Sie sind auf Seite 1von 18

Bulletin de la Société Botanique de France

ISSN: 0037-8941 (Print) (Online) Journal homepage: http://www.tandfonline.com/loi/tabg17

Herborisations Dans Le Djebel Amour

M. L.-R. Clary

To cite this article: M. L.-R. Clary (1892) Herborisations Dans Le Djebel Amour, Bulletin de la
Société Botanique de France, 39:10, XLIV-LX, DOI: 10.1080/00378941.1892.10828706

To link to this article: https://doi.org/10.1080/00378941.1892.10828706

Published online: 08 Jul 2014.

Submit your article to this journal

Article views: 176

View related articles

Full Terms & Conditions of access and use can be found at


http://www.tandfonline.com/action/journalInformation?journalCode=tabg17
XLIV SESSION EXTRAORDINAIRE ~N ALGÉRIE, AVRIL 1892.

HERllOHISATIONS DANS LE DJEBEL AMOUR, par H. L.-R. C.L&R"t".

Les he1·borisations qui font l'objet de la présente communication


remontent à l'année 1888. Des changements multiples de résidence, la
nécessité de revoi1· toutes les plantes, d'étudier les espèces critiques en
ont retardé la publication jusqu'à ce jour.
Le centre de nos excursions a été Aflou, poste militaire du sud Oran ais,
situé en pleines montagnes du djebel Amour et à une petite distance de
la limite méridionale des Hauts-Plateaux. Le Bordj (fort, t·edoute) est à
une altitude de 1426'",2 (1).
Avant nous, la région avait été déjà explorée, en 1860 et 1862, par
M. Pomel dont les nombreuses et intéressantes découvertes ont été pu-
bliées par lui dans ses« Nouveaux matériaux pour la Flore atlantique >lj
en 1864, par M. le général Paris, alors capitaine aux chasseurs à pied;
en 1880, par Roux.
Loin de moi la prétention de donner la statistique botanique com piète
de cette région; je n'ai voulu d1·esser qu'une simple liste des espèces
(jUe j'ai recueillies dans mes herborisations et qui, bien certainement,
ne représentent qu'une minime partie de la riche flore des environs
d'Aflou. Peut-êlre ces herborisations seront-elles de quelque utilitt'~ au
botaniste que sa position ou son amour de la science entraînera jusque
dans les montagnes du djebel Amour (2).
Pour éviter les longueurs, je ne cite, pour chaque espère, que la seule
localité où elle a été récoltée cl je supprime les noms d'autem·s qu'il
sera toujours facile de retrouver dans l'excellente Flore d'Algérie de
1\11\I. Ballandier et Trabut, dont nous avons adopté les dénominations.

1. - .l.flou.

A Alluu même, autour du Bordj et des baraquements de la troupe,


j'ai récolté, en mars :
Hypecoum Duriœi. Malcolmia arenaria.
Cossonia africana. Paronychia argentea.
Capsella Uursa-pastoris. Corbularia monophylla.
Dra!Ja verua. Ammochloa pungens.

(1) :'ious avons puis<\ les indications relatives aux altitudes dans les Archives du
bureau arabe. Elles ont étt\ établies par les ofliciers de la Mission géodésique de
188(i. Pour l'altitude d'Afiou, Cosson (Comp. Fl. Atl.) donne, à tort, 1350 mètres.
(2) Al! ou, 'lui, avant 188\J, exigeait une grande journée de diligence et trois longues
journées de cheval, est aujourd'hui d'un accès plus facile grâce à la ligne ferrée de
Relizane à Tiaret.

Published online 08 Jul 2014


CLARY.- l!ERBOHISATIONS DANS LE DJEBEL A~IOUH. XL~-

en avril :
Sisymbrium lrio. Crepis taraxacifolia.
Silene colorata. Nonnca micranlha.
Evax pygmœa. Romulea Clusiana Lge.
- argentea.

en mai:
Rcse<la Phyteuma? 1Poa annua.
Centaurea ferox.

en aoùt :
Hibiscus Tl'ionum. Atriplex patula.
Senecio vulgaris. Tragus racemosus.
Centaurea Calcitrapa. Eragrostis vulgaris val'. megastachya-
Polyg-onum avicularc.

en octobre :
Art cm isia campestris. 1Ghondrilla juncca.

II.- Djebel Gou .. ou.


C'est un massif montagneux situé à une distance approximative
de 9--10 kilomètt·es N.-E. d'Aflou et dont la cime principale atteint
1727 tnètres. Nous avons fait cette course à pied ct ne saurions admettre
les indications de Cosson (in Comp. Fior. Atl.) qui donne « environ
~0 kilomètres ». Le plus court est de suivre le sentier de l'A'in-J\Iansour
el, de là, marchet· droit sur le Gourou en escaladant quelques collines
calcaires à peu près tlénudées ou couvertes çà et là de maigres Genévriers
(.1. O.rycetlnts et J. phœnicea) tout rabougris.
En sortant du village, entre le sentier et les petits escarpements ro-
cheux de gauche, on note en janvier :
Cokhit:um hulbocodioides. Juniperus Oxycedrus.
Thehsia alata. - phœnicea.
- ....::._ l'nt'. micrantha (1 ). 1
en àl'ril :
Rauuuculns orientalis. llippocrepis ciliata.
~IalYa nicœ~msis. Anacyclus Pyrethrum.
Erodium cicutarium. Senecio gallicus.
- Botrys. Thrincia tuberosa.
Trigonella polycerata. Myosotis hispida.
Anthyllis Vulneraria var. Dillenii. Sideritis montana.
l\lcdicago sccundiOora. Pl antago Psyllium.

(1) B:ttlandier, Soc, bot. Fr., 1889, p. CCXXIV.


