Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
f'og bwrHvIN
ªb>e 1364 a'G 1430 aw«
Bgwjwji ^
f+wjLw ^
vvvv
GURBANI ARTH BHANDAR – Vol. XII
[An annotation of the Sikh Scripture]
by
SANT HARI SINGH ‘RANDHAWE WALE’
Published by
KHALSA CHARITABLE TRUST (REGD.)
GURMAT VIDYALA, JATHA RANDHAWA
CHANDIGARH ROAD, NEAR GURDWARA JYOTI SAROOP,
DISTT. FATEHGARH SAHIB, PUNJAB (INDIA)
MOBILE : 98158-35035, 98551-03132, 99149-36036
© Bgwjwji
ijs qrHW ds gurU swihbwnW ny gurbwxI dw siqkwr krnw, SuD pVHnw, ivcwrnw qy mMnx krnw
d`ØisAw hY, ausy aupdyS nUµ muK r`KidAW swnUµ gurbwxI dIAW poQIAW dw v`D qoN v`D Adb krnw
cwhIdw hY, nµgy isr, joVy pw ky jW jUTy h`QW nwl poQIAW pVHnIAW nhIN cwhIdIAW [ jykr Gr
dy ivc gurbwxI dIAW poQIAW dw siqkwr nw ho sky qW gurU Gr jW iksy rihq bihq vwly
gurmuK s`jx nUµ poQIAW Bytw kr dyxIAW cwhIdIAW hn qy gurbwxI dw siqkwr krnw cwhIdw hY [
F[Bj ^
epiWjSg sj f+[q ldha fC%Vj@ dryjiVj ba[
bsW wiVj hg dHl lBgw sg F[Bj h{ m
f+wjLw ^
?jvlj y{igB[Wv Bi,lB \idu^|
epiqda dr,Ddsbjvj@ u,oj i.Zjrj
y.cgeC% i'c@ V[C[ epispbjij u'ag liPf@ d;v%j `adheC% ljdhW@
vvvv
vvvv
f>ujW \Fjia|
df+>Bi ^
df+>Br{D,v@ 146@ dH>clB=gbv `'wv fpbjdH>B@ b>Ddq+ali
vvvv vvvv
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qqkrw stIk
slok Bgq kbIr jIau ky slok vwrW qy vDIk mhlw 1
kbIr myrI ismrnI 16 auqµgI pY EhrI gihrI 470
slok syK PrId ky mhlw 3
ijqu idhwVY Dn vrI 175 AiBAwgq eyh n 519
svXy sRI muKbwk´ mhlw 5 mhlw 4
Awid purK krqwr 264 vfBwgIAw sohwgxI 584
kwcI dyh moh Puin 276
mhlw 5
sveIey mhly pihly ky rqy syeI ij muKu n moVµin@ 608
iek min purKu iDAwie 291
slok mhlw 9
sveIey mhly dUjy ky gun goibMd gwieE 650
soeI purKu Dµnu krqw 307
muMdwvxI mhlw 5
sveIey mhly qIjyy ky Qwl ivic iqMØin vsqU 694
soeI purKu isvir 320 qyrw kIqw jwqo 696
sveIey mhly cOQy ky rwgmwlw
iek min purKu inrµjnu 348 rwg eyk sµig pMc 699
sveIey mhly pMjvyN ky
ismrµ soeI purKu Aclu 440
vvvv
vvvv vvvv
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qqkrw swKIAW
slok Bgq kbIr jIau ky
ljtg upvjdhbJ s[ bdebjV sg 19 ljtg s' a'dabJ sg 72
ljtg Fea wWgi ug ba[ v,Aqg sg 23 ljtg fjaLjhg A[rk r,Dv'G
ljtg y'iJ sg qJ sg 30 wgdCbJ rjv[ l,f sj RpKZji 74
ljtg wWgi ug s[ r{ije sg 41 ljtg l+g epiP e'dW>s dl>z ug sg 76
ljtg WjWj Wp,Tj ug s[ llwji sg 42 ljtg dHw qhjaqj sg 80
ljtg dHw Wgaije qhJfpit sg \wp,Da[ sg fPA ljtg apvlg sjl sg 99
Vjv'G sjC%g sg drL[Laj WjWa 43 ljtg l+g epiP e'dW>s dl>z ug sg 118
ljtg dHw iljdHSg qhjaqj sg 45 ljtg FjHg fijSj ug 151
ljtg Wjvqgw s[ fdhv[ ugrV sg 52 ljtg Fea fgfj ug sg 158
ljtg W[wgqag l:jlJ sg 68
vvvv
vvvv vvvv
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw
ljtg qVlpt sg 476 ljtg l{s ?J sg 539
ljtg l+g epiP a[Q Whjsi ljdhW ug sg ljtg WjWj Wp,Tj ug sg 558
\q,tS Ljh vpWjS[ sj uhj; ljtg s"Zi rjv[ l.aJ sg 559
W.V[ vjRpS sg| 477 ljtg l+g epiP ijqsjl ljdhW ug sg 568
ljtg FjHg c,Dv[ sg 486 ljtg WjWj qhjiju dl>z ug sg 569
ljtg wiV sg 494 ljtg FjHg vdhSj ug sg fitSj sg 592
ljtg f>ca dVajV.s ba[ epidl,tJ sg 515 ljtg l,Dy[ fjaLjh A[r[G ldaepiP sg 621
ljtg FjHg qdvbjei dl>z ug s[
l.a'tg tjS[ sg 520
vvvv
vvvv
vvvv vvvv
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
mUlmMqR
O ldaVjqp wiaj fpitp
dViFRp dVir{ip
bwjv qPida buPVg l{F.
epif+ljds mm
mm ufp mm
bjds lyp upejds lyp mm
h{ Fg lyp
VjVw h'lg Fg lyp mm1mm
gurmMqR
rjdhepiP rjdhepiP rjdhepiP
vvvv
vvvv
rjdhepiP rjdhepiP
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (7) lv'w wWgi ug@ b>e 1364
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
lv'w Fea wWgi ugRp w[
Fea wWgi ljdhW ug sj ugrV
wWgi ljdhW ug s[ df,DA[ ijeJ dry bjH[ h'H[ b>Ddq+a WyV duV%J dry bV[wJ T.e
aigdwbJ spbjij W+hq debjV sj Rpfs[L W?dLL wgaj ] m dHl qhjV Fea s[ ugrV sj
l.t[f iPf s[ dry riSV wiVj bag ;iPig lqN w[ H[o[ wWgi ug s[ uVq a'G v{ w[ ligi
sj figdabje wiV aw sj hjv riSV wgaj uJsj ] m
l+g epiP e+.o ljdhW ug s[ b>e 1364 Rpfi Fea wWgi ljdhW ug sg WjSg lv'wJ
s[ iPf dry bji.F h' ihg ] m l+g epiP e+.o ljdhW ug b>si wWgi ug sg dHh b?givg WjSg
]@ Fjr dHh 243 lv'wJ a'G Wjbs wWgi ug sg h'i w'Hg WjSg Vhk ] m dHl vHg H[o[ wWgi
ug s[ ugrV sg dryji ;iPig lqN w[ s[ ih[ hJ m dHh dryji da>V li'aJ dry q"uPs ]_
1! arjig? epiP ?jvlj@ 2! wWgi ug s[ y[v[ Ziq sjl ba[ vdhSj dl>z bjds spbjij dvtgbJ
f'ogbJ@ 3! bqgi F.cji v[tw debjVg dwifjv dl>z m
wpN drsrjVJ sj dHh dVlyj ] dw wWgi ug epiP VjVw s[r ug a'G Whpa fdhvJ h'
yp,Dw[ hV m fi dHh e,v Ziq sjl ug sg dvtg f'og a'G Qva ljWa h' uJsg ] m dwMdw
epiP VjVw s[r ug sj Fea wWgi ug Vjv dqvjf h'Sj RpV%J sg ajig? dry dvdtbj
h'dHbj ] m
Fea wWgi ug sj uVq dW*qg l.qa 1455@ u[n lpsg fPiVqjLg } h'dHbj ] m dHV%J
s[ uVq sg whjSg Whpa bugW ] m dHw drZrj W+jhqSg sg wp,t a'G uVq h'S wjiV uVq
s[S rjvg qJ V[ lqju dry bjfSg dH,;a WyjRpS rjla[ dHl Vr~u.q[ W,Dy[ } w,fC[ dry
vf[B w[ WVjil s[ w'v vdhi avjRp s[ dwVji[ i,W s[ bjli[ A,c ds,aj m qJ aJ lqju dry
bjfSg dH,;a Apfj w[ Wy eHg fi b,u dHh W,yj u' Vgv[ bjwjL sg A,a h[nJ dHl f+wji
Ziag $a[ dfbj ] dur[G dwl[ dW+A sj xv Bp,B w[ Ziag $a[ dc,ej h'dHbj h'r[ m dHh W,yj
W[lhjij Rpl fiqjaqj s[ bjli[ ugb dihj ] u' fiqjaqj qjaj s[ f[B a'G v{ w[ b?giv[
l:jlJ aw lF } fjvsj ] m dul } Rph i,tSj yjh[@ Rpl } w'Hg Wgqjig@ fLP@ ujVri uJ
spLqS bjds w'Hg rjv rg dr>ej Vhk wi lwsj m u{lj dw ^
ijsu rwKY iqsu koie n mwrY ]
vvvv
vvvv
fi u' b,u dHl W,Dy[ Vjv h'dHbj@ dHh w'Hg Vrk e,v Vhk lg m wp.ag riegbJ qhjV
b"iaJ V[ rg Vr~u.q[ W,Dy[ } i,W s[ bjli[ e.ej dry apv%j WSj w[ i'C% ds,aj lg m fi s[t'
wpsia sj d*Lqj@ i,W V[ dwV%J b,tJ Vjv s[t w[ a[ dwV%J h,oJ Vjv fwC w[ Rpl } fjv~f'l
w[ r,cj wgaj m u' l.lji f+dl,Z lPiqj qhJiog wiS h'dHbj m H[l[ ai%J b,u dHl Vr~u.q[
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1364 (8) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
W,Dy[ dul sj b,De[ y,v w[ wWgi Vjq h'Sj ] m dal sg u.qS a'G awigWV s' fdhi aw
dwl[ V[ e,v rg Vj fp,Ag m s' fdhi Wjbs Rpl qhjV Lwag@ liW~f+dafjvw fiqjaqj V[
upvjhj Wlag \u' wJLg a'G WjiJ w'hJ $a[ lg| s[ idhS rjv[ VgiP upvjh[ } f+[i ds,aj m Rpl
V[ H[o[ fhp.y w[ s[dtbj dw Wla= dry vf[Bg h'Hg avjb s[ dwVji[ w'Hg yg; ] m us'G Rpl
V[ bj w[ h,o vjdHbj aJ Rph Viq duhg f+aga h'Hg m us'G Wla= fi[% wi w[ s[dtbj aJ
dHw W,yj dsdlbj m dul LwagLjvg W,Dy[ s[ siLV wi w[ VgiP sj qV Rpl W,Dy[ r,v fp,ai
sg qqaj dry vvyjdHbj ba[ Rpl V[ dwhj dw h[ ?psj ) dul T.e Vjv aP. q{} fp,ai W?dLbj
]@ q{G lrgwji wisj hJ m Rph b,vjh~b,vjh wisj zi qpdCbj m Whpa ?pLg Vjv bjfSg
zirjvg Vgqj } dwhj dw h[ FjerjV[ ) ?psj V[ lj} fp,ai W?L ds,aj ] m dHl } e's fj
ba[ bjfSj fp,ai lqN w[ fjvSj wi m x[i bjfS[ FjHgyji[ } dH,wnj wi w[ epC r.dcbj
a[ ?pLg qVjHg m qplvqjVJ sg iga bVplji W,Dy[ sj VjqwiV wgaj a[ Vjq #wWgi$ i,Ddtbj
ba[ bjfSg fhp.y qpajdWw dHlvjq sg dl,Ddtbj rg ds,ag m fi wWgi ug sj uVq a'G W+jhqSg
qJ s[ l.lwji h'S wiw[ Npwjb dh>sP qa r,v dihj m dsVJ qhgdVbJ dry dHl sgbJ hiwaJ
bjq W,DdybJ Vjv'G r,tig dwlq sgbJ lV m Vj d;,s wiVg@ Vj i'Sj@ hi w.q Whpa ehp
Vjv s[tSj@ lpSVj a[ Whpa xpiag Vjv W'vSj m
x[i Rpl V[ bjfS[ w.VJ Vjv ijqjV.s ug sg l'Fj lpSg aJ qV hg qV dryji wgaj
dw q{G Rpl} epiP ZjiV wi vrJ@ fi ijqjV.s ug W+jhqS ujag s[ h'S wiw[ LPsiJ a'G dziSj
wis[ lV m Fea wWgi ug } fiqjaqj V[ l'Ng W?Lg dw aP. dfAvg ija ijqjV.s s[ ila[
dry yp,f~yjf v.qj f{ ujrk m dHl V[ dHl[ ai%J wgaj m ijqjV.s ug lrj fdhi s[ aCw[ e.ej
dry Vhj w[ rjfl bj ih[ lV aJ byjVw ila[ dry v.q[ fH[ wWgi ug s[ ligi Vjv
tCJr sg n'wi r,ug m wWgi ug i'S v,e fH[ m dHh zBVj dW*qg l.qa 1462 hjC s[ qhgV[
sg ] m Rpl lq[G wWgi ug sg Rpqi l,a rdi%bJ sg lg m ijqjV.s ug V[ us'G bjfS[ w.VJ
dry W,Dy[ s[ i'S sg bjrj; lpSg aJ Rpl r[v[ o'C%j duhj a=Ww w[ ba[ fLyjajf wis[
h'H[ l'ys[ hV dw q{G lr[i[~lr[i[ hg dwl[ sj dsv sptj ds,aj ] m x[i wWgi ug s[ w'v W{n
w[ dli $a[ h,o i,Ddtbj ba[ dwhj dw W,yj ) q{G ujS w[ Vhk qjdibj@ b{lj byjVw h'dHbj
] a[ dxi dwhj dw ##W,yj@ i'H[ Vjhg ijq ijq whp$$ m dHh ljig rjiaj } FjHg episjl ug
V[ dHl f+wji dvdtbj ] m u{lj dw ^
h'dH dWiwap WVjilg idh>sj ijqjV.sp epljHk m
b>Ddq+Dap r[v[ Rpdn w{ uJsj e.ej V%jrS ajHk m
be' hg s[ ujdH w{ v.qj dfbj wWgi daojHk m
f{ig Bp.dW Rpnjdvbj #W'vhp ijq$ dlt lqNjHg m
vvvv
vvvv
vvvv
us'G wWgi ug V[ b{lj Rpfs[L lpdSbj@ as'G Rpl[ r[v[ hg wWgi ug sg ijq s[ Vjq
dry dvr upC eHg m epiP sg dwifj Vjv i'Sj lji[ uVqJ~uVqJaiJ sj hg qp,w debj m
x[i Feag s[ Vjv Vjv dfaj~fpitg dw,Da[ dry bjfSj h,o r.cjRpSj LpiP wgaj m agtS Wp,Zg
h'S wiw[ t,cg sj w.q@ aSVj~WpSVj Whpa uvsg hg dl,t dvbj a[ bjfS[ dfaj a'G rg
lp.si Wlai WpVS v,e fH[ m x[i urjV Rpqi dry dHV%J sg Ljsg h'Hg m dHV%J sg faVg
Whpa *'Zg lpFjb rjvg a[ f{i~f{i $a[ fag sj dsv sptjRpS rjvg b"ia lg m dul Vjv
wWgi ug V[ FjSj q>V w[ diLaj dVFjdHbj@ u' y.eg wpv sg rg Vhk lg a[ y.e[ iPf rjvg
rg Vhk lg Fjr wiPf lg a[ bjdebjwji rg Vhk lg@ Rpl Vjv b{lj FjSj ridabj dw
dWVJ l.ajV Rpaf>V wgdabJ hg Rpl sg dq+DaP h' eHg m Rpl s[ qiV ba[ Rpl s[ lpFjb sj
d;wi wWgi ug V[ bjfSg WjSg dry dHl f+wji wgaj ]@ u{lj dw ^
pihlI krUip kujwiq kulKnI swhurY pyeIAY burI ]
Ab kI srUip sujwin sulKnI shjy audir DrI ]1]
BlI srI mueI myrI pihlI brI ]
jugu jugu jIvau myrI Ab kI DrI ]1]rhwau]
khu kbIr jb lhurI AweI bfI kw suhwgu tirE ]
lhurI sµig BeI Ab myrY jyTI Aauru DirE ]2]2]32] (Awsw kbIr jI, AMg 483)
wpN v[tw ba[ f+yjiw Fjr[G wWgi ug sg dHw Ljsg sg hg e,v wis[ hV m fi wWgi
ug s[ dHl Rpfi'wa LWs dry s'VJ LjsgbJ sj r[irj WjhN ds=LBJa iPf dry lf,LB ] m
H[l[ LWs sj Fjr[G b>aigr Fjr fiqjiog debjV Vjv FifPi ]@ fi fdhvj WjhN Fjr
dul dry l.ljiw ugrV ba[ qpLwvJ bjds sg dryji f+eBjHg eHg ] dw zi lptg aJ
hg idh lwsj ] u[wi zi dry b"ia y.e[ lpFjb sg h'r[ m l.ajV $a[ rg Rpl[ sj hg f+Fjr
h'dHbj wisj ]@ dur[G w'Hg qjC[ lpFjb rjv[ W.s[ sj Whpaj d;wi Vhk wigsj dar[G wWgi
ug sg fdhvg faVg sg Whpag e,v v'wJ dry Vhk bjHg m
x[i sPlig Ljsg dW*qg l.qa 1471 dry V[ag upvjh[ sg W[Bg v'Hg ug Vjv h'Hg@ u'
Whpa y.e[ a[ V[w lpFjb sg lg m dul sgbJ bV[wJ whjSgbJ f+dl,Z hV m wWgi ug s[ fiqjiog
ugrV sj dHw Whpa r,cj lhjij WS w[ v'Hg ug V[ ljo dVFjdHbj m v'Hg ug s[ Rpsi a'G
1481 dry wqjvj Vjq sj fp,ai ba[ 1485 dry wqjvg Vjq sg W[Bg V[ uVq dvbj m
wWgi ug Ziq dwia s[ Vjv Vjv de+hla sgbJ d;>Dq[rjigbJ } dVFjMs[ h'H[ Feag
dry dHaV[ wjqIjW h'H[ dw fiqjaqj sg f+jfag f+a,t iPf dry h'S v,eg m f+DFP sg dwifj
Vjv Whpa lji[ v'w wWgi ug s[ ldal.e dry upCV v,De[@ u' W+jhqSJ } WisjLa Vj h'dHbj
vvvv
vvvv
a[ W+jhqSJ V[ wWgi ug s[ dri'Z dry fdhvJ aJ dHh f+yji wgaj dw wWgi W[~qpiLsj
Fjr dVepij ] m dVepi[ } Rpfs[L s[S sj w'Hg bdZwji Vhk ] m aJ Fea wWgi ug s[
LiZjvPbJ V[ W+jhqSJ } dwhj dw dHh aJ h' hg Vhk lwsj dw wWgi ug sj w'Hg epiP Vj
h'r[ m aplk W[v'Cg Hgitj wis[ h' m x[i W+jhqSJ V[ dHw,Dn[ h' w[ wWgi ug } fp,DdAbj aJ wWgi
ug V[ bjfSj epiP ijqjV.s s,Ddlbj m dHh ujag drawi[ rjv[ W+jhqS ijqjV.s ug s[ spbjv[
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1364 (10) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
h' eH[ dw aplk dHw LPsi } Rpfs[L dwM ds,aj m Rph dHw aJ LPsi ] ba[ sPlij qplvqjV
] m b,e'G ijqjV.s ug V[ dwhj dw q{G aJ Rpl } w'Hg Rpfs[L Vhk ds,aj m aJ W+jhqSJ V[
s'VJ } dHw~sPli[ s[ ljhqS[ wiV sg drMa WSjHg m ijqjV.s V[ dwhj dw ngw ]@ w,v
} us'G q{G fPuj~fjn a'G drhvj h' ujrJej aJ wWgi } q[i[ fjl v{ bjRpSj@ q{G Rpl } fp,AJej
dw q{G Rpl } Rpfs[L ws'G ds,aj ] m fi q{G LPsi s[ q,Do[ Vhk v,eSj ] m dHl vHg q[i[ ba[
wWgi s[ dryjv[ fCsj ajS s[Sj@ q{G Rpl s[ Yhv[ W{n w[ Rpl Vjv dryji wiJej m us'G
bev[ dsV W+jhqS wWgi ug } v{ w[ ijqjV.s w'v fhp.y[ aJ lji[ yp,f~yjf W{n eH[ m wWgi
ug s[ LiZjvP ba[ wWgi ug dHw fjl[ a[ dLwjdHa wiV rjv[ W+jhqS dHw fjl[ W{n eH[ m
ijqjV.s ug FerjV ug sg qjVlg fPuj wdibj wis[ lV@ Rph dZbjV s[ dry FerjV
ug sj dHLVjV wijRpSj@ Wla= fdhVjRpS[@ ev dry r{u.ag qjvj fdhVjRpSg a[ x[i dli
Rpfi qpwB i,tSj@ dHM Rph liepS s[ RpfjLw lV m FerjV V[ b{lg vgv%j iyg dw ijqjV.s
ug V[ dZbjV dry FerjV sj dHLVjV rg wij ds,aj a[ Wla= rg fdhVj ds,Da[ ba[ qpwB
rg fdhVj ds,aj fi bu[ qjvj Vhk fdhVjHg lg m hpS l'yS v,De[ dw u[wi qpwB Rpajisj
hJ aJ FerjV sj bfqjV ] m u[wi qjvj Vhk fdhVjMsj aJ fPuj bZPig ] m a[ wpN lqN
Vj bjH[ dw hpS wg wiJ aJ wWgi ug Wjhi a'G W'v fH[ dw epiP ug ) dHh w'Hg b"tg e,v
Vhk ] m aplk qjvj sg zp>cg t'v% w[ qpwB vjhpS a'G dWVJ hg qjvj ev dry fdhVj s[r' m
aJ RpV%J V[ Rpl[ ai%J wgaj m x[i fPuj a'G RpKndsbJ hg wdhS v,De[ dw dHh dwl sg bjrj;
lg@ u' q[ig dZbjV Lwag a,w fhp.y debj m aJ W+jhqSJ V[ dwhj dw dHh wWgi ] m aJ
ijqjV.s ug wdhS v,De[ dw hpS wVja vjh dsRp m q{G dHl s[ siLV wiVj yjhp.sj hJ m
W+jhqSJ V[ dwhj dw dHh dVepij ]@ aplk wdh>Ds[ lg dw q{G fp,AJej m ijqjV.s ug b>si'G ujS
eH[ lV dw dHh fPiV fpit ] fi W+jhqSJ sj qjV i,tS rjla[ wdhS v,De[ dw wWgi dVepi[
} Rpfs[L s[S sj bdZwji Vhk ] ba[ duhCg fsrg $a[ aP. fhp.dybj h'dHbj v,esj ]G@
H[o[ w'Hg dVepij fhp.y rg Vhk lwsj m a[ij epiP w"S ] ( dul V[ a{} dHl fsrg Rpfi
fhp.yjdHbj ] aJ wWgi ug V[ dwhj dw q[i[ epiP bjf ug h' m ijqjV.s ug V[ dwhj dw q{G
a{} ws'G Rpfs[L ds,aj ] aJ wWgi ug V[ dfAvg rjiaj Ijs wijHg dw dwl[ dsV aphjc[
dHLVjV wi w[ bjMdsbJ dwl[ W,Dy[ } f{i sg n'wi r,ug lg aJ ijqjV.s ug V[ dwhj dw
hJ dHw rji b{lj h'dHbj ] m aJ wWgi ug V[ dwhj dw x[i aplk wg dwhj lg m ijqjV.s ug
V[ dwhj dw Rph W,yj i'S v,e dfbj lg a[ q{G Rpl s[ dli Rpfi h,o i,t w[ dwhj dw #W,yj
i'dH Vhk@ ijq~ijq wh'$ m aJ wWgi ug V[ dwhj dw x[i aplgG s,Dl' dw h'i Rpfs[L dwr[G
sHg~vHgsj ] m aJ ijqjV.s ug V[ dwhj h[ W+jhqS' ) aplk wWgi ug Vjv Hgitj wiVg A,Dc'@
vvvv
vvvv
vvvv
dwifj wi ih[ h'@ b,u aJ bV[wJ ljZPbJ s[ siLV h' ih[ hV aJ RpV%J V[ dy,ngbJ w,T
w[ drtjHgbJ dw aP. lj} F.cji[ sj dVMsj ds,aj ] a[ hpS w[rv siLVJ sg e,v wisj
]G m a[i[ zi dry h'S rjv[ r,Dc[ F.cji[ sg wVl'b aJ dy,ngbJ spbjij lF ojrJ $a[ x{v
eHg ] a[ h'i rg bV[wJ l.f+sjrJ s[ ljZP qhjaqj a[i[ zi dry bj ih[ hV m Rpl r[v[ wWgi
ug l'yS v,De[ dw Fjr[G yjv aJ W+jhqSJ sg ] fi dHl lq[G q[ij dwl[ V[ dHaWji Vhk
wiVj@ W+jhqS Whpa ?pL h'H[ dw ljcg yjv Whpa wjqIjW h' eHg ] m aJ wWgi ug V[ v'Hg
} l{Va wi w[ Rpl s[ w.V dry wdh ds,aj dw aP. hpS erJTgbJ s[ zi dry uj w[ vpw
uj@ q{G rg hpS H[o'G ujS v,DdebJ hJ@ u' fiq[Li } Fjr[ej@ Rph h' ujr[ej m fi v'wJ sgbJ
vjhVaJ a[ ejv%J tjS Vjv'G aJ vpwSj hg y.ej ] m LjdHs fiq[Li } H[l[ ai%J hg FjMsj
lg m dHh wdh w[ wWgi ug Wjhi u.ev dry uj w[ vpw eH[ a[ Rpo[ f+DFP sg Feag dry
v,e eH[ m dHZi@ u{lj dw ^
sµqw ky kwrij Awip KloieAw hir kµmu krwvix AwieAw rwm ]
(sUhI m: 5, AMg 783)
s[ qhJrjw bVplji VjijdHS ug bjfS[ Vjv v,Aqg } v{ w[ a[ wpW[i F.cjig bjds s[rdabJ
sg `"u Vjv v{ w[ wWgi s[ zi bj fhp.y[ a[ bjf wWgi WS[ a[ v,Aqg } v'Hg WSjdHbj@
s[rdabJ } wWgi s[ l[rw WSj w[ u' RpKo[ bBp,B F.cjij ridabj@ dHl sg w'Hg rg dqljv
Vhk ds,ag uj lwsg m H[l[ wiw[ l+g epiP ijqsjl ug V[ dwhj ]@ u{lj dw ^
hir jugu jugu Bgq aupwieAw pYj rKdw AwieAw rwm rwjy ]
(Awsw m: 4, AMg 451)
upeJ upeJaiJ a'G bjfS[ FeaJ sg f{u i,tS rjv[ lpFjb bVplji f+DFP ug V[ bj w[ Fea
ug sg f{u i,tg a[ hpS F.cjij Fjr[G wWgi ug s[ VJ $a[ v,e dihj ] fi F.cjdibJ sj qjvw
?ps bjf fhp.dybj h'dHbj ]@ x[i dHl F.cji[ V[ wg qp,wSj lg m duhCj lji[ l.lji } i';g
s[ w[ rg dul f+DFP sj F.cjij Vhk qp,wsj@ v'wJ sg dHw,a=aj rg ljrS~Fjsi'G s[ W,svJ
sg ai%J RpKAv~RpKAv w[ B'dvbJ s[ B'v[ bj ih[ lV m A,ag f+wji s[ F'uV u' iju[~qhjijdubJ
} rg spiv,F lV@ Rph wWgi ug s[ drhC[ dHM ria[ a[ uJdsbJ h'dHbJ } l'V[ sgbJ q'hiJ
s[ w[ dVrjdubj m lji[ v'w Z.V wWgi@ Z.V wWgi wdh>Ds[ uj ih[ lV m HgitjvP W+jhqSJ sg
Hgitj sg drMa ljig sg ljig VjL h' eHg m dHh I,e 1492 l.qa dry l.fPiV h'dHbj
lg m hpS wpN qhjaqj wWgi ug sg qdhqj wis[ h'H[ Rpl fjl[ } u.ev dr,Dy'G Z.V wWgi@
Z.V wWgi wis[ uj ih[ lV@ duo[ wWgi ug f+DFP sg Feag wi ih[ lV m dHh bjrj; lpS
vvvv
vvvv
w[ wWgi ug Wjhi bjH[ a[ dwhj dw aphj} wWgi V[ wg ds,aj ]@ RpV%J l.aJ V[ wWgi }
dWVJ fAjSdsbJ dwhj dw aP. H[o[ u.ev dry wg wi dihj ]G m wWgi s[ zi uj w[ s[t@
Rpo[ F.cji[ s[ Vjv~Vjv q'hiJ rg riajHgbJ uj ihgbJ hV m aP. w'Hg QigW qVp,t v,esj
]G@ aP. RpKo[ uj w[ F.cjij Aw ba[ q'hiJ v{SgbJ wi m dHh lpS w[ wWgi ug V[ bjfS[ zi
fhp.ySj wgaj m Rps'G I,e l.fPiV h'H[ a'G v'w bjfS[ ziJ } uj yp,Dw[ lV aJ f+DFP V[ bjfSg
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1364 (12) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
vgv%j lqjfa wi ds,ag@ RpZi'G erJTgbJ s[ zi'G v'Hg } rg Wpvj dvbj@ f+DFP s[ f+a,t siLV
wi w[ dw aplJ ljcg f{u i,tg@ x[i ldal.egbJ dry f+DFP sj u,l widsbJ dHh lv'w RpyjiS
wgaj m u{lj dw ^
kbIr nw hm kIAw n krihgy nw kir skY srIru ]
ikAw jwnau ikCu hir kIAw BieE kbIru kbIru ]62] (slok kbIr jI, AMg 1367)
a[ wWgi ljdhW ug sj u,l sPS~lrjdHbj h'dHbj@ dHh s[t w[ W+jhqSJ V[ bjfS[ Vjv
qplvqjVJ } rg ivj dvbj dw dHh wWgi dwl[ epiP fgi sj Vhk dihj@ Vj dHh dh>sP ]
a[ Vj hg qplvqjV ] m dHh lF wpN iv~e,c wig uj dihj ] m RpV%J dsVJ dry wpsiag
hg dlw.si v'Zg WVjil dry bjdHbj h'dHbj lg@ Rps'G 1547 l.qa lg m Rpl V[ wj;g ba[
W+jhqSJ bjds ljig fiuj } fp,DdAbj dw aphj} w'Hg sp,t~awvg` aJ Vhk m aJ ljdibJ
V[ dqv w[ dH,Dw' hg sp,t s,Ddlbj dw wWgi s'VJ ZiqJ sj hg VpwljV wi dihj ] m lj} Rpl
$a[ dLwjdHa ]@ Vj Rph dh>sP dihj a[ Vj qplvqjV m Rph Vj hg qplvqjVJ sg Li%j } q>Vsj
] a[ Vj hg dh>sPbJ s[ wiq~wJcJ } q>Vsj ] m wj;g qpvjdSbJ a[ W+jhqSJ s[ bjePbJ
s[ wdhS a'G dlw.si V[ b{lj Qva w.q wgaj dw wWgi } qjiV vHg fdhvj hpwq b,e
dry ljCV sj ds,aj a[ wWgi us'G Vj ldCbj aJ x[i e.ej s[ fjSg dry h,o~f{i W.V% w[
lp,DdBbj debj@ duo[ W[CgbJ bjf hg tp,v% eHgbJ a[ fiq[Li V[ FjS[ dry wWgi s[ W{nS
vHg dHw dq+eLjvj W?L ds,ag@ dul Rpfi W{n w[ wWgi ug dwVji[ $a[ uj v,De[ m dul s[
Wji[ wWgi ug V[ bjfSg WjSg dry dHl f+wji woV wgaj ] m u{lj dw ^
gµg guswiein gihr gµBIr ] jµjIr bWiD kir Kry kbIr ]1]
mnu n ifgY qnu kwhy kau frwie ] crn kml icqu rihE smwie ]rhwau]
gµgw kI lhir myrI tutI jµjIr ] imRgCwlw pr bYTy kbIr ]2]
kih kµbIr koaU sµg n swQ ] jl Ql rwKn hY rGunwQ ]3]10]18]
(BYrau kbIr, AMg 1162)
a[ aglig rji wWgi ug s[ h,o~f{i W.V% w[ dul ai%J f>Dc'wvg hp.sg ]@ dHM dHw,nj
duhj wi w[ hjog s[ b,De[ lp,B ds,aj@ dul } wWgi ug bjf bjfS[ LWs dry dvts[ hV m
u{lj dw ^
rwgu gOf bwxI kbIr jIau kI Gru 2
< siqgur pRswid ]
Bujw bWiD iBlw kir fwirE ] hsqI ¸oip mUMf mih mwirE ]
hsiq Bwig kY cIsw mwrY ] ieAw mUriq kY hau bilhwrY ]1]
vvvv
vvvv
Awih myry Twkur qumrw joru ] kwjI bikbo hsqI qoru ]1]rhwau]
ry mhwvq quJu fwrau kwit ] iesih qurwvhu Gwlhu swit ]
hsiq n qorY DrY iDAwnu ] vw kY irdY bsY Bgvwnu ]2]
ikAw AprwDu sµq hY kIn@w ] bWiD pot kuµcr kau dIn@w ]
kuµcru pot lY lY nmskwrY ] bUJI nhI kwjI AMØiDAwrY ]3]
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (13) lv'w wWgi ug@ b>e 1364
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qIin bwr pqIAw Bir lInw ] mn kToru AjhU n pqInw ]
kih kbIr hmrw goibMdu ] cauQy pd mih jn kI ijMdu ]4]1]4] (AMg 870)
\dHl ljtg s[ drlaji vHg dHl[ lBgw s[ b>si dHl[ LWs sg drbjdtbj dry fC%'|
x[i wj;g V[ ?PVg hjog wWgi } qjiV vHg b,De[ wgaj aJ Rph wWgi ug r,v qP>h rg
Vj wi[@ x[i wj;g V[ qhjra } sWwj qjdibj dw u[wi aP. hjog } y'B qji w[ b,De[ Vj
wgaj aJ a{} l;j s[rJej m dHM us'G hjog } aglig rji a.e wi w[ wWgi ug } qjiV
vHg b,De[ wgaj m as'G ljhqS[ FerjV Vidl>z sj iPf Zji w[ hjog } F{b s[ ih[ lV m
hpS hjog s[ qV } b{lg f+[iVj wgag dw hjog Npw w[ q,oj B[wS v,e dfbj m x[i hjog V[
wWgi ug sgbJ da>V fdiwiqJ wgagbJ a[ ygwJ qjisj h'dHbj rjfl yvj debj m x[i wWgi
ug sg u{~u{wji h'Hg m f+DFP ug V[ dHl ai%J Fea ug sg vju i,tg m arjig? s[ bVplji
us'G l+g epiP VjVw s[r ug wJLg dry fhp.y[ aJ qisjV[ w'v'G iWjW rurj w[ wgiaV wgaj
aJ epiP ljdhW ug sg ilVj sg Wiwa wiw[ dul dul V[ rg LWs lpdSbj@ Rph' hg dVqeV
hp.sj debj m duo[ h'i v'wJ V[ bj w[ epiP ug s[ siLV wga[@ Rpo[ Fea idrsjl@ da=v'yV@
Vjqs[r@ hJl' ijH[ a[ Ziqsjl \dHh s'r[G wWgi ug s[ y[v[ lV|@ dVajV.s \ijqjV.s sj y[vj
lg| bjds h'i rg byjVw wJLg bjH[ FeaJ sj dqvjf epiP ljdhW ug Vjv h'dHbj ba[
f>siJ dsV ldal.e hp.sj dihj m RpKo[ ldaepiP ug V[ bF[s RpfjLVj s,ldsbJ dHh LWs RpyjiS
wgaj m u{lj dw ^
Awpy rsIAw Awip rsu Awpy rwvxhwru ] (isrIrwgu m: 1, AMg 23)
x[i ijqjV.s sg e,sg s[ RpKfi Rpl r[v[ fiqjV.s qh.a lg@ Rpl V[ epiP ljdhW ug }
W[Vag fPiWw fp,DdAbj dw aphj} dHh dViF{aj dwo'G f+jfa h'Hg ]@ as'G epiP ug V[ LWsJ
spbjij RpKai ds,aj a[ bV[wJ LWs RpyjiS wga[ m dHV%J lji[ FeaJ V[ epiP ug } fjiW+hq
sj iPf fAjdSbj ba[ bF[s debjV f+jfa wgaj m wJLg s[ v'wJ a[ dHV%J FeaJ } d*ajio
wi w[ ldaepiP ug wWgi ljdhW ug } dqvS vHg dHo'G y,v fH[ dwMdw wWgi ug Rpl r[v[
wJlg dry Vhk lV@ izpVjo fpi[ dWuvg Ljh `wgi } siLV s[S rjla[ Rpl s[ l,Ds[ $a[
eH[ h'H[ lV m b>aiIjqaj s[ Vjv Rph rg epiP ug } dqvS vHg Rpo'G drsj h' w[ y,v fH[ m
H[Zi'G epiP VjVw s[r ug y,v fH[ m as'G ila[ dry fPl[ df>c fjl 27 b,lP l.qa 1563 }
epiP ug a[ wWgi ug sj dqvjf h'dHbj m wWgi ug V[ epiP VjVw ljdhW ug sj Whpa lVqjV
wgaj a[ l,a dsV fiqjio dryjiJ sg debjV e'LBg hp.sg ihg m Rps'G wWgi ug sg Rpqi
108 ri%[ sg lg ba[ epiP ug sg 37 ri%[ a[ awigWV debjiJ wp qhgV[ sg Rpqi lg m epiP
ljdhW ug sg l.ea wi w[ wWgi ug V[ h,n~I'e A,c w[ ldhu I'e sg f+dwdibj dl,tg ba[
vvvv
vvvv
dViepS sg RpfjLVj dry fif,w h'H[ a[ epiP ljdhW ug s[ dqvjf a[ bduh[ LWs RpyjiS
wga[ dw q{} bs:{arjsg l,yj ldaepiP dqdvbj ]@ u{lj dw ^
kbIr swcw siqguru mY imilAw sbdu ju bwihAw eyku ]
lwgq hI Buie imil gieAw pirAw klyjy Cyku ]157]
(slok Bgq kbIr jI ky, AMg 1372)
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1364 (14) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
vw: kbIr siqgur sUrmy bwihAw bwnu ju eyku ]
lwgq hI Buie igir pirAw prw kryjy Cyku ]194]
(slok Bgq kbIr jI ky, AMg 1374)
dwMdw ijqjV.s ug dry o'C%g Whpa dwa[ uja~fja sg RPSajHg lg@ sPlij epiP ljdhW
ug } ljZP iPf dry dHl f+wji woV wgaj ] m u{lj dw ^
kbIr jm kw TyNgw burw hY Ehu nhI sihAw jwie ]
eyku ju swDU muoih imilE iqin@ lIAw AMcil lwie ]78]
(slok Bgq kbIr jI ky, AMg 1368)
x[i wWgi ug wJLg fpig } A,c w[ qehi sg Ziag $a[ uj r,Dl[ dwMdw W+jhqSJ V[
dwhj lg dw wJLg dry qiV Vjv qpwag dqv uJsg ] m dHl vHg aP. qpwa h'S vHg wJLg
dry idh dihj ]G m H[o'G wWgi ljdhW ug V[ dHh dl,Z wiV vHg dw Feag wiV rjdvbJ
} wJLg a[ qehi dHw~lqjV hV@ qV sj wn'i Fjr[G wJLg dry qi[ aJ rg qpwa Vhk
h' lwsj a[ fiq[Li sg Feag wiV rjvj Fjr[G qehi \hC.W[| sg Ziag $a[ ih[@ Rph bjf
aJ qpwa hg ] le'G bjfS[ l.egbJ~ljogbJ } rg qpwa wi v{Gsj ] ba[ dHh LWs RpyjiS
wgaj m u{lj dw ^
mnhu kToru mrY bwnwris nrku n bWicAw jweI ]
hir kw sµqu mrY hwVµbY q sglI sYn qrweI ]3] (Awsw kbIr jI, AMg 484)
vw: bhuqu brs qpu kIAw kwsI ] mrnu BieAw mghr kI bwsI ]3]
kwsI mghr sm bIcwrI ] ECI Bgiq kYsy auqris pwrI ]4] (gauVI kbIr jI, AMg 326)
dwMdw f+jygV woj bVplji qehi sg Ziag Wji[ b{lj q>DdVbj debj ] dw dul r[v[
dLr ug V[ wJLg Veig rljHg aJ Rpo[ ri s[ ds,aj dw #wJLg qiSjds qpwag$ Fjr dw
duhCj rg wJLg dry qi[ej@ Rph qpwa h' ujr[ej m dHw rji dWbjl diLg bjfS[ dHw v,t
drdsbjiogbJ lq[a wJLg dry bjH[@ fi Rpo[ dHl } F'uV fPij Vj dqdvbj@ dxi dHh bjfS[
drdsbjiogbJ lq[a Vjv hC.W[ sg Ziag Rpfi yv[ eH[@ Rpo[ W{dnbJ } v'wJ V[ Whpa dVMs[
s[S[ LpiP wi ds,Da[@ bV[wJ h'i Fg diLg~qpVg Rpo[ bj fhp.y[ m dWbjl diLg sj Whpa bjsi
ldawji h'S v,ej m dWbjl diLg V[ dwhj dw q[ig dHl Veig dry u' rg fLP~f>Ag bj w[
qi[ej@ Rph qpwa h' ujr[ej@ dxi qVp,t sg aJ e,v hg wg wiVg ] ( Fjr Rph dHo[ idh
w[ qpwa hg qpwa ] m
RpZi dLrug Whpa Rpsjl h' debj dw q[ig wJLg sg i"Sw z,B eHg ]@ eS[L V[ bjfS[
vvvv
vvvv
dfaj a'G Rpsjl h'S sj wjiV fp,DdAbj aJ dLrug V[ dwhj dw q[ig rljHg h'Hg wJLg RpKuCsg
uj ihg ] a[ dWbjl sg hC.W[ rjvg Ziag f+Dxp,va hp.sg uj ihg ] m eS[L V[ dwhj dw dfaj
ug q{G IaV wisj hJ m as eS[L@ dWbjl diLg w'v drdsbjiog WS w[ debj a[ Rpo[ uj
w[ fC%V v,e dfbj m eS[L } Whpa l'hSj fC%sj r[t w[ dWbjl ug ?pL h' eH[ a[ eS[L
} wdhS v,De[ dw w'Hg ri q>e v{@ eS[L wdh>sj dw diLg ug@ ri wg q>eSj ] ( aplk dHh
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (15) lv'w wWgi ug@ b>e 1364
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
s,Dl' u' dHo[ qi ujr[ej@ Rpl sj wg WS[ej ( dWbjl V[ dwhj dw Rph qpwa h' ujr[ej m
eS[L V[ ujS~Wp,N w[ spWjij dwhj dw wg dwhj ug ( aJ dWbjl V[ dxi dwhj dw Rph qpwa
h' ujr[ej m spWjij dxi eS[L V[ dwhj dw wg dwhj ug ( q{} lpdSbj Vhk ] m aJ dWbjl
V[ dwhj dw qpwa h'r[ej m dHM rji~rji fp,A w[ eS[L V[ dWbjl diLg } bwj ds,aj aJ
dWbjl V[ Qp,Dl[ dry bj w[ dwhj dw eZj WS[ej m eS[L V[ Rpl[ r[v[ #aojlo¢$ wdh ds,aj m
dHM Av Vjv dWbjl diLg a'G hg Rpl sg Veig } lijf dsrj ds,aj m dxi dWbjl ug
Rpfijq h' w[ Rpo'G yv[ eH[ m fi Fea wWgi ug V[ Fg Rpl lijfg h'Hg Ziag $a[ uj w[
Rpo[ idh w[ dHh dl,Z wgaj dw Feag wiV rjvj dwa[ rg uj w[ qi[@ Rph qpwa hg h'r[ej@
Fjr[G Rph hC.W[ rieg Ziag dwM Vj h'r[@ fi qV sj wn'i ljwa fpiL Fjr[G wJLg dry
qi ujr[@ Rph Viw dry f{S a'G Vhk Wy lwsj m
dHl vHg wWgi ug V[ Feag sj f+ajf s,lS vHg a[ bjfS[ ligi sj figdabje
wiV rjla[ dHl ue%j sg y'S wgag@ W+jhqSJ sj b>Z~drLrjl rjvj Fiq~ujv a'dCbj@
wJLg a[ qehi sg Ziag dHw~lqjV dVly[ wirjHg m dHM wWgi V[ l,a fpitJ s[ dVly[
bVplji bjfS[ ugrV dry awigWV l,a v,t f+jSgbJ } Vjq sj Rpfs[L s[ w[ l.lji a'G
ajiVj wgaj ba[ bjf l.qa 1575@ q,zi lpsg 11 } qehi sg Ziag $a[ ligi sj dabje
wgaj m wWgi ug s[ LiZjvPbJ V[ wWgi ug s[ ligi dabjeS a'G Wjbs Rph qVqda wgag@
dul a'G wWgi ug ljig d;>seg i'wS vHg f+yji wis[ ih[ m dh>sP qa rjv[ LiZjvPbJ V[
wWgi ug sg lqjZ WSjHg a[ qplvqjV LiZjvPbJ V[ Rpo[ wWi WSjHg m dHh s'r[G lojV
Rpo[ q"uPs hV m1 dHh s'r[G e,vJ wWgi ug s[ dlZJa a'G RpvB hV m Wp,a~f+lag a'G wWgi
ug hq[LJ hg dri'Z dry bjfSg WjSg spbjij t>cV wi w[ dHw fiqjaqj sg fPuj sj hg
Rpfs[L ds>Ds[ ih[ m f,oi fPuS rjv[ W+jhqSJ a[ wWiJ fPuS rjv[ qplvqjVJ } wWgi ug
wiC[ h,ok v{Gs[ ih[@ u' RpV%J sg WjSg dry bV[wJ ojrJ $a[ wWgi ug sj dVlyj f+eB ] m
dHh lF wpN wiV rjv[ LiZjvPbJ V[ qVqa wgag u' RpV%J sg lqjZ uJ wWi WSjHg ]@
dHh I'e Vhk ] m
1! wWgi ug sg Ijs dry lqjZ WSjRpS rjvj ijuj rgi dl>z Wz[vj lg@ Rpl V[ lqjZ WSj w[ wWgi ug
sg Ijseji wjdHq wgag m IP!fg! s[ d;vj tvgvjWjs sj df>c qehi h{@ dul sj 1997 Hg! dry Vjq
Wsv w[ l.a wWgi Vei d;v%j WSj ds,aj@ u' bjqg Vsg s[ dwVji[ $a[ lpL'dFa ] m wWgi ljdhW ug sg
Ijs dry awigWV 25 H[wC ;qgV dry dHw lp.si xp,vJ sg WQgyg WSg h'Hg ] m dH,Dw' hg yjisgrjig
dry wWgi ug sg wWi ba[ lqjZ q"uPs ] m wWgi f>ogbJ s[ lqjZg q>si dry b,u~wv% dryjisjl qh.a
] m dul s[ b,De[ q>si sg l.Fjv wiV rjla[ fpujig lpts[r ug i,Ddtbj h'dHbj ] m
Rpo[ WSg wWi sj qp,t ?jdsq hpl{V b>ljig ] m dHhVJ Zjidqw blojVJ $a[ fpujig ba[ q;ji sj ?jdsq
Whpa V[w lpFjb s[ W.s[ hV u' ljc[ uo[ s[ f+dl,Z debjVg wojrjyw ba[ qhjV wrg de! epiVjq dl>z
vvvv
vvvv
ug b>Wjvrg uj w[ lF wpN b,tJ Vjv r[t w[ bjH[ hV m debjVg ug sj RphVJ V[ dl,t Ziq sj bjyjiI
ujS w[ Whpa ldawji wgaj m H[[o[ hg wWgi ljdhW ug sg dHw bj?ig d;>seg sg h'i Fg dVLjVg q"uPs
] dul sj Vjq wWgi ep`j ] m wWgi ug dHl ep`j dry W{n w[ Fjig af,Ddlbj wis[ ih[ m HG[o[ hg wWgi
ug s[ bjadqw dq,ai dWuvg Ljh `wgi@ dul s[ f+[q s[ dt,Dy[ H[Zi bjH[ lV@ Rpl sg q;ji rg q"uPs
] ba[ dHw dLr q>si rg Rpo[ q"uPs ] m
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1364 (16) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
‰AMg 1364Œ
slok Bgq kbIr jIau ky
< siqgur pRswid ]
l+g epiP biuV s[r ljdhW ug hpS Fea wWgi ljdhW ug w[ = s[ RpyjiS wga[ lv'w
FjHg episjl ug fjl'G siu wirjMs[ hV m
1 = bsp,ag W+hq@ · = liW sj f+wjLw@ u' ldaepiJ sg f+ljds = dwifj wiw[ f+jfa
hp.sj ] m
auQwnkw : iek vwr kWSI dy muKI bRwhmxW iv`coN iek bRwhmx ny ieh ivcwr kIqI
ik kbIr dw bhuq v`fw pRqwp PYl c`ukw hY, ik¼ nw hovy ik mYN jugqI nwl kbIr ¹ Awpxw
cylw bxw lvW, ik¼ik aus smyN dw ieh iek inXm sI ik jy koeI iksy qoN mwlw lY lvy
qW mwlw dyx vwlw gurU mMinAw jWdw sI, dUsrw mwlw duAwrw nwm jpx vwly dw ismrn
dw cOQw ih`sw mwlw dyx vwly ¹ iml jWdw sI [ ieh soc ky aus ny iek mwlw iqAwr kIqI
qy kbIr jI pws lY AwieAw qy kihx l`gw ik qus» ies ismrnI (mwlw) duAwrw prmwqmw
dw nwm jipAw kro ik¼ik swry sµqW BgqW ivc mwlw dI rIq c`lI Aw rhI hY qW kbIr
jI ny ausdI clwkI smJidAW hoieAW Aqy mwlw nwl ismrn krn dI qW pihlI k`cI
AvsQw qoN rsnw ¹ hI mwlw bxwaux vwlI AvsQw dw kQn krky aupdyS id`qw [
vvvv
ivc bRhmw ny ds l`K vrHy qk prmwqmw dI BgqI kIqI, Pyr jugwdI = jug AwidkW ivc
pihlW siqjug ivc D¾ Aqy pRihlwd jI ny AYsI mwlw nwl ismrn kIqw [ q®yqy Xu`g ivc
BBIKx qy h¹mwn AwidkW ny BgqI kIqI [ duAwpr Xu`g ivc ibdr Aqy sudwmw Bgq
Awid hoey hn Aqy kiljug ivc hux nwmdyv, sDnw, PrId, rwmwnµd Awid ijhVy swry
Bgq hoey hn, aunHW swirAW ¹ ieh ismrnI su`K srUp ivc iesiQqI krwaux vwlI hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (17) lv'w wWgi ug@ b>e 1364
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ismrnI
ismrnI = mwlw, jpnI, jpmwlw, qsbI Awid nwm ismrnI dy pRwievwcI pd hn [
pr keI lok AToqrI mwlw dy cOQy ih`Øsy ArQwq 27 mxikAW vwlI mwlw ¹ vI ismrnI
jW ismrnw Awid kih ky sµboDn krdy hn [
ihMdUmq dy gRµQW ivc mwlw iqMn pRkwr dI ilKI hoeI hY [
1. krmwlw—¼glIAW au~pr igxqI krky nwm jpxw [
2. vrxmwlw—‘A’ qoN ‘k©’ qIk A`KrW ¹ mwlw klpnw ijvyN ‘a’ qoN ‘V’ qIk igxqI
leI A`Kr QwpIey [
3. Ak©mwlw (mxikAW dI mwlw) jo rud®wKS, kml dy bIj, hwQI dµd, SµK dy tukVy,
cµdn, qulsI, moqI, iblOr, mUMgw, suvrx (sony) Awid dy mxikAW qoN bxweI jWdI hY [
XognIqµq® ivc mhWdyv dw vcn hY ik p`cI mxikAW dI mwlw mukqdwiek, sqweI dI
puuStkwrk, qIs dI Dndwiek, pMcws dI mMq® is`DI krn vwlI Aqy iek sO A`T mxikAW
vwlI mwlw srv is`DI dyx vwlI hY [ qµq® Swsq® ivc iliKAw hY ik :
v vk b bZ m mQ ± ± yq ± , ,s vks vkS va v|
d [k Xk ?k ¾ c p N t > Çk c V B M < .k c
r Fk n ]k u c i x Ck Hk e c ; j y o 'k c
"k l g {k
ienHW pMjwh A`KrW dw Anulom, pRiqlom (is`Dw, p`uTw) pwT krn qoN sO igxqI huµdI
hY [ Pyr ienHW hI A`KrW iv`coN vrg dy mu`F dw iek iek A`Kr (v d p V r i ; 'k) lYx
qoN A`T dI igxqI huµdI hY [ ies ihswb nwl srvmMq®meI 108 mxky dI mwlw hY [
purwxy smyN ivc 108 aupinSd vI mMnIAW jWdIAW sn , ijnHW iv`coN 52 aupinSdW
dI izAwdw pRis`DI sI [ ijs ny ieh 108 aupinSdW pVHIAW huµdIAW sn, aus ivdvwn
¹ vI sRImwn 108 ikhw jWdw sI [
ijvyN 108 mxikAW dI mwlw sµpUrn mwlw mMnI geI hY, iqvyN ijsny bRhm dI
isiKAwqqw kr leI hY, auh bRhm srUp ho ky pUrn purK bx jWdw hY [
A`KrW dI igxqI duAwrw vI ‘bRhm’ pd dI igxqI 108 bx jWdI hY ArQwq ihMdI
vrxmwlw dy ‘d’ A`Kr qoN igxqI SurU krky ‘Ck’ A`Kr 23 nµbr ’qy Aw¼dw hY [ ‘j’ A`Kr
27 nµbr ’qy Aw¼dw hY [ ‘g’ A`Kr 33 nµbr ’qy Aw¼dw hY Aqy ‘e’ A`Kr 25 nµbr ’qy Aw¼dw
hY [ ies pRkwr (23 + 27 + 33 + 25 = 108) AMkW dI igxqI 108 bx jWdI hY Aqy A`KrW
vvvv
vvvv
ivc (‘Ck’ ‘j’ ‘g’ ‘e’) bRhm pd bx jWdw hY [ ies qoN ieh is`D hoieAw ik ijs mn`uK ny
A`Ty pihr bµdgI hI kIqI hY, aus¹ cwhy 108 kih lvo jW bRhm srUp smJ lvo jW pUrn
sµq kih lvo [ jYsw ik :
ijnw swis igrwis n ivsrY hir nwmW min mMqu ]
Dµnu is syeI nwnkw pUrnu soeI sµqu ]1] (AMg 319)
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1364 (18) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ieh vI iliKAw imldw hY ik iek-iek rwis dy nON-nON A`Kr hn Aqy bwrW nweyN 108
igxqI huµdI hY [ hor pRkwr vI d`ØisAw jWdw hY ik ie`k-ie`k nCq® dy cwr-cwr A`Kr hn,
sqweI cOky 108 bxdy hn [
muslmwnW dI mwlw (qsbI) ^udw dy 99 gux vwck Aqy iek ^ws nw¼ A`lw jpx
leI 100 mxky dI hoieAw krdI hY [ keI muslmwn myru smyq 101 mxikAW dI qsbI
vI r`Kdy hn [ auh ^udw dy jwqI nwm ‘A`lw’ Aqy isPwqI Bwv isPqI sO nwmW dy jwp krn
leI 101 mxikAW dI qsbI Pyrdy hn [ A`lw qoN iBMn sO isPwqI nwm ieh hn :
1. AzIz (pRiqSTw vwlw), 2. AjIm (bhuq v`fw), 3. Adl (nÎwX krqw), 4.A&U`v
(muAw& krn vwlw), 5. AlI (v`fw), 6. AlIm (pUrx gÎwqw), 7. A`vl (pihlw), 8. Awi^r
(ipClw), 9. ShId (gvwh-swKSI), 10. SkUr (kdrdwn), 11. s`qwr (pVdw F`kx vwlw),
12. sbUr (sbr vwlw), 13. smd (byprvwh), 14. smIA (bhuq suxn vwlw), 15. slwm
(slwmq), 16. hsIb (ihswb krn vwlw), 17. hÙm (&Yslw krn vwlw), 18. hkIm
(ihkmqI), 19. h`k (sqXrUp), 20. hmId (slwihAw hoieAw), 21. h`X (jIvn rUp), 22.
hlIm (burdbwr-shnSIl), 23. hwi&j (rkSk), 24. khwr (kihr krn vwlw), 25. kbIr
(bhuq v`fw), 26. krIm (dwn krqw), 27. kvIX (pRbl), 28. kwidr (kudrq vwlw), 29.
kwibz (rokx vwlw), 30. ku`dUs (piv`q®), 31. kYXum (kwXm krn vwlw), 32. ^bIr
(^brdwr), 33. Kwi&z (drjy qoN fygx vwlw), 34. ^wilk (krqwr), 35. gnI (byprvwh),
36. ZPUr (iKmwpn krqw), 37. Z`&wr (b^Sx vwlw), 38. j`bwr (pRbl), 39. jlIl
(pRkwSrUp), 40. zwihr (pRgt), 41. jwimAw (jmW krn vwlw), 42. jwr (nukswn pYdw
krn vwlw), 43. jul jlwly vl iekrwm (bzurgI Aqy mihmw vwlw), 44. q`vwb (qObw
kbUl krn vwlw), 45. nwi&Aw (n&w dyx vwlw), 46. nUr (pRkwSk), 47. &`qwh (KolHx
vwlw), 48. bsIr (bhuq vyKx vwlw), 49. bdIA (nv» rcnw krn vwlw), 50. b`r (nykI
krn vwlw), 51. bwies (muridAW ¹ pRwx dyx vwlw), 52. bwisq (bhuq dyx vwlw), 53.
bwkI (sB qoN SyS), 54. bwiqn (gupq), 55. bwrI (pYdw krn vwlw), 56. mjId (bzurgI
vwlw), 57. mqIn (qkVw id®VH), 58. milk (bwdSwh), 59. mwijd (bzurgI vwlw), 60.
mwinA (mnA krn vwlw-vrjx vwlw), 61. milku-au~l-mulk (dySpiq), 62. muA`Øi^r
Á
(ip`Cy htwaux Á vwlw), 63. muAqI (Aqw krn vwlw dwnI), 64. muie`z (ie`zq dyx vwlw),
65. mueId (Pyr rcx vwlw), 66. Á mus`Øivr
Á Á (sUrqW rcx vwlw), 67. muhÁ eI (izMdw krn vwlw-
pRwn dwqw), 68. muhSI (Gyrn vwlw), 69. muhYimn (inghbwn-d®Stw), 70. mukisq (munis&),
71. mukqidr (ie^qXwr vwlw), 72. muk`Øidm (A`gy krn vwlw), 73. mukIq (rozI dyx
vvvv
vvvv
vwlw), 74. muZnI (byprvwh krn vwlw), 75. muijl (iz`lq, ^uAwrI, dyx vwlw), 76.
mujIb (pRwrQnw, Ardws kbUl krn vwlw), 77. muqAwlI (au~cw-mhwn), 78. muqk`Øibr
(vifAweI vwlw), 79. mMuqikm (krm Anuswr szw dyx vwlw), 80. muniem (inAwmq dyx
vwlw), 81. mubdI (ArµB krn vwlw), 82. mumIq (mwrn vwlw), 83. moÁ imn (Amn Á dyx
vwlw), 84. raU& (imhrbwn), 85. rSId (is`Dw rwh idKwaux vwlw), 86. rhmwn (i¸pwl),
vvvv vvvv Á
gurbwxI ArQ -Bµfwr (19) lv'w wWgi ug@ b>e 1364
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
87. rhIm (dXwlU), 88. rÙIb (inghbwnI krn vwlw), 89. r`zwÙ (irzk-rozI-dyx vwlw),
Á
90. rwi&A (v`fw drjw krn vwlw), 91. lqI& (sUKSm d®Stw), 92. v`hwb (dwqw), 93.
Á Á
vkIl (kwrswz), 94. vdUd (muh`bq krn vwlw), 95. vlI (mwilk), 96. vwisA (Ku`lH
Á
dyx vwlw), 97. vwihd (iek`lw-Adu`qI), 98. vwijd (sB kuJ r`Kx vwlw), 99. vwirs
(srv nwS hox ip`CoN, bwkI rihx vwlw), 100. vwlI (mwilk-sÍwmI) [
hzrq muhµmd ny qsbI kdy nh» vrqI sI, muslmwnW ivc iesdw pRcwr bODmq dy
&kIrW ¹ dyK ky hoieAw, vhwbI muslmwn hux BI qsbI nh» r`Kdy, auh ¼glIAW au~pr
^udw dy nwm igx lYNdy hn [ jYsw ik :
Pyry qsbI kry Kudwie ] (AMg 951)
siqjug ivc sony dI mwlw, q®yqy ivc cWdI dI mwlw, duAwpr ivc qWby dI mwlw
Aqy kiljug ivc kwT, sUq jW lohy Awid dI mwlw mMnI hY [ Pyr bRwhmxW dI rud®wK dI
mwlw, K`q®IAW dI mMUgy dI mwlw, SUdrW dI k`c dI mwlw Aqy vYSW dI Pu`lW dI mwlw vI
mMnI jWdI hY [
eIsweIAW dI mwlw ‘rozrI’ fyF sO kwT dy mxikAW dI huµdI hY, hryk ds CoitAW
mxikAW ip`CoN iek v`fw mxkw huµdw hY, ies qrHW 135 Coty Aqy 15 v`fy mxky huµdy hn [
Coty mxikAW qy ‘DnÎ myrI’ Aqy v`fy mxikAW au~qy ‘swfw ipqw’ dw jwp huµdw hY [
eIsweI pcvµjw mxikAW dI mwlw vI r`Kdy hn, ijs dw nwm ‘cYplyt’ hY [ ies ivc
40 Coty Aqy 5 v`fy mxky huµdy hn Aqy aunHW au~pr nwm ismrx dI auhI rIqI hY, jo fyF
sO mxikAW dI mwlw au~pr hY [ romn kYQoilk mq dy eIsweIAW ivc jpmwlw dw ivSyS
pRcwr hY [ jYnIAW dI mwlw 111 mxikAW dI huµdI hY [
vvvv
Awpxy ngr qoN c`l pey [ rsqy ivc iek jgHw ndI dw pwxI vgx qoN bwAd ausdy ivc
ryqw ciVHAw hoieAw sI [ rwq dI cµd®mw dI cwnxI ivc ryqw pwxI dI qrHW cmikAw [ ienHW
ny iknwry ’qy KV ky ndI pwr krn dI iv¼q bxweI, aunHW ny k`pVy KolH ky isrW ¹ bµnH
ley Aqy iek dUjy dy h`Q PV ky hOlI-hOlI fridAW ny msW msW su`kI ndI pwr kIqI, Agly
iknwry ’qy phuµc ky kihx l`gy ik AwpW ¹ igxqI kr lYxI cwhIdI hY ik ikqy koeI ndI
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1364 (20) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ivc fu`b nw igAw hovy, qdoN ijhVw vI igxqI krn l`gy, auh Awpxy Awp ¹ C`f ky
igxqI kry [ jdoN sB ny igxqI krky ieh inscw kr ilAw ik Awpxw iek swQI ndI
ivc fu`b ky mr igAw hY, aus vyly auh swry bYT ky rox l`g pey ik ZrIb dw Gr p`ØitAw
igAw, hux ruzgwr ny ik`ØQoN Awauxw hY, jdoN ruzgwr vwlw hI mr igAw [ ieqny ¹ svyrw
hoieAw qy iek izm»dwr Awpxy KyqW ¹ jw irhw sI ausny dyiKAw ik kuJ bµdy bYTy ro rhy
hn [ mn`uK mnu`K dw dwrU huµdw hY [ ies leI ausny kol Aw ky rox dw kwrn pu`ØiCAw qW
ienHW ny d`ØisAw ik As» rwq ¹ ieh ndI pwr kIqI sI, ndI pwr krn vyly As» vIh
sW qy pwr hox qoN bwAd As » au~nI rih gey hW, swfw iek bµdw ndI dy pRvwh ivc ruVH
ky mr igAw hY, jdoN j`t ny ingHw mwr ky vyiKAw qW auh vIh hI sn, qy igxn vwlw
Awpxy Awp ¹ igxqI ivc nh» igxdw [ clwk izm»dwr ny ienHW qoN kµm lYx dy lwlc
ivc ikhw ik jykr mYN quhwfw ndI ivc gvwicAw hoieAw bµdw l`B dyvW qW qus» ausdy
bdly ivc kI dyvogy [ qd aunHW ny ikhw ik As» iek mhInw ibnW mzdUrI dy kyvl rotI
pwxI dy nwl aus kol kµm krWgy [ j`t dy kol bhuq swry kpwh, nrmy dy Kyq sn, ausny
soicAw ik cµgw hoieAw mYN qW gofI dI Awvq leI socdw sI pr Acwnk ieh isDry purS
mY¹ kwmy iml gey hn, ies lwlc ivc j`t ny bYlW ¹ h`kx vwlI CtI, prwxI nwl aunHW
vIhW ¹ iek kqwr ivc KVy krky pihly dI ip`T ivc mwr ky au~cI nwl ikhw ik iek
ie¼ nµbrvwr SurU krky vIhvyN dI ip`T ivc mwr ky ikhw ik vIh qW Awpxy Awp ¹ pUry
smJ ky bhuq ^uS hoey ik izm»dwr ny swfw gvwcw hoieAw bµdw l`B id`qw hY qy ies au~pr
vydWqIAW ny pRmwx id`qy hn ik ijvyN julwhy Awpxy Awp ¹ igxqI ivc nh» r`Kdy sI
Aqy ibnW mry hI imiQAw ndI ivc bµdy dw imiQAw hI f`ub ky mrnw qy imiQAw igxqI
krky du`K dw kwrn bixAw [ ie¼ imiQAw sµswr julwihAW dI imiQAw igxqI dI qrHW
hY, Bgq kbIr jI eyQy kQn kr rhy hn ik ies qrHW vydWqIAW ny vI sw¹ m^Ol kIqw hY [
vvvv
vvvv
auQwnkw : iek mnu`K duibDw ivc ipAw hoieAw kdy sµswr vwly pwsy qy kdy r`b vwly
pwsy l`gw hoieAw sI, Pyr kdy iSvW dI aupwSnw kdy TwkurW dI aupwSnw krn l`g ipAw [
aus dI fwvW-fol AvsQw dyK ky aus¹ aupdyS b^Sdy hn [
auQwnkw : koeI nOjvwn purK kµnW ivc sony dy kuµfl pihn ky Aqy hor vI hwr-
iSMgwr krky tihldw iPrdw sI, ausdI jvwnI dI hYNkV ¹ q`k ky Bgq kbIr swihb
jI is`ØiKAw dyNdy hn [
vvvv
vvvv
Bwv jigAwsU dw icq ivKyp dy sihq rihMdw hY Aqy ausdy AMdr kuJ sµsy bxy rihMdy hn
ijs krky auh A`Dw hY Aqy igAwnvwn purK swry sµisAW qoN rihq huµdw hY, ies krky auh
pUrn hY [ jYsw ik :
jn nwnk kotn mY koaU Bjnu rwm ko pwvY ] (AMg 219)
hYin ivrly nwhI Gxy PYl PkVu sµswru ] (slok vwrW qy vDIk, AMg 1411)
vvvv
vw: hm nhI cµgy burw nhI koie ] pRxviq nwnku qwry soie ]4] (sUhI m: 1, AMg 728)
vvvv
sPlij bio
kbIr, sB qy hm bury; hm qij Blo sBu koie ]
Fea wWgi ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) hq = h.eaj qqaj rjv[ ugr lF = ljdibJ
a[ = a'G Wpi[ = q>Ds[ hV@ hq = h.eaj qqaj } adu = A,c wiw[ lF w'Hg hg Fv' = y.ej WS
lwsj ] m
ijin AYsw kir bUiJAw; mIqu hmwrw soie ]7]
h[ FjHg ) dul V[ h.eaj qqaj sj dabje wi w[ b{lj bjaqjV.s liPf Wp,NSj wgaj
]@ Rph' hg ljcj v'w~f+v'w sj dq,ai ] mm7mm
dwl[ l[rw V[ f+LV wgaj dw wWgi ug ) wg aphjc[ fjl rg qjdHbj AvS rjla[ bjHg
lg ( aJ RpKai dry wdh>Ds[ hV ^
ljtg_Fea wWgi ug ba[ v,Aqg sg ^ dHw rji FerjV drL} ba[ v,Aqg
\qjdHbj| sj bjfl dry l.Wjs h' debj m drL} ug wdhS v,De[ dw q[i[ Fea r,Dc[ hV@
v,Aqg wdh>sg dw q[i[ Fea r,Dc[ hV m drL} ug wdhS v,De[ dw fdhvJ q{G a[i[ Fea r[tJej m
as'G fitS rjla[ drL} FerjV dHw ljZP sj dvWjl ZjiV wi w[ v,Aqg s[ Fea dHw
LjhPwji s[ zi yv[ eH[ m LjhPwji V[ qhjaqj ujS w[ Whpa bjsi~qjV wgaj m us'G ujS
vvvv
vvvv
v,De[ aJ LjhPwji V[ dwhj dw qhjaqj ug ) wpN lqJ ljc[ zi dry idh w[ ljc[ zi } fdr,ai
wi' m b,De'G ljZP iPf dry drL} V[ dwhj dw blk RpV%J s[ zi dry idh>Ds[ hJ duo'G lj}
w'Hg Wjhi Vj w,DT[@ blk bjfSg qi;g Vjv hg ujrJe[ m b,De'G LjhPwji V[ dwhj dw qhjaqj
ug ) dHh zi aphjcj hg ]@ duaVj dyi dsv wi[@ RpaVj dyi dHl zi dry dVrjl wi'
ba[ us'G dsv wi[ as'G yv[ ujSj m dHh wdh w[ RpV%J V[ dHw ypWji[ dry drL} ug sj
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1364 (24) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dVrjl wirj ds,aj ba[ F'uV WSjRpS vHg y"v s[ ds,Da[ m qhjaqj ug V[ b,e Wjv w[
y"v di>V%S vHg yp,Dv%[ RpKfi i,t ds,Da[ m dHaV[ dyi } v,Aqg dHw ijSg sj iPf Zji w[ bj
eHg m dHl s[ w'v l'V[ s[ WiaV lV ba[ l'V[ s[ edhdSbJ Vjv Fig fHg lg m dHl V[ bjfSj
i,o LjhPwji sg spwjV w'v tCj wi ds,aj m LjhPwji V[ h,o u'C w[ fp,DdAbj dw qhjijSg
ug ) q{G aphjcg wg l[rj wiJ ( b,De'G ijSg iPf dry v,Aqg V[ dwhj dw q{} w'Hg l[rj sg
;iPia Vhk ] m LjhPwji V[ x[i W[Vag wgag aJ ijSg V[ dwhj dw lj} uv sg v'C ] m as'G
LjhPwji V[ V"wi F[u w[ uv q>erjdHbj ba[ ijSg V[ Rph uv bjfS[ l'V[ s[ wB'i[ dry
frj w[ fgaj a[ Rph wB'ij Rpo[ hg i,t ds,aj m LjhPwji V[ dwhj dw aphjcj l'V[ sj WiaV
H[o[ dfbj ]@ dHl } yp,w vr' m b,De'G ijSg V[ dwhj dw q{G dHw rji dul WiaV dry wpN
fsjio Aw v{Gsg hJ@ Rpl WiaV } spWjij Vhk riasg@ RpKo[ hg i,t s[Gsg hJ m
dHh e,v lpS w[ LjhPwji l'yS v,ej dw u[wi dHh ijSg q[i[ zi dry F'uV dabji
wirj w[ Aw vr[ aJ q[i[ zi dry l'V[ s[ FJdcbJ sj T[i v,e ujr[ej m dHh dryji wiw[
LjhPwji V[ dwhj dw h'i l[rj s,Dl' m ijSg V[ dwhj dw q{G wpN lqJ dHl Ldhi dry bjijq
wiVj yjhp.sg hJ fi q{} w'Hg lj` lpoig ue%j Vhk dqvg m as'G LjhPwji V[ dwhj dw aplk
q[i[ zi y,v w[ ih' m as'G LjhPwji s[ vCw[ Rpl} bjfSj zi dstjRpS vHg v{ eH[ m ijSg
V[ lji[ wqi[ s[t w[ dwhj dw q{} dHh fl.s Vhk hV m as'G Rph RpKfi ypWji[ r,v v{ eH[
duo[ ljZP iPf dry drL} ug W{n[ lV m Rph ypWjij r[t w[ ijSg wdhS v,eg dw q{} dHh
fl.s ] fi dHl dry w'Hg ljZP dVrjl wi dihj ] m LjhPwji s[ vCdwbJ V[ dwhj dw blk
l.aJ } w,T w[ sPli[ ypWji[ dry wi s[Gs[ hJ m as'G RpV%J V[ l.aJ w'v uj w[ dwhj dw aplk
bjfSj lj;'~ljqjV yp,w w[ Wjhi h' ujr'@ ljc[ zi qdhqjV bjH[ hV m b,De'G ljZP iPf dry
drL} FerjV V[ dwhj dw blk fdhvJ hg aphjc[ Vjv WyV wgaj lg dw blk bjfSg
qi;g Vjv H[o'G ujrJe[ m as'G LjhPwji s[ vCdwbJ V[ Qp,Dl[ dry bj w[ drL} iPf dry ljZP
} Rpl s[ ljqjV lq[a ypWji[ dr,Dy'G Wjhi w,T ds,aj m Rpl[ lq[G Rph ijSg a[ ljZP bv'f h'
eH[ m x[i v,Aqg drL} w'v bj w[ wdhS v,eg dw s[dtbj q[i[ Fea r,Dc[ hV duV%J V[ Z,Dw[
qji w[ aphj} Wjhi w,T ds,aj ] m
x[i drL} ug wdhS v,De[ dw hpS aP. q[i[ Fea r[t m v,Aqg wdhS v,eg dw q{G aphjc[
lji[ FeaJ } q'h vrJeg m drL} V[ dwhj dw wJLg dry q[ij wWgi Fea ]@ aP. Rpl fjl
yvg ujh m Rpl r[v[ dHh LjhPwjiVg s[ iPf dry wWgi ug s[ fjl eHg m dHl V[ e'Kvg s[
dli RpKfi ajSg ypwjHg h'Hg lg ba[ Whpa lp.si Wlai fdhV[ h'H[ lV m dHh wWgi ug }
bjtS v,eg dw fdhvJ q[ig ajSg WpS dsRp m wWgi ug wdhS v,De[ dw q[i[ fjl u' fdhvJ
vvvv
vvvv
sj w.q dfbj ]@ q{G Rpl } wi w[ x[i aphjcj w.q wiJej m b,De'G LjhPwjiVg V[ dwhj dw
q{G a{} sPSg~y"Sg q;sPig s[ s[rJeg m us'G wWgi ug x[i Vj q>DV[ aJ dHl V[ wWgi ug Rpfi
bjfSj f+Fjr fjRpS vHg ljij ajSj WpSV rjvj ljqjV l'V[ sj wi ds,aj m dHh w"aw
s[t w[ wWgi ug V[ b>ai~dZbjV h' w[ r[dtbj dw dHh b"ia w"S ] m us'G lqdNbj dw dHh
aJ qjdHbj ]@ u' LjhPwjiVg sj iPf ZjiV wi w[ q{} AvS bjHg ] m Rpl r[v[ wWgi ug
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (25) lv'w wWgi ug@ b>e 1364~1365
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
V[ bjfS[ fp,ai wqjv[ } bjrj; qjig ba[ Apig dvbjRpS vHg dwhj m wqjvj Apig v{ w[
bjdHbj m Rpl r[v[ wWgi ug V[ Rpl sj V,w a[ w.V r,T ds,aj ba[ dwhj dw aP. oJ~oJ $a[
FerjV sj dVijsi wirj ihg ]G@ ujh H[o'G yvg ujh m dHh hjv s[t w[ v,Aqg cisg h'Hg
drL} w'v yvg eHg ba[ qpbj`g q>eg m u{lj dw ^
nwkhu kwtI kwnhu kwtI kwit kUit kY fwrI ] (Awsw kbIr jI, AMg 476)
RpojVwj ^ dHw qjaj bjfS[ W,Dy[ } wp,B ihg lg a[ Qp,Dl[ dry bjt ihg lg dw q{G
a{} ujV'G qji s[rJeg m dHh lpS w[ Fea wWgi ug dl,Ddtbj s[Gs[ hV m
kbIr, soeI mwrIAY; ijh mUAY suKu hoie ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) l'Hg = Rpl } qjigb{ = qjiVj wigH[@
duh = dul s[ qPb{ = qiV Vjv lpt f+jfa h'dH = hp.sj ] borj Rpl bdebjV@ h.wji@ s:{a
} qjiVj wigH[ dul s[ qjiV wiw[ bjadqw lpt sg f+jfag hp.sg ] m
vvvv
dUsrw ArQ
kbIr rwqI hovih kwrIAw; kwry aUBy jµq ]
Fea wWgi ug woV wis[ hV dw duV%J sgbJ brloj iPfg ijaJ bdr,Ddsbj@ fjfJ
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1365 (26) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
wiw[ wjvgbJ h'HgbJ hV@ RpV%J s[ dhis[ b>si wjv[ u.a Fjr wjq *'Zjds iPfg drwji
RPF[ = tC[ h' ih[ hV m
lY Pwhy, auiT Dwvqy; is jwin mwry Bgvµq ]10]
wpl.ea@ spiqda iPfg xjh[ = x.dZbJ } v{ w[ RpKn w[ s"Cs[ rj^ RpV%J } qjiV vHg
uq q"a iPfg xjh[ v{ w[ RpKn s"Cs[ hV@ dl = Rph Fer.a = fiqjaqj V[ fjfg ujS w[ qjiVj
wga[ hV mm10mm
dwl[ W.seg rjv[ ljZP sg wqjHg r,v s[t w[ ds=LBJa dry dl,Ddtbj s[Gs[ hV ^
dUsrw ArQ
kbIr, cµdn kw ibrvw Blw; byiV@E Fwk plws ]
Fea wWgi ug ds=LBJa s[ iPf dry woV wis[ hV dw Rph y.sV s[ WPB[ sg dVbjHk
l.a uV Fv[ ugrV rjv[ hV@ u' RpKaq a[ q,Zq udebjlP iPfg T,w fvjh s[ Vjv dzi[
idh>Ds[ hV rj^ Vi qjsj sg dVbjHk udebjlP dHlaig~fpit iPfg T,w fvjh Vjv
dzi[ idh>Ds[ hV m \RpKaq udebjlP Rph hV duV%J } fiq[Li sg f+jfag a'G dWVJ h'i dH,Aj
Vhk hp.sg ba[ q,Zq udebjlP Rph hV u' i,W sg f+jfag rg ba[ spVgbJ s[ lpt rg yjhp.s[
hV m|
Eie BI cµdnu hoie rhy; bsy ju cµdn pwis ]11]
Rph RpKaq q,Zq udebjlP rg l.a iPf y.sV hg h' ih[ hV@ duhC[ l.a uVJ iPfg y.sV
s[ fjl r,ls[ hV mm11mm
vvvv
vvvv
vvvv
cµdn kY inkty bsY; bWsu sugµDu n hoie ]12]
y.sV w{ = s[ dVwB[ = V[C[ Wl{ = r,ls[ h'H[ WJl dry y.sV sg lpe.Zp = qdhw f+r[L Vhk
h'dH = hp.sg mm12mm
dUsrw ArQ
kbIr, bWsu bfweI bUifAw; ieau mq fUbhu koie ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw WJl sg dVbjHk h.wjig fpit bjfS[ r,Dc[fpS[
iPfg rdcbjHg dry cp,DdWbj idh>sj ] m h[ FjHg ) dHl f+wji h.wji dry qaJ w'Hg cp,WSj wi' m
cµdn kY inkty bsY; bWsu sugµDu n hoie ]12]
Fjr[G Rph l.a uVJ iPfg y.sV s[ dW+AJ s[ fjl hg r,ls[ h'S@ fi WJl sg dVbjHk
h.wjig fpit s[ b>si Feag iPfg lpe.Zg f+r[L Vhk hp.sg mm12mm1 u{lj dw ^
dWit Wvg dqvjf lxv lzV AjdHbj@ WJlp aRp WiV~s'tg dqv{ ui{ ujdi h{ m
lxv hpdH aihdi Npwda lwv aip@ WJlp aRp WcjHg WPdcY bjfVp l.qjdi ] m
lwv WVjlfag lpdZ dis{ q'dV eh[@ WJlp aRp iga' engv' Wju[ Zji qjdi ] m
y.sV lqgf hg bAa dVie.Z ih[@ epidl,t s'tg Wui f+jVg Vj RpZjdi ] mm308mm
vw: cµdn subws jYsy bwsIAY bnwspqI, bwsu qau bfweI bUifE sµg ilvlIn hY ]
\FjHg episjl ug@ wdW,a 306|
vvvv
vHg dwhj m us'G lji[ q[vj s[t w[ rjfl bjH[ aJ ijqjV.s ug V[ lF } fp,DdAbj dw q[v[
dry wg s[dtbj ( as'G RpV%J ljdibJ V[ dwhj dw epiP ug q[v[ dry Whpa bV.s ije h' dihj
1! WJl dry f>u sPLV hp.s[ hV@ duV%J sg drbjdtbj df,DA[ \##dVwdB Wl.a' WJl' VjVw bh.WpdZ V W'h a[ mm$$
ejoj q^ 5@ b>e 1360| RpKfi bj yp,wg ] m
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1365 (28) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
lg@ blk h'i rg Whpa aqjL[ s[tSj wga[ hV m x[i ijqjV.s ug V[ Fea wWgi ug a'G fp,DdAbj
dw aplk wg s[t w[ bjH[ h' aJ Fea wWgi ug V[ dHh lv'w RpyjiS wgaj ^
dUsrw ArQ
kbIr, sµqn kI JuµgIAw BlI; BiT kusqI gwau ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw Np.egbj = Np,eg sg dVbjHk l.a uVJ sg
wq;'i@ QigWg rjvg s[hg rg y.eg ]@ dul Vjv Rph fiqjaqj sj dlqiV wis[ hV ba[
t'B[ fpitJ sg df>c ra awCg h.wji rjvg s[hg rg drdLbJ@ da=LVj sg F,ng dry lCV
vvvv
vvvv
wiw[ Wpig ] m
Awig lgau iqh Daulhr; ijh nwhI hir ko nwau ]15]
RpV%J s[ ZRpvhi = lpVdhig wqjVJ sg dVbjHk ligiJ } b,e hg v,e ujr[@ duV%J s[
b>si fiqjaqj sj Vjq Vhk r,Ddlbj mm15mm
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (29) lv'w wWgi ug@ b>e 1365
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
RpojVwj ^ dul lq[G fPiV qhJfpit Fea ijqjV.s ug l.lji dr,Dy'G ligi dabje wi
eH[@ as'G RpV%J s[ lji[ y[v[ dqv w[ i'S v,e fH[ m Rpl r[v[ Fea wWgi ljdhW ug V[ dHh
lv'w RpyjiS wgaj ^
vvvv
vw: jYsy qau lsn Kwie moin kY sBw mY bYTy, pRgtY durgµD nwih duriq durweIAY [
(BweI gurdws jI, kib`q 517)
vvvv
sg dVbjHk ] ba[ dHl dry bjMs[ uJs[ frVp = l:jl Nw'vVhjip = Nw'vS rjvg qZjSg
sg dVbjHk hV@ Fjr f+jS rjIP a[ bfjS rjIP VjFg s[ spbjv[ y,wi vjMsg ]@ dHh qjV'
qZjSg dxi ihg ] ba[ l:jlJ sj hg V[aij dfbj h'dHbj ] m
vvvv
d;>seg sj ?jVsjVg Z.sj y,vsj bj dihj lg m us'G y'iJ sg qJ dWiZ h' eHg@ x[i Rph bjfS[
y'i fp,aiJ sg y'ig sg lhjdHaj vHg Vei dry dul s[ zi dry rg Vrk spvhV bjr[@
dHh dq,n~dfbji Vjv Rpl s[ zi dry f+r[L h' w[ F[a v{S vHg qglSg duhg WS w[ W{ng
dihj wi[ ba[ us'G Vrk spvhV V[ edhS[ Rpaji w[ l.sPw dry i,tS[ aJ dHh v,De[ h'H[ du>si[
Vjv o'C%g duhg dh>X vj w[ bj ujdHbj wi[ m zi sj ohp~faj s,l w[ bjfS[ fp,aiJ } y'ig
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (31) lv'w wWgi ug@ b>e 1365
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
wiV vHg F[u dsbj wi[ dw duo[ dh>X sj qpLw bjr[@ Rpo[ ;[ri bjds Vwsg ?;jVj lqN
w[ du>sij a'C v{Sj a[ y'iJ V[ Rpl[ zi fjC vj w[ ?;jVj vp,B dvbjRpSj m dHh w.q y,vsj
dihj a[ duM y'iJ sg qJ dWiZ hp.sg eHg a[ us'G y'ig s[ dry lhjdHaj wiV rjvg Vj
ihg@ q>Du[ $a[ W{n eHg@ x[i }hJ fp,ai dHl sg l.Fjv wiV a'G hB eH[@ dHl } AvgH[ lpFjb
sj bdFbjl aJ ] hg lg@ dHl V[ l'dybj dw w'Hg b{lg drMa WSjrJ dul s[ Vjv qiV
aw q[ij WpTjfj l"tj dVwv[ ba[ dHV%J VvjdHwJ V[ aJ q[ij Wji%g~a[i%g rg Vhk wiVg Rph
rg h' ujr[ m x[i dHl V[ l[rj wijRpS vHg drMa WSjHg m dHw dsV lji[ fdirji dry
W{ng wdhS v,eg dw h[ q[i[ W,DdyY ) duhCj q[ig bj?ig lq[G aw l[rj wi[ej@ q{G ljig d;>seg
sj updCbj h'dHbj ZV@ l'Vj@ u[rija bjds ?;jVj Rpl } l"Gf dsbJeg aJ lji[ fp,ai dHw
sPu[ a'G r,Z~yC% w[ qjHg sg l[rj wiV v,De[ a[ qjHg V[ l.sPw } du>sij qji w[ bduh[ aigw[
Vjv yjWg i,tg h'Hg lg u' ws[ dwl[ } dslS Vhk ds,ag lg m x[i W,Dy[ wdhS v,De[ dw qjaj
a[i[ qiV a'G Wjbs ljc[ dry i"vj Vj f{ ujr[@ dHl vHg u' wpN fsjio a[i[ w'v ]@ Rph
aP. hpS[ lj} r.c s[Sj wi m Rph wdhS v,eg dw q[i[ qiV a'G Wjbs u' q[ij Wjij~a[ij wi[ej@
q{G Rpl s[ VJ $a[ dvta wi s[Gsg hJ m RpV%J f>uJ V[ dwhj dw blk a[ij Wjij~a[ij wiV
sj rjbsj wis[ hJ m Rpl V[ wj;g } Wpvj w[ dvta wij ds,ag dw wj;g ljdhW@ q[i[ qiV
a'G Wjbs q[i[ W,DdybJ dry q[i[ l.sPw sj ljij fsjio aP. w'v tC w[ r.c s[rk m dHV%J f>uJ
dry w'Hg `iw Vj fr[@ dHh f>Du[ Rpl ?;jV[ s[ dH,Dw' duh[ dh,Dl[sji hV m dHM qjHg V[ Av@
upeag Vjv l[rj rg wij vHg a[ qiV a'G Wjbs Wjij~a[ij rg wij dvbj m us'G Wjij~a[ij
wi w[ wj;g } Wpvj w[ WC[ yjrJ s[ Vjv us'G du>sij wj;g a'G tpv%rjdHbj aJ wj;g lq[a
lji[ ]ijV h' eH[ m Bp,DB[ dA,aiJ a'G dWVJ Rpl s[ dr,Dy'G wpN Vj dVwdvbj a[ q,Do[ $a[ h,o qjis[
hg idh eH[ dw ljcg qJ V[ ljc[ Vjv w{lj Av wgaj ] m bJTg~epbJTg lji[ u' s[tS rjv[
lV@ RpV%J s[ ljhqS[ dHhVJ f>uJ fp,aiJ } Liqlji h'Sj f{ debj m
b>a=gr ^ H[l[ ai%J df>c sg dVbjHk ljcj ligi ] a[ y'iJ sg qJ sg dVbjHk qjdHbj
] a[ f>Du[ fp,ai wjq@ *'Z@ v'F@ q'h@ h.wji hV a[ Vei dry Vrk rhpBg bjRpS sg ai%J
ugr } u' Vrk fiqjio sg l'y xpisg ]@ Rph ]@ dul dry lda@ l.a't@ sdHbj@ Ziq s[
edhS[ l.Fjv w[ b>aLwiS s[ l.wvf dry i,Dt[ hp.s[ hV m Rpo[ dHh qjdHbj bjfSj f+Fjr
fj w[ h.eaj sg dh>X vj s[Gsg ] a[ x[i bjfS[ Wjwg f>Du[ fp,aiJ } f+[i w[ LpF epSJ sj
wgqag edhSj ypijRpS vHg f+[iVj s[ s[Gsg ] m x[i qjdHbj bjfS[ Av Vjv bjfSg l[rj
Fjr qVp,t } b?gi aw l[rj bioja qjdHbj sg vjvlj iPf veV v,eg idh>sg ] m bjd?i
wjq@ *'Z@ v'F@ q'h@ h.wji iPfg bjfS[ fp,aiJ Vjv rg bduhj Av wisg ] dw us'G Ziqiju
vvvv
vvvv
iPfg wj;g s[ ljhqS[ l.sPw tp,v%sj ] aJ dA,aiJ a'G dWVJ wpN rg f,Dv[ Vhk f{Gsj m dHl f+wji
wWgi ug V[ qjdHbj } y'iVg dwhj ] m
vvvv
dHw wWgi Vhk vp,DdBbj debj@ dudV = dul V[ dHh qjdHbj Wjih = WjiJ WjB = ildabJ
dry a'iVj wgVg = wgag ] Fjr v'Cr.sJ dry r.c ds,ag ] rj^ Rpl s[ WjiJ WjB = BpwC[
wi ds,Da[ hV Fjr sl[ dH>s=gbJ@ qV a[ Wp,Z } wjWP wi dvbj ] mm20mm
RpojVwj ^ dHw w'Hg qVp,t dul V[ Whpa lji[ spdVbjrg dq,ai WSjH[ h'H[ lV ba[
s[rg~s[rdabJ } rg dq,ai WSj w[ fiqjaqj r,Dv'G Bp,DdBbj h'dHbj lg m Rpl sg l.ljiw dt>cjb
rjvg dWiag } l.w'yS vHg ba[ s[rg~s[rdabJ sg dwiaq fPuj } W.s wi w[ f+DFP sj
fPuw WSjRpS vHg spdVbjrg ba[ s[rg~s[rdabJ sg dq,aiaj } sp,t iPf riSV wis[
hV ba[ f+DFP sg lpt~liPf fPuj silj ih[ hV m
vvvv
vvvv
sjxu scw pwiqswhu isir swhW dY swhu ]
ijsu pwis bihiTAw sohIAY sBnW dw vyswhu ]22] (AMg 1426)
jw kw mIqu swjnu hY smIAw ] iqsu jn kau khu kw kI kmIAw ]1] (AMg 186)
vvvv
qPit wdf dWV e+dh wig ydBwj u' e+dhr.a mm16mm \ljipwajrvg@ bdZ^ 13|
vvvv
w{ = f+jfa wi w[ dwl[ bS~bdZwjig w'v RpKo[ bjfSg ;WjV rj^ dsv s[ epfa bV.s iPfg
eJdn = e.T } Vj t'v¶ = t'v%Sj wi m
RpojVwj ^ wWgi ug sj dHw ldal.eg u' dVIq Vjv hi i'; wWgi ug s[ ldal.e
dry bjdHbj wisj lg@ dxi dHw dsV b{lj h'dHbj dw Rph ws[ rg Vj bjdHbj wi[ m us'G
Whpa lq[G Wjbs Rph wWgi ug } dqdvbj aJ wWgi ug V[ dwhj dw aP. aJ dV,a sj ldal.eg
lg@ ws[ rg VjQj Vhk fjdHbj lg a[ hpS aJ dwaV[ hg qhgV[ ep;i eH[ hV@ aP. ldal.e
dry dwM Vhk bjMsj aJ b,De'G Rpl V[ dwhj dw h[ wWgi ug ) q[ij hpS ijdubJ qhjijdubJ
Vjv ba[ r,Dc[ f>Ddca drsrjVJ Vjv dqvriaV h' debj ]@ dul wiw[ hpS ldal.e wiV
sg xpila Vhk ihg m dHh lpS w[ wWgi ug V[ Rpl } s,lS vHg dw aP. Whpa zjB[ sj l"sj
wi dihj ]G@ as Rpl s[ f+ojH[ dHh lv'w RpyjiS wis[ hV ^
vvvv
qp>cjRpS rjvj fiqh.l whjRpS rjvj@ u' rjvJ } u.ujv ba[ w[lJ sj t>cV wi dihj lg m
s'VJ sj qpwag rjla[ NeCj lg@ Rph wdh>sj lg dw uBJ rZjRpS Vjv qpwag dqvsg ]
a[ sPlij wdh>sj lg dw dli~qP>h qpVjRpS Vjv qpwag dqvsg ] m us'G dHhVJ sj NeCj bjfl
dry hg Vj dV,WdCbj a[ bjfSg~bjfSg e,v $a[ hg ds=C% ih[ aJ dwl[ V[ dwhj dw dHh
NeCj Whpa r,Dc[~r,Dc[ f>Ddca rg Vhk q[B lws[@ dHl vHg aplk wWgi ug s[ fjl ujRp u'
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (35) lv'w wWgi ug@ b>e 1365
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
b{l[ NeC[ dqBjRpS } lqi,o ba[ f+dl,Z hV@ dHhVJ s'VJ V[ bjfSj~bjfSj f,t wWgi ug
s[ w'v i,Ddtbj aJ wWgi ug V[ s'VJ } dHl lv'w dry spdWZj q[BS vHg lJNj Rpfs[L
ds,aj ^
vvvv
vw: BwvyN Awpxy Awp ¹ lµby kysW dy vq bIAwbwn, jµglW dy lµby rsqy ivc pwauxw
kry qy BwvyN Grir = Gr ¹ mufwie = muV Awvy ArQwq igRhsQI bx jwvy prµqU iek prmySr
nwl pRIqI kry qoN bZYr nw hI mukqI qy nw hI duibDw dUr huµdI hY [
vw: prmySr dy Bwxy ivc rihx vwly jIv dw ieh inscw huµdw hY ik prmySr ¹
BwvY = Bw¼dw hY ik ikhVy jIv dy ikqny lµby kys krny hn, auh auqny hI lµby kr idMdw
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1365 (36) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hY [ AigAwnI jIv prmySr dy BwvY = Bwxy qoN ault Bwv bymuK ho ky kysW ¹ Grih = rgV
rgV ky mufwie = munwauxw krdw hY, prµqU kys kudrqI dwq hox krky dubwrw Pyr au~gdy
rihMdy hn, ieh pRikirAw jIv dy Aw^rI suAwsW qk c`ldI rihMdI hY [ keI SµkwvwdI lok
ies slok ivc AwpxI KotI bu`DI nwl mrzI dy hI ArQ kr lYNdy hn ik BwvyN kysW ¹
lµby kr lvo BwvyN rgV ky munw lvo, jykr kbIr jI dw ieh kQn huµdw qW auh AwpxI
bwxI ivc AYsw nw ilKdy jYsw ik :
kbIr mnu mUMØifAw nhI kys muMfwey kWieÁ ]
jo ikCu kIAw so mn kIAw mUMfw mUMfu AjWie ] (AMg 1369)
auQwnkw : Bgq kbIr swihb jI sµswr ¹ mwieAw rUp kwlK dw Gr d`sdy hoey Aglw
slok kQn krdy hn [
vvvv
vvvv
nw koaU lY AwieE iehu Dnu nw koaU lY jwqu ]
rwvn hUµ qy AiDk Cq®piq iKn mih gey iblwq ]2] (AMg 1251)
vvvv
Bgq kbIr jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ieh mwns = mnu`Kw jnm dulµBu = durl`B,
kiTnqweI nwl pRwpq hox vwlw hY jo bwrY bwr = muV-muV pRwpq nh» hoie = huµdw ArQwq
jykr iek vwr mnu`Kw dyhI C`ut geI qW ieh zrUrI nh» ik CyqI hI dubwrw mn`uKw dyhI
iml jwvy [ jykr ibrqI eISvrwkwr hovy qW Swied iml vI sky, nh» qW ies dy ault
huµdw hY ik mnu`Kw dyhI iqAwgx mgroN ijho ijhI jIv dI pSU ibrqI huµdI hY, ausy pRkwr
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1366 (38) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
krmwnuswr pSU dyhI ivc vwsw huµdw hY ijQoN A`gy auh swrIAW jUnW BogxIAW pYNdIAW hn
jo aus dyhI Aqy mnu`Kw dyhI dy ivckwr pOVIAW dI inAwe» huµdIAW hn [ ies c`kr ivc
bhuq smW l`g jWdw hY mu`dqW pw ky Pyr ikqy mnu`Kw srIr l`Bdw hY [ kbIr jI aus l`Bx
¹ nw l`Bx dy qul kQn kr rhy hn ik¼ik ipClI ismrqI nh» rihMdI Bwv ieh Xwd
nh» rihMdw ik As» pihlI dyhI ivc sµklp krdy rhy sW ik Agly mnu`Kw jnm ivc Bjn
krWgy, so hux kr leIey [ icrW bwAd hor nv» dyhI pRwpq hoeI, iek qrHW krky nv» hI
izMdgI huµdI hY BwvyN ipCly kIqy krmW dy Pl krky hI hY pr pRqIq ieho huµdw hY ik As»
nvyN jµmy hW [
ArQwq jykr koeI Sµkw kry ik kbIr jI ny p`ØikAw Pl dvwry nw juVn dI g`l kIqI
hY jy koeI khy ik k`cw Pl tu`ØitAw hoieAw Pl dubwrw juV jWdw hY, au~qr : kbIr swihb
jI ny jo kyvl p`ky Pl dw hI pRmwx id`qw hY [ ieh aunHW dI dIrG id®StI dw kQn kIqw
hoieAw hY [ shI ies pRkwr hY kbIr jI ¹ pqw sI ik Awaux vwlw smW ivigAwnk Xu`g
dw hY, ijs ivc k`Øty hoey AMg QoVyH smyN dy ivc fwktr joV idAw krngy Aqy k`cy Pl
¹ twhxI nwl ausy ivigAwnk Fµg nwl joiVAw jw skdw hY, pr jdoN twhxI dw rs
su`k jwvy qW Pl p`k ky hyTW if`g pYNdw hY, auh muV ky twhxI nwl juV nh» skdw ]30]
auQwnkw : koeI pRymI Bgq kbIr jI pws aupdyS lYx leI AwieAw [ auh kbIr jI
dw Gr pu`Cdw hoieAw kbIr jI dy pws phuµicAw [ ausny kbIr jI ¹ pu`ØiCAw ik qus» kbIr
ho ? qdoN kbIr jI ny jo bcn kIqy, auh Awpxy syvkW ¹ d`sdy hn [
vvvv
hy BweI ! ausny sw¹ ikhw ik quhI = qUµ hI kbIr hYN ! As» bRhmwkwr id®StI duAwrw
A`goN ikhw qUµ cyqn dI AMs hox krky kbIru = v`fw hYN [ auh Pyr boilAw ik mYN qW qyro = qyrw
nwm hI kbIr suixAw hY [
Pyr As» pu`ØiCAw ik qyrw kwrj kI hY ? qd ausny ikhw ik mY¹ nwm rUpI rqn cwhIdw
hY, qdoN As» ikhw ik :
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (39) lv'w wWgi ug@ b>e 1366
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
rwm rqnu qb pweIAY; jau pihly qjih srIru ]31]
hy BweI ! rwm rUpI rqn qb = qdoN hI pweIAY = pweIdw hY, jau = jdoN qUµ pihlW
srIru = dyh AiBmwn ¹ qjih = iqAwgxw kryN ]31]
dUsrw ArQ
kbIrw, quhI kbIru qU; qyro nwau kbIru ]
hy pRØBU ! qUµ hI ip`Cy kbIrw = v`fw sI, qUµ hux kbIru = v`fw hYN A`gy ¹ vw: iqMnW kwlW
ivc qyrw nwm hI kbIru = v`fw hY [
rwm rqnu qb pweIAY; jau pihly qjih srIru ]31]
hy pRØBU ! qyrw rwm nwm rUpI rqn qdoN hI pweIdw hY, jdoN pihlW srIr dw AiBmwn
C`f dyeIey ]31]
auQwnkw : koeI ivSeI AwdmI iviSAW dI mihmw kr irhw sI ik ivSy bhuq Anµd
dwiek hn [ aus dI hwlq dyK ky Bgq kbIr jI Awpxy mn pRqI kQn krky aus¹ is`ØiKAw
dyNdy hoey ieh slok aucwrx krdy hn [
vvvv
vvvv
kbIr swihb jI dy ies ksv`tI ’qy Kry auqrn rUpI kQn qy pRmwx rUp krky BweI
lihxw jI Aqy pMjy ipAwirAW dI sIs dyx Aqy AMØimRqpwn krky nvW jIvn pRwpq krn
dI ivsqwr sihq swKI ieiqhws ivcoN lweI jw skdI hY [ dUsrw sRI goieMdvwl swihb
ivc BweI mwxk cµd jo baulI ivc fu`b igAw sI, ausdI swKI ieiqhws iv`coN ies pMgqI
’qy lw ky ivsqwr sihq ivAwiKAw leI pRmwx id`qy jw skdy hn [
auQwnkw : koeI ivkwrI AwdmI suµdr ic`Øty bsqr pihx ky Aqy mu`K ivc pwnW dw
bIVw Kw ky Qu`k su`tdw hoieAw eyDr auDr GuMm irhw sI, aus¹ BgqI mwrg ’qy ilAwaux
leI Aqy ieho ijhy kµm krn vwly sm`ucy mnu`KW ¹ kbIr jI ieh slok aucwrx krky aupdyS
dyNdy hn [
vvvv
vvvv
dUsrw ArQ
kbIr, byVw jrjrw; PUty CyNk hjwr ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ieh srIr rUpI byVw = jhwz purwxw
hY ijs ivc iviSAW, rogW rUpI hzwrW Cyk Pu`t pey hn vw: romW, doSW rUpI hzwrW Cyk
hn [
hrUey hrUey iqir gey; fUby ijn isr Bwr ]35]
jo purK hOly hOly Bwv pwpW, guxW dy AiBmwn rUpI boJ qoN rihq hn, auh sµswr-smuMdr
qoN qr gey hn Aqy ijnHW dy isr au~pr inMØidAw, pwpW dw Bwr cu`ØikAw hoieAw hY auh sµswr-
smuMdr ivc hI f`ub jWdy hn ]35]
auQwnkw : iksy murdy ¹ sVdw dyK ky Bgq kbIr jI srIr dy AMqkwl dw hvwlw
d`sdy hoey ieh slok aucwrx krdy hn [
vvvv
ik qyrI nwm dI AvsQw au~cI hox krky qY¹ prmwqmw ny ieh kOqk idKwieAw hY [ ieh
klZIAW vYrwg, auprwmqw dIAW sn, sskwr dy smyN sB dy mn vYrwg dy sihq hox krky
prmwqmw ny qY¹ vYrwg dw cmqkwr idKwieAw hY [ jo vYrwg dI mhwnqw qY¹ klZIAW
rUp ivc idKI sI, audoN sB dy mnW ivc auprwmqw sI, auh hOlI hOlI imt geI [ pr myrI
AvsQw hr smyN auho ijhI hI rihMdI hY, ijs krky myrI klZI qY¹ imtI nh» id`sI [ ieho
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1366 (42) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ijhIAW g`lW lokW ¹ d`sx vwlIAW nh» huµdIAW, ijqnw gupq r`ØKo, auqnI AvsQw hor
au~cI ho jWdI hY, ies krky ies g`l ¹ gupq hI r`KIN [ ies pRkwr kbIr jI sdw hI sµswr
v`loN auprwm AvsQw dy ivc iesiQq rihMdy sn [
dUsrI swKI—bwbw bu`Fw jI dy sskwr dI : eysy hI pRkwr dI swKI is`K jgq
AMdr sRI gurU hirgoibMd swihb jI dy jIvn ivc vI imldI hY, ijs smyN 14 m`Gr, 1688
ib¸mI sµmq ¹ bRhm igAwnI, SWq Awqmw bwbw bu`Fw jI s`p dI kuµj vWg dyh ¹ iqAwg
ky Akwl purK dy crnW ivc jw ibrwjy sn, aus vyly siqgurW ny bwbw bu`Fw jI dI AMØiqm
ikirAw dI rIqI Awp inBweI sI [ sRI gurU hirgoibMd swihb jI bwbw jI dI icKw Awp
icx rhy sn [ aus vyly bwbw bu`Fw jI dy sp`uqr BweI Bwnw jI ¹ siqgurW dI ikrpw id®StI
krky sB dy isrW au~pr klZIAW l`gIAW pRqIq hoeIAW [ ieh kOqk dyK ky BweI Bwnw
jI bhuq hYrwn hoey [ jdoN sskwr hox qoN bwAd lok muVn l`gy qW hOlI-hOlI sB dIAW
klZIAW imtdIAW geIAW, kyvl siqgurW dy sIs au~pr klZI ij¼ dI iq¼ ausy qrHW
pRqIq hoeI [ BweI Bwnw jI ny siqgurW ¹ pu`ØiCAw ik hy siqgurU jI ! jdoN bwbw jI dw
sskwr ho irhw sI, qdoN sskwr ’qy Awey sB lokW dy isrW au~pr klZIAW l`gIAW hoeIAW
mY¹ ids rhIAW sn, pr jdoN sskwr ho igAw sI qy lok GrW ¹ vwps muVn l`gy sn,
qdoN sB dIAW klZIAW Alop ho geIAW qy kyvl Awp jI dy sIs au~pr hI auh klZI
l`gI hoeI mY¹ pRqIq hoeI hY [ Awp jI dy sIs au~pr auh klZI ausy qrHW hI SoB rhI hY,
ieh kI kwrn hY ? qdoN siqgurW ny ikhw hy BweI Bwnw jI ! quhwfy au~pr krqwr dI bhuq
ikrpw hoeI hY, ieh klZI vYrwg dI inSwnI hY, ijs smyN bwbw jI dw sskwr ho irhw
sI, aus smyN sB ¹ AwpxI mOq cyqy Aw rhI sI ik iek idn As» vI eyQoN qur jwxw hY,
qW qY¹ sB dy isr au~pr vYrwg dI klZI l`gI ids rhI sI [ pr swfy AMdr auh vYrwg
sdw hI iek-rs bixAw rihMdw hY, ies leI qY¹ swfy sIs au~pr vYrwg dI klZI pRqIq
ho rhI hY [ ieh klZI qyry vrgy AvsQw vwly is`K ¹ hI ids skdI hY [ ies leI ies
g`l ¹ gupq hI r`Kxw, AYvyN lokW ivc pRgt nh» krnw [
RpojVwj ^ dHl lv'w dry rg fdhv[ lv'w Vjv dqvsj hg f+wiS q[vs[ h'H[ s[h
h.eaj sg Vdriag vHg dHh lv'w RpyjiS wis[ hV m
kbIr, grbu n kIjIAY; cwm lpyty hwf ]
Fea wWgi ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) dHl ligi sj eiWp = h.wji Vj
wgugb{ = wigH[@ dwMdw dHl ligi s[ b>si hjc = h,c hg hV u' Wjhi'G yjq = y.q Vjv
vf[B[ h'H[ hV m
vvvv
vvvv
vvvv
idh>Ds[ hV ba[ Aa=J s[ ai = h[nJ idh>Ds[ hV@ a[ = Rph rg xpdV = fpVj ZiVg = Ziag dry
hg ejc = s,DW[ uJs[ hV Fjr u' lC w[ lpbjh h' uJs[ hV@ Rph rg dq,Bg dry ipv uJs[
hV ba[ wWiJ dryv[ rg Ziag b>si hg e,Dc[ idh>Ds[ hV mm37mm
vvvv
jo bhuq cµcl suBwA vwlI Aqy pYisAW, iviSAW dy bdly Awpxy ijsm ¹ vycx vwlI sI [
jYsw ik :
ijau qnu ibDvw pr kau dyeI ] (gauVI m: 1, AMg 226)
qhjaqj s[ dyhi[ $a[ i,Wg VPi h'S wiw[ RphVJ sj dyhij r,cg Rpqi dry rg sqwJ
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1366 (44) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qjisj lg@ dy,Bj sp,Z riej sjhCj qhjaqj s[ dyhi[ } h'i rg lp.si WSj dihj lg m dHl
r[lrj V[ qhjaqj } A[CV rjla[ ba[ dHw dVijsi Fdibj WyV hi i'; hg wdhSj LpiP
wi ds,aj m r[lrj w'v dHw dy,DB[ i.e sj wp,aj lg aJ dHl qhjaqj } r[t w[ r[lrj q;jw
Vjv fp,DdAbj wi[ dw qhjaqj ug ) aplk s,Dl' dw q[i[ wp,Da[ sg fPA s[ rjv y.e[ hV dw aphjc[
sjhC[ s[ rjv y.e[ hV m aJ qhjaqj ug dHh wdh w[ v.z ujdHbj wiV dw h[ WgWg ) dHl
sj RpKai blk lqJ bjRpS $a[ s[rJe[ m bu[ lqJ Vhk ] m bj?i Rph lqJ qhjaqj s[ ligi
$a[ bj debj u' hi dHw $a[ hg bjRpSj ] Fjr ligi s[ dq+DaP h'S sj lqJ V[C[ bjdHbj
s[t w[ da=wjv siLg qhJfpitJ V[ bjfS[ lji[ dLL dHw,Dn[ wga[ m qVp,tj ligi } lxv wiV
vHg ljig d;>seg bjfSj FuV dlqiV iPf wqjdHbj h'dHbj auiWj s,l w[ wdhS v,De[
dw blk hpS W{wp.n } y,Dv[ hJ m as Whpa lji[ v'w rg dHw,Dn[ h' eH[ m RpV%J dr,Dy'G dfbji
rjv[ LiZjvPbJ V[ dwhj dw lj} wg hpwq ] ( aJ qhjaqj ug V[ dwhj dw Vei s[ Wjhi
idh>sg xvjSg r[lrj } Wpvj w[ dvbjRp m as w,Dy[ qV rjv[ LiZjvP c'v eH[ dw s[t' ) qhjaqj
ug sg lpiag b>a r[v[ dwZi } uj ihg ] m fi duhC[ fPiV LiZjrjV lV@ Rph wdhS v,De[
dw dHl e,v dry qhjaqj ug sj w'Hg ePC% ih,l Apdfbj h'dHbj ]@ u' r[lrj s[ bjRpS
$a[ hg tp,Dv%[ej m LiZjvP uj w[ r[lrj } Wpvj dvbjH[@ Rpl r[v[ bjMsg h'Hg r[lrj V[ rg
l'dybj dw duhCj qhjaqj q[i[ A[dCbJ rg ws[ b,tJ RpaJh yp,w w[ q[i[ dyhi[ r,v Vhk s[tsj
lg@ b,u Rpl V[ q{} bjf WpvjdHbj ]@ dul a'G v,esj ] dw Wjwg s[ fpitJ rJe qhjaqj
rg q[i[ bZgV h' ujr[ej@ us'G c[i[ dry uj w[ QqegV qjh"v s[dtbj aJ ]ijV h' eHg m
wpN LiZjvP W{n[ h'H[ dfbji dry i' ih[ lV a[ dHw r,Dc[ duh[ dlihjS[ s[ bjli[ qhjaqj
ug rg W{n[ h'H[ lV m qhjaqj V[ r[lrj } bjMdsbJ r[dtbj aJ wdhS v,De[ dw h[ fp,aig )
aP. q{} hi i'; dHw lrjv fp,Asg lg@ Rpl s[ RpKai sj Fji q{G f+v'w } Vjv v{ w[ Vhk
ujSj yjhp.sj m duo[ q{G l.lji s[ h'iVJ v'wJ sj dhljW~dwajW wi yp,Ddwbj hJ@ Rpo[ a[i[ lrjv
sj rg RpKai s[Sj yjhp.sj hJ@ aP. hi i'; ljc[ w'v'G fp,Asg lg dw q[i[ wp,Da[ sg fPA s[ rjv
y.e[ hV uJ a[ig sjhCg s[ rjv y.e[ hV m dHh wdh w[ qhjaqj V[ bjfSj sjhCj xdCbj
a[ RpKfi bjfSj h,o x[i w[ r[lrj } wdhS v,De[ dw fp,aig ) a[i[ wp,Da[ sg fPA Vjv'G q[ij
sjhCj h;ji epSj y.ej ]@ Wvdw qVp,tJ s[ sjhdCbJ Vjv'G rg q[ij sjhCj Whpa y.ej ba[
fdr,ai ] m dur[G dw epiP ljdhW ug V[ rg dvdtbj ] m u{lj dw ^
sy dwVIAW scIAw ij gur crnI lgµin ] (AMg 1419)
as Rph r[lrj s[ qV dr,Dy'G lji[ Fjr dHw dAV dry hg aWsgv h' eH[ m Whpa ]ijV
h' w[ s' e,vJ W'vg m dHw aJ dHh e,v whg dw qhjaqj ug ) aplk q{} fp,aig dwhj ]@ q{}
vvvv
vvvv
aJ duV%J qJ~Wjf V[ uVq ds,aj@ Rph rg q{} fp,aig wdhS a'G l.w'y wis[ hV dwMdw q[i[
wiq hg b{l[ F{C[ hV@ dHw aJ aplk dHh s,Dl' dw aplk l.lji sg b{lg dV>sa b"ia } fp,aig
dwM wdh ds,aj ba[ sPlig e,v dHh dw q[ig e,v sj dHaVj A'Bj duhj RpKai hg lg@ x[i
aplk dHh RpKai fdhvJ hg dwM Vhk s[ ds,aj aJ qhjaqj ug V[ s'VJ e,vJ sj RpKai ds>DdsbJ
dwhj dw a[i[ F{C[ wiq a[i[ bjfS[ vHg h'Se[@ RpV%J Vjv q[ij w'Hg v{S~s[S Vhk ]@ ljZP
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (45) lv'w wWgi ug@ b>e 1366
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Ziq dry lF b"iaJ qjrJ@ F{SJ a[ ZgbJ s[ iPf dry hg s[tgbJ uJsgbJ hV@ u{lj
dw ^
s[dt fijHgbJ y.egbJ qjrJ F{SJ ZgbJ ujS{ m \FjHg episjl ug@ rji 29@ fRpCg 11)
ba[ sPlig e,v dw a[i[ wp,Da[ sg fPA rjv[ f+LV sj RpKai q{G fdhvJ s[ hg Vhk lwsj lg
dwMdw q[ig ugrV sg W[Cg bu[ l.lji iPfg~lqp>s= $y y,v ihg lg a[ dwl[ dwVji[ Vhk v,eg
lg m dHl vHg Fi'lj Vhk lg dw ws'G w'Hg ugrV dry sjhCg } wv.w vjRpS rjvj wiq
h' uJsj m fi hpS q[i[ ugrV sg W[Cg dwVji[ v,e yp,wg ]@ hpS w'Hg l.lj Vhk dwMdw wpN
lpbjl hg Wjwg idh>Ds[ hV@ Rph rg aphjc[ lF s[ ljhqS[ hg q{G bjfS[ ligi dr,Dy'G dabje
s[S[ hV a[ f+v'w eqV wi ujSj ] m hpS dwl[ drwji sg w'Hg ep.ujdHL Vhk@ hpS q{G dVly[
Vjv wdh lwsj hJ dw q{G bjfSj uVq l.rji w[ siejh } y,Ddvbj hJ m u{lj dw ^
epiqpdt uVqp lrjdi sieh ydvbj m \FjHg episjl@ rji 19@ fRpCg 14|
dHl vHg q{G bjfSj wv.wJ a'G dWVJ RpD,uvj qP>h v{ w[ siejh } uj dihj hJ m dHh
hpS q{G dVly[ Vjv dwhj ]@ dVLwv.w a[ dVLfjf h' w[ q{G bjfSg fdr,ai sjhCg v{ w[
f+v'w } y,Ddvbj hJ ba[ h'i Whpa lji[ l.egbJ } l.lji~lqp>s= dry cp,WS a'G Wyj w[ y,Ddvbj
hJ@ u{lj dw ^
ijnI nwmu iDAwieAw gey mskiq Gwil ] (AMg 8)
Rpl r[v[ r[lrj s[ Fje uje[@ f>ujh `glsg aJ fp,aig v`; wdhS a'G hg dHl s[ q>Ds[
wiq dqB eH[ lV a[ x[i b>avj Rpfs[L lpS w[ Rpl s[ lji[ qjC[ wiq dqB eH[ a[ dHl
V[ W[Vag wi w[ Rpfs[L sg ujyVj wgag@ as fiRpfwjig l.aJ V[ r[lrj } rg Rpfs[L
s[ w[ ajiVj wgaj m
sPlig ljtg_dHw iljdHSg qhjaqj sg ^ dHw qhJfpit u' iljdHS drdsbj rg
ujSs[ lV@ RpV%J V[ dHw fpijaV drdsbj r{dsw s[ bVplji dHw fji[ sj dW,v dabji wgaj@
Fjr fjij qji w[ dW,v s[ t'v dry Fdibj h'dHbj lg m dHw h'i dWiwa l.a bjdHbj@ dul
} bjfS[ dabje sj Whpa zpq>c lg fi x[i rg dabjeg qhjaqj ujS w[ iljdHSg qhjaqj
V[ Rpl } dHw dW,v s[S vHg l'dybj ba[ dwhj dw q[i[ w'v dHw r,cqp,vg rlaP ]@ u[wi q{G
dwl[ drLHg fpit } dHh rlaP s[ ds,ag aJ Rph dHl Vjv drL[ F'e w[ bjfSg a[ h'i sg d;>seg
WiWjs wi[ej m dHl vHg ljZ fiRpfwjig hp.sj ]@ aP. dHl Vjv dwl[ sj Fvj wi vHg aJ
b,De'G Rph h.wji Vjv W'dvbj dw q{G dHh dWv wg dli dry qjiVj ]@ q{G aJ dabjeg fpit
hJ m h[ ljZj ) aP. dHh dwl[ h'i } uj w[ s[ s[rk m aJ iljdHSg l.a duo[ r{dsw drdsbj sj
vvvv
vvvv
ujSP lg@ Rpo[ da=wjv siLg rg lg m Rpl V[ dabjeg l.a } dwhj dw q{G aJ a[ij Fvj wisj
lg@ fi bjRpS rjv[ lq[G dry a{} Vhk faj dw a[ij wg hjv h'r[ej m d;>seg s[ b?gi dry
aP. u,pagbJ WSjRpS rjv[ q'yg sj w.q wdibj wi[Gej ba[ a[ij W{ije dabje lF wpN bdFqjV
V[ i'C% s[Sj ]@ idh>sg d;>seg dry dHl ai%J bjfS[ dabje s[ h.wji rjv[ WyV Vhk W'vS[
yjhgs[ m dHh wdh w[ l.a aJ b,De[ drsj h' eH[ m as b{lj FjSj ridabj dw dHh dabjeg
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1366 (46) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
whjRpS rjvj qhjaqj drdLbJ s[ bZgV h' w[ dHw QigW fdirji dry q'ygbJ sg vCwg
w,T w[ v{ debj@ Rpl Vjv l.W.Z wiw[ drLj F'eS sj dHh xv h'dHbj dw dHw aJ v'wJ dry
bfqjV h' debj a[ sPlij W,Dy[ f{sj h' eH[@ RpV%J } trjRpS vHg x[i dHh q'yg sj w.q wiV
v,ej a[ Vjv aJ Wga[ lq[G sg h'Hg rjiaj } Ijs wi w[ i'dHbj wi[ dw q{G fPiV qhJfpitJ
b,De[ h.wji sj WyV W'dvbj lg m u[ RpV%J sg W?dLL dW,v q[i[ fjl hp.sj aJ b,u q{} up,agbJ
e.TS sj w.q Vj wiVj f{Gsj m x[i h'i v'wJ } rg dwhj wi[ dw idh>sg d;>seg dry h.wji
rjv[ WyV Vhk wdhS[ yjhgs[ dwMdw faj Vhk wg h' ujr[ej m
vvvv
u{l[ zdi vje{ bjde ujde wPbj t'dsY yj] wjiup V dldZ h'dH i'dH fApajHgb{ m
u{l[ aRp l.e+jq lq{ lgdtY yj] Wgi dWdsbj@ bdVoj Rpsq u{a fsrg V fjHgb{ m
u{l[ dVdl l'ra l.ejag ydv ujda fjA[@ F'i FH[ Fji WJdZ yv[ wa ujHgb{ m
a{l[ qjdHbj Z.Z b>Z brdZ dWhjdH ujdH@ b>a wjv w{l[ hdi Vjq dvr vjHgb{ m
\FjHg episjl ug@ wdW,a 495|
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (47) lv'w wWgi ug@ b>e 1366
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kbIr, AYsw koeI n jnimE; ApnY Gir lwvY Awig ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) b{lj = bduhj w'Hg rg Vhk
uVdqY = u.dqbj Fjr w'Hg drivj hg ] u' bfV{ = bjf s[ s[h bdFqjV iPfg zi }
bjde = b,e vjr{ = vjMsj ] rj^ u' bjfS[ ligi iPfg zi dry W+hq ds=LBg iPfg b,e
vjMsj@ f+u:dva wisj ] m
vvvv
vvvv
Rpl } W+hq drdsbj iPfg vCwg s[ s[rJe[ m w'Hg ] u' lj} bjfSg Wp,Z iPfg vCwg r[ySj
wi[@ blk Rpl } bf+'t debjV iPfg vCwj s[ s[rJe[ m
swJw krY kbIr isau; hir sµig bnju kryie ]43]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw u' rg ljc[ Vjv dHl ai%J epSJ sg lJN
wi[ej@ Rph fiqjaqj s[ Vjv qpwag@ bF[saj iPfg WVup = l"s[ sg ?igssjig wi
vr[ej mm43mm
RpojVwj ^ w'Hg qVp,t Fea wWgi ug s[ fjl F'eJ sg qdhqj wisj lg@ Rpl s[ f+ojH[
dHh lv'w RpyjiS wis[ hV m
vvvv
vvvv
Bgiq n Cwfau rwm kI; BwvY inMdau logu ]45]
fi dHhVJ sg e,v lpS w[ dHh dVly[ wgaj ] dw fiqjaqj sg Feag lF a'G r,cg
]@ dHl vHg q{G ijq = fiqjaqj wg = sg Feda = Feag Vhk AjcRp = A,c lwsj@
Fjr{ = yjh[ q{} spVgbJ s[ v'ep = v'w dV>sRp = dV>sg ujS@ Fjr w'Hg q{} bVfC% wh[ uJ
u'eg Vj WSV wiw[ dV>sg ujr[ dw u'e ZjiV Vhk wgaj@ fi dHhVJ lF Vjv'G l+[LB fiqjaqj
sg Feag hg ] mm45mm
vvvv
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw dHh s[h iPfg dt>oj = e'sCg udv = lC w[
w'dHvj = w'v[ sj iPf FHg = h' eHg rj^ \dt>®oj| dt> = bwjL@ oj = df+org@ udv = fjSg@
w'dHvj Fjr beVg ba[ hrj@ dHV%J f>uJ a,aJ sj idya ligi VjL h' debj ba[ dli@ slq
spbji iPfg tjfip = t,fi u' qxPB = xp,BS a'G idha q>DdVbj lg@ Rph rg xPB = xp,B@ Bp,B debj m
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1366~1367 (50) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
jogI bpuVw KyilE; Awsin rhI ibBUiq ]48]
ugrjaqj iPfg WfpCj = dryjij u'eg dHl ligi dry t[dvY = t[c w[ yvj debj ba[
Rpl s[ bjlS Rpfi dWFPda = lpbjh ihg = idh eHg@ Fjr ligi lpbjh sg T[ig h' debj
borj bjlS Fjr lqjZg rg idh eHg ba[ dWFPda = qjdHbj rg s,Wg h'Hg Rpo[ hg idh
eHg rj^ dWFPag sg bjlj Vdria h'S a'G idh eHg mm48mm
RpojVwj ^ dHw rji Fea wWgi ljdhW ug sdibj s[ dwVji[ eH[ m Rpo[ dwVji[ Rpfi
o'C%[ duh[ fjSg dry Ngri ujv fj w[ q,AgbJ xC ih[ lV@ RpV%J r,v s[t w[ Fea wWgi
ug dHh r{ijeqHg lv'w RpyjiS wis[ hV m
‰AMg 1367Œ
kbIr, QorY jil mwCulI; JIvir myilE jwlu ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw H[o[ o'i{ = o'C%[ duh[ udv = fjSg dry
qjApvg = q,AgbJ hV ba[ NgriJ V[ ujv q[dvY = q[v dvbj ]@ Fjr fjRpSj wgaj ] m
dUsrw ArQ
kbIr, QorY jil mwCulI; JIvir myilE jwlu ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ ugr iPfg q,Ag ) dHl bdr,Ddsbj@
s[rg~s[rdabJ sg RpfjLVj iPfg A,fCg dry lpt iPfg fjSg o'C%j ]@ H[o[ wjv iPfg Ngri
V[ bjfSj q"a iPfg ujv q[dvbj@ fjdHbj h'dHbj ] m
ieh toGnY n CUtsih; iPir kir smuMdu sm@wil ]49]
dHh s[rg~s[rdabJ sg RpfjLVj iPfg B'zV{ = B'F[ s[ fjSg dry aP. q"a iPfg ujv a'G
Ap,B Vhk lwsg m dHl vHg aP. dHhVJ sg RpfjLVj@ l.lji r,Dv'G qpC wiw[ W+hq iPfg lqp>si
} l.FjvSj wi mm49mm
vvvv
A'cgb{ = A,cSj wigH[@ uRp = u[wi Rph bda = bdab>a tji' = tjij rg h'dH = h'r[ m
vvvv
dUsrw ArQ
kbIr, smuMdu n CofIAY; jau Aiq Kwro hoie ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) Rph W+hq iPfg lqp>s= } dabjeSj
Vj wigH[@ u[wi Rph bdab>a tjij rg h'r[@ Fjr Rpl sg Feag@ uf af wiVj bvPSg
dlvj s[ y,BS rJe wdnV rg h'r[ rj^ Fjr[G Rpl dry bjfSj FjSj qVjRpS@ bjfSg i;j
dry yvjRpS iPf bdab>a tjijfpSj rg h'r[ m
poKir poKir FUFqy; Blo n kihhY koie ]50]
dwMdw Rpl fiqjaqj iPfg lqp>si a'G dWVJ s[rg~s[rdabJ sg RpfjLVj iPf
A,fCgbJ~A,fCgbJ } FjvdsbJ w'Hg rg a,aW[aj y.ej debjVrjV Vhk wh[ej mm50mm
b,De[ lv'w dry dVepi[ drbwagbJ sj woV wis[ hV dw RphVJ sg hjva wg ] m
vvvv
Ehu inq sunY hir nwm jsu; auh pwp ibswhn jwie ]52]
dwMdw Rph qhjaqj sg wp,ag dVa = dVajf+ag Rpo[ hdi = fiqjaqj sj Vjq ba[
ulp = wgiaV lpV{ = lpSsg ]@ fi Rph ljwa sg qJ fjfJ } hg dWljhV = ?igsS
ujdH = uJsg ] mm52mm
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1367 (52) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ljtg_Wjvqgw s[ fdhv[ ugrV sg ^ dur[G Wjvqgw sg qjaj V[ Rpl } fjf wiq
wiV sg hg f+[iVj ds,ag lg@ Wjvqgw u.ev s[ ila[ dry bjMs[~uJs[ qpljd`i } ujV'G
qji w[ Rpl } vp,B v{Gsj lg m dHw dsV dHw Whpa hg lp.si V"urjV ijhg dqdvbj m dHl
V[ Rpl ijhg } ujV'G qji ds,aj@ us'G Rpl ijhg sj ljqjV xi'dvbj aJ Rpl fjl'G s' f{l[
sgbJ w"cJ dqvgbJ m dHh Whpa Rpsjl h'dHbj ba[ zi bj w[ Wlai v{ w[ q>Du[ RpKfi v.qj
f{ debj m qJ V[ bj w[ fp,DdAbj dw fp,ai wg wjiV ] ( as'G Rpl V[ dwhj dw qJ b,u q{G
dHw Whpa hg lp.si V"urjV vCw[ sj ?PV wi ds,aj ] fi Rpl fjl'G s' f{l[ sgbJ w"cgbJ
hg dqvgbJ hV m dHl s[ qV dry sdHbj bj eHg dw dHl vHg q{G b,u a'G Wjbs dwl[
sj ?PV Vhk wiVj m as'G qJ V[ dwhj dw aP. w"cgbJ q{} s[Sj wi m Rph w"cgbJ v{ w[ W;ji'G
q,AgbJ sj fP>e ?igs dvbjHg ba[ Wjvqgw } wdhS v,eg dw aP. dHw qVp,t sj ?PV wi
w[ bjfS[ bjf } fjfg q>Vg uJsj ]G bjh s[t ) dHw qVp,t V[ s' f{l[ sgbJ w"cgbJ Wsv[
dwaVj fjf wgaj ]@ a[ij fjf aJ wpN rg Vhk ] m dHh lpS w[ Wjvqgw fjf wiV vHg
x[i dabji h' debj m lqJ fj w[ dHl } ditg dqv[ lV@ duV%J a'G Rpfs[L v{ w[ dHh ZjCrg
a'G Wsv w[ Whpa RpKy~w'Bg sj ditg WdSbj lg m dHl f+wji qJ s[ t'B[ lpFjb wiw[ Wjvqgw
s[ qV dry bjHg sdHbj x[i Wsv eHg lg m dHh' duhgbJ b"iaJ } hg wWgi ug WpigbJ
bjt ih[ hV m
RpojVwj ^ dwl[ hdibjvg rjv[ avjb RpKfi dHw wq;'i duh[ dhiV } yisj s[t
w[ wWgi ug Wjhu a[ b>a=gr s'r[G Fjr f+eB wis[ h'H[ dHh lv'w RpyjiS wis[ hV m
dUsrw ArQ
kbIr, hrnw dUblw; iehu hrIAwrw qwlu ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw dHh ugr iPfg dhiV LpF wiqJ a'G hgS
vvvv
vvvv
h'S wiw[ wq;'i h' dihj ] ba[ dHh l.lji iPfg avjb sj dwVjij drdLbJ iPfg zjh Vjv
hij~Fij h' dihj ] m
lwK AhyrI eyku jIau; kyqw bµcau kwlu ]53]
dHw ugr dHw,vj ] ba[ v,tJ hg wjq~*'Z bjds fjf dLwjig sg dVbjHk a,w ih[
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (53) lv'w wWgi ug@ b>e 1367
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hV m x[i w[aj = dwaVj wp wjvp = lqJ dHh ugr W.yRp = Wy lwsj ] rj^ dwaVj wp lqJ
bjfS[ bjf } Wyjr[ej@ b>a } dHV%J V[ W.yRp = n,e hg v{Sj ] mm53mm u{lj dw ^
Fgq l{V u{l[ Wvg Wvwji wJf eH[@ lpZ WpZ eHg s[t wjv dW*jv w' m
Vjdsi@ dlw.s= b"i sjij bwWi Ljdh@ yv[ hjo ?jvg aIje qjv dHwWjv w' m
dW*q sa u{l[ dVbJwjig Rpfwjig@ rhp Fg V dVwjv ljw[ bjdH fjl wjv w' m
#Ziq sjl$ ufg afg ditg qpVg dlZ ljZP@ wjhP. w' V A'C[ tjH[ urjV dW+Z Wjv w' m
\bV.s li'ri e+.o sj 94rJ A.s|
Wvg wjv FerjV bfjij m F,tda ] lei' l.ljij m
lpi W+hqjdsw a[ ]G u[a[ m f>Ve qjVr sjVr w[a[ m
bfi lqio liW dWdZ u'RP m dah w[ bje{ ApB{ V w'RP m
duRp sjV[ w' yjWda yjwg m daRpG V Wy{ wp bejig rJwg m
\l+g epi VjVw f+wjL@ Rpa=jiZ dZbjdH 19|
RpojVwj ^ dHw e.ej RpfjLw W{ijeg ljZP dul } Vjq Vjv'G e.ej s[ fjSg $a[ d;bjsj
drLrjl lg a[ u' e.ej s[ dwVji[ hg bjfSg wpBgbj WSj w[ v'wJ } w[rv e.ej s[ dHLVjV
Vjv hg qpwag s,lsj lg@ Rpl sg dHl Qvag } lpZjiV vHg Vjq sg qdhqj lF agioJ
a'G bdZw siljRpS vHg dHh lv'w RpyjiS wis[ hV m
ibnu hir Bgiq n mukiq hoie; ieau kih rmy kbIr ]54]
fi RpV%J sg hdi = fiqjaqj sg Feda = Feag a'G dWVp = WQ{i qpwda = qpwag Vhk
h' lwsg m Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw dHM dHl f+wji wdh = bjt w[ blk
Feag dry iq[ = iq ih[ hJ rj^ dHM bjt w[ blk RpKo'G iq[ = yv[ eH[ dw dwa[ W+jhqSJ
s[ Vjv dra.cjrjs yiyj Vj wiVg f{ ujr[ rj^ dHl f+wji woV wiw[ wWgi = r,Dc[ r,Dc[
l.a uV fiqjaqj s[ dlqiV dry iq[ = dqv ih[ hV mm54mm
b,De[ Vjq Vjv fdr,a= h'H[ qV sg hjva woV wis[ hV m
vvvv
vvvv
vvvv
pwCY lwgo hir iPrY, khq kbIr kbIr ]55]
dHl wiw[ hdi = fiqjaqj bjf ljc[ f+[q } r[t w[ ljc[ fjA{ = df,DA[ vje' = v,ej
dxi{ = dxisj ] ba[ wWgi wWgi wha = bjtsj h'dHbj bjrj;J qjisj ] dw wpN q>e v{
rj^ hig bjfS[ uVJ s[ df,DA[ v,Ddebj dxisj ] ba[ uV Rpl } bjts[ hV dw aplk
wWgi = r,Dc[ h' mm55mm
bilhwrI ieh pRIiq kau; ijh jwiq brnu kulu jwie ]57]
blk dHl f+gda = f+gag wRp = s[ RpKfi'G Fjr vjv i.e a'G Wdvhjig = wpiWjV uJs[ hJ@
duh = dul wiw[ hvsg sg dfv,aSaj iPfg ujag WiV ba[ yPV[ sg wpv iPfg RpKuv i.e
ydvbj uJsj ] mm57mm
dUsrw ArQ
kbIr, hrdI pIArI; cUµnW aUjl Bwie ]
Fea wWgi ug woV wis[ hV dw fiq[Li sg dldtbjaaj a'G dWVJ hvsg sg dVbjHk
udebjlP s[ b>si bdr,Ddsbj s[ f+ajf wiw[ bvf,eaj sj fgv,aSfpSj ] ba[ yPV[ s[ i.e
sg dVbjHk HgLi b>si liW,eaj wiw[ RpKuvfpSj ] m
rwm snyhI qau imlY; donau brn gvwie ]56]
vvvv
vvvv
lV[hg = dfbjij ijq = fiqjaqj aRp = as'G hg dqv lwsj ] u[wi s'r[G HgLi s[ b>si'G
liW,eaj rjvj ba[ ugr s[ b>si'G bvf,eaj rjvj i.e erj s[HgH[ borj epiP sg RpKyg
wpv ba[ dl,t sj Vgr[GfpS[ s[ u' drawi[ hV m u[wi dHV%J s'rJ i.eJ } erj s[HgH[ aJ dfbjij
f+DFP dqvsj ] m Rpfi'wa f+l.e b,De[ h'i lf,LB wis[ hV m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (55) lv'w wWgi ug@ b>e 1367
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kbIr, hrdI pIrqnu hrY; cUn ichnu n rhwie ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw hvsg sg dVbjHk udebjlP s[ b>si'G
bvf,eaj iPfg fgv,aS hi{ = VjL h' ujr[ ba[ yPV[ sg dVbjHk HgLi sg liW,eaj sj w'Hg
dy>V% Vj ih[ m
bilhwrI ieh pRIiq kau; ijh jwiq brnu kulu jwie ]57]
q{G dHh f+gag s[ RpKfi'G Wdvhji uJsj hJ@ dul f+gag wiw[ ujda = ujag riV ba[
wpv sj bdFqjV ydvbj uJsj ] m
borj dHw dHh rg Fjr dvbj uJsj ]@ dHl dry udebjlP s[ Rph b"epS woV wga[
hV u' fiqjaqj sg f+jfag s[ f+daW.Zw hV m fdhv[ hvsg a'G Fjr dl,t s[ qV sg l.l[
dWiag ]@ dul wiw[ Rpl } epiP dry s:{t ds=LBg idh>sg ] ba[ yPV[ a'G Fjr bjfS[ epSJ
sg rdcbjHg sj ] m us'G aw dHh s'r[G udebjlP s[ b>si r,ls[ hV as'G aw fiqjaqj
sg f+jfag wdnV ] m us'G dHh s'r[G sPi h' ujS as'G ujag WiV ba[ wpv sj bdFqjV sPi
h' uJsj ] m bdFqjV idha h' w[ u' f+DFP Vjv f+gag wiVg ]@ Rpl f+ga vHg dqvjf sPi
Vhk ] m Fea wWgi ug woV wis[ hV dw blk dHl f+gag a'G Wdvhji uJs[ hJ mm57mm
RpojVwj ^ dwl[ drbwag V[ qpwa h'H[ fpitJ WjWa wWgi ug a'G fp,DdAbj dw qpwag
s[ sirj;[ dr,Dy'G qpwa fpit dwr[G v.z eH[ hV@ dwMdw Rph Whpa FgCj sirj;j lpdSbj
] m dHh lpS w[ wWgi ug V[ dHh lv'w RpyjiS wgaj m
vvvv
fPiV W+hq l+'a=g@ W+hq V[Lng ldaepiP dqv{ = dqv fr[1 ba[ Rph apnj = f+l.V h' w[ b>Ddq+a
Vjq@ Feag@ W+hq drdsbj sg fljRp = W?dLL wi[ = wi s[r[ m
vvvv
mukiq duAwrw moklw; shjy Awvau jwau ]59]
aJ qpwda = qpwag sj spbjij = sirj;j q'wvj = tp,v%j h' uJsj ] Fjr bf+'t debjV
sg f+jfag h' uJsg ] ba[ ldhu[ hg bjrRp ujRp = bjRpS ujS hp.sj ] Fjr qV bdab>a
lPtq h' uJsj ] rj^ bjRpSj ujSj lhu[ = LJa h' uJsj ] mm59mm
V'B ^ dHh Rpfi'wa s'r[G lv'w ePuig sg rji dry rg bj yp,Dw[ hV@ duo[ l+g epiP bqisjl
