Acerca de este libro

Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de
dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.

Normas de uso

Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:

+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No envíe solicitudes automatizadas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a
cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos
propósitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de
los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no
podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de
autor puede ser muy grave.

Acerca de la Búsqueda de libros de Google

El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de
Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página http://books.google.com
 I

-
 ¡¡BIBLIOTECA g
'Щ ^7 ¿^ COMPLUTENSE. 1. Я

lgВ /E.U-C/
// о N. -ЯJ I)
8
s хтшшкгодшяш^
£
■4

/ \/
A
/"
i/

v\öb

X
 crammaricus,aliiqi decern &noiiem authoresmfra notan
Soft nouiffimam Ioannis Tacuini imprzffionem apprime
recogniti, cunftifqí mendis,&erroribus,quibus undiqi
ícatebant,expurgati. Additisíex aliisclanffimisauthonb ,
necnon duobus alphabeñcisrepertoriis,&atos mulnsa4
utilitatéfaciérib^qu* í aUishactéusimpraálisnoreperies.
Probi Inftituca amum ,ficut in alus hadenus imprzffis,
Probi catholica,ficutinaliis.
Cornelius Fronto de nominum,uerbo$z<E dms,ut in alus.
%i Phocas de nomine & uerbo,ficutin aliis»
W4r Phocas deafpù*arione,ficut in aliis.
Viaonni}Donançinta,ficutinaliis. ■
Viftorim commentarta definaübustnetfo*,utin alus.
Priíciam caefarienfis epithoma,ucinaliis.
Caper de orthographia cUatinitateuerbo^utinaliis.
Agrztius vde orthogra. & apriétate fermoius,ut in alus.
Donan arsprima,íicut malus.
Donan ars lecunda,ficut in ahis.
Donatusdebarbaril*mo,ficutinaliis.
Seruii arsprimaxleutra¿latusíyllabac2}iicinaliis.
MS Scruiicencimctmimtnouiter adicftum.
bcruü arsíecunda,ficut in aliis.
Sergiur in primam Donatiartem,ficHt in alus.
Sergius inlecundam Donan artem,ficutinalii*
MU Cziius Battus de raecns,ßcut in alus.
Beda íacer.defchem. &. tropo, nupíprxíTuSj&adieftus
Beda laccrdc«demccricarañonc,ncutinaliis.
Sypomini caftigatiönes in Bedam ,denuo adiecbc.
Sypontmus de mems Horatii 8C Boeñi,denuo adieft*.
Omnibonus Lconicenusde fyllabis,denuoadieftus.
ïrancilci Maturimemcae artis fuppleraétu,déuo adicaú
índices duo alphabeñcijdcnuo adiefti.
Index uocabidorumanriquuSjficiK in aliis.
y-,

Х1ШТ
 Panotitis Olchinenfis magnifico domino Francifco
Rhaincno Patricio Véneto fclicitatem,

rOMEDEM grammaticum pr*itantiffimum,& alios uiginti quinqué ce

lebemmosauchores,quideartegrammarica fcripícre,recognoícendos íuíce
pi Francifce * MagmHcc. Dc quorum m edio,quam tetra ucrborum porten
ca,collatismulcis exemplanbus,meainduftria fuftulerim,q uaria paiîîmloca
cimmems (ucaiunt) übduftatenebrisilluñrauerim,teftiscritmagnificentia
ia,c* icrcacieratiomnes,quirufcdiuiiiauolumin.iprsmanibuseuoluent. Adieci infup
Bedam (acerdotem deichcmate,& tropo,opus quidem arduum,fublime, nunquam alias
lmprxlium ,bibhotheca magnificencia; cuzdepromptum,ac in lucem emiifiim. Adiiinxi
przterea Centimerrum Seruii, Nicolai Sypomini camgadonesin Bedam 5una cum eiuG
dem Nicolai tra&acude BoemSeuerinimccrorumgeneribus, quorum noftri remporis
рое» modicam,uel propenullamcognirionemhabenr* Addidi demde Omnibonum
Leonicenum de lyllabis,Necnon Francifcum Maturantium decarminum compofitio
ne, ut nihil, quod ad metricam rationem accinet.ftudioio leftori deeflepoffit. Poftremo
duo breuia,led médius fidius perunlia alphabenca répertoria comentas ium,quibus me»
dns,omnia cognicu digna,quz a tot dariflimisauthoribus difcuriuntur,in iftu oculi uideri
poli un c,& alia multa ad unlitatem,& ornameiuum totius operis facien na elucubraui,qu*
longum eflet enumerare. Hzc igitur omnia,quan culacucp fine Magnifiée Francifce in tuo
nomine edita muñen nbi mimmus,quia tibí cum propterdôftrinam tuam,tú propter ma
iuecudinem, temperátofqúe mores tuos,quibus a Marco bibliopola te przditura eile
audiOjlüm amicitiimus. Quz licet grauiiïïma? cenfurz tuz humihaxile uideantur,ea tarnen
uelut przludium amons erga te m ei Juícipere non dedigneris. Nan) fi hzc tibi grata fuifíc
cognouerojlonge excellennora probitati tuz,deftinanda parabo. Vale.

<?:.. ■
. ;.-„•. , :í.;.

•'■'"■'■ l-i '.".Г} ir::. .<..:. ■ ■ ±íí .•т. •;

■■'. . ■ .J.

£r\r. i:i vv\mi¡ih:ztt:;n(Au<}v>cu zîbnî

I
 e¿¿ ?v-a?s
DIOMEDIS REPERTÖRIVM
Epcrtorium primúabfolutiffimú Formis metrorumxap.ix. car.x!.
capitulo^ omniú,qua: in Oiome Iónico metro,cap.xyii car.xli»
dc,etaliis celleberrimisauthorib* Metrorum modis,cap.x. car.xl.
_ in hoc uolumine concentis,Iegun Merrisflaccihoratii,cap.xxi, car.xliii.
tur. Secúdum alphabcti ordinem nouiterelu Odis primi libri horatii,cap.xxiii. car.xliii.
cubratum,cc ira apte difpoíitum,ur nec tertio Odis lecúdi libri horatii ,cap,xxiiii. car.xliii,
prolixo,uerbofo, puerifi, &inutil¡ reptorio, Odis tertii libri horatii,cap.xxy. car. xliiii.
alias impraeflo ftudioíeleftor indigeas.Quo* Odis quarti libri horatii,cap,xxyi, ca,xlüii,
niá fide nomine controuerfia íciderit, caplo Pedibus,cap.ii» . car.xxxy,
proprio,iuxra graecâ Älatinam linguá.Dio* Pedibus elegi metri,cap.xiii. car.xl,
medis,& aliorum author fentétiam luce me Poematos drammatici ,uel aftiui generibus,
ridiana clarius colliges.Eoden\ modo de uer capitulum.iiii. car.xxxyi,
bo,participio,& pronominey& aliis oratióis Poematum generibus,cap.iii. car.xxxyi,
partibus.Nec aliquid a tot grauiflïmis autho- Poetica,rithmis, & metris, capitulum pri"
ribus hocin opere aggregatisdifputatum in* mum. car.xxxy»
uenif, quod nó capitulatim a nobis denuo di Proprietatibus uerfuu, cap.yii. car.xxxix,
ftinaumfuerit,&alphaberice repofitum. Q^ualttate principali metrorum,capitulum
oftauum. car.xl»
fGapimla primi uoluminis Diomedis. Qualitatibus carminú,cap.xii. car.xl.
Syllabaçi quantitatc,cap.y> car.xxxyiii,
De Aduerbio,cap.yi. car.xxii. Speciebus carminum ,cap. xi» car.xl.
Coniú¿rione,cap.yiiu car.xxiiii. Trochaico metro,cap.xiiit. car. xl.
Epiftola Diomedis, car.i. Vltimis fyllabis,ca,yi, car,xxxyiii,
Interie#ione7cap.ix. car.xxiiii% Finis.
Nomine,cap.ii. car.yi. Robi gram matici doftiífimi repcr
Oratione, eiufqj partibus, ac earumacci - torium,fíngula capitula, tarn infti*
dentibus promifcue,cap.i» car.i. tutorum artium, q etiam catholi*
Participio,cap.y. car.xxi. corum alphabetice cóprehendení»
Pra?polïrione,cap.yii. oar.xxiii.
Pronomine,cap.iii, ;' car.yiii y Capitula inílirutorum amara.
Verbo,cap.iiii. * car.ix.
P Capitula fecundi uoluminis. De Aduerbüs,cap.ix. car. Hi»
De Accentibus,& puc>is,cap.iiii. car.xxyii. Declinarionepaniuorum,deponentium,có
Grámatica?ac eius partibus,cap.ii. car.xxyi, muniumejí uerborum,cap.yiü, car xly»
Quinqj locutionii generib9,ca.y. c.xxyiiii, Elementis litterarumjcapji, car,xly,
Syliaba tanturn,cap.iii, car.xxyi, Interie¿tione,cap.xi. car. liiii.
Schœmatibus,& tropis,cap.yi. ca.xxyiiii. Metaplafmis,cap.xyi. car.ly.
SoIoeciimo,cap.yii. carxxxi. Numero plurali,cap.y, car.xlyiü.
Structura perfecbe orationis,& pedibus,ca» Prarpoíítionibus ablatiui cafus, capitulum d?
pitulum.yiiii. car.xxxiii, cimum. car. Iiiii.
Structura» qualitatibus,cap.x. car.xxxiiii. Pronomine,cap.yi. car.xlyiü.
Virrutibus orarionis,cap.yiii. carxxxi Semiuocalibus,cap.iii, car.xlyi
Voceaclíis ídifferenter,cap.i. car.xxy. Syllabis naturalibuf,cap.iiii. car,xlyi,
УCapitula tertii uoluminis. Syllabarum poíitionibus,cap,xii, car,lmi,
De Anapxftico tnetro,cap.xy. car.xxxxi. Syllabis cómunibus per nám,cap,xiii,c,liiii,
Aiclepiadeo metro,cap.xyiii. car.xli. Syllaba cómunib9 pofírionis,cap,xiüi,c,liiii
Choriambico metro,cap.xyi, car.xli, Syllabarum produftionejuel correptióe, ca-
Choriambico altero,cap.xx. car.xli. pitulum,xy, car,luü,
Elegi metri uerfibus,cap.xii. car.xl« Verbo,cap,yii, car,xlix,
Endechafy llabo metro,c.xyiiii, car,xli, Vocalibuslitteris,cap,ü, car,xly,
Endechaiyllabo phaleutico,c,xxi, c,xli,
Epodon carmé Horatiijca.xxyii. cxliiii. Fin AS.
Rcfc«.odióme, a
.. •',■•-
/ \J
 DIOMEDIS
Y Répertoriait! capitulo^ catholicoçj probi. Y R eperrorium capitulerum fècundi côm en
De Cacholicis uerboç^cap.iii, car,lxiiii, tara uicïorini.
Declmatiombus,cap,i, car^lyi, Deaduerbiis,cap,xii. car.Ixxxi.
Formiscafuum,cap,ii, car.lxiii, Cafibus,capix. car.Ixxx.
Struftura,cap,iiii, car,lxyi, Dycronis,tdeft uoc3hbus,cap.iii. car.Ixxx.
Finis, Eftafi,cap.yi. car.Ixxx.
P"Cornelii fronconis repertorium, Genere feminino,cap.x. car.Ixxx.
Nominib9 uerborumcp differétiis.c.i.c,lxyii. Litteris,cap.i. car.lxxix.
Nominibusgra»cis,cap.iiii. car.Ixxx.
Finis. Nominibus propriis,cap,y. car,Ixxx
Participiis,cap,xi, car,lxxxi¡
Носа; grammatici perfpicaciffimi Syllabis coniuncîis,cap,ii, car,Ixxix,
rcpcrtonum fingula capitula al Syllabis breuibus,cap,yii, car,Ixxx,
phabetic continens. Svllabis concathenatis,cap,yiii, car,lxxx,
De AbIatiuo,cap.y. car.lxxiiii. Trifyllabis,cap,xiiii, car,lxxxi,
Coniugatione prima,cap.yi. car.lxxiiii. Verbis,cap,xiii, car,lxxxi,
Cóiugarione lecuda,cap.yii. car.lxxy. Finis.
Coniugatione terriajcap.yiii. car.lxxy. Rifciani carfariéfîs repertorium fin
Coniugatione quarta.cap.ix. car.lxxy. gula capitula alphabetice demon-
EtherocIitis,cap.iii» car.lxxiii. ! ftrans.
• Participiis.cap.x. car.lxxyi. De Analogía uerborum,c3p,xii, car,Ixxxiiii,
Paflniis cap.xi. car.lxxyi. Declinatione prima,cap,i, car,lxxxii,
Regulis latinorûjCap.i. car.Ixx. Declinatione iecunda,cap,ii, car,lxxxii,
Regulis grecorum.cap.ii. car.lxxii. Declinatione rerria.cap^ii, car,lxxxiii,
Verbis,cap.yi. car.lxxiiii. Declinatione quarta,cap,iiu, car,lxxxiii,
yocatiuis.cap.iiii. car.lxxiiii. Declinatione quinta,cap,y, car,lxxxiii,
Finis. Genitiuis pria; declinarionis,ca,yi,c,Ixxxiii,
P'Repertorium phocar. Geniriuis îecunda? declinationis, capirulum
DealJ>iratione,cap.i. car.lxxyi. feprimum, _ car,lxxxiii,
De pfilla.i inafpiratióe,cap,ii. car.lxxyii. Genitiuis tertia?decliatiôisjca.yiii. c.Ixxxiii.
Finis, Geniriuis qrtedeclmatiôis,cap.ix. ca.Ixxxiii.
fViftorini,Donati$uita, car.lxxyii. Genitiuis qnta?dec!inatióis,ca.x. car.Ixxxiii.
Gerundiis,& fupinis,cap,xy, car,lxxxy,
Finis. Nominibus uerbahbusjcajxyiii, car,lxxxy,
Participiis,cap,xyii, car,Ixxxy.
Iftorini cómentarii primirepertoriiî Perloms primis côiugationû.c.xiii clxxxiiit
fingula capitula alphabetice demons Perlôis fecúdis cóiugationú.c.xiiii.c.Ixxxiiii.
ftrans. Pronominibus,c3p.xi. car.Ixxxiii
De Äduerbio,cap.yii. car.lxxix. Verbis cóiugationú,cap.xyi. car.Ixxxy.
Caufalib4,& rationaIibus,cap.x. car.lxxix. Finis.
Csfuris,cap.xiii. car.lxxix. fCapri repertorium, umeum capimlum cô.
C6iu»ftione,cap.ix. car.lxxix. prehendens.
, Intene¿Hone,cap.xii. car.lxxix. De Latinitate3cap.L car.Ixxxyi.
Litteris,cap.i. car Ixxyii. RnSl Finis.
Nomine,çap.iiii. car.IxxyiL l/3ê ^rfcn «pfonum fingula capitula ab
Participio,c3p.yiii. car.lxxix. l^^lphabeticefïgnificans.
Pra?pofitione,cap.xi. car.lxxix, DeOrthographia,cap.i. car.lxxxyii.
Pronomine,cap,y, car,lxxyiii, Proprietate krmonis,cap.ii» car.lxxxyii.
Syllabis lôgis,& brcuibus,cap,ii, car,lxxyii, ~| Finis,
Syllabis côibustcap,iii, car,lxxyii, i Onati repertorium fingula capitula
Verbo,cap,yi, car,lxxyiii, ' alphabetice oftendens.
Finis* De DiftinftionibuSjUel pofituris.c.y. car.xc.
Littera
 REPERTÖRIVM
Linwa,cap.ii. car.lxxxix. Regulis <jbufdágeneralib'cap.i. carxcyiii,
Pedibus,cap.iiii. car.lxxxix. Trochaicis rnetris,cap.iu, . car.xcix.
Syllaba,cap.iii, car.lxxxix. Finis,
Voce,cap.i. car.lxxxix. 1 *
P'Rrpertorium capitulorum artis fecunda;
Finis» Seruii. . .
De Ablatiuis,cap.yii, car.cii,
pRepercorium capitulorum artis fecunda; Aduerbiis,cap.xi.car. car.ciii.
donad. Arteunde.f. fitdicta,cap.i, car.ci.
P"De Aduerbiis,cap.yii. car,xciii. Cafibus participioge,cap.xuii, car.ciiii.
Comparatiuo, cap.iii. car.xci. Coniunctionibus,cap.xyi, car.ciiii,
Coniunctione,capix. car.xciiij. Coniugarionibusuerbo^cap.yii, car.ciii.
Genenbus nominum.cap.iiii. car.xci. . Comparatiuis,cap.iii. car ci,
. Interieftione,cap,xi. car.xcy. Figura,cap.yii, car.ci,
Nomine,c3p.ii. car.xc. Formis uerborum,cap.yi, car.ciii,
Parnbusorarionis,cap.i. car.xc. Generibus,cap.y. car.ci.
Parricipio,cap,yiiL car,xciiii, Generibusuerboçtcap.yiii. car.ciii.
Pra?pofirione,cap.x, carxciiii. . Generibusparticipiorum,cap.xiii, car.ciiii,
Pronomine,cap.y. car.xcii. lnterie&ionibus,cap.xyiii, carey.
Verbo,cap.yi. car.xcii. Modisuerborum.cap.x. car ci",
Finis. Nomine,pronomíe, uerbo.participio, prse
'pofirione,coniuncfrone,unde fcihccc difta
P"Repertorium donati de Barbarifmo* iint,cap.ii, car.ci,
DcBarbarifmo,cap.i. car.xcy. Nomine tantum,cap.iii, car ci,
Decern uitiis,cap.iii. car.xcy. Numero,cap.yi, car.ci,
Metaplaímo,cap,iüi, car.xcy, Parcicipio,cap.xii. carciiii,
Solaeciimo,cap.ii. car.xcy. Participas tranfeuntibus in nom ina,c pitu-
Tropis,cap.y. car.xcyi. Ium.xix, cjr.cy,
Finis. PrafpofitionibuSjCap.xyii, car.cy,
Pronomine,cap.yiii, car,cii,
Eruii arris prima? reperrorium fíngu« Qualitate uerborunrcap.y. car.cii.
1л capitula alphabetice oftendcns. Temporibus uerborum,cap.ix. car.ciii.
De Aduerbiis,cap.y car.xcyiii. Tempo^busparticipiorum,cap.xy.car.ciiii
Coniunetionibus,cap.yi. car.xcyiii, Verbo,cap,iiii, car.cii.
Interieftionibus,cap.yiii car.xcyiii. Finis.
Nomine,cap.iii, car.xcyii.
Pra?pon*nonibus,cap.yii. car.xcyiii. j Ergii artis prima» repertorium fingula
Syllabis primis,cap.i. car.xcyii. capitula alphabetice demonftrans.
Syllabis mediis,cap.ii. car.xcyii. De Litteris,cap.i» car,cy,
Verbis,cap,iiii. car.xcyiii. Pedibus,cap,iiii, car,cyi,
Finis. Pofituris,cap,yi, car,cyii,
SemiuocalibuSjCapjii, car,cyi
p"Repertorium capitulorum Ccnrjmetri Syllaba,cap,iii, car,cyi,
Scruii) Tenoribus,cap,y, car,cyii,
De Anapefticis metris,cap.y. car.xcix. Finis,
Anapefticis metris,cap,yii. car,c.
Coriambicis merns,cap.yi. car.xcix, Y Repertorium capitulorum artis fecundas
Da¿tylicismecris,cap.iiii. car.xcix, fcrgii,
Iambicismetris,cap.ii. car.xcix. De Aduerbio,cap,yi, car,cx,
Ionicismecrisaminori,cap.yiii, car.c. Cafibus,cap,iii, car,cix,
Ionicismetrisamaiore,cap.ix, car.c, Coniunctione,cap,yiii, car,cxi,
MccrocialiisgeneribuSjcapx, car.c, Interiectione,cap,x, car,cxi,
 '■ OIOMEDIS

Nominis diuifîonc,c3p.ii. car. суш. P" Repertorium capitulorum metric« ratio-

Partibus orationis,cap.i. car. cyiii. nis Beds iacerdotis.
Participio .cap. yii. ■ .. . car. exit De Anacreontiometro,cap.xxiiii. car.cxxii.
Pra?pofirione,cap,ix. car.cxi. Carminis optima forma,cap.xiii, car,cxx,
Pronominis diuifione,cap.iiii. car. cix. Coniuuclionibus,prspofitionibus,intene-
Verbis defeftiuis,cap.y. car. ex. ftionibus,cap,yiii, car,cxix,
Finis. Daftylico,& fapphico metro, capitulum fe
cundum, car,cxxii,
EfiiBafli repertorium fingula capitu Iambico exámetro metro ca xxiii, c,cxxii,
\Ш J la alphabetice demonftrans. Literis,cap,i, car,cxyi,
Metro daäylico exametro,ueI pentámetro
De Pedibusodarum Horatii.cap.i. car.cxii.
Pedum breuiarione,cap.ii. car,cxii. capitulum,xii, car,cix,
Pedum compofirionibus,cap.iii. car.cxii. Metrum neceiïïtas, & auftoritas Gepe uio-
Finis. lar,cap,xyii, car,cxxi,
Pedibus,cap,x, car,cxix,
Edsfacerdotis de fchœmate, & Phaleutio metro,cap,xix, car,cxxi,
tropo repertorium fingula capi Poematú genera tria,cap.xxyii. car.cxxiii.
tula alphabetice cóprehendens. Poets prifci,utquxdam alii qmoderni po-
De Allegoria,cap.xxx car. cxy. fuerint^capjxyiii, car,cxxi,
Anadiplofi.cap.y. car.cxiiii.. Prspofitionibus,cap,ix, car,cxix,
Anaphora.cap.yi. car. cxiiii. Rithmis,cap,xxyi, car,cxxii,
Antonomafia,cap.xxiii. car. cXy, Scanfionibus,fiue cefuris uerfus heroici, ca-
CathacrefijCap.xx. car. cxy. pitulum,xiiii, car,cxx.
DialitOjCap.xyii. car. cxiiii, Syllabarum temporibus,cap,ii, car.cxyi,
EpinalepfijCap.yii. car.cxiiii, Syllabis cóibus?cap,iii, car,cxy ii,
Epitheto.cap.xxiiii. car, cxy. Syllabis primis,cap,iiii, car,cxyii.
Epizeufi,cap.yiii. car.cxiiii, Syllabis mediis,cap.y, car.cxyii.
Horn eoptoto,cap xiii car. cxiiii, Syllabis ultimis nominum,pronominum,et
HomeoteleutOjCap.xiL car. cxiiii, participiorum,cap,yi, car,cxyii,
Homa?ufi,cap.xxxi. car.cxyi. Synaliphis,cap,xy, car,cxx,
■ Synalipha, ueldierefi,cap,xyi, car.cxxi.
Hyperbato, cap.xxyiii. car.cxy.
Hiperbole,cap.xxix, car.cxy. Tetrámetro cataleflico metro,capituIum ui
Hypozeufi,cap.iii. car. cxiiii. gefimumprimu car,cxxii,
Irmo,cap.xy. ■ car.cxiiii. Triflyllabis,cap,xi, car,cxix,
Metalepfi.cap.xxi. car.cxy. Trochaico metro,cap,xxy, car,cxxii,
Metaphora?cap.xix» car.xy. Verborum, & aduerbiorum temporibus ca
Methonymiajcap.xxii. car. cxy. pitulum,yii, car,cxix,
Onomatopeia,cap.xxyi» car.cxy, Finis,
Parabola,cap.xxxii. car.cxyi.
Paradrgma,cap.xxxjii. car.cxyi. Icolai peroti fypontini repertorium
Paromeo,cap,xi. car.cxiiii. metrice artis fingula capitula alphabe
Paronomafia,cap.ix,
Periphrafi,cap.xxyii.
PoIiptoto,cap.xiiii.
car.cxiiii.
car.cxy.
car.cxiiii.
R I tice dem on(Irans.
De anacreuntico metro,cap,xiiii, car,cxxyii,
Anapeftico metro,cap,x, car,cxxyii,
Polyfintheto,cap.xyi. car.cxiiii. An tipaftico metro,cap,iii, car,cxxüii,
Prolepfi,cap.i. "car.cxiii. Carminis diuifione,cap,xy, car,cxxyiii,
Schenomate,cap.x. car.cxiiii, Elegiaco metro,cap,y, car,cxxy,
Sinechdoche,cap,xxy. car. cxy. Exámetro metro,cap,yi, car,cxxyi,
Syllepfi,cap.iiii. car.cxiiii. Iónico metro a minori,cap,xi, car,cxxyii,
Tropo,cap xyiii, car.cxiiii. Iónico a maiorijcapjxii, car,cxxyii,
Zeugmate,cap.ii. car.cxiii. Metro,cap,ii, car,cxxiii,
Finis* Metriorigine,cap,iiii, car,cxxiiü,
Metris
 REPERTORIAI. . ., . л . » «
Memsanapelticis,cap.yn. car.cxxyi. fBm Ы mediis fyllabis,e.xxxyr.'; ear.cxliii.
Pedibus,cap.i. carxxxljii Ei ultimis fyllabis,cap.xli. car.cxliiii.
. Peonico metro,cap.xhi. car.cxxyii. Heroico uerfu cóftitucdojCxxiiii. car.cxl.
Proceleumaticometro,cap.ix. car.cxxyii; Heroico ucrfujcapxxyi. car.cxl. ;
SyllabiSjCap.iii, car.cxxiiii. Heroico uerfu,quac (plendorem afferan t, \
*ap.xxyii. ■.*••.•■ .-*•-■' .car.cxLi
Finis. J uocaIi,_cap.x. car.cxxxyiii
Y: '.■ J J ante b í primis íyllabis,cap.xxxii.car.cxlii. |
pRepertoriú capiculorum métrica: arris ho I añ b í mediis íylíabisjca.xxxyii. ca.cxhiii. j
rani,& boeni,Nicolai pcroti fyponrini. j Г í ultimis iyllabis,ca,xlii, car,cxly,
De Horatii genenbus merroçjjCa.i.car.cxxix, Lirerap poteftaribus^yii, car,cxxxyii,
ßoctn metrorum genenbus,cap,ii,car.cxxi, ; O übcali,cap,xi, tar,cxxxyii,\
О ante b in pnrnis fyllabis,c,xxxiü,ca,cxüi,
Finis. . : O añ b in mediis fyllabis,c?xxxyiii,c,cxuh¿,
OiuIrimisfyllabis,cap;xliü, car,cxly,
Pedibu« ueríus examctri,& pentamctri, ti- 1
Mnibonileoniceni uiccnrini reperd pitulum,i, car,cxxxy,
rorïum arris metrics fingula capitula Pede,arfi,&rhefi,cap,ii, car,cxxxy,
alphabetice demonftras. Pediquotaccidant,cap,iii, car,cxxxy, \
De Pedibus,cap.i. car.cxxxu. Pentametro,cap,xxy, ..;>•' car,cxl,
Syllabis,cap.u. car.cxxxii. Pentámetro ueríu,cap;xxyiii, car,cxü,
Syllabis breuibus,cap!ui. car.cxxxii. Pofírione,cap,xyij car,cxxxyii,. y
Syllabis pnmis,cap.nii. car.cxxxii* . Pr*poiînone,cap,xyiii, car,cxxxyiü,
Syllabis mediis?cap.y. car.cxxxiii. Regula,cap,xxi, car,cxxxixf >
Syllabis penultimis,cap.yi. car.cxxxiii Scanfíone,cap?yi, car,cxxxyi,
Syllabis an tepenultimisjcap.yii. car.cxxxiii. Syllabis,cap,xiiii, 1 car,cxxxyiii, j
Syllabis ultimis,cap.yiib car.cxxxiiii. Syllabis primis,cap,xxiiv car,cxxxix,
Syllabis cómumbus,cap.ix. car.cxxxy. Syllabis mediis cognofcendis, cap,
'*"** .- .-— car,cxxxix, ;
Finis. Syllabis cómunibusjca^xix, car,cxli,
Syllabis primiscognoícendis,&primode ¡
Ranci ici maturátiirepertorium artis .: a ante b,& fequencibus coníonantibus,ca,
metrics fingula capitula alphabetice xxx, ; ■ car,cxüi,i
oftendens. Syllabis mediis cognofcendis, cap,
De A Vocàli>cap.yiii» . * car.cxxxyn.., xxxy, »aïs :1 car,cxliii, ■
Compoíuione,cap xyii. car.cxxxyiii. Syllabisiiltimis,cap,xl, . ca,cxhiü,
С in ultimis lyUabis,cap.xly. car.cxly. / Verfu,cap,iiii, .¿ car,cxx*xyi,
Cqnfonantibus,cap xiii. car.cxxxyij, V uocali,cap,xii, . caf,cxxxyny %
Depoimone,cap.y> : , " carcxxxyi. V uocalianteuocalé,cap,xix, саг?схххуиц
Deriuanone,cap.xx. car.cxxxix. V añ b in primis íyllabis,ca,xxxiiü,c,cxliiit
Diphthongo,cap.xy. car.cxxxyiii. Van b í mediis íyllabis,ca,xxxix, c, cxliüi,
£ uocalijcap.ix. car.cxxxyn. Víuldmisíyllabis,cap,xliiii, car.cxly,
E ante b í primis fyllabis,c.xxxi.c. cxlii.

Finit repertorium primum.

 DIOMEDIS REPERTÖRIVM
•■'■. N " •*
Epertorium fecundum omnium
clanffîmcp Grámaticorum, quae Nicolaus fypótinusde metros generibus,q í
in hoc í lign i uoiumine continent: aliis haftenus ípra?fíísnó habet, саг.еххш.
secundum alphabeci ordinem, 8C Nicolaus (yponnnus de generib9 metrorum
numcrorum feriem ,diiunftum , ÔC diípofitú, Horatii & Boetii ,qui in aliis haftenus im*
ut íhidiolus leftor,fiue neoptolomus, leu pro przffis non habet?, car.cxxyiii.
ueftus fuent,qucmcunq} legere,&uidere uo.
|uerit,abique «dio,& longa inquifinone in- Omnibonus Leonicenus de métrica racione
uenire poflib Ее primo. qui in alus haftenus impraeffis non habe
. г ■* tur« car.cxxxii
,:; ;-- - .. А P
Дgr«îus de orthographia,proprietate & dif Phocss grama ticusd nomine & uerbo, ficut
ferentia íermoniSjficut in alus haftenus im in aliis haftenus iprciïïs. car.lxx.
, prJBÍlis. car.lxxxyii. Phocas grámatic9 de aipiratione,ficut in aliis
.> в haftenus íprcífis. car.lxxyi.
Peda facerdos de fchoemate & rropo,nup im Pnfciani cxfarienfis cpithoma,ficut in aliis ha
prarfl"us,quiin aliisetiam haftenus iprarffis » ftenusimprarflis. cár.brxxii.
non habetur. carcxiii» Probi grámanci inítitutaartium,ficut in aliis
Bcda íacerdos de métrica ra rione,ficuc in aliis haftenus impreffis. car.xly.
haftenus îprarflïs. car.cxyi. Probi grámanci catholica,ficut in aliis hafte.- ¡
С nusipreffis. car.lyi,
Caper de orthographia, &Iatinitate uerboçt S
ficut in aliis harten ns íprxífis. car.lxxxyi, Sergii ars prima,fèu cometaria in Donan arte
Ccfii ВаШ ars de m etns,ficut in aliis haften us prima,ficut m aliis haftenus ípreffis.c. cy.
impra?flis. car.cxii.' Sergii ars (ecund?, feu comentaría in fecunda
Cornell9 fronco <J nominú uerbo^qj differé- Donan artcm,ficut in aliis haften9 imprarf
tiis,licuc in alus haftéus íprxffis. car.lxyiii, lis. car.cyiii.
O Sertiii ars prima ,fcu traftatus de fyllabis,ficuc
Diomedisgrám3ricilibritres,fícutin aliis ha î aliis haftenus impreffis. car.xcyiii.
¿tenus ímpraríTis. car.i. Seruii centimetrum,qd'in aliis haftenus im '
Ponan grammatici ars prima,ficut in aliis ha preffis non habetur. car.xcyiii.
ftenusimpraeffis. car-Ixxxix. Seruii ars fecunda, feu traftatus in iceundam
Donati arsfecúda, feu de oftopnb9 oronis, donarianem. car.ci.
ficut í aliis haften9 iprasflis. car-xc. V
Donaras de barbanímo,ficucin aliis haften9 Viftorini Donariq; uita, ficut in aliis ha Д eus
impreffis. car.xcy. impreffis. car.lxxyii.
F Viftorini com craria ¿J finalibus metroçt ficut
FranciCcus Maturanrius de métrica rarione,(j in alhs haftenus ipreffis. car.lxx yü.
jn aliis haftenus íprarífisñhabelf.car.cxxxy. Finis»
■
; i
 DE ARTE GRAMMATICA LIBER PRIMVS Г
pDIOMEDIS DOCTISSIMIAC DILIGENTISSIMI LINGVAE ,
latin« perícrutatorisde arte grammatica opus iitiIiiîîmum,nouilîîme reco
gnicum,cunäiiqjnicndis,& crroribus expurgatum. . ,.

p-DIOMEDES ATHANASIO. S. P. D.

RTEIVL MERAE LATINITATIS, PVRAEçjî eloquemi*

magiftram fub incudem literarum faciliter procudendo formatam
humana: claritatis,hanc cum cognouiiTem excellente™ facundiam
tuamplurimi faceré, defiderio tuohbenterindulgens,fummo ftu»
dio(quantum mediocrisadmodum ingenii meiqualitascape patie
batur)trino digeftam hbello,dilucide expedicam cenfui elTe mitten»
dam,quia ipfos aurium meatus,audita ícientia,complere abientia de
negatum eft.Sane,ne qd eiTet incogmtum,uicanda fuit nimium con
ftncb breuitas,eft enim lucubrarionisinduftria,ftudiicßcollatio tri' Studíítri
parti ta,utlecundum trina seta tisgradatim legen tiúlpacia,le«ítio pro partita m
duftria fe
babiliterordinata,crimenprolixitatis euadat,ta?diumqj demulceat, cundo «a
qua? qdem m tribus diuifionibus,quamuis paruula fit,tamen in fingulis fuam continet bremta- tistriaípa
rem. quamobrem (ut mea fert opiruo)fpero nbi,aliifq$ legentibus magno ufui fore.Igitur toti da.
us operis prima pars uniuerfi fermonis membra cominee» alcera non Iblum obíeruatióes, qua:
ara gramática; aeeidere folent,fed etiam ftrufturam pedeftris orationis uberrime,pleneqj de~ Dicendo/
monftrac tertia peduqualitatem,poematumgenera,metrorumqjtraftatus plenilfime docet. rujpropo
Supereft, utimgula recolendo memoria; penumandentur,nefruftracum tempore euanefeat litio
labor, quod tanto maxime rudibuspraftare cognoícimus,qui rufticitatisenormitateculti íer-
monis fa uciant,immo déformant examuiïïm normacam orationis itegritatem,poIitumqj eius
lumen infufcant,ex arte prolatum,quanto ipfi a pecudibus difFerre uidentur.

P"Deoratione,eiuíqjpartibuSjacearumaccidentibuspromiícue. Cap.I.
Rtis gramática» aurores exordium ícribendi uarium^diuerfumqj íumpíerñt, (j
dam enim ab ipfa arte cosperunt,alii ab elementiSjUel líteris, multi a cafibus, pie
riqj a partibus oíonis,nonnulli a uoce,pauci a nominum declinatione,nos uero
ab ipía orationeícipimus. Ha?cenim fecreta pectoris arguens,ad linguam fui gu
_ bernatricem migrat/nobili quodam uocis articulataefpiritu,rotundoqjguber"
naculi moderamíe téperata, & íteeíore uicino aere peftoris argutia uerberato, palatoq3 lenfim,
paularimqj puhato,uelut internútius,ac proditor humana; gentis ad indicia exprimédae cogita
rionis per os,fermonemcjí rónabiliter agitatur.Hoc enim fuo,magnocß beneficio, expreíTa ra- Oratíone
rione fermonis,nos caseris feparat ab animalibus,(ola homines natura fatetur,atcp demonftrat. nos differ^
Huic igitur demus tonus opufeuli non ímerito principatum, cuius tabs habetur dirfinirio .ora re tïs
a bru;
rio eft ftructurauerborum,compofitoexitu,adclauíulamterminata.quidáfic earn diffiniunt. Orati'ôis
oratio eftcornpofítio diftionum, conmmansiententiam,remç perfecta fignificans. Scaurus ditïimu'o
fie. oratio eft ore mifta,& per dicciones ordinata pronúciatio.Oratio autem uideturdicb qua uarïa Oro un i
fi oris ratio^uel a greca origine ¿Vo rS¡ ó Huzùïi\<, hoc eft fermocinari,unde Homen uerius. dicatur
Vfit v Tsur vu v ¿<rfïv д-стооЛгиосг óvtfl¿ ¿•ctó'tktí но
ты óaoztfuvuf ¿tí isaire vor i rí too-Te
tSÓ.lii\0T H »ÔÉOCTTE ö ¿¿îzétov iiwHXOîri
oratio eft íermocontextusad claumlátendens.clauuilaeftcompofíriouerborum plauííbilis, Claufula
ftruftura; exitu terminata. Partes orationis funt ofto, nomen,pronomé,uerbum,participium, quid fit
aduerbium, coniunftio, prepofirio, interieftio. Scauro uidetur & appellatio. Ex his primat Partes
quatuor declinabilesíunt,íequentes indeclinabiles,latiniarticuIum,graeciinterieétionem non orationis
adnumeran t. Genera nominum íimt principalia tria, maículinum, femininú, ÖC neutrú.mafcu Genera
linumeft,cui numero íingulari,cafu nominatiuo pronomen preponitur hic, ut hic cato, fce- nominua;
mininu cft, cui numero finguiari,cafu nominatiuo pronomé prarponitur ha*c, ut haec iulia.neu
Diomcdes A
 DE ARTE GRAMMATICA
crû ê,cui numero finguferijnominariuo caih |momé preponía hoc,ut hoc remplu.ex his quar
tum genus cómune nafcitur,quod fit duobus modis.Sunt.n. cómunia duú genero ex mafculío
& fœminino, ut hic вС Ьагс homo ,hic& hsc facerdositem trium generum, ex maículino &
fceminino etneutro,uthic&ha:c&hocfelix.Eft&quintúgenus,quodgr«ce É-críxfl<vov dici
mr,lannepromiícuum,uelíubcommune uocant, quodautlpeciemafculini generis & decli
nature fimul fignificat etiam foemininum genus,ut hic paffer, aut dechnatur fpecie faemini-
ni generis,ac etiam mafculinum genus fígnincat,& fie fub uno genere utrunqj ítelligif ш Ьгс
^flrri no aquila.Numerus eft incrementumquannratis ab uno adpluraprocedens.numerifunt duo fin
gularis,ut hic preceptor,pluralis,ut hi preceptores.dualis .n. dûtaxat apud grecos ualet apud
Figura nos excluditur,de quo etiam mox referemus. Figura eft diferimen fimplicium diftionu & có-
nomínum pofitarum.figura»nominibusacciduntdu2,fimplex,&compofita,fimplex)utdoáiLS)compo
quotmo* fita,utindoftus.Componunf'autem noíamodis quatuor, ex duobus integris,utfuburbanus,
dis c5po> ex duobus corruptis,utopifex,&artifex,ex integro &corrupto,utineptus,ex corrupto & in
nuntur tegro,utarmipotens. Componimrautemdeplunbus,quaeT¡mfcc<rívT£/a<ígreci appellant, utin,
Cafusno expugnabilis,imperterntus,inexplicabiIis,irremeabilis.Cafus funt quidam gradus declinado*
nis,didi q> per eos pleraqj nomina a prima fui pofitione inflexa uarienrur,et cadant.alii fic.cafus
íuntuariationes,& compoíitionesin dedinacionenominisper îmutarionem nouiffíma? fylla-
ba?.Sunt numero quidem íex,nominatiuus,genitiuus, quem quidam patrium uocant, datiuus
aftús,uocatiu9,& ablatiu9,ratione tarnen funt qumq$,nominariuu.n.oprime cafum eflê nolue-
rút,quando quidem fit pofitio nominis,uel reftus noíbus,uel declinarióibus regula,qué nomi
natiuú gratei non -cttSo-í v, fed о'гбн vt uel iiri&i uocant mt¿xi нттг, tarnen nominariuú caíú
Ablatio? diximus.Ablatúmgraíci non habentjhunc tarnen Varro fextúíterdum latinum appellat, quia
greacaiet ja¿nae üng^ propnus eft,cnius uis apud grecos p genitiuú expheat^p hos itaqj cafus obliquos
nomen ficdeclinabitur.Catonomen appellatiuû,generis mafeulini, íuimcri fingulans, figura
fimplicis,caíusnomíatiui,etuocatiuui , qddclinabif fic,hiccato,hui9catóis,huiccatói,húcca
tonem,o cato,ab hoc catone.Numeris plural", hi catones,horum catonú,his catonibus,hos ca
tones,ocatones,ab his catonibus.lulianomenappellatuiú,generisfo2minini,numeri fingida
riSjfiguraîfimpliciSjCafusnominariuijetuocatiuijquoddechnabiturfic^umerifîngularis^sc
iuliaJhuius iuliae,huic iuliae , hác iuliá,o iulia,ab hac iulia ,núeri pluralisms iulia?,hac¿ mliarú,his
iuliis, has iulias, o iulix,ab his iuliis.Templú nomc appellariuú,generis neutri,núeri fingulans,
figure fimpliciSjCafusnominatiui^ccuíatiui^uocatiuijquoddeclinabicurfiCjhoctemplum,
huius tcmpli,huic tempIo,hoc templú,o templum,ab hoc templo . Numeri pluralisme tern
pla,hoçi temploçj,his teplis,ha?c templa,o templa,ab his templis.Sacerdos nomen appellatiuû ,
oánomi c°'s gcnens»fi8urai fimplicis,nûeri fingularis,cafus nominatiui, & uocatiui,quod decliabif: lie
4 ' e hic & Ьгс iacerdos,hmus& huius facerdotis,huic&huicfacerdoti, hune &hancfacerdotem
о &ofàcerdos,abhoc &abhacfacerdote.Numeripluralis,hi&ha?facerdores,hoçî etharum
lacerdotu,his &hisfàcerdotibus,hos &hasfâcerdotes,o &ofacerdotes,abhis & ab his fàcer
Fdíx Qâ dohbiis.Felix nomen appellanuú,generiscómunis,trium generú,figurefimplicis,numerifin'
nomen gularis,cafusnominariui,&accufatiui,& uocatiui,quoddeclinabitur fic,hic &ha?c &hocfé'
lix, huius & huius & huius felicis , huic&huic ¿¿huicfelici, hune &hancfeIicem&hoc
Ntús fin t fcijX)0 et o & o fehx,ab hoc & ab hac & ab hoc felice uel felici . Numeri pluralis,hi & ha: feli-
um noiu- ccs cc ^vxc fèlicia,horum et harum & hoç: fèlicium,his & his & his felicibus, hos et has felices,
latinoruj & hxc felicia,o & o felices & о felicia,ab his & ab his et ab his felicibus. Oía nomina latía, no
.xñ.Iitte? minatiuo cafu fingulari lns.xii.excremis terminantur,uocahbus quin£p,ut.a.e.i.o.& u. utfifeen
Gtüs de* na)monile,finapi,cicero,cornu,& fèmiuocahbus fex.lm.n.r.s.&.x.ur confuí, templû, peften,
bet tot lit ca»fàr,liuius,filex, item muta una .tut caput, funt qui addun t.c.ut lac,quod Varro artis gráma-
teris oftaf tica- doftor extermi nat. Geniriuus cafus fingularis,aut totidem fyilabis conftare debet,quot no
quotno* minatiuuseius,utuirgiliusuirgilii,terentiusterentii,obid geminataiaut unaíyllaba excederé
DtfíTqñ ut beftor heftoris, & neftor neftoris,aliquádo eriá duabus lyllabis accrefcit,ut fuppellex fuppel
ceictt lecbhs,iter itineris,ancepsancipiris,preceps precipitis.Forme declinationum nommum(ut<j'
Dccliatio bufdam uidetur)funt feptem. prima eft,qua; genitiuum fingularem mittit in г, genere dumta- -
ши 1 íepté xa£ pm ma^u^° <luam foemmmo ,ut apneas агпег, latona lacons.iccunda facie genitiuum in i
iii omni
 LIBER. ' .* . PRIMVS II
in omni ger»ere,utpuerpueri,laurus lauri,ca>Ium carli.tertia eft, qu.vin genitiuo i geminata,ge-
ncrc tantum m3ÍcuIino, & neutro terminatur, mafculino, ut uirgilius uirgilü, neutro, ut ni" .
geniû ingenii.quarta in omni genere in is,ut orator ris, oratio ora tionis,fidus fideris.gnta m us
marculíodútaxat,&fo2minino,mafculíoutportus, fœminino utporticus.fexta in ei fimiliter .л-
dumtaxat generis maículini 8c foeminini, ut dies diei,acies aciei,íeptima í u genere tantum neu
tro, ut genu, cornu, ôC huiufmodi.nomina neutra, numero fingulari monoptota tantum funt. y^reca ne
Grxca quoqj nomina еггсг declinationis regulam feruanc, & genitiui tripharie proferuntur, m¡a grece
quorum nominatiui íunt Ы,^^А*лкхл\й+ожа\Ь^1л<гсиурСос^урСа$^а\1бш^а}/еии<Гутла\о dedmaru
manthus,et т<«гСн т»<гСна- thiíbe thiÍDes,¿ú'Tí ít™ ivri пзио- euterpe euterpes^àiv -cr¿'vo<r pá panos
accuíatiuus uero plerunq; enim noíanuis addit, uocatús eft fímilis noíatiuo, ablariuus calùs fin
gularis numeri, obíeruata nouiflíma fyuaba,litera ue,facile demonftrabit, quomodo pluralem Accufatf
numerum declinare debeamus.Omnia nomina ablatiuo cafu fingulari, quinqjliteris uocalib0 uuf Vo?
terminantur.a.e.i.o.&u.exceptispronominibusquibufdam, utabeodem, quodam, abhoc, ^¡¡£¡¡¡¿.9.,
ítem his,qua;íuntaptota,in his enim regula non tenetur.Quscuncpigitur nomina genere mai *ot \f,a
cuhno,&íbsminino,ablatiuocafu fingulari a litera fuerintterminata,additae litera, faciut no termínétV
minatiuú, 8c uocatiuú plurale mafculinú,utab hoc a?nea,ab hoc poeta,ab hoc anchifà,hi xncx
hi poeta?,hi anchifa,& o a>nea?,o poeta»,o áchiía?.Sed huius noís ablatúfduplex eft,dicimus.n.ab
hoc anchifa,& ab hoc anchiíe,& ficjdem erit noíatiuus hic anchiía,ut hic poeta. Si uero hic an- gs prie 4«
chifes nomina tí uumhabet,ali ter declina tur q duo nomina liipraícnpta,illa enim ant in as, uel primea p
in aefferunrur, ueluthicaeneas, hicpoeta,hocautem in esnominatiuo cafu aliter dechnatur me dech*
qduofupraícnpta,uthicanchifes,hocfificdeclinatur,imutatquattuor cafus ungulares, dari* . .
uum,accufatiuum,uocatiuum,& ablatiuum,uelut huic anchife,huncanchiíen, oanchife,ab
hoc anchife,cum nominatiuo arneas & poeta fie deelinabitur,uelut huic snea?,huic poeta;,húc
s?neam,hunc poetam,o жпеа,о poeta,ab hoc a?nea,ab hoc poeta,ut uideantur ha?c nomina fyl-
labasdepofitas habere in dariuo quidem s,in accuíatiuoam,in uocatiuo a, ablatiuo fimilitera
Illud autem in datiuo a?,in acuíatiuo en,in uocatiuo e,in ablatiuo fimiliter e, ut tantum modo
genitiuum fingularem fupradiétisnominibusfimilemhabeantltemutfoeminina,abhacmu
ù,h«e muíat,& o mufaí,remota autem e litera,& pofita s litera faciunt in utroo¿ genere aecufati
uum pluralé, utabhoca?nea,hosasneas.Similiterabhacmufa,hasmuías. Itéfiremoueas s lite- . , *
ram ,& adieceris yi fyllabam, fiet genitiuus pluralis.ut ab hoc mea ,1-109: xnea^,ab hac mufa,ha
rum mufarú, fublata auté de ablanuo fingulari a nouiffima,& appofita is íyllaba^t datiuus; & !?f*ba*
ablatiuus pluralis,utab hoc a»nea,his вС ab hisa;neis,nam deabus, filiabus, libertabus, mulabus мЙЙм
& quicquid huiufmodi eft,difccrnendi fexusgratia,contra rationem & prsceptum cft,idcnri' Mulabu»
dem ab hac amphora,harum amphorarum. Qjuecunqs nomina ablatiuo cafu, fingulari nume ablatós í
ro,mafculino & fœminino dun taxât genere elittera producía finiuntur,addita s fimiliter fací ejQui?e3
unt producta nouiflíma fyllaba nominatiuum,accufatiuum,& uocatiuum pluralem,utab hoc noia
& ab hac die,hi dies,hos dies,o dies, remota autem s littera,adieftaqj с fylbba,fiet genetiu'plu
ralis,utabhoc&abhacdie,ho9tdieçz,firemoueas^ &apponas bus fyllabam faciès datiuum,
& ablatiuum pluralem,ut ab hoc ÔC ab hac die,his & ab his diebus,dum tarne feiamus feemini
no genere pluralem nomíatiuum non deberé dici.i.hs dies,licet fœminino genere lingulariter ¡
dicamus.Caîtera horum fimilia nomina fœminino proferuntur rantum,utípecies,materies,lu
xuries,quorum pluralem genitiuum non fimiliter adferuabis,ficut in die, & meridie per 9? (ed
per um fyllabam, ut fpecieum,materieum,luxurieum, íed coníuetudo rum efFert, ut fpecierú.
fed ueteres in hac fpecie delinarionis genitiuum fingularem fimilé nominatiuo dicebant, unde
íuenimus in <jbuídá,ha:c/puincies,huius,puincies,non huius prouinciei, Nomía,qua» ablatiuo Ablatíu»
cafu,numero fingulari e litera correpta fuerít termíata,ea í genere mafculío,et fœminino adié ÇotTeP°**
¿та s litera,nominatiuum,& aecufatnuí ,& uocatiuú pluralem faciunt,produ¿ta ultima fyllaba
ut ab hoc & ab hac diuite,hi & hx diuites,hos & has diuites,o & o diuites, interdum correpta
ultima nominatiuum pluralem faciunt, ut ab hac daphnide,& ab hac bacchide,hx daphnides,
& hx bacchides,o daphnides,& o bacchides, nam aecufatiuú has daphnidas, has bacchidas fa-
cit. Neutrali uero genere,ablatiuo fingulari ultimam literam.e.in.a.utrte,& fiet noíatiuus,accu
ía tus ,& uocatús pluraUs,ut ab hoc ore,hxc ora,ec Ьжс ora,o ora,genitiuo plurali in oí genere •■•'■'
Diomedes A li
 DE ARTE GRAMM ÁTICA
ablatiu9 correpta e littera finitus pari modo ficit,fi autremota.caut in.i.conuerfa adieccris.unv
fvllabam .ut ab hoc & ab hac paupere,horum 8C harum paupcrum,ab hoc et ab hac diuite,ho
DatSU;: rum & hárum diuirum. Dariuü uero,& ablariuû plurale mictent in bus, ut his & ab his paupc
uusplur" ribi,s,his&abhisdiuiribus.Contrahancreguláinucnimusabhocuafe,horumuaforú,his ua-
lw fis Nomina,qu* ablatiuo cafu, numero fingulari i litera finmtur,genere malculino,et fcenun»
no fublata i ultía ,& adiefta es. fyllaba .pdufta^ciunt nominatiuü, & uocatmum plurale utab
Armfari hoc &abhacagüi,hi &h*agiles)&oagiles,namaftúsiuxtaregulam,manente.i.htera, debet
uuVpíura pronuncian^thosàhasagibs^teftomnishomines^edufuseumadnominanu^&uocatiiii
bs formam traduxit. In neutrali autem genere ad fm.abla.adiecta.a.litera fiet nominanuus acculaa
uus & uocatiuus pluralis,ut ab hoc agili,h*c agiha,& o agilia, genitiuu uero pluraiem i omni
genere pari modo 6cies,fi adiicies.um.íyllabá ablatiuo fingulari, ut ab hoc & ab hac & ab hoc
aeili horum et harum Ähoruagilium. Item in omni genere datiuum, Äablatiim pluraiem fa
Datíuuf: cfes ¡¡ finßuIari ablatiuo adiicies b*,ut ab hoc & ab hac et ab hoc agih,his & ab his agihbus. Ho
1Í5 rum autem nominum ,qu* genitiuo cafu plurali in ium íyllabá exire poiTunt,declinano muht-
ïs pkxnullocatholicocontinetur, quia per multa nomia,&uanas literas excurnt,ideo qiwftio
Genitiu* airieitur.Vtrumhscinferam,quaî has uidentur formas reanere,una eorum,quaf nominatiuü
plurali* fmguiaré in omni genere,& comunique monofcyllaba,fiue pohfyllaba fint,m n s uteris terrni
¡Sri nantur,qualibet precedente uocali,tanquam prudens priidennum, démens, ciernáis ameni
u* fingu noces ex hac ité regula eft parens parentiú,mens,frons. Altera eorum,qu* fœminina3& dilTyl
larif in ее ¡¿fa font & intra modum pofitionis continent ,dumtaxat numero fingulan,tá nomianuo esp
Suo ui°tí duÄa i ex'eunt,pcedente alia côfonante,q ablatiuo с correpta finiunt>t eft h*c nubes,« ab hac
Í? firllS nub*,h*cclades,h*4:iedes,horurçgenitm*^
lari« : %c exit ut nubiu. Terria idenndem eoçr,qu*diiryllaba fiim,nomianuo cafu fingulari is termianf
gcnitmuf fiuc mafculia a. fosminina,fiue cômiïta fint,& fimilem mo genitmu habent, pan mo gemtiui
pluraiis luraks ium cxeút)maículina,ut orbis,ignis,ab hoc cathohco recedit panis,fcemmina,ut tur
ns pupis,nauis,peiuis,fed bee ablanuú duphec interdum habent,&per i,& per e literam corre
Ablatio pta'm «fcrontur.Ethsc regula acculatiuum fingularé, in fceminio genere dútaxar,fimpliciter
f . ün$* per i lítteram interdum profert,ut puppim,turnm ,pluralem uero melius m is,ut has pupis, tur
doduäS rkhoK multa cernimus conmetudinecómota,qu*a(uperioribus difcrepant,item commua,
utciuis,cótrahancregulaminueniturcanis.Quartaquoqíeo9Ípecieseft,qiia:ablatiuumperi
litteram habent,& funt trium gene*,& genitiuum pluraiem fine dubio per mm terminant,«
hic & h*c agilis & hocagile;item facilis,ab hoc & ab hac & ab hoc facih, horum & harum Ä
horum facilium.Stmiliterex hac regula eft falutaris,& felix,faciútenim ab hoc íalutan,ho*la
lutarium,ab hoc felici,ho* fehcium. fed in his tantum noibus ob£iiabimush*c,qu*dumtaxaC
fuerint appellanua,tunc ablatiuo i litera terminant*,nam fi ррпа fuermt noia,tunc ablatiuo e 11
teram oportet habere,ut ab hoc feüce,ab hoc Ialutare,nihilominus tame pluraiem genitiuum
eundem feruant,tanm ablatiuum fingularem uanant in differennam .ppni nois, & appellanub
л Item neutra,qu* ablatiuo fingulari i litera termmanf,geninuo plurali per iumexiredebet,uc
Ablatio
Stí eíl^bhocmonili^ocímonilium^bhoccubilbho^cubiUum. I té noia,qu* ablatiuo úngula
♦o.jgcnït
»£ ri o litera finiuntur,appofita » fyllaba geniriuú pluraiem facmnt,ut ab hoc puero, ЬаДОТО
uuloiu| & remota o litera,& appofua i faciút nomianuú,& uocanuu plurale,ut ab hoc puero,ni puene
oPueri.Itéadieftasliterafaciuntdatiuú,&ablanuúpluralé,uthipueri,hispuens,abhispueris
ablatiuo uero cafufingulari adiefta s litera facit acculatiuum pluralé,ut ab hoc puero, hos pue
ros Neutrali uero genere, fi ablatiuo fingulari, íublata o litera nouiffima, a litera ipones,het no
minatiuus,acculanu' ÔC uocatiu9 pluraiis, ut ab hoc templo, hsc templa,* h*c templa,o tem
áM ,. , ¿fa^paria„Uodoetneutraligenerefietge.plu.fiablatiuofingiilanadiicies^íyUaba,utabhoc
AcTSl temólo ho«temploç:,paucaadmodum normsdiíTennuntJnuenimus.n.ab^hoc modio,ho9t
ЙГ mX^emabUiuimo,ho9núm
ш"еек tu¿enbus,ab hoc uafe ,ho* uaío^his uafis,ab hoc fchematehorum íchematu,his,&ab
his fchematibus'uerum euphonia in diftionibus plus mtérdum ualet,q analogía, иГregula pr*
ceoto«. Nomía qu* ablanuo cafu,numero fingulari и litera finiuní,malcuhno, ÔC foçminino
Ab!at.u. ^скайеаазйег^йсшпшогаш^
 ÜBER, PRIMVS III
{ц,& ab hac manu,hi uerfus,hos ucrfus,& o uerfus,ha? manusjias manus,& o manus,genitiuo
uero plurali ex alio fenbendum eft.Neutrali autem genere,adiecra a litera faciunc ntúm, aftûm
6C uocañuum pluralé,ut ab hoc corn u,l« с & hxc corn ua ,o cornua,geni tiuu uero plurale pari
modo in omni genere facies,fi adiicies ablatiuo fingulari um lyllabam ,ut ab hoc iierfu,horum
uerfuum,ab hac manu,harii manuum,ab hoc cornu,horum comuum.Dariuus quocjj, &abla«
rjuus pluralis in omni genere pari modo fiet,fi ablatiuo fingulari u literam in i conuerras, & adi
icias bus fyllabam,uc ab hoc uerfu,his ueriibus,ab his uerfibus,ab hac manu,his manibus,ab his
manibus,ab hoc cornu,his cornibus,ab his cornibus,ied in quibuídá necelTe cil u litera redere, Kofo q fe
euitandarambiguitatisgra, utparmb9,artubus,arcubus,tribubus.Meminerimusauté quardam härteste
nomina,uel aucroritateueterum,uelcuphonia,modoiecundo,modo quarto ordine declinan, cli,
utdomuSjficusJaurus^iiercus^ complura arborum nomina in plurali. Numero nominú for
majcaíualesfuntíex^enaria^uinariajquaternariajternariajbiparüta^mplex^elunica^uaí fie Señan«
ordinantur.fenaria eft,cum per iex caius,numero fingulari, nomen í declinatione uariatur.uelu "0°™и^
ti unus,folus.quinariaeft,quaeperquincßcafusobliquos declinatur, ut pate, mater, quaterna« Quinau'a
riaeft,qua? per quatuor caíusdeclinatur,ut puer, aper, ternaria eft,quae tribus cafibus obliquis nomina
declinatur, ut fabula. bipartita eft, quae alterna cafuumprodu¿hone,correpnonecBuariatur,ut $S£?f¡*á
genu,cornu,gelit.Ha?cenimduobus modis tantum in declinatióe uariantur,quod quidé pro' minum
ducrione,& correpnone diftinguimus,nam in ntó,aftó,& uto correpta u proferiuur, in geniti Ternaria
uo,datiuo,& ablatiuo producta. fimplex,uel unica eft,qua? per omnes cafus uniformiter currit nommuj
nee uiquam in declinatione uanatur,ut frugi,nequam,mhil,harc etiam a Grecisaprota dicûtur nómínuz
qua? a prima fui pofitione non cadunt.Harum fenaria modum unuhabet,& eftuniformis. qui' Aptota
naria modos duos admittit,pnmum dum in declinatione cafus nriis,& uoca.ibciantur ,ut pater form»
marer,fccundus cum datiuo ablarus fimilis eft,ut docro.Quaternaria fit modis (ex.primus,cum . .
in uno nomine gtûs,&dtiisfimilesfunt,ô£uocatiuus,&ablatiu9,uta;neas.fecundus modus cú £fos mo
nms,&uocatiuus,& dttis,& ablatiu9,ucaper,caper, tertius modus,cumgeninuus,& uoeatiu9 dos hct
fimiles funt,&datiuus,& ablanuas,ut uigil quartus modus,cú nominanuus,etuocatiuusfunr Q uater*
fimiles,& genitiuus cum datiuo,utdies,res,fpecies. quintus,cum nominatiuus,etgenitiuus,& JJjJJjJj 2
uocatiuus fibifimilesfuntjCxterisdiftantibuSjUtpanis^anis.fextus^um omnia neutra geniti- Ternaria
uum in s üteram mittunt,ut fidus. Ternaria item fit modis fex. phmus,quoties nominatiuus,& modis ht
geni tiuus,& uocanuus in is exeunt,& datiuus,& ablatiuus in i,ut agilis,fàcilis.fecûdus, quories **х
nominanuus,& genitiuus, & uocatiuus in us, datiuus, & ablatiuus in u,ut porms.ternus,cum
nominatiuus Angularis in a exit,ut poeta. quartus,quoties nominaduus,datiuus, uocatiuus, & Bipartita
abbtiuus,fibicongruunt,uttifbe.quintus, quories in о exeunt foeminina, qua? íunt greca, tit modis
iàppho. lextus in omnibus neutris,qua? in i literam terminant genitiuum,ut fçamnum. Biparti duobUf
ca,cumnominatiuus,accufatiuus,&uocatiuasfimilesinueniuntur,i tern genitiuus, datiuns,& Aptota
ablatiuus,urgenu,ueru,harc enim duobus tantum modis in declinatione uarianmr, quod qui' Nueraha
dem productíone,& correptione dilhnguimus.fimplex,uel umca,cum per omnes cafiis nom t nomina
uniformiter curnt,& nuiquam in declinatione uanatur,& fit in iis,qua? etiam a Grecis aptota Jotjnop'
dicuntur,& a prima flu pofitione nó cadunt,ut frugi,nequam, nihil. Oe qua forma fun t etiam Diptota
nomina numerorum mdechnabiha a quatuor uío¿ ad centum. Nam ab uno ufqj ad tres per om Tuptota
nes cafus uumeri declinantur,& item a ducentis,& deinceps preter mille.Sun t quoq} alio gene Trt-raP *
remonoptota,qua»perabbtiuumtantummodoenunciantur, ÔC ob id monoptota dieuntur, cöpo{,te
ut fponte. item diptota întelliguntur ea,qu* fingulari numero,cafii tantummodo uocatiuofi- rfinoiun»
militer efferuntur,caiterisdiiTerenribuSjUt iuppiter. tripcota funt, qua: identidem trina ratione d«Hatio
tenenturjprima eft,çj7 numero fingubri per omnes cafus nomina declinantur,in plurali tarnen r'Ipofi*
tribus cafibus tantum efFerunrur,utmaria,rura. tetr3ptotauerointeUiguntur,qua?nominatmo taCx no/
& uocariuo cafu deficiente,per carteros enunciantur,utiouis.Declinatio compofitorum norm miatmis
num tribus formis ordinatur. prima eft, quotiesanimaduertimus ea, qua? ex duobus nomini- ^°poi*i
bus com po fita erunt,ex utraqj parte declinari.i.cumambo nomina declinantur, ut populus ro g¿egtó
manus,eques romanus,pretor urbanus,hberpater,longa alba. Secunda eft,cum ea,*!"* e*no' cöpofl*
minaùuo cafu fingulan,&genitiuo cafu fingulari,& genitiuo tarn fingulari q plurali > compo ^"-ëtSl
Uiomedès A *"
 DE А^ТЙ : GRAMM ATI CA
'fitafiterint^npartcdeclinaritanttbqüafucntnothínáriüüsndeft cúpriusmoueí\ pofterius no
dechnatur, ut tribunus plebis,pr*feausequirum,rribun9 militum, pater_& materfamilias,ter
tía cum ex obliquo, & nomíatiuo obliquú indcclinabilc habebit,ideft cu prius uería uice non
mouetur,& pofterius déclinai ,ut íenatus confliltum,plcbis fcitum. Prouidendum eft,utea no
mina componamus^u* aut compofita funt,aut compói nó poftunt. Chnarum exercitat.o in
^ я cafusficuanamr.Nominaciuocaiunumerifingularis.Marcus portiusCatodixit,litera* radi
STano -c«amarascfle,frufiiisiiicudioics.Geniriuoea5i.Marci poraiCatonisdiftuin íernir, itera*
radices amaras efle.fruíhis iucúdiores. Accuíariuo. Marcutn pomu Catonem dixiíTe ierunt,li
• téraaradicesamarásenVmtf^
Siimra^
DimusJiteWB radices amaras eflé/ruftus iucundiores.Numero plunk Hi Marci Portu Cato
Ses dixerunt,literarum radices amaras effe,fruftus iucundiores,Horu Marcomm Pornorum

mXsDlacuitdicereJiterarûradicesamarasec,fruausiucundiores.OMarciPorniCatones
quá pulcherrîe dixiftis, litera* radices amaras eíTe,fruftus lucúdiores A Marcis Portiis Catoni
bus diftum nó ignorarur,Iicerarum radices amaras eíTe,frucbs lucudiores.Huic quoqj excplo
ester* quoqua. chnarú (fclinationes fubiicientur.Sic Publius Virgilius Maro d.xit.Aun lacra
fames-Similiter Publms Virgilios Maro dixit.Degeneres ánimos timor arguicite Marcus For
• tius Cato dixiüeges neruos elTe ciuitatum. item Demofthenes orator Atheniefis interrogaros,
V ' quomodo orator faftus fu,refpondit,plus uino impendes oleum.Simihcer nommanuo.Uioge
ncs Cvnicus philofophus in die,accenfa lücerna,qua?rebat homine.Geinuo. Diogenis Cymci
phüofophi meridie fertur,Dariuo.Diogéi Cynico philofopho placuitin die,accenfa lucerna q
С • •'-' - rerehominem.Accuíatiuo.Dugené^
• •■ - fiirehominéJdquoqueuocariuo.ODiogenesCynicephilofophedixiftiJdquoc|jablatiud
A Dioeene Cymco philofopho mendie tradiram eft í die,accenfa lucerna,qua:uturn nomine
CÍTcCaÉs nommatiuus trahit uerbum terris perfon* ut dici^fermr, nominatur. bquimur
enimficiCatofe VricaoccidiíTe fertur.Pompeius inlittore sgypti occiduíe fertur.Nomma
nuedamturinterauaoresCsliusátemVírgita^^^
£Ä pT"anquamVirgih.ícr,be.Cicero refponde. Prima perfona ДОде«^*^"*
fuctudí, ^¿ utfcrulc?ingenuis.Verbadiuerfiscafibusapud Romanos hoc modo lungutur, nam
0CI? inue cum abomnifermone grsco loquela latinapendere uideatur,quedam inuemuntur, uelh-
idiomata appellan tur, nam inuenimus qiusfe«ci per danuum dicunt,h*c a Romanis per ge
^цге nitÏÏn elaLutpudetmeamoris^u-ÏGRcipergenitiuumdicunt^hafcperdatiuurn ulur-
ÍS paTut pa со tibi, «teros itemlos caías pro ahis d.ftos, quoscumexemplismíuoquo
V que ,locoPponemus.Sunt.xix pmerea figura, q> confuerudine quidem perahumcaíum cU;
Мсюог ? r ab^ntiquis autem per diuerfum, utor hac re nos dicimus,ab antiquisutor hagrem A
°bliuif сЪт eft qS & ipfa in íequentibus exponemus. H*c igitur idiomata mulnfane^fFerumur
terror per uerbà per parnapia, pe/appellationís, per aduerbia. Per uerba quidem fie. Verba genm-
. S°r m nh4or doloris Diícrurior ammi, & animo dicimus. Mileret me tui.P.get me fafti. Pudec

Stei
Pig« "Д'еГ^
ceTum eft metui,unde Virgilius. Si non pcrtsfum thaíami. fed&datiuodixerunt,ut Orao
Pudct
" * chusin LuciumMeteUum.Víquaradeopertaefum mihi cite.
г?- ., ',o : i JuTïi i ■ ■■•..■-
ítem quaxfam nomina for- tur,ut Appetens pecuni*.
ma oarticiDiorum pofi- Pariens hboris. Fugitans hnum, ut Tere.
SgeSSl^n- Negligensamicorum. Cupiennffimuskgi^ «
 LÍBER
SaIuftíus,fuperIariuo fàДо
ab eo,quod eft cupiens,
quoniam participa, & ac
cuíaciuo copulantur,uc
Appetens pecuniam.
Fugicans litem.
Cupiens legem ,& estera
huiuímodi figuras fuorum
uerborum ieclancur.
Quae autem pro appellatio-
mbusfumuntur, ha»cge-
nitiuum admittunt, uelu*
ti*
Amans filii.
Egens pecuniarum.
ítem omnes appellationes,
qua? in tor term man tur,de
nuatxauerbiseundem ge
nitiuum cafum admittunt,
uelutt.
Cupitor (urn huiusrei.
Cert us ium hums rei,& incer
tus.
Jnicius fum doloris.
Dubiusirineris.
Cupidus honoris. • nitiuo cafu iungitur,ut.
Jgnarus belli.
Securusamoris.
Scudiolus pi ¿turar.
ConiciusfacTi.
Plenus bonorum.
Compos uoti ,& G quod ali
ud inuenitur,ita hguratur.
pauca iunt,qua? cafum nó
requirunt, utonens, 8C
alia,ut ien tentia роГск,са«
ium recipiunt, ut negli
ges fum í hac re,& ex pre*
ten to item participiorum
nomina,ficut appellatiua,
aut fecunda* nominumdc
chnarionis, aut quarta»,fe-
cunda»,u t perfectas ,execra
tus, apertus, quartat, ut
«tus. Sed ha>c nomîa, qua:
«xprwerito tempor parti
cipiorû fiuot, non habent
«alus fecunda* declinatio*
... ..'.". •"••. ■ ■•
PBLIMVS ШГ
n is,ex quibus geniriuum 8c fubduco tibi uitium
qua»dam recipiunt Dico, 8c obiicio nbi. Noia for
raaptid^
Viftus animi. Excidit mihi fcalpum. pío« que
Expertus belli. Succurrit mihi hare res. acculatitf
Expertus autem bellum,per Subeo oneri. iungunf.
accufatiuum fit participio Impropero tibi
um. Prarponoteilli.
Verbum enim huius partid- Antepono diuidis amicum.
pii,ideft expenor, accula' Pra*fero,antefero numis.
nuum recipit cafum ,ut. amicitiam.
Expenor difcipulos. Corripio,arripio,rapio ti
Similis fum tui moribus. bi.
Interefhlhus tenia? perfonae ftarco peccanti
fie efFertur,nam prima in- Nocconbi.
tereft mea, fed'a intereit Euello,eruo illis oculos.
tua,fimiliter refert mea,re Frango,minuo,rumpo Uli ca Noia que
cappella
ferttua,refertillius. put. tiombus
Per ablatiuum autem fic,ut Prafcipio tibi, fumfitur
dignus hac re,& fi quid ta AbduconbL gtöiungj
le aliquid inueniatur, per Repetido nbi.
utrofqj cafusidaffigura- Confulo,prouideo,profpitio
tur,ut dignus fum huius tibi Appdfa#
rei,&hacre. yuelloamico. tioncs a
Uerbísde
Sed pnus greca figura pro* Similis fum tibi figura. riuate ge
fertur,apud íllos enim ge Subtrahoamico. niriuo id
Obftrepoüli. guntur.
a§ioa-tí¡u toJtoütuö •&{$$ Obnpio liidici.
|л«то<г. _ Extorqueouolenti Intercíb
Amans mei. Vacat,íiquetmihi. R-cfett.
Plenus huius rei,et hac re di Derogo tibi.
cimus. Suppliconbi
AbIatiuo,uerfus ille tclratur Studeo literis.
Virgdii.Crura thymo ple Crefcit Uli.
na?. Adfum clienti.
Idem,plenáqj fagittis.Threi Profum omnibus. ■
cus pharetram, ait autem Obfuminimicis.
Terentius . Plenus rima- Pratfum prouincia».
rumfum. Alien us fum tibi.
Verba, quibus hatc conueni Anteílo, 8c prefto ribi,& an Verba: 4
unt, teeodatiuodicimusut Ci datíuo»
Suadeotibi. ce. Omnibus in diligentia
Cedo potenti. anteibat,item de dcoçt na
Miniftroparenri. turalib.iii. Homines от*
Dono propin quo. nibus beftiis antecedunt,
Subfcnbo epiftohs. 8c Saluíhus. Preftare ca?te-
Pareo legibus. ris animalibus.Sed 8c accu
Refideo prouincia*, íariuo,ut Virgih9. Velma
Aduno,& aufero, 8c demo, gnum praíiet Achila
1 1 Diomedes A iiii
 DE ARTE
lem.
Ante со quoqj illú accufatô
cafu,ut Teren. Horúanrc
eo fapientiú.PIautus. M ul
tos uirorum anteit fapien-
ria.
Largioramico.
Tnfidior hoftibus.
ftoia que Medeora;groto,hoc autcm
datiuum
trabutit perfeftaípecie caret.
Antefèror omnibus
Pra?feror uobis.
Conuiciordebitori.
Gratuloruiftori-
Preuaricor obnoxio.
Patrocinor patria?.
A nci I lor,amicor,bládior ma
giftro.
mprecormalis.
Moderor,mifereortibi.
Noíaque Furor tibi.
accufati; Sue enam plurima idiomata,
uûcrahût qua?exnominibus omnia
dclinationum ordinantur
et per dariuñ, cóiúfto alio
uerbo,efferun£, no tarnen
Ablatííj omnibus genenbus,ueluti
que noia prima; côiuganôis, foemi
ttahunc
ninogenere,ut.
Scptímfí¡ Cura; mihi eft doítor.
cafü que Miferia? mihi eft labor.
nomíatra
hát Infamia; mihi eft amor.
Ыюагар Mora?ilIifum.
datiuum Gloria? mihi с pna,& fimilia.
Secunda?,genere neutro,ut.
Verba q Vitiodohancrem.
accuíatí. Teftimonionbifum.
Auxilio tibi fum.
Pra?íidio,cófilio, commodo
gaudio mihi с aduerfarius.
Bono mihi eft ueri tas.
Argumento mihi eft ,pbitas
M uneri tibi do librum.
Pignori do ueftem.
Oneri eft mihi ha?c res.
Cordi mihi eft amiciria. гп<
Item maiculim generis.
Dolori,& terrón mihi é iudi
cium.
Honori ducituf apud noí ha?c
res
Víuitibiíum.
GRAMMATICA
Rifuí mihi eft hoc» Dececmedignitas.
Riftii hominem habeo. Aiïïdeat te & tibi honor.
Deípeftuitehabeo. Attendoteocuhs.
Qjia?ftui mihi eft hsec res. Attendo tibi mente.
Sunt nomina , quae daauum Manet te. Virgili. Te quoquc
cafum trahunc magna manen t noftris pe-»
Itentusftudiis netralia regnis.Irem. Q_ui
Inimicusmalis. te cunque manent iftocer*
Audiens diclo. taminecafus. Et me. Turne
Inuiduspari. manent.Et te Turne nefàs,te
Maliuolus bono. . trifte manebir* Supplicium.
Proximusftudenti. Idem,tarnen. Heceadé ma*
Habitabilis uia?. trique tua?,generique mane«
Vulis uirtuti. bunt.
Aptusicamar. Et tibi poena manee
Grauis patribus. Corripio tardum.
Suntalia,qua;accufatiuum Incipio hiftoriam.
cafum trahunt, led figura* Irruo in hoftem.
te. Im petum in te fació.
Exofiis bella. Irrumpo in beftiam.
Aliaablatiuum,ut. Tango genua.
Secundus ab Hercule. Cupio magiftratum.
Quartusa Períeo. Reprehendo reftorem.
Ahafeptimum,ut. appeto amicitiam.
Maérusuirtute. « Confulo reftorem»
Infignisfama. arguo hominem.
Va?hemens facundia. accerío eum, &animaduerto
Infirmusa?tate. . eum. *ho!
Gloriofus eloquentia. Negligo mandatum.
Incufatiui idiomata, qua; ex Contemno legem.
uerbis nalcuntur, & in ас Defpicio pmextam.
cufanuum efferuntur. Sperno militem.
Accuíb adulterum. accedo tibi,&ad te.
Infimulo ilium. Eadem tibi fentio.
ínterrogo,&poftulote. Petodomum.
Excuíoinnocentem. Offendoiudicem.
Adiuuo timidum. ., j Concedo tibi m im us.
Interpelloconfularem* t Labefacio hominem.
Aequo magiftrum.; .cdwV Concupiico domum.
Aequi per patrem, .щи Corrigo peccantem.
Víurpoantiquitarem. ..% Non amplius unam noftem.
Increpo íeditiofum. Sentio honorem.
Impetro honorem. ;i !\д Conuenio medicum.
JnchooQpus, Jmpedioleftorem.
Derideoimperitum. Audio oratorem.
lubeo famulum. Commuto cutcitram. q x»
M ereo fubfcriptionem , ftipé Adeo prbefidero.
dAim,& coronam. Meminihancrem, &jhufus
Moneopuerum. reí.
J nuideo lili pulchritudiné. Et imperfonaliaJuuat me.
Admoneo ilium hanc tem, Decet uirginem, fie poenitec
Refero ad patrem. Sípiger.
Comicor
 ÜBER
Cotnitoramicum.
Comicoramico pablariuu
pailuia íígnificacione fíe
Caltimnioruiduam.
Conor magnam rem.
Execror meretricem.
Criminor facnlegum.
Aipernor pauperem.
Defpicor uicinam.
Pcriclitor hofpiccm,
Rccordorfpecicm.
Remimfcor faftum,et fàfti,
#fafto.
Ingredior forum.
Cogrcdior paftionem.
Obliuifcor hanc rem,ethu-
iusrei.
Mercorlaudcm.
In tuor imaginan ,& intui-
rasfum.
Scquor herum. .
Confequor dignitatem.
Adipifcor premium.
Alioquor commilitones.
Nanciicor occafionem.
Parriorfortunam.
Adorior hominem.
Inuehor in hominem smu-
lutn,& inueftusfum.
' Ordior haue rem.
Experior notarium.
Ablariui idiomata,qua>ex
uerbis nafcuntur.
Libero puerperam dolore.
Oneroafinum fnlibus.
Satioieruospane.
Saturóte pulmento.
Abdico filium domo.
Priuomalum dignitate.
Milico íubillo.
Suíhneo me arte mea.
Fraudo latronem depofíto.
Orbo crudelem filiis»
Regno in urbe.
Impero gentibus,& frequé
tatiuuin imperito.
Vacoculpa,& fcriptura mi
litis?.
Sacrifico uierima.
Communico cum illo,e t te*
cum furto.
Tempero me uino.
PoíMoaiudice.
Exulto uicroria.
Flagro amore.
Exsquo te cum deteriore.
Comparo te cum deo.
Pugno cum riuali.
Certo cum a?muIo, cerco au*
tem tibí.
Litigo cum a mico.
Ardeocupiditate.
Careo cupidicate.
Priuotelumine.
Prohibeo te lumine.
Abftineotecibo.
Pendeo te,íed melius exte.
Egeo laude,& indigeo.
ímpleoteuino.
Item cum prepofitione abla
riiui caíüm trahút hxc ita.
Abhorreo ab ilio. Lucre»
tius. Vulgus abhorrée
abhac.
Difcedo a petulante*
Defino ab incepto.
Diícrepo ab ignauo.
DiíTen tio ab xquuate.
ítem nomina,uc.
O riundus ex áfrica.
Longinquus ab achaia.
Diuerfus a peccato.
ítem per abltúm efferimus.
EmoaíTe, &pergenitiuum
aduerbia hsc duo,utgreci
Quanti emifti,Tanti emi.
Alucio te gaudio.
Defirió luftu.
Imbuo aram íanguine.
Intendoteorarione.
Contendo cum improbo»
Confligo tecum.
Iungo te cum minore.
Concumbo cum uxore.
Coeo cum muliere.
Confero te cum potentiorc.
Cedo pofíeffione.
Interdico illi amicitia.
Velo te uefte.
Induotearmis.
Liberormoleftia.
Donor imagine.
Oneroruino.»
Satiorcibo.
PRIMVS ШГ
Sarurorpulmenco.
Abdicorpretura.
Suílen tor arce.
Fraudor depofíto.
Priuor dignitate.
Afficior b-tícia.
ímbuorfanguine.
Inundor iracundia»
La?cor labore.
Glorior uiftoria.
Dominor grecis,& dominatus
íum.
Dignor te falutatione.
Comi cor ruítico,comitatur au>
tem illum aftiua fignificatio*
neperaftúm.
Sermocinor tecum.
Luftor cum athleta.
Jmperfonale,conuenit mihi te
cum.
In gratiam tecum redeo.
Gaudeo agricultura.
Benemereordete.
Male m ereor de ilio. Q ue zít
Vtor toga.Virg.Vtereforte j blatiuu?
tua,fed hanc rem utor
ueteres dixerun t,quod
illa astas magis ad hxc uten Terentí
da idónea eéc 1 tem. Nam in locus ott,
prologis feribundis operam ram аЬц^
títur.
aburitur,& abutor charta.
Nitor báculo.
Labor cauía,uel cogitatióe,uel
propofito.
Diuellorate.
Auellorauulfusfum. .
Diílrahor a comité.
Fungor officio,& honore.
Sed ueteres fungor hanc rem
dixerunr.
Defungor muneribuf,& perí*
culis,& uica.
Fruordiuirüs fpecie perfecta
caret. ...:
Alienusa crimine.
Indignus parentibus.
Contentus paucis.
Incenlus amore*
Orbas patria. ■.
Fuluusoculis.
 DE ARTE GRAMMATICA
r-- «.i Exhis nominibus quidam accipiuntfuumucrbum^ faciuntuimuerbi,ueluricomcntusfö,
*ff& fiftus ium ,orbus fum ,raucus ium.Ec omnes compasiones¡ablatiuum recpiunt, ueratiftudio
ïbSiuff fior fratribus,ag.liorpatre. Opus eft mihi monito,opus mihi fuit, fed ueteres perincufatiuurn
reá^ h*c idiomatà flpilîîme quidem protulerunt.Opus eft mihi hanc rem/ed apud ueteres inueni-
2К/Д mushocdiciperomnescaiuspwteruocariuum.Velun^opusmihihscres^uiusrebhuicrei
fodki^ h^ncrem,hac«.IHuclautemeiiobferuadummax,me,namut Gr^cidicunt^jccv^ Wav?;
t ySv,nosnondicimusopushabeo,opushabebam/edopuseftmihi,opuseracmihi,&quodilb
Opus ha *» ^д CoÍA¿Ttf| „^2™ nos dicimus pater uulc te,preceptor uolebat te,&nmilia. prete-
C° П rea multa funt,qu* per ablanuum calüm Romani folent efferre,immenfa enim eft hums cafus
licentia & uranrar eo ia-piffime pro duobus cafib' genitiuo,& datiuo,nam muln,quz Greci
Abhtiui oe-hos'cafusdicun^nosperablanuiimeiferimuspernomina^partiapia^&progenmuoac
SÄ* cipiuntur.pernominafingularuer.Pompeioconlule. pluraliter.Pompeio,& Cr.ilo confuh«
htalma g£D ^ eA,dba8 acribus.Varia швом bellum .Homo mira doqucnoa. Magras шп-
busadulefcens. Bona forma fimuher,&,milia per nomina,* participia iniUms cemporislic.
Deo uolente,& düsuolentibus Те prefente,& nobis prelennbus.Cedente aduerlano uift Ce
den obus adueríariis uicimus-audiéte ipío preceptore legi, audiennbus ipfo preceptonbus legi
mus &fimüia.per participia prïtentitemporisficperaftotempore^peraètisteinporib . Coep
to bèllo.I ta aftis,recicaris uteris, & fimilia ,fed in hoc pretérito tempore ablatiuus,* pro norra
nanno accioitur,& intelligirar pro ifinitiuo tempore,^?*-™ Greci uocant, ÖC apud nos elt i
parncipiisuelutifingulanter. auditohocrefpondi^pluraliter. audit« his uerbis relponderunt
plurahter,& fingulariter.auditis his uerbis refpondit . lnuenta uentate tacuit. peracta orationc
iedit. Viio fratre gauifus eft, & cstera,qua? (une limilia.
Pro datiuo fic utimur ablanuo,ueluti ex prima dechnatione nominum fingulanter.
Cura confumitur. Exquarta. .
Curaconfumuntur. Aeftufolutuseft. Hoc anno non uidieum.
Ex fecunda. Etcumpronominibus. Hacuia.
Studio te uinco. Hoc tempore nihil habeo. His rebus,* fimilia.
Externa. Dolore uiftus eft. Illistemponbusualuitha?cIex.
HaftenusdeabJariuocafu, caeterum ab his quidem diferepamus, qui etiam fepnmum cafum
Wímfí aflumunt,qui eft ablanuo fimilis,ranone autem non congruit,cums differennam inlerere non
¿m ñ ce piguit,ita cafus ablatiuus prepofirionem íemper reeipit,* uno modo profertur, cum a pertes
Ablatus na ablatum quid figmficet,aut a re,aut a loco,cuius tus apud Grecos bipartita eft,aut enim per
geninuum,aut per aduerbia localiter pofita,& a nomine dermata explicabitur per gemtiuum
Proba lo fic,cum a perfona ablatum quid figmficerar,ueluti. ab oratore accepi. I rem ,ex libro Ciceronis
corumefi irrd e.e^xIxijSvco-intelleftum eft. per aduerbia autem, qua?alocofigntöcatumdemonitrar,
ftjoíinóc uciuria Roma in africam rediit,uel a Troia,uel Ilio nauigauit ameas,quod apud lllos iterpreta
ç . f turaduerbiahterfic. тгмШ« 3Ûoiivi-№u5«v«ivî«r.Item& caetera fimüiter. Sepnmus uero ca
äfufoua fushispraepofitionibus,qua:ablatiuo cafu conueniunt,mDtraäis,proferturmodisquatuor,pn
tuormois mo cum in perfona,aut in loco,aut in re intelligitur,uelutiin Scipione militaris uirtus emicuiG
profertur jn monte Caucafo poenas luit Prometheus. In ftatua Ciceronis uiftoria coniuratorum icribi-
tur,& interpretan« talis figura per dariuum,qua> regula etiamin nomimpus, quorum danuua
& ablatiuus idem eft,obferuarar,ut ab hoc Virgilio,huic Virgi & ab hac iecun,huic lecun,ab
hoc fuaui,huic fuaui.Secundo cum duo ablariui copulan geniuuo greco ínterpretantur, uelut
Ducente deo elapuis eft Aeneas. Inculànte Cicerone Catilina conuiftus eft.Studente lacerdote
differentia inüéta eft. I tem multum intereft,utrum dicamus,ab hoc prefenn ассерцап hoc pre
fente ab alio accepi,fimiliter ab oratore uemo,& oratore magiftro utor.Teruo modo cum hac
figurara grecam latine dixerimusJpepoíre,uolunotelatrocmandi5confilioiníidiandi. Quar
to (ut Scaurus retulit) cum larinum eloquium in quodam uerbo deficit ,uelut m illo. Nullo ti
moré hoftium caftra irrupit.Nulla fpe rerum potiundi. Vallo,foiTa,mcenia circudat . Nulhs eu
ftodibus palladium ereptum eft.NuUis mfidns palam uiftus eílhoftis. Vbiqj « deficit lannus 1er
mo,íciUcet ideosa duo ablariui noiales lunt copulau^qd1 fi udus participai« fit,non deficit lan
* ..,-., r.h=2 ,o nuslermo,
 LIBER. PRIMV5- VI
nus ícrmo,fcd plenus eft,ut fupra relarum eft.Ducente dco elapfus cil Aeneas, & cartera, quar fe Idiom* t
cúdoexpoíuimus.Idiomaca omnium cafuum,qu*fupra,genmui,danui,&accufaiiiii, &uer taomntó
bum paiîîuu. DHcrunor animi,animum,&ammo.Areftusfumanimi,&animum,Diicrucia o^"^
tus iùm. Genitiui & ablatiui nomina.Oiues fum agrorum,& agris.Felix huías rei,& hac rc.Gc or
riuui,accuiàtiui,&ablatiui.Aiïïs,&airem,&ainr,&iunftum uerbaaéhua. Prarfto omni bus,& Diaee ffi
omnes,ideitmeliorfum. Pra?ftoautabi,pra;beonbi,derogonbi,& îlli.. Plus mihi derogo,plus Ri g0
mihi abrogo.Tertia: accuiàtiuu.Derraho ribt,& <f te.Primae.Moderor milinbus,& milites mo Detrabo
derarus fum. Medeor puero,& puerum medicatus fum. Datiui,& ablanui fecundas a¿hua?.Ti * Moderor
meo pítae,& de рпа.Тегаж aftiua>.Metuo tibi,& â te.Incufàtiui, & geniciui fecuda» afluía». Ad £|cdcor
moneo te meritum,&meritiadmonui.Corrupcumaftiui.Meminipatronum,ecparroni.PalH д^ддх
иг tertiär. Reminiícor hoípicem,& hoípiris,fpeciem perfeftam non habet. Obliuifcor cogna' neo
tum,& cognanoblitusfum.Incuiatiui,&ablatiuifecunda>.ÜIsounguentum.Ci.in Anconiú. Memini
Vinum redolentibus,& Marfus hircum.TerOlet ungüenta de meo.Ouidi.autem uinoíe,hac í4minu'
re oleo.Perqj locos facros,& olentia íulphure fertur.Et Vir.quidam putant fie dixifíe. Redolét OblinifV
eßthimo fragrantiamella,fedfruftra,eftemm ordo. Redolent mella fragrantia thymo, nam fra cor
graf quidemablatiuodicimuscafu^rcdoleo cum pra?pofitione.Terna;.Cedo fortiori palma, Jp^0
& palma ceffi.Concedo pofTeflionem ,& poffcffione conceffi.Offendo glebam,& gleba offen- Ced^°
di.Aduerbium.CIam cuftodem,& cuítode,etclanculum,& cláculo.Genitiui,& mcufat¡iu,& Otfcndo
ablatiuilecunda?.Inuideonbigloriar,gloriam,& gloria. Tertiär Potior regni,ut Cu Rerumpo Clam clí
tiri uolunt,& regnum,ut Teren. patria potif cómoda¿& regno, ut Virg. Etauro ui poritur,& fr"? #
Oui.Mars uidet hanc,uifamcg cupit,potiturgí capita. Geimuii,& ablatiui nomen . Plenus (um potlor
gaudii,& gaudio.Secundar.Egeo uiftu,& uiftus egui, Sc indigeo,& indigui,& indigus. Pafli- Plenu»
uumfecund3f,ut.Impleorcarne,&completusfum.Ablatiui&datiuipnm«Optodiis,&adi f%?°y .
is.Ablanui , & incufatiui íecúda-.Caueo mihi a larróe,& latroné caui.Precor ab í oue, & i ouc. indifro
Pafíiuum terria?. I nduortunicam,& rúnica induor. Idiomata,qua» ueteres quidem per aecuíati Opto
uum tulerunt,nosautem perdanuum fecundum Gra?cosefferimus. Aftiuarprimar.Obiurgoü Gaueo
Hum ueteres dicebant,nos auté, obiurgo filio per dariuum,ut Grarci.Excáto te,nos ,excanto «i f"for
bi,Per aétiuum.IUi fecúds.Impendo te, nos , impédo tibi.Tertia». Attendo legentem,uos,atté obiurgo
do legend, aduerto te,nos,aduerto tibí.Affideo íocium,nos,affídeofocio. Illudo homíem,nos Бхсапсо
illudo homini. Prarftolor nutncé, nos prxftolor nutnci,fed hoc ueteres fecúdú Grecos. Quid д0?""*'
ribi futurum eft?nos,quid te futurum eft. Adum*
Afiidce
УDe nomine. Cap. II. ¡Hudo
Omen eft pars orationis cum cafu fine tempore rem corporalem ,ppne,cóm uniter Píe"oIer
ue fignificâs, proprie, ut Róa,Tyberis,cóiter, ut urbs,flumen,fêd ex hac diffiniriôe Nomini»
Scaurus diffènrit,feparat.n.a noie appellationc,& uocabulú,& hoçj trina é difhn i tio diffinino
talis.Nomen eft,quo deus,aut hó propria dûtaxât difcriminatiôe 1pnunciat',cú di,il
le Iuppiter,hic ApollOjCato ifte,hicBrums.Appelbñoquo$écóisfimiliú rei*enúciatio fpe fopcMz*
ck noîs,ut hô,uir,fœmina,mancipiu,leo,tauriis,hoc.n.aio,auribufqj audiens affert anîaliû elfe
quidem duo genera tantum,fed fine fpeciali difcriminatiôe,nam ne quis homo, ne quis uir, ne
3ua fbemina,ne quod mancipium ,nec qualis Ieo,taurus ue eft diffini tur .appellationi fere аесь Au\ifi get
ünt eadem,qua: nomini. Item uoeabulum eft, quo res inanimales uocis figmficatione fpe' vocabu*
dem nominis enunciamus,utarbor,lapis,herba,toga,& hisfimilia.uocabiilo accidunt eadem, lä nomen
quar appcllarioni.Nomen autem dicitur,quod unam quamqj rem môftrat, ac notet quafi ñora uñ diaf
men,media fyllaba perüncopem íubtrafta,uel a greca origine xrdi*. то ïvo/wc . Nomini accidût {¡¡¡fafoj?
obfèruationes ha?,qualiras,genus,numeras,figuralcomparatio,cafus.Qiiahtas nominum bipar ¿p¿s no^
tita e(l,aut enim propria funt nomîa ,aut appeHatiua,quzdam propria funt,& appellatiua |>pria minum
funt,qua;propriam,&circunfcriptam qualitatem ipecialtter fignificanr.Itein qua» única, ¿С ío _
, la fiintdeorum,utIuppiter,& quar bina.bber pater hominum, ut Romulus, urbium utRo- в«£л
ma,prouinciaru utairica,infula^ ut Sicilia, montiumut pyrene,fluminumutTybens.PrO' Spis pro
prioç nominum qaatuor funt fpecies,praenome,nomen,cogrtomen,agnomen.Pra*nomen eft priorum
• qd'nommibusgentiüciisprarponiíjUC.M.Pub.Cn. Nomen pprium eft g€ntiüciú,ideft quod ¡¡¡¡¡о?
Ргспещ
 DE ARTE GRAMM ÁTICA
Noracn_ origincmgentis,uelfamil№dcclarat,utPortiiis,CorncIius,Julius.Cognamcneft,quoduniuf
Cognorâ culuiqj ррпмя ell,& nominibusgennlitiisíubiungitur,ut Cato,Scipio,Carlàr, ordinâiurcnî
Aguóme ficM.portius Cato.P.Cor.Scipio.C Iulius Ca?far.Agnomenquoq3eft,quodextrinfeçu$co«»
gnomentumadiiciioletcxaltquaratione, ueldiciturqua?fitum,uteft Cenferius, Africanos,
Numannnus,&íimilia.Huiulmodiautemnomiiiumordinatio,ficutArunnusClaudHisaflc <
rit,a Gratis сгаДа demonftratur, qiuequidem ut fitmagis intellefluiperfpicua,ad imaginéillo
pnonHm rum e^e compofita,exempli grana,harc fubucienda decreui. Apud îllos Alexander prpnymps
dcdedu/ eft,quodnospra;nomen dicimas,hocgenulitiumnommipra?ponitur. Eftautem gentileno'
etc ftint men Dardanus,quod originem familia.- declarat-Tripartita poftmodii frequentauit compofi>
c - tio,uicecognominis ípecialiterpofita,gentilicjjnominiíubiunAa. Eftaútcognomé, quodeu
luíqjperíonarpropnam noratdiîfinitionem,nam in eadem gétilitate multi Dardami, led ad со
gnoicendamcuiul$1pprietatem,&quisexmukisítelligidebeatJoftendic,uteft Paris.Siímun
turautem tnplicicerpra?nomina,autaqualitate,uelquanntatecorpons,uteftapudnos,uelani
mphcí*r mi,udfaÄi,ficutaDudillosafaflisPanseftcognominatus.Eodem modo Achilles pra?nomen
furautur eft, nomen aracidel, pernix uero,hoc eft <»n?<r uel Ta*ïo-,cogncmen Ipecialuer pofitum a facto
ideft a pedum uelocitate,ut eft apud Homerum -сгисЛйа- uxHo- ¿х> я.х«ù<r, fi çjs ergo uelit harc tria
fimulcopuIa?,ficordinet. Achilles «acides celer,fme«xî<r.Pyrrhusa?acidesNeoptolemus, Aie
Agnomc xander Dardanus Paris.His autem accidit agnomen abqua uirtute forinlecus quarfitum , quod
epigency epigenetam Grarcidicunt,quocognomiadifciiminantur,uteft Vlyxi agnomen polidas,nam
u grece prxnomen eftCut aie Ibicus) Vhxes,nomen Accifiades,Odilecus,& ordmatur fie. Vlixes Acci
íiades Odilecus,agnomen Pohdas.Nófere tarnen omnia nomma quattuor fpecies admittunt.
Q^uardaminuenuinturapudillosunica^ueldionimajUtPalaîmonmehcertes^ftyanaxfcamâ
dros,&fimiliteralia,ficutapudnos.NumaPompibus,TullusHoftilius,Ancus Martins, Ser*
.. uius Tullus.M.Antonius.L.Paulus.ltemalia nomina & prsnominaaut fingulis Iiteris notan
quot°Uce turîaut bmis,aut ternis. Appellariua nomina funt,qua> generahter, cômuniterqj dicunf,harc m
ru notcí duaslpeciesdiuidun£,quarum altera fignificatrescorporales,qua»uideri,tangiquepofiunt,ut
Appella/ homo,arbor,altera incorporales5qua? intelleftu tantummodo percipiuntur,uerum neqj uide#
nun nom ri5nectangi pofíunt,utdeus,pietas.iuííitia,dignitas.Suntautem propria, &appellatiua, utcle»
Up mens^aximuSjpiuSjUir^uindex^filius, fed hace omnia nomina ablblutadicuntur, &fingulis
quibufquerebus,perfonisuepofita.funtnomina,quxgentemfignificant,utafer,dacus,hilpa-
nus,aliapatriam,utThebanus,Romanus,alianumerum,utunus,duo,aliaordinem,ur primus
Alius íecundus,fed primus de multis, de duobus prior dicif, ficutdeduobusalterumdicimus,de
Nonua a mulnsalium.Q^ua?damfaftaaionis,quae GraeciijoiiiTixâdicut,utftridor,clangor, hínitusmu
fonts gitus.Quardam defcendunt ab aduerbiis,ut hefternus,hodiernus, craftinus, terus,nimius, citus
Ab aduer a participiis,ut laudabundus,ludibundus.Sunt etiam alia participium fonantia,ut clemens,iapi
noia enS)aijauerbiSfimiiia5Utcontemplat0r,ucrbero,erro,cpulo.íuntquardampofitióe fingularia,
Collect/ intelleftupluraüa,qua? Grsci •спиля-а^Ы nominát,utcócio,populus,exercit9,et qua?dá,qu*
ua Gra?ci èKxloèim nommant,ut bibliotheca. alia, qua; nomé traxerût ex his,quat continent, qua»
GrxcitziihxTixá nommât, ut uinetum,roietum.Suntqua?damnomina,qua? per fe fine alterius
-at тяг! parns orationis adminiculo intelligi non poftunt,ut pater frater,recipiút enim fibi illa,per qua;
R. latiua ÍKlliganí,utme4,tuus,,hafca Grecis-CTibo-Ti appellanfydeftadaligdj&fimiuawff-T« -шёо-т J
AdaliqJ ^vT«,ideft ad alicjdquodámodoattendenna,uel tauter qualiteriehabentia,utdçxter,finifter,
& harc comparatiuum gradum admittunt,utdefterior,finifterior. Sunt quoqj quardam norni-
na,qua? una loquela plura fignificant, ut nepos, acies, fignificat enim nepos, 8c cerrum cogna-
tioms gradum,& confumptorem,fimiliter & acies oculorum, & ferri, & exercittis . Sunt alia
Syn ony fynonyma,uel polyonyma,qua; plunbus loquelis idem fignificant,ut terra, humus, enfis, gla«
roa dius,mucro,quardam media? poteftatis, quae adie Да nommibus, fignificanonem a coniunflis
Poly ony fumn1U)Utmagnus,fortis,ha?c enim per ie nullum mtelleflum habent, &ideo a quibufdam,
adiefliones dicuntur, ut magnus uir, fortis exercitus. Suntquar a Gratis *™о*та dicujitur»
Epitheta qua? quibufcunquaeperionisadiiciuntur,uellaudandi,ueluituperandigratia,'harc iumuntur
aqualitate anima?,utlapiens ,demens,pudicus,turpis. bonus, malus, &a qualitate corporis,
ut formolus, deformis, aut a quaimtate, ut lublimis, humilis, procerus, aut extrinlecus,
ut purpuran«
 LIBER. PRIMVS VIF
ut purpuratus,palliatus. In hac fpecie,uittata facerdos,cx" pharctrata Camilla, aut a qualitatc fa<-
fti,ut é. Laufus equum domitor,dbcllatorq$ ferarum,& îplè doli fabricator Epeus,aut ab acci
den tibustracta^tcacrulms^uberjbeatiis^iueSjpaitper,aut a qualitatc na turelumpta, ut ignis
cdax.íed ruec omnia qq ípecies funt nomnmm,abíolutc ramen nomina dicuntur . Sunt qiuedá
participalia, quatgrafciftirn^jv«dicunt,utmons,fons,uilla,ichofa,hortus,cxhisnaicunturde partiapa
riuanua, quatapudgrarcos-cr<íieEvp>«dicuntur,utfontanus,montanus, uillancus,fcholafticus, j13
horticus. Deriuan tur autem nomina modis ícptem,aut cnim patronymica funt,autpoíreffiua,
quzxTMr7iecdicuntur,autparonyma,autuerbalia,autcomparatiua,autruperlatiua,autdiminu ^en'?jt,e
nua. Patronymica funt,quar a patre fumunturjut pelides,priamides,abufíue ía?pe eriam a matre fcpt¿ ^^
fiunt,ut laconius Apollo,philirides Chiron, I nous Pala*mô,Pleiades,aut ab auo, ut AEacides, Patrony ^
■ut ab auia,ut la?dea Hermione,auta fratribus,u t phaetontiades,cV laodomius héros, aut a ma- mica
ionbus,ut Belides,Palamedes,aut a maritis,ut Heléa Menelais,auta filiis,ut Althea Meleagris
iícucIbicusgr£Cusretulit.PoíTeffiuamnt,uceuandriusenfis, &a?neiapuppis, & Romuleoqj PofleínV
recens horrebat regia culmo, & Phinea poftq claufa domus,& Ante Agamcnoniam granlii ua
ma tefta Mycenem,hTC interdum poet» quafi patronymica proferunt,uteft Oreftes Agam с
nonius,ièdquodpatronymicumeftpoiquafixTHTïxoM nópoteft.Paronymafunr, quseabaho parôyma
quodam trahuntur,et nihil de fupramemoratisiîgnificant,utequus,eques. *Kf*«™x«funr,qiiap Rjanca
a uerbis deriuantur nomina.Hsc non abiurde uerbalia nomma dixerim us,ut dico,di¿tio, ut in
compoiîtione praedico,quod eft terna? coniugationis pra?dicTio, aut in altero, quod eft primar
pra»dicatio,itemlegoleítio,oroorano,parco parfimonia. Comparatiuaíunt, cumahquem, Compaq
uel íuouiel alieno generi comparamus,ut fortior. (uperlatiua funt,cum aliquem comparamus ranua
ad omneSjUt fortiflimus omnium.Comparationis gradus íunt tres>pofiriuus,qui & abfolutus, ¿uPeila^
comparatiuus/uperlariuus.Abfolutio eft elario fine comparaüone,utfoms . Comparado eft Copara*
dario cum relatione adalium,utforrior.Superlano eft enunciario cum íuperlarioneadomnes, nonifgre
Utforhffimus.ex tribus comparariuusgradusíemper eft generis communis, comparan tur au- düstres
temnomina,qu*autquabtatem,autquanritatemfignificant.Sedqu«dam non ampleftuntur ¿ía^S
omnesgradus.i.non per tres gradus íunt,nam omnia qualitatum nomina fex rennen t formas, nomföus
quas inlerendas putauimus,aut enim incipiun t,aut funt,aut ueniun t,aut adiiciun tur. aut i nue- • Noia qua
niunrur,autexeunt.Incipiuntcumcomparatiuo,deficientegraduíuperlariuo, pofitiuumtan jítatu feac
tumhabent,utmediocris1rudislobrius,fingulus.Suntquarexpoíinuiimagine peromnes gra babead
dus formantur,ut foms fortior fortifíimus,ueniunt, qua? poft pofitiuu,cV gradus ca?teros,ima
ginem alteram fumunt,ut bonus melioroptimus,maluspeiorpeflîmus. Adiiciunturcumex--
criníecus pofitiuo tantum aduerbia qiuedam adiefta uice fecundi graduf,ponuntur,tam,autmi SjjjJi;??«
nus,autminime,autmagis,aut maxime, dicimus enim tarn bonus, tarn malus, minus bonus, carcant
minus malus,magis bonus,magis malus,in eodem ineft ¿V puis. J nucimintnr, qius trifaneord»
nantur in hunc modum,uno fcilicetdeficiente,quolibet gradu pofitiuo,comparahuo, 8c fuj>
lanuo,poilriuo,ut ulterior uInmus,ocyor ocyffimus,comparatiuo,pius pniîîmus, fuplatiuo, qcvoc
iènex fenior. exeunt,quat fuperlatiuû tantû habent,ut nouilîïmus, (úmus.cóparatio nominum Senior
proprie in comparatiuo & fuperlatiuo gradu eft conftituta, pofitiuus perfeftus, & abfolut9 eft. Cópaiatí
S<rpe autem comparatiuus gradus preponía iuperlatiuo,ut ftultior ftultilfimo, maior máximo ujim qñqj
fepeidem minus pofitiuofignificat,quamuisaccipiatcomparationem,utmareponticum dul jariuoqñ«
cius q c.rtera m ana,min us am arum iujuificat,& milli comparâtur ,ut lam lenior ,ícd cruda deo q? minua
uindifcßieneftus.Suntnominafignincationecomparatiua,intelIeciudiminutiua,utgrandiui- pofitiuo
culus,maiufcuIus,Comparatiuus gradus ablatiuocafuiungitur utriulqjnumeri, &runc hoc r$miut
utimur,cum aliquem aheno,uel iiio genen comparamus,ut Hedor fortior Diomede, uej au* Compal
dacior Patroclo Achilles fuit,& multis alienis,ut fortiores Grata Troianis.fed gradu compara Coparan
duo, & ablató prope a?quahbus,& fimilibus no utimur,nam íimilium copara no nulla eft,ut hi ulícfíqiio
duo uiri fortes,fed Ыс altero fortior,uerum luperlatiuo cum unum antecellem pluribus figmfi "Uperiaá
camus,utíítres,pluresuefíntuiri,eum,quemlüperferimus,fortiflímum exterorum dicimus, uficflgtó
& fernper genitiuo plurali iungitur ,11 1 Uptime graiugenum.Sed tunc hoc utimur,cú aliquem
lito generi comparamus,ut Heftor fortiífimus Troianoy fuit. Achilles Graccoçj.plerumqjiùp ~ ,
latiuus p pofíciuo ponif,ec nulli cóparaf,ut I uppiter Opti.Maxi.I nterdú cóparariutis ntó шп poïS»
 DE ARTE -л GRAMM ÁTICA
DimíutiV gitur,utdoaiorhicqillc,Plau.inmcnaEchmis. Quid uis homo leuioríf pluma. Diminutíua
из limt,cum in diminutionem abfolutorum nominum fiunt,fine ulla comparatióe,ut paruus par
uulus,aduleícens adulefcétulus,horum autem tres íuntgradus,quo# forma quamuis magis mi
nuitur,crefcit íspe numerus íyllabarum. Omnia enim nomina feeminini generis,qus caíu no
A minatiuo in a terminantur, ante nouiffimam hteram recipiunt íyllabam, & faciunt diminutiq
V» nem,ut galea galeola. ítem maículía in us cafunoíatiuoterminata,& neutra í um finita, eand¿
Xm- и lu íyllabam accipiunr,ut annus annulus,& fcamnum fcamnulum.Mafculinaueroea,qusge<
va Sao* nitiuo cafu is fyUaba terminant ,nouiífima fyllaba cuius recipiunt,tanq fons fonticulus, fcemii
modo for nina cula,tanqnauisnauicula,neut^culum,utmunus munufculum.Similiterea,qu*us{ylIa
™е"{ ¿a genitiuo pferuntur tá mafeulini q foemininiCnam neutra nulla funt)eafdé fyllabas admittút
Cu Sm tan3 fluftus flucticulus,porticus porticul0. Apud antiquos aíisdiminutiones repiunt*,defccde
bant.n.tertiam ufqj formam,tanqarca arcuia,arcella arcellula,carinus cannulus catinellus,cam
lus catillusjoculus ocellus ocelluius.Ex fecúda diminurione qusdá funt in ufu, pauca ex tertia,
ut ocellus ocellulus,catellulus,apud nos diminutions hoc genus feruaf, hoc ell prims politic.
pjus nis.i.primadiminutio.Omnis.n.appellatio prims pofitionis a litera terminate, cafunóinatmo;
acceptis iyliabis ri & us, fignificant eum ,q earn rem aut prsitat,aut uendit,aut emit,ueluti ami;
ca amicarius,culcitra culcitrarius,charta chartarius,harena harenanus,herba herbanus, lacluca
or , la¿rucarius.Quodfirurfus detraerá a litera a prima pofitione pro ri &usfyllabisadieceriso ÔC
fus,ent is locus,qui eas res m ul tas habet,ut arnica amicofus,culcitra cuicitrolus, charta charro^
VI* íusj'harena harenoíus,herba herbouis,laftuca laftucofus,Eadem quoqj diminutíua fiunt,fi an
te.a.u.&.l. pofueris,ut arnica amicula,culcirra culcitrula,charta chartula,harena harcula, herba
herbula,la¿tuca laclucula,ea auté,qus ante a haben t i fie figurante controuerfia cótroueríio
Ola la,gratia gratiola, et estera omnia fimiliter. MeminiíTe autédebemus,q> nó oía dimíutionesfa
Dímínu* ciunCíqusdamenimfingularialunt,qusnóueniuntincóparationem,tangcslúmare,etfimi
ñforíná Ua,funt etiam quafi diminutiua,quoc¿ origo nó cernif>t fabula,macula)tabuia.íunt item,qus
non feruant genera,qus ex noíbus prims pofirionis acceperunt,ut feutum ícutella,piftnnú pi
Que ge¿ (trilla,caniscanicula,ranaranunculus,unguisungula,unguellaunguellula. Genus eltdic*tio,q
™s ñ Ç plures continent1 fpecies,ut animal.fpecies eft diftio originé trahens a genere,paucionbus con
miuttone fufa fignificatióibus quam genus,ut homo arbor,hoc¿ genera numero íspeplurali mutanf,eç
Species funt anormala.Malculia in neutçj,ut hic mtybus,msnalus,tartarus,locus,ioais,fed hsc intyba
tartara,msnala duntaxatneutra.Namhscloca hiloci,hs;ciocahiioci dupliciterdechnantur
H . Fceminina in neut#,ut hsc pgamus pergama.Neutra in mafculinum,ut porrum, cslum, foçî,
clíta hi porri, csli,fori, íed hsc fora melius déclinât*.!tern neutra in faemininum,balneum,epulum
Сере cspe,balnes,epuls,cspe,fed et hsc balnea, fiue balnes per ordinem delináf. Cspe uero fingu
lanter aptoton nomé eft generis neutri,ut prenefte,pluraliter genere fceminino,fublata prioje
dipthongo,uelutmufs declinabif.Qusdamincerti funt generis nomma inter maiculinum &
fcemininum,ut cortex,finis,fiIex,(tirps,pinus,pampinus,dies,radix. Inter mafculinum &neu
trum,ut uulgus,pecus,fal.lnter foemininum & neut^ut pecus,buxus, pyrus, prunus, malus,
fed neutro fruftum,fceminino ipías arbores dieim9 fspe.Sunt qusdá noia,qus íingulariter tá-
tum eíFeruntur,funt qus plurahter,hsc pene maiote ex parte colleja, fuo quoqj ordine fubn-
ciemas. Mafculíafempfingulana,uthicpenus,puluis,fáguis,limus,fumus,uifcus,mufcus,her
ba,qus in parietibus,uel in cortieibus агЬодг hsret. I tem faeminina femp fingularia,ut hsc pax
lux,culpa,galla,eloquenria,elegantia,{)íapia,memoria,rabies,fanies,fecordia,fuppellex.Itern
neutraha íemp fingularia,ut hoc uirus,pus,baratrum,locus apud inferos„pprie autem baratru
apud Athenienies,in quem noxü preeipitanf,alium,crocum,ingenium,alec,iuftitium,finapi.
Mafculina lern per pluralia,hi antes,carceres,caiTes,cani,cancelli,fori pro fedibus,& penatibus
Fori ad fori loca ipeftaculoçî ,item fori íunt í nauibus,quo nauts íedetes remigát,frceni,& freena dici
iint mus,infen,liberi,lares,& larem legimus,iudi,loculi,manes,maiores,mores,natales generisno
Aedes bilitas,optimates,pugilares,primores,proceres,pofteri,penates, qrites, led Flaccus i fatytis qui
A ricem dixit,c|nquatns,gétes,Iemures,fales,cú religionis caufa dieimus per hos iales, fales rantu
Líe pro SC ioci dieunf uepres.Foeminina femp pluralia,hs ars, pro penatibus sdes, fed sdis fingulari'
«piftola ter fi dixeriSjtemplum fignificas;blandicis,bigs,quadrigs,compedes, cerimonis, cuns,cra-
tesjdelitis,
 LIBER PRIMVS VIII
«3,dcIiris,dium's,exequi*,excubis,froges,fores,forton*,ferâ^
dris,iUecebrs,idus,kaIencU:,laresJitersr^epiftola,manub№^
nje,nugx,neriia»,plaga»,prcces,primiria,phalew,quilquiliac,grates,quas agis ob mérita, gratis Grate*
des firans,fortes,fupperis,iordcs,fcops,fcaIs,tenebrs. Sunt qusdam numeri commumf,qus Gratte
innominatiuofingulari.,pluralicj$ fimiliter efFeruntur,ut res,fpes.
Neutra femperpluraliahsc. Verbere torto Virgili. dixit. Bais.Oftis.
Moenia. Vifcera. Nec ea,qus ponderi, uel men
Cibaria. Vulcanл lia fura fubícela (unt, pluraliter
Crepundia. Item metálica fimt Temper fin declinantur,ut triticum.
luga.Uumma monrium. gularia,ut Frumentum , quamuis frumen luga
lufta. Auru.Argentu.Ferru.Aes. ta,ut.Mox &frumentis labor
Inteftina. Plûbum . O ricalcum.Stánú. additus,& ordea legenmus.
Magalia. Caffitrü,& Aurichalcú. Far. Ador.Faba.
Mapalia. Quáuis sra dieimus,csteris Cicer.Milium.
cafibus non utimur. Panicum Deum
, & fi qua horum no' Element
Neptunalia.
Parentalia. I Hud uero fciendú,cp ne» minum pluralia efFerunf, este forum
Prscordîa. deoçs nomina,necjj elemé ris cafibus ceiTabunt. CiuitatÄ
torú, neqj ciuitatû,neejî Item. Montïfi
Roftra, ubi condonan tur. Fluuioçt
Speftacula. montium,nec fluuioru,pIu Oleum, Nomina
Spolia.Virg.fpoliú dixit. rali numero decünantur,ni Vinu,quis uina dixerit Virgili. utuufraa
Serta,tyx>nfalia. íiqusciuitatespluraliterdi Mulíum. tujnucri
Terminalia. cuntur,ut Muflan.
Cunabula. Cums.Theb*. Defrutum.
Lúina.apud uirgi.Lúinis effoffi. Athens. Defruta Virgi.dixit.
Verbera. Micens.Puteoli.
Nomina
Sunt item nomina,quorumnominatiuusiiuifunóe(t,utfiquifdicathunclaterem,etabhacdi noiariuo
tione,item per esteros cafus nomina multa deficiun t,nom ina aut fixa funt,ut pater, mater, aut carenti»
mobilia ,ut bonus bona bonum .alia nec in torn mobilia,u t martius martia,caius caia, draco dra
csna ,leo lesna ,gallus gallina,rex regina. Sunt nomina tota grses declinationis, ut themifto,
calyrpfojpan.funt tota conuerfa in lannam regulam,ut pollux,pollideutes,ulyxes.funt iter gr s
cam,latinamqueformam,qusnotha appellantur, utachilles,agamcnon.funtprsterea aliqua
fono maiculma, intelleftu füemininajUtpyrus,pomus. Satis inílrufti de nomine tranieamus
ad pronomen.
P"Depronomine. Ca£. III.
Ronomen eil ps orationis,qus pro ipío nomine pofita, minus quidem,peneidé Pronói'ní
fignificat,perronamcßinterdumrecipit.pronominiacciduntleptem,qualitas,ge aeddunt feptem
nu^,numerus,figura,ordo,perfona>calus.Qualitates pronominum funt tres,fini' Qualität
ta,ífinita, minuuj finita . finita é, qus notât certíi numeru,et geftií dirigir ad certa tes prono
períonam,ut ego.ífinitaeír,quscertamnonrecipitperíonam,íed cuilibet poteft minum
aptan, ut quis,qus,quod.minufquam finita eft,qus cerris, & incertis perfonisaptari poteft, ut Minul^j finita
ipfe. Genera pronominibusacciauntquatuor,maiculinum,uthic,fo2mininum,ut hsc,neu" Genera
trum, uthoecommune, ut ego, 8c tu.íunt alia duobus generibus communia, maículino, & paapHf
neutro,utquo,quanto,alia tnbus,ut huius, eius,cuius . Numeri pronominum (unt duo, aut |>nomi» Numeri
cnim fingulana Íimt,ut ego,aut pluralia,ut nos.íun t qusdam numero communia, ut qui,qus- rigurea
nam, & qui uir, & cj uiri,& qus mulier,& qus midieres dicimus.Figurs dus íut,autenim fim nominu
plicia funt pronomina,utquis,autcompofita,utquifquis.Perfonsacciduntfinitis pronom ini' Perfone
Ьш,prima,utmihi,fecunda?utribi,terriaquoqueinminufqшmfînitisreperitur,ucipfe.Ordo pronomi* Ordo $><f
quoqj pronominibus aeeidi t,aut enim prspofitiua funt,ut quis,quantus,aut fubiunctiua,ut is, nominuj
tanrus, prspofîtiua,quis fecit,fubiun&iua ,qus uim refponfihabent ,is fecit,item quátus illeeft
tantus ille eft.Pronomina qusdá,utnomina,autgctem fignificant,ut cuias,noftras, ueftras, aut Pronoia
patria? fi
numerum ,ut quot,tot,aut ordinem,ut quotus,totus,aut qualitatem,ut
_ - qualis,
_ - talis,aut quan-
_ gnificäua
outcm,utwntus,quantus. Qusdam poflefliua finita ad aliquid referuntur,&ea quatuor то* pofcffiua
 DE ARTE GRAMMATICA
dis enunciantur,auc enim urraque fignificarione fingularia func,ut meus,aur utraqj pluralw, щ
— - noftri ueftri ,aut intrinfecus fingulana,& extrinfecus pluralia,ut mei tui,contra extniifèçus Гщ
prono* gularia,& intrinfecus pluralia,utnofter uefter.Caius pronominibus ut nominibus accidût (ехг
ego per quospronominum genus infleftitur,hocmodo.declinationespronominum finit*, fine ab
foluta? funt ha?. Ego pronomen finitum,generis omnis,numeri iïngularis,figura? fimplicis;per-
fona?prima?,cafusnominariui,qucddeclíabituríic.Ego mei mihi mea mcled uocariuum ha
bere nópoteft,mfiexcbmarioíit,utapudHoratium,0 quifquisuoletimpiam .Pluraliter, nos
noftrum nobis nos a nobis,nec pluralis uocariuum habet, nifiexclamariofit,cumdicimus. О
nosfelices.Ca?terumnonefteorum reprehendendafententia,qui dixeruntin quibufdam no
minibus uocariuum non pofle cadere, cum etiam pene in omnibus pronominibus non debeat
elfe uocatiuus.ied nos nondum refragamur rationi ,uoca riuum adiecimus.Sed quoniam dech-
nationum contextum habere uoiumus,iníeruimus.íed non folum uocariuum non inuenimus
Tu uerum etiam in quibufdam cafus deficere uidemus.Tu pronomen finitum,generis communis
numerifingularis,perfon:eiècundaï,caiùsn.ominatiui, quod declinabitur fie. Tutui tibi te о ru
a te. Numeri pluralis. Vos ueftrum uobis uos о uos a uobis. lile perfona? terria?,generis mafeu*
Iini,numeri fingularis,figura;fimplicis,quoddeclmabiturfic.llleillius illi illum ab îllo.Nu»
meripIuralis.Illiillorum îllisillos abillis.Generisfaeminini.IlIa illius illi illam abilIa.Numc-
ri pluralis. Ills illarumillis illas ab îllisJtem finitum irte fie declíatur. Minulquamfinitum,ge
p neris mafeulini. Ipfe ipfius ipfi ipfum ab ipfa. Numeri pluralis. Ipfi ipforum ipfis ipfos ab
ipfis. Generis fœminini. Iplà ipfius ipfi ipiam ab ipfa. Numeri pluralisJpfa; îplarum ipfis
ipiàs ab ipfis. Generis neutri. Ipium ipfius ipfi ipium ab ipíb.Numeri pluralis. Ipfa ipiorumip
Ipfud cur fjS ¡pfa aD ipfis.Quare non ipfud,ut illud?& îftud ,quia ueteres non ipfe,fed ipfus dicebant,ut al
faut lîkï tus al" altum,ipfus,quod eft in comœdiis,eft & apud Tullium,fed recentiores îpfus cômutaue
runt, 8c pro eo ipfe confuetudini tradiderunt, ipium uerotenuitfuam extremitatem, ut etiam
Quis exemplumTuIlianumdocuit.Item finita generis mafeulini. Quis cuius cui quem aquo.Nu*
Qüc meri pluralis. Qjûquorum quis uel quibus quos a quis uelaquibus. Qua? generis feminini,
cuius cui quam a qua uelaqui.Numen pluralis. Qjia?quarum quis ul' quibus quas a quis uel a
Quod quibus. Generis neuiri.Quod cuius cui quod a quo uel a quLNumeri pluralis. Q^ua? quorum
quis uelquibus qua» a quis uel a quibus. Item arnculareprcpofiriuum, uel demonftratmunv
"*с qualitatis finita?,generis mafeulini. Hi с huiiis huic hune ab hoc.Pluraliter,hi horum his hos ab
Нес his. Generis fœminini. Ha?c huius huic hâc ab hac. Pluraliter, ha? harum his has ab his. Generic
Hoc neutri.Hoc huius huic hoc ab hoc. Pluraliter, ha?c horn his ha?c ab his. Item jpnomé articulare
Is fubiunftiuum,urrelatiuum qualitatis finita?. Is ems ei eum ab eo.PIuraliter,ii eorum eis eos ab
Ea eis. Generis fœminini. Ea ems ei earn ab ea. Pluraliter,ea? earum eis eas ab eis.Generis neutn. Id
Jd eiusei idabeo.Plurahter,eaeorum eis ea ab eis. I tern pofTeffiua finita adaliçjddicl:a,ex una par
eus te íinguIaria,perfona? prima?,generis mafculini,ex utraqj parte fingularia.Meus mei meo meú
Mus a meo. Pluraliter,mei meorum meis meosa meis,fed ueteres miisdicebant,ut fit uocatiuusfecii
dum regulammi. Omnia nomina, qua?nominatiuoanteusnouifíimam fyllabam habent i
Me* uocariuum terminant. Generis foeminini,numeri ex utraqj parte Angularis. Mea mea? mea? me
am a mea. Pluraliter,mea? mearum meis meas a meis. Perfona? fecunda?, numeri ex utraqj parte
^ uus fingularis.Tuus tui tuo tuum a tuo.Pluraliter,tui tuorum tuis tuos a tuis. Generis foeminmi,nu
Tua meriexutraquepartefingularis.Tuatua?tua?tuáatua.Pluraliter,tua?tuarum tuis tuas a tuis. Ge
neris neutri.Tuum tui tuo tuum a tuo.Pluraliter,tua tuorum tuis tua a tuis. Perfona? terna?, ge-
5uus nerjs mafculini,nueri ex utraqj parte fingularis.Suus fui íuo íuú a fuo.Pluralirer,fui fuorum luis
Suum *~uos a ^ Generis fœminini núeri íingularis.Sua fuá? fuá? íuam a fua.PluraIiter,fua? fuarum fuif
íuas a fuis. Generis neutri. Suú fui fiío íuum a fuo. Pluraliter,fua fuorum fuis fuá a fuis. Item pof
Nofler felíiuaadaliquiddicT:a,ex altera parte pluralia,períbna?prima?,generis mafeulini. Nofternoftri
noftro noftrum a noftro. Pluraliter ex utraqj parte , noftri noftrorum noftris noftros a noftris.
Generis fœminini. Noftra? noftrarú noftris noftras a noftris. Generifneutri,ex altera parte fin
gularis. Noftrum noftri noftro noftrum a noftro. Pluraliter ex utraqj parte, noftra noftrorú no
Vefter ßns noftra a noftris. Perfona? fecunda?,numeri ex altera parte lingularis. Generis mafeulini. Ve*
iter ueftri ueftro ueftrum a ueftro. Pluraliter,ueftri ueftrorú ueftris ueftros a ueftris, Generis foe*
minini,
 ПВЕИ PRIMVS IX
minini,numeri ex altera parte fingularis,ueftra ueftra» ueftrs ueftram a ueftra. Pluraliter ex utra
qusparte,ueftrsueftraúueítrisueftrasa ueftris.Generisneutri ex altera parte Angularis. Veífrú y¡$SX
ueftri ueftro ueftrum a ueftro.Pluraliter ex utraqj parte,ueftra ueftrorum ueftris ueftra a ueftris. Xibiraet
Sût itc pronomina finita, períonx tertis,generisomnis,numericóis,finenominatiuo,&uoca Sibimct
tiuo,utfui.fibi.fe.a le. Hoc quoqj pronomen omnium generum eft cômune.Mihi,tibi,fibi. M i Çj"^
hi mec,tibimet,fibimet.mcmcCjtemec,iemet.ego mer,tu met,ille met.Ego metipfe, tu metipfe, 5cmet
ille menpíe.Meapte,tuapte,íuapte,nollrapte.Mecum,tecum,íecum,nobiícú,uobircum. Maf E£omet
culía,qíq},cuiuf%cuicj},quéqí,a quoqj. Plr,quiqj,quorumqj,quibuiqj,qtiofqj,a quibufqj. Foe turnet
minina,qu2qí,cuiuíque,cuiqí,quáqí,aquaqj.Pluraliter,qusqua»,quarumqí,quibuíqí,quaíq5,a £gomc#
quibuíque. Neutra,quodqj cuiufqj,cuiqj,quodque,a quoqj.PluraIiter,qusqj,quorumqj, quú tífre
bufqj,qusqj,a qbusqj.Maículina,quiíquam,cuiufquam,cuiquam,quemquam,a quoquá.Plii' Turnea
raliter,quiquam,quorumquam,quibufquam,quofquam,a quibuíquam.Foeminina, qusquá, tjpfe
cuiufquam,cuiquá,quamq,a quaquam.Plurahter,qusquam,quarumquá, quibufquam, quaf- JgJJ
quam,a quibufquá. Neutra,quodquam, & estera.Pluraliter,qusquam,& cstera.M afeulina, Quodq?^
quicunqus fimiliter. Pluraliter,quicunqus.Fœminina,quscunqus,&cstera.PluraIiter,qus Quifqua
cunqus, & cstera.Similiter neutra,quodcunqus, ¿V cartera. Pluraliter quscunqus, & estera. Q~^j~a
Mafculina, quilibet, cuiuflibet, cuilibet,quemlibet,a quolibet.Pluraliter,quihbet, & este- Qu,CUn<5
ra.Foeminina,quslibet,& estera. Pluraliter,quslibet,& estera. Neutra,quodlibet,cuiuflibet, Quecunqj
cuilibet,quodlibet,a quolibet.PluraIiter,quslibet,quorúlibet,quibuíliber,quslibet,a quibufli Q *junq
bet.Mafculina,quiuis,cuiufuis, cuiuis, quemuis,a quouis.Pluraliter,quis,quorumuis, qbufuis ^{¡{¡J
quoíuis,a quibumis.Fœminia,qusuis,cuiufuis,cuiuis,quiuis,a quauis.Piuraliter, qusuis, qua q aiíbet
tumuis,quibufuis,quafuis,a quibufuis. Neutra,quoduis,cuiuíuis,cuiuis,quoduis,a quouis.Plu Quiuís
raIiter,qusuis,quorumuis,quibufuis3qusuis,aquibuíuis.Mafculina,alius,alii,alio,aliú,abalio. gy^jj,
Plurahter,alii,aliorum,aliis,alios,ab aliis. Fœminina, alia,alis,alis,aliá,ab alia.Prr,alis,aliarú, д^и,
alüs,alias,ab aliis.Neutra,aliud,alii,alio,aliud,ab alio. Pfr, aha,aIiorú,aliis,alia,ab aliis.Mafcii' Alia
lina,alter,alterius,alteri,alteru,ab altero.Neuter,neurrius,neutri,neutrú, a neutro.Vter, utrius, Aliud
utri,utçj,ab utro.Vterqj,utriufq3,utriqj,utruqj,ab utroqj. Alteruter,alterutri9,alterutri,alterut9j jJJJJ^
ab alterutro.Vnus,unius,uni,unu,ab uno.Pluraliter,uni,unoc¿,unis,unos,ab unis. Vnuíquifqj, vter
uniufcuiufqj,unicuiq},unumquemqi,ab uno quoqj.Quidam,cuiufdam,cuidá,qucdam, a quo* Alterirf
dam.Aliquis,aIicuius,alicui,aliqué,abaIiquo.VHus,ullius,ulli,ullum,ab ullo. Nullus fimiliter. Vnus
Plurauter,nulli,Fœminina,nulIa,nulIius,nuIli,nullam,a nulla. Plurahter,nulls,nullaru, nullis, q ¿ДЛ
nullas,a nulhs.Neutra,nulIum,nullius,nulli,nullum ,a nullo. plurahter,nulla,nullorum,nullis, Aliquis
nulla,a nulüs.Mafculina,totus,totius,toti,totum,a toto. plurahter,toti,totorum, totis,totos, a Vllus
totis. Fœminina,tota,torius,toti,totam,a tota. pluraliter,tots,totarum,totis,totas,atotis.Neu íjíjjjj^
tra,tomm,totius,toti,totum,a toto.Pluraliter,tota,totorum,totis,tota,a totis.M afculina,qua Qualí»
lis,qualis,quaIi,qualem,aquali.PluraIiter)quales,qualium,qualibus,quales,aqualibus.Fo2mi-
nina eodem modo decIinantur.Neutra,quale,qualis,quali,quaIe,a quali. pluraliter,qualia,qli- Quale
um,qualibus,qualia,aqualibus.Hoc pronomen,quodeftqualis,cum íequatur talis, coramu* falia
niafuntmafculinOj&füeminino.Neutrum tale.Pluraliter tafia. Maículina,idcm,eiuídem,ei" Tale
dem,eundem,ab eodem.PIuraliter,iidem,eorundem,iiídem,eofdem,abiifdem. Foeminina,ea Ídem
dem,eiufdem, idem,eádem,ab eadem.PIurauter,esdem,e.mmdem,iiídem,eaídem.abiiídem f^m
Neutrum,idem ,eiufdem ,eidem ,idem,ab eodé. Pluraliter,eadem,eorundá ,eoídem ,eifdé ab eií цето
dem.Nemo pronomé non habet geni tiuum ,ut dicamus neminis,ut quibuldam uidetur, ficut
& alius pronomen squegenitiuú non habet,ut dicamus alius. Etfiantiqujgenitiuúaliuspro ...
dufte dixerunt,quorum auftoritati & nos accedimus,cuius nominatiuum ueteres nó tantum ,u*
alius,íedetiamaliis,ficut Saluftiusait, Aliis alibi ftantes,omnes tñaduerfisuulnerib9ceciderút.
Cóuincií uero hsc opinio auftoritate Plauti,q ita dixit in Captiuis, Neminis mifereri certú é.
fDe Verbo. Cap.IIJI
ERBVM EST parsorationis prscipuafínecaíu.Etenimuniuerísorationiube
resprsbet adfacultatem uires,cuiusopersprecium eft penitus intueri potefta-
tem ,ne infeitia uitioíum exerceamus íermonem -Vis igitur huius temporibus, &
perfonis adminiftratur. Verbum autem ab eo dicitur,quod uerberato lingua in*
Diomcdcs Б
 DE ARTE GRAMM ÁTICA
Verbum tra palatum aere,omnis oratio prorriarur. Verbo acciduiit témpora cum perfonis fociata, ncc
uñ dicit omnino ha?c fecerni a fe po(Tunt,quin fimul uerbi uis difîbluatur. In alus enim partibus oratiöis
Acciden ^int строга a períonis diftracb,ut in parricipiisJtem in aliis,perfona; nequáquam remporib9
tiauer » indigentjUtin pronominibus.Admittitquoqjuerbum,pra?terperronas,&tempora>numerum
figuram^ualitatem^ignificationen^fiue genus,modum,fiue tnclinationem, coniugarionem.
perfonas quidem, quibusiermo exercetur.Numerum uero,cum quis,qui ue fint,qui loquant
Tempus cum quádo quid fa¿him,aut diftii fi^qiuerif'.Figurá cum quxrif: ,fi fimplex fit uerbú
aut compofitum.Qualitatem cum cuius fit fpeciei,uelqualitatis,uerbum exploratur. Significa -
rionem cum cuius fit generis,& fignificationis uerbum qua?ritur,qua? fingula diligentius expo
Perfonc nemus. periona eft rationalis fubftantia.perionx in uerbis funt tres,p quas uniuerius adminiftra
■ЧРЬ* curíermo. prima eft quae logrur,utdico-Secunda qua cum fermohabetur,utdicis.Tertiad'qua
quis loquitur,& relano indicaf,ut dixit.Numerus pra?terea accidie uerbis prorius uterqj fingu-
Dualis laris,& pluralis. Dualis enim apud Grecos dütaxat ualet,a nobis excluditur,eodem modo,quo
numer u» et in nominibus.Nequaquam enim reperiri poteft in latino fermone ulla dic?io,qu.a? dualem ex
primat perfonam.Antiquitans enim Romani memores,duaIem numerü pofteritatis uiu reeep
tum ,quafi nouellum uiurpare noJuerunt.ls namque ficut a primordio íermonis a natura pro*
ditijin obfeuro habitus ignorabatur^ficdiutiusincertus inter utruncjjnumerum tarn fingularé,
quam pluralem latebat.beroaurem fiiperuenienribusfaiculisfcrupuloiarcuriofitatisobleruatio
nibus coeptus quafi intercalaris irrepfit.Ec hacde caula apud ueteres raro reperitur,quoniam er
roribus illaqueatis m ultiplicatur. At eo per huiufmodi omnis eminens uius G racorum lingua
declara tur. Apud an tiquos uero dum taxa с plurimum ualet,maxim e apud Homerum,qui cum
fitattica? linga» cu!tor,& patrii fermoms aflertor,ut quidam putant,tarnen non erat nefei usan •
tiquitatis,ficut uerius ille teftatur HriuJiA <f\t ц&мтт«, </ivûxo' оцнт'оц wûv.Cum enim duo fuiflet
iplèuetuftatismemor, pluraliterfalutationem ptulit hoc modo лпь'кпеи tí x«<'Hxmi еЪхнрк/ио-
ífáue! . prsterea fuperfluus antiquis uifus eft,fiquidem ex numeri pluralisimagine,dualis decli-,
пегЁов nar'° formata normatur.Figura uerbi bipartita eft,aut enim fimphein funt uerba, utfcribo,aut
ua " compofita,utinfcribo.Componun£autem uerba ficut nomina modis quatuor, aut ex duabus
partibus integris,ut conduco,conuoco,aut ex duabus corruptis,ut efficiojmalo^deft magis uo
_ lo,efFringo,autexintegra,&corrupta,utaccumbo,autexcorrupta,&integra,ut oftédo.Tem
cmitTf t * Pus e^ lucin^cudo rerum triformium mutabilitate comprehenfa.Siquidem poteft comprehen*
* di,quod nunqunm ftat,uel ipacium œtaris uolubile,quod in eiidem mutationibus fàciens decli
nationem,quod numero uidetur comprehendi.Hacienusde tempore duplici,nunc de tempo
nbusuerborumdicemus.Inprimistempus per íe nullum directum eft omnino, cum per fe, in
fe reuoluatur,& fic facimus,aut fecimus,aut facbiri fumus,hoc ex re indiuiduo tempori impo-
nimus partes temporis,non tempus diuidenteSjiedaftum noftrum diuerfum lignificantes.Vni
uerfa enim,qua? aguntur,in nos diuiduntur per acîiones.Diuerfo igitur agédi tempore tempus
InQans >P^ùm impartimur,quafi impartimur trifane tantum,quo cuneta gerímus,ideocjs tria témpora
Pretérita eíTedicimus,inftanSjpra;teritum,futurum.Inftans tempus cum adhucagimus, pra-teritum per-
Futurum fectum cum iam fecenmus,futurum cum aéruros nos pollicemur.Vnum tarnen ex his preterí'
tum perfeflum diuiduum eft.Ex eo enim icinditur preteritum imperfeétum. Item preteritum
Pretérito plufquamperfeftum.Hoc faéro,t>ia témpora perfecta uidérur eíTe,quommirum, qua? agimus,
impfecflö triphei modo differentiamreperimus. preteritum imperfeftum, ideft preteritum,non tarnen
Pretérito" perfeftum,cum quafi preteriifle tempus aflirmamus,alioquin;coepimus,nec perfeeimus, qua«
perfeefluj д legebam,& icribebam.In enim prepofitioplerumcß derogatiua, nonnunq adiecliua, utin
aliis patebir,qua? addita plerunqj derogat, non addita ad finem perduftum fignificat, perfeftu
Pretérito" enim tempus,cum tempus eo,quodegimus,finitumeftJ tem preteritum plufquam perfeftú,
plulquä cum tempus iam pridem exaftum demonftramus,quo quid egimus. Hoc unum diftataprete-
jj um rito perfe¿ío,quod fuperioris temporis recens uideri poteft aftus,fequentis longa interpofirio
ne.Itaenim Graíciu'-CTíío-úvTíMxov appellant, quafi uTWio-JvTia.övjLcevovj quo nos preteritum.
plufquam perfeftum dicimus.Id uero tempus perfèftum apud nos,pro &i»e-2 ъгаюхиркути ua-
let.Rarione igitut ftatueruntaftus noftri témpora. Inftans,quod& preiens,cum quid maxime
agimuSjprxteritum imperfeftum, fi quod egimus,non periècimuSjfed agere definimus, unde
nonnulli
 LIBER. PRÍMVS X
nonnulli inchoanuum tempus appellauerunt. perfecîum cum aftum perficimus,& ficeredeff
nimus. plufquamperfeamn,cum quodegimus inuecerauic. Futurum cum nondumagerein
ftirutmusjuerum afturos promittimus.Ha?cdetemporibus,deincepsc*reraperfequemur.Ge Gêner»
neraucrborum,quibusfignifícariones,quopaaofigmficancurJreferemus.V"t enim in nomini uerboru?
bus funt gcnera,quibus fexus exploratur,ita queruut in uerbo,quo afFecbs fignificatur,uerum
neacbuumfit,anpaffiuum. Genera uerbommfiue lignificaciones funt principales duo afti-
ua,& paffiua, ex hisenim nafcunturalia^eutra^ommuniSjdeponens^ta fiunt numerdquin
que. Imperlonalis a quibufdamadmitrimr. Aftiuafignificatioeft,cum alio agente fit qui pa Afttaj
titur. ideftcum aéhim noftrum altenus pacienria fignihcat,ut laudo, hocitaohtera termina- ucrbum
tur, utrecipere poffitetiam paffiuam fignificationem adieda г litera. Itaque cum utraqua?
perfona conftat in dechnatione uerbi,uttamelficere,quam effici queat,propriedicirur aehuii
itemque paiïïuum. paiïïua eft cum alto pariente,apudalium eftadminiftratio,ideft cum pari« <r
cnnam noftram altenus aftus figmficat,ut laudor,hocita,&fimiIia terminantur, utrecipere SES"
poffintactiuamfígnicanonem,amifTarIitera,ut laudo. Neutra eft,qi№ fpecieaftiu* enuiv- no
ciatioms o litera cîauditur, & r literam nunquam recipit,& ob id paffiuam formam non po- Neutrum
teil exprimere. Vbienim uis patiendi non eft ex aftiua declinatione,locum declinanonis paf
flus non habet. Item fi ahopatiente fub alia fpecie,penesalium non fitadminiftrario,fimiIuer
neutra dicimus. Alterum naque uniformiter íígnificat agentem,uel patientem.Agentem uc
facio,ambuIo,curro. patientem,ut ardeo,ueneo,uapulo. Ex hac quoque forma íunt & illa
uerba,in quibus nec agentisfignificatio plene dignofcitur,nec effeftusoftenditur,ut íedeo fu
do,dormio,iaceo,fto,algeo,fítio,efurio. Nefcis enim agatquis,an patiatur, qua: quidam fiipi
na dixerunt,aln abíoluaua appellant,nónulli depofitiua nomíant.Communis eft,qua: tam acti
uam,quam paffiuam fignificationem in fe habet,h*c ita r litera terminátur,ut earn non poffint F6e ж*
amittere,quemadmodum, &deponens,utoícuIor,& criminor, dicimusenimofculorte &
olcuIorate,fimiliter,&caftera.Communia autemdicimus,urinnomimbus,qua: fub una ípe-
ae genera diuería admittunt. Item in uerbis,qu;e fub paffiua declinatione dumtaxat, diuer-
ii actus fignificationem exprimunt. Deponens eft,qu* in г literam definit,ut paffiua, fed ea ad n -
empta lannum non eft,unde per antiphrafim,ideft e contrario fie appellatur, quia uerbum г h- UepoOS9
tera hni turn ¿eponere earn non poteft,ut loquor, nafcor, fequor, non enim dicimus nafco, &
cum fi t paffiua fpecies,aftiuam non.habet. Jtaqj nee paffiua funt,quia adiua non reddunt, hiud
communia efTepoftun^quiafubunogeneredeclinationisutranqj continent fignificationem.
Flaciut itaqj alus ea deponentiadici,quod una fignificatioe depofita,a communi feparatur uel
quiadeponitambiguitatemfermonis.Imperfonalisuerborum fignificatio tam fubaftiuafpe- impfon*
cie,quam paffiua extat,dicta imperfonahs,quod fine perfonis pronominis intelligi non poteft üs йВшв
quamuis formam aftiuomm,aut paffiuorum habere uideatur. Nam etfi terri* pfonar formam ca°°
cxprimat,tamen tribus modis uerbis omnibus mngi foIet,propnis quoqj perfonis non enuncia
tur,ted ut plenus fit fenfus extrinfecus necefTano adduntur pronomina,fine quibus nihil huiuf-
modiuerbafignificarepoirunt,quafipudet,me,te,illum,iturame,ate,abilIaQuoniam
neribus,quocreratdicendum,dixi,modosquoq}fubiungam,quosquinqîeffeomnes fere grá- iî/abdî
maticiconfentiunt.Namquifexuoluerunt,aliipromiffiuum,quidam imperfonalem coniun- b
gunt,quileptem,utrunqíprioribusadiiciunt,quiampüusprioribus per cótactum affumunt a
nouem,coniunftiuumaiubiunftiuofeparant,quidecem,eireadhortariuumafcribunt. Wrum
exhis(utipíadeclinatiouerborumexpoícit)imperfonalis,&parricipalisa quibufdam admit-
tun tur,de quibus poftea referre placuit.M odus ita$ uerborum,fiue inclinario in quinqj dedu- Modiue
citurpartes.Autenimfinitiuuseftmodus,autimperatiuus,autoptatiuas,aut fubiunfliuus aut borum
inhnmuus.Finitiuusmoduseft,cum quafifinita,&fimpliciurimurexpofitione,ipfa diftione ^оцм
perfecommendantesfenfum,finealteriusdiueriocompIexu,utaccufoacculàbam.Identidem
per omnia témpora quod m fubiunftiuo parum eft.Subiunftiuus enim ditfus eft,quoniam ne-
ce(feeftaIiusfermofuggeratur,quoiuperiorpatefiat,hocmodo,cum dicamxumdixerim cu 5,bíum
cüxero,proculdubio nondumhicfiniturfermo. Finitur enim hoc modo, cum dixero ueñies moT
cum fecero,a picies,& fimilia,quod in modo finiriuo non defideratur. Item a quibufdam indi Ätiu
catiuus appellatur,quo mdicamus^ronunciatiuuSjquo pronunciamus.Deinceps imperatiuus ц* med*
Diomedes В ii
 DE ARTE GRAMM ÁTICA
dis emmciantur,auc cnim utraque fignificatione fingularia funt,ut meus,aut utraq, сШ%щ
nS^autintr^

ET
g peq^
FoYu^funVEgo pronoms
ГопЛrimL^afufnominatiui,quoddccÈbiturfic.Ego me , mihi mea meJed uocatiuum ha

noftr m nobi nos a nob,s,nec pluralis uocatiuum habet, mfi exclamano fu,cum dic.mus.O
™ fehces.Ca>terumnoneiW
mTn bus uocanuum non poiïe caderefcum enam pene in omnibus prono.mn.bus non debeat
Xùoca"uus^^
nationum con textum habere uolumus,iníeruimus.íed non tolum uocatiuum non inuemmus
Tu ue um edam in qu.bufdam cafus deficere uidemus.Tu pronomen fimtum generis communis

M aTNumenplur L, Vosueftrum uobis uos ouosauobis. IUeper on.tert.pgenensmafcu^

• hnimi^^^^
mêriZ"iS^^IlluUorum^isillos abUl^Genensfoemininbll a ilhus . Il lüamab.Ua.Numc.
ri SK"lb illarum ilhs illasab illisJtem finitum ifte fie decliatur. Mmuiquam fin.tum,gc
M« «eró S icutoi Ipfe .pfius ipfi ipfum ab ipfa. Numeri pluralis. Ipfi .pforum ipfis ipfos ab
Ш Gen"ris foeminmi. Ici ipïius ipfi ipiam ab ipfa. Numeri pluralisJpfe ipfanim ipfîs
Ipfud cur ipGab^^
£ iDfa ab ipikQuare non ipfud,ut illud,& iftud ,quia ueteres non ipfe,ied ipfus dicebant,ut al
SAC tus S a al um ipft!S )quod eft in comœdi,s,eft & apud Tullium te recennores ipfus comutauc
ficut m ™?ЖЖО^^ extremitatem utenam

m merioluralis. Q ui quorum quis uel quibus quos a quis uela quibus. Qu* generis ктшшц

щ *,,« „pln,iibus nu* a auS uel a quibus. Itemaroculareprzpofinuum,ucidemonnranuum

„к Г£ет^т1итШ*сЬиш5Ьик^^^^
gS n™tri.Hochui*hukhocabhoc.PluraHcerlmbo
Еа eis.Gcnerisfœmmmi.bemseKamaba.PluralKEr>e«arumas«SaD
M eimriidabco.Plurf«er,,aeorumriseaabœ.IttmpouKuuato

dum regulan, mi. Отт» »«^5^А«^«ЙА*£^т« Mtt,ne

Tua
5uus
Sua
Suum

^aris.Noftramnol)rino(tanoftrumanoftro.Pluraliterexutraq,parte,nora
Vdta &raftraanolb¡s.Perfon*recmd*)numm«altm^
fe?Ä "СЙго uertrum a ueftro. PkraUter.ueftri ueftrom «IteueteaueteGmi.sto
 LIBER. PRIMVS IX
minini,numeri ex altera parte fingularis,ueftra ueftra? ueftra? ueftram a ueftra. Pluraliter ex utra
aux parte,uefl:rse ueftraii ueftris ueftras a ueftris. Generis neutri ex altera parte Angularis. Veftm JJ^SS
ueftri ueftro ueilrum a ueftro.PIuraliter ex utracp parte,ueftra ueftrorum ueftris ueftra a ueftris. Tibimct
Sût itc pronomina finita, perlons tertis,generis omnis,numeri cóis,fíne nominatiuo,& uoca Sibimct
tiuo,utfui.fibi.fe.a ie.Hoc quoqj pronomen omnium generum eft cômune.Mihi,tibi,fibi. Mi Çj™^
hi met,tibimet,fibimet.memet,temet,iemet.ego met,tu met,ille met.Ego metipfe, tu metipfe, $e™t
ilIemetipíe.Meapte,tuapte,iuapte,noftrapte.Mecum,tecum,recum,nobiícú,uobifcum. MafEgorart
culía,qíqi,cuiufqi,cui%quéqj,a quoqj. Pfr,quiqj,quorumqj1quibuiqj5quofqi,a quibufqj. Foe Tumct
minina,qusqj,cuiuique,cuiq?,quaqj,a quaq3.Pluraliter,qusqus,quarumqi,quibuiq}, quaiqj,a gg¡*
quibutque. Neutra.quodq? cuiufqj,cuiqj,quodque,a quoq3.PIurahter,qusqj,quorumq*, qui« ^
buf%qusqj,a ^busqj.Maículina,quiíquam,cuiufquam,cuiquam,quemquam,a quoquá.Plu' Turned
raliter,quiquam,quorumquam,quibufquam,quofquam,a quibuiquam.Fœminma, qusquá, öpfc
cuiufquam,cuiquá,quamq,a quaquam.pluraliter,qusquam,quarumquá, quibufquam, quaf- SjjJJ
quam,a quibufquá. Neutra,quodquam, & cstera.pluraliter,qusquam,& cstera.Mafculina, Quodq^
quicunqus íímiliter. Pluraliter,quicunqus,Fœminina,quscunqus,&cstera.Pluraliter,qus Quifquá
cunqu*,&cstera.Similiter neutra,quodcunqus, & estera. PIuraliterquscunqus,& estera. SjJJï?
Mafcuíina, quilibet, cuiuílibet, cuilibet,quemlibet,a quolibet.Pluraliter,quihbet, & este- ошШй5
ra.Foeminina,qusIibet,&: cstera.Pluraliter,qusIiber,& estera. Neutra,quodlibet,cuiuflibet, Quccunq
cuilibet,quodljbet,a quolibet.Pluraliter,quslibet,quorúIibet,quibulliber,quslibet,a quibuíli Q ¿cunq
bet.Mafculina,quiuis,cuiufuis, cuiuis, quemuis,a quouis.Pluraiiter,quis,quorumuis, gbufuis оцеКЬег
quofuis,a quibumis.Foeminía,qusuis,cuiufuis,cuiuis,quáuis,a quauis.Piuraliter, qusuis, qua q aiíbet
rumuis,quibufuis,quafuis,a quibufuis. Neutra,quoduis,cuiuíuis,cuiuis,quoduis,a quouis.Plu Quiuís
raIiter,qusuis,quorumuis,quibufuis}qusuis,aquibufuis.Mafculina,alius,alii,alio,aíiú,abalio. SjJJÍL
P]uraliter,alii,aliorum,aliis,alios,ab ahis. Fceminina, alia,alis,alis,aliá,ab alia.Pfir,alis,aliaru, д^ца
aliis,alias,ab alüs.Neutra,aliud,alii,alio,aIiud,ab alio. Pfr, aha,aIiorú,ahis,alia,ab aliis.Mafcu« Alia
lina,alter,alterius,alteri,alteru,ab altero.Neuter,neutrius,neutri,neutrú, a neutro.Vter, utrius, Aliud
utrî,utçi,ab utro.Vterqj,utriufq?,utriqj,utruq},ab utroqj. Alteruter,alterutri9,alterutri,alterutç: gg^
ab alterutro.Vnus,unius,uni,unú,ab uno.Pluraliter,uni,uno^,unis,unos,ab unis. Vnuíquifqj, Vter
uniufcuiufqj,unicuiqj,unumquemqî,ab uno quoqi.Quidam,cuiufdam,cuidá,quédam, a quo- Alteruf
dam. Aliquis,alicuius,alicui,aliquê,ab aliquo. VHus,ullius,ulli,ullum,ab ullo. Nullus íímiliter. XjJLg_
PIuraliter,nulli.Fceminina,nulla,nullms,nulli,nullam,a nulla. Pluraliter,nulls,nullarú, nullis, q ^j**
nulhs,a nuUis.Neutra,nullum)nullius,nulli,nullum,a nullo. pluraliter,nulla,nullorum,nullis, Aliquis
nulIa,anulb's.MafcuIina,totus,totius,toti,totum,atoto.pluraliter,toti,totorum,totis,totos,a VIIus
rôtis. Fœmmina,tota,totius,toti,totam,a tota. pluraliter,tots,totarum,totis,totas,a totis.Neu ^"J"J
tra,totum,totius,toti,totum,a toto.Pluraliter,tota,totorum,totis,tota,a totis.M afculina,qua с±тця
lis,quaIis,quaH,qualem,a quali.PluraIiter,quales,qualium,qualibus,quales,a qualibus.Faemi-
nina eodem modo declinantur.Neutra,quale,qualis3quali,quaIe,a quali. pluraliter,qualia,qli* Q.u*fc
um,qualibus,qualia,aqualibus.Hoc pronomen,quodeftqualis,cum fequatur talis, commu- Talis
niafuntmafculino,&fœminino.Neutrum tale.Pluraliter taha. Maículina,idem,eiuídem,ei- Talc
dem,eundem,ab eodem.PIuraliter,iidem,eorundem,iiidem,eofdem,abiifdem. Fceminina,ea Idem
dem,eiufdem, idem,eádem,ab eadem.PIuraüter,esdem,e3rundem,iiídem,eaídem.abiifdem {¿e,*m
Neutrunvdem,eiufdem,eidem,idem,ab eodc.Pluraliter,eadem,eorundá,eoídern,eifdé ab eií цето
dem.Nemo pronomé non habet genitiuum,utdicamus neminis,ut quibuldam uidetur, ficut
& alius pronomen squegeniriuü non habet,utdicamus alius. Etfiantiquigenitiuúaliuspro ^
dufte dixerunt,quorumauftoritati &nosaccedimus,cuiusnominatiuumueteres nó tantum
a]ius,íedetiamaliis,fícut Saluftiusait, Alus alibi ftantes,omnestñaduerfisuulnerib9ceciderút.
Cóuincif uero hsc opinio auftoritate Plauri,q ita dixit in Captiuis, Neminis mifereri certú é.
y De Verbo. Cap.HII
ERBVM EST parsorationis prscipuafínecaíu.Etenimuniuerísorationiube
resprsbet adfacultatem uires,cuius opersprecium eft penitus intueri potefta-
tem ,ne infeitia uitioíum exerceamus íermonem ,Vis igitur huius temporibus, &
perfonis adminiftratur. Verbum autem ab eo dicitur,quod uerberato lingua in»
Diomedes Б
 DE ARTE GRAMM ÁTICA
Verbum tra palatum aere,omnis oratio promatur. Verbo accidurit témpora cum perfonis fociata ncc
uñ dícií omnino hare íecerni a fe poíTunt,quin fimul uerbi uis diflbluatur.In aliis enim parribus oratiôis
■^cddS ^unt temPora a Perioms diilracla,ut in parricipiisJtem in aliis,perfona; nequáquam remponb9
"аиег indigent,utin pronominibus.Admittitquocpuerbum,pra;terperfonas,& témpora numerum
figuram^ualitatemjfignificationem^ue genus,modum,fiue indinationem, coniugarionem.
perfonas quidem, quibusiermo exercetur.Numerum uero,cum quis,qui uefint,qm loquant
Tempus cum quádo quid facbm,autdiftúfit,qua;ri£Figurá cum quaeri^fi fimplexfir uerbu
autcompofitum.Qualitatem cum cuius fit fpeciei,uelqualitatis,uerbum exploratur. Significa -
rionem cum cuius fit generis,& fignificationisuerbum qua-ritur,qua?fingula diligentia expo
Petfone nemus. periona eil rationalisfubftantia.perfona: in uerbis funt tres,p quas imiuerfus adminiftra
•4Mb» mr icrmo. prima eil qua: lo$tur,ut dico.Secunda qua cum fermo habetur,ut dicis. Tertia â qua
quis loquitur,& relatio indicaf,ut dixit.Numerus pmerea accidit uerbis prorius utercjj fingu-
Duali» laris,& pluralis. Dualis enim apud Grecos dútaxat ualet,a nobis excluditur,eodem modo,quo
numer us et in nominibus.Nequaquam enim reperiri poteil in latino fermone ulla diclio,quae dualem ex
primat perfonam.Antiquitatis enim Romani memores,duaIem numerupoileritatis uiu recep
tum ,quafi nouellum uiurpare noluerunt. Is namquc ficut a primordio fermonis э natura pro-
diti,in obfcuro habitus ignorabatur,fic diutius incertus inter utrunqj numerum tarn fingularé,
quam pluralem latebat. bero aurem fuperueniennbus ixculis Icrupulofce curiofitatis obleruatio
nibus coeptus quafi intercalaris irrepfit.Et hacde cauía apud ueteres raro reperitur,quoniam er
roribus illaqueatis m ultiplicatur. At eo per hui ufmodi omnis eminens uius Grecorum lingua
declara tur. Apud antiques uero dumtaxat plurimum ualet,maxime apud Homerum,qui cum
fitattiea; linga? cultor,& patrii fermonis afTertor,ut quidam putant,tamennon eratnefciusan-
riquitatis,ficut uerius ¿lie teilatur îfrtituM ¿й ficwr« </iíS»w оцитоа vwv.Cum enim duo fuilîet
iplè uetuílatis memor, pluraliter falutationem ptulit hoc modo <¿Tiíl<ft¿i rï xaï Hxxot еЫркпьо-
«+«Го?. prsterea fuperfluusantiquisuifuseil^quidemexnumeripluralisimaginejdualisdecli'.
*^Ьоя na"° *°rmata normatur.Figura uerbi bipartita eíl,aut enim fimpheia funt uerba, utfcribo,aut
ueI * compoíita,utinícribo.Componunt' autem uerba ficut nomina modis quatuor, autexduabus
partibusintegris,utconduco,conuoco,autexduabuscorruptis,utefficio,malo,ideilmagisuo
' lo,effringo,aut ex integra,& corrupta,utaccumbo,aut ex corrupta,& integra,ut oilédo.Tem
aâuEt* Pus e^ ШС1Ш^и£*° rerum triformium mutabilitate comprehenfa.Siquidem poteil comprenez
di,quod nunquam ilat,uel fpacium artatis uolubile,quod in eifdem mutationibus fàciens decli
nationem,quod numero uideturcomprehendi.HacTenus de tempore duplici,nunc de tempo
nbus uerborum dicemusJn primis tempus per íe nullum directum eil om niño, cum per fe, in
fe reuoIuatur,& ficfacimus,aut fecimus,aut facluri fumus,hoc ex reindiuiduo tempori impo-
nimus partes temporis,non tempus diuidentes,ied aftum noílrum diuerfum íignificantes. Vni
uerfa enim,qua? aguntur,in nos diuiduntur per acTiones.Diuerío igitur agédi tempore tempus
InQans ф(ит impartimur,quafi impartimur trifane tan tum,quo cunfta gerimus,ideoqj tria témpora
Preteritû eíTe dicimus,inílans,praíteritum,futurum.Inílans tempus cum adhuc agimus, pmeritum per*
Futurum fecîum cum iam fecerimus,futurum cum acTuros nos pollicemur.Vnum tarnen ex hisprateri'
tum perfeftum diuiduum eil.Ex eo enim icinditur prateritum imperfeftum. I tem pmeritum
Pretérito plufquamperfeftum.Hocfàfto,tria témpora perfecta uidémr eíTe,quonimirum, qua? agimus,
impfecflfi tripIicimododifFerenriamreperimus.pra?teritum imperfeclum, ideíl Präteritum,non tarnen
Pretentfî perfe¿lum,cum quafi prcreriifle tempus añirmamus,alioquin¡coepimus,nec perfecimus, qua.
perfeftuj iílegebam,&fcribebam.Inenimpra?pofitioplerumc5 derogatiua, nonnunq adie¿tiua,utin
aliis patebit,quar addita plerunqj derogat, non addita ad finem perduclum fignificat, perfeclú
Preteiitff enim tempus,cumtempuseo,quodegimus,finitumell.Item Präteritum plufquam perfeclú,
pluJ3u* cum tempus iam pridem exaftum demonílramus,quo quid egimus. Hoc unum diílataprere-
p c цш ritoperfe¿ío,quod fuperioris temporis recens uideripoteítaftus,íequentis longa interpofitio
ne.ItaenimGrarciuxríeo-uvTíMxov appellant, quafi ffTOio-îvTexôvjwevov, quo nos prœrentum,
plufquam perfeftum dicimus.Id uero tempus perfecTum apudnos,pro ¿oi«rZ тя<цо*мр*чти\а»'
let. Ratione igitur ílatueruntacT:usnoílritempora.Inílans,quod&praefens,cum quid maxime
agimus,praeteritum imperfeclum, fi quodegimus.non períecimus,fedageredefinimus,unde
nonnulli
 LIBER. PRIMVS X
nonnulliinchoatiuumtempusappcllauerunt. perfeftum cum a#umpcrficimus,& faceré deft"
nimus. pluíquamperfe¿lum,cum quodegimas inuecerauic. Futurum cum nondumagerein
íbtuimus,uemm acîuros promittimus.Hsc de remponbus,deinceps cartera perfequcmur. Ge Geier»
nerauerborum,quibiisfignificationes,quopacbfignificantur/efèremus.V't enim in nomini uerboruj
busfuntgenera,quibus íexusexploratur,itaqueruntinuerbo,quoaffeclusfignificatur,uerum
ne aftiuum fit,an paffiuum. Genera uerborum fiue fignificanonesfunt principales duo,afti-
ua,& paflîua, ex hisenim nafcunturalia,neutra,communis,deponens,ita fiunt numeroquin
que. ímperíonalis aquibufdamadmittitur. Aftiuafignificatioeft,cum alio agente fit, qui pa Atftíuuj
ritur. ideftcum aftum noftrumalterius patienria fignihcat,ut laudo, hoc ita o litera termina** uerbum
tur, utrecipere poflîtetiam paiïïuam fignificationem adieäa r litera. Itaque cum utraquar
períbna confiât m declinatione uerbi,uttamelficere,quam effici queat,propriedicitur aftiuú
itemque paiïîuum, paiïïua eft cum alio patiente,apudalium eftadminiftratio,ideft cum pari« D <r г
cnriam noftram alterius aftus fignificat,ut laudor,hocita,&fimiIia terminantur, utrecipere jmtâau
poífinc асЪиат fi£nicationem,amiíTa г litera,ut laudo. Neutra eft,qua: fpecieacíiua» enuiv- no
ciationis o litera clauditur, & r literam nunquam recipit,& ob id palfiuam formam non po" Neutrum
teil exprimere. Vbienitn uis patiendi non eft ex aftiua declinatione,locum declinanonis paf
ftuxnon habet. Item fi alio patiente fub alia fpecie,penes ahum non fit adminiftraào,fimiliter
neutra dicimus. Alterum itaque uniformiter fignificat agentem,uel patientem.Agentem,uc
iacio,ambulo,curro. patientem,ut ardeo,ueneo,uapulo. Exhacquoque forma íunt, & ilia
uerba,in quibus nee agentisfignificatio plene dignofcitur,nec effeftusoftenditur,ut iedeo,fu
do,dormio,iaceo,fto,aIgeo,fitio,efurio. Nefcis enim agatquis,an patiatur, qua» quidam fupi
na dixerunt,ali i abíoluuuaappellant,nón ullidepofitiuanoniiant.Com muu is eft3qu.-eiam afti
uam,quam palfiuam fignificationem in iè habet,hsc ita г litera terminátur,ut earn non poífint F°e uer'
amittere,quemadmodum, &deponens,ut oículor,& criminor, dicimusenimofculorte & Um
oículor a te,fimiliter,& ca-tera.Communia autemdicimus,utinnomimbus,qua* fub una ípe-
cié genera diuería admittunt. Item in uerbis,qua» fub pafiiua declinatione dumtaxat, diuer-
fi actus fignificationem exprimunt. Deponens eft,qua? in r Hceram definit,ut paiïïua, fed ea ad ¡¿срол-
cmptalatinumnon eft,undeperantiphrafim,ideftecontrarioficappellatur,quiauerbumrli-
tera finitum,deponere earn non poteft,ut loquor, nafcor, fequor, non enim dicimus nafco, ЙС
cum fit paiïïua fpecies,acbuam non habet. Itaqj nee paflîua íunt,quia aftiua non reddunt, haud
communia eíTe poíTun t, quia fub uno genere declinationis utranqj continent fignificationem.
Placuit itacjj alus ea deponen tiadici,quod una fignificanóe depofita,a communi feparatur, uel
quiadeponitambiguitatemfermoms.Imperfonalis uerborum fignificatio tam fubaftiuafpe- íwpfona
cie,quam paflîua extat,difta imperfonalis,quod fine perfonis pronominis intelligi non poteft, ^s figmíi
quamuis formam aftiuorüm,aut paflîuorum habere uideatur. Nam etfi tertiär pfonar formam <30°
exprimat,tarnen tribus modis uerbis omnibus íungi foIet,propriis quoqj perfonis non enuncia
tur,íed ut plenus fit fenfus extrinfecus neceifano adduntur pronomina,fine quibus nihil huiuf-
modi uerba fignificarepoflunt,quafi pudet,me,te,illum,itura me,a te,abilIo.Quoniam dege- Itu
neribus,quoderatdicendum,dixi,modos quo$ íubiungam,quos quincg efle omnes fere grá- 3 teabSî
maticiconfentiunt.Namquifexuoluerunt,aliipromiífiuum,quidamimperfonalem común- lo
gunt,qui feptem,utruncjî prioribus adiiciunt,qui amplius prionbus per cótactum aflumunt,q
nouem,coniunftiuum a íubiunftiuo feparant,qui decem,elTe adhortatiuum afcribunt. Verum
ex his (ut ipfa declinatio uerborum expoicit) imperfonalis,& parricipalis a quibufdam admit-
tuntur,de quibus poftea referre placuit.Modus itaqj uerborum,fiue inclinatio in quinqj dedu- Modiuet
citur partes. Aut enim finitiuus eft modus,autimperatiuus,aut optatiuus, aut fubiunftiuus, aut £?гит
¡nfînitiuus.Finitiuusmoduseft,cum quafifinita,&fimpIiciutimurexpofitione,ipia diftione, £55£иИ*
per fe commendantes fènfum,fine alterius diuerío complexUjUt accufo accuûbam.Identidem
per omnia tempora,quod in ÎUbiunéHuo parum eft.Subiunftiuus enim dicTus eft,quoniam nc-
cefle eft alius fermo fuggeratur,quo íupenor patefiat,hoc modo,cum dicam ,cum dixerim, ей ^Jb,tun
dixerojproculdubio nondum hic finitur fermo. Finitur enim hoc modo, cum dixcro,uenies mod*
cum fecero,afpicies,& fimilia,quod in modo finitiuo non defideratur. Item a quibufdam indi indícatíu
catiuus appeUamr,quo indicamuSjpronunciatiuuSjquo pronunciamus-Deinceps imperatiuus us me<i*
Diomedes В i i
 DE ARTE GRAMM ÁTICA
Pronficía moduseft,quienundat externo officio imperantes, ÔC hie modus fingulari quidem numero
dusS m° pnmamnon admitritperíonam,utlauda.Etenim abfurdum eft omnino quemquam íibi im-
perare,cum promptus fit fuá (ponte faceré. Imperio enim indigent externa? perlón*. Plurali
Impatíu uero tres perfonz neceflario adhibentur. Coníerit enim fe prima perfona cum aliis, & dum
usmod, imperar, fe quoque inidem minifterium uocat,quem quidam hortatiuum efTe puraucriinr,
cum dicimus,faciamus, legamus,& fimilia. Illud praeterea nonnullis abfurdum uiíum eft,rer
riam perfonam modo imperatiuo inefte, quoniam nemoabfentiimperat,quorum nominis
firma comprehenfio, quoniam ferme uniuerfus fermo inferitur,interprimam, &fecundam
perfonam. Secunda uero íuo cedit ufu,materiam proftaurat, & prima; dicenti,& fecunda? au-
dienti imperamuSjUt pareatipfe,uelutaccufet,autaliinoftrum nuncientimperiumuelutaccu
fet,unde uelmento hocpaéto,&inhacdeclinarione erit nunciantisperfona,hoc tarnen аса:
cerisdifFerens,quoddealiisnunciatur,cum dicimusfaciat,Iegat terna perfona. Imperamus
enim,utnuncietur illifacere,uellegere,in hoc modo inftanti tempore,numero plurali, tertia
piona dupliciter declinad accufemus,accufateaccuíent,ecaccuíanto.Pofteriorfmo,moreuete
• • rum uíurpatur. Figuratur enim hoc modo littera o adiicitur terna? períona?,numeripluralis,
cemporisinftantis,modi finitiui,íicaccufamus,accufatis, aecufant, huic accedito litera, & fie
accuíanto,ideminomibas. Futurum uero tempus differt a ca?teris futuris,quia nonuteonfe
Futurum ftim fiat imperamus,íed in futurum fieri,utperpetuum fiat, quia facito,legito,ide(l íemper fac
tempu» femper lege,iure ergo diceretur quafi futuri,quem fermonemnonnulliconíueuerunt man--
datiuú,ponus quam imperanuúdicere,quoniápra?fenti tempore íperarefolemus,utfiat,in fu
turumueromagismandare,ca?tera? perfona? proprie non reperiuntur in hoc modo futuri tem
poris,nonnulh futuri temporispra?fentis abutuntur,cumdicitur,facito,faciat,facitote,faciát,
idipíumquodnos fecunda perfona uulgo tempore futuro ufurpamus, faciro,legito, dicen-*
tes, & pro fecunda perfona admittitur apud ueteres,cum dicitur,illeha?res eílo, & (ur pro--
ximis utar exemplis)apud Virgilium.Primus equum phaleris infignem uiftor habeto. ítem
Tertius argolica hac galea conten tus abito. In hoc modo,declinatione paffiua tempus futurum
apudueteres uulgo ufitatumeft,loquitor,Iargitor,legimus apud Terentium,loquitorpaucu-
OptatíU'' k. ídem de te largitorpuer,ideftloquere,largire.EtPJautus inPíeudulo,Pietatemergoam-
modus plexator noftu pro Phoeniceo. Nonnulli ueterumetiamaftiuo more,tempus futurum im
peratiuo modo,ex uerbis quoque paífiuis declinationes ufurpauerunt,ut Tullius indialogis
de Rep. Sequitur optatiuus modus,quem tumdemum uíurpamus,cum precibus expofci—
mus a diis, undeab optando optatiuus diftus eíbSuntqui excludunt ex hoc modo pra?íens
tempus. Neceífe eft enim omnium coníeníu in futurum optemus,nonnulIi uero admittunt,
■ quod nimis uidetur abfurdum,quoniam nemo optât quod habet,fedut habeat. Identidem
bic quiadmittunt,inambiguum ducunttempus futurum,cuifimile faciunt inftans,dicendo
utinam Iegam,utinamfaciam,pro inftanti,& futuro idem ufurpantes,nec refpiciunt quantum
diferimen fit inter ha?c tempora,qua? uniformiter prauedeclinantur. Debent enim cum fine
inter felonge diícrepantia,íenfum quoque declinationediífentire. Recluís ergo aliifecerunt
qui ob ambiguitatem,imperfecto eoam inftans iunxerunt,ut fit idem inftans, & imperfèftum,
utinam facerem.Exoritur item alia qua?ftio,quo pafto pra?terita tepora iferantur,<j enim poteft
5ubíun¿ quifquá in pneteritum optare.Sed ha?c qua?ftio non abfurda uidetur afferitur tamen ratione ido
Лщэ mo nea,utnonimmeritoiníertaha?c témpora uideantur.Perfàfpe enim optamus, non modo ut ha
ц* beamus,quod cupimus.Verum etiam ineufantes faftum de quibufdam,qua? quoniam non ha-
buerimus,in pofterum habere non pofTumus,quacuelimus,quafi utinam fcripfiíTem, utprofi*
cerem, utinâ ueniffem,ut audiré ha?c, & his fimilia.Subiunftiuus,fiue adiun fliuus, ideo dichis
çjj non perie exprimit,nifi infuper alius addatur fermo,necß fuperior patefiat. Subiungit eni m
fibi,uel fubiungitur necefïàrio alteri fermoni,hoc modo,cum dixero audies, cum fecero afpi"
cies,& fimilia,quod in declination e finitiua non confideratur, Si nihil diffère ab optatiuo,nif¡
tempore tan tum futuro.Et in hac fubiunftiua,numeroplurali,uniformem declinationem per
feftij&futuritemporisaccentusdiftinguit. Perfeclum enim acuto accentu declina tur, futu
rum circunfleftitur,quafi perfecto cum dixerimus. Item futuro cum dixerimus . Infinitiuus
qui,& perpetuus,numeris, & perfonis, ideo diftus infinitiuus, ex eo q> parum diffinitas habet
perfonas,
 LÍBER PRIMVS ХГ
perfonas,&numerum. Idem enim fermo,& de tribus perfonis,&duobusnumerisuíurpatus Itâait*
utcumdicimus,fàcere ego,tu,ille,uolo,& uolumus. Vnde imperfonariuum huncnonnul« %^sßpe^
U,& infignificatiuum dixerunt,quoniam parum tali fermonediffinita eft perfona. Perpetuus Infígm'fi.
non immerito appellatur. Siquidem perpetuumeft,quodfinem nonhabet,utIegere,fcribe- catiuus
re,temporibus,numeris,períonis accidit.Tempora habet ipfa,qua»íuntpra»cipua,inftans,perfe 1^^па
¿tum,futurum. Hoc modo plerunque uetereshiftoria» fcriptores,& imperfecta témpora in' tüjus mo
finitiuofignificabant,quale eftapudSaluftium.Hicubiprimum adoleuit,non fe luxui,aut in- dus
erria»corrumpendumdedit,fed ut mosgentisilliuseft,equitare,cutiucum a»qualibus certare, Infiniti'u?
& cum omnis anteiret,omnibus tarnen charus effé.proeo fane qcf eft,ut mos gentis illius eil „¡¡¿¿ы1*
iaculabatur, equitabat,curiu cuma»qualibus certabat,& cum omnis anteiret,omnibus tarnen
charus erat. In hoc modo illud fuit obferuandum,qci' in pafliua declination^ er fyllabam ue>
teres crebre addunt,quali accuí*arier,appellarier. Quale eft apud Virgilium (proximis enim Enn<jni-
utar exempUs)Magicas inuitam accingier artes,pro eo qd* eft accingi.Eft enim moris antiqui tiuispafll
inquibufdam ièrmonem exabundantiaddere. Nihil enim fyilaba addita confert tali diftio uísaddú
ni.Meminiffe autem debemus,futurumtempusnonfemperinfinitis aeeidere. Namegeo,& „ . -
ftudeo,egere ÔC eguiflë,ftudere & ftuduiíTe faciunt, nee tarnen ftuditum ire, aut egitum ire di' finiduilti
cere poffumus,ut leclum ire. Imperfonalis quoqj uerborum modus, fine perfona pronominis doqjdeftc
inrelliginon poteft.Vnde imperfonalis dicitur hie ab omni genere uerborum, iuxtafimilitu- irapfona
dinem coniugationiscolligitur. Nam fi prima eft,uelfecunda,uelterriaconiugatio,iublata Í& *emtur'.
cunda» perfona» nouiffima litera, 6C addita tur íyllaba imperíonalem facie, utputa amo amas
amamr,teneo tenes tenetur,currocurriscurritur. pra»teritum autem imperfeírum eiusinba*
tur exiredebet,ut tenebatur.perfecîum in eft uVfuit,ut ten turn eft uel fuit.plufquam perfeftum
in erat uel fuerat, ut ten tum erat uel fuerat.futurum a prima uel fecunda coniugatione in bitur
ficuteftamabitur,tenebitur.Atertia in etur,ut eft legetur.Hacratione modus imperfonalis col
ligitur. At uero fir litera faciunt tèrminata, ut funtpaffiua communia, & deponentia uniform
miter currunt. Cetera uerbaimperfonalia, qua; a ieonuntur, inter genera uerborum potius
ordinäre quidam probauerunt, quibus eloquenria», & doftrinae tributa eftaucîoritas. Ha?c
enimintegramdeclinationemdefiderant habere, & per omnia témpora, atque modos,
ficut caetera uerba delinanmr, ut pudet,pœnitet,& fimilia,de quibus in fuo loco plenius ex
ponemus.participalis modus uerborum diftus eft, $ eius uerba funt participas omnia fimilia,
nee tarnen participiafunt,utlegendi,legendo,legendum,leftumleftu. Dicimusenim legen"
di officium mihieft,Iegendodidici,legendumeft,leftuproficit, вс lecTum eft, quibus partid
pia fimilia funt,uthuiuslegcndi,&huicIegendo, hunclegendum,&huncleftum. Нжсеа* Participa
dem funt, qua» Probus lupina appellat mérito, quoniam neccertumhabentnumerum, nee Gerüdia
perfonam,nec fignificatum,quo folo ab imperíonalibus difFerunt. Nam imperfonaha agentis Supina
tantumhabentfignificatum,utputalegitur,ícribitur, hoceftomneslegunt, omnesfcribunt. Imjpfona
Namlegiturproomneslegunt, non leguntur nominatiuo dixit, participaba autem & agentis J4.,n 9*
& patientis habent fignificatum. Nam cum dicat.Virgilius Frigidus in pratis cantando rumpi gnijjcat
tur anguis,patientem,non facientem oftendit. Significat enim dum incantatur. Et urit que ui Gerfidia
dendo Fcemina,nondum uidet, fed dum ab aliis ipfá confpicitur . Item fando aliquid fi forte аЛша: a¿
tuasperuenitadaures, pro dum dicatur paffiua fignificatione.Aliter enim diftum eft. Qjiista wiaj1»
lia fando Tempereta lachrymis,acl:iua fignificatione.Item miferabile uifu, quod fignificatmi
fera bile dum uidetur,&finemdeditoreIoquendi,quodfignificarfinemdeditore, dumloqui
tur.EtdiftumirabiIemonftrum,quodeftmirabiledumdicitur. Ethuiufmodi declinatiotam QHaIitj**
ex aftiua çf paffiua fignificatione nafeitur. Qualitates uerborum funt hx,abfoluta fiue perfecta, ыт** °
ïnchoatiua,iteratiua,fiue frequentatiua,meditatiua,tranfgreffiua, defe&ua, ambigua, fupina. Abfolu*
Abfoluta uerborum qualitas eft,qua: femel uel abfolute aliquid fàcere nos indicat, ut ca!eo,cur ta Я^13*
ro,femeo,horreo.Inchoatiua uerborum fpecieseft,quat rem inchoatam,futura m tarnen figni f."
ficat,& uim incipiendi dumtaxat in effeftu habet. Ha»c.fco. fyllaba terminantur,& figurantur
abilIis,qua».o.literaterminantur,uthorreo,inhorrorefum, horreico,horrereincipio, uel ab
illis,que r litera clauduntur,nt mifereor,mifecefco quale eft,mifereícimus ultro. Item labafeit.
ut Terentius. Labafcit uiâus uno uerbo,& ex eo,quod eft labor, & ardefeere arderé dicunt &
Diomedes В iii
 DE ARTE GRAMMATICA
tenerafcere,ut Lucretius ín.ii.Scilicct in tenerö tènerafccre corpore mentem . ítcín amo uete>
Amafci a res ,inchoariuo modo,dixerunt amaíco.Vnde de amafcos amatores dicebanr, ur plaurus in tru*
matores . culento,!ucundulos amafcos cstera.Hio hias,ex quo iteratiuum figuratur,hiato hiatas. Incho
biohiato ariuumuerofiguratur, hiícohifciscumdicimus. Sed quáquamita(ehabeant,tamen plus elíe
Hifcere uidetur,in eo,quod efthifcere,q hiare.Hiat enim,qui ore patet, uel tacitas tamen, quod in re-
bus fiéhs animaduerti poteft,hilcere ueroincipere loqui . Jllud pretería nonnullis hbuit ani-
r , maduertere,q> ac"huisac"hua,nonnulla figurata inchoatiua repenunturetiampaflíua, quale eft
Lcntefco gelogeías)cuiusinchoatiuumíacitgelaico,quodeítincipiogeIare. Item cum eft lento lentas.
Vnde Virgilius. Len tandus remus in unda.Ex hoc,inchoatiuum lentefco racit, ut ídem Virgi-
lius.Etpicisin morem ad dígitos lentefcit ha bendo. Eiuímodi figurado parumadmifitex fe
perfeftum,nec conuenit admittere,utaut pofiit,autdebeat cum cxteris temporibus, per totam
declina tionem ,uim íncipiendi figmficare. Abíurdum eft ergo,ea,qu.-v fun í inchoatiua perfe*-
cío tempore diffinire,& mox futurum declinando mchoatma elfe demonftrare. Necenimpo
Inchoatí teft,cum tota uerbiípecies inchoatiua dicatur,aha parte fininua uideri, ut perfeftum admittat.
Sinario Necenimpalefciui, horreíciuidicimus, peraliam tamen tranífiguracionem, hxcuerbaqui-
Paldco dam declinare coníueuerunt?ut palefco paletaclus fum,liquelco liquefaftus fum,quamuis qui'
gtakfaâ? dam ad perfeclum inchoaciuum uenerint,modoprimitiui,uthorrefcohorrui,exeo,quodeft
A\bfC° forreo. Nee tamen omnia inchoatiua habrntpnmampofitionem, Albeicoenim non habet
Puncfco albeo,licetfiguranter. Virgilius. Campiqj ingentes oflibusalbent. Item putrefco,grandefco,
Grádelco filuerco?uilelco,brutefco,iuuenefco non habet mueneo.Nam fenefco.& ieneo apud antiques
Siluefco diceba tur. Vnde& Catullus. Nunc recóndita fenet quiete. Deducuntur item inchoatiua a neu*
Obwrcf, tr's uer^*s & appellationibus.Ex uerbis,ut caleo,calefco,deliteo,delitefco,frondeo,frondefco,
luucncfc, floreo,floreico. Et íunt ha»c,qua» a perfecta forma ueniunbSun t item,qux originem fui non ha-
Seneico bent,ut confuefco,conquieico.Sunt quoque alia inchoatiuis fimilia, qu.r inchoatiua non efte
_. , temporil confideratione pernofcim us)ut compeico compefcui . Exappellanombus quoqj fie,
Acgrefat ex xëro e^ *grefcir,ex igne ignefcit,ex flama flámefcit,ex dúis dúefcit, ex herba herbefeit. Sed
ignefac ha>c,q de appellatiuis denuant ,pfe¿ia ñ habent omnino.Errant pleriqj,qdignofcere qrút itera
biameicít аца ab inchoatiuis. Q^uafdá.n.íunt, qua; utramejj fpecié admittút,hiatare iteratiuú, inchoatiua
Herbefat hiícere.prícipale e°!£ cft hio. Ité lapfor iteratiuú ,íchoatiuú labafeo, prícipale еосг labor. Error
Hio igi^ hoc modo corngif^cuiuícunq? fiíerint ordinis uerba in figura ichoariuá colIara,erút cóiu
gationisdumtaxattertia?. Jteratiua uerocum admittuntfpeciem, erunt ordinis tantum modo
primi.Haftenusdeinchoatiuis.deincepsde iteratiuis. I teratiua,ííue frequentiuaeft uerborum
tàriua qualitasjquae aífiduam in agendo uim habet ,unde ÔC appellationem fubit, quoniam frequen.
ter agendi itérât affe¿him,uelutmerío m erfâs, ideftfepius mergo. ítem exerceo & exerceor,
Excreto perfeclum exercui,& exercitus fum, dicimus,hoc iteratur, hoc pació, exercito & exercitaui,
ideft aííídue exerceo. í rem exerci tor exercitatus füm,ideft aflidue exerceor. ítem habeo,& ha
bitodicimuSjUtapudNaíUiumindementibus. Anima1 paufillulií in me habitat. ítem adeoadis
hoc iteramus,aditoaditasdiclitantes.Item meo inis,& mito dicimus, utpacuuiusin Antiopa.
Loca hórrida mni tas Similiter halare Sí halitare.Ennius ílluftris. Sublime iter quadrupedantes
flammá halitantes,hietare & hiatare ueteres dixerunt.plautus. Si qua forte contio eft, ubi cum,
hierare nondum in mentem uenit.CN. Atricus.xx. Illiados. Ule hiarans herba, moribundo
ore.Item Cadius.Sequere metu,qui mihi ofcirans,hietanicß reftas.Liberius etiam in tauro,paflî
uo modo enunciauit.Hietantur fores pro eo-öuod eft hietantjdeft patent. Sunt qusdam itera»
torum i terati ua,& Пере in tres gradus deducuntur uerba,quale eft,uideo,uifo, & quod eft plus
uifito.Item currojdeinde curio,et quodeftplus)curfito,& ha?c uerba cuiufcunqj fint coniuga*
Itcratiua tionis.cum iteratiua fuerint,primx erunt coniugationis,excepto uifo plena tamen iteratione in
coiug. pn or£jincm primum conferre,ut uifito uifi tas . I tem in duos tantum fa?pe gradus deducunt decli-
nationem ,ut uolo,uohto.Sunt etiam frequentatiua de nomine uenientia, ut patriflat,grzciffac.
Diutiua Sunt item diminutiua a forma perfecla,ut forbillo,funt fine origine perfècla? forma?, ut pinffo,
Meditan' uacillo.Ha;cautem iterantur,qua?decorem,&íermonisfiguram fubire poflunbMcditatiua eft
Trâfgtcf UCfborum forma,qua non aclus,fed apparatus oftenditur,ut parturio,Ie¿lurio,maturio,eiurio.
fiua Tranfgreffiua uerba iunt,quaeformamfuam, ideft primae regula: declinanonem,feruare non
poífunt.
 LIBER. PRIMVS XII
poflunt. Tempore enîm pretérito perfefto,ípecie,ram abfoIuta,quam exafta,traníeunt in for
mam paftuiorum,&deponenriiim,que quidam ideo mixraappellauerunr,fic ab eo, quod eft
audeo,auíusíum,es,eft.Item in exafta Ipecieaufus eram,eras,erat.Itemgaudeo,&fimilia. De defecb'ua
feftiua uerborumfpecieseft,cumindedinatione uerba deficiunt,nec habentaut omnia tem'-
pora,automnesnumeros,automnesperíonas,autmodos.H^ciniuocalemexeunt,utodi,cce
pi,memini,quae omnia ptsfenstempusnonhabent,necfuturum.Dicimusenimodioderá.Ité
cedo quod non habet nifi íecundam perfonam prüfen tis temporis ,& eft irnperatiui modi. Am ambigua
biguá uerba dicuntur,que o litera terminata,& aftiua poflunt efle,& neutralia pro. fignificatio
nedicentis,utludo. Si enim íígnificat ludo exerceo,ludoerit'neiiírale,utapud Virgüium.Lu»
dere que uellem cálamo permifitagrefti.Siautemíignificatdeludo,dendeo,eritacT:iiuím,utIu
do ülum,et ludor ab illis,ut apud Terentium,Non ludís m me. Omnia uerba indicatiuo modo Verba
Uteris quinq? finiuní o r t m i, O, ut ludo r ut ludor t ut pudet m ut íum,& qua; ex eo compo- oíalitens
nunf: ,ut poífum,adfum.i.ut noui.Coniugationes uerborum íunt tres.Prima eft, indicatiuo mó 'J^in l
tempore prefenti,numerifingularis,figurefimphris,perioneprime,uerbo aftiuo,& neutrali, coni'uga
am o litera nulla alia precedente uocali terminatur,ut amo,aut e,& o,ut eo neo,aut i,& o,ut au tioncsuer
dio,autu,& o,utadiuuo.Eadem indicatiuo modo,tempore pñti,fecunda pfona,numero fingu borum
lari pdufta,& í lfis terminantur.Paffiui quoqj coniugatio prima eft,que pronunciatiuo mó té Pa(jiuic3
poreprefenri,numero fingulan,íecunda pfona a literam habet prima nouiffime fyllabe, ut lau iugatío
daris.Secunda eft,que eodem modo,& tpe,et numero,íecunda píona,uerbo aftiuo,& neutrali
e pdufta ante nouiffimam f terminad, utdoceo,doces.Huiusaútconiugationis femp fecúda
perfona una deterior eft íyllaba,utdoceo doces,ledeo fedes.Hec enim ut fuperior,futuro tpe p
nunciatiuo mó,numerofingulari,plona prima boíyllaba finit: ,utlaudabo,docebo. Secunda
quo$cóiugatiopaffiuiuerbi,eodcmodo,rpe,numero,&pfona,lram pduftá iuxta nouiffimá
fyJIabá habet,ut moneor moneris.In utraq? cóiugatione,pronunciatiuo modo,futuro tpe,pri-
ma perfona,per bor íyllabá finitur,ut monebor,laudabor.Tertia eft, qua; eodem mó,& tempo
re,& perfona,& numero i ante nouiffimam flíam terminatur interdum correpta,interdum p
dufta.correpta,utdicodicis,produfta,ut audio audis.hec i fuum .pduftum ubiqj cuftodir,cor«
repta autem an produfta fit,facile perfpicimus,in indicatiuo modo tempore prefenti,in nume
ro plurali,prima uel fecunda perfona,ubi fine fumma deformitate,adueríus naturam uerba cor
ripi.uel product non poftunt,ut Iegimus legitis,audimus auditis,& utraqj tarn produfta q cor-
repta,futuro tempore,pronunciatiuo modo, numero fingulari,pfona prima per am fyllabam.
finitur,ut audiam,dicam. In his tarnen duntaxat,que cum produfta fint fecunde coniugatióis
formuíam,in prima períonaíeruant,habentqj anteo epenultimamcorreptamliteram,uteois,
ibo,queo quis,quibo.Tertia coniugatio paiïïui uerbi,ita duplex eft,ut pronunciatiuo modo,té
pore prefenti,numero fingulari^fona fecunda,aut i produftam literam iuxta nouiffimam fyl
labam habeat,ut nutrior nutriris,aut e correptam,ut rapior raperis,legor legeris. Futura autem
tempora,pnunciariuo modo,prima pfona per ar fyllabam finitur,ut rapiar,nutriar, legar. Ver- Neutralia
ba neutralia ad cóiugationum fpeciem uerbum aftiuum íequunf: .Deponen tia,& cómunia paf Dcpóétia
fiuís coherent.Quedam extra has,nonnulla enim neutralia aftiuum Íequuntur.-Ex his ipfis uer
ba anormala uarie declinan necefle eft,que deinceps oftendentur. Prime coniugarionis uerba, pn'a cóíu
promiffiuomodo,adieftaadimperatiuummodumbofyllabaterminantur,utamabo,cantabo gano
Prime coniugationis uerba,infinitiuo m odo,fiue perpetuo,ad imperatiuum modum, adiefta ^¡¡¡¡¡?п
re fyllaba terminantur,ut ama amare,canta cantare. In indicatiuo modo tempore imperfefto, p,ctcrítS
fpecieíchoatiua,adieftaad imperatiuum modum bam fyllaba terminantur, utama amabam. ipfcclura
ítem indicatiuo modo,rempore perfefto,ípecie abfoluta,adiefta ad imperatiuú modum ui fyl P1"™
laba terminantur.Sed coníuetudo fepe breuitatem appetens a literírn íubtrahit,& i ab u difiun p¡J^¡ím
git,ut tono tonui,intono intonui.Item indicatiuo modo,tpe pretérito pluíqpfefto, ípecie exa pretérita
fta,adieftis ad imperatiuú modú ueram fyllabis terminan£,ut amaueram.Secunde coniugatio plufquaj
nis uerba,indicatiuo modo tpe pñu prima pfona e litera ante o terminata,ut fedeo,maneo,exce ?^u™n
pto uno uerbo & iis,que ex eo cópofip funt,que fecundú tertium ordiné decIinan£,eo,ueneo ,ugatío
Ítem impatiuo mó tpe prefenri fecunda pfona, & litera pdufta terminant, ut fedeo fede, mo- impatíip
neo mone.Item promiffiuo mó,adiefta ad impatiuum modú bo fyllaba terminant*,ut fedeo fe fecunde
Diomedes Б iiii
 DE ARTE GRAMMATICA
Futurafc debo. Iteminfinitmo,adieftaadimperatiuumrefyllaba,manente produftione terminantur,
Amadc l,c mane manere,fede federe. ítem indicatiuo modo,tempore pretérito perfefto,fpecie abfolu-
PretcrM ta exafta,interdum retinent formam generis fui,ut uideo,uidi,moneo,monui. Interdum regu-
fecunde Ix formam noníeruant,íedporiusconfuetudini,ueleuphonií,qrationifuccumbút. Reíoluun
turenim in formam paiîïuorum,&deponentium fic,fitenimabeoquodefl: audeo, aufusfum
es eft.In exafta fpecie,auíus eram eras erar.Icem indicatiuo modo,tempore pretérito ímperfe-
fto,ípecieinchoatiua,adieftaadimperatiuummodum bam fyllaba terminantur, utíede íede-
bam.Suntqiuedam uerba,in quibustantum imperatiuomododechnamus,m fecúda dií taxât p
и íonafingulariter,&pluraliter.íteminfinitiuo modo pra:fèntistemporis,funtha?c duo. Impera
uetcT r*ll° m°do,aue íalue,& pluraliter auete faluete.Item infinitiuo modo prefentis temporis,auere
Aueauete ut. Volo,&uos &iIIoslimiliterfaIuere,habethocuerbum,&aduerbium,cum dicimus íalue.
Coniuga Tertin? coniugationis uerba,correpto indicatiuo modo,tpe pñti,prima perfona o Ira, nulla alia
tio tenia pracedenteuocali,terminan£,quánónuIlipoftremáuocalécorripere oportere cenfent, ueluti
dico,Iego,&hisfimilia,fedcur ita faceré oporteat,autquare non,& in ceteris ordinibus idem
íitobíeruandum in animum íducere BequeOjaut,o utrapio,facio,aut uo,ut induo,irruo.I tem
indicatiuo modo,tpe prüfen ti,prima perfona,aut o Ira nulla alia precedente uocali,aut io eodé
imperatiuomodo,temporepreíenti,perfona fecunda elía,precedenteconfbnanti,termíantur
Impatiu? ut *eg° kge,peto pete,rapio rape,facib face.Sed admonendum fuit,confuetudinem in his trib'
tertíe uerhsnonferuareregulam,qluntduco,dicofacio.ficenim df dic,duc,fac,qu;e uero uo termi-
F nanturin imperatiuo modo,fuam formam retinebunt,utinduo,indue,irruo,irrue.Item pro"
tertíe m roiffiuomodoam fyllaba terminantur,precedenteautconfc>nante prima? pofitionis,autuocaIi
Infínitíu? ut lego Iegam,peto petam,rapio rapiam ,facio faciam,induo rnduam. ítem infinitiuo modo,ad
tertíe iefta ad imperatiuum re fyllaba terminantur,ut lege,legere,pete petere,rape rapere. I tem indi
tertíe" catiuo modo,tempore preteriro,fpecie abfoluta,& exafta,forma regulam non feruant,fedpo'
Pretcr.im tius coníuetudine dechnantur.Fit enim ab eo quod eft lego legi legeram,rego rexi rexeram,pú
pf.tertie go pupugi pupugeram,expungo expunxi expunxeram,induo indui indueram. ítem indica*
lmpatúj? tluo modo,tempore pretérito imperfecl:o,ípecie inchoatiua,adiefta ad imperatiuú. bam. fylla
ba,terminantur,precedenteconfonantepnmíepofitionis,autuocali,ut lege legebam, rape ra-
piebam,indue induebam.Omnia autem imperatiua tertia» coniugationis correpta?,fecunda per
fona temporis inftantis per e literam terminantur,corripiuntur hsc tria dumtaxat, fació fac,di'
со dic,duco duc,& qua; ab his funt. Dico,addico, addic predico predic,indico, indic. Duco,
Fado qñ abducoabduc,perducoperduc,feducoíeduc.Sedfacio,quodíubnotauim9 fiprepoíitionéac
oponitur ceperit,ad regulam uenit,ut infició infice,efficio effice,conficio confice. Sed apud ueteres falúa
eft regula,qui dixerunt face,dice,duce,non minus apud Virgilium antiquitatis amantem. Tu
uolule armari Voícorú edice manipIís.Ratione & competenter9analogia,& confuetudine eru
ímpatíu5 ditorum.Quoniam imperatiua in omni uerbo,omniqj ordine ex fecunda perfona finitiuaderi»
í oí uerbo uantur,amiffa.Cfèmiuocali litera,ueluti nuntio nuntias nútía,moneo mones mone,munio mu
nis munijunde & eundem accentum femare debent,qui eft in fecunda períbna, ut producátur.
In fecundo uero ordine.i.correptum in.e.correptam uertitur,& fiunt imperatiua,lego legis 1&
ge,ita ergo & dico diejs dice,fàcio facis face,deber decl mari ,u t duco ducis duce,& ita pofitum
apud ueteres.reperitur.Preterea in omni ordine.re.fyllabaadiefta íperatiuis, fiunt infiniriua,uc
í'oíuerb9 diftum eír,quafí ama amare,monemonere,muni muñiré. Item in tertio ordine correpts,fcri-
befcribere.Itaquoqjnifidice,duce,face,declinatur,ducere,dicere,facere,infinitiuumeffenon
poterit.Preterea id obferuandumfuit,quodfere in tertio ordine plerunqj ueteres interna per*
föna finitiua temporis perfefti,numeri pluralis.e.mediam uocalem corripiunt, quafi legerunr,
Nota xtí cmerunt,&fimilia,utapuflTerentium in prologo eunuchi.Poftquam ediles emerunt. Tertia*
guládfyl coniugationis uerbaproduftae,indicariuomodo,temporepreíenti, prima perfona,aute& olí
labarum teris terminantur,ut adeo adis,prodeo prodis, auti & o,utadio audis,nutno nutrís. Item ter-
quantíta jj-ç coniugationis uerba produéhe,imperatiuo modo,tempore prefenti fecunda perfona i pro-
i uer is» duftarermmantur,utadeoadi,nutrionutri. Item indicatiuo modo, tempore preíenri,prima
perföna cum ehabuerit ante oeadem promiffiuo modo ad imperariuumadiefta.bo.fylla"
ba terminantur, utadeoadiadibo, prodeoprodi prodibo. Qjue uero.io.eadem promiffiV
uomodo
 LÍBER PRIMVS ХШ
uo modo am fyllaba terminantur ut audio audi audíam, nutrió nutrí nutriam. ítem infínitiuo - . _
modo,adie¿ta ad imperatiuüm re íyílaba terminantur, utadiadire,prodi prodire, nutrí nutrí- ?míjm".
re.Item indicatiuo modo,tempore pretérito perfefto,ípecie abfoluta,adiefta ad imperatiuüm
ui íyllaba terminantur,utadi adiui,prodi prodiui,nurri nurriui. Sed tarnen confuetudo breuira
tem appetens u literam fubtrahit,& i ultimam geminat,ut adii,prodii,nutrii. Itém qua? indica-
tiuo modo,tempore pra?íenti, prima perfbna eo Uteris terminantur, eadem indicatiuo modo
tempore pra?iènti,fpecieinchoanua,adieétaad imperatiuüm bam fyllaba terminantur, ut adeo Eo tbam
adibam,prodeo prodibam. Qua? uero eadem e prope ultima fyllaba producía dicuntur, ut au-
dio audiebam,nutrió nutriebam. Sed ueteres ha?c fine e litera pronunciaban!, nutribam dicen-
tes,utapudVirgiIium.NutribatTyrufcppater,pronutriebat.item indicatiuo modo,tempore
pretérito plufquam perfècT:o,ipecieexafta,adieftis ad imperatiuüm ueram fyllabis terminan-
tur,utadi adiueram,nutri nutriueram.Sed tarnen in omnibus confuetudo euphoniam captans
u literam íubtrahit>&icorripit,utaudieramnutrieram. Omnium uerborum,qua? о literater'
mina ntur, coniugario eriam ab optatiuo modo, & coniunftiuo, tempore pra?fenti duntaxat
colligit.Nam fi prima eil coniugatio,optariuum,& iubiunctiuum in em fyllabam terminatum
fimiliter debet habere, ficut eft utinam amem, uel cum amem. Q^uod fi fecunda coniugatio
fuerit optatiuo fimiliter, & fubiunftiuoamterminatur,ututinamteneam,uelcumteneam çTuw.^
Tertia uero eodem modo,& tempore in rem,terminari debet,ut eft utinam, uel cum legerem. ¿ццив
Nam in omni uerbo acliuo,& neu trali, optatiuo, &coniuncTiuo modotempus preteritum
perfeftum in rim exire debet.plufquamperfeftum in fem.Sed fimiliter ut in prima coniugatio
neutinam amauerim,& utinam amauiiTem.Item in fecunda, utinam monuerim,utinam mc
nuiflem,uel cum monuerim monuiiTem.pari modo et tertia,utinam Iegerim,utinam legiiTem
& cum legerim,& cum legifiere. Ab his uerbis o litera terminatis,infinitiuus modus tempore
prefenti,exire debet in re,perfecTum eius in fe, Futurum in re, ut eft legere, IegiiTe, leftum ire. vJjSJjff
Verba.qua? or fyllaba terminantur,indicatiui modi prateritum imperfecta in bar debent mitte or" a
re,perfecT;um m íum,pluíquáperfeftum í eram,ut legebarjleftus iiim,leclus eram. Ab optatiuo
uero,& coniuncT:iuo,preteritum perfeclum in rer debent mittere,perfectum in fím, plufquam Declina**
perfeftutn in fem,utlegerer,leel:us fim,led:us eflem. Ab his infinitus modus, tempore pra?ienti °° uerb,°
i debet litera terminan. Pra?teritu in eíTe.Fururum in iri,utlegi,leftum efle,lecTum íri.Amo uer- rumor
bum abíolutum,finitum,aftiuum,figura?limplicis,numeri fingularis,modi indicatiui,tempo-
rispreíentis,perfona? prima?,coniugationifprima?,quod declinabitur fic.Modo indicatiuo tem
pore pra?fenti. Amo amas amat. Et pluraliter amamus amatis amant. Eodem modo,tempore -
pra?terito imperfecto, fpecie inchoatiua, amabam amabas amabat, & pluralirer amaba- tumdecli
musamabatisamabant. Eodem modo, pra?rerito perfecto, fpecie abfoluta,amaui amauifti tatas
uel amafti,amauit. Pluraliter amauimus amauiftis uelamaftis,amaueruntuel amauere.Eodem
modojtempore pra?terito plufquam perfefto,fpecie recordatiua,amaueram uel amaram, ama-
uerasuelamaras,amaueratuelamarat. Pluraliter amaueramus uel amaramus, amaueratis uel
amaratis,amauerant uel amarant.Futurotempore,eodemmodo,amaboamabisamabit. Plura
liter amabimus amabitis amabunt. M odo imperatiuo,tempore pra?fenti, ad fecundam & tertiá
perfonanrainaamet.Pluraliteramemusamateament. Quídam putant amemus imperatiuüm
eíTe pluralem,& primam perionam,quod nos hortatiuum appellamus.Eodem modo tempore
futuro,amatotu,amatoilJe.prramemus,amatote,amantouelamantote.Modooptatiuo,tcpo
re pra?fenti,& pra?terito imperfecto,fpecie inchoatiua,utinam araarem amares amaret. Plurali
ter utinam amaremus amareris amarent.Eodem modo,tempore pra?terito perfefto,ipecie abfo
luta.utinam amauerim amauens amauerit. Pluraliter utinam amauerim9 amaueritis amauerin t.
Eodem modo,pra?terito pluiquamperfecto, Ipecie recordatiua, utinam amauiífem amauiífes
amauiflet.PIuraliter utinam amauiflemus amauifletisamauiflent.Eodem modo tempore futu-
ro,utinam amé ames amet. Pluraliter utinam amemus ametis ament.Modo coniunftiuo,tem
pore pra?fenti cum amé ames amet. Pluraliter cum amemus ametis ament.Eodem modo tem
pore pmerito imperfecto cumamarem amares amaret. Pluraliter cum amaremus amareris
amarenc. Pretérito perfecto, ipecie abfoluta, cum amauerim amaueris amauerit. plurali«
 DE ARTE GRAMMATICA
ter cum amauerimus,amaueritis,amauerinb Eodem modo,temporepreteritoplufquarnper-
fèfto,ipecie recordatiua, cumamauiíTem, amauifles, amauúTebplurahter cum amaiiifiemiis,
amaiiiiretis^mauiirent. Eodem modo, tempore futuro, cum amauero,amaueris,amaueric.
pluraliter, cum amauerim us,amauenris, amauerint. Modo imperfefto,qui eíl ínfinitiuus nu
mens & períonis,tempore preíenti, amare. pratterito,amafte uelamauífte. futuro, amatum ire
Amaí im uelamaturumeffcModo imperfonaIi,temporeprefenti,amatur. Imperfecto amabatur.per-
pcrfôalea fefto,amatum eft uelfuit.plufquamperfefto,amatum erat uelfuerat. Futuro,amabitur. Mo
di« totú doparticipiali, amandi. amádo,amandum,amatum,amatu.Ha»c gerundia iuntapud quoídam
Partúi tj qluç proDUS (upina appellat.participia trahuntur ab hoc uerbo achuo,duo, prefentis temporis
p a0 &futuri<prafent>s,uthic,&h2C,&hocamans. Futun,hicamaturus,hscamatura,hocamatu
Preterítfí rum.Notandum in hac tarnen cóiugatione,q> terna eius períona finitma, temporis perfefti, nu
prime fin meripluralis, pispe colligit imam íyllabam breuitatiscaufa,ethocfereinaliononadmitntur
copan ordine,quafi amarunt,appellarunt. Amphus íolet fere in hoc ordine tpe perfefto coniunftiuo,
tam fíngulari quam plurali,demi íy liaba, cum dicunt ueteres, cum amanm,amaris,amarit.PIu
raliter cum amarimus,&ca?tera.proeo lane, quod eft cum amauerim. In hac coniuganone,íe
eundam perfonam per.as.obferuabis,utamo,amas.In futuro primam perfonam in bo, ut ama-
Amor to be* Imperatiuo modo ultimam habet detraétam.s.ama, cui impones.re.infimtiuo, utamare.
tú decüaf Amor uerbum fininuum abíolutum,figura; fimphcis,numeri fingulans,modi indica tiui,tem-
porispreíentis,períbna» prima?, modoindicatiuo, tempore preiènti,amor,amans, amatur.
Pluraliter amamur,amamini,amantur.Eodem modo pretérito imperfecto, fpecie inchoatiua,
amabar,amabaris,amabatur.plurahter,amabamur,amabamini,amabantur.Eodemmodo tem
pore pretérito perfecto, amatus fum es eft. pluraliter amad íumus eftis íunt . Vlteriore modo
amatus fui fuifti fuit.pluraliter amati fuimus fuiftis fuerant uel fuere. Eodem modo, pretérito
pluíquam perfecto amatus eram eras erat.pluraliter amati eramus eratis erant. Vlteriore modo,
amatus fueram fueras fuerat.pluraliter,amati fueram us, amati fueracis,amanfuerant. Eodem
modo,tempore futuro,amabor amaberis uel amabere amabitur. pluraliter, amabimur amabi
mini amabuntur.Modo imperatiuo tempore prefenti adfeeundam & tertiam perfonam,ama
re ametur. pluraliter amemur amamini amemur. Futuro,amatortu,amatorille,plurahter,ame
mur,amaminor,amantor .Modo optatiuo tepe prefenti,& pretérito imperfecto,utmam эта
reramareris,uelamarereamaretur.pluraliterutinamamaremuramareminiamarentur. Eodem
modo,tempore pretérito perfefto utinam amatus fîm fis fit.pluraliter,utinam amati fimus fitis
finr. Vlteriore modo,utinam amatus fuenm fueris fuent.pluraliter,utinam amati fuerimus fue
ritis,fuetint. Eodem modo,tempore pretérito plufquamperfefto,urinam amatus eífem,eíres ef
fet pluraliter,utinam amati eflëmus,eiretis,eflênt.Vlteriore modo,utinam amatus fùiflêm . plu
raliter,utinam amati fuiflêmus,&ca?tera. Eodem modo,tempore futuro, utinam amer,ameris
uel amere,ametur.pluraliter,utinam aman fuiflemus,&ca?tera.Eodem modo,tempore futuro,
utinam amer,amens,uel amere ametur.pluraliter,utinam amemur, amemini, amentur. Mo
do coniunftiuo tempore prefenri,cum amer,amens,uelamere,ametur.pluraliter cü amemur
amemini amentur.Eodem modo,tempore pretérito imperfecto, ipecie inchoatiua cü amarer
вес.Eodem modo tempore,preterito perfecto, fpecie abfoluta.cum amatus fim. Vlteriore то
do.cum amatus fuerim. Eodem modo,tempore pretérito pluíquáperfefto,ípecie recordatiua,
cum amatus efiem.Vlteriore modo,cum amatus fuuTem,&c. Eodem modo, tempore futuro,
cum amatus ero.Vlteriore modo cum amatus fuero.Modo perpetuo,^ eft infinitums numeris
& perfonis,tcmpore preíenti,amari.preterito amatum eífe uel fuifie. Futuro, amatum in,uel
amandú eíTe.Modo íperíbnaIi,amatur.preterito imperfefto,amabatur. pretérito pfefto,ama».
tum eft uel fuit.preterito plufquamperfefto amatu erat uel fuerat.Futuro amabitur. Modo pti
cipiali amandi,amando amandum,amatum amatu. Sedapud quoídam haec gerundia íunt,quac
Partida 4 Probus lupina appellat.participia trahuntur ab hoc uerbo paflîuo duo,preteriti temporis & fu
P^*r curi, preteriri,hicamatus.futuri,hicamandus. Aftiui uerbi regulam,neutrale uerbum iequitur
paffi ui,commune,& deponens.Doceo uetbum abfolutum,indicatiuo modo dictum ,fignifica
Doceor á tionis aftiua?,coniugationis fecunda?,numeri fingularis,figure fimplicis,temporis inftantis,per
totum' *on*P"mœ>4u^&clinabiturfic. poceojdocebam,docui,docueram,docebo. Imperatiuo
modo
 LIBER PRÍMVS XIIÍI
modo tempore prüfen ti,ad iècundam,& terriam perConam,doce,doceat. Pluraliter, docca-
mus, docete,doceant.Futuro,doceto tu,docctoilIe. Pluraliter,doceamus,docctote, docento.
Optatiuo modo,tempore pra?íenti,& pretérito imperfefto,perfona prima, utinam docercm ,
docuiflem,doceam.Coniunftiuo modo,tempore pra?fenti,cum doceam,docerem,docuerim
docuiifem,docuero. Jnfininuo modonumens,&perionis,tempore prafenri,docere, docuif
fe,doftumire. participia crahuntur abhocuerboaftiuoduo,pra?lenristemporis,& futuri,pra>
Îènris docens,futun dofturus. I n hac coniugatione obièruaDimus participia,cum exterarum
coniugationum fere pares uerbis habent lyllabas,ha?c minus una fylhbadechnantur,uelut mo Partidpi
neo monens fedeo íedens,& fimilia. In hac coniugatione non eft reperire ullum uerbum in я fecunde
poftrema parte geminari,ièd a prima tantum,quale eft mordeo momordi,quareerrant,quidi л^Ьа"*
cunt,prandeo prandidi. Doceor uerbum abloliicum,indicntiuomododirfiim,fignificario- uerbifhfe
nis paffiuas,coniugarionis iècund»,numeri fingularis,figura» fimplicis,temporisinftantis,per
fona: prima?,quoddeclinabirurfic. Doceor,docebar,doftus fum, doftus fui, doftus eram, _.
doftus fùeram, docebor. Imperariuo modo,adiecundam,& tertiam perionam,docere do» LJocea
ceatur. pluraliter, doceantur docemini docentor. futuro docetor tu, docetor ille. Plurali
ter doceamur doceminor, docentor. Optatiuo modo,tempore prafenti, prarterito imper^
fefto, utinam docerer,& estera. Eodem modo,temporc pretérito, perfefto, & pluiquam
perfefto, utinam doftus effem, & ulteriore, doclus fiuflem. Eodem modo, tempo-*
re futuro,utinafn docear. Coniunftiuo modo,tempore prafenri,cum docear, docerer,do"
ftus fim,uel fuerim,doftus eirem,uelfuùTem. futuro cum doftus ero. Et ulteriore,cum do
ftus fuero. Infiniriuo modo numeris,& perfonis,tempore prüfen ri ,doceri. pr*rerito,doftum /
efte. futuro,doftum iri. Gerundia,uel participaba docendi,docendo,docendum,doftum,do
ftu. participia trahuntur ab hoc uerbopaffiuo,duo,pmerititemporis,&futuri. preterm, do
ftus,futuri,docendus. Audior uerbú, abfolutii ïdicatiuo modo diftii fignificationis paffiua;,có
iugationis terri*, numeri fingulans,tempons inftantis,quod declinabtturfic. Audio,&paf- дЦ(},0
íiue audior,audiebam,paffiue audiebar,audii,cV. audiui. paffiue auditus iùm,auditus fui, audie* Audior
ram,&audiueram.paiîîueaudituseram,auditusfueram,audia9&audiar. Imperariuo modo,té- totum ci
porepracfenti,adiecundam,& tertiam perfonam,audi audiat.pluraliter audiamus, audire audi- сиП1Ш1г
ant.Etpaffiuoaudireaudiatur.pluraliteraudiamur,audimini,audianmr.Futuroauditotu, audi
to iile. pluraliter audiamus auditote, uel audiuntote. futuro auditor tu, auditor ille, plu
raliter audiamus, audiminor, audiuntor. Optatiuo modo tempore prüfen n, & prarte-
rito imperfefto,utinam audirem, & in paffiuo, audirer. prefefto & plufquamperfefto, audif»
fem, uel audiuiflem, & paffiuo auditus efTem uel fuiflem. Futuro utinam audiam, & paiîiuo au*
diar.Coniunftiuo modo tempore preiènri,cum audiam, & paffiuo cum audiar. Imperfecto,
cum audirem,& paffiuo cum audirer.perfefto,cum audierim,& ueteres audiuerim.paffiuo,cû
auditus fim& fuerim, plufquamperfefto,cumaudiiTem,& audiuiíTem.paffiuo,cum auditus ef
fem uel fuiuem.Futuro,cum audiero,etaudiuero.paffiuo cum anditus ero uel fuero. Infiniriuo
modo numeris,& perfonis audire,paffiuo audiri.preterito audifte,uel audiuifle, paffiuo auditû Auditor ï
efle uel fuiiTe.Futuro auditum ire,paffiuo auditum iri. Imperionali modo,auditur, audiebatur, P0^00*
auditum eft,auditum fuit,auditum crat,auditum fuerat,audietur.Gerundia,uel parricipalia,au
diendi,audiendo,audiendum,audimm,auditu.participia trahútur a uerbo aftiuo duo, praefen-
tistemporis,&futuri.praîientistemporis,audiens.Futuri,utaudifurus.Etapaffiuo^luo,prstert 4c^0,t0£
ti,ut audims.Fumri,ut audiendus.Lego,legor uerba abfoluta ,indica nuo modo difta/ignifica- tfi ™
tionis aftiua»,& pafliua;,coniugationis tertia?correpta;,numeri fingularis,figura- fimphcis,tem
porisinftantis,perfonasprima?,quaf declinabunt' fie Lego legor.lmperfefto, Iegebam legebar
perfefto,legi leftus fum uel fui.plufçjperfefto, legeram leftus eram uel fueram. Futuro,legam
legar. Im peratiuo modo tempore preíenti ad fecu ndam ,& tertiá pfoná,lege lega t.plu rali ter le-
gamus legite legan t,& paffiuo legere legatur.pluraliter Iegamur legimini legant*. Futuro legi*
to tu,Iegito ilie.pluraliter legamus legitote legan t,uel Iegunto.Et paffiuo legitor legitor. plura*
liter legamur,legiminor,leguntor.Optatiuo modo,tempore prarlènri,urinalegerem legerer,p
fefto de pluiçjperfefto,legiflem,& leftus eflem uel fuiflem. Futuro utinam legam legar. Coniu
ftiuo modo tempore pícnri,cum legam legar,impfefto,cum legerem lcgercr^feftojcum lege
 DE ARTE , GRAMM ÁTICA
rim,lectus fim,& fuerim,pluíquam perfecto, cum Iegiffem,leftus eifern, uel fuiflêm.Futuro,
cum legero,leftus ero,uel fuero. lnfinmuo modo tempore preíenti,legere legi Preteriro,legif
fe leftum eífe,uelfuiffe.Futuro leftum ire,& leftum in.ímperfonali modo,legitur, legebatur,
kftum eft & íuk,leftum erat & fuerat,legetur. Gerundia 'uel participalia, legendi, legcndo,le*
gendum,le¿tum,lec>uParncipiatrahunturabhisuerbis,quatuora¿tiua,duoprsfenti.stempo-
ns & futuri,legens,& lefturus.Paffiua duo,leftus & legendus. In tertia coniugatione correpta
nonnulli ceníent uerba prima pofitione poftremam uocalem litteram corripereoportere, uelu
ti dico,lego,& his fimiha,cur id faceré oporteat,aut quare non ,& incertis ordinibus fit obier-
d* -Г tr uandum,non eft inuenta ratio.Secunda? comugationis,temporis inftantis. Gaudeo.Pluraliter
tütura gaudemus.Gaudebam.Pluralitergaudebamus. Gauifus/umeseft^&fui fuiftiifuit. Pluraliter
gauifi fumus fuimus, eftis fuiftis, funtfuerunt. Eram fueram,eras fueras, erat fuerat. Pluraliter
gauifi eramus fueramus,eratis fueratis,erant fuerant-Futuro gaudebo.Modus imperatiuuf,tem
poris inftantis,gaude gaudeat. Pluraliter gaudeamus gaudete gaudeant.Futuro,gaudeto tu,gau
detoille. Pluraliter gaudeamus,gaudetote,gaudeant,gaudento. Qptatiuomodoinftantis,uti-
nam gaudeam^audeamus^auderemjgauderemuSjgainfus fim fis fít,gauifus fuerim fuens fue
rit,fitnus fifis fint,fuerimus íueritis fuennt.Plufquamperfefto,gauifus efTem eífes effet, fuiffem
fuifresfuiffet,eíTemuseflretiseírent, fuiffemus fuiíTetis fuiífent. Futuro, utinam gaudeam gau
deamus. Subiunftiua li mili ter declinan tur,pretérito. Nam fubiunftiuorum futuro, cum ga
uifus ero uel fuero,eris uel fueris,erit uel fuerit. Infinitiua,inftantis,gaudere,preteritum gaui-f
fum eíTe uelfuiífe. Futuro,gauiíum ire, gauifurum elTe, & gauifum iri. Participia fecundum
formam quidem aftiuam,prefentis & futuri jfecundum autem formam paífiuam,preterid tan
tum,inftantishic & ha»c & hocgaudens. Futun gauifurus gauiíura gauifurum, pretenti,gaui-
íusgauífa gauilum,& fimilia. Ordinis fecundi,foleo íolitus íum,audeo,aufus (um,fed foleo fit
Fido dfcli ШГ1Ш1 omnino non habet,quia habet uim preteriti.Tertis coniugationis inftantis,fido fidis fi-
nat totuj dit. Pluraliter,fidimus fiditis fidunt,fidebam fidebas fidebat. I ta perfefto,fifus fum es eft,fui fui
fti fuit.Pluraliter,fifi fumus eftis funt, fuimus fuiftis fuerunt,eram eras erat, fueram fueras fue-»
rat.Pluraliter,eramuseratiserant,fueramusfueratls fuerant. Futuro fidam fides fidet.Plurali-
ter fidemusfidetisfident.Imperatiuo,inftanns,fidefidat. Pluraliter fidamus fidite fidant. Futu- »
ro,fiditofidat.Pluralitcr^fidamusfiditotefidantfidunto. Optatiuomodo,mftantis, utinam fi*
dam fidas fidat. Pluraliter,unnam fidamus fidatis fidant. Imperfefto,hderem fideres fiderer,
perfefto,fiíus fim uel fuerim,plufquam perfefto,fifus efTem uel fuiffem.Futuro,utinam fidam.
Subiunftiuorum futurum,cum fifus ero uel fuero. Infinitiuo, inftantis fidere. Preteríti,fifum
eífe uel fuiíTe.Futuro,fifum irc,fifl"urum effe, & fifum iri. Participia aftiua, inftantis, вс futuri.
Paífiua preteríti tantum.Inftantis,ut hic & hsc & hoc fidens. Futuri fifurus fifura fiíurum.pre-
FiocfcIIa teritifiíüsfiíafiíum,&quaeabhisinfidodifido. produfta» coniugationis tempus inftantis,fio
tuttotíí fis fit.pluraliter fimus fins fiunt. Imperfecto fiebam fiebas fiebat,perfefto, faftus íum & fui, fa
ftus eram & fueram.Futuro fiam. Imperatiuo modo fi fiat.pluraliter fiamus fite fiant. Futuro
fito tu efto,pluraliter fiamus eftote fiant,& funto.Optatiuo, inftantis, utiná fiam fierem, faflus
fim uel fuenm,faftus efTem uel fuiíTem.Futuro utinam fiam.Subiunftiui futurum, cum faftus
ero & fuero.InfinÍDuo,inftantis fieri,ptó faftum eífe & fuifíe.Futuri faftum iri et ire.participia
* aftiua inftantis,& futur^paífíua preteriti tantum.Inftantis,ut hic & Ьагс & hoc fiens. Futuri fa
fturus factura fafturum,preterih faftus fafta faftum. Supina fiendi fiendo fiendum, & qua; ab
his patefio,calefio,madefio,expergefio,maníuefio,liquefio, afluefio,arefio, & qua» fio termina
tur.Infiniriuum huius uerbi,quod eft fio per i facit fieri, cum omnia uerba aftiua uoce illata,in
Metníní cfaciant,uelutamare,docere,munire. Verba temporibus confufa, inftantis temporis,memini
meminifti meminit,imperfefto memineram. Futuro meminero. Imperatiuo inftantis, non ha
bet.fiuuro memento,pluraliter mementote. Optatiuo inftantis,& ímperfefto,utinam memi
nerem,períeftomeminerim,plufquamperfeftomeminiíTem.futuromeminerím. Subiuncti-
. . ui futurum meminero. Jnfínitiui preteriti temporistantummeminiíTe.participia non habet,
Qji & estera fim i liter. Noui odi pepig^hsc tria ne imperatiuum quidem habent omnino, cum eti
am in eo,quod eft memini,futurum tantum fit,& hoc in fecúda períbna duntaxat. I n iis uerbis
inquibus
 LIBER .... PHIMVS XV
in quibusnotauimus imperatiua deficere,qua?funtnoui,memini,pepigi,odi,ccepi. Gramma Pepígí
rica inducit imperatiua hoc modo. Dicuntenim omnia imperatiua tribasmodisintendi pof- **"
ie,utdicdicasd\xeris,&itadiftinguunt,dicexeo,quodeftreguIa?folita?, quam in declination Subifidli
neobièruauimus.Dicasautem,&dixerisper defechonem,utiïc,facdicas,fàcdixeris, quorum u^proira
alterum eft optatiuorum mftans, & futurum idem.item íubiunctiuorum inftans, quod eft di- P^etíuQ
cas. Alterum fubiunftiuorum futurum, fiue prxteritum perfeclum, quod eft dixeris. Ergo
imperatiua militer uerbis,qu3eprspofuimusaffignant,qu3e non habere notauimus, utmemi'
nens,quod figuratur ita,fac memineris,quod ipfum etiam in omnibus obièruari uerbis poteft
quamuis imperatiua habuennt fua,uelut ames,ut fic,fac ames,et amaueris,ut fic,fac amaueris,fi
militer fac doceas,fac docuens,fac umcas, fac uiceris . Item munias,munieris . Preponuntur
autem imperatiuisalia multa, uelutrogo,peto,uolo,moneo,quarfo,hortor, ideft facias ,dicas..
Declinatures eorum uerborum inferuimus, qua; uidentur etiam ipfa defeciiua efle, & ambi y°l° de'
cue declinan. Inftantis. VoIo,uis, uult,uolumus,uultis, uolunt. Imperfefto,uolebam. Per c"natur
íe¿lo,uolui. PIufquamperfefto,uolueram. Futuro, uolam . Imperatiuo inftantis, fac uelis.
Pluraliter,uelimus,uelitis,uelint. Futuro,uelito,uelit. Pluraliter, uehmus, uelitote,uelinr.
Optariuoinftantis,utinam uehm. Imperfecto, utinam uellem.perfeclo,uelim. plufquamper--
fècro,uoIui(Tem. Futuro,uelim. Subiuncïiui futurum, cum uoluero. Infiniriuiinftantis,&:
pra?reriti tantum,inftans,uelIe.pra:teriti,uoluifle. Participia inftantis tantum, hie & ha?c & hoc
uokns.fimiiiter,ut uolo,nolo,quanquam etiam circa ha?c uerba imperatiua fimiliter obferua-
redebemus, iecundum annotationem pracedentem. Sunt qui ita dicunt, mahs, nohs,malim,
malis,malit. Optatiuo, utinam nohm nolis nolit. Verbumaftiuummritumtertueconiuga- Tollo de
lionis.Tollo,perfefto,fubftuli,pIufquamperfeclo,fubftuleram. Futuro, tolla m. Imperatiuo dinatur
tolle,tollat. Pluraliter tollamus,tollite tollant. Futuro,tollito tollito. Optatiuo, utinam tollc
rem,tolleres,tollerecPra?teriro perfecto, fubftulerim.plufquamperfefto fubftuliíTem. Futuro,
tollam. Subiuncliuocumtollam,futuroíubftulero.Inmntiuotollere.pra?teriroíubftulifle.fu'
turo,(ublatum ire,uel iublaturum efle. Participia inftantis,tollens. Futuri,iublaturus.Gerun
dia,to\lendi,tollendo,tollendum. Paifiuadeclinarioita. Tollor Imperfecto, tollebar. perfe TolIorJ
fto,fublatus íum,uel fui,plul'quamperfefto,fubiatus eram uel fueram.Futuro,tollar. Imperan
uo,tollere,tollatur. Pluraliter, tollamur, tollimini,toUantur. O ptatiuo,utinam tollerer ргж
renroperfeelo,urinam fublatus fim,uel fuerim,plufquamperfecl:o, fublatus eflem uel fuiftem.
Fururo,utinam tollar.Subiunftiuo,cum tollar. Futuro,cum fublatus ero uel fuero. Cetera ut
in optatiuo. Infínitiuo, tolli,perfecto,fubIatum efle.Futuro fublatum iri. Participia preterid,
iublatus.Futun,rollendus.Supina,íublatum íublatu. Verbi corrupti alia declinado, temporis
inftantis.Sumeseft.Imperfefto,eram.perfecl:ofui.pIufquamperfeñofueram.futuroero. Im- ^um deli
peratiuoinftanas,esiit.Pluraliter,fimuseftefint,futuroeftoefto. Pluraliter, fimus,eftote, & natur
iunto.Optatiuo inftantis tempons,fim fis fit.imperfefto,eflem,perfeclo,fuerim.pluíquamper
feftofuiftem.futurofim.Subiunftiuo.futuro,cum fuero.In ca?tens,utin optatiuo. infínitiuo
mftanris,eiTe.perfecb,fuifle.futuro,fore,futurum efle & futurum ire.participia futuri tantum, „
futurus,&qu:eabeocompoíitafunt,utpoírum,adfum;pra;íum,defum,ablum,interíum,pro oo^[^
íum,íuperíum.Sed ex his duo habent participia inftantisetiam . Nam prelum pneíens, abfum
abíés dicimus inter ha>c,quae cum uerbo reponuntur, hoc folumpoflum non poteft uideri,fa-
cit enim perfeftum potui,cuiusdechnationem inferuimus inftantis. poflum potes poteft,pof- V°j^L?e
fumuspoteftispoftunt.imperfecl:o,poteram,perfeéto potui,plufquamperfeclo, potueram. fu-
turo,potero. Imperatiuo inftantis,poflis poifit. pluraliter,poflimus potefte poflint. futuro, po'
tefto,poffit,pluraliter,poteftote poflint & poflunto. Optatiuo inftanns,poflem poftcs,potue'
rim,potuiírem,poflím.Subiun¿tiuo.futuro,cum potuero. Infinitiui inftantis & pmeriti tan-
tum,futurum non habet,inftantis pofle.pra;teriti potuifle.participia inftanns tantum,futuri nó
habet,inftantis,hic & hec & hoc potens.Sed quidam dicunt participia ne inftátis quidem tem
poris habercNampotensnomen eft. Eo is it. pluraliter imus iris eunt.imperfecloibam. perfe Eo dedú
fto Ii iifti iit,iimus uftis iierunt,uel iiere.plufquam perfecto íeram.futuro ibo.Imperatiuo inftá
tis i eat.pluralitereamusiteeant.futuroito eat. pluraliter eamusitote eant &eunto. Optatiuo
inftantiSjUtinam earn irem ierim iuillcm eam.bubiunchuo cum íero. Infínitiuo inftantis,ire &
 DE ARTE GRAMMATICA
iturum effc» participia inftantis,hic & h*c & hoc iens,futuri, iturus, & qua; ab eo compofira
Eocopo^ funtiprodeo,cxeo,circumeo,prseo,abeo,exeo,ineo,U€neo,iubco,adeo,iicquco,pcreo , cran-
* feo,pra?tereo,anteeo,prodeuntem,iùbeuntem dicimus,non prodencem,non abicntcm,fubicii
iruriprr* tem, alioqui peccamus. Vcrbum imperionale itura me,a te,ab illo,a ncbis,a uobis, abillis,im
fonak de perfecto ibatur,perfecto itum eft, pluiquamperfeéto itum erat,futuro ibitur. J m peratiuo in-
clmatur ftanris,eatur . Optariuo inftantis, utinam eatur.impcrfectoiremnpluiquamperfeéto itum effet
uel fuiffer. Futuro eatur. Subiunctiuo inftantis, cum eatur.imperfecto iretur.perfecto itum fie
uel fuerit.plufquampcrfefto itum effet, uel fuiffet. Futuro itum erit,uel fùerit. Infinitiuotem
Fero ddï pons inftantis iri.perfecto itum effe. Futuro itum iri. participia non hattet. Verbum corrupt
мшг> tum actiuum,inftantis temporis.Fero fers fert.pluraliter ferimus ferns ferunt. Imperfecto fere»
bam ferebas ferebat-perfecto tuli.plufquamperfectotuleram.Futuro feram. Im peratiuo in lian
os,ferferat,feramusferteferant. Futuro fertotu,fertoille, feramus fertote ferant&ferunro.
Optanuo inftantis,& pretérito imperfecto ferrem.perfecto tulerim. pluiquam perfecto tuhf*
iem.Futuro feram.Subiunctiuo,futurum cum tulero. Infinitiuo inftantis ferre.praterito nuit»
fe. Futuro latum ire, Älaturumeffe. Imperfonali inftantis fertur. Imperfecto ferebatur.
perfecto latum eft,& fuit.plufquamperfecto latum erat,& fuerat.futuro feretur. Gerundia fe.
rendi ferendo ferendum , latum latu. participia inftantis temporis , hic & ha»c & hoc ferens.
futuri Iaturus,& qua ab eo compofita iunt, ut differo, affero,profèro,pra?fèro, effero,deffero,
Ferordc/ Confero,anteiero,aufero, infero, fuffero. paffiuum Ferror,ferris, fertur,ferimur, fenmini,fe-
clina. runtur. Í mperfecto ferebar. perfecto latus íum & fui. pluiquam perfecto latus eram & fueram.
Futuro ferar fereris. I mperatiuo modo, ferre feratur.Futuro,fertor. Optatiuo,utinam ferrer.
perfecto,latus fim & fuerim.plufquam perfecto, latuseffem 8c fuiffem . Futuro,urinam ferar.
... Subiunctiuo,cum ferar. Futuro,cum latus ero & fuero. Infiniduo,ferri.perfecto,Iatumeffe.
* Futuro,lacumiri.participiapra'tenti,latus.Fururî,ferendus.Supina lamm latu. Edo,es,eft. plu-
raliter,edimus,ediftis,edunt.edebam,edi edifti, edit, ederam ,edam . Imperariuo,ede edatplu«
raliter edamus edite edant.futuro,efto tu,efto ille, uel edat. pluraliter,edamus eftote edant,uel
edunto.Veteres ede edat edamus edite edant.Futuro edito edat edamus editóte edant, uel edun
to.Optatiuo inftantis,& imperfecto eifern eifern us,ut Tcrentius . Deíymbolis effemus.perfe<.
¿to ederim.plufquamperfectoediffem,fururoedam . Subiunctiuo inftantis cum edam.futu--
Edocum rocum edero.lnhnitiuoinitantis,elfe. perfecto,ediffe. Veteres ederedicebant. futuro efum ire
copofiris ^ efurumeffe. Imperfonalia inftantis, efturdicebamr, edebamr,efum eft, uel fuit,efum
erat, uel fuerat, edemr. Gerundia edendi edendo edendum,efum efu. Vulgana fun t parti-»
Lepus cipia,edensefurus,&quzabedoderiuanmr, comedo, ambedo, ueteresdeclinauerunt,edo
Edor paf edisedit.CatodeOratoreadfilium.Lepusmultumfomnifert,quiillum edit. Et Virgili9. Nee
m tetantusedattacitamdolor.paiïïuum. Edor. Imperfecto,edebar.perfecto,efusfum&iui.pluf
quamperfecto,eius eram & fueram,futuro,edar. 1 mperatiuo,edere,edatur,fumro editor. Op-
tanuo,ederer,efus fim & fuerim , eius effem & fuiffem , edar . Subiun ctiuo,cum edar, futuro,
cum efus ero & fuero. Infiniriuo,edi efum effe & fuiffe,efum iri.parricipia,eius, unde come
Penftft d 'us> Ä comedendus,non comeftus & comefturus,ut uulgus exiftimat.futurum edendus. Supi»
clinatiir num eium.poenitet uerbum imperfonale,indicatiuo modo dictum,coniugationií fccunda?,nu
meri fingularis,figuraefimplicis,temporis inftátis,quoddeclinabitur iîc.Pœnitetme,te, Шит,
nos,uos,illos.Imperfertum, poenitebat. Perfectum poenituit,pIufquamperfectum,pc£nitue-
rat.Futurum,poenitebit. Imperatiuo,temporetantumpra?lènti,poeniteat. Optatiuo,utinam
Í)oeniteret,tempore praefen ti ,8c imperfèèto.Perfec^o,peninjerit,plufquamperfecto, poenituif-
et.Futurum,pceniteat, Subiunctiuo modo cum pœniteat. Futurum,cum pœnituerit. Infi
nitiuo numens,& perfonis, tempore prarfenti, poenitere. Przterito, peenituiffe. Ab hoc im
perfonali uerbo ufurpamm eft participium temporis inftantis, pcenitens. Qjiidam autem di-
Vcitur a cunt.Imperíonalia neque actiua,neque paiîiua,habere participium . Nam pudens, non eft par-
meateab deipium, fed appellatio, unde impudens, aliud imperionale. Venitur uerbum imperionale,
indicatiuo modo dictum,coniugaùonistertia? producta?, numeri Angularis, figura; fimplicis,
temporis inftantis,quod declinabitur fie. Vemtur a me, a te, ab îllo, a nobis, a uobis, ab illis.
Imperfecto, ueniebatur,perfecto,uentumcftj &ulteriorc, uentumfuit, pluiquam perfc'r
cto,uentum
 , ' LIBER "' PRIMVS XVÍ
ftö uentumcrac,&uIteriorc,uentumfuerabFuturoiicnictur.rmpcrariuotemporis ranru pr*
fentis,ueniatur.Optariuo prefenris & imperfècto,urinam ueniretur. perfecto,uentum fit. pluf
quápcrfcfto,uentum efter,& fuiftet.Futuro ueniatur.Coniunctiuo modo,cum ueniatur. Futu
ro cum uentum erit,& merit. Infinitiuo tempore prefenri,ueniri,pfecto,uentum eíTe & fuiflê.
Futuro uentú in.Contingit uerbum íperfonale,indicanui modi,coniugationifterria» correpta? rjontigit
numen fingularis,figura» fimplicis, temporis inftanris,quod declíabitur fic.Conringit mihi,ri
bi fibi nobiSjUobiSjilliSjContingebat, conrigit, contigerar,côtinget.Imperatiuo,temporepra»
fenti contingat.Optatiuo,tempore pratíenti,& imperfecto,urinam conringerec, perfecto con
rigerit,pluíquamperfecto contigiíTet.Futuro condngat.Coniunctiuo modo,tempore prarfen-
ri,cum connngat.Fumro conrigerit. Infiniriuo,tempore prœfenti contingere, perfecto conti"
güTe. Coniugationum omnium uerba.o litera terminata, tempore perfecto in.i. hteram ultima
mittunt. Amo amaui,doceo docui,lego legi. Variantur autem ípecies in prima cóiuganóe qua
ter.In fecúda quinquies.In tertia correpta,nouies.In terna producta , que etiam a quibufdam
quartadicitur,quinquies.Coniugationispnma», temporisperfecti, form^funt quatuor, qua? Coníuga
mutationem capiunt in hune m odum.prima eft,cum maior pars ira cadet, in qua Temper inert *1°,s PJ?*
& in.a.abundat fyliaba,ficut fuípiro fuípiraui,& porto portaui, & aro araui, fimulo fimulaui, ^^fnp^
propalo propalaui,profano profanaui,ameno amenaui,uolo uolaui, fedo fedaui, cauo cauaui, perfcAo
infimuloinfimulam,ftercoroftercoraui,finca?rofinca»raui,manducomanducaui, proprie au- Aui. pot
tern quod Graci dicimc,T¿'uTo :^<«<гхо(гр>'сг, hoc eft identidem, quod mando. Itaque probus P*"*0*
negatrectedici,pifcernuelaliudtenerummanduco,fedpotius. Edo, quid fcilicet manduca"
mus.quod denti reluctatur . Nam cum dicam . Edo,quid fâciam oßendo, cum uero mandu"
co,non tantum quid fàciam oftendo,fed & qualiter faciam , ueteres tarnen et in edendi fignifi-
carroñe manduco dixere. Vindico , uindicaui , hocuerbum non pro defendo ueteres dixe- dcco™0
runt,fedproanimaduerto,&punio,utSaluftius. Vindicatumfuitinnoxios. Decollo decoL- «údapio
iaui.Hoc uerbum apud ueteres, decipio fignificat, ut apud plautum. Vnaeft,qua»decollauit,
Item Lucilius.xii.Qjnbus fructibus me decollaui,qus figmficatio apud Feneftellam aliter in-
uenitur,in libro Epitomatum fecundo, quemadmodum Ca>farapiratiscaptusfit, utqueeos
poftea ca?perit & decollauerit.Veteres autem fècuri ca?fos dicebant. prefoco prarfocaui.probus
quafi nouam песет miratur,angit enim ueteres diceban t,ut Virgihus. Et fàucibus angit inha»*
rens.Lucilius tarnen ait.Etiûffbcareconatur. Inchoauiabinchooficdicendum putat Iulius Inchoe
modeftus,quia fit compoficum a chao initio rerum,quod Verrius 8C Flaccus in poftrema fylla
baafpirandumprobauerunt. Cohaum enim apud ueteres m undum fignificat, inde fubtra-
ctum,inchoare.Tranquillus quoque hisafientiens, Iibello fuo plemffimea»dem inchoatam ita
differuit.Similo non dicimus,fed fimilis eft . Sane dixerunt ueteres fimulat per.u hoc etiam Ci y™ - !°
cerodeRepubli. Q^uafialiusaffimulareRempubli.&Virgilius. Formamaffimulata Camer fectv pne
ta». Seciida forma ell, qua» hcentia» antiquitatis, uel confiietudinis.a.licentius uitat, & in.Uiterá dímft fyl
puram definit,nulla duce confonante,ut fono,ionui, crepo? crepui,plico, plicui,cubo cubui, 'ab*
domo,domui,frico,fricui,ueto,uetui,feco,fecui,increpo,increpui,tono, tonui,cubo,cubui,
domo,domui,mico,micui,neco,necui.Verumtamen & necaui legimus,ut nectus necatus, &
in hoc differre uolunt,necui,quafi iuffocaui,necaui,ferro occidi,unde песет caedem apellam9.
Etadiectis prepofitionibus, intono intonui, explico explicui. Terria forma, qua» a litera Quc<*u
eximitur,& iteratio fyllaba: fit,ut do dedi,fto fteti,& adiecta pra»pofitione,exto extiti, obilo ob prctciïtoQ
Иш,ргаг1го preftiti.Apud anriquos hoc uerbum, pro melius eft, ponebatur, aut pro antecedit, perfecto
autpra;beofignificat.Nam in fignificationepra'beopotius dicebant, nifi quod Saluflins ait li
bro terao.Vtrum uicem me prsftare creditis. Et Cato ad Magnium ait.Interempto preftari. S y *
Rurfum feneca de officiis.Si ceruicem pra°ftitero ait,pro prsebuero.Eft autem hodie horum uer Coniuga
borum ifta diuiiio, utfitprxbeo patientis, praefto facientis,ac perinde pratbeo occafionem, tionisfe^
autoperam,pra»ftiri fidem, ac rem dicamus . Q^uarta quidem fpecies in ui fyllabam définit. cmde foï
Sic tarnen ut prior fyllaba, qua» in pra»fènti correpta fuerat, perfecto tempore producamr, pta^ov
utlauoIauaslaui,iuuoiuui, ad adiecta pra?pofitioneadiuuoaduiui . Secunda? coniugatio-- ícelo ils
nis forma: funt quinqué » Prima eft, qua» in i literam cadit nulla duce confonante, neconfo¿
utfplendco íplendui, nitco nitui, uigeo uigui, floreo florui, emineo eminui, te-"- D*ate*
 DE ARTE GRAMMATICA
neo,tenui,egeo,egui, rúbeo, rubui, forbeo, forbm.Cicero in Tuículanarum fecundo. Sangui-
nem omnem íorbui.Item íorpfi apudauftores alios legimus,& adietfa prapofitione adhibeo
Prat.pri* adhibui,redhibeoredhibui. Secunda forma eft,qua? prima íyilabacorrepta,perfefloproduci
ma breui nar^utfedeofedi/aueofauijuoueououijcaueo^aui^ideouidijnconeuijfíeofleui cieociui ac-
miatîun * cieo acciui,Terña forma eft,qua définit in i literam,pra-pofiris confonannbus uariis, fed inc'ep-
5i riua litera,fiue íyllaba geminata,mordeo momordi, ípondeo ípopondi, tondeo totondi pen-
deopependi. Adiechprapofirionegeminatiocefíat iyllaba;, ucdeípondi, detundi,refpondi.
Quarta forma eft,quarin fi fyJlabamdefinit,utalgeoalfí,ardeoarfi, ha-reo hafí,quafí paflíuum
y¡ quoqjiduerbum admittatdeclinationern,inuenimusperfecrum tempus,ha?fus mulceomulfi
in patiendo autem mulfus,& turgeo turfi,urgeo uríi. Quinta forma eft,qua; extrema fyllaba in
Prandeo xi caditjUt frigeo frixi,mulgeo muIxi,rugeoruxi,luceo luxi,augeo auxi,alliceo allexi,fed apud
Video Ueteres alhcio legimus,pelhceo pellexi,lugeo Iuxi.Duo íane uerba uideo &prandeo, quanulli
us forma» regulam feruant,autre¿te excipientur,aut íextam fibi formam uendicabunt ut uideo
uidi ,prandeo prandi.Nam in fecundo ordine non eíl repenre uerbum portrema parte gemina«
Coniuga Гц(с^ a pr¡ma tantum,quale mordeo momordi,quare errant qui dicunt prandidi.Coniugatio-
formero nis tertis" correpta-,temporis pratenti perfeeli/orma; íunt nouem. Prima quidem eft, qua? défi
uem imp nit in uiíyllabam,fed tarnen fimilitudinem uerborumcontinetprimaeconiiigationis,ideí>aha
fc¿lopte. betantenouiífimamfylIabam,utpafcopaui,fternoftraui. Secunda forma in i puram Jiteram
y defimt,utalo alui,arguo argui,exuo exui,fremo fremui, molo molui, uomo uomui, pecio pe-
xui,ponopofui,gignogenui,metomeftui,quod quidam exterminant, amicioamicui,utBru
tus in Iaudatione Apii Claudii. Qua; te toga pretexta amicuit, fed Varro íceleris magifter ami-
•I.Cófoi çltt Xertia forma eft, qua; in i quidem literam, appoíitis uariis confonantibus, fed in' г
ройи°Р ссРпца litera, fiue fyllaba geminata, quae in hune finiunturmodum, primam fyllabam ite
rant, ut curro cucurri,diico didici, canocecini, tango tetigi, tendo tetendi, pendo pepen-
di,pelIo pepuIi,pungopupugi,ficut Cicero. Intellexi quod eum pupugiifem,fed & punxi dici
mus,fallo fefelIi,cado cecidi,ca;do ca;cidi,parcoï peperci,fed & parii legimus, ficut Terentius.
Ego ne uitam parfi perderé. Plautus.Duorum labori ego hominum parfiflém hbens.Sic enim
melius ueteres parfi dechnant.Nam parfimoniam, non parcimoniam dicimus. Volunt autem
quidam grámarici differre,ut parfi femel quid factum eft,fignificet,peperci autem,& femel, &
Verba q ^PiUSi Fac¿c autem participium parfurus futun,ut ait Varro. Omnia uerba,qua perfecto prima
gemmât i fyllaba iterantur,adiecta prapofitione plerumq3 definent iterare,tendo,tetendi,pello pepuli,pé
pretento^ do pependi,curro cucurn,adiecb pra?pofinone geminatio ceflabit,intendi, contendirexpuli,
adiecta p impendi,percurri. Apudauftores autem nónunquá inuenimusiterari uerbum, quod eft excur
n gemiaf ro excurrb Duo uerba reperiuntur,qua; iterant etiam admifla prapofitione,proculdubio in eo
dem ftatu funt,poíco popofci,depofco depopofci,diíco didici,ediíco edidici,addifco addidici
Verba tertii ordinis,qua; iterant tempore perfecto, ex titraq? parte tam prima q poftrema fylla*
Edîfco ^a 8етшапшг,Рг-та fic,parco peperci,curro cucurri,cado cecidi.Poftrema fic,credo credidi
prodo prodidi,condo condidi,abdo abdidi,indo indidi,trado tradidi,uendo uendidi. Partiel-
Veneo pium autem futuri uenditurus.Paffiuum autem eft ueneo uenii.Eft tarnen apud ueteres ueneor
Vencor uenditusfum,utapud Plautum.Egoneilli uenear.Titianus etiam de agricultura primo. Patré
familias uendacem magis q emacem expedit eííe. Ná id melius emif q ueneatur.Cicero caufaçt
Vendituf decimotertio.Reuendita,iterum empta.Vnde manifèftum fit uenita non dici,fed aut uenunda
5i ta,aut uendita,ut Cicero. PoíTeífiones redimí eas,poftea pluris uenditas.Quarta forma eft, qua?
définit in.fi.fyllabam,ut concutio concuflî,allidoallifi,cudocufi,iedpotius cudi, uteius com-
Adímo pofitum.Tum primum filicis fcintillamexcudit Achates,premopreifi,trudorrufi, rodorofî,
Demo nubo nupfi,uro uifi,demo.dempfi,fèd compofitum,adimo ademi. Incerta autem eft ratio dép
pta?, uel oppofita; prapofitionis, ut cum fit adimo ademi, démo demi non faciat, fed dempfi,
XI repo repfi.I nde obrepo obrepfi dicimus, non obrepi.In quo imperiti falIuntur.Quinta forma
Meio mei eft,qua; définit in.xi.fyllabam,ut ango anxi,frigo frixi,lingo Iinxi,ungo unxi,mingo mixi, me
miaxi io mei,& minxi.Sed meo meis mei dicitur,& mixi,rego rexi,fugo iuxi,uergouerxi,pergo per
rexi,illicio illexi,negligo neglexi Sed Aemiliusmacer.Omnium ueftrum neglegeritauctorita
tem ,quod analogía? propius, quia &legericdicimus,Nccto nexui,ueInexi.Virgilius, Palmas
amborum
 UBEK, PRÍMVS XVII
amborum innexuit armis.Liuius in Odyflea.Nexabant multas intra fe monetas,nexifti сetia le-
cb.LuciliusSatyrarum.Curarumreria nexib Sexta forma eft,qua définit in.ui.íyllabam,ut cu Vi fylla/
pió cupiuijíapio Í3piui3& fapui,peto petiui,quaro quafiui,tero triui, & futuri temporis parti- Ъя
cipium triturus. Séptima forma eft,qua définit in.i.quidem literam,ita tamen,ut inftantis pri
ma correpta perfecto temporeproducatur,ut cerno creui, capiocepi,emoemi, fundo fudi,
frango fregi,iaceo iacui & ieci,fperno fpreui,fero feui,fino fiui,lino liui,relinoreliui, ut Teren Л
rius-ReliuidoIiaomnia^npariendo^itusfacit^tVirgihus. Lita corpora guttis. Oftaua for
ma eft, qua: définit in i quidem literam,ita tarnen ur a fecunda perfona inftantis temporis ue
ñire uideatur,ut mando mandis mandi,uerto uertis uerti,iufpendo fufpendis fulpendi, capeiTo
capeffis capeifi,uifo uifis uifi.Nona forma eft,q définit in.di.fyllabá ita tñ ut iteratio medís fylla
bae fiat,ut addo addidi,abdo abdidi,condo condidi,indo indidi.fcindo fcidi.Hoc auté uerbum D/
& fi quod ex eo componi poteft nulli forms paret,nifi forte oftauam formam circunferimus,
id uerbum confcindo conicidi, detrafta uiu quondam enim conionante,quareautem prateri
tumtempiis,autiyllabiscrefcat,autminuatur,aut pars fit, non eft inuenta ratio. Cur autem a
correpris producarur,ut traho traxi,aut produces corripiatur, ut fto fteti,do dedi, aut utroque
•producatur,urno flaui,aut utroqj compiatur,ut iaceo iacui,fimiliter non eft inuenta ratio. Sed
leftio au&orum obíeruantia fua nos certiores de perfeftis inftituit. Coniugationis terris produ
ducb,quam quidem quartam nominan t,formafunt quinqué. Prima eft, qua définit m.ui. ut Son.iuf*
audio audiui,et audii,ambio ambiui,& ambii,gamo garriui,& garrii,geftio geftmi,& geftii,hi ufOrmí
niohinniuihinii, grunniogrunmuigrunnii,hirriohirriuihirrii,prsiàgio prafagiui,& praía- quinqué
gn. Participium futuri téporispraíagiturus.Secúda forma eft,qua définit in i litera purá,utuo Ví
lo uolui^malo malui,operio operui,operii.Tertia forma eft,qua définit in.ui.quidem fyllabam
adíímilitudinem prima? formsjita tarnen ut illa tantummodo uerba contineat, qua in prima vi
perfona tempore prafenti e ante o haben t literam,& cum fint tertia coniugationis, íecúda for
mulam íeruant in prima duntaxat,ut queo quis quiui,neo neui,eo iui,& fi qua eorum prapofi
tionibus copulantur,ut tranfeo rranfiui, adeo adiui,fubeo fubiui,prodeo prodiui, exeo exiui.
Horum tantúmodo uerborum futurum tempus in.bo.fyllabam cadit, & ex his etiam plurima
tempore perfecbueterum uíurpationcu.penultimam detrahut,ut tranfii,adii,etcatera. Quar
ta forma eft,qua définit in.fi.fyllabam,ut fardo farfi,íartio farfi,íepio íepfi,fulcio fulfi . Q^uin ~,
ta forma eft,qua definir in xi íyllabam,ut íancio Ênxi,uincio uinxi.Fere apud ueteres uerba ter xf
cia coniugationis produfta,perfefto indicatiuo duplici .ii.finiebantur,ut adii. Sed nouitas brc
uitatis cauía,cunfta permifcuit,quippe íancio íancn faciebat,ut Pomponi9 ad Trafeam. Sancie
rat mquit,& Caífius SeuerusXege iancitum eft ínquit.Item Lucretius. Sanci rum quandoqui-
dem extat.Nos autem ûnxi dicimus.Hac de quatuor coniugarionibus, qua pertinét ad uerba
qua analogía parent,quarum exempla paífim perícnpra funt,nota, qua fiquis conceperit ani-
mo,non facile labentur,funt enim euidenter expofita.Sun t quadam perfefta a diuerfis inftanti
bus deriuara,ut acuo acui,aceo acui,frigo frixi,lugeo luxi,fulgeo fulxi, luceo luxi,cerno creui,
crefco creui,paíco pam, paueo paui, fifto fteri,fto fteti,confifto conftiti,fero tuli,tolio tuli,& te
tuh.Terennus.Huctetulifiempedem,toiIotuli,quodeftinconfuetudineíuftulifacit. Eiusta- Т0П0
menperfeftiinftans apud ueteres fuftollo, pendo pendis, pendeo pendes pependi, compe- SuíloIfo
no compereo comperiLSed accentu difcernitur íenfus, accenm enim acuto proferimus,quo- Compio
nesproeoaccipitur,quodeftrefciui.Compenoenimfacitcomperi, quodcircumflexuaccen
tudecIinatur.C^uoties pro eoaccipitur,quod eft cum alio perii,comperieram facit. Sunt qua
dam uerba,quahabent perfefta duplicia.ut pango,pepigi,& panxi,pungo,pupugi , & punxi. v^haA.
ueUo,ueUi,&uulfi,fedmefiusuelli,utVirgilius.Cineresmanesuereuelli. Idem. Imadeftirpe pfiato«
геиеШ.1 tern Labenus.Aliqua parte prauulierat,teneo tenui,apud ueteres teniui, tundo tutudi terfto
Ä runfi,explico,exphcui,& explicaui,ut Virgilius . Explicuit Iegi,fed explicaui Iegimus apud „ ..
Ciceronem.Sunt qusdam uerba,qua ex unapofirione diuerios lortiuntur declinationum or- „ *püc* #
dines &ienius,quafimando,mandas,cum aliquid monemus, mando, mandis, cumdentibus Verba di
quid coniumitur.Quidam in confuetudine manduco dicunt.Volouolasquoties alitumiterd цс* *U
moftramus,uolo uis quoties uelle quid fignificamus,fundo,fundis,fundere,fundo,fundas, fu- ^?nii
dare, copello cópelliSjCÓpellerejCÓpeUojCÓpellaSjCÓpeUarejdicOjdicis^cercdicOjdicas, dica ¡a?.
Oiomedes С
 DE ARTE ■ GRAMMATICA
УН?'**' гс)Р^а'соРг**с'5Рг^*ссгс5Рг^'соРг^'«8ргагЛсаге,р1пГор1пГа8сГ1зриаРсгПитатЫ
Fúdo.as. guum.O iant a rergo,quem nulla ciconia pinfit,an piniac lcgcndum fir.Sed apud uerercs repeFi
.is. mus n literam additam,erpinfir fecundum ccrtium ordicm, urEnnius.x. annalium.Pinfunt ca
Copcllo ram genibuSjhuius pfeftum pinfui,ut apud Pomponium. Cum neque molis molui,neque pal
Dico.as. mis pwfui.Item piniendusparricipium eritpinfurus, & pinfus,pendo pendis, quafi ibluo poe-
,is. nam,exquocompofitumhtfubeodemfenfuexpendoexpendis, & dependo dépendis, huic
Predico addi rur elicera,ut fit íecúdi ordinis fub alio fenfu,quafi pendeo ,i. in fublimi fum ,cui addica pr*
¡Knfo pofitio porius ordmem ac íenfum mutac,quafi fuípendo iufpendis,quod eft aftiuum eius pen-
pendo is deo, & enim ego eft abfoluturn, fufpendoalium aftiuum, pendeo per me, fuipendor ab
es ' alio.Adolefcoadoleuifarir,nam VirgiliusficdecIinanMoxcum matura adoIeuerira?ras,tamé
adolefco^ acjuleui uult quidam in íacrificio dici, & uemre ab eo, quod eftadoleo, fed in facrificio. Aftius
• CaffiusadTiberium fecúdo.Adoleuit dixit maximum lacrificiú integrum anferem adoleuerir
Ocdno & in paiïïua fígnificarioneadoIirus.Occino occim,eft enim a canocecmi,& in cópofitioneam
mint unam íyllabam,fedSaluftiusin primo hiftoria^dixir.Senfim Merellocornicinesoccinue
д. re. Aiouerbuminufitatrihabetdeclmationem,de cuius imperatiuononnulhambigebant,utru
Sah'o diftum ai,ut Namius. An eft nata pra?gnans,uel ai,uel nega. Imperfeftum quoqj aiebam aiebas
aiebat,aiebamus aiebatisaiebant.Salio perfechim íuauius enuncian uidetur fabi, qua faliui, fed
pleriqj ueterum falui dixerunt,ut Virgilius ialuere per utres. Item Liuius ab urbe condita libro
Sino primo.Nouos tarnen f3luifiemuros,non minus & Cicero pro Milone. DeiecTa penula rranfi.
luir.Virgihus.Defiluit Turnus biiugis.Smo fini,ut Publius de uita Гиа. Quod fi me inuitú abire
finiflet. Item Scaums prediumñ fini fieri.Mehus tamé dicinir fiui,ficut Varro complexionum
íexto.Admortemnonfiuimeí>ducens.ItemTerentiusin Adelphis. Quia non fiuitegeftaSr
ExcelIocrebrolegimusapudueteres,&CiccrodeRepublica.Excelluntinquit.Idemdeorato
re.AnteceIlt1t,&dediuinarione.Pra?terea fimilitercoartationecircum côcihabuia antecellant.
Vêtus tarnen Macer Aemilius Orithogenias fecftdo.Cum laude exceller от nés. Dicam nunc
£*itor de his,qua? r literam finiunt.Nitor niteris,perfecTo nifus fum,fed ueteres ïmutantes nixus decli-
nant,ur Virgilius.Connixusabaggeredextra.Item.Mngnisadnixusuinbus haftam. Adnixus
Iatis humeris,& adnixus acuto, detrudun t naues fcopulo.Melius enim dicimus nifus a nitendo
ÔCnifa.Enixa enim appellatioeft,& ad parrumreferrur,cûdicimus.Geminosenixaeft,ut apud
Alor Virgilium.Triginta capitú fœtus enixa,ut fit eniià uiribus cóata,enixa partum. Alor aleris altus
fum.SaluftiusArpinialrus.Melius eft enídicereuirádaeambiguitaris grana alitus.Nam&alimé
Sabor ta dicunrur. Salior freques uidetur,& tri turn,ut per diftû retulimus apud fit diftú affirmabim9
Aftius qntus poiuitpro quiui, hoc modo perfeéro répore,falíus ialfa falfumdicamus,feduete
5a1it? ¿, res ambiguitatem appellarionis uitantes, & analogiam fahtus ium dixerunt a pofitione falo nó
faifas falio,ut Varro ad Ciceronem quinto.Vtferuarentiàllere.Item antiquitatiihumanaçt.xy.Mor
tuos falant.Seuerus .diftraftos,atqj fahtos,et Fauiani9 сэиГасг terrio.Cú caro fàllet,eft diuturnior
Saluftius hiftoriaçî quarro.Reliqua cadauera íalira. Saliere ergo falita, & .pctildubio Ыю fali de
АЬГсоп bet.Cuius frequens enim perfeebm uidetur fali tus ium potius q ialfu's. Abfcondor abfconíus,
dor &abfcondimsmelius,quiafimplex condor condirus,deleordeliruSj&deletus.Cicer.adfilium
Deleor Ceteris deleris. Varro. Pecorina delira; literae.Caluus ad uxorc.Prima epiftola in uia delira.Ofté
Oflendor ¿jor oftenrus,quoniá fit rendor renrus,nam oftenrarus eft frequens,quoniâ etteponbus perfefti
us paflîui futura participia aâiua deriuanf^uelur amatus ium amarurus.P.Rurilus de uita lua. Vni
una oftentata eft.Item.P.Lucius Cellius ad populum.Ex hoc deriuauit parricipium,ex hoc me
fpero oftentuç?, non oftenfup. Sed melius oftenturus dicimus.Er Liuius, I tem p figulo oftenta
pmiflîone.Varro rerum rufticaç? primo.Lacus optimus humo oftenrus, & quia cacephaton ui
Expergif dcturdeoçruehiculum tenfum dixerunt,non tentum,neuerbum turpeionarerinfacns.Exper
cor gifeor experreftus,et expergor expergitus,expergefio expergefàcbs,ied is expgitus dicirur,qa
excitatus fomno ipôte uigilat,unde & Lucillius ait. Ergo e fomno pueros cum mane expgitus
Fatfeor cIamo,experrecT:us aût a quiete impeditus,unde SaIuftius.Experrec>us fomno arrepris armis ru
F.itigat? multo faceré, expergefaAus porro eft,qui p aim fomno excitatus,fàtigor fatigarus íum facit nó
Feflus feflus,& longe falluntur,qui opinant* ex eo fatigo feflus deriuari.Nam feflus appelIario.Diftert
diffcrunt aút fatigatus a feiTojUtVarriusait^fatigatuSjCum gs per alium laborare compellif,urlafiarus
feífus
 LÍBER PRIMVS XVnr
feffiis uero cum quis labore deficit,™ ЫГшЛпГегог inferms,& inficus facit. Et tradunt quidam
inficus arboru,& pomiefie.Infercus hóminis,uelalicuiusrei.FalJor faltos fum,ut Virgilius.Fal- JK?4*
fi impleuit genirons amorem,fignificat.n.qui fâlIebatur.Educor eduftus facit, fed frequentius Educor
Cicero educatus 8C educata dixit. Virgilius.Eduaum Aegeri* lucis.Ordior orfus fum facit, & Ordior
tarnmcipientemfignificacut Virgilius. Sic orfus ab alto, qdefinentem. ut idem.Sic ortos Apol c.
L°^rtaIls Ulius mediofermone reliquit.Figorambigue déclinatur apud uereres tempore per с S°!L,
feftaRepenmus emm fiAus & fixus.Scaurus de uita fua.Sagitta inquit confiftus. Varro ad Ci- CöSor
ceronem hxiim ait,& Cicero Academiarum fecundo,opera affixa, & Virgil. Si mihi non ani« différant
mo fixum.Compenor & comperio differunt.Nam comperior emea opinione colligo, & có-
perrum habeo pro explorato, quod uerbum deficit in futurum & íperatiuum . Cóperio eft ab Meditar
ahocognoico.Medito&meditor,utputatPli.meditareefre fecum cogitare, meditan uoce di Medito
cere.Suntqimlam ditera terminara &diueríapoficionederiuata,qua?eadem fortiunturperfe diífcmat
^urpandorpanderisexigebatanalogia,utpanfusdiceremus,fedpaírusdicimus,ut Virg. Cn ^?,dor
mbus 1 liades paffis.l cem patior pateris,pafTus fum,uertor uerteris uerfus fum,ur Virg . Veríaq* vütot
íuuencum cerga fangamus & hafta. I rem uercor uerteris uerfus fum. Virg. Et uerfà puluis inferí uerfus
biturhaíra.Meliuseft.n.traaaintelIigereqinuerfa.Luxuriorin crimine, eít,ut Cor. Seuerusair, luxutíot
Luxunantur opes,atqj odia longa grauantur.Luxurioaút in Iaude,ut Virg. Luxuria^ toris ani Luxuno
mofum pettus.Significat.n.non lafciuiam menris,fed habitudinem corporis. S fit alia praeterea
uerba,qua?adeçnpta una htera,uel addira diuerfos forciunrur ordines, quafi metor metaris dici-
mus,cuadlocurefertur,cumdicimus.Caítrapropetyberim metatus torn, metatus eft. Metor „
metens ad fruftum ,ex quo pfeftum fit meíTus,non metitus fum,meflurá enim dicimus,nó me
uonem& futuro afruo meflurus,paffiuo metendus.Miíeror miferaris primi ordinis accedit li Mücror
tera,&ht íecundi quah mifereor mifereris.Noftrum nó eft referre uecerú exempla, ueftrum uc
cuiqj libido e, autoritäre eorum,uelut analogía uti.Omne uerbum quácunqjprspofitioné re 0renn(. .
cipitordmisdecUnarionéfacit,uelunfcaridoícandis,afcendoafcendis,mordeomordes,remorSs¿^
deo remordes.Pmer ifta fapio fapere,adiefta prcpofitione refipio refipire, & fit produéH ordi ífitfe uer
ms,fed defipio defipere facit non defipire,cio ciere,accio acciere,cócio cócire,excio excire, do bis r .
dare,addoaddere,&alianónunqinuen¡untur.Figura.n.quafdáconiugationesímutat.Namfe ^o
rj° cru^cíecund^comugaciO"is accepta prepofitionemutarurin tertiam,& facircófido, af Condo
iido,lublido,quippe cum Virgil.dicat.Confidere i ignes, &.Teren.Affidoaccurrútíerui.Nec Acdo
lolum comugationes uerum étipfam pofirionem lÍerború cópofitio mutat,ut calco facit incul f0?1^*
со non incalco,ueI conculco ,ícalpoinfculpo, quaregémafcalptadicendum eft,non ículpta. ¡SSSJS?
Adiefta.n.pr*pofitionefacicfculpca,ûcio,^^
delipio,frango,mfnngo,cofnngo,capio,cócipio,decipio,fpargo,cófpargo,&difpargo,iacio
conucio, cficio,carpo,decerpor,gradior,ingredior.Sunt qusdá uerba,qua? -а<и5\л^л appellan "»«*>»?
tur,qus & pnmitiui uerbí dechnationem & mutationc & adieftioné literarum capiunt,& ni *«"«Ьа
hilormnus ídem fignificant,interdum uanantur,uelut laceffo ex eo,quod eft lacero, fed hic ua- t ^ *■
mcLacefrere.n.cocitare eft, faceffoe quo fit faceflere,difcedere intelligitur, ut eftapud Teren.
Hie nunc faceffkltem accerfor & per r fcnbiturarceffo,fed incereft,ga accerfere euocare é, ar Acedfo
ceffere uero ahquem aecuíare figmficac,& ab arceo naícitur. Et.n.almm aecufare a maleficiis ar A«*flb
cereeftSuntquaída uerba,qua: cum estera dechnationem habeantplená,tempore pfeftodefi, *SS
ciunc,& íunt fere ha?c,uerro,meto,furio.Horú uerború non facile repimus tempus pfeftú, & Fimo
tarnen quod eft uerro in paflîua decJmatione uerfus habet,ucapudSene.in dialogo deíuperíh-
tione,uerfa templa,& Plau.uerfa fparfa.Suntqu*dam uerba,qu* prima perfonam ueluti ouas
ouat raro repenmus ouo diftum. Item furis furit,raro furio iuemtur,faris fatur,raro for íueni Fari-feí
tur. Verum in copofitione,uc apud Caium reperimus effbr di¿tu,roras rorat,uix roro,dans da- Effor
tur,raro dor reperimus. Item mquis ingtdicimus, huius uerbideefinario Suis fit tota plena pri ^°™ &
ma perfona longe diffimilis eft esteris uerbis,nec congruens prima? perfona: é cum inquo inqs Dans tur
inquie quam ordinis uerbû.1 tem forem fores foret pro eo,quod eft efTem eflês effec,dútaxat di Forem es
cimus,ca;tera dechnanone deficit.Qu*ri aût folet,utrû fit pofitio huius uerbi ium , & ha?c duo
mhmea habeat eue & fuiffe,an tertium etiáaffumat fore,quod uerbû eftapud antiquos,q dice* *9° 3S
bant,fuo fuas fuat,undc Texçn,ait.Forsfuat,& Virgil. Tros rutulufiie fuat,infinitiuû eiiï fore.
Diomedes С i i
 DE ARTE GRAMM ÁTICA
Ferio per Sunt quídam uerba,qua? nequáquam ex fe deríuariua habent preterirá, urimur ramen .pximis
cuín ueluc ferio^erfefto ferii no dicimus,fcd percuiîî.I rem Hilo fteri,uel ftaui,quoniam duplici Ten«
¿íflofteti fu fungir?. I rem iuris furi t,fûrii furifti nemo dicit,fed infanifti,tollo íubftuli,qq nonnulli ex hoc
ftaui tempeauerunt perfeérum faceré tuli,quale eft ex eo,quod eft fero tuli,quoniam fubftnli ab eo ui
Tollo derur proficifci,quod apud ueteres reperítur íubftollo. I tem affero artuli, quoniam, & fero culi
AffCiO
dicimus,quamquá & id perfecTum quod eft atruh ex alio uerbo profícifei reperim us apud uete
res ex eo,quod eft attollo,ut Na?ui9 in tabellaria.Dotem ad nos nullam atco)lat.Plautus compo
íírum efficitin Rudente.VHasabftollas,ur fit inftansabftolIo.Sunt ité alia rlirera terminara, qua?
tempus non habenr,quoniá íua perfecb nó habent,ufurpan t ramen eiuídem fignificarionis uer
Vefeor borum pfefta,ueIutueícor paílus fum facit,ex eo tarnen uenitqd eft pafeor, uelcitus fum nemo
paílus dicit.Item arguor cóuichis íum facit,ex eo quod eft conuincor.Habet aút etiam apud antiquoí
ATßuor arf^msfum,angoranxiusfum,anxiusautenomeneft,qdfignificarfollicitus,remmifcorrecor
OUlriclUS
Angor darusfum, meaicormedicatusfum,operioropertusfiim.Suntaliauerba.quaecumíoIitamha
anxiuj beanc carreram declinationem ,nihilominus partícipiis deficiunt,qualeeft nmeo, ex hoc uix fu
Rcmini turum participium decinatur. Timiturusenim non facile reperimus dicTum. ítem fío futu
feor
Record» rum participium nonhabet.Futurusenimexeoqd eftíumderiua^.Raroetiaminftans reperi
tus mus,ut fiensdicamus,& fienresJtem tollo tolliturus nemo facile dixerit erudiroçt. Item íoleo
Mcdicor folirurus nemo dixit,uix tempus inftans aíTolens aíTolentes.Haftenus de his,qua? participiis defí
Opcrior ciút.Et iam iam ipfa uerboçicôiugatio prima fit,an tercia. ítem íecúda fit,an tertia,nouitas a ue
Timeo
Fío tuftate diflenrit.Nam lauo lauas nos dicimus,illi lauo Iauis,ut Plautus in pfedulo.Tabellas eas la
Soleo chrymislauis,& Virg.Luminiseffofifluidúlauitindecruorem.Sed çjdam perilauit pro hume
Lauo as ¿tat,& coingnat intelfigi uoIunt,ífd fruftra,id.n. fígnificat,q<P lauas.Solent in uerbis etiam peri
is ñores errare incerti utrum cú г an fine debeant pferri.Quirito Li. Varro,& Feneftella quiritaui,
Aflentio Eft aút quintare grites ciere,aftentio Virgi. Aflenfere omnes. Cice.ad fratrem inquit. AiTentio
aiímiior Leu tulo,íed & aftenfior.Saluft.ait in Catilina.alius alii uarie afteníieba ní ,lachr y m o lacbhmaui
neccjfquam efteIachrymorcredat,quis Ouidi.dixerit.Lachrymatas cortice mirrhas, munero
Lachry*
moor muneror,íed Hora.Muneretur te Priape arTecT:o,íed Varro affeftatufeft regnú bello,fed Virgi.
mano or BeUanrur Amazones armis. Sed ne .pferendo fingulorum exempla longum faciam, Caris ftu-
diofe dixi quid quomodo dici debeat,& ubi poffít inueniri contrariú.Sunt priterca uerba qua:
dam , quorum pofirionem diuerfam q uulgo eft apud ueteres repim9.Cui enim dubiú adit qn
Abnao
is es abnuoabnuisdicamus,ueçf apud ueteres abftueodiñunotauimus,ut Enniusoftauo annalium
Cerate abnueo,metuo legióibus labem.idem in Telamone.Ex eo futuí* abnueant.Item attin*
Attíngo go attingis omni erudito^ cóíeníu dteimus. Verum reperimus apud nonnullos auftores,quib9
eloquenna?,& elegantia? tributa eft opinio finen litera diclum quafi attigo atrigis, ut Pacuuius
Horitor inmedio.Etcuftoditehuncuos,neqseumattulat,neueattigat.Item Plautus í Muftellaria plu
fíortor raliter. Abfcedite, telis ne attígant. I tem horrar* quod uulgo dicimus,ueteres nonnulli horitor.
idupai or ídem in.x. Horitor induperator quafi ípecieiteratiua.PIaudofrequenseft,apud ueteres plodo
Pando ea coníuetudine,qua au íyllaba cum o cómerrium habet,ut cum dicim9 clauftra,& cloftra, cau
Plodo
Parère da,& coda,& fimilia.Pario cum ex hoc dicamus infinitú parere,apud ueteres pariré dicíum re-
Paiire perimus,utapudEnnium.Ouaparirefolec,genus pénis côdecoratum. Item rident .peuldubio
Rident cunfti di¿litant,apud ueteres ridüt reperimus diftum.Brutus de patientia.Irridunt hoçj Iachry
rídunt
mas. Item quod nos fufpicat*,ueteres hoipicaf dixerunt.Claudius oéfouo hiftoriaçî.Hoipicatur
Obfopio ait. Item quod uulgo obfopio dicimus,ueteces obfopo dixerunt.Ca?cilius. M uliercuhm ego il
obfopo lam huic defpondeo ex nato filtern obfopam.Oleo oles,apud ueteres olunt. Plautus in Corni.
Oleo es if cula.OIunt aides arabicas?perinde quafi olo olis fitdicendum.Item nofco noicis,& huic uerbo
Noíco
gnofeo paflîuo ueteres g litera pra?ponebant,gnofcit ait Ca?cilius,qm & prepofitione addita agnofco;
& cognofco dicimus.Item eodem modo nonnulli gnoicit>noui,& gnoui ueteres formabanr.
Grunnit Grunnit porcus dicimus,ueteres grûdire dicebant,ut fit inftans grundio.Ca?ciIi. Cruéro ira ore
G rundió grundibat mifer.Claudi.annalium.xy. Grundibat grauiter pecus fuillil Hinc quoeß griídiles la
Gifidilcs res diftos accepimus,quos romulus côftituifle dicit ,in honoré/crofa^qus .xxx. pepererat рог
lares cos,hoc ita efTe hoc modo affimat. Caflïus in fecundo hiftoria.paftoçi uulgus fine contentione
cóíentiendo prxfècerant asqualx impio Remum,$c Romulum ica,uc de regno pares interfe ef
t fent.
 IIBJER PRIMVS XIX
fcnbMonftrúfít,fuspari4porcos.xx)f.ciiirnTcccn1tIaribus^údiIes.IremuuJgodicitn9arnpIc „
¿tor,ueteres mutaueruntamplefto erebo di&irantes,ut Liur.in Odyflea.Vtrú genua amplefléf *Р1еЛ<*
dixit,& alibi. AmpIexenspampIexans.Eft.n.eiusqd' é ampleftoramplexor amplexeris iterari aïïfjT^0
uu.Ex hoc ergo amplexens nó amplexans fit participiii. Haclenus de his,qua; memoria fuppedi Ample*
rare potuit,nunc referemus de cortuptis. Analogía apud nos eft ,pportio omiffîs Grarcoç; amba xor
gibus,fimplici rao cam in uerbis,q in noibus obfuata. In uerbis.Ea uidenf uerba analogic rñde v u *
re,quae pofitioné pnmá habent,ut in afliua declinatione in о efferanîjin paflîua г addira,qiia> in an"k»gíe •
exépJisconiugationúqdemcompetencerdem6ftrauimus.Siquaíuncuerba,quíeabiftis difere rñdeant *
pant corrupta dicim us,qm dum proprio more decIinanf°,ca?tero9¿ corrumpunt analogüNeaj
enim eft,qui quafi accufo,& moueo,ira ium,ordini aptare poflïcNeqj uolo quidem
ruptumeft,ideocBfecernuntJ,&priuatimdccIinant'.Suntaútadmodúpauca.Sum ipfum cor Su et ab
&qua»exeo
cópofitafunt,adíum,d'fum,abíum,poñrum,praífum,inrum,&fimilía.itemuolo,&quxexeo rocópofí
cópofita iùnt,nolo,malo,& fimiliaЛ em fero, ÔC qua?ex eocópofita funt,defero,infero,aufero ta
& fimilia.Irem *edo,& ea qua» ex eo cópofita íunt,comedo,ambedo,& fimilia. ítem odi, noui ^oofita
memini,ha?cfuntqfi corrupta uerba,qua? fingula operaepretium efle opinor pceníere-Sum uer- Frro ¿
bum in primis corruptum eft,nó tarnen .ppter ceteroi? declinationé,fed ipía pofitione,qm nul- cópofita
lum í roto fermóe tale eft,nifi qua» ex eo cópofíca íunt.Id uerbum,& perfeftú eius íolet adiungi cd°:et &
participiopaffiuoj&finitiuumpfeftumfignificat, quafi amatusfum,amatus fui, & fimilia. Id Odínoui
uerbum deficit participio inftantis tpis,ex hoc uerbo cópofitum,& plum, fed adiecit d literam cepimett
quafi profüm pdes ,pdeít,ca»rera fimiliter déclinant*. Ideo aütnec id tempusparticipium admit míní
titinftantistemporis.Itempofibmqdexeocopofitueft t litera admittit quafi poííu potes po
teft.C^terafimÍterdecIinant*,nifiqjfutu9£Ínfinitiuum,autparticipiúadmittit,cúprincipium Sum
eius habeat,ex eoenim quod eft fum futuçj facit,ex eo q<í eft profum ,pfuturus,mhil tale admit'
rithoc prafens tempus ensparticipium.Potens appellatio nó participiú.Eíl ,n. quod Graci du
cunt </iùv«T5<rtCarteraqj ex eo quod eft íiim cópofita fimiliter.PoiTum tarnen nónulliueteres&
pafliua declinatione figurarunt poteftor,& poíftintor,& quitur,& qtus íum apud nónullos ue Ens
teres repimus,quod eft trifinonimú,& hanc adnotát nonnulli ueteç? differentia, ut aftiua decli> Poteftor
natione adpfonam fera£,qfi poffum ego,potes tu,pót ille facere,ut qfi tarn pfona facilis,g eft ut Poírfi"*
fieri poffit mbtilis annotano,fed расг ufitaca.Sed qm eífe diftum retulim9, apud fit di¿hi affirma Quitus
bimus.Afti^gruspofuit,proguihocmô.Namneqîpra°tio,neq}amicitia,neq3uiimpelIi,ne93 f>quiui ,
prece qtus Îùm.Idem alibi eodé modo.Vnde oïa perdifci,ac peipi queunt".Ca?cilius.Pra;terea fi
nó íarcire qtur. Item poteftur apud Enniú repimus.Nec retrahi poteftur impii. Scaurus de uita
fua tertio.Poterat' etiam ficut poiîïtur diftitat.Ex eodem etiá potis fit dicebant.Item potis eft p
poteft,utapud Ennium.Qui potis ingentes caufaseuoluere belli, & Virgi.Atnó Euandç; pons
eft uis ulla tenere.Nec nó pote j> potes crebro dicere repimus ,pximo,ut exemplo utar . Perfius
aicQui pote uis dicam nugaris,cuius futuçj potero,& potuero,(ed potero magis, potuero iub-
iuncliuum,quafi nó poruero.Eft & uolo corruptû,pofitionem qdem habet talem,uelut estera
qua; analogia? parent,qm in о terminât*,fed in exteris confundit declinationem,nullo.n.exem-
plo analogia; déclinai. Volo uis uult,id uerbû deficit futuro infinitiuo,& participio futuro,q(f v »
femp ex infinitiuo futuro deriuatur.Ex hoc uerbo cópofita funt malo,nolo.Sunt qui geminant ascompo
llram,& enuncian t mallo,nollo,(èd qm principale eoç: unû habet 1 uolo, & in pria cópofitióe fita
decidit fyllaba,fequens non imutatur quafi malo,nolo. Cartera.fimihter declinatióc principali
déclinant*. Apud ueteres repimus id,qdnó uultis,noltis,ut eft apud Lucili. Vultis empta eft, nol
ris non empta eft.Ex hoc uulgo faciût iperatiuum noli.Melius eft dicere nolis nolit, qd ex prin
cipali eius uelisuelitdicimus.Horatius.Modouelis,quiatuauirtusexpugnabiliseft. Ferocor
ruptum,&iduerbúpofiñonemgdemhabetcópetentemanalogia;,qminoeffert',íedcorrup' F„ tt -
tum eft,qm millo modo cóiugationumdeclinat'.Fero fers fert,& eft paffiuû ferorferris, &cô «offo °°
pofitafilrp oía déclinant: defero,cófero,fedpaftiua declinado nó incópetenter analogía; decli
natur.Edo corrupta eft,qm edo es eft dedinaf^ut eft apd Virg.Eft mollis flama medullas.Huiuf
infinitiuúinftans &pfecriifiïr dédiant* quaíiefle,& cópofita fiïr&comedo,ambedo. In paffi Edoetcô
uoaút declíat* edorederiseftur,participiúefus.Itéambedor.&comedor,qua;declíationómi pofita
nus & ipfa Sta analogiam déclinai,de cuius pfèfto ambigif apd ueteres comefus, an comeftus,
Diomedes С iii