'U.Yl SESSION EXTRAORDINAinE EN ALGf~RIE, AVRIL 1892.
A Aïn-~lansour, autour de la fontaine, sur les bords du ruisseau, dans
!Ps cultmes et prairies voisines, on trouve en avril :

Alyssum granatense. Taraxacu~ obovatum.


lliplotaxis platystylis. Gagea c1rcmata.
Taraxacum lli>ns-lconis t•ar. 1- tihrosa.

en 11ta1 :

Jlirschfelrlia atl pressa. lla!l·icaria aurea var. calva.


Sisymhrinm r.rassifolium. Xm·ant hemum erectum.
llrassica J\apus. Kalfbussia Mullt'ri.
HescJa Luteola var. crispata. Scorzonera unJulata.
~lai va parvillora. - coronopifolia.
Spergularia rubra. Carex distans.
Alsinc tenuifolia. Avena fatua.
'\l•~•licago m·hicula1·is. Corynephorus fasciculatus.
---- truuc.atula. Poa bulbosa et {orm. vivipara.
- turhinata var. aculeata. - trivialis.
Trifoliulll striatum var. spinescens. Vulpia geniculata.
Lotus rleeumhens. Scleropoa rigida.
.\stragalus tenuifolius. \Yangenheimia Lima .
~ h:unosus. Lolium strictum.
Onohrychis argentea. 1Egilops ovata var. mutica Trab.
l'otcrium ~lagnolii. - triaristata var. itrspiculata.
\'alt~riauella puherula. brachyathera.
Srahiosa monspcliensis. - subulata.
Filago spathulata.
eu juin :
J\igella arvensis var. Cossoniana. Polygonum llellardi.
Franlwnia pulvel"U!enta. Rumex conglomeratus.
l;erastiuHJ allallticum. - cri~pus.
Saponaria Vaccaria. Zannichellia dentata var. peJiccllata.
,J,~Iilotus snleata. - palustris.
l'otentilla reptans. SciqJUs Jacustris.
t:uriandl"llm sativum. - palustris.
Filago exigua. Agropyrum Lolium.
Achillea Santolina. llromus rubens.
l~t:ntaurea atlantir:a. -- maximus.
:\ilyhum ehurtlf'\1111. Lepturus incurvatus.
t:arrlnus mauoeephalus. ;Egilo ps ventricosa.
St·olymus hispanicus. Hordeum secaliimm.
,\rmeria atlantica. Chara fœtida.

Au tl Pl à ri'Aïn-Mansonr, en mai, on pomTa recueillir dans les champs:


Clypeola cyelodontca.

Sur le' penlrs dn djebel Gourou et sur les rochers de la crête, en


111:11 :
CLARY.- HEflBORlSA'f!ONS DANS LE DJEBEL AMOUR. XLVII

Et·o•.lium montanum. Spceulat·ia falcata.


Silene muscipula. Jasminum fruticans.
- italica. Antirrhinum Ût'ontium.
Linum snlfruticosnm var. sqnarrosum Linaria ruhrifolia (fl.).
(Il.). - marginata.
Astragalus monspcssulanus var. dtlo- Marrubium supinum.
rocyancus. Rumex thyrsoideus.
Achillea lcfltüphylla. Osyris alba.
Ct·upina vulgat·is t'al', intermedia. Asphodelus cet•asiferus.
Campanula Erinus.

III. -Oued Oua••cn.

For·mt! pat· la réunion dt~S eaux du vet·sanl s. tln d,iehel nou-Kherouf,


du djebel Zlag, des Gatla d'Enfous, ù'El Groun, etc., l'oued Oum·en naît
au S. d'.\tlou, com·t vet·s le S. puis vers le S.-E., reçoit l'oued cl Ghicha
cl se t•outimw :;ons le IIOill d'oued Mzi. Celui-ri traverse la proviuct~
d'Alger ct ÙC\'Ïent l'oued Djcllùi pour sc pcnll·c ùaus la sebka Melrir,
dans le ::;ud <le la pt·ovinre de Constantine.
Une piste qui part du Marabout de Sidi "1\Iohamed heu Otman suit
d'abord les poteaux de la ligne télégravhiquc de Laghouat, traverse
rptell[lll'S JH·airics, des cultures, vuis gagne l'oued Ouareu <{u'ellc longe
p;u·fois, avec lequel elle se eonfoud le plus souvent. Celle piste, qui se
perd souvent dans le sable et les broussailles, est le plus court chemin
d'AHon à Laghouat.
Aussitôt après le ;\larabout on peut recueillir, en mai :
Bamwcnlus Jlahcllatus. Lithospermum arvcnse.
·-· ar·vensis . Plantago lanceolata.
.\Iattliiola lunata var. Phlox. - Coro11opus.
Tr·ifolium procnmhens rw·. minus. Bnmex tingitanus.
::-leau dix l'ed••n- Veneris. :hena ventricosa.
Calium spmium Vlll". Vaillantii. 1\œleria puhescens.
l:ar•lntw•~llns pinnatus. Hordcum murÎHUlll,
::;onchus ol~raceus.

Daus un champ que travcrsfl la ligne télégrapltirJue ~vaut de s'eng~­


g-er sur le:,; rol!~aux, en avril :
.\lyssum nunpcstre. 1Tnlipa c,~Jsiana '1 (1) .
- scutig••ruiii.

Sut· les coteaux .tc dt·oite, en avril :

(1) Tri!; belle plante constituant sans tloule LIIll! espèce ou une val'iété nouvelle
que le Llét'aut de matériaux ne m'a po.s •~Heore permis tl'étullicr suffisanunrnL Pour-
rait peut-élre, tl';..p,·ès M. 1\altantlirr, sc rapporter au T. wspidatrl Regel.
XLVIII SESS!O!:'i EXTRAORDINAIRE EN ALGÉRIE, AVRIL '1892.
Adonis microcarpa. J\ochelia stellulata .
..\lyssum linifolium. Veronica agrestis.
Bellis mierocephala. - triphylfos.
Calendula gracilis. Salvia lanigera.
Hhaponticum acaule. Echinaria capitala.