ljdhW ug V[ dHV%J lv'wJ } h'i lf,LB wi w[ lqNjdHbj ]@ dul sg drbjdtbj RpKo[ bj
yp,wg ] m
nwnk mukiq duAwrw Aiq nIkw nwn@w hoie su jwie ]
haumY mnu AsQUlu hY ikau kir ivcu dy jwie ]
siqgur imilAY haumY geI joiq rhI sB Awie ]
iehu jIau sdw mukqu hY shjy rihAw smwie ]2] (gUjrI kI vwr mhlw 3, AMg 509)
RpojVwj ^ dHw rji wWgi ug sg A.V b,e v,eS wiw[ lC eHg a[ wWgi ug iC[
q{sjV Wjhi hg f+DFP sj FjSj q>V w[ W{n eH[ m RpV%J } s[t w[ f+[qgbJ V[ A.V WSjRpS sg
f+[iVj ds,ag aJ wWgi ug V[ dwhj dw blk dWVJ A.V a'G hg Vjq il dry bV.dsa hJ@
u{lg Rpl f+DFP sg bjdebj ]@ Rpl } lda wi w[ q>V ih[ hJ ba[ dHh lv'w RpyjiS wgaj m
dUsrw ArQ
kbIr, nw muoih Cwin n CwprI; nw muoih Gru nhI gwau ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) Vj q[i[ fjl da=LVj iPfg A.V ]
Vj hg bjlj iPfg A,fig W.V%g h'Hg ] m Vj hg b>ahwiS iPfg zi sj bdFqjV ] ba[ Vj
vvvv
vvvv
vvvv
qIsrw ArQ
kbIr, nw muoih Cwin n CwprI; nw muoih Gru nhI gwau ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! nw hI myry pws BgqI rUpI Cµn
hY Aqy nw hI SWqI rUpI C`prI hY, nw hI mY¹ srUp rUpI Gr dI pRwpqI hoeI hY Aqy nw hI
siqsµg rUpI ngr dI pRwpqI hoeI hY [
mq hir pUCY kaunu hY; myry jwiq n nwau ]60]
mqW ikqy hrI p`uC hI lvy ik qUµ kOx hYN (ieqnw kihx nwl hI qr jwvWgw) ik¼ik
myry kol nw hI bRhm igAwnIAW vwlI Acuq jwqI hY Aqy nw hI q`qbyqw nwm hY AQvw
hrI srUp gurW koloN ieh mq = is`ØiKAw pUCY = pu`Cxw kry ik myrw srUp ikhVw hY ? qW A`goN
gurU jI aupdyS dyxgy ik is`Kw ! qyry srUp ivc myry = myr-qyr, jwqIpuxw Aqy nwm rUp nh»
hY ]60]
dUsrw ArQ
vvvv
vvvv
vvvv
mq hir pUCY kaunu hY; prw hmwrY bwr ]61]
AYsI AvsQw ivc AiDkwrI hrI srUp siqgurW qoN ieh mq = is`ØiKAw pu`Cdw hY ik
myrw srUp ikhVw hY ? qdoN siqgurU jI au~qr dyNdy hn ik hmwrY = qmwm hµgqw mmqw Aqy
sµswr rUpI bwr = aujwV qoN prHw rUp hI qyrw srUp hY ]61]
auQwnkw : iek smyN kuJ eIrKwlU suBwA dy bRwhmxW ny eIrKw krky Bgq kbIr jI
dw inrwdr krwaux dI iv¼q bxweI [ aunHW ny sB QwvW ’qy ic`TIAW pw id`qIAW ik kbIr
bhuq v`fw jg kr irhw hY, swry swDU mhwqmw Awpo-AwpxIAW jmwqW dy smyq phuµcx l`gy [
ic`TIAW imlx qoN swry swDU mhwqmw AwpxIAW jmwqW dy smyq Bgq kbIr jI dy Gr
ivc phuµcx l`g pey [ aus smyN Bgq kbIr jI bwhr bYTy sn [ swDUAW dIAW jmwqW
Aw¼dIAW vyK ky pu`ØiCAw ik ieqny mhwqmw ik`ØQy jw rhy hn qW aunHW ny kbIr jI ¹ nw
pCwxdy hoieAW ny ikhw ik qUµ iesy Sihr dw vwsI l`gdw hYN pr qY¹ pqw nh» ik ie`ØQoN
kWSI ivc Bgq kbIr bhuq v`fw jg kr irhw hY Aqy ausny swry dySW pRdySW dy swDUAW
¹ jg ivc Awaux leI ic`TIAW pweIAW hn [ ieh sux ky Bgq kbIr jI kihx l`gy
ijs kbIr ny ic`TIAW puAweIAW hn auh kbIr (v`fw pRØBU) Awp hI jg krygw [ ie¼ ivcwr
krky auQy bwhr hI iekWq jµgl ivc smwDI lw ky bYT gey Aqy loeI ¹ kih id`qw ik
qUµ gvWFIAW dy Gr ivc jw ky lu`k jw [ aus smyN AMrqjwmI ny soicAw ik ienHW eIrKwlU
bRwhmxW ny myry ZrIb ijhy Bgq nwl eIrKw kIqI hY Aqy ieh ausdw inrwdr krvwauxw
cwhuµdy hn, pr kbIr qW by-pRvwh hY aus¹ iesdI koeI icMqw nh» [ pr mY¹ Awpxw Bgq
v`Clqw vwlw ibrd r`Kxw pvygw [ ie¼ Bgvwn ny iek Bgq kbIr Aqy dUsrw iek rwjy
dw rUp Dwrn kr ilAw Aqy lCmI ¹ loeI dw rUp Dwr ky syvw krn lw id`qw [ rwjy dy
rUp ivc rsdW dy g`fy Br ky lY AWdy Aqy AwpxIAW &OjW koloN swry Awey hoey swDUAW dy
fyry krvwey [ kbIr dy rUp ivc C`qI pRkwr dy pkvwn bxwauxy SurU kr idqy [ Anyk qrHW
dI imiTAweI bxw ky swry swDU iq®pq kr id`qy [ qkrIbn sq idn qk l`gw jg c`ldw
irhw [ jdoN swDUAW dIAW jmwqW ivdw hox l`gIAW qW aunHW ¹ jwx l`ØigAW kImqI duSwly
ByNt kIqy Aqy imiMTAweIAW dy g`fy l`d ky ByijAw, jwx l`Øgy swry swDU Dµn kbIr Dµn kbIr
krdy jwx Aqy kihx ik AYsw jg kdy iksy c¸vrqI rwjy ny vI nh» kIqw hoxw [ Bgq
kbIr jI ieh sux ky bhuq pRym Aqy vYrwg dy ivc Awey ik mYN qW eyQy bwhr bYTw hW Pyr
swrw jg Bgvwn ny Awp myrI pYj r`Kx leI myrw rUp Dwrn krky sµpUrn kIqw hY [ qdoN
Bgvwn jI kbIr kol Awey Aqy kihx l`gy ik hux ik¼ luikAw bYTw hYN, As» qyrw jg
sµpUrn krw id`qw hY [ Bgq kbIr jI Bgvwn dy crnW nwl ilpt gey [ Bgvwn jI Alop
ho gey Aqy kbIr jI Gr vwps Awey [ gvWFIAW dy Gr lukI bYTI loeI ¹ s`d ilAw [
vvvv
vvvv
qdoN ngr dy lokW ny ikhw Bgq jI ! quhwfy vrgw jg A`j qk iksy ny nh» kIqw [ ieh
g`l sux ky Bgq kbIr jI ny ieh slok aucwrx kIqw [
vvvv
kIAw = kIqw sI, nw hI A`gy ¹ krihgy = krWgy Aqy nw hI swfw srIr ieqnw v`fw jg
kr skY = skdw hY [
ikAw jwnau ikCu hir kIAw; BieE kbIru kbIru ]62]
As» ikAw = kI jwnau = jwnxw krIey Bwv kuJ nh» jwxdy, ieh sB kuJ prmwqmw
ny Awp hI kIqw hY, myrw qW ngr ivc ^wlI nwm hI kbIr kbIr BieE = ho igAw hY [
vw: myrw qW myrI mW ny kyvl nwm hI kbIr r`K id`qw hY, Asl ivc kbIru = v`fw qW prmwqmw
hY qy ieh jg aus kbIr, pRØBU ny sµpUrn kIqw hY [[62]
kbIr, supnY hU brVwie kY; ijh muiK inksY rwmu ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik (jwgdy dI qW kI g`l krnI hY) jykr supny
hU = ivc vI brVwie = bol kY = krky ijh = ijs dy muiK = mUMh iv`coN rwm = prmwqmw dw
nwm inksY = inkl Awvy [
qw ky pg kI pwnhI; myry qn ko cwmu ]63]
qw = iqs mnu`K ky = dy pg = crnW kI = dI pwnhI = ju`qI myry qn = srIr ko = dw
cwmu = cµmu bx jwvy, Bwv ausdy leI myry AMdr AQwh pRym, SrDw hY [[63] jYsw ik :
jwiq kulInu syvku jy hoie ] qw kw khxw khhu n koie ]
ivic snwqˆØI syvku hoie ] nwnk px@IAw pihrY soie ] (mlwr m: 1, AMg 1256)
myrI KlhuN mOjVy gurisK hµFWdy [ (BweI gurdws vwr 9, pauVI 18)
vvvv
vwSnwvW ¹ pIswie = pIs ky Aqy AwpxIAW sUKm vwSnwvW ¹ pIswie = pIs ky mihMdI
dI qrHW bxw kir = krky GwilAw = pwauxw kIqw vw: kmweI kIqI hY [ AQvw mihMdI dI
inAwe» ijs ny Awpxy Awp ¹ inscy rUpI sunihry ivc pw ky AiBAws rUpI fµfy nwl
GwilAw = sRySt kmweI krky sQUl vwSnwvW, pRmwxgq sµsy ¹ sRvx krky pIsxw kIqw
hY Aqy sUKm vwSnwvW, pRmyXgq sµsy ¹ mMnx krky pIsxw kIqw hY [
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1367~1368 (60) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qY sh bwq n pUCIAY; kbhu n lweI pwie ]65]
pr Pyr vI qY = iqs sh = pqI prmwqmw ny srgux srUp Dwr ky jIv rUpI iesq®I
dI koeI bwq = g`l vI nw pUCIAY = pu`Cxw kIqI Aqy inrgux srUp ivc kbhu = kdy vI
AByd krn rUp pwie = crnW nwl nh» lweI = lwauxw kIqI vw: inrgux srUp ivc koeI
g`l nw p`uCI Bwv ibrqI nw l`gx id`qI Aqy srgux srUp ivc pRq`K crnW nwl nh»
lwauxw kIqI ]65]
not : ies slok ¹ kuJ guris`KW ny qIsry pwqSwh sRI gurU Amrdws swihb jI dy pws
pRSn rUp ivc bynqI kIqI, qdoN siqgurW ny rwmklI rwgu dI vwr ivc ies slok dy au~qr
ivc Awpxy v`loN iek mh`lw aucwrx kIqw [ ijs dy ArQ au~Qy Aw cu`ky hn [ jYsw ik :
nwnk mihdI kir kY riKAw so shu ndir kryie ]
Awpy pIsY Awpy GsY Awpy hI lwie leyie ]
iehu iprm ipAwlw Ksm kw jY BwvY qY dyie ]2] (rwmklI kI vwr, AMg 947)
vvvv
‰AMg 1368Œ
jb dyiKE byVw jrjrw; qb auqir pirE hau Prik ]67]
jb = jdoN mYN Awpxw srIr rUpI byVw = jhwz jrjrw = purwxw huµdw dyiKE = vyKxw
kIqw, Bwv sµskwrW rUpI hzwrW hI Cyk dyKy, qb = qdoN hau = mYN Prik = PV`k dy ky Bwv
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (61) lv'w wWgi ug@ b>e 1368
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
CyqI nwl dyh AiDAws qoN au~qr pirE = ipAw, Bwv siqsµgq dI ikrpw krky dyh AiDAws
¹ vI C`f ky jIvn mukq ho igAw ]67]
dUsrw ArQ
kbIr, pwpI Bgiq n BwveI; hir pUjw n suhwie ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik ijnHW ny (pw+pI) pI = pqI prmwqmw ¹
pw ilAw hY, kI aunHW ¹ prmwqmw dI BgqI cµgI nh» l`gdI ? Bwv auh qW hr smyN BgqI
ivc l`gy rihMdy hn Aqy kI aunHW ¹ hrI dI pUjw SoBdI nh» hY ? Bwv auh qn, mn qy
Dn Arp ky prmwqmw dI pUjw ivc hI juVy rihMdy hn [
mwKI cµdnu prhrY; jh ibgµD qh jwie ]68]
auh cµdn dI inAwe» vYrwg ¹ Dwrn krky mwieAw rUpI m`KI ¹ iqAwg dyNdy hn
Aqy ijQy mwieAw dI (ib+gµD) gµD = bdbU qoN ib = giq siqsµgq rUpI QW hY vw: ijQy
siqsµgq ivc (ib+gµD) ib = ivSyS krky BgqI dI gµD = mihk Aw¼dI hY qh = auQy
jwie = jw ky invws krdy hn ]68]
auQwnkw : iek vwr kWSI dy pws koeI vYd guzr igAw [ swry lok bhuq inrwS hoey
Aqy ‘hw hw kwr’ krn l`g pey [ Awps ivc g`lW krn ik auh vYd bhuq isAwxw sI [
ies dI id`qI dvweI nwl hryk rogI TIk ho jWdw sI [ ieh sux ky Bgq kbIr swihb
vvvv
vvvv
vvvv
eyku kbIrw nw mUAw; ijh nwhI rovnhwru ]69]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik eyku = iek prmwqmw nh» mUAw = mirAw,
mrdw ijh = ijs ¹ rovnhwru = rox vwlw vI koeI nh» hY AQvw iek mYN kbIr vI nh»
mirAw, ijs ¹ rox vwlw koeI nh» hY, Bwv mYN swKI rUp ¹ jwx ilAw hY [[69]
dUsrw ArQ
kbIr, bYdu mUAw rogI mUAw; mUAw sBu sµswru ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik vYd dI inAwe» k`cw gurU vI mr igAw
hY, rogI dI inAwe» AigAwn vI mr igAw hY Aqy AwsurI sµpdw rUpI swrw sµswr vI mr
igAw hY [
eyku kbIrw nw mUAw; ijh nwhI rovnhwru ]69]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik iek q`qbyqw nh» mirAw, ijsny rox vwlw
koeI r`ØiKAw hI nh» hY Bwv auh sdw Asµg rihMdw hY ]69]
vvvv
auQwnkw : koeI AwdmI pihlW swDU bx igAw Aqy Awpxy Awp ¹ ivrkq khwaux
l`g ipAw [ jdoN aus kol AnykW iesq®IAW m`Qw tykx Aw¼dIAW qW aunHW dy rUp ¹ dyK
1. KUh dI mx ivc hoieAw surwK, jdoN Aws pws dw jl zor krdw hY, qdoN kmzor icxweI ¹ Gwr ky rsqw
kr lYNdw hY [ aus¹ ‘GwrI’ kihMdy hn [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (63) lv'w wWgi ug@ b>e 1368
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ky ies dw mn fol igAw Aqy iesny Awpxw jIvn ivkwrW ivc lw ky Su`D Awcrx qoN
fyg ilAw [ qdoN aus dy pRQwey Bgq kbIr swihb jI ieh slok aucwrx krdy hn :
dUsrw ArQ
kbIr, AYsI hoie prI; mn ko Bwvqu kInu ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! qyrI ies pRkwr dI AvsQw ho
peI hY Aqy qUµ mn Bw¼dw iqAwg, vYrwg Dwrn krky igAwn dI is`ØiKAw ¹ Dwrn kr
ilAw hY [
mrny qy ikAw frpnw; jb hwiQ isDaurw lIn ]71]
Pyr ibdyh mukqI vwsqy jIvq-Bwv v`loN mrn qoN ik¼ frdw hYN, ik¼ik jdoN ijs
sUrmy ny h`Q ivc isDaurw = KMfw pkV ilAw, qdoN auh inSµk ho ky mwrdw qy mrdw hY Aqy
moK dI pRwpqI krdw hY, eysy pRkwr qUµ igAwn rUpI KMfw pkV krky jIvq-Bwv v`loN mr
ky prmwqmw dy srUp ivc lInqw pwauxw kr ]71] jYsw ik :
mn ry Cwfhu Brmu pRgt hoie nwchu ieAw mwieAw ky fWfy ]
sUru ik snmuK rn qy frpY sqI ik sWcY BWfy ]1]
fgmg Cwif ry mn baurw ]
Ab qau jry mry isiD pweIAY lIno hwiQ sµDaurw ]1] (AMg 338)
vvvv
vvvv
vvvv
Bjn sRvn krn rUp rs cUsxw krIey Aqy SuB guxW kau = dy vwsqy roie = ro ro ky mrIey
Bwv ieh ivcwr krIey ik jo gux sµq jnW ivc hn, auh swfy ivc ik¼ nh» hn [ swfy
ivc vI auh SuB gux Awaux Aqy AOgux nwS hox [ ik¼ik :
auQwnkw : iksy mnu`K ny Bgq kbIr swihb jI ¹ qrk mwrI ik qUµ kUkr dI inAwe»
swrw idn bolI jWdw hYN Bwv ismrn Bjn krI jWdw hYN [ ieh sux ky kbIr jI ieh slok
aucwrx krdy hn [
vvvv
vvvv
dUsrw ArQ
kbIr, kUkru rwm ko; muqIAw myro nwau ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik mYN rwm dw kUkr hW, ijs krky bµDnw qoN
muqIAw = C`utx vwlw (Bgq) myrw nwm pY igAw hY [
gly hmwry jyvrI; jh iKMcY qh jwau ]74]
swfy irdy rUpI gl ivc pRØBU dI pRIqI rUpI r`sI peI hoeI hY, ijs pwsy v`l pRØBU iK`cdw
hY ausy pwsy jw ky nwm dw aupdyS kQn krdy hW ]74]
auQwnkw : koeI kwT dI mwlw PV ky lokW qwe» Awpxy Awp ¹ bhuq Bgq sdvw¼dw
sI Aqy lokW dy ivc mwlw dw idKwvw krdw sI, aus pRqI aucwrx krdy hn [
kbIr, jpnI kwT kI; ikAw idKlwvih loie ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ieh kwT = l`kV dy mxikAW
kI = dI jpnI = mwlw lY ky loie = lokW ¹ ikAw = kI idKlwvih = idKw¼dw hYN ?
ihrdY rwmu n cyqhI; ieh jpnI ikAw hoie ]75]
jykr ihrdY = mn ivc rwm = prmwqmw ¹ cyqhI = Xwd hI nh» krnw qW Pyr ieh
l`kV Awid dy mxikAW dI jpnI = mwlw nwl ikAw = kI hoie = hovygw Bwv idKwvy mwq®
mwlw PVn nwl mukqI dI pRwpqI nh» hovygI ]75] jYsw ik :
mwlw iPrqI hwQ mY jIB iPrY muK mWih ]
TOr TOr mnUAw iPrY ieh Bjn kCu nwih ] (AmIr Bµfwr)
auQwnkw : ies slok ivc Bgq kbIr swihb jI prmwqmw dy pRym dI AvsQw bwbq
aucwrx krdy hn :
kbIr, ibrhu BuXµgmu min bsY; mMqu n mwnY koie ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik ijsdy min = AMqhkrx ivc pRØBU dy
ibrhu = pRym, ivCoVy rUpI BuXµgmu = s`p bsY = v`sdw hY, auh sµswrI lokW dIAW mMqu = slwhW
rUpI koie = koeI vI mMq®W ¹ mwnY = mMndw nh» hY [
rwm ibEgI nw jIAY; jIAY q baurw hoie ]76]
A`vl qW rwm = prmwqmw dy ibEgI = ivCoVy vwlw, pRymI sµswr ivc jIAY = ij¼dw
nh» hY (Bwv ibdyh mukq ho jWdw hY) jykr prwlbD Anuswr jIAY = ijauxw kry, q = qdoN
vvvv
vvvv
vvvv
iqh imil qyaU aUqm Bey; loh kwT inrgµD ]77]
iqh = iqs cµdn nwl iml ky jµgl dy hor ru`K Aqy qyaU = iqs pwrs nwl lohw sonw
hox rUp aUqm = sRySt Bey = hoey hn [ lohw sonw bx jWdw hY Aqy inrgµD = sugµDI qoN rihq
kwT = l`kV cµdn dw rUp ho jWdI hY [
AQvw aunHW nwl iml ky auhI lohw Aqy inrgµD kwT au~qm ho gey hn ]77]
dUsrw ArQ
kbIr, pwrs cµdnY; iqn hY eyk sugµD ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw u' fjil iPf ldaepiP ba[ y.sV sg dVbjHk
Fea hV@ daV = RpV%J sj dHw hg lpFjb@ epS ] m
iqh imil qyaU aUqm Bey; loh kwT inrgµD ]77]
dah = daV%J Vjv dqv w[ a[RP = Rph udebjlP RpKaq ugrV rjv[ h' uJs[ hV m v'h[
sg dVbjHk v'Fg fpit epiP iPfg fjil Vjv dqv w[ Lp,Z liPf sg f+jfag iPfg l'Vj WS uJs[
hV ba[ wjn sg dVbjHk Feag iPfg lpe.Zg a'G idha fpit Feag sg lpe.Zg s[ ldha l.a
iPfg y.sV hg WS uJs[ hV mm77mm
vvvv
lV m Fea wWgi ljdhW ug sj l+g epiP VjVw s[r ljdhW ug Vjv dqvjf debjVg debjV
dl>z ug V[ rg arjig? epiP ?jvlj dry dvdtbj ] m
RpojVwj ^ w'Hg r{s lg m Rpl V[ dLrug sg af,Ddlbj wi w[ ri f+jfa wgaj lg dw
q{G dul } rg srj sg e'vg WSj w[ s[rJ@ Rph ij;g h' ujH[ ba[ Rph qi[ Vj m dHM ri
f+jfa wi w[ Rph v'wJ } srjHg WSj w[ dsbj wisj lg m dHl sg srjHg Vjv Whpa lji[
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (67) lv'w wWgi ug@ b>e 1368
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
i'eg ngw h' eH[ m dHw dsV wJLg rjv[ iju[ sj vCwj Wgqji h' debj@ Rpl } w'Hg srjHg
bli Vj wi[ m as'G v'w dHl r{s } iju[ fjl v{ eH[ m dHl V[ srjHg sg e'vg Rpl iju[
s[ fp,ai } ds,ag m e'vg qP>h dry fjRpS a'G Wjbs Rpl sg q"a h' eHg m lji[ v'w Rpl r{s
sg dV>Ddsbj wiV v,e fH[ m as'G Rph Lidq>sj h'dHbj Wjhi u.ev dry yvj debj ba[
dytj WSj w[ bjaq~sjh wiV v,ej lg m as'G bjwjLWjSg h'Hg dw ##h[ r{s ) aP. bjaq~sjh
Vj wi@ a{} ds,aj h'dHbj ri rg l,yj ]@ iju[ s[ fp,ai } ds,ag h'Hg e'vg Rpl s[ ev[
a'G h[nJ Vhk eHg m aP. ujh@ a[ Rpl W,Dy[ sj qP>h t'v% w[ r[t bj m dHh r{s Rpl[ r[v[ debj
ba[ uj w[ vCw[ sj qP>h t'dv%bj aJ Rph e'vg Rpl s[ qP>h dry hg fHg lg m as'G r{s V[
dwhj dw wjv V[ e'vg dHl s[ ev[ a'G h[nJ ujS hg Vhk ds,ag@ dul wiw[ dHl sg q"a
h' eHg ] m x[i dHh r{s Fea wWgi ug w'v bjdHbj m as'G Fea wWgi ljdhW ug V[ dHh
lv'w RpyjiS wgaj m
dUsrw ArQ
kbIr, bYdu khY hau hI Blw; dwrU myrY vis ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw r{s sg dVbjHk Rpfs[LBaj bjtsj ] dw
q{G hg lF a'G y.ej hJ dwMdw bdebjV sg Vdriag sg sjiP q[i[ fjl ] m
ieh qau bsqu gupwl kI; jb BwvY lyie Kis ]79]
fi dHh Feag iPfg rlaP aJ fiqjaqj sg W?dLL ] m us'G Rpl f+DFP } Fjr[ej@ as'G
vvvv
vvvv
Rph dwl[ s[ dy,a } t'h Fjr dt,y w[ Rpl } bjfSg Feag sg W?dLL wi s[r[ej mm79mm
vvvv
borj bjfSg s[h iPfg V"Wa \Veji[| } d;>seg s[ sl wp dsV Fjr o'C%[ duh[ dqv[
h'H[ dsVJ dry dlqiV FuV wiV iPf rujRpSj wi'@ Fjr l:jl~l:jl dlqiV wi w[ d;>seg
lxv wi vr'@ dwMdw ^
vvvv
vvvv
bsuDw kwgdu jau krau; hir jsu ilKnu n jwie ]81]
uRp = u[wi ljig WlpZj = Ziag } wjesp = wjQ; iPf wiRp = wi vHgH[@ as rg
hdi = fiqjaqj sj ljij u,l dvtVp = dvdtbj Vhk ujdH = uj lwsj mm81mm u{lj dw ^
wjes sgf lF{ wdi w{ bi lja lqp>s=V wg qlp w{h' mm
wjdB WVjlfag dleig dvtW[ hP. w[ v[tV wjdu WV{ h' mm
ljilpag Wwaj wdi w{ upde w'dB eV[l w{ hjdo dvt{ h' mm
wjv d*fjV dWVj dWVag V aRP apq w" f+DFp V{wp diN{h' mm \Wdy,a= VjBw|
RpojVwj ^ dwl[ V[ Fea wWgi ljdhW ug } aiw qji w[ dwhj dw aP. upvjhj fiqjaqj
Vjv Vhk dqv lwsj@ as'G Fea ug dHh lv'w Rpyjis[ hV m
kbIr, jwiq julwhw ikAw krY; ihrdY bsy gupwl ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) Rpl lq[G q[ig upvjhj ujda = ujag
dwbj = wg wi{ = wi lwsg ]@ us'G q[i[ dhis{ dry epfjv = fiqjaqj bjf Wl[ = r,lsj ] m
kbIr, rmeIAw kµiT imlu; cUkih srb jµjwl ]82]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw iqHgbj = iq[ h'H[ fiqjaqj s[ bF[s dVly[
iPfg w.n Vjv dqv wiw[ q[i[ wiaj~Fpeaj@ h.eaj~qqaj bjds liW = lF f+wji s[
u.ujv = W.ZV yPwdh = yp,Dw[ eH[ hV mm82mm
RpojVwj ^ wWgi ug dHl lv'w dry f+DFP s[ FeaJ sg spiv,Faj riSV wis[ hV m
kbIr, AYsw ko nhI; mMdr dyie jrwie ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw b{lj = bduhj w' = w'Hg rg fpit Vhk ]@
u' bjfS[ q>si = zi } bjf uijdH = ljC s[dH = s[r[ m
pWcau lirky mwir kY; rhY rwm ilau lwie ]83]
x[i bjfS[ fJyRp = f>y Fjr l+[LB vdiw[ = vCdwbJ } qji w{ = wiw[ ijq = fiqjaqj
s[ Vjv dvRp = dvr vjdH = vj w[ idhSj wi[ mm83mm
dUsrw ArQ
kbIr, AYsw ko nhI; mMdr dyie jrwie ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) bduhj w'Hg rg Vhk ] \Fjr spiv,F
vvvv
vvvv
]| u' bjfS[ s[h bdZbjl iPfg q>si } W+hq bdFbjl iPfg b,e vj w[ ljC s[r[ m
pWcau lirky mwir kY; rhY rwm ilau lwie ]83]
x[i fJyRp = f>Du[ wjq~*'Z iPfg vCw[ qji wiw[ rj^ f>Du[ debjV dH>s=gbJ iPfg vCdwbJ
s[ drdLbJ } qji w[ fiqjaqj dry dHw~il dvr vj w[ idhSj wi[ mm83mm
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1368 (70) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
RpojVwj ^ Rpfi'wa f+l.e } b,De[ h'i lfLB wis[ hV m
kbIr, AYsw ko nhI; ieh qnu dyvY PUik ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw b{lj = bduhj w' = w'Hg Vhk ] \Fjr spiv,F
]| duhCj bjfS[ dHl aV = ligi s[ bdFqjV } W+hq bdFbjl iPfg beVg Vjv xPdw =
ljC s[r[ m
vvvv
dur[G aphjc[ dfaj dfajqj bjds lWjdHbj = lji[ v'ep = v'w dHo[ bj w[ Fjr spVgbJ
a'G wPy wi w[ f+v'w } ydv = yv[ edHY = eH[ hV m hq = q{G rg y,vg hJ ba[ dVsjV = b>a
} apq = aphjcj wjqp = w.q rg H[o[ hg bjRpSj h'r[ej@ Fjr hpS aJ aplk q[ig q"a sj aqjLj
s[t w[ lji[ zi'~zig uj w[ l"G ujr'e[ fi b>a } H[l[ hg qljS FPdqwj dry bj w[ f{Sj
fr[ej m dHl vHg blv Wlag dHl[ } ujVSj wi' ba[ q"a } lsj y[a[ i,Dt' mm85mm
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (71) lv'w wWgi ug@ b>e 1368~1369
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dUsrw ArQ
kbIr, sqI pukwrY ich cVI; sunu ho bIr mswn ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw lag sg dVbjHk larjsg qhjaqj r{ije@
f+[q sg dytj RpKfi yC%[ h'H[ fpwji w[ wdh>Ds[ hV rj^ y"og FPdqwj sg i.ea yC%g rjv[ larjsg
qhjaqj fpwjis[ hV dw h[ Wgi = lPidqYG ) lpSVj wi'@ dHh ligi qljV FPdqwj s[ qpidsbJ
sg dVbjHk \Vjlr.a| hV rj^ fiqjaqj r,Dv'G qi[ h'H[ fpit' ) lpSVj wi' m
logu sbwieAw cil gieE; hm qum kwmu indwn ]85]
lji[ v'w hg spVgbJ a'G wPy wi w[ yv[ eH[ hV@ dHh ligiJ sg hq = h.eaj@ apq =
ap.eaj Fjr q{G a[ aP. sj w.q dVsjV = qPitJ sj ]@ dHl } A,c w[ fiqjaqj s[ ila[ r,v
y,vSj wi' m
borj dul r[v[ lag dytj $a[ lC uJsg ] ba[ aqjLj r[tS bjH[ v'w bjf'~bjfS[
ziJ dry yv[ uJs[ hV@ Rpl r[v[ lag qljS s[ WgiJ } bjtsg ] \a.a= qa rjv[ I'eVgbJ
a[ Wgi bjds epfa dl+LBg s[ ugr q>Vs[ hV m| dw lF v'w yv[ eH[ b>a } q{} aphjc[
Vjv w.q dfbj m bioja wWgi ug v'wJ } lag sj l.wvf s,ls[ h'H[ dHh Rpfs[L wis[
hV duwpi aplk aqjLj s[tS eH[ lg@ fi lag aphjc[ aqjL[ } Vhk s[tsg lg aplk ds,ls[
lg fi Rpl vHg ds,lS[ apv Vhk lg@ Rpl sg lpia qljSJ s[ WgiJ r,v lg dw dHV%J ds,ls[
v'wJ Vjv aJ q{G daVwj a'C yp,wg hJ@ q[ij dHV%J Vjv wg f+I'uV ] ( hpS aJ q[ij w.q
Wgi qljSJ Vjv ]@ duV%J dry q{G r,lSj ] m
dal[ f+wji l.lji a'G Rpfijq h'H[ l.aJ } v'w aqjLj lqN w[ s[ts[ hV m v'wJ vHg
Rph aqjLj ] fi RpV%J sg lpia bjfS[ l:{~liPf dry vgV ]@ Rph v'wJ } Vhk s[ts[ dwMdw
lag s[ aqjL[ r,a v'wJ } yv[ ujS rjvj lqNs[ hV m RpV%J V[ bjfSg lpia Rpo[ u'Cg
] duo[ RpV%J V[ bjfSj b>a f+I.a dVWjhpSj ] m
RpojVwj ^ hpS wWgi ug qV } f>tg sg ai%J RpKcS rjvj woV wiw[ a[ duo[ duo[
uj w[ dqvsj ] ba[ Rpl sj f+Fjr wWPvsj ]@ Rpl WjWa woV wis[ hV m
‰AMg 1369Œ
kbIr, mnu pMKI BieE; auif auif dh ids jwie ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) dHh qV f>tg = f>Ag sg dVbjHk
FdHY = h' dihj ] u' l.wvfJ drwvfJ iPfg t>FJ Vjv RpKc~RpKc w[ f+a,t sl[ dsLjrJ dry
fsjioJ sg dH,Aj wiw[ ujdH = uJsj ] rj^ sl[ dH>s=gbJ s[ drdLbJ sg dsl = ai` uJsj
vvvv
vvvv
] m u{lj dw ^
khY kbIru sunhu ry sµqhu iehu mnu aufn pMØKyrU bn kw ]2] (AMg 1253)
vvvv
a{l' = Rph' duhj hg xv tjdH = tJsj ]@ Fjr u' f>Ag b>WJ s[ ip,tJ Rpfi W{nsj ]@ Rph b>WJ
sj xv tJsj ] ba[ u' di>c s[ ip,t Rpfi W{nsj ]@ Rph di>c sj xv tJsj ] m H[l[ f+wji
u' qV iPfg f>tg ljZl.ea iPfg b>W s[ ip,t RpKfi uj w[ W{nsj ]@ Rph Vjq iPfg xv tj w[
qpwag f+jfa wi v{Gsj ] ba[ u' di>c sg dVbjHk wpl.ea s[ ip,t Rpfi W{n w[ drL[ F'eJ
iPfg xv tJsj ]@ Rph bV[wJ uPVJ dry FBwsj sp,t f+jfa wisj ] mm86mm
ljtg_s' a'dabJ sg ^ dwl[ qVp,t w'v s' dV,Dw[ duh[ a'a[ i,Dt[ h'H[ lV m RpV%J dr,Dy'G
dHw a'aj RpKc w[ y'iJ s[ h,o v,e debj@ RpV%J V[ Rpl a'a[ } Qva e,vJ dltj w[ u.ev
s[ ila[ dry df>ui[ $i i,t ds,aj m Rpl ila[ us'G rg w'Hg v.z[ aJ a'aj brj; s[ dsbj
wi[ #bj eH[@ vp,B vRp@ bj eH[ m$
a[ sPlij a'aj qhjaqj sg l.ea dry yvj debj@ duo[ Rph fiqjaqj s[ Vjq sg
qdhqj lpSsj idh>sj lg a[ hi[w bjRpS rjv[ } wdh>sj dw #bjRp ug@ ug bjdHbJ }@ fiqjaqj
sj Vjq uf'$ m dHl f+wji dul } y'iJ sg l.ea dqvg@ Rph y'iJ rjvg W'vg dl,t debj a[
dul } qhjaqj sg l.ea dqvg@ Rph l+[LB W'vg dl,t debj m dHM u' ypQvJ sg l.ea dry
dqvsj ]@ Rph ypQvg wiV v,e uJsj ]@ u' Hgitj rjdvbJ sg l.ea wisj ]@ Rph Hgitj
wiV v,e uJsj ] ba[ u' epiqptJ sg l.ea wisj ]@ Rph epiqpt hg WS uJsj ] a[ qpwag
iPfg xv tJsj ] m
kbIr, jw kau Kojqy; pwieE soeI Tauru ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) uj = dul liPf iPfg oJ wRp = }
blk t'ua[ = v,Fs[ lg@ l'Hg = Rphg liPf iPfg nRpip = oJ } ldal.ea spbjij fjdHY = fj
dvbj ] borj dul hig } Wjhi t'us[ lg@ Rphg hig dis[ iPfg oJ dr,Dy'G fj dvbj ] m
soeI iPir kY qU BieAw; jw kau khqw Aauru ]87]
uj = dul ijq wRp = } q{G bRpip = h'i whaj = wdh>sj lg Fjr bjfS[ Vjv'G dF>V q>Vsj
lg@ l'Hg = Rph' hg dxdi = qpC w{ = wiw[ aP. FdHbj = h' debj ]G m
borj dul a:. fs } h'i Fjr r,tij bjtsj lg@ Rph a:. fs RpvB w[ aa fs sj vt bio
iPf hg h' debj Fjr aa fs ba[ a:. fs s[ rjy bio } dabje w[ vt bio dry H[waj
wi vHg ]@ x[i dHl[ drlqjs i.e dry bj w[ dwl[ } s,lS u'ej Vhk dihj mm87mm u{lj dw ^
yvg fPaig v'V wg ojdh dl>Z wg v{V m
bVjo bjf bjf[ FHg fvB w] w' W{V m \dryji qjvj@ bdZbjdH 4|
vvvv
vvvv
RpojVwj ^ dHw rji wWgi ljdhW ug dHwJa dry Feag wiV vHg W{n[ lV@
dq,ng~dq,ng duhg f"S re ihg lg@ wWgi ljdhW ug V[ V[a= t'v%[ a[ ljhqS[ r[dtbj dw w[v[
s[ f,Da[ dh,v w[ W[ig } f,Dt[ sg ai%J N,v qji ih[ hV m wWgi ug dWlqjsg i.e dry bj w[
dryji wiV v,De[ dw W[ig dq,Dn[ W[i ds>sg ] ba[ w[vj qjV' Rpl } N,v qji w[ eiqg a'G
Wyjb dihj ] m wWgi ljdhW ug V[ l'dybj dw s[t' dHw dW+A sPu[ dW+A sg dw>Vg l[rj wi
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (73) lv'w wWgi ug@ b>e 1369
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dihj ]@ dHh wia[ sg wpsia ]@ dHh s[t w[ wWgi ug x[i Whpa s[i aw Feag dry vgV@
V[a=J } W.s wi w[ W{n[ ih[@ dHaV[ } hrj Whpa a[; h' eHg@ dul wiw[ W[ig s[ w.dTbJ
V[ w[v[ s[ f,DdabJ sgbJ vgiJ~vgiJ wi ds,agbJ m us'G wWgi ug V[ V[a= t'v%[ aJ u' wpN
fdhvJ s[dtbj lg@ Rpl a'G RpvB f+a,t s[t w[ y.e[ fpiL } q>Ds[ fpiL sg l.ea sj h'dHbj
VpwljV s,lS vHg dHl W[ig a[ w[v[ } ds=LBJa WSj w[ dl,Ddtbj ds>Ds[ h'H[ dHh lv'w RpyjiV
wis[ hV m
vvvv
dUsrw ArQ
kbIr, Bwr prweI isir crY; cilE cwhY bwt ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) fijHg dl,tg l[rwg iPfg Fji dli
RpKfi yC%sj uj dihj ] ba[ ugr FjRp~Feag@ debjV s[ ila[ Rpfi y,vSj yjhp.sj ] m
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1369 (74) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Apny Bwrih nw frY; AwgY AauGt Gwt ]89]
s[h bdFqjV iPfg bjfS[ Fji a'G cisj Vhk ]@ b,De[ debjV s[ qjie dry wjqjdsw@
f>uJ w'LJ iPfg b"tgbJ zjBgbJ hV@ x[i dwr[G fhp.y lw[ej Fjr epiP sg dqhi a'G dWVJ Vhk
fhp.y lwsj mm89mm
ljtg_fjaLjhg A[rk r,Dv'G wgdCbJ rjv[ l,f sj RpKZji ^ qgig~fgig s[ qjvw
A[r[G fjaLjh us'G qjvr[ sg Ziag } Fje vj ih[ lV aJ d;v%j d`i';fpi s[ df>c vZjHgw[
fhp.y[ m Rpo[ dHw y"C[ xV rjvj Fjig l,f@ dul s[ f[B dry wgC[ lV@ dl,Zj hg epiP ug r,v
} bj dihj lg m FjHg dWZg y.s ug wdhS v,De[ dw qhjiju ug ) Whpa hg ?aiVjw l,f dl,Zj
hg bj dihj ] m ldaepiP ug V[ dwhj dw dWZg y.s@ L.wj Vj wi' m dHh l,f bjfSg wdvbjS
rjla[ ljcg LiV dry bj dihj ] m qhjiju ug V[ bjfSg yiV~A'h s[ w[ Rpl sj wdvbjS
wgaj m yiVJ sg A'h f+jfa widsbJ hg Rpl l,f sj ligi xB debj m Rpl sg ljig s[h dry
wgC[ fH[ h'H[ lV m l,f s[ ligi dr,Dy'G dHw f+wjL rjvg iPh dVwvg aJ FjHg dWZg y.s ug
V[ dwhj dw qhjiju ug ) dHh wg yg; ] ( aJ ldaepiP ug V[ Rpl iPh } dwhj dw bjfS[ Wji[
aP. bjf hg s,l m Rpl iPh V[ dwhj dw h[ epiP ug ) q{G WCj Fjig drsrjV lg m q[i[ b>si'G qjdHbj
sj q'h Vj Ap,DdBbj ba[ Vj hg q{G Vjq sg wqjHg wgag m v'wJ sg d;>Dq[rjig v{Gsj dihj m epiP
WS w[ v'wJ w'v'G fPuj wirjHg m v'wJ } f+[isj lg dw q{} F[Bj dsRp m q{G hg W+hq hJ m aphj}
qpwag s[rJej m q[ig lpiag qjdHbj rjvg h'S wjiV qiV Rpfi.a q{} l,f sg uPV f+jfa h'
eHg m Rps'G a'G q{G l,f sg uPV dry dfbj h'dHbj hJ m duhC[ q[i[ y[v[ y[vgbJ q[ig fPuj wis[
lV@ dHh l,f WS[ h'H[ ligi dry wgC[ WS w[ idhS v,e fH[ m q{G dHV%J s[ fsjio tjZ[ h'H[
lV m hpS dHh q[ij qjl tJs[ lV m h[ sgV sdHbjv epiP ug ) hpS bjf ug V[ bfji d*fj wgag
] m q[i[ lji[ ligi dry lpij? h'H[ fH[ hV m bjf ug sg fdr,ai yiV A'h V[ q[ig wdvbjS
wi ds,ag ] m bjf ug fiRpfwjig h' m bjf ug sg d*fj Vjv hpS q{G W{wp.n } y,Ddvbj hJ m
dHh wdh w[ Rph iPh bv'f h' eHg m ldaepiP ug V[ dHl sg s[h dry fH[ wgdCbJ sj wdvbjS
rg wi ds,aj m Vjq Rpfs[L ds,aj dw duhC[ FuV dlqiV wi w[ ugrV RpKyj ba[ qV VgrJ
Vhk wis[@ RpV%J sg dHh' duhg hg hjva h'r[eg m l' dHl f+wji wgdCbJ dr,Dy'G l,f bjds s[
dry wgCj wgaj uJsj ] Fjr wgC[ f{S rjvj l,f WSsj ] m dHl f+wji b{l[ v'w bjf ai
Vhk lws[ a[ sPdubJ } ajiV iPf Fji dli RpKa[ yp,wg dxis[ hV m
RpojVwj ^ dHw dsV wWgi ljdhW ug Wjhi u.ev dry W{n[ h'H[ lV@ as Rpo[ dHw
f+[qg V[ bj w[ dwhj dw q{} w'Hg Rpfs[L dsRp@ as'G wWgi ug V[ Rpfijqaj sj Rpfs[L s[GdsbJ
dwhj dw Rpfs[L q>VS rjvj WS@ Rpfs[L aJ dHh u.ev sg lCg h'Hg v,wC rg s[ ihg
vvvv
vvvv
vvvv
miq bis prau luhwr ky; jwrY dUjI bwr ]90]
q{G qda = qaJ dwa[ hpS vphji w[ = s[ Wdl = bZgV fiRp = f{ ujrJ@ Rph q{} sPug
Wji = rji x[i uji{ = ljCVj wi[ej rj^ dHw rji ljC w[ w'v[ wi[ej ba[ sPug rji w'dvbJ
s[ iPf dry ljC[ej mm90mm
dUsrw ArQ
kbIr, bn kI dwDI lwkrI; TwFI krY pukwr ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) dHl l.lji iPfg WV sg drdLbJ
iPfg b,e Vjv rj^ wHg uPVJ sg fgCj sg b,e Vjv ljCg h'Hg qVp,tj s[h iPfg v,wCg ]@
u' tCg Fjr r{ije rjv[ qhjaqj `dibjs wi ih[ hV dw ^
miq bis prau luhwr ky; jwrY dUjI bwr ]90]
qaJ blk dwl[ Ziqiju iPfg vphji s[ r,l f{ ujHgH[ u' lj} sPug rji ljCVj wi[ej
Fjr dHw rjig dytj RpKfi ba[ sPug rji ViwJ sg b,e dry ljC[ej rj^ qjaj sg eiF
beVg dry fj w[ ljCVj wi[ej m
borj qhjaqj wdh>Ds[ hV dw h[ qhjiju ) u' q{G l.lji iPfg WV drt[ v,wCg r,a s[h
bdFbjVg hJ@ q{} a[ig dwifj wi w[ a[ig f+[q iPfg beVg v,eg h'Hg ] ba[ ljC ihg ]@
hpS q{G ci dihj hJ ba[ fpwji wisj hJ dw q[ig i,Ddtbj wi m u' qaJ wpl.ea iPfg vphji
q{} s[t vr[ ba[ drL[ lpt iPfg fjSg fj w[ q[i[ w'v[ wi vr[ ba[ x[i q{} d`wiJ sg F,ng
dry fj w[ sp,t iPfg beVg ba[ q>s rjLVj iPfg t,vJ Vjv Z"w[ a[ x[i~x[i ljC[ m dHl wiw[
h[ f+DFP ) aP. q{} bjfS[ f+[q sg vjHg h'Hg b,e dry hg ljC s[@ Fjr s[h bdFqjV a'G idha
wi s[ mm90mm u{lj dw ^
Ab kI bwr bKis bµdy kau bhuir n Baujil Pyrw ]3] (mwrU kbIr jI, AMg 1104)
RpojVwj ^ Fea wWgi ug wjv sg bejZ eag woV wis[ hV m dHw rji Fea
wWgi ljdhW ug Wjhi u.ev r,v eH[ m RpKo[ Vsg s[ dwVji[ dHw eiFrag dhiVg W,Dy[ }
uVq s[ ihg lg@ Rplg lq[G dHw NjC dry vpw[ h'H[ dLwjig V[ dhiVg s[ agi qjdibj m agi
bduhg oJ v,ej dw dhiVg ba[ Rpl sj W,yj s'r[G Rpl[ r[v[ qi eH[ m RpZi'G NjC dr,Dy'G dHw
;dhigv[ l,f V[ dLwjig s[ c.e qjdibj m dLwjig s[ w'v'G dHw wphjCj h[nJ dc,e dfbj u'
l,f sg dlig Rpfi r,uj a[ dHh s'r[G rg qi eH[ m Rpl[ r[v dLwjig sg eiFrag zirjvg
i'Bg v{ w[ bj ihg lg@ dul s[ f[B dry dLwjig sj W,yj lg@ Rph bjfS[ fag } qdibj
vvvv
vvvv
s[t w[ Rpl s[ Vjv hg dytj dry lag h' eHg m dHh lF wpN s[t w[ Fea wWgi ljdhW
ug V[ wjv sg bejZ eag } woV widsbJ dHh lv'w RpyjiV wgaj m
vvvv
Vjv Rpl sj W,yj rg qi debj m dHl ai%J spdH = s' qPH[ = qi eH[ ba[ dHV%J s'dH = s'rJ
s[ qi.ah = qiV Vjv RpZi dLwjig ba[ l,f rg qi debj m dHl ai%J yji qi eH[ m
s[t'@ fjSg dry idhS rjvg q,Ag dwo[@ ov $a[ idhS rjvj WjiJdl>ej dwo[ ba[ bwjL
dry idhS rjvg dH,v dwo[@ fi wjv V[ lji[ dHw,Dn[ wi w[ qji ds,Da[ hV m
dUsrw ArQ
kbIr, eyk mrµqy duie mUey; doie mrµqh cwir ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw dHw bdebjV s[ qiV Vjv Wpij ba[ Fvj
bdZbjl dHh s'r[G qi uJs[ hV m dHV%J s'rJ s[ qiV Vjv u.qS@ qiV@ hit a[ l'e dHh
yji qi uJs[ hV m
vvvv
vvvv
vvvv
qIsrw ArQ
kbIr, eyk mrµqy duie mUey; doie mrµqh cwir ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw dHw h.wji s[ qiV wiw[ spdH = s:{a qi
uJsg ]@ s:{a s[ qiV Vjv yji_wjq@ *'Z@ v'F a[ q'h qi uJs[ hV m
cwir mrµqh Ch mUey; cwir purK duie nwir ]91]
dHV%J yji wjq@ *'Z@ v'F@ q'h s[ qiV Vjv s' h'i bjlj a[ da=LVj qi uJsgbJ hV m
dHl f+wji dHh A[ qi eH[ m dHV%J dry yji wjq@ *'Z@ v'F a[ q'h fpit iPf dry ba[ s'
bjlj a[ da=LVj dHla=g iPf dry hV mm91mm
cOQw ArQ
kbIr, eyk mrµqy duie mUey; doie mrµqh cwir ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw dHw s[h bdZbjl s[ qiV Vjv s' ije
ba[ s:{t qi uJs[ hV m dHV%J s'hJ s[ qiV Vjv Wpij@ Fvj bdZbjl@ hit a[ l'e dHh yji[
qi uJs[ hV m
cwir mrµqh Ch mUey; cwir purK duie nwir ]91]
dHV%J y"hJ s[ qiV Vjv s' bjlj a[ da=LVj iPfg VjiJ qi eHgbJ@ dHl f+wji dHh
A[ qi eH[ rj^ f>u debjV dH>s=[ ba[ A[r[G qV s[ drL[ Vdria h' eH[ m dHV%J dry Wpij
Fvj bdZbjl@ hit a[ l'e dHh yji[ fpit iPf dry ba[ bjlj a[ da=LVj s'r[G dHla=g s[
iPf dry hV mm91mm
pMjvW ArQ
kbIr, eyk mrµqy duie mUey; doie mrµqh cwir ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw dHw fiqjaqj s[ u,l dry iqS[ wiw[ s:{a
qi uJsg ]@ s:{a s[ qiV wiw[ ugr yjdi = lp.si ugrV rjvj WS uJsj ] m
cwir mrµqh Ch mUey; cwir purK duie nwir ]91]
yjdi = lp.si fiqjaqj s[ u,l dry drL[L wiw[ iqS Vjv ugr s[ tB drwji Vdria
h' uJs[ hV m dHl f+wji yjdi = lp.si ugrV rjvj fpit spdH = s:{a iPfg dHla=g sj bFjr
wi v{Gsj ] rj^ qjdHbj ba[ bdr,Ddsbj dHh s'r[G dHla=gbJ sg Vdriag wi v{Gsj ] mm91mm
kbIr, dyiK dyiK jgu FUµiFAw; khUµ n pwieAw TOru ]
vvvv
vvvv
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw dryji ds=LBg s[ Vjv s[t~s[t w[ uep = l.lji
} TP.dTbj = t'uSj wgaj ]@ whP. = dwa[ rg dHldoa idhS rjvj rj^ lptsjdHw n"ip = oJ
Vhk fjdHbj = fjRpSj wgaj@ Fjr ugr y"ijlg v,t uPVJ dry hg s"Cs[ dxis[ hV m u{lj dw ^
Qwn ibhUn auiT auiT iPir DwvY ] (AMg 1005)
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1369 (78) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ijin hir kw nwmu n cyiqE; khw Bulwny Aaur ]92]
dudV = duV%J V[ hdi = fiqjaqj wj = sj Vjq y[daY = Ijs Vhk wgaj@ Rph
bRpi = h'i whj = dwV%J f,aSJ RpKfi FpvjV[ = Fp,Dv[ FBws[ hV rj^ Rph h'i drrhjiJ@ h'iVJ
sg RpfjLVj dry dwl rjla[ Fp,Dv[ h'H[ hV rj^ RpV%J a'G dWVJ h'i dwhC[ Fp,Dv[ hV@ Fjr
Rph' hg Fp,Dv[ h'H[ hV@ RpV%J } dwa[ rg qpwag sg oJ Vhk dqvsg mm92mm
vvvv
duV¶ = duV%J V[ hdi = fiqjaqj wj = sj Vjq y[daY = y[a[ Vhk wgaj Fjr dlqiVj
Vhk wgaj@ Rph Wjsdh = drbio hg l.lji dry bjdH = bj w[ uVq[ hV rj^ qVp,tj uVq
dry bj w[ drbio lqJ Waga wi v{Gs[ hV mm94mm u{lj dw ^
ijnI AYsw hir nwmu n cyiqE sy kwhy jig Awey rwm rwjy ] (AMg 450)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (79) lv'w wWgi ug@ b>e 1369
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kbIr, Awsw krIAY rwm kI; AvrY Aws inrws ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) dHw ijq = fiqjaqj wg = sg
hg bjlj = Rpqgs ZjiV wigH[ ba[ bri{ = h'iVJ sgbJ bjlJ a'G dVijl h'Sj wigH[ m
dUsrw ArQ
kbIr, Awsw krIAY rwm kI; AvrY Aws inrws ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) dHw ijq = iq[ h'H[ f+DFP sg bjlj
wigH[@ bri{ = h'i s[rg~s[rdabJ sg bjlj r,Dv'G dVijL h'Sj wigH[ m
nrik prih qy mwneI; jo hir nwm audws ]95]
duhC[ qVp,t hdi = fiqjaqj s[ Vjq } uf wiw[ l.lji s[ q'h@ fsjioJ r,Dv'G Rpsjl
h' eH[ hV@ Rph qVp,t ViwJ a'G fidh = fi[% h' uJs[ hV mm95mm
RpojVwj ^ dwl[ ft>cg bjsqg V[ Whpa lji[ y[v[ yjBC[ WSjH[ h'H[ lV@ Rpl s[ f+ojH[
wWgi ug dHh lv'w RpyjiV wis[ hV m
vvvv
ijh ijh fwlI pgu Drau; soeI muir muir jwie ]97]
dwMdw ugr duh duh = dul dul rg ljZV iPfg cjvg = BjhSg RpKfi bjfSj
fep = f{i ZiRp = Zisj ]@ l'Hg = Rph' hg qpdi qpdi = qpC~qpC ujdH = uJsj ]@ Fjr duhCj
rg ljZV wisj ]@ Rph' hg dryjv[ idh uJsj ] bioja u[wi bjtsj ] dw q{G *'Z sj
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1369 (80) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dabje wiVj ] aJ v'w *'Z wirj s[Gs[ hV m u[wi wh[ dw q{G lq dy,a i,tSj ] aJ v'w
spdWZj fj s[Gs[ hV rj^ wipSj@ qp,saj@ q{a=g a[ Rpf[dtbj iPfg BjhSgbJ rg qpC~qpC uJsgbJ
hV@ Fjr qpiNj uJsgbJ hV ba[ LpF epS qpiNj uJs[ hV mm97mm u{lj dw ^
jy suieny no Ehu hQu pwey qw KyhU syqI ril gieAw ] (AMg 307)
RpojVwj ^ w'Hg qVp,t bjf Vjq sg wqjHg Vhk wisj lg@ Fjr bjf drdLbJ dry
t,ya lg ba[ sPldibJ } debjV@ Feag sj Rpfs[L dsbj wi[@ Rpl s[ f+ag dHh lv'w
RpyjiV wis[ hV m
kbIr, Avrh kau aupdysqy; muK mY pir hY ryqu ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) u' qVp,t brih = h'iVJ wRp = }
hg debjV@ Feag sj Rpfs[la[ = Rpfs[L s[Gs[ hV@ Fjr bjf ZjiV Vhk wis[@ RpV%J s[
qpt = qP>h q{ = dry vjhVaJ iPfg i[a RpKc~RpKc w[ fi = f{Gsg ] m u{lj dw ^
Avr aupdysY Awip n krY ] Awvq jwvq jnmY mrY ] (AMg 269)
vvvv
Rpl dsV a'G LjhPwji s[ zi'G dHw fj y"v i'; bj ujdHbj wiV ba[ Rph qhjaqj y"v WSj
w[ Aw dvbj wi[ m dHw dsV dHw udebjlP qhjaqj s[ fjl bjdHbj ba[ wdhS v,ej dw
q{G aphjcg l.ea wiw[ ugrV qpwa h'Sj yjhp.sj hJ m as'G qhjaqj V[ dwhj dw h[ FjHg )
q[i[ fjl b>V sj f+W.Z Vhk ] m q[i[ w'v dHw fj y"v bjMs[ hV@ Rph y"v tj w[ q{G ep;jij
wisj hJ m b,De'G udebjlP V[ dwhj dw duhCg df,A hp.sg ]@ aplk Rpl sj wg wis[ h' ( qhjaqj
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (81) lv'w wWgi ug@ b>e 1369
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
V[ dwhj dw q{G Rph lp,B ds>sj hJ m udebjlP V[ dwhj dw q{G Rph df,A fg w[ epp;jij wi vrJej
fi aphjcg l.ea wiVg yjhp.sj hJ m dHM A[ qhgV[ aw udebjlP df,A fg w[ ep;jij wisj
dihj m A[ qhgV[ Wjbs dHw h'i bdZwjig bjdHbj@ Rpl V[ rg qhjaqj } W[Vag wgag dw
q{} bjfSg l.ea dry i,tSj wi' m qhjaqj V[ x[i Rph' WyV sphijH[ dw ljc[ fjl b>V
sj f+W.Z Vhk ] m blk dHw fj y"v WSjMs[ hJ@ dul sg df,A dHh udebjlP fg w[ ep;jij
wisj ] m b,De'G bdZwjig V[ dwhj dw dul WiaV dry aplk y"v WSjMs[ h'@ q{G Rpl WiaV
} Z' w[ Rph fjSg fg w[ ep;jij wi vrJej fi aphjcg l.ea ;iPi wiVg yjhp.sj hJ m dHl
f+wji Rph s'r[G l[rw qhjaqj sg l.ea wi w[ ugrV qpwa h'H[ m u{lj dw ^
sµqn kw dwnw rUKw so srb inDwn ] (iblwvlu m: 5, AMg 811)
vvvv
Pyr prmwqmw dI kudrqI id`qI dwq kys kWie¹ = iks vwsqy muMfwey = munwauxy kIqy hn [
vvvv
auQwnkw : kbIr swihb jI Agly slok ivc sµswr Aqy sµswr dy pdwrQ qy sµbµDI
iqAwgxy pYx, qd vI prmwqmw dw nwm nh» iqAwgxw cwhIdw, ies pRkwr kQn krdy
hn [
dUsrw ArQ
kbIr, jo hm jµqu bjwvqy; tUit geºI sB qwr ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik jo As» dyh AiDAws rUpI vwjw vjw¼dy
sI, aus dIAW hµgqw = mmqw, vwSnw rUpI sB qwrW tu`t geIAW hn [
jµqu ibcwrw ikAw krY; cly bjwvnhwr ]103]
vvvv
vvvv
hux ieh dyh AiDAws rUpI ivcwrw vwjw kI kr skdw hY, jdoN ies ¹ vjwaux vwly
mn qy AigAwn Awid hI cly gey hn [[103[[
auQwnkw : iksy purK ny Bgq kbIr jI pws Aw ky bynqI kIqI ik hy Bgq jI !
mYN iek AvDUq gurU ¹ Dwrn krky jµglW ivc bhuq qp vI kIqw pr Pyr vI myry AMdroN
Brm dI nivrqI nh» hoeI [ ieh sux ky Bgq jI ny ikhw ik qY¹ aupdyS dyx vwlw gurU
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (83) lv'w wWgi ug@ b>e 1369~1370
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Awp AigAwnI qy Brm ivc BrimAw hoieAw hY, ijs krky qyrw Brm ikQy jwxw sI Aqy
ieh slok aucwrx krky aupdyS id`qw [
dUsrw ArQ
kbIr, mwie mUMfau iqh gurU kI; jw qy Brmu n jwie ]
Bgq kbIr jI kQn krdy hn ik hy BweI ! iqs gurU dI Srn ivc pYxw kro ijs
ny mwie = mwieAw muMn id`qI hY Bwv mwieAw imiQAw inscy kIqI hY vw: iqs gurU dI Srn
ivc Awpxw mMUfau = isr Arpxw kro (jw qy Brmun) jw = ijs dI sµgq krn qy = qoN
Brmun = B®mxw clw jWdw hY [
Awp fuby chu byd mih; cyly dIey bhwie ]104]
AYsy gurU swihb jI Awp cwry vydW dy isDWq ivc fu`Øby hoey hn Bwv Awqmwnµd ivc
lIn hn Aqy ieMØid®AW rUpI, jigAwsU rUpI cyly vI eysy isDWq ivc vhw dyNdy hn Bwv
aunHW dIAW vI Awqmwnµd ivc tuBkIAW lvw id`qIAw hn ]104]
auQwnkw : A`gy kbIr jI slok ivc aunHW ivkwrI purKW ¹ iDAwn ivc r`K ky jo
pwp krm krky Awpxy ihrdy ivc Cupw ky r`Kdy hn ik iksy ¹ pqw nw l`g jwvy, aunHW
dy pRQwey aucwrx krky is`ØiKAw dyNdy hn [
vvvv
vvvv
vvvv
prgt Bey indwn sB; jb pUCy Drmrwie ]105]
auh indwn = AMq ¹ sB = swry hI prgt Bey = ho jWdy hn, jb = jdoN Drmrwie = Drm
rwjw krmW dw ihswb-ikqwb pUCy = p`uCdw hY ]105]
vvvv
AYsI iesq®I mnu`Kw jnm iv`coN mrn qoN bwAd srpin = s`pxI hoie = ho kY = krky
AauqrY = jµmdI hY, jo Apuny = Awpdy hI jwey = pYdw kIqy hoey b`ØicAW ¹ Kwie = Kwxw krdI
hY ]107]
A`gy iek hor inMdq krm dy inSyD bwbq kQn krdy hn [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (85) lv'w wWgi ug@ b>e 1370
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kbIr, hir kw ismrnu Cwif kY; AhoeI rwKY nwir ]
Bgq kbIr jI kQn krdy hn ik hy BweI ! hir = prmwqmw kw = dw ismrn
Cwif = C`f kY = krky ijhVI nwir = iesq®I AhoeI1 dw vrq rwKY = r`KdI hY [
gdhI hoie kY AauqrY; Bwru shY mn cwir ]108]
auh mnu`Kw jnm iv`coN mrn qoN bwAd gdhI = KoqI hoie = ho kY = krky AauqrY = jnm
lYNdI hY Aqy cwr mx dw Bwr shY = shwrnw krdI hY ik¼ik GuimAwr KoiqAW dy au~pr
cwr-cwr k`cy mx Bwr l`d ky aunHW ¹ clw¼dy hn [[108]
dUsrw ArQ
kbIr, hir kw ismrnu Cwif kY; AhoeI rwKY nwir ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik jo jIv hrI dw ismrn C`f krky
AhoeI = AxhoeI Bwv jo AwpxI ivAwhI hoeI nh» hY, iksy hor dI ibgwnI AOrq ¹
zbrdsqI AwpxI bxw ky r`Kxw krdw hY vw: r`Kxw cwhuµdw hY [
gdhI hoie kY AauqrY; Bwru shY mn cwir ]108]
Rph eZg sg uPV dry h' w[ RpKaiVe[ ba[ dli RpKfi yji qS fjfJ sj Fji yp,wg
dxiVe[ rj^ bjlj@ da=LVj@ *'Z a[ q'h dHV%J y"hJ sj qSJ qP>hk Fji lhjis[ idhSe[ mm108mm
qIsrw ArQ
kbIr, hir kw ismrnu Cwif kY; AhoeI rwKY nwir ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! jo mnu`K prmwqmw dw ismrn
C`f krky AxhoeI mwieAw rUpI nwrI ¹ AwpxI mMn ky r`Kdy hn vw: AxhoeI nwr Bwv
imiQAw dyh ¹ AwpxI mMnI bYYTy hn [
gdhI hoie kY AauqrY; Bwru shY mn cwir ]108]
auh gDI dI jUn ivc ho ky au~qrngy Aqy isr au~pr cwr mx pwpW dw Bwr cu`kI
iPrngy vw: Awsw, iq®Snw, ¸oD qy moh ienHW cOhW dw mxW mUhIN Bwr shwrdy rihxgy [[108]
kbIr, cqurweI Aiq GnI; hir jip ihrdY mwih ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! jo ihrdy mwih = ivc hir =
vvvv
vvvv
1. ieh iek dyvI mMnI hY [ ieh kuAwrI kµinAw dI pUjX dyvI hY [ A`sU dy nvrwiqAW ivc kuAwrIAW lVkIAW
ies dyvI dI im`tI dI mUrqI bxw ky kµD au~pr lw¼dIAW hn, AStmI dw vrq r`K ky DUp dIp nwl
mUrqI dw pUjn krdIAW hn Aqy k`qk dI eykm ¹ mUrqI jl pRvwh kr dyNdIAW hn [ keI iesq®IAW
pu`q® dI pRwpqI jW pu`q® dw sIqlw qoN bcx leI iesdw vrq r`KdIAW hn, jo mnm`q hY [ mQurw dy ijlHy
‘rwDw kuµf pur’ k`qk vdI 8 ¹ AhoeI dw bVw BwrI mylw l`gdw hY pr Bgq jI ny sB nwloN sRySt prmwqmw
dy ismrn ¹ ikhw hY [
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1370 (86) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
prmwqmw dw nwm jip = jpxw hY, ieh Aiq = AiqAMq GxI Bwv bhuq v`fI cqurweI =
isAwxp hY, ArQwq suinAwry dw p`uqr bhuq cqur mMØinAw hY, suinAwry nwloN bwxIey dw
pu`qr, bwxIey nwloN vysvw dw pu`qr Aqy vysvw dy p`uqr nwloN rwjy dw p`uqr bhuq cqur
mMØinAw hY pr prmwqmw dI BgqI krn vwsqy Bgq ienHW swirAW nwloN sO guxw cqur
huµdw hY [ ik¼ik Bgq ny pMjy ivkwrW ¹ rokxw, sq sµqoK Awid guxW ¹ Dwrn krnw huµdw
hY [ ies leI Bgq ¹ bhuq isAwxp dI zrUrq huµdI hY [ jYsw ik dwinAW dw kQn hY :
shs ibcKx bIrGn Tg Swh AOr nwir kI [
ieqnI bu`DI jb imly qb hoie Bgq krqwr dI [
vvvv
vvvv
ijin AYsw nwmu ivswirAw myrw hir hir iqs kY kuil lwgI gwrI ]
hir iqs kY kuil prsUiq n krIAhu iqsu ibDvw kir mhqwrI ]
(mlwr m: 4, AMg 1263)
ieAw suK qy iBK´w BlI; jau hir ismrq idn jwih ]112]
(‘iBiKAw’ aucwrx hY)
qW ieAw = ies suK qy = qoN iBK´w = iB`ØiKAw dI rotI KwxI BlI = cµgI hY, jau = jykr
hir = prmwqmw dw ismrq = ismrn kridAW swrw idn jwih = jWdw hY ]112]
auQwnkw : iek vwr iksy jµgl ivc iSvjI Aqy pwrbqI dovyN qury jw rhy sn, ausy
jµgl ivc iek ZrIb l`kVhwrw l`kVW iek`TIAW krky Aw irhw sI, pwrbqI ny aus
l`kVhwry v`l vyK ky iSvjI ¹ ikhw ik ies ZrIb ijhy l`kVhwry ¹ qus» kuJ ibBUqI
dy dyvo qW jo ieh AwpxI bwkI dI izMdgI sOKI guzwr lvy [ qdoN iSvjI ny ikhw ik iesdy
krmW ivc hI ibBUqI dw su`K nh» hY [ A`goN pwrbqI ny ikhw ik BwvyN iesdy krmW ivc
vvvv
vvvv
Dn pdwrQ dw su`K nh» hY, pr qus» Pyr vI ies¹ kuJ dyxw kro qdoN iSvjI ny ausdy rsqy
ivc iek koh dI iv`Q au~pr moqI iKlwr id`qy [ jdoN l`kVhwrw aunHW moqIAW dy pws AwieAw
qW ausdy mn ivc sµklp hoieAw ik jo dunIAW ivc AMnHy lok hn, auh ikvyN qurdy hoxgy,
qdoN aus ny A`KW bµd kr leIAW Aqy AMØinHAW vWg qurn l`g ipAw [ ie¼ A`KW bµd krky
moqIAW vwly QW ¹ lµG igAw Aqy pwr ho ky A`KW KolH ky kihx l`gw ik AMnHy purKW ¹
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1370 (88) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qurnw bhuq AOKw huµdw hY, aunHW dy qW pYrW ivc roVH hI bhuq v`jdy hoxgy [ ies vwrqw
¹ iDAwn ivc r`K ky Aqy ies Bwv ¹ lY ky Bgq kbIr swihb jI ieh slok aucwrx
krdy hn [
dUsrw ArQ
mwrig moqI bIQry; AMDw inkisE Awie ]
prmwqmw dy siqsµgq Bwau-BgqI dy mwrig = rsqy ivc bydW Swsq®W Awid ivc
kQn kIqy hoey ivvyk vYrwg Awid SuB guxW rUpI moqI iK`lry hoey hn, pr AMDw = AigAwnI
jIv AwpxIAW mn bu`D rUpI A`KW bµd krky, Aiv`ØidAw dy pRqwp krky ies siqsµgq iv`coN
inkl Aw¼dw hY [
joiq ibnw jgdIs kI; jgqu aulµGy jwie ]114]
prmwqmw kI = dI joiq = igAwq qoN ibnW swrw sµswr SuB guxW rUpI moqIAW ¹ lµG
jWdw hY, Bwv Dwrn krn qoN ibnW Awpxw jnm ivArQ guAw irhw hY ]114]
auQwnkw : iek vwr Bgq kbIr swihb jI dw lVkw kmwlw bwhr Kyf irhw sI,
qdoN iek SwhUkwr AwieAw ijsdw lVkw bhuq ibmwr sI, auh kmwly ¹ cu`k ky Awpxy Gr
lY igAw Aqy ikhw ik bytw ! qUµ Bgq kbIr dw p`uqr hYN, qyry au~pr vI prmwqmw dI imhr
hY, qUµ myry pu`qr ¹ TIk kr dy, qdoN kmwly ny pRym ivc Aw ky rwm-rwm ikhw [ rwm-rwm
kihx qoN SwhUkwr dw lVkw TIk ho igAw [ SwhUkwr ny ^uS ho ky kmwly ¹ nv» puSwk pihnweI
Aqy mohrW nwl ausdIAW jybW Br id`qIAW [ jdoN kmwlw Gr AwieAw qW kbIr jI ny iesdI
puSwk Aqy mohrW dyK ky ieh slok aucwrx kIqw [
not : kuJ igAwnI isMG kmwly dy kQw krn qy kQw dy bdly Dn pdwrQ ilAwaux
dI g`l vI kQn krdy hn ik iek vwr kbIr jI dy QW kmwlw kQw krn igAw sI qy
vvvv
vvvv
auQoN Dn pdwrQ iek`Tw krky lY AwieAw, ies pScwqwp ivc kQn krdy hn :
vvvv
hir kw ismrnu Cwif kY; Gir ly AwXw mwlu ]115]
(‘AwieAw’ aucwrx hY)
jo hir = prmwqmw kw = dw ismrn Cwif = C`f kY = krky Bwv vyc krky ausdy bdly
Gr ivc mwlu = Dn Awid lY AwieAw hY ]115]
dUsrw ArQ
bUfw bµsu kbIr kw; aupijE pUqu kmwlu ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik mYN kbIr dw bRhm AiBAws rUpI pRvwh dy
ivc AwsurI sµpdw rUpI ^wndwn fu`b igAw hY Aqy kmwlu = pUrn bRhm igAwn rUpI p`uqr
pYdw ho igAw hY [
hir kw ismrnu Cwif kY; Gir ly AwXw mwlu ]115]
jo igAwn ASuB guxW rUpI mwl ¹ C`f krky Awpxy ihrdy rUpI Gr ivc prmwqmw
dw ismrn lY ky AwieAw hY ]115]
auQwnkw : iek pRymI ny Bgq jI ¹ Aw ky bynqI kIqI ik mhwrwj jI ! mYN quhwfI
sµgq ivc Awauxw cwhuµdw hW, myry dosq vI myry nwl GroN qur pYNdy sn pr rsqy ivc Aw
ky hornW kµmW ivc aulJw lYYNdy sn [ ies leI qus» ikrpw krky koeI h`l d`Øso qW Bgq
kbIr jI ieh slok aucwrx krdy hn [
dUsrw ArQ
kbIr, swDU kau imlny jweIAY; swiQ n lIjY koie ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! jdoN swDU = sRySt gurU ¹ imlx
vvvv
vvvv
vwsqy jwxw krIey qW Awpxy nwl mMdw sµklp koeI vI nw lYxw krIey [
pwCY pwau n dIjIAY; AwgY hoie su hoie ]116]
Awpxw mn rUp pYr ip`Cy nw dyxw krIey, Bwv siqsµgq, gurU dy mnmuK rhIey vw:
Awpxy mn bu`D rUpI pYr ip`Cy sµswr dI qr& nw dyxw krIey, qdoN A`gy jo siqsµgq, gurU
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1370 (90) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dI Srn ivc jwx dw lwB hoiegw auh ho ky rhygw vw: jµmx mrn qoN rihq AvsQw dw
Pl pRwpq hovygw ]116]
kbIr, jgu bwiDE ijh jyvrI; iqh mq bµDhu kbIr ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw dHh uep = l.lji duh = dul qjdHbj@
h.eaj~qqaj@ rjLVj iPfg u[rig = i,lg Vjv WjdZY = W.dV%bj h'dHbj ]@ h[ wWgi )
dah = Rpl i,lg Vjv aP. bjfS[ bjf } qa = qaJ W.Zhp = W.V%Sj wi Fjr aP. Rpl a'G qjdHbj@
rjLVj a'G lpa.ai idhSj wi m
jYhih Awtwlon ijau; son smwin srIru ]117]
(‘Awtwlo-n’ aucwrx hY)
dwMdw u[wi dHl dry W,N debj aJ l'V = l'V[ lqjdV = riej bq'vw@ W[~wgqaj
ligi dHl f+wji ev ujH[ej@ duRp = dur[G \bjBj®v'V| v'V = vPS sj bjBj = b,Bj \cvj|
ev u{hdh = uJsj ] rj^ dur[G vPS s[ bjBjv'V = bBjv[@ z,Df[ Fjr vPS s[ cv[ hp.s[ hV@
u' fjSg fH[ tpi uJs[ hV@ dHl[ f+wji drdLbJ s[ fjSg f{S Vjv dHh ligi ev ujH[ej mm117mm
kbIr, hµsu auifE qnu gwifE; soJweI sYnwh ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) h.l = ugrjaqj RpdcY = y,vS
} dabji ] ba[ aVp = ligi rg ejdcY = e,cS \sWjRpS@ ljCV| rjvj h' debj ]@ fi
bu[ rg l{Vjh = l{VaJ wiw[ bjfS[ ZgbJ fp,aiJ } ZV bjds l"GfS@ sjV wiV vHg
l'NjHg = lpNjMsj ] m
rj^ \l'Nj + Hgl{ + Vjh| bu[ aw Hgl{ = HgLri sg w'Hg rg l'Nj = l'Ng Vhk f+jfa
h'Hg rj^ bu[ rg HgLri lp,Nsj Vhk ] m qpt fjn #l'NjHg l{Vjh$ hg ] m
dur[G dHw Whpa hg lPq LjhPwji lg@ u' ljig d;>seg ZV dHw,nj wisj dihj ba[ wpN
rg sjV fp>V Vj wi ldwbj@ b>a s[ lq[G Rpl sg ;pWjV ipw eHg@ wpN W'dvbj Vj ujr[@
x[i bjfS[ fp,aiJ } l{VaJ wiw[ dw ljhqS[ w.Z dry q[i[ f{l[ i,Dt[ h'H[ hV@ aplk Rph w,T
w[ sjV wi s[r' m vje'G epbJTgbJ V[ fp,DdAbj dw dHh wg bjtsj ] aJ fp,aiJ V[ dwhj dw
q{G dHV%J } w.ZJ } WSjRpS $a[ Whpa f{lj vjdHbj ] m Rph RpKo[ W{nj wygyg duhg r,DB[
as x[i fp,AS a'G fp,aiJ V[ dwhj dw dHh bjtsj ] dw q{} Rps'G dwl[ V[ i'dwbj Vj@ lji[
f{l[ dHl qwjV RpKfi vj ds,Da[ hV@ u[wi wpN w'v hp.sj aJ sjV~fp>V wi v{Gsj m dHh lpS
w[ hRpw[ Vjv Rpl s[ f+jS dVwv eH[ m dHl f+wji u' bjfS[ h,ok Vhk wpN sjV~fp>V wi
ldwbj@ Rph b>a s[ lq[G l{VaJ Vjv wg lqNjr[ej m
vvvv
vvvv
vvvv
jb lgu jrw rogu nhI AwieAw ] jb lgu kwil gRsI nhI kwieAw ]
jb lgu ibkl BeI nhI bwnI ] Bij lyih ry mn swirgpwnI ]2] (AMg 1159
bYn aucrau quA nwm jI; crn kml ird Twau ]119]
h[ f+DFP ug ) W{V = WyVJ wiw[ rg apb = a[ij Vjq RpyiRp = Rpyjisj ihJ ba[ q[i[
dis = dhis[ iPfg njRp = oJ dry a[i[ yiV wqvJ sj dVrjl h'r[ mm119mm u{lj dw ^
icq ismrn krau nYn Aivlokno sRvn bwnI sujsu pUir rwKau ]
mnu sumDukru krau crn ihrdy Drau rsn AMØimRq rwm nwm BwKau ]1]
(DnwsrI Bgq rivdws jI, AMg 694)
RpojVwj ^ dHw W+jhqS V[ Fea wWgi ug } dwhj dw aP. duaVj qi;g dlqiV FuV
wi v{@ fi lrieJ dry aJ blk W+jhqS v'w hg ujrJe[@ as'G dHh lv'w RpyjiV wis[ hV ^
kbIr, surg nrk qy mY rihE; siqgur ky prswid ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) ldaepiP \ijqjV.s@ l+g epiP VjVw
s[r| ug w[ = s[ filjds = dqhirjV h'S wiw[ q{G lrie ba[ Viw sg dH,Aj a[ = a'G idhY =
idh@ Ap,B debj hJ@ Fjr fp>Vg fpit lrie ba[ fjfg fpit ViwJ dry uJs[ hV fi q{G
fp>V ba[ fjf s'r[G hg Vdria wi ds,Da[ hV bioja q{G fp>V wiq wjqVj s[ ldha h' w[
Vhk wisj ba[ Vdt,Z wiq aJ q{G wisj hg Vhk hJ@ dul wiw[ lrie a[ Viw dry Vhk
ujrJej m u{lj dw ^
pwpu puMnu doaU inrvreI ] (AMg 341)
vvvv
vvvv
qRpu = vdhi@ ?pLg \bV.s| w' = sj w{l[ = dwl f+wji RpVqjV = bVpqjV@ b>sj;j vj w[
wdh = wdhSj wiJ dw lPiu@ y.siqj@ wqv@ wvfai bjds rie[ hV@ Fjr Vhk@ dHh w'Hg
rg fiqjaqj s[ yiVJ rie[ Vhk h' lws[ m
RpojVwj ^ wWgi ljdhW ug wP.uJ sg f+dwdibj s[t w[ b>a=gr Fjr dry Rpfs[L RpyjiS
wis[ hV m
‰AMg 1371Œ
vvvv
vvvv
vvvv
jYsy bcrih kUµj mn; mwieAw mmqw ry ]123]
(‘mn’ pd dyhlI dIpk hY)
u{l[ = dul f+wji wP.u s[ qV dry Rpl s[ Wyidh = W,Dy[ y[a[ hp.s[ hV@ H[l[ f+wji i[ = h[
FjHg ) ugr sj qV qjdHbj sg qqaj dry xl dihj ] mm123mm
dUsrw ArQ
kbIr, cugY icqwrY BI cugY; cuig cuig icqwry ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw H[l[ f+wji ugr Wjvw brloj dry fsjioJ
iPfg y'e[ } ypesj h'dHbj rg qjdHbj } y[a[ wisj ]@ fpVj upbjV brloj dry fsjio
F'esj h'dHbj qjdHbj } y[a[ wisj ]@ Tvsg urjVg a[ dWiZ brloj dry rg fsjioJ
iPfg y'e[ } ypesj h'dHbj qjdHbj } y[a[ } wisj idh>sj ] m
jYsy bcrih kUµj mn; mwieAw mmqw ry ]123]
u{l[ = dul f+wji wP.u bjfS[ qV dry bjfS[ W,DdybJ } y[a[ wisg ]@ h[ FjHg ) dHl[
f+wji ugr s[ b>si qjdHbj sg qqaj r,l ihg ]@ Fjr ugrJ s[ b>si'G qjdHbj sg qqaj
Vhk dqBsg@ hi lq[G qjdHbj dry hg xl[ idh>Ds[ hV mm123mm
kbIr, AMbr Gnhru CwieAw; briK Bry sr qwl ]
Fea wWgi ljdhW ug ds=LBJa iPf dry woV wis[ hV dw dul f+wji b>Wi = bjwjL
dry zVhip = W,sv AjdHbj = fPdibj hp.sj ]@ Rph Widt = ritj wiw[ w,Dy[ li = li'riJ
a[ f,Dw[ avjrJ } Fi[ = Fi s[Gsj ] m
cwiq®k ijau qrsq rhY; iqn ko kaunu hvwlu ]124]
fi duRp = dur[G yjda=w = WWghj lrJag WP.s } aila = ailsj idh>sj ]@ daV = Rpl
w' = sj wRpVp = wg hrjvp = hjv hp.sj ]@ Fjr lrJag WP.s a'G dWVJ Rpl sj qiVj hp.sj
] mm124mm
dUsrw ArQ
kbIr, AMbr Gnhru CwieAw; briK Bry sr qwl ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) b>Wi = dysjwjL iPfg bjwjL dry
epiP iPfg W,sv Aj ih[ hV@ Fjr fPiV dwifjvP h' ih[ hV u' bjfS[ Rpfs[L sg ritj wi
w[ w,Dy[ li'riJ sg dVbjHk wdVLB bdZwjigbJ } fsjioJ iPfg fjSg Vjv vWj~vW Fi
vvvv
vvvv
ih[ hV ba[ f,Dw[ avjrJ sg dVbjHk q,Zq bdZwjigbJ } v'w~f+v'w s[ fsjioJ qpwag
iPfg fjSg Vjv Fi ih[ hV m
cwiq®k ijau qrsq rhY; iqn ko kaunu hvwlu ]124]
WWgh[ rJe RpKaq bdZwjig w[rv bF[s W'Z iPfg lrJag WP.s } ailsj idh>sj ] dw
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1371 (94) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
epiP Rpfs[L iPfg ritj wi w[ q{} bF[s W'Z@ dVly[ iPfg ugr HgL sg H[waj iPfg lrJag
WP.s sg W?dLL wi w[ qpwa wi s[S m b{lg lrJag WP.s a'G dWVJ Rpl sj wg hjv hp.sj ]@
Fjr Rpl sj qiVj hg hp.sj ] mm124mm u{lj dw ^
ry mn AYsI hir isau pRIiq kir jYsI cwiq®k myh ]
sr Bir Ql hrIAwvly iek bUµd n pveI kyh ]
krim imlY so pweIAY ikrqu pieAw isir dyh ]3] (isrIrwgu m: 1, AMg 60)
vvvv
1! l.t ^ l.t dHw ugr hp.sj ]@ u' lqp>s=J@ sdibjrJ bjds dry hp.sj ] m drdebjV bVplji dHh dHw z'e[
Vjqw ugr sj t'v hp.sj ]@ u' bjfSg lpi,Ddtbj s[ vHg dHl } WSjMsj ] m lVjaV Ziq dry lqp>s=
s[ y"sJ iaVJ dr,Dy'G A[r[G iaV dry l.t sg Rpafag q>Vg uJsg ] m l.t dr,Dy'G qi[ h'H[ ugr } riq[ sg
lhjdHaj Vjv Wjhi w,T w[ Rpl dry A[w wi w[ Rpl } rujdHbj uJsj ] m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (95) lv'w wWgi ug@ b>e 1371
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dyvl dyvl DwhVI; dysih augvq sUr ]126]
lqp>s= a'G dr,ACV wiw[ lPi = lPiu Rpera = Rps[ hp.dsbJ hg aP. s[rv s[rv = q>si~q>si
s[ dry ZjhCg = ZjhJ s[ldh = s[Gsj ih[Gej mm126mm u{lj dw ^
l.t lqp>shp. ltSj i'r{ s[ Zjhj mm \FjHg episjl ug@ rji 34@ fRpCg 5|
dUsrw ArQ
kbIr, rYnwier ibCoirAw; rhu ry sµK mJUir ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw i{VjdHi = lqp>s= iPf fiqjaqj a'G bjfS[
dy,a } drA'CV rjv[ h[ ugr iPfg l.t ) aP. f+DFP iPfg lqp>s= dry hg idhSj wi m
dyvl dyvl DwhVI; dysih augvq sUr ]126]
f+DFP iPfg lqp>s= a'G drACV wiw[@ us'G rg wjv iPfg lPiu ydC%bj wi[ej@ as'G aP. s[h
bdFqjV s[ wjiV s[hJ iPfg q>siJ q>siJ dry ZjhCg = ZjhJ s[ldh = s[Gsj ih[Gej@ Fjr
uPVJ dry FBwsj dxi[Gej mm126mm
RpojVwj ^ dwl[ s[i aw l"S rjv[ f+qjsg fpit } s[t w[ u' dsV yC%[ aw lp,aj idh>sj
lg@ Rpl s[ f+ojH[ dHh lv'w RpyjiS wis[ hV m
vvvv
vvvv
aP. lp,aj h'dHbj dwbj = wg widh = wisj ]G rj^ aP. bdr,Ddsbj sg Vks dry lp,aj h'dHbj
wg wisj ]G ( aP. RpKn wiw[ qpijdi = qpijig fiqjaqj sj Vjq dw = dwM V = Vhk
ufdh = ufsj m
vvvv
vvvv
fpitJ sj l.ep = ljo Vj wgugb{ = wi'@ ljwa fpit } r[t w[ sPidh = sPi a'G hg fi%[ Fjde =
F,u ujSj wi' m \u' qjdHbj sj RpfjLw hp.sj ]@ Rph ljwa hp.sj ] ba[ u' ljl deijl Vjq
ufS rjvj hp.sj ]@ Rpl sj Vjq l.a hp.sj ] m|
vvvv
wgV' = wgaj ] m
vvvv
h'dHbj ]1 H[w{ = dHw fiqjaqj hg lji[ l.lji } dliuVhjip = iyS rjvj ]@ bioja qjdHbj
sj wjiV iPf bjf hg ] a[ l.lji sj wjiu iPf rg bjf hg ] mm133mm
RpojVwj ^ dHw dsV wWgi ug Vjq i.e dry qla h'H[ api[ uj ih[ lV a[ uJdsbJ
uJdsbJ lpFjdrw hg dHw b>WJ s[ WjQ dry uj f+r[L h'H[ aJ Rpo[ u' WjQ sj qjvg lg@
Rph bjfSg dwia wi dihj lg@ us'G Rpl V[ wWgi ljdhW ug } bjMdsbJ r[dtbj aJ ldawji
Vjv dWnjdHbj a[ l[rj fp,Ag aJ wWgi ug V[ dwhj dw lj} dwl[ yg; sg v'C Vhk@ fi
aP. s,l dw wg wi dihj ]G ( dHh cP.zj B'dHbj wjhs[ vHg fp,DdBbj h'dHbj ] aJ Rpl V[ dwhj
dw qhjiju@ WjQJ sj qjvw w'Hg h'i ]@ q{G aJ dHl sj qjvg hJ@ q[i[ ijtg i,tS s[ WjruPs
rg a'a[ a[ wJ b>WJ } np.e uJs[ hV Fjr sjQg wi uJs[ hV@ RphVJ sg AJBg wi w[ q{G
B'H[ dry s,W s[Gsj hJ dw dHh b>W qjvw s[ f+rjV h'S s[ I'e Vhk@ Wjwg s[ b>W qjvw
s[ siWji fhp.y uJs[ hV m dHh lpS w[ wWgi ug V[ dHh lv'w RpyjiS wgaj ^
sj ds=LBJa ^ H[l[ f+wji l.lji iPfg b>W s[ dW+A } duaVj ugrJ iPfg WPi v,esj ]@
Rph lF ldal.ea dry Vhk bjMs[ m duaV[ ldal.eg h'S iPf xv v,es[ hV@ RpaV[ ljWa
vvvv
vvvv
Vhk idh>Ds[@ Fjr drL[~drwjiJ sg hV[ig wiw[ ldal.ea a'G sPi h'S iPf NC uJs[ hV@ fPiV
ldal.eg h'S iPf f,ws[ Vhk hV@ dxi duaV[ ldal.eg LpF epSJ s[ dry f,wS iPf fif,w
h' uJs[ hV@ fi Vjq iPfg il s[ dqnjl rjv[ Vhk hp.s[ dwMdw wpN Hgitj@ s:{t wiw[ tBjl
1! u{lj dw ^ bfpV[ wjiu qdh bjdf lqjdHbj mm \b>e 281|
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (99) lv'w wWgi ug@ b>e 1371
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
rjv[ h' uJs[ hV@ h.wji wiw[ wjS[ h' uJs[ hV ba[ wHgbJ } wjq *'Z iPfg f>Ag Bp,w w[
sjQg wi uJs[ hV@ lji[ ljWa Vhk idh>Ds[@ fi l.lji WjQ s[ qjvw fiq[Li } epiP iPfg
qjvg spbjij Rph ugr iPfg b>W hg fhp.ys[ hV duV%J } drdLbJ sg hV[ig NjCsg Vhk ]@
wjq *'Z iPfg f>Ag Bp,ws[ Vhk hV a[ Vjq sg dqnjl rjv[ ba[ bf+'t W+hq debjV iPfg
fdwbjHg s[ ldha hp.s[ hV@ Rph fiq[Li Vjv bF[s h'S iPf qjvw fjl fhp.y uJs[ hV m
dUsrw ArQ
kbIr, Pl lwgy Plin; pwkin lwgy AWb ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw lwjqg ugrJ s[ lwjq wiqJ iPfg xv xvV
v,e eH[ hV@ Fjr RpV%J sg wjqVj bVplji xv f+jfa h'dHbj ]@ Fjr dwl[ } lrie s[
ds,W F'e a[ dwl[ } W+hq v'w sg f+jfag s[ lpt f+jfa hp.s[ hV ba[ b>WJ sg dVbjHk udebjlP
s[ drr[w@ r{ije bjds ljZV fif,w h'S v,e fH[ hV m
jwie phUcih Ksm kau, jau bIic n KwhI kWb ]134]
uRp = u[wi udebjlP } dhis[ b>si'G wjq *'Z bjds drwjiJ iPfg wjrJ V[ Vj tjZj
h'r[ rj^ wjq *'Z V[ tjS iPf wJW = wjS Vj fjHg h'r[@ as'G Rph udebjlP l.lji WjQ s[
qjvw fiqjaqj s[ fjl fhp.y uJsj ]@ Fjr Rpl s[ liPf dry bF[s h' uJsj ] mm134mm
vvvv
ug V[ dwhj dw Ijaij wiV Vhk Wvdw rfji wiV rjla[ l"sj ?igsS eH[ hV m dHh
wdh w[ ljZP Rpo'G bv'f h' debj m Fea apvlg sjl ug us'G wJLg rjfl bjH[ aJ zi a'G
faj y,Ddvbj dw dHw ljZP bjH[ lV a[ Rph dHh wdh w[ yv[ eH[ dw Fea ug Ijaij wiV
Vhk le'G l"sj ?igsS eH[ hV m dHh lpS w[ apvlg sjl ug } bjfSg wiVg RpKa[ fAajrj
h'dHbj dw q{G f+DFP sgbJ qPiagbJ sj l"sj wi w[ y.ej Vhk wgaj m bjfSg Qvag lpZjiV
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1371 (100) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
vHg Rpl[ r[v[ ueVVjo fpig r,v y,v fH[ m df,DA'G dxi ljZP sj iPf ZjiV wi w[ f+DFP ug
bjH[ ba[ fp,DdAbj dw Fea ug dwo[ eH[ hV ( as zi rjdvbJ V[ RpKai ds,aj dw Rph
ueVVjo fpig sg Ijaij wiV Vhk@ le'G l"sj rjfl wiV eH[ hV m us'G Fea ug l"sj
rjfl wi w[ zi wJLg fhp.y[ aJ fp,AS RpKa[ zi a'G dxi Rpl[ ai%J sg ?Wi dqvg dw Rph
ljZP wdh w[ debj ] dw Fea ug Ijaij wiV Vhk eH[ le'G Rph aJ bjfSj l"sj rjfl
wiV eH[ hV m dHh lpS w[ apvlg ug } WCj b`l'l h'dHbj dw q{G s' rjig ueVVjo fpig
h' bjdHbj hJ fi.aP q[ig Ijaij lxv Vhk h'Hg m hpS apvlg ug ljigbJ wjqVjrJ a'G qpwa
h' w[ l,Dy[ dsv'G ueVVjo fpig sg Ijaij vHg y,Dv[ m Rph ljZP \f+DFP ug| dxi bjH[ ba[ Rpl[
ai%J f+LV wgaj dw Fea ug dwo[ eH[ hV ( aJ zi'G RpKai dqdvbj dw Fea ug aJ Ijaij
wiV eH[ h'H[ hV m dHh lpS w[ l.a liPf f+DFP ug V[ dwhj dw ngw ] m Fea ug hpS l,yqp,y
hg Ijaij $a[ eH[ hV m RpV%J sg Ijaij lxv h' eHg ]@ Fjr agioJ sg Ijaij ba[ dHLVjV
bjds rg as hg lxv hV u[wi Rpl f+DFP } Fj ujr[ m
vvvv
sg q>Va Vj wiVg@ bjfSj qV@ aV a[ ZV epiP sj lqNSj@ dHh dlsw sg dl,tg ]@ dur[G
WjWj sgf dl>z ug V[ bjfSj lgl epiP sg bqjVa lqN w[ l+g epiP ijqsjl ljdhW ug s[
yiVJ dry F[GB wi w[ dlsw dVFjdHbj lg m
5| FjRp sg dl,tg ^ u' epiP s[ liPf } ljtLja fiq[Li lqN w[ bjfS[ qV dry epiP
s[ liPf sj dZbjV wiVj ba[ RpV%J s[ WyVJ RpKfi Fi'lj i,tSj ba[ hi r[v[ f+[q dry
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (101) lv'w wWgi ug@ b>e 1371
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
v,De[ idhSj m dHh FjRp sg dl,tg ] m dur[G FjHg V.s vjv ug ba[ FjHg zVHgbj ug V[
lF ojHk l+g epiP e'dW>s dl>z ug } hg s[tSj wgaj lg m
RpojVwj ^ dHl lv'w dry rg wWgi ug Rpfiv[ f+l.e bVplji dwiaq fPuj sj t>cV
wis[ hV m
dUsrw ArQ
kbIr, kwgd kI EbrI; msu ky krm kpwt ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) dHh qVp,tj s[hg rj^ l.lji wjQ;J
vvvv
vvvv
sg w'nCg sg dVbjHk ]@ u' \qlp w[ wiq| qlp = dlbjhg s[ wiq Fjr b,ti bioja b,ti
iPf fiqjaqj } f+eB wi v{Gs[ hV@ Rph bjfS[ f>uJ w'LJ@ bjlj~b>Ds[lj s[ a?a[ t'v% v{Gs[ hV m
pwhn borI iprQmI; pMØifq pwVI bwt ]137]
fjhV = f,oi sg dVbjHk by,v ba[ df+org sg dVbjHk FPqj iPf W+hq dry bjfSg
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1371 (102) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dWiag W+hqjwji wiw[ W'ig = c'WSj@ q[vSj wgag ]@ Rph aa dlZJa } ujVS rjvj blv
a,aW[aj iPf f>ca ] ba[ Rpl V[ bjfS[ u.qS qiV sg WjB fjC ds,ag ]@ Rpl sg brloj
b{lg h' uJsg ] mm137mm u{lj dw ^
nh ikCu jnmY nh ikCu mrY ] Awpn cilqu Awp hI krY ] (AMg 281)
vvvv
wRp = } uqp = uqiju rg dalwji = dVijsi Vhk wi[ej@ Fjr Wpij Vhk wh[ej m
vvvv
kbIru ksqUrI BieAw; Bvr Bey sB dws ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) r,cj fiqjaqj wlaPig sg lpe.Zg
sg dVbjHk FdHbj = h' dihj ] ba[ fiqjaqj s[ wipSj@ qp,saj@ q{a=g@ Rpf[dtbj rjv[
lF = lji[ sjl = l[rw Fri = F"dibJ sg dVbjHk FH[ = h' ih[ hV m
‰AMg 1372Œ
ijau ijau Bgiq kbIr kI; iqau iqau rwm invws ]141]
Rph sjl duRp duRp = dur[G dur[G wWgi = r,Dc[ fiqjaqj wg = sg Feda = Feag wis[
hV@ daRp daRp = dar[G dar[G RpV%J sj ijq = fiqjaqj s[ liPf dry dVrjl = rjlj hp.sj
uJsj ] rj^ dar[G dar[G RpV%J s[ dhis[ b>si fiqjaqj sj dVrjl hp.sj uJsj ] mm141mm
vvvv
QigW~qji h' eHg m dHh ds=L s[t w[ wWgi ug dHl zBVj } dZbjV dry i,ts[ h'H[ dHh
lv'w RpyjiV wis[ hV m
vvvv
spLB fpit a[ = a'G aJ lPwi = lPi hg Fvj = y.ej ]@ u' VjvgbJ bjds sg e.seg tj w[
ejRp = df>c } bjAj = y.ej@ lj` ijt{ = i,tsj ] ba[ Rpl lPi s[ qiV a'G Rpl } lji[ df>c
rjv[ Ijs wi ih[ hV dw df>c sg l`jHg i,tsj hp.sj lg m
vvvv
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! jykr koeI bYsno = vYSnv hUAw = ho
igAw, q = qd ikAw = kI BieAw = hoieAw ? cwhy cwr pRkwr dIAW mwlW1 myl» = mly
1. rudrwKI, qulsI mwlw, aun dI mwlw, lohy dy mxikAW dI mwlw [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (105) lv'w wWgi ug@ b>e 1372
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
leIAW hox vw: siqjug ivc sony dI mwlw, q®yqy ivc cWdI dI mwlw, duAwpur ivc qWby
dI mwlw Aqy kiljug ivc kwT, sUq jW lohy Awid dI mwlw mMnI hY, jykr ieh cwr pRkwr
dIAW mwlW vI myl lvy Bwv pihn lvy vw: jykr cwir = suµdr mwlw myl leI qW kI ho
igAw ? vw: bRwhmx dI mwlw rud®wK dI, K`qrI dI mwlw mMUgy dI, SUdr dI mwlw k`c dI,
vYS dI mwlw Pu`lW dI [ ies qrHW dIAW vI cwry mwlw myl leIAW qW kI ho igAw [
not : mwlw dI ivcwr kbIr jI dy slokW dy ArµB ivc pVHo jI [
vvvv
vvvv
AYsw qyrw dwsu hY; ijau DrnI mih Kyh ]147]
ies leI qyrw = iqs prmwqmw dw dws = syvk AYsw = Aijhw hoxw cwhIdw hY,
ij¼ = ijvyN DrnI = DrqI mih = ivc Kyh = im`tI huµdI hY, ArQwq roVw qW pYrW ivc v`j
ky du`K dyNdw hY, Kyh du`K nh» dyNdI ik¼ik Kyh nrm huµdI hY Bwv Tokr nh» mwrdI ]147]
jdoN kbIr jI ny Kyh dw pRmwx id`qw hY qy ies pRmwx ivc vI kbIr jI ¹ ieh doS
nzr AwieAw ik ieh AMgW nwl l`g ky purS ¹ mlIn krdI hY, qd Aglw pRmwx dyNdy
hn [
vvvv
dw syvk ikho ijhw hoxw cwhIdw hY Aqy ieh quk aucwrn kIqI :
vvvv
dUsrw ArQ
kbIr, roVw hoie rhu bwt kw; qij mn kw AiBmwnu ]
Bgq kbIr jI kQn krdy hn ik Awpxy AMqhkrn kw = dw AiBmwn nivrq krky
pRBU dy prmwrQ dy bwt = rsqy kw = dw qUµ roVw hoxw kr Bwv ijvyN rsqy dw roVw hr iek
dy Tu`ØifAW ¹ shwrdw hY, iqvyN qUµ vI bol kbol rUp Tu`ØifAW ¹ shwrnw kr vw: lokW dy
pRq`K D`ØikAW ¹ shwrnw kr [
AYsw koeI dwsu hoie; qwih imlY Bgvwnu ]146]
jykr AYsw = Aijhw inmrqwvwn koeI dwsu = syvk hoie = hoxw kry qW qwih = aus
¹ Bgvwnu = prmwqmw zrUr imlY = iml pYNdw hY ]146]
kbIr, roVw hUAw q ikAw BieAw; pMQI kau duKu dyie ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! jykr roVy vWg kTor bcnW rUp
Tu`ØifAW ¹ shwrn vwlw ho vI igAw qW kI hoieAw, jykr pMQI = pMQW dy Bwv sµpRdwvW
dy clwaux vwly mhwqmw ¹ qrk mwr ky du`K dyNdw irhw [ ies leI qY¹ qW :
AYsw qyrw dwsu hY; ijau DrnI mih Kyh ]147]
iqs prmwqmw dw dws ies qrHW hoxw cwhIdw hY, ijau = ijs pRkwr DrnI = DrqI
mih = ivc Kyh = im`tI huµdI hY Bwv AiBmwn ¹ iqAwg ky inmrqwvwn hoxw kr, ie¼ sB
dI crn DUVI hoxw kr qy kTor bcn bol ky iksy ¹ du`K nw dyh ]147]
kbIr Kyh hUeI qau ikAw BieAw; jO auif lwgY AMg ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik jykr Kyh rUp vI ho igAw qW kI hoieAw
jykr au~f ky lokW dy AMgW nwl hI l`gdw irhw, Bwv SrwbIAW nwl iml ky SrwbI ho jwxw,
mws Kwx vwilAW nwl iml ky mws Kwx l`g jwxw, ivBcwrIAW nwl l`g ky iviSAW
ivc pRivrq ho jwxw, ies leI iek`lI inmrqw rUpI DUVI nwl prmwrQ dI kI pRwpqI
hoeI, Bwv kuJ nh» [
hirjnu AYsw cwhIAY; ijau pwnI srbµg ]148]
ies leI hir = prmwqmw dw jnu = syvk AYsw = Aijhw cwhIdw hY, ijau = ijs pRkwr
pwnI = pwxI (srb+AMg) srb = swirAW AMg = AMgW ¹ Su`D kr dyNdw hY vw: pwxI swirAW
rUpW nwl iml jWdw hY, ie¼ sB nwl iml ky rihxw kry ]148]
kbIr pwnI hUAw q ikAw BieAw; sIrw qwqw hoie ]
vvvv
vvvv
Bgq kbIr swihb kQn krdy hn ik hy BweI ! jykr pwxI rUp vI ho igAw qW
ikAw = kI BieAw = hoieAw, jo srdI Awaux ’qy sIrw = TµFw Aqy grmI Awaux ’qy
qwqw = grm hoie = ho jWdw hY, Bwv Awpxw suBwA bdl lYNdw hY, ArQwq sqoguxI nwl
iml ky sqoguxI suBwA Aqy qmoguxI purK nwl iml ky qmoguxI suBwA Dwrn kr lYxw,
pr prmwrQ dw pUrw lwB nh» K`t skdw [
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1372 (108) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hirjnu AYsw cwhIAY; jYsw hir hI hoie ]149]
ies leI hir = prmwqmw dw jnu = syvk AYsw = Aijhw cwhIdw hY, jYsw = ijho ijhw
hir = pRBU Awp hI hoie = huµdw hY, Bwv ijvyN hrI rwg dÍYK qoN rihq, iqMnW guxW qoN inrlyp
hY, ie¼ rwg dÍYK qoN rihq Aqy iqMnW guxW vwly suBwA qoN inrlyp ho ky rhy qW ausdy srUp
ivc auh syvk AByd ho jWdw hY ]149]
auQwnkw : pRØBU dy ismrn qoN ibnW sB pdwrQW, swDnW dI insPlqw bwry kQn krdy
hn [
aUc Bvn knkwmnI; isKir Djw Phrwie ]
jykr iksy mnu`K kol aUc = au~cy Bvn = Gr (knk+kwmnI)1 knk = sonw, kwmnI =
suµdr iesq®I Aqy mkwn dI isKir = cotI au~pr AnykW Djw Phrwie = lihrw¼dIAW hox,
Bwv mwieAw dy inSwn JUldy hox AYsy rwjsI suBwA nwloN qW :
qw qy BlI mDUkrI; sµq sµg gun gwie ]150]
qw = iqs qy = qoN mDUkrI2 = iB`ØiKAw dI mMgI hoeI rotI BlI = cµgI hY, ik¼ik ijs¹
Kw ky jigAwsU sµq jnW dI sµgq ivc prmwqmw dy gux gw¼dw hY ]150]
Bwv sµqW dI sµgq nwl iml ky jy pRBU dy gux gwey jwx qW dunIAW dy pdwrQW
nwloN mMg ky rotI KwxI cµgI hY [ jYsw ik :
sµqn kw dwnw rUKw so srb inDwn ]
igRih swkq CqIh pRkwr qy ibKU smwn ] (iblwvlu m: 5, pMnw 811)
dUsrw ArQ
aUc Bvn knkwmnI; isKir Djw Phrwie ]
ijhVy au~cy dsm duAwr rUpI Bvn dy ivc Awpxy Awp ¹ phuµcy hoey smJdy hn, dsm
duAwr dI im`J dw knk = sunihrI rµg dyK ky pRsµn huµdy hn Aqy svrg dIAW kwmnI =
Ap`CrW dy nwc vyKx dI ie`Cw r`Kdy hn vw: dUr sRvn, dUr dyKx jW svrg Awid dy
BogW dI kwmnI = kwmnw, ie`Cw r`Kdy hn [ Pyr aunHW dy j`s dIAW DjW isKr ’qy JUldIAW
hox, Bwv lok kihx ik ieh dyv pdvI ¹ phuµc gey hn [
qw qy BlI mDUkrI; sµq sµg gun gwie ]150]
iqs jogI qoN qW sµqoK rUpI iB`ØiKAw dI rotI Kwx vwlw hI cµgw hY, jo sµq jnW dI
vvvv
vvvv
vvvv
kbIr, pwtn qy aUjru Blw; rwm Bgq ijh Twie ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! pwtn = Sihr Bwv ijQy nSeI,
ivSeI, durwcwrI, vySvwgwmI Awid mMd purK v`sdy hn, aunHW qy = qoN aUjru = aujwV
vwlw QW Blw = cµgw hY, ijh = ijs Twie = AsQwn ivc rwm = prmwqmw dy Bgq v`sdy
hn [
dUsrw ArQ
kbIr gµg jmun ky AMqry; shj suµn ky Gwt ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! gµgw dI inAwe» BgqI Aqy jmunw
dI inAwe» krm kQw hY Aqy srusqI dI inAwe» AMdr igAwn rUpI AsQwn hY Aqy
shj = SWqI dy suxn vwlw APur rUp Gwt siqsµgq hY [
qhw kbIrY mtu kIAw; Kojq muin jn bwt ]152]
vvvv
vvvv
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! qhw = auQy siqsµgq ivc mYN AwpxI
mtu = iesiQqI dw itkwA kIqw hY ijs rsqy ¹ munI jn vI Koj rhy hn Bwv siqsµgq
ivc inSkwm krm krn dI is`ØiKAw, prmySr dI BgqI krn dI is`ØiKAw Aqy sihj srUp
dy igAwn dI ivcwr huµdI hY ]152]
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1372 (110) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qIsrw ArQ
kbIr gµg jmun ky AMqry; shj suµn ky Gwt ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! gµgw dI inAwe» cµdrmw dI K`bI
sur ieVw Aqy jmunw dI inAwe» sUrj dI s`jI sur ipMglw hY, ienHW dy AMqry = ivcwly suKmnw
hY, auh sihjy hI suµn = APur rUp dsm duAwr dw Gwt hY, Bwv suKmnw dy ivc iesiQq
ho ky dsm duAwr ivc pRvyS hoeIdw hY [
qhw kbIrY mtu kIAw; Kojq muin jn bwt ]152]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik qhw = auQy dsm duAwr ivc As» sihjy
hI invws kIqw hY, ijs rsqy ¹ munI Aqy jogI jn Kojq = l`Bdy iPrdy hn ]152]
auQwnkw : koeI mnu`K pihlW Gr-bwr C`f ky &kIr ho igAw, pr Pyr privrqI ivc
Ps igAw, ausdy pRQwey ieh slok aucwrx krdy hn [
dUsrw ArQ
kbIr, jYsI aupjI pyf qy; jau qYsI inbhY EiV ]
ijs pRkwr vYrwgI purK ¹ jnm qoN hI dunIAW v`loN vYrwg Dwrn dI ibrqI pYdw ho
jWdI hY, jykr auh ibrqI, vYrwg ausy qrHW in`B jwvy, ijvyN jnm qoN sukdyv munI ¹ vYrwg
pYdw hoieAw sI Aqy A^Ir qk iniBAw sI [ jYsw ik :
vvvv
vvvv
AQvw mwqw dy audr rUp pyf qoN ijs qrHW dI dyh rUp lgr pYdw hoeI hY, Bwv swbq
sUrq kysW sihq jykr A^Ir dy sÍwsW qk ausy qrHW inB jwvy :
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (111) lv'w wWgi ug@ b>e 1372
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hIrw iks kw bwpurw; pujih n rqn kroiV ]153]
qW hIrw ivcwrw kI hY ik¼ik prmwqmw dI AwigAw dw snmwn Aqy prmwqmw dI
^uSI dy brwbr sµswr dy kroVW hIry vI nh» pu`j skdy ]153]
auQwnkw : kWSI ivc iek ivdvwn pMØifq sI jo iv`ØidAw qW BwvyN bhuq piVHAw
hoieAw sI, pr kyvl Awp dI aupjIvkw leI iv`ØidAw ¹ swDn bxw ky Aqy pdwrQW dy
Kwx pIx dy loB ivc, ijQy pdwrQ qy mwieAw imly auQy kQw kirAw krdw sI Bwv An-
AiDkwrIAW ¹ vI aupdyS idAw krdw sI, iesny iek SwhUkwr dy Gr lgwqwr Bgvq
purwx dI kQw suxweI, jo s`q idnW ivc pUrI hoeI, qy Bog aupr SwhUkwr ny mwieAw v`loN
h`Q Gu`t ilAw, ijs ’qy ies ivdvwn ny aus nwl JgVw kIqw jo JgVy dIAW g`lW kbIr
jI dy kµnW ivc vI peIAW qW kbIr jI hYrwn ho ky socx l`gy ik bRhm iv`ØidAw qW hIirAW
vrgI Amolk hY, iesny dukwndwrI bxw ky lokW ¹ ividAw vycxI SurU kIqI hY, ie¼ aus
pMØifq ¹ vydW Swsq®W dw igAwn vycdy hoey ¹ vyK ky kbIr jI ny Awpxy siqsµgIAW ivc
ieh slok aucwrx krky ijQy aupdyS b^iSS kIqw, auQy ieho ijhI KotI ikrq ¹ htwaux
leI ieho ijhy ivdvwnW ¹ vI aupdyS kQn krdy hn :
dUsrw ArQ
kbIrw, eyku AcµBau dyiKE; hIrw hwt ibkwie ]
vvvv
vvvv
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) blJ V[ dHw Whpa ]ijVeg rjvj
w"aw s[dtbj ] dw y"ijlg v,t uPVJ dr,Dy'G qVp,tj uVq iPfg hgij dH>s=gbJ iPfg h,BJ s[ dry
drdLbJ iPfg qp,v Vjv drw dihj ]@ Fjr qVp,tj uVq fj w[ rg ugr F'eJ dry v,Ddebj
h'dHbj ] m
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1372 (112) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
bnjnhwry bwhrw; kaufI bdlY jwie ]154]
u' dHl qVp,tj s[hg } fj w[ rg fiqjaqj sg f+jfag iPfg rlaP } ?igsS a'G dWVJ
hV@ RpV%J sj dHh bq'vw qVp,tj uVq qjdHbj@ fsjioJ iPfg w"cgbJ s[ Wsv[ drbio yvj
uJsj ] mm154mm u{lj dw ^
rYix gvweI soie kY idvsu gvwieAw Kwie ]
hIry jYsw jnmu hY kaufI bdly jwie ]1] (gauVI m: 1, AMg 156)
vvvv
wRp = } tjdH = tjHg uj dihj ] m dHl a'G w[rv W+hq debjVg hg Wy[ hV@ dwMdw RpV%J
qpVgbJ } rg debjV aJ lg fi ijulg@ ajqlg lpFjrJ wiw[ qjV s[ bZgV lV mm156mm
vvvv
ijqjV.s dqdvbj = f+jfa h'dHbj ]@ RpV%J V[ u' lWsp = Rpfs[L iPfg dHw WjV ilVj iPfg
wqjV $y'G Wjdhbj = yvjRpSj wgaj ]@ Fjr Vjq sj Rpfs[L s[Sj wgaj ] m
dUsrw ArQ
kbIr, swcw siqguru mY imilAw; sbdu ju bwihAw eyku ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) q{} l,yj ldaepiP l+g epiP VjVw
s[r dqdvbj ]@ dal V[ Wp,Z iPfg wqjS dr,Dy'G bs:{a iPf dViepS liepS sg H[waj sj Rpfs[L
iPfg agi yvjRpSj wgaj ] m
lwgq hI Buie imil gieAw; pirAw klyjy Cyku ]157]
Rpl agi v,eS lji hg q{G FpdH = FPqj iPf W+hq s[ Vjv dqv debj ba[ q[i[ dhis[
dry f+[q iPfg A[w f{ debj Fjr q{G l.lji } bl,a ujS w[ HgLri fijdHS h' debj hJ mm157mm
V'B ^ ldaepiP VjVw s[r ug s[ dqvjf Wji[ lv'wJ s[ bji.F dry wWgi ug s[ ugrV
dry fC%' m
vvvv
ds=LBJa ^ H[l[ Rpfi dHw v"dww f+qjSJ sg rjiaj ] m da>V vCwgbJ dHw dsV Wj;ji
dr,Dy'G wpN rlaPbJ v{S uj ihgbJ lV m b,De[ dvvjig sg h,Bg lg m Rpl dvvjig } RpV%J
da>VJ dr,Dy'G dHw V[ dwhj dw h[ yp.VgbJ i.eS rjv[ FjHg ) blk dli s[ spf,DB[ i.ejRpSj
yjhp.sgbJ hJ@ wg aP. ljc[ spf,DB[ i.e s[r[Gej ( aJ dvvjig V[ dwhj dw q[ij aJ w.q hg WlaiJ
} i.e yjC%Vj ] m aplk bjfS[ spf,DB[ vjh w[ q{} dsRp@ q{G aphjc[ ljhqS[ hpS[ hg dHl }
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1372~1373 (114) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ePC%j i.e yjC% s[Gsj hJ m aJ vCwgbJ V[ dwhj dw blk spf,DB[ vjh w[ Vhk s[S[@ aP. H[l[
ai%J hg i.e s[ aJ dvvjig V[ dwhj dw dHh i.eS sg iga a'G RpvB ]@ u' b,u aw ws[
h'Hg hg Vhk ba[ u' w'Hg rg dvvjig Vhk wi lwsj m x[i q{G dHh dwr[G wi lwsj hJ m
dHl f+wji dryjiV rjvg e,v ] dw dvvjig fjl i.e rg ]@ i.eS rjvg q,Bg rg
]@ uv rg ]@ yp,v%j@ v,wCJ a[ beVg rg ] a[ i.eS s[ lqi,o rg ] fi Rph x[i rg Vhk
i.e lwsj dwMdw i.ejRpS rjvgbJ vCwgbJ V[ bjfSj sp,fBj Vhk s[Sj wgaj m
sj ds=LBJa H[l[ f+wji dvvjig sg dVbjHk epiP s[ w'v f+[q iPfg uv rg ]@ Vjq
iPfg i.e rg ]@ ldal.ea iPfg q,Bg rg ]@ wjq *'Z iPfg v,wCJ } ljCV vHg W+hq bdFbjl
iPfg beVg rg ]@ uf~af iPfg l[w rg ]@ a[ ljZVJ iPfg yp,v%j rg ] bjds LpF epSJ iPfg
lq,eig wiw[ epiP ug fPiV hV ba[ dl,t s[ qV iPfg Wlai } i.eS sg lqi,oj rg i,ts[
hV@ fi duaVj dyi dl,t bjfSj qV@ aV@ ZV bifS wiw[ ldaepiJ dry fPiV drLrjl
Vhk Zjisj@ RpaVj dyi ldaepiP ug dl,t s[ qV iPfg Wlai } dwl f+wji Vjq debjV
sj i.e yjC% lws[ hV m dHh dl,tJ dry yPw@ Fp,v ] m u{lj dw ^
WilVhjij dwbj wi[@ uv vh[ V t[a m
ldaepi ljyj dwbj wi{ dlt s[ Vj F[a m \l" ljtg|
vvvv
vvvv
\fBijSg| dwRp = dwl vHg dV>sgb{ = dV>sgsg ] ( ba[ hdi = fiqjaqj sg y[ig = sjlg
w" = } qjVp = ldawji dwM s[Hgsj ] (
Ehu mWg svwrY ibKY kau; Eh ismrY hir nwmu ]160]
RpKai dry woV wis[ hV dw Rph iju[ sg ijSg fiqjaqj s[ Vjq } Fpvj w[
dWt{ = drdLbJ wRp = } F'eV rjla[ bjfSg qJe1 lrji{ = lrjisg ] Fjr hji dL>eji wisg
]@ dHl wiw[ Rph dV>sSI'e ] ba[ Rph fiqjaqj sg sjlg ldal.ea dry dqv w[
hdi = fiqjaqj sj Vjq dlqi{ = dlqisg ]@ dHl wiw[ hig sg sjlg lvjhpS[ I'e ] mm160mm
vvvv
1! dli s[ rjvJ } s' dh,DDdlbJ dry wi w[ u' dryjv[ i[tj sg ai%J ygi dVwvsj ]@ Rpl dry l.ZPi FiV
} qJe lrjiVj wdh>Ds[ hV m
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1373 (116) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kbIr, kwm pry hir ismrIAY; AYsw ismrhu inq ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) dul f+wji w'Hg wjq = w.q Fjr
dWfaj fi[ = f{ ujS a'G hdi = fiqjaqj } dlqigb{ = dlqiVj wigsj ]@ b{lj = bduhj
dVa = dVajf+ag hg dlqihp = dlqiVj wi' m
vvvv
iek AvGt GwtI rwm kI; iqh ciV rihE kbIr ]165]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw u' ijq = fiqjaqj wg = sg f+[qj Feag
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (117) lv'w wWgi ug@ b>e 1373
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
iPfg dHw brzB = b"tg zjBg ]@ dah = Rpl Rpfi blk yC% ih[ hJ Fjr Feag dry dHldoa
h' ih[ hJ mm165mm
wWgi ug s[ dHl woV bVplji epiWjSg dry H[l[ dlZJa Vjv dqvs[ f+qjS dHl f+wji
hV m u{lj dw ^
AwKix AauKw swcw nwau ] (Awsw m: 1, AMg 349)
AwKix AauKw AwKIAY ipAwry ikau suxIAY scu nwau ] (soriT m: 1, AMg 636)
AwKix AauKw nwnkw AwiK n jwpY AwiK ] (swrµg kI vwr, AMg 1240)
vvvv
q"a h' eHg as'G Rpl[ hg qC%gbJ dry ljdCbj ujr[Gej duo[ Wjwg s[ v'w ljC[ uJs[ hV m
Rpl r[v[ a[ig v'w vju dwo[ ujH[eg m dHl vHg q"a } y[a[ i,t w[ fiqjio s[ ila[ } l.FjvSj
wi mm167mm u{lj dw ^
imrqu hsY isr aUpry psUAw nhI bUJY ]
bwd swd Ahµkwr mih mrxw nhI sUJY ]1] (AMg 809)
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1373 (118) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kbIr, BlI mDUkrI; nwnw ibiD ko nwju ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) qZPwig = dF,Ddtbj sg i'Bg
Fvg = y.eg ]@ dul dry VjVj = bV[w dWdZ = ai%J w' = sj Vjup = bVju@ b>V hp.sj ] m
sPlij bio
kbIr, BlI mDUkrI; nwnw ibiD ko nwju ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) fiqjaqj sg Feag iPfg qZPwig
lF a'G y.eg ]@ dul dry bV[w f+wji sj LpF epSJ iPfg bVju ] m
dwvw kwhU ko nhI; bfw dysu bf rwju ]168]
dHl f+DFP Feag s[ wiV dry dwl[ sj w'Hg sjbrj Vhk ] rj^ v'w s.c@ iju s.c@
dfai s.c a[ s[r s.c iPfg w'Hg sjbrj Vhk ] m Feag sj ldal.ea iPfg s[L Whpa r,cj
] ba[ debjV sj f+wjL h'S iPf r,cj iju ] mm168mm
vvvv
h'dHbJ buq[i s[ fjl fpLwi iju agio $a[ fhp.y[ duo[ y[aV sjl V[ epiP ug sg LiV e+dhS
wgag ba[ agio sj dHdahjl lpSjdHbj ba[ qhjiju ug } W[Vag wgag dw H[o[ aphjc[
r,Dc[ ldaepiP l+g epiP VjVw s[r ug V[ dHLVjV wiw[ dHl agio } fdr,ai wgaj ] ba[
bjf ug rg dHLVjV wiw[ dHl agio } fdr,ai wi' m as'G dul zjB $a[ epiP ug V[ dHLVjV
wgaj@ Rpo[ ldaepiP ug s[ VJ $a[ #e'dW>s zjB$ WdSbj h'dHbj ] m \dHl agio s[ yji ypx[i[
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (119) lv'w wWgi ug@ b>e 1373
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Whpa lji[ zjB r,Dt'~r,ti[ s[rdabJ s[ VJ $a[ lpL'dFa hV@ epiP ug s[ zjB sj dHw bjfSj
dVr[wvj blojV ]@ dHw fpijaV Ijs #A'Bg dHqjia$ sj epispbjij WdSbj h'dHbj ]@
duo[ lsgbJ aw l+g epiP e+.o ljdhW ug sj f+wjL dihj@ ljcg dl,t w"q sg bSedhvg wjiV
RpKo[ W+jhqSJ sj wW;j h' yp,wj ] ba[ W+jhqSJ V[ Rpl dry f,oi sgbJ qPiagbJ lojdfa
wi ds,agbJ hV m b,u rg dl,t w"q s[ ijulg ba[ Zjidqw v'w dHl bjfS[ blojV } qpC
bjfS[ f+W.Z dry v{S@ as'G hg epiP sgbJ ?pLgbJ f+jfa h' lwsgbJ hV m| Rpo[ y[aV sjl
} qhjiju ug wpN q'hiJ s[S v,De[ aJ Rpl V[ dwhj dw q{} Rph wpN dsRp@ u' q{} f+v'w
dry w.q bjH[ ba[ q[igbJ bjRpS rjvgbJ fgC%gbJ bjf ug sg W?dLL sj fjai WSV m
Rpl r[v[ ldaepiP ug V[ dHw hpwqVjqj dvt w[ y[aV sjl } ds,aj ba[ v'w~f+v'w s[ lpt
ds,Da[ m \dHh hpwqVjqj b,u rg Rpl sg l.ajV s[ w'v dfbj ]@ l+g epiP VjVw s[r ug ba[
epiP e'dW>s dl>z ug sg Ijs dry hBr[G oJ $a[ dHw epispbjij wji l[rj rjv[ qhJfpit
WjWj ajij dl>z ug lihjvg rjdvbJ s[ l[rw WjWj v,tj dl>z ug V[ WSrjdHbj ] m duo[
v.ei sj ba[ dihjdHL sj Whpa lp.si f+W.Z ]@ Rpo[ l+g epiP VjVw s[r ljdhW ug sj f+wjL
dshjCj WCg ZPq~Zjq Vjv qVjdHbj uJsj ] m|
sjl V[ dHl blojV sj b,tk dc,nj hjv dvdtbj ] m hpS bjRp@ duo[ wWgi ljdhW
ug s[ LWs dry dVisjr[ idhS sg f>eag sj Rpfs[L ds,aj ]@ Rpl f+wiS bVplji us'G
ldaepiP ug fpLwi a'G VjijdHS[ df>c sjsP ug s[ blojV $a[ fhp.y[ \sjsP ug qhjaqj sj
uVq bdhqsjWjs \epuija| dry fku[ s[ zi h'dHbj@ drr[wg wWgi f>og l.aJ sg l.ea
spbjij debjV sg f+jfag h'Hg m|
dHl V[ d;>seg s[ bj?ig fCjb VjijdHS[ df>c dry Waga wga[@ u' u{fpi dry f{Gsj
] m Fjr[G dHdahjl dry sjsP ug sg lqjZ sj d;wi wgaj debj ] fi blJ Rpo[ uj w[
u' fCajv wgag ]@ Rpl s[ bVplji sjsP ug s[ RpaijdZwjig u{aijq ug u' epiP e'dW>s
dl>z ug } dqv[ lV@ RpV%J sg lqjZg ]@ dHV%J s[ RpaijdZwjig sgbJ lqjZJ aJ hV fi
sjsP ug H[o[ sPi uj w[ dul ue%j W+hqvgV h'H[ lV@ RpV%J sg Ijseji dry w'Hg rg lqjZg
sjsP rj^ sjsP spbji[ s[ bjv[~spbjv[ Vhk ] m H[o'G dHh ljWa h' uJsj ] dw dHdahjlwjiJ
V[ lpSg~lpSjHg Qva f+y,va h'Hg e,v } hg lhg q>V w[ epiP ljdhW a'G lqjZ } q,oj dBwjRpS
sg e,v dvtg ] m us'G dw lqjZ hg Vhk aJ x[i q,oj dwl } B[wSj lg ( us'G epiP ljdhW
ug dHo[ fhp.y[@ Rps'G w'Hg rg lqjZ H[o[ Vhk lg@ u' Rpo[ hpS Aaig rjvgbJ lqjZJ WSgbJ
h'HgbJ hV@ Rph lF u{aijq ug sg lqjZ a'G Wjbs sgbJ WSgbJ h'HgbJ hV m l' ldaepiP
ug us'G dHl f+ajfg ljZP sjsP ug s[ af blojV $a[ fhp.y[ aJ RpV%J s[ RpaijdZwjig qh.a
vvvv
vvvv
u{aijq ug u' Whpa dfbji rjv[ lV@ dHV%J V[ epiP ug sj bjsi wgaj a[ ldaepiP ug rjla[
v.ei sj f+W.Z rg y.e[ aigw[ Vjv wgaj m qhjiju ug V[ WyV dWvjl widsbJ dwhj dw
qh.a ug@ aplk v.ei AwjRpS vHg dH,Aj aJ wgag ]@ fi aplk r{LVr l.a h' a[ ljc[ Vjv
qjljhjig ujVri rg hV m dHh q[i[ Wj; u[ Fp,Dt[ ih[ aJ v.ei sg l[rj l.fPiV Vhk q>Vg
ujr[eg m as qh.a u{aijq V[ dlsw sg fitSj dry fPij RpaidsbJ h'dHbJ Wj;J s[ tjS[
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1373 (120) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
a'G RpvB tjSj u' Wj; Vhk tJs[@ Rpl V[ Wj;J b,De[ h,o u'C w[ W[Vag wgag dw h[ epiP
w[ Wj;'@ dHh QigW ljZ sg q'n Wjuig } hg f+rjV wi' m dHh W[Vag epiP ug } b{lg f+rjV
h'Hg a[ epiP w[ Wj;J V[ q'n Wjuig tjZg m ljigbJ l.eaJ v.ei fjSg Aw w[ da=fa h' w[@
us'G qhjaqj ug Vjv wpN fiqjio s[ WyV h'S v,De[ aJ qh.a u{aijq ug V[ dwhj dw
qhjiju spVgbJ dry sjbr[ A,c w[ ugSj yjhgsj ] m s[t' aphjc[ yji[ ljdhW;js[ Lhgs
h' eH[@ fdirji a[ bV.sfpi ljdhW dr,AC debj m dHl vHg ljc[ rc[dibJ V[ dHh WyV
wga[ hV ^
sjsP sjrj sPi wi dWV sjr[ dsV w,B m
w[ag l"sj wi eHg H[l fljig sg h,B m
u{aijq ug s[ dHh WyV lpS w[ epiP ug V[ dwhj dw qh.a ug@ qjdHbjrg fsjioJ
sj sjbrj Vhk wiVj yjhgsj@ fi Ziq s[ l.W.Z dry sjbrj ;iPi wiVj yjhgsj ] m
u{lj dw ^
sjsP sjrj it w[ lF w' vHgb{ vp,B m
dHw' idhlg tjvlj h'i lF qilg Wp,B m
x[i epiP ug V[ dwhj dw fiRpfwji a[ Ziq sg i,Ddtbj vHg bjfSg ujV qjv wpiWjV
wiVj bag RpKaqaj ]@ blJ dHh ?jvlj f>o spLBJ } qjiV ba[ Ziq s[ fjvS vHg
ljdubj ] m
Rpl r[v[ u{aijq V[ dwhj dw ldaepiP ug ljc[ r,Dc[ dHl f+wji wdh>Ds[ hV ^
sjsP sjrj sPi wi wdv wj vgu{ FjdH m
u[ w' qji{ HkB T[q vgu{ lgl yTjdH m
epiP ug V[ dwhj dw u{aijq ug@ dHh Rpfs[L aphjc[ u[h[ l.aJ rjla[ ] m LlaiZjigbJ
rjla[ Vhk ] m dHl s'hi[ } b,u w,v s[ lq[G bVplji dHl ai%J fdC%bj wi' m u{lj dw ^
sjsP sjrj i,t w[ wdv wj vgu{ FjdH m
u[ w' qji{ HkB T[q fjoi hV{ dhljdH m
dHh WyV lpS w[ lji[ h,l fH[ m epiP ug V[ dwhj dw s.c ds,Da[ dWVJ spLB s,DW[ Vhk
uj lws[@ dHl vHg spLBJ } s.c s[Sj I'e ] m dHl[ wiw[ blJ V[ LlaiZjig ?jvlj WSjRpSj
wgaj ] m x[i b,De'G u{aijq ug V[ dwhj dw qhjiju ug ) b{lj hg h'Sj yjhgsj ]@ u{lj bjf
ug V[ dwhj ] m
vvvv
vvvv
vvvv
Bwg bfy qY pwieE; qUµ Bir Bir pIau kbIr ]170]
Fea wWgi ljdhW ug bjfS[ bjf } l.W'ZV wi w[ woV wis[ hV dw h[ wWgi )
aP. Wc[ = r,Dc[ FjeJ wiw[ dHh fjSg fjdHY = fjRpSj wgaj ]@ dHl vHg aP. Wp,w Fi~Fi
w[ fgSj wi mm170mm
sPlij bio
kbIr, pwil smuhw srvru Brw; pI n skY koeI nIru ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) W+hq iPfg li'ri bV.s iPfg uv
Vjv W+hq v'w@ lrie v'w@ qja v'w@ fajv v'w bjds r,BJ aw vWjvW Fdibj h'dHbj
]@ fi w'Hg bdebjVg fpit dHl bV.s iPfg fjSg } fg Vhk lwsj m
Bwg bfy qY pwieE; qUµ Bir Bir pIau kbIr ]170]
h[ wWgi ) aP. epiJ fjl'G r,Dc[ FjeJ wiw[ W+hq iPfg li'ri sg f+jfag wgag ]@ dHl
vHg aP. ljhJ iPfg dfbjv[ rj^ qV Wp,Z iPfg Wp,w Fi Fi w[ dHh bV.s iPfg uv fgSj wi mm170mm
aglij bio
kbIr, pwil smuhw srvru Brw; pI n skY koeI nIru ]
Fea wWgi ug woV wis[ hV dw h[ FjHg lqphj = lqPh ldal.ea iPfg li'ri spVgbJ
sgbJ ujaJ~fjaJ iPfg fjdv = r,BJ a'G Rpfi Rpfs[L iPfg uv Vjv Fdibj dfbj ]@ fi
ujaJ~fjaJ s[ bZgV idhS rjv[ w'Hg rg Rpfs[L iPfg dHh uv fg Vhk lws[ m
Bwg bfy qY pwieE; qUµ Bir Bir pIau kbIr ]170]
h[ wWgi ) aP. r,Dc[ FjeJ wiw[ ldal.ea iPfg li'ri } fjRpSj wgaj ]@ dHl vHg aP.