.
 DE ARTE i GRAMM ÁTICA
ÔC comefturm Sed Didimns ait de SaIuíHo,Comeíta parrimonia.Valgiusaurem, ComtCa pari-
n .. na.Similicer & Varro,&itameIiiísadera,&ambefa.Virgilius.Ambelasmalisabfumeremenías
Odi eft etiarncorruptum.Accipiturenim pro inftanti, &perfefto.Nonnullidiftinguendi tpis
gratiaperfeftodeclmanc.Exofus,etperofus,fimiliter &pluíquamperfeftum,fimihterenimex
eodemhorumtemporum eft declinado, ímperatiuum nó habet quafifutun,nec futurum infi
nitiuum,nec parcicipium. ídem uerbum in fígnificatione paflïua aliter formari non poteft, m
« fidicas,odiofumilh,&declinatur. Simile eft huicmemini,&huicuerbopucantinftans, &p-
Memor feftum efle,memormmJduerbumideminfinitiuum,inftans,&perfeftum,quafí memijiifle.
fum Fiituçj infinitum nonnulli declinan c,quafi memoré futurú,ahi tentant ex fupenori uerbodecli
nari,quafi futurú peroíum,fic certe nec memini parncipia admittit inftantis. Eft tertiú his fími-
Nouí ^eiuc qdam putant.Nec uero defuerunt,q hoc uerbú pñtis tpis efte dicerét.Noui nouifti nouit,
ÔC id íimileeft inftanti,& perfefto,utmemini.NónuUi,& in hoc faciunt diícrimé,ut fit pfeftu
notú habui Nec refert,fi hsc diuería pofitióe diueríum declinationis modú tpe admittunt pfe-
fto.Suntenim corrupta,imperariuuquafifutu^ non habetJnfinitiuú inftans a pfefto nónulli
ita diftinguút,ut fit nofcere ilrantis,nouifle pfefti. Alii fiîr déclinât utrúqi tps nolíe,ut meminií
fe.Apudueterespluralishuí0 uerbi inftans colhgit' peo quod eft nouimusdicút. Ita Enniusin
; Luftris. Nos qefcere a?quíí eft,nouim° ambo Vlyxé. Apud ueteres alio modo ex hoc uerbo for
mata declinauonem reperimus,quafi noíco,ut fit inftans,qbus annuere libuit cú exéplo cogno
leerem,quale eft apud Virgili.Nofco crines incanaqj menta,ex quo fit cópofitum cognolco со
Agnolco gnoui,agnoícoagnoui,ex quo nónulli uete^declinaueruntagnotú,& agnotu^dixerút. Hafte
nusdecorruptis,quo^declinatióesinfupioribushabemus.QualitatesfmoniscernífimaSjqbus
. . tpa copulata fermóe cóneftunf^ica accepimus finmuá,optatiua',fubiúftiuá quas notas tibi certe
icio,idsqjiciescjcqdfignificentfimul,quodnoalienufit,&quodfcribef nbi pauim9.Tépora
Têpora quoqj pricipalia,& q ex his denuaní ita eíTe iftans,quod & prefens,pra?rericu ípfeftum , pfeftu
príapalía piufquampfecT-Um,& futurum ,de qbus diíferere non longe alienúprsfenti tuo defiderio eft, g
bus tpibus breuiter dicam uniuerfa nobis adminiftrátur gña. Omnino igif ífta tpa qm mó fini -
tiua,nónunq optatiua,fa?penumero íubiúftiua íunt,fic nobis fubiungunf. Sermo dum finitiu"
eft,abfolute efferimus,& dum optatiuus,autdum repleatur fenfus neceflario fubiúgimus,unde
Tcpora fllbiunftiii3 quoqj appellata eft uCrbi qualitas. Iungútur igitur inter íe témpora hoc modo. Iun
qffoiun* gitur inftans finitiui modi inftanti fiuitiuo,ucCicero.De te aút Catilinacumquieícunt .pbant,
guntiir cumpatiunf decerm"it,cum tacct clamât. I tern Teren. Cum placo, aduérforíedulo,etdeterreo
uix,tamen humane patitur. Item impatiuo modo ueluti id quod res eft dico, ru coniicito caete-
ra.Ego fcribo tu Iege,ego lego tu audi.I tern infinitiuo inftanti ueluti medí tor efte affabilis,et be
ne procedit.ltem credo ita uideri tibi,& credo uosiudices morari,uolo uidere,uolodifcere.In
finitiuo futuro ueluti, puto ita euenturum , et nempe opior diftuçï patrem.Infmitiuo item pra»
terito ueluti,euenifle ex fententia btor.Et uideor mihi íeciflé fundamenta defenfióis me» I un-
gitur finitiui modi tépus imperfeftü modi íubiunftiuitépori imperfecto, ut Mirabar hoc fi fie
abiret,&herilenitasuerebarquoríumeuaderet.Ethicfolebamus fere,pleruqi earn opiri,dum
,-/ indeiretdomum.Iungiturpfeftumtempus modi finitiui inftanti impatiuo uelut, ita utdixifà
i. ce Softrata,& face ut iuiïï,deducanf ifti.l tem perfefto finitiuo ueluti. Venu et ad npas,ubi lude
re ísepe íolebat.Item imperfecto fubiunftiuo uelut.Dum hic ueniret,locum relinquere uoluit.
ítem futuro fubiunftiuo ueluti,dixi feceris iu(Tu,fed tarnen obedieris. I cem inftanti infinito ue
luti,facere cóftituit,qusrere cófueuit.I tem pretérito infinitiuo ueluti,dixi ego in fenatu pende
ré optimatum contuhfte.I tem futuro infiniriuo ueluti.Nam côftitui cum quodam hofpite efte
ilium cóuenturum, etmecú uxorem credidifti,ícilicetdufturú.Iungiturpluiqperfeftum ter»
- pus finitiui modi inftanti finitiuo ueluti,dixeratille.Etiampmûeniaclarior ignis. AudiíЛ tem
¿• inftans finitiuú futuro finitiuo,ut apud Virgilium.Quamq animufmeminifle horret,luftuqí re
fugit.Incipiam. Jtem inftanti íubiuftiuo ueluti.Dico quáuisintelIexens.Reperimus apud uete
res inftans finitiuo?? iungi eriam imperfefto fubiunftiuorum,qd raro fit,cuius exempli proden
■- • di gratia,uel fola tulliana íufficit auftoritas,ait in roíciana fie. Cum nulla praHcriptionis mentio
* fieret,cum etiam oés,qui antea meruerant,redirét, etiam elfe defunctos periculis arbitrarentur
nomenreferf in tabulisSexti RQÍcii,Iimgicurirnperfefturn finitiuo^ imperfeto fubiunftiuo
i rura
 LIBER • PRÍMVS XX

rum ueluci,dicebas quantum inteiligeres. Idem tempus iungicur,& plufquamperfefto fubiun •

¿huorum ueluti,dixi quamuis intelligeres,dixeram quamuis intcllexiires. Item futurum finiti _
uorum îungitur prsfènti fùbiiicriuorum,& prœteritopfecto,& futuro,& optatiuoçj fururo.Ita
dicam fi íntelligas.Nonnunquá iungitur perfectum finitiuorum futuro optatiuoru ueluti, dixi
utfacias.Ca?terum & imperfecto fubum$iuorumiungidiximus,fedhanc affer differctiam,ut
inteifit, utrum dixi,ut fàceres,an dixi,ut facias enunciemus. Q^uoniam in iuperiori dixi,ut fa
ceres, temp9,quo,ut facias dixi praterifte fignificat, in eo uero quod eft dixi,ut facias,dixi tcpus
Präteritum.Futuro fufpédit, cum adhuc quoniam fieri poflet,quod uiífi , incertú fít,fiat nee ne.
Item fubiunctiua uiciífim inter fe iunguntur hoc pacro,imperrectú,imperfecto,ut diceré fi fci-
rem,pluíquamperfectum pluíquamperfecto,utdixiflem fifciuiíTem.Item imperfecta! plufquá
perfecto fic,dicerem fi fciffem,& uerfa uiceplufquáperfectum imperfecto,ficfcripfiflem nbi,et
fi fcirem.Et priore quidem fermone fcriberem tibi ñ fciíTem,fignificat fuiffe fe fcripturú,uel íe-
mel, fi fiepi0 cognouiflet,íequcn, fcripfiíTem tibi fi fcirem,figmficatfcriprurum fe fuiíTe fi,uel fe
melíciret,fiqd difficultatisinfèhaberetuidebiturres,fednonmihiimputabis,poterit tñ hoc
qualiícunqj eft prüfen ti a coi corrigi. fermo larinus duobus modis intelhgitur,autper imperfe- Sermo
¿Í:um,autper futurum optatiuorú. fie per futurum quoties,aut inftans,aut futuç? finitiuorú,pra; ™йп,и
ponif,uelutdicam,ut facias,quotiesautem perfectum,autimperfectú,autpluíquampfectú per modis
imperfectum uelut dicebam,ut faceres,dixi,ut faceres,dixeram,ut faceres,dicá,ut facías, fin aút
longus fermo eftertur adiuuationis caufa recipitur futurum fubiunctiuorum, & plufquamper •
fectum optariuorum,ueluti dico,ut facias,& cum fèceris, mitras, fi dicerem faceres, fi dixiflem
feciíTes,fidiceremfaceres,dixeram,utfaceres,&cumfeciíresmitteres. uipereftut deconiuga- •
riombusdicamus,quscuiq}qualitatiiungatur. Cum iungitur modo finitiuis,modo fubiuncti-
uis, ueluti, cum dico,cum dicebam.Item ceteris finitiuis tpibus.Subiunétiuis quoqj fic,cum di' ^um _
cam,cum dicerern. Item ceteris fubiunctiuis temporibus.Sed intereft,utcj finitiuis,an fubiuncti |™nganí°
uis iungatur.Finitiuis enim iungetur quoties ad tempus quo agebam refertur, ueluti cum dicá Couíug»
ueni.i.ipfo tempore quo declamabo,cum declamabam ueniflet.i.ex tpe quo declamaba uéiflet tiones
& apud Virgi.Cum uenit aubis iam fe regina fuperbis.Compofuiti.tpe ipfo quo uéit. Et apud
Cice.Tantum profèctiim,cum a te confulatum repuli,ideft ipíb tempore,quo repuli„pfeci.Sic
quoqj modo finitiuo tempore futuro coniungi£,ut apud Virgi.Cum dabitamplexusatqjofcu
la dulcía figet,ideft eo tempore,quo dabit am plexus ,& figet ofcula.Sic & cicero. At cum bello
uaftabitur Italia,uexabúrur urbes,tecb ardebút,cum te non exiftimas.Significatenim ipfo tem
pore inuidia fe conflagratu^quo uaftabitur Italia,& tefta ardebunt, hoc pacto iungitur finiti-
uis.Subiunctiuisuerocumpoftfacl:umaligdperfectumfignificat,ueluticum ueniflet declama Cumcuj
ui.Significatenim prius ueniffeeum,etfic coepiíredeclamare,utapud Ciceronem.Cum ille ho faj3"111*
mo audaciiïïmus conícientia conuictus primo rericuiflet,poftremo patefecir. I tem fimo finiti' цо
uis,modoíubiunctiuisiungit*. Finitiuis fic,fi uenio,fi ueniebabítem et ceteris finitiuis tempori
bus.Subiunftiuis uero fic,fiueniam,fi uenirem,& ceteris item fubiunftiuis téponbus,fed finiti
uis iunguntur hoc modo,quoties res faftafigïiificatur,ueluti apud Ciceronem.Siilluftrantur.fi
erumpuntomnia,necenim dubitat,an illuftrentur,fed quia illuftranf: fuádet,ut mutet Catilina
mentem,& Virgi.Si te fata uocant,fic quoqj & perfectum iungit*,utapud Virgilium.Si potuit Si
manes arcefcereconiugis Orpheus,aftirmat enim potuiffe.Item apud Ciceronem. Quid fi Ьгс
non dico,maiora fueruntin Clodio,cj in Milone.Subiuncriuus ueroiungif quoties códi tiona-
lis,& incertus eft fermo,ueluri fi facias,fi faceres.Qui enim fie loqtur,non factum interim decía
rat,dum iungit* finitiuis,ueluti dum uenio,quoties uero pro eo qcï eft,dummodo ponetur,fub
iunftiua recipit,ut apud Virgilium. Dum códeret urbem.i.dúmodoconderet,dum etiam fiali D
us ,pfertur fermo declinationis ad ilium reform atur,ueluti petebas,ut dum uenires facerem,fic
quoqj redpit fubiuncriua,donec iungitur fubiunftiuis,ut doñee ueniá. ítem num fi prœpofitû Doncc
fuerit lili aliud uerbum finitiuum recipit íubiúctiua,ueluti Cicero. Interrogad, num dubitaret Numfi
eo ,pficifci,ut fitfpecies relatiua, fere enim praepofitio finitiuo uerbo parti oratióis fubiunftiu.T
íubmngitur fpecies fubiunctiua,ueluti nefeio qd dixerit,quare uenerit,neício cur dixerit, & еж
cera fimili ter. Aliter uero fubiuncl:iuis,ut apud Cice.Credo ego uos iudices mirari, qd fit,quod Non ей
ego potiffimum furrexerim,quaq idem Cicero in eodem aliter enúciauit, Non eft,quod metu Qü3nä
Dioracdes С iiii
 DE ARTE GRAMMATICA
Nunqd as. Glaucia non te fcrutor,fi quid forte fêrri habuifti, aliter lierо finiriua, utapud Terenrium.
QB3re Nunquid me tibi opus eil. item quareuenifh,curdixifti,curidfèafti,&fimiIia,quianon pra>
j^uls pomtuerbum.ltem quamuis,& hcct rccipit fubiuncliua,ut quamuisuenires,utapud Virgihû
Quamuiselyfiosmiretur Grxciacampos.Item licet uenias. Item quáquam finita recipit, ficut
apudVirgi.Q^uáqu3manim9meminiflehorref.Itemdumodo,fubiunéliuarecipit,ueluti, dû
ties m°d° uenias. I tem ut recipit finitiua acuto accentu elata.EfFertur autem quoties pro eo accipit?
yf° quodeftquomodo,utapudCiceronem.Vtfuftinuit,immouerour contempfir.i. quomodo,
Neqqua? quoties ueto pro eo, quodeftapud Grecos <v<t accipituroptanuisiilgitur,ueluti,utfaciam.Nö
nunquam tarnen accentu acuto relatum recipit fubiunftiuû,pra?pofito iàne finitiuo more quo
Vire. lo? ^uPr3 re'atam fofmam dximus,utapud Virgï.Infandum regina mbes renouare doIorem,Tro-
cus ianas ut opes,& lamentabile regnum,Eruerint Oanai.i.quomodo eruerint.Item utinam reci-
Vtinam pitoptatiua,ueluti utinam uenii.I tem ,ne,acuto accentu elatum rcipitimperariua,ueluti ne fac.
Ke Quoties uerograui accentu pro eo quod é apud Grecos^« accipitur , optatiuarecipir,utapud
Ne Horatium,Ne faciasquodinuidusdiximihiplacet.Nonnunquá etiam,& fi acuto accentu effe
raf*,optatiua recipit,ueluti ne uéias,ne fcribas.Sed îtereft iter hoc,& illud,quod diximq,ne fac,
quo hic iperamus,fuperius fuademus. Recipit quoqj idem ipfum acuto accentu datu finitiua,
quoties ironice accipimus pro eo, quodeftapud Grecos v«r facla affirmarione,quod eil apud
fjc Cice.Ne illi uehementer errant. Affirmât enim îllosueheméter errare. Q^uoties uero rei dubia?
Äquaficondirionahaptat^recipit & fubiunéhua eodem accentu elatú,ut apud Cice. Ne tu
Subiun¿_ crici accufator eiTes ridiculus. Item poftq,modo finitiua,modo fubiunftiua recipit. Finitiua fie,
^neitn" quoties iunftumaccipkur,ut eft apud Virgi.Poftqres Afia: ,Priamiqjeuerteregentc.fmmeri
tam uifum fuperis.i.poftq uifum fuperis.Subiunftiua uero quoties fecernif,utpoftçf uifum fini
fet fâftû eft,& fimiha. Ité anteq,modo fininuis,modo fubiunftiuis iungitur,contra,ac fupenus
iunétum fubiunétiuis fic,ueluti anteq uenrfies. Difiunftum finitiuis,utapud Virgiliii, Ante pu
Poflqua dorqteuioIem.Itemnifi,&nifubiunftiuarecipit,uelutinifeciiTes,&nifecifti, quamq apud
Antequa Ciceronem nonnunquá finitiuo iungitur,tunc maxime cum parumdebuiíTetíeníus, utapud
Ante eundem .Nifi forte malis patefacere nobis prouincias quo exire poffum9 q curare,ut etiam Uli q
ninifi abfinthabeant,quouiftores reuertantur.Relatiuafpeciesuerbidiftauidetur,cumad eum 1er
Relatiua monem fèquentia refèruntur,quo dependet fequcs,hanc fpecié confuetudine parum obferuât
eu uerbis multi íperitia lapfi^cum dicunt.Ne(cio quid facies,nefcio quid feceris,quo more Cicero loq*
Quid turpro Sexto Rofcio.Credoegouosiudicesmirari,qdfit,q;cum totiùmioratores, homiefqj
nobiliiîîmi iedeant,ego potiffimum furrexerim,nô dixit.Credo uos mirari quid fit, q> furrexi,
quod eft idiotifmos.Figuratur autem huiuimodi fermo hoc paclo.Refertenî non modo agno
icere,qualis fit ípecies,íedannotare quomodo íeruatur prepofito íermóe íteriefto pariter ora*
rJoni,quare,quidem,cur,& fimilibus fubiunftiua fequitur ípecies,ut apud Virg.Infandum re
gina iubes renouare doIorem,refertur eruerit,quod eft iubes renouare,eodem pafto,& fimilia
Verborii Species uerborum iunt ha?,relariua,ufurpatiua,affirmariua,conceffiua,de relatiua diximus. Vfur
fpedes patiua fpecies eft huiufmodi,cum dicim9, legendo proficit.i.dum Iegit,legédi caufa uenit,ideft
Vfurpati ut iegatjlegédum tibi eft,ideft necefte eft,ut legas.His enim fere cafibus ufurpantur difta, quod
ufu execen,quod hoc pacto eloqui demon ftrat. Deriuaturaiítquafi ex participio futuro pafîî-
uo,ut licet uerbum non admittat paflïuam dechnationem,nihilominus fère ex omni uerbo ta
lis haberi diftio poteft,uelut natando exercetur.î.dum natat,& natandi cauià uenit, ideft ut na-
tet,& natandum tibi eft.i.oportet nates. I tem cum dicimus uapulando corrigitur, & uapuládi
caufa,& uapulandum eft tibi,nec tarnen eft nator,aut uapulor,adeo non eft participialis ifteier«-
mo,fed proprie fermonis fpecies. Participia enim cum fint talia,recipiunt perfonam, & nume
rum in his Iegendis,ut fpecies ufurpatiua infinitiua eft.Nihil enim hoc recipit,cum dicimus, le-
gendo ego proficioin omnigenere.Item numero,legendoproficimus,& fimilia. Affirmatiua
Affirmai autem fpecies eft huiufmodi,cum re dubia, in q paçj altercantib9 aflentimur,fpecie fubiunftiua
oua quafifitfaclumaffirmamus, cumdicimus,fecent,dixerit, ideft crede eum dixifle,aurfeciffe,
quod neque dixent, neque fecerit Nam fi faftum eifere uera , animurn inducimus,finitiuo
utimur fermóne,ideft fecit,dixit,hic fermo confitentis eft, fuperior cum dicimus,fècerit, dixe-
rit3legerit,non confitentis legiffe,uel fecifle3fed aftïrmantis,g> etiam fi fècerir^uel dixerit, uel le-
geric,quod
 LIBER PRIMVS XXI .
geritfqtiod nequaquá faftum efte conftet,nihiIominus nihil efte com miflum,quale eftapud Ci
ceroncm pro MiloncSeruum etiam,ut corfuperit Aerius meus amicus ait, non dixit feruum
corrupit,nec]j enim cófitenir corrupifte,fed affirmât eriam, fi corruperit, nihil ctiminoiè M ilo
нет. Et alibi idem in eodem.Si ita facTum,crediteita faftum efte,quodnon fit. Talis eftaffirmati
ua,qiue altercatióis tollende gratia fub fimulatione cófeffionis inducitur. Conceffiua pmerea cóceffíua
fpecies eft, qua turn demurn urimur fubiunftiuam inferentes qualitatem, cum fuadendo cui-
piam,q>expediatnonperfuademus,&defiftentesdumnosuolumuscrimineabfoluerecôtendi
mus arbitrio eius remictentes,çp pertendat facere,ut cum loquimur, ne faciat,fane fuadctes illo
pertendente,utmagis faciaf, addimus, uideris,feceris.i.licet tu uideas, tu perfpicias quid facias
hoc dicimus fub fpecie contendendi potius cunebntes. Nam cum faceré ex animo (uademus,
non ita loquimur,fèceris,uideris,ied fàcias^uideas exhortatiuo utentesicrmone. Enunciatione
igitur eadem affirmariua,& conceiîîua eft ípecies,fenfu uero differt,quoniam qua» Iiqueant no*
bis non efle affirmantcs,quafi finr facía defendimus. ítem qua? nequáquam uolumus fieri uer*
bo, uelut fiat concedimus, ut pertinaciam contendendi euitemus.
P" J mperfonalis Verborum declina tio.
IMperíonalis uerborum declinado perfons ternas formam' habet, quam additis pro-
nominibus,& pro prima & fecunda perfonis ufurpant, quafi pudetrne, te, illum,&
cum uentum eft ad numerum pluralem. Pronomina dun taxât numero iungíitur plu
rali,cum dicimus pudet nos,uos,illos.Nonnunq & ipfa uerba imperfonalia numero
plurali iunguntUT,quories cum dicimus,qua? uis uiro fane intenduntur, quafi poiïeffiua figni-
ficantes,ut dicimus. Decet më penula. Item decent me penula?, & fimilia, qua? tali fignificario-
ne,& primam admittunr perfonam ,cum dicirhus,& ego te deceo, & m me deces, quafi per to Imperio 9
tarn itaqjdeclinationem imperfonalia iunt,& qua- trina forma terminantur, &eftprima,qua? JJ^^JJ*
in et erit,fecunda in it,tertia in tur,& quae in et exeunt duas formas habent.Qm?dam enim ab in
dicatiuo ueniunt,ut mifereor miferet,alia a fe de.riuanrur,ur pudet,tedet,dece.t, hbet,licet.I tern ( Et
qua;inkuniformiterterminantur,quaficôtingit,euenit,Identidcmqu«cintur exeunt, tarn ex .'\£
omni genere uerborum nafcuntur,q ab indicatiao duntnxat figura,temponbus declinan tur,ut ur
lego legitur,curro curritur, qua; a quibuídam nominátur genera, led inter modos uerborum
placuit reftius ordinare,fiquidem alia,qua» ex ie oriuntur,nonnulIi inter genera uerborum col
locare uoIuerunr,quorum declinatio ficuri uerba ca?tera per omnesmodosdecurrit. Нас itaqj **Я ****
rarione imperfonalis modus caíterorum imperfonalium genere feparatur. Huiufmodi praterea fatluo tg
uerba cafibusaccommodantur.Ha»cenim,qua' met terminátur, mododatiuo,modoaccuíati guotur
uo cafui feruiunt,uelut,libet mihi,tibi?illi,decet me,te illum,qua> in it exeút, datiuo cafui copu ic datiuo
lanrur,ut conringit mihi,tibi,illi,qua; in tur exeunt datiuo,& ablatiuo cafui copuIantur,ur dici ÎJ^ jllati
шгmim,ribi,illi,ablariuo,uтgeriturame,ate,abillo.Exhisquoq}qua^damfuntprimiordmisî uo&:ab*
utiuuatme,te,illum,reftat mihi,tibi illi.ltem alia funtfecundi ordinis,ut decet me,te, illum,li' latiuo iff
bet,mihi,tibi,ilIi,oportet,penitet,& pudet, & fimilia. Itemtertii ordinis correpti,utaccidit ^пге"0#
mihi jconringit mihi. Item te-rtii produCti,ut expedit,& conuenit, euenit mihi.Ha?c enim pri -. ^lum re
mam,& fecundam pfonam non habent,per tertiam,tres perfonar,addito jmomine, fignificáf*. guie
Ex his preterea uerbis, quidam licenter ueteres témpora figurabant perfecb ex forma aftiuai 3
cIinationis,morepaffiuatdeclinationis.uelutlibetmihi,libitum eft mihi,placet mihi, placitum ^urnl
eft mihijUt apud Virg.Sic diis plaçitum. Item pudet,pudimm eft,miièret,mifertum eft , pro eo Libj^tfî»
fane,quodélibuit,placuit,puduit.Itemta*detme,undeVirg. Sinon регЫит thalami. Sed ta Pudt.tú»
mm ha?c gdam perfecta ex forma paffiua; declinationis aliter figurando declinabant,ut é pudef Mii?t. tu,
tcda;tur,Ucetur,eorumpra'teritumperfecTum^>uditumeft,licirii c.Nam puduit,&licuitmor ^edetur
a&iua? declinationis dicimus,ta;duit autem dicere non poiTumus,ièd пес ta?fum eft,quidam tan perteíú ñ
túmodo pertxfum compofitam figuram dixeruntEx his quoqj nönnulla íperfonalia fub diuer tefum
fo íenfu eadem íperfonaliafunt,&ca»terisfimilia,utcúdicimus,placet mihi, idem uidetur. Itc Lct]i *
placeo places placet,licet mihi.i.poteftatem habeo,& liceo denariis dicimus, cfi ad pratiii referi „'" 9
mus.i.liceodenariistoridem, conringit mihi,contingit tibi,quafi uenit,fed & cótingo córingit
dicimus,Itemiuuatme,te,illum dicimus,quafi iucundum eft mihi, led iuuoiuuas dicimus. Im Juuat
períonaiú declinacio non facile admitcit parcicipia, Sc errant,^ 4ccens5pudis pticipia opinant" Vcceas
 DE ARTE G RAMM ÁTICA
Pudens e(Te cum fíntappellarióes.Paflíua ucro impfonalis declinado huiufmodi tñ^8c ftguramr exuer
Tur cum bis,qus abíolutma íunt,ideft neutralia,qua? esteras perfonas non admittunt paíiiua? declinatio
ablatíua
nis,quoniam íuncneutraha,nihiIominus ternam perfonam admittuntpaffiuam;ietdeclÍ0Íiuur
paffiua declinatione,more imperfbnali,quafipugnatur a me,a te,ab illo.Item certatur íimihrer
uc Pugnatur comminus armis,& Certatur limine in ipfo. Item defcribitur a nobis, uinitur hoc
pafto.Itur in antiquam fyluam,qua fpecie nô qui facit,ied quid fiat demonftratur.numeç: plu-
ralem ipía declinano admitiere nó poteft,utenim decent nos penutafub aétiua ípecie imperio
nali dicimus,euntur a nobis uia» dici non poteft,fèd itur a nobis in uia, pugnatur a nobis í bello.
Huiufmodi autem neutralia accomodantur loco,tempore,perfona-,ut bene lllo loco ftudetur,
bene illa hora ftudetur.Sunt pmerea uerba, qua? cum fint imperionaha ab aftiua declinatione
collata,in perfonam patientis,imperfbnali more figurantur, ea funt,qua» datiuo cafui coherent
uelut maledico tibi,inuideo tibi,cófulo tibi,obiicio tibi,prouideo tibi, noceo tibi . Нжс omnia
in perfona patientis non refte dicimus, maledicor a te, íed maledicitur, & inuidetur mihi a te,
maledicitur tibi a me,obiici£ mihi,cóíulitur mihi,prouideturmihi,íperaturmihi, nocetur mi-
hi,cómunitera te>&ca»terafimilia,nonenim dicimus noceornoceris,huiuímodi ení uerba paf
fiuam naturam non habent.Ca?terum hoc modo tantú declinantur, dum illud tan tum fciamus
Noccri eriam infinitis omnibus eádem utiq? pafííuá fignificationem,ut apud Ciceroem. Nihil mihi ab
iftis noceri poteft,& apud Salu.inlugurrha.Cum gallis d íalute, non de gloria certari ,uerü ha?c
& fímilia antiquitatis cóluetudine diuería repenuntur figurata declinanone. Apud quo/dam.n.
& per esteros modos imperfonaliú declinano decurrit,& hac rónegenus ponus nondum efíe
dixenint.Namcumfitindicariuuscurritur,hocefl;omnescurrút,facitíperatiuumcurratur,op
tariuum curreretur,fubiunc*tiuii cum curratur,infimtiuú curri,quam declinanonem, cj proba-
uerít,fciat,certari & noceri quoqj latinum eflè,Saiumû & Tulíium,íperfonalis modo,ífiniriuú
recle pofuiflê. De his,qua? apud ueteres diuerfa mueniuntur enuntiata declinatione. Nunc dm ú
opercpretium eft ueterú inuifere et percurere Iibros,quo pfacile ínotefcat,per omnium lùeraçe
" ferre cócurníTe iicétiam,& perinde ut per alios mores itidem priíca?, & ante alium fuifíe fermo
nem annotauimus,ut preciare dixit Teren tius.Nihil diftum,quod non fit diftum prius, íed in
iecit,poftera a?tas manum,& ueluti difciplmam pnftini ía?culi,ita oí fermonem faílidire coepit,
& noua uelut parturire uerba,qua>iuuenum ntu, ípía modo florent & uigent, ucait Horatius.
Antiqua Vt fiuefoliis primos mutant* in ános.Príacadúr,itauerbo9:uetusíterita?tas. Étiuuenúritu,flo
uerba rent modo nata,uigentqj. Exempli tarnen gra,qusdam cómemorauimus,qua?quibuílihetuti,
Fruíbro moreuetuftatis permittantur.Plura enim uerba,qus uulgo pafíiuo more declinauimus, apud
Fruíhor ueteres diuerfa reperiuntur denunciata declinatione.Fruftro,quod uulgo fruftror eft,ideft deci
Pació pa pio.Item patio pro patior,moroquodcrebromoror dicimus. Itemdemolio,auxilio,populo,
tior
Moromo digno.Hsc & alia apud ueteres reperimus cótra moré doétoçrpofita. Nunc dicetaliquis,quos
roi ueteres hoc modo loquentes fruítro,ut.CCsíar apud milites de cómodis eorum,nó fruftrabo
Demob'o uosmilites.Itempatio.Na?uiusinprotecto.Populuspatitinquit,tupatiasmodo.ltemNsuius
Popólo ir? codem'Qüid moras,quid imperas.Item Pacuums in Hermione.Paucis abíoluit,ne morarec
Digno diutius.Enmus. An aligd,qd dono lili morares,fed accipite. Demolió. Varro in poético libro.
Ec tñ non demolió aftra. Item in epiítolicací qusftionum,demoliuit teftum . Item Nsuius in
Corrolaria.Hsc demolite inqt. ítem auxiho,ut Gracchus adueríus Funum. Quibus ego príus
cum auxilia Populo,ait Plautus in Fœneratricio.Qua* ego populabo propere.Digno,ut Pacu
uiusin Hermione.Cumneqjafpicere äquales dignarenteius.mediesdeficietnumerantem exé
pla.Sed haftenus hsc,qua; memoria fugerrere potuit,ne immenfum ferpat commentarius.
P"De participio. Cap. V.
Partidpi
ura rjj Arricipiü eft pars oratióis dicb,q> duaçj partium, qua? funt eximia» in toto íemóe uer
bi,& nominis uim participet.Capit.n.a nomine genus,& caíum,a uerbo aút fignifi-
cationem,quaIitatem,& tempus,ab utroejj nume#,& figuram.Sigmficationes parti
Significa ripios quinqj funt,quemadmodum in uerbo,aftiua,paffiua,neutra,deponens,com
tíones jj
ticíp, munis. Aftiua eft, utuocans,docens.Paffiua,ut uocatus,doftus.Neutra,utnauigans,uolans>De
Qualítas ponens,utluftans,fequés.Cómunis,utcófolans,criminans.QuaIitasparticipioc;fimiliter,qué
particíp* admodú in uerbis,in quaruor fpecies diftnbuca eft.Abfoluca,inchoatiua,frequétanua,medirati
ua.Abíoluca
 LIBER PRIMVS ХХП
ua. Abfoluta eft, utlegení, docens.Inchoatiua,ut férueíces,liícefcens.Frequentatiua,uccurfítáf
qua5mans.Meditatiua,utemnens,parturiens.Tempora participiorum funt cria. Pra?íens,ut fe- ¿^f*ярзГ
qués. Präteritum, ut fecutus. Futurum, ut fecuturus. Genera & caíiis ex nomine traira facile no Genera
fcimus,numerusquoqj& figura tam ex uerboq ex nomine intelligi poteft. Participia rrahun Cafus
tur a uerbo aftiuo duo^qux prafentis temporis Se futun,utdocens,& dofturus. A paflîuo duo АЛпда
prcteriti ÔC futuri,ucdo¿his,& docendus. A neutro duo,prsfentis tempons,& futuri,currens, pafl-ma
curfur9. Interdu tria cû deiïatiopafïïua mifcetur,ut gaudens,gauifus,& gamiiirus. A deponen ti duo
cria,Iuclans,luétatus7& luc>aturus,interdum quatuor,ut fequens,íccutus,& íecuturus,etfequé Neutra ■!•
dus. A communi temper quatuorjecundum formam quidem aéhuam prafentis temporis, & j*uo 4ua .
futuri, uteriminans, criminaturus , fecundum paftïuamautem formam pra?ta?rin, ÖC fi>- çfa g¿
futuri,ut,criminatus,& criminandus. Participia in aftiuis,temporis preteriti non funt, utgra;,- tuor
cedicimus,oT£TK4)ûa-Recipiuntur autem in pofitionepaflîua ea,qua? non habentpaffiuam deli Deponen
nationem,ficutapud ueteres inueniuntur,iuratus,non enim dicimus iuror . Similiter & pran- [^S?f
fus,coenatus,porus,qua* participia eiTe,aut uerborum fignificatio,aut figura non patitur. Mini Pranfus
me .n.uerbis denuanf,& hsc dumtaxât repiunf in toto £mone participia quafi paffiua,qua; on Cenatue
ginem non habént,qualeeum iurati iudicespronunciauerunc.Jtem apud Ciceronem. Cœna- P°tus
tus fubicum cum duobus filiis,apud eundem pro M ilone.Pranfi-,poti,oícicátes,fed neqî iuror, paitiaV#
neqj prandeor,neqj coenor dicitur. Apud Turpilliutn comœdia nobilis,cuius titulus Demetri pia noib?
us,legimus,iurata fum,perfefto finiriuo,di¿rum iuueniseftVq coníuht,meretrix rñdit, nó fii iu timilía
rata,pro eo fane,quod eft iuraíli,non iuraui.Sed harc in ceteris uerbis,er participiis dici non pof
íunt. Participia in paiîïuis prxfentis rpis non íunt. Abutuncur aiit ueteres afliuo pro paífiuo,ue- Tpa défi
iuri. Gembuíqj uolutans ha?rebat,deeft enim fe,ut fit x?oft< v </ií>u \d voo-, ítem pracipitans traxi me aunt
cum,dee(l me,ut fit prscipitanSK£tT«ííiT3rTo^¿vo<r.Suntquaídam participia noíbusíímilia, qua:
quoniam uerbi originem nó habent„ppterea non funt participia,fed noía,ut tunicatus,galeat9
penulatus,togatus.Quedamparticipia,&noíacómunitereírepoírunt,utpaírus,uiíus,culcus,q
genitiuo cafudiícernuntur.Nam fi noía fuerint genitiuú cafum in us longam fyllabam mittut,
uthuius pafTus,uifus,cultus. Participia auté in i mittun t,huius paffi, uifi,culn. Errant longe,qui
opinantur moribundus,uitabundus,furibundus eíTe participia. Sunt.n.appeüationes, moriru-
rusueroeítparticipium.Cxterumferetantúdiftat in hoc fermone,qm cum dicimus monturus
&moribundus,licet mortem non fitfubiturus,nihilominusfimilismorituro, tale eft funbun-
dus fimilis furéri,fed fine furore,item cum legimus apud Saluftium.Vitabundus inquit p faltuo
fa loca recedebat.Non utiqj uitans,fed uitare fimulans.Haec plerunqj difrerunt,- participia etiam
Сере tpibus deficiunt,ut furens,coepturus,ftudens,rarus,&c. Item obferuádum eftjqd cum uer
bum accedit,q> tantum paifiuam declinationcadmittat,participia rcipit actiua,& paifiua,quafi
hortor, confolor dicimus,ex eo hortatus,& horradus. Item hortans,& hortaturus,quis horto
non dicimus.Si uero tale incident uerbum,quodmbpaflma declinatióe patiendi uim parumad
mittat futurum. Participiumdeclinarionispaffiua; non fere admittit,utquafi expergilcor, cun-
ftor,expergiicendus,& cunftandus,fermo abfurdus uidetur,quia feníum non admittit.
У De Aduerbio. . Caplum.Vl. Aducrbi
Duerbiú eft pars oratióis,quas adiefta uerba eius fenfum implet,atqj explanat ita. Nam um gd fit
S cum dico. PaLemon docet,nondû habet fuam uim fatis planam ,nùi adiieero maie, aut ^ aus dc
I bene,& ideo aduerbium appellatur,quia Temper adiieitur uerbo.Scaurus ira diffinit. Ad ¿¡та*
uerbium eft rei modus adiectionis,ipiàm pronunciationem diffiniens refte,diligenter,optime. Aduerbii
Aduerbium dici tur,ideo quoniam ad uerbum tendit in eadem fèntentia confpiratione,ut refte aeddétia
dixifti,diligenterfecifti,optime legifti.Aduerbioha?ciunftafuntdifcrimina generalia tria, for aduerbja
ma,modus,finitio.Forma continet,aut fimplicem, aut compofitam. Modus conrinet quanti- qUC pnu>
t3tem,utplus,minuíue.FinitiocontinetíAímam.Aduerbiaautfu3efuntpofítióis, aurabahispti tma que
bus orarionis trahuntur.Per fe nafeuntur ut nupenFLec qiueab aliis tranfeunc,uarias habent for 1 denu*
mas,a proprio nomine dicuntur,ut Tullius Tulliane. A ha a pronomine,ut mearim,tuatim. I té ^g*ti a¿
a uerbis,utcurfim. Item anomîe&uerbo,utpedetentim.Aliaaparricipio,utinduIgensmdul uerbía
géter.Item a nomine appellatiuo,ut docilis dociliten Alia a uocabulo,ut hoftium hoftiaû . Ve- ^gatbia
rumnejiasquidemomncsuaiietatesperfequédaiputàtimjfatiseftpofuifiealiquaSjp ejuasexee a ueï
 DE ARTE * GRAMM ÁTICA
Cóforma
orma re colligantur. Aduerbiis accidurrt numerus,ut femcl,bís,tcr,quatcr,quinquies, deinceps, pri'
tiua
ftratma mum,iterumjriirius,teruum,duncaxar,fope,&pius,ià:ipiiïïme, miJlies,decies. Negacio, ut non
optatma nequaquamjapud^arum^cus^inime.ConnrmatiOjUtetiatnjquidni^nempe, quippe, pro-
A eftima fefto,uideIicer,pláe,maxime,íciIicet,Iicet,jIlicecnimirú. Demonftratio,utecce,en illum,eccú
Ordinati eccam>fedha?cpronomina quidam eíTedixerunc.Optario,urutinam, ofiqui,fi íí,*íhmatio,
ua utcaro,uili.Ordmatio,utprimo,fècundo,deinde,deinceps,runc,ante^rius,denique. Interro«
Int'roga^ gatio,utcur,quare,quid,ita,nempe,nonne,quamobrem,utrum.Similitudo,ut quafi,ceu,iraqí
¿ímilitu Perind£iacfic,prout,item,adeo,ueluti,tanquam,fic, quemadmodum. Dubitatio, an,urrum
dinis fors ,forfitá,fortaflís,forса!Ге. Inuocatio,utheus,heo.Refponfíohei. Prohibino,negario,affir-
Dubítati matio?utne.Prohibendi,modonefacias.Negandi,modoneidfaxias ne.Affîrmandi,modo ne
ua tuheriaccuíatorndiculus eíTes.Communicario,fiuecongregario,utpariter,fimul una. Separa
Rnlma* ri9íllCÍeoríum»íePar3tim,femote,fegregatirn.Oprio,ucpotius,immo.Euenrum,uc forte, for-
Prohibid tuicu.QuaIiratem,ut bene,pulchre,ß^enter,prudenter,agihter,uiriliter, expediré. Quantita-
tíua . tem,ut nimium,pIus,minus,multum,tantum,t3ntummodo,íatis,parumper,lublimiter. Pre--
AffrtlU/ caaonem>ucíodes. Iufiurandum,hercule,mehercule,mediuífidius,mecaftor,eaftor.,perpol,
hua""3' cdepoI.TemporaIe,utmodo,heri,hodie,cras,ftarim,nunc,nuper,perendie,oíim, aliquando,
Cógrega quando.Locorum,qus quatuor deícribuntur. Nam aucaduerbia loci funt,uthic,iUic,ibi,alibi
tiua intuSj foris. Autaduerbiaíunr adlocuni,uthuc,UIuc,quOjaIiOjintro,foras.Auraduerbialoci
bía?ua deloco,uthinc,ülinc,inde,aliunde.Aut aduerbia per locum,ut qua,hac,illac,iftac. Recb auc
Euentus communia omnium partium,utperegere,penitus,rurfum,deorium,furfum,paflîm,angufte,
glítaris Iate.Etiam nomina ciuitatum in aduerbia redigi poflunt,& illa quedam qua? genitiuo cafu .i.
Quanta &.a?,fyll3bis finiuntur,quando in ipfis ciuitatibus fumus,uel illic aliquid agimus, ipfo genitiuo
pucatiua caíu uti debemus,ut Roma? íum,Roma? ftudui, Arimini ueríor, Arimini moror. Quando au-
Iurandi tem ad ipfas ciuitates pergimus, aduerbium facimus ad locum, cafu accufatiuo, uc Romam
Tepons uado, Ariminum pergo. Si uero tarnen digredimur,feptimo cafu utendú eft, ut Roma uenio
aÏiocu- •Arimino difcedo.Ea uero nomina ciuitatum,qua? gemtiuumin us íyllabam mittunt,in una ti
Cmitatu tum Pa»*tediiTentiunta íuperioribus.i\am & aduerbium loci,in loco, feptimo caíu íeruabimus
noía quo utNarbonefum,quiafacithuiusnarbonis,Babyloniefii,gafacithuiusBabyIonis.Rusetiâ &
ропзпшг domus & humus in aduerbia redigi poiTiint.Nam fi aduerbium loci ad locñ ponimus, i ta dice
K.us vo muMOS uado,domum pergo.Si illic fuerimus,ita dicemus,rurií¿í,domi moror.Siíde ueniam9
Humus feptimo cafu utimur,ut rureuenio,domodiícedo. Humus aút non recipic nifíaduerbiú loci in
С luitató locOjUt humi naícitur.i.huo,a?qua? aduerbia funt dicenda,c¡bus melius pra?poíitio detrahi tur.Si
S Se ^ciuitatum'utwtcrorumloco^nominafu«intdeftinata,alioquiprouinciis. ítem prepofi-
chnata во apphcabitur,ut ab Italia uenio,in Italia fum,ad Italiam uado.Poeta? tarnen fa?pius ab hac ob
Compa* feruatione diícedunt.Sunt pmerea nomina ciuitatum,qua? plurali numero figurátur, ut Athe
fuU1atua nx'theb*'&h¿sutemuraccuratmocaíueuntes5ablatiuomanentes,&exeuntes.Compararione
Diminuí rcipiuntur aduerbia,quories appellationes,unde traníeunt,comparantur,ut dotfe,doctius,do
tita ctifllme,quia eft doctus,doftior,doftiffimus.Et quoniam aduerbia quoqj funt, qua? per omnes
coianoía gradusirenonpoiTunt,ideohisadaugendumfignificationem pro cóparatiuo, &íuperlatiuo
mmiifiís0 ™agis & maxime coniungimus,ad minuendam minus,minime, qucadmodum comparantur
cömuma ira diminuuntur aduerbia a pofitiuo,utprimum primulum,15ge longule.Acomparariuomo-
Verbis do,uc melius meliuícule,Iongius Iongiuícule. A íuperlatiuo, uel nulla exempla, uel pauca íunc.
œmunia AduerbiacómuniacumnoíbuSjUtíubito, fedulo,autcúpronominibus,utqua,quo,hac,aut
сЪЪшъ"' cum uerbis,ur age,pone,autcum coniunftionibas,ut quare,fi,quamobrem,quando,ne,ut,cú
cómunía auc cum prcpofitionibus,ut pra?ter,ante,pra?,conrra,propter,aut cum interieftionibus,ut hem
P repoíí* heus,heo,aut pro fe inuicem,ut ubi,quando,maxime,tum ut hic.Deniqj ha?c aut fenfuí',aut pie
SmunS ГиПф • ПКГ ^ d%rnit.accenruSt Aduerbiis addi pra?pofitiones quáplurimi negan t,fed tarnen le
lnííecílio ¿faminuenimusin primo,qucrá eft £утгг«то1<г& qua? dixeruntueceres,a mane, & ab hincan-
nibus c5 nos decern natuseft,quod eft ante decern natus anuos, ítem poli hachante hac,exinde, ab hinc
muñía ab ufq?,& poetice de fubito,de repente,de improuifo. Q_uoi* qua?dá uelut una pars ofonis có-
tíoSSlaa Pofita>nonnulla poetice pferuntur.Notandum fane,q> ipfa aduerbia uarios habent fines. Nam
bus iûgiï Çpedam ex communibus deriuaca appeftatiuis in ter íyllabam exeunt, quoties datiuus caíus i li
tera terminatur,
 LIBER i PRIMVS : ХХШ
tera terminatur,ut moli moIiter,uoIubiIi uolubiliter,c*pIicabiIi explicabiliter, plauiîbili plaufi
biliter,docibiUdocibiliter,Ex hac regula unum diffentit,quod eft fàcilc,quod quidam nomen Зй^й
putantproaduerbiopofimm,utefttoruumclamat,horrendum íonat. Caeterumin compofi- ucrbiorá
none facilis,a quo diffialiseft,difficulterfâcic,non difficile. Appellationesenim quoties com* Ter. •"*
ponuntur,fuam regulam feruanr.Sed farpius contra hanc regulam ufiirpat auftoritas. Quoties Vra,
datiuus.o.litera terminatur,aduerbia.e.aut.o.literis exeunt, fed ea quae in.e. exeunt produci de-
bent,dofto dofte.fimiliter,&c.Ha»cautdiírentiunt,&ecorreptafiniuntut)quae non compa*- g quita
rantur,nec ueniunt ex quadá appellatiôc,ut rite,magnopere,repente. Aut ea quae côparatiôis re
gulam non féruant,utbene,male,meIius,peius,optime,pefiîme. Item ea qua; a nomine uerbo
uenon ueniunt,íed per fe inueniuntur,ut impune. Identidem quae.o.litera exeunt tarn corripi °<lua
untur, uteituscito, quam producunturtutfaIlüsfalfo,primo,tertio,fubito,coníuIto,füper'
uacuo,cIandeftino,gratuito fecundo, quarto,perpetuo,tuto,fècreto,neceirario,fortuito, ma-
mtino,continuo,opinato,biparnto,triparrito, quadriparrito.Hucufqueprocedit figura, quia
quinquepartito nemo dicit,nec in cartero numero ipefferrepoffumus. Aliaintus,ut fundid
tus,ftirpitus,radicitus,ca;litus, nudiufterrius,diuinitus,publicitus,& publice. Item human^us
& humane, fed in hoc fenfudiftinftiofenfum mutat, utfithumane <x.v<fiiv-m\u<r uteftapud
Terentium.tamen uix humane paritur,& humanirus qimvAiu-bîho-, ut idem Tercntius ait,
Ccepi non humaniter,neque,utanimum aegrommdecuit3adulefcentdumtracbre.Qua?dam Nomíaía
funt nomina in us íy liaba terminata,quae ex fe bina aduerbia faciun t,ut eft ueterú auä.ontas,tra- us queda
fit enimin quibuídárarionc,& aliter enúciat ipfa,aIitercóíuetudouíurpat.Nam nauusnáuiter «duerbí»
dicunt,quod nos ñaue. ítem duriter,quod nos dure. ítem largiter,quod nos large.Item cele JÏÏ^
re,& celeriter. funt pratereaaliaquaeinam finiuntur,utobuiam,nequicquam,bifariam,qua im/ *
drifàri3m,pecperam,iiequaquam,trifiriam multifariam. Alia in im gradati m,unciatim,afFatim
acceruatimjca^tim^aptim^eparatimjtraftirn/urrimjftatim/ummatim^riuatimjuiritim,!!!
butim,geminatim,regulatim,paulatim,giomeranm,copulatim,ca?fim,curfim,afflicl:im,minu
tarimjdeditim^artim^aulatimjnominarim^iatim^uttatim^ngularimjftric^im, ubeitim,fé
fim,uiciffim, pedetentim,paucilarim,fígülatim,turmatim , ftillatim, memoratim. Inuenitur
etiamaduerbium in a litera terminatum,ut iniuria, cuicontrarium eft iure. Itcminiutuefperi. д v y *
Iteminuutnodu.IteminIutfemel.Inomnibuslarinis;prQpriisnoíbus,qua;oIiteraablatóca #¿ ' *
fu terminantur in aduerbiis mutata o litera in a accedente fyllaba.ne aduerbia faciun t,ut a Virg.
uirgiliane3a Tulio tuliane,& qua; apud gracos aduerbia 5o- terminantur,ea apud nos iuxta lati- Ne
numíermonem ine litera finiuntur,uto^RfHxu(rhomerice. Oúnoía,quaeinaexeuntablatóca' •*
fu,& funt foeminina aduerbia in tim,mittunt,ut regula regulatí,uncia unciatim, rota rotatí, & -r/ún
'
limilia. Item,qua: in e exeunt interdum aduerbia intusmittunt,utabunirateunitus, aftirpeftir Tu»
pitus,a fundamine funditus.Item ex pra»pofirionibus,qua; mutato accentu in aduerbia recedút Er4>0*j/
ut infra,infra ftant,fupra,fupra eft,exrra,extra erat,intra^ntra fedebit,ultra,ultta non faciam, ci fa¡fa„*
tra,citra difcurrit,circa,circa equitatur,iuxta,iuxta fecit,contra.contra condebat,fubtus,fubtus biacff n>
erat,corá,coram ftetit,idem palá,ante uenit,poft,poft fedit,prope,prope cecidit, idem pene uf- ne cafib»
<p,uícp illam multauit,ut fit ualde,item fuper, Cuper fronde,quádiu.n. fine cafibus enúciátur ad P0Bfitur
uerbia acceptis cafibus praepofitiones funt.Item aduerbia quidam ha;c pofuerunt, quae etiáapd Aduer^
ueteres obíeruata funtjtranflariui,aiuifiui,receptiui,oftentiui,& fi qua eiufmodi funt alia, qua; bía q dtó
caíui datiuo danrur,in quibus obferuabim9 ita dicere, tráflatiui eft,erit,tranfiit,facit,mittit,rráí feruiunt, ,
latí non dicimus,&ca;t.fímiliter quidá tñ dicút fímilia his eífe decori,honori,ufui,qua; íupra di
ximus,haecaduerbiairí<»To-rwTffávnonhabenr,poftpofteriorpoftremus, fupra íuperiorfupre-
mus,in6-a inferior infimus,prope propiorproximuá, inter interior intimus, extra exterior ex-
tremus,ultra ulterior ultimus,citraciterior,non habet penes penitus. Figura aduerbiis ficutin Figurad
omnibus partibus ora tionis,aut fim plex eft,ut iufte,aut compofi ta,u t iniufte.Vtaduerbiú é mo uer *
do temporis,& fignificat poftq.At me cum primú faeuus circunftetithorror,ut regem aequeuú
modo qualitatis & fignificat quemadmodú,ut.Troianas utopes,& lamentable regnum, mo
do loci,& fignificat ubi,ut eft.Caefis ut forte iuuencis,modo optidi,& fignificat utinam,ut eft.
Atueniret ante hac,modo admirandi,& fignificat quam. At te poft multa tuorum Fuñera con
fpicio,modo coniunftio caufalis.At faciem mucatus,& era Cupido.
 DE ARTE GRAMMATICA
yDt prepofitione. СарГит, VIL
Prepofîti s«] R.Tpofmo eft pars ora tionis,qua?cópIexa alia m partem orationis fignificatióem «us
ois plena RÍm mutat,uelfupponit*,utmecum,autuerbum pracedi t,ut ,pferotauiaduerbium,urin
¿fctipoo U pgyfi docle,aurp3rncipiú,utpr^cedens,aiiücóiunftionem,utabíq3,aurfeipíam,utcircum
' " Кш] circa. Pra?pofitiones tarn cafibus íeruiút,qloquellis,& cafibiisconiunguní,autíepa-
rarTmr,a"utconiunguní,&feparanf.Coniúgunturiitdi,dis,diduco,diftraho.Separari tur,uc pe
_.n. nes,apud.Coniunguntur,&feparanf:ca?tera;omnes,exquiD9 in,etcumpraepofirionesfiitacó
ta Cum Р°^№ fuerinc,ut eas ftatim s 8c f litera íequatur pleruqj pdueunf^ut ífula cófiliú,confeffio.pra:
iam fet f pofirioni aeeidunt cafus. Sunt autem qui putant aeeidere pra?pofitiom figuram, 8c ordinem.
Figur3m,quÍ3Íuntpra?pofitióesfimplices,utabs,compofit^,utabfcjj. Ordinem,quiafuntpr*
Pre?fr" Г Р°йпиае,ис fine, fubiunftiua?,ut tenus,íed hafc nos íimilia in his numeramus,cfua; ina?qualia no
reíadurr minantur.Cafibusferuiunt,accuíatiuodumtaxat,etabIatiuo,fedícirenosconuenit,pra?pofitio'
bía qndo nes ius fuum tuncretinere,cum pra?ponuntur,fuppofitas uero fignificationem, & mm propria
iinecafi* non habere Separata- prarpofiriones íepararis praepofirionibus non cohaerent, 8c aduerbia faci*
pon unijfi quando illas non fubíecuntur caíus,pra?pofitiones aut ¡pía uerba corrumpunt, ut cóficio;
autipfecorrumpuntur.Cafibusléruiuntpríepoíitiones,accufatiuoduntaxat,&ablatiuo, anri'
qui etiam genitiuo cafui pra?pofitiones coniungebant,ut Virgihus.Crurum tenus, de Laterum
Tenu? , tcnus hifpida nari«Qu*dam communes utriuíqj caííis,nonnull.T prsponuntur,alias tantum uer
bo,qua»dam tarnen caí m murato,al¿£eaccentu in aduerbiis accedunt,nónulhe tarn caíui q uerbo .
loquelis íerüiun t,ut fi dicas fcnbo,adieftis prepofitionibus hoc genere uarian tur,ut cô, de,fub
confcribo,defcnbo,fubícribo.prapofitiones aut caíibustantummodoíeruiunt,autíolis loque
5ub - e l's>aut исг'^1ие communiter.Cafibus tantum ieruiunt, ut apud,penes.iunt alia?, qua; harum in*
ueniunturexemplo,loquelis tantum iungiintur,uram,con,di,dis,ie,re,ut ampleftor, côgredr
An Con or,diduco,diftraho,reparo,refero.C«tera;pra?pofitiones,etuerbisinha?rent,etcafibus,utphúc
Di dis 5e inodumadmoneatob rem,qus cafibus lemiunt, aut aceufatiuo, aut ablatiuo copulan tur,
Accufetí quae aceufatiuo caíui feruiunt,umguntur hoc modo . Ad domum, aduerfus hoftes, citra
uo fermé ltaliam,circa muros,erga confcientiá inter propinquos,infra potétes,poft domum.pmer pau
*** cos,pone tergum,transalpes,iuxca a?dem,ulq3 Galliam, ante iudices, as Туberim,contra grae¿
ciam ,circa forum,extra ciuuatem,intra opidum, ob amicitiam,penes plurimos, propter Ipcm,
fecundumdifciplinam,perprouinciam,ultraterminum,propemeefl,utdicit Cicero in pifo
Propríus ne, proximus pôpeio iedebam ,ied & danuo caíui. Idem Cicero dixit ad Aticû,Propius gran
efí dariuo manco acceffî nepos îHuitri.Saluftius. Proxïa Carthagini loca.VirgiIius.Proximus huic, longo
fed pximus intetuailo.Item.Propi'' ilabuhs armenta tenerent,ablatiuo cafui ha?cfic iunguntur
Abitó f a propinquis,ab hoinine,abfqj nobis,cú fociis,corâ amicis,clam patre,de ciuitate,e foro,ex pro
uientes mnciajpfratre^rsdolore^alamomnibaSjfinedomino^enuscrurfcEtquaïutrii^cafibusier-
uiût,ut in,fub prspofitiones aceufanuo cafui tune iunguntur,quando aliquo nos traniferimus,
In 5ub ut m rus coiin prouinciâ uado,fub montem pergo. Cum uero in ipfo loco íumus,ablati uo cafu
fui utimur,ut in rure (to , in prouinciâ fum ,fub mote moror.Super eriá & fubter licet rarius utnfqj
5ubter cafibus ieruiun t.Nam dicimus,& fup terrâ,& iuper terra, ucS tratoqj fuper difeumbif oftro,ec
fui fauté Gemina fuper arbore fidunt,& Ligna fuper foco large reponens.I tem fuper teftudiné,& fup te
tcf ftudine,etlubtermare,etiubtermari.Praepofitionesin,ex,pér,de,pro,pra;,tamuerbispra?ponû
tur,quam cafus ampleftuntur. fediunebe uerbis,fiue nominibus modo fignificationem augent
proprer ut *mPocens3CJICO^us-«cc'urus^eamo,perodi,modo diminuût,ut infcius,excors, inermis, deform
uerbis : 3 rnis,pfidus,profànus. De prepofitionibus,qux iub uaria fignificatione apud auftores reperiun
cafibus tur. I n pr.rpofi tio fignificat modo id quod eil ualde,& uim uerbi,cui pra?ponitur,ut fuperi9,au
pponunf get,utincrepuit,ifonuit.Virgilius,Turnus ut infraftos,modo fignificat idem qued nó, & uim
gnitieet uer^ imminuit <P cu' pra?ponitur,ut inualidus,ifirmus.Poni£ & p eo quod eft inter,ut Penthc
filea furenSjmediifqj in milibus ardetJtem , Aut Capyn,aut celfis in puppibus arma Cayci,et j>
adueríus,utinparricidam,intyrannum,utVirgilius, Quid meus aeneas in te corn mittere tan
tum,& Ipfedeos í Dardana íuícitatarma.Et ,p modo qualitatis,ut. Quem pellis ahenis,In plu
mam fquammis auro conferta tegebat>&. Atqj huic in faciem íoror,ut cóuerfa metiíci. Interdú
proparticula(uperuacua,ut.Nou:ocrines,îcanaq3menta.InterdumquaIitatem habec ad peius
detcriuspendentem>uc.Qluam íemel informes uidiíTe Суdopas. Non enim nullius forms fi
gnificat,
 LIBER ' PRIMVS ХХ1Ш
gnificat,fedmala? forma?. Sed arque diciruruulgodeformis.lccm apuduirg.Etpyrgiueteres,in
tempeftatfpgrauifca*Nam & hic non nullius,ied mala? rempeftans,ac per hoc ííalubres peftilé
teíqj.Pomtur & pro quaürate ordinatiua,ur cum dicimus,opus in dies crefcit, ut Virgili9. Inqj
diesauidum capur altius efferc,& Tullius,Crefcit in dies fingulos,& pro fpacio temporali,cum
fignificatur qua» adhuc,ut cum dirimus, mane in noftem,ut apud Virgi. Felix fi protin9 illum
Aequaffecno¿tiIudum,in lucemeß tuliftet-Ponitur ótpropra>pofinonepro,utcum dicimus.
Hoc munus in magnum habeo,ut Virgihus. In magno muñere Cyfeus Efle lui dederac monu
mentum,& pignus amoris,& Saluftius in primo hyftoriarum Iibro,ut Et facta in gloria nume
ro, & fi liceat auidius fecenr.Sub prcpofitio íígnificat modo fupra,ut Ter flama íübieéra reluxic
& Corpora faltu. Subüciunt in equos,ideft fupra iaciunt,modo ifra.Caudamqj remulcens.Sub ¿ць q(j
iecit pauitantem utero,fUuafqj petiuit.ltem.Pedibufqj rotarum.SubiiciuntIapius.Sgnificat,& iignifkat
prope ut.Quodeinde fub ipio. Ecce uolac. Item.Claiïemqj fub ipfä. Antandro.Pomrur,& pro
pra>pofitionein,ut.Narnq} tub ingenri luftrat dum finguIatemplo,&.Quamíemel informé ua
fto uidifte íub antro i.in templo,& in antro.Super prepofitio íígnificat modo de,ut. Multa fu*
per Priamo rogitans,6Y.Harc fuper aruorum cultus,pecorumqj canebam,&. Super arboribus,
Moçb,& pro prapofirione pro,ut.Nec fuper ipfe lua molitur laude laborem }вс. Nil fuper im
penó moueor.Ponimr,& pro infuper,&amplius,ut.Cuineq} apud Dañaos ulquam locus. Jn«
fuper ipfi. Dardáida?,&c. I tem Ecce fuper moefti magna. Diomedis ab urbe. Legan refponfa fe
runt,& pro defuper,ut. Hsrc fuper e uallo proípeétant troes,&.Superqj ímmanebaratrum. Cer
nifur.Icem^Geminaiuperarborefiduni^&proiupereiljUt.IlleautOiecpenimfuga íuper ulla 5upcr
perich),et.Omihi (ola mei fuper Aírianactisimago. Ité,et ultra figniHcat,ut.SuperGaramá
ras,& Indos. Proferetimperium. Pro pnTpofitio íígnificat porro,ut cum pfundú dicimus pela
gus,cui porro fit fundus,ut,Hinc altas catites Proiecraqj faxa Pacmni,& Proieétodum,pcdeIe
uoaprat fe pugnar. fignificat,&ante,ut.Soli proportisMefapus, &acer Atinas Suftentantaci pro
em,& cum pro nauiu,proconíona,&pfcA-niumdiximuslocum,g eft ante fcarnam. Item pro*
dere ante dare fignificat,ut Prodere patnam dicitur.Modo porro dare,& propag?re, ut I taha
regeret,genus alto a fanguine Teucri.Proderet.Modo in pra?pofirióe3ut cü dicimus pro reftris
pro tribunali,ut apud Virg.Hiriutumqj íupercihú,promiiraqj barba,ideft imilla, & pro eo qd* profcc0,g
eft ccvtí apud grarcos,ut cum dicimus Ceruam pro 1 phigenia,et.Pro dulci Afcanio ueniat,& ft Prodere
eo^quodeftùTJf^ut. Vnumillud tibí nate dea, prarqj omnibus unu. Pradicam.Ex&abprarpo1
íinoneSjíí fequens uerbum a uocali incipiar,integre efferuntur,ut ex oppido,ab íllo, fi confoná v?
res íequentur,extremam lireram perdunt,ut e foro,a Marco . Similiter íi uocalis fequatur con- £ д дШ#
íbnantis loco pofira,ur a Iunone,e uirtute,e tuno. Has prarterea pra?pofinones ( ut quibufdá ui- bufdam
detur)non idem,unumqj fignificant,nec enim unum eft,ex cheatro ucire,& a theatro, ex shea
tro íe uenircdicit,qui ex ípío uenit theatro, qui uero dixit a theatro,non ex iplo theatro, fed a
loco qui proximus eft theatro. His prarpofitionibus contraria poteftateíunt,ad&in, quar&ip
íenon unum,idemq}fignificant,quia in forum ire,eft in ipfüm forum in trare,ad forum autem
ire, in locum proximum foro,ut in tribunal & ad tribunal uenire,n on unum eft,quia ad tribu« j^d Гп ad
nal uenit litigator,in tribunal uero pra?tor,aut iudex. dlrferant
P"De coniunftione. Cap. VUL
Oniunflio eft pars orationis indeclinabilis copulans fermonem, 8c coniunges uim,
& crdinem ptis orationis. Nam ab hoc meruitnomen, qa pro uinculo iterponitur
oranoni,laxumenim.& diffufum fermonem morecathen» interpofita deuincic
J PaJarmonezmitafiniuit.Coniuriclioeftpsofcnisíneclens, ordinanlqj fententiam. CoiuAio
Comunctionum quardam fimt principales,alia? íubíequentes,alia? media?.Media*,quibus utrali %f¿f(m„
bet parte pofi ris fine uitio coniungitur oratio.Principahs eft coniunétio,ut. Sed qui te uiuú ca* tío plena
fus age fare uiciffimNam ille ordo ubi poftponitur poencus eft,per anaftrophc factus,ut. Ipfà, Ordo со
fed in íónis inhuman uenit imago.Subfequens eft,quar media eitCoiuncbom accidút tria, figu ,un<jt,è,ï
ra,ordo.poteftas.Figuraeft,quaapparet,anfimplexfîf,utnam,ancompofit3,utnamcjj. Ordo Pcitcftas
coniunclionfi triphei genere feruanduseft.Primo,quoapparetutrû prapofitiuaiît,utnam.an oiflctiois
iubiunctiua,ut qiue,uel qua? praponi & fubiungi poffit,ut itaqj,namcp.poteftas côiunclionû in Çopulari
quinqjdiftnbuu fpes diuiditur.lùntcni copulatiua'jdifiuncnuajjCxpletiua'jCaiilàks, rationales. uc
' S
 DE ARTE GRAMMATICA
Atad CopuhtiuxhsA^uc^eil^^AthafcparricuIacuconiunaioeft pert fcribitur,cú pnrpo-
DilifiAV fmoeftperd.Difiiunaiiwaut1ueInec,neque,an,ne,neu,neub^pIeni«quide,equidcJquo9
uc amé tamcn,porro,profeao,d€Índe,íaIré,nimirum,uero.CaufaIesii,etfi,enam,fit2men, п.тес
Äal« fi,aùidé,qmndoquIdé,quonia,quineriam,iîn,fineriam^eu,fiuc,nam^aqucîn1fi,ni,pr*rerca
Sont! enim ctcnim1fed,qa,quando.Hs coniunftiones quia,& quoma,hoc diftant,qu,a referenns кft
qui* & quoniá iterantis poft interrogationé alicuius,eo,ideo,iccirco,ppterea,ha;c ubi eau a rcddit
c- reru coniungereorationéfolent.Ita non dedit, quia nóhabuit. Sicomuntfio,& fimplex,etcó
bí pofita producitur,fed propofitiua qu*dá particulate fi,qmdé,íuppofita uero cornpitur,ut nifi
№natiu^Jed,quáobrcm,prsfcrtim,ité,itéque,fiuqca?ceru,ahoqui,atquienirn,etenimenim-
uero,quia,quapropter„ppter,quippe,quoniá, quomáquide, ergo,ideo,adeo,ideoque, fcihcet
propteгeaЛl^are,quoclrca,quфpe,uфote,íanc,uiddicet)ltaфJquaшs,hcet3qq,quando,grau1
Rations
tiuc пая!тя£^^
firmantinhuncmodúXucet,igiturdieseft^^^ quod dies eft, eu
lllatíuc di¿ ¿¿go efl-e quod lux eft.Sunt auté pra?terea,ut ait PliniuU llanua:hae,qq,quauis,tamçtfi. he
rSÍL finira dicuimir h^dibquáquam^nte^poftquá^uaten'.Item optatma. utma ne uehm.Sub
sibS iunftius etfi,& qu» ab eo cópofita iunt,tametfi,antequa, donee, quauMumodo,licet, poftq
uc priuíq donicú pro donee acctpimr,aut pro dúmodo,nec te moueatfi queda efleea aduerbia со
Dom'cu? ■unft,¿nesrec0gnofces.SuntétdiftionesJquasicertúeft,utrüconiunftiones,anprffpofitiones
an aduerbia nominemus,qux m omni feníu facile dinoícuntur.Ná & coniunftiones p alas со
iunftionibus pofita: iueniuntur poteftate mutata.Sunt aha: ad aliquid relariua-,ut ait idé Plinius
Coropa; fíuecóparatiua?,magis,potius,ímo.In huncmodiíhicerat,ímo ille,uelpotiusille.Idem aitcô-
tiue parandi poteftate habere tanquá,fed ha>c uidentur aduerbia magis fimilitudinis,ut tanquá bous
amicus &táilleq is.Etconiunftioidualetquodqj,fedhocdifFert,q,ha?cnon modo íubmngif
fed etiá pra:ponitur,modo geminatur,ut. Qjà foedere certo.Et premere,& laxas fcirer dare iuf
Et.rçq<ï (lis habeas mófimpliciterelata,íed figurata, ut Labif. undauadis,abiesmiraní,&unda;.Mira
différant ^ nemug Modo íterrogatiua,ut Et qua? tanta fuit Roma tibi caufa uidendi. Modo indígnate
Et quot ua.Et quiíquá numen lunonis adoret.Modo confirmatiua,ut Et dubitamus adhuc uitutem ex
mois Ш tendere fa¿tis.M odo cauialis.Et gens illa quidem fumptis no tarda pharetns.Modo adiunchua
matur & DmifHua ut Die quibus in terns,& eris mihi magnus Apollo.Modo adiettiua pro etiam,uc
Ouor Iphitus aeuo lam grauior Pellias,& uulnere tardus Vlyxi.Modo ordmatiua ut Fringen
tis& uneunt.Modo iuperlatiua.ut Quicqd id eft,timeo Danaos,& dona ferentes.M odo dimi
nutiua per gradus. Felix qui potuit rerum cognofeere cauias.Fortunatus & die deos,qui nouit
aut quot aereft¿ Autconiunftiodubitatiua/i geminetur, habet poteftatem,qua: dicit,a ut hbrum uolo
Satur* * aut pretium,ummq$ ex *quo dfiderare fignificat. Aut pelago danaum infidias шГресЪф dona
Precipitare iubetiubieftisqj urere flámis. Aut terrebrare cauasuteri,ec tentare latebras.bubmer
(as ue obrue pupes. Aut fi iemel рлопипааЕ,diminutiua eft,& gradum habet ad'mferiora tende
tem utdicimus,eú librum uolo,aut precium,ut fi liber,quc ponffimum uolo, minime reddaf,
tum' quod fecundú pretium,ut Incute uim uentis, & difuce corpora ponto . Aut age diuerlas.
Nam furens Iuno,& irata^d1 potiffimum graue petebat,optauitdemde quod fecundu.Huius
coniunftionis qualitates iunt multa?,modo coniuftiua eft,cum dicimus,aut da mihi, aut rapio,
ut Nymph* nofter amor Lybetrides,aut mihi carmen.Quale meo Codro concedite,proxima:
phoebi.Verfibusille facit,aut fi nó poflumus oés.Modo hortatiua efhta.Auttumagnepaterdi
uum miferere,ut eft diftum,& illud. Vítu qc* íupereft infefto uulnere mortui meteor dimitte.
Modo cóiunftiuapro &,ut Moliriue moram, autueniendi pofeere caufas.tt pro qj. Vt ligaas
coruis preifo ter guture uocefAut quater ingeminant pro qterq*Modopro leparanua,ut Aut
onera aeeipiunt uéientum,aut agmine fofto. Item. Media inter cornua fudit.Aut ante ora deu
Intiertio Din is (pícjaí a£j aras.i.modo fudit,modofpaciaf.Item.Semineces uoluit multos, autagmina
tíoíS ¿urFu.Proterit,autraptaSfugiennbusingemhaftas. ÇDeinteneftione. CapJX.
Èuax гш&й* Nterieaio eil parí oranonis affeftum mentis fignificans uoci condita. Inieneiho-
Vah Vc ЩШш m aeeidit fignificatio,tantumqî aliis parubus oranois interiacens mien folet- Hxc uel
Ab ah Щ cx coníuetudine,uelíequentibus uerbis,uarium affeftum oftendit,exultantem iigmh
heu рзре ЩЩ euax,aut uolupcatc)Ut uah, aut dolétem,ut uhe,aur lugentem, ut heu,aut time
■ • tem,uthci,
 LIBER SECVNDVS XXV
tcm,uthei,atat,autadmirantem,utp3pe,autarridentem,utahah, authortantem,uteia,age> Ah Vah ueh
ah
flgedum,autiraícentem,ut nefas, proh nefas, autlaudantem,uteuge, aut uitantem,utapagei Heu Pa
autuocantem,uteho,autfilenrium,utfi,»autfi. Ironiam,uthui.autintentiusaliquiddemon->
ftrancem,ut enim aut ex improuifo aliquid deprendentem, ut a t at,& fi qua fun с fimilia qua* affe Sa At
¿his potiufquam obferuationes arcis indicant, Tunc plurimajdiflioneSjiitheus, eia, en, cerre in Eiaat
Age
ter aduerbia,& interieftionem ,etiam a fe partes orationis pro iterieftione fingula» plures ue po- Agedutu
nuntur,uteft, en ellumamabo,nefas,prohnefas,maIum,mifèrum,nefandum. Has enim, (utaf Proh ne^
ferunt multi)in quibufdam locis interiefliones efTe,ipfe déclarât affeftus, & fere quicquid ani, fas tugc
Apagc
mus orationis inferuerit,quo detrafto textus integer reperitur,numero iterieftionis accedit. In At at
terieftióem graci inter aduerbia pofuerunt,latini'ideo íepararunt, quiahuiufcemodi uocesnó Heus
ftatim fequuntur uerbum ,& late multiplex íteriecíionis caufa coníiftit. Memoria eft uelox ani Am abo
mi, & firma perceptio,cuius facultatem fouet exercitatioleftionis,enarrationifqj intentio,ftyli EnNefandfi
cura,rcdditio foUicita,& diligens iteratio,atque repetitio frequens. Miferum
Malum
♦ DIOMEDÍS LIBER SECVNDVS INCIPIT. Méoria
diffinitio
(TDE VOCE, ET LITERIS INDIFFERENTER. Cap. Primum.

N PRIMO LIBELLO SERMONIS VNIVERSA Mcbra

qua; pria Iegentibus arris grammaticae (ludia precipua eíTe uidebátur
pro qualitate ingenii,puto me fans expofuifTe, nee ullius fugere fcien
tiam arbitror,totam loquendi materiam,difputandiqjfubftantiam p
tibus orationis adminiftrari. In hoc uero,quid efTet grammatica,et g
bus alus adminiculis inftruamur,explicabimus.Vox efl,(ut iloicis ui' Voxqd
detur)fpiritus tenuis auditui fenfibilis?quantum in ipfo eft. Fit autem fo
uel exilis aura piilfu,uel uerberati aeris iftu. Omnis uox,aut articula- X^x *
ta eft,aut confuía. Articulata eft rationalis hominum loquelis explica Art icula
ta,eadem & literalis,uel fcriptibilis.appellatur, quia uteris cóprehédi ta
_J poteft.Cófuía eft irrationalis,uel infcripribilis fimplici uocis fono ani r
malium eftefta, qua; fcnbi non poteft,ut eft equi hinnitus,táuri mugitus. Quidam etiam modu Confuft
latam uocem addidere,tybia?,uel organi,qua? quáquá ícribi non poffít, habet tarnen modulatá
aliquamdiftinñionem.Vnde quidam tria uocis officia defignant,eloquium,tinnitum,fonum. Vode of
Eloquium eft humana; pronunciationis expreffa fignificario facilem mentibufexprimens intel pjia ma
leftum.Tinnitus eft fabricara: materia; illuíio tenui foiio,audirionem augens. Sonus éft corpalis Timtu*
collifiorepentinumauribusinferens fragorem,quid qnieteres omnes fonos uocesdixerunt, Sonus
utFraftafq}adlittorauoces,Arseftreicuiufcunq}fcientia,ufu,ueltradiriôe,uïrationepercepra д . '
tendes ad ufualiqueuitxneceffariu.Tul.hocmoartediffiniiiit.Ars é prcceptionuexercitaçrcô ^k>
ftruAo,adunuexim,uita;utilcpertinenriû.Arsdicla,ueIq;arcl:opra;cepto fingula diffiniar,& Aitiu ge
uelut uias quaídá oftendat,uel <тЬ'тн<г «¿¿tío-, unde ueteresarté p uirtute appellarút. Artiú gene пега plu»
ra funt plura,quarum grámatice fola literalis eft, exqua rhetorice, & poetice cóíiftunt. Iccirco Grama*
literalis difta, quod a Uteris incipiat. Et enimgrámancus lanne literatus eft appellarus,& gram
marica literatura,qua; formam loquendi ad certam rationem dirigir . Diffinitió eft oratio,qua;
ïd, de quo quaeritur,aperte defcribit,et determïat.Cice.fic eam diffinir.Difnnitio eft oratio,qua; Oiíñniy/
quid fit,de quo qiuetitur,oftendit quam breuiffime,Litera eft pars minima uocis articulate, ab ri0 a
elemento incipiens una figura notabilis-Scaurus fie eam diffinit.Litera eft uocis eius,qua? ícribi
poteft,forma.Elementúeft minima uis,& idiuifibilis materia uocis articulatx,uel uniufcuiufqj
initium,aquofumiturincrementum,&inquodrefoluitur. Huius figura litera uocatur,& fût тдСсга
omnes figuras literarumnumero.xxiii.Sedharumpoteftates,quas elementa nominamus,pIuri- Ëicmctfl
ma; intelliguntur. Literas etiarn ueteres elementa dixerunt,qj orationem uelut qua?dam femina
cóftruant,atq}difToluant.Et enim differt utrum quis dicat elementum,an Iiteram per fe,quia ele
mentum quidem eft uis ipfa,&poteftas.Litera autem figura eft poteftatis, a uero nomen eft,5c
poteftatis,& figura;. Igiturelementum intelligiturjlitera fcribitur,& nominatur. Litera dirlra
Diomedes D
 DE ARTE GRAMM ÁTICA
tie Jicci quafiicgîtcra,quialegimr,uel$kçcncibusitef oftendit,üelalitufa,quapatítuf, üeícplegendo
Lfcííbus itcratur. Accidunt unicuicp litera tria,nomen,figura,& poteftas. Nomen eft,qcïdicitur,ueIpro
unmur.x nunciatur. figura cú fcripta afpicitur,uel notatur. Poteftas eft, qua uelin róne metrica.i.cu ad p
xiii. latic prietarem iiiam a reliçjs fegregatnr.Litere^bus utimur,íunt tres &.xx. Ha? funt a b с d e fgh i к
líe.xxí. imnopqrítuxy&z Harum differentia» funt tres.Prima differentia in Uteris qualitates habet
' * duas,quodaut latina? mnt,autgrec<ejanna»íunt una & xx.greca?,dua? y z, qua?inuíumnoftrií
proprer nomina greca uenerunr.Ex his uocalis eft y.Nam & in ea obferuaredebemus quscúqj
Vocales uocahbus obferuantur,z femiuocalis eft.Secüda differentia in Uteris qualitates a?que duas habet,
quinqué q,autuoca]esfunt)autconfonantes. Itemconfonantium, qua?dáíemiuocales,qua?dammuta?.
Vocalium poteftates fút dua?.Qua?dam pnunciata? fingula? fyllabas faciunt,& ptèrunrur. Qu«
E p't í' и dam confonantibus iunfta? fyllabam faciunt. Vocales ideo dicta?,çpad fcnbendas üoces articula
O í>."'0 rasneceflaria?habentur,hasçjdam fonantesappellant.íuntautem numero cjdem quinqjaeiou
poteftate autem íeptem,fi quidem e & prot ÔC pro£« & pro и grecis ponitur. Namqs e breuisé
_ ícriptura,pronunciatione longa,ut conticuere,& p vi«.& o pro o & pro « grecis fimiliter pói-
aionátes ttttiut Rapti Ganymedtshonores.Ex his igitur uocahbus i & u tranfeuntin cófonantium pote
teftatem,cumautipfeinterfegeminatur,utIuno,uita, & qñ alus uocahbus explicantur, ut
uares,uelox,uox. Tamis, iecur,ita tamen,ut qua? prior expofira fuerit,uicem & uim cófonantiu
v - obtineat,ha?etiam media; dicuntur,quia in qbufàam expreflum diclionibus íonum nó habent,
uocn"isCC utuiroptimus,extraqiiamfbrmam.u.Iiterainterdumnecuocalif,necconfonanshabetur,cum
necconfo inter. q.literamconfonantem&aliamuocalemconftituitur,utqm,quidem,huic ítem digáma
nans afcribi folet,ut cum fibi ipfa preponitur,ut íeriuis,uulguf,Iiteram geminan in una fyllaba pofte
C~?^nan P^unm' negant,latina? uocales omnes,& corripi,& produci poflunt,atqj his folis afpirari quidá
tes ïxyiï. exiftimant.Confonan tes autem funt.xyi.b с d fg h к 1 m n p q r s t x,et adieéra.z.qua? greca eft,fi
unt.xyii.Nam & in ea coníbnantium fonú obíeruare debemus.Conionantesappellantur,qjin
Semiuo* terdum ,piecb?,interdum fubiecb uoealibus conionant.Tertia differctia ¡n hteris qualitates ha
calef.yin. ^ес Сгс5)ф aut femiuocales funt,aut muta?,aut duplices . Semiuocales funt.yii,fI m n t s & x,ièd
* ~* adieíra.z.oclofiunt.Exhis.x.duplexeft,anteqinuentam.g& suele &sueteresícriptitabát, &
jLrg,de.iiíi adiecb.z.fiuntduo,(èdha?c greca admiíTa,greco#nominum caula, pro hac ueterum quidam
$♦ uocalem,nonnuIliduas.íTponeré ío^bant,undeiugum di¿tumeft,quafiz¡aí>vJ& luppiterue-
** Iutziîo- pater,& Meftentius &pitifl"are,& tabliíTare &chuiufmodi,ufum ueteres declaraban t,
Séiuoca? liquids.iiü.l m n r,ex quibus 1 г íubiecb? mutis comunes fyllabas faciunt,& s litera, íua? cuiuídá
les dicte poteftatis eft,ideo apud Grecos monadicon appellatur,qiue in metro plerunq? uim confonan-
Mutenx» tisamittit.Itemexillis.f.iiterafupponiturliqdis,quemadmodum pkitaqua?libet, &cómuné
uacue {fe/ fyllabam fàcit. Semiuocales difta?, quia dimidiiun eiuspoteftatishaaent, etenim inter fe enun
K«quádo ciantur,íedperíefyllabam,necpIenamuocemfaciunt.Muta;íunt,qua;fineauxiIiouocahúnó
^«bitur poífunt enunciari.Muta? lunt,qua? nec profern per íepoflunt,nec fyllabam facere.Sunt aút nñe
ríi v ronouembcdghkpqt.Exhis,c|biiíd3mfuperuacuatuidenturk &. quelitera ha^locúpof
p, - fitíplere,fedinuenimusin kalendis, & in qbuídam (imihbus nominibus,q?k neceflariofcribi-
iL, 'J tur,& q?q confuetudine fcribitur,cum in una eademqjfyilaba u litera anteceda!, & habeant fi'
p '' bi adiuncbm uocalé,et qua?rimus h quoqj,interdú confonans interdú aípiratióis creditur nota*
ij ' Ha?c fi с mut« fubiefta fuerit x notât grecam,fi p prepofita fuerit <p figmficat. Item fi t prepofi
ta fuerit afpirationi pro 6 ponitur greca,ficutp &s fimul pofita? + grecam afíerunt litera. Ca?te
MutediV rum h uoealibus nunquam fupponitur,nifi in teriecïiom ah,qua? turbantis, uel dolétis oftendit
** , affec^um^nouaeftcôfonanSjincuiuslocumcfolebatapponi^thodiecum Gaium Са?1агепг
Slrtates notamufjicribimus C. Csefarem. Ideoqj poft b Iiteram i tertio loco digefta é, ut apud grecos с
F. in latí pofita reperií in eo loco. M uta? diebeep per íe fine adminiculo uocalium non pofiunt enuntiari
nis tantií Ita fiímt omnes qualitates literarum numero.yii.qj latina? funt,aut uocales,aut conlonan tes,auc
^*К,ил4 femulocales)auc duplices,aut muta?,et hoc ícire débem9,cj f litera tantum fcnbií, cum latinadi
%c * ' / ftio fcribitur,ut felix.Nam fi pegrina fuent p & h,fcribimus, ut Phœbus,Pha?ton.Quidam la
a uocalis tino íermone.x.&.yii.literas crediderunt,fi qdem ex.xx.&.iii.una aípirationis nota eft h,una du
díchro^ plex.x.duaefuperuacua? к ÔC q,diuegreca;y etz.F. tum fcribim9,cum latinuseftíermo,nam pe
5 regrinis p h,pofuimus. Vocahs dicronosp feíacitfyllabas,& breues,etlongas.Itemqj connexar
cum alus
 LIBER SECVNDVS XXVI
cú aliis tarn pr3?pofita,qüam media, finienfqj,ut A.hala.Nota ér pramominis cû Aula fola figni B*
ficat.B.conlouans muta tarn preponimruocalibus,qmbùingitur,prTponitur& fêmiuocalib9 çt
uc Ые(о,Ьгаситф propinqua p Iitere,qua f.vpe mutacur,uc fupponir,opponir.C.con íonás mu
ta cam preponirur uocalibus,q fubiungirur,ut capiir,accepir,córidi r,occidi r-Cnora eft prseno-
minis,cum fola Caius notât. Item numeri,cum centum íignifícat.D.confonans mura, tarn prs "•
ponitur uocaIibus,q iubiungir* uteris confonáribus, numero. viihis.c.g.I.p.r.s.r.qu3° fuccedunt
in locum eius,utaccipe,aggero,alligo,appete,arripe,aiïïde,atrende. Notapramominis Deem
fignificat.Itemnumerú,cumquígentos{cribimus.Euocalisdichronospcrfe nomíata.itemqj E dichra
cum aliis iunfta, &breuisfacitfyllabas,& longas.F.comonansfcmiuocalis prapofuiua, qua p?s
fola ex femiuocalib9 prajponit* liqdis,quéadmodú muta qua»libet,& cómunc íyllabá facit.PH.
in Grecis dum taxât nominib9 unmur,ut Phethon.Tá ícipit in fyllaba prepofíriua uocali, q fé
muiocali ,uocali,uc flagellum. Item fubiunftiua uocali ,ut officii, efficit G.confonans muta ргг "•
pofitiua,qua? tam fupponitur uocalibus,çf fubiungitur,uc aggero,pra;poninir et confonanrib9
ut agmme,magno,gregem ,gIire.H.confonans muta proprie continens afpirationem,iubiun- H»
¿tiua.r.liquida? cófonanns, recepta» uulgo in numei? mutarû, oibus uoealibus preponitur,nulli
íubiungiturnificoníonantibus,utinThracia,& nominibus Grscis.1. uoealis dichronos, quae . aoeaua
interdum media geminatur,& pra?pofita fibi,aut alteri uocali tranfît in confonantium potefta* dichro*
tem.Nota numeri,cumunumiïgnificat.K..confonans, mutafuperuacuaurimur,quádoacor' nos
repta fcquitur,utkalcndar,kaput,kalumnia?.L.confonasfemiuocalisliquida,qua; tam preponir* K«
uocalibus,q iubiugimr,pra?ponitur,ut Iaudo,Iege,lites,Iocum,& his hmilia feribim9. Item iiib
iungitur confonantibus,ut Claudium, clementemqj,et CIodium,Cluiiumqj nominamus. No
ta pra?nomims,cum fola pofita Lucium fignificac. Item numeri,cum pro quinquaginta ponif*
nam fubiungitur tan quam alma.M.confonans femiuoealis liquida,tam pra?poni£ uoealibus, q ***
fiibiungitur,cum agmina,fragmenta dicimus.Nota pramominis,cum fola (cripta, Marcum fî-
gmficac. N.confonans femiuoealis liquida ,ram preponif^q (ubiungimr uocalibus,ut natus an- N»
tcltemíubiungitur mutis. utGmdius, Potniades,Cidnus.Notapra?nominisfolanumerum
fignificat.Item prepofira fibi.g.gneum,quem antiqui.CN.c.fcribût.0.uocalisdichronos tam o*uoca#
producteur,ä corripirur,& fingularis,& cum aliis copulata.P.confonans muta, tam prsponit* lisdichro
uocalibus,q fubiungitur, ut in his ponit,prarponit,pra;ponit' etil confonantibus,ut plaudit.No no*
ta pranominis,cum fola Publium fignirtcat,& cum.r.poiïta,populii Romanum,& fubiecta.r.
litera? Rempub.& pr3?pofita.c.litera?,patrcsconfcriptos.Q^.cóíonansmutaex.c.&.aliteris со p.
pofita fuperuacua,qua uti m ur,q uádo.u.& altera uoealis in una fyllaba iungif, ut Quirinus. No
ta prxnominis Qumtum fîgnificatJtemhonoris,qua»ftoréindicans,necminuspopulu.Cum Q.»
ea notamus quirites.R.confonans femiuoealis liquida prarpofitiua,& eadem fubiuncTiua uoea-
Iibus,ut Roma,ramus,arma,orbis.Itemconfonanribusfubiungitur,utin Craffo,crure,prudé r,
ter.H.quoqueconfonanti,uelafpirationisnot:e7ut Rhodius,fedin Grecisdûtaxat nominibus
.S.confonansfemiuocalis,ÍU3?cuiuíciampote(latispr£poíitiuauocalibus}& fubiuthua, utíatis c
afper.Itemprxpofitiua.t.confbnantitantum,utftatus.T.confonans muta pra>pofîtiua,liquida-
rum,& uocalium,& eadem íubiun ¿tiua.p.c.s.confonantiú,ut cteiîpho,frichus,trabea, & ztna.
Nota prcnominis cum fola Timm fignificat.T.litera tam pra?ponituruoca!ibus,quâ fubiungi T»
tur,uc tulit,attuIit,pra?ponif: et confonantib9,ut trabe.V.dichronos uoealis media ,qua? gemina v uoc
tadigáma accipit, &pra:pofita fîbi,autalteri uocali tranfit in cófbnanriumpoceíbté,utuulgus i¿s*díchro
ualens,uiuir,uelox,uox.Nota numeri,quinque fignificat.X.litera compofita,quam ideo duplù nos
cemdicimus,quoniam confiât ex.c.&.s.litens,in media tantum parte locunonum uoealibus *♦
apud nos prapofita,ut maxime,maximo,aliquando fîniés,ut uertex,frutex. In peregrinis tantii
nominibus prima ponitur,ut in Xantho,Xenone. Nota numeri,cum decern figmneat. Item
•X.confonans femiuoealis duplex,qua? conftac?autex.c.&.s.ut pixpicis,autex.g.&.s.ut rexre>
gis.Sunt nomina ,in quibus nequ&g.neque.c.poffunt proferri,ut nix niuis, fenex (enis.Ha»c au y« uoca *
temnomina,priuilegioquodam contra rationem declinan tur. Y.uocalis dichronos Graeca, q usdichro
propter graecasdiftionesadmittimr,ut Hymenams, Cyrus,Hylas,Z. confonans femiuoealis nos
duplex,Gra»ca etiam,propter graeca, uel barbara nomina,admittitur, ut Zenon, Mezemius, ^*
Gaza,prohoc ueteres duabusíT utebantur,utMeffcnñus,& phiffo,& tablifTo.
Diomedcs О n
 DE ARTE GRAMMATICA
p"De Grammaticale eiuspartibus. Capftim. II.
G rama i Rammancaelíípecialitcrfcientiaexcrcitataleftionis, & cxpofirionis eorum,qua?
tica
apud poetas,& ícriprores dicuntur,apud poetas, ut ordo feruetur, apud ícriprores,
Grämati ; j ut otdo careat uitiis. Gramática; ptesfuntdua?. Altera, quieuocaf ex egetice,altera
ce partes Jj horiftice.Exegetice eft narratiua,qua; pertinec ad officia leftionis. Horiftice eft fmiti
cxegetice ua,qu3?pr^ceptademonftrat,cuiusípeciesíuntr¿,partesoratióis,uina,uirmtefcjí. Totaautem
Horiffice grammatícaconfiftitprxcipueintelleftupoetarum,fcriptorum,& hiftoriarum prompta expo
Orfägrä fitione,& in reite loquendi,fcribendiqjratione. Grammatics; officia (ut aíTent Varro) cóftant
matice in parribus quatuor,leftione?enarrarione,emendatione.iudicio.Lecho eft arrificialis interpreta
Ledío
tio,uel uaria cuiufq3 ícripti enuntiatio,íeruiens dignitati perfonarum,exprimenfqj animi habi-
Narratio tum cuiufque.Narratio eft obícurorum fenfuum, qiKeftionum ue expláatio,uel exquifitio,per
quam uniufcuiufque rei qualitatem poeticisgloíulis exoluimus, Emédatio eft, qua fingula pro
Emenda utipíarespoftulat,dirigimus, extimantes uniueríorum feriptorum íéntentiam diueríam,uel
tío
correclio error um.qui per fcripturam,diclionem ue fiunr.Iudicium eft,quo omnem orationé
Iudicium re¿te,uelminufquam reftepronuntiatam fpecialiter iudicamus,uel exiftimatio,quapoema,ca;
teraej? feripta perpendimus. Gram marica; initia ab dementis furgunr, elementa figurantur in li'
Grámati teras,Iitera;infylîabascoguntur. Partes orarionisconfumant orationem. Orationé uirtusor-
ceinitia
natur,uirtus ad euitanda uiria exercetur.

(7"De fyllabatantum Capfum. III.

Yllaba eft proprie côgregatio,aut comprehenfíolitterarum enuntiara.Fitautem ex
Syllaba omnibus uocalibus,etiam ex fingulis íyllaba tam breuis quam Ionga,& ex copula-
tioneuocaluim,coníonantiumq3 temporum c2pax.Sylbba>autem dicuntur grace
tzccio.t'6 o-vMdfi.çiu'tv 7<x}¿cr/xph-ct latine connexiones,uel concepciones dici pofliít
ГуНаЬак
moditref cp literas concipiant,atque connectant. Syllabarum modi funt tam duonatura,&
Breues poiïtione,quam tres qualitates. Ali^enim breues,ali^longs,aIi^ communes funt.Breues íunt
Longe qua; correptam uocalem habent,& non definuntin duasconfonates,uelin almd,quod pofíit
produabusconíonantibus.Longa; aucnatura funt,autpofítionefíunt. Natura,cum aut uoca-
lis producitur,uta.o.autdua?uocales iunguntur,utau.eu.ae,oe.ei.hui. Exhisdiphtbongus ei,
cum apudueteresfrequentarerur,ufupofteritatisexplcíaeft.Item.y.gra;capotius quam latina
Longa eft in grecis fúmenda diétionibus.Sedha;,qua; natura íunt Ionga?,modis quinqué ordinantur.
raodis
auinque Primo quando uocalis fola eft,& producitur,ut eft, Ah filice in nuda connixa reliquit, & dici
Natura tur is modus,conftat natura Secundo cum diphthongus erit,de qua dicimus,conftat diprw
Díphthó thongo,ut au eu oeae.Tertio quoties faperconfonantem eft,utEn Priamus,&Enego uiétafi
go tu,de qua dicimus,incipit.Quarto quoties fubter confonantem eft,ut Ne pete connubiis,¿V di
Pofitiöe cirur is moduSjfic rerminatur. Quinto quoties inter duas uel plures coníbnantes ponitur,ut
longa Sol qui rerrarum,ec dicicur is modus,habet in fe.Pofitione longa fit fyllaba modis.yi.Primo cú
correpta uocalis in duas définit confonantes, ut Eft in íeceíTu longo locus. Altero cum exci"
pitur a duabus confonan tibus,ut Acrifioneis Danae.Tertio fi cïfinat in duplicé literam, ut nox
Quarto fi fequensaduplici incipia^utaxis.Qjiinco fi definat in unam confonantem ,& excipi
acur a uocali loco confonantis pofita u uel i ut at Venus,at luno.Sexto cum correpta uocalis de
finic,& interpofita i excipiaí a uocali,uc Furias Aiacis Oilei,ec Troiaqj núc ftares,& Nace dea
nam te maioribus &c.quoniam inter duas uocalesduarum fyllabarum pofita i geminatur . Sic
Liter uo enimfcribipergeminatamliterammetrirariôedefiderat.Siquidempoteftatemtuetur duplicis
cales confonamis.VocaIescorrept;cfingulaobtinenttempora,produrbbina. Dimidium temporis
5yllaba?
rádiuífio abfqj duplicibus fingube poffîdét confonantes.Syllaba? (ut ait Varro) alia; íunt afpera;,alia; lenes
Aípcre procera; alia;,alia; retorrida;,alia; barbara;,alia; graecula?,alia; dura;,alia? molles.Afpera; iùt,ut trux,
Lenes crux,trans.Lenes,utIana,lima. Procera; funt,qiue uocalem Iongamhabent,autpenultimam, uc
Procere
Retorrícf facilitas. Recorrida; funr,qiuemutam habenc extremam, uthichechoc. Barbara; funt,uc
Barbare Gaza.Gra;cul3;,ut hymnos.Zenon.Dura;,utignocus.M.olles,uc3rdes,Cómunis fyllaba eft lôga
Grecule in breuem,uel contra certis obíeruationibus uería.-.Cómunium iyllabarum modi íunt.yii. Pri
Dure mus eftjcum correpta uocalis excipicur a duabus confonancibus,quarum prior fit muta, fequcs
Molles
uero
 LIBER SECVNDVS XXVII
ueroIiquida.Breuis cnim h*c eft. Vaftofqj ab гире CycIopas.& albaniqî patres. Longa ibi.at ge ць?шо/
nusefiluis Cyclopum e montibus,&ca;tera.Et perpetuis foliri patres cófíderemenfis.SylIaba di.yíú
enim,quae fine hac obferuanone poterat eflë pofitione longa, breuis efficitur.F. quoque litera Pnmu*
fi prapofica fùcrit liquiàc,quamuis (èmiuocalis fit, muta; tamen obtinens locum, brcuiat,qua? v _.
pofitione fieri longa poterac,uteft. Orefremebant,&Taliaflammato.Secunduseft cum locû
breuis longa occupât per produftam uoca]em,uel diphthongum,finita parte oration is,nec til
la interpofitaconlonante,ut eft,Te Corydon о alexi,& Inuilx Ionio in magno, ut eft Ho-
mericUS ille Hfwriia t v<ö»x« s v dtyéî tï aôôi ттхтоо; item fSixtTdt <tVT«cc'(rrtcr Hjjûy <fœo\'Aiyo v afiùv<u< «i- .ц.
Tertius cum in fine partis orationis uerià шее longa ponicuruocalis,correpta una in terpofíta
confonante,ut Emicat Euryalus,& muñere fótusamici. ítem Oftendensartem pariter,arciiq}
fonantem,& Oía uincit amor,ut eft apud Нотесг vío-toí« t/iouxíxócflív i&x* пшчтл-ат^ъгна-^
Quartus cum correpram uocalemdua? çonfonantesfequuntur,quarum prior eft.s.litera, qua; QUartus
fyllaba?rationecommunis,uelut fíbiluspofita uimconfonantisamittit.Interdumenim íiqui-
darum mutat legem.Si quidemilla; fubiunäiua;mutis,utranquepoteftatem poffident,ha°c ue
ro plurium fibi défendit, non enim íolum íubiungitur,uerum etiam contraria prepofita, lo
со liquida* fungitur,ut eft,Ponite fpes fibi quifque,& apud lucilium,lnfantibus paruis, fie &
Homeriuerfus lile teftatur.Quintuseftcum correptam uocalem íuícipit.z. duplex, quae pofi- Quíntus
tionelongampoífitefficere,uim plerunquedupIiciscon(onantisamittit,ut nemorofa Zacyn*
rhos.Sextus eft cum pronomen hic,uel hoc.c.litera terminata,uocalis ftatim fubíequitur,quan ¿cxt"s
do in his pronominibus.c.Iitera craíTum,& quafi geminatum continet fonum.Eft enim in hoc
tarn pedis prima fyllabaIonga,quam tercia breuis. Hic uir, hie eft tibi, quempromitti fepius Septím*
audis. Septimus eft,cum correpta uocalisin unam definitconfonantem,íequente.h.qua; plerií
que aípirationis nota uidetur,ut Terga farigamus,& hafta.Itema?neamhominum quiíquam,
fed modus fuperior quibufdam fupfluus uiíus eft pra;cipue,& hic utimur,cum fufficit finita efle
partem oratioms.ex his omnibus modis,uno duntaxat иti admittunt, qui ad metrorum ratio-
пет func admodum perípicaces.
P"De Accentibus, & puhffis. Cap. IUI.
Ccentus eft accutus,uel grauis,uel inflexa; elatio orariois,uocis tie ten tio,uel indinatio, Accétu*
aut inflexo fono regens uerba. Nam ut nulla uox fine uocali,ita fine accentu nulla eft,&
eft accentus (ut quidam refte putauerunt) uelut anima uocis.Accentus diftus eft ab ас»
accanendo,q; fit quafi quidá cuiufqj fyllaba? cantus,apud Grecos ideo -moruc/iii dicitur q> -aw Accent?
«г«еЛЕ« T«û<r <гиягйС<ы(ГсAccentus quidam faftigiauocauerimr,qjcapiribus literarum ponerétur. dKÍ",s
Alii tenores,uel fonos appeilant,nonnulli cacumina retiñere maluerun t.Sunt; uero tres,acutus, Accétue
grauis,& qui ex duobus ¿aft9 eft, circunflexus.Ex his acutus in correptis femper,interdum pro tres
duetis fyllabis uerfatur. I nflexus in his,qux produeuntur. Grauis autem per ie nunquam confi- Accutus
ftere in ullo uerbo poteft,fed in his, quibus iflexus eft, aut acutus.Caeteras fyllabasobtinet in gra; {¡^u^
eis itaqjdichonibuSjCiim acutus tria loca teneat,ultimum,penultimum,&antepenuitimú.Cir- Acutus'
eunflexus autem quotlibet íyllabarumfitdicÜOjnótenebit^ifipenultimúlocum.Omnisigi maloca
tur pars orationis banc rationem pronuntiacionis derinet.ü mnis uox monoiyllaba aliquid fi- P^^l
gnificanSjfi breuis eft, acuetur,ut mel,fel,& fi pofitione longa fuerit, acutum feilieet téorem ha flCxus pe
bebit,utars,pars,pix,nix,pax.Sin autem longa natura fuerit,fleftetur,utlux,fpes.flos,fol,mons nulnmuj
fonSjlis.OmnisuerodirTyllabapriorem fyuabam autaeuit, autfleirit.acuituel cum breuis eft Monofyl
urraqj, ut citus, latus,erar,uel cum pofitiöe longa eft utraqj,ut folers,uel alterutra pofitione Ion accentu °
ga,dum ue natura longa fit,ut ponrus,pofterio*>ut cohors.Si uero prior fyllaba natura longa, Diflylla*
&ièquens breuis fuerit,fleftitur prior,ut Luna,Roma. I n trifyllabis autem, 8c tetrafyllabis, & quo accê
deíceps,fecunda ab ultima femperobferuanda fit. Hxcfi natura longa fuerit,infïeftitut,ut Ro- !yLfl ..
manus,Cethegus,Marinus,Crifpinus,Amicus,Sabinus,Quirinus fecÜca.Si uero eadem penul t,a y
tima pofitione longa fuerit,acuetur,ut Catullus,MetelIus,M.arcelIus.Ita tamen fi pofitiöe Ion Tetrafyl
ga,non ex muta,& liquida fuerit,nam mutabit accentum,ut latebra;, tenebra?, & fi nouiffima laba 4»«
natura longa,itemqj penúltima pofitione longa fuerit,penulrima tamen acuetur,non infleftef accen u
Diomedes D iii
 DE ARTE GRAMMATICA
fie narura,ut Fidena?. Athena\Theb*.Cutna?,ur tabella?, feneftra?.Sin aürem media, aut nouifli-
ma breuis fuerit,prima íeruabit acumen renorem,utSergitis,Mauus,Affia,Fiícina,IuIius.CIau
dius.Si omnes tres fyllaba? longa: fuerint,media acuetur,uc Romani,legati,pra:tores,pra:dones.
Pronomi Pronomina,quae duplici modo declinan tur.i.aut corrip¡unr,aut producunt,mediam fyllabam
na quo genitiuo cafu oftendunt,ut ipfíus,illius. Si uero media: longa: erunt,prima? graues, fecunda* fi-
acecntu unt inflexa*,primaf acuta: funt,cum media; breues.Cum uero media: longae,prima; graues-Expo
nendum etiam placuit,qui pedes acutotenore,autcircunflexo,iteratione íüpraícripta congru-
pcísquo unt.Omnis pars orarionis,qua:poífitmerc>spedescomplere,hanc accentus legem commet In
accentu di(fyijaDjsfemperacuimr,autinflecfttur.Acuitur,fi Pirrhichius com pleuerit,ficut puer,bonus
p?rrtiitUr amor. Item Spondeum indifferenter pofitum,lî habuit .i. fiue natura,aut pofitione fuerit longa
chius utraqj fyllaba prior acuitur,natura fic,ut Cumae.Theba:,heros,pofitione, ut foIers.Limbumqj,
Spopdc^ ut Cato,ieres. Irochanim uero legirimum fi compleuerit,ideft fi natura longam priorem fylla-
Troc bam habuit,circunfleftitur,ut meta,bruma,pra:tor.Sin autem pofitione longa fuerit,prior iyb
laba memorati pedis асшг*,ис pulcher,afper. In trifyllabis Daftylus difFerenter pofitus, & Ana
Dactyluf peftus.Tribrachus quoqj tertiam ab ultima acui defiderat.Daclyius natura,qui eil ficue Iumina
дпареА? moenja fidera.Claudius.pofitionequifit,utSergius.fimîliter anapeftus,utCicero,regio.Item
Tribraí Xribrachus,ut Iulius. Palimbachius,& amphibrachius in penúltima cireunflexum habebunt,
Paliraba ita tarnen ut natura fit longa eadem penúltima- Pahmbachius,ut Romanus, legatus. Item Am-
chius ph¿brachus,utCethegus,¿>abinas,monile.Horú fi pofirione longa fuerit,eadem penultîa mu»
AmphiV tattenorem,á!C acutum habebit accentú.Palimbachius,utMarcellus, amphibrach°,ut Metel
Bachius lus,Catull9,Bachius,& Moloffus indifFerenter pofiti péultimá Temper acuut.Bachius legitim9,
Molofluf ficut athena:,Fidenae.pofirione,uttabelIa:,feneftra,huius autem pedis fi penultîa pofitione 16
ga ita fuerit,ut excipiar tam ex muta,q ex liquida accentus tranfïerturaaterriâ ab ultima, иг
tenebra:, latebra:, quod genus fyllaba? penúltima; quidá omnino breuem putabant,qa non ter*
minatur.n.r.confonantibus,contra quidam Iongâ,q<f quis non termine? confonanti,nihiIomi
BR-Iitcj> nus próxima fyllaba a duabusincipitconionantibus,&q> natura literaçs.b.&.r. qua: moliseft,
remoles nunc longan^nunc breuem fyllaba efficiat. Ideo a&ii eft,ut uaria hxc nomina coníuetudo pro
nunciaret,&tenebras,& latebras acuto accentu pria fyllaba efFertur. Moloffus item femper
acuitur,ut Romani. In tetrafyllabis,autdeincepseadem accentus ratio femper euftoditur. Mo
nofyllaba fere,quae nunquam iunc uerba prototypa.o.literam tam uerfus,quam etiam profa
Vcrb*. ¿militer produira habent fane uerba grscagrarasaccentibusefFerimus. fiüíHemliterisenú-
tupnun* tiauerimusin latinis,nequc acutus accentus in ultima fyllaba poteft poni, nifi difererionis
tientur caufa, utin aduerbio pone, ideoneuerbum putetur,&inquibufdampra?pofitionibus. Ni
Prepofi* prTpofitiones ieparata: monoiyllaba? quantum in ipfis eft, acui debent, fed iuncb? cafi-
îccétu let bus, aut aliis partibus, interdum uim fuam perdunt,iequunturque illam naturam,& grauî
pfe:Kin non acuto fono pronunciantur, ut produco,deduco.Item inueniunturrarodiffyllaba;,qua?
compofi acui defiderentjUt eft circum,inter, denique circumflexus ponitur in ea partícula, qua? с apud
С°ПС m Virgilium ergo.Illius ergo uenimus.Con quoque pra?pofirio complexa.i.ueLf.fubiunéras littv
InterCó rasproduftiua.o.pronunciatur.fiutconfero,confido,confeftim,cófertus,eodem modaf.ut со
Ergo fulo,confcendo,coníono,confifto,conful,et uerfa uice eadé aliis Uteris pra?pofita accipi£,ut со
cio,conduco,conrinuo,conuoco,conuerto,comprehendo,congrego.Item complexiua con
iunAio°n iunftiojfiue copulatiua que,& difiú¿tiua,ue,& relariua,ne,adiiiete uerbis,et ïpbs emittût fafti
quo accé giú,& uerbi añeedenris longius pofitû accumen adducunt,& iuxta fe proxim e collocát,ficque
*" ut Limîaqî,Iaurufqîdei.Itéue,utHircanisarabis uepetat,&calathisue Mierua?.Ne,utHomi
£c nes,ne fera: ne. In compofirisdiérionibufuniis accentus eft non minufç| una parte orônis,« ma
Copofi* le fanus.Interea loci accentus in integris diftionibus obferuanfMn peregrinis aût uerbis, & in
iîtorû ac barbaris nominibus maxime in iterieftionibus nulli certi funr. In his enim maxime accentuum
centus jex certa e(fe non poceft,cum fit abfurdum a turbato tenoris exigere rônem, accentuum legem
uel diftinguendi rô,uel diieernendi ambiguitas,neceffitas fa?pe conturbar, accentus acuti nota,
Accétuo ita per obliquum afeendés in dexteram partem, Grauis nota,ita et a fummo in obliquum quafi
note in dextram partem defcendens.Circunflcxus uero d* acuto,etgraui figurai, uel eftdeorium fpe
ftansXongus eft linea a finiftra in dextram parte aequaliter ducta,& breuis uirgula fimtfr iacens
fed panda
 LIBER SECVNDVS XXVIII
fedpanda,& concra&ior,quafi furfum fpe#ans,urc}j in iIIisfonos,fic(£ in his rcmpora dignofci
uidcmas.Horum autem officio fie ucimur,ne produclionis,ueJcorreptionis ratio confundarur
Apud latinos.n.v.literae uocales tam corripiuní,q pducuntur.Inueniuntur cnim quídam no- Accétuí
mina omonima uerbis fimilia,alia quoqj aduerbiis, de quibus quid dici poteft, mfi q; accentus offida
fit arbiter difcernens utriufqj fignificati differentiam ,ficut parens,obfequens fignificat,in telligi
cur et pater. Prias partieipium eil tra&um a uerbo qd eil pareo, pofterius nomen.Quories enim Paren*
participiumfignificat,primarnfyllabarnproducirn0,utefl;Vrirgilianusille.IarnqjibatdicT:opa
rens,eandem uero in altera fignificatione corripimus,ut eil. Alma parensJtem uerbis fimilia,fi
cut eftnomen,&uerbi prima pofitio.InnominisfignificationeprimamfylJabamcorripimus.,
ut eft. Tot adire labores, & in uerbis producim°,ut eft.Matrifcg allabitur aures, & Summasper r_abcf
labitur undas. I tem aduerbiis,fic late eft aduerbium , & uerbum modi imperatiui,in aduerbio
tam prima Гуliaba producirur,uc eft.Hincpopulum late regem ,Ье11оф íuperbum,í(in uerbi fi
gnificatione corripitur,ut eft. Aut aliquislatet error equo.Ité. Nee latuere doh.ur fuperi uolue
re late.Omnia autem huiufmodi facihus ex métrica ftrucîura comprehenduntur. Hisadiiciunt Latrt.
hyphen,cuius forma eft uirgula furfum curuata fubiacens uerfui, & inflexa ad iupenorem par- hyphen
tem и hacnotafuppofita,utriuíqueuerbi próximas literasinunapronunciationecolligir.Ita ta
men cum cum ira res exegeritcopulemus,ut eft Turnus utante uoIans,& antetulit grefl"um,&
Quam fimuIactaliprsfenfitpefteteneri,&apudSaluftium.ram primum iuuentus fimulacbel
Iipatienserat.hyphen legenduseft.Cum una pars orationis huic contraria eft, diaftole,dextera Di'aflofc
pars circuli ad unam literam appofita,at uero male coha?renria difcernuntur,ut eft.Erepta? uirgi
ms ira,& Vindiqj in litore conipicitur fus,apoftrophos. Item circuli pars dextera,fed ad ium- Apoftr»
mam literam conionanrem appofita,cui uocalis eft fubtracîa, hac nota deefle oftendimus parn p
orationis ultimam uocalem,cuius confonans remanet,ut eft. Tanto me crimine dignum. Cíete
rum dafèam,&pfylem apud nos h uocaliaddita,ueI detracta demonftrat,ideftfcnpta h aípira- Dafea
tionem,nonfcripcaleuigationemfignificat.Uludetiam magna cura uidendum eft,quod uete- ^У1'. .
res omnia, ueluerba, uel nomina,qua? o litera finiuntur. ítem aduerbia,uel coniunftiones pro' ta qüíu
dufta extrema litera proferebant,adeo,ut Virgilus quoque idem feruaueritiam bis, utrefU'
gerit inculta- uetuftatis horrorem,& carmen contra morem ueterum leuigauerit. Inuenirur
autéapud Virg.inuerbopofitabreuis,utNunc fcioquid firamor,&hocfaterit.Sciome Da
nais e claffîb9 unum,quod quia in uno uerbo eft,uidetur epyíynalipha his qui, coníeruandáue
tuftaris confuetudinem putan t,illam autem ego fuifle opíor rationem,q? ueteres fecuri grecos
apud quos a litera ubiqj quidem natura longa eft,plunmum tarnen in extréa uerbi fyllaba po «
nif! eciaminíermone communis proíaorationefímiliterproferebanr,ita utdúid uíurpauícp
fa,uerfus obunuit,paularim autem ufus inuenerit,ut in fermée noftro,fcribo, dico, & íta in tali
bus,ubi o non folum correpta poni<:,fed etiam ridiculus fit,qui earn pduxerit.Mirum ergo nó
eft,fi confuetudinem íeo[turueríus,nififit,ubi poeta maioremfibilicentiam uendicauit.Diftio Q
eft uox articulata,cú aliqua fignificariöe,ex qua inftruif orario,& ¿n quá refoluif,uel fic.Dicrio ¿£1°
eft ex fyllabis finita cum aliqua fignificatione certa locutio,ut eft dico,facio. Qusdam dicTio- a
nesiiintfimplices,utfacio,qua?damcompofita?,utc6ficio.Excompofitis quídam íunt ex duo Cópofi f
bus imperfe¿lis,ut eft finciput,cum íntelhgatur fematum caput.Quidam ex íntegro et ípfefto ta 4Luot
ut eft cornicen,utítelligaf cornu canens. Quídam exduobusintegris,utíacrauia. Q^ua?dam modIS
ex integro,& imperfecto,ut eft cií mare,quo fignificatur citra mare.Pronunciatio eft feriptura pronuti/
rum,fecundum perfonas,accómodara diftióis nmilitudo,cum autfenis temperamentfi,aut iu- tlatío
uenisproteruitas,autfoeminsinfirmitas,autqualitascuiuÍ9perfonaeoftendenda eft, & mores Df rf
íCuiufqjhabitudinisexprimendi.Difcretio eftdiuerfa^confuíarum fignificationum perplanafi qiSqac
gnificatio,qua» oftenditur modis quincp,continuatione,íeparatione,leétione,diftin¿rione,fub- modis
diftin¿rione,uelmora. Continuarioertrerumcontextadiclio,utScythiam,íeptemq}triones. .
Separado eft íecretio rerum natura iun¿tarum,qua? in ambiguitatem cadunt,ut Cum Turni in £j®tinu*
iuria matrem, admonuit ratibus facras depellere »das.Hic enim mater cum Turno iuncla eft, Sepatío
qua» ambiguitaris uitanda? caufa feparari debet, ut fit agnitio,quae mater & facras tardas expreffe
lçgendû,ut abommandum oftendas,ut auri facra fames. Tada? enim nuíquá abominanda:,nifi
illiCjubi incendia facbjquoniam funt ipfa? naturaliter íacris aecómodata?. Leftioni pofituras ac
Diomedes D iiii
 DE ARTE GRAMM ÁTICA
cedere,ueIdiftmffionesoportet,quasgra?ci íí«r«í<r uocanr, qua? inter legendum dantcopiam
LtóHo fpiricusreficiend¡,neccntinuationedcficiat.Hstresíunr,diílin¿TÍo,iubdilbn¿riojmedia diírin*
cno,fiue mora,ueí (ut quibuídam uidetur) fubmedia,quarum diuerfitas tribus punAis diuerfo
diflínftio locopofirisiudicatur. Diftincu'oquidemeftappofinopunéri,non finiri fenfus, uel penden tis
mora,qua?locis ponitur tribus,fummo confenfum terminar,^ uocaturfinalis anobis,agra?cis
té xtremedia cum refpirandi fparium Iegenri dar*,et dicitur media grajea; /« о-и,сит leñionis in
terruptum tenorem aliud adhuc illatura íuípendit,& uocatura Gra?cis и-в'оа-урн a nobis íubdi-
juio-H
ftinctio.Diftinclio eft filen tii nota confeníu terminata,ubi eft liberum Cariare prolixique, ita ut
neuter fui indigeat,uteft.Numina nulla premunt, mortali urgemurabhofte,&efthuiusnota
punctum fupra uerfum ad caput litera? pofitum.Diftinguere autem oporretante íimiluudines,
quas Gra?ci Tsdifáoxio- uocant,&ante redditas ávT<ra-o</ib'(r£r<r,& fi quando a períona ad perío-
nam tranfirus fuerit faftus,& ante autem coniuncTionem ,fi quidem non ex abundan ti ponitur
& ante cafum uocatiuum ,& ante fed,& ante quoniam,& ante tune ceíTante reddita, fed prepo
fítis íuperioribus,& ante interroga tiua,ut Quis deus o mufo?,quis nobis extulit artem.Vnde no
ua ingreíTus hominum experientia coepitíHic enim oportet diftinguere, & fie inferre. Paílor
Ariffous fugiens peneia tempe,& poft interrogatiuam,ut Muía mihi caufas memora . Subdi-
Subdífti ftin Дю eft filentii nota legi timi,qus pronuncia tionis term inuSjfenfu manen te, ita íiifpendi tur,
¿lio ut ftatim id quod fequitur, fuccedere debeamus. Huius autem eft punctum fub uerfu pofîtum,
ut,MeduceDardaniusSpartam oppugnauit adulter. Aut ego teladedi, foui ue cupidine bella.
Nonenimfimiliterutindiftinftionefilenrium interpofitum tacerepermifit,uteft ílliid. Et ñ
Mora fata deum,fi mens non leuafuifTet. M ediadifrinftio fine mora eft Ieuis in continua tione fen fu*
urn interpofitadiicretio légitima diftinftionis, fubdiftinftionifque,mediu obtinens locum ,ita
ut nee perfecta in return ,necomiiîa uideatur, fed fignificatione immorandialteriasdefiderec
principium fenfus,& hoc folummodo feruat officium, ut legenris fenfum breuiffima refpira■»
tione refoueat,& nutriat. Sic enim pronunriando rericere quis debet, quia fpiritus ipie,qua-
damdefècT:ionemutatur,deinderefumatur,uteft.Vtbellifignum lauren ti Turnus ab arce. Ex*
tulit,& rauco ftrepuerunt corn ua cantu. Vtque acres cócumt equos,u tqj impulit arma. Extern
pío turban animi.MuItae enim cauía? íunr medias huius Ieftionis.Primum ne cófundantur,qua-
саГх«ял,& >ííxS\*ponuntur.Deindeutacbsuerbommemineat,&luceat,qui exaliquo me
ueatur affeftiijiiel indignatione,uel miferatione collata,uf certe cum quadam arcTarione íermo
nis,qua? ÉjLC(f)5Tixa(r a poetis congeruntur.Si quis itaqj fine media fpiritus fufpenfióe pronunria-
uerit,uteft. Aut hocícluíiligno occultant4 AchiuiAuthasc in noftros fabricara é machina mu
ros. Aut alicjs latet error,equo ne crédite teucri. Confundir* ratio cópofitionis in generali nomi
ne ligni,aut machina; equi. Item. Lecnjmqj iugalem,quo perii fup imponas,minus aperniSub
diftinguendum.n.pro uolun täte dicentis. Hocn.uoíuit intelligí Dido,nó efTe leéhim iugalem
Períodos quoperierir.Immorandum eftergo,etrcfpirandum iugalem, Ôc líe inferendú cum û-aoxôo-iar
Modula affecíu quo perii. In Ieftione plena fenrenna piodos dieif,cuius partes funt comata,et cola.Mo
tío
Larímtaf dulatio eft continúan fermonisdn iueundiorem dicendi rationem artificialis flexus in declinabi
Naturale lern audi tus formam conuerfus,afperitaris,a tqjíperitiae uitanda? gratia. Latinitas eft incorrupta
tiaitatis Ioquendi obferuatio fecundum Romanam linguam.Conftat autem (ut ait Varro) his quatuor
analogía
Latín? a natura,anaIogia,confuetudine,au¿toritate.Narura uerborum omnium,qua? ímutabili nequaég
bárbaro aut m in us,au t plus tradidit nobif,q quod accepit.Nam fiquis dicat ícribo,qj eft feri bo, non ana
ídédífFert logia? uirtute,íed natura? ipfius con fti tutione conuincitur. Analogía fèrmonis a natura prodiri é
Ф piaba ordinatio,íecundum tí vi xoùo- ,n eqj aliter barbaram líguam ab eruditis q* argérum a plum bo dif
ab argen
to fonat.Confuetudo non ra tione analogice,(èd uiribus pars eft,ideo fola recepta^ multorum có
Côfuetu fènfione conualuit,ita tarnen ut illi artis ratio non accedat,fed indulgeat. Ná ea e modio loquc-
do latíni di ufu placita aflumere con fueuit. Auftoritas in regula Ioquendi nouiffîma eft. Namqj ubi om
tatís
АиЛоп'# nia defecenn t,fic ad illam quemadmodum ad anchoram decurrirur.Nó enim quicquá, aut ra*
tas loque tionis,autnatura?,autconfuetudinishabet,cum tantum opinione, fiuelecTione recepta ueterú
di fit,nec ipforum tarnen fi in rerrogentur,cur id íecuti funt,fcienr>
P*Dequinqj
 IIBBÎL SECVNDVS XXIX
rDequin9locutionumgñibus,deuiriis,&m'rmribusoraoonis# Cap.V. Slf0^'
Enera locutionumfuntquinqj rationaIe,artificiaIe,hiftoricum,gIoíTematicií,cómu ra
ne.De qualitate locurionü,quincß funt lingua? grarcorû «¿Vertag«- ardió- мтялг xoivï» Lingue
luxta has ergo стер linguas,& latina uerba comprehenfa colligunr? hoc modo. las g"«>ra?
rehftisppnis uti£,ac fipropriisqmnib9 ueriàÉ in oibustropis. Doris ¡n fïngulispri ¿g™*3
bus orationis,nunc adieftioni, nunc breuitati ftudens barbaremos facit,çj barbaními,metaplaf dórica do
mi appellantur,quoscumfibiuédicauerinrdofti,metaplafmosappellant,ut Teucrûmiranrur risb'ng.
inertia corda,pro teucrorum,& aggere mœrorum,&aulai in medio. atthis,qua; breuitati ftu» Mcraplaf
dcsadmittit foloecifmos, quos cum dofti fècerint,non folaeeifmi,fcd c-#¡ptTccAb>uiappellan дню
tur,ut eft. Nuda genu,& Vrbem quamftatuo ueftraeft. Ibienim nudum habens genudebuit atthisb'g
dicere.Et urbsquam ftatuo ueftraeft,fedfèruiensfchemati, quodappellatur ¡twirto-fioo- tres Sokàit
orationis partes redegit in duas,ufusatricifmo. aeolis ultra modum copiofa eft,& amat per cir Rohcaro
cuitum uerba prorendere, &pperiphrafim rescxplicare,acperhocTy«ovrtZf( cuius uitium jlcJS w,
e-^K^áoníívoi^o- appellant xfvoî communis eft, in qua omnes idem fentiunt . Metaplaímus eft Cóinüu
traníformario qusdam refti fblutiqî fermonis,in alteram fpeciem metri,utdecoris caufa figu- «vo«
rata,huiusípeciesfuntha?,Prothefis,Epentheíis,Proparalepfis, aphaîrefis,Syncope, apocope, . f
Eclafis,SyftoIe,Diarrefis,Synaliphe,Epyfynaliphe,E<5lhhpfis, anrithcfis,Metathefis, Parago- „JJs
ge,Prothefis eft quidam generalis metaplafmus,qui fie peradiecbonem,fedfpecialiterfîcdiui»
ditur.Prothefis eft appoiîtio quxdam ad prîcipium diftionis. litera;, uc Turno. gnaroqj,patricp
pro nato. fyllaba;,ut Concitum tetuli gradumxrotuli.EpenthefiseftappofitiOjCÚinterprimá V^othefíM
& ultima fyllabam ,aur litera addiicitur,aut íyllaba. Litera,ut Нас cafti maneant in relligione ne Epêtcfii
potes,pro relligione.SyIlaba,ut Mauortisinantro,pro Martis.Hunc metaplafmum quidam
pleonafmum appellant. Proparalepfis eft cum aliquid ad nouiffimâ partem diftionis accedit,ut Papara
admittierorat,proadmirri,& Mágicas inuitamaccingierartes,proaccingi. Paragoge eft cum р^шал*
adultimam fimplicisdiftionisclaufulam,aut litera iungitur,aut íyllaba. Litera,utapudPlautú ge
quod & hoftisprohofti.Syllaba,utpoteftur pro poteft. aphaerefis eft гсше metaplaímus,qui
fit per detraftionem,fedфecialirerobferuatur.Aphгrelîs eft ablatio de principio diftionis,con . ,
traria pthefi^cú aut litera amputatur,aut fyllaba aufertur.Lfa^t Ruit oía late, pro eruit.Syllaba ¿/
ut Ténere diuos pro cótemnere diuos,& Linquerecaftra,pro relinquere.Sincope eft ablatio de
medio diftionis,cótraria epenthefi,utextinfti m c,teqjibror,proexrinxifti. Apocope eft ablano -Síncope
de fine diftionis,pro paralepfi,uel paragoge contraria,cií aut lía c?trahitur,uel fyllaba.Lra ut Af apocope
pice num mage fit nim penetrabile teIum,pro magis.SyIlaba,ut en do iuam pro domû. Eftafis E#aii»
eft extenfio,qua? fit cum correpta contra ranonc per licentiam ,pducitur,ut Exercet Diana cho
ros.Hicenim Diana» fyllaba produftaeft,cûcorripidebeat.SyftoIe eft correptio contraria efta <- - .
fi.Fit autem cum longa fyllaba contra rationem corripitur,aliqua nccellitate cogen te, ut Vrbé Dwrcfie
cß fîdenam,Fidenam primam corripuit,cum pduceredebuifler.Item aquoíus Orion. Disrefis 5ynaii/
eft decifîo unius in duas diuife fyllabx,ut Diues piftai ueftis & auri,pro pifta;,& aulai in medio, phe
Synaliphe collifio eft, quae fit cum duarum inter fe coneurrenäum uoealium altera eliditur, uc
Асод ea diuerfa penitus dum parte geruntur.Hic.n.unum e precedens excluditur, ea Synerefis
a quibufdam nominatur.Epifynahphe eft conglutinado,feu côtétio duarum fyllaba« in unam Synercfîf
fyllabam fafta contraria lynalypha;, ut Fixcrit a-ripidem ceruarn, licet cum sripidem quincg Eprfyna#
iyllabis diceredebeamus.Ica fit una fyllaba exduabus. Efthlipfis eft collifio quaedádifficilis, ас cc^hlípfis
dua^confonannumcumuocalibusafpereconcurrentiû,uteft.M.ultumiIIe,&terrisiaérat':,,&
alto. Antithefis eft litera; cómucatio,ut.Impete nunc uafto,ceu concitus imbribus amnis.Impe Antíthc^
tediftumeftproimpetu,&olliproillbM.etathefísdicitur rranflatio. Eftautem literarum ordb $¡ ímlt
mutatusut eft. Nam tibi Туmbre caput Euádriusabftulitenfis туг2Аво-гоустй^лА«>«е,сйаиад ^ с
qua; debet prarpofirio ponitur,ut Сш tan tum de te licuit pro in te. Prothefe
on
jrDeSchemaribus&Tropis. Ca^. VI. ParaIag*
Chemata cjdem latins figure uocantur, ficut nomine ipfb patet conformationes iunt
quxdam fentenria; remotas a cómuni. H*(ut Quitilianus exiftimaOadeo tropisipfa rei ScWata
natura coniuncbe fun t,ut a quibufdam croporum nomina acccpcrunt,fiue çj> forment
 DE ARTE GRAMMATICA
Figure p orationcm ,fiucqjuertant,undc,& moms dicuntur.Figura eil igituraliqua arte nouata dicen-
tcsdue dirario. Hums partes duasfacit crt<¿vo««o-quod eft cogitarioms, 8c fenlus\o7cû, quodeftelo
Schema cutionis,atque uerborum, &fenfuumad oratorias uirmtes permient.i.<r;\:K^c;T<tefeí«vo¡¿<rnos
Icfeos de eoloquimur,quodfchema Iefeosdicitur,cuimdiffinirioefttaIis.Schemalefeos eftordouer
borum ahter,q debet figuratus,metri,aut decoris,autemphafisgratia.Huiusfpecies funt mul*
íchéatís ^Med neceffària?traduntur,per quasfimilescolligétur.Prolepfis,Zeugma,Ipozeuxis.Silepfis,
Prolepfis Aíynthetó,AnadipIofis,Anaphora,aIiaAnPphora,Epanalepfis,EpizeuMS,Paranomafia,S^he
fifonomaton,Paromeoi],Homœoteleuto,Homoeopotoi),Polyptcton,Hyrmos,Polifynthc
ton,DiaIyton, Climax, Prolepfis eft pronunciado rerumordinefecutarum,uel eft cum ante
numerus uerbo redditur, quam períonas diffinianmr,ut eft,Continuo regesígenn mole Latíus,
Quadriiugoinuehiturcurru,bigis it Turnus inalbis,Tum paterseneas Romana? ftirpis origo
Et íuxta. Afcanius magna ipes altera Roma?. Procedunt caftris, & aliter de prolepfi difpuratur
Uttora u? c" id,quod pofterius accedit, ante tcpusalcnbitur,ut Lauinaq; uemt Littora.Lauiniu,n.nondu
nit pro** eratjCÚadltaliam uenit a?neas,& apudSaluft.Montéfacru,atq$ Auentinüiníedit,q mens ob
lepfis ê hoc, quod íllú plebs iníederat poftea facer diftus Zeugma eft unius uerbi cóclufio diueríis clau
Zeûatri íuhs coniuneta, cúduo,aut cum plura ad unani partem orationisiungendareferuntur. Huius
us mois aut- concjußonis conuerfio tribus locispofítauidetur.Fit.n.aut cum preponifunñ uerbú,ad
quod fequétes íenfus conferanrur,ut eft. Vicit pudorem libido,timorem audacia, rationé ame*
tía. Aut cum in medio fenfuum loco pofitum reperitur,ut eft.Troiugena íterpresdiuíi, q numi
naPhœbijQ^ui trípodas Clariilauros,qfiderafentis.Etuolucrú pénas, &prepeds omina pé
na?.Sentis.n.uerbú tam primis,q ultimis iung;if*,& ob id (¿tro xtùy^a nominatur, aut certe cum
uno uerbo fenfus claudútur,ut eft íllud Tulüanum. Nmilnetenofturnilprefidium palatn,ni
hil urbis Higilia?,nihil timor populi,nihiI concurfus bonorum omniú,nihilhic munitiflímus íe
. nams habendi locus,nihil horum ora,uultuíq$ mouerunt. Concluíít.11. uno uerbo mouerunt,
nypozeu jncjc yweej^ dicitur. Hypozeuxis eft cum fingula? res,aut períonis obiiciunf, aut uerbis, uc
Rege adit,& regi memorar,noméq},decufcjs,Qiud ue petat,quid ue ipfe ferat,Mezcrius arma.
Qua? fibiconciliet,uiolentaqjpeftoraTurm.Edocethumanis,qua? fit fiducia rebus, admonec
_ . fí immiieetç preces,haud fit mora Tarchon.Iungitopes,foedufq3ferit.Hypozçuxiseft(ut Seau
Syiepfii rusajt)figUra íuprnori contraria,ubi diuería uerba fingulis îungunmr. Sylepfis eftdiffimihum
claufularü per unum uerbum conglutinata conceptio, cum fîngularis diftio plurali uerbo, uel
poftenori tantum,ueluldmoredditur,uteft.Hicillius arma. Hic currus fuit. Item . Sunt nobis
Afynthe mma p0ma.Caftanea; molles,& preflî copia laftis. afynthetoneftcumaIiquaicompofite,&
Dyalító fimpliciter ,pferuntur,ut Veni,uidi,uici.Ha»c ab ahis dialy ton dicitur. anadiplofis eft cum ultía
Anadia priorisuerfus diftio in initio ièquennsiteratur,utSequitur pulcherrimus aftur. afturequofv
plofis dens, anadiplofis eft congeminatio diftionis ex ultimo loco praecedenas & fequentis pricipio.
. h anaphora eftrelariouerbieiufdem,autfimilisperprincipiaueriuumplurimoçc,ut. Natemeat
ra p uires,mea magna potenria roluS.Natepatrisfummi.Item.Spes tu nunc una feneébe.Tu requies
mifere,decus imperium<# Ladni.Te penes,in te omnis domus iclinata recumbit. Eft 8i fècûda
anaphora, per quam elocutio non cóuenienter refpondens aliud refert occulte, ut eftapud Sa*
luft.Sed antea item cóiurauere pauci,in quibus Catilina,de qua q breuifiime poterodicam.Hic
Epana#¿ dequaintelI¡gendúcóiuratióe.Epanalepfiseftcúmaiorefignificatofaftarepetitio,ut é in Но
lepfis ratio.Heu heu fugaces Poftúe.Poftumeiabúturanni,& aliter. Epanalepfísfitcüeadem dicho
& principium uerfus & claufulam tenet,ut.Te nemus angidac,uitrea te Fucin us unda.Te hqui-
di fleuere lacus.Item.Pater,inquá me lumineorbauit pater.anteetiamíceptrum Diftaei regis
Epízcu; & ante,& hoc. Nauis onufta preda Sicilienfi,cum ipfa effet ex preda. Epizeuxis eft eiufdem di-
xi* ftionis in eodem uerfu fine aliqua dilatione geminario,cum ímpetu pronunciations, ut Me me
adfum,qui feci, in me cóuerrite ferrum. O Rutuli,mea fraus omnis, Paronomafia é ueluti qua:
Parono ¿ dam denominado cum precedenri nomini,aut nomen,aut uerbum anneftuur,ex eodem figu-
mafia ratu,ut Fugam fugit,faftum fàcit,gratas grarias.Creta decreta eftPugna pugnata eft , & aliter.
Paronomafia fit,cum diftio iteratur,mutata tarnen aut litera,autfyllaba,quoties nomine fimi<
\i uritur in fignificarione diuerfa,ut eft apud Teren.Nam incepdo eft amendum, haud aman dû
ÔC apud Cice.Qui fuit locas religiofiffímus,is erit locus deferciffim us}& cuftodia caftrorum nó
honoris
 LIBER SECVNDVS XXX
honoris ,fed oncris exiftimatur. Item Si non prartorem te,fedpra«3onem dicimus . Schefifono« Schefifo
maton eil cum fingulis nommibus epitheta coniunfta funt,ut Maria mâus. Peligna cohors. Fe n°mató
ftinauirumuis,&aIiter.Schefiíbnomató écuminconnexu,uelin contextu fententiarum plu- ряготех
resantonomafîsponuntur,ut Armipotensmtoniauirgo.Paromœoneftcumuerba,uelnomi Homco //
na parum inflexa,& tarnen fimilia íuperioribus inferuntur,ut Multa uiri uirtus animo, mulruf« thekutô
qjrecurfatGentishonos,&alit:er.Paromoeon fit cumuerbafimiliterincipiuut, ut Machina
multa minaxminamr maxima muris.Homœotheleuron eft oratio fimilibus claufulis termina»
ta,ideft pari uerborum exitu finita,utapud Enni. Eos deduci,cuchi q deferi malui. Saluftius. In
nuda iniefta corpora.Virg. Bella hórrida bella-Homoeoptoton eft oratio excurrens ineofdem Homeop
cafus fimihcer,ideft cum uno fimiliqj cafu totus íenfus elocutionis impletur, m apud Saluftium totea
Maximis ducibusfortibus,ftrenuifçpminiftris,& aliter. Homoeoptoton fît cum oratio excur'
ritineofdemcafus,fScfimilesfines,utEnnius.Inhïrentes,flentes,lachrymantes, acmiferantes.
Item Homoeoptoton eft cum in fimiles cafus exeunt uerba diuerfà. Homoeoptoton eft cum fi
mili mododiftiones tmdet finiunt. polyptoton с oratio cafuum uarietate diftinfta, uteft in Те pow0¿
rentio.In teípesergonobisfitaeft.Tefolumhabemus,tuespatroniis,tupater,illetibimoriens ton
nos commendauitfenex,fi deferís tu nos,perimus. Item. Littora Iittoribus contraria fluftib9 un
das. Hirmos с cum uniformis continuarur feries orationis unius cafus tenorem ad claufula ufqj Hirmof
cuftodiens,ut Principio caelum, ac terras, polyfintheton eft oratio pluribus coniunfta coniuri' Polyfin*
ftionlbus,utMeandrГlq},NoemonacJî,pritanimф.Itemte¿rumcJ5, laremqj. amicleumqj cañé, theton
Dialy ton eft oratio,qua? fine coniunftionibus folute,ac fimpliciter effertur, nulla coniunftio. Dialyton
ne interpofita, fuperiori contraria, ut alii naualibus,itefertecitiferum, date tela,impel-
lite remos. ítem uenimus,uidimus,placuit,&apud TuIlium.pertulit,cogitauit,h*cetiam Bra* Brachílo
chilogia nominantur.CIimax eft,quam noftri gradatióem uocant,adiec*tio repetens,qua? dicla SJ*
funt,anteq.n.ad aliud extendat,in prioribus refiftit.Hsceft quotiesab eo, quo fenfusfupior ter grataío
minatur,inferior jncipit,acdeincepsquafi peí gradus idem dicendiordo feruatur,uteft,indu-
ftria parit uirmtem ,ui reus gloriam ,gloria inimicirias,inimiciriar pericula. Simile eft exem plum
ex grarconotiiTïmo tranflatum,non enim dixi, fed ne fcripfî quidem lega tionem,fed ne perÍиз,
fi Thebas.Sunt tñ tradita & lanna.africano uirtutem induftria,uirtufgloriam,gIoria émulos со
parauit. Ité.Et Gallus non ergo magis pecunia^ repetundaç; q maieftatis,neqj maieftatis magif
quáplauriaelegis,neqj plautia?legis,magifq omnium legum inuenitur, quo apud poetas,utapd
Homerum iulceptro,quodab loue Agamemnon deducit «v<?.</u x¿«iov купццим,
Е<ГТН <ГХЖ-&Т{0 V i^ôJV ТРифлкГТОв- JlC^ÍTí и?(ы V
Нфлкгтог fikv «Лом <Л« xfcvo vi «várrí

¿ÛT<î{0«UTÎ Tffi,\0^ </lOXÍ4ffTií I 77-e/jKÉVÍ *¿2» »

