concentreren 47 nonnen, franciscaanse 52
- intenties vaststellen 365 kracht, eigen 31 guerrilla- 121 norepinefrine 288
- intu"itie 9 Kruis, Sint- Johannes van het 297 hartcentrerende 53, 54
- en angst 166 Kiibler-Ross, Elisabeth 316 korte48 O'Toole, Peter 263
- en angst en bezorgdheid 276 Kuusisto, Stephen 176 over thuis 232 obsessieve-compulsieve persoonlijkheid
- en geduld r89 kwetsbaarheid en emotionele gesteldheid over vrijheid 185, 218, 247, 281, 320, 351, 140 zie oak controlefreak
- experiment 60 r31 392 obsessieve-compulsieve-stoomis (ocs) 278
integreren 25 Millan, Cesar 385 Oliver, Mary 335, 391
luisteren naar 233 lachen 295 Miller, Alice 136 omgaan met kritiek 146-J4 7
- t.o.v. angstr8o Laurentius, broeder 334 minderwaardigheidscomplex, voorbeeld 93 omphalos97
- voorbeeld 28, 198, 276 leervermogen en slaap 7r minipauze 239 On Death and D!jinB 316
intu"itieve waamemingen55 Lennon, John 373 ministerie van Justitie 384 Ono, Yoko 342
intu"itieve wijsheid 68 levensanalyse 52 mishandeling, voorbeeld 62 ontspanning
inzicht, betrouwbaar intultief 180 levenskracht 56 moed - afbeelding 45
irrationele angst l80 Levin, Ira 165 - biologie van 16r - 'ontspanningsrespons' 44
lichaamsbeweging n6, 258 - en spiritualiteit 169 - techniekr68
jaloezie 3 21 light-dranken 75 - energetische kracht van 174 openstellen, actief 245
- biologie van 326 lijden 158 ontwikkelen 157 opkomen voor jezelf, voorbeeld 176
- energetische kracht van 338 'living apart together' (LAT) 238 psychologie van 179 opwekkende middelen 75
- loslaten 342 LosAnBeles Times 231 spiritualiteit van r69 Othello 321
- psychologie van 343 moeders, angstige 272 Othello-syndroom 346
spiritualiteit van 330 magnesium 257 moedersintu"itie, voorbeeld 277 ouders
- test 323 Man's Searchfor MeaninB 3n monke!:J mind 50 - emotioneel totaalbeeld 63
James, Wiliam 343 mana56 Monroe,Marilyn 287 - en eenzaamheid 243
Jaws159 Mandela, Nelson r57, 332 Muktananda, Swami 3r8 - en woede 383
Jezus 260 manische personen 209 Murderer Next Door, The 375 - relatie met 6I
John Hopkins Medical Center, onderzoek mannen overeten n7
358 - en vriendschap 227 nachtmerries 74, 88, 113 O:eford Enfllish Dietional] 329
Johnson, Robert 72 - onbewuste emotionele gewoonten 36 'namaste-effect' l53 Oxford, expriment 328
Jung, Carl 28, 91, 223, 240 ,271 mantra 67, 121, 17J, 331 narcisten oxytocine 227, 228
March of the Peabody Ducks 343 - afureren r38
Ka"in 331 massage 268, 269 - test r37 Paige, Satchel 263
kalmerende middelen 248 mate BuardinB (partnerbewaking) 326 narcistische persoonlijkheid 13 6 Pandora 296
kalmte 41, 44, 248 zie ook innerlijke rust matrassen 78 National Alliance for the Mentally Ill 176 paniekaanval 253
vinden 257 Mcbeth 70 National Sleep Foundation 80 paren, woede bij 359
 EMOTIONELE VRIJHEID REGISTER