f+[q s[ dfbjdvbJ } Fi Fi w[ dHh Rpfs[L iPfg uv fgSj wi mm170mm u{lj dw ^
dHhp dfiq dfbjvj tlq wj u{ Fjr{ a{ s[dH mm \ijqwvg wg rji q^ 3@ b>e 947|
y"oj bio
kbIr, pwil smuhw srvru Brw; pI n skY koeI nIru ]
Fea wWgi ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) dHh b>ahwiV iPfg li'ri dH>s=gbJ iPfg
r,BJ aw bjaq bV.s iPfg uv Vjv vWjvW Fdibj h'dHbj ] fi s[h bdZbjlg@ wiq
vvvv
vvvv
a'G hgSj fpit w'Hg rg dHl bjaq bV.s iPfg uv } fg Vhk lwsj m
Bwg bfy qY pwieE; qUµ Bir Bir pIau kbIr ]170]
h[ wWgi ) aP. r,Dc[ FjeJ wiw[ dHh bjadqw bV.s fjdHbj ]@ dHl vHg aP. Feag s[
Wp,w Fi Fi w[ dHl bV.s } fgSj@ qjVSj wi mm170mm
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1373 (122) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
f>urJ bio
kbIr, pwil smuhw srvru Brw; pI n skY koeI nIru ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) slq spbji iPfg li'ri b>ahwiV
iPfg r,B aw u'ejV.s iPfg fjSg Vjv vWjvW Fdibj dfbj ]@ fi u'ejdFbjlg a'G dWVJ
dHl uv } w'Hg rg fg Vhk lwsj m
Bwg bfy qY pwieE; qUµ Bir Bir pIau kbIr ]170]
h[ wWgi ) aP. r,Dc[ FjeJ wiw[ dHh bV.s f+jfa wgaj ]@ dHl vHg aP. f+jSjIjq iPfg
dfbjv[ Fi Fi w[ dHl bV.s } fgSj@ qjVSj wi mm170mm
A[rJ bio
kbIr, pwil smuhw srvru Brw; pI n skY koeI nIru ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) epiP iPfg li'ri lqPh spVgbJ sgbJ
ZiqJ iPfg r,BJ a'G Rpfi debjV iPfg fjSg Vjv vWjvW Fdibj dfbj ] fi wiq~wJcJ
rjv[ w'Hg dHl uv } fg Vhk lws[ m
Bwg bfy qY pwieE; qUµ Bir Bir pIau kbIr ]170]
h[ wWgi ) aP. r,Dc[ FjeJ wiw[ epiP iPfg li'ri } fjRpSj wgaj ]@ dHl vHg aP. f+[q@
LiZj iPfg dfbjv[ Fi Fi w[ dHl debjV iPfg uv } fgSj wi mm170mm
RpojVwj ^ dwl[ f+[qg V[ Fea wWgi ug a'G fp,DdAbj dw dHh ligi sg eag w{lg ]
ba[ fiqjaqj sj Vjq w{lj ] ( as RpKai dry ligi sg bldoiaj a[ Vjq sg by,vaj
riSV wis[ h'H[ dHh lv'w RpyjiS wis[ hV m
vvvv
hJ@ Fjr lji[ ligi dqdobj h'S wiw[ ajdibJ rJe dAf ujSe[ fi fiqjaqj sj Vjq
lsj by,v ih[ej mm171mm
RpojVwj ^ dur[G dHw ue%j wpN ldal.egbJ V[ r[sJa l.q[vV wijRpS sg drMa
WSjHg m wpN drsrjV f>Ddca r[sJa dryji vHg l,Ds[ a[ wpN AagigbJ v{ w[ wjn sg w'ng
WSjHg@ dul dry drsrjV f>Ddca bjfSg r[sJa yiyj wiV v,De[ u' bjfS[ bjf } Whpa
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (123) lv'w wWgi ug@ b>e 1373
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dlbjS[ lPNrjV whjMs[ lV@ byjVw Rpl v,wCJ sg w'ng } b,e v,e eHg@ hi yg; sj
Wigwg aw dryji wiV rjv[ f>Ddca r[sJa A,c w[ beVg sj dryji wiV v,De[ dw dHh
beVg dwo'G bjHg a[ dwl V[ vejHg a[ dwr[G dHaVg uvsg dHl sgbJ vjBJ dVwvS v,e
fHgbJ m f>Ddca dHl dryji dry xl eH[ a[ u' li'a[ r[sJa dryji lpSV bjH[@ duV%J }
f>Ddca qPit lqNs[ lV@ Rph RpKn w[ Wjhi F,u eH[ a[ r[sJag dry hg lC w[ lpbjh h'
eH[ m dHl[ rjiaj } ds=LBJa WSj w[ wWgi ug b>a=gr Fjr rjvj Rpfs[L W?Ls[ hV m
sPlij bio
kbIr, koTI kwT kI; dh idis lwgI Awig ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) dHh s[h iPfg wjn sg w'nCg }
sl[ dsLjrJ Fjr yji ypx[i[ a'G wjv iPfg b,e v,eg h'Hg ] Fjr wjv dwl[ } WjvfV@ dwl[
} urjVg@ dwl[ } Tvsg urjVg a[ dwl[ } WpT[f[ dry tj v{Gsj ] m
pMØifq pMØifq jil mUey; mUrK aubry Bwig ]172]
f>Ddca f>Ddca = drsrjV drsrjV v'w wjv sgbJ RpwagbJ upeagbJ s,ls[ h'H[ rj^
s[h bdFqjV wiw[ dHl wjv sg beVg Vjv lC w[ qi eH[ hV ba[ duV%J } faj lg
dw blk fiqjio r,Dv'G qPit = W[lqN hJ@ Rph Fjde = F,u w[ epiP sg LiV dry f{ eH[ hV
ba[ u.qS~qiV@ wjv sg beVg a'G RpWi[ = Wy eH[ hV Fjr dw wjv dwo'G bjMsj ]@
dwl } dy>WCsj ]@ wjv sj iPf wg ] a[ wjv vjdHbj dwl V[ ]@ dHM dryji wis[ h'H[
wjv sg b,e dry lC w[ bjfSj ugrV drbio lqjfa wi eH[ fi fiqjio sj wpN vjF
Vj t,DdBbj mm172mm
vvvv
vvvv
vvvv
bwvn AKr soiD kY; hir crnI icqu lwie ]173]
ba[ l.ld*a s[ WjrV = Wr.uj b,tiJ s[ dlZJa } l'dZ = t'u@ dryji w{ = wiw[ dHw
hdi = fiqjaqj s[ yiVg = yiV wqvJ dry dyap = qV vjdH = vjRpSj wi m
dur[G W[sJ sgbJ dHw v,t lpiagbJ q>VgbJ hV@ us'G dLrug } dHl s[ r.cS vHg
s[rdabJ V[ vjdHbj@ as'G dLrug V[ lji[ lv'w r.c w[ bjfS[ w'v dHw ijq Vjq i,t dvbj m
s[rdabJ V[ fp,DdAbj dw dHh wg wgaj ] ( b,De'G dLrug V[ dwhj dw q{G dHh r.cg sg r.cjHg
vHg ] m q{} dHh' hg f+rjV ] m u{lj dw ^
byd purwn isMØimRiq suDwK´r ] kIny rwm nwm iek AwK´r ]
(gauVI suKmnI m: 5, AMg 262)
vvvv
RpojVwj ^ Fea wWgi ug dHl lv'w dry W+hq debjV sj f+ajf s,ls[ h'H[ l.eaJ
ajHk Rp[fs[L woV wis[ hV m
vvvv
debjV fjdHbj = f+jfa wgaj ]@ as'G sj ljcj qV rg drwjiJ sg b,e r,Dv'G lgavp = n.cj
FdHbj = h' debj ]@ dHh W+hq debjV sj f+ajf ] m
vvvv
ijvyN Erw = gVw sUrj dIAW ikrnW dy pYx nwl gir = gl krky pwnI = pwxI dw
rUp BieAw = ho jWdw hY Aqy Fl krky kUil = ndI dy ivc jwie = jw ky imilE = iml
jWdw hY AQvw eysy pRkwr ieh jµmx mrn vwlw jIv Aiv`ØidAw rUp TµF krky gVw rUp
bixAw sI jdoN siqgurU rUpI sUrj ny AwpxI igAwn rUpI ikrn dI grmwieS pweI, qdoN
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1374 (126) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ieh jIv-Bwv v`loN gl ky pwxI dI inAwe» prmySr dw rUp ho igAw Aqy dyh AiBmwn
v`loN Fl ky bRhm rUpI ndI ivc jw ky iml igAw vw: vwc ArQ dw iqAwg krky lK
ArQ dy ivc eykqw pw leI hY Bwv jIv dI Alp`gqw qy eISr dI srb`gqw myt ky bRhm
ivc ABydqw pw leI hY ]177]
kbIrw, DUir skyil kY; purIAw bWDI dyh ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! pRØBU ny pMjW q`qW rUpI DUir = DUVI
skyil = iek`q® kY = krky ieh dyh = kWieAw rUpI purIAw = puVI bWDI = bµnH id`qI hY [
idvs cwir ko pyKnw; AMØiq Kyh kI Kyh ]178]
ieh cwr ku idvs = idn ko = dw pyKnw = vyKx mwq® qmwSw hY, jo AMØiq = A^Ir ¹
Pyr Kyh = im`tI kI = dI Kyh = im`tI rUp hI ho jWdI hY ]178]
kbIr sUrj cWd kY; audY BeI sB dyh ]
Bgq kbIr swihb kQn krdy hn ik hy BweI ! sUrj Aqy cWd = cµd®mw dy audY hox
ivc sB = swrIAW dyhW auqpMn BeI = hoeIAW hn, Bwv kuJ sUrj dy pihr ivc jnmdy
hn Aqy kuJ cµd®mw dy p`K ivc jnmdy hn vw: sUrj dI inAwe» qmoguxI Aqy cµd®mw dI
inAwe» sqoguxI Awid suBwvW vwlIAW dyhW auqpMn hoeIAW hn vw: sUrj Aqy cµd®mw dy
sdrS pRkwS vwlIAW sB dyhW audY hoeIAW hn [
gur goibMd ky ibnu imly; plit BeI sB Kyh ]179]
pr gurW duAwrw goibMd = prmwqmw dy nwl imly qoN ibnu = bZYr sB = swrIAW dyhW
plit = ault ky Pyr Kyh = im`tI rUp BeI = ho jWdIAW hn ]179]
jh AnBau qh BY nhI; jh Bau qh hir nwih ]
hy BweI ! jh = ijQy AnBau = BY qoN rihq XQwrQ srUp dw igAwn iesiQq hY, auQy
sµswr, kwl Awid dw BY = fr nh» rihMdw Aqy ijQy sµswr, kwl Awid dw Bau = fr hY,
qh = au~Qy hir = pRØBU swKSwq nwih = nh» huµdw vw: AMnvy krky (jh hir qh Bau nwih)
ijQy hir = pRØBU Awp swKSwq ho jWdw hY qh = au~Qy sq pRkwr dw Bau = fr nh» rihMdw [
kihE kbIr ibcwir kY; sµq sunhu mn mwih ]180]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik AsW ny ieh ibcwir = inrxw kY = krky
vvvv
vvvv
kihE = ikhw hY, hy sµq jnoN ! ieh bcn qus» Awpxy mn = ihrdy mwih = ivc suxnw kro
vw: swfy bcn sux ky ihrdy ivc Dwrn kro ]180]
auQwnkw : Bgq kbIr swihb jI dy pws iek pRymI ny Aw ky bynqI kIqI ik ies
sµsr AMdr igAwnI AigAwnI iv`coN kOx suKI hY, qd kbIr jI ny ikhw ik ieh dovyN hI
suKI hn qy ieh slok aucwrx kIqw [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (127) lv'w wWgi ug@ b>e 1374
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kbIr, ijnhu ikCU jwinAw nhI; iqn suK nId ibhwie ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ijnhu = ijnHW AigAwnI purKW
ny sq As`q dI ivcwr, jIv dy srUp, mwieAw dy srUp jW prmwqmw dy srUp Aqy mnu`Kw
srIr Dwrn dy bwry ikCU = kuJ jwinAw = jwnxw nh» kIqw, iqn = aunHW dI s`uK dI n»d
ivc aumr ibhwie = bqIq huµdI jWdI hY, Bwv ijqnw icr mOq nh» Aw¼dI auqnw icr
auh Awpxy Awp ¹ suKI mMndy hn [
hmhu ju bUJw bUJnw; pUrI prI blwie ]181]
ju = ijhVw hmhu = As» bUJw = bu`Jny jog gurW pwsoN aupdyS bu`Jxw hY ik jIv Aqy eISr
dw srUp kI hY ? vw: bu`Jxy jog q͵ pd dy lK ArQ Aqy smJxy jog qq pd dy lK ArQ
dw isDWq kI hY ? ausdI pRwpqI qoN ibnW ieh sw¹ pUrI blw prI = peI hoeI hY [[181]
dUsrw ArQ
kbIr, ijnhu ikCU jwinAw nhI; iqn suK nId ibhwie ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ijnHW qqbyqy mhwqmw ny bRhm
igAwn krky sµswr ¹ kuJ vI nh» jwixAw Bwv imiQAw inscy kIqw hY, aunHW ¹ Awqm
su`K dI pRwpqI hoeI hY Aqy aunHW dI Aiv`ØidAw rUpI n»d bqIq ho cu`kI hY [
hmhu ju bUJw bUJnw; pUrI prI blwie ]181]
ijnHW ny hmhu = hµgqw rUpI bUJw bUJnw kIqw hY iqnW dy gly ivc Aiv`ØidAw rUpI pUrI
blw Aw ky pY jWdI hY vw: ju = ijhVw As» sRvx igAwn duAwrw bUJw = bu`Jxw kIqw hY
Aqy mMnx igAwn duAwrw bUJnw = smJxw kIqw hY Aqy Awqm srUp smJxw kIqw hY ijs
krky pUrI hoeI Aiv`ØidAw rUpI blw prI = prHy ho geI hY Bwv nivrq ho geI hY [[181]
kbIr, mwry bhuqu pukwirAw; pIr pukwrY Aaur ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! mwry = mwVy Bwv kmzor lok jo
Awp aupdyS Dwrn nh» krdy, hornW ¹ bhuq pukwirAw = pukwr pukwr ky aupdyS Dwrn leI
kihMdy hn1, pr pIr = pUjnIk gurU Aaur = hor hI pukwrY = pukwrdy hn Bwv Awp kmweI
krdy hn Aqy hornW qoN vI krw¼dy hn [
lwgI cot mrµm kI; rihE kbIrw Taur ]182]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik iqnW gurW duAwrw myry irdy rUpI imrµm = nrm
vvvv
vvvv
AsQwn kI = dI QW au~pr aupdyS, pRym dI cot = s`t l`gI hY, ijs krky mYN kbIr ausy
Taur = QW hI Kloqw rihE = rih igAw, Bwv dyh AiBmwn qoN rihq ho ky srUp rUpI QW
ivc iesiQq ho igAw hW Aqy sµklp-ivklp ivc ih`lx jogw nh» irhw hW ]182]
1. jYsw ik : Avr aupdysY Awip n krY ] Awvq jwvq jnmY mrY ] (suKmnI swihb, AMg 269)
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1374 (128) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kbIr, cot suhylI syl kI; lwgq lyie ausws ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! syl = brCI kI = dI cot = s`t
suhylI = sOKI hY jo lwgq = l`gidAW jIv ausws = lµmy swh, hwhuky lyie = lYNdw hY Bwv
iek do swh Aw jWdy hn [
auQwnkw : koeI mu`lW bhuq au~cI bWg dyNdw sI pr ^udw dI bµdgI ivc aus¹ pUrn
ivSvws nh» sI Aqy ^udw ¹ dUr dyS ivc v`sx dw ivSvws krdw sI [ aus dy pRQwey
aucwrx krdy hn [
vvvv
jw = ijs ^udw dI pRwpqI dy kwrin = vwsqy qUµ bWg = nmwz leI pukwr dyih = dyxw
krdw hYN, aus ¹ Awpxy idl = ihrdy dy ivc hI joie = dyKxw kr, Bwv auh swirAW dw
swKI rUp hrI ihrdy dy ivc v`sdw hY [[184]
auQwnkw : koeI SyK Bgq kbIr jI pws Aw ky hµkwr nwl kihx l`gw ik mYN m`ky
mdIny dw h`j krky AwieAw hW, qdoN aus dy pRQwey aucwrx krdy hn [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (129) lv'w wWgi ug@ b>e 1374
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
syK1 sbUrI bwhrw; ikAw hj2 kwby3 jwie ]
hy syK ! sbUrI = sµqoK qoN bwhrw = ibnW kwby ivc jwie = jw ky h`j kIiqAW ikAw = kI
ho igAw ? Bwv ivArQ hI hY [
1. SyK muslmwnW ’coN iek au~cI jwqI hY, ijvyN ihMdUAW ’coN bRwhmx v`fy hn, iqvyN muslmwnW ’coN Sy^ v`fy
hn [ ijvyN ihMdUAW ’coN K`qrI hn, iqvyN muslmwnW ’coN s`Xd hn [ ijvyN ihMdUAW ’coN vYS hn, iqvyN muslmwnW
’coN muZl hn [ ijvyN ihMdUAW ’coN SUdr hn, iqvyN muslmwnW ’coN pTwn hn [
2. h`j : h`j kwby dI Xwq®w ¹ kihMdy hn, jo muslmwn Drm dw AsUl (inXm) jwx ky krnI zrUUrI hY ieh
ihjrI swl dy bwrHvyN mhIny ‘julihjr' ivc huµdI hY, iesdy krn dI rIiq ies qrHW hY :
jd m`kw iek pVwau rih jwvy, qd Xwq®I ieSnwn krky ‘eyhrwm’ bµnHy ArQwq pihly vsq® iqAwg
ky kyvl do cwdrW r`ØKy, iek qyV Aqy dUjI srIr auqy lYxw kry [Á ju`qI dw iqAwg kry, KVwvW pihrn
dI rok nh» [ gIq ‘qlbIXw’ gw¼dw hoieAw m`ky phuµcy [ gIq dw ArQ ieh hY ik “mYN qyrI syvw leI
KVw hW, qyrw SrIk koeI nh» inscy krky qyrI hI ausqiq hY, qyrI hI bwdSwhq hY [”
kwby mMdir pws jw ky ieSnwn kry Aqy “sµg Asvd” ¹ cuµmy s`q “qvwP” pirkrmw kwby dIAW kry,
iqMn qyz cwl nwl Aqy cwr hOlI hOlI, kwby ¹ Awpxy K`Øby h`Q r`ØKy hr pirkrmw krdw kwly p`Qr ¹
cuµmy Pyr iebrwhIm dy mkwm pur jwvy Aqy auQy pRwrQnw kry auQoN ht ky phwVI “sPw mrUh” au~pr jw ky
kwby v`l mUMh krky pRwrQnw kry, Pyr mrvw cotI qy jw ky pRwrQnw kry Pyr kwby ivc Aw ky “Kuqbw” suxy
Pyr mkwm “imnw” pur jw ky rwq rhy auQoN phwVI “ArPwq” ¹ jwvy auQy pRwrQnw kry Aqy Kuqbw suxy
ieQoN “muzdilPw” mkwm pur sµJ dI nmwz pVHy :
au~pr d`sI swrI ikirAw nOv» iqiQ qIk smwpq krky dsv» jo “nhr” kurbwnI dw idn hY, aus ivc
muzdil&w mkwm pur nmwz pVH ky SYqwn dy (Qµm) pws jw ky s`q p`Qr su`Øty Pyr imnw phuMc ky kurbwnI
dyvy b`krw, duµbw, gW AQvw aUT ¹ jby v`l isr krky iltwvy pSU dy s`jy pwsy KVw ho ky “A`lwhU Akbr”
kih ky gl ’qy CurI clwvy ies ip`CoN hwjI “eyhrwm” iqAwg ky mn Bw¼dy vsqr pihry, muMfn krwvy,
nhµu luhwvy Ar iqMn idn m`ky hor Tihry, m`ky qoN Á qurn vyly kwby dI Pyr pirkrmw kry Aqy SYqwn dy Qµm
qy s`q v`tIAW su`Øty Aqy zmzm KUh dw pwxI pIvy bhuqy muslmwn m`ky dI Xwqrw ip`CoN hjrq muhµmd dI
kbr dI Xwqrw leI mdIny jWdy hn Aqy ies ibnw h`j pUrn nh» smJdy pr hvwbI lok kbr dw snmwn
Drm ivru`D mMndy hn ies leI auh mdIny dI Xwqrw nh» krdy [ jo aupr ilKI rIqI Anuswr h`j krdw
hY, aus ¹ hwjI s`dIdw hY [
3. kwbw (kAbh) : Arb dy m`ky Sihr ivc muslmwnW dw Drm mMdr jo ieslwmI ikqwbW Anuswr pihlW
hzrq Awdm Á ny bxwieAw nUh vwly qUPwn ivc ieh if`g ipAw Aqy muV iebrwhIm ny auswirAw qy Pyr
keI vwr if`gw qy bixAw [ iek vwr muhµmd swihb ny vI ies dI nIv r`KI sI [ ies mMdr ivc Anyk
bu`qW dI pUjw huµdI sI, ijnHW ¹ hzrq muhµmd ny bwhr k`ØiFAw sµn 1040 ivc rUm dy ausmwnI pwqSwh
‘sulqwn murwd cOQy’ ny kwby ¹ nvyN isry bxwieAw jo hux qk kwiem hY, ies mMdr dI pUrv v`l dI bwhI
ijDr drvwzw hY 33 gz lµmI hY [ p`Cm dI 31 gz, au~qr dI 22 Aqy d`Kx dI 20 gz hY bulµdI
vvvv
vvvv
35 Pu`t hY icxweI BUry rµg dy p`Qr dI cUny nwl hoeI hY kursI do Put au~cI hY C`q cptI hY iesdw drvwzw
^ws iqauhwrW smyN hI Ku`lHdw hY jd XwqrI lok Aw¼dy hn, nh» qW bµd rihMdw hY, d`Kx pUrv v`l dw
jo mMdr dw koxw hY, aus ivc zmIn qoN 5 P`ut au~cw ‘sµgy Asvd’ (kwlw p`Qr) jiVAw hoieAw hY, ijs
¹ hwjI cuµmdy hn d`Kx dy koxy ivc iek hor p`Qr hY, ijs dw nw¼ ‘ruknulXmwn’ hY, ies¹ XwqrI lok
s`jy h`Q nwl CUµhdy hn drvwzy dy pws mMdr dI dIvwr dy nwl lgdw iek sµgmrmr dy hwSIey vwlw
gihrw mkwm hY ijs au~pr iqMn AwdmI KVHy ho skdy hn AwKdy hn ik ies QW iebrwhIm ny iesmweIl¨
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1374 (130) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kbIr, jw kI idl swbiq nhI; qw kau khW Kudwie ]185]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! jw = ijs dI idl = ihrdy dI
Bwvnw swbiq = p`kI, sicAweI vwlI nh» hY, qw = aus kau = ¹ Kudwie = A``lw dI pRwpqI
khW = ikQy ho skdI hY Bwv nh» ho skdI ]185]
vvvv
Kwxgy ]187]
¨ smyq eISÍr A`Øgy pRwrQnw kIqI sI kwby dy cwry pwsy prkµimAw (pirkrmw) leI Ku`lHI QW hY Aqy suµdr vlgx
(cwr dIvwrI) hY kwby dw mMdr isAwh rySmI iglwP nwl FikAw rihMdw hY, ijs au~qy kurwn dIAW AwXqW
ilKIAW hn [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (131) lv'w wWgi ug@ b>e 1374
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kbIr, KUbu Kwnw KIcrI; jw mih AMØimRqu lonu ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ies leI KIcrI = iKcVI dw Kwxw
bhuq KUbu = cµgw hY, jw = ijs dy mih = ivc AMØimRqu = iGau Aqy lonu = nmk ipAw huµdw
hY vw: iGau qy nmk iml ky AMØimRq rUp bx jWdI hY [
hyrw rotI kwrny; glw ktwvY kaunu ]188]
Pyr hyrw = mws vwlI rotI dy kwrny = vwsqy Awpxw glw kaunu = ikhVw ktwvY = ktw¼dw
iPry, Bwv jykr ieQy iksy dw mws v`Fygw qW Agly jnmW ivc Awpxw mws vFwauxw
pvygw ]188] jYsw ik :
aun ibsiml aun Jtkw kIAw, dieAw duhUµ qy BwgI ]
khq kbIr sunhu ry sµqhu, Awg doaU Gr lwgI ] (AmIr Bµfwr)
vvvv
soeI = auhI rwm rwm sBY = swry sµq jn khih = AwKdy hn Aqy soeI = auhI rwm rwm
kauqkhwr = krq`v krn vwly rwsDwrIey AwKdy hn vw: auh rwm dw nwm jigAwsU (s + BY)
s = sihq BY = fr dy jpdy hn Aqy rwsDwrIey ausI rwm nwm ¹ Awpxy pyt pUrqI leI
nkl dy qOr ’qy AwKdy hn ]190]
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1374 (132) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kbIr, rwmY rwm khu; kihby mwih ibbyk ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! rwmY = rmy hoey rwm = prmwqmw
dw nwm khu = aucwrx kro, ijsdy kihby = kihx mwih = ivc ibbyk = jIv-eIs dI eykqw
vwlI ivcwr pRwpq huµdI hY [
dUsrw ArQ
kbIr, jw Gr swD n syvIAih; hir kI syvw nwih ]
kbIr swihb jI kQn krdy hn ik ijs srIr rUpI Gr ivc swD = syRSt prmwqmw
dI pRwpqI krwaux vwly SuB guxW dI syvw nh» hY, Bwv SuB guxW ¹ Dwrn nh» kIqw Aqy
hrI srUp gurW dI syvw nh» kIqI [
qy Gr mrht swrKy; BUq bsih iqn mwih ]192]
vvvv
vvvv
auh srIr rUpI Gr mrht = mswx BUimkw swrKy = vrgy hn Aqy kwm ¸oD Awid ivkwrW
rUp BUq aunHW dy srIr rUpI Gr ivc v`sdy hn ]192]
auQwnkw : iksy jigAwsU ny kbIr jI ¹ pRSn kIqw ik mn ¹ kwbU krnw bhuq AOKw
hY, Pyr qus» ikvyN kwbU kr ilAw hY, qd au~qr ivc kQn krdy hn :
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (133) lv'w wWgi ug@ b>e 1374~1375
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kbIr, gUµgw hUAw bwvrw; bhrw hUAw kwn ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! mYN audoN dw Awpxy hµkwr, JUT
dy bcn kihx v`loN gUµgw Aqy dunIAW dIAw isAwxpW v`loN bwvrw = kmlw ijhw hUAw = ho
igAw hW Aqy ausqq inMØidAW dy bcn suxn v`loN kµnW krky bhrw = boLw ho igAw hW [
vvvv
vvvv
dUsrw ArQ
kbIr, inrml bUµd Akws kI; pir geI BUim ibkwr ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! icdwkwS rUpI bRhm ivKy ivcrn
vwly siqgurU rUpI b`dl dI is`ØiKAw rUpI inrml bUµd An-AiDkwrI inSrDk purKW dI bu`D
rUpI DrqI dy ivc peI [
ibnu sµgiq ieau mWneI; hoie geI BT Cwr ]195]
auh siqsµgq jW Dwrn SkqI qoN ibnW ie¼ mMnxw kro ik auh eIrKw, ¸oD rUpI B`T
ivc pY ky suAwh rUp hI ho geI Bwv iqs ihrdy ivc ieh is`ØiKAw invws nw kr skI ]195]
kbIr, inrml bUµd Akws kI; lInI BUim imlwie ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! icdwkwS rUpI bRhm ivKy ivcrn
vwly gurU rUpI b`dl dI jIv eIS dI ABydqw dI is`ØiKAw rUpI inrml = au~jl bUµd AiDkwrI,
jigAwsU ny AwpxI bu`D rUpI BUim = DrqI ivc imlwie = imlw lInI = lYxw kIqI hY [
Aink isAwny pic gey; nw inrvwrI jwie ]196]
Aink = AnykW hI isAwny = igAwnvwn, ivdvwn lok pic = sV, Q`k gey hn, pr
aus jigAwsU dy pwsoN auh bUµd inrvwrI = inrwlI, v`KrI nh» kIqI jwie = jw skdI. Bwv
ijhVI bRhm nwl eykqw ho geI hY, aus ¹ AnykW Byd-vwd dIAW jugqIAW duAwrw KMfn
nh» kIqw jw skdw ]196]
auQwnkw : iksy kwzI ny ikhw ik hy kbIr jI ! qus» vI kwby ivc h`j krky Awau,
qdoN kbIr jI iblws dy qOr ’qy aus¹ au~qr dyNdy hoey ieh slok aucwrx krdy hn [
kbIr, hj kwby hau jwie Qw; AwgY imilAw Kudwie ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! kwby ivc h`j krn leI iek
idn mYN vI jwie = jWdw Qw = sI, pr AwgY = A`goN rsqy ivc mY¹ Kudwie = prmwqmw nrwz
hoieAw imilAw = iml ipAw [
sWeI muJ isau lir pirAw; quJY ikin@ PurmweI gwie ]197]
auh sWeI = mwlk pRØBU muJ = myry isau = nwl lir = lV hI pirAw = ipAw Aqy kihx
l`gw ik hy kbIr ! quJY = qY¹ ikin@ = iks ny ieh gwie = g`l, jgh PurmweI = Purmwauxw
kIqI hY ik mYN isr& kwby ivc hI hW Bwv mYN sB dw Awqmw rUp hox krky sB Qwe» ivAwpk
vvvv
vvvv
ho irhw hW ]197]
kbIr, hj kwbY hoie hoie gieAw; kyqI bwr kbIr ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik mYN kbIr ! sµklp mwq® nwl kyqI = AnykW
vwr kwby dy h`j ¹ ho ho ky gieAw = igAw hW [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (135) lv'w wWgi ug@ b>e 1375
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
sWeI muJ mih ikAw Kqw; muKhu n bolY pIr ]198]
hy sWeI = mwlk ^udw ! muJ = myry mih = ivc ieho ijhw ikAw = kI Kqw = gunwh hY ?
jo qus» hux mY¹ rokdy ho, pr pIr = pUjnIk pRØBU jI Awpxy muKhu = mUMØhoN kuJ nw boly ]198]
Pyr A`goN ^udw ny ikhw ik hy kbIr ! mYN qW nh» boilAw ik¼ik aus kwby ivc pSUAW
dIAW kurbwnIAW dyNdy hn, ^udw dy ieh bcn sux ky kbIr jI Aglw slok aucwrx krdy
hn [
vvvv
vvvv
ausu swcy dIbwn mih; plw n pkrY koie ]201]
(‘p`lw’ aucwrx hY)
ik¼ik aus swcy = s`cy dIbwn = drbwr, kcihrI mih = ivc koie = koeI vI p`lw nh»
pkrY = PVdw vw: ihswb-ikqwb mMgx leI koeI p`lw nh» pkVygw ]201]
kbIr, DrqI Aru Awkws mih; duie qUµ brI AbD ]
(‘A-b`D’ aucwrx hY, dUjw pwT ‘qUµbrI’ hY)
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik DrqI Aru = Aqy AkwS dy mih = ivc hy
duie = dÍYq ! qUµ brI = bhuq AbD = Atu`t, nwS qoN rihq hYN AQvw DrqI Aqy AkwS ivc
do Bwv Awsw qy iq®Snw jW Aiv`ØidAw qy mwieAw bhuq BwrI kStdwiek qUµbrI = qUµbVIAW,
hn, jo AbD = nwS qoN rihq hn Bwv iksy koloN mytIAW nh» jWdIAW AQvw DrqI Aqy
AkwS ivc ivcrn vwlI hy mwieAw ! qUµ AbD = nwS qoN rihq hYN pr qUµ doAW krky vrI
hoeI hYN Bwv iek sµq jnW ny qY¹ imiQAw inscy krn rUp vrxw kIqw hY Aqy dUjw bRhm
Asµg hI hY Bwv bRhm ny qY¹ Awp Asµg ho ky ADIn krn rUp vrxw kIqw hY AQvw hy
mwieAw ! DrqI Aqy AkwS Awid lokW ivc qUµ bhuq brI = blI, bl vwlI Aqy nwS qoN
rihq hYN Bwv iksy dy v`s nh» huµdI [
Kt drsn sµsy pry; Aru caurwsIh isD ]202]
hy mwieAw ! Kt drsn1 = Cy ByKW vwly qyry sµisAW ivc pey rihMdy hn Aqy cOrwsI
is`D vI qyry ADIn hI rihMdy hn ]202]
dUsrw ArQ
kbIr, DrqI Aru Awkws mih; duie qUµ brI AbD ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy cyqn s`qw mwq lok Aqy Awkws = sÍrg,
bRhm lok Awid duie = dovW lokW ivc vw: DrqI dI inAwe» inmrqw Aqy AkwS dI inAwe»
icdwkwS ivc ivcrn vwly igAnvwn, ienHW dovW dy ivc qUµ bhuq bl vwlI ho ky invws
kr rhI hYN Aqy qUµ AbD = nwS qoN rihq hYN [
Kt drsn sµsy pry; Aru caurwsIh isD ]202]
ijnHW dy ihrdy AMdr cyqn s`qw swKSwq ho geI hY, aunHW dy Kt drSn Bwv pMjy igAwn
ieMd®y Aqy CyvW mn ieh Cy iviSAW dy sµisAW qoN prHy ho gey hn Aru = Aqy cOrwsI l`K jUnW
qoN vI isD = mukq ho gey hn ]202]
kbIr, myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw ]
vvvv
vvvv
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy pRØBU ! muJ = myry Gr jW mn mih = ivc
1. jogI jµgm sRyvVy sµinAwsI qy drvyS ]
CyvW jwmw ibpr dw jw mih mIn n myK ] (Drm Swsqr)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (137) lv'w wWgi ug@ b>e 1375
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
myrw pdwrQ jW gux Awid ikCu = kuJ nh» hY, jo = ijhVw ikCu = kuJ vI hY, so = auh qyrw
hI id`qw hoieAw hY [
vvvv
vvvv
¹ icqvqy = cyqy krdy hn, auh JUTy purK bRhm lok, mukq hox dIAW JUTIAW hI AwsW
krqy = krdy hn vw: auh JUTy pdwrQW dIAW AwsW krdy hn [
vvvv
pUrb krm AMkur jb pRgty ByitE purKu risk bYrwgI ] (gauVI m: 5, AMg 204)
vvvv
igAw Aqy pwpW rUpI ivAwj bFµqau = vDdw jwie = jw irhw hY, Bwv pwp jmHW huµdy rihMdy
hn [
mhlw 5 ]
vvvv
vvvv
vvvv
DrqI Bwir n ibAwpeI; aun kau lwhU lwih ]210]
pr DrqI ¹ koeI Bwir = boJ nh» ibAwpeI = ivAwpdw Aqy aunHW sµq jnW kau = ¹
vI lwhU lwih = lwhw hI lwhw hY, Bwv ivcr ky Bjn bµdgI krdy hn [[210[[
dUsrw ArQ
kbIr, DrqI swD kI; qskr bYsih gwih ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ieh DrqI pihlW sRySt jnW Bwv
dyviqAW dI sI, pr dYNq rUpI cor ies DrqI ¹ dbw ky bYT gey sn [
DrqI Bwir n ibAwpeI; aun kau lwhU lwih ]210]
DrqI d`bx dw Bwr dyviqAW ¹ nh» l`ØigAw Bwv dyviqAW ny jw ky Bgvwn dy
A`gy &irAwd kIqI Aqy Bgvwn ny Avqwr Dwr ky aunHW rwvx, hrxwKS vrgy dYNqW ¹
lwhux vwlw ho ky lwh Bwv myt id`qw ]210]
qIsrw ArQ
iek sµqW dy pRymI rwjy ny sµqW ¹ kuJ jgIr ByNt kr id`qI, Bwv aunHW dy rihx vwsqy
kuJ zmIn dw ih`sw dy id`qw [ jdoN auh rwjw imRqU ¹ pRwpq ho igAw qdoN ausdw pu`qr rwjg`dI
au~pr bYTw jo nwsiqk suBwv vwlw sI, ausny soicAw ik ieh sµq ivhly hI swfI zmIn
m`lI bYTy hn, ienHW qoN zmIn Koh lYxI cwhIdI hY, ieh soc ky ausny sµqW qoN zmIn Koh
leI, pr sµq jnW ¹ zmIn Ku`s jwx au~pr koeI ros nw AwieAw, ieh dyK ky Bgq kbIr
swihb jI ny ieh slok aucwrx kIqw :
kbIr, DrqI swD kI; qskr bYsih gwih ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! rwjy ny swDUAW ¹ lµgr clwaux
Aqy Bjn bµdgI krn vwsqy jo zmIn id`qI sI, auh rwjy dy pu`qr rUpI cor ny Aw ky dbwA
leI hY [
DrqI Bwir n ibAwpeI; aun kau lwhU lwih ]210]
DrqI dy jwx dw Bwr (du`K) sµq jnW ¹ nh» ibAwpeI = l`ØigAw, sgoN aunHW sµq jnW
¹ ivcr ky Bjn bµdgI krn dw lwhU lwih = lwB hI lwB hY ]210]
vvvv
vvvv
cOQw ArQ
kbIr, DrqI swD kI; qskr bYsih gwih ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik bu`D rUpI DrqI swD = sRySt guxW kI = dI
Dwrnw vwlI sI, pRMqU kwm ¸oD rUpI cor ies¹ gwih = dbwA ky bYsih = bYT gey [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (141) lv'w wWgi ug@ b>e 1375
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
DrqI Bwir n ibAwpeI; aun kau lwhU lwih ]210]
pr mhwqmw dI bu`D rUpI DrqI ivc AOguxW dw Bwr nh» l`gygw ik¼ik aunHW mhwqmw
jnW ny lwhux vwly ho ky kwm Awidk ivkwrW dy lyp ¹ lwh id`qw hY vw: dYvI sµpdw
¹ gRihx krky AwsurI sµpdw ¹ myt id`qw hY ]210]
pMjvW ArQ
kbIr DrqI swD kI; qskr bYsih gwih ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ieh dyh rUpI DrqI dI mukqI
krn leI swD = swDnw, Bjn-bµdgI kr, AYvyN kwm ¸oD rUpI corW dw sµg krn vwly
kusµgIAW dI gwih = jgHw Bwv kusµgq ivc iks leI bYTdw hYN ? Bwv nw bYTxw kr [
DrqI Bwir n ibAwpeI; aun kau lwhU lwih ]210]
qdoN qY¹ dyh rUpI DrqI Dwrn kIqI dw pwpW rUpI Bwr nh» l`gygw, jdoN qUµ
aunHW kwm ¸oD rUpI corW dI kusµgq krn vwilAW dw sµg lwhux vwlw ho ky lwh, myt
dyyvyNgw ]210]
CyvW ArQ
kbIr DrqI swD kI; qskr bYsih gwih ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ijs purK ny ibgwnI (Dr+qI)
qI = iesq®I Dr = Dwrn kr leI hY, auh swD kI = ikvyN ho skdw hY, sgoN auh qW cor hY
jo prweI iesq®I ¹ dbweI bYTw hY [
DrqI Bwir n ibAwpeI; aun kau lwhU lwih ]210]
aus (Dr + qI) Dr = Dwrn kIqI qI = iesq®I ¹ qW koeI Bwr nh» ivAwpdw Bwv
aus¹ swDnI jwx ky lok m`Qw tykdy hn pr auh aus swDU dy qyj pRqwp ¹ lwhI hI lwhI
jWdI hY ]210]
sqvW ArQ
kbIr DrqI swD kI; qskr bYsih gwih ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ijs ny (Dr+qI) jVH mwieAw
vvvv
vvvv
rUpI qI = iesq®I AwpxI jwx ky Dr = Dwrn kIqI hoeI hY, auh swD kI = ikvyN ho skdw
hY, auh qW AswD hY ik¼ik auh mwieAw rUpI iesq®I ¹ dbw ky bYTw hoieAw hY [
DrqI Bwir n ibAwpeI; aun kau lwhU lwih ]210]
ijhVy lwhux vwly ho ky vYrwg rUpI au~dm dy nwl, Bwv vYrwg Dwrn krky lwh dyxgy,
aunHW ¹ Dwrn kIqI hoeI jVH mwieAw rUpI iesq®I dw Bwr nh» l`gygw ]210]
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1375 (142) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ATvW ArQ
kbIr DrqI swD kI; qskr bYsih gwih ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ijsny AwpxI bu`D rUpI DrqI gur
aupdyS nwl sw`Dxw kIqI hY Bwv bu`D ¹ Awqm ivSYxI bxwieAw hY, auh kwm ¸oD Awid
ivkwrW rUpI corW ¹ dbw ky s`c srUp rUpI Gr ivc bYTw Bwv iesiQq hoieAw hY [
DrqI Bwir n ibAwpeI; aun kau lwhU lwih ]210]
ies krky aus dI bu`D rUpI DrqI dy AMdr iksy vI pRkwr pwpW rUpI Bwr nh» l`gygw
Aqy aus ¹ lwhy vwlw Awqmwnµd rUpI lwhw pRwpq ho jWdw hY ]210]
mhlw 5 ]
ies slok ivc kusµgq dw nukswn vrxn krdy hn :
auQwnkw : sRI gurU Arjn dyv swihb jI BweI gurdws jI qwe» kQn krdy hn ik
Bgq nwmdyv jI Aqy Bgq iq®locn jI smkwlI Bgq hoey hn, donW dw Awps ivc bhuq
pRym sI, iek vwr Bgq iq®locn jI Bgq nwmdyv jI dy Gr gey, A`goN nwmdyv jI ikrq
kr rhy sn, ieh vyK ky Bgq iq®locn jI ny iblws ivc bcn kIqy ik :
vvvv
vvvv
qUµ rwm = prmwqmw dy nwm ivc Awpxw cIqu = ic`q ik¼ nh» lwvhu = lwauxw
krdw ]212]
mhlw 5 ]
kbIrw, hmrw ko nhI; hm iks hU ky nwih ]
Bgq kbIr swihb jI dunIAW dw moh iqAwg ky kQn krdy hn ik hy BweI ! hmrw = swfw
ies dunIAW ivc ko = koeI nh» hY Aqy hm = As» vI iks hU = iksy ky = dy kuJ nwih = nh»
hW Bwv nw As» iksy nwl inBxw hY Aqy nw hI iksy ny swfy nwl inBxw hY [ jYsw ik :
n iksI kw mIqu n iksI kw BweI nw iksY bwpu n mweI ] (rwmklI m: 1, AMg 876)
vvvv
1. sRI krqwrpur vwlI bIV ivc ‘kIciV’ dI jgHw ‘cIkV’ pwT vI AwieAw hY [
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1376 (144) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kIciV = ic`kV ivc igir = if`g ipAw hY Aqy iesdy hwQ = h`QW ivc ikCU = kuJ vI nw
AwieAw [
pIsq pIsq cwibAw; soeI inbihAw swQ ]215]
ijqnw ku pIsq = p»hidAW-p»hidAW cwibAw = c`b ilAw sI, soeI = auho hI
swQ = nwl inbihAw = iniBAw hY Bwv auqny ku hI dwxy KwDy hn ]215]
dUsrw ArQ
kbIr, kIciV Awtw igir pirAw; ikCU n AwieE hwQ ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik jdoN sÍwsW rUpI Awtw kwl rUpI ic`kV ivc
if`g ipAw, qdoN kuJ vI h`Q ivc nh» Awvygw [
pIsq pIsq cwibAw; soeI inbihAw swQ ]215]
jo pIsq pIsq = p»hidAW-p»hidAW Bwv kµm-kwr kridAW cwibAw Bwv rwm-rwm
dw ismrn kIqw sI, auho hI pRlok ivc nwl inBdw hY ]215]
qIsrw ArQ
kbIr, kIciV Awtw igir pirAw; ikCU n AwieE hwQ ]
Bgq kbIr swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ijsdw pdwrQW rUpI Awtw iviSAW
rUpI ic`kV ivc if`g ipAw hY, ausdy kuJ vI h`Q ivc nh» Aw¼dw Bwv ivSy-ivkwrW,
bdPYlIAW ivc hI swrw Dn lutw lYNdw hY [
pIsq pIsq cwibAw; soeI inbihAw swQ ]215]
jo p»hidAW-p»hidAW Bwv ivhwr kridAW c`ØibAw Bwv puMn dwn Awid kIqw sI,
auho hI jIv dy nwl shwieqw krn leI inBdw hY ]215]
auQwnkw : koeI bhuq ivdvwn pMØifq sI, pr ivkwrW dy ivc PisAw hoieAw sI,
aus¹ dyK ky Bgq kbIr jI ieh slok aucwrx krdy hn [
vvvv
vvvv
jwin bUiJ kY bwvry qY kwju ibgwirE ]
pwp krq sukicE nhI nh grbu invwirE ]2] (iqlµg m: 9, AMg 727)
vvvv
vvvv
Aink aupwv icqvIAih bhuqyry sw hovY ij bwq hovYnI ]
Apnw Blw sBu koeI bwCY so kry ij myrY iciq n icqYnI ]2]
(iblwvlu m: 4, AMg 800)
mÚ 3 ]
RpojVwj ^ dHl Rpfi'wa lv'w sg dryji lpS w[ dl,tJ V[ f>ur[G fjaLjh ug } fp,DdAbj
dw qhjiju ug ) ljc[ qV sg dyarVg aJ hBsg hg Vhk ] m wWgi ug bjts[ hV dw ljcj
dyadrbj wpN hp.sj Vhk ] m dHh wg F[s ] ( aplk bjf lqNjRpSj wi' m as'G l+g epiP biuV
s[r ug V[ dwhj dw agli[ fjaLjh l+g epiP bqisjl ljdhW ug V[ dHl lv'w s[ RpKai dry
b{lj woV wgaj ] ^
mÚ 5 ]
l+g epiP biuV s[r ljdhW ug Fea wWgi ug } dli'fjRp W?Ls[ hV ^
vvvv
bRpZ = Rpqi dHw dtV s[ qjdh = dry hg fp>Vg = fPig h' eHg mm221mm
vvvv
w[rv = dli` w,yg hg ] u' Zjap = Zjb ujS rjvg Fjr VjLr.a ] rj^ dur[G w,yg Zja
tjS Vjv h,c ev uJs[ hV ba[ Whpa sp,t f+jfa hp.sj ]@ dHl[ f+wji dHh drdLbJ dry
v,eg h'Hg wjdHbj w,yg h' ihg ]@ u' w,yg Zja tjS rJe sp,t hg sp,t s[ ihg ] m
vvvv
mnu kuµcru pIlku gurU igAwnu kuµfw jh iKMØcy qh jwie ] (gUjrI m: 3, AMg 516)
vvvv
rjv[ udebjlP s[ bje{ = b,De[ t'dv = t'v%Sj wi@ Fjr dwl[ bdZwjig } Vjq sj Rpfs[L
s[Sj wi m
vvvv
ijq = fiqjaqj@ qPv iPf W+hq ] ba[ r{ije iPfg xv v,ej h'dHbj ] m
vvvv
sPlij bio
kbIr, qrvr rUpI rwmu hY; Pl rUpI bYrwgu ]
CwieAw rUpI swDu hY; ijin qijAw bwdu ibbwdu ]228]
ljZP uV dW+AJ sg dVbjHk hV@ la~l.a't bjds epS f,ai[ hV@ wipSj@ qp,saj@ q{a=g@
bf[dtbj iPfg BjhSgbJ hV@ r{ije iPfg xp,v ba[ ijq iPf xv ]@ duV%J } dHh xv f+jfa
h'dHbj ]@ RpV%J } LJag iPfg AJ f+jfa h'Hg ] ba[ RpV%J V[ Wjsp = l:{ qa sj q>cV a[
dWWjsp = fi qa sj t>cV dHh lpFjb A,c ds,aj ] m
borj r{ije iPfg dW+A ] ba[ ijq iPfg xv ] \bioja fdhv[ bio a'G Fjr Vjq
uf[ aJ r{ije hp.sj ] ba[ sPli[ bio a'G Fjr r{ije h'H[ aJ Vjq udfbj uJsj ]| l+[LB
qhjaqj AJ iPf hV@ duV%J V[ rjs~drrjs Fjr NeCj~N[Cj A,c ds,aj ] mm228mm
RpojVwj ^ w'Hg q"lqg xvJ s[ ip,t vj dihj lg@ Rpl s[ f+ojH[ RpyjiS wis[ hV m
kbIr, AYsw bIju boie; bwrh mws Plµq ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) u[ Wgu WguSj hg ] aJ
b{lj = bduhj Wgu W'dH = WguSj wi'@ u' Wjih = WjiJ qjl = qhgV[ hg xv.a = xvsj ih[ m
sIql CwieAw gihr Pl; pMKI kyl krµq ]229]
dul sg AjdHbj = AJ Whpa lgav = n.Tg h'r[@ edhi = ejC%[ l.zS[ xv v,De[ h'S ba[
f>tg = f>Ag Rpl Rpfi w[v = bV.s wi.a = wis[ h'S mm229mm
sPlij bio
kbIr, AYsw bIju boie; bwrh mws Plµq ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) bjfSg Wp,Z iPfg Ziag s[ dry
b{lj Vjq iPfg Wgu WguSj wi' u' WjiJ qhgdVbJ dry hg xvsj idh>sj ]@ Fjr lsj bdab>a
lpt f+jfa hp.sj ] rj^ f>u debjV dH>Ds=[@ f>u wiq dH>Ds=[@ qV a[ Wp,Z dHV%J WjiJ } qjl = q,lSj
Fjr drdLbJ a'G i'wSj wi[ m
sIql CwieAw gihr Pl; pMKI kyl krµq ]229]
b{lj Wgu WguS Vjv lgav = LJag iPfg n.Tg AjdHbj = AJ ba[ edhi = dVih,v W+hq
sg f+jfag wijRpS rjvj W+hqjV.s iPfg xv v,De[ej@ Rpl Rpfi qhjaqj iPfg f>Ag bV.s
qjVSj wiVe[ ba[ udebjlP bj w[ RpV%J w'v'G Rpfs[L v{ w[ fiqjio sj vjhj f+jfa
vvvv
vvvv
wiVe[ mm229mm
kbIr, dwqw qrvru dXw Plu; aupkwrI jIvµq ]
(‘dieAw’ aucwrx hY)
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) sjaj = sjaji epiP airip = l+[LB
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1376~1377 (150) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dW+A sg dVbjHk hV u' sdHbj iPfg xv s[ ldha hV m Rph Rpfwjig = fiRpfwji wiV rjv[
epiP ug lsj ugr.a = duMs[ hV rj^ ugr.a = ugrJ Rpfi fiRpfwji wiV rjv[ hV rj^
ugr s[ b>a f+I.a aw Rpfwjig hV m
vvvv
qgBSj a[ t'v%Sj dHw drlj ] m f>siJ drdlbJ sj dHw ylj hp.sj ] m agh ydlbJ sj dHw
fv hp.sj ] m l,nJ fvJ sg dHw zCg hp.sg ] m s' zCgbJ sj qhPia hp.sj ] m ljT[ l,a zCgbJ
sj dHw fdhi hp.sj ] m b,nJ fdhiJ sj dHw dsV a[ ija hp.sj ] m l,aJ dsVJ sj dHw h`aj
hp.sj ] m f>siJ dsVJ sj dHw f,t hp.sj ] m WjiJ qhgdVbJ sj dHw ljv hp.sj ] m WjiJ ljvJ
sj dHw wp.F hp.sj ] m lF a'G z,B lqJ dW>s hp.sj ] m dHl sg dryji dHl f+wji ]@ ##ljdhW
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (151) lv'w wWgi ug@ b>e 1377
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
a[i[ Vjq drBhp dW>s dW>s ypt ypt h'dH m$$ \b>e 660| z,B LWs wdhS a'G s' dtV Waga
hp.s[ hV@ dHw dtV s[ A[r[G dh,Dl[ sj Vjq ypt ]@ ypt s[ A[r[G dh,Dl[ sj Vjq dW>s ] m
vvvv
cu`k [ BweI swihb kihx l`gy ik mzdUrI dI bwq nh», myrw mzdUrI krn vyly inXm hY
ik r`b dI kIrqI Awp suxnI jW iksy ¹ suxwauxI [ aus munSI ny ikhw ik mYN is&q krnI
jwxdw qW nh» pr sux zrUr lvWgw [ ieauN prmwqmw dI is&q krdy Gr phuµcy, Arwm
leI Awsx id`qw, is`K AMØimRq vyly au~T ky prmwqmw dI bµdgI ivc l`gw, vwps muVn
vyly aus munSI ny cwr pYsy mzdUrI dy ky ivdw kIqw qW BweI prwxw auQoN c`l ky QoVHI
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1377 (152) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dUr priqAw sI, cyqw AwieAw ies dw Blw kr c`lIey [ vwps Aw ky aus ƒ pu`ØiCAw ik
qyrI aumr ikqnI hY ? aus ny hYrwn ho ky d`ØisAw, aumr qW 60 virHAW dI hY, pr myrI
aumr pu`Cx dI qYƒ kI loV pY geI, qW BweI prwxw jI ny ikhw ik mYN qyry Gr dw AMn
pwxI KwDw hY, prlok ivc qyrI hux qk BogI aumr ZYr-hwzrI ivc lµGI hY, lyKy ivc
nh» [ pr A`j rwq dw kIqw siqsµg lyKy ivc pY igAw hY, A`j dI cwr GVI siqsµg
ny qyrw Blw krnw hY [ A`j qoN A`TvyN idn qyrI mOq ho jwvygI [ Drmrwjy dy pySI pvygI,
jmdUq lY ky jwxgy, jdoN ic`qrgupq dy ilKy lyKy Anuswr qYƒ Drmrwj hukm krygw, auh
pu`ØCygw ik bwkI aumr dy kIqy krmW Anuswr qUµ nrkW dw AiDkwrI hYN, pr iek rwq dw
siqsµg kIqw hY, siqsµg dw mhwqm pihlW lYxw hY jW nrkW dI szw pihlW lYxI hY
? qW qUµ kh» ik pihlW siqsµg dw mhwqm bYkuµT pRwpqI cwhIdI hY [ ieh S^s bhuq firAw,
kihx l`gw—Pyr kI hovygw ? BweI prwxw ny ikhw ik mYN k`l qoN Agly idn Xwin prsoN
ƒ bYkuµT gvn kr jwxw hY [ qYƒ auQy sµBwlWgw [ munSI dI A`TvyN idn mOq hoeI [ Drmrwjy
dI kcihrI ivc prmwqmw dI is&iq-swlwh v`ØloN ZYrhwzrI imlI, qyry krmW dy bdly
qY¹ lµmy smyN leI nrkW dI szw imlygI, pr iek siq krm inkilAw hY [ qUµ d`s ik
pwp krm dw Pl pihlW lYxw hY ik siqsµg dw [ munSI ny BweI prwxy dI g`l cyqy kridAW
ikhw ik siqsµg dw mhwqm pihlW lYxw hY [ dUq bYkuµT Dwm qoN kw&I dUr ruky qy ikhw
jldI Aw jwv», nh» szw hor vI iBAwnk imlygI [ A`gy igAw qW BweI prwxw jI bYkuµT
Dwm dw Anµd mwx rhy sn [ BweI prwxy ny kol ibTwieAw, inscq smW pUrw hox ’qy vwr
vwr munSI ip`Cy ƒ dyK irhw sI, jdoN au~T ky jwx l`gw qW BweI prwxy ny ikhw ik hux
ikQy cilAw hYN ? aus ny ikhw ik jmdUqW dy khy Anuswr hux mYƒ ieQoN jwxw pvygw, nh»
qW auh Awp ieQoN lY jwxgy qW BweI prwxy ny ikhw ik jmdUq qW kI aunHW dw mwlk
Drmrwj vI qYƒ ieQoN iljw nh» skdw [ Drmrwj ƒ iSkwieq kIqI ik munSI DoKw dy ky
inkl igAw, jy hukm hovy qW auQoN pkV ky lY AweIey ? qW Drmrwjy ny ikhw, jykr AYsI
ZlqI kIqI qW swry b`DI dy mr jwvWgy, nw myrw Aqy nw hI quhwfw Cutkwrw hovygw ikauNik
prmySr jI dw ieh hukm hY, ijQy koeI sµq, Bgq goibMd dw kIrqn Aqy Bjn krdw hY,
aus dy nyVy nh» jwxw [ ies pRsµg ƒ iDAwn ivc r`K ky gurU Arjn dyv jI ny AwpxI
bwxI ivc ieh slok aucwrn kIqw hY, jo au~pr Aw cu`kw hY [
RpojVwj ^ wJLg s[ dry wpN v'w qjl tj w[ ba[ LijW@ F.e bjds VL[ ria w[ bjfS[
qVp,tj ligi } WiWjs wi ih[ lV@ RpV%J sg hjva s[t w[ dl,Ddtbj s[S vHg woV wis[
hV m
vvvv
vvvv
vvvv
Rpfvta h'iVJ ugrJ sj FJe = F.ej@ qjl1 ba[ LijW bjds VLgvgbJ rlaPbJ } u' u'
f+jSg tjSj wis[ hV borj \qj + Apvg| qj = qjdHbj Apvg = ap,A iPf ]@ u' lpij = s[rdabJ
s[ fjdV = h,oJ dr,Dy'G rg FJe = F,u ujS rjvg ]@ u' u' = duhCj duhCj rg qjdHbj iya
fsjioJ } wpl.ea dry W{n w[ tJdh = tJsj ] Fjr qjdHbj } Wpi[ w.qJ dry riasj ] m
sPlij bio
kbIr, BWg mwCulI surw pwin; jo jo pRwnI KWih ]
wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw duV%J V[ fiqjaqj s[ FRp iPfg F.e } tjSj wgaj
] ba[ qV s[ t'B[ lpFjb iPf qjApvg = q,Ag } qjiVj wgaj ]@ f+[q iPfg lpij = LijW }
fgSj wgaj ]@ u' u' = duhC[ duhC[ f+jVg = fpiL dHdabjds LpF epSJ } tJdh = ZjiVj
wis[ hV m
qIrQ brq nym kIey; qy sBY rswqil jWih ]233]
RpV%J V[ agio Ijaij@ ria ba[ Iq V[q bjdsw ljZV lji[ wi vH[ hV ba[
\ilj + av| lF{ = lji[ drL[ ilJ } ljZVj iPf av = f{iJ sgbJ avgbJ o,Dv[ sWj w[ W+hq
drt[ uJdh = bF[s h' uJs[ hV borj V[q = dVIq Vjv u' fpiL agio = fdr,ai iPf epiJ
s[ wh[ h'H[ WyVJ dry Wia = rias[ hV@ Rph lji[ fpiL dhis[ av wiw[ \ilj Vjq FPqj
sj@ FPqj Vjq W+hq sj Fjr| W+hq dry bF[s h' uJs[ hV mm233mm
1! FjHg episjl ug V[ bjfSg iyVj dry F.ej sj bio qjl wgaj ] m u{lj dw ^
u[ wjljHg RpZdibj ugbj zjdH V tjHgb{ F.ej m \FjHg episjl ug@ rji 31@ fRpCg 9|
qhJijLBi s[ qih,DB[ v'w aqjwP s[ f,DdabJ } rg FJe wdh>Ds[ hV@ aqjwP y,WS rjv[ } FJe y,WS rjvj
wdh>Ds[ hV m dHl vHg dHh Vdt,Z WPBg rg Viwejqg wiV rjvg ] m
aVw aqjwP l[rgb{ s[r dfai au ujdH m fjSg aj w[ hjo wj qsij lq h'dH ujdH m
\l+g epi f+ajf lPiu e+.o@ duvs 13@ f>Vj 5588|
dWugbj fjV wvf q[w.aP sl wvf>aP m VjeVg lh.l i{lP ZPqi l.tIj V drdsIa[ m
dWugbj H[w wvf>Da[ s'dH wvf>Da[ VjeVg m rjiV[ lh.li wvf>Da[ ZPqi fjV V dWdsIa[ m
vvvv
vvvv
\q} dl>Ddq+ag|
qsij sdhaj lfa wpv FJe s] aV H[w m uea NPn la wpv sh{ dV>sj s] bV[w m \l" ljtg|
aqjwP w[ WiaW[ h:{ uf af lF Vjl m duRp dyVejig beV wg fia fpijV[ zjl m
au[ aqjtP fpit wdv RpZdibj si f+rjV m fPig FHg dal FjrVg lxv wqjHg ujV m
\l+g epi l'Fj@ wrg l{Vjfda|
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1377 (154) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
RpojVwj ^ dwl[ w'qv dy,a rjv[ qhjaqj V[ wWgi ug s[ fjl bj w[ wpN WyV wga[@
RpV%J WyVJ } wWgi ug ltg s[ l.rjs spbjij bjfS[ qpt'G dHl lv'w spbjij RpyjiS
wis[ hV m
vvvv
dHl a'G dHh Fjr dvbj uj lwsj ] dw dur[G fdhvJ w,Dy[ l[i q>DV[ uJs[ lV a[ Wjbs
dry f,Dw[ l[i q>DV[ ujS v,e fH[ m H[l[ f+wji wWgi ug s[ lq[G aw b,nJ fdhiJ dry y"Ghn
zCgbJ q>VgbJ uJsgbJ lV a[ FjHg episjl ug s[ lq[G l,n zCgbJ q>VgbJ ujS v,e fHgbJ
aJ hg wWgi ug V[ y"Ghn zCgbJ sj f+qjS ds,aj ] m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (155) lv'w wWgi ug@ b>e 1377
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
V'B ^ fdhv[ lv'w dry lqjZg rjvg w'qv brloj s,lg ] ba[ dHl lv'w dry debjV
rjvg brloj sj woV wgaj ] m
sunu sKI, pIA mih jIau bsY; jIA mih bsY ik pIau ]
x[i f+LV iPf dry woV wis[ hV dw h[ ltg ) lpV = lpSVj wi@ dHh ugRp = ugrjaqj
fgb = fag fiqjaqj s[ qdh = dry uj w[ Wl{ = r,lsj@ bF[s hp.sj ] dw = uJ dHl
ugb = ugr s[ qdh = dry fgRp = fag fiqjaqj bj w[ Wl{ = r,lsj@ dVrjl wisj ] m
sPlij bio
sunu sKI, pIA mih jIau bsY; jIA mih bsY ik pIau ]
h[ ltg@ lpSVj wi ) ugrJ s[ dry fgb = fag-fiqjaqj Wl{ = r,lsj ] ba[ ugr
V[ fag-fiqjaqj dry wg r,lSj lg m
jIau pIau bUJau nhI; Gt mih jIau ik pIau ]236]
aP. lqNsg dwM Vhk ]@ ugrJ s[ b>si hg fag-fiqjaqj r,lsj ]@ zB dry wg whgH[
dw ugRp ] uJ fgRp ] m dHl bio dry RpfjLw } Vdria wi w[ RpfjLI } i,t dvbj
] mm236mm
vvvv
vvvv
RpojVwj ^ w'Hg W+jhqS Fea wWgi ug } wdhS v,ej dw h[ wWgi ) aP. duaVj qi;g
Rpfs[L s[Sj wi@ fi y"hJ upeJ dry uea s[ epiP aJ blk hg hJ@ dHl vHg aP. rg lj}
hg epiP ZjiV wi aJ hg a[ig qpwag h'r[eg@ Vhk aJ qpwa Vhk h'r[Gej m as'G Fea wWgi
ljdhW ug V[ dHh lv'w RpyjiS wgaj m
vvvv vvvv
lv'w wWgi ug@ b>e 1377 (156) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kbIr bwmnu gurU hY jgq kw; Bgqn kw guru nwih ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) Fjr[G WjqVp = W+jhqS bjfS[ bjf
} y"hJ upeJ dry uea = l.lji wj = sj epiP whjMsj ]@ fi x[i rg Rph FeaV = FeaJ
wj = sj epiP Vhk h' lwsj m w[rv l.lji s[ bdebjVgbJ ugrJ sj hg h' lwsj ] m f+qjS ^
dWf epiP lF hg ue w[ lqNjdH whg dHh wjV% whjSg mm \l+g slq e+.o@ d*LVj braji|
vvvv
dVqiajrjV h' w[ dHl hig Vjq iPfg t>c } tjdH = tjSj wi' rj^ bl,a@ uC% a[ sp,t iPf
qjdHbj iPfg i[aj A,c w[ la dya bV.s iPfg t>c } tjSj wi m
borj i[a[ dry dqvg h'Hg t>c } w,TS sj sPlij aigwj dHh ] dw u[wi i[a[ dry
t>c cp,v% ujr[ aJ wHg v'w i[a[ lS[ t>c yp,w v{Gs[ hV@ x[i Rpl t>c } dHw fjSg sg WjvBg
dry fj w[ z'v s[Gs[ hV@ dul wiw[ i[aj h[nJ W{n uJsj ] ba[ t>c LiWa rJe WS uJsg
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (157) lv'w wWgi ug@ b>e 1377
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
]@ x[i Rpl } dVaji w[ dHw wCjhg dry fj dvbj uJsj ] ba[ h[nJ q,ng~q,ng b,e Wjv
ds,ag uJsg ]@ dul Vjv fjSg lC uJsj ] ba[ t>c dVwv bjMsg ] m
H[l[ f+wji qjdHbj i[a sg dVbjHk ] ba[ t>c sg dVbjHk W+hq ] u' b>ahwiS s[
dry dH,Dw' duh[ iv[ h'H[ hV@ dHV%J } Wp,Z iPfg WjvBg s[ dry f+[q iPfg fjSg Vjv ivjRpSj
wi[@ x[i LiWa sg dVbjHk fiqjaqj sg u'da f+aga h'S v,e f{Gsg ] m x[i ljZl.ea iPfg
wCjhg dry dHl LiWa } fj w[ h[nJ dWW[w r{ije iPfg yp,Dv%[ ajb w[@ Rpl dry wjq@ *'Z
iPfg WjvS } ujv w[ W+hq bdFbjl iPfg beVg } qyjRpSj wi[ m x[i Rpl dr,Dy'G spVgbJ
sj f+[q@ q'h iPfg fjSg lpwj s[Sj yjhgsj ]@ as'G t>c sg dVbjHk W+hq b>si'G hg ljtLja
h' ujr[ej mm238mm
kbIr, jau quih swD iprµm kI; sIsu kwit kir goie ]
Fea wWgi ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) uRp = u[wi apdh = a{} dfi.q =
dfbji[ fiqjaqj s[ dqvS wg = sg ljZ = l,Zi@ dH,Aj@ LiZj v,eg h'Hg ] aJ bjfS[ h.wji
iPfg lglp = dli } wjdB = w,T w[ e'dH = e[Gs@ dt,Ds' WSjRpSj wi@ Fjr h.wji a'G idha
bdab>a dVqiajrjV h'Sj wi m
vvvv
vvvv
sg h'i fpLBg ba[ FeaJ sg bF[saj uSjMs[ h'H[ Fea Vjqs[r ug sj RpyjiS wgaj
lv'w siu wirjMs[ hV ba[ Rpl a'G bevj lv'w Fea idrsjl ug sj RpyjiS wgaj
siu wirjMs[ hV m
vvvv
sg f+jfag sj ri s[Sj wi m dHh lpS w[ s[rg wdhS v,eg dw q{G qpwag Vhk s[ lwsg@
w'Hg iju Fje@ fsjioJ uJ spLqSJ } du,aS bjds sj ri hg s[ lwsg hJ@ dHh wdh
w[ s[rg bv'f h' eHg m
Rpl r[v[ iju[ fgf[ V[ s[rg } b{l[ WyV wh[ lV m
aP whgba hg bjds FrjVg mm qpwda wg Wigbj whj AfjVg mm4mm \b>e 874|
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (159) lv'w wWgi ug@ b>e 1377
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qy nr dojk jwihgy; siq BwKY rivdws ]242]
Fea idrsjl ug woV wis[ hV dw dHh lda = l,Dy[ WyV Fjt{ = RpyjiS wis[ hJ
dw a[ = Rph Vi = qVp,t b>a } s'uw = ViwJ dry ujdhe[ = ujSe[ mm242mm
vvvv
vvvv
de+hlo Ziq s[ WjWa FjHg episjl ug sg iyVj dry rg b{lj f+qjS dqvsj ] m
u{lj dw ^
u{l[ qA wA We h.l qpwaj ftjV@ b>Ddq+a dWt{ f+ejl RpsdZ l{ ujVgb{ mm
u{l[ aji' ajig aRp bjilg lVjh lla=@ v'h H[w l[ bV[w iyVj WtjVgb{ mm
FJuV dWdWdZ u{l[ h'a H[w dq+awj l{@ tgi Vgi dW>uVjds bRpts lqjVgb{ mm
a{l[ silV Whp WiV bjl+q Ziq@ lwv de+hla wg ljtj RpVqjVgb{ mm375mm
u{l[ ldi ldiaj lwv q{ lqp>s= Wc'@ q[i q[G lpq[i Wc' ueap WtjV ] mm
airi dWt{ u{l[ y.sV dWitp Wc'@ Zjap q{ wdVw bda Rpaq w{ qjdV ] mm
f>AgbV q{ h.lp dq+e ijuV q{ ljisPv@ ijeV q{ dligijep fjil ftjV ] mm
debjVV q{ debjVp bip dZbjVV q{ dZbjV epi@ lwv Ziq q{ de+hla f+ZjV ] mm376mm
\FjHg episjl ug@ wdW,a 375-376|
vvvv
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (161) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
slok syK PrId ky
Fea `igs ug sj ugrV
Fea `igs ug b,v%j sg W.seg wiV rjv[ Whpa r{ijeg@ LJa dWiag ba[ b,v%j sg
i;j dry y,vS rjv[ V[w ugrV rjv[ Fea h'H[ hV m Fea `igs ug s[ 123 LWsJ sj
?;jVj l+g epiP e+.o ljdhW dry siu ] m hpS b,De[ Fea `igs ug sg lv'wJ s[ iPf dry
b>avg WjSg bj ihg ]@ dHl a'G b,De[ Fea `igs ug sg w'Hg h'i WjSg Vhk bjr[eg@ dwMdw
Fea WjSg H[o[ lqjfa h' ujr[eg m l' dHl vHg dHo[ Fea `igs ug s[ ugrV Wji[ l.t[f
iPf dry drbjdtbj wgag uj ihg ] m
qplvqjVJ dry L[? ujag ba[ wpi{Lgbj r.L s'VJ } hg WCg qhjVaj f+jfa ]@ dur[G
lVjaV q,a dry yji riV q>DV[ hV_1! W+jhqS@ 2! A,a=g@ 3! r{L@ ba[ 4! LPsi m dur[G
dHV%J yjiJ dry W+jhqS RpKaq whgs[ hV@ dar[G qplvqjVJ s[ q,a dry L[? ujag } W+jhqSJ
sg ai%J RpKaq q>DdVbj uJsj ]@ dHV%J dr,Dy'G 1! L[?@ 2! lHgbs@ 3! ?jV@ ba[ 4! fnjS
q>DV[ uJs[ hV ba[ dHV%J dr,Dy'G L[? RpKaq wh[ eH[ hV ba[ Fea `igs ug rg L[? ujag
dr,Dy'G lV m
vvvv
kr rhy sn, qdoN iek idn kuJ corW ny corI ivc cµgI sPlqw leI iv¼q bxweI ik
ies bµdgI vwly &kIr dI mMnqw kIqI jwvy, corW ny h`Q joV ky ikhw ik hy &kIr swe»
jy sw¹ corI ivc sPlqw pRwpq ho jwvy qW As» corI kIqy swmwn dw kuJ ih`sw quhw¹
zrUr Arpn krky jwvWgy [ dyvnyq aus idn corW ny iek Gr ivc corI kIqI ijQy Gr
ivc koeI vI nh» sI, Gr pirvwr vwly swry ikqy bwhr gey hoey sn [ corW ny aus Gr
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377 (162) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dw swrw swmwn corI kr ilAw qy auh pMfW bµnH ky &rId jI dy pws Aw gey, &rId jI
smwDI ivc bYTy sn, auh cor kuJ swmwn qy kuJ Kwx-pIx dy pdwrQ r`K ky cly gey [ jdoN
corW ny su`Kxw su`KI sI, nw qW &rId jI ¹ aus bwry pqw sI Aqy jdoN cor corI dw swmwn
r`K ky gey, nw hI aus smyN pqw l`ØigAw ik ieh swmwn kOx r`K igAw hY [ smwDI Ku`lHI
qoN &rId jI ny auh swhmxy pey swmwn ivc kuJ Kwx vwlw pdwrQ KwDw qy au~Dr &kIr
dI izMdgI Aw^rI sÍwsW ’qy sI, ieh corI dw mwl jo &kIr qoN Axjwx puxy ivc hI KwDw
igAw sI, ies corI dy pdwrQ ny dUsry jnm leI krm pYdw kr id`qw, ik¼ik mnu`K dw
hr krm koeI nw koeI Pl id`qy ibnW nSt nh» huµdw [ ijvyN mImWsw dw kQn hY [ jYsw ik :
Av`sÎ myv BokqbXµ i¸qm krm suBwsuBµ [
n Bukqµ KIXqy krm klp koit sqeI: Aip [
vvvv
dIAW g`lW krky ik ijhVy qrIky nwl b`cw smJ sky, aus qrIky nwl srl g`lW krky
r`b vwly pwsy ¹ joiVAw [
mnu`KI soc ivc koeI vI kµm krn qoN pihlW iek ieh soc PurdI hY ik iesdw Pl
kI hovygw Aqy mY¹ lwB kI imlygw, ieh soc bcpn qoN lY ky ibrD AvsQw qk ij¼
dI iq¼ bxI rihMdI hY, ausy soc Anuswr &rId jI ny AwpxI mwqw ¹ pRSn kIqw ik hy
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (163) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
mW ! jykr mYN ^udw dI bµdgI krWgw qW ^udw mY¹ kI dyvygw ? qd A`goN mW ny ikhw ik
hy bytw ! ^udw im`Ty-im`Ty pdwrQ Kwx vwsqy idMdw hY pr ijqnw icr bµdgI krnI hY, auqnw
icr A`KW nh» KolHxIAW [ ieh bcn sux ky &rId mus`lw ivCw ky aus au~pr A`KW bµd krky
AnBolpuxy ivc ^udw dI bµdgI krn l`g ipAw, qdoN mW ny hOlI ijhI iesdy mus`ly hyTW
QoVHI ijhI S`kr dI puVI bµnH ky r`K id`qI [ jdoN kuJ smyN mgroN &rId ny A`KW KolHIAW qW
ies ny AwpxI mW ¹ ikhw ik hy mW ! ^udw myry leI kuJ lY ky qW AwieAw nh» hY [ A`goN
mwqw ny ikhw ik bytw ! ^udw AwieAw sI, pr qyry nyqr bµd sn, ies leI auh qyry mus`ly
hyTW kuJ r`K ky igAw hY [ &rId jI ny mus`lw c`uk ky vyiKAw qW ausdy hyTW S`kr dI puVI
peI sI, ijs¹ Kw ky &rId bhuq pRsµn hoieAw [ mW vI &rId ¹ vyK ky bhuq ^uS hoeI qy
socdI hY ik myrw p`uqr im`Tw Kwx dw SOkIn hY, qy iesI bhwny hI ^udw dI bµdgI krn
l`g jwvy [ Agly idn Pyr mwqw ny mus`ly hyTW KMf r`K id`qI, ies qrHW kdy guV, kdy Sihd
qy kdy imSrI Awid im`Ty pdwrQ r`KdI rhI [ pUrbly jnm dI qp`ØisAw dy sµskwrW Anuswr
QoVHy smyN ivc hI &rId jI ¹ iekwgrqw ivc bµdgI dw auh rs Awauxw SurU ho igAw jo
sµswr dy iksy pdwrQ ivc nh» sI [ ivdvwnW ivc ieh g`l vI pRc`Ølq hY ik iek idn
AYsw AwieAw jdoN mwqw iksy kµm ivc ruJI hox krky mus`ly hyTW kuJ pdwrQ r`Kxw Bu`l
geI, qdoN ^udw ny AYsI rihmq kIqI ik aus idn Awp pdwrQ r`ØiKAw [ hux qk mW dy
h`QW dw pdwrQ &rId jI Ckdy rhy sn [ A`j ^udw dy h`QW dw CikAw qW ausdw rs iek
AwpxI v`KrI hI iksm dw sI [ jdoN &rId jI smwDI qoN auQwn hoey qW mW ny pu`ØiCAw ik
bytw ! l`gdw hY A`j ^udw ny qyry mus`ly hyTW koeI vsqU nh» r`KI qW &rId ny A`goN h`s ky
ikhw ik mW ! Asl g`l qW ieh hY ik hux qk qW qUµ pdwrQ r`KdI AweI hYN Aqy qUµ B`ul
skdI hYN, pr myrw ^udw nh» Bu`ldw [ A`j mY¹ ^udw ny Kwx leI im`Tw pdwrQ b^iSAw hY
ijsdw suAwd v`KrI hI iksm dw hY [ &rId dy kol ^udw dw id`qw hoieAw pdwrQ dyK ky
mwqw AiqAMq pRsµn hoeI ik myrw p`uqr bµdgI ivc kwmXwb ho igAw hY Aqy mYN vI Awpxy
mksd ivc kwmXwb ho geI hW jo p`uqr ¹ ^udw dy rsqy ivc lw id`qw hY, Pyr jdoN &rId
jI ^udw dI bµdgI ivc rµgy gey sn qdoN AwpxI mwqw ¹ Aw ky ikhw sI ik mW ! jo S`kr,
KMf, imSrI, Sihd, guV Awid im`TIAW vsqUAW KuAw ky mY¹ qUµ ^udw dI bµdgI ivc lwieAw
hY, ieh vsqUAW BwvyN sµswr dI id®StI ivc bhuq im`TIAW hn pr jo ^udw dI bµdgI dw
rs mY¹ pRwpq hoieAw hY, auh sµswr dy iksy pdwrQ iv`coN nh» iml skdw [ ies vwrqw
¹ &rId jI Awpxy AMimRq meI bcnW ivc ie¼ vrxn krdy hn [ jYsw ik :
PrIdw skr KMfu invwq guVu mwiKEu mWJw duDu ]
sBy vsqU imTIAW rb n pujin quDu ]27]
vvvv
vvvv
(AMg 1379)
vvvv
jdoN mu`lW ny &rId ¹ ArbI vrxmwlw dw pihlw A`Kr ‘Al&’ pVHn leI ikhw qW &rId
jI ny CotI ijhI aumr ivc hI m`ulW jI ¹ ies ‘Al&’ pd qy pRSn kIqw ik iesdw ArQ
kI hY ? A`goN mu`lW ny ikhw ik bytw ! mY¹ ieqnw smW pVHw¼dy ¹ ho igAw, pr ieh svwl
A`j qk mY¹ iksy pVHn vwly ny nh» kIqw, Pyr qUµ svwl ik¼ krdw hYN [ qW &rId ny
ikhw ik mu`lW jI ! myry Anuswr pVHn dw mqlb qW ieho hI hY ik jo piVHAw hY ausdw igAwn
hovy ik mYN kI piVHAw hY [ ieh sux ky mu`lW jI bhuq ^uS hoey qy ikhw ik bytw ! ‘Al&’ dw
mqlb ‘iek’ hY [ &rId jI ny Pyr ikhw ik ‘iek’ kOx hY [ mu`lW ny ikhw ik A`lHw ! iek
^udw hY [ Pyr &rId jI ny ikhw ^udw qoN au~pr hor koeI nh» hY, ies leI mY¹ hor pVHn dI
loV nh» hY, ies leI mYN iek ^udw ¹ hI pVHnw hY [ iesdw id®VH ivSvws dyK ky mu`lW vI
hYrwn ho igAw sI ik ieh koeI cmqkwrI bwlk hY [ &rId jI iek ^udw dI bµdgI ivc
l`g gey qy aunHW ¹ iv`ØidAw Awpxy Awp sPurn huµdI geI [ bwrHW virHAW dI aumr qk
kurwn SrI& zubwnI kµT ho igAw sI [
vvvv
c`ly hW [ &rId jI Anjwxpuxy ivc aunHW nwl c`l pey [ aunHW corW ny rwq dy smyN izm»dwr
dy l`gy bohl qoN pMfW bµnH leIAW qy &rId jI ny aunHW ¹ pMfW cukw ky ikhw ik mYN AwpxI
pMf Awp hI c`uk lvWgw [ ipCly jnm dy qp`svI rUp ivc corW dw Byt kIqw pdwrQ Kwx
dy nwl bixAw krm ies jnm ivc corW dI sµgq dy rUp ivc PlIBUq hoieAw [ cor Awpo-
AwpxIAW pMfW cu`k ky qur pey [ jdoN PrId jI AwpxI pMf cu`kx l`gy qW au~cI-au~cI hwsy
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (165) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dI Awvwz AweI [ &rId jI eyDr EDr dyKx l`gy, Aqy dyK ky Pyr pMf c`ukx l`gy qW Pyr
hwsy dI Awvwz AweI [ jdoN hYrwn ho ky dyiKAw qW iek pwsy bld dw krµg ipAw hoieAw
sI [ &rId jI aus krµg kol jw ky socx l`gy ik krµg qW bol nh» skdw, pihlI g`l
ik koeI pSU hI nh» bol skdw, Pyr ausdw krµg ikvyN bol skdw hY [ pr &rId jI ¹ kI
pqw sI ik aus¹ ^udw Awpxy Awp joVn leI iek Aijhw hI cmqkwr kr irhw hY jo
bcpn dy ivc imiTAweI r`Kx dw krdw sI, aus krµg v`loN srb-ivAwpI ^udw Awp boilAw
ik qUµ Awpxw kµm krI c`l [ jykr mYN kuJ d`ØisAw qW qUµ AwpxI pMf cu`k nh» skyNgw [
&rId jI ny ikhw ik hux qW d`sxw hI pvygw qW aus iv`coN Awvwz AweI ik mYN ies ipMf
dw cODrI sI, iek idn GoVI au~pr bYT ky ies izm»dwr dy Kyq iv`coN lµiGAw jWdw sI,
jo h`k s`c dI kmweI krky KWdw sI [ ies Kyq iv`coN Anwj dw is`tw myry pYr dI rkwb
ivc Ps ky tu`t igAw, aus¹ PV ky mYN dwxy Bor ky mUMh ivc pw ley Aqy qUVI PUk mwr
ky aufw id`qI [ cwr ku dwxy mUMh ivc pwaux dw nqIjw ieh hoieAw ik mYN bwrW swl bld
bx ky ies izm»dwr dy Kyq ivc kµm krdw irhw, msW-msW dwixAW dw ihswb hoieAw
hY qy qUVI dy ihswb leI Ajy vI krµg rUp ivc rul irhw hW [ myrw hwsw ies leI inkilAw
ik qyrw kI bxygw, jo qUµ pMfW dIAW pMfW bµnH ky leI jw irhw hYN [ b`s eyQoN &rId jI ¹
iek AijhI Tokr l`gI jo sµpUrn rUp ivc iqAwgI ho ky jµglW ivc BgqI krn vwsqy
qur pey [
vvvv
vvvv
dy vwirs Awpxy sµbµDIAW dIAw lwSW l`Bx l`gy, qdoN iek b`cy dI lwS dirAw dy iknwry
jw l`gI, ausdI mW bc geI sI, aus¹ Awpxy ieklOqy p`uqr dI lwS imlI [ auh bhuq
ivAwkul hoey qy aus¹ QoVHI dUr &rId jI qp krdy idsy [ auh lwS ¹ c`uk ky dirAw dy
iknwry jµgl ivc qp kr rhy &rId jI dy pws lY AweI [ mW dI mmqw kurlweI [ pu`qr
qoN ibnW jIvn dI Aws cukw id`qI [ A^IrI qrlw r`bI &kIr dy crnW ivc pu`qr dI
lwS r`K ky ^udw dw vwsqw pwieAw ik hy &kIr swe» ! ^udw dy vwsqy myry pu`qr ¹ ij¼dw
kr dy [ myrI izMdgI myry ies p`uqr dy nwl hI hY [ nh» qW mYN vI Awpxy pRwx iqAwg
dyvWgI [ ieh sux ky &rId jI dw icq bhuq d®v igAw [ &rId jI ¹ b`cy Aqy ausdI
mW ’qy qrs AwieAw [ iesny ikhw ik hy ^udw ! mYN bcpn qoN hI qyrI bµdgI krdw Aw
irhw hW, myrI duAw mnzUr kro qy ies b`cy ¹ ij¼dw kro qW ^udw ny iesdI duAw kbUl
kIqI qy b`cw ij¼dw ho igAw [ auh mweI bhuq ^uS hoeI qy ausny swry lokW ivc rOlw
pw id`qw ik iek &kIr ny myrw b`cw ij¼dw kr id`qw hY, ieh sux ky ijnHW dy sµbµDI
aus byVI ivc fu`Øby sn, aunHW iv`coN ijnHW dIAW lwSW imlIAW auh sB cu`k ky &rId jI
dy pws lY Awey Aqy bynqI kIqI ik ijvyN qus» aus mweI dw b`cw ij¼dw kIqw hY, iqvyN
swfy vI sµbµDIAW ¹ ij¼dw kro [ jdoN &rId jI ny dieAwvwn ho ky aunHW leI vI ^udw
A`gy Ardws kIqI qW &rId dI duAw sux ky ^udw ny AkwS bwxI rwh» ikhw hy PrId !