*T«!/(r</lf ôvxa-xcovt xiia« TroxiïiivlèvirTH
¿ci/Ttfí 5 «»'ri 6<it<TT<ty<ijiift.\ovt xtiiyi(f)0iîv<lî
apud noftrú etiá tragicû fic.Ioue prognatus eft, ut perhibent Tantalus ex tántalo orrus pelops
ex pelope fatus atreus,q noftrum porro propagat genus.Ha;c aût gradatio aptiorem habet par
tem, & magis affe<ftatam,ideoqj rarior cfle debet.Item apud Virg.Torua lœna Iupum feqtur?lu ...
pus ipfe capellam.Florentem cytifum feqtur Iafciua capella.Te Corydon о alexi. Vitia oratio- ¡¡¡{jj™
nis generaba funt tria,obícurum,inod¡natú,barbarum.übfcuritatis fpecies funt ofto. acyrolo ObfcimV
gia,pIeonafmo>,perifologia,amphibologia,tautoIogia,Eclypfis,Enigma,Macrologia.Inor" tatwfpée
dinate oronis fpecies funtquinqj,Tapinofis, aichirologia,Cacephaton,Cacozelia, Cacofyn"
theton,Barbar* orationis partes funt dua».Solœcifmus,& Barbarifmus, quoçe fpecies funt plu- Дс«^
rim*, acyrologia eft diclio minus conuenienterelata,uFnonpropriis diftionibus obfcuratafc ta»
tentia,ut accede ad ignem hunc,iam calefces plus fatis. Ibinullusfignificatur ignis, fedmere- Pfconaf*
trix,& apud Virg. Hune ego fi potui tantû fpare dolorem ,pro timere pofuit. Pleonafmos eft fé S?0*- .
tentia uerbo plufq necefTe abundans,ut Sic ore locura eft, ей utiqj fufticeret fie locuta c.perifolo ыя ° ° '
giacmult09,uerboç?adie«ftiofupuacua,fineullauire9', ut I bant qua poterát, quanópoterant Macrolo
nó ibát Hic.n.excepto ibant,oía íupuacua funt. M aerología é oro culta nimiú.Scaur<)ita diflinit &'
 DE ARTE GRAMMATICA
longa defcriprione produДа íentenria,ut eft.Poftera lux fummo ípargebat lumine terras. Orra
dies,cum pnmum alto íe gurgite tollunt Solis equi, Iucemqj elatis naribus efflanr, cum fir Cam
dixiflé.Soleorto,ueríibus tarn nocet qfoIura?orationi,& apudLiui. Legati non impetrara pa
ceamde uenerant,domú reuerterunt . Hic.n.non tantum pondus adiecir fentenria? longirudo,
Atnph.i ' ied magis decorem abftulit.Amphibologia eft uitiocompofitionis in ambiguo pofita lentéria,
boiogia uc д-0 tc дсде,^ R.omanos uincere pofle. Item certum eft.n. Anroniú precederé eloquenria
CrafTum.Hi.n.duo fenfus uirio ambiguitaris carent ,pprietat€,cum fitïcertû ab Aeacide Roma
nos uincipoíTe,an Romanos ab Aeacida.Similiterab Antonio uinci CrafTum eloquenria, an a
mdtaíi Craftb Anronium.Fir & per Omonymacum dieimus Tauç:,&neicias,utçEdearmento,an ob
gnificet fcrenamcorpispartem,anmontem,qeftinCiIicia,anqeftinfideribusTaup dicamus. Fitité
per cóia uerba,ut uadatur in foro.CatocriminatMncertú eft,agat ne in ahum,an ipiè. ab alio idé
patiatur,<ja uador & criminor funt uerba côia. Irem fit & p dirnnftioné, ut Vidi ftatuam aurei
haftamtenentem.FitpraEtereaplurimismodis,quospcurreíoés5nenimislongúíír,nó oportet
Tautolo Tautología eft eiufdem diftionis in eadé (èntentia fupuacua reperitio,ut eft. Flens Iachrymarú
g'» fiuoremrudit,etegomenpfè,cûmfFeceritego. EclypfiseftneceíTariadiftioni defraudara fnía
fcdypfis defgftus quidam neceflaria» dictionis,quam defiderat precifá íentenria,uteft. Terris ia£tatus,&
Enigma alto,cú défit pra?pofitio. Italia tato pfugus.i.ad Italiam .Enigma eftper incredibilia confuía íe
Tapíofíf tenria,uc Ama filioçu eft,quae mater marm,cum íocafta fignificerur. Tapinofis eft contra digni
ty, taremrei magnas humilisexpoíitio^iteft.Marcido dies Sole pallet,cúuiarceant terrena nöim
fogft ' »nortalia,& apud Flaccu.Pelid* ftomachú,& Virg.Multa malus fimuIans,proíceleftus. Efchi
" rologia eft uirio cópofitionis íuerecunda orario.autcópoímo uerboçîobfcoena? fignificatióis
autunius uerbi obícoena fignificario,pronunciatio.C6pofitione fit,ut Cum núero fuifle. eme-
datur hoc uitium interpoííta aliqua partícula, ut Cum quodam numero fui, & Numerum cú
nauíbus aequat.Item unius uerbi obícoena pronuntiatíone líe fir,ur eft apud Saluft.Ducbbar,et
Caccpha arrexitanimos militum.Cacephaton eft uitio cópoíitionis inuerecunda íuípitio, ut Arrige au-
ton res Pamphile.Item. At ramum hunc(aperit ramum ,qui uefte latebat)Cacozelia eft per affeflio
.. nem decoris corrupta fentétia,cûeoipfodcoreruroratio,quoilIam uoluitauftor ornare. Нзес
cacoze ia ^t au£ mmj0 (Umore,aut nimio cultu,nimio tumor,ut íuppiter o prasfes ca?li,<j íidera rorques.
Ore tuo dicenda loquar.mmio culta Aureus axis erar,temo aureus,aurea fuma;. Curuatura ro■•
Cacofín taejradjoçj argéteus ordo.Per luga chryfoliti,pofita?q$ ex ordine gemma?. Cacoíyntheton eft in
Barb arif ^ecens ^ги&ига uerborum,ut. Verfaqj iuuencú Terga fatigam9,& hafta.Barbariím9 eft diflio
mus uitiofa,eft tñchffinitio généralisée fpecialis.Sed qm diftio,et contexta orario,et una^ars eius in
telligi t ,& quia confuetudo hunc tantum barbarifmú appellar,qui fit in una parte orationis,ap
tius tarnen Нас utemur diffinitioncBarbarifmuseft contra Romani fermonis legem, aut ferip'
ta,aut pronuntiata uitiofa diftio.Barbariímus eft enunciatione,uel ícripto una pars oratióis cor
rupta,ac per hoc non Iatina,íed hoc uitium in íoluca orationenomen fuum obtinet, carterum
apud poetas metaplafmus uocatur.Soloecifm us autéfchema.Barbarifmus& barbara lexis, i. bar
mus kara diftio,inter le differunr,quia Barbarifmus in latina di¿Hone fit,barbara aurem lexiftota pe
Soleáf. regrina eft dicÜo,ut Gaza.Barbarifmus fit modis principalibus quatuor,adieftione, detraction
Barbara ne,mucarione,tranfmutatione. Adiefhonis ípecies funt quatuor,au t per adieftionem temporif
modw'fít ^ue Pr°duftionem jfit hoc modojUt Italiam fàto profugus. Ibi prima fyllaba cum corripi de**
Adieétio bear,produ¿ra eft. Item cum debeat habere tempus unum,habet duo. Adiefhone litera?,ut fi as
remporis relliquias geminara 1 pronun tiet,ut Relliquias Danaum,atqj immins Achilli. Adieftione íylla
Adieftío ba?,cum dicimus Mauors pro Mars,& retulit pro tulit, ut Mauortis in antro , & Nunquá hue
Adieäio KtuliiTcm pedem.Item alituum pro alitum.Adiecftone afpirarionis hoc pacto 8C fono prodif,
fyllabe cú dicimus choroná cú afpiratione,cú debeat lemter pferri. I tem hamo pro amo. Detraftionis
Adieétio ípecies funt seque qtuor,detrac~tione teporis,lra;, fyllabx,aípirationis. Tempore,ut Feruere Le
Dmactf ucatem Lraj,ut fi qs detracta a litera praetor dicat,ut Lucilius.pra»ror ne rufticus fias, cú debea t p
o fit quat x pnuntiari pra?tor,íed ftru&urae gratia fyllaba longa corripitur. Syllaba;,ut fiquis dicar.Tcnere
tuormóíf pro contemnere,ut Virg.Et non temnere diuos. Afpirationis,ut fiquis homo fine afpiratióe, di
cat,cum debeat aípere pronuntiari.Hx aút ípecies inueniuntur locis tribus, in prima pte diflio
ap nis,imedia,innouiffiraa.ín prima parte fit per Aphaerefim.i.p detraftionéjUtlinque grelin q.
In media
 LIBER SECVNDVS XXXI
In media per Sincopen.ï.coIIifiôem,ut Nantes pro natantes.Innouifiïma per Apocopen,ideft Sícope
per abicifÏQem,ut uolup.pro uoIuprate,& ut fi accufatiuo finem litera domu dixeris, per Paral рягяИпес
lagen,ideilmutationemliters,fihteramaliamproaliapronunriemus,utAfuenire proadueni- Träfmu
re.Tranfmuratione,cum in eadem diftionecómutatis in fe Uteris ntimur,ut Leriquias fiper.l. Ii tario
teram pronúriemus,cum debeatperr pronuntiari prima fyllaba religas. Item Lerigionem pro рлы-
religione.PerEcthlipfim quoqj.i.perunius liters elifionc,ut Repoftum prepofitum.Suntpra; fls p*
tereapronunciationes quídam uitia,qua;nonnulli Barbarifmos uocant lotacifmi.Labdacifmi
Metaciími.Hiatus,Colhfiones, & omnia, qua; plus aequo minus ue cóíbnantia ab eruditisauri
bus refpuuntur.Hajcuitiaplocuticótrouerfias de nomine pertinacibusrelinquamus.Iotacifmi î^hdadf
funt cum 1 littera fupra iuftum decoré in diftionibus oftenditur.Labdacifimi fimiliter, fi lucem mi
prima fyllaba,uel alma nimium .pnuntiemus.Metacifmi quoqj funt, cum in fine partis orarióis Metadf
inuenitnrmlitera,&mcipiensfequensauocali,qua;nonfitlococonionantispofita.Ha?cenim m*
(cribitur, nó autem .pnunciatur, ut Quoufqj tandem abutere.Tunc autem pronunciamus m Ii diílintflío
terá,cú feqtur uocalis loco cóíbnan tis pofita,ut eft. Turn I uno œternu fêruans. Difhnftio quoqî
íeparat uerba.i.Dum conderet urbé.ínferretqj déos Latio,qus pnunciatio feruanda,ne fit Bar
barifm9,non in fcriptura, fed in fermone,fi enunciata fuerit. fDe Soloecifmo.Cap.yii.
~| Olaecifmus eft contra rationem Romani fèrmonis difturbans orationem, & uitium 50icafr
in contextu partium orationis,con tra regulam artis gramática? pofitum,ideft non con mus
j ueniens Romano fermoniiuncîurauerbo^.Solœcifmiisdicitur grajee хо-уоилшо-ро-,
ideft inregri fermóis corruptio,uel a ciuitate Glicia;,qua; Sole olim dicebaf^nunc Pompeiopo ~£¡ oFohf
lis nominatur,cuiusincob, quia íermone corrupto loquebantur, fimiliter uitiofe loquentes
apud athenienfès Solœcifmi dicebanttur. Vnde idem uitium Soloecifmum appellatum eft,lati
ne a quibufdam Stribiligo appellatur,uel a Solone Iegum auftore,qui indifferenter locutus eft. ^"^'1°
Solœcifrmisfit modisgeneraIibus.xiiii.Immutationegenerum,tam nominisq pronominis,ca m° qu¿t
fimm,numerorum,perfoiiaçï,temporum,perqualitatemuerbo9j,permodos,peraduerbia,pra; modis
pofitiones,pergradus,collocationes,pergeminatióem abnuendi,peraccentus,perordinisim-
mutationem.Primus modus Solœcifmi fit per immutationem generum nominis,cum dicim" ?552
Atra fiiex,aut Amarae corticis,aut purpurea NarcifTus,cum ater filex debeat dici, & amari cor-
ticis,purpureus NarcifTus,foeminini generis faftum eft,quod erat mafculinum. Secundus mo- Pronomi
dus faftus per immutationem generis pronominum,ut Quis mulier,cum debeat dici, qua; mu nis g"ris
Iier,utapudEnnium. Quistucsmulier,quimeifuetonuncupaftinomir.e, pro qua; mafculinu muta ю
profoeminino gs pofuit. Item fi finitú pro infinito ponamus,ideftfidicamus de abfente.Hic fa
cit,autdepra;fentedicämus.isfecit,cumdebemusdicere,hicfecit;Tertiusmodusfitperimmu Cafus
mionemcafuumfic,cum in fermonealium cafum pro alio ponimus, utVrbem quam ftatuo mutatI°
ueftra eft,accufariuum cafum pro nominatiuo pofuit.Quartus modus per immutatióem nume Numeri
rorum,ut Pars in frufta fècant, numerum pluralem pro fingulari pofuit,cum pars fecatdebue- mutario
ritdicere.Q^uintusmodusfitperimmutationemperfona^,utfiquis aliam perfbnam pro alia perfonaçt
ponat,ut Нгс prima piacula funto,cum debueritdicere fint,fecundam pfonam pofuit pro ter' хеЪои
tia.Sextus modus per temporum immutatióem, ut eft. Nee ueni,nifi fata locum ,fedemq3dedif mutario
fent,cum debueritdici.Nec ueniffem,nififata,tempuspraeteritum perfeftum pro plufqperfe-
fto pofuit. Item Qjia? manus interea Thufcis comitetur ab oris,pro comitata fit,& armauerit. nuai,-t31
Septimus per qualitates uerborum fit,uthoc.Pinguem,et placidam paci nutritor oliuam.Fecit tïs ucrbi
enim cómune uerbum nutritor,ab eo quod erar acliuum nutrió. O&auus modus per uerboçj mutatío
modos, ut At Rumio regi, ducibuíqj ea mira uideri Auioniis.Infinitum enim pofuit p ,pnun Modus
ciatiuo,cum deberetdicere uidebantur.Nonus modus fit per aduerbia IocaIia,ut fidicamus, in ^"biu
tuseo,introfum,cum debeatdici,introeo,intusfum,uteamusiIIic,proilluc.lIlicenimin loco p aduer»
eft,ilIucinlocum.Decimusmodusfitperpra;pofitiones,utRapuitq}infomiteflammam,abla' Prepon>
tiuum enim cafum pofuitproaccufatiuo,cumdebueritdicereinfomitem,quafirapuit ad fo-- 1'° f> pre
mitem,&apudamicumeo,ideftadamicumeo.Vndecimusmoduseftpergradus,fiquis com- ^° ' onc
parariuum ponat pro fuperlatiuo,aut abfolutum pro alterutro.i.fi dicat bonus omnium, cum Gradus
optimus debeat dicere,autmelior omnium, cum melior omnibus debeat dicere, cuius exem« J? gradii
plum eft. Is qusftus eft multo uberrimus, cum debeat dicere multo uberior. Duodecimiis
 DE ARTE GRAMMATICA
modusfitpcrgem¡narionemabnuendi,utfidi«s.NihiInunquápcccaui,cümdebcatdídfnun
Negatío g peccaui,quoniam dua?abnegatiua?unam confirmarionem faciunr.Terriufdecimus modus fie
nés due
puna per immurationem ordinis,fi parriculam,quam debeas primo loco ponere,poftponas,aut qua
debes poftponere primo loco colIoces,cum dicis. Autem ucnis,cum debeasdicere, uemsauté.
Quartufdecimusmperimmutarionem accentus taliter,utfiquisaduerbium Ioci,ubi, quodeft
Ordinis
mutario poficum pro aduerbiotemporis acute pronunciet,&itafiet locale, cum debeateíTe temporale,
ut eft in illo uerfu. Inde ubi uenere ad fauces graue olentis Auerni. Vbi enim graui ter legendú é
Vbí quoniam fignificar poftquaro,fic & alia fímilitcr,ut fíaduerbium cum graui pronúcietur accé-
tu, erit prspofitio., fi acuto, erit aduerbiú,ut Longo poft tempore uenit. Quidam adüciunt qui
tumdecimum exemplum,qm putant,& in una parte orationis fieri íoloecifmum,fi inconuenié
terfiat.Sidemon(trantesuirum,hancdicamus,autfo2minamhunc,autin[erroganti, quopga-
mus,refpondeamusRoma?,autunum falutantesfaluetedicamus^um utiqj prxcedens demon
ftrado,uel interrogatio,uel íalutatio uim conrexta? orationis conrineantM ulti edam dubitaue
Barbaríf runtquadriga.fcala,fcopa.Soloeciímus,an Barbarifmus effer,cum ícilicet id genus orarióisbar
mus
SoleóU bariimumeileipfiusuinidifrinuionepoiïïtagnofci. ítafiunt Soloecifmi íecundum pleroíquc
musquid .xiiiifecundum quoídam.xy.Inter Barbarifrnum &Soloecifmum hocintereft,q> Solœcifmus
différant in plurib" tcporib9 fit,& difcrepátes,et íconfequ¿4es,in fe diftióes habet. Barbarifmus át in úa
3c in foluto íermone.Cajtec; apud poetas Barbarifmus metaplaímus dicif.Solœcifmus fchema
nominatur. Latine Barbarifmus diíTonansuocatur. Metaplaímus tráfFormatiodicitur.SoIoecif
mus apellatur figura, fchema. У De Virtutibus ofonis Cap. VI I J.
Virtus Irtutes orationis generales funt dua?,prodrietas,& ornatus. Proprietas eft regula fer
orationís monis,quá gra?ci analogiam uocant.Quidam ex noftris proportionem. Huic aecc-
due
Propriet iit breuitas,quam Gra?ciff-üvTaf¿íá:vuocant. Item tenor, quem illi uocantT¿'<nvaut
tas -Grioo-ií/iíctv.Ornatus fpecies fun t dua?,ex (jbus prior debet effe compoíitio ,quá Grx
Ornatus ci ctí/vtío-iv uocant.Sequenseft culta,&fanaorario,quam illi nominantxú¿<o\o^j«v.in qua tropi
fpêsdue
analogía funtReguIa íermonis,quam uocant Analogiam,feruatur recle fcriptur:e,rari utfciamus,fcrip'
fi b litera potius utendum effe qp cum exordium uerbi,quodeft feribo b obtineat, breuitatem
<TV VTG[ÍI quam <ruvT¿^¿vGraíCÍdicunt,tuncnotabimus,cumrei magna? íenfus íufficient addignitaté,
¿V quisbreuienunciabituríentenria,utapudVirg.íNaíceturpulchraTroianus origine Ca?íar. Im
Tenor ta penú océano fâmam,qui terminetaftris.Hic enim eft Troiana dignitas, & Ca°faris principatus
fis
Compon & Romano imperio poffeffio iudicatur orbis.Tenor,quem Gra?ci dicunt Thaíim, aut Profo
fino dian,in flexibusuocisferuanduseft.Nam quxdá acuto tenore,pleraqjgraui,alia flexo deminci-
anr.In ornatu prima cópofitio debet féruan,ut non fitdiffonans,&abfona ftruftura orationis.
Cyrolo? Et culta & (ana oratio,quam Grccidicunt Cyrologiam, fine lenocinio debet ornan, ut Ro
-gia manos rerum dominoSjgentemqj togatam.Hic etiam ipía ueritas fentenm ornauit, huic acce-
dunt tropi,<jbus conuenienti ratione proprietas illuftratur . Tropus eft( ut ait Scaurus)modus
Tropus orna ta? loci monis ,& di ¿rio tranflata a propria fignificatione ad non pprian^decoris, aut necef
fitaus,aut cultus,autemphafeos gratia. Q^uintilianus ficdiffinit. Tropus eft fermo a principali,
metapho nacurali fignificatione tranflatusadaliquam fimilitudinemexornanda» orationis grana. Tro
&
ra qtuor pifunt^etaphora^etalepfis^ntonomafia^notomatopeia^yperbatonjAllegoriajCata
fit modis crefis,Metonymia,Sinecdoche„Periphrafis,Hyperbole,Homeozeuxis, Horum omnium ge
neralis eft Metaphora,ca?teri omnes huius fpecies uidentur. Metaphora é гесг, uerborumqj traf
latió a propria fignificatione ad non propriam per fimilitudiné decoris, aut neceffitatis, autcul
tus,aut emphafeos grada.Haec fit modis quatuor his. Ab inanimali ad animale fie. Tiphyn auri
gam céleres fecere carina?, Ab agitatore ad gubernatorem tranftulic Item Tondcntes cam pu la
te candore niuali. Ab inanimali ad animale fie. A t procul excelio miratus uertice montis, f> ca-
cumine nunc uerticem dixit, qui eft animalium ta mm. 1 tem Fertur in abruptum magno mons
fprobus aftu. Ab inanimali ad animale,ut Si tantû peflore robur Concipis. A hgno ad hominé
tranftulit.Item Ambo florencesa?tatibus, Ab inanimali ad inanimale,ut Pelagus teuere rates, ¿>
nauibus nunc rates dixitJtem Sequirur. Cumulo prxruptus aqua? mons. Metaphora? quxdam
metapho funtcommunes,qua?dam a Gra?cis«xoxoíT<¿appellantur,ut Tiphyn aurigam céleres fecere ca-
re comu
ncs nua?,quia quemadmodum in naui auriga dici poteft,ita in curfu gubernator,ut Cû q; guberna-
torcontorfit
 tïfcfcR SECVNDVS XXXII
tor cototfitcqao^bic gubernatorcm pro auriga pofuic Qujedam non communes, qua? a Grx 5v«xo*o»
eis «v«xo\öüt«i nommantur,ut. Cum ucrticc montis, non enim poteft inuicem did cacumen T«í
hominiS,ficutdixituerticemmonris.Scireautemdebemus eile Metaphoras alias reciprocas,
alias unius partis.Cathacrefis eft neceflaria fimihum pro propriis abufio,& ufurpatio nominis Cath«#
alieni,ideft diftio deficiens proprierate,alterius nomen ufurpans quafi proprium.hxca Meta • Metalen
phoradiftat,qj illa uocabulú,quodhabet,largií>,ha?c quia non habet proprium ,alienc utitur, ut fi»
parricida dicií? qui fratré,aut uxorem occidiccum ille f>prie parricida fit g patrem occidir.Meta
lepfis eft per rranflarionem diftion ú proprietatis dilario, ucl diftio ab arris gradatí non nomine
ad propriam fignificationem defccndens,ut Speluncis abdiditatris,enim nigra intelligunrur,
ex nigris tenebras habentes,& per hoc in praeeps profundz.Metonymia dicif tráfmutario. Eft Метопу*
autem diftio ab aha propria fignificatioead aliam propriam tranflata. Fitautcm modisfex. Per Ш1а
id quod continetur id quod continet fic,Crateras magnos fbttiimt ,& trina coronanc, nó enim
uina,fedcrateras,inquibusuina.Per id quod continecid quod contineffic,CatIogratiflîm9am
nis,prodiis,quic»locontinentur.Perinuenrorem dominantem ue,inuentum fubieftú ue fie,
Sine Cerere,& Libero frigefcitVenus,Vult enim per Cererem panem itelligi, p Liberum ui'
num,per Venerem concubitum.Per inuentum,iubieftum ueiuentorem dominante ue,ut Vi-
num precemur,nam hie deusprefensadeft. Per efficien tern id quod efficif* fic,melior remis. In
fèrrenim ueIocitatem,fed uelocitatem,quar per remos fit. ab eo quo fit id quod facitficFrigus
pigrum,item,Mœftumcj3timorem.i.quimaeilosfacir,hocefttriftes.antonomafia eft pronun A|jtono
ciano,qi« pro pprio alieno uritur,uel fignificario uice nominis pofira,& uocabulû quod fine mali«
nomine pofitum,locoeiusfungit*.Diciturautc antonomafiamodistribus,autabanimo, auta
corpore,autextrinfecus,abanimo,utMagnanimufcp Anchifiades.i.a?neas. Acorpore,ut Atqj
his aligerum diftis affatur Amorem.i.Cupidiné. I tem Ipfe arduus.Extrinfecus, ut I nfelix puer,
atqjimparconrgeííus Achilli.Antonomafia eft uocabulum ,quod fine nomíepofitú,loco eius
fungif: ,ut eft armauirumqjcano,&intelIigif: sneas.ItemDomitormansdicitur,&intelligi
tur Neptunus. Item Ipfe arduus.Huiusfpecies eftEpitheton.EftautemEpithetópra?pofitadi* E tilrt5
ftinftio j)prio nomini,aut ornádi,aut deftruédi,aut indicandi caufa. Ornant epitheta fic,ut Dia
Camilla. Deftruunt,ut ScelerumqjinuentorVlyfles.Indicát fic,utLarifleus achilles.Sumunf
autem Epitheta modis tribus,ab animo,a corpore,extriniecus. ab aío,magnanim9 anchifiades
&contemptordiuum Mezentius.A corpore fic,Ergo his aligerum diftis affatur amoré, 8C
pulcher lulus. Extriniècus quajfùmunf: in plures fpecies diuiduntur.Sunt enim a loco,ab aftu,
abeuentu.AlocOjUt Vlyflesdicinirlthacus,autPela(gus. abaftu,ut xneianutrix Caieta. ab
euentUjUt ínfula diuesopumTenedos.Synecdocheeftdiftioplus,minufuepronuncians ma-* Sytiecdo
gifquamfignificans.Modoenimatoto difto,parsintelligitur,modoaparte nominate, corum e
accipitur.A totopars,ut Ingens a uerricepontus,non enim totúpelagusfuiíTedicit,quodnaué
excuflerit,fed pars pelagi,ideftftuftus.Item,Fontemqj,ignemq$ ferebât. A parte totú, ut Haud
aliter puppefiß tuœ,pubef(p tuorú. A puppibus enim ñaues fignificat,a pube totos homies.Ono Опота
matopœia eft ediftio figurata ad imitadum uocis confuía? fignificationé,ut Tinnitus a»ris, clan* topaa
gorqj tubarum. Item utdicimusualuasftridere,ouesbaIare,aues garriré, &csetera his fimiha. Periphr*
Periphrafis eft numerofior diftio,diftionum in uniueria rei fignificatione congregatio, uel cir &*
cumlocutio cum cultu,longiore uerború ambitu rem deicribcs,qua» fit ornandx rei caufa, qua
pulchra eft,aut uitanda?,qua? turpis eft.Ornandx rei caufà,cum breuitatc fplendide .pducat. Vita
dae,ut faeditatem circuitu deuitet,breuitatem fplendide producit fic,Et iam prima nouo fpargc ,
bat lumine terras Tithoni croceum linquens aurora cubile. Poterat enim dicere,iam lucebat,
aut dies ortus erat.Fosditatem circuitu deuitat fie, Placidum ф petiui t.Coniugis effufus gremio
p mcbrafoporem.Hoc enim circuitu euiratadecenterobfeoenitateoftendit cócubitum. Item
Nimio ne luxuobtufior ufus.Sit genitaliaruo,&fulcosoblimetinertes.Hocemm circuitu fv
gnificat conceptufcemina» difficilem.Hyperbaton eft in eodem fenfu p longa diftionis dilatio
& tranfgreffio quasdâ uerboç; ordinem turbans.Sed hie Tropus generalis eftjhui9 enim fpecies hyEbat^
Hint quinqué, anaftrophe,Diacope,ueI(ut quidam) Temefi^Dyalifis^ue Parcthefis,Sinche
fis,Hyfterologia, anaftrophe eft inuerfio diftionum contra bonum ordiem orarioniss& duo Aoaftïo
rum uerborum ordopraepoftcrus3nullointerpofitoextrinfecusuerbo,utTtanftra per & te« р^с
 DE ARTE GRAMM ÁTICA
Díacope mos.Eftenim per trän ftra.I rem lupi ceu.Diacope,fiue Temefis eitdifhnftio compofitxdi&io'
fiuc
Temefis nis,interpofito extrinfecusuerbo, ut Septem fubiefta trioni,cum iungi'debeatfeptentriói. Dia
Dyalíiis Iyfis,fiue Parenthefiseftinterpofita ratiocinatiodiuifefententi^,ut.Cum focios(namqjomncs
fiue eum ftipata tenebat. Turba dueum) fíe ineipienshorraturouantes. Item a?neas.(neqj enim parri
Párenme usconfifteremenrem,Paflusamor)rapidumadnauespra;mitrit Achatem. Ordinádum eft fíe,
aeneas rapidum ad ñaues pramittit Achatem. Synchefis eft hyperbaton obícurum, hoc eft ex
SyncKÍIs omni parte confafum,ut Vina bonus,qiw?deindecadisonerarat Aceftes Littore trinacrio, de'
deratqjabeuntibusheroSjDiuidit.Cumfitordo^eindeherosdiuidituina^u^bonus Aceftes
onerarat cadis,& de trinacrio littore abeuntibus dederat.Item. Tris Notus abreptas in fàxa late
tia torquet.Saxa uocanr I tali mediis qua? in fluclibus aras,cuius recia compoímo eft talis, ut tris
Notus abreptas torquet in faxa mediis fluftibus Iatentia,qua; íaxa ítali aras uocant. Doríurn im
Hyftero mane mari fummo.Hyfterologia eft, uelHyfteron proteron,cum id quodprimum efle debet
logia
Hyfteron fecundo póirur Ioco,ueI cú fenfus,& ordo prapofterus reddifut Portera phœbea luftrabat lam
proteron pade terras. Hum en temqj Aurora polo dimouerat umbram ,prius eft enim ut noctis umbra di-
icedat.deinde Sol oriatur.Item Cererem.Et torrere parant flammis,& frangere iaxo.Hyperbo
Hypbole
le eftdicTio fidem ueritatis excludens,fine fentenria augendi,minuendi ue gratia. Augendi,ut ni
uecandidior.Velocioraura.Minuendi fic.Tardior teftudine.Leuiorfblio.Item. ExtracTam pu
teofiruIam,quiponitin horto. Alteriusftandinon habetipfe locum. Item eftapud Virgi.Illa
uelintaeb?iegetisperfummauolaret Gramina, nee teñeras curfu larfiflet ariftas. Vel mare per
allegoría medium flu&ufufpenfàtumenti Ferret iter,celeres nee nngeret a?quore plantas. Allegoria eft
oratio aliud dicens,aliudfígnificás per fimiIitudinc,autconrrarium,urapudVirgi.Enam tern
pus equum fumantia foluere colla.Significat enim carmen efle finiendum. Item, Mecœnas pe^
lagoqí uolans dámela patenti.Non enim auctor nauigationem,quam djeit, uult intelligi,fed ía
uoremMecoen^tisadcarminumconrumationem.Huiustropi ípeciesíunt feptem, Hironia,
Hirom'a Antiphraíis.Aenigma,Charientifmos.Paronomia,Sarcarmos,Afteifmos.Hironia eft oratio p
nunciationis grauitate in contrarium reddens fenfus uerborum , ut Egregiam uero Iaudem ,&
ípolia ampia refertis,Vna dolo diuum fi fœmina uicTa duorum eft. Hic enim fententiá non gra
uiter pronunciantis,nóuituperantis erit,íedlaudantis.Item,Meduce Dardanius Spartham ex
pugnauit adulter.Hanc nifi grauitas pronunciationis adiuuerit,cófiteri uidebitur quod negare
antíphra contendit. Anriphrafis eft di#ioe contrario fignificans,ut bellum dicitur quod minime ЬопГц
fis
Bellum SC lucus quod minime luceat,& Parca; quod minime parcant.Harc ab Hironia difterr,qj Hiro-
Parce nia & pronunciando mutât affectum,&fignificanonem.Antiphrafis uerodiuerfitatem rei no
Lucus minât. Aenigma eft obfeura fententia per occultam fimilitudinem rerum,uel diftio obicuritä
aenígma te allegori* non intelligibilis,aliudenim palamoftendit,aliudtegitperobícuram diuerfitatem
ut Mater me genuit,eadem mox gignitur ex me, cum fignificat ex aqua glaciem concreicere,
Se rurfus in aquam refolui.Item,Vtmare concretum in creta ligneo'in campo,ubi caro huma
na oflibus Iudebat,cum fignificare uultfalem in ialino ficbli,quod fuper menfa eflet,in qui ma
Chanen nus talos iaclabat.Charientifmos eft tropus, quo dura diftu gratins proferuntur,uel diflio per
tifmos ea,qua? grata funt auribus aliud fignificans.Vt cum interrogamus. Nun quis nos quxfiuen t, Se
refpondetur,bona falus,uel fortuna,quo intelligitur neminem nos quarfifle.Paronornia eft uul
Parónos garisprouerbii ufurpatio rebus,temporibufcjjaccommodata,cum ahud fignificarur q quod di
mia citur,ut Aduerfus ftimulum calces,& cofta numerabimus exta, cum fignificet ex euentu lcie-
m9.Sarcafmos eft plena odio atqjhoftilisirrifio per figura enunciata,ut Enagros,& qua bello
Sarcafr Troianepetifti.Hefperiam medre iacens.Afteimos eft tropus multiplex, numeroía?q}Uirtuns,
mos namqj Afteifmos putatur,fiquid fimplicitate ruftica caret,& uacat,& fatis iuper uanitate expo
AueiUf fitum,& (pedes allegoria? cum urbanitatemultiplex,ut eftapud Virgi.Qui Bamum non odit,
mos
amet tua carmina Meui.Atqj idem iungatuulpeSj&muIgeat hircos. Item Philippuscumuel«
let Perlas in iuam poteftatem rédigèrent in hoc exercitum mifiiTet,fcripfitniilitel a fe minos,çp
Horneo? comperifletipíosfeditioneuexari,& bono^eflein tali tempore fubucire. Homoeofiseft mm
fis nota? rei per fimilitudinem eius rei,qua> magis nota eft demonftratio,& ignota:_rei per firnihtu
dinem eius,qua; magis nota eft defcriptio.Huius fpecies íunt tres. Icon ,fiue Icalmos.parabola,
Ico TcaO Paradigma. I con eft: defcriptio figure alicuius exprefla,uel perfonarum inter le eorun^qu* per
mos
fon is
 ÜBER SECVNDVS XXXIII
fonis acccdiíc cóparatio,ur Os,humerofqj deo fimilis.&. Omnia Mercurio fimilis. Item. Talif
Amyclsi domitus Pollucis habenis.CiIIarus.Hic enim equus equo cóparacur. Parabole eft re» Раг*Ьо /
autadminiftrationum genere fimilium comparatiaFicautem modisofto.Perhabirus,utQua Ie ^ио'
lis in eurorsripis,autper iuga Cynthi.Exercer Diana choros ad fidera tollit.Ec per magnitude "
nem,utCeuduonubigenafcumuercicemontis.Autpercolorem,utIndumíanguineoueluri
uiolauecit oftro.Si quis ebur.Per uocem. Clamores fímul horrendos,quahs mugitus,ut Qualis
apes »date noua per florea rura.Per energiam,ut Infegetem ueluticum Mamma furentibus Au
ftris.Incidit.Per alt¡tudinem,ut Qualis aeris liquen tía flumina circum.Siue Padi ripis. Peraffe-
cbm,utSicfunereprimo.Attonicsparueredomus,cum corpora nondum Conclamata iacét.
Eft & comparatio per fimilitudinem ,& habent uim proferendi uerum,uc.Nó fícaggerib9 rup
tis cum ípumeusamnis Exit.& Non tam precipites biiugocertamine currus.In his prsponun
tur ea,qus íimihtudmi comparantur,ut Ruptis cum ípumeus amnis Exit. Paradigma eft enar- Paradíg*
ratio exempU\uelrei prscenes relatio íignificans adhortationem, dehortationem ue. adhorta- m:»
tionem,ut Anteñorpotuir,&c. ítem. Pallas ne exurere claftem. Argiuum, arque ¡píos potuir
lubmergerepóto.Vnius ob noxá. Dehortacioncm,ut An nó fíe Phrygius penetrar £aceda?mo
na paftor.Item. an non uiderunrmeenia Trois.Neptuni fabricata manu confidere in ignes.
^Deftrucíuraperfeclsorationis^pedibus. Cap. IX.
' Voniam de compoíirione íuperius,qus gratia orationem illuminatam exornar iam
cœpifteloquiuidemur,fubiungamusquoque,&quemadmodum.fit,etenimhanc
tametfiprofeorationiconuenire}& ad oratorias uirtutes pertinere artium rhetori-
acarum preceptores affermit, itautaucToriras Tulliana teftatur. Tarnen quia, &
parriculamattingit arris, grammatics hanc ei applicare profimplicirateingeniinonabfur- StmAuf
dum putaui,namftruftursobferuanobipartita,tam ad uirtutes oratorias, qua ad partes gram- obfuatio
máncales ptinet,&alcerum,quod ab genere rhetorico trahit tnna ratione colligitur, & eft pri- C6ma ,n
mum incifum,hoc greci coma nominanr.Ex cómacibus,hoc eft incite membrum fit,quod illi ?iumh -
colon appellant,« cómatibus & colis Periodus conftat,quam noftri comprehenfionem diciït Colon
Alteram ad officium artis grammatics refertur,hoc eft pedem.Siquidem affumpta pedû imagi Penodus
ne omnis oranoms claufula ftruitur,quod genus hoc poífis grámaticum illud rhetoricum ma- Pfdû dc'
gisdicere.fed quiacompofitionispars,quam adarrem grámaticam pertinere diximus, pedibus mptl°
conftar,ftatuendumeft,quoqué(peow nomme appellamusuariiseniuocabulistraduntur.func
enim quatuor,e bimsiyllabis,ocb ternis, fpondsuslongisduab9.Pyrrhichius,quemalu Periá Spôdeiw
bum uocant,duabus breuibus. Iambusbreui & longa. Huic contrarius eft longa, & breui T го Pinh,chi
cheus.In bsuero,qus ternas fy Ilabas habent.Daftvlus longa,duabufqi breuibus,huic tempo- ULbus
ribus par efr,fed retro aftus Anapeftus, mediamintérlongasbreuemfacit Amphimacrus, íed Troche?
frequentius ems nomen eft Creticus.Longa inter breues Amphibracus. At cum duas Iongas p. Daclyluf
cedit breuisBrachius.Huic aduerfus Iongis breuem precedenribus.palimbachius erir.Tres bre Äg?
ues,quem Tnbrachum uolunt dici,cui Choreo nomen imponunt. Tres longs Moloffon effi Amphi ,
cient.Compoitur igitur et ftruitur omnis pedeftris oracio,uerbis,comaribus,colis,penodis.Co macrus
та mcifurn,coIon membrum nominamas. periodo plurima nomina dat Cicero, ambitum, £J™ch!us
circuitum,comprehenfíoné,continuationem,circumfcriptionem. Inuerbisobíeruandum eft сЫм
ne a maionbus ad minora deícendat,honoremqj perda t oratio.Melius enim dicitur, uir eft op- fnbra i
ttmus,q uir opnmus eft,hoc multo magis ibi cuftodiendum eft,ubi fingula uerba íenfus habent £"s
Cauendumqj ne fornori iungarur infirmus,uríacrilego fur,homicids corruptor,namque fen £ыЖ
lus a paruo in maius debet iníurgere.Fit & illa naturalis obíeruatióe iunftura uerborum Cace- pSS
Dhaton tonet,quale eft.Et numerum cum nauibus squet.Illa quoqj compoíitio fugiéda,ut fyl njuka no
labs dus,plures ue pnorem fenfum rerminent.In prima pofterions feníus parte ponatur O for íH,na h5
runatam naram meconíule Romam.Sedin compofirione,iunauraqj uerborum maius ftudm
maiorqí cura eft.Fit autem ex coniugatione uerborum comma,ex cômatibus coIon,ex colis pi
odos.Comma eft (ut mea fert opinio) fenfus non expleto numero cóclufus,plerumq$ pars mé-
bn^tale eftemm ,quo Cice- utitur.Domus tibi deerat,at habebas,pecunia iupabac,at egebas.Fit
ame & lingulis uerbis incifum dnximus,teftes dare uoIuimus,incifum eft diximus.Membrum Mébrum
autem eft feníusjfed acoto corpore abruptus,& per fe mhilefficiês. O calidos hoíes, perfeaum
Diomedcs E
 DE ARTE GRAMMATICA
eft,fedremotû aca?terisuimnonhabet,ut pfemanus,pes,&caput,&omnia excogitan. Qñ
. igiturícipit corpus effè,conuenit extrema conclufio,quéqinoflrúfefellir,itanoseffé fafturos,
quá Cicero breuiffímáputat.Itaqjfere incifa,& membra multa íünt,&conclufionéutrinqjde
Comma fiderant.AIii fic.cómaeftiuncbraefinirio.Etfi uereoriudices.Item alterúcóma.Neturpeííti)
Períodos ^,rci^rno uiro dicere incipientem timere. lam faftú efi: colon.imembfl:, quod inrelleñui fen
íum pra?ber,deindefic ex plurimisincifis,membriiqjfit periodos in extrema claufula, aeteré
iudiciorum morem requirunt.Periodus autemnonlongioreffèdebet,q utunofpintuprofê-
ratur.Modum eius Cicero quatuor íenariis pedibus terminauit,nonnulÍi uero duo genera eius
elTe dicunt.Vnum íimplex,cum fenfus unus longiore ambitu circiíducitur. AI teçj quod confiât
exmembris,& ineifis^d1 plures fenfus habet. Aderatianitor carceris,camifex pra?toris,fed ra-
IunAura menitafuaperta,ut intelligí poffít,& memoria cótineri. Jun¿ruraautemaptecóuenire,etíine
SatdS* hl3tu ucrborl"1 cótrui debet, quod non aliter effici£,q fi fuerir obferuatum.Sed ha?c obferuatiq
ea e duplex eft,altera qua? ad pedes referrur,alrera q ad comprehenfiones,qua? ipfe effiçiunf ex pedi
bus.Itemne prscedentisuerbi extrema uocahs uoealé prima includatuerbi fequentis,utfidi«
cas,a?re_emit,illi icumbit,fere omnia,& fimiha.Hac enim iunftura,q ftruftior eft, pleniorqj fie
ret,ficôïonantes uocalibusapplicarentur. a;re mereatur,ilh totusincumbit,fere cetera. Magis
Vocab'uj ai" ftructura pater,cum in fe longs uocales incidunt, ut theba* sgyptia?,proftigo жпеге, fed ha-
hiatus bet quendam canorem pronunciationis quafi negligentem decorum,longa magis cum breui
iungitur,a?re emit,illi incumbit,quâ fi dua? breues iunguntur,a?re exutus,arma abiecit. Plurimu
enim aucîoritatis,& pondens habent longa?,celeritatis breues,qua:ii mifcentur qbufdam logis
currunt,ficóminuanf',exultant álacres, qusexbrcuibusad longas infurgût,leuiorefqj longis
Fíalís nis in breues defeendunt, opnmeincipitalongis,rc¿realiqñ a breuibus,ut Nouiicrimem.C.Ca;
far. kuiusaduabus,utAnimaduerti iudices.Claufulaquoqje longis fîrmiffîmaefr,ieduenit,et
in breues,quishabeaturindifferens ultima,ncqj enim ignoro in fine p longa accipi breuc,qa ui
def aliqd uacantis tpis ex eo quod infequitur accedere.Fugienda quoqj eft,& confonansiltefa
uocah.Bonû aurû,iuiîû emm eft,& fimilia,qua? déformant orationisintegritatc.Item ex cófo
tolftS "antlbus'(3u^ in fe incidentes ftridere,& quafi rixari indent". FugiendaïunfturaenVit Sextus
endeinm R°fius>ars ftudiorum,rex Xerxes,error Romuli.Harc deuerbis,quoç:exemplo iudicm etiâ
Лига de ceteris uitiis,qua? cauenda funt,poterit fieri.Sic tamen,ut ha?c diligentia non anxie fit perfè'
quenda,nenosin uerbismagifquam in rebus teneatoccupatos,potiufqieft,utíe nitro offerat,
a follicite referai. Csteç; in cômatibus,& collis,& in periodis iftruendis,iponendifqî prius fen
íibus,tñc deinde ordo tnbuendus,ut non tantú decore, fed etiâ uiribus impleatur oratio,ut Ci
cero in Antonium,Vomens fruftis eículentis umumredoIentibusgremiúfuú,& totum tri
bunal ipleuit. Item in Verrem .Cuius ut adulefcentia?maculas,ignominiafqjpra?terea.Qua?flu
га primus gradus honoris gequam habet aliud m fe nifi Cn. Carbone fpoliatum a qua?ftore fuo
pecunia publica nudatú,inq a quxftore,& proditum cofulem,defertum exercitum,reliciam p
uinciam,forfisneceffitaté,religionemqîuiolata,huiusperiodicôpofitione decorad adeo,utfi^s
íoluere,& cómutare uoluerit,pereatoium rerurn,atqj uerbo#,&dignitas,atqjpoteftas.Omnis
autem ftruftura cóftatry thmis,& pedibus,& metns.Rythmi certa dimenfione tempos rermi
Strudu nantur,& p noftro arbitrio nunc breuius ar¿tari,nunc longius puehi poffunt.Pedes cerns fylla
га quib? barum téporibusinftftunt,necalegitimofpatiounqrecedunt.Metrafuntuerbo^fpatia, certis
R thmi Pec*um temP°«busalligata.Sed neqjrythmis,neqi metris oratorem uti decet, ne nô dicere, fed
carmen canere uideafMdeo fun t qui Ciceronem reprehendunt, qui principio diÄionis metrú
Metra íotadicum fecerit.Si quis ueftrum iudices,aut eoç:,qui adíiint. Et íí uereor iudices, animaduerti
Cíe. Sot principia effefotadica.&.M.Pifonem a trímetro cuspiffe.Prodii ímortales,qui hie illuxit dies.
dpteirfa -fcern in aétionibus libro primo fenariumeífeuerfum. Jila uero expugnado phani antiquifîïmi.
«ftíomb? Salufhum quoqj in principio Iugurths a rythmocœpiffe. Verum hoc totú genus reprehenfio
5alu. nis eiuímodi eft,ut fi calumniatores iftos audiamus,fit conticefccndum,quia nulla pars oratióis
Ovonis '" a^<luam Ryfhmi,aut metri fpeciem poteft figurari.í tero in collocatione иегЬоск aptiora,&
ЛгиЛига гат- ordini,q uiribus congruentia collocare,fic tamem ut potiora fint utilia dure locata compo
íjualií fitis inutihbus,qua? in omni parte orationis ea uerba neftenda funt,qua? ftrufturis qdrent.Tunc
prscipue in claufulis digniras ita femanda eft,in qbus tam dicentis q audientis fenfus, atqj inten
tío terminatur
 ÜBER. TERTÍVS . XXXIIII
rio terminatur,dummodo principia leuius,narratio fimplicius,arguméta ornatius, epiiogi cffu
fiusprofetantur.Sed quia non omnibus, fed quibufdam pedibusfiue congruennbus décerner
ftruitur oratio, fciendum eft maxime pedibus ordinari claufulas,quai? témpora Iongiora funr.
Sed meminerimus ira nos de longis,& breuibus temporibus locuturos, ut natura tantum non
etiampofitionelongas,autbreuesfyllabasiudkemus,neqîenimdemetroqueritur,utneceiïï- ft-m
tas naturam cogat mutan,ied d profa oratione traftatu^quetam ioluta,& libera eft,tamqj om libeca*
nibusdicendi openbus inftrucb,ut non feruire uerbis,lèd imperare uideatuc, hoc adeo uerum
eft,ucin ftruéhira fimiliter currat uifta reprehenfio,quis rephéfio prima íyllabá pofmone longa
habear npter duas conionatef,que fequuntur. Videtur autem primas duas iyllabas breues habe
re. Item omnia Iocuturus,& omnia propinauit,fimili ftruftura fuerunt,quia natura paria funr,
quamuisfint pofitione diueria. Igitur Spondeus e duabus fyllabis longis aptus eft claufula?, uel Spondee
cbufuliSjqiiaUcetmaximeDéofthenesuriair.xTecrixeu-nrio-iiirihUTffctirïviîpvi Habetenimgra aptus d«
uesfonokmiemq}fenms,&claufulefirmam fedem con ftituit,ut Reipu.caufà arma fumph\& цШ11
etiam pro nobis,graiuor eft autem longa fyllaba precedente q breui. Ahter.n.fonat arma fump
fi aliter eciam pro nobis,fane intereft quis eum ante pes fedeat, nam Trocheus precurnt,arma Troch£>
fumpfï.Anapeftuseriam pro nobis amat,& Daftylum precedctem,ut Crimmis cauia ipfeiibi. gjW£
Spondeus maleanteponitur.Trocheus quoqj in claufula bene ponitur,maxime fi fe lpfe prece pyrrh[chl
dat,uc Afa res eft,et lufta caufa,& Pirrhichins,cape uota,& Cretic9, pro dins rebus,et Amphi us
brachus,uenice mecum,nifi quodhec claufula in rythmum cadit,& Anapeftus impetum facit Crcticus
Sane quoties una pars orationis Anapeftum,& Trocheum recepentmolem,et quafi lubncam ™JgJ/
irrufturam dabit. Vc archipirata,& parricidarum,quamuis enim idem pedes,eademqj témpora
tarnen ubi dubia; íunt parces oratiouis, nefcioquomodoinutriufqjconfmio retentus fpintus,
acreftitutusaffertquandamcompofitiouisfirmiratem,acin una parte orationis properare uer*
ba,& conrinua fpiritus celeritate labi uidentur,fic fit uc Trocheum quoqj tametfi bene Tnbra Tfibra,
chus antecedic,ut refero caufam facice,nota tarnen in una parte orationis,que totidem pedum, chus
totidemcjífittemporum mollior,acfluxior,ftruftLrra dicatur,ut facilitans,agilitatis,tementatis
Iambus quoqj claufulis aprus Spondeo an tecedente iuxta fidem ,& feipío precúrrente bonam 1ашЬц8
fidem.Nunc tnfyll'ábos pedes in triíyllabis paribus orationis confideremus,finguIis enim par
ibus orationis fingulos pedes dabimus.Dacrylus eft daulula fortis,& Trocheo antecedente iu Datfylus
re fecimus.Pyrrhichio>etiarn bene dicitur Spondeo,caufas.audiat.Ciues dicimus,iufte fecimuf
&Trocharo,uotafecerat,&Iamboifidedic»tur.Et Tribraches quoqj Daftylum bene prece- Tríbra,
dic,recole nomina. Anapefto répètes cetera,unde eft.GIadium nobis ab ipfis porrigilegibus,et chus
Palimbachius,feponeca?tera.EtMoloflus,qu2-refcta'ntdicere.Facitetiam Tribrachusad claufu Palimb*
lam precedente Crético. ítem Epitrito tertio,ut fi dicas.De ceteris agire,de preliis redeo, de li- «iius
terisdubito.Ceterum pedibusantepofitisinrythmumlabitur. Amphibrachus quoqj reftepo Amphí,
neturinclaufulam Spondeo fere anteceden ce,Iumbos habete,refte locutus,- & Trocheo iufta brachus
querela,hinceftilludTullianum.Etpriftinum moremiudiciorumrequirit, & neminem pre-
ponendum mihi eíTe aftorem putauit,& in exilium eiiciebam,quem íngreJTum iam in bellum
uidebam. Item Pahmbachius Trocheo precedente, ut Contra Cef.eft congreíTus armatus. Palimba
Eriam Anapeftus claufulis conuenit,fedmollis,etfluens,atq3 in rythmi modum profluens Tro chíus
cheoantepofito,ubi erat imperii nomen, &dignitas.Creticusenim paulo fortiorem facic,üt Anapcft^
nobles homines.Bachius clauíuhs aptior fpondeo antecedente,cauías agebas, ceteris pedibus bachms
non fere conuenit-Palimbachius ftabiles claufulas reddit,ut Cicero in Catüinam , Si ifhus turo- poicaba
rem,ac tela uincemus,& nullum id rurfus impunitum.Cretico,ut uiciíTe tanquam plurimos re cbms
perimus,& M.olofto,rure nutritos eflê íenatores. Iam enim de pedibus, qui preponendi *um ^трЫ,
parciusloquemur,&Amphibrachus primus, eademrefixi, caufam probaui,& pro M«p JJ btaehu*
Clamotefque máximos pro noftraíaluteneglexi.Hec de trifyllabis.Ceterum quatuor iy-
rum non muid ad claufulas apti fun t,ex quibus pauca referimus,uideatur,habeatur,et »m Jí
dem habent. Peona tertium ex duabus breuibus,& longa,& breui temporum quinqué, Tulli- Регчи
que breuis fyllaba fere collocanda eft,ut efTe uideatur,facere uideatur,fortis habeatur.bi Сиггг tctUU
us pro Cluentio.Quantum difficultatis,& quantum fit habitura laboris,& in CatiUna**^^ ^ ft ¿troche*
omnibiispouufquamfolipaciuoluerunt.Struimus, &Oitrocheo dicere maluerunt* „
Diomedes ^
 DE ARTE GRAMMATICA
confiteri,crimina derulerunt,& Pa?oneterrio,exercitu compararunt,nuntio pertulcrunt.lndc
Oct. pro eft pro Ligario, Aucleuium Gra?corum,autimmanium Barbarorum.Etpro Milonc.Proialu-
Milone tebonorum,conrraamennam perditorum.Illequoq3pes,quem Antipaftum uocanr,exbrcui
Antipas
flus & longis duabus,& brcui bene in claufula ponitur,ur uir optimus uidererur, & fua manu foro-
reminterfeftameíTefatererur.Simileeft.Hortenfiusperorauit. ErilIepes,quiuocaturIonicus
Ionian maior^truitclauíulam^onílatqjfyllabislongisduabus^reuibuíqiiediiabusjcurá, follicitudi-
maior nemqj deponice. Vnde eft illud. Quorum igitur impunitas СзИаг tua? dementia laus eft, eorum
te ad crudelicatem acuit oratio.Sed & ilia uerba,qua? quinqué íyllabis coníbn t,fiuxiorem ftru^
fturam faciunt comprehendenris,arbitror non mueniretis,& magis fi fex fyllabas habeant,ex'
cogitareàs,arbitraremini,interrogauerimt,defiderauerunt,& fimilia. Ha?ca nobis iccirco tra-
ftaca iunt,ut oratons plenam ,fluctemqj libero impetu,fàcultarem his Temper umculis alligare-
Excrcíta mus Nam compofinouerborum,non ex anxio labore uenit,(ed ufu,acqj exeraracione perpé
tío qtum tuais magis fluat,de ea auribus iudicetur,quar uelut arbitra? compofitióis еПе debet, ut Quid
unlcat ftriclum,qmd effufum,quidgracile,quidubercuin,quiddurum, quid effœminarum fit, exifti-
vi ■> men t.plerunq) eilet nimia; artis,opinio fugienda eft,& interponenda fimplicitas rudis, arqj im
perita di¿tionis,non proprer hoc íolum,quod in omnibus rebus nimium lenocinium odio di-
çnum eft,íed quod plerunqj acribus fenfibus maior eft. Sinatura!iterproferatur,nififorte.M.
С/се» pro Tullius in ftruclura defecent,cum de Appiana,et Clodii ca?de loqueretur.Qua? cruentara antea
railonc • ca;de honefti,atqj innocentis uin filebatur,eadem nunc crebro ufurpatur,pofteaquam latronis,
& parricida? (anguine imbuta eft. Ibidem. Dederaseniminquitqconrcmnerespopularesinib
dias ab adolelcentia documenta maxima. Nempeenim parricida fanguine cruentara melius
ftruebat,& maxima documenta melius fonat.Sed orator acerrimusuim,ac uir tutem loquendi
fecutus,contempfitornatum,deditq} auribus a continuo cultu,quafirefpirandiíparium, Et pro
Ci«, pro Ligario. Ad ea arma profe#usíumyqua?erammfcepra contra te. Idem. Quid aurem contra
ligario aliud egimus^ifiutho^quodhicporeft, nos pofFemus,ha?c omnia non phaleris, (eduinbus
ftrucla iunt,nec ulla re Cicero glonofior eft,q q> (ummam artis lftius laudem3mira arcis diffimu
lationeperuenic.
yDt ftrufturse qualitatibus» Capitulum.X.
Pyrthi Truftura? qualitates uariis uocahb9 traduntur. Statuendum qucqj eft, quo quamqj
chius earum nomineappellemus. Si penulrimus fuerit Pyrrhichius,oprime (uccedir Pav
Peonpri? on primus,& erit ftn*étura quadrata.Si penulrimus fuerit Spondeus, 6t fuccefleric
quadrats Tnbrachus,uel Pyrrhichius¿,& Pa»onesfuccefterintprimu5, Ä nouifíímus, erit an*
ltruifhira
Confra* _ tiqua ftruftura,qua? dicif confragofa,qua uius eft cato.Si in penúltimo Tribrachus
gofa ftru» fuentjuel Daftylus, uel Pyrthichius,uel Tribrachus,uel Moloftus, ueiAnapeftus,erit ftruftu>
Mollifflu ra,qua? uel delumbis,uel molIis,uel fluxa dicitur,qua ufus eft.M. Anto.maior. In libro quoque
xa ¿t lum
bisftrui fecundo quantum ad officium obferuationis grammatics ftruclur«, orarionis profa; probaba
ctura lem compararionem (peftat prudentia? tua? (enfîbus interim explanaíTe fufficiar. Inhocuero
tertio libro,qui íummam totius operis implebit metra,qua? funt tortuofis obicuritatibus impli
cata,ac multarum qua?ftionum numerofa perplexitate diuerfa,qiubus pedum qualitaribufcom
pofitionis uemecricaobferuatiombraregnantcerasrarionibusdocebo, qtuequidem omnia
й quis profundis fenfibus in timarit,& fincera mentis in tenfione perfpexent, & comparauerit
>
ftudio,diligentiaqjferuauerit,nontantum in agenda uerfificatione pollebit,uerum etiamdc
•r -' aliorum carminibus,quoties libitum fuerit,iuftiá rationibus,& irrcprehenfibili traftatu fenten*
tia iudicabit.Nunc tertio quoquelibro, qui fummam totius operis implebit,quid pocrica, &
quibus officiisdigeratur,tracT:abimus.
V"

Explicit Liber Secundus. in... I . .

DIOMEDIS
 LIBER TERÏTVS XXXV
DIOMEDIS LIBER TERTIVS INCIPIT.

p-DEPOETICA. RITHMIS,ETMETRIS. Capfum. Primum.

ОЕТГС A EST FICT AE VER AEQ^VE NARR ATIONÍS Poetics

congruenti rythmo,ucI pede compofíta, métrica fh*uérura,ad unlita»
tem,uoIuptaremqjaccomodata. Diflat autem poetice a poemate,&
poefi,q> poetice ars ipfa intelligitur,poema autem pars operis,ut Tra*
eecedia, poefis cótextus,& corpus tonus operis efteeti,ut Ilias,Odyf Poema
Poetice
lea. AEneis.Rythmus cd pedum,temporumqj iun ftura cum leuitate Poelî» '
fiuc modo. Alii fie. Rythm us eft uerfus imago modulata feruansnu- qd diffet
mcrum fyllabarum, pofitioncm Hppe/ublationemqj conrinens-Me- rant Rythm'
trum eft pedum iunftura numero,modocjî finita,uel fie. M etrum eft
compoiïrio pedum ,ordine ftatuto decurrens, modos,pofitiones, fu- Metruj
blationefque confèruans,clarius fie. M etrum eft,quod cerris pedum
quanti tatibus,qualitaribu% a Rythmisdifcrimiatur.Diftat enim metrum a rvthmo,quod me Rythm' Metrum
trum certa qualitate, ac numero fyllabarum, temporiirnqj finitur, certifque pedibus confifht, quid díf>
acclauditur. Rythmusautem temporum,ac fyllabarum, pedumqj congruencia in infinitum ferant
muIripIicatur,acprofluit.Metrum tripliciteraudimr, namautbioricon metrum eft,autpoeri'
Metrum
con ,aut commune.Bioticon metrum eft,quod in ufibus eft conuerfationis humana:. Poeticen triplex
metrum eft,quod a poeris per uerba,ac uerfus figura tur,quod & ipium intelligitur modis qua Bioticon
tuor. Primo per temporis fparium,utin fyllaba breui,aut longa, quoniam metron, ideft quod Poético
menfura temporis cera corripitur,aut pducitur.Secundô per питесг fyllabaç: pofirione quoqj metraj Poctjcuj
^
metrum finitur,quo pcs,uel diiTyllabus,uel trifyllabus,uel duplex mittitur. Tertio per qualira* truplex
tern pedum,quia cerns pedibus,ueríibufqj confia tur. Vnde da&ylica,fpondaica,ionica, metra
dicuntur.Quarto per numerum pedum, quia uerfus pro menfura fua quiiquepentametri, uel Cómune
hexametri,uel deinceps intelliguntur . Commune quoqj metrum,ueluti muficx rationis,fiue metrum
difciplinx,cuius fpecies biparata,tam ad menfuram fupra memórate conuerfationis humana?,
¿J ad poencam tendit,ex quibus altera duplici collatione colligituc. Ex hacenim tempora,&in
terualla trahit. His namqj in uíus humanos utimur,altera ad officium memorad generis poema
ris refèrtur. Idenñdem & ex hoc dicit tenores, & numcros,íonos ue, quos gra?ci Rithmos,& Phtóguf
phtongos uocant.ficut in cácicisdemonftratur,hoc eft melodiis,in quibus quídam doria,non-
nulla Phry gia,alia Lydia ¡ù\н reperiuntur. Intelligicur auccm alio modo metrum cómune no
ex duobus modis.
P"De pedibus. СарГит. IL
Es eft fublario,ac pofirio duarum,aut trium ,ampliuibe fyllabarum, fpatio compre, Pea
henfa. Pes eft poéticas dierionis duarum,am pliuftie fyllabarum , cum certa temporil
I obferuatione modos recipiens arfin ,& thefim.i.qui incipit ablatiôe,finitur pofirio-
J ne.Pcs ergo tunc dicitur,quando dua? funt fyllaba?,quoniam arfin,& rhefim pedib*
ma;rimus,non ubi duo témpora funt.Ergo una longa pedem non ualebitefftcere, quia ictibus
luobus,arfis & thefîs non gemello tempore,perquirenda eft. Accedunt autem umcuiqj pedí, Pedís ac#
arfis ,& thefis,numerus fyllabaram,tempus,refolutio,figura,metrum, & fut pedes poerici fim cidentia
plices.xii.ex quibus quatuor binis fyllabis conftant,ternis ofto. Duplices,qui & compofiti,uel Peds fim
combinaci,fedecim. Heteroplici pentafyllabi.xxxii.ergo binarum fyllabarum funt hi.Primus pbces
pes Dibrachus,Bibreuis,Pyrrhichius,uel periam buf,uel Aegeon grece di ci tur. Conftat ex dua
busbreuibus,cemporumduum,utdeus, ante enim breuisq longa fyllaba repertaeft, utprius
unum q duo.Ideo autem Pirrhichius dtftus eft propterpirrhicham, quia breuem fyllabam ,p- Pyrrhicbl
ferentes fpiritum ar&iorem labris concurrentibus explicamus, qua? compofirio huiufcemodi us
moduïatiois pirrhichta» conuenit,uel a Pyrro Achiflis filio,qui crebris, & citis modulatiomb*
bisbreuirer prominentem clypeum genibusincumbens,& per hunc terrorem hoftibusimit•*
tens,infercbatur4ficuc uerfus ille oftendit от&г &\пз№<нчои , Cum ergo gradusuult breuiter
acccdentis oftenore mobilem decurfioncm.Pyrrhichio pede cómentus eft, & ideo metrum.
Diomedes E i»
 DE ARTE GRAMM ÁTICA
Pyrrhichium a Pyrrho repermrn,etilluítratuní cognomíau¡t,fedipfeapedum mobffitate?qí?
pyrrhíchi Tnpudians,& cinefîas eét cognominatus.Fidé huiusenarrarionis facie Ariftophanescomicus
um raefcçt
unde nomeneiusdiftans characTerem Achenchineam,apud ítalos ueroeius Gradiuusa Bêlions?,
& ¿¿Éoo- ,i. ¿vùou(rfilio,quem earn primo pede in unú poeta? fingunr,quod eum a monrium,&
difficilia collium concirato curíu capra? mora? íuperarer,quoties predatoria шее grafíaretur,citi
pedem hunc curfum fibi reperiMe teíhficantur,quo nomíe ui breuem pedem nuncupant . Sunt
qui Pyrrhichium gra?ca interpretatione cognominauerunt,quod calore uelocitatis, tripudio
Spondee mobilitatis,apicesflammarumsemularentur. Huiccontrariuse(lSponda:us,quiconftatexdua*
bus longis teraporum quatuor, ut heros.Diftus wíctiv a-oöve/ii v,quia in templis qusedam car
mina componebant,fcihcet libantes fonum uocis abominofa? audire non poffint. Arcadia? prin
ceps uenerat,fors accipitur ab agricolis,hoc íucceffit,& hoc diuum ritu cumulis paribus a mufi
eis thure incenfis altaribus muíicos choros gemmis grefíibus explicarer, & a?quipedi fono tibi-
cen ípondaliumcanereiuberetjUtduabus longis melodiis,quaííduplicibus,etiugibusuocibus
Numam proípera deoç: uoluntas firmaretur.Numam Pompiliú diuíare pra?ditú,húc pede pontificiú ap
Pópilíuj pellafle memorant,cum Salios iuniores a?quis greffib9 circulantes induceret.Spondaro melopa
Spondeu trios placaret indigetes,ergo & Dibrachus,& ípondanis tantum habetin arfi, quátum in thefi.
pontifia
um apcU Iambus qui cóftat ex breui,& lóga,ut dies uerfu maledico habilis -ш«« то kx^izéIv noíaf. Hui9
laue autem ongo uerbi ex nomine lambes fámula; Celei noïarur,qua? Cererem filtam qua?rendo ad
Iambus Meganiram comuge Celei delatam cú uidiflet íollicitá,maIe tracTauit. Quidam aút ferunt Jam
lambe ce bum quafi Triambú a triumphatore Libero eognominatú,fed alii a Marte ortñ lambum fire-
lei tamil'/
la nuo duce tradúr,q cú crebriter pugnas iniret,& telú cú clamore torqret tt<jm то; v«e¡ba£ív, Jam
bus appellate Iccirco,& breui,et longa pedé hue eíTe cópoíitum,qd ii,quiiaculenf ,et breuiac
cefíli in extenfum paífu ,pferuntur,utfortiorenixu telisic*him cófírmenr,aucíorhuiushbratio»
nis. Agretinus gra?cus his uerfibus phibetur </i üi^oo- tpa£^¡h cßlaSio- -cri'¿<pi ?«J gît hunc pedé
uel íambicum greflum prifei Apuli Daunium a ducefuo Daunio ,pdiderunt,çp is primus aduer
■ ins acrem Diomedis pugna bellum зфесг iniiflet,gladiali pugna duos dimicare ííhtuit, 8c colla
to pede aíTequente paulatim dextro,diitentoqj,& agrediente Ieuo,& breui fucceflu, & longo
Imbus diítentu,gradusfimul,&uiíusfirmareí,undenóímerito melon hunc iambicú grádale quiclá
gradíu? noíant,gradiiioqj Marti augurant,cp gradaría? pugna? huiuseffeclu moueaní.Huic cótranufefi:
dicitur Trocha?us,quéCononappellant,conílatexlonga,& breui,tpm trium,utRomadiétus. Quip
Troche? pe eiusmodulationépoematum,fiue metros compofitioniaccômodatam rotatim,&uolubi-
- Troche? bter dicebant.Trocha?ú a Mercurio reptum fatis cóftat,cp in his pra?cipitem fefhnatione, & im
at mereu petu longo in breué greflum finiri oílenderet. Vndeplericpgrarco^ ex longa & breui eum pe
rio rept? dem cópofuerunt хнцк то тифЬ^к. difcurfu Trocha?um frequétauerúr,ac mufici uiri ocyort
melo intuenti ex rota? fítu, et uolubili modo, rythmñ eius,et tonum defignant,qa decurfióib*
• aptum indicant,q> ii,qui in bello laborant,quotiesamHTosordines réparant ex longo,& difpfo
ambitu,in breuem,et arftum orbem cogunt* rota?.ffimilitudine euertilanris,cuius fatis latus,ac
breuiatuscantusradiatusluminibusíanguftú m odioli circulum cohiben. Aiunt hunc Trocha
Troche? um AuruncosRutilum nuncupauiflenimiumfimilirationc, quiagra?cidiuerfa.appeIlatione
rutilus perfuafi,quod cum aciem confti tuèrent glatis pedibus uefiïgia fiíterent,fcuta brachiis prende*
rent,breuitercjî dextrisfuccedentibus pedibus ueftigia filteren t &,reduftis manibus ingenti cla
more, q uibrauerât, tela iaciebant,qua? res huic meló ingenitú noméacgfiuit.Ternaç; iyllabaçt
Datfylus funt hi,Dac*tylus,quem gra?ci Politicón appelIant,conihtex prima longa,& duabus breuibus
políticos temporil quatuor,ut RomuIus,a traétu digitoru dicîum,qué ad exprimendá organi modula*
Coryban tioné Faliermia?affecîabant,uelab ida?is dacTyhs,quoscuretas,fíue Corybantes poeta? appella-
tes bant.Hi náqjin ífula Creta loué cuftodiédo,ne uagitu fe puul9 ,pderet,Iufus excogitara genere
clypeolis a?neis itra fe côcurrétes tinim aeris niiî rithmica et pedis daflyli côpofitiôe,ca?lauef uo
Ops cem infàntis. Sed natiuitatis eoru cauiam uetufta fabulofítas docet, hanc fuifle aiunr, Opem.in
Idam montem iniïibr Creta? fugiendo delatam,manus fuas impofuifîe memorato monti,ecfic
ifàntem ipfum edidifle,# ex manuúípreffione emerfifle Curetas,fiue Corybantas, qda mótis
Ideidaff nomine,&a qualiratefa^i Jdèos dactylos appellaret.Hos quidam tres-putant^ qui lares eé ere
¿tyli duntur.dánamene9, Acmon,Celmusdifti,i,cc-cr9 TS v xo{«v,i.a formofis ocahi^qua? cora? uocaní
,i,pupilla?,
 LIBER TERTÍVS XXX VI
.ьрирШ*,цс1асопо galez-Huic contraria eft anapeftus,quem antedaftylum gr*« nominar Antpeß?
Conftatex duabus breuibus,& longa,& cemporum toridé,ut nebuI*,Dicbs -¿w4s"™ï
.i.TT«¿íTo<iv«iid:?.7v«SvTrxjuiH«-c7io<rT¿v0a«'xT17^ov)garecurrendo repercuriés Daftyhjm ГопогГ
ciproco obligwr,& per antiftrophen. Tribrach9 tribreuis tang taiïus, quidam BrachifyHabum tribrach»
alu Trochaeon^onnulliPigmona^ler^Choreumnominan^conitat ex tribus breuibus ex
gbus nomé accepit,ut Heléa.Chorc9 aút ideo diftus^a chord's hui9 cópofitio cóuéit. Huic со
crarius eft MoloíTus uertumnus extenfipes,quem alii Hippiura,uel Canium dicunt,conftat ex
tribuslongis,temporiimfex.utffneas,ideoM.oloffusdietus,quia Molofliï. Theftaliadbellu MoloíTu*
¿>cedentes huius modulata qópofitione utcban£*,Hippius uero equeftri.f.pugna: cóueniens mo
dulabaf*. Amphibrach9 íanus amphi breuis,q & fcolius,cóftar ex breui,& lóga,& breui,qtuor aphibra*
tpum,utcarina.Di¿lusautemaduabusbreuibus,agbusexutraq9partemediaIógac6tinet Seo c"»
liufqj ideosa habiliter cóponif fcolio,eft aurcithars fpcs.Huic méfalis cótrarius eft Amphima 5coI,°*l
crusfefcécinus, amphimaros,quem alii Certicum appellét,cóftat ex Ionga,& breui,et longa te ?thar*
росг qnque,ut Demophoon.Diftus a duab9 Iógis,a qbus mrinqj breuis media ampleftif. Cre Ámphií
ticus quoqj,quia Crêtes falutando eius rythmica cópofitione utebanf.Bachius oenotrius tripo, macros
diasfalutem,quam grsci Peryábum dicunt,conftat ex breui,& duabus IongiSjtcpogj quinqj,ut Bach,w
Agenor,Athen»Di¿rus-Eirtíí(XT;<r e¿xeío-,quiaa bacchátibuscóuenienter cóponebátur. Huiccó
trariuseft Palimbachius latius,qui & faturnius,ultima breuis,qué quidem Proponpicon, alii Palímba
ThefeIeonuocant,conftatexduabuslógis,&breui,tépoc;;totidem,utnatura.Dicl:us Palimba- ch,u*
chius,qa cótrari9 eft Bachio,apud grecos enim -к-длГп cótrariú fignificat,ideo -вкйптопа roxi
coríb9 iter íe cótrari°,ex his oíbus íterfe mixtis,alii deíceps pedes cóplures fíxygi* ue nafeunf*.
Ná queadmodú pedes diftyllabi qttuorgemmatiíedecimduplicesfiun^qs'gracifyzygiasuo
cant,ita idem cú triíyllabis iüfli trigintaduos de fe reddunt.TnfylIabi uero cú trifyllabis gemía
ris,Ixiiii.coIligunt',atqj excepto Amphibraco,& Epirrico,quoc¿aItep tripla,altepepitriradiu¡ t5nâdiU*
fionepartimur,uniuerfoc2pedu trina códitio repitur.In al; j ¿ero dupla,in aliisíexcupla, íaliis fio Ш
a?quadiuifio eft. Prima daftylica,fecundaiábica,terria pajonicanoíatur.Éftiraqjsqua pedis di- Paiis eí
uiuo,quoties fublatio pedis tpibus pofitiói pareft,uteft in Da¿tyIo,& Anapefto.Itéfpód^o & Лш'йо
Pyrrhichio. Ho^.n.arfístmin fe habet,quantú,&thefís. Dupla uero eft quoties pedis fublatio Dupla di
tpibus impar eft poíitioni,ut eft in Iábo,&Trochso,&duob9 Ionicis.Iábi.n.arfisunúrps rm uifio
in fe habet,&eiusthefisduo,quaíTrochsi,ueríauicearfis duohabet,&thefisunum.SexcupIa 5схсцр1*
quoqíítelligitur,uteftinPsonibus,&induobus,Bachio,efCretico.Hienimpedesqtéporib9 d,uífio
qnque pares funt p bina témpora diuidunf.Identidc bíaadiefta.í.duum dimidia parte terna â
íereddunt,pqua;íexcupla colIigi^Pedesduplices,fíuecombíari,ueIquadratifunt fedecim hi Proeefcu*
ProceleumaticusexduobusPyrrhichiis,quatuorbreuiumfyIlaba¡£,totidem tempos ut Vale- maníu*
ria.Huic contrarius eft Diípondaeus,ex duobus fpond^is fyllabaçt quatuor lógarú, temporum pSmSu
ocb,utMecœnates,fiphehates,oratores.Pa?on primus ex Trocha?o,& Pyrrhichio,& lambo mus P"
hoc eft ex Ionga,& tribus breuibus,ut Emodochus, fthefichorus, Huic contrarius eft Hippius Hippúw
primus,Pa;on íecundus ex Iambo,& Pyrrhichio, hoc eft ex breui,& Ionga,&duabus breuib9 ÊW* r
tempos quinq$,ut colonia.Huic contrarius eft Hippius fecundus. Ргоп tertius ex Pyrrhichio, Peo tertíí
& Trocha>o,hoc eft ex duabus breuibus,& longa,& breui,tempoçj qnqj,ut catamitus.Huic có bippP.üL
trariuseft Hippius tertius. Paeonquartus ex Pyrrhichio,& Iábo,hoc eft ex tribus breuibus & Р'«»»Щ»
lóga,tpum qnqj,ut celeritas,facilitas,Huic cótrarius eft Hippius quartus.Eteft Hippi9,lïue Epi rpfrnr?"?
tntus primus ex Iábo,& fpondaso,hoc eft ex breui,& tribus I5gis,tpum fepte,utcapenates,fed cpimt?,a*
Hippi9 fíue Epitrit9 fedus ex Trochaeo?& fpóda:o,hoc é ex Ióga,& breui,& duab9 lógis,tpum Egítritus
íeptem,ut conditores.Hippius fiue Epitritus tertius ex fponda»o,& Trocha;o,hoc eft ex tribus c"* •
Iógis,acbreui,temp09efeptem,utdifcordÍ2,heroici.Hippiusfiue Epitritus quartus,ex fpódeo, л5.тШ*
& Trochaïo,hoc1eft ex tribus longis,etbreui,tempo9!fepté,utlimitam9, Ionicus <mb>«7zb'nb> íonícus
ex fp5da:o,& Pyrrhichio,hoc eft ex duabus Iongis,& duabus breuibus,tempoc2Íex utDeme- maior -
trius.Huic contrarius eft Ionicus apelaflonos, quiconftatcxPyrrhichio,& fpondio hoc eft Ion,cus
ex duabus breuibus,& duabus longis,tempoç: fex,ut Diomedes,Laceda»mon,Diiambus ex bre IB'íarob^
ui,& longa,& breui,& longa,temporum íex,ut Cleonides, propinquitas, qui pes Daftylus a ditroche?
lambo арреНагаг.Цшс cótrarius eft Ditrodwus ex longa}& breui,& longa,& breui, tempoçj Antipaft»
Diomedes E iiii

i
 '•■ DE ARTE GÎLAMMATICA
Ctioryaia rcx,utcantiIcna,dimicare,quipcsCathatrochafüs diàt, Anüpafías ex 1зЬо ф jrocharo, hoc
puî, -, eft ex breui,& duabus Iongis,& breui,tcporum fex,ut medulina, foioninu*fru/cconrra£los ед
п\у\Ш Choryambus,ex Trocha»o,& Iambo,hoc eft ex longa,& duabus breuibus^¡^^ rempom
Órthíus fex,ut nobilitas,armipotens,Hoc omnes cum de metri traftatu aliquid Jeg'ru usdiiigentius côiî
Periamb? derare,& in memoriam habere debemus,ut finguli quincjj uerfus,quibuspedibus conftét,ícire
Mefoma¿ poflumus. Pedes Etropolici pentafyllabi mntnumero.xxx.&duohi3Orthiusex breuibusgn*
cros que,&toridem temporum.Periambusex longa,& breuibus quatuor,tempoçefex. Parapienos
Pyiihichf ex Ionga,& breui,& tribus breuibus téporum fex.Mefomacros ex rribus breuib9,& longa, &
ana peu? breui,tpum iex.Pyrrhichianapeftus ex breuibus quatuor,& longa^tpum iexProbrachisex brc
HVpobia ui,& longis quaruor,tcmporum nouem.Hypobrachis ex longa,& breui,& trib9 Iongis,tpum
chis noue.M.eflbbrachisexduabusIongis,&breui,&duabuslongis,rpumnoucm. Moloffiambos
Meflobra ex tribus longis,& breui,& longa,tpum noué.Calotibos ex quatuor longis,& breui, tpum no
^Lis. ff uem.Diphyes ex duabus breuibus,& mbuslongis,tpumoftö.OrthIusexIonga,erduabusbre,
ambos uibus,& longis duabus,temporum ofto.Ameba»os ex duabus longis, & totidem breuibus, &
calotibos longa^tempo^ ofto. M oloflopyrrhicos ex tribus longis,& duabus breuibu3,téporúoc"ro.Sym
Diphyes pleitos ex duabus longis,& tribus breuib9,& temporum feptem.M tíficos ex duab9longis,&
Amebeo» totidem breuibus,& longa tpum ofto.Dafíosex tribus breuib9,& duabus longis,tépo£ feptéV
MoToflo* Dochimos ex duabus breuibus,& longa,& breui,& longa, temporum feptem. Paríambodes
pynrrhíos ex breui,& longa,& breui,& duabus longis, temporum ocio. Doriícos ex longa, & duabus
5ymple# breuibus,& longa,& breui,temporú feprem.Cypriosex breui,& longa,& duabus breuib9, &
Muficos longa,tépo9J feptem. Anticyprios ex longa,& breui,& duab9 longis,& breui téporú ofto,Bac
Dafios chiochorios ex duabus longis,& bretu,& longá,& breui temporum ofto. Dochemios per
DÖchmof fixigian. Antiftrophos ex breui,& tribus longis,& breui temporum ofto.MoloíToípond^us
Paríame ex longis quinqs,temporum decern, Haclenus originem,& hiftoriam generalium pedum ex»
Dorifcos pofuimus. Poematumgenera,metrorumqjtraftatusoftendere rem pus eft.
Cypríos P"De poematum genenbus. Capitulum. III.
Armcyprí ¡JfS¿|¿^e¡] Ocmatis genera íun t tria,aut.n.acTiuum eft,uel imitanuú q<$ grsci drámaticó^ufmi
Ricchi'o* WËПЭ1 roirô:on,aitten3rrariuurntuelenunciariuu,q<ï gra?ci exegnicó,uel apologuicon di
cboríos fffifl/PB cunt,autcóe,ucl mixtú,qd' gra»ci chinó,uelmichtÓ3ppellát,Drám3ticó,uel acíiuíi
Dochcmí MffiSJlSfll eft,in quo perform agun t lbk,íine ulla poeta? interlocutione, ut fe hñt Trágica», uel
°* , „ Cómica» fabub,quogñefcripta eft Bucoliconea,cuiusiniriumeft.C^uo te Moeripedes.Exege -
îbondeus ticoneft,uelenarratiuum,in quo poeta iple loquitur fine piona» ulliusinterlocutione,ut fe hñc
Poematís tres. Georgica»,& prima pars qtiarti.Item ккгепел c.irmía,&ca?tera,hisfimilÍ3,chinó,iielcóeé I
«era tria in quo poeta ipfe loquicur,& perfona»loquentesintroducunf,,uteftfcripta Jlias,uel Odyflea
Drámati; tota Homeri,uel aétiui,& exegetici,uel enarraciui.
cxcgetícó F^e poematos drammatici,uel acïiui generibus. Capitulum. IUI. »
1Ё"*ВЯРП) Oemätos drammatici ,uel aâiui gña funt quatuorapud gra»cos.Tragica,Comica,Sa
Cómune ¡П EVfigj tyrica,Mimicvpud Romanos Pr;rrexrata,Tabernaria,Atellana,Planipes,Exege'
ci Genera '' M faffk ncijuFEnarrariui Ф^ íunrtres, Angekice,Hiftonce, Didafcalice, Angelrice eft,qua
Ëxegctid чвйИ-Ш filia» ícribunf*,uteft Theognidis liber.I tem Hiftoria»,qua narrationes,& genealogía»
fpeaes componuntur,uteft Hefiodi Theogonia,& fimilia.Didafcaliceeft,quacompra»hendit' philo»
C'isÍDcs ^°pbia,utlibri Varronis,Empedoclis,Lucretii,Itemaftrologia,utphenomea Arari,& Cicero
Eposncx nis,& geórgica» Virgilii,&hisfimilia,chinó,uel cois poematis ípés prima eft heroica,ut Illia*
amerniro dos,& a»neidos, Secunda lyrica,ut eft Archilochi,&Horatii,poematosCharacleres funt qua
carme dr tuor,Eposdicitur gra»ce carmen hexametron,diuinarú re^,&heroicarií,humana9!cj3comphé
mnsUSpn f*0^ a gra»cis ita diftinicú é,emperiocfiitó,chie chrichó,chie antropinó pragmató, latíe paulo
Eposfcrip communi9 carmen auditur-Epos latine primus digne fcripfitLiuiusis,qui Romanorúgefta de
fit apud cem,&pfto côplex9 eft Iibris,q& annales fcribunf,,qjferefingulo^anno^aftuscôtineât,ficut
Aúnales Puta anna'cs)<íuos pontifices,ícriba»cp cóficiunt de Romanis,qui quidem Romanos res geftas
Hexame^ dclarár.Epos aüt appellat*,ut gra»cis placeat paroto epoto lego,proprie.n.Epos é emetros legos
er^prie
■po dicií uel
dentachluto. Pra»cipue
mutuo,ut uero
fie dixerii hexameter
Poematos ueríus Epos
charafteres lut hidicitur,quoniam hoc ueríuuerba
brachis matrosmeíbsantiros. refpon»
tyacros.n>
•■ »; ■■ - • - - ucapud
 LIBER TERTIVS XXXVII
ntapud Vir.in décimo de Camilla facitnarrationem fie. Pulfus ob inuidiam regno,uire(cß tV Charaéle
perbas, aututiehabentlècundi,&termlibri.Birachyseft,utin quinto,ubide Ganymede ßrv "«poema
¿lim narrât fie. Viftori clamydemauratam,quamplurimacircum. Purpura Manndroduplici f^toi
Meïibaca cucurrit. Jntextulcp puer frondofa regius Ida,Veloçes iaculo ceruos Meflbs eft,ur in Brscfayg
primo,Huic coniuxSicheuserat,Eftehimcaftigatanarratio,fictamen,ut omnia completa fint Mcûos
anticros,utí.yii.ubiamoenitatemluci,acfluminis.defcribendofacitnarrarioncmfic.Huncíter Anthero*
fluuio Tyberinus amœno.Vórricibus rapidis,& multa flauus arenaJn mare prumpit, uarix cir
cum<p,fupraqí.Aflueta:ripis uolucres,& fluminisalueo,Confequentiam primus deusuates có Confeqn*
pra;hendit,unde poftea abufiue uerbíi,& folutac orationis ipía ícriptura côfçquens ab alus Epos tta - * .
diftum.Rapfodia dicit* pinfeos aliqua partícula difcreta,atque diuulfa,difta a parato ratin q> uer
íusinunum uolumenuelut confumantur,&comprshendanrur,uel çpolim partes Homeric» Rapfodía
carminis in theatralibus circulis cum baculo.i.uirga pronunciaban t,qui ab eodem Homero di
¿Üfunt Homerifta*. Elegía eft carmen compofitum hexámetro ueríu,pentametroqueadinui- homerifta
cempofitis,ut Diurnas aliusfuluofibicongeratauro,Etteneatcultiiugeramagnafoli, Quod fclc§ía :
genus carminisprafcipue ícrípferunt apud Romanos Propertius,&Tibullus,& Gallus,imi'
tati graícos Callimachum,& Euphorioné,EIegia auté dicta, fiue a parato eulegin tus te taeotas , , ,. '.,
(Fereenimdefaftorum laudes hoc carmine comprarhendebant) apotu eleu, ídeft miferatione '•/•>.;■ *
q>¡ tyrrhedus, grzeique elegías ifto metro lcriptitauerunt,cui opinioniconfentireuidetur Но - ,i
ratius ad Albium Tibullum Elegiarum auftoremícnbens abea,quamdiximus,miferatione,
Elegosmiferabiles dicit hoc modo.Heu milèrabiles decantes Elegos, Apud Romanos autem Aftrius
id carmen,quod cum lamentatione extremum,atque ultimum mortuo accanitur. Nenia dictf TÍDuHua
a parato nitonto eícható,& í chordis extremus neruus appellat9 eft Nete,& Elegia uidef* traftü js¡ení3 car
cognominari,q? mortuis aícribif nouifíimum. lambicum eft carmen maledicum plerunqj Tri- raen
metro ueríu,& Epodo íequentecompofitum,ut Mala folutanauis exit alite.Ferens olentem Flebife ~
Meuium, Appellatú eft a parato iambizin,quod eft maledicere,cuius carminis pra?cipui feripto larobícuj
tores apud Grecos Archilochus,& Hipponax,apud Romanos Lucihus,& Catullus, & Но- carmen,
ratius,& Bibaculus, Epodos dicuntur ueríus quolibet metro ícripti,&fequentesclaufulas ha >
bentes particularum, qualesfunt Epodos Horatii,in quibusfingulis uerfibus lingular clauíu E ,
• fula; adiiciuntur,utNoxerat,&ca;lolucebat Luna íereno.Deinde,Suis& ipía Roma uiribus *°йоа
TUÍt,&quíqjfuntfimiles.Diftiaút Epodos finechdochichosapartibusuerfuum,qua?legitimis
&integris uerfibus epadonte .i.accinnuntur.Satira eft carmen apud Romáos,nunc çjdé apud ">
Grxcos maledicum,& ad carpenda hominú uitia,Argea» Comoedia charaftere cópofitú, qle.« catvr'
ícripíerunt Lucilius,& Horatius,& perfius,ct olim carmen,quod ex uariis poematib9 cóftabat carmen
Satyra uocabatur,quaIes fcripferunt Pacuuius,Ennius.Satyra aút difta fiue a Satyris,cp fimiliter
in hoc carmine ridicula; res,pudenda»q} dñr,qua; uelut a Satyris ,pferuntur,& fiun t,fiue a Satyra 1
láce,qux referta uariis,multifqj priminis,in facris difeordiis íferebaf: ,et a copia,& faturitate rei, 5atyra r
Satyra uocabaf:,cuius gñis lanciú,& Vïrgi.in Georgicis meminit,cñ hoc modo dicit,Lancibus lance !
& pádis fumátia reddimus exta,& Iancelqj,& libra feremus,fíue a quodam gñe farciminis,qc? \
multis rebus refertíi,Satyrá Varro uocitat.Eft aút hoc pofitum in fecundo libro Plautinaç: qua» ч
ftionum,Satyra eft?ubi paiTa,& polenta,& nuclei pini ex mulio conlparfi. Ad ha?c alii addût et fayn fa
de malo púnico grana. Alii aút diftamputant a lege Satyra,q uno rogatu multa fimul cópraehé amen
dat,q?í.& Satyra carmina multa fimul poemata cópra;hendunt*,cuiQ legis Lucilius meminit in
prío,j> Satyra aedilé faftum,çj legibus (oluat,& Saluftius in lugurtha. Deíde quafi p Satyra fenté j^**
tiis exqfitis in deditionem accipit,Bucólica dicuntur poemata carmine paftorali cópofita. Infti
tuta aút (unt(ficut quidam putant)in Laconia,uel(ut alii)in Sicilia Nam inter Lacedxmonios
SC Siculos uaria fuit conditioned quid hoc ad Laconas pertinetr Нгс eorum fuit ori.go,quo tc „ ..
poreaduentante Xerxe in Gra;ciam omnes deiertaLaconiametu barbarorum perternti indi цй^шйц*
tierlas partes fugiflêcreduntur,& cum uirgines timoré laterent,ex hoc euenifte,ut eo die,quo Xerxes
folirus erat chorus uirginum Diana; Curiatidihyranum cancre,nemo adfolemneíacrúinue- Diana сц
ftiref.Tunc itaeß paftores ex rure in urbem côuenerunt,& ne ritus Ьсгосг interrumperet', pafto ^^ ^
rali carmine com pofito,Dex honorem celebrauerunt,undeetiá Bucolifmus diftus.A Siculis Diana lyc
autcorigo,qtrahií,ha;ccftjAntea Hiero RexSyracufasexpugnaret,morbo Sicilia laborabat,
 DE RATE ! GRAMMATICA
mriis,&aflîduiscerimoniis Di anam placantes fînem malis inuenerunt,eandem Lyen cogno
minauerunt,quafi folutricem maIorû,inde resin confuetudinem traita eft, ut grèges rufticorû
theatrum ingrederentur,& uiéroriam cancrent,habitusuero huiuimodi uidebatur.Eratpanis
magnus omnium ferarum imagine compIexus,& cum uino,& foliis omnium leguminú ge>
nere,inerat corona m capite,& in manu pedum clauatu,atqj itauiftorum omnium fores muí'
ticudo carmen'circuibat,uic>oriam,quáadepri fuerant,canebant,& de eo folle limina frugibus
ipargebant,nonnulli,& in Italiá,&Lydiam,&a?gyptútranfifle creduntur,quos Lydiaftas,&
Daphm's Bucohftas appellaueruntQuamquam ÔC eft alia opinio circum pagos, & oppida fohtos fuifle
tragedia paftores,compofíto 'carmine precaripecorum,&frugú,omniumqjprouentum, atqjin hunc
diem manerenomen,& ritum Bucolicocj.Putantaútquidá hoc genus carminis primú daph
/nim copoi'-'iTe^einde alios cópIures,interquosTheocritúSiracuianú, qué nofter poeta imita
„. tur. Tragoedia eft heroics fortuna? in aduerfis comprehenfio. A Theophrafto ita diffihita eft.
bacchoi; Tragoedia eft иг«1хи<г e^vo- т«г«гдо1<г. Tragoedia (utqdá)dicit1 a T¿¿>o<r&ScrtHdicb,qmolim
inoiatur auclorib9 tragicis tí¿>o<t, ideft hircus premium cantus proponebatur,qliberalibus,diefefto
Libero patri ob hoc ipfum immolabat'jquiaCut ait Varro) depafcunc uitem ,& Horatius in arte
, poetica.Carminegtragicouilemcertauitobhircú.Moxetíatyrosagreftesnomíauit,& Virgi.
Thefpide Georgicorum iecundo,cum & facri genus monftrat,& carmen talis hoftia? reddit his uerfibus
leperta Nonaliamobculpam Bacchocaperomnibusaris, Ca?dtf.Aliiputantafa?ce,quá gra?coçj qdá
тЫул appellant, Tragoedia nominatam permutatione Iiteraruminadueríum,quoniam olim
nondfiperíonisa Theípide repertis,tales fabulas peruncti ora fs-cibus agitabant,ut rurfum eft
Horatius teftis,Sic ignotum Trágica? genus inuenifle camcenar.Dicitur, & plauftris uexifle
Vinum poem ata Thefpis. Qua-canerent,agerentqueperunc1i fecibus ora. Aliia uino arbitrantur^pp^
Liberia* terCa Ч«^о1>т'**ЕаЬа^ yíu^aquoTeu^Toe-jhodiCjquafuídemiaeftjquia liberalibus apud
toribus Arrieos die fefto Liberi patris uinum cantonbus pro corrolario dabarur,cuius rei teftis eft Luci
liusíduodecío.Cóoedia eft priuata?,ciui!irqj forma;, fine periculouita? cóprehéfio apudgra?cos
Comedia it¿difmiita.xa|i¿aoa/í<rTmertiWixov chie politicón -ai<xy^Tov<txhc/\d\ma- •crieio^H.Coœdiadicîa
CôpitaliV «•E»í,TSv'<4)^b^*'enimappellanturpagi,ideftconuenticularufticorum. Ita iuuentus (utait
cùludi Varro) Attica circum uicos ire íolita fuit,& qua?ftus fui caufa hoc genus carminis pnunciabat,
autcerteauicibus.Nampofteaqex agris Athenascómigratúeft,&hiludiconftituti íunt iïeut.
Roma:c6pitalitii,adcancdú(pdibant,&ab urbana come,&oda,C5œdiadiftaeft,ut eytv tuv
Comedia uículoct,ideft humiliú domuú fortúa? cópra?hédanf,non ut in Tragoedia publica^ regiaçe,quar
& <™ge* ue* «таотоУхи^ои, ideft comeflaticne,q oliminhuiufmodifabulisamantiumiuuéum comeca
feront nebantur.Comoedia a Tragœdia difterr,qj in Tragoediaintroducunrurduces.heroes,reges.In
Comœdiahumiles,atq3priuata»piona?.lnillalufrus,exilia,ca?des.Inhacamores,uirginuraptus
Tríftitia deinde q>in illa frequenter,& pene íemper larris rebus exitus trilles, & liberorum,fortunarumq;
tragédie priorum in penis agnitio,quare uariadiffinitionedifcreta? íunt. Altera enim </it'«v«v tsíi^X' alte
propria ra jjtypi.yrtuanàmr dicbefunr.Triftirianamque Tragoedia? proprium. Ideoqj Euripides pete
Comíci te Archelaorege,utdeíeTragoediamfcriberet,abnuit, acprecatuseft,ne accideret Archelao
prirm aliqd Tragoedia; proprium,oftendens nihil aliud efte Tragoediam,q miíeriarum cópra?henfio'
Comía' nfP°eKPrim'comicimeruntSuirarion,Nullus,&magnes.Hi ueteris difeiplina? ioculatoria
íecundi qua?dá minus fcite,& uenufte .pnunciabant, in quibus hi ueríus fuerunt ayoUn *tftv a-airanlm
Comía' «>(> та. dit x<xxpv>b'vtíuXÉ<r a.\\k o¡u.w<r исПчцот&ш ío-ri v ichincixlöv dviv raySi.ScasxttíK flierút Ari
tertíi fto,Eupolis,& Crarinus,qui &principum uitáíecTati,acerbifiímas Comoedias cópofuerunr,
droríicus" Tertia a-tas fuit Menandri,&Philemonis,quiomncacerbiratem Comœdia; mingauerút, atqj
primus la multiplicia argumenta gra?ciserroribusíecutifunt.Ab his Romani fabulas tranftulerút,& со-
tinecome ftatapudillosprimo,latinofermone Comoediá Liuium andronicum fcripfifle. Sunt qui ue*
Poíonís Iint EPicharmr' in ínfula Ceo exultáté,primú hoc carme frequéraíTe,& íica Ceo Comoediá di
3 Primus cí ant.ea- l taqj galerts,nó píonis utebanf,ut qualitas coloris indítiú faceret a?tatis,cú eflet,ant albi
uíusín со autnigri,autruffi.Perfonisuerouti primus cœpitRofiusGalluspcipu9hiftrio,qoculis obuer
Togata fis c5at'ncc íatis decorus in pfonis,nifí parafitos pnuciabar.Initio togata? Comœdia; dicebanf
'tabla Ф ola ln publico honore confufa cernebátur,qua» togata; poftea in pra?textatas,& tabernarias di
uidebantur.Togata; fabuk dñr,qua;fcripta;íuntfecundum ritus,& habitus hominú togatoç: i,
Romanorum
 LIBER TERTÍVS XXXVUI
Rorrtanorum.Toganamcß Romana eft,fícut grecas fabulas ab habitu arque palliatas Varoaic РяП/яы
itominari.Togatasauté cum fit generate nomé, fpeciaIitertamé,ptabernari>s,non modo com fabula
munis error ufurpet,quia Fannius toga ras appellar. fed cxrpœta?,utHoratius,quiair. Vel qui
pra?rextas,uel q docuere togacas. togatarú fabularú ípecies tor fere funt,quot & palliata^.Ñam Togata¿
prima fpecies efttogararum, qua? prerexrara?dicunrur,inçjbusimperarorum negocia agebanf rum &*
& publica,& reges Romani,uel duces inducuntur perfonarum dignitare, & períonarum íu-
blimitate,trago2diisfimiles.Pretextataeaútdicútur,quiafereregum,uelmagiftratuum,quipra; Pretexta
texraurunrurinhuiuímodifabulis,aftacomprehendunfJ. fecunda fpecies togatarú, qua? taber* ta fabula
naria?dicuntur,humilitateperfonarum,&argumentocifimiIitudine,Comoedfispares,ingbus T*1?"}»
nómagiftrarus,regefc#,fed humiles hoíes,& priuara? domus inducunf^çp olim tabulis tegerenf ги uI*
cóiter tabernaria? uocabaní. terria fpecies eft fabularû latinarum,qua? a ciuitate Ofcorum atel
Ia,in quaprimú cœpta?,atellana?difta?iunt,argumétis,dictifqjioculanbus,fimiles, fatyricisfa Atellana
bulis grecis. Quarra ípecies eft pláipedis,grece di ¡аркг. ideo aút latine planipedes, quod aftо p¿"4
res plañís pedibus.i.nudis,profca?nium inrroirenr,non ur.Tragici actores cum corhurniSjiieqj, fabula q
utcomicicumíoccis ohm non in fuggeílu fca?na?,íed in plano Orcheftre pofitis inftrumcns miraos .
mimicis agirabant. Cuius planipedis aftius togatarum ícriptor,ita in a?dilitia fabula meminit.
Darum inert auçgexulratplanipes, fi quas tarnen ex foccis fabulas fecerant,palliati pnúciabár. faqSla
Togara prerextataa TragcediadifFerr,heroesenimintroducuntur.Pacunius.Tragoediasnob tm^cedia
bus heroicisfcripfit,Horeftem, Chryfoé,ethis fimilia.Item.Aftius.In pretextata autem fcnbi différât
tur Brurusjuel Decius.Item Marcellus.Togata Tabernaria a Comœdia dirferr,q> inComœ T .
día greci nrusinducuntur,períona?qj greca?. Laches, fofrrata,inillauerolatina?.Togatas taber ¿¡¡¡¡¡¡¡¡¡с
nariasin fca?namdiftaueruntpra?cipueduo, afFrânius,&QuincusEnni9,namTerétius,&Ca?- diadiffert
cilius Comœdiasicripierunt.Larina atellana a greca faryrica dirTert,qj in fatyrica ferefatyroçj Atellana
perfona?inducunrur,aur G qua? font ridicula? fimilesiatyns,aurolicus,Burris.Inarellana,obicœ ¿Sdtf
na?píbna:,urMaccus. Dramataaútdñr tragica,aur,comicaTffcr¿ctTo(/ie¿v.i.agere,Iarina? fabula? {at
appellant ,fiue faftibula?. In larinis.n.fabulis plura fûnt carica, qua? caunf,uïa facicdo.Ná et agi Dramata
fabula,non referriab aftoribus dicitur.Itaqj Horanus urraq3 fignificarione inrerpretarur, eu ira £¡8* "5,re
<î fabula dicir. Aut agitur res í Sca?nis,aut afta refertur,ficut greco in choro. Dramata uero tres \¡¡¡S¡£
perfona; fofo? agunt. 1 deoq? Horatius air.Nec quarra loq perfona laborer, да quarra femper mu
ta,ac larini feriprores qplures períbnas in fabulas inrroduxere,ur fpariofiores frequenria facetér.
Satyricaeílapud grecos fabula, in quaitemTragici poeta? non reges, aut heroes, fed Sary-' ruL
ros induxerunr ludendt caufa,iocandique fimul, ur fpeftator inter res Tragicas,Seriaique,Sary apua gre
raru quoqj iocis,& lufibus deleftarerur, ur & Horarius ienrir his uerfibus. Carmine qui rragico cos qd fit
uilem certauitob hircúMox etiam agreftes Satyros ornauit,& aiper.l ncolumi grauirare юей
tentauit,eo ср. Illecebris fpeftator erat,& nouitate mouend9 . Mimus éfermonis cuiuflibetmo ^mvm
msfinereuerentia,ïielfaftoçîcumlafciuiaimirario.Mimusdiftusquafi folus imirerur, cum & Pnuilcgi
alia poemara idem faciant,fed folus quafi priuilegio quodá, qd fuitcóe,pofTedit. Similiter a tqj um
îs,qui uerfu facit diftus wi vth<t cum & arrifices cum a?que qd faciunt non dicuntur poeta?.Mé
bra Comœdia^ tria funt,diuerbium,canticú,chorus.Membra Comedia? diueríafuntjdiffinito Comedia
tarnen numero conrinentur a cjriqj ufqj ad decern. Diuerbia íunr parres Comœdia#, in quis di' rû mébra
uerfoç: pfona?uerfanrur. Perfona; aúrdiuerbioc2,aur dua?,aur tres,aut raro quatuor eííe dbent,ul D ¿uerbia
tra augere numera non licet. In canricis зйг una tm debet efTepfona,auríi dua? fuerinr, ira deber &¡£tick
cfle,utexoccultounaaudiat,necloquatur,fedíecumfiopusfuerit,uerbafaciat.Inchorisuero
numerus pfona^diffinirus non eft,gppeiunftimomnesloquidebenr,quafiuocecófu&,& có Choras
centum in unam perfonam íformantes. Latina? igitur Comœdia? choc; non habent,fèdduob9 . _
tantummembriscóítant,diuerbio& cántico. Pnmisaút temporibus (ut alTerit Tranquillus) „cdia ca
oía,qua? in Sca?na ueríantur,in Comœdia agebantur.Nam & Pantomimus,& Choraules í Co ret choro
mœdïa canebant inter aftores Comœdia^ pro facúltate, & arte potioresprincipatú fibi arrifi'
cia uindicabant.Sic ßftü eft nolenribus cederé mimis,cü artificio íuo ca?reris feparario fieret re-
liquoçî.Nam dum poriores inferiorib9, q in oí magifterio erant, feruire dedignabantur,feipfos
a Comœdiis fepauerunt,ac fie fàftum eft,ut exemplofemel fumpto, ufus qlcß arns fuá? rem exe
qiucQeperir,neq3inComœdiamuenire, cuius rci indicia produnt nobis antique? Comœdia?,
 DE ARTE GRAMM ÁTICA
Tibie pa íquibus, íucnimusafta ribiisparibus,autímparibus^utferanis.Quádo.n.choruscancbat,cho
parchad r'c'? n^"?' ic*cí* chorauhcisartifcxconcinebat.In canririsautcm pyraulicis reíponfabat, fedcj
£nt * paribus tibiis,uelimparibusíuenimusfcriprurn, hoc fignificat,q> fí quandomonodioagebar,
unam tibiam inflabat,fí quando fynodio, utranque.

P"DefyIlabarumquanritate. СарГит. V.
Voniam ex trcmiras nominumad métrica cópofitioncm ncceíTario indáginem inq
rit,iccircofingulo9?extremiratesregularimqpotuimus diffinitascontulimus, quo
facilius metroçj traAatus cum legi cceperic,colligatur,uc pura uia in fenfus legends,
_ & fine ullis caliginibus ueniat. Oes caíus numeri Angularis, & pl'is obferaata nouiflí
Finales.x ma íyllaba fàcilius monftrabit,quomodo feparare debeam us,qux fint producenda, uel corripi
н. tantu^ еп^а uirima nominum fyllaba.Quinqj enim uocales íuam poteílatem mutant, cu per caíus no
mina a prima fui pofitioneinflexa uarientur. Omnia enim nomina, quibus uniuerla diftióis fil
ua copiofiffima efi,non pluíq per.xii.ultimas literas fyllabas finiunr,quinqj uocales.a.e.i.o.u. Se
Nomíati miuocales.I.m.n.r.s.x.unammut3m.t.utSiíenna,moniIe,finapi.Cicero,ueru,conful,ícamnum
risuisSn Pcc^enîCa-iàr,Libius,iîlex,caput.Agenuncomnium nominum exrremitatesper omnescafus
ta qu*fintproducend«,uelcorripiencla?exponemus.
O.as.es. prDeuInmisfyllabis. Capfum. VI.
ereca-a: e £!ЗЯ1 ^ ша nomma cxcepns monofylIabis,cafu nominatiuo fingulari,memoratis Iitens.xii.
in nomia Г|р$| prafdiftisnouiffimiscorripiuntur,praeteriUa,quaf o litera finiunrur,ut Cato,íyllaba.es.
tiuo cdü (Ш1?|я, ut Alcides,fides,nubes,ueI.as.utMœcenas,faculcas,Aeneas,uel.en-utlyen. Item gxx*
™nt. . . cai.os.utheros. Fœminina quocg nomiariuo.e.litera finita, ut.Circe, Dirce,Phenict. Omnia
tnfi^eene noîatriumgcncrum,caiugenitiuo,numerifînguIaris,|)ducuntur,quaîin.as.iyllabas,literafued
rö çduc fcruntur.In a? maículina & fœminina,uthuius forrun*,In.irnafculina,urpueri. Fœminina uc
pter is ter huius lauri.Neutra huius doni. In us maiculina,ur huius porticus . In.u.neutrii,u t huius corn u.
riedecli, Ineimaículina,etfoeminina,utdiei,aciei.ín.es.gr:eca,uthui9dirces,Phenices,Corripiüturue
longi ro memorato cafu>qua? m.is.íyllabá terminant,& funr triú gene9,mafculía ut Catóis. foemini
A#ibre¿ na,utoronis,neutra,utfideris,&c.hisfimilia.Oíanorníatriumgenei4im,cafu datiuo fingulari
ues pter ter uocalibus termiata pducunf.Omnia nomia aceufatiuo cafu fingulari corripiunf praeter grar
Vtfis'bre a>^ non re*°rmen шг ш latina declinationem geniciuo cû ftatu,terminata in en fyllaba pducû
uis pter о tur,ut aIcidé,Dircé,Phenicen.Orania nomia caiu uoeatiuo fingulari corripiuní, exceptis his
e.es.as.c. qua>.o.litera,uel.e. uocali produira fyllaba,ut es,uel as,uel.e.rerminantur.o. ut Cicero, luno.e.
Abltûs ut alcide,Circe,cs,utdies.as,utdignitas,Mecoenas, enutlyen.Omnianomîatriumgenerum:
tur.?! pot ablariuo caiu fingulari quinqué uoealibus finita producuntur.Ex his uero.ditera tarn corripi'
pduai: oc tur,q producitur,& pnus quidem fic.M afeulina ab hoc oratore.Fœminina,ut ab hac Iunonc
corripi Neutra,utabhoc fidere.Po(leriusueromafcuIinafic,utabhocdie.Foeminina,utab hacre,&
mafeu 8¿ fimilia.Neutrum.n. in.e.litera produfta,memorato cafu,nullum producitur. Oía nomina cafu
fem.pdu nominatiuo plurali,tam mafculina,q faeminía,quacunqj fyllaba termiata ¿pducuntur, excepus
ai prêter his,qua? greca iunt,ut troes,phryges. Oía nomina trium generam,cafiigenitiuopIurali,<jbuf':
&£■a . cunqj fyllabis terminara corripmntur.Omnia nomina trium generum,cafu datiuo, & ablariuo
forûpîtur numer» pliirabs tantû producuntur ea,qua? in is íyllabam finiuntur,çj corripiun£ea,qua? us fyl*
Dtfis Ab labá memoratis cafibus finiuntur. Oh nomia ma(culina,& fœminina aceufatiuo cafu,& uoea-
jttis plur. tiuo plurali in qbuflibet terminata producuntur,pra?ter gracca,quae tam aceufatiuo as lyllaba fi
¿"bfscor mtoî9 uoeatiuoes terminato,corripiuntur. aceufatiuo fic,troas,(lygas,delphinas.Vocatiuo о
rípítur troes,llyges0&cfimiüa.Metrorum.i.legitima;pofitionisobfcuritas,rcrupruIof3eit€nfionisída?
Aciûs ginem uehementer inqrit,quamobrem omni АиДи circuitionis abíato,qu«dá metra dilucide,
Vtúsplu, # breuiterexpofui.Et enim mihi res uidebaturabíurda rem natiuaobfcuritatedifficilem, etií
кг "greca ca^g'c expofitionis obtegcre.Verfus eft partium legirimá difpofitio,& pedum culta copulado
as.es. coníonanti fpecie metricam exhibens regulam.Vcrfus heroicus a.xii.fyllabis in.yii .¿V.x.iyliabis
VerP gd longatur,ulrra non poteft.Nam fi plus habet,excutiuntur per Eclypfim,uelfynaIiphen.Scandi
Heroráis tur autcm/ex>es' Recipitenimpedes,cum eírlegitimus,inter fe uariatosduos fpondauim, 8C
ueríiw refoluta eins pofteriore parte Daftylum, fed Spondeus perpetuo in fine ponitur, cuius loco
ркгипф
 LIBER ' TERTSVS XXXIIII
plerunqj Troclixus inuenitureafatione,quia indifferenter in omnibus metris poftremam fyl-
labam uecereseirecrediderunt.Hiigiturpedesfyllabisimpares,temporibus^qualesex regioni Heroicus
bus diftribuit,quaterna témpora fua feandendo patientes quatuor,&.xx.ternpori bus metri to- tierP.xxi
tius, fiue commas,uelcommata,fiuecola,qu3e latine feftiones^ielincifa^uel mébra dicuntur, £•• 1*¥°Ф-
pcrtefta confirmarione concludunt. Obferuaturautem,neultimuspesfittrifylIabus.exceptis 5HS*
pauculis uerfibus,qui hypermern- dicuntur. Quorum abundantiam excipiunt hi uerius, qui fe
quuntur,incipienres a fynaliphe,rationerythmicafacl:a, eoçp factum uitiuro,quod erat in fi
ne uerfus,continuatio fequentis emendat. Veríus heroicus fenarius diuerfis uocabulis appellat* ¿^"¡J*
Idem enim & Hexameter,& Pythius,uel Epicus,& Pirrhichius,& Bucolicus uocaf, fuper roic5 quâ
quasappellationesetiam latine Iongus pes dicitur.Heroiciigif funtquoties in primo fponcte- uaneuoi>
us é}& in tertio,& in fexto. Heroica aiitéprstereadici£,ç|;uirorumfortnim res geftas, ас facta gtur-
cômemoret,hexametnï quoqj,q> fex regionibus ipondarum,& Daftylum pedes diuerfis mo u^^u
dis,rarionibufqí coníeruat. Pythii ergo origo inde tracta eft. Nee enim uidetur incongruum fa' Hcxame
bulofe antiquitatis documenta depromere. Apollo cum Pythona Delphis propter ultionem tei uerius
matrisnecaftèt,accola?primumrimore carmen heroicum hexametrú initio lex ípondaris copo JjJ111'
fitum texuerunt,deindefoluta fpondw altera fyllabafinedamno tempons Daflylum fuici- Spoodei
pic.Quidamautemdicunt.Iambiimmagis gandeo iu bleuari motu celen protulerunt. Fertur locus í he
hoc etiam heroicum metrum eius oraculis poftea celebratum,& ex hoc uerfum Pythii nomen joico
accepifTe.Item propni funt quotiesin priore loco fpond*usponitur,& in quarto,& in íexro, J¡¡¡j¡n
utapud Virgiliú. DefeciíTeuidetíuaiampromiíTarepoíci.Ité.rmmotácp coli dédit, & conté- dacîylicfi
rere uentos.Cui non diftus Hylas puer,& Lotania Delos.Bucolicifunt quotiesin quarta re- carmen
gione Daftylus finiens partem orationisinuenitur,identidem.Daaylicus nomina¿,cum uero £[°£c¿*
omnesfere Daftyloshabetnouiflïme,ut eft apud Home.^voo- <uôo-wi ^¿t^^Svxíxoííí-cjíó c9Uer(ug
Ci </i£ <л>& apud Virgilum, tale eft. Panditur interea domiis omnipotentis olympi. Idem
fpondsus appellatusjcumomnes fponcbos,quem,quidam Moloflícúdixerút,ut Romani ui<
ctores,Germanus Danetis. uerius heroicus is dignitate primus eft plena: rationis perfeccione
formatus,ac rotins grauitaus honore fublimis,multaqj pulchritudinis uenuftate praxlarus, qua;
fine ulla coniunftione quafcunqj alias oracionis partes, ita mutuis inter fe connexionibus colli-
gat,ut in icanfione propria pes nullusnifinouifîîmustantumintegram partem orationis indu-
dat,atqj ita (ex regionibus iuis Sponckum pedem,Daftylumqj cuftodiat,ut Daftylus perraro, Yolns
ßc hoc quidem ornandi poematis gratia,quintam regionem íuam Spondso concedat.Sponcfe 5pondci
us uero poftremus finibus fuis nunquam Daftylum patiatur infidere. In tertip quoqj réglée me locus í he
lius Spondsus Penthimemeres,quam Dactylus diuidit.Caeteri autem pedes fine ulla inter fe dii .«исо
cretione uariantur,& exempli gratia ponamus aliquem uerfum ,qui fit his omnibus, quas iupra
memorauimus clarus,& qui adeo ipfi Virgilio placuit, ut nullo mutato eleméto duobus enim
uoluminibus poneré deleftatus fit.Oceanum interea furgens Aurora reliquit,animaduerti pc
des fingulos,ita eíTe ícanfionis lege diuiíos,ut eorum nullus partem ornrionis clauferit, nifi no FlgUKhe
uiifimus,quem finalisneceifitascogit.Verfus heroicus recipit figuras trigítaduas. Autenimex mci auf
omnibus Spôd*userit,& ab hoc SpondaicumdicimrTqcIuix apud latinos inuenitur, raroapd1 minis
grecos eft,& erit huiuimodi uerfus M.onofchematiftus.i.unius figurx,ut fi facias^ut leuis ocre ^х^с,
as lento ducun t argento,ut fi auftus numero quinqj iyllaba^omnes habuit Daftylos,ideft qui ¡^¿^ #
que,& ob hoc Daftylicus nomiatur.Nam ultimum etiam fupradiximus diftyllabum eíTe debe Cus
re.Monofchematiftusdicetur,uteft.Panditurintereadomusoîpotentisolympi.Verfusuero,ç| Móoíche
eft.xyi.fyllabarum de quinqj pedibus habens unúSpondeú uarie quinqj regiones currentem, m«i«us
erit figura^ quinqj,hoceft Pentaichematiftos,uteft una fpecies iliac? in hoc ueriu. Aeole náqjri рсШссх
bi diuum pater,arqj hoium rex.Item econuerfo,qui eft fedecim fyllabaçj et quinqj,hoc eft Pen mauttos
tefchemetifton,uteftunafpeciesquinqjfigura^.CumIunoa?ternuieruanslubpecioreuulnui
Illeueroueríus,qui de quinqj pedibus duos habuit Daftylospmifcuep quinqj regiones uaria ¡¡¡JJSos
tos.x.figurar#erir,&nominaturDechaichemariftos uerfus,qui contra.xiiii fyllabas, uteft una
ípecies quinqué figurarum.Multa quoqj & bello paftus dum condereturbem, & contra fide FiguFma.
quinqj pedibus duo Spondxifuerintinuicem Dactylis mixri, & item.x.regiones percurrentes lojcsmie
ericx.figuraçj uerfus,qui quindecim iy llabis Iegitur,ut fupra,& eft una ípeciea Arma,uim<B ca 1ЦС
 :у. .•; DE ARTE GRAMMATICA
«o.Meminerimusaurem figuras maioresdici,fi Daftyli pluresfuerint,fi Spondei minores. Jl
ludquoqueobferuaredebemus,utin heroico hexametro,manfiones,quas alii caTuras appel-
pcnthimc lant,nônuIIireftionesuocanc,facias,quas grsci rite cuftodiunt.Incifionesuerfusheroicilunt
mens ,n quatuor Ha? fimtispartibusorationis fiunt,&tali ordinecolligenrur.Primaeftpenthimeme-
femíqui* riSi fecunda eil Catatricon. Tertia Heptimemeris. Q^uarra Tetrapodia bucohee dicif. Theo
critus auftorcarminishac plurimii uíus effe creditur.penthimemecis e(tíemignaria,ubi poír
catatricô duos pedes,& unam fyllabam pars orationis explef, & ideo penthimemeris uocatur,quia pe
desduuditfic. Defeciiieuider, fefignarioculis,horúrefíduispartibustrimetri. anapeftici hyp>
caraleftici fuit, fuá iam pmifrarepofci,VlrroimplácabihsarderJicetha?caccipiatuná breuem,
Heptíme faciet finita tamen partem orationisfineccefura. fecunda eft Catatricon,in qua finita parte ora
meris ,í. tionis tertium Trocharum ponas,a quo nomine tranfit,ut eft. Infandum regina, huic addito,
femífepte anapefto,uel fpondeo conftat tertiaincifio.Tertia eft Heptimemeris latina lingua tranflata íe-
nana mileptinana.íquia íeptemdiuidit,uteítltaliam fjtoprofiígus.Tumdemum mouet arma leo.
Excutiens ceruice toros,hinc quod remanet preco^gauderque cornantes leo.fixumque la tróis
leo fremitore cruento.Ha?cduabusaddmsbreuibiis,quartammanfionemefficit,itaut quarto
Catalecti daftylum inuenias,ut eft. I nferetcp déos latio,genus unde latinum.íunt qui quartum Trochxú
con inhacOfura collocant,& Catalefticon,& Trocharon appellant,uteft. Qui. pax longa remi-
feratarma.Nouareparabant. aîiiuerofpondeum,ut eft.Inde toro pater sneas,ita tamen ut per
0 omnia iftainterualla,quíediximus, pars oratióisfiniatur,remanebit pars uerfus,qua?dicit coma
comma14" Ьос comma fi prioremhabuitDaftylumdiceturdaétylicum^ut eft.Orfusabalto.fi fpondeum
ípondaicíí appellamr,uteft.VeIatarumobuertimusantennarum.Ha?incifiones,quasgra?cicó
1 ' mataappellant,figurisformantur tribus,fimplici,compofica,coniuncb. fimplexefteuminue-
cöm'afieu шшг ш uérfiiiinaincifio,ut.panditurintereadomusomnipotentisolympi.Compofita cum
ris tnbus dua?mneniuntur,uteft. infandum regina iubesrenouaredolorem.Coniunéta cum tres inu.eni
formarí untur,ut eft.Talibus Ilioneus,cûncl:ifimul orefremebant^Dardanida;.
P*De proprietatibus uerfuum. Cap. УТ1.
Rimusuerfusdena proprietäre fpecbtur.Principio^utíunt lllibati,Iniuges, Aequi«'
formes,Quinquipartes,Paripedes.Fiftulares,Aequidici,terete3,Sonon,Vocales,Ita
que & greet hos nuncupant, Apeleges, Azigus,Iloichemi,Pentametri, Podomeris
Ifopodes,ifoleri,CycloteIis,& Hereche,Planaftici.SiuerohacinappelIationeim)p
ïllïbati bantur,ut quinqué fpeciebusdefignantur.Mutili, uel Trunci,Fragofi,Fluxi,gra?ci acephakis
uerfus Lagarus,Myurus,Trachis,Colobusappellant. Igitur Illibatilunt,qui non aucîa,uel minuta,,
aut amputata fyllaba uitiantur,íed integra & pleniffirria diflione fôrmantur,ut.Depreffo incipi
Iniuges atiam tum mihi taurusaratro.Eftenim uerfus integer^ nullo umocontaminatur. Iniugesííít .
uerfus
qui nulla coniunChonis fyllaba copulautur,quos Graci Afinthetus nuncupant, iîcut eft. tedâ ,
auguftum ingens centum fubhmecolumnis,unenexu. Nullus.n.côiunftionis nexus occurfar.
Acquifor Aequiformes func,qui nó compofita,uel fimplici figura often tátur,ut.Vrbe fuit media Lauren
Q шпор tis regia Pici,nuiçjenim.Hicdua: partes orationisnecT;untur.Quinquipartesíunt,qui quinqué'
tes uerfus partes fignant. Ac mifcet ilumina candidafanguinefparfo.Fiftulares funt, qui paulatim acere-';.
Fiftularef ícente partis orationis numero,ab única fyllaba plures ad ufque dieuntur, ut Homericus ille de
Accnfidi c'arat,Aequidicifunt,quifingulispra?pofitionibusantithetas3pparantdicliones,ut Albaligu
ci uerfus ^ra cadunt,uacinia nigra leguntur. Albis enim nigra pofuic, liguftris autem uacinia tribuit,&
Teretes cadentibus legenda affignauit. teretes funt,qui uolubilera,& coherentem continuant diclioné
uerfus ut Torua Mimalloneis inflatur tibia bombis. fonori funt, qui crepitant pronunciationem fra*
Sonori
uerfus gofam,& exultantem formant dicTrionem,ut Attuba ternbilifonituprocul ¡ere canoro. Incre*
Vocales puit,& Cuadrupedante putremfonituquaritungulacampum. Vocales funt,qui pevalta,pro
uerfus duela locutione,fonantibus lireris uniuerfam diftionem illuftrant,ut eft illud PacuuiiOmnenv
no meo Océano Hyperion fulgurar. Cirro arrepto plauftr о Boreas baccatur,Rhenohefperio
Mutili Zephyro Orion uoluitur. Auftro fuluo, Paretonio uaga Cynthia promit Auftro . De im «*
uerfui probans uero uerfibus uaria traduntur.Mutili,uel trunci funr,qui in principio amputantur , &
Hóerícus lireramuel fyllabam amittunt,uel fyllaba defiaunt,graece dieuntur Acephali, quale eft.Fluuio
ucrius rumrex Endanus. Item Homericus uerfus, in media parte exiks,uel lulei, grxceuocantur
Lagari,

\
 LIBER TERTJVS XL
Lagari ,qüalis eflltcm Homcricus bendeis.Ecades fut, qua; in ultima conclufíonc hortatiuncu ¡j¡3í~
. 1 a,uel fvllaba fundátur,uel tempore deficiunt,gra»ci M yuri & Scazontes uocantur,ur eft.Trocí ScazötcB
detriges. Fragolî iunt,qui in leuigato iono,& mcondi to uariantur.Fluxi funt, qui folito modo Fragofi
& uulgari metro uacillantes quatiuntur. ¡¡n?*
P"Dequalitateprincipali metrorum. Cap. VIII. 2¡aa0BC
Valitas metri,qua i telligim9,utru principale fít metrú,an deriuate locet*,fini ta,aut ífi Metri qb
nita.Fmita eft,qua» fraru to pedum conuenien tium modo,et numero fyllabarum diffi tas finita
nito,quo ad petendi forma debcat,mulnformisftruftiirccóuerfionedecurrit,utefle c^?I-'-|*
3 in omni principal! forma cognoícimus. Infinita eft in deriuariuis,qua»metrumferuat
& numerum fyllabarum feruat, (ed ftruétura» imita ta; dferuit,aut diuerfis uerfibus, & m écris со
ítrufla a tertio uerfu,uel a quarto,cum uolui t,metrum ieruat,& numeijt fyllabaçe non feruat,ut
Cliconica,uïPherecratia,qua; metra Daftyli imaginem habent, led pedum minore nûerocon
duduntur,at uero nec metrum lerua t,&" numerum ÍуШЬасг, ut in Sapphico enedecafyllabo,i
quo contrarios pedesin uno ucrfu coniungit.Item diuerfis uerfibus & metris, a tertio uerfu,uf
a quarto Strophe reuoeat. Alcaica illa tria,uel Afclepiadeum,& Gliconicum,& Pherecratium Spcemç^
coniúéhim uidemus.Species metri iunt dua?,finita et infinita. Finita eft,qua intelligimus utrum рПСфа1е
Í)rincipalefitmetrum,anderiuatiuiim. Principale eft, quodipfumex feformatumeft, &fua Dctmati
ege non abfumptadecurrit,& eft finita in omnibus metris principalibus. Deriuatiuum,quod ufi carme
aprincipali originem ducit,ut eft in omnibus deriuatiuis infinita ffcecies. Forme
■j ■ . metroruj
P"Deformis principalibus metrorum. Caplum. IX. pridpalia
Orma: principalium merrorum fecundum antiquitatis rariôem, generalifilma? dus Da¿tyb Ф
funtmenra:.DaÄylica,&Iambica.Hisetia (ut aliorum probat auétoriras) accedút ^„ь^
alia: feptem.Trochaica.Anapeftica.Coryambica,duae Iónica;. Pa?onica,quam pleri- Trocha!
,_J| qjRythmicam eíTe dixerunt,quarum additione.uel imminutione reliqua? (pecies ua ca
rio contexca? dériuantur,& aut a pedum precipua ftrucrura,ut Anapeftica. Trochaica,alia Syzi Anapcfli
gia? quanritate,ut eft Trimetrum.Pentamerum,alia a numero fyllabarum, ut é Sapphicum En Choryâ>
decafyllabum,alia ab inuen toribus,ut Sapphicon Alcaicon,aIia ab his,qui in his fréquentes fue pica
runt,utfunt Ariftophania, Archebula.Phalerea. Afclepiadea. Gliconia,qua: quidé î infinitum Iónica
poíTunt uitiari beneficio rythmorum quo%uel ut fuit compofitio, Peoruca
yDemodis metrorum. Caplum. X. Afdep'î*
i Odi metrorum funt íex.Catafticos diffinitus,uel principalis. Schematicos çompofitus. dea
$Л 1) Aíynarches incompofitus.Syncechimenos confu(us,fiue Zeugmenos coniunftus, Pa Modi me
J ragogon.Deriuaouum. Diffinitus,uel principalis eft legitimorum metrorum ordo có p0^-™t,
pofitus,conftat ex legitimo uerfu,ut eiufdem legitimi mediate eiufdem pedibus. I ncompofitüs uerfus
eft peregrinis pedibus uerfus ordinatus, cum fuerit alius uerfus médius íecutus trimeter. Heroi« Incópofi
cus confufus ex peregrinis pedibus uerfus coniunftus eft,quando ex duobus metris uerfus ordi £ ucríu»
naair,ut Heroicus,& lambicus. confaíua
P'Defpeciebus carminum. Caplum. XI. 5pés car
Pecies carminum funtquatuor.acataIefta.CataIe¿ta, Hypercatalecb, Brachicatak' ютит
¿гл.AcátaleДа eft integer uerfus fingulorum metrorum. Catalcfta eft uerfus minus ¿Jjf '
habens metrics conftitutionis.Hypercatalefta eft iuper principium uerfus fyllabam cátale/
plus habens. Brachicatalecta pedem plus habet q poiîît pedum difpofmo. . \f ¿to
... i Hypcrca
P"Dequalitatibus carminum. -f.; СарГит. ' XII. БгасЫсд
i Valitates carminum funt fex.Heroica.Comica.Tragica.Melica. Satyric.i. Choriambi' talcdra
' ca.Regiones pedum funt quinque.Thefis.Arfis.Bafis.Sizigia.Dipodia. Ha; fie ordinan Qualität
J tur.Thefis in diffyllabis conftat. Arfisin trifyllabis.Bafis.Sizigia. Dipodia in trifyllabis J^JÍ3"111
conftat,fedBafisinEpitritis,&Pa;onibusfit.Sizigiaconrrariis, fed Dipodia paribus . Ha»c in- j\xñs
terim quantum ad fimplicem cognitionem fpeftat prüden das tua?,fatis expfanaffe fufficiat. Ca; Thefie
tera uerometra,qus lunttortuoíísobfcuritacibus implicica,ac multarumdiuerfitateperplexa ^afi? .
opportuns temporibus,ac ceras rationibus edocebo,qua: quidem omnia fi quis profundis ^У*1»1*
 DE ARTE GRAMMATÍCA
fenfibus intimant,acfyncera mentis íntenrionc perfpexerit,&competenriiftudiOjdiIigcTitcT--
que feruauent,non ranrum ipfeinperagendauerfificationepollebit,uerum etiam & aliorum
carminibus,quoties libitum fueric, iuftis ratiombus de írreprehenfibili íententia iudicabir
quibus pedibus reganrur. '
P"De elegí metri uerfibas. Cap. XII.
Lcgum metrum binis uerfibus confiât, hexametro,heroico fubiuncTo quinario
Prior pedes heroici recipit,pofterior pentametn.i.quinarius, ícanditurdue femi
quinana?,i.ur poflenor coma duos Daclyloshéat,& femipedem,quod genus ícá
Elegiaco fionis eft ufitatius. Ahí uero fie fcandunt,ferirur quinquiesinpnmisduabusgref
carmen ílonibus admittir. Daclylum,& Spondarum tam inuicem inter íecompofitos q
íe irricanteSjprout ratio poítulauent. Tertiam regionem fine dubio perpetuo Spondanis debet
habere,fi memorati pedís breuem prioréfyllabam pro longa pofitam inuenies,quar ratio fit,nc
moneat,potelt enim elferationis,quare pars oranonis finítur, duobus Anapeftis terminatur.

P"Depedibuselegi metri. Cap. XIII.

Enrametrum Elegum conftat ex duobus íemiquinariis.i.ut pofterius comma duos
Daftylos habeat,&iêmipedem.Quidam ueroíicícandunt.Tertiumpedem Spon*
dämm faciunt,ut Anapefhíeqc¡antur,proprerquod oportet femipedem prions có.
Ijmanslongam effe. Ahí uero quia duo cómata efledixerunt,uoIuerunt breuem eíTe,
Pentame & prions commatisremipedem,quia nouiffima Temper ídifferens,atquehoc utaturexemplo,
tnícafio
ideftut íemper partem orationisuideacurimplere.Nam talis pentameter uiciofus erit, fed &
hocaccipiendumeítjgeminum in Elegís hexámetro íubiungitur,fed ut Archilochusinuenit
Sc Dactylica commata. Verfus ternari0 lambicus,quo Tragaédia?,et Comaedia?ícribuntur,ip
fi iiingitur Iambo,& fine auxilio alterius pedis cóftar,a quo nominantur, íed uarietatis caufa re
apitDaftylum,Sponda?um3Anapeftum.Tnbracum.Fmntitac[} numero quinqué, qui conue
nicnter prout ratio poftutauerit.ih íe uariantut,(ed 10 fimftris pedibus ipfum deben t rapere lam
bum,aut Tnbrachum,aut Pyrrhichium. Quarta tarnen regioneiplum perpetuo dominum in
trimeter dextris, quemlibet,ut fors obtulerir,de fupra me morans. J n Comoedns uero latius funditur,l¿
lambícuf ceteurrat ficutin Tragoediisfenariis. Iambus recipit pedes Spondarum, & Daftylum, Anape-
ftum,Proceleumaticum,Tribrachum,Pirrhichium,& ipfum in fecundo dominum lambum
fed in dextns,pedibus.In Comoedia quscunqj ex his finiíiris.Tribrachú.Pyrrhichiú,& íeipfú
aliquando in fecundo,& in íexto loco.Quarto uero aut ipíe,aut Proceleumancus cïbet eíTe ma
gis inquantum poteft ipfè catalexim facit in Bachio.Fertur quocß íenarius lambicus combina'
ns pedibus,& finguhs combinanonibus pra?ponuut quilibet pes de fupra memoratis quinqué,
ítem fubiungi tur unus fine dubio ex tribus,ideft Tribrachus,uel Anapeftus, uel ipfé dominus.
Iambicfí Nonnunquám etiam Pyrrhichium admittit,quia nouiffima metri fyilaba indifferenter ponif.
carmen Ex hoc utiqj driuatur Choryambus in fine claudicás,quomam expulfo Pyrrhichio,uería uice
Spondxus interponitur,utpote contrarius aduerfarü crura frangic.Sa?pius autem tertia? declina»
tionis fecundo pede inuenitur communis íyllaba,qua? excipitur a duabus coníbnanribus, qua-
Senarius rum prior fit muta íequens hquida.Sane huic metro ternario fi acceífent quarta dipodia fit uer
lambícuf msquadratus,quiaChoryamboquater feritur,eofdem recipiens pedes,quos Iambus ternari
as arque Tragœdiai,Como2diafcjî conuemens,& habet in fe catalecticum, in hoc metto tam íer
uatur in fine Periambus,cj excluditur Periambus.
P"De metro trochaico. СарГит. XII 1 1.
Quadra* Rochaicum metrum recipit pedes quinqué. Daflylum,Sponda?um,Anapeftum,
tus uerP Tribrachum. Trocha?um,aquonomíatur.TtripIicem autem ferttripodiam,& uní
cuiqj fine dubio,pedes tam pra?ponun£ Trocha:us,DacT:ylus,Tribrachus q íubiugá
Trochai tur,quilibet de íupramem oratis quinqué pedibuscatalecbconfacit,aut in Amphi'
cu carme macro,autí EpitritoquartaHoc autem metrum ab Iambicodifrat,q>inillocombinatis pedí
Anapeñi bus,& íubiungitnr unus de tribus,qüi ex breui confiant,« item fubiungitur quihbet de quinqj
cum me# pedibus. Anapefhcum metrum eft,q73iitipfo folo. Anapefto conftat, adiunc"hs cum eo (prout
tium lors tuIerit.)Spondeo.Tribacho.DacT:ylo,fed Daclylum nunquam recipit,nifi in dcxtris pedi
bushel
 LIBER TERTIVS XLI
bus, ucl quemqj ex 'Ulis aliis. In finiftris uero quélibet ex trib9,prout res exegerit,extra Daflyló
Spondson. Tribrachum. Anapeftum, hoc metrum catalexim fàcic,autin Iónico áTrb^írzovoe-
autatj|\ct^¿vo(r,autinMoloíro,autHippioquarto,autinChoryambo.Sciredebemus,tumde
mum in ultimo trifyllabo hoc merrum admictere,cum in penúltimo loco Spondanim. Proco
leumaticum metrum pedes recipitquatuor.Daftylum.Spondamm.Proceleumaticum.Anape-
ftum a nomine meruit.Horum compofitio frequens eft Anapefto,per quern plurimum cóftat
fed Daftylum in dextris tantum pedib9 habet. Idem quemlibet ex tribus prout exegerit.i.Spon
danim.Tribrachum,tamen Daétylus perpetuo dexter,&aliquando íubiungiturunusquilibet
extribus,huiusclaufula Spondaro& Dactylo terminatur.
P"De metro annpaftico. CapFum. XV.
NTripafticum metrum componiturAnripafto,admittit autem iambicum,Baflîm Pfipa Antip*#
:hiam. Et prima quidem regio prima* greflîonis Antipaßias magnitudinis omni gene ftícum
_ reapoetismouetur,IongaturauremaDimetroiifqjnd Pentametrum. Perfeftiffimum raetrö
autem eft Endeca fyllabum Saphicum,& hoc fi quidem Acataleftum eft,& habet nouiffîmam Endecaf
iyllabam lambicam. tetrametri autem Cataleftici perfecliffimieft, quod appellatur Pampi- fyllabum
um, Ploida admittit.
f^Demetrochoriambico. Cápfum. XVI.
Horyambicum metrû conftat Choryambo pede quadrato,a quo noie nominaba Di Chorea
metroaútMerametrumlongat'. Ferturperdipodiam,in qua antecedit Trochäus, it- bícum
quitur lambuSjfed inrerdum prior Trochari fyllaba in duas breueí refoluta,Tribracrui metrí*
admittit,media>dua*quocßIambica?optimeponunturquarrxclaufula>.i.utultimuspes,autBa
chio,aut Tribracho terminen,uelpoti9 iambica dipodia collocáí,in qua antecedit Anapeftus.
P"De metro Iónico. Caplum. Wll,
Ónicusmaior cóftat omonymo pede, admittit autem catalexi pathando afericrocho 1011,-Ш5
cen, et huius metri prima? grefíióis regio multiformiter uariat*,& brachycatalefton de maíor
fiderat,a Dimetro in Petametrulongef.Ionicusquoqj minor cóftat ex omonymadi
podia,in qua antecedit Pyrrhichius,fequiturSpondsus,uelAnapeftus,& Pyrrhichius nóhun 'onícus
quam eft cathafina>refim breuium íyllabarum.Moloííusinterponitur,&in dimetris quidem minor
cum prior Baffis Pentafemosfuerit.i.temporú quinque,eritfineduofecunda.Heptafmos.i.té Prntafc?
porum ieptem a dimetro in rrimetrum ampliatur.Pa?onicum metrum?quod pleriqj Rythmi' m°s
cum efle dixerunt,conftat priore Parone,admittit uero & quartum Creticii,& Bachium a bre* JJJ~*
ui,qui eft a dimetri fine,compoiuifl"e reddif: .Elegantiiîïmû eft igitur,cu per Ángulos pedes pars Pconícuz
oratióisipellif'. Verfib0 genera precipua funt qnqj. Autenim dimetri,fút,aut trimetri,aut tetra metrum
metri, aut pentametri,aut hexametti,fedfingulorum plurima; funt fpecies.Dimeter eft exhv Rythmi
ftriore parte hexametri,qui habet Daftylum,& Sponda?um,uelTrocha?um.Huius exemplú Dimeter
cftinHorario,Terruit urbem,quaIeeftillud.Primus aboris. Trimeter heroicus ex infenori uerfus
parte hexametri. Huius exemplumeft.Fulminanubibusobuia torques. Pentameter heroicus Trtmef
ex infenori parte.Huius exemplum eft.Spariaque luminibus polus indicataftra. Hare inciia p^1^
dicunrur.i.commata,& quacdam ex inferiore parte hexametri detrafta poftunt uideride fupe heroicus
rioreeius parte dcfefta.Pentameterelegiacus, cuius exemplum eft.Candida csruleo nata Ve- Pétamcf
nus peIago.Hic conftat ex duobus principiis hexametri,recipit initio duos Anapeftos, uel cer* degfccus
te nouifíimum Tribrachum praediДа rationeultimarum iyllabarum. lambicusqui uerfus eft ц^ц,*^,
comicus, conftat ex omibus Iambis,uc Annus uirente fecîa pinus in agro.Hic recipit Spondae micas
os,uel alios fiii generis pedes.i.totidem temporum,& fi non totidem iyllabarum,recipit inquá
Spondax>s,íed primo,& tertio,& quinto loco. Vltimoautem perlambicum aliquando.Tá- íawbícuf
bicus ícazon.i.Hipponaftius ab auftore dicitur fore fimilis fuperioribus,nifi qj imo habet Spó
da-um. Huius exemplum eft.Ligare guttur péndulo tarn in uinclo.lambicuscolobüs hie de Iambicuf
metro lambico fyllaba extrema atrita faftus eft,cuius exemplum in Horatio, tales trahunt fie« Colobiis
cas machina? carinas,fi eíTet carinulas,eíTet Iambic* uerfus. trochaicus,ideft iênarius,& quadra ,w¿
rius, hie fí uerfus eft.yiL trócheos habet, &femipedem,ideft una fyllaba,cuius exemplum tale fcnari'iis
eft. Vírente fenecía pinus in agro,hic fit.Recipit pedes fui generis,qua ratione de I ambico dixi Hippona
mus fit nocaichus Hipponautius, quoniam lambico cognatus, huius ex*mplum eft. Feftae ucius
Diomedes F
 DE ARTE GRAMMATICA
dies am cena luce pra?potens falue,hoc fie eft, ut fi facias rale.Socrares ligare gtittur péndulo ca-
Troche*
num uincuio,quos autem pedes recipit, rrochxum , & carteros íui generis pedes,& in una Spó
da'um.uel trocha?um.
yDe metro afelepiadeo. Captum. XVIII.
ШБ clepiadeum ab auftore diftum,ei* exemplum eft.Mecoenas atauis edire regibus. Hic
Afelepía
dcum ponit unde oreas eftad Penthemimerim elegiacam redigi addita una fyllaba fic.Mecœ
m ñas atauis edite regibus,quod tale eft,quale eft illud.Candida cxruleo ueera Venus pela
goPoccft Afclepiadeusab Hexámetro naíci detracto in mediispartibusdiíTylIabouerbo, & ul
timus,utfidicas.Nimborumin pa triam loca foeta furentibus Auftris,aut illud АишТшпф hu*
meriscaput,& fine nomine corpus. Rurfusüli Afelepiadeo addc diíTyllabum uerbuminme-
dio fàcies hexametrum.Mecoenas atauis edite regibus olim.
P"DeendecafyUabo. Capfum. XIX.
Endeca Ш—в NdecafyllabumSapphicum,quodSapphopoerainuenit,exemplum hui9 tale eft. lam,
íyllabfl , |risfuppleas,facies
I Caris terris niuis atep
integrum
dira,fupenor
Trochaicum
pars ex Trochaico
fie. Iam fatis
eft.
terris
Nam uirctefeftapinus
fi ha?c uerba, lam infatis
agro.
ter
fapphicfi
Inferior autem uerba hsc.Niuis ato¿ dira?,de principio Iambici funt,denicp additis qua? delünc
Iambicipoteritimpleri fie. Niuis atque dira?, fefta pinus in agro.Ha?c metra,qua? ex cômatib9
conftant,unde partes habentinde,& pedes iumunt.
yDe altero Choryambico. Capl'um. XX.
Horyambicus eft,qui conftat Choryambo pede,qui ex longa, & duabus breuibus,&
Coryábi
cus uerP longa. Huius exemplum eft.Ergoadeshucambrofiade Veneris plaude,eft in Horatio
tale,Te déos oro Sybari cur properes amando perderé. Recipit hic in imo,uel Pahrn ba
chium pedem,qui ex breui,& longa,& breui. archilochum de proximo fuperiore pta?ciíum,
huius exemplum eft.Lydiadic per omnes3hoc eft tale,quale fi facias cur properes amando, qd*
magisapparebit ut fic.Seétum fi fie iungas.Te déos Oro fybarim Lydia per omnes,fic enim in
teger eft Choryam bus.
P"DeEndecafyllabophaleutico. » Capïum. XXI.
Phaleutí i» Ndecalyllabum Phaleuticum a Phaleurico inucrum eft tale.Vidi crédite per lacus
cum ende " lucnnos.Huius pars proprior de hexámetro eftquam íupplebimusfic.Credite ui»
ca fyllaí- di per líquidos Nereidas fluétus. Po fterior autem pes a principio Iambici с, quem
bfi ¡ fiíupplem us integrum Iambicumfaciemus fie. Lacus Lucrinosinter lata nauium.
lanacreoncius in Horatio talis eft.Sic te diuapotensCypri,pretiofus hic eft,de pro
Anacreo ximo fupiore Endecafyllabo,& tale eft, qle illud. Vidi crédite p lacus.Rurfus Endecafyllab4 ex
dus uer» ifta fuperiore fieri potelLSic tediua potens Cypri lucrinos. Ergo apparet trifyllabum Endeca
fiixchuoí fyllabum efte traftum, 8c anacreontius fieret. archilochium aliud in Horatio tale eft . Soluitur
chium aens hiems grata uice ueris,& Fauoni,hoc eft ut fieret indita eft hexámetro fyllaba, an duas de*
niqj fi earn detraham faciès hexametrum fic.Soluitur acris hiems grata uice ueris, & Fauoni. ai
Alcaicuj caicum ab alceo inuentore in Horatio tale eft. Vides ut alta ftet mue candidum,hoc eft ex duo*
metrurn bus commatibus.Nam fuperius illud uides,ut alta tale eft,quale illud in lambico . Ibis liburnis.
Inferius illud eft.Niue candidum taie eft,qle illud in afclepiadeo,edite regibus, alcaicum aliud
inHora.taleeft.Penesiambi,fiueflamma,hicfiaddasuerbum tórrida terga apparet hoc alcai
cum ab lambo eflê prscifum.alcaicum aliud in Hora.tale eft. Vfq? meis pluuicicjj uentos,uthic
fieret hexametri ultra medium excepta? funt, quasfiuelisreddere,fupplebis hexametrum fie.
Archílo/ Vfcjj meis pluuiofcjj rapiatis uita? uen tos.archi lochium aliud eft in Hora, tale eftNullam Vare fa
chium era uite pei9 feueris arborem.Hinc tolle duo uerba,fcilicet difTyliaba iuxta principium fàcies af
clepiadeum fic.Nullam peius uite feueris arborem.Hocenim tale eft quale illud.Mecoenas ata
uis edite regibus.Ergoapparuitq> archilochusimpofueric Dimetrum,ex archilochio modi
eft.Capiunt formas,& aptant.Hoc tale eft quale illud,Vice ueris,et Fauoni. Glyconicu ex Iam
Cliraetrfi bico.Climetrum in horario tale eft.Nonebur,neqjaurum,hoc ex inferiore Iambici parte pra>
carmen
Ionicus cifum eft. Nam fi reddis ei principia,fupplebis Iambicum fic.Ibis Jiburnum. Non ebur, ñeque
apelado; aurum.Ionicus'cnsKa.cctrtovoo- dicitur,quare hic pes conftat ex duabus breuibus, &duabuslon-
nos gis . Huius exemplum in Horatio eft,. Miierarumeft , neque amori daie ludum . Ioni—
cus
 LIBER TERTÍVS ' - • XÍJí
cus «-crofiizövötr íuperiori contrarius.Nam ex duabus Iongis,& duabus breuib'coníra^cui9 exé
plum.panía oprime diuos,fiuis bonus efte, hicSotadicusuocatur, quia Sotadeseoplurimum apoí^'o
ufus eft. Archilochiú ex lambici parte priori in Horatio tale eft,ucPrifca gens mortaliú. Huic nos
fiíferiorareftituas,quae Archilochiusampurauit,faciesIambicum plenum,íicut ut.prifcamor Sotad«?
ralium uitaritrahit.archilochium aliud in Horat.tale.ScribereuerficuIosamorepercuífum gra . ...
ui. fatisapparetpriorem partem Hexametri eíTe pofteriorem ex Jámbico . Nam,illud ícribere chi4jm°
uerficulos eft tale,quale. arma uirumqj cano . I Hud autem, quod eft amore perculfum,tale eft,
quale de prifea gens morraIium,de hoc íupra diftum. archilochus ita metra confecir,ut Jámbi
co detraheret,&faceretueríumtalem.luppiterfalutis arbiter mear,eritlambicusplenus.anape ^цдцетг^
fticus,qui anapefti conftat pedibus,talis eft. Jn fereno cede teftula irrita.Sol oceurrit tibi per ípe
culum panope. Hic recipitpedes íui generis , de qua re íupra diximus. anapeftus autem fit ex
duabus breuibus & Ionga.anapefticum coritum habemus in Horatio, audax nimium , qui fréta Anapefti
jprimus.admifcetur huic propter gratiamuarietatisdimetriheroicus,nam tale eft. Qui fréta pri ш conta
mus,quale.Terruit urbem.In estero recipit hoc metrum Spondsos, & alios íui generis pedes,
archilochius etiam de Jámbico Colobo facit. Commataleeft. Hue ades Lya?e,quod tale eft, Archfloj
quale illud.Machina? carinas,& poteft fuppleri Jambicus Colobi fic.Trahun t ficcas, hue ades chius
Lia?e.dimetrum heroicum ex iuperiore parte hexametri facîum,ut funtilla. feribenti mihi pre- Dímctrfi
monftradea.Hicenim duo pedes íunr de principio hexametri, trimetrum exfuperiorpartehe hcroicura
xametri tale.Mufa? piérides non,íed idem anacreon tium eft,de quo íupra diximus,nam firmle Trime**
eft illud,quod poiueramus exempla.fic te diua potens Cypri. Tetrametrum heroicum ex fupe- "marne
riorefic eft.Optimaméte tibi fèro munera,hic fi addas duos pedes,ideftterruit,hexameteríple trü heroí
bitur. pentameter quoqueheroicus fit ex fuperiore parte hexametri fie . Fonds & gehda uada cum
fiuminis.Hicperfpicuumeft,unopededeefte,quo minus fit hexameter. Heprametrum heroi- u*"
cum fieri ioIet,fi dixere,ridiculum quibufdam uidebitur,ied exemplum taIe^CIio,cui dedit in- Hcptame
gemum&libidineiunftum.iat in honorem dei Venus íu£nit,addita iyllaba ad Jambicum fie. trum he?
fummusapex,quiregumregiasrefregit,huicfidemasultimam iyllabam,erit Iambicus,d quo toicum
fspememoratum eft. angehcum metrum celeritatenunciisaptum Terpfichornsinuenit. Vna Angcij-Cg
enim iyllaba ultimam hexámetro efficit,id tale eft.Incidi patulum í fpecum procumbente Pria metrum
po,priuscommaexinfèrioriparteiupplebiturfic.Ibisliburnis,incidipatulum in ípecum.po Anapeítí
frémis coma ex inferiori parte hexametri fupplebitur fie. arma uirum qj cano. Qui procumben- cu? dime
te Priapo. anapefticum dimetrum fitincifione,cuius exempla ha?c íunt. agite о pelagi curfores, tl um
cupidam in parientiam porrare,funt hic bini anapefti,aut pedeí,qui recipi folent.In uno autem Bachiu»
Bachiuseft,qui confiât ex duabus longis & breui, autMoloflus, quiconftat ex tribus Iongis. Moloff?
Alienum autem pedem metra nlfi recipiant,modus nô facile finitur,ut rithmus magiíq metru,
ut Varro dicit in rithmum,q latine numerus uocatur,& metrú intereíTe quá inter materia & re
gulá.dimeter ex heroico Sotadico folet fieri talis. Vnus ex marmore pulchro,hoc tale. Optíe di Dieter ex
uos cole, fi uis bon9 eé. proceleumaticú eft quale fecit Serenus,aialia in fécula pp iter obiit.Hoc heroicoet
conftat ex pceleumatico pede, <j eft ex qtuor breuibus, imo recipit trifyllabú pede ícertú, qué lotadICO
quidem in ultima fyllaba uarium obferuandum eíTe fupradiftum é.MoIofticum metrum mihi
dunífimum uidetur,huius exempla datCefiusBaffius,taleRomanum uiftore Gallis deuiftis Proceleu
longa? funtomnes,qui Moloftus conftat ex tribus fyllabislongis,huic fane uerfum fimilimum rr,^ÍÍ^:lt,:*
puto illi hexametro,qui Spondaicus dicitur,nam & hic finailiter.xx.fyllabas longas habet. Cre Moloffi
tici uerfus hoc exemplum eft. Alma lux rofida prima flamina nitens, me íat eíTe dixiífe. Creticú cú metra
exlonga,&breui,&Ionga,qui& Amphimacrosnominatur. Anribachius uerfus huiufmodi Creticuj
eilNarj beati parens nepotes.Huius facilis partitio,cum fciamns pedem ipium conftare ex bre «^j^
ui,& duabus longis.Bacchiachum metrum eft tale.Baccharepra?cingefrontem. Himihiuiden chi?uerf>
turmagisadprotam conuenire,& fine mulrispedibus in orationeutimur, licet ftulti putantli« Bachia;
beram a uincuhs pedum profamefle deberé. Archibulum metrum ubi hexámetro prima litera chfi mc*
ablata,& ab ultima tertia,& factum tale.Tibi naicitur omne pecus,ribi crelcit herba,reftitue fyl Ajchibu
labas,&implebishexametrumfic.Namtibinafcituromne pecus,tibicreicatinherba.Trime- Ш metro
ter heroicus ex inferiore fupra,quoddixi,íed hoc Serenusnouum facit, hoc modo. Tub telus Trimet
amiiTocule^ide hic prepoiua eft una fyllaba,nam fi eftet tale. Reípuisamiífotule, manifefte baoicas
Diomedes F i i
 DE ARTE /:т GRAMMATICAL!.!
tres pedes effent,quos habet pars pofteriarcxarrittri.Gal/îambicû metrii eft,qüod apud Месос
Gailiam natem taleeíhades inqmto Cybele,fimileeftilíi. Veris& Fauoni.lnferius comma fuperiorifi
bummer mile effet, nifi amififtet ulrimam fyllabam. Galiambum aliud ex ipfo factum ei fimilimum
trum effet,nifi quod ut eneruati9 fieret,& mollius fecúda,auttertia ab ultía fyllaba in duas breues géi>
nataeft,& factum tale. Latus horreatflagello, comitum chorus ululet,fi effet fie, Comitum
Neoteric chorus ululet,effetilh fímile,Fera montium dea.Oterum quod eneruatius diximus, fimile ell
cum me// illud Neotericum,quod efttale,RuriIosrecidecrines,habKumcapeuiri.Hocfinnleeftilli,de
trum qUO pauloante difputaui,quod fuit taIe,Latus horreat flagcllo,comiaim chorus tiluler. Septe*
Septena nd"um uerfum Varro fieri dicit hoc modo,cum adlambum trifyllaburnpesadditur,& fit ta
гш тещ Ie.Quid immerentibus uoces,quidinuidesamicis,fimilis in.Terentio.Nam fi remitterctquid
piá Philomels dolores, &in Plauto fepius tales reperiuntur.Octonariuseft(ut V^rro.dicit)
Oftonari cum duo Iambi pedes Jámbico pediprsponuntur,& fit ueriûs talis.Pfalmusmeusdocensdo
dmictcr5 cendo,qui docetdicitdocens,tolIehuic primosduosuerfuSj&erittalis^qualeillud.lbislibuf-
heroicus nis inter alta nauium. Dimeter heroicus ex fuperiore Jámbico diximus,íed hicVarro ex archi
Iochioaucrum dicitadiuncfafyllaba,Et factum omnipotentem te parente mco,huiç fiauferas
ultimam fyllabam,erunt tales tres pedes,quos prior pars hexametri recipere conineu.it. Archi*
lochium uero illud dicit, quod eft tale,exIittoribusproperantes,$ímile eft illud,Trofequipri
mus ab oris,inferius comma, quod eft tale,Nauibus recedun^fimileeftilli, quod eft, Machi
Dimetrfi пзе carinas.Dimetrum quod eft ex fuperiore parte hexarri em. Archilochus una fyllaba auxït%eç
carmen facittaie,quale eft in Horatio. Arbonbufquecomar,& illud, arma uirumque cano, denique
detrahe ultimam fylIabam,&eruntduopedes,qui priori hexametri partem habent. dimetrú
eft, quod inferior! parte hexametri archilochus auxit,pra;pofitaima fyllaba,immoduabus, q
pro una funt,& femipedem faciunt,& eft taIe,Noua muñera diuum, hie tolle femipedem, 6C
erit muñera diuum. Hoc fimile eftilli, Terruiturbem,de quodicam archilochum, ut Hora¿
Niueique deducunt Jouem nunc mare, nunc filiia».Hicfa?pius comma ex principio Iambic!
eft mferius, ex principio hexametri plenquefacerent talemrythmum,Etmediis properas aq-
lonibus ire per altum.Littus ama,hic utrunque comma ex fuperiore parte hexametri eft, fed if»
lud fuperius,quod eft tale. Et mediis properas Aquilonibus. Tetrametrum heroicum.Recipro
cus ueríus eft apud Neotencos,taljs eft.Volo liber tua prsdicentur afta, acta prsdicentur tua li
ber uolo. Verfus Soradicus eft ex utraque.ied durus, utad recurfum poffet oonuenire Sotadico
Recipiro? jam diclum.Reciprocus ueríus alter huiufmodi eft.EfTe bonus fi uis,cole déos oprime panfa. Pá
fa oprime déos cole,fi uis bonus eiTe,hic in procurfu Hexameter eft, in recnriuSotadicus.Reci
proci genus metri.Inueneruntociacunofa. Nam repertum eft hexametrucn poife per hexame
trum recurrereinillouerfu.Mufà mihi caufas memora quonuminebefo. £efonumine, quo
memora caufas mihi mufa.Reciprocum Neotenci(finon fallor)nouum protulerunt per duos
ï uerfus. Nereides fréta fie uerrentesca?ruIatranant,flamineconfidens. Fbminetranantcajrula
uerrentes fie fréta Nereides. Hie & in currentibus, & í recurrentibus tier fibus priores hexame
. . 0 tri funt,pofteriores minori. Elegiacusreciprocus. Item qui taiiseft.Piopj'ecarethurecarleftum
redpeus numina. numina carleftum thure precare pio.Hic recurru I ambicus,recu rrit Elegiacus. íed li*
bicusrecipic nonam fyllabam, tertiamutpoffitrecurrere.Iambicushexameter fit cum Jam«
bo terminantur.Et fit talis. Per uarios temper currút mea carmina modos. Dimeter ex tali larri
тип ex C bico.Fulminanubibusobuiamanent.Sieffent in hoc uerbo torques, effet Tetrametrum ex he
heioico roico.Penrameter ex tali lambicus fieri poteft,talis undique de nominibus bonis idicat, & uilis
& immo aftro poneré ubi eft. Item faciès Pentametrum heroicum ex inferiori Serenus fecit hu
iuimodi uerfum.Qui nauigium nauicula aufers picena» marginis acta . Superius comma eft éx
Anapeftico.Coricho,de quo fupra dieturn eft.nam hoc,qui nauigium nauicula auferf fimile eft
lili, audax nimium,qui fréta prius,inferius comma quidem eft.Tahs picena? marginisaeta,fimi
le eftilli. Troia?,qui primus ab oris, fereni aliud tale eft. pingerecalumbicum eftgraphidem
dare penrenolata. fuperius comma eft Tetrametrum heroicum ex fuperiore, poftenus comma
eft dimidium Elegiaci.De quibus pleniffime eft difputatum. fèreni aliud tale. Quod fi uirgo fei
Septêari uens referet,curat clauftra puerperii. hie fi fummum íemipedé detrahas erit fyllaba» proximo fu
us cadenf period, ferenus comma huiufmodi fecit in his uerficulis,in fonito feptenarius cadens. Dimetra
r bee
 IJBER. TERTIVS XLIII
ha?c et Epicriro funcEpitriras aut pes confiât ex Ionga,& breui,et duabus Iongis,pofterior é,ut
Jambus^ut Periambus.Iambico nouum carmen refert Varro,exemplum eft, tale pedum,rith
mumqj finic,fi addas.hic,qua? detrafta funr,& lam bo eundem Iambicum fupplebis,ficut pedé
rithmumqj finit. Alta nauium.poteft comma tale eíTe,quale illud. nam fi remittent quippiá Phi
lómelas dolores,quod ex rambicofepténario.Et illud eft comma, quod arbiter fecit tale, anus
reco&a uino trementibus labellis
P"De Flacci Horatii metris. Capl'um. xxii.
f -q?=ii Etra etiam,qua; Horatii corpus continet,quod carminum inicnbitut neceiïàrio, com Horatii
; ТЛУ| J pendióla diligentia iníerere ftuduimus. fane attendcdum hoc fuit,ut fares in omni me- ?& pmi
\ ¿аьУ tro,ufmaxime Lyrico,nouiflïmas uerfuum iyilabas, fiuelonga»,fiue breues naturaliter
fuerint,indifferenter ex confuetudine omnium poni.ne te moueat,cum aut longam pro breui, Finaliuj
aut breuem pro longa pofítam reperies. prima Ode metrum Afclepiadeum habet . Mecœnas generalis
attauis edite regibus,fcandituruerofic,&dicitur Penthimemeris. ípódams, Daftylus,fémipes o^lcpría
Daclyhduo. Mecoe,nasata,uis,edite, regibus.aliificfcandunt.íponda?us,Choryambiduo, Horatü
Pyrrmchius.Mecoe,nafatauis,editere,gibus.Hoc metrum ab Elegiaco traftum eft,una fyllaba Mecenas
tra¿la,quamfireddideris,uei in fecunda, uelin tertia ab ultima fyllaba erituerfusElegiacus fie. о^ш?т|
Mecœnasatauis edite regibus. Item fi huius nouiflïmam fyllabam dempferis, erit endecafyl- иь.Нога
labum Phaleuticum. tii.xxxy,
Ecunda Ode dicolos metro Sapphico,quod eft pétametrum endecafyllabum ferip Ode fed«
ta eft,& funt eius uerfiis tres pares.Recipiunt aurem finguli quatuor hos pedes bina pnmi
rum fyUabarum,trocha?um,fponda?um,trocha?um,iambum , & rnfyllabum Bachi Iamfatis
um,&fcandirurfic.Iamfa,rifter,rifni,uisat,qjdira?. Q^uartus,quibreuiseftrecipit 'cms
ftrophen & coIon,& clarilicasdipodips appellatur,& fcanditur fic,daélylus,fpon-
da?us. terruit urbem. aliis uero hoc metrum hispedibus placuit confiare, luppio fed & Choryá
bo & Bachio, & fertur fie. iamfàrifter,rifniuriat,cg dira?, hoc metrum CataíecÜcum eft, quoni-
am illi fyllaba cft,quo minus poffitrei fieri xctTcc</irTarbVi(ffv ,. Tertia Ode dicolos Horatianum Odeftia
metrum habet,cuiufprior uerfus cum ex glurjno recipit tres pedes.Sponda?um.Choryambum ^""^ ^
& Iambum.Sic te dina potens Cypri. Alter uero afclepiadeum habet,etPenthimemeris appel ua potes
Iarar.Spondcu8.i)aetylus,femipes.Dacl;ylus fi&Sed tres helenae,lucida,fidera. Quarta Ode di- Ode qua
colosmerrum Plauticum habet, & confiât prior uerfus hexámetro heroico,& ex tribus Tro* §??L
cha?is,íic Daftylus.Sponda?us.Daftylus.Sponda?i tres fie. Soluitur acrifhi, emfgracauice,ueris, acns hies
& fâ,uoni.Alter uero ex Penthimemeri Iambica,& tribus Trocrueis fie. Traduntcjjficcas,ma* Ode qui
chi,na?ca,rinas.Qu.inta Ode tetracolos Horatianum metrum habet, &per quaternos uerfus tapnmi
fcanditur. Nam ex duobus afclepiadeis,& tertio Pherecratio, & quarto Gliconico confiât, af ^graaU*
clepiadeumfcanditu^utfupradiximus. NamduaePenthimemeres,&dua;dipodiae funtDa-
ftylica?,fic Sponda?us.Daftylus.Semipes.Daétylus.QuifmuL tagraci,lis,tepuer,in rofa,fic& fe
cundus.Pherecratium autem eft trimemimheroicum.Spôdseus.GratoPyrrhaiub antro. Item Odefatf
Gliconium,exSponda»o,&Choryambo,& lambo fie. Quisfla,uam religas, comam. Sexta зршш
Ode tetracolos Horatianum habet. Confiât autem ex tribus uerfibus afclepiadeis,dequibusfu Scriberis
pra dixim9 fic.Scriberis uario,fortifetho,ftium,& quarto Gliconio,conftat autem Sponda?o,et uario for
Choryambo fic.Miles, teducegeflerir. alii uero catatripodiam Daftylicem fcandunt fic,fpon • q¿ f ti
diusdacl:ylus,Miles,teduce,geirerit.feptima ode dicolos metrum archilochium habet, quod mapnrai
conftat hexámetro heroico,& tetrámetro. Item heroico ÔC tetrámetro. Item heroico aretico
unus fic,fpondsus,daftyIus,fponda»us,ípóda?us,da¿lylus,dacl:ylus,Lauda,buntali, ida,ráRho ^"^щ
donautM.i,tylenem. alter uero fîc,daftylus,daftylus,daélylus,fpond3;us, antephe, fubima,ris с1агато
ueCho,rinthi.Oftaua ode dicolos metrum habet anacreontium, & alcaicum, fcanditur uero ОЛаиа
ficanacreontiumexchoryambo,&bachio,interdum&anapefto, lydiadicperomnes. Item odeprimi
alcaicum confiât ex hyppio fero,& duobus choryambis,& bachio fic,tedeos,orofybarim, cur ¿* £2?
properes amando. Nona ode metro alcaico conftat,& fcanditur per quaternos uerfus,nam du- nm
os catale¿ricos,tertiutn Hipercatalefticum habet,cataleftici icanduntur fic,hippius tertius ioni Ode nöa
cus ffTjroí¿£ÍZOvbV,&íemipes,filuaelaborantes,gelu^,quartusfic,da¿lylus,choryambus, bachi £n.mi ,
us)íeuamphimacrus.Fluminaconftiterumacuco. Hoc metrum ab horario compofitum, alio borantes
Diomedes F iii ^
 DE ARTE GRAMM ÁTICA
genere fcanditur,quod conftar ex rribusakaicis primus, & fecundus uerfus, acpenthirhemere
Od de confiât iambico,&duobusdaftylis.Terrius ex epitririsduobiiSj&fyllaba.Quartus ex dimetro
ma prími & heroico,& dimetro trochaico.Decima ode tetracolos íapphicum metrum endecafyllabum
Mercuri habet,& per quaternos uerfus ícanditur,& bachio ííc,Mercuri facunde nepos atlanus,in hunc
facunde modumíuntíequentesduouerfus,quartorecip¡tftrophen,uelnicen,ceIicon,climeteon,ficda
Ud.xi. p ^vlus,fponda;us,morepa,la?ílrar.Vndecimaodephaleutiiim metrum habet,et con (latueríibus
Tu nc q<? qui fcanduntur fic,íponda?us,dac~lylus,íemipes,tune qua:fieris feire nefas,quem mihi, quem ti
íicrís bi. Duodécima ode tetracolos íapphicum metrum haber, quod(ut fupra diximus)fcanditur.
Ode. xa. Quemuirum, autheroalyra,uelacri.Tertiadecima ode afelepiadeum metrum habet,&pcrbi
Quéuirfi nos uerfus (candi tur. Alter penthimemeres appelIatur,fponda?us,dacT:yli duo,cum tu lydia te-
autheroa lephi.Quartadecima ode alclepiadeum metrum habet, & per quaternos uerfus ícanditur , duo
Ode.xiíi, qU¡ péthimemeres appellantur,&duoqui tripodia daftylicedicuntur,ípondsus,daclylus,da
Cúíú Ivé ^y^IS>0 nauis referent in mare te noui. Qjiinradecima ode idem metrum habet ,& per qua"
«jia / ternos uerfus fcanditur,fed tres penthimemeres, unum quitripodia daftyIiceappellatur,fpon'
Telephí ácuSjdaclylus^emipeSjdaftyli duo,paflor cum trahe ret perfreta nauibus . Sextadecim a ode al*
Od.xiiu. chaicum metrum habet,quodÇutfupradiximus)fcanditur fie, Hippiustertius,femipes,chory
o'nauis ambtiSjiambus.O matrepulchra filia pulchrior. Aliificicandunturexalcaicis tribus, & con-'
referent flat unus ex penthimemereiambica,& dimetro heroico, eodem modo ¿¿alter. Tertiusuero
Ode.xy. cxduobusepitritistertiis,&unafyllaba. Qjiartus qui ílrophen claudit, confiar ex dimetro he
Hafbrcu roico,& dimetro trochaico. Decimaieptimaodefupradiftum metrum habet,etfimiliterutro
ttahetct quegeneí fcanditur,Veloxamœnum tepelucratile. Decimaoclaua ode íapphicum endecafyl
Odc.xyí. labum habet, quod confiât fponda?o, & tribus choryam bis, ôc pyrrhichio, Nullam uare fa-
primi cra ujte pr¿us ícueris arborem. Decimanona ode horatianum metrum habet, & conllat ex Gli
pulchra^ сошо & afclepÍ3deo,quodfüpraícriptum eflinargloga profeutice Virgiln.Alioautem gene"
Od.xyií. re ícanditur per binos ueríus,quorum un9 ex tripodia daftylica,al ter pé thimemeres. Mater far
prími - ua cupidinum. Vigefíma ode fapphicum metrum habet,quod(ut íupra diximus) ícanditur,ui-
Vclox ae je porat»ismodicefabinum.Vigefima prima ode metrum horatianum habet, & per quaternos
Od!xyiií uerfus ícandtur, quorum duo confiât ex afclepiadeis,tertius pherecratio, quartusgliconio. alü
príirn uero fie fcandiunt, penthimemeres,& duo tripodia dactylice. Dianam tener* dicite uirgines.
Nulla fa¿ Vigefimafecunda ode idem metrum haber,& per quaternos uerfus fcanditur. Sed trespenrhi-
Od .xíx. memeresjunum qui tripodia daftylice dicitur,qui gliconio metro confiar, Q^uisdefíderio fie,
prími pudor aut modus. Vïgefimaquarta odealcaicum metrum habet, quod(utfupra diximus)ícan
Mr feua ditur,Mufis amicus triílitiam&metus.Vigefimaquinta ode idem metrum haber, & íimiliter
Odc^xx fcanditur. naris in uíum Iartitias íiphis. Vigeíima fexta ode,hexametro,& tetrámetro daftylis có
Vilcpota ftat.Te maris &rerras,numerocjjcarentisharenae. Vigefimaíeprima ode fapphicum metrum,
bis quod(ut fupra diximus,fcanditur,0 uenus regina gnydi paphiqj. Vigeíimanona ode metrum
Od ,xxu habet,quod(ut fupra diximus)fcanditur, Quid ddicatum poícit apollinem. Trigeíimaodeíap
Б'апа te phicum metrum habet:quod(utíupradiximus)fcanditur,Pofcimus fiquid uacuifub umbra,
nere Trigefimaprima ode afelepiadeum habet metrum,& per quaternos uerlus fcanditur, exquib'
Ode.zz. tres penthimemeres,quartus tripodia appellatur. Albine doleas plus nimio memor. Trigeííma
o mi df ^ccun<^3 °de alcaicum metrum haber,quod(ut íupra diximus)fcanditur, Parcus dorum cultor
¿ело* , & ínfrequens. Trigeíimaterria ode afelepiadeum metrum haber,per binos uerfus fcanditur, ex
Ode. zq. quibus unus tripodia daélylice,alter penthimemeres appellatur.Et thure,& fidibus íuuat. Tri-
ß?"л с *т geíimaquarta ode alcaicum metrum haber,quod (ut íupra diximus) fcanditur. Nunc eil biben
cus 11 dum ,nunc pede libero. Trigefimaquinta ode fapphicum metrum habet, quod(ut fupradixi
Ode.г?. mus)ícanditur,Períicosode puer apparatus,
primi flBëgfla Rima ode alcaicum metrum habet, quod(ut fupra diximus)fcanditur, Morum ex
bleute тШ)^ metelloconíuleciuium. Secunda ode fapphicum metrum habet, quod (ut fupra di -
Qdc.j?, jO^JI ximus)fcanditur.NulIus argento color eil auaris, Tertia ode metrum alcaicum,con
primi ; | Щ^ЩрЩ ffat ex penthimemere Iambica.& duobusdacTvlis. Acquam meméto mcis in arduis
femarif Quarta ode fapphicú metrú habet,quod (ut fupra diximus) fcanditur,Ne fitancilte tibi amor
pudori.Quita od« fapphicum metrum habet,quod, Cut fupra dixim 0;ícádi tur,b'epnmi gades
aduurc
 LIBER TERTIVS XLIir
Sexta
adituremccum. Sexta Ode Sapphicum metrum habet, quod (ut fupra diximus) fcanditur. odc.ii»
Nondum fubafta fere iugii ualet.Septima'Ode Alcaicum metç? habet,quod (ut fupra dixim9) Séptima
icanditur.O Пере mecum tempus in ultimum. O&aua ode Sapphicum metrum habet, quod ^Лаия
(ut fupra diximus)(canditur. Vila fi iuris tibi peieranti. Nona ode Sapphicum metrum habet, odefcc?«
quod (ut fupra diximus) fcanditur.Non Temper imbres nubibus hiípidos. Decima ode Alcai- Nona
cum metrum habet,quod (ut fupra diximus) fcanditur. Reéhus uiues Licini,neque altum.Vn' гле,и*я
decima ode Alcaicum metrum habet,quod (ut fupra diximus,fcanditur.Quid bellicofbs Can« otje.ii'*
taber,& Scytes. Duodécima ode Afclepiadeum metrum habet, quod per quatuor uerfus ícan- v ndedV
dimr,namtresPenthimemeres,quartusDipodiaDaftyliceappellatur.Nolis longa ferre bella maod.íír
Numantis.Tertiadecima ode Alcaicum metrum habet,quod, ut iupra diximus, fcanditur. Il- ^aotS*
le nefafto te pofuitdie. Q^uartadecima ode hoc idem metrum habet,et fAiiliter fcanditur.Heu Terriâde
fugaces Pofthume,Porthume. Quintadecima ode Sapphicum metrum habet, & fimiliter fu> cima ode
penonbus fcanditur.Ociumdiuesrogat in patenti.Sexpdecima ode habet metrum Alcaicum j¡»«
quod fimiliter fupradicbs fcanditur. Curmequerelisexanimas tuis-Decimafeptima ode me- ^3
trum habet,quod ab Horatio cópofirum dicitur,& per binosuerfus fcanditur, exquibusunus ode.iu
Trochaicus trimeter appellatur,alter Pentameter.Iambicusuna fyllaba dicitur, led uterque pe Quintan
dempoftremumdebethaberelongiorem,fcanditurautemfic. Nonebur,nequeaurum.Irem ¿A^j£
Iambicus.Sic mea renidet in domo lacunar, accedente fcilicct lambica lege,quam referemus scxtade
in Epodon hbro,cum Iambicosuerfuscoeperimus exponere. Decimaoftaua ode Alcaicum cima ode
metrum habet,quod Alcaici fupradifti modo fcanditur. Bacchum in remotis carmina rupibus •*'•
Decimanona ode Alcaicum metrum habet,quod ut fupra diximus,fcanditur fie. Non ufita- decima3
ta,nectenuife«. odc.ii.
TTertii libri ode. Cap. XV. Sf""9*
j Rima ode alcaicum metrum habet,quod fimiliter fcanditur,Odi profanum uulgus ^ua °
| & arceo. Secunda ode afclepiadeum metrum habet, per quaternos uerfus fcanditur. becimâo
Nam duo penchimemeres,duodipodia daftyliceinfunt. Quid fles afteria,quem tibi na oètii.
¡candida.Tertiaodefapphicúhabet.M.artiisca»lebs qdngam kalendis. Qjiartaodeaf Ode ter?
clepiadeum metrum habet,& per binos uerfus fcandicur. Nam unus tripodia dacTylice,aIter pê Ho'.zql
thimemeres ineft,Donec grams eram tibi.Quinta ode afclepiadeum metrum habet,&per qua Secunda
temos uerfus fcanditur.Nam tres penthimemeres,quartusdipodia daftylice, E*tremum tana- ode.iii.
in fi biberesIyce.Sextaodefapphicum metrum habet,quod,ut fupra dixmus,Mercurii nam te ^"*'ао
dociIismagiftro.Septimaodeionicum metrum habet,& per fingulos uerfus fcanditur, Mifera Quarta
rum eft,nequeamori dare ludum. Omnestrespedesionicifiint,qui «•wó'^é7z5voo- appellantur. ode.iíí.
Oftaua ode afclepiadeum metrum habet,& per quaternos uerfus fcanditur . Nam duo penthi Q>u,nt*
memeres,& duo dipodia daftyliceinfunt, Ofonsblandufia?fplendidioruitro. Nona ode fap- y,,^"^
phicum metrum habet, quod, ut fupra diximus,fcanditur, Herculis ritumododiclusoplebs. yij.od.iu
Decima ode afclepiadeum metrum habet,& per binos uerfus fcanditur. nam unus tripodia da- ОЛаиа
ftylice,alter penthimemeres inert, Vxor pauperis hibici. Vndecima ode afclepiadeum metrú °^ odiïû
habet,& per quaternos uerfus fcanditur. nam tres.penthimemeres, quartus tripodia daftylice x.'od.m!
ideft. Inclufam danaen turns snea. Duodecía ode alcaicum metç; habet,quod,ut fupra diximus xi.oa.iii»
icanditur,He!i uetufto nobilis ab lamo.Tertiadecima ode fapphicum metrum habet,quod, ut i». od.ni
fupra diximus,fcanditur,Faunenympharum fugienriumamator. Quartadecimaodeafclepia с{а"^щ
deum metrum habet, & per binos uerfus fcanditur. nam prior tripodia daftylica,fequens pen- Quartad
thimemeres ineft, Quantum diftatabinacho. Quintadecima odefapphicum metrum habet, da od.íií
quod,ut fupra diximus,fcanditur. Nonuidesquantomoueaspericulo.Sextadecima ode alcai- S^jS
cum metrum habet,quod ut fupra diximus,fcandimr,0 nate mecum confule mnJlio. Decima ¿cxtade
fèptima ode fapphicum metrum habet,quodfcanditur,utfupra, Monriumcuftos,nemorum- daod.ni
$ uirgo.Decimao&aua ode alcaicum metrum habet, quod,ut fupra diximus,fcanditur, Ca?lo Deciafep
fupinas fi tuleris manus. Decimanona ode afclepiadeum metrum habet,& per binos uerfus fei j^fcxie
ditur. nam unus tripodia daftylice, alter penthimemeres inert. Intaftisopulentior. Vigefima .in» *
ode hoc idem metru m habet,& fimiliter fcanditur.Vigefimaprima ode alcaicum metrum ha- Derimio
bet,de quo fupra di&um cft,& fcanditur, Vixi puellis nupcr idoneus. Vigefimafecunda ode n¿ode
Diomedes F iiii
 DE ARTE GRAMMATICA
xxííí.otfc fapphicum metrum habet, quod^ ut fupra diximus, fcanditur. Impíos parra? recinenris ornen.
ni.
xxiiii, od Vigefimatertia ode afelepiadeum metrum habet,quod,ut fupra diximus,fcanditur, nam unus
•IlU trrpodia daftylice,alterpenthimemeres inert. Fefto quipotiusdie. Vigefimaquartaodeal-
xxy. ode caicum metrum habet.,quod,iit fupra diximus, ícanditur, Tyrrhena regum progenies tibi.
.111.
Pria otic Vigefimaquinta ode afelepiadeum metrum habet, quod fíngulisuerfibus Ícanditur, Penthi'
quarti memeresappellatur.
fecunda P"Ode quarti Iibri. Cap. XVX
odeqrti Rima ode afelepiadeum carmen habet, &per binos ueríus ícanditur. nam primus
Tertia о tripodia da¿lylice,quoniápenthimemeres ineíl, I ntermifTa uenus diu. Secunda ode
de quarti
Quarta fapphicum metrum habet,quod,ut fupra diximus,fcanditur.Pyndarum quilçjs ftu-
odquar» deta?mula$. Tertia ode alclepiadeum metrum habet , & per duos pedes tripodia &
Q uinta penthimemeres ícanditur,Quem tu uirum tetigeris femel. Qjiarta ode alcaicum metrum ha-
odeqtti
Sexra od bet,quod,utfupradiximus,fcanditur,QiialemminiftrumíulminisaIitem. Q^uinta odeaícle
quarti piadeum metrum habet,& per quaternos ueríus ícanditur, tres penthimemeres,quartus tripo
Séptima dia dac"ty!iceineft,Diuis orte bonis oprime romule. Sexta ode fapphicum metrum habet, qd*,
ode. nil. ut fupra diximus,fcanditur, Diue quem proles niobea magne. Séptima ode afelepiadeum me
ОЛзца
ode.mi. trum haber,quod,ut fupra diximus,& per binosuerfus ícanditur, ex quibus unus hexameter,
Nona od Diffugere niues,redeunt iam gramina campis. Alterum tripodia da&yíica, & femipes, Arbori*
quarti buíqícoma?. Oftaua ode afelepiadeum metrum habet, & per fingulos ueríus penrhimemeres
Dcdma
ode.iiii. fcanditur,Donarem pateras,grataquecommodius. Nona ode alcaicum metrum habet, quod
Vndeda ut fupra diximus,ícanditur. Ne forte credas ínreritura qiue.Decima ode afelepiadeum metrum
ode.iiii. habet,& per fingulos ueríus ícanditur, O crudelis adhuc,& ueneris munenbus potens . Vnde
Duoded cima ode fapphicum metrum habet,quod,ut fupra diximus,fcanditur, Eft mihi n on um íu*
tnaod.4
Tertiade perantisannum.Duodecima ode afelepiadeum metrum habet, & per quaternos ueríus tribus
cía od. 4. Penrhíemeris,quarto Tripodia daclylice fcáditur. Iam ueris comités,qua; mare tempérât. Ter
Quarta tiadeeima ode hoc idem metrum habet,et per quaternos ueríus ícanditur duo Penthimemeres
dedma
ode. 4. duo Tripodia daftylice habet. Audiuere Lyce mea uota dii.Quartadecima ode alcaicum me
Quinta/ trumhabet,quod(utiupradixim9)fcanditur.Qm?curapatrum,quaeue Q^uiritium.Quintade
decima cima ode hoc idem metrum habet,& fimiliter fcanditur.Phebusuolentem prarliame loqui.
ode. 4. Y Carmen epodon. Cap. XVII.
Pria ode
Epodos Rima ode Iambicum metrum habet, & per binos ueríus ícanditur. Nam unus
Epodos Iambicus hexameter,uel tnmeter,fi cum compofitis,uel quadratis uerfibus fcan-
Ode Но das,dicitur alter terrameter,fi fimplicibns dimeter. Si compofitis rebus fcandi -
ratii.xyi. tur,uthexametrumfacias,ficfcandas. Ibis Iiburnis inter alta nauium.ante omnia
_ tarnen memimffe debemus uitium nonefTein eiuimodi uerfibus, fi primus pes
terrius, & quintusSpondañ inter casteros Iambos occurrent. aliquandoaliqui ex tribus, ali~
quando nullus,&entfyncerus Iambicus,non quod ita appellator, fed utique fine ahenis pedi'
5сс£а oef
Epodos bus,ideft fineSpondsis in iecundo,autquarto,& fexto pedibus. Si quando fpondn inueniun-
Tetia od tur,uitiofumuerfumpronunciabimus,hoc& in tetrámetro obferuabimus,utprimum pedem
Epodos 8C tertium Spondamm.Si quando occurritrecipiamus fecundum,& quartum, Iambos referue
Quarta mus.Secunda ode hoc idem metrum habet,& fimiliter fcandi tur.BeatusiIIe,qui procul nego~
odé epo¿ ciis. Tertia ode hoc idem metrum habet,& íimiliter ícanditur. Parentis olim fi quis impía1 ma*
dos
Quinta nu.Qjiarta ode hoc idem metrum haber,& fimiliter fcanditur. Ato. Q^umta odc hoc idem
odéfcpo/ metrum habet,& fimiliter fcanditur. Qjnd immerentes hofpites uexas canis. Sexta Ode hoc
dos idem metrum habet,& fimiliter fcanditur. Quo qub fcelefti ruitis,aut cur dextnsdextns. Sep-»
Sexta o d tima ode hoc idem metrum habet, & fimiliter fcanditur. Rigare longa putidante feculo.
Epodos
Séptima Oftaua ode hoc idem metrum habet,& fimiliter fcanditur. Malafoluta nauis exitahte . De-
ode epo cima ode hoc genus metri habet,quodab Horatio compofitum eft, & per binos uerfus fcan-
dos ditur,nam primus hexameter, uel trimeter Iambicus eft. Pefti nihil me, ficuc antea luuac.
ОЛаца
ode epo , alter ex duobus hexametris Daftylico, & lambico componitur, nam de Dactyhco duos
dos pedes, &femipedem habet. De lambico fimiles quatuor, uel compoficos duos. Scan-
 ÜBER TERTI7S XIV
ditur aurem ííc ScribereueríícuIosamorcpcrcuíTum graui. Vndecima Odeafclepia- Dca'"*
deum habet,& per binosuerfusfcanditur,namunushexametrum, alter terrametrum Daäy jdecP°
lieos habet.Quid tibi ms mulier nigris dignifïïma barrhis.Duodecima Ode metrum habet, cp Vndeda
ab Horatio compofitum dicitur,& per binosuerfusfcanditur,exquibusunus hexameter he^ 9^с(еро/
roieus eil. Hórrida tempeftas carlum contraxit, & imbres. Alterum Daftylico, & iambo com* fos
ponitur, nam quatuor pedes Iambus habet,uelduos,fi compofítos poneré malueris, & duos ma ode0
daftylos,& femipedem.Scanditur autem fic.Niucs,qua> deducunt louem, nunc mare,nunc fib epodos
itó.DecimatertiaOde »que ab Horatio compofita dicitur, & per binosuerfus feanditur, exg
bus un' hexameter Daftyhcus,aItertrerameterIambicus,ueldimeter.MolIis inertia cur tanta Xntí ¿
difïuderit imis. Decimaquarta Ode hoc idem metrum haber,& fimiliter feanditur Nox erat ama ode
SC саДо fulgebat Lunafereno. Decima quinta Ode ex duobus hexametris confiât Daftylico eP°do*
Sc iambico,alreraiam terirur bellis ciuilibus eras. Decimafeptima Ode,ueI lambicum me QHartaá
crumhabet,& per fingulosuerfus feanditur. lam iam efficacidomanusfcienri*. Hie cla°dc
epodo*
uerfus qui carmen utculare appdlarur. Sapphic'um metrum habec,quod,(uc Quita de
fupra diximus)fcanditur.Phoebe,fiIuarumquepotens Diana. Haftenus ama ode
quae didici,&legi,& qua; mediocri ufii comprshendi, tribus his epodos
commenrariis retuli, fperans me profefto legentium gra 5exta de
ama ode
tumcefhmonium, fi non laboris, certe fimplicita epodos
ris confecuturum.

P"Diomedis Grammatici Libri tres expliciunt.

i
 PROBJ
PROBI GRAMMATIcr INSTITVTA ARTIVM
AD CAELESTINVM.

Ccipc noftratuisaudacius edita iuflîs

Ca?leftine potens,& mentibus infere difta,
Quo cummulante mihi Temper Fortuna fauorc
Haud inuitadedit fefe comitante benigno
Quem íuperi uoluere uirum,mihiconderefamam.
Aufus enim incipio(quoniam tuaiuiTa fatigant)
Tempora,uel numéros uerborum,&commata,uerbis
Vt poifum monftrare,meis,UcetaIta iubire
Mens humilis uetet, &res métrica fortius arc«.
Apruis effe tarnen conantes iuíTa fatemur
Arctafubirenimis,quam uoce,animoque filere.
Literaro" P"De Elementis literarum. Cap I.
genera Tterarum elementa tria íunt,qua?plamus genera memoramus,unumuocalium,
Vocales
quot fut alterum íemiuocalium,poftremú mutarum. Elementum uocalium literarum,
Kunde quibus ex uocalttate inditum nomen eft, apud nos quinqué uteris continetur,
Vocales apud grecos feptem.Harum illi aliquas,et corripiunt,et producunt,aliquas fêmp
apud nos longaSj aliquas íemper breues habent. Nos uero qñí numero (um us exigui uoca
cmncs di
chrone lium hterarum,pro natura uniuicuiufcj} íy liaba? eaidem corripere,& producere polfumus.
A uirgo Suntautem h^.3.e.i.o.u.hisquscunqjiyllaba,autfingularibuscon(tat,uc A uirgo in feüx,äC
О dea,autadha?renribus ex quahbet parte confonannbus,ut Ne pete conubus natam,& En
qdago,autdupl¡catis uocalib^qcfgrscidiphtogon uocant,interdii fine aliqtiacóíomnte,
ucOenotrii coIuereiiiri.Aliqñpra?cedentibuscóíonátib9,ut Pra?tereagenus,autúerdu con
(èquentibus, ut Aeftatem increpitans feram. Elementum lèmiuocalui leptem Uteris confiât
qua? per iè quidem .pferri fingula? po(ïïint,fine uocali tarnen per fe lylkbam faceré nequeúb
Séíuoca/ Ideoqj íemiuocales diftar,çp per fe pferantur uocalitatis nomen atnngunt, q> per le fyliabam
les quot non faciantmutis fimilesinueniuntur.Suntautem numero íeptem.flm.n.r.s.x.Elementum
8£que mutarum litera^ nouem Uteris conftar,çjbus ex natura fuum uocabulum ceffit. í deo.n.mura;
Mute dicun tur,quoniam per uocales Uteras pronunciantur,neqj etiam per fe fyliabam faceré poí»
quot.SÍ íunt, funt autem numero nouem .b.c.d.g.h.k.p.q.t. harum omnium diuerfi elementi litera
unde rum uim,naturamqj per ordinem memorabo.
Vocalíuj P'De Vocalibus Uteris. Capl'um. II.
natura Ocales Urera? quinqj funt,ex his omnibus o litera fpecialem continet rationem, & «
gra?cam femper produftam,non tarnen plenius imitatur,nam et fi naturaliter breuif
О* fuerit,pro longa poni potedln ultima duntaxat íyllaba ía?pe cótingit quibufeunq?
ptibus orarionis,in noíbus mafculinis,& foemininis cafu noíariuo refle o litera pda
Cato citur,quia & in genitiuo fingulari produfla eft,ut Cato,& ratio,ut Quis temagne Cato taci
Ratio turn rut Arduus arma tenes nó te rónis egenté.Lucanus uero breué pofuit, o fyllabá lupioris
Virgo noís,ut Arcano lacras reddit Cato peftore uoces.Hic eam,qm ultima fyllaba pedis eft,uidc<:
corripuiífe,ille,qrñ non íblú pedi faciat caput,íed etiá q> manifefte loga fít„pduxir. A t in hoc
noie uirgo uirginis,ubi manifefte breuis eft,qm gtô deficir,quéadmodu earn longa poneret
Virgi.in hoc uerfuíHunc mihi da .pprium uirgo (ata nocTe laboré,nifi eá r> longa pom poífe
ím eius litera: natura (ciretrnó q> initiú pedi faciat,ut qbuídá placet.1 n uerbis queqj licet bre
uis fit„p longa ponif,ut En gd ago,luftradomofc# traho.ne uerearis ergo hác uocalé ultima
A.finalfs uerbi nó pedis,in qlibet parte ofonis .pducere. A.aüt et.E natura fuá? uocalitatis,fiue correpra?
E. finalis fiue pdufta? cuftodiút,dua? uero. I.Oc. V.nunc uocales,núc p coníonantibus ponunf ea róne
I. ofonäs fi eas pra?cedentes,aut uocalis aliqua de (upioribus confequaí, ut Inueni germana uianuaut
V.oforuf
haç;duarum,deç|busagimus,alterampra?cedentem,qua'libetfueritalterâcôiècufa, ut Tum
Inno omnipotens,& Altius ad uiuum perkdi t. nec immerito prior a poftenore comprimid
quia
 ARTIVM JNSTITVTA XLVI
ga facultas obftiéndiprajcedéréarergomfídianribus exhiber*. Pmera uim,naturáqj.i.Iiters Infidíe a
uocalis pleniffime debemus cognofcere,quod duarú intcrdú loco coníonantiú ponaf, Hác terß°
enim ex íuo numero uocales duplicé liceram mirrunt,ut estera elementa literarum fingulas
duplicesmittunt,dequíbusíuodjfputabimusloco.IUaergo ratione.i.Iitera duplicé íonum I, duplex
defignar,una quáuis figura forma fit,fi undiqj fueriteinfta uocalibus, ut acerrimus aiax, &
aio te nacida Romanos uincerepofle.
P"De Semiuocalibus» Cap. III,
Embócales liters feptem funt.fl.m.n.r.s.x.haç; natura generalis ел eft,utomnes cófo Scmíuo*
nantiúlocoponantur.Nam¿Scfemiuocalesmu«confonantesappellanf,uerunramc cdtaynw
iílarumquatuor.Lm.n.r.liquidaefuntjfi coníonantibusaliisjnuna ramen,fedpofteri tura
or dútaxat fyllaba poftponafMdcirco difts liquids,quomá poftpofíts propria uim Liquidé
poteftatemcßdeperdunt,dumeorumionusliquefcir,&tenuatur,et nunc breuem,nunc longa quot:S¿
comunemqjiylfabam per pofîtioné, eam(£prsceflerit,pro arbitrio feribétis efficiunt.Si tarnen unde
confonansuna prscefferirliquidam,ut phoebe grauis trois, & euandrum, euandriqj dorn us.
Namfidusliqtúdamprscefferintmiu»,neceffario fiet prscedens fyllaba pofirione longa, liquide
Recle igitur liqds diets, q> fibi inheref nô poftïint,exceptis duobus nominibus,ut Mneftheus *~lbi iungi
& Mnaiylas.X.quoque ipecialem uim tenets quamuisuna confonans fit,tamen produplici fu°nntp *
Temper prscedit,&folafacit pofirione longam,hue in prscedenti fyllaba ht,fiue in confequé mneflhe?
ri,mprscedenri,ur nox erac,in confequenti ut axem humero torquet.Hanc ergo femiuoca-* mnafylas;
les literam duplicem mitttmr. x.duplex
Muts liters noué func.b.c.àg.h.k.p.q.r.hs omnes prster.c.in oratione pofits fimplices funt Mutaru?
quoniam.c.litera duplex in loiis duntaxar pronominibus inuenitur,& una pro duab9 confi> natura
nantibus cedit,quoniam craflumfonum reddit,ac duplicem,ut Hoc illud germana,& proh c. duplex
Juppiter tibi,nicair,&hoceratalma parens. In esteris aûtpartibusorationis duplicé nó ob
finer poteftaté. nam fi dicas,nec erat alma parens, nee ait,prouna cedit,& uis illa ioni deficit
craffioris.H. lram uero fcire debem us cófonan tis loco poni no pofle,ga nota eft afpirarionis, H. afpira
non folida litera,quam grsa non tarn figura aliqua lirers,q titulo .pnunciationis oftendunt. tt5s not*
Grscs liters dus funt inoratióelatinitatis .y.&.z.quarúdiuerfa natura eft.y. uocalis eft,qus&
produci,& corripi poteft,produatur in hoc.Quos neque Tydides,corripitur in hoc. Sic de
mum lucus ftygis.Z.autem cöfonans eft,has latinitasde grsco fonte deriuauit, non tarn fuo Y.Z»
rum neceiïïtateuerbonim,qgrscorum nominum ratione. Sed.z.literaapudgrscos duplex
eft,tta & apud latinos inuenitur, ut eft.Contemptorcjj deum M czen nus, Sc ad medias inter«
cedes exultât Amazon.
rDeiyllabisnaturalibus. Caplum. IUI. Syllabe
"I O calis litera natura deferuir,cófonans pofítioni,ex litera fyllaba nafcitur,ex fyllaba c^Jma
pes,ex pede comma,ex commate ueríus,ex uerfu colon,ex coló periodos. Comma
eft cum partícula uerfus uim íenfus oftendit,ut O pater. Colon
Colon cum in fine ueríus ex maxima parte íenfus cócluditur,ut O pater,o hominú Pcno(*os
terumqj sterna poteftas-Periodos eft cum protrafîus p multa fenfu,(equenti ueríu pleniufex futura
plica tur,ut O pater,o hominum,rerúq3 sterna poteftas.Namqj aliud quid fit,qd iam implo fyllabarfi
rare queamusfNatura fyllabaçj breuium,atqj longa?! in nominibus,csterifcß orationis parti reguliseö
bus,per ordii iem,nulla poteft ratione arris comprehendi,led fola auftoritate inueftigari po- £5 рд^д
teft.nequeenim omnium nominum grscorum,atquenoftrorum poffumufnumerum com
prehendere diuerforum ,ergo licet profunda fit,atque difficilis ratio fyUabarum naturalium
uim ,qualitatemqj monftrare,tamen de poftremis iyllabis regulariter difputabo. Syllaba
Syllaba namrali ter longa eft quatuor modis,ea enim aut cóftat,au t incipi t,aut habet,aut définit °еаг \J^ój
Conftat diciturquando fola uocalis fyllabam facit,ut o decus,incipit cum in principio íylla Confiât
bs fueritjUt En ego uifta fitu,habet cum in medio fuerit,ut Vos sterni ignés, définit quádo fyllaba
in fine poiîta eft,ut Te quoque magna Pales. (vHaba
Nominatiuus figularis'duodecim Uteris termíatur per hos oes nouifïïmarum fyllaba^ naturas Bet íylla
aperiá, Ntüs Angularis a litera terminatus,in omni genere poftremam fyllaba bteuem facit, ba
»afculinOjUC Adueña noftris,fceminino,ut Irim d csio mifit Saturnia Iuncneutro quoq» í ВИЙ
 : : i PROBi :•■-.;, .

A. finalif (blis noíba"! grascis,qrñ latía no fiín t,brcuis eft,uc Hora.in arte poerica.Sic aïs natu, íuctúqj
ín tcporc poema iuu3ndis,&cói gñc eadéfyllaba brems eft,ne in exéplisdiuciiïïmc remoremur.
Nomîatiuus Angularis.e.hcera termíatus mafculino,& fœminino genere nominúgra-co^ eft
Б. finali* SC nouiflímá fyllabá íempcr longam facit,ut Prsterea fccptrum JIione,& nó Бегое uobis.
i qntitatc Neutro auté genere latinorum nomíum eft,& íemper breuem recipit,ut Tú uero omne mi
hi uiíum,& nomine quenque uocans.
bfinalís Nominatiuus fingularis.i.Iitera terminatus non fere accidit,tamcn fi euenerit,nouiflïmam íyl
Iabam longam recipit.
O.finalís Nomîatiuus Angularis Jatini nominis.o.litera terminatus (utfupiusdiflú eít)femper logare-
w teP°re cipit,interdú .pneceflítate breuc,atfi greca nomíafuerint,íemper longa recipmnt,ut alie
До toruamfâciem,Pyrgo toePriaminatorum. /
Nomitariuúfingularé aptotinominis,neutrigencns.u.literatenninatú,mpoematealiquono
lYHaba facilius inuenies,ut A facias hoc cornu,hoc genu, uel hoc gelu.ná hare nomina apud Virgi.
feptimo caíu inueniuntur. Verútamen fi nominatiuú caíú colocare uolueris,uIrimá hanc íyl
labá longa ponito,quomam necefle eft in ablatiuo earn produci,ut Tullius in araro,Iam tau
ri beuum cornu,dexterq3fimiilpes,ibidc,&cornpuit,ut Нас propter Janium genu niíi pte
locatus,in ablatiuo tarnen fine ambiguitateproducitur.
Nominatiuus fingularisfex Uteris femiuocaIibasterminatur.I.m.n.r.s.x. b~u\
L. in fine Nomiariu0 Angularis.llitera termíatus mafculío,& neutro gen ere pra?cedétjbus tribus uocali
bus.a.e.u.nouitfimá fyllabá breuem recipit?ut Lucáus.Quam fi poenustráfcenderitalpes,há ,
Mel Fei nibal,& fi facias mel,& fel,praecedente.o.litera longa eft,ut Sol medio ca»li,nam natura Ion -
bol ga ubiqjeft,nonpofitione,nonimerito & ingeniriuo-,pducimr,utSolisequi.
fi ... Nomiariu9 Angularis. m,litera terminatus íemp breuéfacit,ícd Aíolareftiterit,eriníynaI¿phá
M.finahf non çecicjerit^urâ ftrucTuram metro facit,& ideo apud Virgiliú in fynalipham ièmp cadic
,a.uocahexcepta,&fit pofinone Ionga,ut Ilium omnishumofumat,& atqjubiiáin patria
p hoc uigilantia Virgiliana Iaudanda eft,quod ubiqj ha?c litera fiuahs auocaii excipiatur,
к с y aut abaípiratione,ut At fynalipha?Iocus,&perfeftarenonpoflit.
AninVyl Nominatiu9 Angularis. n.lfa terminatus pra?cedentib9 uocalibus uarias naturas fyllabaçj fâcit,
laba quas p fingulas uocales oftédem9. An fyllaba nomiatiui cafus Angularis qua» malculio,& foe
minino genere in gra?cisnoíbusinuenitur,femperlongaeft,utQuorumalteracarnan,etLu
c3nus,Vndeuenit Titan.
En. in té Ntûs fingularis.en.fyllaba termíatus gra?cinoíseft,& mafcuHofiuefoeminino genere ícp Ion
pora ga eft, mafculino,ut Hymen ,utfeneca in hecuba. Q^uicunqj Hymen funeftus inlxtabüis.
Neutro uero genere latina funcnomía,& fyllabá breuem íemper recipiunt,utfulmen erat,
& flumé agitSun t ÔC mafculina,ut Et attollens ápice generofo uertice flamen ,ergo qua? gras
ca funt nomina ultimam fyllabam ,pducunt,latina corripiunt.
On.infyl Nominatiuus íingularis on (yllaba terminatus mafculino,& foeminino genere nominum grar
laba corum longam habet.Mafculino genere, utarmiger Autumedon,&Huncuehitimmanis
Triton.Foeminino,ut Calydon, Babylon.Neutro íane genere ultima brems eft.
Nominatiuus Angularis in,uel un fyllabis terminatus non fere connngit.
R.ín cja? Nominatiuus Angularis r litera finiras omni genere gra?cis,larinifqj noíbus breué habet. Grecis
titate ut jjcдог ubi eft,larinis,ut Ager ille malus,& hic uir hie eft,& ipfe doli fabricator Epeus, &
Nec gemere aeria ceflabit turrar ab ulmo.
Nominatiuus Angularis s litera termíatus per naturas uocalium,ultima fyllabam per diuerfa no
. m ina,&producit,&corripit,has me necefle eft explanare per ordinem uocalium literarú.
A^in Tylf д5 jyjiaí,a terminatus nrás in gra?cis noíbus mafcuhno duntaxat genere, longam aliquádo reci
pit.Vna ingens Periphas,et Filius huic pallas,interdum breuem ,ut Arcas eques.Ergo in pro
pria quali täte nominis producitur,at in appellatiua corripitur,foeminino autem genere grar
ci quoqj noís breuis eft,ut Horati.Pallas honores. Dipodia daftylice,ut fit Daftylus,& Spó
Mecenas diuSjUt Virgilius. Atqj Geta»,atqj Hebrus,atqj Aftias Orithya,latinis uero noíb9 mafeulino
píaas genere,& foeminino íemp producit*,uc hác eriá Mecoenas,& labenté pietas,Aue crudelitas.
Non fruftra ergo ¿>ducitur,quia eadem a litera uocalis genitiuo caíu loga cft,ut pietatis, crude
üweis
 ARTJVM INSTITVTA XLVII
litaris.ftem neutro longa eft genere,ucSit mihi fasaudita,& in tucano. In commune nefas. Fasndas
Esproducía íylJaba in gracis nominibus nominatiu9 Angularis Temper explica tur, ut a-neas an Es Rnaiis.
chifiades,& Priamides.In Iarinis aurem nominibusahbi altera cornpitur, alteram alibi pro- täte"3110
duci neceiTe eft,corripitur in his nominibus,qua; genitiuum fingularem in tis fyllabam mit-
tunr,ut Comes comiris,ut Filius huicPallas,ilI¿ comes ibat Achates, interdum tarnen huius
declinarionis es fyllaba longa eft,ut Virgi.pofuitin Bucolicis. ipfeanesetiam nunc uellera
ficcat,& arebant herbae, & uiftum feges a?gra negabat. '" "■
Ea uero nomina,quaegeniriuum lis,aut rniviFdis^ut pis ceteris ue fyllabis finiuntur, ultimam
fyllabam producunt,ut Lucretius.yi.libro de rerum natura.Suftentata mermóles, & machi
namundi,& Virgilius. Нгс erat illa fames,& Ule uelutpelagirupes immota manebat,illa -S •*•' r ' '
quoq5nomina,fineambiguitacefemperproducuntultimam nominatiui catus fyllaba, qua; (': *'
geniriuum Angularis in e,& i íyllabam mittunt,ut fades facie, ut uifa maris faciès, &huius
declinationis analogía e literam in ablatiuo cafu femper producit, fuperioresautem corripi
unt,aHquaraliï?producunt,corripiunc,utmole tenet fcopuli.producunr, utLucanus. Vbera •
ficca fame medios mittentur in ignes. '"- • ' ■'•
Is fyllaba noiatiui cafus breuis eft mafculino,fiue foeminino genere atqj comuni, mafculino ut Is in fine
Namqj fuá patria an tiqua cinis.a.h.fœminino,utCalu" in io.Frigida iam celen pagrat Богу Ж5пи
ftenis ora.in monofyllabis uero inuemr* Ionga,ut Degenerate tñ ni uis humana quot annis. ""*
Os fyllaba g«cinois,maiculinogenere,iiuefœminino breuis eft, fiaut nulla cófonans uocalé os finalie
prxceíferit,autrliterapr^ceíTeritmafculino,utCromis,& Mnafylus inantro, ¿VScorpios,
&iuftaplus,'autifmaros,autRhodope,fiaút.n.litera uocalé pra?ceíTerit,lógaeft,utQuxfitor :' "' ■ :
Minos urnamouet.Hocmonofyllabo'étnoíelongaeft,ut Tros ait AeneaceíTas, foeminino
breuis,ut Dulychium,Sameqî & Neritos ardua íaxis,& Defup omnis eo terrore Aegyptus
& Indi.Neucro breuis,ut Virgili. Et chaos,& Phlegetó.Latini noís ísepe ^dufta eft,ut Mos
erat hefpio í Latio,& Vomeris huc,& falcis honos,& Os húeroíqj deo íimilis,et Luce fedet Osoflw
cuftos,aut íúmi culmine tecli,et breuis íuem£,ut in hoc noíe,hoc os unde fit gtó huius ofïïis, Vs finalif
VsTyllaba mafculino genere íemp,& neutro breuis eft,ur Cápusagetgemitus,& Hocnemus
hunc inquit fontem,foeminino fane genere ea nomina ultima fyllabam corripiunt, qua? aut
firmlé gtñm noíatiuohabuerint,ut Ar manus íterea muris,tecliíqj ,ppinquát,aut quíegtúm
i.litera concluferinruocaIi,ea uero ,pducunr,qua; uocalé ultimo fyllaba nominatiui calus in
genitiuo ,pduxerint,& tis uel ns fyllabam habuerint,ut uirtus uirturis,& tellus tcllunf,ut Lu
canus. ne tanta incafTurouirtuseat,& Virgilius.heu qua? nunc tellusmgc,etiam fi duplexai. Virtus
fueric, penúltima quoquecorripitur,utCarduus,& Arduusarmatenens. . Xellu*
Y.greca litera uocali &.s.latini terminatus nominatiuus longam habet, ut Teqj fibi generum ,
Tethys emat omnibus undis. at mafculino breuis eft, ut At Capys, & quorum meIior,eadc , • * fin*'
in aecufariao breuis eft,ut Aut Capyn aut celfis in.p.a.c.
T.lía termíatus noíatiuus nó tantíi in noíe,fed ubiqj nouiífimá fyllaba breué faci t,ut hoc caput.
X.Iirera litera finitus nominatiuus licet longam femper poímone faciat fyllabam, tarnen natu« T.fínalíf
raliter nunc corripit,nunc ,pducit.corripit in hoc,ut Nox erat.producitin hoc primú noua x*6aaUs
Iuxoculis,& íi fratrem pollux,& ea,qua? ,pducunrur nominatiuo cafu, eandem uocalem ét
in genitiuo pducunt penúltima fyilaba?,utíntonuitradiLs.q.a.í.& Talis Amicbidomitus
Pollucis habenis. Haften us de nominatiuo,iam de genitiuo difputandum eft.
Grûs fin gularis з£ fyllaba terminatus diphtongum facientefp longa recipitin omni genere.
I.quoqj litera temper longa eft.atíiduplex.i.fuerit, penúltima fyllaba breuis erit,pofterior loga Gtfijín
ut dixi.Dardaniiqj rogú.neceíTariú eíTe exiftimo rónem horum nominú,& declinationis ex- fPc
ponere,quae genitiui fingularis,uel noíatiui,& uocatiui pluralium.i.literam ultimam debeát ¡¿%£
aupIicare.Eanomma,qusnominatiuocaíufingulari.i,hreram uocalem ante ultima fyllabá
habuerinc in omni genere.i.literam debent necelfario geminare,non folum metri gratia,íed
etiam ppteruitium barbarifmi,& ut ne fît contra rónem nominatiuo breuiorgenitiuus ut
 PROBI
Andró* enim |>pricgr*aisgcnitiiius,IicctaliquificIegunr,inforibuslemm androgci,grafc«dedía-
gfo yit* tionisignari,& porrufq¿fubimusChaonio„p Chaonii,parrisportus,quamuis legaf; portui
Es! fina* " q}íubimusChaonios,eftergogcniriuus Chaonio.
lis in gci* Gemtiuus Angularis. cs.fyllaba rerminatus grarcam declinationem habet,& Iongam recipient
tiuo Luca. aeftifera? Libves,ut andromaches,& Berocs.
Tis. Ris Tis,uel.ris.aut.dis,& fimilisíyllaba qlibet precedente contenante uocalé in eodécafugeniriuo
nîtiuo ^ ^mpw breuis eft,ut Q^uamçf о fi folita? quicçf uirtutis adeflet,& Inferir* uero,& foetu nucis
arburas ho.& Euadirqj celer ripa ïremcabilisundac,&Necnon ad templújfummafqj ad pal
ladis arces,& aipiceuenroficeciderunt murmurisaure.
Os.in ge Gcniriuus fingularis.os.fyllaba rermiatus,in greca decliarioneinuènirip5t,& eadé maficulino
ш l,° genere,& fœmininocorripit',utparrhafio dictum panos de more Lyca?i,foemimno,ut Lu
Tcrctius canuSjUt pagafea raris pereret cum pIiafidos,& in Teremio.Quaqîfrerû torrens Meotidos
Varro ¿fc Virgilius,cum daphnidos arcum.
níriuo ^e Vs.fyllaba terminatus gcïisgrecinois,non cito apud poetas latios inuenif,tñíífuerit,Ionga eft
ut fi facias didus,& allectus.Larini etiá nominis longa eft,ut huius manus, & huius currus,
Dariuus ut diicrepet a nomiariuo geniriuus,ut attonita? magna- ora domus.ôf talia fàtur«
í1 fyllaba Datiuus cafusomnispoftremafyllabaquacunqîuocaliterminatafuerit, Temper longa eft in oí» .
A.finalif bus generibus,
íaceufati Aftús.a.Iía correpta terminât* in omni genere,& eft grajea» decIinationis,mafculío,ut Hefto-
uo ra circum,foeminino,ut Lampada quaíTans. Neutro fine dubio breuis.
in aaufa Accuiàriuus fingularis.e.litera correpta terminatus in generibus neutrisinueni£,utinfelixnati
tiqo funus crudele,& Hoc genus acre uirum.
Accufatiuus cafus fingularis.i. litera terminatus genera neutro, in aptotis nominibus inuenif,
& Iongam habet ultimam,utfi facias hoc finapi.
O finalís O.litera terminatus accufatiuus greci nominis, & fœminini generis íuenitur,quam pducine
inaclö ceíTe eft,ut Luftificam alleclo.
V litera terminatus accufatiuus Angularis in genere neutro tantum modo inuenitur,« nomina
tiuo confemit,cuius de poftrema fyllaba diíputatum eft.
Scire autem oportet quod in generibus neutris gra»cis,latiniiqj tres cafus fimiles fui nominatiui,
accufatiuum,& uocatiuum utroqj numero ultimam fyllabam breuem haben t.
L litera terminatus aftús genere tantum neutro comprehenditur.cV femper breuem recipit.
M litera terminatus accufatiuus in omni genere femper breuem habet.
An in ac N litera confonante terminatus accufatiuus omnibus generibus reperies, fed natura? diuerfàr,
ciüatiuo etenim mafculino,& fœminino genere grecorum nominum longa erit ultima a litera pre»
cedente,ut AEnean hominum quifquam.
En. in ac ^ ^tera Pr;ececfcnte,ut Priamiden Helenum,& patrio Andromachen.O.litera precedente bre
eufatiuo uis,ut Virgili.Pelion innitu fugiens,foeminino genere,ut Horatius in primo Carmmú.Sper
On.in ac ne dileftam Cypron. Neutro autem genere latina fyllaba eft,& ubitp, (ut fupra dixi ) breuis.
eufatiuo R litera terminatus accufatiuus,uel saut tin generibus neutris femper breuem haber, utfupe"
rius dictum eft.
a finalís i Vocatiuus cafus a litera terminatus latina quidem breuem fyllabam recipit,ut Erfcelep pœnas
uocatíuo Sí O dea. In grecis uero nominibus femper longa eft,ut О Lycida,& Quo fugis AEnea.
uocatiùo ^ utera uocatiul .caíus tonga eft,greci duntaxat nominis,ut Tydide mené Iliacis. Nec immeri-
to longa eft,nifi quia & in n omina ti uo fingulari producitur,1atina fane fi fuent, breuis eft,uc
Turne,quod optanti,& AEole патф tibi.
uocan'uo * utera,term'natusuocariuusfingularisinterdum breuem habet,inrerdumIongam>breucm in
hoc,' Tvbri pater,& О crudelis Alexi,& Daphni quid anriquosi
Item genere fceminino,ut Iri decus ca»li,longam in hoc. An ne lacus tantos, & lari max.refte
hie producitur poftrema,quianominatiuusri,& poftea isiylIabiscxplicatur,hoc eft, hie lari
us, huius larii, ergo ea nomina producunt.i.Uteram,qua»mgeniriuo dupbeauerint. Nam
qua* is fyllabam habuerint eodem cafu genitiuo corripiunt,
O litera terminatus uocariuus nominatiuo congruit.
V litera
 ARTIVM ÍNSJTITVTA XLVIÍI
V. Шега terminates grarrisnoîbus longam habet,ut Quo res fumma loco páchu.Neütro uero V final/s
genere noíatiuo,atqj afló refpondir nomina latinoç;. Vocatiu9 ííngularis Iatini nominis,ííue Jo"003*1
grxci quacunqj confonante finitus fuerit breuem habebit,uc nominatiuus.
Ablatiuus ííngularis quahbec uocali terminatus,longá habet ultima fyllabam pra?ter.ditera cor E finalifí
reprá.Hasc enim íola in ido caíu duplex eft,producitur uero fpecialiter,íi nomíatiu9 habuerit aDktíuo
,es.fyllabá longam,& gtúm íuum.e.& i.fyllabis explicuerit,ut maciesmacici,ípecies fpeciei,
ut CúfubitofiIuismacieconfe¿tum,utCaufa fuit, neqj enim ípecie,famauemoue£. Pót ct
in his pduci nominibus,qua? genitiuo cafu ab hac declinatione defciícunt,ut hxc fames hui*
farnis, ná longa eft ultima nominatiuo,& ablatiuo,ut Нжс erat illa fames,& amiiïïs,utfama
apibusmorboqj,fameqj.Inaliqbusnominibus.es.fyllaba,utinnomíatiuobreuiseft,ita &in
abltó,ut Impiushxc tam culta noualia miles habebit,& alibi, Ingentes,uterú%armato mili
re cóplent.Inueniunf ct noía,qua? in abitó poftremam.e.líam uocalem corripiút,cú in noía-
tiuo longa fit,utRupefubaeria,& Mole tenet fcopuli,quare in his ambiguitatibusauftori« j^!,"
tasmcu'endaeft.Verúíiinnoíbus grxcisabltúmnoílrú,quéilli non habent,formaueris,no' Moles
uiffímam fyllabam breuem eífe intelliges,ut daphnis me malus urit. Egohanc in daphnide Mole
Laurum,& pollera cum primo luftrabitlampadeterras.Latina uero nomina prcfertim ea,q
nominatiuo.es.&genitiuo.tis.fyllabas recipiunt,inablatiuocafufemper breuem habent,
yDt numero plurali. Cap. V
I Lurali numero in ultimis nominú fyllabis,nullam difficultaté repies,etenim nomina
tiuus,accufàtiuus,&uocatiuusomnigenere,excepris nominibusgrecis, & neutro
I genere noftro,poftremam fyllabam íemper longam recipiunt.Gra?ca.n.neutra femp
I breuc nomíatiuo caíu, ut thyrrenicjj oes. aecufatiuo, arcades acceníosmóitu,uoca' Arcado
riuo, arcades ha>cinquit.Foeminino item genere per nominatiuum cafum,ut pulfant, & piftis
bellantur amazones armis.Et tarnen greca nomina,que nominatiuo cafu plurali nouiffimam
fyllabam longam per diphtongum habent,hanc quoquein aecufatiuo producunt5ut Virgu
láis, árelos Oceani metuentis aequoretingi.
Item.es iyllaba,ut fupradiximus,gra»ca breuis eft in accuiatiuo.Cycladas &crebris legimus,&
uocatiuo,uc Nymph« nofteramorLybethrides,& Naiades indigno. Neutro genere íca
fibus fupradiftis fine ambiguitate breuis eft,graecis latinifqj nominib9 p nominatiuíí , ut Car
mina uel ca?Io.p.per accufatiuum,ut Arma manu,per uocatiuú . O patria,o diuum domus.
Graxi etiam nominis exempla fubiiciamus.Ennius in prío. Nam latos populos res,atqj рое _
mata noftra.CIuebant,&in Virgilio. Arcada piícoía?,cui circum ilumina Lerna?. c
Nominatiuus pluralis i litera terminatus duas formas habet.Etenim,aut fimplicé habet,ut Cun
¿ti$fremebant,autinterdumduplicé,ut O íocii, ñeque enim ignariíümusantemalorum,
utracp tarnen forma nouiffimam fyllabam longam recipit, geminata autem.i.Iitera penulti"
mam fyllabam breuem facir, Huius autem declmationis rationem in genitiuo fingulari pléif
fime diípucatum eft.
Nominatiuus pluralis diphtongo finitus íemper longam habet.
Geniriuus pluralis íemper breuem habet latino,íeu greco nomine,fed huic, aut pofirio fubue-
nire debet,ut longa fiat,aut a uocali excipi,ut Synalipham faciat,íicut in aecufatiuo diximus
Dariuus pluralis & ablatiuus duabus tantum,fed diuerfis íyllabis rerminantur.is.& bus. Is fylla
ba íemper longa eft,fed ruec interdum unam.i.literam habet,ut It comes & paribus curis ue
ftigia figit,interdum duplicem fecundum genitiui ííngularis, & nominatiui pluralis for* -
mam,ut Correptis fubito mediis,ut Et faxum ingens uoluuntalii.Ii quoqj cafus, ut nomina
tiuus pluralis,pen ultimam breuem facit.Bus.autem fyllaba femper breuis c,penultima quo-
qj corripitur.de poftremis íyllabis nominum inquan tum uoluimus difputatum eft, nunc ad
pronomina ueniamus.
P"Depronomine. Capuim. VI. , proíum
Ronomina qm non plunma funt,neqj mulriplicibus fyllabis late diftéta,idcirco no t¿pora p
tan tú de poftremis fyllabis eoçj,led de oíbus cbfputabo. pronomina pfonalia íñt haec oes cafus
ego,tu,ille. primae períona; ego duabus breuibua conftat,ut Enegouiftaíitii1& Pronoía
Hicego nanque tuas, aliquando tarnen ultima longa eífepoteft fecundum natur Pfon3lia
 PROBI
Ego Mei ram,o.Iirera?uocalis,qua? frequenter in ultimoquidem produci ¿fcorripipoteft. Genitiuus
fisga? huiuspronominis ex breui & longa conftar.SecuruspcIagi,atqjmei.
Datiuus interdum ex duabus breuibusconftar,ur Eft mihi namq¿domi,inrerdum ex breui, &
Ionga,u, Die age,naqj mihi fallax.Hoc autem regulariter accipiédum eft, quod harc^nomi
na mihi,tibi nouiffimas fyllabas 8C producunr,& corripiunr,longa? funt in his uerfibus. Die
Mihi tibi afSt "апФ rnihi,& Aeole náq? ribi,breues in his.Sunr mihi bis ièprem. Nam ribi Tymbre ca-
Mc pur, Actus & ablariuus longá habér,me & a me,ut Même adlu,q feci,& M e duce dardani9.
Vos Nos ítem pluralis nominatiuus,& accufatiuus primar, & fecunda- períona; íyllabis Iongis confiant,
uos,& nos,
Genitiuus in omnibus perfonis.m.lirera terminatus,breuem habet ulrimam.i.litera finituslon-
Noflri gam,ut Nil noftri milerere,& Atqj utinam ex uobis unus, ueftriep fuiíTem.
Vcñn Datiuuí,& ablatiuus duabus Iongis conftant,item fecunda períona nominatiui Angularis Ion»
T gamhabet,ut Tuquoque
«j-ql Genitiuus ex breui,& longa conftar,ut O genitor,nec te miferet gnari%tuiqj.De dariuo,ut fu
pra dictum eft.
ill i Accufariuus>&abIatiuusIongaconftant,utTequoquemagna Pales,
lue a ii jcrtja perfona ii|e ¿Ha illud,nominatiuus cafus Angularis nouiiîîmam fyllabam breuem habet!
llliusillfi omni genere,utIIlemeumcomirarusirer,& Ilia uelintac"h?fegetis,&: Ver illud erar.
IIlo illi il Genitiuus Daftylum recipir,ur Illius arma,íed mediam metri caula corripuit,quam in prolà ,p
to ducimuá.Poteft alibi ergo media longa poni. Accufatiuus Trocha-um recipit. Dariu9, & abf
Patiu^et blariuus Spondium.
ablatiu? Nominariuus & accufatiuus pluralis,genere mafculino & fceminino duabus Iongis confiant»
exduab? Neutro uerogenere ex longa,&breui,urlllamanenrimmoralocis.
Oufs'ucl Genitiuus omnjum generum ex duabus longis,& breui confiar,
gque qß Infinite qualitatis pnomina.Qiiis uel qui qua; uel quod,uoca!i finita; fyllaba- longa? funt, con»
fonann breues,ur Sed quis ad Hefperia-f
Cuius Genitiuus omnium , eo quod i litera uocalis duplicis confonantisloco ponirur ,ex longa & brc
*"щ ui cóftar, ut Cuius Arirta?o quoniam eft oblata facultas.
Datiuus interdum ex duabus breuibus, utEtcui putre iblum, Interdum ex breui & longa,uc
Q.uem' Nunc locus aruorum,inSynalipham longa.
_ Accufatiuus breuem poftremam recipit. Ablatiuus in oibus pronominibus, & generibus loga.
Qyarutn Nomjnatiuus pluralis longam naturalitercapitulrimam fyllabam^nafculino & foeminino ge
Quos nere.Neurro aíit tribus cafibus breuem,ut ilia. Genitiuus ex longa & breui conftat, quoçj uï
Qyas qnaç^ut Externi ueniunr,quorúq; a ftirpe nepotes, & Qjiaçt,qua; fändi docUflïma Cyme
О шЬ us docea. Accufatiuus mafculino & foeminino longam habet,quos, uel quas,ut Quos ego.
Talis Dariuus 8c ablariuus fi.is.fyllaba terminanturlambumrecipiunt^ut Quisanteorapatrum.fi.
Qualis busPyrrhichium,utHi quibusinuififratres.Itemtalis,& qualis, rale,& quale eiufdem inn*
Та* nita? qualitatis recipiuntnominatiuo & genitiuo fingulari Trocha?um, ut Talifin aduerfos,
гр^ещ & Qualis erat,& Tale tuum nobis carmen, & Quale fapor feffis, accufatiuo Trocha-um re»
Q ualem cipit. Datiuo & ablatiuoSponda-um tali & quali.
Tali Plurali numero nominariuus mafculino,& foeminino genere Sponda?um recipit. Neutro Da»
"alia ¿tylum,wt Talia per larium,& Qualia multa mari nauta-,
ualia Accufatiuus mafculini & fosminini generis Spondium habet,ut Talis,& qualis.Cateri omnes
%\is Daftylum recipiunr,
О uahs jKm minus q finita- qualirarispronominaJseaid,mafculino& neutro genere nominatiu9 fin
EPfciW guiris breuem fyllabam recipit.Foeminino utrafqj breues. Genitiuus omnium Trocha?fi ca
Earn Eo pit eius.Datiuus Jambum ei, Accufatiuus Pyrrhichium eum, uïeam.Ablatiuuslambum ab
li Et eo.item pluraliter nominatiuo cafu,mafculino qdem genere longa é,& una fit fyllaba 3 dua
Eorum bus uocahbusutjii genere foeminino Iambum recipit, ut ear neutro Pyrrichium .
Earum Genitiuus cafus in omnibus generibus Amphibrachium.accufariuus mafculino,& foeminino
Eos Eas Iambum.NeurroPyrrichium.dariuus& ablariuus Iambum.
3is Item pronomina finira ifte ifta iftud . Nominatiuus fíngularis omnium generum nouiffimam
breuem
 ARTIVM INSTITVTA XLIX
breuem recipit. G éitiuas Palibachio confiât interdú,itaut media longa fît,Ira"us,interdum №1» fffi
Daftylusponipót,ut media fyllaba corripiatur,utIlbusará,&Ipmisanreoculos. Datiuus ш ,pfius
Spondiû habet. Accufatiuus Trochatum.Ablariuus Spondium. Item plurahs nominanuus
mafcuhni,& foeminini generis recipitSpondium.neutro TrochatiLGeniriuus Palíbachiü
Accufatiuus nominanuo confenrit.dariuus,&ablariuus fpondioconftat. Item pronomina Nogor
pofleffiua, nofler uefter,noftra ucftra}noftrum ueftrum.Nominariu9 Angularis ubigj trocha? a
urn recipit. Genitiuus fpondium.
Datiuus eúdem.accufaciuus trochsum.ablariuus fpondiii. Pluralis mafculino,& foeminino ge
nere nomíatiuus ípondiú habet.neutro tribus cafib9 fimihb 9trochacum. Genitiuus Palimba
chium.accufariuus,ca?terique fpondium.
Item triptota pronom ina.Sibi feaie.Sibi pronomen da riuo caíuutrocg numero frequéter dua Sibi 5c
bus breuibus cóftat,ut Hoc fibi pulchra fuum.íterdú ex breui,& loga, quemadmodû eft mi
hi,tibi.Quod de natura fupradiftû eft,ut Calu°in.x.Mens mea dira fibi predices oía uxcors.
Se autem,& а Ге utroque item numero' fyllaba longa confiât. caluí рое
Item pronomina Suusfua fuum.Nominariuo íingulari Pyrrhichiú recipiunt, & neutro ge- ma
nerf. u. Ira geminaf*,nefit uerbum,ut Auguriumtp uium.GenitiuOjdanuo,fiueabIariuo fá 5uus fua
bum,Accufatiuo Pyrrhichium.
Item pluraliter mafculino,& foeminino Iambú recipit. neutro tribus cafibus Pyrrhichium.
Geniriuus amphibrachium.csteriuerocafus lam bum.
Itemptonominafinita,atqjdemonilranua Hie hxchoc.Nominattuofingularimafculio,fiue ц^^
neutro genere eadem fyllaba breuis eft,foeminino longa.Gemtiuus cafus oïum trotheum hoc
recipit,nótá natura,q pofidone0q>.i.litera duplex fit,utHuius odorato radix eft. Datiu9 Pyr
richium huic,fed poflunt ambx fyllaba: in lynahphä cadere,ut Atqj huic refpofum paucis ita H .
reddidit.accufanuus,& abla turns breuem fyllabam recipiunt natura,fed pofinone longam. Hule*
Item pluraliter Hi h* hxc.Nominatiu9 longam recipit. Genitiuus ex longa,& breui con- Hoc
ftac. caeteri omnes fyllabam longam recipiunt.
Item pronomina poiïeiTîua ,& ad ah quid referenda meus mea meum, nominatiuus Angularis, jîJjMea
fiue accufatiuus,& uocatiuus pyrrhichium recipiunt. Geniciuus,fiue ablatiuusiambum.Plu Mcura.
ralis nominariuus,& accufatiuus,& uocatiuus,mafculino & foeminino genere, ex breui, Se
longa conftat,neutro ex duabus breuibus. Genitiuus omnium breui,& longa,& breui . dad
uus,& ablatiuus ex breui & longa,ut fiue meum corpus fpoliatum lumine mauis, reddere.
Item pronomina quantus tan tus nominatiuo cafu fingulan ,& aceufariuo ultimam breuem re Quantus
cipmn t,ut Quantus ab occafu. Tátus amor terre.foeminino & neutro genere fupradiftis ca Tánmi
fibus eadem íyllaba breuis eft.Geniriuo quoque breuis,dariuo & ablatiuo longa.
Item plurahs nominariuus,accufariuus,& uocanuus maícubni, & foeminini generis longa ha-
bent naturah ter ulnmá,nam prima pofirione fit longa. Neutro uerogeneí his cafibus breuis
crituldma. Geniduus omnium ex duabus breuibus,& longa cóftat, ut Milerere laború tan- Tanterff
torum. datiuo & ablariuo extrema longa eft. Non im en to plarraqj pnomina comprehendi,
ut aliquantulu patefceret naturalui ratio fyllaba^.cztera an tern ex his facile colliguntur.
fDeuerbo. Capfum. yii.
E ulrimis fyllabis dicam,penulrimifcg uerborum . Verba omnia cunftis fignificationi•■ V*b°re
bus,coniugationibufqj , modis temporibus, atque perfonis,deccm Uteris terminantur tionet* *
uocalibus quinque,confonantibus toddem.
A.Iitera uocali femper produfta,ut da nunc tym bra?e pater.E.li tera produfta, ut Tu uatem , tu A.ffnalis
diua mone.litera correpta ,ut En age fegnis.i.litera fp produfta tempore prefenu.Namqj fub g^ ""q^
cebolla memini.p№teritoperfefto,utLa?ta dedi.O. litera frequeter produfta, utLuftrado
mofqj traho,aliquando correpta. nam,ut fuperius diftum eft.o.litera poftrema uocalis in no
minatiuis cafibus nominú,fiuepronominú,perfomsquoqjuerbo9:, & corripi, & produci
■> poteft.V.litera femper longa,fedhTe in uerbisiperfonahbusinuenitur,utclamatuJ& moni- Vt
tu. Cuius declinaqonis forma apud Virgilium noftrum non facihus inuenitur. Clamatu
Item de confonantibus uerba.M.litera terminata breuem fyllabam recipiunt, cuius rationé fu Momtu
pra memorauijUt aut in fynabpham cadat,aut pofirione longa reddatur fyllaba*
Diomedes G
 PROBI :.
Sac Die ditera terminara fa?pe |>ducirur,ur Due age,duc ad nos,& Die agínáqjmihi.inrerdiim corrí
Рас pií ,ut Fac ergo,ur fuerit.In alus períonis téporum,& modorú cadem fyllaba ita ímperati-
uo modo,& corripijßt produci pro fuá natura poteft.
As.Ef As.uel.es.fyliaba in omnibus uerbis,& coniugationibus pra?ter fum,8f qua? ex ipfo nafcunf\ut
adfum,,píum,quia & defe#iuaíunr,&coniugarionecarent,femper producunrursur Vict-
Adcs noiqî ignare paras inuadere portus,et Formoíam refonare doces amaryllida fyluas,& m illis
defeétiuis uerbis eft,ut Hue ades o Galatea.
'*• IsJyllaba fi fuerit terna? cóiugationis produfta^pducitu^eriam in monafyllabis uerbis,q con-
Mus Tie iugatióe carcnt,pót fyllaba ^duci,ut Vis,& tarquinios. at fi fuerit tema? correpta?;corripic*
ut His germanamahsoneras,ar(pobiicishofti.Mus,uttÍ5.íyllaba?pluralinumeroíueniun€
R.Iitera fecj femper breues íunt,ut Nox ruit a?nea,nos fiendo ducimus horas,& Lumia labentem car
qJ* w[* lo qua: ducitis annum. V^erba.r.literaterminataquahbetprarcedenteuocalinouiiïïmamfyU
T.litera* labam breuem recipiunt.ar.fyllaba,ut ínferar,& quos fydonia uix urbe reuelli.er. fyllaba,
Magicis inuitam accingeror.ut Teftor utruncp caput.ur.fyllaba,ur ducitur infelix a?uo ma-
turusaca;tes.t.literapoftremamiempbreuéfyUabaredditpra;cedentib0trjb,'uocalibus.a.e.û
uc Lydorumqjmanus colleftos armar agreftes,& admonetiradeum,& necturnum fegnis
retinet mora/edrapitacer.difputauimus genera de poítremis fyllabis,núcfpecialiterdiícep
tamas per fignificationes,modos,tempora,arquepmbnas.
Modus р^та perfona modo ,pnunciatiuo,ideit indicatiuo tempore praríenti aftiuorum neutraliú uer
pronuaa ¿orum fepiíííme longam recipit,ut Luftra,domofqj traho.fecunda períona priar, 8c fecúda;
UU uel tertiär conjugations producb?,femp producir ultima fyllabam,utdonas,mones, audis.
Tertia? uero coniugationis correpta?,corripir,ut Cantando noftros in longum ducis amores
Tertia períona omnibus quatuor ordini bus coniugarionum ulrimam íyllabam corripit
plurali numero. Prima, & fecunda in tribus ordinibus cóiugationum produ¿hs,excepta ter
tía coniugarione correpta penultimam íyllabam producunr,nouiffimam cornpiunt,utdo' (
namus donatis,monemus monetis,audimus auditis-Tertia uero coniugatione correpta pe*
nultima femper corripitur,ut nos riendo ducimus horas, & labétem cáelo, qui doctos antiú.
Temporepra?tento imperfeto numero fingulari penultimam fyllabam m oíbus períonis
urriufœ numeri uniuería? cóiugationes longá recipiunt,utdonabá,monebá,audiiebarn;¡ege
bam.Item pluraliterdonabamus,monebamus, audiebamus, legebamus, nouiffima fyllaba
fingulari numero prima períona femper breuis eftin omnibus coniugationibus,ut clamabác
& estera. Secunda píona Angularis oíum coniugationú femp producit ulrimá>t clamabas,
roonebas,audiebas,rapiebas.Tertiaautem perfona fingularis,& prima, ue! fecunda pluralis
femper breuem babent,ut clamabat,clamabamus, clamafotis. Terna aurem pluralis pofitio
Verba ne longa fir,utclamabant. t
defcrtíua In defeftiuis fane uerbis fi confideres fum,& adfum,uelprofum penulnma cornpitur, ut eras,
aderas„pfueras. Tn csteris píonis fimiliter pmeritum perfeflum rempus femper longam те-
cipit ultimam,fiue i litera poftrema fimplici prima perfona rermíatur, ut Tytire tu patufe ce
Coniuga cini,fiue geminata, ut-Quo feror,unde abii.Scire autem neceíTe eír,qua?nam coniugano uJa.
tío quege mam i lireram debeat duplicare.Sola terria coniugatio produfta,feu correpta, non tameriin
mínat.i. 0jDUS ucrbisgeminare poreít,ur.appetii,et ueneris uiolaui uulnere dextram ,# ut iupradictu
aulríí eft. O uo feror,iin<ï abii. In tertia quoqs pfona Angularis eádé.i.literá duplicat,ut adut,agno
?ïyïaSs uit5e^bftupuit,fubiitcariSedintertiapfonafingularis,inquibus.Lliteraduplicamr,pcnultt
pc5íuga ma femper corripimr. In prima aút coniugatione producitur,utclamaui,donaui . ln lecuaa
tibes то C01UgatlOnCI.UrrJyiiui,ui«iviJi«,.|/»v..,-*.i.
co:ugatjonc Corripirur,ut monui,íplendui . '""t"
Ac fi prims""
coniugationis
—D— declmationem
. . . hanc-
dostpap induxeris.qua? ex auftoritate,non ex ratione delcendir,coniunao domuí penulnmam corrí
fuñas
^w.»z« pies.In íecunda pfona fingularis fem per ultima producifur in oíbus uerbis.In terna períona
Coniuga
tío prima cóiuearionis prima? penulnma fyllaba aliqñ corripitur,ut Intonuitbeuum, nonnunqua pro
A" ducim^utarmauirornauitJnoíbusaút^^
perfona 1¡ numero prima perfona coniugarionum omnium pculnmam, fiue ulnmami lyilapam rem
freund*. . percornpic,utHaaeiHis,&fragilidonauimm,&Iunximushofpitio. Secunda períona um
tcrtfona nú femper corripittertia perfona penultimam fp ubiç producit,ut Et foai armffi penerunt
 ARTIVM IWriTVTA t
ethera pénis.Tertîa uero duplex piona,quam alii quartam nomimc,penulrimâ femper ubi«
pducit,& ultimam corripit,ut Romanos ad templa deumduxere tri úphos. Pretérito pluí*
quampfefto tempore numero fingularî prima perfona penultimam,ulrimamqj in omnib*
coniugacionibus corripit,ut donauerá,fpIendueram,audieram,iunxeram.Secunda perfona
penúltima corripit,nouiffimá producit,ut audieras.Tertia perfona prima? côfentit,ut Ter cu*
cum Illiacos raptauerat Heftora muros. Plurali numero prima perfona,fecundaqj in oíbus
coniugationibus penultimam longam,& ultima breuem recipit,ut donaueramus donauera
ris,fplendueramus fplendueratis,audieramus audieratis,traxeramus traxeraris. Tertia piona
ultima temper corripit,utdonauerant,traxerant.Tempore futuro prima?,& fecunda? coniu
gationis in oíbus períonis penúltima fyllaba longa eft,ut am abo,manebo.Poftrema quoque ^íturu^
.bo.fyllaba longa eft,fed línecefTefuerit,utj)breui pon atur,licebit,fecundum quod in pria fecunde
uerbipoííaonedifceptauimus.Cztera>íaneperfbnacfupradiÁarum coniugationum utrocg coníugai
numero nouiífimam temper corripiunt,ut clamabis,monebis,clamabit,monebit> Atinnu tionis
mero plurali eriam penúltima corripitur,utchmabimus,móebimus,clamabiris,mon«bias.
Terris uero coniugationis produfta?,feu correpca?,prima perfona nouiflïmam íyllabá cor*
ripit,ut audiá5rapiam. Penúltima uero fyllaba tertiär pducbe femper corripicur,ut tentiá,au'
diâ,ut audiá,& haec manes ueniet mihi fama.Si tertia? aüt cóiugarionis correpta? penulna fyl-
laba fueri t,na tura fyllaba? in aliis i ta alia corripitur,aIia producitur.Corripitur in hac,Morra
lern eripiat formam.Producitur í hac,ducam,fcnbam,quoniam prims funtuerborum fyl
laba*,necdeclinationib9 ímutata? fècuda? piona?, Angularis cóiugarionis tertia? duplicis nouif
luna fyllaba temper producitur.ut audies,fcribeSjqua» fyllaba? uerborum ultimar ubique pro»
ducút penúltima fane fyllaba? prima? perfona? congruit. Tertia qu oque píona fimihter in am
babus fyllabis confentit.Pluralis perfona? omnes fine ambiguitate penultimam temper pro-'
ducun t,& ultimam corripiun t,ut audiemus,rapiemus,audietis,rapietis . Tertia? uero perfóa?
penúltima fyllaba fingularis perfona? contend t. imperad
Modo imperatiuo tempore pra?íenti,numero fingulari,perfona fecunda,om nés coniugatiôes uusœôuf
producía? praeter terriam correptam ultimam fyllabam producit, ut Litus ama, & tu uatem,
tu diua mone. tertia? tañe coniugationis correcta? perfona fecunda fingularis ultimam corrí*
pit,utConrinuocßgregesuülislege. tertia perfona fingularis omnium coniugationum ulti
mam fyllabam corripit,ut doner, moneat,audiat,rapiat. Secunda perfona pluralis ш pruna,
& fecunda,uel tertia coniugatione produftis penultimam fyllabam femper producit}& ulá
mam corripit,ut donate,monete audite. VIrima autem breuis eft in terna coniugatione cor«
repta?,ulrima & penúltima breues funt,ut Dicite felices anima?,& Cingite fronde comas.
Futuro tempore numero fingulari fecunda perfona in tribus ordinibus comugationum pro-
duftis ultimam & penultimam tyilabam femper producit,ut clamato,móeto,audito. In ter
tía coniugatione correpta penultimam corripit,utPoftremas mérito, tertia perfona cóiuga
fionis prima* numero fingulari penultimam producit fi,a.literam,qua? coniugationem often
dit,habuerit,eam & aliquando corripit,ut Lucanus in quinto,Ca?far habet. Et fi.o.uocalc ha
buerit, producit, utdonet. Quoniam (ut fupra diximus) prima? uerboçj fyllaba? in funda
mento,nó in declinationis flexibilitate confiftun t,meri to fuam naturam pen ultimo loco cu
ftodiunt. at in aliis uerbiseiufdem prima? cóiugarionis, ubi declina rio inficcli tur, penúltima
fyllaba breuis inuenitur,ut clamitet,qua?ritet.Caetera? uero coniugationes huic forma? conté
Ciunt,ut penultimam breuem habeant,ut Ire iter,neqj ab terra monear. t.c.£ & audiat ha?c ge
nitor,quifosdera.f. nouiffima et fvüaba,quae.t.litera cófonante femp fini tur,in oíbus breuis
etiln oíbus autem côiugationibus numero plurali perfona fecúda penúltima fyllabam fem«
per longam,& ultimam breuem reeipit,utclamatote,monetote,audicote,fcnbitote.
Optatiuo modo tempore pra?ienti,& pretérito iperfe&o produces coniugationibus prima p Optatif
tona fingularis penultimam longam,& poftremam breuem habet, utinam amarem,doceré mo<*us
audirem ,tertia correpta corripit penultimam,ut arriperem,cingerem. Secunda perfona dua
bus longis terminatur jUtinam amares,moneres,audires,moueres.Ha? ení uocales,quibufcó
iugatio producta cognofcitur,ubi(g ¿>duci debeat,precer tertia correptá,qua?.e.literam cor
reptam reeipib tercia uero coniogatio correpta penultimam corripit,utinam cingeres. tercia
Diomedcs G i i
 .'■ "'ПРЯОВГЛ .Л*