parkinson 58 reizen 239 - onthouding 70 Stanford Universiteit 194, 366

Parks, Rosa 332, 365 relaties - stadia n 74 stemming en slaap 7r
pauzeren 279 aantrekken stimulerende 244 wijze 237 Stepford-vrouwen 165
Peabody Hotel 343 - erkennen huidige 246 - slaapkamer 79 stimulantia 257
Pearsall,Paul 268 - regels, nieuwe 237 slaapwandelen 74 Stoomissyndroom van Capgras 165
perfectionisme 142, 274 - wensen244 slachtoffer 139 stress .µ, 161
- tekenen van 275 remedies,natuurlijke 257 test 139 - verminderen 48
- persoonlijke ruimte 236,374 rem-slaap 69,74 slapeloosheid 75 - emotionele 42
- afbakenen 23 7 Rilke, Rainer Maria 19,246 - en sluimertoestand 81 stresshormonen 42
Pert,Candace 267 Rogers, Will 261 - oplossingen tegen 76 subtiele energie 56
pesten 384 rokers 75 - voorbeeld 81 sulcidalegedachten 286,299 zie ook de-
pestkoppen 384 Roosevelt, Eleanor 129 'slapende profeet' rnr pressie
piekeren 295 Roosevelt,Franklin D. 205 slavendrijver,innerlijke 274 suikeq3, 257
plexus solaris 304 Roosevelt,Theodore 287 Sloan,P.F. 65 synchronisatie 205
Positive Ener.crn (Tienfonnules voor positieve rotsen 123 sluimertoestand 81 synchroniteiten, emotionele 339
ener9ie) 27,II], 130, 365 - balans vinden 125 - ervaringen 82
positiviteit 57 - kenmerken 124 Socrates 109 tai chi chuan 116, 270
- concentreren op 207 - test 123 somberheid 286 zie ook depressie Talmoed 261
Post, Emily 130 Roy,Arundhati 393 Sousa, John Philip 343 Tao te Ching 396
Practise ofthe Presence efGod, The 334 rust 248 zie ook innerlijke rust 'spiegelneuronen' 152, 226 Teasdale, Sarah 185
prana 56 spiritualiteit 40,49 tekortschieten, voorbeeld n
Princeton Universiteit 192 Sales, St-Franciscus van 187 - en geduld 196 teleurstelling 187
Prozac 288, 292 SAM-e 293 - en hersenen 52 - biologie van 192
Ps!Jchic Sex 200 Sandler,Adam 364 - en zelfWaardering 331,337 - energetische kracht van 203
psychokinetische energie 372 schildpad 217 van angst en moed 16x - overwinnen 201
Psffcholo9ical Review 271 schoonheid en geduld 204 - van angst, bezorgdheid en innerlijke - psychologie van 208
psychologie 40 schoonheid en slaap 7r rust 253 - spiritualiteit van 196
- van angst en moed 161,179 Science 83,145 - van depressiviteit en hoop 287 temperament 193,223
- van angst,bezorgdheid en innerlijke Science of Mind 230 - van eenzaamheid en verbondenheid 225 terugvallen 38
rust 253 seasonal affective disorder (SAD) 295 - van frustratie,teleurstelling en geduld therapeutic touch 270
- van depressiviteit en hoop 287 Second Sight 27,32,340 192 thuisvoelen 230
- van eenzaamheid en verbondenheid 225 Seinfeld, Jerry 179 - van jaloezie,afgunst en zelfWaardering Thurman,Robert365
- van emoties 6I sekshormonen 328 326 Time magazine 44
- van frustratie,teleurstelling en geduld selectieve serotonine-heropname-remmers - van woede en mededogen 357 toon 57-61
192 (SSRl'S) 256 spiritueel waamemingspunt 50 transforrnatie I transforrneren 22,72,107,
- van jaloezie,afgunst en zelfWaardering self-esteem 343 spirituele betekenis emoties 49 157 e.v.,161
326 sensitiviteit 129 spirituele betekenis van angst en moed 169 - angst naar moed 178
- van woede en mededogen 357 sereniteitsgebed 77 spirituele gemeenschap en hersenen 52 - depressie 295,297
psychologische dromen serotonine 44,255, 288 spirituele leraar (uitspraken} 30, 50, 51, 53, - derde 219
- hoofdintenties 90 Shakespeare 70,321 106, 16!,182, 188,202, 213,221,245, - eerste 157
- uitleg 91 Sheldrake,Rupert 176 252,284,300,319,325,331,332,386 - emotionele energie 341
- voorbeeld 89 Shem,Samuel 209 spirituele verbondenheid,gebrek aan 222 - negatief in positief 40
signalen opvangen 279 splitter (borderlinepersoonlijkheid} 148 - tweede 187
qigongn6 Simon and Garfunkel 124 - afWeren 150 - van angst 182
quality time 228 sint-janskruid 293 - test 149 - van woede 383
slaap 68 - spuier 125 vierde 248
Radin,Dr. Dean 56 - cyclus 73 - balans vinden 127 - vijfde 282
rechtzetten,dingen 367 - en heling 71 - positieve en negatieve kanten 127 - zesde 321
reiki 270 - onderzoek 80 - test 126 - zevende 352
 EMOTIONELE VRIJHEID