ij¼dy qW mYN ienHW ¹ vI kr dyvWgw ik¼ik qUµ myrI bcpn qoN hI bµdgI krdw Aw irhw
hYN, pr qUµ bµdgI myrI pRwpqI leI kr irhw sI, nw ik murdy ij¼dy krn vwsqy [ jy myry
koloN murdy ij¼dy krvwauxy hn qW Pyr myry drSnW ivc bhuq dyr ho jwvygI [ qyrI kIqI
qp`ØisAw jW hor qp`ØisAw dy puMn pRqwp dy bdly ieh murdy ij¼dy ho jwxgy [ pr qY¹
dyr qk myry drSnW dw ieMqzwr krnw pvygw qW &rId jI ny ikhw ik hy ^udw ! mY¹ BwvyN
hor kTn qp`ØisAw ik¼ nw krnI pvy, BwvyN izMdgI dy AMqly smyN hI qyry drSn hox,
pr qUµ ienHW ¹ zrUr ij¼dw kr dy ik¼ik ienHW ny mY¹ &kIr jwx ky qyrw vwsqw pwieAw
hY [ aus vyly &rId dI Arz mnzUr hoeI qy auh swry murdy ij¼dy ho gey qy &rId jI
dw Dµnvwd krdy hoey Awpo-Awpxy ngrW ¹ cly gey [ ieh bwrW swl PrId jI jo Pl
Aqy p`qy hyTW if`gy huµdy sn, auh cu`k ky KWdy rhy [
vvvv
hux cOvIvyN swl nwm iv`coN hI AYsw rs Awaux l`gw qy bwhr dy pdwrQ iqAwg ky kyvl
nwm dw hI Awsrw ho igAw [ jYsw ik gurU swihb dw &urmwn hY :
Bgqw nwmu AwDwru hY myry goivMdw hir kQw mMgih hir cµgI jIau ]
(gauVI, m: 4, AMg 174)
swcw nwmu myrw AwDwro ] (rwg rwmklI, AMg 917)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (167) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Pyr bwrW swl rotI dI Skl vw: kwT ckly vWg gol bxw ky Awpxy pyt ¹ bµnH ilAw
Aqy Awpxy mn ¹ smJwaux leI ik bs hux ieho hI qyrI rotI hY, jdoN bwhr dw Kwxw
&rId jI ny ieh soc ky iqAwg id`qw ik prmwqmw suAwsW qoN bZYr jIvW ¹ r`K skdw
hY qW kI Awpxy BgqW ¹ rotI qoN bZYr nhIN r`K skdw, jYsw ik :
pRB BwvY ibnu sws qy rwKY ] (suKmnI swihb, AMg 277)
ieQy kuJ qrkSIl bu`DI vwly Sµkw krdy hn ik cwlHI idn qoN bwAd srIr byhoS ho
jWdw hY Aqy qurn iPrn dI smr`Qw ^qm ho jWdI hY [ ieh duinAwvI ql ’qy KVy bµdy dI
soc ivc qW TIk ho skdI hY, pr rUhwnIAq dy ql ’qy ieh g`l mMnI nh» jw skdI [
1. ijvyN D¾ dw AMn jl iqAwg ky Gor qp`ØisAw kridAW ij¼dw rihxw aupRokq g`l
dw pRmwx hY [
2. q®yqy Xu`g ivc lCmx dw cOdW swl AMn nw Kwx dI g`l [
3. rwm jI ¹ ndI pwr krwaux vwly mlwh dw cOdW swl Kwxy qoN ibnW ieMqjwr ivc
rihxw [
4. aurmlw lCmx dy GrvwlI dw cOdW swl Kwxy qoN ibnW jIvq rihxw
5. q®yqy Xu`g dw pYdw hoieAw sµqoKw irKI kiljug dy ivc ieqnI lµmI aumr Kwxy qoN
ibnW jIvq rihxw aupRokq pRmwx qW AqIq smyN dy hn [
6. jy vrqmwn smyN dI g`l krIey qW AijhIAW Gtnw vwprIAW jo aupRokq g`l ¹
is`D krdIAW hn qy koeI vI Sµkw nh» rihx dyNdIAW [
Aihmdwbwd ivc iek swDk lµmy smyN leI ijs ny AMn jl dw iqAwg krky ieh
sbUq dy id`qw ik koeI pRwxI AMn jl qoN ibnW prmwqmw dI ikrpw nwl rUhwnIAq dI
dunIAW ivc jI skdw hY [ ies dI ieh g`l jwnx dy leI fwktrW Aqy mIfIey dy lokW
ny bkwiedw pRSwsn v`loN ausdy duAwly hr smyN kYmry lgw ky vIfIE irkwrf kIqI geI
ik ikqy luk ky koeI pdwrQ KWdw qW nh» qW mIfIey ny ieh kih ky Awpxy h`Q KVy kr
id`qy ik ieh swfI smJ qoN bwhr dI g`l hY, Pyr jdoN fwktrW ny ausdw srIr, ^Un, idl,
idmwZ mYfIkl swieMs dy qrIikAW dy nwl cY~k kIqw qW sB kuJ qµdrusq sI ijvyN bµdy
¹ KwDI ^urwk iv`coN ijaUx dy q`q imldy hn [ ies qrHW ies swDk ¹ sB kuJ sUKm rUp
ivc hvw iv`coN hI pRwpq ho irhw hY [ ies g`l ¹ is`D krn leI ieh vrqmwn smyN dw
pRq`K sbUq hY [
7. rwjsQwn dy rihx vwlI iek bIbI ijs dI khwxI qW BwvyN lµbI hY pr ivsqwr
vvvv
vvvv
dy BY krky nh» dy rhy, kyvl sµKyp ijhy A`KrW ivc ilK rhy hW purwxy smyN dy inXm Anuswr
b`cy b`cIAW dy ivAwh pMj Cy swl dI aumr ivc kr dyxy, Pyr juAwn hox qoN dUsrI vwr
muklwvw id`qw jWdw sI [ iesy rIq Anuswr iek lVkI dw pMj virHAW dI aumr ivc ivAwh
kIqw igAw, ijs nwl ivAwhI geI, ausdI aumr qkrIbn Cy swl dI sI, lgpg ieh
hwxI sn, pr ivAwh qoN bwAd aus b`cy dI mOq ho geI [ jdoN ies b`cI dy kµnW ivc ieh
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377 (168) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Dun peI ik ijs nwl myrw ivAwh hooieAw hY, auh mr cu`kw hY, qW ausny Awpxw ilbws
ivDvw vwlw bxw ilAw Bwv ic`Øty k`pVy Aqy Kwxw pIxw sµjm dw kr ilAw [ ieh ies
dw ipCly jnm dw sµskwr sI ieh ies dy suBwA qoN pqw l`gdw sI, nh» qW b`cy ¹ ikMnw
ku igAwn huµdw hY, jdoN ieh nOjvwn hoeI, audoN qk lok ies¹ bwlw sqI dy nwm nwl
siqkwr dyx l`gy [ hux pirvwr ny slwh krky ausdy shury pirvwr dI sihmqI nwl auQy
C`f id`qI ik quhwfI Amwnq hY, iesny hor ivAwh krwaux qoN ienkwr kr id`qw hY, BwvyN
dovyN pirvwrW dy mYNbrW ny aus lVkI ¹ ausdy mry hoey pqI dy v`fy Brw dy nwl ivAwh
krwaux leI ikhw pr lVkI ny ienkwr kr id`qw Aqy nwl ikhw ik myry pyky Aqy shuirAW
¹ jIvn Br myry v`loN koeI iSkwieq nh» hovygI, ivSy-ivkwrW qoN aupr au~T ky mYN jp
qp krdI hoeI pqI dy Gr ieh swbq kr idAWgI ik koeI sqI A`g dy sVn nwl hI
nh» ho jWdI blik sq r`Kx nwl huµdI hY jYsw ik :
ibnu sq sqI hoeI kYsy nwir ] (gauVI kbIr, AMg 328)
ies bIbI ny jIvn ivc jo sqI dw ruqbw hwsl kIqw [ ies nwl ies ny A`g ’qy
sVn vwlIAW sqIAW ¹ Zlq swbq kr id`qw [ iek idn ies dy mn ivc Purnw PuirAw
ik buFwpy dw shwrw sµqwn huµdI hY, auh qW myrI ku`ØKoN ho nh» skdI ik¼ik mYN sq Dwrn
kIqw hoieAw hY [ ies ny Awpxy jyT dw lVkw jnm lYNidAW hI AwpxI JolI pvw ilAw
qy aus¹ pu`qr smJ ky pwilAw aus ivc skI mW vwlI mmqw hI juV geI [
byjVw Rpl W,Dy[ sg q"a h' eHg@ fag sg q"a } aJ dHl V[ lhji dvbj lg dwMdw
Rps'G WyfV lg@ fi fp,ai s[ q'h V[ edhig y'B vj ds,ag m qi[ fp,ai } ev[ vj w[ Whpa
i'Gsg ihg dw q[i[ ugrV sj lhjij ?aq h' debj a[ bj?i fdirji rjdvbJ V[ dHl w'v'G
W,Dy[ } v{ wiw[ W,Dy[ sj b>aq l.lwji wi ds,aj aJ WgWg bjfSj wqij W.s wi w[ dsV~ija
i'Gsg ihg m lhpi[@ f[dwbJ a[ lqju s[ wdhS a'G rg WPhj Vj t'dv%bj m Rpl Qq dry dH,Dw'
ZpV RpKnsg ihg_h[ ijq ) h[ ijq ) aJ sptg h'H[ qV dr,Dy'G dHwjei h' w[ Vjq b{lj r,Ddlbj
dw Vjq sg ZpV s[ bjli[ fp,ai s[ q'h sj sp,t z,B h'S v,ej m dHl ai%J b,n dsV h' eH[
lV@ Vj fjSg fgaj@ Vj b>V tjZj m dHl V[ b,nr[G dsV WPhj t'v% ds,aj m l.W.ZgbJ V[ Lpwi
wgaj@ dxi dHl } tjS~fgS vHg f+[iSj s[S v,De[ fi dHh #ijq$ LWs a'G dWVJ h'i wpN
lpSVj rg Vhk yjhp.sg lg m dHl V[ dwhj dw q[ig ijq sg ZpV dry ipwjrB Vj fjRp@ us'G
q{} v'C h'r[eg q{G ?ps wdh w[ tjSj q>e vrJeg m q{} a.e Vj wgaj ujr[ m
aJ hpS dsV qhgdVbJ dry WsvS v,De[ ba[ qhgV[ ljvJ dry m dHo[ dHh rg dvtSj
vvvv
vvvv
;iPig h'r[ej dw Rpl r[v[ dh>splajV sj ijLBifag ijdu>si f+Ljs lg m dHl zBVj sg
ujSwjig ijLBifag s[ w'v fhp.yg@ u' dw liwjig a"i $a[ cjwBiJ sg Bgq V[ v.q[ lq[G
vHg dVeijVg wiw[ dHh s,Ddlbj dw dHl WgWg } duRPS vHg ljig ?pijw hrj dr,Dy'G dqvSg
LpiP h' eHg ] m a[ dHl[ } iPhjVgba dry fRpS~bjhjig dwhj uJsj ]@ dul } epiP ljdhW
ug woV wis[ hV m u{lj dw ^
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (169) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ieik mwshwrI ieik iq®xu Kwih ] ieknw CqIh AMØimRq pwih ]
ieik imtIAw mih imtIAw Kwih ] ieik paux sumwrI paux sumwir ]
ieik inrµkwrI nwm AwDwir ] (vwr mwJ m: 1, AMg 144)
dHl WgWg sj b>V ba[ fjSg a'G dWVJ 35 a'G 40 ljv aw ugra idhSj dHw dqljv
f{sj wi debj m 35 a'G 40 ljv aw Vj w'Hg qv~qPai bjds sg dwdibj h'Hg@ dwMdw
tjSj fgSj wiV a'G hg dwdibj bjMsg ] m x[i `igs ljdhW ug s[ w[rv WjiJ ljv
f"S~bjhjig uJ Vjq s[ bjli[ idhS a[ bjfSg bwv Vjv l.ljig av $a[ tC w[ dHh wdhSj
dw W.sj b>V~fjSg a'G dWVJ ug Vhk lwsj m dHhVJ f+qjSJ V[ Qva ljWa wi ds,aj ] m
8! hpS dHw riaqjV lq[G s[ dry aj;g zBVj rjfi ihg ] u' IP~dBRPW $a[ s[tg
ba[ lpSg uj lwsg ] m dHw A'Bg Rpqi sj W,yj@ dul V[ W'Z~q,a ZjiV wgaj h'dHbj ]@
dHl sg af,Ddlbj V[ v'wJ dry dHw Wp,Z riej ldawji f{sj wi ds,aj ]@ dul V[ sl qhgdVbJ
a'G wpN rg Vhk tjZj ba[ dyhij dxi rg duM sj daM dsl dihj ] m dul dW+A h[nJ W{nj
dHh ljZw W,yj af,Ddlbj wi dihj ]@ hpS dHl s[ bjv[~spbjv[ v,wC sg lpitLj sj ljZV
ria w[ dHl } lpi,Ddtba i,Ddtbj uj dihj ]@ dul } f,Aqg v'wJ s[ qgcgH[ V[ bjf uj
w[ dHl } diwjic dry dvbJsj ] dw hpS riaqjV lq[G dry W{nj dHw ljZw tjS[ a'G
dWVJ ug dihj ]@ h'i dwaVj dyi ugr[ej@ dHl Wji[ faj Vhk m
dHl f+wji dHh lji[ f+qjSJ sj dVy'C dHh' hg ] dw `igs ug WjiJ ljv b>V a'G dWVJ
duMs[ ih[@ af,DDlbj wis[ ih[@ Vjq s[ dr,Dy'G il uJ duRPS vHg hrj dr,Dy'G dqv ih[ a,aJ
s[ bjli[ WjiJ ljv duMs[ ih[ m
vvvv
dUKu n dyeI iksY jIA piq isau Gir jwvau ] (gauVI kI vwr m: 5, AMg 322)
a[ dxi dHl V[ dwhj dw dyCgY@ ug fr' m aJ ljigbJ dyCgbJ duMsgbJ h' eHgbJ m
fiqjaqj bjf dqvS a'G fdhvJ af,lrg } wHg wpN s[ s[Gsj ]@ dul dry fsjioJ sg
f+jfag@ rdcbjHg sg f+jfag ba[ LwagbJ sg f+jfag m u[wi dHV%J dr,Dy'G dwl[ dHw dry
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377 (170) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
rg fiy ujH[ aJ fiqjaqj s[ dqvS dry sPig h' uJsg ]@ u[wi dHV%J } vaC w[ bjfSg
q>;v r,v rZsj ujr[ dw diZg~dl,Zg aJ h'i ai%J sj lrjs ]@ u' Vjq il a'G a'Csj ] m
u{lj dw ^
Awip nwQu nwQI sB jw kI iriD isiD Avrw swd ] (jpu jI swihb, AMg 6)
fi hpS H[o[ `igs ug dHl iPhjVgba Lwag sg f+jfag wjiS wpN hRpq{ s[ f+Fjr
h[nJ bj eH[@ x[i l'y xpig dw fiqjaqj sg f+jfag Vhk h'Hg@ zi Wji aJ fiqjaqj }
dqvS vHg A,Ddcbj lg m x[i bjfS[ bjf $a[ i'l rg bjdHbj m
dHw dsV dHw bIjvg F[cJ~W,wigbJ yjisj h'dHbj H[l[ tPh s[ fjl bj debj@ Rpl
V[ `igs ug } fp,nj vBwsj s[t w[ fp,DdAbj dw h[ `wgi ljHk ) aplk b{lj dwM wi ih[
h' ( aJ b,De'G `igs ug V[ urjW ds,aj dw q{G b{lj ?psj sg f+jfag vHg wi dihj hJ m bIjvg
s[ Fje uje[@ Rpl V[ l'dybj dw q{G F[cJ~W,wigbJ bjds s[ u.ujv dry wjhs[ vHg xlSj
]@ q{G rg tPh dry vqw w[ ?psj sg f+jfag wisj hJ m Rpl V[ zjh sg xPl Vjv dHw W[C
r,DdBbj a[ v,aJ } W.V% w[ tPh dry fp,nj vBw debj@ us'G zjh sj xPl Bp,BS v,e dfbj
aJ ?psj V[ Rpl s[ dfAv[ bV[wJ uVqJ sg Feag a[ dHl uVq dryvj f+[q s[t w[ Rpl
} bj w[ siLV ds,Da[ m dHw aJ fPiWv[ uVqJ sg af,Ddlbj wi w[ dHl bIjvg sj fPiWvj
b>wpi f+edBbj a[ idlw W{ijeg s[ iPf dry `igs ug sj dqvjf h'dHbj m u{lj dw ^
fPiW wiq b>wpi uW f+eB[ F[dBY fpit idlw W{ijeg mm \b>e 204|
a[ sPlij ?psj LiZj ba[ drLrjl@ f+[q s[ bZgV ] m dHl wiw[ bIjvg V[ qiV sg
f+rjh Vj widsbJ h'dHbJ us'G ugrV sg Wj;g ?psj s[ VJ $a[ vj ds,ag@ as uvsg hg
?psj V[ f+eB h' w[ bIjvg } qiV a'G WyjdHbj m bIjvg d*a~d*a h'dHbj@ x[i bIjvg
V[ ?psj } dwhj dw aplk q[i[ epiP \`igs ug| } rg siLV s[r' m aJ b,De'G ?psj V[ dwhj
dw a[ij i,lj Bp,BS dry wpN hg fv Wjwg lV@ q{G d;>seg s[ b>av[ fvJ dry hg dqvsj
vvvv
vvvv
hJ@ duo[ q"a ba[ d;>seg dry Whpa `iw Vj ih[ m `igs sj l.ev bu[ q'Bj ]@ Rpl }
Bp,BdsbJ bu[ ri%[ v,eSe[ m aP. bjfS[ epiP } uj w[ bjt dw dHh aigwj q{} f+rjV Vhk m
bIjvg s[ wdhS a'G `igs tPh dr,Dy'G Wjhi bjdHbj a[ ]ijV h'dHbj dw hpS h'i w'Hg dqvS
sj aigwj u' ?psj V[ dHLjij ds,aj ]@ Rph wg h' lwsj ] ( a[ q{G dw,Zi } ujrJ ( dHh
l'y w[ rjfl qpdCbj dw LjdHs q[ig dWiZ qJ hg q{} w'Hg aigwj s,Dl[ m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (171) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
tPh dr,Dy'G Wjhi fjSg lp,Bsg WgWg sj dqvjf
us'G `igs rjfl qpCsj bj dihj lg aJ e+gtq ip,a h'S wjiV `igs ug } dfbjl
v,eg aJ dHw Vei a'G Wjhiv[ fjl[ tPhg s[ dr,Dy'G dHw qpdBbji fjSg Fi w[ Wjhi c'v%g
uj ihg lg m aJ Rpl } s[t w[ fjSg s[S vHg dwhj dw WgWg fjSg sg dfbjl v,eg ]@
aP. q{} fjSg dfvjRpSj wi aJ Rpl WgWg V[ `igs ug sg e,v r,v Whpaj dZbjV Vj ds,aj
a[ dwhj@ aplk W{n ujr'@ q{G bjfSj w.q wiV a'G Wjbs aphj} fjSg dfvj s[rJeg m fi
fjSg c'v Fi~Fi w[ ;qgV $a[ c'v%g uj ihg lg m `igs ug V[ l'dybj dw dHh w'Hg Vgq
fjev v,esg ]@ fi u[ fPig fjev hp.sg aJ l.ev vj w[ dWnjHg hp.sg@ fi dHl } fjSg
FiV vHg F[dubj ]@ dHl vHg dHh fPig fjev Vhk@ b,Zg wp fjQv ]@ dul wiw[ fjSg
c'v%g uj ihg ] aJ `igs ug V[ l'dybj dw dl,Zi[ W.s[ w'v'G w.q v{S vHg uJ aJ dfbji
Vjv uJ x[i o'C%j duhj wiC[ LWsJ Vjv dwhj ujr[ aJ Rph w.q wisj ]@ dHl vHg `igs
ug V[ x[i sPlig rji dfbji Vjv dwhj dw WgWg@ aP. fjSg dfvjRpS sg oJ aP. fjSg Wjhi
c'v%g uj ihg ]G@ aP. q{} fjSg dwM Vhk dfvjMsg aJ x[i Rpl WgWg V[ WCg Zgiuaj Vjv
dwhj dw `wgi ljHk@ fjSg dfvj s[Gsg hJ@ wjhvg Vj wi@ q{} w.q wi v{S[ s[ m x[i o'C%[
lq[G a'G Wjbs `igs ug V[ wpN Qp,Dl[ s[ vdhu[ dry dwhj dw h[ WgWg@ aP. fjSg dfvjRpSj
] uJ Vhk ( aJ x[i WgWg V[ `igs ug r,v fPi[ dZbjV Vjv r[t w[ dwhj dw `wgiJ } *'Z
L'Fj Vhk ds>sj a[ Vjv[ dHh u.ev sgbJ dyCgbJ Vhk duhCgbJ a[i[ WyVJ Vjv qi
ujSegbJ a[ ug f{SegbJ m aP. y{V Vjv W{n uj@ q{G bjfSj w.q wi w[ fjSg dfvj s[Gsg
hJ m dHh lpS w[ `igs ljdhW ug sg fjSg fgS a'G dWVJ hg dfbjl WpN eHg a[ l'yS v,De[
dw dyCgbJ qiV sg e,v q[i[ a'G dWVJ a[ q[i[ ?psj a'G dWVJ dwl[ } faj hg Vhk lg@ dul
b"ia } q{G fjev lqNsj lg@ dHh aJ w'Hg b>aiujqg af,lrg v,esg ] m x[i us'G WgWg
wpN lq[G Wjbs fjSg c'v%S a'G hB eHg a[ x[i dwhj dw `igs ljHk bjRp@ bj w[ fjSg
fg vr' aJ `igs ug V[ dwhj dw h[ WgWg ) hpS fjSg Vjv'G rg d;bjsj q{} dHh e,v ujVS
sg ipyg uje bjHg ] dw q[igbJ dyCgbJ qjiV a[ duMdsbJ wiV rjvg e,v sj a{} dwr[G
faj v,ej ba[ sPlij dHh dw aP. W[v'Cj fjSg Ziag Rpfi dwM c'v% ihg lg m dHhVJ s'r[G
lrjvJ sj RpKai v{S a'G Wjbs hg q{G fjSg fgrJej aJ Rpl V[ RpKai ds,aj dw dHh
b>aiujqaj q{} q[i[ fagW+aj Ziq sg fif,waj ba[ fiqjaqj sg f+[qj~Feag wiV Vjv
f+jfa h'Hg ] m q{G zi sj w.q~wji wisg hJ@ q[i[ fag sg l[rj a'G fiqjaqj V[ f+l.V h'
w[ q{} bV.a LwagbJ W?L ds,agbJ hV m q{G ws[ b,u aw wijqja Vhk dstjHg dwMdw
wijqja dstjRpSg duo[ bjfSg hRpq{ sj f+eBjrj wiVj ]@ Rpo[ i,W sg i;j a'G RpvB rg
vvvv
vvvv
] m wijqja drtjRpS rjv[ i,W a'G sPi h' uJs[ hV@ dHl vHg q{G lF wpN ujSsg h'Hg rg
i,Wg F[a epfa i,tsg ] m hpS a[ig L.wj q[BS rjla[ ba[ dHh l'y w[ dw `wgi fjSg a'G
dfbjlj Vj yvj ujr[@ u[ debj aJ q{} fjf v,De[ej m dHl vHg s,lS v,eg hJ m a[ij sPlij
f+LV W[v'Cj fjSg c'v%S a'G ujVS sj ] m dHo'G l" w'hJ $a[ q[ig F{S sj zi ]@ Rph ljij
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377 (172) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
fdirji dwa[ Wjhi debj h'dHbj ] a[ byjVw q[ig F{S s[ zi } b,e v,e eHg ] m q{G
H[o'G fjSg fj w[ WpNjHg ] m u[ IwgV Vhk aJ Vei sj faj v{ w[ bjf bjfSg b,tk uj
w[ r[t vr' m `igs ug } lpS w[ Whpa blyiu h'dHbj ba[ l" w'hJ $a[ uj w[ Rpl sj zi
s[dtbj a[ fp,AS a'G rg faj y,Ddvbj dw zi } b,e v,eg lg a[ byjVw fjSg f{S a'G
bjf[ WpN eHg m as Rpl sg F{S w'v'G fp,A w[ rjfl Rpl[ qpdBbji } epiP ZjiV vHg bjH[
a[ us'G Rpl WgWg } bjfSj epiP WSV vHg IjyVj wgag aJ Rpl V[ b,De'G dHh dwhj dw
h[ `wgi ljHk@ a[ig af,Ddlbj q[i[ Vjv'G d;bjsj ] m sPlij bjfS[ Ziq lqju dry dHlaig
} epiP WSV sg bjdebj Vhk ]@ b{lj q[ij fag rg wiV Vhk s[r[ej dw q{G dHw `wgi
sg epiP WSJ m `igs ug V[ dwhj dw h[ WgWg@ x[i q{G hpS dwZi ujrJ@ A,ag ljv sg af,Ddlbj
a'G Wjbs q{G aJ LwagbJ } hg r,cj q>V W{nj lg@ b{lg `wgig Vjv'G aJ q{G dHlaig ujq[
dry hp.sj as q{G rg a[ig ai%J zi dry idh>sj h'dHbj fPiV fs f+jfa wi v{Gsj m dHh
dVqiaj s[ WyV lpS w[ WgWg V[ dwhj dw `wgi ljHk@ h"lvj Vj hji@ q{G a{} u' drbwag
epiP WSV s[ I'e ]@ Rpl w'v F[usg hJ m dHl V[ dHw iju[ sg s,l fjHg dw Rph ijuj rg
] ba[ debjVrjV rg ] ba[ Rph' hg a[ij epiP WSV s[ I'e ]@ u' dHl sdibj a'G fji
] m aP. apvj WSj w[ dHl sdibj a'G fji h'Hk a[ Rpl w'v uj w[ Rpl } epiP ZjiV wik m
`igs ug apv[ $a[ W{n w[ sdibj a'G fji iju[ r,v } y,v fH[ m us'G sdibj s[ drywji
debj aJ iju[ V[ s[dtbj dw w'Hg Yfij W.sj q[i[ r,v } bj dihj ] aJ dHl V[ bjfSg
Lwag s[ Vjv Rph apvj i'w ds,aj m hpS apvj Vj b,De[ } ujr[@ Vj df,DA[ } ujr[ m `igs
ug rg LwagrjV lV@ dHl vHg dHV%J V[ dwhj dw dul L?l V[ dHh fLPbJ rjvj w.q wgaj
]@ dwMdw fLP dl>e qji w[ sPli[ } sp,t s[Gs[ hV@ Rpl fpit V[ q{} sdibj dry i'w w[
fLPbJ rjvj w.q wgaj ] m dHl vHg Rpl fpit s[ dli RpKfi dl>e h' ujS m iju[ s[ dli
Rpfi dl>e h' eH[ m ijuj Whpa ]ijV h'dHbj ba[ `igs } bjfS[ Vjv'G r,Z wijqjag s[t
w[ Rpl V[ dwhj dw dHl sj apvj y,v fr[ aJ apvj y,v dfbj aJ `igs V[ dwhj dw Rpl
s[ dl>e bv'f h' ujS aJ Rpl s[ dl>e bv'f h' eH[ m us'G `igs ug iju[ } uj w[ dqv[
aJ faj y,Ddvbj dw apvj iju[ V[ hg i'dwbj lg m Rpl } epiP ZjiV sg dH,Aj f+eBjHg aJ
iju[ V[ dwhj dw epiP WSV s[ q{G I'e Vhk@ aP. dHw aJ q[i[ a'G r,Z af,Ddlbj wgag ] a[
sPlij aP. wijqja dry rg q[i[ a'G z,B Vhk Wvdw r,Z ]G m bjfJ s'r[G hg wijqja sg svsv
dry xl[ h'H[ hJ m u[wi epiP ZjiV wiVj ] aJ x[i ?:juj wpaWpsgV W?dabji wjwg ug sg
LiV dry uj@ duhCj lq~ds=LBg dWiag rjvj ] ba[ ?psj s[ FjS[ dry idhS rjvj ] m
x[i `igs ug Rpl } qpiLs ZjiV wiV vHg Rpl sg yiV~LiV dry eH[@ dur[G epiP bqisjl
ug V[ rc[ig Rpqi dry epiP b>es s[r ug epiP ZjiV wi w[ r,cg fsrg fjHg@ dar[G Fea
`igs ug V[ fjwfBV Ldhi s[ dry idhS rjv[ ?:juj wpaWpsgV W?dabji wjwg } qpiLs
vvvv
vvvv
ZjiV wgaj m RphVJ sg l[rj bji.F wgag m `igs ug sg dHh l[rj A,ag ri%[ sg af,Ddlbj
Vjv'G rg wdnV lg@ dHl[ wiw[ epiP ljdhW ug V[ woV wgaj ] dw ^
gur pIrW kI cwkrI mhW krVI suK swru ] (slok vwrW qy vDIk, AMg 1422)
ija dsV l[rj dry aafi idh>Ds[ lV@ ws[ rg bjfS[ epiP sj lpFjdrw rg dwhj h'dHbj
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (173) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hpwq Vhk q'dCbj lg@ le'G Rpl } dHvjhg hpwq lqN w[ dVFjMs[ ih[ m dwMdw apvlg ug
rg woV wis[ hV dw lF a'G wdnV wjiI l[rj wiVg ] m u{lj dw ^
lFl{ l[rw Ziq wn'ij
ba[ bjdebj } q>VSj dHl s[ rieg h'i w'Hg l[rj Vhk ] m u{lj dw ^
bjdebj lq Vhk ljdhW l[rj m
dHM x[i `igs ug V[ WjiJ ljv bjfS[ qpiLs sg l[rj wgag@ us'G b?givj ljv lg
aJ fiqjaqj V[ Fea sg b{lg figdtbj wgag dw dul dry fPij RpaiVj hi dHw s[ r,l
sg e,v Vhk m dHw dsV b{lj N,tC Np,Ddvbj dw lisg rg ;'iJ $a[ lg@ dHl blojV $a[ dV,a
sg ai%J s,Wg b,e yp,Dv%[ dry fjSg f{S Vjv WpN eHg m `igs ug sj qpiLs dWiZ h' yp,wj
lg m dHl s[ dHLVjV sg l[rj `igs ug bjf wirjMs[ lV@ dHLVjV wijRpS vHg hi i';
fjSg eiq wi w[ ds>Ds[ lV fi Rpl dsV ritj h' ihg lg m dHl blojV a'G sPi u' Wlag
Rpl s[ dry b,e v{S vHg b,Zg ija } eH[@ dul zi dry sgrj uesj lg@ RpKo[ b,e
dvbjRpS sg bjl Vjv RpKo[ fhp.y[ fi Rph byjVw r[lrj sj zi lg m us'G dHl V[ WPhj
tCwjdHbj aJ r[lrj V[ bjfSj ejhw ujS w[ sirj;j t'dv%bj aJ s[dtbj dw dHw `wgi
tCj ]@ aJ r[lrj s[t w[ ]ijV h' eHg dw W.seg rjvj `wgi q[i[ si $a[ dwr[G bjdHbj m
fi r[lrj } `wgig Vjv wg lg@ Rpl V[ aJ bjfSj ejhw ujS w[ Rpl } b>si bjRpS
vHg dwhj m as `igs V[ dwhj dw h[ WgWg@ q{G b>si Vhk bj lwsj dwMdw dHh e,v `wgiJ
sg qiIjsj a'G RpvB ] m r[lrj V[ fp,DdAbj dw x[i aP. wg wiV bjdHbj ]G aJ dHl V[ dwhj
dw q{G aJ b,e v{S vHg bjdHbj hJ m ljc[ c[i[ dry b,e WpN eHg ] m q{G bjfS[ qpiLs
sj dHLVjV wirjRpSj ]@ dHl vHg q{} dqhiWjVg wiw[ b,e s[Sj wi@ aJ dw q{G bjfS[
epiP sj fjSg eiq wi w[ dHLVjV wirj lwJ m r[lrj s[ qV dry Rpl s[ dryjiJ a'G RpvB
lpS s[t w[ Hgitj s:{L bj eHg aJ dHl V[ dwhj dw b,e Whpa qdh>eg ]@ dHl s[ Wsv[
a{} bjfSg b,t sj bjVj w,T w[ s[Sj fr[ej aJ `igs V[ dWVJ s[ig a'G dwhj dw dvbj
q{} yjwP s[ m Rpl V[ yjwP xCjdHbj a[ `igs V[ bjfSg b,t w,T w[ ds,ag ba[ Rpfi f,Bg
W.V% vHg@ dul } r[t w[ r[lrj s[ f{iJ h[n'G ;qgV dtlw eHg@ Rpl sj f,oi qV rg Tdvbj@
Rpl V[ y,pDv%[ dr,Dy'G b,e y.eg ai%J T,w w[ bduh[ aigw[ Vjv ds,ag dw ila[ dry WjiL sgbJ
WP.sJ Vjv WpN Vj ujr[@ as dHo'G `igs ug bjfSg w.Wvg sg Wp,wv qji w[ apiV v,De[ aJ
WjiL h'i a[; h' eHg@ dul wiw[ `igs ug V[ dHh lv'w RpyjiV wgaj m u{lj dw ^
PrIdw glIey ickVu dUir Gru nwil ipAwry nyhu ]
clw q iBjY kµblI rhW q qutY nyhu ]24]
iBjau isjau kµblI Alh vrsau myhu ]
vvvv
vvvv
jwie imlw iqn@w sjxw qutau nwhI nyhu ]25] (slok PrId jI, AMg 1379)
x[i `igs ug V[ uj w[ fjSg eiq wgaj ba[ bjfS[ qpiLs sj dHLVjV wijdHbj m
Fjr[G bldh fgCj lg@ fi epiP ug s[ woV bVplji u{lj dw ^
qnu sµqn kw Dnu sµqn kw mnu sµqn kw kIAw ] (soriT m: 5, AMg 610)
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377 (174) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dHl apw s[ bVplji `igs ug bjfS[ bjf } rcFjej lqNs[ lV dw q[i[ w'v'G b,u qpiLs
sg l[rj dry drzV Vhk dfbj@ Wvdw l[rj dli[ yC% eHg@ us'G dHl sj qpiLs ?psj sg
dHWjsa a'G drhvj h'dHbj aJ Rpl V[ bjfS[ qpigs `igs ug } w'v WpvjdHbj a[ Wjwg
qpigsJ s[ ljhqS[ Fi[ dHw,n dry qpiLs V[ fp,DdAbj dw `igsj ) aP. b,t $a[ f,Bg dwM W.V%g
h'Hg ] ( b,De'G `igs ug V[ dVqiaj dry bj w[ dwhj dw fgi ug ) b,t bjHg h'Hg ]@ Fjr
sp,t s[ ldha ]@ dHh Vhk uSjdHbj dw q{G aphjcg l[rj s[ Wsv[ bjfSg b,t s[ bjdHbj
hJ@ us'G qpiLs V[ s[dtbj dw qpigs lqidfa h' yp,wj ]@ aJ Rpl V[ dwhj dw b,v%j s[ hpwq
dry b,t bj eHg ]@ hpS dHh s,l dw fdhvJ rieg hg yjhgsg ] aJ `igs V[ dwhj dw
fgi ug@ ?psj sg WijWig Vhk wiVg yjhgsg@ dHl vHg Rpl Vjv'G A'Bg s[ dsRp m wdhS
v,De[ dw x[i f,Bg t'v% m us'G `igs ug V[ f,Bg t'v%g aJ b,t duM sg daM ljWa lg@ Vj
w'Hg dslS dry wq;'ig lg@ dWvwpv lhg~lvjqa b,t } s[t w[ `igs ug V[ bjfS[ qpiLs
s[ yiVJ dry dlusj wgaj aJ fgi V[ ?pL h' w[ dwhj dw `igsj@ q{G a[i[ $a[ fPiV iPf dry
?pL hJ@ hpS wpN h'i rg q>eSj ] aJ q>e v{ m aJ `igs ug V[ dwhj dw fgi ug@ dur[G dHh
q[ig spdVbjrg b,t eHg h'Hg rjfl wi ds,ag ]@ dar[G hpS dqhi wiVj wi' a[ Rph b,tJ
rg s[Sj wi'@ dul Vjv q{G ?psj s[ liepS liPf s[ siLV wi lwJ aJ qpiLs V[ bLgirjs
ds,aj dw a[ij dHh rg l.wvf fPij h'r[ej m b,u a'G Wjbs a{} b>siv[ Rph V[ai f+jfa
h'Se[ m u{lj dw ^
nwnk sy AKVIAw ibAMØin ijnI ifsµdo mw iprI ]3] (mwrU vwr m: 5, AMg 1100)
bioja r{ije dWW[w s[ a{} Rph V[a= W?L[@ duhC[ ?psj } v,FS vHg aP. A,ag ri[% u.evJ
dry Z,Dw[ tjZ[@ hpS a{} ?psj wS~wS dry ba[ lF s[ dhidsbJ dry drbjfw ds,Dl[ej m
aJ qpiLs sj bLgirjs v{ w[ Rpl[ dsV a'G hg `igs ug W.seg dry W{n eH[ a[ x[i ?psj
s[ ljtLja siLV h'H[ ba[ idhqaJ sj qkh ridlbj m ?psj V[ f+eB h' w[ dwhj dw dul
RpKa[ epiP fgi f+l.V h' ujS aJ q[ig f+l.Vaj Rpl[ f+l.Vaj dry ]@ h[ `igs ) aP. bjfS[ fgi
sg l[rj Vhk Wvdw dHh ?ps q[ig hg l[rj wgag ]@ ?psj s[ siLV wi w[ `igs b{lj d*a~d*a
h'dHbj@ duhC[ ?psj } v,FS vHg A,ag ri%[ u.evJ dry wdnV zjvSj zjvg@ tPh dry
vqdwbj@ dqhS[ lh[@ n'wiJ tjZgbJ@ wijqja f+jfa h'Hg a'G rg u' b>si ?jvg~fS Fdibj
Vhk lg@ Rph qpiLs sg l[rj ba[ ldal.e V[ ba[ ?psj s[ sgsjiJ V[ vWjvW Fi ds,aj
a[ `igs ug fiqjaqj } f+jfa wiw[ Z.V h' eH[ m x[i dHl W+hq debjV sg brloj dry
fhp.y w[ `igs ug v'wJ } dwhj wiV@ u{lj dw ^
vvvv
vvvv
dHM `igs ug sj ugrV dHw qjie~siLV WdSbj a[ Rpl qhjV W.seg il v{S rjv[
lP`g `wgi sg lv'wJ s[ dry iyVj H[o'G bji.F hp.sg ] m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (175) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
slok syK PrId ky < siqgur pRswid ]
hpS l+g epiP biuV s[r ljdhW ug Fea L[? `igs ug w[ = s[ RpyjiS wga[ lv'w
siu wis[ hV m
1 = bsp,ag W+hq@ · = liW sj f+wjLw@ u' ldaepiJ sg f+ljds = dwifj spbjij f+jfa
hp.sj ] m
Fea `igs ug dHl lv'w dry ligi } bldoi Fjr VjLrjV uSjMs[ h'H[ f+v'w
sj F{ dstj w[ ugr } b"epSJ wiw[ vp,DB[ ujS a'G WyjRpS vHg bv.wji iyVj spbjij H[o[
du>s } rhpBg@ q"a } fag@ q"a s[ dsV } ljh[ bjds s[ Vjq Vjv riSV wi w[ dHh
r{ijeqHg LWs RpyjiS wis[ hV m fdhvJ Wjhu Fjr v{ w[ woV wis[ hV ^
sPlij bio
ijqu idhwVY Dn vrI; swhy ley ilKwie ]
h[ FjHg ) duap = dul dshjC{ = dsV dHl ugr iPfg dHla=g } wjv iPfg vjC[ V[ riVj
]@ Rpl dsV s[ ljh[ dvtj vH[ hV borj dul dsV dHl s[hg dry dHh du>s iPfg ZV = dHla=g
rig = rCg lg Fjr f+r[L h'Hg lg@ Rpl dsV a'G hg dHl s[ ljh[ = l:jl dvtj vH[ lV dw
dHaV[ wp v{S[ hV m
mlku ij kµnI suxIdw; muhu dyKwly Awie ]
duhCj qvwp = q"a sj `diLaj@ wjv w.VJ Vjv lpSksj lg@ Rph bj w[ bjfSj qP>h
dstjv s[Gsj ]@ Fjr b>a sj lqJ f+aga h'S v,e f{Gsj ] m u{lj dw ^
vvvv
vvvv
Ioj ^
uv WZ[ lW hg dq+a w[ w'RP ijq ilPv V WjyV fjH[ mm
sjVr s[r xdV>s ZijZi FPa Fdrt RpfjdH dqBjH[ mm
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377 (176) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
b>a qi[ fApajdH df+og fdi u[ ue q{ braji whjH[ mm
i[ qV v{v dHw[v hg wjv w[ vjea wjdh V fjdHV ZjH[ mm23mm \l+g slq e+.o|
vvvv
1! qplvqjVg qa bVplji Viw sg beVg RpKfi dHw dlija Vjqw fpv q>DdVbj uJsj ]@ u' rjv a'G rg Wigw
ba[ avrji sg Zji a'G rg da,tj ]@ s'hk fjl[ da,Dt[ w.c[ hV@ u' H[Zi RpZi dh,vS Vhk s[Gs[@ Ziqg fpit
dHl RpKfi'G l"t[ v.z uJs[ hV ba[ fjfg fpit Viw sg b,e dry dc,e f{Gs[ hV m `jilg dry dHl sj Vjq
#lvjapv qplawgq$ ] Fjr u' sp,tJ sgbJ l,vJ Vjv fPdibj h'dHbj ] m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (177) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
PrIdw, ikVI pvµdIeI; KVw n Awpu muhwie ]1]
Fea `igs ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) dHl f+wji wpijV bjds Zjidqw
e+.oJ dry f+v'w sg hjva sgbJ dwCg1 = bjrj;J fr.sgHg = f{ ihgbJ hV@ aP. dHl ila[
RpKfi bjvl s[ ldha tCj = tv'aj h'dHbj bjfp = bjfS[ bjf } drwjiJ dry qphjdH =
vpBjHg Vj uj mm1mm
RpojVwj ^ dHw rji Fea `igs ug us'G WjiJ ljvJ Wjbs Ldhi r,v api[ uj ih[
lV@ RpV%J } Whpa Fp,t v,eg h'Hg lg m as ila[ dry dHw ?iWPd;bJ sj t[a bjdHbj@ dul
t[a dry ijtj W{nj h'dHbj lg m Fea `igs ug V[ Rpl } dwhj dw q{} Whpa Fp,t v,eg
]@ q{} wpN ?iWP;[ s[ s[h aJ u' q{G bjfSg Fp,t q[B vrJ m b,De'G t[a s[ ijt[ V[ NPn hg bjt
ds,aj dw ?iWP;[ bu[ w,Dy[ hV m Vjv[ aP. urjV ]G@ dqhVa wi w[ bjfS[ ?iWP;[ Wgu v{ m
dHM urjW s[ ds,aj m `igs ug dVijL[ duh[ h' w[ rjfl qpC bjH[ m as ila[ dry ?iWPd;bJ
sgbJ dA,vCJ fHgbJ h'HgbJ lV m `igs ug V[ Rph Z' w[ Aw vHgbJ ba[ Vsg s[ dwVji[
W{n w[ W.seg dry upC eH[ m
RpZi us'G t[a sj qjvw t[a dry bjdHbj aJ Rpl V[ lji[ ?iWP;[ dli WS[ r[t[2 ba[
wjq[ w'v'G fp,DdAbj dw dHh wg h'dHbj ] ( b,De'G wjq[ V[ dwhj dw w'Hg `wgi ?iWP;j q>esj
lg@ fi q{G Rpl} a[ig bjdebj a'G dWVJ ?iWP;j Vhk ds,aj a[ Rph Rpsjl duhj h' w[ Vsg
r,v } yvj debj ] m q{} v,esj ] dw Rpl `wgi sg *'fg wiw[ dHh t[a RpKudCbj ] m
as'G Rph t[a sj qjvw `igs ug } Fjvsj~Fjvsj RpV%J s[ fjl fh.pdybj ba[ W[Vag wiV
v,ej dw h[ `wgi ljHk ug ) ljcg Fp,v } dtqj wi s[r'@ aphj} ?iWP;j Vj s[S wiw[ Rph
ljij t[a hg RpKuC debj ]@ Rpl dry ?iWPd;bJ s[ oJ dli hg dli fH[ hV m q{G aJ dHh
t[a qp,v dvbj h'dHbj ] m V"wi sg Qvag sg qpbj`g s[ s[r' m as'G `igs ug V[ dwhj dw
ujh FjHg ) a[i[ t[a dry lji[ ?iWP;[ WS ujSe[ fi dHw dli ihPej@ u' a{} Rpfs[L s[
w[ ?iWP;j WS ujr[ej m dHh WyV wdh w[ `igs ug V[ rjfl F[u ds,aj m us'G Rph t[a
sj qjvw t[a dry bjdHbj aJ lji[ dli ?iWP;[ WS eH[ fi dHw dli hg dstjHg ds,aj@
as'G Rph d;qksji Rpl dli w'v debj aJ Rpl dr,Dy'G bjrj; bjHg dw h[ d;qksjij ) a[i[
rie[ W.s[ blk rg wHg rji h' yp,Dw[ hJ ba[ t[aJ } WguSj wgaj ]@ hpS blk Rpl `wgi
s[ qp,t dry f{ w[ qpwa h'Sj lg@ fi aP. sjV Vj wi ldwbj m hpS dHh qVp,tj uVq a{}
rg h,o dry Vhk bjr[ej m dHh bjt w[ Rph dli rg ?iWP;j WS debj m dHh lpS w[ Rpl
d;qksji V[ Fea `igs ug s[ VJ $a[ Rph ?iWPd;bJ rjvj rjCj hg sjV wi ds,aj ba[
`igs ug sg f+l.Vaj vHg m RpKZi `igs ug } b>si l.wvf xpi bjdHbj dw bjfJ rg
vvvv
vvvv
1! fhjCg W'vg uJ vdh>sg f>ujWg dry #dwCg$ fs bjrj; s[ bioJ dry ridabj uJsj ] m
2! dHh zBVj h'i W[b>a FeaJ s[ ugrV dry bV[wJ bjHgbJ h'HgbJ zBVjrJ s[ Vjv dqvsg ] m fiqjaqj
V[ bjfdSbJ l.aJ FeaJ@ fgiJ sg f{u i,tS vHg bV[wJ w"aw wga[ hV@ RphVJ dr,Dy'G dHh rg dHw fiqjaqj
sj w"aw lqNSj@ Vhk aJ ?iWPd;bJ } wg dli v,eS[ lg a[ RpV%J V[ wg W'vSj lg@ dHh ljig t[c fiqjaqj
sg hg lg m
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1377~1378 (178) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
?iWPd;bJ sg t[ag wi v{Gs[ hJ m fi bjfS[ `wgig dvWjl } r[t w[ dHh lv'w RpyjiS
wis[ hV m
vvvv
vvvv
jy jwxw shu nµFVw; qW QoVw mwxu krI ]4]
dHl[ f+wji u[ = u[wi aP. ujSj = ujSsj dw a[ij lhp Fjr u'WV V.TCj = dV,wj Fjr
o'C%j dyi idhS rjvj ] aJ urjVg sj o'C%j dyi qjS wig = wisj Fjr urjVg s[ h.wji
dry qla Vj hp.sj mm4mm
sPlij bio
PrIdw, jy jwxW iql QoVVy; sµmil buku BrI ]
Fea `igs ug woV wis[ hV dw u[wi dHh ujSsj dw dav sg dVbjHk fsjio
o'C%j dyi hg idhS rjv[ hV aJ l.Fv w[ Wp,w Fisj Fjr ldal.ea s[ dry ?iy wisj m
jy jwxw shu nµFVw; qW QoVw mwxu krI ]4]
dHl[ f+wji u[wi dHla=g ujSsg dw q[ij lhp = fag V.TCj = A'Bj ] Fjr Wjvw brloj
rjvj ] aJ Rph bjfSg urjVg sj o'C%j qjS wisg mm4mm
aglij bio
PrIdw, jy jwxW iql QoVVy; sµmil buku BrI ]
Fea `igs ug woV wis[ hV dw u[wi dHh ugr dHla=g ujSsg dw q[i[ fjl l:jlJ
iPf dav o'C%[ hV aJ l.Fv w[ Wp,w Fisg Fjr l:jlJ } fiqjaqj r,v u'Csg m
jy jwxw shu nµFVw; qW QoVw mwxu krI ]4]
u[ ujSsg dw q[ij lhp = fag fiqjaqj V.TCj = dV,DdwbJ Fjr dVqiaj rjdvbJ }
f+jfa h'S rjvj ] aJ q{G bjfS[ ljZVJ sj o'C%j qjS wisg Fjr qjS a'G idha h' w[ dVqiaj
} ZjiV wisg@ dul wiw[ q{} ?psj sg f+jfag hp.sg mm4mm
RpojVwj ^ w'Hg LjhPwji q'hiJ sg e,nCg W.V%g apig uj dihj lg m ila[ dry Rpl sg
e,nCg tp,v% eHg a[ q'hiJ h[nJ dc,e fHgbJ@ u' b,ZgbJ wp erjy eHgbJ m dHh s[t w[
fLyjajf wiV v,e dfbj@ RpZi'G `igs ug rg bj eH[ ba[ dHl sg hjva s[t w[ dHh
lv'w RpyjiS wis[ hV m
vvvv
h' ujSj Fjr tp,v% ujSj ] aJ aP. dHl } fgcg = zp,B w[ e.T fjHk = fjMsj borj h[ ?psj )
u[wi q{G ujSsj dw dHh ligi iPfg vC VjL h' ujSj ] aJ a[i[ Vjv f+gag sg f,wg e.T
fjMsj Fjr u[wi q{} dHh lqN hp.sg dw ligiJ uJ fsjioJ sj q'h wi w[ a[i[ Vjv f+gag
z,B ujSg ] as q{G a[i[ Vjv f,wj f+[q wisj u' ws[ rg Bp,Bsj Vj m
bioja us'G dwa[ udebjlP sg dWiag l.lji s[ fsjioJ r,Dv'G wpN dyi Rpfijq hp.sg
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1378 (180) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
] aJ Rph lqN a'G dWVJ dHl[ brloj } fPiV r{ije lqN W{nsj ] ba[ us'G dwa[ s{rg
lpt sj Nvwjij f{Gsj ] aJ Rpl } ljdtbjawji lqN w[ dViF{ h' uJsj ]@ as b>si
lPtq h.wji h'S wjiV wHg rjig b>si bh.aj Fjr bj uJsj ]@ dul wiw[ Rph bjaq
il a'G ?jvg idh uJsj ] m Fea `igs ug Rpl brloj sg e,v wis[ h'H[ bjt ih[ hV
dw Rpl lq[G udebjlP fLyjajf wisj ] dw u[wi q{} dHh ?Wi hp.sg dw q[igbJ Fp,vJ
q{} x[i drA'C s[SegbJ@ aJ q{G ?psj Vjv b{lj f+[q wisj dw l.lji s[ q'h r,v ds=LBg
hg Vj idh>sg m
sPlij bio
PrIdw, jy qU Akil lqIPu; kwly ilKu n lyK ]
Fea `igs ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ ugr ) u[wi aP. W[sJ@ LjlaiJ@ wpijV
bjds e+.o sg l'Ng i,tS rjvj vagxp = fdr,ai bwv rjvj ]G aJ wjv[ = fjfJ rjv[ v[t
Vj dvtSj wi m
vvvv
vvvv
vvvv
auQwnkw : iek vwr &rId jI kbrW dy bwhr bYTy hoey bµdgI kr rhy sn, auDroN iek
muslmwn pTwx AwieAw, ausny &rId jI qoN Sihr dw rsqw pu`ØiCAw qW &rId jI ny
kbrsqwn v`l h`Q dw ieSwrw kr id`qw [ auh muslmwn pTwx bhuq dUr q`k cilAw igAw
pr aus pwsy kbrW hI kbrW sn [ ausny soicAw ik &kIr ny myry nwl mskrI kIqI hY [
auh Zu`Øsy ivc vwps &rId jI dy pws AwieAw Aqy Aw¼idAW hI &rId jI dy do-iqMn
mu`kIAW mwr id`qIAW [ &rId jI A`goN h`s pey Aqy ausdy pYr» pY gey, auh hYrwn hoieAw
ik ieh qW koeI s`cmu`c hI &kIr hY [ aus ny fr ky Bgq jI qoN muAw&I mMgI Aqy aupdyS
dI Xwcnw kIqI [ qd Bgq jI ny ikhw ik swfw Asl Sihr qW ieho hI hY ijQy ieh
srIr ny Aw ky sdw leI invws krnw hY Aqy ieh slok aucwrx kIqw [
dUsrw ArQ
PrIdw, jo qY mwrin mukIAW; iqn@w n mwry GuMØim ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik jo &kIr , mhwqmw qyry qwe» sµswr v`loN mu`kIAW
g`lW mwrn ik ieh sµswr imiQAw hY, iqn@w = aunHW ¹ GuMØim = prq ky kOVw bcn nh» AwKxw
cwhIdw, sgoN aunHW dy kmwey hoey vYrwg vwly bcn sux Aqy Dwrn kr lYxy cwhIdy hn [
AwpnVY Gir jweIAY; pYr iqn@w dy cuµim ]7]
Awp mhwqmw dy Gr jw ky aunHW dy crn cuµmxw kro Bwv aunHW dI crn DUVI lYxw
kro, Pyr scKMf rUpI Gr ivc jw rhIdw hY ]7]
qIsrw ArQ
vvvv
vvvv
vvvv
AwpnVY Gir jweIAY; pYr iqn@w dy cuµim ]7]
ijnHW mhwqmw ny AwpxIAW vwSnwvW mwr leIAW hn iqnHW mhwqmw dy pYr cuµmxw
krIey Bwv aunHW dI Srn ivc ¸oD vwlI ibrqI dw iq®skwr Aqy vwSnwvW ¹ myt ky Awpxy
srUp rUpI Gr ivc jwxw krIey ]7]
auQwnkw : koeI ibrD AwdmI aumr dy Aw^rI pVwA ’qy phuµicAw hoieAw sI, aus¹
lok AwKx ik qUµ hux Bjn ismrn kr, qd A`goN AwKdw ik myry koloN hux Bjn nh» huµdw,
qd ausdI hwlq dyK ky &rId jI ieh slok aucwrx krdy hn [
vvvv
qyrw Aghu = Aglw mOq dw smW nyVw = nyVy AwieAw = Aw igAw hY, Aqy ipCw =
ipClw jnm kwl, jobn dUr rih igAw hY ]9]
auQwnkw : iek idn PrId jI iksy pRymI dI ByNt kIqI ru`KI rotI leI jw rhy sn,
qd ausy rsqy qoN iek vpwrI AwdmI g`fy au~pr S`kr dIAW borIAW l`dI jw irhw sI [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (183) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1378
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qd S`kr dIAW borIAW vyK ky soicAw ik c`lo S`kr nwl rotI sOKI KwDI jwvygI [ jdoN
aus AwdmI kol jw ky ikhw ik hy BweI ! kI ieh S`kr hY ? A`goN ausny ivcwirAw ik jykr
ies¹ d`s id`qw qW ieh myry koloN Kwx leI mMgygw [ ie¼ soc ky ausny jvwb dy id`qw
ik ies ivc Kwsw KUsw hY [ qdoN &rId jI ny sihj suBwivk hI kih id`qw ik cµgw beI
Kwsw KUsw hI shI [ jdoN aus AwdmI ny Gr jw ky borIAW KolHIAW qW auh S`kr s`cmu`c
hI kUVw kcrw bxI peI sI [ qdoN auh dOV ky &rId jI dy pws AwieAw Aqy Aw ky pYr»
pY igAw [ bynqI krn l`gw ik &rId jI ! myry koloN ZlqI ho geI hY, auh S`kr hI sI
pr quhwfy A`gy JUT bolx krky auh kUVw-kcrw bx geI hY, qus» ikrpw krky aus¹ Pyr
S`kr bxw dyvo [ Bgq jI ny ikhw mYN qW koeI g`l nh» kIqI, jykr auh S`ukr sI qW
S`kr hI hovygI [ qd auh S`kr bx geI Aqy ausny QwlI Br ky &rId jI dI ByNt kIqI [
&rId jI ny QwlI iv`ØcoN loV Anuswr S`kr lY leI Aqy ikhw ik ^udw dy &kIrW nwl AYsw
nh» krIdw [ ieh sB kOqk qY¹ smJwaux leI ^udw ny hI kIqw hY [ qdoN &rId jI ny
ieh slok aucwrx kIqw [
vvvv
ijvyN jdoN swK = KyqI pkµdI = p`kx ’qy AweIAw = Aw¼dI hY, qdoN hor hI vµn = rµg
kryNdI = kr lYNdI hY, eysy pRkwr jdoN ieh dyh rUpI KyqI p`kx ’qy Aw¼dI hY qW ieh vI
hor hI rµg kr lYNdI hY Bwv srIr ku`bw ho jWdw hY, kys ic`Øty ho jWdy hn Aqy ieMdry isQl
(kmzor) ho jWdy hn ]11]
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1378 (184) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
PrIdw, kwlˆØI ijn@I n rwivAw; DaulI rwvY koie ]
Bgq &rId jI isDWqk bcn kQn krdy hn ik hy BweI ! ijn@I = ijnHW ny
kwlÁI = kwly kysW vwlI bwlk, jobn AvsQw ivc prmwqmw dw nwm nh» rwivAw = aucwrxw
kIqw, qW aunHW iv`coN Pyr DaulI = ic`Øty kysW vwlI ibrD AvsQw ivc koie = koeI ivrlw
hI ^udw dw nwm rwvY = aucwrx krdw hY vw: DaulI AvsQw ivc koie = kOx rwvygw Bwv
koeI ivrlw hI aucwrdw hY [
mÚ 3 ]
is`KW ny sRI gurU Arjn dyv jI ¹ ieh slok sux ky pRSn kIqw ik mhwrwj jI ! kI
ibrD AvsQw ivc prmwqmw nwl pRIqI nh» l`g skdI ! qd siqgurW ny ikhw ik quhwfy
ies pRSn dy au~qr ivc swfy v`fy siqgurU sRI gurU Amrdws jI ny ieh slok aucwrx kIqw hY [
vvvv
dw koTw AwieAw [ auh vysvw AwpxI go~lI ¹ ku`t rhI sI ik qUµ surmw brIk nh» pIisAw,
ijs krky myrIAW A`KW ivc rVk pY rhI hY [ kuJ smW lµGy qoN auh vysvw kohV hox kwrn
mr geI [ kohVI jwx ky iksy ny kbr ivc vI nw d`bI Aqy DUh ky jµgl ivc su`t Awey,
ausdw mws qW jwnvr Awid Kw gey, pr ipMjr au~qy hI ipAw irhw [ ijs dy isr vwly
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (185) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1378
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
QW ’qy iksy pMCI ny AwlHxw bxw ilAw qy aus ivc b`cy dy id`qy, auh b`cy A`KW dIAW Ku`fW
rwh» bwhr ¹ dyK rhy sn, auDroN jµgl ivc ivcrdy hoey Bgq &rId jI vI au~Qy Aw gey [
aunHW ny ipMjr dI AYsI hwlq dyK ky AMqr iDAwn ho ky dyiKAw ik ieh iksdw ipMjr ruldw
ipAw hY, qdoN isAwixAw ik ieh qW auhI vysvw dw ipMjr hY jo surmy dy A`KW ivc rVkx
kwrn go~lI ¹ ku`tdI sI, ieh hwl dyK ky &rId jI ny ieh slok aucwrx kIqw :
dUsrw ArQ
PrIdw, ijn@ loiex jgu moihAw; sy loiex mY ifTu ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik prmwqmw dy ijnHW nyq®W ny swry sµswr ¹ hI moihq
kIqw hoieAw hY, auh nyq® mYN dyK ley hn Bwv pRØBU swiKAwqkwr ho igAw [
kjl ryK n shidAw; sy pMKI sUie bihTu ]14]
jdoN AwswiKAwqkwr sI qdoN kjl = mwieAw dw AYsw fr sI ik mYN ryK = ryKw Bwv
icMnH ArQwq ausdy pRBwv ¹ shwr nh» skdw sI, pr hux jdoN mY¹ pUrI ^br ho geI hY,
qdoN mYN dyKdw hW ik ieh swrw mwiekI pswrw rcnhwr dy b`ØicAW vWg hY Aqy aus dIAW
A`KW dy ivc smw irhw hY Bwv aus¹ ilpwiemwn nh» krdw ]14]
auQwnkw : jIvW dI AigAwnqw vwlI hwlq vyK ky kQn krdy hn [
PrIdw, kUkyidAW cWgyidAw; mqI dyidAw inq ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! bydW dIAW kUkyidAW = kUkW mwridAW,
Swsq®W dIAW cWgyidAw = cWgW mwridAW Aqy sµq jnW duAwrw inq = inqwpRqI
mqI = Akl dyNidAW hoieAW vI [
vvvv
vvvv
1. &wrsI ivc ‘sUie’ nwm b`cy dw hY Aqy sµsi¸q ivc ‘sUie’ nwm jµmx dw hY [
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1378 (186) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kIqw hoieAw hY, sy = auh ikq = ikQy iviSAW v`loN Awpxy icq = mn ¹ Pyrih = Pyrdw hY,
Bwv auh mnmuKqw vwlw jIv ivkwrW dy ivc hI gRisAw rihMdw hY Aqy aus dI dyhI gwlI
jWdI hY ]15] jYsw ik :
kwmu ¸oDu kwieAw kau gwlY ] ijau kµcn sohwgw FwlY ] (AMg 932)
auQwnkw : iek vwr Bgq &rId jI s& ¹ bux rhy sn, ijs ¹ msIq ivc ivCw
ky invwz piVHAw krdy sn, aunHW kol iek pRymI AwieAw, aus ny aupdyS dI Xwcnw kIqI,
qdoN &rId jI ny ieh slok aucwrx kIqw :
vvvv
vvvv
dUsrw ArQ
PrIdw, Kwku n inMdIAY; KwkU jyfu n koie ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ^wk dI inAwe» pMjW q`qW qoN bxI mnu`Kw
dyhI ¹ inMdxw nw krIey ik¼ik ies ^wk rUp pMjW q`qW qoN bxI mnu`K dyhI ij`fI v`fI
hor koeI kWieAw nh», Bwv cOrwsI l`K jUn iv`coN koeI vI iesdy brwbr nh» hY [
jIvidAw pYrw qlY; muieAw aupir hoie ]17]
jo ies mnu`Kw dyhI ivc ij¼idAW pYrW dy Q`ly Bwv inmrqw Dwrn krky rihMdw hY,
auh mry qoN sB qoN au~pr iSromxI ho jWdw hY Bwv prmwqmw dy dr ’qy pRvwx ho jWdw hY ]17]
jYsw ik :
caurwsIh lK join ivic auqmu jnmu su mwxis dyhI ]
(BweI gurdws jI, vwr 1, pauVI 3)
qIsrw ArQ
PrIdw, Kwku n inMdIAY; KwkU jyfu n koie ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! jo sµq jn ^wk dI inAwe» swirAW
dy crnW dI DUV bxy rihMdy hn, aunHW ¹ inMdxw nw krIey [ ik¼ik ^wk dI inAwe» aunHW
sµq jnW ij`fw v`fw hor koeI nh» hY [
jIvidAw pYrw qlY; muieAw aupir hoie ]17]
sµq jn ij¼dy hoey qW sB dy crnW dI DUV bx ky rihMdy hn Aqy mrn qoN bwAd
sB qoN au~pr ho jWdy hn Bwv swrI lokweI aunHW dw j`s krdI hY ]17]
auQwnkw : koeI AwdmI mwieAw dw bhuq lwlc krdw sI Aqy r`b nwl pRIqI vI
lwauxI cwhuµdw sI, aus v`l dyK ky &rId jI ieh slok aucwrx krdy hn [
vvvv
ijvyN qutY = tu`Øty hoey C`pr ivc jdoN myhu = m»h vrsx l`g jWdw hY qW auQy
ikcru = ikqnw ku icr qk Jiq = smW lGweIAY = lµGw skIdw hY Bwv A^Ir ¹ m»h nwl
vvvv
iB`jxw hI pvygw [ eysy pRkwr ieh srIr rUpI Cpr tu`tw hoieAw hY, ijs ivc kwl rUpI m»h
pY irhw hY, iesdy loB rUpI pwxI ivc ikqnw ku icr smW bqIq krogy Bwv ijvyN m»h pey
qoN t`utw C`pr iB`jx qoN bcwA nh» skdw, ausy pRkwr loB vwlw pRym vI iksy AOkV vyly
nwl nh» inBdw ]18]
auQwnkw : Bgq &rId jI jµgl ivc ivcrdy hoey qp kirAw krdy sn au~Qy, iek
Swh sr& &kIr sI, ausny &rId jI ¹ jo bcn kIqy, auh bcn &rId jI ies slok duAwrw
aucwrx krdy hn [
dUsrw ArQ
PrIdw, jµglu jµglu ikAw Bvih; vix kµfw moVyih ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! bydW Swsq®W dy krm kWfW rUpI jµgl-
jµgl ivc ikAw = kI BONdw iPrdw hYN Aqy bwn pRsqI bx ky jµglW dy kµifAW ¹ kI moVdw,
qoVdw iPrdw hY [
vsI rbu ihAwlIAY; jµglu ikAw FUFyih ]19]
auh r`b qW ihrdy dy AMdr v`sdw hY, Pyr krm kWfW, sµswr rUpI jµgl ivc kI l`Bdw
iPrdw hYN ? Bwv AMqrmuK ibrqI Dwrn kr qW ^udw dI pRwpqI hovygI ]19] jYsw ik :
e» mqwey qk b pyS swihbwny idl bvd ]
cUµ bsihrW my rvI dr goswey vIrwnw nysq ] (BweI nµd lwl jI, Zzl 10)
pMjwbI aulQw :
ijnHW pCwqw r`b Awpxy ivc iqnHW dI bu`kl rihMdw [
ik¼ jWdy ivc jµglW dy r`b jµgl ivc n bihMdw [
auQwnkw : iek vwr &rId swihb jI ¹ bu^wr ho igAw iek qW ibrD AvsQw sI
vvvv
vvvv
qy dUsrw qp`ØisAw krn krky srIr vI kmzor ho igAw qIsrw bu^wr ho igAw ienHW kwrnW
krky srIr ny swQ nw id`qw, jdoN svyr dI inmwz dw smW hoieAw qdoN vuzU krn vwlw
lotw BwvyN ipAw qW kol sI pr PVn dI ihMmq nw hoeI, AYsI ibrD AvsQw dI hwlq
dyK ky ieh slok aucwrx krdy hn [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (189) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1378
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
PrIdw, ienI inkI jµGIAY; Ql fUgr BivEim@ ]
Bgq &rId jI ibrD AvsQw dI hwlq bwry kQn krdy hn ik hy BweI ! jvwnI
dI AvsQw ivc ienI = ienHW in`kI = CotIAW CotIAW jµGIAY = l`qW nwl Ql = mwrUQl
Aqy fUgr = phwVW Awid ivc mYN BivEim@ = BONdw iPrdw sI [
dUsrw ArQ
PrIdw, ienI inkI jµGIAY; Ql fUµgr BivEim@ ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ienHW in`kIAW-in`kIAW jµGIAY = l`qW
Bwv (suq, ibq, lok eIKxw, Swsq®, dyh, ArQ, pwT, AinSTwn Awid) vwSnwvW nwl
QlW dI inAwe» ivSeI purKW dI kusµgq Aqy fUµgr = phwVW dI inAwe» svrg Awid
dy su`KW ivc vw: cOrwsI l`K jUnW ivc jIv BONdw iPrdw irhw hY [
Aju PrIdY kUjVw; sY kohW QIEim ]20]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! pr A`j swfw dyh AiBmwn rUpI
kUjVw = ku`jw swfy qoN sO kohW hI dUr rih igAw hY Bwv prmwqmw ny ikrpw krky sB vwSnwvW
myt id`qIAW hn ]20]
auQwnkw : iek j`sw nwmy luhwr Bgq PrId jI dw im`qr sI, jo jµgl iv`coN l`kVW
v`F ky koiely krky Sihr ivc vycdw huµdw sI [ iek idn isAwl dI ru`q ivc ieh l`kVW
k`tx AwieAw qW ies¹ jµgl ivc hnyrw ho igAw, qdoN ies ny soicAw ik hux Gr kI
jwxw hY ? svyr ¹ hI clw jwvWgw [ eyQy pws hI myrw im`qr &rId hY, mYN rwq aus kol
jw ky k`t lYNdw hW Aqy rotI vI aus koloN Kw lvWgw [ ie¼ ivcwr ky auh &rId jI dy
pws Aw igAw Aqy auQy DUµeyN dy pws Aw ky lµmw pY igAw ik jdoN &rId jI rotI Kwxgy
auh Awvwz dy dyxgy [ pr &rId jI Bjn ivc l`gy rhy [ j`Øsy ¹ B`uK izAwdw l`gx krky
n»d vI nw Awvy [ ausny soicAw ik &rId jI ny myry qoN Cu`p ky rotI Kw leI hoxI hY [ ieh
ivcwr krky ausny jo kuJ &rId jI ¹ ikhw ausdy khy hoey bcnW ¹ Bgq &rId jI ies
slok duAwrw aucwrx krdy hn [
vvvv
vvvv
vvvv
‰AMg 1379Œ
iDgu iqn@w dw jIivAw; ijn@w ivfwxI Aws ]21]
iqn@w = aunHW dw jIivAw = ijauxw vI iDgu = iDRkwr jog hY, ijnHW ¹ ivfwxI = ibgwnI
Awsw l`gI hoeI hY ]21] ieh sux ky A`goN PrId jI ny au~qr id`qw :
sPlij bio
PrIdw, rwqI vfIAW; DuiK DuiK auTin pws ]
Fea xigs ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) fpijS[ upeJ sgbJ RpqiJ iPfg ijaJ Whpa
r,cgbJ lV \ldaupe dry v,t ri%[@ a=[a[ dry sl h;ji ri%[ ba[ spbjfi dry h;ji ri%j
Rpqi q>Vg uJsg lg| ba[ Rpl Rpqi } w'Hg u,e wi w[@ w'Hg u'e ba[ w'Hg af,Ddlbj wi
w[ fPig wisj lg fi x[i rg RpV%J s[ fjl[ Zpt~Zpt RpKn f{Gs[ lV@ Fjr dwl[ } v.qg Rpqi
sj h.wji@ dwl[ } wjq~rjLVj fiWv h' uJsg m
iDgu iqn@w dw jIivAw; ijn@w ivfwxI Aws ]21]
RpV%J sj ugRpSj dZ+wji I'e ] duV%J } drcjSg = dWejVg Fjr s[rg s[rdabJ sg
bjl = Rpqgs v,eg h'Hg ] mm21mm
PrIdw, jy mY hodw vwirAw; imqw AwieiVAW ]
Fea `igs ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) us'G dq,ai bwjv fpit ljc[ b>si bj
w[ ljdtbjawji h'dHbj@ as'G u' q[i[ b>si q{G sg h'Gs lg@ Rpl } f+DFP V[ rjdibj = riu@
i'w ds,aj@ Fjr h.eaj qqaj Vdria wi ds,ag m u{lj dw ^
vvvv
vvvv
vvvv
RpojVwj ^ w'Hg q>s~wiqg fpit fsjio yjhp.sj lg@ dHla=g@ fp,ai bjds s[ q'h a[
drdLbJ dry v.fB lg ba[ bjfS[ Fv[ sg dH,Aj rg i,tsj lg m Rpl f+ag RpyjiS wis[
hV ^
sPlij bio
PrIdw, loVY dwK ibjaurIAW; ikkir bIjY jtu ]
Fea `igs ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) w'Hg uBp = uC% bjsqg dw,wi sg dVbjHk
q>s~wiqJ s[ Wgu Wgusj h'r[@ Fjr bjfS[ qjaj~dfaj } q>sj W'vsj ba[ qjisj~wp,Bsj
h'r[@ fi dWu"i sgbJ sjtJ sg dVbjHk bjfSg dHlaig@ ZgbJ~fp,ai bjds } bjfSg bjdebj
dry yvjRpSj yjhp.sj h'r[ aJ b{lj Vhk h' lwsj m
borj w'Hg uC%@ qPit fpit dw,wi s[ w.dcbJ sg dVbjHk fjfJ rjv[ wiqJ s[ Wgu
Wgusj h'r[ ba[ dWu"i sgbJ sjtJ sg dVbjHk W{wp.n sgbJ qpwagbJ s[ lpt yjhp.sj h'r[
aJ dHh bl.Fr e,v ] m
hµFY auNn kqwiedw; pYDw loVY ptu ]23]
w'Hg lwjq wiqJ iPfg RpKV } w,asj dxisj h'r[ ba[ i[Lq s[ Wla=J sg dVbjHk W+hq
debjV sj dli'fjRp fdhVSj yjhp.sj h'r[ aJ lwjq wiqJ rjv[ } W+hq debjV dwr[G f+jfa
h' lwsj ]@ Fjr Vhk f+jfa h' lwsj mm23mm u{lj dw ^
drlp hvjhv Wgdu w{ dwRp bdqRp vhgb{ mm \rji 34@ fRpCg 7|
RpojVwj ^ Fea `igs ug WjiJ ljv rS dry f,Da[@ xv a'C w[ tJs[ ih[ ba[ af
wis[ ih[ lV m WjiJ ljv dc,De[ h'H[ xv~xp,v tj w[ af wis[ ih[@ WjiJ ljv v,wC sg i'Bg
f[B Vjv W.V% w[ l.a't ZjiV wi w[ idh>Ds[ ih[ lV m wpN lqJ tPh s[ dry vqws[ ih[ lV m
vvvv
vvvv
dHM A,ag ljv wdnV af wiV a'G Wjbs bjwjLWjSg h'Hg dw dwl[ } bjfSj qpiLs ZjiV
wi m as'G `igs ug V[ WjiJ ljv fjwfBV dry uj w[ ?:juj wpaWpsgV W?dabji wjwg
sg l[rj wgag m us'G Wji%rJ ljv fPij h'S $a[ bjdHbj aJ qpiLs ug V[ `igs ug } f+gdtbj
fj ds,ag m Fea `igs ug b>Ddq+a r[v[ fjSg eiq wi w[ bjfS[ qpiLs ug sj dHLVjV
wijdHbj wis[ lV m dHw dsV Whpa qkh bjdHbj@ ljig b,e WpN eHg m b,e sj dwa'G rg
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1379 (192) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dH>a;jq Vj h'r[ m us'G o'C%j duhj qkh ipdwbj aJ Wjhi sPi dwl[ s[ zi sgrj Wvsj dsdlbj m
Fea `igs ug A[ag Vjv Rpl fjl'G b,e v{S vHg y,v fH[ m Rph dHw r[lrj sj zi lg@
Rpl } uj w[ dwhj dw q{} b,e yjhgsg ] m b,De'G r[lrj V[ dwhj dw bjVj v,De[ej m as'G
`igs ug V[ dWVJ s[i wgdabJ yjwP Vjv bjfSg b,t w,T w[ s[ ds,ag m r[lrj Whpa ]ijV
h'Hg dw dHw b,e s[ Wsv[ dHl V[ l,yqp,y hg bjfSg b,t w,T w[ s[ ds,ag ] m `igs ug
b,e w.Wvg sg Wp,wv dry vpw' w[ us'G y,Dv[ aJ Wjhi qkh h'i a[; h' debj@ as'G Rpl r[v[
sg hjva } dHl lv'w dry RpyjiS wis[ hV ^
vvvv
sPlij bio
PrIdw, glIey ickVu dUir Gru; nwil ipAwry nyhu ]
Fea `igs ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) dH>s=gbJ iPfg evgbJ dry drdLbJ sg
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (193) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1379
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
rjLVj iPf dy,wC h'dHbj dfbj ] m fiqjaqj sj liPf iPfg zi Whpa sPi ]@ Fjr s[L wjv
rlaP f+A[s idha ] ba[ dfbji[ b,v%j Vjv f+[q rg v,ej h'dHbj ] m
clw q iBjY kµblI; rhW q qutY nyhu ]24]
u[wi hig r,v y,vsj hJ aJ Wp,Z iPfg w.Wvg fsjioJ iPfg fjSg Vjv dF,usg ]@ Fjr
diZgbJ~dlZgbJ bj uJsgbJ hV@ v'w q,oj B[ws[ a[ F[Bj i,tS v,e f{Gs[ hV m u[wi q{G RpKo[
hg dBdwbj idh>sj hJ aJ b,v%j Vjv'G f+[q Bp,B uJsj ] mm24mm
iBjau isjau kµblI; Alh vrsau myhu ]
Fjr[G Wp,Z iPfg w.Wvg fsjioJ iPfg fjSg Vjv dF,u w[ Fjig h' ujr[ ba[ b,v%j r,Dv'G
rg q'h iPfg W,sv rils[ idhS@ Fjr dwaV[ hg drzV f{ ujS m
jwie imlw iqn@w sjxw; qutau nwhI nyhu ]25]
fi q{G uj w[ daV©j = Rpl epiP@ b,v%j iPfg l,uS } ;iPi dqvJej dul wiw[ q[ij Rpl
Vjv'G f+[q Vhk Bp,DB[ej mm25mm u{lj dw ^
hir pRIiq krIjY iehu mnu dIjY Aiq lweIAY icqu murwrI ] (Awsw m: 5, AMg 455)
RpojVwj ^ dHw rji dwl[ bjsqg V[ dli RpKfi Vrk feCg W.V%g h'Hg lg m Rph `igs
ug } dqvS bjdHbj@ Rpl V[ `igs ug } Npw w[ Vqlwji wgag fi f,e } h[nJ Vj v,eS
ds,aj m dHh s[t w[ `igs ug bjfS[ f+ag RpyjiS wiw[ Rpfs[L W?Ls[ hV m
vvvv
w[ b,v%j sg dHWjsa dry vjdHbj lg m us'G `igs ug qpl,vj drAj w[ RpKfi W{n w[ W.seg
wis[ aJ qJ h"vg duh[ L,wi sg fpCg qpl,Dv[ h[nJ i,t dsbj wi[ m `igs ug RpKn w[ Rph L,wi
tj v{Gs[ ba[ Whpa f+l.V hp.s[ dw b,v%j bjfSg dHWjsa wiV rjdvbJ } dq,ng~dq,ng L,wi
s[Gsj ] m dHw dsV `igs ug qpl,vj drAj w[ W.seg wiV v,e fH[@ qjaj ug } L,wi h[nJ
i,tS sj y[aj Fp,v debj@ RpZi'G `igs ug s[ RpKnS sj lqJ h' debj m qjaj ug V[ ?psj
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1379 (194) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
s[ yiVJ dry bi; wgag dw h[ ?psj ) dHl sg FjrVj } bjf hg xv vjHk@ bjfSg W.seg
r,Dv'G Bp,BS Vj s[Hk m RpZi us'G `igs ug V[ qpl,vj yp,Ddwbj aJ h[nJ Whpa ljig L,wi fHg
h'Hg lg@ `igs ug Rph L,wi tj w[ Whpa f+l.V h'H[ m
hpS us'G `igs ug b,v%j sg f+jfag wi w[ bjfSg qjaj } dqvS eH[ aJ qjaj V[
L,wi@ t>c@ Ldhs bjds dq,ngbJ yg;J `igs ug s[ b,De[ i,tgbJ ba[ fp,DdAbj dw fp,ai b,v%j
s[ Vjq sj lrjs dHhVJ dq,ngbJ yg;J dr,Dy'G dwl riej ] ( as `igs ug V[ dHh lv'w
RpyjiS wgaj ^
RpojVwj ^ dul rwa `igs ljdhW ug bjfS[ f[B Vjv wjn sg i'Bg duhg WSj w[
u.ev dry af wdibj wis[ lV@ as'G dwl[ V[ fp,DdAbj dw h[ `igs ug ) aplk w'Hg i'Bg~fjSg
rg tJs[ h' uJ Vhk ( as RpKai dry `igs ug V[ dHh lv'w RpyjiS wgaj m
V'B ^ `igsw'B dwv%[ s[ fjl wjn sg i'Bg duhg WSj w[ Wjhi vqwjHg h'Hg ]@ u' dHl
e,v sj lWPa ] dw `igs ug V[ f+a,t wjn sg i'Bg W.V%g lg m
vvvv
u' q[ig Fp,t ]@ dHh' hg vjrSp = lvPSj fsjio \lW;g@ sjv| ] borj wjn iPfg WVlfag
a'G f{sj h'H[ xv xp,v hg q[ig i'Bg hV@ q[ig Fp,t hg lvPSj fsjio ] Fjr us'G Fp,t v,esg
] aJ xv x,pv tj v{Gsj hJ rj^ q[ig i'Bg wjn sg Fjr h,w hvjv sg ] u' q[ig Fp,t } sPi
wisg ] m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (195) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1379
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ijn@w KwDI copVI; Gxy shingy duK ]28]
duV%J V[ y'fCg Fjr fjf wiq wi w[@ dwl[ s[ ?PV~flgV[ sg wqjHg t'h w[ bjf tjZg
]@ Rph b{l[ siejh dry uj w[ zS[ = Whpa spt = wLB lhdVe[ = lhjiVe[@ Fjr u.qS
qiV s[ wv[L dry fH[ idhSe[ mm28mm
RpojVwj ^ Fea `igs ug s[ lqwjvg w'Hg `wgi lV@ u' Li%j bjds s[ dVIqJ a'G
RpKfi lV@ Rph dVqj;@ i';[ bjds s[ dVIq Vhk wis[ lV m Fea `igs ug rg dHV%J s[
Vjv hg af wis[ lV m dHw dsV Fea `igs ug sj ligi wpN dT,vj h' debj ba[ dVqj;
fC%V dry wpN bjvl bj debj m fi x[i RpKsq wi w[ dVqj; fC%g ba[ Vjv s[ `wgi
} aiw qjis[ h'H[ dHh lv'w RpyjiV wgaj ^
dHl ugr iPfg c'hjeSg = Ap,BC dHla=g } ujdH = uj w[ fpAhp = fp,ASj wi' dw
vvvv
apq = a[ig Rpqi@ brloj iPfg i{dS = ija dwRp = dwr[G drhjdH = Waga hp.sg ] dwMdw aP.
Vj aJ W.seg@ Vj dVqj; a[ Vj Li%j sj fjvS wisj ]G mm30mm
dHh e,v lpS w[ b,De'G u' Rpl `wgi V[ RpKai ds,aj@ Rpl } Fea `igs ug dHl lv'w
spbjij RpyjiS wis[ hV ^
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1379 (196) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
swhurY FoeI nw lhY; pyeIAY nwhI Qwau ]
u' dHla=g bjfS[ lhpi[ zi dry T'Hg = YB Vhk v{Gsg ba[ dul } f[Hgb{ = f[w[ zi
dry rg w'Hg ojRp = oJ@ dBwjSj Vhk dqvsj ] m
sPlij bio
swhurY FoeI nw lhY; pyeIAY nwhI Qwau ]
aP. lhpi[ zi Fjr siejh s[ dry aJ T'Hg Vhk f+jfa wisg@ Fjr a{} b,v%j s[ si
s[ b>si ujSj VlgW Vhk hp.sj ba[ f[w[ zi Fjr dHo[ rg a{} w'Hg lpt sj oJ Vhk ]@
b{r[G Li%j s[ dry W,Nj h'dHbj ]G m
ipru vwqVI n puCeI; Dn sohwgix nwau ]31]
x[i liepS liPf Zji w[ f+DFP~fag rg a[ig w'Hg e,v Vhk fp,Asj@ aP. as rg bjfS[
bjf sj l'hjer.ag Vjq lqNg W{ng h{G@ dHl vHg aP. Z.V hg ]G mm31mm
auQwnkw : ieh slok sux ky is`KW ny sRI gurU Arjn dyv swihb jI pws bynqI ik
hy siqgurU jI ! ienHW dovW &kIrW iv`coN iks dw isDWq shI hY ? qd au~qr ivc siqgurW
ny ikhw ik ienHW slokW ivc dovW &kIrW ny mwx kIqw hY, &rId jI ny AwpxI SrHw (krm
kWf) inmwz dw mwx kIqw hY Aqy dUsry &kIr ny AwpdI AMqrmuK ibrqI dw sUKm mwx
kIqw hY [ iesdy au~qr ivc swfy v`fy siqgurU sRI gurU nwnk dyv jI ny ieh slok aucwrx
kIqw hY :
vvvv
mwq lok ivc Awpxy Awp ¹ aus kµq = pqI prmwqmw dI hI smiJAw hoieAw hY jo
kµq = pqI prmwqmw Swsq®W krky Agµmu = gµmqw qoN rihq Aqy SkqI ibrqI krky
AQwhu = Qwh pwaux qoN rihq gµBIrqw vwlw hY [
1. ieh slok ip`Cy 1088 AMg au~pr m: 1 dy isrlyK hyT kuJ pwT Byd nwl Aw cu`kw hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (197) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1379
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
nwnk, so sohwgxI; ju BwvY byprvwh ]32]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! so = auh jigAwsU rUpI
sohwgxI = sohwgvµqI Dµnqw jog hY, ju = ijhVI byprvwh = by muQwz A`lHw ¹ BwvY = BwA
jWdI hY Bwv cµgI l`gdI hY ]32]
au~pr kIqy kQn Anuswr Agly slok ivc inrhµkwrqw bwry kQn krdy hn [
nwqI DoqI sµbhI; suqI Awie nicMdu ]
id®StWq rUp ivc kQn krdy hn ik ijvyN koeI iesq®I nwqI = ieSnwn krky
DoqI = bsq® Doqy hoey pihx ky Aqr Pulyl Awid sugµDq pdwrQ lw ky sµbhI = sjI, PbI
hovy Aqy nicMdu = insicMq ho ky sohxI syjw au~pr Awie = Aw ky suqI = sON jwvy [
PrIdw, rhI su byVI ihM|u dI; geI kQUrI gµDu ]33]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik pr ihM| dI byVI = lpytI hoeI f`bI so kol hI rih
geI hovy qW kQUrI = ksqUrI Awid dI gµDu = sugµDI swrI hI geI = clI jWdI hY Bwv ihM|
dI vwSnw ksqUrI dI vwSnw au~pr BwrI pY jWdI hY [[33]
dUsrw ArQ
nwqI DoqI sµbhI; suqI Awie nicMdu ]
eysy pRkwr jIv rUpI iesq®I qIrQW Awid dw ieSnwn krky vw: nyqI1 DoqI2 Awid
krm krky sRvx, mMnx, iniDAwsx Awid swDnW dy nwl sjI hoeI, icMqw qoN rihq smwDI
lwaux rUpI Aw ky su`qI hovy [
PrIdw, rhI su byVI ihM|u dI; geI kQUrI gµDu ]33]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik jykr AMdr hµgqw rUpI ihM|u lpytI hoeI rih geI
qW pRØBU dI BgqI rUpI ksqUrI dI sugµDI clI jWdI hY, Bwv hµkwr dy nwl A`lHw dI pRwpqI
nh» huµdI ]33]
auQwnkw : iksy ny Bgq &rId jI ¹ ikhw ik quhwfI jvwnI clI jw rhI hY Aqy
qus» ibrD huµdy jw rhy ho, qd ieh slok aucwrx krdy hn :
jobn jWdy nw frW; jy sh pRIiq n jwie ]
hy BweI ! qd mYN ies jobn = jvwnI AvsQw dy jWdy = jWidAW frW = frnw nh»
vvvv
vvvv
vvvv
PrIdw, ikqˆØI jobn pRIiq ibnu; suik gey kumlwie ]34]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ik¼ik prmwqmw dI pRIiq = pRIqI qoN
ibnu = bZYr, ikqÁI = ikqny hI jobn = jvwnIAW rUpI ru`K kumlwie = kumlw ky su`k gey hn
vw: As» ikqnIAW hI jvwnIAW vyKIAW hn jo pihlW buFypy nwl kumlw geIAW hn Aqy
mOq Awaux nwl su`k geIAW hn [ ies krky jvwnI dI pkV ¹ C`f ky A`lHw dI pRIqI
dI pkV krnI cwhIdI hY ]34]
auQwnkw : Bgq jI izAwdwqr BuµJy hI lµmy ipAw krdy sn, iek idn &irSiqAW
v`loN AkwS bwxI hoeI ik hy &rId jI ! qus» mMjy au~pr ik¼ nh» pYNdy ? Aqy iksy bµdy ny
vI qrk nwl ikhw ik hyTW lµmw pY ky ikhVw qUµ r`b ¹ pw lvyNgw, mMjy au~pr sON jwieAw
kr, qd ieh slok aucwrx krdy hn :
vvvv
vvvv
dUsrw ArQ
ibrhw ibrhw AwKIAY; ibrhw qU sulqwnu ]
hy ibrhw = pRym ! sµswrI lok qW qY¹ kyvl pRym hI AwK ky C`f dyNdy hn pr hy
ibrhw = pyRm ! qUµ qW sB swDnW, guxW dw sulqwnu = c``¸vrqI pwqSwh hY Bwv pRym krky
hI pRØBU dI pRwpqI huµdI hY [ jYsw ik :
swcu khON sun lyhu sBY ijn pRym kIE iqn hI pRB pwieE ]
PrIdw, ijqu qin ibrhu n aUpjY; so qnu jwxu mswnu ]36]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ijqu = ijs qin = srIr ivc pRØBU dw
ibrhu = pRym auqpMn nh» huµdw, so = auh qnu = srIr qW SmSwn BUmI dy ivc pey muridAW
vWg jwnxw kro ]36]
swKI—ibrhoN vwly mhwqmw dI : iek pUrn bµdgI vwly guxW ivc prIpUrn
vYrwgvwn qp`svI sn, jdoN qp`ØisAw kridAW kridAW bhuq smW bqIq ho igAw, qW
ienHW dI jo ipCly jnmW dI vI qp`ØisAw kIqI hoeI sI ijs krky prmwqmw ny ^uS ho
ky ies mhwqmw ¹ AkwS bwxI duAwrw ikhw ik hy mhWpurKo, mYN quhwfy qy bhuq pRsµn hW
jo kuJ vI ie`Cw hY auh mMg lvo, mYN auhI ie`Cw pUrI kr dyvWgw [ ieh g`l sux ky mhwqmw
jI jo pdwrQW dI lwlsw qoN au~pr au~Ty hoey sn, aus ny bynqI kIqI ik hy pRØBU jI ! jykr
qus» myry ’qy pRsµn ho qW mY¹ Awpxw ivCoVw dyeI r`ØKo qW ik mYN quhwfy ies ibrh, ivjog
dy ivc quhwfw sdw icMqn krdw rhW [ ik¼ik mY¹ kyvl quhwfy icMqn dI hI loV hY,
pr quhwfw icMqn ibrhoN qoN bZYr ilAw nh» jw skdw [ ies leI Awpxw ibrhoN dyeI r`ØKo
qW jo mYN sdw quhwfw icMqn krdw rhW [
so ies krky hI ibrhoN ¹ swry swDnw dI &OOj ivc c`¸vrqI pwqSwh ikhw hY [
auQwnkw : iek vlI muhµmd nwm dw pTwx Bgq jI dI pRIiKAw lYx leI vysvwvW
lY ky &rId jI dy pws AwieAw Aqy kihx l`gw ik ieh myrI Bytw pRvwn kro [ qdoN Bgq
&rId jI ny vYrwg dy sihq ikhw ik hy pTwn ! jo qUµ ieh pwp krm swfy qoN krwaux dI
ie`Cw lY ky AwieAw hYN, ^udw dI rihmq nwl As» ies pwp krm qoN bcy hoey hW, qyrw mn
ijho ijhw Awp pwpI sI, auho ijhw hI qUµ dUsirAW qoN pwp krwauxw cwhuµdw hYN, jykr qyry
cµgy Bwg hn qW qUµ vI swfI is`ØiKAw ¹ sux Aqy ieh slok aucwrx kIqw :
vvvv
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ijvyN zihr dIAW gµdlw KMf nwl lbyV
ky iksy ¹ Kwx leI id``qIAW jwx qy jykr auh Kw lvy qW ausdy pRwx nSt ho jWdy hn,
iesy pRkwr ienHW vysvwvW dIAW srIrW rUpI gµdlW hwr iSMgwr, iviSAW rUpI KMf nwl
ilvwiV = lpyt ky r`KIAW hoeIAW hn, jykr koeI vI ienHW ¹ Bogx rUp KWdw hY qW auh
prmwrQI izMdgI dI mOqy mr jWdw hY [
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1379 (200) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ieik rwhydy rih gey; ieik rwDI gey aujwiV ]37]
iek qW ienHW gµdlW ¹ rwhydy = bIjdy hoey rih gey Bwv mr gey hn Aqy iek
rwDI = bIjI hoeI ¹ aujwV ky cly gey hn ArQwq iek qW ienHW nwl ivAwh krw¼dy
hoey (mMgxw krvw ky) hI mr gey hn Aqy iek ivAwh krvw ky duKI ho ky mr gey hn [
AQvw iek qW rwhydy = bIjdy Bwv pu`qr, DIAW pYdw krn bwry socdy hI rih gey
Bwv cly gey hn Aqy iek ivAwh krvw ky DIAW, pu`qr rUp &sl ¹ bIj ky Bwv pYdw
krky AwpxI izMdgI ¹ aujwiV = brbwd krky mr gey hn [
AQvw iek qW ienHW qoN rihMdy hoey rih gey hn Bwv iesq®I dy rUp ¹ mMd id®StI
nwl dyKx qoN rihq ibrkq ho gey hn Aqy ies Su`B guxW nwl mnu`Kw jnm rUpI rwDI = bIjI
hoeI KyqI aujwV gey hn Bwv iesq®I dy iviSAW ivc lµpt ho ky A`lHw dI bµdgI v`loN
munkr hoey Awpxw Amolk mn`uKw jnm ivArQ guAw gey hn [[37[[
auQwnkw : iksy AigAwnI purK ¹ izMdgI Ajwe» gvw¼dw dyK ky aus dy qwe» aupdyS
kQn krdy hn :
PrIdw, cwir gvwieAw hµiF kY; cwir gvwieAw sµim ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! qUµ idn dy cwr pihrW ¹ qW hµiF = qur
iPr kY = krky gvwieAw = guAw ilAw hY Aqy cwr rwq dy pihrW ¹ ivSy Bogx Aqy sµim = sON
krky gvwieAw = guAw ilAw hY [
lyKw rbu mMgysIAw; qU AWho kyrHy kµim ]38]
hy BweI ! qyry pwsoN r`b krmW dw lyKw = ihswb-ikqwb zrUr mMgysIAw = mMgygw, qUµ eyQy
kyyryH = ikhVy kµm vwsqy Awho = AwieAw hYN vw: jykr qUµ khyN ik r`b ¹ bynqI krky b^Sw
lvWgw qW r`b A`goN qY¹ khygw ik qUµ myrw ikhVw kµm krky AwieAw hYN, ijs krky mYN
qY¹ b^S lvW, Bwv auQy b^iSAw nh» jwvyNgw ]38]
auQwnkw : iek vwr Bgq &rId jI &rIdkot ivKy Awey (iesdw pihlw nwm moklw
Sihr sI, &rId jI dy crn pwaux krky iesdw nwm &rIdkot ipAw sI) Bgq jI ivcrdy
hoey rwj drbwr ivKy phuµc gey, auQy GiVAwl v`j rhI sI, aus smyN auQy pTwxW dw rwj
sI qdoN Awpxy Awp ¹ sµboDn krdy hoey ieh slok aucwrx krdy hn [
PrIdw, dir drvwjY jwie kY; ikau ifTo GVIAwlu ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy mnW ! iksy dy drvwjY = bUhy dy dir = AMdr
vvvv
vvvv
jwie = jw kY = krky, qUµ GiVAwl v`jdw ikau = iks leI ifTo = dyKxw kIqw, Bwv jykr
dyiKAw hY qW ies qoN koeI isiKAw gRihx kr [
eyhu indosW mwrIAY; hm dosW dw ikAw hwlu ]39]
hy mnW ! dyKxw kr ik ieh GiVAwl indosW = ibnW doS qoN hI mwrIAY = mwrIdw hY
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (201) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1379~1380
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Bwv iksy gunwh qo ibnW hI ies¹ ku`ØitAw jWdw hY, Pyr hm = swfy vrgy dosW = gunwhIAW
dw ikAw = kI hwl hovygw Bwv burw hwl hI hovygw ]39]
vvvv
&rId jI ausdI B`TI dy A`gy bYT gey, aus ny bu`k ku dwxy &rId jI ¹ dy id`qy [ &rId
jI nwly dwxy KweI jwx nwly B`TI ivc A`g JokI jwx, dwxy Kw ky &rId jI dI B`uK vI
imt geI Aqy A`g sykx nwl pwLw vI dUr ho igAw [ aus smyN &rId jI ¹ susqI pYx
kwrn n»d dy Joky Awaux l`g pey Aqy B`TI ivc bwlx nw pwaux krky auh kuJ TµfI
ho geI [ qdoN B`TI vwlI ny dwxy Buµnx vwlI grm grm dwqrI &rId jI ¹ mwrI [ &rId
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1380 (202) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
jI iekdm q®bk ky au~Ty [ BiTAwrx ny ikhw ik hy &kIr ! qus» dwxy vI c`b ley, pwlw
vI dUr kr ilAw, hux qUµ A`g ik¼ nh» fwhµudw, mYN qW qY¹ dwxy ies leI id`qy sn ik
qUµ myry dwxy Buµnx ivc shwieqw kryNgw pr BiTAwrx ¹ ieh nh» pqw sI ik ieh koeI
pUrn &kIr hY, qdoN vYrwg ivc Aw ky ^udw ¹ Xwd kridAW ieh slok aucwrx kIqw :
dUsrw ArQ
PrIdw, bwir prwieAY bYsxw; sWeI muJY n dyih ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy ^udw ! prwey dyvI dyviqAW vw: sµswr rUpI prwey
bwr ivc bYTxw mY¹ nw dyxw kr [
jy qU eyvY rKsI; jIau srIrhu lyih ]42]
jykr qUµ ies qrHW hI sµswr rUpI prwey bwr ivc r`Kxw cwhuµdw hYN, qW Pyr myry srIr
iv`coN jIvpuxw lY lYxw kr, Bwv mYN jIvq-Bwv qoN rihq ho ky qyrI bµdgI dy ivc juiVAw
rhW ]42]
auQwnkw : iek vwr Bgq &rId jI dw im`qr j`sw luhwr svyry qVky hI jµgl ivc
l`kVW k`tx leI Aw igAw [ Ajy mUMh hnyrw sI qy dUsrw aus¹ QoVHw G`t id`sdw sI [ auQy
iek dr`^q dy nwl &rId jI vI KVy ho ky qp kr rhy sn, j`Øsy ny su`kI l`kV dyKx leI
kuhwVy dw pu`Tw pwsw mwr ky dyKxw kIqw, auh kuhwVy dw pu`Tw pwsw &rId jI dIAW l`qW
nwl v`j igAw, qdoN &rId jI smwDI qoN auQwn hoey Aqy ieh slok aucwrx kIqw :
vvvv
vvvv
dUsrw ArQ
kµiD kuhwVw isir GVw; vix kY sru lohwru ]
lohwr dI inAwe» jmdUqW dy moFy auØ`pr Ssq®W rUpI kuhwVw Aqy isr au~pr ^udw dw
hukm rUpI GVw cu` ØikAw hoieAw hY, auh ies srIr rUpI vx dy isr au~pr AMq ¹ Aw ky
KVH jWdy hn [
PrIdw, hau loVI shu Awpxw; qU loVih AMØigAwr ]43]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy jmdUqo ! mYN qW Awpxy mwlk pRØBU dI loV r`Kdw
hW Aqy qus» pwpW rUpI AMØigAwrW ¹ Bwldy ho vw: myry pwsoN suAwh cwhuµdy ho ? ieh sux
ky jmdUq cly gey ]43]
auQwnkw : iek &rId jI dw isiKAwrQI p`uCx l`gw ik kI AmIr lokW dw A`gy ilhwz
huµdw hovygw ? ik¼ik ies lok ivc dyiKAw jWdw hY ik AmIr lok AdwlqW, kcihrIAW
ivc v`FI dy ky bc jWdy hn, aunHW dw p`K ho jWdw hY [ ieh sux ky &rId jI kQn krdy
hn [
vvvv
ijnHW dy pwis = kol ij`q dy dmwmy = DONsy v`jdy sn isr au~pr Cqu = Cqr JUldy sn,
ByrIAW = qUqIAW v`jdIAW Aqy rf = B`t sfo = Cµd gw¼dy sn [
vvvv
jwie = jw ky su`qy hn Aqy AqImw = XqImW, ZrIbW dI inAweIN hI gf = g`fy QIey = hoey
hn Bwv ijvyN ZrIbW ¹ im`tI ivc d`ØibAw igAw, ausy pRkwr ienHW au~pr im`tI pw ky kbrW
ivc d`ØibAw igAw ]45]
RpojVwj ^ Rpfi'wa lv'w dry u' dlZJa ] Rpl } hg h'i lf,LB wi ih[ hV dw
Rph qiV rjvj hq[LJ qdhv qjCgbJ WVjRpS dry hg v,ej idh>sj lg m Rpl[ } dZbjV dry
i,t w[ dHh r{ije uVw Rpfs[L woV wis[ hV m
vvvv
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! sUrj Aqy cµd®mw vw: s`jw, K`bw nyq®
rUpI duhu = do dIvI = dIpkW dy blµidAw = blidAW kwl rUpI mlku = mwlk Awie = Aw
bihTw = bihMdw hY [
1. bh`qr kroV bh`qr l`K ds hzwr do sO iek nwVIAW hn [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (205) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1380
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
gVu lIqw, Gtu luitAw; dIvVy gieAw buJwie ]48]
aus kwl, &riSqy ny ieh srIr rUpI gVu = iklHw kwbU kr lIqw = ilAw sUKm srIr
rUpI Gtu = GVw luitAw = lu`t ilAw Aqy nyq®W rUpI dIvVy = dIvy buJwie = buJw ky cilAw
gieAw = igAw Bwv A`KW dI joq Awid s`qw sB iK`c leI ]48]
auQwnkw : iksy ny &rId jI ¹ pu`ØiCAw ik mMdy Aml krn nwl kI szw imldI
hY qW aucwrx krdy hn [
vvvv
vvvv
auQwnkw : iksy pKMfI purK dw idKwvy mwq® &kIrW vwlw ilbws pihinAw dyK ky
aucwrx krdy hn [
mÚ 3 ]
auQwnkw : guris`KW ny aupRokq slok sux ky sRI gurU Amrdws swihb jI pws bynqI kIqI
ik hy siqgurU jI ! mnu`KW ivc qW bhuq swrw ^Un huµdw hY, pr &rId jI kQn kr rhy hn ik
vvvv
vvvv
^Un huµdw hI nh» [ Bgq &rId jI dy ies aupRokq slok dw gUVH Bwv kI hY Aqy aunHW ny iks
lhU dI g`l kIqI hY ? qd au~qr ivc siqgurW ny ieh mhlw aucwrx kIqw [
vvvv
rqu = lhU qoN ibnu = bZYr ieh qµnu = srIr pYdw nh» hoie = ho skdw1, Bwv jdoN lhU su`k
jwvy jW bnxoN ht jwvy qW ieh srIr nwS ho jWdw hY [
ijau bYsqir Dwqu suDu hoie; iqau hir kw Bau durmiq mYlu gvwie ]
ijau = ijvyN bYsµqir = A`g ivc pY ky sony Awid dI Dwq Su`D hoie = ho jWdI hY,
iqau = iqvyN hir = prmwqmw kw = dw Bau = fr AMdroN durmiq = KotI m`q rUpI mYlu =
mlInqweI ¹ gvwie = guAw dyNdw hY Bwv bwrW vµnI dy sony vWg AMqhkrn ¹ Su`D kr
dyNdw hY vw: pMjy igAwn ieMd®y, pMjy krm ieMd®y mn qy bu`D ieh bwrW Su`D ho jWdy hn [
vvvv
AYvyN C`pV Awid ¹ FUFY = BwlidAW ikAw = kI hovygw, sgoN ic`kV dy ivc hI h`Q
fubY = fu`Øbygw [[53[[
1! u{lj dw ^ iwap dW>sp wj dHhp aV' beVg fjdl dfijSp mm \b>e 63|
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1380 (208) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dUsrw ArQ
PrIdw, soeI srvru FUiF lhu; ijQhu lBI vQu ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! auh siqsµgq, gurU rUpI srvru = mwn
srovr l`B lvo, ijQoN nwm rUpI hIrw qy Awqmw Anµd rUpI vQu = vsqU l`BIdI hY [
CpiV FUFY ikAw hovY; ickiV fubY hQu ]53]
AYvyN dyvI dyviqAW dI aupwSnw rUpI C`pV ¹ Bwlx nwl kI hovygw sgoN pdwrQW,
ivSy rUpI ic`kV ivc mn rUpI h`Q grk jwvygw ]53]
vvvv
mnW ! qUµ Ajy vI iviSAW dIAW rlIAW = ^uSIAW ¹ ikAw = kI mwxih = mwnxw kr irhw hYN ?
Bwv hux qW qyry srIr dw AMq Aw irhw hY, ies leI A`lHw dI bµdgI ivc juVnw kr ]55]
auQwnkw : &rId jI dI ieh g`l sux ky aus pdwrQW, sµswrk ibrqI ivc Psy hoey
ibrD mnu`K ny ikhw ky Ajy qW bhuq aumr rihMdI hY, Pyr kdy ^udw dI bµdgI kr lvWgy,
qdoN &rId jI aucwrx krdy hn :
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (209) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1380
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
PrIdw, koTy Dukxu kyqVw; ipr nIdVI invwir ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! koTy = mkwn dI C`q au~pr kyqVw = ikqnw
ku dOVnw hovygw Bwv mkwn dI C`q imxqI ku dI hI huµdI hY [ jYsw ik :
jYsy bsqr dyh EFwny idn doie cwir Borwhw ]
BIiq aUpry kyqku DweIAY AMiq Erko Awhw ] (AMg 402)
vw: ies srIr rUpI koTy krky sµswr ivc ikqnw ku dOVnw hovygw ? iek idn qW AMq
Aw jI jwxw hY [ ies leI ipr = pqI prmwqmw v`loN peI hoeI Zw&lqweI, Aiv`ØidAw
dI nIdVI = n»d ¹ invwir = nivrq kr [
auQwnkw : prmwqmw dI bµdgI C`f ky koeI purK mkwnW dy auswrn ivc l`gw hoieAw
sI, aus¹ mnu`Kw srIr dw krq`v drsw¼dy hoey aucwrx krdy hn [
vvvv
ik¼ik ijs vyly kbr ivc d`Øby jwx qoN bwAd qyry au~pr AqolvI = qolx qoN rihq
ibAMq im`tI peI = pvygI, qdoN koie = koeI qyrw imqu = im`q® nh» hosI = hovygw ArQwq
hy BweI ! ies im`tI qoN bxy mkwnW ivc ic`q ik¼ joVdw hYN ? ijs im`tI qoN ieh bxy hn
auh AMq ¹ kbr ivc qyry au~pr bhuq pY jwvygI [ ijs durdSw, BYVI hwlq ivc qyrw koeI
vI shwiek nh» hovygw [ ies leI hux qoN hI r`b ¹ cyqy kirAw kr ]57]
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1380~1381 (210) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dUsrw ArQ
PrIdw koTy mMfp mwVIAw; eyqu n lwey icqu ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik koiTAW dI inAwe» AigAwnI purKW ivc sµqwp
dI inAwe» dµBI purKW ivc Aqy mwVIAW dI inAweIN pwpI swkq purKW ivKy qUµ Awpxy
ic`q dI ibrqI ¹ nw lgwauxw kr [
imtI peI AqolvI; koie n hosI imqu ]57]
ik¼ik srIr iqAwgx ip`CoN pRlok ivc igAW ijs vkq qyry au~pr jmW dIAW
lwhnqW rUpI AqolvI im`tI peI qW qyrw aus vyly koeI shwiek nh» hovygw ]57]
auQwnkw : koeI mMd krmI AwdmI sI jo ivSy lµpt qy pRlok dw BY ivswr ky iviSAW
ivc K`Øicq sI, ausdy prQwey ieh slok aucwrx krky sB pRqI is`ØiKAw aucwrx krdy hn [
PrIdw, ijn@I kµmI nwih gux; qy kµmVy ivswir ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ijn@I = ijnHW kµmI = kµmW krky koeI cµgw
gux pRwpq nh» huµdw vw: koeI gux = lwB, aupkwr nh» huµdw, qy = auh kµmVy = kµm ivswir =
Bulw, C`f dyh [ jYsw ik :
sd kwr krdweI ko nXwXd bkwry qo [
goXw bkun ik bwju bXwXd bkwry [ (BweI nµd lwl jI)
pMjwbI aulQw : kIqy kµm hzwrW jg ivc kuJ kµm nw Awey qyry [
vvvv
vvvv
vvvv
auQwnkw : iek vwr &rId swihb jµgl ivc qp`ØisAw kridAW jdoN Sihr v`l ¹
Awaux l`gy qW rsqy ivc iek ibRC dy hyTW kuJ KrbUizAW dy bIj qy iC`lVW peIAW sn,
Bu`K ¹ imtwaux leI jµgl ivc Pl P`ul Kw ky guzwrw krdy rhy sn aus pRkwr iC`lV c`uk
ky Kwx l`g pey, auDroN AYsw Bwxw vwpirAw ik ijhVw nwsqk purK KrbUzy Kw ky iC`lV
su`t igAw sI, auh vwps muV AwieAw jdoN Aw ky ibRC hyT &rId ¹ iC`lV KWdy dyiKAw qW
ausny smiJAw ik koeI mMgqw purK hY, jo myry su`Øty hoey iC`lV Kw irhw hY aus ny Aw¼idAW
hI Zu`Øsy dy lihjy ivc p`uØiCAw ik ieQy myrw cwkU rih igAw sI, d`s myrw cwkU ikQy hY qyry
qoN bZYr hor koeI vI ieQy nh» AwieAw qW &rId jI kihx l`gy ik hy BweI ! mYN qyrw cwkU
cu`k ky kI lYxw, mYN qW cwkU vyiKAw vI nh» hY qW aus purK ny Zu`Øsy ivc Aw ky ikhw ik
qUµ cor hYN myrw cwkU lukw ky hux JUT bol irhw hYN, cwkU qyry kol hI hY, mYN cwkU qyry koloN hI
k`FWgw qW &rId jI ny ikhw jykr myry kol hY qW qUµ myrI qlwSI lY lY, qW aus purK ny ikhw
ik mY¹ Prolw PrwlI krn dI loV nh», qUµ is`Dw ho ky cwkU dyxw kr ieh kihMØidAW hI cwry
¼glW qy AMgUTw iek`Tw krky mu`TI mIc ky &rId jI dI v`KI ivc Gsuµn mwirAw qW A`goN
&rId jI iKV iKV ky h`s pey qW aus mwrn vwly mn`uK ny iek do Gsuµn mwry Aqy &rId jI
¹ h`sdw dyK ky socx l`gw ik ijs¹ mwr pYNdI hovy auh h`sdw nh» roNdw huµdw hY, ieh jo
h`ØisAw ik ieh ikqy mMgqy purK dy QW koeI bµdgI vwlw &kIr qW nh» [ socx l`gw ik mYN
cwkU dy bdly koeI gunwh qW nh» kr irhw ? ieh soc ky iPr aus ny pu`ØiCAw ik qUµ h`ØisAw
ik¼ hYN ? A`goN &rId jI ny ikhw ik hy BweI, h`sx Aqy rox ’qy hr mn`uK dw Awpxw AiDkwr
huµdw hY, jo dUsrw bµdw Koh nh» skdw [ ies leI qUµ Awpxw kµm krI jwh qy mY¹ Awpxw
kµm kr lYx dy [ aus mwrn vwly purK dy ivc mwrn dI ihMMmq nw rhI [ aus ny ikhw ik hy
&kIrw ! qUµ s`c d`s ik qUµ ikqy &rId qW nh» qW &rId jI ny ikhw ik qUµ &rId ¹ ikvyN
jwxdw hYN, aus mwrn vwly purK ny ikhw ik A`j &rId jI ¹ dunIAW ivc kOx nh» jwxdw
aus dI Gor qp`ØisAw qW rwjy mhwrwijAW dy drW ivc SoBw bx ky phuµc geI hY [ qW &rId
ny A`goN inmrqw nwl ikhw ik ieh qW mYN bwAd ivc d`sdw hW ik mYN kOx hW, pr mYN qY¹
qyry pihly pRSnW dw au~qr dyNdw hW ik mYN h`ØisAw ik¼ hW, Asl ivc mYN qyry Gsuµn mwrn
Aqy iC`lV Kwx qoN hI h`ØisAw hW [ jYsw ik :
jyqIAw KuSIAw mwxIAw qyqy lgy rog [
iClW kwrn mwrIAY Pl KWdy ikAw hog ]
rhI g`l dUsrI ik qyrw Anumwn TIk hY ik ik¼ik mY¹ hI lok &rId kihMdy hn [
purS ivc pirvrqn Aw¼idAW koeI dyr nh» l`gdI, koeI pUrblw krm jwg Aw¼dw
vvvv
vvvv
hY ies purK ivc vI AYsw pirvrqn AwieAw ik J`t hI iesny &rId jI dy pYr PV ley [
&rId jI hYrwn ho ky pu`Cdy hn ik hy BweI hux qUµ cwkU k`Fx qoN ibnW hI pYr PV ley
qW aus ny AwpxI B`ul dI muAw&I mMgidAW ro ro ky ikhw ik hy Sy^ jI ! jykr qus» mY¹
muAw& nw kIqw qW ^udw vI mY¹ muAw& nh» krygw, ies leI qus» mY¹ muAw& kr idE
qW &rId jI ny ikhw ik swfy mn ivc koeI vYr ivroD nh» hY, ies leI jwh qY¹ muAw&
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1381 (212) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kIqw ausny ikhw ik mYN qd mMnWgw ik qus» mY¹ muAw& kr id`qw hY jykr qus» myry Gr
crn pwvogy qW &rId jI ausdI bynqI mMn ky aus purK dy Gr cly gey [ aus ny AwpxI
Gr vwlI ¹ ^uSI dy Sbd bolidAW ikhw ik hy BwgW vwlIey r`b dy &kIr r`b vrgy hI
huµdy hn, qUµ ieh smJ lY ky qyry Gr hux r`b AwieAw hY, ies leI Anyk qrHW dy pdwrQ
iqAwr krky As» ienHW ¹ Bojn Ckwauxw hY [ qd &kIr jI ¹ pdwrQ Ckwey qy aupdyS
dI jwcnw kIqI [ &rId jI ny aunHW ¹ bµdgI krn dw suBwA pwaux vwsqy ikhw qW aunHW
ny ikhw ik jykr As» r`b dI cwkrI krn l`g pey qW swfw Kwx-pIx Awid Gr dw kµm
ikvyN c`lygw, qdoN &rId jI ny ieh slok aucwrx kIqw ijsdI pihlI quk ivc aunHW ¹
aupdyS bKiSAw Aqy dUsrI quk ivc Awpxw &kIrI ilbws dyK ky &kIr ¹ ru`KW vWg jyrw
r`Kx leI bcn kIqy [
vvvv
ies mhwrwjy dy rwj dIAW cµigAweIAW ies dy guxW krky pRis`D sn Awp jI iek
vwr ijhlm dy ielwky dw dOrw kr rhy sn jdoN iek ngr dy pws dI guzry qW aus ngr
dy Coty-Coty b`cy iek aujVy hoey mkwn dy ivc KVI byrI dy bVy im`Ty qy suAwdly byrW ¹ qoVn
leI v`Øty mwr rhy sn, aunHW iv`coN iek v`tw mhwrwjw rxjIq isMG ¹ Aw ky v`jw v`tw
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (213) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1381
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
l`gidAW hI ijDroN v`tw AwieAw sI, auDr ¹ kuJ ispwhI dOV ky gey, qd Coty b`cy byrI
duAwly ispwhIAW ¹ dyK ky sihm gey [ ispwhIAW ny swry b`cy pkV ky mhwrwjw rxjIq
isMG dy kol pyS kIqy qy ikhw ik mhwrwj jI v`tw mwrn vwlw ienHW b`ØicAW iv`coN hI koeI
b`cw hY [ qus» AwigAw dyvo qW aunHW b`ØicAW ¹ frw DmkwA dy Asl doSI PV ky szw
id`qI jwvy [ qW Syry pMjwb ijsdy jIvn ivc iksy ’qy zulm krnw qW iliKAw hI nh»
hoieAw sI, auh Awpxy praupkwrI qy inmrqw vwly suBwA Anuswr b`ØicAW ¹ p`uØiCAw ik
b`ØicE ! myry jo v`tw v`jw hY s`c d`Øso iks b`cy ny mwirAw hY qW bcpn dy suAwrQI suBwA
Aqy Awpxy bcwA leI ik iek krky As» swry hI nw bµnHy jweIey, qdoN kuJ lVikAW ny
ikhw ik Awh lVkw hY ijsdw v`tw quhwfy v`jw hY [ qW auuh b`cw frdw mwrw rox l`g ipAw [
Syry pMjwb GoVy qoN hyTW auqirAw qy aus b`cy ¹ bu`kl ivc lY ky ipAwr nwl kihx l`gw
ik b`cy ro nw, jy qUµ s`c boilAw qW mYN qY¹ koeI szw nhIN dyvWgw [ s`c d`s qUµ v`tw mwirAw
sI [ aus ny ikhw ik mhwrwj jI ieh qW s`c hY ik myrw mwirAw v`tw hI quhw¹ v`jw hY
pr ieh s`c nh» ik mYN v`tw quhw¹ mwirAw hY [ iPr Syry pMjwb ny pu`ØiCAw ik Pyr qUµ v`tw
iks ¹ mwirAw sI [ aus ny ikhw ik AsIN quhw¹ v`tw kI mwrnw º, AwpW qW kdy ngr
vwilAW ¹ vI v`tw nh» mwirAw [ Pyr Syry pMjwb ny pu`ØiCAw ik qus» v`Øty iks¹ mwrdy sI,
qW aus b`cy ny ikhw ik mYN Aqy myry swQI byrI ¹ v`Øty mwrdy sI [ Syry pMjwb ny pu`ØiCAw ik
byrI ¹ v`Øty ik¼ mwrdy sI qW b`ØicAW ny ikhw ik byrI sw¹ im`Ty-im`Ty byr idMdI hY, Bwv
As» v`Øty mwr ky byr JwVdy sI, p`ky byr hyTW if`g jWdy hn jo As» Kw ky Anµd mwxdy
hW [ ieh sux ky mhwrwjw bhuq gµBIr ho igAw [ klZI vwly siqgurU ¹ cyqy krdw hoieAw
kihx l`gw ik hy s`cy pwqSwh kI qyrw is`K byrI vrgw vI nhIN hY, ies leI A`j mYN ieh
swbq krnw cwhuµdw hW ik klZI vwly dw is`K ienHW ibRCW vrgy suBwA ivc vrqdw hY [
ausy smyN ivc ienHW b`ØicAW dy mwqw ipqw qy ngr dy lok bulwey [ swry lokW dy swhmxy
ijs b`cy qoN v`tw v`ØijAw sI, aus¹ do ipMf jgIr vjoN id`qy [ iek ipMf dw nwm ‘bu`Fx’
hY Aqy dUsrw iesdy nwl l`gdw ipMf Aqy dUsry b`ØicAW ¹ do-do mohrW Awpxy ^zwny iv`ØcoN
idvweIAW [ ieh swbq kr id`qw ik gurU dw is`K v`fy qoN v`fy au~cy Ahudy qy bYT ky vI
ie¼ ibRCW vwly gux ivc vrqdw hY, ijvyN Syry pMjwb mhwrwjw rxjIq isMG [
auQwnkw : iksy ny Bgq &rId jI ¹ ikhw ik qus» bhuq kwml drvyS ho, qdoN ieh
slok aucwrx krdy hn [
vvvv
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! mYfy = myry kwly kpVy = bsq® hn (kwlI
kµblI qy kwlw colw pihinAw hoieAw hY) Aqy mYfw = myrw vysu = rUp vI kwlw hoieAw ipAw
hY (Gor qp kwrn &rId jI dw rµg vI QoVHw kwlw hoieAw ipAw sI [) AQvw myry swDn
rUpI bsq® vI kwly, pwpW vwly hn Aqy myry mn dw suBwA rUpI vys vI kwlw hY [
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1381 (214) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
gunhI BirAw mY iPrw; loku khY drvysu ]61]
AMdroN mYN gunhI = gunwhW dw BirAw hoieAw iPrw = iPrdw hW Aqy bwhroN myrw ilbws
dyK ky lok mY¹ drvysu = &kIr khY = AwKdy hn ]61]
dUsrw ArQ
jW kuAwrI qw cwau; vIvwhI qW mwmly ]
jdoN kuAwrI Bwv jigAwsw AvsQw sI qdoN gurU Dwrn dw bhuq cwau sI, pr jdoN
ivAwhI geI Bwv pRivrqI dI pkV vwlw gurU iml igAw qW ivkwrW Awid dy hor mwmly
vvvv
vvvv
pY gey [
ijvyN koeI bYrwgI purK ny GoVy Awid pwly hoey sn, auh bhuq ibrD sI aus koloN Gwh
Koq ky GoiVAW ¹ nh» pwilAw jWdw sI, aus kol iek izmINdwr clw igAw, kuJ idn
syvw krn qoN bwAd izmINdwr ny ikhw ik mhwrwj jI ! mY¹ aupdyS dyvo ijs krky myrI
kilAwx hovy [ qdoN ausny iek Cµd ijhw aucwrx kIqw :
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (215) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1381
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Kurpw KVIAM, mMq® id®VIAM, hir hir dUb inkµdnµ [
AsnI kumwr pwlnµ, ijhI Drm snwqnµ [
ik h`Q ivc Kurpw PV qY¹ ieh mMq® id®VH krvw¼dw hW, jo hrw hrw dUb = Gwh hY,
aus¹ inkµdnµ = k`txw kr Aqy ienHW AsnI kumwr = GoiVAW ¹ pwlxw kr, ieho hI snwqn
Drm dw aupdyS hY [
ies pRkwr auh izmINdwr JUTy gurU dy kol jw ky ivhwrW ivc Ps igAw pr prmwqmw
dI Bjn bµdgI v`loN ^wlI rih igAw [ ijs krky ausdy mn ivc pCqwvw hoieAw ik ies
nwloN qW pihlW hI TIk sW jo r`b dw nwm qW jp lYNdw sI [ jYsw ik :
sorTw ] PUly Ply n bYNq koitk brsy suDw rs [
mUrK irdy n cYn jy gur imly brµc sm [
qIsrw ArQ
jW kuAwrI qw cwau; vIvwhI qW mwmly ]
ijs vyly kuAwrI Bwv jigAwsw AvsQw sI qW aus vyly ivvyk vYrwg Awid swDnw
dy sihq ho ky prmwqmw pqI dy nwl imlx dw bhuq cwau = auqSwh pYdw ho irhw sI, jdoN
jIv rUpI iesq®I prmwqmw pqI dy nwl ivAwhI geI Bwv prmwqmw dy nwl ABydqw ho
geI, qdoN (mw + mly) mw = mwieAw ¹ mly = ml id`qw Bwv mwieAw vwlI ibrqI dw ABwv
ho igAw, mwieAw ¹ imiQAw inscy kr ilAw [
PrIdw, eyho pCoqwau; viq kuAwrI n QIAY ]63]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik ieh jµmx mrn dw pScwqwp imt jWdw hY,
viq = Pyr kuAwrI Bwv jigAwsw AvsQw ivc kIqI Gwlxw dI loV nh» huµdI ]63]
vvvv
ijvyN k`lr kyrI = dI CpVI au~pr hµJ = hµs Awie = Aw ky aulQy = auqry [
vvvv
dUsrw ArQ
klr kyrI CpVI; Awie aulQy hµJ ]
eysy pRkwr sµswr rUpI k`lr dI CpVI ijs ivc pdwrQW rUpI jl ivSy-ivkwr rUpI
k`lr hY, ieQy mhwqmw rUpI hµs Awie = Aw ky aulQy = au~qry hn [
icMjU boVin@ nw pIvih; aufx sµdI fµJ ]64]
auh AwpxI bu`D rUpI cuµJ pdwrQW rUpI pwxI ivc fubw¼dy qW hn pr p»dy nh» hn,
Bwv bu`D krky gRihx nh» krdy, aunHW ¹ sdw eyQoN au~f jwx dI Bwv Awpxy Awqm srUp
rUpI mwn srovr ivc jwx dI ie`Cw l`gI rihMdI hY ]64]
pihlI khI vwrqw ¹ Pyr kQn krdy hn :
dUsrw ArQ
hµsu aufir koDRY pieAw; loku ivfwrix jwie ]
eysy pRkwr mhwqmw rUpI hµs au~f Bwv sµswr qoN vYrwgvwn ho ky koDry pieAw Bwv
iksy igRhsqI dy Gr Arwm krn clw igAw qW dunIAW dy lok aus ¹ auTwlx vwsqy
jWdy hn ik ikqy swfI jgHw nw m`l lvy jW swfI ie`zq ivc koeI &rk nw pw dyvy [
gihlw loku n jwxdw; hµsu n koDRw Kwie ]65]
pr gihlw = Zw&l, prmwdI loku = jgq ieh nh» jwxdw ik mhwqmw rUpI hµs koDrw
nh» KWdw, Bwv ivSy BogW jW iksy dI mlkIAq AMgIkwr nh» krdw ]65]
vvvv
&nwh ho geIAW hn, ijnI = ijnHW rwijAW ny ql = dyS vswey sn vw: smuMdr dy ql
vswauxw kIqy sn Bwv smuMdr dy qilAW qk Awpxw rwj Abwd kIqw hoieAw sI [
1. koDrw bwQU jyhw iek Gwh, ijsdw dwxw ZrIb lok irMnH ky AQvw pIh ky Awty dI rotI pkw ky KWdy hn [
jo poTohwr Awid ielwky ivc huµdw hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (217) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1381
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
PrIdw, sru BirAw BI clsI; Qky kvl iekl ]66]
(‘iek`l’ aucwrx hY)
Bgq &rId swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! auh BirAw hoieAw sru = smuMdr
BI = vI clsI = cilAw jwvygw Aqy iekl = iek`ly kvl = kOl Pu`l Qky = Q`k, kumlw
jwxgy AQvw sµswr rUpI smuMdr jo pdwrQW rUpI pwxI dy nwl BirAw hoieAw hY, auh vI
clsI = cilAw jwvygw Bwv nwS ho jwvygw Aqy kOl Pu`l dI inAwe» iek`ly mhwqmw jn
Q`k Bwv jµmx mrn qoN rihq ho ky Awpxy srUp ivc iesiQq ho jwxgy [
AQvw ieh srIr rUpI DrqI ijnHW ieMd®IAW krky v`s rhI hY, auh ieMd®IAW vI ivnwSI
hn [ srIr dw Awsrw lhU Dwq Awid swrw smuMdr vI nwSvwn hY [ jdoN sQUl srIr hI nw
irhw Aqy ieMd®y vI nw rhy, qdoN jIv rUpI kvl iks dy Awsry rhygw, auh kvl vI iek`lw
Q`k tu`t jwvygw pr auh dyh qoN Al`g ho ky iek`lw ho jwvygw, nwS nh» hovygw, pRMqU dyh
rihq ho jwvygw [[66[[
auQwnkw : iek vwr Bgq &rId jI qp krky kuJ Q`k gey, qdoN ie`t dw isrHwxw
lw ky lµmy pY gey, qdoN aunHW ¹ n»d Aw geI Aqy auh iek pwsy hI su`qy rhy, bhuq smW
lµGx qoN aunHW dy srIr nwl iek kIVw Coh igAw jW kIVy ny fµg mwirAw, qdoN &rId
jI dI jwg Ku`lHI Aqy mn ¹ smJw¼dy hoieAW ny ieh slok aucwrx kIqw :
vvvv
Kw jwxgy [
kyqiVAw jug vwpry; iekqu pieAw pwis ]67]
Pyr auQy iek pwis = pwsy pieAW hoieAW kyqiVAw = keI jug vwpry = gujr jwxgy
vw: (vw + pry) vw = ivSyS krky pry = prHy ho jwxgy Bwv muslmwnW dw mq hY ik kbr
ivc pey hoey murdy ikAwmq dy idnW qk auQy rihxgy, Pyr aunHW dw inAW hovygw [ so ieslwm
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1381 (218) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dy ausy ivSvws Anuswr eyQy Bwv ieh hY ik iek idn kbr ivc pY ky keI jugW qk sOxw
hI hY qW Pyr hux sON ky AwpxI aumrw ik¼ ivArQ gvw rhy ho, ies leI ieh Amolk
smW ^udw dI bµdgI ivc lgwau ]67]
auQwnkw : iek vwr Bgq &rId jI ivcrdy hoey moklw ngr ivc phuµcy [ eyQoN dw
rwjw mokl pTwx sI, auh ZrIb lokW qy &kIrW ¹ kYdI krky Awpxw iklHw bxvw irhw
sI, rwjy dy ispwhIAW ny Bgq &rId jI ¹ vI kYd kr ilAw [ AMdr kYdI kIqy hoey &kIrW
ny Bgq &rId jI dI Gwl kmweI bwry suixAw hoieAw sI, aunHW ny &rId jI ¹ bynqI
kIqI ik sw¹ ies rwjy dI kYd iv`coN CufwE, aus smyN auh rwjw ieSnwn krky bhuq sugµDIAW
srIr au~pr ml irhw sI, aus smyN &rId jI ny ieh slok aucwrx kIqw [
PrIdw, BµnI GVI svµnvI; tutI nwgr lju ]
Bgq &rId swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ieh svµnvI = sRySt, sony rµg vwlI
dyh rUpI GVI BµnI = B`j jwvygI Aqy aumrw rUpI nwgru = sRySt ljuu = r`sI vI tutI = tu`t
jwvygI [
AjrweIlu Prysqw; kY Gir nwTI Aju ]68]
AjrweIlu Prysqw = Drm rwjy dw dUq (mOq dw &irSqw) A`j kY = iks dy Gr
nwTI = pRwhuxw bx ky Aw¼dw hY, Bwv ies rwjy dw AMq Aw igAw hY jo bygunwh lokW,
&kIrW au~pr A`ØiqAwcwr krdw hY [[68[[
ieqny icr ¹ auh rwjw GoVy au~pr svwr hox l`gw qW GoVy qoN isr prxy hyTW if`g
igAw, ausdI mOq nyVy AweI hoeI sI ijs krky ausdI mOq ho geI [ qdoN sB Gbrw gey
ik ies &kIr ¹ pkVn kwrn rwjy dI mOq hoeI hY auh rwjy ¹ lY ky &rId jI pws Awey
Aqy kihx l`gy ik ies rwjy ¹ ij¼dw kro, qdoN Bgq &rId jI ny ieh slok aucwrx
kIqw :
PrIdw, BµnI GVI svµnvI; tUtI nwgr lju ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ieh svµnvI = sony rµgI dyh rUpI GVI
BµnI = B`j geI hY vw: jmrwj ny Bµn id`qI hY Aqy aumr, pRwxW rUpI nwgr = sRySt lju = r`sI
vI tu`t geI hY [
jo sjx Buie Bwru Qy; sy ikau Awvih Aju ]69]
hy BweI ! jo = ijhVy s`jx ies Buie = DrqI au~pr Bwr = boJ rUp Qy = sn, sy = auh
vvvv
vvvv
ikau = ikvyN A`j Awvih = Aw skdy hn Bwv hux ieh ij¼dw nh» ho skdw ]69]
qdoN sB ny Bgq jI dy crnW au~pr nmskwr kIqI Aqy ies ngr dw nwm bdl
ky Bgq &rId jI dy nwm au~pr ‘&rIdkot’ nwm r`ØiKAw [
auQwnkw : koeI muslmwn mn`uK inmwz nh» pVHdw sI, inmwz dy inXm ivc pRp`k
hox leI ausdy pRQwey aucwrx krdy hn [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (219) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1381
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
PrIdw, by invwjw kuiqAw; eyh n BlI rIiq ]
Bgq &rId jI muslmwn mq Anuswr SrHw dI g`l kQn krdy hn ik hy by
invwjw = inmwz pVHn qoN rihq Zw&l mnu`K ! qUµ kuiqAw = k`uqy dI inAwe» hYN [ qyrI ieh
(inmwz nw pVHn dI) dI rIiq = rIqI BlI = cµgI nh» hY [
kbhI cil n AwieAw; pMjy vKq msIiq ]70]
ik¼ik qUµ msIq ivc pMjy vKq kb = kdy hI = vI c`l ky nh» AwieAw vw: pMjW
vKqW iv`coN iek vKq vI c`l ky nh» AwieAw, Bwv qY¹ Awpxy Drm Anuswr inqnym
zrUr krnw cwhIdw hY ]70]
dUsrw ArQ
PrIdw, by invwjw kuiqAw; eyh n BlI rIiq ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy by invwjw = prmwqmw dI bµdgI qoN hIx mnu`K !