pcriona Angularis prima» confentit plurali numero,prima,& fecunda perfona om nium cóiu
garionum penultimam longam,& ultimam brcucm rccipiunt,ut utinam clamaremus da-
rnaretis, moneremus moneretis,audiremus audiretis, rapcrcmus raoerctis. tcrria perfona
Pretérito • in .pdufhsconiugacionibus penúltima producÍLÍncertiacorrcptacorripic,utiná cingerent.
têpui oí/
um соши Tempore pra?terito,&pluiquamperfec*to omnibus coniugationibus perfona prima fîngula--
ganonu^ rispoftremam breuem habet.Secunda perfona longam. es.enimfyllaba producía terminât
uc amafies,audiífes.Tertia períona» prima: congruit. Plurahs in omnibus coniugationibus
prima,iecundaque perfona penultimam longarn,& poftremam breuem haber, uramafle-
mus amaíretis,rapuiflemus rapuiffetis.
Tempore futuro prima perfona penultimam fyllabam in oibus coniugationibus corripir, uti-
namclamité,moneá,3udiam,eripiam.Si чего prima uerbi fyllabaî penúltimo loco íuerit, p
natura íui longa inuenit,utinamclamé,utinádoné.a.lra corripitur,utFluminaame,filuaiqj
mglorius.Vltima omnium íemperbreuiseft. In fecuda piona cade eritpenultia fyllaba,qua?
in prima fuerit,Seamdaperlona,fiue.es,fiueas fvllabashabuerit,ultimas,pducitJntertiarj
íona penúltima íyllaba eadem quarinfuperioribus erit.Vltima uero femp breuis. Pluraliter
autem3&pnma,& fecunda períbna in omnibus coniugationibus penulnmam lógá recipit
Subiun* & ultima breué,ut utinam donemus donetis,moneamusmonearis,audiamusaudiatis,iega*'
éhu?mo mus legatikTertia: perfona: Angularis in penúltima íyllaba fimilis iniieninir.
dus Adiunñiuo modo praelens,& perteritumimperfeétú,& pluíquampfectutcpusoptatiuo mo
do congruit. Perfeftú uero tépus numeri fingulaní in omnibus perfonis omniú coniugatio
nú penultimas,ulríafque íyllabas breueshabet, utcú clamauerim clamaueris clamaocrit,
ut cú monuerim monueris, monuent,ut cum audierim audieris audierit,ut cu ícripferim
fcripferisfcripíerif.Pluraliautem numero in omnibus quatuor coniugationü modis perío-
ñas duas primá,& fecundá,qiia» penultimam femper producunt, ultima uero'corripiunt
Tenia uero perfona pennltimá corripuyit cum donauerint,monuerint,audierint,legerint
Futura? Tempore íunt alio (ná duo recipit) quoniá primum futurum tempus futuro temporimó
fubiundti do pronunciatiuoconíenrit1prima perfona íingularis folanouiffimamíyllabálongá habet,
ni
ut dóauero,monuero. Cetera? dus fingulares, eademcp primam penultimam breuem rrcipi
Clamaue unt,utdonauero donaueris donauerit. Plurali numero prima & fecunda perfona omnium
limus coruugationum,penultimam longam,& ulrimam breuem habét,utclamauerimus clamaue
Clamaue
ritis ritis,monuenmus monueritis,audierimus audieritis,dixerimus dixeriris.Tertia perfona om«
infinitm? « nium penultimam breuem habet.
modus Infinitiuus modus tempore prefenti producéis tribus cóiugationibus penultimam longam ha*
bet,ut Plaufa? fonieum ceruicis amara?.
peruere Item docere,monere.Interdum tarnen in fecunda coniugatione penúltima fyllabacorripitur
ut Fernere Leucaten,& Cum littora fernere late.Sed in hoc uerbo recT:ecorripitur,quoniam
antiqui tertiam coniugationem magifquam íecundam effe uoluerunt, ut Lucilius. Feruit
nunc fcruet ad annum ,& Terentius in Adelphis. Dum feruit maxime. Ergo errare nofeun<
Fulgere turhi,qui Virgiüumnoftrum longam pro breuipofuiíTeputant, utinhisueríibus longam
pro breui fane pofuit. I He autem paribus quas fulgere cernis in armis,& Aurocjj effulgere.
Nam fine dubio huius uerbi fecunda eft coniugatio, qua: debet produci. Namrerria? cóiuga
rionisproducbeexemplafubiiciam, Etftabulöfrarnosaudire fonantes. Terna coniugatio
correpta tempore prsefenti penultimam breuem recipit, ut Tu calamos inflare Ieues,ego di-
Vcnifle cere uerfus. Vltima autem íyllaba in omnibus coniugationibus breuis eft tempore pretérito,
poftrema femper ubique breuis eft, ut Superas ca?Ii ueniíTe fub auras. Interdum autem pre*
teritum tem pus.i.literam duplicat penúltima: fyllab*, led in his duntaxat uerbis,que preté
rito perfecto mc>dipronunrianuiduplicauerint,utfupradicT:um eft,nontolum metri caufa,
q raàonis,ut Nos abiiife rati. Futuro quoqj tempore penúltima ¡Ionga,& ultima breuis eft,
fed non faci lius huius temporis,& modi uerbum in poematibus inuenitur.
P"Dc
 ARTIVM INSTITVTA LI
Dedfch'narioncpafliuo9f,dcponcnriura,communium<5ucrbo9f. Cap. VIII. S^fS*
Odopronunciatiuo.i.indicariuo,temporeprefenti, numero fingulari, perfona prima r»nUnC^
penúltima fyllabam in aliquibus uerbis Iongam recipic,ur ducor,clamor.Si tarnen pri tiuus
ma uerbi fyllaba fùerit,in aliquibus breuem,ut.Qupferor,undeabii,fi multarumuer- Vcrborfi
bú aliquodfueritfyllabarú,frequenter penúltima cornpit,poftremaaútíemperbreuis eft,& jfcpo{J£f
erit.Seciída,tertiacf3 piona Angularis excepta tertia coniugationecorrepta,penulcimá longá tíumcóiV
& poftremá breuem recipiunt.Tertia enim correpta duabus breuib" poftremis term inat ,ut umqj per
Ducif infelix a»uo.Numero plurali piona prima in produftis coniugationib9 penúltima ha olu£>atie
bet,uc fccra ,et terna piona íingularis,ut clamamur,moemur,audimur. 1 n tertia aut correpta ¿os . q¿ ¿
breué recipit,urlegimur,& Ferimurp opaca locorú. Períona fecunda penúltima breué,& pora qua
ultima longá admittit,utamamini,&monemini.Oís.n.fyllabaíuerbis,ut in alus ptibus oro titas iíyl
nis.i.lfл uocali fini ta,femp pducif.Tertia piona poftremá breué habet.Tépore pretérito íper
fèéto omnibus in coniugationibus,pfomfq^pmeríecundam períonam pluralis penúltima
íemper longam,& ultimam breuem inuenies,ut ducebar ducebarisducebatur. Jtemplura
li ducebamur.Secundx uero períona: pluralis fyllaba in tertio ab ultima loco produdtur,ut
ducebamini. Tertia perfona pluralis ultimam breuem habet. Tempore pretérito perfeéro,et pfe^1!^
plußjperfefto numero fingulari prima,& tercia coniugado pducra penúltima longá, & po piufquap
/trema breué habet,ut donatus,audi tus.Secunda aút coniugatio,uel tertia correpta, penulti- ГсЛига
máfylIabá,aliquando breué recipit,utadmonitus,aliquandopofirionelongá,utfcriptus. Plu
rali autem numero ultima longa eft,ut admoniti,penulnma breuis.Tempore futuro pria, &
fecúdacoiugatio,perfonaprima,numero fingulari penúltima Iongam habet,ut amabor,&
docebor.Secunda,& tertia perfona breué,ut Horariusin arte poetica.Nec femp feriet quod
cúcpminabif arcus-Scireauté oportet,^ litera: uocaIes,qua? tres coniugationes pduftas oñ-
dunt,frequenter produci deben t. Numero plurali prima perfona poftremas breues habet,
utamabimur, monebimur.Secunda perfóa breué,& longam.Tertia períona ultima breuem
recipit.Tertia coniugado produfta,uel correpta eiuídem temponsfuturi primam perfonâ
duabus poílremis breuib9 explicat,ucnutriar,rapiar. In diflyllabis autem uerbis interdum pe
nukima longa,& poftremá breuis erit,ut in Horario primo Carminum. Scriberis uario for-
tis. Plurali numero prima perfona penultimam longam,& poftremam breuem haber, utau-
diemur,&rapiemur.Secunda períona tertiam ab ultima Iongam, penultimam breuem,po-
ílremam Iongam habec,utaudiemini,& rapiemini. Tertia perfona ultimam breuem haber,
uc utinam audirenmr,raperentur. I mperariuus modus tempore preíenti, numero fingulari,
perfona fecunda uel tertia,in coniugationibus producéis penultimam Iongam, & ultimam
breuem habec,ur amare ametur,monere moneatur,audire audiatur. In tertia autem coniuga
tione correpta fecunda perfona,иtreqj poftremae breues funt,ut fcribere,legere. In terna per
fona penúltima Ionga,& poftremá breuis eft,ut Iegatur. Plurali numero perfona prima om«
nium coniugarionum penultimam longam,& ultimam breuem habet, ut amemur,monea*
mur,audiamur,fcribamur. Secunda perfona tertiam ab ultima longam,penuItimam bre-
uem,poftremam Iongam habet.Tertia períona poftremam íemper breuem recipit. Tempo
re futuro in omnibus coniugationibus productos,fecunda uel tertia perfona fingularis penul
timam Iongam habet,& ultimam breuem,ut Contemplator item cum. Tertia autem coniu
gano correpta penultimam fyllabam breuem habet,ut legitur, fcribitur. Pluralis numerus
perfona íecunda,coniugatione tertia,correpta; competit.Óptatiuo modo tempore praíenti
& pretérito imperfefto,numero fingulari períonx omnes in tribus coniugationibus produ
céis penultimam Iongam recipiun t,uc utinam donarer,monerer,audirer.Similiter in ceteris
perfonis fingulari bus. ítem pluralis prima períona fingulari congruit. Secunda perfona ter
tiam a fine Iongam habec,penultimam breuem,& ultimam Iongam, ut utinam amaremini,
moneremini,audirernini ,ulrim a autem íyliaba preter fecúdam períonam pluralc,breuis eft.
Tertia autem coniugado correpta a fuperioribus longe difcrepat.Nam ut illac literam uoca-
lem producunt,qux eft index coniugationis,ita & ifta corripit. Prima tarnen períona fingu-
bris,ut utinam lcriberer,utinam legerer.Secunda autem perfona,uel tertia fingularis penulti
mam fyllabam producunt, ut utinam raperensraperetur. Numerus pluralis fuperioribus
Diomedes G iii
 . PROBI
coniugationibus côfcnrit,ut urinam fcriberemur. Präteritum perfècium 8c plufquamperfe
ftum tempiis modi pronunciatiui, pra?duobus temporibus congruit . Prima pcrioua futuri
temporis in prima coniugarione poftrema fyllaba breui explicatur,penultimam aucem inter
dumpofirionelongam,ututinam contemplcr.Aliquando breui,ucutinam amer,imerdum
Ionga,ut utinam exclamer. Secunda uel rertia perfona fingularis in omnibus coniugaiioni-
bus penulrimam fyllabam Temper longam recipiunt,fiue.a.fiue.e.uocales habeant. Prima со
iugatioeliceram producbm habebit,ut urinam conremplerisconrempletur, carrera? uero a
literam producbm habent,ut utinam monearis,utinamaudiaris,utinam legaris. De poftre
ma aucem omnium non dubitaueris quin breuis fit eadem .Litera» uocales. a. &.e.uimfuam
etiam numero plurali cuftodiunt,ut utinam contemplemurcontemplemini, utinam docea
mur doceamini,utinam audiamur audiamini,utinam fcribamur fcribamini, fecundar perfo-
na: penúltima breuis eft,& ultima longa. Adiunftiuus modus tempore pra?fenti,optatiui mo
di,furarotemporicompetit,Prarteritum imperfeftum tempus pra»fenci tempori modi fupe
rioris congruit. Präteritum autem perfeftum ,& plufquamperfeftum modorum fuperioril
temporibus in fuafpecieconfenriutu.Futurumrempuspnnuimhuiuicernodi pro luis con-
iugationibuSjtempori futuro modi pronunciatiui congruit, utcontemplabor,commone-
bor,cum audiar,cum legar.Aliud autem futurum, uelulteriusprarteritis temporibus perfe
cts conientiunt.
Infinitif Infinitiuusmodus(quem &perpetuum quidam uocantjtemporeprs?fenri,coniugatiöibus rri
etUppetu? ^us ^uas producías íemper eífe diximus) penuIrima,poftremaqj fyllabis Iongis explicaf^ur.
eiodue clamari,doceri,moueri.ut Ne quaere docen,ut M utari ue putas bellú,& Hinc exaudiri. Ter
tia autem cóiugatione correpta,tcpore item prarfenri,fi penúltima íyllaba ubiqj producía fue
rit,& in capite uerbi fuerit, hie quoqs produccda eft,ut Progeniem ied enim Troiano a.f.d..
Atfi ubiqjcorripiturcorripiendajUtin Lucano. Romano fpecHte rapi.ínterdum autéet po
fitione longa eft,ut An tanta ne,& tarn patiens.Poftremaautc fyllaba in omnibus fine ambi
guitate longa eft.Pretérito tempore,prima & tertia cóiugatio producta, penultimam lengi
& ul'îimam breué Temper recipiunr,ut reclamatum efTe,auditum effe . Secunda cóiugatio pe
nultimam íyllabáinterdumbreuem recipit>utmonitúefTe.Interdum pofi done longa,ut do
¿him efTe.Tertia autem coniugatio correpta fem per pofirione longa efficic, ut ducliï eíTe,de-
ceptum effe.Futurum fecundum rónem cóiugacionúin prima partícula uerbi fimile eft prav
terito temporijin proftrema partícula Spondio cóftat,ut damatú iri,monitum iri,fcriptú iri.
Verba íperíonalia in ratione íyllabarum aftiuis,& neutralibus uerbis, tertiär tantum perfo
na» in omni declinatione(prarter infinitum modum)fímiliafunt,& interdum penúltima fyl
labam breuem recipiunt,ut Non puderobfidióe iterum. In trifyllabo breuis eft, ut poenitet.
Aliquando naturaliter longa é penúltima diphthongi ratione, ut tardet, aliquando pofitióe
longa,ut oportet. Verbaíane infinita»decIinatiôis,qua?aliiimperfonali modo uindicát, ut
amaturamabatur,docetur docebatur,in communideclinationetemporum pafliuis, & de-
ponentibus,& communibus uerbis coharrent.
Partícipil Participia omnium uerborum,quatuor formulisíyllabarum ultimarum explicantur,natura di
oruj qua uerfis. Prima eft,qua? prarfenti tempore duplex inuenitur,aut enim.ans.fyllaba producía fini«
йи* nitur,ut Ardet amas Dido,aut.ens.eadc quoqj produ¿ra,ut Bella mouens.Secunda formula
eft,qua? tempore futuro ex omnibus fignificationibus ueniente uerborum uniformis erum-
pit,ha»c femper.rus fyllaba explicatur,penultimam longam, & ultimam breuem fyllabá red
denSjiit fiuiluruseum ibo. Ea autem participia huiustemporis,quorum uerba pnmamcon
iugationem recipiút, etiam tertiam fyllabam ab ultima fem per producunt, ut amaturus, có
templaturus. non immerito,quia etiam in uerbis.a.litera,quar eft coniugationis index,necef
farioproducitur. tertia formula duplex quemadmodum prima,& remporisprarteriti efTe со
gnofeitur. Interdum enim.tus. fyllaba finitur,ut Etduftus cornu ftabit.Interdum.fus. fylla-
Da,ut Furit mugitibus arther Concuffus, utraqj fyllaba breuis eft. penultimarum autem ra-*
tioné fyllabarum in uerbis preterm pfecli paiïïui,fcilicet oftendimus,ne eadem repetirá do-*
cumenta opufeulum nimium dilatent. Q^uarra formula eft fimplex, & futurum patiendi te
pus oftcndenSjhaec.dus.íyllaba femper breui finimr.Horum omnium participio^ poftremac
• 4' - ' fyllaba:
 ARTivM msrirvTA Ш
fyllaba? perdeclinationes camales fecundum rationem nominum,itafêu longa?, feu brcucsí
relliguncur.Duo tarnen participas defun t,quod & produétam uocalem inftneduntaxatnu
quam recipiun t,& quod nullus cafus eorum.t.I.uel.u.terminarur.
|7"Ое Aduerbiis. Capfum. IX.
Voniam ftatuim us per omnes partes orationis decurrere, 8C <S natura poftremarum
fiue pcultimarum fyllabarum(ut fert ratio)diiceptare,qux tradi fola? regulariter pof
íuntNamca?tera9pra?cedentiumdocetaucl:oritasrationem,idcircodocere exifti-
m maui etiam de aduerbiis(qua? tamen compra?hendi poffunt) aliquantulum difputai
ergo per omnes fignificariones aduerbio^ eundum eft . p" Aduerbia temporis.i.hodia?,cras, Aduery $
mane,nuper,olim,aIiquando.Hodie conftat Anapefto, utHodieuicforfpoliaillaiuperbi. Hoché5
Cras conftat fyllaba longa,ut in Horatio primo carminum.Cras ingens. Mane conftat Tro- Cras Ma
cha?o,ut Mane ruunt portis,etiá cñ nomen fuerit eundé recipit,ut Dum mane nouú.Nuper £| Nup^
2uo^aduerbiûTrochîeoconftat.HeriSponda;ocon(lat.VeipericonilatCretico. Olim có- 2ri01foí
atTrocha?o,01imarbos. aduerbiú. Vt cú tpis faerit,& pofteaq figmficauerit,produftam yt
uocalem recipir,licethabeatpofiñonem,utin oftauo. Vt belli fígnum Lauren ti Turnus ab
arce,aut fi fuerit fimilitudinis breuem uocalem habebit,ut At uelut ille canum moríu. aduer H .
bia Iocalia,hic aduerbium a £nominediftat,q>pronomen corripiatur,& aduerbium pduca*
tur,ut Hie ego náqj tuas iones. Illic,uel illuc,& hue aduerbia poftremas longas recipiun t,uc Illíc llluc
Hue illuc aciem circuntulit.et Hue ades.et Seneca in Hecuba endecaíyllabo Sapphico uerfu hue Ibi
Ilium eft illiCjubi fumus alte.I bi,uel ubi fine dubio primas fyllabas breues habét.ultimas aút v
fcire oportet,& Iongas,& breues poni poífe,longas,ut Cernitibi maeftoí,breues,ut His ubi
rum.& Atqj ubi iam patria?. Inde & unde aduerbia poftremas fyllabas breueí recipiunr,ut In Inde Vñ
de ubi clara dedit.& Vnde laboçi. Qjio,uel qua,& ha?c aduerbia longis fyllabis conftant, ut
Quo fugis AEnea.& Q^ua uiftrix reddit Ша.& Нас iter elyfiü nobis. Item aduerbia localia, |g° ^
qua? fiib imagine nonim latent,cum inciderint,ad rónem noíum referuntur. I tem eminus et
cominus daftylo conftant,ut Ulum eminus,& Totú cui cominus enfem , Procul aduerbiú Emínus
Pyrrhichio conftat,ut Aut procul hinc faxo.Nuper aduerbiú tpis,& donec.Pyrrhichio có- py^j15
ftant. ut Horatius. nuper follicitum,qua? mihi ta?diñ.& Doñee uta?ftiuis efFuílifnubibus íber
aduerbia numeri,qua?.Luel.r.uel.s.literis terminantur,breues fyllabas ultimas recipiunt,ut in Aduer¿ //
Lucano. femel omnia uiftor. luíTeri t.ec M oenia dardanidum quater ipfo in limine porta?. In bis nfícrf
diiîîllabis autem etiam prima? fyllaba? breues funt . Illa autem,qua?.ensuel.es.fyllabisfiniunf: o^ter
ultimas fyllabas Iongas habent,ut Nouies ftyx. conftat autem Anapefto. ítem aduerbiú nu- Nouies
meri tribus breuibus conftat,ut Sublimis anías,iterumqj ad tártara, aduerbia ordinis, denuo Iterura
conftat cretico.Deinde conftat Palimbachio,utDeindeíatis fluuiúinducit. Rurfus conftat {^[^
Trocha?o,ut Rurfus abundabat. aduerbia negandi,non,&haud longis fyllabis conftant,uc Rurfus
Non ego Myrmidonum. 8C Haud equidem ca?do.Item neqcquam, & nequaquá conftant NóHaud
PalimbachiOjUt Nequicquá trepidat.Fruftra aduerbium cóftat ípondio,ut Vane ligus, fru- ^С5СС14*
ftraqj animis. Etiam aduerbium Tribrachum recipit,ut Hic etiam inuentum.Priamon. Vti' ргиад*
qj cóftat tribus breuibus. Aduerbia demonftrandi.en.longam habet,ut En agros. Ecce aduer Etíá
bium conftat Trocha?o,ut Ecce Diona?i proceffir.aduerbia horrantis,age,eia. Age aduerbi» V tiqj
um conftat duabus breuibus,ut Te fine nil altum mens inchoat,en age fegnesJtem Eia con« д^ E a
ftat Spondio. Vltima íane fyllaba in Synalipham cadit,duobus his uerfibus.Eia age fegnes,& v поят
Hoftis adefteia. Aduerbium optandi urinam conftat ex tribus breuib°,ut. Atque utináex uo
bisunus. Aduerbium interrogatiuum cur conftat fyllaba longa. Curinquit diuerfus abis. Cur
Ojiare aduerbium conftat Trocha?OjUt Qjiare age,& inceptum . Qjjianam aduerbium QHarc
conftat Tribracho,ut Heu quianam tanti cinxerunt. Aduerbium dubitandi fortaffe ultima Quíana?
fyllaba breui finitur.Item forfitan conftat Daftylo,ut Forfitan & Priami.Forte conftat Tro Fortafle
cha?o,ut Forte fubarguta. Aduerbium uocandiheuslongam habet, ut Heus etiam mens. ?orfitun9
Heurefpondentisaduerbiumlongaconftat,utLucanus.Heudemens. Aduerbium prohi« р£гце
bendi Ne conftat longa,ut Ne pete cónubiis.Coniun¿tio autem fi fuerit,corripirur, ut Con Ne
bx ne Creuía. Aduerbium communicationis,ut una, fimul,pariter> Vna aduerbium Spon~ Vna
dio conftatjiic PJi íubico nam Anchifès, unaque Sibyllam.Siroul conftat Pyrrhichio,ut Illa 5ímuI
Diomedes G iiii
 PRQBI
Pariter furens fimul arua fuga, pari ter confiât tribracho, ut Dixerar, arque animis pariter certs п
¿eorium nbiis. aducrbium feparationis feorfum,& fepararim. feorfum primam fyllabam Iongam , &
Separati
5ic ueluti poftremam breuem recipit. Jtem Separarim côfratDitrochzo. aduerbium fimilitudinisfic.
Vti confiât fyllaba longa,ut Sic ait. Veluri confiât anapeflo,ut acueluti magno in populo. Eriá
Q.iiafi íeparanmutidicimus, utSaluftiusin Iugurthino. uriqj rem fè fe habere. Item quafi confiât
Pyrrhichio,utTullius. nam quafi bos fibidedecoringenuere parentes, aduerbia cóparatio
Magi» nis magis,ponus omnibus confiant breuibus, ut Tarn magis ilia fremens. & Siue antro po-*
NáQuaj rius fuccedimus. namulrima pofitione fit longa, nam & quam natura breues fyllaba? íimt.
Forte Aduerbium cuentus forte confiât Trocha?o,ur Forte fuit iuxta tumulus . aduerbia quannta-
Para NiV
tnium Mi tis parum,nimium omnibus breuibus conftant,ut Lucanus in quinto.Quid fatis eft fi Roma
ruts .bans parumf&Virgilius. EfTe finent nimium uobis Romana propago. Item minus, &faris,&
Amplius amplius omnibus breuibus confiant, ut Sit fatis arnida?,eriam minus, atqj minus, & Neqj
memdecorem germana uidebis, amplius. aduerbia qualitatis,fiue quantitaris pleragj gradus
redpiunt,pra:fertim fia nomine uenianr. nam perpauca funt aduerbia, qua? ab feorta gradus
recipiant,& quoniam ,qua? ex aliis partibus orationis deriuantur;aduerbia innumerabiliaíút
mérito omnia comprehendi non pofTunt,tamen horum aduerbiorum regulariterdepoftrc
Grad^ab misfyllabisdifputabimus. abfblutusgradus,quemaliipofitiuumuocant, in aduerbio fex li
folutusq teris terminatur,uocalibus tnbuf,ut fxpe,bene.oiemper produfla uocali,ut raro,faIfo.ut Fal
8£pofin> ío quen tur de natura.u.femperproduèb.utAnceps pugna diu.Confonantibusaurem tribus
uus explicatur.m.Iitera correpta, ut Illaleuemfiigiens partim fecata?therapinnis. &Traflimqj
Raro Fal
foDiu fulurrant.r.Iiteracorrepta,ut Lacerum crudeliterora.s.Iitera correpta. utNec funditus om«
Partim nes. aduerbia.e.litera terminata abfoluto gradu,pleraqj longa fyllaba finiuntur. ut Ante om*
Tracftím nesflupefipfeDares,longeqjrecufat.Erfinonalium Iateiaftaretodorem. non fine ratione
CrudcÜÍ
Fundituf Virgiliuseandem producta in.a.Ineram correpta uertitut Etpedeterram Crebra ferir,pau-
Longe ca breuem habentrite,bene,& impune,& fa?pe.ut Carpebatfomnos rebus iá rite paratis, &
Late Bene apud memores ueteris flat. & Sa?pe fugam Danai. & Sa?pe alterius ramos impune uide
Crebro mus Verteré in altcrius.Media uero longa eft. aduerbia.o.litera terminara femper longam ha
Rite Bñ
Sepe bent,ut fcipiades elade Libya?,paruoq? potentem. Fabririum.e.quamuis,& nomen efTe pof*
Impune fit abíolute pofitum.Cutera autem,qus confonantibus finiuntur aduerbia íupradicío gradu
Paru© breues íemp ultimas fyllabar recipní t,quor¿ iam exempla fupradieb funt.Cóparatiu° gradus
in oíbus aduerbiis,qui íemper.iuí.literif terminatur & explicatur femper breui fyllaba finitur
ut Mollius & íolito. poftremá enim fyllabá in omnibus aduerbiis,cóíonanti litera finita bre
uem efTe oportet- penúltima quocjj fyllaba cóparatiui,fiuefuperlatiui gradus aduerbioç?, uc
in omnibus gradibus breuis íemper íuenitur.ut Atqj ubi iam breuiorq? dies,& mollior «fias»
& Maximusagricolis,pelagocj9parabiraríber. fuperlariuus gradus aduerbiorú, quniformi
Oprime fyllaba terminaf.e.literá poílremá íuper longa recipit.Eadem enim fyllaba in nomie luperla
tiui gradus uocariuocafu breuis eíl.ut Oprime Graiugenum. & Maxime Teucrorum du^
¿Tor. ergo in aduerbiis neceíTario me fyllaba ad diferenonem partium perducet. De aduerbi
Vero ispromifcuispleniífimediíputandum efl exaucToritate colleeíis . Vero confiât ípondio,
¿ero ut Si uero uiciamqj feres.fero aduerbiú confiât ípódio,at fi nomen fuerit cóftabit Jábo,utpa
Tarnen fee feropingui.Tamen confiât pyrrhichio,ut nos tarnen hsc. alibi confiât anapcflo, ut ar-
Alibi borei foetus alibi.Inrerea,fiueprztereacôftatChoryâbo. Interea mediií zneas^etpraterea
Interea
Penitu» genus aut unú penitus confiât Tribracho.Funditus cóílat Dacíylo.Nihil pro nó pofim con
Funditus flat pyrrhichiOjUt Nihil mea carmina curas.Dum et cum aduerbia breues fyllabas habet,fed
nihil fine pofitione poni non poffunt.farius confiât Tribracho,ut nonne fuit fatius.pridem cóílat
Du? Си
5atius Troch*o,ut Iá pridé refides populos. Quories,uel Toties confiât anapeílo, ut Quoties оси
Prídem los coniecit in hofté,& Quid natu tories.Certe confiât Trocha-o,ut Certe fiue mihi phyllis.
Q uotie« paulatim confiât palimbachio,utpaularim,& íulcis frumenti quzreret herbam.
Toties Modo aduerbiú conílatpyrrhichio,ut m modo nafeéripuero. At fi nomen fuerit Iambo.íanc
Ceite
Paulatij quoniá aduerbia oía,qua? partim ex fe oriunrur,partim ex aliis deducun£,comprehendi non
Modo pofrunr,merito figillatim non exifh'mo pfequenda,fed tarnen de poílremis íyllabis breuiter
tráfuerfa dicá.aduerbia.a.Iitera finita,qua?pro.e,lirçra pontf, breué habcnt,ut Tráfuerfa tuentibus hir
eis.
 ARTIVM JNSTÍTVTA LUI
eis. Ac fi exièoriunturjongam habebunt,ut ConcraiuíTa monent. Contra
E. litera finita aduerbium (ut fupra diftum eft) fepiífimc longam recipic,imerdum breuem ,uc
rite, 1. Ira finita aduerbia femper breuem habent.m.li tera fimili ter correpta finiun tur.
O. litera pdutta in gradibus fane finiuntur,ut Hic uero uiétus genitor,alibi enim,& breuis in
uenitur,ra modo quos infpemftatuesfummittere gentis.
R. litera finitaaduerbia femp breuem habenr,ut Semper equos,atqj armauirum, ¿fcLacerum
crudeliter ora .S. litera fínica aduerbia Temper breuem recipiunt,ut Qua» totam luctu concuf
fie funditusurbem,& Mollius,&íolito.V,1 litera finita aduerbia Temper longam recipiunt,
uc Nanqj diulu¿tans,lentoqí in ftirpe mor.uus. Omnium autemprarcedentiumfyllabarum
naturas magiftradocebitauctoritas.
Copulatiux coniunctiones.&.que.ac.breuibus fyliabisconftant,ut Fortuna omnipotés,& ine Егпыг
luftabile fatum. Item. Iamqj cateruatim.
Diíiunñius cóiunftióes Ne.nec.neque.uel.fed.omnescorreptas Туliabas habet. Necóiunftio %ve
eo aduerbio diícrepat,q? ha?c corrípiaf,& aduerbium ,pducarur,uc Ne mihi tú molles. Co*
iunctionisexemplum,utConiux neCreufá.Autconiuncho,c[uoniá diphthogo ualet,löga Ant
eft,ut Nuncmanetiníonté grauisexims,autegoueri.ExpleriuxcóiunctionesQuidem,eq' ..,
dem.quoqj,tamen, nempe.Quidem duabus breuibus conftat,utifta quidem quia nota mihi Бодцод
Equidem tribus breuibus con flat ^ucProtendensequidem menu. Quoqj duabus breuibus Quoqj
conftatjUt tuquoqj littoribus noftris.Tamenduasbreueshaber,utHaud tarnen audaci. Né Táraen
peconiúetio trochado concludit*,ut Quippe,utQuippeuetorfatis.Certe fpondio,ut Certe ^cn?Pe
fiue mihi Phyllis.Caufales cóiuncriones Igitur cóftat tribracho,ut Iliacas igit* claííes.Si con i^tur*
iunctio {>diicitur,ut fi quibus eiecbsfiluis.Eriam coniunctio tres breues habetur Hic etiá 5í Etíam
inuentum. fiquidem coniunctio conftat dactylo.Quandoquidem ex longa, & tribus breui Sí quidé
busconftar,utQuandoquidem aufonios.Quandoconiuncrio,&breuem,& longa nouiífi* 9^5!iÍ0
má poteíl recipere/ecundum naturam poftrema; uocalis.Ionga eft in hoc. Neqj timoris,ar' Quando
gue tu drance quando tot ftragis aceruos.eft enim coniunctio cauTalis,hoc eft quandoquide,
non aduerbium temporis.Cxterum dum componitur,breuis eft. Q^uin coniunctio natura 5Ш"П
longa íyllaba eft,ut Quin ego non alio digner te funere Palla.Sin Tyllaba longa eft, ut Sin has 5C„
ne poffim natura; accederé partes.Seu íyllaba longa eft,ut Seu uos Heíperiam magnam. Siue 5íue
conftatTrochxo^utSiuefubincertasZephyrismotanribus umbras. Namqueex Ionga,& Namce
breui conftat,ut Namque fub Oebaliae.Ni coniunctio longa é,ut Ni fuga fubfidio.Nifi con «L
iunctio duas breues habet,ut Et nifi me qua,&c.Sed breuis eft,ut Ipfa acie nondum fálcis ten sed
tanda Ted uncis.Rarionales comunctiones.Prarfertim cóiunctio primam íyllabam diphthon Prefernj
golongam habet,nouiflímam breuem,utPreiertim certisíi menfibus. Enim duabus breui' ^níl?
bus conftat,utEt enim molIibus.Q^uiaconiunccioconftatPyrrhichio,ut Nam quia пес fa mjîw ,
to,men"ta пес morte peribat.Quippe primam naturaliter Iongam,& poftremam breuem ha
bet ut. Qjiippe folo natura fubeft. Qjioniam coniunftio breui conftat,ut Nue uidi triftis, v
quoniam fors omnia ueriàt.Q^uoniam quidem omnes breues habet Ergo coniunctio po- a!?oni*
ftremam Tyllabam Iongam fine dubio habet,in hoc preiertim uerfu. С^иж regio anchilèn, **°
quis habet locusrillius ergo,quam uisadiaphoros,hoc eft cum in fine fit uerfus, cui° nunçf na
tura requintur,tamen longa eíTe debet,fígnificat enim illius caufa uenimus.Ha»c Tañe Tola со
iunftio contra racionem la rinitatisulrimam Tyllabam circunflectit,at fi alio intellects eolio* CTgoarcg
cata erit,in Synalipham frequenrius apud Virgilium cadit,ut Ergo ubi delapíar fonitú, & Er flertftur
go age chare pater. Verun tarnen in fimplici intellects reperita» rei,fine dubio longa pofita eft
in hoc ueriu-Ergo non hiemesillam. ideo coniunctio confiât anapeílo, ut atque ideo Tau- .,
ros procuLScilicet coniunftio conftat Dactylo,ut Scilicet his íiiperis labor eft. Propterea SeOk*
conftat Choryambo.Quare conftat Trocha?o,ut Quare age. Quid íemper breuis eft, ut Ne propterea
quidinexpertumfruftra.Prarpofitionesduobusgeneribusconftant,etenimalia; funt loque» Он*'6
Iares,qua? ornandi TenTus,aut augendi,uel minuendi gratia,ca»reris parribus preponunf. alia; рге^лf
autemcafualesuocantur,cjjcafibusferuiant.LoqueIaresTunt. an,con,re,Te,di, dis. anprarpo tionc« lo
fita breuis eft,fed íemper pofitione longa fit,uc Obuiusambuftum, & Qjax rapidus flumi quejare«
nis ambit. Re pr.?pofitio femper breuis eft in quibuícun$ parribus orationis fuerit. Jn nomi
 PRODI
nc,ut Is prima ante acié digna,atqj indigna relatu. In uerbo,ut Colla, armofqj Iabant. gemi
Sc Di msnemusomne remugit.lnpticipio,utNunc rápidos retro, a tqjeftureuoluta refoJiics. Se
prepoíitio.íemp loga eft,ut Et cu frigida mors aía leduxerit artus.Di pra?pofitio femp loga é
Vis utTú ueroincurasanim9diduciíoés.Dispra?pofitio breuéíyllabá habet,íedeam pofitióe
longá fíen oportet,« Difiecitqjrates,& Difciflbsnudislaniabát.Non fere.n.in uocalécadit
Con In Có,&In.pra;pofítionesloquelares cú fuerint,itautpercópofitioné loquelisinha;reát,am-
ba» unius natura; funt,hoc genere íí in.fueLs.lías coníonantes ceciderint,natnraliter pducun
tur,ut Inferretqjdeos Latio,& Infigné pietateuiribItem.Confiduntte¿tis,& Num miln9
acerbum.Conficit.Atfia ceteris coníonatibusexcipiunt* pofitione longa fient,nec ,pduci
inprepofitionepoftuntfine uiriobarbanfmi.Inuerbocum caíuahs fuerir breuis eft,fi а ш>
Prepofi> cali excipiaf.Prapofiriones accuGtiui caíus, Ad prepofitio femp breuis eft,fiue loquehs,fiuc
tiönes ас cafibus íeruiat,ut Eumenidú aípicies ripam ue miuífus,& íuppiter oípotens íi nódú exofus
cufatíui ad unum. Apud pra?pofitio duabus breuibus conftat,« Qualis apud gelidi cum flu.ultima fa
Ad ne pofitione longa fit. Ante naturaliter duabus breuibus conftat,fed prior pofitione loga fit,
Apud ut Ante finiftra caua móuiííet.Cirra prepofitio poftremam longá habet.Cis prspofitio bre-
Ante
Citra uc fyllabá recipit.Circa poftremá fyllabá longá recipit,ut Corpora multa uirú circa,feniorqj
Cis Contra etiameadem ultima fyllaba longa claudimr,ut Contra nulla eft oléis cultura. Erga
Contra prarpoficio fuperiori fimilis eft. Intra eadem quoq; fimilis,ut lamqj intra iacTü.Hoc ergo no
Erga bis obíeruandú eft,ut oes pra?pofitiones.a.litera finitas ícias ultimas íyllabas Iongas haber. In
Intra
Infra ter poftremam breuem recipit,ut Inter odoratum lauri nemus. Infra ultimam longa habet
ïuxtaOb ut íupramemoraui.Iuxta eadem fuperiori congruit,« íuxtaqj Creufam. Ob breuis eft, ut
PerPenef NequisobincepnlPer eadem quoqj breuis eft,ut Atqj per ambages.Penes duabus breuib9
Prope
Propter conftat. Prope duas breues habet.Propter ultima breuis eft,ut propter aqua; riuum.Super có
Sub Sub ftat duabus breuibus,ut Aut fuper idalium.Subter ultima breui finitur. prêter Trochado có-
ter ftat. pone trocha;oconftat.namaccenmfoloauerbocUícernitur,qminterdum in aduerbiíí
Prêter
Pone cadir,« pone fubitconiux. Secundum primam{yllabam,& nouiffimam breues habet, ut
Secuduz Saltibus m uacius pafcunr,& plena fecundum. Vitra prcpofitio ultimam longam habet,ut
Vitra dixi. Viqj ultimam breuem recipit,ut Vfqj fub extremum bruma; intraftabilis imbrem.
Víque •

АЬАЕ P"De Prœpofîtionibus ablatiui caíus. Caplum. X.

'*
В praepofitio Temper breuis eft,ut Nee n5,et fterilis,quae ftirpi bus exit ab imis. A.fiue.E»
prepofitiones femper longa; fun t,fiue feparatim ,feu adhérentes prxpofitioni praeponá
Abfrç _ tur.Separatim cum cafibus fèruiunt,« Hic tantum in tenebris conuerfum a Iumme, &
Corara At genus efiluisCyclopume montibus akis.A,loquelisadha;rens,ut Amouet,&fidum ca
Clara piti lubduxerat. Abfqj poftremam fyllabam breuem habet,quemadmodum V"fqj.Coram со
De
Ex Pro ftar Trocha>o,ut Coram quern quamtis adfum.Clam fyllaba breuis eft. De femper longa eft,
fiue loquelariSjfiue caíuahs fi t. Loquelaris. Deducun t focii naues. Cafualis,ut At fubitx horri
fico Iaplb de montibus adfunt.Ex praepofitio breuis eft per n atura m , fed pofitione longa fit.
Pro pra;pofirio cum loquelaris fuerit/emper producitur,ut Nobis ad belli auxilium pro no
mine tanto.at cum cafualis fuerit,uarie ponitur.ahbi enim longa,alibi breuis iuenirur. Eft
operapraecium edocere quando breuifdebeat,quando longa conftitui. Si hanc praecedétem
fyllabam fecuta fuerit altera fyllaba,nece(fario prior corripitur,ut in Lucrerio.Omnia ueridi
co,qui quondam ex ore profudit. At cum pofitione fyllaba longa fuerit confec«a,fr£quen-
ter produciturin uerbis,fiueparticipiis,utProcurruntLaurentum, Hincdenfi rurfus mun-
Pre dant.alibi autem breuis,alibi longa eft. In nominibus breuis eft in hoc, utNi faciat maria,ac
Palara terraSjCslumcß profundum,longa in ultimo uerbo breuis ponirar. In his fane uanetatibus,
Tenus
Sub quammaximeaucT:oritasqua;rendaeft. Prefine dubio longa eft, q> diphthongum habeat.
Pa lam conftat duabus breuibus, « Luce palam.Sine duas breues habet,« Nam fine ui non
ulladabitrefbonia.Ta;nuspra;pofirio,qua;ablatiuo,&interdum genitiuo caiui pulchreiun
gitur,uteft Crurum tenus,duabus breuibus conftat. Sub prxpofi tio femper breuem fylla
bam haber,,« Hada fub exertarn donee perlata papiilam .
pDe
 AUTIVM JNSTJTVTA LÍIII
P"De Interiecn'one. Cap". XI.
MtCrieftioncs q adfecbm anirai uario momdefignant,interdú enim gaudium, aliqñ ¿{j0™^
dolore menrisoftendunr.Quoniá multa? funr,exhispaucasoftenda.lnrerieftio com
polira fyllabis tribus hahahe. longas recipir,uerum in Cómico carmine íola colloca Hahahe
ripoteft,leni,icilicet,&humili,ueIiocundo. InIyricoaiit,quamuis &ipfum lene fit, quod çomicuz
non pofiït tumidioribus,cothurnatifq} uerbisornari,nunquátñ hare inreriecnoapud Hora carme hm
tiú reperit?,quanto magis,ut Hcroico,Tragicoqj carmini neceíTaria habeaf*,forria tumidaqj Je : et lene
uerbaquaerenti.ltem uah.fiue uaha.ex breui,& longa cóftat,fedhuisuisinterie¿tioms flipe* Lyricum
riori congruit.Heu,fiue Eheu interiecriones,produ¿bs íyllabas habent,ut Heu qua-nñc tel- ™mea Ie
lus ingr,& Eheu qpingui macereft.Sed ha?c omni genere poetarú aptari poreft,ená libera: a Heroícuj
numeris orationi quámaxime hiftor¡ca?,urSaluft.in bello lugurthío,Hcu me miierum, heu carme glc
meinfelicc.Iteminterieftio admirationis Papa?duabus Iongis confiât. Prima per unamp' JjfJJ^
duebm uoealem,poftrema per diphthongú,íed &ha?clenioribus aptauidetureffecármmi tumídi«ie
biisJremhortationisinterieftio Eia con flat Trocha?o,& quia Virgihus ultima fciebat effé bent
breué,ubiqj eiuocalemfubiecit,utEia agcrumpemoras,& Hoftisadeft Eia.Potefttáméin uahuaha
neceflítate pro longa poni, Nefas cum fuerit interieftio,eapdénaturâ,qua habet in nomine р^/в™
referuabit,conftar autem ex breui,& longa,ut Baftra uehit,feqturq}(nefas)a:gyptia coniux. Nefasin*
Cum alise uero interieftiones inciderint,auftoritaris fide poterune referari. terieebo

P"Dc Pofitionibus fvllabarum. Ca£. XXL

i Ofirionisratiodecémodiscóprehenditur,inhis.n.fyllabis,qua?cñ breues natura fût Pofitiôis
tñ eas neceíTario fieri longas oportet,fa?petñinueniturpoíítio in fyllabis natura Ion- r*tie
gis,fed fi naturaliter nducunf,polirioné (uperñuá habebunt. I lhc.n. eft qrenda pofi-
! no,ubi lógitudo natura: defecerit,ut q> natú non fuerit,excludaf'. Nam quéadmodú
uocales natura: deferuiút, itapofitioniconíonantes. Primus modus pofitionis eft, ficorrep
ta uocahsdefinat in confonancé,&excipiat* ab altera confonanti,ut Arma uiriiqj fercs.Den Vocalet
nat aut uoealis cii iníe,hoceft in contenante fua? fyllaba? ceciderit,excipit* cû in conionan f^yn*
rem confequentis fyllaba: tranfierit. Secundus modus eft,fi correpta uoealis definat in duas
confonantes,ut EftinCarpathio Neptuni.g.u. Tertius modus eft,cum correpta uoealis ex Cófonan
cipituraduabusconfonantibus,ut AcrifioneisDanaefundaffecolonis. Qjiartuf modus eft tes P°J14
cum correpta uoealis definir in dupheem literam.x.ur Noxerat. Qjiintus modus eft,cum fenriunt
excipiruraduphci,ut Axem humero torquct.Háncrationem &in.z.obíeruab¿s, fiueenim í
earn uoealis definit,fiue ab ea excipiatur(quonjam duplex eft)facitpofi(ionelongam. Et fa- Z«
tie in hac eft aliquid obfcurum,quod in latino nö eft,quia illa diducunt,cui fyllaba? inhxreát
ha?c autem itaduplicemefficitfonum,utcuiaccommodatafit,ignoretur, ut Mezentiducis z*duph>
cxuuias.Ergoilli errare nofcunrur,qui banc dupliciter fenbunt. Sextus modus eft,cum cor carinpôt
repta uoealis définit in confonantem ,& excipitur a uocali uice pofita côfonanris, ut Nec ue
ni ni fata locum,fedemqj dediffent. Séptimas modus eft cum correpta uoealis définit in una
confonantem,in qua pars orarionis finitur,quemadmodum feit opinio multorum ,uc Om
nia uincit amor,ut Tibi pampineo grauidus Autumno. Oclauus modus eft, cum correpta
uoealis finem uerbo fecerit,et Horrefco referens,& Liminaqj lauruiqj . Qua: tarnen íyllaba
communibus fyllabis poffunt inferi. Nonus modus eft,cum uoealem breuem fecuta fuerit
.i.litera uice pofita conlonantis, utHarpyiarqjcoIunt. nonimmeritofitpofitionelonga.py. Harpya
fyllaba,nifi quia(ut fupra diximus),i. litera cum fuerit in medio uocalium, ita ut conIonans
lit,decimum fonum reddit. Decimus modus eft,fi port uoealem fubiefta fit confonanti uo-
calis,uel.u.& correptam uoealem habeat coniequen tem,ut Parienbus textum ca?cis. In hoc Parietib»
uerfu,quoniam prima pars orarionis correptam habet,hoc genere pofitionis primam fylla
bam longam efficimus,fecundam namqj fyllabam refecamus per medium, & prscedentem
confonantem prima: fyllaba? conglurinamus,uocalem aurem ad rerriam reuocamus, & lo
co coníbnantis defigimus.Hic fane modus pofitionis apud Virgilium nô in fuperiori exem
pío tau tum ,fed in multis uerfibus inuenitur,ut Ariete in portas, & Tranftra per,& rerooüté
Genua labant,uaftos quacita?ger hanclitus artus,& Tenuis ubi argüía: dumofis calcul9 aruis.
 PROBI
P"Dccommunibus fyllabispernaturam» Capfum. XIII.
Ómmunes íy Haba? naturales duobus modis incurrút,aut in fingulis uoca!ibus,aut dua
Syllabe
natura bus coniunctis,quas grxci diphtongos uocant . Cómunis fyliaba per Angulas uocales
comunes lie intelligitur,fi producía uocalisexcipiatur a uocali correpta, eftenim longa in hoc
Dïphton uerfu.Glaucoqj & Panoparet Inoo Melicerts.In ifta aurem breuis eadem producle, ut Те
gufgd Corydon о Alexi.Communisfyllaba per diphtongum fie intelligi poteft,fi geminar uocalef
Virgilu
locus a uocali excipiantur.Etenim in hoc longa eft. Vila moram fecere, neque Aoniae Aganippes
V llamos In uto autem breuis eft. ínfula? Ionio in magno, fed tarnen con templanda eft poeta; noftn di
ramfecef ligentia. íuperiore etenim uerfu recle Iongam pofuit,quia confequens uocalis breuis eft . In
deque
Aonie ifto autem.k.fyllabam breuem pofuit,quoniam eadem íyllaba producía a longa uocali exci
Agâippef pitur,ergo recle confequenris longitudo naturam prions oppreflît.
P'Decommunibusíyllabispofitionum. Caplum. XIII I.
Syllabe Yllaba definens in uocalem breuem ,fi excipiatur a duabus conlbnantibus, i ta tarnen fi
pofitíone preceííitliquidam,muta eft. Namqj longa in hoclmmemores focii uafto Cyclopis
comunes _ in antro.Hxc eadem breuis eft alibi.Luftiadomofq}traho,uaftofcj3 abrupe Cyclopas,
Cyclops ÔC in aliis nominibus deficit ratio pofitionis,hoc ordine confonan tiü, ut Phœbe grauis Tro
is. at íi liquida prxuenerit m iitam ,ob tinebit uim iuam pofitio.poftunt etiam uideri commu
Hic Hoc nes ear fyllabs,qus.c,litera terminantur.Hic uel Hoc,quarum de natura difputatum eft. Har
enim fyllabae apud Virgilium & lone«, & breues ponunrur,fi a uocali excipientur, longs
Hic ¡pno íunt in his uerfib°.Pro luppirer lbit Hie ait,& Hoc illud germana fuit,ahbi autem breuis,ut
men pro Hie uir Hie eft tibi,quem promitti fepius audis. Hsc tarnen ratio in pronominibus tantú,nó
breui etiam in cóiunftionibusinuenitur. nam nee coniunclio cómunis eflenon poterie, quia in
pronominefolo.clitera redditduplicem fonum,in cóiunclionefímplicem,mento ergo brc
uis eft. fcire autem oportet pronomen Hic.apud Virgilium duobus tátum Iocis pro breui ef
íe poíitum,nam ubique longa fyllaba eft,non iolum apud Virgihum,fed enam apud alios»
Virgil* in P"Deproduclione,uelcorreptionefyllabarum, СарГшп. XV»
qbus con Vnt aliquae fyllaba? apud Virgilium,quae neceffitate métrica (cum uitio barbarifmi,
tra pfcrip
tarn Ы\л qui apud poetas metaplaímus appellatur)conrra rónem corripiuntur.funt ahqua? q
Ъщ roñé cum breues fint,neceflario .pducunf.Corripiunf in his.Matri longa decc tulerunc
fuoiureu faftidia menfes.Item.Illiusarma.& Ipfiusanteoculos.mediamlyllabam pronomi
fus eft num,cú fit longa, corripuit.Item. O bílupui,ftereruntqj coma?.fte.íyllabá longa in
Barbar»
Metapi. uerbocorapuit.ItemEgerimusnofti,&nimiummeminiflenecefteeft.ri.íyllabá longa cor
Tulerñt ripuir.Item Vrbemqj Fidenam,corripuit.fi.fyllabam, cufitlonga, hoc loco breuiseft.Item
Cum íubito afliirgens fluclu nim bofus O rion.O fyllabá corripuit,qua? alibi longa eil, ut Ar
Steterfit
Egerírn? matumeß auro cireunfpieit Oriona. Dein de breuibus dicam,qua? pro longis funt pofita?. lia
Fidena liam fato profugus,primä fy llabam ,cum fit breuis,longá pofuit,quis caput pedi faciat. alibi
Orion ení breuis eft,uc Antiqua cedro Italuíqj, paterqj Sabinus. ítem Exercet Diana choros.diíyl
Italia labam ,pduxit,çja longa eft,alibi earn breué poíui t,ut Tergeminamqj Hecarem, tria uirginis
Italus
Diana ora Diana?,ét pofitione longas de breuibus facit,ut Relliquias Troiar,& Relligióe dcrs.l.li-
RelJiqe teram cóíonantem cótra rónem geminauitJdeohscintelligendaeírearbifror,urcaueripoí
Relhgío fint.Virgi.enim J)pter operis magnitudíem,& aucloritaté íui,qua multum ualet,nó fine ne-
Sin^finff ceiïïtate métrica natura fyllabaç; conuerrit,diuerío genere.Sunt prarterea fyHabar, qua; in ина
Mala
poma fpecie pofita? cum intelleclu mutant: ,ita ut nunc pduci,nunc corripi poflm t,ut eft finufjfiníí
Malum enim cum p gremio,uel receflu pofitum intellexerimus,prima fyllaba breuis erit, ut hinc fi-
pnícíes nus Herculei,et Ipfe finu pra? fe portat,cum pro uafe finum ítellexerimus diclum , prima fy I
Maluf
arbor . labam ,pducamus,utSinum lacris,& harc tibi liba Priape quotánis. ítem malú pro pomo,&
Male arbore ma li ,& malas p genis accipim9,prim a fyllaba loga erit,ut Malo me G alathea petit la
gene fciua puella,& adueríaqí infigif arbore mali,& Tu quoqj flauété prima lanugine malas»At 11
Intelljge
inus p pernicie, uel labore diclú fuerit, breuis erit,ut Qux pria maloca Caufa fuit,& Adfuecumqj
Aha malo Ligurem. Alia cu intelligemus nomé eíle, prima fyllabam longá efte exiftimamus, ut
Aha Alia ferpillücß herbas contüdit olentes.Cum uero pnomen c,breuis erit,ut Percß niues alia
VobifcÖ perqj hórrida caftra fecuta eft. Vobifcií ¿moraen a nomine,& fcriptura,& accentu diícernit:
ítem
 ARTIVM ÍNSTITVTA LV
Item notas aï pro cognirö ponif,utfitparticipium,primá ГуПаЬД íongl habebit,utNora ri
Ы ас ей pro uenco mtelligif,breuis erit,uc Tendue uela noti. Ité plaga cú pro uerbtre poíi ta iNot,us
fuent,primá fyllaba longa habebit,utDancaníos plaguen uero pro zona ЫЦ circulo,brc ffiÍ^
ué,utEt fique excenta plagan Itemarbos in oíbuscafibus.bo.fyllabábreuem haber, &p.b. Arbor
litera fcnbif,ut Arbons autulla:,et AduerfiqjifigifT arboí mali,er Arborib9pofitis.biaút ab Arbora^
aruo feceris gtúm pluralismo fyllaba longa erir,& per.u.literarn feribéda eft, ut Hafenus ar Aruoru5
uorum cultus.Suncaha noía,qua? in unoinrellecb per cafus fyllaba; natura uertum, uepropa pago
go in nominatiuo prima fyllaba breuis eft, utEfTefinent nimiumuobis Romana propago.
At in ablanuo longa eft,ut Melius propagine uites.Reípondent.
In uerbifquoqjfimilitereadem fyllaba cum tpeímutatur,ut eft mouco,tpepr*ftnri,& futuro Mou
prima fyllaba cornpitur,ut Hie mouet Euphrates,^ Longius & uoluens fatoç? arcana mo* Moucbo
uebo,tpe pmerito producitur,ut Venitamor,fubitaqj anium dulcedine mouic. in participi Mouit
is quoqs prafens tempus breuem babet,ut Bella mouens itmttir equos. Pr*teri turn tempus M
longamhabet,quemadmodúnomenundeoritur, utStagnarefufauadisgrauitercomotus, mSS*
et Hi motus аттосг.Ритп uero tpis participium a uerbo diffennt,nam long* recipir,ut Lu
caniis.Tentandafq3ratesmoturimiIitisiras.ItemfugiotaIeeft, primá.n.íyllabá prxfèntitpe
futuro corripit,ut Quo fugis Aeneas,& Voxquoqj M œnm Jam fugiripía. Pretérito pro- Moturuf
ducitjUt Q^oalis ubi abruptis fugit.pi.etSubitoqj ois de corpore fugit.In urroqj tpe partici Fugit
pi09r,utinnoie,íempbreuiseft,utDimittefuga,&Jileíímulfugien^inoíbnsergomodis, Fuga
ÄTpibuihsrdiuerfa fyllaba^ natura feruanda eft, Item uerbú uideo fyllaba* primam tpe pre Fug|cn*
íentiubiq3corripit}utSedíiquifquámultauides.&Poftaliquotmearegnauidens. Preterí- via?
to pfecto & pluf qua perfecto ,pducir,ut Viditab aduerio uenientis,& Lucanus. Viderat im
menfam. tpe futuro breuis eft modis oibus,ut Laurentis ne iterum muros, aut caftra uidebo.
Infinito modo tpe prefenti,& participio eius tpis prima corripitur, ut Íuuatarua uidere,&
Cuiuaces horrere uidés,tpe pretérito ífiniti m odi ¿ducif" ut Nec uidiffe feni .Futuro tpe,fiue
infiniri modi fiue pticipioçj ,pducitur,ut Si uifur9 eu uiuo,& Cafus abies uiíura marinos. I té
participium nitens,fi a neutrali uerbo uenerit,quod eft niteo,primá fyllabam corripit, lit Al
tera candenti pfefta nitens elephanto,fi a paffiuo uerbo uenem,quod eft nitor, quemadme- NiteM
dum in uerbo ,pducit,ut Impreffoqj genu nitens terra», paiîîua ergo fignificatione in uerbis,
& in participns oibus eadem íyllaba femper producitur. In noibus quoqj propriis & appel- Nitor paf
iatiuis eadem eftappellatio,utStatgrauis Encell>ifu$ imotus eodem.propno,ut Niius ait. fiuum
Item uerbo uemo tpe prefenti et futuro primam fyllabam corripit,ut Pelagi ne uenis erron Nifu,
busactus,& Jam uemta?ßas torrida,& Terram Hefperiam uenies. Tempore pretérito íper- Vcmo
fecto m oibus uerbis eadéilla íyllaba,ut in prefenti fuent,inuenitur, ut Redditaqj Eurydice
lupas ueniebatad auras, pretérito pfefto &plufquampfecíoproducitur,ur Vemfti tandé,et Vffl-
Veneratanngs.Ité uerbú cogo íupionb9 uerbis diuerfú é.|Na tpe preíéti & futuro prima fyl
laba ,pducit,ut Cogithiems,& Cogitur inqj fínus.preterito aút tpe eádé corripir, ut Lucan .
ad morte Sylla felicior ire coegit,& Cornuqj coacto. Haç: fane uanetatú rónes exépla ( quo- £°S°.
mam Iegenr^atqj diícenti oceurrere facilius pofliint ) pauca de multis oftendimus . J llud ía- gl
ne nobis plenius eft obferuandum ,ut orthographia nunc* noftros oculos,fenfufqj deludat.
FDeMetaplaímis. Caplum. XVI.
ШУати« fupra dixenmus poetis elTe Iicentiam.Metaplafmoç: ratiombus naturas,fiue li
teras inuerterefyllabarum,tamen fuperfluum eífe no iudico de ipíis Metaplafmis (qui
neceffarii huic arti ualde funt) difputare,fíne quibus exitus faciles, cum in artem uene-r
nntpoericam inueniri non poflunt. Prothefif
Prothefis eft Metaplaímus uerbi prícipio adiiciens lireram,fyllabam ue,lireram, ut Gnatiœ, pa £S£f*
tns.ii enim.n.hteram confonantem brems fyllaba precedat uerbi íupenoris, qus uocah cor Sefrrens
repta termiecur,accedente.g.litera,pofitióe potent longa fieri, licet mutam liqda confequaf Tetulifr
qua? fempercoem fyllabam facit,utfi facias, Ruragnatecohs,aIiquando fyllabam adiicitnó £т *
tarn fenfus caiifà,q metn, ut Cornuqj recuruo, & Autaltis féferes, et Nunq tetuliirem pedé. çû
i'arenthefis eft qndo infentur medietati fyllaba, licera ue, litera.ut Нас cafti maneât in relligiôe indugw
nepotes.Syllaba,ut Lucretius. Indugredi fcelerisquod cótra fepiusilla.Indugredi enim dixit dl
 PROBI
Mauora pro ingredi.Interdum diducra fyllaba immiflie litera? íylbbam adiiciunr, ut Mauorris in an*
Proféra trum>& Nauita rum ftellis.
lempñs* Profparalempfis eft,cum ultima? fyllaba? iuperflua fyllaba adiicirur,ut M agicas inuitam acein*
acdngícr gier artes.
aphcrcfis Aphctcfis eft M etaplafmus,cum principio uerbi fyllaba iubtrahitur,ut Et non temnere diuos
dconiis * Pro comemnere,& in nominibus inuenitur,ut Plautus dixit.a Preneftinis coneas pro rico»
Sincope neasappellari.
Apocope Sincope eft medio fyllabam fubtrahens ucrbo,ut exrinri,& Vixet cui uiram deus.
Mage APocoPe cft interdum aüquid ultimar parti auferens,ut Namqj fuam do.hoc eft fuam domum,
Eftafis ut Lucretius in primo.Nam fièrent iuuenes íubito ex infantibus paruis,fic enim uerfus fean-
¿yftole dipoteftaliquandoimminuenSjUtVirgilius. Aipice nummage,mage pro magis.
Eftafis eft,cum per licentiam breuis producitur,ut Exercer Diana choros.
Syftole eft econrrario quando iyllaba longa corripitur,ut Aquofus Orion,cum prima produci
Dierefi» debeat,corripitur.
Aillai Dicrefis eft,fiue Dizeuxis,cum in duas fyllabas una diducirur,ut Diues piftai ueftis, & auri,quá
ftS declmarioncm Virgilius quatuor locis tantum pofuit in Aeneide. Aulai in medio, atqj Au«
Aquai rai fimP»cis ignem ,& Furit intus aquai,& Diues piftai ueftis,& auri.
Epifynali Epifynaliphe eft una fyllaba ex duabus fafta,ut Fixeritafripedem,pro aeripedem, tetrafyllabon
pbc ex pentafyllabo fecit.
qïorîfq SynaIlPhe eft\cum inrer duo uerba in concurfu duarum uoealium nulla intercedente coníoná-
bus mo* Junius fit uocaliselifio,ut Atqjeadiuerfapenitus.Fiuntautem Synalipruehismodis.inrer«
dis fiat dum enim breuis in breuem cacüt,ur Obfedere alii telis anguila uiarum. Interdum breuis in
longam,ut Ternarias eriam fauces ala oftia diris. Interdum longa in breuem, ut Oppofitaicg
euicit gurgite moIesJnrerdum diphthongus in fimplicem longam, ur Dardanida? e muris.
Aliquando breuis in diphrhongum,ut Aruaneq? Aufonia?,iemper. Interdum diphthongus
in diphthongum.Opereprerium eft fcire Daftylicum uerfum Synaliphas ubiqj pofife recipe
re.Interdum fane uocales inter íe concurrentes Synalipham fien uetant, & fi uerfus impkri
nequierit, nulla eliditur,utSuccus pecori,& Iacfubducitur agnis.
Eftlipfis eft,cum inter ie aipere concurrenrium íyllabarum intercedente fola.m.litera çoionan-
te,& uocaIem,& conionantem,quam dixtmus,elidi necefle eft,ut Multum ille et terris,&c.
Antithefiseftliterafpro litera immutatio,ut Impete nunc uaftoceuconcirusimbribusamnis.
Metathefis eft literaram ordo ímutatus, ut Nam tibi Thymbrc capur Euandrius abftulit enfis.

.
fFinis Artium Probi.
•
•

'
.
•
■
'
•
 CATHOLICA ivî
PROBI GRAMMATICI CATHOLICA.
FDE DECLINATIONIBVS. Caphim. Í.
IRTIVM INSTITVTA aVONlAM SVFFICIENTER
| tractauimus,nunc dc Carholicis nominum,uerborumqj rarionibus
doceamus.Quidam ííccíTcdecIinationeínominum numero quinqj ОссТйм,
uoluerant,ßcuc uerborum comugationes tres, & omnium declina? tíoncs ao
rioemCxgenitiuocaíunumerifin|ulariSpofle cognofci.Etprim* gS»
quidemdechnanomsgeniriuumfíngularem.s.diphthongo termi- tiècs un
nanr,genens maícuhm,& foeminini, ut hic Poeta huius poeta? ha-c borom»
mufahuiusmufe.Nam prima declinado neutrum nomennonha- &Ä
bet,idefh*.diphthongo geniciuus Angularis rerminatus gñis neutri
non inuemf,excepns ^bufdam generis oîs,hic & ha?c& hoc uerna Vcrna
hic&ha?cethocaduena.Dicimus.nuernapuer,uernapuella uerna' Adueoa
~- — J rnancipium.Leclumeít,&unum haedeelinarione nomen ¿neris müSf"
ucr^Ä5a,!íft,Um,EtdCXrm flumCn thu«3>hu'us Auri*.N«n.Eíohlfiuc corr%¿ fi iS,
liEL^r anuíJUSgcncriscaíusgeniriuusreperimr terminaras nifi antique, uc Virálius lumeo ,

ю rwun,narciraxinus huius Fraxini,hoc bellum hums belli. genmuo

icmîcdecunationisgcnitiuusfingulans.is,fylIaba terminatur in omnigenere hic orator huinf **"»««*
orarons h*c uirgo huius uirginis,hoc carmen huius carminis. emcre'hic orator hu,ui found«

ut hicHucruS>huius fluftus,hsc manus hui9 manus.Nam generis neurri genitiuus fineularis DccUd!»
g^declmanoni^produaate^
fingulans.us fyUaba terminatus in genereneutro nunquam reperitur. ЦЩ°Шат gCmt,UUS Co™
■ЧКЗА genustanmmodo **м
SS£ft&^^^UnOW?ri' duumgenerú,maículim tw *»*
ociœroinmi,hicAhaxdieshuiusdiei.Eautem,qua;antcÀeirinpeniriuo&Droiiiirir.,r»-

»fr», ne., 5clInat,onisuocanu»sfíngurarisíemper.e.correpto terminai of«

rumagiftro^haçffraxinoMtum &abltûm is inoígñe his &abhismaf>m frfvíni- ÍÍ î

accS, с ^ПТ Гм,«^пв in omni genere.i.finitur, huic facerdoti, huic carmmi DaIl»tío
ÄC^81^' &fœ1ninini.em^unc ÄhancfacerCm Neu i terti*
»«rofímibemnominaciuo,&uocariuo, hoc carmen. Vocatmus generis omnisfimt
 РИОВГ
АЫап'ц* lis erit nominatiuo o facerdos,o carmen. Ablatiuus in genere mafeulino, uel fœminino, auc
ГСГсПе âj* e correPta terminable,ut ab hoc,et ab hac iaccrdote,aut i, ut ab hoc,& ab hac agili,m genere
¿uaue m neutrofemper<correproterminatur,utabhoccarmine,abhocfuaue. Nominatiuum,aceu
ablanuo Í3tiuum,& uocariuú plurales generis mafculini,& faemininies,pducb fyllaba terminable
tercia declinano,hi,e t hs,hos,& has,& o íacerdores. J nrerdú acculatmus is,ut hos,& has agi
lis.Neucri ueroa,utha?c carmina. Geninuum in omni genere um,horum,& harum íácerdo
tum,horum carmium.Datiuurn,& ablaciuum in omni gñe, bus,his, & ab his fàcerdotibus.
Dccjmaf Quarta declinano datiuum fingularem generis mafculini,« foeminini ui feparatis facic,ut huic
tío £¡ita ienatuijhuic manui.Neutn uero generis u iola,huic cornu. Accufatiuum generis mafculini
& foeminini um,hunc fenatú,hanc manú.Neutn u hoc cornu. Vocariuum in omni gene? ñ
mileinfacietnominanuo,ofenatus,omanus,ocornu.Abltúm u terminable m oí genere,ab
hoc íenatu,ab hac manu,ab hoc cornu.Nominatiuuro,accuíanuú,etuocatiuú plurales in ge
^ nere maículino,& fœminino us íyllaba termíabit,uthi,& h3e,hos,& has,& o fenatus,man9
Neutri uero a ha;c o cornua.Genitiuum in omni genere um,horum lenacuum, hac: manuú.
hocjcornuum.Datiuum,&abItúminoígenere,bus,utabhsfenatibas,manibuSjCornibus.
Declina* Quintx deelinationis datiuus Angularis fimilis ent genitiuo ei feparatis,aut pducTo, aut correp
öognta
Diesiimí to.e.ante.i. huic ípéi,huic reí. Accufatiu°em,hancfpém,hancrem.V'ocanuusfímibsericno
niño ge* minatiuOjO fpés. Ablatiuus e produ¿to,ab hac Ipecie. Vnde dies genere fœminino declinan«
ncie decл da eft,quoniá nullum nomen latinum íuenitur generis mafculini ablatiuo fíngulari e produ-
nanda flo terminatum. Nominatiuus accuíanuus plurales fímiles erunt ntó,& uocatiuo fíngulari,
Spca'erfi & es terminabuntur,ha?,has,ofpecies.Genitiuus indifferenter,©^ rum, & um accipiet, ut ha
5peaeû rum fpecierum,uel fpecieum.Datiuus,er ablatiuus bus,his, & ab his fpeciebiis.
Ergo,qiioniam 8С° fíngulari reperto facilhme omniñ declinationum noía declinantur, docen
dum e(tqualisnominatiuus,qualem faciatgtúm.Traflcmusigirurper fíngulas literas ,ut'fyl
labas ntúm fingularem,ex quogtús rrahitur,quo cognito utnufqj numen cafus facillime de
clinabunrur.Sedantedenomiiiauuoqumqj declinationum breuicer rraftemus, quibushtc-
riSjUel íyllabis,ueImodisunaqua>q$ declinano nominanuum rerminat fingularem.
bme dak Prima; declinatióis nominatiuus Angularis fit modis tribus a as es produfta. Poeta poet*. Aene»
ratioms as Aenea?. Anchifes Anchifa?.
cjiiot mo Secunde dechnationis nominatiuus fíngulatis fit modis quinqj um eus ir us er,regnum regni,
disftat puer puen,uir uiri,magnus magni.Tydeus Tydei.
Nomíatí
fingul.u. Terna? dechnationisnomíatiuusfingulans fiemodisquadragintauno асе correpto o t al el
dcclí.ter* il,produ¿ta ul an produfta,correpta en,producta on,correpta on,produéta arer,correpta er
rn:atióes producía or ur as es.producTa es,corrcpca is os,produfta os,correpra us,producb ax ex,pro
N cus fin. duda ex,correpta ix ox.correpta ox,producb ux,correpta ux,producb.Toreuma toreuma
líi. declí.
3uot mo tis,dulcedulcis,ordo ordinis.Dido Didonis,laclaclis,caputcapitis,tnbunaltribunalis, mel
is fiat mellis. Tanaquil tanaquihs.Sol folis.Suthul futhulis.Titan titams,cnmé crimims, lien lienis.
Suthul. Mcnon Ménonis.Smon finonis, inflar inílaris,cadauer cadauens,uer ueris,labc;r laboris. TÏ
Inflar bur riburis,facultas facultatis,fèges fegens,ftrage¿ írragis,íuauis fuauis,os offís,os oils. Venus
infbrít neneris,uirtus uirtutis,tenax tenacis,grex gregis,rex r<rgis,nix niuis,nox noehs, uox uocis,
nux nucis,lux lucis.Terminácur etiam duabus confonan nbus copulatis n & f,& diuiduntur
ufens flu» in modos quinqué, nam aut a ante ns habet, infans inlands, aut eproduc*tam,ufèns ufenns.
Noía ns
termíata Nam correpta anteea,nullum nomé repentur.ficut nec i, aut o correptam , ut infons ífoims
frósf ónf aut produftam ,ut fons tontis,aut u.ut aruns arunns. Hoc tarnen fcire debemus,quod omnia
frósfródif nomina n et s terminata,tis geniriuo faciant necefTe efl,excepns duobus,quae dis faciút gtíim
Les lédis
Lenslcttf 8c ns ut frons pars capitis fronris,& frons^d" eftfolitum,frondis, & lens animal lendts, legu
Glans men lens lentis Quidá addunt glans glandis ,fed & ha?c glandis nominanuo pofuitVirgihus.
glandis Quarta declinado nominatiuum fingularem terminât modis duobus us,& u,hic n"uftus,huius
fluftus Дюс cornu,huuis cornu ,hoc genu,huius genu. -
Quint* dectinationis nominatiuus fíngularis fit modo uno es íemper ,pdufta,dies diei,res rei.
Hucufqj de nominatiuo. nunc de geninuo doceamus per ím gulas literas,ucl fyllabas nomina«
tiui incurrences, unde genitiuus qualis fit,poterit declaran,quo patefacto,potenmus fcire,
quo modo
 САТНОПСА LVII
quo modo omnis caíus utriufcjj numeri fecundum rationes fupra poíitas declina tur
A. litera terminatus nominatiuus fingularis,fiue pura,fiue aliqua confonanti iunfta generifmai
culini,& fceminini tantúmodo IatiUorum nominum reperitur, qui genitiuum.a».diphtógo
termiuansdocebitnos,quomodo totos caiufutriufqj numeri declmemus fecundúrationem
prima? declinationis,quam paulo ante monftraui. Jnueniuntur generis neutri.a.litera termi--
nata,fed peregrina,qua? declinantur ratione tertia? dechnationis, qua?(ficuti docui)genitiuo
.isXyllabaterminantur^uthoctoreumahuiusroreumatis^chemaichematis. Nam quod Pía Schfakt
utus in amphitryonepofuit.Cumíeruüiíchema,nonneutri generis dchnationem fubuerrit mimníge
fed genus.H^c enim ichema declinauit,ab hac íchema,ficut ha?c fortuna ab hac fortuna prí- nrns aPí
mxdeclinationis}non tertiae,hocfchema genere nentro,nam ab hocíchematepofuiíTet.a.n. verastrí
terminatum nomen generis neutri'Iatinitas non habec,excepris tribus hic & ha?c & hoc uer- щ geriet
na,aduena,& hoc Thuria nomen fluminis leftum in fecunda hiftoria Saluftii. Adueña
E, ergo nomina terminata greca funt,ut Danae,Euterpe,Circe, Agaue.Etfi qui uolueritdeclia mum ëc
re hoc modo,faciet fecundum grecos. Immo addat in genitiuo.es.& in accuiatiuo.en.& fàci Thun'a
ethuiusDan3ef,undeeftillud.AEftifera»Libyes.hancDanaen.AbIatiuumenim,quiagrspcú flumen
eft,nóhabet,&cóuertunturficex.e.Iitera.a.facit&.d.Circa, undeefhlludHoratii. Volente
Circa.ergo in genitiuo AEftifere Libyes.Lucanus,Saluftius Apollinis filia & Cyrenes. cïrea
Ei iirera terminata nomina generis mafculini,& fœminini non inueni Iatina,fed greca, e.produ ApoHinif
fta terminata,qua?aut greca ratione Iatinitatis,utha?cDanae huius Danaes,qua fyllaba null0 8£ Cyre*
geniriu9 latinus terminatur.aut.e.in.a.mutans nomiatiuo déclinai rations? prima: declíatióis nes.fs
,a?.diphtogo faciens genitiuum,huius Dana» Helena Helena?. Generis neutri latina nomina
reperi.e.terminata,íed correpto,qua?.is.fàcientia genitiuo declinabuntur fecundum racioné
rertia? ifclinationis,hoc fuaue huius fuauis,hoc monile huius monilis, hoc prefepe huius pre Prefrpe
fepis.Hoc.n.genere declinatur. nam quod Plautus,Ha?c prefepis in ea efhgenere feeminmo Pre"pis
ficurapud grecos auftoritas eft,non ratio. Pes.eriim terminata nomina,fiuecorrepta, (îue j>*
ducb,aut.ns.faciuntgenitiuum,aut.dis.Prepesprepetis,pes pedis, namdapes numero fern' Dapcm
perpluralideclinantur,Dapem tátummodo legi numero finguIarijSicutmultoçjnomîum ^P°"tc
aliquicafusinueniuntur,utSponte,Tabo,Iuppiter,oIuppiter. nam qui déclinât hic luppi* i^^t
ter,huius Iouis,poteft & hic Phœbus,huius Apollmis declinare,& îucc Mierua,huius Pal noiaö'uo
ladis,& hic Hercules,huius Alcidae, duntaxat
F.g.h.his uteris nomen non reperi terminatum. кь °pt5
I litera terminata noia quatuor tantúmodo reperi fine aliqua declinatióe, nammonoprotaiût Fnjg/
duo generis omnis,hic 6c ha?c & hoc nihili,frugi,& duo generis neutri tantúmodo fingula- Gummi
rihocgummi,hocfinapi,Qiuamuis Plautusin Pieudulo,ha?cfinapisdecb'auerit, Inueni & Sínapí
duo í núero plurali mafculía,í nñero fingulari neutra,hi argi,hoc argos, hi porri,hoc porrú д"f^s
К hac litera nullum reperi terminatum. Argi
Lira terminata noía latina gñis mafculini & foeminini,excepcis qtuor nulla repies,hic Sol. ha?c Porrum
ranaqLtanacjl.n.uxor fuit tarqnii prifci.appellatiuû qdé é,fêd p pprio habet^hic cóful,hic & ïj°m .
ha?c & hoc exul,Generis uero neutri plurima noia repieshaclra terminata, qua; fi erunt me ExuI mfi
nofyllaba in gtó.l.lía duplicabif,mel mellis,fel fellis,excipif unú fal falis,unde (jdá hoc fale d genrrum ¡
clinát.Omnia tarnen róne terna: cFcíinatióis fleftunf.Nam.is.fylIaba gtúm .pferút, fiqua alia Salíale
inuéta fuerint,exceptisíuprapofitis,gñis mafculini,barbara fút,ut Hannibal,HafdrubaI, На **„£»,„?
milcar,Hiempíal. Aderbal.lnueniuntur,& generis neutri barbara,hoc Muthul, hoc futhul opp.
M .litera terminata nomía generis mafculini,uel foeminini,excepto uno generis omnis mono Suthul
ptoto,latinitas non habet,hic & ha?c 8c hoc nequam.Generis neutri plurima repies,qua: ge- °PP»
nitiuo cafiiautuna,autduabus terminabun tur. Tunc una R ante.um.iyllabam nominatiuus. ^СаЦаш
i.nonhabuerit,uthocbellum,regnum,fceptrum,belli,regni.fihabueritgenitiuusduabus.i.
terminabitur,ut Hoc fâcrificium,huius facrificii,ficut qua: ante.us.fyllabam habent.i. ut Te'
rentius Terentii.Ex quibus una fyllaba fublata fit uocatiuus fi fint nomina propria,ut o Tere ^?u 'u*
ti,finappelIatiuanouiffimá.us.in.e.mutabunt in uocatiuo,oegregie. Omnia tarnen noía.m, r>pníS: ar
litera terminata fecúda? funt declinatióis,ná.i.faciunt gtó,excepto uno nequam monoptoto. appellati
N.Ütera terminata nomina teraaEfuntdeclinati5is,namomnia.nis.faciuntgeniuuo. Latina qui ш* ín m*
Diomdes. H
 PRÖBI
Ríen Li' ^cm Scne"s tnafculini,& focminini rara habcntuf, duo figura fimplici,hic rien huius rienís
Tibícen* hiclien huius licnis.Compofita generis omnis,hic &ha?c& hoc Tibicen,Cornicen,Fidicé
oís géeris Tibicinis,Cornicinis,Fidicinis.Quamuis Terentius Fidicinam,& Tibicinam pofaericneu-
Cornicê tri generis multa reperiuní.n.in noraíatiuo correpta,in geniriuo.e.in.i.mutata, ut hoc Pollé
nerum ^ pollinis,carmencarminis,lumenluminis,gIutenglurinis,crimencriminis,liméIiminis. íed
Fídicé oíf quoniam multa graca,uel barbara nomina reperiuntur generis mafculini,uel foeminini . ná
generis latía, exceptis fupra pofítis,& uno altero proprio,hic Ligmo Ligmonis.o.& in nominariuo
Hdicina g jn geniáuo correpta alia non inueniunrur,obferuandum eft,ut tune producamus latine fi
genere aPu^ illos producitur,ut Sinon SinoniSjRubiconRubiconis. Tunccorripiamus,fiapud
¿¿non illos corripiuntur,ut Memnon Memnonis,hic & hax Saxon Saxonis, hic Titá,Pan., titanis
Rubicon PaniSjUelTitanos,Panos,utVirgilius. Panos de more Lyca?i, fine alicuiusdclinarionis ratio
5ах5Пс5е nc' nu^a cmm declinado genitiuo.nos.fyllaba terminatur.Vnum excipitur.tis. faciens geni-
duú gene tiuo.Laocoon Laocoontis. Pofuit Lucretius hoc fanguen nouo more, cum fit hic fanguis
rum huius fanguinis,contrarationem.guis.terminatorum,qua;genitiuum fímilem nominatiuo
Pa Pañis faciunt,hicAnguis,Pinguis,huiusanguis,pinguis.
Laocoon O» ntera Pura terminata noiagenitiuo.o.producant neceffe eír,& terri* finr declinationis. nam
Sanguen .is.terminantgeniriuum,LeoLeonis,PolIioPollionis,excipimrunum,quodingenitiuo.o.
.Sanguis in.e.correptammutat,hicaniohuiusanienis, nomenfluminis,cumaliquaueroconfonanti
Amo ñu. pnqpefita & corripiunmr,6c producuntur. Ideoq? p fingulas literas doceamus iiicbs.o.Iw.
Во terminata producuntur in genitiuo Libo Ljbonis,Carbo Carbonis,Narbo NarbonifHoc
Karbo tarnen fcire debemus,cp omnis nominatiuus,o,litera terminacus,fiue pura,fiue aliqua confo
nantepra-pofita, & iunfta corripitur, exceptis gra?cis, qua?producuntur,utDido,Manto,
Didoin IdeoqjindifFerenterdeclinantur^atinarationehuiusDidus^anttiSjUtVirgilius^atidicai
fyllaba Mantus,&thufcifiliusamnis,
Co fvlla/ Co,fyllaba fi inuenrafuerinr,producentur barbara,audiui,fico ficonis,Franco Franconis,
L>a tcrmK Do,omnia in genitiuo,o,in,i,mutant,Ordo ordinis,Hirundohirundinis,Cardo cardinis, ex*
iicoFiác» ceptisduobus,qu»,Ojhabentingeniriuoproduftam,ut pedo pedonis,cerdocerdonis, nam
PedoCer Didogrecumeft,
Bufo Fojterminata producuntur in geuitiuo,Bufo Bufonis,Gorfo Gorfonis,& fi qua talia,
Gorfo ul Go,finita,o,in,i,mutant in genitiuo,neceíTe eft &fint generis fœminini,Virgouirginis, Car-
Gryfo thago carthaginis,Vligo uliginis,excipitur unum,quod in geniriuo ante,o, fyllaba produ
cía terminatur,& generis eft maiculini,ligo ligonis inftrumentum rafticum,ambago latinii
Ligo non eft,nam ambages,& compages nominatiuo utriufqj numeri declinantur,ficut Lucanuf
Ambago Compagefoluta,non compagine a nominatiuo fingulari Ьжс compages, nonhafccompa«
ambages go,nam compaginis,& compagine fàcerer,VirgiIius,Laxis laterum compagibus,& no со'
Cópages pag¡ni'DUSiEtmulteambages,nonambagines,Omniatamen(ficutdocuimus)nomra,o,ter
minata,fiuepura,fiue aliqua confonantiantepofita, & iun&a tertiaefunt declinationis, idelr
Dido Di genitiuum,is,fyllaba terminant,exceptis gra?cis,quae & graeca ratione,us, faciutgeniriuo3&
dus dido )niSjDido Didus, Dido Didoms, & fiqua talia
Lurche¡a Ho,finita pducunt in genitiuo.o.ut Lurcho Iurchonis,leftu nomen in Plauto fignificans Ga
neonem, epoté,deuoratoré,Hoctñfciredebemus,cpomnianomíapoftclíamhabentia,h,
Charon, peregrina íünt,chorus,archemorus,charta,Charon,Chryfus,ChaIybes,exceptis trib9, quae
pTher latina funt,Lurcho,pulcher,orchus,fic enim in antiquioribus reperies non orcus,
Orchus Ko,non inuenies,ideo qm,k,non icribit*,nifi ante,a,literam puram in principio nominu,uï cu
Jt.literc iuflibetptisoronisconfequétisfyllabaBCÓfonansprincipiumfit,fiaitdocuiin libro primo,
poteítas Lo,termíata latina ,pducunt,MiIo MiIonis,Calo caIonis,gra?ca í,i,mutabút, Apollo apollinis
Homo M.o,producuntur,Tomo tomonis,fulmo fuImonis,excipitur unum,quod,Oj in,i, murar, Но
hominis mo hominis,quamuis an tiqui homonis declinabant,
No,terminatum nullum nomen reperi,quiinuenerit,doceatrationem,
Vappo p0jy{yiiabaproducuntur,Vappouapponis,animaIeÍtuolans,quoduulgoanimas uocant, le-
Q.Iítere ftumeftapudLucretium,hosuappones,
poteftas Quo,hac fyllaba ideo nulla pars orationis terminatur,quoniam,q,litera nunquam ferbií, nifi
quando
 CATHOLICA LVIII
quando,u,litera,& alia uocalis fequens iun Да fuerit,iîcut docui in libro primo.
Ro.cerminaca producunrur in geniriuo.Cicero Ciceronis,Varro Varronis.Tiro Tironis,uná ç
o.Iiteram in geniriuo,& in omnibus cafíbus utriufcp numeri perdir,ha?c caro huius carnis,ex nis
ccpto uocariuo fingnIari,o caro.
So.producuntur.NaíoNafoniSjPifopifonis. ..
Tolatina quidem nomina hacíyllaba terminaca in geniriuocorripiútnr.Brito Briconis, Santo fan^ncf
Sanconis.Nominamulierumgra?caaurproducunmr,aut.u. habebuntin genitiuo. Manto ¿nfyllaba
MantoniSjUel Mantus.Leto letonis, uel Ictus. Lcto let»
Vo.non inucni hac iyllaba nomen aliquod terminatum. J"s.
Xo.nec hac fyllaba inueni fínitum nomen nifi barbarum,quod audiui.Brixo Brixonis. r,xo
Zo.hac quoque fyllaba nullum nomen reperi terminatum}niíi unum barbara? ciuitatis Icclum
in Salufoo. Vizo Vizonis. uijo opp»
P.hac litera nullum nomen potui reperiri,quia nee hac litera nomen aliquod termina tur ratio
ne íupra monítrata.
R.litera nomina terminatamultafunt.Hoctaméfciredebemus,quodgencrifomnisnomina.r.
litera rerminata,& neurri íolius cercia? funt declinacionis.Nam.is.fyllaba finient geniciuü,hic
& ha?c & hoc par huius paris. Impar íparis,cadauer cadaiieris ,iecur iecoris,cxcepto uno hoc jr
irfignifícansmediecacempaIma?,qua?eciamuoIadicicur,gra?ce btsai. Generisuero mafeuli Vola
ni & fceminini folum incerta funr,an fecunda?dedinationis,& genitiuo.i.finiantur,an tertiär
declmacionis.is.fyllaba terminen tur genitiuo,ideoqj per íingularum litera^ r.litetam antece
dentium fyllabas decurrentes doceamus,qua? fint declinationis íecundx,qux tenia?.
Ar.pura nullum nomen reperi terminatum.
Er.pura terminata mafeulina fecunda? funtdeclinationis,puerpueri,fœminina muhermulieris
tercia? funtdeclinationis,& fiqua alia,omnia tarnen corripientur. jr
Ir.pura unum indecli nabife,uel monoptotum repi.hoc Ir.contra rarionem nominú.r.Ii cera ter
minantium,qua?oía(íicutantedocui)tercia?funtdeclinatiois)ideítgtó,is.fyllaba terminant4.
Or.pura inuenta generis mafculini ,& foeminini cerfta? íuntdeclinacionis.ris.terminancia gciím
o in nominatiuo correpta,in genitiuo producía ,hic & ha?c melior huius melioris.
Vr.pura nullum nomen reperi terminatum.
Bar.terminara tercia? funt dcclinationis.ris.faciuntgeniriuOjhoc iubariubaris,íplendorem diei lubarqd
fignifícat.Virgilius.íubare exorto,numero femper fingulari.
Ber terminata nomina,& corripiuntur,& fecund a? func declinationis.Namaut.bri.faciunt ge- infuber
oiciuum,ut coluber colubri,cantaber cantabria nfuberinfubri,aut.ri.ut líber liberi, uel libri.
Tunc.ri.fi deíí ,uel ingenuo fignificamus,quis in metro liber deus,& liber ingenuus pducit
ut eft Liber,& alma Ceres,í ano fígnificatu corripit*.Ii.ut Alta liber aret í ulmo. Sed rónabilr rt
cum.li.corripitur,genitiuo.bri.facim° liber Iibri.Excipiuntur duo.ber.terminata, qua: teniae Imber
funtdeclinacionis,imberimbris.Terentuis.Imbréaureum.Em.enim fyllaba terminata aecu-
cufatiuo tercia: funt declinationis,non fecunda?,ideft geniciuo.is.terminato ueniun t,non.i.ut 5uber
Virg.Tres imbris torci radios,hic íuber,huius fuberis. Virgi.Raptus de íubere cortex, a geni ixbai
tiuo.is.terminato.nam íi.i.terminaretur genitiuuí>ablaciuus a fubero diceret,hberi filii nume
ro femper plurali declinantur.
Bur. hac fyllaba nullil nomen reperi terminatum ,qui inuenerit eciam declinatióis doceat rónc.
Bor.terminaca tenia? funt declinationis. nam ,ris,taciúcgeniciuo,ut labor laboris. Omnia tamé
nomina,or,fyllaba pura terminaca,& cum alia coníonante pra?poíita, & iun Да in nominaci
uo qdem corripiuntur,in genitiuo R fuerintappellatiua producuntur, Oracor oracoris,pra?' дЛог
cepcor pratceptoris,exceptis quatuor,qua?(quáuis fint appellatiuajcanié corripiuntur, arbor or. fylía,
arboris,marmor marmoris,a:quor a?quoris,hic & ha?c memor memoris. actor fi appellatiuú termíata
fuerir ueniens ab agédo pdueif1 in gtó. Actons fi fit hois noméppriu corripif: ,ut Virg. Acto РРГ'а cor
ris aurúci fpoliúLOía ení ppria,or,lyllaba finita gtó corripiuní,ut Neftor Neftoris, Heclor [{f^íjo
HeftoriSjCaftor Caícons,& fiqua talia,Quidá pucat Virg-cótra rónc .ppriofs ,pduxiffe,Her Antorcs
culis Antoré comité,íed errant,ná hic Amores dedinauit ,nó Antor,ficut Diores,& hoc tñ Yerbalía
ícire debemus5q> appellaciua.or.terminata,fi nafta fuerint a uerbo genus foemininiurix.ter
:>, Diomedes H ii
 PROBI
Auclor minant,uIror ultrix,ulcifcor,pceptor pr.?ceptrix,pcipio. Auftor fi fit traAú a uerbo augeo,
aucrixfacit,fi non uenit3uerbo,fèdfignificatprincipem,qd' nomen non uenica uerbo, cría
fœminino genere aucror facit,fícut Virgilius Ex piona I unonis. Auftor ego audendi, prin-
ceps,non qua?augeam,nam autrixdiceret,fèd exa'pif unun^qd quis non neniara uerbo, m
Gen ctríx fœminino.trix.facicgenetrix,balneatrix,nam defenfatrixrauonabiliter debet did, nifiqríi
Balnea^
trix male íonanr,& nónunq,quis nenian t a uerbo,tamen fœminino.or.facir, hic & ha?c memor»
Defenfa* Bur.terminata tertiär funt,nam.ris.facientgenitiuum ante.ns.habentia.Tibur Tjburis,unum in
MX geniriuo.u.in.o.correptam mutat. Ebur eboris.
Memor Car.tertia?funtdecIinationis.ris.faciuntgeniriuo.BomilcarBomiIcaris.
Eburcbo
tía Cer.terminatafi iùntgeneris oís,tertia?íunt,& ris faciunrgenitiuo,hic & пз?с & hocacer,quá-
Acer сое uis HorariusSoIuituracris hiems,huiusacris,quáuis Virgilius. Alacris palmas. Sin aliter fecú
tnum ge? d^ertint.ri.terminabuntgenitiuum,autfignumcsleíle,autfluuialeanimal.Cancercancri,ía
nerum cerfacri,macermacri:exceptisduobus,qua»quáuisfint generis omnis,tamé tertiarfuntdecli
Cancer
narionis. ris.faciiinrgeniniio.Cicerciceris,hic career carceris.Omnia tarnen nomíatiuo.cer.
corripiuntur.Ergo breuiter hocobferuádum,pra?cipiamus.cer.terminara generis neurri.ris.
Career faciunr^afculiniuero.ri.excepto uno career cjrceris,ergo generis fœmininifolum.cer.ter'
minatum non reperitur.
Cir.hac fyllaba nullum nomen reperi terminarum.
Cor terminarum unum monofyllabum reperi tertiffdeclinarióis.dis.faciens genitiuo, hoc cor
huius cordis,& ííqua ab eo deducuntur.s.litera addita,concorí concordis,?ecors íecordis fe
cit, cantera omnia genitiuo.ris faciút.
lecur Cur.terminata terris íüntdechnationis.ris.faciuntgeniriuo.u.in.o.correptam mutata, iecurie-
coris^ fiqua talia inueneris.
Dar.fyllaba nullum nomen reperi rerminarum,quiinueneriteriam rationem declination is de^
Zidar mon(rret,audiui nomen oppidi barbari,hoc Zidar Zidaris.
opp. Der.fyllaba terminara corripiuntur in nominariuo,& greca funt, &.e.in genitiuo pduntfecun
da? declina tióis. ri. fací unr geniriuo,M enander M enádri , Alexander Alexandri,Leander Le-
andn,Euander Euandn,Therfander Therfandn,quis Theríandrus,& Euandrusle&um eft.
Gadir Dir unum nomen reperi terria?declinatioms.ris.faciensgenitiuum,hoc Gadir huius Gadiris,
nomen oppidi.
Dor.terminata terti« funt declinationis.ris,faciunrgenitiuo.o.in genitiuo in jjpriisfiinuéta fue
rint correpta fecundum rationem fuprapofitam.í n appellatiuis uero.o genitiuo ¿>ducunt,ni
dor nidoris,fplendor fpIendoris,& fiqua talia appellatiua.or.fyllaba fuerint terminafa.o.í ge
nitiuo producunt,exceptis fuprapofins,qua; quis fint appellaariua, tamé.o.in genitiuo corri
piunt,fícutpropria.or,terminata,ut arbor arboris, a?quor arquons, marmor marmorif
Magu* Dur.terminata unum legi in Plauto Magudur,eftergo tertiär declinatióis.ris.faciens genitiuo,
dur fed uide ne melius fit nominatiuo nó M agudur dicere,fed M agndens,aut fi rônabihrer qux
Magude ramus,pIacebit,utmonoptotonfit,uelindeclinabile,quoniamnullusaccufatiuus.ur.iylJaba
ris terminatur. Magudur ergo per toros cafus declinandum eft.
Far Far. terminatum unum reperi monofyllabum terna? declinationis.ris. faciensgeniriuo.r. dupli«
cata,hoc far huius farns,numero femper fingulari . nam quod Virgil, numero poíuit plura*
Noia que li. Robuftaqj farra, poetice pofui t, nó rationabiliter ficut aera,mella,uitia.Quippe omnia no
tantû lin
gulariter m ina deorum ,uel elem entorum ,uel earum rerum ,quar aut ad pondus,aut ad meníurara per
dcclinaní tinent,fingulariterdeclinantur,ficutetiam in primo docui libro.
Fer. terminara corripiuntur,& íecundaríuntdelinationis.ri.terminantgenitiuum.Lucifer Lucí
feri,frugifer frugiferi,figmfer figniferi,& fiqua a ferendo fuerint deriuata,habebunt in geni
Afer afri tiuo.e.correptam ante.ri.fin aliter.e.perduntin genitiuo,afer afri.
Fir.fbr. his fyllabis nullum nomen reperi terminatum.
Fur эти Fur. terri« funt declinatioms.ris.faciunt genitiuo,hic & hare & hoc fur,& fiqua talia.
netrium
generum Gar. non inueni hac fyllaba nomen terminarum.
Ger. terminara corripiuntur,& omnia fecunda; funt declinationis ,nam aut.gri.faciuntgtó,auc
.ri. rum,n,fi a gerendo nomen fueritdermaturnjUtarmigerarmigerijaliger aligeri.Sm aliter
 -. . CATHOLICA UX
gautagcragri,pigerpigri,nigcrnigri,excipiíunúquod.rís.facitgcninuoJagger aggcris. agger ag
Gir.non reperi nomen hac fyllaba terminarum. Bcn*
Gor.terria»funcdeclinacionis.ris.faciuncgeniriuo.o.innominariuocorrcpta,ingeniriuoprodu
eb frigor frigoris,fuIgor fuIgoris,aIgoraIgoris,& fiqua calia.
Gur.ccrnaeíuntdeclinañonis.ris,faciuncgeniriuo,hic&hasc&hocaugur,huiusaiiguris,lígur Augur
• liguris,& fiqua calia. omms
Har.non inuenies nomen terminatum. generis
Her,pura fyllaba nô inuenies adiecb.c.ante.h.inueni unum.e.correpta in nominatiuo,in geniri
uoueropereunte,hicpuIcher huius pulchri,hoclatinumfblum reperi fecunda? declinatióis Pukher
nam geriiriuum.i.lfa terminatfi inueni,3? her,ndufta hnitum.dram ante fè habens, fed gra-
cum.eingcócorripiensdeclinañóis tertiae.is.gtó rerminarur,a;thera;theris. Hoc tamen fcire Orchus
debemus,quod poir.c.Iiteram.h.larinitas non habec,exceptis pulcher,orchus,Iurcho,fic í an Lurcho
ri^s,ná Chalybes latinu nó elt.y.enim lfam habet,quae in pegrinis adhibetur,in latinis nunq. dw'ybes
Hir.hor,hur,iar,ier,nulla nomina reperi cerminata,qui inuenerit,doceat rarionem. na barita
Ior,tertia» funt declinarioniSjriSjfacmnt genitiuo.o,m nominaciuo correpta, in genitiuo produ notanmr
fta,hic & hasc maior maioris,peior peioris.
Iur,kar,ker,kir,kor,kur,his fyllabis nullum nomen inuenirur.
Lar,rertia;declinarioniseft.riSjfacitgeniriuo,hiclar huius laris,PIautus Ego fumlar familiaris. Lar (ml
Virgi.PergameumcplaremjmuIci numero femperpluralideclinát,quidam dicunthic hilar ban«
deberé dici,fèd barbarifmus eít,hilaris legi,& hilarus in Terencio. j*'.Jar.
Ler,hac fyllaba duo nomina terminancur, filer & celer,qua» func cerriar declinacionis. Hilaras
Lir.nullum nomen reperi hac fyllaba terminatum. Silet (mi
Lor.terriaîfuntdeclinarionis.o.innominatiuocorreptajingéitîuoprodufta.ris. fyllaba termia tex
to,hic caIor,paIor,caIoris,palloriSjColor coloris,quamuisSaiuftius.Igiturcolos exanguis,fi CoIor
cue labos,& labor. Colos
Lur.mar.mir.hif fyllabif nulla nomina terminantur. Labor
Mer.correpta reperi nomen terminatum teniae declinationis.ris.faciensgtô,hic uomer huius ^abo*
uomeris,& ubiqj correpta dicimr,& uomis,fic & faciens genitiuum. Vomit
Mor.tertiaefut declinationiCris.faciuntgenitiuo.o.in nominatiuo Temper correpta in genitiuo
fi appellatiua fuerint produfta ,ut amor am oris,exceptis duobus, qua: quáuis fin t appellatiua
ramen corripiuntur,marmor marmoris,memor memorif, ficut fupra docui . Or terminata
nomina,fi fuefintappellariuajin gcniriuoproducutur,excepns quattuor arbor arboris,mar-
mor marmoris3a?quor3?quoris,memormemoris,propriaubi9corripientur femper nullo
excepto. Vnum contra omnium rarionem.or.rerminatorum,& aliqua confonann pra?pofi-
ta geniriuo.ns.non fàcit,;fèd dis,difcors difcordis. Difcors
Mur.& ipfà tercia» funt declinarionis.rif.faciunt genitiuo cafu murmur murmurif,numero fern Murmur
per fingulari. numeri
Nar terria? funt dedinationif.ris. facient genitiuo fingulari.Nar naris,nomé fluminis.1 Virgiliuf S^ö
Sulfúrea Nar albufaqua,numero femper fingulari.Nam h* naref numero femp plurali. Vir- ftar flu»
giliuSjCutn genere & truncas inhoneíto uulnere nares. I Kares
Ner,nir,nur,his fyllabis nomen nullum reperi terminatum, Vnum reperi,ner,correpta termi
natum declinationis tcrtia»,ris,faciens genitiuo,hic & hec & hoc degener huius degeneris.
Virgil.Degeneresanimos.Lucanuf,Degeneropopulus,& aliud unum gener fecunda; decli Degener
nationis,gener generi.
Nor. tercia; funt declinationis,ris,faciunt geniriuo,o,in nominaciuo femper correpta;,in geniti Honor
uo uero in appellatiuis produéla? ,hic honor huius honoris, minor huius minons, & honos. Honos
VirgiliuSjHic pietatis honos.Propria corripiunt,o,etiam geniciuo. antenor antenoris,age -
nor agenoris,helpenor helpenoris.
Par. tertia;funtdeclinationis,ris,faciuntgenitiuo,hic & hace & hoc Parparif,ueliparimparis
uel difpardifpariSjCompar compariC
Per. terminara corripiuntur funt fecundar,nam per,i,faciunt genitiuo, caper capri,aperapri,ex pauptriff
cepto uo generis omnii terna; tfclinarionifje, correpcam ante,rit,habente,hic Pauper paupe Scncrum
Diomedes H iii
 PROBI
ristre pauper.Terê.Quarh honefle in patria pauper Uiuere dicimr,& Ъхс Paupera. Pfauros
Pauper» Ha?c res eft paupera,& hoc pauper.Virgilius. Pauperis & tuguri,& hoc piper huius piperrs.
Piper
Perfius-Rugoium piper.
Pir.pur.his fyllabis nullum nomen rerminatur.
Por.tertiae iunt declinationis corripiuntur in nominatiuo.o.in geniriuo appellatiua producunt?
Publipot uapor uaporis,fapor faporis,Iegi unum nouo modo figuratum apud Saluftium , Publipor pu
bliporis,nam quafi proprium eft.
Quar.quer,quir,quis,non reperiuntur his fyllabis nomina terminata.
Quor.terminata nomina terris funt rfclinationis.ris.faciuntgenitiuo.o.in geniriuo appellatiuo
rum producb,u t liquor liquorif,excepto uno,& in geni tiuo correpro,squor squoris, ficuc
marmor marmoris,qus (ficut ispius docu'Odeappeflatiuorum ratione excepta funr.or.fylla
ba terminatorum.o.in geniriuo produclam habendum.
Rar,rer,rir,rur,his (yllabifnulla nomina terminara inueni.
Ror,terris fun t. ris.faciun t in gtó in eo .pdufta in appelIatiuis,maroris,eiroris,terroris,fororis.
Sar. terris funt declinationi&ris faciunt genitiuo, Csfar Csfaris,& fiqua talia.
Ser.terminata nomina corripiuntur,& funt tertis declinarionis,& ris faciunt genitiuo, fi aliud
ex fe genus non fecerinr,ut anfer,paírer,aníeris,pafleris,fi feceriut aliud genus,fecunds erunc
declinationis ri.facientgeniciiio,hicmifcr huius miíeri.
Sir.íur . his fyllabif nulla nomina terminantur.
Sor.tertisfuntdeclinarionis ris.faciunr genitiuo producta in appellariuis,meflbr mefroris,fof*
Cefor
for foiforis,csfor csforis,& fiqua talia.
Tar pura non inueni nomen aliquodterminamm.f.Iitera,ueI alia coníonanti antecedente iun-
Inflar fta facitnomen terris declinarionis.rif.facienf geniriuo,inftarinftaris,necTarnec*tarif.
Inftaris Ter pura fi non fecerint aliud genus ex íe terris funt,marer pater,matris patris,linrer lintrif,unu
in genitiuo.e.correpram ante.ris.habet,hic later huius laterif Terentius Laterem lauem,fi fe>
cerintaliud ex iègenuf,iècundseruntdeclinationis.i.geniriuofacictii, dexter dextrifacitde
tra dextrum,excipitur unum,quod nominatiuo folum caiu,& uocatiuo declinatur, hie Iup
luppitcr piteroiuppiter,nam qui déclinant huiuf Jouis,declinent hic Phoebui huius ApolliniC
Ter.fecund«luntdecIinationis.tri.íaciuntgenitiuo,magiftermagiftri.Anfterauítri,nofter no»
Equefler ftri.Quidam excipiuntduoriC facienda genitiuo non.i.equefter equeftrif, pedefter pedefte-
Equcftns rif,fed equeftrif,& pedeftris meUufdicitur.
Pcdcftcr
Pedcftris Tor.fiue pura,fiue aliqua coníonanti precedente terna? funt declinationis.ris,fàciunt genitiuo,
orator oratoris,qusftor qusftorii,Caftor Caftorif,& corripitin genitiuo,ficut fspiffime do
cui,in appellatiuis producta é,exceprií illif quatuor íupra pofitis,arborarboris,squorsquo
ris,marmor,memor. in propriif uero femper correpta nunquam produfta funt,fiue pura, fi
ue aliqua coníonanti prscedente,& iuncta.
Tur.terminata nomina terria;declinarionis.rif,faciuntgenitiuo,Turturaftur,mrturisafturis.
Var,hac (yllaba nomen nullum reperics terminatum.
Vetber Ver.fiueproducîa,fiue correpta terminatum nomen tertía»declinationis.ris.facitgeniriuo>uer*
ber uerberis,cadauer cadaueris.
Vir. terminata nomina fecund* funtdedinationif.ri. faciunt genitiuo,uir uiri, treuir rreuiri.
Vor. terris fun t declinationis,ris,faciunt genitiuo,liuor huonfjO,in nominatiuo correpta, i gc
niciuo producía ratione,quam fspedocui.
Vur.xar.xer.xir.his fyllabis nulla nomina reperi terminata.
Xor. tertis funt declinationis.ris.faciunt gto.u,ante earn in appellatiuis produfta,uxor uxoris.
Xur.zar.zer.zir.zor.zur. his fyllabis fiquif nomen aliquod inuenerit,doceatronem declinatiôis
Xyr. inueni grscum tertis declinarionif,ris,facienfgeniriuo, Anxyr anxyns.
Anxyr S. litera terminata nomina omnibus dechnationibusregunt,ideftquinque,nam &,e. diphthon
gum faciuntgenitiuum^tAEneassnes.cV^utmagnusmagnij&jiSi.utVenuiueneriSjClr,
us,ut fruftuffrac"ruf,& ,ei,ut dies diei ,fides fidei.Ergo per fyllabafnominatim doceam*,qua
lifeuenit geniriuuf,unde dedinariones finguls declinan tur.
As. pura terminata pene tota grsca funt}ergo fi fecerinrapud grarcofgemtiuurn.oi», erunt apud
nos prim«
 CATHOLICA LX
nos primar dedinauonis.i.geniriuum.a?,diphthongo termíabunt,ut xMir^ridv ,huius Ly
fia?, ou vi«!о-.íveioy, huius AEnea?.Si apud Grecos fecerintgenitiuo.Too-. apud nos erunt ter
na? declinationis.is.fyllaba rermíantia,uc 66¿<r hawór.Thoas huius Thoantis. Faemininige
ncris fi erunt,& ¡pía tercias funtdeclinarionis,íed.dis.terminabuntgeniriuum,ut nmko- tíu&
c«o<r.Troas troadis,& omnia talia,qua? contra rarioné Iatinitaris fecñdum Grecos ultima (yl
. laba acuunrur, utThaumantias,thaumanriadis. Nam fi non acuerimuserit,nomc generis ТЪлпф
mafculini,& facietgeniriuum.a?.diphthongo terminatum prima? declinationis,ut Pelias pe- mátiaa
Iia?,&Thaumantiasthaumantia?. Peliae
Es.pura innen ta nomina latina, fi producía fuerint, quinta? erunt declíationis,nam genitiuo .ei.
facien с fcparans , u t fpecies fpecie¡,& omnia calia,excepto uno tertia? declinationis.tis. facient Quid <je
genitiuo,quiesquietis,Exhoccompoíítumproduéta.ei.facietingenitiuoquinta; ícilicetde ""
clinationis,requiesrequiei.Correptauero.es.terria?funtdeclinatióis.tis.faciuntgenitiuo,mi- ^шКа rcquiei
les militis,inquies inquietis. Omnia tarnen in genitiuo an te.if.uel ante.ei.producuntur. Gr;
cauero.es.puraterminataomniaproducunmr,tertia;runtdeclin3tionis,nam.is.gemtiuoiaci
un t,ut Gobryes gobryis,& fíqua talia.es.correpta terminara tertia? íunt declmationis.tis. fz-
ciuntgeniriuo,utaries aríetis,& fiqua talia.
Aes.terminata latina funt omnia tertia? decIinarionis.ris.uel.dis.faciunt genitiuo, uta?sa?ris. pra?s pref f>efíl
predis. Quidamhipra?desnumerofemperpluraliputant,federrant.Nam Cicero.Propre«
de litis uindiciarum. N ..
Is.pura terminata,& greca funt,& dis faciuntgéitiuo.Lais Laidis.Thais Thaidis,Nais Naidis. Naíaf
Virgilius poetice Naias naiadis pofuic. Aegle Naiadum pnlcherrima,non Naidum . Excipiú
tur duo,qua?.is.uel.tis.raciunt genitiuo Calais,& nominatiuo, & genitiuo, hic Simois huius Símoif
Simois,uelSimoentis.Omnia tarnen tertia? funrdeclinarionis, Oíotíf
Os.pura terminata latina duo inueniuntur monofyllaba unum productum.ris.fâciens genitiuo oí offíf
os oris,& aliud correptum.fis,faciens geniriuo,os offis.Quidam hoc oíTum dicun t,led errat OflS offi
Nam omnia.um.terminata datiuo,& ablatiuo pIurahbus.is.fàciunt,hoc autem .bus. offibns, utn
fecundum racionem tertia? declination is. is.genitiuo fingulari terminatum. Greca fecunda?
erunt declinationis. Lageos Lagei. Virgilius Tenuifque Lageos. Androgeos Androgei, hoc
producitur,iIla corripiútur omnia,ha?c in geninuo ante nouiiïïmam literam,aut corripient,
ant earn in.i.mutabunt.
Vsrpura terminata iu.anreie habuerintgenitiuo 6cientduas.i.fecunda?,fcilicet declinationis.
Virgilius Virgilii. Terenrius Terentii,in alteram uocalem una.i. ut arduus ardui, Carduus
cardui.I.ergo ante.us.habentia ñ propria fuerint uocaauo^terminabunf^uc о Virgilio Те
renti, appelIatiua.e.correpto,o egregie,exceptis comparatiuis,qua? tertia? funt declinationis •
ris.genitiuofacientia,ut hoc carius huius carioris,melius mehoris,Omnia tamen comparan
aa,us,fyllaba terminata generis fint neutri neceife eft.
Aus,terminata tertia? eruntdeclinadonis dis,faciunr genitiuo,Iaus laudis,fraus fraudis,
Eus,fecunda?funtdeclinarionis,i,faciuntgenitiuo,Tydeus Tydei,PeIeus Pelei,
Vus, uel,uos,fecunda?funtdeclinationiÇi,faciuntgenitiuo,hicceruus,uelceruos,neruus,uel . :
neruos,huius cerui,huius nerui,& ñ qua talia.
Vas. terminata tertia? func declinationis,fis,uel,dis,faciunt genitiuum,uas uafis,Terentiuf,Nec
uas,nec ueftimentum.Vas uadis,Cicero Tanquam uade,& fi qua talia. Vasuafif
Ves. omnia corripiuntur,& tertia? funt decIinationis,hs,facientia gtó,ut diues,tis, & fiqua talia Vas uad»
Vis. terna? funt declinationif,if,facien tia genitiuo,ha?c nauif huiufnauií,nomíatiuo plurali,uef, .
producto faciúnt ha? naues,excepto quod facit,ref,nomiariuo plurali,ha?c uii,hui9 uif,ha? ui v,e u
refjLucrerius tamen numero plurali,ha? uiref,& has uis,ut fit nomen uiref numero femp plu
rali,& ha?c uis,ha> uif,hafuif,o uif,cafufhabenfin numero plurali tref,excipitur unum,quod
9riÇfâritgeniriuo,hicpuluif,huius puluerií numero iemper fingulari. PuIum
Vas, terminata greca funt,unde fi apud illos genitiuo ¡iwr2 fecerint,apud nof,tif,tertia? declina
tioniSjhic Abas huius Abantif,nam apud illos И-аЪтоа-, fi apud illoStfou.apud noCbar, prima? Aba«
declinarionis,ut Hiarbaf Hiarba?. iitfei enim facit. Hiarba*
Bes, terminata producta funt iemper terriae dedinationiSjnamjbis/aciunt géiriuo,ha?c labefnu
Diomedes H iiii
 ■' PROBI

bes huius labis,nubis,unumcoirepnimreperi,& îpfum tcrria» dfclinaftoms1&.ns.fäc!«fge

bens tnfi ninuo,hic & haic 8c hoc pubes huius puberis,fic Aquila reculit Tullium dixiíTe, qua declina
generum rionem Cecums Salufhus iu Ingurtha.Puberes ait interfecit.
Aqla grâ Bis,terda?funtdecIinationis,natn.bis.faciútgenitiuo,hicAnubis,ueICurubis,huius Anubisuf
matícua Curubis,nomen ciuitatis Ieftum in Salufho, hie fcrobis huius ferobis genere mafcuIino,n*c
игЬз 1S PIautus,Sexagenosfcrobes, ha»c fotabis huius fa»tabis,hic & ha>c impubis, huius im pubis,
¿crobis Virgihus.Comicemque impubis IuIi.Poterit,& impubis impuberis,ficutTullius, Filiumqt
Setabjs eiusimpuberem.
Arbor15 Bos,terminata producuntur,& tertia» funtdeclmariqnis.uis.etenirn faciunt genitiuo,hic & ha?c
Arb of Bos huius bouis. Horn n us. Intaftas boues,his & ab his bubus,non bouibus. Quidam hic la«
Labor bos,& hxc arbos déclinant, led meIius.or.terminabuntur,labor,arbor,Iecl:urn Stobos in Sa
cabh * * ^u^° nutnero femper plurali, hi Stobi nom en ciuitatis. Herebos graxum eir,quod potent
uitas latine Herebusdici.
Herebus Bus.oiafcda?funtdeclinatioirbi.taciuntgt6.Nimbus,cibuf,aIbus,nimbi,cibi,albi, Äfiqtalia.
Arcas Cas.unum reperi terminatum tenia? declina donis.dis. faciens genitiuo. Areas arcadis.
Drances ^es,omn*aPro^ucunmr/e^latma'disiaciuntgeniriuo,utmercefmercedif,gra;ca,ds>Drancef
drancif,uel drancetis.Säces facif,uel faceáf,omnia tarnen declinationifterna».
Cis. tertia» funtdeclinationif, nam eis, faciunt gtó,hic& hare dulcís huius dulcís. Quidam pu-
Calx tanC Пагс ca^c's hebere dici,non ha»c Calx,fed erranr.Nam.cis,terminata,finon fuerintgene-
Acif flu» ris communis,gra»ca funt,hic Acis nom en fluuii in Sicilia.
Cos.nullum nomen reperi larinum terminarum,inuentor fitcriam doftorrarionis declinando
«Jamafcof declinarionis.Gra?ca,ci.facientgeniduo.Damafcosdamaici,ficut Lucanus. Ventura DamaC-
WDS cos,nomen ciuitatis.
Cus,hac fyllaba terminnta mafculina quidem omnia fecunda? funt decIinatióis.Marcus,faccus, '
Acuf porcuf,truncus.Marci,porci,facci,trunci,excipiuntur triahuius Arcus,lacuf,acus.Diminu-
AculeijT no genus feruatjhic aculeus non ha?c aculea,fosminina uero.cus.terminata quansc.cus. facié-
tia genitiuo,quercus huius quercus,hec ficus huius fici pomum,fic MartialkDicamus ficof
quas confiât in arbore natas,& huius ficus.Dicemus ficus Crdhane гаоС
N'oiarira ¡sjeucra nomina.cus.terminara tertia»funtdeclinationis.ris.facientiagenmuo,pecus,ulcus,peco
minata" ris,ulceris.Secus dual res fignificat,aduerbium feparandi,Haudfecuf,ac iuffi fcciunt,& fexu.
Sextif Salufti.Virile ac muliebre fexus. Oía auté nomina neutra. us terminate terriae fiint ddinarióiV
Noía neu ris.faciunt geniriuo,exceprifquatuor,uuIguf,peIagus,puf,uirus,Sed uulgus,& pelagus fecu>
«auf fini ^funtdeclinationis.gi/aduntgeniriuo,pelag^uulgi,numerofemDerfinguIari,uulgusneu
Vulguf tro,&mafculino genere declinatur.Virgiliui.lgnobiIeuulgus,& hie fpargereuocef In uul
Puf ия? gum am biguaí. Pus,& uirus tres cafus tantum recipiunt,in numero tantummodo fingulari
dedinantur,hoc pus, uel uirus, о pus, uel uirus.
Das prim.T fun t dech nationts.dap.faciunt genitiuo.Lycidas Lycida?.Midas tA\âx,8c fiqua tafo»
Des.omniafuntproducb,&plenegra»caomnia,undearbimo^
Tydide« cnnationis rarione.dis facientia geniriuo,et prima?.da?.terminata cafu genitiuo.Pelides,Tydi
Fides des,pelidis,uelpelida?.TydidiSjuelTidida;,unu nomen larinum «peri, des iyllaba termina-
oedípoás tum declinationis quinta?,ei,feparandi faciens geniriuo,fides fidei.e. in gcitiuo correptam ra
Ocd P°3 tioncm fapp docui. Legi hic Qedipodes huius Oedipóda».Nam fi Oedipos declmauerim*
Lyfipoy genitiuo,dis faciet,ficut Melampos Melápodis.Lyfipos Lyfipodis-Nam uante,pus.(yllaba
Lyfippus nominatiuus.p.habuerit.pi.faciergenitiuo fecunda; declinationis.Lyfipp9 Lyfippi, Chryfip
\ pufChryfippi,Philippus Philippi. • ч : . - í.jíüíí'íovj:
Glandís ^'s' гегтшаИ tertia» funtdeclinarionif,dif,faciunt genitiuo,hic &ha;crudif hoiufrodif, hascfi
del huiuffidifFidibuíqjcanorif,ha?cglandií,ficut Virgil. ^Ь: ;:
Tcnedos Dof.produfta tertia» funt,rif,faciunt geniriuo.Dos dotis,Sacerdos facerdoris,Dofcorrepta gras
Äradus* caiùntfecunda'declinationis.di.faciutgenitiuo.TenedosTenedi,p5t tarnen Tenedusdid*
N ardus ^"s- omnia mafculina fecunda» funt,&,di,fadun t genitiuo,n idus nidi,tardus tardi,nardus nar
Arados di,hacc aradus aradi.Sed melius nardof,& aradofdicuntur,ficut Tenedos^iá graeca excipitur
unum quart* declinationifjduf/aciunt genitiuo,hic gradufhuiufgraduf. nam neutra nomí
: i H ¿ .'■■.:. na.dus.
 CATHOLICA IXT
ihâ,<îiis terminata^rif/adímt genitiüo,pondus ponderis,fiduffíderis,ratiorie neutroçe,uf, ter
mmatogj ,quam íupra docui.Nam fœminina,dus,rerm inara non reperi latina. Nardo«
Fas,terria?eír. declinationis gra»cu,tis,faciens gcnitiuononante.a.n.habens, Elephaf elephan» к
rií dicif:,& Elephantuf Ekphanti fecunda? declinatióif. Latina duo reperi ídeclinabiIia,hoc il'PÍj**
fàf,hoc nefaf Nam fandratqjnefàndianomiariuouenit hocfandum, &hoc nefandum. £,, an
Fef,fis,fof,his fyllabif non reperi noia termiata,doceat,q repererit)fef,inueniunfJJ ied uulgaria. Fa» ncfa* '
Fus.fecund* funtdecIinatiomf.fi.facientgenitiuo,rufusrufi,& fiquatalia. Fandi
Gas.unûlatinum monoptotum reperi generis omnis,nugas.Grscaterriaîfuntdechnatiôis.tis. o^jf
facientia geniciuo.n.ante earn habentia,Gigas gigantis. Nugai
Ges.correpta,terria?iuntdeclinationis.ris faciunt geniriuo,iègesiegetis,produc"ra uero.gis. ftra
gis.Gra?cauero.gis.uel.tis.ueLgar.GygesGygis,uel GygetiSjuelGygaï.Ganges Gangis,uF _
Gangeris,uelGanga!, " ' Gange*
Gis.noninueni hacfyllaba nomen terminatum.
Gos.& corripitur,& grzcum eft,hoc Argos huius Argi declinationis fecunda?.Hoc tamen no Argos
men numero fíngulari genere neutro dicitur,plurali uero mafculino,hi Argi,uthocPorrú TaTtanif
hi porri.His contraria íunt numero íingulari mafculina.pluralineutra,hic Tartarus,harc tar Tartara
cara,hicGargarus,hTcG3rgara,hicMsnalus,h«c Maenala. , *'..;• Gárgara
Gus.fecunda; declinationis fun Lg faciunt geniriuo,mergus mergi,neurra ficut íupra docuim9. £Lar£ j1*
us.terminata omnia tertio declinationis.rií.genitiuo facientia,frigus ffigoriSjÇxceptis quacu jrf^k*
or,Uulgus,pelagus,pus,uirus,de quibus paulo ante traftaui.
Hasítertiaíüntgra*ca,dis,geniriuofadentia,orchasorchadis.Virgi.Orchades,&radii,unúin'
uenibarbarum monoptotum. Naphthas Salufhus pofuic. napruhaf
Hes producta grxca funt tertir declinationis,chis,uel tis,facientia genitiuo. Laches Lachens,
uel Lachis.Chremes Chremis,uel chremecis. Dares Daretis,ud daris. Terenrius, Puerum
conueni Chtemis. л Chremre
His<tertia;decIinarionisfunt.dis.faciuntgenitiuo,BacchisBacchidis. Bacchí»
Hos. non inueni,nifi unum barbarum numero femper plurah, Tarrhos nomé ciuitatis le&um ' Tarcho«
inSaluftio. . 4 oppidum
Hus.ante.c.orchusorchi fecunda? declinationis. ., . } Orchu«
las, gra»ca,dis,fàciunt genitiuo tertiáfdeclinationis,Thiasthiadin rt'.ï- orín; i Thia*
Ies,fs,hisiun¿Hsnullumnomen reperi terminatum. TiaùnrV'ï
los, produftum,unum inueni numero femper plurali. Veios ciuitatis nomen.. . ; л\ М^Лушу^ t
Itis,monofyllabum,u,ante,ris,habebitingenitiuo,ius iuris diffyllabum, uel am plius compara b. os^> '
. fiua,&ipfa,ris,ftciunt,fedanteeam,o,produftam.Maius maioris,Peiuspeioris.v ..-.rí. "
Kas,kes,kis,kos,kus,his íyllabis nullum nomen termíatur ratione,K,li tera?, quam íupra docui
quodnunquamnifí,a,folum poft fe habet,nulla altera litera íecumiunfta. '^Гъ/Ва*°*
Las,fí uocalem ante habueri t,e,uel aliam confonantem praeter,l,r,prima» erunt declinarioif.Hy
las Hyb?. aíylas afybc,amyclas ámiclx,nomen ledum in Lucano. Molli confurgit amyclas,
• Quem daba taiga toro.fi. Lhabuerint tertia? erunt declinationis,namaut,dis,aut,tis,faciút ge Hyla*
nitiuo^tPalIaspalladis^ielpalIantíS.C^uidamputantcum^jdeberedicipallantis^nomía раНаГра1
tiuus,n,habuerír,tunc palladis fi non habuent,n,nominattuus,federrant,nam nullum de hif ladis. -
i fiominibus,n,habet. Sed differentia genitiui ab accentu nominatiui cognoícitur?pallas í pal. Pallafpa!
habens acuru pallantis facit. Pallas habens acutum palladis facit,excipitur unum, quod quá 'ant,s
uishabeatante,las,in nominatiuo,tamen genitiuo nec,tis,facit,nec,dis, Sextilla rarione'pría?'
decIinadonis,non tertix,achilas huiufachila?,nomen lechirnin Lucano.;¡ vjújíí: mí .,, . . :.-> j Achila«
Les.correptalatina^tis/aciuntgenitiuo^ilesmilitis^jin^mutata^xcipiturunumíquodige
^lniriuo,e,produck,locupleslocupIetis,produftalatina,lis,fàciunt,Hercules Achules. Hercu". {^¡¡Й,
lis Achillis.Vnum legi.les.termina tum fine aliqua róne declinationií, Cales nomen Oppidi , Cakfop.
s graca,les,terminata omnia producuntur,& aut.lis.faciunr genitiuo,uel,tif¿ut Thaïes Thalif Thaïes
uel ThaIetis,EceocIefEteoclif,ergo omnia tertio funt declinationis. Efcoclef
tis. termínala omnia tertiac fiínt decunauonis,nam,Iif,terminantgenitiuum, hic facilis hui9 fa* tlf
, ? cilisjhic mollií huiufmollif/xcipif: unú,tis,faciéí gtúm,hjec lif huiuf lmf,greca.lif,termÍ3ta DamaW
 PROBI
bor neu aut,!if6ciunrgtfim,aut,dif,ut Damalif huiuf damalif,ne! damalidifnoffteomfrfrricif Ho
multi Da ratiana?. Hoc tarnen fciredebéuí, q> omnia nomina Iatina,lif,terminata communia lune duo
maus me rum generum,uthic,c«t ha»cfaciIif,difficifií,molIií,excipiturunú,lif,hic,&harcgraciIif, hic
nßafluj & ha?cimbeciÍli£Sed Teren.nouar,utgracileffincNomianuofingularihiCgfacila,hscim
uincat0^ becilla.Nam fi a nominatiuo,Iif terminate poíuiffetnomíanuum pluralé,lef, termíabat gra
Amyflicf cilef.TaleeftSalufhanum,Imbecilla a;taf,non ímbecilhfHoc tarnen fciredebemuf,cj>,lif ter
G aàlis minata latía cómunia duum generum neutrum facient.e.correpto,excepto Lií litis.
p"cl,a. Lof,productaunúnomérepentermmatum,& correptum,unum apud Lucanú lectum, ha?c
Mallos Mallos huius M alli fecunda? declina ti on is nomen ciuitatis.Nam producía Colos colons.Sa
luíhus igitur.CoIosexanguis,fed melius color dicitur.
Lus,terminata oía fecuncbeíuntdeclinationií,li,facientgenitiuo,Malusmau".PopuluspopuIi.
Romulus Romuh,exceptis neutrif,qua?(ficut frequentiflïme docuijris,faciut genitiuo. Vel
luí uelleris,ratione neutroru,us)terminatorú,& uno foeminino,rif,faciente gtó,u,& in ntó
& in gtó pducta^ante nouiflimá fyllabá habenté confonanté continétia pducunf,ut Tei-
lus telluris.Iuuentuf íuuéturiffenect9 feneftutif,anufanuis,fusiuis,ideo corripiútur, quoni
Colos:K am nouiffima fyllaba- fine confonanté eít.HsecColus fecunda eftdeclinatioms,Ii,faciensge
color niriuo huiuí coli.Nam Virgilius.Cui tolerare coló uiri,q datiuus a gtó.i.terminato uemt,ec
Tellus quarts declinarionif,us,terminanf gtúm,ficurStarius Thebiados hbro.iii. Nigra?qj fororú
AnuTUS Iurauerecoluf,<j nominatiuuspluralif agtó fingulari,us,terminatodeducitur.
anuís Maf,lannú monoíyllabú reperi terriae declíarionis,rif,facienfgtó,Maí maris. Virgi.accufariuú
Coins pluralc,fblue marel Greca indifferenter declinantur,& prima? decliaîionif,a?, diphthongo
Mimas terminatogemtiuo,& tertia;,dií,terminato genitiuo, Mimafmim^,uel M imátif. Graf erar
mnriatís ue* grantif Athamaf atham*,uel Athamantif,in nominatiuo íine.n. litera in carrerif cafibuf •
Gras gre cum ea,fic pallaí pallantií,nam Mimaf in,maf,acutum,dif,facit genitiuo,Mimaímimadif
Athamaf & meliufpereunte literade nominatiuo fit nomen latinú prima; declinationif,a?jgeninuu
atharae terminanl,hic Mimaí huiuf mima?.
tnimadis Mes. correpta íaciuntgenitiuo.ris.Limes,trames,limitis,tramitis. Produftafemper.mis.Famef
famis. Greca íemperproducuntur,&aut.mis,faciuntgtó,aut.ns.ut Chrêmes Chremis,uel
Chremetis.Teren. Etiam indeabienspuerú conueni Chremis,& Jubeo Chremetc. Omnia
igitur terna? íút declinatióis,qm.mis.faciút gtó,et íueni gtó Chremi,& anriq eft ró declíatóis
Exanimif dtô uri pgtó.Infelicis Vlyífi ,p Vlyffií! Achilli ,p Achillis, Ad bellú Perfi Macedóicú ppfií.
ExaninP Mis.côiagdemduoçfgenerû.mis.fàciuntgto^nanimis^xanimis^huiusunanimtSjexanimis,*
Vomis Dicimus,& hic exanimus,&unanimus,unius ergo gñisoía.mis.ryllabatermíata.ris. faciunti
gtó,hicuomishuiufuomis,huiusuomeris. Cucumis huius cucumens,uelcucumií.Marr.
mafeulino gñe.In quo nee cucumis iacere rectus,ergo oía.mis.termíata tertia? fut declíatióiC \
Mos. producta unum monofyllabum legi terna? declinationis.ris.faciensgcn»riuo,hic moshu'
ius morís correpta nullum legi. I
Mus. pene omnia fecunda; funt d'clinationis.mi.facientia gtó.Humus humi.AImeaImi,neurro
uero.ris.facientgenitiuo,Nemus nemorisfecundum rónem neutrorum.us. terminarorum,
de qua frequenter docuimus,unñ mafenlini gñis legi tertia? declinationLs.ris.faciensgtó, hic
Domus mus huius murif,ut Hora.parturient montes,nafcetur ridiculas m uí,& unú fecund.»? declrâ»
domi tionif,& quarta?.us.finienfgtó,ha?cdomus huius dorn9 & dorm.Tere. Domi fociqjfac, utui
ciílím memineris,Memmi illius rei. пес meminiíTe uia? media Palinurus in unda.
Mccoeas ^ras lannaindifferenterdecIinabunturjautpríardeclinarionis.ae.faciériagtó^tMecoenas Me-
Mccoeas caena?,autterria».rif.facientia,utMecoenatis,Gra?ca tertia; Tuntacutoin nouifíimafyllabacó^
inaccétu trarónéladnxlTgua;/ed^s/aciétiagtó,Ma;nasMa;nadifnomébacchar,ficPerfiuf&Horu
Menas ■ Nes. correpta non legi,pdufta uero,fi latina fuerint,indifferen ter prima», uel terna? declinatiôif
Noran" r°ne n<e«un^uc Noranes,uel Nolanes,nolana?,uel norana?,noranif,uel nolanií,Greca uero
Nolancs, . tune prima» erunr declinarionis apud latinos fi apud grecof «oút facienr geniriuo,ut Hoftanes
Nolane óVtocvoDj huius hoftanac. оПиро-т^уисг, (/iM^off-TèviPff-, huiufDemoßhenii.
CmisciV, [sjis. terna? funt fimilcm nominatiuo genitiiiúfacient,utCanif,inanií,exceptouno,quod,ríf,fa>
cit gcó. Cinií cineris,& ha*c latina • GraecajniSjtermmata,autjnis, íaciuntgeniriuo,aut,dis,
hzcPhiknis
 CATHOLICA IXÍI
hscphilenîfphilenif, uel philenidifDardanif dardanif,uel dardanidií.
Nos,rerrisftmtdeclinationis,ispura racientiagenitiuo,o,in nominariuo produfto,in gcnitiuo M
correpta, M inos M mois.
Nus,omnia fecimdsfunt declinationis,narn,i,faciunt in geniriuo, Linus lini.Canus cani.Sanus
iani.Ianus iani. Annus anni.Seuerianusfeueriani.Afînus afini.Vannus uanni.Alnusahu. Pi- Vcnus m
nuspini,exceptis terris declinationis uno,ris,faciente genitiuo.Venus ueneris. aIrero,is, no- nerw
m ratione,hsc Anus huius anuis.Terentius,Huiusanuiscaufà opinor,qus erat mortua, & Anus
duobus quart? decIinationis,nus fàcientibusgenitiuo,hsc M anus, hic Sinus, huius manus anuís
huius fin lis. Nam neutra in, nus terminara omnia,ris,faciunt genitiuo,fecundum rationem,
quam frequentiflîmeantemonftraui.Hoc tarnen feire debemus,cpomnis nominatiuus nus
terminatus corripitur,excepto eo,qui in genitiuo,u,habetanre nouiffimam fyllabam haben
tem duntaxat conionantem,nam anus,& ius,anuis,& fuis,habct quidem in genitiuo,u, ante
nouiffimam ryllabam,tamencorripiuntur,quoniamipianouiffimaryllaba genitiuo confo
nantem non habet.
Gnas,terrisíuntdecIinationis,tis,faciunt geniriuo,prsgnas prsgnaris. Prcgna«
Gncs,fimiliter terris funt dedinationis,Magnes magnetis,& ubiqj produira»
Gnis,terris iunt,fimilem facienria genitiuumnominatiuo,ignis huius ignis,&fiqua talia.
Gnof,noninuenihacfyIIaba nomen finitum.
Gnus,oia feds funt decliarionis,gni,facienria gtô, Agnufagni,M3gnus magni, & fiq talia.
Paf,grscafuntterrisdeclinationif,dis,fàciuntgenitiuo, Lampas lampadis,& fímilia. p
Pef, jpdufta latina ,uel grsca terris funt dechnationis,pif,facient genitiuo,puppes,puppif. Val- vaiüks*
leí uallis.Rupes rupis,uulpes uulpif, aípeí afpif?excepto uno monoíyIlabo,q>,dií,facit geni Rupci
liuOjPef pedif,exeo figurata corripiuntur,&dif,faciuntgenitiuo,alipesalipedis,Sonipesío Vulpes
nipedif, unum excipitur ab eo traftum,quod in nominariuo ,pducirur,in genitiuo,pií, facit p¿j^L ia
hsc apei huius apis,nam ab eodicbeapes,q> fine pedibus naicuntur,ficut Virgiliusde his decômpo
Truca pedum,nam apef,fi p€Scoiripuerif.Barbarifmuferir,3pef grscefignincathominem fita
fine filiis. Pes correpta larina non tracb a pede.ris,faciunt gen iriuo,utPrspesprspetis. Hof ApesapiT
peshoípitis,exceptouno,quod,pis,facitnon,tis. aucupes huius aucupis, nam quiaucepsde a^Sneli*
clinat,errat.Omnia.ceps.terminata.tis.fàciuntgeniriuo. Prscepsprscipitis,Ancepsácipitis. bais
Prstereanominatiuo plurali Terenrius aucupes dixit,Pifcatoref,aucupef,undedocuitnomi Aucupee
nariuofinguIariaucupesdeberedici,nonaucepSjnamaucupetesdixifiet numero plurali. didim*"
Pis.Iarina.dis.faciuntgenitiuo,LapisIapidis. Grsca autpis.aut.dis. utlafpis huius iafpis,ueliaf»
pidis. ièrapis huius ferapis,ue! ferapidisOmnin declinationis tertis,hscfinapis huius finapif Sinapw
Piautus in pfeudulo. alii melius genere neutro indeclinabile hoc finapi,ficut hoc gummi. Sioapi
Pos,producuntur,etiunt declinationis tertis,fiiunt generis communis,tis,faciuntgenitiuo,ut керовев
hic&hscneposhuiufnepotis,quamuismultihscneprisdicant,non hscnepos,uniusuero mune du
generisjpos^erminata^isjfaciuntgeniriuo^ic Lepos huiufleporis. nam quod arpos legim* fi genetß
numero femper plurali declinantur. ^ Ntptïs
Pus. correpta latina funt,& fecunda? declinationis.pi. faciuntgenitiuo,Lupus lupi, Campus cá- p¡^
pi.Lippuslippi,exceptisduobus,unomonofyllaboindeclinabilipus,&uno terris dedina-
rionis,ris,facientegeniriuo,LepufIepor¡s,o,correpta,namfieritleporisfignificatelegátiam Lcposfc/
a nominariuo lepos, Grsca,pus,terminata terris funt cfclinationi^dis/aciéria genitiuo. Me P00*
lampus melampodis. Oedipus œdipodis,quamuif domus Oedipods leétum eft. Oedipus
Pyf. grsca funt,nam,y,literam latina nominanunquam habent. funtautem terris declinariôif Ocdipo t
,ys,pura terminara geniriuum,hic Capys huiufcapyi. {Les
Pans.tertis iuntdecIinarionir,tif,faciuntgenitiuo, Sripanf ftipanris.Hoc tarnen teneam°,q; oîa apyï
nomina,ns,terminata,rif,faciuntgeniriuo,exceptifduobus,qus,ris,faciunt&,dif,Fronirrö Ftóffrót,
dis,& Frons frontif,Lenííendis & lentif. Quidam putant hsc lentií deberé dici,& hsc lédii, Frons fr5
íed erran t,quia non in uenihacfyliaba nomen aliquodterminatum. £15 „ ,f
Ques. correpra,ris,faciuntgenitiuo,eques equirif, nam quies & inquies,es, terminanatur,non Lendl«
ques,&de hifante traftaui,& funt terrisdeclinationiSjiSjfaciuntgenitiua
í^Üifpronominaregunturnon nomina,
 PROBI
Ouos,quusXccundïfuncdeclinan^nis,qui\faduntgcniriuo,a-quuscqui.
Hieras fcs,primsfuntdeclinarionis,rs,faciunt genitiuo.Hieras huius hiers.Cicero in Carfariais, Hic
ras,&Bl*íamius,&antiochus. • с г • т
Res correpta,ris,faciuntgenitiuo,teresteretis,£duaa ris antores antons.Sercs fens. Lucanus,
Sub iuga iam feres. Verres uerr¡s,exceptisduobus,uno monotyllabo quints declinarionis,e,
in genitiuo correpta res, & uno diiTylabo,quod genitiuo ante ris unafyllaba correpta plus
Ceres crélcir Ceres Cercris,in nominatiuo e lía producta,in genitiuo utraque ecorrepta,ergooia
res terminata,ííne producta,fiue correpta terris funt declinationis,excepto uno monofylla
bo quints declinarionis,res rei. . . . .
Ris,terris funt dec!inarionis,ris,ueI dis,faciunt genitiuo Ins hums Iris,uelindis.Pans hums pa
ris uel paridis.unum ris folum facit.Lirishuiuf Uní nomen fluminis.
Ros^mnia producunt*,& funt tenis declinarionis,ns,faciunt genitiuo monofyllabum, ris ta
cit ros roris. Grsca fecundú rónem íuam fi apud íllos,oo-t apud nos,is.Si apud illos <тёсг, apud
Tharros nos tis. «íie<riíSTOír«erotis.Tharros nomen cft numerifemper pluralis.
Rus tèrminata fi aliud ex íe genus fecerint,fecunds erunt declmationis,ri,facient genitiuo, Ca
rus cari aufterusaufteri.Murusmuri,hacratione i fecunda? dechnanonis etiam gradea nomi
nadecIinantur,quamuisnon faciant aliud genus,ut tartarus tartarí. Gargarusgargari,hsc ta
men numero fingulari mafeulina funr,pluraliter neutra,ficut Msnalus msnala.Qus uero la
tina aliud genus non faciunt,rus,terminata,quarts íunt declinationis,& rus faciuntgéinuo,
ut hic currus huius currus.Excipiuntur quatuor,unum ,ri,facicns genitiuo,quáuis aliud ge*
nus ex fe non fàriat,hic M urus huius muri. Alterum indifferenter fecund« decliationis,ri,fâ
Lauras ciensgeniriuo,&quarts,rus, hsc Laurus huius lauri,& huius bur9. Altera duo monofylla
laurúac ba qus terris funt declinationis,is,uel ris facientia geninuo,hsc Grus huius gruis,hoc Rus
laurus hums ruris.Hoc tarnen teneamus omnia monoíyllaba terris eflêdecIinationis,is facientia ge
Mo nofyl nitiuo,excepris duobus quinta? deciinationis,ei,fepataris genitiuo fàcientibus,ei, in geniti ■*
labora cf
cimacio uo correpta,Spesfpei.Res rei,rationem fupradocul
Sas hacfyllabamultum nomen reperi. щ
Ses. tèrminata grsca funt,indirTerenter dedinantur,& prima; dechnationis.fs. genitiuo, Si ter*
Perfes ris fis,ut Cambifes cambifs,uel cambifis.Perfes perfs, uel perfis.Nam quod Salufhus ait. ad
Dariu^f» bellum Perfi Macedonicumjnon declinationem mutauit,fed anriqua ufuseft confuetudine
genitiuo datiuum pofuit progenitiuo,& Cicero,Filium in qua Verri pro Verris,& Virgilius, Immi
tis Achilli pro Achillis. .... ., .- ,. , • r-r»
Sis. omnia terris funt declinationis.is.faciunt geninuo Ianna quidem,nic enfis huius enfis. Père
Ifis grina.fis.uel.dis.hsc Ifis huius Ifis uel Ifidis,hsc Bafis huius bafis uel bafidis, Caffis caffis uei
Caffis
Caffida Sos.cafîïdis,quamuis
pura Iatinum
Virgilius hsc caffida declinauir.
nullum reperi terminatum,unum grscum legi in Saluftio fecunda; decUaao
я
Camifos
Sontes nis.fi.faciensgeniriuo,hscCamifos huius Camifi.
Infontcs Sons, correpta in medio habens.n.ris.facient,infonsinfontis,fic Horatius, Sons uero non legi
Saluiliusnueropluraliutrunqjifontisficutfontis, De.n.&.s.termíatis frequentiffime docui.
Sus. terminara propria,uel aliud genus ex iis facientia fecunda; funt dechnationis.fi.faciunrgem
Nifus riuo,Nifus Nifî proprium,& parricipium. appellatiua uero non facientia aliud genus, quar
Pimías ts funt declinationis.fus.faciunt genitiuo,hic occafus huius occafus. Nam plaufus fi^fit para
Nifus cipium huius plaufi,fi nomen appellatiuum non faciens aliud ex fe genus huius plaulul,ncuc
Naphtas] nifusparticipiumnifi,appellariuum unius generis nifus, excipitur unum monoiyUabum,is.
faciens genitiuo,fus fuis ratione monofyllaborum ,de qua frequenter tracraui.
Venia c5 Tas.omnia terris funt declinationis.tis.facient genitiuo,facuItas facultatis,hoc Naphtas primae
möctnuj ts.genitiuo facienf huiufnaphts,nomen barbaçj contra rónem neutroru,qus latinagtum.ae
generam
Adueña di phtongo non terminant,excepris quatuor,hic et hsc & hoc uerna,humfuerns?hic et hsc
oís gñís &1hoc aduena,huius aduens,hoc Thuria huius Thuris flumen,ho<:Napntas,huius naph«
Thuria genus oki cedro fimilis.ficut Saluftius Hiftoriarum libro quarto-Sed melius eritindechabile
flu» Te!.latina.tif.faciunt gtó, Ratefrarif, greca aút, fi apud jUoUc^apudnov*, Achates acha
Naphtas
quid ta: ax«™, aut,tis,crefcente fyllaba fi apud ü1os,tö<t. mw «¿™To<r,Crates cracetif, uc Biba
' eulufde
 CATHOLICA i LXIII
cuîus cíe Catonegrammarico.
Tis.omniafuntterri*declíarionis.tisfaciunt^ Ccdrum
nepris,grsca.ris.uel.dis.hic Ams huius Attis,uel Attidis,hsc Amyftis huius Amyftis Amy altetis
ftidis,nomen leftum in Horatio. Ncptis
Tos.omniacorripiunf,& grsca funt,& fed's declinariouis.ri.faciunt gcniriuo.Beritos Beriti, Attis
Paltos palri,q potcrunt latine melius diciiio.in.u.mutauerinr. Amyflis
Tas,exceptisgrscis uenientibuf afyJlaba,T<wt estera facienda aliud genus fecunda? íunt de'
clîationis.ti.faciutgenitiuo.SuItus fhilti.Venatus participai uenati,hic arms huius arti angu Venatus
ftus.Nam artusmébra numero femperpluralideclinantur,nôfàcientia.us. ut Veftitus huius Ar*£s
ueititus res ipfa. Terentius Veftitu nimio indulges,qui ablatiuus a genitiuo uenit.tus.fyllaba vrftltU8
terminato.nam participium hic ueftitus huius uefhti,facitenim aliud ex fegenus,excipiiirur
duo.tis facienda genitiuo. Virms uirtutis.ruuentusluuenmris.Nam hoc Tus neutrum ratio Tu»
ne.ms.finitorum.ris.facitgeniriuo huius thuns.VirgiliuSjthure calent arar.Prœtereamonofyl
labum eft.
Ctus,fi fecerint aliud ex fe genus.fti.facient géiriuo,Reftus re¿ti,Ie¿his lefti,ere¿tus ere<5ti,non
facictia aliud ex regcn°,quarta;eruntdeclíarionis,hicriftus huius riftus,hic Inclus huius lu-
cTus,excipi£unu,quod quamuisnonfaciatexíegenus,tamé.cl:i.facitgenitiuo,hicIe¿rus hu Rl"u*
ius Iecb',non(utgdam imperitiputant)huiuàleftus.NamCicero,Meinmeolecl:o,q abla-
tiuus ab.i.Iirera terminatogeniriuouenit non.us.ut Terentius, Leftos (lerniiube, & parari teclus le
estera. accuiàtiuus.os.terminatusa genitiuo uenit.i.terminatonon.us.unum excipitur ter- ^non 1e
tis declinationis.ris.faciens genitiuo,Senecbis fenecluris, us
Prus.fi fecerit aliud ex fe genus fcdsfuntdeclinationispti,hicraprus huius rapti,fumptusquar
ts pms facit genitiuo)hicfumptuserogatio,huiusfumpms.Terenrius.Sumptusquosfaciút _
fumpms acceptas fignificans huius iîimpti,facit enitn hsc fumpta. oumptue
Stus.fi fecerintaliud genus,uel propria fint,fecunds funtdeclïationis,hic caftas huius cafti,hic
auguftus huius augufti,ñ facienda quarts eruntdeclinadonis (lus facientgeniriuo,excepto Muftue
uno muftus mufti,hiс situs huius sftus,hic qusftus adquifirio huius qusftus, fi parricipium Онсйия
iîthuius qusfti,fi non faciens aliud ex le genus huius qusftus. Virgilius. Qusftuqj cruentus.
Excipitur unum,quod &.ftus.& fti.facit genitiuo, hic ceftus tunica Veneris huius cefti, hic Cefl? ^d
csftus pugilum huius csitus.Virgilius. Q^uid liquid csftus ipfius, & orthographia diftant
&declinatiojie. Ergoomnia.is.faciuntgenitiuo. Excepds quatuor, csftus,sftus, qusftus
querela.
Thas.unumnomenbarbarum generis neutrilegi, hoc naphtas huius naphts, dehoc&fupra naphthaf
docui. fed melius indeclinabile eft. Ç^r4f™
iThes. produftum grscum inueni apud Ouidiumjanthes huius Ianthes uel Tanthidis. braira *
-This. & hoc terris eft declinarionis.this.uel.dis.faciens genitiuo, Atthis Atthidis,fic Ouidius. vitinMt
Thos. non inueni hac fyllaba nomen terminatum,qui reperit,doceat rationem. labaTa*
Thus, fecunds funt declinationis.thi.faciunt geniduo,hic Parthus huius parthi, hic acâthus hu рд^пц!
ius acanthi.Virgilius,Croceo uelamenacantho, Xanthus Xanthi. Acâthm
Thus. uel.thys.termíata terris funt declinarionis.thus uel thys faciuntgenitiuo,hic Panthufhu
iuspaanthus,hicOthryshuiusOthrys. _.
Vas. terminata &.fis.faciun t genitiuo &.dis.hoc uas huius*uafis,urrunqj Varro ait de lingua la ti yаз [^r
na,hic uas huius uadis.Cicero. uultu tanquam uade. Vafuadrl
Ves. corripiuntur omnia, & terris funt declinarionif.Nam.ris.fàciunt genitiuo,hic diues huius
diuitis,ut miles militis,& fiqua talia.
Vîs-& ipfa terris funtdeclinationis,& fîmilem nominatiuo faciunt genitiuú.Ciuis huius ciuis, vis
hsc uis & plurali hs uis, fiait Terentius Varro. nam hsuires numero fpplurali déclinant. Vires
Vos.uus.fupra docui,quod fecûds funt declinarionis.ui.fàciunt gtâCeruus cerui, feruuf ferui.
Xas. nullum reperi nomen hac fyllaba terminatum.
Xes. uero producuntur ôc terris funt decIina3ionis.xis.faciût gtô. araxes araxis. Xerxes Xerxis.
Xis. latina fie terminabuntur & geniriuo,hic axis huius axis,graeca &.xis.&.dis.hic alexis huiuf
alexisjiiel alexidis terris declinarionis,
 PROBI
Xos corripiunt*,& grsca funtiècundaf decIinatiôis.xi.fàciuntgcniriuo,ha;CiVa)roshuius naxi
Naxos Virgi Bacchatamqj iugis naxon,pot hscnaxus huiusnaxi hancnaxum dici.
Xus. oía fecunda? funt declinationis.xi.faciun t geni tiuu,laxuslaxi, rluxusfluxi,taxustaxi,bux9
buxi.excipit* unum quarts declinarionis.xus.faciensgeniriuo,hicluxushuiusluxus, luxuria
Luxuj fcilicet fignificans.Teren. Adulefcens luxu perdirus.Nam luxus uacillans luxi facie. Salufli-
gmficet us ablatiuaLuxopede.
Zas.karbara iunt prims declinationis hie Ormizas huius Ormizar.
Ormizas Zes.& ipfa barbara producía prima; declinationis Artabazes Artabazz«
Artaba* Zis.jjos.zus, nulla nomina reperiterminata.
Git gen? T. J?a duo nomina tan túmodo latina terminara reperiunf: ,unum indeclinabiIe,hoc Git.genus
ktaiao íeminis nigri,quo pañis condi tur,& unú terris declinanonis.tif.fàciens genitiuo.Caput capi
Caput ns,& fi quid ab eo nafcif.Sinriput fincipitis. Varro pofuit in Acria.
íuppeüex V". litera nomía termíata oía neutra íunt quarts declinationis.u.terminátia géïriuum, & datiuú
&ablariuum,fed producto nominatiuú,accufatiuum, & uocatiuum.u.tcrminant, fedeor-
repto,uthoc corm^geni^gelujueruj&fiqua talia.Docueram tarnen quod quarta declíatio
genere qdem maícuhno,& foeminino genere.us.terminaretur,in genere uero neutro.u. hu*
ius cornu,gelu,ueru,genu.
X.hac Ira terminata omnia funt terris decIinarionis,nam.is.geniriuo faciant necefleeft,ante eá
.c.uel.g.pofita,utpix picis,arx arcis,nuxnucis,cruxcrucis,rexregis,grex gregis, excipiunr*
quatuor,qus nec.cis.faciunt genitiuo,nec.gis.nix niuis,nox noctis,fenex fenis,fuppellex fup
pelIectilis.Terentius.Suppelleftile opus eft, unde.x.lfaíupuacua eft,ficut qbuídam placee
Y.Z.hisliteris nulla nomina terminanrur.
Omnia nomía monofyllaba terris funt decIinationis,nam.is,faduntgeniauo,exceptisquinqj
tribus ídeclinabilib9,git,ir,pus,&duobus declinationis quints,ei,repararisgéiriuo termina
tistes rei,fpes fpei,& contra racionem quints declinationis correpta,quoniam nominariu9
ante es coníbnantem habet iuncbm ,ut fides fidei,ergo breuiter doceamus enumerádo,quoc
Noíatiu? modis íinguli caíusutriuíquenumeriterminentur,
íingu. fit Nominatiuus Angularis fit modis quindecim.a.e.i.o.utraque u.Lm.n.r.s.x.c.t. Poeta,móile, gú
móis.xy. mi^arrOjDidOjgenu^e^bonumjCarmen^rator/acerdos^erteXilac^caput,
Gem'tiui Genitiuus fingularis fie modis quaruor,e,is,i,u,huius Forruns,huius grammatici,huius orate
mmatóés risjhuiusgcnn. .
D tus fin Datiuus fingularis fit modis quatuor,s,i ,o,u,huic A Enes,huic facerdoti,huic dofto,huic gcu
'фьляф Accufátiuus fingularis fie modis quatuor,m,n,s,u, hunc íacerdotem, hoc carmen.hoc cornu,
rS" hoepeaus.
Actäffin Vocatiuus fingularis fit tot modis,quot nominatiuus,
gu. qbus Abbñuusfín^arisfitmodisnouem,a,e,utraqi,i,o,u,m,r,abhocpceta, ab hoc fàcerdote, ab
modis ter ^ac fpecie,ab hoc fuaui,ab hocdocto,ab hoc genu,ab hoc nequam,ab hoc nugas.
Ablatiu? Nominatiuus pluralis fit modis quinque,a,e,i,m,s,hsc regna,hs mufs,hi dofti,hi nequam,hi
iingu.ix. facerdotes.
modis fit Genitiuus pluralis fit modis tribus,m,s,i,horum oratorum,horum nugas,horum nihili.
£** Datiuus Sc ablatiuus pluralis fiunt modis tribus,i ,m ,s,his & ab his nihili, nequam , nugas,
Accufatiuus pluralis fit modis quatuor,a,m,i,s,hsc fceptra,hos nugas,hos nequam,hos nihili,
Vocatiuus pluralis fit modis,quot nominatiuus eiufdem numeri,ideft quinqj, a, s,i, m,s, о fee«
ptra,o fortunsjO nihili,o nequam ,o nugas.
Hoc tarnen notem us,cp in quibus cafibus cuiuilibet numeri, prstermifimus aliquem modutn
Cafuura de his eft monoptotis,nihili,ncquam,nugas,
forme P"DeFormiscaiuum. Capîum, II
Угта* ГТ^Ч] Ormscafuum funt fex- Prima forma Vnarianuncuparur,qusiola nomina regit iurro
Binaría ri$> 9numerounom°doomnes cafas teiminantia. nequam,nugas,nihili»
forma HJflpsl Secunda forma Binaria dicitur,& ipfa (ola regit nomina in numero tantummodo fin*
Fi?11" iD ßuk" duobus cafibus uariatis,hoc cornu. nominatiuus,accuíatiuus,uocatiuus corripiuntur
y GenitiuuSjdatiuuSjablatiuus produeuntur.
Tertia
 CATHOLÍCA LXJÏII
Tertia Ternaria forma dîcitur,hae noía quidem in utroqj numero regít,ut hoc bellü,hui9 belli
huic bello,ha?c beUa,horumbellorû,msbellis.Pronominauero in numero tan rümodo plu ^¡¡¡¡¡Р1*
rali,ha»c ifta,horum iftorum,hisiftis.
Quarta,quam Quaternariá nuncupamus,&nomía?&pronomina regit in utroqjnumero.No
mina fic,hoc carmé,huius carminis,huic carmini,ab hoc carmine,& pluraliter hi docli, ho Q uater^
rum dofto^,hisdoftis,hosdoftos.PronomiaficJlIud,illius^i,abillo.pluraliterjhi)iílijho J,,"' for
rum iftorum,his,iftis,hos,iftos.
Quinta forma eft,qua? Quinaria nuncupat^in numero tantumodoíingulari,&noméregit,&
j)nomen,hicfacerdos,huius fàcerdotis,huicfacerdoti,hunciacerdotern,o íacerdos, ab hoc Qïint:*
íacerdote.Pronomen fic.Iile,iiHus,ifti,iftum,abifto.Quinaria forma in numero plurali,nec orma
nomen conrinet,nec pronomen.
Sexta forma Senaria eft in numero fingulari pronomina Tola regi t.Nullus,nullius, nulli, nullú c
o nulle,a nullo. ^ f™¡*
P"De Catholicis uerborum. Cap. III.
N hoc libro etiam de uerbis traftabo,ncut ante «pmiíi, quorum rónemper fingulaçt
I litera^ fyllabas prims uerbi pfona?,qualem faciat fecundá,ex qua cóiugario cognoíce
J rur,diligentiínme hocdocebo,atq$ interim de uocalibustraclemus poíirisante no-
uiflimá hteram primae uerbi períona?,inueniuntur auté uocales ante nouiffimá Iiteram tres,
contenantes m ulta?,de quibus poftea docebimus.
Prima coniugatio tres habet uocales ante ncuffimá Iiteram prima» uerbi perfbnae.e. correptá, Coniuga
Córneo commeas commeai.Lanio Ianias lania.u.FIucluo fluftuas fluclua. tío pruna
Secunda coniugatio.e.íblum recipit producían». Doceo doces doce.
Tertia correptá duas.i.Rapio rapis rapcu.Ruo ruis rue. t/ofaff*
Tertia pdaíh (qua gdáqrtádiciit) e Redeo redis redi i Munio munis muni,íedquoniam to Coniuga
ta uisuerbum in tempore perfefto modi indicatiui continetur,ficut in fecunda períona mo tío tema
di imperatiui tempore pra?íenti dedinatur,per fingulas literas prima: perfona? uerbi doceáus £г°5?"2*
íecundamperíonameiuídemtemporispraíteritiperfecl:i,&modiimperatiui,temporispríB' *
lentis fecundam perfonam,qua? fit uteris quidem tribus,modis uero quatuor,ficut exemplis
paulo ante moftraui.a. Ama.e.produfta Doce.e.correpta Lege.i. Audi extra hos modos fi qc?
uerbum terminauerit alia litera fecundam períonam modi imperatiui temporis prafentis
nullius coniugarionis continetrationem,ut eft Sis.VeIis.Cedo,& fiqua talia.
E.hanc Iiteram ante.o.habentia uerba,aut prima? íunt,aut fecúda»,aut terns producía?. Si prima:
fun t.ui. fàcient temporis pra?teriri primam perfonam modi indicatiui,ut Córneo córneas có-
meaui.Si fecunda? aut.ui.arceoarcui,aurdi,ut Prandeoprandi. Interdum creícente una fyl-
laba in principio,ut Mordeo momordi.Pendeo pependi,aut.xi.Iugeo luxi.aut gui.Langueo
Iangui,aut.fi. Ardeoarfi.Tertia? producía» aut.ui.Audiui.Intereointeriui,uï.ii.Ergobreuiter
per fingulas literas ante eo poli tas decurramus,ut facilius cognoícamus.e.ante.o.pofíta, cui9
íitconiugationis, uel quomodo fàciet ípeciem perfeclam.
A.hanc Iiteram ante.echabens uerbum nullum reperi,inuentor doceat rarionem.
B.anre eo pofitarn ,aut fecunda? funt con iugationis,aut tertia? producía» fecunda».bui. faciun t, ut
Rúbeo rubui.Sorbeo forbui,nam forbfi barbarifmus eft. Tertia? producla?.iui.ueI.ii. Subeo
fubiuijuel íubii..Inueni unum prima? coniugarionis beaui faciens tempore perfecto. Beo be-
as beaui.TerenriiiSjEcquid beo te?
Cante.eo.pofita fecundam regit coniugarionem ípeciem perfeclam aut.cui.aut.xi. Arceo arces
arcui.Luceo luces Iuxi.
D.&hxc ante eopofita fecundam regit coniugationem,fpectem uero perfeclam autdi, aut fi.
Prandeoprandi,ardeoarfi. Interdum additfyllabam in principio,Mordeomomordi. Pendeo
pependijExceptis duobus defecliuis genere,qua? incipien tia quafi neutra,tempus faciunt p-
feclum,quafi paffíua,ideft quafi.r,litera finita,ut Gaudeo gauifus fum, Audeoaufus fum,auc
dui,ut ftudeo ftudui,ftrideo ftridui,Sed uidendum ne magisdicendum'íit ftrido (Iridis, Vir-
gilius,ftridunt íilua?, non ftrident,
E,ante eo pofita certiam ¿>duclam regit tempus perfeftumjiuijUeLiijfàcit,Anteco anteiui, Prav
 PROBI
eo prsiui,uel anteii prsii.
F. hanc lireram ante.eo.habens nullum reperi uerbum.
G. ante.eo.pofita fecunda regit coniugarioné,fpeciem uero pcrfecbm,aut.xi.fàcir,aur.gui, aut
Tergo fi, Lugeo Iuxi.Egeo egui.Tergeo terfi dicimus,& rergo tergis tertis correpts.Legim9 eninj
Tergeo £c fp¿cuia lucida tergenr,quoduenit a uerbotergeo,& tergunt,abeo quod eft tergo.
H.i.k.anteeo.pofitas uerbum regere non inueni.
L.ante.eo pofita fecundam regit coniugationé,fpeciem pfecîam.Iui.uel.Ieui,Caleo,CompIeo
Dclcuí calui,côpleui,deleui.ReIeui dolia oia.Terentius.excipif' enim ab urraqj ratione defecriuunv
tus с genere faciens fpecié perfecTam quafi paíííuum,íoleo íolitus fum.
M. ante.eo.pofita prima regit coniugarioné fpecie perfecb.aui.faciens,utRemeo,Cómeo,re-
meaui cómeaui.Hoc tarnen fcire debemus,q> omnia uerba.e.ant.o.habenria fecunda? fine со
• .(v iugationis necefíeeír.Exceptoeois it,& illisquscunqueabhoc uerbofuerint traída» qua».
cöpoJita omnia tertisprodufls,idelt quarts coniugationis funt,prster duo prims coniugationis, q
fupra pofui,Remeo,& Commeo.
N.ante.eo.pofita fi uenerint a uerbo Eo (ficut fupra pofùi)rertis funr ,pdu#s,ideit quarts con
iugationis,fpecie pfecTa facient.ui.ul'.ii.ut ineo inis iniui,uel inii,fi non uenerint,fecuds eme
coniugationis.nui.fàcientia in fpecie perfecb,moneomones monui.
О. ante.eo.habentia tertis produ¿ts,¡deíl quarts íuntconiugationis.ui.ueLiL£acientia inípe-
cié perfe¿ta,ut Coeo cois coiui,uel coii.
P. hancliteram ante.eo.habens uerbum nonrçperi.
Q^.hanc quoqueliteram ante.en. nufquam reperi.
R. hsclfaantceo.pofita íecúds cóiugationis uerba regit.rui.faciunrin fpecie pfèfla. Careo ca
res carui.Tertis uero ,pdufts,ideft quarts.ui.uel.ii.ut pereo perisperiui,uelperii.
S. ante.eo. pofita unum reperi uerbú tenis producTs.iui.uel.ii.faciens in fpecie perfefta, tran"
feo tranfiui, uel tranfii.
T. hanc líam ante.eo. pofitá inueni,fed uerba fecunds coniugationis regentem,& facienté fpe
ciem perfe&am mi, ut Lateo latui.Pateo parui.Tertis produfts fi inuentum fuerit,ueniet
a uerbo Eo is.& faciet ui,uel.ii.in fpecie perfecb.Nam ficut ante docui.e.ante .eo.uerba babé
ria omnia fecunds funt coniugationis,excepto Eo is,& fiquid abeo nafcitur,nam tertis func
produits coniugationis,prster duo uerba prims coniugationis,qus ante pofui. Com meo
Cóm'ueo commeaSjRemeo remeas. Tertia enim íemp correpta coniugatio.eo.non terminatur,ficuc
Ceueo fupra monftraui. Hoc tarnen fcire debemus,qj terris produces coniugationis ípecies perfeéta
duobus tantum modis terminatur.iui.ii.
V.hanc literam ante eo pofitam uerbum habens reperi fecunds coniugationis, fpeciem períe"
Лат faciens.iui.Conniueoconniuesconniui.Cicero.Siqui exire uelint,conniuere pofTum,
& ceueo ceues ceui.Perfius. An Romule cenes?
X.Y.Z.literas ante.eo.pofitas uerba habentia nufquam reperi.
C3oniamíufficienter(utarbitror)deuerbis.e.ante.o.habenrib0docui, confequens puto de his
tracTare,qus.i.ante.o.habent per fingulas literas ante.io.pofítas,qus regunt primam coniuga
tionem,uel tertiam utranqj.Nam fecunda coniugatio eo tantummodo terminatur.
Ai 31Í Ш A.ante.io.habens uerbum tertis correptsinueni.ai.faciens in fpecie perfefta,aio ais aitaiaifîi ait
nit B.ante.io.habentia tertis produfts,ideít quarts coniugationis.ui.uel.ii. facient fpeciem perfé"
ftam.ambio ambis ambiui,uel ambii.
Sardo C.ante.io.habentia tertis produfts.ui.uel.xi.facient fpecie perfecb.Sarcio farciui.Vincio uinxi.
Tertis uero correpts.ci.ut inucio mieci.
D.ante.io.non inueni.
< E.hanc quoque literam ante.io.non inueni.
fiuHufT* F.ante.io.habentia uerba tertis produ&s.ui.uelii.faciunt fpecie perfefta.Suffio fuffiui,unum re
Fío fa¿t> peries eiufdem cóiugarióis defeftiuú genere,ficut foleo folitus fum,fic Fio fis fit faéhiffum.
íum G.ante.io-habens uerbum non inueni.
. . H.ante.io.uerba habentia prims reperi coniugationis. aui.facienria fpecie perfefta. Hio Inhio,
шошаш hiaui inhiaui.
I.K.his
 CATHOtICA IXV
I.K.his Iireris ante iouerba terminara ñíueni,unúinucnitertíaíCorrcpta?.xi.facienspf€OaM с Mrio me
iomeis mexLPerfius modo infinito,M atronar imeiereuuluar. ismtxi
Lante io uerba tertiär ,pduäa funt.ui.uel.ii.facienr pfeftum,poho poliui, uel polii, participium At я Pa.
paffiuûpofuit Virgiliusjlam parte poIita,& modiindicariuiaftiuitariíípeciem iperfecbm ¿¡И?"*
polibant,Salio (àlis faliui,uel (âlii. Patriae
M.anre.io.habcni uerbum noninueni. imeacuul
JN.ance.io.habens uerbúfi primar fucrit cóiugationif.ui. faciet fpecie pfefta.Lanio laniaflaniaui ^C:f-Ct
(i terciar |>duftar,ideit qiiartae.ui.uel.ii.Muniomumf muniu^uelmunii. routa
O.ante.io pofitam in uerbifnon inuem. ■ ,
P.ante.io pofita tertiär correptar inueni.ui.facienria perfeftam fpeciem.
Rapio rapui,uel rapii.Cupiocupiui,uelcupii.
Q..ante.io.nufquam iueni ,& rationabiliter,quia.q.litcra non fcnbitur,nifi ante.ii.ee aliam qua q t j,tcre
cunqj uocalem iunctam. poteftas
R.ante.io.poficá terriar correptar íuéi.ri. facics fpecie pfe étá,&.pe.fyllaba correpta í prîcipio ad
dita,pano pepi.Quidá putác hoc uerbú ternas £duétar.i.quarta; eíTe,fed errât,nâ ífinitú ppe*
raú modú pfe£tû.Teré.po(ùit,parcre hic diuirias,q> íi effet tertiär pducbe.ri.habuiíTec ante.re
fyllabá pariré, pneterea.re.utraqj correpta e(t.Náfilpduxeris,cr¡t(cd'a; coniugationis parère Parère
ueniensauerbo pareo pares,utVirgi.paretamordiftiscara»genitricis. Panrc
S.ance.io.hñs uerbú pria? reperi cóiugarionif.ui.faciés fpecie pfecta,Bafio bafiaui,fic МагпаГ. p^^
T>ante.iohñs,fi terna; .pducbefueritui.facietípecie pfe&a, pardo ptiui,fic Cice. parriueranc. Partíor
Dicim9,& prit* fub eodé icelleftu aftiuitatif,uel uerbi cois, pardor. Virgi.Et fociofparritur
in ocf fleuri Obíono obfonor,fipríar fuerit.ui.facier fpecie pfefta,fatio (arias fariauí. оЧ°°ог
V.X.Y.Zante.io.nulla dehif Uteris inueni terminata uerba,qui inuenerit eriam declinandi 0Q
doceat rarionem,
A,ante,uo,pofita prima; cóiugarionis uerba regit, & tertiär correpta;,Nam fecunda: cóiugano
nis,& terna; longar^dell quartar,uerba,u,ante,o,nunquam habent,fed feciida ,e,lc!á, Teroa
produfta,ideft quarta,&.i.Ergo.a.an te.uo.pofita fi primar fuent coniugationis .ui. faciet (jbe-
cie pfefta.Lauo lauaui,fi terriar.ui.Lauo lauis Jaui dicimus,& lauor lauans lub uno intellectu. tauo la*
B.anteuo.pofitatertia?correpta;reperi.bui.faciensípecieperfe¿ta.Imbuoinibuisimbui.Prim3í "*T
non inueni,inuentor doceat rationem . ¡¿J*
C& hanc literam ante.uapoíítam tertiär correptar regentem uerba reperi.cui. Cicientem in íbe- Lauor la
cieperfe¿ta,ucAcuoacuisacui uans
D.nec hancliteramante.uo.pofitam regentem uerba prima; coniugatiôisinueni,fed tertia; cor'
repra;.dui,facientem in fpecie perfefta.Induo induis indui. Nam (¡cucante docui.ui,ante.o,
pofita,aut primar coniugarionis uerba regit,aut temar produftar,hoc eft quarter.
Ehuius Ira; ante.uo,pofi cae uerbú terriar correptar repen.ui,faciens in lpecie perfecta.Ceuo ceuif P«fi» Io#
ceui.Perfius tempore futuro pofuic. An Romuleceuesffignificaraucern cum turpiradinece сц*
dere,uel turpiter incuruari.Primar coniugationis uerbum.e.ante.uo.habens non inueni»
F.hanc literam ante.uo,pofitam uerba regere non inueni, nouo more unam declinarioncm ex
Ъзс quafí deícendentem legi apud Terentium in Ecyra.Fors fuat poL Fua*
G.huius litera; ante.uo,po(ítx uerbum prima» cóiugarionis noninueni.Sed tertiär correptar gui,
fcciens fpecie perfeaa,ut Arguoarguisargui,&ungo unguis unxi,namungueonon legi. Vngao
H. hanc literam ante uo ,pofítam regentem non inueni, V nguco
Izante uojpoíita primam regit coniugationem,& ípé pfefta aui,tacit.Deriuo deriuas deriuaui.
K.ante.uo.pofitam nullum uerbum regit.
L.ance.uo.pofita terriam correptam regit.lui.fáciens fpecie pertecbDiluo diluís diluí.
M.anre.uo.poficam non inueni.
N.harc hcera ante.uo.pofita tertiam correptam coniugationem regit,& fpeciem perfeftam fá?
cit.nui.Innuoinnuisinnui. Annuo annui. Renuorcnui.
O.ante.uo.pofita primam regit coniugationem ,& fpeciem perfc¿tam.aui,tacit,Nouo renouo
nouaui renouaui.
P.ante,uopoíica terriam cóiugationé correptam regit,& fpeciem perfecïam.fpui,fâcic ut Spuo 5puo
Diomcdes X
 f PROBI
refpuo,fpui refpui.
Refpuo 0^,апсе,иороПга,&рпта coniugationé regic,& rerriá correptam,quaui,fàcit fpecie pfeela
a?quo a?quafequi.Exapquoexa?qsexaequi. Tertia; uero correpta,qui,ut relíquo relinqs reliq,
R,&ha;c lía ante,uo,pofita,& prima coniugarioné regir,& tertiam correpri prima; ípecie p«
fèfta,aui,terminaf,Scruo feruas feruaui.Tertia?,rui,uc Ruó ruif rui»
S,ante,uo,pofita tertiam correptam regit,Suoíuifíui,Conílio confui.
T,ante,uo,pofira prima cóiugationé regit fpecie pfecb,aui,faciens,Fuciuo flucTuas fluftuauu
VjX,Y,Z,his uteris ante.uo.pofitis uerba regere ñ inuenLHoc mó declmabuní oía uetba.o. rer
míata anteeá habétia uocaleí illas,qs fupra méoraui,exceptis defeftiuis.iNúcad íyllabas cofa
nantiu deueniam°,q cófonantes fí finteante nouiiïïmâ lfam.o.aut pria; coniugationis facienc
uerbú,aut tertio correptar.Náfccra coniugario,ucl tertia pducb.i.quarta,cóíonanté anteo,
lram nunquá haber, ficut frequeter docui.Secunda <jdé.e.íoIam,ut doceodoces, terna uero
,pducb,ideít quarta,duaí,e.&.i.ut Redeoredifredi, & M unió munis muni.
Bo,rermíata,prís fi fint,baui,facient fpecie fftiBtájm Libo übaf Hbaui,tertia; uero correpta?,pfí
Sorbui ut Nubo nubif nupfi,aut,bui,ut Sorbeo forbef forbui,quáuis,& forbfi leftum fit.
Sorbíi Co,prima;fi fint,caui,facientfpeciepiefta,utSicco,ficcas ficcaui.Dicodicasdicaui. Virgilios
Propriaqj dicabo.aur.cui.ut Mico micas micui,tertia? uero correpta?..iut.ci,ut Wco uícií uici
aut,xi,utDicodicií dixi.Ducoducisduxi,auc,ui,utCrefco creícis crt'ui,& Paícopafcispa*
ui,aut,nui,ut íenefeo feneícis íenui.
Cedo Do,pría»,fi fint,aut,di,faciét in ípecie pfefta,ut Do das dedi,aut,daui,ut Laudo laudas Iaudaut
Cedite
Salue fal tertia; uero correpta?,aut,didi,ut addo addis addidi,credo с redis creddidi,aut.fí.ut cedo cedis
uete ceffi,aut,cidi,utcadocadiscecidi,nácedo qjíignificatdafíne uerbí rotiufíubflária íoliirepe
Saluere riÉ numero fingularicedo,numero pluraIicedite,ficPlaucus,&antigcomoediographi, fi/
Salueo cut falue faluete faluef3ná qcF Plaut.in trucuIéto,Nô iàlueo irridéter poíuit pro piona rufticí.
Fo,non inueni. ,
Tcrgo Go,pría;,gaui,facit,at Rogo rogas rogaui,tertia? uero correpta?,aut,xi,reddit, ut pingo pingis
Tcrgco pinxi,Sugouigisíuxi,aut.fi.uttergotergisterfi.LecKieít,& tergeo,undein Virgilio utranqj
declinationem indifferenter inuenimus.Et ípicula lucida tergunt,a tergo tergis, a tergeo ter«
ges tergent,& uergo uerfi facit,aur,gi.ut tango tetigi,et in principio fyllabam adiccit,ut pun
go pupugi,pango pepigi.Quidam pepigi defetfiuu tempore putant eife,ut odi,noui,m cmi.
lnchon5 Alu pra-íentis, aliiprcteritieflimant. .. » "• ~*
inchoo Ho,prima;e(l,haui facitsutincohoinchoasinchoaui,quidâ putant inchoarediciimperitiflime
Pulcher nam пеф poft.c.liceram.h.latina uerba regunr,exceptis nomíbus tribus, quaTuprapo(ui,puf
Orchus
Lurcho cher,orchuf,Iurchojneqj40.lfa ante.o.alterum latinos иегЬосг prima períona reperitur,(ed'il
Rcboo la? tres uocales,quas ante docui.e.i.u.nam nec.a.nec.o.igitur quod Plautus pofuit reboo, non
Verba la latine,íed grace pofuit Со« eoéc<rt undederiuatiuumreboorcboas.Namlatinumuerbum.o.
tinüo.an ante .o.habens nunquam reperitur. Tertia; uero coniugationis correpta? uerba.ho. term i nata
tc.o. ha?
bens non xi.faciunt fpecie perfecta. Traho trahis traxi,ueho uehis uexi.
inuenitur Ko.non inuenitur uerbum hac fyllaba terminatum rónabilr,nam.k.lfa nó feribirur, nifí ante.a.
K.Ire po lram in principiis nominum ,uel uerboijj confequenris fyllaba?,& cófonans principium íít,fi
teñas: SC cut in inflituris artiií,hoc eil in libro primo mon(lraui,kamena?,kaIeo,kareo,& íiqua taha.
ufus
Iníhtuta Lo.pnma? fi fint,laui.fàcict,ca?lo ca-laui.Tertia; uero correpta?,aut.lui.ut excello excellis excellui
artium aut.li.ut tollojfuftollo íu(luli,de utrocp uerbo,nam tuli ab eo uenit,quod eft ièro tub.
Probí Mo.prima?,aut maui facit,utamoamaui,clamo clamaui,aut mui,utdomo domui. Tertia? uero
Kamene
Kaleo correpta?,aut.pfi,ut íumo fumpfi,aut mui,ut tremo tremis tremui.
Tollo No.prima?.naui.fàcit,fano fanas lanaui.Tertia; uero correpta;.ni.íed in principio fyllaba addita
Tuli cano canis cecini,aut.ui.cerno cernis creui,fino fiui.
Domo Po.pnma? paui faci t,ur (lipo (lipas (lipaui.Tertia? uero pi.rumpo rum pis rupi.
domuí
O* litera Q^ha?c litera ideo non íuenitur regensuerbum,quoniam nullam literam antecederé poteft ni«
poteítas: fi.u,& aliquam uocalem cum ea antecedentem iuncbm,unde fupra cum de uocalibus ante
Öiufus ceden tibus.o.literam tracbuimus,pofuimus,reliquo relinquis reliqui.
Ro,primae,raui,facit,oro oras oraui. Terna» uero correpta?,auc ui,ut fero ícrif feui, aut fiui, иt q
roquxris
 CATHOLICA LXVI
ro qiiTris qua»fiui,aut,mi,utmfero inferís infèrui.
So,primx1iàm,pra»tericofacic,peiifopenfaspeniàui.Tcm«uefO)ui,qua;foquaîfîui. Tale eft с«'
no crefco creui.
To,prima?,caui,facie,muto mutas mucaui. Tercia; uero fi mitco mitrifmifi,auc ei,u cuereo uerris Creui
uerei,auc,ui,uc fterco fterris ftercui.Perfi9,Poftqua deftertuit eç.Si.c.ante.eo.habuenr pria uer
bi pfona. Prima coniugatio,ftaui,facicin (pecie perfecb,mafto maclas maftaui. Tercia uero
correpca,xui,nefto neftis nexui,flefto flectis flexui.
Xo,prima;,xaui,facier,Elixoelixas elixaui,aut,xui,Enixoenixasenixui. Tercia; uerOjXui,uc ne Flexui
xo nexis nexui.
Quoniam(ficuc arbicror)iufEcienter eraftauimus de uerbis o litera cermiuatis ,ueniamus ad ea
qui-,or,fylIaba cerminantur.
Or,fyllaba rerminaca,fiue pura,fiueuocali,ueIcófonancepra;cedente,fi prima: fínccóiugacióis
uel fccfa^uel cerria; ,pdufta;,ideft quarca;,anee nouiiïïmam hceram fecunda; pfonae aftiuicacis Y.Uzba°r
ri,fyllaba accipiencia facient fecíidá períoná paflîuicatis,uc Amo amas,am or amans. Ooceo termiata
doces,doceor doceris.Munio munis munior muniris a&iuitas
Tercia; uero correpta,i,lram in,e,correptam mutac,& fie cu,e,ri,ante,s,accipic,uc Lego legis,et pa^uto*"
legor IegeriSj&fiqcalia. Tempus añt perfeftum facient oes coniugationes parncipio mai- preterití
culío téporis pterin addicaíumíyllaba,hicamatus,am aras fú,hicdoftus,doCtusíú,hicfcrip pfeftitpí
1 tus,fcriptusíií,hic municus,municus fum.Fit aút parricipium temporis prsteriti generis mai uad* for
culini ex fecunda pfona aftiuitatis in prima quidé coniugarione,& terna produfta,ideftqr ¡JJJJ ¿f
ta, accepta fyllaba,tu,antenouiffimá liceram,s,ucamoamas,hicamatus,Munió munis, hic or
muniras. In fecunda uero,& tercia correpca pereunte,e,Iitera penulcima fecunda; piona; afti Partícipe
uiraeis,&,ra,ance,s,pofica,ucdoceodoces,b.icdocbs, dicodicis,h»cdiftus, auepereunti- ¡¡¡¡¿Р}„§
busduabus Uteris penulcimis,&,cu,ance nouiflímáliteram,s,ut neftoneftis ne¿tusíú,quá formetur
uis pofteriorespro,c,&,c,x,poíuerunr,nexusfum. NeAus
Imperariuus modus paíííuitacis.refyllaba^ddica imperatiuo acliuitacis fiec,ut ama amare, doce M«us
docere,fcribe fcribere,muni munire.De hac tarnen ratióe,& de modo infinitiuo plenius í m jmpcratl-
mtuusarcium^hoceftin libro primo docuimus,illorum uero uerborum,ideft.r. terminaron uufínucr
& non uenientium ab.o.licerafpecies perfeda notecur de participio temporis preterid, bisio or
rDeftruftura. Capmm. IUI exeunri*
ä^ Voniam de diflyllabis,& trifylIabis,necnon & quatuor fyllabarum in primo docuim9 ñ™ un c
i Iibro.De nominum uero,uerborumq¿ ratione in hoc confequens arbitraras fum de ter iníh'tuta
minarionibusplacennbusnoftroremporepaucisadmodumdemonftrare, quasmulti ^т"?
credunc mecro deberé conftare,quorum opinioni nó libenter confentimus. Quoniá & Tul Probl
lius,& ca?teri oratores monofyllabo ftruxere uerbo,cum una íyllaba metrum non fie.
Eft autem ftruflura uerborum compofitio difta a ftruendo.i.componédo, unde ftruftura; сот ftmftura
pofîcionesalicuius rei dicuntur.Ha» quamuis in omni oracione fèruari debeant, tarnen maxi- Чце
mein uerbis duobus nouiflïmo,& penúltimo func deleftabiliter componenda;.
An tiqin quidem oracores,in quibus maxime Tullius,nunquá neceíTariis fenfibus prepofuerúc
oranôis ftrucl:uram,fed magis forti,& graui compoficione,q mollicer, uel laxedicere malue
runc,uc cum haberenc occafionem fie ftruendirquéadmodum noftri cemporis homines dele
ftancur) canq de induftria ufi func ftru&ura ford,pociuiquam deleftati,ficut exemphs Tullía-
nis breuicer probare pocenmus.
Quod in primis eft noftro tépore lutiofum.Tuffius no dubitauic uerbo monofyllabo finiré ftru Claufula
¿raram,ut eft. Ab iftius peculantia cóferuare nó licitum eft,qua; cu is ciuitanbus .C Verri có- 'Sbotrr#
municata funt,& (id qdP populus Romanus iam flagitac)exerucb acqj deleca fine Их cópofi minata
tióes mucacsfàciéc noftri téporis íb?ufturas,fic ex Tribracho,& Ditrochaso. Ab iftius peculá
cia nó eft licicú cóferuaí,ex Trochaeo,& DaftylcQua; func igif Verri cú is ciuicanb9 cóicaca
ex Oicrocha;o>& Bachio a ióga^d qd^ppïus Romanus iá diu eflagicac exrinéea acqj deleta fie.
Diflyllaba ftruftura(qua? non ualde quibufdam placet)anciquos uiros uehementiffime delefta
bac,eft enim £$щ admodum ,uitanfqj etiam noftti temporis Barbarifmú, fi non fuent Spon 5trJ<Jr11/
diojuel ТгосНаю poft daftylum finita,« Primus ab oris,& in quo mea uoluntace,P,R, per ¡J,*
r.'N-.гт Diomedes I ii
 PROB!
. fpicerc poflîr.Sic enim ueriu hcroicî metri faciét, qua? fob uerfífícatio eíf oracorib* dcuírlda
Hexame Nam íi omné fugerc uoluerint,tacebunt.Quoniá nulla orado fine metro confiât.
tri fíncela Trifyliaba frruftura noftro tépore caute ponéda efr,ne autuerfum heroicú faciacex trochara со
ufula uU pofira,& Bachio a breui,uc Capta fuifíent,aur(utquibuídá placet) Barbariímu,fi exfpondiö
rïofo uel Iambo,ueI quo uis pede,cuius fit nouiflîma fyllaba natura longa,cóponaf ex aliquouer
trifyHaba ^° tnfyU3Do,(j pofitus bene fonet,ná fi plaufibilis nó fuerit,Barbariimum noftri téporis ui-
Barbarif tans,nec frrufturam fàciet nobis placentem,&illud(inter multa alia)Tullianû ièntentia fua
m? î dau Iiberauerant,& cuius ego caufa laboro.
uilïs Quatuor íyllaba^'ítruftura fie uitabit pH téporis Barbarifmr^ficutdiiîîllaba^muismulti nia
Claufula piéter,& í tali cópofitióe Barbarifmos eíTe dixerút, ñ penúltimo uerbú habeat nouiífimá fy[
quatuor labá natura longá,ut Ad mea capíam admifero,et Jnduftria?qj mea?cótenderé.Ergo fi nosad
fylIabanS hmói ftrufturas aliqua neceffitas detuIerit,poterim° reprehendetes ípeririflimos cóprobare,
íi noftç? nofmet officiñ fècerimus corripiétes fyllabas,et pducentes lógas.Caufa laboro,fa„p
ducenres. Capias admiíero.as.pducétes. í n i fris .n.tantûmodo fyllabis (fi correpra fuerít) eric
Barbariím^nó ita tota cópofitione ftrucTura.Capfas admifero,qrñ Barbarifmus una pte oro
nis fír,piurib9 nunquá. Na fi hoc ita eííet, ñ in tantú doctrina 1 atuñTet,ut earn Tullius ignora
retjueltantü potuilTet,utea poílillú,&multos ante Tullium noftris céporibusnoícererur,
quorum obfeuram peritiam deuitareconftituiillo^nobiliiïïma negligentia decoratus.
Nunc uero quomá docuimus ha;c,qus: a nobis ftultiiïïme reprehendunf ídifFerentera priorib*
pofita,ftruéluras nobis delecbbiles componamus.
Amphibrachus,& M olofíus, probare deberes.
Amphibrachus^ Bachius a longa,dolore derifus.
Anapefrus,& Ржоп tertius,fieri poruiflet.
Anapeírus,& Ionicus minor,modicos coluerunt.
Atmípaírus,& Moloffus,coh;eredem detraxit.
Amphimacrus>& Hyppius íecundus,optime nauigaui.
, - Bachius a longa geminatus,detrudithsredem.
Bachius,& molofTus,canrarefecerunt.
Bachius а breui,# Hyppius fecundus,doloresdetulerunt.
. .... Choryambus,& Hyppius primus,condidimus fepulturam.
Chorius,ideíl Trocha?us,& Bachius a Ionga,effe deleftum.
Trochxus,& Paran tertiusfacientillam ítrufturam,TulIio peculiarem cíTe uideatur.
Daftylus,& Ditrochms,hoípiribus temperare.
Daftylus,& Ionicusa minore,omniaplacuerunt.
Ditroch*us,& Bachius a Ionga,uindicatur electas,
Daftylus,& Paran tertius,curiam reuocare.
Daftylus,&Difpondius,luminadeponebant.
Epitritus quartus,& Bachius a longa,deducentes abducunt.
Epitritus quartm,&Moloífas,impelIen te deuinxit»
Epitritus rerrius,& Ditrocha?us,piratica IiberaíTer.
Et Hyppius terri us.i.tertius Epitritus,et Hyppius fecúd°,dilexerát c*piones,pdon«uindicaíh\
Jonicus maior,& Ionicus mmor,contagiadiluerunt.
Ionicus maior,& Ditrocha?us,depellere caíhtatem.
Paran primus,& Hyppius quartus,decipere contendebant.
Paran íecundus,& Diípondius,pericuIa deuitaui»
Trocha?us,& Bachius a Ionga,fume decretum.
Tribrachus,& Ditrochajus.Cererem decanamus.Has quidem repertas componamus,qua; роГ
fint auditores noftri temporis delectare.
Amphimacrus,& Antifpa(lus,maxime laborare,& Bachius a longa,& Paran tertius,pudétem
exitum qusefiíTe uideatur.
Trocha?^ Bachius a longa/ecurieiTe percuto
ticus,& Ditrochams,P.R,uoluerit uindicare. _
Bachius
 CATHOLÍCA IXVÏÏ
Bachius a Ionga,& MoloiTks,caufamqj cognouît.
Trocha:us,&MoIoflbs.ipfumdeIegic. -1 ■■
Amphibrachus,& M oloiTus3probaredeberent.
Antiipaihis,& Bachius a Ionga,uoIuptateconccptam.
Choryam bus,& Ditrochsus,ingenio íumnere.
Daftylus,& Antiipaftus,corpore perhorrefco.
Pa>on,& Ditrocrueus Judicium fuíbnebit.
Bachius a Ionga,& M oIoiTus,fubfcriptor addarar.
Diambus, & Hyppius fecundus,iniuriis commoueri.
Tribrachus,& Hyppius quartU9,çuius qua>ftor fueris accufare.
Daftylus,& Hyppius quarrus,procellam temporisdeuitare.
Iambus,& Ditrocha?us,diu machinatur.
Choryábus,& Pa?ó Terrius,c6pofuit fonem.Scd ut breuiiïïmc de ftrufturis delecHrib* doceav
mus,obieruandû eft,neautueru» heroicimetrifaciamus,auti natura loga fyllaba pcnultio
uerbo terminaro trifyllabo finiamus,ca;teris pene oîbus auditoré polTumus delegare.
Item alio modo.Compofitio prima a rrocha?o,& Moloflo3ut uadit armatus,a troch;eo,et cho
ryambo,ut magnos incutiens.
Ex ТгосЬго,& Iónico minore, ut uiétus inceflêrat. i .on
Ex Trochso,& quinqj fyllabis,quarum tertia fit longa,ut ille repugnabilis.
Ex Tribracho,& hifdem,compofit.ii.
Ex Amphimacro,& Spondio,ut dixerat magnus.
Ex Amphimacro,& Anapefto,utmaximusdiffidus.
Ex Am phimacro,et Daftylo,ut Mulciber.ii.côpofuio terria,cx Spondio,& Ра-one quarto,«
doceat facilitas.
Ex Spondio,& Bachio,ur magno errore pulfus.
Ex Spondio,& Рзеопе fecundo,ut ultus receíferat. ;
Ex Anapefto,& hifdem.
Ex Amphimacro,& hifdem.iii.& Palimbachio,& Spondio.
Ex PaIimbachïo,& Anapefto.
Ex Palimbachio,& Daftylo.
Ex Ргопе tertio., & hifdem.
ExAmphibracho,& hifdem.y.
Ex Spondio,& lambo. -."■"•
ExSpondio,&Tribracho. ! ■ •
Ex Anapefto,& hifdem.yi,
ExSpondio,& Iambo,& Spondio.
ExSpondio,Iambo,& Daftylo.
Ex duobus Iambis3& Spondio.
Exduobas lambo, & Daftylo.
Ex diifyllabo Iambo,& in trifyllabis Trochseo.
Ex Trochado feptimo.
Ex Spondio,& Epitrito fecundo.
ExSpondio,& Epitrito tertio»
Ex Iambo,& hiidem primo.
Ex trifyllabo,et hiidem oftauo.
Ex Spondio,&.y.fyUabo,quaram du* prim« breues fint.
Ex Spondio,&.y.fyllabo,cuius fecunde breues finb
Ex lambo.& hifdem. ■
Ex TrifyUabo3& hiidem.

rCathoIicoram Probi Finis»

fliomedes I ¡ii
 CORNELIVS f." -; •; ¿. .. -О
CORNELII FRONTONIS DE NOMINVM VER
BORVMQ^VE DIFFERENTHS. Cap. I

NTER Vltionem,& Vindiclam. Vltio uíndicac faelú. Vindicta

futura prohiber. Ideo Mars ultot non uindexdicitur.
Marsuli Pra?dam,& Rapinam.Pra?da uiclos fpoliat. Rapiña fubito uenir.Itaqj
tor illa uiftoria gaudet,ha?c petulantia.
Cur,& Quare.Cur fimpl'r percontatur.Quare cám,rónéq$ defiderat.
Deliclum,& Peccatum.Qui deliquit,nonfecitjquod faceré debuit.
Qui peccauit hoc fecit,ted parum recle.
Remedium,& Medicamentum.Remedium nepereclitemur darar
Medicamentumadfubitapenculaaptatur. Atqueita Remedium
%о!юТЭ íubmouetimminentia.Medicamentum fanat tnfana.
ГчЪЫН III
Flumé,& FIuuiú.Flumé idem fluit,et manet.Fluuius téporib9 ficcaf,
.Cprmrbiüm, & Corinthiacum. Corinthium ciuem dicemus.Corinthiacum uas.
Roíeum,&rofaceum.Rofeumper íe. Roíaceum mixtum,
Fufcum,& nigrum. Fufco album opponitur.Nigrocandidum.
Pugnare,Oppugnare,& Impugnare.Qui pugnac refiftit.C^uioppugnatobfefioré Qjiiim
pugnat per omnia inimicus eft.Itaqj pugnat exercitus.Oppugnantur, uel caftra, uel urbes,
ímpugnantur inimici.
Album,& Candidum. Album natura fit .Candidum cura.
ü?cus,& Decorem. decus honoris, decor forms.
Pompeiporticus,& Pompeia,& Pompeiana. Pompei,fipoífidet.Pompeia,fipublicauir.Pom
peiana,fi inalterius dominationem uenit. .
Satiatum,& faturatum. íatiatus uentris.faturatusanimi.
Obiurgat enm,cuius habet poteftatem. Monet propter beneuolcriam.admonet,utconfirmet
memoriam.Summonet,utpoOit ordinate pnunciare.Igitur in Obiurgante poteftas,in Mo
nente beneuolentia,in admonente memoria. In fummonente officium.
Antiquum ,&uetus. Antiquum eft quod excelîîtpatrummemoriam.Vetusannorum multo»
fentit utilitatem. Vinum hoc melius eft, quo fit uetuflum.
Sarrrix,& farcinatrix. Sartrix qua? farcit.farcinatrix que farcinas feruar.
Videre,& fpeftare,& Intneri,& aipicere,& cernerc,& animaduertere. Videmus narura.fpefta
mus uoluntate.Intuemur cura.alpicimuseximprouifo. Animaduertimus,& Cernimus aio.
Oftentum,& Portentum,& Monftrum,& prodigium. Often turn quod praeter coníuetudiné
offertur,ut¡puta fi uideatur terra ardere,uel caelum,uel mare. Portentum quod porro, ôc diu-
tiusmanet/uturumqjpoítmodum aliquid fignificat.Monftrum eft côtranaturam,ideftMi
notaurus. Prodigium quod mores faciunt,per quod detrimenmm expeclatur. I taqj qui pro
digiafaciunt,prodigiuocantur.In Oftentoraritasadmirationern facie In Moftro reclus or
do nature uincitur. In portento differtureuentus. In prodigio detrimenturn fignificatur.
Turbam,&frequentiam.AnguftusIocusfacitturbam.Frequentiammulritudo.
Putant & fufpicantur.Qui putant omni genere errant.Qui (ufpicantur ahquid praniident.
Frater, 8c Germanus.Frater,autexaliamatre,autexaliopatrepoteft efle.Germanus exnídem
parenribusfitnecefteeft. .
Sermo, 8C Loquella.íermo omnium gétium eft.Loquella cuiufqjgenris propria dialechs»
Comes,&aiTecla,&fodalis,& С liens. Comes itefiaeir» Afleclafequitur potentiorem. fodalis
adulelcenri* nomen eft.Cliens imploratoperr^&fidem.lra Comes tutus. Aflecla officioius.
Sodalisamicus,Cliens iummiftus.
Cauía,& Ratio.Cauia docetfaclum.RariofoIuitobfcura.
Nomen,& Vocabulum.Nomen proprium indicar,Vocabulum diffundit fignificarionem.|
Horret,& Trépidât. Höret corpusTrepidat motus animi.
Qraerere3 & inquirere3& DefiderarejQuaerirpus diftipUnam, Inquirimus de quo dubitamus.
'■ :чЫП Defideramus
 DE DICTIOMVM DíFFERENTNS LXXIII
Defîderamus,uel quod diligimus,uel quod amifimus.
Ternera riiis ,& Audax. Temeranus g fine refpeftu iàlu eis obiieie Ce periculis. audax fine rationc
imperum facie, ergo audax non prouider,temerarius non timet.
Longum,&Longinquum.Longumpr;euerbium eft,itaqueuerbumtlIiapponitur. Long in*
quum irinerisell.
Fdix,&Fortunatus. felix ita narus eft. forcunatus cum opibusnomé accipi t. Г ta Fœlix natura-
bono fruitur.Fortunatus commodotempons.
Aeftas,& a?ftus,a?ftas eft pars anni.arftus calor temporis. aeftusa nimio calore nomen accepte
sftas nomen nonamittet,eriam fi temperara eft.
Cirius,&celerius.Citiuspraruerbium quali taris prelatiua: fimile cognominis pro maturum
eftetiam fîgnificannam habens,utlamfsflî antetempusrefàfla,utloquatur,nonoftendic
qualitatis,fed temporis. at Celeritasíui temporis eft perfecta.
Smul, & Vna. Simul locum demonftrat.Vna congregationem.
Cominus Iacuhs, 9 illud a manibus non recedit,hoc e manibus emittictir.
Parfi, & peperci. parfi femeL peperci fepius.
Dicere,et Loqui,& Narrare.Dicimus quod uolumus.Loquimur inuicé.Narram9 qo? ignorai
Vulrus,& Os-Vulrus proprie hominisOs omnium.
Memoriofe,& Memoriter.Memoriofus haber ad dicb,facbqj referenda memoriam. Me>*
mor benefîcii memoriam,uel iniuri* refèrt.Ita memorioièquifacit,oftenditinomnire na
tura? bonum.Memoriter gratum,uel fortem exeo oftendir, q> ucl retribuit beneficium
grate, aut iniunam uindicat fortiter.
Ordinare,& Dilponere. Ordinario fimplex eft. Difpofitiouaga.
Cófideratius,& Cofíderantius.Cófideratius prauierbiuex cognomîe.Côfideranti'expticipio
Dedicatum,& Confecratum.Dedicatur deo.Confecrarur quafifanétum conftiruitur,hoc eft
dedicatur deo. Confecratur quod prophanum fit.
Quatenus,& Quatinus-Quatenus qua fini.Qjiatinus quoniam.
Voluntatem,& Voluptatem.Voluntas fafto gauder.Voluptas fieri cupit.
Nouiflîmum,& Vltimum.Nouiifimum ordinis.Vlrimum orbis«
Furtim,& Furacirer,cV FurtiucFurrim cum incipit Furaciter quafiartificiofea confuetudine
inuoIandi.Furtiue iam quod ablatum^rgo Furtim.Furaciter.Furax.Furriue locus fâcit.
Jmum,&infimumJmumfîjmmoreipondet.Infimum,ut infra humum.
Commodare,& Accómodare.Commodatmutuam pecuniam.accommodat aptar.
Splendorem,&FuIgorem.FuIgetnatura,utignis,íolíplendet,utaurum,argentum.
Mereri,& Merere. M eret pmium.Meretur gratiam. I taqj illud ueftigale, hoc honoratum eft.
Pedale,& Pedule. Pedale menfura eft pedis.pedule uero fut» pedibus pra;ftat urilitatem.
Araneum,& araneam.araneum quod textum eft, aranea quae texit.
Opinionem,& Rumorem,&famam.Opiniohominemfufpe¿rum facit-Fama uel cômendac
uel deftruir.Rumor indicat.Opinio oftendit.fama indicat.Rumor tumultuatur. .
Querimoniam,& Querelam.Querimonia certa: rei eft.Querela iuperuacua eft. Itaqj prior gra*
uitatiSjpofterior Ieuitaris eft.
Transfugam,& perfugam. Transfuga fuos reliquit,& ad alios uenit.perfuga fupplex eit,ergo
transfuga,ut adiuuetur.
Hunc,& Iftum,& Illum,&cum.Hunc& Iftum in proximo notant. Illumoftendit quidem
longe ftantem,fed in confpectu.Eum abfentem refere.
Glorium,& Gloriofum,& Gloriatorem. Gloriusunius eft gloria». Gloriator no habet cauiâm
gIoriandi,fed tarnen gloriatur.Gloriofus pluribus de caufîs efle cogitur. GlorioP
Abrogantem,& adrogantem,adrogataliquid fibi,etiam fi non meruibabrogat quialii auferc,
uel qui legem tollit.
Continue, & Continúate, Continue facimus. Continúate fine intermiffione.
Externum,& alieniun,& Extraneû,& extrarium.Externus eft extera»gentis.alienusnulIo loco
fed rc dirrerunt.Extraneuf qui extra eandem ianuam eft. Extrarius qui extra eâdem aream eft
Lucidutn,j& Luminofura. Lucidúeft quod apertocado lumen accipit-Luminoium quodmui
Diomedes 1 iiii
 - CORNELIV5 FRONTO
tis foraminibus illuminatur. '
Expcrtum^Experreftum.Experruseílaliqdjautíbonapartc^utinmala.Expre^defomno
Delubrú,& Sacellum,& Templum,& Lucum,&Fanum,&bidctaI.Delubrumiquohomi'
nes picula fua deIuunt.Ponuntenim,uel pilum,uel icutum,uelalia plura fufcepta uoris.Sacel
Ium paruulum xdificium diisconfècratum.Templum in Iocoaugurato.Lucus locus fulmi
ne iftus,&arborumípiflíratete¿tus. fanum fauno coníccratum,undefauni appellabanrur
prius,et illi,qui uagabantur,fanatici.Bidental locus fulmine taflus,& cxpiatus oue. Bidentes
enim ouesappellantur.
Occidere,& Interficere,& Periere,& IuguIare,&Necare.Interficere,& Perimereprifcaiunt
Occidereob ca»dem dictum eft.Iugulareob iugulum. Necarea nece.interficerea faeTo.
Virtutem,& forrimdinem,&uigorem.,&uelocitatem,&uehemenriam.uirtus hominis fum
mum bonu eft,qua?in orarione,& in curfu poteft uideri. fortitudo uis corporis ad fuftinen-
dos labores, uigor animi habet elarionem. uelocitas corporalis celeritas, quafi uelocita. Ve-
hementia a ui,& impetu mentis.
Facultatem,& facilitatem.facultas locupletis. facilitas artificiseftJtaqjdiues facultatem habet
mulrarn,uelemendi,uel redimendi Artifex opera perficiendi facilitarem.
5ilere,& Tacere.SiletcuiusIoquentisfermocomprimiturabipfa fignificationelitera?.S. Tacet
qui nee Ioqui qiiidem cœpit.
lgnofcere,& Concederé. Ignoicit qui diiïïmulat íe nofce quod comperir,& ita fileno peccata
impunita fecerit.Conceditqui omnia peccata condonat.
Habere, &Poflîdere. Habere poteft etiamfurnequam.Pofïïdetnemo,nifiqautreIicb?,ut do
nata; rei,aut em pta» dominus eft. Ita mhabenreonus,inpoifidente lus eft.
Munus,& Donii.Munusquodamicus,uelchens,uel Iibertus officii cauiamittunt,uel munus
gladiatorium. Donum quod diis datur. Inde ubi dona ponunf, donarium appellatur- Pofluc
& ilia nihilominus dona dici,qua?donantpauperibusdiuites,uel potentes, illud quoepdo*
num putandumeft,quod militibusdonaturin caftris^t uallaris corona.
Noxam,& Noxiam.noxa poena eft,noxia culpa.
Scientem ,& fcimm.fciens qui fcit.fcitus qui icitur,uel feftiuus.
Animantia,& Animalia,animantia animus facir.animalia animam habenb
Vifiim,& uifitatum.uifum femel.uifitatum fepius fcito efle.
Abfpulfum,&Repulíum,abípulfusefta quopulfus. Repulfus retro pulfus.
Metum,&Timorem,&formidinem,&pauorem.Metusmotuseftanimi.timortumor» for*
mido fert interdum rationem ,pauor puerilis eft. n ,
Reperire,& Inuenire.Reperimusnoftra.Inuenimus aliena»
Videte,& uidetote,uidete imperatuiderote mandat.
Proprium,&priu3tum.propriumcuiufqueproprium,priuatum,non publicum.
:Önus,&farcinam,onus uehicuIorum,-«maiiiseft.farcinahominum. *
Sumere,& accipere,iumimus,qua? pofita funtraccipimus,qua;porriguntur.
Locupletem,& Diuitem,$ OpuIentum,&.Potentem1& Beatum,& fortunatnm,e? pecunia
fum.Locuples a copia locorum.Diues quia diu facultatem habet.Opülétus ab opibus,potés
qui quod uult poteft/orcunatus cui forte aliquid contigit,beatus ueeo qui apud grecos /¿Sx«
««oo-eft.Pecuniofus qui habet pecuniam, uel pécora.
Grañdem,& magnum ,&immanemjgfandcm incremento, magnum amplitüdine, immarié
precipua; amplitudinis.
Poeticen,& poeim,& poema,& poeticum,poetice eft rei,ut hiftorica?.poefis operum contex-
tus, poema certis pedibus,& legitimis inclufa materia,poeticum in poeta utile eft.
Homonymiam,&iynonymiarn.Homonymia una uoce multa fignificat, iynonymia multis
uocibusidem teftatur.
CIupeum,et Clypeum.Clupeum armorum.Clypeum imaginis.
Partium,et breue,& exiguum,& pufillum.paruum in tépore.Breuein fpario.Exiguum in cor
pore infantis,pufillum in corpore pumilionis.
Inuolare,& fubripere, inuolat qui in die uenit,fubripic clam ,ideft furriue
Speciem
 DE DICTIONVM DIFFERENTIIS LXXIJII
"Spedcirtj&ípecialitarem^fpccietarem.fpedcsdruiíío eftgeneris, fperíalitasfi&a eftabanto-.
nio grammatico. fpecietas qualitatis.
Pra?uerbium,& aduerbium.prauierbium eft eiiphemum. aduerbium, 8c uiriofum, & nauta
eftjtamen in ufu nunc eft rcceptum.
Compcndiumj&difpendiumj&damnum^detrimencum^&iacíurarn.Compendiúundiqj
ad pondus perrinet. difpendium detexitur in ponderibus. damnum datomnibus . detrimen
' tumufutritum.Iac1:ura,quodiaciturexonerenauis.
Aegrum,& a?grorum.ager animo. a?grotus corpore.
AIritudinem,&aIimentum,&ahmoniam.altimdoincrementum eft corporis, alimencum in*
cremencum inrântis.alimonia deriuatiuum ab alendi uia, quafi parricula^animi.
Aequale,& squabile,;cqualis alterius ftatura? par.a?quabile quod xquari poteft.
Jnfcium,& Nefcium. ínfciusaliquid neícit.Ñeícius nil nouic.alter in parce errat, airer in roto.
Gladem ,&niuem.glacies eft qua; excoituaqusconftagnat.nixuentorumritucadic.
Contrarium,& aduerfarium.Contrarium negocium.adueriarmshomo.
Galium ,& gallicumgallus natione. gallicus ex gallia.
Acuere,&exacuerepra?pofitionediftiguntur.
Jncertum, & dubium incertum,nec tempus,nec numerum recipit. dubium a duobus incipic.
Ambulare,& inambulare. ambulare incipiunt infantes, inambulare homines.
Modulari,& moderari.modulari eft carmen, moderan eft modum imponere.
Barbaramlocutionem,&barbarifmon.barbaralocutio proprie peregrina eft. Barbarifmos fit
etiam in lacini fermonis locucione.
Cadere,& decidere. Cadit etiam in plano.decidit ex alto.
Subfidium,&pra?fidium?&auxilium.iubfidium quodíubeftdeficientibus, prsfidium impc-
nitur. auxilium repentinum eft. Jta fubfidium ad fecundos caíuspraparatur.prsfidium ad cu
ftodiam collocatur.auxilium ut profit,ex infperato uenit.
Diftrahere,& deducere, & diuellere,diftrahef û trahédo^educerea ducédo. diuellera uellédo.
Corruptelam,et corruptionem.corruptela ipía res eftcorruptio corrumpentis adminiftrario.
Ca;rulum,&ca?ruleum.ca;rulus natune color eft ceruleus naturam fingit. íta altear eft.altet? fit.
Properare,& feftinare. Qui properat,paret nó eflêfeiïus. Q_ui feftinat, uidetur eflêdcfatïgatus
PoIire,& nouare.pohmus nidia, nouamusuetera.
Nobilem,&generofum.nobilemnobiiitatererum.generoíus,ggra;ceíñ£VM<rappellatur.Ita
alcer exre,aIterexcognationee(L
Nationem,&gentem,natiofolum patrium qua?rit.gensferiem maiorum.
Pra?parare,& comparare, preparare prius. comparare undique parare.
GucTam, et ftillam. guétamanet.ftilJa cadit.
Conuenire,et coire. conuenitin unum. coitin multos.
Caufam,etpafrocinium,etoranonem.Caufaeft,dequaagirur.patrocinium,quodaccommo-
darur. Oratio qua? loquitur.
Superbiam ,& arrogantiam. fuperbia eft a fuper habendo.ärroganria etiam in pauperem adit,
Scrurari, & quxrere, fcrutatur in te ille,qui intercipitaliqua fecrera,Qua?rereduo fignificat,uel
quod abeft,uel quod ad Patrimonium pertiner.
Annuere,et innuere.innuit uel capite,uel fupercilio.annuit ad quod di&um, uel faftum eft.
Gnatum tt natum.Gnatus.F.Natuspullus. -•
Infimulare,& fimulare.Qui infimulat,uelarguit,uel fingit.QuifimuIat,pbare uult,qtf no eft.
Pnelium, & Bellum,bellum etiam fine pralio eft,cum indicitur,pr;tlium ipfa pugna.
Diligentiam,& Curam,diligentia a diligendo fingula,huic negligentia opponitur,nec recipic
errorem,curaanimieft,qua*anxium facithominem,& cam honefheqinhdneftíE'reieír.
Regium ,& Regale^regium quod regis,regale quod rege dignum eft.
Erraricum,& Erraticium,erraticus,& poteft errare,& iolet,erraticius animus eft, qui folet erra
re,& definit,erratio enim animi eft repentina commotio.
Errorem,& Errationem ,error eft rei uitium,ut amor, dolor, erratio incerts uia»
Erratrix,& Erratica,erratrix per íe rapta eft, uc uenatrix, errática hederá uiris.
 CORNELIVS FRONTO ;
Notare & AdnotarcNotac uflocum quis,uel pfonam,ueI noxiam.adnotat,q not» quid adiicib
Salubre & Salutare. falubreadlocumrefertur,&adcibum.falutare côfilium eft. Iraíalubrenó
nocet, falutareprodeft confino.
Committere & Credere. Committimus confiIia.!Credimus pecuniam.
Sub & In. Sub nonnunquam pro clam ponitur,ut íubripuit clá rnpuit, aut fere notât aligd fub
ditum. In aut Intus fignifica c,auc nimis ,auc u.i lde,& incerdum pro non poni tur.
Claricatem & Claritudinem.Claritas tam luminis eft,q perfpicuitaris. Claritudo generis, prior
itaejí íplendoris, pofterior nobiliraris eft.
Viciniam & Vicinitatem. Vicinia uicorum coniun&io. uicinitas hominumconueríatioeft.
Communionem 8C Communitatem. Communitas eftcommunicandi uoluntas. Communio
undique munido.
Fulrionem 8c Fulturam. Fultio dum fit. Fultura cum fafta eft.
leiunium & leiunitatem.Ieiunium dies eft. leiunitas cibi abftinenda.
E niguem & Elinguatum.Elinguis habet linguam,fed ufueiuscaret.Elinguatusamifit.
Sufpicacem & fuípicioíum. fufpicax arguit. iufpiciofus recipit.
Reftiarium & reftionem. refliaruis qui facit. reftio qui uendit.
A ufter um & feuerum. aufterus grarca confuetudine. feuerus a fxuo.
Eloquen cia & eloquium. eloquentia perfefta uis oradonis. eloquium pars fuppofita commo
de eloquendi.
Seruitutem & ieruitium. feruitus eft fub domino ,ferui parientia feruirium facit. .
Vituperationem & culpadonem. uituperatio ui dum parat, culpado a culpa incipit.
Nominare &appellare. nominado nominat quern appeUat.appelIatioappelIands uoxefKmi
nifterio, &appellat, uel a potenriore propter iniunam,utinuocatauxilmm magiftrarus, uel
cum peçuniam repofcit.
Tris & tres, tris in accufati uo cafu. tres in nom inatiuo & uocatiuo.
Neceflïratem & neceffitudinem. neceffitudo uel fanguinis, uel meritoru cum prxceptorib9tcu
amicis. neceiïïtasimmutabilisreseft,ut mon neceffitaris eft.
Serum & iero. ferum ad negocium perrinet. ièro ad tempus.
Decus & gloriara, decus eft inftrumentum cuiufqj. gloria quafi honoris merces.
Honorem & laudem. honor dignitatis confumado,uel priuarim,uel publice. Laus fecunda exi
ftimatio refte faftorum.
Familiäre &familiarium. familiäre ad dominum non refertur, cum amici familiares fint. fami
liarium quod feruo competit,ut fagum,gladium.
OrTeftorem&infeftorem. infecW colorera mutat,ofteftor officio abeft.
Certum & uerum. Certum recipit pra?pofmonem,& fit incertum. Certum uelpondus,ueIrei
prerium. uerum opponitur falfo.
Figuram de formara, figura ards eft opus.forma natura; bonum, unde edam formoius dicirur.
Ignominiam & infamiam. ignominia imponitur ab eo,qui poteft animaduerfione innotar. J n
famia ex multorum fermone nafcitur.
Nullum, & Neminé.nulluseft tam in re,q in periona.nemo in pfonadicirur,ideftnemo homo
Iraturn ,& Iracundum.iratus ex oftenfi eft.iracundus natura.
Periculum,& perniciem.periculum contra песет, timetur pernicies.
Omnes,& Cunrros,& Vniuerfos.Omnes nullum excipit,ut omneshominesJta & res. Cun-
fti itaque in perfonarum numero nominan tur prifco dich uerbo » Vniueríi in unam fernen*
dam conuerfi dicendi quid,fiue faciendi.
Feroces,& feros.feroces ani то. feri leones,cartericj} fimiles.
Auferre,& Eripere,& adimere. Aufert qui dedi t.adimit imperio coaftus.Eripit qui plus ualet.
Itaque auferre poflumus.adimere iubemur.eripere ualem us.
Studium,5rdifciplinam,ftudium animi eft, diíciplina ards.
iTnchoare,& incipere.inchoat qui incertum facit. incipit cuius exitumfperat.
I3oniim,& Cómodum.Bonus opponif* malo çj aliis ufu.Cömodus ahis neceflario uri$ pdeft.
C?ecentem,& formofum.decens in geftueft,& motu corporis.formoius ab excelled ípeciedí.
Decoran
 DE DICTIONVM DIFFERENTIIS LXX
Decorem,&Speciem.Dccorcommuniseftomnium.ísfacicdccériamíp€ciei. Species propria
cílcuiufque.ítaqj decor in habitueft.Species in membris. » _-'.
Litem di Controuerfíam.Lisnafcitur. Pertinacia efficit con trouerfíá.Et litigant homines.Res
in controuerfiamdeducitur.Itacontrouerfia partis eft. Lisfumms.
Rixam & Pugnam.Rixa fine armiseft,& habet defenfíonem.pugna legem habet,uel naturale
uelmoralem, autenim palaHtrans exhiber uirtuté,uelarmis per íiíma uira?pericula dimicat,
Occulte & CIá.Occulte latent.Clá cslant. alteri non prodere, alteri ca?lare naturali habitu íeít.
Nauum 8C Celerem. Nauus a precipuo nauis curfu dici tur,uel alterius caufa natus,qui ftudet p
officium íuum.Etrecipitcomparationem,fuperlationemqj,quia cognomen eft. ita Nauus
operam nauat alteri-Celer ut íuam remita alterius quoque celeriter perficit.
Agilem de Strenuum & Fortem. agilem aftio facit. ftrenuum motus. Fortem corpus.
Contumeliam & Iniuriam. Contumeliam interunt.Iniuriam paciuntur.
Speftacula & Speftamenta. ípecTracula loca funt,unde ipeclamus. fpeftamenta, qua; ipeebnt*.
Pafcentia & Pabulantia. pafcentia funt,que ex fe paícuntur,ut prata,& paícentia mácipia, quia
pafcuntur,ideo etiam paftores uocantur. pabulantia uero,que iis utuntur,ut iumenta. Pnftorcs
Voluentia & Volubilia.Voluentia,quar uoluunt. Volubilia,qus uoluuntur. faui
Animum & Animam. Animus qualitai uiuentis. Anima caufa uitac.
Materiam & Materiem.Materies animi eft.Materia arboris.Et Materies qualitas ingenii. Ma.
reriafabrisapta.
Hebefcit& Hebeteícit.Hebefcit,quod natura obftupefcit.Hebetefcit,quodamittitaciem,
Do &Cedo. Cedofibipofcit,&eftimmobile.Datquinonfinitefacitdatum.
Fidelem & Fidum. Fidelisfit. fidus extat.
Laudem,&laudationem.Lausfacliinftrumentumeft. Laudado uero eftrerum geftaçe relatio»
Fere,& Aliquando,& Nonnunquam.Fere futurum fignificat.aliquando, ÔC Nonnunquam,
quod intermittere non patitur
Aptum,& utile,& Idoneum.aptum loco uenit,& tempore,quod habet fuam materiam. Vrilc
fecitutiprudentisliteraeídoneum,utamicumper confilia dicimus, utieruum in ufuhois.
Saxum,& Lapidem.faxum naturale.lapis qui ex faxo csfus eft.
Certationem,&Certamen.Certatioeftadminiftrantium.Certamenoperis,
yiftimam,& Hoiham. Viftima maior eft.Hoftia minor.
i . . _

fExpliciunt Cor. Fronconis Fragmenta de differentiis nominum,& uerborum.:

:?i Vi

...I
 PHOCAS '...;. . .
rVETVSTISSIMT, AC PERSPICACISSIMI PHOCAE GRAM
MATICI DE NOMINE ET VERBO LIBER INCIPIT.
■> . w
PROHEMIVM.
RS Mea mulcorum es,quos ía?cula prifca tulere.
Sed noua te breuitas aíTerit efle meam.
Omnia cum ueterum fint explorata libelüs,
Multa loqui breuiter fit nouitaris opus.
Te relegant iuuenes,quos gárrula pagina terree
Autnquempaucis feria nofleiunat.
Te longinqua petens comitem fibi ferre nia tor
Ne dubitet,paruo pondere m ulta uehis. ./
Te fiquis fcripfilîe uolet, non ulla queretur
Damna^ec ingrati trifte laboris onus.
Es quod quiíqj petat,nunquam cenfura diferti.
Hoc contemn« opus,fi modo liuor abeft.
pDe Regulis latinorum. Caplum» Primum.
Redononnullos hoc meummiraturoíopuícuIum?q;in tanta doeliffimorumhomi
num copia,qui uarie diligenterqj emendati fermonis prscepta tradiderunt, ego po-
tiiîîmum aufus fim temerario,ac pene facrilego conatu libellum de arte comminifei
_ De quo prius exeufandum puto,cf de titulo operis difieram. CûTciam plurimos qdé
regulas artium perordinemdigeflifle,quibusadprsrogariuam íolertia, uelanriquitasíuffraga»
ta eft.Sed eorum alios late copiofeqî ícripfifle ita, ut iuperflua interdum ubertate narrarionis me
morialegentiumconfundatur. Alios dum breuirariftudent,admodumdiffuíam coartafíema-
luuenes teriam ,ut fterili compendio nihil ad integram feiennam leftoribus conférant. Adulefcentes ue
nfi tpis ro noftri farculi non deíiderio Ii rerarum ,nec amore uirturis ad ftudia fe applican tjíed aut neceflí
360 Ins rate compulíos,aut odore uoluptatum per a?tatem afflatos execrarimagiftratus,quorum , ut qf-
ent opi qj eft diligen tior,eo maiori odio premitur, et Gymnafium fapiétisB,quo ad beatam uitam femi
ta demonftratur,uelut teterrimum carcerem deteftari. Alios autem ,quamuis ícire cupiant,ora-
ne tarnen fruftuofi laboris onus detractare,nec affiduis inherere leftionibus,nec curióla perferu
tatione ueterum eruere commentarios,qui dum femper affîdui nolunt fieri,do¿H efíe non poí*
funt.Iccirco fateor me negocium hoc fufeepifte pluribus profuturus, nifi qui nouellain artis
expofitioné tractare faftidiút,pra>cipuecji diícipulis noftrií pderit,abus aduerfus obliuióis iacíu
Tétame rá,& pcunftátiú tétaméta cóíultú ec defidero.In hoc náq? nía? pfeffionis fuma uerb<: ,utí alioi?
tum feíam tui piculíí fàcias,nec ipe fcias,fed alios docueris,eruditus eé uidearis. Nojum ig? reglafet
Dicédoijt uerboçj in unú cógeffi, qrñ hx fere principatú in ptibus oronis obtinét,multúcp dimeultatis ha
gppoñtio bét,& fup ceteris abûde diftú a íúmif auftorib9sftimo,quo í ope nihil mihi íumá,nec a me no
ui qcq reptum affirmabo.M ulta т\щ ex multoç: libris dcerpta cóema breuitate ccclufi, ut ne ie
Competí iuna paru inftruat côpeniàtio,ne uerbob plixitas faftidium legentib9 moueab Sigd aút a nobis
íatio in fufeepeo negocio commode traftatum eft,malo id leftoris iudicio laudari,q noftra predica^
tione iactari.Tu tarnen tuaíduftria petulantise noftra; crimen excufabis,uel laudis,fi qd merebit
ampüabis. AggreíTus íum noíum regulas breuiter explanare,& fcrupuloiam,difficilemœ mate«
Mafculi* riam adulefcétibus peruiam fàcercQuoniâ omnis ambiguitas in genere nominis, & dechnatio
ni genenf ne confiftit. Primum latina a graecis diícreui.ne cófufione uarietatis perturbaref memoria.Dem
noia moi de monofyllaba congefta praepoiui,qua! diuerfi qdem funt generis.Tertii autem ordims formu
nofillaba
Feminin lam tribus exceptis fequuntur,& funt fere haec.Mafculini generis^s,dens^rex,flos,fons,mcMiS
na mono mos,mus?mas,pra;s,M ars,pons,lar,pes,ros,rex,lal,fol>uir,uas,dis.Ex his unum eft iecunda? de-
follaba clíatióis uir. Foemininigñis arx,ars.calx.crux.cos.dos.frons.gens.fàlx.fax.fex.glis.lux.lex.lis.les.
Monofyl glans.lanx.mors.mens.nux.nix.nox.pix.ops,praes.pars.res.fpes. fors, ftirps. trabs^uis. grux. urbs.
laba neu
tra uox.nar narris.Ex his duo funt quinte declinatiôis contra regulam fpes,& res . Neutrigñis funt
Fas.Gir, ha;c.a!S.crus.cor.fas.far.git.ir.ius.mel.os.pus.tus.fel.lac.rus.uer.uas uafis,Ex his quatuor minime
PUStlU declinantur fas.git.pus.ir.Quatuor in plurali numero deficiunt,nam tres tanm cafus habent.far.
6 * ^ r ius.rus.
 DE NOMINE LXXr
ïus^nis^^siïmiHter.Cômutiisgeocris^onduXjfuSjfurjgruf.Omnifgencfishïcduofola.par.
trux.Evpoiîtis monoíyllabiscuiufcú^fincgñ¡s,deca»tcrisquorúlibetfylIabarú noíbus diffère- Monofyl
mus,quï his claufulis terminant1 quatuor uocalibus pra?ter.i. & femiuocalibus pra?ter.f.& una l^bac^
muta.c. De qbus ordinäre regulas fùbieftas notabimus,exceptisiIIis,qiue minime declinanrur. baommf
Fas,nefas,nihil,nugas,gumi,frugi,& finapi,pedú,nequá, Ex his neutri generÍ4,fas,nefas,nihil, gtnerfs
nu_gcis,gumi?nequá,alia oís generis. A.terminatamafcuIinafuntpropria,utSylla.Seneca.CariIi- Termina
na.Cotca.Tuca,Agrippa,Panía.PaucafuntappelIatiuamafculinigeneris,uthicIanifta,hicdam ^ц^10
ma,hic talpa,hic popa^hic naura,hic poeta,hic colega,hic ícurra,hic liffa,hic a(Tecla,hic feriba, i.termía*
hic pfuga,hic rranftuga.hic homicida,hic parricida. Qu» alii cois effe generis dicút. EtiIIa,qua? ta
a uerbis co!o,& gigno cóponuntur,ut hic & hasc ca?licola,agricola,filuicoIa,terrigena, rurigea ^* tcl mj
Reliqappellatiua écfœmininifuntgnis?&prîsdeclîatiôis,utfortuna,fcoIa,terra,arena,caria, genenfeu
habena. Neutri generis latina íiintnulIa.Cóis generis ha?cfola,hic&ha?cpediiequa,aduena,cô lufcç de¿
uena,auriga,cóuiua,uerna,& oía pria? funt declinarionisi. Barbara neutri generis duo lefla funt clinatíóie
àpud Saluftm noia font fluminû,hoc Moluca,hoc Thuria-Efinita neutri generis lut oîa?& ter- g tenait
tia* declinationiSjUt hoc fediIe,moniIe,rete,mare.0.terminata tertia? declinarionis funt oïa, fed nâta
diuerfi generis,nam,qus? in.apurâdefïnunt.e.uocali prarpofita mafeulini generis íút, ut hic Ga O. finita
neo.Aleo.Labeo,qua?nominatiuú,&uocatiuúíoliimhabent. Qua?.i.anre.o.habent,aut ppria cuiufgmf
mafeulini funt,ut Curio.Scipio,aut corpus cjdem fignificantia generifmafeulini funt,ut hic Ste dinatioi*
Iio.Vnio.Hilrrio.Centurio.Curculio.Quaternio.Mulio,& oia.o.lram in oblicjs cafibus produ
Дат feruant,excepto uno Anio flume eft Italia?,quod Anienis facit. Rem aútícorpalem figui
ficantia pleraqj a uerbis traniferuntur,& funt generis fœminini,utha?c oratio,rario,acT:io,ftatio
hortatio,religio.Etha;c fimiliter nomina per oés cafus-cpducunt prater ntúm,& utúm nume
rifingularis.Pra?pofitauerob.litera,uelqualibetcófonante propria, uel appellatiua mafeulini
íuntgeneris,uthiccarbo,libo,pra?co,mucro,bubo,latro,homo,tyro,fermo, pauo. Cato.Ex-
cepto uno proprio fœminini generis,ha?c íuno,& altero appellariuo,qd.o.literam in obliquis
cafibus amittit,utha?c caro carnis,feddua?folap cóíonantes.g.d.cjbuspra?cedentibus,o.litera,no- . .
mina generis fœminini funt,utha?c imago,caligo,fuligo,origo,propago,irundo,erugo,arun'
do,magnitudo,altitudo,teftudo,fimiIitudo,forritudo,qua;.o.in.¿,cóuertunt in obliquis cafib9.
Excipiuntur in utroqj genere maículina,ut hic ligo,hicmango,hicpra?do,hiccudo,hicfpado>
qua?.o.producunt,hic cardo,hic ordo,qua; fupiorem formulam fequuntur. Sunt & quatuor tá
túmodo,qu£ neutralia effe pofTunt,quoçî pars dimidia declinationem patitur,ut duo,& ambo
pondo aiít & ofto monoptota funt,& tantú pluraliter efferuntur,ut ha?c pondo, ná unú-pódo
non dicimus,fed in libra efferri poteft.duo.n.& tria pondo,& deinceps obíeruabimus, uel quo
ties de neutro loquimurcorreptedicimuspondo,inaccentu longo duo hoîes, &ambohoies, •
dus mulieres,&ambe mulieres dicuntur.Duo aút & ambo, & fi correpta effe uideantur, tñ in
aecufátiuo dupliciter efferuntur, namqj hos duos 8c hos duo, & ambos & ambo apud auéto-
res inuenimus,cómunia hi & hare duo,& ha? dua?,& ambo & amba?,horum duorum & ambo
rum,harum duaçj & ambarum,duobus & ambobus,duos & ambos,duas & ambas,duo & am
bo,duobus &ábobus,duabus&ambabus.V.terminata fine controuerfia neutri generisfut,& V.fínít*
quarta? decIinationis,aptota in fingulari numero,in plurali declinantur, &funtperpauca,qua:
}duralem numera admittunt,genu,cornu,ueru,fpecu,ronitru.Ca?tera femper fingularia,uthoc
eru,gelu,pecu,teftu.Dicimus tarnen,&ha?ctefta,&ha;cpecua.Al.íylIaba fínitaneutri generis Al.tcrmi
funt,& tertia; declinarionis,ut hoc animal animalis, hoc ueftigal, hoc tribunal, hoc Iupercal. nat*
Vnum eft mafeulini generis monolyllabu,hic fal falis,et barbara |>pria,ut hic Hannibal. Adher gj, trtmj
bal. Aídrubal.Hiempfal.El.neutri generis funt,ut mel,& fel.Il fyllaba terminara mafeulini gñis nata
funt,hicpugil,hicmugil,fedluuenalis hic mugilis utúm dixit,unumcóis,ut hic, &ha?c uigil. U» fi™1*
unum fœminini gñis,ut ha?c Tanaql,& oía exemplo tertias declinarionis inflecTunf. In .ol.unú Qitterm¡
inuenitur mafeulini generis,ut hic Sol. Vlíyllaba finita duo funt mafeulini gñis,ut hic confuí, nata
& hic prafül, Vnum cóis,ut hic & Ьгс exul.ExuI adhuc iacet umbra ducis.Lucanus, & funt ter vi» finita
tia»declinati5is cófulis,pra;íulis,exulis. Vm.fyllaba terminata funt gñis neutri,& fecúdi ordinif Vm.finí*
uttelum,cslú,bellú,impium,regnum,fatum.Inhacextremirate nulla fibilocúambiguitasué' Entctmj
• dicat.En.íyllaba,quaífiniunf.i.uocalipraEpofita duo tantúmodo mafeulini gñis fút,ut hic rien ñau
 PHOCAS
rienis,hic lien lienis,qua? in obligs cafibns.e.Ifam producbm feruanr. Et feprem alia eiufdem ge
nerisancepofitisconionantibus,hicFlamen.faccrdosIouis,hicpeften,hictibicen, hicfidicen,
hicriibicen^iccornicen^iclyricen^aíteraneutrigeneriffunc^cuIdubio^cterriaE íimihrerd
cIinationis,uc hoc carmen carminis,cercamen,limen, numen, omen,crimen,examen, gluten
Ar.finita glucinis, &hisfimilia. Ar.fyllaba termmatagenerisfuntneutriomnia,uthoc iubar,hoctor
cular,hoc puIuiar,hoc laquear,hoc lacúar,pra?rer unü «ppriú maículini genens,hic Caviar. Harc
quoqj terris declinarionisformulamfequuní,fed neutra in obliqscafibus.a.,pdu¿láhabét,nota
ErtataU turiubar,qdfolúcorreprá.a.habet,ut Virg.Iubare exorto. Er.íyllaba finita excepnsduobuffoe-
nata minini generis,ha?c mater,hsc mulicr,& neutris his,hoc uber,hoc fuber,hoc pauper,hoc cada
uer,hoc lafer,hoc tuber,hocfifer,hoc cicer,hoc citer,qua? oía tenia: fût d'clinatióis. Cetera mai
cultni funtgeneris,aha íecunda»,alia tenia» declinationif. Maículina igif* in.er.fyllaba definenria
fi faciunt ex fe foeminina.a.Iía termiata fecúdi fût ordinis,ut hic pulcher pulchri,ater atri, niger
f ***$£ nig«'Qyori1 fœmininafuntpulchra,atra,nigra.Notaf: fequefter,qdíequeftra facitfoemininú,
E^m.dc &efttenia;declinationis.Qjia;exíe,autnulla faciunt fœminina,autin.isryllaba mittut tenia:
dinariöis declinationis,hic pater patris,fraterfratris,hicpafrerpafreris,anferanfèris,carcercarceris, agger
Acer maf aggens,hic acer huius acris, nam fœmininum facit, ha»c acris,ut Horat.SoIuif acris hiés,hic ala
í\crís fe/ cer alacris)bicuoluceruolucris,mediocermediocris,celer ceîeris,equefterequeftris,pedefter
mm« pedeftris.Excipiunf: pauca,qua»,quis in fœmininugenus.a.terminatû minime tráíeanr, íecñda?
Êr.iedef/ tñ funt declinatióis, uthicpuer pueri,hicgener generi,hicfoceríoceri,hic líber liberi,aufterau
dmauóís frrijaperaprijCancercancri^oleafteroleaftrijCapcapri^uItercultri^arrerraftri, faberfàbri, unú
Paup pa 'пиешшг cois generis,qd iuxta rónem cóium terrii eft ordinis,ut hic et ha?cpaup pauperis.Qui
upc'is dáadiiciunt,hic &ha»c über uberis.Ir.fylIabaterminaturunummonofyllabum generis maícu
V ber ube Hni fecunda; declinationif,hic uir uiri,& fiqua ex íllo cóponuntur,ut hic femiuir,duumuir,triú
Vr s¿ P u^/ePr^uir>decemuir,Ieuir,qu3:eiufdéíuntdeclinationif.Vnúpra»tereaneutri generis reptum
cópófita e^i& monoíyllabis ííertum,hoc ir ídeclinabile.Or.fyllaba finita maículini funt generis, & ter-
1 r. tia? decIinationis,ut hic odor odoris,hic olor oloris,hic amor amoris,liquor liquoris. Exceptis
Ot» rribus,qua? fexus in faeminino genere decernit,eiuídé tñ dclinationiSjhaec uxor,ha;c íoror,haec
Que noía afbor.Et neutris his,hoc ador,hoc marmor,hoc a?quor,hoc ebor,hoc robor, qdam & hoc fe«
¿nór defi mor rónabiliter annumerant.V"nú eft: côis generis,hic & haec aucíor.Vnú oíshic & ha:c & hoc
nétiao ç memor,& cópofitum ex eo,ímemor.Et oía in hanc íyllabam deíinentia.o. in obli^s cafibus p'
ductá ha duéram habent,fi funtappellatiua & latía.Excepto arbor, & fuprafcriptis neutris & memor 8c
obhqs ca ímemor. Propria latina fiue graca.o.correptam habentin oíbus cafibus^itaéíor ris.Heftor ns.
fibu^et q Qua» in.or.fimiliter deíinunt.i.litera uocali prepofita cómunis funt generis eiufdé declinationis
correptá tertia?,fcilicet & oía comparatiui fùntgradus,hic,& ha*c melior rif,do¿tior ris. Vr.fyllaba finita
fuir generis maículini harc funt,hic fur,hic fatur. Sed fur iuxta qdem rónem monofyllaború tenia»
Turtur eft declinationis,quodaIii cómunis generis efTedixerunt.S3turaúrfecunda;,qm fœmininum fa
Vultur^ tura facit, Preterea hic turtur,uultur maículini generis & epicenum eiuídem declinationis ter«
kcur qiío па;.С;гтега neutri funt generis eiufdem declinatióis,ut hoc guttur,hoc íuIphur,hoc fulgur,hoc
^nftmo murmur,hociecur ris,uel iecinoris,unú cómunis generis,hic & harc augur rif. As.íyllaba termi
As» nata fœminini funt generis tertiaídeclinationis^thxcdigniras^ietaSjfacultas^iuitaSjpoteftas.
A.Iitera in omni caíu produfta,paucainueniuntur maículini generis,partim propria, partim a
propriis ciuitatum nominibus tranflata,ut hic Latinas latinita tií.M eccenas Mecoenatis,hic Ar
Es.qtuor Plnas arpinatiSjhic Capenas capenatis.Es fyllaba quatuor modis nomina terminantur,in es.pro
mocfister duftam prapoíita confonanteante.cs.In.es.correptamfimilrpra?pofita qualibetcóíonantean
minan te.es. In.es.puram pdufta uocali.i pra?poíica ante.es.in eadem pura correpta. Nomina igif?, qua»
in.es. produclam definútconíonantepraepofítagñis funt fbeminini,& tenia; declinatióis totidc
fyllabis in gtó,& in ceteris cafibus,quot in ntó proferuntur,ut haec nubes nubis, ca?des ca?dis,
proles prolis,moles moIis,ftrages ftragis, labes labis, pubes pubis, plebes plebis. Exceptouno
quod eiuídem generis eft,fed quinta; declinationis,ut ha?c fides fidei,& Ceres quod in gtó ex
tra morem omnium plus una íyllaba pfertur,nam Cereris facit, & merces mercedis, in eadem
extremitate quatuor repiunf ppria maículini gñis eiufdé declinatióis,hic Hercules lis. Cocles
coclis.Verres ris. Vlyxes xis.Et qua; cóponunf a pede nihil a declinatióe fimplicis difcrepátia.uc
bipes
 DE NOMINE ixxiî
bipes,npes,qiiadVupes,h?c étiam côis eíTe gnïs mulri affirmâ"c,ronipes,aIipes. Duo prsterea fut Sonipct
cois generis,qus m gto una fyllaba accrefcunc,ur hic & fisc hsres hsredis, Iocuples Jocuplecis. АЬрм
Q^us.es.correpra terminanrur prspofira côionare mafculini iunt generis, terri» fimiliter dech"
nationis,& una fyllaba in gtô crefcûr.ut hic poples popIiris,hic fomeffomitif,milcfmilirif,gur
§cs gurgitií, fhpesfhpitis, hicccfpescefpiris,hofpeíhofpms,namfoemininumhofpitaf3cir Hofprs
xcepns his qde fœminini generis hsc íeges fegetis,teges tegeris.Cóis uero accidétib9,Iicet hic Hofpjta
& h?c teref,hic et hec prspes,hic & hsc hebes,comes comms,fofpeffofpiris,fupftes fuperfhris
Er oiagtúmin.tis.fyIlabam mitrunt,NotáturhscfoIa,qusin.dis.nonin.ris.faciunt genitiuum
nie & hsc pies pfidis,h*?res h*redis,defes defidis,obfes obfidis. Qua.' in.es.pdutfam, & pura de
finúc, feeminini funr generis cfclinarióis qnts,ut hsc faciès faciei,acies aciei,effigies effigiei.Ex
cepto uno incerti generis,q<ï nunc mas,nunc fœmininu,ut hic uel hsc dies diei, & quod ex eo EICV
nguratur mafculini generis,ut hic mendies meridiei. Vnii pterea notarur eadem clauiula finitû ,die*
generis fœminini tertis declinationi^hsc qes çetif.Qus in,es.correprâ.i. precedente uocali dfi Quiee
nunt1duofuntmafculinigeneris,hicaries,paries.V"nûfûemininu,ha:cabies) &tertisfunrdecli ,
nationis,faciunt.n.gtûm arieris,parietis,abieris.is fyllaba finita,ppofitis.n.ec.c.côfonanrib9 maf ¿52"""
cuhni iuntgeneriSjhicpaniSjhicfuni^finiSjamnisigni^clunispiíciíjhic fafeis. Vnû fœminini с
generis hsc bipenis,unum cóis,hic,& hsc canis.Omnia ramen lunr terris declinationis,et illa
generisíuncmaículini^iisingtóunafyüabaaccrefcun^uchiclapisdi^hicpuluifris^icíaguií Publ*
mf,uomis rii>c cinis ris,hic poHfnis,hic pubei bens,ut Tulli. Filuïqj ei9 ipuberé.Ex his unum
tantu fœminini generis eft,hsc cufpis cufpidis.Cstera qîibetcôfonante.is. fyllabam prscedéce
fœminini funrg№eris,&eiufdem declinationis tertis.f.noiatiuum, &gtûm parem habenria,
uthscauis^lan^claui^turrinpuppi^hsc cutis, h3?cpdlif,ha?ciecurif,meiïïs,nauii,fcrobii,fco
bis,hsc bihf.Sed iî iunt accidentia,ideft ad corpuÇuel ad aníam ptinentia,uniueria côif funtge*
nenf,et tertis declinarionif,& neutra ex fe faciunt.E.litera terminara nihil a declinarione cômu
nium difcrepantiá,ut hic & hsc fortis & hoc forte,huiui fortif, hic & hsc dulcis ÔC hoc dulce,
huius dulci(,hic & hsc fuauis & hoc fuaue,huiuffuauis,& qu* deriuantur a principahbuf.if.fyl
laba finira ,eandem regulam fequuntur,uta populo,hic & hscpopularis & hoc populare, hui9
popularis,fpeciaIiffpeciale,& qusfïmilia fun t. Sunt prsterea pauca noia eadem claufula finita,
qua: neq? .n.nec^c.ante.is.fyllabá habent mafculini generis,neqj in gtô plufuna fyllaba pferun- „ . , ,
tur uthicfufhf, hicenfis, hiepeftif, hicanguif, hicunguií, hicfollif, hiccollií, hiccor* Hfcefeqtf
bis,hic menfis,hic ueftif,hic torquis,hic orbis. Prsterea,& qua? fuperius noíauimufoia,aut fœ Os termí
minim funt genens,aut cois.Ná fup decünatione nulla eft ambiguitas. Os.finitaíyllaba tria fiíc nata
genenfmafculin^hicmos^icflos^icros.Duofœminini^cco^hscdos.Vnuneutrijhocof Rso?r
ons.(^idam&hocosoÎïïsadiiciunt.V'nucômunis,hic&hscbos,&oiafmdiffîniramfupe uso,llf
nul regulam monofyllaboçe terris funt declinarionis.DiíTyllaba tria,quorú duo funt mafculini
generif, unumcommunifeiufdemdeclinationií,hicleposleporis, nepofneponf. hic& hsc Ул*«ю'
cuftoí culrodis.fímiliter hic & hsc facerdos facerdotis. Vs.fyllaba terminata nomina mafculini naU
Iuntgenens,&fœminmi,autneutri.Tantum unum eft omnisgeneris terris declinationis, hic
« hsc & hoc uetus uetens-Sed mafculini generis noía,aut fecunds funt declinationis,aut quar
ts. «ceptM duobus,qus funt tertis declinationis, hic ligus ris,& hic lepus ns. Sed illa mafeuha
lecunds declinationis accipiunt formulam,qus í foemininum genus tráfeunt. Illa quarts, qus
aut a uerbis ueniur,aut m fcemininum genus non tranfeunt,ut hic afcenfus huius afcenfus a uer
do aícendo,hic motus huius motus,hic rifus huius rifus,hic portus huius portus,hic arcus hui*
arcus,quoniam in fœmininum non tranfeunt.Sed quoniá plurima inueniuntur,qus nec a uer<
Dis ueniunt,nec minus quarts funt,necp fœmininum ex fe faciunt,& tarnen fecunds funtdeeli
narionis difcerneds ambiguitatis caufa,diligenti ingfirione fubieebs notauimus regulas, quo
iacilius declinationis diueriitasdeprehendipoffit.Ergo.us.iyliaba terminata nomina mafculini
genens ppna,uel appellatîua,fiue fœmininû ex fe faciunt,fîue in aliud genus minime rranffor*
manf lecudsíuntdechnatióis,ut Terétius Terétii.Marcus ci.bonus ni.cápuspi.hortus ti.fum»
mi.nidusdi.fungusgi.mergusgi.fomnucni.lucusIuci.Duonotaní,qusfupiuspofuimuftertis Ligas
declinanonis.us.fyllaba terminata eiufdemgñis,hicíigusris,lepus ris, Qusauerbis,aucnoíbus ^P4* .
ueniunt pnncipalibus quarts íunt declinarióis,ut hic ftatus huius ftatus,hic duftus hui9 duftus.
 PHOCA5
hic'morus huius motus,hic confularus,hic tribúaruSífnagi/rrarus^qiiiratuSjprrcipanis^hic rep-
tus,hic receptus huius receptus,hic uifas huiufuifus.Notitur ha?c,qu» пес а uerbis ueniur, nec
Períuatí» anoíbusderiuantur,&tñ quarts íuntdeclinarionis generis mafculmi,hicarcushuiufarcus,hic
nomina gradus/rucTuííCsíluf^ftus^ortu^lacu^finufjCUTrus^IericusJuxus^enacus/aíiu^aíruSjpiñuf
ri tuf,fœtuf,fitus. Fœminini generis eadem funt extremitate finira, & íecúds declinarionis lunc
tria rrñjhec colufhuiuf coli,hscaluusalui,hsc hum9 humi, ex* noía arboi?, qusin eadé íylJaba
deíinunr, fœminini generis funt, hsc pyrus pyri,ha?c prun9 pruni,fagus fagi,taxus raxi,íraxíuf
fraxini,hsc uimus ulmi,hsc alnuí alni, Tertia pauca funt hsc tm,falus faluns,palus dis.iuuen tuf
ns.fenect9 tis.íeruitus feruitutis,tellus teIIuri(,uirtufuirtutiC Venus Venerií.Quarts hsc tm,h*c
anufhuiufanuí?ha?c portic0 huiufporticuf,hscdomuf,hsc nurus,h«c focrus,hsc quercus. neu
traIiailIafunt,qu3eingenitiuounafyllabacreícunt,&in.rindefinunt,uthocdecusdecorií,hoc
fidus fideris,pondus ponderis,hoc pecus pecoris.Exceptis tribus, qus fecund« íunt declinario
Vulgus nis correpta.iinfyllaba,hocuulgmuulgi,hocuirufuiri,hoc pelagus ^ Alia oía mafculini
uiras funtgeneris,& declinan tur exéplo fecunda; declinationis,aut quart« iuxta diffinitas fupi9 regu
Pelagus las. Axfyllaba terminatur unú mafculini generis ppnun^ut hic Aiax. unú faemimnú,hsc for*
Ax пах. Alia oía funt accidentia,& triú generum,hic & hsc & hoc audax,rapax,fallax,loquax,pri
nax,minax,procax,contumax,peruicax,& oía ad indar tertiiordinifdeclinantur,c5f.a.in obbç|f
Ex caíibusproduflam habent.Ex.fyllaba finira mafculini funtgeneris,dedinatóis tertiär, uthicuer
tex uerticis,hicculex cis,codexcif,latex,forcx,polex cis,hic cortex cis.hic murex eis. Foemini
nigeneris,hscfola,h«cfilex,ut Virg. Ahfiliceinnuda^ecillexcis^arexcis- Si fintaccidetia,
qu3?in.ex.definuntoifgenerisfuntnihiIadechnationedifcrepantia,namtcrtia;decliationisfût
ut hic & hsc & hoc fîmplex,duplex,artifex,opiièx,aurifex, & oía in gtó, Sc in esteris cafib9.e.
literam in.i.conuertunt,unúreperitur mafculini generis,qd'.e.)pducirinobIiç|Scafibus, hic uer
uexueruecis. Ix fyllaba,qua? terminatur mafculini generif,hiccalix eis, hie fornix cis,uarixcis,
ix Fœminina funt hsc,hsc falix,hsc fllix,ha?c radix, hsc ceruix,hsc marrix,hsc cornix, hsc lo-
dix. Ex his pofteriora quatuor-i.pducunt in obliqs cafibus. Accidentia triú geneçj fût, ut hic 8c
hsc & hoc felix felicis,hic & hsc & hoc pnix in eadem fylbba prspofitis côfonanribus , quai*
prior m ura, altera liqda eft.Noia fœminini generis definunt in,x, qua; a maiculinis,tor, tyllaba
finitif,& a uerbo uenientibuffigurantur,ut hic genitor,hsc genitrix,hic uenator,hsc uenatrix
bellator bellatrix,hic uiftor uiftrix. Vnum eadem claufula terminatur mafculini generis nomé
ferpen tis,apud Lucanü leftú eftEt natrix uiolator aqua?. Duo fœminini,qus a mafeulinis поя
tfarrix ueniuntjm: meretrix?hsc cicatrix.Oía tñ procul dubio terris declinarionis funt.Ox.fyllaba fi
Ox nita exceptifmonofyllabis oía accidentia funt generis oíí,fed iuxta rônem fupius demóftratam
ut hic & hsc & hoc ferox,atrox,uelox.Hsc quoqjeiufdé declinarionis Iegibuffubiacent. Vnû
CdoX fœminini generishaç extremitate apud Plau. lecîum eit,hsec CeloXjqd'fcapham fignifitat. Vx
Vx
Cófux uf fyllaba terminatur unú mafculini gñis,hic Pollux eis. Monofyllaba cuiiifcunq* fînt gñis diffini
conífíx uimus.Fœmininimonofyllaba,lux,nux.crux,Quidacoisgniihac(ylbbafinituairemnt,hicec
T.liter;» hsc coniunx,cj nominatiuu,fine.n,lra proferí uolñt,cja in gtó & aliif cafibus cade Ira nó feruar'.
T.litera muta unumnomen terminatur generis neutn,hoc caput rif,& qua; ex eocóponúrur
fsomíaín occiput tiSjfínciput tis,Períius.Et liífa fumofum finciput aure.Qus in duas deímunt confonan
duas con tes,exceptis(utía?pius dictum eft)monofyllabis,fi fint accidentia trium generum funt, Se tertii
fonantcs ordinis,remota ambiguitate declinarionis,ut hic & hsc & hoc ingens ns, híc & hsc & hoc cae
termiata lebs bis,hic & Ьгс & hoc mops pis,folers tis,coníors tis, hic & Ьгс & hoc porais. Pauca funt
mafculini generispropria,hic M auors ris,hic Aruns aruntis, Pauca appellatiua, quorum alia
mafculini generis,alia fœminini,hic adeps pis,hsc cohors ris,hsc hiems mis,& íímilia.
Deregulis Grscorum . Capl'um, 1 1,
Noía gre Hiciter expofitis Latino^ regulis,Grscorum quotjj traéTanda eft declinatio, qua pie-
cacutfde runqjutimur in íermoneJ&maximepropriis,quzinuíuIarin2 lingua» admifrafunt,ut
clinatióis _ etiam certisdiffinienda fíntregulis. Meminerisautem omnia grsca nomina propria,
5¿ generif
ílnt uel appellatiua,aut prims eiTedecIinationiSjautiecunds^utterrisjgenerismafculinijfœmini'
As es a ni,neutri,Sed prims quidem ,& fecund« declinarionis maículina,et fœminina reperiuntur,ter
greca tisautem mafculina/oernmina^eutra, Quscunqj nomina asueles,«! a fyllaba terminantur
fiapud
 DE NOMINE LXXIII
fí apud grarcos geniriuum in.u. mirtunt, apud nos fun t prims declinarionis,ut oenîas tu
cnîu hic AEncas AEnese, о lyfias tu Iyfiu,Lyfias Lyfia;,o amyntas tu am y n tu, Amintas Ami- t
xx odamytistudamitu,Dama»tas Damartar,ocIoantistu cloantu, Cloantas cloanra». Exceptis
his o IoannismIoannu,IoannesIoannis,ooronristuorontu,Orontes Orontis, o orefhs tu
oreftu,Oreftes Oreftis,o irodis tu irodu,hic Hcrodcs Herodis,o pyladis tu pyladu.Pylades Py
ladiSjOmnia mafculini generis funt,Item ilia flexa, qua; fcilicet litera ademptafaciunc apud
illos geniriuum,fimiliter apud nos eiuídem funt dedinationis,ut Antas Antar.Menas Me* 4:
nar. Qux 8C accufàtiuum fingularem in.n.potius, quam in.m.íyllabam terminant, ut arnean.
Anchifen, Lyiîan fimili ratione patronymica nomina declinantur,ut hic Priam ides dar,Pe»
lides Pelid«,huncPriarniden,Peliden.Grarcaautem foeminina, quae.a.litera finiuntur,prima;
íuntdeclinatióis,uthaec Medea Medear,Pha*dra drar. Andromeda dar,&quar in e.pducbapud çf^3
illos definunt,apudnos.e.in.a.conuería funt eiuídem decIinationis,ut hare Circa Circas. Andró- circe
macha chs,autfecundum grarcam declinationem infleôunturinnominatiuum caíum,utha?c
Libye Libyes.Sic lucanus,Finibus extremis Libyes ubi feruida tellus. Secunda; declinationis
funt grarca mafculina,uel fceminina,quar in.os. fyllaba breui terminantur.o.litera in.u. mutata ° &***
apudlatinos,ut hic Homerus ri. íginus Igini,harc Tyrrhus Tyrrhi.Beritus ti.Cypuspri.Pont9
ti. ítem quarapud illos in.eus.íyllaba definunt,funt maículina propria eiuídem declinationis, uc Bei dupH
hic Peleus Pelei.Tydeus dei,a;neas arnei.Orpheus Orphei,ha?c dariuum fingularem duplicem " Î?abie"t
habent,nam & Peli,& Peleo dicimus,Orpheo Orphe^utVirgilius^rphi Calliopea,Lino, tU¿¡n.ot:
hocgra?cum eft, illud latina; declinationis. Accuíatiüum tarnen nabencgra;cum,ut Pelea. Ту
dea.Item illa,qua; apud grarcos in.gros.&in.drosin.tros.in.cros íyllabam mittut,poßrema fyl
labainer.conuerfaetufdemfuntdeclinationis,utMeleagroMeleagerMeIeagri, Menandros
Mena'der Menandri,Teucros,Teucer,Teucri, Antipatros, Aantipater Antipatri.Excipiuntur
quídam in.grus.in.brus.in.drus.&in.trus.íyllaba definen tía, quarnominatiuú tarnen in .er. mu
fant,nihil tarnen a declinatione diíTentiunt. Scombrus,Andrus,Congrus,Petrus.In.or. noía l
mafeulina propria definunt,& tertia? funt declinationis,ut Heftor Heftoris-Neftor ris. Men- j$2¡¡Lj
tor Mentoris,Aétor Aftoris.In his omnibus.o.in omni cafucorripitur. In.as.mafculini gñis
definétia,fi apud illos gtúm in.os.mittunt,nos tertiär declinationis applicabim us,ut Thoas Tho
antos,Thoas Thoanris, Atlas Atlátos, Atlas Atlantis,MenasMenados.MarnasMa»nadisgigas
gigantos,Gigas Gigantis,Et foeminina fimiliter eadem fyilaba terminata,tertiarfuntdecIinatio ESt2rcca
nis,ut hare Pallas dis.thyasdis.orcas dts.in.es propria maiculini generis definunt.Quotjj fi grar-
ci gtúm in.os.efferût,fimiIi modo iatini tertii ordinis exemplo declarát,utdimofrenis dimofte ,!
neos, Demofthenes nis. polinichis polmichieos,Polinices eis. diogenis diogeneos, Diogenes k
nis. Et q circúfíexo accentu pnúcianf ,in íuo ftatu harc remanent,& grarcá declinatione fequúf!
ut hic Eumenes Euméeos,Euprepes Euprepeos,qq cjdá fie declinare uoluerunt, Eumenes Eu- !
tneneiCEuprepes Euprepetis,Et q in.tis.gtúm mittút,lirr dclinanf,ut Dares Daretis,Chremes Chrêmes *
Chremetis,dicimus oí Chremis,diores dioris, Amores Antoris,In.is.tá mafculini,<j foeminini ™^™rtl*.;
generisdefinunt,eiuídem declinatióisíunt,uthicdaphnisdis.Tybrisdis.Etfoeminía,ha;cTha 18^еса
is dis. Lais dis. Hi fis hifidis.hefperis hefperidis,Et oía gtúm in.dis.fyllabá mittunt,Excepto uno
fimois, çp fimoentis fheit genitiuum .1 n.os.mafculini gñis propria figura» compoíita?definunt Simois ft
tertia; funt declinationis,ut hic Melampos dis,Edippos dis. In his propria maículini generis! fut ^^g
& tertia; declinationis,ut Capis Capis Pan tisPantis,0 lía finita propria funt generis foeminini Edippos,:
quaetráflata in fetinamlinguam,nihiIominus'gra?cam declinationem obtinent,ut Dido.Máto o.greca
Erato,CaIipfo,Themifto.declinant* enim hoc modo,harc Dido Didois,Didoi,Didoc, ab hac Dido
Didoe,Erran tenim, qui didonis,aur Man ton is geni tiundicunt,&uocisafperitas,&uereç: au- Erato
étori tas eiufmodi declinatione repudiar. I n. On mafculini gñis pprie definen tia,quar gtúm aut Calypfo
in.os.autin.tos.mittunt,apud'nos tertiär declinationis effeafferunt,ut fin6finonis,damódamo Th<wg
nis,interdum apud latinos mutata nouiffîma litera ,pfèruntur,Laocoon Laocoontis,Hypocoó natùmm
hypocoontis,& qua» in.os.gtúmmittunt,penultimamfyliaba producH habet in obliqscaíib* grecam fe
Qua;in.tos.gtúmmittuntproduclamhabentpenultimamin rehqs,Etqua,genitiuûin.os.effe' quentía
runt,exceprisduobus,qua?in.is genitiuúextollunt.os corripiunt,utMénon is. Agamenón nis. °ь'%тссял
In.an.mafculini gñis definentia nomía3ca quoqj two* declinationis lunt,utTitá nis,Pa;an Paca *"T ^cc1
Diomedes К
 Г\У :■■.! .•?■ MOCAS

АДй* tâ anis^ocjaftúmjtamncútri fingulaiis,q pluralis íecundum grecos £ferimus,utTieaná,Pa*ana

íiniu^jjs hos Ticanas,hos Pjeanas,unum ce genitiuum fingularem propter díiam in.os>iuxca grecam de
abus ino clinarionem mittit,hic Pan huius Panos,ut VïrgiPanosdemore Lycei.In.in.mafculinigene>
minibus ris exeuncia eiuídem deelinacionis,uc hic delphin delphinis,aftúm utriufqj numeri dclphma,ct
feím gre¿ ge dlphinas,fícut greci„pferim9. ín.os pductá gñis mafculini,terrii ordims,ut M inos ois,heros
C0S^rf oiLTros ois. A finita greca neucrifuncgeneris,nam íupdeclinatione nulla eftambiguitas,nam
ln.greca eiuídem íunt ordinis,ut poema cis,coreuma tis.emblema ris.Quae quis terna; fint declinationis
Delphin datiuum,& ablatiuumpluralemnonin.bus.fedin.tis mittun t,ratione noíum fecunda: declina
Delphína tionisrnam hispoemans,emblematifqjdicendum eft.'In.Ax,ueIin.ix.mafcuhnigñisnoía défi
ñas nunt,& gcúm in.is.fyllaba finiunt,ut thorax eis. Phénix cis,& qua» in duas defínuneconíonátes
AÏ&e& tertiae cfclinationis fin; applicantur,ut hie Cyclops pis.Calybs bis, Vniuerfa noía greca cuiufdí
Koia neu que fint gñis,gtúm apud lllos in has fyllabas miccunc.In.is.uc i chirchi ris chirchis. In.as. ut phe
ttagrecaa dra phedras.In.u.utanns antu.In.a.utlaas laa.In.os.uta»asa»antos.In.us.ucdimofthenis dimo*
tun^dtfîz ßbenus.In.os.utthefis thefeos.Igit'quarcuncß apud Grecos gnmm in.is.uel.as. mittunt, apud
« ábltüj nos funt primas declinationis,ut i chirchi tischirchis,Circescircis,iphidraf tisphidra, Phedra
pluralem í Phèdre. Q^ ua» in.a.uel iau.genitiuum mittunt,in ntöin has,uel in his fyllabis terminant,fimdi
os non in modo prima? funtdeclinatióis,ut Antas anta;,Aeneas Aeneae,OreftesOreih»,Quein.u.fyllaba
Axtlx. exeuntin gtó.a.ncó.os.cerminacouenienria íecúda»func declinationis,utomiros omiru.Irem q'
greca in.os.exeunt,fecuda»íünt,utTideus ridei,PeIeus Pelei, quaHn.us.uelin.os fyllabis gtöm fin
Termina gularem mittunt,omnia iunctercia»declinationis,remoto dubitationis errore,ut dimofthenis
toon" S^1 dimoftheeus,Demofl:henes Demofthenis,o paris paridos,Paris Paridis,minasminátos,Minas
noTum cu mi nantis,pallaf palIados,Pallas Palladis,thais thaidos,Thais Thaidis, to piima piima tos,poema
iufeunque poemaris.
fmtgene* fDe etherocliris Capitulum. III.
Шла nos Í2$í?0^on'am 8encra>& declinariones,tam Iarinorum,q grecorum nomino dilucide, breui-
ueniant всШи сегФ wem plaui m°,de ca?teris,qua? prepofitis regularum legibus refragantur, differem*
JA^^IutdiícuíÍjpenitusignorationiscaliginejinoríenía luce feientia?, mentes aduleícentium
iIIuftrentur,Sunc quídam nomina in utroqj numero non eiufdem gñis, Alta fun t non eiuídem
declinationis. Alia nomina funt,qua»non in utroqj numero declinan tur. Alia certiscafibusdefi
ciút.De his dicem9,& primú de illis,qua« gñibus difcrepát.In fingulari núero gñis maículinijin
Noía gene plurali neutri,ut hie locus, & haec loca,dicim9 tñ & hi Ioci,hic iocus,& ha>c ioca,dicimus & hi
¡^^ ioci,hicmenaIus,haecmenala,hic tartar0 ha?c tartara,hic gargarusha»cgargara,hiccarbaí9 hxc
P a carbaía,hicifinarus,hTciím3ra,hic fibilusha?c fibila.Infingularinúero gñisfoeminini,inplu
rali neutrijUt ha»c pgam9 ha»c pgama,ha?c iney b9 ha?c intyba ha?c arbut9 ha?c arbuta. In fingulari
Epujum numero generis neutri in plurali fœm inini,hoc epulum ha; epula»,fic luue.Vndeepulú poífiy
^ centum dare pythagoreis. Alii ha: epula» femp pluralis dedinant,hoc balneum hae balnea; dici-
Ccpe mus,& ha?c balnea,ut TuL Adbalneaspallannas.Iuue.Etcrudum pauoncin balnea portas,hoc
cepe,q> in fingulari numero eft aptotú,in plurali fœmininu,ha» cepa»,& ordine declinatur. Jn
Noiamu* numero fingulari generis neutn,hocporrum,in plurali hi porri,hoc frenum hi freni,ut Luca
SnarionI nus,Frenofqjmomordit.Dicimustñ &ha»cfrena,hocfilúhifili, Traxerûtin arte mágica uer
lugerum tigie fili,& ha» fila dicuní,hoc Argos hi argi, In plurali nííero mutât decliationc ha»c,Hociuge
Noía prie r¿j in fingulari nûero fecre declirianôis eft,in plurali tertiana gtûm hoçz iugeçe,dtum ,& ablcûm.
n*smftt€° ms ct a^ ™s 'uge"b9 fecit.Ec uas quod tercia» eft in fingulari numero,in plurali fecúda;7ná gtúm
tía dariuCí horíi uaforum,datiuum,& ablatiuum his,& ab his uafis dicimus.Раиса íunt prima» dedinatio-
ЪС ablatio nis nomina,quae contra regulam datiuum ,& ablatiuum numeri pluralis in.bus.fyllabá mitcunc
uum plui> difcernendae ambiguicatis.i.fcxus caufa,his ÔC ab hisdeabus,filiabus mullabus, equabus,liberta-.
Noia ñ ad buS;natabus,afinabus,qua» a uiris peritis ufurpaca func. Ha»c íunc,qua» í ucroq? numero nó admiç
mittentia cuntdecIinacionem,quorum alia fingulanter tantum,alia pïr declinantur.Deorû |>pria nomia,
declinatio eIemenfoç2,fluminum,heroum,monciumfingufr*duncaxacdeclinantur, Icé urbiû,nifi qnatu
ínumero гз1>г ptorafrefterucu^ut Achenae,Theba;,Cuma',Mycena;,AtheIan2,Grauiíra;,Cruftuma',Ri
Nomina cofa;,Carpi,Puteoli,Oftia. Item metallica, qua? omnia fecúda» funcdedinationis,& gñisneucri
inetaUí uthocaurum}argentú/ejarum,plumbújítinú.Exceptounoa»s}quodeiuídégmseft)íediuxtara
':■!'"«'. j tionem
 DE NOMINE LXXIIII
tionem tcrtii ordinis monofyllaborum tres cafus in pluraíi numero admittit, mum, aftu m, & <*««'*
uocatiuum .hoc a?s,& ha?c a?ra.I tern arida,uel liqda,quar ad méfuram ,pondus ue referun£,ut tri & generif
cciimjhordeum/mmétum^r^enSjCice^miliû^ruûjOleùmjUinumeljmulfomjdfrutumjmu Acs actis
ria.Ex his multa ueceres autoritäre licentisebfgiencespluraliter extulerunt, ha?c hordea,farra, Hordea
melïa,defruta,uina,ha?cét ufus recipit,nam uina Choa dicimus,et Mafica, Prêter hare alia íut f?rJ? ,
qua? pluraíi numero deficiunt,gñis c^dem mai. ha?c,hic fumus,fimus,limus,puluis,fanguis,ge' frut3
nius,gñis fœmininijhxc fames,lux,labes,pax,fitis,tabes,humus,gmsneutn,hoccœnum,foe' Vina fe¿
num,ius,Iumm,uulgus,pelagus,uirus,uiícum,a>uum,penum.In pluráli numero tantum decli P* d,a "i
nantur nomina numerorum,prater unum,quod pluralinumerodeficittantum,útduo, tres, nÏÏÏÏL
M eminerisautem nomina numen ab uno ufqj ad tres declinari,a quatuor uíqjad centum mini Ncutrígc
me,a ducentis uícpadnoningentos per omnia genera pluraliter tantum declinan. Eft etiam neris no?
unum aptotum neutri generis Temper eiufdemnumeri hoc pondo. Prater ha?c alia íunt, qua? ",п*
in fíngulari numero non declinantur.Genenscjdem mafculini,hi antes,hi carceres,cani, caí- p0ntjo
íeSjfores/orijliberijmaneSjOptimateSjprimateSjprocereSjpugillares^uirites/enteSjUepres. Ge Mafculí*
neris feminini^rgurisjblanditisjCuna-^xequisjinferis^nndis^nimicitiarjexuuiai, manubia? Min plu
primitia!,biga?,mga?,quadrigai,compedes,dehtia:1dmitia?,dapes,feriafJfcalar,phalera,jgena»,face p*^^
ria?,induria?,kalenda?,idus,nona?,latebra,nuptia:,nundina?,qm^ genens
neris neutri,arma,mœnia,caftra,magaIia,crepundia,exta,ipoIia,ièra,prafepia,p3Îcua, fponía- Neutra i
lia,pracordia,mapalia,cunabuIa.Itemfeftorum deorum nomina, ut Saturnalia. Neptunalia. $ax.aK /
Bacchanalia,certis cafibus deficiunt,ha:c Saties quod prater nominatiuum fíngularem nullii ca fo~ ,jeo
fum a Jmitti t ,h;mc dirioné, & ab hac ditióe,hoc quoqj nominariuo cafu utriulqj numeri deficit rum
prater accuíatiuú,& abltum fíngularem. Laterem fímiliter accuíatiuum tantum lectio uíurpa Caries
uit.Sponte,& taboablatiuum fíngularem habeut tantum.Tabesnominariuum,&accufatiuú ¿fá^**
SC ablatiuum numeri Angularis habet duntaxat.Sunt alia, qua? a genitiuo cafu fíngulari declina Lntercm
fionis fumuntexordium,&in utroque numero recle declinantur,ut Remex gis, frondis,uer- Spontc
beris,ut Lucanus, At faxumquoties ingenti uerberisiftu. Alia duos,aut tres tantum cafus ha* ЗЛЬо
bent m fíngulari numero,fed in pluraíi per omnes declinantur,ut huius opis,opem,ab hac ope, ^am¿gís
huiusuicis,&hancuicem,ab hac nice. Alia ablariuum habent in fíngulari numero, utabhoc Frondis
frugi,ab hocopice,abhacprece,abhocuifcere. Harcquoquein pluraíi numero declinan tur. verbena
Раиса funt?qua? cum í fíngulari numero nó deficiant,in pluraíi tres tantum cafus habende? qui Opísopc
bus paulo fuperiusdiximuSjhaeC iura,ha?c rura,ha?c a?ra,harc maria . Vniuería nomina prima?,ie- yïaS ш-^
cunds,& quartz declinadonistotidemfyllabis in genitiuo, quotinnominatiuoproferuntur, cem uicc
prater unum uir,& fí qua ex eo componuntur.Et qua? in. er. fyllabam definunt . Tertia?,aut pa- ^ruBL
res habent fyllabas in obliquis cafibus,aut unam adfumunt. Q^uinta? proculdubio plus una iyl- yE^JI"
laba proferri (blent, pauca inueniuntur tenia; cMinationis,qua: in genitiuo duabus fyllabis cref iura rara
cant.Iteritirieris,anceps tis.biceps tis, triceps tis,pracepstis,iecur iecinoris,IecT:urn eft Äiecoris AeraMa
fupellex iupelleftilis. Gt&oü
pDeuocatiuis» Capl'um. IIJJ. decliatio
num
Mnium nominum,cuiufcunqj fíntdeclinationis,uocatiuus Angularis fímilis eft nomi- Innen»
natiuo eiuidem numeri,neqj hoc in dubium uenir. Exceptis nominibus fecunda? decli- g¿ faj!¡¿i»
J nationis,quorum uocatiuus dmerfís exprimitur modis. propria igitur nomina, qua? in iccur ied
nominatiuo cafu fingulari.uslyllaba terminantur,adempta.us.faciuntuocatiuum,ut Virgilius nons uej
Virgili.TerentiusTerenti.DomitiusDomiti. prapofíta qualibet con fonante uocatiuum in.e. §Йл
correptá mittunt,ut hic Turnus о ne.hic Marcus о ce. hic Lentul9 о le. Appellatiua,qua?ïn.ius. кх iup*#
definunt uocatiuum in.e.mittunt,ut fluuius o fluuie,íbcius o focie . Quem ueteres iuxta nomi- реИесШ»
natiuum proferebant uocatiuum^ut VirgiLCorniger Hefperidum fluuius regnator aquarum, Vt_6ffiKf
qua? contenante pralata in eandem fyllabam mittunt,fiquidem íunt accidentia, uel deriuatiua ^Q^f
uocatiuum in.e.mittunt,ut Doftus ¿te Sanftus.fl:e.Romanus RomancHifpanus HifpancCa? clinatiöc
tera in.us.potius q in.e.fyllabam exeunt,fic Lucanus. Degener о populus, & o popule leftum с. exceptafe
Lucus о lucus. Qua: a ueteribus propter afperitatem uocis minime ufítata funr,adeo ut rara, hu- ewda
iufmodi declinationis reperiantur exempla,ha?c myrtus o myrte. Et te próxima myrte.
Diomedes К i i
 PHOCAS
P"Dc Ablatiuo. j Cap. V.
Ertis quoqj declinationis nominû abkûs cafus fîngularis duob9 modis ,pfèrri foler
Ablrfis autin,c,aucin,i,íedilJa,qin,i,cxcunc,communisíuntgeneris,&innominariiio,is,
tertiede*
dínatióís fyllaba terminan tur,ut hic &hscfuauis,ablanuoabhoc &abhacfuaui,hic ethsc
duobus grauis,ablatiuo ab hoc ÔC ab hac graui. I té neutra q in nomïatiuo.e.uel.ar.uel.al. fyl
modi's p labis terminan€,hoc ledile ab hoc lêdili,hoc laquear ab hoc laqueari,hoc animal ab
fertur in hoc animali,Exccptocum.e.ante,l.haber',fedcum.a,ante.l.inuenitur,uthoctribunal,ab hoc tri
.i.s:. e.
bunali, lupercal,ab hoc lupercali ,& cstera.cú e.anteceflênt.l.litera non in.i.terminat' ablatiuus
fedin.euchoc mel, ab hoc melle,hocfeI,ab hoc feile. Itemqusinduasdefinunc contenantes
Que not
mia аЫа in.is.uelin.ix.dupücem,& iunc accidenria,& triumgenerum,uthic,&hsc,& hocingens,ab»
tíufiín.ú hoc & ab hac & abhocingenti,hic &hsc &hocaudax,abhoc & ab hac äfabhocaudaci,
mutant Er qusin.r.definunt mafcuTini,uel fœminini,ufrriumiuntgenerum,hic 8c hsc acer,abhoc
Actus & abhacacri,hic &hsc &hocpar,ab hoc & ab hac &ab hoc pari &qusin.im.mirtuntac
tcrtíe
cufatiuum,funt autem,hsc turris,hanc turrim,ab hac turn,iitis,hancfirim,ab hac fiti,hsc pup
pishancpuppim,abhac puppi,hscíecurishancíecurim,abhac fecuri. FebriSjtorquiSjUeñis»
Noïa mit hscreíhs,hanc reihm,ab hacreíti.Prsrerea hscnauis,bipennis,hic ignis,fimiliter,deablariuú
tcntia
adtura in in.i.mittunt,qusfspe poets per.e.íblentefferre, Cstera omnia terris declinationis nominú
im» ablatiuum fingularemin.e.mittunt.
^Explicit Nominum traftatus.

rOe Verb«. Cap. VT.

Coníuga Voniam (utopinor) de nomine conueniewer tracbtum eft. Nuncdeuerbo fiV
ti5cs uer cut pre fa tío pollicetur,diflêremus,cuius omnis ambiguitas in difcernenda cornu*.
borutn
quot gatione,&cognofcendo pretérito perfecto uerfatur.De his nosproingenii uirib*;
diligentet docebimus. Nam & estera m uïtorum expofitio declarauit.Igitur con»
Forme iugationes funt rres,ut alii quatuor.Quas in feci.da perfona prsfentis temporis,mo>
ucrboruj di indicatiui dinofcimus.Forms quatuor,Perfecb.Meditatiua.Inchoatiua. Frequétatiua. Sed
quot
Lnccflb perfecta? forma; uerba omniii iunt coniugationum.Frequentarius,tanfum prims coniugatióis
terne cotí Excepto Iace(To,quod uenita lacero. Tnchoatius terris dun taxât correprs , M editarius terris
íugatíóis produfts,uel quarts. Genera uerborum facili rationedinofcuntur,aut.n.a¿tiua funt, &.o,lite»
Genera ra rcrminantur,& a(Tumpta.r.litera tranfeunr in paffîua,aut paffîua, & adempta nouiffîma litera
nerboraj
quot redeunt in aftiua,aut neutra íunt,qns aétum fignificant,& aftiuam habent fignificationem, &
in paflíua minime tranfeunt,aut fupina,qus ut aftiua quidem declinantur, fed fignificationem
Supina habent paíííuam. Paffiuamutuapulo,ueneo,pendeo,aut deponentia fuperiori contraria, qus
Uerba q
Neutro paffîuorum declinantur exemplo,& fignificationem habentaftiuam, neque.r.literam poflunc
paffiua amittere,aut communia fimilia deponentibus,& paffîuis,fed agentis, & patientis form a m fe«-,
Cópíor. quuntur, Vndeconftatuniuerià duobus modis declinan. Nam neutra,& lupina aftiuorum,de
mcreor. ponen tia,& communia paffîuorum regulam fequuntur . Sunt prsterea neutro paffîua, qus in
díuertor.
Neutra prsterito perfefto,& plufquam perfecto paffîuam declinarionem habent,in ahis neutram. Et
paffiua funt hsc iola fecunds quidem coniugationis,ut audeo,gaudeo,foleo . Terris fido.fio.&fiqua
Pretérita" exhiscomponunrur. prsterhsc, nulla funt huiuímodi declinationis uerba . Sunraha paffîua
prime
Verba p¿ neutra fuperiori contrariasse fola. Comperior,mereor,diuertor. Nam in prsterito comperi,
tnc comu merui,diuerti,ficutac?iua,uel neutra proferuntur. Vniuerfa uerba prims coniugationis, quae
gatióísin in fecunda períona.as.íyllaba terminantur,aftiua fun t,fiue neutra, preteritum perfecTum in.ui.
.uí. den> fyllabam mittunt,ut amoamaui,aroaraui, armoarmaui, narro narraui, canto cantaui,nauigo
ncntía in
pretcritfí nauigaui,paro paraui,feruo (èruaui. Excepris noucm ,que in.ui mittunt prsteritum, ut feco Tè-
Explico cui,neco necui,ueto uetui,fono fonui,tono tonui, mico micui,crepo crepui, plico plicui, do
txplícuí mo domui,frico friçui. Et fi qua adnexis prspofítionibus componútur, explico tarnen utram.
8¿ íxplic»
Stofteti que formant feruat in prsteriro?nam explicui,& explicaui diftum eft.Quatuor huic reguls re*
Do dedi fragantur, nam neq$in.ui.neqjin.aui.exeunr,ito fteti,dodedijlauo laui,iuuo iuui,ièd duo po-
Iauo huí fteriora quidam fuperioribus applicant errantes, nam illa in prsterito una fyllaba creicunt,hsc
luuoíuui totidem in prsíenti proferuntur. ~
fDe fecunda
 DE NOMINE LXXV
УDe fecunda conîugarione. Capfum. VU.
Ecunda coniugatio,quam non ranrií fecunda perfona, fed eriam prima facile déclarât
Q_uoniam omnia uerba,qux inxo.fyllaba in prima perfona finiutur,fecundae íunt có Oía uers
iugationis producb».Eo.is.& fiqua ex eo compofíca figuráttir. E duobus primx.Creo ъ*} 1° fy
creasjineo meas,fimiliter 8c beo beas,pra?teritum perfeftum mittitin.ui.confonante praepofita, «^¿Ж
praeeunte uocali. Paueopaui,caueocaui,in.xi.&in.fi.quaeinterexceptanotabimus. Ergo onv cunde cí>
nia uerba fecundas coniugationis)qualibetconfonancepra?poíica>eo.fyllaba praeteritum perfe« fe cornue
¿Trum in.ui.mittunt,ut habeo habui,debeo debui,rubeo rubui,doceo docui,taceo racui,mifceo I*|[^Д
mifcuuaceo iacui,nocco nocui,arcco arcui,areo arui,egeo egui,íplendeo (pIendui,carideo cá- fccunjc
dui,madeo madui,egreo egrui,Ia ngueo langui,rigeo rigui, caleo calui,doleo dolui, oleo olui, vi.
palleo palluijtimeo rimui,tepeo repui,torpeo torpui,careo carui, pareo parui,uireo uirui, Но-« Egreo
reo florui,horreo horrui,cenfeo ceníui,niteo nitui,pateo patui,teneo tenui,caneo canui. Exci« c*»rul
piuncur pauca,qux in .íi.fyllabam mittunt preteritum,iubeo iuffi,mulceo mulfí,mulgeo mulfí $i,
algeo alfijfulgeo ful(í,ardeo arfi,fuadeo íuaíí,maneo manfi,ha;reo haefi, rideo rifí, torqueo tor
fi,indulgeo mdulfi Deurgeo,&turgeoambigitur. Aliain.xi.lugeoluxi/rigeofnxi. Illain.ui. x-
pra?teritú mittun t.qux in prima piona modi indicatiui,tpis pra»fentis.u.ante.eo.habét, & prima ví>
fyliaba, quá in praefenri tpe breué,in praeterito lógá habét,ut faueo faui,paueo paui,foueo foui
moueo moui,caueo caui,uoueo uoui,& quae ex his cóponunf. Qjax qq in prefenti non lint 6>
milia fupioribuSjpraeteritû in.ui.mittunt pdufta fyllaba,neo neui,fleo fleui,cieo ciui, ípleo íple &c0 auí
ui,cópIeo cópleui,expleo expIeui,deleo deleui. Non multú ab his diícrepare uidentur etiá haec
quoçt prima íyliaba in praeterito ex correpta cadit in ,pduftá,fedeo fedi,uideo uidi. Cótra om
nium regula eft prandeo prandi. Qjiaedam íunt in fecunda coniugatione,quo£ preteritú perfe
ftum iteratur per primam,ha?c fola pendeo pependi, fpondeo ípopondi,tondeo totondi, mor
deo momordi. Qjax afíumptis prepofitiombus nó eodem modo ^ferenda funt,nam diípon-
diydC diípendi,& rependi ,& detondi dicimus.De neutris pafliuis abunde diftum eft.
P'Detertiaconiugatione. Caplum. VIH.
Ertia cóiugario correpta,quae fecundam perfonam in.ifmittit,in imperatiuo modo Com'ug*
in.cfolidamconuernt?praeteritumperhasíyllabasefFert,in.di.pratpofita confonáte rio terna
in.ui.prarpofitauocali,in.i.confonante quaIibetprarpofíta,in.íi.& in.xi. Sed illa tñ Pretérita
preterirum in.ni.m iram r. qua- in praefenti tpis indicatiui modi.u. ante nouiffimá lite ^°e
ram habent. Vt tribuo tribm,fbmo ftatui,minuo minui,imbuo imbui,obruo obrui.Ex hifduo fluofluxJ
notanturtantú,quaíin.xi.mittuntpra-teritum,fíuofluxi,(truoftruxi.Etquaíin.Io.fyllabamexe Sttuo
untin praefenri, mhilominus prncritú in.ui.mittunt,utuolo uolui,nolonolui,colo colui, con ^uxí
filio confului,alo alui. Раиса pmerea in eandé extremitatem mittunt praeteritum, quanqua p- VJ*
Cens fimile fuperioribus habeant,tremo tremnitgemo gemui,fremo fremui,compeíco compef
cui,nefto nexui,fterto ftertui,pe¿to pexui,texto texui,feneíco fenui,gigno genui, increbefeo í Increbrf#
crebui,nam ícrebo non inuenitur. Et fíqua ex his cóponuntur. VLfyUaba termmantur in praete í?^/nae'
rito haec íbla fperno ípreui,fterno ftraui,cerno creui,íéro feui,tero triui,paíco paui, quaero quae
fiui,Iino liui,quiefco quieui,cupio cupiui,confuefco confueui, peto petiui , (apio íapiui . Jn.di. Di
prarpofíta confonáte in praeterito definunt,quae in praefenti.do.fylhba terminantur precedente
.n. litera, utfcando (candi, afcendoafcendi,defcendodeícen&,offendooffendi,pandopandi Fundo
{»rendo prendi, mando mandi. Tria enim in praeterito amittunt, fundo fudi,iinquo liqui, fU4j,
cindo fcidi.ííc Lucanus ait.Scidit 8C in medias fecit fibilator aterras. Et quae minus una fyliaba Lmquo
proferuntur^pdufta prima fyliaba in praeterito,qua? in prsíen ú corripií, ut Capio cepi, iacio HUI
ieci,fugio fugi,fbdio fodi.Pauca pratterea eandem clauíulá habet nouiffimá litera praríentis tem ¿JJJ
porisinj.conuería^tuincouicijrumporupi^foluofoluijCudocudijUoluo uolui.Xn (i.prarteri- ¿j
tum mittunt fyllabam uerba,quae in prxienti.do.uel maíyllabis terminantur fi fit natura longa
penúltima ,ut ludo Iu(i,laedo laeli,ca?do caeffi,plaudo plauíi,trudo trufi,rado rafi,ilIido illifi, am
elo alli(i,|>mo ,pmpíí,íumo fumpfi,demo dempfi,refumo refumpíí. Et pmo(quis correpta (It
penultima)in eadé íyllaba exit,& ^cqd ex eo cóponitur,ut premo preiïï,exprimo expreffi, со-
primo cóprefii,& quae in.bo.uel in.po. fyliabas deiinút,ut feribo fcrip(i,nubo nupfi, ícalpo feal
pfi,repo repfi/erpo (crpíijfculpo (cuIph.Praecer ha?cpauca funt,q nó eadé extremitate hniun t
Diomcdes К iii
 : :phöcas :
Temno in prefentijpmeritum tarnen ín.fi.fyllaba mircunt,ípargo íparfi,mergo mcrfí, mitto fnifi, uro
tempfi ufi,temno ternpfi,contemno eonrempfi,concutio cócuffi,gero geflí. Et fiqua ex his in cópofí-
fugofuxí ramfiguramtranieunt,in.xi.iyilabâinpr«Krirod^finunt.Verba)quaîînpraîiènriigo.iyIlaba>t«r
Co terríe minan^,ut cígo cíxi,pígo píxi,íugo fuxi,affligo afflixi,pergo prexi,rego fexi, diligo dilexi,úel
quo ptcr» ijg0 itcllcxi,fingo fum,tego texi.Excipiuntur tria in.go.definenria,qua? in fuperioribus notaui
Tago te mus ^ ajja quatuor^quaenon in.xi.fed in gi mitrunt prateritú,tango rengi,frangofregi,legole
Frago fre gbagP c8b& fiqua ex his cóponun tur fimpliciú forma íequntur, hisfimileeft. ímpigo,quod
gi impegí facit praneritum.Preter Ьгс m.xi. pretérito mittunt,uiuo uixi,coquo coxi,mingo min
UIícío û f jfi^Hitio illexi,afpicioaípexi,n'eeTo fiexi,ducoduxi,dico dix«,ueho uexi,traho traxi. Sunt tenia?
Verba ter cóiugationis uerba, q pnmá íyllabá in pretérito duplican t,q oia fubiefta íut, ut pello pepuli, ri-
tie oiuga goretigi,fallofefelli,pendopependi,tendot€tendi,pungopupugi,red&púxidicimus, tundo
tíonis du tutudi,cado cecidi,cedo cecidí,parió peper^canocecini^difcodidici, pofco popofci,parco pe*
Irritó fnÉ J?crci¿3Clt& parfi,curro cucurri,pedo pepedi. Haec adiunftis prepofitionibus nó eodé modo
ma fyíla? ferenda funr,ná duplicata in fimplici figura íyllabá in cópofitione amittun t . Dicimus ení fie,
Pögo pu expendo expendi,dccurrodecurri,refellorefelli,cópellocópuli,cócidocócidi. Sed ex his duo
pugíg¿ foja pra'pofinonibusadnexisin fuoftatu manent,dilco & pofco,nam dedici, &depopofci íati
Parco pe untpiaeemtum, Concinoaútneutram regulam íequitur,concinui facit,& fiqua cópofita in ea
peí 8¿píi demconiugatione,qmnouiífirnamfyllabamgeminanrin preterito,illauidelicet,qua?adouer
Difco o¿ bo prima; coniugationis cóponun tur,condo condidi,reddo reddidi,trado tradidi,lubdo íiibdi
poico cria di)(pcl0 prodidi,addo addidi,abdo abdidi.Similiter proferuntur credo credidi, uendo uendidi.
firioibue Excepto circundo circundedi,quodfecundampfonáfacitcircündas, & eftpría: coniugatióis.
geminät p*Dequartaconiugatione. Caplum. IX,
prcteritú jójwr« Varta coniugatio,uel terna producra,quam íperatiuus modus prodit,Iiteram in fine có
апЫП°° 1^1 feruar,preteritum perfechim in.ui.{yllabammittit,uelíduplicem.ii,utaudioaudiu¿,uL,
Cópofita @ч5к audii,muniomuniui,uelmunii,Í£euiof:eui,uelía;uü,Üniobniui,uellinii,molliomolH--
a donouif ui,uel molIii,finio finiui,uel fimi,punio puniui,uel punii,fopio fopiui,uel íbpii,accio acciui,uV
iimagcí* accii,ício fcjui ud fcii,hinnio hinniui uel hinniU Exeo exiui uel exii, inio iniuiuelinü. Cantera
bam in б ftis fimilia,pauca in.fi.exeunr,& funt h.?c fere,farcio farfi,fartio fàrfi,haurio hauíi, íepio fepíi,íé
teríto tio íenfi.alia in.xi.fola hac ftntio fanxi,fulcio íuIxi,uincio uinxi,unú inuenitur, quod prima fyl
Verba qr labam in prüfend corripit,in pretérito producit,uenío ueni.Ec cópofita ex со in hune modum
«fóis'fw-e proferuntur,aperio aperui,cuius compofitum diíTentit,reperio reperi. In has fere íyllabas от*
oía mitte nia uerba quarts coniugationis norma compleftiturin preteritoqj definunt,íed ne quidambi
re preterí guitórispoífiteflrleftoñbiis^ondiífimulabimusdeillisdicerejquaerarionerefragantut^ Sunt
tum Luí. enim uerba,qua: in pfonis deficiunt,& ¿mpfonalia dicuntur,alia in modis,alia in tpibus,alia có
Раиса'зг iugationibus,alia pticipiis,de his exponemus,& primii de íperíbnahbus, qua?autlüntlecunda?
tein.fi.ct cóiugationis,aut terria^quantú ex tenia piona cótempbnlicet,eo0: alia aftúm trahúr,ut pudec
ín.xi. ta?detpigec,pœnitet,miieret,decet,aliadtûm,utlicer,Iiquet,libet.Vniieft,qdcafunonindigef
ímpfona 0p0rtetj# 0ía pra»terimm in.ui.fyllabi mittunt,utpuduit,piguit,poenituit,licuit,Iibuit, decu*
rio fsceo 'Г' Prater tria,quorum duo deficiun t in prarterito,liquet,& tedet. Vnú quafi paffiuam habet de
rfí regime clinationem,miièret,nammiferrum eft dicimus, licet tarnen, et libet ad hácíimilitudinem pro
Oportet ferrj poflunt,licuum eft,libitú é.Et téedet í cópofita figura ptefutn eft.Terriar cóiugationis íper
índiget0n fonalia dariuum caíum afiumunt,utconringit,euenit,accidit, expedit. Quaedam primas coniu-
Liquetet gationisimperionaliarepcriuni^tiuuatjpnelta^quajetaliterdeclinaripoiTunt^ed omnia tarn
tedet pte ¿n futuro imperatiuimodi,qinfinitiui,necnóetiamgeriídiisparticipiahbusparticipiis utriufq)
rito caret temp0rjs deficiunt.Defeítiua í modis funt haec.Qua;lo3quod prima períonam habet mdicatiui
mifcrtfí é modi duntaxat,licet qusíere leflum fitapud Salu(lium,& Tulliú. Ouat.infit,ha?c quoqj tertiá
LícetlíaV pfonamhabentíolam,íedouatparricipiumfacitpra?fenris tpisouanscum indifininoneuerbi
tühf h • áeficiabSmiliter aufim ,& pdiuntpro perdunt dicunt,& inquam in prima períonam córra,mo
rum eft rCm omnium profèrt,urrunqj питесг modi indica tiui pra-fen tis rpifinquam imperatiuú nume
Tedet p ri fingularis habet tantum^ná inque apud Terebtuim leftum eft. Aio pfens, & pretérita imper-
tefum feclum habet tantú.Faxo futurum tépus tantum,uel(utalii)promiiTiuüm modum oftendicSal
nCÍmodrt ufe faluete,imperatiui modi fecunda piona utroqj numero ledum elt,et mfiniriui modi prefens
' tempus
 DE VERBO LXXVI
tcmpus fâluerc.Cedo,& aue fîmiïlr,& îperariui perfonam habe« numeri Angularis, Cedo etiá Saluere
numen pluralis leftu eft apud Plautum.Cedite mihi p dicite.Ec in cóiugarionibus,ec in peerico Cecta?»
deficiunt ha?c, Fero fers pterim facit culi. Sil es eft fui. Ferio is pcufllTolIo tollis fuftuli facir.Edo díate
esedi,hocinfiniriuumpnascemporisnonin.re.ryllaba,fedin.ie.contramore omnium mirric рсго to*
efle enim dicendu eft.yolo uis uolui.Hoc quo$ incerta? eft cóiugationis,& in futuro íperatiui ^J' f .
& ífinitiui modi deficit,et gerúdiuis,uel participialibus,qua? fupina alii dicunt. Meto meflui,ná Ferio is p
aliter |>ferri nô poteft,pelleo,fifto,fimiliter & glifco,& quatio nullum habentprateritum. ciitö tol#
Memmeris tarnen inchoatiua; forma; uerba,qua in pretérito perfecto deficiunt. Jd is foftu
P"De Participiis. Cap. a. \foa
Articipiis caret uerba alia pñtis tpis,alia futuri,alia иггшГф, in pñri ita<£ deficit Sum tai eflè
& qusexeoadieÄispra?pofitiombuscomponunf.Pra?terduo,abfens, & prefens. Voío uis
Qiueauerbisabfum,&praîfumueniunt.EtEouerbuminparticipiontîcafus numc' uoIm -
ri Angularis deficiten csterisreftedeclinatur. Compofita qdam etiamntum habet fa?°m
utpreteriens,abiens,futuritpis participianonhabent in primis uerba forma? ichoatiua?, ut hor Pel Ico
refco,calefco,& his fimilia.Deinde omnia fecunda? coniugarionis,qfuntgñisneutri,&í forma 5$°
traníeuntinchoatiuam,ut horreo,caleo,tepeo niteo,pateo,ftupeo,fplendeo,uigeo,uireo,rigeo §¿oaí
floreojpaueojrubeojtabeojmadeojtumeo^leo^aleojferueo^imeojlateo^am &ha?c affum- tíscarent
prisprepofinonibusfaciuntinchoanuaíutpertimeíco>& dilucefco.Valeotñ cumfaciat con- 6¿ícohatí
uaIeíco,in participio futuri temporis minime deficir,nam ualiturusdicendum edSuntalia pre |ü*
terea,que non tranfeunt in formam inchoatiuam emfdem coniugarionis,& gñis, de nihilomi* $.\¡¡¡¡¡**
nus in participiis tpis futuri dficiunt,ut egeo,mereo,paleo,caleo,ftupeo.Preter ha?c,& uolo ca щ aliis
ret participio futuri tpis,ut nolo,& qua? ex illis componunf\Similiter & metuo,fluo,fitio, tre- pö'apiis
mo,ía?uo,fereo,aIgeo,diíco,paíco,furio.Qua? uerba primiriua futuri tpis pdcipiis carent. Simi- f^J*^
liter carentparticipiis imperfonalia oía,de qbus fuperius docuimus,& defecbua illa,uidelicet q pofita
ordine declinan non poiruntjUtaio^uaefojiquamjfaxo^lue^ue^edo^ poflum,fimiliter et Abfens
foIeo.Sunc uerba,q prima pfona confuía habenf*,quorum figmficationé fecunda pfona coniu* &■ Píens
gationis diícernit,dico.as.correpta priore íyllaba,dico eis produfta. Fundo fundas,fundo fúdis р^д^
uolo uolas,uolo uis,appello appellas.appello appellis,compello compellas,compello compel- Abitas
Iis,mando mandas,mando mandis Sunt alia.qua? ex diuerfa forma pra?íentis temporis in pra?te Valeo ua
rito confunduntur,paueo ui,paíco paui,cerno creui^creíco ui,acuo acui, aceo acui, lugeo luxi, y"["f»,
luceo Iuxi,pendeo pependi,pendo pependi,frigeo frixi »frico frixLSunt qua? idem habent pre- Noto 'ea*
fens,& pra?teritum perfeel:um,ha?c fola,odi,noui,co2pi memini,pepigi? ha?c ¿n imperatiuo mo rétparaci
do pra?teritum memini,quod memento facit,deficiunt,& in futuro,& in infinitiuo modo,&í P"s.
fupinis,nec non etiam,& in participiis utriuícp temporis. Vnum ex his Odi duo participia facit |J5*£ tí
preterm temporis figura? compofita?,exoíus,& perofus. Suntalia,qua? in omni declinatione fe- ¿piis care
cunda; funt coniugationis,& in infinitiuo quafi terna* correpta? proferuntur. Fulgeo infinitiuu re
fuIgerefacit,ferueoferaere,obfideoobfidere. У^Ъ.Я(Р
Fh (г l??cPaflîuis' . .. . г Ûfb* XL JftgJ
f\#?rl • Ит Ра''ша'Я deponentia,nec non enam coia cuiufcunqj lint coiugatioms prete- dicat
|\SÇAJ ritum pfcftum in hasiyllabasmitcunc,in.tus in.ctus.in.ius.in.xus . adiunfto inoíbus fú Verba со
f^^j uerbo,utamoramatusfum,doceordoftusfum,patiorpairusfum,nitornixuïfum. No ^^*
tantur pauca,qua? in pretérito deficiuntjpaflîua quidem ha?c,fèror,ferior,tolIor fâciunt enim p Cerno
teritum latus íum,iftus fum,fublatus fum. Pofcor náqj hoc quoqj deficit in pra?terito poftulatuf Creui
fum ,arguor conuiftus fum,fimiliter Se metuor 8C timeor nullum habentpra?teritum perfeftû. Сrefeo
Deponentia uero ha?c. Vefcor,fruor,medeor,liquor,reminifcor,qua» in pra?terito fie proferun defidunt
tur,paftus fum,potitus fum,medicatus lum^liquefadus fum>recordatus (um. Qjxx ab alio pra? pretérito
íenti ueniunr,fed ad fupplementum dechnarionis defeftiuis accómodantur.Sunt quaedam dpo r«or Fe#
nenriaincertisconiugationibusharcfola^poriorjOrior, nam in fecunda perfona numen iîngii- q?!iror
laris tertia* produfta; funt,hoc eft quarts? côiugationis,& pra?fenti tempore infinitiui modi, ori p0fcor
ris enim ,& potiris,etiam oriri,& potiri dicimus-Reliqua ad exemplú térria? correpta? declina n Arguor
tur. Sunt alia^quae ex diuerfo ueniunt pra?fenri,& in practerito confünduntur ut patior palfus íú, ¿
pádor paffus fú ,ut apud uirgil. Crinib9 Iliades paffis. Icé uertor uerfus fum,ut apud eúdé. Et ucr
Diomedes К iiii
 PHOÇAS
fa ptiluisinfcribimr hada. Sunt alia imperíonalia,qua;aflumptis prxpofîrionibus ablatiui cafus
declinantur,& a uerbis neutri generis figuran rur,uel atfiuis, qua? datiuum caium in ferie oratio
nisadmittui)C,utfedetur,ambulatur,íl:atur,pugnamr,uur,íludetur. Veniunt enim (ut dictum.
eft)a neiirris,íedeo,ambulo,fto,pugno,eo,ítudeo.His enim gracorum îaftantiam, iî qua de со
pía Gmonis exercentjrefutauim^qj nee propria nequnt explâare.Similiter nocetur,& luadef,&
datur proferimus,qus in aftiua ipecie daciuo caiui íunguntur. Sunc qua: in participas deficiúc,
Rcorrat? uc fruor»mcdeor,& reor,quodde pretérito tarnen habet participium,& in prafenti,& in futu-
Nafcor ro deficit. Item nalcor futuri teroporis participio caret. Et imperíonalia fient in aftiua declina -
tione £ar ncipia nulla haben t,nifi poética ufurpauit licentiate regnata,percufla3pugnata, Fucú-
turijUt Vigilancia uiris,& his íimilia.

РЬосаг ars de nomine, & uerbo finit.

PHOCAE GRAMMATICI DE ASPIRATIONE

CAPITVLVM PRIMVM.
MNIA NOMINA GRAECA IN CAPITE SVO ф LI
Pa. teram habentia, in medio loco cum-p.& afpirarioneadiunfta fen-
buntur apud latinoSjUt Phoebus,ephoebus.Omnia nomina grarca ir
militer.u.literam in principio fuo habentia, pra?pofita afpiratióe feri
Ну. bentur,utîaxîvôo(rhyacinthus u<flia hydra iï-всшо- hypanis.Omnia
nomina grsca in prima fyllaba «et literam habentia uocali poft ipfam
,;.afpiratur,ut ¿hvoo- rhenus,exceprisduobusRemus,& Romulus.
R.h. Omnia nomina latina,qua».ir.fyllabam in principio fuo habent,prz
Remus pofitaafpirationeicribifignificam9}uthirlutus.hircus>hirpin°.Om
RomuP
Hm nianomíagrarcaabeoquodeft 'm-usóa- gra:ce, dicbmafpirationem
Hyppoly prarpofitam fimiliter habentin Гспршга,иг»-сготогОто<г Hippolytus
tus Гт7-етстй</1ио- Hippotades. Sihocinmedionominis locofuerir,ifta
Hic yllaba tum caret afpiratione,ut ¡р»;и-Ег-вгс<г Phüippus, ¡úírrrcrufr ariftippus.Omneprono
O.pnom
articular men articular prapofita afpirationefcribi notamus,ur hie & hare & hoc,excepto uocatiuo.fi
lflic autem compofita fuerint, Dafiáamittút,utiftic,iítac, iftuc.fimiliter enim & omneaduerbiu
Ilhc ex articulan pronomine deduftum afpiratur,ut hic,huc,hinc,hac.fn cópofirióe hsx Dafian
Adhuc amittunt,utiIIic,iIIac,ilIuc.folum ueroadhuc,& adhoc fimphciumfuorum feripturam (er-
Adhoc uauerunt,ideft Oafian habent in cópofitione. Omnia nomia gra?ca,uel Iatina.e.uocalem pro
Heracles ducbm í principio fuo habentia prapofita afpiratióe fcnbentur,gra»cum,ut ¡¡¿¿х\ио- Heraclef
Here latinum,uthere her^unde hefternus diftum eft. Omnia noma grarcaiitiata fyIlaba<«r,&VrJi
Hiíhío tera ftati fubfecuta Dafia pra-pofita ,pferütur,ur Hiftrio (ïiignatum eft .pnomen ifte. Omnia
noíagra?ca,uMatina,quoi£.er.fyIlaba principiú obnnetíequente ftatinn^et.^aut.o-JiterajCU
afpirarióe feribi prepofíta notamg,uti ifiir Hermes, iivör Hern9. Hercules. Oía fimiliter.o.
Hermes
Hercules íchoata in duafcófonantes.RR.poftipíam uocaléhabétia„ppofita afpiratióe erunt pnúnáda
Honor ut Horror. Omnia nomina greca.e.uocalem breuem in prime fyllaba obíeruantia,ftatim.e»
Elis litera ueniente afpiratur,ut Helenus.Helymus. Excipitur unum Élis elidis,quod nomen é ur
Elifla
Elephas bis,& EIilTa,& Elephas fimiliter.Omnia,qua?.es.uel.is.uel.os. habentia fuenntfyllabas,cV po*
ítea.p.literamfubfecutam,ea cum afpiratione praípoíirafcribentu^utheíperuSjhifpidus.hoí-
pes. Omnia gra?ca nomina fi.a.litera fuerint incipientia,uel.e.uocalis fubfecuta prcpofíta aí
lecut piraáonefcribas,ur& latina fimiliter,uthiems,defignatum eftiecur, ideocp.i. confonantis
uimexplet in ifto nomine. Omnia,qua?.o. uocalem in íiio initio habebunt, ¿V portea. M.
fem iiiocalem ni pira tionem pra-pofuam capiunt in fcriptura,ut homo defignatum eft omen.
Omnia, quïpoft.on.femiuocakm haben tjfimili ter alpiranmr, ut Hononus}honos defi
gnatum
 DE PSILA ixxvir
gnactim eft onus. Omnia qua; poíla.uocalem m principio nominis Iocatam. R.unam con » Onus
hatufpcx
fonantem habentia fuehncR.eam aípirant,ut harena,haruipex.Excipiuntur ara,anfhT & gre
ca, Arion,aratus.Omnia qux poft.or.T.mutam habent,Dafian prepofitam capiunt,ut Horten
íius,horror,defígiiatum e(l ortus.H.difcretionis caufa amittic propter hortus. Omnia nomma Ortus
greca poft.e.uoc.ilem c.mutam habentia afpiran tur,ut Heétor.Omnia nomina latina poft.i.uo Hortus
calem.b.mutam habétia afpiratione prepofita proferuntur,uc Hibernus,- Hiberus,defignatum
eft Ibi aduerbium. Omnia quaea uerbohabeoderiuantur,ca cum afpiratione prepofira fcribé
tur,uthabitus.Similiter,& compofita,prohibeo. Omnia quarpoft.er.íylIabam.b, mutamíe-'
prohibco
queutem haben t,ea cum afpiratione antecedente proferuntur,ut hetba.

P"De Pfila,ideft inafpiratîone. Cap. If.

Mnia nomina qua; poftuocalem.I.literamhabent,Dafianneganr,utIIium,iIex
! Excipiuntur hilarus,& hilerda. Omnia qua: poftor.fyllabam.d. mutam habent РШа z<i
! ignorant afpirarionem,ut ordo,defignatum eft hordeum. Omnia quar.ia. faerie
, hab;ntia,carenta(pirationefit Ianus,defignatumeft hiatus.Qmnia fimiliterpoft
=^И .i, confonantem.u uocalem habentia pfilen amaueruntfut í uno, nam hiulcus ab
eo quod hiatus(de quofupradiftum eft)deducitur. Omnia qux.aadiphthongon in prima lyl
laba habebun r,Oafian refpuerunr,ut audax,defígnatum eft haud, undehaud icio compofitum
fimplicis habebit fcripturam,namafpiratur. Aduerbium autemdiícretionis caufa Dafian ha
bet prepofitam ,ut ne coniimclioruerit,ueluti legimus. Aur portum tenet. Omnia qua? in pri
ma fyllaba.eu.diphthongon locatam habebunt,carentafpiranone,ur Euandrus. Excipmir in-
terieftio heu,&heus compofitum. Omnia qua?poft.a.uocalem.m.habent, pfilen iolum in
icriptura habere folentjUt amicus,excipitur hamus,& nomen proprium Hambo.

i •■
P"Phocae Grammatici de Orthographia Libellus finit.

... *
Vi&orini, Donatique uira.

Iftorinus rhetor, et Donacus grammatic9 preceptor meus Roma?infignes habe

tur,equibusViftorinusetiam ftatuaminforo Traiani meruit. Нгс Hierony
mus in Eufèbii temporibus. I dem de uiris illuftribus . Viftorinus inquit natio
ne Afèr,Roma? fub Conftantio principe Rhetoricam docuic,& in extrema fe
néceme Chrifti fe trades fidei,fcripíit aduerfus Arrhium libros more dialecTico
naide obfcuros,qui nifi ab eruditis non intelliguntur,& Commenrarios in ApoftoIum.Ha*
clenus ex Hieronymo.

i ■
 MAXIMI VICTORINI
MAXIMI VICTORINI COMMENTARIVM PR1MVM.
DE FÍNALIBVS METRORVM.

fDE LITERIS. Caplum. I.

VLTIPLEX, COPfOSVS Q^VE TRACTATES DE LI

teris,& iyllabis licet edicus fita me, camé is magis apperédus a nobis
qui fufceptus eil,quiqj addimenfionem pedum,metrorumoj perdu
cit.Igicur licerx,aut uocales dicuntur,aut cófonances. Vocales quin»
Vocales que.A.E.I.O.V.Coníonantesueroreliquxomnes,quarum aux le»
Confonä
tes miuocales,alixmutx.Semiuocales func.yii.F.L.M.N.R.S.X. Mutas
5emiuo¿ nouem.B.CD.G.H.K.P.Q^.T.Sedexuocalibus.I.&.V.pro con-
cales (onantibus habentur,cum uel fecum îunftx fuennc,ut luno.uita.ui
Mute aIiisuocalibmprxpofi№,utIanus.Venus.Hoceriam.I.ampliusprx
l.a¿.V.
ftat,q> in uno fermone inter duas poiîta uocales,duplicis loco fungi»
rur.ut Troia.Maia.Let.R.cum in eadé ÍyHaba cóíonantibus poftpo
L.&.R..
X. Z.H. nut,utclarus,crater,txpcdeficiunt.S.étaliquones(f metro excluditur.X pro duplici (emper
habetur. Z.uero nonnunq.H.interdum confonantis fungitur loco,mterdum alpira tionis.
P"DeIongis,breuibuf(pSyllabis, Capfum. II,
Va* cum ita finr,ex lis, aut unius uocalis enunciatiôe, fi natura producat,ur. A.aut со
5yllaba nexione Ii terarum ,fi diphthongus fi t,ut. pr^fyllaba f>creatur, Icilicet aut natura bre
quo pro* uiseft,autlonga,autcommunis.Breuiseft,qux correptam uoealem habet, utamor,
creamr ^_ &non définit in.os. quamgenihuusproducit. EtmonofylJaba,ut Dos, & non
¿yllaba
breuis définit in duas confonantes,ut Ars,uel in unam duphcem,ut Pax.uel in. J inter duas uocales
5yllaba côftituram,ut Aio.Longa uero eft,cui quatuor ida contingunt,quib° indiget breuis,ut Dos
longa Ars.P ax.aio. Diphthongus fine iis Temper eft longa,ut a?s.
Diphthô P'Decommunibuslyllabis. Caplum. III.
gus
Ommunesiyllabx fiunt modisofto,cum correptam uocalem fequiturfubieftacon
Syllaba fonantib9 liquida. Eft.n.longa ita,Vafto Cyclopis in antro. Breuis fie. Vaftofqjabru
cômunis peCyclopas,aut cum correpta uocalis in unam définit conlonantem, iequente.H.
Eftenimlonga,utTergafangamushafta.Breuisita. Q^uiiquis honos tumuli. Aut
cum correptam uocalem dux confonan tes fequun tur,quarum prior s .litera eír.Eft enim Ion
ga ita. Vnde fpiiTa coma. Breuis ita.Ponite (pes fibi quiique luas,aut cum breuis fyHaba par»
tem finit orationis.Eil enim longa ita. Nam tibi Thym bre caput Euandrius abftulit enfis.
Breuis ita. Hoc caputociues,aut cum diphthongum uocalis (bum fubfequitur. Eft enim
Hoc longa ita.Muíxaonides.Breuis ita. Infulx Ionio in magno, aut cum longam uocalem fequi
Hic tur alia. Eft enim longa ita.O ego infelix.Breuis ita.Sub ilio alto.aut cum pronomen.C.litera
rerminatum uocalis ftanm fublèquitur.Eft enim longa ita. Hoc erat aima parens.Breuisica.
Solus hic inflexit ienfus,aut cum correptam uocalem fequitur Z. Eft enim longa ita. M ezen-
ti ducis exuuias.Breuis ita. Nemoroià Zacynthos.Hxc d pofinone dixiíTe fufficiat.Ná quod
ad naturam perrinet,Iicet artis prxcepta deficiant, primas fyllabas folis confirmamus exem-
plis, Medias in latino fermone accentu probamus,ulnmas arte collig»mus,hoc modo.
Ntfisifyl P"De nomine. Caplum. IUI
laba terminants in omni genere nomina tiuus fingulaiis breuis eft,ut Carilina.muià. E.finit*
in grxcis tantum producitur,ut Danae.Calliope.Euterpe.In latinis breuis,ut haftile
fedile. I.terminatus in omni genere longus eft,utfrugi,gumi.O. finitus in latinis bre
Cornu
Genu uiSjUt Cato, licet auftoricas uariet,in grxcis producitur,ut Dido. V.termmarus corripitur,ut
Tonitra Cornu,genu,tonitru,
Al. finita Al. finttuSjin iis ommbus,qux in genitiuo. A.ante.l.corripiunt,modo liqdas uocahbus iungac.
nomma
ïdubitanter brxuis efr,ut HannibaL AdherbaLHyépfal. In iis uero,qux producutur. A. natu»
EL U. raliterequidem longus eft,fedauftoritatecorripitur. Ait enim luuenahsin Satyris. Condu»
cuntcomitesiellamceruicalamiclas, ELterminatusinappellattuiscorripitur, utmeLfeLiL
finitus
 COMMENTA&IVM PRIMVM LXXVIH
finíais breuífitur,ut uigil,pugil.Exceptouno hetrufco nomine,quod proprium eft, & pdw ¡Çnaal
citur,üct3n3quil,01,rerminatüs longuscft,utSol.VLfinicus,tamin propriis,qin appellate OI* VI»
uis corripitur,ut Conful,exul,Muthul,SurhuI.
M.tcrminarus breuis eft,utteftum,&templum,licetarduumfirhuiusreiexemplum reperire Mctadb
edcp h^cliterafemperinteruocaIcsdepracheniaMecacifmofubrrahicur,urmulcumilIe, & musquid
terris. V.&.Mexcluduntur.
An.finitus producitur,ut Titan. Pa?an. Ao.
En.terminatus in neucris nominib9 breuis,ur carmen,item alteriusgeneris,exceptis Flamen.Pe Etu
áen,PoIlen.In grecis longus,ut firenjien, rien.
On.finitaslongus eft, ut finon, Memnon. Ob.
Ar,termiatus in monofyllabis canrum ,pducitur,ut Nar,far,licec in iis Iongns nominatiuus acci Ar.
pideberet.quar.A.ingenitiuoanre ulrimamfyllabampróducunc,utlacunar,puluinar,alcar. Л1 M
Tarnen auftoritare corripi£,ut fubligar, ait enim Iuuenalis in fecundo íatyrarum, perfoná,
Thyfumqîtenet,& fubligar acci.
Er,finit9 in larinis corripitur,ut puer,excepto uno monoCylobo,uer,In grarcis lôgus eft« ut acr. gr;
Ir.tctminatus corripitur,ut uir. fo
Or,termiatus breuis eft,utaucror,& in gra>cisappellariuis,& ,ppriis,ut R.hetor,caftor,mentor.
Vr, terminams corripitur,utMurmur,excepto unomonofyllabo,Fur. Vr* ,
As,finims in larinis nominibus ¿>ducitur,ut facultasJn grarcis tune tantum corripitur, cu geni Aï.
tiuus.dos.fueritterminatus,ut arcas arcados,pallas pallados.Nam mafculinappria producá
tur,ut a?neas,Thoas,Gyas, anas,Mecaenas,Fœrainina,& Cómunia corripiuntur,ut plias,
lampas, Ma? nas,Phœbas.
Es,termiatus in gra»risnominib° lôgus eft,ut anchiies,achâtes, Socrates,Thales,alcibiades, In
latinis, fi quinta» fuerint declinarionis,producitur,ut dies,facies,fpes,Si terri«, tune lôgus eft
cum genitiuus fingularis non crefcit,ut labes,pubcs,uates,uel cum crefeens produefam ante
ultimam iyllabam habuerit,ut merces mercedis, quis quieris.Namfieandemcôtrabit,auc
in.I.mutaueritin genitiuo,ut Miles militis,etfegesfegeris corripit*,nam abies,paries,& aries
exfura defenduntur,quia longa? fun t ultima». Virg. Ipfe aries etiá nunc uellera ficcat,& Popu
lus in fluuiis,abies in monribus altis,excepris his Ceres,& pes,& qua» ab ipfo figurantur, ut
bipes,tripes,quadrupes, femipes.
Js.finitus breuis eft,utagilis,fic & in foemininisgra»cis,ut Doris.Dardanis.Cytheris.Theris,ex-
ceptis tribus monoiyllabis,lis,uis,glis,ab hacui,folum monofyllabum, quodablatiuofingu
lari.i.terminatur.
Os.terminams in grecis tune corripitur,cum genitiuus diphtongo terminatur, ut Delos delo.
Gyaros.Cypros.Miconos. In latinis tunc eft breuis,cum genitiu" ante ultimam fyllabam.o.
non habuerit naturaliter longnm ,ut os,unde fit offis natura breuis,nam os oris natura produ
ftum eft,fîcutmons,pons,fons,cos,dos,mos.
Vs.finîtus breuis eft,ut doftus.abf9 his nominibus,qua> in genitiuo crefcenria.u.productum ha
buerint,anteulrimamfyll3bam,utuirt^,teUus,palus,Gilus,iuuentus,ieneftus. Palus breuis , . ••
fefta. Namuirtusbreuiseft,rus,musproducuntur,&unoindeclinabiliPus. Ш
T»terminaruscorripitur,utcaput,finciput.
Cfinitus duo nomina regit tantum ^ut alec, quod Iongum eft,&lae>de cuius declinationedubi
tatur,quia & hoc laôe laftis facit,magis breuis eft.
Quinqué uoealibus nominatiuus finitur,liquidis quatuor.LM.N.R. iemiuocali una .S. muns р;0[аПи|
duabus.CT. termina*
Genitiuus fingularis in latinis nominib0 in omni genere tune tantum corripi£,cum is fuerit ter tío
minatus,utpatris,matris,fratris.In gra-ciscum.dos.finitusbreuiatur,ut Arcados. Cum uero J¿f?¿^a
dus finitus iongus eft,ut Didus.Themiftus.Calypfus. Alleftus.
Datiuus fingularis in latiros nominibus in omni genere longus eft, ut Pompeio,uel fiuflui. In
grarcis tunccorripitur,cum.i.litera terminatur,ut Palladi. Arcadi. aaä*t
Accufitiuus fingularis in latinis nominibus in omni genere,pr;eter pofirionem,breuis eft,utdo ед^а
chim.Ingra»cis tune tanmm corripitur,cum.a.uel,on.fuerit terminatusjuel ea,ut Thefea. Pe
 У.\ч MAXIMI VICTORINI
lea.Anthea,aera.Delon.Naxon.Gyaron.Cypron.
Vocatf Vocatiuus íii igulans.a. termíatus in larinis nominib9,uel grarcis neutris,& foemininis corripit*
qntita* ur mufa.tabula. them n.ruma. J n mafculinis grxcis,Iógus eft,ur Aenea, Gya.palla. Hyla.E. tep
miatus in latinis in oí genere breuis eft,ut dofle.egregie. In grzcis ,pdua cur,u с Aeacide. Г y-
dide.Excepus bs,quo£nomiariuusgr3;cus.os.terminaf',ut Phœbos Phosbe.Gyaros Gya*
re.l.termíacusin latinis lógus eft,ut Mercuri. Ali.In grxcis corripif,ut Nai.Thybn. Amaryl
ii. O.tcrmiatus in Iannis breuis eft,ut Cato.Cicero.uirgo.licetauÄontas uaner. In graxis foe
minims longus eft,ut Dido.Manto. Allefto. V.termiatus corripi£,ut cornu. Prorhcu. In со
Protheu ionantes uero definens nominariui fequitur regulam,ut Miles,ieges. Exceptis graecis nomi-
mbus,qua?ûrpe muran tur uarietatclinguarum,ut diomedes,íocrates.
Ablatuuis Angularis Temper pducitur ni.a.in .o. in. i. in. u.abíqj cum.e. terminarus fuerit í his fci-
Ablatiui цсег nominibus,quar tertias fuerint decliationis,ut ab hoc pariete.Excepta fame,quam quin
Faine * ta? declinationis dicebant,nam in quinta declinatione producitur.
Nomiatiuus,& uocatiuus plurales in larinis nom inibus,cum generis mafculini, uel foeminini
fuerint, .pducútur, ucfontes,uiri,mufa:,fluft0.Cum neutri fuerinr,breuesfunt,ut mocnia,fa
ra. Vulcanalia,poemata,In graecis uero cû.es.uel.a.termîati fuerint, corripiun£,ut Rhetores
poemata,aliaslongifunt,ied in Iatinis,utmufar,
Genitiuus plu ral is in latinis breuis eit,ut doftorum. In grxcis longus eir,fi tarnen grece fuerínc
declinata,ut Philemon.
Dati uus & ablatuuis plurales,cú,is,in latinis tcrminantur,Iongi funt,ut donis.Cû.bus. breues,
ut agihbus, At figra?ca fit declinatio,in,terminatusdtúscorripif,ut Arcafin,ahas lógus cm
latinis uidehcer,ut muds,
Accufariuus pluralism latinis nominibus,cum generis fuerit mafculini, uel foeminini, «pduci-
tur,ut doftos,mufas.Cum fuerit neutri,breuis é,ut templa. In grxcis uero A.as. fuerit termia
tus ,& a genitiuo fingulari uenerir,os,finito corripitur,ut arcados,arcadas,aonas, Cydopas,
alias producTione la?tatur,ied inlatinis,utmulas.
^DePronomine. Сэршт. V.
Ominatiuus Angularis in omnibus £nom inibus corripi tur.Exctrptismbus monoiylla
bis.Tu.Qui.lSi
Genitiuus Angularis.I.uel.a?.terminatus lógus eít,ut mei mea;,aliter breuis,ut illi9 ipA9.
Datiuus Angularis femp producit*,ut nfo.Exceptis his.mihi.tibi.fibiquas indifferenter ponunf.
Accufariuus Angularis Temper corripitur, ut ilium lllam.Exceptis me.te.ie.
Vocatiuus Angularis rationem fequitur nominariui.
Ablatiuus Angularis Temper producitur,ut ab illo.
Nominatmus,acT:us,& uftús plurales tunc rantum corripiunf,cum,a.fuerint terminati, ut nía.
Genitiuus pluralis iemper cornpitur,ut 1 1 lorurn .
Datiuus,& abltús plurales,íüs. terminant*,longi funt,ut ipAs,tuis.Si bus.breues funt,ut quibus
yDt Verbo. Caplum. VI.
Verbog i,,,. N omnibus uerbis, modis,& temporibus,numeris, perioms,coniugationibus, hxc
canonesi | Щ ratioconformised
fyllaba Я A.quaccunqj perfona terminatur, longa eft,ut ama. propera.
ШшшЗ E.qua: finitur,breuiseít,ut lege.abíq; íperatiuo modo íecunda? coniugationis,ut doce
I.qux terminatur, femper producitur,utnutri.
Oqu* finitur,correpta eít,ut audio.licet auftoritas uariet,monofyllaba |>ducuntur,ut Do,Sto
No. Flo. & his Amilia.
V.quz terminatur,longa e(t,ut docru.
M.quaf finiturycorripitu^ut legebam.
R.quaeterminaturyeque breuis eír,utlegor. w,
S,qax fini£,A ante eá habuent.a.uel.e.et hoc in fecúda piona indicatiui modi in prima cóiugario
ß• ne,& fecúda j>ducit*,ut amas,doces. Excepto uno monoíy llabo,fum es,¿V q ex eo figurant*,
N uírríf UC ac*íum ades^íum pdes.Si uero. I.ante eá habuerit,corripif',ut degis, excepta fecunda per»
" íona indicatiui modi tempore ргагГепti numero fingubri,a tertía cóiugauonc pducla,urn и
tns,&
 COMMENTARIVM ? PRJMVM LXXIX
tiis,& a uerbo uolo uis,nonuis,mauis.Si uero.u.ante cam habuerit,breuis eft,ut nutrimus. Vf«
Маш"!
T.qua? terminatur, breuis -eft, uclegic.
Gquaefinitur, producitur, utproduc. Produc
Verba.modi.tcmpora.forrna*.periona?.coniugariones. Ida omina quinqj uocalibus finiuntur,
liquidis duabus.m.&.r.femiuocali una.s.muns duabus.c.&.t.
P"De Aduerbio. Capfum, yii.
Duerbia monoiyllaba,ut hic,uel qua? ex his fiunr,ut iihc,illic,duob* exccpris bis, & ter Aduerbi
omnia producuntur,qua»a.fîniuntur,longa iunc,uc una,qua? in e defin ú t,omnia produ oro cato
_ cuntur,ut hodie,& cotidieproducitur,quia ex hoc die compoiicum uenit,utdofte?ex bain an
titate
cepris his,qua? auc non comparantur,ut rite,ferme,quis fere longa lefta fit,ut Iam<£ fere fie* Condic
со iubducbe littore puppes,aut compararionis regulam non obíeruant,uc bene.male,auc a Ce Bene
originem ducunt,ut impune.fepe. Male
Quae.i.finiiuur,longa funt,ut heri,uefperi,abfcß ibi,& ubi,& q figurantur ex ipfîs, ut ficubi,ne- Impune
5epe
cubi,alicubi,item quafi. Ibí
Quar.o.terminantur a iè orta breuia iunt,ut modo.ultro,immo,citro,retro,adeo,denuo,ab aliif Vbï
originem ducentia producuntur,ut falfo,licet auftoritas uariet in utroqj.
Qu3f.u.finiuntur,longafunt,ut noftu.
4Z^ua».I.terminantur,correpta habentur, ut iemel.
Qu«.m.&.n.&.r.terminanmr,breuiaeireconftant,utcurfim,forfan,agiliter.
Quae.s.terminantur,tunc tantum producía iunt,cum ante eam,a.habuerint,ut fbras,a!ias,cras.
Qua?.c.finiuntur,produftafunt,utilluc.
P"De Participio. Capfum. yiii.
''5r~^â' Mniumnominatiuusparticipiorum breuis eft in numero fíngulari, ut lecturas»
vfáíEw^ Excepto participio pr-rlentis temporisait amans.
Genitiuus,& datiuus fingulans produftione gaudent,ut Iefturi Iefturo. Excepto
participio praíetitis temporis,quod in genitiuo corripitur,ut amantis.
Accuiariuus fingulans,& uocatiuus breues funt,utlefturum lefture.
Ablatiuus fingularis tune tantum corripitur,cum.e.fuerit terminatus, ut legente.
Nominatiuus,accuíattuus,& uocatiuus plurales,ficut in mafcuhni,& foeminini generis parti«
cipiis prodqcuntur,ut lecluri le&ura; ,lefturos lefturas,ita corripiuntur in neutris,ut leftura.
Geniriuus pluralis breuis eír,ut leérurorum.
Dariuus,& ablatiuus fi.is.terminantur, longi íunt,ut lefturis. Si bus.breues,ut amantibus.
i
yDe Coniunftione. Capfum. ix.
Copulatiua;, & difîu ncTiua*,ueI expie tius quidem coniunftiones breues iunt.
Coniun*
De Cauialibus,& rationalibus. Саршт. x. ftïonfi re
i V*. A.terminantur, exceptis quia & ita, longs funttut propterea^ interea. guicinqn
I Qu».I.rerminantur,excepta una nifi,producuntur,utSi.Etfi. titate
j Qua» in. N.definuntjfi.I.ante earn habuerint,producuntur,utfin,alias breues funt.
Caeterâs uero omnes naturaliter breues eíTe con Ib t.
p"De Pfaepofirione. Capfum. Xf.
Ccuiatiuae prspofitiones fob, qu* in.a.exeunt,produclione letantur, ut contra ,& una Prepofi#
monofyllabaCis. tiones in
Ablatiua? przpofitiones corripiútur omnes,ut ab.exceptis monoiyllabis, quz uel ex uo gntitatc
calibus confiant, ut E. uel uocahbus terminantur,ut De.
Communes pra-pofitiones correptas efle manifeihim eft,ut in. De loquelaribus aurem przpolî
rionibuSjUt con. Ideo taceo,quia nee íobe unquam ponun tur,nec coniuncbe finem retinent
de quo tantum loquimur.
f^DeinteriecTione. Capfum, XII.
M nes interiefliones longa- funt, fi monofyllaba* fuerint, ut heu.ue. fi uero duarum,
uel amplius fyllabarum fuerint,quoniam fpeciem iam partium retinent oratio— InftcAie
nis, adexemplumearum, quibusfimileserunt, iudicandz íunt, ut pape, atat. na regule
Hxcitaque (utdixi) ad omnes partes orationis in ultimis fyllabis oblcruanda
 ...,;■ ;. МАХ1МГ VICTORINi ' '

obferuanda íunt,cxceptis.f.poficionelongis,ueIdiphtongis,qu» per fe acîmodum patent,

Ccfure pDeCsfuns. . Caplum. XIII.
?uot3£q sfurxíunc quatuor. Pentîmemeris.Heprimemeris.Catatrit6trochïon.Bucolicetome»
entime Pennmemens efl,ubi poil duos pedes inuenif iemipes,qui uerfum diuida t, & partem
men's
Heptime orationisterrninet,ut Arma uirumçcano.Heptimemeriseft,ubi port tres pedes inue-
men's nit fyllaba,ut Arma uirumqj cano Troia».Catatritótrochaeon, ubi tertio loco inuenitur Tro
CatamV chauis,nonq>inmedioueríupoffirefTeTrochaHis,fedíublataunade Daftylo Miaba rema*
totroche
on net Trochxus- Bucolicetome eft,u bi pofl quatuor pedes aliquid nó remanet,ut eft íllud. Die
Bucolice mihi Dameta cuium pecus fan Meliboei.
tome
MAXIMI VICTORINI COMMENTARIVM.

P"De uteris liquentibus. Caplum. I.

VNT LIQ.VENTES LITERAE Q^VATVOR .L.M.N.r.

Liquide^ íiquentes uero ideo dicuntur,q?rluant,& qfi îtereant, dum fequunr*
quot a¿ q jliquam breuem fyllabá cum quauisalia cóíonante,lunt fotduplicis
m potentix.Nam longá fyllabá poíitione faceré poííunt,fi ita poeta uo
luerit,et breuénon pducunt,quoddicohmóieflexempIum,uthic
Я\-д Lucreni uerfus. Nam fièrent luuenesfubito ex infantibus paruis.bic
S.finalis WSg4 habef qfi dixerit ex ífannbu paruis, íu bt racTa.s.litera,et hic enim ,S.
intent litera interit.EnniufquoqjaitEtuira illa dignusloco$,quafi dixerit

m viignu locoqj.Similiter Lucilius. Et tum lateralis dolor certiffim9 nú

ciusmorns.,ptum Iateralidolorcertiífimununtiumoros,íic haber*
quafi fubtraais.fT.qa licentius antiqui ,& ipfa quafi p liquen ti utebá
tur inerudita adhuciiouuareQuodpofleriores poets non gerunt, non cpifta defenfío rata nó
effet,fed q» uerfus fuos liqdius diícurrere nullis íalebris uoluerunt. Liquen tes aú t cognofeere in
illo Virgiliiuerfiípoífum9. fed hsclenromos eftaptareflagello^fíUibtracblitera.L.flagelodi
xerit fic,& í illo,Phoebe graues Troia: temper miíerate labores,qii fubtracïa.r.litera gaues dixe
rit,nó graues.Mihi autem de his magis uidetur illud,q> liquen tes htera?(de qbus ante diximus)
Liquétes tune detrahanf*,cum breuem íylhbam dus confonantesíequunt'. (^иасг altera liquens enc,ita I
quando fequunf*,utinduasfylIabasíediuidant,qcFdicohmóieílexéplum,utinfannb<)paruis,&.s.&.p.
liter» in duas fe diuiferút,nam.s.ad.bus.fyllabam pnnet.p ad paruis,quones ergo ita fe diuidunc
tune Íiquentes erunt. Alioquin cum dua? cóíonantes ita aliquam breuem fyllabam confequunr
tur,utha:ipí3ecófonantesalteriusfylIaba;íint,necfediuidát,tunc illa lyllaba(ut poeta uoluerit)
longa,aut breuis ent,hocexemplo.Confpicit Atndas,Priamumc¡}.a.litera poíkione longa eft,
eo ф earn excipitintdûa? coníonantes.t.&.r.fed quoniam ea; dua; coníonátes ad alteram fyllabá
pertinent,non íemper pofinonelongam fyllabam faciunr, quam excipiút, ut.eít Genunofqj in
limine Atridas,htca.breuiseft,quoniamcófonantesambasfibiíyllaba poíterior uindica^eaeqí
(ut poet» uoluntas eíl)proinde auxiliantur,aut cedunt,ut lili uirgilii uerfus,quos prarpofuimus
tales fyllabas haben tcoulonantium coitu,non liquentium fluxu.
Deconiuncîisfyllabis. Caplum. IL
Syllabe Oniucbfquocji fyllabas animaduertere nobis intenrioeít,namconiuncla?fyllaba»dicú
coniucle
tur,cum longa fyllabá in uocah finitur,& uocali excipitur}atq3 ideo longa illa breuis eft
_ quod earn uocalis term inauent,& excipitur a uocali hoc exemple Te Corydon o Ale
xi. Sieenim fcanditur.Te Cory. daftylus,don oa-daftylus, cuius media fyllaba.o. natura longa
eft. fed quia & ipfa uocali conflar,& excipitur a uocah cóiuncíione fyllabarüm, & quafi cogna
tione uocalium ,idcirco breuis eíl,ueluti gratificenrur,& eíl huic íímilis Ule uerfus . Credimusf
an qui amant ípfi fibi fomnia finguntrCredimus,daftylus eít^an quia,aIiusdacT:ylus.fed.qui.me
Trochei dia fyllabá Daftyli natura eíl,fed quia & hax ut fuperior terminatur,& excipitur a uocali, bre
fedesihe uis eíl. non enim in hoc,aut in íuperiore ueríu Synalipham faceré poteít,fine uitio uerfus erit in
roico
Trochxo fi feceris.qui.nifi nouiffîmusin heroico uerfu eífeflon potefyic tarnen in huiufcemo
di común ¿lis
 COMMENTÄkrVM SECVNDVM/ LXXX
di comunftis Synalipha fieri poterit,qua> e Daftylo Sponda?um faciat. Profêfto Spondams
uficatior,ihufitaro Daftylo anteponcndus eft,ut illudNec rota tarnen ille prior preunte<:a'
rina/canditur enimfic.Nec co,fponda?us,tatamen,dac>yIus.iHepri,daétyIus,or pra?,fpon-
deus,hic uides pofle alios dicere dactylum elTe ratione comuncTarum fyllabarum ,quoniam
pra» iyllabauocalifinitur,&excipitur auocali.e.Sed cum Synalipha fieri poflït,faciatqj fpö j ;,д-
dauim, cur non earn uiam fequamur,quam nobis confuetudo frequétior tritam reliquit.No Vittotin?
uiflïmus pes eft huiusueríus enteca, quem ideo pra»pono,cum in Synaliphe ha>cficconfue- bic argüí
tudo,ut interior fyllaba uocalisexcludatur.Tum tarnen non excludí fcias,cum folam iylla-» çUJ(lyed3
bam faceré poteft intetior,qua;excludinonpoteft,quoddicohuiufcemodieft, prseunte p pficr5 r
duas.e ícribitur. Eft ergo fpondaeus Orpra»,iequuntur<ß circafe du* uocalei, prseeunte caria, virgtfu J
Sed quoniam.e. litera eademfyllaba eiiv.autem fyIlaba,utfit,adhibetfibiconfonantes.N. ^ocus
&,T.idcirco reftius entecá.§unteca, per íynalipham ícandimus.
y Dt Dichroms,ideftuocalibus. Capitulum. Hi.
Ocales qnqj cum nouiflîmam iyllabam uerbi,aut noîs teneat,tam etfi natura breues fût
tamenlonga?(fi ita poeta uoluerit)habétur hoc modo,ut hic amor,hoc ftudium. Mor. Y^~L
^__ fyllaba breuis eft,fed qa uocalis ibi eft,produci etiam poteft,ut Omnia uincir, amor,& quando
ños cedamus amori,fcandirur enim fi^OmniajdaÄylus^incitajdaftyk^mor &,fpondae9 '
aidesíuperiuscorrepram,hiceire,pduflamfItemOftcntans artempariterqjarcuqj fonanté 4 ■ 3
ícanditur enim íic,often,fpondsus,tans ar,ipond.temq$ pa.da&ylus,terar,fponda»us,uides
nieder iyllabam longam е(Ге,а1ю loco breuem i I tem fanguis habet,hic fanguis fyllaba bre
uis eft,in Lucanoautem longa, Ou fanguis i nerat,uides enim.i.lfam feciflfe hanc ptátemf Icé
Tum fie Mercuriumalloquicur.Turfyllaba natura breuis eft,fed quia habet uocalemprodu T .
citur.Quicqd.n.in.tur.fyllabam finitur,breue eft,ut poftea dicemus.Nec intereft uoeales übe terminât«
cum in nouiffima fyllaba funt,uel fine iol2,aiicumconfonantibusfinc,utroq?.n. mó dichro brouâtur
na»funt,uidestñDichrones etiam hoc compendio poftetradi,ut in heroico uerfu cuiufcun .
que pedis fyllaba prior,cum a íuperioreuerboremaníeric,promircue longa erit,aut breuis, . .
ut poeta uoluerit. Qjioniam in ea pars orationis implecur,q> qj,ut in uerfu,fic in uerfco non ■
attendacur.
pDe Grecis Nominibus. Capitulum. iiii. J
Vs-cunqjGrscanomina.i.qua» í latiniseademfunt,cumin as,fyllabam,autin.es.exefit EsiKasî
breuiaíunt,contranaturam,&confuetudinemlatinorum.Hmóienim nomina latina, grêàsnoï
quae plurali numero in.es fyllabam exeunt,aut in.as. longa natura funt,ut principes, mili bu*
tes,arDores,optías,fceminas,rancidas, Idcirco,qua» in uerfu pofiunt effe graca,& in hifdem
fyllabis breuia funt,ut Gorgones,Harpyix^,& alibi, Fufo cráteres oliuo,& Lucretius, La
padas igníferas manibus retí nentia dextris,uides hic.es. uel , as.breues effe fyllabas,& ideo qa
greca fun t nomina.
P"De Propris nominibus, Capitulum. y. r T
Omina propria,qua? primam fyllabam natura longam non haben t. i.qua? non ex duab9
uocalibusiunftisconftátjUt AeoIus,uelAeneas,& alia, Q^ua; ergo primam fyllabá na- Ncía pro
tura longam non habét,tales eruntfyllaba;,uteas poneré uolueris,íiuelongas,fiuebre- E^iP«!
ues,hocexemplo,Exercet diana choros.hic.di longa eft,aho loco breuis, Tu ne etiam telis с,цаьа
moriere Diana?.Item Armatumqueaurocircumfpicit Oriona,hic longa eft,alio loco bre-
uis,ut Aquofus Orion. Nomina item, qux gentilium in. es.fyllabammittunt eandem ip-
íam fyllabájbrcuia funt,ut Lingones,Mygdones,Teutones,Vaícones,& aftúm, Vaíconaí
armipotenteí,Item greca nomina,quacin.I.litera finiuntur,in eadem ipfa fyllaba breuia fue
ut Qjio te Moeri pedes,Scanditurenim fic,Quote,íponda»us,M.oeripe,daftyIus, uiden -
dum etiam hoc in his nominibus,qu« ante nouiffîmamfyllabam.I.literaterminanr#,uteft
radius,gladius,hxc.n.per duo.ii.proferunturin genitiuo huiusradii,&pluraIiterperduo.ii.
hiradii,utcum poeta uoluerit hanc eandem nouiffimamfxllabam,ubi diio.ii.effe diximus
hic Synalipha nonfit,quomodoeft uerfus ille Lucretii,Non radiSolif,neque lucida te
la diei,fcandicur enim fie, Non radi,dactyluf,ifo,fpondeuf,uidef quomodo neque.i. ucea
ra interior Synalipha lubtraäa eft, & exterior pedif partem cepit, Sedrurfufcum poeta

(■ '• ',■ : Г* * ■.''"•ГТ' » •■ * ■

V .■•.,. - r-<í--\
 MAXIM! VICTORINï
üoluerit Synaliphá in eodem nomíe facir,ut eft Virgilii uerfus.Diuerfî ni punt radh/cádis п.
ficjUtjdiuer.fponda-us.fi^ ípond.TUS.púrradi.daftyIuSjhic nouiflïma excludi f,q longa cit.
fDe Eftafi. Capitulum. VI.
Nterdum in nominibus appellatiuis prima fyHaba contra narararn producirar, quia
Italia aliter in ucrfu poninon poteft.ut I taham,hic enim.i. contra naturam producirur, q>
m¿ aliter in uerfu elfe non poteft.Hoc autem modo breuem in tel ligim uf nccelTe efhn. ut
qualif eft prima fyllaba in aliquo nomine prouinciali,eadem fit natura ipfa prouintie
ut Afer prima longa eft,m Africa eadem natura eft prima litera.Ergo uideamus*! talus pri
Noía pro ma fyllaba qualis fit,dabit Virgiliufexemplum,ut antiqua cedro, 1 raluíq?, paterqj íabin\hic
вы*™? in ítalo pria fylfoba breuis eft,qua-nofdoceteandem,& in Italia feruan oportcre,&c. ,
УDt breuibus fyllabis, Capitulum. VII.
Vatuor fyllaba» breuef pro SpondaeoponipofTunt,ut Genua labant,hicenim genuala
fcanditur,in quo pedis pnorif dua» breuef iunguntur,utunam longam facían t poética
ücentia,qua»magif in Iambirifuerfibuf eftpermiflâ,&celebriC
»•■ P"De Concatenaris. Capitulum. VIII.
Nterdum in Heroico ueríu nouiflïma fyllaba fupereft,quam fequenti ueifui adiungi nc
Veriushy ceíTeeftperSynalipham,uteftilleueríuf in Virgi.Iamq} iteremenfi turres,ac tefta La
perraeter tinorum,ardua,fcanditur.n,ficTIamquiter,daitylus,enim,fpon.fitur. fponcWur.reiac,
fpon&tecbb.daftyluf.tino.fpondarui nouiffimuf,cuius fyllaba qua? fupereft.rum.reuocatur
adíequentem uerium perSynalipham,utfidicaCRarduacernebant,&cEfthuic fimilif ille
uerfuf Inferitur uero foetu nueifarbutuf horrida,fyllabarum nouiflïma,qua» eft.da.ad feqn
temuerfum refertur.Quare neceífé erit iftiufmodi fequentem uerfum auocaliincipere,ut
fynalipha fieri poflit illa, quam diximuf.
Г De Cafibuf, Capitulum. IX.
TEföfj Ominatiuuf omnif numero fingulari,qui.uf.fyltaba terminatur,eadem ipfa fyllaba na
Ntffo fin*
gularis in 5VI turabreuil eft,utdo6ttif.caruf.fanc'iuf,&alia.Genitiuuf omn if i.litera terminatuf,natu
us breuis ¿Ж!га longuf eft,utdofti.cari.fànfti, Dariuuf omnif.o. litera terminatuf,natura longuf eil
Gtâs.bli utdofto,caro,fanfto. Accufatiu9 omnif qui. m.litera terminatur,pofitionem expeftat,aut fy
tera terrai nalipham,quia nulla fyllaba in.m.literam exit,qus non utrunqj qua»rat. Vocatiu9 omnite.
natus
* , litera terminatuf, breuif eil natura,utdocl:e,care,iancTe, Ablatiu0 omnif , ditera term inaruf
natura longuf eft,ut ab hoc dofto,caro,fanfto.
Nampluralis nomina tiu9omnis,cum.i.finitur,naturalonguseft,utdofti,Datiu9pluraIis,isrer
minatus,longus eft,utdoftis,caris, Accufatiu9 omnispluralis,qui in.os.fylIaba fini tur,natura
Iongus eft,ut doftos. Vocatiuus omnis pluralis,qui in. i. litera finí tur, longus eft,ut docli,cari,
fanfti. Abltiis omnis, qui in.is.finitur, a>que longus eft,utab hisdoftis,caris,(anclis.
Item quiequid in nominatiuo in.is.fyllaba,& genitiuo fingulari exic,breuis eft,ut lapis,apis.
R.finita Quicquid.in.R..finitur in genere maículino,breue eft,ut doftor,cátor,frater,pater. Ná quicejd
generis m.es. fyllaba plurafr finirur,longum eft,ut doftores,homines,arbores,& çjcçjd terminatur.
mafculini Item q> in. bus, fyllabam exit,breue eft,utcantoribus,doftonbus,&c.
breiiia
■ P'De genere fœminino. Capitulum. X.
IN genere faeminîo cafus nomîatiu9 folus fie uariatur,ha?c tabula,breuis eft, ablatiuo
longa.Oía nomina foeminini generis,qua>. A.litera terminant*,nouiflïma fyllaba in
nomfatiuo breuia funt,ab!atiuo lôga.Ûîs aût aftûs cafus cuiuícúq? gñis.M.lfa termi-
natus nouiflïma fyllabá longa habere non poteft,nam aut pofitionc,aut Synalipbam
expecTat.Noía generis fœminini,q in.es.fyllaba finiunt, fî eadé ipfa fyllaba in gtó non pduciÉ
breuia íuntjfin autem eadem fyllaba in gtô producir*,tam in ntó,q in abitó longa fyllaba nouif:
fima eft,quod dicohuiuimodi eft exemplum,ut haec lues. es.fyliaba breuis eft, quia gtúm luis fa
-cic,hxcfiaes,des.Ionga fyllaba eft,propterea q>gtús producit earn,fecit enimhuiusfidei,quo
modo eft hare facies.es. fyllaba longa eft,quomam in quinto pducitur,huius faciei, Ergo quas
íyliabas gtús producit,hx in nominatiuo,& ablatiuo longa: fun t,ut hare fides huius fidei a fi -
de,facies ei afacie,quas íyllabasgtúscorripit,autmutat,breuesfuntinntó,&ablatiuo,ut lues,
• luis lue
 COMMENTARim SECVNDVM IXXXI
luislue. Qjucquid in genitiuo.is.fyIlaba termmatur,breue eft in abla tiuo, fed in géiciuo cogno
fcunttur nouiflima? fyllaba; plerunqj nom inanui,quales efle debean t,u t eil paupertas, palus,tas. paupta*
n.ideo loga c\quia gemtiuus producir eam.dicimus.n.paupertatis. ta, produeb,& paludis media Palus
íyllaba produfta,quomodoeft hicfamnis,longa eflnis.facit.n. geninuus huius tamnitis,media $апш>*
producía. Item, amnis breuis eft,quoniam fyllabam.nis.non producir geninuus.
Y De participas. Capuim. XI.
M.nia parricipia,qu* in.ans.fyilabam,aucin.ens.mictunt,pofítione longa funr. Ni qua*
in.i.aut in.o.rnittun t,quafí nomina exifhmantur3de quibus iam dictum eft.
p'Deaduerbiis. Captum. XIÍ.
Mniaaduerbia,qusin.e.mitrunt,exceprisbene,& male,forte,prope,pone,pene, & «¿uebie
fa»pe,his ergo excepris^lla^uaede nominibus manant, & non comparátur,longa fût tîtasTivl
ut puIchre,iàncte,doâe,iufte,illa autem breuia íunt,qua> nomina nulla habent, unde laba
S deriuentur,quomodo ilb,docte,quia doétus,fancle,quia fan¿tus,iufte,qa iuflus, rur •
fum,qux a nominibus deriuantur,fi in.rfyllabam finiant,breuia fintneceíTeeft,utduriter,turpi
ter,mifericorditer,qu* autin.m.literam faciuntpofitioné,autSynalipham expeñan1. 1tem illa
qua;.a.exeuntlitera,longa funt, ut ultra. una.
p* De uerbis. Capfum» XIII.
N uerbis,uel in coniugationibus attendenda: funt pofitiones,tempora,et fyllab* no verborff
uiffima?,qua:iisenimferereguliscolliguntur.prima;coniugationisnouiflîmafylla- formulai
laba fimihs eft oíbus cóiuganombus.omnes enim coniuganones, qua; in.o. Irám fini íyUabis
un tur,dichron;c funt,ut canto,moneo,dico,fed poiitiombus difcrepan t,nam fecun £^3*
da pofirio pnma?,& fecunda» coniugation is longa ,ut fît necefTe eft,ut cantas,clamas,mones, fe- imperar*
des,lv* enim nouiffima; producuntur in infininuo modo. Dicimus enim cantare, monere,cla«- uus
mareXedere.Imperatiuus quoque modus comugationum fupradicbrum íyllaba nouiffîma lô
gas eft ,proptereaque íyllaba ipía producitur in infininuo.!n tertia autem côiugatione correp-
ta fecundar pofitiones breues iunt,quia in mfininuo modo produci non poflun t . Dicimus ein
legis legere,ducis ducere. In im peratiuo quoqj exdem íyllaba? nouiffîmac breues funt, quia non
producuntur ífinitiuo,ut legere,ducere,fcribere,et omnino, qua? fyllaba; mutantur, breucf lût
Mutantur autem fic,ut legis lege legere,djcis dice dicere, fcnbis fchbe fenbere. Tertia longa,
qua; dicitur,fimilis eft prims coniugationi,c*r fecunda», propterea q> quemadmodum infiniri»
uus producit in ilhs m edias fyllabas,fîc & in hac,quapropter finiré dicimus tertia coniugatio c, paxl-
& ideo longa finiré dicimus infinitiuo,ideft producta fie, utaudisaudire, & rurfus faxis, adiïs, taxitit
uelis. Nam.is.nouiffima fyllaba ideo longa eft,quia plura lis numerus earn producit . Dicimus Adiis
enim producía media íyllaba,faxitis,adíitis)uelitis.Qua:autem produci media in plurab nume- ^*?йй*
ro non poffunt,breuia fun t,ut dicis diciris,legis legitis. Nam ilia longa fun t,audis,finis, quia p* y^'iti»
ducuntur in plurah numero,auditis,fini tis,omnes in uerbis nouiffîmac fyllaba:, qua; funt huiuf- Audu etif
tnodi.res.aut.fes.longarfunt,quia producit easnnmeruspluralis,utaudires audiretis, clamafles Claraaue
cIamafTetis,om nés infinitiui ,qui fyllaba.re terminantur,breues funt,ut cIamare,monere, dicer, *j?L ..
finire.omnes in uerbis fyllaba>,quac eiufmodi funt,ut in.tis.exeant,breues funt, ut clamafhs, dixi uor¿ -qj
ItiSjfeciftis- Infinitiui autem omnes paffiuorum,& communium,& deponentium uerborum, tita«
3ioniamin.iexeuntIongifunt,utclaniari,moneri,dici,finiri.Etquicquid in.I.in uerborum d
inationeexierit,longum eft,clamaui,monui.dixi.finiui,haccde nouiiïïmis fyliabis diftafunt. суцаье
De primis autem inueniendis'hoc erit uidendum. omnes igitur coniuganones, excepta fimpli uerboruz
ci tertia,hoc eft longa,in aliquibus uerbis primas fyllabas tempom ratione permutant. Ná qua; prie quo
in prarfenti tempore breuia fun t,in omni pretérito perfefto,uel in omni pretérito plufquam p' weruanï
fècro,uel in uno futuro modi tantum cóiun¿tiui,producuntur. In reliquis autem modis, & té'
poribus breuiantur. Ergo coniugatio prima tempore praefenä corripuur,ut Iauo. pretérito per Coniug»
fecto,uel plufquam perfecto,ud coniunctiuo futuro producitur,ut laui lauerá lauero. Secunda tío puma
fimikter prefenti tempore cornpitur,ut moueo. prarterito perfecto,uel plufquam perfefto, uï
coniunftiuo futuro producitur,ut moui moueram mouero. Tertia correpta fimihter corripit*
utodio. practento perfefto,uelplufquamperfefto, uel coniunctiuo futuro producitur, utodi. Odio
ram.ro. Infimtiuus autem modus iimilicer in aliquibus uerbis tempore prefenti corripitur, ut
Diomedcs L
 MAXIMI -лТ* WICTOMNI
mouereJegere.Tempore pr*rerito,uel futuro prCKJud£ur,utmouifte,motum ire,!cgifTe,Icctfi
ire* Sed íunt plurima uerba,qua? nunquam temporum uanetate mutancur hoc modo . Eft im-
turcoriiugatio prima íempercorrepca,utuoco,íemper producta,ut munero.Eft fimiliter,& fe
cunda fempercorrepta,ut doleo,femperprodu¿ta,utuideo. Eft squc tertiafemper correpta,
ut tero. Item Temper producb,ut munio. Sunt etiam aliq fimihter participia q mprimis fyllabis
temporum uanetate mutantur, ut qua; in prüfenti tempore breuia funt,m pmeriro, uel in fu-
turo,non quidem natura,íed pofitione producía fiun t,ut legens,lecïus,lechirus.

P"DetrifylIabis. Caplum. AÍIÍÍ,

Verbnqn E tfifyllabis nunc dicendum eft,qua? fie uarian tur,quomodo & difyllaba. Hoc uno
tafintin diftant,quod in indicatiuo modo fpecie imperfecta in primis (yllabis,breuia funt,ut
tnfyllab. legebam,ueniebam,nam in difyllabis hac ipià perfecta fpecie longa íunt,ut ibam,na
bam,fedexhacrarioneprimasíylIabasritecognofcimusíutpra'pofifióem illiuerbo
addamus,cuius primam fyllabam ,cuius natura: fit, qua?nmus. Cum ergo addiderunus uerbo p
pofinonem,íciamusquomodoidconíuetudopronunciet,cuiusreiexemplumhoceft.dicodi
cisdicat,ab eo,quod eft dicare,addamus Uli prarpofitionem de, di faciamus dedico . uideamus
quomodoconíuetudo pronunciat,producb media,an correpta,utiquecorrèpta,utdedico,&
fie iueniemus et longafjUtclamo^ddamusilliprappofitionem.In.utfiatincIamo, producíame
dia dicimus, non correpta. Item íunt nomina,quibtis prapoficio addi nó poteft,ut halitus, facia
ml,exiisuerbú,erithaIo,huicaddam9pra:pofitioné,fietexhaIo,fnediafyllaba1pduclapronun.
cnmus,ibiapparebitqualis etiam fit halitus in prima fyllaba.Medias ergofyllabas conmgano*
nesdocent.Extremasuerouerbiipfiusdeclinationes. Primas autem docentexempla, uelilla?,
quas dixi,pra?pofiriones.Ha?c prudenri fatis funt,iifqj exemplis omnia in promptu habebir.
Y R hetoncam autem eloquentiam,ideft uerum nofcenon poterit.nifi qui ad earn hoc ueftigio
tienent. Prim urn urdifcat, quot fintmetrorumpedes,deidequidfitnaturafyllabarum.Inuer
bis,quodhicdocuimus.Tum quid fit colon,quid comma, deinde quid fit periodus,quidnu-
merus,quid orationes foIuta?,quid fit numerofum ,qiue fint prsterea tres primae figura; dicendi.
Magna, temperata,fubtilis.Poftremo qua; fint figura; uerborum,qua;íententiarum. Hiscom-
pletis Ciceronis Rhetorica,omniaqi eius legere incipiac Item totam Rhetoricam, fcgj que
tidie exerceat. ■ ■• -■'•' "
■ :.

Viftorinus finit-

PRJSCIANI

.. »

. . .• *
 EPITOMA LXXXI7
PRISCIANI CAESARIENSIS CLARISSIMI GRAMMATICI
EPITOMA.

DE PRIMA DECLINATIONE Captorn. L

MNIA NOMINA Q^VIBVS LATINA VTITVR ELo Dedüas

q uen tia,quinqj declinationibus infle¿hmrur,quz ordiné accepcrúc bones no
ab ordincuocaliúformantiügeniriuos. Prima igitureft declinario, ^mun,l*
cuius genitiuus fin.in.x.diphthongon définit,ut hic poeta huius tz. q{|£[Um
Secunda eft cuius gtúsfín.m.i.(pduftumdefinic3utdoftus huius fti.
Terna in.is.breué,uthic parer huiuspñs.Quarcaí.us.pduftá,uthic
fenatus hui9 fenatus-Quinra í.ei.diuifas fyllab~as,uc hic meridies hui9 ¡L*^^
meridiei. Habet ergo prix declinationis ntíís literas terminales duas termíatio
a.&.s.terminarionesuerotres.a.as.es.producbs)uthzcfyllaba huius nesnoíuj
bz.hic AEneas huius aenez,hicAnchifes huius anchifz.Jn.a.defínc í>medecli
tiafeugrzcafint,ieularina,mafculina?ièufœmininafuelcoiaprimz дцо°
declinationis fun t,ut hic citharifta huius cirhariílz, hic fcriba huius Д,
be.hzc Caliopea huí9 pez.hzc regina huius nz.hic et hzc adueña huí9 nz.Excipiunf noué noía CoJenoía
mobilia una.ulla.nulla.íola.tota.aha.altera, utra.neurraqdeclinationépnoíum haben t in ins. ter i.?-0"?3'
minantiu gtos,quo ea,quae ex his copouta Iunt,ut aliq.nequa.fiq.iNeutra uero m.a.grarca tertiae |u]a rcs
funtdeclinatióis,gtus.n.grzcus.tos.in.tis cóuertútapud nof,ut hoc poema hui9 tis,emblema tis in шз
toreuma tis. Literals uero noía tá apud Grzcos,q apud Latinos ideclinabilia fik,et neutra,ut « e. Neutra
ab.ínasuero,uelines.graíca,qapudGraecosinlt'u«diphthógonterminátgtum,prÍ3;declin3tio f^ànl*
nfs fût apud Latinos,ur о \îo-.cc<r ob <hic Lyfias hui9 1уйзгэ«ут«<г övdiic Antas huius antae,í> xn$&fú nomina
Лис- oi/.hic priamides hui9 dz.Sciendu eft: át,q> fi patronymicoçj formar íuenianf* «ppria noía im As.es»
tertiá dedinationé magis ueteres ,pferunt,ut hic Thucydides hui9 didis,hic Euripides huí9 dis. ?r-J^f',
fimilV |>ferút eiufdé terminatóis bavbara,ut hic Tygranes huí9 tygranis,hic Mitridates hui9 tis, ^e patío
hic Anobarzanes hui4 nis,& in aliis qbuídá grzcis auftoritäte ide feciíTc auélores inueniunf,ut nyraíce
hic Orontes huius tis. P" De fecunda declinatione. Cap. II. Barbara
| Ecúda declinario termíales tres hétliteras.rs.m. Terminatióesuero íex.er.ir.ur.us.eus. ^reca *
um.Er.ut facer. Ir.ut uir.Vr.utíátur. Vs.utmagnus. Eus. ut Tydeus.Vm.ut templú.in Líe к ter
_ erdefínenriafía grzcisfinc »ióV, in.er.conuertentibusapudnos,& quae fœminina ex mínanos
fefaauntin.a.defínenna,&quz.s.&.t.habentantc.er.nifi fintpofleffiua, utcampefter,filuefter "c* fc<^*
fecundzíunt decIinarjonis,ut hic Menanderhuius dri.hic alexander huius dri,tener ri,facer cri nonis
faciunt.n.tenera,facra,hic oleafter huius ftri,hic apiafter huius ílri. Excipitur hic íequefter huius Er.
ftris,quod quáuis terriz declinationis fít,tamen foemininum in.a.facit,ut hzc íequeftra, quis ue Seqoefle
raftiffimi fecundar dedinatióis rationabilius hoc ,ptulerunt,ut hic fequeíter huius ílri. Alia uero feqUCftrj|
omnia in.er.definenria terriz funt declinationis,ut hic pater huius pñs,& hzc mulier huius mu-
lieris,hic & hzc paup huius pauperis ,hoc tuber hui9 tuberis. Excipiunf puer pueri , focer foceri
fiber fibrijcancer cancri,liber liberi,culter cultri,faber fabri. In.ir.duo inueniuní maículina fe- íp . .
cunda? declinarionis,ut hic treuir ri,quod eft gentile,& hic uir huius uiri,& ex eo cópofita ut le щ™^
uir,duiíuir,triúuir,íemiuir. Przterca neutra duoíueniúturin.ir.unií tertix declíationis,ut hoc uirtnúmr
Gadir huius diris,nomen ciui tatis,& hoc ir, quod gra»ci rivio- dicun t,i ndecli nabile. In.ur.uero |1т*шг.
unum mafcuhnum,cuius foemininum in.a.defini t,íuenitur fecudz declinatióis, ut hic fatur n. ^a r*
Alia uero oía tertk fünt dedinátióis,ut hic furfur huius ris ,тотаГтоигоvt hic & bec fur furis $>£*
ibV.hoc fulfur ris <o éiюг, In.us correptam .s.uel.t.uel.x.an recedentibus fi fin t rerum incorpora- Vs
lium uocabula,mafctilina íun t,& quartz decIinationis,ut hic rifus huius rifus,hic uiíus huius ui
fus, tumultus,metus,fexus luxus,fimiliter quartz declinationis funt,quz ex his componuntur, 5enatuJ
ut hic fenatus a fenibus & natu,huius fcnatus,& quz cognominatim ex his plans fixa íüt,ut ma
giftratus hui9 tus. ó Se^áv тов «j^Svtoí- ím î «гзси« hic exercitus huius tus. ¿ плтог той <r¿<tTo¿ xou i
ao-*AT~i<rK hic íaltus то ¿ло-о<г »du ¡i -uh</\hti o-,huius tus. Eiufdé przterea qrtx funt declinationis q-
dam,quz cum fine fixa in.rus.definut,aliqua przeedente cófonante in eadé fyllaba ante.t pofita
a Diomedes L i i
 PRISCÍANI
ut hic fluclus huius flucTus,hic quarftus huius qusdhiSjhic richis huitis riâûs . Excipitur le¿hiSi
. îxxjvktî, Naminiuftusfacitiniufta.Similiterquart*iuntdeclinationis,qua?per fyncopam a lu
ab arcco pradiftis incorporalibus proferuntur,ut portatus portus,arclatus archis, arcitus a ucrbo arceo,
Vultus artus,laqueatus,lacus.VuIrus quoque ipfa res efte uidetufa uerbo uolo, quomodo a coló cul
Cuiras tus. Alia iiero oía íupradicbe terminarionis nomina mafeulina funt fecunda; dcclinatióis, ut hic
Adueña bonus huius ni,humerus ri,uentus ti-quamuis uideatur hoc quoqj íimile eíTe incorporali,qi?od
1 Ficus a »erbo uenio nafcittir,ex quo cópofitum eftaducntus,íanclus ¿u,fomnus ni, excipiuntur gra-
Tonítruf dus,fínus,currus,ficus,quod eft uirium corporis,& tonitrus,& cornus,qua; etiam neutra fun с í
Cornus ,u,definentia,& unú tertiardeclinationis,ut hic lepus huius ns.Nam fpecus & penus, tam maf-
PenusS «»lini,qfceminini,&neutri generis inueniun tur,&fecunda:>& terna?, 8c quarte declination is
ut hic penus huius peni,& hoc penu huius peni,& hoc penus huius penoris,& hoc penu h uiuf
penu. fimiliter hic ipecus huius fpeci,& hac ipecus huius fpeci,& hoc Ipecus huius ipecoris,&
lpecii huius ci. ín.us.correptádelinentia foeminina fiímtppriajuelappellatiuajautgrscain.os.
definenria,apud gra?cos,uel агЬосг пом íecunda? funt declinationis,ut Tyrufhuius tyn.Cypruf
Noíaqrte huiuscypri,arftuscl;i,pyluspyli,cupreíruscupren!,pyrusri,arbutusarbun,pinuspini,aln9alni
& friede Excipiuntur quinq3noía,qur tarn quam,qlecunda?declinationisinueniuntur,utquercus,l3U
QuercusS »"us,pmus,cornus,ficus,& unú tertia*dechnanóis,urha?c Venus ueneris. Alia uero omnia in. us.
Laúrus correptamdefinentiafosminina,quart:efuntdecJinationis,uthíPcmanus,nurus,íocruí.pornc9
; Pi'nus anus. Excipiunt" alu9 alui,& humus mi,& ha?c dorn 9 huí9 domi,uel dom9,& bee coJus hui'co
FicusUS ^'ue^ coms,Neutra í.usdefinéria,feu ,pducb,feu correpta,imía! tot declíarióis,etí.ris.rermíant
Domado genuiuum,ut ius iuris,plus ris,munus ns,pondus ris,pe#us ris, corpus ris, maius ris. minus ris.
mi: urdo Excipiuntur pelagusgi,quodgra?cumeír,&uulgusgi,quod & malculinum eft, &uirus ri,&
*üus pus indeclinabileJ tem in.us.correptam cóia duo ínueniuntur rerria? dclinationis^t hic & ha?e
liuclcop ^ ^oc uems "s>hic & ha?c Ligur liguris,quód eft gentile,& duo monoíylIaba,qua? producun»
Pelagus t»r i» nominatiuo,ut hic & ha?c fusis,grus is. Nam mus ris diftú eft a gra?co ^i«-, mutauit.j л.и
uulgus longam. Nullum enim Iatinum nomen maículinu m.us.producbm définit. Gra?ca igitur in.us,
'5us-(jr* Pro^uc^am ^ apud Grecos in.dos.finiunt genitiuú, apud latinos.dos.in.dis,conuertiintj?eun
Mus dem cafum,iu ó" oíí/ií-crouo-yiotr, hic Oedipus huius Oedipodis.o pixa-fiTscvo-i/iZo-, hic Melápus
Regía no huius dis.Larina uero,qua? in íupradiftam fyllabá m.us.produtfam cffinunt fine dubio fcemini
rninu defi na funt,& terna; declinarionis,ut ha?c íeruiruSjhuiusferuitutiSjfei^cbs tis,iuuentus, tellus,falus
pdtiífíam Pa*usi& quaedeeo9t,&alio9jnominum,ulnmis, &pcnulnmisfylkbisgra?corum íariusinfex'
feus to de nomine libro docuimusln.eus.definenria gra?ca íunt tantum,¿V íecunda? declinarió;s, uc
Vm hic Tydeus huius. Tydei. Orpheus Orphei.Oyleus Oylei In.um.deíiiKn tia omnia fecund* 3
clinationis funtjUthoc templum huius templí,palladium dii,palatium tii.
P~ De terna declinarione. Captum. III.
Ixeterai Ertia declinado habet literas terminales decem^.e.o.c.l.n.r.s,c.x.A.utpoema.E.ut(e
nales ter* dile.O.utuirgo.G.utlaclactis.L.ut íoLN.utnumen.R.ut orator.S.ut ciuitas.T.uc
tie dedil caput X.ut hic & ha?c & hoc felix. In.a.neutra et í.e.correpta,et í.o.oía terris íunt de
natíonís
A»E*0. chnatióis,ut hoc toreuma hums tis,hoc móile huius monilis,íedi!e,ouiIe, caro, htc
& ha?c uirgo,hic & hare homo.Excipitur hoc cepe,quod aptotum eft,dicitur ramen & hec ce-
CPLCN^a P3buiuscepac.in.cueLl.uel.n.ueI t.uel.x definenna omnia terna» declinarionis funr, uchocaiec
T.X. * huius cis,coníullis.Titan nis,finciputtis,fallax cis.In er.definentia fi non funrfècunda?declina-
.Er» tionis,de qua fuperius docuim us,fine dubio rertia? funt,ut hoc boftar ris,augur ris,ager ris, ha?c
З* i foror ris,hic & ha?c felicior ris,hoc laquear ris.In.s.uero definenria m quingj declinacióibus in«
ueniumur, per antecedentes igitur uocalesea difeernamus. ín.as.defínentia lacinaquidem
omnia íunt tertixdeclinationis. Greca uero qua? in.os.terminanr geninuum apud graecos,ut
Es correp hic Mecoenas tis. Arpiñas tis,ciuitas tis,pietas ris hic atlas tis,ha?c Pallas dis.ln^es.correptam oía
S? , funt tertis declinatióis,ut hic miles cis,hic feges ris.hic & haec teres ris.In.es.|)ducta gra;ca qdé,
Ла greca q»* g^m grecú intoB(rtuel intÉo<rtterminát tertia; íuntdecIinatióis,uto »P>f VM"-« "Çl о«т,Ыс Er
Es latina mogeneshuiasnis, о £Т£охяи<г.ЬкЕгеос1е5 huius clis.Latina uero fi ante.s.i.nabuerim gnt«: iüt
Requies delinationis,ut faciès faciei,feries ei.dies diei,excipif qes tis?cuius copolitu requies tis,& reqei
ctisKd» fccitgmm.AUauerooiaterti*funtdec^
■ ■ v> t _. .-.. . . desdis.
 EPITHOMA LXXXIII
des dis, nubes bis,amnes,hic & harc ha?res hui9 dis,pr*fes,hic 8t ha?c Iocuples tis.Excipiiitur res pIebj fe
rei,& fpes fpei,plebs plebei,& quod & plebs bis dicitur.In.is.oia terria- fun t declinanôis, ut hic bei sc pie
colIis,huius collis,fannis nis,ha?c Neapolis huius lis,dis diris,hic 8C harc utilis. In.os.quoqj cor- bis
repeam oía lacina i n .os. produ&i m , uel m. us.gra?ca tercia? Íunt declinarionis,ut hic flof ris,nepof J*
ris,dos cis,hic & ha?c euftos dis, hic héros is,hermos iLSed de penuhimis,& eorum aliorum от 0 correP
niuminrexrodenomíehbrolatius(utfupradiclúell)íuenies.In.ars.uf in.aus. diphthongon de Os Vs p
finenriaj& omnia,qiu? in duas conionantes defînunt,tertiz iunt declinatiôif, ut hic prarf huiuf du¿ta gre
dis,hocaffhuiuiaEriI,fraœdif,bufdif,aiftif,monsmontif. A« Aus
fDequartadecünatione. Capñim. IUI.
•1 Arta declinado terminales htcrafduafhabet.f.&.u.terminationes uero fimihter du- Lre se ter
af.uf.&.u. In.uíquidem mafculmorum,& fœmininorumdn.u.uero neutrorum,ut minatóes
hic uultul huiufuultus,ha?c man9 huiufnus, hoc cornu huiuí cornu,hoc gelu huiuf IjJ^öi»
_ gclu,hoc genu huiufgenu. Sed in.us.terminatorum regulas fupiuftracrauim us, quá vs,v.
do de fecunda docebamus declin л ti one. In.u.uero definen ria neutra inueniuntur ídeclinabilia
¡n íingulari numero,in plurali uero íecundum quarram dedinationem inflecluntur.
P" De quinta declinatione Capfum. V. Termin«
Vin ta declinado unam habet terminationem in,es,produöam,de qua íuperius oítédi tto gnte ä
mus,quando de tertia declinatione difTerebamus, uthic mendies huiufei. Ha?c fun t de dinatiöis
obliquis cafibus quinta? declinarionis.
P"Degeniciuifprima? declinarionis СарГит VI» Termina
Rima? declinatiôif geniriu9,& datiu9 Angularis in,a?,diphthôgon dfinút,ut hui9 рое tióefoíuj;
ta? huic poeta?. Accufatiuuf in ,am ,u t húc poeta. Vocatiuus, & abla tiuufin ,a, uto рое ca*ufi рп
ta,&abhocpoeta.Nominariuuf,& uocatiuufpluralif in,a?,diphthongon, uthi & o j?¿|jJ5¡¡5¡
I poeta?. Genitiuul in harum,ut horum poetarum.Oatiuuí & ablatiuus in,is, ut his 8C ш abus
ab hií poetif,& foeminina mobilia duum generum,qua? naturahter mobilia funt differétia? cau Termina
fa notantur, utdeabuf,filiabuf,natabuf, equabuf,animabuf,afinabuf,mulabus. Accufatiuufin, uóib?gre
aí,uthospoetaí.Sciendumeíttamen,q>ingra?cifnominibuseft,quandofra?ciI utuntur termía c¿ ¡^"J
tionibus auctoreí,per diuerfos cafus,cam fingularef,q plurales,ut huius fàmiliaf, genitiuui caíuf m noibut
latinus,huius familia?. gTecis
p-Degenitiuis fecunda? declinarionis СарГит VII. \ Щ™
Ecunda? declinarionis genitiuusin,i,definit,uthicmagnus huius magni. Danuuf& Termina
ablatiuuíin,o, productam,ut huic et ab hoc magno. Accufatiuuf in,um,ut húc ma tionef oí
gnum,nifi neutra,quorum accufatiuufubiqj fècjtur fuú nominatiuü, ut hoc pelaguf ura °^.
' hoc laquear. Vocatiuufqñ nominariuufin,er,uel in,um,definit,fimilis erit ei,ut hic ^J^Ií,
uir,& o uir,hoc templum,& o templú,qñ uero in,iuf,finitur ntuf,íi fint $>pria noía abieäa,uf, vtûffccTe
fie utúf,ut Virgiü9o Virgiíi,hic Terentiufo Teréri. In aliifuero noíbuf terminátibuí mutaooe dclmano
9uf,in ,e,fit urúSjUt magn9 o magne.Sociufo focie. Inuenit* unú nomé,ut fili9,o fili & o filie,du ¡¡¡JjJJJg
flici ¿>laruuró,Veteref tñaliqñ,autmctri,ueleuphonia?caufa noíatiuif utuntur prouocatiuis. a¿qñnori
n,eus definen tia graeca funt,tñ &uocatiuum íeruantgra?cu,qúo,& actum, ut huncOrphea, Fili^ofílt
Et hoc fteq uen tiffime in omnibus gra?cis nominibus inuenies,quádo dicimus in multifcafibus & o filw
fieri,ntus,& uocariuus plurales fecunda? decli na cióis per. i .fin iun £,ut hi ,& o magni. Neutra aút ^jj£ grc
cam eiuSjÇJ alïaç: declinationum,in qbus inueniun tur,nominatiuum,aftúm,& uocatiuum plu- cus a noi
ralem in.a.terminant,quomodo fit apud Grecos. Genitiuus pluralis ab ablatiuo fingulari addi bus i.eus
ta rum,profertur,ut ab hoc magno,horummagnorum.Datiuus,& ablatiuus in is, uthis&ab SJJjjJ
his magnis.Accufariuusin.os.ut hos magnos. • uclâm'ne
P"Degenitiuisterria;declinarionis Сар. .VIII. utroç: fp#
Ertia? declinarionis gtúsin.is.correptamdefínit,uthicrex huius regis. Datiuus in.i.ut fifes inoí
t huic régi. Accufatiuus in plerifçp in.em.exir,ut hune regé,in paucis uero in.i.uc hunc Ту f^*' '
berim,hancreítim.puppim.turrim,fitim,deqb9in.yii.denoíe libro Iatius expoíuimus. termíatio
VocatiuusfiTis eft ntó,ut hic rex o rex.In gra?cisaút noíbus Úcet uocatiuo uti gra?co ficut fupiuf nú oíum
dictum eft,ut Туbri pater. Ablatiuus in qpufdá per.e.correptá,ut ab hoc rege. In qbufdá рем, gtfufi ter
ut Tyberi ,in quibuidam per,e,& per.i.ut a felice,uel feUci.Nominatiuus,accufatiuus, & uoea- £Si
Diomedcs L iii
 PRJSCIANI
tiuus plurales terrix declinationis in.es produftam definunr,ut hi & hos 8C о reges. In qui b u f-
damaccuiaciuis etiam.is.finitur,uthos&hasomnesuelomnis.Geniriuus pluralis plerunqj in
.um .non antecedencci.ut a rege regum.In qbufdam antecedenre.i.ut horum monrjum, de qui
Tennina bufin.yii.de nomine libro docuimus.Datiuus,& ablatiuusiu.bus.ut his,& ab his regibus.
tiôefoiuj y Dt genitiuis quarts declinationis. Capimlum. IX.
cafuujqr Varta; declinationis genmuus fin. in.us.produrbm definir,ut hie fenatus huius cus .
te declina
tioois Dariuusin.ui.uthuicfenatui.A&ús in.um.uthuncíenatum. Vtûs autem fimilis eft
nominariuo,utoienatus.Ablariuusin.u.,pducîam,utabhoc íenatu,eiuídem dccli
nanomsntúsplurjlisaftñs,&uftúsin.us.prodiicT:am,uthi,&hos &o fenatus.Ge
Termina nitiuus n i.uum ,ut horum fenatuum. Datiuus,& ablatiuus in.bus.ut his ÔC ab his (enatibus,
tioefoiu?
caíuS qn P" De geni riuis quinta? declinationis. Capí um. X.
te declina зд Vinta? declinatióisgenitiuus,& dariuus fîngularis in.ei.diuifas fyllabas pferuntur, ut hu
nomf iis&huicdiei.Aarisin.em,uthancrc.Vocariu9fihseítnoíatiuo,utores.Abltúsin,e.(p
Pronoía _ duclam ,ut ab hac re. Noíatiuus aftús ,e t nocatiuus pies eiuldem declinanonif in.es.pdu
quot flam exeunt,uthae&has,& ores.Genitiuusplurabsadiecb.rum. íyllabaablariuofinguíari,uc
priroítíua ab hac re,haç* rerum. Datiuus,& ablatiuus in.bus,ut his ab his rebus. Et hoc quidem cópendii
Denuatí
ua quot caula ad inilruendos pueros fufficiat in pracíenti dixiíTe3perfpicatiorem aút regulam,& га doné,
ctclmatio tarn penúltima^ iyllabarum,çf ulrimarum,qua? ad omnium pertinent nominum declinaciones
neshabét in.yii.Iibr.quos de nomine ícripfimiis,diligentiusinuenire licet, & maxime in.yi.& in. yii.qui
Vtfimíe¿ denominatiuo,& obliquis cafibus,côponti multorum teftimoniisnituntur auftorum.
cunda ti
tú pfoná P" De pronom inibus. Capl'um. XT.
habn-e in Ronomina,Q?qbns milla dub>tatiocír,íuntapudIatinos.xy.primiriua quidem.yiii.
j>nóibus (t'imprima; perfona? unu,ego,etfecúda?unú tu.tertia? uero lex, lui,ille,ipíe,hic,ifk,is.
5ui Deriuatiua.yii.meuf, tuuf,iùus,noiler,& ueíter,noítras,& uefrras.Habétergoprimi
íuicurno
minatiuu tiua duas declinationes, deriuatiua uero duas ueí tres. Vna quidem primi tiuorum eft
non héat natío, qua? ram eeniriui:m,qdatiuum in.i.terminat. Accufatiuus,& ablatiuus in.e.produ-
Neutra cbm,ut ego^Ujmei^ui^fui^ih^tibijfibijmejte^íe^ me,a te.a íe. Vocariuum cnim fecunda tan
noia tres
caP fifts tum habet piona, qui fimilis ell nóinatiuo,uttu.& o tu. Pluralis prima?. et fecunda? piona? fifi? de
habere clinantur,nam terna? .pnomen fuprapofitum,ijmi,qdntúm nóhabetjCÓeeft utriufqj numen,
Datmus nos,uos,noílrumuelnoítrijUeílrum uelueítri,nobis,uobis,nos?uos,anobis,a uobis.In plurali
in .с. ab autem numero fecunda tan tum habet pfona uocatiuum ,qui fifts eft ntó,& aftó,ut o uos. Ideo
hic hec
hoc quaf aûtSuinominariuumnôhaber,qanecapudgra:coshabet.Hocaûtinlibro,quieftdepronomi
Noia que ne Iarius traclauiraus. Altera uero declinado eft in reliquis quinqj primiriuis, quoç? geninuus in
dam ctdi ius.Datiiuîsin.i.deiinitpertnagna.Accufatiuiisatitem.&ablatiuusfingulares, ¿¡comnescaius
nationcj
»nomina plurales in mafeulino çjdem,& neutro fecunda? declinarionis noîum terminationes ieruant,in
habere feeminino uero prima?,ut ille illius illi.ilLi illius illi,illud îllius illi,illum illam îllud. NeceiTe eft
"Quifque emm neutra noía nomíatiuum,acculatiuum,cx: uocatiuum fimiIeshabere,abillo ab illa ab illo,
quod illi illa? illa.Notandum eft tamen,q> hic & ha?c & hoc,humí huic,danuum íemper in.c. termíar
Vn?una differetia? cauß pp hui interieftionem. Aíeptemaútderiuatiuis,quinq5qdemfm mobiijum
unum
VIP Iatö noíum regulam declinant'.i.malculma,& neutra fecunda? declinationis,fceminina uero prima;
Nullus & funt ha?c,meus,ruus,fuuf,nofter,& uefler.Reliqua uero duo.i.nías,&" ufas,cóia funt,et tertiae
nulla nul declinarioniSjUt hie & ha?c noftras tis,ueftras ris. Inuemunt* m noué nomía mobilia,qua? qa de^
lum
SoPfola clinarionem habent,pnominum,inter pnomina qdam ea pofuerunt,ut quis qua? qd^uius, cm
folum unusuna unû,unius uni. ullus ulla ullü,ullius,ulli. Nullus nulla nullú,nulliusnulli. íolusfola fo
Totufta Iú,lius,li.Totus tota tum ,tius,ti. Alius alia aliud,alius,alii.uter utra trú,utriusutri.Alter rarú.tus
totum
Aliufaba teri.fiír déclinante qua?cunqj ex his copóunt*. Excipif hoc,neuter hui9 neutri.uetuftiffimi tñ
aliud & neutns ptuliíTeinueniunf. Q^uis,uel qui actum in.em.terminar,utqué, &ablariuú,tam 1.0.
Vterutra q in.i.ut a quo,uel a qui,& datiuú ,& ablariuú pluralé,tá in.is.q in.bus.uc qs uel a cjbus. Quídam
utrum tñ oía ífmira,uel íterrogatiua,uel relatiua,uel reditiua fubítantia?,uel quahtaris, uel quáritatis,ur
Alt" ra
rú declina numen fignificantia pnomina eíTe putauerunt,ut quifc^qualis^iSjquantuSjtantuSjquo^tot,
tionem j> & quat ex his compofita íunt,fiue deriuatiua,ut quotufrotuí. fed pronomina effe non pofliinc
tiomium quia finitaí perfonafnon haben t}quod proprium eft pronominií.
habere
fVcanalogía
 EPITOMA - tXXXIII
y De analogía ucrborum. CapFum. Х1Г.
M nia uerba.quA" lecundum analogiam declinan tur,in.o.ueI in.or.dcfinunt, & habenc coníuga
coniugationes quatuor Prima igiturconiugatiocft,cú prima piona in.o.definens mu tíonefuer
£§«*?2I cat earn in as.produftam,& facit fecundam perfonam,utamo amas.Secunda uero côiu boro qua
gario, eo.qus eft prims perfons in.es conuertit infecunda,qusfemperineaconiugationeuna tuot
fyllaba minor eft,ut doceo doces.Tercta autem,qus in io.quidem deíinens in prima piona abie
ña o.afTumit.s.& minuitur una fyllaba in fecunda perfona,ut fació eis.Alia uero quaeunqj lite
ra an tecedente.o.in.is.breuem conuertunt,ut ueho is,ruo ruis,lego legis. Quarta cóiugano pri-
mam perfonam in io,uel in eo.finit,eiíqj in.is.produftam cóuerfis,facitfecúdam pfonam mino
rem una íyHaba ,u t audio audis,eo is,queo quis.S.finali fecunda? pfons in.tcóuería fit tertia per
fona in omni coniugatione,uocali tñ correpra an te,t,u t amas amat,doces docet,facis fàci t,legis
Iegic,audis audit. Interpofita uero.mu.eadem fecunda perfona feruans.s.fâcic primam pluralem
ucamasamamu4,docesdocemus,legislegim0,audisaudimus.ti,uerointerpofíta fecundam per
foná íiicit pluralé,ut amas ama tis.doces doceris,legis legi tis,audis auditis. Tercía uero plurahs in
prima qdé,& fecúda cóiuganóe interpofita.n.tertís perfons fingularis (olet fíeri,utamat amát
docetdocent.In tertia uero,&in quarta prims perfbns.o.finaIem in.unc. conuertentes fàcim9
tertiam pluralem,ut fació faciunt,lego legunt.audioaudiút.eoeunt.Prsteritum imperfecta pri рГЛеГ1-^[
mac quidem,& fecunda; cóiugationis a fecunda períona abiefta.s.finali,& addi ta,bam, proferí- impfeAf
mus ,ut a mas bam ,doces bam ,& fimíliter fit in uerbis quarts con inga tionis in eo definen tibus
ut eo is ibam,queo is bam,in alus uero oíbus quarts coniugationis, 8c tertia? prima; píons.o.fi-
nalem in.e.pduft.im conueramus,& affum pta,bam ,facimus prsteritum imperfecto, ut fació
bam,audioaudiebá,licetaút,&rnaximepoerisperfyncopamin quarta coniugatione audibá, Aodibaj
&munibamdicere,&fiua.Eandemaút habet declinationem prsteritum pfeftumin omnicó Muraba-,
iugatione,quod habet prims coniugationis pra»íenstempusJ&oía,qua;in.as.fecudá faciút per ln M
totaux cuiuícunq; fint tpis, uel modi, fimíliter declinantur, ut amo asat,amamus tis ant,amabá
basbat,amabamusamabatisamabant,docebamdocebasdocebat,docebamustisdocebant,do
cueram docueras docuerat,docueramus tis rant,Iegebá legebas legebat,legebamus legebatis le*
gebant,legeram Iegeras legerat,legeramus legeratis legerant,audiebam bas bat,audiebamus au
diebaris audiebant,audieram audierasaudierat,audisramus audieratis rant. Optatiui fu turn ,&
prsfensconiiinchui tenir coniugationis,& quarts fimiliterdeclinanf,utlegam gas gallega*
mus ris gant. In es quoqj pducbm definenria in fecunda perfona cuiufcunqj fint temporis,uel .
modi,uel coniugationis fecundum prsíens tempus indicatiui modi fecunda: coniugationis de-
clinanf^ut doceo ces cet,docemus tis en t.amarem res ret,amarem9 ris rent,amem es et, amem9
tis'ent,Iegam es et,lcgemus ns ent. J n . is. uero correpta terminantia fecunda perfonam terris со Гп.й»
iugationis declinationé,quam habet in prsfenti tempore indicatiui modi íeruár,ut lego gis git,
legi m us tis gunt,amabo amabis bit,amabim9 ns bun t,ibo ibis ibi t,ibimus ibitis ibunt. Illud aúc
notandum eft,quod in fubiuncliuis tertia perfona pluralis non conuertiti.in.u ut amauerim ris
ric,uel amauero amaueris nc,amauerimus ns rint. Et ï anomalis quidem tarn píons fingularis ,q
penúltima perfons pluralis,& fecunds perfons fyllaba producitur,ut fim fis fit,fimus litis fint.
Velim uelis uelit,uelimus tis knt,in alus uero rariffime iuenitur. Appet igif oía tpa in oí coniu- Oía tpa
ganone,& in idicaciuis,& in oíbus modis abfqj imperatiuis,& abíqj prsterito iperfecto trifarie tnfane <£
declinari,iecundu prsfens tempus trium coniugationum, 8c omne qdem prsteritum imperfe c"nar4
ctum,& plufquáperfectú fecundum pris cóiugationis prsfèns tépus dechnátur, utamabábas
bat,amaueram ras rat,docebam bas bat, docueram ras rat, legebam bas bat,legeram ras rat,au
diebam bas bat,audieram ras rat. Si m 1I1 ter fecunds,& terris,& quarts cóiugationis optariui fu
turum ,& prsfens fubiun ctiui fecundií prsfens tempus prims declinan£\ut doceá as at,legá,gas
gat.Secúdum autem prsíens tempus íecunds coniugationis declinatur futurum indicatiui, in
tertia,& quarta coniugatione,ut legam es et,audiam es et,& omne prsíens coniunéhui, 8c prae
teritum imperfeftum optatiui,& plufquamperfeéru utriufqj modi,utamarem refrer,docerem
resret,legerem res ret,audirem res ret,amauiffem fes fec,docuiffem fes fet,audiuiffem íes íet. Si
militer 8c optatiuum futuri temporis,fiue íubiunéhuu prsféntis téporis prims coniugationis,
ut amem es et,forem res ret,fecúdum quam futurum tempus indicatiui modi,ut legam ges get.
Lhomedes L i Hi
 PRISCIANI
Tertia? uero coniugatîonis declinationem, qua habet prsefens indicatiui,habet et funic? primar,
et fecúda? cóiuganóis,ut amabo bis bit,docebo bis bit.Simiiiter et qrta? í.eo.definéns,ut ibo ibis
ibit.Similirer iubiunftiua pra?teriti perfefti,& futuri temporis uniuerfarum coniugarionum,ut
amauerim,amaueroris,docuerim,docueroris,legerim,legeroris,audierim,audieroris.Hisigi
tur generalibus trium coniugationum declinatiombuscollecTim tibi expofítis,de pretérito per
fefto generaliter quoejj doceamus.
^Deprimís perfonis coniugationum, Cap, XIII.
. Mnisprafteritiperfeftiperfona prima in.i.definitutamaui,cuiusdepenultimisliteris,uT
íórmatío ° íyUabisin libro tertio uerbilatiasdiferuimus.Hajcaflumpta.íli.facitfecundam períona,
ptenri utamaui,fimiIitercorrepta,utamauifh,docuifti,legi fti,audiui fti.T.ueroaffumpta,íed
perfecta' correpta.i.temamfacicperfonam,utamauit,docuit,legit,audiuit.Similitercorrepta.i.&aírum'
pta.mus.facitprimam perfonam pIuralem,utamauimus,docuimus,legimus,audiuimus, íhsue
roadiecb,utamauiftis,docuiftis,legiftis,audiuiftis,fâcitpluraIem píonam fecudam. Jn tertia ue
ro perfona plurali mutat.i.in.e.,pdu¿tam,et affumit runt.uel re.ut amauerunt, uïamauere. Pluícj
? л^Р^ períeftú in oí cóuigatione a pretérito perfefto fit.i.finali.in.e.breué conuerfa, & aíTumpta ram.
detial utamauiamaueram,docuidocueram,legieram.audiuiaudieram,uelandiueram.Futucí prima;
Se fecunda; coniugatîonis a fecunda períona abiefta.s.& aíTumpta bo.folet fieri,utamas amabo
Futurum doces docebo. ídem fit in uerbis quart* cóiugationis in eo.definentibus^t eo is ibo. Tertia? ue
in boíueí ro coniuganonis omnium uerborum futurum, & quarta?in.io. definentium fit a prima perfo-
inam*. na pra;ientis.o.finali conuerfa in.am.ut lego legames.audioaudiames.Et notandimi eft,qmul-
lo alio modo inuenies in prima perfona ante.m.hteram uocalem,qua? in aliam tranfeat in iecim
da,nifi in fupradifto futuro.
P" De fecundisperfonis coniugationum. Cap. XII II.
Mnis fecúda períona impatiui prefenris a fecunda perfona fit mdicatiui modi abieeb. s.
ímpatíu9 о In tertia uero coniugationeetiam.i.in.e.correptamconuerticur,utamas ama, doces do
ce,audis audi, legis lege. Ideo aút.i.in.e.cóuertit tertia coniugatio,qa debet femare tern-
pus,quod habuit, in fecúda piona indicatiui modi non poterat finalem.i.corripere. In omni.n..
I fínalis í uerbo.i.in fine pducitur.Terria uero eiufdem impatiui perfona fita prima piona indicatiui cor»
omni uer uerfa.o finali,in prima c^demcoiugationecôuerfain.et.inaliic uero cóueíaíat.ut amo amet,do
Ьо |ta ut ceo doceat^ego legac,audio audiat et estera. Hare aút cadem tertia piona abiefta. t.fed pducla e.
uel.a.& aíTumpta mus,facit prima pluralem fuá,ut amet amemus,doceat doceamus, legat lega-
mus,audiat audiamuí.Secúda uero pluralis a fîngulari fua fit,adiecïa te fyilaba.ut ama amate,do
ce te,audi te.Et notandú eft,q> in tertia conujgatione.e.finalis,qua? loco.i.correpta? ponif^in plu
rali numero eiuídem piona? in penúltimo loco in quohbet.e.correptá inueniri in.i. reddit, ut le
ge legue.Tertia aút pluralis imperatiui modi in oí coniugatióe a fîngulari fua fit, interpon*ta.n.
Iitera,ut amet ament,doceatdoceant,iegatlegant,audiataudiant.Futurumimperanui fecunda?
Se tertia? piona: cóe eft,& fit adiefta fecunda; piona? prefenris temporis to.fyllaba,ut ama ama*
ro,doceto,audito.Hocquoqjnotandúe(l,q>.e.finalisin.i.reddit in penúltima fyllaba «ppter
fupradicH rationem,ut lege legito,nô legeto,audito.Huic addentes te.íyllabam facimus fecun
da plurale perfonam,utamatote,docetote. Tertia uero pluralis futuri imperatiui a terna plura
lispñtifin dicatiuiinomniconiug3tionefitadiefla.o,utamantamanto,docentto,leguntto,
audiunt to,eunf-to. Optatiui modi pra?fens, & pra?teritum imperfeftum in omni coniugatio
ne a fecunda perfona imperatiui alTumpta.rem. ut ama amarem, doce docerem,lege lege
°Ptatlu9_ rem,audi audirem. Preteriturnueroperfeftum, & pluquamperfeflum eiufdem moa, fit a
pora1' K, pretérito perfecto indicatiui aifumptas.&.fem.utamauiamauifTem, docuidocuiifem,legi le-
Futurum gifrem,audiuiaudiuifTem. Futurum optatiui fit aprima pfbna'ídicatiui.o.in.em.conuertensm
optatmí prima coniugationcln alus uero.o.in.am.ut amoamem,doceo doceam,iego legam,audio au-
in* am diam.Futuro quoqj optatiui fimile eft prefens fubiuncl:iui,ut cú amé,doceá,legá,audiá. Preterí
fubJiJcb'. turn quoqj íperfecrú lubiunfliui fimile eft pra?fenti,& pra?terito iperfefto optanui , ut cú amaré
tpa ai for doceré,legeré,audiré. Präteritum pfeftú lubiun ftiuia pra?terito pfefto indicatiui fit, quod mu
niauonee at fjnaIem.i.in.e.correptá,& affumit.rim.ut amaui amauerí,docui docuerí,legi legerim, audi"
audiuehm.Idem eft prereritú ÖC futurú eiufdem modi prima tantúmodo pfona mutame.im. í.
o.ut
 EPITHOMA LXXXV
o.utamaücrim,amauci'orisrit,docucrimrorifn4,lcgcríro)audiucrimfo.Pluí|perfeftofubm . _ ..
ôiui fimile eft pretérito perfefto,&plufquaperfeftooprariui,ut utiná amauiffcm,docuifiem, ^eorfUé
legiiTem,audiuiirem,Infinitiuainomnicôiiigatione fiant preíentis temporis a fecunda piona pora und
imperaran addita re,utamaamare,docedocere,legelegere,audiaudire.Prereritú perfeétum, íormcnÉ
& plulq perfeftum infinitan а pretérito perfe¿to,& plufquáperfefto optatiui fie abiecta m, ut
amauiffem amauifT^docuilTem docuifle^egiíTem legiíre,audiuifl"em audiuiñe, uel audiíTe. Fu
turum uero perfupinumin um definens,& uerbum ire,utamatuire,doftumire,leftum ire,
auditumire, uelperparriápiúfuturiinrum,neutri,utamaturum eíTe,dofturum eíTe, lecínríi
eíTe, audmirum eflfe. Participa
P"De gerundiis,& fupinis. Capitulum. XV. basad ge
Arricipialia,uel fupina,qna? rres cafusuidentur habere loco infini tiuicú articulo con nidia uñ
imcTiuiapud grecos accipiunf,nafcuntura participio preíentis téporis s in d con- "aíctJtur
nerfa,& addita i,uel o,uel um,ut amans amandi,do,dum.Sunt & alia duo, qua; ad upina
formam participii preteriti temporis definía in um,nel in u,utamatum amatu.Sed Amaduj
hocintereft inter amádum,&amatum,& inter amando, &amatu,cpamandum neceflitatem Síamatfi
amorísíignificat,amatú uero iniciationem adamoré.Similiter amando in ipfoamore,amatu ^^am
uero p amatione,uel amore.i.pro ipfa re accipitur. Et hoc manifeílat etiam ipía íterpreratio gre oj iter íe
ca,quibus fuperíora infinitiuorum,non folum cum articulis,fed etiam cu prepofitione uim ha différant
bent faciendo,£ v rvtñSih тоито7Ьос faciendo,dumxjíb> то -ctîo«îi vro3Tó,ad hoc faciendo facié
dum.-srovíTÉov pro oporret fàcere.Sequentium uero alteram cum prepofitione greca,& articu
lo ífiniriuuíignificat,utuenatu,-CTíb'<rTo flxeti/tivOMiÉí/Tíov.i.pro oportet uenari,uelmagis,p ipa
re ad locum accipitur uenatumproad uenationem,quomodo,&uenatuprouenatione,ficut
mirabile uifu, p uifione,ut Nec uifu facilis, nec dichiaffabilis ulli,prouifíone,& diftione.
Multisigitur modis,fic &inaliisdocuimuslocis,nomina funthscaccipienda magiíq uerba,
unde & prepofitionesinuenmnturanteeanomina,qua;indum,uelin rum definunt, qui eft
accuíariuus, uel indo,quieftablatiuus pofita?,utadamandum, & in amando.

P"De uerbis paffiuis coniugarionum. Capitulum. XVI.

Affiua uerba autem ex affiuis fiunt hoc modcOmnia aftiua cuiufcunq? coniugatio Paffiua
nis,in quocunq? tempore,ueI modo,uel perfona in.o.definentia aftumunt.r. & faci« c* a*o*f
untpaffiua,utamomor,amabobor,amatotor,amantoamanrortdoceodoceorbo, ¿|,0аЦо^
I docebor,doceto docetor, doceto docentor,lego legor, legito tor,legúto tor,audio o¿ tempe
audior,audiuntotor.Omnis fecunda perfona paffiua,etinpreiénti,& in pretérito imperfecto, modo a:
& in futuro indicatiui,& optatiui ab affiua fuá fitinterpofxta.ri.Sedin tertia pro.i.péulnmam.e. Pcríona
correptam habet,íed etiam«ris.in.re.conuería folet eadem fecunda perfona in omni coniugatio
ne .e.proferri, ut amas ris uel amare,doces ris,uel re,legis ris,uel re,audis ris,ucl re. Quom odo
autem.docuimus in affiuo,fic etiam in paffiuo prefenris temporis declinatio docet, & reliquo-
rum rempoç* abfqj pretérito perfèfto,& in his,qua» ex hoc naícuntur per diueríos modos decli
nationum , qua» fit per unáqqj ex rrib° cóiugationibus tertia pfona ab affiua fuá adiefta.ur.folec ;
fieri,utamattur,docet tur. & estera. Sed penúltima in otbusconiugarionibusproducitur. Ex» • з
cepta tertia pluralis,prima,& fecunda pfona a fecñda affiui abiefta.s.& addita.mur.& mini fiúc
uc amas mur mini,docefmur mini,legiflegimur mini,fic audifmur mini.Et in omni eóiugatio
ne penúltima primae perfona;, antepenúltima uero fecunda; producitur fyllaba? abfqus tertia pterentti»
cóiugatione, tertia uero pluralis perfona ab affiua íua fit adiefta ur,ut amant tur,docent tur,le~ pfeclu ac
gunt tur,audiunt tur. Qua; uero in.m.definunt affiua prima; períonse per omnes coniugatio gJJ
nes, etmodos in prefenti,uel in pretérito imperfeclo,uel in futuro.m.in.r.conuertentia faciunt paffimfp
paffiua. Nápreteritum perfectum, & plufquamperfeffiím per participia declinátur in paffiuis, parriapia
utamabambar,amaremamarer,doceremrer,docebam bar, legebam legebar, legerem lege *g'Da™
rcr,amem amer, doceamdocear,legam legar, audiam audiar. Cuteras uero períonasfecun^ bum
dum prediftas regulas declinamus.Omne preteritum perfectum,*: pluíquam perfeftum paf- paffiua i
fiuorum, Äfimilium paffiuis per partiripium preteriti temporis, &fum uerbum declinan peratiua
юг . Paffiua imperatiua fecunda; perfona; in omni coniugatione fimilia funt infinitiuis affiui
 CAPER
Berbi,ucamarc,doccrc,Icgerc,audire.Terriaucropcríbnaa tercia fui ucrbi aftiui fit, addita.nr«
ucamectur.doceattur.legattur.audiattur.Pluraliaucro fecundum tercia; perfona; termina tío-
nem xqualiter terminácur addita.m.pro.t.inprima,& in tercia interpofita.n.utamet amemur
SectTda p ament mentor- Nam fecunda períona imperariui modi fi milis eft fecunda; perfona; indicanuí,
fona imp quomodo &apud gra?cos,ut amammi,docemini,& ca?ter<i,Ha;c.n.tamídicatiuomodo,quá
ntiui firm
lis ieefide imperariuo fimiliter proferuneur, idque comprobar ufus auétorum.Terentiusdicit inPhor-
pfonein* mione.Cum igitur dum Iicec,dumqj adíum,loquimini mecum,Irem in Anripho,Contempla
dicatiui. mini meineodemuultu, ítem inEunucho,Vosmefequimini,SaIuftius in Catilinario, Exp»
gifcimim aliquando, & capeícite rempu.ídem in lugurthino,Vosaucem Adherbalem coli-
te,ueneramini,& obferuate talem hunc uirum, imitamini uirtutemeius,&enitemini,neego
Futurum meliores liberes uidear lumpfiffe quá géuifTe, Futurum imperariui fecúdum prediclam regula
ímpatiuí fit abIatiuo,in.o.defînenteaddica.r.uc amato tor.doceto tor.legito cor.audito cor.Similiterin ter
Pretérita
p tectum: tía plurali,ut amanto tor.docentotor.leguntotor.audiuntotor.Secundauero fit perfona im
etplufgp perariui a fecunda indicatiui muratione,i,finaIisin,or,utamamininor,docemininor,legimi'
fe¿tuj:b£ ninor,audimininor,Omnium modorum prxteritum perfe¿rum,&pluíquamperfeftum (íi
futurum
íilbiundlí cut fupradiftum eft) per participium pterici temporisât fum uerbi declinationem proferuntur
uí íoibuf íubiun&iui etiam futurum,ut amaras íum,amatusfui,amatus eram,uel fueram,utinamama-
modif p tus effem,uelfuifrem,amatus fim,uelfuerim,amaturusero,uel fuero, Infínitiua uerbapaffiua
pti api 115; ab aftiuis fiunthoc modo,mutatione e finalisin i abfque tercia coniugatione. In illa enim
pte.tcp» fyllaba extréa abiefta péultima e in i cóuertitur,ut amare ri,docere ri legere gi,audire ri,Pra;teri
etfum ef
pfern tum uero perfeftum perparticipium fitneutrígeneris,&uerbum eííe, uei fuifíe, utauditum
infinio'ua eíTe,uel fuiíTe,& cstera,Fucurum tempusparcicipiumfimile fit,&iri uerbum,utamacum in
paffiua doctum iri,lecrum iri,auditum iri.

Partidpi P"De Participas. Capitulum. XVII.

um pñtis Mne parti cipium preíentiftemporis in.ns.deíinit,& in prima coniugatione quidem
tpis unde & fecunda fie interpon*ta fecunda? pfonx.n.ut amas amans,doces docens.1 n tema ue*
forraatur
lenscútif ro,& in quarta coniugatione a perfona prima prefenris participium fit, cóuerfa.o. in
gens que .ens.ut lego legens,audio audiens. Excipit* eo, & queo,quod euphonix caufa ¿> cens
untis iens,pro queens quiens faciunt,& genitiuum in.untis.ut queuntis,pro queen ris.
Mortuus
Verbalia Omne participium praeteriti temporis.t.ucl.s.uel.x.habet ante.us.ut amatus,do¿tus,auditus,Iaf-
in tor дС í íu$,fluxus,& rehqua.Excipitur mortuus,
tríx unde Omne participium furari temporis in.rus.uel in,dus.definit,ucamawrus,&amandus, doöur*
formétur docendus,lefturus,legendus,auditurus audiendus,
Nutrí*
uocabula pDenominibusuerbalibus. Capl'um. XVIII.
rerflincor Omina uerbalia plerunqj a parridpiis prateriti temporis fiunt,mutata finali.us.í.or.
poralíum ut amaras tor,& ca»tera. I n.or.aúc cffinenria mutát earn in. trix.cV faciunt fcemininú
ludicatuf
Munirus utamacoramatrix,doftordoftrix,leftorleftrix.Exceptonutrix. Rerum quoqjuo*
habitus _ cabula incorporahum plerunqj preterm temporisât participiiffimilia inueniun tur
auditus fed quarts deciinationis,uriudicacus,munitus,habitus,auditus,fiunt a genitiuo fupradicÜ par-
СошЛю ticipii addita .a.& correpta.i.nomina,utconiunftus coniunfti,addita.o.fitconiunftio. Raras ra
Ratio
fcrípturai ti ratio,penulrimacorrepta.Eíttamen quandoparticipia furari temporis fœmininisin.ta.deiî
picturaar nentibus fímilia funt,ut fcriptura,pictura,armatura.Eft quando deímunt in.um.uel.1n.0r. ut fà'
matura ctum,labor. In.o.definétia omnia uerbaacriuorumregulamferu3nt.Iaor.uero paffiuorun^de
fr actum
Labor quorum fpeciebus in hbris, in quos de uerb'o fcripfimus, lañas difertum inuenies,

rCAPRI
 DE ORTHOGRAPHIA
LXXXV7
p-CAPRI VETVSTISSIMI AC ILLVSTRIS GRAMMATICI DE OR
THOGRAPHÍAET LATÍNITATE VERBORVM LIBER INCPIT rnprofim
tí fi nümí;
ucl in ar¿
p*Dc Larinitate Capfum. Primû. châcodff
tur mur
hor etio
IA HAEC OyODVCIT DICEMVS, NON VBI.Caro SS'Mar
defcendic, non difcedit.Et interrogamus,quo,uel qua hora folet ire ln. manuf
foras,&efiêforis. lafti in lirais dicamus,delari in portum. Introi- ^.d,tin*'
musjuelirrumpimus. Incus iùmus. Vadoadgrammaticum,ueIad [nmanuf
medicum.Dircoapudiftofdicendum.Inprotundum nummi,ufin aqua^po
archamconduntur,&Inuehor&iocorinMarcum, Inmanusin fcim4*
cidtt inimicus.Ec in manus aquas pofcimus. Veteres autem manibuf ¿enTrobl?
pedibufcpaquamdixeruntlnmenrem uenit,noninmente.ObIit9 tus noftrf
nefisno(>ri,nonnos.Veterestamen,&hocmododixere. Ecinui" Inuidoti
deo tibi diuitiis, nondiuitias. Commeflbr&CommeiTautidicas. pJ-^J1'0'*
Meflor meffura meflTum fcribes. Celia piaría, non pen aria dicendû ссЫ* •
Pra?cocadicendum,pra;coria deridendum. Paparía mola dicendú Piparía
no e(t,fed Piperarria Thefaurum dicendum eft,& Thefaurus. Miíercusmei per geniriuum dici ™°1г*
rar & accufariuum miferatus me. Pe#o caput, no peftino,& Pexum,nó peftinatú. Sic pexi me rfíV¿Jhe
met,& peftam cras.Sic nexi a nefto & Rufto,& Naufeo dicendu,quis gdam ueteres dixerun t faurus
ruftor & naufeor.Non egeo,non eges,non egetdicimus,nó aútegeor ris tur.Oico me uiéhirú Mifertui
non uinciturum,&: pifturum , nó pinciturú.Fido mihi,& cófido ribi,& fidimus,nó cófidimus wrif ^
nobis.fic fidere media fyllaba correpta. Nam fi eflet fideo,& rideo,repeto,faceret ridere, fidere mc' CTa
repetere. iordetjarcetjcalet^oret^abet^qualetjfplendec^iiget^ret^haec perfefta funt. At incep РесЪ ca>
riua íordefcit,arcefcit,calcfcit,rlorefcit,íqualefcit,fplendelc¡t,uigefcit,arefcic. fufragor non fuf- Put
frago,& fie fufragatus fum,non fufragaui. Euentura mihi. Prsfago prefagis it,nos praifagimus fagfaL.
uos piagitis ¡Ш ptagunr-Hic peften,rien,uel ren, lien abo, fie tibicen,fidicé,Iyricen dicendum Acer loi
Praelès,pfidis,ambos,&duosacT:ôj& duontô,Acer,mermus,infirmus faciûtpluralemacri,in Incrmuf
ermi,îfirmi,ac acris,inermis faciunt plurale acres,iermes,infirmes,fed hilarus hilari facit,hilaris |îîgrmui
hilares.Noftrinofrro^nrmuenit a nos3ficueftriueftrorúuenitauos.Vasuafisiacitnon uafib9 amfacref
&uafo«uafisgms fignificat.Ordea,mu(ea,ferapea,ifcea,maufolia,caducenda dicendum nóé. Inermif í
Nó forbo,fea forbeo,necforpfi,ièdiorbui,fic&abforbui,nonabforpfi,ut.Luc.Coacl:us non f"°cf
coctus dicendû,Abicondi nô abiconfi,fic n5 abfconfus,fed abfconditus dicendû. Alter de duo hilá^^Hi
bus,Vnus ex pluribus,uel tribus dicédû,Deiccdi, infolui mai*, no in maiore.Fruitus íum illa re latís hila
ueteres dixerút,fruitus nos illam rem ,Sónio dicendû, non íónior,& íoniaui,non íóniatus fum ref
Gra;ca noía,ut Phirne,Phalax,Phronimus,Phaïeraî,p,p,&,h,latina,ut facile p.ífcribéda funr, сОГ£со
Sine.n.fcnbenda funt müÜes.ceries.decies.quoties.toties,ícribuntur p.d.qd dicis.cjd facis, cum Abfc5di
nomeneritper.t.autuerbum ubi fueñtfcriDÍtur,utíquioisit,eoisit,&aduerbiú numeriquot abfcodít?
tot,& monoptotó, ut lafte.Ncgant illud nomé quidá muta poflé finire,& ideo dicút lafte efle *Itcr un*
non lac. Ad prepofitio per.d. At coniunftio per.t.fcribi debet.Exul cu addita.í. feribendum eft ja™'^'
¡etymologic cáafoloqd'uertit.Formofusfine.n.fcribit'abaítymoquodé forma. Naftus.n.p Somnio
unum.n.fcribendú.Nanciícor duobus.Quicgdinpriorefyllaba.c.lfafcribitur,qiñ.d.diuiditin phí.í gre
ter duasuoces,fícut qq prior.n.haberedebet,non.m.ne fimiliterduaseíTeuocesoftendat. Atq °f .
careat.n.fimiliteralioqui,hauddolo fie recle ícribirur,&enim.d.inter duasuocales eíTe debet, ¿^ ¿£|¡
quod fi confonans fequif.d.addi non debec,uthauftio. Narro narrado perduo.rr.(^uerella,Io ftró:Kue
quellaper.l.fimplex.M.aseritin pofitione,indiminutionemafculinus,non(ut quidam putant) fofiquali
maícellus,Pronomen noftru,ac ueftrum,fi ícriptura diuidéda fies. litera pofterioriíyllabafappli 5 Рдспсп
cari deber,qrñ (èquens.s.l?a.t.muta eft,ficut maieftas,fcribas,ftas,in deduftiöe uocis efle debet,ñ Cirdter
tas.fic in fimilib'.Túcrpis aduerbium,Tu ordinis eft.Núc uero eft,&cíi.Modopteriti tpis eft Circa
ideo dicédúeft,m6fcripfi,mófeci,nóm6ícribo,m6facio.Quáuis quidá ueteres ipraefenda pu Circum
cauerútiCirciter ad питек refer^Circú ad locú,Circa ad tépus q<f eft.Ergo dicemus drcuiiife
 CAPER.
Supereft urbcm ,no circa ifTe.Supeft reibt fîgnificac,Supacn.ut Superant capire,& crinib9 aids. I té Egref
¿up«rat fi fuperanc foflas,tranfeunt fignificac. Caíus luperauerac omnes,pro euaferar. Capta* fuperaui»
Spctfare
Demi to musurbi,pro íuperuiximus.S'uperenrquibus hoc neptunededifti,prouincant, Amiffa folus
Fidus fi palma fuperabac Aceftes,pro reliaba с, Speftare pers.expecbre per.x. Dem it со eft deorfii mit
delis co.Dimmicto non dicas.Fidus amicus erit,Famulum fidelem diciro.Coram lllodicendum efr,
Corápall
cognofco non palam illo,nam palam ad inultos refer tur,palam de mulcts factum eft,habet figmficacio-
Sito ilh? nem,eciam fihocueteresuariauerunr.Cognolcimus ignota,& minia. Agnofcimus qua; nobis
8£U1Í exciderant.llliusfimilis,ad mores refercur. Uli fîmilis,ad uulcum «r-virffdj, Clifpum órname'
Clypeum cum dices. Verfus pagina dicecur, Verfus participium a uerbo uercor, Alias temporis aduerbiii
Alias
Cilo Chi quod graeci <u\¿tí. Cilo eft anguílo capice,cuihoccontingiciu parcu.Chilondicicurmodú
15 labiorum excedens.Collacbne9 eft iifdem mam mis edúcanos, Collafteus eft qui uno, eodemqj
Collada] lañe educacus eft.Lacteus qui lacle all tur, Lactans qui decipit,Laftans qui lac^e abundat,ut La
oeus
Lacteus clan tis ficus.LuciliuSjLaclaucia coacla cum melle bibi, Laclea candida (lint, ut Laclea laudat
Sufapio brachiadicit Hora.S4ifcipimucadanimum,&admentem refercur,ut Sulcepcum perfice mu-
Cotmgef nus.Suicipimus corpore, uc Sufcipiunt famuli colapiaqj membra.Sufcipimus aliquem nenié-
Quandu tern. Accidere aliquid aduerfi,Condngere aliquid pulchri dirito.Quádudú inrerrogantis,iam'
dum
Cales: dudum refponden eis.Cales dicendum,ubi maceria eft per.fcat cum pedis calx per.x.Mihi dtûs
Calx Mi utús eft. Inuidus qui inuidet,Inuidiofus qui muidiam iuftinecTerga hominis íunceantum-
inuidus Tergú fingulariter facit,Quadrupedú eric tergus,pluralis tergora i. cona.Tergus quoqj íuenio
Terga
Tergora dici .& efte eius plurale tergora. Noftu téporis eft aduerbium ,iNocle nomen eftnoclu dicimus
Nocfu coenaui,hac nofte nihil breuius.Cómoda.i.accómoda.01iua arbor eft,Olea foetus, Oleum li
УчоЛе quor. Flemina eft ubi abundant crura (anguine, Plemina cum in manibus,uelm pedibus, Cal'
Oliua: lofi fin tfulci. Vortex Hu minis eft, Vertex capitis. Paupenes dam nú eft, pauperras ípía conditio.
Olea
Flemina Fœdus fancitur religione,at Sponfio poena eft.Mimas efle hominis fcito,at pecudis ubera.Bu»
Plemina cinus ipfe canor ,fed bucia em tuba ,qua fignu dat bucinator. A patria patria dices,a patre pater-
Vortex nus eft. precorprofpera,Imprecor tetra. Oummanat languis eft?effufus uerocruorerit.Sumi
Paupies mus ipfi, Accipimus ab aho,íic cum dabimusdicendum eft,accipe,cum pmittimusipfi tollere
Fedus
1pon fio dicendû eft fume. Pone loci aduerbium eft.Poft temporis,poft fecus oíno nihil eft. Barbam luv
Mamma mmum. Barbas pecudum dices. Vultus mutai: .Facies pmanecMccftum animo. Trifté afpeelu
Bucinus dices.Calua uocat paffaniem,uf canon,licetCsehus,& Varro Caluariam dicant,nam Caluarie
Patríum
Precorim plurale eft.Calu.T uero ofia,qua> fun t,& fingulariter Calua.Prorenus per .e.aduerbiií locale eft.i.
precoríaí porrotenus,ut Cum .ptenus utraqj Tellus una foret.Protinus per.i.aduerbiú eft temporalea. fta
guifcruor cim,utProrinus A Eneas céleri cenare íagitta.Quatcnusper.e.aduerbiúeft.Quatinus per.i.con«
Sumo ас mnclio caufaliSjU t íi dicas.Quatinus hoc fine plagis nó facis ,en tibi plagas,aduerbiú. Quatenus
cípio
Рое рой aucem temporis,aut loci ,tpis cum dices. Qua ten us hos mores exercebis,Ioci cum dicimus.Qua
Barba: tenus ibimus in unú manducare. Buxus arbor erit. Buxum aút materia ipía.Hic Malus nauis eft,
barbe haec malus frugífera. Pomeria m urorum . Pennas auium dicimus. Lalerpí tium floré, at caulc La
Vultus fer aiunt. Exprobrat q cómemora t ,qua- praefti tit. üppba t qui opprobriú dici c,hoc eft uinum .
Meftuf
Calua Scorpio bellica res eft,at feorpius animal eft. Adulefcens nomen eft. Adoleícenfparticipium.Pri
Quaten* то Pedato,non Pidato dicendum eft<Nequidé fieri pótnon eft dicendumded ne fien quidem
Buxus: pót,ut difhnclum fit.VirPra»torius,&quaEftorius,nó Praetoritius,& quajftoritiusdicendú. Pul
buxum
Manus chra Liburna dicendum ,nó pulchraliburn ¡a. Ve datiuus,& accufaciu'; feq debent, ut Ve popu
Pomería lo таигосг,& Ve populum mauçj,Salmenta pferre ne rimeas, qa latinú eft.Duo tanta,ac tria tá
Penne ta. Duplum ac triplú in ufu ueceres habuerút.Omne aíal pecus prater hoiem uocatum eft.Mox
laferpítifi aliam ordibo telam,& ordiar telam utroqj mododixere, Hic Culeus,hicpluteus,luccus,cune*
£x,pbrat
Scorpio laqueus,poftes,margo,ueper,uhiepresmaículinafunt,hiccardo,hicaxis,modius,íexcanus,có
adulefeés gius,orbis,gladius,fànguis,uenter,aqualicalus,hic ueclis.flos.ros,pons,hoc lutum , arqj macellú
Ne fieri c¿ iïngulanexirememento,licec Ennius,Ifta macelladicat,& Cafar Lutea. Recle dices haec retía
dem pot
Vir preto pluraliter retiaculti,& retiacula ufurpandú.Omnia noía in.is.finita maículina fút,uthic finis.cri
rius ms.cinis.am nis,anguis.Hic radius, n ó radium dicendú. I lie fal afperlus nuilb сг с ft,nó hoc íal, uel
Liburna ha: íales/ed hic fal eri t,qdem dicimus hi fales pluraliter ur banitares alie uius, Hic puluinus mol'
Ve lis.i.puluillis, Ídem referturadperíonammaícuhni generis, eftetiam in plurali numero, ut
Salmcta
idem
 DE ORTHOGRAPHIA LXXXVII
idem Iupus,& idem lupi. Idem correpte neutri,& ad rem refertur,ut idemícánum,& idem rus Mi mca
Mi paula,& mi ¡emilia dicendum non eft,quia mi mafculini generis eft, & pronomen, etiam p^JJ™.
orras a prima pofirionemeus,feddicimr, mea paula,& mea smilia. О meum caput, о me Prior pri
umcp brachium.Necnon & illeíoloecifmas,ubidicjeraudisoíbusmaior, &melior animi. »nus
Cum íynerefisomnis alter ubi eft fiat. pradanoueroubipluresfunbErgoübftrioraílris, Sol Mußatj»
píbus,autdiescunftoruiUuftriffimus eft.Similircr multo eft hic dignioriUo,digniffimusiIIoru fea"
dicendum eft,fíc potior e duobus,potiffimus omnium.Primus ex multis,prior ex duobus dici Cerebro
tur.M.uftatius,fiue muftacium,non ad genus referendum eft,quia hoc potius fit,aut illud. Cum Bargena
per fe nihil fít,fed fie plane eft muftatiuspanis,rectedícimus, &muílarium Iibrum,fic militis ца"аапа
puer gallearius recle dicitur,nam gallearía foloecifmuseft.Hoc cerebrum,nam qui cereber di- Sobrias
cunt,fine cerebro uiuunt,Refpondi nihil eíl,refpondit dicit Ciceroni, Bargena non bargina ftdifmte
genus, cuibarbaricum eft,Vaía ifta uíaria fun t,Vinariaqj celia,uulgusadhuc retin et de prifea re L"dos ft
ctaloquella,Sobriusper,i,nonper,e,fcribendum,Sedinon fecuste,fedíecundumtedicendú, Duccre é
Ludosaliqué egregios fècilTe dices,non dediíTe. Vir ducit,Muliernubit,quiapallio obnubuit uní
caputfuum,genafqj.Induxitprodecipit.Seduxitnon dicimrcumfignificamusinaliam parte hduxk
duxit,utfeduxit foras. Patre matre quiscognato fratre forore,non opibus caret, ас íiummis. LamSe*
Nongentosnon nocentosdicendum,abnouénonaginta,nonnonacenta,&nonagiescaíliga- lanío as
uitme,uridicas,noncorripuit me.HicLamiusnomeneft,uerbumaütLanioas at,dixerunt ta' Roflra ç
men}8c ueteres Lanio in nomine. Roftra íunt,nam pro roftris dicit,ante roflra figmficat, ut £ roí,ris .
mutis,íícerrant,qui profca?niaappellant,ide(lfcaenam operofamofficinam,&aduerfar,conca' Steö
ua?qj apud grecos de fronde ornatus,umbreqj cauiafiebant,fca?na?qjdicebantur,underec>ius Pulpíta
pulpita, Proforma, qua? ante íbenam funtappellabantur,utVeteresineuntproícaenia ludí. In- flcenia
uerfis armis pugnarte gladiatores non eft dicendum,íeduerfis.i.tranfmutatis. Sicnon inuerfis ~£[lis *r
pannisagitaíTe aurigas,fed uerfis. Balnea? die lauant,nonlauantur,ad homines, utroque mo- verfispa
do pofluntdici. Quadrigas, trigas, &bigas,plurahtereftertur. Anrenn as quoque non aliter nís
apud ueteres declinatas nifi numero plurali.Carcer mafculini generifnon nifi fingulariter dicif* Balnee la
inquohominescoercétur.PluraIireruerocarceres,undecurruseftunduntur.Participium ano quadrige
mine tripliciter difcernitur.Comparatione,declinatione,fignificatiôe. Sedes,fpes,clades,labes. Trige
res.Frequétatiua uerba ex hoc nota funt, urcœnito.pranfito.leftito.difto.dictito.curfito,necti Bige
to,&ito,ibitnq3,CumdegenereahcuiusgenerisnominisambigispluraIemconíulenumerum Antenne
utputa fi quaeras,hic partus fít/aut hoc partum,plurali nnmero faciat ha?c parta,nec recipiaf hi carceíes
parti ,manifeílum eftgenus.Confeííiua fíe uox ex duplici uoce. Abnutiua,ut non nolo, oliendo PartíaV
enim me uelle,& non nefcio,qux tibi uita eft,& non nunq prandeo,et nec non eft libera res mi pifia noíe
hi.Rumigat nihil eft,fed Ruminat,& Runiino.Delibuicaicitunguento,nondilibuit.Laquea' ^§¿tar
ria,non lacunaria.Lintea,mercaturdicitur. freqntad
Literam nulla uox latina afcifcitldeoqj, ífuItabisgloriamdicimus.SubdioIegimus,au ua uerba
y diuimus,proquofubiungebantueteres,c3cdicebantfubdiocarlo.WartuIusa Marte,nó Gobíus
Marcul9. Saeua fames, non famis dicendum eft. Füicem ,non felicem dicendum.Vnde ее ^ью
filicata opera priores dixerunt ca?lata,unde & fihx, quam ica credo dicïam,q; fit m inusfelixar- Turpitu
uis.Pollentanópullenta dicendum eft.Fi&umrationisefhFixumueraftatis, ut pingo pictum, d?
fie fingo fiétum participialiter facit. Gobius pifeis, nónunq Gobio legitur.Turpitudo,non tur ^¿Ррдд
pido.Nequam non malum fignificat,fed inurilem,& eftaptoton,ut frugi.Vefica.n.habet,quia tuota Ita
non eft fine uento.Iam (uper dicendum eft,nam nihil eft iam.Item nó Iamus,(ed eamus.Mon- lía fmc
tuofam Italiam, fiuc Sardiniam memorato.Scripula,non fcnbula dicendum.Tinguere non tin *|г<1.'ша
gere dicédum,quoniam eft uerbum ringuo is it. Ingenii profer,ficut officii,quia nullus a reДо aJSpaei;
caíu eft genitiuus. In CiIiciam,non in Siliciam dicendum, quia nufquam fine.n. pronunciaran Tinguo
Audafter aduerbium eft,fed audaciter melius eft,quia nomina in.x.htera terminata in aduerbiis is it in d
iter aifumuntjUt atrox atrociter,ferox ferociter,uelox uelociter.Stlataris fine.c.litera icribendu "™.
til. Aftlata race pvrratica.Stelbonem dicito ad fimiliradinem ftellarum. audaciter
Stlataris
filata
Stelboac
 AGRAETIVS
FAGRAETIVS DE ORTHOGRAPHIA ET PROPRIETATE ET JMf
FERENTIA SERMONIS.

Agrarii. Epiftola.
GRAETIVS DOMINO SVO ENCHIERIO EPIS-*
copo fclutem dicir. Libellum Capri de orthographia miniftrimihi
hsc quoqj res propofito ruo,monbufqj tuis congrua eft,ur quia nos
in huiuíce uita: aéhbus corngere uis,& iam in fcnbcndis ftudiis eme
dare, nihil ergo quod in nobis eft alienum a caftigatione tua credis
omnia noftra,& qua? di flu parua fun t,ibllici te indagari mauis,a uiué
do adfcribendum,ab animo ad manum,a corde ad articulum perue
nis,hoc eftuereiummumfacerdotemdei eire,commifTosfibihomi
nes,(utipfí dicitis),& fecundumfpiritumirnbuere,& íecundumh
teram perducere,huic ego Capri libelle» de orthographia,& proprie
rate,ac differentia íermonum,qua?dáadiiciendafubieci. Non quod
uircantx peritwaliquid pretermiferit, cum tammultispreíertimlirerarúoperibuscelebratur
qui in commendando etiam Cicerone pra*cipuus, led quia nosdifficiliaputamus, qua; ille,
ut facilia neglexit,ego autem credidi hare am bigua aliquantis uiden,quia nihil obfeura frequen
tata fuere. Ad te igitur hoc opus mitritur,inquolaborabis plurimum,cuineceíTe eíl emendare
cum, q aliquid emendare pra?fumpfit,donauitdiuía pietas,& q ícriptú abeft,obíecuare uolum*
etiam praeferiptum tuum feruarepoííumus. Vale memornoltn^&rpraiidnim meum.
. 1 . * f

Agretíus De Orthographia. Capitulum. I.

Tnceni
Tngcní Grarius,& cum latine ícnbis per diphthongon fcribendu,non (ut quidá putát) per,y,
Accerfit Agrytius.Tricenidetricenrisdices.Trigeni de rriginta. Accerfit qui uocat, arceffit tj
fctqndo accufat,Sicut Cicero,Non capitis arceiîère.Et quando quod increpando}uel inqrendo
JEcce tn interrogantis aduerbium eft. Qjiod quando fimpheiter loquenris-Similiter Ecce cum oftendis
Hera
Acceruuf En cum increpas.Cicero.En cui tu quoqj libere liberos tute committas. Hern cum dolor iram
Abitf ha mouent,aut cum admiratio,cogi tatioqj ftuporem. Acceruus mobilis eft. Accerbus immaturus
bitus.
Priuspor aut afper infignis. Abitum fine aípiratione de abíceflu fcribis.Habitum de ueftitu,geftuqj corpo
Poftréus ris dicimus.Sicut Primus emultis,& Priorexduobus.Itapoftremusdemulris, ¿V poftenorde
Alter alt? duobus. Et alter de duobus dicitur. Alius de m ultis. Ve interieftio dolen ris eft finca?. Ve coniun
Ve ¿tiodifíunchua. Premium cum diphthongo.Practium per.t.fine.a?.uereres enim maiores res fer
Premium monis cum diphthongo,&quadam dignitate fenbi uoluerút. Precari eft autem rogare.Deprc
Pretmm
Precari cari eft purgare,& excuiare.Virgilius.Equidem merui,necdeprecor.Cicero. Qjiid faciet Hor
Nubo tenfius auaritia?,ne crimina frugalitatis laudibus deprecabiturfNubo nupfi,icnbo fcripfi. Cum
nupít uocalis fequitur.b.efTe debet confonansp. Fides de hdelitate dicitur.Fidis de corda. Difertus ora
Scribo
fcripfi tor eft. Déferras derelictus.Delar.or, qui differt ad aecufandú. Dilator, qui differt ad proferen -
Ficfsfídíf dum.Tradufta eft G etulis,nec ducit arena nocentes. Et delator habet,quod dedit exili um . Dt-
Diícrtus luit purgar. Diluit tempérât. Liuius de morte M itrydatis. Qjiodcum diluiffet. Aduerfumtc
Delator aduerlanus, Aduerfus re imitator. In ulcus ut acutum fit, quia nomen ex fono uocis accipit.De
D1Ï3.
Deluít duco deamico producendo. Diduco eft autem diftraho. Dereftfi in reelurn uadens. Direftum
Diluít in latera arreptum.Partem nomen eft. Partim aduerbium Faftusde fuperbia,& facit gemtiimm
Aduerfu faftuum. Faftus de hbris,& facit faftorum.Expeftatur uenturus.Spefl:atur,qui uidetur,uel £>ba«
Deduco
Dere&uj tur.Apparet,qui uidetur. Aft paret,qui obfequirar,non regula? rationem, led dilcernendi uelle
Parte ptí ctusgratia.Hercules,Achilles,ueteres recto cafu per.e.fcribebant,genitiuo per.i.
Faftus
Expecíaí
Apparet P"De Proprietate fermonis. Capfum. IX. \.:?
Paret Verimus coniunctiuo modo tempore pretérito pfefto . Fuerimus eodem modo tem
Hercules pore futuro. Cum díceres uerbo actiuo coniunctiuo modo, diceris uerbo paffiuo indi
Achilles catiuo modo. Miramur opera. Admiramur uirtutes.Labium fuperius dicitur.Labru in
fetius
 ;de orthographia txxxvní
îeriuSjRoftrum non cil nifi quod incuruum eft,ExercitusIaboribus,Exerciratusftndiis.MinO' Roftrum
resresefleaIiquaSjauthominesd!cimus.Namminorisemptum,auta»ftim3tûaliquidrcftedici t¿xerata
mus,fícuteftpluris quodmaiorisfumma?taxamrPluresdemulritudinefcribimus,pIuresdecô tus
parariui gradu.Ciccro,VnuspluresprsdonumducescœpitSeruiliusquâcaîteri.Poiîciuum ha Minores
bec MuIri,fuperIariuumplurimi.Ca?pit de capiendo, Cspitdeincipiendofcribimus. Vterqj £f'"°ns
uenic,Vrriqj uem"unt.Cicero,Iubeo promi ucrofqj binos,uchabeam,q delphica,Com paria ua» ^г,"р1^
íafemperfunt,unde ipfe Cicero diceba t,Sciphorum paria complura.Quarritur de inquirendo rrsMultí
Quericur de plorando dicimus,& fie Qu*ftusIucri,&Qu«ftuslachrymamm,Poculum uas é Pl'miCe
Porio qcf haurirur,Cicero, Accepto póculo íubito in media porione excIamauir,Dimidiatum ^kmt
calicem bibi,non Dimidium dicere debemus,non enim ipfe uas bibis,íed quod intra uas eft. uterque
Olim & Quondam,& Aliquando tria témpora tenenr,pra;reriti,pra»fentis,et futuri,aftarim in Côpana
ueniuntur exempla,pra;íentisdemusqc? difficile uidetur.Tumidis quod fiuftibusolim Tundí- aafa. P,a*
rar.Quondam eriam uiftisreddir in pracordia uirms.Expergifcimini aliquando, & capefeire ¿entar
remplub.Conícribereeílmultafímulfcribere.Exfcriberequodabaliis fcriprumfir rraníferre. Qyeftus
Tranfcribere cum iusnoftrumin aliumrranfit,Infcribereaccufationiseft,uel occaíionis, ad- P°culum
fmberefignificarioniseft,deícnbere diftionis,uel ordin3rionis,Difcriberediftionis. Exrruere ^°^i
eftinalrumftruere,Inftruereaciern,uel aftionem,adftruereaffirmare,Conftruereftruendocó catícé bi¿>
tungere,Subftruereeftaliqua fubcerftruere fuperpofira re. Memini me fáceredicere debemus, binon di
nonmeminime fecifTe,Nam Memini íermoeft torus pra;teririremporis,quianre faftam ré ""$ium
in pra?fcns reuocat,& fi dixeris,memini me feciffé,duo pmerirafimuIiungis.Cicero.Memi- jasaliqñ
ni me Pamphilum Libyranium mihi narrare íolirum. Idem infra,Refpódi MerelIo,ur debui triatépo*
& memini me dicere,Terentius,Egoillam uidiuirginem forma bona,memini me uidere.Vir ™герсге
gilius,Cantando folitum memini me códereíbles.ldem.Memini me auruncos ita ferre lenes ^°йе
&multispra?rereainlocis.Neqjinueniturubiabaliis magnisauftorib0 memini itapofitum fir bere in¿?
ucnon addatur autetiam,aut aliquantusíermo,quipraííenstempusreílituat.NifiunoIoco,et ftraere
quafihocmirabile. Namqueíuboebali* memini me turribusaltisChoritium uidifle íenem, Я™??
quod poeta» pro neceffitate metri licuit ufurpare. Indar illius rei dicere debemus, non ád inftar. ^Vfoccrc
Qu^ficur ab aliquantis,quare.s.lirera inter liquidas pofita fit,cum uelut fola íyllaba haberi ш- inflar
dearur,ac propter hoc diДа fit,fua; cuiufdam poreftaris elTe. alia? autem liquida; in ipfo concurfu S.cur ínt*
literarum,&fermonum ira congIutinantur,ut pene interireuideantur.Ha:;c ratio apud Latium 1»Ф*а8Р°
undelatinitasdiftaeft,&:orca,&maiorpopulus, &magis egregiisartibus pollens Thufci fue' sJuecut
run^quidelingurpfus.Giliteramraroexprimun^hafcresfecithabereliquidam. arboromne iufdá ptá
lignúdicii?,arbos ñ nifi fruftifera.horadierum.Ora pro finibus.pignorarerrum.pignora filio- tiSe&
rumj&afFeftionum.Columba?,qua; manfuera; fieri poíTunt,&domibus adfuefcere. palumbes xr?S3
fera» arboribus,&filuis,íaxiíqí inhabitantes, roburarboris. Veniunt,quiaccedunt, Vameunt, pollcntcs
qui uendunrur. Confuefcimus bona. Infueícimus mala,adfuefcimus urraque. Conringunt bo- ambus
na,accidunr mala, Eueniunr urraque. Fungi agere eft. Defungi eft deficere,uel peragere.adolc ^pp'f
fcere augumenri eft. Inoleícere coagumenti eft,exolefcere uanefeenris eft. auenar ftenles germé д^ьо^
eítHabenaídicunturretinaculaiumentorum,hoc de habendi poteftate,illud deoecupandiaui Hora ora
ditatediftum.Deuncem decern uncias,diuncem.xi. Pulchritudo forma; in uiris dignicas. Vnde Pignora
Cic.pro Ca;lio,Quis non poííic huic a>rati,arqj huic dignitari,& fi fine fufpirione, at non fine ar S^"^
gumento maledicere.In fœminis autem honeftas dicitur. Vnde Teren.de horrido, & fene Eu- Confuí
nucho.IIIumneinhoneftumhominéambularefFormofitasueroinluxuriofis, ut Formofum ícimus
f)aftor.Ipfe pronomen dignitatis. Ifteabieftionis. Donumdanriseft.Munusaccipientis.il« Adfuefci
ud a dando,hoc a muniendo,ueI a mouendo dicimus. Has manus huius hois dtcimus,hanc ma Contuv
num multoshoíesconiungere.Coarguereeftcoercere,&compenfáre. Arguereoftendere,& gunt
patefaceré.Virg. Degeneres aníos timor arguit,unde argumenta dicuní.quaécaufám cauía; ofté EueniGt
duntjfunt fermones(ut ita dixerim)cómunes duo fibi cótraria fignificantes. Veftor eft illud,q й?^' •
portat,& qui portât". Hoípes eft qui recipient c¡ recipit: .Sacer eft uenerádus,et execrádus.Virgi. tdokfctt
Auri lacra fames. Vitus eft uídicatus,& punitus. Gratia?et bñ,& male rei cá\ná fie dicim us ami exolefee?
citiact,utbñficii gfailtautSaluftius.Oppbriigfa.CiceroReligionis^&fupplicii gfacolendam Aucnc
& fruendá tradiderat. Et Teren. Qui refera facrilego illi gratiam fSufEragia popuIi,& qua? hono Habenc
 AGRAETIVS .
FAGRAETIVS DE ORTHOGRAPHIA ET PROPRIETATE ET ZMf
FERENTIA SERMONIS.