transplantaties 268 waken 81

wanhoop 286 zie ook depressie
Universiteit van Pennsylvania 52 water 56
Updike, John m Watson, John 240
Webster's Dictiona11185
vampieren zie emotionele vampieren wensen19
vecht-of-vlucht-reactie 42, 'wetenschap van meditatie' 44
- afbeelding 43 wetenschap vs intultieve kennis 27
- uitschakelen 48 WhH God Won't Go Awa};! 53
Venus 263 Wizard ofOz, The 233
verandering woede 352
voorbeeld 31 "' - beheersen 354
vrees voor 38 - biologie van 357
verantwoordelijkheid nemen 66 - energetische kracht van 371
verbondenheid - psychologie van 381
- biologie van 225 - spiritualiteit van 363
- energetische krachtvan 234 - stillen 36i
- ontwikkelen 219 - test 355
- psychologie van 240 - woorden57
- spiritualiteit van 229 wraak, verzetten tegen 368
verdriet 286 zie ook depressie wrokgevoelens loslaten 365
- v.s. depressie 3I4
- voorbeeld 315 yin en yang 36
vergelijken 335 yoga n6
vergevingsgezindheid 365, 369
verlatingsangst, voorbeeld 169 zelfbeheersing 216, 361
verleden, leren van 383 zelfmededogen 199
veroudering, voorbeeld 26i zelfverzorging 53
Vidal, Gore n2, 322 zelfwaardering 180
visualiseren 76 - bevestigen 349
vitale es sentie 25 - biologie van 326
vliegen 94 - en spiritualiteit 331
voorgevoel, voorbeelden 55, 181 - energetische kracht van 338
voorspellende dromen 97 - ontwikkelen 321
- onderzoeken Ioo - psychologie van 343
- voorbeelden 98, IOI, 239 - spiritualiteit van 330
voorspellingen Hopi-indianen n4 - verhogen 337
voorspellingen, mechanismen 98 - versterken 329
vrees 249 - vieren 351
vreugde beleven 2I6 zen57
vriendschappen 227 - benadering 379
vrijheid, meditatie over 185, 2I8, 247 - gezegde 333
vrouwen en vriendschap 227 - Zeus 97
vrouwen, onbewuste emotionele ziel 51, 52
gewoonten 37 zonlicht 295
zonnevlecht 177, 204, 307
r

Emorionele vrijheid is dichterb

Dr. Judith Orloff ziet emoties als

cen traimngsveld voor de ziel.

Her overwrnnen van negatieve

emories is in haar ogen een vorm

van crainmg van je spirituele

vermogens. Orloff combineen

haar kennis van de medische

werenschap met haar liefde voor

dromen, intulne en encrgetica telcvis1eprogram

en heeft al deze elcmcntcn The Oprah Winfrey
samengebracht in een praknsche

en toegankeliike leerweg. Emotionele vrijheid heefc

een stroom van positieve

ondersreuning losgemaala.

ISBN 9789021546360

I I
9 789021 546360
•

Servire maalct dee! uit van Kosmos Uitgevers,

Ucrecht/Antwerpen

servire