Dans le lit desséché de l'oued et sur ses bords, en mai


Uelphinium haltcratum. Hclich•·ysum decumbens.
Lepi•lium subulatum. .\Wtctylis cancellata.
Sileuc oropetliorum. [)odospermum subulatum.
Herniaria cinerea. Phelipma lutea.
Peganum Harmala. Thymus algeriensis.
Lotus corniculatus. l\larrubium vulgare.
Hetlysarum Fontauesi. Cynomorium coccineum.
Retama Itl'tam. Ornithogalum sessiliftorum.
Tamm·ix africana. Iris Fontanesii.
Pulicaria longifolia. l)halaris minor.
Pallenis cuspidata. Schismus calycinus.
Micropus hombycinus. Sphenopus divaricatus.

en juin :
Uiplotaxis pendula. Ca1·duus leptocladus '!
Erodium glaucophyllum. 1\e•·ium Oleander.
llerniaria erecla var. glabra. Samolus Vale•·andi.
Linum ~lnnhvanum. Juncus Jtlaut·itanicus Traùut.
Retama sph;~rocarpa. Saccharum cvlindricum.
Ehenus pinnala. Melica etliata var. elata.
Bupleurum glaucum. Brachypodium ramosum.
Ceutaurea melitcnsis.

en juill el :
Delphin; Balansœ. Atractylis serratuloides.
Uaucuf ~itlorus. Convolvulus supinus.
Cynar .m acutum. Statice delicatula.
Erythrœa spicala. Suœda vermiculata.

Dans un petit affluent de droite, en juillet :


Helianthemum sessiliflorum. Atriplex llalimus.
Seseli varium var. atlanticum. Schœnus nigricans.
Selinopsis montana. 1

JV.- Djebel Bou Khe1•ouf et djebel Zlag.

Massif montagneux nu et aride au S. d'Aflou. La partie la plus basse,


formée de petits coteaux parallèles dirigés de l'E. à l'O., porte plus spé-
cialement le nom de djebel Bou Kherouf. Le sommet principal éloigné
CLAUY. -- HERBOIUSATION::i DAI'iS LE DJJ<:imL A)JOUR. XLIX

du vi liage ùe 6-8 kilomètres, d'une altitude de 1605 mètres, est le djebel


Zia~ ( 1). Celle dernière dénomination est peu usitée ct les indigènes
par·aissent englobet· tout cc relief montagneux sous le nom de djebel
Bon Khcrouf.
En sortant du Uordj, it gauche du chemiu et sur les bonis de l'out>d
Allou, on r·enconlrc aboud:1mment, en juin :
llypo{:lllet•is Claryi Batt.

Puis, un peu plus loin, sur les eollines, cu avr·il :


Clypeola (;autliui. Hedypnois crctica.
Erucaslrum leucanthum. Kalfhussia .\lullel'i var.
Geranium lllOJlc. Asparagus horritlus.
.-\!sine procun1beus. Ephctlm uebrodeusis .
Sc<{ndix au:,tJ·alis. Vulpia cyuosuroide~.

A l'Aïn Bou Kherouf, autour de l'aucienne hri«{Ueteric el suries \J()nh


du misseau, e11 juillet :
Asperula m·istata. Kenlrophyllum lanalum.
Echiuops spinosus vw·. comigcrus. Amarantus retroilexus.
CarJiua iuvolucrata. .\Ilium Ampelopmsum.
Alraclylis cespilosa var. radians. Juncus maritimus.

On traverse le lit prosr1ue tou,jour~ desséché d'un ruisseau, puis IIIUJ:-


tant droit au S. vers le sommet de Bou Klterouf (djebel Zlag), ou po un a
reweillir·, en aHil:
l:anu1wulus gramineus var. luzulifo- Vicia Cossoniana.
lins. Valeriana tube1·osa.
Hdi:ullhemum virgatum. Lithosper·mum apulum.
Pislacia Ter·ebinthus. Linaria heterophylla.
l\letlicago minima. l\luscat•i comosum.
A~Lragalus lauigerus var. salinus. Lygeum sparturn (2).

en juin :
Senebit)l'a Coronopus. Paronychia nivca var. 'lucr·ioide.,.
Helianthemum eremophilum. Telephium lmperati.
Sileue 11ieœensis var. Tril"olium maritimum.
flntfunia lf)JlUifolia. llosa montana (3).
Polycarpon Bivonœ. Scahiosa maritima var.

( 1) 5on allilutlc, tl'apr·ès Cosson (loc. cil.). ne serait que tic 138[) m•'lrcs.
(2! CCC ainsi que l'Halfa. En revanche nous n'avons pas rencontré le Diss (i-lllt)•t-
lo'!esmus ter.ax) 'lui cependant, au diro des Ara!Jes, el'iskr.tit à Enfons.
(3) •< Styles hérissés. Peut-être une variété 1nicropl!ylle du R. montana Citai"
(Crépin, sec. Jlatt. in litt.)
T. XXXIX. J)
L SESSION EXTRAORDINAIRE EN ALGÉRIE, AVRIL 1892.
Centaurea amourensis. Rosmarinus ofticinalis var. typicns.
Onopordon arenarinm. Polycnemum Fontanesi.
E1·ythrrea pulchella. Asparagus horridus var. brevis ( 1).
Cuseuta minOl". Scirpus lloloschœnus var. australis.
Orobanche minor var. fla vesc ens. na~tylon officinale.

V.-- .t.ïn .t.Oou.