qUµ ku`qy vWg loBI ho irhw hYN, qyrI ieh rIqI cµgI nh» hY [
kbhI cil n AwieAw; pMjy vKq msIiq ]70]
qUµ ies dyh rUpI msIq dy ivc pMjy vKq Bwv pMjW ieMd®IAW, ivkwrW au~pr kwbU pw
ky kdy vI AMqrmuK hox rUp c`l ky nh» AwieAw ]70] ArQwq gurmiq Anuswr pMj invwjW
ieh hn :
pMØij invwjw vKq pMØij pMjw pMjy nwau ]
pihlw scu hlwl duie qIjw KYr Kudwie ]
cauQI nIAiq rwis mnu pMjvI isPiq snwie ]
krxI klmw AwiK kY qw muslmwxu sdwie ] (vwr mwJ kI m: 1, AMg 141)
Avil isPiq dUjI swbUrI ]
qIjY hlymI cauQY KYrI ]
pMjvY pMjy iekqu mukwmY eyih pMØij vKq qyry Apr prw ]9] (mwrU m: 5, AMg 1084)
vvvv
jo = ijhVw isr sWeI = mwlk prmwqmw dy A`gy invY = invdw, Jukdw nh» hY, so = auh
1. aujU : muslmwnI m`q ivc inmwz pVHn qoN pihlW, kUhxIAW qk h`Q, goifAW qk l`qW, mUMh, kµn, n`k
Aqy gupq ieMd®y Doqy jWdy hn, ies krm ¹ aujU (vuzU) AwKdy hn [
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1381 (220) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
isr kip = k`t ky auqwr dyxw kr AQvw jp qp krn nwl keI vwrI mn hµkwr kr
bYTdw hY, ijs kwrn mnu`K bwhroN srIr krky vI Jukxw psµd nh» krdw, Bgq &rId
jI kQn krdy hn ik AYsy hµkwr rUpI isr ¹ inmrqw, iKmw rUpI Ssq®W nwl k`t ky auqwr
dyxw kr [[71[[
auQwnkw : A`gy &rId jI bIqy hoey smyN ivc jo mwqw ipqw ivCuV cu`ky sn, ijs
mW ny bµdgI ivc lwaux leI &rId jI ¹ pdwrQW dy lwlc ivc ^udw dI iebwdq ivc
lwieAw sI, aus mW dI Xwd AweI ik jdoN auh hI nw rhI qW qUµ ik`ØQy rhyNgw Aqy ieh
slok aucwrx kIqw :
vvvv
vvvv
AgY mUil n AwvsI; dojk sµdI Bwih ]74]
Pyr dojk = nrkW sµdI = dI Bwih = A`g swVn leI A`gy pRlok ivc mUil = au~kw hI
nh» AwvsI = AwvygI ]74] jYsw ik :
BV BV Agin swgru dy lhrI piV dJih mnmuK qweI hy ] (AMg 1026)
mhlw 5 ]
pMjvyN pwqSwh sRI gurU Arjn dyv swihb jI Bgq &rId jI ¹ isropwau bKSdy hn [
vvvv
Bgq &rId jI ibrD AvsQw bwry kQn krdy hn ik hy BweI ! c`bx vwly dµd,
clx = qurn vwly pYr, rqµn = rqnW vrgy pRkwS vwly nyq® Aqy suxIAr = kµn Awid
sy = auh swry ieMd®y Awpxy kµmW v`loN bih = bYT gey hn [
AQvw ijvyN vrKw pYx krky k`cI kµD Fih jWdI hY, iqvyN ibrD AvsQw rUpI vrKw
pYx krky sB ieMd®y Awpo-AwpxIAW golkW ivc bih gey Bwv kmzor ho gey hn [
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1381~1382 (222) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hyVy muqI Dwh; sy jwnI cil gey ]77]
aus vyly hyVy = srIr ny Dwh = du`K rUpI au~cI Awvwz (cWg) muqI = mwrnw kIqI ik
sy = auh myry jwnI = ipAwry im`qr cil = cly gey hn Bwv srIr DwhW mwr ky ro ipAw ik
myry swry AMg isQl pY gey hn ]77] jYsw ik :
nYnhu nIru bhY qnu KInw Bey kys duD vwnI ]
rUDw kMTu sbdu nhI aucrY Ab ikAw krih prwnI ]1] (soriT Bgq BIKn jI, AMg 659)
‰AMg 1382Œ
dyhI rogu n lgeI; plY sBu ikCu pwie ]78]
Pyr quhwfI dyhI ¹ koeI ivkwrW Awid dw rog nh» lgeI = l`gygw, Aqy qus» Awpxy
irdy rUpI p`ly ivc sBu = swrw ikCu = kuJ Bwv dYvI gux Awid pwie = pw lvogy ]78]
auQwnkw : iksy pwqSwh dy drbwr ivc nObq v`jdI sux ky Bgq &rId jI ieh
vYrwgmeI slok aucwrx krdy hn [
vvvv
vvvv
PrIdw, rwiq kQUrI vµfIAY; suiqAw imlY n Bwau ]
Bgq &rId swihb jI kQn krdy hn ik ijvyN rwq dy smyN kQUrI = ksqUrI Awid
vsqU vµfIAY = vµfI jWdI hovy, pr su`uØiqAW hoieAW ¹ aus dw kuJ Bwau = ih`sw nh»
imlY = imldw [
dUsrw ArQ
PrIdw, rwiq kQUrI vµfIAY; suiqAw imlY n Bwau ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ies mnu`Kw jnm rUpI rwq ivc mhwqmw
duAwrw prmwqmw dI BgqI rUpI ksqUrI vµfI jw rhI hY, pr Aiv`ØidAw dI n»d ivc su`qy
hoieAW ¹ ies dw ih`sw nh» imldw [
ijMn@w nYx nˆØId®wvly; iqMn@w imlxu kuAwau ]80]
ijnHW dy mn b`uD rUpI nyq® Aiv`ØidAw dI n»d vwly hn, iqnHW ¹ ieh ih`sw imlxw
kiTn hY AQvw ijnHW ny Awpxy mn bu`D rUpI nyq® Aiv`ØidAw dI n»d v`loN vl, rok ley
hn, aunHW ¹ kuAwau = Awvwz dy ky ieh ih`sw imldw hY [
AQvw ies slok ivc iqMn AvsQwvW kQn kIqIAW hn, iek jwgx vwilAW dI
hY, ijnHW ¹ ksqUrI imldI hY, dUjI sOx vwilAW dI hY, ijnHW ¹ kuJ nh» pRwpq huµdw Aqy
qIsrI jwgo-mItI dI AvsQw hY, ijs ivc Awvwz mwr ky koeI vsqU id`qI jw skdI hY,
ArQwq pihlI AvsQw iekwgr ic`q dI hY ijs AvsQw ivc BgqI rUpI ksqUrI iml
rhI hY [ dUsrI AvsQw mUVH ibrqI dI hY, ijs ivc prmwrQ dI koeI smJ hI nh» huµdI
Aqy qIsrI ivKÎpq dI hY ijs ivc iksy vyly n»d Aw geI Aqy iksy vyly jwg ky mn
iekwgr ho igAw, Bwv ies AvsQw ivc kdy qW ic`q juV jWdw hY Aqy sµklpW v`l B`j
jWdw hY pr Pyr AMdroN Awvwz Aw¼dI hY ik qUµ ieh kI kr irhw hYN prmwqmw dw BY Dwr
ky bµdgI kr ]80]
auQwnkw : prmwqmw dI nw pRwpqI dy ivCoVy dy du`K kwrn Bgq &rId jI Awpxy
vvvv
vvvv
vvvv
aUcy ciV kY dyiKAw; qW Gir Gir eyhw Aig ]81]
jdoN au~cw Bwv srIr, sµswr qoN auprwm ho ky vYrwg, pRym rUpI it`ly au~pr cVH krky
dyiKAw = vyKxw kIqw qW Gir Gir = hryk srIr srIr AMdr ieh du`K, eIrKw, ¸oD, kwl
Awid dI A`g l`gI hoeI hY ]81]
mhlw 5 ]1
sRI gurU Arjn dyv swihb jI ies duKI dSw dw ielwj d`sdy hoey Bgq &rId jI
¹ isropwau b^Sdy hn, &rId jI ¹ sµboDn krky kQn krdy hn [
PrIdw, BUim rµgwvlI; mMØiJ ivsUlw bwg ]
hy &rId jI ! ieh BUim = DrqI rµgwvlI = Anµddwiek hY, pr iesdy mMØiJ = ivc kusµgI
jIvW ny corI, XwrI qy mMd krmW krky ivsUlw = ivhu vwlw bwg = bZIcw lgw r`ØiKAw
hY vw: (iv + sUlw) iv = ivSyS krky sUlW vwlw duKdwiek vw: eIrKw rUpI sUlW vwlw bwZ
lgw r`ØiKAw hY [
jo jn pIir invwijAw; iqMn@w AMc n lwg ]82]
jo = ijhVy jn = mnùK pIir = gurW ny nwm, bµdgI dI dwq dy ky invwijAw = vifAwauxw
kIqy hn, iqMn@w = aunHW ¹ ieh du`KW dI A`g dw AMc = syk nh» lwg = l`gdw ]82]
dUsrw ArQ
PrIdw BUim rµgwvlI; mMØiJ ivsUlw bwg ]
Bgq &rId swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! ieh bu`D rUpI DrqI bhuq Anµddwiek
hY, iesdy ivc jIvW ny iviSAW dw ivsUlw = zihrIlw bwZ lgw r`ØiKAw hY vw: ivSyS
krky kwmwid ivkwrW rUpI sUlW dw bwZ lgw r`ØiKAw hY [
jo jn pIir invwijAw; iqMn@w AMc n lwg ]82]
pMRqU ijhVy mn`uK gurW ny nwm dwn duAwrw vifAwauxw kIqy hn, aunHW ¹ eIrKw, kwl,
ivkwrW ¹ Bogx dI ie`Cw rUp syk nh» l`gdw ]82]
mhlw 5 ]2
ies slok duAwrw vI &rId jI ¹ isropwE b^Sdy hoey aunHW pRqI kQn krdy hn [
PrIdw, aumr suhwvVI; sµig suvµnVI dyh ]
vvvv
vvvv
hy &rId jI ! ieh cVHdI jvwnI vwlI aumr = AwXU vI bhuq suhwvVI = SoBnIk hovy
Aqy sµig = nwl svµnVI = sony rµgI vw: sohxy rµg vwlI dyh = kWieAw hovy [
1. ieh slok rwmklI dI dUsrI vwr (AMg 966) ivc vI kuJ pwT-Byd nwl Aw cu`kw hY [
2. ieh slok vI ip`Cy rwmklI dI dUsrI vwr (AMg 966) au~pr kuJ pwT-Byd nwl Aw cu`kw hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (225) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1382
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ivrly kyeI pweIAin; ijMn@w ipAwry nyh ]83]
Aqy Pyr ijMnHW dw ipAwry gurU, pRØBU nwl nyh = pRym vI hovy, AYsy mnu`K kyeI = koeI
ivrly = twvyN-twvyN hI pweIAin = pweIdy, l`BIdy hn ]83]
dUsrw ArQ
PrIdw, aumr suhwvVI; sµig suvµnVI dyh ]
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! aunHW dI mnu`Kw jnm ivc AvsQw rUpI
aumr vI bhuq suhwvVI = SoBnIk hY Aqy nwl bu`D rUpI dyh vI Su`B guxW rUpI sohxy rµg
vwlI hY [
ivrly kyeI pweIAin; ijMn@w ipAwry nyh ]83]
ijnHW dw ipAwry iprI nwl pRym l`gw hoieAw hY, Aijhy koeI ivrly ivrly hI pweIdy
hn ]83]
auQwnkw : ijQy pwkptn Sihr ivKy &rId jI ibrwjdy sn, auQy iek vwr Sihr
dw dirAw bhuq cVH AwieAw, aus ny swry Sihr ¹ FwA lw leI [ qdoN lok &rId jI dy
pws Awey Aqy bynqI krky r`ØiKAw leI ikhw, qdoN &rId jI dirAw dy iknwry au~pr Aw
gey Aqy ieh slok aucwrx kIqw [
vvvv
dUsrw ArQ
kµDI vhx n Fwih; qau BI lyKw dyvxw ]
hy jIv rUpI vihx ! vYrwg, SuB guxW vw: prwieAw h`k rUpI iknwry nw Fwhuxw kr,
BI = bhuVo qY¹ kIqy krmW dw lyKw joKw dyxw pvygw [
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1382 (226) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ijDir rb rjwie; vhxu iqdwaU gµau kry ]84]
ijs pwsy v`l ^udw dI rzw hY, hy jIv rUpI vihx ! qUµ aus pwsy v`l jwxw kr, Bwv
^udw dI rzw ivc c`lxw kr ]84]
vvvv
Bgq &rId jI kQn krdy hn ik hy BweI ! su glµØI = g`lW nwl qW Gr pUrw krn
vwly s`jx vIh iml pYNdy hn, pr AslI s`jx dI FUµFydI = FUµF kridAW iek vI
lhW = pRwpq nh» huµdw [ jYsw ik :
nwnk dunIAw cwir idhwVy suiK kIqY duKu hoeI ]
glw vwly hYin Gxyry Cif n skY koeI ] (AMg 1286)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (227) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1382
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
DuKW ijau mWlIh; kwrix iqMn@w mw iprI ]87]
iqMn@w = aunHW mw = myry iprI = ipAwry (AslI s`jxW) ¹ imlx dy kwrix = vwsqy mYN
mWlIh = su`ky goihAW dy cUry ijau = vWg DuKW = DuK rhI hW, Bwv Ku`lH ky nh» bldI, iv`cy
ivc sV rhI hW ]87]
auQwnkw : koeI ivkwrI AwdmI ivkwrW dI is&q krdw sI ik ieh bhuq suKdwiek
huµdy hn, aus dy pRQwey Bgq &rId jI vYrwg dy bcn aucwrx krdy hn :
vvvv
cuµJW mwrdy sn [ aus smyN iek AwjVI AwieAw ijsdy AMdr vI ^udw ¹ imlx dI bhuq
qWG sI, aus ny Bgq &rId jI ¹ pu`Tw lmkidAW vyK ky pu`ØiCAw ik qus» pu`Ty ik¼ ltk
rhy ho qW &rId jI ny ikhw ik mYN ^udw dI pRwpqI vwsqy pu`Tw ltk irhw hW, qd AwjVI
ny ikhw ik jykr ies qrIky nwl r`b iml skdw hY qW mYN ik¼ ByfW cwrnIAW hn, ies
leI mYN vI hux ^udw dI bµdgI hI krWgw [ qd aus ny Gwh dI su`b bxw ky pYrW ¹ bµnH
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1382 (228) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
leI Aqy auh vI KUh ivc p`uTw lmk ky ^udw ¹ Xwd krn l`g ipAw, jdoN Gwh dI su`b
tu`tx l`gI qW ^udw ny soicAw ik ieh qW ivcwrw myry imlx dy bdly AwpxI jwn gvw
dyvygw, qdoN iesdI lwj r`Kx leI Aqy aus dI inSkptqw qy pRym vyK aus¹ drSn id`qy
Aqy Awpxy gl nwl lwieAw [
jdoN ies AXwlI ¹ drSn ho gey qW ausny ^udw ¹ dr^wsq kIqI ik qus» myry gurU
¹ vI drSn dyvo, ijs dy d`Øsy qrIky nwl qus» mY¹ pRwpq hoey ho qW ^udw ny ikhw ik hY
qW &rId vI myrI bµdgI vwlw, jdoN mOq dy iknwry jw phuµicAw, Pyr myry drSn aus¹ vI
ho jwxgy, Bwv mOq dy Awr pwr hI myry drSn hn [ ausdw sµgl lohy dw hY, ijsdw Bwv
hY ik ikqy CyqI tu`t ky mYN ikqy KUh ivc hI nw if`g pvW, jdoN sµgl jr ny Kw ilAw
qy tu`tx ’qy AwieAw qW mYN aus smyN aus ¹ drSn dyvWgw qyrw qW Gwh dw su`b huxy hI
t`utx l`gw sI [ aus ny jdoN ieh vwrqw &rId jI ¹ d`sI qW &rId jI dw mn bhuq duKI
hoieAw Aqy ieh slok aucwrx kIqw [
vvvv
nwl mY¹ ipr = ipAwry prmwqmw dy srgux srUp ivc drSn dyKx kI = dI Aws = aumId
hY ]91] jYsw ik :
dIdny dIdwr swihb kCu nhI ies kw molu ] (AMg 724)
vvvv
pRIiKAw lYx AwieAw hovy, ieh myry koloN bhuq v`fI ZlqI ho geI hY jo mYN kW ¹ nyq® Kwx
qoN aufw id`qw, Pyr kW au~f ky au~cI ik`kr ’qy jw bYTw, Pyr PrId jI ny Awvwz mwrI :
Awjw kwgw Aw jw ey duie nYnw lyjw lyjw lyjw pIAw ky pws,
pihlw drs idKwil kY Pyr Kw lYnw mws [
jdoN kW iF`f ’qy Aw ky TUµgw mwrn l`gw sI, qdoN &rId jI ny ieh bcn khy :
dUsrw ArQ
PrIdw, qnu sukw ipMjru QIAw; qlIAW KUMfih kwg ]
Bgq &rId swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! imMnqW jodVIAW kridAW myrw
ieh qn su`k krky ipMjr vWg kmzor ho igAw hY Aqy kwm ¸oD Awid ivkwrW rUpI kwg = kW
myrIAW, mn bu`D rUpI qlIAW ¹ KUMfih = TUµgy mwr rhy hn [
vw: myrIAW ibrqIAW rUpI qlIAW ¹ TUµgy mwr rhy hn, Bwv myry SuB guxW ¹ nwS
kr rhy hn vw: ieMd®IAW rUpI qlIAW ¹ AwpxI ie`Cw rUp TUµgy mwr rhy hn Bwv dmn nh»
krn idMdy [
AjY su rbu n bwhuiVE; dyKu bµdy ky Bwg ]90]
vvvv
vvvv
ieqnw jp qp kridAW Ajy vI auh r`b mY¹ pRwpq nh» hoieAw, dyKo, myry bµdy dy
ikho ijhy Bwg hn Bwv mMdy Bwg hn ]90]
kwgw krµg FFoilAw; sglw KwieAw mwsu ]
hy kwm ¸oD rUpI kWvoN ! qus» myry irdy rUpI krµg ¹ FFoilAw = Koj ilAw hY Aqy SuB
guxW rUpI swrw mws KwieAw = Kw ilAw hY [
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1382 (230) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ey duie nYnw miq Cuhau; ipr dyKn kI Aws ]91]
pr ieh myry mn b`uD jW ivvyk vYrwg rUpI dovyN nyq® mqW Cohxw kro, ik¼ik ienHW
AMq®IvI nyq®W nwl mY¹ ^udw dy inrgux srUp dyKx dI Aws l`gI hoeI hY ]91]
kwgw cUµif n ipMjrw; bsY q aufir jwih ]
hy kwm ¸oD rUpI kWvoN ! myrw irdw rUpI ipMjrw cUµfxw nw kro, jy qus» irdy AMdr vwsw
kr hI ilAw hY qW qus» au~f jwvo, Bwv iksy hor AigAwnI purK ¹ jw ky cµbV jwE [
ijqu ipMjrY myrw shu vsY; mwsu n iqdU Kwih ]92]
dul dis[ iPfg df>ui dry q[ij fag-fiqjaqj r,l dihj ]@ Rpl dr,Dy'G LpF epSJ iPfg
qjl Vj tjSj wi' mm92mm
vvvv
vvvv
PrIdw, jy qU myrw hoie rhih; sBu jgu qyrw hoie ]95]
h[ `igs ) u[ = u[wi aP. q[ij h'dH = h' w[ ihdh = ih[G Fjr bjfSj lF wpN q{} bifV
wi s[r[G aJ lFp = ljij uep = l.lji a[ij l[rw h'dH = h' ujr[ej mm95mm
ligi sg bVldoiaj dstjMs[ h'H[ RpyjiS wis[ hV ^
vvvv
as'G l[ = Rph dVqjSgbj = dryjigbJ ap,A du>sJ rj^ Rph dVqjSgbj = qjS a'G idha
VgrgbJ e'iJ = wWiJ ugrJ sgbJ iPhJ } q,v w[ WhldV = W{n uJsgbJ hV Fjr qplvqjVJ
sj q,a ] dw duaVj dyi dwbjqa Vhk bjMsg@ RpaVj dyi lF sgbJ iPhJ wWiJ dry
idh>sgbJ hV@ dwbjqa rjv[ dsV iPhJ sj dVbJ hp.sj ] m ligi aJ dq,Bg iPf h' uJsj ]
fi Rph iPhJ Rpo[ W{ngbJ idh>sgbJ hV m
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1383 (232) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
AwKIN syKW bµdgI; clxu Aju ik kil ]97]
h[ l[tJ = L[? ujag rjv[ rj^ dl,Ddtbj v{S rjv[ ) fiqjaqj sg W.seg = Feag
bjtg = bjt Fjr wi rj^ blk a[i[ ajHk fiqjaqj sg W.seg wiV rjvg e,v bjtg ]
dw b,u dw = uJ w,v } a[ij yvSp = y,vSj h' ujr[ej mm97mm
PrIdw, mauqY dw bµnw eyvY idsY; ijau drIAwvY Fwhw ]
Fea `igs ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) qRpa{ = q"a sj W.Vj = dwVjij H[r{ = dHl
f+wji sj dsl{ = ds<lsj ] duRp = dur[G sigbjr{ = sdibj sj Tjhj = dwVjij hp.sj ] rj^
dur[G sdibj } Tjh v,eg hp.sg ]@ dar[G wjv iPfg sdibj ] a[ l.lji@ ligi iPfg Tjhj@
dwVjij ] a[ q"a sj f+rjh y,v dihj ] m
AgY dojku qipAw suxIAY; hUl pvY kwhwhw ]
b,De[ s'uwp = Viw Zjidqw e+.oJ spbjij b,e Vjv adfbj = afsj lpSgb{ = lpSgsj
]@ duo[ drwjig ugr sg hPv = fgCj Vjv wjhjhj = c.c i"vg@ hjhjwji fr{ = f{ ihg ] m
u{lj dw ^
ivxu boihQ BY fubIAY ipAwry kµDI pwie khwh ]1]rhwau] (soriT m: 1, AMg 636)
vvvv
vvvv
kyl krydy hµJ no; AicMØqy bwj pey ]
Rpl w[v = *gCj wi[s[ = wis[ h'H[ h.N = Wepv[ V' = } bdy>Da[ = byjVw hg Wj;
bjS fH[ m
sPlij bio
PrIdw, drIAwvY kµnY bgulw; bYTw kyl kry ]
Fea `igs ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) dHl l.lji iPfg sdibj s[ dwVji[ Wev[
sg dVbjHk s.Fg ugr W{nj *gCj wi dihj ] Fjr ZgbJ@ fp,aiJ a[ dHlaig s[ q'h dry
t[v dihj ] m
kyl krydy hµJ no; AicMØqy bwj pey ]
dHh w[v = *gCj@ t[v wis[ h'H[ ugr iPfg h.N = Wev[ } byjSy,w uqsPPa iPfg Wj;
bjS fH[ m
bwj pey iqsu rb dy; kylW ivsrIAW ]
dHh uqsPa iPfg Wj; Rpl i,W s[ hpwq bVplji hg bjS w[ fH[ hV@ as ugr iPfg
s.Fg Wev[ } ljigbJ w[vJ = *gCj@ t[cJ Fp,v eHgbJ m
vvvv
vvvv
vvvv
wi[@ Rpl sg l;j fiqjaqj dwl[ Vj dwl[ iPf dry Rpl } s[ s[Gsj ]@ dur[G dw drwjig
lpFjb sj dHw ft>cg bjfS[ bjf } q'Vg whjRpS rjvj ueijrJ s[ Wjhi wpBgbj s[ dry
dVrjl wi w[ idh>sj lg@ us'G Rpl sj drwji faj v,eS a'G vpw w[ b,tk r[t dvbj aJ
u,BJ V[ bjfSgbJ ZgbJ~F{SJ sg dH,;a WyjRpS vHg Rpl } b{lg l;j ds,ag dw wp,B~wp,B
w[ qji ds,aj a[ dwl[ $a[ w'Hg w[l Vhk WdSbj lg m dHl vHg drwji Vhk wiV[ yjhgs[
dwMdw fiqjaqj dwl[ Vj dwl[ iPf dry vpw w[ wga[ h'H[ fjfJ } f+eB wi hg s[Gsj ]
ba[ bjfS[ aigw[ Vjv l;j rg ds>sj ] m dHl wiw[ `igs ug V[ Wev[ sg dwdibj s.Fg
h'S wiw[ dHl sj ds=LBJa ft>cgbJ Vjv s[ w[ l.lji } dl,Ddtbj ds,ag ] m
RpojVwj ^ dHw fpit u' dq+DaP } f+jfa h' debj lg@ Rpl s[ dq+aw ligi } yji wjVg
biog } v,e w[ b>aq dwdibj vHg Rpl s[ l.W.Zg vHg uj ih[ lV@ Rpl } s[t w[ `igs
ug r{ijeqHg lv'w RpyjiV wis[ hV ^
swFy q®Y mx dyhurI; clY pwxI AMØin ]
h[ FjHg ) dHw bjq a.sipla qVp,t sg s[hpig = wjdHbj ljT[ wp a={ = da>V w,Dy[ qS sg
] rj^ qVp,tJ sg s[hg sg qS = dqSag bjf'~bjfS[ ljT[ wp da>V h,o hV u' fjSg ba[
b>DdV = bVju s[ bjli[ yv{ = y,v ihg ] m wWgi ljdhW ug V[ rg woV wgaj ] dw u[wi ljT[
da>V h,o a'G o'C%g duhg s[hg r,cg h'r[eg aJ Rph f"S[ wp yji h,o hg h' ujr[eg m u{lj dw ^
kwrju swFy qIin hQ GnI q pauny cwir ] (AMg 1376)
vvvv
lji[ Ziqg v'w q>Vs[ hV m bqigwj s[ drdebjVgbJ V[ bjfSgbJ qLgVJ spbjij dHh bVpqjV
vj dvbj lg dw dHl W.s[ V[ dHaV[ lq[G a'G Wjbs qi ujSj ] as'G s' W.dsbJ $a[ dHw b;qjdHL
wgag@ duV%J } LgL[ s[ Wwl[ dry fjdHbj dw s[tJe[ dw dHV%J dr,Dy'G w'Hg yg; Wjhi dVwv
w[ uJsg ] uJ Vhk aJ us'G RpV%J s'VJ s[ dr,Dy'G dHw f+jSg sg q"a h'Hg aJ aCw s[ w[
LgLj Bp,B debj a[ dr,Dy'G hrj duhg dVwvg qdhlPl h'Hg a[ sPli[ dqiaw ligi s[ dr,Dy'G
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (235) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1383
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
f{iJ rjv[ fjl[ a'G hi[ i.e sj ZP.bJ duhj dVwv w[ LgLj a'C w[ Wjhi uJsj f=aga h'dHbj m
dul $a[ drdebjVgbJ V[ ]ijV h' w[ Zjidqw e+.oJ@ brajiJ@ fgiJ@ f{Q.WiJ@ epiPbJ sg
e,v $a[ drLrjl wgaj dw ligi dr,Dy'G w'Hg yg; dVwv w[ Wjhi uJsg ] m Rpl s[ i'wS
vHg Fjr[G w'Hg f,oi@ v'h[ bjds s[ w'B dwM Vj wi vr[@ Rph lPtq ligi Rpl s[ dr,Dy'G
dVwv w[ uJsj ] m dHl f+wji `igs ug woV wis[ hV dw q"a ligi iPfg sirj;[ F.V
w[ dVwvsg ] a[ f+a,t sgrjiJ s[ W.ZV a'C w[ rg dVwv uJsg ] m
sPlij bio
vvvv
vvvv
1! qjN[ sg W'vg dry #uS[$ Vjq W.dsbJ sj ]@ dur[G dw>DV[ uS[ hV@ Fjr dwaV[ W.s[ hV m
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1383 (236) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kkru cugin, Qil vsin; rb n Cofin@ pwsu ]101]
Rph w.wiJ sg dVbjHk xv~xpv ype w[ tj v{Gs[ hV ba[ ;qgV RpKfi hg r,ls[ Fjr
l"G uJs[ hV fi i,W sj fjlj Fjr bjlij Vhk A,cs[ mm101mm
RpojVwj ^ Fea `igs ug b,De[ dWiZ brloj } dZbjV dry i,ts[ h'H[ woV
wis[ hV ^
sPlij bio
PrIdw, ruiq iPrI vxu kµibAw; pq JVy JiV pwih ]
Fea `igs ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) us'G urjVg sg ip,a dxi eHg Fjr dWiZ
brloj iPfg f,aNC sg ip,a bj eHg as'G ligi iPfg rS w.W RpKdnbj Fjr dWiZ brloj
dry ligi dWVJ fjv[ a'G w.Wsj idh>sj ] ba[ dH>Dds=bJ iPfg f,Da[ rg NC~NC fH[ hV Fjr
dH>Ds=[ dViWv h' uJs[ hV m
cwry kuµfw FUµFIAW; rhxu ikQwaU nwih ]102]
blJ V[ yji[ RpKai@ s,tS@ fPiW@ f,Aq dsLjrJ TP.TgbJ = FjvgbJ hV rj^ yji[ tjSgbJ
s[ ugr TP.T w[ s[t[ hV dw dwojRP = dwl[ oJ rg ligi V[ idhSj Vhk ] mm102mm
RpojVwj ^ bjfS[ fdhV[ h'H[ fdhijr[ sj d;wi wis[ h'H[ RpyjiS wis[ hV m
PrIdw pwiV ptolw Dj krI, kµblVI pihryau ]
Fea `igs ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) q{G fB'vj = i[Lqg Wlai fjC w[ Zu = vgiJ
vvvv
vvvv
vvvv
mÚ 3 ]
agli[ liPf l+g epiP bqisjl ug fjl dl,tJ V[ Fea `igs ug s[ Rpfi'wa lv'w WjWa
f+LV wgaj dw h[ ldaepiP ug ) wg i[Lq s[ Wlai fjC s[S[ yjhgs[ hV aJ lpS w[ ldaepiP
ug ltg l.Wjs spbjij woV wis[ hV m
kwie ptolw pwVqI; kµblVI pihryie ]
h[ ltg ) fB'vj = i[Lq s[ WlaiJ } wjdH = dwl rjla[ fjCag = fjCVj wisg ]G ba[
w.WvCg = w.Wvg dwl vHg fdhi[dH = fdhVSj wisg ]G m
nwnk, Gr hI bYiTAw shu imlY; jy nIAiq rwis kryie ]104]
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ ltg ) zi s[ dry W{dnbJ h'dHbJ hg lhp = fag
fiqjaqj dqv{ = dqv uJsj ]@ u[ = u[wi w'Hg b>si'G Vgbda = Vga ijdl = lj`@ ldybjHg
rjvg wi[dH = wi vr[ mm104mm u{lj dw ^
Gr hI muMØiD ivdyis ipru inq JUry sµmwly ]
imlidAw iFl n hoveI jy nIAiq rwis kry ]1] (AMg 594)
mÚ 5 ]
f>ur[G fjaLjh l+g epiP biuV s[r ug Fea `igs ug } dli'fjRp W?Ls[ hV ^
vvvv
Fea `igs ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) daVj = RpV%J qVp,tJ s[ qp,t cijrS[ =
F{sjdHw hV@ duV%J V[ fiqjaqj sj VjRp = Vjq drljdiYVp = FpvjdHbj h'dHbj ] m
vvvv
b,De[ f+v'w dry rg RpV%J } nRpi = ndhiV vHg w'Hg njRp = oJ Vhk dqvsg rj^ b,De[ Vj
lrie dry nRpi = oJ dqvsg ] ba[ Vj hg W+hq v'w dry w'Hg oJ dqvsg ] mm106mm
u{lj dw ^
ijqu muiK nwmu n aUcrih ibnu nwvY rs Kwih ]
nwnk eyvY jwxIAY iqqu muiK Qukw pwih ]1] (AMg 473)
RpojVwj ^ Fea `igs ug dHl lv'w dry dfAvg ija Fjr b>Ddq+a r[v[ sg qdhqj
woV wis[ hV m
mÚ 5 ]
f>ur[G fjaLjh l+g epiP biuV s[r ug Fea `igs ug } dli'fjRp W?Ls[ hV m
vvvv
u' bvh = ?psj s[ l[ag = Vjv f+[q i.e dry idabj = i.e[ idhSj ]@ H[hp = dHh' hg
lyjrJ = l,yj ljup = lj;'~ljqjV@ ljZV ] rj^ dHh' hg l,y liPf sg f+jfag rjvj debjV
sjdHw lj;'~ljqjV ] mm108mm
1! dfAv ijak ujeSj Vjqp sjVp dHlVjVp dsCjH[ mm \FjHg episjl ug@ rji 28@ fRpCg 15|
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (239) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1383
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
mÚ 5 ]
f>ur[G liPf l+g epiP biuV s[r ug Fea `igs ug } dli'fjRp W?Ls[ hV m
mÚ 5 ]
f>ur[G liPf l+g epiP biuV s[r ug Fea `igs ug } dli'fjRp W?Ls[ hV m
mÚ 5 ]
f>ur[G liPf l+g epiP biuV s[r ug Fea `igs ug } dli'fjRp W?Ls[ hV m
vvvv
Fea `igs ug woV wis[ hV dw h[ FjHg ) dHl ugr sj dsvp = qV aJ dHw NPng
1! spVg ^ s' VghJ rjvg Fjr u.qS a[ qiV@ sp,t a[ lp,t@ hV[ij a[ yjVS@ epiqpt a[ qVqpt@ ljZ a[ bljZ
rj^ T'vwg s[ s' fjdlbJ sg ai%J ije s:{t spbjij r,u ihg ] m
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1384 (240) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
spVg = spVgbJ@ qjdHbj s[ dlRp = Vjv iaj = i.debj h'dHbj ]@ fi dHh spVg = spVgbJ@
qjdHbj b>a } dwa{ = dwl[ w.q Vhk bjr[eg m
‰AMg 1384Œ
imsl PkIrW gwKVI; su pweIAY pUr krµim ]111]
`wgiJ sg dqlv = idhSg Whpa ejtCg = wdnV ]@ lp = Rph fPi = fPiV wi.dq = wiqJ
rj^ i,W sg wi.dq = W?dLL wiw[ hg fjHgb{ = fjHgsg ] m
bioja u' Fea `igs ug sj 107 b>w rjvj lv'w ]@ dul dry RpV%J V[ lr[i[ ujeS
sg rdcbjHg whg ]@ l+g epiP biuV s[r ug V[ dHh yji lv'w RpyjiS wi w[ Fea ug
s[ lv'w } lf,LB wgaj ] dw dHw,vj ujeSj hg Vhk@ Wvdw b>Ddq+a r[v[ fiqjaqj s[
dlqiV@ dZbjV dry dvrvgV h'Sj@ Rpl sj FjSj q>VSj@ drwjiJ } sPi wiVj@ spVgbJ
sg F[c~yjv a'G Wy w[ idhSj@ x[i spVgbJ sg f+gag hBj w[ `wgiJ rJe ljHk s[ fijdHS
h' ujSj m b{l[ epS rg b>si ZjiV wiV[ yjhgs[ hV@ as hg b>Ddq+a r[v[ ujeSj l+[LB
] m Vhk aJ w[rv ujeS qja= hg ]@ fiqjio dry dwl[ ai%J epSwji Vhk m dHl vHg ljHk
sg fPiV dwifj hjlv wiVg yjhgsg ]@ as hg Fje ujeSe[ mm111mm
RpojVwj ^ dHw rji l+g epiP VjVw s[r ug fjwfBV dry eH[@ Rpo[ Fea `igs ug
sj e,sgVLgV f'aj L[? W+hq \L[? dHWijhgq| lg@ u' wpN h'i `wgiJ s[ Vjv ija } ujeiS
wdibj wisj lg m dHw LjhPwji dV,a hg dHV%J `wgiJ vHg sjv~xpvwj dvbj w[ trjdHbj
wisj lg m Rph sjv~xpvwj trj w[ yvj debj m df,DA'G ldaepiP ug RpKo[ bj fhp.y[ m dHhVJ
`wgiJ a'G o'C%[ duh[ `jlv[ $a[ dWiju eH[ a[ Rph LjhPwji b,Zg ija x[i dHV%J `wgiJ vHg
sp,Z v{ w[ bjdHbj ba[ wqjHg dry V`j h'S wiw[ Rph ?pLg s[ lVqjV vHg q'hiJ rg Vjv
v{ w[ bjdHbj a[ dHl V[ `wgiJ s[ dfbjdvbJ dry sp,Z fj ds,aj a[ dHw~dHw q'hi i,t
ds,ag m us'G qpCV v,ej aJ s[dtbj dw ljhqS[ da>V `wgi h'i rg bjH[ W{n[ hV dw dHV%J
`wgiJ s[ aJ q{G dV,a hg siLV wisj hJ fi f+s[lg `wgiJ sj wg faj@ x[i qpC w[ dqvSe[
uJ Vhk@ dHl vHg q{G dHV%J sg l[rj sj vjF Rpnj v{Gsj hJ@ epiP ug } lp,Da[ ujS w[ uejRpS
a'G l.w'y wgaj@ u' Wysj sp,Z lg@ Rph ljij hg RpKo[ i,t ds,aj ba[ q'hiJ sg o{vg@ dul
dry wj`g q'hiJ lV@ Rph rg RpKo[ hg F[Bj wi ds,agbJ a[ Vqlwji wi w[ ydvbj debj m
dHh w"aw aJ Fjr[G epiP ug sj hg lg@ fi RpV%J sj qjS a'CV vHg FjSj riajdHbj m
L[? W+hq ug } faj Vj v,Ddebj dw epiP ug s[ fjl rg sp,Z ba[ q'hiJ i,t debj ]
us'G wpN lq[G Wjbs epiP ug RpKn[ aJ L[? W+hq ug V[ `igs ug sj dHh lv'w RpyjiS wi
vvvv
vvvv
w[ aiw qjig ^
vvvv
a[ u' dfAv[ fdhi ujes[ hV@ RpV%J } xv sg dVbjHk sp,Z ba[ q'hiJ rg f+jfa hp.sgbJ
hV@ dur[G dw ljc[ dfbjdvbJ dry sp,Z ba[ lVqjV vHg q'hiJ ?psj V[ F[u ds,agbJ hV m
aplk ljig ija l"G w[ v.zj vHg ]@ dHl vHg aphj} w'Hg fsjio f+jfa Vhk h'dHbj m
sPlij bio
pihlY phrY PulVw; Plu BI pCw rwiq ]
fdhvg ija dry FuV wiV Vjv xp,v v,esj ]@ Fjr wpN wp dWiag sj dVi'Z h' uJsj
] Fjr ipw uJsg ] ba[ Fg = WhpC' dfAvg ija dry xv dqvsj ]@ Fjr b>Ddq+a r[v[ Vjq
sj bdFbjl wiV Vjv qV b>aiqpt h' w[ FuV dry dHldoa h' uJsj ] m
jo jwgµin@ lhµin sy; sweI kµno dwiq ]112]
fi u' ujes[ hV@ Rph' hg ljHk fjl'G dHh Vjq sg sja v{Gs[ hV mm112mm
b,De[ epiP ug woV wis[ hV ^
dwqI swihb sµdIAw; ikAw clY iqsu nwil ]
h[ L[? W+hq ) lF Wjhig ba[ b>a=gr sjaJ qjvw f+DFP sgbJ hV@ dal Vjv dwl[ sj
vvvv
vvvv
1! dHh lv'w wpN fjn~F[s Vjv lv'w q^ 1 s[ dliv[t h[n dligijep sg rji \b>e 83| RpKfi bj yp,wj ] m
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1384 (242) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dwl[ h'i s[L dry y,Dv[ lV m uhj; y,vS dry bu[ wpN lqJ Wjwg lg m RpV%J dr,Dy'G wpN bjsqg
bjfSj ljqjV v,s w[ uhj; dry l"G eH[ a[ wpN V[ l'dybj dw us'G uhj; y,DvS ve[ej@
Rps'G yC% ujrJe[ m dHh l'y w[ Rph ljqjV i,t w[ W;ji s[tS api eH[ a[ W;ji dry lj;'~ljqjV
r[yS uJ ?igsS dry hg fiy eH[ m dHaV[ dyi } uhj; sj dWev r,u debj a[ uhj;
api dfbj m duaV[ dyi } Rph bjH[@ RpaV[ dyi } uhj; Whpa sPi yvj debj m as'G Rph
fAajrj wiV v,e fH[ m u' uhj; dry lp,Da[ fH[ lV@ RpV%J } sPli[ rfjigbJ V[ Rpnjv
w[ RpV%J Vjv rfji wgaj ba[ RpV%J V[ vjF f+jfa wgaj m
dHM dHw u' ujes[ lV@ Rph aJ uhj; $a[ rg Vj uj lw[ ba[ RpV%J sj ljqjV rg
rjZP dfbj ujS w[ y'iJ bjds V[ vp,B dvbj fi u' uhj; dry lp,Da[ fH[ lV@ RpV%J } sPli[
rfjigbJ V[ Rpnj w[ rfji wgaj ba[ V`j f+jfa wgaj m
dHl[ f+wji lji[ ugr LpF epS@ Vjq iPfg l"s[ sj rfji wiV vHg bjH[ h'H[ hV@ RpV%J
dr,Dy'G u' ugr ujes[ dsqjQ s[ q>VS rjv[ f>Ddca@ drsrjV bjds v'w ldal.ea iPfg uhj;
dry Vhk yC%[@ Rph wpN rg vjF f+jfa Vhk wi lws[ ba[ RpV%J s[ LpF epSJ iPfg l"s[ }
rg wjqjdsw y'i vp,B v{Gs[ hV m
fi u' bdebjVg ugr Fjr[G bdr,Ddsbj sg Vks dry lp,Da[ h'H[ hV@ u[wi Rph ldal.ea
iPfg uhj; Rpfi yC% ujS aJ fiqjaqj RpV%J } bdr,Ddsbj sg Vks a'G W+hq debjV sg
ujeia brloj dry Rpnjv s[Gsj ] mm113mm borj
dwqI swihb sµdIAw; ikAw clY iqsu nwil ]
W+hq debjV@ W+hq drdsbj iPfg sjag = sjaJ qjvw f+DFP sgbJ hg ds,agbJ h'HgbJ
hV m
f+LV ^ dHh dwl f+wji f+jfa hp.sgbJ hV (
RpKai ^ dHh dalp = Rpl fiqjaqj sg i;j@ FjS[ dry y,vS Vjv f+jfa hp.sgbJ hV m
ieik jwgµdy nw lhin; ieknw suiqAw dyie auTwil ]113]
dHw debjV brloj dry ujes[ h'H[ W+hq debjVg aJ fiqjaqj s[ \Vjv + hdV¶|
Vjv = ljo dqv[ h'H[ hV ba[ dHwVJ bdr,Ddsbj sg Vks dry lp,Da[ h'H[ udebjlPbJ } Rpnjv
w[ W+hq debjV@ W+hq drdsbj sg sja s[Sj wis[ hV mm113mm
RpojVwj ^ w'Hg udebjlP Whpa zjvSj zjvsj lg fi bu[ dl,Ddtbjaaj Vhk h'Hg
lg@ Rpl V[ Fea `igs ug fjl bj w[ W[Vag wgag dw q{} fiqjaqj sj bV.s dl,Ddtbja
vvvv
vvvv
dwM Vhk h'dHbj@ as'G `igs ug ltg s[ l.Wjs spbjij RpyjiS wis[ hV m
vvvv
ijn@w nwau suhwgxI; iqnw Jwk n hor ]114]
dwMdw duV%J sj VjRp = Vjq lphjeSg = lphjer.ag ]@ daV¶j = RpV%J } bjfS[ fag
a'G dWVJ dwl[ h'i sg Njw = ds=LBg Vhk hp.sg mm114mm
sPlij bio
FUFydIey suhwg kU; qau qin kweI kor ]
h[ lphje = fag fiqjaqj s[ bjV.s } TP.TS rjvg udebjlP iPfg ltgH[ ) a[i[
adV = ligi@ b>ahwiV s[ b>si hg h'i s[rg s[rdabJ sg RpfjLVj sg Njw ] m
ijn@w nwau suhwgxI; iqn@w Jwk n hor ]114]
duV%J sj Vjq lphjeSg = l'hjer.ag Fjr fiqjaqj s[ bV.s rjvgbJ qhjaqj iPf
ltgbJ hV@ RpV%J } dwl[ h'i s[rg~s[ra[ sg Njw = bjl Vhk hp.sg mm114mm
RpojVwj ^ `igs ug } dwl[ udebjlP V[ fp,DdAbj dw l.a't iPfg epS ZjiV sj dwaVj
wp ba[ wg vjF ] m as `igs ug V[ dHh lv'w RpyjiS wgaj m
vvvv
vvvv
ba[ ligi wiw[ rg l.a't i,tS rjv[ l.a't s[ b>si hg bjfS[ aV dr,Dy'G v'F rjvg dWiag
} ljC s[Gs[ hV m u{lj dw ^
Ein Cfy lwlc dunI ky AMqir ilv lweI ] (AMg 1100)
vvvv
guµJldwr pRSnW dw au~qr shj suBwie hI dyx dI smr`Qw r`Kdw hY, qW Pyr ausdI Bwl
krky aus dy koloN au~qr lY Awauxw [ bwdSwh dI AwigAw lY ky ieh vzIr jdoN id`lI AOrµgzyb
dI kcihrI ivc AwieAw AOrµgzyb ny dUsry dyS dw rwjdUq jwx ky snmwn id`qw Aqy
Awaux dw kwrn pu`ØiCAw qW ies vzIr ny bVI isAwxp nwl slwm krky ikhw ik hy
bwdSwh ! myry mhwrwj ny do svwlW dw au~qr mMØigAw hY Awp dy kol cOdW sO ivdvwn hn [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (245) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1384
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ienHW koloN mY¹ pRSnW dw shI au~qr lY kyy dyvo qW ik mYN Awpxy bwdSwh dw hukm mMn ky
ausdI ^uSI lY skW [ AOrµgzyb ny jdoN ivdvwnW dy swhmxy ‘sbr’ qy ‘Sukr’ dy ArQ pu`Cy
qW auhI sm`ØisAw vzIr ny Awpxy rwjy dI kcihrI vwlI AOrµgzyb dI kcihrI ivc dyKI
qW inrws ho ky sBw iv`coN bwhr AwieAw Pyr lokW qoN p`uCx l`gw ik eyQy koeI srm`d &kIr
vI rihMdw hY mYN aus ¹ imlxw cwhuµdw hW, Sihr dy vsnIkW qoN jdoN koeI ausdw Qhu pqw
nw imilAw qW AOrµgzyb dy iek srkwrI krmcwrI ny d`ØisAw ik auh qW AOrµgzyb dI kYd
ivc nzrbµd kIqw hoieAw hY aus ’qy SrHw qoN ault c`lx dw doS lwieAw igAw hY [ ieh
vzIr imlx dy bVy Xqn krky Awi^r imlx ivc kwmXwb ho igAw [ ies ny &kIr ¹
slwm kIqI jo hnyrI koTVI ivc Al& nµgw sI [ ieqny ¹ jlwd AwieAw ijs ny Aw
ky bwdSwh dy hukm Anuswr &kIr ¹ sO korVw mwirAw ik¼ik bwdSwh ny ieh aus ¹ inq
dI szw lgweI hoeI sI pr srm`d &kIr korVy Kw ky vI SWq irhw, muK qoN sI nw aucwrI,
ieh dyK ky mMqrI Ajy soc hI irhw sI ik ieho ijhy r`bI &kIr ¹ ieqnI krVI szw ik¼ !
ieMny ¹ bwdSwh dy hukm Anuswr iek hor mnu`K AwieAw, aus ny iek koDry dI rotI lUx
dI flI Aqy pwxI dw ipAwlw r`K id`qw [ auh lUx pwxI ivc Gol ky aus nwl hI rotI
Kw leI [ ieh sB kuJ dyK auh vzIr bhuq Bwvuk hoieAw Aqy &kIr dy drSnW leI ibhbl
ho ky lohy dIAW sIKW dy kol KVy ho ky Awvwz id`qI ik hy swe» lokw mYN qyry dIdwr leI
dUr dyS qoN AwieAw hW, qUµ ikrpw krky mY¹ drSn dy [ AMdr AMnyHrw hox krky kuJ id`sdw
nh» sI jdoN srm`d sIKW dy pws AwieAw qdoN vzIr hYrwn hoieAw ik Bu`Kw ipAwsw Aqy
koriVAW dI mwr nwl srIr il`sw hY, pr Awqimk ivSvws id®VHqw infrqw Aqy ichry
’qy koeI inrwSqw dw icMnH nh» hY [ vzIr dyK irhw hY ik ieqnw zulm ik koeI l`k ’qy
bµnHx leI cwr ¼gl lµgotI vI nh» id`qI geI [ byprvwh &kIr ny pu`ØiCAw ik hy BweI !
d`s qUµ myry pws iks kwrn AwieAw hYN qW vzIr ny ikhw ik mYN rUm vlwieq dyS dy bwdSwh
dw vzIr hW myry bwdSwh dI kcihrI dy ivdvwnW qoN iek svwl dw shI au~qr nw id`qw
igAw qy mY¹ AOrµgzyb dI sBw dy ivdvwnW kol ByijAw igAw, qs`lIb^S au~qr AOrµgzyb
dI sBw dy ivdvwnW qoN vI nw id`qw igAw [ myry bwdSwh dw hukm sI ik jykr AOrµgzyb
dI sBw dy iv`coN qY¹ shI au~qr nw imilAw qW srm`d &kIr ¹ imlxw [ ies leI suAwlIAw
ho ky mYN quhwfy pws AwieAw hW qW srm`d ny ikhw ik qus» Awpxw svwl kho [ vzIr ny
ikhw ik svwl do SbdW dw hY ik ‘sbr’ iks¹ kihMdy hn [ Aqy ‘Sukr’ iks¹ kihMdy hn ?
ieh sux ky srm`d &kIr ny ikhw ik shI au~qr cwhIdw hY qW A`j nh», k`lH ¹ Awe» [
pr nwl iek mSk pwxI vwlI qy iek qihmq (DoqI) ieh donoN cIzW lY ky myry pws Aw
vvvv
vvvv
jwv» [ qd auh idn Aqy rwq bIqI [ Agly idn iek mSk pwxI dI qy iek l`k ¹ bµnHx
vwlI DoqI lY ky hwzr hoieAw [ ausny Aw ky bhuq pRym BrI Awvwz nwl ikhw ik hy &kIr
swe» k`l dy vwAdy Anuswr mYN donoN cIzW lY ky hwzr ho igAw hW qW AMdr qoN Awvwz
AweI ik A`lHw dy ipAwry AMdr Aw jwau qW aus ny ikhw ik bUhw bµd hY mYN ikvyN AwvW
qW srm`d ny ikhw ik A`lHw dI rihmq nwl qyrw h`Q l`gidAW hI bUhw Ku`lH jwvygw [ ie¼
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1384 (246) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
rUhwnIAq SkqI dw pRXog inrhµkwrqw nwl kIqw, bUhw Ku`lH igAw qy auh vzIr AMdr
clw igAw [ bUhw Pyr bµd ho igAw [ srm`d ny ikhw jo pwxI lY ky AwieAw hYN iesdy nwl
myrw ieSnwn krvw dy qW vzIr ny srIr ’qy pwxI pwieAw [ srm`d ny ieSnwn krky jo
bsqr vzIr lY ky AwieAw sI auh DoqI l`k ¹ bµnH leI, DoqI bµnH ky ^udw dI iebwdq
krn l`gw [ kuJ icr smwDI ivc bYTw irhw [ kuJ vzIr qoN vI bµdgI krweI [ iPr ausdy
isr ’qy h`Q r`K ky aus ¹ sUKm isRStI dw vrqwrw vrqdw idKwieAw [ Pyr aus¹ ikhw ik
nyq® Kohl ky dyK [ jdoN aus ny nyq® KolHy qW iek do cOhW dI igxqI hI kI hY sYNkVy rUhW
drvyS dy A`gy h`Q joVI KVHIAW hn ik hy &kIr swe» sw¹ AwigAw dy, As» AOrµgzyb ¹
aus dy pirvwr smyq Aqy rwj q^q sB ¹ Zrk kr dyeIey [ pr srm`d AYsw krn dI
AwigAw nh» dy irhw sI [ ieh qs`lI krvw ky mMq®I ¹ ikhw ik hux qUµ Awpxy pwqSwh
¹ shI au~qr dy skyNgw [ mMq®I qW drvwzw Awpxy Awp Ku`lHx dI SkqI qoN hI bhuq pRBwv
ivc sI pr hux jo isr au~pr h`Q r`Kx qoN nzwrw dyiKAw, ausdy au~pr bhuq pRBwv ipAw
jo kihx kQn qoN au~pr hY [ srm`d ny ikhw ik jwh Awpxy bwdSwh ¹ hux shI au~qr
dy [ ieqnIAW SkqIAW hwzr huµidAW vI ijhVw AwdmI duK qklI& ¹ A`lHw dI rzw mMn
ky sihx krdw hY ies dw nwm ‘sbr’ hY [ Bwv jy r`b v`loN du`K pRwpq hovy qW aunHW du`KW
¹ Awpxy hI krmW dw Pl smJ ky sihx kr ley, aunHW dI nivrqI dw koeI Xqn nw
kry, Pyr ieqnI iBAwnk gRIKm ru`q dI grmI ivc huµidAW ieqny hnyry ivc Al& nµgw
rih ky A`T pihrW ivc lUx vwly pwxI dw ipAwlw qy iek koDry dI rotI KwxI ieqny
ku Awhwr ivc ^uS rihxw iesdw nwm ‘Sukr’ hY, Kwx-pIx pihnx leI koeI vI mn dw
nw llcwauxw jo imilAw hY, ausy ivc sµquSt rihxw iesdw nwm hI ‘Sukr’ hY, ies qrHW
srm`d ny vzIr dy pRSnW dw au~qr dy ky aus ¹ ivdw kIqw [
sbru eyhu suAwau; jy qUµ bµdw idVu krih ]
jo sbru = sµqoK hY, ieho suAwau = lwB, prm pRXojn hY, hy bµdw = mnu`K ! jy = jykr qUµ
ies sµqoK ¹ idVu = pRp`k krih = kr lvyN [
vvvv
kihMdI hY ik A`j myry au~pr r`b r`uTw hY [ sw¹ aus mweI dy drSn krny cwhIdy hn, qdoN
vIh ku &kIr aus mweI dy dyS (Awswm)2 v`l c`l pey [ Bgq &rId jI vI aunHW dy ip`Cy
1. ies mweI bsI ¹ Shu Sr& dy GrvwlI vI ikhw jWdw hY [
2. Awswm dyS ¹ pihlW Awsw dyS kihMdy sn [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (247) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1384
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ip`Cy c`l pey qy Awswm phuµcy [ bsI mweI iekwgr ic`q vwlI prmySr pRwiex rihx vwlI
sI, iesdy kol &rId jI dy smyq vIh &kIr cly gey [ aus dy kol aus idn vIh hI
rotIAW sn, ijs nwl swry &kIr r`j nh» skdy sI, mweI ny iek-iek rotI sB dy A`gy
pros id`qI, ieqny ¹ iek hor &kIr Aw igAw ausny ‘sdw’ kIqw (Awvwz mwrI) Aqy
ikhw ik jykr mY¹ koeI rotI dyvy qW ‘dh dunIAw s`qr AwiKr’ imlxgIAW [ ieh sux
ky mweI bsI ny &kIrW dy A`goN swrIAW rotIAW cu`k leIAW qy nvyN Awey &kIr ¹ dy id`qIAW [
swry &kIr dyKdy hI rih gey ik pihlW qW iek iek rotI id`qI sI qy hux auh vI cu`k
ky auh nvyN Awey &kIr ¹ dy id`qIAW hn [ &kIr socx l`gy ik ieh mweI qW krxI
vwlI suxI sI, ieh krq`v qW koeI AigAwnI vI nh» krdw [ jykr rotIAW cu`kxIAW
hI sI qW Pyr dyxIAW hI ik¼ sI, ausy vyly ^udw v`loN b^iSS rihmq hoeI qy mweI ¹
lµgr auqr AwieAw, Pyr &kIrW ¹ mweI ny do-do pRSwdy vrqw id`qy, mweI dI go~lI ny
kuJ pRSwdy luko ley sn [ mweI ny go~lI qoN pu`ØiCAw qy auh nw mMnI ijs ’qy go~lI ¹ mweI
ny ku`ØitAw [ &kIr hYrwn ho ky p`uCx l`gy ik mweI jo As» qyrI krxI suxI sI ausdy
Anuswr qyrw krq`v kuJ hor pRkwr dw ids irhw hY [ swfy swhmxy do iqMn g`lW hn jo
swfI smJ qoN bwhr ho geIAW hn pihlW iek iek pRSwdw vrqwieAw qy Pyr vIhW dy
A`goN cu`k leIAW Aqy nvyN Awey &kIr dI JolI ivc pw id`qIAW qy Pyr ibnW ksUr qoN
go~lI ¹ ku`ØitAw [ ieh sB kuJ kI hY qW bsI mweI ny ikhw ik hy &kIro ! myry kol isr&
vIh rotIAW sn, auh mYN quhw¹ vIhW ¹ vrqw id`qIAW sn, pihlW qW myrI pRIiKAw ieh
sI ik ^udw ny mY¹ rotIAW vIh id`qIAW qy Kwx vwly vI vIh Byj id`qy hn [ hux quhwfI
iq®pqI iek-iek rotI nwl nh» ho skdI sI, pr dÍYS nh» kr skdI sI [ mYN quhw¹ vIh
rotIAW vrqw id`qIAW ik¼ik myry pws vIh hI sn qdoN ausy smyN ^udw myrI pRIiKAw krn
leI &kIr dw rUp Dwrn krky Aw igAw [ qd mYN go~lI ¹ kih ky A`lHw ¹ &kIr smJ
ky ausdI JolI ivc swrIAW rotIAW go~lI ¹ pwaux leI ikhw [ pr ies mUrK ny ATwrW
rotIAW &kIr dI JolI ivc pw id`qIAW qy do Awpxy vwsqy Cupw ky r`K leIAW, ies
¹ AYsw nh» krnw cwhIdw sI, aus vyly mY¹ vI pqw nh» sI ik &kIrI ilbws ivc
^udw AwieAw hY pr myrw inscw dyK ky ^udw ny mY¹ AMn dw Aqu`t ^zwnw ds guxw b^S
id`qw [ ieh mUrK go~lI ny do rotIAW lukw ky ieh nukswn kr id``qw ik auh A`T guxW
rih igAw, nh» qW ds guxw sI, mYN ies¹ qW ku`ØitAw hY [ hux ^udw dIAW brkqW A`T
guxw rihxgIAW, nh» qW ds guxw rihxIAW sn qW &kIrW ¹ SrDw vDI Aqy aunHW
ny pu`ØiCAw ik h`Cw mwqw ieh d`s ik qUµ kdy kihMdI hYN ik A`j r`b qu`Tw qy kdy kihMdI
vvvv
vvvv
hYN ik A`j r`b ru`Tw, ies dw kI kwrn hY [ qd ies ny au~qr id`qw ik ijs vyly myry
Gr bµdgI vwly &kIr drSn dyNdy hn Aqy mY¹ AMn pwxI Ckwaux dI syvw imldI hY
Aqy ^udw dy nwm dI crcw huµdI hY qW ies¹ mYN ^udw dI pRsµnqw smJ ky kihMdI hW ik
A`j myry au~pr r`b qu`Tw hY [ ijs idn myry Gr koeI &kIr nh» Aw¼dw, mY¹ syvw dw
Aqy siqsµgq dw Gwtw mihsUs huµdw hY qW mYN kihMdI hW ik A`j r`b myry ’qy r`uTw hY [
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1384 (248) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ie¼ myrw prmySr ’qy inscw hY [ Pyr ieh &kIr kuJ idn auQy mweI bsI dy itkwxy
’qy rhy [ Agly idn &kIrW vwsqy imTweI Awid pkvwn bxw ky Ckwauxw kIqy [ &rId
jI aus vyly jµgl dy ivc bµdgI ivc bYTy sn qy vrqwrw krny qoN bwAd idn iCpy Awey [
qdoN bsI ny AwpxI go~lI ¹ ikhw ik &kIr AwieAw hY ies leI &kIrW vwlw Bojn iqAwr
kr [ go~lI ny mweI bsI dw ieSwrw pw ky keI swlW dy purwxy Coly pIh ky aus dw Bu`Gw
ijhw iqAwr krky ibnW lUx imrc qoN irMnH ky &rId jI dy A`gy r`K id`qw [ jdoN &rId
jI Ckx l`gy qdoN burkI AMdr ¹ nw jwvy [ ik¼ik ausdy ivc dyr dw hox krky QoVHw
ijhw muSk Aw irhw sI qy Awtw kOVw hox krky KwDw nh» jWdw sI [ ik¼ik ausdy ivc
nw imTws sI qy nw slUxwpx sI [ qd &rId ny mweI bsI ¹ ikhw ik mwqw jI ! jykr
mY¹ QoVHw ijhw lUx imly qW mYN ieh Bojn Ck lvW ik¼ik jUTw C`fxw &kIrW dI mrXwdw
qoN ault hY [ aus vyly mweI bsI ny AwpxI go~lI ¹ Pyr GUr ky ikhw ik qUµ ieh kI kIqw
hY ? jo Kwxy ivc lUx vI nh» pwieAw qW A`goN golI ny qrk mwr ky ikhw ik qus» qW
mY¹ &kIrW dw Kwxw iqAwr krn leI ikhw sI jykr qus» mY¹ suAwdIAW dw Kwxw bxwaux
leI kihMdy qW mYN qVky lw ky Bojn iqAwr krdI [
ieh sux ky &rId jI vYrwg ivc Aw gey Aqy nyq®W iv`coN vYrwg dy hµJU Br Awey Aqy
kihx l`gy ik hy ^udw mY¹ qW ies go~lI ijqnI vI Ajy Akl nh» AweI [ A`j ies go~lI
rwh» qUµ mY¹ jxw id`qw hY ik mYN SbdW ivc PisAw hoieAw hW [ aus vyly &rId jI ny ieh
slok aucwrx kIqw :
vvvv
vvvv
pYrI QkW isir julW; jy mUM iprI imlµin@ ]119]
jykr mYN pYrI = pYrW nwl qurdw hoieAw QkW = Q`k jwvW qW isr prny ho ky julW = qur
pvW, Blw ies qrHW kiTn Gwlxw nwl vI jy mUM = mY¹ iprI = ipAwry pRØBU jI imlµin@ = iml
pYx qW vI mYN pRsµn ho jwvW ]119]
ieh bcn aucwrx kr ky sy^ bRhm jI ny ikhw ik hy siqgurU jI ! kI ies qrHW imhnq
kr ky r`b iml jwvygw jW koeI hor qrIkw hY ? ieh sux ky siqgurW ny ikhw ik quhwfy
bzurgW ny ieh bcn ^udw dI pRwpqI nw hox krky aus dy ibrhµu ivc Aw ky AYsy bcn
khy hn, prµqU hryk jigAwsU ¹ AYsI kiTn Gwlxw krn dI loV nh» hY ^udw dI pRwpqI
leI sRySt gux Dwrn krny cwhIdy hn, ieqnw kih ky ieh slok aucwrx kIqw [
auQwnkw : A`gy sRI gurU rwmdws swihb jI Bgq &rId jI dy AMdr dI ie`Cw ¹ pUrI
krdy hoey aunHW ¹ isropwE b^Sdy hn [
vvvv
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik hy sKIey ! auh AlKu = lKx qoN rihq srUp iksy
pwsoN Awpxy swDnW dy bl, SkqI ibrqI nwl lKIAY = jwixAw nh» jw skdw,
1. ieh slok kuJ pwT-Byd nwl vwrW qy vDIk slokW ivc (AMg 1411) ’qy vI Awvygw [
2. ieh slok ip`Cy kwnVy kI vwr ivc m: 4 dy isrlyK hyT AMg 1318 au~pr Aw cu`kw hY [
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1384 (250) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
gurmuiK = muKI gurU hI aus¹ AnuBv srUp pRgt krky idKwl dyie = dyNdy hn vw: gurmuKW
¹ gurW duAwrw pRØBU Awpxw srUp idKwl dyNdw hY ]121]
not : Bgq &rId jI dy ipCly 118vyN slok ¹ hor sp`St krn leI sRI gurU Arjn
dyv swihb jI eyQy sRI gurU Amrdws swihb jI dy slok drj krdy hn [
auQwnkw : iek vwr sRI gurU Amrdws swihb jI dy pws koeI pKMfI AwdmI swDUAW
dy ilbws ivc AwieAw [ qd AMqrjwmI siqgurW ny ausdy pKMf ¹ zwhr krn leI Aqy
ausdw pKMf Cufwaux leI aus¹ Awpxy pws ibTwl ilAw Aqy ausdw bhuq siqkwr kIqw,
siqgurW dy pws iek Amolk su`cy moqIAW dI mwlw sI, aus mwlw ¹ plµGy au~pr r`K ky
Awp ieDr-au~Dr ivcrn l`g pey [ bwkI sµgqW ¹ siqgurW ny auQy hI bYTx dw hukm kIqw [
sB sµgqW bhuq pRym ivc siqgurW dy drSn kr rhIAW sn [ aus vyly aus pKMfI dw iDAwn
siqgurW dy ismrny au~pr ipAw qy AMdr lwlc jwigAw ik ieh bhuq kImqI hovygw [ ieh
ivcwr ky aus ny siqgurW dw ismrnw bhuq clwkI nwl c`uk ky Awpxy Awsx hyTW r`K
ilAw [ ieqny icr ¹ siqgurU jI muV Awpxy plµGy au~pr Awx ky ibrwjmwn ho gey Aqy
jwx bu`J ky ieDr au~Dr vyKx l`g pey [ pws KVHy syvkW ny bynqI krky p`uØiCAw ik mhwrwj
jI ! Awp jI kI l`B rhy ho ? qdoN siqgurW ny ikhw ik eyQy swfw ismrnw ipAw sI, auh
pqw nh» ikQy rih igAw [ ies sux ky sB sµgqW iek dUjy koloN siqgurW dy ismrny bwry
p`uCx l`g peIAW, pr ikqoN vI nw imilAw [ Pyr siqgurW ny klw vrqweI qy hvw dw
bu`lHw Aw igAw ijs nwl aus pwKMfI dy Awsx vwlw k`pVw cu`ØikAw igAw qy is`KW ny aus
hyTW siqgurW dw ismrnw vyK ilAw [ qdoN is`KW ny siqgurW pws bynqI pUrbk ikhw ik
Awp jI ny ies¹ ieqnw siqkwr ik¼ id`qw ? qd siqgurW ny ikhw ik As» qW iesdw
pKMf zwhr krwauxw sI Aqy ieh slok aucwrx kIqw :
vvvv
vvvv
jy jwxw bgu bpuVw; jnim n ByVI AMgu ]123]1
fi u[wi q{G dHh ujSj = ujSsj dw dHh aJ WfpCj = dryjij Wep = Wev[ sg dVbjHk
ft>cg ]@ as q{G dHl } uVdq = qp,T a'G hg b>ep = ligi s[ V[C[ F[Cg = APhS Vj s[Gsj Fjr
dHl } V[C[ Vj W{nS s[Gsj rj^ dHl sj b>ep = f,t Vj wisj mm123mm
sPlij bio
hµsw dyiK qrµidAw; bgw AwieAw cwau ]
h.lj = a<aW[a[ qhjaqj uVJ \a,a dqdobj sj drr[yV wiV rjdvbJ| } l.lji s[ q'h
a'G dViv[f a[ qhJrjwJ } RpyjiS iPf ai.dsbj = aidsbJ r[t w[ Wej = WedvbJ sg
dVbjHk ft>cgbJ } rg bjfSg fPuj f+daLnj wijRpS sj yjRp = RpaLjh bj debj dw
blk rg qjdHbj sj dabje wi w[ dViv[f idh lws[ hJ m
fuib muey bg bpuVy; isru qil aupir pwau ]122]
fi Rph WfpC[ = dryji[ Wev[ Fjr ft>cg qVp,t l.lji~lqp>s= s[ dry hg cp,W w[ qi eH[
hV rj^ l.lji iPfg lqp>s= s[ fsjioJ iPfg fjSg } ai Vhk lw[@ dHl s[ dry hg tdya
h'S iPf cp,W w[ qi eH[ hV a[ ugrV } drbio erjRpS iPf qi eH[ m RpV%J s[ dli Vgr[G
a[ f{i RpKfi wi w[ qjaj s[ eiF rj^ ViwJ dry fp,nj vBwjdHbj uJsj ] mm122mm
mY jwixAw vf hµsu hY; qW mY kIqw sµgu ]
udebjlP qpt spbjij ldaepiJ s[ fjl W[Vag wis[ hV dw h[ ldaepiP ug ) q{G dHl ligi
} rc = fiqh.l sg dVbjHk ujdSbj dw q[i[ vHg lptsjdHw ba[ debjV f+jfag sj ljZV
h'r[ej@ aJ hg q{G dHl } bjfSj l.eg ujS w[ dHl sj ljo wgaj m
jy jwxw bgu bpuVw; jnim n ByVI AMgu ]123]
fi u[wi q{G dHh ujSsg dw dHh dryjij Wev[ sg dVbjHk s.Fg ]@ Fjr q{} bjfS[
a[ bjfS[ dH>Dds=bJ s[ q'h dry xlj w[ dHl V[ H[o[ i,t v{Sj ] aJ q{G uVq a'G v{ w[ hg
dHl sj b>ep = f,t Vj F[Cg = vjMsg Fjr dHl ligi s[ q'h a'G dViv[f idh>sg bioja dHh
ujS v{Gsg dw ugrjaqj V[ dHo'G yv[ ujSj ] aJ q{G RpKwj hg dHl Vjv q'h Vj wisg mm123mm
RpojVwj ^ dul rwa l+g epiP VjVw s[r ug V[ e.ej Rpfi f>caJ } Rpfs[L s[ w[
dVhjv wgaj aJ RpV%J ljdibJ sg dvr v,e eHg m as'G FjHg qisjVj ug V[ dwhj dw h[
ldaepiP ug ) bjf ug V[ dHhVJ WedvbJ } o'C%[ lq[G dry hg h.l WSj ds,aj@ as ldaepiJ
V[ dHh lv'w RpyjiS wgaj ^
vvvv
h[ FjHg ) dwbj = wg h.l ] ba[ dwbj = wg Wevj ]@ bioja dur[G Wev[ s[ Wjhi'G
1! dHh s'r[G lv'w df,DA[ rch.l wg rji qhvj 4 dry lv'w q^ 3 ba[ q^ 3 s[ dliv[t h[n b>e 585 Rpfi
wpN fjn~F[s Vjv bj yp,Dw[ hV m
vvvv vvvv
lv'w l[t xigs w[@ b>e 1384 (252) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dy,DB[ t>F hp.s[ hV@ fi Rpl s[ b>si ft>c hp.sj ]@ dHM dHh f>ca Wjhi'G aJ l.dZbJ@ aifS
bjds y.e[ wiq wis[ aJ hV fi b>si drdLbJ@ fsjioJ sg rjLVj lg m dHl f+wji WedvbJ
sg dVbjHk s.Fg bjsqgbJ } a<a dqdobj sj drr[yV wiV rjv[ a<aW[a[ qhjaqj iPf
h.l WSj ds,aj aJ wg h' debj@ uj = dul wRp = s[ Rpfi fiqjaqj dwifj sg Vsdi = ds=LBg
Zi[ = ZjiV wisj ]@ Rph Feag debjV bjds s[ ila[ Rpfi f{ uJsj ] m
vvvv
wrSp = dwhCj epSp = ajej@ BPSj ] ba[ lp = Rph wrSp = dwhCj qSgbj = dLi'qSg
q>ap = q>a= ] (
1! dHh lv'w df,DA[ dligijep wg rji qhvj 4 dry q^ 1 s[ dliv[t h[n b>e 91 Rpfi wpN fjn F[s Vjv
bj yp,wj ] m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (253) lv'w l[t xigs w[@ b>e 1384
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kvxu su vyso hau krI; ijqu vis AwvY kµqu ]126]
h[ ltg ) x[i hRp = q{G lp = Rph wrSp = dwhCj r[l' = dvWjl ZjiV wig = wiJ@
duap = dul wiw[ w.ap = fag fiqjaqj q[i[ rdl = bZgV bjr{ = bj ujr[@ Fjr q[i[ dy,a
dry bj w[ ljtLja h' ujr[ ba[ q[ig q[i Rpl s[ RpKfi WSg ih[ mm126mm
b,De'G ldaepiP ug RpKai dry RpyjiS wis[ hV ^
b,De[ `igs ug dVih.wjiaj rjvj epS ba[ dVqiaj ZjiV sj Rpfs[L woV wis[ hV ^
vvvv
b{lj = bduhj w' = w'Hg drivj hg Fea lsjH[ = btrj lwsj ] mm128mm
vvvv
nwnk iPkY boilAY qnu mnu iPkw hoie ] iPko iPkw sdIAY iPky iPkI soie ]
iPkw drgh stIAY muih Qukw iPky pwie ] iPkw mUrKu AwKIAY pwxw lhY sjwie ]1]
(AMg 473)
ijqu boilAY piq pweIAY so boilAw prvwxu ]
iPkw boil ivgucxw suix mUrK mn Ajwx ] (isrIrwgu m: 1, AMg 15)
vw: dxdwbJ V[ dxwg WjSg bjt w[ rdtbjV wgag@ lpVV[ q[G bjr[ l' Fg dxw[ h'dH uJrs[ m
dxdwbJ sg WjSg@ ue l'Fj Vhk qPv fjr[@ W'v W'v W'v ue dxw[ h'dH bJrs[ m
ue qJdh dxdwbJ sg dxwg h'dH l'Fj Iji'@ dry f+v'w dxw[ dxw[ h'dH ZJrs[ m
dxwj W'v W'vS[ a'G wgag ] qVjhg epiP@ dxwj W'v W'v[ u'Hg l'Hg spt fJrs[ m
vvvv
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (255) lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1385
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5
F,BJ Wji[ l.t[f ujSwjig
F,BJ s[ lr,HgH[ l+g epiP e+.o ljdhW dry siu hV m dHh dHdahjl s[ f,t a'G bjfSj
dHw drL[L blojV i,tS rjvg WjSg ] m dHl s[ dry wHg drsrjVJ } l.f+sjHg dryjiZjij
a'G RpvB lajiJ a'G debjiJ h'S sj w[rv drLrjl hg Vhk Wvdw dHl s[ RpvB Wdhl wgag
uJsg ] dw debjiJ hg hV m blk b,De[ y,v w[ lajiJ h'S s[ u' lWPa l+'aJ dry dqvs[
hV@ Rph dvtJe[ m
duo[ F,BJ s[ lajiJ ba[ debjiJ h'S sj qaF[s f{sj h' debj ]@ Rpo[ sPlig dHw
h'i L.wj rg wgag uJsg ] dw l.f+sjHg drsrjV F,BJ } r[sJ sj braji wdh>Ds[ hV a[
Rpl sj RpKai dHl[ v[t dry s[ ih[ hJ m dul $a[ fpijaV drsrjVJ sg e,v lhg ljWa hp.sg
]@ L.wj wiV rjv[ sj dHh bjfSj q,a aJ h' lwsj ] fi fpijaV l+'aJ bVplji dHh e,v
wsjdya rg Vhk q>Vg uj lwsg@ fi dul e,v sj q>VS Vjv w'Hg VpwljV Vj hp.sj h'r[@
Wvdw dHwljiaj WSjRpS dry `jdHsj hp.sj h'r[ aJ dxi dHh dV,Dw[~dV,Dw[ w.c[ dHw sPli[
} Vhk y'FS[ yjhgs[ m
hpS Rpfi'wa e,v sj dlZJa lqNS vHg u' fpijaV drsrjVJ V[ yji[ W[sJ s[ l'v%J
F,B ba[ laji%rJ dFtj F,B W+hqj sj braji q>DdVbj ]@ dHh dwr[G h'dHbj dw dHw
e+.o dwr[G ligi Zji lwsj ] ( dHl sj RpKai s[S vHg fjnwJ sj dZbjV W+hqj sg
Rpafag $a[ dvujrJe[ m fiqjaqj V[ bjfSg Lwag Vjv f>Du[ a,aJ sg iyVj wi w[@
x[i bjfS[ liPf a'G VjF wqv f{sj wi w[ Rpl wqv dr,y'G W+hqj } Rpafa wgaj ba[
Vjv hg yji W[sJ sj debjV W+hqj } f+sjV wgaj@ u' dHw l.t sg bjrj; dry yji[
W[sJ sgbJ ZpVgbJ lV@ ba[ Rph RpV%J ZpVgbJ } bjfS[ w.n a'G Rpyji~Rpyji w[ bV.s
v{Gsj lg@ u{lj dw ^
nwiB kml qy bRhmw aupjy byd pVih muiK kµiT svwir ]
(rwgu gUjrI m: 1, AMg 489)
dHo'G aw dHh ljWa h' debj ] dw W[s dHw fplaw s[ iPf dry Vhk Wvdw dHw ZpVg
s[ iPf dry lV m dHh yji f+wji s[ debjV sg ZpVg l.t iPf s[ dry W+hqj ug w'v lg m
vvvv
vvvv
fiqjaqj V[ duo[ W+hqj@ drL}@ dLrug iy[@ Rpo[ s{GaJ } rg Vjv hg idybj m dHh Rpl
sg t[c ] m u{lj dw ^
t>cj df+oq{ ljdu w{ duV lF l{ljip RpfjdHbj mm
W+hqj dWlV qh[l ljdu wpsiag sj t[vp iyjdH WSjdHbj mm
vvvv vvvv
lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1385 (256) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dl>Z fiWa q[sVg dWVp o.qj eedV ihjdHbj mm
dliu[ sjV' s[ra[ daV b>sdi Wjsp iyjdHbj mm
a{ hg spiej ljdu w{ s{aj sj Vjlp wijdHbj mm
a{o'G hg Wvp ijqp v{ Vjv WjSj shdlip zjdHbj mm
a{o'G hg Wvp d*lVp v{ w.lp w[lg fwdC deijdHbj mm
Wc[ Wc[ qpdV s[ra[ wHg upe daVg aVp ajdHbj mm
dwVg a[ij b>ap V fjdHbj mm2mm \y.cg sg rji@ l+g slq e+.o|
l' Rpfi'wa dryji a'G dHh e,v dl,Z h'Hg dw s{Ga rg s[rdabJ s[ Vjv hg fiqjaqj
V[ f{sj wga[ m x[i W+hqj s[ w'v'G blpi Lwag spbjij W[sJ sg ZpVg rjvj l.t ypij w[ fjajv
dry ujS sg e,v fpijSJ dry f+dl,Z ]@ `iw dli` dHaVj hg ] dw Rpo[ dvdtbj ] dw
l.tjlpi W[s ypij w[ v{ debj lg fi fpijSJ dry dHh lf,LB wiVj yjhgsj lg dw Rph r[s
fplaw Vhk Wvdw dHw l.t lg@ u' ijtL V[ ypijdHbj lg@ dul } wvQgZi fjaLjh ug
V[ lf,LB wgaj ]@ u{lj dw ^
l.tjlpi qji[ W[s RpZji[ la´ l.zji[ ulp vgV' mm \l+g slq e+.o@ b>e 429|
hpS dHl a'G b,De[ W[sJ sg ZpVg rjvj l.t f+jfa wi w[ W+hqj ug fiqjaqj sg ds,ag
Lwag bVplji dl+LBg sg iyVj wiV s[ bjds dry duo[ bEjS l.debj rjv[ a[ag wi'C
s[ra[ f{sj wga[@ Rpo[ RpV%J dry yji drbwag duV%J } W+hqj ug V[ dHw~dHw r[s sj debjV
ds,aj ba[ Rph yji[ W[s wdhvjH[@ f+jSjZjig ujVsji yji s[r LwagbJ lV@ hq[Lj W+hqj
ug s[ w'v dihj wis[ lV m H[o'G aw dHh e,v lf,LB h' eHg dw u' r[sJ s[ braji F,BJ
} dwhj ]@ Rph dHw fplawJ s[ braji Vhk Wvdw dHw s[rdabJ s[ braji lV@ RpV%J
} l.lji dry ws'G a[ dwr[G bjRpSj dfbj aJ dHh dryji lj} Whpa lji[ e+.oJ dry dvtg
h'Hg dqvsg ] m
dHw rji W+hqfpig dry s[rdabJ sg lFj v,eg h'Hg lg m dHh Rpl lq[G sg e,v ] us'G
W+hqj a[ yji[ W[sJ iPf s[ra[ bh. Fjr dry lV dw blk lF a'G l+[LB hJ@ RpV%J w'v Rph
debjV ] u' h'i dwl[ s[ra[ a[ blpiJ w'v Vhk ]@ Wvdw blk ljdibJ } debjV s[S rjv[
hJ m dHh h.wji w,TS rjla[ fiqjaqj V[ drL} ug } W+hqj ug sg lFj dry ujS sg
f+[iVj wi ds,ag m us'G drL} ug lFj dry bjH[ aJ h'i aJ ljig lFj RpKn w[ lVqjV dry
h,o u'C w[ tv' eHg fi W+hqj@ ljqr[s@ dier[s@ Iupir[s ba[ boirSr[s u' dHw diLgbJ
s[ iPf dry W+hqj ug s[ fjl hg lV@ dHh lji[ h,o u'CV[ aJ dHw fjl[ ih[ Wvdw lrjea
vvvv
vvvv
vHg tC[ rg Vj h'H[ m dHh qiIjsj F.e hp.sg s[t w[ fiqjaqj r,Dv'G bwjLWjSg h'Hg dw
W+hqj ba[ r[s' ) aplk qiIjsj sg Rpv.zSj wgag ]@ dHl vHg aplk W+hqfpig dry idhS
s[ vjdHw Vhk h' dwMdw u[ qiIjsj s,lS rjv[ hg qiIjsj F.e wiV v,e ujS aJ l.lji
qiIjsj dwr[G i,Dt[ej ( dHl vHg aphj} c.V ds,aj uJsj ] m ujY@ aplk l.lji dry bjq
ugrJ rJe uVq Zjig ujr' a[ qig ujr' m aphj} dHh l;j ds,ag uJsg ] ba[ b,De[ } ws[
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (257) lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1385
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
rg w'Hg r,DdcbJ sj dVijsi Vj wi[@ aJ u' F{b WdSbj ih[@ dHl vHg aphj} dHh l;j
ds,ag uJsg ] m fiqjaqj sg iyVj dry da>V epS u' drL[L hV@ RpV%J dry aq'epS a[
iu'epS r,cj ] m iu'epS a'G la'epS r,cj ]@ dHl vCg bVplji dLrug aq'epS@ W+hqj iu'epS
a[ drL} ug la'epS s[ f+agw hV m W+hqj ug } la'epSg s[raj@ drL} ug s[ b,De[ tC[
h'Sj yjhgsj lg@ fi tC[ Vj h'S wiw[ dHh l;j dqvg m
h.wjig W.sj sPli[ b,De[ NpwSj bjfSj bfqjV q>Vsj ] fi us'G drbwag dr,Dy'G h.wji
dVwv ujr[@ dxi Rph dVqiaj dry dwl[ rg h,s aw uj lwsj ] aJ yji[ r[s u' diLg
iPf dry lV@ RpV%J V[ W+hqj lq[a drL} ug s[ yiV xC vH[ ba[ W[Vag wgag dw A'B[
epVjh sg r,cg l;j h' yp,wg ]@ lijf aJ rjfl Vhk h'r[ej fi LiV bjdHbJ sg vju
i,Dt' dw lj} qpC w[ W+hqfpig dwr[G f+jfa h'r[eg ba[ lijf sj b>a dwr[G h'r[ej ( aJ drL}
ug V[ LiV bjH[ sg vju i,tSj@ u' HgLrig dVIq ]@ u{lj dw ^
jo srix AwvY iqsu kµiT lwvY iehu ibrdu suAwmI sµdw ]
(ibhwgVw m: 5 Cµq, AMg 544)
Rpl bVplji f+l.Vaj dry bj w[ dwhj dw bwjLWjSg sj WyV aJ l,yj h'r[ej fi hpS
q{G rg aphjc[ Vjv iv w[ bwjv fpit b,De[ W[Vag wisj hJ m us'G lF V[ W[Vag wgag aJ
bwjLWjSg h'Hg dw hpS aphj} duo[ u.qS~qiV sg l;j ds,ag ]@ Rpo[ Vjv dHh lijf }
W?LS sj lqJ s,Ddlbj uJsj ] dw wdvupe s[ ugrJ sj RpD,Zji wiV vHg bjf epiP VjVw
s[ iPf dry f+eB h'rJe[@ x[i epiP VjVw s[r ug s[ f>ur[G ujq[ dry dHw Vjq~WjSg sj
uhj; dabji wiJe[@ dul $a[ l.lji sj fji~Rpajij h'r[ej m duo[ epiP biuV s[r ug s[
iPf dry l.ljig ugrJ } l.lji~lqp>s= dry cp,WS a'G WyjrJe[@ Rpo[ aphj} dHl uhj; dry
dWnj w[ fji wiJe[ ba[ Rpl liPf dry ljc[ siLV widsbJ hg aphj} ljig debja h'
ujr[eg@ Vhk aJ dHh lF wpN Fp,Ddvbj ih[ej m x[i dHh bV[wJ uVq Zji w[ u.qs[ qis[
ih[ m Whpa v.qj lqJ dHhg dlvdlvj y,vsj dihj a[ b?gi wdvupe s[ lq[G b>si F,B l.debj
rjv[ W+jhqSJ s[ zi wJLg dry F,BJ s[ iPf dry f+eB h'H[ m F,B w"S hV@ dHh rg dHo[
riSV wiV I'e ] m
dHh dHw W+jhqS ujag Vjv l.W.Z i,tS rjv[ W[sJ@ LjlaiJ@ fpijS@ lpiagbJ@
dl>Ddq+agbJ sj fPiV debjV i,tS rjv[ drsrjV l+[LB W,pZ s[ qjvw lV@ dHh bjfSj qp,T
w,Lf diLg a'G q>Vs[ hV@ liLrag Vsg u' fdhvJ dfh'rj d;v%j wiVjv s[ V;sgw resg
lg@ duhC[ F,B lilrag Vsg \dul } #debjV sg s[rg$ dwhj uJsj h{| s[ dwVji[ idh>s[
lV u' Vsg s[ Rpiv[ fjl[ r,ls[ lV@ Rph bjfS[ bjf } ljilpa F,B ba[ duhC[ Vsg a'G
vvvv
vvvv
fji r,ls[ hV@ Rph e"C F,B wdhvjRpS v,De[ m dHh lajiJ F,B ljilpa F,BJ dr,y'G lV m RpKygbJ
ujaJ rjv[ W+jhqS dHV%J ljilpa F,BJ W+jhqSJ } bjfS[ Vjv'G Vgrk ujag s[ q>Vs[ hV m
dHh ljilpa a[ e"C ujag s[ F,BJ sj dHl aigw[ Vjv h'Gs dry bjRpSj h'dHbj ] m dHw~dHw
r[s Fjr Rph diLg u' dHw~dHw r[s s[ debjaj lV@ yji~yji iPfJ s[ dry f+eB h'H[ m
u{lj dw ^
vvvv vvvv
lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1385 (258) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
s'hij mm
dFt[ Wfp W+hq[ ZdiY@ WpZ drdsbj f+WgV mm
yapi yapi W[sV Zij@ lp.si WsV VrgV mm1mm
dur[G dl,Zg s[ Wv Vjv dHw drbwag wHg iPf ZjiV wi lwsj ]@ dHh e,v bjq
e+.oJ dry f+dl,Z ]@ dHl f+wji yji[ r[sJ s[ l'v%J iPf ba[ laji%rJ #dFt[$ s[ Vjq wiw[
W+hqj sj iPf f+dl,Z h'dHbj m
dHV%J } l+g epi f+ajf lPiu e+.o dry FjHg l.a't dl>z ug V[ b{lj woV wgaj ] m
u{lj dw ^
dHw dHw W[s yapi Wfp Zjihp@ W+hqj apq l.e Vi aV fjdH m
i,Aw lsj h'da dua dwa dHh@ apqi' dWzV lwv dWVljdH m
eeV deij dHq whI'@ q"V fpdV@ lpdV lF W[s ih[ dWlqjdH m
wqvu lha dWyjidV wiw{@ dAa brai[ liPf WVjdH mm9mm
dHw dHw W[s yapi Wfp Zji[@ f+eB Vjq daV wh"G bl.l m
fPiV LIjq W[s w[ dHh F[_qopij@ ujvf@ W,v@ hiW.l m
fpV dieW[s w,vI@ u,v@ V,v@ a={@ w,vlhji y"o' dedV b>l m
FH[ upui w[ B,vI@ l,vI fpV@ u,vI F<vI Rpfu[ dsuW.l mm10mm
Whpi boiWS sjl ip wgida@ dedV edH>s ls e.e lp yji m
wqvjlV w' dF,tj Vjq lp@ dHV ldF a[ Fj bdZw Rpsji m
dWf+ ligi FjB FHg l.eUj@ Wc[ W{l qdh F[ dHwlji mm \ijdl 3@ b>lP 48|
vvvv
vvvv
bio ^ us'G ai%J~ai%J sg Rplaag wi w[ s[ra[ bjf'~bjfS[ ZjqJ dry fhp.y[ aJ r[s
F,BJ sj iPf Zji bjH[@ duo[ L+g ijqy.si ug lV@ f+DFP liW,eI \ijq y.si ug| V[ WCj bjsi
wgaj@ h'i dwl[ V[ F[s Vj ujdVbj m Rph \F,B| epS ejdHV wiV v,De[ m l+gqs Fjera fpijS
s[ slq lw.Z@ lajHgr[G bZIjI dry Fg r[sJ sg Rplaag wiV sj f+l.e ]@ Rpo[ Fg r[sJ
} #r.sg uV$ dwhj ] m
us'G r[sJ s[ ligi Zji w[ u,l wiV sg e,v a=[a[ Ipe dry ijq ug s[ lq[G rg h' yp,wg
]@ spbjfi s[ r[v[ FerjV d*LV s[ lVqpt rg r[sJ sg Rplaa wiVg@ dHh e,v bj yp,wg
]@ x[i epiP zi dry bj w[ dHV%J s[rdabJ@ W+hqj bjds r[sJ s[ u,l wiV sg e,v $a[ u'
L.wj wgag uJsg ]@ dHh e,v dHw h'i L.wj } uVq s[Gsg ]@ wg dwa[ dHh W+jhqSg q,a
sg yvjwg sj blk dLwji aJ Vhk h' ih[ ( dwMdw W+jhqS ws dHh lrgwji wi[ej dw
w'Hg h'i braji ljc[ ijq@ d*LV s[ WijWi uJ Rpl a'G rg r,cj h' lwsj ] m dwMdw dHl
e,v Vjv aJ epiP zi sg qdhqj hg rZsg ] dw W+hqj rie[ s[ra[ rg epiP VjVw s[ zi
sg qdhqj wis[ hV m dHl vHg dl,DZ[ a"i $a[ spLqS WSV Vjv'G Whpa l'yg lqNg h'Hg@ lpvNg
h'Hg dryjiZjij spbjij bjfSg dryji dl,tJ s[ iPf dry ljc[ dry f+r[L wi ds,ag eHg
] dw aplk lj} Fjr[G dqdohjl wdh w[ F.c s[r' fi dl,tJ s[ dlZJaJ } ;iPi bsvj~Wsvg
wi s[r' m dHh dryjiZjij sj f+Fjr L+'qSg wq[Bg s[ drsrjVJ $a[ rg f{ yp,wj ] ba[ lwPvJ@
wjvuJ ba[ IPVgridlBgbJ s[ dry fC%[ h'H[ drsrjVJ s[ dry rg dwa[ Vj dwa[ dHl dryji
sj bli h'dHbj ]@ u' v{wyiJ ijhk uJ fplawJ s[ iPf dry riSV h' dihj ] m fi wvQgZi
fjaLjh sg bjf lojdfa wgag h'Hg #sqsqg Bwljv$ s[ drsrjV bjds a'G b,u aw dHl
$a[ fdhij s[Gs[ bj ih[ hV a[ bjl ] dw bjRpS rjv[ drsrjV rg H[l[ ds=C%aj } wjdHq
i,tSe[ m
1! fpijS[ l+'aJ dry l+g epi f+ajf lPiu e+.o \iyVj FjHg l.a't dl>z| dul e+.o } f>o
sgbJ ljigbJ uo[W.sgbJ f+qjdSw wisgbJ hV ba[ L+'qSg wq[Bg s[ f+W.Z h[n y,v ih[
dHdahjlw blojVJ $a[ dHl sg vCgrji woj hp.sg bj ihg ] a[ Rpl s[ dry 17 F,BJ ba[
r[sJ s[ braji h'S sg e,v bjHg ] m
2! debjVg debjV dl>z ug@ wrg l.a't dl>z #yPCjqdS$ a'G sPli[ blojV $a[ wjdr
e+.o iyS rjv[ ba[ Whpa t'u Vjv epiP dHdahjl arjig? dvtS rjv[ hV@ RphVJ V[ rg
F,BJ sg deSag lajiJ q>Vg ] m
3! \R| l.f+sj sqsqg Bwljv \WjWj sgf dl>z ug a'G|@ \b| H[l[ sg sPlig Lj?j FjHg
qVg dl>z ug sg l.f+sj b>Ddq+ali@ \H| dViqv l.f+sj@ \l| RpsjlgV l.f+sj@ \h| dVh.e dl>z
vvvv
vvvv
l.f+sj@ dl,t uea sgbJ dHh f+qjdSw l.f+sjrJ dry lajiJ F,B ba[ r[sJ sj braji ZjiV
rjvg e,v } f+qjdSa wgaj h'dHbj ]@ dwMdw dHh fpijaVaj $a[ fdhij s[S rjvgbJ
uo[W.sgbJ V[@ Rpl dVIq } wjdHq i,Ddtbj h'dHbj ] m
4! hpS blk s' drsrjV@ u' dl,t uea s[ Whpa ldawjia hV@ fdhv[ hV wjV% dl>z
vvvv vvvv
lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1385 (260) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
VjFj@ RpV%J V[ rg Fjr[G FjHg l.a't dl>z ug sj Vjq v{ w[ hg lajiJ F,B q>DV[ hV@ fi q>DV[
;iPi hV m sPu[ cj! FjHg rgi dl>z ug u' dHw,Dv[ drsrjV hg Vhk Wvdw W.seg rjv[ fPiV
qhJfpit rg lV@ t'u s[ qpwjWv[ dry RpV%J riej t'ug v[tw ws[~ws[ hg uVq v{Gsj ]@
RpV%J V[ rg duo[ lajiJ F,B f+qjdSa wga[ hV@ Rpo[ Whpa lji[ f+qjS s[ w[ r[sJ sj braji
h'Sj rg dl,Z wiw[ L.wj rjdvbJ sg al,vg wijHg ] ba[ fpijaVaj $a[ fdhij s[S vHg
q;WPa@ n'l svgvJ ds,agbJ hV m
5! lji[ dl,t uea sj fdhvj epiWjSg sj lBgw u' `igsw'B rjv[ qhjiju[ V[ RpKsq
wgaj lg@ veFe dl,t uea s[ f+dl,Z a[ y'Sr[G drsrjVJ sg ijdH Vjv u' Bgwj dabji
h'dHbj@ dul sj Vjq `igsw'B rjvj Bgwj f+dl,Z ]@ Rpl s[ dry rg F,BJ sg deSag lajiJ
a[ F,BJ } r[sJ sj braji h'Sj q>DdVbj debj ] m
dHl vHg dl,t f>o s[ wojrjywJ@ drsrjVJ } sjl sg h,o u'C w[ W[Vag ] dw dHl
drrjs } A,c w[ epiP wjv a'G y,vg bj ihg FjrVj } qp,t i,Ddtbj ujr[ m F,BJ s[ lr,HgbJ
dry u' L.wj wiw[ debjiJ dl,Z wiV sj IaV wgaj ]@ RpV%J sg dHhg dHw r,cg L.wj
h' lwsg ] dw b>w Wsv[ a'G dWVJ y,v ih[ F,B sg dryji dry sPli[ F,B sj Vjq dwr[G
bj debj ( dHl sj RpKai dHh ] dw epiWjSg dry dHh dVIq Vhk dw y,v ih[ LWs dry
sPli[ Fea uJ F,B sj Vjq Vj bj lw[ Wvdw sPli[ Fea sj Vjq bjRpS sj dVIq dl,Z
] dur[G dw epiWjSg dry y,v ih[ dHw Fea s[ LWs dry dur[G wWgi ug s[ lv'wJ b>si
lv'wJ sg deSag s[ dry h'i FeaJ s[ lv'w rg bjH[ hV m dHl wiw[ dHh L.wj dViqPv
]@ F,B lajiJ hg hV m u{lj dw ^
FUµFq folih AMD giq Aru cInq nwhI sµq ]
kih nwmw ikau pweIAY ibnu Bgqhu Bgvµqu ]241]
dHh lv'w Fea Vjqs[r ug sj ] fi df,DA[ b>wJ sg deSag dry w'Hg `iw Vhk ] m
hir so hIrw Cwif kY krih Awn kI Aws ]
qy nr dojk jwihgy siq BwKY rivdws ]242]
dHh lv'w Fea idrsjl ug sj RpyjiS wgaj h'dHbj ]@ fi Fea idrsjl ug
s[ lv'w sj w'Hg r,tij b>w Vhk ] m ldaepiP ljdhW ug sg WjSg s[ b>si rg b>wJ sj
w'Hg r,tij dVIq Vhk ]@ dur[G lv'w rjiJ a[ rZgw WjSg dry fdhv[ fjaLjh ug s[
lv'wJ s[ dry agli[ fjaLjh ug sj lv'w bjdHbj ] fi b>wJ sg vCg Rphg y,v ihg
vvvv
vvvv
] m u{lj dw ^
lwhor shru jhru khru svw phru ]27]
mhlw 3 ]
lwhor shru AMØimRq sru isPqI dw Gru ]28]
(slok vwrW qy vDIk mhlw 1, AMg 1412)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (261) lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1385
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
x[i FjHg l,aj a[ Wvr.c ug sg iyVj dry rg s'VJ sg WjSg s[ b>w r,Dt'~r,t Vhk
dvt[ h'H[ m dHl f+wji dHh L.wj dViqPv ]@ F,BJ sg deSag lajiJ hg ] m
F,BJ V[ dul f+wji dHw,Dv[ dHw,Dv[ f>u epiP ljdhWjV sg qdhqj dry lrHgH[ RpyjiS
wga[ hV@ RpV%J sj r[irj dHl f+wji ] ^
\1| l+g epiP VjVw s[r ug sg Rplaag sl \10| lrHgH[ die r[s s[ braji dr,y'G
#wv$ Vjq[ F,B V[ RpyjiV wga[ hV m
\2| l+g epiP b>es s[r ug s[ sl \10| lrHgH[ da>V F,BJ V[ RpyjiV wga[ hV@ dul
dry'G yji lrHgH[ #wvlhji$ Vjq[ F,B V[@ dHw b>w a'G yji b>w aw wpv yji lrHgH[ RpyjiV
wga[ hV ba[ f>u lrHgH[ #wv$ Vjq[ F,B V[ b>w f>u a'G V"G aw RpyjiV wga[ hV m
bevj slrJ Rplaag sj lrHgbj #Bv$ Vjq[ F,B V[@ wpv dHw lrHgbj RpyjiV
wgaj ] m
\3| l+g epiP bqisjl ljdhW ug sg Rplaag s[ WjHg \22| lrHgH[ l,aJ F,BJ V[
RpyjiV wga[ hV@ duV%J dr,y'G b>w dHw a'G v{ w[ V"G b>w aw V"G \9| lrHgH[ #wv$ Vjq[
F,B V[ RpyjiV wga[ hV m b>w 10 a'G v{ w[ b>w 12 aw da>V lrHgH[ #ujvf$ F,B V[ woV
wga[ hV m
bevj a[i%rJ dHw lrHgbj Iupi r[s s[ braji #uv$ Vjq[ F,B V[ woV wgaj ]
ba[ Rpl a'G bevj 14rJ lrHgbj dxi ljq r[s s[ braji #ujvf$ F,B V[ woV wgaj
]m
dHl igag Vjv ujvf Vjq[ F,B s[ wpv yji lrHgH[ hV a[ dHw lrHgbj #uv$ Vjq[
F,B sj ] m b>w 15 a'G v{ w[ 18 aw 4 lrHgH[ boiWS r[s s[ braji #wgia$ Vjq[ F,B
V[ RpyjiV wga[ hV m
b>w 19 a[ 20 s' lrHgH[ W+hqj s[ braji #dFt[$ V[ RpyjiV wga[ hV m
dH,wgrJ \21| lrHgbj Iupi r[s s[ braji #lv$ Vjq[ F,B V[ Rpyjdibj ] ba[ 22rJ
dHw lrHgbj Iupi r[s s[ braji #Fv$ Vjq[ F,B V[ woV wgaj ] m
\4| l+g epiP ijqsjl ljdhW ug sg Rplaag s[ l,n \60| lrHgH[ WjiJ \12| F,BJ V[
RpyjiV wga[ hV m 13 lrHgH[ die r[s s[ braji #wv$ Vjq[ F,B V[ RpyjiV wga[
hV m
bev[ yji lrHgH[ die r[s s[ braji #Vv$ Vjq[ F,B V[ RpyjiV wga[ hV@ b>w 4
aw m
dHl a'G bev[ s' lrHgH[ #ic$ A.s s[ RpyjiV wga[ hV mm2mm6mm aw
vvvv
vvvv
Rpl a'G bevj dHw lrHgbj #sjl$ Vjq[ F,B V[ woV wgaj ] mm3mm7mm aw
Rpl a'G bev[ s' lrHgH[ #Vv$ Vjq[ F,B V[ RpyjiV wga[ hV mm5mm9mm aw
Rpl a'G bevj dHw lrHgbj #uvV$ F,B V[ RpyjiV wgaj ] mm6mm10mm aw
Rpl a'G bev[ A[ lrHgH[ #sjl$ Vjq[ F,B V[ woV wga[ hV mm4mm16mm29mm aw
vvvv vvvv
lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1385 (262) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Rpl a'G bev[ f>u lrHgH[ #e.ej$ Vjq[ F,B V[ woV wga[ hV b>w mm5mm aw
Rpl a'G bev[ b,n lrHgH[ #edH>s$ Vjq[ F,B V[ woV wga[ hV mm3mm13mm42mm aw
Rpl s[ bev[ A[ lrHgH[ #qoij$ Vjq[ F,B V[ ba[ larJ #sjlj$ Vjq[ F,B V[ woV wgaj
] mm7mm49mm
Rpl a'G bev[ f>u lrHgH[ #Wv$ Vjq[ F,B V[ woV wga[ hV mm5mm54mm aw
Rpl a'G bev[ yji lrHgH[ #wgia$ Vjq[ F,B V[ woV wga[ hV mm4mm58mm aw
Rpl a'G bev[ s' lrHgH[ #lv$ Vjq[ F,B V[ woV wga[ hV mm2mm60mm aw
dHM ^ 13 lrHgH[ #wv$ F,B ug
6 lrHgH[ #Vv$ F,B ug
2 lrHgH[ #ic$ A.s s[
8 lrHgH[ #sjl$ F,B s[
1 lrHgbj #uvV$ F,B sj
5 lrHgH[ #e.ej$ F,B s[
8 lrHgH[ #edH>s$ F,B s[
6 lrHgH[ #qoij$ F,B s[
5 lrHgH[ #Wv$ F,B s[
4 lrHgH[ #wgia$ F,B s[
2 lrHgH[ #lv$ F,B s[
60 wpv lrHgH[
\5| l+g epiP biuV s[r ug sg Rplaag s[ dH,wg \21| lrHgH[ yji F,BJ \wv@
wvlhji@ qoij@ hiW.l| V[ RpyjiV wga[ hV@ duV%J dr,Dy'G fdhv[ f>u lrHgH[ #wv$ Vjq[
F,B s[ RpyjiV wga[ h'H[ hV m Rpl a'G bevj dHw lrHgbj #wvlhji$ F,B sj RpyjiV wgaj
h'dHbj ] m
Rpl a'G bev[ A[ lrHgH[ dxi #wv$ Vjq[ F,B s[ RpyjiV wga[ h'H[ hV mm3mm12mm
aw
Rpl a'G bev[ l,a lrHgH[ #qoij$ F,B s[ RpyjiV wga[ h'H[ hV mm7mm19mm aw
Rpl a'G bev[ s' lrHgH[ #hiW.l$ Vjq[ F,B V[ woV wga[ hV m dHl igag Vjv ^
11 lrHgH[ #wv$ Vjq[ F,B V[ woV wga[ hV m
1 lrHgbj #wvlhji$ Vjq[ F,B sj woV wgaj h'dHbj ] m
vvvv
vvvv
vvvv
< siqnwmu krqw purKu inrBau inrvYru
Akwl mUriq AjUnI sYBµ gurpRswid ]
1 = bsp,ag W+hq@ u' · = liW sj f+wjLw@ lda = VjL a'G idha@ Vjqp = f+dl,Z wiaj =
uea sj iy{aj@ fpitp = fPiV@ dViFRp = F{ a'G idha@ dVir{ip = r{i a'G idha@ bwjv = wjv
a'G idha@ qPida = hlag@ buPVg = uPVJ a'G idha@ l{F. = lpa[ f+wjL liPf@ epi = y[aV ba[
f+ljds = bV.s liPf ] rj^ b{l[ drL[LSJ rjvj fiqjaqj epiJ sg f+ljds = dwifj spbjij
f+jfa hp.sj ] m
dHM FiqdsbJ FiqdsbJ dHw ljv b{lj Waga h'dHbj u' Whpaj W[y{Vg dry v.dzbj@
Rpl ri[% sg e,v rg bjfSg WjSg dry whg ]@ u{lj dw ^
brsu eyku hau iPirE iknY nhu prcau lwXau ]
(sveIey mhly qIjy ky, B`t iBKw jI, AMg 1395)
vvvv
vvvv
dHV%J } dxidsbJ dxidsbJ us'G f>ujW sg Ziag $a[ bjRpSj VlgW h'dHbj@ qjV' dHV%J
sg dwlqa sj sirj;j tp,Ddv%bj@ u' epiJ sg Ziag f>ujW dry fhp.y[ m H[o[ bjMdsbJ dHV%J
} epiP VjVw s[r ug s[ zi sg s,l fHg dw u' aphj} dwa'G Vhk dqdvbj@ Rph epiP VjVw
s[ zi a'G dqv[ej rj^ u' epiP VjVw s[r ug s[ zi a'G dqv[ej@ Rph dwa'G rg Vhk dqv[ej m
x[i epiP VjVw s[ zi sg qdhqj dZbjV Vjv lpSg dw epiP VjVw fiq[Li sj liPf hV@
vvvv vvvv
lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1385 (264) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
RpV%J sj f>urJ ujqj l+g epiP biuV s[r ug l+g b>Ddq+ali drt[ l.lji sg wdvbjS wi
ih[ hV m fPiWv[ l.lwjiJ V[ RpAjvj tjZj u' lPtq iPf dry by[a brloj dry b>si fH[
lV \dw epiP VjVw iPf dry fiq[Li bjr[ej a[ f>ur[G ujq[ dry ljcj RpD,Zji wi[ej| m
qd ienHW ¹ Btkxw imtx dI Aws b`JI qy AMØimRqsr swihb phuµcy, lµgr c`ldw
vyiKAw, SWqmeI is`KW dy drSn Aqy srovr dy ivckwr hirmMdr swihb ¹ dyK ky Awp-
muhwry inkilAw ik ieho ijhI jgHw qW pUry sµswr ivc koeI nh» idsdI, Pyr srovr ivc
ieSnwn kIqw, hirmMdr swihb jI dy drSn kIqy, m`Qw tyikAw Pyr is`KW ¹ guurU jI bwry
pu`ØiCAw qW AwgU is`KW ny ikhw ik gurU jI eys vyly sRI rwmsr swihb vwly AsQwn ’qy
sµswr dI kilAwx ihq nwm bwxI dw jhwz iqAwr kr rhy hn, pr jy qus» aunHW ¹ imlxw
hY qW pihlW lµgr iv`coN pRSwdw Cko [ qd aunHW ny pRSwdw CikAw qy Pyr auh swry is`KW
dy nwl sRI rwmsr vwly AsQwn au~pr phuµcy, au~Qy siqgurW dy drSn kr ky inhwl ho gey,
aunHW dy mn ¹ SWqI Aw geI Aqy ipClI swrI igAwq ho AweI [ Pyr inmrqw dy ivc Awx
ky sB ny AwpxI kilAwx leI bynqI kIqI [ qdoN siqgurW ny ikhw ik swfy v`fy siqgurU
sRI gurU nwnk dyv jI Akwl purK dw srUp hn [ qus» aunHW dI mihmw gwauxw kro [ qdoN
B`t kihx l`gy ik hy siqgurU jI ! swfI bolI vI hor hI hY Aqy sw¹ mihmw dw vrxn
vI nh» krnw Aw¼dw [ ies leI pihlW qus» Awp mihmw krky sw¹ jwc d`Øso [ aus vyly
sRI gurU Arjn dyv swihb jI ny pihlW Awp Awpxy muKoN sveIey aucwrx kIqy [
not : siqgurW ny kul vIh sveIey aucwrx kIqy hn ijnHW iv`coN pihly nON sveIey
sRI gurU nwnk dyv jI dI mihmw Aqy gurW dI Akwl purK nwl eykqw dy hn Aqy igAwrW
sveIAW ivc B`tW ¹ aupdyS b^iSS krky ienHW dy AMdroN moh, hµkwr Awid dI nivrqI
kIqI hY [ ies B`t bwxI ivc Cµd, CpY Cµd, sveIey, dohry, sorTy, cOpeIAW, dveIey Cµd
Aqy kib`q Awid Awauxgy pr siqgurW ny ies smu`cI bwxI dw nwm svXy (sveIey) krky
iliKAw hY vYsy sveIAw cOvI mwq®w dw huµdw hY, pr eyQy ieh inXm nh» hY [
svXy sRI muKbwk´ mhlw 5 ]
mhlw 5 = pMjvyN srUp sRI gurU Arjn dyv swihb jI Awpxy sRI = SoBw vwly
muKbwk´ = muKoN vwk (bcn) aucwrx kr ky ieh svXy nwmI bwxI aucwrx krdy hn [
vvvv
hoeI hY [ qUµ Awpy = Awp hI sB = swry krx kwrx = kwrnW ¹ krn vwlw hYN vw: krx kwrx
qy sB rUp Awp hI hYN [
vvvv
Aqy sgl = swry GtW, srIrW, ihridAW ivc ibAwpy = ivAwpk ho rihE = irhw hYN vw:
qUµ swirAW jIvW ivc BrpUr ho irhw hYN Aqy swry Gt qyry ivc ivAwp rhy hn, Bwv qUµ sB
dw AiDSTwn (Awsrw) rUp hYN Aqy bwkI sB qyry srUp ivc AiDAsq (klpq) rUp hn [
vvvv
nh» hY [ hy pRØBU ! qUµ swry jgq = sµswr dw ipqw srUp hYN Aqy sRb = swry jIvW dy pRwn = pRwxW
ko = dw ADwru = Awsrw rUp hYN [
vvvv
jnu nwnku Bgqu dir, quil bRhm smsir; eyk jIh ikAw bKwnY ]
sRI gurU Arjn dyv swihb jI kQn krdy hn ik mYN dws gurU nwnk dyv jI dy siqsµgq
rUpI dr dw Bgqu = syvk hW, mYN gurU nwnk dyv jI Aqy bRhm = prmwqmw ¹ smsir =
iek smwn quil = vIcwirAw hY Bwv Awp jI inrgux qoN srgux srUp ivc hoey ho, myrI
eyk = iek jIh = rsnw Awp jI dy sm`gr guxW ¹ ikAw = kI BKwnY = kQn kr skdI
hY Bwv nh» kr skdI ?