Agraecü. Epiftola.

GRAETIVS DOMINO SVO ENCHIERIO EPISt

copo íalutcm dicir. Libellum Capri de orthographia miniílhmihi
ha?c quoqj res propoíito tuo,monbufqj tuis congrua eft,u t quia nos
in huiuíce uita? ambus comgere uis,& iam in fcribendis fiudiis eme
dare, nihil ergo quod in nobis eft alienum a cafhgatione tua credis
omnia noftra,& qua? diflu parua iun t,follicite indagan mauis,a uiué
do adfcribendum,ab animo ad manum,a corde ad arriculum perue
nis,hoc eftuereiummumfacerdotemdei effe,commiifosfibihomi
nes,(utipfi dicitis);& fecundumfpiritumimbuere,& fecundum li
teram pcrducere,huic ego Capri libello de orthographia,& propric
rate,ac differentia íermonurn,qua?dáadiiciendaíubieci. Non quod
uir canta* pentwaliquid pra?termiferit,cum tammulrisprafertimliterarúoperibuscelebracur
qui in commendando etiam Cicerone pra?cipuus, fed quia nosdifficiliaputamus, qua? ille,
uc facilia neglexi t,ego autem credidi ha?c am bigua aliquantis uiden,quia nihil obicura frequen
tata fuere. Ad te igitur hoc opus mitntur,inquolaborabis plurimum,cuineceffe eft emendare
eum , ç| aliquid emendare pra?fumpfit,donauit diuîa pietas,& q ícriptú abeir,obferuare uolum9
eriam pra?fcriptum tuum feruarepofTumus. Vale mcmornoftri,&prefidium meum.
Agrctíus De Orthographia» Capitulum. I.
Tnceni
Tngení Gra?tius,& cum btineicribisperdiphthongonfcribendû,non (utquidáputáOper.y,
Accerfit Agrytius,Triceni de tricentis dices. Trigeni de rriginta.Acceriît qui uoeat, arceilit £
fctqndo accula t,Sicut Cicero,Non capitis arceíTere.Et quando quod increpando,uel inqrendo
бесе Ьп interróganos aduerbium eft. Q^uod quando fimphciter loquen tis.Similircr Eccecum oftendis
Hem
Aceeruuí En cum increpas.Cicero.En cui tu quoqj libere liberos tute committas. Hem cum dolor iram
Abit? ha mouent,aut cum admir atio,cogi tacioqj ftuporem. Acceruus mobilis eft. Accerbus immaturus
bítus.
Priusbor aut afper infignis. Abitum fine afpiratione de abíceflu fcribis.Habitum de uefticu,geftuq$ corpo
Poíbréus ris dicimus.Sicut Primus e multis,& Prior ex duobusJta poftremus de multis, ¿C pofterior de
Alter ali? duobus. Etalter deduobus dicitur. Alius demultis. Veinterieclio dolentiseft finca?. Ve coniun
Ve ctiodifiunftiua. Pra?mium cum diphthongo.Pra?rium per.t.fine.a?.ueteres enim maiores res fer
Premium
Prctmm monis cum diphthongo,&quadamdignitateicnbiuoluerûr. Precari eft autem rogare.Deprc
Precari cari eft purgare,& exeufare. Virgilius.Equidem merui,nec deprecor.Cicero. Qjxid faciet Ног
Nubo teníais auaritia?,ne crimina frugalitatis laudibus deprecabiturrNubo nupfi,fcnbo fcripíi. Cum
nupfi uocalis fequitur.b.effe deber coníonans p. Fides de fidelitate dicitur.Fidis de corda. Dilerrus ora
5cribo
fcripíi tor eft. Déferais derelictus.Delator, qui differt ad aceufandû. Dila tor, qui differr ad proferen*
FicfsfÍdif dum.Traducla eft Getulis,nec ducit arena nocentes.Et delator habet,quod dédit exili um. Dc-
Diíertus luit purgar. Diluit tempérât. Liuius de morte M itrydatis. Qjiodcum diluiffer. Aduerfumte
Delator aduerfanus. Aduerfus re imitator. In ulcus ut acutum fit, quia nomen ex fono uoeis accipi t.De
Düa.
Deluít duco de amico producendo. Diduco eft autem diftraho. Derectii in rectum uadens. DireAum
Diluir in latera arreptum.Partem nomen eft.Partim aduerbium Faftusde fuperbia,& facit genitiuum
Aduerfu faftuum. Faftus de libris,& facitfaftorum.Expertatur uenturus.Speftatur,qui uidetur,uel £)ba-.
D educo
Derecíuj tur.Apparet,qui uidetur. Aft paret,qui obfequitur,non regula? rationem, fed diícernendi itellç
Parte pti ecus grana. Hercules, Achilles,uetcres recto cafu per.e.fcribebant,genitiuo рем.
Faftus
Expedía? fDe Proprietate fermonis. Caplum. II. v >
Apparct
Paret л Verimus coniunctiuo modo tempore pra?teriro pfecro . Fuerimus eodem modo tem *
Hercules »ó pore futuro. Cum díceres uerboactiuo coniunctiuo modo, dicerisuerbopaffiuoindi
Achillea catiuo modo. Miramur opera. Admiramur uirtuces.Labium fuperius dicitur.Labrü in
ferius
 ;de orthographia lxxxvih
*ferms,R oftrum non eft nifi quod incuruum eft.Exercicus laboribus,Exerciratus fmdiis.MinO' Roflrum
res res efle aliquas,auc homines dicimus.Nam minoris emptum, auta?ftimaru aliquid refte dici Exera'ta
muSjficuceftpluris quodmaioñsfumma?taxatur.Pluresdemultitudineíaibimus,pIuresdeco tus
paratiui gradu.Cicero,Vnus plures predonum duces coepicSeruilius qui ca?reri. Pofitiuum ha Minores
bec Mulct,fuperlatiuumplurimi.Ca»pitde capiendo, Caepitdeincipiendofcribimus. Vcerqj ifu'^°^a
uenir,Vtriq? ueniuncCicerOjIubeo promi utrofcjî binos,uthabeam ,<j delphica,Comparia ua- foris p^, ¿
ia Temper funt,unde ipfe Cicero dicebat,Sciphorum paria complura.Quaeriturde inquirendo res Multi
Quericur de plorando dicimus,& fie Qu^ftuslucri,&Qu^ftuslachrymarum.Poculum uas é РйпмСс
Porio q<íhaurirur,Cicero,Accepto póculo fubito in media porioneexcIamauir,Dimidiatum ^iq^lt
calicem bibi,non Dimidtum dicere debemus,non enim ipfe uas bibis,fed quod intra uas eft. uterquc
Olim & Quondam,& Ahquando tria témpora tenent,pra»term,pra?fentis,ec futuri,affarim in Coparía
ueniuntur exempla,praeíentisdemusqd' difficile uidetur.Tumidis quod fluftibusoüm Tundi- ^fa- R?'
tur.Quondam eriamuicbsredditinpra»cordiauirms.Expergifcimini aliqiiando, & capefcice Quemar
remplub.Confcribere eft multa fimulfcribere.Exfcriberequodabaliis fcriptumfit rranffèrre. Queftus
Tranfcribere cum iusnoftrumin aliumtranfit,Infcribereaccufationiseft,ueI occafionis, ad- p0™1"/?.
fcriberefignificarioniseft,deicribere diftionis,uel ordinarionis,Difcriberediéhonis. Extruere {n^'°tui
eftinaltumftruere,lnftruereaciem,uel actionem, adftruereaffirmare,Conftruereftruendo có calice ъй
îungere,Subftruereeftaliqua fùbterftruere fuperpofita re. Memini me fáceredicere debemus, binon di
nonmeminime feciffe,Nam Memini fermoeft torus pra?reriti rem poris,qui ante faftam ré Qriumn
in prafens reuocat,&fidixeris,meminimefecifle,duo practeritafimuIiungis.Cicero.Memj' kalian
ni me Pamphilum Libyranium mihi narrare íolitum. ídem infra,Refpódi Metello,ut debui tria tipo*
2fc memini me dicere,Terentius,Ego illam uidi uirginem forma bona,memini me uidere.Vir p! *cnere
gilius,Cantando folitum memini me códerefoles.Idem.Memini me auruncos ita ferre (enes ^ Afcn¿
oCmuítispra;tereainlocis.Nec|jinueniturubiabaIiis magnis auftorib0 memini ita pofitum fit bcrc in?
Ut non addatur autetiam,aut aliquantusrermo,quipr3?fenstempusreftituat.Nifiunoloco,et ftruere ^
quafihocmirabile. Namquemb oebahae memini me turribusaltisChoritium uidifteíenem, C?^ne?
quod poeta» pro neceffitate metri licuit ufurpare.Inftar illius rei dicere debemus, non ád inftar. m/feare
Quaeritur ab aliquantis,quare.s.litera inter liquidas pofita fit,cum uelut fola íyllaba 'haberi ui- * indar
deatur,ac propter hoc difta fit,fua» cuiufdam poteftaris efte. alia? autem liquida? in ipío concurfu S.cur ínt*
literarum,&íermonum ita conglutinantur,utpeneinterireuideantur.H3?c ratio apud Latium h'gdaspo
undelarinitasdic>aeft,&orta,&maiorpopiilus, &magis egregüsartibus pollens Thufci fue- 5,fuccu¿
runt,qui de lingua» fuá». G.Iiteram raro exprimunt,ha»c res fecit habere liquidam . arbor omne ítifdá ptá
Iignudicii?,arbos ñ nifi fi-uftifera.horadierum.Ora pro finibus.pignorarerrum.pignora filio- ft'seflê
rumj&arFecT:ionum.Columba»,qua» manfueta; fieri poftunt,&domibus adtuefcere. palumbes -phufcí
fera»arboribus,&fiIuis,faxilc|} inhabitantes, roburarboris. Veniunt,quiaccedunt, Va»neunt, pollentes
qui uenduntur. Confuefcimus bona.Infueícimus mala,adíueícimus utraque. Conringunt bo- artíbus
na,accidunt mala, Euentuntutraque. Fungi agereeft.Defungi eftdeficere,uel peragere.adole' ^?S"f
ícere augumenti eft. ínoleícere coagumenti eft,exolefcere uanefeenris eft. auena» ftenles germé д^д1
eft.Habena»dicunturretinaculaiumentorum,hoc de habendi poteftate,ilIud de oceupandiaui Hora ora
ditatediftum.Deuncem decern uncias,diuncem.xi.Pulchritudo forma» in uirisdignitas. Vnde Pignora
Cic.pro Ca»lio,Quis non poífit huic a»tati,atqj huic dignicati,& fi fine fufpitione, ac non fine ar Seenot
gumento maledicere.In foeminis autem honeftas dicitur. Vnde Teren.de horrido, & fène Eu- Confuef
nucho.IIIumneinhoneftumhominéambularefFormofitasueroinIuxuriofis, ut Formofum ícimus
{>aftor.Ipfe pronomen dignitatis. Ifteabie&ionis. Donumdantiseft.Munusaccipientis.il'- Adfurfci
ud a dando,hoc a muniendo,ueI a mouendo dicimus. Has manus huius hois dicimus,hanc ma Contín'
hum multos hoíes coniungere.Coarguere eft coercere,& compeníare. Arguere oftendere,& gUnt
t>atefàcere.Virg. Degeneres aníos timor arguit,unde argumenta dicuní.qua» caufàm cauía» oftc Euenifft
dunt,fun t fermones(ut ita dixerim)cómunes duo fibi cótraria fignificantes. Veftor eft illud,q Füngu .
portat,& qui portai. Hoípes eft qui recipit,et g recipu: .Sacer eft uenerádus,et execrádus.Virgi. adolefccí
Aun fácra fames. Vitus eft uídicatus,& punitus. Gratia?et bñ,& male rei cá,ná fie dicimus ami exolcfee?
ciciac!,utbñficii gfaiIrautSaluftius.Oppbriigfa.CiceroReligionis,&fupplicii gfacolendam Auene
&fruendátfadidem.EtTeren.C&ireferKacr^ Habene
 AGRAETIVS
vitos rant dîcuntur,& quasdonantur.Cic.de pra?fe¿bra urbana.Iftum üisuIIispopüIifuffragiis,cricfc
Gracia re ne potui.Donamus,& îllud quod damus,et illum cui damus.afnamus honore,afrîcimus inm
1utfragia ria. Eleuamus,& qua» in altum attollimus,& q alleuiamus Ieuiora facimus.Subducimus,& quae
Шпат? retjo fubtrahim°,& qua; in .pmpcu ofFerimus bello.Catilina,oprimum quemqj in pnmam acte
!um fubduxit.Pudet,& qrja« de alteriusfac>o,& qua» de fibJn Adelforum hbris Eichmi,Vbieura
Affidm? pudetprisínonanceconfeírum.Supremus,íummus,&ulrimus,&fuperiorem,& inferiorem Q
honoreet gnificat.Altum,&qd' furíumeft,& qd,deorfum.Procul,&lóge,&prope fignificat. Clypeo
«»/una ^ exeufla iagitta,procul<£ egregium cârorem,Damnarus,&addicbs,6YoWigatus,uelpotiusab
iubdud folutus.Virgi.Quem damnât laboran r quo,& ca;tera,ideft uirtus fua abfoluat,aut uictorem fa
mus ciat.Nunquam enim Virgi.in duobus locis unam rem ponebat,pra?ferrim cum aut interpone
Pudet retconiunftionem difiunftiuam. idem ipfê alio loco, Damnabistu quoqueuoris, íicut uoti
Alwrn* reusc"xerat.Hic ita,&ab(bluendos dixit.Vnde & iure damnas iftius,& iftumeftoligatum di-
Procui citur,hoc eft foluendo,efto ¡dum qá folui omnibus modis neceíTe eft, & fi res aliena ligatur»
Dánatus In prapofitio utri« cafui íeruit.Cum in loquellas rranfi t,fi t etiam communis intelIecTus,nam
In prepo. & íatis,«& parum,facTum aliquid,uelnonfa¿tum dicimus, ficuc impotens,& infrachis. Late-
Horrédú re'^ abfconfumeflealiquid dictmus,& late pa tere. Virgi Et feúra latenriacondunt,&Torua
Aduocaí folum fub fronte latebat.Hnrrendum dicimus defpicabilealiquid,& admirandum.Virgilius.
Illumes Oculos horrenda in uirginefixit. Aduocatur daturus patrocinium. Inuocatur prsftarurus
torrais аих&игп'Еиосашг prarbiturus obfequium.IIIuuies fordidum eft. Jngluuies uentris,illud qui-
Cómone dem a lauando,hoc ab ingluuiendo diftum.Torres lignum pramftum. Torrens aqua prarupta
mus decurrés. Cómonem" prseterita,admonem°pracfenna,M.onem9 futura.Ne multas íignificatio
Neptícu, nes habet,ut Ne quere doceri,ne loga aduerbiú phibendi. Ne breuis cóiunftio difíúcriua,ut eft
Vdocitaf Homines nefèrsene.Ne longa coniunftiocaufalis,uteft,Ne ten9pluuia;,&Nefubeantherba6
Gaudiuj Temeritas fine confino dicitur, audacia poftconfilium.Velocitas pedum,&corporum.Cele
Vícus ricas animorum, atquefacTrorum. Gaudium animi,atqjla»titia eft. Exultado membrorum,atq}
Viuum faétorum. Vlcus eft quod naícimr. Vulnus quod ab alio infertur.Viuum de uifturo dicitur, Vi-
Viuens uentem de morituro.Naícitur quod de utero decedit,Enafcitur quod de terra,aut deaqua ex
Nafatur urgit. Adducitur quisadrem inhoneftam,perduciturad ftudia,Deduciturad honorem. Eluxic
Ajiducit qui luétum deponit,ilIuxit cum lumen apparuit.Nunciaturdelonginquo, Denunciatur de
¡ахи: ' prsíenri, adnunciatur de futuro.annunciatur de excußndo,& repudiando. Cicero, Renun*
Nundat ciata eft tota conditio. Deportare deponere.adportare eftaliquid afFerre. Comportare in unum
adporcaf locum conferre.Exportaretollerc.Temperantiaeftanimorum.Temperatiorerum, Temperies
roportar uenrorum.Paflím aliquidinueninrerum derecorporalireftedicimus. affarim derealiquain*
tía рсгл corporali,primumenimdeinceiru,illuddeaíFatudic1tim. Lepus animal eft.Lepos iocunditas
Tempíes uoluptatis,unde & gratum ahquid Lepidum dicimus.Lepos eloquii. Recipimus aliquid defe
Lepus \ti rendum rogati.Sufcipimus noftra íponte. Afpicimus furíum.Confpicimus palam. Refpicimus
rerípím? fCtro.Infpicimusinrus.PraEtereaprseterititemporis.Saluftius.Nunqiiam Hiípanos pra»tereata-
fufapim? le facinus faceré audiui.Tem pons futuri.Prarterea haud fufpeclens.Eo uerbum primar períbnac
Confpid facit eo is ic.Eho aduerbium interrogantis eft. Ter.Eho Parmeno noftiíEo eriam aduerbium lo
Jj¡g . y ci,utfidicis.Eoredactusíum.Heuinterie¿tiodolentiseft.Eulaudantis.Ter.EiiFormio.Heuad
Eo»he uerbium uocantis.Eu refpondentis.Eo eftinterieftioiubentis,uelhortantis.Ter.Eo puer curre
Heu: Eu ad Bachidem. Limen xdium eft.Limes regionum.Arundo canna eft ab ariditatedifta.Hirundo
E? auis eft,quae tignisadhaeret.Hirudo fanguifuga dicitunSpirare uiuentis eft.Expirare mori.Pcrn>
traes" nacia тз1г rci' Perfeuerantia bona».Confequimur ftudio. Obfequimur officio. Perfequimur in
Arundo iuria.O bfequimurordine.adiequimuruoto.Nihil aduerbium,Nihilinomen eft. Nemoenim
Hirundo momenti.Nullus nihil dicitur. Genus familia?. Gentem regionem recîe dicimus.Laetamur d" no
Húudo ftris-Gratulamur de alienis Hoc grarificansla?ritia Cicero dicit.Neqj îftius hominis perditifubi
Expirare ta ЪввйД hui9 hominis ampliflïmi noua gratulatio diuitiis cum commouebat. Herbulum lo«
ptinatia cum dicimus,in quo herbaeft,etfiariduseireconfueueri cherboíum quiherbam facile general
Confe^ etiam fiad tempusaridusfit.Sicaquanc3m potionemre¿tedicimus,qua»aquamaliunderecipit
Nihil- aquoium locum,quod ex fe aquam fundat. Ita et mericam potionem,merofum autem uinum
Nihffi appellamus. A ttollit,aggerat fenbendum eft,in compofitione enim.ad przpofirio accufatiui ca
(uscorrumpitur
 DE ORTHOGRAPHIA LXXXrX
fus corrampitur,cum ièruire uocali incipic,qñ earn muta íequirur,integra autcm permanet,qñ Vocale«
i'emiuocalis,ut adficir,adripir,huius rei ratio reddéda eil. Vocales ois uocis principes funt,& do principes
literarum
mina: litera^quae fin t uniuerfa fortiora naturaliter faciiir,iubiecb & adiefta fibi ptegunt,xqlia Super
aüt,& refiftenua ellidunt.Nam quo nonnunq inter íe collifa frangunf,interdu,et Synaliphá fa Supra .
ciuntjita cóíonátes fibi créditas côferuâtjquaçj uirtutc neceíTe eft,ut femiuocales imitât« uicina Subter
5ubtus '
Siriufgre
œiuni
Subtus eft qcf demiHum altius nö côtingif.Sinû dicimus exterius fúmate ue receptaculú. Adúuf
miûueftis receptaculú interius iacens fecretii. Vir.Pandenréq3 finû,& tota uefte uocantc Csru- penus
Penetran
leum in gremiú.Gremiú aût dicitur a cótrario,ab ígreíTu difficili fina pcedút,ficut Aditú,& pe Me
nu,ôc pener.rabile,eo çpadiri,& penetran raro (oleâc. Largitashúanitatiseft. Largitioambitiôis Largítus
CraíTarií corporeis éj&üguineis.Grairariátanimi^utcrudelitatis.Albú natura tiúeíl.Cádidú Стапап
de (ludio. Ná & corpi,& aío aliquoties affignaí,albos ergo capillos,carmé cádidú refte dicim9 Album
candiduj
Muliebredicimus a mullere aliqdfa<ftum.M.ulierariú per mulleres ordinatü,et per uiros geítñ, Muliebre
1 uuentus ipía hoís a;tas,& Iuuenta ipía dea,ut grace dicitur,aut poetice. Delictum peccatú ali Mulleran
quandodicimus.Dele&um militia?,aut alicuius rei examinifdeleftionem appelIamus.Nam Di hum
I uuentus
ligi affeftionis eíl Deligí iudicii eft. ínter Cómodatíí & Mutuatú nô nihil diftat. Cómodamus Delecluj
arnica pro tempore equú,íeruú,uefté,hanc ipfam ré,quá dedimus recepturi. M utuodamus pe Díligí:
cuniá,triticú,uinú,& his fimilia,qus mutuo data rccipi neceíTe nô eft. Ligatqs uinculo. Legat Dchgi
teftamento.Loq eft hominis.Obloqui eft obtrecbtoris,ficut obicit,opponit . Adloq iuademis Cómoda
mus
eft^elhortantiSjUelblandientis.EIoquioratoris.PercuíTumcorpedicimus.Perciilliianío. Ci Mutuo
cero de fignis.Tanq illa face pcullus efle.Effertur q portatur,& Efferunt,qui laudando extollút dnmus
JdemCicero.i\imiüha;cillifortaireefFerunt.Difcríméadpiculumptinet,&idexpimentú.ln Ligat
Legat
digenes hoîes dicuntur.fndigetesdii. Idem indigetes,undegenicidii. Cicumpedesíuntobfeqa Loqut
íeruorum. Antipedesamicorú.Infita arbor eft,cuiinfifia:alienû germen includitur. Adfita cui Obloquí
íncolumi ahquid, ut fubftineat,adiungitur.Horatius,quia popul0 adfita íurgir,qmppe quar uiti Adloqui
bus mantantur.Fremor eft rumor hoíum.Fremitusferarú.Flauúdicimufrubeú,ficutFlaua Ce fcbqui
PcrculfÄ
res. Furuumnigrum.Furu* regina: Proíerpinae. Fuluum rubeum,& nigrum. Furmumfuper" Deferí ur
bum,fuluum leonem, &mluamaquilam,& fuluum aurum, utFulua pugnas nube tuentem, cfferunt
qua; haberetigneum de c«lefti,& fordidum de lugubri. Aut certe de Aenea iracundiam, d Tur Diícrime
no tnftitiá. Fuluum certe aurum ,cui ad decorem íplendoris fui ¡ngeniti ahquid addatur. Poftu- Indigetef
Circúpe*
Iaturaliquiddehoneftate.Poíciturimprobe.Ciceroinfrumentana.Incipiuntpoftulare,poíce' des
renimia. Aluusuirorumreftedicitur. Vterus mulierum . Venter utroque modo. Supplicia de Infita ar
tormentos dicimus^ prcabus diuinis. bor
Fremor
Flauurn
DONATI GRAMMATICÍ ARS PRIMA. Funjuttt
Fuluum
bu un um
fDeVoce Capl'um. Primií. Fuluum
aurum
OXEST AER ICTVS SENSIBILIS AVDITV Q.VAN Poftuiaí
tum in ipfo eft.Omnis uox3auc articulara eft,aut confufa. Articula* Pofatut
Aluus
ta eft,qu£ litens comprehendi poteft.Confuía eft,qua: ícribi nó po Vteruf
teft. Venter
P~De litera Capl'um. II. Supplicia
Voxqd
itera eft parfminima uocif articuIata?.Litera: alia; funt uo Voxarti
caIes,aliscófonantes.Cófonantium aha? funt iemiuoca- culata
les,alia»mutae. Vocales fun^qua: per feproferuntur, &p uoxoíufa
feíyllabam faciunt. Sunt aút numero quinque.a.e.i.o.u. Litera qd
Vocales
Harum duaM.&.u.tranfeunt plerumqj in cófonanrium poteftatem l , x. n.
Cumautipfe ínter fe gemmantur,aut cum alus uocalibus iungun tráfeuné
—. tur,ucíuno.Vates.H«cetiammedis,dicuntur, qa in çbuldam di- in cóhfói
ctionibusexprelfumfuumfonumnonhabent.i.uc uir.u.utoptumus. Extra quam formam.u. пдппшп
¿■oultac¿
Diomedes M
 DONATI
V.quâdo litera interdum,nec uocaKs,nec confonans habetur, cum inter, qliteram côfonâtem, & aliquí
liquefcit uocalem cóírituitur,ut quonia.quidem. Huic item digamon alcribiiolet, cum fibi ípla praepo
Digaroof
quid nitur,ut feruus,uulgus.Nam.i.literam geminad in una fy liaba pofTe plurimi negant.
Vocales Launa? omnes uocales & ,pduci,& corripi poflunt,atq3 eis folisafpirari quidam exiftimát.Semi
orones di uocales íut,q per fe proferuntur,et per fè fyllabam non faciunt,fun t aút numero íeptem. f.l.m.n
chrone .rf.x.Ex his una duplex eft.x.Et liquida? quatuor.l.m. n.r.ex qbus.l.5f.r.faciunt cóem fyllabam,
Aipiran'
uocalib? &.s.htera cutuídam iua?poteftatiseft,qua?in metro plerunqjuimconfonantiumamittit. I té ex
Scnonuo ílliss litera fuppontur liquidis.l.uel.r. quern admodum muta quslibet pra?ponirur,& cóem fyl
cales labam facit.Muta?íunt,qua?necperfe pferunturoiecper fe fyllabam faciunt. íuntaút numero
¿éiuocal» nouem.b.c.d.g.h.k.pq.t. Ex his fuperuacua? qbufdam uidentur .K. &.q.qui neiciunt quoties.3.
Liquide^
S.uim со fequitur.K.liceram pra-ponendam eiTe, quoties.u. fequitur per. q. non per.cícnbendum eft.
fonantis Quod.n.inter.q.& alteram conionantem nne altera uocali pói nô pôt.H.interdum confonans
amittit interdum afpirationis nota creditur.Y.&.Z.remanent,quas literas propter greca nomina aflïïp
Mute q
íímus. Altera namqs uocalis,a!tera confonans eft duplex. Vnde fit(ut quidam putanOlatinas lite
ras non plures efTe q* decern ,& feptem,fi quidem ex uiginti & tribus, una afpirationis nota é.h.
S: Vna duplex eft.x. Dua? fupuacua?. K.&. Q^. Dua» gra?ca?.y.&.z. Accidunt unicuiqj litera» tna,no-
y.z, men,figura3poteftas.Queritur.n.quid
Lrtereîa* uoeetur lirera.ci figura fir,& quid poffit.
tinc quot fOeSyllaba. Capuim. III.
Lfe quot Yllaba eft cóprehenfio literarum,uel unius uoealis enunciado, tempoç? capax. fyllaba*
accidant rum,alia? funt breues,alia? longa?,alia? côes. Breues funr,qua? & correptá uocalem habét
Sylla. qd
Syllaba & non defïiuint in duafconfonantes,aut una duplicem,autin aliçjd, quod fît pro dua-
breuis bus confonantibus.Longa?,autnatura,aut pofitione fiunt. Natura cû aut uocahs ¿>ducitur,ut. a.
Syllabe e.caut duy uocales i ungun tur,& diphthongum faciunt,ut.au.et.eu&.ei. Pofinôe eu correpta
longe
PoJjtío uocalis,aut in duas définit confonanresoit arma,arcus,aut in una duplicemait axis, aut in altera
conionantem ,& alteram uocalem loco cóíonantis pofitamoit aut Iuno,aut Venus,autin.i.lire
ram folam loco confonantis pofiram,quam nônulli geminant, ut Aio te Aeacida Romanos
uincere pdfl"e.Sunt etiam fyllaba?,qua? cóes dñr,cum aut correpta uoealé dua? côfonâtes fequûf
quarum prior aut muta qua»piáeft,aut.F.femiuocahs, &iequcsliquida,autcorrepta uoealis m
unam definir confonanté,ut Vafto Cyclopis in antro,& Vaftofqj ab гире Cyclopas, fequente.
H.quae plerifqj afpirationis uidetur nota ,aut cû correptá uocalem dua? confonantes iequuntur,
5y!Iaba# quarum prior.s.l itera eft,autcum partem orationis terminât breuis fyllaba,qua? in unam dïînic
rum tpa confonantem,aut pars oranonis définit in longam,qua?diphthongusappellatur, fequente ftati
Semipes uocali,aut cum pducîa uoealis eft,uocali altera fequente,autcum pnomen.C. litera terminará
uoealis ftatim fubfequitur,aut cum correptam uocalem fufcipit.Z greca duplex.Longa fyllaba
Pes quid duo témpora habet, breuis un um. fyllaba apud métricos íemipes nomina tur.
Pedes p-DePedibus. Сзрнлт. I HL
quota: çj Es eft fyllabarum,& remporum certa dinumerario. Accidunt unieuiej pedi, arfis, 8C
rhefis^numerusfylIabarum,rempus,refolutio,figur?,metrum. Pedes diíTyílabi funt
quatuor.Trifyllabi oftoduplices.Ergo difTyllabi quatuor hi funr.Pirrhichiufex duo
I bus breuibus, temporum duum,ut fuga.Huic contrarius eftSpondarus ex duobus 16
tribrach? giSjtemporum quatuor,uta»ftas. Iamb9 ex breni & longa, temporú trium,urparens.H.uic con
Molofluí trarius eft Troçha-us ex longa et breui,ut meta.Tnfyllabi ocTo hi funt. Tribrachus ex tribus brc
Anapcft?
DaAylus uibus, temporum triumoit macuIa.Huic contrarius eft MolofTus ex tribus Iongis, temporum
AmphiV fexoit A Eneas. Änapeftus ex duabus breuibus,& longa temporum quatuor,ut ratio. Huic con
brach us trarius eft Daftylus ex longa,&rduabus breuibus temporum quatuor, ut Ma?nalus. Amphibra
Amphí*
tnacrus chus ex breui ,&longa,& breui temporum quaruoroitcarina.Huic contrarius eft Amphima-
Bachius crus ex longa,& breui & longa,temporum quinqî,utinfula?.Bacbiusexbreui & duabus Iongis
Anabá', , temporum quinqj,ut Achates. Huic contrarius eft Antibachius, uel Pahmbachius ex duabus
chius
Palimba Iongis,& breui temporum quinq3,ut natura.Duplicesfedecim hi iuntProceleurnaricufex qua
chius tuor breuibus, temporum quatuoroit auicula.Hu'c contrarius eft Difpondauis ex quatuor Ion
Proceleu gis,temporum ofto,ut oratores.Diambus ex duobus Iambis,temporum fex,ut propinquitas,
maticm huic contrarius Ditroch«us ex duob° Trocha?is,temporum fex,uc cantilena. Annpaftus ex brc
ui,&
 ARS PRIMA XC
ui,&duabusIongis,&brcui,temporumfex, ut Saloninus. Huic contrarius eft Choryam Choiyä ¿
bus
bus ex longa,öt duabus breuibus,& longa temporum iex,ut Diomedcs. Huic córrarius eft I о* lonicus
nicus maior ex duabus longis,& duabusbreuibus temporum fex, ut iunonius. Paeô primus ex tumor
prima longa,& tribus breuibus remporum quinqj,ur legitimus. Раюп fecundus ex fecunda Ion lonicus
ga,& tribas breuibus temporum quinque,ut colonia. Pa?on tertius ex tercia Ionga,& tribuí bre maiorPeon prí.
uibus temporum quinqj,ut Menedemus. Рзсоп quartus ex quarta longa, & tribus breuibu? té'
porumquinq},utceIeritas.Hisconcrariiíunt quatuor Epitriti.Epitrirus primus ex prima breui, Epítrití
& tribus longis temporum feptem,utfacerdotes.Epitntus fecundus ex fecunda breui, & tnb9
longis temporum feptem,utconditores.Epitritus tertius ex tertia breui,& tribus longis tempo
rum íeptem,ut Demofthenes.Epitritus quartus ex quarta breui,et tribus longis temporum íep
tem,ut Fefcennius.Ex hinc deinceps alii pedes fyzygia? nafcuntur, nam quemadmodum pedes
quatuor ge minatim fedecim duplices faciunt,iidem cum cnlyllabis iuncri triginta & duo de le
reddunt.Tnfyllabi uero cum tníyllabis geminati fexaginta & quatuor colliguntur, агф excep Rhênius
to amphibracho,& Epitrito,quem metrici informem,& inconditum iudicant, quorum alte-- Fäniusin
rumtripIa,alterumepirriradiuifionepartimur,uniueríorumpedumtrina códitioreperitur.In opukulo
de póderí
ahis n.a»qua diuiíio eft,in aliis dupla,in alus fexdiipla,& prima Daftylica, fecunda íambica,ter bus ià te
ña Plomea nominatur. funtin unoquoqj metro pedes legitimi,funtnothi,íimplices pedes nó (timóme
amplius q ternas íyllabas,duplices non amplius q lenas haben t. Tonos alii accentus,alü tenores um citât
nominanr.Toniigiturlunttres,acutus,grauis,circumflexus. acutus, cum in grscisdiftionibus Acutus
tria loca teneat,ulnmum,penultimum,& antepenultimum,apud latinos penultimum,& ante
penulrimumtenet,ultimumnunquam. Circumflexusaucem quotlibet íyllabarumficdiftio Circtífle,
non tenebit,nifi penultimum locum. Grauis poni in eadem dicTione,uel cum acuto, uel cum Gtauis
circumflexo poteft,hoc ilh non eil commune cum ceteris. Ergo monoíyllaba, qua? correptam Monoíyl
uoealem habebunt, acuto accenm pronuntiabimus^tpix^ax^ix^ux.Qu^produñamuO' Iaba
calem habebunt,circumflexo accentu pronuntiabimus,ut res,dos,pes. Гп diifyllabis^ua» pno-
remproduíramhabuennt,&poíleriorem correptam. priorem fyllabam circumflecíemas, ut DiíTylla t
meta,creta,ubi,uelamba» producta;, uelpofteriorfyllaba produira fu erit, uel ámbar corrept* ba
acuemusprioremfyllabain,íiuecorreptafuerit,fiueprodu¿ta,iitleges,rcges,nepos,bonus. In
trifyllabis,& tetrafyllabis,& deinceps,fi penúltima correpta fuerit, acuemusantepenultimam,
ut TullusHoftilius.fipenultíapoíitione longa fucrit, ipfaacuetur, & ante penúltima accentu Trifylla.
graui pronuntiabitur, ut Catellus, & M etellus. Ita tarnen fi poíitione Ionga,non ex muta, &
liquidafuent,nammutabitaccentum, ut latebra:, tenebra?. fi ultima breuis fuerit, penúltima
uero natura longa, penúltima circumflecT:etur,ut Cethegus,peroíus. fi ultima quoqj natura fue
ritlonga,penultimaacuetur,ut Athena», Micena?, Incompofitifdiftionibusunufaccentuseft
non mmus,q m una pte orationis,ut maíefanus,interealoci. Acce ntus integris diftiombus ob-
íeruatur. Inmterieftionibuf, &mperegrimíuerbis,&inbarbaris nominibusnullicertiíunt
Accentuumlegem,ueldifhnguend»,uelpronútiandi ratio, ueldiícernenda>ambiguitatis,ía»pe
neceffitas conturbar.Sanegrarca uerba grecis accentibus melius efFerimus in Iatinis, neqjacutus
accentus in ulcima íyllaba poni poteft,nifi diferetionifcauía,ut in aduerbio póe.. Ideo ne ut uer
bum putetur modi imperatiui, neqj cirunflexus, nifi in ea particula,qua» eft ergo. Acutus accen Acutus
tus eft nota per obliquum afcendens in dextram partem. Grauis eft nota a fummo indextram Cucunfle Grauis
deicendens.C:rcunrlexusnotadeacuto,&grauifafta.Longuslineaafiniftra in dextram parte xus
sequaliter ducb.Breuis uirgula fimiliter iacens,ied panda,& contraftior.Hyphen uirgula fubie Longus
fta uerfui,hac nota fubterpotita duo uerba(cum ita res exigit)copulamus,ut anretuht greftum, Breuis
& TurnuSjUtanteuolanstardum prscefTeratagmen. Huic contraria eft Oiaftole,dextera pars Hyphen Nsar um
quídam circuli ad imam literam appofita,hac nota male coha»rentia diicemuiuur, ut Erepta: Dwftole
uirginis ira,& Viridiq? m littore confpicitur fus. Apoftrophus circuli item pars dextra,fed ad fú Apoflro
mam lireram appoiîta,hac nota eife oftendimus parti orationis ultimam uocalem, cuius conio- phe
nansremanetjUtTanton mecrimíedignum,DuxiíbfCafterum Dafian,& Pfilemapud latinos
H.uocaliaddita,ucl detrafta fignificat.
Diomecks M ii
 DONATVS
P"De"pofiraris,ueIdiftinftionibus СарГшп. V.
Res funt Pofiture,uel dirtm ftiôes,quas Thefis greci uocanr, DiftinÄio,Subdiih'n
¿tio,media Diftincrio.Diftinftioeft ubi finitur plena fenten ria, huius punctum ad
)fi[»i
iummam literam ponimtis.Subdiftinc'fioeíi ubi non multum fupereft de ièn tentia
Ш quod tarnen necesario ièperatim mox ¡nferendum fic,huius punftum ad imam li-
reram ponimus.Media eil ubi fcre tantum de fententia fupereft, quantum iam dixi
mus,cum tarnen relpirandum,huius punftum ad mediam literam ponimus.In lectiöe totafen
tentia Periodus dicitur,cuius partes limt Cola,& Comata,&c.

FINIS,

DOiNATl VIRI CLARISSIMI DE OCTO PARTIBVS ORATIONIS

ptes orof EDITIO SECVNDA.

ms qaoc
Parteien Y De p artibus orationis. Capí um. I.
с pales
due
Articulí ARTES ORATIONIS SVNTOCTO, NOMEN, PRO
lacini. In nomen,Verbum,Aduerbium,Participium,Coniun¿rio, Prepofitio
terirebo/ lnterieflio.Ex his dua; funt principales partes orationis, Nomen, &
ne carent
¡red Verbum.Lariniarticulum non adnumeranr. Graxi interieftionem,
R ois difV
finitio
Multiplures,muItipauciores partes orationis putant. Verum ex his
tres funt,qua» lex cafibus inflecTuntur, Nomen, Pronomen, &Par'
Kominif
accidétia ticipium. fDe nomine Capirulum. II.
quot Omen eft pars orationis cum caíu,eorpusautrem proprie со
Nome ар miiniter ue fignificans. Proprie,ut Roma. Tyberis. Cómuni'
pellatío ter,uturbs,&flumen.Nominiacciduntfex,quaIitas,cornpa'
uocabulú
differ unt ratio,genus,numerus,figura?cafus.Nomen uniusnominis appellatio
Qualitas multarumuocabulumrerumeft. íed modo nomina generaliter dicimus. Qualitas nominum
no .um bi bipartita eft,autenim propria íunt nomina?autappellatiua. Propriorum nominum fecundum'
parata
5pecies,p latinos quatuor funt fpecies,prenomen,nomen,cognomen,& agnomen,uc P.Cornelius,Sci»
pnorum pio Africanus.Omnia prenomina aut fingulis uteris notantur,ut C. Ca?far.L. Catilina,aut bi-
nominuj nis,utCn. Pompeius,autrernis,utfex.Ronus.Appellariuorum nominum multa* funt fpecies.
Prenóina Aliaenim íuntcorporalia,uthomo,terra,mare. Alia incorporaba, urpietas,infhtia,dignitas.
quot lfif
noten tur Alia funt prima? pofirioms,ut mons,íchola.Alia deriuatiua,ut montanus, ícholafticus. Alia di-
appeliatí minntiua,utmonticulus,fcholafticulus, Diminutiuorum nominum tres funt gradus, quo-^
uo£ ípés rum forma, quo magis minuitur,crefcit Пере numerus fyllabarö. 'funt etiam quafi diminuri-
Dimiuti
uorú no'/ ua,quOrú origo non cernitur,ut fabula,macula,tabula,uinculum.Etfunt noía tora greca? decli
tninum nationis,utThemiftho.CalypfoPan,íunttotaconuerfainlatinamregulá,urPoIydeus.PoI/ux,
gradus OdyfteuSjVlyíres. funtin grecá^Iarináqj formam,qua?notha appellantur, ut Achilles, Agamé
К oí atota non.Sunt alia omonyma,qua? una appellanone plura fígnificanr,ut nepos,acies.aries. Sunt etiá
greceddi
nationis aliafinonyma^ielpolionyma^utterrajhumiiSjtellus^nfis^ucro^ladius Alia patronymica,
Noía aof ut Pelides, Atrides.Ha?c & ab auis,& a patribus ía»pe fiunt.In his,qua? greca íunt, fiue maículía
tha filie fœminina fuerint,grecá magis feruabimus regula. Alia horum maículina aut in.des.exeút,
Omony¿ ut Atrides,aurin:ius.ut Pelei9 a Peleo,autí.ion.ut Nerion a Nereo. Fœminina amem,aurin.is.
ma
¿iínotiy* exeunt,ut Atreis,aut in.as.ut|Pelias,aut in.e.ut Nenne, funt alia Thetbica,ideft poí|eflíua,qua; i.
ma ue] po ius.exeunt,ur Euandrius enfis. Agaménonia? Mycena*. Etalia media? fignificationis, & adiefti-
líonyma ua noibus,ut magnus,fortis.Dicimus,n.magnus uir,fortis exercirus.Ha?c ét Epitheta dicunrur.
Patroni/
mica Alia qualitatis,ut bonus,maluf Aliaquántatis,utpuus,magnus. Alia gentis, ut Gra?c°,Hiípáus
Patrotiy; Alia patris,utThebanus,Romanus. Alia numeri,urunus,duo. Alia ordinis,ut primus, fecun-
Iiu'coç ter dus,fedprimus de multis,deduobus prior dicitur, fícur de duobus alteram dicimus, ita de muí
minatócs
as alium.Sunt alia ad ab quid difta,ut pater,frater. Sunt alia ad aliquid quodamm odo fe haben -
tia^ut
 DE PARTIBVS ORATÍONIS ХСГ
ria,urdcxccr?fíniftcr.H»c&compariuumgradumadmitcunt,nondcílrior,&íini(lrior,feddc- .. -
fterior,e с finifterior.Sun с alia gen eral ia ,ut corpus,a nimal. Alia fpecialia ,u t lapis,homo,lignum . яц^ J^
Alia facb de uerbo,ut diftor,facror,leftor. Alia fimilia parriripiís, ut démens, íapiens, potens. ¿ta: s¿ ad
Alia uerbis finulia.ut comedo,paIpo,contemplator,fpeculator.
г г r habentiafe
aliquid

P*DeComparatiuo. СарГшп. II f. Copara/

Omparationis gradus Гипс tres, Pofmiiuf.Comparariuus.Superlatiiius. Pofitiuus,ut tionifgra
fortis.Comparaciuus,ucfortior.Superlanuus,ucforñflímus. íed comparatiuusgra- <(Я8<1цо*
dus generis eft Temper cómunis.Comparanturaurera nomina, qusaut qualitatem, uu°P^Jf^
auc quanritatem fignifican c,fed non omnia nomina per omnes gradus exeunt. Ali* generis
quando enim pofitiuustantuminuenitur,utmediocris. Aliquando pofiñuus,etcomparatiuus Qi-enoía
uc fenex íenior . I uuenis iunior per íyncopam. Aliquando poíi tiuus & fuperla tiuus, uc pius piii ^адгайо
fimus. Nam pro fecundo gradu magis aduerbium ponirur.ur magis pius. Aliquando compara ¡Л,) gra
tiuus,& íuperlatiuus,u t ulterior ultimus. Aliquando fupcrlanuus rantum ,ut nouiffimus. Extra dibus fit
hanc formam funt,ut bonus,et malus,& magnus.Dicimus enim bonus melior optimus,malus £?ftityta
peior peffimus,magnus maior maximus.Comparatio nominum proprie in comparatiuo,& iu „lu^fale
perla tiuo gradu eft conftituta. Nam pofiriuusperfeftus,& abfolutuseft.ix-pe autem comparad' preponi
uus gradus pra;poniturfuperlatiuo,utftulriorftulciffirno,& maior maximo.{zpe minus pofiti' 5uperla#
uo fign i ficar,quis recipiat cópararióem ,ut mare ponricum dulcius q estera. Sspe idem |> pofiti nr?mitíy
no pofitus minus a pofitiuo ugnificat, quanuis recipiat comparationem, & nulli compararur, min¿mc
ut Jam fenior,ièd cruda deo,uiridifqj feneftus-Sunt nomina fignificatione diminuriua,intelle' Magi»
cbcomparariua,ucgrandiufculus,minufculus,maiuiculus. Comparatiuo,& fuperlariuo tarn maxime
autminus,autminime,autmagis,aut maxime adiici non oportet, adiiciuntur autem pofitiuo ¿^ 5^
tantum.Oicimus enim tarn bonus, nm malus,minus bonus,minus malus,minime bonus,mini coparan
mç malus,magis bonas,magis malus,maxime bonus,maxie malus.Comparariuus gradus abla* uo quädo
tiuo cafui adiungitur urriufque numeriied turn hoc utimur,cum aliquem uel aIieno,ueI íuoge ^*£}¿''
neri comparamus,ut Heftor fortior Diomede,ueI audacior Troiams fuit. Dicim9 autc forrior fu¿ regat
hie q ille. fuperlatiu9 autem grnitiuo tanrum plurali adiungitur. fed nunc hoc utimur, cum ali- Suplati>
quern fuogeneri com paramus,ut Hcftorfornffimustroianorumfuit, Plerunq$fuperlatiuus,p uoquâdo
pofînuoponitur,ut nulli comparatur,ut luppiter optimuf maximus.Interdum comparatiuus JJ^f„
nominatiuo adiungitur,utdoftior hic ¿fille, gimen

P'Degeneribus nominum. СарГит. НИ.

Enera nominum funt quatuor.Marculinum,Foemininum,Neutrum, Commune сешл
Mafculinum eft,cui numero fingulari caíu nominatiuo ,pnomen,uelarriculus ptx- nominuj
poniturhic,ut hic magifter.Fœmininumeft,cui numero fingulan cafu nomíanuo quot
pronomen,uel articulus pra?ponitur ha?c,ur ha»c mufa.Neutrum eft,cui numero fin
Í>ulari cafu nominatiuo pronomen ,uel articulus prarpomtur hoc,ut hoc ícamnum.Cóe eft,qd" Genera
imul mafculinum ,fo3mininumcß fignificat,ut hie 8C hare facerdos. fed ex his,uel pricipalia,uel nommuj
folagenera duofunt, mafculinum &foemininum.Namneutrum,&cóe de utroq$nafcuntur. pncípaha
Eft etiam tnú geneçi cóe,quod omne dicitur,ut hic ÔC ha?c & hoc faJix.Eft epicoenó, ideft pro* promiícu
mircuum,quod fub una fignificanone maré,ac foeminam cóprehendir, ut paffèr & aquila.funt um
prsterea alia fono mafculina,intelleftu foeminina,ut Eunuchus Comoedia-Oreftcs Tragoedia Noía ge*
Centaurus nauis.Alia fono füeminina,intelleftu mafculina,ut Feneftella ícripcor. Aqla orator. °^[д *£
Alia fono neutrajintelleftufoemininajUtPhronefium.Glyçerium.iophroniumjqus-mulierei no
íunr. Alia fono faeminina,intellecT:u neutra,ut poema,íchema.Alia maíeuhna,intellecíu neutra
ut pelagus,uuIgus.Sunt p«terea nomina in fingulari numero alterius generis,& alterius in plu Neg ícer
rali,utDalneum,tartarus,caelum,porrum,cafpe,loca,fori nauium. funtitem nomina incertige- ¡sif/aftu*
neris inter mafculinum,& foemininum,ut correx,radixffilex,finis,íhrpis pinus,pampinus,díef сШ neu
Suntincerri generis inter mafcuIinum,&neutrum,utfrenus,clypeus,uulgusípecus.Suntnoía tiigencní
incerti generis inter fœmininum,& neutrum,ut buxus,pyrus,pinus,malus. fed neutro genere jffffifff
fruftum , fosminino ipfas arbores Пере dicimus. Sunt etiam genera nominum fix?, funt rao.
Diomedes M iii
 Î.ÏT- DONATVS/J * <1 !
fixa noía bilia.Fixa íunt,qua?in altcrum genus flefti nópoffunr,ucpater,mater,frarer,foror. Mobilia auc
a:Mobi* propria funr,& duo genera ex fe faciunt,utCaiusCaia.MartiusMartia,aut3ppellatiuafunr,&
lia
Diminuí tria genera faciunt,ut bonus bona bonum,malus mala malum.Sun t item alia nec in totum fixa,
tíua non nee in cocum mobhlia,utdracodraca?na,leolea?na,gaIlusgallina,rex regina, funt diminuritra,
íerüát ge qua; non feruant genera,qua? ex nominibus prima? pofirionis acceperunt, ut ícutum fcutella,pí
nusprimi
géeris fui ftrinum piítrella,canis canicuía,rana ranunculus,ftatua ftatunculus. Nomen in.a.uocalem deii-
Nomen nensnominatiuocafu numero íingulariaui mafeulinum eíl, ur Agrippa,auc foemininum, uc
in. a. Marriaaucneutrum,uttoreuma,fcd tarnen graecumeíljaurcómune^itaduena^autepicoenon,
In.e» utaquib Nomen in.e. uocalemdefinensnominatiuo cafu numero fingulari, autfoemininum
In.i.
In.c. gra:cumeíl,ucEuterpe,aucneutrum,utíedile,Noméí.i.uocalemdefinensnominatiuocaíunu
In.u. merofingulan,autneutrum grscumeft,utgummi,fynapi,auttrium generum-,&aptoton,uc
Numeri frugi,nihiIi.Nomen in.o.uocalem definensnominatiuo caíu numero fingulari, aut maículinú
nomina eft,utScipio,autfœmininum,ut Iimo.autcommune,ut homo. Nomen ín.u.uocalem ó^finení
quot
tíualísnu nominanuo caíu numero fingulari tantum neutrum eft,ut comu,genu,gelu,ueru,Sed ha?c nó
mcrus mina^ qua: in confonautes definunt,dmerfas regulas,& mulriplices habent.Numeri funt duo
Noiame? fJngularis,&pluralis.Singularis,ut hic íapiens.Plurahs,ut hi fapiétes, Eft &dualis numerus, qui
tallica: SC
qad men fingulariter enuncian non poteft,ut hi ambo,& hi duo. funt eriam nomina numero cómunia,
furam p5 utres,nubes,dies. Sunt femperfingularia generis maículini,utpuluis,íanguis. Sunt íemperplu'
du% reft: ralia,utmanes,quirites. Sunt íempfingulana generis foeminini,utpax,lux.SuntfcppIurali3,ur
runtur fe kalend¿e,núdins,feri^quadrig3e,nuptia?,ícaIa?,ícopa:. Sunt femperfingularia generis neutri,uc
re ftp fin
guiaría pus,uirus,aurum ,argen t um,oleum ,ferrum ,triticum ,ha?c 8c fere ca?tera,qua? ad m enfuram ,pó -
Figur no dus ue referuntur,quáquam muirá confuetudine ufurpata funt,ut uina,mdla,hordea. Sun r lem
minum per pluraha eiuídem generis,utarma,moenia,floralia,íaturnaIia. Sunt quídam pofitione ímgu
noiaquot
modis có laria,intellecT:upluralia,utpopulus,conuentuSjConcio,plebsmultitudo. Sunt quídam pofitio-
ponantur ne pluralia,intellecîu fingularia,ut Athena?,Cuma?,Thebe,M.ycena?. Figura nominibus acci ■*■
Que noía dunt dua?,Simplex,& Compofita, Simplex, ut doftus,prudens. Compofita,utídoftus,impru
cópollta dens. Componun tur autem nomina modisquatuor,exduobusintegris,utíuburbanus, ex duo
ex utraqj
parte de* bus corrupris,ut efficax,municeps,ex integro,& corrupto,ut ineptus, ííulfus, ex corrupto & í-
' ehnentut tegro,utpinnipotens,nugigeruIus.Componunturetiamexplunbus,utinexpugnabilis,imper
Stqexfía territus.IndeclinationecompoiîrorumnominumanimaduerteredebemuSjÇpeaqua; ex duo-
tantum bus nominatiuis compofita fuerint,per omnes cafus ex titraqj parte declinan poflunt, ut eques
Cafusno
minum Romanus,pra?torurbanus.Qua: ex nominatiuo,& ex quolibet alio cafu compofita fuerint,ea
Reçu parte declinan rantum,qua fuerit nominatiuus caíus,ut Pra?fe¿tus equitum. Senatuíconfultum
quot Prouidendum eft autem, ne eanomíacomponam9,que?autcompofitafunr,autcomponiom
Oblíquí
Abltatío niño non poírunt.Cafusnominumíuntfex,nominatiuus,genitiuus,datiuus,accufatiuus,uoca'
qui fext? tiuus,& abiatiuus.Ex his duo refti appelIantur,nominatiuus,& uocatiuus.Reliqui autem obli
ЪС fcpttif qui. Ablatiuum gra?ci non habeñt,hunc quidam feptimum,nonnulli íextum cafum appellant.
mufeafus Eftautemnominatiuus,uthicCato,genitiuushuiusCatonis,datiuushuic Catoni,accuíatiuus
díciígred
carenr hunc Catonem,uocatiuus o Cato,ablatiuus ab hoc Catone.Quidam etiam afiumút íeptimum
Septimuf cafum,qui eft ablatiuo fimilis,fed fine prarpofirione ab, utfitablatiuus cafus,ab oratore nenio,
canis íeptimus cafus,oratore magiftro utor.Sunt autem forma? caíuales fex,ex quibus funt nomía aba
Abitas monoptota,alia diptota,alia triptota,alia tertraptota, alia pentaptota,alia hexaptota. fun t pra?te
Monop*
rota Dip rea ha?c aptota,qua? neqî per calus,neqj per números declinantur,ut frugi,nihili,nequá, fas, ne-
tota : trip fas,nugas. ín qua forma funt etiam nomina numerorú a quatuor uíqj ad centum. Nam ab uno
tota : Te ufqj ad tres per omnes cafus numeri declinantur.í tem a ducenris, & deinceps pra?ter mille.funt
traptota:
Pentapto & nomina, quorum nominatiuus in ufu non eft,utfiquisdicat.Hu'nc laterem abhacditfrone.
ta:hexap ítem per cuteros cafus nomina multa deficiunt,ut fponte,tabo.funt pra?rerea nomina,quorum
tota alia genitiuumcaíumtrahunt,utignarusbelli,íecurus arm orum. Aliadatiuum,utinimicusma
Laterem
5 ponte lis,congruus parib9. Alia accufatiuum,fed figurate,utexofus bella, pra?ícius futura. Alia ablati*
Ditione: uum,ut íecundusa Romulo,altera Sylla. Alia feptimum cafum ,ut dignus munere,mafíus uip
Tabo rute.Omnia nomina ablatiuocafu numero fingulari quinqj Uteris uocalibus terminannir,íed
Noía liit
ueiíoa ca ea duntaxat,qua? non funt aptora,in illisenim regula non tenetur. Q^uarcunqj nomina ablatiuo
cafu
 ARS SECVNDA XCÍI
cafu fingulari.a.litera fuerint termiara, geniriuum pluralcm in.rum.fyllabam mi tcunc. Datiuuíí Qü^noía
&abIatiuumin.is.ucabhacmula,harummuíarum?his&abhismufis.Neceirc eftautem con- cknatiöis
tea hanc regulam,ur declinentur ea nomina, in quibus genera difcernenda funt, ucab hac dea i. bùs. ter
harumdearum,his&abhisdeabus,nefidiisdixerimus, déos non deas fígnifícare uideamur. minee da
Qipcunqs nomina ablaciuo fingulari.e. litera correpca fuerinc cerminata genitiuum pluralem ÏÏÏÏSLÎ?
in.um.íyllabam mictunt,daciuum,& ablaciuum m.bus.uc abhocpariete,horum parietum,his piu^]^,
& ab his parienbusCon tra hanc regulam inuenimus,ut ab hoc uaiè,horum uaforum ,his ее ab Vafe:
his uafís.Si uero.e.produfta fuerinc terminata, genitiuum pluralem in.rum.fyllabam mictunc, Ц5Ш5
datiuum,& ablaciuum in. bus.uc ab hac re,harum rerum,his & ab his rebiis.Sed hxc regula pro
prie fœminini generis pucaf.Quaecunqj nomina ablaciuo caíu (íngulari.i.litera fuerinc termina АЛага
ca,genitiuum pluralem in.ium. mittunc,datiuum 8c ablaciuum in.bus.uc ab hac puppijhaçj pup pluralem
pium,his & ab his puppibus. Huiuí modi nomina caíum accufaciuum pluralem propter différé tert!e **
tiam melius in.is.qin.es.fyllabamcerminanc)uc has puppis^auiSjClauis^ia puppim, nauim, abqffme
clauim,& non puppem^nauem^lauem.Eorumautemnominumjquaígenitiuo caíu pluraliin líusin.ís,
¡um.íyllabam exire poíTunc,crina regula eít.Prima eorum eít,quas nominariuo cafu fingulari.n. Я l »«.ter
& s.liceris rerminancur,uc mons moncium. Altera eorum,qua; ablaciuo cafu fíngulari.e. correp dJSJJL
ca fíniuncur,& fosminina iünc,uc ab hac clade,harum cladium,his & ab his cladibus, & ab hac noíum de
ca?de,harum ca?dium,his &ab his cxdibus.Tertia eorum,quxablaciuo cafu fingulari.üicera cer finétíum
minancur,ucabhacreíti,harumreftium,his&abhisreftibus.SedhaícreguIa enam accuûciuu »°»jumin
lîngularem interdum per.im.íyllabam cerminac,uc hanc re(rirn,& hanc puppim, horum muí- |0mo do
ta cernimusconfuetudinecommucaca.Qaua?cunq} nomina ablaciuo cafu fmgulari.o. litera fue mora do
rint cerminaca,genitiuum pluralem in.rum.fyllabam mittun c,daciuum & ablaciuum in.is.uc ab mibuf
hoc dofto,horumdoftorum,his &ab his doétis. Contra hanc regulam inuenimus,utabhac ¡¡¡£2*2
domojharum domorum ,his &ab hisdomibus,&ab hoc iugero,horum iugerorum,his & ab acribus
his iugeribus.fed feíre debemus mulca quidem ueceres alicer declinaíTe,uc ab hacdomu, harum Euphosi
domuum,his&abhisdomibiis,&abhociugere,horumiugerum)his& ab his iugeribus.Ve- mas; ínter
rum meminerimus Euphoniam in di&ionibus plus incerdum ualere,q Analogiam ,ec regulam anafogía*
praecepcorum. Q^iuecunqj nomía ablaciuo cafu fingulari u.hcera fuerinc cerminata, geniriuum Artubus
pluralem in.um fyllabam mitcunt,gernina.u.litera,datiuum & ablaciuum in.bus.uc ab hoc flu- ab ami
äu,horum flucl:uum,his 6C ab his rluftibus. Nam nihil neeeife eft retinere.u.literam, & fluftu* Jj¡eSj¿it*
bus dicere,cum artubus neceííicacedicamus,ne quis nos arces,nó artus fígnifícare uel exiftimet. emblema
In hanc regulam non ueniunc,uc dictum eít ,apto ta nomina,uc fas,nefàs,nequam, nihili. Non epigram»
ueniunc cancum pluralia,uc Saturnalia. Vulcanalia.Compicalia.Non' ueniunc qua; a graséis fum fchema:
pfimus,utEmblema,epigramma,fchema,poema,ftemma,Namhuiusformae nomina ueteres ^a""^,^
ctiam focminino genere declinaban t.ln his regulis Analogía, uel ex colla none pofitorumno- mni gene
minum,uel ex diminutione cognofcitur.Meminerimushasc greca nomía ad gracam formam risquo n#
melius declinan ,& fulla nonnulli ad lacinos caius conancur infleftere.Duodecim aucem liceris m^ÏS
omnia nomina cafu nominariuo numero fingulari terminan tar, uocalibus quiuque.a.e.i-o.u. <>iumno#
Semiuocalesfex.l.m.n.r.s.x.Mucauna.t.A.uccabula.E.uciedile.I.ucfrugi..0.ucracio.aucgenu minuduo
♦L.ut met Щт (camnum.N.uc flumen.R.uc arbor.S.uc flos.Xait nox.T.ut caput. Qjiidam ad deam Щ
düciunecut 1ас,& alec. , {gJS»
r;p 'i\\j':) .o.Viv P'Depronomine. Capt'um. V. diffinitio
Rortomen eft pars orationis,qua» pro nomine pofíca cantundem pene fignificat,p- Acddétía
fonamqj interdum recipitPronominiacciduntfex.Q^ualiras.Genus.Numerus.Fi Sä!^1
gura.Perfona.ee Cafus.Qualitas pnominum duplex eft,aucenî finita funt pnomia, Emita p/
_J aucinfinita.Finiiafunt,qua;recipiuntpfonas,utego,tu,ille.Infinitamnc, qusnóre nomia dC
cipîuntpoinas,ucqs,quaî,q3. funt ctiá ¿>nomina minus qfinica,ucipfe,ifte. fut prcpofíriua^uc ^nita ас
quis,hic. funtfubiecbua,utis.idé. íunt alia genris,utcuiasnras,cuiatisnoftraris. Alia ordinis,ut m/taUS
quotus,totus,AUanumL'ri,utquot,tocAliaadaliqddicl:ainfinita, quxnecpíonam, neclocú, prepofíti
nee eps defignanc,ut cuius cuia cuiu. Alia ad ahqd difta finita,ut me9,tu9,íuus,ha»c ct poíTeffiua ua pnofci
dñr. funt ite alia qualicacis^utquaiis^lis. Alia quáritatis,utqntus,cácus. funt alia demonftrariua Q^tîî
quae répr zíentem notác,uchic hxc hoc. Alia relatiua,qu* re ablenté fignificant, ut is ea id. funjc
Diomedes M. iiii
 DONATI
r?ficraha alia m3gisdemonftratiua,ucEccum,cccam,clIum. Genera pronominibusita utnominibusac-
Ad alnd cidunrpeneomnia,Mafcuh"num,utquis.Fœmininum,utqua?.Neutrum,utquod.Commune
dicta fini utquaIis,taIis.Trium generum,utcgo.tafui.Numerusacciditpronominibufuterq}.SinguIaris
ta: 5¿infi utifte.PluraIis,ucifti.Sunreriamnumerocommunia,utquiqua?.Didmusenimquiuir, &qui
poflHIiua uiri,qua? mulier,& q use mulleres, funtpronomina tota fingularia,ut meus,ruus, íuus. funt tota
Pronoía pluralia,ut noítri,ueftri.Ex parce fíngularia,utmei,tui.Ex parre pluraIia,utnofter,ueíler.Figura
qlítatis etiam in pronominibus duplex eft.Autenimíimplicia fun tpronomina,utquis. Áut compofí*
flrariua ' ta,ut <lu,^lu*s'*^am compoíica pronomina fecundum formam nominum ex ea parte declinan
ßccum: tur,quapronomenfueritcafusnominatiui, cuireiexem pía funt ha?c,quifquis,quiínam,quif-
Ellum piam,aIiqu¡s,&ca?tera.Nam idem quod confiât ex duobuscorruptis,cumproducitur mafculi
Genera |) numpronomeneft,cum corrípiturneutrum. Hiccorreptum pronom en eft. Hicprodftum
Pronoía aduerbium loci,Perfonaefinitispronominibusaccidunttres.Prima,ut ego.fecunda,uttu. Ter-
côpofita tia,ut ille.fed prima prfona,& fecunda generis funt omnis,& perfona prima in hoepronomine
ex 3 parte cum eft numeri fínguIaris,non habet uocatiuum cafùm,pluralis uero habet.Cafusitem prono»
Id -H minum fex íunt,quemadmodum nominum.Nominatiuusuthic.Genitiuus,uthuius.Datiuus
Perfona uthuic. Accufariuus,uthunc Vocatiuus,uto.Ablatiuus,utab hoc. funtpronomina, qua? non
prima an peromnescaíusdeclinátur,utEccum,eccam,ellum.Cuius}cuia,cuium.Cuiatis,noftrans. funt
heat pot etiam alia fine nomiatiuo&uocatiuo,utfui,fibi,fe,afe.haec etiam numeri funt commúis. func
fum Ca iccmfineuocanuoiuteg°imeiueImis)mihi,me,ame.Nullumautempronomen recipitcom-
Cumsia. parationem,quamuisquaIitatem,autquantitatem fignificetJnter pronomina & artículos hoc
' iura» eflè intereft,qjpronominaeaputantur,qua?cumfolafînt,uicemnominiscomplent,utquis,iIle,i(te
^nomina Articuli uero cum pronominibuSjautnominibus^urparticipiisadiungun^ut hic, huiuSjhuic
no°recipe bunc O.ab hoc,& pluraliterhi,horum,his,hos.0.ab his.Ha?c eadem pronomina, & pro arti*
te compa culis,& pro demonftratione ponuntur.neuter.uter.unus.omnis.alter.alius.ullus.ambo.uterq},
ration«?^ funt qui nomina, funt qui pronomina exiítimant. Ideo cp Arnculisin declinarione nó indiget.
Articuiuf „.-. __ . ~ ч *»r
quíddíffe f De Verbo. • t Capium. Vi. ■
rant
Oarticul Erbum eft pars orarionis cum tépore, & perfona fine cafu,aucagerealiquid,aur parf
lus
Neuter: aut neurrum íignificans.Verbo accidunt feptem.QuaIitas,Comugatio,Genus, Nu
titer : un? merus,Figura,Tempus,Perfona.QuaIiras üerborum in modis,& formis eft. Modi
ois» Alter autem funt (ut multi exiftimant) feptem.Indicatiuus,qui & pronuncianuufdicitur
fufambo ut'cg°,íniPerariuus,utIege.Promifíiuuf,utlegam.Sednoshuncmodumnóaccipimus.Optá
uterqpan tiuus,ututinam legerem .Subiunftiuus,ut cum Iegam.Infinitiuus,ut legere, Imperfonalis,ut It
lint j>no gitur.Sed hunc modú qdam pro genere,acfignificarioe uerbi acápiunt.Cuiusuerba nut in.tur.
v"b Ai €xCuntíaut>n'I:'autm,«.Sed qua; in.tur.&in,it,exeunt,ha'cabindicatiuooriunrur,utlego legi
finitío tur,contingo conringit. Q^ua? aút in,et,exeuntduas formas habent,Aliatnimabindicariuo ut
Forme niunt,ut mifereor miferet. Alia a fe oriuntur,ut puder,ta?det,poenitet,hbçt>quarnuis oeteres dil
uerboruj xerít pudeo,poeniteo,& ta?deo.Qualitas üerborum etiam in formis eft confhtuta, quas formas
Medítatí aul ucrDorum generibus,ideft fignificationibus admifcenr.Forma; igitur quatuor íunt . Реггей
ua Freqn cb,Meditatiua,Inchoatiua,Frequétatiua.Ná & in his greca ligua deficit. Perfecb,utlego.M*
tatiua ln ditariua,utléclurio.Frequentatiua,utlectito.Inchoatiua,utferueíco,caleíco. fedfrequentatiua
choatiua uerba temper prima? coniugationis funt. Inchoatiua non per omnia témpora declinántur,quia
tiuaano* qua,inchoantur,pr«eteritumtempusnonhabenr,&oriuntura neutralibus uerbis. funt etiam
mine frequentatiua de nomine uenientia,utpatrizat,gra?cizar. funtquaíídiminuriua, qusaperfecb
Frequéta forma ueniunt,ut íorbillo,fugiüo. fun t fine origíe perfefta? forma»,ut pituTo,uacillo.Et frequé-
^JJ^n tatiua fiepein tres gradusdeducuntuerbum,utcurro,curío,curfitoía?pein duos tanrum, utuo
íbuerbG Iouolito. funt uerba inchoatiuisfimilia,qua? inchoatiua non effetemporüm conííderatione di
deducant gnofcimus,ut compefeo com pefcui. funt ítem alia inchoatiua, qua? a perfecb forma ueniút,ut
Coúigati hórreo horrefeo. funt qua? originem fui nonhabent,utconfuefco,quiefco. Coniugationesuer
borum ' bisacciduntrres,prima,fecunda,tertia.Primaeft, quas indicatiuo modo tépore pneíenrinüero
Prima íingulari fecunda perfona uerbo aftiuo,& neutráli.a.^ducbro habet anee nouiffimá litera paffi
uocômuni
 ARS SECVNDA XCIII
uo communt,&cPponenti ante noniflïmam íylIbá,utuoco uocas,uocor uocarií.Etfuturu tem Secunda
pus eiufdé modi in.bo.& in bor.fyllabá mittit,ut uoco uocabo.uocor uocabor. fecúda eft, qua?
indien tiuo modo tépore pra?fenti núero íingulari fecunda perfona uerbo a¿riuo,& neutrali.e((p
duela habetantenoiufïïmaIiteram,paffiuo,cômuni,& déponent! ante nouiffimá fyllabam,ut Tertía
moneo mones,moneormóeris.Er futurum tempuseiufdem modi in.bo.&.bor.fyllabam mit
rit,ut moneo monebo,moneormonebor.Tertiaeft,qua? indicatiuo modo tempore pra?íenri рц^и щ
numero fingulariiècunda perfona uerbo aftiuo,& neutrali.i.Iiteram interdum correptam, in bo:&:in
terdum produftam habet ante nouifïïmam literam,pafïïuo,communi,& deponéti.e.correpta, bor. «WW
ueLi.produftam habet ante nouiflímamfyllabájUt lego legis, & legor legeris, audio audis, & acVbw 5r
audior audiris.Etfutuç2 tépus eiufdé modi in.am.& i.ar.fyllabâ mittit,ut lego legam,legor legar te omga%
audio audii,audior audiar. Eft altera fpecies terna? côiugarionis,qua?.i.producbenuntiatur,hâc
nonnulli quartam eífe coniugationem putant,quod futurum tempus eiufdem modi in.am. & Genera
ïn.ar.in.bo.&.bor.fyllabammittit1utieruiotèruisieruiamferuibo,uinciouincisuinciamuinci' исгьогиг
bo, uincior uinciris uinciar uincibor.Quod quidá réfutâtes negát in.bo.& in.bor.rite exire poi Actiua
fe tertiam coniugationem,niii in eo uerbo,quod in prima periona indicatiui modi téporis pra? Paffiua
fentis,numerifinguIaris.e.ante.o.habuerit,ut eo,queo,eam,queam,ibo,quibo,&paifiuo que- N^^,n
or,qucar,quibor,&fi qua funtfimnia.Generauerborum,qua?abaIiis fignificarionesdicunf, ,-.
funt quinque,aftiua,paiïïua,neutra,communia,deponentia.Aftiua font quaî.o.litera terminan Neutraín.
tur,& accepta.r.litera faciunt ex fe paflïua,ut lego legor.Paífiua funt,qua?.r.litera terminantur, j1™» ,
&eaamuTaredeuntinaftiua,ut legor Iego.Neutrafunt,qua?.o.lirera terminant, &accepta.r. \lufn,u
litera latina non funt,ut ílo.curro. íunt etiam neuira,qua?.i.Iitera termíantur,ut odi,noui,cœpi. Neutro
memini. funtitem,qua?in.um.fylabam delínunt,utfum,profum,obfum. funtitem, qua? in.t.Ii pafliua
teramexeunt,& imperionaliadicuntur,utpudet,pœnitet,libet,oportet. fed ha?c, & fimilia de mepo"c
feftiuaexiftimandaíunt. funtprstereaneutropaflïua,utgaudeogauifusfum,foleofolitusfum, cóia
audeoaufus íum,fio faftusfum,fido fiíus fum.Deponentia funt,qua?.r.Iitera terminantur, & ea . ferutor te
amiffalatina noniunt,utconuitior,collucl-or.CommunSafunt,qua?.r.Iitera terminantur,&in * fctutor
duas formas cadunt,patientis,& agentis,ut fcrutor,criminor.Dicim9en:m ferutor te,& leru 'Verba ic
torate,criminorte,&criminorate. íunt uerba extra hancregulam, qua? ina?qualia dieuntur, quahá
utíoleo,facio,fio,fido,audeo,gaudeo,uefcor,fero,medeor,edo,pando,mando,nolo,uolo,ma Verbaíde
loteo. font qua? declinari rite non poffunt,ut cedo,aue,falue,faxo,fàxis,infir,îquam,qua?io,aio. ^"£blI,a
funt item monofyIlaba,qua? etiam extra regulam font produfta,utfto,do,fïo,no. fue uerba in* npfyllaba
certa: fignifica tionis,u t tondeo,labo,fabricOjpunio,mumo,patior,munero,popuIor,aflentior Verba in
adulor,lucTor,arguor. Haec enim omnia uerba,& in.o.& in.r.literas finiuntur,& his uerbis tem «rtefigni
pora partieipiorumaeeidunt pene omnia, funt item uerba,qua? compóerepoflumus,utpono ^^^ ,
traho,repono,retraho. funt,qua? non poflunt,utaio,qua?fo.Numeri uerbis accidút duo, fingu uerboruj
fularis,&pluralis,íingularis,ut Iego,pIuralis,ut legimus.I tem íecundú quoídá dualis,ut legere Dualis
iguœ uerborum dua? íunt,au t enim íimplicia íunt uerba,ut ícribo,aut corapofita, ut deferibo p"i*J*
Coponuntur etiam uerba quatuor modis,ficut& estera? partes oration is,exduobus corruptis Ucft,0ru2
ut officio,ex duobus integris,ut obduco,ex corrupto & integro,ut aligo,ex íregro & corrupto Quotmo
utdefringo. funt uerba compofita,qua?íimplicia fieri poífimt,utrepono,diftraho. funt, qua? djs uerba
non poírunt,utfufpicio,compleo. Tempora uerbis accidunt tria,pra?íens^r3?terir.um,etfutum "¿^ц
Pra?íens,ut lego,pra?teritum,ut legi,fururum,ut legarmPraererititemporis differentia? funt tres, ucrboruj
împerfècb,perfefta,pluiquamperfecb. Impfe¿ta,ut legebam,perfefta,utlegi,plufquamper Prcreriti
fefta,utIcgeram.Ergo in declinatione uerboç: quinqj témpora numeramus,pra?íens, pra?tentú ÜP'? diffe
imperfe¿tum,pra?teritú perfe¿him,pra?teritum pluíquaperfe¿tum,& futurum. Perfona: uerbis pee"fonc
accidunt tres^rimajfecunda^ertia.Primaeftíquaídici^ut lega fecunda, cuidicitur,ut legis, uerboru:,
Tertia,de quadicitur,utlegit. fed prima perfona non mdigetcaíujfedadrairritplerunqj noïati- Príapfoa
uum,utuerberorinnocens,liber ferino. íecunda perfona trahit cafumuocatiuum,utuerberans р°"<^ц
innocens,feruis liber.Terna trahitnominatiuü,ut uerberatur innocens,& feruit líber. Quinetiá fecunda
uerba íperfonalia,qua? in.tur.exeunt cafui íeruiuntdatiuo,& ablatiuo,ut geritur a me,a te, ab il Tertia
lo,dicit mihi,tibi illi.Qua; uero in.it.exeút cafui feruiút datiuo,ut cótingitjmihijtibi^lli. Q^ua? }тР*£■?*
uero in.ec.exeunt,ea mö datiuo,modo aäo cafui ièruiunt,Dariuo,ut liber mihi,tibi, üü. Aftó, [дЦс£е]
■
 DONATI
tit decet me te ilium, iûntucrba pra?terca,quoçî alia genitiui cafus formulait! Гегиапс, utmifere.
or mei,tui,fui ,Alia dariui,ut maledico tibi,fuadco illi, Aha accufa tiui ,ur accufo ilium ,inuoco il
lum.Aliaablaniu,ucdifccdoabillo„auerrorabillo,Aliaieptimicaius,utfruoragro,potiorau«
Lre pêul ro. Omnia uerba modi indicatiui rem porisprxíenus numen Angularis prima? perfona?, aute.
time pn> aut.i.aut.u.ante.o.habent. fi autem uocalem ante.o.literá non habuerint, excepris.fi&.lt&.q.cat
пТштеи* Krasomneslarinasconionantesrecipiunte.utfedeo.i.uc larino.u.utruo.b.iu bibo.c.utuoco.d.
laus пае uc uado.g. ut ago.hut traho.l. и t ipello.m.ut amo.n.ut cano.p.ut ica ¡po.rut curro.cut peto.x. ut
ri pfentxs cexo.hisaccidunt.i&.u.procon(onannbus,utaio.adiuuo.Nam triumphoper.p.&.h.icribitur.
Verba1" ko.htera? non pra?ponitur.i tem.q.fine.u.pra?ferri.o.litera; non poteilbunr uerba defeftiua alia
alia :агл per modos,ut cedo,aliarxrformas,utfaceiïo,aliaperconiugationes3ut adíum,alia per genera
alia natío ut gaudeo,aha per пит eres, ut faxo,alia per figuras, ut impleo, alia per témpora, ut fero,alia r>
ne deferí períonas,utcedo,facenb,adfum,foleo,faxo,impleo,fero,edo,Verba quoqj imperfonalia cum
per omnes modos declinan poffint,inueniunturqua?dam defe¿hua,ut liquet, mileret.

De Aduerbíis. Capirulum. VII.

Aduerbíí
diffinitío
Aduerbi Duerbium eft pars orationis,quat adiefta uerbo fígnificanoné eius aut complétant mu
©mongo rat,aur minuit,ut iam faciam,uelnon faciam,parum fàciam. Aduerbiaauta fe nafcñrur,
ut hen,hodie,nuper,autab aliis partibus orationis uetuunr, Veniuntautem a nomíe ap
aduerbia PellatIuo,utdochisdocT:e. A proprio,ut Tullius tulliane. A uocabulo,uchoíhum hoíhatim, A
a nomine pronomme,utmeatim,ruatim,A uerbo,ut cur(im,(lricíim. A nomine^ uerbo,utpededctim.
aduerbia Aparticipio,utinduIgens indulgen ter. A nom ineuementia,aur in aexeunt,utuna, aut in e ¿v
fa Rite du#am,ut dofte,aut in e correptam,ut rite,aut in i,ut ueíperi,aut í o produftam,ut iàllo,aut m
iviaie o.correpram,utmodo,autin.u.ut noéhi,autin-l.ut femel,aut ín.m.ut paulatim,aut in.r. ut bre-
Facile: к uiter,aut in.s.ut íunditus. Aduerbia qua?in»e.excunt,producidebent,pra?terilIa,qua?autnon có
difficile parantur,ut rite,autcomparationisregulam non reruant^utbene^male/actuntenim bene me*
Нол-édfi bus optime,male peius peffimcaut^a qua? a nomine uerbouenóueniunt,utím punejfaepe. Cae
Adueri terum facile,& dimcile,qux aduerbia pon un tur,nom irna potius diccdi íunt efíe pro aduerbíis
bia т.е. pofíta,ut eít toruum clamat,horrendum reíonat.Ergo aduerbia, qua? m.eproductam exeút,ab
Aduer« 4 eo nomine ueniunt,«quoddatiuocafufingulari.o.literaterniíarur,utluuc de cío dode, & huic
Falfoíe // ^diilo fedule.Q^ua? in.r.literam exeunt ab eo nomine ueniunt,quod datiuo caíu fingulari.i lite,
dulo ra termmatur,ut huic agili agiliter.Contra hanc regulam multo l.Vpi us ulurpauit aucroritas.Na
Duríter qua?dam(utdiximus)& in datiuo caíu m.o.permanent, & aduerbium f'aciunt, ut fillo.ledulo»
tiamter* Qua?dam contra faciun t,ut huic duro non dure,fed duriter, Aduerbio accidunt tria, Significa*
bú no,Comparatio,Figura.Significano aduerbiorum in hoc fècernitur,quiafunt aduerbia loci5ut
Significa hic,ubi,ibi.Temporis,uthodie,nuper.Nueri,utíemel.bis.Negandi,utnó.nihil.Affirmandi,uc
tío aduer etiam.quidni. Demonlrrandi,ut,en ,ecce. Optandi,ut utinam ,Hortandi,ut eia.Ordinis,ut dein
loram ^е Jnterrogandi, ut cur,quare,quamobré. limilitudinis,ut quaíi,ceu. Qualitatis,ut dofte,puí
chre.(^anduds,utmultum,parum.Oubitandi,utforían,fortaíre.Per(onalia,utmecum,tec(í
feciim,riobiicLim,uobifcum.Vocandi,utheus.Reipondendi,utheu. feparandi,utfeorfum. íu
randi?uta:depollcan:or,hercIe,mediulridius.Eligendi,utpotius,immo.Congregandi,utíimul,
aduerbia una,p3mer.Prohibendi,utne.Eunuus,utforte,fortuitu. Comparandi,utmagis,&tam. íunt
finita sí i etiam aduerbia infini ta,ut ubi,quando. íunt finita,ut hic,modo • Aduerbia loci duas fpecies ha :
дПт*а к bent,inloco,& ad locum fignincâtes. InIoco,utintus,foris,Adlocum,utintro,foras,Dicim*
tori Посо •n.intus fum,foris fum,intrO eo.foras eo. Adhciunt quidam de loco,quod fie dicttur quafi in lo.
8i adlocfi со,ut intus exeo,forisuenio. Adiiciunt quidam enam per locum,iithac,iIlac. Heus,& heu iter
de !oco:p iecTionesmulti,non aduerbia putauçrunt,ideo quia non fem per fubíequuntur iierbum. Copa*
îr^îV, rario accidit aduerbio,quia huic cmbqj cóparationis gradus lunt tres, pofitiuus, côparatiuus,fii
CôparaT perbtiuus.Pofinuus,utdofteCô{aratiuus,utjdoclius. fuperlariuus,utdoftiflîme. Ecquoniam;
tío aduer aduerbia quoqjfunt,qua? per omnes gradus ire non poiïimt,ideo hif adumgendam fignificano
biorum пет pro cóparatiuo,& íuplariuo magis,& maxime cóiungim cs,ad minuendá minus, дС mini
m e,qucadmodû eni côparanfyia & minuunf aduerbia a poûnuo,ut prim и p riule,lôge longa
le.Acôparauuo
 ARS SECVNDA ХС1Ш
le. A comparatiuo,ur melius m¿IíuícQlé,Iongius Iongíüfcule, A fuperïatiuo auté gradu, uï nulla aduerbia
excpla,uel perrara funt,Figura» aduerbiorum dua? funt,autenim fimpliria funt aduerbia,ur. do» ^uormo
fte,prudenter,aut cöpofita,ut indofte,imprudenter.Componuntur etiara aduerbia modis qua faifo quo
tuor.funt autem multar diftiones dubia? interäduerbium ,& nömen,ut ralfo,iter aduerbium , & mö pone.
pronomen,ut quorndo,inter aduerbium ,& uerbum,ut pórie,inter aduerbium , & participiú, proferto
utproferto,interaduerbium',&coniunfrionem,utqUando,interaduerbium,&pra?pofitionc ^"ц^рСсг
utpropter,inter aduerbium,&interieftionem,utheu.Horum quxdam accentu difcernimus, Quenoia
quídam fenfu.Sunt item aduerbia loci,qua? imprudentes putant nomina in loco,ut Roma» íú, dicenda
deIoco,utRoma üénio,ad loçum,ut Rómampergó. His prâ?pofirio non anteponitur, qua; fintporP
prouinriis,loas,régïonibus ueadiicifolet,ideoquiadefignificarionenominisnon recedunt, Dcfurfû^
ut de Africa uenio,adCiliaampergo,fn Italia íum.Prarpoímo feparatim aduerbiis nó applies Drfubito
bimr,quamuislegerimusdeiurfum,defubito,derepente,&:exinde,&abufçjî,etdchinc,fedha;c Dcrcpëte
tanquam unam partem orariohis fub uno accentu pronanciabimus , S2s
i r-"¡.m.v¡?.:il-.vA ■ /|лир;>|»--»чп; rcç'Vïi.•?<•>'• Dchinc
YDt Párnrijtfo. K ; ,v"Capi(uIum. VI I Г. Partidpü
I Articipium eft pars orationiSjdiftàeo quod partem capiat nominis,partemqjuerbi, ¿[fyltl°
I recipit enim a nomine gen*era^& caíus,a úe¥b6 tempora,& fignificationes,ab utroqj participa
numerum,& figuram.Participioaccidunrfex,Genus,Cafus,Tempus, Significado, Genera
^ Nurnerus,& Figura. Genera participio accidunt quatuor,Maículium,utlee>us.FGe ptícfpío^
mininum,utIefta,Neutrum,ur leftum^CômunejUtîégenS.Nam omnia parncipia praienris tc ¿niomm
poris generisfuñtcommunisCaíustotidernfunt parncipiorum,quot &nominum, nam per Tcpora
omnes cafus eriam participia declinantur. Tempora participiis accidunt tria,pra?íens,pra?teritü, ptidpi'09
&futurom,utlucbns,Iucbtus,luftamras, Significariones participiorum a geheribus uerború dignifica
íúmunr*. Veniunt.n.pticipiaa uerboa<ftiuoduo,prarfentistéporis,etfuturi,utlegens lefturus. clpîonun
A paffiuoduo,pmerititemporis,&fàturi,ut leftus,& legédus. A neutro duo íkutabaftiuo, partídpia
pra?fentistemporis,&fumri,utftans,&ftarurus,A deponentitria,pra?íentis,pra?terici, &futu' aucrbo
ri^utluftansAuftatiB.&luétaturiBiAcômuniquatiior.praîfens.praîteritum.&duo futura, ut ^'H?
cnminans,cnminatus,cnminaturus,c< criminandus.lncnoâtiua parncipia pra?tenns tempons a neutro
funt tan tum,u t horrefcens,tepefcens,calefcens. Defe&iua interdfi ahcuius temporis funt, ut Co- a depone.
leo folensfoliruslnterdutn ntilhus,utabeo quod eft M emini nullum participium reperitur. A Coi
Jnterdum a non defeftiuo uerbo participia defefliua funt,ut ab eo,quod eft ftudeo ftudens, & abkhoa?
futurum cempusnon habet in ufu. Ab imperibnali uerbo participia,nifi ufurpata fuerint,nó ue Soleólo*
niunt.Numerusparricipiisaccidiruterqj fingularis5& pluralis.Singularis,uthiclegens.Pluralis lés folit?
hi legentes. Figura item participiorum duplex eft. aut enim fimplicia funt participia,ut icribens t?ntum
Aut compofica,utdTcribens.Componuntur etiam participia modis quatuor.Sunt nomina ípe пцааиж
cié participiorum habentia,urtunicatus,galeatuí,qua? quia a uerbonon ueniunt,non funt parti Figura p
cipia appellanda.Ex qbus funt etiam illa,qua? cum participia uideantur, uerborum tarnen figni dapioruj
ficarionepriuata funr,ut pranfus,caenatus,placita,nupta,triumphata,regnata. Nam prandeorr; S¡^^
coenor,placeor,nubor,triumphor,regnor non dicitur. Sunt etiam alia participia, qua? accepta ¿Jiscópof
pra»pofitione,& a uerbis,& a pafticipiis recedunt,ut nocen? innocens . Nam noceodicitur,in* nantur
noceo non dicitur. Sunt ueluti participia,qua? a uerbo ueniunt,& quia tempus non habent,no Noia 4*2
mina magis q participia iudicantur,ut furibundus,monbundus,ludibund9. Suntmulta partici |aïï«tia
piacademt&nomina,utpaiTus,uifus,cuJtus,iapiens,indulgens, quae tarnen ¿Vcafibusdifcrepát Tüicat?
& temporibus dinofcuntur,& comparata muran tur.Sunt alia participia defeftiua,qua? per om Galeatuf
nia témpora ire non poflunt,qua; a uerbo ueniuntjUt eft ceptu^urgendiwSunt participia, qua» panltUSj
accepta comparationefiuntnomina,utacceptusacceptior,incenfusincenfior. Aduerbia de p- piaata
ticipiis fieri poiTe nonnulli negant,fed hos plurima» lectionis reuincit auftoritas. Nupta:
2 - '-y.-:- Tnfipha
DeConiunctione. Capftim. IX. 5¡¡jfffi
Oniunftio eft pars orátiónis adneftens,ordin3nfqjièn tentiam.Çoniunftioni accidunt ptícípia
I triajpoteftas^gura^ordo.Poteftascontunftionum in quinqj (pedes diuiditur. Sunt fntiocês_
enim CopulariuaíjDifíunftiua'jExpleriua'jCauíaleSjRationaleSjCopulatiua» ha» föt,et, n{^é -n°
 DONATVS ..»:î
P írfí« ФMtt&Kt&P'&mSfom íunt,aut,ue,uelnc,ncc,an,nc$.ExpIetiuat funt,quidem, cquidem
comacho íaltem,uidehcet,quanquam, qiiamuis,quoque,enim,auté,porro,licct tñ. Caufales,fi,tametii,
num etfí,fiquid)qiiando,quandoqmdem,quin,qumetiam,quatenusífin,feu,fiucíncu,nam,nanquc
Spés c5. ni^nifi^nimjecenim^e^ed^ntcrca^uamobreinjpraeíerrímjitemjitcmque, ca>terum,alioquin
Kulati prsterea.Rationales)ita,itaque,enim,enimueroJquia,quare,quapropcer,quoniam, quádoqui-
uc dem,quippe,ergo,ideo,igitur,fcilicec^ropterea,iccirco.Figurai côiunetionumduarlunr, fim
Difiunfti plex,ut nam^ompofitajUtnanqj Ordoconiunélionuminhoceíi,quiaautpraepofifiua? íunc
ue . . coniun¿hones,ut at,aft. Aut íubiunftiu*,ut que,autem, Aut communes,ut ergo, igitur.íunp éc
CaSs di éciones,quas mcertum eft,utrum coniunftiones,an pra?pofitiones,an aduerbia nominemus,
Rationa n ífi íententiam con fiderauimus,incerrafunt,qua? tarnen omnesíenfu facile difcernuntur,Nam
1" - & coniunétiones proaliisconnrnftionibuspoiitarinueniumurpoteßatcmucaia.
Figure со r
quot fDt Pra?pofinonc. Capitulum. X.
Urdoç5# jjf^^ir'O Rspofitio eft pars orationis,qua? pr*pofita alus parti bus oratióis fignificationem ea
pn<fhf1S яШи! rum,autmutar,autcomplet,aiitminuit.Namautnorninipta?poíiitur,ucinualidus,
tiomsdjf IqU autprxnominiprarponiru^utpermejUclfupponiturjUtmecumjtecurnjíecum^O'
finmo \f§È Ц biíciim,uobi(cum,3tic uerbumpraícedirjurperfcro^ut aducrbium,utexprcfle,auc
PreponV participium,utpr*cedens,au£ coniunclioné,utabfq},autíemetipfem,utcircum circa. Prarpofi«
cafibusU| tiones aut cafibusíeruiunt,aut loquelis,aut eque caíibus,& loquelis Ha?cautcóiunguntur,auc
uírc:aut feparantur,aurconiunguntur^ieparanrar(^a:loqu€Usfcruiunc,coniungunrurtutdi,dis,re,
loquehs fe,anscon,Dicimus ешт diduco,di(baho,recipio,íecubo,amplecfor,congredior.Separantur,
PrepouV uc apud nenes.Coniunguntur,& feparanturca?cera? omnes,exquibusin,& con,pr*pofitioes,
iaoSznt П ica compofits fuermr,uteas ftatim,s,uel,f, litera? cóíequan£,plerungj producunfT, uc ííula,in
íeparari fufaíconfibum)cófen*ío.Pra:poíitioniaccidircafustantú>caíu&náq}in pra?poímonibus duofuc
In :a¿ con Accuíatiuus,& ablaciuus. Aba; enim prafpofiriones aecuíatiuo cafui íeruiunt,alia: ablariuo,ahar
pkranä utnqj cafui, Accufatiui caías pra?pofitiones funtha^ad^pud^nte^duerlum^iSjCite^circum,
product circa^ontra^rga^xtra^ncerjinrra^nfrajiuxca^b^one^er^ope^ecundum^oft^anSjUltra
Acddétia prêter, propcer/upra,circiter,uÍ9,fecus1penss.Dicini9enimadpartern,apuduillam,anteaEdes
6pofiti5if aduerfum mjmiCos,cis Rhenum,cicra forum ,circumuicinos,circa réplum,contrahoítem,er
Sm °caP ga propinquos, extra term inos,in ter naues,intra mœnia,infra reaum,iuxta maceIIum,ob au
Prepon// gurium,pone rribunal,per parietem,prope feneftram,propterdifcipünam,fecudum foreípoft
tiones ac tergumjCransripam^ltrafineSjprxterofricium/upracaflum^irciterannos,!!!^ Oceanutn,fe
cSW cus uos,penes arbitros.Ex his ad,& apud,cum unius caíus fint,diuerfo mexio ponuntur. Dicw
ad К apd mus enim ad amicum uado,apud amicum fum.Ná пеф apud amicú uado,recte dicitur, ñeque
díueifo ad amicum íum. Vfqí praepofmo plurimis nó uidetur,qa fine aliqua prepofitione proferri recle
vf р?Пгг nonpoteíl,undeadiungiturutri$caruiproqualitatepr«pofuioniseius,cuifuent copulara, ut
6p?fitio uf$ ad.& ufqj ab. Ablatiui cafus prajpoímones funt har.a.ab.abs.cum.coram,clá. d\e.ex.pro.pra:.
Prepofi* palam.fine.abfqj.tenus.Dicimusenim adomo,ab homine,abfqí quohbet,cum exercitu, coram
tiones ab Kmbus,clam cuftodibus,de foro.e iure,ex praefeclura,pro clientibus,prx timore,palam omni"
TvSrfS biis,finebbore,abiq}miuria,tenuspube.Sedh*cpr*pofitio propter Euphomam íubncitur,
¿ici nö 6 & facit pubetenus.Clam pwpofmo cafib" feruitambob9. Vmulcjj cafus prepofitionesíunt n*
e>ni In,fub,íuper,& fubter,quarum in.& íub,tunc prepofiriones accuíatiui caíus funr,cum aduer-
„hmr fum,uelantefignificant,ut IbantinEurialum,& Sub ipíumarfturum pro ante. Tuncablatmi
tibes Ш cafus,cum uim recle retment,nec pro aecuíatiuis pra?pofitionibus ponuntur . ítem accufcmuí
ufep cafus cafus íunt,cum ad locum,uel nos,uel quoílibet ire,iiífe,ituros eíTe íígnificamus, cuius reí exem
In d. fub «ja funt Ьжс, jn aecuíatiui cafus,ut leur in antiquam fyluam. In ablatiui cafus, ut Sans celfa m
9йЙ* piippi.Subaccuiatiuicafus,utPoilerqueiubipfos.Nitunturgradibus. Subablanui cafus,ut Ar
dentur та íub aduería poíuit radianria quercu.Super uero, & Subter cum aecuíatiuo caíui naturaltter
5npSub pr*ponantur,&abbtiuotamenplemnqueiunguntur,uc Gemina fuper arbore fidunt, 6V Fer
teI PP°fi fe iuuatfubterdeníatelíudine cafus. Quanquam mulri funt,qui non putant ambiguas eífeprac
u^wfS pofitiones,nifiduas, In & Sub. Ca;terum Super &Subter,cum locum fignificant, figúrate
¿>ие&де ablatiuo iungunturi extra quam formamfuperpra?pofitio cum de fignificat, hoc eft men-
aonem
 DE BARBARISMO XCV
rionem dealiquo fieri,abïariui cafus eíl tantum,ut Multa fuper Priamo rogitans,fuper Hcfto- PrepoftV
re mulca, hoc eft de Priamo,& de НеДоге. Separata? pra?pofitionesacuuntur,coniuncTa: uero tionesqñ
acuantiar
cafibus}aut loquelis uim íuamía?pecommutant,& graues fiunt. Pra?pofiriones,autuerba ipfa 8£ qñ gra
cum componuntur,corrumpunt,utconficio,aut ipfa?corrumpuntur,utaffero,aut corrum- ucDtur
punt,& corrumpuntur,ut iufpicio. Antiqui pra?pofirionesetiam genitiuo cafui iungebant, Prepon*
ut crurum tenus. Item poft,& ante,&circum utriqua?caíuiiuncbsinuenimus. Sed (cire nos tiôes cor¿
râpere: et
conuenit pra»pofiriones uim iuam tune retinere,cum pra?ponunrur,fuppofiras uero & figni' corrüpi
ficacionem fuam,& uim nominis,& legem propriamnon habere,& aduerbia faciunt,fi quá P'cpofî
do illas non fubfequitur caíus. Separata? prepofitiones ièparatis pra?pofitionibus non coha?~ tices gtô
etiiúungí
rent gunt qui putant accidere pra?pofitioni,& figuram,& ordinem, Figuram quia funt pra?- Tenus
pofinones íitnplices,utabs compofita?,utabíque. Ordinem quia funt pra?pofitiones prepofiri Poft ante
ua?,ut fine.Suntfubmnétiuae,ut tenus. Sed ha?c nos,& fimilia in hisadnumerauimus, qua? in a?, arefi urri
q; cafui îfi
qualia nommantur. gi lolitas
P"De Interieflione. Capitulum. ХГ.
Nterieftio eft pars orationis interieftaaliisparribus orationis ad exprimendos
animi affeftus,aut metuentis,utenim,at at. Aut optantis,ut.o. Autdolentis, ut
heu. Aut admirantis, utpapac. Aurla?tantis,ut euax.Sed ha?c gra?ci aduerbiis ap íterirdio
phcant,quod ideo latini non fàciunt,quia huiufcemodiuocesnon ftatimfubie« nis difh>
quitur uerbum. Licet autem pro interiecTione etiam alias partes orationis fin- nitio
gulas, pluresuelupponere, ut nefas,pro neias. Accentue mterieftionibuscerti elfe non pof-
iuiiCjUtferem alus uocibus,quas incondirasinuenimus. ,

fDONATVS DE BARBARISMO.

Barbarifmo. Capitulum. I. Barbarif

ARBARISMVSESTVNA PARS ORATIONIS Virio mi dittíní
tío
la in cômuni fermone.In poemate uero Metaplafmus. Ité Barban! Barbarif
mus in noftraloquela,in peregrina Barbara lexis dicitur,utfiquis di mus
catMaftruca.Cateia.Magalia.Acinacis.Barbanímusaútfitduobus Metaplaf
I modis,ícripto,& «pnunciatione. Hisbipartitisquatuorfpeciesfup- mus
Barbara
í ponunf^AdditiOjUetraerio, Immutario,Tráfmutario,Utera?,Syl lexis
I laba?,Téporis,Toni,Afpirationis. Per additionc litera? fiunt Barba Bai barif
¡' ními,ut relliquias Danaum.cñ reliqasp unúl.diceredebeamus. íyl mus duo
i hba?,utnosabiiiTerati,proabiiTe. Téporis,ut Italiáfato,cú Italiam bus mol
dis fien
I correpta pria fyHaba diceredebeamus.Perdetraftionem hterar,uti Bai banf
fantibus paruis,pro infantibus, (yllaba^utlalmentum, proíalfamen mi quatu
tum.Tpis,ut unius ob noxá correpte}(p unius .pdufte.Per ímutationé litera?,ut olhpro ilh. fylla or fpecio
ba?,utpnuces,pro pnices.Tpis,ut feruere Leucatem,cú feruere fitíecunda? coniugationis, 8t p
duele dici debeat. Per tranfmutationé litera?,ut Euandre pro Euander. fyllaba?,ut difplicina pro
difcipIina.Tpis,utfí qsdeos pdufta priori fyllaba, & correpiapofteriori pnunciet. Toni quo-
9 fimiliter per has quatuor fpecies comutantur,ná & ipfi adiiciútur,detrahuntur,mutantur,& H. Barbarif
tranfmutátur. Qjiorúexcpla ultrofe ofterunt,fiqsinc|rat.Totidéetiámodispaípirarionédep mus fitri
henditur Barbarifmus,quc qdam feripto, quidam pronunciatione iudicantaícnbendu.ppter aliis móts
»H.ícihcet,quam alu literá,ahi afprationis notam députant. Fiunt autem Barbarifmi per hyatus Cacofyn
& collifiones. funt etiam mais côpofitiones Cacofyntheton,qua? uitia nonnnlli Barbariímum theton Mcthacif
efte putant. In quibus funt M ethacifmi,Labdaciími,íotacifmi,Hyatus,Collifiones, & omnia mi
qua? plus aequo,minuíue íonantia ab eruditis auribus reípuuntur.Nos cauenda ha?c omnia uitia Labdacif
prxlocua con trouerliam de nomine pertinacibus rehnquamus, mí
lotacifmí
(""""DeSoloecifmo. Caplum. II. Hyatus
Olœcifmus eft uitiñ in côtextu ptiú oronis cótra regula artis gramática? faftíl ínter So colli fió«
loecifmum,&Barbarifmúhocítereft,qjSoloecifmusdiícrepantes, autincóíequentes Solecifmí
inter le dichones habet. Barbariírous auté in fingulis uerbis fic,uel fcnpas,; uel pronun- diffiniuo
 DONATI
5оЫГ> ciaris Qunnquá mulri errant,qui putant eriam in una parte orationis fieri.Solœcifrnû^fi aut de •
mutP: ¥ monírrai)t(rsuirumharic,autfceminamhunc dicamus,aut interrogan« quo pergamus,rcípon
mum it« deamus,R.oma»,aut unú £alutantes,faluete dicam9,cú utiqj precedes demóftratio,uel interroga
iedifTerre tio,uelfalutatio uimcoiuexta»orarionisobtíeat.Multienádubitauerunt.Quadriga.Scopa,i>o-
lœafmus,an Barbariímus eflet,cu (cilicet id genus diftionis Barban! m um eflet,uel ex ipfius u>
f ledfmfí ni ^ni t,oms Pon^t agnoíci facile. Soloeciímus fie duobus modis,& p ptes oíonís, aut per accidé
fietiduo^ na partium orationis.Per partes orationis fiunt,cum una pars pro alia ponuur,ut Toruumqj re
bus mo¿ pente,CIamat,protorue,nomen pro aduerbioponitur.Fitetiam in eadem parte orationis hoc
d,s uitium,cum ipfa pro fe,non in íuoloco,neqj,ut conuenit,ponitur,ut Cui tantum de te Iicuit,
promte,& Eoapudamicum,proadamicum,& Intro tum,pro ituSj& Foriseo,pro foras. Per
Soléela Accidentia partium orationis fiunt rot modis Soloecifmi?quot íuntaccidentia partium oíonís
mus per Sed in his propter compendium exempli cauía pauca monftrabimus.Nam per qualitates nomi
accidétia num fiunt Soloeciími,ur Hauriathunc oculisignemcrudehsabalto,DardanusproDardani'
partium
oíonís us,propnump appellatiuopoiuit.Per genera,utualidifilicesvpualida?,& amara: comas, pro
aman.Per numcros,utParsinfrufta íecanc, profecat,Percomparationem,utRefpódit Iuno
Saturnia fancbdearum,pro íancbífima.Percaíus,ut Vrbemquam ftatuo ueftra eft„p urbs. Per
modos uerboçr,ut Jus paratisarma quáprimú uiri„pite, parate arma.Jndicariuii,pro íperatiuo
poíuit,Per fignificatióes uerboçj,ut Expoliantur eos,& corpora nuda relinquunt,pro expoliar
Per tépora,ut Ceciditqj íuperbú. I liú,& oís humo fumat Nepruma Troia„p fumauit. Per pfo-
näselt Danai,qui parent, Atridis quamprimum arma íumite,pro qui parens. Peraduerbia,ut
intus eo,prointro,& Italia uenio,pro de Italia,&ad Romamuado,proRomam, cum prac-
pofitio íeparatim nominibus addenda fit,non aduerbio. Per pra?poímones?cum una pro alia
ponitur,ut íubLucem ibant,pro antelucem.Aut neceífariofubtrahitur?utSiluis te Tyrrhene
feras agitare putafti,pro in filuis.Per coniunftiones, ut Subiectifqj urrere flammis^ ue.Fit per
folecifm? ordinem coniunftionum,utautemfiennondebet,cumdicendumfit,fieriautem non debet,
fehema Fiunrpraterea Soloecifmi pluribus modis,quos reprehendendo,potiuiquam imitando poífti'
rausannotare.bolœcifmuseftinprofa,inpoemateichemadicitur.
Vítia bar f^Sequiturdedecemuitiis. Capl'um. III,
banfmi: V"mBarbanímo,etSoIoecifmo decern uitianominantur hoc modo.Acyrologia.Ca
6¿íoledí> cephaton.Pleonalmos.Perifologia.Macrologia.Tautologia.Eclypfis.Tapmoíis.Ca
mi
Acyrolo^ colyntheton.Amphibologia. Acyrologia eft impropria diclionispofino,utHunc
gia
» w. . T7i- - 3 ego fi potui tantum fperare dolorem,pro timere.Cacephaton eft obícoena pronun-
Cacepha ciatio,uel in compofita di¿hone,uelin uno uerbo,ut Numerum cum nauibus a?quat. Et arnge
Ca
ton
Pleonaf* aures PamPmle.Pleonafmos eft adieftio íuperuacua,ad plenam fignificationem,ut fie ore locu
mos ta eft. Perilologia eft adieftio íuperuacua fine ulla ui rerum,ut 1 bant qua poterant, qua non po-
Paiíohí terant non ibanr.Macrologia eft longa fententia^es non necefíarias comprehendens,ut Legan
fíacrolo non ltnPetrata Pace retro unt^e uenerunt,reuerfi Funt.Tautologia eft eiuldem diftionis fpeutio:
lia uirioía,utegometipíeuemo.Eclypfis eft defeftus quidam neceftariae diftionis^uamdeíiderat,
fautolo prscifalententia^utHaícfecum^deeftloquebatur.Tapinofisefthumilitasmagnímjnóidagé'
8íat te íenrenria,quod demonftrat,ut Penituíque cauernas. Ingen tes,uterumqj armaro milirecom
Ташпо P^enr,i,multaî legiones armatorum militum implerunt multas cauernaC Et Dulychias uexafle
fis rates.Et Pelida? ftomachum cederé nefcii. Cacoívntheton eft uitiofa diftionum compoímo, uc
Cacofyn Verfaque iuuencum Terga fatigamushafta,Amphibologiaeftambigu¿tafdiftionis,qua:fitper
Am°h¿ accu*aHuum ,utfiquisdicat. Audio íecutorem retiarium occidifle.Aut per uerbum,uc crimina-
botará tur Cato. Vadatur rullius,necaddaturquem)uelaquo.Aucperparticipium)ut Videoftatuam ,
güemul* aureamhaftamtenentem.Et eriam peromonyma,utfiquisdicataciem,uecaddat oculorum,
m modis aut exerci tus,aut ferri.Fit pmerea pluribus modis,quos receníere omnes,ne nimis longum et-
^Plafr«>n°n oportet. ,, " ИЗ ттгт -
midimni ^Demetaplaimo. Сзршга,. 11 11.
tío гтте-, Etaplafmus eft traníformatio quardá refti,folitiqj fermóis in altera ípecié metri ornatus
Metaplaf neceffitatiíue caufa.Huius íünt (pedes quatuordecim.Profthefis.Epenthefis. Paragoge
(alípedes
Aphaerefis.Syncopa.Apocopa.Eclafis.Syftole,Dia;refis.Synerefis.SynalQepha.E¿thilip
íis.Antithefis.
 DE BARBARISMO XCVÍ
Us. Anrithefis.Mefathefîs.Profthefis ê appofirio qdá ad prícipiú dictióis Ira?,uffyllab«;,ut gnate
p nate,rctulit p tuIit.Epcthefisépofitio qdá ad media dictionélra?,urfyllaba?,ut flliqas p religas £¿^j,
Jndupator p iperator, Hácaútalii Epéthefim,alii Paréthefim uocant, Paragoge eft appofirio Paragon
ousdáadfinc di&ionis lrê,uel fyllaba?,utmagis pmage,&potefhir(ppoteft,HâcaIii Paralep ge
íim,ahi Prolepfim.i.pfumptionéuocá"t,Apha?refis с ablatio de prícipio diftionis litera?, uelfyl . f
labe cótraria Profthefi,ut mitte p dimitte,& téno p cótemno,Syncopa eft ablano de media di ap "* lg
oióe lía?,uel fyllab.r cótraria Epéthefi,utaudaérerpaudaciter,&cómorat(pcómouerar. Apo Syncopa
copa é ablatiode finediftionis lfa?,uel fyllaba? cótraria Paragoge,ut Achilli p Achillis, & pof-
fis ,p pofitis,& poces p poteftis,& mutu ,p mutuo.Ecbfis eft extéfío fyllabz cótra natura uerbi, AP0C0PS
uc Italia tato ¿jfugus.cú Italia príaíyllabacorreptadiceredebeam'.SyftoIeccorreptioíyllaba; Ectafis
cótra natura uerbi facía cótraria Ecbfi,utaquoíus Orion pOriópducbc. Dia;refis eft diuifio 5yftoIe
unius fyllaba? í duas,uc Olli refpódi t rex albai,longai , ,p albx Ióga?,& Aulai in medio libaba t po n f
cula Bacchi„paula?,&Diuespictai ueftis,&auri„p piéhe.Synerefiseftcóglutinatioduacj fylla Synaeñs
bagt in una cótraria Dverefi,utPhston(pPhaeton,&a?ripedepaeripede.Svnaloepha eft pin- ¿ynali>
teréptioné cócurrentiú iter fe uocaliú lubrica qua?dá lenifqj collifio,ut Atqj ea diuerfa péitus dû Rha 4U£
parte gerunt?.Ha?c a qbufdá* Sinerefis,uel collifio nuncupaf .Efthlipfis eft cófonantium cú uoca &соШо
Iibusaípereconcurrentibusdifficiüs,ac dura collifio,ut Littora multú lile & terris iacTatus, & аь alus di
alto, An tithefis eft liter* ,p litera pofirio, ut Olli íubridés pro nu.M etathefis eft traníformatio li citur
terarum in alio loco,nulla tñ litera ex ea diftione fublata,ut Euandre pro Euander,& Туmbre J¿e|5&
pro Tymber.Schemata Iexeos,&dianoeasfuntqua?dam figura? uerború,&fentétiact.Sed fche Metarhe
mata dianoeas ad oratores pertinent,ad gramáticos uero lexeosQue cum multa fin t ex oíbus fe fis
re neceflaria funtíedecim,ícilicet.Prolepfis.Zeugma.Hypozeuxis.Syllepfis.Anadiplofis.Ana' Schéztz
phora.Epanalepfis.Epirheton.Paranomafia.Schefiíonomaron. Paromœon. Omocoteleuton. j^^j,
Polyptoton.HirmosPolyfyntheton.Dialyton. Prolepfis eft pra?fumptiorerum ordinefecu- adquos
tarum,ut Intcrea reges ingenti mole Latinus.Proceduntcaftris,Turn9deindea?neas. Zeugma ípectcnt
eft unius uerbi conclufiodiuerfisclaufulisapte coniunfta,utTroiugenainterpresdiuú,quinu ícbcmata
mina PhoebLQui trípodas Clarii lauros,^ fidera íenris.Hypozeuxis eft figura fupiori contraria ^"olepfis
ubi diuerfa uerba fingulis claufulis reddun tur,ut Regem adiit,regi memorat,noméq?, genufcjj Zeugma
Syllepfis eft diuerfap claufularum per unum uerbum conglutinata cóceptio,uc Hic illius arma, Hypo|cu
Hiccurrus fuit. Hoc Schema late patet.Et fieri íoletnon folum per partes orationis,fed per acci СуД^л-
denria partium orationis. Item Syllepfis eft in diflímilibusclaufulis,quádodi¿fto fíngularis uer- q h'cri éc
bo plurali adiungitur ,u t Sunt nobis miria poma.Caftanea? molles,& preíTí copia laftis. Anadi- folet p ac
plofis eft geminatio diftionis,qua? ex ultimo loco prscedentis ueriús,& principio íequenris ite aáeotiñ
ratur,ut íequitur pulcherrimus. A ftur. Aftur equo fidens. Anaphora eft relario eiufdem uerbi p £?ationu»
principium plurimorum uerfuum,ut Nate mea? uires,mea magna pot en tía íolus. Nate patris anadipl*
íummi,qui tela Typhoea temnis-Epanalepfis eft uerbi in principio pofiti uerfuf in eiuídem fine A*
repetitio, ut Multa fuper Priamo rogitás,fuper Hectore multa.Ante etiam fceptrum Diébri re £naph#
gis,& ante.Epizeuxis eft eiufdem uerbi in eodem uerfu finealiqua dilatione geminatio, ut Me- Epanale
meadfum,quifeci,inmecóuertiteferrum. Paronomafia eftuelutiquaedam denominatio,uel pfis
quories aliud nomé efficitur de alio, ut Nam inceprio eft amétium ,aut amanrium. Schefiíono cpizcufii
maton eft mulcitudo nominum cóiunfto^ eodem habitu copulandi,ut Marfa manus,Peligna ¡J*g£°
cohors,fèftina uirum uis. Paromœon eft quando ab eiufdem uteris diuerfa nomina íumunt?, ut 5chefifo
Tite tute tati tibi tanta tyranne tulifti.Omœoteleuton eft cum fimili modo di&iones plurima? nomaton
finiuntur,utEosreduci,qrelinqui,deuehi,qdeferrimalui.Omoeoptotoneft cumin confirm- qÏÏÏÏÎSj
les cafus exeunt diuería uerba,ut Mœrentes,flentes,lachrymantes, comitantes. Polyproton eft ic¿ton *
muIntudocafuumuarietatediftincta,ut Littora littoribus contraria fluclibus undas,Imprecor oraeopto
arma armis pugnen t,ipfiqj nepotes.Hirmos eft feries orationií continua; tenorem fuú ufcßad ul tonf
timum feruanSjUt Principio ca?lum,ac terras,campoÍ9 Iiquentes.Polyfyntheton eftdiftio mul ^¿ypto
tisnexaconiunftionibus,utAthamafcp,Thoaf<p,PelideÍ9Neoptolemus,primuíqj Machaon Hirmos
DyaIiton,fiue Afynthcton eft figura contraria luperiori carens coniunftionibus,uc Ite,ferte ci Polyfyn
ñflammas,datetela,impellue remos. . ttcton
... um ■ • _• • •■.. , ;• ■.
 DONATVS
P"De Tropis. Capimlum. V.
« ■"■ я R-opus eft diftio tranflata a propria fignificañonead impropriam fimilitudinem
Tropí dif K^SÜ¿1 ornatus.necefficaris ue cauia.Sunt autem duodecim,Metaphora,Catachrefis,M era
Tropi ШтТсЖ kpfojMetonymia, Antonomafia, Epitheton,Synecdocbe,OnomatopcEÍa,Pe-
quot ^Ш1/м riphrafis, Hyperbaton, Hyperbole,Allegoria,Mecaphora eft rerum,uerborumq$
[/^Х>7^ц tranflario. Haec fit quatuor modis,Ab animali ad animale. Ab inanimali ad inam-
phora* male,Ab inanimali ad animale, Ab animahad inanimale, Ab animali adanimale, ut Tiphym
quid : SC aurigam céleres fecere carina?,Nam auriga, & guberna tor nauisani mam haben t, Ab inanima
quot mo liad inanimale,ut Pelagus tenuere rate$.Nam rates animam non haben t,nequa? pelagus, Ab
«is fíat inanimali adanimale,ut Atlátis cinftum aflîdue cui nubibusatris. Piniferum caput, & uento
pulfa¿,& imbri.Nam monsaíamñ habet,cui mébra hominis artribuun£,Ab animali ad inani
male,ut Si tantum peftore robur. Concipis.Nam robur animam non habet,cum Turnus,cui
Metapho hxc dicuntur,animam habet.Scire debemus alias M etaphoraseflerecipr ocas,Alias autem efle
cc'&uni Parr's unius.Reciproeas,utaltum mare,&profundumcdum.PoiTumusenimconuertereaI*
usptis tum ca?lum,profundum mare.Herba? floret, Juuenes pubent.PoíTumusenimcóuertere. Her
Catachre ba? pubenc,luuenesflorenr. Alias partis unius,utfegetes fluctuant,uitesgerminant.Catachrefis
fi* eft uíiirpatio nominisalieni,ur Parricidam dicimus,qui occidit fratrem.Etpiícinam quxpi*
Metalen ^ccs non habet.Ha»cenim ubi extriníecus fumèrent íuum uocabulum,non haberencMeralep
fis físeftdi&io pergensgradarim adid,quodollendit,utSpeluncisabdidit atris Hoc metuens.Ec
Poft aliquot mea regnauidensmiraborariftas,Metonymia eft diftio quídam ueluti tranfno
ivietony* minatio. Huius autem muí» funtfpecies.Aut per id quodcontinet id quodcontinetur,often
Metony* dit,ut Nunc pateras libate Ioui.Aut contra,Cráteres magnos ftatuunt,& uía coronant. Aut
míe fpeci pro inuentorequodinuentum eft,ut Sitie Cerere,& Baccho friget Venus, Aut contra,ut Vi
*s numque precamur. Nam hicdeus adeftpreíens. Нгс exempli caula pofitaaddifcentibusíunc
таПаПО| ^е''Яиа demonftrabit lec"tio,Antonomalia eftfignificatio uicenominispofita,qua?fittribus
tribus fit modis,Ab animo, A corpore, Exrnnfecus,Ab ammo,ut magnanimus Anchifiades,Acorpo
modis _ re,utipfearduus Polyphemus.Extrmfecus,utlnfeIixpuer,arq} impar congreífus Achilli. Epi»
ñ¡?Aut** rncron eft liippofitiodiérionis cú .pprio nomine.Nam Antonomafia uicem nominis liibftinet
romana Epitetonnunçj eft fine pprio noíe,utdira Celeno,&diua Camilla. Fit etiam tribus modis. Ab
quiddiffe animo. A corpore. Extriníecus. His duobus tropis,ueJ uituperamus,uel oftendimus{uel lauda*
P°c. - mus.Synecdocheeftfignificatio,pleniintellerluscapax,cumplus,minufuepronunciat. Aut.n.
елЬ? mo a Parte towm oftenditjUt Puppeíqj tus, pubeí'qj tuoç:. Aut contra parrem a roto,ut Tpfius ante
¿jí oculosingensa uerticepontus.In puppiro fent.Etalibi,Fontemq3,ignemq3 ferebant.Memmif
Synecdo fe autem debemus, cuando fit a parte totum, faciendum eífeabíiigniori parte. Onomatopoeia
^ eft nomédeíono factum,ut Clamorqj uirum,clangorqj tubarum.Tinnitusarns. Arqj leuem fti
topcia pulam crepitannbus urrere fiammis.Periphrafis eft circumlocutio qua?dam,qua» fit aut ornan*
Pcriphra da»rei cau(a,qua> pulchra eft,aut uituperanda;,qu;c turpis eft. ut Iam prima nouo fpargebar lumi
£1S _ ne terras.Tithonicroceumhnquens Aurora cubile. Et hoc fàciût,nimio ne luxuobtuííor ufas
tt a? fais Sit genitaliaruo,etfulcosoblimet inertes. Hyperbaton eft tráícenfio quaedam, uei bomm ordi
Hyftero* nem perturbanSjCuius fpecies funtquinq?.Hyfterologia,fíue Hyfteron proreron. Anaftrophe.
Fogía: uel Parenthefis.Synthefis,Temefis.Hyfterologia,fíue Hyfteron proteron,eftfentenna? cum uer»
hyfteron bis ordo mutatuSjUt Et Cereremtorrere parant hamis,& frangere faxo. Anaíírophe eftuerboçt
î^naftroi tanmm ordo pra?pofterus,ut Italiam cótra„p contra ltaliam.Parenthefís e/l iiiterpoíita forma-
rio diuerfa; fententia?,ur AEneas,(neqj enim patrius confiftere menrem,ParTus amoOrapidum
Parenthe ad ñaues prsmittit Achatem.Temefis eft unius compofiti,uel fímplicis Iccíio, una dictione,uel
Temcfis Plunbus interieclis,ut Septem fubiefta trioni.Ec Saxo cere cómmuit brum.EtMafihi portât iu
fyndiciïs uenesad httora tanas,pro cerebrum & Maffilitanas.Syncheíiseíl Hyberbaton obícurum,et ex
Hvßbolc omni parte confufum,ut Tris Notus abreptas in laxa latentia rorquer.Saxa uocant Itali,medns
ЙЗ°гЙ q°*in fiuftibus aras. Eft autem hicordo.Trisnauef.ibreprasNotuí torquetinfaxa, qux&xain
*** mediisfiuclibuslarentia I cali uocant aras. Hyperbole cftdifliofidem excedens,augendi,mi*
Húonia nuendiuecaufj.Augendi,utniuecandidior.Minuédi,utrardiorteftudme,Allegoriaefttrcpus
quoaIiudfignjficatur,aliuddicitur,utEtiam tempusequumfumauaaíoluerc colla.hoc eftcar
men finiré.
 DE BARBARISMO XCVII
men finire.Huiufmodifpecies multa* funr, ex quibns ieptem eminent- Hironïa, Anriphrafîs, H.
Aenigma,Charientifmos,Paronomia.Sarcafmos.AfteiimoR.Hironia eft tropus,qui per contra ronj*
rium conatur oftendere,quod dicit,ut Egregiam uero laudem,& ípolia ampia referris Tuqj pu
erqj tuus.Hscnifi grauicas pronuncíanos admuerit,confiteri uidebitur, quod negare intendit.
Antiphrafis eft uniusuerbi.Hironia,uc bellum,quod minime bellum eft. tr lue lis, quod minie JßH?*
lucet.Aenigmaeftobfcurafententiapobfcuram fimilittidinem reçr, utMatermegenuit,eadé tta&n*
moxgignitur ex me,fignificat enim aqua in niuem côuerd,& ex eadem rurfus effluere. Charié Chaiïctif
dimos eft,quo dura diftugratiusproferimtur,utinterrogantibus nobis. Nú quisnosqua»lîerit mos
refponium detur,bona fortuna,exinde itelligitur,neminc nos quajfifle.Paronomia eft aecómo p
datum rebus,temporibufqj ,puerbium,ut Aduerfus ftimulum calces,& Lupus eft in fabula.Sar- Ю1аопо'
caímos eft plena odio,atqj hoftilis derifio, at En agros, & quam bello Troiane petifti,Hefperiá Sarcafin.
merire iacens. Afteiímos eft Tropus multiplex numerofaeqj uirtutis. Nam Afteifmos eft quiccjd afleifmoe
ruftica fimplicitate caret,& faceta fatis urbanitate exponitur, ut Qui Bauium nó odit,amet tua
carmina Meui,Atqua?idemiungatuulpes, &mulgeat hircos. Homœofis eft minus nota»rei Ношто#
perfimilitudtnem eins,quae magis nota eft,demonftratio.Huiusaut tres funtfpeciec.Hicon. Pa usqccíqm
rabola,Paradigma.Hiconeftpíonarum inter fe,ueleorum,qua» períonisaccidunt comparado fe*J
ut, Os,humeroíquedeo fimilis, Parabola uero eft rerum genere difîîmilium,comparatio ParaboIa
ut Qualis mugitus fugiteum fautius aram.Taurus,& ícertam exculTit ceruice íecurim. Paradig Paradigm
ma eft exempli hortantis,ueldeterrentisenarratio.Horfanris,utAntenorpotuitmediis elapfus ma
AchiuisJllyricos penetrare finus,atqj. Deterrentis, ut Atñfic Phrygius pénétrât Laceda>móa
paftor. Ledsamqj Helena m Troianas uexit ad urbes.
F J N I S.
■
Barbariem quicunqj cupis uirare loquendo,
Donati hoc lefto códice doftus eris.
SERVIVS HONORATVS AQVILINO SALVTEM.
¡
LTIMARVM SYLLABARVM NATVRAS (SICVti.p
pofueram)breuiter,lucideqj digeiïï,in qua re mea audacia tuo defe-
ditur imperio, namhoc opus arduum dum ueluti facile, acper ièpa
tens muid reliquerunt,difhcilius reddiderút, quanquam ranonem
Iitera»,& iyllaba*in Donati ardbushabeam us, tarnen breuiandicau
fa aliqua ex his decerpfim us, qua? ad fcienriam metroram proficere
credimus. Vale.
P"Deprimis Syllabi's. Cap. I, Pncfylfa
Gitur primas fyllabas omnium ptium orarionis duobufmo be qtiot»r
dis côfiderabimus, natura & pofitione. natura tripartita eft, m0(j's CO
«
nam autdiphthongofyllaba longa eíTe cognofcitur,ut.a?.oe. gnofeaní.
^no can,
au,eu, ei,autexempIo,qua»rit\n.utru litfyllaba lóga,an breuis,Vc
Muia mihi caufas memora,aut compofirione figura»,ut fi neicias qualis fit, pius ex compofi Nubere
tione, quod eft impius, qualis fit pi, cognofcitur,licetin aliquanris hoc fallat,nam cum dici- р"п"Ь?
mus nubere.niUonga eft. Item cum dicimus innuba,aur pronnuba,fit breuis,nu,m compofi p0fmo
tione,fedhocinuemri raro contingit. que
Pofidoeltcum uocalem correptam,autduaeconíonantesíequuntur,utarma. Autuna quatuis
duplcx,ut axis,uel M ezendus,uel maior,aut altera confonanf,& altera uocalis loco confoná Qb
tis pofica,ut at Iuno,at Venus. Verum fi quaelibet pars orationis pra?pofirionibus componef* m
ex his primas fyllabas cognofcimus. nam talis manebit fere omnis compofita fyllaba,qlis & Sub
ipfa prapofitio fuerit,ut ineptus. I tern ex ipfis prepofidombus ad,& ob,& in,& fub diueria: ЯИ?'?
in uerbis ponuntur,nam corripiunf. cum crefcendodifyllabúreddunt^tadityobijinitjfubit q^
Indifferenter (un t cum triiyllabum faciunt,utadicit,obicit,inicit,fubicit, producunfftantú' Pre
modo cum tecraíyllabú cxíeredduntjUtadiiciOjObiiciOjinüciOjfubücio.Item qua; per qua:
Diomedes N
 it ( ' - " SER VII . i
•
& pra» in primis fyllabis fcribuntur,plerunqi producunmr,cxcepto preti6,premo,preces,&
queror,hoc eft querela m depono,& qua» ex his per deriuationem ,aut declinatiôem fieri pof
(une, & qua? coniuncîione.
De Item contra breuiantur ex hifdem praepofitiombusin compofítionibusde & pro,utdehíc,deí
Pro de,profecrus,profelTus,profuíus, profatus,proauus,pronepos,& estera. ,
Cum quidemaliquantauerba, qua» primas fyllabas remporumrarione permutant, quxfubter
Verba : q coliara in omni pretérito perfecro,& in omni pretérito plufquáperfecto, etinomni futuro
in preferí modi tantû côiunftiui ,pducuni,in caeteris auté modis, & téporibus breuiantur,ettfunt ha»c.
correpta Lego legi iegeram legero.Faueo faui faueram fàuero. Sedeo ledi federam federo. Venio ueni
preterits
pducunt ueneram uenero. Fugiofugifugeram fugero.Fodio fodi foderam fodero. Video uidiuide
ram uidero.Voueo uoui uoueram uouercFoueo foui foueram fouero. Iuuo iuui iuueram
iuuero. Ego egi egeram egero.Emoemiemeram emero.Lauolaui lauerâ lauero. Odiodi
• oderam odero .Eo uii iueram iuero.Queo quiui quiueram quiuero. Sino fini fineram fine-
Verba ip
fenti loga ro.Sero feui íeueram feuero.Caueo caui caueram cauero. I tem contra inueniuntur, qua» in p
In preterí fen ri tempore producía funt,& in pretérito breuiantur, ut funt ha»c.Pono pofui. Cogo сое«
Co breuia gi.Dodedi.Sto fieri. Item omnia uerba, qua» in pteritoantecrefcunt,in primis fyllabii breui
- antur,ut pendo pependi,tondeocotondi,pofcopopofci,currocucurri.

Medtefyl Y De M ediis fyllabis. Caplum. If.

Iabe:qui> Edias fyllabas tribus modis agnofcimus,pofitione,& diphthongis,& accenru.fed d po
bus mois
agnoföt fitione.& de diphthongis íupra tracbuimus. Acecntus autem eft quafi adcantusdictus
Accct^gd $ ad canrilenam uocis nos facit agnofeere fyllabas.Quot uocis accentus?duo íunt adeo
6¿ tindc quos tracbmus neceflarii,corrcptus, & producíus,Correprufeft,quorieí fine ulla mora uo
Acecntus
correptus eis medias fyllabas enunciamus,ut m acula,tabula.
Accenmf Produéhis eft,quories medias fyllabascum aliqua mora uocis exprimimus, ut fortuna, narura.
fdutfus Sciendum eft tamen,quia illa,qua? in uerbis.I. correpta proferuntur,cum in medium uenerinc
& ipfum. Lin. EmutauerintjUt legis lege Iegero,ubiqj breuiantur. Excepto cum a tribus exci
piunturconfonantibus.B.&.M.&.T.utlegebamlegemuslegentur. Cetera melius accenti'
bus colligun tur ,qui accentus in trifyllabis,& tetrafyllabis,& deinceps confiderandus eft, ut
fi queraturamfcifiïmorum,quibus fyllabis conftet,& dicimus primam breuem exempIo,uc
Nimium dilexitamicum,fecundam cum longo accentu inuenimus,tertiam pofitionelon-
gam,quartam breuem accen tu,quia cum dicimus amiciffimus penultimam cum breui accé
- tu inuenimus,quintam longam accentu, ultima uero qualis fit per fingulas partes orationis
demonftrabunr radones fubiecb».
Ntfis fin P"De nomine, &prius de nom inatiuo Cap. II Г.
guiaría in О minariuus fingularis has habet breues. A.ut mufa.Eut fedile.O.ut uirgo. V.ur cor
fyllaba nu.El.ut meLIlut pugiLVl.urconful.M.uttecrum.n.ut carmen. Ir.utuir.Or.ut do
ftor.T.utcaput,ex hisproducunturingra>cis.E.ucEuterpe.O. Dido. En.utlien.fi"
ren.Il.unohetrufco,utTanaquil. Hxcfuntitem, qua» producuntur. Lurfi-ugi.
OI.urSol.An.utTitan.On.utMemnon.In.utdelphin. Asm facultas Cut alec Sed Aifmi
tus nom inatiuus in grecis tunc breuiatur, cum genitiu9 .dos habet,ut Arcas Arcados. Pallas
pallados. Er.autem in grecis producirur,utaether,aer.Irem haec funt,qua* in monofyllabis j>
aucuntur,in difyllabisha»c,& trifyllabis,& tetrafyllabis,& in ca»rerispolyfyllabis cornpiun
rur.Monoiylbba,utfar.Diryllaba,utCarfar.Er.monofyllaba,utuer. Difyllaba,ut pater.Vr.
monofyllaba,ut fur. Difyllaba,ut murmur. Is.monofyllaba,ut glis. Dify liaba, ut fortis. Ai.
Es. terrai rnonofyllaba,ur faI.TrifyIIaba,utanimaL£tem h.rc funt,qua» uarie nomina ttuum faciunr,&
oantía qua» fibi a geniduofuoregubmfumunt.es.os.us.Nam.es.(yllaba nomina quando finit mo
quanta dis. y.producitur,duobus his corripitur Tunc ergo producitur,cum autnomen quintxfuc
rirdeclinationis,utdiesei. Item producirur,cum toridem fyllabas habueritgenitiuusquoc
& nom inatiuus,ut proles prohs.Terrio loco producitur,cum fyllabam crefcens, & produ-
ftam habueritin medio,utmerces mercedis.Quarto loco producicur,cum monofyllabifdu
ftajurpes^ipcs/onipes, C^uinto loco producKurjCum.i.ance,es.in fine habuerit,utabies,
aries,
 ARS PRIMA XCVI1I
aries,paries,quies. Duobus his modis corripicur,cum aut.Emediam breuem in geniriuo ha»
bucrit,ut feges fegeris,aur cum, E.in.I.mutauerit4ut miles militis . Os igitur monofyllaba, fi
ora fignificer,producimr,ucosoris,fioirafignificec,breuiatur,ucosoiIis.Qua?tamen.os.iyI- Os in fyl
laba cum in difyllabis,uel in trifyllabis inueni t,& media fyllaba genitiui natura producía per kba
manferi r,tum longa erit,uc nepos neporis,fiue correpra fueri t,au t diphthongum in. .geni
riuo greco habuerit,breuiatur,ut Compos comporis.Delos Délo .Vs.uerocumingeniti- Compos
uo crefcente longa permanfèrit,produeitur,ut uirrus uirtutis,tellus telIuris.Excepto palus,q> Delos
in geniriuo.dis.termiatur,utpaIus paludis. Inde eft.Scerîlifqj diu palus, aptacp remis.Sj uero í Palu*
geniriuo crefcente correptajquia mutata permanferit,aut non creueritjbreuiantur, utpeftuf
peftoris,uulgus uulgi.
Genitiuus,& da tiuus,& ablatiuus producuntur,(ed genitiuus cum aur. Os.in fine fecunda gras
cos habuericaut terria: fuerit declmationis, cum ablatiuo íuo. Etantum litera terminato bre
uiatur,excepco uno,quod producitur,ut ab hac fame,quia ueteres huius famei, non huius fa pame
mis declina bant,fed datiuus in gracisJ.terminatus breuiatur,ut Palladi. Accufatiuus in lati- Palladi
nis breuis eftfemper,in grecis rantum,tunc breuiseft,cum. A.uel.on.terminatur, ut Thefea,
quia fcribitur per omicron deIon,alias longus-Vocariuus quoqj in latinis breuis eft, excepto
cu.I.terminaf*,ut Mercuri,in gracis corripi£,ut Alexi, qui etiam dum fimilis fuerit ntô no
minariui regulam fequitur,ut ha?c paupertas,& о paupertas. In mafculinis gracis tan tum p*
ducitur,ut AEnea,fèdetiam.Efinitus in graecis tantum breuiatur, cum eins nominatiuus.os.
fuerit terminatus, ut Phoebos Phœbe.
Nominatiuus,& accufatiuus,& uocatiuus plurales mafculino, & foeminino genere producun
tur,corripiuntur in neutro.Contra ha?c funtgraca nomina,quse dum ante.S.ulrimam. A.aut
.Ehabuerint,& a geniriuo fingu!ari.dos.terminatouenerint, tunc tantum in mafculino,&
fœmininobreuiantur,ut huius Arcados,hi Arcades,hos Arcadas,aliasIongifunt. Geniriu9
pluralis femper breuis eil in latinis,in grecis uero producitur,ut Lefboon. Datiuus & ablari'
uusplurales,fi.is.terminantur,Iongifunt,utdoftis,fi.bus.breuesiunt,utagilib9. Autfigraca
fitdeclinatio.in.terminatus datiuus corripitur,ut Arcafin.In hac regula nomina, pronomía
participia conrinentur, fed pronominis declinado in eo tantum differt, qj in monofyllabis,
quïUocalibusterminantur,utme,autuocalibusconilant,ut.0.in quolibet caíu .pducunf?
íed genitiu9 cum. us. fini tur, breuia tur,ut illius. Datiuus uero ficut in nomine femper longuf
fft,excepto,mihi,tibi,fibi,qux indifferenter poni poflunt, fie reliqui quoque caíus regulam
íumunt ex nomine,
fDe Verbis Capmm, Г III.
i N omnibus uerbis,modis,temporibus,numeris,períonis,coniugationibus bteuian
mr.M.utdocebam.R.utlegebar.T.utfaceret.us.utnutriremus. Euero litera uerba
terminata breuiantur,ut lege.Sed imperatiui modi fecunda tantum períona a íecun-
I daquoqueconiugatione tantum producitur,utdoce3Es autem breuiatur,ut fum es
&;ccerera,quxexhiscomponipoiTunt,ut adfum ades, poíTum potes, in aliis producitur,ut
doces. Is- item in fecunda perfona indicatiui modi ,tunc tantum producitur,cum a terria có-
iugatione producía ueneri t,ut nutrió is,& uolo is.alias breuia tur. Producuntur autem. A.ut
ama.I.utnurri.V.utleftu.As.ut uocas.És.ut legeres.C.ut fac.

fDeAduerbiis. CapFum- V. Fad

N omnibus aduerbiis breuiantur.El.ut iemeI.Er.ut pariter.M.ut tam. N.uero (excep labaín fyl
iap to non,& en) ubique breuiantur, ut forfitan. Edum finiuntur aduerbia illa,produ-
як cun tur,qus ex nomine ueniunt,& com parationis gradus recipiun t,ut dofte doclius
* doftiffime.Qua» autem a fe nafcun tur,ut fa?pe,aut non comparan tur,ut r i te,aut in со-
paratione deficiunt, ut bene,male. Breuiantur. I.finita,prxter quafi & ibi,& ubi producun
tur,ut heri. O.ficut in omnibus partibus orationis indifferenter ponitur,ut falfo.S. dum ante
earn, A.habuerit,producitur,ut alias. Aliter breuiatur, ut magis. Producuntur autem.A.ut
una.V.ut noftu.C.utilluc. Aduerbia autem monofyllaba producendaíunt,ut hue, uelquar
ex his fiun t,uc illuc,exceptis bis Se ter.
Diomedes N ii
 SERVII
pDeComunftionibiis СэрГипь VI.
M nes fere coniunftioncs coiripiuntur, íedqua». A.&J.terminantiir, producunrur,«
ceptoita,quia,&nifi. ítem qua in.N.definuntjfi ante eiL.habuerint,j)ducunf,uc fin.
P"De Prepofitiombus. Cap. VII.
Ccußtiua? pra>pofirionesabíq;his,qua? in. A.exeimr, & una monoiyllaba cis,breuian'
tur. A blariiiT uero ills monoiyllaba; longs iun t,qua? aut uocalibus cóítan t,ut. A.aut uo
cahbus terminan tur,ut de. Sed utriufq; cafus prepofitiones omnes breues efle non du-
biumeít.Reautem ubique breuiatur,utremitto. Excepto cum refert difht fignificat,uteft
illud Virgilii.Nec mutari pabula refert,& uno uerbo reicio, ut Reice ne maculis infufcenc
uellera pullis. Naicentum.
P'Delnterieftionibus. Caplum. VIII.
M nes in terieftiones,fi monofyllaba? fuerinr, ,pducuntur,ut heu.Ca?tera? uero cxem-
piis fimilium partium oration is exiihmanda? íunt, ut pape. Ha?c in omnibus partibus
Sí* obíeruandaíunt,excepris,qu3?autdiphthongo,autpoímone longa? íunt.

FINIS.

MARII HONORATI SERVII GRAMMATICI CENTIMETRVM.

CLARISSIMO VIRO ALBINO MARIVS

SER. GRAMMATICVS ,S.

IBI HVNC LIBELLVM PRETEXTATOR, VIDELICET dc

cusurbis Albinedeuoui. Nam licet patns,auiqj (quibus maximam reueren»
tiam litera? debcnt) quottidie urgearis exemplo,ibi(g pubefcas, quo uelutad
mufarum facra uen.uur,non tamé ca?Io fuo tantum numina proferunrur, fed
fa?pe humiles uicos,ac uilia pauperum tecta fuberunt.Q^uare laboris mei uc
lim fàueasuoto,indulgeas audacia?, quodfiiècusceiTerit,in cupiditatem de*
uotionisinterpretabor euentum placendi,Iicetaudafter,non tarnen indigna
ter hune libellum^qui uolucritcenrimetrum nominabit.totenim metrorum
genera digeffi,quanta potui breuitate rationcm omittens. Q^uo quidem,quod nafeatur ex ge-
nere}quaicanfionum diuerfitate cxdatur,qua? res plus confulïoms, q utiÜtatis habet.

P"Dequiburdamgeneralibusregulis. Capir. Primû.

Ed Ieftori ha?c generaliter funt ícienda,finalem iylhbam in omnibus metris indifferm
rer accipi Solutionem efle,cum pro una longa íyllaba dua? breuel ponuntur,Ioca impa
riadiciprimum,tertium,qiiintum,&deindeparia,fecundum,quartum,íéxtum.Etde
inde pentimemerim efle,cum poílduos pedes fequt tur íyllaba,qua? partem oradoras terminar
Eprimemerim uero,cum pod duos pedes fimiliter fequitur fyllaba.Tertius trochaicus, cu poli
duos pedes per fe&os,fmita parte orationis,trocha:us remanet. Q^uartus crochaicus, cum difh-
nitioneeadem tenet quartum locum trochanis.Catalecti.ueríum dici,cui una-íyliaba deed. Bra-
chica, cui dua?. Hyperica, cui una íyllaba íupereft. Acatalefticum ,ubi nihil plus,minuíue in uer-
fu,qui legi timo fir.eclaiid«fur.Monomt-rrum,dimetrum,tnmetriim,uelretrametrumueríiinl
dici э numero pedum, fn iambicis,trochaicis,anapa?íhcis metris ueríus per pedes duplices com
pu мп. In ceteris metris per pedes fimplices.M etra,uel a pedibus nomina accepere, uel a rebus,
qua?deícribuntur,uelabinuéntonbus, uelafrequentatoribus, uel a numero pedum. Ea que
oftoeffe principaba metra, iambicum,trochaicum,daftylicum,anapa?m"cum,coriambicum,
antipafneum ionicum a maiore,ionicum, a minoreade quibus carprim traftabimus,eligentcs ea
qua?, adpabnam lyra? producit uoluptas.
De metris
 CENTIMETRVM XCIX
y De metris iambicis. Capitulum, IL
Ecra iambica locis impari bus quinqué recipere pedes poflunt. lambum, tribrachum
fpondauim,dacïyIum,anapa:ftum ,locis autem paribus tátum iambum,uel tribrachum
& apud cómicos frequenter anapa?ftum,ita tamen ut multarum breuium iunftura uite
turned ex plurimis metris.xiii.uiui tradenda fubieci
УAriftophanium metrum confiât monometro hyper, ut eft hoc,Valles per imas.
P'Euripydium confiât dimetro caraleftico,ut eft hoc. Dili oí ue bacche crines.
У Anacreuntium conílacdimecro brachicatale.utefthoc.Aiax furit dolens.
Y Archilochium confiât dimetro acataleftico.ut eft hoc Serena lux micat polo.
У Alcaicum confiât dimetro hypercatale¿hco,ut eft hoc. Amant uenena parricida?.
У Alcmanicum confiât trímetro brachicataIectico,ut eft hoc. Spernis decore uirginis thoros.
P"Hipponatium confiât trimerro] cataIeeTjco,ut eft hoc, Doftistalia uatibusfauebat.
У Archilochium confiar trimerro acataIecnco,ut eft hoc. Martern fatigat prodigus uitat furor.
У Anacreuntium conftat trímetro hypercataleffico, uceft hoCjAmorpuelkpeäusimpro^
bas fatigat.
У Ariftophanium conftat tetrámetro brachicataIeclico,ut eft hocMarcebunt lucerna?, fol pro
pinquat,nuncuerouacas.Itemdeariftophanio.Ariflophanium conftat tetrámetro acatalefti*
co,ut eft hoc. Finis eft iambe, folue uindicis dolor mali.
P"Hipponaclicum conftat trímetro acataleftico,utefthoc, Pauper poeta nefcit antra mu>r
(arum.
P"De metris trochaicis. Captom, iii.

p Etra trochaica principal! ter confiant rrochs-o,locis tamen imparibus hosrecipi'

I unípedes, trochaeum,tribrachum,& nonnunçjda&ylum, inlocisueropanbu
cumhis,quosiupramemorauimus,fponda;um}anapzftum,daclylum,{edexplu
ribus.xiii.ufui tradenda fubieci.
y Pancratium con fla t monometro hypercatale¿lico,ut eft hoc.Auftor optimus.
y J typhalicum conftat dimetro brachicataleftico,ut eft hoc,Bacche iunge tigres.
У Eiiripi dium conftat dimetro cataleclico,ut eft hoc,Vultur altius uolat.
fAImanicum conftat dimetro acataleclico,ut eft hoc,Phiftula canit fubulcus.
pBachilidium conftat dimetro hypercataleélico,ut eft hoc. Flonbus corona texitur.
pSapphycum conftat trimerro brachicataleftico,ut eft hoc. Rex pater íuppiter,& deorum.
У Archilochium conftat trímetro catalectico, ut eft hoc. Nox amoris,& quietis conlcia.
fSotadium conftat trimerro acátale, ut eft hoc. A rua fíe can ibus intra ira la?ti.
fSapphicum conftat trímetro hypercatale#ico,utefl hoc.Splendet aurum3gemma fuIget3for
ma led placet.
p]Sotadicum conftat terametro brachicataleftico, ut eft hoc, Thraceum nefas renarrat catulus
hirundo. ; ..- . i
У Archilochium conftat tetrámetro catale¿tico,ut eft hoc, Toilet hircos arra puüans, iam Iyae
us aduenit.
У HipponaAicum conftat tetrámetro catale¿tico,claudo,ut hoc, Pella tonfis in terga ponti ue
la tende,pergamus.
у Anacreuntium conftat tetrámetro cacalecrico,ut eft hoc • Parce iam cumanx uati, parce iam
iàcrofurori. ■"'-*• ? 'f.'r -.' ;■*- :;

yDc metris dacryliris. Capuim» JUL

Etta da ¿Trylica principaliter con flant daftylo,recipiun t tamen fpendeum ,& intcrdum
ultimo loco trochx urn. Sed ex pluribus.xyiii.ufui tradenda fubieci.
_ y Adonium conftat dimetro cataleftico,ut eft hoc, Finditefluelus.
Hirminachium conftat dimetro acatalefti.ut eft hoc.Tibia perfonet.
r7 Archilochium conftat dimetro hypercacalcuc ell hoc. Gárrula uenitauis.
• < Diomcdes N iii
 SERVII
Y Alcmanicum conftat tetrámetro cataleeTtbutefthoc Tunditepecbra palmis,
FSimonidmm conftat trímetro acataleéhco,uteft hoc. Indue pallia feftica.
ГAlcmanium conftat trímetro h ypercaealeftico,ut eft hoc.Lurida brachia curretegis.
Y Archilochiumconftattetrametrocatale.utefthocArentfolfticiafoloterra?.
rAlcmanicumconftattetrametroacatalea.co,utefthoc. Virgodecens cumulas rehquanbi.
F Alcmanium conftat tetrámetro hypercataleftico,utefthoc. Viftaifta minus caret ingenio.
VSteívcorium conftat pentámetro cataleaico,ut eft hocMarfya cede deo lúa carmina phcebi
Simonidmm conftat pentámetro acatale¿bco,ut eft hoc.Parthenopeus erat puer arcadi* decus
FChirilium conftat pentámetro hypercataleftico, utefthoc, Pulchra puella comas ambit

Heroicum Conftat exámetro cataleflico, utefthoc. Vulnera bella tub* numero conduntur
homeri.
Y Bucolicum conftat exámetro cataleaico,itautquartusdaaylus partem termmet orationis,
ut eft hoc.Rufticafilueftrirefonat bene phiftula cantu. . .
Y Íphicum cóftat exámetro acataleffico ut eft hoc.Sydera pallida diffugmt face teinta luminil.
Y Alcmanicum conftat exámetro hipercataleaico,uteft hoc.Alma uenus paphum mgreditur
roiàluceat exaditis. _ ,
Steficorium conftat eptametro cataIeaico,ut eft hoc. Aeacides îuuenis trahit hettora,plangi-
tepergirnatroes. ...,«,
p- Iphlcum conirat eptametro acataleftico^teft hoc. Verficulos tibi daftyloscecmitpuer op
time, quos facias. •

Y De metris anapaefticis. СарГит. V.

I Erfus anaparftici principalitcr conftant апаркЛо. Recipiunt tarnen frequenter &
' fpondeum,raroproceIeumaticum,apud cómicos autem habentdactylum,lepiui'
I que ultima eum fupereft iyllaba,in duas loluitur breues. fed ex plunbus.xu.ulm tra
nsi dendafubieci.
Trinicium conftat monometroacataleaico,ut eft hoc.Gaha dum lubar eft.
Coricum conftat monometrohypercataleflico,uteft hoc.Venu optima calliope.
Parteniacum conftatdimetrocanleclico,utefthoc.HuiuseftfoeIixnimium pnor*tas. .
YPindaricum conftat trímetro brachicataleftico, uteft hoc. Medium rapidum mare tibens
aditfluuio. _ piérides
Y Ale manium conitat trimetro acataleftico,ut é hoc. Date . . , mihi
., . carmen daäylorum,
jai.,™
Г Steficorum conftat trimetro асаЫеШсо,иг eft hoc. J-atet in thalamo tibi .uirgo decens Ve-
fSmScum conftat trimetro hypercatalcftico, utéft hoc. Tuba terribili proculwe io
nar,clipeum quate miles.
Y Alcmanicum conftat trimetro brachicataleélico,ut eft hoc.Sua muñera ferre uenusalma, ro
ías mueni einen adolete. . minióte
. .ß,^,
f^Atiftophanium conftat trimetro acatakfticojut eft hocDate uia mini lerta, :,„„.
muai
dare témpora tot alto Ioui.
fDemetriscoriambicicis. Captum. VI.
Oriambica metfcprinripahter confiant coriambo,uerum quia^tfuopedeclaudan §
tur,accipiuntin fine amphibrachú,&bacchium. fed ex multis metris hzequattu-
orufuitradendaiubieci. .
=-ilrAriftophaniumconftatdimetro,&amphibraco,utefthoc.Purpureusnrannus.
r^apphicum conftat trimetro,& amph»bracho,ut eft hoc.dulcifons p-endes' uerimco tauete.
rAnacreuntium conftardimetro,&amphibracho,utefthoc,VirgiIii Mantua,quem creauit
rCallimachum conftatfetrametro,& amphibracho,ut eft hoc.Armipotens mars genitor ro"
Vx muli da
 CENTIMETRVM С
mulidaueniamprecamur. ,_'
P"Demetrisanapaefticis. Capîum. VII»
Etra anapeftica principaliter confiant anripafto,uerum Пере prima parce,qua iam*
bum tenen tJpondamtn libenceraccipiunt, fed ex plurimis quattuor ufui traden*
I1 daiubieci.
p"Panicum confiât dimetro brachicataleftico, utefthoc. Fauni fcmideumniw
Л men adeft.
P"Anacreuntium confiât trímetro brachicataleftico,ut eft hoc.Corasmitigant dona Iyra?,
Y Alcaicum conftat tetrámetro brachica taleftico,ut eft hoc. Infandum terigit fydera carmen
magorum.

P'Oemetrisionicisaminoii Capîum. VIII»

Etra iónica a minore principaliter confiant iónico fuo,ac raro alterius pedis panuntur
acce(Tus,ied ex plurimis iex ufui tradenda fubieci.
P"Timocratium conftat cataleftico, ut eft hoc.Sapientcs amor dei.
Y Anacreuntium confiât di m etro,ut eft hoc. Fuge uirgo,fuge munus Veneris.
P"Sapphicum confiât trímetro catalec"fico,ut eft hoc.Sonat alta trabe fixus tibi molus.
PThrinicium confiât tetrámetro cataIcftico,ut eft hoc. Tibi ueris fero donum fola,quaf dan t
ueneris.
P"AIcmanium conftattetrametroacatalefticOjUtefthoc. Timor omnisdoeet artes.Timorau
get bona mente.

P"Demetrisetiamionicisamaiore. Capîum. IX.

I Etra iónica a maiore principaliter confiant iónico íuo, ucrum & diambum, 8c ditro-*
chxum non recufantjfolutionem patienter admittunt, (èd ex plurimif tria ufui traden*
Ida fubieci.
P"Hipponafticum confiât dimetro bra.ut eft hoc. Palmam сарешйог.
pTraxilum conftat dimetro brachi.ut eft hoc.Fortis iuuenis fumme coronam .
P"Sotadicum conftat tetrametro,ut eft hocSalpix iam tempus fugi r,in tende dolo Iaborem.

P"Dealüsgeneribusmetrorum. Capfum. X,

Eliqua deinceps metra non ea lege,qua fuperíora reperimuf.IIla enim uelut confufa
digeffi,hzc uelut di ípería collegí ,fed ex pluri mis.xxy. ufui tradenda fubieci.
ne
P" Phalicum
paras. conftat tribus da¿tyíis,& pyrrhichio, ut eft hoc Dofta phalifea fere« -

Y Pherecranum conftat fpondxo, daftyIo,& trochara,uteft hoc.Reges purpura monftrat.

P"Gliconium conftat fpondao,coriambico,pyrrhichio, ut eft hoc. Odiptenium.
FAfclepiadsum contrat fpondzo,&duobuscoriambis,&pyrrhichio}utefi hoc.Vite parfme
liorqcitolabitur.
P" Alcaicum conftat Íponda?o,tribus coriambis,& pyrrhichio ut eft hoc, Profufa «acides pro*
cubuit fub paridis manum.
P"Elegicium conftat peniimemeri, prima heroica, fecúdadaftylica,utcfthoc,M.o2rctdiftufís
flens elegía pomis.
Y Eulogiacum confiât pedediffyllabo quolibet,& quattuor dactylis,ut eft hoc, Sappho com«
pofuit cafta poemata.
Y M urium conftat ita ut heroicum ,fed pyrrhichio clauditur,ut eft hoc,Mortem contemnunt
laudato uulneregeta?.
Y Priapium conftat de gIiconio,& ferratio,ut cil hoc. Helefp onticum tuum numen ptotegit
hortos.
Dioraedes N iiii
 SERVU
P"PhaIeucium confiât fpondaro daclylico,rribus &trocha?is, uteíl hoc Ifthmos diuitibus
íuperbitundis.
Y Saphicum conftat trochaso,fpondxo,dacTyIo,& trocháis duobus, uteíl hoc. Faune nynv»
pharum metus,& uoluptas.
УSaturnium conftat dimetro,iam bico,& tiipfallico,ut eft hoc. liïs preterit orbem cum crini-
busprofufis.
^Arcmlocmum conftat parthemaco,&iriphalIico,ut eft hoc. Remeabat ab arce tyrannus,
cruentus.
P"AenitoIogium conftat daftylo, &iambico,&pentimemeri,uteft hoc. Fontes fignagra«-
mina letíficos.
P" Alcaicum conftat pcntimemeri daftylica, & duobus daftylis, ut eft hoc Carmen relaxât
redia pecloris.
P"Archilochium conftat tetrámetro bucolicojacatalefticojtypallicojtribustrochaeifjut eft hoc
Linea paftor tibi concidit in profunda ponti.
p" Galiam bicum conftat dimetro iambico,acataIeftico,& anapa>fto,uel iponda?o,cum duobus
iambis,uteft hoc.Tenera recrifpat aura trémulo finu freti.
P"ArchiIochium conftat pentimemeri,daftylica,& dimetro iambico,ut eft hoc. Sydera cún
ela micant decore lucis aureo.
Y Archilochium conftat dimetro iambico,& pcntimemeri daclylica,ut eft hoc. In Iya?o dedi-
ti tympana iam quatiunr.
Y Heroicum ,quotiens (onus ulrimae fyllatae fimilis eft precedentis,ut eft hoc. Exercet mentes
fraterna gratia malis.
Y Reciprocus heroicus in íotad¡co,quotiení ad finem fcanfus fotadicum faci t,ut eft hoc. Ire cu
pis firus mala nites (omnia qua?fo. Quxfo iom nia nites mala finis cupis ire.
Y Reciprocus iambicus in elegiaco eft. quotiens a fine fcanfus elegiam facie, ut eft hoc. Micant
nitore tecla íublimi aurea,aurea fublimi tecla nitore micant.
fEurypalicus uerfus eft,cum uerba,prout fequuntur,(yllabis creuunt,ut eft hocRem tibi сб-
ceflidocljffîme,dulcis honorem. Habes Ieclor manualem in compendio diícendi libellum,
quem magisprobabis,fi tibi ufus icribendi uoluntas exoluat.

Cenrimetri Seruii Finis.

 ARS SECVNDA CI
SERVI! HONORAT! IN SECVNDAM DONATI
AEDITIONEM INTERPRETATIO.

P"Ars unde difta. Capitulum. primum.

RS DICTA EST, VEL «wtî* íí¿t&-, IDEST A VIR

rute, quam Graeci un iufcuiufque feientiam uocanc, uel cerce ideo Are unde
ars dtcitur,quod arcbspr*ceptiscunébconcludat,ideftanguftis,& di¿la
breuib9, Pberique artem feribentes a licerarum traДаш ícohauerüt,
Plasriqj a uoce,pla?riqî a diffinitiôe arris grámarica?,fed om nés uiden
tur.erraflê. Non enim propria rem officii fui traftauerunt, fèd сбет
& cum oratoribus,& cum philofophis. Nam de uteris traebre etiâ
orator poteft.De uoce nemo magis <f philofophi traftant.Diftinirio
eriam Ariftotelicorum eft,unde proprie Donatus, &doflequiab t
ofto partibus incohauit,qu,TÍpecialiíeradgrammaticos pertinent.

P"Nomen,Pronomen, Verbum, Participium, Pra?pofirio,

Coniunclio, unde difta. Capitulum. II.

Omen dictum eft,eocp res nobis efficitnotas.Pronomen,quiafungh? officio nois, NomcuS

utííquisdicatjVirgilius fecit Bucolica,ipfe fcripfit Geórgica. Verbum diftum eft, didtum
eo q>uerberato aere motu lingua? hxc pars orationis inuenta eft,& licet omnesora* Pronomc
riones cum hac oratione mifceantui\tamen" fpeciale fibi ha?c pars hoc nomen efficit Verbura
eo q> hac frequenter utimur in elocurione, in tm,utdicamus,uerbum fecit Tulliusapudpopu aduerbm'
lum in fenatu. Aduerbiú diftum eft,quia nunqrecedit a uerbo,fiue enim dicas,cras facio, inue- partiapiu
nies aduerbia uerbis coha?rentia. Participai uocatur quoniam partem tenet nominis,partemqj
uerbi,quafi particapium.Nam a nomie habet genera,& cafus, a uerbo tempora,& fignificario
nes,ab utrocjj numerum,& figuram,Pra?pofitio dicitur,quoniaminloquédopra;ponitur.Di ppofitio
cimus enim ante templum eft,non templum ante eft,Coniunftio difta eft,qua coniungat elo'
curiones,ut ego,& tu eamus, In terieftio difta eft,cp interponirur ad exprimedosanimi afteftus Coniun^,
ut puta,heu mortuuseft.In hisautem ofto partibus naturalis eft ordo. Rite enim noméprimú ¿ho Infic&io
ponitur, q> ex ipfb omnium rerum noticia procreatur.Poft hoc debet affequi pronomen, quia Ordo in
nominis officio fungitur,nec debet ab eius fignificarione diuelli. Inde fequitur uerbum, quo di partibus
ximus nos frequenter uti. Inde aduerbium,q> a uerbo nunquam recedit. Participium autem ri' orationis
tepoft ncftnen,& uerbum ponitur,cpex partibus utriufq; natum eft. Prspofiriocum uel uerbo
uel nomini pra»ponirur,& ipfà iufte hoc loco pofita eft illis iam ante pra»diftis, quibus praponi
tur.Similiter coniunftio,quia coniungit omnia,non debet primum locum tenere,primum eni
debemus lcire,quae res coniungun tur. In terieftio ideo ultima pofita eft,quia nihû exprimit, ni
fi affeftus animi,qui raro interponuntur.
P"Denomine Capïum. III.
Noisdifli
Omen eft pars orationis cum cafh corpus,aut rem proprie,communirer ue fignificans DttíO
• ,^| In omnibus partibus orationis diffiniriones efle debent,ut fègregentur ab illis partibus Oratio»
KÍ5li&fiia;parris,quamdiffiniunr,aliquam proprietatern dicant. Igitur,quod dixit nomen paitesoéf
diffíníen
efte partem orationis,(egregauit íyllabas a plaufibus,& quicquid confufe uoci datur. Quod au daseffc
tern dixit cum cafu,fègregauit a uerbis,aduerbiis,praepofitionibus, ас coniunftiombus. Quod Corpale
autem dixit corpus,aut rem fignificare,hoc ipfius proprium eft.Corporale autem nomen,ufin Incorpale
corporate grammatici i ta diffinierunt,ut corporate fit quicquid uidetur,& tangitur,ut lapis. In Propriuj
Appella.
corporale,quod non uidetur,nec tangitur,ut pietas . Item dicit aliam proprietatem, quod aut Apdlati
proprium aliquid fignificat,autappellatiuum.Nam proprium eft^d1 uniuseft,ut Hector. Af> ua fepe p
pellatiuum ,quod multoru eft,ut homo.Scire debemus inueniri frequenter nomina appellariua pria fieri
qua; funt propria,ut faelix,qua: communi fenfu facile dignofcuntur.I llud etiam feire debemus
 SER VII
Proprium quia fi ,pprium eft quod unius eft,numerum ranmmodo recipit fingularem. Neqj cnim poteft
gulanter res unius in pluralem cadere,Nam quod propria nominapluraliterdeclinantur, iciendumeft
cid non ab unius nomine procreatum numerum pluralem ,fed m ultirudinem nominum hoc fa'
îviariï cere. Refte enim Virgilius dixit Marios, & Camillos,quoniam plures fuerunt, Appellate
С amiHi uum autem nomcn eft, quod cum fit res multorum,recipit tamen,& numerum fingularcm
Appela/
titrant in multis enam unus tenetur. ~
Y De comparatiuis« Capitulum, Quartum.
Ompararionis gradus funt rres,Pofiriuus,ucdoftus,Comparatiuus,ut doftior,SupIa
Compas riuus,ut doétiiîïmus,Pleriq>uolunrcomparariuum eíTedo¿tiorem,dicentes non eflc
ratíonis
gradus comparationem,quando docTior dicimus,quia non comparat,fed prxferat, fed errant
Côpatio Nam omniscompararioidagit,ucaIcerumpra;fèrac,Il]aenim,quxa?quar,AmiIirudoporiusé,
Similitud quam compararlo, Pofitiuus autem omnia recipit gcnera,MafcuIinum,ur hie doctus, Foemi-
do
Quegene ninum,ut ha?cdocta, Neutrum,ut hoc doéhim, Commune,ut dociIis,Omne,utdocens, Co
rarecipiat paratiuus uero gradus duo rantumfuicipitgenera,Commune,utdoetior, Neutrum,ut do-
gfqj gra* cTius,SuperIitiuus rria tantum,Maículinú,ut doftiffimus,Fœmininû,utdoftiflîma, Neutrú,
Qualitas ut docliiîîmû,Praeterea nomina recipiunt comparationem ,fed ea,qua? iunt qualitatis, & quan
tccptiuf titaris,Qualitatisautem,&Quantitatis,aut ab animo dicitur,utdocrus,aut acorpore, ut candi
uñ dicaf dus,niger,auta fortuna ,ut miler,auta menfura,utlongus.Quare quxfîtum eft,utrum Lanni*
Larmior or diceretur,quod tuncdicitur,cum pro diferto ponitur,ut fir Latmior,quomododiíerrior,ctí
cópariu? autem gentem fignificat,non poteft comparari,ita enim nô poiTumusdicere Latinior,quomo
gradus q do,necgra?cior.Comparatiuus auté gradus iungit* cafibus tnb9,abIatmo,feprimo,& nominati
bus cafi, uo interpofita partícula quam,AbIatiuo,utdocriorab illo.Septimo,utdoérior illo. Nominad
eaturWn uo»utdoitior quam ille.Sed frequenter utimurfeprimo,ablatiuo pene nunquam.Superlatiuus
SuplatiV uero gradus geni tiuorantum plurali iungitur,ut doétiiïïmusiIIorum,quamquam,& fingula-
u^graduf ricoha?rer,quotiesnomeneft enunciationefingulare,intelleftuplurale,ut О Danaum fortiffi
qumcaffî me genris.Tyude.Illudiane ieruandum eft,quod & poftea traftum eft.Comparatiuum gradû
Coparan' nos>& noftro,& extraneo generi coniungere.Superlatiuum autem tantum noftro. Dicimus.n.
uo Ы fu/ uelocior homohominibus,& uelocior homo canibus,quoniam Comparatiuuseftgradus.Su
perlatiuo perlanuum uero gradum tantum noftro prxferimus generi,ut uelociflimus homo hommiim,
quo uta? nemo enim dicit,homoequorum.
mur
Generad fDegeneribus. Capfum. V.
dediAa f-^**-wtïj Enera diДа funt ab eo,quod generant,atqj ideo tantum duo íunr genera principalis«
Genera Mafculinum,& fcemininum.hi enim fèxus tantum générant Genera autem aut na
pricipalia
geera aut turalia funt,aut ex auctoritate de(cendunt,ut hic panes,ha?c feneftra. In his enim na-
naturalia J| turalem nullum intelligimus (èxum, fedeumfequimur, quem firmaiiitaucroritas.
aut ex au Cetera uero genera a fuperioribus ueniunt,ut eft Neutrum,quod neqj Mafculinum eft, ñeque
Neutrum Fœmininum.Commune,quodeftMafculinum,& Fcemininum. Omne,quod omnia íupra-
gçnus dicta confiner genera.Epicoenum uero,quodconfufum continetfexum. Nam inter Commu»
Cóegen» ne & Epicoenum hoc inrereft,q> Commune eft,ubiuifu fecernimus(exum,ut cam's . Epiccenú
Oégenus cftccontrario,ubi uifu non fecernim9 fexum,utpifcis.Item inter Epicoenum, & Cómunehoc
Duaüfnu шгеге^»Ф m cómuni articulan fecernimus fexum ,ut hic canis,uel ha?c canis. In Epicoeno uero
merus q* unus articularis fumitur,& utrunqj fexum intelligimus,ut hxc aquila. Eum autem fumem9 arti
busnomi cularem,quem auctoritasdederit.Nam cum naturaliternonpoffiunusinEpiccenis fèxumde»
nísmfa Prehendere,debemusauftoritate fírmari.
figura Y De numero. _ _ Capfum. VI. .•
quotum i Vmerus aut Angularis eft,aut pluralis.Dualis uero gra?cus non ufurpatur mfi in nomi-
plex nibus duobus,qua» funt duo,& ambo,a tqj ideo etiam ina?qualiter declinantur.
Compofi
ta fígura Y De figura. t Captum. VII.
ЭЦОСШО Igura,aut fïmplexeft,autcôpofita.fimpIex,qux una rem continet,atqj naturalis eft,ut
is doctus Côpofita uero,qua; ex arte fit,duas res haber,ut indoftus.Cornpofi.ta uero fit fi
Corrupt gura quatuor m odis,qui in arte funt pofiti,quod autem dixit.Ex corrupns,ica in rellige
ta filter
rc debemuSjUt tune intelligamus corrupta efle in compofidonc, quoiics refoluta integran pof
(lingue
 ARS SECVNDA СИ
funt,uc fi quis dicat,Concipio,iuredicirur corruptum,quia fi foluatur,facit capio,quod eftinte Ablatmi
gramj&Conficiofacicfbcio^fimilia, imf01**
P"De Ablatiuis. Capitulum. VII. Äbfcflm
♦c. proda
Blatiuus Angularis regit geniriuum,datiuum,& ablatiuum pluralem feeundum regii' аяаЛса
las in artepoAtas.Sedilludquoddiritabbtiuo.e.produfta,uelcorrepra termiato,ita in ^5^
P telligendum eft,ut cune producta At,quories geni tiuus Angularis. ei. rerminatus At.Cum intelfigen
uero.is.fuerit terminacus,idem geni tinas Angularis correpta,uchuius pris ab hoepatre, Ideo dum ne
aucemlacini uoluerunt ab ablanuofingulari regulas fumere,quoniam hie cafuslatinus eft, пес цо)"^00!
cum hñt gra?ci,& lile utique cafus debuit regulas latinis nominibus dare,qui proprius latino^ at> 3biatí
eft, Omnia nomina,qua; in rerum natura íunt,quinqjreguliscótinentur,qibTrcgub3pud Do uo iingu
natu m non Tunc pp compendium ,tamen tenencia? funt,ColIigunf autem ifte regula? de gtó fin- jari'e8uí
gulari.nam hic cafus quinqjfinibus rerminacur, aut.<?.diphthongo,utmufamufo?,aui.i.ut.do'. ду"^ ■
crus dofti.auus ut pacer patris,aut.us.fluftushuius fluftus^ut.ei uchic,uelhscdies huiusdiei. cafus latí
Ergo cum uienerimusaliquodnomen,de cuius declina tionedubitarur,qim,endus nobis erit, nus
praícipuegtús,quiinuentus,fi.a?.íüeritterminatusad fimilitudinem mufa?declinabi£,ita ai in í^?"1^
reliquis fiet,Sed confiât greca nomina,etiam grace poíTe declinan.Plane duos prxcipue cafus §¡a c^a
in his regulis follicite proferre cfbermis. Vtúm fecunda; declinationis,« ablatiuum terciaran qui continent:
buscontra regulas plurimum AbianbmpAtaucloriras.Vocatiuusenim Angularis fecunda? de unde colli
clinationis turn in.i.exibit,cu nominatiuus Angularis in.ius.fuerit terminatus in genere mafcu- ^"^0
lino in proprio nomine ,u t hic M ercurius,o M ercuri. Hoc enim nomen ius.terminat nomina- т[я gtece
tiuum,&maíaihnum eft, & proprium, Si autem norníatiuus.us.terminacur,uthic doftus,uo- pofle de?
catiuum facir,o dofte,& A appellanuú At,Iicet.ius.terminatur,ut hic impius,o impie. Hic egre q"3^ f„r
gius,o egregie. At huic regula? contrariu eft,hic filius^ofili.Quare maiores noftn timctes ipfum j^clte
uocatiuüfimilcfeceruntnomíatiuo,ut Virgili.dici^Corniger Hefperidúfluuiusregnatoraq- fincprofe
rum,& Lucius Oftauius iudex, Ablatiuus uero tertia? dedinationis q)&.i.&.e.termiatur, muí rendí -
tum confufus eft,tamen hoc feruare debemus,ut cum nomeh fuerit generis communis,quod g^f,, £
¡n.is.mittit nominatiuum,& genitiuum,ablatiuum.i.terminemus,ut hic,& ha?c docilis, ab hoc cûdedccli
¿Cab hacdociIi.Irem neutra omnia,qux.e.terminancur in nominatiuo,uthocmari,ab hoc ma nationis
ri. Ea uero,qucx-litera terminantur in'Cexeunt,ut hie calix,ab hoc calice.Ha?c pellex ab hac pel 40 H» &
hce.Hxc lex ab hac Iege,& fimilia. Item omnia participia,e.terminantur, ut ab hoc calen te,ab ^°e3"*c*
hoc furen te,qua? A nomina fuerinc.i.magis terminabunt. Item,quae.or.terminantur in nomina- Fihus.:o
ouo,utdoaior,clarior,minor^naior,facitenimadoftiore,clariore,minore,m.aiore. Fleliqua ; 61»
uero Ac ambigua font,ut uix etiam auftoritate Armentur.Nam ab hac naui,& ab hac nauelegi ~ LiSuV
mus,&abhacpuppi&abhacpuppe,etabhocigni, ecab hoc igne.In quib9 omnibus melioru рдацш*
auftoritasfequendaeft. -:\u '• . - . i'::r y'V) iudex
rDepronomine. . Captom. VIH. £ъ}*%и?.
. . . natioras ;
Ronom en dictum eft,quia ponitur pro nom me,ut Aquis dicac. Virgiiius fcnpAc Bu obfца"tioi
colica,ipfe fenpfit Georgica.Nec tarnen uidentur pronomina, quoniam nominum qñ ina.ct
funguntur officio,effe nomina.Nam & A nominum uim exprimút, rion tñ plene ex ^cat"1*
prim une Noía enim poAta plenas faciunt elocuciones.Pronomina femiplenas.Item QucQOxa
nomina poAta uelut inchoantelocutiones, Pronomina autem uelut comptent. Qualitas prono ambigua
minum principaliter bipartita eft.O mnia eni pronomina,aut Anita fuhc^ut inAnita. Finita fut, j^TÎj
qua?recipiuntperfonas,ide(tqua?diffiniuntpertonas,&functantum tria,ego,tu,ille, (Mille pie цй^^а
rumqj uariatur. Nam A ad praHentis períonam refertur,tunc recle finitum eft,A de abfente dicat* Nomina
tninuieß finitum eil. Infinita autem pronomina uarias habeut fpecies.Nam licet omnia quarcun Pronomi
9 non recipiun t perfonas infinita ûmc,tamen alia dicuntur generaliter infinita. Alia minuftj fi- ^¿£
nita. Alia articularía,ueldemonftratiua. Alia poiTcfïïua.Generalicer ifinita?funt,quacunicuiqj p Qualitas
ione aptari pouunt,uteft qs,& funt ha?c fepté tantü,cjs,taIis,qualis,quantus,tátus,quotus,totul gnominu
Minuf^ finira dicunc^qua: cómemorationé habet notarñ píonarú,ut eft ipíe, hrc íút fex tantü. emita ç i
Ipíe.ifte.is.hicadé.íui. fed ex his alia funt}q abietes ploas Agnificát,alia q prifentes. Ablentes reli [ц"ша-
 SERVI!
pnomi'na qua omnia,pra?fentes bec tantum,ifte,ifta,iftud,& hic,ha?c,hoc,qu:enonnulIi eriam pronomia
articula* articularía uocant,eo quod more gra»corum nominibus decliantur, Pofteffiua dictm tur prono
Poflcffií mina,qua? nos ahquidpoffidereoftendunt,uteftmeustuus,Ha?cin quatuor partes diuidûtur,
ua pnof aut enimutraqj parte fingularia,aututracp pluralia,aut intrinfecus fingularia,extrinlecusplura
■**> iia,aut extrinfecus fingularia,intrinfecus pluralia, Vtraque parte fingularia funt, ubi & perfo»
na poÍH^enris,&poíTeífio una eft,ut meus,Vtraque parte pluralia,ubi íuntmulri,quipoífídé.
rur,& multi funt,qui poffident,ut eft noftri. Intrinfecus fingularia,extrifecus pluralia fun t,qua;
poífidentis unam perfonam oftendunt,poíTeírorum plurimas,uteft mei,uelecontrano,ureft
nofter. Intrinfecus autem dicitur,quod pertinetad perfonampoffidenris. Extrinfecus, quod
pertinec ad perfonam pofTeffi. Sunt autem poíTeííiua pronomina quinqué tantum, meus,
tuus,fuus, nofter,& uefter. Abfque his pronominibus,quac omnia funtuiginti, &unum,
Cafas in nullum aliud,quod fuam originem habeat,poterit reperiri, fed ñ qua funt, compofitionefi'-
»noraine untScireautemdebemusin declinatione pronominum plerunque fub una fignificatione
ßertjj^ cafus uarieproferri, uteftquis,uelqui. Nampoffumusdicere, mei caula te peto, & mis
none uaí cauía te peto, & tis caula te peto, fed mis, &tisdeufureceíTerunt« ítem ablatiuus fingula
ríe pfení ris alíquando uarie terminai,ut a quo,uel a qui, Ná dicimus a quo uenifti,& a qui uenifti, fed
M« cau* a qUj m ufu cfl-c defiit.Datiuus etiam,& ablatiuus plurales plerunque uarii funt, dicimus enim a
й mwd qu¡s,uelaquibus.Qui quidem uidentur hacrarione uariari,quoniam ablatiuus Angularis inué
tus eft uarius.Scimus enim quia omnia,qux.o.terminantur in.is.mittunt,qua?.i.in.bus. £rgofi-
/ cut dicimus ab hoc dofto,abhlsdocl:is,ita dicimus aquoaquis.ítemficut dicimus a puppia
qmsaaz PuPP'Dus,ita dicimus a qui a quibus,Sed pronomina quemadmodum in declinatione duphcác
gmbus cafuSjita plaminque mirtunt,Nam funt pronomina,ubi tantummodo aecuíatiui funr,ut Eccu
cea ella eccam,ellum ,Sunt ubi nominatiuus,& uocatiuus deeft,utíuiíibi fe afe,Suntubiuocatiuustá
tum deeft, ut in pronomine quod eft ego.
p*De Verbo. Capitulum. IUI.
Verbi dif Erbum eft pars orarioniscum tempore, Äperfona fine cafu. Quod dixit cum tem
finitio pore,& perfbna cónexum intelligendum eft,Neutrum enim poteft in uerbo ab alte
ro feparari.Nam fi folam perfonam uelisinteíligere,pronomen eft, fi folum tempus
__ participium eft,fi utrunqj fimul, tue uerbum eft.Quod autem adiccitcafu carere,uc
lut fuperflue eft pofitum.Quis enim nefcit uerbum carere cafu.bed rimuit propter illas elocuno
nes,quas fíe forman tur quafi cafum habeant,ut da mihi bibere,fic eft enim ,da mihi bibere, ut fx
Da mihi dicas.Da mihi uinum ,quod uriqj cafum habet . Ne qui ego propter fimilitudinem elocutionú
bibere fe^ putarent cafum modo infinito attribui,ideo dixit penitus cafum a uerboreponi. Namilbcelo-
cfidu gre curiones cafum non recipiunt,fed grecam elocurionem fequuntur«
. ■
tionédicí
■ Y De qualitate uerborum. Capl'um. '. : «

Valitas uerborum diuiditur in modos,& formas. Modi omneffuntofto.Indicariu*

Modiuer Imperariuus.Promiífiuus.Optatiuus.Coniun¿Huus. Infinitus.Imperfonalis.Gerú*
Ьогцш
diuus.Sed ex his quinqj uolunt effe legitimos,de tribus uero dubitatur, ideñ depro- -
_ miflíuo. Imperíonali.Gerundiuo.Jndicatiu* dicitur mod9,quoniá per ipfum qd" ge
rimusindicamus,uteftlego.Imperatiuus,quoniamperipfumiperamus,uteftlege. Optatiuus
uus quoi íiá habet aduerbium optandi.ut utinam Iegam. Coniun fliuum uero modû non ideo Con
lmpatiu? iunftiuum dicimus,quia habet aliquid coniunctú,ideftcum. Nam & Optatiuus inciperet eíTe
Я~ tzti& cóiun¿tiuus,quia habet adnerbium coniunñum u ti nam ,fed ideo diftus eft Cóiun&mus, quia
f inIoquendo,cumfolusIocutionemimplerenonpoterit,coniungitfibi ídicatiuu,utcumfcrip
Infinitiu» fero faciam ,& cum dixero legam. I n finitiuus dicitur modus,quia non diífinit períonas,fed oes
tres uno uerbo proferr,ut eft legere. Csteri uero modi perfonis indifferentiam faciunt, quod ¿>
uuramo/ katur bgc elocucione,legere uolo,legere uis,legere unit. Ná quoniá uolo uis uult indicanuus eft
dum etfií modus, differentia facia eft perfonarum,quomam uero legere ífinitus eft,omnes uno modo p*
tumjtps lata?. Hi funt generales modi. Uli uero tres,de quibus dubitatur,ita explicandi funt. Qui ne gat |>
idem eflc miffiuum roodum effe Ьос,а1Гегипсе1Ге fuperfluum huncpucari modura,quoniáídicatiui mc
difit
 ARS SECVNDA CHI
di fittetnpus futurum, ideft Iegam,fcribam. Qui autem dicunt proprium modum efle,neganc
indicariuum modum tempus futurum per rcrumnaturam habere poiTc, Nam fiindicatnius
modus ideo diftus eft, quod per ipiumindicamus,Nemo autem indicat,nifi qua; nouit,futu- Impfona
rum habere non poteft,quia nemoindicat,De imperfonali autem modo ha?cloquuntur,Ple- lis; an fit
riqjhunc modum dicunt,quiaficdeuerbonafcitur,quemadmodum csteri modi,ut lego legi modU5
legitur, fed tamé non pbatur modus efte,fed uerbum,Nam cum unufquifqj modus non poflït
currere per modos,nam habet indicariuum legitur, ImperatiuumIeg3tur,Coniunftiuum cil Gerundï
Iegarur,Item gemndium,quem dicunt modum,plerique neganteum modum eíTe,íeddicút uni «mo
partieipiorum а раШио futuri,&pmeritieíTedeclin3tionem,fed eft modus,quia in.o. définit m
ultimo tempore fuo,in qua litera nulla définit participium,&fignificationem habet tarn agen
tis,qu3m patientis,quod uti<£ nonhaberet,fiparticipiumpaflíuumeíTetEtenim cumdieim9
cantando,& agentis,& patientis habet figmficationem,quod probatur tefte Virgilio, Nam
ubi dicit,Cantando tu ilium fagentis figmficationem oftendit,ubi dicit, Cantando rumpitur
anguis, patientis.
fDt formis uerborum. Capitulum. VI. Forme
uerboruj
jOrma» funtquatuor,per quasnondecIinatio,íedfignificatiouerborúe>fpIicafur, qua? agfmus
ideo quatuor funt,quoniam omne quod agimus,quatuor temporum officio contine «Jtuor tê>
[tur,Namautcogitam<,,utrumagcdumfit,autquoaplacuitinchoamus,autîchoatacô P°£ °Щ
plemus,aut completa iteramus,iccirco ipl* forma; haec nomina acceperunt,una enim , Medita MeAtatf
tatiua,qua»non agerenosaliquid,fedadhucuelleagereoftendit,uteftlefturio. fignificat enim ua forma
non legotfed legere uolo.Secunda eft inchoatiua,qua? aliquid nos nunciare oftendit, uteftca- Incboati.
Ieico,quod fignificat caleré incipio,Tertia eft perfeÄa,ut eft lego,qua? plenum oftendit aftum. Рег^л*
Quarta eftfrequentatiua,qua*nosfa?peagere aliquidoftendit,utlecbto,fignificatenimfa?peIe tahua"1'
go,Quas formas plerique ueluti inutiles refutare uoIunt,fedconuincuntur feeundum rationé Medita«
naturalem, Multa enim funt,qux proprie non nifi iftis poflunte xplicari,Meditatiua aurc for- "a ,n r,° .
ma in.rio.definit,uticripturio,lefturio.rnchoariua autem uerba quinqué reguhs continentur ^hatiuo1
3uarumfiunadefuerit,inchoatiuanonerunt, debentenimin,fco.iyllabaexire, dC originem rum
ucere a naturali uerbo, & terri« efte coniugationis correpta?,& carere tempore pretérito ;
perfeclo,& plufquamperfe&o^arere eriam participio futuri temporis. Jdeo autem inchoatiua
carenttempore perfecl:o,Suia omnia,quae incohantur nihil perfeftum habere debent.Frequen prequéta
tatiua forma in.to.quando exit,femper pria; coniugationis eft,ut lectito tas, curfito tasicriptito tíiw í .to»
cas.Si autem in.xo exeat,etiam terrix efte poteft,ut lacelfo laceflís,fáceíTo faceffis. &■ ia «fo.

P"Deconiugationibusuetborum. Capfum. VIL

Г 'r--' ■• -• ■ " f
Oniugationes tres lunt nomina habentes abordineliterarum, quarruntur autem in Coniuga
quin que rebus.i.indicatiuo modo tempore praefenti numero fingulari, fecunda per- borurn^'
lona ante literas,uel ante fylhtbas,ante literas in uerbis aftiuis,& neutrali bus,an te fyl
<____ ___ .__,__, labas in ca?teris,ideftin paiïïuis,communibus,d'ponentibus.£rgo.a.ubi fiierit prima
coniugatio eft,ut amo amas,ubi.e.eft feciida,ut doceo doces,ubi.i.eft tertia,ut lego legis, fed ter J^J,
tia plerunqj,& correpta eft,& producb,quod deprehenditur hac rarione . Si correpta fuerit in 'duplex
paffiuo penúltima fyllaba.e.habebit,ut lego Iegis,legor Iegeris.Si autem produfta fueriM.rcfer-
uabit in paffiuo,ut nutrió nutris,nutriornutriris. QuaHiarietatetiamdeimperariuo modo col Varietari
Iigitur,nam tenia correpta in.e.exit,ut lege, Tertia producía in.i.ut nutri . Item iofiniriui modi ^^¿од
penúltima fyIlaba,qua* fi longa fuerir,producîam comuga tionm efte demonftrat, ut nutriré. Si Futura i*
oreuis, correptam efte demonftrat,utIegere.Har autem conitigariones futurum tempus indica dícariui
tiui modi uarie mittunt.Nam prima,&lecunda coniugatio in,bo.dicimt,ut amo amas amabo, и^гст'
doceo doces docebo-Tertia uero correpta in.am.tantum mitrit,ut lego legi legam. Tertia pro* tèrjepîo
duftaduashabetregulasrequirendasinindicatiuimoditemporepra;íenuíianre.o.ultimum .e. du¿le du
fuerit correptum,in.bo.tantummitrit,utexeoexibo.Siautem.i,habuerit ante.o.futururh tem« pk* иЪо
pus & in.bo.mjmtjut feruio íeruis feruibojcuias regulas Probus artifex шесиь- г . . / '• , ; ; к in'ara»
 SERVII
P"Dc gencribus uerborum. Capitulum. VIH.
Genera Erborum genera funt quíqj, Aftiua,Paffiiu,Neurra,Communia,Deponéria,Quar
uerboru^ cunqj illa? fin t difhni tiones,qua? hic leda? fun t,uarie ramen quátum ad fígmfica tióes
Verboró . id pertinet,Omnia ida quíqj duas habent fignificationes,ideft aucagentis,aut pacien
qneggené tis.Hinc eft quod in neutraíi uerbo,& agentis,et pacientis inuenimus fign íficationé
raduaftá
tfi habere agentis,utnato,& patientis,ucuapulo,Iremdeponenti uerbo,ubi fola unqj debuic eííepaffiua
íígnífica? fignificatio,& agentis nonnunquam inuenitur,ut eft loquor,Confufio autem Cómunisuer*
tiones bi ,cafibus fegrega tur,Nam fi accufatiuum cafum iungas,agentis eft,ut criminor ilium, Si abla
tiuum pacientis,uc criminor ab íllo.
P"De temporibus uerborum. Capitulum. IX.
Empora funt quinqj,Pra?fens quod agit,ut lego,Pra?teritum íperfeftú,quod omif-
Tépora fum eft,& non complerum,utlegebam,Pre?teritum perfeftum quod cópletum eft
uerboruj
paulo ante,utlegi, Präteritum plufquampfe¿him,quodcópletum eft olim,utIege-
ram ,Futurum ,quod iminet ut legam,Vnde uitioie loquuntur,qui dicunt,Expefta
modo cgrediar,Nam iungunt fignificationem futuram,& pra?iens rempus. Item qni d:cunt,
Craslego leftionem,uitioie loquuntur,Nam cum lego remporis prafentis fixeras uero aduer
bium fururum,utiqueha?c locutio non, coha?rer. Traftandum eft illud,an fana fit locutiohsc,
(Trasiega Cras legam,an eras lego, Cras lego,(utdiximusjuiciofum eft.Cras autem legam,ideo nónulJi
anfanaiit uitiofum iudicant,quoniam duo futura quafi in aliud futurum non deferunt. »-
locutío
yüt modis uerborum. Capitulum. X.
Odi uaria témpora recipiunt, Indicariuus enim omnia quinqué habetfupradicTa tern
Modorfi pora, Imperatiuus enim uero duo tanram,pra>iens,& futurum,Optatiuus tria, íedge*
témpora
minata, Nam pra?iens,& imperfechimprounoeft,Itemperfeftum,&plufquamper
tecum habet,& futurum,Coniu¿Huus tot témpora habet,quot & indicatiuus. Infinitiuus tria
Infinití p habet tempora,pra?fens,pra?teritum,& futurum, Sed feire debemus in omnibus paflïuis иег<"
fonecon* bis pretérita temporis,ideftperfeéhim,& plufquamperfèftum habere ulteriora pretérita. Per
fufe
Prima p¿ fonas omnes modi fegregatas habent abfque infinito, ubi confufa? funt (ut diximus) ideft tres»
íona pre^ Modus autem imperatiuus habet difficulcatem períonarum,que talis eft,prima períona in tem
fentis té; pore preíenti deficit,íed in numero fingulari.Carrerum in numero plurali non deficit. Ideo au<
poríf fin*
gularis tem deficere creditur,tam in perfona,cf in numero,quoniam omne imperatiuum in alium pro
nuerjeur cedit,ideft fecunda perfona naícitur.In tempore uero futuro tarn in numero fingulari, q in hU'
defídat mero plurali prima perfona deficit.Secunda uero & tenia in numero fingulari uno modo pro-
Imperati
UU9 feruntur,ut legito tu,legito ille,ut eft apud Virgilium.Tertius argolica hac galea contentus abi
to.Nam fi dicam legito legat,legito quidem erit tempus futurum,legar uero pra?fens.Item tw
Tertia p tia perfona numeri pluralis, his regulis continetur. Indicatiuo modo tempore pra?fenri terna
íona tutu perfona numero plurali,o.accipit,& facit hanc períonam Imperatiui modi per omnes coniu**
ti impatí
uí plura-/ gationes,amantamanto,docentdocento,leguntlegunto,nutriuntnutriuto,quodíeruauefma.
lis mime; iores,utaitHoratius.Etquocunqjuolentanimumauditorisagunto.Namfidiceretagant,rem
ri uñ for* pus prefens oftenderet,non futurum.Prima coniugatio, & tercia correpta tor fyllabas habere
metiir debent in fecunda perfona, quot in prima habent indicatiuo modo, ut amo amas, lego legis,
Quod autem aliter fecerit,anomalum eft,ut edo es,comedo comes.
adaerbiö
un díctuj P*De Aduerbiis. Capfum. XI. \ß-fi
Aduer? í>
bífí nung Duerbiumdi&umeft eo,quodnece(Te habet hanc partem orañonis uerbum fequ|,uc
poní fine eras faciam,hodie legam,quotidie fcribo.Sed non ut neceíTe eil uerba íequi aduerbium
uerbo ha neceíTe eft aduerbium íequi uerbum. Nam quádodico, facit orator,eft elocuriople
Adaer¿ //
bía loca* na, qq fine aduerbio.Poceft ergo uerbum fineaduerbiopói. Aduerbium autem fine uerbo nun
lia aníad quam poiiitur. In fignificationibus aduerbioç* localia aduerbia diligcter animaduertenda íunt,
uertenda qua? habentqtuorfpecies. In loco, de Ioco,ad locum,etp locum.In loco funthxc.hic.illic, ibi
Localíug
îpeciesai intus,for¡s,De loco funt ha?c,hinc,iIlinc,inde,aliunde,unomó tam de loco q in loco proferun
tuor tur,ideft fine coniunôione prepofitiones.Ad locú fiíntbxc^uCjüluc^ftuc^Ho^ntro foras,p€f
locum
 ARS SECViNDA СПИ
locum fuñe hsc^ac^nacJIIa^Ergoañijtiaduerteredcbtmiis^rquoticsfuerint aduerbia in k> ,
cojiungamus uerba,qushabeanthancfignificationem inloco,utputaibi fum,illicfedeo,in" ¿cbco
tus,&nbilia.Quoriesfuntautemaduerbia,qua: fignificantad locum,iungamushis uerbis fi- Adbctjj
miIitcr,quxhabeantßgnificationemcunris,utpergoilltic,iiadoillo,proficifcor inrro, & fimi' Pff locuj
lia.NiJm fiquisdicatjUenioibi^riofunrcft.Veniocnimfignificarionisciladlocum, ibiuero ^? nd#
inIococíl,&duoharcdiucríanunquamcoha?rent.Namomniaaduerbianon recipiút compa dnantcl
racionem,íed eatantun^quaíducuntoriginemanominibus recipientibuscomparationem,ut pararíoné
xioflusdofte. Iure enim dicimus doftiusdoftiiïïmc,qm & nomen ipfum facit,do#iordoftiffi aducrbio
mus. Aduerbiaautem,qux comparan tur in poiïïriuo gradu duashabentregulas.e.&.er. urdo {c^oaSS
¿te,& foftircr.In comparatiuo unam,utdoftius,&fbrtius.InÎuperlatiuoauté4mam.e.quod gradu
femperproduéhim eft,ut docbffime,forriffime.Quando autcpofitiu9.e.terminatur,&quâdo Aduerbi
.er.datiuus Angularis oftendit.Nam.e.rum terminaturadufirbium inpofitiuo,quandodatiii9 "?P°fiö*
fingularis.o.fuerit terminatus,utdofto,dofte,cIaro,clare. Tancautcm aduerbium.er. tcrmia- ^'2,'^'
tur,quando datiu4 fingularis.i.fuerit termiacus,ut huic agili,agilirer,& huic forri,fortiter. Qwe tmmetur*
has regulas non feruant,aduerbia anómala funt, Nomina prouinciarum temper recipiunt pre- aduerbia
pofînonesoitad Campaniam pergo,de Campania uenioan Campania fum,Econtrarionomi ^¡j*1? %
naciuirarum nunquam recipiunt prapofitiones,quando fungunturuiceaduerbiorum,Verum ummraj
tarnen fî ad locum fignificant,accufatiui forma fequendaelfyit Carthaginem uado, fide loco ppoiitio?
lècundum feprimum loquimur,ut Carthagine uenio, fi in loco duplex regula eft,nam fi nomé n^ñ'í :cí
fuerit fecundar declinarionis,aduerbium in loco fit íecundum formam genitiui, dicimus enim ¡j^non
Deli fu^Beneuenri fui,quoniam huius Deli,huius Beneuenti genitiu0 eft. Sin aute nomen eric
alteri0 cuiufcunqj declinarionis,tunc formam fequimur datiui cafus,dicimus enim Carthagini
fiüjTyburi fui,quoniam huic Carthagini,huic Tyburi dariuus eft,Sciendum eft fane pauca no
mina his regulis repugnare,uteft Narbone,in Philippicis Cicero, Cum tu Narbone menfas
hofpicium conuömeres,Debueritenimdicere Narboni.Item Virgüiusait,Tyria Carthagine
Qui nunc expeftat,inquit Carthagine,non Carthagini,quod erar regula,Sed CiceroAntipto p r
fin fecit Virgüitis uero metri neceífitatem mutata regula íeruauir. Generaliter tenendum eft,q> tio'rwdal
aduerbiis, ideft folis pofiris,non debet coniungi pra-pofitio feparatim. Nemo enim dicit á fero folis 3d##
de modo,unde nec de mane dicere debem us,quod plerunq; in ufu haben t. Sed quoniam legi' uerbiís
mus Dum mane nouum.i.hoc ipfum mane,iam nomen effeclum eft, genus enim non recipic "lanc no
uum
niíi nomen.Videmur ei adiieere pofle pra?pofirionem,quare tu tius loquuntur, & íolum aduer
bium fine prepofitioneponunr,ut mane uenit, &quandouolunt addere pr^pofítionem,ge
nus coniungunt.ut de primo mane uenio, iam enim non uidetur iungiei parti orationis, qua:
eft mañerea qua; eft primo.

P"De participio. f Capitulum. XII.

Articipium di&um eft quafiparticapium,habet enim partes a nomine duaf,genusec partIyp|
cafum,a uerbo duas,tempus,& fignificationem,ab utrocp duas,numerum,et figura. um un^c
Ideo ab utrocß,quoniam numerus & figura tara modo accidunt q uerbo, illa enim dictum
bina iis cantum accidunt,a quibus trahuntur.

P"Degeneribusparticipiorum. СарГит. ХПГ.

4 Enera participiorum hint hare. Mafculinum,Foemininum? Neutrum, 8c Omnc.
i Mafculinum participium in.us.iyllabam terminatur. Foemininum în.a. Neutrum а^гя-
j in.um.utIecTusleflaleírum,lefturuslefturalefturum,legendus legenda legendum Wmap,°
_J]j Nam harcfuntduo témpora prarteritum,& futurum, qua? genera fecundum regu-
las (quasdiximums) diuiduntPrarfensautem participium íemper generis eft omnis, & duab*
clauditurconíbnantibus,uteftIegens.
P"Decafibus participiorum. СарГит. XI III. Cafas et
i Aíus toridem funt in participiis,quot in nomine,& pronomine.Participia autem maf- tidpioy
[culina,& neutra íecundafíuntdedinationis. Fœminina primar. Omneterriar,inquo ParriciP?
I Ablatiuus &.i,&,e.terminatur,ut amanti,& amante. Sed feire conuenit, quod ars exi- SSinario
 SERVIb
ris in.c.t* git,u t.e litera terminetur.i.autem ubi fuerit terminatus, Ablati uus huíus participa, neceffitas eft
minari in autmetri,autEuphonia:. • .<
ablatiuo r ;
íingularí
Têpora P"Dc tcmporibus parricipiorum. Capitulum.XV.
pticipioç: Empora in participiis Iatinis tria íunt,pra?Cens,prarteritum,& futurum. Regula; ta
rnen quatuor íunt,nampra»fensunamhabet,quamdiximus.ns.ut Iegens. Pmeritû
unam.us.utleftus.Futurumueroduas habet reguIasrus.cVdus.utIecrurus,& legen-
Depones dus. Ideo autem neutrale uerbum tot, & eadem habet participio, qua? & acl iuum ,
uerbficur quoniam fie declinature« aftiuum.Nam participia declinatione nofcun tur. Deponens autem
itadirtû uerbum participium futuri in.rus. mitrit, ut auxiliaturus. Nam ideodicTum eft deponens,
non quod.r.literam non deponat.(Nam,& commune deponens effet, & hoc enim.r. literam
non relinquit) fed ideo deponens dicitur,quod depomt participium tkclinationisíua»,ideft fu.
turum,quod.dus.fyllabaterminarur. Nemoenimpoteftdicere Ioquendus, licet inueniamus
apud poetas hanc ufurpationem.Communeuero uerbum ideo habet quatuor participia, qa
commune eft,id«ft agenris,&patientis habet fignificationem,& nouimus,qubdduo parrici-.
pia ueniunt ab aéliuo,& duo a paffiuo. Sane fcire debemus,cp licet latinitas non habet, necp prz-
prcteiiti
foaipp'/ teritum participium abaclmo,neque prsfens a paffiuo,inuenitur tarnen apud poetas talis elo-
fente curiojubialrerius remporispro hacfignificarioneponatur,ureftVirgilius,EtquaueclúsAbas
Vertus & qua grandaeuus Alethes. Veftus emm dixit pro eo quod eft uehebatur. Regula: parricipio-
rumita fe habent,ut participium futuri temporisa paffiuo regar*,parncipium prcfentis tempo
risabaftiuo, ideft ur de participio futuri temporis a paffiuo fublata^dus.íyllaba, &addita.s.
Moritu* litera,faciamus part cipium pra»fentis temporis ab acTiuo.uelecótrario. ítem participium prae
rus fentis temporis a paffiuo fublata.s.litera,&addita.rus.fyllaba,facit participium futuri temporis
Mortuus
participa ababaftiuo,utIeclus le¿turus,uel e contrario, fed his regulis repugnant pauca participia noua
ptaititéí racione ufurpata,ut eft moriturus,quod nulla racione dicitur,íublata enim.rusiyllaba, & add/.'
poiis a ta.s.htera moritus fàcit,quod latinitas non habet,nam mortuus dicimus.Etilludfciendum eíl
uerbneu? maiores noftros ispea uerbis neutralibus prateriti temporis ufurpaifeparticipia,ut eftregna'
tralibns
ta,triumphata,placip,nupta,pranfùs,cc£natus,& fimilia. Quibus nos ideo urimur, quoniam
Regnata auclori tare firmanrur,non tarnen poííumus de alus uerbis neutralibus fimihter, quar non léela
Tnum* funt, uíurpare, fed debemus ea ta n tum , qua; léela funt, dicere. ':
phata • • • *
Placica * t -

Nupta Г De Coniunclionibus. Capftim. XVI. : Л

Ptanfus Oniunflionesdicla?íuntabeoquodconiungantelocutionem. Nam fiquisdicat,ego
Cenatus tu eamus,diffidetelocutio,fi interponas &, & dicas.Ego & tu eamusanripitcohaerere*
Común*
¿böes uñ Copula tiua?dicuntur,eo quod ¿V uerba,& feníum copulan t,ut Я quisdicat. Ego & tu
dicte eamus.Naminhacelocutione,&uerbaconiunclafunt,&ienfus.Vtruncßenimiturum íígnifi
Copulati cat. Diíítincliua uero penitus contra natura m íermonis fuiffet inuenta, nifi uerba coniungerer»
ue cornât nam quid ram contrarium coniunftioni,q habere fpeciesdifiunftionisr fed ideo difiuncliua ai
ctionef
Dilïun*# citur,cpfefjíus difiungat. Nam uerba coniungit, ut fi quis dicatEgoauttueamus,minccnini
Лше elociuioconiuncla,fedfenmsdifiunclus.nonemmutrunc£,iedalterum irurum fignificar. Ex-
expletiue plenum dicuntur coniunétiones,eo quodillud quod minus fuerat,explere contendunt, ut fi qs
Cauíales dicatnegligenti,lege, dicendo lege, in eo eum arguit, quod non legir.Arn"dieat faltem lege,in
8£r5nalef
côiuncftio eo arguit,quod nihil omnino agitlnter caufales,& rationales hoc intereft, quod tune utimur
nés: quid caufàlibus,quando de cauia loquimur,tunc rarionalibus,quando de ratione. Саша eft autern,
différant qua» nos impingitadaÜquidfaciendum.Ratioautem,quaunmurinraciendo.Sed plane facien
Cá quid dum eft,quod pro rationalibuscauíales poneré poíTumuSj&procauíaJibusnunquam ponim"
Ratio qd
rarionales.Etenim caufa non ftatim rationem recipit. Vbi autem non eft,iam caula prxceffit. In
Coniun¿ ordine autem hoc feruandum eft,quod funtaliqua»,qua?íemperpra?ponuntur,ut eft.atdicimuf
¿tionuj emm. Aft ego qua; diuumincedo regina ,non ego aft.Etitem,Atpateranchiles,nonenim pater
ordo
at.Pofrponuntur uero,%& autem ,dicimüsemm,Primuf$ Machaon,non qj primus M acha-
Igitqr on.Et hoc autem fac,non autem hoc fac.ïgituruero,cVprimo,& medio, & ultimo conuenic
loco,dicimus enim,Igitur patres conícripri cenfuerunt,& patres igiiur conícripti cenfuerunb
 ARS SECVNDA CV
P*Dc Pra-pofitionibus. Capitulum. XVI I.
Rjepofitio diña eíÍ,qimdinloquendopra^onimr,dicimusenim,apudamicñfum prepofíf
Excepta bina pr.Tpoíuione,quaenunquam pra?ponitur,fed poftponitur ficut tenus tíoundc
dicimus enim,puberenus,& non tenas pube,& excepta altera prarpofirione, ideft ^¿Ь»
cúfcilicetin .pnominibus nónullis, ut mccum,tecú,nobifcum,uobifcum,quodcó гл*!%л%
tra artera exapertodicitur,nemo enim dicic,cum me,cû te,propter Cacephaton .Natura enim poní
prarpoimôis exigebat,utprxponeretur.Accu(atiua?pra?polidonesíunt.xxx.qu7accurariuo tan Prepou>
tum iungunrur,uel fingulari,uel pIurali.Ex his Ad,& Apud dtuerfas habent fignifiçationes. tlofnes ac
Nam Ad, ad locum fignificat,ut Ad patremuado.Apud ueroinloco,ut Apud parentes fum ^o"ue
fed Ad Honnunquamauftoritate,eriam in loco reperitur,ut Decern fifcosad fenatorem ilium
reliftos,& apud Maronem,AdTroiam pro carisgeíTerat Argis.Tentaueruntplerique faceré
difcrerionem,&inhacelocutione,qua; fitde Ad,&de In,ut ad forum nenio, & in forum ue- j^î^f
nio.Etenim ad forum uenio,eftad forum accedcln forum uenio,forum ingredior, ut fit îllud uemo *
potiuspropinquantisadlocum,hocaurem locum ipfum tenentis,fîcutuidcturlocutusefle Sa- In forum
luftius dicendo.Tre uriqj imperatorefad urbem,erant urrique impediti,ne rriumpharent calum ucnio
nia paucorum. Nam fi nee dum rriumphaueran t,urbem ingreiîî non fiierant . Ergo ad urbem,
quod dixie propinquantis fignificatio habetur,non ingredientis. Vfquè etiam prepofitio nouo
modo fibi aliam coniungitprepofitionem,dicimus enim,ut VirgiIius,Aduiq$ columnas.Exu-
Iat.Neciequi debemus,quod nonnulli dicût. Vfqjadu erbium efle, multomin9 .n. fibi iungerec ^*ï
prspofîtionem, fiaduerbiummilTer. AducTbioenimfa?pepra?pofiriofeprarimnoncoha?rer. g sí Ex
Et.E& Ex pra?pofîriones habent differentiam,nam fi parsorationis fequatur a uocali incohâs. differéter
J:xpr^onimus,utexanimo.Si autem a confonanteincohetEutc foro. Econtrario autem po
fitx,authiatum faciunt,aut afperitatem,hiatum,E animo, aíperitaté Ex foro. Clam praepofirio çj^jf^
quam Donatus inter ablanuas pofuit,icire debem us,quod indifferenter pro arbitrio dicentif,ec 0U£) & ac
ablatiuo iungirur,& accufariuo,dicimusenim clam patre,& dam patrem. ín,íub,fuper,& fub cufa. ifigi
ter,& accufatiuae funr,& ablariua?.Sed apud maiores noftros indifferenter ponebantur,ide(l nul *"♦ Sub *
la lege íeruata. Nam & Virgiliusdixit.Rapuitqjin fomiteflammam,proin fomitem, & Hora- ¿r
tius.Nafodiftrirtusenfis.Quodfuper magna ceruicependet,profuperceruicem. Cicero, For'
tes in со quintes,pro in eum,& fimilia. Aetas pofterior Super 8c Subter accufatiuis fecit, In ue Гп : к SB
ro & Sub coniungituraccuferiuis cafibus,ubi eommutatio eil loci.ut in forum uado,fub bafili Ф1 Iu"£*
camuado.Tunciungiturablaciuis,cumpermanfioeftuerborum, qua?elocutione preponcda siquädo
funt, ratione colligitur. Nam pergo,proficifcor,& huius mocum fignificat.Sto,fedeo,dormio ablatitui
Sc huius permanfionem.Loquelares pra?pofitiones ideodicuntur,quia íemper coha»rent,ut có Loqueía
duco,reripio,coha?rere autem eas res illa fignificat,quodnon patiuntur in fignificatione inter- fi^onts °
pofitionem.Nemoenimdicit,con tibiduco,autreillum cipio. Prepofirionescum poftpofita» PrepouV
fuerint,ficafumfuurareferuenc,adhucpraepofirionesiunt, utTranftra per & remos,fi autem tiöcs pott
caiummutent,fiuntaduerbia,ut tempore poll, fed plerunqjmerrorum ratione etiam prepofi- Ё~?Л^
ta: idem faciunt,ut Longo poit tempore uenit. EtiUudfciendumeitprajpofitionesutriufqjca' uerD#
rusquociesproaliisprxpofiäonib9ponuntur,illiseascafibufiungi,quibufiungunturilla?,pro
quibuspontmtur,utinalterum.Namquoniam in modo contra fignificat, tan tum accuíátiuo
¡ungenda eft.Contra enim accufatiui cafus eft. item fuper Priamo rogitans, quoniam fuper de contra
iignificatjtan tum ablatiuo iungenda eft.De enim ablatiui cafus eft. Super
,. .. -' -t— Interim
DeintcrieÄionibus. Capftim. XVIII. ^ ¡?Х#
Nterieftiones proprie funt affeflus uoce incognita codita exprelî^fed et plenus frequé picnus ç
ter fermo pro interieftionehabetur,fiaffcftumfignificct,ut proprie dolor, & fimilia. mop iter
P"De participiis tranfeuntibus in nomina. Capmm. XIX. ictfione
Vnt nomina fimilia participiis prefentis tem poris,ut demens,legens, qua? hac ratione ^¿¿^
difcernuntur,fi enim nomen fuerit,compararionem recipit,ut dementior dementiffi- щ^ ptíci
mus.fi autem parricipium fuerit,non recipit comparationem.Nemo enim dicit legen pns i.ns»
tior legenriffim9. Quid fi fit nomem, non fimile participio,fed quid fit,& parricipium aliam re £™a£ste
cipic difcrerionem,uc eft amans,quod & nomen eft,& parricipium. Nam fi fit nomé, genitiuo ' *
Diomedes O
 \ -, ' SERGII
iungîtur,iK amans tm,fiautem partiripium fit, accufâriuoiungitur,ut amans te,quemadmo«-
No«"* fi ¿um colens te,fi aurcm inueni.intur nomina fimilia participas preteriti temporis, ucl porius ea
apriscóte dem,& farcicipia diiccrnunrarin dcclinarione,Nam parhcipia fí fucrinr,fecundae funt declina
lin tpis tioniSjUt hie uifus huius uifí,hic auditus huius auditi. fi aucem nomina fuerinc, mint quartx de
clrhationis ,u t hie uifus huius uifus,hic auditus huius auditus. Quaquam hare, qua; diximus cria
illa ratione diícernim us,quod participium tunc eft,cum tempus habet, ut puta,ille auditus eft,
cum autem non habet tempus,nomen eft,ut auditus meus obtufus eft,& uuus meus breuis.

FINIS.

rSERGII IN DONATI ARTEM PRIMAM

: COMMENTARIA.