C'est la fontaine qui alimente le llordj et le village. Le ruisseau qui
en sort (oued Aflou) donne naissance à un canal d'irrigation (Séguia),
puis reçoit, dans son trajet vers le N.-E., différents cours d'eau du ver-
sant N. du 1ljebel Gourou; il devient alors l'oued Mrara, l'une des deux
branches principales d'origine du Chélif.
Dans les prairies entr·e le chemin de Géryville et la Séguia on trouve,
en mars :
Sisymhrium irioides Buiss. Lamium amplexicaule var. clandesti-
Linaria ag-glutilla!ls. num Rckb.
Lamium amplexicaule. 1Salix purpurea.
en avril :
Hypecoum pcndulum. Veronica arvensis.
Ceutamea Claryi Dcbeanx. 1- hederifolia.

Dans les eaux mêmes de l'oued Atlou :


Uanunculus homœophyllus. Nasturtium officinale_
- aquatilis. Potamogeton densus.
- - var. llauùotii. Lcmna mi nor.
- trichophyllus.

Autour de la fontaine, dans les Laurie1·s-Roses, sur les rochers el les


pelouses, en avril :
Ranunculus neapolitanus. Stellaria media var. min or.
Papaver hybriùum. Astragalus hamosus var. ancistl·on.
Thlaspi perfolia tum. Saxifraga tridactylites.
Hutchinsia procumbens. Poùospermum laciniatum.
Kouiga maritima. Lithospermum iucrassatum.
El'llca saliva var. stenocarpa. Plantago Lagopus.
Erucastrum Cossonianum '1 Ornithogalum umbellatum v. bœtit:um.
Cm·astium glomeratum. Iris Sisyriuchium.
- pumilum var. tetrandrum. Carex divisa.
- atlauticum. Alopccurus pratensis var. ventricosus.
llolosteum umbellatum.

( l) Le type est assez commun. La plante de Bou Kherouf qui constitue, sinon une
variété, an llloins une forme remarquable, se distingue par ses épines moitié plus
courtes (1 centimètre à 1,5), par le pédoncule floral articulé au tiers inférieur ct
é~;alant la moitié de l'éptne et non le tiers ou même le quart comme dans le type.
CLARY. - HERBORISATIO.'IS D.\NS LE DJEBEL AliOUR. LI

r~11 mat :

Papaver l:hœas. Micropus supinus.


llcrnH~I-ia hvhrida. Cardnneellus rhaponticoidcs.
Ftunaria Ba-stardi Bor. Hcdypnois polym01·pha var. eretica.
\eslia paniculata. Hypochœris radicata var. hetcroearpa.
Conringia orir!ntalis. Cuscuta Epithymum.
Rrassiea llavanli "! l\Iyosotis pusilla. - IUt (I ).
Ceraniun1 l"otundifolium. Veronica Anagallis.
- disscctum. Eufragia Jatifolia.
Silcne nocturna. Thymus Guyonii.
Arenaria serpyllifolia var. glutinosa Thcsium humile.
Iloeil. EupllOrhia helioscopia.
Sagina apetala. - pubescens.
Spt~rgularia media. Salix alb<J var. vitellina.
Trifolium scahrum. Anthoxanthum odoratum.
- resupinatum. Lagurus ovatus.
- procumhens var. maJUS. Trisetum llavescens.
Vicia saliva. Aira minuta.
Ervum g•·acile. Cynosurus elegans.
Scdtult cespitosum. Glyceria lluitans.
Um!Jilicus horizontalis. - distans.
Anthriscus vulga•·is. Bromus commutatus.
Œnanthe peucedanifolia. Lolium lepturoidcs Boiss. (s•~c. Trab.).
Torilis nodosa. TI"iticum repens.
Ccntranthus Calcitrapa.

en juin :
llianthella compressa. Chenopodium Vulvaria
Alsine mucmnata (2). Euphorbia lutcola.
Trihulus letTcstris. Populus alba.
'1 el ilot us indica. J un eus i nllexus.
Trifolium glome1·atum. - lluvalii.
1\osa tlumalis (,3). Cyperus hadius.
llelosciadium nodillorum Koch. Andropogon distachyns.
Tlwpsia garganica. Agrostis alba var. coai"ctata.
l:en\aurea Pumcliana. Piptatherum miliaceum.
Son chus asper. Holcus lanatus.
.Jasione sessiliflora. Lolium perenne .
Andnt'a italica. Triticum hoi"deaceum.
l'ltlotais llerha-venli. Asplenium Adiantum-nigrun1.
Anagallis )lonelli.- H.

Dan~ une toute petite flaque d"eau, en partie desséehée, située à enYi-
ron :> l;ilomètres S.-O. d'Afton, j'ai recueilli, en juin :

(1) Le seul échantillon que j'aie pu découvrir pa•·ait répondre cxadcmcnl au


.1/. J•erJmsillit l'outel (.V . .liat., p. 2!!7).
(':l) Typè tt"ès variable, hien diflicilc à distinguer de 1".4. setacea (Yoy. Hall. Fl.
Jly., :!' app. p. n).
('Jj ,, llosa mnina L. variété du wou pc dum(t/is >>. (Crépin, sec. liait. in litt.)
LII SESSIO:'i EXTRAORDINAIRE EN ALGÉRIE, AVRIL 1892.
Elatine macropoda. - n. Bulliardia Vaillantii. - IL
Lythrum thymifolium. \ Teucrium campanulatum.
Entre l' Aïn Atlou et le village, ù'aoùt à octobre :
Lepidium g1·aminifolium. ~lentha rotunùifolia.
i\Iyriophyllum verticillatum. Chenopodium opulifolium.
Eryngium campestre. Amarantus dcflcxus.
Bupleurum spinosum. :llcrendera filifolia.
Lacluca Sc.ll'iola. Urginea undulatifolia.
Solanum nigrum. Scirpus Iloloschœnus var. romanus.

Sur le remblai de la conduite d'eau le long du chemin de Géryville,


croît en assez grande abondance, en mai-juin, Beta rulgaris var. De-
beanxii.
VI. - Djebel Sidi Okba.

A peu près à 5-6 kilomètres à I'E. d'Afton, altitude 1730 mètres.