rj^ bjf ug sj Rpfs[L b>Ddq+a sj f+rjh y,v dihj ]@ l.ea iPfg ldi = Vsg y,v
ihg ] rj^ bjf ug b>Ddq+a f+rjh s[ ldi = li'ri h'@ bapv = a'vS a'G idha bjf ug s[
fjl Feag@ debjV s[ F.cji = ?;jV[ Fdi = Fi[ h'H[ hV rj^ bdq,a ljZl.ea rj^ l.a uVJ
s[ dhis[ iPfg F.cji[ LpF epSJ Vjv Fi[ h'H[ hV m
aplk fi{ hg a[ = fi%[ a'G fi{ = fi%[ bfi = W[b>a ba[ bfji = fjijrji a'G idha
fdi = fi%j@ l+[LB liPf h' rj^ y"ijlg v,t uPVJ dry l+[LB qVp,tj uVq ]@ qVp,tJ a'G fi%[ iju[
v'w@ ijdubJ a'G fi%[ s[ra[@ s[rdabJ a'G fi[ dH>s=@ dH>s= a'G fi[% W+hlfag bjdswJ a'G fi%[
W+hqj bjdsw hV m dHh lji[ bfi = Rpi[ f+dwiag s[ dry hV fi aplk bfji fdi = f+dwiag
s[ fjijrji a'G idha h' borj ligi a'G fi[% dH>s=[@ dH>Dds=bJ a'G fi%[ qV@ qV a'G fi[% Wp,Zg@
Wp,Zg a'G fi%[ f+dwiag@ f+dwiag Rpi[ ]@ fi aplk dHl s[ fjijrji a'G idha h' m
vvvv
vvvv
ap = a[i[ zi dry dHw dVqt = b,t s[ NqwS duaV[ lq[G b>si hg l.lji sg
Yfda = Rpafag ba[ fiv' = v{aj h' uJsg ] rj^ bjf ug ldal.ea iPf zi b>si dHw
dVqt dry s{rg epSJ sg Yfda = Rpafag ba[ bjlpig epSJ sg fiv' wi s[Gs[ h' m
vvvv
vvvv
v'wJ s[ dWloji[ = drloji wgH[ = wga[ h'H[ hV m l+W = lji[ ojrJ dry fPdi = fPiV h'
idhY = ih[ h' fi bjf sj liPf lF s[ fjfJ~fp>VJ a'G dViji[ = bl.e ]@ Fjr dwl[ dry
dvfjH[qjV Vhk hp.s[ h' m
‰AMg 1386Œ
Awp hI Dwrn Dwry, kudriq hY dyKwry;
brnu ichnu nwhI, muK n mswry ]
h[ qhjiju ) aP. bjf hg f>uJ a,aJ sg ZjiVj } bjf s[ ZjiV = bjli[ Zji[ = Zjdibj
h'dHbj ]@ bjfSg wpsida = Lwag spbjij lF w"aw s[tji[ = dstj dihj ]G rj^ liepV liPf
\epiP VjVw liPf| Zji w[ bjfSg wpsia dstjRpSj wgag ] m
dViepV liPf dry a[ij t,aig@ W+jhqS bjds WiVp = riS rj^ wjvj~dy,Bj bjds
WiV = i.e@ ips=jtg qjvj bjds sj dyhV = dy>V% Vhk ]@ qpt ba[ qlji[ = qjl qI ligi
Vhk ] rj^ qlji[ = sjhC[ bjds b>eJ a'G idha ] m
vvvv
dHl vHg q{G hJ = dVly[ wiw[ dHh bjtsj hJ dw u' bjf ug sj b{lj liPf ]@ Rpl
liPf s[ RpKfi'G q{G qV wiw[ Wdv Wdv = Wdvhji wpiWjV uJsj hJ@ WjSg wiw[ rg Wdv
Wdv = Wdvhji wpiWjV uJsj hJ ba[ ligi wiw[ rg ls = hq[LJ@ l{GwC[ rjig Wdvhjdi =
wpiWjV uJsj hJ mm3mm
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (269) lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1386
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
srb gux inDwnµ, kImiq n g´wnµ D´wnµ;
aUcy qy aUcO jwnIjY, pRB qyro Qwnµ ]
(‘igAwnµ’, ‘iDAwnµ’ aucwrx hY)
h[ qhjiju ) aP. liW = ljdibJ epSJ sj dVZjV. = ?;jVj ]G@ a[i[ dViepS liPf s[
e¼jV. = debjV ba[ liepS liPf s[ Z¼jV. = dZbjV sg wgqa Vhk fjHg uj lwsg rj^ LjlaiJ
bjds s[ debjV@ lqjZg dry dZbjV vjRpS Vjv a[i[ liPf sg wgqa Vhk fjHg uj
lwsg m h[ f+F = f+DFP ) a[ij l,yt>c@ liPf iPfg ojV. = blojV RPy[ = RpKdybJ@ W+hqfpig@
drLVfpig bjds a[ = a'G RPy" = RpKyj ujVgu{ = ujSgsj ] m u{lj dw ^
Aiq aUcw qw kw drbwrw ] AMqu nwhI ikCu pwrwvwrw ] (vfhµs m: 5, AMg 562)
Fjr dul sg apvaj dwl[ } s[HgH[@ Rph RpfqjV ]@ dur[G y.s=qj sg lqaj qp,t } ds,ag
uJsg ] ba[ dul } apvaj s[HgH[@ Rpl } Rpfq[I bjts[ hV@ dur[G qp,t } y.s=qj lqjV
wvdfbj uJsj ] m
jwnY kaunu, qyro Byau, AlK Apwr dyau;
Akl klw hY pRB, srb ko Dwnµ ]
h[ qhjiju ) a[i' = a[i[ F[Rp = F[a@ iju } wRpVp = dwhCj ujV{ = ujS lwsj ]@ Fjr
w'Hg Vhk ujS lwsj@ aP. bLp,Z qV wiw[ bvt = vtV a'G idha@ f+dwiag s[ bfji =
fjijrji a'G idha s[Rp = ijuj@ f+wjL iPf ]G m
h[ f+F = f+DFP ) aP. bwv = wvfVj a'G idha lF wvj = LwagbJ rjvj ]G1 ba[ liW =
vvvv
vvvv
ljdibJ w' = sj ZjV. = dZbjRpS[ I'e ]G rj^ lF } ZjV. = b>V bjds i';g s[S rjvj ]G m
u{lj dw ^
sYl pQr mih jµq aupwey qw kw irjku AwgY kir DirAw ]1] (AMg 10)
1! jYsw ik : solh klw sµpUrn PilAw ] Anq klw hoie Twkuru ciVAw ] (AMg 1081)
vvvv vvvv
lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1386 (270) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
jnu nwnku Bgqu dir, quil bRhm smsir;
eyk jIh ikAw bKwnY ]
l+g epiP biuV s[r ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ W+hq liPf l+g epiP VjVw s[r
ug ) q{G sjl a[i[ ldal.ea iPfg si sj Feap = l[rw hJ@ q{G bjf ug } W+hq = fiqjaqj
s[ lqldi = lsiL hg apdv = dryjdibj ]@1 q[ig dHw ugh = ilVj a[i[ s[ lq,ei epSJ }
dwbj = wg WtjV{ = woV wi lwsg ]@ Fjr Vhk woV wi lwsg m
hW ik bil bil bil bil; sd bilhwir ]4]
dHl vHg q{G hJ = dVly[ wiw[ dHh bjtsj hJ dw u' bjf ug sj b{lj liPf ]@ Rpl
liPf s[ RpKfi'G q{G qV wiw[ Wdv Wdv = Wdvhji wpiWjV uJsj hJ@ WjSg wiw[ rg Wdv
Wdv = Wdvhji wpiWjV uJsj hJ ba[ ligi wiw[ rg ls = hq[LJ@ l{GwC[ rjig Wdvhjdi =
wpiWjV uJsj hJ mm4mm
inrµkwru Awkwr; ACl pUrn AibnwsI ]
h[ qhjiju ) aP. dViepS liPf dry dVi.wjip = bjwjiJ a'G idha ]G ba[ liepS liPf
\epiP VjVw iPf| dry bjwji s[ ldha ]G@ uC% y[aV qjdHbj wiw[ bAv = AvS a'G idha
]G@ lF t>cJ W+dhq>cJ dry fPiV = drbjfw ba[ bdWVjLg = VjL a'G idha ] m u{lj dw ^
inrgunu Awip srgunu BI EhI ] klw Dwir ijin sglI mohI ] (AMg 287)
vvvv
uj = dul qVp,t wRp = s[ Rpfi aP. d*fjv = dqhirjV h'dh = hp.sj ]G@ h[ f+F = f+DFP )
lp = Rph uVp = qVp,t hg apqdh = a{} dqvjlg = dqvsj ] rj^ f+[qg fpit df,DA[ a[i[ liPf Vjv
dqvs[ lg@ hpS dqvs[ hV ba[ b,De[ } rg dqvs[ idhSe[ m
1. jYsw ik : hir gur mUriq eykw vrqY nwnk hir gur BwieAw ]10] (AMg 1043)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (271) lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1386
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Dµin Dµin qy Dµin jn; ijh i¸pwlu hir hir BXau ]
(‘BieAau’ aucwrx hY)
a[ = Rph uV = qVp,t df,DA[ rg Z.dV = Z.Vaj I'e lV@ hpS rg Z.dV = Z.Vaj I'e hV
ba[ beJh } rg Z.dV = Z.Vaj I'e hg h'Se[ rj^ Rph qVp,t qV WjSg ligi wiw[ Z.Vaj
I'e hV rj^ Rph bjf rg Z.V hV@ RpV%J sg qjaj rg Z.V ] ba[ RpV%J sj dfaj rg Z.V
] m h[ hdi = hi[ Fi[ wiV rjv[ hdi = f+FP ) duh = duV%J s[ Rpfi aP. d*fjvp = dqhirjV
FIRp = h'dHbj ]G m
hir guru nwnku ijn prisAau; is jnm mrx duh Qy rihE ]5]
l+g epiP biuV s[r ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ hdi = hig liPf l+g epiP VjVw
s[r ug ) duV = duV%J V[ aphjc[ yiVJ } fidlbRp = lfiL wgaj ]@ dl = Rph u.qS qiS
iPfg sph = s'r[G sp,tJ o[ = a'G idhY = idh eH[ hV@ Fjr Rph aphjc[ liPf dry hg dqv
eH[ hV mm5mm
vvvv
vvvv
bzjH[ = i,u eH[ hV rj^ dHl v'w s[ fsjioJ r,Dv'G rg da=fa h' eH[ hV ba[ lrie@ W+hq
v'w bjds s[ fsjioJ r,Dv'G rg i,u eH[ hV m
hir guru nwnku ijn prisE; iqn@ sB kul kIE auDwru ]6]
l+g epiP biuV s[r ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ hdi = hig liPf l+g epiP VjVw
s[r ug ) duV = duV%J V[ aphjc[ f+a,t yiVJ rj^ LWs iPf yiVJ } fidlY = lfiL wgaj
]@ daV¶ = RpV%J V[ bjfSgbJ ljigbJ wpvJ sj RpZjip = fji~Rpajij wgY = wi dvbj ] mm6mm
vvvv
Rpl sj Vjq iPfg iaV bfjip = f+dwiag s[ fjijrji a'G idha ] rj^ bfjip = W[b>a
wgqa rjvj ]@ dHl bqpvRp = bq'vw fsjio sg dwl[ w'v'G I'e@ dZbjV bjds spbjij
wgq = wgqa Vhk fr{ = f{ lwsg m u{lj dw ^
sweI nwmu Amolu kIm n koeI jwxdo ] (AMg 81)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (273) lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1386
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ijh i¸pwlu hoXau guoibMdu; srb suK iqnhU pwey ]
(‘hoieAau’ aucwrx hY)
duh = duV%J Rpfi e'pdW>sp = f+DFP d*fjvp = dqhirjV h'IRp = h'dHbj ]@ daVhP = RpV%J
V[ liW = lji[ Ziq bio@ v'w~f+v'w s[ lpt fjH[ = fj vH[ hV m
vvvv
W+hqjdsw = W+hqj bjdsw r,Dc[ s[ra[@ lVwjds = W+hqj s[ fp,ai lVw lV.sV bjdswJ
ba[ l[t = L[LVje bjdswJ V[ rg a[i[ epSJ sj b>ap = b?gi Vhk fjH[ = fjRpSj wgaj m
u{lj dw ^
dlZ Vjo u'eg u'e-ZUjV q{ V bjV lw[@ W[s fjn wdi W+hqjdsw V ujV[ ] m
bZUjaq eUjV w{ V dLr lVwjds fjH[@ u'e F'e q{ V dH>s=jdsw fdhyjV[ ] m
vvvv vvvv
lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1386 (274) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Vjq dlqiV w{ l[tjdsw V l.tUj ujVg@ W+hqyiu Vjisjdsw dhijV[ ] m
VjVj braji w{ bfji w' V fji fjdHY@ fPiV W+hq epip dlt qV qjV[ ] m
\FjHg episjl ug@ wdW,a 21|
vvvv
vwir vwir jweI lK vrIAw dyhu sµqn kI DUrw jIau ]1] (mwJ m: 5, AMg 99)
mwiG mjnu sµig swDUAw DUVI kir iesnwnu ] (mwJ m: 5, AMg 135)
vvvv
wjq *'Z iPfg \bi + sjdl| bi = spLqS q[i[ sjdl = l[rw h' ujS Fjr q[i[ bZgV h' ujS
rj^ dWVda = dVqiaj s[ ldha bisjdl = bi;'Hg wisj hJ rj^ q{G bisjlgbj h' w[ W[Vag
wisj hJ1@ h[ q[i[ njwpi = qjvw ) u[ a{} Fjr{ = Fjb ujr[ aJ dHh ;iPi lpVhp = lpS v{ m
‰AMg 1387Œ
dyhu drsu min cwau; Bgiq iehu mnu ThrwvY ]
h[ f+DFP ) q[i[ qdV = dhis[ dry dHh yjRp = RpaLjh ] dw aP. q{} bjfSj silp = siLV
s[hp = s[Sj wi ba[ q[ij dHh qV a[ig Feda = Feag dry nhijr{ = dHldoa h' ujr[ m
bilE crwgu AMD´wr mih; sB kil auDrI iek nwm Drm ]
(‘AMØiDAwr’ aucwrx hY)
h[ f+DFP ) dHl b>Z¼ji = b>Zwji rjv[ l.lji qdh = dry epiP VjVw ug yijep = sgrj
iPf h' w[ WdvY = f+wjL h'H[ hV@ Fjr ldaepiJ V[ lF s[ dhidsbJ b>si debjV sj f+wjL
wi ds,aj ]@ RpV%J s[ s,Dl[ h'H[ dHw Vjq iPf Ziq } ZjiV wi w[ q>VS rjv[ ldF = ljig
wdv = wdvIpe sg dl+LBg RpZig = ai eHg ] m u{lj dw ^
srb Drm mih sRyst Drmu ] hir ko nwmu jip inrml krmu ] (AMg 266)
pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku guru pwrbRhm ]9]
l+g epiP biuV s[r ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ fjiW+hq = fiqjaqj s[ liPf l+g
epiP VjVw s[r ljdhW ug ) bjf ug hig liPf h'S wiw[ lev = lji[ FrV = v'wJ qdh = dry
f+eB h' borj lji[ v'wJ dry dHh e,v f+eB ] dw epiP VjVw s[r ug fjiW+hq hig sj
iPf hV mm9mm
dHl f+wji l+g epiP biuV s[r ug V[ RpV%J F,BJ } dHh dVlyj wirjdHbj dw epiP
VjVw hg fjiW+hq fiq[Li ] ba[ fiq[Li hg epiP VjVw iPf ] m
b,De[ debjiJ lr,HgbJ dry F,BJ } Rpfs[L s[Gs[ hV ^
svXy sRI muKbwk´ mhlw 5
< siqgur pRswid ]
qhvj 5 = f>ur[G liPf l+g epiP biuV s[r ug bjfS[ l+g = L'Fj rjv[ lpFjdHqjV
qptWjw¼ = qp,Dt'G RpyjiV wi w[ dHh lrI[ Vjqg WjSg RpyjiS wis[ hV ^
1 = bsp,ag W+hq@ · = liW sj f+wjLw@ u' ldaepiJ sg f+ljds = dwifj spbjij f+jfa
vvvv
vvvv
hp.sj ] m
1! u' #df+oq FeRpag dlqi w{$ bjds LWs fC%V[ hV@ dHh bisjl ] ba[ u' dHl s[ b?gi dry LWs W'vS[
hV@ Fjr wdhSj ] dw dVaV[q ug sg bisjl uJ wCjh f+Ljs uJ dwl[ wjiu vHg f+jioVj wiVg ]@
dHh W[Vag ] m
vvvv vvvv
lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1387 (276) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kwcI dyh moh Puin bWDI; sT kTor kucIl kuigAwnI ]
(‘sT’ dw aucwrx polw hY)
h[ FjHg ) dHh wjyg = w,yg@ VjLr.a s[h = wJdHbj xpdV = fpVj q'h Vjv WJZg = W,Ng
h'Hg ] rj^ q'h = bdebjV wiw[ lji[ W.ZVJ dry W,Ng h'Hg ] m dHl dry ugr qV wiw[
ln = qPit@ WjSg wiw[ wn'i = l?a lpFjr rjvj@ aV wiw[ wpygv = bfdr,ai ba[ Wp,Z
wiw[ wpdebjVg = t'B[ debjV rjvj h' dihj ] m
vvvv
vvvv
kwrx krx smrQ isrI Dr; rwiK lyhu nwnk ky suAwmI ]1]
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ lji[ wjiSJ s[ wiV } lqio = liW LwagrjV
a[ dligZi = qjdHbj s[ fag ) rj^ dligZi = L'Fj s[ ZjiV rjv[ f+DFP ) ba[ ljc[ uVJ w[ = s[
lpbjqg = qjvw ) lj} bjfSg LiV dry ijdt = i,t v[hp = v{Sj wi mm1mm
kIriq krn srn mn mohn; john pwp ibdwrn kau ]
john = q`kx vwly jo pwp hn vw: john = nukswn phuµcwx vwly jo pwp hn vw: ijnHW
pwpW krky prwey GrW ¹ john = q`kdw hYN, aunHW ¹ ibdwrn = nwS krn dy kau = vwsqy
mn = mnW ¹ mohn = moihq krn vwly pRØBU dI srn = Et ivc pY ky kIriq = kIrqn BgqI
krn vwlw bx [
hir qwrn qrn smrQ sBY ibiD; kulh smUh auDwrn sau ]
auh hir = pRØBU sµswr-smuMd® qoN jIvW ¹ qwrn leI qrn = jhwz rUp hY Aqy sBY = sB
ibiD = qrHW krky smrQ = srb SkqIvwn hY, auh sau = sYNkVy vw: sau = BlI pRkwr
smUh = swrIAW kulh = kulW ¹ auDwrn = pwr krn vwlw hY [
icq cyiq Acyq jwin sqsµgiq; Brm AMØDyr moihE kq DÁau ]
ies krky hy Acyq = Zw&l jIv ! siqsµgq duAwrw aus smrQ pRØBU ¹ Awpdw Awsrw
jwin = smJ ky Awpxy icq = mn ivc aus¹ cyiq = Xwd kr, AYvyN Brm dy AMDyr = hnyry
vw: Brm Aqy AigAwn dy hnyry ivc moihAw hoieAw kq = iks leI ieDr-auDr
DÁau = dOVdw iPrdw hYN [
mUrq GVI csw plu ismrn; rwm nwmu rsnw sµig lau ]
hy BweI ! mUrq = do GVIAW jW iek GVI, jW csw jW pl mwq® hI ismrn kr vw:
do GVIAW, GVI, csw qy pl hr smyN ismrn kr Aqy rsnw = jIBw dy sµig = nwl
rwm = prmwqmw dw nwm lau = lYxw, jpxw kr [
hoCau kwju Alp suK bµDn; koit jnµm khw duK BÁau ]
ies jgq dy hoCau = qu`C kwju = kµm hn, Alp = QoVHw ku srIirk su`K hY pr AMq
¹ sB bµDn rUp hn, ienHW ivc ilpwiemwn ho ky koit = ¸oVW jnµm = jnm khw = iks leI
du`KW ivc BÁau = Bw¼dw iPryNgw vw: jmW dw BÁau = BY hI pRwpq hovygw [
isK´w sµq nwmu Bju nwnk; rwm rµig Awqm isau rÁau ]2]
vvvv
vvvv
vvvv
A`gy prmySr dI smr`Qw Aqy dyh dy AiBmwn qoN rihq krn dw aupdyS kQn krdy hn [
kru gih lyhu i¸pwl i¸pw iniD; nwnk kwit Brµm BrI ]3]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! aus pRØBU A`gy ie¼ bynqI kr ik hy
i¸pwl = i¸pwlU qy i¸pw = imhr dy iniD = ^zwny pRØBU ! myrw pRq`K vw: mn bu`D rUpI kru = h`Q
vvvv
vvvv
gih = pkVnw kro Aqy myrw BrI = BlI pRkwr Brm kwit = k`t dyvo vw: Brm krky iviSAW
nwl BrI hoeI bu`DI AMdroN ivSy k`t dyvo ]3]
vvvv
krdw hYN Aqy mhW = bhuq v`fy muGnW = mUrKW vrgy krqb = kµm krq = krdw hYN Bwv dyh
AiDAws krdw hYN [
vvvv
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik hy mnW ! jgu = sµswr ¹ supnw mwq® As`q
jwnq = jwx ky siqsµgq ivc iml Aqy auQy dieAwl = dieAw dy Gr qy gupwl = ipRQvI
dy pwlk prmwqmw ¹ ismir = ismrnw kr ]4]
1. GuGnw : Gu`GU, Gu`GI dy nr ¹ vI Gu`GU AwKdy hn, eyQy au~lU dw vwck hY [
vvvv vvvv
lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1388 (280) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
‰AMg 1388Œ
dyhn gyhn nyh n nIqw; mwieAw mq khw lau gwrhu ]
ieh id®Stmwn dyhn = dyhW, gyhn = Gr vw: gyhn = Gr vwlIAW dw nyh = pRym, moh
nIqw = inqwpRqI nh» rihx vwlw hY, Pyr mwieAw ivc mq = msq ho ky khw = ikQoN
lau = q`k Awpxy Awp ¹ gwrhu = gwlxw kryNgw vw: Pyr gwrhu = gOrvqw ikQoN pRwpq
kryNgw vw: iks leI gwrhu = hµkwr krdw hYN vw: iviSAW rUpI zihr ivc ikqnw ku zihrIlw
huµdw rhyNgw [
vvvv
krq = krdw hYN vw: ienHW ivkwrW ¹ krdw hoieAw AMq ¹ dovyN h`Q JwV ky Bwv ^wlI
hI cilAw jwvygw vw: jm qyry dovyN h`Q JwV dyxgy [
vvvv
hoxgy, ijvyN sUrj bdlx nwl ibrK = ruK kI = dI Cwrhu = CW vI aultq = aultdI,
bdldI jwq = jWdI hY Bwv jdoN sUrj pUrb vwly pwsy huµdw hY qdoN CW p`Cm vwly pwsy
huµdI hY Aqy jdoN sUrj p`Cm vwly pwsy clw jWdw hY qdoN CW pUrb v`l Aw jWdI hY iqvyN
prwlbD rUpI sUrj dy bdlx nwl ieh dyhW rUpI ru`KW dI puMnW rUpI CW bdldI jWdI hY [
dIn dXwl purK pRB pUrn; iCn iCn ismrhu Agm Apwrhu ]
jo dIn = ZrIbW au~pr dXwl = imhr krn vwlw purK = ivAwpk qy pUrn pRØBU hY,
aus Agm = gµmqw qoN rihq qy Apwrhu = pwrwvwr qoN rihq pRØBU ¹ iCn iCn kwl ivc
ismrhu = Xwd kro [
vvvv
iqs mwieAw ¹ pwvn = pwaux vwsqy jIv dysW pRdysW ivc Dwvn = dOVdw hY Aqy
kUr = JUT kmwvn = kmwauxw krdw hY, ieh = ies ibiD = qrHW krq = kridAW kridAW
jIv ny Awpxy qn = srIr dI swrI AauD = aumr jwrI = swV, nwS kr id`qI hY vw: AwpxI
aumr bqIq krky qn ¹ kwl dI jwrI = jwlI, PwhI ivc Psw ilAw hY [
vvvv vvvv
lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1388 (282) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
krm Drm sµjm suc nymw; cµcl sµig sgl ibiD hwrI ]
inSkwm krm, puMn dwn rUpI syRSt Drm, sµjm = ieMd®IAW dw dmn, suc = piv`q®qw
Aqy Xm, nymw = inXm Awid sgl = swrIAW syRSt ibiD = ivDIAW cµcl = mwieAw dI
sµig = sµgq krky hwrI = hwr id`qIAW, Bwv koeI vI gux Dwrn nh» kIqw [
psu pMKI ibrK AsQwvr; bhu ibiD join B®imE Aiq BwrI ]
ies mwieAw dI sµgq krky jIv psu = pSU, pMCI, ibrK = ru`K, AsQwvr = iek QW
qoN nw ih`lx vwly phwV, p`Qr Awid bhu = bhuq ibiD = qrHW dIAW join = jUnW ivc
Aiq = AiqAMq BwrI Bwv bhuq B®imE = Brmdw rihMdw hY [
iKnu plu csw nwmu nhI ismirE; dInw nwQ pRwnpiq swrI ]
swrI aumr ivc vw: swrI isRStI dy pRwnpiq = pRwxW dy pqI Aqy dInw = ZrIbW dy
nwQ = mwlk pRØBU dy nwm ¹ iek iKn, pl qy csw mwq® vI ismirE = ismrnw nh» kIqw [
nwnk, sµq crn sµig auDry; hoir mwieAw mgn cly siB fwrI ]6]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik hy B`Øto ! jo mnu`K sµq = SWq ic`q mhwqmw jnW
dy crnW dy sµig = nwl l`gy hn, auh ies mwieAw qoN auDry = bcy hn, hor sµswrI lok jo
mwieAw ivc mgn = msq hn, auh siB = swry mwieAw ¹ ieQy fwrI = s`ut ky hI cly = qur
gey hn Bwv auh Awpxw Awp sB kuJ gvw ky Amolk jIvn kOfW dy BwA insPl krky
^wlI h`Q JwVdy hoey pRlok, jUnW ¹ gey hn ]6]
vvvv
Aqy hor munIsur = v`fy-v`fy munI jn rsik rsik = rsnw ¹ rsw rsw ky vw: rsik = qdwkwr
Aqy rsik = pRymI ho ky Twkur = mwlk pRØBU dy guxW ¹ gwvq = gw¼dy hn [
vvvv
auh is`DI dy bl nwl kdy Drix = DrqI qoN ggn = AkwS v`l jWdy hn Aqy auQoN DrqI
v`l Awvq = Aw¼dy Puin = Pyr muV ky AkwS v`l Dwvq = dOVdy hn [
vvvv
hy BweI ! ieh mwieAw dw rµg = pRym ibrµg = by-rsI krq = kr dyNdw hW vw: hrI dy
(ib + rµg) rµg = pRym qoN ib = ibnW kr dyNdw hY, jIv mwieAw dy B®m = BulyKy kwrn moh kY = dy
1. not : pwT dI cwl Anuswr ibsrwm ‘B®m’ pd au~pr hY, ArQ vwsqy ‘B®m’ pd ivSrwm qoN A`gy jwvygw [
vvvv vvvv
lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1388 (284) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
gubwir = AMDyry, AMØnHy kUip = KUh ivc pirE = pY irhw hY Bwv mwieAw dy moh ivc Zlqwn
ho irhw hY [
eyqw gbu, Akwis n mwvq; ibstw Asœ i¸im audru BirE hY ]
jIv eyqw = ieqnw gbu = hµkwr krdw hY ik jo AkwS ivc vI nh» mwvq = smw¼dw1
pr ibstw = gµdgI, Asœ = h`fIAW Aqy i¸im = kIiVAW krky iesdw audru = pyyt
BirE = BirAw hoieAw hY vw: pyyt gµdgI qy kIiVAW nwl BirAw hY Aqy h`f mws qy cµm
Awid nwl lpyty hoey hn [
dh ids Dwie, mhw ibiKAw kau;
pr Dn CIin AigAwn hirE hY ]
ieh jIv mhw = v`fI ibiKAw = mwieAw vw: ibiKAw = iviSAW Aqy mhW mwieAw dI
pRwpqI leI dh ids = dsy idSwvW v`l Dwie = dOV ky jWdw hY, pr = prwey Dn ¹
CIin = Koh ky ilAw¼dw hY, ie¼ ieh AigAwn dw hirE = lu`ØitAw hoieAw hY vw: AigAwn
dw T`ØigAw hoieAw prwey Dn ¹ Koh ky ilAw¼dw hY [
jobn bIiq, jrw roig gRisE; jmdUqn fµnu imrqu mirE hY ]
ies mwieAw dy moh ivc hI jIv dI jobn = jvwnI dI AvsQw bIiq = bqIq ho geI
Aqy jrw = buFypy dy rog ny Aw ky gRisE = gRs ilAw, jdoN buFypy qoN bwAd imrqu = mOq
ny mirE = mwrnw kIqw, qdoN jmdUqn = jmdUqW ny fµnu = szw dyxI hY vw: jmdUq
fµfy mwrngy [
Aink join sµkt nrk Buµcq; swsn dUK griq girE hY ]
Pyr jIv Aink = AnykW join = jUnW Aqy nrk ivc pY ky sµkt = du`K Buµcq = Bogdw
hY, jmdUqW dI swsn = qwVnw dy dUK = kSt shwrdw hoieAw Pyr mwqw dy grB rUpI
griq = toey ivc pY ky girE = gldw hY vw: jmW dI qwVnw shwr ky du`KW dy toey ivc
ipAw gldw rihMdw hY [
pRym Bgiq auDrih sy nwnk; kir ikrpw sµqu Awip kirE hY ]8]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik hy BweI ! jo hrI dI pRym Bgiq = pRymw-BgqI
krdy hn, sy = auho hI sµswr-smuMd® qoN auDrih = qry hn, prmwqmw ny AwpxI imhr
kir = krky Awp hI aunHW ¹ sµq rUp kirE = kr ilAw hY ]8]
vvvv
vvvv
vvvv
gux, Drm ArQ kwm moK rUpI swry Pl pRwpq hoey hn Aqy mn dy sgl = swry mnorQ = sµklp
pUrn hoey hn Aqy hmwrI = swfI Awsw vI swrI pUrn = pUrI hoeI hY [
swjn mIq sKw hir bµDp; jIA Dwn pRB pRwn ADwrI ]
h[ FjHg ) ljc[ vHg qjaj s[ eiF dry i,Ddtbj wiV rjvj ljuV = l,uS@ dHl v'w
dry qga = dq,ai@ f+v'w dry ltj ba[ W.Zf = l.W.Zg iPf hdi = fiqjaqj bjf hg ] m x[i
ugb = d;>seg ZjV = b>V bjdsw i';g a[ f+jV = f+jSJ sj bjZjig = bjlij iPf rg
f+F = fiqjaqj bjf hg ] m
vvvv
vvvv
dwvin bµiDE n jwq; ibDy mn drs mig ]
(ibDy dw aucwrx QoVHw k`s ky hY)
duV%J s[ qV fiqjaqj s[ sil = siLVJ dry qde = qeV h' w[ rj^ siLVJ s[
qde = ila[ dry dWZ[ = dr>DV[% eH[ hV@ Rph q'h iPfg sjrdV = i,lg Vjv W.dZY = W.V%[ Vhk
uja = uj lws[ m
vvvv
jI dy crnW ’qy m`Qw tyikAw [ inmrqw nwl Ardws kIqI ik myry Gr pu`qr pYdw ho ky mr
jWdy sn [ mYN bhuq hI is`D, pIr, munI, sµq, &kIr mnwey pr pu`qr ij¼dy nw rih sky [
ijs vkq mYN Awp jI dI SoBw suxI Aqy sµgq ivc Awp jI dw nwm lY ky Ardws kIqI
ik hy mhwrwj jI ! jy myrw pu`qr kwl qoN bc jwvy Bwv bcpn ivc hI nw mry qW mYN Awpxw
pu`qr Awp jI ƒ Arpx kr idAWgw [ Awp jI ny myrI Ardws pUrI kIqI [ Awp jI dI
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (287) lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1389
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ikrpw sdkw myrw p`uqr sµgqIAw hux 12 virHAW dw ho igAw hY [ hux mYN vI AwpxI Ardws
muqwibk quhwfy crnW kmlW ivc Arpx leI AwieAw hW [ ieh Bytw pRvwn kro [ siqgurU
jI ny ikhw ik BweI, As» pRvwn krdy hW ik qyrw b`cw A`j qoN swfy kol Arpx hoieAw
qy ausy vyly siqgurU jI ny BweI sµgqIey Aqy aus dy ipqw ƒ prKx leI l`kVW iek`TIAW
krvw ky aunHW ƒ cµfw lgvw id`qw [ jdoN A`g dy BWbV m`cx l`g pey qW hukm kIqw
ik b`cw ! hux qUµ swfw hYN, ies leI hukm mMn ky A`g ivc bYT jw [ b`cw hukm mMn ky qurµq
m`cdI A`g ivc bYT igAw [ mn Afol AvsQw ivc irhw, DIrj nh» fulwieAw, ijs kwrn
A`g dw syk aus ƒ poh nh» sikAw [ ies vwrqw ƒ ieiqhws dy pMØinAW ivc ies pRkwr
iliKAw hY :
svw jwm bYTXo jib rhXo [ siBin dyiK Acrj aur lhXo [
prm pRsId Bey gunKwnI [ krn i¸qwrQ aucrI bwnI ]18]
dohrw ] ‘jnm mrn qy rihq Bw tUt gey jm jwl [
inkshu Awvhu vihr ko Aib qy sdw inhwl’ ]19]
(sRI gur nwnk pRkwS, auqrwrD AiD: 40)
ie¼ siqgurU jI ny aus dw id®VH ivSvws Aqy DIrj dyK ky, bcn dw AiDkwrI inscy
krky Aqy aus b`Øcy dw jnm sPl krn vwsqy AYsy bcn khy ik hy b`Øcy ! qyrw jµmxw mrnw
k`ØitAw igAw hY [ qUµ inhwl ho c`ukw hYN [ hux AYQy bYTx dI loV nh», AgnI iv`ØcoN bwhr
Aw jw [ ieqnw bcn sux ky :
cOpeI ] sunqXo iss ky Kuly kpwtw ] dÍYq Brm ky sWkur kwtw [
id`b id®Sit hoeI q®Ylokµ [ jnm mrn ky cUky Sokµ ]20]
(sRI gur nwnk pRkwS, auqrwrD AiD: 40)
so AwSw qy AMØdysw dy ijhVy do q^qy l`Øgy hoey sn, auh Ku`lH gey qy AigAwn qy Brm
dI nivrqI ho geI [ inj srUp dI l`Kqw ho geI [ idb id®StI ho geI [ jo vrqwrw iqMnW
lokW qy cOdW BvnW ivc vrq irhw hY, auh pRq`K idsx l`g ipAw [ jdoN A`g iv`ØcoN bwhr
AwieAw qW gurU jI ny ikhw :
SRI gur khYN ‘jwc jo cwhI [ dyvoN so Ab iblmM nWh» [...]21]
(sRI gur nwnk pRkwS, auqrwrD AiD: 40)
hy bwlk ! qyrI jo ie`Cw hY inrsµkoc kihxw kr [ ie`Cw pUrI krn leI dyr nh»
lgwvWgy [ qW b`Øcy ny h`Q joV ky bynqI kIqI ik hy siqgurU jI ! mYƒ Awpxy leI qW kuJ
vvvv
vvvv
nh» cwhIdw [ ieh swry is`D Aqy BweI Aij`qw jo SkqIAW guAw bYTy hn, SkqIAW guAw
ky ieh bhuq audws hn, ijvyN koeI sUm Dn guAw ky icMqw Awqur huµdw hY [ Awp jI qW
smuMdr vWg ivSwl ho [ ienHW dIAW SkqIAW qW pwxI dI iek bUµd dI qrHW hn [ ienHW
dIAW SkqIAW nwl Awp jI v`Øfy nh» hox l`Øgy [ jy Awp jI ienHW ƒ vwps kr idEgy
qW Awp jI dw kuJ Gtx nh» l`gw [ Awp jI qW srb SkqImwn ho [ aus vkq gurU jI
vvvv vvvv
lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1389 (288) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ny ikhw ik b`cw ! ieh pwKMf krdy hn [ AwpxI SoBw vDwaux vwsqy Aqy pUjw pwT, mMnqW
krwaux leI SkqIAW idKw¼dy hn [ ieh SkqIAW ienHW ƒ dyxIAW Xog qW nh»N sn pr
hux As» qyrw ikhw moV nh» skdy [ siqgurU jI ny bcn kIqw ik ijvyN ienHW kol pihlW
SkqIAW sn, auvyN hI pRwpq ho jwxgIAW [ BweI Aij`qw qy is`D SkqIAW pRwpq kr ky
^uS hoey [ swry purK, iesqrIAW Coty ijhy b`Øcy dw praupkwr dyK ky hYrwn ho gey [ so ies
pRkwr ies quk dy isDWq Anuswr aus b`Øcy nUµ A`g CUh vI nhIN skI Aqy siqgurW ny ikrpw
krky aus¹ bRhm igAwn dI dwq b^iSS kIqI [
vvvv
aus ny soicAw ik ijs pMfq koloN kQw ivc nwm dI mihmw sux ky myrI ieqnI v`fI muSikl
h`l hoeI hY, mYN Ai¸qGx nh» bxnw cwhuµdI [ ieh aupkwr aus kQw krn vwly pMfq dw
hY, ijs ny mYƒ nwm dI mihmw suxweI sI [ auh aus pMfq ƒ Gry bulw ky aus dw siqkwr
krnw cwhuµdI sI [ ieh soc ky pMfq jI ƒ in¼dw dy id`qw Aqy kihx l`gI ik qus» myry
gurU rUp ho [ myry Gr crn pw ky piv`qr kro Aqy pRSwd-pwxI Awid Ck ky myry pdwrQ
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (289) lrI[ l+g qptWjw¼ qhvj 5@ b>e 1389
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
piv`qr kro [ inXq smyN ’qy gujrI pMfq jI ƒ nwl lY ky Gr jwx leI dirAw dy iknwry
’qy Aw geI [ pMfq jI byVI v`l ƒ jwx l`Øgy qW gujrI ny ikhw ik qus» auDr nh», myry
mgr mgr Awau [ pwxI qW h`Q ku hI hY [ jdoN dirAw pwr krn l`Øgy qW gujrI qW nwm
dy Brosy pwr ho geI Aqy pwxI h`Q Br hI AwieAw [ pMfq inscy qoN hIxw hox kwrn pwxI
ivc Zoqy Kwx l`gw [ ieh vyK ky gujrI bolI :
pVHdw pVHdw pVH igAw pVH ley cwry vyd [
inscw mn nw AwieE rihau Fyf kw Fyf [
mYN qyry koloN nwm dI mihmw suxI Aqy inscw kr ky dirAw qoN pwr ho geI hW, prµqU
qUµ ijs ny mYƒ nwm dI mihmw suxweI Aqy ieqnw ivdvwn ho ky vI iv`Øcy hI fu`bI jWdw
hYN [ ies pRkwr aus vwihgurU dy BgqI rUpI rsqy ’qy c`lx kwrn pRq`K pwxI vI fob nhIN
skdw [
audmu kir lwgy bhu BwqI; ibcrih Aink swsq® bhu KtUAw ]
ugr Whp = Whpa Fjag = ai%J s[ uvZji[@ V[ag Z'ag@ f+jSjIjq bjds Rpsqp = IaV
wdi = wi w[ qjdHbj sg dHw,a=aj dry vje[ = v,De[ h'H[ hV@ qjdHbj sg Whp = Whpag
tBPbj = t,Bg vHg bdVw = bV[wJ LjlaiJ } dWyidh = dryjis[ hV rj^ bV[wJ e+.oJ a[
tBPbj = A[ LjlaiJ } Whpa ai%J wiw[ dWyidh = dryjis[ hV rj^ Whpa LjlaiJ a[ r[sJ
s[ tBPbj = tB b>eJ } dryjis[ hV m
Bsm lgwie qIrQ bhu B®mqy; sUKm dyh bµDih bhu jtUAw ]
wHg ugr ligi RpKfi Flq = lpbjh vejdH = vej w[ Whp = Whpa agioJ RpKfi
F=qa[ = Fiqs[ idh>Ds[ hV@ b>V } dabje w[ af Vjv s[h = ligi } lPtq = favj@ wq;'i
wi v{Gs[ hV ba[ W'hC bjds s[ sp,Z Vjv uBPbj = uCjrJ } Whp = Whpa rZj w[ dli RpKfi
uPCj W.Zdh = W.V% v{Gs[ hV m
vvvv
vvvv
vvvv
fjra = fjRpSj wis[ hV@ duRp = dur[G hBPbj = h,Bg rjvj lPa = v,cPbJ w[ = s[ drt[ f+[q
WTjdH = rZjMsj ] Fjr WC[ f+[q Vjv v,cP WSjMsj ] fi Rph v,cP aJ v'w f{l[ s[ w[
v{ uJs[ hV ba[ Rpl sg t,Bg ZgbJ@ fp,ai a[ dHlaig v{ uJs[ hV ba[ Rpl s[ drbio hg
h,o lCs[ hV m dHl[ f+wji wiq~wJc wiV[ lPa s[ v,cPbJ rJe hV@ duV%J sj xv uqsPa
hg tj uJs[ hV@ ugrJ s[ f,Dv[ fAajrj idh uJsj ] m
borj \lPa w[ hBPbj| hBPbj = wdhSj \W.W'hj|1 bjfS[ lpt s[ vHg Whpa f+[q Vjv bjfS[
q>Ph dr,y'G ajiJ w,T w[ ujv WSjMsj ] fi b?gi } bjf hg Rpl dry xl w[ qi uJsj
] m H[l[ f+wji ugr q'h iPfg lPa f{sj wi w[ fp,ai~ZgbJ iPf ujvj WSjMsj ] ba[ dHl
ujv s[ q'h dry hg xdlbj h'dHbj qi uJsj ] m
borj \lPa w[ hBPbj| aje[ s[ dV,Dw[ zi Fjr i[Lq sj wgCj us'G fv uJsj ] aJ
Rph bjfS[ b>si'G i[Lq s[ lPa sg aji w,T w[ bjfS[ Rpsjv[ rvg uJsj ] ba[ Whpa L"w
Vjv dHh hBPbj Fjr dHw t'v duhj spbjv[ WSj w[ b>si W[lp,Z duhj h' uJsj ] m dHl[ hjv
dry v'w RpV%J t'vJ } eiq wis[ hV@ Rph wgCj b>si[ qi uJsj ] a[ Rph lPa sj t'v
v'wk RpWjv w[ i[Lq sg aji RpZ[C v{Gs[ hV@ dul a'G i[Lq s[ w,fC[ WSs[ hV@ l' dur[G dHh
wgCj L"Gw Vjv lPa rZjb rZjb w[ b>si'G w,Tsj ] a[ hBPbj \t'v| WSjMsj ]@ u' Rpl
sg q"a sj wjiV WSsj ] ba[ Rpl s[ dwl[ w.q Vhk@ dar[G fiqjaqj s[ Vjq a'G dWVJ
wiq Ziq xjhg sj wjiV WSs[ hV ba[ wiV rjv[ s[ f,Dv[ dHw t[s@ sp,t a'G dlrj wpN
Vhk f{Gsj m
vvvv
ibnu hir Bjn jyqy kwm krIAih qyqy ibrQy jWih ] (swrg m: 5, AMg 1222)
1! W.W'hj ^ dHw bduhj ugr ]@ u' bjfS[ hg dulq a'G a.s w,T w[ a.s w,Tsj w,Tsj RpV%J a.sJ s[ dry hg
xl w[ qi uJsj ]@ dur[G q,wCg rg bjfS[ qP>h a'G a.sJ w,T w[ ujv WSj w[ bjf hg Rpl dry xl w[
qi uJsg ] m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (291) lrHgH[ qhv[ fdhv[ w[@ b>e 1389
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
b>wJ sj r[irj ^ 2 = dHh b>w A.sJ sg yjv WsvS a'G Wjbs ldaepiJ V[ bev[
lrHgbJ Vjv b>wJ sg aiagW r,tig wgag m 11 = dHh b>w dHl WjSg sj ] m dHl WjSg
s[ debjiJ lrHgH[ ba[ 9 lrHgH[ dfAvg WjSg dry lV@ dHl vHg ldaepiJ V[ wpv u'C
20 dvdtbj ] m
fdhv[ V"G lrHgbJ dry ldaepiJ V[ l+g epiP VjVw s[r ug ba[ bwjv fpit sg bF[saj@
H[waj sg Rplaag dry F,BJ s[ lVqpt RpyjiS wga[ ba[ dHV%J debjiJ lrHgbJ dry
ldaepiJ V[ F,BJ } W+hq debjV sg f+jfag vHg fdr,ai Rpfs[L W?dLL wgaj m
V'B ^ fdhv[ V"G ba[ x[i debjiJ lrHgH[ f>ur[G ldaepiJ s[ hg hV@ dfAv[ debjiJ
lrHgbJ dry b?gi RpKa[ b>wJ dry aWsgvg bjHg ] m epiWjSg s[ f+[qg uV dHl e,v sj
drL[L dZbjV i,tS dwMdw b,De[ F,B ljdhWjV sg WjSg dry rg dHl ai%J dWVJ dliv[t
a'G b>wJ sg aWsgvg bj ihg ] m dHl dry dl,t } L.w[ sg v'C Vhk@ ldaepiP ljdhW ug
b>aiujqg hV@ dur[G df,DA[ veFe ljig WjSg b>si LWsJ sj dliv[t@ lv'w uJ qh,vj
bjds dvdtbj ]@ fi H[o[ F,B ljdhWjV sg WjSg b>si bji.F s[ dliv[t a'G dWVJ w'Hg dliv[t
Vhk bjr[ej fi.aP duo'G lrHgbJ sg yjv sg aWsgvg uJ dwl[ h'i F,B sg WjSg bjr[eg@
Rpo[ ldaepiJ } RpV%J sg WjSg } lf,LB wiV vHg lF b>w r,Dt'~r,ti[ vej ds,Da[ hV m
vvvv
1! dHl #1$ b>w } Vhk fC%Vj dwMdw l+g epiP e+.o ljdhW ug sg ljig WjSg dry dHh' dVIq ] dw duo[
b,tiJ dry fdhvj@ sPuj@ aguj@ y"oj uJ f>urJ fdhvJ dvdtbj bj ujr[@ RpKo[ qeiv[ b>wJ } Vhk fC%Vj
ba[ duo[ b>w 1@ 2@ 3@ 4@ 5 fdhvJ bj ujS a[ b,tiJ dry dvdtbj Wjbs dry bjr[@ RpKo[ s'r[G rjig
RpyjiS wiVj ] m
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ fdhv[ w[@ b>e 1389 (292) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
sµq shwru; sdw ibiKAwqw ]
u' l.a = LJa dy,a qhjaqj uVJ sj lhjip = lhjij@ bjlij iPf ] ba[ lsj = hq[LJ
dWdtbjaj = f+eB iPf ] m
vvvv
vvvv
kib kl, sujsu gwvau gur nwnk; rwju jogu ijin mwixE ]2]
wv wdW = wrg ug woV wis[ hV dw h[ F,DB' ) aplk lji[ dqv w[ Rpl epiP VjVw s[r
ug s[ lpulp = l+[LB u,l } ejrRp = ejRpSj wi'@ dudV = dul epiP V[ ijup u'ep = iju wis[
h'H[ u'e } qjdSY = qjVSj wgaj ] Fjr l.lji s[ drhji wis[ h'H[ wiaji Vjv qV u'CVj
wgaj ] rj^ dul ldaepiP V[ dl,tJ sj qV ijup = f+wjL liPf dry u'ep = u'C ds,aj ] ba[
dl,tJ V[ bjaqjV.s } qjdSY = qjVSj wgaj ] mm2mm
vvvv
s[rqgT@ Rpl sj drWpZ@ Rpl sj qhgdZ+w@ Rpl sj wgidaija@ Rpl sj qhji'qj@ Rpl sj l:iSi'qj@ Rpl
sj h=l:i'qj@ h=l:i'qj s[ s' fp,ai h'H[@ dHw lgiZ:u u' ijq ba[ vAqS sj lhpij lg@ sPuj wpLZ:u u' Fia
ba[ LaiPzV sj lhpij lg m
2! V"G u'egbJ s[ Vjq ^ 1| wf@ 2| hig@ 3| b>a=gA@ 4| f+DW,pZ@ 5| dffvjdHV@ 6| h'a=@ 7| s´qv@ 8| wjlq@
9| wiFJuV m
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ fdhv[ w[@ b>e 1389 (294) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
FjHg bBv = BvS a'G idha q>cvr{ = q>cv rjvj Z¾ Fea rj^ bBv q>cv rjvj Z'qp = Z¾
Fea epiP VjVw ug s[ epSJ } ejr{ = ejRpSj wisj ]@ dul V[ Feda FjdH = f+[qj-Feag
wi w[ bjaq il } ujdSY = ujVSj wgaj ] m
kib kl, sujsu gwvau gur nwnk; rwju jogu ijin mwixE ]3]
wv wdW = wrg ug woV wis[ hV dw h[ F,B uV'G ) aplk rg lji[ dqv wiw[ epiP VjVw
s[r ug s[ lpulp = l+[LB u,l } ejrRp = ejRpSj wi' m dudV = dul epiP V[ iju u'e qjVSj
wgaj ] Fjr de+hla dry idh>DdsbJ fiqjaqj dry upCVj wgaj ] rj^ ijup = f+wjL liPf
dry u'ep = upC w[ bjf bV.s } qjdSY = qjVSj wgaj ] ba[ dl,tJ } Rpl bV.s s[ qjVS
sg W?dLL wgag ] mm3mm
kib kl, sujsu gwvau gur nwnk; rwju jogu ijin mwixE ]4]
wv wrg ug woV wis[ hV dw h[ F,B uV'G ) dHl vHg aplk rg lji[ dqv wiw[ l+g
vvvv
vvvv
epiP VjVw ug s[ lpulp = l+[LB ul } ejrRp = ejRpSj wi'@ dudV = dul epiP V[ iju u'e
qjVSj wgaj ]@ Fjr fdirji dry idh>DdsbJ wiaji dry upCV sj bV.s qjdSbj ] rj^
dul epiP V[ ijup = f+wjL liPf dry u'ep = upCV sj bV.s qjVSj wgaj ] mm4mm
1! RPZr a[ bÀi dHh s'r[G d*LV ug s[ yjy[ lV m bÀi lwj yjyj a[ RPZr qa=[bj yjyj lg m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (295) lrHgH[ qhv[ fdhv[ w[@ b>e 1390
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
‰AMg 1390Œ
gwvih gux, brn cwir Kt drsn; bRhmwidk ismrµiQ gunw ]
yji WiV \ta=g@ W+jhqS@ LPsi a[ r{L| tB silV = A[ F[t \u'eg@ u.eq@ l+[rC[@
l.dVbjlg@ sir[L a[ dWfi| bjds epiP VjVw ug s[ epS ejrdh = ejMs[ hV m
W+hqjdsw = W+hqj bjds r,Dc[ s[ra[ rg ldaepiJ s[ epVj = epSJ } dlqi.do = dlqis[ hV m
gwvY gux sysu, shs ijhbw rs; Awid AMØiq ilv lwig Dunw ]
l[lp = L[LVje bjfS[ lhl = h;ji qp,t sgbJ s' h;ji duhWj = ilVJ spbjij il = f+[q
Vjv ldaepiJ s[ epS ejr{ = ejRpSj wisj ]@ u' dl+LBg s[ bjds a'G b>a Fjr lsj lsj
qhjiju } u'a liPf lqN w[ bjfSg dvr vej w[ ZpVg vjHg i,tsj ] rj^ bjds b>a epS
ZpVj = RpyjiS dry dvr v,e ihg ] m
kib kl, sujsu gwvau gur nwnk; rwju jogu ijin mwixE ]5]
wv wdW = wrg ug woV wis[ hV dw h[ F,B uV'G ) aplk rg lji[ dqv wiw[ epiP VjVw
s[r ug s[ lpulp = l+[LB u,l } ejrRp = ejRpSj wi'@ dudV = dul ldaepiP V[ iju u'e
qjdSY = qjVSj wgaj ] Fjr fdirji dry idh>DdsbJ wiaji dry upCV sj bV.s qjdSbj
] rj^ dul epiP V[ ijup = f+wjL liPf dry u'ep = upCV sj bV.s qjVSj wgaj ] mm5mm
vvvv
ldaepiJ sg dwifj Vjv RpV%J sj Rpfs[L q>VS rjvg lev = ljig dl+ldB = dl+LBg
RpZig = ai eHg ]@ duV%J V[ ldaepiJ a'G Vjq dvbj ]@ Rph Vjq } dVi.adi = dHw-il
uf w[ adiY = ai eH[ hV m u{lj dw ^
WjW[ aji[ yjdi ydw VRpt>Ddc df+oqg lyj T'bj m \FjHg episjl ug@ rji 1@ fRpCg 27|
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ fdhv[ w[@ b>e 1390 (296) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
gux gwvih snkwid Awid; jnkwid jugh lig ]
lVwjds = lVw@ lV.sV@ lVjaV@ lVa wpqji dHh W+hqj s[ yji[ fp,ai bjds@ dHV%J
a'G bjds h'i lji[ l.a@ qhJfpit ba[ uVwjds = uVw bjdsw debjVg lji[ upeh
vde = upeJ f+I.a l+g epiP VjVw s[r ug s[ epS ejr{ = ej ih[ hV m
vvvv
1! fpA[ fgi awiji wdi H[hp xwgip rcj bajHg m H[o[ drdy Wesjs s[ rcg wijqjda dstvjHg m
fjajvj bjwjl vt YCdw Fjvg tWip lpSjHg m x[di spijdHV slaegi blg dF r[tj u' apdh fjHg m
Vjdv vgaj W[Bj fgi sj btg qgdB edHbj hrjHg m vt bjwjl fajv vt bdt xpiw drdy ldF dstvjHg m
Fdi wyw"v f+ljds sj Zpi'G fajv' vHg wCjhg m ;jhi wvj V Af{ AfjHg mm
\FjHg episjl ug@ rji 1@ fRpCg 36|
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (297) lrHgH[ qhv[ fdhv[ w[@ b>e 1390
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qjdSY = qjVSj wgaj ] dw aplk iju[ Wdv } AdvY = AvVj wgaj ba[ aphj} Rpl lq[G
WjrV braji h'Sj FjdHY = y.ej v,ej rj^ aphj} Rpl lq[G WjrV braji FjdHbj dul
V[ iju[ Wdv } AvVj wgaj m
vvvv
fiqjaqj V[ lj} dHh' xpiqjRpSj wgaj lg dw q{G epiP VjVw iPf h' w[ aphjc[ lijf } sPi
wiJej mm7mm
bioja dHl lrHgH[ dry F,B ljdhWjV V[ fdhv[ IpeJ s[ brajiJ ba[ RpV%J sgbJ
wiSgbJ sj d;wi wgaj ] ba[ b>a dry s,Ddlbj ] dw wdvupe sj braji f+qjSgw
braji ]@ dul V[ epiP VjVw bjds wdhvjdHbj ] m
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ fdhv[ w[@ b>e 1390 (298) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
F,B ljdhW V[ dHl lr,HgH[ dry bjfS[ dHLB l+g epiP VjVw ljdhW ug } liW iPfaj
dry riSV wgaj ] m dur[G l+g ufp ljdhW ug sg WjSg dry l+g epiP VjVw s[r ug V[ f>urk
fRpCg b>si liW iPf ldaepiP } riSV wgaj ]@ u{lj dw ^
guru eIsru guru gorKu brmw guru pwrbqI mweI ] (sRI jpujI swihb, AMg 2)
Fjr dw ldaepiP hg HgLi sj liPf ]@ ldaepiP hg e'it \df+org sg i,Ddtbj wiV rjvj|
drL} iPf ]@ ldaepiP hg W+hqj iPf ] ba[ ldaepiP hg fjiWag@ v,Aqg a[ liplag iPf ]@
Fjr lFVk ojHk epiP hg epiP ] m dar[G l+g epiP ijqsjl ljdhW ug rg l'idn ije b>si bjfS[
dfbji[ f+DFP } liW iPf wi w[ dHM riSV wis[ hV m u{lj dw ^
Awpy gopI kwnu hY ipAwrw bin Awpy gaU crwhw ]
Awpy swvl suµdrw ipAwrw Awpy vµsu vjwhw ] (AMg 606)
kir bwlk rUp aupwiedw ipAwrw cµfUru kµsu kysu mwrwhw ] (soriT m: 4, AMg 606)
Awpy gopI Awpy kwnw ] Awpy gaU crwvY bwnw ] (mwrU solhy m: 5, AMg 1083)
dHl ai%J s[ WyVJ dry a={-Fjr f+aga hp.s[ hV@ debjV f,t dry@ fPiV debjV sg
sLj dry fiqjaqj bjaqj sg H[waj dry hi fjl[@ hi rlaP dry bjfSj dfbjij hg
ds,lsj ] m dur[G y"o[ fjdaLjh ug V[ df,DA[ wh[ WyVJ dry f+eB wgaj ] m Feag f,t dry
bV.VIaj \dHw q;qPV dry dvrvgV h'S sg brloj| sg bda opC% ] m bV.VIaj dWVJ
Feag dl,Z Vhk hp.sg m dHw dHLB dry bV.VIaj h'S s[ wjiV sPli[ qhJfpitJ r,Dv'G dWiag
Rpsjl qja= h' uJsg ] as lPtq spdWZj WSg idh>sg ] ba[ u[ sPu[ qhJfpitJ sg dV>sj uJ
RPy~Vgy s[ NeC[ dry uj xl[ aJ bjfSg Feag dry dHw bjlpi b"epS w[rv drzVwjiw
hg Vhk hp.s[ le'G dHV%J Vjv rjs~drrjs dry f{ w[ bjfSj bq'vw uVq hg drbio h'
uJsj ] ba[ bV[w Fv[ fpitJ sj dy,a bdab>a sptg hp.sj ] m dHl vHg ldaepiJ V[ dwhj
] m u{lj dw ^
bwdu ibbwdu kwhU isau n kIjY ] rsnw rwm rswienu pIjY ] (AMg 1164)
dHl vHg RpKaq epiqptJ sj dHh qjie ] dw bjfS[ dHLB dry lF } s[tSj@ dur[G
sgrj@ dWuvg@ b,e lF lPiu drt[ hV m dur[G ljigbJ vdhiJ lqp>s= drt[ hV@ dHl vHg lF
vdhiJ sj iPf lqp>s= V[ hg ZjiV wgaj ] m dur[G lji[ edhS[ l'V[ dry hV@ dar[G lji[ braji@
f{Q.Wi@ dl,Z@ u'eg bjds q[i[ dHLB dry hg hV ba[ lji[ iPf q[i[ dHLB V[ hg ZjiV wga[
h'H[ hV m dHh WPN Feag qjie dry RpKaq q>Vg ] m dHl dry bjfSg bV.VIaj \bjlaw
vvvv
vvvv
FjrVj| rg ds=C% ] m qhJfpitJ sg dV>sj rg Vhk hp.sg ba[ dy,a dr,Dy'G lPtq spdWZj rg sPi
h' uJsg ] m x[i lji[ FeaJ sj ldawji rg dBdwbj idh>sj ] m dHl dl,Ddtbj WjWa FjHg
episjl ug b{lj woV wis[ hV m u{lj dw ^
bjfV' lpb>DdV u{l[ vjea dfbji' ugb@ ujVgb{ r{l' Hg fUji' lwv l.lji wRp m
bjfV' siWp u{l[ ijtgb{ uaV wdi@ r{l' Hg lqdN lF wjhP w[ dWRphji wRp m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (299) lrHgH[ qhv[ fdhv[ w[@ b>e 1390
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Rplaap dV>sj lpdV dWbjfa hit l'e@ r{lgb{ vea ue bdVw f+wji wRp m
u{l[ wpv Ziqp wiqp u{l' u{l' wj w' Rpaq w{ qjdV ujdV W+hq dWloji wRp m
\FjHg episjl ug@ wdW,a 398|
hpS u[wi w'Hg f+LV wi[ dw dwa[ dwa[ epiWjSg b>si bwjv fpit ug s[ qpwjWv[
brajiJ } VgrJ rg dwhj ] ba[ s[rg~s[rdabJ } qjdHbj dry xl[ h'H[ rg woV wgaj
]@ as dHl sj RpKai dHh ] dw bjds Feag sj Rpfs[L wiV r[v[ ldaepiP ug h[ndvbJ
a'G V;i yp,wS vHg ba[ liW dLi'qS rjdhepiP ug RpKfi ndhijRpS vHg dHh Rpfs[L wgaj
] m Rpo[ RpV%J WyVJ sj Fjr rjdhepiP ug sg liW~dLi'qSaj f+eB wiV vHg ba[ blvgba
RpKfi v{ ujS sg ] m dwl[ sg dV>sj s[ WyV Vhk wh[ m
f+LV ^ rjdhepiP sg liW dLi'qSaj vHg dWVJ dwl[ s[rg~s[ra[ sj Vjq vH[ hg Rpfs[L s[
s[Gs[ (
RpKai ^ us aw qpwjWv[ fi tCg rlaP sg rdcbjHg ApdBbjHg f+eB Vj wgag ujr[@ as
aw Rpl rlaP s[ r,Dc[ h'S sj debjV f+jfa Vhk h' lwsj m l' Rpfs[L wiV r[v[ udebjlP
} b{lj dwhj uJsj ] m
hpS Fjr r,v bjHgH[ dw Feag sg fPiV brZg ]@ bjfS[ dHLB s[r } liW iPf dry
r[tSj m dHl hjva dry F[s~Fjr dqB uJsj ] a[ fPiV H[waj sj debjV bj f+wjLsj
] m b,De[ y,v w[ V"r[G lr,HgH[ dry rg lf,LB wgaj ] #epS dViepS lq ujdSY$ m
aglij f,t wiqJ sj ] m dHh q>Vg~f+q>Vg e,v ] dw bjfSg l.ljiw wjqVj rjla[
wga[ LpF wiqJ sj xv dqvsj ] m fi Rph wiq b>a rjvj xv s[Gs[ hV m dHl vHg rjdhepiP
ug s[ dfbjdibJ } v'C ] dw LpF wiq wi w[ rjdhepiP ug s[ b,De[ hg bifV wiV[ ba[
wga[ wiqJ s[ qjV } dabje w[ V;i dH,w' rjdhepiP ug RpKfi i,tSg m ljigbJ sjaJ s[
s[S rjvj dH,w' dHw bjfS[ dHLB } lqNSj m dHl[ vHg dLr@ drL}@ W+hqj@ fjiWag@ v,Aqg
a[ liplag bjds a'G u' v'CJ fPigbJ h'SgbJ lV@ RpV%J ljigbJ v'CJ } fPiV wiV rjvj
dHw ldaepiP ug } dwhj ]@ Fjr dHh ]@ u{lj dw ^
ijqVy Pl min bwCIAih iqqVy siqgur pwis ] (isrIrwgu m: 5, AMg 52)
dur[G fagWiaj dHlaig bjfS[ fag a'G lF v'CJ fPiV wisg ]@ dHl[ ai%J dl,t sgbJ
lF v'CJ } dHw ldaepiP fPiV wisj ] m dHM wiq f,t dry bV.VIaj sg v'C ] m dHl
vHg dwhj ]@ u{lj dw ^
jw ko Twkuru aUcw hoeI ] so jnu pr Gr jwq n sohI ]1]
so swihbu rihAw BrpUir ] sdw sµig nwhI hir dUir ]2]
vvvv
vvvv
dHl vHg ljigbJ B[wJ ypwj w[ dH,w' sjaji ldaepiP RpKfi B[w i,tS vHg lji[ braji
ldaepiP ug s[ b>ai wh[ hV a[ lji[ ldqbJ dry lF y'u ldaepiP ug s[ hg a,ws[ h'H[ dHh
WyV wh[ f+aga hp.s[ hV m
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ fdhv[ w[@ b>e 1390 (300) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
sPlij bio
V'B ^ dHl lr,HgH[ sg b?givg apw dr,Dy'G #bjds fpit xpiqjdHY$ sj bio hi[w
apw Vjv wiVj m
sqjuig qY mwixE; CilE bil, bwvn BwieE ]
h[ bjds fpit epiP VjVw s[r ug ) us'G aplk `iqjRpSj@ hpwq wgaj aJ aphj} WjrV
iPf y.ej v,ej@ Rph WjrV V[ aphjc[ hpwq bVplji Wdv iju[ } Advbj m ldaupe dry aplk
dHl ai%J w"aw qjVSj wga[ m
q®yqY qY mwixE; rwmu rGuvµsu khwieE ]
h[ bjds fpit epiP VjVw s[r ug ) us'G aplk hpwq wgaj aJ ijqy.s= bjdHbj a[ Rpl
V[ bjfS[ bjf } izPr.Lg whjRpSj wgaj m Rpl a=[a[ Ipe dry aplk dHl ai%J w"aw qjVSj
wga[ m
duAwpuir i¸sn murwir; kµsu ikrqwrQu kIE ]
h[ bjds fpit epiP VjVw s[r ug ) us'G aplk `piqjRpSj wgaj Fjr bjfSg bjdebj
wgag@ as'G spbjfpi Ipe dry qpijig d*LV } F[uSj wgaj ba[ w.l } dwiajio
wgaj m
augRsYx kau rwju; ABY Bgqh jn dIE ]
x[i Rpe+l{S } iju~Fje ds,aj ba[ Fea uVJ } bF{aj sj sjV ds,aj m
kiljuig pRmwxu nwnk guru; AMgdu Amru khwieE ]
dul sg bjdebj dry dHh lji[ braji h'H[ hV@ Rph aplk bjf wdvupe dry epiP
VjVw iPf dry f+rjdSw h'H[ h' ba[ bjfS[ bjf } x[i b>es a[ bqisjl ug bjds iPf
whjRpSj wgaj m
sRI gurU rwju Aibclu Atlu; Awid puriK PurmwieE ]7]
h[ bjds fpit iPf f+DFP ) us'G aplk `piqjRpSj wgaj@ as'G aplk l+g epiP VjVw iPf h'H[
ba[ dl,tJ s[ b>si bdWyvp = y,vS a'G idha bB,v ijup = f+wjL wgaj mm7mm
aglij bio
sqjuig qY mwixE; CilE bil, bwvn BwieE ]
vvvv
vvvv
h[ ldaepiP ug ) duV%J } aplk bjfS[ \la + upde| la liPf dry upde = u'CVj wgaj
]@ RpV%J V[ bjaqjV.s } qjVSj wgaj ]@ aplk Wdv sg dVbjHk h.wjigbJ } AvVj wgaj
] ba[ WjrV sg dVbjHk QigWg rjv[ qVp,t a{} FjH[ hV rj^ bdebjV iPfg Wdv
iju[ } dWW[w iPfg WjrV spbjij AdvY = AvVg~AvVg wiVj FjdHbj ] Fjr VjL wi
ds,aj ] m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (301) lrHgH[ qhv[ fdhv[ w[@ b>e 1390
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
q®yqY qY mwixE; rwmu rGuvµsu khwieE ]
a=[a[ sg dVbjHk da>VJ epSJ rjv[ ugrJ V[ a[i[ bjaqjV.s } dHl f+wji qjVSj wgaj
dw Rph izpr.l Fjr ugr aphjcg dwifj Vjv ijq sj liPf hg whjH[@ Fjr ijq dry hg
bF[s h' eH[ m
duAwpuir i¸sn murwir; kµsu ikrqwrQu kIE ]
us'G \spbj + fpdi| spbj = s:{a wiw[ dl+LBg fpdi = fPiV s[tg@ as'G \d*l + V| d*l =
wq;'ig@ qpC,fSfpS[ a'G V = idha@ dWiag biPC h' w[ qpijdi = q'h bjdswJ } q[BS rjvj
liPf Zjdibj rj^ ugr d*lV = wjv[ dy,a rjv[ a[ qpiji Fjr bdebjV s[ ldha lV@ as'G
aplk RpV%J ugrJ s[ b>si'G w.l sg dVbjHk sptsjHg wjq@ *'Z bjds q[B w[ RpV%J }
dwiajiop = dVhjv wi ds,aj m
augRsYx kau rwju; ABY Bgqh jn dIE ]
\Rpe+ + l{S| Rpe+ = r,cg l{S = `"u \s{rg l.fsj| rjv[ dWW[w s[ ajHk liPf sj ijup =
f+wjL wi ds,aj ba[ bjfS[ Fea uVJ } bF{aj sj sjV s[Sj wgaj m
kiljuig pRmwxu nwnk guru; AMgdu Amru khwieE ]
us'G \wdv + upde| wdv = wvfVj s[ ldha ugrJ } upde = updCbj s[dtbj@ as'G RpV%J
} dwifj wi w[ \f+ + qjSp| qjS a'G f+ = fi[% wgaj ba[ \V + bVw| bVw = bV[waj@ s:{a
a'G idha wi w[ epi = y[aV liPf WSj ds,aj m RpV%J ugrJ } \b>e + sp| b>e = f,t sp = s[
wiw[ bqip = dq+DaP a'G idha liPf whj ds,aj m
sRI gurU rwju Aibclu Atlu; Awid puriK PurmwieE ]7]
h[ l+g epiP VjVw s[r ug ) bjf ug sj W+hq liPf iPfg iju yvjdHqjV a'G idha ba[
wPBlo sg dVbjHk by,v ] rj^ dl,tJ s[ dhidsbJ } bB,v wiV rjv[ h'@ bjds fpit iPf
h' w[ bjf ug V[ bjf hg RpyjiSj wgaj ] rj^ lF s[ b>si lxpiV h' ih[ h' mm7mm
vvvv
Fea idrsjl ug
Fea idrsjl ug wJLg fpig WVjil dry f+eB h'H[ lV m ujag wiw[ Fjr[G Rph yqji
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ fdhv[ w[@ b>e 1390 (302) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
lV fi fiqjaqj sg Feag s[ f+ajf wiw[ W+jhqS bjds yji[ riV bjf ug s[ yiVk
f{Gs[ lV m bjf ug sg WjWa FjHg episjl ug dHl f+wji woV wis[ hV ^
Feap Feap ude rdubj@ yhp. ywJ s[ drdy yqi[Bj m
\FjHg episjl ug@ rji 10@ fRpCg 17|
Fea idrsjl ug s[ qpt'G u' WjSg f+eB h'Hg@ Rph l+g epiP e+.o ljdhW ug dry drsqjV
\siu| ] m Fea ug ldaepiJ s[ epSJ } ej ih[ hV@ duV%J sj Fjr RpV%J sg WjSg a'G f+eB
hp.sj ] m u{lj dw ^
jn rivdws rwm rµig rwqw ] ieau gur prswid nrk nhI jwqw ]
(Awsw bwxI sRI rivdws jIau kI, AMg 487)
Fea u{s[r ug
Fea u{s[r ug ujag s[ W+jhqS lV u' l.ld*a s[ y.e[ drsrjV f>ca lV m dHh rg
ldaepiJ s[ epS ej ih[ hV m Fea u{s[r ug sg RpyjiS wgag h'Hg WjSg rg l+g epiP e+.o
ljdhW ug dry drsqjV ] m u{lj dw ^
bdiq jYdyau jYdyv kau rµimAw bRhmu inrbwxu ilv lIxu pwieAw ]
(mwrU bwxI jYdyau jIau kI, AMg 1106)
Fea da=v'yV ug
Fea da=v'yV ug WjSgbj ujag dr,y'G h'H[ lV m dHh rg bjfS[ fdr,ai WyVJ a'G
l+g epiP VjVw s[r ug s[ epS ej ih[ hV m l+g epiP e+.o ljdhW ug dry dHV%J sg WjSg rg
drsqjV ]@ u{lj dw ^
AMØiq kwil nwrwiexu ismrY AYsI icMqw mih jy mrY ]
bdiq iqlocnu qy nr mukqw pIqµbru vw ky irdY bsY ]5]2]
(gUjrI sRI iqRlocn jI, AMg 526)
Fea Vjqs[r ug
vvvv
vvvv
Fea Vjqs[r ug AkW[ ujag dr,y'G h'H[ lV@ u' s,tS s[L dry f+eB h'H[ lV@ u' Vjq
s[ f+ajf wiw[ RpKy bjadqw fsrg dry dHldoa h'H[ lV m Fea ug sg WjSg ba[ ljtgbJ
a'G faj v,esj ] dw fiqjaqj V[ wHg rji f+eB h' w[ Fea ug sg i,Ddtbj wgag ba[
Fea ug } RpKyj wiV vHg b"Gc[ Vei dry s[hpij x[i w[ rdcbjRpSj wgaj m Fea Vjqs[r
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (303) lrHgH[ qhv[ fdhv[ w[@ b>e 1390
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ug sg RpyjiS wgag WjSg rg ldaepiJ V[ f+rjV wgag@ u' l+g epiP e+.o ljdhW ug dry
drsqjV ] m Fea ug s[ WyVJ a'G hg ldaepiJ s[ u<l s[ Fjr f+eB hp.s[ hV@ u{lj dw ^
sPl jnmu mokau gur kInw ] duK ibswir suK AMqir lInw ]1]
igAwn AMjnu mokau guir dInw ] rwm nwm ibnu jIvnu mn hInw ]1]rhwau]
nwmdyie ismrnu kir jwnW ] jgjIvn isau jIau smwnW ]2]1]
(iblwvlu bwxI Bgq nwmdyv jI kI, AMg 857-58)
Fea wWgi ug
rjdhepiP } lji[ figfPiV s[tS rjv[ Fea wWgi ug rg l+g epiP VjVw s[r ug s[
epSJ } ejMs[ hV m Fea wWgi ug ujag s[ upvjh[ lV@ fi dlqiV Feag Vjv Rph RpKy
bjadqw brloj dry fhp.y[ ba[ Rpl brloj sj d;wi rg bjfSg WjSg dry wgaj m
u{lj dw ^
rwm kbIrw eyk Bey hY koie n skY pCwnI ]6]3] (rwmklI Bgq kbIr jI, AMg 969)
Fea wWgi ljdhW ug sg WjSg rg l+g epiP e+.o ljdhW dry siu ] ba[ dHl f+wji
ldaepiJ s[ epS ejH[ hV m u{lj dw ^
siqguru pUjau sdw sdw mnwvau ] AYsI syv drgh suKu pwvau ]3]
(BYrau Bgq kbIr jI, AMg 1158)
Fea W[Sg ug
bjaq debjV sg bjiPT sLj dry dBw[ h'H[ Fea W[Sg ug ldaepiP VjVw s[r ug
s[ epSJ } ej ih[ hV m Fea W[Sg ug sg WjWa FjHg episjl ug b{lj woV wis[ hV@
u{lj dw ^
epiqpdt W[Sg Feda wdi ujdH dHwJap W] dvr vjr{ m
wiq wi{ bdZbjaqg h'ilp dwl{ V bvtp vtjr{ m
\FjHg episjl ug@ rji 10@ fRpCg 14|
Fea W[Sg ug sg RpyjiS wgag WjSg rg l+g epiP e+.o ljdhW ug dry drsqjV ]@
vvvv
vvvv
Fea ug s[ bdFbjl a[ dlZJa } RpV%J sg WjSg dHl f+wji f+eB wisg ]@ u{lj dw ^
ieVw ipMgulw Aaur suKmnw qIin bsih iek TweI ]
byxI sµgmu qh iprwgu mnu mjnu kry iqQweI ]1]
sµqhu qhw inrµjn rwmu hY ] gur gim cInY´ ibrlw koie ]
qhW inrµjnu rmeIAw hoie ]1]rhwau]
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ fdhv[ w[@ b>e 1390 (304) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ba[ b>a dry s,Ddlbj ] dw ^
dil mil dYqhu gurmuiK igAwnu ] byxI jwcY qyrw nwmu ]9]1]
(rwmklI bwxI byxI jIau kI, AMg 974)
e'aq ditg
e'aq ditg u' bh,Ddvbj sj fag lg m dHl V[ bh,Ddvbj sg W[Vag fi upe fvBj ds,aj
lg m dHaVg lqi,oj rjvj ditg rg ldaepiJ s[ epS RpyjiS wi dihj ] m
kib kl, sujsu nwnk gur; inq nvqnu jig CwieE ]8]
wv wrg ug woV wis[ hV dw u' epiP VjVw s[r ug sj lpulp = l+[LB u<l ]@ Rph dVa =
dVajf+ag VraVp = VrgV a'G VrgV h' w[ ude = l.lji dry AjdHY = Aj@ x{v dihj ] mm8mm
vvvv
vvvv
f+LV ^ ldaepiP VjVw s[r ug hpS wdvupe dry h'H[ hV ba[ wrg ug duV%J s[ Vjq v{
ih[ hV@ Rph ldaupe@ a=[aj@ spbjfi a[ wdvupe dry r,Dt'~r,t ldqbJ dry h'H[ hV@ x[i
Rph ldaepiJ s[ epS dwl ai%J eJrs[ hV (
RpKai ^ dHV%J WyVJ s[ wdhS rjv[ F,B ljdhWjV ldaepiJ a'G Rpfs[L f+jfa wi w[ RpKy
bjadqw brloj dry fhp.y[ h'H[ hV m Rpo[ Rph u' wpN l+g epiP VjVw s[r ug } r[t ih[
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (305) lrHgH[ qhv[ fdhv[ w[@ b>e 1390
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hV@ Rpo[ RpV%J s[ u<l widabJ Fjr fpijaV ditg qpVgbJ } rg s[t ih[ hV m bjaq bVpFrg
qhJfpit } s[L~wjv sg h,s a'G fji~e.qaj sg f+jfag hp.sg ] m l' fiqjaq q>cv dry dr,o
rdv,o wpN Vhk m dHl vHg b,De[ y,v w[ bjf ug V[ lf,LB wgaj ]@ u{lj dw ^
qU siqguru chu jugI Awip Awpy prmysru ]
suir nr swiDk isD isK syvµq Durh Duru ]
Awid jugwid Anwid klw DwrI iq®hu loAh ]
Agm ingm auDrx jrw jµimih AwroAh ] (sveIey mhly cauQy ky, AMg 1406)
l' bwjv bs[L s[ bVpFrg fpitJ sj wdhSj Iojio ] m Rph bjf[ dc,Dn[ hjv f+eB
wi ih[ hV m dHl[ vHg IpeJ uJ ldqbJ sj dryji RpV%J s[ q>cvJ s[ dry Vhk ]@ dur[G
lPiu dry ija~dsV sj b>ai Vhk hp.sj m
sPlij Fjr dHh ] dw dHh lji[ Fea us'G dViepS W+hq sj dy>aV wiV rjv[ h'H[
aJ dViepS W+hq hg epiP VjVw s[r ug sj rjlar iPf h'S wiw[ hg F,B qhJfpitJ V[ dHV%J
FeaJ } epiP VjVw s[r ug s[ epS ejRpS sg e,v wgag ] m
vvvv
]@ dudV = dul V[ yji[ r[sJ } duvsJ b>si dvbJsj ba[ drbjwiS } dryjiVj wgaj ] m
vvvv
bRhmMf KMf pUrn bRhmu; gux inrgux sm jwixE ]
lji[ W+dhq>c ba[ t>c = V"G t>cJ bjdswJ dry W+hqp = fiqjaqj liPf epiP VjVw s[r
ug fPiV = drbjfw h' ih[ hV@ blk epS = liepS a[ dViepS liPf dry ldaepiJ }
lq = dHw-lqjV hg ujdSY = ujVSj wgaj ]@ Fjr epiP VjVw s[r ug hg liepS liPf
dry hV ba[ epiP VjVw s[r ug hg dViepS liPf hV m
jpu kl, sujsu nwnk gur; shju jogu ijin mwixE ]9]
F,B wv ug woV wis[ hV dw h[ F,B uV'G ) dHl vHg aplk lji[ l+g epiP VjVw s[r
ug s[ lpulp = l+[LB u<l } ufp = ufSj wi'@ dudV = duV%J ldaepiJ V[ lhup = debjV u'e
s[ bV.s } qjdSY = qjVSj wgaj ] mm9mm
gux gwvih nv nwQ; Dµin guru swic smwieE ]
Vr = V"G Vjo1 rg ldaepiJ s[ epS ejrdh = ejRpSj wis[ hV u' epiP Z.dV = Z.Vaj
I'e epiP ug l,y liPf dry lqjdHY = lqjH[ h'H[ hV rj^ Z.Vaj I'e ldaepiJ sg dwifj
spbjij V"G Vjo rj^ blk F,B l,y liPf dry lqjH[ hJ m
mWDwqw gux rvY; jyn c¸vY khwieE ]
qJZjaj = qjVZjaj \dsvgf sj dfaj| rg ldaepiJ s[ epS ir{ = RpyjiS wisj ]@
u[V = dul V[ bjfS[ bjf } y*r{ = y*riag WjsLjh whjdHY = btrjRpSj wgaj ] m
vvvv
vvvv
dUrbw prUrau AMgrY; gur nwnk jsu gwieE ]
sPiWj = spiWjLj ditg@ fiPiRp = fiPir1 iju[ ba[ b>ei[2 ditg V[ rg l+g epiP VjVw
s[r ug sj u<l ejdHY = ejRpSj wgaj ] m
kib kl, sujsu nwnk gur; Git Git shij smwieE ]10]
wv wrg ug woV wis[ hV dw h[ F,DB' ) dHl f+wji l+g epiP VjVw s[r ug sj lpulp = l+[LB
u<l yji[ tjSgbJ s[ zBJ~zBJ rj^ zdB zdB = ligiJ~ligiJ dry ldhu[ hg lqjdHY = lqj
dihj ] mm10mm
ªfdhv[ fjaLjh ug sg qdhqj s[ lrHgH[ lqjfa.«
‰AMg 1391Œ
sveIey mhly dUjy ky 2 < siqgur pRswid ]
qhv[ sPu[ = sPli[ liPf l+g epiP b>es s[r ug sg qdhqj w[ = s[ lrHgH[ F,B ljdhWjV
RpyjiS wis[ hV m
1 = bsp,ag W+hq@ · = liW sj f+wjLw@ u' ldaepiJ sg f+ljds = dwifj spbjij f+jfa
hp.sj ] m
soeI purKu Dµnu krqw; kwrx krqwru krx smrQo ]
l'Hg = Rph wiaj fpit Z.Vp = Z.Vaj I'e ]@ u' lji[ wjiSJ s[ wiV } lqio' = liW
LwagrjV ] ba[ dul s[ hpwq iPfg \wi + ajip| wi = h,oJ dry lF s[ tjS~fdhijS@ l,aj
lxpiag iPfg aji fwCg h'Hg ] m
siqgurU Dµnu nwnku; msqik qum DirE ijin hQo ]
Rpl[ wiaj fpit s[ liPf l,yj ldaepiP VjVw s[r ug rg Z.Vp = Z.Vaj I'e hV m h[
epiP b>es s[r ug ) dudV = duV%J ldaepiJ V[ apq = aphjc[ qladw = q,Do[ Rpfi bjfSj
dwifj iPfg ho' = h,o ZdiY = ZiVj@ i,tSj wgaj ] m
q DirE msqik hQu shij; Aimau vuTau Cij;
suir nr gx muin boihX Agwij ]
(‘boih + X’ pUry X`eIey nwl hI pVHnw hY)
us'G epiP VjVw s[r ug V[ aphjc[ qladw = q,Do[ Rpfi bjfSj dwifj iPfg h,o
vvvv
vvvv
1! fiPir ^ dHh Wp,Z sj fp,ai ba[ y.s=qj sj f'aj lg@ u' dHvj s[ eiF a'G f{sj h'dHbj m dHh fdhvj y.s=r.Lg ijuj
lg m dHl sg ijuZjVg f+Ije fjl f+daLwjVfpi \NPlg| lg@ dHh lsjyjig ba[ HgLi sj RpfjLw h'dHbj ] m
2! dHh dier[s s[ wHg q>a=J sj wiaj q>DdVbj ]@ l,a r,Dc[ ditgbJ ba[ sl f+ujfagbJ dry rg dedSbj
debj ]@ dHl } s[rdabJ sj fpi'dha ba[ bjhpda sj s[raj rg q>Vs[ hV m
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ sPu[ w[@ b>e 1391 (308) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ZdiY = i,Ddtbj aJ aplk ldhu fs sg f+jfag rjv[ h'H[ rj^ as'G lhdu = lpa[-dl,Z hg aphjc[
dhis[ b>si Adu = A,uk tjik Fjr Whpvaj wiw[ Vjq iPfg bdqRp = b>Ddq+a rpnRp = ril
dfbj rj^ Vjq s[ rilS Vjv epSJ wiw[ Adu = x,W eH[ ba[ x[i dHl Vjq sg W'dhI = lpe.Zg
lpi = s[rdabJ@ Vi = qVp,tJ eS = s[rdabJ s[ sjlJ ba[ qpdV = qpVg uVJ bjds lF ajHk
bejdu = f+eB wi ds,ag m
mwirE kµtku kwlu grij; Dwvqu lIE brij;
pMc BUq eyk Gir, rwiK ly smij ]
(‘sm`Øij’ aucwrx hY)
h[ ldaepiP b>es s[r ug ) aplk w.Bwp = sptsjHg wjv } eidu = r.eji w[ qjdiY =
qjiVj wgaj ] Fjr wjv RpKfi rg `adh fjHg ] m rjLVjrJ dry Zjrap = s"Cs[ qV@
dH>Dds=bJ } Widu = i'w vgY = dvbj ] m
f>u FPa = f>u wjq *'Z bjds drwji@ u' lqdu = Fvg f+wji bdu,a hV@ RpV%J }
H[w = H[waj rj^ dHw dis[ iPfg zi dry rlgwji wi w[ ijdt = i,t v[ = v{Sj wgaj ] m
jgu jIqau gur duAwir; Kylih smq swir;
rQu aunmin, ilv rwiK inrµkwir ]
h[ epiP b>es s[r ug ) aplk epiP VjVw s[r ug spbjdi = spbjij lji[ uep = l.lji }
ugaRp = du,aSj wgaj ]@ aplk lqa = lqaj iPfg ljdi = Wj;g } t[vdh = t[v ih[ h'@ aplk
bjfSg dWiag s[ iop = f+rjh } RpVqdV = apigbj brloj dry dHldoa wgaj ] ba[
dVi.wjdi = bjwjiJ a'G idha fiqjaqj dry bjfSg dvr = dWiag@ f+gag vj w[ ijdt =
i,tg ] m
khu kIriq kl shwr, spq dIp mJwr;
lhxw jgq® guru, pris murwir ]1]
wvlhji Vjq[ F,B ug woV wis[ hV dw h[ F,DB' ) aplk rg lji[ l+g epiP b>es s[r
ug sg wgida = wgiag@ L'Fj } whp = bjtSj wi' rj^ q{G wvlhji Vjq[ F,B ldaepiJ sg
wgiag bjt dihj hJ@ ldaepiJ sg qdhqj lfa = l,a sgf = sgfJ qNji = dry hg f+eB
] dw vdhSj ug uea= epip = uea s[ epiP l+g epiP VjVw s[r ug Vjv fidl = Aph w[
qpijdi = fiqjaqj sj iPf h' eH[ hV rj^ qpijig liPf l+g epiP VjVw s[r ug Vjv fil
w[ vdhSj ug uea s[ epiP h' eH[ hV mm1mm
vvvv
vvvv
vvvv
rj^ ds=LBg Vjv W+hqjV.s sg Zjij resg ]@ dl,tJ s[ dhidsbJ dr,Dy'G wjvpt = fjfJ }
tdV = fp,B w[ Rpajdi = vjh s[Gs[ hV m ldaepiJ s[ FjrVj ldha sil = siLVJ spbjij hg
bdebjV sj daqi = hV[ij VjL h' ujdh = uJsj ] m
ijQy gurU jI dI hzUrI ivc pUrn guris`K nwm rqVy krnI vwly rihMØdy sn, auQy iek
AwdmI burI Awdq vwlw is`KI dw ilbws Dwr ky Aw igAw [ ies dw suBwA bx igAw
ik KIr Kwx vyly gurU pMgq ivc bYT ky KIr Ck lYxI, pr bwAd ’c AwpxI koTVI dw
drvwzw bµd kr ky n»d dw su`K lYNdy rihxw [ isAwixAW is`KW ny gurU Gr dy siqkwrXog
bwbw bu`Fw jI ƒ bynqI kIqI Aqy iSkwieq kIqI ik iek nvW is`K kIrqn dy ivc nh»
bYTdw [ lµgr dI koeI vI syvw nh» krdw [ ieh dovyN g`lW gurmq qoN ivru`D hn [ ies dw
Blw ikvyN hovygw ? bwbw bu`Fw swihb jI ny guris`KW qoN sux ky aus KIr Kwxy is`K ƒ jo
ikhw, ies dw vrxn BweI sµqoK isMG jI ny ies pRkwr kIqw hY :
gur sµgiq mihÁ Blo rhwvin [ Bjn tihl kir kwl ibqwvin [
bYTy dyih kwj iks Awie [ CuhY n koeI imRqu jb pwie ]38]
(sRI gur pRqwp sUrj gRµQ, rwis 1, AMsU 13)
bwbw bu`Fw swihb jI ny ikhw ik is`Kw ! kyvl ilbws Dwrn krn nwl is`KI nh» hY [
is`KI qW krnI dI hoieAw krdI hY [ is`KI dy mUl isDWq qW syvw qy ismrn hn [ qUµ qW
vvvv
dohW qoN hI vWJw hYN [ ies leI jy ismrn nh» huµdw qW syvw zrUr kirAw kr [ A`ØgoN auh
vvvv
ru`ØKy SbdW ivc boilAw ik quhwfy khy ’qy syvw nh» krnI [ jy gurU swihb jI kihxgy qW
syvw kr lvWgw [ bwbw bu`Fw swihb jI aus dI mUrKqw dy bcn sux ky cu`p kr gey [ iKmw
kIqw ik ies dw koeI mwVw krm mUhry Aw igAw hY [ bwbw b`uFw swihb jI ny bcn kihx
qoN sµkoc kIqw [ ies qrHW Pyr Cy mhIny lµG gey [ ieh Awpxy suBwA Anuswr su`qw ipAw
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ sPu[ w[@ b>e 1391 (310) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
sI [ iek idn AYsw smW Aw igAw ik lµgr Ckx leI sµgqW dI pMgq l`g geI [ sµgq
ivc gurU jI dw Awsx kudrqI aus QW ’qy lgw id`qw ijs dy swhmxy vwlI koTVI ivc
KIr Kwxw is`K su`qw ipAw sI [ jdoN siqgurU jI Awpxy Awsx ’qy ibrwj gey qW isAwxyy
is`K, sµgq smyq au~cI Dun ivc Sbd pVHn l`g gey [ Sbd dI Awvwz sux ky ieh KIr
Kwxw is`K vI A`KW mldw hoieAw aubwsIAW lYNdw sµgq v`l quirAw qW swhmxy gurU swihb
jI bYTy nzr Awey [ siqgurU jI dy crnW ’qy m`Qw tyikAw [ AMqrjwmI siqgurU jI jwxdy
qW pihlW qoN hI sB k`uJ sn pr aus ƒ iKmw krdy rhy, pRgt nh» kIqw [ A`j sµgq ivc
pu`ØiCAw—is`Kw ! ikQy rihMdw hYN ? kI syvw inBw¼dw hYN ? ies ny ikhw—siqgurU jI ! Cy mhIny
qoN Awp jI dy crnW ivc rihMdw hW [ mYƒ is`KW ny ikhw sI syvw kirAw kr pr mYN quhwfw
AwigAwkwrI is`K hW, is`KW dw nh» [ ies leI aunHW dy khy qoN kuJ nh» kIqw [ Awp jI
ny koeI syvw d`sI nh», ies leI mYN koeI syvw nh» kIqI [ qW gurU jI kihx l`Øgy :
khin lgXo ‘gur bwk khYN ijim [ thl krON iqs kwl Bly iqm [
khÎo Apr ko mwnON nWh» [ Xih inScY myry mn mWhI’ ]39] (rwis 1, AMsU 13)
qW siqgurU mhwrwj jI ny ikhw ik is`Kw ! qYƒ hux syvw kI d`sW ? jdoN mYN syvw d`sI sI audoN
qW qYN kIqI nh» sI [ qW is`K ny ikhw ik mhwrwj jI ! ieh ikvyN ho skdw hY ik mYN ieqnw
B`uldw hovW [ Awp jI ny syvw d`sI hovy qy mYN nw krW [ qW siqgurU jI ny ikhw ik is`KW dI
rsnw duAwrw bwbw bu`Fw swihb bRhm igAwnI jI dI rsnw ’qy bih ky syvw d`sI sI pr qUµ
pRvwn nh» kIqI, ik¼ik is`KW ivc vI gurU vrqdw hY [ hux qUµ kI syvw kryNgw ? qyrI izMdgI
hI A`T pihr dI rih geI hY [ siqgurU jI ny ikhw—is`Kw ! jo vI myry kol Aw¼dw hY, mYN aus
dw Blw krnw cwhuµdw hW, pr jdoN is`K hI Blw nw krwauxw cwhuµdw hovy qW gurU kI kr skdw
hY ? iPr gurU jI dy crn PV ky kihx l`gw—mhwrwj ! myry ’qy dieAw kro [ gurU jI ny ikhw—
is`Kw ! Pyr bcn mMnxw pvygw [ ies ny kwhlI nwl ikhw ik hukm krky qW dyKo, mMnx leI
iqAwr bYTw hW [ qW gurU jI ny ikhw ik hux qW qyry Bly dw ie`Øko aupwA hY ik jµgl ivc
jw, l`kVW iek`TIAW kr, AwpxI icKw Awp bxw, Awp hI aus ƒ A`g lw ky auhdy ivc
Bsm ho jw [ qyrI kilAwx iesy ivc hI hY [ Agr qUµ bcn mMn ky AYsw kIqw qW gurU nwnk
qyrw Blw krngy [ nrkW ƒ nh» jweyNgw [ ‘siq bcn’ kih ky jµglW vwly pwsy ƒ qur ipAw [
mn ivc kihMdw jWdw hY ik is`KW ny mYƒ KIr KWdy ƒ jirAw nh» hY, ies leI siqgurW pwsoN
ieh bcn krvw ky mYƒ kFvw id`qw hY [ is`KW ny pqw nh» ikhVy jnm dw myry koloN bdlw
ilAw hY ijhVw gurU jI qoN AYsw kTor bcn krvw id`qw hY [ so ie¼ is`K by-isdkw ho igAw [
is`KI Brosy dI hY, Brosw igAw qW is`KI vI geI [ is`K dw Blw nh» huµdw [ hux ieh by-isdkw
vvvv
vvvv
is`K ijs ny icKw vI bxw leI, icKw ƒ A`g vI lw leI, pr sVn dw hONslw nh» pYNdw [
Awly-duAwly GuMmxw SurU kr id`qw [ auDroN iek corI krky cor ijs dw ieiqhws ivc imhrw
nW iliKAw hoieAw hY, auh corI krky, Dn lY ky ispwhIAW qoN bcx leI dOiVAw hoieAw sI [
jdoN icKw bldI dyKI qW imhry DwVvI ny soicAw ik ivcwry dw koeI sµbµDI mr igAw hoxY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (311) lrHgH[ qhv[ sPu[ w[@ b>e 1391
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hmdrdI krn leI kol KV igAw qy pu`ØiCAw ik BweI, pihrwvy qoN qW qUµ mYƒ is`K l`gdw
hYN [ kI qyrw koeI sµbµDI cVHweI kr igAw hY ? myry smJ nh» Aw¼dI ik qUµ iek`lw hI ies
dw sµskwr ik¼ kr irhw hYN ? A`ØgoN KIr Kwxw is`K boilAw ik jIhdI icKw m`c rhI hY, auh
icKw ivc nh» hY blik icKw qoN bwhr KVw hY Bwv icKw myrI hY [ ieh icKw mYN Awpxy swVn
leI bwlI hoeI hY [ imhrw DwVvI hYrwn ho ky pu`Cdw hY ik sV ky ik¼ mrnw cwhuµdw hYN ? ieh
srIr sV ky mrn vwsqy nh» hY [ is`K ny ikhw ik iehI qW soc ky mYN c`kr k`F irhw hW [
BweI, myry nwl qW myry gur-BweIAW ny burI krweI hY [ myrI iSkwieq gurU jI kol lw ky mYƒ
sV ky mrn dw hukm gurU jI koloN idvw id`qw hY qy nwl hI kih id`qw hY ik qyrI ies ivc
hI kilAwx hY [ aus imhry DwVvI dy koeI pUrbly Bwg jwgy qy kihx l`gw ik is`Kw ! jy qyrw
mrn ƒ jIA nh» krdw qW qyrI g`l sux ky myrw mn mrn leI iqAwr ho igAw hY [ gurU
dy bcn dI brkq myry jnmW-jnmWqrW dy pwp Do dyvygI [ myry kol Dn dI g`TVI hY [ qyry
pu`qr poqirAW qk mu`kx vwlI nh» hY [ qUµ KfUr swihb v`l ƒ mUMh krky Ardws krky kih
ik ijhVw bcn gurU jI ny qYƒ id`qw sI, auhdy leI kih dy ik aus dw Pl imhry DwVvI
ƒ imly [ is`K ny lwlc ivc Aw ky Dn dy bdly gurU dw bcn vyc id`qw [ imhry DwVvI ny
h`Q joV ky ikhw ik siqgurU jI ! mYN quhwfy bcn dy Brosy Awpxw srIr swVn l`gw hW [ A`Øgy
pRlok ivc myrI r`ØiKAw krnI [ ieh kih ky icKw ivc Cwl mwr id`qI [
sur puir qy ibbwn cil Awvw [ swdr kih kY qurq cFwvw [
suK Anµq mihÁ jwie rhXo hY [ gur bc qy AG dyih dhXo hY ]46]
gurU bcn pr ijh prqIiq [ iqsih imlih aUco pd nIiq [ (rwis 1, AMsU 13)
ieqny icr ivc ispwhIAW ny Aw ky KIr Kwxy ƒ PV ilAw [ PiVAw qW S`k ivc
sI, pr jdoN qlwSI leI qW iehdy koloN swrw Dn brwmd ho igAw [ ispwhIAW ny PV ky
iehƒ koqvwl kol pyS kIqw [ koqvwl ny dyKidAW hI hukm suxw id`qw ik ies dw swrw
mwl zbq kr ky iehƒ PWsI dy idE [ mOq qW A`T pihrW ivc hI AweI, pr gurU qoN bymuK
ho ky nrk ƒ clw igAw [ koqvwl ny cor smJ ky ies ƒ PWsI id`qI sI [ jYsw ik :
kotvwr ky krXo AgwrI [ iqn dyKiq hI igrw aucwrI ]47]
‘CIn lyhu iqs ko siB mwl [ PWsI dyhu jwie qqkwl [
hukm mwin PWsI iqs dInw [ mUrK mrXo Drm qy hInw ]48]
qjih bwk Dir loB ibswlw [ pwvih nrk qurq hoie kwlw [ (rwis 1, AMsU 13)
BwvyN ieiqhws ivc BweI imhry dy icKw ’qy sV ky bYkuµT jwx dI g`l ilKI hoeI hY,
pr iek ihMdI dI qwrI^ ivc ieh vI hvwlw imldw hY ik aus ƒ A`g ny swiVAw nh»
vvvv
vvvv
sI [ gurU jI dy crnW ivc KfUr swihb phuµicAw, bynqI krn leI is`KW ƒ vI nwl ilAw
ik quhwfy bcnW dI brkq nwl A`g ny mYƒ PUikAw nh» [ mYN A`g dIAW m`cdIAW lwtW
ivc ausy qrHW bYTw irhW [ auDr quhwfy KIr Kwxy ƒ ispwhI PV ky lY gey [ SrDw qW pihlW
dI mYƒ Awp jI aupr sI, iesy leI sVn leI iqAwr hoieAw sI, pr hux jdoN A`g ny
swiVAw nh», ieh Awp jI dI brkq hY [ hux mYƒ Awpxw is`K bxw ky myry ipCly pwp
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ sPu[ w[@ b>e 1391 (312) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
b^S idau qW siqgurU jI ny ikhw ik is`K bxn qoN pihlW ieh zrUrI hY ik lokW dw lu`ØitAw
Dn-pdwrQ pihlW vwps kr ky Aw [ A`Øgy vwsqy Drm dI ikrq dw pRx kr [ sB dIAW
m`JW, gWvW, pSU Awid vwps kr ky Aw [ imhrw DwVvI sB kuJ vwps kr ky sdw vwsqy
corI C`fx dw pRx kr ky pUrn is`K bixAw [ ieh jIvn mukqI pw ky jµmx mrn qoN rihq
hoieAw [ ie¼ prmwqmw dy hukm ivc jW gurU dy hukm ivc nIc cor au~qm bx igAw qy
nw hukm mMnx krky KIr Kwxw is`K (nIc) ADogqI ƒ pRwpq hoieAw [ jYsw ik :
hukim mMØinAY hovY prvwxu qw KsmY kw mhlu pwiesI ] (AMg 471)
dohrw ] gurU sµq qy lwB iqh gurmuK id®V miq joie [
mnmuK cµcl is`K ko is`KI aultI hoie ]50]
mihmw siqgur bcn kI dyKhu puMn pRmwn [
ibmuK BXo isK PWs iqs qskr sÍrg mhwn ]51] (rwis 1, AMsU 13)
vvvv
vvvv
bfjip = fjijrji a'G idha hig sj Vjq ds=dCY = ds=C%@ fif,w wgaj ] rj^ bfjip = W[b>a
Vjq sj bdFbjl wgaj ]@ ujlp = dul Vjq sj dWqv = RpKuv dWojip = drloji ] m
ljdZw = ljZVj wiV rjv[@ y"ijlg dl,Z@ lpuV = l+[LB uVJ ba[ lji[ ugb = ugrJ
w' = sj Vjq hg bZjip = bjlij ] m
vvvv
ug uea= epip = uea epiP VjVw s[r ug Vjv fidl = Aph w[ qpijdi = fiqjaqj sj iPf
h' eH[ hV rj^ qpijig liPf l+g epiP VjVw s[r ug Vjv dqv w[ vdhSj ug uea s[ epiP
h' eH[ hV mm3mm
vvvv
qY qw hdriQ pwieE mwnu, syivAw guru prvwnu;
swiD Ajgru, ijin kIAw aunmwnu ]
h[ l+g epiP b>es s[r ug ) a{ = aplk aJ hsido = h;Pi l+g epiP VjVw s[r ug s[ fjl'G
epiaje,sg sg f+jfag iPf qjVp = ldawji fjdHY = fjRpSj wgaj ]@ aplk firjVp = f+rjVgw
epiP VjVw ug } l[drbj = l[rVj wgaj ]@ dudV = dul Vjv bjf ug V[ RpVqjVp = dryji@
drr[w spbjij drwji@ qV iPfg bueip = bldh Fji rjv[ l,f } ljdZ = wjWP wgbj = wgaj
] rj^ dudV = duV%J V[ aphjc[ fjl'G RpVqjVp = dryji f+jfa wgaj ]@ RpV%J V[ rg qV iPfg
l,f } ljZ dvbj@ sipla wi dvbj ] m
vvvv
vvvv
sg wgida = L'Fj } bjtSj wi' rj^ q{G wvlhji Vjq[ F,B ldaepiJ sg wgiag bjt dihj
hJ@ ldaepiJ sg qdhqj lfa = l,aJ sgfJ dry hg f+eB ] dw ^
vhSj = l+g epiP b>es s[r ug uea= = uea epiP VjVw s[r ug Vjv fidl = Aph
w[ qpijdi = fiqjaqj sj iPf h' eH[ hV rj^ bdebjV iPfg qpi s{Ga } qjiV rjv[ fiqjaqj
s[ liPf l+g epiP VjVw s[r ug Vjv fil w[ vdhSj ug uea s[ epiP h' eH[ hV mm4mm
vvvv
vvvv
hV@ Fjr fdirji dry idh>Ds[ h'H[ wiaji Vjv upC[ h'H[ hV rj^ ijup = f+wjL liPf dry
u'ep = upCVj wis[ hV mm5mm
‰AMg 1392Œ
sdw Akl ilv rhY; krn isau ieCw cwrh ]
h[ ldaepiP b>es s[r ug ) bjf lsj = hq[LJ bwv = wvfVj a'G idha h' w[ W+hq
dry dvr = dWiag@ f+gag vej w[ i] = idh>Ds[ h'@ wiV = w.V bjds dH>s=gbJ } bjfSg dH,Aj
dlRp = Vjv yjih = dryijMs[ h'@ Fjr lF dH>s=[ aphjc[ bZgV hV rj^ dwifj s[ wiV rjv[
h'@ u{lg dwl[ f+[qg sg dH,Aj hp.sg ]@ Rpl[ bVplji f+[q dry bj w[ dryis[ h' m
vvvv
vvvv
hir prisE klu smulvY; jn drsnu lhxy BXO ]6]
(‘BieAO’ aucwrx hY)
wv F,B ug lqpvr{ = woV wis[ hV dw \lqp + vr{| lq = Fvg f+wji@ vr{ = RpyjiS
wis[ hV rj^ \lq + Rp + vr{| lq = Fvg f+wji@ Rp = drL[L wiw[@ vr{ = RpyjiS wis[ hV
dw h[ F,B uV'G ) RpV%J } hdi = fiqjaqj fidlY = dqdvbj ]@ duV%J uVJ } vhS[ = l+g
epiP b>es s[r ug sj silVp = sgsji FI" = h'dHbj ] mm6mm
vvvv
h[ ldaepiP ug ) aplk dy,a s[ RpsjiRp = l+[LB sja[ h' f+a,t uJ liPf sg Vj f+jfag
s[ sjdis = sdi,si } hiV = VjL wiV rjv[ h' rj^ \Rpsji + Rpdya| Rpsji = sjaj iPf
h' ba[ drwjiJ bjds s[ sdv,si } VjL wiV s[ Rpdya = I'e h' m aphjc[ siLV dft>Ddah =
r[tdsbJ hg ugrJ s[ wvqv = fjf a=lV = ci uJs[ Fjr dqB uJs[ hV m
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ sPu[ w[@ b>e 1392 (318) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
sd rµig shij klu aucrY; jsu jµpau lhxy rsn ]7]
F,B wv ug Rpyi{ = RpyjiS wis[ hV dw h[ F,B uV'G ) dHl vHg ls = hq[LJ ldhu
i.e dry rj^ lhu[ hg i.e = f+[q fPiWw ilV = ugFj Vjv vhS[ = l+g epiP b>es s[r ug
sj u,l u.fRp = ufSj wi' mm7mm
nwmu AvKDu, nwmu AwDwru; Aru nwmu smwiD suKu;
sdw nwm nIswxu sohY ]
h[ ldaepiP ug ) lji[ f+a,t@ b>a=gr i'eJ sg Vdriag vHg bjf ug V[ fiqjaqj s[ Vjq
} hg brtZp = srjHg iPf lqdNbj h'dHbj ]@ aplk Vjq sj hg bjZjip = bjlij e+dhS wgaj
] m bip = ba[ Vjq } lqjdZ = lqjZg sj lpt lqdNbj ] rj^ Vjq dry lqjZg vjHg ]
a[ dVidrwvf lqjZg sj hg lpt qjS ih[ h' m
aphjc[ siWji dry lsj = hq[LJ Vjq sj hg VgljSp = N.cj l'] = L'F dihj ] m
vvvv
h[ ldaepiP ug ) lyp = l,yj Vjq hg aphjcj agio ]@ lyp = l,Dy[ Vjq sj bdFbjl wiV
iPf bjf dHLVjV wis[ h'@ bip = ba[ FjRp = f+[q Vjv lyp = l,yj Vjq ufS iPfg F'uV
wis[ h' rj^ FjRp = debjV iPfg l,yj F'uV Aws[ h' m x[i lsj = hq[LJ lyp = l,Dy[ Vjq }
Fjt>ap = RpyjiS wis[ h'H[ l'] = L'FVgw h' ih[ h' m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (319) lrHgH[ qhv[ sPu[ w[@ b>e 1392
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
scu pwieE gur sbid; scu nwmu sµgqI bohY ]
epiP VjVw s[r ug s[ lWds = Rpfs[L wiw[ bjf ug V[ l,yj Vjq fjdHY = fjRpSj
wgaj ] rj^ ldaepiJ s[ lWds = Rpfs[L spbjij l,y liPf } fjRpSj wgaj ] m lyp = l,Dy[
Vjq spbjij lF l.eag = l.eaJ } Feag sg ?pLWP s[ ldha W'] = lpe.dZa wi ih[ h' m
ijsu scu sµjmu vrqu scu; kib jn kl vKwxu ]
h[ ldaepiP b>es s[r ug ) dul bjf ug sj l,Dy[ Vjq sj hg l.uq ] ba[ lyp = l,Dy[
Vjq sj hg ria ]@ F,B wv ug woV wis[ hV dw blk wrg uV dHl ai%J bjf ug sj
u<l rtjSp = RpyjiS wi ih[ hJ borj F,B wv Vjq[ wrg uV ug woV wis[ hV dw dul
epiP sj ldaVjq hg l.uq ] ba[ ldaVjq sj hg ria ] m
drsin prisAY gurU kY; scu jnmu prvwxu ]9]
b{l[ ldaepiP b>es s[r ug w{ = s[ siLV fidlb{ = filV Vjv lyp = dVly[ wiw[
dHh uVq firjSp = lxvj h' uJsj ] rj^ l,y liPf sg f+jfag h' uJsg ] ba[ qVp,tj uVq
fiqjaqj sg siejh dry f+qjSgw h' uJsj ] mm9mm
AimA id®sit, suB krY; hrY AG pwp, skl ml ]
h[ ldaepiP b>es s[r ljdhW ug ) dul RpKfi aplk bdqb = b>Ddq+a iPfg lpF ds=ldB =
ds=LBg wi{ = wis[ h'@ aplk Rpl s[ dfAv[ bz = fjf@ hpS s[ wga[ h'H[ fjf ba[ lwv = ljig
bdr,Ddsbj iPfg qv = q{v } hi{ = VjL wi s[Gs[ h' m
bioja l+g epiP b>es s[r ug qhjiju us'G lrj fdhi lqjZg dry dHldoa dihj wis[
lV@ as'G ldaepiJ s[ dVrjl blojV tcPi ljdhW ug s[ RpKa[ i'egbJ sgbJ wajiJ sgbJ
wajiJ hg tCgbJ hp.sgbJ@ us'G ldaepiP ug bjfS[ V[a= RpV%J i'egbJ r,v dwifj ldha dVe%j
wis[ lV aJ RpV%J s[ i'e ba[ i'eJ sj wjiS fjf lF Vdria wi s[Gs[ lV m ba[ b>ahwiV
sg q{v rg Vdria wi w[ dhis[ Lp,Z wi dsbj wis[ lV m dur[G epiP biuV s[r ug V[
rg woV wgaj ]@ u{lj dw ^
i¸pw ktwK´ Avloknu kIno dws kw dUKu ibdwirE ]1] (DnwsrI m: 5, AMg 681)
bRhm igAwnI kI id®sit AMØimRqu brsI ] (gauVI suKmnI m: 5, AMg 273)
vvvv
vvvv
guru nv iniD drIAwau; jnm hm kwlK DovY ]
h[ epiP b>es s[r ug ) aplk Vr dVdZ = V"G dVZgbJ rj^ VrZj Feag s[
sigbjRp = sdibj h' \u' epiqpt WS w[ bjf ug fjl l+rS@ q>VS@ dVdZbjlS iPf dHLVjV
wisj ]| Rpl s[ hq = aqjq \lji[| uVqJ s[ fjfJ sg wjvt } Z'r{ = Z' s[Gs[ h' m
su khu tl, guru syvIAY; Aihinis shij suBwie ]
\#B,v¼$ W'v'|
F,B B,v ug whp = woV wis[ hV dw h[ F,B uV'G ) b{l[ lp = l+[LB epiP b>es s[r ug
} l[rgb{ = l[rVj wigH[ u' bdhdVdl = dsV ija@ dHw-il ldhu lpFjdH = LJag lpFjb Zji
w[ idh>Ds[ hV rj^ bdhdVdl = dsV ija lpFjdH = l+[LB f+[q ZjiV wi w[ ldhu[ ldhu[ epiP
b>es s[r ug } l[rVj wigH[ m
drsin prisAY gurU kY; jnm mrx duKu jwie ]10]
h[ F,B uV'G ) b{l[ ldaepiP b>es s[r ug w{ = s[ siLV fidlb{ = filV Vjv hg u.qS
qiS sj sptp = wLB w,DdBbj ujdH = uJsj ] Fjr Vdria h' uJsj ] mm10mm
V'B ^ l+g epiP b>es s[r ljdhW ug sg Rplaag s[ lrHgH[ da>V F,B ljdhWjV V[ RpyjiS
wga[ hV ^
b>w 1 a'G 4 aw F,B wvlhji ug V[ epi Rplaag s[ lrHgH[ RpyjiS wga[ hV m
b>w 5 a'G 9 aw wv F,B ug V[ epi Rplaag s[ lrHgH[ RpyjiS wga[ hV m
b>w 10 rjvj lrHgbj B,v F,B ug V[ RpyjiS wgaj ] m
ªsPli[ fjaLjh ug sg qdhqj s[ lrHgH[ lqjfa.«
vvvv
liPf fiqjaqj } dlrdi = dlqiVj1 wi'@ uj = dul fiqjaqj wj = sj dHw \rjdhepiP| Vjq
1! #dlrdi$ sj bio Fjr[G FjLj dry #a[ij$ wgaj uJsj ]@ fi dHo[ #a[i[$ sj rjyw Vhk@ f+wiS s[ bVplji
H[o[ #dlrdi$ fs sj bio #dlqiVj$ wgaj ]@ dur[G #uoj f+wiS@ aoj bio$@ x[i F,BJ s[ f+wiS ba[ W'vg
bVplji H[o[ #dlrdi$ fs sj bio #dlqiVj$ hg Lp,Z ] m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (321) lrHgH[ qhv[ agu[ w[@ b>e 1392
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dHl l.lji[ = uea dry bAvp = AvV a'G idha ] Fjr qjdHbj V[ lF } Av dvbj ]
fi Vjq qjdHbj s[ W.ZVJ a'G ApcjRpS rjvj ]@ Av rjvg rlaP lsj-doi Vhk idh>sg fi
Vjq lsj dHldoa iPf ] m
ijin Bgq Bvjl qwry; ismrhu soeI nwmu prDwnu ]
dudV = dul Vjq V[ bV[wJ Fea = l[rw uV dHl Fruv = l.lji~lqp>s= a'G aji[ =
ajiVj wga[ hV m dHl wiw[ l'Hg = Rph fiZjVp = l+[LB Vjq } epiqda spbjij dlqihp =
ufSj wi' m
iqqu nwim risku, nwnku lhxw; QipE jyn sRb isDI ]
daap = dal Vjq s[ idlwp = ilgH[@ f+[qg l+g epiP VjVw s[r ug V[ vhSj = l+g epiP b>es
s[r ug } \Vjq s[ f+[qg WSj w[| bjfSg epiaj~e,sg RpKfi odfY = blojfV wi ds,aj
] ba[ u[V = dul Vjq wiw[ hg ldaepiJ s[ yiVJ dry l+W = ljigbJ dlZgbJ bj w[ f+jfa
h'HgbJ hV m
dul epiP VjVw s[r ug V[ FjHg vdhS[ } sl wlr,BgbJ vj w[ fitSj wgaj ba[
us'G FjHg vdhSj fitSj dry fPij RpKadibj aJ bjfSg epiaj~e,sg $a[ lpFjdHqjV wi
w[ diZgbJ~dlZgbJ lF LwagbJ W?L ds,agbJ a[ epiaj~e,sg s[ vjdHw WSj w[ bjfS[
b>e Vjv vj w[ Fjr Wp,wv dry v{ w[ W?LLJ wis[ h'dHbJ V[ vdhS[ a'G Vjq Wsv w[ b>es
Vjq i,Ddtbj m ##b>e fil w[ b>es WdSbj duRp sgr[ a'G sgrj$$ dwMdw epiP VjVw s[r
ug s[ b>e Fjr ligi s[ yiV iPf dh,Dl[ } fil wiw[ dHh fsrg f+jfa wgag lg m dur[G
sgr[ a'G sgrj ueS Vjv RpaVj hg yjVS hp.sj ]@ dar[G epiP Vjv lfiL h' w[ RpaVj hg
iPhjVgba sj f+wjL h' debj m
kiv jn kl´, sbuDI; kIriq jn Amrdws ibsœrIXw ]
(‘ibsqrIAw’ aucwrx hY)
uV = sjl wv Vjq[ wdr = wrg \F,B| woV wisj ] dw dal lWpZg = l+[LB Wp,Zg rjv[
l+g epiP b>es s[r ug V[ bjfSg oJ $a[ l+g epiP bqisjl ug } blojfV wgaj ] m h[ F,B
uV'G ) x[i epiP bqisjl ljdhW ug sg wgida = wgiag@ qdhqj lji[ uea dry dWl¢igIj =
x{v eHg m u{lj dw ^
l+g VjVw b>eds wdi qjVj mm bqi sjl b>es fdhyjVj mm
\l+g slq e+.o@ Wdya= VjBw|
vvvv
vvvv
l.lji s[ ugrJ } debjV sj f+wjL wi ihgbJ hV \Fjr dHV%J epSJ wiw[ hg debjV f+jfa
hp.sj ]| m
ldaepiJ sg qdhqj ai'ri = l+[LB dW+A wvfai sgbJ ljt = BjhSgbJ ra
lij = ljdibJ dry qrv = dqv ihg ]@ Fjr lF sg wjqVj fPig wi ihg ] m
borj l+g epiP bqisjl ug sg qdhqj w'Hg vpwg dAfg Vhk@ Wvdw lPiu sgbJ dwiSJ
ra lji[ l.lji dry f+eB@ i"LV ] ba[ \qrv + lij| q"vdlig1 s[ si,?a rJe lpe.Zg@ t[Cg
a[ LJag s[S rjvg ] m
borj dur[G lPiu sgbJ dwiSJ bjli[ hg dW+A a[ cjvJ bjds dtC ih[ hV@ u[wi
lPiu sg Zp,f a[ i"LVg dW+AJ } Vj dqv[ aJ dHh qpiNj w[ lp,w uJs[ hV m H[l[ f+wji ldaepiJ
sgbJ ojfgbJ WjHg q>ugbJ dW+AJ sg dVbjHk hV@ Wh,ai fgC%[@ y"ijlg fRpCgbJ cjvJ sg
dVbjHk hV@ u' ldal.ea iPfg avjWJ dry dBw[ h'H[ ldaepiP ug sg i"LVg a[ dV,z Vjv
f+Dxp,va h' ih[ hV rj^ Rplaag iPfg dwiSJ udebjlP iPfg Lj?jrJ@ debjVrjV iPfg dW+AJ
a[ ldal.ea iPfg li'riJ dry f+eB hV rj^ lj? sg dVbjHk u.eq@ dW+AJ sg dVbjHk uC%
ugrJ ba[ lij = lqp>s=J dry ldaepiJ sg wgiag dqvg h'Hg ] m
auqir diKxih, puib Aru psçim; jY jY kwru jpMØiQ nrw ]
RpKai@ sdtSdh = s,tS@ fpdW = fPiW bip = ba[ fl¤dq = f,Aq dHh yji[ dsLjrJ sgbJ
l.eaJ rj^ RpKai sg dVbjHk t,a=g@ s,tS sg dVbjHk W+jhqS@ fPiW sg dVbjHk r{L ba[
f,Aq sg dVbjHk LPsi bjds lji[ Vij = qVp,t l+g epiP bqisjl ljdhW ug sg u{ u{wji
wi w[ ldaepiJ } uf>Ddo = ufs[ hV m
‰AMg 1393Œ
hir nwmu rsin gurmuiK brdwXau;
aulit gµg psçim DrIAw ]
(‘brdwieAau’ aucwrx hY)
epiqpdt = qptg epiP b>es s[r ug V[ bjf l+g epiP bqisjl ug } bjfSg ilVj spbjij
hdi = fiqjaqj sj Vjq WisjIRp = riajRpSj wgaj ] rj^ epiP bqisjl ug V[ epiqpt
uVJ } bjfSg ilVj spbjij fiqjaqj sj Vjq riajRpSj wgaj ] rj^ bjfSg ilVj spbjij
Vjq ufS sj \Wi + sjIRp| Wi = risjV sjIRp = ds,aj ] m
ba[ e.ej RpvdB = RpvBj w[ f,Aq r,v Zigbj = Zi ds,ag ] Fjr dl,tJ sg Wjhiqpt
uJsg dWiag RpvBj w[ b>aiqpt wi ds,ag ] rj^ Feag dry dWiag RpvBj w[ s[h bdFqjV
vvvv
vvvv
} f,Aq Fjr df,DA[ wi ds,aj ] rj^ r[sJ bjds sg wdnV dr,Ddsbj s[ dlZJa } lpt{V = epiqptg
FjLj dry woV wi ds,aj ] m
1! q"vlig rwpv lq'H[ u[h[ f,DdabJ rjvj dHw dWiA@ dul s[ ritj ip,a dry lpe.Z rjv[ xp,v v,es[ hV@
dHl s[ xp,vJ a'G ?pLWPsji a[v ba[ dHai WSsj ] ba[ f,Dw[ xv tjS s[ w.q bjMs[ hV m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (323) lrHgH[ qhv[ agu[ w[@ b>e 1393
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
soeI nwmu AClu, Bgqh Bv qwrxu;
Amrdws gur kau PuirAw ]1]
h[ F,B uV'G ) l'Hg = Rph bAvp = AvS a'G idha fiqjaqj sj rjdhepiP Vjq Feah =
Fea uVJ } Fr = l.lji~lqp>s= a'G ajiSp = fji wiV rjla[ l+g epiP bqisjl ljdhW ug
wRp = } epiP b>es s[r ljdhW ug s[ fjl'G xpdibj = lxpiV h'dHbj ] mm1mm
ismrih soeI nwmu, jK´ Aru ikMnr; swiDk isD, smwiD hrw ]
l'Hg = Rph fiqjaqj sj Vjq wpW[i bjds ut¼ = IwL bip = ba[ dw>Vi = s[rdabJ s[
Wu.a=g rj^ hjhj hPhP bjds e.ZiW rg dlqidh = Ijs wi ih[ hV m ljdZw = ljZVj wiV
rjv[ udebjlP@ y"ijlg dl,Z@ lqjdZ = lqjZg vjRpS rjvj hij = dLrug rg Vjq dlqi dihj ] m
vvvv
vvvv
cvrwsIh isD buD ijqu rwqy; AMbrIk Bvjlu qirAw ]
yrijlgh = y"ijlg dl,Z@ WpZ = Wp,ZgrjV rj^ W'Zj braji rj^ Wp,Z bjds V"G e+dh
duap = dul Vjq dry ija[ = i.e[ h'H[ hV@ x[i b>Wigw Fea V[ rg Vjq wiw[ Fruvp =
l.lji~lqp>s= } adibj = aiVj wgaj ] m
iqqu nwim lwig qyqIs iDAwvih; jqI qpI sur min visAw ]
daap = dal fiqjaqj s[ Vjq dry v,e wiw[ a[agl = a[ag *'C s[ra[ rg fiqjaqj
} dZbjrdh = bjijZ ih[ hV@ Rphg Vjq uag = ua Zjig@ afg = af,lrg ba[
lpdi = s[rdabJ s[ qdV = dhis[ dry r,Ddlbj h'dHbj ] m
vvvv
vvvv
uVJ } Fr = l.lji~lqp>s= a'G ajiSp = fji wiV rjla[ epiP bqisjl ug wRp = } epiP b>es
s[r ug fjl'G xpdibj = lxpiV h'dHbj ] mm4mm
vvvv
vvvv
nwmu iDAwvih dyv qyqIs, Aru swiDk isD nr;
nwim KMf bRhmMf Dwry ]
dul fiqjaqj s[ Vjq } a[agl = a[ag *'C s[r = s[ra[ bip = ba[ ljdZw = ljZVj
wiV rjv[ udebjlP@ dlZ = dlZgbJ sg Lwag rjv[ u'eg@ Vi = qVp,t bjds lji[
dZbjrdh = bjijZVj wis[ hV@ Rpl fiqjaqj s[ Vjq V[ hg lji[ t>c a[ W+dhq>c bjds
Zji[ = ZjiV wga[ h'H[ hV rj^ lji[ t>c W+dhq>c Vjq s[ Zji[ = bjli[ hg dBw[ h'H[ hV m u{lj dw ^
nwm ky Dwry KMf bRhmMf ] (gauVI suKmnI m: 5, AMg 284)
vvvv
l.w'ys[ lV m y,vdsbJ y,vdsbJ epiP bqisjl ug sg t,Wg WJh wpN wp epiP b>es ljdhW
ug a'G b,De[ h' eHg m as'G epiP bqisjl ug V[ dHh f+da,Ddebj wgag dw dHl WJh V[ ldaepiJ
sg dVijsig wgag ]@ u[wi dHl } w,B ds,aj aJ epiP ug Vij; h' ujSe[@ dHl vHg dHl
WJh w'v'G b,u a'G Wjbs w'Hg w.q Vhk v{Sj m dHh f+da,Ddebj wi w[ ldaepiP bqisjl ug
V[ ligi s[ b>a aw t,Wg WJh a'G w'Hg w.q Vj dvbj@ b{l[ ldaf+a,eg lV m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (327) lrHgH[ qhv[ agu[ w[@ b>e 1393
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
lPiRp_lPiWgi b{l[ lV dw f>Du[ wjq *'Z bjds r{igbJ } r,l dry wgaj h'dHbj lg m
ldaepiP ug b{l[ lPiq[ lV dw dHw rji e'dH>srjv ljdhW drt[ b>Ddq+a r[v[ dHw WgWg s[
i'S sg bjrj; bjHg m ldaepiJ V[ bjfS[ l[rw W,vP } F[u w[ qjHg s[ i'S sj wjiV fp,DdAbj m
as'G Rpl V[ bj w[ dwhj dw ldaepiP ug ) Rpl qjHg sj fp,ai qi debj ] m Rpl r[v[ ldaepiJ
V[ wjv } hpwq wgaj dw duaVj dyi blk epdibjHg RpKfi dHldoa hJ@ RpaVj dyi aP.