P" De uteris. Capfum. Primum

litera un
ITERA DICTA EST Q^VASI LEGITERA,EOcpIegentibusiterad
legendum oftendit,uel eo cp feripra deleri poflît. Ideo dixit literam partem mini-
mam efle uocis articulata;, quod cum omnis oratio íoluatur in uerba, uerba de«
líe qtiot nuo foluantur in fyllabas,rurium fyllaba; foluantur in literas,lirera iola non habet
'&■ que a quo ioluatur,ideo a philofophis átomos dicitur.Omnes igitur litera? funt.xxiii»
quarum ida prima diuifio eft in uocales, &conionantes. Exconfonannbus au
tem fubdiuifioifta procedí t, ideft femiuocales, &muta?. Vocales uero quinqué ha; funt. A.
E. I. O. V. Dicbe autem uocales, q> per fe prolate funt,& iola; fyllabam pofitae factum, ut
amor,ego,igitur, omen, unus. fâna?dùa;. I. ¿c, V. tunc uocales eifedefinunt, quandouelfi"
LX.V.o bi,uel caetens uocalibus pra?ponuntur,ita ut fupra fe nulla m aliam literam habeantin eadem fyl
fonantcs laba,ubi ipià? preponuntur,ut Ianus,iecur,iocüs, Iuno,Item. V. utuanus. Veniis,uita,uoier,
Vif uultus,ha;etiamdua?.I.&. V.interdum(ut diximus) in confonantium poteftatem tranieunt.
Optum?
I+K.V. Interdumexpreirumfuumfonumnôhabent.I.utuir.V. utoptumus. Non enim poflumus
medie dicere uir ptoducb I, ncc optumus produira.V.unde etiam media; dicuntur, 6c hoc in com«
V.uimliV mune patiuntur inter fe. Etbenedixit Donatushas literas in quibufdam di&ionibus expref'
tereamit fum iuum fonum non habere. Nam inuenimns ubi lonum explicantfuum, ut uirus, & ru
tit aliqñ
mor.V.uero hocaccidit proprium,utinterdum, nee confônansfit, necuocalishaberur,hoc
eft,utnonfitlitera,cum inter. Qjconfonantem, & aliquam uocalem ponitur . Nam confo*
Digàraof nans non poteft cire,quia ante ie alteram conionantem habeat,ideft. С\. uocalis eíTe non poreíl
quid quia fequitur illam uocalis,ut quare,quia,quomodo.Pra;terea & hoc proprium.V.haber, utdi
gamón fonet,ideft pingue quidda.m,cum nbi ipfa pra?ponirar,utferuus,uulgus. Eftautem Ьагс
dígamus difta graecorum ,eo quod caraiter eius ex duabus gammis fit . Acólenles enim quibuf.
dam di¿honibus,ucimpinguelcant,iftamdigammonadponunt,ut pro Helena dicant Velena.
Sed Donatus hie arguitur,q> apud Grscos digammus hanc legem habeat, ut dctrafta nihil ob
fit nomini,ut fi de Velena tolbmus digammon,remanet integrum nomen, ut Helena-Hiser-
go nominibus fi detrahatur integrum,deperit nomen,ut fi tolbmus a uulgus iinum.u.remanet
. I.gemina ulgus,quod non dicitur.I .uero literam ideo propterea dixit plurimos negare in una fyllaba pof
ri non po
teil í una ie geminari,quod inueniatur iftius litera; geminado in hoc uerbo,ut eo is it,facit enim prsteri-
fyllaba tumperfeftum ii. Latina; omnes uocales dichronas habent, quemadmodum gra?ci tres A.«.».
Vocales nam 8c producuntur,& corripiuntur omnes uocales, ficutat.amor,cgit,erit,itur,irem,omen,
oronef di
chronc opus,unus,utic]5.His&afpirarifolisquofdamexiftimaredixit,qjnon lolum tunc.H. pra?poni'
Afpirädi tur quories uocalis fequitur,fed etiam aliqua coníonans prxcedens, ut Thoas. Vocalibus uero
ratio pr*ponitur,ut hafta,heros,hircuSj humor humns.
p-De
 ARS CVI
P"De SemiuoeaKbus. Capfum. II.
Emiuocales dietary (émis quiddam habeant uocis,& hanc legem habent,ut а иосэ Semiuo/
libus incohent, & in naturalem fonum definanr. Vt EF.EL.EM .EN.ERJX. His calrfijuot
fi detrahamus uoeaIes,haben t tantum uelut quendam fui leuem fonum. Ante liqui unde
dasde femiuocalib'.F.fora przponitur,& de mutis fexprzponuntur.B.GD.G.P. F.átelíq
T.&neceflàrio,fublatisquinqueuocalibus,quseanteliquidasitapr?ponuntur,utli daíprcpo
quidx poftpofitz non liquefcant,íublaris etiam ipfis Iiquidis,quz fibi,aut nunquam przponun nitur
tur, aut fi przpofîtz fuerin t,Hquidarum iura deperdunt, ut M neftheus . fublato etiam.s. qua-
nunquam liquids przponitur. Remotisetiam.X.H.Q\K,Y.Z. remanent etiam rue ièptem,
aux neceflfario liquida; przponuntur.F. femiuocalis, & mutzfèx.B.CD.G.P.T. utflos,blan«
dus,clarus,gloria,pIenus,frigus,bruma,crimen. Drufus,gradus, primus, trims. Namante.L Exantla¿
nunquam inuenimus.D.T. ueroin paucis,utexantlauit, quod in Plauto Ieftum eft,) hoc eft ex- uitetnoa
hauriuit,&TleptoIemifiquisuocetur. Mutzfunt,quzafeincipiunt, &defínunt|inuocaIes. !iädatuc
Mutz autem diftz funt, quod (ublatis uocalibus nullum habeant fonum. K.uero 6c. Q^.qua* „wtx
nonnuUisfuperfluzuidentur,hanchabenrrationem, ut.K. mncpreponatur, quandoeam.A. unde
Îèquitur,fedhocinpaucis.nominibusobferuamr,utKalenda;. KartagOi Q^.uero antiquiquo' kalende
ties.u,fequebatur,przponebant. Przftantius eft,ut tune cum poft.V.aliqua ex uocalibus fuerit ^rtago
fecuta,pra?ponidebeat,utquandû, quidam, quia, quoniam, &iuxta anrîquosequus. Alias q,
cnimper.C.non.Q^.icribendumeftiUtCur,&Cum. H.uerononnulli excludendam effepu» H, afpira
tant,q?magis'profignoafpirationis,q pro litera poneretur.Nam quemadmodum grzci aípir*- tíoais fi*
tionis notam hanc habent,& fuam Dafiam uoeant. Adhuius iïmilitudinem & Pfiles.Nos a(]pi S0001
rationisfècimusnotam. H,cuius fi medium fepares, inuenies notas elfe grzcorum, quzccnv- x»
tra (epofitz.H.(utdiximus)notam nobis afpirationisefficiunt.X.quoque exclufione, ideodi» "Ï.Z*
gna uifa eft,q? quafi una confonans contra literarum gregem duarum confonantium uim tene
redefiderat.Y.autem&.Z.ideo non numerantur in Iatinarum numero Iiterarum, qu* greco-*
rum nominum cauià reperça? iunt,quarum unam uocalem.Y.alteram duplicem confonantem
,Z.Grzci efle uoluere.Illud przterea afhite datur nobis intelIigi,quod cum omnium confonan Côfonaa
tiumifta natura fit,utquatdamearumab.Eincipiant, &infedefinant, quzdam afeincohent, ~^f*
& in.Edefinant,iftz folz repertae funt.X.H.K. Q^.Y.&.Z. qua; пес ab.E.inchoant,nec in.E.de- Lftfquot
finunt.Etpoftremum illudanimaduertendum eft,q> unicuiq? liters acciditnomen, quouoea- acculant
rur,& carafter,quo fignetur,& poteftas,qua intelligatur,an fit uoealis, an confonans, an femi-
uocalis,an muta,an liquida.
fOe Syllaba. Capfum, III.
YIIabadiftaexinterpretationegraîcai-weTe* o-lwSnSfativ T¿>j¿'|u¡ti«Tci?)eog>com.' 5ylfab4¿¡
pleftatur,& conglutinet literas, undcinquzftionemillud uenit, quare una uoealis & uode
fyllabadicitur.lntelligendum efttantum,qjhocfibinonratióe,fedabufiue depofeit 5 ,, .
Eil & fyllaba temporum capax,quia aut breuis eft,& unum tempus fuicipit, aut Ion iJagz
ga eft,& duo.Omnes igitur fyliaba? aut longa; funt,aut breues,aut communes. Longs duobus
modis fïunt,natura,& pofitione. Natura aut fingularum uoealium produftione, ut A. O.E. Pofitio
autdiphthongo, utae.oe.au. eu.ei. Pofitione modis quatuor fiunt, cum aut correpta uoealis ^ísfíat30
in duas définit confonan tes,ut Amnis, aut in unam duplicem ,uc Axis,aut in alteram confonan Syllabe
tem,& alteram uocalem loco confonanñs pofitam, ut At. Venus.Vares,aut in ¿pofitam inter breucs
duas uocaIes,utPompeius.Breues illa» funt,quz horum nihil habuerít. Communes ueromo*" Som?!¡
dis nouem fiunt. be $j*
P"Primus modus eft,cum correptam uocalem duz confonan tes fequuntur, quarum prior de« modi« fi#
bet efle muta, quam liquida fequitur.Eft enim longa i ta,Vafto Cyclopis i antro. Breuis in hoc *nt
Vaftofig ab гире Суdopas.
PSecundus modus eít,cum correptam uocalem duz cófonantes fequun tur,quarum prior fit.
F.femiuocaIis,& fequens liquida.Eít enim longa in hoc.Toto proflabat peérore fomnum.Bre-
uis in hoc. Neue flagelle
P" Te rrius modus eft,cum correptam uocalem duz confonantes fequuntur, quarum prior eft
Diomedes O ii
 SERGII
confonans,& fequens.H.qua? afpirarionis a plerifqj creditur nota.Eft enim longa in hoc,Terga
fatigamus hafta.Breuis in hoc.Quifquis hohos nimuli.
P"Quartus modas eft,cum correpram uocakm dua? contenantes íequun tur ira, ut prior fir.S.Ii
tera.Eft enim longa in hoc. V^ndc íciíTa coma. Vel Vade fpiíTa Corona. Breuis in hoc, Ponite
fpes fibi quifque fuas.
P"Quinnjsmodus,elraim correpra uocalis in unam définit confonantem, qua? partem termi«
nat orationis Eft enim longa in hoc.Omnia uincit amor,& nos cedamus amori. Breuis in hoc
Hie amor,hoc ftudium. Sciendum eft,q»fi & ha?c uocalis non définit in unam cóíonantem,fed
nudafitfepecommunem fyllabam facit. Eft enim longa in hoc. Oonadehincauro grauia,fe>-
ftoqj elephanro.Breuis in hoc,Talia dicla nolant.
fSextus modus eft, cum diphthongum uocalis fequitur.Eft enim longa in hoc.M ufe Aonids
Breuis in hoc, ínfula? Ionio in magno.
P*Septimus modus eft,cum uocalem folam naturaliter longa uocalis ièquitur. Eft enim longa î
hoc О utinam in thalamosinuifi Ca*fàrisifïêm.Breuis in hoc,fub I lio alto.
P"Oftauus modufeft,cum pronomen.C.Iitera terminatum uocalis fequitur. Eft enim longa in
hoc. Hoc erat alma parens.Breuis in hoc, fobs hie inflexitíeníus.
P'Nonus modus eft,cum correpram uocalem fequitur.z. Eft enim longa in hoc, Mezentidu-
cis exuuias.Breuis in hoc,Nemoroia Zacynthos. feiendum eft qj.X.communem fyllabam fà' .
cit ficut &.z.gra?cum.Eft enim longa in hoc.Nox ruit & fuicis tellurem amplecbrur alis.Breui$
in hoc. Pontibus inftratis conduxitlittora Xerfes. fed hoc in nominibus grarcis. Sciendum eft,
Semipest
Penumetf q> metrici fyllabam femipedem uocant,uti ca?fiiris,Penrimemere, & Heptimemere,quas & in
«пего . primo uerfu AEneidorumreperimus ita.Armauirum que cano. Item Armauirumque cano,
Hcptimc Ttoix
mere pDe Pedibus. Capfum. IUI.
Regula Es diftus eft,q> quafi metrorum greftîbus incedat. Aliter di&us eft Pes,q> quafi pedali
dualis regula ad ueriumutimurmenfurandum.Metimur enim uerfumHeroicum,&dici
[mus fex pedum efle.Metimur fapphicum,& dicimus quinqj pedum efle,& casterot
Igiturnecefle eft pedem unumquemqj in fe habere certum cum remporibusnume
rum fyllabarum,ut eft Spondeus. Habet enim duas fyllabas temporum quatuor.Item 8c Proce
leumaticus quatuor fy Ilabas,& quatuor tempora,& ca?teri qui cum his fuprafcripri funt. Scire
Pedfi tpa etiam debemus,qj unicuiqj Pedi accidit arfis & Thefis,hoc eft eleuatio, & pofirio. Arfis in pri*
Arfis
Thefis ma parte.Thefis in fecunda ponenda eft. Numerus etiam fyllabarum,& remplis, utfupra di"
ftumeft.Refolutioutfi pro SpondioProceleumaticuspbnatur,uteftapudVirgilium. Genua
labant.Soluuntur enim dua? longa? in quatuor breues, qua? fponda?um folis faceré folent tern-
poribus.Figura etiam acciditpedi, utfiuelimus Sponda?um figurare hisnbris. Pyrrhichium
his.Sic etiam apud grecos funt.Metrum quod ex fpondaro fpondiacum,ex Trochado trochai«
cum ,ex lambo iambicum nuncupatur. Igitur pedes diflyllabi hi funt. Pyrrhichius. fpondarus
Iambus. Trocha?us. Trifyllabifunthi. Tribrachus. Moloffus. Anapa?ftus, Daftylus.Am
phibrachus. Amphimacrus. Bachius. Antibachius. Duplicesautemhi funt. Proceleuma
ticus. Difpondanis. Oiambus. Ditrocha?us Anrifpaftus. Choryambus. Ionicus minor.
Ionicus maior. Pa?on primus ex prima longa. Pa?on fecundus. Pa?on tertius.Píeon quartus.
Epitritus primus. Epitri rus fecundus. Epitritustertius. Epitrirus quartus. Ex quibus alii Pc*-
5yzygia
quid des,uel fyzygia? nafci indican tur. fyzygia autem ex uariis pedibus in unum pedem collefta со
clufio.Nam inuenta eft propter ha?cuerba,qua? nee diíryllabarum,nectrifyllabarum, nee qua-
drifyllabarum eifepotuerc,urputa fi dicamus, AEdificium,a?dificatio,orationibus, ratiocina'-
tionibus.Ha?cquiafuntintegrapofitanulliconueniunrpedi, quia excedunt quatuor numero
(yllabarum. fypa?uocantur,q>diuifo?prodiuidentis arbitrio pedibus fyzyzonte,utfi uelimus
diuiderehocnomen in duos Dactylos a»dificario, iterum in Choryambum & Pyrrhichium,
8c estera huiufcemodi.V-erum fi nouem fyllabarum nomen incurrerit, itadiuidimus, ratioci"
nationem.In Pa?onem tertium,& Ditrocha?um femipedem,autita ratiocinarionibus. In Ana
Eeftum & Amphibrachum & in Dacîylum,& alia huiufmodi. Pedes diíTyllabi fecum iunfti
os de fe duplices fedecim procreant,tali lehemate. Omnes pedes tres diuifionum tenent for-'
; ' mas,fed
 ARS PRIMA СУП
mas,ièdhas,qua? ad grammaticos pertinent. Nam Amphibrachiis, quiexcipituraDonato,ha
betdiuifionem,quafdiciturtripla.£piçriti,quiabcodemexcipiuntur habent diuifionem, quar Ъгяатш*
epitrita dicitur. Ergo his quinqué pedibus excepris,íciendum eil, cp in reliquis pedí bus i fia? fun t tpiti in
diuifiones tres,quarum prima a?qua,fccunda dupla, tercia fefcupla.Itern aequa diuifio in his-pe-
dibus,quifoluti tot témpora haben t in Arfi,quotetin Thefi,uteft Daftyhca. Dupla eftquories
altera pars alteram partem duplo uincic,qua? idcirco difla eft íefclupa,quia plus ab a?qua fignifv 5cfCUpja
cat, min9 a dupla. Aliud eil enim cum duo íunt contra unum.Plus ení labora t illa pars,qua? unií que a¿ cur
habet contra duo. Aliud eft cum tria ueniunt contra duo.Scire eriam debemus, q>a?quam diuifi
onem poflumus uocare Daftylicam,duplam Iambicam ,fefcuplam Pa?onicam, ínueniuntur in |j^dcs no
unoquoqj metro pedes,quinothiuocantur.Idcirco cjjuelurgppofíci adignitatemetridigene'
rant, ut eft in ueríu heroico Trocha?us. Anapefticus.ProceIeumaricus. Namlegitimihifuntí pedeílegí
heroico metro, Sponda?9, 8c dacíylus,qui tarnen ante legirimufnon fuit,fed faflus eft ex reíolu timí
tione fecunda? fyllaba? Sponda?i. Pedes fimplices ideo difti fun t,cp non ex aliií pedibus funt com
pofíti,íed natura uíqj ad extremas Pyllabas rendunt.Si autem ufep ad quatuor dixerimus, iam nó
íunt pedes fimplices,íed ex diífyllabis fa¿Ti duplices,qui duplices non amplius q fenarum íylla-
barum efte monftrantur.Et re uera fí quidem conftat fímplices pedes ufep ad ternas íyllabas pof
fe contendere, qui utriqj gemina ti iure duplices ufqj ad fex íyllabas mirtunt.

DeTenoribus,fiueAccent¡bús. Capfum, V.
Enores,fíue accentus difti íunt, q> naturalem uniufcuiufq; íérmóisin uocem noftrar >уеаа.
elacionistenorem íeruant.DieTusautem accentus eft quafiadcantus,iuxcagra?ci no- Accent«»
minis intecpretacionem,qua? Profodia dicitur,latineadcantus. Sunt omnes accent'
latiniofto,acutus,qüifitita,grauis,quifit ita, circumflexusfaftusfcihcetdeutroqj Pwfodia
ita. .longusita. .breuisita. .Hyphen ita. .Diaftoleira. .Apoftrophosita. .Verum hoc inre pfaft0je
reft inter Diaftolem& Apoftrophon,quod Apoftrophos ad caput liter» preponitur.Diaftole apoftro#
uero ad imam partem litera?. Ha?c ideo diximus,ne cui notarum harum fimilitudoaliquid erro phof
roris adferret His ita fe habentibus, fciendum eft.q» grauis,& acutus,& circumflexus toli lunt, д ra"if
quiÇutfuperiusdiximus) naturalem uniufcuiufçiermonisin uocem noftraelacionisferuantte Circfifle«
norem.Nam ipfi Arfin.Thefinqj moderantur* Q^uamquam iciendum eft,q? in uíu non eft ho
dierno grauis accentus, Verum lex accentuum ita eft,cj> fyllaba:, in quibus ifti poni debet, a fine
numerantur. Nam quantarum ius fermo fit fyllabarum circumflexus non tenebit in penulti- •
mum locum. Acutus accentus in latinis non tenebitnifi penultimum, & antepenultimum lo< Acutí lo*
cum.Penultimum tunc in diffyllabis,cum prima fuerit,uel correpta, uelpoficióe Ionga,uelcú cus
amba; nacuraliter longa» fuerít,uelcum ambe breues.Ita fitin diflyllabis cum acutoaccentu in
t>edes coniuncTi finc,Trocha:us pofitione faftus,Iambus,Pyrrhichius,Sponda?us.In triiyllabif
uerojuel in quantouis numero íyllabarum ,tunc eft acutus accentus, cum tres ipfa? fy Haba? natu
raliter a fine breuesfuerint,utanima,macula,uel quicquid,horum inuentum merit, quam í dif
fyllabis ante docuimus,ita fit utin trifyllabis hunceundem accentum cognofcamus.In Tribra
chomoloiro,cuiusamba?afineiyllaba?,autnaturaIiter loga? fuerint, aut pofitione, aut priopo
fitione longa. Dactylo. Anapa?flo. Amphimacro. Amphibracho,cuius tarnen media pofitione
fit longa.Bachio nacurali,& Antibachio,cuius item media pofitione eft longa. Hucufqj dicîum
eft in trifyllabis eiufmodi,qui efiêpofïïnt accentus Núcdicédum eftin qua parte triiyllahiacu»
tus fit ponendus. In trifyllabis antepenúltima accipic accentum ,eciam fi penúltima fit longa po
iîtione,& muta,& liquidait latebra»,colubri. 1 n tribus longis penúltima acuitur,ut Mecoenas
ubi antepenúltima fuerit breuis,penultima uero longa, in penúltima ponendus eft,ut amicus.
Sane fciendum eft,q> monofyllaba pars orationis,qua? uel nacuraliter breuis eft,ut & $, ue! pofi
tione fit longa, accentum habebipacutum,ut päx,düx,crux,fax.Circumflexus aucem accentus Circunfle
in diflyllaba,uel in triflyllaba^iel in quancouis numero fyllabarum, penultimum fibiuindicac xi locus
locum ,& hac lege,uc ubi fueric hie accencus,péultima fie nacuralicer longa. Гса fif , uchuic accé
tuiTrocharus nacuraliter Iongusconuenire uideacur. Item monofyllaba pars orationis tunc GraU(f
¡Hum habebicaccenmm,cum natura fuerit longa cancum,ucíol, dos. Grauis ueroaccccus cum accentus
acuco &circunflexoaccentuponipoccric.PoíTumus enim in eo quod eft calculus,grauem po' ubi loaf
Î. J ."'-"*"• Diomedes O iii
 SERGII
Cerneg? nere in antepenúltima. Item cum circumflexcitaponifur,utCetheguf. Verum quianecelTeno
jn uocula eft,ut cum reliquis accentibus ponatur, fit fcriptoris arbitrio,fed hie grauis acceutus non ha- -
tione beteandem communionem cum ca?rerisaccentibus,quam cum circumflexo,& aento. Quam
fi tarnen cum ceteris habuem,non habet nifi per iftos,ut malefanus,interealoci; Sed ne quis pu
tet,&huiufmodidiclionibus quatuor eft accentus Hyphen, aiuacurum,autcircumflexu, aut
grauem,fi quidem dieu in compofiris diebonibus unum accentum efledebere,non minus q in
una parte orationis. fed feiendum eft,quod modo Hyphen pro diftinaione, ponatur grauis p
iuperfluo fcriptoris arbitrio,ut fupra dicbm eft. Rcftat igitur,ut ex illis legitimis iure duobus m
diétionepofitusdtcaturaccentus. feireautem debemus,quod nullû barbarum nomen, uel uer
bum aliquod peregrinum,neqj interieftio certum poteruntaccentum tenere. Nam in barbare
eis nomimbus nulla funtíuiranone, led qualiuolumus plane non afpero proferam us accentu.
Greca autem fuisaccentibuspronunciandafnrecognoícimus.fa?peaccenraum diiïïpat legem
ueldiftinàio,uelut cum debet diciíub Hyphen malefanus,iielpronunciandi, ut cum dicered
Maîefauf beamus latebras,legendo uerfum quis dicat. Impulerat ferro argolicas foedare latebras, anteulti
in acenm mam producens,uel neceflitas feparandi uerba fimilia,ut cum dicere debeamus pone,ut penul'
Latcbrc í
accentu rima fyllaba habeat accentum,quia nullum uerbum latinum eft,in quo ultima fyllaba habeat ac
P otic ad ф centum,neceflltatedufti,neputaretur modus imperatiuusabeo,quod eft pono, dicamus pone
ucrbifî cfi ut aduerbium fignificet loci, fimiliter ergo,ut intelligatur pro eo,quod eft caufa,ut in Virgilio.
accctu in
ultia cur Illius ergo uenimus.i.caufa illius uenimus. Hyphen eft nota,qua? duo fubiungit, ac neftir fup~
Ergo pofita,qus ducitur a prrcedentis fine uerbi,ulcß ad initium coniequentis,ut vnterealoci,cum ta
Hyphen men uíusexegeritDiaftole eft nota Hyphen contraria,hacenim nota uicioieiuncb íeparatur,
Diaftolc &ponituradimam partem litera? quafirerinens,ut eft. Erepta?uirginis ira, & Viridiq? in litote
- confpicituríus.Apoftrophos eft nota fimiliter fafta ut Diaftole, led ad fummam partem pofita
eft,fcilicet confonantis,qua- quafi fub uocali mom uelata fufpendïtur. ícire hoc debemus, gra?»
Dafia corum Dafian & Pillen. H.notam afpirarionis,modopofitam,modofublatam fimulare.
Pfile
pDePofituris. Capftim. VL

Î) Iftadiftinftioeft,uelpofitura,quodpofitum punftumdiftinguitnoftram orarioné

Diilicüo & cum diftinftio ipecies fit ротигзг,гатеп abufiue pro ipia pofitura,hoc eft pro ip«
que 8£po fo genere diftinérionem habemus.Nam cum fit Codex emendamsdiftincTione, me
litura dia diftincTione,& CubdiltincTione,dicitur tarnen codex eflediftin ftus. Igitur diiHn-
Codex di ftioeftpuncTumappofitumadcaputliteraeplensfententiaf. Subdiftinftioeftpunftumappol^
DineV
Difficüo turn ad imá partem lemiplena? orationis.Media diftíftio punftú appofitú mediar fentériar fuípé
quid he ppter refpirationc.Sciendú e!Vhoc,q> in leftióe textus unius íeníus piodos nominarur, uteft.
Subdifti Nihil tibi pfuitnofturnú pra?fidium palarii,nihil urbis iiigiliar,nihil rior populi,nihil cócurfus
¿no omnium bonorum & citera.Cola autem & Cômata eiuídem orationis lingular partes efíe n<v
Medía di
ftinciho fcuntur. Verum meminerimus in proia oratione Cola & Cómata idem efte, & unum figni'
Textus ficate.In ueriu uero aliud,& diuerfum,nam ubi duo hberi pedes funt, colon dicirur,ur apo* Ho
orationis rarium.Terruit urbem.Comma uero,quando poft duos pedes,uel port tres pedes ièquirui-fylh
period us; ba,quaepartem terminât orarionis,utin primo uerfu Aeneidorum.Armaüirumccano. item
Colon
Comma Arma uiramgj cano,Troiaj.
■

^Explicit Sergius in Artem Donati primam<

I
fSERGII
 ARS SECVNDA
CVIII
pSERGII GRAMM AT ICI IN SECVNDAM DONATI EDI
TIONEM COMMENTARIA.

fPe partibus orarionis. Capïum. Prima.

RINCIPALES PARTES OR ATIONIS SVNTDVEno Prícípalef
men et uerbum ,eo quod ipfx fois faciun t elocu tionc,ut Cicero fcrip ptes ora*
noms
fit, Virgilius fecit,& fine ipiîs nulla pars implet elocutionem. Ná qua ptesofoS
do dieim*, ipfc Iegens dixit. Aníforelici dieunt duas eiTe partes orado m's quoc
cío.tís, nomen 8c uerbum,ftoici quin«.Grammatici o&o. Plericj} no fmdiuer
uem.PJeriqjdecem.PIeri^undecim. Interieéhonem Grecipenitus foi 115 opí
non habenr,fed inter partes orarionis, ideft in ofto non computant. níonem
lnttricdW
Nos articulo non penitus caremus.i. eum arriculum í pronomine со ne grecos
putamusTres partes orationis funt,qua? cafibus declinantur,nomen, carere
pronomen,pardcipium,& una,qu3?temporis,ideft uerbum. Cetera: Articula
omnes quatuor non declinan tur. Quaefïtum eft,quando pars oratiôis nos habe
re ínter £
officio fungitur,utrum ius fuum retineatjan eius,cuius accipit fignificationem,nam frequenter nomina
inuenimus & nomina pro aduerbiis pofít¡t,ut toruií clamat,& aduerbia pro nominibus, ut ma Pan лЩ
ne nouum.Quare feiendum eft,qm fi nomen fit pro aduerbio inftitutum, incipit non pofle de erationi* utrum
clinari.Er enim cum definat efl*e,quod cft,& tranfeat per aduerbium,incipit iam non poffe de* íitfuí íu#
cIinari,quemadmodum necilludaduerbium naturaliter declinatur. Item aduerbium fi rranfe ris cd offi
atifignificationem nominis, nônunqdeclinatur,quoniam fignificateá partem oradonis,quz riofungif
recipitdeclinarionem. Vndeeftilludapud Plautum. A primo mane ufcp ad uefperú,modo Ma
ne nomen eft,hoc mane huius manis,huic mani,hoc mane,ab hoc mane, nam fi aduerbium ef Нос тле
fet,nec genus reciperct,nec prepofitioni adtungeretur,nec poíTet terminan. hui'máíí
huiemái
Proprii
P"De nominis diuifione. Opium. .II. noís ptet
Preñóme
Roprium Nomen in quatuor diuiditur partes,Pra?nomen. Nomen. Cognomé,& Nomen
Agnomen.Prafnomene(l,quodinloquendopnponimus,utPûbIius. Nomen eft Agnome CognoÄ
cómune fàmiliar,ut Cornelius.Cognomen eft proprium uocabuIú,ut feipio. Agno
i men eft,quod extrtnfecus íumitur,uel a uirturibus,ut Africanus,uel a uiriis,ut iugula АррсПз#
tor.ledfciendum eft,quodplerunqjcoringit,utrantúmodounum íueniatur, utecceRomul9 fpedes tiuorum
unum tan tum habet. Pleruncp duo,ut Numa Popilius-Plerumcß tria, ut Publius Virgilius Ma Noía cor
го. Plerumqj quatuor,ut Publius Cornelius feipio A fricanus. fane feiendum eft,quod quoties potaba et
unum inuenitur,cognomen eft,nemo enim poteft efle fine uocabulo, quoties duo plerunque íDcorpoi
praenomen & cognomen,fi Iibertus eft.nam nó poteft libertus habere nomen, quod familiam ralía Tuder:
fignificat,cum ipte fine familia fit. Appellatiuorum fpecies funt uiginrifeptem.funt nomía cor» Tudcrtí*
poralia,qux uidemus,& tangim us,ut terra ,Iapis.fun t incorporali a,quar nec uidem us,nec tángi n?:tuderf
mus,utpietas,iufhtia.funt primae pofirionis,quat a natura firmatafunt,utmons,fchola.funtderi ta Noía to/
grecax
uatiua,qu3E a prima? pofitionis nomine eiufdemdicuntur,utmontanus, fcholafticus. Ha?c au- que grece
tem deriuatiua non regulis,fed au&oritate firmantur.nam pleruncjj inuenimus uaria ab uno fer 8¿ latine
mone,utTuderefttuaertinus,tuders.íuntetiamdiminutiua,qua; fententiam minuunt,& non poflunt
femper,fed frequenter fvllabis creícunt.ut agnus agnellus. funt etiam alia fono diminutiua,ut dedinarf
Noía toi
tabula,fabula.ln his fignificario prícipalis eft,(ed enunciado dimíutiua,tunc.n. re uera eflent di ta latina
minutiua,fi haberentalia principalia,utocuIus ocellus.funt quxdicuntur tota gneca, ucDido. PoIIyde*
Mantho,gra^:xhxc,& latine poflbntdeclinari,graece,ut Dido Didous,latineDido Didonis. Pollux Notha
M antho Manthous,& Mantho Man thonis.funt qua? tota latina appellan tur,qux longe aliter nomina
a latinis pferun tur q a grxcis.nam cum gratei dicát Pollydeus,Iarini appellant Pollux. Haec aú t Greca
quae tantum latina íunt,larine declinamus.lùnt qua> appellantur notha,quae non prim is fyllabis ín.on.feí
fed uldmis a gneco fermôe diffentiút,ut A chilleus Achilles. Agamenón Agamcno, 8c fere oía breuem pe pcr.o.
graeca,qin.on.exeuntjdetracT:aeni.on.íyllaba per breuc.o.¿pferuní,ur Apollon Apollo. Platon proferri
Diomedes O iiü
 SERGII
iynôima Plato.funt fynoía,qu* uarias habent elocutiones,ièd una fignifícarioné,ut rerft,folutrt,humus
Я^°Ута tellus. Sunt omonyma fuperioribus cótraria,utaries,nam 6c machinamentum eft,quo muri ex
Pátrony* pugnantur,& fidus in coelo,& animal in terris pries uocatur.Suntparronymica,qua? trahuntur
mica uñ non tantum a pacribus,ied etiam a parentibus.Nam inueniuntur & a matribus difta Hetideus,
paha^¿ra Retoides,& ab auo,ut AEacides,& a maionbus,ut Dardanides. AEneades,& a uitrico, ut Am
Patrony* phitryonidesSicergodicimuspatronymicanonaparretantum,fedaparentibustracT'a,utdici
mica maf musparricidam,non qui parrem tantum,ièd qui quemqj paren tumn necauerit.Ha?caiu patro»-
culmain» nymica,figr£ecafuerint,in.des.exeunt,ut Atrides,autin.iusut Atreius,autin.onut Atrion.fed
Ki'fllonl quasin.des.cxeunc,tantu patronymica funt,ut Atrides Agamemnon. Qua? in.ius.exeunt,¿V pa»
Feminina tronymica,& pofleffîua,ut Atreius Agamemnon,& Atreius gladius.Euandriusenfis. Qua»¡au
ín.is.in* tern in.onexeunt in Iatinum Îèrmonem non tranfeunt.Fœminina aûc aut in.is.exeunt, ut Atre
n*' diM# is5aut,n,ias?uc Atreias,aut in.en.ut Atrien, funtetiam nomina adiecliua,qua:plerunq3Íeíiim ha
ttt&gtfr bent,fèdconiunctioneiaétantur,utmagnus,forris,dicimusenimmagnusuir, fortis exercitus.
taris no* Suntetiam qualitatis,quas trahuntur abanimo,a corpore exrinfecus,utdoftus,niger,felix.Sunt
mina una quantitatis,qua» trahuntur a menfura,utIongus,latus.Sutgentis,qu^gentéfignifîcant,utGraî-
Nofaacf cus'Hifpanus.Sunt,qua: patriam fignifîcant,ut Romanus. lunt qua? numerú,ut unus,duo. tres
aligd ¿it quatuor,quincp,funt qua? ordinem , ut quintus, fextus. funt,qu2 ad aliquid dicun tur, qua» peni
¿fcialigli tus non poíTunt fine alteráis coniunctione intelligi,ut pacer. Non enim poteft dici, nifi filiû ha*
terfeha* beat. funtadaliqualiter fe habentia,qua: contrario fignificanonemfumunt>utd,xter,finiírer,ni
Nomina ger,candidusfunt genenlia,in cjbus fpecies córinenf^ut animal, nam animal dicif, 8c hó,& ca
in.tor. nis,& equus. funt lpecialia,ut íunt ea,qua» diximuSjeanis^omo^ equus. nam illa íunt fpecia-
Noía fifia üa,qus genere difcernuntur. funt facía de uerbo,utdiétor,le#or.Ha?c autem temper in юг. exe
N^^uer unt>& oriuntura gerundii modo,ultimo tempore,& ultima fyllaba ín.tor.uerfa per omnes co
bo hmilia iugntiones,utamatuamator,docfadocbr,audituauditor,leclu lector, funtetiam participiis ñ
Contera* milia,ut demens,nam fie eft démens quafi Iegens,fed démens nomen eft,quia recipitcóparaño
c^öparati nem,ideftdementior,legensueroparricipium, quia non recipitfimilitercomparationem . líuc
uufgrad? etiam uerbofimiIia,ut contem plator,fedfoec,cum cafum acceperunt,nomma funr,& contem
cuius ge* plator huius contem platoris facit.Cum autem tempus habuerint,uerba,ut Maro dixit. Conté
ncrís plator aquas dulces, fed cóparatiuus gradus generis eil fem per cómunis,excepto uno, quod eft
Noiacom ^етог1Пос cn'm (uc Probus dicit)tanrum generis mafculini eft, nam oía,qua?recipiunt copara
paratiua tionem qualitatis funt,& quantitatis fic,ut puta,non omnes,qui ftudet, cauías agunt,quiiquis
eflêaut Ц aút «ufas agit,ftuduK fine dubio.Recb compararlo eft,qua?primamfyllabam integram poés
fotitatít 'erL,at->ur dofl-us doftior doctifl?m us. finautem inregram non feruat, inaequalia efficit nomina,
Refta со Чиг ^unc rantum tria,bonus,malus,magnus,cum coftec comparariuum gradum minus fignifi-
paratio _ care uideatur,utcIariorclariflimo,doftiordofliiTimo.Pr5rereaipie cóparatiuus nonunqpofiti
íneqliacó uumfígnificat,quandodicimusíenior,fignificansrñfenex.AtcumSaluftiusdicic,MarePonti
C^ôparati cum ^ulcius e^ Я caîteraî modoinuenitur.Comparariuus non folum comparatiuus non eñ^fed
ufin5nä> necpofitiuus.Nam таге non modo dulcius non eft,fed nee dulce quidem.Donatusdicit quin
qfigmfif quetantumaduerbiapofitiuoeireiungenda,ram,magis,minus,maxime,minirne, eafeilicerra
ygr Р°^п tione,quoniam uim in fe habent comparandi,atcjj ideo non debent comparatiuis cafibus iungf.
contiaîitî ncuideatur comparario geminata Qui enim dicit tarn docïior,pene dicit hoc dochor docîior,
Senior ç quodlatinitas по paritur. Probus autem dicit omnia aduerbia,quaruimaugentis,autminuentis
%PC*. in íehabent,non deberé coniungi necfuperlatiuo,neccomparatiuo,utfuntifta,ualde,multum
promfS pIurimum'Pc«'-&fimilia. Nam ifta aduerbia tantum pofitiuis gradibus debem us adiungere.
amaro Quod fuperlatiuum dicit genitiuoplurali,nonadeouerumeft,naminuenimuseurn etiam fin*
Donati gularigenitiuopofle coniungi, tunc quando nomina funrenunciarione fingularia,intellecîu
JA?! uero pIuraJia,uteft,0 Danaum fortilîîmegentis.Quoddicitenunciationemafculinum, intel-
egaduer" ^e^u cn*c neutrum ,pelagus uerum eft,uulgus falfum c. Nam uulgus,& neutro,& faeminino ge
büspofi^ herelegimus, apud Virgilium fœminino. In uulgum ambiguam, neutro, Ignobile uul"
tíuo täta gus. Balneum generis neutri eftin numero fingulari, foemininî quidem feeundum ufum, ut
ß occifusadbaIneaspellicias,tamcn&neutralitcr legimus,'ut balnea uitantur in Horatio. Cx>
lum in numero fingulari generis neutri eft, in numero autem plurali generis mafculini, ha •
bemus
 ARS SECVNDA CíX \
berritß cnim in lucre'tiô, Qjih rondé nerrit Ыо$. Carpe in número fîngulari neutri generis eft, ÇCP*
uc rúnica^ cum fale mordens сгрс,& hoc nomc tres folos habet cafus,hoc ca?pe,hoc ca?pe,hoc jocaiar
cepe.In numero autemplurah genere foemininofimpïiciterdeclinatur,loca,& Loca fímilia Loca
nomía íunt,nam in numero plurali,&mafcuIino,& neutro genere declinan tur,dicimus enim Locúa:
& Ioca,& loca,&ioci,& loci, In numero autem fîngulari tantum mafcuLni,uriocus,&Io« jj"1' . л
cus.Quoddicir genera communia eíTe inter maícuhnum,ut puta pampinus,non ira intelligi- noní'tadf '
mus quaíí facerdos,nam facerdos fi maículus eft,hic facerdos dicitur,fi fceminina Ьгс facerdos emut fa¿
non poíTumus hoc pro noftra uoluntate confundere,fed pro natura? qualitate difeernim us. PI' cerdos
pinus uero,&dies,& fimilia pro noftroarbûrio,uelmafculino,uelfoeminino genere proferú Чиоз<*Ее
tur.Nomen nee in totum fixum,nec in totum mobile, atfixum lesna fecundum Virgilium Lrcna no
Torualeaena Iupum fequitur,fecundum Ouidium mobile eft qui dixit, Vr lea íauíafírim mul- menfixfi
ta compeícuit unda.Eiufdem generis debent effe diminutiua,cuius generis funr principaba, ut \£*
puta?ideohecdomuncula generis fosminini eft,quia &hecdomus generis faeminini eft. Ex- пмпцгш'а
ceptis fcilicet paucis iftis,icumm,piftrum,canis,rana,uerna,fcutra,nam feutra fcutrini facit, be* no fint fc
ta betaculus.Puluis dicitur,quia numeri fingularis-eft tan turn ,fed legimus apud Horatiú. O ui' cundí ge
desdiffiparepulueres.ltempax,lux,dict* numen fingularis,íed legimus apud Saluftiú, paces, Пи*/Ч* P
& luces.ItemQuiritesdicitnumeronñplurali,íedlegimusapudHoratiumhunc Quiritc,ue' Puluís
tus nominatiushic Qjiiris. Item idem Horarias, Qjjí re Q_uiritem,cuius nominariuus erit puluerct
hic Q^uinteSjUtdicit Petronius, (Cuadrigas dicíf numero tantum plurali,íed Varrodicitnu- Paxpaccf
mero fingulari. Virus generis neutrieft,&declinaturquemadmodumdoctus,hocuirushuius о^й?
uiri,Iegimus enim apud Lucrerium,Terriprimordiauiri.Dicjt nomina iamcompofita non á Quírís
berecomponi,& ídem paulo ante dixit de compluribuspotuifte compom,ne contrarium fit quintero
¡ta intelligi deber,ut liceat nobis nomécomponerebis,fedita,ut prima compofiriofeníum no Quadrí*
bis in contrarium non uertat,ut territus,imperterritus.IIlud enim nobis non licetfacere, utp quadriga
compofitionem primumconuerfumincontrariamfignificationem nomenperfecundameó virus
pofitionem ualeamus reuocare ad primam fígnificarioneni, uteft doctus,indoctus, quando hui> oW
anrique nulla ratione dicirur Prarfectum uigilum, fie dicatur quemadmodum Tribunufmilitú ¿flnoSn«
ideftfi pro uno nomine accipituruterq}fermo,inpriore parte tantummodo declinatur. Si aute an pofl;t
uoluenmuselocutionem facere,dtcimus Pwfect.us uigilibus,quo tempore licet nobis etiamin lterumcö
hac duo nomina aliquem adferre iermonem,ut Prafeftum eft uigilibuf, {в^с-л
m. é- й „ ... uigilum
P"Decafibus. Caprum. III. Tribun»
Afiispleriqj quatuorefiedicunt,auferentesnominatiuum,&uocatiuum. Nominan- njffituni
uum,qui fimilis eft uocatiuo.Ideo autem auferunrnominariuum,quoniam cum cafus guot oro
| fir ab eo,quod faciar,nomen habere dicunr. Nominariuus e conrrario rectum nomen diuerfoi Ä
oftendir. Abi quinqué docentfut gra?ci,)qui ablatiuum non habenr. Alii fex (utlatini)qui abla- fententia
tiuumaddunr. Alii feptim urn etiam addunrcafum,quiablariuofimilifmuenirur.Nam quando 5rptimuf
dicoreuera,docborillo,&doctiorabillo,eadem inueniturelocurio, quando autem dico,illo олаши
pra?fen te íufcepi,& ab illo pncícnte fufcepi ,non eft fimilis ab utroque caíu elocutio. Nam illo cafus
prarfen te íuícepi inter duas tantummodo res geri uidetur. Nonnulli adiunguntoctauum cafum Inflexío 9
qui fic,cum quid per accuíariuum cum pra?pofítione poíTumus docere, dicimus per datiuum ^t^lic*
fine prspofi tione,ut clarior it in c¡elum,& it clarior cdo,ut fubeunt ad m urum ,& (ubeunt mu gXapto t
to.Inflexionum autem uarietacesíex íunr.Aliquando enim omnes cafus uariosexitus fumunt, ta forma
ut eft unus,qux dicirur forma ExaprotaJtem Pen raprotadicitur, ubi quin que funt uarietates. Pcntap#
ítem Tetraprota ubi quatuor íunt,ut eft fpecies.Tnptota ubi rresíunr,uteft templum.Diptota xetrap
ubi dua»,ut cornu, genu. Nam nominatiuus,accufatiuus, etuocatiuuscorripiuntur. A In tres tota
producuntur,ideftgeniriuus,datiuus,ablatiuus.Eítenim Monoptota,quam non bene Mono Triptota
{>totam,íed Aptotamdicimus,utnequam,namMonoptora ilia funt, quibus unus tantum ca- Pornuae
useft,utfpóte. Aptotauero illa funt, ubi omnes quidem funt cafus,fed nulla ratione uariantur genuqb'
ut eft frugi.Inueniunrur autem nomina unum cafum habenria,urrabo,aurduo tantum, uthic cafibus
Iuppiter,o Iuppiter,aut tres tanrum,ut hoc nefas,aut quatuor tantum, uthuius ditionis,huic corripilf:
diuoni, hanc ditionem, ab hac dmone . Sed horum nominum reliquos cafus in ufu «Sea
 SERGII
fnîmfcus quidé nó efTe manifeíhl eft. In autoritäre autc fzpius reperiunf. Inimic* datiuum regir,9$ u^lIS
m,hi uendicctnominatiuum.Inimicuscnimcftmjhidico,non meus,ItemfecundusabiTloeírdici-
аЬШо mus' non Kundus illi,qq «fta nomina Cuis cafibus feruiunt eriam aliis alia autoritäre iungun f".
P actus il
Nam & paftus illa rem dicimus^cV illa re.Quoddicit ab his mulabus,fíliabus1deabus nos dice
IS rem: &re debere.Sciendum eft£pterteftamento£neceflítatem.Namh;rcpauca dicit Probus contra
км'ь artéefTeíuíceptajnecnosdebemusad iftorumfimilitudinemaha declinare,caenim, quararte
Filiabus*carent,íola auftorirate firmantur. Vas in numero fingulari terri« declinationis eftyn numero
Deabus plurali íecundas.Dies fecundum regulam nñ foeminini generis eíi.NuIIum enim nomen eft p
«iiappterduftoabhtiuoterminatum,quod alterius poffitgeneris mueniri,quod autem dicimus genere
torum'ne niafculino,idem ratio períuaíitaduerbü.Namhodie dicentes,quafihocdiefígnificamus, nec
ccflícatcz
tarnen dicimus hodie quafihac die. Nam quotiesnominariuusfíngularis.n. &.r. terminatur,
Vas ablatiuusin.e.etiam genitiuus pluralis in.um.exir a fupradiéhs regulis. Accufariuusfingulans
Djescm-1 tuncm,im, exit,cum ablatiuus Angularis indubitabilicer.i.terminatur,ut ab bac ui, & ab hoc
Bodíe* Tyberijfacit enim hancuim,hunc Tyberim.Si aurem.e.rerminatur ablariuus,tunc uariatur ac
Accufati cuiatiuus,ut ab hac puppe,hanc puppern. Domus,& iugerum ab antiquis aliter declinaban^,
uus finguquam hodie declinamus.4\am dorn us erat quarts declinationis.1 ugerum terri*. Nos autem in
exeat
^oc nomine,ideftdomustresinunum cafumufurpamusa fecunda dechnatione, ablariuum a
Domus domo, genitiuum pluralem harum domorum,accufatiuum pluralem has domos. In nomine
6¿¿ugeri autem iugeris,unum tantummodo ufurpamus ablatiuum,ab hoc íugero. Vinera tunc renne-
rfchnariotUr in datiuo plurali ,ut ipie dixit,cum aliqua dileernenda iunt,ut artubus,& arcubus.Cui regu*
Axcubus ^* tñíuenim9duo nomía cótraria.ideft nulla difcretione íterueniéte.u.rerinentia,utfpecub9,&
Spcíub? tribubus,quae ab iíhs regulis diícrepant. Nomina tantum pluralia,VulcanaIia,Minerualia,ideo
Tríbub' que illse regulas ablatiuifunt íingularis,ha»c autem nomina funtnumeri tantum pluralis, quar
АчсП»«? hcet regulas non habent,tamen ad fínulitudinem nominum declinando funt,quac nomina re
genítiui £uns conrinentur.i. uc fíe declinemus,ha» K.alenda?,quemadmodum hi agiles,ha» idus,quemad
Vulcana modum hae manus, Quamquam dixerunt,ut quemadmodum regulis carent,ita uane declina
lium:Vu! renturnam inuenimusapudau¿tores,&ancilium,& anciliorum,& uulcanahuru,& uulcana*
fientóui5^orum' *cem nomina gra;ca a fupradiébs regulis íegregantur,ut emblema, poema,& hoc iufte
A termía nam ß graeca font, ablatiuo carent,illa? autem ab ablatiuo originan íumunt, quas non poflunt
ta cuius ¿I
íufeipere nomina ablatiuo carentia.íed h.rc maiores noftri aut tertia dechnatione dedinabant,ii
dmatióis'fuiíTent generis neutri,ut poema poematis,aut prima dechnatione declinábante fuiflêntgene-
matorum ** ^°ет*п'пЬи1 Ьа?с poena huius poena?.Quamquam inuenimus aliquos cafus,nec ab iUis, nec
iuspoeii ab iftis regulis declinatos.i.genitiuum pluralem, &datiuum, &ablatiuum pluralem, legimus
matis enim apud Cice.horum poematorum,his poematis,ablatiuo ab his poematis, fini îli ter, SC cm-
emblema blematorum,& cmblemaris,peripateímatorum peripatefinatis. Analogía dicitur ratio declina
bleman's n°nis nominum inter fe omni parte fimilium, latine proportio uocatur. Nomina autem fimi-
Peripateflia funt omni parte,íi ocio rebus fint fïmilia,ideft ex illis,qua? aeeidunt nom ini, qualitate, com*
matorum paratione,genere,numero,figura,cafu.Deinde exitus fyllabarum,deinde confonantium ratio*
пли* nespenultimarum,atcßfiunaresexiiiisoftodeiieritiimilibus.Dicirousenimnomcn nulla «•
analogie tione declinan fimiliter,cuiusreiexemplú,& lupus fît Iupus,nam fèptem parti bus coníentiunt
pportio tarnen quafi genere difíen nun t. Lupus enim in aliud genus,uc lupus lupa,lepus lepa non facic
Prob^aa
reftiusd* P"Dediuifionepronominis. Capfum. IUI.
uiferítpi |Bf§*33| Robus autem pronomen in quatuor partes diuidiputauit, ideftpronomen infini-
nomen |М^Ш tum,finitum,minufquam fimtum,& pofTeflîuum,quod non nidetur habere ratio/
cultes4 йРчшчД! non,unde Donatus melius, qui in duas partes in primo diuifit. Nam fi ea funt fini'
Noilias: fj^^^|t ta pronomina,qua? recipiunt perfonas,alia omnia,qu* non recipiunt perfonas, infi
uel noftra nita dicenda funt. Vndc apparet,quod infinita, & m inufquam finira funt,& pofieffîua. In îllis
Noflras * en,m non accidit certa perionajCuias&noftraSjUelcuiates^noftratcs. nam utruncg dicimus
qua fylla fecundum plauti anétoritatem gentem fignificat,utefl cuius gentis,optime noftr* gentis. Pie-
ьл aceen// rique accentum m ultima íyliaba ponun t, quando cuiam, fed praue. nam nulla pars oratio-
tum heat niseft latina abíqueptaedictis, qua? poteft m ultima accentum tenerc, ideft pone, & alias,
Sunt
 ARS SECVNDA CX
Sunt aliqua |wiomina,qua?cafibu5 creicunt.Nomîatiuo,ur quis,uel qui, genitiuo fingulari, ut E£>oc?rrt
mei,uelmis,rui,uel tis,abIatiuo fingulari,utaquo,uela çj.Pluralidatiuo,ueIablatiuo,uta qs,uf ¿cum ce
aç]bus,quaratioefianc,fupiusdiximus.Suntec(5trario,qua; cafibus decreicunt,nam uoeariu9 cam
non iucnitur in pronomine Ego.Aliquando nominariims^uocatiuuSjUrJinpronominefui, ^fiellaj
fibi,fe,afe.AIiquandotantumaccufatiuus,Eccum eccam,EHum elIam.Aliquandotantumge сц^86
nitiuus,ut Cuia,&cuium.Quod autem dicimus Sui elTe pronom en,uerum eft, non enim de Suiande
poiTeflîuo na{citur,cuiusnominatiuuse(lfuus, Nam fi indenafceretur,datiuûin.o.mitteret,ut poflêf'fi*
fuo,non in.i.Pra?terea eft aliqua diffërentia,quod hoc pronomen fùi,uel fibi,urriufcjj numeri eft ^Рпя{сл^,
Illud uero pofTeflîum fuum,& fingularem habet numerum ,& pluralem. Qua?fítiuü eft apud uusan fit
grecos an.Ouocatiuus eíTet articuius,ác* prouoeatus non eiTet. Omnes enim articuli cum de articulus
numero fingulari ad pluralem tranfeunt, uarieproftruntur,uthic,&hi,huius,&horum,&rc 0*K be?
liqui.Quando autemdicimus,odofte,&docü?&utroqj numero eundem arriculum ponim9 цо^^Г
qua? res non articulus uidetur,quia non mutatur in numéro plurali ,fcd porius àduerbium uocá ArtícuP
tis,ut quemadmodum dicimus, Heus uos dofti,ficdicamus О tu docïe,& uos docli. Jnter Sipnomc
Articulos,&pnomenhoc intereft,quod,pnominadicunf*tunc cufinenominibusfûnt,&ab <*'fferunt
fentium nominum uidentur explere perfonas,uthic,&ha?c,&hoc, quandoautem dico hic дццГ
acneas,huius xnea°,iam non poftunt pronomina dici,cum non mngantur eorum nominum, q quepno*
praríenriafunr ofncio,Ipia enim nomina per fignificationem implent. Neuter alius, &reliqua mina «>#
confiant eíTenomina,quoniam Probus uiginti,& unum diciteíTepronomina,inquibusiftañ {w~£?
computantur,Ea pronomina,qua? utraqj parte nomina tiuum haben t,iecimdum formamno- dedinJnï
minum declinantur. Nam fie declinamus.Qufquis urraqjparte,fic autem priore parte non de et ¿¡altera
dinamus Äliquis,quemadmodum nee Iuris peritus,fic posteriore parte non declinamus. í"n* P,f'
Quiípiam,quernadmodum nee Tribunos militum* mifitum
■ z;U _>.?.':. Odrnoui
У Dt uerbis defecliuis. - Capitulum. V. cePi:.me*
Di.Noui.Coepi.Memini.Qu3eritur cuius fini remporis,cû confiât eíTepfe¿ti,Nam & "¿"'fiení
perfeftum in,i.fcmper exit,ut Iegi,fcripfi,& prarfens rempus nunquam in.i.fed femp in ficatioms
~ .o.exit.l 11a enim uerba fignificationem habent prafentis temporis,regulas autem prare 8¿ regule
rid. fiim defeftiuum uerbum eft in coniugatione.Nam quando dicimus Es non poteft efle fe« ¿¿"^^
cunda coniugario,quia &.e.correptam habet,& in prima perfona.e.ante.o.noo habet.Pudetet t,um
Taîdetquafidefeftiuapofuit. In íuperiore autem parte mi perfonalia non contrarie funt po Pudet к
ííta.Nam hocipfum uerbum imperíonale defeftiuum eft. Sublatis enim de primo uerbodua' ^5d£ -
bus períonis,pTÍma 8c fecúda terna, utiqj íupereft. Qua? fi non fibi adiungat pronomen defeéti JÎ^SÎ
uum,dicitur eiTe uerbum,fi autem adiungar, íperíonale.Gaudeo & audeoa pleníqj neutro paí Па1с
fiua,ab aliis fupina uerba dicuntur,qua» in tempore perfefto & plufquamperfefto paffiuam ha Gaudeo:
bent declinationem,inreIiquisautemacTiuam,idefttemporibus.(untaliaina?quaha,quxfuam K audeo
habent dec!inationem,& cótraria funt,ut placeo,nam & placui facit,& placitus fum.ftmc item рашиаг
alia inarqualia,qua? ideo íunt ina?quaIia,quoniam primam fyllabam non referuan r, ut nolo, uo- uf fupina
lo.Faciuntenim. Nolo non uisnonuult,non nolo nolis nolit. Item Volouolisuolit nondici* uerba
tnus,fed uolo uis uult.funt alia penitus anomala,de quibus nihil poflumus dicere, nifi quod le* u"*§a
Äione declinetur eas ufurpareperíonas,qua; tantum aufloritate firmantur,& funt hax. Faxo fa Solo': no
xis.Inquit.Infit.Inquam,&reliqua.Primaperfonainindicariuomodo ièmper corripitur,ut uis: non#
lego,abfqj monofyllabis,ut do.flo.fto.quae quidem fi fiant polifyllaba,ut reddo,reflo, refto cor "J*1* .
ripiuntur.Verba quorum declinado in noftra poteftate eft, funt hare tondeo, lauo, fabricojpu" u°£ U1S
iiio,&reliqua.Verumtamendebemusfecundumnaturam,actiuum,uel pafliuum prafumere, Anomal
tit ego Iauor,balneum lauo, quando ego capillos depono,iit dicam tondeor,quando alreri ca- la
pillos derrahOjUt tondeo.Prima periona non debet ita proferri,Iego,ego. Quoniam lego iam ^°¿f
habetin fe fignificationem pronominis,nifi tarnen fie tunc poftumus dicere. quando nos ma* inf|t;
gisuolumusoftenderelecbirosqalios,utfitquafiegomagisqca?teri. Maledico tibidicimus, Inquam
non te didmus. Prima periona ante ultimam.o.ieptem literas non haber.h.of.k.q.y.7..ca;tera ue Pnma p#
cohabent.E.utí¿deo.I.utaudio.V,.ucannuo.B.utbibo,&ficutin artefcripta funt.K.ideonon ^n^3¿J
jpoteft prieponi,o.UteraeJquianunganteponitur3nifi,a.íequente.q.y.z.ideo non pofluntpra?po
 SERGII
. ... ni.Vniim tarnen uerbum ,quod.o.habet,ut Reboo,Rebooanr,fiIiUf<B, & magnus,o. Ideo con
cubica di tra rcgulamuenit,quia graecum eft,ca>tera marteconferiptafunt.
rtum •■ ,.
AJuerbí p-Dc aduerbio. • Capitulurm VX
uinpleiû
eg orirma
re :plei un Ducrbium diftum eft,quia necefte habet ièmper uerbum íequi. Verbo tarnen nonne-
qj deltr uc cefle eft egere fem per aduerbio,nam poflîim us dicere fie. Legic. N une enim & plena eft
Il UC OUy elocution aduerbium tamen non inuenirurnam cum dico cras,hodie,non erit inte*
aduerbia
un ouan* £ra eIocurio,nifi addam uerbum,ut puta dico,uel facio. Aduerbium plerunq? confirmât uerbu
tur plerunqjdeftruit.Confirmat,ut iam faciam,deftruit,urNon faciam. Aduerbia aut aie omine*
Horno autabauispartibusorationisueniunt,ficurinarribuspoficurneft,nam ibiíinitexempla uanapo
Hornada fita, Horno aurem nihil aliud eft nifi hoc anno. Vndederiuano duplex inuenitur.Na Cicerodi
btuges c'c Hornatinas fruges.Horatiusdicit Homatas fruges. Ire Mearim nihil eft aliud,nifi meo mo
Meatim re.Tuatim tuo more. Quod dicitde participio aduerbium pofTe dedtici ,uerum non eft, etemm
1 uantn illud exempIum,quod prorulit,ideft Indulgens,non tamen participium eft,non recipit compa
umrfpof fat'oncm-ßcitenimind\i!genrior idulgcrimmus,ergo quandodicimus Jndulgcnter.no uide
fe dedud mus a participio tranftuhfle in aduerbium Jed a nrmine.Omniaadiifrbia.e. rermmata in pofi-
de partid tiuofemperprodueunrur,ut do&e.Exccptis tribus reguliseorum aduerbiorum.Qusautera ñ
A°uerb a c°Par;,ntur>ut rite.Nemoenimdicitririusrinflime.Vel qua? male cóparantur,ut bene. Nemo
i.e, tnmi cnifndicit bonus boniflîme.Vel quae a (eoriuntur,ut impune ipunius,hocfcilicet in pofitiuo»
nata qñ Ca?rerum fuperlatiuus gradus ièmper producitur,Facile,& difficile num quarritur,utrum ad*
gducanf uerbiafintan nomina,conftantautemeíTenomíarátum^quia fempercorreptaiiint.fi emm ad
difficile иС1^я cfTent (ut fupra diximus) producerenf^deinde^uia neurri generis fcrmam fequunf?, fi*
cflc noia cuti enim dicimus,& facilis facile,fic difficilis difficile.Deinde fi aduerbia eflenr,in. rer. exirent.
Toruum Datiuus enim nominis.i.rermtnarus aduerbium in.terlyllabam mitrit,uthuicforriforrirer,fic
clamar, huicfacili faciliter,huic difficili difrkiliterdiceremus.Ergoconftat efle nominate aufem pofí
fonat. ta ^unt proaduerbiis,quemadmodu fere inuemmus apud poetas pro aduerbus ccfttuta,uc Tor
aduerbia uum clamât peo quod eft rorue.Horrendum fonat ,p eo quod horrende,qua figura cráteres
i.e. o¿ in i omnino u ti non debent. Genus enim eft Soloecifmi ficut ipíe Oonatus paulopoft de Scloecif-
chnatio' m' rat'onc monftrauibScire enim debemus, cp datiuus fingularis.o. terminaras aduerbium ín.e»
ribus mittit,uthuicdo¿todocTe.I.terminatusin.ter.huicagili,agiIjrer,.quas regulas fempercerrupir,
bajío; no auftoritas.Nam inuenimusplerunqj id efle aduerbium,qui danuuseftcafus,uteft falío.Ha?c au
tábüíad rem ambigui tas elocutionedifcernitur,quando enim dicimus,fa!ío he mini dedi, erit ncmen,
DuútCT quando falfo loqueris.ent aduerbium,ira plerunque in contrarium cedunt.Nam Terennusaic
?ro dure duriter,cumdurediceredebuerit,& Virgilius Lugubre ,cum lugubns extenfa dicamus. Eaad-
.ugubre uerbia comparanda funt,qux ducunt onginem a nomine recipienri comparationem, ut eft do
Pfnultlr^ ftus. Ideo enim dicimusdo¿tedo¿tius doftiífime, quoniam dicere poflumus docTus dotfior
pta x> ex doctiflímtis. Ab eo quod eft Tullius, cum fit aduerbium, non recipit comparationem, quia
tenía necnomen recipit. Suntalia aduerbia,qux temper per fe comparantur. Sunt autern,qua; non
Manead egentcompararione,ut eft mane. Nemo enim dicitmanius,nemomaniífime.Veruntamenhác
Oís pars 9uam per íe inflexionen! non habemus, poftum faceré adieelionem illa rum parricularum, uc
orómfqñ magis & maxime,utputa fit pofitiuus mane,comparatiuus magis mane. Superlanuus maxime
fit aduer. mane.Omnis pars orationis cum defierit efie,quod eft,nihil aliud eft nifi aduerbium. Icáreo fi
hornín° nomen defierit efte nomen,nó facietpronomen,autparticipium,(ed folum aduerbium . Vt eft
¿edulofe teduIo,nam fidicas,fedulohominidedi,nomceft,fídJcas,fedulo feci,aduerbium eft. Item pro
a nomen aliquando et aduerbium eft. Cum enim dico, quid eft, erit pronomen,cu dico, qui fcit
Quid eft: erit aduerbium.I rem uerbum plerun%& aduerbium eft,qnenim dico Pone prima iyllabaac«
?onener centum habente,eri t uerbum ,qñ ultima; fyllabae do accentum ,erit aduerbiii^hoc eft dilcrerioif
bu^¡sczd caula. Nam ultimo loco uerbi acutus accentus nunefponitur. Item participium aliquandoad
ut rbium uerbium eft,cum.n.dico me ad uillá Prefecto c6tingit,participiú eft pfeelo, cum dico pfecTo
Etc**0 Чиа?ппЛааиегЫй eft í>fecto.Item Ante pra?pofitio,nonnunq,& aduerbiu eftPrarpofirio í hac
elocurione entente cemplum,cafurn enim habet uíftum,fi aút dicas^ance feci,erit aduerbium,
quoniam
 ARS SECVNDA CXI
quoniam feqimuruerbum,&coniunftioeft.Sed plerunque,& pro aduerbioponitur cum di
cimus,ue Te forciiîîmc Teucrum AccipicvHeus fi dolorem fïgnificat, interiectio eft. Heus ér I^CU5
menfas confumimus inquic Xullus,fi aucem uerbum fèquatur,aduerbium eft.Heus inquit iuue
nes monftraremearum,erir nomencumnominibusproaduerbiisutimur, utante dictum eft.
Illud fidelicer cenere debemus,nunquam feparacim prarpofirionem aduerbüs poiTeconiungi
ueluti de mane,de noftu,Quod aucem inueiiimiis indofte,& infrequencer,funcquidempra; ^onez fe
pofiuones,fed non feparatitn,ficut funt eciam particuIa;,quasipfeponic.Artigraphus Defur- patimad
fnm,Deoríum,deinceps.Ita enim conftacduabusptibus orarionis,ut uno ambn?nitanrur accen ucrbüs ñ
tu. Nee duíeprspofiriones inreruenienreaduerbio fbcianda? íunt,Pra?poíicioetiam ideo non P°fl"ctág»
poteftadiungi nomini interueniente adncrbio,ut de trans Tyberim uenio, quemadmodum
illinc nemo.
P"De Participio. Capitulum. VIL
Articipium eft quafiparticapium,habet enim a nomine genera,&cafus, a uerbo part¿.- M
anrem rempora,& fignificationes,ab utroque numerum,er figuram,& cserera,qua: "
upra diira lunr. I n pofterioribus illud adducit, Incohatiua uerba illud no habere ni Inchoatí
i praeícris téporis participiú,futuro át carere, íó át futuro carere, qrñ regula futuri p- £a n° .J?a
ticipia a pr^rerito ducunt parricipio,pra?reritum autem participium a tempore perfecto origi- vtiápiaz
nem fumir,& ideo cum incohatiua uerba tempus perfectum non habent,non poflumus habe- píentis te
re,quodaddituriamtemporeperfecto.Pra:terea dicit participia ab imperfonaíibus uerbis,niíi pon*
uíurpata,non uenire,qu* res penes larinumnonerir,&fimiIia,& fimilicerabarte diícedit. Et
enim parricipia a prima pofírioneuerbi originem trahunt, cum igiturimperfonalia primaro
perfonam non haben t,participia non iure ex fe fàciunt,fed tarnen dixi ufurpare uobis licet. In <
uenimus enimapuduariosauftores,q<f putoidfieri,non qífde imperfonalib°uíurpenturpar _ ,
ricipia,fed quod ipfa imperfonalia fiant uerba pIeniífima,Nam hoc,quod dicimus pudet, 6í tx o^¿^3
det,tamen dici inuenimus in auftoribus,ur pudeo,& t*deo,unde fiunt,& pudens,& ta?dés par Teclea
ricipium,ncnab imperfonali uidetur, fed a uerbo integro. Odi uerbum participium habet tedens
Oíus,quod licetin ufu non fic,tamen componitur,& in uíu erit Exofus, Perofus. Ab eo quod Odíofii»
eft Memini arris nullum participium reperirur,fi ad ufum uerum eft,fi ad autoritärem falíum. ¿xofus
Nam inuenimus in Plauto. Meminens.Tunicatus,GaleatusdicicparricipiañefTe,fednomma, Memi'nt:
eoquodauerbisuon trahuntur,fedfidiligenterattendasaduertensab fimilibusprticipiacom ««ninéf
probabis.Nam licet non faciattunico,gaIeo,tamen quoniam tempus habenc finedubio parti- ¿jj"110**
cipia funt,& enim Armatusincedit. Veftitus incedit, cum dicohoc,fignificoiamarmatum Galcatu»
iam ueftitum eíTe- ficutetiam dicimus mnicatusincedit, galeatusincedit.i. &iamtunicamha artfint
bet,iam galeam habet,qua? res tempus oftendit,& íi tempus eft participium eft.Pranfus.Coena Parnapia
tus,& reliqua conftant non eíTe participial a uerbo non ueniunr.Conceífum eft enim regulan Ccnatm
ter,uc a neutralibus uerbis liceac nobis ufurpare pmerira parricipia, fed quoniam & has artes
defenderé debem us,uel au ¿toricate firmare,neqj ad iftorum fimilitudinem alia fingere, fed illis
tantum uti,que le&a funt. Nomina fimilia participas prxteriti temporis quarts funt declinado .
nis,ipía autem participia fecunda*,ut hic uiíus,huius uifus,nomen eft- Hic uifus hums uifi parti'
cipium eft.Funbundus,& moribundus quid eíTent,& nomina efTentmanifeftum eft quod fub j"rí¿un^
tracla.dus.(yllaba,& addita litera non redeuntin participia prsfentis temporis, quod regulan' nbUncUi*
ter diftum eft. Noua rarioneparticipia,qu¡e côftantefTe participia pofiriuum gradum poiíunc
recipere,quoniam parricipia nullam recipiunr com pararionem, tarnen comparatiuum gradú
plerunq? fuícipiunt accepnor,& ígentior,qua; res fola fenfus ratione íecerni tur. Aduerbium de
parricipüs nafci Oonatus afferit,plurimi negant. Ac confiât apud maiores equidem lecta,in ufa
tarnen eíTe non poíTunt,ut diftum eft in Aduerbio. .1

P"DeConiunctione, CapFum. VIH.

N Coniunftione nihil penitus noui pofiiit,fed ita hic ficut in fuperiore parte tractauit.
Illud plane adiecit,q> licet nobis coniunftiones pro aliis coniunctionib9 ponere,quod
mirum eft ,cum liceat,& alias parres orationis pro aliis ponere,ut nomen pro aduetbio
pronomen pro aduerbio,& multa alia,fignifîcatione tarnen mucata.
 SERGIX
P"De Prapofítione. Capitulum. IX. t
Rarpofîrio eftparsorarionisdi¿ta,tj>inloquendo pra?ponitur, & h*c ell eins natura
puta ante rempIum,nemo enim dicit,templum ante, fed tarnen ell una przpofirio
qua; pro arbitrio noftro ponitur,ut tenus,dicimusenim,ptibetenus, Ätenuspube.
litem Cum plerunque ficpoftpofita inuenitur,utpra?poni omnino non poflît,quod
utique contra artem uidemus,ut cumdicimiis,mecum,tecum,nobiicum,uobifcum,Pra?pofi
Con Die rioautcoha;ret,aututrunque effiàt,con,dis,ita enimloquimur,conduco tib¡,diftraho,íepará
Penes tur autem apud,& penes,Etenim cum dicimus,apud amicum dua?,orarionis iunt parte&Penes
p arbitros fimiliter du*. Alia: uero,& coha?rent,& fecerni poffunr,ut Pra?,nam cum dico,pra?
Accufati tulit,urique coha?rens inuenitur,cum autem,prae roeru,fegregata eft, Accufatiua? pra?pofitiones
ue triginta tantum funt,iila»duae pofllmtin qua?ftionemuocari,Apud,& Ad,eoquod femperin
Piepofi* ioco eßjUt 3pUCj amicum fum, Ad uero fecundum artem Temper ad Iocum,ufäd amicum ua«
A°pud ad do,quanquam,& fecundum auftoriratem inueniturinIoco,utadM.Leucamte habitare Ci.»
V ía¿ cero dixit. Vfque non uidetur plutimis prapofirio,quoniam fie alia pra?pofitio non poteft po
Adda ni,& enim dicimus, ad forum uado, ut Virgibus, Adufque columnas,Exulat, iam fi habeatal
So an teram p№pofirionem,ipla prepofitio eflfe non poteft. Nunquam enim prepofitio alteri рггро
Prepoñ> fitJoni coha»ret.Si autem uoluens,ut cooiunftim coha?reat,non iam aduerbium erit, fed porius
tioni co¿ recipitnaturam (uam,nam & pra?pofitionem prepofirionificcoruerentem, ut pro una parre
faereat prspofitionishabeatur.InuenimusenimiaepeapudCatonem,utcircumcirca,ideftcirca,Inab
cítcaUm feriuis pra?pofitionibus. E.& Ex.hanc habent obferuationem ,ut fi uocalis fèquatur. Ex.pra?po» .
E.ßx. namus,utExamico audiui,fi autem coníonans.E.pra?ponatur,ur.Eforo uenio,Illuduehemé
ConrKin riffime obferuare debemus,ut Con,& In,quotiefcunque habentpoft fe.s.&.£Iiteram,uidea"*
ïeaUd*tie niusquemadmodumpronunciantur,plerunque enim non obferuantes barbarifmos incurri-
Ínfula mus.Nam cum ipíorum natura breuis fit,tñ fi íequantur fupradiebr Iitera>,plerunç in lógirudi
Ínfula nem tranfit,ut cum dicimus,quo fit confeflïo. I tem cófilium confulit,his enim locis pronun—
ciandae fiinr,ut longa;, fimiliter InfuIa,Infula,quod magisaurium iudicio,quam arris ratio-*
ne colligimus.Pwpofitiones aut ip& uerba corrumpunt,utconficio.Nam eratintegrum facio
Aut umincjî & corrumpût,& corrumpuntur,ut afficio.Nam affero,quod fcribebatur per.a.&
Prepofi* per.dinciptt fcribi per.a.& per.f.& item quod erat fàcio,fit ficio.Praepofitio & quando pra*po*
tío Sndo nitur,ÔC quando poftponitur,fi cafum fuum rermeat,pra»pofirio eft,ut Tranftra per & remos,fi
înaduCT^ autem caium mutauerit,fit aduerbium,ut Longo polt tempore uenit.Ambigua; prepofiriones
bi'um quatuotfueruntIn.(ub.fuper,& iubter Quibus maiores indifferenter utebantur, fedhodie ran
ambiguë tum du*funtin,& fub,nam fuper,& fubteraccuiatiua* haben tur. In autem & iiib,qua rarione
prepofi^ ш (с'гсгсптг?1 (uperiore traftatum eftVPIerunqj eadem eft Prspofitio quod eft & Aduerbium
in °Sub: ut ante,& poft,fed quod magis dictum eft,hac rarione colligimus» Et enim fi pars orationis fe*-
Super: ' quatur,quae cafibusferuit, pra?pofitiones erunt,ut ante templum,propter aquâ,templum enim
Subt« & aqua cafuales partes orationis fun t.C^uando autem dicimus,antc fecit,pofl dixit,aduerbia fut
fi íequantur uerba.Nouimus ita<£ aduerbia femper ucrbis egere.

pDeinterieftione. Capfum. X,
. . ЯШ Ш Nterieftio nihil habet nifi folum mentis affecTum,qua; tunc interiectio dicirur, quan
So?/efj BBgflf d° uoce »»condita proferrur.o.heu.& fimilia,cum plenos adhibemus ad exprimédos
fe mentís Щ ц animiafFeflus,taminterieftionesdicuntur,qprointerieftionibus, utProh Iuppiter
affedlujg иЯвИи ¿¿¡t)Hic ait,& haec pars nö poteft proprium nomen utrius tenere,eo quod uarie intet
ieftiones (unr,nam О dolenris legitur,ut О mihi praeteritos referai fi Iuppiter annos,et iraicen
tis,ur О callidos homines,& fimilia,

FINIS

TARS
 ARS llr.Ví cxu
f ARS САЕШ ВASSI DE METRIS. ...o
1Ti»\ .f ; r- ■•л/rAf. : '

FDe Odarurn horatii pedibus. Capitulum. primum,

ECOENAS ATAVIS EDiTE REGIBVS. ASCLEpiad*ó

duodecafyllabum, cuius diuiiio uariaquidem fic,Mecœ.Sponda?0
Nas atauis. Choryambo.Editere.idem. Gibus. Pyrrhichio,uel lam
bp.propter indifferentiam fyllaba?. Alii per dipodias ira, Mecœnas
idebuit antifpaftica podia eííe,& produ vir fyllabam primam, & fe
cit Epirritum quartum ex tribus longis,& breui.Tauisedi. Anape-
ftus eft ex breüi,duabus Iongís,& breui.Te regibus, Ргоп fecundus
ex breui,& longa,& duabus breuibus,uel fi longa fuerit,ultima enc
íambiis,íuieroadpenulnmam partem ultima: dipodia? breuis fyll'a
ba addatur,fiet Elegiacus uerfus pentameter fic.Mecoenas atauis edi
ce regibus,diüiditur prioribus,aut Daftylo, & íponda?o, aut Spon
da?o,& Daftylo,, tarnen médius fpondsus debet fem per efle firquc
ribos AnapefticisJam fatis terris hiuis,atque dira?. fapphicumendacafylIabon,quodeft rnme-
tron Choryambicon catalec"hcon,euius iyllabam tertiam produxit in prima dipodia, qua cop
riperedebuir,oportuitenimitaefle,Iam iarisrer.pomitautem lam fans ter.pro Choryambo.
Epirritum fecundum,ideft ex Jonga?& breui,& duabus longts. fecunda dipodia Coryambica
eft. Risniuisat,tertio,cj5dira?,pofituspesprodipodia.Bachius autpropter indifFerentiam fylla
bar hoc metrum clauditur Amphibracho,ideft,& breui,&Ionga,&breuific, fíete diuapo«
tens Cvpri,Gliconicon oÄofyllabon ex genere Afclepiada?on eft,huic enim fi addideris dipo
diam Choryambicon faciès Afclepiadaeon fie. fíete duiapotens Cypri.diuiditurautem fpon
da?o,Choryambo,Pyrrhichio,ueI iambopropter fyllaba? indifferentiam, fie te diua potens
Cypri. (oluicur acris hiems grata uiceuens?&.Fauoni Alcaicon.
Ithyphalkon, foltiitur acris hiems grata uiceueris,& Fauonù
Commixtum eft ex Heroico, &Ithyphalico.Soluitur acris hiems grata uice, hucuíqj heroi-
cum.Veris & Fauoni,hoc Ithyphalicum.Trahuntcßficcas,portio Iambici fequitur Ithyphali
ci.Machîna?carinas. Vides ut alca (let nine candidum. Alchaicon endecaíy Ilabon, cuius diuù
fio ita eft. Vides ut alta ,ex duobus Iambis ÔC fyllaba, & iequen tibus duobus Oaflylis, uel prop
ter indifferentiam fy liaba? Da£tyIo,& Amphimachro.Stetniue candidum foraña?, neciam iu-
ftineant onus,fícut prior fcanditur.Silua? laborantes geliiqj.EndecalylIabon,iiIua? íponda?us,la'
bo.Iambus.rantesfponda?us.gelu.Iambus.que.fyIlaba.Fluminaconftiterintacuto,hocconftac
ex quatuor pedibus heroicis fvllaba detracla breui in tertio pede.Fit enim integrum fíe. Flumi- Pedes
naconftiteritabacuto. quot:et$

P"De pedum breuiarione. СарГит. ii.

Edes Diffillabi funt numero quatuor. Pyrrhichius ex duabus breuibustemporum
duum ,ut Deus, fed hunc alii Egemona appellaueron t,alii dibrachyn, alii periambú.
Spondarus ex duabus longis temporum quatuor,ut HcrosJambus ex breui,& lon-
Jga temporum trium,ut dies. '
Trocrüeus exlonga,& brcui temporum trium, ut Comma, fed hunc alii Choríiim appellaue-
uerunt,alii Chprdacem.
Pedes Trifyllabifuntnumeroofto.Tribrachusex tribus breuibustemporum trium, uc Hele-
na.fed hunc alii Trochaichum appellauerút,alii Pignoma,alii Brachiíyllabon. Cicero enim
de Oratore ctiam Trocharum appellauit.
Moloftus ex tribus longis temporum fex,ut Aeneas. Hunc alii Hippiona appellauerunc.
Bachius ex breui,& duabus longis,ut Athena?. ' ; ' •''■"
Palimbachiusex duabus longis,& breui temporum quinqj,ut Natura. i> ¿
Anapa?ítus ex duabus breuibus,& longa temporum quatuor,ut Nebula.
 .:î CESir BASA
Dactylus ex Ionga,& duabus breuibus temporum quatuor,ut Romulus.
Amphibrachus ex breui,longa, & breui temporum quatuor,utDicaris.huncaIiiMeiiten,aln
Stolan appellauerunr.
Creticus ex longa, breui,& longa temporum quinque,uc Saniras, & huncalii Amphima-
chrum appellant.
Tetrafyllabi Pedes num ero fedecim.
ProceleumaticuSj qui fit ex duobus Pyrrhichiis,idefr ex quatuor breuibus fyllabis,& eihcm
porum quatuor, ut Habilior.
Difpondius,çj fit ex duobus Spond«s.i.ex quatuor Iongis fyllabis tépoi? oe"to,ut M ecoenates,
Jonicus minor, qui fit ex Pyrrhichio,& Spondaro, idefl ex duabus breuibus, & duabus Ion»
gis temporum fex,ut Diomedes.
lonicus maior, qui fit exSpondeo,& Pyrrhichio, ideft ex duabus Iongis íyllabis, & dua«»
bus breuibus temporum íex,ut I unonius.
Antifpaltus, qui fit ex lambo, & Trochxo,ideft ex breui, duabus Iongis, & breui temporil
fex,ut Clytemneftra.
Choryambus,qui fit ex Trocharo,fiue Chorio,& Iambo.i.ex Ionga,duabus breuibus, & lon
ga temporum iextutNobilitas.
Difîambus,qui fit ex duobus Iambis,idcit ex breui,& Ionga,et item breui et longa íyllabis rem
porum íex,utpropinquitas.
Ditrochíeius,qui & Dichorius,qui fit ex duobus Trochws, fiue Chorus, ideft ex longa breui,
&item longa & breui temporum fex,urdimicare.
Epitritus primus,qui fit ex Iambo,&Sponda?o,ideft ex breui,& tribus Iongis fyllabis tempo-
rum feptem,ut Venenan.
Epitritus fecundus,qui fit ex Troch:co,& fponda»o,ideft ex longa,breui,& duabus Iongis fylla
bis temporum feptem,ut Nicomedes.
Epitritus tertius,qui fit ex Spcnda?o,& lambo, ideft ex duabus longis,breui,& longa fyllabis
temporum feptem, ut Heroici.
Epitritus quartiis,q fit ex Sponda:o,& Trocha?o,ide(t ex tribus longis,& breui fyllabis tempo
rum fepcem,utNutrirura.
Paeon primus,qui fie ex Trocharo,& Pyrrhichio,ideft ex longa,& tribus breuibus fyllabis rem
porum quincji,ut Demodocus.
Pson fecundus,qui fit ex lam bo,& Pyrrhichio,ideft ex breui,longa,& duabus breuibus fylla
bis temporum quin%ut Idoneus.
Ргоп tertius,qui fit ex Pyrrhichio,& Troch*o,idelt ex duabus breuibus,longa,& breui tem
porum quinqj,utMenedemus.
Ргоп quartus,qui fit ex Pyrrhichio,& Iambo,ideft Cx tribus breuibus, & longa íyllabis tern-
porum quin%ut Celeritas.
Hismulti adiiciuntunum PentafylIabum.Docinium uero,qui confiât ex breui,duabus Iongis
& breui & longa,utSenatoria;,& ut Idem Cice.pofuit Amicofthenes.
P*De pedum compofitionibus. CapFum. IL
5-1J X Trochso, & Moloflo,ideír ex longa,& breui,& tribus Iongis,ut Dolore compulfi.
¡f I Ex Trocfveo, & Iónico minore,ideft ex longa,& breuibus tribus,& lon.duabus. Re-
<J gina iuperorum.
Ex Troch*o,& Choryambo,ideft ex longa una,& breui,& longa una,& breuibus duabus,&
^ IongaunatMihiperpetior.
Ex Troch*o,& Iónico maiore,id*(t ex longa una,& bre.una, & Iongis duabus, Aftra caeleftia.
Ex trocharo,& Pentaiyllabo,cuius media longa eír,ideft ex longa una,bre.tribus,loga una,bre.
duabiiSjM aieftate miierabili.
Ex Tribracho,& M oloflo,ideít ex breuibus tribus, & Ion.rribus. Deíerere compellor.
Ex Tribracho,& Iónico minore,ideít ex Iongis quinque,& lon.duabus. Incredibilia tolerado
Ex Tnbracho,& Choryambo,ideíl ex breuibus tnbus,& Ion. una,& breuibus duabus, & Ion
ga una, Varia concupiens. ;
Ex Tribracho
 ARS СХШ
Ex TribfясЬо,& fónico maiorCjîdcil ex brcuibus tribus,& longis duabus,& brcduabus. Rapi
or in turbines. ;!Ivl
Ex Tribraeho,& Penrafyllabojcuius media longa fic,ide(l ex brcquinque,Iong.una,bre.dua"
bus,Temere reuocabitur*
p"Icem fecundum.Compofitionis genus. ExSpondeo, &Bachio,ideft ex longis duabus,bre.
tribus,Ion.una,BeIIum refîciunt.
Ex Sponda?o,& Ргеопе fecûdo.i.ex lon.duabus,bre.una,Ion.una.bre.duabus. Armis repleuerat
Ex Spondso,& Pa?one fecundo.ideft ex longis duabus,bre.una,lon.una,bre. duabus.
Ex Anapefto,& Bachio.i ex breuibusduabus,lon.una,bre.una,&lógisduabus. Adieus fonátes
Ex Anapefto,& Pa?onefecundo,ideftex breiubus dusbus,& longa una, bre. una,lon. una, bre.
duabus, Iaculis frequentibus, ■.
Ex Anapefto,& Ржопе quarto,ideft ex bre. duabus,lonuna,brc tribus Ion. una. Pedites fugiut
Ex Amphimacro,&Sponda?o.i.ex longa una,bre.una,& Ion. tribus,Obuios fternunt.
Ex Amphimacro,& Anapefto.i.ex Ion. una,bre.una,Iong. una,bre. diubus,& Iong.una.Com
minus gladiis.
Ex Amphimacro,& Daftylo.i.exlon. una,bre. una,lon.duabus,& brcduabus. Viftoria pditi»
Ex Amphimacro,& Bachio,ideil ex lon.una,bre.una,& long.una, & breui una, & long, dua*
__ bus,Ho(hbusrepulfis.
Ex PaIimbachio,& Spondaro.i.ex Iong.duabus,& bre. una,& Ion.duabus.Prsclarauirtus.
Ex Palimbachio,& Anapefto.i.ex lon.duabus,& bre.tribus,& longa una. Prudentis animo.
Ex PaIimbachio,& Dac"tylo.i.Ion.duabus,bre.una,&lorr.una,& brcduabus. Laudada îugiter.
Ex Peôetertio,& ipôdso.iex bre.duabus4lon. una,& bre.una,& 16. duab0, Repetebat aftus
Ex Psone certio,& Anapefto.i.ex bre.duabus,lon una,& bre.rrib°,& ló.una . Superarusanius.
Ex Paeóe tertio,& Daétylo.i.ex bre.duabus,& ló.una,brelüna,ló,& bre.duabus. Aliéa quanta's
Ex Amphibracho,& fpondajo.i.ex bre.una,lon.una,& bre.una,& lô.duabus. Repulfushoftis
Ex Amphibracho,& Anapefto.i ex bre.una, &loiiuna,bre.tribus, & Ion. una. Repente capilf
Ex Amphibracho,& Daftylp.i.ex bre.una,Ion,una,& bre. una,& longa una, & breuibus dua
bus,Parantur agmina.
ExSponda?o,&Iambo.i.exIonduabus,bre.una,Caufasuider.
Ex Sponda?o,& Tribracho.iex Iong.duabus,& bre.tribys, Sumptus temeré.
Ex Anapefto,& Jambo.i.ex bre.duabus,lon.una,bre, una, & Ion, una, Fremitus grauis.
Ex Anapefto,& Tribracho.i.ex bre.dua lon.una,& bre.mbus,Trepidi fugiunt.
ExSpond*o.iambo,& Spondaeo.i.exlon.duabus,bre.una,& lon.tribus, Cunfticauentbellû.
CxSpondico.Iambo,8c Anapefto.i.exlon.dua,bre.una,&lon.una,&bre.duabus,& Ion. una,
Vifti malis trepidant.
Ex Spond*o.Iambo,& Daftylo.i.ex Ion.duabus,brc.una,lon.duabus. Roftrisfecant gurgites.
Exduobus Iambts,& Spondxai.ex brcuna,lon.una,bre.una,lon.tribus,Bonosdocetciues.
Exduobus Iambis,&DaétyIo.i.exbre.una,lon.una,bre.una,Ion.duabus, Struunt moenia. ■
Ex Trifyllabo,cuius media bre.fit.i.ex Cretico,& Iambo,& Spond*o.i.ex Ion.una. & breuna
& loH.una,& bre.una,& lon.tribus.Pra?lium cupit fortis.
Ex Trifyllabo,cutus media brcfît.i.ex Crético, Iambo,& DaftyIo.i.ex lon.una,brcuna, long.
una,bre.una,& lon.duabus,& bre.duabus.Turbines timet fluftuum»
Ex TrifyllabojCuius media breuis fit.i.Cretico,Iambo,& Anapefto.i.ex Ion.una,bre.una,Ion.
una,bre.una,lon.una,& bre.duabus,& lon.una,Gurgites iecant trepidi.
Ex TrifylIabo,cuius media bre.fît,ideft Crético Trochxo,« Spondaro.i.ex lon.una,& breuna
& longis duabus,& bre.una,& Ion duabus.Lateribusaugec urbem.
ExSpondeo,& Epitritoprimo,ideftex lon.duabus,&bre.una,& lon.duabus.BeIIúíufcitauit.
Ex TrifyllabojCuius media bre.fit,ideft Crerico,& Epitrito primo,hoc eft Ion.una, tic bre.una
& Ion.una,& bre.una,& lon.tribus, Hoftibus refiftentes.
Ex TrifyIlabo,cuius media brefit,ideft Cretico,& Epitrito fecundo,ideft ex Ion.una, breuna,
lon.duabus^&bre.una,&lon.duabus,Exerarumcompulerunr, . : i ,.
Ex Iambo,# Epitrito prîo.i.çxt>ce,una>& lon,una,$c bre.una,& lon.trih^Fugam çapeffebac
Diomedes P
 BEDA
Ex Iambo,& Epitrito fecundo.i.cx bre.una,& lon.duabus,& brt.una,Ion.ii. Faces fuftulerunr
ExSpondïo,& PentafylIabo,cuius dus prima? breuesfimt, Iuítusrationalis,idclt aux primas
lon.dua? íequentes bre.& tres ultims loticuius exemplum iurfum.
Ex Sponda;o,&Pentafyllabo,cuius fecunda brevfit.MuItumpraeferebant,ideit tres prima: lon-
gar.quartabre.tres ultima? lon.cums exemplum furfum.
Ex Trilyllabo,cuius media breuis fit,ideft Cretico,& Pentafyllabo,cuius fecunda bre.terna &
duarta long.quinta bre.& tribus ultimis lon.exemplum furfum. !
Ex TnfyUabo,cuius media breuis fit,ideft Cretico,& Pentafyllabo,cuius fecunda breuis fît, In
Aantiacomprobarur,ideit ex prima long.fecundabre.tertialon.quarta brc, & tribus ultimis
longis,cuius exemplum fupra. [
Ex Iambo,& Peu talyllabo,cuiusdua? prima? bre.fint. Rates reparabantur,ideft ex prima breui
* fecunda long.tertia & quarta bre.& tres ultima: lon.Bonus confulebatur.
Ex lambo Pentafyllaba,cuius fecunda brcfit,prima,& fecunda,ôi terrialong. & quarta bre.&
tribus ultimis lon.cuius exemplum fupra.
y Genera Verfuum.
Epos.quod Daftylicum dicirar,Iambicum,Trochaicum,АпареШсит,Anrifpaihcum, Cho
ryambicum,Ionicum. Tonos,quodadrythmumtibicinum conucnit. Nonum Paroni«
comdiatur.
Y Poética» fpecies latin?.
Epc*,fiueDaflylicum,Epigráma,Iambica4Ly^
Tabernaria,AtteUanaiRhyntonieajMimi. < - ids u I : .
?'I

"
Г LIBER BEDAE DE SCHEMATE ET TROPO.
OLET ALIQYOTIBNS IN SCRIPTVRIS Ordonez
bo#cauGiDecoris.>aliter q uulgarisuiadicédihabet,figuratusiueni
T\,qà grammatici greci Schœma uocant,nos Habim,uel formam ,
иГ Figuram rfcfte nominamus,quia per hoc quodammodo ueftitui/,
& ornatur oratio* Soiet itèrurn Tropica loquutio repiri, qua; fit tráí
lata diftione a propria fignificatione adnonpropriam fimilitudinë
necefîitatis, autornatus gratia. Et quidcm glorianrur Graeci talium
fe figurarum^îue Tropop fuifTeteptoreSí Sed uccognofcas Dileftif
fîme Fili,cognofcant omnes,qui ha?c legere uoluent,qa fanfta fcnp
tura ceteris fcripturis omnibus,non folum authontate, quia diuina
, eft^dutiUtatCTquiaáduitam ducit3?ternam,fed antiquitate, & ipfa
-" preeminrt pofmonedicendiPlacuit mihi colleftis exemplis oftéde
re^quod nihil huiufmodi Schœmatum,fiu€TroporuuaIent pretédereCecularifeloquéria?ma
gifrríjquod nó ilia precentric funt autem muteeSchaemaris fpecies,fed emincntiord ha?,Pro
lepfisZeu)^a,Hypozeufis,Syllcpfis,Ar>adiplofis,Anapfo
fia)Schefionómató,Paramafo,Homa*oteléutOT,PoIyptoc6,Irmos,Polyíynthctó,etL'yaltto,
У Dt Prolepfi. i'vh СарГит. Prima
Rolepfís,ideftpreocurjaho,fíueprefumpaoc^
bent,antfponuntur Vt in pfalmo. Fundamenta dus in monnbusfimftis ,aúigic do-
minus portas fyon. Antepofuit,eius;&poftea,cuius^deftDomini.Etalibb DiuiieV
J runt fibi ucítímenra mea,et fuper uefltem mea miferunt forte pro diuidenr,et mittet
Et Ëzechiel nihil anteponensira incipit.Et factum eft in tricefimo anno, fermoncm cóiunctuv
ras pofuit,'nil aliud ante, cui ha?c íubmngcretur, preponens.
fDc zeugmate. СарГит. И.
Eugma, ¡deft coniunftio dicitur figura,quando multa pendentia, aut uno uetbo,aut
%:■ unafententiaconcluduntur,uerbo.Vtapoftolus Paulus. Oranisamantudo,&ira,
' -n. Sc indignarlo, &blafph€ffliatoöattirauot)is. Sentencia autem. InPElmisprepo-

4 •y-j.üi).C nens.Qui
 DE SCHEMATE СХГШ
nens.Qui ingreditur fine macula,& operatur luftiriam . Qui loquitur utritatem in corde fuo,
nd ultimum ita concludir.Qui facit hoc,non cômouebitur in a?ternum.
P"De Hypozeufi. Capfum. Ш.
Ypozeufis eft figura fuperiori conrraria,ubi fingula uerba, uel fententia» fingulis q«
bufqî claufuli.« iubiungunmr,utin pfalmis. Virtutem terribilium tuorum dicent, &
magnitudinem mam narrabunt,memoriáabundantia?fuauitatis tua?eruftabunt,&
luftitia tua exultabunr.Et Apoftolus.Siue prophetic euacuabuntur, fiuelingua? cef
fabunt,fîue feienria deftructur. iententia?. Vt ñ confidant adueríu me caftra, non timebit cor me
um. fi exurgat in me praelium ,in hoc ego fperabo.
p-De Syllepfi, Capfum quarto,
Yllepfis eft quû Cafus diierepantes in una fignificacionem congregamus, Vf, Attédi
te populus meus legem meá,Et item. Ad facienda uindiflá in naiiombus, increpatio
nesin ppfís,Q>_uodeníait,ad faciedá uindicl¿,fingularisnumerieft,qdaddidit,icre
pationes,pluralis,Fit ét Syllepfis in fenfu.ubi pro multis unus,uel pro uno multi po-
nuntur,pro multis unus,ut immifit in eos Onomyá,& Comedit eos Ranam,& exterminauir
eos, quum nó unam ad exrerminandos Aegiptios mufcam,uel raná,fed ínumeras ímiíerit,prp
uno multi,ut Aftiterunt reges terra?,& principes conueneruntin unú,Regesenim pro Herocf
principes pro pilato poíitos Apoftoli intellexerunt,lege aclus eorum,
Г De Anadiplofi. Capnim, V,
Nadiplofiseftcongeminatiodiftionisin ultima parte prscedenns ueríus, &pnma fe-
quen ns,Vtftan tes eran r pedes noftri in atriisruis Hierufalem. Hieruíalem, qua? ¡edifica
i tur,ut ciuitas,Et Hieremias,Me dereliquerút fontem aqua? uiua;,& foderunt fibt ciller
ñas, Cifternas difijpatas,qua; continere non ualent aquas,
Г£е Anaphora, Caplum. VI,
r¡ Naphora,ideft relatio eft,quö eadem di¿lio bis,f*piufue p prícipia uerfuum repepÉ.Vt
; Dñs illumíatio mea, et falus meaqué tíebo,Oñs dfenfor uita? mear,Et ífra, fi cefiftát ad
uerfum mecaftra,nó timebit cor meú,fi exurgat in meprapliuia,inbocegoíperaboJPic
añt Anaphora,& in eodé p principia fenfuúuerfu,Vt. Vox dñi in uirtute;uox dñi in magnifiée
OB,Voxdñicófnngétiscedros,q figura píalmis ufitariflíma é,Hanc qdé Epanaphoram uocác,
f 'i FDe Epinalepfi, JM) Capir, VU,
E Prnalepfis éfermóis in prlçipio ueríus pofiti í eiufdc fine repetkio.Vr.Gaudete î dño fp,
itep dico Gaudete,Etin pfal. deus 3 fifís erit tibifNe taceas,nej$ coppfcaris Deüs, I :s
TDeEpizeufi. _ . ? Gapfum,' oftaum,
^j¡ Pizeufisefteiuídéüerbi îeodé uerfu fine aliqdilatiôe gem ¡ario, VteílCofolamini, con
"folamim ppfemeusdicitdnsdeusuefter^ttt^Eleuare^euare^Coniurge Hierufâlé,
Et ite^. Viuetis uiuens ipfe confitebitur ribi,& in pfalmo, Diesdiéi eruftac uerbûi &o
Alibi Reperiñaeiufdemíermonis Spalinlogiasobtinetnomen,
fDc Paronomafia, Capitula, IX,
Aronoafia.i.denoíatiodftquotiésdiawpe«e.eiídéíyllabisponiei figntficarióe diuçr-
P fa, mutata,ui litera, urïyïlaba,ut in pfalmoxxi.iuxta hebraica ueritaté.In te côfifi iunt
&n6funtcofufi,Etapoftolus.Videtemalosoparios.V¿detecócifioné.Nosaútíumus
Circuncifio* qa fpiritadeoierûimtts,ii^uam ECaias j>pheta figura elegantiflïmein uw lingua cô
feat,ubi ait.Expeftaui ut facer« iuditiû,&ecceimgtas,& iu(titiá,& ecceclamor.Hebraicaeni
wetuftate,Iudinum MefphaMniquitasMeû>ham>J u/titia SadacàXlam or appellator fiöcgtji
Pulchreitaqîuna,ueladdita,uélmutata litera fie uerborum fimilifudinem temperauit, ut pro
Meíphacdicerec Mçfpham,&proiadacam poneretíuacam^-jr' fheiorlq«
. • ■•- s-:: J- v.* i-. ... r|j;ai«::s :.V..V ..rr.i.'ùî: I ■ -..- i: r •-JV Tl:
P"De fchefionomate. Capl'um, X.
ChefionomaconeftmultitudonominumconiiracTorumdiuerfofonounam rem
fignificans. Vceft.Vehgentipeccatrici, populograui iniquitate, femhunequam
nhis federaos, &inplàlma Peccauimus cum pat«busnoftris. iniufte e^imus.
Iniquitatemfccimus. . .». :л.Т;;,,;
Diomedes P H
 ..: BEDA
pDeParomoeo. СэрГшп. XL
Aromoeon eft,quu ab iifdcm Uteris diueria uerba ponunf,qus пиш>; figura quo-
mam ad pofitionc literarii ptinet,melius eft.Si ca lingua, qua icriptura eft edita,reçj-
ratur.Habemus tarnen ¿V nos in tranflatione,namdemusexernpIiim.Difíumeft in
píalmo.Benediximus uobis de domo domini,deus dominus,& illuxit nobis. Et ira
illius fecundum fimilitudinem{erpentis,ficut Afpidisfurda?.
pDeHomoeoteleuto. \ CapFum, xii.
Omoeoteleuton eft fimilis terminario,quotiens media,& poftrema uerfus, fiueienten
risfimilifylIabafiniuntur,utEccIefiaftes.Mebuseftuidere qcfcupiasq defiderare qcf
nefcias,& íterum,MeIiuscftafapientecorripi,qftultorúadulationedecipi. Нас figu
ra ¿V Poeta?,& oratores utuntur.Poet* hoc modo,ut feduli9.Peruia diuifi patuerunc cxrula po
ti.Oratoresueroita. Beatuslob Solideo,fibiqjcognitusintranquilhtatemadnoftram notitiá
fducendus taftus eft uerbcre,ut odorem íuarú uiriú tanto la tius ipargeret, quan to m ore Aróa
tum melius ex incenfione fragraret.Quofchemate ipie,qui hec dixit,Beatus papa Gregorius
fsepiflime uíusreperif.Erhuiufcemodi orationes efle reor,quas Hieronymus concinas Rhetoc
ru declamationes appellat.
P"De Homoeoptoto. Caplum. xiii.
Omoeoptoton eft,quú in fimiles fonos cxeuntdifta pluralia,ut Cátate,& Exultate,&
pfall.re.EtEzechiel.Quod fi genuerit hó filiú latronc,Effimdctem fanguiné,& paulo
_ poft.Inmonnbuscomedenten^&uxorem pximiíuipolluentem. Egenú & pauperê
contriftantem,Rapíentem,pignusnonreddentemEtadidoIaleuantemoculosfuos.Abomía
tionemfàcientem.Adufuramdantem,&ampliusaccipientem,nunqduiuetf
У De Polyptoto. Caplum. xiiii.
Olyptoton eft,quii diucrfis cafibus uariatur oratio,ut apoftolus,qm ex ipfo, 6c p ipfiî
p & in ipfo iunt omnia. Ipíi gloria in farcula feculorum,& í píalmo. Niue dealbsbû tur
in Selmon,monté dei montem uberc.M ons CoagulatusM ons pmguis. Vt qd iufpe-
ftatis montes uberesrMons,in quo beneplacitû eft deo,habitare in eo.
P"De Irma CapFum. xy.
■Ц Rmos.i.Conuenientia,qñ feries oronis tenorem fuû uiqj ad ultimïi feruar, nulla nïdeli-
Sj cet alia caufa,uel pfona mutata.Deus in noie tuo ialuû me fac,ercuiq$du ait Nó propo
Ш fueruntdeuameconipecbm fuum.Oratenim propheta, utauxiho dommilaluatoris
ab hoftium infequutionehberetur.
yDt Polyfyntheto. СарГит XVL
OIyfynthetóéoíomultisnexac6iunftionibus.V"tdñscóferueteu,&uiuificeteú,&
beatum faciat eú,& emundet i terra aniam eius.Et nô tradat eu í manus inimici eius.
У De Dialito. Capitulum. XVli.
Ialiton,uel Afyntheton eft figura fuperiori contraria,carens coniunftionibus. Vr. !&
bilatedeo omnis terra,pfalmum dicite nomini eius.Datcgloriam laudi eius.Dicite âo
quam terri bilia funt opera tua domine.
P"De Tropo. Capitulum. xyiii.
R opus eft diftio rranflata a propria fignificationead nô .ppriam fimilirudinem,orna
t tus,neceffitatifuecaufa.Suntaurem Tropi,qui latine M os,uel mores interpretan poí
.., lunt.xiii.uidelicet Methaphora, catachrefis, Metalepfis,Metonymia, Antonomafia
EpithetôjSynecdoche.OncetopoeiajPeriphraiîSjHypbatojHypbole^UegoriajHomœoiîs
P"De Metaphora Capitulum. XIX.
Etaphora eftre^uerbocKp tranflario.Haecfitmodis quatuor ab animait ad animale,ab
inanimali ad inanimale,ab animali ad inanimale,ab inanimali ad animale .p. Vt Quare
_ fremuerunt gentes, Et dominus,qui eripuit me de ore leonis,& de manu urfi.Et fi fùm
{)iero pennas meas ante lucem.Nam et homines,ôf Ье(Нж;& uolucres anima habent,£o.Vt api
ibane portas tuas,& qui ppmbulantièmitas maris. Tranflarioeft.n.a ciuitate ad montem, &a
terra ad mare,quo9mulli aniam habent.iii.Vt exiccatuseft uertex Carmelh,hoîes.n.non motes
uerncem habent iiù. Vr a ufirá a uobis cor lapide ú,non . n.lapis, fed ppfus aniam habet. Hic tro
4 DUS
 DE TROPO CXV
pus, et ad dm fît multipharieï a uoîucrib9. Vt fub umbra afaçe гаасг protege rhe.a feris, ur dñs de
fyon rugiet.a membris humanisât Quis menius eft pugillo aquas,& ca?lospalmo ponderauit,
ab hoie interiore,ut Inueni Oauid fihum IeiTe hoiem Fm cor meû.a motibus mentis humanar
ur.Tunc loquet* ad eos in ira füa.Et poenitet me feeifle hoíem ,& zelatus fum fyon zelo magno
& innúmera huiuímodi.a rebus iníenfibilibus.Ececceftridebofupcruos, ficutftridetplauftru
ónuftum fceno.Qui uidelicet Tropus,& in communi locutione ufîtatiffîmus eft. Vt quum di-
cimus ,flucTuare fegetes,Gemmare uites.Floridam luuentutem.Et Iafteam canitiem.
У De Cathacrefi. Caplum. XX.
Athacrefís eft abufio noís,aut uerbi,quae appellatione ppria deficit,ut. Pones ueftesin
[ quatuor angulis menfa? per fingulos pedes ,& fextum íagú in fronte tefti duplicis. Et
i ibi confringet cornua arcuum, 8C labium calicis, & repandi lilii.Hsc eo a M etaphora
differr,<ja illa uocab uluhabenti largitur aliud,ha?c,qa proprium non habet,alieno uritur,pedes
<jppe,& cornu,& frons,& labium,hoíum íunt rantum,& aníanrium,eteriam recíinfenfibiliu.
Qua? nomina fi feriptura prajfàns rebus non ípoíuiftet,quid pprius iis diceret,non haberet. Ad
hunc Tropum ptinet,quod feriptú eft.Eftaút Hieroíolymis probarica pifeina . A piícibus ení
uocabulum accepit aqua,qua; nequaq propter pifces,fed lauandas( ut ferunt) hoftias congefta
eft. Vnde & probatice cognomen Tortita eft.
P"De Meralepfí. Capmm. XXI.
Etalepfís eft diftio gradatim p gens ad id,quod oftendit,& ab eo, quod pr*cedit,id qá
fequitur infinuans, ut labores fruftuútuorummanducabis. Labores enimpoíuit pro
iis,qux laborando acquiruntur bonis»
P"DeMetonymia СарГит. XXII.
Etonymia eft qua»da tráfnomíatio.Huius multa? funt fpecies. Autn.per id,qd continet
J/l JJid,qd córinetur, oftendit, ut Effundens hydriá in canalibus. Aut contra, ut Accipe lías
tcM m manus tuas.Ne<£.nhydria efFundebatur,íed qdin ea côtinebarur, neclraein m anus,
fed cartha,qus Iras cotiriet,aflumitur.Eriterú.Etdimitteeá,etuadat.Nó.n.arca, fedplauftrum,
quo Arca córinebatur,uelboues,qducebátplauftrü,irepotcrant.Ha?c &p efficiente id,quod
fit,& ecótra per id,q3 fie, efficiente la-pe defignat. Per efficientc,ut Pallida mors,TriftesIupi.Ec
nunc cognoui,q>timeasdeum.Peridaút,quodfitefficiens,demoftratur,utSpumantiafroena»
У De Antonomafia. Capir. XXIII.
Ntonomafia eft fignificatio uice noís pofita ex accidéribus,uidelicet ppriam fignificás
pfonam Qua: fit tribus modis. Ab an to,л corpe,et extri nfecus. Ab anio,ut Nunqd tu ñ
peuflífti fupbú. A corpore,ut, uir fpuri9 altitudinisíex cubitoçj,et palmo. Ab elanóe.n.
animi diabol9.a qntitate corpis gigas fignificat\Extriníecus q íúunt*,in plures fpecies diuidunl
Defcendun t.n a genere,ut Nunqd oíbus uobis dabit filius Ifai agrú. A loco,ut Auroré feditio-
nis fecbe Nazareorú. Ab actu,ut Qui aút tradidit ей dedit eis fignü. Ab euentü,üt DifcipuVitíe,
quédiligebat Iefus.Per húc Tropíí aliquotiés,& dñs ipfe demóftrat*. A genef, ut Oíána filio da
uid,a loco,ut Qui íedes fup Cherubin,appare. Ab aftu,ut Peccaui,cjd faciá tibi o cuftofhoíum.
P"De Epitheto. Capitulum. XXUII.
Ш^ . Pitheton eft íuppotíta diftio alicui ¿>prio nomini.Nam antonompfia uicem noís íufti
, Jl| feratordñs.Etiuftum
net.Epitheton n unq fine
Lothoppreíuim.Fit.n.Epitheton
noíe fit,ut dileftus deo,& hoíbus
modis
M ofes.Et
tribus, mifericors,
abanimo, etacor
mi

pore excrinfecus И is d uobus Tropis,uel uituperamus aliquem ,uel oftendim us,uel oramus.
Г De Synecdoche СарГит. XXV.
Ynecdoche eft fignificatio pleni ítelleftus capax,quum plus,minufue pnunriat, aut.n.
totum oftendit,ut Verbo caro faftú e(l Et eramus uero in naui uniuerfi aníae.cclxxyii.
aut cótra,ut, Ibi ergo pp parafceué Iudeo;?,ga iuxta erat monimentú,pofuerüt leúim
У De Onomatopaña. СарГит. XXVI.
■ Nomatopaùa eft nomen de fono faftú,ut сутЬз1ит, & clangor tubarú, et ftridebant
cardites tépli. AdhuncTropútjdá affeuerant fremitus Ieonii. balatufpecorûrugirus
J afino^,fibilos íerpentú.porccge ftridores,et foricu.Ca?terorficß uoeé côfufam aíantiú,<|
í ipfis¡ icripturis feís fspius repitur,ut rugit"leonú,& uox Leense.Et fremcs,et ferucs forbit terra
yDz Periphrafi. ■ " • ' ' ■» ' ■ ' Caplum.' XXVIII. >
• Diomedes P iii
 BEDA
Eriphraiis eil circiiloqiiurio,q fit,ur aur breuitaté fplcdide dilcreper,er |>ducat,au t fe
p ditaté circuicu euitet,íplédide ,pducTa breuitas. Vt fciamus, qiii fi terreftris dorn* nía
hums habicaciöis dilfoluif,($ zdifícationc ex deo habcá9 dorn ú ñ manufàcrâ sternam
in caelis. Farditatem euitans,ut,ná fbemina; eorum imutaiicrunt naturalem ufum, g elî corra na
curam,fimiliterautem,&rnaíciih,&c. fDc Hyperbato. Capîum. xxyiii.
Yperboton ell tráfcéfío qdâ uerboçz ordiné turbás,cuius ípecies lunt <jnq?,uidelicet
Hyírerologia.Anaílrophe.paréthefís.Tmefís.Synchyfis.Hyfl:eroIogia,urHyltero
proteron eft fentenria,qufi uerbis ordo nunciatur,ut hic accipiat bñdiftioné a dño,
ôC miièricordiam a deo falutari fuo. Prias. n.dñs miíerádo iuílifíca t impiií,& fíe bñ -
dicendo coronat iuftum. Anaftrophe eft uerború rri ordo pra?poírerus,ut Qua ob rem ego dep
cabordñm^roobquárem.Parenthefíseftinteri-oStaratiocinatiodiuiíaííentenriac^t Quum
uidiflfent gíam ,qua: data eft mihi. Qui.n.opatus eft Petro in aportólatu,opatus eft et mihi inter
gentes, I acobus.Cephas,& Joannes dextras dederunt mihi, &Barnaba?íocietatis. Tmefis eft
unius compofiri, aut fimplicis uerbi feftio,una diftione,ueI pluribus interiecTis. Qua? fperies ñ
facile in fcripturis,qua;exhebra;o,uel Greco fèrmonetranilata;funt,poteft iuueniri. Eft huiuf-
modi.Hiero$gemitfolymisDauidicaproIes.Synchrifis eft Hyperbaton ex omni parte cófu-
fum ,ut Si dormiaris inter medios cleros penna; columba; deargentata>,&pofterioradorfiei9,
&c. Prias enim his Auguftinus ait, querendus eft ordo uerborum squomodo finiatur (entena
да utiqj pendet¡& dicit.Si dormiatis.Deinde incertñ efr,utrú ha: penna», an o uos pcna?,ut ad íp
ías penas loqui uideaf.Vrrú ergo uerbis,qua? precefierut, finiat ífta íen tctia,ut ordo ííc Dñs da
bit uirtute multa euangelizantibus,fí dormiatis iter medios cleros,o uos pena; colaba; deargéta
te. an his, qua; íequunturíut ordo fir.Si dormiatis iter medios cleros,péna? columba; deargen ta
tz,niue dealbabunf in íelmon.i.ipía; penna; dealbabunf, fi dormiatis iter medios cleros, uc illis
hoc dicere ítelliganir,^ fpeciei domus p manifeftationé ípús ad utilitaté,ut alii <jdem dtur p fpi
ritú Termo íapientia*,alji í'mo feientisfm eundé fpúm,alii fides^lii genera linguarú, ¿Ve. Si dor
miaris ergo uos iter medios cleros.Túc penna; colúba:deargétata:,niue dealbabunf inSelmó,
por & fie írelligi.Si uos pena; colúba* deargétata: dormiatis iter medios deros,niue dealbabun t
in^Selmon, ut íubintelligaf* hoíes,<j per gram remiflîoné accipiunt peccatoç:.Vnde étde ipfa ec
clefiain canticis cántico^, qua; é ifta,qua: afcendit dealba tarEt pmiffio cjppe dei tenet* p ¿>phe
tam dicentis.Si fuerúrpeccata ueftra tang phœniciû,ficut niuédealbabo,pôt et fie intelligi. Vt
in eo q<? diftñ eft, penna; colúb¿e deargctata;,íubaudiaf.Eritis,ut ifte fit feníus. Vos,g tanq fpo
lia ípeciei dom9 diuidimini.Si dormiatis inter medios cleros, penna: columba; deargétareeri
tis.i.inaltioraeleuabimini,c5paginítñecclefia; coherente?. Nulla gppealiam puto melius hic
inteUigi columba deargctatá,q illá,de qua dictú eft.Vna eft cohiba mea. Deargctara eftaur,cja
diuinis eloqis erudita.Eloqa nanqj dñi alio loco dicunf, Argentií igni examíatú ,terra; purgatú
feptuplú.Magnú itaqj aliqc? bonú eft dormiré iter medios cleros, qd" ñnüUi iter duo teftamcra
efleuoluerút,ut dormirent iter medios cleros, in eoç> authoritarereqeícere.i.utriuf$ reftamé-
ti teftimoniis acqeícar.Vt qñ aliqd ex eis ^ferf*, & f>batur, oís intentio pacificara $ete finiarur.
fDehyperboIe.^ Capl'um. XXIX.
Yperbole eft diftiofidé excedes augedi, minuendi ue cá augcdi,ur aqjis uelocioref Leo
h nibusfortiores. Minuendi,|utTerrebittefonitus foliiuoIantis.Etdenigrata íuperCar'
bonemfácieseorú. yDe Allegoria. Capl'um. XXX.
|4 Llegoria eft tropufyjuo aliud fignificarur qdicif,ut Leuate oculos ufos,er uidete regio
■nes,£aalba> futía admefte.Hoceftítelligite,gaiá paratiadcredeiidú.Hui9 fpecies muí
I txfunt, ex qbus eminét.yiL Ironia, Anriphrafis, Aenigma, Cliaricarifmos, Paremia,
Sarcafmos,Anrifmos. Ironía eft tropus p cotrariñ,qdconaf oñdens. Clámate uoce maiore.de9
eft.n.baal,& forfitá Iogf,aut i diuerlörio cft,aut dormir,ut excitet^hancn.nifi grauiras ,pnúcia
tionis adiuuerit, cófíceri uidebif,qd negare cótendit,antiphrafis eft uni9 uerbi ironía, ut amice
ad qd ueniftifiter ironiá aút,& annphrafin hoc diftat,q> ironia ,pnunciatione fola iudicat, qd in
telligi uult. Antiphrafis uero nó uoce ^nunciarióif fignifîcat cótraria,fed fuis tantú uerbis3quo
rñ origo cótraria eft. Aenigma é obícura fnia p occulta fihmdiné rerú,ut Penna; colübae deargé
tatar,& pofteriora dorfi eiuíin fpeqeauri,quu fignificatelo^a ícrictura; ípiritalis diuío lumine
plena,(enfú uero eius interioré maiori esleftis fapientia; gra refulgétem.Velcerte uitá fanftx ec
défi«
 DE TROPO CXVr
défia? píente uirratu pénis gaudenté.Fururáaút,q in ca?Iis é,*tcrna cîî dnoclarirare fruiturá.Cha
riérifmoseft Trop9,quo dura diftu gratiufpferunt^nt None p Rachel feniiui tibïrqre ipofuifti
mihifVno.n.uerboiniuriâ,quâpatieba^grauiflîmâ)cépantius loques fignificauic. Paremia eft ас
cômodatûreb9,rpibuiqj|)uerbiû,utcanisreuercensaduomimfuri. Et nóeftfaulinter,ppheras.
Quoç: uno utimur,quñ aliqué poftpacíá pnîam,ad uiria reuolui tudem9. Altero tunc utuir,quíí
indoérû quéqj officiü docédi afïïïerejuel aliud qd arris, qd no didicit Tibi ufurpari uiderim9. hic
rropus adeo late patet,ut liber,qué nos §m hebrxos parabolas dicimuf,apud gra?cof ex eo nofné
para»mia9M.1puerbio9! accepit. Sarcaifmos с plena odio,atq3 hoftilis irnficut Alios faluos fècit,
feipfïï nô pôt faluû facere,firex ifrael é,defcendatnûc decruce,& credim9ei. Anrifmoseft trop9
multiplex,nuerofseqjuirtutis.Nanqj afteifmos putat*,qcqdoífimpIicitaterufticacarer,&facú
da íatis uerbacirate expolirií é.ur.Vtiná abícindát q üos cócurbát Notádú fane,q> allegoria aliqñ
faclis,aliqñuerbistanrumó fit. Fachs qdé, utfcripriíé,qmabraáduos filioshabuit, unúdeácil
la,& unú de libera,qua? fût duo teftá,ut apl'us exponit. Verbis aik folúmó.ut. Egrediet* uirga de
radice iefTe,&flosd radice e^afeede^quofignificaf de ftirpedauídpmariá uirginédñm íalua
tore fuiíTe nafcitirçj. Aliqñ faéris fimul,& uerbis una eádéqj resallegorice fignificar^faétifqdem
utuendiderút iofeph ifmaelitis.xxx.argenreis. Itéfaéris,ut.Eratantdauid ruffus,& pulcheraípe
¿hi,& unxit eú Samuel in medio fratrú fuoç;. Verbis,ut. Diléclus meus candidus, & rubicund9
cxmilib9.Etutrúqjmyíticefígnificatmediatorcdej &hoíú.Decoi?qdéfapiétia,&uirtute,íed
fui fuiíTe fanguinis effufióerofeú.Eundcqj uncTúa deo pre oleo laecitiœ p cóíornbus fuis. I té alie
goria uerbi,uue opis aliqñ hiftoricá,aliqñ typicá,ahqñ tropologicii.moralé rarioné, aliqñ ana
gogen.i.feníú ad lupiora ducenté figúrate denunriar,p hyftoriam náqj hyftoria figurarur. Quu
faftura fex,fiue.yii.dieçs toridé cóparatur a»tatibus. Per uerbú,dú hoc,qd dicit iacob parriarcha.
Catulus leoniSjiuda preda fili mi áfcendifti,etc.De regno,ac uiétoriis dauid ítelligif, per uerbú
fpiriralis de xpo,fiue eccl'ia íenfus,quúidé íermo parriarcha; de dñica paííióe,ac reíurreftióe fid
liter accipif*.! té allegoria fafti tropologiacá,hoc eft moralépfectionédeftgnat, ut tunica talaris
& polymira,quá iacob filio fuo iofeph fecit,uaria^ uirmtú gram,qua nos deus pater uíqj ad ter
mini"iuita?nfa?ípindui &pcipit,&donatj&ííinuat. Allegoria uerbieandé moc¿pfecTionéut.
Sint lúbi uri pra»cinfti,& lucerna? ardétes. Allegoria facrïanagogicû,hoc cad (upiora ducété fe
fum expriminut.Septíus ab adá enoch tranflatusde múdo.Sabbatú futura; btuudinis,q poft opa
bói feculi huius,qd fex a?tatibusporngi£,eleétis í fine feruaf figúrate pfignat. AHegona uerbi ui
ta? ca?leftis gaudia demôftrat.ut. Vbicúqj corp9 fuent,illuc cógregabúf etaqla?.qa ubi mediator
dei,& hoium eft corpe, ibi nimiçj, Se núc fubleuata? ad celos аша?,& celebrara gl'ia fíurrecrióis
colligécur ét corpa íufto^.Nónunq eadé quoc# re,uel uerbo hiftoria fiTis,& myftic°de хро,иГ
eccl'ia fcníus,ufmoraIis fenfus ex tropo1ogia,& anagoge figuraliter initiatur, ut téplñ dñi luxta
hiftoriá domus,quá xdificaiiit íalomó. Iuxta allegoria corpus dñicum ,de quo ait. Soluite téplíí
hoc,et í tribus diebus excitabo illud,fiue eccha eius,cui dicif.Téplú.ndei ícrm eft, qd eftis uos
Pertropologiá qícp fidehû,qbusdicif:. An nefcitis,qa corpa ueftra téplum fpús í&l é,qíuobisé
per anagogé íupna? gaudia máfionis,quo (ufpiraba t,cj ait.Beati ,q habitant in domo tua dñe,í íx
culú íWculi iaudabunt te.Simili mó,qd dicitur.Liuda hierufalé dñm .lauda deú tuú fyon,qrñcó
fortauit feras porra сг tuace,bñdixit filiis ruis í te.De ciuib9 terrena; hieruíalé,de eccl'ia xpùDe aía
unaqqjele¿ta,& de patria ca?lefti,iuxtahiftoná,iuxtaallegoriá,iuxta Tropología, iuxta anago-
genreftepótaccipi, iuxta allegoriádeeccíiaxpidiximus.Seqntesexemplúdoftiffimi traâato
ns Gregorii,q in librismorahb9ea,qua;dexpo,ueleccriap figura difta,fiuefafta icerpretabar!
Allegoriam proprie nuncupari folebat.
P^DeHomaíuíí. Capîum. XXXI.
^З O msufis eft minus nota» reiad fimilitudiné eius,q magis nota eft demonftratio.Huius
fpecies funt tres. Icon,paraboIe,paradigma. icon eft plona^,uel inter fe,uel eoç?,qua: p
fonis arcidfi t,com par.itio,ur uidim us gloria eius,gloná quafi unigeniti a pa ere. Et neqj
nubenr,neq}ducent uxorcs,neqj.n.ulcra mon poterunt,a?quales enim angelis funt.
f De Parabola. Caplum. XXXII r
P Arabo'a eft гесг genere diffímiliú côparatio^ut regnû са»1осг grano finapif. Et fícut Mo
(es exulcauit ferpentem in deferto, ira exaltan oportet filium hominis.
Diomedes P iiii
 BEDA ■-:
P"Dc Paradigma. Capfum. XXXIIL
Aradigma eft .ppofitio exempli exhortan ris,aut deterrentis.Exhórtanos, ut Helias
erat homo fim ilis nobis palîïbiîis ,& orationem oraui t,u t non plueret fuper terram.
& non pluit.Et refpicite uolatilia cxh ,q upn iá non íerunt, nec# metunt, neqj cógre
I gant in horrea,& pater uefter œleftis paícitilIa<Deterrétis,utin illa hora, quifueric
inteéto,etua£aeius in domo , nee defeendat tollere illa. Et qui in agro, fímiliter nó redeat retro
MemorcseftoteuxorisLoth. I N I S.

P"Expliciunt figurar Venerabilis,ac&nftiffimi Beda*.

FBEDAE SACERDOTIS DE METRICA RA

T/ONE LIBER VNICV&

VDe Lireris. СэрГиггь - Primo.

VI NOTITIAM METRÍCAE ARTIS HABERE DESIDERAT
{primo necefleeft,diftanná literarum,fyllabarumqjfedulodifcat. funt aútlatinsli
Lfterarff
nfierua a¿ teraeocs.XV.exquibusquinqjuocalesappellantur.A.EI.OV.Caftersoesconfo
diuífio inantes.Atdehiídemconíonantibusíeptédicunturíemiuocales. F.L.M.N.R.S»
\ .X. Carters nouem mute. B.CD.EH.K-P. Q .T.Y.autem fextá uocalem, &.Z.
Y*Z* décima feptimá coníonantem propter greca uerba,qbus cómete utuntur.adfumpíer latini. Nc
q3 ení aliter Typíí ,uelzelum ,tiel cartera huiuímodi quomodo feriberent habebât. Qui ená poft
perceptionem dñica>fídci.H.&.X.&.P.&<«<cú A.grecasliteras,&fi nóalphabetiordine reci-
piunt.diUinis tñ paginis indi tas cótinent.H.uidelicet,qua?apud eos duplici feribitur figura,quo
modo apud latinos litera.H. Intromittentes ppter auftoritatcm nois.Nam.X.&«íc,|>pter nomé
chrifti. À&.u.propterauftoritatem dñici lermonis.Ego íum. A.&.«.5 & enim tantum noíedif
crepat,ca?terum,& figura,& poteftate noftrum. A.arquipat.Nairu.graecoijjab.R.noftro & figu
rádiftat, & nomine. porro.n.&.ü.hoca noftns E &.Odifferunt,qjfp longs funt. Noftra: auté
oes uocales funt dichrons,hocert,& breuibus íyllabis habiles,& longis,quomó &illorú. A.&
. I.&.v.Namqj.t.&.O.Íemp apud íllos breues naruraliter pmanét. Itaqj oes liters,qbus urimur
Vocale»» funr.xxyiii.uocales uidelicèt.yiii. A.E.I.O.V.H.Y.«.& cóibnátes undeuigúi.Sed ex ipfis uocali
ytíi* bus. I.&. V.pleruncjj in confonantú poteftatem rranfeunt. Cum aut ipíW ínter fe geminan tur,ut
V» uimlí I um entum.uinum. Aue cum alus uocalibus iunguntur,u t ianua,iecur,iocus,uanitaf,uentas,uo
tereqñ latus. V.quoqj nónunq fibi ipfa pr*ponimr,ut uultus,íed ÔC altera confonan tis locum tenet,cú
amittit uel latine aurum,uel grsceeuangeliurn nominamus Mirum aút quare dixerit Donatus earn in
Donatus
arguitur rerdum пес uocalé,nec coníonantem haberi,cum inter.q.literam coníonantem,& altera uoca
Popd^aJ lern conítiruiruríUtqm^uidem^ifi forre,quia ram Ieuiter tum efFertur,ut uix fentiri queat. Vi
5crgíu« detur autem non efle firma ratio,quia eius fernentiam exponentes Pompeius, & Sergius dient
Donatí í
terpretc« earn coníonantem efle non pofle>quia ante fe habet alteram coníonantem ,ideft. Q^uocalem ef
fe non polTe,quiafequiturilIam uocalis,ut quíre,quomodo, &ob id cam nunc non efle litera
feribunt. Quid enim munquid quando fcribimusaftum dicendum eft.T.coníonanrem eflenó
pofle, cum ante fekabeat alteram coníonantem, ideft..l.S.immo& uocalem eíTenon poífe,
quia illam uocalis íequitur,& cum dreimus {Iramm.R.efle Iiteram fatendum eft, cum tic uo
I*c5fonäf calis íequatur,& du« pra»cedantconfonantes.S&.T.Laucem hoc habetpropriú inter uocales,
utquones locum tenens confonan tis alteram ante fe in eadem parte orationis habet uocalem.
Priurifí Hanc&fi natura breuiserar,femper cam pofitione faciat longa m,ut maius, peiurium,unde
nópfurífí & duplex appellatur.X.quocj} litera coníonans eiufdem poteftaris gratia duplex nuncupatur,ut
Liquide axis, funt & liquen tes liters qiiatiior.LM.N.R.quxdiuerfoquidem modo, fed certa ratione
plerunqj in metro folitam confonan tium uim amittere iolent,nonnuiiq brmes natura íyliabas
inueniunturredderelongasi
Sylfaba P"De Syllabarumtemporibus. Capîum. II*
quftl Yllaba eft comprehenfio literarum,uel unius uocalis enunciado temporum capax, «ja
omnisíyllaba autbreuiseitj&rempusrecipitunum,quod Atomummetriciuocant,
•"■■■■»- utpater
 DE METRIS CXVn
Otparif,aut longa eft,& duo recipit tempora,ut mater.Hic enim.ma.cum dicitur mater, longi Syllabe
tudinefuicircumflexustantum tempons occupât, quantum.pa.iemel, cum acute dicitur pa- &'
rer.Sunt igitur longs fyllabx,iunt breues,iunt communes.Sed longs duobus modis funt,natu
ra,& pofiùone. Natura quidem bifanam,aut produftione uidelicet fingularium uocalium, uc
muis,iedes,finis, omen,unus, Aut duarum côiunftiôe,quod diphthongum uocant, ut xuutn Tydef
poena, Auguftus, Eurus,ei,ut Arator,Eumihi iamuideoiùbitislapfura minis, Condita fà- роОДэ
nadiu,templi quoque nobihsxdem,uelcumdicimusTydeus Tydei,ubi.e.&.i. ñ feparamus,
fed conmnftim proferimus,ne quin tarn potius,quam fecundam declmationen fignificet, 8C
hoc grxca nomina íortiuntur. Inlatinisenim non inueniturhxc diphthong9, Pofinone autc
longx funt fyllabx modis iex,Cum correpta uocalis aut in duas définit confonantes, ut aft
Aut in unam duplicem ,uc dux,aut in unam définit confonan tern ,& excipitur ab altera ,u t area
aut excipitur ab,x,dupliciconíbnante,ut axis,autab,I,lococonfonanns poiita,ut Troia,qux
pofitio nonnunquam in metris in tres diuiditur fyllabas,ut eft íllud. Arma uirum tabulxque,& breáis fyl
Troia gaza per undas, Aut définit in confonan tern ,& excipitur ab,i,uel,y,pofiris in loco confo }abe que
mnnum,utaduena,adiumenta,Breuesuerofunr>fyllabx, quxhorum nihil habuerint,Q^uod Z.litere
uero quidam interlongas fyllabas adnumerandum autumant,cum correpta uocalis excipitur P01*"9*
adupucilitera,Z,ut Mezentius,Aut aduabusconionantibus,utacri,uelacres,fàlIuntur,Nam
&,Z,quoties in eadem parte orationis breuem fequitur uocalem ,poteft eá producere,fi fie рое
ta uoluerit,ut gaza,Cum uero parte aliqua orationis in breuem uocalem terminatam fequens R-
iermo a litera,Z,incipit,nullam producendi habet potcftatem ,unde eft ncmoroia Zacynthos, 5уцаЬс
¿fc.R.Iitera liquenseodémodo Acut &,L,cum in medio fermone breuem fequitur uocalem, naturapo
Erxcedente qualibet confonante, poteft hanc licentia poética faceré longam, Cum uero utra Htioneig
bet liquida lëqués,confonantem in capí te fuerit fermonis non poteft longam faceré uocalc,q lonSc
in fine uerbi precedentis naturaliter breuis exdterat,Sunt item fyllabx, qux utroque modo,&
natura uidelicet,& pofitione longs funt^utdenSjgenSjmenSjfonSjfrons,

p"De communibus fyllabis, Capitulum, III,

Ommunes autem fyllabx modis fiuntnouem,quibus aut naturaliter poética licentia Syllaba
longs in breues,aut naturaliter breues tranfferuntur in longas, Breuis uero tranifer- comnais
I tur in longam,cum correpta uocalis in eodemuerbo aduabus excipitur con lonanti-
bus,quarum pofterior eft liquida. Eft etnm breuis natura in hoc. Mens tenebris obfeura fuis. Liqdaa
Eft longa pofinone in hoc.Momfqj tenebras. In quo Sergius modo iniufto utitur exemplo. ois
Neue flagella. Flagellum enim in capiteuerbi habet liquidum literamconfonantifubiecbm, Scrgiuj
qua? pofitio nunquam breuem natura íyllabam uerbi pratccdentis poteft faceré longam. I tern tax*
natura breuis iyllaba ad uotum poeearum tranfferri poteft in longam,cum correpta uocalis in
confonanrem definit,& excipitur ab.h litera, Eft enim breuis natura in hoc.Porcinum tenuere
£regem,niger hifpidus horrens.Eft uoluntate poetx longa in hoc.Vir humilis mcefto deieclus
|umineterram,&item,Mors fera per hominemmiíerumfibiíubdidit orbem. Vbi item qui*
dam grammaticorum dubiumponuntexem plum,Terga fatigamushafta^Nam &iïnon.h.fe Centra
queretur.mus. tarnen eflfe poflit longa poética licentia,quia plenis pedibus fuperfuit, ficut hoc Vtâon*
quod item ponunt-Omnia uincit amor,& nos cedamus amori. Vbi.mor.ideo potuit produci "amm °
quia poll emenfos pedes íntegros partem terminât orationis, tametfi uocalis fcqueretur. Ter* ¡¿ «teroí
tius mod9 eft fyllabx communis,cum uerbum ahquod m uocalem definens correpta excipif a
duabus confanantibus,quarum prior fitS.Eft enim natura breuis in hoc Fortunati.Ordimbus 5**5u e
uariis alba fmaragd9 incft.Eft enim pofitióe longa in hoc (edulii. Adueniat regnum iam lamqj po
fcilicet illud.Cum uero.S.in capite uerbi fuerit confonan ti alii iubiecla,nequaquam poteft ulti
mam uerbi prions fyllabam producere,quxin breuem defierit uocalem, ut (edulius. Stare cho
ro,& placidis cxleiha pfallere uerbis. Et Fortunatus.Vocibus alternis diuina poemata pfallunt.
Falfoqj diffiniuit Pompeius.S.non poife liquefcere,nifi ipfa antecedat,ut Ponite fpes fibi quifqj p0mpei»
banc Virgilius & in medio uerbo alteri confonann prxpofitam, ubi commodum duxit, arguttur
liquentium more tranfiliit,uteft. Hortatur Mnefteus,nunc nunc infurgite remis, nifi forte i.quádo
hunc uerfum in fcandendum putamus, utfit,Horta, Spondxus. Turmne. ipondxus. fteus "^uelcat
 BEDA
nunc,fponda?uJ3coniunc"ris fciIicctuocalibus,quoddiphthongon uocant, unde bene Dona<>
tus,cum del¿quentibusliterisloqueremr?dixitfpecialiterdehac,&.S.litera fua?cuiufdam ptáris
eft,qua? in metris plerunqj uim cóTonanris amittit.Eft.n.modus quart9 fyllaba? cóis,cum poft pe
dem quemhbetuna fyllaba breuis remanferiede uerbo,qua? uel uocalem diffiniens excipif a có
íonante uerbi fequentis,uel in cóíonantem definens excipimr a litera uocali.Eft enim breuis na
turainhoc, Quoius onus leue eft, quoiusiuga ferre fuaue eft, Eft longa permiffu poeticoin
hoc,Frondea ficus erat quoius in robore nullus,Qjiod genus íyllab^ inter Iongas, uel omni
norefugiendum,ueI pareiffime uiurpandum eft,Vnde & in recentioribuspoetisnon facile ei*
inuenies exemphim.Quamuis & apud Virgiliumnonrariffîmiim,apudHornerum uero fre*
quenriflimum reperiatur,Item modus eft quinms,cum pars orationis définit in diphthongon
iequente ftatim altera uoeali,Eft enim per naturam longa in hoc,M ufa? Acnides,Eft per heen
tiam breuis in hoc, Ínfula? Ionio in magno,quodpofteriores poeta? magis in una parte oratio
nis fieri uoluerunr,Vnde nee huiuséxemplum facile in noftratibus poemaribus inuenies, auc
aim diphthongusa uoeali; alteráis uerbi excipitur.Tunc haue per íynalipham tráfihendum
elfe dicebant,ut Profperin pra?fatione epigrammatum,Nec noftra? opis eft hoc, iedabajio
E fümitur hicros,Qui ficcam rupern fundere iufîît aquas, íextus modus eft (ut Donatus ait) eu
Maria c5 produira uoealis eft uocali altera coníequente.Eft enim longa in hoc,0 utinam in thalamos in
accétu pc uifi Ca?farisiflêm, Breuis in hoc,Te Condon o Alexi,trahitíua quemqueuolupras,Quodnio»
nultíme derniuerfificatoresin eadem potius parte orationis faceré confueuerunt,ut Eoo uenere Magi«
& fplendidus auctoris de uertice fulget Eous. Et rurfuslonga eft per naturam ira, Ángelus inta
¿be cecinitproperatá Maria?,Breuis per licen tiam ita. Exultât Maria? cum prima aframma fenfir.
Arcum longa uocalis,ueletiam breuis,qua? partem orationis terminat,excipiturauocaIi,alre-
Hic pro* rjus uert)i priorem per fynalipham adiumunt,ut Profper, Nam ñ te uirtute ma ad ca?leftia ere
das, icandenda fuperis, pulfus in ima cadis. f„mamuis& Aratorimitatusueteres dixerir. О
m'caduer utinam noftris uoluifles fida iuuentis.Confiliis parère prius,nelittoraCreta?,Lmqueres inlani
bium rabie paflura pfundi. fepttusmod9eft,cumpronomen.C.litera terminatú uocahs ftatimfeçjÉ
Eft enim longa in hoc,Non quia qui iummus pater eft,& films hoc eft,b reuis in hoc. Hie uir
hie eft tibi quem promitri fa?piusaudis, fed& aduerbium.C. litera terminarum communem
Donee fyllabam facit.Eft enim longa in hoc Paulmi,Donec adfpirante deo conantibus a?gns. Breuis
in hoc Proíperi,Vt morbo obíeffís pra?í>anda eft cura medendi, Donee in a?groto corpore uita
manet.Ocbuus modus e(r,cum correptam uocalem in eadem parte orationis fequitur.Z.con»
Gaza pri fonans gra?ca duplex.Eft enim longa in hoc 1 uuenci ,Difficile eft terns adfixus diuite gaza.eft.n.
ma breui breuis in hoc eiufde'm ,Et gaza diftabat rerum pofieflio fulgens. Nonus modus eft, cum omnis
fyllaba nouilîîma uerfus in quocunqj metro a diaphora,ideft indifferens eft ad uoluntatem рос
tarum,uelcorreptaproduatur,uelcorripiturproducb,quodfrequenriuseft qutexemplisin*
X. Iïtere digear.Sciédum eft autem,quod.X.Iitera duplex nunquamfacit commune fyllabam,fed cum
poteftas in eodemuerbofequitur uocalem temper earn habet longam, aut natura, utpax,lex,lux?rex,
uox,autpofitione,utfax,nex,nix,nux,nox,& exul,exitus,exitum.Cum uero in primordio fue
rituerbi,non potellproducere finem prions uerbi7quod in brcuem defierit uocalem, utPonti
N. Títere bus inftruftiscoduxitlittoraXerfes.N.quocjj litera pari ratione(ni fallor) cum mmediouerbo
pbteftas confonantialteri fueritfubie£ra,pra?cedentem fyllabam fiuenatura,feu pofinone femper Ion«
gamhabet,utregna,calumnia.Cum uero in primordio uerbi fueritamfubiecbconfonanri,ut
gneus,Gnarus,profeftoultimam fyllabam uerbiprioris,fi in breuem defierit uocalem, breuc
hanc,utfucrat,remanerepermittit,necj5ullamproducendi habet poteftatem.Profperoteftante
quiait.Nec tarnen hos toto depellit foedere gnaros. Naturam errantum diuidere auitus. Vnde
¿C inter liquidasadnumerar0,tarnen etil non,ita ut.L&.R .qua? comunes fyllabas faceré folent.
rDeprimisSyllabis. Caplum. IUI.
Aec c? differentia fyllabar^paucis dicTa funt,quas etiam cxemplis ipfe plurimum difcer
'
W2 nere poteft,qui fcanfionem uerfus heroici dilcere curabit. Sed & qui nee dum ad hoc
m fernenk.hunc interim hortamur fyllabas oium partium ofonis ex principio ueríuum
heroico^ diligentiusfcrute^.Omnis.n.uerfus exáeter,c¿íex pedibus,« pentameter q qnqjpedi
bus coitar,pnraä hét fyliaba longá,qua uel a íponda?o,uel a daftylo incipic,quo# prior pes dua>
buslongis
 DE RHITMIS CXVIU
biis long« fyllabis conftm4,urdicens,fcc?sIonga,& breuib9duab9,ucdicim9,etideocú códice Prima fyl
Hexamerri,ucl Elegiacicarminisadfumis in man9, quácunqj pagina aperiensinfpexeris,quen ,aba Чб°
cunqj uerfum arnpiens Jegeris,abique ulla dubietace primam ГуШЬат aut-natura, auc pofitióe t°^noica
longaminuenies,Penrimemerim,fiue fponda?i,fiue daftyli confiât efTeprincipium, Ice prima
fa?pe fyllaba ex cópofítione figura? depra?henditur,ut nefcias qualis fit pius,cognofcitur,licet í
abquantis hoc fallat.Nam cii dicimus nubere.nu.longa cd. Item cil dicimus inuba, auc ,pnuba p . , .
fit breuis.nu.in compofirionc.Item lux mcis.lu.Ionga eft,lucerna breuis eft,Item hô breuis eft ^ь^ассе
ubiqj,huanus longa. I tur in an tiquá filuam,t,longa eft,Superumqj ad lumen ituras,l,breuis,lèd tu cogno
hoc íuenire raro con tingit.Veçjfiqua*libet pars onnonis prspofitionib0 componaf, primas fátuc
fyllabas ex his cognofcimus. Nam talis manebit fere omniscópofíta fyllaba,qlis & ipía ppofi
do fuerit,ue deceptus,abundans.Deuidelicetlonga,& abbreuis.Itemexipfis ppofirionibus, De
Ad,& Ob,In,&Sub,diuerfa?in uerbisponunt*. Nácorripiunfcum creícendo düTyllabii ex Ab
íereddunt,ut Ádit,Obit,Init,Subit,IndirFerétesfuntcritfifyIlabií faciunt,ut Addicit,Obicic ^d
Inicit,Subicit,Producúr* tantú,cum tetrafyllabú ex íereddunt,ut Addicio,Obicio,Inicio,Su ln
biciojítem pducunr^quat per Prar,& per Qjax in primis fyllabis fcribunf.Breuiant* uero Pre Sub
tium,Precor, Prehendo,& Premo,& Q^ueror.i.querelam depono,6¿ qua? ex his p dermatic Pre
nc,ueIdeclinationé,uelcompofidonem fieri poffunt,& Q^ue cóiunério.Item côtra breuianf* S~e
exhifdem ppofirionibus in compofitione,ut dehmc,profecbis,profeims,profums,profacihjs,
proauus,pronepos,& ca;tera.Sunt item aliquanta uerba,qua? primas fyllabas temporum ratióe
permutát,quae iubter colleéh í omni praterito pfeftojuel in omni pretérito plufquápfefto,uel VcrD* q
in uno futuro modi tanrumconiunftiuiproducuntur,In ceteris autemmodis, & téporibus SbestS
breuianf: ,ut funthax,Lego legi cum legero,Faueofaui cum 6uero,Veniouenicúuenero.Fu porura ra
giofugi cum fugero.Facio feci cum ro.Sedeo iedi cum ro.Foueoui cum ro, Video di euro, none pet
Voueo ui cú ro,Fodio fodicii ro,Iuuo ui cum ro,Agogi cum ro,Emo micum ro,Lauo ui cü y^nt-
ro,Odiodicúro,Serofeuicúro,Sinofíui cumro.Caueouicú ro,rtem cótra inueniunf*,qua; fcnt, t¿¿
in przfènti tcpore pdufta func,& in pretérito breuian£,ut iimt ha?c,Pono poiui,Cogo coegi. pore Ion*
D о dedi.Sto fteti. Ipfa omnia uerba,qm? in preterms ante cre(cunt,in primis fyllabis breuiant ga preteri
ut Pendo pependi.Tondeotototidi. Pello pepuli. Item in uerbis,qua;eiR3é uteris fcribunf.No j°^uia
iandumq»Liber,filibrumfignificat,autcorticem,breuéhabet.Li.fihbeç;longam.Pilafî uasfi pij3
gnificatjlongá habet. PLfi íphzram breué.fècurus longam fe.fecurisbreuem.Domus breuédo. Securas
doma ideft Teftum Iongam.Plagacúclimafígnificat,breuiseft Pla.cúuindiftam,Ionga.Palus Securis
paludis breuis eil Pa.Palus li longa.Populus cû uulgus fignificat,breuis eft po.cu arboré,longa pjaga
Nitens a nitore breuis eft Ni.Nitens a niiu longa. I te¡n educo educis longa du. Educo asi. enu Palus dis
crio,breuis.Concido,Decido,Occido,rncido,fi ad cafum pertinent, correptâhabent ci. fi ad j^'1
cócifionem produftá.Colo is breuis co,Colo as pducb.Placo cas «pdufta pía. Placeo correpta к°£".
Pareo pares.i.appareo,fiue obrempo pdufta pa.Paro ras.i.praparo, & pa rio ris correpta. Parc Nitens
tes cú a paren te fignificát pdufta Pa.cû genitores,correpra,ficut & parientes. Idem fi neutri ge Educo is
nefis ê,corripif,fi mafculini„pducif* in исгоф nûero.Leuitas fi íftabilitaté métis d'fignat,aut pu pdVco a*
íilütaté ponderis,breuifeft le-Si leuitatc traftus,uñ ligna in ¡edificio leuigata dicunf,longa é Le. colo ^as
( Placeo as
Y De mediis fyllabis. ' СарГит. V. Placo as
Edias iyllabas tribus modis cognofcimus,pofitione, Se diphthongis,& accentu, p!}"£ "
j fed de pofirione,& diphthongis fupra traftauimus. Accentus autem eft quafi ad' Paro as
|| cantus diftus,çj; ad cantilena uoeis nos faci t cognofeere fyllabas.Qui uoeis accen* Parentes
II tus duo funt ad ea,qu« tracbtus ncceiTarii correptus, & produftus.Correptus eft ff^^
£ quories fine ulla mora uoeis medias fyllabas enunriamus.ut Mœnia.Tabula.Pro lcu,s
duft9 eft, quoties medias fyllabas cum aliqua mora uoeis exprimim us ,u t fortuna,nacura.fcien Syllabe
dum eft tamen,quia illa,quzin uerbis.l.correpta proferûtur, eu in medium uenerint,& ipfam medic
.I.in.E.mutauerinc,ut Legis lege Iegere,ubicß breuiantur,excepto cú a tribus excipiuntur côfo ^"f°0^Q
nantibus.B.&.M..&.T.ut Iegebamlegemus Iegetur.Cstera melius accentibus colliguni. Qui feantur
accentus in triiyllabis,& tecrafyllabis,& deiceps ita côfiderandus eft,ut lèqtur ,amiciiïïmo^5 q Accentus
bus fillabis conftet,edifcimus prima breuem exemplo,ut Nimium dilexitamicû.fecundam cû & "- ^ un
longo accentu inuenimus,Tertiam longa pofidone^Quarram breué accentu^a cum dicimus
 BEDÁ
amiciflîmus penulrimam cum breui accentu inuenimus,Quintam acccn tu longam, VTrrma ue
ro qualis lit per Angulas partes orationis monilrabim us in racione fubiefta,

p"De ulrimis ívllabis Nominum,Pronominum, & Participiorum. Capirulû. VI.

Ominatiuus Angularis has habet breues A ut, Cithanfta.utnea,rcreuma.E,utrcdile
0,utordo, Virgo,V,utcomu,El,utmel,Jl,ur uigil.Vlurconful.M.ut teflum.N.
un carmen,Vs,ut iuftus,currus,ncmus,Ir,utuir,Or,ut doclor4T\ur caput, Has ité
и- t fc^SSj longas.lutFrugi.II.uno Hetrufco,utTanaquil.01.ut iol.As.ut facultas. Cut alec,
РЫишаг *tem ba?cfunt,quac in monoíyllabis producunt,ín diíTyllabis autem,o¿ rrifyHabis, uel m ca?te
Es ris pollifylabis corripiuntur.Arutfar,i\ar,Ca-íar.Er.utuer,pater.Vr.ut fur,murmur,Is,utuis
Nubes glis,lis,fortis,Al,ut4al,Hannibal,Item torcular,& puluinar produfta,quia cjuibufdam placu-
p« " noc 10гси^аге dici,non torcuIar;& hoc puluinare,er non puluinar.Es.termiatus,íi quinta? fue
5al rit decIinations,producitur,utdies,Si tertia»,tunc longa eft,cum genitiuusiîngularisnôcrefcir
Par utlabes,tabes,ca»des,puppes,clades,farnes,uulpes,edes,fedes,íhages, Hercules,proIes, nubes,
Qjiamuis quídam nubs nominatiuum terminare malucrnnr,uel cum crefcens.E.,pducbm an
tenouiffimam íyllabam habuerit,utmerces,quies,mercedis,quieris.Velaim monofyllaba fue
lint nomina,aut de monoíyllabis dufta,ut pes,bipes,íonipes,Vbi notandum ,q? pes.ficiu et íal
Os & par,cum monofyllaba eft,longa eft. At cum per alios calus declinan coepefit,primam fylia-
уя bam corripit,Item Ceres,anes,paries,abies,nominatiuo,& uocatiuocaíuproducunrur,Atin
Palus ceteris cafibus.E corripiunt, Brcuiatur uero.Es,fiaur,E,in,I,mutauerit ingenitiuo crefcen*
Gtus da te,ut miles tis,aut.E,breuemhabuerit,utfeges fegetis^s^onoivllabafignificansproducitur
tíuus: ab fi offa breuiatur, Q^ иге ramen,Os,fyllaba,cum in difTyllabis,uel in tnfyllaDis uenent,& media
Gros da fylfeba genitiui producía natura permanferit,tum longa erit,ufnepos nepotis, Si uero correp-
tiu? (ecte ta erit,breuiatur,ut compos tis,Vs,cum ingenitiuo crefcente,V,longa pcrmanferir, producit*
Aftus uruirtus uirtutis,tellus telluris,Excepto uno Palus,q> in genitiuo,dis,terminarur, Palus palu-
KeStfaS dis,undeefthoc,Sterilifqjdiupalus,aptacjj remis,Si uero in geninuo crefceme correpta, quia
Vrtffs mutata permanferit,autnôcreuerit,breuiatur,ut peÉhis peÄoris,uulgusuulgi,Genitiuus,dati
plur. uus,& ablatuuis producuntur,ied gemtiuus,cum tertia? fuerit declmanor»is,cum ablatiuo Inc.
Ambo Etantum litera terminato breuiatur,ut a forte forris, exceptouno, quod producitur,urabbac
QjQS fame,quia uetereshuius famei,non huius famis,& huic famei,non huic farm declmabant. ubi
{Iura. notandum,9 nomina quintacdeclinationis,qu^in.ei literas GenitiuOj&danuo caiu termina
dos : X tur,et hasdiuifás utran'03 longa habent,ut facieidiei.Excepris rrib'.Fidei.Rei.Spei. Accufatiuuf
riuraf* breuiseftfemp. uocariuus fimihter,excepto cum. I. terminât*,utlaurenri Vbi notando, q>noia
Pronoia <1иге inius.terminantur,in Geninuo caiu duplici I.efFerunf*. I n uoeariuo fîmplici,in utroqj Ion
monofyl ga,ut Filius filii",o Fill, uel certe uocatiuum in.Ecorrepri termiant,ut Impius impie. Q^ui enâ
laba uocatiuus,dum fimilis noîatiuo fuerit,regulam noiatiui feqtur,utha?c paupertas, & opauptas.
Tibi Nominariuus, accufatiuus, & uocatiuus plurales in mafculino,&foeminino genere produ-
Noiariu* cunt* Corripiunf. in neutro. Ambo,& duo fi neutra funt,corripiunnir,fi maículma^producun
A.As. tur. Geniriuus pluralism omnibus breuiseft.datiuus&ablatiuus fi.is.terminanrur,longifùnr,
Debs°S utdoftis,fi bus breuiantur,ut rebus. Нас regula nomina,pronomina,participia côtinentur, de
Greca no pronominis declinado in hoc tan tu m differt,cjj in monoíyllabis, qua? uocalibus rerminantur,
mina ut me. te.fe.tu.qui.aut uocalibus conftant,ut O. in quolibet cafu producuntur,fedgenitiuus ей
Ntus e о .us.finitur,breuiatur,utillius,datiu9 uero,utin nomine,femper longus eft,excepto mihi, tibi,fi
on «П as ^i,quae indifferenter poni poffuntSic reliqui quoqj caius regulam fumunt ex nomine. In grac
es eis uero nominatiuus Angularis has haber breues. A.utecclefia,baprifma, As cû gemtiuus.dost
Geniriu? habuerit Arcas Arcados, Pallas Pallados. Os cum genitiuo diphthongon habucnt,utdeIo de-
DtïsJ?' bu.Lógas uero has.Eudchole, Sinagoga;, q latina cófuetudo in. A.tcrmíat.O.tir Dido, An,ut
AAüVi Titan.En,utlien,fyren.in.utdelphin.On.utM.emnon.Er.utaer.3?ther.As.utAeneas.Es.ut An
on. chiles. Genitiuus breuiatur, cum dos,uel,tos, habueritin fine, ut Arcados, poematoá. Datiuus
ytus» cum> juc Palladi. Accuíatiuuscum.a.uel.on.ut Theíea,Delon.ahas longus eíluocatiu*,cum
Vtfís.o» a,terminaturinmafculinistantú, longus eft, ut o Aeriea. Náinfc*minimscorripitur,utcathe
dra.Eterminatus producitur, ut fchclae, fynagoga?,pentecofte3paraíceue. Excejmshis, quo-
r^imnominatiuus.os.terminatur,utPetrosPetre.I,terminatuscorripiwr, utAlexi,0,finitus
producitur
 DE METRIS СХГХ
pfoducirur,ut Dido.Nomînariuus,& uocariuus pluraïis cum* A.ucl.es.tcrminatur, breuia fimr
uc rhetores,charifmata,aIias longi funt,ut ecclefùe. Genitiuus Iongus cft,fi tamen grecs fucnt d KomÏ3^
clmationis, utleon,Ccdron,ideftpopulomm,ccdrorum.Dariuus.I.terminarus corripitur, ut grills
Arcafi.Alias Iongus eít,utLais,popuIis.Accuíatiuusfi.as/ueritterminams,& a genitiuoiïngu gcnittuus
lan uenerir.os.finiro,corripitur,ut Arcados Arcadas. Alias produ&ioncfctatur. gluralí»
fDc uerborum,- & aducrbiorum temporibus. Capitulum. VIL ■•'■••
Nuerbis primae coniugationis producunrur.A&.As.ur ama amas in fecunda*.E&
Es,utfedeièdes.In tertta; producb?.I.&. Js.utnutri nurris.In tertia» correptat breuia*
rur.E&.fs.ut cerne cernis. In omnibusO.corripitur, ucamo, fedeo,cerno, nutrió,
tametfi auftoritas uariet. Eadem in infinitiuo modo penúltima fylIaba.A.&.E,&\I.
produiras habent,utamare,iedere,nutrire.Irem.Ecorrepram,ut cernere.Similiterin aliis mo-
dis produflis eiídem uocalibus,amarem,amares,amaret,& carrera ad fuam formam.E.correpta Faxi*
inueebisterdarconiugationiscorreptar,utcernerecerneres,&ca?tera.Item.es.corripitur, ut fû Velj*
es,&cstera,au*ex hiscomponipoirunt,utadfumade5,poiïum potes. ítem faxis,uelis,adfis, £<&§
tôga funt,qa pluraïis nûerus ea producir. Núerus pluralis,ur amares amarecis, amafles amaíTeus r_)ic
ítem producenda funtqua?.C.rerminanrur,ur fac,dic,duc,induc,autin.í.utamaui aman, sut Duc
wi.V.corripiuntur autem quasin.M.utamem,uelm.R.utamer.uelirbVs.utamamus,uelin.T. aduobfe
utamar,uelin Reut amare,uelin Is.ut amaris. titas**11*'
P'Aduerbiatqua:in.A.terminantur,produ¿ríonegaudent,ut una,Qua»uero.in.E.fiex nomine а,,ц»
uen¿unt,& comparationisgradusferuantjUt doftcdocbísdoftimrne^roducuntur.Staurema ubiquafi
íe nafcuntur,ut í*-pc,aut non comparnntur,ut rite,Aûtin comparationedeficiunt,utbtne,ma hrn
le.Breuian f. I .finira,prerer quafi ibi,&.ubi,uel qua; ex ipfís fiút,ut fícubi.Producunt:,ut heri.O. pa*ifo*
indifFcrenreraccipif',utfalfo.V.producicuríutnocl:u.L.&.R,breuiantur,ut íemel, pariter.Vl. Necio
utfímul.M.ur tam.N.uero,excepro non,&.en. ubique breuiantur, ut forlan.I.breuíatur,ut L.R.V.
magis/undir^jexceptocum.Apra*ceflerit,utaliasiG^roducitur,uthic,illic>adhuc,Monoíyl M.N.S»
lab« producun tur,ut cur,plus,exceptis bis, et ter,Verum Ne dupliciter profertur.Nam produ j^n
citur cum prohibendodicitur,ut Scrutari ne cura procax abílruía labora, uelcomponitur pro Ьп
uc non,utidem profper ait. Et uindifta breuis fie noxia crimina finir.Nefine fine habesc debi Monofyl
ta poena reos.Corripitur autem cum interrogándole! increpando ponitur, ut Tune cruente ^ec
<erox,audax,iníanerebellis,Es innumeris, ut toues,quoties,lepties3 uities corripitur. Tours
Ita
f"DeCooranfttonibus,Pra?pofitionibus,Interieelionibus. Gaplum. VIH. -Jjjj?**
^Oniuntfiones ferme ómnes corripiunrar,íed qua*. A.uel.I. terminanrur, excepto ita, gtíj
quia, nifijproducunrur,ur propterea,m rerea. ib6Y fi.Quae in. N.definunt, fi. A.uel. I . an An
te earn haDuennt,producunrur,uran,fin,ahoquin,caíterumbreuiaturattamert. Quam bin
uisproducitur,cztera> breuianrur,excepns quacpofitione iuntlonga:,ac Aft. Aut,&c tf.iii Aepofi*
■■■■■_■■■ tícnú qtí
PDePracpofírionibus. •- Capfum. IX. tasmtpe
I Ra?pofitionesaccuíarjuacrola;,quaf in.A.exeunc,producuntur,uc Intra, & una mo- J^1
I nofyllabis. Ablatiua: compiunrur,ut Ab, Excepris monoiyllabis,qua;aut uocahb9 g^f
conftant,ut, A.aucuocalibus terminanrur,urde. Communes pra?pofitionescorrep- ¿c
,J tasefTeliquet,ucIn,fuper,fub,iubter. Necdeloquelarib'prarpofitionib'reucendu An
tametti non in fine,fed in principio temper ponan rur,qua? funt.am.co.con.di.dis.re.fe. Q^uod £
Am.&.dispofitionem qua?runt,utampleftor,difiungo, &ideolongarfunc.Co.dichrona;,ut Refere]
coherceo. connefto.Con.Ionga.ut conirio,dilonga,ut dirigo.Se.longa, utfecerno. Re autem Reído
ubitß breuiatur,ut remuto,excepto refert,cum diftat,figmficat,ut Pracerea rara nee mutan pa- •ntcn«i *
bula refert,& ucrbum reicio,uc Reice,ne maculis infulcec uetlera pullis. ~>>r >- S^m
P"Omncs mterieftiones fi monoiyllabar fuerint,ut heus,producuntur. Carter* uero exemplo Faftigiuj
fi milium partium orationis exifhmandz funütem in tericfliones omnes,uc Audacius ait', qua? f accent«
de graeco lermone mutuari ium9,ideo in nouilfimis fillabis fàftîgium capiunt,ut pape, at at. Eo Aapct
dem modo,& estera: fimiuter,uelaxumm,udcuxumflexum in ultimo fumancacccntum. ul ?
À ¿3(J
 BEOA
p"Dc pedibus. Capitulum. X.
Es eft fy Mabarum,& tempos certa dinumerario,diftus inde,quod hec quaíi pedali re
Peí quid ;ula ad ueríbro utimur meníurandum.Sunr autem pedes diífylabí quacuor.Tnlylla-
Kandc
»i octo.TetrafyIlabi íedecim. Singulinominarimdiftincti,atque ex his geminaos
aderefeunrfine nomíe,quigeneraliter Syzygiai'.i.coniugatioriesdicuntur.Vnde fie
omnespedesadiflyllabis uíquead hexafyIIabos.CXX I ll í.col!igi,de quibus in Donato pie'
niflíme quis quar uelit,inueniet,fed nos í prüfend opufeulo diiTyüabos,& trií'yllabos tátum me
miniíTe íufficiat,Ergo diíTyliabi quatuor hi funt^Pyrrhichius ex duabus breuibus temporil dim
ut amor, Huic contrarius eft, fpondeus ex duabus Iongis temporum quatuor,ur ardas. Iambus
cxbreui,& longa temporum trium,ut parens,Huic contrarius Trochxusex longa, &brc-
ui temporum trium,utueríus. ■•. !¡ :■•: ■
• ?i "
P"De Trifyllabis. Capitulum. XL
Pedes tri R. ifyllabi ofto hi funt,Tribrachus ex tribus breuibus temporum trium,ut macula,
fyllabí Huic contrarius eft Moloftus ex tribus Iongis temporum íex,ut ameas,Anapeftus
ex duabus breuibus,& una longa temporum quatuor,utpietas. Huic contrarius
eft Daftylus exprima longa,& duabus breuibus temporúquatuor,ut regula, Am
phibrachusex breui,& longa,& breui, temporum quatuor,ut harena.Huiccótranuseft Anr
phimachrusex longa,& breui,& longa temporum quinque,utimpotens.Bachius ex breui,
& duabus Iongis temporum qirnque,ut poets. Huic contrarius eft Annbachius ex duabus 15
gis,& breui temporum quinque,ut natura. Hos fequuntur <ut dixi) pedes Tetrafyllabi.xyU
Pentaíyllabi.xxxii.Hexafyllabi.lxiui.íed haec interim noftro operi,quod dearte métrica cudi-
mus, Taris eíTeputamus.
Hexaraa P"De Metro Daftylico, Hexámetro, uel Pentámetro Capitulum. XÍJ.
trum •• Etrum Dacíylicum Hexametrum,quod heroicum uocatur, ideo q> hoc maxime he-;
Hcroícuj roum,hoceft uirorum fornum facta canerent, ca?teris omnibus pulchrius,celfiufqje(b
Vnde opufeulis tám prolixis,cj fuccinctis,tam uilibus,q nobihbus aptum eíTe tólueuit.
Conftat autem ex daftylo, & fpond»o,uei trocha;o,ita ut recipiat fpondeum locis omnibus
Troche' prsterquintum,dactylum prêter ultimum. Trochseum uero loco tantum ukimo,ueiurqui«
in HeroiV dam diffiniun t.Spond^um in ultimo loco femper,& in omnibus prarter quin tum. Trocharum?
со uerfu
locum no uero nufquam,quia & fi ultima breuis eft narura, tarnen Spondxum facit ad uotum poetarum..
habet Qui (ut prafdiximus)ultimam ucrfusomnisfyllabam indifferenter aeeipiunt. Alioquin iegiti*
Hexame mum numerum uigihti quatuor temporum uerfus Hexameter non habebit,qua; totilium pro
tri carmi'/
ais: 8¿he fui perfeftione habere decebát,quót habet libra plena fèmuncias huius, exemplum. Culmina}
roici tepo multa polos radian ti luminecomplenr.Hoc metrum pqft Homerum heroici nomen accepit,
ra .xxiúi. Pythium antea di clum .eo g> Apollinis oracula Mo fun« metro edita.Huic cognatum eft,et qua
Heroícu? fi familiarirer adherens ita,ut fine ipfius pra?fidio nunq id pofitum uiderim.Metrum dafty heu
qñ prima
noiatú Pentametrum^quod recipit fponda?um loco primo,& íecundo,dactylum locis omnibus. Ca-
Pentame talecton ¡n medio,& fine,huius exemplum.l_a?tan turq; piis agmina CanДа choris Huius metri
trfi quot uerfu&auidam itafcandendos aftruunt,utquiñqj abfolutospedes eis inefle doceant.Spondarum
et qb? pe
dibu« có fiuedactylum locoprimo,& fecundo.fponda?um tertio fon per,- quarto & quinto Anapeftu,
(let ueluti fi dicas. Q^uarrite regna poh,quarrite régna poli. Q_uaerice daftylus, regnapo.dactylus
Pentame liqua?.íponda;usritereg.Anapeftus,napoli,Anapeftus.(\uodrañoneeiufdemmetriCnifaUor)
trum elcí minus uidetur eíTe conueniens,cum uniuerfi,qui hoc metro ufi (un t,uerfum omnem in medio.
giacum.
auomo* diuifermc,& duabus Pentimemerisconftare uoinerme Q^uarum prior dactylum,fiue íponda;
ofeandi um heenter in utrao^ regionerecipit.Pofterioriolosdaftylosinutraqj.Hbc autem, & íuperius
debet metrum ,ubüuncta fuerint.Elegiacum carmen irocatur.Heiosnamqjmiierosappellant grajei,
Élcgus
uniíe & huius modulatio carminis miferorum quxrimonÍ£congruit,ubi prior ueríus Hexameter fç
quens eft pentameter; Q^uo genere metri conftat canticum Deuteronomü apud Ha?hreosfCeci
ApíalmosCX VIII.&. СXLl 1 1 1.eíTe ícripros. Nam qj hbrum beau iobémplici Hescam«
Elegíad
uet-fas de, trjQÍcriptumeflea.TeuerantObferuandumeftautem in carmine Elegiaco,nequid unq de fen?
coma» fu ueríuspentamc:riremaneatinexplicatum,quodinfequentiucrfuHexamcno ieddanrc>Ced
uclutciqj
 DE METRIS CXX
uel merque fenfibus fuis terminen uerfus,u t fedulius,Can temus focii domino,cantctnus hono
rem,Duîris amor Chrifti perfoner ore pio,Vel fibi mutuo prior Hexamerer,ac Pentameter
íubfequens,prout poets placuerir,conferuntur.Iuxta illud Profperi, folus peccator ieruit ma
le, Qjii licet ampio utatur regno, fat mifer eft famulus. Nam fcquentes uerficuli,& fi his fiint
fubiefti,fibimer funt rñ inuicem coniuncti,& íecundus primo dat fupplementum.Seqmí enim
Cum mens carnali nimium dominante tyranno,Tot feruit fceptris debita quot uiriis.

P"Qjwt fit optima Carminis forma. Capitulum. XII Г. Hnrame

|T ueroin Hexámetro carmine Concatenatiouerfuum plurimorum íoleteflegratifll' Sf^Ä
jma,quod in Ararore, & fedulio frequenterinuenies^ododuobuSjtiiodotribus^o- forma*1*
ldoouatuor,aut duinqueuerfbus,nunquamfex,uel feptem,ueleriam pluribusad inul qoe.
cem connexis,Qjialeeftiilud, Loti íodomxmmentechaos,dumreípicituxor,Inftatuá mu
tata falis,ftupefafta remanfit. Ad pœnam con uerfa íuam,quia nemo retroríum,Noxia contem
ptinitas diícrimina mundi, Aípiciensíaluanduscrit,nec debet Araror,Dignum opas exercens ,
uultum í fuá terga referre,& Arator,íura minifterii íacrisaltarib" apri,In feptem fecuere uiros
quos undiqj Ieftos,Lcuitas uocitare plácet,quam Iplendida ccepit,Ecclefi* folgere manus,qux '
pocula uitx,Miíceat,& lárices cum fanguineporrigitagni. Verum huiuímodi cónexio fi ultra
modú pcedat, fáftidium gignit,act*diii Hymnosuero,quos chotis alternannb'canereopor
tet,neceífe fingulis uerfibus ad purum eflcdifhncTos,ut uinrocs Ambrofiani,Opría átuerfus
Daftylici,ac pulcherrima pofitio eft,cum primis penulrima,ac mediis refpondent ultima, qua
Sedulius frequenter uti confueuit.ut Peruiadiuifi patueruntcrrula ponti ficca peregrinas ftu-
pucrûtmarmora plantas, Edidic humanas animal pecualeloquelas. ítem Pentametro,Digna
tusnoftrisaecubitare toris,Rubra quodad pofitum tefta miniftrat holus, Nee tarnen hoc con- Hymní
tjnuatim agendum,uerum poft aliquot interpofitos ueríus.Si enim íemper uno modo pedes ¿^^¿2
ordinabis,& uerfus,tamen &fiopnmus fitíhtus,ftatimuiIeícit.AIiquandouerfumnominib° bene
tantum perficere gratum eft,ut Fortunaras, Lilia, Narciuis,uiola?,rofa,nardus, Amomú, Oble
¿rant ánimos gramina nulla meos,Qjiodidem,& in propriis fàcitnominibus,Sarra, Rebeo-
ca,Rachel,Hefter,Iudith,Anna,Noen ue.Quamuis prscipue culmen ad adra leuent. Fecit 8c
in uerbis.61anditur,refouet,ueneratur,honorat,obumbrat.Et locat in thalamo membra púdi
ca íuo.Studendum eft praeterea metricis quantum ars decoro non obfiíbt, ut mobilia nomina
fixis prxponantur.Sed ne continentia nomina coniunftim ponant, uerum íterpofita qualibet
alia parte oratioms. Mi eis in im mitem uirga eil animata draconem. Prius pofuit miris,ç* uirg»,
prius immitem q draconem.fed & hoc ducreram eft,interpofito uerbo eft animate, non quod
hsc íemper obíeruari necefle fit,íed quia cum fíunt decore fit. Nam & Proíper permurato hoc
ordine fecit uerfum decentiflimum. M oribus in fanchs pulchra eft concordia pacis. Rex ca-li
aeterni ftabilt regit omnia nutu,Necmuiatuario tempore confilium. Et Lucanus poeta uerera*
nus,CaHàris & Pompei prxlia deferípturus ita ineipir, Bella per Aemathios plufquam ciuilia
campos, Iu%daram icelericanimus,populiimq;po:entem Infuauiftrici conuerfum uifeera
dextraCumquefuperba foret Babylon ipohanda rropheis Aufoniis,umbraqjertaret Craftus
inulta,Bellageripiacuit nulloshabituratriumphos, ..nur. ■ ,,/y¡ ~ти>гчт

yDc icanfionibus,fiuecarfurisuerfusHeroici, Capitulum. XI III. H<rofcl

carminif
Canfionum au tin uerfibus funtfpecies quatuor. Coniuncb,difiuncb, mixta, diuifa. fcanfióe« -
Coniuncta,quz ceteris laudabilior habetur,illa elfyibi nunq pes cumuerbo finirur,In quatuor
mortale nihil mundi compage tenet*,difiuneb,ubiuerba cum peeübus terminant, ut
eft.Hzc tua (unc,bona (unt,quia tu bonus omnia condis.Quam uerfifications fpem rariilime in
uenies,nam & fi non poil duos,uel tres pedes fyllaba uiperfuerir,qci' Pentimcmerim , & Hepti
tnemerim uocan r,ratus haberi uerius nequit,fic ut hie poft duos pedes funt, poft tres cum Гире
reft mixta (canfio,qux utrunqj in (e habet,u t in quibuldí cóiun¿tus,in qui buida него (eparatus
fît uerfus ,ut Nobis certa fides xternx ífzcula laudis, Paci ficus Oeus in numep fi prolis adoptac
diuifa ciljubi primi tres pedes concatenan inter le a reliquis pedibus leparan funt, inde Dei ge-
 BEDA
tutrix pía uirgo María corufcatt& Profper,Corde patris genitum ercat,&regit omnia ucrbíí,
Cefure Nee minus csíuraru intuendus eft ftarus,qua* & ipfa? func quatuor,Pentimemeris,Heprimeme
quot:K rís,Catatritontrocha'nm,Bucolicerome,Pentimemeris ubi poftduos pedes inuenirur femipes
que
Pentime* qui uerfum diuidat,& partem terminet orationis,ut Cum íua gentiIes,Hcptimemeris ubi pcft
men's tres pedes inuenitur fyllaba,ut Cum fuá gentiles ftudeant,dicb aurem Pentimemeris,& Hep.
Hcptíme timemeris gra?ce,quafï femiquinaria,& lemifeptenaria, Q^uiacum perSponda?os fiunt,hxc
mens quinqué fyllabis,illa confiât feptem,& in hac quinta fyllaba Semipedem,in illa tenet feptimam
CatatnV Catatritontrochanim ubi tertio loco inuenitur Trocha»us,non quod in medio uerfu eíTe poffic
tontro- Trocha»us,íed fublata de daftylo fyllaba remáet Trocha?us,Grandiíonis popare modis. Bucoli
cheura cetóe ubi port quatuor pedes nó alicjd remáet,Semp prícipiú fceptrú iuge gloria confors, Chri
(tus erat panis,Chriftus petra,Chrift9 in undis, Q^ua: exfura íde nomé habet, quod í Bucolicis
Buofictf¿ faípe íueniat*. í té ubi poil duos pedes fupeft fyllaba,cóma dicií,ubi poll duos pedes nihil remáet
tome; Colon uocat*. Q^ua? tñ nomía apud oratores indifferenter póunf\q integra fententiá Periodon
Comma appellant,partem aute Cola,& Cómatadicunmr,ut puta, Suftmetis enim, figs iras in frruitü'
Colon tem redigit,Colon eft,Si quis deuorat.Colon eft,Si quis accipit, Colon eft, íi quis extollií, &
Periodos estera uíqj adplenam fententiá Cola funt,&Cómata,Plena aute fententiá Periodus eft. Inter*
pretaturaút Colon mébrum,Commaincifio,Periodus cJaufula,fiuecircuitus.
P"De Synalipha. Capitulum. XV. .
fynaîiphe Ynalipharum quoque commemoranda ratio eft,quia nónunquá ultima breuis'fyl
qd:S¿un laba,uel partícula fyllaba; uideturab(umi,unde fynalipha gra?cediciturquafi quo
dam íaltu tranfmittens.Fitautem duobus modis, quod cum aliqua pars orationis.
autinuocalemliteram,aut in.M.coníonantemdefinit,incipienteauocaIifequente
parte orationis, Illa qua? fequitur pars orationis pra?cedenrem,uel literam uocalem
uel fyllabm?qua- in. A.defíerat,fua uocali abfumif,quod dico huiufmodi eft. Arta шз eft uera?,q
ducit ad atria uita?.ícanditur enim ita,atra ui.Da¿rylus,eftue,fponda»usintercepta. A.fyllaba per i
íynalipham abfumitur, et partícula ryliafca»,cum dicit,ut Proíper. íumite qua? magna adpoluic
fapieritiamenfa?. fcandítur enim ita.fumite,Daftylus quarmag. ípondaeus,nadpofu.Da&ylus
abfumpta parte fyllaba» per fynalipham.Item parsíyllaba;,qua?in.M.defierat,Synalipha inter- .
cipitur,cum dicir.ívíullus enim eft infonsíolaformidine poena*. Q^ui £ancbm,&iuftumnon
amatimperium. fcandítur enim ita. Nulluse. Daétylus.neftin. fpondxus. abforpta.M.per
fynalipham. Item Qui fane, fpondaeus, & iuC fponda-us. abíumente fynalipha particulam íyl
labar.um.Item tetrafyllaba,qua» in.M . terminata eft, per fynalipham ítenit.Cum dicit,Magnu
praefidiumeftfacrolibaminepaíci. ficor participis crimina nulla premút. (canditur.n.fic. Ma
gnum. fponda;us,praeíid¿.Daftyluseft,fa.fponda?us.Intercepta.um.íyilaba per fynalipha. Qua;
cunqjergouerbain.m.rerminanturiuxtapofitionem confonantisalicuius defendantur lynali
phairrumpente, íyllabam ultimam autperduntfemper,autminuunt. Excepto cum áb.h.litera
íequens termo inchoauerit.Tunc &.n.in arbitrio poetarum eft, uerum haec inftar forrium con:
fonantium fynalipham arceat. An pro modo íuae fragilitatis. Eft enim longa naturabter in ilío
Paulini,ut Citharis modulans unius uerbere pleétri.Eft breuis licenter in illo fedulii,Vnius ob'
meritum cunfti períere m inores. ítem natura eft longa in hoc Paulini. Difcutiebatouânsga-»
Iea,fcutoq> fidei. Licentia breuis in hoc Profperi. Diuitias iam nunc promiffi concipe regni. Vir
Fidei tute,& Fidei quod cupis éíTe tene.Et hoc (ut fupra retulimus)in ter communes fyllabas сотри
Compre^ tatur.Vbi autem in metris prendo pro prehendo,uel fecla pro fécula legitur,uel ahquid huiui'
di
Seda modi,non eft fynalipha, fed fyricope,qua? fpecies eft Metaplafmi, quia non fyllaba, uel litera
feripta feandendo aufertur,fed nunquam ícriberetur libértate poética prouifum eft,ufide ilium
Moronis uerficulum.Nec rota tarnen ille prior pra?eunte carina. I ta ícandendum elle ratio pro
bat,ut primus fit,Necto... fpondeus,deinde ta tarn en. Daftylus,illepii.Da¿tylus,orprare,Dacly
lus. Adbreuiat enim diphthongon propter uocalem,qua> (equitur,untecarina.Oactylus, et fpó
Víctorí
tí> argmï danis,qu*termirtent.Q¡uis enim audiat Viftorinum docentem ,u t feandamus ente carina. Facie
tes fynalipham in media parte orarionis,quod nunquam fecere priores. Fit autem fynalipha
in omni parte uerfusetiam in extrema,ut Profper. fed rerumauctori nullus coghltus ordo eft.
Fu& poll uexlum iynahpha,qus ad iequenns uerfus caput mtendatjUCPaultnus.Q^ua; decul
omne
 DE METRIS CXXI
omneoperumperimebancimproba/aedaqueOkiceprofpeftumczcantîa^untnamqueuIri
miuerfus ilhiispedes,lmproba1Daftylus,faeda.Spondïus,& prima íequentis per Synaliphl.
Q.ue óbice, Daft y lus.profpecïum,Sponda?us,

P"De Synalipha, uel Dierefi. Capirulum. xyi.

Oniun ftionem etiam ,foIutionemque iyllabarum,quam grxci Epifynalipham,& Die DiercRs

U; refîn uocantjubi necelTeeftJicitamfciremetn,cumdecet,coniur)ftionern, uidelicet,
qua» dux de tribus iolutionem,qua?clua? de una fyllaba efhciuntur coniunéliones,a?difi
cant,ie&aque incexunc abiete coftas,Et cuftodes fufferre ualent. Labat ariete crebro. Ianua, &
Tenuia neclans per caelum uelleraferri. Abiete quatuor fyllabas habet breues,ftringe illud,&
fit Ab poiîtionelonga,quia.A.uocalis définit in.B.excipirurab. Lloco coníonantispofíta. fie
Sí Ariete naturaliter breuiseft.A.iunge.Radipfam.I.&.E fibimet,&fir.Ar.fyllnba pofítione
longa,quia fequitur.I- loco confonanrispofita.ítem Tenuia.ftringe ten.& fac. V.cótonantem,
& fie de Tetralyllabo facis Daftylum triiyllabum,tale eftr Et fluuiorum rev Aeridan us. Fluuio
Anapeftus eft,led fi facis ftringendo unam fyllabam.FIuu.alreram.io.efhcisde Anapefto (pon«
da?um, Haec coniunftio,fiue (olutio Gepiusin.l uel in. V.literis fit,Quarum & in noftranb9 рое
tis multa habesexempla,ut Paulinus,fim profugusmundi tanquam benediftus Iacob.Fortu-
natus, Dirigit & iacob terra beata (acros.Hic.I.&.A.difcindit.illecongutinat, Item paulinus
Parienbus nouitas Iatet intus operta uetuftas, Parieti, Daftylum fecit de Proceleumatico,con
glutinatis contra naturam.A.& R.inunamíyllabam.I.& E in alteram, Item fedulius didin»
cbs,V",&,A,Cuius onus Ieueeft,cuiusiuga ferre fuaue eft, Item Profperconiunftis,NecChri
íh,& templo fuauior exit odor, Item Paulinus diuifis,V,&,I,iuxtanaturam, Conícia íeruitii _ .....
quid geíTerisa&cuitandem,Fortunatus,connexisiuxtalicentiam poeticam, Cui tarnen hoc додщ y
opus eft cum uirginitatis honore, Vt placear fponfo mens moderata iiio,Item difiun ftis in alio
pronbmine Paulinus. Cumfubito autilliscorda hoftibus,authuicora.Proiper conglutinatis
Huichomo,firecT:efamulatur,prox,imusr«ret.Maro.E.&.I.coniunftts,Tytirepafcentesaflu ffiÊ^J*
mine reice capellas,! tern alibi feiunftis iuxta naturam.Reicenemacuhsinfuícetuellera pullis ш*
IungitCnifàllor)& Paulinus eafdem,ubi ait. Aft aliispiftis accenduntluminacereis.Nifi fbrte
Daftylum in ultima uerlusregione contra morem poiuifledicendus eft. Recipit &.R.htera R«|fafo#
folutionem,quamuisordine diffimili.Ibienimdifciiîîs,fiueconglurinatisuocalibus,fyilabacô дР°? **
ttanaturam,autadcrefcit,autinterit.Hicautem eauocali,qua? nequáquam adfcripta eft,in fono
uocis adiumpta fuper adcrefcere tarnen íyllaba confueuit,ut illa.Continuo ftacuunr terdena ar
gena,&PauIin9.Etfpaciicoepere,etculminisícrementa,etruríus,ficj)pe,ficlonge,ficculmía
respergebatEtprudens inPfychomachia,Dixerat,&la?ta libidinis interfecta», &idc ieadem
Palpitât, atqueadituipiramnns intercepto. Ñeque enimin quinta regione uerfus Heroici fpó Spondee
da?um poneré morís erat,(ed ira tarnen uerfus huiufmodi îllos feandere uoluiflêreor,ut addi' quinto
tain íonouocali quam fenbebant Daftyluspotiu» quam exifteret .ípondxus, uerbi gratia, ?!£!ЭК£
Intericepto interementainterefa¿ta;reíperigebat,& per fynaliphamdenarigentijQ^uod ideo
magis.R.literam,quam estera: coníonan tes pa tiuntur, Quia qua? dura? naturaliter lona t,duri'
orefficitur,cumabaliisconfonantibus^xcipitur,atqueidéo íonuseiuocalis apponitur, cuius Arígentfi
temperamemtoeiusleuigemr afperitas,Quod etiam in cantilenis, &ecclefiafticis Пере inea- ** arBcte
dem. R.htera faceré confueuerunt,qui Antiphonas,uel Re(ponforia,uel cartera huiufmodi, q
cum melodía dicuntur,rite docere norunt, ted & hoc commemorandum ,quia cum nomina,
qua?in.ius,uelqua?in.ium.terminantur,dtio.r genitiuö habere debeantcafu duarum xqux fyl
labarum,Metrici nonnunquam ineodemgenitiuocafuunamiyllabam ponunt pro duabus,
uel ablata,uidehcet una. I de duabus,uel ambabus in unam fyliabam geminatis,quamuis id fie
ri pofle (Donato redante) pluriminegent,DicitenimPauIinus,Obleftansinopem ícníufru-
ftuque peoilii.. Quod fiquisdixerit hic eum more antiquorum Daftylum in finepofuifle
uerficuüjlegat quod idem alibi dicit,Excoluitbiiugis Iaquearum, & marmore fLbri. Excclu. ' •
Daftylus.itbiiu,Daftylus.gifiaque.Daftykis qui eftenim pes quartus aruet. habet enim qua-
moríyllabaslongam,breuem,&duaslongas,Epitritusin Heroico ueriueflë non poteíl forte м «.
Dromedes Q
 BEDA
ergo SpondsBUS eft abfuraente fynah'pha duas uocales fupmicntu unius, quod non facite, od a
gram maticis permiflum ,uei a poeris uíurparum íuenies,tametfi dixeric Fortunaros, Víccri Hif
Prcfctíp panic í urgit ab arce dec us. Cuius fcanfîo uerfus pars eft pra>fati,niiî forte regulam Lucilii fecuti
fupradi/
¿tí lunt,qui Lucilium,& AEmillium ,& estera nomina,qua?. J.ante. V.habenr,non folum in uoea
Antói $> tmojled & in genitiuo cafu per unum.I .fenbi pofle exiftimant
Antoaii
P"Quod & auftoritas fa?pe,& neceflîtas metrum uiolet. Cap. XVI I.
i Ttarnen intuendum eft nobis,quia & auftoritas nonnunquá,et neceflîtas métrica? difei
i plinat regulas licite concern nit.Neceflîras quidem in uerbis, qua; non aliter in uerfu pôi
i pofluntjUt funtea, q quatuorfyllabas breues habent« Bafilica, Italia,religio,uel tres pri
Bafilíca mas breues,ut
procclefia reliqua?,uel unam in medio breuem,u t ueritas. Trinitas,qua? neqj daftylum con
tic« fuetum,nequeSponda?um faceré poffunt,qua?propriisnominibus maxime iolet euenire, hu«
iusexemplum.Italiam iequimur,longam pofuit,quia non aliter Italiam,qnam fWpius erat no-
minaturus,appellare ualebat,nifi aut fyllabam,qua? natura breuis erat, produceret, aut Tribra»-
chum loco daftyli poneret. fie cum de apibas loquens aluearia nominare ucllec, pofuit песет*
rate Antibachium in uerfu daftylico,ieu lento fuerint aluearia uimine texca,& Paulinus. Qui
fîmul hac fanfti pro religione coiflis. Re.contra naturam pro longa poíuit, quia non aliter hoc
Rrlíde nomen uerfus Hexameterrecipereualebat.Taleeít,&Hludeiufdem. Bafilica ha-ciunfta tribus
Bafilíca
Peonpri. patet area cunftis.Nâq$ alibi pro breui ponitur eade íyllaba,dicentc Fortunato, Hic Paulia,Ha
gnes ,ВзГШГГа , Eugenia regnant. His & aliis huiufmodi neceffîtatibus credo faftum, q> de libro
beati lob loques Hieronymus cum dixiffec,cú maxima ex parte uerfibus hexametris apud Hz
breoseifedefcriptö,addidit.Qui daftylo. fponda?oqj ocurrentes .ppter Idioma lingua; crebro
recipiunt,& alios pedes eorundé qdem tempos ,fed nó earundem lyllabaç?. Auftontate aút со
temnirur regula grámaticoj^utSedulius m claufulacarminis, cuius íupra memini, cumdixif-
fet.Gtia magna patri femp tibi gloria nate,(ubdidit.Cú fanfto fpiritu gloria magna patrUpúsn.
prirriá fyllabam habet lógam ^unde uera fcanfio uerfus iftius ha?c eft.Cú fanc.Spondxus,tofpiri.
antibachius,nó daftylus,fed poeta,ut gloriam fanfta>,& indiuidua* trinitatis clara uoce decanta
ret,neglexit regulam gramática» difpofitionis.Idemipfe in carmine pafcali. Sic aitipfe docens
ego in patre,& pater in me eft.Sic ait.daftylus,ipfedo.daftyl9 cenie. trocha?us.gimpa.fponda?us
ablara,0.perfynalipham,fifcandereuisceniego,& faceré daftylum contra morem ipfiusfe-
Sriultí' dulii, quern per omnia feruauir, & agis unmmums (ret uocalis altera fuperuenienteuoca*
uerfus li de fons. Idem in eodem opere. Clarifica dixit nomen,cuiusmagnaquc carlo. In quoutue^
licétíofi ritatem dominici fermonis aperrius cómendaret, poftpofuit ordinem difciplina? ixculans . Idc
i terum. Scnbitur & titulus hie eft rex Iud*oçj. Q^uod quomodo icandendum iudicauerit,ui
deat,quipoteft,uuum Iuda?orum duos fpondzos, quinta Äfexta regione contra morem, an
folutis iyllabis, iuxta quod íupra monftrauimus,dactylum fieri uoluerit,& fpondanim.

У Vt prifci poeta; quatdam aliter q moderni pofuerunt. Cap. XVIII.

Am & in exemplis antiquorum inueniuntur aliquoties duo Sponda in fineuerfus
ficut & duo daftyli nonnunq,ut funt ilia Maronis. At tuba terribilem fonitum j>-
cul excitât horrida,& Aut Ieues ocreas lento ducunt argento. Q^uamuis hoc rarilfi
Vírgffli У meinueniatur,nifiitaordinatum,ut&daftyli,quiinfineeft,ultimalyUaba pcrfy*
locu» nalipham iequenti ueriui iungatur,& fponda?us,qui in quinta regione eft.RJiteram habeat al*
teri con ionan ci uel pra?pofitam ,uel Íubieftam ,cuius duritia per adieftam uocalem leuigara,da'
ftylus reddatur in (ono,cum pateat fpondeus in icripto. Q^uod utrunqj utfiat,exemphs fupra
monftrauimus, qui [6c aliis in métrico opere regulis multum libere uteban tur, quas moder
ni poeta? diftinftius ad certa? normam diftinitioms obferuare maluerunt. Nam & uocalem bre*
uem ,qua?. Q^ .&. V.ec uocali qualibet exciperetur,uoluere efTe communem ,ut Lucretius.Qua?
Vírgilii calidum faciunt aqua? taftum,atqi uaporem,& uocalem in fine uerbi breuem,qua? exciperetur
fíccneiofa a contenante & liquida.Inter communes fyllabasdeputauere,ut Virgilius. Aeftuiq$, pluuiafgj
ßc agentes frigora uentos,& fibilantum aura? pnmum afpera filua. Lappa?qj tribuliqj,abiîn t,fu-
gepabula
 DE METRJS CXXII
ge pabula feta, Qjiöd nue porex in eadem parte orarionis(ut fupra docuimus)magiffieri opor
cere décernant; Idem ueealem in fine uerbi correptam,qu£ exapitura litera.^, inter comunes
fyllabas deputauit,ut Euh. Zephi riqj tona t domus,qui eadem libértate Synahpha utdbatur. fi Wi
dern &.М.иЬпю1ик m fine uerbipofitam a fuperuenientis uocalis aiîumprione referuauit, uc
Sit pecori,apibus quanta experienha parcis.Ec longam cum uoluit,breuiauit, ut Et Iongum for
mofe uale,uale inquit 1оШ,& Credimus,an qui amant,ipii fibi (omnia fingant? & diphthógó *'
reíeruauit,ut Vila moramfecerenecfc Aoniae Aganipps,cteandem breuiauit,ut ínfula: Ionio í
magno. Quae cunfta pofteriores poetas( ut dixi) diftinftius obferuarereperies.

P"De Metro Phaieucio. Capuun. XIX.

Erum â Metro Heroico,quae uidebantur traftauimus.Libet Se aliorum genera me

trorum ea duntaxat,qua> magis ufui habere reperim9,parumper commemorare. Eft
igitur Daftylicum metrum.Phaleucium Pentametrum,quod conftat ex fpondxo, phalru*
Daétylo,& tribus TrochsiSjhuius exempIum.Cátemusdomino,deoqj noftro. Cui tium car¿
gloria cum honore polens. mea
Sefe magnificis decorat aftis, Dum currus céleres AEgyptiorum
Junáis equitibus,grauiq$ turba» Rubri marmoris enecat fluenris.
Adiutor ualidus тех íaIuris. Plebem de medio tulit profundo»
Curtos & genitor,falufqj uera, Hie eft hic dominus meus, & altor,
Jpíum conípicua facrabo laude} Qui eft progenitor mei parentis.
Jpfum arduis uocibus fatebor, Qjii bellum cuIit,obruit$ fortes,
Dignus nomine,quoddeus uocatur.

fDemetroDaftylicoSapphico. Capfum. .XX.

ШЕегй Daftylicum fapphicum,Pentametrum conftat ex Trocharo, fpondato. Daftylo
duobus Trochans,cui metrópoli tres ueríus additur femis heroici uerfus. Hoc metro
(anftusantiftesPaulinusfextumbeatifelicisconfenorislibrumcompoiui& Cuius prin
cipium eft, lam ne abis,& nos properam relinquis
Quos tarnen íola regione hnquis, Semper adnifa fine fine, & ru.
Mente futuris.Et paulo poft dicit, Sicut A Egypto pereunte quondam,
Noftis,& denße tenebris operta, Q^ua dei uiui iacra gens agebac
Luxeratorbi. Qux modo in toto ipecies probatur
Orbe cum fancbe pia pars fidei Fulgeat Chrifto reliquos tenebris
Obruat error. Sic meo qua fe foret aftus ora
Cunftam tete dominus fecundec Donee úptata patria uehatur. Ixtus ad nrbem

fDe Metro Tetrámetro Catale&ico. СарГит. ХХГ. Tetrarae

I Etrum DaayIicum,Terrametrum,Cataleflicum conftat ex Spond*o,Daftylo,Catale Catakcti
V^j/lllfto^DaftyloiSpondaeo. Qjiouiuseftfanftus Ambrofiusin precarionepluuia?,cuius сцт
Iexordium hoc eft.Squallcnt arua íoli puluere multo.
Pallet ficus ager,terra fatifcit. Nullus roris honos, nulla uenuftas.
Quando nulla uiretgraria florum. Tellus dura fitit nefcia roris,
Pons nefcit aquas, flumina curius. Cuius finis hie.
lam cajos referes, arua$ laxes. Fcecundo placidus imbre rogamus.
Habraam mentis impía Gecla Donafti pluuiam,nos quoqj dones.
■l dem uerfus eft eodem metro in poftulatione ièrenitatis,quod ira incipit.0 bduxere polum nu
bila cxli. a bfconduntrç diem Sole fugato,& ita finit. Iefu parce tua morte redemptis. Prior di*
luuium permutarías.Vt mundaret aqua crimina terre. íed mundara то (anguine terra eft. Гат
nunc immùTa ferens ore columba-Ramum pacifere munus oIiux.Exutas liquido flumine ter*
cas. Lxto fignificctlapfa uolatu.
Diomedes Q„ ii
 BEDÄ •-"
P"De Metro Iambico Hexámetro. Caplum. ХХ1Г
Ermm Iambicum íenarium recipic Iambum Iocis omnibus, Tribrachumlocisonv
lambíais mbus,pra?rer nouiflimum.Sponda;um,Daftylum,& Anaprftum loas tantiim m.pari-
(enarius bus.Pyrrhichium loco ranrum u!timo,quo nobiliflímus Hiípaniarum fcholafticus Au
Auielius rehus prudens clemens ícnpnt proœmium Píycomachia»,idcft libri, qu«e de uirtutum, uuioru
piudens
qj pugna heroico carmine compofuir. lea enim inchoac'
Senex fidelis prima credendi uia Abram bea ti íeminis (eras pater.
Adiefta cuius nom en auxit íyliaba. Abram parenti diftus,Abraam dco*

P"De Metro Iambico Tetrámetra Caplum. XXIII.

Etrum Iambicum Tetrametrum recipit iambum locis omnibus, Spond;cum lo»

eis tan tum imparibus,quo ícriptus eft Hymnus Sedulli, A (olis ortu cardine.Et uí
qj terrae limitem,fed & Ambrofiani hoc maxime currunt.Deus creator omnium
lam furgit hora tertia. íplendor paterna? gloria:, Ae terne rerum condi tor,& carre
ri perplureSjin quibus pulcherrimo eft decore cópofitus Hymnus beatorum mar
tyrtim,cuius loca cunfta imparia Sponds-um, Iambum tenentparia.Cuius principium eft. Ae-
terna Chnfti muñera, Et martynim uiéTorias,Laudes feremesdebitas,La»tis canamtis uocibus.
Recipit hoc metrum aliquoties,ut feripíu M allius Theodoras, eriam Tribrachum lods om
nibus prêter nouiflîmum,DacTylum,ec Anapeftum Iocis tantum imparibus,unde eft Geriôaeae
gigasíubfrantia»,Alacris ut curratuÍ3m,ca;rerorum rara habesexem pía.
y De Metro Anacreonria Caplum. XXIIII.
Etrum Iambicum Tetrametron Colophon,quod Anacreontion dicitur,recipic Ana
M peftum ,duos Iambos,& íemipedem,quo ufus eft Proíper Tyro in prícipio exhortado
tionis ád coniugem ita di cens, Age iam precor mearum.
Comes in remora rerum, Trepidam,breuemqj uitam Domino deodicemus,
Ccíeri uides rotatu Rápidos dies meare, Fragililqj membra rnúdi
Minuiperirelabi. Fugithoranechodienemus, Neo¿ fiuxahabentrecuríú
Cupidafqj uaná mentes Spe trahunt inani Vbi nunc imago rerum é,
Vbifuntopespotenrum, Quibusoccupare captas Animas fuit uolupras.
yDt Metro Trochaico Tetrámetro. Caplum. XXV.
Etrum Trocha?um Tetrametrum,quodapoetis gra?cis,& Iatinisfrequentifiíme poní
tur,recipitIocisomnibus Trccharum fpondanim omnibus pra?ter tertium.Currirau-
tem alternis uerficulis,ita ur prior habeat pedes quatuor.poírenor pedes tres,& fylb
?am.Huiiis exemplum totusefthymnus illepulcherrimus, Hymnum dicat turba fratrum,
Hymnum can tus perfonet, Chrifto regí concinentes,Laudesdemus debitas.J n quo ahquan
do, & tertio loco prions ueríiculi íjpondxum reperies,ut Factor carli,rerra; factor, & orbis,
Purga lepra: morbos. '. -, "„
P'DeRythmö. "'• Capfum. XXVI.
Асе de metris eminentioribus commemorafle fumciat,quorum exetnpla copiofio
ra apud feriptores inuenim9. Pra?terea funt metrorum genera pplura, quae in libris
Cenrimetrorum fimplicibus monftrata exemplis qfqua;cupit, repenet. Reperiun-
Porphyri turqua?dam,&ininfigniuolumine Porphyriipoera»,quoadConftantinum Au«,
us poeta guftum miiTo,meruit de exilio liberari.Qua? (quia pagana erant) nostangerenon libuit. Vide»
Rythme
quid tur autem Rytfimus metris effe confimilis,qui eft uerborum modulara compoímo non metri
ca ratione,fed numero fyllabarum ad indicium aurium examinara,« fünt carmina uulgahum
\ poetarum.Et quod Rythmus per fe fine metro elfe poteft.Metrum uero fine Rythtno effe no
poteft,quod liquidius ita diffmi tur. Metrum eft ratio cum modulajione,Rythmus eil tnodula
no fine ratione.Pleruncg tarnen caiu quodam inueniesenam rationem in Rythmo,nóartificii
porte uiü moderarione íeruatam , íed fono, & ipfe modula rione ducéte,quem uulgares poeta; necefle eft
gates ruítice,dofti faciantdofte.Quomodo ad inftar lambici metri pukherrime faâus «fthymnus
ille
 DE METRIS ХХХШ
Ше prafdarus. Rex a»terne domine. Rerum creator omnium. Q ui eras ante íWcula.Semper cu
patrefilius,&alii Ambrofíani non pauci.ítem ad fot-mam metri Trochaici canunt Hymnum
de die in diem per alphabetum. Apparebit repentina.Dies magna domini. In obicura uelut no
ee.Improuifosoccupans.In tremendo die iudicii.

P"Ouod tria funt Genera Poematum. СэрГт. XXVII.

Ane quia multa difputauimus de Poemaribus,& metric commemorandum in cal- Poematfi
ce,quod Poematis genera funtma,autenimaâiuum,quodgrxci Dramaticen.,uel Bener*
imitatiiuim,quod Uli M imiricon appellant. Autenarratiuum, quod Exegematicô,
uel Appangelticum nuncupant.Autcommune,uel mixtum, quodgrarci Ca?non,
., uel Miflon,uocant.Dramaticumeft,uelaéHuum,in quo perfona loquen tes intro»
ducuntur fine poeta? interïocutione,ut fe habent Tragoedi*,& fabula?. Dram a enim latine fabu
b dicitur,quo genere fcripta eft. Quo te M oeri pedesian quo uia ducit in urbem /^uo apud nos
gemina cántica canticorum ícripta funt,ubi uox alternans Chrifti,et ecclefia*,tametfi nô in hoc
mterloquente fcriptore manifefta reperimr.Exegematicum eft enarrañuum, in quo poeta «píe
loquitur fine ullius interpofitione perfbna»,ut fe habent tres libri Georgia tori, & prima pars
quarti. Item Lucretii carmina,& his fimilia.Qjio genere apud nos ícriptxíunt Parabola; Salo
moms,& ecclefiaftes,qiuein fualingua,ficut& Pfalterium metro confiant efleconferipta. Car-
non eft,uel M ifton,in quo poeta ipfe loquitur,& perfonz loquentes ítroducunf,ut fuprafcrip
ta I liades,& OdifTea Homeri,& Aeneis Virgilii,& apud nos hiftoria bead Iob.Quáujs hxc in
fua lingua non tota poetics ,fed partim rhetorico,partim fit métrico, uel Rythmico fcripta fer-
monetize tibi dulciflîme fili,& ConleuitajGuthberte diligenter ex antiquoni opufcuhs fcrip
torum excerpere curaui,& qua? fparfim (cripta ipfe diurno labore collegeram, tibi collecta ob'
tuli,ut quemadmodú te in diuinis literis.ílamtifqj ecclefiafticis imbuere ftudui, ita & in métrica
arte,quae diuinis non eft incognita libris,te (blerter inftruerem. Cui etiam de figuris, uel modis
locutionem ,qua? a grecis Schoemata, uel Tropi dicuntur,paruum fubñcere hbellum,nó incon
gruum duxi,tuamqj dile&ionem fedulus exoro,ut leftioni operam impenda!, lUarum maxime
literarum,in quibus nos uitam habere credimus fempitemam. Vale».
г
FINIS

rNICOLAVS PEROTVS DEGENERIBVS METRORVM.

•v.

Prefario.
Ihil a te iucundius nobis potuit iniungi,quam ut de ratione metrorum conferí-
beremus,nam & beneficio rao in illam dulciflimam xtatem uidemur reuocatx,
qua decimum ante annum his ftudiis una operam dabamus, & rem fecimus,ni
fi nos fallí с opinio,q plurimis non modo adolefceti tibus, uerum etiam proueftis
unhffimam.Itaenimtandiuha»carsabolitaerat,penimfq;reftin¿ta, utuel nullus
extaret aucTor,qui de ea re traderet,uel fiquis fuperat,adeo médoíus,corruptufq$
eflet,ut multa in his difcerentur, quae nefcuTereftius fuifTet. Libuititaqj expend
quantum auftoritatis apud noftros horn íes ex his ftudiis haberemus,qq non lateret nof,cfíe nó
nullos,qui in capefcendis bonis litteris ita obfurduerunt,ut fimulacemanat noui aliquid, etiam
ab eruditis uiris,non modo a noftris fimiIibus,quod ab illorum opinionibus,quorum doftrina
iunt imbuti,difcrepet, nonfolumidcontemnant,fedacerrimis etiam uerbismfeftentur. Ve
rum his quidem perfuaium uolumus,pluris nos faceré duorum ,aut trium erudi torum iudiciu,
q mille fui fímilium ineptiffimasrepraehenfiones.Comparari enim non rememoran (ententias
cupimus,nec publicum laudam9 confilium,in quo nihil eflê ina?qualius confueuit q ipfa arqua«
litas,nam cum impar prudentia fit,par omnium eft auétoritas. Tibiigitur hunc librum, cuius
uoluntate hanc prouinciam fufcipimus lacobe dicamus,in quo fere omnia metrorum genera
a nobis comprehend funt,ac ueluti per manus tradita. Qjiz in re, incrdibile diftu eft,quos fii
ftinui mus labores,adeo quippe omnia non folum prarcepta,uerum etiam pedum ,ac metrorum
Diomedes Q_ iii
 i .:/. NICOLAVS ГI ' ! PEROTVS
nomine corrcpta сглп t,ut necefle fucrir,compIuris non folum larinos, uerum etiam grecos ad
ea comperienda libros euoluere,noua quoqj excmpla inueiliganda fuere,mulra étnoftro marte
componenda ¿quod fi unq euigilat? a nobis no«fres,& epota fuligo lucubrariôum,ac fudae? UC'
(les frudusaliquidpepererum,ampliiïïmum uidebor laborum meorum premium confecutus
Si uero rem potius fcom bris(ut aiun t)ac thure dignam compofuimus,tarnen hoc nos maxime
confolabuur,cpmorcmgciïïmusuoliintanti№,quemobegregiamindoIem, (uauiffîmosmo"
res,excelfum,dulce,crudirumqj Ingenium tan tum dihgimus,quantum alium neminem, tarant
SC amore tuo uoluptatem capimus,ut nihil iam fine te nobis dulce eíTe poflit, neclongiora no-'
bis uiuendi ípacia dari uelimus quam dum tecum fideUffime,armciffimeqj uixerimus. Vale»
r

fDe pedibus, Capfum. Primi

.■-•■*. •'
! Es eft métrica conftruftîo fylIabarum.Eíl autem pedibus hoc nomen iditum a fimi-
litudine pedum corporis. Nam ficur pedibus moueri corpora uidemus, ira uerfus
i ipfi,cum ícanduntur,quibuídam quail pedibus uidemur incedere Verum larini qui
_| dem hoc nomen,ut alia plcraqj a grecis fum pfer,nam quod illi -croortáV. nospedes di
cimus,di¿ti autem pedes funt ob «qualitatem quandam,acueluri conuenientiam moms, hoc ê
«V9 To» e« To Ca« vu, mntationc e litera; in tar frequentiffime ufurpatur a grecis. C«iv«7v autem nó
tarn ire fignifica t,q cum quadam racione,& ueluti armonía moueri, unde 8i .*
dicun tur ,neqj me latet aIios,qui aliter íen tiant,& in primis Ariílotelé,<j «tro Te* -airöv Tt'¿d\a.r
exiftimat,fed nos uulgarJorem hoc loco opinionem fequi maluimus.
Y Pedes omnes duo de triginta numero elfe confiât, ex his quattuor diflyllabi funt, rrifyllabi
octo,quadrifyllabi fexdecim.
Y Diffyllaborum primus,qui ex duabus fyllabis conítat,fpondarus dicitur,ut mufz. Secundus,
qui ex duabus breuibus^vrrhichiuSjUt dea. Tertius,qui correptam primam ,(écundam produ>
cram habet iambus,utcHes.Quartus,qui ex prima producía, correpta altera componitur tro«
chauis,utarma> - »
Y Triíyllaborum uero primus moloífus,feu trimacrum ex tribus Iongis conílat,ut uirturi. Se-
cundus dactvlus ex longa,& duabus breuibus,ut iuppiter.Tertius huic contrariufanapa?ftus ex
duabus breuibus & longa ,ut ueneri Qinrtusamphimacrus, ex duabus extremis produftis,&
mediacorrepta,utpalladi.Quinmsamphibrachushuiccontrarius,ut cupido.Sextus bacchius
ex prima breui,& duabus lonps,utquirino.SeptimuspaIimbacchius huic con trarius,uraugu-
ilusOftauus tnbrachus ex tribus breuibus,ut catulus.Hic Chorius dicitur, q>eo frequenter in
choris ueteres utebantur,quemadmodum quoq; moloflus appellatus é, q> eo mem gener odas
in templo Iouis moloffi laudes canere confueuerunt.
Y Qjiadriíyllabarum prim us,qui fpondarus dicitur ,qu3ttuor producías íyllabas habet, ut for
tunati.Secundus proceleumaticus quatuor breues,ut philofophus. Tertius paeon primus ex pri
ma longa,& tribus fequentibus breuibus conílat,ut tartárea. Quartus paeon fecundus ex prima
& duabus ultimis breuibus, fecunda longa,utdiremimus.Quintuspa?on tertius ex penúltima
longa,& caeteris correpns,ut dirimatnus.Sextus paron quartus ex tribus correptis, & ultima p*
duaa,ut dinmerenr. Septim us fonicus a maiori ex duabus longis,& duabus breuibus, ut déme
trius.Oftauusionicusa minori huic contrarius,utdiomedes. Nonuscoriambus extremislegis
& mediis breuibus,ut aethereo.Decimus antipaílus huic contrarius, ut alexander . Vndecimus
diambus ex prima,& tercia breui,reliquis produe>is,ideil ex'duobus iambis connexis,ut placéi
ci. Ouodecimus dicrochaeus huic contrarius,hoc eíl ex duobus trochans compofitis,ut dulció«
ris.Tertiuídecimus epitritus primus ex prima breui,& fequentibus longis,ut Ariílotcles. Quar
tuídecimus epitritus fecundus ex prima longa,(ecunda breui,fequentibus item Iongis, ut euri-«
medes.Quintufdecimus epitri tus tertius ex pcultimabreui,reliquisproduclis,utdemo(lhenes.
Sex tufdccim us epitrims quartus ex ultima correpta ,preceden tibus produ¿Hs,ut Confiantinus.

P"De Metro. Capíum .II.

"¡' Metrum
 DE METRICA > RATIONE CXXIIII
Etrum eft connexio quidam ,atqj ordinario pedum ad delecîationem aurium in
uenta.Merro accidunt fèptem,genus,fpecies compofitio,cxfura, magnitudo,fi
!" gura,&depofitio. Genusmetnappellamusmutuam contrariorum iunéturam,
& ueluti quandam inter feaftinitatem,ut fi daflylum anapa?fticoconiugatur,cu- •
ц ius cóiuncturx tres fpecies funt. Prima diadicum trifemum a grxcis dicitur,ur tro
chaicum,& iambicum.Secunda diadicum tetrafemum,ut daftylum,& anapxfticum, & cho-
riambicum.Species mecri dicitur qualitas métrica ,per quam fpecies ipfa conftrui tur, uc rrochai
cum anapxfticum.Suntautem metroç? fpecies decem,trochaicum,iambicum,daftylicú,anape
fticú,chbriambicum,ionicum a maiori,ionicum a minori, pxonicum, anapsfl icû, & anacreû
ticâCompofitio eil ipa difpofmo pedû per quanTdifcemimuf fîmplex ne,an côpofitû id metçs
fit. fîmplex náqj eft,cum uerfus pedes omnes fimiles habet,ut Stac fua cuiq? dies,breue,& irrepa
rabile tempus,compofîtum uero cum ex diuerfis confhr,uc Cornua uelatarum obuertimus an
tennarum.Cxfura eft decora terminario uocum in medium uerfuum notata, hxc quadrifàriam
diuiditur,aliapentimemerisdicitur,fîuefèmiquinaria,aliaheptimemeris, fiuelemifeptenaria,
tertia trochaica,quarra bucólica. Pentimemenseft,quando poft duos primos pedes feparásfy-
laba inucnitur,qux diftionem rermîecut Arma uirumqj cano. JTtem,Italiam fato. Habet eniml
ex quiqj dimidium.Heptimemeris eft,cum poft tres pedes fimiliter fyllaba inuenitur.ut Arma,
uirumque cano trois. Item,ítaliam fato profugus.Continetenimfeptenariimedietatem, Tro
chaica eft,cum poft duos pedes trochxus parte orationis perficit,ut Nil noftri miferere. Poftre-
ma uero,ideft bucoIica,cum poft quattuor pedes fyllaba fuperat in partem orationis definés,uc
Non omnes arbufta iiuian t,humilefqî m yries, funt qui aliam quoqj trochaicam addunt.Ea eft,
cû poft quattuor pedes inuenitur crochsus partem orationis terminans,ut Omnia uincitamor
dC nos cedamus. M agnitudo eft produftio fyllabarum, qua; natura correptx funt, ut Terrafqj,
tractufqj maris,& dum fànguis inerat. Figura eft ordo,& con uenientia inter fe inuicem non Го-
lum pedum,uerumetiam dichonum,metrorumqj. Depofitionem appellam9iiniu(cuiufqjme
tri definen tiam. funtautem depofitiones quattuor. Dicim us enim omne metrum,aut brach\>*
catalecricum,autacatale¿ticum,authypercatalecticum effe. Brachicatalefticum eft, cui ur per'
fefturn fit,deeft integer pes,ut in illo anftophanico <pt'vçiv, necefle eft enim alienigenis utamur
exempliSjiibi non fuccurrût noftra,hoc quippe monometrum brachialtnleclicum eft,quia pe-
dem unum habet,alcero deficit.Catalefticum dicitur,cui una tantúmodo deeft fyllaba,ut apud
Horatium. Mea renidet in domo lacunar • Eft enim (ènarium iambicum una fyllaba minus.
Acatalecticum dicitur,quod legitrimo fine clauditur. ut.Nec fonte labra prolui caballino* Eft
enim ienarium iambicum perfeétum.Hypercatalefticú,cui una fyllaba fupat,ueldua?, ut.Oé
genus in terris fimili furgit ab xuo.Itë Virgil. Alloquitur Ven9,o qui res horn inúqj, deumque
& Horatius.Sylux laborantes geluqj. Illa enim daftylica hypercataleftica funt, hoc uerum iam
bicum hypercatalecticum,fiquidem omnia una fyllaba abundant Notandüm,q>omnia metra
prater daftylum duplicibus pedibus computantur.afcenduntqsufqjad hexametrum. Mono
metrum dicimus,quodduobuspedibusconftat,dimetrum,quod quattuor, trimetrum quod
iex,tetrametrum,quodoclo,pentametrum quod decern ,hexametrum quod.xii.quem nume-
rum pedum núquam ,quod equidem compererim metrum aliquod excedit. Ideo autem da cly
licum excepimus,quia binis pedibus feandi non poteft,omnes enim trifyIlabos habet. Accidit
alia quoqj paffio,qux fymphonefis dicitur,& eft cum dux fyllabx fcandendo in unam coeunt,
hoc autem fir,cum diuerfis diclionibus una parte orationis uocali,uel m littera terminata, fe-
quens item a uocali incipit,ut Atcjj iterum ad troiam magnus mittetur Achilles, fie enim ¿can*
ditur.Atquire radtro, & in litteris oino fupreflîs.Fit etiam fymphonefis in eadédiétióe qttuor
m odis. Vel ей dux fyllabx longs ¿> una longa ponunf,ut Vnius ob noxá,et furias aiacis oilei,uï
cum duas breues pro una breui,ut Comua uelatarum obuertim9 an tenna^,uel ей longa & bre
uis pro una longa,ut Fixerat xripidem ceruam ,uei cum breuis, & longa pro una longa, ut Pen
dent Iychni laqueanbus aureis. Item,Cum refluit campis,& iam fe condidit alueo.

pDeSyliabis. Capital.- III.

< . Dîomedes Q, iiii

 NICOLAVS PEROTVS
T qui fyllaba?,aut longs fun r,aut breues,aut com m unes. Longa?, aar natura fun t
aut poficione. Natura,uta?neas.Pofítione,ur Neftor. Breuesquoque,aur natu
ra breues,u t pius,aut conructudinc,ut cum uocalis uocalem feqtii tur, ut uale ua
le íquitiola.Media?uer0,fiue communes fyllab«e,uel natura apta; funt,modo,p
__ duc^modocorripijUelcum naturaliter longa* fint,propterièquentem uocalem.
corripiuntur,ut ¡n exempIo,cuius pauloante meminimus,uale uale inquit iola, & ínfula: ionio
in magno,uel econtrario cum natura compra» fint,producuntur, hoc aurem pluribus modis
fit,uel propter fequentem in principio diéfionisaípirationem, cum prxcedensquoquein con-
fonantem terminauent,uc Terga farigamus hafta,uel cum additur alia coníonans,ut Religione
patrum muitos feruataperannos,uf cum in eadem diftioneíequi tur muta cum liquida, ut Ma
gnus ab integro feclorum nafcirur ordo,uclcum süteraaltericófonantiiunfla fequirur,uthor
tatur mneftheus. Signa quanti rarem indicantia huiufmodi funt,produfta?hoc,correpta? hoc v
communis fi breuis pro longa fumatur, hoc. L. fi longa pro breui.

P"Demetris ana?pefticis. Capitulum. III.