Un poste de télégTapbie optique est construit sur le point le plus
élevé de la crète.
Cette montagne d'un accès très facile est, sans contredit, une ùes plus
importantes it explorer. Le versant N. ofl're vers son sommet une cor-
niche rocheuse qui court depuis l'extrémité E. jusqu'au poste optique et
forme la crète. Au pied de cette muraille, dans les endroits frais ether-
beux '[n'elle abrite, dans les fissures de ses parois, végètent des espèces
intéressantes et, entre autres, deux raretés pour la flore algérienne : le
Crepis pnlchra et L4splenium Rnta-muraria que j'ai eu le plaisir de
récolter à quelques pas l'un de l'autre.
Lorstpi'on va d'Aflou à l'Okba par le chemin du poste optique, on
laisse sur la droite la petite montagne ùe Siùi llouLefâ (ait. 1586 mètres)
couronnée par le Marabout du mème nom. Son exploration et celle de la
vallée IJUi la sépare ùe I'Okba donnent quelques bonnes espèces.
Tout le long du sentier de l'Okba on récoltera, en avril :
Sisymhrium runcinatum. Aslerolinum slellatum.
Bellis silvestris au·. velutina. Humcx bucephalophorus.
Anacyclus p1·ostratus. llomulca Clusiana var. incrassata (1).
Anthemis pcdunculata.

Quittant le chemin et appuyant à droite pour gravir le Sidi llou Lcfà,


on obse1·vc en avril :
Reseda alba. Astragalus incurvus.
1\lalva silvestris. Cynoglossum cheirifolium.
Silenc conica. Muscari atlanticum.
Spergula penlandra.

(1) Bulbe nul ou presque nul à 1'acines charnues, épaissies.


CLARY. - HERBORISATIONS DANS LE DJEBEL AMOUH, Lili

en juin :
Biscutella nuriculata. Phclipœa œgyptiaca.
1\ledicago sativa. Salvia argentea. - R.
llunium mauritanicum. Teucrium Polium.
Daucus muricatus. Thymelœa virgata.
Centam·en algeriensis. Polygonum a viculat·e t:a1·. segetum.
Carthamus cal vus. Phalaris brachystachys.

En traversant la vallée qui sépare Bou Lefà de l'Okba, en mai :


Ranunculus tenuirostris. Tragopogon australis.
Alyssum serpyllifolium. Thymus ciliatus.
Erysimum grandiflorum. - algeriensis.
HeJianthemum guttutum. Zizyphot·a hispanica.
Polyg-ala rupestris. Plantago albicans.
Herniaria glabra L. Sci!la hemisphœrica.
Turgeuia latifolia. Stipa ba•·bata.
Santo! ina Charnœeyparissusvar. virens• Avcna hromoidcs.
Filago Sf.Uthulata VLtl'. lutescens. Arrhcnatherum elatiusvar. ei'Ïanthum,
Ccntanrea aeaulis. Dactylis glomerata va1·. australis.
Unopordon acaule. l\Ielica Cupani.
Catananehe cœrulea. Vu! pia incrassata.
- cespitosn.
en juin :
Dianthus Bt•oteri. Cirsium echinatum.
\'ieia Jathyt·oides. Ot·obanche amethystina var. Eryngii.
Galium lucitlum. Mentha Pulegium.
Phagualon rupestre. Agrostis alha val', Foutanesii.

Sur le versant S. de l'Okba, le long du chemin, en juillet :


Delphinium pentagynum. Arceuthobium Oxycedri. - R.
Leuzea conifera. 1Sti pa penna ta.
Çà et là, en mai :
llelianthcmum salicifolium vm·. bre- flledicago striata (form. pilosa).
vipes. Acanthyllis armata.
- papillarc. Astragalus geniculatus.
- rolundifolium. Coronilla scorpioides.
- Fontanesii. Thapsia villosa (!).
Centstiurn lmu:hypetalum. Valcrianella olitol'ia.
Paronychia eapitata. - chlororlonta.
Rhanmus lvcioides. Astero1h1·ix hispanica.
Ononis Chèrleri. Quercus Ile x et var. Bali ota.
- Columnœ. Phalaugium Liliago !.'al'. algeriense.

( 1) Segments des feuilles très étroits ct roulés en dessous par les bords. Pourrait
}Jien être le T. stenoptera Pomel.
LIV SESSJO~ EXTRAOHDINAIRE EN ALGÉRIE, AVRIL '18(}2.
Orchis mascnla. Bromns squarrosus.
Avcna harhata. Dracliypodium distachyum t'a/'. platy-
1 stachyum.

Sur la crête et au pied de la corniche, c11 juin-juillet :


,\] rssum montanum rar. atlanticum. C:unpanula RchoUtliana.
(;e'ranium lucidum. Phlomis crinita.
Huta montana.- n. Sirlcritis incana.
Prunus prostrata. Verhena ofticinalis.
Pin1pim•IJa Tragium. Globularia Alypum.
[êcrula communis. Daphne Gnidimn.
El<eoselinum Fontanesii. Allium pallcns.
Galium mrticillatum. Buscus aculeatus. -- IL
Il c lminthia aculeata. Asplenium 11uta-muraria. - IL
Crepis pulchra.

VII.- Kheneg I.ekhal.


Sorte de gorge ou de défilé eu Ire les collines de Tougoulaline et d'El
Théir, sur le chemin de Tiaret, il environ lü kilomètres N. d'Aflou. Un
petit cours d'eau descendant du versant occidental du djebel Sidi Okba
travers!' le chemin et contribue à former l'oued Fricha qui ~e réunit
ùieutôt it l'oued SPbgague.
Au bon! du chemin de Tiaret, on observe en avril :

Ceratocephalus incanus. ~leùicago denticulata.


Erysimum Kunzcanum. Trifolium tomentosum
llelianthemunJ salicifolium. Astragalus scsamens.
- pilosum. -(;Jaux.
- glaucum (passant au vulgare). Crepis taraxacifolia var.
Erodium ciconium. Sahia lanigera ra;·.
Trip:onella gla.Jiata. .\ndrosa\"e maxima.
Medic:1go Braunii Gr. Gad. Psilurus nardoides.