e'dH>srjv Vhk bjRpSj m l' duaVj dyi ldaepiP ug V[ bjfSj ligi i,Ddtbj@ RpaVj dyi
e'dH>srjv drt[ wjv Vhk bjdHbj m
lgdv_ldaepiJ sj b{lj lgv lpFjb lg dw dHw rji FjHg sjaP V[ ldaepiJ s[ bjS
w[ e,sg RpKfi W{n[ h'dHbJ s[ v,a qjig m ldaepiP ug fv.z[ a'G h[nJ dc,e fH[ ba[ ligi
} l.Fjvs[ h'H[ sjaP ug s[ yiV fwC vH[ ba[ dwhj dw aplk q[i[ epiP s[ fp,ai h'@ q[ij
ligi dWiZ h' debj ]@ dul wiw[ h,c Whpa l?a h'H[ fH[ hV@ aphjc[ yiV Viq hV@ dwa[
dHV%J yiVJ } sp,t Vj fhp.dybj h'r[ m dHM dVqiaj rjvj lpFjb ZjiV wi w[ i,Ddtbj m
Wvr.ap_Wv rjv[ b{l[ lV dw duV%J V[ bjfS[ WyVJ s[ Wv Vjv dl,tJ } diZgbJ
dlZgbJ W?L ds,agbJ@ WjHg q>ugbJ a[ Wh,ai fgC%[ dl,tJ } W?L ds,Da[ ba[ bjfS[ bdV>V
l[rw epiP ijqsjl ug } 6 ljv 11 qhgV[ ba[ 20 dsV sg bjIP W?L w[ epiaj e,sg
$a[ dHldoa wi ds,aj m
vvvv
W{wp.n = l,yt>c s[ rjlg WSj ds,aj ] rj^ l.lji-lqp>s+ a'G fji h' w[ W{wp.n dry fhp.yS vHg
Vjq@ epiWjSg iPfg l[da = fpv WSjRpSj wgaj ] m
vvvv
wis[ hV@ duh = duV%J sj aplk wiajih = fiqjaqj Vjv l.u'ep = dqvjf wirj s[Gs[ h'
borj duV%J l.aJ sj fiqjaqj s[ Vjv dqvjf h'dHbj dfbj ]@ b{l[ l.a uV rg aphjc[
siLVJ } dfbji Vjv filVj wis[ hV m
vvvv
‰AMg 1394Œ
skXQu jnmu kl´crY; guru prisau Amr pRgwsu ]8]
(‘skieAQu’ Aqy ‘k`lA-aucrY’ aucwrx hY)
\wvb + Rpyi{| wv F,B ug Rpyi{ = RpyjiS wis[ hV dw Rpl sj uVq lwIop = lxvj
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (329) lrHgH[ qhv[ agu[ w[@ b>e 1394
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
]@ dul V[ f+ejlp = f+wjL liPf l+g epiP bqisjl ljdhW ug s[ yiV wqvJ } fidlRp =
filVj@ APhSj wgaj ] mm8mm
bwirju kir dwihxY; isiD snmuK muKu jovY ]
l+g epiP bqisjl ljdhW ug s[ sjdhS{ = l,Du[ wdi = h,o dry Wjdiup = fjSg a'G uVq
v{S rjv[ wqv sj dVLjV ] rj^ Wjdiup = wrv Fjr v,Aqg \qjdHbj| ldaepiJ s[ l,Du[
fjl[ tCg idh>sg ]@ Fjr bV[wJ ilsJ s[ e,Dc[ Fi w[ bjMs[ hV fi epiP ug RpaVg wp
hg ils i,ts[ hV duaVg wp v.ei dry v,e uJsg ]@ Wjwg e,DdcbJ s[ e,Dc[ Wjhi hg tC[
idh>Ds[ hV m
x[i bV[wJ dldZ = dl,ZgbJ \bv"dww LwagbJ| ldaepiJ s[ lVqpt = ljhqS[ h' w[ qpt
} u'r{ = a,w ihgbJ hV dw ws'G ldaepiP ug bjdebj s[S m
iriD bsY bWvWig; ju qIin lokWqr mohY ]
didZ = b>V sg ba'Baj rjvg Lwag WJrJde = t,DW[ b>e rjv[ fjl[ r,v Wl{ = r,l ihg
]@ up = duhCg agdV = da>DV[ v'wJai = v'wJ s[ b>si lF } q'] = q'h ihg ] m
irdY bsY AkhIau; soie rsu iqn hI jwqau ]
(‘A-khIau’ aucwrx hY)
epiP bqisjl ljdhW ug s[ dis{ = dhis[ dry bwhgRp = bwdh liPf Wl{ = r,l dihj
]@ l'dH = Rph bwdh liPf sj il = bV.s daV hg = dal epiP bqisjl ug V[ hg
ujaRp = ujVSj wgaj ] m
muKhu Bgiq aucrY; Amru guru iequ rµig rwqau ]
epiP ug bjfS[ qpthp = qptC[ a'G Feda = Feag sj Rpfs[L Rpyi{ = RpyjiS wis[ hV@
epiP bqisjl ug dHap = dHl i.de = f+[q dry ijaRp = i.e[ h'H[ hV rj^ epiP bqisjl ug
s[ dl,t rg dHl i.e dry i,Da[ h'H[ qp,Dt'G Feag rjv[ WyV RpyjiS wis[ hV m
msqik nIswxu scau krmu; kl´ joiV kr D´wieAau ]
(‘k`lA’ Aqy ‘iDAwieAau’ aucwrx hY)
duV%J s[ qladw = q,Do[ RpKfi lyRp = l,Dy[ wiqJ sj VgljSp = v[t dfbj h'dHbj ]@ F,B
wv ug woV wis[ hV dw RpV%J V[ bjfS[ wi = h,o u'C wiw[ epiP bqisjl ug }
Z¼jdHbRp = bjijZVj wgaj ] borj h[ l+g epiP bqisjl ug ) aphjc[ qlaw RpKfi epiP sg
vvvv
vvvv
wiq = dqhi sj l,yj v[t dfbj h'dHbj ]@ q{G bjfS[ f+a,t rj^ qV Wp,Z iPfg h,o u'C w[
aphjc[ u,l } dZbjRpSj wisj hJ m
vvvv
davwp = dB,wj fidlbRp = filVj Fjr s[Sj wgaj ]@ aplk dadV = RpV%J epiJ fjl'G liW =
ljigbJ dH,AjrJ } fjdHbRp = fj dvbj ] rj^ h[ epiP = fPuVgw a[ davwp = dLi'qSg ldaepiP
bqisjl ug ) duV%J V[ aphjc[ yiVJ } filVj wgaj ]@ dadV = RpV%J V[ ljigbJ dH,AjrJ
f+jfa wi vHgbJ hV mm9mm
dHh V"G lr,HgH[ w,v¶ F,B ug s[ bjH[ hV m b,De[ da>V lrHgH[ ujvf F,B ug s[ bj ih[
hV@ dHw uv F,B ug sj a[ x[i dHw ujvf F,B ug sj lrHgbj bjr[ej m
skXQu su hIau, ijqu hIA bsY; gur Amrdwsu inj jgq ipq ]
vvvv
vvvv
lp = Rph hgRp = dhisj rg lwIop = lxvj ]@ duap = dul hgb = dhis[ dry
uea = l.lji s[ dfaj l+g epiP bqisjl ljdhW ug dVu = bjf Wl{ = r,ls[ hV m
skXQu su isru, jwlpu BxY; ju isru invY gur Amr inq ]1]10]
F,B ujvf ug FS{ = RpyjiS wis[ hV dw lp = Rph dli rg lwIop = lxvj ]@
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (331) lrHgH[ qhv[ agu[ w[@ b>e 1394
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
up = duhCj dli dVa = dVajf+ag epiP bqisjl ljdhW ug s[ yiVJ RpKfi dVr{ = Npwsj
] mm1mm10mm u{lj dw ^
sPl mUrqu sPl Eh GrI ] ijqu rsnw aucrY hir hrI ]2]
sPlu Ehu mwQw sµq nmskwris ] crx punIq clih hir mwrig ]3]
(gauVI m: 5, AMg 191)
vw: nyqR punIq pyKq hI drs ] Din msqk crn kml hI prs ]
(gauVI m: 5, AMg 201)
vw: sw rsnw Dnu Dµnu hY myrI ijMduVIey gux gwvY hir pRB kyry rwm ]
qy sRvn Bly soBnIk hih myrI ijMduVIey hir kIrqnu suxih hir qyry rwm ]
so sIsu Blw pivq® pwvnu hY myrI ijMduVIey jo jwie lgY gur pYry rwm ]
gur ivthu nwnku vwirAw myrI ijMduVIey ijin hir hir nwmu icqyry rwm ]2]
qy nyq® Bly prvwxu hih myrI ijMduVIey jo swDU siqguru dyKih rwm ]
qy hsq punIq pivq® hih myrI ijMduVIey jo hir jsu hir hir lyKih rwm ]
iqsu jn ky pg inq pUjIAih myrI ijMduVIey jo mwrig Drm clysih rwm ]
nwnku iqn@ ivthu vwirAw myrI ijMduVIey hir suix hir nwmu mnysih rwm ]3]
(ibhwgVw m: 4, AMg 540)
vw: lxv uVq epiqpdt hpdH uVq ugaI' yiV lxv epi qjie irV w{ m
v'yV lxv epi sil drv'wV w{ qlaw lxv iu fs erV w{ m
hla lxv Vq ldaepi WjSg dvt[ lpia lxv epi lWs l+rV w{ m
l.eda lxv epidlt ljZ l.eq w{@ f+[q V[q e.dqaj da=wjv da=FrV w{ m
\FjHg episjl ug@ wdW,a \91|
vvvv
vvvv
iqnr dulIcY bhih; iqnr auQip ibQpih ]
(‘au-Q`Øip’ qy ‘ib-Q`pih’ aucwrx hY)
da = Rph Vi = qVp,t fiqjaqj sg siejh dry spvgy{ = evgdybJ RpKfi W{ns[ hV
rj^ debjV iPfg evgy[ RpKfi W{ns[ hV@ da = Rph Vi = qVp,t bdebjV bjds b"epSJ }
Rpodf = fp,B w[ debjV bjds epSJ } dWofdh = drL[L wiw[ blojfV wi v{Gs[ hV m
suK lhih iqnr sµswr mih; ABY ptu irp miD iqh ]
da = Rph Vi = qVp,t l.lji = uea qdh = dry bjaq lpt } vhdh = f+jfa wis[ hV@
u' f+a,t uJ wjq *'Z iPfg dif = spLqS hV@ dah = RpV%J s[ dry Rph qVp,t fBp = yapi h'S
wiw[ bF{ = dViF{ idh>Ds[ hV rj^ dViF{aj sj fB = Wla= fdhV w[ i,ts[ hV m
vvvv
vvvv
qIs ieku Aru pMØij isDu; pYqIs n KIxau ]
agl = agh lfjdibJ rjv[ wpijV } fC%V rjdvbJ rj^ agh i';[ i,tS rjdvbJ
bip = ba[ f>u Vqj;J fC%V rjdvbJ rj^ agh dsVJ ba[ f>u a,aJ bjds ljdibJ dry
dHw fiqjaqj } hg dlZp = fieB@ epfa iPf ujVSj wgaj ]@ x[i f{agl = f{Gag b,tiJ
rjvg epiqptg dry rg Rpl } tgSRp = Vjl Vhk lqdNbj Fjr dHl epiqptg spbjij rg
Rpl dHw sj hg u<l ej ih[ h' rj^ f{Gag b,tiJ rjvg epiqptg dry tgSajHg@ RPSajHg
Vhk ]@ Fjr dHh l.fPiV@ qpw.qv FjLj ]@ dHl s[ dry aplk W+hq debjV s[ ajHk woV
wis[ h' m
borj agh ria i,tS rjdvbJ \ljv sgbJ y"rg dHwjsLgbJ@ d*LV uVq bLBqg@
ijq V"qg@ dLrijaig@ eV[L yapiog@ WjrV spbjsLg ba[ Vidl>z y"s[G| ba[ f>u FPaw ligiJ
dry rg dHw fiqjaqj } dlZp = f+eB ujdSbj ]@ x[i dHV%J f{GagbJ dry tgS Fjr z,B
Vhk ujdSbj@ lFVJ dry dHw-il rjdhepiP } drbjfw ujdSbj ] m
epiP bqisjl ug sg Rpqi sj b>sj;j rg dHl s[ dry lf,LB ] borj agl =
30 + dHwp = 1 + f>Ddu = 5 + f{agl = 35@ wpv 71 m bioja l+g epiP bqisjl ug 71 ri%[
sg Rpqi dry l+g epiP b>es s[r ug sg l[rj dry dlZp = f+jfa h'H[ ba[ x[i WjiJ ljv
ldaepiP ug sg l[rj wgag fi ws[ rg tgSRp = tgSaj@ Fjr WpTjf[ sg wq;'ig Vhk q>Vg
Fjr urjV dl,tJ Vjv'G rg rZ w[ ldaepiP ug sg l[rj wis[ ih[ m
vvvv
vvvv
ij miq iq®locn iciq; Bgq kµbIrih jwxI ]
du = duhCg Feag@ f+[q Vjq rjvg qda = q,ag Fea da=v'yV ug s[ dyda = qV dry
] ba[ duhCg q,ag Fea wWgi ug V[ bjfS[ b>si ujSg = ujVSj wgag ] m
w[ dwhj dw aphjcj y'i fwdCbj debj ] m iju[ V[ dwhj dw aplk Rpl } Rpo[ hg fwC w[
vvvv
i,Dt'@ q{G wpN lq[G dry bjMsj hJ m y'i fwC[ ujS sg ?Wi lpS w[ h'i rg bV[wJ v'w RpKo[
dHw,Dn[ h' eH[ ba[ duhCj rg bf,Aij sj qp,t s[t[@ Rph' hg Rpl RpKfi q'dha h'Hg ujr[ fi
iju[ s[ F{b wiw[ w'Hg bf,Aij s[ w'v Vj ujr[ m RpZi'G ijuj bj debj a[ Rpl RpKfi dHl
s[ lp.si liPf sj w'Hg bli Vj h'dHbj@ Rpl V[ ijulg lpFjb Vjv fp,DdAbj dw aP. ljc[ WjQ
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (335) lrHgH[ qhv[ agu[ w[@ b>e 1394
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dr,Dy'G xp,v dwM a'Csg ]G ( Rpl V[ dwhj dw q{G dHw bf,Aij hJ m q{} dH>s= iju[ V[ l:ie
dr,Dy'G F[dubj ] m aphjc[ WjQ sg lp.siaj ba[ x<pvrjCgbJ RpKfi q'dha h' w[ ijuj dH>s=
lj} i'; H[o'G lp.si lp.si xp,v a'CV vHg F[usj ] m dHl dry q[ij w'Hg wlPi Vhk ] m as'G
iju[ V[ dwhj dw b,u a'G Wjbs ljc[ WjQ dr,Dy'G xp,v Vhk a'CV[ m u[wi spWjij xp,v a'CV
bjHg aJ iju~c.c ;iPi dqv[ej m hpS aP. bjfS[ s[L } yvg ujh m b,De'G bf,Aij V[ dwhj
dw q[i[ f{i dry w.cj r,uS Vjv q[i[ w'v l:ie ujS sg Lwag Vhk ihg@ fi u[wi w'Hg
dHwjsLg s[ ria sj xv q{} s[ s[r[ aJ q{G l:ie dry uj lwsg hJ m iju[ V[ dwhj dw
ljc[ Vei dry w'Hg rg ria bjds Vhk i,tsj@ lji[ FuV W.seg wis[ hV m bf,Aij V[
dwhj dw w,v% dHwjsLg v.z w[ eHg ]@ u[wi dwl[ V[ h'i wjiV wiw[ rg w'Hg fsjio Vj
tjZj h'r[@ Rph q{} Rpl sj qhjaqj s[ s[r[ aJ q{G l:ie } uj lwsg hJ m as fp,AS a'G
faj v,ej dw w,v% fBijSg s[ Qp<l[ h'S wjiV dHw e'Kvg V[ wpN Vhk tjZj lg m Rpl e'Kvg
} WpvjdHbj debj m as Rpl e'Kvg s[ qhjaq bifV Vjv Rph bf,Aij l:ieJ } eHg m
l' dHl f+wji iju[ ipwqJes sj lpFjb lg u' bf,Aij s[ lp.si liPf } s[t w[ dHw
iaj Fi rg Vj c'dvbj ba[ Rpl s[ epVjh } rg qpbj` wi ds,aj m
guru Amrdwsu inj Bgqu hY; dyiK drsu pwvau mukiq ]4]13]
h[ epiP bqisjl ug ) q{G dVu = bjf ug sj Fea hJ@ q{G aphjc[ silp = siLV s[dt = r[t
w[ hg qpwda = qpwag fjrRp = fjrJej borj uv¼ F,B ug bjfS[ ljog F,BJ } l.W'ZV wiw[
woV wis[ hV dw h[ F,DB' ) w'Hg l.lj Vj wiVj@ blk lji[ bwjv liPf l+g epiP bqisjl
ug s[ hg Fea hJ@ dHh' r[vj ]@ l' aplk lji[ LiZj FjrVj s[ Vjv dHV%J s[ siLVJ }
vvvv
vvvv
vvvv
ljtg_FjHg e'Gs[ sg ^ l+g epiP bqisjl ug s[ wiVg s[ Rpl w"aw } dZbjV dry
i,t w[ F,BJ V[ H[o[ dHh e,v whg ]@ Ziag s[ fjf wiq aphjc[ siLVJ Vjv VjL h' uJs[
hV@ dHh dHw dHdahjlw a,o ] dw dul r[v[ l+g epiP bqisjl ljdhW ug qhjiju epiP b>es
s[r ljdhW ug sg l[rj dry Rpfldoa lV@ Rpl lq[G e'Gsj dHl dHvjw[ sj q>DdVbj f+q>DdVbj
y"Zig lg m epiP b>es s[r ug s[ yiVJ dry hj;i h' w[ W[Vag wiV v,ej dw qhjiju ug@
q[i[ w'v'G dHw NPnj V[q yp,wS sj Whpa r,cj fjf h' debj lg@ q[ig ;qgV dry f+[aJ V[ rjlj
wi dvbj ]@ q{G RpKo[ Vei rljRpSj yjhp.sj hJ@ u' Rpljig Vhk h'S s[Gs[ m u[ dsV[ dHqjiaJ
Rpljis[ hJ aJ Rph ija } Tjh s[Gs[ hV m q[i[ fjf epVjh } W?L w[ bjf dwifj wiw[
Vei rlj dsRp m as epiP ljdhW ug V[ bjfS[ fp,ai sjaP } dwhj dw W[Bj ) aP. uj w[ e'Gs[
sj wjiu wi bj aJ Rpl V[ dwhj dw FPaJ~f+[aJ Vjv q,oj vjRpS vHg w[rv q{G hg V;i
bjdHbj hJ ( dwl[ h'i } F[u s[r' m x[i epiP ug V[ A'B[ fp,ai sjlP ug } dwhj dw h[ fp,ai@
aP. ujh@ dwMdw e'Gsj epiP LiV dry bjdHbj ]@ dHl sg vju i,tSg ljcj Ziq WSsj
] m aJ Rpl V[ rg ujS a'G dHVwji wi ds,aj m x[i dWiZ brloj rjv[ wdnV l[rj ba[
zjvSj zjv yp,Dw[ Fjr[G wpN diLa[sjig dry wpCq v,es[ lV@ dHV%J V[ v'w vju dabje
w[ e'Kv[ WS w[ WjiJ ljv fjSg sgbJ ejeiJ T'HgbJ@ WjWj bqisjl ug u' hi r[v[ l[rj
dry aafi idh>Ds[ lV@ RpV%J } dwhj dw fpitj ) dHh wjiu a[i[ a'G dWVJ Vhk h'Sj aJ
WjWj bqisjl ug V[ Rpl[ r[v[ wqiw,lj wgaj ba[ h,o u'C w[ dwhj dw QigW dVrj;@
wjiu aJ bjf ug V[ hg wiVj ]@ ljcj aJ w[rv WhjVj ]@ q{G aJ dHh ]ijV hJ dw WhjVj
WSV a'G ljdhW;jdsbJ V[ dwM dHVwji wi ds,aj m dHh e,v lpS w[ epiP b>es s[r ug
V[ dwhj dw fpitj ) epiP sg W?dLL a[i[ Vjv ]@ Rpl dHvjw[ dry a[i[ yiV f{GdsbJ hg FPa-
f+[a V,nS[ LpiP h' ujSe[@ fi u[wi w'Hg dHw b,Zj bC hg debj aJ x[i bjh q[i[ h,oJ sg
ACg v{ vRp@ aphj} qjiV sg v'C rg Vhk@ aplk w[rv dl,Zg wiVg ]@ RpV%J } b,e v,esg
f+aga h'S v,e ujr[eg a[ us'G apiV v,De[ as e'Gs[ V[ dwhj dw qhjiju ug ) Vei sj
Vjq bjf ug s[ VJ $a[ i,tSj yjhp.sj hJ aJ qhjiju ug V[ bjfS[ l[rw WjWj bqisjl
ug } WyV wgaj dw fpitj ) dHh lji[ dHvjw[ sg ;qgV sj qjvw e'Gsj ] a[ Vei sj
Vjq e'Gs[ s[ Vjq $a[ hg e'dH>srjv i,tSj m x[i WjWj bqisjl ug V[ us'G e'Gs[ sg uPh dry
yiV fjH[ aJ FPa-f+[a WCj L'i-LijWj wis[ h'H[ s"CV v,De[@ RpV%J dry zWijhB a[ RpV%J
sgbJ bjrj;J ygwJ bjq v'wJ } lpSjHg ds,agbJ m
x[i epiP bqisjl ug V[ e'Gs[ s[ VJ $a[ e'dH>srjv Vjq i,Ddtbj@ dul } b,De[ uj w[
F,B wdhSe[ ^
vvvv
vvvv
dHl epiP ljdhW ug sg RpKuC[ o[h rljRpS rjvg ba[ Ziag s[ fjf drzVJ } VjL
wiV rjvg Lwag } dZbjV dry i,ts[ h'H[ Rpfi'wa apw dry epiP ug sg rdcbjHg wgag ] m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (337) lrHgH[ qhv[ agu[ w[@ b>e 1394~95
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
guru Amrdwsu prsIAY; isD swiDk Awswsih ]
epiP bqisjl ljdhW ug s[ siLV@ yiV filgb{ = filVj wigH[@ dwMdw dlZ = dl,Zg
sg f+jfag rjv[ u'eg ba[ ljdZw = ljZVj wiV rjv[ udebjlP bjdsw rg ldaepiJ s[
siLV filV[ bjljldh = yjhp.s[ hV rj^ dlZ a[ ljdZw v'w siLV wiw[ bjljldh = l.dlbJ
a'G idha h' eH[ hV rj^ dlZ ljdZw bjds rg epiP ug sg bjljldh = bjdebj dry y,vs[
hV rj^ Rph bjljldh = ljlVj Fjr uqJ sg ajCVj a'G idha h' eH[ hV rj^ dlZ ljdZw
bjds bj = drL[L wiw[ ljldh = l+[LB ugrV rjv[ h' eH[ hV m
vvvv
ljdZwJ RpKfi hpwq apiVj Fjr epfa s{rg LwagbJ RpKfi rlgwji h'Sj@ 3! dvr iPfg dZbjV
sg f+jfag@ 4! qpwag sg f+jfag@ 5! rjdhepiP ug s[ f+a,t siLV@ 6! bjrjerV a'G ApBwjij@
7! Wjhi b>si dH,Dw'~dHw wiaj fpit sg fPiVaj iPf bs:{a dVLnj| rj^ dHaV[ wg dWb>a
fsjio hg l+g epiP bqisjl ljdhW ug s[ dcn{ = siLV wgdabJ dqvdh = dqv uJs[
hV mm5mm14mm
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ agu[ w[@ b>e 1395 (338) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
b,De[ wgia Vjq[ F,B ug l+g epiP bqisjl ug sg Rplaag wis[ hV ^
vvvv
vvvv
dWZja{ = xv f+sja[ l+g epiP b>es s[r ug rj^ fiqjaqj V[ epiP bqisjl ug } l.lji dry
W'dhoRp = uhj; iPf wiw[ dViqI" = Rpafa wgaj ] m
vvvv
vvvv
gur Amrdws qwrx qrx; jnm jnm pw srix quA ]2]16]
h[ l+g epiP bqisjl ug ) aplk l.lji~lqp>s= dr,Dy'G ugrJ } ajiS = fji wiV vHg
aiS = uhj; iPf h' m blk uVq uVq = uVqJ-uVqJaiJ s[ Fp,Dv[ h'H[ hpS apb = aphjc[
fj = yiVJ sg lidS = YB dry bjH[ hJ rj^ uVqJ uVqJ a'G hg aphjcg LiV dry fj = fH[
hJ m hpS aplk dwifj wiw[ W?L vr' mm2mm16mm
vvvv
uj w[ Fjr ZpVg sj ujf WS w[ duo'G l.wvf drwvf RpKns[ hV@ ujf bjfSj lhg dBwjSj
q>V v{Gsj ] m
F,BJ V[ u' Rpfi'wa apw dry ujf sg e,v wgag ]@ dHl s[ Vjq l.W.dZa dryji Vjq
bdFbjl ba[ f+yji dha dHo[ dvtg ] m
af rg da>V f+wji sj q>DdVbj ]_ajqlg@ ijulg@ lJawg m h,n Vjv wiCg zjv wiVg
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (341) lrHgH[ qhv[ agu[ w[@ b>e 1395
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ajqlg af ] m dH>s=gbJ } drdLbJ s[ f+jdHS hp.dsbJ } rji rji i'wSj@ dHl s[ dry u'
qV s[ h,n spbjij ajwa v,esg ]@ dHl } iu'epS rg dwhj ] m qV } dHwjei wi w[
rjdhepiP dry u'CVj ajqlg af ] m H[o[ ldaepiJ s[ siLV wiw[ da>DV[ afJ sj lji iPf
af u' dy,a fdr,ai h' w[ LJa il dry dHwjei h' w[ dBwSj ]@ Rph af rg epidl,tJ }
epiJ s[ siLVJ a'G f+jfa h' uJsj ] m
l,y W'vSj@ l,y lpSVj@ l,y wdhSj@ l,Dy[ fpitJ sg l.ea wiVg@ l,yj Vjq ufSj@
l,y fi hg y,vSj dHdabjds lda f+a,eg h'Sj@ dHh epS rg l,Dy[ epiP bqisjl ug s[ siLV
wiV a'G dl,tJ } f+jfa h' uJs[ hV m
l.a't ^ u' fijvWZ bVplji f+jfa h' debj@ Rpl Rpfi hg f+l.V idhSj ba[ epiP siLVJ
a'G dWVJ h'i s[tS sg dH,Aj dqB ujSg dHh rg l.a't ]@ #Ioj vjF aoj l.apLB$ l' dHh
drrhjiw a[ fiqjdow l.a't rg epiP ug s[ siLVJ a'G dl,tJ } f+jfa h' uJsj ] m
vvvv
h[ epiP bqisjl ljdhW ug ) aplk l+g epiP VjVw s[r ug sg epdibjHg l.f+sjdH iPfg
dV>qvp = RpKuv wpv dry brai¼Rp = f+eB h'H[ h' ba[ dl,tJ sg wdvbjS dha wiaji{ =
wiaj fpit s[ epS Rpyi{ = RpyjiS wis[ h' m
1! `jilg dry lqp>s= } #sdibj$ wdh>Ds[ hV m
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ agu[ w[@ b>e 1395 (342) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
guru Amrdwsu ijn syivAau;
iqn@ duKu dird¶ prhir prY ]3]17]
h[ epiP bqisjl ljdhW ug ) duV = duV%J V[ rg aphjc[ yiV wqvJ } l[drbRp = l[rVj
wgaj ]@ aplk daV¶ = RpV%J s[ u.qS qiV iPfg spt rg fihdi = VjL wga[ hV ba[ bdebjV
bjds sdis´ = sdv,si rg fi{ = sPi@ VjL wga[ hV rj^ fihdi = fihjiV rjv[ spt a[
sdv,si sPi wga[ hV mm3mm17mm
vvvv
hy siqgurU jI ! jb = jdoN qus» (myrI syvw au~pr pRsµn ho ky) AwpxI suB = sRySt
idsit = id®StI nwl dyKY = vyKxw krogy, qW krqw = krxhwr prmwqmw dw nwm myyry muK
ivc myvw = smwvdw hY vw: qW hI krqw purK dw nwm mY¹ myvy v`q im`Tw l`gygw [
1. jYsw ik : ibnu bkny ibnu khn khwvn AMqrjwmI jwnY ] (swrµg m: 5, AMg 1228)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (343) lrHgH[ qhv[ agu[ w[@ b>e 1395
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Agm AlK kwrx purK; jo Purmwvih so khau ]
hy mn dI Agm = gµmqw qoN rihq, Swsq®W krky AlK = lKx qoN rihq, sB kwrnW
dy krn ¹ smr`Q qy purK = pUrn pRØBU srUp sRI gurU Amrdws swihb jI ! qus» jo kuJ vI
Purmwvih = hukm krdy ho, mYN so = auho kuJ khau = AwKxw krW Bwv quhwfy hukm Anuswr
jIvn bqIq krW [
iBKy ky ]
A`gy bRhmw dy Avqwr iBKy B`t jI ky = dy aucwrx kIqy sveIey Aw¼dy hn [
vvvv
vvvv
kil mwih rUpu krqw purKu; so jwxY ijin ikCu kIAau ]
hy sRI gurU Amrdws jI ! ies kil = kiljug mwih = ivc qus» krqw purKu = krxhwr
prmwqmw dw hI rUp = srUp ho, pr so = auho hI ies Byd ¹ jwxY = jwx skdw hY, ijin = ijs
ny ikCu = kuJ Awp jI dI syvw ¹ kIAau = kIqw hY vw: ipCly jnmW ivc kuJ puMn, jp
qp kIqw hY vw: ijs au~pr qus» kuJ i¸pw id®StI ¹ kIqw hY [
guru iml´au soie iBKw khY; shj rµig drsnu dIAau ]1]19]
(‘imilAau’ aucwrx hY)
iB`Kw B`t jI kQn krdy hn ik soie = auh krqw purK rUp sRI gurU Amrdws jI kiljug
ivc gurU rUp ho ky iml´au = imly hn Aqy siqgurW ny shj = suqy-is`D hI rµig = Anµd ivc
Aw ky drsn dIAau = dyxw kIqw hY vw: Awpxw drSn dy ky sihj AvsQw ivc rµg id`qw
hY [1]19]
vvvv
vvvv
iv`ØidAw, qp Awid gux sn pr nwm qoN ibnW ieh gux AiBmwn nwl iml ky AOgux rUp
ho rhy sn Aqy prmwrQ dy rsqy dI bjwey gumrwh krn vwly sn [
hir nwmu Coif dUjY lgy; iqn ky gux hau ikAw khau ]
auh hir = prmwqmw dy nwm ¹ Coif = C`f ky dUjY = dUsry pdwrQW, dyvI dyviqAW dI
aupwSnw vw: dUjY = dÍYq ivc l`gy hoey sn, iqn = aunHW ky = dy guxW ¹ hau = mYN ikAw = kI
khau = AwKxw krW ? Bwv aunHW dy gux vI AOgux rUp ho rhy sn [ ‘gux’ ieh pd ivAMg
bcnW ivc hY, Bwv aunHW dy gux kI kQn krIey, ik¼ik gux koeI hY hI nh» [
vvvv
qoN rihq hir = prmwqmw dy nwm ¹ gurW dy sbid = aupdyS duAwrw nyzw rUp krky gifE =
g`fxw kIqw hY :
ArQwq ijvyN X`uD ivc KVw sUrmw BY-BIq hovy qW auh TIk qrHW Xu`D nh» kr skdw [
ies leI hy siqgurU jI ! Awp jI S`q· dI sYnw dy BY qoN inrBau ho [ jYsw ik :
ibcrqy inrBXµ sq¶ sYnw DwXµqy guopwl kIrqnh ] (slok shsi¸qI m: 5, AMg 1356)
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ agu[ w[@ b>e 1396 (346) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
inrBY hox dw kwrn ieh hY ik Awp jI dy mn ivc vwihgurU hY [ Awp jI ny gur Sbd
rUpI At`l nyzw g`ØifAw hY [
nyzw do pRkwr krky smiJAw jWdw hY—iek qW jµg dy mYdwn ivc Jµfy dI qrHW nyzw
g`f dyNdy hn, ijs dI &Oj nyzw pu`t ky lY jwvy, auh ij`q igAw smiJAw jWdw hY [ so Awp
jI ny gur Sbd rUpI AYsw nyzw g`ØifAw hY jo Awpxy QW qoN ih`lx vwlw nh» hY [
dUjw vYrIAW dI CwqI ivc nyzw KuBw dyeIdw hY, jo Awpxw kµm kIqy ibnW ivArQ
nh» jWdw [ so Awp jI ny gur Sbd rUpI AYsw nyzw KoiBAw hY ik jo mwr krn qoN tl hI
nh» skdw [ ijs nyzy dy pRqwp nwl Awp jI ny kwm, ¸oD, loB, moh Aqy hµkwr ienHW pMjW
vYrIAW ¹ ivSyS krky KMfn kr id`qw hY ArQwq ienHW ¹ AYsI hwr id`qI hY ik Pyr ieh
lVn jogy hI nh» rhy [
vvvv
l,v¼ F,B ug FdS = RpyjiS wis[ hV dw h[ l,Dy[ epiP bqisjl ug ) rj^ l,v¼ ug bjts[
hV dw h[ epiP bqisjl ug ) q{G l,Dy[ WyV RpyjiV wisj hJ@ dHr = dHl f+wji upZ
wdi = wiw[ a{ = aplk bjlpig l.fsj sg svp = `"u } s{rg l.fsj Vjv duaRp = du,aSj wgaj
] mm1mm21mm
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (347) lrHgH[ qhv[ agu[ w[@ b>e 1396
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dHh l,v¼ Vjq[ F,B ug sj dHw lrHgbj bjdHbj ]@ b,De[ dHw lrHgbj epiP bqisjl
ug sg dWb>aaj iPf dry Rpfqj widsbJ Fv¼ F,B ug RpyjiS wis[ hV m
riv sis ikrix, audru swgr ko; gµg qrµg AMqu ko pwvY ]
idr = lPiu a[ ldl = y.s=qj sgbJ dwidS = dwiVJ@ ljei = lqp>si w' = sj Rpsip = f[B
\Fjr lqp>s= sg cP.zjHg| ba[ e.e = e.ej Vsg sgbJ ai.e = vdhiJ sj b>a w' = w"S
fjr{ = fj lwsj ] ( Fjr w'Hg Vhk fj lwsj m
vvvv
(AMg 858)
dwMdw Rpfq[I iPf rg bjf h' a[ RpfqjV iPf rg bjf hg h' \dul } Rpfqj s[HgH[
Rpl } Rpfq[I wdh>Ds[ hV ba[ dul sg Rpfqj s[HgH[ Rpl } RpfqjV wdh>Ds[ hV m u{lj dw ^
uj w' Rpfqj sgugb{ l' Rpfq[I WtjV m
uj wg Rpfqj sgugb{ l' whgH[ RpfqjV m
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1396 (348) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
V'B ^ l+g epiP bqisjl ljdhW ug sg Rplaag dry wpv l,a F,B ljdhWjV V[ lrHgH[
RpyjiS wga[ hV ^
b>w 1 a'G 9 aw #wv$ Vjq[ F,B ug \dier[s s[ braji|
b>w 10 a'G 12 aw #ujvf$ Vjq[ F,B ug \Ljqr[s s[ braji|
b>w 13 #uv¼$ Vjq[ F,B ug \Iupi r[s s[ braji|
b>w 14 x[i #ujvf$ F,B ug \Ljqr[s s[ braji|
b>w 15 a'G 18 aw #wgia$ Vjq[ F,B ug \boiWS r[s s[ braji|
b>w 19 a'G 20 aw #dFtj$ F,B ug \W+hqj sj braji|
b>w 21 #lv% Vjq[ F,B ug \Iupi r[s s[ braji|
b>w 22 #Fv¼$ Vjq[ F,B ug \Iupi r[s s[ braji|
vvvv
vvvv
siqguru syiv; prmpdu pwXau ]
(‘pwieAau’ aucwrx hY)
duV%J V[ ldaepiJ sg l[dr = Bdhv wgag ]@ RpV%J V[ fiq = r,cg w{rv q't iPfg
fsp = fsrg fjIRp = fjRpSj wgag ] rj^ ldaepiP VjVw s[r ug sg l[rj wi w[ l+g epiP
b>es s[r ug V[ fiq fsrg fjHg m l+g epiP b>es s[r ug sg l[rj wiw[ l+g epiP bqisjl
ug V[ fiq fsrg fjHg ba[ l+g epiP bqisjl ljdhW ug sg l[rj wiw[ l+g epiP ijqsjl
ljdhW ug V[ fiq fsrg fjRpSj wgag ] m
vvvv
1! V'B ^ dHh wvlhji Vjq[ F,B Vhk woV wisj@ H[o[ wv¼ Vjq[ F,B ug F,B wvlhji ug sg erjhg s[Gs[
hV dw dHh rg l+g epiP ijqsjl ug s[ epSJ } woV wisj ] m duhC[ wHg drsrjV debjiJ F,B woV
wis[ hV@ RpV%J V[ H[o'G Fpv[tj tjZj h'dHbj ] dw wv ug ba[ wvlhji dHw hg F,B s[ Vjq hV dur[G
h'i oJ rg sPli[ FeaJ sg erjhg ds,ag ] m u{lj dw ^
AMbrIku jXdyv iq®locnu nwmw Avru kbIru Bxµ ] (AMg 1405)
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1396 (350) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
l[dr = Bdhv wi w[ ldaepiJ s[ lWs = Rpfs[L sj il fjIj = fjRpSj wgaj@ Fjr Rpfs[L
} ds=C% wgaj ba[ ldaepiP bqisjl ug V[ dVi.uV = Lp,Z liPf fiqjaqj sj Vjq l+g epiP
ijqsjl ljdhW ug s[ Rpdi = dhis[ dry Zdibj = dHldoa wi ds,aj m
kiv kl´, Tkur hrdws qny; gur rwmdws sr ABr Bry ]1]
(‘A-Br’ aucwrx hY)
wv wrg ug RpyjiS wis[ hV dw nwpi1 l.debj \bv@ e'a| rjv[ WjWj hisjl ug
s[ aV[ = lfp,ai@ l+g epiP ijqsjl ljdhW dhis[ iPfg bFi = ?jvg li = li'riJ } Vjq@ f+[q
iPfg uv Vjv vWjvW Fi[ = FiV rjv[ hV rj^ ?jvg N'vgbJ } FiV rjv[ hV mm1mm
ljtg_FjHg bjsq ug sg ^ FjHg bjsq ug l+g epiP ijqsjl ug s[ Whpa hg bdV>V
l[rw h'H[ hV m dHw dsV dHV%J sg l[rj RpKfi f+l.V h' w[ ldaepiJ V[ WyV wga[ dw u' wpN
dH,Aj ]@ q>e vr' m as'G bjfSg a[ bjfSg zirjvg sg dWiZ brloj r,v s[t w[ bjfS[
qV sj qV'io epiP ljdhW ug } Vj bjt ldwbj dw q{} fp,ai sg f+jfag yjhgsg ] m l'
l.w'y w[ W[Vag wgag dw qhjiju ug@ q{} Vjq sjV W?L' m ldaepiJ V[ dwhj dw u[wi b,u
Vhk q>Ddebj uJsj aJ w,v } q>e vrk m u{lj dw ^
ujyI' ujdH V a'dh a[ fpV bjrhp FpV lji m
l[rj a[ig lxv hpdH WJA s[ wiaji m \l+g epi f+ajf lPiu e+.o@ ijdl 2@ b>lP 41|
zi bj w[ FjHg bjsq V[ bjfSg faVg Vjv e,v wgag dw b,u ldaepiP ug ljc[
RpKfi Whpa aip,Dn[ hV@ RpV%J V[ dwhj dw u' dH,Aj ] Rph q>e vr' m as'G faVg V[ dwhj dw
wg aplk fp,ai f+jfag sj ri q>e dvbj ( b,De'G FjHg bjsq ug V[ dwhj dw bjfSg s'rJ
sg dWiZ brloj@ wq;'i ligi a[ dy,DB[ w[l r[t w[ q{} l.ea s[ ljhqS[ dHh ri q>edsbJ
Liq bj eHg m dHh lpS w[ faVg V[ Whpa b`l'l wgaj dw ldaepiJ sg dwifj h,Do'G epbj
ds,ag ] m as'G FjHg bjsq V[ dwhj dw Vhk@ ldaepiJ V[ dHw h'i q"wj ds,aj ] dw w,v
} bj w[ q>e v{Sj m
vvvv
vvvv
1! t,aigbJ drt[ #nwi$ ldawji sj v`; ] m l+g ijq y.s= ug a'G v{ w[ l'TgbJ drt[ #nwi$ ug wdh>Ds[ lV m
dur[G bjq df>cJ dry V.Wisji a[ y"ZigbJ } q>Vs[ hV dar[G #nwiJ$ } q>Vs[ bjH[ hV m ME #nwi$ fs
sj bio lpbjqg Fg ]@ qih,DBgH[ aJ dl,tJ } r[t w[ bjts[ hV #bjHgH[ njwpi ug$ m hpS rg h;Pi ljdhW
ug r,v df>cJ dry dl,t ydvbj ujr[ aJ Rpl } #njwpi ug$ hg bjts[ hV m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (351) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1396
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dHh lpS w[ FjHg bjsq sg faVg Whpa ?pL h'Hg ba[ dwhj dw w,v } q{G aphjc[ Vjv
ujrJeg m us'G bev[ dsV ldaepiJ sg h;Pig dry eH[ aJ ldaepiJ V[ FjHg bjsq } bjrj;
qji w[ dwhj dw FjHg bjsq ug ) u' qV'io ]@ q>e vr' m as'G FjHg bjsq ug sg faVg
V[ tv' w[ W[Vag wgag dw h[ ldaepiP ug ) u[wi aplk f+l.V h'H[ h' aJ lj} fp,ai sg sja
W?dLL wi' m ldaepiJ V[ wpN dyi yp,f wi w[ x[i WyV wga[ dw aphjc[ wiqJ dry fp,ai
Vhk ]@ wpN h'i q>e vr' m fi x[i rg fp,ai sg ujyVj wgag aJ ldaepiP ug wdhS v,De[
dw ljc[ zi y"oj fp,ai h'i bjRpSj lg@ l' Rph blk aphj} W?dLL wis[ hJ m Feag sg
b>l a'G f{sj h'S wiw[ dHl sj Vjq #FeaP$ i,tSj m l' dHl f+wji ldaepiP ijqsjl ug ?jvg
N'vgbJ Fi s[Gs[ hV m
iqn Bau invwir, AnBY pdu dInw; sbd mwqR qy auDr Dry ]
ldaepiP ijqsjl ug V[ daV = RpV%J qVp,tJ sj wjv sj FRp = ci dVrjdi = q[B w[
bVF{ = F{ a'G idha dViF{aj fsp = fsrg sj sjV sgVj = s[Sj wgaj ] ba[ Rph
lWs = Rpfs[L qja= a[ = a'G hg Zi[ = Ziag RpKfi'G RpZi = RpZji ds,Da[ hV@ Fjr h'i w'Hg
ljZV wiV sg v'C hg Vhk ihg m
kiv kl´ Tkur hrdws qny; gur rwmdws sr ABr Bry ]2]
wdr = wrg wv F,B ug woV wis[ hV dw A,a=gbJ sg r.L dr,Dy'G nwpi = njwpi l.debj
\e'a| rjv[ WjWj hisjl ug s[ aV[ = lfp,ai l+g epiP ijqsjl ljdhW dl,tJ s[ dhis[ iPfg
?jvg li'riJ } Vjq iPfg b>Ddq+a uv Vjv FiV rjv[ hV mm2mm
vvvv
vvvv
vvvv
FIj = h'dHbj ] rj^ duV%J RpKfi aplk dwifj ds=LBg wgag ]@ RpV%J } bjaqj sj ejhCj
bV.s f+jfa h'dHbj ] m
kiv kl´ Tkur hrdws qny; gur rwmdws, sr ABr Bry ]3]
wv wdr = wrg ug woV wis[ hV dw h[ A,a=gbJ sg r.L dr,Dy'G nwpi = njwpi l.debj
rjv[ WjWj hisjl ug s[ aV[ = lfp,ai l+g epiP ijqsjl ljdhW ug ) aplk dl,tJ s[ dhis[ iPfg
bFi = ?jvg li = li'ri Vjq@ LpF epSJ iPfg uv Vjv Fi[ = FiVj wga[ hV mm3mm
vvvv
dqv[ hV rj^ h[ fjil iPf epiP ijqsjl ug ) duV%J } aplk dqvSj wgaj ]@ RpV%J } ldhu
liPf iPfg zi sg f+jfag h'Hg ] m
vvvv
q't@ epiaj e,sg| } fjIj = fjRpSj wgaj ]@ aphjc[ dhis[ rj^ ldal.ea b>si Feda
FjdH = f+[qj-Feag s[ F.cji = ?;jV[ Fi[ fH[ hV m
borj h[ ldaepiP ijqsjl ug ) aphjcg dwifj wiw[ dl,tJ V[ fiq fsrg } fjRpSj
wgaj ] ba[ aplk dl,tJ s[ dhis[ iPfg F.cji[ f+DFP sg f+[qj-Feag Vjv Fi[ = Fi ds,Da[ hV m
kiv kl´, Tkur hrdws qny; gur rwmdws, sr ABr Bry ]4]
wv wdr = wrg ug woV wis[ hV dw h[ A,a=gbJ sg r.L dr,Dy'G nwpi = njwpi l.debj
rjv[ WjW[ hisjl ug s[ aV[ = lfp,ai l+g epiP ijqsjl ug ) aplk dl,tJ s[ dhis[ iPfg
bFi = ?jvg li = li'ri Vjq f+[q iPfg uv Vjv Fi[ = Fi ds,Da[ hV mm4mm
vvvv
vvvv
nwnk pRswid AMgd sumiq; guir Amir Amru vrqwieE ]
l+g epiP VjVw s[r ug sg f+ljds = dwifj spbjij l+g epiP b>es s[r ug V[ ugrJ }
ugb sjV s[S rjvg bjaq drL{Sg lpqda = l+[LB qag fjRpSj wgag@ x[i RpV%J a'G ri'ljH[
l+g epiP bqdi = bqisjl ug V[ bB,v bqip = hpwq riajdHbj = riaj ds,aj rj^ b{lj hpwq
riajdHbj dw duaVj dyi bjf ligi wiw[ e'dH>srjv ljdhW dWiju[@ RpaVj dyi wjv
V[ l+g e'dH>srjv ljdhW r,v bjRpSj hg Vhk wgaj rj^ ldaepiJ V[ \b + qip| qip = q"a
a'G b = idha wiV rjvj Vjq sj hpwq riaj ds,aj m
vvvv
vvvv
ds>ap = ds,aj h'dHbj lp,tJ s[ lqp>s= iPf f+DFP sj debjV fjdHbj ]@ dHl wiw[ aphjc[ l[rw
f+DFP s[ debjV@ r{ije s[ ila[ $a[ y,vs[ h'H[ hpB{ = hBs[@ ipws[ Vhk hV m
sµjmu squ sµqoKu; sIl sµnwhu mPutY ]
(‘mPu`ØtY’ aucwrx hY)
h[ ldaepiP ug ) aplk l.uqp = dH>s=gbJ sj sqV@ lap = la~f+a,eg@ l.a't ba[ lgv = ua@
dVqiaj rjv[ lpFjb iPfg qxpB{ = xp,BS a'G idha l.Vjhp = l.u'b fdhVg h'Hg ]@ u' wjq *'Z
drwjiJ iPfg Lla= Vjv w,Bg Vhk uJsg m
siqguru pRmwxu ibD nY isirau; jig js qUru bjwieAau ]
h[ l+g epiP ijqsjl ug ) dWZ u = dWZjaj fpit V[ aphj} ldaepiP bqisjl ljdhW ug s[
f+qjSp = apv@ lsiL debjVrjV dldiRp = dliuVj@ WSjRpSj wgaj ] ba[ lji[ ude = l.lji
dry aphjcj u,l iPfg aPip = rjuj WujdHbRp = rujRpSj wgaj ] m
gur rwmdws kl´cu rY; qY ABY Amrpdu pwieAau ]6]
wv F,B ug RpyjiS wis[ hV dw h[ l+g epiP ijqsjl ljdhW ug ) a{ = aplk bF{ = ci
a'G idha ba[ bqi = qiV a'G idha fsp = fsrg fjdHbRp = fjRpSj wgag ] mm6mm
jgu ijqau siqgur pRmwix; min eyku iDAwXau ]
(‘iDAwieAau’ aucwrx hY)
h[ l+g epiP ijqsjl ljdhW ug ) aplk ldaepiP bqisjl ug s[ f+qjdS = lsiL uep = l.lji
} duaRp = du,aSj wgaj ] rj^ f+qjSgw ldaepiP ug ) aplk lji[ l.lji } du,aSj wgaj
] ba[ bjfS[ qdV = dhis[ dry H[wp = bsp,ag rjdhepiP } dZbjIRp = bjijZVj wgaj ] m
Din Din siqgur Amrdwsu; ijin nwmu id®VwXau ]
(‘id®VwieAau’ aucwrx hY)
ldaepiP bqisjl ug rg ZdV ZdV = Z.Vaj s[ I'e hV@ dudV = duV%J V[ bjf ug }
fiqjaqj sj Vjq ds=CjIRp = ds=C%@ f+f,w wirjdHbj ] m
nv iniD nwmu inDwnu; iriD isiD qw kI dwsI ]
Rph Vjq sj dVZjVp = ?;jVj Vr dVdZ = V"G dVZgbJ s[ s[S rjvj ] ba[ didZ = b>V
sg ba'Baj iPfg Lwag ba[ bnjiJ dldZ = dl,ZgbJ dHh rg aj = Rpl Vjq sgbJ sjlg =
e'KvgbJ hV m
vvvv
vvvv
vvvv
Awidly Bgq ijqu lig qry; so guir nwmu id®VwieAau ]
bjdsv[ = qp,Tv[ Fjr ldaupe a'G v{ wiw[ duap = dul Vjq dry vde = upC w[ Z¾@
f+dhvjs bjds Fea l.lji~lqp>s= a'G ai[ = fji h'H[ hV@ l' = Rph' Vjq sj dlZJa \rjdhepiP
q>a=| aphj} epiP bqisjl ug V[ ugrJ sg wdvbjS wiV rjla[ ds=CjdHbRp = ds=C%@ f+f,w
wirjdHbj ] m
vvvv
vvvv
ljij ueap = l.lji hg aijIRp = aji ds,aj ] rj^ Feag wiV rjdvbJ@ epiJ s[ WyV
q>VS rjdvbJ } Vjq s[ W[C[ RpKfi yjC% w[ l.lji~lqp>s= a'G aji ds,aj ] m
vvvv
pweIAih = pweIdy hn, ijnHW ny pwey hn qy = auh bfBwgy = v`ØifAW BwgW vwly jn = mnu`K
Dµin = Dµnqw jog hn [
vvvv
srUp Bey = ho gey hn, ijnHW dy min = ihrdy ivc hy gurU jI ! qus» pRym dw prcw
pwieAau = pwauxw kIqw hY vw: ijnHW dw mn nwm nwl prc igAw hY [
vvvv
vvvv
ijn@ kau guru supRsµnu; durqu dUrµqir nwsY ]
ijn@ = ijnHW kau = dy au~pr siqgurU jI supRsµnu = BlI pRkwr ^uS hoey hn, aunHW dy hux
dy kIqy durqu = pwp Aqy ipCly kIqy dUrµqir = pwp swry nwsY = nwS ho jWdy hn vw:
durqu = dÍYq dI pRIqI Aqy (dUr + AMqir) prmwqmw qoN dUr krn qy AMqir = Byd, &rk pwaux
vwly pwp nwS ho jWdy hn [
guru ijn@ kau supRsµnu; mwnu AiBmwnu invwrY ]
duV¶ = duV%J wRp = s[ RpKfi ldaepiP ljdhW ug lpf+l.Vp = Fvg f+wji ?pL h'H[ hV@ RpV%J
s[ b>si'G qjVp = ldawji sg dH,Aj ba[ bdFqjVp = h.wji bjds drwjiJ } dVrji{ = Vdria
wi s[Gs[ hV m
ijn@ kau guru supRsµnu; sbid lig Bvjlu qwrY ]
duV¶ = duV%J wRp = s[ RpKfi ldaepiP ljdhW ug lpf+l.Vp = Fvg f+wji ?pL h'H[ hV@ RpV%J
} bjfS[ lWds = Rpfs[L dry vde = u'C w[ Fruvp = l.lji~lqp>s= a'G aji{ = aji s[Gs[ hV m
prcau pRmwxu gur pwieAau; iqn skXQau jnmu jig ]
(‘skieAQau’ aucwrx hY)
duV%J V[ epiP ijqsjl ug s[ fjl'G fiyRp = f+[q@ Rpfs[L sj f+qjSp = dVlyj fjdHbRp =
fjRpSj wgaj ] rj^ duV%J V[ epiJ a'G f+qjSp = f+qjSgw debjV iPfg fiyj fjdHbj ]@
daV = RpV%J sj qVp,tj uVq dHl ude = l.lji dry ZjiV wgaj lwIoRp = lxvj ] m
sRI gurU srix Bju kl´ kib; Bugiq mukiq sB gurU lig ]11]
(‘Bju’ dw muK aucwrx polw hY, dUsry ArQW ivc ‘Bju’ pd A`Dk sihq hY)
wv wdW = wrg ug woV wis[ hV dw h[ qVJ ) aP. rg b{l[ l+g = L'Fj s[ qjvw epiP
ijqsjl ug sg lidS = YB dry fiqjaqj s[ Vjq } Fup = FuVj@ ufSj wi rj^ l+g epiP
ijqsjl ug sg LiV dry Fup = s"C w[ f{Sj wi rj^ epiP ug sg YB } Fup = f+jfa@ e+dhS
wi@ dwMdw Fpeda = spdVbjrg fsjio ba[ qpwda = wdvbjS bjds lF wpN epiP ug s[
yiVJ dry vde = upCV wiw[ hg f+jfa hp.sj ] mm11mm
siqguir Kymw qwixAw; jug jUQ smwxy ]
ldaepiP ijqsjl ug V[ bjf hg bwjL iPfg t[qj = y.s'bj ajdSbj = ajVSj wgaj ]@
dul dry uPo = lqPh upe lqjS[ = lqjH[ h'H[ hV borj ldaepiJ V[ dtqj rj^ rjdhepiP s[
vvvv
vvvv
u,l sj y.s'bj ajdSbj ]@ dul s[ h[nJ lqPh upeJ s[ ugr bj w[ lqjH[ hV@ Fjr dfAv[
upeJ s[ W[eda h'H[ ugr rg rjdhepiP sg Feag dry v,e w[ liPf dry bF[s h'H[ hV m
AnBau nyjw nwmu tyk; ijqu Bgq AGwxy ]
ldaepiJ V[ bjf bVFRp = f+wjL liPf rj^ uojio debjV liPf hig s[ Vjq iPfg V[;[
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1398 (360) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
sg B[w = YB v{Sj wgag ]@ duap = dul Vjq wiw[ lji[ Fea = l[rw bjaq da=fag wiw[
bzjS[ = i,u eH[ hV m
guru nwnku AMgdu Amru; Bgq hir sµig smwxy ]
l+g epiP VjVw s[r ug Vjv dqv w[ l+g epiP b>es s[r ug a[ l+g epiP b>es s[r ug
Vjv dqv w[ l+g epiP bqisjl ug ba[ h'i Fea Vjq wiw[ hdi = fiqjaqj s[ l.de = Vjv
lqjS[ = lqjH[ h'H[ hV rj^ dHV%J ldaepiJ wiw[ lji[ Fea fiqjaqj s[ Vjv bF[s h'H[
hV m
iehu rwj jog gur rwmdws; qum@ hU rsu jwxy ]12]
h[ l+g epiP ijqsjl ljdhW ug ) daV%J ldaepiJ spbjij dHh iju u'e = de+hla fdirji
dry idh>DdsbJ fiqjaqj Vjv upCV sg brloj sj ilp = bV.sp apq¶ = aplk hg
ujS[ = ujVSj wgaj ] mm12mm
jnku soie ijin@ jwixAw; aunmin rQu DirAw ]
w[rv Rph' hg uVwp = debjVrjV ] rj^ uVw rg Rph' hg ]@ dudV¶ = dul V[ bjfS[
liPf } ujdSbj = ujS dvbj ] ba[ bjfS[ qV sj iop = f+rjh Fjr dWiag }
RpVqdV = apigbj brloj dry Zdibj = dHldoa wi w[ i,tSj wgaj ] m
squ sµqoKu smwcry; ABrw sru BirAw ]
(‘A-Brw’ aucwrx hY)
h[ ldaepiP ijqsjl ug ) aplk la a[ l.a't bjds epSJ } lqjyi[ \lq + byi[| lq = Fvg
f+wji byi[ = e+dhS@ dHw,a= wgaj ] ba[ dl,tJ s[ dhidsbJ iPfg bFij = ?jvg li = li'riJ
} Vjq@ epSJ iPfg uv Vjv Fdibj = Fi ds,aj ] m
AkQ kQw Amrw purI; ijsu dyie su pwvY ]
h[ ldaepiP ug ) l+g epiP bqisjl ug sg bqij fpig = l+g e'dH>srjv rj^ fiqjaqj
sg l,yt>c iPfg bqij fpig sg woj bwo = woV a'G idha ] rj^ bjf ug sg ldal.ea
iPfg bqi fpig dry bwo = woV a'G idha hig sg liPf vtSJ rjvg woj h' ihg ]@ dul
qVp,t } aplk dHh sja s[dH = s[Sj wis[ h'@ lp = Rph' hg dHh sja fjr{ = fjRpSj wisj
] borj bqij fpig = l,yt>c sg woj rg bwdh ]@ Fjr ljc[ qV@ dH>Dds=bJ a'G fi[ sj
oJ ]@ fi dHh bv,F rlaP dul } s[Gs[ h'@ Rph f+jfa wi v{Gsj ] m
vvvv
vvvv
vvvv
f+rjh dVi.ai rjdhepiP dry dBwjRpSj@ ria'G dry la l.a't riaS[@ x[i de+hla dry
idhSj@ l.eaJ sgbJ lF LpF dH,AjrJ fPiV wiVgbJ@ rjdhepiP s[ s[L dry fhp.yjRpS sg
wji wiVg@ uVq qiS a'G idha wi w[ bqij fpig dry rjlj W?LSj m h[ epiP ijqsjl
ug ) dHh debjV sj iju iju[ uVw rJeP. bjf ug } hg l'hSj x,W dihj ] mm13mm
V'B ^ H[o[ wv% F,B ug s[ a[i%J lrHgH[ lqjfa h'H[ hV m b,De[ #Vv¼$ Vjq[ F,B ug ldaepiJ
sg Rplaag s[ lrHgH[ RpyjiS wis[ hV m \b,De[ wdW,a sg yjv ]| ^
vvvv
bdhdVdl = dsV ija fiqjaqj s[ dZbjV } Zjr{ = dZbjMsj ] ba[ fvw qja= rg
bdr,Ddsbj sg Vks dry Vhk l'r{ = l"Sj wisj ] ug m
vvvv
sj sdis´ = bjvl ujr{ = ydvbj uJsj ]@ u' siLV wisj ]@ l' = Rph ldaepiJ s[ w'v'G
fiqjaqj s[ Vjq sj dVZjVp = ?;jVj fjr{ = fj v{Gsj ] m
vvvv
ujV{ = ujS lwsj ]@ aplk aJ dViFRp = F{ a'G idha ba[ dVi.wjip = qjdHwg bjwjiJ a'G
idha hig sj liPf h' m
vvvv
rjv[ h'@ apNdh = aphj} hg epiJ sg WpNjHg = dl,Ddtbj bj w[ f+jfa h'Hg ] rj^ aplk hg bjfS[
dl,tJ } dV,u liPf sg dl,Ddtbj WpNjHg = lqNjRpSj wgag ] m
vvvv
q{G aJ bjfS[ upe = s'r[G wi = h,o u'di = u'C wiw[ bjfS[ dHw qp,t a[
dHw ilVj = ugFj spbjij aphjc[ u,l } hg ilhp = RpyjiS wisj hJ rj^ bjfS[ qp,t
spbjij dHw W[Vag wisj hJ dw upe = s' Fjr ugr a[ HgL sj u'di = u'C@ dqvjf wirj
s[r' m
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1398~99 (364) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Puin mn bc ¸m jwnu, Anq dUjw n mwnu;
xpdV = x[i qV Wy = WjSg a[ *q = wiqJ@ ligi wiw[ dHw bjf ug } hg bjfSj
bjlij ujVp = ujVSj wgaj ]@ aphjc[ a'G dWVJ bVa = h'i w'Hg sPlij Vhk qjVp = q>VSj wgaj m
nwmu so Apwru swru, dIno guir ird Dr ]
h[ epiP ijqsjl ug ) bjf ug V[ hpS u' bfjip = fjijrji a'G idha f+DFP sj ljip = l+[LB
Vjq ]@ Rph q[i[ dis = dhis[ dry Zi = i,t w[ sgV' = s[Sj wgaj ] m
‰AMg 1399Œ
nl´ kiv, pwrs prs kc kµcnw hoie;
Vv¼ wdr = wrg ug woV wis[ hV dw dur[G fjil } fil = Aph w[ w,y rJe ap,A
qp,v rjvj v'hj w.yVj = l'V[ ra Lp,Z h'dH = h' uJsj ]@ dar[G h[ l+g epiP ijqsjl ug ) aplk
bjf aJ fjil iPf l+g epiP bqisjl ug Vjv dqv w[ fjil iPf Fjr RpV%J sj liPf hg h'
eH[ h' ba[ w,y rJe drLHg ugr bjf ug sg l.ea wiw[ l'V[ rJe Lp,Z ugrV rjv[ h'
eH[ hV rj^ lwjq wiqJ s[ wiV rjv[ ugr sl dH>Ds=[@ qV a[ Wp,Z dHhVJ WjiJ } du,a
w[ WjiJ r.Vg s[ l'V[ ra Lp,Z h' eH[ hV m
cµdnw subwsu jwsu, ismrq An qr ]
ujlp = dul f+wji y.sVj = y.sV sg lpWjlp = l+[LB lpe.Zg f+jfa wi w[ bV = h'i
ai = dW+A rg dlqia = dlqiV[ I'e Fjr Lvjzj I'e h' uJs[ hV m H[l[ f+wji h[ y.sV iPf
ldaepiP ug ) bjf ug sg Feag iPfg l+[LB lpe.Zg ba[ u,l wiw[ h'iVJ dW+AJ sg dVbjHk
ugr rg dlqiV[ I'e h' eH[ hV rj^ aphjcj dlqiV wiw[ ugr bV = s:{a a'G ai eH[
hV m
jw ky dyKq duAwry, kwm ¸oD hI invwry jI;
h[ l+g epiP ijqsjl ug ) uj = dul bjf ug w[ = s[ spbji[ = si s[ s[ta = siLV
widsbJ hg = dhis[ dr,Dy'G wjq *'Z bjds drwji dVrji[ = Vdria h' uJs[ hV ug m
hau bil bil jwau, siqgur swcy nwm pr ]3]
H[l[ vHg h[ ldaepiP ijqsjl ug ) bjf ug s[ ljy[ = l,Dy[ Vjq s[ fi = RpKfi'G rj^ bjf
ug spbjij l,Dy[ fiqjaqj s[ Vjq RpKfi'G hRp = q{G qV WjSg a[ ligi wiw[ Wdv Wdv = Wdvhji
vvvv
vvvv
vvvv
ijup = f+wjL liPf dry u'ep = upCVj ba[ liPf iPfg a?a s[Sj wgaj ] m \b,De[ f,Zag
q[vs[ hV| ^
vvvv
vvvv
sB ibiD mwin´au mnu, qb hI BXau pRsµnu;
(‘mwinAau’ Aqy ‘BieAau’ aucwrx hY)
us'G lF dWdZ = ai%J wiw[ l+g epiP bqisjl ug sj qV epiP ijqsjl ug RpKfi
qjdV¼Rp = q>V debj@ aW = as'G hg epiP bqisjl ug epiP ijqsjl ug RpKfi f+l.Vp = ?pL
FIRp = h' eH[ m
rwju jogu qKqu, dIAnu gur rwmdws ]4]
Rpl lq[G l+g epiP bqisjl ug V[ iju u'e Fjr de+hla dry idh>DdsbJ wiaji Vjv
upCV rj^ epiaj e,sg sj a?ap = dl>zjlS epiP ijqsjl ug } sgbVp = s[Sj wgaj mm4mm
ljtg_epiP ijqsjl ug sg oCj WSjRpS sg ^ dul lq[G l+g ijqsjl ljdhW ug
l+g epiP bqisjl ljdhW ug sg l[rj s[ dry hj;i lV@ as'G l+g ijqsjl ug Whpa f+[q@
LiZj s[ Vjv epiP zi sg l[rj wdibj wis[ m l+g epiP bqisjl ug s[ sPli[ urjHg FjHg
ijqj ug rg Whpa l[rj wdibj wis[ lV@ fi wHg sjV[ fpiLJ } L.wj lg dw faj Vhk epiP
ug dwl sg zjv $a[ r,Z f+l.V h'rS m L.wj rjv[ dHh lqNs[ lV dw l[rj dry u' zjv
uJ qpL,wa sj dh,lj ]@ ldaepiP Rpl $a[ f+l.V hp.sj ]@ fi ldaepiP sg f+l.Vaj s[S~v{S
dry Vhk hp.sg@ Rph aJ fPiV iPf dry u' bjdebj sj fjvS wiV iPf l[rj wiV $a[ f+l.V
hp.s[ hV m u{lj dw apvlg ug V[ ijqjdHS dry dvdtbj ] dw qjvw sg bjdebj fjvS
wiV s[ WijWi w'Hg rg l[rj Vhk hp.sg ^
bjdebj lq Vhk ljdhW l[rj m
epiP ug V[ dHh ;jhi wiV rjla[ dw dl,tJ@ fp,aiJ a[ urjHgbJ dr,Dy'G bjdebj sj fjvS
wiV rjvj w"S ] ( dHl sj dViSj l.ea s[ ljhqS[ f+eB wiV v,De[@ u' dl,tJ } L.wj lg
dw ijqj ug WCg zjv zjvs[ hV@ fi bjdebj $y WC[ w,Dy[ lV m dHw dsV ldaepiP ug V[
dl,tJ sg L.wj Vdria wiV rjla[ l,y sj Rpfs[L s[S vHg ugrJ sg ypijlg w,BS vHg u'
WjRpvg dabji h' ihg lg@ Rpl s[ fjl bj eH[ m l.ea s[ ljhqS[ ijq[ } bjdebj wgag dw
dHqjia } WSsg s[tS vHg dHl dBwjS[ oCg WSjr'@ duo[ bj w[ blk W{n ujdHbj wigH[
a[ dwhj dHl VqPV[ sg oCg WS[ m dWvwpv dHl[ ai%J sPug ojr[G l+g ijqsjl ug } bjdebj ds,ag
dw dHl ai%J sg oCg WSjr' a[ bev[ dsV s' oCgbJ WS eHgbJ@ us'G Ljq s[ lq[G s[tS vHg
bjH[ aJ s'r[G oC[ s[t w[ Vj~fl.s wga[ ba[ hpwq ds,aj dw Tjh dsRp a[ dHl f+wji s[ Vr[G
dldiM WSjRp m agu[ dsV dxi s[t w[ Tjh w[ spWjij WSjRpS sj hpwq ds,aj m qp,wsg e,v@
dHl[ ai%J l,a dsV hp.sj dihj m dwl[ dl,t V[ ijq[ } fp,DdAbj@ FjHg ijqj ) wg e,v ] ( dHaVg
vvvv
vvvv
qpL,wa Vjv WSjH[ oC[@ fi epiP ug bj w[ Tjh ds>Ds[ hV m ijq[ s[ RpKai dry dHw bduhg FjrVj
W'v ihg lg@ u' w[rv epiP ug } lhpi[ iPf dry bjq ljZjiV iPf $y f+eB wisg lg dwMdw
ijqj ug sj RpKai lg dw brloj rc[ig h' eHg ] m Ijs wpN idh>sj Vhk m dur[G wdh uJs[
V[ q{G Rpljisj hJ@ fi bev[ dsV h'i wpN wdh w[ Tjh ds>Ds[ hV m dHh RphVJ s[ r,l sg e,v
Vhk m dHh RphVJ s[ dWiZfpS[ sj wlPi ] m q{G aJ WSjMsj WSjMsj o,w debj hJ m q{G aJ w,v%
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (367) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1399
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
} urjW s[ s[Sj ] dw dHl a'G rZgbj q[i[ w'v'G Vhk WSsg@ dwl[ h'i w'v'G WSrj vr' m qpL,waJ
Fjr[G ijqj ug V[ Whpa zjvgbJ fi b?gi $y bj w[ 16 bjV[ `[v% h' eH[ m us'G FjrVj epiP
fiq[Li rjvg Vhk ihg@ dwMdw FjrVj a'G dWVJ b,u aw dwl[ ldafpiLJ w'v'G Rphs[ udebjlP
} wpN Vhk dqdvbj m us'G Rpl[ dl,t V[ l+g ijqsjl ug } fp,DdAbj dw wg e,v ]@ epiP ug oC[
dwM Thj ds>Ds[ hV aJ b,De'G l+g ijqsjl ug W'v[@ q{G bvf,e hJ@ wpN e,v lqNS dry Fp,v
h' uJsg ]@ dwMdw q[ig qa Whpa o'C%g ] m Rph WCg q[hi wis[ hV@ Vjij; Vhk hp.s[@ le'G Vr[G
dldiM upea lqNj uJs[ hV m q{G dxi WSjMsj hJ m WSjRpSj RpljiVj q[i[ vHg qpL,wa Vhk m
us hpwq hp.sj ] dw WSj aJ q{} yjb yC% uJsj ]@ us hpwq hp.sj ] dw Tjh aJ q{} bjfSg
qa $a[ WCj L'w Rpfusj ]@ fi epiP ug oCg Tdh>sg r[t w[ ?pL hp.s[ hV m RphVJ sg ?pLg Vjv
q{G x[i ?pL hJ@ W,l dHhg q[ig lxvaj ] m q[ig ?pLg w'Hg Vhk@ RpV%J sg ?pLg ] m u[ Rph WSjRpS
$y ?pL hp.s[ hV@ aJ q{G WSj w[ ?pL hp.sj hJ a[ Tjh w[ ?pL hp.sj hJ us'G Rph TdhS a'G h,ls[
hV m aJ RphVJ sg ?pLg q{} ?pLg dry fj ds>sg ] m W,l q[i[ ugrV sj qV'io dHhg ] dw u[
ljig d;>seg rg WSjRpS ba[ TjhpS sj hg w.q v{Gs[ idhS aJ q{} wg dHaij; ] m dwMdw
l[rw V[ aJ l[rj wiw[ uVq hg lxv wiVj ] m blv dry hpwq q>V w[ u' wji wiVg ]@ Fjr[G
Rphs[ dry wpN WSsj ]@ Fjr[G Tdh>sj ]@ blv dHh hg l[rj ] m l+g epiP ijqsjl ug a'G b{l[
FjrVj rjv[ WyV lpS w[ dl,t V[ dHh ljig rjiaj l+g epiP bqisjl qhjiju ug } s,lg@ l+g
epiP bqisjl ljdhW ug dHh rjiaj lpS w[ fPiV iPf dry ?pL h' eH[ m bjfSg ue%j l+g ijqsjl
ug } s[S sj fPij qV WSj dvbj ba[ lqJ bjRpS $a[ l+g ijqsjl ug } epiaj e,sg $a[ lojfV
wi w[ bjfSj iPf hg WSj dvbj m
rf ]
ic Vjq A.s sj ] rj^ ic Vjq l.f+sj dry Vjis sj rg q>DdVbj debj ] dw Rpl
lq[G Vjis ldaepiJ s[ siLV wiV bjdHbj@ ldaepiJ V[ Rpl } ldawji ds,aj@ dHh s'
lrHgH[ rg lqp,Dy[ F,BJ r,Dv'G RpyjiS wga[ eH[ hV ^
vvvv
bri = h'i bVv = b,e a[ bVjds = b>V bjdsw WSjRpSj wgbRp = wga[ hV rj^
bVjds = bVjsg W+hq V[ hg dHh ljij fljij wgaj ] m
vvvv
l{v = fhjC bjds WSjH[ hV rj^ ija } y.s=qj a[ aji[ ba[ dsV } lPiu bjds WSjH[
a[ q>siJyv@ lpq[i bjds r,Dc[ r,Dc[ fhjC WSjH[ hV m
soeI eyku nwmu, hir nwmu siq; pwieE gur Amr pRgwsu ]1]5]
l'Hg = Rphg H[wp = bsp,ag fiqjaqj sj Vjq hdi Vjq ldy = l,yj ]@ Rpl fiqjaqj
s[ VjqJ dry dHw u' ldaVjq q>a= ] m h[ epiP ijqsjl ug ) aplk Rpl Vjq sj f+ejlp = yjVSj
l+g epiP bqisjl ug fjl'G fjdHY = fjRpSj wgaj ] rj^ epiP bqisjl ug a'G debjV s[
yjVS[ wiw[ Rph Vjq fjdHbj ] mm1mm5mm
vvvv
vvvv
ldaepiJ s[ ugrV dry rg b{lj dvdtbj dqvsj ] dw dHw rji FjHg qisjVj ug
} Fp,t v,eg m as'G ldaepiJ V[ dwhj dw FjHg qisjVj ug ) dHh b,w sg t,tCg rjdhepiP
bjt w[ Aw v{ m ldaepiJ sj WyV q>V w[ FjHg qisjVj ug V[ us'G Rph t,tCg qP>h dry
fjHg aJ Rph b>Ddq+a xv iPf h' eHg m l' b>a=gr Fjr dry drdLbJ sg drhp Vjv Fi[ h'H[
dH>Ds=[ ldaepiP ug s[ Vjq@ f+ajf wiw[ b>Ddq+a Vjv fPiV h' eH[ \dHl apw dry Vjq sg
qdhqj woV wgag ]| m
vvvv
rj^ wjv iPfg beVg dry lCV rjv[ u' wjn sg dVbjHk wn'i ugr hV@ RpV%J } Feag
sg ?pLWP x{vjRpS vHg ldaepiJ V[ l+gt>c = WjrV y.sV iPf wi ds,aj ] borj dur[G wjn
} sdibjrJ dry i'C% s[Gs[ hV@ dar[G u' ugr l.lji iPfg sdibj dry ipC%V rjv[ hV@ RpV%J
} ldaepiJ V[ l+gt>c = WjrV y.sV sg dVbjHk wi ds,aj ]@ dwMdw y.sV } w'Hg
Vhk i'C%sj m \dHl apw s[ dlZJa dry ldaepiP ug sg sjVjHg sg dV,u ria'G whg ] m|
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1399 (370) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
siqgurU crn ijn prisAw;
sy psu pryq suir nr BieA ]2]6]
h[ ldaepiP ijqsjl ug ) duV = duV%J V[ bjf ug s[ yiV wqvJ } fidlbj = APdhbj
]@ l[ = Rph flp = fLP a'G Vi = qVp,t ba[ fi[a a'G lpdi = s[raj iPf FdHb = h' eH[ hV mm2mm6mm
u{lj dw ^
pryqhu kIqonu dyvqw iqin krxYhwry ] (gauVI kI vwr m: 5, AMg 323)
psU pryq mugD kau qwry pwhn pwir auqwrY ] (iblwvlu m: 5, AMg 802)
rj^ Rph ZVdh = ZV s[ h'S wiw[ rg wg h.wji s[Se[@ Fjr ZV bjds sj h.wji
Vhk hp.sj m
vvvv
vvvv
] rj^ epiJ s[ LWs sg ljtg = dl,Ddtbj spbjij Rpl l,Dy[ liPf iPfg zi dry f+jfa h'
ujHgsj ] m
jo gurU nwmu ird mih DrY; so jnm mrx duh Qy rhY ]3]7]
ba[ u' = duhCj epiP ljdhW ug s[ Vjq } rj^ epiP spbjij f+DFP s[ Vjq } bjfS[
dis = dhis[ qdh = dry Zi{ = ZjiV wisj ]@ l' = Rph qVp,t u.qS ba[ qiS sph = s'rJ
o[ = a'G i] = idha h' uJsj ]@ Fjr qpwa h' uJsj ] mm3mm7mm
dHh dHw lrHgbj sjlj F,B ug sj ]@ b,De[ x[i Vv¼ F,B ug s[ s' lrHgH[ bj ih[ hV m
vvvv
vvvv
guru nXix bXix guru guru krhu; gurU siq kiv nl´ kih ]
h[ F,B uV'G ) bjfS[ VIdS = V[a=J spbjij rg epiP s[ siLV wi' ba[ WIdS = WyVJ
spbjij rg epiP epiP wihp = bjtSj wi' m Vv¼ wdr = wrg ug wdh = bjts[ hV dw epiP lda
liPf ] m
vvvv
vvvv
jau hir buiD iriD isiD cwhq;
gurU gurU, guru kru, mn myry ]5]9]
h[ q[i[ qVJ ) uRp = u[wi aP. hdi = hig sg f+jfag rjvg WpdZ = bjaq drL{Sg q,a ba[
diZgbJ dlZgbJ yjha = yjhp.sj ]G aJ x[i epiP VjVw s[r ug@ epiP b>es s[r ug@ epiP
bqisjl ug ba[ epiP ijqsjl ug } ZjiV wi rj^ qV wiw[ rg epiP@ WjSg wiw[ rg epi
ba[ aV wiw[ rg epiP epiP wi rj^ epiP } Z.Vaj I'e bjtSj wi mm5mm9mm
H[o[ aw Vv¼ F,B ug s[ s' lrHgH[ bj yp,Dw[ hV@ b,De[ dHw lrHgbj uv¼S F,B ug
woV wis[ hV m
huqI ju ipAws, ipaUs ipvµn kI; bµCq isiD kau ibiD imlwXau ]
up = duhCg q[[i[ b>si Rpfs[L@ Vjq iPfg dfRPl = b>Ddq+a dfr.V = fgS wg = sg
dfbjl = a=[h@ dH,Aj v,eg hpag = h'Hg lg@ Rph qV sg W.Aa = yjha sg dldZ = f+jfag
wRp = } dWdZ = dWZjaj fpit V[ hpS dqvjIRp = q[v ds,aj ] m
vvvv
vvvv
bjaq lpt fjIRp = fjRpSj wgaj ]@ dul wiw[ q[ij WitV = ri[% a'G dfbj dfA'C[ w' = sj
sp,t sPi ydvbj eIRp = debj ] mm6mm10mm
guir kInI i¸pw, hir nwmu dIAau; ijsu dyiK crµn AGMn hr´au ]
(‘hirAau’ aucwrx hY)
l+g epiP bqisjl ug V[ epiP ijqsjl ug RpKfi bjfSg d*fj = dqhi sg ds=LBg wgag
ba[ hdi = fiqjaqj sj Vjq sgbRp = s[Sj wgaj@ dul epiP bqisjl ug s[ yi.V = yiV
wqv s[t w[ lji[ bz>V = fjf hi¼Rp = VjL h' uJs[ hV m
inis bwsur, eyk smwn iDAwn; su nwm suny suqu Bwn fr´au ]
gurU rwmdws jI dw inis = rwq bwsur = idn vwihgurU nwm ivc eyk smwn = iek-
rs iDAwn l`gw rihMdw hY, su = auh nwm suny = sux ky Bwn = sUrj dw suqu = p`uqr jmrwj
vI frau = fr jWdw hY vw: gurU Amrdws jI rwq idn iek rs vwihgurU dy iDAwn ivc
juVy rihMdy hn, gurU Amrdws jI dw nwm sux ky jmrwj vI BY krdw hY [ ijvyN 22 swl
gurU Amrdws jI ny guirAweI kIqI, auqnw icr auh siqgurW dw BY mMn ky sRI goieMdvwl
swihb ivKy pRvyS hI nw hoieAw ik¼ik iek mweI dw p`uqr ij¼dw krn ’qy Drm rwjy
¹ qwVnw kIqI sI [
Bin dws, su Aws jgq® gurU kI; pwrsu Byit prsu kr´au ]
dwsw B`t jI Bin = aucwrx krdy hn ik su = aus jgq® = sµswr dy gurU kI = dI sw¹
vI Aws = aumId hY, ijs pwrs rUp gurU Amrdws jI ny gurU rwmdws jI ¹ Awpxy nwl
Byit = myl ky prsu = pwrs rUp hI kr´au = kr id`qw hY Bwv Awpxy sdrS gurU hI
bxw id`qw hY [
vvvv
vvvv
Ab rwKhu; dws Bwt kI lwj ]
dwsw Bwt = B`t jI kQn krdy hn ik hy sRI gurU rwmdws jI ! Ab = hux swfy jnW
kI = dI vI lwj = ie``zq rwKhu = r`KxI kro [
Puin d®opqI lwj rKI hir pRB jI; CInq bsq® dIn bhu swj ]
hy hir = hry-Bry krn vwly pRB = prmwqmw dy srUp sRI gurU rwmdws jI ! Puin = punW
qus» sRI i¸Sn dy rUp ivc d®opqI = pWfvW dI iesq®I dI lwj = l`jw, ie``zq rKI = r`Kxw
kIqI, jdoN duSwsn Awid d®opqI dy bsq® Awid CInq = KoNhdy sI, qdoN qus» i¸Sn rUp
ivc ausdy qn au~pr bhu = bhuq bsq® swj = sjwA dIn = id`qy vw: bsq®W dw bhuq swj =
swmwn dy id`qw sI [
swKI—d®opqI dI : ijs smyN pWfv jUey ivc sB kuJ hwr gey sn, qdoN durXoDn
dy kihx ’qy XuiDStr ny d®opqI vI dwau au~pr lw id`qI [ kOrvW dI kutl nIqI krky pWfv
d®opqI ¹ vI hwr gey [ aus smyN durXoDn ny Awpxy dUqW ¹ hukm id`qw ik d®opqI ¹ eyQy
sBw ivc lY ky Awau [ auh dUq d®opqI ¹ lYx vwsqy gey [ d®opqI ny A`goN ikhw ik myrw
srIr irqU Drm ivc hY, ies leI mYN sBw ivc nh» jw skdI [ Pyr durXoDn ny Awpxy
Coty Brw duSwsn ¹ ikhw ik qUµ aus¹ vwlW qoN pkV ky GsIt ky lY Aw [ Pyr durXoDn dw
Cotw Brw duSwsn igAw qy iesny d®opqI ¹ isr dy vwlW qoN pkV ky sBw ivc lY AWdw
Aqy dUqW ¹ swrI sBw dy swhmxy d®opqI ¹ ngn krn dw hukm id`qw [ auh d®opqI dI
swVHI auqwr ky aus¹ ngn krn l`gy [ pihlW d®opqI ny iDRqrwStr v`l pukwr kIqI ik
mYN quhwfI pu`qr vDU hW, pr auh kuJ nw boilAw, Pyr iesny gµgw p`uqr BISm ipqwmw,
d®oxwcwrIAw, ikrpwcwrIAw Awid DrmI purKW dw shwrw ilAw, pr sB nIv»AW pw gey [
Pyr iesny iek qoN iek blvwn Awpxy pMjW pqIAW dw shwrw q`ØikAw qW ieh vI jUey
ivc hwrn krky nIvIAW pw gey, Pyr iesny AwpxI r`ØiKAw leI A`KW bµd krky i¸Sn
vvvv
vvvv
Bgvwn ¹ cyqy kIqw (A`KW bµd krn qoN Bwv ieh sI ik myry leI sµswr v`loN hnyrw ho
igAw) qy ivrlwp krdI hoeI ny ikhw ik hy ibMd®wbn ivc v`sx vwly ! hy duAwrkw dy invwsI !
qUµ hI myrI pYj r`K [ pr Bgvwn jI nw Awey [ jdoN AiqAMq dIn mn ho ky bynqI kIqI
ik hy srb ivAwpI pRØBU ! qUµ myrI r`ØiKAw kr [ aus vyly Aijhw kOqk vriqAw ik Bgvwn
ny d®opqI dy audwly k`piVAW dw iklHw hI auswr id`qw [ swry dUq dropqI dy k`pVy lwh-
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1400 (376) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
lwh ky Q`k gey, pr d®opqI ngn nw ho skI [ ie¼ pRØBU ny Bgvwn i¸Sn dy rUp ivc AwpxI
BgqnI jwx ky ausdI pYj r`KI [
BweI gurdws jI ny AwpxI rcnw ivc d®opqI dy pRsµg ¹ ies pRkwr iliKAw hY jYsw ik :
AMdir sBw duswsxY mQy vwil dropqI AWdI [
dUqw no PurmwieAw nµgI krhu pMcwlI bWdI [
pMjy pWfo vyKdy AauGit ruDI nwir ijnHW dI [
AK» mIit iDAwnu Dir hw hw i¸sn kry ibllWdI [
kpV kotu auswirEnu Qky dUq n pwir vsWdI [
hQ mroVin isr Duxin pCoqwin krin jwih jWdI [
Gir AweI Twkur imlY pYj rhI boly SrmWdI [
nwQ AnwQW bwix DurWdI ]8] (BweI gurdws jI, vwr 10, pauVI 8)
qQw : duhswsn d¶mn dukUl ghy dIn bµD, dIn ho ky dropqI dulwrI Xo pukwrI hY [
Cwfy purKwrQ ko Cwfy ipRX pwrK sy, BIm mhw BIm gRIv nIcy ko inhwrI hY [
AMbr mY AMbr AMbwr kIey bµsIDr, BIKm krx drox bwq Xo ibcwrI hY [
nwrI mD swrI hY ik swrI mD nwrI hY, nwrI hUµ kI swrI hY ik swrI hUµ kI nwrI hY [
(Bgqmwl)
vw: ijvyN A`lHV koeI klI mDoldw ey, iqvyN sqI ¹ pwpI JµJoVI Awvy [
bWhI cuky qy bWhI mroV dyvy, hwQI kµvl dy P`ul qroVI Awvy [
Alkw iKcdw kwlIAW bdlIAW ’coN bUµdW bx ky bUµdW ncoVI Awvy [
idlw duSt duhswsn dropqI ¹ D`Øky mwrdw iltW mroVI Awvy ]1]
ikhw grj durjoDn ny dropqI ¹, gl rµg mhl dI qY¹ Xwd hosI [
jW mY iqlikAw sW qW qUµ AwiKAw sI, AMnHy ipau dI AMnHI AOlwd hosI [
Esy rµg mhl dy ivc hux qW, qyyry nwl durjoDn Abwd hosI [
Bul jw hux pWfv sujwiKAW ¹ idl AMØinHAW dw krnw Swd hosI ]2]
AMnHy ipE dI bxygI ¹h AMnHI, AMnHw p`uqr bxwvygw nwr qY¹ [
A`KW vwlVIey jy ienkwr kIqw, nµgI krWgw sry-drbwr qY¹ [
A`goN sqI ny AwiKAw AMØinHAw Eie, AMnHw rwjw qy nwly drbwr AMnHw [
sµgq AMØinHAW dI pWfv hoie AMnHy, myry leI hux hoieAw sµswr AMnHw [
A`KIN p`tIAW bµnH ky mW qyrI, AMnHI jµimAW puq bdkwr AMnHw [
mwvW jyhIAW BwbIAW ¹ nwr kih ky, AMnHy ipE qwe» lwvy lIk AMnHw [ (pr)
qus» AMØinHAW hQoN bcwx vwlw, nh» dropqI dw i¸sn murwr AMnHw [
EDr i¸Sn GneIAw dw iDAwn Dr ky, sqI Awpxw Awp ivswr id`qw [
vvvv
vvvv
vvvv
sodwmw Apdw qy rwiKAw; ginkw pVHq pUry iqh kwj ]
Pyr sodwmw Bgq Apdw = ibpqw qy = qoN bcw ky rwiKAw = r`K ilAw Aqy ijhVI
gnkw = vysvw qoqy nwl rwm nwm pVHq = pVHdI sI, iqh = ausdy vI moK rUpI swry
kwj = kwrj pUry kr id`qy Bwv ausdI vI kilAwx kr id`qI [
swKI—sudwmy Bgq dI : iek sudwmw nwm dw bRwhmx sI [ jo bcpn ivc i¸Sn
Bgvwn jI dy nwl gurU sµdIpn kol pVHdw sI [ iek idn gurU sµdIpn ny isAwl dI ru`q
ivc jµgl iv`coN l`kVW ilAwaux leI ikhw [ ieh l`kVW lYx leI gey [ iesdy kol kuJ
Buµny hoey cOl sn [ jo i¸Sn jI qoN corI-corI bu`kl ivc mUMh luko ky KweI jWdw sI [
i¸Sn jI ny mUMh ihlw¼dy ¹ vyK ky ikhw ik kI g`l hY ? qyrw mMUh ik¼ ih`lI jWdw
º qW sudwmy ny JUT bol ky ikhw ik pwly nwl ih`lI jWdw hY [ qdoN i¸Sn jI ny suBwivk
hI AwK id`qw ik jwh Eie dil`drIAw, qUµ iek bu`k cOlW dy bdly JUT bol id`qw [ so ienHW
bcnW dy kwrn smW pw ky sudwmw dil`d®I (ZrIb) ho igAw [
jdoN v`fw hoieAw qW GridAW ny iesdw ivAwh kr id`qw [ Gr dy ivc Kwx ¹ kuJ
vI nw irhw [ iek idn iesdI GrvwlI ny ikhw ik qUµ hr roz kihMdw rihMdw hYN ik i¸Sn
Bgvwn myrw bcpn dw im`qr hY, qy Pyr qUµ aus kol jw ky AwpxI ZrIbI dUr ik¼ nh»
kr lYNdw ?
ie¼ GrvwlI dw pRyirAw hoieAw iek purwxy ijhy k`pVy ivc Buµny hoey cOl pw ky
igxqIAW igxdw hoieAw dÍwrkw v`l c`l ipAw Aqy mn ivc socdw hY ik i¸Sn Bgvwn
mY¹ pCwxygw vI ik nh», mYN aus¹ ikvyN imlWgw ik¼ik auh hux bhuq v`fw rwjw bx
igAw hY [ ho skdw hY ik ausdy duAwrpwl mY¹ iBKwrI ijhw smJ ky aus nwl imlx hI
nw dyx [ ie¼ igxqIAW igxdw dÍwrkw ivc phuµc igAw Aqy p`uCdw hoieAw i¸Sn Bgvwn
jI dy drbwr dy bwhr isMGpOV kol jw ky KVw ho igAw [ duAwrpwilkW ¹ ikhw ik mYN i¸Sn
Bgvwn jI ¹ imlxw hY [ aunHW ny pu`ØiCAw ik qY¹ aus nwl kI kµm hY ? qyry vrigAW nwl
i¸Sn Bgvwn jI nh» iml skdy [ qdoN sudwmy ny ikhw ik clo, iek vwr i¸Sn jI kol
myrw sunyhw phuµcw dyvo ik quhw¹ imlx vwsqy sudwmw AwieAw hY [ aunHW ny ikhw ik TIk
hY As» qyrw sunyhw phuµcw dyNdy hW, jdoN duAwrpwl sunyhw lY ky i¸Sn jI kol igAw qW
i¸Sn jI sudwmy dw nW sux ky Awpxy isMGwsx ¹ C`f ky nµgy pYr» sudwmy kol B`jy Awey [
sudwmy dI pirkrmw krky aus ¹ Awpxy gl nwl lwieAw Aqy AMdr iljw ky aus dy pYr
Awp Doqy, Pyr Awpxy isMGwsx au~pr ibTwauxw kIqw [ i¸Sn jI ny ikhw ik myyry vwsqy
vvvv
vvvv
kI lY ky AwieAw hYN [ aus vyyly sudwmy ny Pty hoey k`pVy iv`coN Buµny hoey cOl k`F ky id`qy [
cOl c`b ky ausdy kihx qoN ibnW hI swry pdwrQ ausdy Gr phuµcw id`qy [ ie¼ hor ipAwr
dy bcn kIqy Aqy Pyr i¸Sn jI ny sudwmy ¹ ivdw kr id`qw [ rsqy ivc Aw¼dw hoieAw
socdw hY ik ieqny icr bwAd i¸Sn jI ¹ imilAw sI, Pyr vI kuJ mMg nw sikAw Aqy
aunHW ny vI kuJ nw id`qw [ ie¼ ivcwrdw hoieAw jdoN Awpxy ngr phuµicAw qW auQy sony
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1400 (378) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dy mh`l Aqy hor AnykW pdwrQ dyK ky inhwl ho igAw [ ies pRkwr Bgvwn i¸Sn dy rUp
ivc Awp jI ny sudwmy dI ZrIbI ¹ dUr kIqw [
BweI gurdws jI ny AwpxIAW vwrW ivc sudwmy Bgq bwry AYsw iliKAw hY jYsw ik :
ibpu sudwmw dwildI bwl sKweI imq® sdwey [
lwgU hoeI bwmHxI imil jgdIs dild® gvwey [
cilAw gxdw gtIAW ikau kir jweIAY kauxu imlwey [
phuqw ngir duAwrkw isMG duAwir Kloqw jwey [
dUrhuµ dyiK fµfauiq kir Cif isMGwsxu hir jI Awey [
pihly dy prdKxw pYrI pY ky lY gil lwey [
crxodku lY pYr Doie isMGwsxu auqy bYTwey [
puCy kuslu ipAwru kir gur syvw dI kQw suxwey [
lY ky qµdul cibEnu ivdw kry AgY phucwey [
cwir pdwrQ skuuic pTwey ]9] (BweI gurdws jI, vwr 10, pauVI 9)
swKI—gnkw dI : iek mhwqmw bwhr jµgl ivc irhw krdy sn [ iek idn auh
ngr ivc Awey [ auDroN m»h pYx l`g ipAw [ isAwl dI ru`q sI, mhwqmw dy bsqr vI
swry iB`j gey sn, mhwqmw ny auQy s`Q ivc bYTy lokW ¹ ikhw ik swfy swry bsqr mINh
nwl iB`j gey hn, qus» sw¹ rwq Awrwm krn leI iksy Bgq dw Gr d`s dyvo [ lokW
ny mhwqmw nwl mSkrI krdy hoey aunHW ¹ vysvw dy Gr ivc Byj id`qw [ jdoN mhwqmw
jI auQy pu`jy qW auQoN dw TwT bwT dyK ky pYr ipCWh v`l ¹ p``utx l`gy [ auDroN vysvw dI
ingHw mhWpurKW au~pr pY geI, drSn kridAW hI ausdy mn ¹ SWqI AweI Aqy ivkwrW
vwlI id®StI, ibrqI hI cu`kI geI [ ausdy cµgy Bwg jwgy qy auh mhWpurKW dy crn» Aw
peI [ bynqI krn l`gI ik mhwrwj ! mYN bhuq pwpx hW, swrI izMdgI mMd krm hI krdI
rhI hW [ myry kol qW bhuq swry pwpI, mMd id®StI vwly ivSeI purK hI Aw¼dy hn, qus»
Acwnk hI myry Gr Awey ho [ ikrpw krky myrw vI auØ`Dwr kro [ mhWpurKW ¹ ausdI bynqI
sux ky idAwlqw AweI Aqy ausdw au~Dwr krn leI ikhw ik qUµ A`gy vwsqy ieh vysvw
vwlw pySw C`f ky rwm dw nwm jipAw kr [ aus ny ikhw ik mhwrwj ! mYN kdy rwm nwm
jipAw hI nh» [ mY¹ nh» pqw ik rwm nwm ikvyN jpIdw hY [ qdoN mhwpurKW ny Awpxy koloN
aus ¹ iek qoqw id`qw Aqy ikhw ik As» ies dw rwm nwm jpwaux dw suBwA bxwieAw
hoieAw hY [ ies leI AMØimRq vyly au~T ky Awp rwm nwm jipAw kr» qy ies qoqy koloN rwm
nwm suixAw kr», prmwqmw Blw krygw [
vvvv
vvvv
ie¼ AwK ky auh mhWpurK cly gey [ aus vysvw ny mhWpurKW dy bcn sux, mMn ky
aus qoqy ¹ Awpxy kol r`K ilAw [ mhWpurK dy d`Øsy Anuswr AMØimRq vyly ieSnwn kr ky
auh vysvw Awp nwm jipAw kry Aqy qoqy koloN jpwieAw, suixAw kry [ ie¼ ausdw prmwqmw
nwl bhuq pRym l`g igAw Aqy aus ny rwq ¹ sOxw hI C`f id`qw, Pyr rwq idn iek rs
prmwqmw dy icMqn ivc l`gI irhw kry [ iek idn hnyrI rwq ¹ iek zihrIly s`p ny ipMjry
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (379) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1400
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ivc vV ky qoqy ¹ f`s ilAw qy Awp ipMjry ivc hI bYTw irhw [ hnyry ivc hI inq dy
nym Anuswr gnkw qoqy ¹ rwm nwm khwaux l`gI [ prµqU qoqy dI koeI Awvwz nw AweI [
aus ny soicAw ik qoqw su`qw ipAw hY [ qoqy ¹ jgwaux leI ipMjry dy bUhy rwhIN jdoN h`Q
pwieAw qW s`p ny gnkw ¹ vI f`s ilAw [ rwm nwm kihMdI dy pRwx inkl gey [ AMq vyly
rwm dw nwm lYx krky bYkuµT Dwm dI vsnIk hoeI [ ie¼ Awp ny ausdw moK rUpI kwrj
pUrn kIqw [
BweI gurdws jI ny gnkw dy pRsµg ¹ ies pRkwr iliKAw hY, jYsw ik :
gnkw pwpix hoiekY pwpW dw gl hwru proqw [
mhWpurK Acwxck gnkw vwVy Awie Kloqw [
durmiq dyK dieAwl hoie hQhµu ausno idqosu qoqw [
rwm nwmu aupdysu kir Kyil gieAw dy vxju sEqw [
ilv lwgI iqsu qoiqAhuµ inq pVHwey krY Asoqw [
piqq auDwrxu rwm nwmu durmiq pwp klyvruu Doqw [
AMqkwlu jm jwlu qoiV, nrkY ivic n KwDusu goqw [
geI bYkuµiT ibbwix ciVH nwau nrwiexu Coiq ACoqw [
Qwau inQwvy mwxu mxoqw ]21] (BweI gurdws jI, vwr 10, pauVI 21)
sRI siqgur su pRsMn kljug hoie; rwKhu dws Bwt kI lwj ]8]12]
hy sRI gurU rwmdws jI ! iqvyN qus» hux kiljug dy ivc myry au~pr supRsµn = BlI pRkwr
pRsµn hoie = ho krky myry dwsy B`t kI = dI lwju = l`jw, ie`zq rwKhu = r`KxI kro ]8]12]
Jolnw ]
Jolnw iek Cµd dw nwm hY [ Cµd dI cwl bdlx krky A`gy AMk bdl igAw hY, pr
B`t dws auhI hY [
vvvv
jo gurU jI dy sbdu = aupdyS duAwrw hir hir jpY = jpdw hY Aqy nviniD = nON inDIAW
vwly nwm ¹ ApY = Dwrn krdw hY [
vvvv
ausdI jIBw nwm rs ivc rc jWdI hY [ hy B`t jnoN ! ieh g`l qus» siq = s`cI, inscy
kir = krky jwnIAhu = jwnxw kro [
Puin pRym rµg pweIAY, gurmuKih iDAweIAY;
Puin = punw gurmuKih = muKI gurW duAwrw prmwqmw dy nwm ¹ ihrdy ivc iDAweIAY =
iDAwauxw krIey qW Pyr pRym dw rµg pweIAY = pweIdw hY [
AMn mwrg qjhu; Bjhu hir g´wnIAhu ]
hy g´wnIAhu = igAwnvwn purKo ! AMn = hor dÍYq Awid dy mwrg = rsiqAW ¹ qjhu =
C`fxw kro Aqy gurW duAwrw hir = prmwqmw ¹ hI Bjhu = ismrnw kro [
bcn gur irid Drhu, pMc BU bis krhu;
siqgurU swihb jI dy bcn Awpxy irid = ihrdy ivc Drhu = itkw ky r`ØKo Aqy pMc
BU = pMj BUq (pMj ivkwr) vw: pMjW dI sqomeI AMs qoN pYdw hoey mn ¹ Awpxy bis = ADIn
krhu = krky r`Ko [
jnmu kul auDrhu, dÍwir hir mwnIAhu ]
(‘duAwir’ aucwrx hY)
ies qrHW krn nwl qus» Awpxy jnm qy AwpxI kulW ¹ auDrhu = qwr lvogy Aqy
hir = prmwqmw dy scKMf rUpI dÍwr ivc mwnIAhu = mMny jwvogy vw: mwn, Awdr pwvogy [
jYsw ik :
nwnk jnmu svwrin Awpxw kul kw krin auDwru ]2] (AMg 552)
vvvv
hy BweI ! gurU = pUjnIk, cyqn srUp sRI gurU nwnk dyv jI, sRI gurU AMgd dyv jI,
sRI gurU Amrdws jI Aqy sRI gurU rwmdws jI ¹ siq = s`c srUp jwx kir = krky vw:
siq = inscy krky jip = jpxw kro AQvw srIr dw gurU ieMd®y, ieMid®AW dw gurU mn, mn
dw gurU pRwx, pRwxW dw gurU jIvwqmw Aqy jIvwqmw dw gurU Akwl purK hY, aus ¹ inscy
krky iek-rs jpxw kro [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (381) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1400
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Agm gun jwnu inDwnu, hir min Drhu D´wnu;
(‘iDAwn’ aucwrx hY)
Swsq®W, mn dI Agm = gµmqw qoN rihq hrI dy srUp ¹ gun = guxW dw inDwnu = ^zwnw
jwnu = jwx krky hrI dw min = ihrdy ivc D´wnu = iDAwn Drhu = Dwrn kro [
vvvv
vvvv
‰AMg 1401Œ
gurU guru guru krhu; gurU hir pweIAY ]
hy BweI ! mn krky vI gurU, bwxI krky vI gurU Aqy srIr krky vI gurU dw jwp jpxw
krhu = kro vw: gurUAW dy gurU, sRI gurU nwnk dyv jI (sRI gurU rwmdws jI) dw nwm jpxw
kro ik¼ik gurU duAwrw hI hir = prmwqmw ¹ pweIAY = pweIdw hY vw: gurU = pUjnIk cyqn
bRhm dw srUp gurU = siqgurU duAwrw (gu + rU) gu = AigAwnqw dy hnyry ivc ru = igAwn
dw pRkwS krn vwly gurU = v`fy prmwqmw ¹ pweIAY = pw leIdw hY [
vvvv
vvvv
AMØimRq prvwh, Cutkµq sd dÍwir ijsu;
g´wn gur ibml sr, sµq isK nweIAY ]
(‘igAwn’ aucwrx hY ‘nHweIAY’ dw aucwrx Bwrw hY [)
ijs gurU rwmdws swihb jI dy hirmMdr swihb dy cOPyry AMØimRq sr rUpI dÍwir = duuAwry
au~pr sd = hmySW pRq`K AMØimRq dw prvwh c`l irhw hY Aqy gurU dy ibml = au~jl igAwn
vwly is`K Aqy sµq jn ies sr = srovr ivc nweIAY = ieSnwn krdy hn [
AQvw ijs gurU rwmdws swihb jI dy siqsµgq rUpI duAwry ivc sdw hI nwm, Bjn
bµdgI, kIrqn rUpI AMØimRq dw pRvwh Cutkµq = Cu`t, c`l irhw hY Aqy gurU swihb jI dy
au~jl igAwn rUpI sr = srovr AMdr sµq mhwqmw Aqy is`K sRvx, mMnx qy iniDAwsx
rUp ieSnwn krdy hn [
vvvv
vvvv
isD, swiDk, sur = dyviqAW dy suBwA vwly, Asur = dYNq, gx Aqy qyqI ¸oV dyvqy vI
qr jWdy hn [
vvvv
(igAwrHvyN sveIey qoN lY ky solHvyN sveIey qk) ‘dws’ B`t jI ny kQn kIqy hn [ ies qoN
Agly pMj sveIey pMj AMk qk ‘gMgw’ B`t jI aucwrx krdy hn [
vvvv
aUpir = auØ`qy i¸pw = imhr dI id®StI krI = kIqI hY, ijin = ijnHW ny siqjug ivc D¾ Bgq
pir = auØ`qy ikrpw id®StI kIqI sI [ jYsw ik :
qU siqguru chu jugI Awip Awpy prmysru ] (AMg 1406)
ArQwq jdoN pMj swl dI aumr ivc D¾ dI qp`ØisAw qoN pRsµn ho ky pRØBU ny srgux
srUp Dwr ky drSn id`qy sn, aus vyly D¾ ivsmwd ho igAw sI, aus ¹ bolx dI jWc nhIN
AwauNdI sI, jd pMc muK nwd sµK Bgvwn jI ny D¾ dy muK ¹ lwauxw kIqw sI, aus sµK
dy mUMh ¹ lwauxy krky D¾ ¹ swry Asqoqr sPurn ho gey sn, D¾ ny Bgvwn dI AYsI ausqiq
kIqI, ijs ¹ sux ky Bgvwn jI bhuq pRsµn hoey, Bgvwn jI kihx l`gy ik mMg jo kuJ
mMgxw hY, aus vyly D¾ ny Ac`l pdvI mMgI, Bgvwn jI ny pRsµn ho ky D¾ ¹ Ac`l pdvI
qy C`qI hzwr vrHw mulk dw rwj dy id`qw [ jYsw ik :
pWc brK ko AnwQu D¾ bwirku hir ismrq Amr Atwry ] (mwrU m: 5, AMg 999)
vvvv
vvvv
ies pRkwr kiTnqweI nwl imlI mwxs = mnu`Kw jnm dI dyh = kWieAw ¹ sµswr-
smMd® qoN insœwrhu = qwrnw kro vw: mnu`Kw jnm ivc pRwpq hoeI dyhI ¹ pRØBU dw nwm jp
ky sµswr ins = pRpMc qoN qwrhu = qwrnw kro vw: ies dI isAwx kro Bwv ies ¹ sPlw
kro [
vvvv
ivc AwpxI joq DwrI qy sµswr dy Bly leI AwpxI g`dI, gurqw g`dI auØ`qy QwipAw [
vvvv
rUp vw: Bjn ismrn krn qy krwaux rUp vw: SuB guxW rUpI vw: nwm bwxI dy Drm kw = dw
pMQu = rsqw clwauxw kIAw = kIqw [1
Pyr aus gurU AMgd dyv jI ny is`KW iv`ØcoN prK krky B`ly goq dI SoBw vDwaux vwly
(gurU) Amrdws jI ¹ ieho Drm dy aupdyS dw rsqw clwaux vwsqy gurqw g`dI rUp q^q
dIAw = id`qw, dyxw kIqw [
Ap´au hir nwmu AKY iniD; chu juig gur syvw kir, Plu lhIAM ]
jo hir = prmySr dw nwm rUp AKY = nw mu`kx vwlw, nwS qoN rihq iniD = ^zwnw sRI
gurU Amrdws swihb jI ny sRI gurU rwmdws swihb jI ¹ Ap´au = Arpnw kIqw sI, chu = cwry
jugW ivc sB iksy ny gur = siqgurW dI syvw = tihl kr = krky hI hrI nwm rUp Pl
lhIAM = pRwpq kIqw hY vw: cwry jugW vwly sµswr ivc gurmuK jnW ny siqgurW dI syvw
kr ky hI bRhm igAwn rUpI Pl ¹ pRwpq kIqw hY vw: chu juig = cOhW pIVHIAW ivc gur
syvw kr ky hI gurqw g`dI rUp Pl ilAw hY [
vvvv
jo Awid = AwdI rUip = srUp vw: mu`F srUp prmySr swirAW jIvW dy pytW ¹ Brxµ = Br
vvvv
ky poKx = pwlxw poSxw krn vwlw hY1 vw: poKx Brxµ = pwl krky puSt krn vwlw hY,
aus swirAW dy suAwmI mwlk pwrbRhmu = prmySr ny Awp hI ieh hux gurU rwmdws swihb
jI dy srUp ivc AwpxI pRq`K dyh = dyhI DwrI hY [
vvvv
hY vw: gurW dy sPlu = sihq igAwn rUpI Pl dy vw: sPl drSn krn nwl inqwpRqI
Anµdwiek mMgl pRwpq huµdy hn vw: Anµd rUp gurW dy drSn krn nwl in`q mMgl huµdy
hn vw: gurW dw dIdwr sµswr ivc sPlw hY [
1. jYsw ik : srb pwlk srb Gwlk srb ko puin kwl ] (sRI dsm gRµQ, jwpu swihb)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (389) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1401~02
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
sµswir sPlu gµgw gur drsnu; prsn prm pivq® gqy ]
gµgw nwmy B`t kQn krdw hY ik sµswir = jgq ivc gur = siqgurU rwmdws jI dw
drsnu = dIdwr sPlu = sihq igAwn rUpI Pl dy hY vw: gµgw dy nwloN vI sPlw hY vw:
ijs pRkwr ihMdU lok gµgw ivc ieSnwn kr ky pwpW dI nivrqI mMndy hn, iesy pRkwr
BgqI rUp gµgw dy nwm rUpI pwxI ivc ieSnwn kr ky sµswrI jIvW dy jIvn ¹ sPlw
krn vwly vw: sµswrI jIvW ¹ sihq igAwn rUpI Pl dy krn vwly gurU dw dIdwr pRwpq
huµdw hY Aqy gurU dw drSn prsn = prsny krky prm piv`qr gqy = gqI huµdI hY vw: gurU
rwmdws jI dy pivq® = auØ`jl crnW ¹ prsny, CUhxy nwl prm = v`fI gqy = gqI Bwv
kYvl moK dI pRwpqI huµdI hY [ jYsw ik :
guru drIAwau sdw jlu inrmlu imilAw durmiq mYlu hrY ] (pRBwqI m: 1, AMg 1329)
vvvv
‰AMg 1402Œ
siqguru guru syiv, AlK giq jw kI;
sRI rwmdwsu qwrx qrxµ ]2]
hy BweI ! jw = ijs sRI gurU rwmdws swihb jI kI = dI giq = mrXwdw AlK = lKx
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1402 (390) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qoN rihq hY, aus guru = pUjnIk siqgurU rwmdws swihb jI ¹ syiv = syvnw kro, ikauNik
sRI gurU rwmdws swihb jI jIvW ¹ sµswr-smMd® qoN qwrn vwsqy qrxµ = jhwz rUp hn [
AQvw hy sRI gurU rwmdws jI ! qusIN aunHW gur = pUjnIk siqgurU Amrdws jI dI vw:
s`cy gurU sRI gurU nwnk dyv jI, gurU AMgd dyv jI, gurU Amrdws jI dI syiv = tihl kIqI
hY, jw = ijnHW gurW kI = dI AlK = lKx qoN rihq giq = mrXwdw hY, iesy krky hy
sRI = iSromxI gurU rwmdws jI ! qusIN jIvW ¹ sµswr-smuMd® qoN qwrx = pwr lµGwaux vwsqy
qrxµ = jhwz rUp ivc pRgt hoey ho ]2]
prqIiq hIAY AweI, ijn jn kY; iqn kau pdvI auc BeI ]
ijn = ijnHW jn = purKW, Bgq jnW kY = dy hIAY = ihrdy ivc hrI nwm dI bwbq
prqIiq = pRqIqI AweI = Aw geI hY, iqn = aunHW kau = ¹ qurIAw pd rUp auc = auØ`cI
pdvI dI pRwpqI BeI = hoeI hY [
qij mwieAw mohu, loBu Aru lwlcu; kwm ¸oD kI ibRQw geI ]
vvvv
vvvv
aunHW ny mwieAw dw mohu = snyh qij = iqAwg id`qw hY, pdwrQW ¹ joVn dw
loBu = lwlc Aru = Aqy pdwrQW ¹ Kwx dw lwlc vI C`f id`qw hY vw: srIrW dw moh Aqy
dunIAW dy BogW pdwrQW dw loB qy lwlc C`f id`qw hY Aqy aunHW dy AMdroN kwm, ¸oD Awid
ivkwrW kI = dI ibRQw = pIVw vI dUr ho geI hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (391) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1402
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Avlok´w bRhmu Brmu sBu Cutk´w; idb´ idRis† kwrx krxµ ]
(‘AvloikAw’, ‘CutikAw’, ‘id`bA’ aucwrx hY)
aunHW ny bRhm Awqmw srUp ¹ Avlok´w = vyK ilAw hY, ies krky aunHW dw sBu = swrw
Brm Cutk´w = Cu`t, nivrq ho igAw hY Aqy aunHW dI AYsI idb´ id®is† = igAwn id S
® tI ho
geI hY ik swirAW kwrx = kwrjW ¹ krxµ = krn vwlw prmySr Awp hI sB QW ivAwpk
pRqIq huµdw hY vw: hryk QW swirAW kwrjW ¹ krn vwlw prmySr id`s pYxw, aunHW dI AYsI
v`fI igAwn vwlI id®StI ho geI hY [ jYsw ik :
ijmI jmwn ky ibKY smsq eyk joiq hY ]
n Gwt hY n bwF hY n Gwt bwF hoq hY ] (sRI dsm gRµQ)
AQvw aunHW ¹ swirAW nwl kwrj krn vwly hrI dI pRwpqI vwlI idb´ id®is† = igAwn
id®StI dI pRwpqI hoeI hY, ijs krky aunHW dw swrw Brm Cu`t igAw hY qy swry QwvW ivc
bRhm ¹ ivAwpk dyKxw kIqw hY [
siqguru guru syiv, AlK giq jw kI; sRI rwmdwsu qwrx qrxµ ]3]
hy BweI ! ijs sRI gurU rwmdws jI kI = dI AlK = lKx qoN rihq giq = mrXwdw
hY, aus guru = pUjnIk siqguru = s`cy gurU siqgurU rwmdws swihb jI ¹ syiv = syvnw kro,
ikauNik sRI gurU rwmdws jI jIvW ¹ sµswr-smMd® qoN qwrn vwsqy qrx µ = jhwz rUp hn [
AQvw hy sRI gurU rwmdws jI ! qusIN aunHW gur = pUjnIk siqgurU Amrdws jI dI vw:
s`cy gurU sRI gurU nwnk dyv jI, gurU AMgd dyv jI, gurU Amrdws jI dI syiv = tihl kIqI
hY, jw = ijnHW gurW dI AlK = lKx qoN rihq giq = mrXwdw hY, iesy krky hy sRI = iSromxI
gurU rwmdws jI ! qusIN jIvW ¹ sµswr-smuMd® qoN qwrx = pwr lµGwaux vwsqy qrxµ = jhwz
rUp ivc pRgt hoey ho ]3]
vvvv
dw pRkwS hoieAw hY [
vvvv
krdy hn1, iek pRym nwl bwxI pVih = pVHdy hn, iek kµnW duAwrw pRym nwl bwxI
suxih = suxdy hn Aqy iek jIBw nwl bwxI gwvih = gwauNdy hn [
not : eyQy B`tW ny gurU kwl dI AMØimRq vyly auØ`T ky ieSnwn krn, nwm jpx, bwxI
pVHn dI rIqI ¹ kQn kIqw hY [
AQvw iek guris`K AMØimRq vyly auØ`T ky nwm rUpI jl ivc AiBAws krn rUp mn
dw ieSnwn krdy hn, Sbd dI vIcwr krn rUp pVHdy hn, SrDw qy ivSvwS rUpI kµnW
nwl suxdy hn Aqy pRIq rUpI jIBw nwl gwauNdy hn [
ies˜wnu krih prBwiq suD min; gur pUjw, ibiD sihq krµ ]
gurmuK jn prBwiq = AMØimRq vyly ies˜wn = nhwauxw krdy hn Aqy Awpxy mn ¹
suD = piv`qr krn leI ibiD = ivDI dy sihq gurU jI dw pUjw = pUjn krµ = krdy hn vw:
mn ¹ Su`D krn leI AMØimRq vyly nwm rUpI jl nwl ieSnwn krdy hn vw: AMØimRq vyly
ieSnwn kr ky, AMdroN rwg dÍYK rUpI mYl Do ky, Su`D mn ho ky ibiD = ivDI sihq nwl vw:
ibiD = mrXwdw dy smyq gur = siqgurU swihb jI dI pUjw krµ = krdy hn vw: gurW dw pUjn
krdy hn vw: ivDI pUrvk Awpxy AMgW, ieMd®IAW ¹ nwm ismrn ivc joVn rUp gurW dI
pUjw krdy hn [
kµcnu qnu hoie pris pwrs kau; joiq srUpI D´wnu Drµ ]
ijhVy gurU ¹ joiq = joqI srUp prmySr dw srUp jwx ky gurW dy crnW dw iDAwn
Drµ = Drdy hn, aunHW dw gurU pwrs kau = dy nwl pris = prsny (CUhxy) krky sUKm
qnu = srIr kµcnu = sony vq S`uD hoie = ho jWdw hY [
vw: auh gur aupdyS rUpI pwrs nwl prs ky bwrW vµnI dy kµcn dw qnu = srUp hI
ho jWdy hn vw: sony vq Su`D mn qn vwly ho jWdy hn vw: sony vq sUKm srIr ¹ Su`D
krky bRhm dw rUp hI ho jWdy hn, ijhVy joiq = pRkwS srUp prmySr dy crnW dw iDAwn
Drdy hn vw: joiq srUp sRI gurU nwnk dyv jI dy crnW dw iDAwn Drdy hn [
vvvv
id®StWq : ijvyN Cy nyqrhIxW ¹ (jo hwQI dy bwry jwnxw cwhuµdy sn) iksy ny hwQI
ivKwieAw [ iek ¹ l`qW idKweIAW, dUjy ¹ suµf, qIjy ¹ pUMC, cOQy ¹ pyt, pMjvyN ¹ kµn,
CyvyN ¹ isr idKwieAw [ auh Cy nyqrhIx ivcwr krn l`gy ik hwQI ikho ijhw hY qW jo
vvvv
jo hwQI dw AMg h`QW nwl sprS krky smiJAw, auh d`sx l`gy [ ijs ny l`qW toh ky vyKIAW
sn, auh kihx l`gw ik hwQI Qmly vrgw huµdw hY, dUjw ijs ny suµf vyKI sI, auh kihx
l`gw ik hwQI kyly vrgw huµdw hY, qIjy ny pUMC vyKI sI, auh kihx l`gw ik hwQI r`Øsy vrgw
huµdw hY, cOQw ijs ny pyt vyiKAw sI, auh kihx l`gw ik hwQI ghIry vrgw huµdw hY, Bwv
guhwry vrgw huµdw hY [ CyvW ijs ny isr vyiKAw sI, auh kihx l`gw ik hwQI munwry vrgw
huµdw hY, ieauN aunHW dw Awps ivc mqByd ho igAw, iek dUsry nwl sihmq nw hox, ie`Øko
hwQI ¹ Cy pRkwr dw ikvyN AwiKAw jw skdw hY ? auQy iek sujwKw bµdw Aw igAw [ aus
ny ikhw ik JgVw nw kro quhw¹ ie`Øko hwQI dy v`ØKo-v`Kry AMg idKwey hn, smu`cy rUp ivc
hwQI ie`Øko hI hY [
ieauN Cy Swsq® ie`Øko bRhm dw hI kQn krdy hn :1. sWK Swsq® cyqn dy srUp ¹ jwnx
vwsqy shwiek hY, 2. inAWiek Swsq® prmySr ¹ krqw is`D krn leI shwiek hY, 3.