Etra anapsftica principaIiter,conftanranapa?ftico.Redpiunt tñ frequenter fpondzum
raro pceleumaticum,apud Cómicos eriamdaflvlú fepiufqj ultima cú fupereíl fyllaba
_ m duas foluitur breues.Sed ex pftbus tredecim ufui tradcnda iubieci. Ithmium confbc
monometro acataleftico,uteibCaIidumiubareft,Choricum conftatmonometro hyperca.ut
eft. Animus male forris.Ari(l.conílatdimetrobrachicatale¿rico)ut eft.VetJit optima calliopea.
Partciacû confiât dimetro acataleftico,ut eft. Adim ueneris fiige uirgo.Pindaricû,côftat dime-
troacatale&ico,ut eft. Fuge moenia ú thelamoniade. Alcmaniú,conítat dimetro hyperc. ut eft
Treraulum mare melliflua nitet aura. Archi.conftat dimetro acataIeftico,uteft. Aditum fuge
, uirgo fagax. Pyndaricú confiât dimetro brachicataleftico,ut eft Medium rápido mare tybns
adit fluuio.Alcmanium conftat trímetro cataleftico,ut eft. Date piérides mihi carmina dacTyii
corum.Sterficorum conftat trímetro acataleftico,ut eft. lacee in tálamo tibi uirgo decens uene
ris fpé.Simo.conftat trímetro hyperca.ut eft.
Tuba terribili procul a?re fonat,clypeum cape miles.
Alcmanium conftat tetrámetro brachicatalefticOjUt eft.
Sua muñera fert uenus alma roías iuueni nirido cynara?.
Ariftophanium conftat tetrámetro cataleclico ut eft. Date uina mihi,date ferta,iuuat dare tr-
pora tota lyeo.
P"De origine metri. Capfum. 1 1 1 1»

Etri origo a deo immortali eft,qui compagem hanc ca?Ji, & hunc terrarum orbe
omniaque in his contenta.certa rarione,& quafi metro difpofuit. Armoniam eni
in ca?Ieftibus,terrenifqj rebus nemo efl*e dubirat.Nam quo pafto confifteret uni"
ueríum,nifi certa rarione, &pra?finirisnumerisagereturr Inftrumentaquoque
omnia,quibus utimur,menfura quadam,hoc eft metro fiunc,q> fi in cerris rebus,
hoc acddit,quanjb magis in oratione, qua?cunftas compleflitur, & enim pedeftris quoque
oratio armoniam habet,quod facile perfpiri po tefheum orationum alia foluuor fit, alia nume
rofior,uerumtamen magis hare poetarum propria eft,quibus,& in figuris,etinuarietate uerbo
rum,& in fabulis,& in carter-is rebus,& quibus armonía fieri foler,& maior copia eft, & licen^
tiauberior. Iccirconon immeritomaioresnoftricarminepotius qpedeftri oratione deleftao
iunt,q>in carmine armonía fit,armonia autem mufica? parseft,cuius qua? dignitasfir,quifpkn
dor, qua? pulchritudo nemo dubitac. Qjiaproprermetrum optimum efle feteri licet, ud
ideo, q> fub mufice fit, cuius gloriam, ut Homerus inquit. ot'¿s Axw'mív c&Str? in Dtt« v.
fMetradiuerfisrationibusappellationesfortitafunt. Alia enim abaccidenubusfuisdicuntur
Alia a locis,in quibus cani conmeuere. Alia ab inuentoribus. Alia a diis,cum laudes eo carmi"
ne celebrabantur,quemadmodum pedes quoçjuedifti fuere. Pyrrhichi9 enim a pyrrho diftus
eft,qui primus uiftoria potitus eo genere metr^qd* frequentibusPirrhychiis laudatus eft.TrO'
*" «uSjueli-woTóu Ti<x<«v,uelper metaphoram decurrentium fuperne Iapidum, qui currcre
- - ambulantes
 DE METRICA RATíONE CXXV
imbuíanles cogunt,uel $ currentes,íaltantefque circa ans in fàcrificiis deoruro hoc genere' pa
ren tationis utebanturSpondauis «-потоп o-trivo^cp тxsïso vtéo- ideft litantes,q> a dus boni aliquid
precantes/requenribus carmen luum fpondxis ornabant.IambuStUdccsvToùià ,
. * îv,ideft a contumeliando,& maledici hoc genere carminis utebanrur,& maxime ue«
Kris comœdia» ícriptores,quibus impune morderé quemlibetlicebat,uel a lamba puella, quae
rurpicer hoc carmine lacerata,arqj omni genere conuirii affecta laqueo fe ftrangulauit, uel cp ce
rerem olim,cum dolore rapta* ProferpinTcruciareturapudmulierematticarn, cui Niobeno'
men erat,hofpitatam , cum ancilla eius lamba nomine laudare ueller, huiufinodi metro orla
eft.Daftylus a tranflatione iun¿turarum,qu?.
ideft in digiro funt,etenim queadmodñ in dígito longiorc prímum articulü,ícquétes uero bre
uiores cernim°,ita daftyius prima çjdem fyllaba pdufta côftcr,fequctib9 uero correptis. Anapc
ihisctwöToi/ ffv<t-o¿'ie« v ты </i<t>fTu л» hoc é^daftylocótrarius fit, Amphimacrus,g; A
hoc eft utrinqj duas fyllabas Ма'**«<г ideft longas habebat. Amphibracus,q?duas Ci*xtiio>
¡deft breues.Bacchius,quoniam dithyiambicoçr carmen,quod in honoré Dionyfii,<j Bacchus
dicirur,fieri (olebat,magna ex parte huiufmodi pedibus conftaba t.Pahm bacchius ««jó'to¿¿\í v,
«5 illi fit contrarius.Chorius,quod in choris hoc metrum frequentiflime cantabatur. M oloflus
quia przripue hoc pede conftabantoda»,qua» in templo louis canebanturin memoriam Mo-
lofli filii Tiri,& Andromacncs,3 quo portea fefta moloflia fimt difta. lam uero ut ad quadrifyl
labos uenimus.Oiíponda>us ideo diéhis eft,quod duplici cóftet fponda?o,ficur diiambus,quod
duplici iambo(& ditrocha»us,quod duplici trochado. Procele urna ricus «гаотои vt&Uxiui
ideft hortari,ct íuadere,ad quod hie pes ob céleri tatem ,conftat enim quattuor fyl
labis breuibus,aptiffîmus uidetur efle.Pvon ab inuentoris nomine,uel quod hoc metro Apol-
linis canebant Iaudes,quas pxana uoeamus. Ionicustquod a iombus inuentum, uel quod apud
illosin ufu frequenn fuit. Choriambus,quod iambicam definentiam habeat, & in choris apud
ueteres celebratiiïïraus exritent. Anripaftus,quod conftet ex iambo,& trocha»o,qua» iunt
ideft contraria. Epitritusdicitur,quoniam hic pes ex fpondxo
conlbt,quia quattuor habet,& iambo, uel trocharo, qui habet duntaxat tria, at quarernarius
numerus ad ternarium relatusiefquitertiam proportionem facit,qua? grarceí-штгм-Е«- dicitur,
nequemelatethzcaplerifquelahnorumalirer tradi,quorum refutare errores, (uperuacuum
mihi uifum eft, cum eorum illiterariffîmar litrera?, uel ob id maxime ignoran tiam, pra» íc ferant,
quodgrscis nominibus latinas ethimologias, quo nihil poteft ineptiusefte,reddereconan-
rur.Nuncdeiambico difleramus.
P" Iambicum metrum eft trimerrum,huius duo genera funt,alterum apud uetuftiffimoscomi*
cos,tragicofque in ufu fui t,quod reftatur. Horatius Hunc focci (umpiere pedem, grandefque
cothurni,primuique hoc carmine fcribere coepit Archilocus,de quo idem Horatius. Archi
locum proprio rabies armauit iambo, Altero uero iuniores duntaxat ufiíunt.Vetus tabico со
micum,actragicúdicitur,hocautem proprie purum trimer^ appellatur,íufcipit^ tres pedesin
uicem mutatos,iambum,pyrrhichium,& fponda»um,nec nifiraro apud ueteres inuíu fuit, ас
qui uetus iambicum in difparibus fedibus,hoc eft prima,tertia,& quinta quinqué pedes fufei
pic,dañylum,fponda>um,chorium,anapxftum,& a quo denominator iambumJn fecunda ue
ro, &quarta anapa>ftum,chorium,& iambum,fexta fedes & fi uarie ufurpetur, proprie ta-'
men iambum ,uel pyrrhichium requirit. Nouum autem iambicum in primo,temo,& quin
to pede iambum ,aut (pondaeum capit,in fecundo,& quarto femper,in fexto iam bum ,liue pyr
rhichium. Veteris iambi genera quinqué funt,comicum,tragicum,iàtyricum.Hjpponaôium
& ananicum.Tragicum eft,cum unum pedem triiyllabum lufcipir.Comicum cum tris,plurif
ue rrifyllabos.Sacyricum,cum duos,Hipponaftium,cum in ultimo pede ftx>ndamm, fiue tro-
chanim habet. Ananicum cum poft quarmm pedem quinqué fyllaba? producía; metrum
perficiunt.
f Illud diligen ter hoc loco animaduertendum eft,merrum,ex quo pracipue conftac, uocari
neque tarnen eo folo perfici,ied alios quoque pedes iufcipere.Optimum tame efte metrum
quod uno duntaxat pedum genere,a quo denominatur,conftar,utfi iambicum lex iambis
conftctjficut eft apud Horanú.Bcatus ilk quipcul negociis paterna cura bobusaratppriis.
 N1COLAVS PEROTVS
y Alix qnoqj metroriim fpeciesa iambicis fluunr, quasfummatim refcrri prxcium opere puta
uimus.Nam qux haftenusdiclafunt,duntaxatad fenarium iambicum pertinenr.Igirur iarn
bicorum omnium rreidecim funt fpecies.
Y Prim a eft ariftophanium ab Ariftophane cómico appellacum ,hoc monometro hyperacata-
v lecheo conftat,ideftduobuspedibus,&íyllaba,utHoratius,Vides utalra.
fSecunda Euripidum ,conftans dimecro brachicataleftico,hoc eft tribus pedibus, ut Dea de-
cus meum.
f Tertia anacreuntium ,conftans dimetro caraleético,hoc eft tribus pedibus &fyllaba,ut P гаг-
ceps amore fcxuo.
P"Quarta archilochium,conftasdimerroacatale¿tico,hoc eft quattuor in tegris pedibus, ut Pa
remejj pofcit Priamus.
Y Quinta aIcaicum,conftas dimetro hypercatalectico, hoc eft quarmor pedibus & (yllaba,uc
Silux laborantes gelu.
P"Sexta alcmanium, conftans trímetro brachicataIeflico,ut СоасЪ uerba minus feras.
fSeptima hipponaftium, conftans trímetro catale¿tico,ut M ea renidet in domo lacunar.
fTOftaua archilochium ,conftans trímetro acatale¿hco,ut I bis liburnis inter alta nauium.
fNona hipponaftium, conftans trimetro hipercataleftico, ut Cúnela regna tinque lacunas
. mcerorem.
Y Decima ariftophanium ,conftans tetrámetro brachicaraleftico,ut Marcent lucerna?,fol pro-
pinquat,non tarnen uocas.
Y Vndecima anacreun tium,conftans terrametro"cataleöico,ut Portum petens,auram laxa,uel
lafolue malo. ■
^Duodécima ariftophanium,conftans tetrámetro acaraIeftico,ur Ludosamat puella nobilis
pudicos,& leues.
pTertiadecima anacreun tiurn,conftans tetrámetro hipercatalecb"co,ur Conforrium uites eo
rum,quipetunt foedum lupanar.
Y Vides iacobe,q breuiter fpés oés metri iambici percurrim us,ita tarnen ,nifi me fallit opinio,
utrem,&adintelligendúapertá,& adeómendandum memoria? faciíem reddiderim, focit
hoc meus in te amor,& (úmacupiditas(atiffaciendidefíderiomo,ut non íolñ ego facile feri
bâ,ue9îétcaeteris,qhunclibrûlegent,apertiiîimam reddam. Sed iam ad heroica tranfeamus

Y De metro hexámetro. Capitulum.u. V

Eroicú hexamenp ex fex pedib0 côftabDicif* aût heroicû,qm poetaç? prîceps Homer'9 »
exteriqî deinceps confecuti heroû res geftas hoc carmíe ícripferúr.Enim uero ante Hu
meri xtatépythiudicebat',q> Apollinispythiioracula hoc metro reddi côfueuerùt. Di
cif et daftylicû, q> hoc pede peipue cóftet,ficut íábico iábicú,anapefticuanapeftico. fuícipitaút
daftylú,fpondsum,&troch3?um,apudgrxcos eriá amphimaq?,& palimbacr v " fedraro,ib
cutapud nosquocpproceIeumaticum,ut Tityrepafcentesa fluminereiiee capen s,nonnunq
eriam anapxftum,ut Fluuiorum rex eridanus.Cum igitur hi finr pedes,ex qbus heroicum com
ponitur,optimú eft,quod oíbus daftylis conftat,ulrimo pede excepto,^ и« trochxus eft,ut Ел
mus, At tuba terribilifonim taratantaradixit.Et Virgilius.Statfua cuiquedies breue,& irrepara
bile tempus.Cxteros autem pedes accipit hoc modo. In ultima íede femper,utdi#um eft, uel
fponda?um,ueItrocha?um.In quintaiemperdaâylû,Iicetmiffime,uelipondxum,uelprocele
umaticum reperire ibidé contingat,qui tarnen pro daftylo ponunf.In exteris fedibusindiffere
ter modo fpondxú,nam proceleumaric45,anapxftus,iambusraro,& figúrate daftylicoímifce
tur,trochxus uero praeter quam in fine nô admitrirur,ne ueríus ebudicet. Q^uin etiam non de-
funt,qui hunc pedem prorfus ab heroico arcean t,& nc in fine quidem ipfius reperiri uelú, ípó
dxum femper in nouilïïma íede effe dicentes,quando quidem in omni genere metri ultima íylr
laba cóísfic.Sunt ét,qui daftylú aíTerunt in fine aliqñ repiri,utin illo uirgiliáo ueríu.Attuba ter
nbilé fonitú jjcuI excitât hórrida, Vcy non aíaduertunt id fere nuquam neri,nifi is uerfus in uo-
: calem
 DE METRICA RATIONE CXXVIJ
calem ,aut in.s.Iireram terminet,fequenfquc item a uocali incipiar.Tunc enim extrema procédé
tis fyllab* per fynaliphcm,fîue,ut nos fuperius appelbuimus,fymphoncefim,prima? fyllaba: iè
quenas ueríus annecTitur.
■ - . .#■./»■■■ ■-•.:. ' «
УDe metro elegiaco. Capitulum. yi, -' i

Vic coniunftum elegiacum е(1,агф adeo annexum,ut nunc[ fere, qó? memoria teheam
fineeo cópofim compererim. Elegiacum à-ыотеи í*íóV,q>dieTum,luelum,fiuc lameta
tionem lígnifícac.TraAumeíliduocabuluauoce^infletUjatceiulationibus urimur,
unde eiularionem quoque diftam arbitror. Ideo autem hoc nomen elegiaco inditum, q> in fu«
neribus,fèpulchrifque defunftorum cani folcbat,unde rra&um eft,ut epitaphia quoque elegís
ueríibusfcribantur.Recipic auremhoc metrum in primo & fecundo pede da¿tylum,fiuefpa
darum indifferenter,poftquos fyllabamunam producía habet,pofthanc duos dadyIos,poftrc-
mo item fyllabamunam,qua?breuis,an producía fit, minime intereíb
fHeroicorum diuerfà genera funt. Alia enim s-quicemporeadieuntnr, cum & pedes omnes
Ídem fin t,& eadem quantiras íyllabarum,ut fi omnes fpondan fint,ficut eft illud Homericum
ÏWv ма-crnvHaûTSoi Toivuwi я.о«>??, hic enim omnespedes uíque ad ultimum hiídem conftác
quantitaribusfyllabarum. Aliaperfefta,cum fententiauno metro concludirur,uc Dixit, & ar
dentes auidobibitore fauillas.Alia acephala,cum ueríus a breuiincipit,ut í taliam dixifte ducis
denomine gentem,quanquam tantumpotuitueterumau¿toritas,ut omnes fere prima Italia:
producanr,uiriumqj fit futurum ,fiquis aliter utatur.Alia laxa,cum debitamrationem compon
tionis in medio non (èruant,ut Qíauincitamor,& nos cedamusamori. Alia trúcata,fiueminu
ta,cum eandé ration с in fine non cuftodiût,ut fi penúltima fyHaba correptâ habeár,qle eft illud.
T*2t rotiitTÎar ¿vi-aei i5 ov«i«*ov5<J»iv, •■.î':i
Ire mortem cotcnunt laudato uulneregetar. Alia afpera,quum frequentiû uocaliû coniunftio
prolationceoçj exafperat,ut Tfibulnqj,traha?qj,& iniquo pondere raftri. Alia mollia, q mollis
auribusincidunt,ut Czfâriemnatogenetrix,lumenq3iuuent7.Purpureum,etIartosoculisaiHa
rat honores. Alia cacophona,cü multa; uocales de honefta te eoçe fonú faceré uident ,uc Srant &
iuniperi,&caftanear hirfutx. AliafoIuta,utquum profz,q metro fimiliora uidenf,urDono du
ci te,doqj uolentibus cum magnis diis,alia procephala,qux in primo pede ultra quattuor habet
tempora,ut comua uelatarum. obuertimus antennarum ,Alia grauida,quz uel in medio, uel in
fine fyllabam fuperatem habet тялп'ах*-™ wô« vkciori t«tíx& ¿\оа-7ч.вС Hic finis fàndi,folio
tum luppiter áureo, illic enim сПгЬ", hic o fyliaba fuperat,ac ueluti uentrem facit pregnantis me
cri,p«ter ha?c alia quoqj notan tur metrorum genera. > ; • ,<•
f Carenopium,quodbinosda&yloshabet,&lponda:um, ut Antefugam (oboles fiquis mihi
paruulusaula. ..-.". ..v.. 'ninr.jî- .?ипг. '-vu:à
PPeriodicum,quoduiciffim daftylum habet,& fponda:um,ut Troia per undoíum peterctur
cIaffibusa?quor,& illud.Ferteciti flammas,date tella,impellite remos.
pBucolicum , cui port tres pedes fyllaba fuperat in partem orationis defincns,ut Tityre tu pa
tule recubans fub tegmine fagi.
P"Sapphicum,quodinprima,atqj ultima fede fpondatum habet,in reliquis daflylum, ut Pars
in fruftafecant,uerubufcp tremen tiafigunt. : ,;
P*Hiporrhymium,in quo finguli pedes partem orationis terminant, uthzc tria funt, qua? tu
mea nunc mihi muñera minis. .Vrlv:
Y Abíolutum,quod omnes partes orationis habet, ut Heu fi tunc flentem rapuiflët in anhe/*
ramaurus.;-! ..n~ :'->'}V' '"Y}1" \ ' ¡
PPolliticumjquodomnispaffionis^.c figura? experse ft,ut О crudelis Alexi nihil mea carmi
na curas^ - . -i ,'-\ '. . •' ; v.". —:. //-:c:; о.-. . :.м"
P"Afcendens,quodcum ab una fyllaba incipiat in fingulisdiclionibus una augetur fyllaba, ut
О nymphe faciles,dulcíffima Deiopea,& Rem tibi confeci docliffime fardanapalle. Sunt
alia quoque metrorum genera a dinerfis aucTorib°,qua? nos in prefen ria,cja fuperua cua uide
bantur,omifimus,ea tantummodo collegiffe contenu3quje ucl neceifaria cognitu3uel digna
 :,■■: NICOLAVS * PEROTVS
annotatuiudicauimus,nuncaddaftylici fpccics traníeamus,
pDaftylicorum igitur.xix. ipccies numerantur.
pTrima Adonium,conftans dimetro, catale.ut Brachia curuant.
P"Sccunda hymehaicum,q conftatdimetroacataleftico,ut Vifcere condita.
pTertia archilochium,conftans dimetro hypercataleftico,ut Arboribufç comar.
P" Quarta alcmanium,conftans trímetro cata.ut Tunditepeftora palmis.
p Quinta fimonidium,conftans trímetro aeataIeftico,ut Indue palia lerica.
fbtxa alcmanium,conftans trímetro hypercataleftico,ut Túrgida brachia cur detegís.
P"Septima archilochium,conftans tetrámetro cataleftico,ut Candida mundo fydera currunr»
fOftaua alcmanium,conftans tetrámetro acaraleftico,ut Luminibufqî prior redit uigor.
P" Nona alcmanium,cóftans tetrámetro hypercataleftico,ut Vita quieta bonú pariet ingeniíi.
P'Decima fteficorium,conftans pentametrocataleftico,utSi tua refpiciasmala carmina flebis.
P"Vndecima fimonidium, conftans pentámetro acataleftico, ut Partenopeus erat puer ar*
cadix decus.
P"Duodecima ryriblium, conftans pentámetro hypercataleftico,ut Pulchrapuella comas
ambit fibi palmitibus.
P"Terriadecima heroicum, conftans hexámetro cata.ut Ducite aburbedomummea carmî
mina,ducite daphnim.
P'Q.uartadecima bucolicum,conftans hexámetro cata.ita ut quartus pes daftylus fit, & ter-
minet partem orationis,ut eft. Nos patrix fines,& dulcia linquimus arua.
Y Q^uintadecima ibicium, conftans hexámetro acataleftico,ut Sidéra dimigiunt tituban^
tía foiis acumine.
P"Sextadecima alcmanium,conftans hexámetro hypercataleftico,ut Alma uenus paphum.
ingreditur,roíx liceant ex adiris.
P"Deciraafeptima fteficorium, conftans heptámetro cataIeftico,ut Aeacides iuuenis trahie
heftora, plangite pergama troes.
p"Decimaoftaua ibicium,conftans heptámetro acataleftico, ut Carmina doftalia canit pperan
tms,huc ades о puer.
pDecimanona ibicium conftans heptámetro hypercatalcftico,ut Verficulosdabo daftylieos
tibi jfi modo das bona uina mihi.

pDemetrisAnapefticis. Capfum. VIL

Etra anapxftica in omnibus íedibufrecipiuntanapeftum, & fpondxum,raro proceleu
M maricum, apud cómicos etiam iambum, & daftylum,funtcpanapxfticorum definen
rix iex,hypercatalefticum in difl*yllabum,hypercatalefticum in iyllabam,acatalefticu
& catalefticum in fyllabam, catalefticum in diífillabum,& brachicataleft ícum.
.... .... '.'.': ■. ; ,..,.. i
p"DefpeciebusAnapxfticis. Capfum. VIII»
Pecies anapxfticoram,quas frequenter in ufu comperimus,funtduodecim.Po3nicu
diciturprima,conftasmonometroacataleftico,utcalidum iubar eft. •
P'SecundaPyndaricum, conftans monomecro hypecaraleftico, uc Animus male
fortis. ' . ri ■ .
p"Tertia ariftophanium,conftanfdimetro brachicataleftico,ut Venit optima calliope
Y Quarta partheniacum, conftans dimetro cataleftico, ut Fuge mxnia iam thelemoniade.
P' Quinta alcmanium, conftans dimetro hypcrcataleftico,ut Tremulum mare molliflua uiret
aura. >
p"Sexta archilochium,conftans dimetro acataIeftico,& palümbacchio,ut Dea fomnifero ua>
ga turriculo prxlucet.
fSeptima pyndaneum, conftans trimetro,ut Medium mare rápido tybris ab fíuuio.
ГО ftauaalcmanmm,conftans trímetro cataleftico, ut Da« piérides mihi carmina .doctilo«
quorum.
Y Nona
 DE MÉTRICA RATIONE CXXVII
P"Nona ftefichorm,cóftans trimctro acatale.uc Lacer in thaláo tibi uirgo deems uenerís fpecíe.
p"Decima fímontdium, cönftans trímetro hypercatale.ut Turba terribili procul xtc íonat,cly
peum cape miles.
pVndecima akmanum,conftans tetrámetro brachicataleftico,ut Tua muñera fertuenus al
ma manu nitida çynare.
Y Duodécima ariftophamum, con íhns tetrámetro acatalefti.ut Dateuinamihi,dateíerta,iu
uat.date témpora nunc dominx ueneri.
pNotandíi in hoc metro,ultimá fyllabá,cú fola íupeft in duas íolui brcues,nuncad «peeleuma
ticum ueniamus. P"De Proceleumarico. Capitulum. ix.
Roceleumaricum metrum in metro anapsfticum fequitur, cum et temporibuspar
p fit,& fi extremam anapxftirefolueris fyllabam,proceleumaticum facies.Conftat au
tem proceleumaticum metrum ex folis proceleumaricis,quale eft illud,]FaciIe m о* ч
ritur,eft enim dimecrum catalefticum pyndaricum.
P"Metra trochatca imparibus quidem (edibus hos recipiunt pedes,trocha?um,rribrachum,da
¿rylum, (edibus uero paribus eoídem,&ípondsum,atqj anapxftum. fedillud animaduer
tendum,cp quandocataleéhcum eft hocmetrum, trochzum poriusinfínerecipit,incerdú
etiam rribrachum, ñ uero brachicatalefticumfit,nuIIo modo diadicum tetrafemum in fi'
ne pati£,ur excpíis facile colIiget.Trochaicoçc.xiii.fpeciesinpfenria (ubiiciédasputauimus.
¡Tprirna pancratium dicimr,conftansmonometrohyperc3talecT:ico,ut Auftor optimus (
jrSecundaitphalicum,conftans dimetro brachicataleftico,ut';Baccha? iunge tygres.
pTertia euripideum,conftans dimetro cataleftico,ut Vultur altius uolat.
P"Quarta alcmanium,conftans dimetro acataie&ico,ut Quosuides fydere eslío.
Y Quinta bachiIidium,conftans dimetro] hypercataleeÜco,utRex paterque iuppiterdeum.
P"Sexta iapphicum,conftas trímetro brachicataleftico,ut O creator audias precantem.
P'Sepnmaarchilochium,conftanstrimetroacataIeftico,utNoxnemoro(a,&quietu;conícia»
fOftaua íotadicum,conftans trímetro acatale¿Hco,ut Item poma,ferta,uina ferat alter.
Nona fapphicú,cóftans trímetro hypcataleftico,ut Splcdet auçt,géma fulgec,fbrma (ed placet.
Y Decima fothadicum,conftas tetrámetro brachicatale#ico,ut Niíe quid iuuatpari nece ulet
íciamicum.
Y Vndecima archilochium,éonftans tetrámetro catale&ico, ut Tollet hircos aerem pulfans,
iam tempus aduenit.
^Duodécima hipponaftium , cóftans tetrámetro acataIeftico,ut Parce iam camœna uati, par
ce iam uero furorí.
P"XIII.anacreuntium,conftans tetrámetro hypercataleelico,ut Pelle tonfis terga ponti, uela
tende,iamqjpergamus. :-■.'.
PChoriam bicorum alia pura fíint,qua> folis confiant coriambis,alia mixta,qu:e in fine amphi-
brachum,autbacchium recipiunt,horum fpecies numerantur tres.
Imprima ariftophanium,conftansmonometro, &amphibracho, ííuebacchio, ut Virgilius.
Mantua quem creauit«
p"Secúdafapphicum,coníhns trim cero,&amphibracho,.~ue bacchio, ut Dulcifonx piérides
ueríífico fauete.
P"Terria callimachium,conftans tetrámetro, &amphibracho, fiue bacchio, ut Armipotens
mars genitor da ueniam precamur.
P"Libet hoc loco admonere te íacobe,cieteroíqí,fi qui tarnen cran t,qui hoc noftrum opufeu«
lufti legent.Seruii grámarici artem corrupta fuiiTe,nullumqî me haftenus librum, cum plus
§ ducentos legenm ,fine menda reperire poruiife,iî quide Temper pro amphibracho, & bac
chio antibacchius legi tur ,cum tarnen exempta de am phibracho,bacchioqj (ubiicianf, quo
faftum eft,ut Beda,pofteriorefq3,qui de metris feripfere, hoc in loco ineptiiïïme errauerint.
Etenim cumíeruiiexempla haud refpbndere przeeptiseiusanimaduerterent, nequaquá in
teiligen tes pneep ta apudhuncau¿torem,nonexempla corrupta eíTe, ipfaquoqj exempla,
dum emendare íe purarenr,corrupere. fed utinam duntaxat hoc loco f alleren tur,nec eorú
feripta uariis ubiqj erroribus featerent. Nunc uero ad anripafticum ueniamus.
 NICOLA V$ PEROTVS
p"De metro antipafhco. Capiculum. X,
Ntipam'ca m erra confiant prxcipue Antipaílo,aliquando tarnen in prima parricula,ir»
qua iambus eil,fpondzum recipiunt,horum ipecies refertmtur quatuor.
Y Prima appellatur paronicum, confias trímetra brachicatalectico,ui Fauni iemideum
numen adefl. . ,
P'Secunda anacreuntitium ,conílans trímetro acata!ectico,ut Curas m irifícant fila íyra? dulcís*
Y Tenia a!caicú,conflans tetrámetro brachicatalectico,ut O fortúa uins íuida fcrtibi.s ueni.
FQuarra alcmaniú,cóílás tetrámetro acatalectico,ut Infandú tetigit fidcra.carmé magici uatis,
P"Üe metro iónico a minori. Capitulum. xi.
Onicorum a minori -alia fimplicia íunt,alia trochaicis.mixta,recipiun t etiam paribus
fedibus moloíTum duabus breuibus,qua? in iónico íunt,in unam longam coeúnbus, &
| etiam quandopsonemprimuminhifdemíedibuscapiant. Herum de pluribus fex
fpecies referemus.
P"Prima dicitur timocraricum,con frans dimetro cata!e¿lico,ut Roía ueris fpecimen.
P'Secunda anacreun tiú, coi ílans dimetro acatalecrico,utSapien%deus audit,
P"Tertia anacreunríú,conflans trímetro cataIecTico,ut Fuge uirgo,fuge munus uenerís.
^Quarta faphicum ,conílans trímetro acatalecrico,ut Milerarú eíl,nec amori dare ludos.
Y Qumta phaleucium,conílans tetrámetro catalectico,ut Tibi ueris fero donum foIa}quod
dat ueneri. . s
P" Sexta alemanium, conflans tetrámetro acatalecüco, ut Timor omnis docet artes, timor
auget bona mentis. ,■■.-.■■
Г De metro iónico a maiori. Capitulum. xii. .
Tem ionicorum a maiorí alia fimplicia íunt, alia diambis, & ditrochans mixta, ho-*
i rum fpecies tris in pñtia memorandas putauimus.
PTrima dicif* hipponacliu,cóftans dimetro brachicataleftico^rÁPalmá capeuicror*
P'Secunda lechitium ,conílans trímetro brachicatalc¿hco,ut Bellum pete, pacem fuge fonis.
Y Tertia fothadichum,conflans tetrámetro brachicatalefticOjUt Salpinx cane, ttmpus fugic*
intende dolorem.
P"De metro Psonico. Capfum. XIII.
Aeonicop tría genera íunt,crerenfe,bacchiú,& palimbachium, íllud luäibus, ha°c
catmbusmagisconueniunt,conílátpra?cipueex pxotubus, tarnen epitruos quo 03
nonnunquam recipiunt,horüm tris inprxfentianotauímus fpecies.
Y Prima afelepiadicum dicitur,con ílans dimetro catalectico,utFulmineus ímpetus.
P'Secunda pindaricum,conílans dimetro acatale¿lico,utGornuaqínumerabis« ,
pTerria anacreuncium,conílans trimetro cataleftico,ut Metet enim íegetero omnk impius.
P"De metro anacreun tico. ;;:/< Capitulum. xiiii.
Nacreonta metra dimetra funt,conftantcj} anapeílo,dupbus iambis,& íy liaba. Sunt tñ
A qui hifdem trimetrisutunf:,ponutcgípríma íedetrocharü,in fecúda iambú,intertia,ec
quarta pyrrhichiú,in <jnta fpondsú,in fexra quélibet ídiffercn ter,hoç; tres ipes fubieci.
P"Prima efl dimetrú anacreuntium fuperanté fyllabá in principio retinens,ut Exigui ruút tort
P'Secunda dimetrum anacreunnum catalecticum,ut Memorem decet loqui.
P"Tertia dimetrum anacreuntium íuperantcíyllabam i fine habens,ut M iíera eil humana uita.
Y Alix quoqj infinita? metrorum fpecies (unt,qus íupradicíisgeneribus non (ubiiciuntur,ex <j
bus duntaxat tres,&,xx.qua? magis in uíu erant,fubicimus.
P"Prima dicitur ityphalicum, quod tetrametrum eft,conflans tribus daûilis,& pyrrhicMo, ut
Q_ui ferere ingenuum uolet agrum. !..
P'Secunda pherecrarium,quod efl trimetrum,conílans fpond*o,daftylo, & fpondzo, ut Re
ges purpura monftrat.
Pierna gliconium,quod efl trimetrum,conflans fpóda>o,choríambicho,pyrrbichio, ut Odi
parthenium nemus.
P"Quarta afclepiadeum,coníbnsfponá>o,duob*coriambis,& pyrrhichio,ut O & prarfidiu,
& dulce decusmeum.
P'Quinta

4
 DE MÉTRICA RATIONE CXXVIII
^Quinta alcaicum,conírans fpondato,& tribus choriambis,& pyrrhichio,ut Tu.ne quxficris
fare nefas,qucmmihi,qucm tibi. m
P"Sextaelcgiacum,conftanspenrim«Jicri duplici, prima h€roica,iecundadaftylica,ut Мое*
ret diffufisflens elegía comis.
P"SeptimaeuIogicum,conílans primo pede diírylIabo,&quattuor daftylis, ut Sappho com*
pofuiimale carta poemata.
p*Üftaua íapphicum,cóllans trochaeo,fpondafo,daftylo,&duobus trocharis, ut Integer uit*
fceleriftp purus. ...
p*Nona pnapium,conftansgliconio,& phereciaco,hoceftípond*o,chonambo, pvrrhichio
ípondxo,daftilo,& ípondro, ut Hellefpontiacum tuos numen protegat hortos.
fDecima phaba?cium,conftans fpond*o,daftylo,& tribus troch*is,ut Q>fquis compofito
íerenusxuo.
FVndecima fcturnium,conftansdimetro,iambico,catalectico,anacreunno, ВС dimetro юга--
bico,brachicataleftico,& ityphatico,ut Ifis perrerat orbem comibusprofufis.
^Duodécima archilochium,conftans anapeftico dimetro^atalefticojparthemaco, & dime*
tro trochaico,brachicataIeftico,ityphahco.ut Remeat uir ab arce ryranni uulnbus cruens.
pTertiadecima encomilogium, conítans penrimemerbdaftylica archilochia, & petimemen
iambica,ariftophania,ut Carmina bella magisuclimfonare. . .
P'Quartadectma iambilogium,con(lans pennmemeri iambica,ariítophania,pennmemeri da*
ôylicaarchilochia,ut Fontes ligabunt gramina letíficos.
p-Quintadecima alchaicum,conftans pcntimemeri daftylica,& duobus trochws, ut Luna ru*
benszephyro cominatur. ft
p-Sextadecimaalchaicum, conítans penrimemeriíambica, &iambis,ut Vides ut alta Ret ni.
uecandidum. .
pDecimafeptima archilochium,conftans tetrámetro bucólico, & tribus troch*is,ut Qjiam
uariis terras animalia prebeant figuris.
pDecimaoftaua fola iambicum,conftans dimetro iambico,cataleftico,archilochio, & anape
ftojuel fpond«o,& duobus iambis,ut Fundes refondit trémulos finus freti.
P"Decimanona archilochium ,conftans pen timemeri daftylica,& dimetro iambico^cataleéri
со archilochio,ut Scribere uerficulos amore precuflum graui.
YVigefima archilochium ,coníhns dimetro iam bico,achataleftico, archilochio, & penrime-
meriheroicaarchilochia,utNiues,qusdeducuntiouem,nuncmare,nuncryluaí. ,
pVigefimaprima equiuocum,extrcms fyllabae metri íunt,alioquin heroicum id metrum eft,
utcxercet mentes fraternas grata malis.
PVigefima fecunda reciprocum heroicum in fothadicum,id fit,quotiens heroicum conuerfa
ícaníione in íothadicum mutatur,quod ut fupra diximus,eft trimetrum acha talefticum ,tro
chaicum,ut Ire cupis fi rus,mala uites íomnia qu»fo,hoc enim fi a fine (candes ct ícipiaf,tri
metrum rrochaicum ocies hoc modo,Qu*ío fomnia uites^i rus cupis iré.
YVigefimatertia reciprocum iambicum in elegiacum ,quoticns iambicum mutato ordine (ci
fionis elegiacum facit,ut Micant nitore tefta fublimi aurea.M.uta ordinem fcandcndo. Au
rea íublimi tefta nitore micant.
De diuifione carminis. Capíum. XV.
jOft^metronimfpeciesexecurasfum^upcreftjUtteadmoeamjCarmen, quodex ha
¡jiiümodi metris perficirar,trifàriam diuîdi,aut enim monocolon é, ideft unimembre
I autdicoion,ideíl bimembre,aut rricolon,ideft trimembre.Monocolon dicif, quod
Juno genere metri conftat,ut tota amere Virgilii. Dicolon,quod duplici metri genere
ut fsfaíonis epiílolar amatoria?, qu* heroicas, atcfcelegiacis üerfibusconftant.Tricolon triplex
habet metri genus,ut compiuresods Horatü.Fitetiam alia diuifio carminis dus duntaxat,qcí
uariis metrorum generib9 componitur.D icimus enim huiufmodi carminum aliud elfe diftro
phon,cumpoft duo metros genera ftatim ad primum reuertimur. Aliud retraftrophon, cum
poll quatuor id facimus, undefit,utcarminum,qua? exdiuerlîs confiant metris, aliud fît mo-
i iocolon:aliud ¿colon diftrophon , aliud dicolon terraftrophon,aliud tricolon tetraftrophon
 ?iiV / * NICOL AVS . ; :f>EROTVS \
■- ;Monocolon,cu«n genus metri uniforme eit,ut prima od* Hotarii,eít enim uno metri genere.
c6pofíta,ideftchoriábicotriWtro,quodafclepiadeum dicitur, uc Mecéasatauis edite regib9
QUjç pra?.fidium,& dulce decus meum.DicoIon diftrophon,quando carmen duobus genenb9
confiât ,& poil duos uerius ad primum reuercirur,quahs eil tercia oda? Horaui, in quo prim um
metrum eft gliconium choriambicum, trirnetrum,fecundum,aickpiadeum,ternum item gli»
coniunx ut-Sic te diua potens cypn. Sic fratres Helens lucida (ydera . Ven corumqj regar pater.
Dicolon tetraftrophon,cum duobus generibus con Prat,& port quartum uerfum adpnmiire"
uertif^qualis eft fecunda odae Horatii, a qua primi tres uerius iunt daclyli penrametri,iapphici,
quartus adonius,tres item ieqnces fapphici,ut lam fatis terns muii atqj dira?. Grandmismifit pa
ter,& rubente.Dextera iaçras iaculatus arces. Terruiturbem. Terruit gentes, graue ne rediret.
Tricolonjtetraftrophon,unde tribus generibus conftac,& poll quartum uerfum ad primum re
uertitur,ut eft oda? Ногат ,in qua primi duo uerfus afclepiadei funt,rertius pherecratius,quart9
ghconius,duoirem iequentes,ut Quis multa gracilis te puer in roía, perfufus licjdis unget odo'
ribus. Grata pyrra fub antro.Cui flauam religas штат, fimplex munditiis, heu quotiens fide,
mutatofcj3 déos flebit,&a(pera,&reliqua. Fieri poteft,ut plurium etiam quam trium metros
mixcionem repenri conringac,íed nos ea tantum notafíe contend fumus,qua? maxie in ufu erác
Aec funcmi iacobe,qua? de metrisad te inpra?fentiarum conlcnpfimus, ubi quan
tum in me fuit,feruato ordine,cuncb digeffi,quo & in prefens tempus rem tibi со
gnitudilucidam redderem,& in futurum,!! qñ uíus ueniret,aut alicuius reí terepés
obliuio teneretjOmnia inuentu,atqjde pmptu qfacilhma forent,fupereft,utmha?c
affidue,&diligenter perlegas,& fídelirer memoria? com mendes. Interim etiam com ponendis
ueríiculis mentemexerceas,icaenimfiet,utnecteaccepciDenencii, neeme laboris poeniteac
mei> r-; Vale. •'•■•::v i ЬД1М/
v v •■•■ rNICQLAVS PEROTVS CELIO PEROTÓ
FRATRI CHARISSIMO.S.

X omnibus immortalis dei erga me beneficiis duo funt,quib9 maximç glorian ío

| leo,unum,qjbeírarionemmihiprincipem,alrerum,cj;teiratrem pftiterit. Nam fí
mihidataerTetfecultasoíapTQarbitriomeoeligendi,qdcogirationedicáfpaream
pliuspotuiflemfVt enim a principe incipiam, ñachis lum pium, beneficum, hua-
num,liberalem,inauditaa?quitate,fummaiuftiti3,fingul3rifide, diuinafapientia,
adeo praterea omni genere (ludiorum eruditum , ut mihi interdum de eo cogjtanti,, non tam
unushomolitteratusqlittera?ipla?,oefq3bonaf artes in uno nomine eflé uideaní. Nulla.reseít
tam diffiçiliSjtam abohta,^ ex huius animo ueluti quodam thefauro non hceac exprpmere,q pe
ritus eftdiuinarum íiterarum,q doftus,& ciuilis,& ponhfiçiiiuris.Quideftadeo í philoCophia
tam abíurdu m, atejj rtcondi tum ,quod huic non fit peni tus fam ihare,quis in mathematicis ex-
cellentior,quantum exemplorum,quantum hiftoria?,quancum antiquitaris cenetrNum fermo
eius,cum gra?ca loquitur,plane atricum eít,cum feribit latine mufa? ipía? Romana? loqui uiden
ipr.Orationem ipfiusp|aconicáputes,crebra eíl,aflidua,copioÍa, & hibernis. muibus fin? jli%in
uerfibus tantum leporis,duIcedinis,fuauitatis íferit,uc nihil diuinius íic,mhil cadeíhus.Quid epi
grammata,qua?nuper in themiílium platonicum compofuit, quaeqj fubicp'çum larina redidit
nonne reddere probatiffîmam illam antiquügrem uidentur,difputationes екв Éubtiles, ornatae,
¿raúeSjUt facile quemlibet,quo uelit impelèt,& trahat, ira extempore loquitur, quafi iampri*
dem ícnpferit,uidentufad manum feníus omnes inftructi.Xanta pfaeterea humanitaçeergaom
nés expofitus eíl,ut qui dignitate fummura locum tenet,facilitatemorum pene infimus uidea*
tur.Libefalitatem eiascuminfiniti ex íatinisv tum maxime hoc ^empöre infeliciflunae graeciae
popuii experiuntur,quipropriis expulfi íedibus, ad hunc ueluti unicum refugium confluunt.
Adde,q>meadeoamanter,benigne.,clementer amplexuseft,ut oclauum iam ánum non folum
dqmijíed intra fecretiora cubiíia ad curam caftiffimi corporis fui tenueric,tenear<j}, apud quem
quantum grada,& auebricace ualuerim,in propin quorum , atgj amicorum honoribus expert
*ui. w: ■...;«: tüsium,
 DE METRICA RATIONE CXXIX
ras fum,qu* noftra familia,qui pater,qui nos omnes,qu* noftra; forran« eflenr, nifí princeps
noíler fuiíTet. Nota ha?c omibus funt,quicquid íumus,principis noftri fum us bencficio,huma
nirace,clem enriarme uni bona forrunar,ipía denique animam debemus. M eriro i taque me pu
to immortale benefícium a deo confecutum,q> talem nañus íum principem,quem nifí fumma
inregritatCjfidejObfcruantiacoIamjUenerer^dorem/cflerattis^cinoroíus^iefanusfimjecon
fpeftu hominum fugandus,eiiciendus,exterminandus.De te uero mi frater <jd loquar >an mihi
íecundo loco euenire aliquid dulcius poterat,quam te talem habere germanum, qui mihi ut
aípeftu,acliniamentiscorporis,ira & moribus,& natura fimilis euaderes,qui iifdem,quibusip
fe ftudiis deditus,a me eradireris,docereris-,inftruereris,quem ego ueluri imaginem quandam
meismanibus formarem,atqueconfíngerem.De cuius indole rantam animo Грет concepi,ut
non mediocre decusallaturum te familia» noftra?, niíi te nobis fata inuiderínt, exifhmem. At
quorfum hare de me inquies (nam de principe noftro non miror,quem ubiqj laudare, extolle-
re,pratdicare faciari non poteft).Nempe quia mis quoqjlaudibus feriare non poíTum optime,
& fuauilïïme frater,ita me ingenium tuum,ita ftudium,ita mores deleftanr, preíerrim in hoc lu
brico actaris,in quo mulri adoleftentes periclitan folent.Quanta me nuper uoluptate affectum
putas,cum me rogafti,ur una epiftola omnia genera metrorum,quarapud Horatium Flaccum
reperiuntur,breuitercompnchenderem,&undeLyrici poeta? diftifuerint,ad te fcriberem.Ex
hisenim intelligo,non conrentum teheroiris,at<pelegiacisuerfibus,ut ca?teri noftra? etaris ado
lefeétes, fed ad cutera quoqj metrorum genera afpi rare, quod optimi tngeniitui, exacriffima?
in ftudiis diligentia; teftimonium eft.Ego uerouthoneftiffimodefiderio tuomoremgeram,&
iftar liberaliffimi hominis plus eriam,quam a me qua?ratur, pra?ftem,hac tibi epiftola omnia mc
trorum genera,quibus non folum Horarius, uerum eriam Boetius ufus breuiterannotabo. Si
tarnen prius,(jdlyricorum uemftiflîmumnomenfibiuelit,oftendero.Difti igiturlyrici tunta
lyra,quoniamuetereshuiufmodi carmina ícriptores,adlyram poema ta fua canere confueue-
runt,niapudgrarcosiquidemoéro feruntur.Alcmani9,aquoalcmaniummetrum dictumeíb
Stefichor9,a quo fteiîchorium. Alceus, a quo alchaicum. Libieius,a quo hbicium. Anacreon,a
quo anacreontmm,fimonides,a quo iîmonidium.Pindarus,a quo pindaricum. Bacchilides, a
quo bachilidium. Horum,ut Quintilianus inquit,longe pindarus, princeps fpiritus magnifiée
tía ,figuns beatiflima rerum uerborum copia,uelut quodam eloquentia? flumine,proptcr quod
Horarius mentó eum credidir nemini imitabile eíTe. Additur fupradiftis Sapphon,quam magi
(tram fuiiTe Piatonis nônuUi tradunt,a qua faphicum metrum appellatum eft, ita lyricorum nu
merus nouem mufarum numeru im pier, quam inuocatiohibus cantus fuos ordinabant. Apud
lados uero tres pra?cipue memoranrur Iyriri,Horarius,Cefius Baflus,& Valerius Marrialis.In
ter hos palmam obtinet Horarius-Solus fere,ut idem Q^uintilianus inquit, legi dignus,nam &
ïnfurgit aliquando,& plenus eft iocunditatis,& graria?,& uariis figuris foeliciffime audax. Seal*
dus Valeri9 M artialis,quem ítellexiffe Qjiintilianum arbitror,quü ait,fi quem adiicere Hora
tio ueliSjCrit Cefius B3ÍTus,qué nuper uidimus.Sed cil longe pcedunt igenia uiuenriu.Mamalé
quippe Q^uinriliani a-tate fuiiTe manifeftum eft,ac Cclii Baffi uix hac tempeftatc fuper eft nom
Vfusautem eft Horarius in eolibro,quiodarinícribitur,undeuiginti metrorú generibus,
F^e generibus metrorum Horatii. Capmm. Primfi.
Rimum eft genus monocolon, diciturc^choriambicum,afclepiadeum,tetrametrum
p conftans fpondxo, duobus choriambis,& pyrrhichio, fie enim fcanditur Mecoetnas
atauis edite re,gibus.
Scripfit hoc metro duntaxat tris odas. Exegi monumentum arre perenniuf.
Mecocnas arauis edite regibus. Donarem pateres, gra tacp commodis.
PSecundum genus eft dicolon tetraftrophô,primi tres iierfus (unt daftylici pétametri fapphici
confiant enim trocha»o,ipondaEO,daftylo,& duobus trochzis hoc modo. 1 á £a,tis ter,ris,niuis,
atqj dira?,quartus adonius conftans daftyIo,dimetro,cataleftico,hoc eft daftylo,& fpondaeo,
ue trochxo hoc modo. Terruit urbem,fcripfit hoc metro tres,& uiginri odas.
Jam Caris terris niuis, arqj dira?. Vile potabis modicis fabi num.
Mercuri facunde nepos Atlanris. Integer uita? ,fcelerifqj purus.
C^ucmuirum,authcroalyra,ueIacri. Pamusiunftasquatiuntfeneftras,
Diomedes R
 NÎCOLAVS PEROTVS
O Venus regina gnidiq?,paphiqj. Mercurii nam te docilis magiftro.
Potcimus fiquid uacui tub umbra. Herculis ritu modo diftus o plebs.
Perfico odi puer apparatus. Faune nympharum fugientium amator.
Nullus argento color eft auarif. Non uides quanto moneas periclo.
Ne fit ancilbe tibi amor pudori. Montium euftos nemorumqj uirgo.
Seprimigadesadituremecum. Impiosipar» retinenris omen.
J Ha fi uins tibi peieranri. Pindarum qufquis ftudet armulari
Reftius mues hcini,neqj almm. Diues quern proles niobacia magne
Ocium diues rogat in pacenti. Eil mihi nonum fuperantis annum.
Martiis «lebs quid agam calendis. Phoebe, fyluarumqj potens diana.
Y Ternum dicolon diftrophon. Primus ucríus eft choriambicus, gliconius,trimeter, conftanf
fponcfeo,choriambo,& pyrrhichio,hoc modo.Sic te,diua potens,cypri, ièquens eftafdepia^
deas hoc modoSic fra,tres helenar. Lucida fi,dera,fcripfit hoc metro odas.xii.
Sic te diua potens cypri. Quantum diftat ab inacho.
Cum tu Lydia telephi. I ntaftis opulentior.
Mater icarua hbidinum. Qui me bacche rapis tui.
Et thure,& fidibus iuuat. Fefto quid potius die.
Donec gratus eram tibi. IntermiiTa Venus diu.
Vxor pauperis ibici. Quem tu melpomene femel.
Y Qjiartum dicolon diftrophon.Primus uerius eft dacTylicus, archilochius, tetrameter, con-
itans tetrámetro bucolico,& tribus trochsis,ut foluif,acris hy,ems gra,ra uice,ueris, & fa,uói
fequens ité archilochius cóftansex pentimemeri iábica, & tribus trocháis hoc modo.Trahunr,
qj fie. cas machi ,ne cari,nas,(cripfit hoc metro duntaxat hanc ödem.
Soluitur acris hyems,&c.
PQuintum tricolon tetraftrophon. Primi duo uerius funtafclepiadei hoemodo. Quismul,
ta fragilisée puer in rofa.Ternus pherecratius,conftans lponda?o,daftylo,& fpondxo hoc mo'
do. Graro,pyrra íub antro. Qjiartusgliconius,de quo lupradièbm eft hoc modo. Cuifla, uá
religas, comam, feribit hoc metro feptem odas.
<^uis multa gracilis te puer in roía. Vitas uileo me fimilis cloe.
О nauis referent in mare te noui. O fons blandufi* fplendidior uitro.
Dianam tener» dicite uirgines. Audiuere licedii mea uota dii.
Q^uidflesafteria^qucm tibicandidi,
P"Sextum dicolondiftrophon. Tresprimiuerfusfuntafclepiadei hoc modo, (cribe, ris uario,
fortis bc ho,ftium,quartus eft gliconius hoc modo.
Miles,te duce ges,feris,fcribit hoc metro odas nouem.
beriberis uario fortis,& hoftium. Nolis longa fere bella numantiar.
Paftor cum rraheret per fréta nauibus» Extremumtanaimfibibercslyce.
Quisdefiderio fit pudor,aut modus. Inclufam danaem turris, & amea.
Aibine doles plus nimio memor. Diuis ore bonis oprime romule.
Iam ueris comires,qua; mare tempérant.
P"Septimúdicolon diftrophon.Primus iierfus eft heroicus hoc modo.Lauda,bantali,icla,ram
rhodon,autmyti,lenen.Secunduseftdaftylicusalcmanius,tetrameter,acataIe¿hcus, quattuor
enim pedes heroicihabet,fiuedaftylosomnes,fiue(ponda:os,fiuemixtos.frequentifîîmetamé
in tertio pededaftylum hoc modo
Autephe,liim bi,ma,risueco,rinthi. Albísutobfcurodetergitnubila cario.
Scnbit hoc metro quattuor odas. Te maris,et terra?,numeroc(5 carenris harén*.
Laudabunt ahi ciará rhodon,aut mytilenc. Quid tibi uis mulier nigris digniiïïma barris.
Y Oftauú dicolon diftrophon.Primus uerfus é choriábicus monomerer, ariftophani9, cóftans
choriambo,& amphibracho,fiue bacchio,hoc modo.Lydia dic,per oés.Sequens eftchoriábi*
cus trimeter,fapphicus,conftans epytnto fecundo,duobus choriâbis,& amphibraco, fiue bac-
chio,hoc modo.Te déos o.ro fibarim ,cur f>peras amádo,fcribit hoc metro duntaxathic oden.
Lydia die omnes. Ге déos oro fibarim curproperas amando.
Y Nonum
 DE METRICA RATÍONE CXXX
pNonum rricolon tetraftrophon.Prirtiduo'ueifiisfuntdaftyIici aIchaici,trimetri,catateAití
conftanrenimpentimemeriiábica,&duobusdaftvlis, hoc modo. Vides,utal,ta,ftet niue can-
didum.Tcrtius eft iambicus archilochiusdimeter,hypercataIefticus,fi gdéin primo pede reci-
pit iambum ,uel fpondaeum in quarto iambum,uel pyrrhichium, deinde íupereíl fyllaba hoc
modo.SyIua?,Iabo,rantes,gelu,qj,quartus uerfus cdaftylicus alemanius tetrameter,de quo peu
loante diximus,recipitcjj in tertio pede frequen tiffime trochamm hoc modo. Flumina conftite,
rin t,a,cuto.fcnbit hoc metro, yii. ¿fc.xxx.odas.
Vides ut alta ftet niue candidum. Cur me quarrelis exanimas mis.
O matre,& pulcher filis pulchrior. Bacchum in rem oris carmina rápidos.
Velox amaenum (arpe lucrarilem. Non ufitata nec tenm ferar.
Mufis amicus trifticiam,&metus. . Odiprophanumuulgus,&arceo.
Natis inufum bridar fcyphis. Anguftamamicepauperiem pati
Aftibearisnonarabum inuides. De(cendeca»lo,& die age tibia. .
Q^uiddedicatum pofcitapollinem. íuftum, ut tenacem propofiti uirum.
Parcusdeorum cultor,& frequens. Ca»lo tonantem credimus Iouem.
O diuagratum,qu3» regis annum. Dilefta maíorum immeritislucs.
Nunc eftbibendum,nunc pede libera ■ Heliuetuftonobilisalbano.
Motumex metello coníuleciuium. O nata mecum coníule Manlio.
Aequam memento rebus in arduis. Cáelo fuppinas íi tuleris m a nus.
Nondum fubacb fere iugum ualec. Dixi puellis nuperidoneus.
O fa?pe mecum tem pus in ultimum. Tyrrhena regum progenies tibi.
Non Temper imbres nubibushifpidof. Qualem miniftrum fulmnis alitem.
Quid bellicofus can taber,& fcythes. Ne forte credas interitura qua.
Ille& nefaftotepofuitdie. , Qua» cura patrum,quxuequiritum.
Heu fugaces poftume poftume. Phoebus uolentem 'prxlia me loqui.
lam pauca aratro iugera regia?.
P"Decimum monocolon uerfus eft choriambicus pentameter alcaicus,conftans fpond«o,tri"
buschoriambis,&Pyrrhichiohoc modo.Tunequa:iicris)fcireneiàs)quemmihi, quem tibi.
Scribit hoc, metro tris odas.
Tu ne qua?fieris frire nefàs quem mihi,quem tibi.
Nullam uarrefacrauita; priusfeuerisarborem.
O crudelis adhuc,& Veneris muneribus potens.
pVndecimumdicolondiftrophon^prirousuerius eft dimeter iambicus, archilochius, cátale«
ôicus,conftatenimamphimacro,quimetrum facit,&duobusiambis,íiue altero fpódaco, hoc
modo.Non eburne,queat,reum.Scquens trimeter iambicus,hipponaftius,catalefticus, habet
enimquin$iambos,&fylIabam,recipit tarnen imparibus fedibus etiam fpondxum hoc mof
do Me,arem,det in domo,lacu,nar.Scribit hoc metro dun taxât hanc öden.
Non ebur,neqj aureum.
P"Duodecimu monocolö uerfus eft ionicus fapphicus a minori,trimeter acataleclicus, hoc eft
tribus ionicis a minori conftat hoc modo . Miferarum eft,nec amori ,dare ludum. Scribit hoc
metro tantum hanc öden.
Miferarum eft пес атопДс.
PTertiumdecimum diftrophon dicolon.Primus uerfus eft heroieus hoc modo,diffu, gère ni,
ues redde,untiam,gramina campis.Sequens eft daftylus archilochius,dimeter,catale¿hc9, hoc
eft conftans duobus dactyhs,& fyllaba hoc mó,arboribuf,cp coms,fcribit hoc metro hác odê.
Diffugereni,&c.
PQuartumdccimum dicolon diftrophon. Primus uerfus eft iambicus hipponaftius, trimeter
cataleclicus, conftans fex.iambis,recipienfqj etiam fpondamm imparibus fedibus hoc modo,
ibis,libur,nis in ter al,tana,uium.Sequens eft iambicus archilochius dimeter catalefticus, con
ffens quattuor iam bis ¡ad m ix to interim imparibus fedibus fpódxo hoc modo.Ami,çe,pro,pu/>
5na,cula. feripfit hoc metro odas decern,
bis libumis inter alia nauium.
Diomedes R ii
 . i NICOLA VS PEROTVS
Bcatus ille,qui procul negociis. Q^uoquo fcelcftiü miris,aur cur dextris.
Parentis ohm fiquis impia manu. Rogare longo putidan te farculo.
Lupis,& agnis quanta orru obtigíc. Q^uando repoftum tecum ad feílas dapes.
Atodecorum quicquid in catlo regis. Mala folutanauis exit alire.
Quid immerentes hofpites uexas canis.
p Qumtumdecimumdicolondiftrophon,primusuerfus eft iambicus hipponaftius, rrimeter
acatalefticus,dequopauloantediximus,hocmodo.Pefti.nihil.mefi.cu.tan,tea.iuuat.Secundus
eft lapphicus conftans pétimcnien heroica,« dimetro iambico hoc modo.Scribere,uerficuIos
amo.re percuflum, graui, fcribit hoc metro duntaxat hanc oden.
Pefti nihil me ficut aurea iuuat.
P"Sextumdecimum dicolon diftrophon,primus uerfus eft heroicus,hoc modo Hórrida, tem-
peftas caelum con, traxit&ignes.S'equens eft archilochius conftans dimetro iambico, acátale
ftico,& pentimemeri heroica hoc modo, mues, щ de,ducunt,iouem,nunc mare,nunc lyiui,
fcribit hoc metro tantum hanc oden.
Hórrida tempeftas,&c.
pDecimum teptimum dicolon diftrophon, primus uerfus eft heroicus hoc modo.Molis iaer
tia.cum tan,tamdif,fuderit,imis,íecundusiábious archilochius, dimeter acatalecticus, dequo
fupra dictum eft hoc modo,obhuio,nem fen,fibus,fcribit hoc metro duas odas.
Molli inerria cum tantum imis.
Nox erat & ca?lo fulgebat luna íereno.
r7"Duodeuigefimumdicolondiftrophonfprim9ueríuseftheroicushocmodo.AlteraiambeI,
lis terri^rur ci,uihbus aeras, Alter iambicus hipponactius,trimcter acatalecticus, de quo íupra di
¿turn eft,hoc modo.Suis,& i, piaro,ma uinbus,ruit,fcribit hoc metro hanc oden duntaxat«
Alteram iam bellisterritur,&c.
P Vndeuigeiimum monocolum uerfus, eft iambicus hippona¿rius,trimeteracataleclicus,qua
lis fupior hoc mó.Iam iefficacido.manus lcien,tiar,hanc tantúmodo oden hoc carmíe fcribit.
Jam iam efficaci,&c.
P"Hab<rs îgiturmi fracer omnia metrorum genera, qbus Horatius Flaccus ufus eft modis,nunc
promiíii noftri memores boeriana metra excquemur.
P"De metrorum generibus Boe:ii. Capfum. II.
1 Rimum eft dicolon diftrophon, duo enim carminum genera comprehendit, pri»
mum eft heroicum hoc modo. Carmina qui quon,dam ftudi,o floreute per, egr.
Secundum eft elegiaca hoc modo . Flebitis heu mae3ftos,cogor m.irc mo;dos, uius
^S' | ell hoc metro bis tantum. ¿S
Carmina qui quondam,ftudio fforenteperegi. ¡ îrraiip
Flcbiiisheu moeftoscogorinire modos.v
Puppisachimenuefcopulis ubi merfa íequentum.
Pectoribus figit fpicula pugna fugax.
^Secundum eft monocolon,uerfus eft daftylicus a!cmanius,rerrameter hyperearaJetficus, со
ilans pennmemeri dacTylica.I torn daérylo^éc íponda>o,fiue trochso,hocmodo. Heuquáprae
cipi.ti mer,fa pro, fundo, uius eft hoc metro bis»
Heu quam prarciptn merla profundo.
Si quis archín fideranelcit.
Tertium metrum dicolon diftrophon,primus uerfuscft dáctvlic*, hocmodó Tuncme difcuf.
feiuqùérunt nofte te,nebra?,iequenseft alcmanins dacrykcus, retramerer acatalefticus, quae»
mor integris daftyli, conftans hoc modo,lumini,bufque prior redi,it uigor, ufus eft hoc me'
tro lemel tantum- hoc loco.
Tunc mediicuffjc liquerunt nofte tenebrar.
Luminibulqj prior redm uigor.
f Qjiartum m anocolon, uerfus eft daetylicus phala?cins, pentáeter hendecafyllabus, conftat
enim fpondaco,daélylo,& tribus troch*is,hoc modo,Q uilquiscompofijto le reus, euo, ufus
eft hoc metro duobuslocis,
•Я rjh Quifquis
 D£ METftJCA RATIONS СХХХГ
Quifquis compofitô ícrcnus aetto." Hue omncs pariter urnite capti. 1
fQuintum monocolon,uerfuseftanapa?fticuspindaricus,dimeter acatale¿ricus,conftans ana
p*fto,recipiens tamen frequenter etiam (pondzum,raro proceleumaticum apud cómicos, da*
¿tylum quogj frequenter capit,& iarpenumero ultimam ,cum fupereft, fyliaba in duas breues
diuiditur,fcanditur hoc modo.Oftel.Iifeiiconditor orbis,utitur hoc metro bis.
Oftellifericonditororbis. Quantas rerumfleftathabenas.
P'Sextum monocolon,uerfus eftgIicomus.choriambic% trimeter acatalefticus,conftansfpon
d?o,choriambo,& pyrrhichio, hoc modo.Cum phoebi radiis graue,utitur hoc metro cm qes
Cum phoebiradiis graue Vela Naricii ducis.
Qjjod mundus itabili fide» Quondam porticus attulit.
Foelix qui potuit boni. ' •
P"Seprimú monocoló,ucrfas с daftylic",adconius dimeter cataleftic9,côftansdaftylico,et tro
tha?o.i.duobus daftylis,deficiente una fyllaba,hoc mô.Nubibus atris,utitur hoc metro táram.
Nubibusatris. Condita nullum. )
P"0^unmmonocolon)ueriuseftiambicashiponaftius,trimeteracatalefticus>dequofupra,
cum de oratianis metris traftaremus,expofuim9 hoc modo,Haec cum .fuper.ba uer.terit uices.
dextra. ÍHud ixpius memorandum ,iambica metra im paribus quidem locis poflè recipere iam-
bum,mbrachum,fpondamm,daftylum,anapxftum,paribus tantum iambum, & tribrachum
apud Cómicos frequenter,&ránapatftum. Vtitur hoc metro bisduntaxat.
Hare cum fuperba uerreit uices dextra. Quifquis profunda mente ueftigat ue#.
P"Donum eft dicolon diftrophon,primus uerius eft afclepiadeu«? choriambicus,tetrameter ca-
taIefticus,conftans fpônds?o,duobus choriambis,& pyrrhichio,hoc modo. Si quantas rapid«
flatibus incitus, fèquens eft daftylicus,pherecratius, trimeter acatalecticus, conftans ipondso,
daftylo,& fponda?o,hoc modo,pontus uerlat ha.renas,uius eft hoc metro femcJ tantum»
Si quantas rapidis flatibus incitus. Pontus ueriat harenas.
P" Decimus dicolon diftrophon,primus uerfus eftdaftylicus iapphicus,pentameter acatalefti-
cus, conftans trocharo, ipondaro,daftylo,& duobus trocha?is,hoc modo.Cum po,Io phx,bus
roie,is qua,drigis.Sequens eft gliconius,de quo fupra dictum eft,hoc modo. Lucem,fpargerc
cce,pir,ufus eft hoc metro; femel tantum.
Cum polo phcebus irofeis quadrigis, Lucem fpargere cœperi t.
У Vndecim um dicolon di ftrophon,primus eft uerfus lambicus anacrcontius, dimeter, cátale»
cric*, conftans tribus pedibus,& fyllaba hoc modo.Quii.quis,uolebperent nem.iequens с phc
recratiuSjde quoiupra diftum eft,hoc modo.
Cautus poneré federn.
P"Duodecimú monocolô,uerP eft anaparftic*,parthéiac° dimeter cataleftic9,primi duo pedes
recipiútanapaeftujuel ípondaeú,tertius íemp fpondarú deinde íupereft fylIaba,hoc mó.FceIix ni
Foslix nimium prior eus» (mium prior xtas,ufus eft hoc metro bis.
Qui fe uolet eíTe potentem.
Y Tertiumdecim um monocolon uerfus eft daftylicus,pctameter acataleftius, de quo pauloáté
diximus hoc modo. Nouimus quantas dederitruinas,ufus eft hoc metro bis. )
Nouimusquantasdederit ruinas.
Bella quifquis operatus annis.
Hoc tamen dimetro adonio terminauitin hunc modum. Sidera donat,
p"Quartumdecimum dicoló diftrophon,primus uerfus eft iambicus archilochius,trimeter аса
talefticus iamparibus fedibusfpondeura recipiens.Interdú etiáanapeftú,in fine Pyrrichifi, uel
ipondxum hoc modo,quá quicum q$,fo,lam ,men,re,prx,cipra,perit.Sequens eft iambicus ar*
chiIochius,dimeter acatalefticus hoc modo.Sumum $,cre,dit,glo,ñá,ufus é hoc metro íemel
Quicunqî folam mente prxcipiti petit. Summsmqj credit gloria.
Y Quinmmdecimum monocolon,uerfusdaffilicusithiphalicus tetrameter,acatalefticus,c6<»
ftans tribus daftylis, &pyrrhichio. hoc modo. x '
Qui fere ringen um uolet agrum, ufus eft hoc metro femel tantum. >
Quifereremgenuumuolctagrum. - ¿ --im/ .-.п.. •_ ,.;. .j
■ .'■■■■■'■'. J '] Diomedes R iii
 NICOLAVS PEROTVS
P" Srxtumdecimú dicolon diftrophon,primus lierfus с iambicus, trimeter catalefticus, ó? quo
fupra memorauimus,hoc modo,quis fluen,ti,di,ucs,au,ri,gurgite.Sequens elcgiacus hoc mo-
do.Non exple,turas,cogata,uaruso,pes,ufus eft hoc metro (cmel.
Q_uamuis fliiewi diues auri gurgite. Non cxplcruras cogat auarus opes.
Y Oecimñfeptimú dicoló diftrophó,prim* uerfuseft daftyltcus phalscius pétam éter hendeca
fyl!nbus,dcquoíupramemorauimus1hocmodo.Quamuisíetyri.o.fu.pcrbus,oftro.fequenseft
daftylicus archiIochius,tetrameter catalefticus,hoc modo Comer«, 6c niue,is,la,pilhs, ufus
eft hoc metro (emel.
Quamuis íé tyrio fuperbus oftro. Comeret,& niueis Iapillis»
P"! л quo írpe pro fpondsro,íuie daftyIo,imparibus locis trochafitm reperies.
P"Duodeuigefimum dicoIondiftrophon,primus uerfuseft daftylicus alcmâius,trimeter,hyp
catalefticus,nam poft tres pedes fuper с fyllaba hocmodo.Omnehomi,num,genus,in ter,ris.
Sequens eft pherecrarius,de quo fupra m emorauim us,tamen in prima fed contra uium anapae
(tarn recipit,hoc modo. Simili,furgit ab ortu,utimr hoc roetrofemel tantum.
Omnehominum genus in terris. . Simili íurgit ab ortu.
P" Vndeuigefimum monocoIon,uerfus eft iambicus anacreonrius, dimeter, catalefticus,cóft£s
anaparfto,duobus iam bis,& fyllaba,hoc rao Habet hoc uo!u,ptas ois,ufus eft hoc metro femeL
Habet hoc uoluptas omnis.
prVigefimumdicolondiftrophon,primus uerfuseft afclepiadeus,<f quo fupra dictum eft,hoc
modo.Heu heu qua? miieros trami tede,uio.Sequens eft iambicusarchiIochms,dimeter cátale*
¿Heus hoc modo. Abdu,cit i,gnoran,tia,ufus eft hoc metro femel.
Heu heu qua? miferos tramite deuio. Abducit ignoranria.
P" Vigefimum prim um monocolon,uerfus eft heroieus hexameter.
X> qui perpetua mundum ratione gubernas,&c.
F"VigefimufTecundusdicoIondiftropho,primus uerfuseft daftylicus alemani*, tetrameter сг>
talefticus,dequo fupra diftum cft,hoc modo.Sunt etenim pen,neuolu,cres mihi, iequens eft
iambicus archiIochius,dimeter catalefticus,cuius paulo ante mentionetn feeimus, hoc modo
<^ux cel,fa con,fcendant,poIi, ufuseft hoc metro femel tantum.
Sunt etiam penn* uolucres mihi. Quar celfa confeendant poli.
P"XXI Il.dicolon diftrophon,primus uerfüs eft trocaichus alemanius, dimeter catalefticus,
hocmodo,quos,ui,desfe,derecxl(o.Vbianimaduertendumeft trochaica locis i m pari bus (u-
ícipere trochauim ,& nonnunquam daftylum ,panbus uero cum fiipradiftos,tum etiam fpon-
da?um , &anapeftum,dequo nupera nobis diligen tins difputatum eft in iibro,quem nuper de
metris edidim us,iequens eft pherecrarius,euius fupra m en tionem feeimuf, hoc modo, foli cui
mine,recipitenim hie pro fponda?o anapaeftum,uíiiseft hoc metro femel
Quos uides federe echo foli culmine.
P" Q^uartum &.xx.dicolon diftrophon,primus uerfuseft.daftylicus,phalascius,pêtameterhê-
decafyllabuSjhoc modo, (^uid tantos iuuat,exci,tare,motus, fequens eft elegiacas hoc modo»
Et propria fa, tum,folici,tare,ma,nu,ufuseft hoc metro femel.
Quid tantos iuuatexcitare motus. Et propria fatum follicitare manu.
Y <3uinrurnj& uigefîmû monocolon ,uerfus eftdaftylic9, archilochius, tetrameter cataleftic*
primi duo pedes poflun t eile daftyli,uel fponda?i,tertius tantú daftylus,quartus fpondzus hoc
tnodo,fi uis)cxlfi.iu.ra.to,nantis,ufus eft hoc metro ter.
Si uis celíi iura tonanrís. Puro claro lumine phoebum.
Q.uat nam difcors fœdera rerum
P"Sextum,& uigefimum monocolon ,uerfus eft daftylicus archilochius,cóftanftetrámetro bu
collico,& trib9trochatis,hocmô,çf uarí,is,ter,rasani,malia pme,ant fi,guris,ufus éhoc metro
Q_uam uariis terras animalia permeant fíguris. (femel.
p"Haec funt mi frater,qua? de Horatii Flacci,ac Seuerini Boerii metris ad te perfcripfi, íupereft,
utipfe mihi non íolumagasgratias,uerumetiamgrariam referas, quod cumulahflíme faftura
exiftimabo,fí ex lucubrationenoftra tantum,quantum íperamus, fimul atejj optamus^aepiíTe
tefruftumintellexero. FINIS.
fOMNIBONI

^
 DE MÉTRICA RATIONÊ GXXXII
OMNIBONI LEONIÊENI VICENTINI LIBELLVS
DE ARTE METRICA,

yDe Pedibns. Capfum. I.

ES IN METRO DICirVR,cp PEDIS OFFICIO FVNGATVR

M erra enim per pedes quodammodo incedunt. Pedes alü dicuntur legitimi,alii
uero nothi.Legirimi pedes metri cuiufcp nominanf hi,qui fun t naturales in uerfi-
bus.Nothi uero qui per corrupteiam íolurionis accedunt. Solutio autem dicirur
in metro, quorienfcUnqj prounaIongaponim°duasbreues.Igirur heroicusuer
fus,de quo non nihil dicere ftatuimus,legirimuseft fponda»us, accedunt autem daftylus, arque
trocharus par fponda?o reputa tur, quia in fine tan tum ponitur, ubi ultima Temper indifferens
habetur. Daftylus uero quattuor témpora fyllabis complet rribus,& fpondams totidem com*
plectitur duabus.Sy liaba enim longa duo témpora haber,breuis unum,& tantum duas proféré
do breues tempus confumitur,quantum dum una profertur,cum enim illa curfim ha?ctra¿tim
& cum quadam mora pronuncietur.Quo circa in heroico uerfu fpóhdanis pes (ut dixi,)legiti-
musíibiomnem uendicat locum,fie etinmdafty lus,qui fponda-um temporibi«a»quat In qn-
toramen locofponda;umraro,daftylum frequentiffimeinuenics,utDiícedens chlamydemqj
auro deditinrertextam. Hic enim quintum fpondsus locum poflîder,rrocha?us, utdiftum eft
nunquam nifi in íexto locatur.Is enim uerfus heroici poftremus eft locus,ubi ultima fyllaba fie
liberior,alioquín un o foret tempore minor, nee tarnen profpondaro daftylustantummodo
ponitur,ut Arma,uirumque cano troia?,qui primusab oris,uerumeriam anapasftus nonunquá*
ut rluuiorum rex eridanus,campoíqí per omnes,aliquando proceleumaticus, tu Tenuia nee la'
nas per caelum uelleraferri.Animauertendum eft autem in fcanfione finarrefim plerunqj fieri,
uel collifionem.Syneraîfis dicitur, quotiefcunm dua; uocales in unam coguntur fvllabam,uc
Hie tarnen flic urbem pataui ,fedefqj locauit,& Di i quibus im perium hoc fteterat,& folio rum
iuppiteraureo.Colifio autem fit,cumiolauocahsabiicitur,ueletiaconfonansciim fiia uocali,
fola uocalis abiicit*,(i diftio prarcedens uocali terminef,& feqns a uocali incipiat, ut Carthago
1 raliam cótra. Indem fi in his cópofitis aduerbiis.Deinde,deiceps,dehinc,& pinde, ut Aeneas
quo deinde ruis,& Redde age,qua?deinceps rifi(li,& Eurum ad fe, zephiruqj uocat,dehinc ta-
lia fàtur,& .pinde tona elocjo.Cófbnantes uero cú (ua uocali abiciunf\fidiftiopra;cedensdefi
natin m,& íeques ícipiata uocali,ut Littora,mulm ille & terris, iaftatus, & aIto,& Ter feopu'
li clamoré inter caua laxa dedere.Éadem ratio eft uerfus hipmetri. Hipermetrú appellamus uer
íum ,qui una fyllaba amplior eft^itaqj íequens uerfus a uocali incipiat neccíTe é,ut poffit fieri col
lifio,feu uocalis excludif fo!a,ut Ecce furens animis aderat tyrinthius,omnéqj acceíTum Iuftrás
feu cófonans cú fuá expellif uocali,ut Aut dulcís mufti uulcano dequoquit humoré. Aut foliis
undam,eftetiáubi s abiicitur fola^tPonicefpesfibiquifqjfnas^ielcum fuá uocali,ut ínter fe
coiiíTe uiros,& decerncre ferro. Illud quoqj admonendú uidet*, u pofitú poft s uocali fequente
ineadem fvlabauim amitterelittera;,ut Suadet enim uefana fîmes, & fuaue rubens hiacyn~
tus,& Q^uibusacer erixinproeliafuetus. Huicquoque,&cui monofyIlabafunr,ut Huic
coniunx Sichamserat, & Cui pater inraftam dederat.primilque iugarat. Nonnunquam fyl
laba; dixrefis fit,utapud Horarium.Nunc mare,nunc filua;. Eft enim pentimemeris heroica,&
fyluae rrifyllabum eft.Ouidii quoqj tale eft, Hare quoqj te íáluo perfoluenda mihi. A e quoque
diphthongus latina in gratcam ai uerfa diuiditur, ut Aulai in medio libaban t pocula bacchi,&
diuesopum,diues piftai ueftis, et auri,proaub,&pi¿be.
P"De fyllabis. Cap. II.
Ed quonia ex fyllabis conftant5fyllaba; autem uelbreues,uel longa;,uel comunes funr,
quaná ratione qua?qj fyllaba dignofci poffit,breuiter dicemus-Syllaba djfta ê ex grarco
uoeabulo <п7\я.еи.п.ассерпопе litterarum,propria enïm illa fyllaba eft, qua; de plurib9
conftat,ut ea3,poft,ftirpe.Qua; aût de una uocali perficitur,abufiue dicif fyllaba ^ut ea. О es auté
fyllaba; a uoealibus fuis inctpiunt habere traftatum,atqj exordiú fumût. Cóíonantes eten^qua»
fequuntur,ipfi fyllaba?iputantur,pra;cedentes aût non ipfi,fed aut uacabút,aut fupiorem breué
Diomedcs R iiii
 !;У: . OMNIBONVS > leonicenvs
iuuabunt,ut pura glans. Ab a confîderantcs n ft s damus ipfi fyllaba?,quia fequunt* uocalem.G.
uero,& L nó ipfî iputamus,fed feruam9 ad auxiliú fupioris breus,fi forte prarcedar,ut ¿ugládef
Confonantes autem non ha? íolum ,qua? in eadem íyfiaba funt,fed criam in icqucnti poiitac iu-
uant prarcedentem uocalcm ,ut arma.
P" De breuibus Syllabi's. Capfum. III.
Yllaba? breues quactuor modis cófiderandat fun t,primo,ut habcant uocalem breuc,
deinde,ut non definan t in duas confonantes, aut m unam duphcem, aut in unam.i.
inter duas uocales conftitutam,çjbus quartuor modise côtrario aniaduerfis depren-
dimus iongas,nâ fi fi с uocalis naturaliter .pdufta, íyliaba longa eric, ut duos, fi etiam
duas confonantes fequunt* breué,fímiliter longa erit,ut ars,aut una duplex, ut pix, uel fi inter
duas uocales e(l r,utTtoia.PIanediphthongilylIabas longas faciunt.Suntautéquattuor ae,ut
Aeneas, œ,uc poema,fed diuifa eft cóiun¿ta,ut mcetus,foedus,au,ut aui?,eu,ut eurus. Cartes ei
apud antiquos tantummó deprehcdif*, ut ci, ut et in greets noíbus diphthongus eft 0 »,ut <xnx¡*
Sed quoniam difficilis eftdepracheníio circa fyliabas naturaliter breues,aut longas, fie breuiter
conuderemus.
f^Deprimis Syllabis. Capfum. lili.
i Mnisfyllaba uel primum,uel medium,uel ultimum locum tenet. Qua? in primo loco
t pofita eft.ofto dcpra?hendimus modis,pofîtione,uocaJi ante alteram uocalc,deriuario
_. „ J nc,cópofitione,pra?poficione,diphthógo,regula,& exépIo.Poíitio ubiqj pducit fylla
bam.Ëft aút pofirio,de qua lupra dixim9,cú duas cófonantes uocalem fequunt* ,uel una duplex
ut dux,uelfí inter duas uocales eil i,tuncenim pro duplici confonante accipitur,ut Pompeius.
Y Vocalisante alteram uoealé m larinisdiétionibusfemper breuiat*,utluo,pra?terquam in hoc
uerbofiofis^ucituri,nifipoftefequaf'r,utfierem fien,in qbus breuiat* i,nam ígracis difíio
nibusplerunq3,pducit,utaer,diusaum. Chiusaum.Virg.DiaCamilla,ft tue fciataenas alpes
r7"Oeriuatiopofitiuinaturamfapiç,utamorcorripitprimam,qaderiuat*ab amo, cuius prima
¿yllaba corripitur,fed fallu in plerií%ut humo as,leges,uires. Reges,fedes uoees, iucundus,fta -
turus,pedor,uomer,feculum,nequá,laterna,regula, I talia,qua? prima ¿xiucunt, quum a primi
tiuiseandem corripientibusderiuenturLiteraaúr,& littusgeminarunt.tr. Nam quod nónuUi
dicunt oportunum deriuari ab oportet,falfum eft,quos non feríptura rantú argute,fed etiam fi
gnificatio uerbi.Eft.n.oportunus ille,qui eft omnibus accommoda tus, ueluti portus,non ergo
deriuatur,fed componía ex ob ftporius compomfoportunusEcontrariocorrepta fun t alia,
qux a «pduclis deriuari tur^itduxduciSjfoporjactrbuSjdicax^rufpex^riíla^adutn^bulújfla
bilis,omafus,arena,lacerna,nota,noto,nato,fidef,titulufEt fides nó ab со uemt,qu eft fido,fed
quia fíat,quod eft dictum. Iccirco nuncupata eft fides,ut ait Cicero. Titulus uero non a ntane,
utiili uolunt,fed a turando dicitur, ut Varroni placet,quod ft fetiptura antiquorum probar.
Titulus enim in codicibus antiquis fcribebatur.
fCompofitio demonftrat accentu ,pduci,uf corripi prima (yllaba fimplicis,q media fît copo
íiti,utamat,fi compona? cum ad„pfcrcur adamar.media correpta, ut clamât. Si componaf cú
inî(pferf inclamac media pductaitailliusquldéuerbiprimam breuc,huius uero inclamar Ion
gam efTedeprehendimus.Eadem ratio cft compofitorum omnium,ut facit infieir, parem impa
rem,ducitinducit,lotusillorasExcipiunturifta,quorum prima in fimplicitate producía copo
íicionecorripitur,innuba, ,pnub3,deiero,peiero,caufidicus,maledic9,cognitus,agnitus,íriü,et
fufíio,fem ífopitus. Ecótrario ábi tus,comi nú media pducun^cú fimplicia eoçt prima corripiát
Р"Ргл pofino quanta fuerít in appofitione,ranra in compofitione.
P"Notant* aliq ad,ab,ob,in , & lüb,quar cu lacio cópofita? pducunt*,guis p fe pofíta; corrtpianf*
Sed ró cópofitionis exigit,uta in i uertat* pria i pro cófonante íeruata. Er fícut fació officio di«'
muS,fíciacioobiiciodicam9.SicigifrónabiIiterinreiicio Virg.pduxirre. ur Atqjoculosrutu
lorú reiicit aruis.Sic alibi.Reiice nemaculis ífufcet utilera pulhs.Sed tñ argumentai Serui0 Ion
gáeiTefpe,quxpderiuation¿ in pterito longa é futura,utreieci. Deniqjí^Tffo-ívfaflameíTedi
cit,náin reibicorripitur,utTiryre pafcentesaflumine reiiee capillas. Eft.n.proceleumaticus.
P"De ubiqj producitur,ut deduco,nifi cóponarur cum dictione ícipiente a uocali, ut dehiíco.
Г Pra? etiam diphthongus correpta efficitur, fi cura dicUone incipiente a uocali componatur,
utdehiico.
 DE MÉTRICA RATIONE CXXXIII
Ut pr2UfQ,pra?ibis.
УDi quoque ubique producitur,nifiin dirimo,& difertus.
Y Re uero oíbus in Iocis breuiatur,nifí in reiicit,ut dixim us,& refert,cum diftare figmfícar,aut
prodelTe,nam in reppuli,& rettuli,repperi coníonantes geminantur.
P" Pro quidem producitur,ut promere.Sed pleraque excipiuntur,utproteruus,procella, ,pnc-
pos,profugus,profanum,profundum,propero,proficeor7profeírus,proficiícor,profefto,ing
pus corn pitur pro. Ec ñ com ponatur cum dicTione incipiente a uocah, ut prohibeo,propheta
uerogrscum eíl -иго^ити j.Propheta, fícut о-ои^но-тю-,^ fophifta.
fDiphthong9 qdem femp,ut di¿tú eft,fyllabá pducit,mfi cú uocalis fequif^ut Regula prima
fyllabam docethoc modo.Omne pmeritú bifyllabum ,pducitprimam,utemi, prarter pauca,
bibi,fidi,fcidi,íleti,tuli,dedi.Etqutr uocalemhñtante alteram uocalé,utuni,fui. In oíbus aliis
quanta fueritin prefenti,tantaeritin pr*rerito>utamoamaui.Excip¡fiturgenui,& pofui, qmr
primam corripiunt contra pofitioné luam,iá in nominatiuo ,pducif,cum ш obliquis correpta
uideatur. Idem fieri etiá fine inflexione notaui,u t leuis ,tem pus cú fignificatione mutauit nam fi
nitidú fignificat,,pducitur,ut Virgil. lile inter ueftes,& launa peftora Iapfus. Tú leuis ocreas e-
leftro.alioquin uero corrípifT.Neqj enim leue nomen amatx.Etpar leuibus uentis,guare diligc
ter atcendendus eftufus poetan, nec non & geminata praterea primam corhpiút,u t momor
di,peperi,fefelli. Parí ratione om ne fupinum biífyllabú producir primam ,ut motú. prarter i tum
quitum, titum,fcitú,fatú,rutú,ratum, Iitú,cumíuiscompofitis.Exemplú hoc fpecbta poetan
auftoritasualecadmonftrandamquantitatc (yllabarum omniiiprima?,uruirú. Arma uirumqj
cano,uibreuis eft, medie,ut latina?. Illoqua-raturconiunx Lauinia cam po,ui eft longa,uInmae
utdaphni Daphnituum poenbsemm ingemuiíft Ieones,ni brems eft.Prodentigiturplunmú
probatorú poetap ueríus tenuifleTná quia regulis omnia cóplefti no poíTuiit,íupereír,ut adexé
la curram 9,qua.\ipud poetas per lecTionem facile depra?hendemus,& haec de primis fyllabis di
t 'aíumciát, P"De mediis fyllabis. Capitulum.
Vae uero fyHaba in medio coníh terit,üfdé ferme comprarhender* modis,compofitione
V.

uocalem,ut
at capillus,diphthongo5urpcobmeus,exemplo,utíupradiximus,uocali
Iulius,cuna,& ferme femper in latinisdiflionib'breuiatur uocalis ante alteram
ante al

teram uocalem,in mediis quoqj br€uiatur,preter q in genitiuis terminan tibus in ius,ut unius,ul
liuSjubi modo longa i,modo breuis inuenitur,alius tarnen femper ,pducirur,alterius uero fem jj
breuiatur. Genitiui auoo?,& datiui quinta; declinationis e pura ante i producun t, fpes fpei,cam
ties'caniriei,di es di ei ,un u m eriam apud Statium inuenies i ante us ,pduxi(re,licius,u t Templa li -
ciar dabis.Nam npudgrxcosaliquádo fit hoc, ut lidius Iperchiusaruis. Ei quidem diphthógú
graecam ante.us,uel a,uel um modo in i,modo in e longa m conuertim us,in i ,ut
argia,lampia,nicomedia,in e,ut deiopeia,calliopea medea,platea, & hu'
iulmodi,in poíTeffiuis,ut achiIeus,aIpheus.Náq> Virg.tiphceaecorreptam protulir.
Qui tela tiphoea temnis,Dorícum eft. I Hi enim de ei diphthongo i abiiciunt, & e tola breuis re>
manettiphcea.ReguIamediamdeprehendimusfyllabá^&przcipueinderiuariuiSjfiuepenulti
ma fit illa,fiue antepenulrima,ná in prim itiuis accentu facile cognofcimr correpta,ut dûs. Pro-
dufta, ut caminus. Iccircodebemus con fiderare etiá in deriuatiuis,qucadmodú naturaliter pro
fertur,ut Viftorinus,fto fi nelcis quanta fit, agnoices in geniriuo pnmi tiui, quoniam longa
eft,aperte enim producitur,ut uiftoris Deindeetiam inflexiones confiderare debemus, ut telus
finefcis quanta fit in nominatiuo,agnofces in geniduo,quia longa eft. Rurfusfibilo%finefcis
quanta fit bi in plurali ,agnofces in fi ngulan,quia breuis eft,fibilus enim facic.Sic relegerun t,le ,
ne dubites quanta fit,fingularis pronunciado fignificat,rclegit.
P"DepenulrimLs fyllabis. Cap. VI.
Enultimam idtur in deriuatiuis hoc modo «îprehendimus. Ante la producitur e, uc
cautela,fuade7a. Ante na fimiliter,utcantilena,leena,excipitur adueña, côuena,quae
pcultimá corripiút.a uerbis íuis,ficut ¿>fuga, aflccla,collega tñ pduci £ a lego. N oú£
ét,qux a gigno deriuátur,ut ídigena ,& alienígena. I quoqj pducif: añ na,ofhcma,tó
ftrina,excipií mutía,pagina,fufcina, trutía,farcma,fcd hxc magis pnmitiua lût. Sucina uero eft
piale. Añ ra ¿xiucit и 2ut ccíura,ptura,ná fatura primitiuú empurpura ucro a greco uéit -aó'^úe«
 OMNIBÔNI LEONICENI
У Ante le producitur i,ut moniIe,iêdile.
Y Ante go penúltima temper producitur,utCarthago,uirago,caligo,erugo,exdpiturunum
biftyllabum ligo.
Y Ante do fimiliter, utduIcedo,Iibido,fortitudo,hirundo.
Y Ante ar producitur,ut lacunar,Iupanar,nifi fit uocalis ante alteram uocaIem,ut laquean
Y Ante nas, ut Raucnas, Arpiñas.
Y Ante ris,uel re,ut militaris,uel m ilitare. Iuucalis. Et pegma,& pueros, inde ad tielaria raptos.
P"Antetis quoque,ut iàmnitis,&tiburhs,ue(lratis,quorumnominatiuinôfuntin ufu,excipi«
untur cereris,fiueceriris,in quo non modo pducitur,ut Qui ce'rete domo, qui funt miniois in
aruis,fed eriam corripitur,ut Ehingens gelidumlucuspropeceririsamnem.
Y Ante nus pducif a,utromanus,rroianus,namdardanus primitiuum eft.E utrerrcnus,I urin
gurrinus,cxcipitur diutinuSjCraftinuSjOrnotinusJerotinus^tiftinuSjmediaftinus^oleaginuSjfa'
ginus,& fraxinus,quid primitiuum eft.
f Ame rus producitur o,utdecorus,fonorus»
Y Ante fus quoque,ut faxofus, meticuloftis a metu.
P"Ante turn producitur e,ut oliuetum,myrtetum, excipitur temetum,
P"Ante tas,penuItimacorripitur,ur bonitas, integritas, nifi fit pofitio,ut libertas.
Y Ante dus quoque, ut herbidus, floridus,candidus. Pandus uero pandidus faceré debuit. '
P"Ante lus, uella,uel lum in diminutiuis breuiatur,ut urceolus, unciola,luceolum.
^Ante al leruatur penúltima primitiuiproduäa,utceruix, ceruical, tribunal correpta,ut
animus,anima.
P"Ante mem a prima,& quarta coniugatione producitur,utobleftamen,munîmen. Aíecun
dauero,& tenia corripitur,ut rcgimen,monimen,nifi inuo definatuerbum,tunc producif,
utflumen,lumc,numé.Sedin cópofitisa canofemp corripit',uttunîcé,& fidicé.Exapif* tubice
qjfolum penúltima produxitppteríynerefin duarum uocalium,nam nbicen debuit effe.
P"Antehsin denominatiuis producitur,ut Martialis,fidelis,herihs,excipirar equalis,pañlis,
qtiod a paro deduci uidetur,nam.in uerbabbus temper corripitur,ut ferrilis,utilis, fterilis quoqj
& ílrigilis penultimam corripit. ■>
Y Ame tus in uerbalibus íeruatur péulrima participiorum, ut ornatus, terrirus. fn aliií uero pro
ducitur a,ut togarus,i.utadiutus,u.ut cornutuSjUeritusautem primitiuum magis eft,ar depenúl
rimis quidem larís.
fDeantepenulrimisfyllabis. СарГшп. VU.
■ Nte penúltima uero ita dignofeirur.
Ante bilis producitur a,ut traftabibs.
Ante bundus, uterrabundus.
Ante bulum ,ut conciliabulum.
Ante cundus,ut iracundus.
P"Ante ceus,ut ordeaceus,fiue cius,ut gaüinacius.
rAnteculirnijUtrniracuIum.
Y Ante mentum, ut ornamentum,incrementum.
ГAntenus,uel riun^utfagittariuSjarmarius^riumjexdpiunrur qu*a numerorum nomini
bus denuantur,ut denarius.
Y Ante cula in diminutiuis producitur e,ut uulpecula.diecula.
YAn te fació uerobreuiatur,utcalefacio»
Y Ante bilis corripitur i,ut fenfi bilis.
P"Antebundus,ut ludibundus.
Г Antecundusunum rubicundusaltcrnitatiscaufa.ná rubibundus debuit dTe.
Y Ante bulum jiitturibulum.
rAnrecies,ut canicies. Virg.Canicics inculta ¡acedan tluminaflamma.
Y Ante nus, ut tribunitius.
Y Ante cía -utpudiciria.
rAnteculmJciila,uclcdWnmdimmuriuís,utigniculiisJamcula^ti^
fNotacur
 DE MÉTRICA RATÍONE CXXXIJIf
y Nora tiif curíenla, qi folum íhac formadiminiitiuocjantcpeniiltima^duxit.Iuucnalis. Có*
bibic a?ítiuú contracta cutícula folem. Nam perí culú feruat penultimam fui uerbi produftam,pe
riorperiris»Vnde experior experiris,pcr leulum.
У An te lius quoque penultimam feruac fui peimitiui correptam,ut Virgilius,produftam ,ut íer
uilis, feruiltus.
P" Similiter ante mentum modo corripitur,fibreuis fuerítpenuIrimaprimiriui,urmonuí me
nitus,monumen tií,modo produci £,fi e contrario longa fit,ut munio muniras munimentñ ,in-
crementum quoqjeadem rationeantcpenultimam produxit,uc magnum Jouis incremenrum.
Iniunéhira uero compofirionis Temper breuis eít\utuerfificor,bellipotens,quadriiuge&
У Ante nius modo ¿xlucit* o,modo breuiaí fecund«! peulrimam pnmitiui produ¿tam,utluno
iunonis,iunonius.CaIidó calidonis,calidonius,correpta,ut hemon hemonis,hemonius,(trim6
ftrimonis,ftrimoniüs.Inuenit*ramen, poeta in eiufmodi antepenúltima laréter .pduxiíTe. Virg.
Obíbpuic primo afpeftn fídonia dido,fídonia ^ferrar pdufta,^ alibi corripif,utSidóiafqj ofté
tatopes,&Sidoniocftinueftusequo,Sed hoc metri necesítate fieri uidetf in eiufmodi noíbus-
fi ultima producítur,antepenuIrima correpta ,pferatur,aliter in heroico ueríuftare non porefb
7"Anterius,ud riumfimiliterproduciniro,utuxorius,pra:corius,pretoriú uero antepenultía
in oíbusaluendo compofitis corripitur,urdiluuium,illimies,proluuies,fimilireringluuics.
frln umpraftereadefinentiú deriuariuorú,fiueeriamcópofitorum,prartermpradiebs formas
diuer£efuntaliztutpalIadiú,remedium,pra^diri,conubiú,fabciú,fuauiú,officiú,cofiliú,exíliu
concilia, aaguriú,municipiú,c6uiuiu,remigium,faftigium,quorú antepenúltima a primi riuis
dignofeif,ut a palladis palladium,a mederis remedium,a pra?fidis pra?fidiú,antepenultima cor*
repta.Rurfusa nubitcónubium,ane(tisuemgium,atamdisfam'dium,& faftigiú antepenultía
dignofcitur.Namqó? Virgi.ai t. Connubio iungam íbbili,propriamquc dicabo,fi(lolem farit*
Alibi fecundíí arrem producir,Cuiqj leges loa dedimus.connubia noítra,Reppulit.
prDemediisdiximus,quz nobis memoria; occurrerunt,f¡ qua prstereaíunt multa, etiam non
negauenmineis iuuare pótenmenos exempIapoetarum,neqjenimtam breuibusfpaciis ímc
ftuerborum copia compra-hendí potuit,quare de uitimisiam dicere pergamus.
P"DeultimisfylIabis. лт.-ot . •..;. ■•'{ • Captum. VIH.
înita cafualia per rectos,& aecufatinos cafus corripíun tur,ut fyliaba ,mufa,illa,p ablati-
uos uero f>ducuntur,ut a fyllaba,a muía,ab illa, per uocatiuos quo%fi a gra?cis uenerít
as pduftá terminantibus,ut Aeneas,o amea.Sofias,o fofla. Illud quoqj fcicdtim e(l,Iicet
omnis uoca tiuus in a defínens corripiatur,etiam fi fit apud grareos producrus,ut Syria, phrygia.
In paucis tarnen grarcis íuenitf poeta feruaíTe moré grcrcií.Statius.Nó tegara,nó ipfe do uacat ali
te fœlix. Cylenc,& alibtTe plágeret argos.Tc nemea,tibi lerna côas,IarilTà ue fupplex.Pócrer» •
P"NumeraIia uero in gin ta finalem habenr indifferenter,« triginta,uerba produeuntur, uc an,
memora,& monofyllaba,ut da.
P"Aduerbia quoqj prodücun tur,ut ultra,pra?ter,ita,puta,& quia coniun¿Ho,quar tarnen fit ad«
uerbium.Virg.Heu quia nam tanticinxeruntxtherea nimbi.
P"E terminara monofyllaba producuntur,ut me,te,fe,excipiun turqj ue,ne pro an, 8c fyllabica
adieftio pte,ut fuapte,qux breuiantur,polifyllaba uerocorripiiirur,ut cubile,pr*nefte, nifi fint
a grxcistraniformata,ut txlvî Helene,*«*? vu cyrene,runc uettitur * inclongam.
y Vocatiuus quoqj a grxcis tranfformatus in es,uFin e longam definentibus fimiliter producá'
tur,uttv>¡;ícrH anchife a-CTK«í</iHcrpellida,-CTb4Hfí vH pollixene.
У Ablariui etiam quints declmationis,ut die,cum fuis compofiris,ut pridic, tertiär quoqj units,
Ut fama», In grxcis inuenitur e producía finiré ablatiuus,ram prima? q terrix dclinanonis,prima?
ut Lucanus. Signaqj ab euphrate cum Craflb capta fequentes. Tertia? íimiliter,ut Demofthcne»
Sed datiuus magis grxcus pro ablatiuo pofitus ell laiine,ut <o фгдти eufrate, <ли^й<гв« v^Demo"
fthene,ei diphthongo in e longa uerfa.
p*In uerbis etiam imperatiui moóÜ,fecnndz coniugarionis,numeri fingularis, produckur e,ut
mone,fede,uale,nifi fequens diftio a uocali incipia t ,tunc corripitur aliquádo íyliaba loga. Vir.
Et iongum formofe,uale,uale inquit Tolia,hoc enim in cömunibus fyUabis admonebimus.
y ínaduerbiis rurfus producuntur,qua-adatiuis tranffigurantur,utadoftodofte, ferofcre,
 ' ' * - OMNIBONVS r - LEON1CENV3
pulchro pulchre,exceptis bene,& male,qu* breuianrur.
Y In.i.finita pducunf,ut fcripfi,exceptis nifi,& qfi,& datiuis,& uocatiuis grecis,quori! nomî
natiuusinis correptam définit, utdaphnis, daphnidi,daphni,amaryllis,amaryllidi,amarylli
q breuiantur,nam fi ab alio fine nomîariuo,non eriâ in i uocatiuum mi ttunt,fed dariuu tan turn,
m odo,ut areas arcadi,pallas palladi. Si uero iynerefis fiac,uel diphchongus apud grecos tunc in
i uertinongamapudIatinos,ut.oí£f>É<". Orphei.Virg.Orphei calliopea,lino formoíus Apollo
nocanrnr eriam mihi,tibi,fibi, &ubi,ibi,qua?indifferentur ponun tur.
Y О termina ta monofyllaba producútur,ut do,fto,pollifyllaba ídifferéter ponunf,ut lego. Ex
cipiuntur greca in о produ&am definen tia,ut ft«vTo man to,c/iiV¡o, с-«фо,Ьррпо » Datiui quoqj
& ablatiui in о terminantes,ut populo,leftio,illo,qui pducuntur. Gerundia uero indifferenter
ponuntur,ut legenda Aduerbia quoque modo producuntur,ut tanto, fubito^nodo breuian»
tur,ut citolero.
fV" finita producuntur,ut geIu,cornu,tonitru.
P"L littera terminata corriptuntur Iarina,ac barbara,ut fal,animal,mel,pugil,tanaquil, & cxuL
Excipiun tur duo Iarina,ut fol,& n il,& barbara in el,u t Daniel,& Michael.
P"N littera finita larina,& greca producunrur,utparan,titan,lien,& ren. De grecis excipiunrT
accuiatiui terminantes in in,ut capin,parin, procrin,& in on neutra,ut ilion ,pellion. Et accuia
tiuitammafculinoçj^tqjcommunium in os correptam definentium,utMenelaos,MeneaIon
epodos^podonjiiacyntoshiacyntonjeutrapelos^utrepelon.
f^Delannis uero excipiunt corripientia péultimácrefcérisgéiriui,utnoménominis. Preterea
anfor(an,foriîtan,in,&ancumfuiscompoiîris,& eiufdemdicliones,quxper apoftrophen p
feruntur,utuiden,farin,egon,prouides ne,farisne,egone. t
P"R littera terminata corripiunturlattna,& greca,nr Ca?iar,neftar. De grecis excipiuntur in
er definentia, utôîflHi artner**«™; crater {и«аег,и enim,ut diximus,femp in e longá uerdí, de
larinis uero excipiun tur monofyllaba,ut lar,far,par,cû fuis compofitis uer,cur,& fur. ' "^
Y As fyllaba finita producuntur latina,& greca, ut emitas ns,pallasanris,de grecis excipiútur
mirtétiagenitiuum in dis,ut arcas arcadis,pallas dis. Accufàriui plurasnominú per os formátiu
gtíímbreuiantur,utphyHs,phylidoe, phyllidas,tros,troos,troas. a 0*4
Y Es fyllaba finita producuntur tara greca q larina,ut chrêmes chremeris,uerresris, narres dis,
de grecis excipiuntur nomina tiui plurales,ut iliades,garamantes,de latinis uero corripientia pe
nultimagenitiuicrefcentis,uthebestis,abiesti9,tamen ceres, & pes cum fuis compofitis pro-*
ducuntur.
Y Is fyllaba terminata corripiun tur greca, & Iatina,ut paris,colIis,de grecis pari ter,& larinis ex
cipiuntur producentia penultimam crefeentis genitiui,ut delphisdelphin delphinis, telchistel
chin telchinis,ars arinis,foteris foterinis,propria iamnis famnitis. Rurfus excipiuntur de larinis
accufatiui,& dariui,cum ablariuis,ut dorn in us,omnis,& uerba fecunda? coniugationis,ut mûis
& unumanomaIum,utuelis,cum iuiscompofitis,utnolis,& mains. Monofyllaba producun-
tur,utdis, uis cum fuis compofitis,utqiiamuis.Notantur is,mis,ris,quis,bis,quar breuiantur.
YOs fyllaba finita producuntur greca,atque latina,ut héros herois,nepos nepqris, de grecis exj
cipiuntur neutra in hosdefinenria,ut<*¿ vóv, argos. *ито<г,сеге>5, di mafculina,qua»per.où.fbr"
mantgenitiuum,ut typos oÛTîf-CTo(r|Ltovoo<r. De larinis autemunum os offîs,notantur apud quof
dam compos,& impos.
Y Vs fyllaba finita latina tan tum corripiuntur,utIepus leporis,digitus digiti, excipiuntur raof
no(yllaba,ut Gis fuis,mus muris,thus thuris, deniqj omnia producentia penultimam creicenris
Snitiuiproducuntur,iiirtusuirtutis,teIlustelluris, notatur palus, qua? eriam corripiturapud
orarium. Regis opus, fterilifque diu palus, apraque remis. Geninui quoque quarre de<¡»
clinationis nominatiui , accuiatiui , & uocattiui pluralis eiufdem declinationis produ
cuntur, uthuiusmanus, omanus,ha?manushas,manus. Greca fimiliter producuntur, ut
melampus,panthus.
Г С littera terminata producuntur,utalec,excipiunturlac,donec,nec,quae breuiantur, náhic
haechoc indifferenter pountur,quamuis corripi magis debere.Prifcianus quodámodo oñdit di
cens,hocce uocali ablata p fynaloephá, manéribus duabus.ccfolere pducL.Virg. Hocce erat al
ma parens,
 DE METRICA RATIONE CXXXV
ma parens ,Nam fi manennbus diiabus.cc.producitur,igitur una remota corripitur.
p*0 uero,& с lirteristerminatacorripiuntur,utaliud,caput,nifidiphtongo termine?, uc haud
&auc,uelpoficióe,utlegunt,uel íyncopa,ut fumât pro fumauir.
P"Quemadmodiim breues (yllabx,aut longar,feuprmia»,ieumedia?,fi:upoftrerna2fuerint dep*
hendantur,brcui perícripfimus,nunc qtf fupereft,de côibus deinccps dicem us.
Y De commumbus fyllabis. Capirulum. ХГ,
Ommunes íy liaba? modis fiunr oclo,primus modus eft, fi correptâ uocalcm dus confo
nantes leq mmir,quarum prior muta eil,& fequens Iiquida,& quidem cd in hoc longa.
Vafto cyclopis inantro,breuisinhoc, Vailocß abrupe cyclopas.
Y Secundus modus,e(l eu correpea uocahs in una définit cófonantc fequente h,qux nota afpira
tionis eft,lóga eil en im in hoc,Terga fàtigamus haíla,breuís in hoc, Q^uifquis honos tumuli.
pTerhus modus eft, cum correptâ uocalë dua» côfonanres fequuntur,quarum prior slittera fie
eft enim longa in hoc,unde fpiiTa coma,breuis in hoc,ponite îpes fi bi quifq; fuas.
Y Quartus modus é, eu correptâ uocahs parte terminât orarionis,qux in una définit confonan
tem,eft.n.longa in hoc,nam tibi timbre caput euandri9 abftulit enfis. Breuis in hoc. Hic caput о
ciucs. Hoc tñ pentimemeri,et eprimemeri datur,ut fi pars orationis ï breuem definnt „pducï pof
fit.Eftautem pentimemerispoftduos pedes,& (emis,ut in fuperiori exemple. Nam tibi timbre
caput euandriusabftulitenfis.Eptimemeris'autem fit poil tres pedes, & femis, ut Cum muros,
arcemqj procul,& rara domorum,nam eciam fi in imam definant coníonantem, Pentimeme-
riSjUel eprímemens uidetur exemplo probari po(Te,ut Dona dhinc auro grauia ,(ccloqj elephá
to. Sed íciendum ,q? breuis fyliaba poteft pro longa poní. Tunicaque induitur arms, econuerfo
longa pro breui, ut Obftupui, íleteruntqj coma?.
Y Q_uin tus modus eft,cum diphthongum uocalis íequitur,e(l enim longa in hoc. M. ufe aoni-
des, breuis in hoc,iníula» ionio in magno.
PSextus modus eft,cum nudam uocalem uocalis fequitur, eft enim loga in hoc,o ego infoelix
breuis in hoCjfub ilio alto.
YSeptimus modus eft,cum pronomen.e.littera terminamm uocalis flatim fequirur,cftenim 15
ga in hoc.Hoc erat alma parens,breuis in hoc. Solus hic inflexit (enius. fed hic pro duabus cóíc
nannbus ponitur,ut dixi,unde etiam apud antiquos ita feribebatur, hocceerat.
Y О ftauus modus eft,cum breuem uocalem fequitur.z.eft enim in hoc longa. Mezemi ducis
cxuuiaSjbreuis in hoc.Nemoroia zacynthos.
Y Omniboni Leoniceni Vicentini de Arte métrica libellus finit.

FRANCrsci MATVRANTJI DE ARTE METRICA LIBELLVS

P"Depedibusueríushexamctri,& pentametri. Capfum. Primú.
VNT AVTEM OMNES, Q^VIBVS VTIMVR DVO De tri-
ginta,fed ex his feptem duntaxat uerfum hexametrum, ¿V petametrum ,de <j
bus mox precepturitumus,ingrediuntur.fponda?us,ut luchantes uentos, tem
peftateíqj fonoras. Trochäus, ut 1 taliam fato j)fugus,lauinacj) uenit,iábus,uc
Liminaqjjauruíqj dei.Da#ylus,utPanditur intereadomus oipotenris olípi.
Anapxftus,fiuuiorúrexeridanus.Tribrachus,ue Abdidit &natos,tubacpca
hit hymenseos. Proceleñaticus,ut Genua labant, et hoc çjppe de tribus regio
nibus uerfus heroici Virg.ufum eíTe cóperio,in prima,ut Arietat in portasen fecunda, ut Har*
ren t parietibus fcabe,in quin ta,ut Labat ariete crebro.Ianua, & Tityre pafcétes a flumine reiice
capellas. ípondrus confiât exduabuslongis,tempoc:eílquattuor,utmuíar,ficdiftus, -gw«t¿v
o-u-o vc/i« v, quia hoc pede quardá in téphs сто vc/ibvT£<j-, hoc ell liberates carmía decátabát. Núa
Pópiii9 pon tificiñ appellauit. Iambus confiât ex breui,& longa,ut dies -&аца.тс iij«e<7£îv,hoc eft
a maledicendo fie uocatus, eft cnim uerfui maledico habilis, uel ab i<ror», quod cft,noceo,<ja
pesinuentusadnocendum. VeIaiambespuelh?nomine,quarca;lei,&menalina: fámula cere*»
rem ad eos delatá,cum proíerpiná quereret,cöuiciis cjbufdáiuafit,ac male tracbuit,tradunt*, &
alisnônullx noís origines.Trochaeus ex longa,& breui eft,utroma,temporú triú, ficut ïambuf
a mercurio repercum ferunc ^ai«TOTiix£;v,hoceftacurrendonominatum,ç|içfretdecurfio'*
 FRANC I5CI MATVRANCII
nibus apriiTîm os,hun с aurûci italia? populi rurilum appcllaueni r,Daftylus cóftat ex pria long»
Sc duabus breuibus,tenipo9j eil quattuor,ut Romulusatraftatudigiri,ficuocacus, qui grecc
j\<úur\o<r dicitur,utenim in dígito primus articulus Iongior eft,duo lequentes breuiorcs, ita da
¿tylus quidem prima fyllaba longa eft,duabus uero fequennbus breuibus . Nom mis tantum
Sc alue traduneur caufe,fed nos uulgariorem,tum in hoc,tum in aliis fequi maluim9. Dnapeftus
daftylo contrarius eft, confiât enim ex duabus breuibus,& longa,utnebulz tsaiS ri ат«-ста« îv
ideft TT¿íetTó'etvctT!nt«vT3o<rTpoí/i£orruxov, quia recurrendo repercutir daftylum fono recipro
co. Tribrachus dicicur, oo-tvu W Сi&xeir t\^. Vnde latine tribreuis appellatur quidam brachifyl
labum,pleriqî choreumdixerunt,quoniam choréishuiuscompofitio conuemt, confbns trib9
fyllabis breuib9, ut Helenaproceleuma ticus quattuor breuibus conficitur fyllabis, & tempo*
ra totidem habet,utphilofophus,cui nomen еа-ащатитлопямиы.Ьос с ab hortando,& íuadé
do,q> ei rei ob nimiam celeritatem aptiffîmus uidearur.C^uidam a nautarum clamore nome in
ditum pedi afferuerunt,quod uerum efle Martialis carmen facit uidcri.Len tos tingios ad celleu
ma remos. Non nautas puto uos,(ed argonautas,eft enim celeuma clamor, quo pari tenore, ас
celcntateíe inuicem nauta; ad impellendum remos cohortantur.

Vüe Pede,Arfi,& Thefi. Capitulum. ГГ.

Es cft íublatio, ac pofitio duarû,ampliufue fyllabarum cú certa temporú obferuanoe
Necpes diciturnifidua;?pluremefiiermtíyuaba;,qu* Arfim,& Thefim,hoceftfub
leuanonem,& poficionem faciant.Vna enim fyllaba longa efficerepedem non ualec
_ _ nec gemino tempore,fed duobus i&ibus arfis,& thefis perquiruntur. Et pes quidem
in uerlü a fimilicudine pedum corporis appellatur,ficut enim pedibus corpora mouentur, ita
uerfus ipfí,cumfcanduntur,quibufdam quafi pedibus inceduntPedum aliilegirimi,aliinothi
legirimi propra, & naturales cuiufqj metri funt,nothi pro legitimisponunmr,&ineos reiol*
uuntur rarione temporum. Aequa autem pedis diuifio eft,quoriens pedis fublario temporis po
fitioni par eft,ut in da¿tyIo,& anapa?fto. I rem fpondaro pyrrhichio,quorum Arfis tárum habet
quantum & thefis. Heroici uerfus legirimi pedes funr,Sponda;uSj& daflylus. Nothi reliqui,
Et trochacum quidem admitti nunquam uolunt,quod cuiufqj uerfus ultima iyllaba fit indiffe-.
rens,& pro longa cenièatur,ut in hexámetro fponda-us ponus fit,ne fi trochxum malis,uno tc
pore a ípondeo fuperetur,foIuiqj in eum non poffir.
PQuotaccidantpedi. Capfum. III, ii
Ediacciduntfex, Arfis, Thefis, NumerusfylIabanim,Tempus,Refolurio,Figura,
PArfis,& Thefis quoniam in pronunciando, &fcandendoucrfuqua?damhtfub
leuatio,& pofitio in ipfis pedibus.uel pediim iyllabis. Brcucs nama¿ fyllaba? depri'
muntur,long«attolluntur.
^Numerus lyllabarum,quia cum duo de triginta pedes fint,ut diximus,quibus in diuerfis me
tris utimur,quattuor díífyllabi funt,rriíyllabi oflo,quadrifyllabi fexdecim.
FTempus iyllaba? aeeidit gratia pedis,eft autem mora,qua iyllaba effertur . Longa aût fyllaba
duo tempora,breuis unum habet.Tantum enim temporis abfumitur duabus breuibus enunci
andis,quantum una longa proferenda,cum celerrim e,& uno pene iftu breuis, loga maior mo
raproferatur.
P" Refolutio eft cum fyllaba una pro duabus,uel dua? pro una,aut pes pro pede ponirur. Et una
quidem fyllaba pro duabus per dierefim ,hoc eft diuifionem diphrhôgi poni côûieuit, ut Spar
tana*,uel qualis equos threifla farigat.Harpalice,pro treiTa,& Aulai in medio iibabát pocula bá
chi,& Diues equum, diues piftai ueftis, & aun, p aula?,& pi¿far,funtenim gra?ci diphthógi ct¡ »
Ш autem dierefis dimfio unius íylbba; in duas, Dua; fyüaba; altera breuis,alcera longa, tS: con -
tra, altera longa,akera breuis pro uno ponuntur ,& in feandendo in unam coeüt per fynerefim
quae eft coniunftio duarum fyllabarum in unam.Exemplum primi eft apud Ouidiú. Non erat
hic aries uillo fpecbbtiis aureo,& apud Virgilium,Pendent Lychni Iaquearibus aureis,et cú re
fugic filuis, de iam fe condidit alueo . Exemplum feeundi . Fixeriteripidem ceruam pro eri»
gdem, pes pro pede ponirur, uri^ndafus pro dactylo in quinta regione, qua; propria da"
«ylieft, ut apud Virgilium. Cornua uelatarum obuettimusantennarum, & Lucanum.
Altus
 DE METRICA RATIONE {CXXXVI
Altu^caîfoçïpauit cruor armentoruSed ante Spondacíí,cum in quinta fedefuerit,Iócari daäy-
lum deberé quidam uoluerunt,q> итеп Virgiu^contempfilTeuidef*,cumait,Nereidum ma
tri,& neptunio a?geo.Gra:ci poeta; diligenriuscuftodiunt, ut Homerus oío<-e«vj ш'цшцолхги
T<oHi^e»evToHefiodus,Év ,\i<toioi«otrTîo«/jKTefigura,quaî accidit pedi,fyllabx quantitatem in--
dicat, & direfta quidem linea fic<¿ i<ra)ti <pa\iH<rproducb.SemicircuIus fie.
correpta? íígnú eft.Cóis,fi breuis |> longa aeeipif,hxc nota erit,fi lôga |> breui,hzc

pDe Verfu. Capitulum. iiü.

Erfus eft partium legitía difpofitio,& pedum culta copulatio confonanti ípecie metri-'
cam exhibensregulam.Haud inepte fie qdem uocatumexiftimauerunt,quodtam diu
ucrri debeat,quoadrcéreconftituatur. ídem & metrum eft,ficqjdifh*nitur.
Letrum eft pedum iun¿hira,numcro,modocgfinita.Diftat a rythmoqj hoc certa quanritate»
ac numero íyJlabarum,temporúq3 confiât, certiíqj pedibusconfiftit,&cIaudirur. Illud metri
imago eft numerum feruans fylIabarum,pofít¡onem fafpe,fublationemque continens lege pe-<«
dum, & certa fyllabarum quantitate contempta.
YMetro accidunt fex,Genus,Species,Compofirio,Ca;íura,Figura, Depofitio.
Y Genus metri intelligamus,cum participiale eft,& uniforme,nec aliud metrum adnexum ha-
bet,ut arma,uirumque cano rroia»,qui primus ab oris. :
Generaliametradecéfunt,OaftyIicum,Anapatfticum,Iambicú,Trochaicum,Choriambicú,
Pa>onicû,Ionicumamaiori,Ionicumaminori,Antipafticu,Anacreonticû.Soletautédiuerio>
rum metrorum iunftura fieri, utdaftylici,&anapxftici,hexametri,&pentametri.
P"Species eft qualitas metri,qua» íolet eñe diuerfa in quibufdam generibus,íub choriábico Afcle
piadea,Ariftophania,Anacreontica,Sapphica.
P"Compofitio eftjcum uerfus ex diuerfis metrorum generibus compofiri funt. (guales apud
lyricos inuenimus ex diuerfis mixtos,ut ex daftylicis,& iábicis, ficut apud flaccú.Scribereuerfi
culos amore peuflum graui.Eftenim femicjnariapenrimemeris Iambica,cú dimetro lambico»
f Heroicusfirnplexeftcompofitione,quiaex pedibusuniusfpecieicomponitur. Nee tarnen
fimilis eft pedibus,quia da ftylos,uel fpondxos poneré licet ,fex ta regione excepta, in qua nun-
quam daftylus,& quin ta,in qua perraro fpondxus locatur. •
P"Ca»íuraeft,perquamin heroico hexámetro decora manfio,feu terminado uocumfit,Có»
ma grxce dicitur,alii ex noftrisfeftionem uocant.
P"Suntautem Cxfurxquattuor. Prima eft Pentimemeris,fiucíemiquinaria, ubi poftduospe*
des primos,íuperans fyllaba inuenitur,qu» partem orationis terminât fie. DefeciflTe uidet,ie fi
gnari oculis. í deoqj pentimemeris appellatur,q> poft quintam fyllabam pedem diuidimus,mo
ram quandam pronunciando facientes,cum orationis pars illa expleatur. Secunda eft pentime-
meris,que femifeptenaria latine dicitur,quia feptem diuidit,& continet íeptensrii medietatem
In hac poft tres pedes íyliaba fuperansinuenif: ,ut Italia fato profugus. Tertia eft Trochaica fine
««татгГто v,cum poft duos pedes Trochxus orarionem perficit, ut Nil noftri miíerere. Quarta
eft Tecrapondia,& Buccolica,cum poft quattuor pedes íyllaba fuperat in partem orationis défi
nens,utNonomnesarbuftaiuuant,humilef(£ miric*.
Y Gefura item aut fimplex eft,aut compofita,aut coniunfta. Symplex,cú una tantum in uerfu
inuenitur incifio,ut Panditur interea domus omnipotente olympi. Com pofita, cum dux, ut
eft.ínfandum regina iubesrenouaredblorem,Coniun¿ta,cumtres,uteft.Talibus Ilioneus,cú
di fímul ore fremeban t,& uel imam ,uel duas inueniri in ueríu necefle eft, tres in eodem ueríu
rariffimereperiuntür.Nam fi femiquinariam habet.Trochaicam raro habere poteft, nifi quan-
do monofyllabainterfitdiciiOjUt Muñera clara dedit,dateidem debita parer, & contra fiter»
tiam trochaicam haber,femiquinariam raro habere poteft. Illud etiam animaduertendum eft,"
in exfura íemiquinaria non obftare,q> plures fyllaba; íunt quam quinqué a dimidia,modo poft»
duos pedes fyllaba inueniatur fuperans, que,ut Armauirumque cano, ñeque mouere debet
in femifeptenaria,fi plures funt fyllaba;, dum poft tres pedes fyllaba fupererur, ut I taliam fa
to profugus, Nomina eríim ab eo,q> frequentíus accidit,acceperunt. Figura eft difpofitio pe-
 FRANCrSCI MATVRANCII
dum,Sruis in metro uariandi,&funtherôiciueru^ figure mgintadua» quarum font modi tres
Primus eft Mono(chemaricus,ideft unius figura?,cum funr aut quin que daДуй, aut quinqué
fpondxi,& habes figuras duas.Sccúdus modus eft Pentaíchematícus,hoc eft figurarum quinqj
cum iunc qctuor daft yli ,& un9 fpondeus.Cótratp quartuor (ponda?i,ct unus daftylus,& habes
decern ,unus enim infer quatcuor mutans loca quinqj facit figuras. Tertius modus eft Decaiche
maticus,ideft decern figurarum,cum duo (ponda?i funt inter tres dactylos, & duo daflyli intet
tres Spondxos, duo enim ,& tres commurati denas faciunt fíguras,& habes figuras .xx. collige
fingularem numerum, & erunt omnes.xxxii. Poflumus & alia rarione figuras in omni metro
cognofcere,fi computauerimus quot pedes fingula loca accipiun t,& numerum etiam elicueri
m us, quern accipiunt fingula loca priora ad numerum pedum, quos accipiunt loca fequentia,
ut in heroico, primus locus accipi с duos pedcs,hoc eftdaftylum,& fpondarum,fimiliter fecun
dus duos,bis duo quattuor tí unt,ternus fimiliter duos,bis quattuor fiunt ofto, quartus, quem
duo bis ofto fàciunt (exdecim,quintus duos bis fexdecim.xxxii.
P"Dedepofirione. CapFum. V.
Fpofitio eft cuiufqj metri definentia.Siit autrm quatriior. Acatale¿ra,CaralecTa,Hy«'
| percatalecb,Brachicatalefta, Acaralefticiiuntfirguli uerfus integri, quibusin fine
nihildeeft,utSorortonantis hoc enim iolum rnihi.Eft enim (enariufiambicus perfe
ftusCatalefticiiunt^quibusduntaxatfyllabadeeft^irpfeftifint, qualiseftapud Ho
ratium.Mea renidetin domo lacunar,eft enim (ènariusiambicus una (yllaba minor. Hyperca>
taleftici,quibusabundatuna,ueldua?(yllaba»,ut Omnehominum genus in terris. Efteni Ale
manius trimeter una fuperante (yllaba.Brachicatalefticus eft,cui, ut fitperfeftus, deeft integer
peSjuel qui pedem plus habet çf pofcit uerfus diípofitio.
P'DeScanfione. CapFum. VI.
Erro pra?terea accidit ícanfio,qua? fie finitur.Scanfio eft legítima merri in pedes imgu>*
Ins diftin&io, & cómenfuratio. Origo nominis, quia p pedes ipfos ueluti fcalarum gra
dus (candentes incedimus.ln omnibus autem metris prster coma in daftylo,pedes du
os combinare,& conduplicare fcandendo folern us,& fub uno quafí iftu efFerentes,pro uno со
putare,hoc modo, foror tonantis,hoc enim (olum mihi.Hinc monometrum uocamus, quod
duobus pedibusconftat.Dimetrum,quodquattuor,Trimetrum. quod fex.Tetrametru, quod
ofto.Daftilicum iccirco excipimus,quia cum omnes trifyllabos habet,binis pedibus (candi nö
poteft.Scanfioni duo accidunt,fynalœpha,& ecthlypfis. Sinalcepha eft per interemprionem
concurrentium inter fe uocalium lubrica qua?dam,leni(qj collifio. Ecthlypfis confonantium
cum uocalis aípere concurren ribusdifficihs, acdura collifio. Itaqj ilia przeedentis diftionis
uocalis cum fequentis diftionis uocali in fcandendo coit, ha?c enim ei adiunДа uocalis cum fe>
quentis diftioms uocali. Vrriuicg exemplum in hoc uerfu eft.Littora,muItum ille Se terris iafta
tus,& alcôve enim feanditur.Lirtora,mult il.& ter.ris iac.tatus,& alto,e 5? m (èquentibus uo-
calibus omnino fupprimuntur.Et quamuis in unius diftionis fine,& alterius inirio (ynalœpha
6¿ ecthlypfis (bleant fieri ,eft quádo etiam in media diftione per hanc duac fyliaba? in unam сое-
an t,ur Ferreiqj eumenidum thalami,& cétum a?rei claudút ueftes, in ferrei & aerei e penultimú
feandedo excluditur,fed hoc perrarum eft.Nam in illo Orphei calIiopea,lino formofus Apol
lo, datiuus grccus eft per finerefim Tooiftixeûbi^tï ingenitiuis quoqjnominum, qua; apud
Gra?cos in tue-, apud latinos in eus definun t,ut íи«5V Thefeus,fa?pe cum uerfus fcandirur,dua;
uocales in unam coeun t,ut apud Ouidium. Notus amor pha?dra?,nota eft iniuria Thefei, apud
Virgilium. Furtumqj promethei. idem accidit in accu(atiuo,ut M iratur,& hifmarus orphea.
Fiunt prarerea in exitu uerfus fynalœpha,& ecthlipfis, quotiens fuperabúdanre fyllaba frqucs
uerfus a uocali inchoat,ut Ecce furens animis aderat Tirinthius, omnemq; undam ,tepidi deP
pumataheni,huiufmodt autem uerfus una fyllaba ampliores Hypermetriappellanmr. Illud
item aduertendum eft in uocalium concurfu,non(emperultimam precedent« fyllaba?, utdi'
ftum eft, abiici (olere, utapud Virgi Et longum formofè uale uale inquit iolla, &" damaret, ut
Iicrus hyla hyla omne (onarec,& Poft habita coluiíTe famo,hic illius arma & fub ilio alto.Et ere
dim us an qui amanr,ipfi fibi (omnia fingunt,& ínfula? ionio in magno. Idem apud alios poetas
frequenter comperies,& grecorum fit imitarione,qui in concurfu uocalium uocalem non ex>
cludunc
 DE MÉTRICA RATíONE ' CKXXVII
cludunt pra?cedentc,fed uel namra,uel diphthógo .pduflam in fequéris corripiúr, ut Horneras
xtv¡flle[¿oi ív\'í-at[ioua- «тзолитго-стоуоо- jKtfxcrao **.«,& theocritUS ifaifiiuxotícñov^ id& noftri,&
nonnunq faciunt,quod in iupioribuçtVirgilii exemplis cognofeit* ucin uale,ubt eft natura Ion«
giim,urinhyla,(ecundOjUbi&ipíum anaruraIongiim,quoi)iánoíatiuuse(tanomíatiuoinas,
ideftin dicTione qua;corripií,in his cópofímaduerbiis Dehinc deinde deinceps.Proinde colli
fio in fcádendo fieri freqn ter íolet. luuenalis.Oehinc clamore pari cócurritur,& uice teli. Virg.
Sic deinde effaras frondenci tpa Lauro,& Aeneas quo deinde ruis,et expiar tu deinde iubeto,uc
certetamynthas.Etincipe dameta,Tu deindefequere Menalca.I tem pinde tona eloquio íoni
tum tibi. Horatius redde age,qua' deíceps refifti prsmia. Aliquádo nulla fit colhfio,ut apud eun
dem poetá.Cogicat ut debinc fpeciofa miracula promat. Virg.Dona dehic auro. 1 dem accidie í
his uerbis,deeít deeritdeerat. Lucanus Non deelt p lato ieiunus uéditor auro. ídem quiqj fiuac
multo nó deerit uulnere fáguis luuenalis pathicus nunq tibí deerit amicus Ouidi.deerat adhuc
Idé,hoc ego qd* uoci deerat plangore replebá..Noíatiuo quo$ dii,& datiuo & abitó diis,alteçe
in fcandctesexcludim9,ut di qbus imperiñ hoc fteterat,& dus ahter uifum é.Et cú fociis natoqj
péatib9,et magnis diis.Cui et huic móofyllaba üerdú fur,ut Cui pf ítaftádederat. Et huic cóiux
ficheus erat.Interdíí nó,ut O regina nouá cui coder îuppiter urbé.Heuquoqjmonofyllabû p
diflyllabo pofitíi íuenic* apud Virgi. Heu q pingui macer eil mihi taur9 i aruo.S.ex diftióis prici
pio,cú uerííisfcandií,fepeexcludi^,utapud Lucanú.Terga íedéterebro maculis diftinfta fma
ragdo,& apud Horatium.Linqmus infani ridentes premia ícriba?,etapud Tibullum,Oqntum
eft auri percat,potiufqj fmaragdi. 1 tem eadé litera in fine di¿tionis,& una adiunДа uocahs,cií íe
quens diftio a uocali incipit,qñqj excludií: ,ut apud Virgiliú. ínter fe confie uiros,5ídecernere
ferro.Illud quoqjaduertendü cft,u pofitú pofts,fequéte uocali in eadé íyllaba,amittere tum Ifae
& fcandédo exeludi,iit in íuadeo,et fueras. Virgi.Suadetení uefana fames.& <4niib<' acer erix in
pralia fuetus,I Ilud quoqj no te fugiatm.leqnte uocali apud uetuftiffim os nó femp excuti cófue
uifle.Enmus- Infignira fere tú milia militú oftoJdé & apud iuniores ufurpatú reperies,afpirata
prscipue feqnte uoc.ili,ut apud luuenal.Vmendú eft reéte,tum pp plurima cú his, Licet hoc га
riffimú fit.Nec íllud admonuifle^b re fuerir,íoIitos efTe ueterefaddere aliqd,uel detraheí diflio
nibus,ut in reliquiaj,& religioné cú.i.fimplici feribanf,fitqj.e.uocalis correpta narara,uerfus tft
gratia.l.geminaíjVir.Troasrelliqasdanaú. Idemrelligióe patrú.A.Iuuena.indupatorproim
perator dich? Nauíta uero p nauta.M auorspro mars p epentefim,quxeft pofirio quxdá in me
diadicT:ioneIiteraî,uïfylIaba;frequétiflîmum eft. Detrain cur per fyncopé,qua? eft ablatio de me
dia diftione htere,uel fyllaba?,ut duxti pro duxifti propertius. Et quotiens raro duxti fufpiria
motu.Sediamdepoteftateliterarumqbreuiffime difteramus. ■...'■
^| P"Depoteftatibusliterarum. Caplurn. VII. - ; ь*ч
" ai Iterarum alia; uocaIes,alia?cóíonantes.Vocalesíúc numero (jnqVa.e.i.o.uurimur etiá.y,
J gra?coçj caufa noîum.Et uocales quidé dicunf,q> per íe uoces pficiunt,uel fine qbus uox
!iteraliseírenonpót,unde&nomenhocpra£:cipuaíííbi défendue Graece,quoqí <puvuvT<f e-w»-
Txo-$avx(r, hoc eft a uocenominauerünt.Carene enim,qua» cum his pferuntur, cófonantesap»
pellanrar.Omnesautem apud latinos,iunc ancipites,uel liquida», hoc eft,qux facile modo pro-
duci,modocorripipoffint.Sicucetiam apudantiquiflïmoserantgra»corum ante inuentionem
&.á.quibus inuentis.í.&.o.qua;anteancipiteserant,remaníere perpetuo breues, euniearum ß
dufta loca poflefla fint a fupradiftis uocahbus femper Iongis.
p-De A uocali. CapFum. VIII.
Vocális ubiqj fola longa eft,confonantibuf uero addita anceps eft,ut fama,farigo,cómu
nis fi muta cum liquida fequatur,ut patres Perfiuí.Hos pueris monitus patrefinfunderé
Lippos.Virg.relligióe patrum,apudgra?cosquocoa^«vov.hoceftbitemporeum.aj&
in hac diclione troades modo corripi tur. At procul ih íola fecretx troadesacb.Et troades inui-
deo,modo producirur.Perfius.Non mihi polidamas, & troades labeonem.Prartulerinr. :»
ШР"Ое.Е.иосаИ. Саршт. IX. »
Apud graecos femper breuiatur,apud nos p íe pducirar femp,aliis iunfta anceps éft, uc
^gij^gesjego. In graecis diOióibus,in qbus.h.fueric,fiue illud in.a.fiue í.cuertétes то*
tauerimus,|)ducere íp íolerauSjUt Ми-, thebe -bh'ih^h priene /^янтоо- miñlenis o^tór homerui
Diomedes S
 FRANCIS« ' MATVRANCII
De.I.uocali. Cap. X*
i Sola longa eft,coniiincbuerodubia,utaudi,phili íequctemuta cum liquida modo
producitur,modocorripimr,utin hacdicboneuitreus.Perfius. Turgelcit uitrta bi
lis, Iuucnalis,uitrco bibit Ule priapo,& quia ¿иДОксг eft apud grecos}ideo in diftio
nibusgrecisuariari conringitnonnunq\utcriticus.Horatius,utcriticidicunt.Iuue-
nalis. Critice pelluces. Inmariacorhpitui'.i.penulrimum apud Claudianum maria angelo
uiío,& fcis mariam mulri ex iunioribus produxerunt.Modo eciam pro íímplici, modo pro du
plici accipirur,pro fimplici,quandoab eo incipit fyllaba in principio diétionis fequente uocali
in eadem fyllaba ,ut iuno,iuppicer,unde & pofitionem facic ni antecedens diftio définit in con
fonantem ,pro dupIici,quando in medio diftionis ab eo incipic íyllaba port uocalem ante íe po
íitam ,fequente quoq; uocali in eadem íylIaba,pro íímplici camen inuenírur in media diftione,
fed in compofíris rantum,ut biiugus,quadriiugus reiicio. Virgi.Tityre pafcécesa ilumine reiice
capellas,eft hie in quinta regione Proceleumaticus pro daftylopofit9 mihi uidetur reiicio, &
íubiicio aliquando fimplici.i. aliquando duplici.i.fcribi,& propterea fyllabam uariari, nam ut
in fuperiore exemplo cognoícitur,corripiunt. Virgi.Idem tarnen produxit libro.xi. Reiiciunc
.' parmas,& equosadmœnia uertunt.OuidReiicelibatosilliusoracibos.Item. Pedibuíqjrota
; rum Jubiiciuntlapfus produfte aie. Vir.Sratuis uerocorrepte.Subiicitgauifusulixes. Eítquádo
\ .linter uocales claufa uocalis eft cum fyllaba» diere(îs,ut m di&ione Naiadas Virg. Aegle Naia*
¡ dumqs tener crimine raptus hylas. Q^uamuis hoc propterea fortafle,q? quadrifyllabum eft.apcí
grecos nvTy-CTifft/iía-.Pleiades incipient humeros releuarepaternos,idem.Iungitur(utfàma eft)
pleiadefq3parir,moregrecorum,qui dierefím faciunt,& diphthongum &.cin.H.conuertút, ut
hefioduS.TJÄ.«*««/!« \<Хт\Л "jiváSví "cutí ллЬ'^се'у*«..
De.O-uocali. СарГит. XI.
Apud grecos fempercorripitur,quoniame¡contraria.o.femperproducirur,&uocan-
tisquidem aduerbium ,fiue exclamantis uox íemper producitur ,etiam uocali íubícquc
te.OuidO ego quantum egi.Hora.O ego infelix,quem utfugis. Virg-O regina nouaí.
Cornpitut tamé in itío Virgilii.Te corydon o alexi. Addita afois dubia eft,ut Romulus tog*,&
in his,qua> 'úfurc habuerint apud grecos,ferme producitur.
P"De .V. uocali. Capitulum, XII,
Nullam p íe habet fignificationé,cú alus anceps cír,ut fumus,fuga,In prícipio diflióis
feqnte uocali í eadé fyllaba uí habet fimplicis cóíonátis,ut uetus,uen9 uagus.Idé accidit
& cú'poftponif* uocaIi,& preceditin medio,ut uiuus,auidus.ítcm cû in fineeft,utfol-
I uo,uoluo,hoc ita eíTe inde cognofcif*,q? non p fe,íed una adiuneía uocali íuenil,ur apud Hora
f tiú. Niueíqj deducuntioué,nunc mare,nunc filua»,Eftdimetrum,iambicú coniunfíú pentime
men heroice,ftare non pofret,míi filua» trifyllabñ acciperef,SimiIiterapud Catullum,Quod zo
nam foIuitIigatá,E(tenim inter endecasílabos phaleuticos,Ouidius quúficait, Nunc quoq)
te^uopfoluendamihiilludquoqjnotefugiat,u,poit,q,s,&,g,ieqnteuocaliuim littre amit
tere,ut fuauis,lingua,aqua,nam cujfyllabá p fe non efhciat,elíe uocalis nó pót Confonans ió nó
eri r,qa pofitionem non facir,ut in aqua ,nam brcue eft a,quod producererur, fequentibus,q,&
u,fi,u, uocalis effet uocalis correpta fingula obtinent témpora, Produit* bina,Sed haftenus
deuocalibus ad alias litterastraníeamus,
P"De Confonantibus, Capitulum, XIII,
Onfonantiú aliae femiuocalcsTalia» muta», Semiuoca!esíuntíeptc.f!l.in.n.r.í.x.quáuis.f;
muta effepotiusmulrisratíonib9oftendií,Muta» ueroíuntnoué.b.c.d,g.k.p.q.t.Exhis
k.&.q.quanuis figura,& nomíe uideanf habere aliquá differentia cum ,c,tñ candé tam
infonouocú,q m metro continent poteftaté.Ec Kadempenitusfupuacuaeft,nullaenim ra*
rio uide£,cur a fequente К fcribidebeat.Carthagoenim,&caput,fiuep c,fíueperrC ícribátur
nullam[faciunt,necin íono,nec in potcftate confonan tis differenriam, Quapropter nihil aliud
uidef ícribendum ,nifi ut oftendat fcquens и ante altera uocalé in eadem fyllaba pofitú perderé
uim litter* ímetro,q> fupradiäüeft,Ouplices funt x,& y,namanteqeasagra»cis acoperem9
¡ locox c,& s ponebam9,loco uero z duo ff,& zquidé,ficut y grecos nominúcaufautimur.
\ F Ancipites uero in coníbnanribuSjUel liquida; lunt 1,$ r, Qua» modo longam non breucra
■ . л ' port mutas
 DE METRICA RATIONE CXXXXVIU
poft mutas poiïcx in cade dicT:ione,& diuerfa,raciíít ipfatn iyllabam ,His quidâ addunt.m . &.n,
ga ¿pfarquoqj comunes facuinrlyliabas poft ipfas mutas pofita?,ut aperce atteftaí Ouidius lib.y.
Pifcofamqj gnidon,grauidaqj amachtî ta metallis,qua? fequentibus g, & n pduci debuiflet,nifi
cnim liqda eíTec,& muta? iúftafyllaba antecedente uariandietiâ in duieríadi^ioneptátem tenc
recS.in metro apud uetuftiffim os uimíuárreqnteramittebat,ut Virgi.Iib.xi a?neid Pôite fpesfi
bi çjfqj fuas- Idé.xii.xne. ínter fe coiiíTe uiros,et deernere ferro. Aliq.s.li qdis adnûerafle tradûf,
fH.ueroaipirarionisnota eft,& nihil aliud habet Iittera?,niíi figurá,& q>in ueríu fcribir* inter
alias Iitteras,eft tarnen quádoqj confonans,& pofitione ficit,uc apud Virgi.Terga fatigam9 na
fta, finguli confonantes dimidium poiîîdent temporis duplicis excepts, led iam de íyllabis, ex
quibus pedes conftituuntur,in uniuerfúm prarcipiamus.

P'De fyllabis. Capitulum. xiiü.

Yllaba eft cópraehenfiolrarum íub uno accentu,& uno fpiritu plata-Dicit* autem «rao*
юнo-\A¿jue«vÉiv.hoc eft ab acceprione Ifarum. Improprie m eriáfingularumuocaliñ fo
nos íyllabas nomíamus,& q fyliaba? ex fingulis confiât Htteris,non plures íunr, q per fe
uocales,de qmbus fiunt. A fingulis aút incipiens nó plus,q ad fex litteras afeédere poteft fyHaba
in latino fermone,ut a,abs,mars,ftans,ftirps.Oés auté fyllaba? a uocalibus exordium capiunt,ná
3ua?pceduntcóíonantes,ut tego,rego,ipfiuocaIiimputant*,finequafonare nó poft>nt,undc
í cóíbnantes appellant* ,q fequunf ,aut antecedenti harrent uocali,autíequéri in media diftióe
utincóparoin pcedentip.íequentiuocalidaf. fyllaba? accidutquattuor. Tenor, q triplex eft,
acutus,grauis,circumflexus. ípiritus,qui duo íuñt,afper,&lenis.Tcpus,namomnis fyllaba eft
autlóga,autbreuis,autcómunis.Numerus,qaab una littera,utdiftumeft,ad fex poteft afeéde
re. Accidunt item (yllaba? E¿tafis,& ei cótrana? fyftoIe.Eft autem Eflafis fy Habar contra natura
extenfio, fyftole uero fyllaba contra natura correprio,quod nulla fitadditione,aut detracTióc
litteraçî.Et naturaliter qdem breuis pducitur,ucapud Ouidiú,Vitam dederitis in undis,& Vú*
lis harc ara,fidederitis,erit.Naturaliteruero longa corripit* apudVirgi. Obftupui,fteteruntcjj
coma?. Et matri longa decé tulerunt faftidia mefes. fyllabaçe,alia? prima?,alia? media?,alia? ultimas
дС primar quide omniú partium oronis,tam Ionga?,qbreuesmodis ieptem cognofcuntur,diph
thongo,pofitione,compofitione,uocaliante alteram uocalem,regula,exemplo.
У De Diphthonge СарГит. xy,
Iphthongi fyllaba femper longa eft,corripi inuenitur,fequente uoeali in compofmôe
utapudVirgilium.Stipitibusdurisagitur,fudibufuepraruftis. Item cum in diuerfà di-
ftione uoeahs fequitur.Etut,InfuIar Ionio in magno. Etapud Homerum AvAiS-fiau «v
vi fit /ioeo-ccTsoAÙTio-wb'v.Fit & diarrefis diphthongi,ut treiffa pro trarffa. Aencus pro ameus. Ouid.
Tertia poftillam (ucceffítarnea proles Et in genitiuis prima? declinationis,utaulai,picrai,pro au
la?,& piftar,animai,aquai,terrai,proanima;,aquar,terra?,apud Lucrerium.Sedharcprius annota»
uimus.Quattuoruero funtdiphthongi,ae.oe.au.eu.ut Aeneas,pcena,audio,eurus. Ei quoqjin
grarcis diftionibus deprehéditur,ut Orphei caIliopea,lino formoujfapoUc&.ùî.ut harpya,una
cnim eft ex his diphthongis,quas improprias habent.)
yDe pofitione. Capîum, XVI.
Oficio fyllabam temper extcdit.Eft autem pofîtio,cumuocalem correptâ, autduae
, confonantes íequuntur,autuna duplexait arma,axis, mezentius, aut altera confew
| nans,al tera uocalis loco confonan tis pofita, At iuno artemum. At uenus obfcuro.Tá
^ ] е™т ш diuerfà diftione q in eadem fequentes confonantes pofitionem faciunt . Et
diftio in uocalcm breuem definens,fequentibus duabus fepe product' confueuit, ut apud Virg.
Fontefq?, fluuiofqj uoco. Terrafqj,tractufqj maris. Tnbulaqj^raharqj, Iuuenalis. Cibus,&acre
malum farpe ftillátis ocelliHoraerus,</i 2t5tít«St« t¿ ф e lùùrari d\u vS^u'i v.Dotoqj,protoque
pecherufaq?,dy патепеф
P"De compofirione. Capfum. XVII
I О m pofitione cognofeitur prima fyllaba, ut fi nefeias pi quan ta fît in diftione pius ,ex
f impius compofitocognofeis, fed in compofitis fyllaba? quantitatem accentuspra?~
" cipue demonftrat, amatenimfi componitur cumadamat, media cerrepta profer«
Dioraedes S it
 FRANCISCVS MATVRANC1VS
tur,foIor fi compona tur cum media produ¿b,con folor enunciatur, In com pofiris fyHaba can •
ta eft,quanta fucrit in fimpIicibus.Contra tale eft in nonnnIlis,ur nu.in nubo longa eílOuidius.
Siquauoles apte nubere,nube pari. Corripitur in his innuba,& prónuba. Ouidi. Tertia forte
dei per opacas ínnba fyluas. Virgi. Prima & tellus,& .pnuba Iuno,in connubio uariaf nu. Vir>
gilius. Perconnubianoftra.perinca?ptoshymeneos .Idem, Ne pete connubits natam (ociare
latinisJn iuro in longa eft, í deiero,& peiero breuis,Di pducit in dico,corripitur in his caufidi
cus,faIfidicus,maIedicus,Incognitus quomodo,& agnitus penúltima breuis eft,nota£ & iemi
fopitus.Ouidi.Thefea pfluras femifopira manus. Idé,Dú petis amplexus,iopitaqj brachia iaflas.
Com in ambiens pncipio penúltima producitur,cum in eius fimplici in prima corripia tur.
P"De prarpofîtione. Capitulum. xyiii.
Rarpofirio ipfa quanta p fe fuerit,tanta ct in compofírione eé íolet. E fem per .pducif*,
j ut euado. Virgilius.E uado ad fummi fàftigia culminis.De <pducitur,ur depono,dedu
J co,decipio. Lucanns.Vaníí depöe timoré, Papinius.Sed tota iuuenem deducere troia.
l!Ouidius.Decipiorpriidensartisabartemea.Corripif,ficompóaturcumdi¿tióein
cipiente a uocali,ut dehifco. Virg.Totumo¿ dehificit.Lucanus.Si terra dehifcat- Prse quoqj ,pdu'
ci£íemper,nifiuocaIisíequaf ,ut Sudibufueprartiftis.Inhisqc6pofitanon funt,& diphthogú
nó habct,plerunqj corr¡piút,utpciu,pcor,pces, pmo,phendo.Sequo(p pducif: ,ut feparo,fepo
no.feduco. Ouid.Separat aonios aebcis phocis ab aruis. Tibull*. Núc ide uefté íepofitá.Perfius
Paulum a turba feducÜor audi,fi uocalis feqtur de,&,íe breuiari compertû cíhut in diflionibus
dehinc,deor(um,(eoríú.Di ét producitur,utdiduco,diuido,dirripio,diligo,in diíertus,et dirío
corripitur.Oui.Tulitarmadi(ertus.Vrirgi.Dixit9,&pra?liauocediremit.Abfícóponatur cúdi
¿tione ícipiente a uocali ,íem p breuis eft,ut abigo^beo^ uero cum diÄione incipiente a conío
nante„pducitur.utabnuo,abrupo.Ad breuis eftíequenteuocali,utadigo.Papini9,Bisada¿fum
legibus hiftrum,fequcte cófonante pduci manifeílú eft,& in eá uerti íolere,a qua ditfio incho-
at,cum qua cóponi£,utexad,& nuo,fítannuo,ex ad & Iigo,alligo.A quoqj fem p longa eft in
compofitione,utauius,amitto. Virgi. Amiflbs longo fociosíermóerequirút Ob, & incópofí
tionefequente uocali corripif,utoberro7obúbro,obedio,deni^ad.í.íuD.ob.compoita cum eo
íp breuiátur,utadeo,abeo,obeo,ineo,fubeo.Cum iaciouero,auttrifyllabú fàciunt,utadditiot
inirio,fubicio,obicio, & indifferentes funt, aut tetrafyllabum, & producuntur, uc adiicio,
iniitio,fubiicio,ob¡¡cio,Recorripirur,utrepono,rednco,notaturrefert, namprorepreíento,
refpondeo, reporto corripitur. Virgilius. Qui te ranrum ore referret,Idem.TaIia uocerefert
cum fignat intereftjuel diftanria eft,producitur.Iuue. Q^uid refert diftis ignofcat mutius,an no
indifferens eft in reiieio.Vir. Reiiciunt Parmas,& Tytire pafeentesa flumine reiiee capellaf,hic
corripitur re,eft enim proceIeumaticus,huius autem uarietatis ea ratio ueriffîma eft, 9 ficut di"
ximus, modo triíyllabumreiicioeft, modo cjuadrifyllabum,&duo.ii.inunum habeantpro-
duftum.Statius quoo¿ corripuit.Tela manu reiicir.In reppuli, rettuli, repperi centonantes ge-
minantur,ideo producitur re. Aufonius tarnen rein repperit,&.p«geminando produxit, & de
trahendo corripuit in hoc tettifticho. Qjú Iaqueum eolio neftebat reppitaurum.Thcfauri<£
loco depbíuit laqucum.At qui condiderat poftq non repperitaurum. Aptauit collo,quem rep
peritlaqueum.Pro naturaIiterextenditur,utproduco, proueho,profero. Fallit in mulris, utin
procella,profugus,profùndus,pronindo.Ouid.Haslachrymasfemperhabeo, fempcrcpprofîi
dcProfufus, 1 tem procuro.Ouid.Rifit,& his inquit/acito mea tela procures,profecras, pro"
nepos,protemus,profanum,propero,profefto,profiteor,profelTus,prophcta,proficÜcor,pro
feftus,procorripiunt.Iuuenalis tarnen inquit. ProfecTura domo, in proficio, &ei9 participio
profefturus producuntur.Ouid.Non profefturis Iittora bobus aras,breuiatur,li cum diftione
componirur,qua> a uocali incipiat,in proiicio extendi folet ratióe,q dixLHora.Proiicit ápullas.
Г De uocali ante uocalem. Ca£. xix.
I Ocalis ante uocalem in primis fyllabis,& in latinis dtfHonibus Temper corripitur, ut,de
0m^aPcrfi^'Q^wddiapoematanarrent,íedeftgrxcadiffio,nam&Homer.aiteníoe-
I us meus,luo producitur,in fio,fed duntaxat biflyllabo,!tem in dius.a-um. Virg.Dia ca-
ä^iü^Haedos, & eous pro aurora producuntprimam,quoniam funt nomina, & ficfcribun
tur HtSjHîîa-, dicitur tñ «Sí- unde eous quandoqj prima correpta, Virg. Primo furgebat eoo.
pDederiuatione.

/*
Г
 DE MÉTRICA RATIONE ' r CXXXIX
P"Dederiuatione. Capfum. XX.
Eriuarione cognolcitur pria iyIIaba,quando dPriuariuû primi «ni natura6pir,ut ama
bilis primam corripit,quoniam ab amo eft,cuius prima breuiarur, damans uero pro
ducit,naminclamo,undeet producteur. ícd utíyliaba» quanritas cognofci in derma
я riuis pofi7t,a quibus ueniant primiriui,animaducrtendum eft,tn plunmisenim impc
ritiralIuncur.EcderiuaciiiaquidemmuIcafunc,qua>primiduo9rquanríratem non feruant, lego,
lèdeo,uoco,rego prima correptàhabent,in leges,fedes,uoces,reges producía eft, quis dubicari
fa?pe por nomma, ne a uerbis,an a nominibus uerba deriuenf, qd ipim iignificationem, & reçe
natura rimannbufñcileeritcópreheiidere.Nó.n.dicercpoflíimust'ego,niíi pri'fit qregar,nec
fedeo,nifi íedes fuerit,aut locus ubi íedeae,Vires quoqa cú primitiuo nó cóueniunc,fí tña uireo
deícédere certú c. I té q fequunf* a fuis diíTenriút pnmitiuis,ftatur9a ftat9,Luca. & Staturus redit
idé. His aicripfït aqs,q 1109 dan rpa (latus. Iocúdus a ioco ,íecius a (ecus, Vir, Nó (ecus ас iuffi fa*
ciút, Jdé Nofècius,ac rotatenlé,Tegula a tego,Luca,Pafius ficâio tegit*,q carbo iepulchro,J u
Qué tegula fola tuet*, Laterna a lateo, Mart. Oux la terna uia* claufis feror aurea flâmis, Luca.
Qu'slatethicfupum. Regulaarego. Vir.Ille regit dtftisanimoSjHorati. Regula peccacis,quar
pœnas irroget arquas. Dicax a dicondc.i^ui captât riíushoium,famáq3 dicacis.Oui.Dicere pye
rides,Lucerna a luceo,luue. Venufina digna lucerna. Arifta ab areo. Feralis a fero,Vir.Et ferales
ante cupre(Tos,ná ferales dies erát,quo íacra тогшосг celebraban£,fíc diflus a ferendis in fepul
chra epul¡s,au¿tor Varro,Mulra preterea deriuatacomperieSjquaeprimitiuoçjfuoç! quantita*
tem nö retinent,fedde his particulares regula; tradentur infcrius. Accidit item ,fed no nifiranfii
rne,ut mutatis primiciui in deriuatiuo Iiteris,quaritas quoq; fyllaba; uarietur, moin moueocor
rípitur,produciturinmobilis,quoniampoft о non u,fed b fequirur,
rDcregula, Сэршт, ХХГ,
Fgula cognofcif* hocpafto,Omnepreteritum bifTyllabum prima producir,utlegi,ui
di,preter h*cpnuca,bibi,fidilcidi,tuh,dedi,fteti,&uocaIemante uocalem habentia,
' ut fui,nui ,rui,cii fuis côpofitis, in fidi quidc a fido prima corripi ex cópofíro denuato
cognofcitur,nâin qdrifidus pen ultima corripitur Vir.qu?drifídáquercú,Geminatapterita pri
mam corripiunt,utpepuIi,fefelli,momordi,pependi, Alioru preteritorû tara eft prima lyllaba,
quanta in еосг pofitione fuerit,ut in amaui a breuiatur,qm in amo breuis eft,fallit í his regula gc
iiui,pofui,coe^i,nec mirum,qa prima; poímonis fuae litteratürá no feruan t,reppuli,reppi,retm
li geminant cófonantem caula uerlus,ut diftu é,fimplici tñ fcribi deberen t,uñ in reperrus, & re
pulfa,qmp non duplicanr,re breuis é.fupina Ы1Гу11зЬа prima pducunt,utlufum, Hora, Lulu
et Mecenas,notamr quitúa queo,(ed hums exemplum ait inueniesin rii ab eo,hocex denuato
copofito in telligitur prima corripe Ouid,SoI addituf,quá quzris ait,fitum a fíno,uñ obfit°pau
pertate,obfita pañis, Datii a do,ftatum a fto,rutii a ruo,unde dirutus, Ouid, Diruta marte то,
Ratum a reor, Virg,Nosabiifie rati,Lim a hno,hinc oblitus,Ouid,Oblimsa dña> cede hbell*
Citum a cieo,es,nam cio eis quarts coniugationis produci tur,Lucanus, Stratifqj excita iuuenc
Ilia preterea generalis regula eft, tancum effe primam fyllabam in oí pretérito pfefto, Sc plufq
perfedo,& in uno futuri modi rantum cóiun ftiui ,quan ta fuerit in pretérito indicatiui, cartera
témpora rationem (equuntur prefenns indicanui,nifi forte litteramram mutan t,ut aenius def,
in quibufde x>ducitur,cum prima in do breuiaf, quoniam mutatio litterai? facia eft,Parncipiu
preteriti,& futuri in rus,(upini regulam iequan€,preter ambit9 a,um,nam contra primitiuina
turam penultimam exteniam habet,Ouid,luflit,& ambitar circundare littora terre. Ambitus
fubftantiuum correptam,Luca.LecaIi(qj ambitus urbi,Verbalia & quicquid iupinum eft,ratio
ni consentit fupini preíen ns,participium futuri in dus,& gerundia cum prefenti congruunr.
fDeprimisiyllabis Caplum. XX II.
f Xemplocognofcitur prima fyllaba,quotiensadapprobatióem alicuius poeta; сб
fugimus auaoritatem,ut fi dubitet qfpiam ,quanta (it ti in titus,ex illo Ennii uerfu
breuiari pcipiet.O tite rate rati tibi tanta tyráne tuhfti.í tem ex illo Mar Cogit me
titus aétitare caufas,eft enim endecafyUabus phaIeutius,conftans ex Sponda?o,da-
1 &ylo,& tribus trocha?« J n oíbus aút diclionibus poetap ufus reqrendus eft,et ¿>p
terea legendi íunt oés,íed iprimis optimi,& ¿>batiffimi,uc Virg.O uid. Luca. Papi Sylli. eorura
Diomcdcs S iü
 FRANCrSCVS MATVRANC1VS
aöt neríiis memoria; cômendandi q phir¡mi,fic fícr,ut"ne ipiîs qdem regulis opus futuç: fît, qb*
tñoíacópIeíH peneinfinitutri e¿r, nunc quomó media? fyliaba? cognolci poffin^diiTerendu eft»
pDemediisfyllabiscognofcendis. Caplum. XXIII.
Edia? qdé fyllaba? fût qcúqj iter prímá,ec ultima fuerít, ut ítrifyilabis, et tetraíyllabis,ac
ée polliPyllabis diftionibus,& it raro inuenies,q plures (ex iyllabas ha beat, & iieriïi he
roicum ingredKirur.Oui.m pentámetro hepcaly llabii poíuic Iníatiabilibus corpore ri'
ya lupis Sex aticem modis media? fvlîaba? cognofei poííunt,pofirióe,diphthongo,uocali ante al
teram uocakm,accentu,regula,et exempIo.Pofitione,ut capillus,metellus.Diphthongo,utce
raunia,como2dia,tragoediaVocali ante uoealem media íyllaba,et prima in Iannis dicbonibtu
femper corripirur,ut gloria,filius.Norâmr hi genitiui,unius,ipfius,nullius, in qbusi uocahsañ
u modo longa,modo breuis é. In alius,& folius femp .pducitiuyn alterius femp breuiaf. Geni»
tiui item qnta?declinarionis.e.puram producunt,ut(pei,rei,diei.Statiusin licius íante epduftú
protulitdicens.Templa lyci.Tdabis.x. Thebaido&Grarca in «ио<г nominib9in.H.ueniennaapud
Iatios,acdiph,habctia, uta.i*«C<t.ö<r »ertîeiïr »доя Kviwv<Jt»e-, & fimilia,c«: hoc eft a thebe thebe9,
ab ida ida?os, а суrene cyrermis. Item cú «î diph.apud gra?cos an te.os.fuerît. &.uel oy,modo in
,e,modo in i longum a noftris conuertitur,in e longû,ut <nsóVcfiéió<rScondtusy*\<piio<r Alphe*
<$¿fa*Sr< Achi!eusvx¿4oíxjííí(r це<дЬ<г uxírtir сЛно-сге «t, Chaliopea, Medea,platea, diopea, In i
longum ,ut гот-« «ct>ot i& x&fjL-BíHt vix¿|uic/iíiG iS.xíia langia, argia,lápia,nicomedeia,thalia> Q^cl
autem Virg. Q^ui tela typhœa temnis,correptum protulit,doricfi eft,dores,Hc, 7.dipht.in detra
here fblenr,Chorea,nemea,malea,modo ,pduftam,modo correptá penúltima habét,& tarnen
greceeft x*t¿ik v«ni'«f"\i'^,V"irgilius,Pars pedib9choreâs plaudút, I de, M alea:cjjíequacib0un
dis,Lucanus,Longefliicl:usdonaremalea?,IdemNcm?Bipeetoramonftn,Marrialis, Non Ma;
raton tauruminemesfrondoialeonem,Accentusfyllab39fmedi4^quantiratem precipueindi
cat,eftañt accentus quafiaccanñisdicTus,eo q?a uocis cantilena nos faciat íyllabas cognofeere,
fed duo tantú neceífrrii ad hoc funt,Correptus <j é,quotiens fine ulla mora medias íyllabas enu
ciamus,ut romuIus,nbiil.i.poculum,Produ¿tus uero quotiens medias Íyllabas aliqua mora uo
eis exprimiii)us,ut fortuna, natura, Sic autem coníideramr in diftionibus trilyllabis,& tetra
Iyllabis,& polifvllabis,ut fi queraturamiciffimo#,quibus fy Hábil conítet,primam etiam breué
dicimus,exe.mplo,utamicum dilexitamicus,fecundam Iongam inuenimusaccétu, tertiam po
fítione,quarram breuem accentu,qa cum dicimus amiciiïïmorum,penultimam fine ulla mora
eminciamus,quintam Iongam accentu,ultima quanta fit,reguliscolligitur de ultimarum quan
titate,Regula?,quibus media? fyllaba? cognofei poffint,infenus traden tur, í lia ramé generalis re
gula eft,Supina omnia triíy llaba,qu* a prxterito forman tur,m uta tione ui in tum, fi modo ni"
hi.laddatur,autdetrahatur0penuítimam producere, utmandaui mandatum, audiui audi tum,
Idem & in bi fTyllabis feruatur,Exemplo deprehenditur media íyllaba,quádo ad approbati ali»
cTrius.poeta?decurriturauctoritatem,Nuncdecrementodicendumeft, Crementuminnomi-
nibus fieri dicimus,cum refti a fuis obhquis fyllaba,aut fyllabis fuperant*,In uerbis autem cum
pricipaha a reliqs,q ex fe gignunf:,pfonis,& tpib9 uicunr, A,E,o,m oí creméto noís pduci íue
niunt*,uedomïabus,domina^>reçiî,dieb9,amboç:,ambob9.l.&.u.iempcorripiut,utrrib9,mani
bus,tribubus,uerubus. A in cremento oíum uerboçj femp Iongatur,ut amamus amabis,amabá
amabas bat,amabo bis bit,amamuramabamur,amarisamare.Notaf do.cum fuis cópoíiris ptu-
mafcóiugationistantú,utcircundo,uenundo,inqbuscorripit,utdamus,circundamus,uenun
damus.e.femper ,pducit*,nifí r fequaf,ut monemus,monebamus,monebimus,etíéquente <|dé
r.pra»íens indicntiui uerboç* fecunda? cóiuga. ac prima témpora optatiui,& cóiunftiui, tam aíti
ui q paffiui uerbi cuiufcunq) cóiuga. ítem infinitiua fecunda?,e„pducunt,utdoceris,doceré,do
ceretur,moneris,monerem,moneret',amaris,amarere,audierisaudirereaudirer,audirere,doce
rere. Reliqua него tpa corripiut,ut monueramus tis,amabens,amabere,doceberis,docebere.l,
íempcorripitur,utkgimus,in prarfenti ídicatiui qrta? coniug.etabeodefcédentibusfemppro
ducitur,mi,of,t,íequétib9,utaudim9,audire,audiré,audircs,Inpra?teritisoíumcóiugationú.i,
anre,m ,breuiat*,-ut legi mus,uidim us,minuim us,qcí ut íerueí in pra?terito üerbi audio,cû aliter
corripi nó poffit, fyncopa fit,ut audi^audierájaudierim^udiero dicir* pro audiuit,audiuerá,au
uerí audiuero. O in qualibçt coniugarione femper producitur,ut ama tote, legitote, docetote,
-.■..'., auditotc,
 DE METRICA RATIONE-■ CXL
auditote. In uerbis fum.& uolo,eorumqjcôpofitis,ut nolo,adfum,femp extendit*, ut uelimus,
nolimus,defimus.V.in eifdem uerbis iempercorripi£,ut uoIumus,fumus,adfumus.Hafl:enusd
pedibus uerfus hexametri,& pentametn,de fcandédi ratione,de his,q accidunt metro, de quad
täte primaçs, ас mediarú fyllaba^faris mi.P.Paule in uniuerfú arbitror diftum .Supereft, ut qua
uia uerius ipfi hexameter,& pentameter côiHtui iolét,patefâciamus,fimul &ali<¡d, quod ad car
minis heroici,&elegiaci legem,& uarietatem pertmeat,leuiterattingamus,&poftremo cfquâ
titate omnium íyllabarum generatim regulas fubiiciamus.
P" De Hexámetro uerfu conftituendo. Capitulum. xxiiii.
Erius hexam eter,fiue heroicus,fic conftituit fex regionibus,quas obtinet,daftylii, fpo-
diumqj pedes recipit,fed daftylus perraro,& non niíi ornádi poemaris gfa quin tarn re«
gioné íuam ípódaco concedit.Spondeus in podre ma fyllaba nunq dacTilú confiftere pa«
titur.In relics regionibusdaclylus;&lpondzus,(ineuUa inter íe diícretione uariaf?,quáuis fpo
dams in tema melius péumemeres qdaétylus diuidat. A.xiifyllabis in íeptc & decé exrcditur
ultra non poteft,hipmetns excepns,quoi? abundantiá fequctesiuerfus excipiút facb,in fcanden
do eftlypiijuel íynalepha.ícanditur ergo uerius hexameter íexies,ita ut í prim is fedib9 dafty lus
&ípódxus jHiuiciieponanf',in ijnta terme Temper da¿tilus,in íexta femp fpódxus collocetur,
uel trocheus.Et íicut diximus,in omnib9 metris poftréa eft indiffercs,<jdam uolunt eriam tribra
cho efle in hoc uerfu locú ,& frequccer i n tertio íuenirí,ut apud VirgiSi pereo manibus hoíum
periifleiuuabit. item,Noftrorü obruim ur,onturqj miíerrimacaedes,& apud Luca. Aethiopñcjj
terris alieno gurgitc campos,fed íi finales íyllaba» natura breues in principio pedis produci pof
íunt,quod íeruio grammatico honorato placuir,daftylus erit,nó tribrachus, nam & Luca, na
turacorreptain principio pedis produxit,Dum fanguis inerat,dum tus materna peregit.
P"De pentámetro. Capitulum. xxy.
Eríus pentameter confiât duabus (èmiqnarii&i.ut poílenor coma duos daAyios habeat
u & femipedé,priorduos,uelambosfpódaeos,uel mixtos,&fibi inuicccedcres, putíefe
obtulerit,ac íemipedé ficEt teneat culti iugera magna íoIi,Et tene,at,cul,ti,iugera, ma
gna fo,li. Quidam uero fie diftinguunt fcandentes,ut primisduabus regionibus daftylus,et fpó
dams indifferenter locentur,in terria fem per fpondíeus,quodfi priorem fyllabam memoran pe
dis breuem inueneris pro longa pofuá}fcito ranonis elfe, quia pars illic oronis finirait apd Oui.
Et qua tu biberis,hac ego parte bibam,fic.n.fcanditur,& qua,tu bibe,ris,hac ego par, te bibam
quod fi itafequitur,iambum in uerfu pentámetro inuenin nunq po(fe,duobusautem anap#ftis
finit.Quidamuolunt tnbrachum quintam regionem nonnuncf occupare,ut. Vix priamus tari,
totacjî troia fuit,íed fi ultima, quod prius diximus, in omni metro differens eft,non erit tribra^
chus,fed anapaeftus.
t p"Deueríu Heroico. Cap. xxyî.
Eríum heroicum pythio oráculo non deberé, & ante troianum bellum coepifle in
naturali hyftoria Ply.auftor eft,pro(a oratio condita nódum fuerat.Cadmus, Phere*
cides fyrus,& hecateus,ceteris omnibus poetices ptibus fcruatis, metram primi fol-
ueruntC^ui deinde poft illos íuere,femper aliquid adimentes adeum,quo nunc uti-
mur modum ,pedeftrem orationem ,ideft qua abfqj metro eft.uelutiab excelfiore loco in planú
delapfa deduxerunt.Diuerfisautem nominibus uerius heroicus appellarur,(enariuf,uel hexame
ter a numero pedum ,ícx enim recipit,heroicus,q? heroum,hoc eft uirorum fortium ,ac femido
rum res gefb» hoc uerfu defcribantur,nam Se Hora.ait,Res geíbe regú, ducumqj & mina bella;
Q^uo ícnbi poden t numero monftrauic Homerus. lile autem proprie heroicus nominatur, in
cuius priore loco tpondaeus ponitur,& in quarto,&infexto,utapud Virg. Defeciífe uidetíua
nunc promiña repolci. Py thium propterea cognominatum exiftimant,q> cum apollo pythona
delphis in matris ultiorem necadet,accolz carme heroica, initio fex fpondsis,texuerunt, díde
(oluta altera'fyllaba fine damno temporis daftylum recepit,uerior opinio eft, merrum heroica
Apollinisoraculofuiírecelebratum,&exhocpythiinomeníortitum. ídem uerfus etiá Биос
licum nominatur,quoriens in quarta regione daétylus finiens partem orationis íuenitur, quod
Theocritus fereíemper,ut aii&TcitCcmà\ix<tr^rAÏçi\oîiixêT<tiAiic/iio-, Virg. non nifiperraro
íeruauit.uc Nos ратае fincs,& dulcía linquimus aiua . Nos patriam fugimus tu tityre lentus in
..;., ^:.) Diomcdcs S iiii
 Jmbra. Daftylicus ueríus eft,cumulrimo excepto daftylos omncs habet, ùt apud Homerum
я«Л£л«*тоо^«;\:«имхо«е|^ omhirjoten-
is olympi.Etda&ylo quidem utimur,cum impetum,et majorem rei uehementiam fignificare
uolumus,quod Homerus facit frequenriiïïme,ut cum ait, vwo- ová'v* a-aaröv Zi<ri*«xhvo Atxövtö»
tróbij Virgi.quoqjcurrentemequum, & alterno crurum replicatuterram crebro puliantem
defcribens,hunc ulurpare uerfum (biet, ut Quadrupedáteputrem fonitu quatit úngula campo
&Tremitomneíolum,fonituquereíultat,& Grauilhorribilicircundatur úngula nymbo.Puí
ueris.Huiüfmodiautem ueríusíonori appellantur,quoniam crepitant, & íuntpronunciarione
fragolà^atqî exultanti,quales materia ipfa poftuIat.Quib9 item nimium quem uis ftrepitum,auc
fonitum murmuruedeícribimus.t.litteram,&.u.&.o.&.r.frequenter iníerimuSjUt At tuba ter-
ribilem fonitum proculasre canoro, Increpuit.Item.Inde ubi clara dedit fonitum tuba,fmibus
ómnes.Haud mora profiluere fuis,ferit aethera clamor.Nauricus,et dant ftrepitum montes,toto
tonat 3there,uaítas inuoluens fonitus tremefafta per auia uoces. Item. Olli pergaleam fixo fte-«
tit hada cerebro.Etrerponfatcifcum,etgemitunem9omneremugit.ItemToruamimalloneis
inflatur tibia bombis,fed tales uerfus,quoniam uolubilem,& cohsrentem continuant diftioné
(eretes appeilantur.Spondaicus ueríus,é uel moleftic9,cum fpondsi omnes occupant regiones,
una exceptant Lu£tantesucntos,tempeitatefqj íonoras.Hoc uerfu tune pra?cipue utimur, cum
graues períonas,&^tateprouecl:3sloquentesinducimus,utDiomedem.VirgiLlatinorum lega
Ю refpondentem.O fortunata-gétesfaturnia regna. Antiqui. Aufonii. Rei tarditati,atq?difficul
tan,& admirationi exprimendae plurimum conuenit,ut apud Virgil,qu¡ d fabris Vulcani fie lo
quitur. I lli ínter íefe multa ui brachia rollun t,& Dido ficad Aeneam inquit admirans. Tu ne il-.
le Aeneas,quem Dardanio A nchife. Lánguida; praterea res com mod* hoc metro enarrátur,uc;
Jnuaduut urbem fomno,uinoq) fepultam. Item. Et lunam in nymbo nox intern pefta tenebat.
Qjiia; poema ti heroicis uerfibus contexto gratiam,& fplendorem afterun t.
■O • ... ■ i
\ ••■•... . : i ;. • ." i ,; • )
PQuruerfu heroico fplendorem afferent. Cap. XXVII. -\

Vita íunt,quse poemati heroicis uerfibus contexto grariam,& fplendorem afferút

( SedilIudinprimisfiduo,uel tres,autetiam pluresuerfusnexuorarionis,&contcx
I tu,ueluticathenaquadam ínter fe cóneérantur fie. Eft in feceíTu longo locus,ííu|a
J|portum.EfficitobieftuIaterum,quibusomntóabalto.Frangiror,int^finusfcindit
_| íefe unda reducios. Deleftat plurimum anadiplofis,cum ultima prions ueríus di'- ¡
¿Ko in fequentis principio iteratur,ut Sequitur pulcherrimusaítur. Aftur eemo fidens. Et arden
tía lumina rruftra.Lumihajnam teñeras arcebant uícula palmas. Verbi in pncipio uerfus pofiti i
eiuídé finecócinna c,& eIegánsrepetitiO,ut Multa íup priamo rogitans,fup Heftore multa,&
Ante etiam fca?ptrú diebei regis,& ante Ité relatio eiufdé uerbi,aut fímilis p principia uerfuum
plurimorum ,ut Nate,mex uiref,mea magna potétia íolus.Nate patiiffúmi,q tela typhcca tem
nis,&fpes tu nunc una feneébe. Tu requies mifera?,decus,imperiumcjí latini.Te penes,Pulchríí
eft nonnun quam homeoteleuton in uerbis pra?cipue fubiuncriuis, ut Rite fecundarent uiíus, >
omenqjleuarent,cVIHum&labentemteucri,& rifere narantc. Similiter femihomeoptoton, ,
ut Senfit Neptunus & imis,Stagna refufa uadis, Commendantur quandoq? eriam illi ueríus, -
quorum fimiles funt exitus, ut Flam ma media ipfa tenebat. I ngétem ,& fumma teuaos ex arce ¡
uocabat.Verfusquoq^interieftusdecorem afFert,ut Illefimul manibus tentât diuellcre nodos
Perfuíus fanie uittas,atroq3 ueneno. Clamores fimul horrendos ad íydera tollit,medio fublato,
integer in relicmisíenmsmanebibConuenitconcitarioniemfdemdiftionis ineodem ueríu fr.
nealiqua dilatione geminado, ut Meroeadfum, qui feci, in me comiertite femm.O R>utuli.
Freq uens uocalium concurfus pleniorem fa?pe,& grauiorem efficit uerfum, eiqj elegantiafadii
cit pluri m urn , pra?fertim fi eiufmodi res fuerit, ut hiatu quodam oradonis ad earn exprimen
dam opus fir,Virgil.de Poliphemo. Monftrum horrendum ,informe,ingens, cui lumen adép
tum. i lliiítrat non nihil poema adieftio repetens,cum abea diflione,qua fenfus fuperior ter-'
noinatur, inferior ineipir, ac deineeps quafi per gradus idem dicendi ordo feruatur,
'«-; <. ;., / ¡«j utTorua
 DE METRICA RATIONE CXLI
ut Torua lea?na lupum fequitur,Iupus iptt capellam. Florenté cytifum fequitur laiciua capella,
Te Condon о Alexi.ItenvOuidMars úidethanc,uifamg$ cupit,poriturqjcupita, Illudquoç
non difplicet,cum fingulis nominibus epitheca côiuncb iunt,ut Marfi manus ,peligna cohors
feftina uirum uis. Item cum caíuú uarietate oratio diftinguitur.ut Littora littoribus tócraria,flu
ñibus undas, I mprecor, arma armis pugnen t,ipfiqj nepotes,& Harret pede pes,déíufc]3 uiro uir
Jcem apud Homerum, 2<r çin tûçi* пнм «ги fHfywjxttffoio; Veríus quoque pluribus couiú-
ftionibus nexus creber eíl,ut Meandrumç^ajmona^jPritaniumqj,« tetum^, Iaremo^. Ar'-
mjqj,amycbumqjcanem,creíramqjph?retram.Famihare.sautem figurar poenslüntjMetapho
ra,Mjtonymia,Hyperbole,AlIegona, Ironía, & Metaphoraquidem eft rerum, uerborumqj
tranflano á propria fignificatione^d non propriam decoris,aut neceíHtaris, auc cultus,aut cm-
phafeos gratia, Et fit quattuor modis, ab animato ad animatum ,ut Tiphim aurigam céleres fe
cere carirue. Abagitatoreadgubernatorem tranflatio ;ft,Abanimato ad inanime, ut Atlantis ci
ftum aflïdue, cm nubibus atris.Pimfèrum caput,& uentopulfàrur,& imbri. Monsenim ani"
mam non habet,cui hominis membra tribuuntur, Ab inanimi ad inanimatum,ut Ambo floré
tes astatib9. Ab inanimi uero ad inanime,ut Sequin cumulo pnrruptus aqua? mons M etonymia
eft ueluri tráfnominatio quardá,q fit multis modis,aut enim p id,quod cótinet, id qd* córinetur
oftendic,ut Nunc pateras bbate ioui,& Carlo grariffimus amnis,aut cótra.Crateras magnos ft*-
ruun t,& uina coronan t,auc pro inuentore res inuenta,ut uirumcjj precatur,& contra, ut Cere-
remqj caniftris,expediunc. Hyperbole eft diftio fidem excedens minuendi,augédme cauía. Mi
nuendi,ut furdior fcopulis,leuior folio,tardior teftudine. Augendi, ut mue candidior, & apud
Virgilium. Illa uelintaftariègeris per fumma uolaret.Gramina,nec teñeras curiulxfiflet anftasv
Vel mare per medium fluftu fufpenfa turnenn.Feret iter,celeres nee nngereta?quore platas, AI
legoria aliud dicit,ahud figmficat per fimilicudinem ,aut cótrarium,utapud Virgihum. Et ïam
tempus equum (pumantia Muere colla ,fign i fica t enimfiniendum carmen eíTe, i ronia a Q_uí-
tiliano uocatur illufio,& in contranum redit fendis uerborû pronunciations grauitate, ut Egre
giam uero laudem ,& fpolia ampia refertis,Tuqi,puerqj tuus,hic mfi pronuncia tionis grauitate
ufifuerimus,laudantis uidebitur oratio,non uituperantis,& confitenris,non neganns, Parabo
la item,& Paradigmatic^ aliarperinultarfrequentiflimx a poens ufurpantur,ctmodis mulcisfi
unt,quod apud grammaticos licet cognoicere, Non enim omnia perlequi nobis in animo fuie
fed monere te duntaxac,quibus poemata,fi quädo aliquid fcribitur, quod cito arbitrar fôre,ea
ex ingenii bonitate,u t luminibus diftingui poflîn t,fed in primis Periphrafis tibi ampleétenda é
quam nos circumlocutionem uocamus,Hxc Iongiore uerborum ambitu rem defcnbit, q bre*
uiter exprimí po tuit,aut ornando reí caufa,quar pulchra eft,aut uitandx,qua? turpis eft, & orna
dar quidem reí caufa,ut Et iam pria nouo fpargebat lumine terras,Titani croceum linquens au
rora cubiIe,potuieenídici dies onus erat,uitandar uero,ut placiduqj petiuit. Cóiugis eflfufus gre
tnio p mébra foporc, I té Nimio ne luxu obtufior ufus,>Sit géitalis aruo,& fulcos oblíet inertes,
qué circuitu difficile fœmmar cóceptú poeta fígnificauit,Sút & uitia nónula,<q efFugere cóuéiac
& tñ apd pbatos auftoreffreqnrer repiunf,ueçz ope í Iógo,í quo qñq? bóuf dormitat Horn, qd
Flacc9ait,Pleóafmos,ut lie ore locura é.Macrologia loga nimiú dïcript io,ut Pollera lux fumo
ípgebat lumíe térras. Orta dies,cñ primo alto fe gurgite tollú t.Sohs eq,Iuccqj ellatis naribus ef
flan t. AmphiboIogia,ut Aio te araridem romanos uincere pofle,hic ícníus uitio ambiguitatis p
prietate caret.Tantologia,ut ipfe egomet uenio,fufficiebat enim dicef,ego uenio.Tapmofis,cü
res magna humiliter exponitur,ut Apparent rari nantes in gurgite uafto,gurges enim no maris
fed fluminiseft, Aefchrologia.ut eft dórica caftra,hsc ení oratio minus uerecunda eft cópofino
nis uitio. Cacephaton, cum item uitio cópofitionis inuerecunda gignií fuípitio,ut A t ramum
hunc aperit ramum,qui uefte latebat.Vitandus eft cócurfus uocalium ,praríertim cu fynalcepha
non fit,ut Si pereo homíum manibus periiíTe iuuabic,& íub ilio alto. ítem Caftori amiclaro, &
amiclaro polluci. Cauendú pterea,ne incófimilescafusexeantdiuerfauerba}utMerentes,flen
tes,lachnman tes,ac mifétan tes.Con era ne ab eifdé Uteris diuerfa nomina,aut uerba incipiant,ut
O tire tute tace tibi tanta tyráne tuli(u,& Caíus caíTandra caneba^qd" tarnen nónuncfcu decore
fit apud Virgi jSale faxa fonabant.s.enim Iitera,q<ï & Quin tilian us ait,fibiliim habet,qua m ur-
muraqusfcopuüsilluaícxpnmi uidctur.Idem poeta artifiçiofe.r.literam frecmcntauiCjCumde
Diomcdcs S y
 FRANCISCVS MATVRANCIVS . >
Oronris naui tempeftate obruta loqueretur,Torquet agcns circu,& rapidus uorat xquorc uor
texrem,ení geftá murmur uerborum imicari uiderur . L. quoqj crebro,de q loques ícuicauit,ur>
Et lita de fluuiolabat úngula lapfa per algas. Homer um fecutus, qui ait. oï </i«t«.M/pvov тсж«Г<г
(следигт&<с«л5у. Animaduertendum enam ,ne fit indecens ftruftura uerborum,ut Veríaque iu
uencum terga fatigamus hafta.Fugienda eft & cacozelia,hoc eft nimia decoris affeétario, p qui
aut nimio rumore Centéntia corrumpitur,ut Iupiter o prxíéns cxli,qui íydera torques. Ore tuo
dicenda Ioquar,aut nimio cul tu,ut Aureus axis erat,temo aureus áurea fiímx.Curuatura rote ra
diorum ,argen reus ordo.Per iuga chryfoliti,pofitxqj ex ordine gema?. Plurima íunt prxterea,q
imitari,plurima,qux uitare te uelim,íed ea tu ueterum, & probatorum poetaçs leÄionecogno
fees. Vnum tarnen eft,quod te monere in primis utile uiium eft,cum tria omnino fint diccdi gc-
nera,humile,mediocre,fublime,ppriis,eleclis,etcommodis uocabulis in quolibet geneî utedu
efFe,Virgiliiexemplo, quinein medioerj charaétereiucernam cbceret,quxhumili conuenit,
autlychnum,quigrandiloquo, teftam elegit,dicens,tefta cum ardente uiderent. Scintillare ole
um. ídem in fublimi uulgaria uitauit uocabula,& lychnum non lucernam,aut teftam, cererem
non panem ufurpauit. Materixergo, & perionis uerba aecumodanda funt,quod optimorum
ied Virgilii in primis imitatione ieruare perdifees.
y De ueríu pentámetro. Саршт. XXVI il.
Erfus pentameter fie a pedum numero nomen accepit,quinqj enim conftat. Idem
uoeatur elegiacus,(èd cum eft iuncTus hexametro,ficaútcUcitur,<b70T<iii£A¿yíív two*
TfflvicaTtto-jquod feredefunftorum hoc carmine laudes comprehendebantur, fi*
iJueg-CTOToo ixt-jäo-) ideftmHeratione,quoduetuftiífimimiferiá, & lamentatióes fuas
elegís decantabát,ut ait Horatius. Verfibus impariter iunftis qrimonia primú, Poft etiá incluía
eft tioti fententia compos Nam quicquid erat,qci expedirim confecuti fueran t,elegiaco carmí
nedeícribebant.Sedpentametri uerfus ïuentiôem quidam in Theodem naxicum referünt q cû
perinlaniam uoeiferaretur, caíu eum eftecit, ob id autem elegiacas uoeatus eft, quomam
txirk'iva. eftinlanio. Ambigi tarnen a grammaticis in arre poética Flaccusícnbit dicens. Quis
tarnen exiguos elegosemilerit au¿tor,Grammatici certant,& adhuc fubiudiceliseft. Ekgiam
decet efle uerfu leni,& minime aíTurgenti,in oftenfo,ut prodire fua íponte ex ore noftro uideaí
Vitandum eft,neconftruftio ad tertium uerium fufpendatur,& necrebra fiant cómata.íed í fin
gulis uerfibus perfecta oratio fit ad exitum ufq* uerfus perducb,quod uidetur diligenrifîïmefer
uafte Tibullus Quintiliani indicio cxteris,qui elegiam fcriptitauerunt,prxferendus . Et penra-
metrum quidem iemper teretem efleconuenit,purum,argurum,qualem apud ,pbatos legim9,
quos fequi uolueris,non poteris,non commode,& eleganter feribere. Sed iam ad generales fyl-
labarum regulas tradendas pergamus,ac priusde communibus prxcipiamus.
fDecommunibusfyllabis. Саршт. XXIX.
Ommunesfyllabxmodisfiuntfeptem, Primus modus ë, fi correpta uoealis a duab9
excipitur confonantib^quarum prior muta,íequens Iiqda fit,eft enim breuis in hoc
Vaftoqj ab гире Cyclopas, longa in hoc, At genus e iyluis cyclopû, Secúdus modus
eft, cum fequente uocali nulla interpofita confonante,longa upcalis natura,ueldiph
thongoinfinediftioniscorripitur, ut Te corydon о alexi,& ínfula? ionio in magno, & apud
Homerum.CovaiTcti дут«ои<г nfuv*-Grëc/io;>ov «¡лvu. Nam pduci ferme fem per inueniunf,ur mu
ix aonides,& О ego quantum xgi,Tertius modus eft,cum in fine partis orationis natura breuiC
producimr,fequenteuocaIi,fed una interpofita confonante, ut Nam tibi Timbrecaputeuan-"
drius abftulit cnlis,Corripitur in hoc,Per caput hoc iuro, Quartus modus eft, cum correptam
uocalem dux confonantes (equun tur,quarum prior eft s qua? prxpofíta mutis uim obtinet lig-
dx,& prxcedentem íyllabam modo producit,unde fpiffa coma,modo corripit, ut Ponite fpes
fibi quifqj fuas, Q^uintus,cum correptam uocalem fequitur z, qux'cum prxcedérem queat effi
cere,uim tarnen duplicis nonnunquam ami t tit,u t Nemoroia zacynthos,& M ezenti ducis exu
uias.Sextus, cum pronomen hic uoealis fubfequitur, modo enim corripitur, ut in hoc. Hie
uir,hiceft, tibi quem promitti fxpiusaudis, producitur in hoc. At pulchrum eft digiro mon*
ßrari,& dicier hic eftSéptimus eft,cum correptam uocalem. h,iequiiur una confonante media
eft enim breuis in hoc.Quifquis nonos tumuli. Longa in hoc,Terga fatigamus hafta.
*■•- fOe primis
 DE METRICA RATIONE СХШ
У De primis fyllabis cognoicendis,& primo de»A. ante .Ь. & fequentibus
confonannbus, Capïum. XXX.
Я Nte.b.in primis iyllabisproducunt,haec fabula,fabella. Dbullus, Ha?ctibi fabellas re*
feratjfabor uerbum,flabam a flo,nabam a no,nabo,rabes,tabi,tabo, & qua? funt ab eo,
ut tabidus, pabulum, ftabam, labor uerbum, labcs,labilis, ftabo, caetera corripiunt,
utftabulum.
Y Ante.c,producunt ha?c pacis,& quar inde funr,placo,acer pro forri,& uehementi, Graculus
auiSjThracia^Facundus^achina^DachuSjCaîteracorripiutjUtgracilis^aciliSjacerjarborjacer-
bus,acefco,acetum, placeo, baculus. Hyacinthum producit Virgi.dicens,Etpinguem tiliam
& ferugineos hyacinthos.
P'Ante.d^orripiunt gfadus,uadam,uatisauas nominatiuo, uadorris,producuntra*dix,cla'
des.ftiadeo cum compofitis,uado uadis, gades.
Y Ante.g,producunt,ftrages,uagitus,uagina,magalia,ftragula,ßga pro uenefica, pagus,fagus
Corripiunt ago,fagax,flagellum ,fagum pro militari uefte,plaga pro reubus, & regione, nam
pro uulnere producit,quia a gra?co eft,
rAnte}l,producúthscdi(ryllaba,maIusnau¡s,3rbor,etmal9(ppomo,malomauis,alescúobH
quis. Item triflyllaba hsc bahfla,alea, caligo,fqualeo, balena,corripiût alo,is, malus mala malû
palam aduerbium,phalanx,phab turres lignea?,pales,falum pro mari,calédat,palilia, Item qua»
crefeunt in geniriuo,ut ial làIis,palus,faIus,ialuto,caleo,falebrae,caIo uis uariatur.
ГAnte.m.producuntpolirylIaba,Iamina,lamentum,lamentor,amentum, amentor. Item dif
fyllaba,uthamus.luûenalistameninquit. Diipofitis prediueshamis, corripiunt damus cum
compofitis,fames,clamys,amo as,caminus. .-
P" Ante.n,producunt diiTyllaba,uanus, mancs?manus proprium corripiunt,manus,cano,cams
nomen, anas, anus, anhelo,anabrum,tanais,ganeo produtirur.
YAnte.p. corripiunt dapis, capio, uapidus, producuntpapilio,rapa. pappo uerbum, pappas
nomen, appulus, uappa,mappa,geminant.p.
Ante.q.corripit aqua cum deriuatiuis.'
rAnteTxorripiuntaries,arufpex,arifta,parum,parííper,paraclytus,para(ítus,producútcarejr,
nariSjparco^arica^alerajnaritiuSjUBruSjUarillus.charusaum, uarufa um. Ara pro altari,natn
hará cíí aípiratione corripit, uthic Csediture tepida uiétima porcus ara.
P"Ante.s.producunt diíTyllaba,utcalus,cafa, & bafis,demuntur,poliifylIabaauoque corripi'
unr,utbafilifcus,exceptis bafío,&cafeo.
P"Ante.t.corripiunt nato,natator,quater,íatus,ftatius,(latium,lateo, latus, hic plato, platea,
mathefís„pducut uates,faturnus,laterna,Iatus a um,catholicus,quattuor,latú,quaternus,ater.a.
um.frater,crater,mater,ió ,pducit,qa gra.é pater corripit í reelo,qa grecú eft. т*«т'и
fAnte.n.naturalitercorripiuntgrauíSjfauus^ca-teraeiuímodijproducuntnauus^auouer-
bum,nauis, ignauus, auius, gauiíus,mauors,mauis,íecüda períona uerbi,malo, pauo,dauo,fua
uis, fuá uium,fuauior uerbum,prauus,clauu£,claui,claua.
Y De .Eante b in primis íyllabis. Capitulum. xxxi.
Ш—U Antcb.in primis corripit hebenus,et fimilia,qua» apud grarcos hñt.h.ut thebe,hebe,aut
УI diphthongo
ítem debeo,debitor,debiIiro,debiIes
fcribuntur,ut Phoebus,tha?beus
producunt.
nomen proprium equi apud Virgilium.

Y Ante.ccorripiunt,Secus,pecus,producútfa?culum,fecis,&reliqui eius oblig, fecurus, echo

grae.eít »^omaechus, foecundus, grarcia, catcus,prajco diphthongura habent,uecors,item pro
ducitfecius,theca,&compofita,utchirotheca,diatheca,hypothecak
Y Ante.f.corripiunt multa,ut refero,reficio,refigo,epheíus ciuitas.
Y Ante.g.corripiunt naturaliter lego,tego,rego,producútin oblitjs Iex.etfex,regina,regula,te
gula,degö,a?ger uero,a?grotus,a»gyptus,a?gis a?gidis,*gloceros diphthongo ícribuníjfKiucüt,
ítem lego as.legatus,licet fit a lego legis,quia publice elegitur,ut Varro ait
Y Ante.Lcorripiunt uelut,uehm,uelis^elegus,geloa9,gelu,mclius,ícelus,et qmrindeíunt,celer
chelis,chebc branchia;,producunt ítem ípeluncajbelua/ielibutus, eleftrum, fpelarajCliiíumjde
ücia; delicatus, delubrum,
 . FRANCrSCVS MATVR.ANC1VS
У Ante.m.,pducunrdemo,remita,nemo, Mfmor uero,nem',femur corripiíít.Tremor.íté trc
mulu<;,& ca?tera,q ídelunc,darmon,ha?rnusdiphthongíi haber,íemis eft ab eo,q> gra-cedicitur,
Y Anten.,pducúc,lena,penis,uena,q indefunt,uenor,item & ab eo,fènio,frnusa um,unde bif
(enus,Corripiunt feneirra,penu,penitus,penes penetro,penates, phrenefis, bene, benedico, Ге
nex,genus,tenuis,uenio,ta?narus diphchongo fcnbitur,Ieneus eft,«wTÖv лиvöv,quod figmficat
torcular,quo uua? exprimuntur,
Y Ante.p.corripiunt nepa,reperio,fepeIio,pra?putium ,pra?pono,&rpe diphthongo icribuntur
Repperit,reppulit,duplicant p producunt cepa,fa?pio,f;cpes,
Y Ante q corhpiuntequus animal,neque producunt nequam,nequicquam,nequaquam,nc-
quicia,arqutis,a,um,a?quor,&quar indefunt, diphchongo icribuntur,
P Ante'r producunt herus,hera,heros, nam gra»ce eft
feralis,cerul9,meri proprium ,uerus uera ueni,cero,ceroma,ferio,feria,ierus,fera,ferum, eruca
fercs7qm eft ceres populus,Virgilius. C^uiceriredomo,clcrusagra?co
emm eft ,Pero,peronacus,perfiusNauemfi poicar fibi peronarus,
arator,aereus,moereo,h.Treo,enimna,quatro diphthogum habec,corripiunt mereor ,undeme
retrix,feries uero,uerurum,uereor.
P"Ante s cornpic Thelis,ca:tera producunt,
fAnte t cornpiuntmecallum,metus,metuo,meto,fretum,heteroclyrii,geta,geticus, Fuuena
lis tamen dixic,Tâquam d getisahquid,toruifcjj ficambns,peco,ueto,Thens mater achillis.Ná
thetis uxor occeam, producir fretus item participiun^&Reria producunt,
P"Ante u cornpitur, Seuerus breuis,leuo leuis,quandoopponirurgraui, Nam pro molli, &
pohto producitur fsuuSjfcafiiola diphtongum habent,
Y Del ante b in primis fyllabis. Capimlum. XXX IL
АпсеЬсог^ипгЬуЬеги8,ЬуЬетаргорпГ1,ТпЬи1и5^исипг,пЫа,ЬуЬегпи5,тЬи
la,fibula,fcribo,hber,libertus,libertinus,lboibis,libo,hbum,uibex,qboaqueo,fibilo
frAntecproducunt,dico,rpicuIum,mica,ípica,trica,pic3,utcus,uicinus>tricenus, ly
cui,piccn";,fiais.picus,ficcdula,!nciteriiim , cornpiunt dicax, dicacicas,
f Ante.d^orripiuntjidem.n g.fides,fideIis,idoneus, bidens, tridens,uideo,quidem,cydonia,
producnnccafcera,utidus,idem.m,g,fidus,ftrideo,uelftrido,idolum.
P* Anee f,uel ph^roducuntjgripheSjriphis corripiunt,tnfidus,bifidus,tripherus, cyphus,
Y Anee.g.ligo,ftix,& ftryx,in obhquisftrigiliscorripiunr, big*, triga?, triginta,uigimi,frigus
& quae ab eo furît pyga,pygargus auis,frigo is,ftygo,unde inftigo producunt.
Y Ante. 1. cornpiunt cylindrus,philomena,filix,hilarus,ciIicia,milium ,bilibris, pilus, pila, qua
ludimus,filex,tiha producunt,mIus,pila pro columna ,pilum relum romanum.
Y Anee m corripiuni,thymus,fimus,nimis,hymen.Item poliiyllaba,fimia tamen producunt,
Y Ante n corripiunt,rinea,Iino is,finus,minor nomen,cinis,minor uerbura,tmnx,ca?rera pro
ducun t,ut linea,uinum,linum,fînum pro uaíejinus proprium tiariat.
Y Ante p producitur,uipera,ripa,ftipo as,ca?tera corripiunt,ut ftipes,
Y Ante q producir, liquor liquerisuerbum Virgili. Tune toto corpore fudor. Liquitur, Car
rera corripiunt,ut hqueo,Iaquear aris,Iiquor nomen.
YAnte.r.corripiunt uir in obIiquis,lira,pyra,ryrùs producunt,ita irrito,Îhria,pyrara,pyram*.
P"Ante s producir fifus,corripiunt nifi,miferrus,ptuana, ordeum decorticatum.
YAnte.t.producuntirurf& compofita,&ambitur,ambitus. item obliqui nominum lis,& di$
pithon,oDliquinominisglis,citan,tinlIo,fCTtisa ício,pfittacus geminctticribunt,nitor, ritus,
rite,uitta,corripiunt iter,uirulus, uitellus, uituIa,uituIor. I talus indifferentem habet.
Y Au te.u,cornpiunt biuium, triuiiirn,cxteraproducunt,utriuus.
■
P"De.p.ante bin primis iyilabis. СарГит. ХХХГ1Г.
i N.b corripiuntobles fecunda perfonauerbiobíum,tobóles, obelus, Item compofita
I ab ob,qu* poft b confonan tern non amittun t,ut obaudio,obumbro. Item qua? ante.o.
I habuenntduphcem cunfonantem,ut probo,Ca?ceraproducunt,ut obex,obncio pro«
ducit,ii fie lcribi tur.fi uero fie obicio,corripi r.
p"Ante
 Ш MÉTRICA* HATÍONÉ r CXUII
P"Ante с pfoducunt,iocündus,obliqurñoMÍnBUox,pfocerus.a.uincjorüenit'cnim ab
phoca piícis,phocis cmitas,poculum,ocium ,Cocitus>grsce enim cít
Creerá cornpuinc,ut iocus,iocoíus,iocor,ociilus.
p"Ante d producunr,nodusrnodo,nodas,&item C3*teradifyIlabacorripiunt,modo aduerbb-
um,odor,odoro,rhodus,modus,polifyllaba corripiuntur, ut modius.
f7" Ante f producunt,offella,tophus,c*tera corripiunt,uc profatus,exceptis cópofitis cum prae
poíitione pro,de quibus eft fuá diftum.
Y Ame g corripiút?toga,togatus,rog9,rogo,unde arcaIogus,caftera ¿xlucun t*,ur cogo,cogito»
jTAnt 1 .pducunt Fol in obliquis, moles, doIiú,proles,íolor aris,boerius,oIim,couphium,fol*
tolennis,íolers,polypus,polixus,nolo,carrera corripiunt,utcolo colis,ftola,mcIior.
P"Ante m corripif* homOjftomach9,omafus, tomos oppidú raurica»,humo,comedo,domíus
domus,como as.gromeroas.comes,domus,omitto,cafteraproducunt,utometum,como is.
P"Ante n paucaproducunt,utnona?,nonus a,um,&qus ante.o,habent.e.utd.uel.p.utconor
donum,pono,caetera corripiunt,ut bonus.
У Ante p producunt propago pro uite,íapio,opiUo,popdusarbor,&qu*indefunt. ítem ^
habentpante.o.ut cepio,demitur fcopulusjc^tera corripiúc,ut íbpor,foporo, oporter,oportu
nus producit,& a portueft,oppido,oppidum,opperior.p.duplicanr.
fAntc q corripiunt, coquus, quoqj,in compoficis producitur,ut proquiro.
YAnte г producunt corus,uenrus.os,&mosinobIiqs utriufq}numeri,coram,torax,raorus;
norá,oro,orator,ora,regio,torul9,dorus,dori*,aoris,led ha»c habét .•. ante «?,o«ev <auíóv </io{ío¿»
apudgrxcos iorex.Omniaité,quaïante.o.habét.LutIorum,ucI.r.utroris,roro as,caetera corrió
piíit,utcoranus,coralia,nam cIaudianusait,Mergit feuibito,uclhtc# coralia cloe.
P"Ante s corripiunt profeuca,roía,pofuit,proía,caEtera producunt.
ГAnte t corripiunt totidem,quorus,nota,noto,producunt dos,in obliquis,poto,rotus,norus
uotus,uotum,eos in obliquis.! tem quat duas confonantes habét ante.o.ut protinus,pratter,pro
teruus a um,quottidie geminar.tt.
P" Ance.uproducuntprouincia,ouum, quiagraeceeft prouidus,prouentus, prouc«
nio,prouideo,ca*teracorripiunt,utouis. i
Y DeVantcbinprimisTyllabis. CapFum. ХХХШГ.
Ante.b.producunttuber^ubig^fübevubus^be^pubes. Item qua» habentb.ante.iW
u ut bubo, uel,n,utnubo, corripiunt fubulcus,bubulcus,rubeus.
prAnte.c.corripiuntlucerna,duxinobhquis,ducenti,numeraIenomcn.rtem qua? ha
bent.n.aut.caut.r.ante.u.ut nucis, cucullus, crucis, caetera ,pducunt,utduco,Iuceo,lucis,lucus.
prAnte.d.corripiuntrudentes,rudo.Perfius tarnen longum promût. Scindor utarchadiae pe
cuaria rudere dicas,pudet,pudor,pudibundus,íudes,rudis,ftudium, ftudeo,producunt caetera,
uttrudo.
Y Antcffi qua inueniuntur,producunt,ut rufus.
Y Anteg.corripiunt tugurium,& habentia.f,ante,u,utfugio,fuga,ueI,I,ut iugal,iugalis,uel.p,
ut pugil,hasc producunt,fruges,iugerum,iugis,iuge,& iugiter,frugi,frugalis, caetera ¡tem pre*
ducunt, ut Lugeo.
Y Ante.l,producunt fuIigo,uligo corripiunc,fuHca,mulier,guIa.
P"Ante,m,corripiunthumilis,humus,humerus,íümus,a,um. 1гетп\п,ие1,г,ие1,с,бсапге,и)
ut numa,tumulus,cumulus,tunera,pra»ter hoc numei),cuma»,ftrumar, cartera ítem producunt,
uthumanus. *
Y Ante.n.omnia producunt,utluna,duo corripiunr,cuBeus,runica.
Y Ante.p.omnia corripiunt, ut lupus,n ifi.r, procedat. u. ut ícrupulus,ícrupus,fcrupeus, ucl.p.ut
popula ,cuius eft diminutiuum pupilia ,pupillg,puppis,uel. n.ut nuper,uel. r. nt rupes, ftuppa ,&
cuppa.pp.geminant.
Y Ante.r.castera producunt,fed nurus,fur,in obliquis, currules,muria,furo uerbum corripiúr.
p* Ante.s.ca?tera producunt,fufurro,pufillus cum compofítis corripiunt.
PjAnte.bdiíryliaba(pducunt.u.tutus,corripiuntputo,cutis,undecuticula.IuuenaIis.Nolrrabi
bit uernum contracta cutícula íolcm. Jtemfmtejc^uccs,frufticoius,lucum, ôcqux indefunt
 FRANCISCVS MATVRANCIVS
Polifyllaba.item.u,ante t corripiut,ut putcus,rutuluf, rutula,preter ha?c mutu9 a um , ut mutuo
felutio,gluco,putco,putor,fuciljs,utilis,utilitas utris,& putris indifferenter ponipefluna
P" Ante.u.producitur iemper,ut una fi pra?cedit.i.breuiatur,ut Iuno
pDemedusiylbbis,hoceltulrimis,&antepenultimis. Сзршт. XXXV".
i Nte.b.corripiturjUtfyllaba^rabus^uatdefinuntinbilis^ajproducuntante.b^tamabi
i lis. Item in bundus terminata,uterabundus. In ullum quo%ut iienabulum, tinrinabu
I lum,conciliabulum.
P"Ante.c.producuntopacus,cloaca,uernacuIus. VirglQua? tibi pofui tanquam uernacula po»
ma,umbraculum,cstera corripiuut,ut abacus.
p"Ante.d.producuntcicada,ca'tera corripiunt.
Y Ante.fi corripitur,ut colaphus.
Y Ante g.producuntimago,indago ram uerbum qnomen,nomina fecundas declinationis, ut
montiuagus3aruiuagus,pedagogus. Item pelagus,lalage,fynagoga corripiunt.
P"'AntU, corripiunt naturaliter,ut italus,rantalus,afcalon.In nominibus in alis tertiär, ut borea-
lisJproducituriteminaliquibuspropriisJutiunt,Iuuenahs.Martialis, item in obliquisinaliis
npminum neutri genens,ut animalis.
P'Ant.m.producuntexeuntiainmen,utfoIamen1ca>teracorripiunt,utthaIamus,calamus.
P" Ante.n.corripiijUtcliban'jliban9 ,ppria pducunt ferme femper,utbianor,traianus.Irem Id
ci ,& gentis nomma,u t montanus,romiranus3phecafianus,aranus, aranea, titan in obIiquis,uul
canuSjgarganus, balanum corripit. .
P" Ante.p.omnia corripiunt,ut carapulta,nam priapus.finapi greca funt.
p" Ante.r. item corripiunt oia,ut barbarus,ca?iaris,neftans,tallit in definentibus in rius,ut teme
rarius,denarius,carnarium ,armarium ,1 rem in dominare,auxiIiare,lartare,ercarteris hmói,item
inamarusincompofitis,utarrare.Itemindenoíatiuis,utauxiIiare,pecuIiarc, râllitin renarius.
Y Ante.s.corripi£,utcarbaíus,in deriuatiuis .pducif.ut agaío,omalus, parnafusgéino.íT.fcribi£
prAnte.t.compimr,utcalathus,cyams,defínenriaintefproducunt?utachates.itemobliquino
minuminas,ucabbasabbatis,maicítasmaieftatis,pubertaspubertatiR. ítem deriuata a fupinis
nomina,ut dominatus.
y Ante.u.íemper producitur,ut cadauer,animaduertenda íunt componía, de quibus fupra lo>
cutifumus.
rDe.Eante.b.inmediisíylIabis. Capfum. XXXVI. ..
íCp't Ante.b.naturaliterproducitur,chorebus,tenebo,corripitur in heHeborus,erebus,cek'
Щ& I ber,tenebroíus,latebroíus, íalebra,falebrofus3in tenebra,latebra indifferens efh
¡Lsíi'r Antccproducitur femper,nifi in feneca.
Y Antcditem producitur,utheredis,corripiuntefl"edum,nomina in dus,ut' tenedus. ítem có
polita a pede,ut compedis compede,item Hcxdula Iuuenalis.Mergere ficedulas.
Y Ante.fproducitur, utueneficus,cíephas,& telephus corripiunt.
Y Ante.g. corripiunt fcreomnia,utprolego,cethegus producit.
Y A» ce.l. producitur,ut phaíelus,corripitur in ángelus.
Y Ante.m.producimr, ut herarmus uerbum , cornpitur in his eremus, uehemens porius bifíyl*
labum profertur.Horatius. Vehemens,& Iiquidum,puroqj fimilimus amni . Item in obliquis
huius nominishyems,& in alemania
P'Ante.n.produdtur,uttyiThenus,ferenus,corripiturheIenalheIenus)iuuenis,hebenusi
Ante.p.corripitur,utpronepos,producitur tarnen in pr.rfepe.
YAnte.r.corripitur naturaliter,uttercre,Iegere, cerber9,producitur in galer9, in ítatera,in adié
ftiuis quoqj in rus ra rum,ut feuerus,auírerus,cratera ideo producit,qa grxcum eft.*t4rï«-, me*
gera,chimera diphthongum habct,produciteriam hyberus,trieterisdis,& trietericus.a.um.pá
thera,& mulier in obliquis,reliqua corripiunr,ut alterius,alterum,ueteris, ueterum definentia
in riusjucl in rium corripiunt,utcanterius.
P"Ante.s.corripiuntprothefís,epheíus,mathe(!srproducuntpoeí7s, phrenefismdifferenterpój
tur. Iuuenalis,produci tur, cum fruor haud dubius,Cum fit manifeíVa phrenefis,íerenus corrip»
tur.Exuitio capitis phreneíis furiofa mouetur. '-*•' ■--<■ ••'■;• J
PAnte.t.
 DE MÉTRICA RATIONE CXUííl
P"Ante с corripitur in ametiftus,ameftfb"na uefh's,producuntin obliquis, magnes, locuples,
Iebes,quies,c*rera»eius forma; corripiunt,ut aries,paries,temetum breuiat,
P" Anee u fi muemtur,íemper producitur,
Y De I ante bin mediis fvllabis, Capitulum, xxxyii,
I Ante b naturaliter corripi cur,nt apriIibus,producirur in peribo is it, .
' F Ante с fimilitcr corripi£,ut cilicem ^tamicuSjppriú producunt,necapric9, arnicas
] umbilic9,formica,pudic9,lorica,IecTica,uenefica,marica dea miramiéfiu,urtica,mirica.
arbor,cârc9,fluui,,medic'',FcEdric,',poftic9)Pcrfîc9,Pofticaeoccurritefana;,anticusabantc,Ité
hajct obliqs,pnix,lodex,& bóbix, uñ bobicinus,phrenixcorripiut,ialix,calix,maiHx,piftrix,
P*Ante d corripitur nacuralirer,utcupidus,producunt cupido, abydus,abydenus, thefides,
formido,defiderio,defiderium,infídus,perfidus corripitur,
P"Ante f uel-ph cum inuenitur,producitur, uccolipha,
fAnte g naturaliter corripitur,utcalido,producunt auriga,caligo,& fimilia,
YAnte 1 сотри? naturalirer,ucagilis,bibilis„pducent tarnen exilis,afylum,cubile, márile,&
extera huiutmodi,ftcqnriIis,fextilis,&fimiIia,aqbus defcédút futilis, futilisaíuo,utaitMar
riaIis,Sutilis aptat* crinib9 roía, ité hu milis,parilis,dapfilis,amabilis,nubilis,legibihs, & fimilia,
P*Ante m breuiacur,utc3llimachus,producuntjOpimuSjfublimis,&crelcericiaquarcat coniu-
gationis,ut audi m us,
p\Anre n .pduci^^itfeftino^aminuSjmartinuSjerynuSjfalinuíCatinú^caminum^ancinuSjCa
tinus,feíhnus,& huiuímodi deriuata^tqrinuSjíupinus, na,nú,propío,itemdefinctiainna,uc
culina,popía- peer hzc fœmina,pachina,,p(èrpina,famina,trutina,iarcina,buccia. Nomía item
in i amen í>aucunt,uteienfinus,deílinouerocorripit,ut&medeftinatara;,1pduciíindeftina
tus,Iuuenaliç,Erdomimgladiis iam deih'nata corrupit. Ité ,prinus,craíhnus,cóperandinus,fero
tinus,hornocinus,bifíínus;trinúdinus,oIe3ginus,faginus,clandeftmú,Claudianus penúltima |>
duda protulit, estera corripiunt,ut acinum,
p4Ante p breuiatur,ut euripus,producitur obíripus,conílipo as.
P* Ante q producitur,ut iniquus,anriquus,corripitur in his filiqua,reliquus, aliquis.
P"Anter.corripitur,ut martyr, producitur,ut papirus,íaphyrus,Dutyrum corripit apud Vir»
gilium.Lac niueum,butvrum que nouum cum melle comedir.
Y Ante s pducit^ut derifus,gauifus,anchifes,cambi(ès corripi ,aut nung , aut rariffime inuenif*.
Y Ante t corripiunt,ut leuitas,definentiain ta,utheremita,anachorita,abderita.Item mitten tia
genitiuum inris, utfammtis,&noía prim» in tes,ut poli tes ta?,item cenfitus, recenfitus,laceííi
rus.Sed de íupinis,4& participns huiuímodi dictum eft. ítem hermaphroditus,cocyms,aconitú
feruitus uero, circuitus,'& aduerbia in ítus corrípiunt,ut ca*litus,itempituita,polymita ue(hs,le
cythusuasolearium corripit penultimam, ut patee ex uerfu homérico </ioHÍ</ií?ftu<r¿vtv миф
8U>V0VÍ ЛСООУ,

Y Ante и producitur,ut rediuiuus.

f^De.O.ante.B. in mediis íyllabis. Capfum. XXXVIII.
Ante.b. corripitur,utniobe,exceptisdudb', oftober.
Ante.c.breuiatur,ut colocalum ,an ti lochus,excipito obliquos nominum in ox, ut tie*
lox,ferox,quae producunt,pra?ter ca?lox genus nauis.
Y Ante.d.breuiatur,ut exodus,exodium,producunt herodes, cuftodes.
Y Ante.g.corripitur,ut elogia, przterea,quxhabentgnece^).uto-»v¿>o>H fynagoga,
YAnte.l,breuiatur,ut foboks.
P"Ante.m.breuiatur,itcm utfalomon,ncutra,utamomumproducum. Virgi.Aflîrium iiulgo
nalcetur amomum.
Y Anten naturaliter producitur,ficut in genitiuis nominum terriaein ,o,ut Catonis, demonis
tamen,&Agamemnonis,etfindoniscorripiunt.Nomina propria locorum,uthelycon,calidó
fidon producunt in obIiquis,calcedon tarnen corripit, fydonius о producit fydonis ,pa troni-
micum corripit,fi quafuntalia,poetarum leftione deprehendentur.
I*"A?,? pn aturalitcr corripitur,ut caliopc,ethiops,& reliquis obliquis dusnominiSjitcm саго
pus falUtyn his cariopus^elopus,curopa,pyropus.
 OMNIBONVS LEONICENVS
Y Ante г producimrinhisodorus/onorus,honorus,&flmilibusderiuaris,ltcipcloriis, be in
gemtiuis nominum in or,ut caloris,amoris, furoris,pra?rer q in his m cmcris, rhetoris, cartons,
marnions, a?quoris,& prêter § in obliqs .pprioç?, ut heftoris,amintoris, í té in carteris breuiaf*.
Y Ante s longatur ubique,ur doIolus,erumnofus,piIofus.
P* Ante t iter Ionja£,amot°^erodoms,theodotus,aíotus pductf, да grarcum, eft ¿<готЬ>
P" Ante u fi quandoinuenitur ferme femper compitur,ut lodouicus.Compoíita,fiquaíunt,re
guiam(equunturprimitiuorum,aduertendafuntqua»a grarcis ueniunt,
P~De u ante b in mediisfyllabis. Capitulum, XXXIX.'
Ante bcorripitur naturalircr,ut coluber,producitur in íaluber,lnnuba, prónuba corrí
piunt,in connubium indifferens e(b
P Ante с producitur in adieétiuis prima?,& fecunda; declinarionis, ut caducusa um,
Sambucus fambuca,manduca,fiduca,polux inobliquis.In extern corripitur, ut reducís redu*
ci reducem.
Y A n te g naturaliter pducif^ut fugo is,in obliqs nominibus cciunx, & in fanguifuga corripif.
Y Ame I naturaliter producitur,ut paruulus,calculus, producitur in getulus, adulor,adulator,
curruhs, breuiatur in his hercuüs,fpecula,fpcculú,ípecularia,nebulo nebulonis,pra»fiilis(exu
Iis,fotular,bibuIus.
P Ante m naturaliter ^ducií,utalbumc,harccorripiútincolumiSjColumé,c5tumaxjautiímo.
P* Ante n producitur,ut lacuna.
Y An te r naturaliter .pducif,ut fHurus,excipif purpura. Item uerba ,qua? uoea n£ m editariua,ut
exurio,item q forma habentmeditariuoçs,ut luxurio,& qua? funt ide,lem ures,centutiOjmercu
rius,itéobliqui nominum,ut in furfur, murmur, tellurisobliquiproducuntur.
Г Ante s producitur,ut creuía,medufa. J
P"Ante t item producif,utpra?putium,arbutus breuiatur, intcrcus,percuris percutir.
P" Ante u breuiatur,ut eliuiies,colluuies.
P"De uUimis fyllabis. Capitulum. XL.
Inalis in nomiatiuis,& aceufatiuis corripitur,ut mufa,tcmpla,monumêta,Grarca non*
nunqproduéta,ut hypmeftra,rhea,nemea,tegea,<jaapud grecos eft,Ouidius, Mittic
hypermeitra de tot modo fratribus um,& fa?pe rhea quxfta eft iterú fecunda, Papimus,
Non tega non ipfa deo uacat alite fœlix,cillena». Idem te plangeret argos,te nemea tibí lerna со
mas,LariíTaue uiplex,ponerer. Vocariuus a nomine in as tam tenia?, quam prima? declinarionis
producitur,ut aba?neas amea,a pallas palla. Virgilius.a?ne,nono. Nonharcopalladederas pro-
miíTa parenti. Item ablatiuus femp produeif,ut ab hac muía. N umeralia in gin ta indifferenter
ponunf,ut trigíta Virgi. Triginta capitû foetus enixa iacebitJuuena.Quadrigeta dedit ^raecus
feftertiadotem.Verbainalpducuntur,utama)uola. Aduerbiaitéproducunf,ultra prerita, да.
P"De.E.inultimis fyllabis. СарГшп. XLI.
: Finalis corripitur in nominatiuis,& ablatiuis,ut cubile,monile,platone, obliqui nomi
(num prima? declinarionis, etnominatiui plurales.a?,diphthongofcribuntur,nomina
I in.e.graeca,ut tha?bc producuntur,quia grece eft,uocatiu9 cum a grecis «ио-.иеНп м défi
nentibus tranfituslongatur,ut.a>. «v>f7(rH<r,o,anchif€s ««. *<H<™,o,chnfe.Fameproducitur,quia
uetereshuiusfamei,nonhuiusfamisdeclinabanr.Inuenitur ablatiuus in,e,aliquandoproduci,
quoniam eil a greco datiuo.ut т£ tu фг«ти ablatiuo euphrate.Lucan9,fignaqj ab euphrate, cum
parchís capta fequentes. Ablatiui quinta? fem per j)ducuntur,utdie.Verba fecunda* conjugarlo*
ms in imperatiuis,e,prodnftam habet, ut doce,uade,qd' fequente uoeali corripi inuenif: apud
Virgil.in hoc uerfu.Et Iongum formóle uale uale inquit loIla.Caue quoqj frequenter corripif
Oui'd. Tu caue defendas.Horat.uade,uale,caue,ne titubes. PropertiVTu caue noftra tuo conté
ñas carmina faftu,tertia> enim coniuga. fuit apud ueteres,& cano, caueo es dicebatur.M ono"
fyIlabamc,te,fe,de,e,producuntur.Aduerbiafuperlatiui gradus, ut minime omnia longátur.
Similiter 8c ea,qua? ueniunt a nominibus, ut a dono doc>e,benc,male breuian tur,& item Grpe
quoniam a nomine non eft.Ne cum affirmat,aut prohibet, producitur, cum itertogat,corripi
tur. Com pofita a die producun£,ut pridie, hodie Ve pro aut breuiatur, cum eft interiecTio pro
dumur.Quod coniun ftio corripitur.
 DE METRICA RATIONE CXU
p-DbLitiuItimisfyllabis. Capfum. XL Г Г.
^Roducitur, ut finabi. In uoeariuis a nrô ïn is uenienribus compimr,ut in.Virgi. In de
eus c«li,amarylli. Idem Mirabar qd mœfta deos amarylli uoeares. Lycatoi,thebai,
daphni,ec fímilibus,in datiuis quo$ a noíbus in has breuiatur,ur palladbPapimus. Pal
ladi litter*, folec i natura longum breuiari aliquando fequenteuocali,ut apud Vif
gil.Credimus, an qui amant ipfî fibi fomnia fingútf M.thi,tibi,fibi,quafi,niii,ibi,ubi, cum com
pofitisuariariíolcnt. In uerbis Temper producitur, ut legi. . _
p-DcOinultimisfyllabis. СарГигп, XLJII.
i Variatur in noíbus, ut uirgo.Virgili. О uirgo noua mi faciès íopina uc (urgir, luuea
¡' lis.Confcia matri uirgo fuit. Item Cato Virg. Quis te magne Cato. Martialis.Si Ca«
I toreddaturcefarianuserit. Nomina foeminina in.o.ÔC apud nos i ndeclinabilia pro»
_™™J dueuntur, ut Dido, manto, nam graece eil еЛ»<ло,^то«
p-Datiui item & ablatiui femper ¿>ducunt,ut populo.Ego & duo ferme femper cornpiuntur.
Verba omniaultimamîdifFerentem habent,ut amo,lego.SimiIiter & gerundia,ut legendo,eo
dem rqodo aduerbia, ut fubito, modo, fero, cito.
u p*De.V.inuItimisfylIabis. Cap!um. XLIIII.
Semper producitur,ut Cornu gelu.
Шр-De.C.indtimisfyllabis. Capfum. xly.
Tem ;pdueitur,utalec,lac corripif namraliter, ex aduerbiis nee & donec breuiant ,hic
différés eftjhzcdiphthógú habet,hoc uero natura corripi deberé ex uerbis prifeiani со
gnofcif*,q ait,hocce uoeali ablata p fynalœphâ,manctibus duob'.cc.folere pduci.Virg.Hocce
erat alma parens. Si.n.duobus.cc,manentibusproducitur,feqtur,utremoto altero corripiatur.
pD finita corripitur,ucquod,quid,fed.
FL Precedente qualibetuocah breuiatur,ut HannibaUme^uigi^tanaquiIjexiujConruljloIjO:
nil producuntur.Barbaraquoo¿ in. Lproduci folent,ut daniel, michaeL
P"M Corripitur,ut idem, damnum. % .
P"N finita tá graecaqlatinapducun^utpoean^alaminjpyrachmonjAccufatiuiin an, &inin
breuianf?,utxnean,deidamian,iphigenian,capin,procrin,parin.Ité greca in on neutra,ut pelió
¡rion^aceufatiuus in on graecus a noíatiuo in os nominum.g.m.f.& cómunis,ut menelaon,epo<
don,eutrapelon uariant ,frequentius tñ breuiari folét q produci.Corripiunt item nóina, quoçt
genitiui crefeentes penúltima breui funt,ut nomen iSjCarmen is. An, forían, forßtan, diftiones
item, quae per apoftrophen proferuntur, corripi folent,ut uiden,tatin,egon.
pR habentiain finecorripiuntur,utlucifer,grecain er,aether,aer,craterproducürur, qm gras*
ce habenc tíu хг<*т«Ф«г, Claudianus tarnen ultima nominisaercorripuitdicens. Lucidusunv
brofomiícebituraera uerno,quod3pudaliumlegiíTenonmemini.
P"Ex monofyllabis breuiantur fer,cum compofitis,ut confer.item per,uir,ter.
YAs in fine diftionis producirur,ut dignitas,mufas,grarca,qua: genitiuum in os mittunr, ítem
aecufatiui plurales corripiunrur,ut pallas, dofilas, aonas. Virgiu. Aonas in montes ut duxeric
una íororum,cycladas.Idem.Cycladas,& crebris Iegimus fréta concita uentis.
JTEs finita naturaliter producuntur,ut cnremes,heres,mores,doces,mones, quae crefcuntin ge
niriuo penúltima breui corripiuntur,ut miles tis,eques tis,hoípes tis.Ouidholhs ut hofpes iuit.
¿seres & per compofita non íeruiunt regulae.ltem quaehabéc.i.ante.s.utparies,aries, graeca cor
ripiuntur,ui pléiades, garamantes, arcades. ..... . .
P"Is corripitur tam in graecis q in latinis nominibus,ut paris,collis.Datiui,abbtiui,& aecufanm
in is producuntur,ut mufis,populis,omnis pro omnes. ítem definen tia in is,quae crefeunt in ge
niriuo penúltima longa,ut íamnis tis.Tertia? coniugationis fecundae perfona?, praefentis indican
uimodibreuiantur,quarta;longantur,utaudis, &unum anomalum uelis cum compofitis,ut
nolis,mauis,quauis,Notantur dis is,mis,tis,quis,bis,quia breuiantur.
P"Os finita tam graeca q latina producíítur,ut heros,nepos,doftos,gra;ca tamé neutra in osbre
uiantur,ut вг>оо-, m too-, argos,caetos> ítem mafculina,uel communia in ow habentia genitiuum
utxiMj¿ó(r,^i^(ro$5<r.Trochaíus.Philofophus.osoffis,corripitur,compos,etimpos,ut quidam
uolunt. Ge nitiuus quogj in eos grxcus a nominatiuo in as, ut pallados,arcados,

■v

л
 DE METRICA RATIONE
P'Vscorrípicur)utdigitus,demunmrmonoryIIaka,urpus>muc)rus>ru5,thus.quxpducuntpc>
nultimam ,genitiui creícen ris omnia producun tur,ut (alus tis,uirtus ris,palus ab Horario corrí
pitur,cum ait.Sterilis palus,aptaqj remis. Virgi.tamen exrendit,quem magis iequi debem us,di*
cens.Stygiaqj palus inamabilis unda.
pGenitiui Angulares quart« declinarionis,nominariuuf,accuíatiuus,& uocatiuus plurales pro
ducuntur,utmanus,ha:manus,accufatiuo,&uocatiuomanus. Greca item ut pan tus, melam»
pus,œdipus,genitiui gr*ci,calypfus,mantus longantur.
fT« corripitur,ut caput,finciput,occiput.

pMaturantiusdecompofirionecarminum finit

FFinït Diomedes,& aliifereomnes authores prifd,qui de arte gramma»

tica ícripíerunr. Nouiflîme poftomnes impreflïones ubiqj locorum
excuflas,collat¡smuIrisexemplaribus p Virumbenedoctumada
tnuffim recogniri, cunftifque mendis,& erroribus, qui*
bus undiqj feateban t, expurgan. Ímpreflï<p Venetiis
accurata diligentia per Ofarem Arriuabenum
Venerum. Anno domini. M.D.XXJI.
die.XXIIII. Septembris.

ffiegiftrum.
.ab ABCDEFGHIKLMNOPQ.RS
Oœnesfunrquaterni,excepto a quieírduernus, & Ь S qui Гипс quinterni.

Ф- ХУЬ

,-'■/' '"-OTtíjCéwí

4 v/ - ■ —-■--<■" *••V/
•

..z4.
f •- V"
<*
"\
» •
/ ^