Sur les roteaux entre le chemin et le champ de tir el autour du


rham p de tir, en mai :
Ilelianthcmum glutinosum v. vulgare. Jurinea humilis.
Siknc tridentata. Convolvulus lincatus.
Pol~·carpon tcl!·aphyllum var. - Cantahrica.
i)Jedicago tnmcatula. Celsia laeiniata.
Trifolium arvense. Calamintlla granatcnsis.
- Cherlui. Dipeadi scrotinum.
Hippocrepis sca!Jra. Stipa parvillora.
.\1·gyrolohium grandillorum. Schlerochloa dura •
Lappulnria bifrons Pamel. llromus tectorum.
Crucianella angustifolia. ;Egilops ovata (avec une forme passant
r;alium parisiense. au brachyathem).
Filago montana. Hordeum Caput-)ledusœ.
Can!unce!lus plumosus.
CLA!l.Y.- HE!l.BORISATIONS DANS LE DJEBEL AMOU!\. LV

en juin:

llianthus virgineus. Convolmlus arvensis.


Lotus proslratus va1·. Ficus Carica.
lluplenrum oligactis. Piptatherum cmrulescrns.
Scabiosa maritima var. ochroleuca.

Au Kheneg Lekhal l'exploration des collines et du prtit. eours d'eau


m'a donné, rn juin

Cistus polymorphus. Aspcrula hirsuta.


Fumana montana. Callipeltis cucullaria.
Erorlium cicutarium. lnnla montam var. ealycina.
)Jebudriu m macrocarpum. Serratula propitHjll:l.
Sapona ri~ glutinosa. Centaurca alba var. mauritanica.
Liuum st rit:tum. - parvillora.
Hyperienm pubescens. Carùuus ptcracanthns.
Hhamnus tttyrtil'olia. l'hillyrea media.
Vicia ;mtphicarpa. Ajug·a lva.
Coronilla tninima. Thvmelma viresccns.
Hosa micrantha (Crépin sec. llatt.). EutJhorbia falcata.
Cratœg·us oxyacantha. ,\sparagus acntifolius.
Tamarix gallica. Typha angustifolia.
Sedum altissimum. C;nex eehinata.
- alllllm var. micranthum. - llallcriana.
Thapsia villosa. Stipa t ena1~issima.
Hippomarathrum crispatum. Brachypodium pinnatunJ.
Lonict•ra implexa.

en aoùt:

Fœnienlum vnlgarc var.(!). Euphorhia pubescen,; var. crispata.


Ladnca vimirwa. Phragmites communis.
Polygonum a1·ieulare (forma). 1

Au delit du Kheneg Lekhal, vers Guelta Sidi Saad, en avril

)!uricaria prostrata. Valerianella stephanodon.


~!alva êl.~gyptiaca. · 1 Eehinospermum patulum.

A droite tlu chemin, vers Hassian el Harar, on pourra récolter :


Anthyllis ,;eri~ca.

VIII. - Sidi Bou-zid et oued !Urara.

Le ksar de Sidi Ilou-zid est à 30-a5 kilomètres au N.-E. d'Aflou. C'est


une région qu'il ne m'a été donné de parcourir qu'à la hftte et à une

(!) Yoy. Battanùicr, Fior. alg., 2• app., p. Xli.


L\'1 SESSIO:'i EXTRAORDINAJnJ•: EN AJ.Gl~RIE, AVRIL 1892.
~ai~o11 trop avancée. De même pour l'oued Mrara que je n'ai fait que
tra\•erser. Aussi les récoltes ont-elles été fot'L maigres sm· ces deux points
du djebel Amour; notons cependant, à gauche du chemin de Sidi Bou-
ûd, tlaus le lit desséché d'un petit cours d'eau descendant du djebel
t;out·ou, en juin :
Cotoneaster tomentosa. Convolvulus arvensis val'. aphacifolius
Galium litig-iosum ne. 1 Heliotropium europreum.
Eryth ne a Ccntaur·ium. 1 \'crhascum pulverulentum.

Aux emirons du village


Pistacia Lentiscus.

Eu allant d'Aflou à l'oued 1\Jrara, en juillet:


Cl~nHtlis Flammula. Dorycnium sutfruticosum.
Cistus Clusii. 1Phillyrea angustifolia.
Dans les sailles de J'oued et sur ses bords, en juillet :
Dianthus amœnus Pomel. Scabiosa montana..
Zizyphus Lotus.
Devcrra chlomntha. l1\larrubium deseJ•ti.
Artlmttherum plnmosurn v. Jloccosum.

2;, kilomètres environ au S.-O. d'Anou. Pays relativement cultivé et


pos~édant quelques prairies grâce à des sources abondantes dont les
deux principales, véritables sources du Chélif, sontl'Aïn Assoul et l'A"in
Tinsli. Une piste assez bien tracée conduit •l'Aflou à Sebgague. Il n'y a
pas de ksar; ce point n'est occupé qu'à la belle saison par des Ar·abes
nomades. Une seule maison dite « du Caïd ».
Un peu avant d'arriver il Sebgague, sur les coteaux de gauche, on
peut récolter, en mai:
Colutea arhorescens. 1 Crepis Claryi.

Aux alentours de la maison du Caïd, en avril :


Enarihroearpus clavatus. 1 Matlhiola tristis.

en mai :
Papave1· setigel'llm ne. Erodium guttatum.
Glaucium corniculatum. Alsine montana.
Fumaria officinalis. Ilcrniaria hirsuta.
- parvillora. 'frigonella monspeliaca.
CLAJIY.- IIERDORISATIO!'iS DAI'\S LE llJEDEL AMOT:H. LVII

.,lelilotus 1:ompacla. Alkauua tiuctoria.


'ledil'ago littoralis. Echium humile.
Tril'olium fragiferum. Scrofularia canina.
Telragonolobus siliquosus. Auanhiuum fruticosum.
Vicia lulea. Salvia phlomoides.
- calearata. Oruithog·alum narbonense.
llunium ÜJCJ'assatum. Orchis liil·ciua. -Il.
Pimpiuella dichotoma. And1·opogon hirtus.
Caucalis leptophylla. 1\œleria valesiaca var. setacea.
Carduus leptocladus. Vulpia ciliata.
:o;ouchus maritimus. Festuca triflora.
-asper. Hordeum maritimum.

Descrmlanll'oued pendant quelque temps on récoltm·a sur Je djehel


Harcha :
~oœa spiuosissima.

X. - Région tle!'!l Gnda.

On donne le nom de Garla à drs plateaux calcaires dont les bords sont
partout taillés à pic et aceessibles seulement par quelques poinls. Les
cours d'eau qui les traversent sont profondément encaissés. Cette région
des Gada s'étend au S. d'Ailou, où elle oceupe une vaste étendue, jus-
!Jil'aux plaines sahariennes. Ut elle s'abaisse brusquement et, sans tt·an-
~ition, le tléset·t succède à la région montagneuse. Les principales Gada
sont relies d'Enfous, el Groun, Madena, Cherguia.
Toutes sont couvertes de bois dont l'essence dominante est le Pin
d'Aii•p, qui aCt[Uiet·l. parfois ici de belles proportions.
Le Cèdre (Cellrus Libani var. atlantiw) a été signalé par Roux sur la
Gada ti'Enfous (1).

(1) Ln re~•·etté D' E. Cosson 111'écrivait, le 30 mars 1888: « .•• Je uwrecouuuande


» à vous pour un échantillon du Cèdre que l\1. Roux a observé sur les plu~ hauts
>> sou1mets du djebel A111our, mais dont mulhcureusclllcnt il a 'né~Iig<'l ùe pren<lre
n des l'aiiiCaux munis de fruits ... La présence elu Cèdre dans le djebel A111our est un
• l'ail impo•·tant à vérifier ... , car cette stal ion est la seule de la province d'Oran,
>> oit ni les autres uh,ermleurs ni moi ne l'out I'U su•· d'autres points. " Dans ce !Jut
j'ai pal"eomu :'t quat1·e reprises la Gada d"Eufous, ct cela sans sucès.
Les Aralles de lit •·é~iun, intL~n·ugés avec soin, n'ont pu mc donner aucun renseigne-
ment. Ile plus, un détaclreruer!l du :!• élran3e•· ayant travaillé pendaut dcux mois
dans la forèt, j"avais proutis une !Jonne récompcn'c it qui mc rapporterait Llll rameau
tle Ci:t11·e. Je reçus Lluanlité de filgots sans jamais y trouver trac<'S du l'arbre tant
désir·é. Nal'l'{: ùe mon insucd!', je 111"adressai :i M. Pomcl, qui cannait hien le djebel
Amour: !< ••• Je n'ai point trouvé la mointlrc trac•~ de cel ai"!J~e >>,mc répondit notre
savaut confri:rc. " et la düeouverte de M. Roux m'a beaucoup surpris. >> M. Pomel
c•·oit se rappeler que le Cèdre a üté semé à En fous vers 1860. Serait-cc un des arbres
venus de cc semis et alors âgés de vingt ans, dont Uoux aurait cueilli un rameau'!
Cette hypothèse paraît assez invraisembl.,ble.
A un chercheur plus heureux ct surtout plus habile que moi la contirmation de
L\'f!l SESSIO:'i EXTRAORDINAIRE EN ALGJ(HIE, AVniL 1892.

,l'ai récolté sur la Gada de Ghemenla, en avril:

Fnmnria numiLiica. ;\pteranthes Gussoniana (sans fleurs ni


1-Iutchinsia petrma. fruits).
Morieandia patula Pamel. Linaria micrantha.
Arabis nuriculata. Pinus halepensis.
Astmgalus cruciatus. Ceterach ortieinarum.
Chrysanthemum Myconis.

Sur la Gaù~\ d'Enfous, dans les. cultures, dans les sables de l'oued et
sut· ses honls, parmi les rochers voisins de la cascade, en mai :
Camelina saliva var. silvestris Coss. Zollikoferia rt'sedifolia var. sctacea.
!llaleolmia œgyptiaea var. longisiliqna - nudicaulis var. divaricata.
Co.~.çon. AsJlct·ug·o procumbcns.
Silene ruhella. Scrofularia auriculata.
- nic;\~cnsis. Sacco<~alvx ~atureioides.
- inflata car. vesicaria Sc/trad. Blitum vlrgatum.
Ononis angnstissima. Gladiolus :-egetum.
Mi'lilotns iwapolitana. .Juncus hufonius.
Coronilla Pomeli. Sclel'opoa maritima.
Hosa tlunwtoi·um (1). - iiÎvaricata.
Punica Gl'anatum. l'olypog-on monspelicnsis.
Orlam maritima. l~estuca arundinacea.
Cata;1anche propinqua. Equisetum mmosum.
Zollikoferia ~pinosa.

en juin :
llelphinium puhescens. Pulicaria sicula.
Bl'a~sir·a Tournefortii. l\Iicrolonchus salmanticus.
Diplotaxis \'ÎI'gata. Sonchus lenerrimus.
Erodiun1 pulverulentum. Thymelœa microphylla.
Arg)Tolohium unillorum. Euphorbia terracina.
Astrag-alus Gombo. Agrostis \'ertieillata.
Psoi·alt>a bituminosa. Arthrathernm pungens.
Ruhia tinctorum. ..\diantum Gapillus- Ven cris

en aoùt :
Lœftling-ia hispanica var. Ceratonia :-iliqua.
llerniaria Foutanesii (forma micro- Odont.ites purpurea.
ph?Jlla). J!icromeria debilis.
Vitis vinifera. Sctaria vcrticillata.

lïnlé.I·es~anlc découverte de Roux! Le témui~nage de cc botaniste appuyé par Cosson


ne pouvant èlre mis en doute, il faut bien admettre l'exist<'Hce elu Cèdre dans le
tljebcl Amour, mais peut-être faudrait-il le ehcrehcr· aillcnr·s qu'à Enfous, sur les
autres Gada on plutùt sur le Kel el Cucbli.
(1) llosa canina, variété du groupe dumeto-rum. (Crépin, sec. Btllt. in litt.)
CLARY. -- HERBORISATIONS DANS LE DJEBEL BlOUR. LIX

en septembre :
1\hamnus oleoides. 1Arbutns Unedo.- Il.
Sct!um tlasyphyllum v. glanduliferum. Asparagus al bus.
Gnaphalium luteo-alhum.- R. Cheilanthes otlora.

XI. - Taouiula.

Un des ksour les plus importants Liu djebel Amour, à environ r,o ki-
lomètres S.-O. d'Aflou. N'ayant pas cu le temps tle m'y arrêter, je n'ai
pu rt'~colter, en septembre, que :
Chenopodina Yera. 1 Salsola vermiculata rar. microphyll:1.
Ilalogeton sai ivus.

A gauche du chemin de Taouïala, à 8-10 kilomètres d'Aflou, dans une


daya a,;sez vaste, j'ai trouvé complètement desséché, mais très recon-
naissable et trè,; abondant, le llfyontrus minimus, très rare en Alg1\rie,
pUis:
Galium tunctanum. Polygonum Convo]yuJus.
r erhcnaSll pin a. 1gul'horhia Chamœsyce.

XII. - T:ulje••ouna.

Ksar it environ 80 kilomètres S. d'Allou.


D'Ailou à Foum Heddad on ne quitte pas la n\gion montagneuse, mais
à Fnum Pteddad le pays change subitement tl'aspect : le Kef el Guebli
(montagnes du ~ud), romprenaul les djebel lleddad, Aouidja, Kham-
saouat, etc., s'abaisse brusquement el fait place à une immense plaine
sablonneuse n'olfrant que quelcrues ressauts, quelques dunes, d'une
monotonie df•sespéranle, couverte d' Artemisia Jlerba-albn et de Sal-
sa{ a oppositifolia aux longs épis fl"llrtifères nuancés des plus vives cou-
leurs. Çà rt là queh1ues lletoum ct sur l'horizon du sud la silhouette des
montag-nes qui sont à l'ouest de Taùjerouna. Dans cette vaste plaine les
elfeb dr mirage sont fréquents et faciles à observe1·.
En débouchant du passage de Foum Rerldad, on aperçoit lt une quin-
zaine tle kilomètres dans l'Est, sur le tetTi loire de la province d'Alger,
le ksat· d'Aïn )Jadhi entouré d'une triple muraille, célèbre par le siège
qu'il soutint contre Abd-el-Kader. Cette ville autrefois florissante, aujour-
rl'hui bien tombée, mérite d'être visitée.
Quant à Tadjerouna que le D' Cosson qualifie d'oasis, nous ne nous
rappelons y avoir vu, en 1888, que deux maigres Palmiers. Les vipères
à cornes y sont fort communes.
LX SESSIO:'< EXTRAOHDINAII\E EN ALGÉRIE, AVRIL 1892.
Les quelques plantes que nous avons pu cueillir, dans une conrse
rapide faite il cheval et à une saison trop avancée (octobre), sont:
,\ F'onm Iteddad :

De verra seo paria. Olca curopœa.


Rhanterium adpressum. Traganum nudatum.
Anvillea radiata. Osyris lanccolata.
Artemisia atlantica.

Au-dessus du ksar ruiné d'el Ahmar, dans un ruisseau :

Typha angustifolia.

Puis en continuant jusqu'à Tadjerouna :

Fagonia glutinosa. Datura Stramonium.


Asteriscus pygmœus. 1_Salsola oppositifolia.

Bien des plantes de cette liste, critiques, rares ou nouvelles, mérite-


raient une (·tude spéciale. Je me propose d'y revenir plus tard. Dans
cette Note je n'ai eu qu'un but : poser quelques jalons qui puissent
servir de guide à des herborisations dans cette partie si pittoresque et si
riche, comme flore, du djebel Amour dont Aflou est le centre.
Les indications de distances que j'ai données sont par it peu pri•s, ct
il serait imprudent de s'y fier d'une façon absolue.

~1. Battandicr, au nom de M. Trabnt et an sien, fait à la Société


la communication suivante :

:'iOTE SUR UN PODANTllUM NOUVEAU DE LA FLORE D'ALGÉilfE;


par lUlU. BATTA~DIER et 'l'RABU'I'.

Podanthu01 auraslaeunt nov. spec.- Perennis, caudice crasso,


plurieipili; eaulibus numerosis, virgatis, firmis, sesquipedalilms bipe-
dalibusve, parce pilosis pilis reflexis. Foliis glabrescentibus, pallidis,
lanceolatis, senatis, ab infimis cito evanidis et in petiolum ciliatum
attenuatis ad hracteas sensim diminutis. Ilracteis lanceolato-linearihus
subulatisve, subintegris, in!imis flore long-inribus, supremis brevioribus.
Floribus suhsessilibus, in axillis Lractearum 1-3 glomeratis; glolllerulis
in 'picam laxam dispositis. Calycis sub lente dense papillosi tubo
obcouico laciniis longiori; laciniis subulatis, corolla tri plo brevioribus.
Corolla cœrulea, quinquepartita laciniis linearibus, libcris, antheris
longioribus. Filamentis liberis, basi dilatata ciliatis, apice curvalis, an-

Das könnte Ihnen auch gefallen