ivSyKk Swsq® smW AYvyN nw lµGwau, smyN dI kdr krn ivc shwiek hY, 4. pUrb mImWsw
cµgy krm krn leI shwiek hY, 5. Xog (pqµjl) ic`q dI iekwgrqw vwsqy shwiek hY,
6. vydwq Swsq® igAwn vwsqy shwiek hY, ieauN Cy Swsq®W dw Cy AMgI aupdyS hY [
vvvv
vvvv
ibMb = budbudy dI jugiq = inAweIN rcnw kIqw hY, vw: jl dy budbudy dI inAweIN jugqI
nwl rcnw kIqw hY [
vw: ijvyN pwxI dy swry ibMb = bulbuilAW ivc jlhr = pwxI hI pwxI huµdw hY Bwv
budbudy, J`g, lihrW Awid ivc pwxI hI pwxI huµdw hY, iesy pRkwr swry cyqn bRhm rUp
pwxI hI pwxI hY, ijs ny budbudy dI inAweIN sµswr dy AMdr jIvW dy srIr rcnw kIqy
hn Bwv lihrW dI inAweIN eISr hY, J`g dI inAweIN srIr hn, budbudy dI inAweIN jIv
hn, ies pRkwr cyqn rUp bRhm ny jugqI dy nwl sµswr rcnw kIqw hY vw: ibMb = budbudy
dy sdrS jgq dI jugqI rcnw kIqI hY vw: bRhm jl rUp hY qy jIv budbudy rUp hn Bwv
ijvyN jl qoN budbudw pYdw huµdw hY, iesy pRkwr jgq budbudy dI jugqI nwl ricAw hY [
jYsw ik :
jYsy jl qy budbudw aupjY ibnsY nIq ] jg rcnw qYsy rcI khu nwnk suin mIq ]
(slok m: 9, AMg 1427)
vvvv
¹ ipGlw lYNdy hn qy aus dy ivc pRwx pRvyS krdy hn, Pyr dsm duAwr ivc pRwx cVHwA
lYNdy hn, aus smyN dsm duAwr iv`ØcoN tpkdw prmwnµd = v`fw Anµd (bRhmwnµd) ¹
mcw = Ckxw krdy hn, ieh sB kuJ jogI gurU dy muK duAwrw imlI is`ØiKAw kwrn hI jogw
AiBAwsI krdw hY [
A`gy gµgw nwmy B`t Awpxy swQI B`tW ¹ kihMdw hY :
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (395) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1402
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
isrI gurU swihbu sB aUpir; mn, bc ¸µm syvIAY scw ]5]
isrI = iSromxI gurU rwmdws swihb jI sB = swirAW qoN aUpir = auØ`qy Bwv auØ`cy hn,
ies leI scw = s`cy siqgurU (sRI gurU rwmdws swihb) jI ¹ mn, bc = bwxI, ¸µm = srIr
krky syvIAY = syvnw kro ]5]
ieQoN q`k gµgw nwmy B`t dy pMj sveIey Awey hn [ Agly A`T sveIey goieMd B`t dy
Awauxgy, ijnHW iv`ØcoN pMj sveIAW dI Al`g cwl hY Aqy iqMn dI Al`g cwl hY [
aus vyly AMqrjwmI ny nON Xu`g vwvy A`Kr dw jwp kIqw sI, nON Xu`g hwhy A`Kr dw
jwp kIqw sI, nON Xu`g g`gy A`Kr dw jwp kIqw sI, nON X`ug rwry A`Kr dw jwp kIqw sI,
ies pRkwr prmySr ny C`qIh Xu`gW ivc vwihgurU mMqr bxwieAw sI, jo prmySr ny siqgurU
vvvv
vvvv
1. iek smyN kWSI ivcly kuJ pMØifqW ny Sµkw kIqI ik vwihgurU pd dw vydW Anuswr koeI ArQ nhIN bxdw,
ies leI ieh mMq® inrwrQ hY qdoN pMfq eISr isMG jI kWSI vwilAW ny vwihgurU gurmMqr dy pMj sO ArQ
krky swrIAW sBwvW ij`qIAW sI Aqy AwiKAw sI ik vwihgurU Sbd swirAW dw iSromxI qy mUl rUp hY
bwkI swry mMqr tIkw rUp hn [ iek bwby bkwly vwly igAwnI Bgq isMG jI hoey hn, aunHW ny vwihgurU
pd dy sqwrW ArQ kIqy sn [
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1402 (396) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
nwnk rUp Dwr ky dunIAW ¹ b^iSS kIqw hY, siqgurW ny BwvyN pihlW ieh vwihgurU mMqr
bwxI ivc Alop r`ØiKAw sI Bwv ies ¹ Ascrj rUp ikhw sI, prµqU jd sWJy siqgurW
dw is`KW, B`tW ny aupdyS suixAw sI, qd B`t ies ¹ vwihgurU mMqr ¹ gupq nhIN r`K sky
jW gurW ny is`KW, B`tW dy muK duAwrw ieh vwihgurU mMqr pRgt kr id`qw hY [
ArQwq ijvyN ibRC, pOdy Awid dw mUl bIj huµdw hY, iesy qrHW cwry Xu`gW dy swry nwm
rUp ibRCW Awid dw mUl vwihgurU mMqr rUp bIj hY, ijvyN siqju`g dy vwsudyv mMqr dw bIj
rUp ‘vwvw’ A`Kr hY, q®yqy Xu`g dy hrI mMqr dw bIj rUp ‘hwhw’ A`Kr hY, duAwpr Xu`g dy
goibMd mMqr dw bIj rUp ‘g`gw’ A`Kr hY, kilju`g dy rwm mMqr dw bIj rUp ‘rwrw’ A`Kr hY [
AQvw bRhmw jI dy qweIN vwsudyv dw sPurn kIqw sI, hir Sbd mnU vKq pRgt
hoieAw, goibMd Sbd ibAws vyly pRgt hoieAw, rwm Sbd SµkrcwrIAw Awid sµqW BgqW
vyly pRgt hoieAw sI, prmySr ny gurU nwnk rUp Dwr ky cOhW nwmW ¹ iek`Tw aucwrx krky
swrI SkqI, pRqwp vwihgurU gurmMqr ivc r`K id`qw hY Bwv pihly Xu`gW dy jwp qW iek-
iek A`Kr jo nON-nON Xu`g soiDAw igAw sI, auh bIj rUp ivc id`qw sI qy kilju`g ivc
guru nwnk rUp ho ky AMqrjwmI ny guris`KW ¹ vwihgurU mMqr sµpUrn rUp ivc pRgt krky
id`qw hY, iesy krky ieh bcn khy hn, jYsw ik :
sB dU vfy Bwg gurisKw ky jo gur crxI isK pViqAw ]18]
(soriT kI vwr m: 4, AMg 649)
sRI gurU Amrdws swihb jI ny gUjrI dI vwr AMdr cOdvyN slok qoN lY ky ATwrHvyN
slok q`k vwihgurU gurmMqr dI hI mh`qqw aucwrx kIqI hY [ jYsw ik :
sloku mÚ 3 ] vwhu vwhu Awip AKwiedw gur sbdI scu soie ]
vwhu vwhu isPiq slwh hY gurmuiK bUJY koie ]
vwhu vwhu bwxI scu hY sic imlwvw hoie ]
nwnk vwhu vwhu kriqAw pRBu pwieAw krim prwpiq hoie ]
mÚ 3 ] vwhu vwhu krqI rsnw sbid suhweI ]
pUrY sbid pRBu imilAw AweI ]
vfBwgIAw vwhu vwhu muhhu kFweI ]
vwhu vwhu krih syeI jn sohxy iqn@ kau prjw pUjx AweI ]
vwhu vwhu krim prwpiq hovY nwnk dir scY soBw pweI ]2]
(gUjrI kI vwr, AMg 514)
sloku mÚ 4 ] ikAw svxw ikAw jwgxw gurmuiK qy prvwxu ]
ijnw swis igrwis n ivsrY sy pUry purK prDwn ]
vvvv
vvvv
vvvv
vwhu vwhu bwxI siq hY gurmuiK bUJY koie ]
vwhu vwhu kir pRBu swlwhIAY iqsu jyvfu Avru n koie ]
Awpy bKsy myil ley krim prwpiq hoie ]3] (mlwr mhlw 3, AMg 1276)
not : purwqnqw Anuswr sµpRdweI igAwnI isMG ‘vwhu vwhu’ pd dw ArQ vwihgurU
vwihgurU hI krdy Aw rhy hn [
BweI bwly vwlI jnm swKI ivc vI AnykW vwr vwihgurU Sbd BweI bwly ny hryk
swKI pUrn hoeI qoN gurU AMgd dyv jI dI hzUrI AMdr aucwrx kIqw hoieAw hY [
sRI gurU goibMd isMG jI ny sRI dsm gRµQ ivc AnykW vwr vwihgurU mMqr iliKAw hY,
jYsw ik :
< vwihgurU jI kI Pqh ]
Aqy keI QW AYsw iliKAw hY :
sRI vwihgurU jI kI Pqih ]
sRI srb loh gRµQ ivc vI sRI klZIDr pwqSwh sRI gurU goibMd swihb jI ny vwihgurU
mMq® dI mihmW kridAW AYsw kQn kIqw hY [ jYsw ik :
swr mMq® cwroN kw cwr ] vwihgurU mMq® inrDwr ]
klp klp pRB AKCr khI ] sRI gur nwnk jwpXo shI ]
inj Awqm prmwqmw drswXo ] cwr klp mih mMq® srmwXo ]
sw mMq® pRB Kwlsh dInw ] vwihgurU pd pwvn kInw ] (sRI srb loh pRkwS g®µQ)
BweI gurdws swihb jI ny vI AwpxI rcnw ivc vwihgurU gurmMqr dI is&q kQn
kIqI hY [ jYsw ik :
siqjug siqgur vwsdyv vwvw ivsnw nwm jpwvY [
duAwpr siqgur hrI i¸sn hwhw hir hir nwm iDAwvY [
q®yqy siqgur rwm jI rwrw rwm jpy suK pwvY [
kiljug nwnk gur goibMd ggw goibMd nwm jpwvY [
cwry jwgy chu jugI pMcwiex ivc jwie smwvY [
cwro ACr iek kr vwihgurU jp mMq® jpwvY [
jhW qy aupijAW iPr qhW smwvY ]49] (BweI gurdws jI, vwr 1, pauVI 49)
siqgur drsn dyKxw swD sµgq ivx AMnw bolw [
vwihgurU gur sbd lY iprm ipAwlw cup cbolw [ (BweI gurdws jI, vwr 4, pauVI 17)
vvvv
vvvv
vvvv
pr dKxw fµfauq kr msqk crx kml gur lwXw [
siqgur purK dieAwl hoie vwihgurU scu mMq® suxwXw ]3]
(BweI gurdws jI, vwr 1, pauVI 3)
inrµkwr Awkwr kr joiq srUp AnUp idKwXw [
vyd kqyb Agocrw vwihgurU gur sbd suxwXw ] (BweI gurdws jI, vwr 13, pauVI 17)
vwihgurU gurmMq® hY jp haumY KoeI [
Awp gvwey Awp hY gux guxI proeI ]2] (BweI gurdws jI, vwr 13, pauVI 2)
cUVwmxI kvI BweI sµqoK isMG jI ny vI sRI guru nwnk pRkwS ivc vwihgurU gurmMqr
dI ieauN is&q kIqI hY, jYsw ik :
vwihgurU br suµdr nwmU [ sdw svwry hmry kwmU [
iek Aivlµb nwm ko jwnw [ klI kwl sm`rQ n Awnw ]31]
vvvv
vvvv
rUpI h`Q ivc hY, khhu = d`sxw kro, ik aus (gurU swihb jI) dy kwl c`kr, lyK qy hukm
¹ kaunu = kOx myit = nivrq kr skY = skdw hY Bwv koeI nhIN myt skdw [
vvvv
dUsrw ArQ
kvl nYn mDur bYn koit sYn sµg soB;
hy mhwrwj ! qUµ kvl = kml vq inrlyp rihx vwlw hYN, swirAW dw nYn = id®Stw
rUp hYN, qyry siqnwm rUp bYn = bcn mDur = im`Ty hn, vw: qUµ im`Ty, ipAwry bcn bolx vwlw
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1402 (400) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hYN1, kroVW hI slok, smIp, sXuj Aqy srUp Awid mukqIAW vwly sµqW BgqW dI sYnw qyry
nwl SoB rhI hY,
khq mw jsod ijsih, dhI Bwqu Kwih jIau ]
sum`qI rUp mwqw ijsih = ijs Awp jI dy (jso + d) jso = j`s ¹ d = audY, pRgt krky
kQn kr rhI hY Aqy jo jIv = jIvwqmw ¹ inSkwm krmW rUpI dhIN qy cOlW vq AsqI,
BWqI pRyqW ¹ Dwrn krn rUp Kwx vwsqy kih rhI hY jI vw: ijnHW ny inSkwm krmW rUpI
dhIN ¹ Kwxw kIqw hY, auh AsqI BWqI pRyqW ¹ Dwrn krky qyry s`c srUp ¹ jwxdy hn jI [
dyiK rUpu Aiq AnUpu, moh mhw mg BeI;
hy mhwrwj ! qyry Aiq = AiqAMq AnUp = aupmw qoN rihq sq ic`q Anµd srUp ¹ vyK
ky sum`qI rUp mwqw moh = pRym dy ivc mhw = bhuq mg = msq ho rhI hY, vw: mhw moh v`loN
ibrqI htxy krky qyry ivc mgn ho geI hY [
ikMknI sbd, Jnqkwr Kylu pwih jIau ]
hy mhwrwj ! qUµ AwpxI cyqn s`qw rUpI ikµknI dy Sbd dI Jnqkwr swrI isRStI ivc
pw ky jgq ¹ rcnw rUpI Kyl Kyldw hYN jI [
kwl klm hukmu hwiQ, khhu kaunu myit skY;
hy mhwrwj ! qUµ kwl rUpI klm Awpxy hukm rUpI h`Q ivc pkVI hoeI hY, iesy leI
hy mhwrwj ! @d`sxw kro, Aijhw kOx hY, ijhVw Awp jI dy hukm ¹ imtw sky Bwv koeI
nhIN hY [
eIsu bµm´ u g´wnu D´wnu; Drq hIAY cwih jIau ]
eIsu = iSvjI iDAwn lwauNdw hY Bwv ATwsI ATwsI hzwr vrHw smwDI lgwauNdw
hY, bRhmw vydW dw igAwn kQn krdw hY, ieh ihrdy ivc cwhnw (ie`Cw) Dwrdy hn ik
kdoN qyry drSn pwauxw krIey jI [
siq swcu, sRI invwsu, Awid purKu sdw quhI;
hy mhwrwj ! quhI = qUµ Awp hI sdw = hmySW Awid = AwdI qy purKu = pUrn hYN, qU Awp
hI siq = inscy krky swcu = s`cw hYN, sRI = SoBw ¹ invws dyx vwlw hYN Bwv SoBw dyx vwlw
hYN, swirAW qoN sRI = iSromxI qy sBnW ivc invwsu = vwsw krn vwlw hYN vw: (in + vwsu)
vwsu = vwSnw qoN in = rihq hYN [
vwihgurU vwihgurU vwihgurU vwih jIau ]1]6]
vvvv
vvvv
hy vwihgurU = prmySr ! qUµ ip`Cy BUqkwl ivc vI Dµnqw dy Xog sI, hy vwihgurU =
prmySr ! qUµ hux vrqmwn smyN ivc vI Dµnqw dy Xog hYN, hy vwihgurU = prmySr ! qUµ A`gy
Biv`Kq smyN ivc vI Dµnqw dy Xog hovyNgw jI [
1. jYsw ik : imT bolVw jI hir sjxu suAwmI morw ] (sUhI m: 5, AMMg 784)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (401) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1402
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
rwm nwm prm Dwm, suD buD inrIkwr;
hy siqgurU jI ! qUµ Awp hI q®yqy ivc rwm cµdr nwm = nwau rKw ilAw sI, Awp hI
prm = v`fy bYkuµT rUpI Dwm = Gr ivc invws krn vwlw hYN, qUµ Awp hI suD = auØ`jl, inrml
buD = bu`DI dyx vwlw qy inrIkwr = AwkwrW qoN rihq hYN vw: AwkwrW qoN rihq Su`D bu`DI
dyx vwlw hYN [
vvvv
dUsrw ArQ
rwm nwm prm Dwm, suD buD inrIkwr;
hy rwm = prmySr ! qUµ Awp hI swirAW QwvW ivc rimAw hoieAw hYN, qyrw nwm hI sB
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1402 (402) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
pwpW dw hwrk hY vw: qUµ nwm rUp dy AMdr ricAw hoieAw hYN, prm = auqi¸st Dwm = pRkwS
srUp hYN Bwv qyry qweIN cµd qy sUrj vI pRkwS nhIN skdy, qUµ hI Awpxy suD = auØ`jl srUp
dw boD dyx vwlw hY vw: Su`D bu`DI dyx vwlw hYN, inrIkwr = mwiekI AwkwrW qoN rihq hYN [
bysumwr, srbr kau kwih jIau ]
hy prmySr ! qUµ bysumwr = igxqI qoN rihq hYN, qyry srbr = brwbr d`Øso, kwih = iks
¹ kih dyxw krIey jI [ jYsw ik :
jYsw qU qYsw quhI ikAw aupmw dIjY ]3]1] (iblwvlu rivdws jI, AMg 858)
suQr icq, Bgq ihq ByKu DirE; hrnwKsu hirE, nK ibdwir jIau ]
hy prmySr ! jo Bgq jn suQr = sw& icq = ihrdy dy sihq ho ky ihq = pRym nwl qyrI
pRymw BgqI krdy hn, aunHW dI r`ØiKAw vwsqy qUµ srgux srUp ivc ByK Dwrnw krdw hYN
ijvyN Bgq pRihlwd dI r`ØiKAw vwsqy hrnwKS dYNq ¹ nOhW nwl pwV ky hr, nwS kr
id`qw sI vw: ijvyN qUµ (hrn + AwKsu) hrn = pIlIAW (sunihrI) AwKsu = A`KW vwly dYNq
(hrnwKS) ¹ nOhW nwl pwV ky mwrnw kIqw sI, iesy pRkwr qUµ Awp hI pIlIAW A`KW dI
inAweIN rwg dÍYK rUpI A`KW dy sihq pl`qx pwaux vwly AigAwn ¹ ApRoK igAwn rUpI
nOhW nwl BgqW dy AMdroN mwrnw kIqw hY jI [
sµK c¸ gdw pdm Awip Awpu kIE Cdm;
hy prmySr ! ijQy jIv eIS dI eykqw ho geI hY, auQy sµK, c`kr, gdw, pdm Awid
ienHW icMnHW ¹ qUµ Awp hI Awpxy rUp ivc Cpw lYxw kIqw hY vw: jo qyrw j`s krn rUpI
sµk vjwauNdy hn, ijnHW dw hukm rUpI c`kr c`ldw hY, ijnHW kol ZrIbI (inmrqw) rUpI
gdw hY, jo kml vq pdwrQW rUpI bwxI qoN inrlyp rihMdy hn, aunHW ¹ qUµ Awpxy Awp
Bwv Awpxy srUp ivc Cupw lYxw kIqw hY [
Aprµpr pwrbRhm, lKY kaunu qwih jIau ]
hy Aprµpr = pRikrqI qoN prHy pwrbRhm = prmySr ! qwih = iqs Awp jI dy srUp ¹ kOx
lKY = jwx skdw hY Bwv byAMq srUp hox krky koeI nhIN lK skdw [
vvvv
vvvv
gieMd nwmy B`t kQn krdw hY :
dUsrw ArQ
pIq bsn kuµd dsn ipRA sihq kµT mwl;
hy prmySr ! qUµ pRIq rUpI pIly bsqr pihrdw hYN, ijvyN mrqbwn dy Pu`l suµdr qy ic`Øty
huµdy hn, iesy pRkwr qUµ gurU srUp ho ky Awp hI Awpxy kuµd = auØ`jl srUp ¹ dsn = d`sx
vwlw hYN, qUµ ipRA = pRymw-BgqI dy sihq = smyq hYN, ijnHW ny Awpxy pRq`K jW irdy rUp kµT
ivc qyry rwm nwm dI mwlw ¹ Dwrn kIqw hY aunHW ¹ qUµ Awpxy nwl imlw lYNdw hYN vw:
vvvv
vvvv
1. cµbw iek ibRC hY iesdy Pu`lW ivc bhuq sugµD huµdI hY, BOry msq ho ky ienHW auØ`Øqy GumyrIAW pwauNdy hn,
iesdw rµg hlkw pIlw huµdw hY, ihMdU gRµQW ivc ieh dyviqAW ’qy cVHwauxw ieh puMn krm hY, cµby dw
iC`l, p`qy, Pu`l Aqy jVH Anyk dvweIAW ivc vYd vrqdy hn [
2. jYsw ik : bWsI sIpI sUkrI krI igrI mTswl ] ieh Kt moqI poeIAY bnY bjµqI mwl ]
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1403 (404) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qUµ Awpxy AByd inscy rUpI kµT nwl imlw lYNdw hYN vw: qUµ mwl = mwieAw qoN kµT = iknwry
hYN Bwv mwieAw Awp jI dy ivc lYA hY [
vw: (mw + l) mw = mwieAw ¹ vI kµT nwl l = lwieAw hoieAw hY Bwv AMgIkwr kIqw
hoieAw hY vw: AByd inscy rUpI kµT ivc mw = mwieAw ¹ l = lYA kIqw hoieAw hY [
muktu sIis, mor pMK cwih jIau ]
sBnW qoN sIis = iSromxI hYN, (mu + ktu) mu = moh ¹ ktu = k`tx vwlw hYN, Awpxy mn
rUpI cµcl pMK = pMCI ¹ iviSAW v`loN mor = moV ky hI gurW duAwrw qyry sq ic`q Anµd srUp
¹ cwih = dyKxw krIdw hY vw: ijvyN mor Awid pMCI dw jd ic`q kry qd auh aufwrI mwr
ky Pl dy kol jw bYTdw hY1, iesy pRkwr jo gurmuK jn dyh AiBmwn v`loN auØ`f ky bRhm igAwn
dI pRwpqI krdy hn, aunHW ¹ hy prmySr ! qUµ pRq`K ho ky id`s pYNdw hYN Bwv aunHW ¹ pRwpq
ho jWdw hYN jI [
byvjIr bfy DIr, Drm AMg AlK Agm;
hy prmySr ! qUµ vzIrW AwidkW qoN rihq hYN, bVw DIrjvwn hYN, Drm dw p`K krn
vwlw hYN vw: DrmI, purKW dy nwl AMg = ipAwr krn vwlw hYN, ASu`D mn krky lKx qoN
rihq hYN, vydW Swsq®W krky Agµm hYN [
Kylu kIAw, AwpxY auCwih jIau ]
qUµ Awp hI Awpxy mn dy auqSwh nwl bRhm byiqAW ¹ Awpxw sq ic`q Anµd srUp
ivKwaux rUp Kyl kIqw hY [
vw: sµswr rcnw dw Kyl vw: duAwpr ivc i¸Sn rUp Kyl vw: gurU nwnk, gurU rwmdws
rUp hoxw Awid ieh Kyl qUµ Awp Awpxy ihrdy dy auqSwh nwl kIqw hY [
vvvv
1. ieh do mwrg huµdy hn, iek qW ieh ibhµg mwrg hY qy dUsrw cItI mwrg hY, jo kIVI DrqI qoN c`ldI
hoey qxy, twhxIAW, CotIAW twhxIAW p`ØiqAW Awid ¹ lµG ky Pl kol phuµcdI hY, eysy qrHW jIv rUpI
kIVI swDnW dI DrqI qoN auØ`T ky krmkWf dy qxy PV ky aupwSnw dIAW twhxIAW kol jw ky SuB guxW
dy p`qy lµG ky bRhm igAwn dy Pl pws phuµcdI hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (405) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1403
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
siq swcu sRI invwsu, Awid purKu sdw quhI;
hy prmySr ! qUµ ip`Cy vI siq = s`c srUp sI, hux vI swcu = s`c srUp hYN, A`gy ¹ inscw
kIqw hY ik qUµ s`c srUp hovyNgw, qUµ Awp hI sRI = l`CmI ¹ invws dyx vwlw hYN Bwv l`CmI
¹ Awpxw Awsrw dyx vwlw hYN vw: sRI = SoBw ¹ invws dyx vwlw hYN, quhI = qUµ Awp hI
sdw sdw Awid = AwdI qy purKu = pUrn hYN [
vvvv
Bigœ = BgqI krn vwly BgqW ¹ Drm, ArQ, kwm, moK Awid Pln = Pl dyx vwlw hY
vw: BgqW ¹ BgqI dw Pl dyx vwlw hY vw: gurU nwnk rUp ho ky BgqI ¹ PYlwaux vwlw
hY, qy ijs dw nwm kuAr = kumwr AvsQw ivc mwqw ny lwf nwl kwn@ = i¸Sn r`ØiKAw
sI vw: ijs ny i¸Sn rUp ho ky kumwr, bwlk AvsQw ivc Anyk pRkwr dIAW KylW ¹ Kylxw
kIqw sI Aqy :
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1403 (406) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
inhklµk bjI fµk, cVHU dl rivMd jIau ]
A`goN ¹ jo AT`qI hzwr vrHw kilju`g dy guzry qoN bwAd inhklµk = klkI Avqwr
dy rUp ivc hovygw qy ijs dw fµk = ngwrw bjI = v`jygw inhklµk, klkI Avqwr dw
AYsw dl cVHU = cVHygw, ijs dy rivMd (riv + ieMd) riv = sUrj qy ieMd = cµdrmw dy
AiBmwnI dyvqy sYnwpqI hoxgy vw: (riv +AMd) riv = sUrj cVHdy qoN lw ky sUrj dy AMd =
AMq Bwv iC`pdy q`k Bwv auidAwcl qoN Asqwcl q`k dl cVHygw jI vw: riv = sUrj
vµSI qy ieMd = cµdr vµSI rwijAW dI &OjW dw dl nwl cVHygw vw: ijs dy nwl sUrj cµd
vWg pRqwp vwlI &Oj cVHygI [
vw: auh prmwqmw (inh + klµk) klµkW qoN inh = rihq hY, ijsdw j`s rUp fµk = DONsw
swry pwsy v`j irhw hY Aqy ijs dI SoBw vDwaux vwsqy qwirAW dw dl qy rivMd = sUrj
cµd®mW AwkwS ivc roz cVHdy hn [
rwm rvx, durq dvx, skl Bvx kusl krx;
(jo q®yqy ivc rvx = suµdr srUp vwly rwm cµdr rUp ivc hoey hn) ijs rwm = prmySr
dw rvx = suµdr nwm vw: prmySr dw nwm rvx = aucwrn krky durq = pwp dvx = d`by
jWdy hn vw: jo rwm = prmySr rvx = suµdr srUp hY, durq = pwpW ¹ dvx = dbwaux vwlw
hY vw: pwpIAW ¹ fµf idvwaux vwlw hY, skl = swirAW Bvx = lokW ¹ kusl = ^uS krn
vwlw hY [
srb BUq, Awip hI dyvwiD dyv; shs muK PinMd jIau ]
srb = swirAW BUq = rUpW ivc Awp hI hY, qy Awp hI dyv = dyviqAW dw dyvwiD =
ADopqI rwjw rUp hY Aqy ijs dy j`s, guxW ¹ shs = hzwr muK = mUMh vwlw Pinµd = SySnwg
aucwrx krdw hY jI [
jrm krm mC kC huA brwh;
jmunw kY kUil, Kylu KyilE ijin igµd jIau ]
ijs ny Awp hI mC, kC = k`CU qy brwh = sUr Awid dy jrm = jnm, Avqwr ivc
huA = ho ky AnykW kwrj kIqy hn vw: ijs ny Awp hI mC dw jrm = jnm Avqwr ho
ky m`C vwly krm kIqy Bwv m`C Avqwr ivc suKwSr dYNq ¹ mwr ky bRhmw jI ¹ byd id`qy
sI1 ijs ny k`CU dw Avqwr Dwr ky smuMd® irVkx vyly svw l`K jojnW dI ip`T bxwauxw
kIqI sI Aqy brwh rUp ho ky sUr vwly krm kIqy sI Bwv hu`fW auØ`qy Dr ky DrqI ilAWdI
vvvv
vvvv
sI [ jmunw ndI kY = dy kUil = iknwry qy ijin = ijs prmySr ¹ i¸Sn rUp ho ky guAwilAW
dy nwl igµd = gyNd dI Kyl Kyf ¹ KyilE = Kylxw kIqw sI, jIau = jI Bwv KyfW dy bhwny
kwlI nwg ¹ n`Qxw kIqw sI [
1. jYsw ik : sµKwsur mwry byd auDwry sq® sµGwry jsu lIno ] (sRI dsm gRµQ, mC Avqwr)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (407) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1403
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
nwmu swru hIey Dwru, qju ibkwru mn gXµd;
(‘gieAMd’ aucwrx hY)
gXµd nwmy B`t Awpxy mn ¹ sµboDn krky kQn krdw hY ik hy mnW vw: mn rUp
gXµd = hwQI ! qUµ Awpxy AMdroN ivSy-ivkwrW dy sµklpW ¹ qju = C`f dyxw kr Aqy aus
prmySr dy nwm ¹ gurU rwmdws jI duAwrw hIey = ihrdy ivc Dwru = Dwrnw, vswauxw kr [
dUsrw ArQ
bilih Cln, sbl mln, Bigœ Pln kwn@ kuAr;
mhwrwj swihb jI bilih = bl vwly AigAwn ¹ igAwn SkqI nwl Cln = Cl
lYx vwly hn, jo sbl = sihq bl dy hµkwr hY aus ¹ mln = ml ky su`tx vwly hn, BgqI
krn vwly BgqW ¹ igAwn rUp Pln = Pl dyx vwly hn Aqy kuAr = kumwr AvsQw dI
inAweIN auØ`qm AiDkwrI jigAwsUAW dy AMdr Awp (k + An) k = suK srUp An = cyStw
vwlw prmySr swKI rUp ho ky siKAwq huµdw hY [
inhklµk bjI fµk, cVHU dl rivMd jIau ]
auh prmySr (inh + klµk) klµkW qoN inh = rihq krn vwlw hY, ijs dw j`s rUpI
fµkw v`j irhw hY ijs dw (rv + ieMd) ibbyk rUpI rv = sUrj qy vYrwg rUpI ieMd = cµdrmW
dw dl s`j ky gurmuK jnW dy AMdr cVHdw hY vw: vYrwg ibbyk Awid dYvI sµpdw rUpI &Oj
AsurI sµpdw rUpI duSmxW ¹ mwrn vwsqy gurmuKW dy ihrdy AMdr cVHI hoeI hY jI [
rwm rvx, durq dvx, skl Bvx kusl krx;
rwm = prmySr Awpxy nwm dw rmx = aucwrx krn vwly purKW dy durq = pwpW ¹
dvx = dbw idMdw hY, nwS kr idMdw hY, skl = swirAW gurmuKW dy ihrdy rUpI BvnW AMdr
kusl = Anµd b^iSS krn vwlw hY [
vvvv
vvvv
vvvv
jrm krm mC kC huA brwh; jmunw kY kUil Kylu KyilE ijin igMd jIau ]
mnmuK purK jnmW jnmW ivc krmW dy b`ØDy huA = hoey m`C, k`C brwh = sUr Awid
AnykW jUnW ivc pYNdy rihMdy hn, prµqU ijnHW gurmuK jnW ny gurW duAwrw sµswr ¹ imiQAw
inscy krn rUp gyNd dI Kyf ¹ Kylxw kIqw hY, aunHW ¹ gurW ny jmunw dI inAweIN krmkWf
rUpI iknwry dy auØ`proN pwsy kr id`qw hY [
AQvw jmnw dI inAweIN krm kWf dy auØ`proN iknwrw krky ijnHW gurmuKW ny gurW
¹ Awpxw hµkwr rUpI isr ByNt krn rUp gyNd dI inAweIN pRym dI Kyf KyfI hY, siqgurW
ny brwh = b`dl rUp ho ky aunHW dy m`C dI inAweIN mwq lok Aqy k`C dI inAweIN pqwl
lok ivc krmW Anuswr hox vwly jnm myt id`qy hn Bwv aunHW dw jµmxw mrxw myt ky
aunHW ¹ Awpxy srUp ivc AByd kIqw hY [
nwmu swru hIey Dwru, qju ibkwru mn gXµd;
gieMd B`t jI kQn krdy hn hy mnW jW hy mn rUpI hwQI ! ivkwrW ¹ C`f dyxw
kr, swru = sRySt gurU swihb jI dw nwm ihrdy ivc vswauxw kr [
siqgurU siqgurU siqgur; guibMd jIau ]4]9]
siqgurU rwmdws swihb jI ip`Cy vI goibMd dw rUp sI, hux vI siqgurU rwmdws swihb
jI prmysr dw rUp hn, A`gy ¹ vI siqgurU rwmdws swihb jI goibMd dw rUp hoxgy ]4]9]
vvvv
hoie = ho jwvygw Aqy prmgiq = v`fI mukqI Bwv kYvl moK pRwpq kr lhih = lvyNgw
jIau = jI [
vvvv
dw mohu = snyh iqAwg dyxw kr, jx jx = jxy jxy purK isau = nwl Bwv hryk purK
nwl Dohu = Cl krnw Cwfu = C`f dyxw kr [
vvvv
vvvv
ju`gW ivc BrpUru = pUrn, ivAwpk rUp hYN, vw: jugu = cwr vYrwg, ibbyk, Kt sµpqI, moK
ie`Cw rUpI swDn qy jugu = cwr sRvx, mMnx, iniDAwsx, q`q q͵ sµSoDn rUpI swDn, ieauN
qyry syvk jo ienHW A`T swDnW dy sµXukq hn aunHW ¹ qUµ swry QwvW ivc BrpUr = ivAwpk
id`sdw hYN vw: qyry syvk dy AMdr AYsw inscw hY ik qUµ jugu = do, jIv qy eIs Aqy jugu = do,
purK qy pRikrqI dy AMdr ivAwpk hYN, hy (vwh + gurU) vwh = Ascrj rUp gurU = cyqn bRhm !
qyrw = Awp jI dw hI sBu = swrw sdkw = Awsrw, Brosw hY vw: hy prmySr ! qyry auØ`proN swry
Bgq jn mn, bwxI srIr krky sdkw = vwrny jWdy hn [
inrµkwru pRØBu sdw slwmiq; kih n skY koaU qU kd kw ]
hy prmySr ! qUµ mwiekI inrµkwr = AwkwrW qoN rihq hYN, srb klw pRBu = smr`Q hYN,
sdw = hmySW vwsqy slwmiq = iesiQq, kwiem rihx vwlw hYN, koaU = koeI iek g`l
n = nhIN kih = AwK skY = skdw ik qU kd = kdoN ku kw = dw pYdw hoieAw hYN [ hy gurU
rwmdws qUµ ausdw srUp hYN [
bRhmw ibsnu isry qY Agnq; iqn kau mohu BXw mn md kw ]
not : pwT dI cwl Anuswr ‘Ag + nq’ aucwrx hY, ArQ igxqI qoN rihq hI hY [
hy prmySr ! qY = qUµ Awp hI Agnq = Axigxq, igxqI qoN rihq bRhmw, ibsnu =
ivS¹ qy iSvjI Awid isry = isrjnw, rcnw kIqy hn, pr qY¹ Bu`l ky iqn = aunHW kau = ¹
mn = ic`q ivc md = Ahµkwr kw = dw moh BXw = hoieAw hY Bwv mn dy ivc hµkwr Aqy
moh pYdw ho igAw hY vw: aunHW ¹ mohu = AigAwn kw = krky mn ivc hµkwr hoieAw hY, Bwv
bRhmw ¹ rwjsI puxy dw, iSvjI ¹ qwmsI puxy dw qy ivS¹ ¹ sqogux puxy dw moh hox
krky mn ivc hµkwr hoieAw hY, Bwv guxW dw AhµBwv kIqw hY, bRhmw ¹ iSRstI rcx dw
AhµBwv Purdw hY ik mYN iSRstI rcdw hW, iSvjI ¹ lYA krn dw AhµBwv Purdw hY ik
mYN lYAqw krdw hW, ivS¹ ¹ rozI dyx dw AhµBwv Purdw hY ik mYN sB ¹ pwlxw krdw
hW [ jYsw ik :
bRhmw ibsnu mhwdyau q®Y gux rogI ivic haumY kwr kmweI ] (sUhI m: 4, AMg 735)
vvvv
vvvv
Xu`gW ivc BrpUr = pUrn krn vwlw hYN vw: qyry dwsW dyy ihrdy AMdr AYsw inscw hY ik
qUµ X`ugW Xu`gW ivc BrpUr = pUrn ivAwpk rUp hYN vw: Awpxy syvkW dy qweIN SuB guxW nwl
lbwlb Brn vwlw hYN, hy vwhgurU = prmySr srUp siqgurU ! qyrw sBu = sBnW jIvW ¹
sdkw = Awsrw hY, swirAW ¹ qyrw hI sdkw = Brosw hY vw: swry qyry auØ`proN sdkw = vwrny
jWdy hn ]1]11]
Awpy jlu Awpy Qlu Qµm@nu; Awpy kIAw Git Git bwsw ]
prmySr Awpy = Awp hI jlu = pwxI rUp, Awpy = Awp hI Ql rUp qy Awp hI sBnW
dw Qµm@nu = Awsrw rUp hY vw: Awp hI jl qy Awp hI Ql ¹ Awpxy Awsry Qµmn vwlw hY,
aus prmySr ny Awpy = Awp hI cOrwsI l`K jUnW dy vw: cwr KwxIAW dy GtW GtW ivc
bwsw = invws kIAw = kIqw hoieAw hY [
AQvw Awp hI jl dI inAweIN pRym krn vwly auØ`qm AiDkwrIAW qy Ql dI inAweIN
kinSt AiDkwrIAW ¹ Qµmx vwlw hY Bwv iesiQq r`Kx vwlw hY, aus ny Awp hI GtW
GtW ivc joqI srUp ho ky v`sxw kIqw hY vw: Awp hI jIvn mukq purKW dy AMdr igAwn
vvvv
vvvv
vvvv
AQvw Awp hI nru dI inAweIN igAwnvwn hY, Awp hI nwrI dI inAweIN AiDkwrI
jigAwsU rUp hY, Awp hI prmySr, auØ`qm, m`Dm, kinSt, ADm rUp nrdW hY, Awp hI iqMnW
guxW rUp pwsw bx irhw hY vw: Awp hI eISr rUp nr hY, Awp hI mwieAw rUpI nwrI hY,
Awp hI jIvW rUpI nrdW hY vw: Awp hI nru = inAMqw rUp hY, Awp hI pRikrqI rUp nwrI
hY, Awp hI cwr KwxIAW rUp nrdW hY [ Awp hI BUq Biv`Kq vrqmwn kwl rUp pwsw hY [
vvvv
vvvv
mwnih, bRhmwidk rud®widk; kwl kw kwlu, inrµjn jcnw ]
bRhmwidk = bRhmw qoN Awid lY ky bwl iKl jW snk snµdn Awidk Aqy rud®widk =
iSv jI qoN Awid lY ky gxyS, Swm, kwriqk Awid qy tonw, sonw Awid gx swry qY¹
mwnih = mMndy hn, hy prmySr ! qUµ kwl kw = dw vI kwl krn vwlw hYN, inrµjn = Su`D srUp
hYN, swry jIv qyyry dr dy jcnw = mMgqy hn vw: swry Awp jI dy jwcy hoey hn vw: Awp
jI dy swry jcnw = c`j (Fµg) syRSt hn [
‰AMg 1404Œ
gurpRswid pweIAY prmwrQu; sqsµgiq syqI mnu Kcnw ]
hy prmwrQu = isDWq rUp prmySr ! gur = siqgurU (rwmdws) swihb jI dI pRswid = ikrpw
duAwrw hI qyry srUp ¹ pweIAY = pwauxw krIdw hY Aqy sqsµgq = s`c srUp dI pRwpqI vwlI
sµgq dy syqI = nwl mnu = ic`q Kcnw = Kcq, qdwkwr huµdw hY [
AQvw ijnHW dw siqsµgq dy syqI = nwl mn Kcnw = juV jWdw hY, auh gurW dI ikrpw
duAwrw qyry prmwrQu = isDWq srUp ¹ vw: in`j srUp ¹ pwauxw krdy hn [
vvvv
kwl vsqU dy AMq qoN Anµq hY, ijs dy Awid = mUl kwrn qy auØqpqI ¹ vI koeI nhIN
jwxdw, ies krky aus ¹ dyS kwl vsqU pRCyd rihq ikhw jWdw hY [
vvvv
vI inqih = nyq nyq krky bKwxY = kQn krdy hn vw: ijs dy qweIN bRhmw jI vydW duAwrw
nyq nyq krky kQn krdy hn vw: ijs ¹ vyd inqih = inqwpRqI kQn krdy hn [
vvvv
krn kau = vwsqy smrQu = srb SkqIvwn gurU = siqgurU Amrdws swihb jI ny gurU
rwmdws swihb jI dI ibrqI ¹ gih = pkV ky D¶v = Ac`l krIAw = kr id`qw hY [
AQvw sumiq = sRySt mqI vwly purKW ¹ bu`DI AMdr bRhm dw boD dyx vwsqy Aqy hr
vkq prmySr ¹ Xwd krn vwsqy smr`Q gurU rwmdws swihb jI ny is`KW dI ibrqI ¹
pkV ky D· Bgq vWg Ac`l kr id`qw hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (415) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1404
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Puin DRµm Dujw Phrµiq sdw; AG puMj qrµg invwrn kau ]
Puin = punw sRI hirmMdr swihb ivc DRµm = Drm dw Dujw = inSwn sdw = hmySW hI
Phrµiq = JUl irhw hY (Bwv auh ieh aupdyS krdw hY ik jIvo Awvo, Aw ky srovr ivc
ieSnwn krky pwp dUr kro qy gurW pwsoN aupdyS lY ky mukqI ¹ pRwpq hovo) Aqy srovr
dIAW qrµg = lihrW puMj = smUh AG = pwpW dy invwrn = mytx kau = ¹ smr`Q hn [
AQvw Drm dw inSwn rUp sRI gurU rwmdws swihb jI sdw = hmySW praupkwr, jIvW
¹ jIA dwn rUp JUl rhy hn Aqy jo puMj = smUh AG = pwpW qy mn dy qrµg = sµklpW
ivklpW ¹ mytx vwlw hY vw: Awp jI dw iek pMgq ivc lµgr Ckx rUp Drm dw inSwn
JUl irhw hY Bwv cwry vrxW jW cwry AwSrmW iv`ØcoN koeI mnu`K iksy vyly vI Aw jwvy, sB
¹ iek swr lµgr pRSwd imldw hY [
dUsrw ArQ
gurU smrQu, gih krIAw D½v; buiD sumiq smwrn kau ]
myrI fol rhI cµcl bu`DI ¹ smr`Q siqgurU jI ny pkV ky Afol kr id`qw hY Aqy
mY¹ nwm ismrn krn vwlI sumiq = sRySt m`q b^SI hY [
Puin DRµm Dujw Phrµiq sdw; AG puMj qrµg invwrn kau ]
punw puMj = swry AG = pwpW dy qrµg = Purny invwrn = dUr krn kau = leI siqgurU
(rwmdws) swihb jI dy srUp rUpI Drm dw Jµfw JUl irhw hY [
Drm Dujw : sRI gurU nwnk dyv mhwrwj jI ny Akwl purK dy hukm ivc jo inrml
pMQ dI swjnw kIqI [ jYsw ik :
mwirAw iskw jgiq® ivic nwnk inrml pMQ clwieAw [
(BweI gurdws jI, vwr 1, pauVI 45)
ieh sµswr ivc swirAW DrmW qoN inrwlw AsQwn r`Kx vwlw hY, eysy dw dUjw nwm gurU
jI ny AdYÍq mq r`ØiKAw, qIsrw eysy ¹ is`K pMQ ikhw hY Aqy eysy ¹ dsvyN srUp ivc ^wlsw
pMQ ikhw hY, ienHW cwry SbdW dw koeI bhuq &rk nhIN hY [
inrml pMQ dw Bwv ieh hY ik ijs dy ivc haumY, eIrKw, dYÍS Aqy pwp krm Awid
dI koeI mYl nhIN, iek Akwl purK dI aupwSnw qoN ibnW ikrqm pUjw, mUrqI p`Qr Awid
pUjx dI mYl nw hox krky inrml pMQ ikhw hY [
AdYÍq mq dw Bwv ieh hY ik ijsdy ivc jwq pwq, ihMd musilm Awid mzhb dI
vvvv
vvvv
vvvv
dsvyN srUp ivc eysy ¹ ^wlsw pMQ ikhw, ijs dw ArQ hY ‘Su`D rsqw’ Bwv prmwqmw
dy imlx dw auh rsqw ijs ivc pwKMf Awid dI imlwvt nhIN qy koeI bxwautI ByK nhIN [
prmwqmw dI rzw ¹ mMnx dw pRqIk inrol Akwl purK pujwrI ^wlsw pMQ kihlwieAw [
1. eys nvIn Drm dw jo icMnH gurU nwnk dyv jI ny kwiem kIqw [ auh Drm Dujw
dy nwm nwl siqkwirAw igAw [ gurU nwnk dyv jI dy vyly ies dw rµg ic`tw sI [ siqgurU
jI ny ieh Drm Dujw krqwrpur lihrweI jo SWqI dw pRqIk Aqy sqogux ¹ zwhr krn
vwlI sI [
2. Pyr iehI Drm Duujw gurU AMgd dyv swihb jI ny gurqwg`dI ’qy ibrwjmwn ho ky
sRI KfUr swihb lihrweI, jo vYrwg dw pRqIk hoeI [ Pyr jo gurU nwnk dyv jI ny guris`KI
A`Kr pRgt kIqy sn, aunHW dIAW lgW mwqrW dy inXm kwiem kr ky ieh Drm Dujw ijQy
Bu`ØKy dy pyt qy nµgy dy qn ¹ F`kx dw pRqIk gurU nwnk jI ny lihrw id`qI sI, auQy pyt
Brn dy nwl nwl iek gurmq dw ividAwlw gurU AMgd dyv jI ny kwiem kIqw, ijs
’qy guris`KI A`KrW dw bhuq v`fw pRcwr hoieAw [ KfUr swihb ivc hI ieh Drm Dujw gurU
swihbwn dy ieiqhws dI swK vI bxI [ ikauNik KfUr swihb ivc hI gurU nwnk dyv jI
dw sµpUrn jIvn BweI bwly ny AwpxI rsnw qoN gurU AMgd dyv jI ¹ suxwauxw kIqw, jo
BweI pYVy moKy ny klmbµd kIqw [ ies pRkwr gurmuKI iv`ØidAw dw Aqy ieiqhws dy mu`F b`Jx
dw ieh Drm Dujw dw icMnH KfUr swihb ivKy suSoiBq hoieAw [
3. Pyr qIsry pwqSwh sRI gurU Arjn dyv swihb jI dy vyly ieh Drm Dujw ijQy iqAwg
vYrwg qy prmwqmw dy nwm icMqn dw pRqIk bxI, auQy sRI goieMdvwl swihb ivKy inAwsirAW
dw Awsrw, inEitAW dI Et, ingiqAW dI gq, inp`ØiqAW dI p`q Awid guxW dy nwl-
nwl iek lµgr qy pMgq Aqy bwaulI swihb dy rUp ivc suSoiBq hoieAw [ jo id`lI dy q^q
’qy JUl rhy pwqSwhI icMnH ¹ Awpxy crnW ivc Jukwaux dw ieiqhws isrjx vwlw sI,
gurU Gr dw ieh Drm Dujw dw icMnH gurqwg`dI dI mhwnqw d`sdw hoieAw AwKdw hY ik
mYN ijs gurqwg`dI ’qy ibrwjx vwly dw icMnH hW auQy ies g`l dw vI gvwh hW ik pUry
sµswr dI koeI pwqSwhI myry pwqSwh qoN v`fI nhIN hY [ jYsw ik :
nwnk hoir piqswhIAw kUVIAw nwim rqy pwiqswh ]11]
(slok vwrW qy vDIk, AMg 1413)
4. cOQy pwqSwh sRI gurU rwmdws swihb jI vyly ies Drm Dujw ny AwpxI mhwnqw
ivc hor vwDw kIqw ik jdoN hµkwrI bRwhmxW ny SUdr jwqIAW vwsqy pwxI Brn vwly somy
ijvyN KUh, toBy Awid SUdrW leI v`Kry kIqy gey sn ik ikqy ieh swfw pwxI iB`t nw dyx,
vvvv
vvvv
auQy gurU swihb jI ny AMØimRq srovr pRgt krky swry lokW ¹ jwqI pwqI dy ivqkry qoN
rihq ho ky ie`Øko QW ieSnwn krn Aqy Awps ivc imlvrqn dI ienswnIAq ¹ eykqw
dy rwh ’qy ilAWdw Aqy ieh Drm Dujw jwqI ivqkrw ^qm krn dw pRqIk bxI [ Pyr
ijQy gurU nwnk dyv jI, gurU AMgd dyv jI qy gurU Amrdws jI ny aupdyS dyx leI rUhwnIAq
dI ^urwk Aqy srIr dy leI ijsmwnI ^urwk dw pRvwh clw ky lµgr pMgq dI pRQw qorI,
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (417) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1404
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
auQy gurU rwmdws jI ny vI v`fy p`Dr ’qy ies pRQw ¹ A`gy qoirAw qy Awp inmrqw dy puMj
kihlwey [ ieauN ieh Drm Dujw gurUAW dy bdl rhy jwimAW dw qy aunHW dy krq`vW dw pRqIk
bxdI geI [
Drm Dujw ny ieh drswieAw ik ijs pwqSwh dy dr auØ`pr mYN JUl rhI hW, auQy jwqI
ivqkry C~f ky iek QW ieSnwn, iek QW lµgr Ckxw, ie`Øko ijhw aupdyS, iek QW iv`ØidAw
pVHn dI Aqy hµgqw iqAwg ky pYrIN pYx dI rIqI isKweI jWdI hY [ jYsw ik :
rwxw rµk brwbrI pYrI pvxw jig vrqwieAw [
(BweI gurdws jI, vwr 1, pauVI 23)
5. Pyr pMjvyN srUp ivc hirmMdr swihb Aqy qrnqwrn swihb dI rcnw Aqy kohVIAW
dy kohV dUr krn dw pRqIk ieh Drm Dujw bxI, ijnHW kohVIAW ¹ pirvwr dy sµbµDI vI
rotI dyx qoN iGrnw krdy sn, auh vI ies Drm Dujw dy hyTW Aw ky kohV vrgI iBAwnk
bImwrI qoN Cutkwrw pw ky qµdrusq huµdy rhy [ Pyr ieh Drm Dujw pUry sµswr dy Dwrimk gRµQW
qoN srvoqm prmySr srUp poQI swihb dw pRqIk bxI [ jYsw ik :
poQI prmysr kw Qwnu ] (swrµg m: 5, AMg 1226)
hirmMdr swihb ivKy hir kI pauVI ’qy lihrW irhw inSwn swihb lokW ¹ mukqI lYx
leI AwvwzW mwr irhw hY Aqy hirmMdr swihb ivc ho rhy AKMf kIrqn, Bjn dI gvwhI
vI Br irhw hY, Pyr pMjvyN pwqSwh jI dy vyly hI ies Drm Dujw ny Afolqw dy iek nvyN
gux dw ieiqhws isrjnw kIqw ik q`qI qvI dy auØ`pr bYTxw, sIs auØ`pr q`qI ryqw dw
pYxw, gurU gRµQ swihb jI dI AKMfqw dy leI kurbwn hox q`k dy ieSwry ies Drm Dujw
ny id`qy [
6. Pyr CyvyN jwmy ivc ies Drm Dujw ivc ieh vwDw hoieAw ik iesdw rµg ic`Øty qoN
kysrI pRmwixq kIqw igAw Aqy is`KW ¹ ShIdI pihrwvw pihx ky Drm dy leI jUJn dw
pRqIk bxI [ ies Drm Dujw dy do inSwn ho gey, iek pIrI dw jo gurqwg`dI dI krwmwq
dw pRqIk sI, dUsrw mIrI dw jo Ssq®W dI SkqI dw pRqIk sI [ ieh mIrI pIrI dIAW do
Dujw lihrweIAW geIAW [ eys Drm Dujw ¹ mytx leI id`lI dy q^q ny cwr hmly kIqy,
cwrW ivc id`lI dy q^q ¹ hwr dw mUMh dyKxw ipAw Aqy ieh Drm dI Dujw SkqI BgqI
dw pRqIk ho ky ijauN dI iqauN lihrwauNdI rhI [ siqgurU jI ny ieh AdYÍq m`q, inrml
pMQ, is`K pMQ jo iek Akwl purK ¹ mMnx vwlw pYdw kIqw, auQy Akwl purK dy nW ’qy
Akwl purK dy hukm ivc iek q^q ricAw ijsdw nwm ‘Akwl q^q’ r`ØiKAw [ ieh is`K
pMQ dy pMjW q^qW iv`coN pihlw q^q hY, Pyr ieh Drm Dujw q^q dw Aqy is`KW ivc sUrbIrqw
vvvv
vvvv
dw gux pRgtwaux dI pRqIk bxI, aus smyN id`lI dy q^q ’qy bYTy jhWgIr ¹ FwFI n`ØQy
qy Abdu`ly ny AwpxIAW FwFI vwrW ivc ikhw ik p`g qW gurU dI hI hY, iesdy swhmxy
qyrI p`g kI hY ? jYsw ik :
do qlvwrW b`DIAW iek mIrI dI iek pIr dI [
iek Azmq dI, iek rwj dI iek rwKI kry vzIr dI [
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1404 (418) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ihMmq bwhW kot gVH drbwjw blK bKIr dI [
ktk ispwhI nIl nwl mwr dustw kry qwgIr dI [
p`g qyrI dI jhWgIr dI [
vw: s`cw q^q suhwXo sRI gur pwie kY [ Cib brnI nih jwie khoN ikAW gwie kY [
riv sis Bey mlIn, su drs idKwie kY [ sRI gurU q^q ibrwjy pRØBU iDAwie kY [
mIr Abdul AO nQw js khY bnwie kY [
7. Pyr ieh Drm Dujw sRI kIrqpur swihb auprokq swry guxW ¹ lY ky iek nvW gux
hor pRgt krdI hY [ srIrW ¹ qµdrusq r`Kx leI Arogqw vwlw jIvn sµswr ¹ dyx leI
iek AOSDwlX (dvweIAW dw Gr) ijs ’qy purwxI AXurvyd dI iv`ØidAw, jVIAW bUtIAW
Aqy kudrqI ielwzW dy nwl sµswr ¹ qµdrusq jIvn dyx dw pRqIk bxI [ id`lI dy pwqSwhI
inSwn ¹ Awpxy pu`qr dI qµdrusqI leI ies kIrqpur vwlI Drm Dujw dI Srn ivc Awauxw
ipAw [ Swhjhwn dw pu`qr dwrw iSkoh ijs¹ AOrµgzyb ny Syr dI mu`C dw vwl Kvw id`qw
sI, swry hkImW dy h`Q KVy ho cu`ky sn [ auh kihMdy sn ik ijs pdwrQ nwl iesdw ielwj
ho skdw hY, auh dunIAW dy iksy vI kony ivc nhIN iml skdw, kyvl kIrqpur swihb ivKy
hY [ ijqny vzn dI iek hrV qy ijqny vzn dw iek lOg qy kuJ hor vsqUAW auh kyvl
gurU swihb dy AOSDwlX iv`ØcoN hI pRwpq hoeIAW sn, ijs ’qy bwdSwh dw pu`qr qµdrusq
hoieAw qy gurU Gr dw SrDwlU bixAw [ ies pRkwr rogIAW ¹ Arog krn dw gux ies Drm
Dujw dI mhwnqw ¹ hor vI vDwaux l`gw [
8. Pyr ieh Drm Dujw jo A`j q`k ies g`l dw pRqIk ho ky JUl rhI hY ik mY¹ Drm
dw icMnH bxw ky Julwaux vwlw iksy by-zubwn ¹ zubwn dy skdw hY, boLy ¹ kµn dy skdw
hY [ iek AnpVH mUrK kihlwaux vwly C`jU JIvr vrgy ivAkqI ¹ iv`ØidAw pRdwn krky
gIqw dy ArQ krvw skdw hY, ieh Drm Dujw sRI gurU hiri¸sn swihb jI ny pMjoKry ngr
dy bwhrly pwsy iek ryqy dI FyrI iek`TI krky Awpxy h`QIN lihrweI, jo aus jgHw A`j vI
v`fy Awkwr ivc lihrw rhI hY [ aus smyN pMØifq lwlcµd gUµgy, bihry qy AnpVH C`jU qoN
gIqw dy ArQ sux ky Awpxw jµ\U lwh ky sRI gurU hiri¸Sn jI dw is`K bixAw [ ieauN ieh
Drm Dujw hµkwrIAW dy hµkwr qoVn dI vI pRqIk bxI [ Pyr id`lI dy AMdr PYlI hoeI hYzy
dI ibmwrI ivc pRqIk vI bxI, jo A`TvyN pwqSwh jI dy crn AMØimRq lYx qoN is`K bxy [
ieh dyK ky id`lI dy q^q ’qy bYTw AOrµgzyb ieqnw pRBwivq hoieAw, jo drSn krn leI
AwigAw qy smW mMØigAw [ gurU swihb jI ny ienkwr kr id`qw ik AsIN zulm krn vwly
bwdSwh dy nw m`ØQy l`gxw hY qy nw hI ies¹ lwauxw hY [ iek vwrI Pyr id`lI dy pwqSwhI
vvvv
vvvv
inSwn ¹ ieh mMnxw ipAw ik ieh Drm Dujw ijs gurU dI inSwnI hY, auh g`dI dw mwlk
ienHW sµswrI pwqSwhIAW qoN v`fw hY [
9. Pyr ieh Drm Dujw ijQy Awpxy Drm dy inXmW dI pwlxw krdI hoeI AwpxI mhwnqw
vDwauNdI rhI, auQy ieh Drm Dujw mwKyvwl ngr ivc irAwsq kihlUr dy pwqSwh idlIp
cµd dI bynqI krn qoN ies irAwsq ivc gurU dy nvyN AsQwn jo bwAd ivc Anµdpur
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (419) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1404
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
swihb jI dy nwm nwl pRis`D hoeI [ ies Drm dI Dujw Srn ivc iqlk Aqy jµ\U ikrpw
rwm dy rUp ivc Srnwgq hoieAw [ ijQy ieh Drm Dujw ipCly jwimAW ivc byAMq guxW
dw pRqIk bxI, auQy dUsry dy Drm icMnH iqlk Aqy jµ\U dy rwKy bxn dw mwx vI ies Drm
Dujw ¹ imilAw [ jYsw ik :
iqlk jµJU rwKw pRB qw kw ] kIno bfo klU mih swkw ]
swDn hyiq ieqI ijin krI ] sIsu dIXw pru sI n aucrI ]13]
Drm hyq swkw ijin kIAw ] sIsu dIAw pru isrru n dIAw ]
(sRI dsm gRµQ, bicq® nwtk)
pUrI dunIAW ivc Drm Dujw lihrwauNdI hoeI ieh kih rhI hY ik ijQy mYN Awpxy Drm
dI rwKI kr rhI hW, auQy dUsirAW dy Drm dI r`ØiKAw krn dw zuµmw vI myry ’qy AwieAw
hY qy mYN inBwieAw hY [
10. Pyr dsvyN jwmy ivc ieh Drm Dujw iek q^q dy rUp ivc suSoiBq kIqI geI,
ies Drm Dujw dw nwm inSwn swihb r`ØiKAw igAw [ ies ivc hor vwDw hoieAw qy ausdy
auØ`pr KMfy dw inSwn lgw id`qw igAw, jo dwdy gurU mIrI pIrI dy rUp ivc do Drm Dujw
lihrweIAW sn [ gurU jI ny AYsw krq`v kIqw ik KMfy dy rUp ivc do ikrpwnW dIAW ip`TW
joV id`qIAW Aqy do DwrW KMfw SkqI Aqy BgqI dw pRqIk iek hI Drm Dujw dy auØ`pr
suSoiBq hoieAw [ eysy Drm Dujw dy inSwn nwl is`K pMQ ¹ ^wlsw pMQ dy rUp ivc 1756
ib¸mI sµmq, 1 vYswK ¹ ^wlsy dy pRgt hox dw mwx imilAw [ SkqI BgqI dw pRqIk
^wlsw pMQ ies Drm Dujw hyT iek`Tw rihx l`gw [ A`T mhIny id`lI dy q^q Aqy bweI
Dwr dy rwjy, swrI rwjsI mulkW dI qwkq iek pwsy qy ies Drm Dujw dI SkqI iek pwsy [
eysy Drm Dujw dI brkq nwl hwQIAW nwl iek`ly-iek`ly is`K dw mukwblw krvw id`qw [
Pyr iesy Drm Dujw dI SkqI svw l`K &Oj nwl iek dw jUJxw ies mhwnqw ¹ vI drswauNdI
rhI [ gurU swihb jI ny dsvyN jwmy ivc eysy Drm Dujw Aqy gurU gRµQ swihb jI dI qwibAw
ivc sB ¹ iek`Ty rihx dI qwkId kIqI [ eysy SkqI BgqI dw pRqIk Drm Dujw pwqSwhI
dy rUp ivc bµdw isMG bhwdr dy vyly pRgt hoeI qy Pyr Syry pMjwb mhwrwjw rxjIq isMG
jI vyly is`KW dw rwj kwiem hoieAw, jo A`DI sdI q`k irhw [ ijqnw icr iek inSwn dy
hyTW pMQ iek`Tw irhw qd sB ny rwj dw suK mwixAw [ jdoN Pu`t pY geI qdoN ieh sB kuJ
iK`lr igAw, ieiqhws dy pMØinAW ’qy izkr hY ik jdoN iek duiKAwry bRwhmx ny zbrdsqI
muslmwn hwkmW duAwrw AwpxI DI kbzy ivc lYx dI guhwr lweI qW aunHW zwlmW ¹
soD ky ^wlsy ny bRwhmx dI lVkI bRwhmx ¹ idvw ky aus dIAW AsIsW pRwpq kIqIAW [
vvvv
vvvv
ausny prmwqmw dy A`gy ^wlsw pMQ leI pRwrQnw kIqI ik hy myry prmwqmw eys pMQ ¹ hmySW
cVHdI klw ivc r`KIN, jo myry vrgy ZrIbW dI r`ØiKAw krn vwlw hY [ ijs dI pRwrQnw
¹ ig. igAwn isMG jI ny kwiv rcnw ivc bRwhmx v`loN ieauN gµuQn kIqw hY [ jYsw ik :
vwihn iSMgwry rhYN bwjqy ngwry rhYN, bYrI BUm fwry rhYN jy Dr`Xw qwj ky [
sµgqYN Avwd rhYN Awvqy pRSwd rhYN, Aiq Aihlwd rhYN Xwd mYN sukwj ky [
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1404 (420) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
gwdIAW At`l rhYN cOkIAW Ac`l rhYN, buµgy Jlw Jl rhYN shq smwj ky [
lwgqy idvwn rhYN gwvqy sujwn rhYN, JUlqy inSwn rhYN gurU mhwrwj ky [[27[[
(sRI gur pMQ pRkwS auqrwrD, AiD 48)
ies Drm Dujw (inSwn swihb) dy srUp ivØ`coN swry gux mnu`K ¹ is`ØiKAw dyNdy hn [
pihlw gux iesdy QVy iv`ØcoN ieh hY ik ijvyN QVw kih irhw hY ik mYN Ac`l hW, eysy qrHw
hy is`Kw ! qUµ AwpxI ibrqI ¹ gurW dy crnW ivc Ac`l kr lY [ QVy dy ivc lohy jW l`kV
dw lµmw icMnH kihMdw hY ik ijvyN mYN Afol KVw hW iqvyN qyrw mn gurU pRqI SrDw dI DrqI
ivc iesiQq ho ky rihxw cwhIdw hY, kdy vI Drm qoN folxw nhIN cwhIdw, ijvyN mYN auØ`cw
hW iqvyN qUµ iv`ØidAw Dn Awid dI vifAweI pw ky vI inmrqw dI zmIn ¹ C`fI nw, jykr
C`fyNgw qW qyrw auØ`cy guxW dw auØ`cwpx id`sx qoN ht jwvygw [ ijvyN myrw cwr cuPyrw gol
hY, eysy qrHW golwkwr bRihmMf dy ivc prmwqmw ¹ iesiQq jwnxw kr [ inSwn swihb dy
auØ`pr jo bsqr hn, auh p`q F`kx dw pRqIk hY ik ivkwrW ivc Awp vI byie`zq nw hoxw
qy Srxwgq dI p`q FkxI [ jo inSwn swihb dy auØ`pr qxIAW bµnHIAW hoeIAW hn, ieauN
gurmq mrXwdw dIAW qxIAW mzbUq krky bµnHI r`K [ KMfy dy hyTW kIqw kmrk`sw is`ØiKAw
dyNdw hY ik SuB kµmW leI kmr k`s ky r`K Bwv iqAwr-br-iqAwr rihxw kr [ ies dy auØ`pr
doDwrw KMfw ies g`l dw pRqIk hY ik BgqI rs ivc hr vyly iB`jy rihxw ieh KMfy dI
iek Dwr AMdrly vYrIAW ¹ mwrn dw pRqIk hY jo kwm, ¸oD, loB, moh qy hµkwr Awid AwsurI
sµpdw dI sYnw ¹ AigAwn dy sihq BgqI, igAwn rUpI KVg nwl tukVy-tukVy kr dyvy [
jYsw ik :
igAwn KVg pMc dUq sµGwry gurmiq jwgY soie ]
(slok vwrW qy vDIk, m: 3, AMg 1414)
dUsrI Dwrw SkqI Bwv bIr rs dy sihq rihxw ’qy gaU ZrIb qy A`ØiqAwcwr krn
vwly duStW ¹ soDw lwauxw [ ieh BgqI rs qy bIr rs v`Kry-v`Kry nhIN hn [ ijvyN iek
hI KMfy dy do pwsy do DwrW dy rUp ivc hn [
iesy qrHW is`KW ivc SkqI qy BgqI dw pRqIk ieh KMfw hY [ bIr rs nwl bwhrly
duSmxW qoN r`ØiKAw krnI Aqy BgqI rs nwl AMdrly duSmnW qoN r`ØiKAw krnI [
ieh Drm Dujw dI kuJ ivcwr sI, jo ieho ijhy guxW ¹ lY ky sdw hI lihrwauNdI rhygI [
vvvv
mQurw nwmy B`t kQn krdw hY ik mYN jn = dws ny jIA = ihrdy ivc swcu = s`c jwx
ky ieh g`l khI = AwKI hY ik gurU rwmdws swihb sµswr qoN qwrn vwlw hY, su = aus gurU
qoN bZYr Aaur = hor kCU = kuJ vI ibcwrn = ivcwr kau = ¹ nw kro vw: hor koeI ivcwrn
vwsqy nhIN hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (421) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1404
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hir nwmu, boihQu bfO kil mY;
Bv swgr pwir auqwrn kau ]2]
Bvswgr = sµswr-smuMd® qoN pwr auqwrn = lµGwaux kau = vwsqy kil = kiljuu`g
mY = ivc gurU rwmdws swihb jI dy kol hir = hrI nwm rUupI bfO = v`fw boihQu = jhwz hY ]2]
vvvv
Bwg = krm hn Aqy auh mn dI ieCq = ie`Cw Anuswr hI Drm, ArQ, kwm, moK Awid
Pl pwvq = pwauxw krdy hY = hn [
riv ky suq ko, iqn@ q®wsu khw; ju crµn gurU, icqu lwvq hY ]3]
ju = ijhVy gurU = siqgurU rwmdws swihb jI dy crµn = crnW nwl icqu = mn ¹
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1404 (422) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
lwvq = lwauxw krdy hY = hn, riv = sUrj ky = dy suq = pu`qr Drmrwj ko = dw iqn@ =
aunHW ¹ q®ws = fr khw = ikQy rihMdw hY Bwv nhIN rihMdw ]3] jYsw ik :
mwns kI khu kyqk bwq ] jm qy rwKY dy kir hwQ ]3] (BYrau m: 5, AMg 1149)
vvvv
vvvv
cu`ØikAw igAw hY Aqy duKdwiek lyKy vwlw kwgru = kwZz vI Pt igAw hY Bwv aunHW dw
koeI vI ihswb nhIN lYNdw hY [ jYsw ik :
Drm rwie dir kwgd Pwry jn nwnk lyKw smJw ] (jYqsrI m: 4, AMg 698)
vvvv
vvvv
su iqin siqguir, suK Bwie i¸pw DwrI jIA;
nwm kI bfweI deI, gur rwmdws kau ]5]
su = so iqin = iqs vwihgurU dy srUp siqguir = s`cy gurU Amrdws swihb jI ny Awpxy
jIA = ihrdy ivc i¸pw = dieAw id®StI DwrI = Dwrn krky suiK = Anµd pUrbk Bwie = pRym
nwl sRI gurU rwmdws swihb jI kau = ¹ nwm ismrn kI = dI bfweI = SoBw deI = dyxw
kIqI hY [
AQvw su = aus vwihgurU dw srUp iqin = iqnW siqgurW (sRI gurU Amrdws swihb jI)
ny jIvW dI kilAwx krn vwsqy suiK Bwie = suqy-is`D hI ikrpw id ®StI Dwrnw kIqI
hY jo gurU rwmdws swihb jI ¹ nwm dI vifAweI dyxw kIqI hY vw: so aus prmySr ny jIvW
auØ`qy ikrpw id®StI krn leI Aqy srUp dI isiKAwqqw leI siqgurU Amrdws swihb jI
duAwrw nwm dI vifAweI gurU rwmdws swihb jI ¹ deI = id`qI hY ]5]
nwmu inDwnu iDAwn AMqr giq; qyj puMj iqhu log pRgwsy ]
inDIAW dw inDwnu = ^zwnw nwm qy iDAwn gurU rwmdws swihb jI dy ihrdy
AMqr = AMdr giq = pRwpq hY vw: nwm rUp inDwnu = ^zwny ¹ jpxy qy iDAwn lwauxy krky
AMqr = AMqrw, Byd giq = nwS ho igAw hY, iqnW siqgurW dw puMj = smUh qyj iqhu = iqMnW
log = lokW ivc pRgwsy = cwnxw dy irhw hY vw: ijnHW auØ`qy sRI gurU rwmdws swihb jI ny
imhr dI id®StI kIqI hY, aunHW ¹ gurU jI bRhm igAwn dy pMuj = smudwey dw qyj b^S idMdy
hn, ijs krky aunHW ¹ iqMnW lokW dw pRkwS ho jWdw hY Bwv jo kuJ iqMnW lokW ivc vrqdw
hY, ieh hsqwml vq id`sx l`g jWdw hY [
dyKq drsu Btik B®mu Bjq; duK prhir, suK shj ibgwsy ]
(‘B`jq’ aucwrx hY)
sRI gurU rwmdws swihb jI dw drsu = dIdwr dyKq = vyKx nwl Btik = SIGr hI Brm
Bjq = B`j (dOV) jWdw hY vw: Btik = Btkxw dy sihq Brm B`j jWdw hY vw:
Btik = ivAwkul ho ky Brm B`j jWdw hY Aqy duK prhir = dUr ho jWdw hY Aqy suK = Anµd
shj = suqy-is`D hI, sihjy hI ibgwsy = pRgws, iKV AwauNdw hY [
syvk isK sdw Aiq luiBq; Ail smUh, ijau kusm subwsy ]
vvvv
vvvv
gur isK = is`ØiKAw ¹ Dwrn vwly Aqy mwn AiBmwn qoN rihq ho ky syvw krn vwly
syvk = dws sdw = hmySW Aiq = AiqAMq ieauN gurU rwmdws swihb jI dy drSn auØ`qy
luiBq = luBweymwn ho rhy hn vw: gurU dy crnW kmlW iv`ØcoN Anµd rUp ^uSbU lYx vwsqy
ieauN AiqAMq luBweymwn ho rhy hn, ijau = ijvyN kvl dy kusm = Pu`l dI subwgy = sRySt
vwSnw ¹ lYx vwsqy smUh = swry Ail = BOry luBweymwn huµdy hn jW msq huµdy hn [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (425) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1404~05
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ibd´mwn guir Awip Qp´au iQru; swcau qKqu gurU rwmdwsY ]6]
(‘ibidAmwn’ aucwrx hY)
guir = siqgurU Amrdws swihb jI ny Awip = Awpxy ibd´mwn = pRgt huµidAW hI
gurU = siqgurU rwmdws swihb jI ¹ swcau = s`cy gurqw g`dI rUp qKqu = isMGwsn auØ`qy
Qp´au = Qwp ky iQru = iesiQq kIqw hY ]6]
‰AMg 1405Œ
qwr´au sMswru, mwXw md moihq; AMØimRq nwmu dIAau smrQu ]
(dUsrw ‘qrau’ pwT vI hY)
hy B`Øto ! ijnHW ¹ smrQu = srb SkqIvwn ! gurW ny prmySr dw nwm AMØimRq dIAau =
id`qw hY, aunHW jIvW ¹ mwieAw dy md ivc mohy hoieAW ¹ sµswr-smuMd® qoN qwrnw kIqw
hY, vw: aunHW ny sµswru = jgq ivc moihq = moihq krn vwlI mwieAw dy md = hµkwr ¹
qwr´au = qirAw, pwr kIqw hY [
Puin kIriqvµq, sdw suK sµpiq; iriD Aru isiD, n Cofie sQu ]
Puin = punw sRI gurU rwmdws swihb jI Awp pRØBU dI kIriqvµq = mihmw krn vwly
hn qy is`KW qoN pRØBU dI kIrqI krwaux vwly hn, sdw = hmySW dYvI sµpiq = sµpdw rUp
suK dI pRwpqI krwaux vwly hn vw: sµpiq = ibBUqI dw suK dyx vwly hn, ijnHW gurW dw
iriD = ir`DIAW Aru = Aqy isiD = is`DIAW sQu = sµg n = nhIN Cofie = C`fdIAW hn vw:
ijnHW auØ`qy gurW ny ikrpw kIqI hY, aunHW ipAwirAW dw ir`DIAW is`DIAW swQ nhIN
C`fdIAW Bwv syvw vwsqy hwzr rihMdIAW hn [
vvvv
dI ilKq Aqy AmIr Bµfwr ivc ies¹ dws B`t mMnxw, aunHW ny do g`lW ¹ iDAwn ivc
r`K ky kQn kIqw jwpdw hY, iek qW mQrw B`t dy c`Øly Aw rhy sveIAW dy AMkW dI igxqI
eyQy s`q ho jWdI hY, Cy qoN bwAd AMk s`q hox krky igAwnI jI ny inscw kr ilAw hY
jW Pyr pRo&Ysr swihb isMG dI ilKq dw pRBwv mMn ky ieh A`Kr AmIr Bµfwr ivc ilKy
gey hn [ dUsrI ieh g`l Sµkw ivc AwauNdI hY ik dws B`t dy sveIAW dI igxqI v`KrI
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1405 (426) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hY [ ausdy ivc igxqI dy muqwibk ieh sveIAw cwhIdw hY, jo nhIN hY Aqy sveIAW iv`ØcoN
ijQy dws B`t dw nwm AwieAw hY, auQy ‘s’ ishwrI qo ibnW AwieAw hY qy eyQy ‘s’ ¹ ishwrI
(i) l`gI hoeI hY [ ies krky ieh ikhw jw skdw hY ik ies kwrn ieh sveIAw dws B`t
dw nhIN hY [ hux ienHW g`lW dy auØ`qr ieh hn, A`j dy tIikAW dw mu`F stIk &rIdkot
vwlw tIkw hY ijs dy ivc vI ieh sveIAw dws B`t dw kQn kIqw igAw hY, ieh tIkw
pMQ dy lgpg swry ivdvwnW dI slwh dy nwl iqAwr kIqw igAw tIkw hY jo &rIdkot
vwly mhwrwjy ny iqAwr krvwieAw sI [
2. pMQ dy pRis`D lyKk gurbwxI dy tIkwkwr fw. BweI vIr isMG jI jo klm dy Aijhy
DnI sn, ijnHW dw koeI mukwblw A`j dyy iksy hor ivdvwn dI klm nwl nhIN kIqw jw
skdw, jo iv`ØidAW dy nwl-nwl AnuBvI igAwn dw ^zwnw vI r`Kx vwly sn, SrDwvwn
qpI, ismrn Bjn krn vwly, ies mhwn ivdvwn ny eyQy ieh sveIAw ‘dws’ B`t dw hI
mMØinAw hY [
3. bwbw dIp isMG qoN c`lI hoeI klZIDr pwiqSwh dI sµpRdw dmdmI tkswl dy mhwn
ivdvwn, iv`ØidAw mwrqµf, sµq igAwnI gurbcn isMG jI ny purwqnqw Anuswr ieh
sveIAw dws B`t dw aucwrx kIqw hoieAw kQw ivc kQn kIqw hY [
4. auprokq purwqn iqMn ivdvwnW dI g`l ¹ iek hor ivdvwn igAwnI Syr isMG
jI dI ilKq vI ies g`l dI puStI krdI hY ik ieh sveIAw ‘dws’ B`t dw hI hY [
ies leI jo ‘dws’ pd ishwrI qoN ibnW iliKAw dws B`t ¹ is`D krdw hY Aqy ishwrI
nwl nhIN, iesdw auØ`qr ieh hY ik ishwrI vI lGU mwqrw hY Aqy AONkV vI lGU mwqrw
hY, dws Sbd AONkV nwl vI sveIAW ivc AwieAw hY, ies leI Sµkw ¹ koeI guµjwieS
nhIN, ieQy ishwrI nwl dws B`t ny iliKAw hoieAw jo iek B`t dI c`lI Aw rhI igxqI
ivc dUsry B`t dw Aw jwxw, Sµkw dw kwrn mMnIey qW B`t jykr ip`Cy iksy hor B`t dy sveIAW
dI c`l rhI igxqI ivc hor B`tW dI igxqI vI Aw cu`kI hY [
qwih khw prvwh kwhU kI; jw kY bsIis DirE, guir hQu ]7]49]
qwih = aus purK ¹ kwhU = iksy kI = dI khw = kI prvwh = muQwjI hY, jw = ijs purK
kY = dy bsIis = ivSyS krky isr auØ`qy sRI gurU rwmdws swihb jI ny ikrpw rUpI h`Q
DirE = DirAw, r`ØiKAw hY ]7]49]
Agly 5 sveIey bl nwmy B`t dy Awauxgy [
vvvv
vvvv
Awpun Awpu; Awp hI aupwXau ] suir nr Asur; AMqu nhI pwXau ]
aus ny Awpxy Awp qoN Awp hI swrw sµswr aupwXau = pYdw kIqw hY [ svrg ivc rihx
vwly suir = dyvqy, mwqlok ivc rihx vwly nr = mnu`K Aqy pqwl ivc rihx vwly
Asur = dYNq Awid iksy ny vI aus prmySr dw AMqu = A^Ir nhIN pwXau = pwieAw [
sRI gur rwmdws, jXo jX jg mih; qY, hir prmpdu pwieXau ]1]
hy sRI gurU rwmdws swihb jI ! Awp jI dI iesy krky jg = sµswr mih = ivc jXo
jX = jY jYkwr ho rhI hY, ikauNik qY = qusIN AYsy srb SkqIvwn, guxW dy Bµfwr qy
prmpdu = v`fI pdvI dyx vwly hir = prmySr ¹ pwieXau = pRwpq kr ilAw hY, pw ilAw
hY vw: qusIN gurU Amrdws swihb jI dy aupdyS duAwrw hir = prmySr dI pRwpqI vwlI
prmpdu = v`fI pdvI, kYvl moK ¹ pw ilAw hY vw: qIjy gurW duAwrw hrI dI b^SI hoeI
gurqw g`dI rUp prm pdvI ¹ pw ilAw hY ]1]
vvvv
vvvv
AQvw siqgurU nwnk dyv jI dI BgqI iek mn ho ky gurU AMgd dyv jI ny kIqI
Aqy goibMd = prmySr srUp siqgurU nwnk dyv jI ¹ Awpxw qn, mn, Dn, Arp id`qw [
vvvv
vvvv
AMbrIku jXdyv iq®locnu; nwmw Avru kbIru Bxµ ]
AMbrIk1 jXdyv = jYdyv, iq®locn, nwmw = nwmdyv jI Aqy Avru = hor kbIr Awid
jo Bgq Bxµ = aucwrn kIqy hn [
iqn kO Avqwru BXau kil iBMqir; jsu jgq® pir CwieXau ]
iqn = iqnHW BgqW kO = dw Avqwru = jnm kil = kilju`g dy iBMqir = ivc
BXau = hoieAw hY, ienHW swry BgqW dw j`s BgqI dy pRqwp krky swry jgq® = sµswr dy
pir = auØ`qy CwieXau = CwieAw, PYilAw hoieAw hY [
sRI gur rwmdws jXo jX jg mih;
qY, hir prmpdu pwieXau ]3]
hy sRI gurU rwmdws swihb jI ! Awp jI dI swry jg = sµswr mih = ivc jXo jX = jY
jYkwr ho rhI hY ikauNik qY = qusIN hir = prmySr dI ikrpw qoN sµswr dI kilAwx krn
vwsqy prm = v`fI gurqw g`dI rUp pdvI pwieXau = pwauxw kIqI hY ]3]
mnsw kir ismrµq quJY nr; kwmu ¸oDu imitAau ju iqxµ ]
hy siqgurU rwmdws jI ! ijhVy nr = mnu`K quJY = qY¹ mnsw = bu`DI kir = krky
ismrµq = ismrdy hn, iqxµ = aunHW dy AMdr ju = jo kwm, ¸oD Awid ivkwrW rUpI duSmx
hn, auh swry hI imitAau = imt jWdy hn [
AQvw hy gurU ! ijhVy purK qY¹ mnsw = mn dI Bwvnw krky AwrwDdy hn, aunHW dy
AMqhkrx rUpI A`K ivc jo kwm, ¸oD Awid ivkwrW dw iqxµ = iq®x (k`K) ipAw hoieAw
sI, auh qusIN nwm dI dwq dy ky k`F, myt id`qw hY vw: jo kwm, ¸oD Awid ivkwr iqxµ = iq®x,
k`K dI inAweIN mn bu`D rUp nyqrW ivc du`K idMdy sI, aunHW dy AMdroN auh imt gey hn [
vw: aunHW dy AMdroN kwm, ¸oD Awid iq®x vq Bwv suqy hI nwS ho jWdy hn [
bwcw kir ismrµq quJY; iqn@ duKu dird½ imitXau, ju iKxµ ]
hy gurU rwmdws jI ! ijhVy bwcw = bwxI kir = krky quJY = qY¹ ismrµq = Xwd krdy
hn vw: jo bwxI krky Dµn gurU rwmdws swihb, Dµn gur rwmdws swihb ieauN qyrw ismrn
krdy hn, iqn@ = aunHW dw jo duK Aqy Bjn ismrn krn v`loN dird® = dil`dr hY vw: aunHW
dw jo jµmx mrx dw duK qy Aiv`ØidAw dw dil`dr hY, auh iek iKxµ = iCn ivc
imtXau = imt, nwS ho jWdw hY [
vvvv
vvvv
krm kir quA drs prs, pwrs sr; bl´ Bt jsu gwieXau ]
bl nwmy B`t Awp jI dw jsu = kIrqn gwieXau = gwien krdw hY ik jo krm = srIr
1. AMbrIk Bgq duAwpr qoN lY ky kilju`g qk irhw hY, ies krky ieh kilju`g dy BgqW ivc igx id`qw hY [
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1405 (430) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kir = krky quA = Awp jI dw drs = drSn prs = prsnw krdy hn, auh pwrs dy
sr = sdrS ho jWdy hn vw: jo srIr krky Awp jI dw pwrs sr = smwn drSn prsn
krdy hn, auh kµcn vq ho jWdy hn Bwv bwrW vµnI dy sony vWg Su`D ho jWdy hn [
vvvv
soeI rwmdwsu guru bl´ Bix; imil sµgiq Dµin Dµin krhu ]
bl nwmy B`t Bix = aucwrx krdw hY ik hy B`Øto ! soeI = aus gurU rwmdws swihb jI
¹ sµgiq dy nwl iml ky Dµn gurU rwmdws swihb jI, Dµn gurU rwmdws swihb jI AYsw
aucwrx kro [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (431) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1405~06
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ijh siqgur lig, pRØBu pweIAY; so siqguru ismrhu nrhu ]5]54]
ijh = ijs siqgur = s`cy gurU dy crnIN l`g ky pRBu = prmySr ¹ pweIAY = pwauxw
krIdw hY, hy nrhu = purKo ! so = aus siqguru = s`cy gurU ¹ ismrhu = ismrnw kro ]5]54]
ie`ØQoN q`k bl nwmyy B`t dy pMj sveIey Aw cu`ky hn ]5]54]
vvvv
vvvv
swihb jI kY = dy AMgW nwl iml ky sRI gurU rwmdws swihb jI sRI gurU Amrdws swihb
jI dw rUp ho gey hn ]1] jYsw ik :
sRI nwnk AMgd kir mwnw ] Amr dws AMgd pihcwnw ]
Amrdws rwmdws khwXo ] (sRI dsm gRµQ)
vvvv
vvvv
qw qy, AMgdu AMg sµig BXo swieru;
iqin sbd suriq kI, nIv rKweI ]
(dUsrw pwT ‘kInI vrKweI’)
qw = aus gurU nwnk dyv jI qy = dy AMgW sµig = nwl iml ky gurU AMgd dyv jI
swieru = smuMd® vWg AQwh qy Asgwh BXo = hoey vw: Su`B guxW dw smuMd® hoey hn vw: AMØimRq
bwxI ¹ aucwrx vwly swieru = kvI hoey hn, iqin = aus gurU AMgd dyv jI ny Sbd Aqy
suriq = surqI kI = dI nIv = nIh rKweI = r`KI hY Bwv Sbd surqI duAwrw AiBAws krn
dw aupdyS id`qw hY vw: Sbd ivc suriq = surqI dI lwaux vwlI nIv r`Kxw kIqI hY Bwv
jykr gurU AMgd dyv jI is`KI dy prKx vyly pUry nw auqrdy qW dunIAW ivc Sbd surq
dI nIv kwiem nhIN rihxI sI [
vw: Sbd surq duAwrw dunIAW ivc BgqI dI nIv kwiem r`Kxw kIqI hY vw:
sbd = bRhm rUpI mMdr dy auswrn vwsqy Bwv bRhm dI pRwpqI vwsqy suriq = sRySt pRIqI
pUrvk BgqI dI nIv rKweI hY vw: surq rUpI DrqI auØ`pr gurU rUpI b`dl ny aupdyS rUp
vrKw kIqI hY [
gur Amrdws kI AkQ kQw hY; iek jIh kCu khI n jweI ]
gurU Amrdws swihb jI kI = dI AkQ = kQn qoN rihq kQw hY, iesy krky iek
jIh = ijhvw (zubwn) qoN kCu = kuJ vI siqgurW dI mihmw khI = AwKI n = nhIN jweI =
jw skdI [
A`gy kIrq nwmy B`t siqgurU jI dI mhwnqw qy Awpxy AOguxW v`l nzr mwr ky is`KI
ivc Awaux qoN pihlW dI iv`ØiQAw d`sdy hn Aqy hr iek guris`K ¹ gurU swihb jI dy
vvvv
vvvv
hm Avguix Bry eyku guxu nwhI; AMØimRqu Cwif ibKY ibKu KweI ]
hy gurU rwmdws swihb jI ! hm = AsIN swry B`t jW swry jIv Avguix = AOguxW dy
nwl lbwlb Bry hoey hW, swfy ivc eyku = iek vI SrDw jW Bwau BgqI krn vwlw gux
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1406 (434) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
nwhI = nhIN hY, AsIN Awp jI dy nwm AMØimRq ¹ Cwif = C`f ky ibKY = iviSAW rUpI ibKu =
zihr hI KweI = Kwxw kIqI hY [ jYsw ik :
jyqw smuMdu swgru nIir BirAw qyqy Aaugx hmwry ] (AMg 156)
vw: AMØimRq kaurw ibiKAw mITI ] swkq kI ibiD nYnhu fITI ] (rwmklI m: 5, AMg 892)
ieku auqm pMQu suinE, gur sµgiq; iqh imlµq jm q®ws imtweI ]
hy siqgurU jI ! jo Awp jI dI sµgq hY, AsIN ieho hI sµswr-smuMd® qoN qrn vwlw iek
auqm = sRySt pMQu = rsqw suinE = suixAw hY, iqh = aus sµgq nwl imlµq = iml ky AsIN
jm = Drmrwj dI q®ws = ^O&qweI imtweI = imtw, dUr kr leI hY [
vvvv
vvvv
AQvw hy mhwrwj ! swrw sµswr moh rUpI pihlvwn ny ivSyS krky v`s kIqw hoieAw
hY Aqy swry jgq ¹ kwm ny kysW qoN pkV ky ptkw C`ØifAw hY [
swKI—iviSSt jI dy mrn dI : iek vwrI ivSvwim`qr jI iviSSt munI ƒ imlx
vwsqy gey qW iviSSt jI ny ikhw ik Awau ! rwj irKI jI [ ieh sux ky ivSvwim`qr ƒ
bVw ¸oD AwieAw ik mYƒ bRhm irKI kih ky ik¼ nh» bulwieAw [ ¸oD v`s ho ky aus ny
iviSSt jI dw iek pu`qr mwr id`qw [ jdoN Pyr imlx gey qW iviSSt jI ny iPr aunHW
ƒ rwj irKI kih ky hI bulwieAw [ ivSvwim`qr ny iPr aus dw iek pu`qr mwr id`qw [ iesy
qrHW krky ivSvwim`qr ny iviSSt jI dy sO pu`qr mwr idN`Øqy [ p`uqrW dy ivXog dw du`K nw
shwrdy hoey iviSSt munI jI ny ^udkuSI kr ky mrn dw pRx kIqw ik hux jI ky kI lYxw
hY ? auh iek dirAw ’c PwhI lY ky mrn l`gw qW pwxI dy qyz pRvwh krky PwhI Pu`t geI
qy iviSSt jI mr nw sky [ aus vyly qoN ies dirAw dw nwm ibpws (ibAws) pY igAw [
(ib + pws = pws = PwhI ib = rihq Bwv PwhI qoN rihq krn vwlw) iPr siqluj dirAw
ivc fu`bx l`Øgy qW siqluj 100 DwrW ’c ho igAw, Bwv vµfy jwx krky auh fu`b ky mr
nw sky [ qd qoN hI ies dirAw dw nwm ‘sqd®v’ jW ‘sqluj’ ipAw hY ArQwq 100 DwrW
vwlw [ swKI kihx qoN Bwv ik moh ieqnw blI hY ik v`Øfy v`Øfy irSI munIAW ¹ vI ies
ny Awpxy ADIn kIqw hoieAw hY [
swKI—sOrB irKI dI : sOrB irKI jµgl ivc qlwb dy iknwry bYTw qp kr irhw
sI [ qp krdy ¹ bhuq smW guzr igAw [ ies dy srIr au~pr vrmI cVH geI sI [ iek
smyN iek rwjw Awpxy pirvwr qy &OjW smyq qlwb dy iknwry auqirAw [ rwjy dIAW lVkIAW
sYr krdIAW-krdIAW ies irKI dy pws jw phuµcIAW qy ies dIAW A`KW ivc sUlW KoB
id`qIAW, ijs krky ies dIAW A`KW iv`ØcoN ^Un inkl AwieAw [ auh swrIAW lVkIAW
frdIAW B`j geIAW qy jw ky Awpxy ipqw ¹ d`s id`qw ik swQoN ieh ZlqI ho geI hY [
rwjw b^Swaux vwsqy irKI kol AwieAw qy iKmw mMgx l`gw [ irKI rwjy dIAW lVkIAW
dy suµdr srUp dyK ky moihq ho igAw qy aus ny ikhw ik rwjn ! jy iKmw cwhuµdw hYN qW mY¹
AwpxI pu`qrI ivAwh idau [ rwjy ny ikhw ik irKIvr ! Awp dw srIr bhuq ibrD hY, ieh
ikvyN ho skdw hY ? jykr quhwfw srIr jvwn huµdw qW mYN lVkI dy idMdw [ irKI ny qpo bl
nwl Awpxw suµdr nOjvwn vrgw rUp Dwr ilAw qy rwjy dIAW sB lVkIAW ¹ ivAwh
ilAw; ijnHW dI igxqI iviSSt purwx ivc iek sO ilKI hY [ ie¼ v`Øfy-v`Øfy qp`svIAW
¹ vI ies kwm ny kysW qoN PV ky Bwv au~cIAW AvsQwvW ivc phuµcy hoieAW ArQwq keI
vvvv
vvvv
keI virHAW qoN smwDI ivc bYTy hoieAW ¹ ptkw ky mwrnw kIqw hY [
vvvv
hY Aqy pdwrQW dy loBu = lwlc ¹ vI Apmwn = inrwdrI dy isau = nwl Awpxy AMdroN vw:
is`KW dy AMdroN JwV´au = JwV, ipCoV id`qw hY, vw: JwiVAw hY
swKI—kroD dy pRQwey : iek durbwSw irKI hoieAw hY ijs dw suBwA bVw kroDI
sI [ aus dy GrvwlI prjwpq dI lVkI sI [ iek idn ¸oiDq ho ky srwp dyx l`gw qW
prjwpq kihx l`gw ik 100 gunwh myrI lVkI dy muAw& kr dyxw [ durbwSw kihx l`gw
ik sO igxdw rhWgw [ jy sO qoN v`D ho igAw qW srwp dyvWgw [ lVkI sO ZlqIAW kr
bYTI Aqy iek hor ZlqI kIqI qW ausy vyly Bsm kr id`qI [ prjwpq kihx l`gw ik
irKI ho ky vI qUµ AYfw ¸oDI hYN [ qyrI vI inrwdrI hovy [ durbwSw irKI BwvyN i¸Sn jI dw
gurU sI, BwvyN inrwhwrI rih ky jmunw ndI sukw id`qI sI pr Pyr vI ¸oD dy pRqwp krky
ies ny 56 ¸oV XwdvW ƒ srwp dy ky mwirAw sI [ AMbrIk rwjy dw bVw pRqwp sI [ durbwSw
irKI kihx l`gw—nwly rwj krdw hY pr Pyr vI pRqwp irKIAW nwloN izAwdw hY [ AMbrIk
ny vrq KolHxw sI, ieh aus smyN nh» igAw [ ndI ivc hI nhw¼dw irhw prµqU jdoN A`DI
rwq peI qW AMbrIk ny crxoDk lY ky vrq KolH ilAw [ durbwSw irKI jdoN aus ƒ srwp
dyx l`gw qW auh kihx l`gw ik mYN qW gunwhW dw BirAw hoieAw hW [ myry qoN ikhVw AOgux
ho igAw ? aus vkq sudrSn c`kr durbwSw dy Awly-duAwly A`g dI lwt vWgUµ GuMmx l`gw [
durbwSw dyviqAW kol igAw qW aunHW ny bRhmw kol Byj id`qw [ bRhmw jI ny ikhw ik sµqW
dy srwipAW ƒ mYN nh» r`K skdw [ Pyr iSv jI kol igAw qW iSv jI ny kih id`qw ik
CyqI cly jwau, ikqy kYlwS prbq ƒ A`g nw l`g jwvy [ Pyr ivSƒ jI kol igAw qW ivSƒ
jI ny ikhw ik AMbrIk dI Srn ivc jw, auho hI r`K skdw hY [ Pyr AMbrIk dI Srn ipAw
qW aus ny CufwieAw [ kihx qoN Bwv ¸oD dy kwrn durbwSw ƒ ikqy vI jgHw nh» imlI [
swKI—loB dy pRQwie - pwp dw bwp kOx hY ? : iek rwjy dI sBw ivc pMfq
kQw krdw sI [ iek hor pMfq sI jo ies ƒ eIrKw krky kFvwauxw cwhuµdw sI [ aus pMfq
ny rwjy dI sBw ivc jw ky ikhw ik hy rwjn ! jo pMfq Awp jI dI sBw ivc kQw krdw
hY, auh ivdvwn nh», kyvl Awp ƒ DoKw dy irhw hY [ jy qus» aus dI ivdvqw prKxI
cwhuµdy ho qW ienHW pMjW svwlW dw jvwb aus pwsoN pu`Cxw kro : 1. ieQy ikhVw duKI hY
Aqy A`Øgy prlok ivc ikhVw duKI hovygw ? 2. ieQy ikhVw suKI hY Aqy A`Øgy ikhVw duKI
hovygw ? 3. ieQy ikhVw duKI hY Aqy ikhVw suKI hovygw ? 4. ieQy ikhVw suKI hY Aqy A`Øgy
ikhVw suKI hovygw ? 5. pwp dw bwp kOx hY ? rwjy ny aus eIrKwlU pMfq dI g`l mMn ky
Awpxy pMfq pwsoN ieh pMj pRSn pu`ØCy [ rwj pMfq ny soicAw ik iksy ny eIrKw kIqI hY [
cµgI rozI rotI l`gI sI [ cµgw guzwrw c`l irhw sI [ mYƒ ienHW pRSnW dw au~qr nh» Awauxw,
vvvv
vvvv
ies krky rwjy ny kQw krn qoN htw dyxw hY [ ies qrHW soc ky pMfq ny rwjy pwsoN A`T idnW
dI mohlq mMg leI [ Gr ivc jw ky rotI nh» KwDI Aqy nw hI pwxI pIxw kIqw [ hr
vkq audws hI rihMdw, au~qr koeI vI nh» Purdw [ rwj pMfq dI lVkI ny ipqw dI AYsI
hwlq vyK ky audwsI dw kwrn pu`ØiCAw qW pMfq ny sB kuJ d`s id`qw [ lVkI bhuq isAwxI
qy ivdvwn sI [ pMfq ƒ hONslw id`qw ik ieh qW kuJ vI g`l nh» hY [ rwjy dI sBw ivc
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (437) lrHgH[ qhv[ yRpo[ w[@ b>e 1406
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
mYN ies dw au~qr dyvWgI [ pMfq ƒ kuJ DIrj hoeI [ lVkI ny soc ky au~qr dyx dI skIm
bxweI qy iek ZrIb l`kVhwrw iqAwr kIqw, dUjI vysvw qy qIjy iek mhwqmw ƒ bynqI
kIqI ik mhwrwj ! Plwxy idn qus» rwjy dI sBw ivc myrI bynqI mMn ky drSn dyxy, cOQw
SwhUkwr iqAwr kIqw [ jdoN mohlq pUrI ho geI qW rwj pMfq dI lVkI Awpxy ipqw nwl
rwj drbwr ƒ c`l peI [ ijs pMfq ny pMj pRSn rwjy ƒ d`Øsy sn, aus ƒ 500 rupey dw
lwlc dy ky iek mirAw hoieAw kqUrw rySmI k`pVy ivc lpyt ky k`C ivc cukw id`qw,
pr pMfq ƒ pqw nw l`gx id`qw ik ies k`pVy ivc kI hY [ pMfq ny 500 rupey dy loB
krky p`uØiCAw hI nw ik ies ivc kI hY ? jdoN lVkI ienHW pMjW (l`kVhwrw, vysvw, SwhUkwr,
sµq qy eIrKwlU pMfq) smyq Awpxy ipqw ƒ nwl lY ky rwjy dI sBw ivc phuµcI qW rwjy
ny iPr auhI pRSn pu`Cxw kIqy : 1. ieQy ikhVw duKI hY Aqy A`Øgy prlok ivc kOx duKI
hovygw ? qW l`kVhwrw KVw kr id`qw Aqy smJwieAw ik ieh ivcwrw ZrIb ieQy vI duKI
hY Aqy prlok ivc vI duKI hovygw ik¼ik puMn dwn Aqy nwm ismrn nh» krdw [ 2. ieQy
ikhVw suKI hY Aqy A`Øgy ikhVw duKI hY ? qW lVkI ny au~qr dyx leI vysvw A`Øgy KVI
kr id`qI Aqy d`ØisAw ik ieh ieQy ivkwr BogdI hY qy suKI hY qy pYsw vI bhuq hY ies
leI suKI hY pr jdoN A`Øgy prlok ivc jw ky Awpxy pwpW krky nrkW ivc pvygI qW duKI
hovygI [ 3. ieQy ikhVw duKI hY Aqy A`Øgy kOx suKI hovygw ? qW lVkI ny mhWpurSW v`l
ieSwrw kIqw Aqy au~qr id`qw ik hy rwjn ! AYsy sµq mhWpurS ies sµswr ivc Awpxy srIr
ƒ kSt Aqy du`K dy ky qp`ØisAw krdy hn pr A`Øgy prlok ivc ienHW ƒ su`K imlygw [
4. ieQy ikhVw suKI hY qy A`Øgy iks ƒ suK imlygw ? qW pMfq dI lVkI ny au~qr
id`qw ik ies SwhUkwr pws bhuq Dn hox krky ieh ieQy vI suKI hY Aqy Dn krky bhuq
puMn dwn vI krdw hY ijs krky A`Øgy vI suKI rhygw [ 5. pwp dw bwp kOx hY ? ies pRSn
dw au~qr dyx leI lVkI ny eIrKwlU pMfq ƒ ikhw ik pMfq jI ! AwpxI k`C iv`ØcoN mirAw
hoieAw kqUrw k`F idau ijhVw qus» 500 rupey dy lwlc ivc Aw ky ibnW dyKy qoN cu`k
ilAw sI [ ieh loB hI pwpW dw ipqw hY [ aus pMfq dI hwr hoeI [ so AYsw pwpW ƒ jnm
dyx vwlw jo loB hY, auh vI nwS kr id`qw hY [
vvvv
vvvv
isir Awq pqu scO qKqu; jog Bog sµjuqu bil ]
Awp jI dy isir = sIs auØ`qy Awq = cOr qy pqu = Cqr JUldw hY vw: sIs auØ`qy
Awqpqu = Cq® JUldw hY vw: Awp jI dy sIs auØ`qy j`s rUpI Cqr SoB irhw hY, Awp jI
gurqw g`dI rUp scO = s`cy qKqu = isMGwsn ’qy ibrwjmwn ho, Awp jI dy isr auØ`qy gurqw
g`dI rUp s`cy q^q dw Awqpqu = Cqr hY, ieh gurqwg`dI dy icMnH vI hn jo Awid gurW
qoN mirAwdw c`lI Aw rhI hY [
vw: Awp jI dw siqsµgq, srUp rUpI s`cw q^q hY Aqy Awp jI jog Bog dy bl
sµjuq = sµXukq ho vw: jog bl Aqy Bog Bwv igRhsq Awid dy vI sµXukq ho vw: Awp
jI rwj jog dy sµXukq ho, Bog = pdwrQW ivc rihMdy hoey pdwrQW qoN inrlyp ho, AiqAMq
blI ho [
AQvw hy gurU jI ! Awp jI swirAW dy isir = iSromxI ho, Awp jI dw j`s rUp vw:
hukm rUpI cOr qy pRqwp rUpI Cqr swry sµswr ivc JUl irhw hY, Awp jI Bog = pdwrQW
dy huµidAW vI s`c srUp nwl jog = juVy rihMdy ho Aqy Awp jI sµjuqu = sihq ibbyk rUpI
bl dy ho vw: dYvI sµpdw rUpI bil = &Oj dy sihq ho vw: jo Bog Bwv igRhsQI purK hn,
aunHW ¹ qusIN vwihgurU dy srUp ivc jog = joV idMdy ho, Bwv igRhsQ ivc rihMØidAW igAwn
dI dwq dy ky rwj jog b^iSAw hY [ Awp jI is`KW ¹ sihq ibbyk rUpI bl dy kr idMdy ho [
gur rwmdws scu sl´ Bix; qU Atlu rwij ABgu dil ]1]
sl´ nwmy B`t ieh scu = s`cI g`l Bix = aucwrn krdw hY ik hy s`cy gurU rwmdws swihb
jI ! qU = Awp jI Atlu = tlx qoN rihq rwj kr rhy ho vw: Awp jI gurqw g`dI rUpI
At`l rwj ’qy iesiQq ho vw: Awp jI At`l srUp rUpI rwj vwly ho, Awp jI dw is`KI syvkI
rUpI vw: Su`B guxW rUpI dl ABgu = dOVn qoN rihq hY vw: dYvI sµpdw dw dl Aij`q hY ]1]
vvvv
ky sdw sdw Awp jI dw syvµq = syvnw, pUjn krdy Aw rhy hn vw: Awp jI dy aupdyS
duAwrw Duru = mu`F rUp prmySr ¹ Durh = AwdoN hI syNvdy Aw rhy hn [
vvvv
jugwid = jugW Awid dy rcx qoN pihlW vI Awp jI ivAwpk, smr`Q ho, hux jugW Awid
dy ivc vI Awp jI ivAwpk, smr`Q ho) punw Awp jI ny iq®h = iqMnW loAh = lokW ivc
AwpxI klw = SkqI DwrI = Dwrn kIqI hoeI hY vw: Awp jI iqMnW jwgrq, supn, suKopq
AvsQw dy loAh = pRkwSqw rUp ho vw: iqMnW guxW ¹ pRkwSx vwly ho vw: iqMnW lokW ¹
pRkwSx vwly ho [
Agm ingm auDrx; jrw jµimih AwroAh ]
hy siqgurU jI ! Awp jI Agm = Swsq®W qy ingm = vydW dw auDrx = auØ`Dwr krn
vwly ho vw: jo Agm = Swsq®W qy ingm = vydW ivc nwnw aupwSnw dy krm kWf hn, aunHW
krm kWfW qoN is`KW ¹ bcw ky BgqI ivc lw ky auØ`Dwr krn vwly ho Aqy Awp jI jrw =
buFypy Aqy jµimih = jµmx Awidk dy du`K Awid ienHW swirAW suBwvW qy AwroAh = Asvwr
ho Bwv ienHW suBwvW qoN rihq ho vw: Awp jI (Aw + roAh) roAh = Zu`Øsy vwly suBwA qoN
Aw = rihq ho [
gur Amrdwis iQru QipAau; prgwmI qwrx qrx ]
sRI gurU Amrdws swihb jI ny Awp jI ¹ gurqw g`dI qy iQru = iesiQq krky
QwipAau = sQwpq kIqw hY, Awp jI sµswr dI prgwmI = gµmqw qoN pryH ho vw: Awp jI
sµswr smuMd® qoN (pr + gwmI) pr = pwr krn vwly Aqy gwmI = gµmqw qoN prHy ho Aqy jIvW
¹ qwrn vwsqy qrx = jhwz rUp ho [
AG AMqk bdY n, sl´ kiv; gur rwmdws qyrI srx ]2]60]
(dUsrw pwT ‘AMqk bdYn’, qIsrw pwT ‘AMq kb dYn’)
s`l´ nwmy B`t kiv = kvI kQn krdw hY ik hy gurU rwmdws jI ! jo qyrI = quhwfI
srx = Et ivc pYNdy hn, auh AG = pwp qy AMqk = Drmrwj ¹ kuJ vI bdY = ibddy
(imQdy), jwxdy n = nhIN hn AQvw sl´ nwmy B`t kvI kQn krdw hY ik hy gurU jI ! Awp
jI AG = pwpW dw AMqk = AMq krn vwly bdYn = khIdy ho vw: AG = pwpW dw AMq = nwS
krn vwly qy kb = kivqw (bwxI) dy dYn = dyx vwly ho, hy gurU rwmdws swihb ! dws qyrI
Et ivc AwieAw hY, myyry auØ`pr ikrpw kro ]2]60]
‰sRI gurU rwmdws swihb jI dI mihmw dy sveIey smwpqµŒ
vvvv
vvvv
1 = Adu`qI prmySr, ¡ = srb dw pRkwSk, jo siqgurW dI pRswid = ikrpw duAwrw
pRwpq huµdw hY [
not : ienHW sveIAW ivKy 11 sveIey ‘kl’ nwmy B`t dy hn Aqy iek CyvW sveIAW
‘kl shwr’ nwmy B`t dw hY [ ‘kl’ Aqy ‘klshwr’ nwmy donoN B`t irgbyd dy Avqwr hox
krky sky BweI hn [ ies vwsqy ‘kl shwr’ nwmy B`t dw v`Krw AMk nhIN lgwieAw [
ieh g`l BI zrUrI cyqy r`KxI ik nON sveIey iek cwl dy hn, aus qoN Agly iqMn
sveIey sorTy dI cwl dy hn, ies vwsqy 9 AMk mukw ky A`goN nvW AMk 1-2-3 SurU kr
id`qw hY [
pRMqU nON sveIey qy iqMn sorTy ieh kul bwrW sveIey hn [ bwrW qoN Agly 7 sveIey
mQrw B`t dy hn, aus qoN Agly do sveIey hrbµs B`t dy hn, ku`l 21 sveIey hn [
vvvv
ijs gurW ny sRI gurU rwmdws jI dy Gr ivc bIbI BwnI dI ku`ØKoN sµmq 1620 ¹ sRI
goieMdvwl swihb ivKy pRgwsw = pRkwS Bwv Avqwr lYxw kIAau = kIqw hY [
vvvv
jI dy mn ivc sµklp sn ik gurqw g`dI Gr ivc hI rhy, auh swry pUrn hoey Aqy gurU
Arjn dyv swihb jI ny jIvW dI kilAwx krn vwsqy nwm bwxI dw jhwz iqAwr krky
sB dI kilAwx krn dI Awsw pUrn kIqI AQvw sRI gurU Arjn dyv jI dy Avqrn
nwl sRI gurU rwmdws swihb jI dw sgl = swrw mn dw sµklp qy l`g rhI Awsw pUrn
hoeI ik gurqw g`dI dw vwrs jgq auDwrn vwlw myry qoN bwAd ies prµprw ¹ clwaux
vwlw Aw igAw hY [
vvvv
Awp jI ny cOhW siqgurW dI bwxI, BgqW dI bwxI, is`KW dI bwxI qy AwpxI rcnw rc
ky dunIAW AMdr Sbd gurU dw pRkwS kIqw hY vw: gurW dy aupdyS duAwrw sbdu = bRhm dw
is`KW dy ihridAW ivc Awp pRkwS kIqw hY Aqy hrI dy nwm ¹ is`KW dI rsnw auØ`qy vswauxw
kIqw hY [
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ f>ur[ w[@ b>e 1407 (442) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
swKI—sRI gurU Arjn dyv jI dI : ies quk dy auØ`qy gurU swihb jI dy bcpn
dy jIvn dI Jlk B`tW ny id`qI hY, ieiqhws ivc izkr hY ik jdoN sRI gurU Arjn dyv
jI bcpn ivc sn, bIbI BwnI jo rsoeI dy kµm ivc ruJy hoey sn, qd ieh Awpxy nwny
gurU dy plµGy kol jw ky KVy ho gey, gofxIAW Bwr irVH ky Awey sn, ijs krky h`QW, pYrW,
l`qW Awid ¹ DUV l`gI hoeI sI, Awpxy h`QW nwl bwhI PV ky gurU Amrdws jI dw plµGw
ihlwaux l`gy, qd jdoN plµGy ¹ QoVHw ijhw ihlwrw l`gw qdoN gurU Amrdws jI dy suBwivk
hI nyq® bµd sn, nyq® Ku`lHy Aqy ikhw ik “ikhVw pRgitAw purK AvqwrI [ ijn mMjI hlweI
swrI [” bIbI BwnI jI bhuq kwhlI nwl Aw ky cu`kx l`gy Aqy ipqw gurU jI ¹ bynqI
kIqI ik mhwrwj jI ! myrI ZlqI sI, mYN b`cy ¹ sµBwl nw skI, b`cy ny quhwfy Anµd ivc
&rk pw id`qw hY [ ieh kih ky Awpxy pu`qr Arjn dyv ¹ bIbI BwnI auTwaux l`gy qW
gurU Amrdws jI ny ikhw ik bytI ! qusIN ienHW ¹ zbrdsqI nw auTwau ikauNik aus vyly
swihbzwdy Arjn dyv jI dw ruK nwny gurU jI v`l hoieAw ipAw sI, mwqw dy auTwaux
vyly aunHW ny mwqw v`l ruK nhIN sI kIqw [ gurU jI dy kihx qoN bIbI cu`kx qoN h`t ky kol
hI KVI rhI [ qd gurU jI ny Awpxy doqry v`l ikrpw Bry nyq® krky suBwivk hI ikhw ik
kI cwhµudw hYN, qW Arjn dyv jI ny Awpxw pYr plµGy v`l cu`ØikAw, aus vyly gurU Amrdws
jI ny ikhw ik kwhly nw pau, ieh gurqwg`dI dy q^q ’qy pihlW quhwfy ipqw bYTxgy
qy Pyr quhw¹ ieh q^q quhwfy ipqw qoN pRwpq hovygw, bIbI BwnI jI sux ky Anµd ivc
inmgn ho geI [ gurU jI ny Awpxy dovyN h`Q Awpxy doqry ¹ cu`kx leI hyTW ¹ vDwey qW
bIbI BwnI ny ikhw ik ipqw jI ? ies dy srIr ¹ DUVI l`gI hoeI hY qW gurU swihb jI
ny ikhw ik bytI ! qusIN nwny qy doqry dI g`l ivc nhIN Awauxw, gurU swihb jI cu`kx l`gy
qW swihbzwdy Arjn dyv jI dw srIr Bwrw hox krky gurU jI ny dUsrw bcn Pyr kr id`qw
ik hy bytI ! qyrw spu`qr BwrI hovygw, Pyr cu`k ky AwpxI god ivc ibTw ky ipAwr dyNidAW
qIsrw bcn kIqw (doihQw bwxI kw boihQw) ik hy bytI ! ieh nwm bwxI dw jhwz iqAwr
krygw [ Sbd gurU dw AYsw pRkwS krygw jo rihMdI dunIAW qk Sbd dw dIvw jgdw rhygw
ikauNik sµswr ivc nyVy dy irSqy do iqMn hI huµdy hn, ipqw dw, pqI dw Aqy pu`qr dw [
bIbI BwnI ies v`ØloN bhuq Awnµidq hoeI ik mYN ikqny BwgW vwlI hW ik ijsdw ipqw
jgq gurU Aqy Awaux vwly smyN ivc pqI jgq gurU bxygw qy Pyr myrI ku`K ¹ sPlI krn
vwlw myrw pu`qr gurqwg`dI dw mwlk bxygw [ ieh qIhry Anµd ivc bIbI BwnI bhuq pRsµn
hoeI, ies ivcwr ¹ lY ky B`tW ny ieh g`l vrxn kIqI hY ik gurU Arjn dyv jI ny Sbd
igAwn rUpI cwnxy vwlw dIvw jgwieAw hY [ eysy krky ikhw hY ik jYsw ik :
kljuig jhwju Arjunu gurU sgl isRis† lig ibqrhu ]2] (AMg 1408)
vvvv
vvvv
vvvv
AQvw ijvyN gurU nwnk dyv jI dy crnIN l`g ky gurU AMgd dyv jI qy gurU AMgd
dyv jI dy crnIN l`g ky gurU Amrdws swihb jI ny auqm = sRySt kYvl moK dI pdvI ¹
pwauxw kIqw sI [
vvvv
vvvv
AQvw hy gurU Arjn dyv jI ! sRI gurU rwmdws swihb jI ny Awp jI dy irdy rUpI
Gr ivc AnBau srUp prmySr dw srUp itkwauxw kIqw hY ]2]
vvvv
Aprµpru = prikrqI qoN pryH bIxw = suµdr srUp prmySr dw srUp pRgt hoey ho vw: Awp jI
pRikrqI qoN prHy qy suµdr srUp vwly prmySr dw rUp hI bIxw = bx rhy ho [
AQvw hy sRI gurU Arjn dyv jI ! sRI gurU rwmdws swihb jI ny Awp jI dy irdy rUpI
Gr ivc Aprµpr = pRikrqI qoN pryH bIxw = suµdr srUp prmySr ¹ pRgt kIqw hY ]3]
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (445) lrHgH[ qhv[ f>ur[ w[@ b>e 1407
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Kylu gUV@au kIAau hir rwie sµqoiK smwcr´E;
ibml buiD, siqguir smwxau ]
hy rwie = rwjw rUp hir = prmySr dw srUp sRI gurU Arjn dyv jI ! Awp jI ny bVw
gUV@au = gupq, gu`Jw Kylu = Kyf kIAau = kIqw hY Bwv AMdroN qW bRhm rUp ho prµqU bwhroN
lok ikirAw krdy ho Aqy sµqoK ¹ smwcr´E (sm + Acr´E) sm = BlI pRkwr Acr´E = gRihx
kIqw hY Aqy Awp jI ibml = auØ`jl buiD = bu`DI vwly siqgurU rwmdws swihb jI dy srUp
ivc smwxau = smwey hoey ho vw: Awp jI dI siqgurU rwmdws swihb jI dy smwn
ibml = inrml bu`D hY Aqy Awp jI (siq + guir) siq = qY®kwl AbwD srUp guir = cyqn
bRhm ivc smwxauu = smwey hoey ho vw: Awp jI dI siqgurU rwmdws swihb jI dy smwn auØ`jl
bu`DI hY [ Awp jI dI ibml = inrml bu`D hY Aqy Awp jI (siq + guir) siq = qY®kwl AbwD
srUp guir = cyqn bRhm ivc smwxau = smwey hoey ho [
AQvw hir rwie = rwjw rUp prmySr ny ieh bVw gupq, gu`Jw Kyf kIqw hY, jo Awp
jI dy nwm bwxI dy aupdyS duAwrw is`KW ¹ sµqoK Awid SuB gux smwcr´au = BlI pRkwr
gRihx krvwey hn, hy siqgurU jI ! ibml = auØ`jl bu`DI vwly is`K Awp jI dy srUp ivc
smwxau = smwA gey hn [
vvvv
vvvv
Arjn dyv jI vrosoey hn vw: sRI gurU rwmdws swihb jI ny sRI gurU Arjn dyv jI ¹
vr´au = vifAwieAw hY vw: vr id`qw hY vw: vr´au = sRySt kIqw hY, swirAW gurW dw
prsu = prsnw pwrs dy pRmwx = smwn hY vw: iqvyN gurU rwmdws swihb jI ny sRI gurU Arjn
dyv jI ¹ Awpxy qul vr´au = sRySt kIqw hY, ijvyN pwrs sprS dw pRmwx pRis`D hY ]4]
jYsw ik :
nwnk gur qy guru hoieAw vyKhu iqs kI rjwie ] (AMg 190)
srUp hn, ienHW swry siqgurW dy sbid = aupdyS ivc gurU rwmdws swihb jI smwieAau =
vvvv
vvvv
Dnu Dµnu gurU rwmdws guru; ijin pwrsu pris imlwieAau ]5]
gurU = cyqn dw srUp sRI gurU rwmdws swihb jI Dµn hn, Dµn hn vw: Dnu Dµnu = Dµnqw
dy Xog hn, ijin = ijs pwrs srUp sRI gurU rwmdws swihb jI ny Awp jI (sRI gurU Arjn
dyv jI) ¹ Awpxy nwl prs ky bRhm dy nwl imlwieAau = imlwauxw kIqw hY ]5]
ieQoN q`k sveIey kl´ nwmy B`t dy Awey hn [
Aglw CyvW sveIAw kl´ shwr nwmy B`t dw hY [
vvvv
ivc jo sµskwrW rUpI Bwr hn, aunHW dy qweIN shwr krky Do dyNdy hn [
vvvv
pr = prwieAW dI Aiv`ØidAw rUpI pIVw mytx vwly ho, iesy krky kl´ shwr nwmy B`t
qoih = Awp jI dw j`s bkqw = aucwrn krdw hW [
vvvv
Q`kdw nhIN hY [
siqvµqu, hir nwmu mMq¶; nv iniD n inKutY ]
hy siqgurU jI ! Awp jI siqvµqu = sq pRq`gI ho, Awp jI kol hir = prmySr dw nwm
rUpI mMqr hY vw: Awp jI is`KW dy qweIN hrI nwm rUpI mMqr idMdy ho Aqy Awp jI dy id`qy
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (449) lrHgH[ qhv[ f>ur[ w[@ b>e 1407~08
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
nON in`DIAW rUpI pdwrQ inKutY = mu`kdy n = nhIN hn vw: Awp jI dy kol kwm, ¸oD rUpI s`pW
dI zihr lwhux vwsqy vw: ivkwrW rUpI s`pW ¹ v`s ivc krn vwsqy hrI nwm rUpI mMqr hY [
vvvv
gur = siqgurU rwmdws swihb jI dy Bjn ismrn rUpI prcy = prcwvy prvwxu = sdrS
Awp jI dw vI Bjn ismrn rUpI prcw hY vw: gurU rwmdws swihb jI dy prcy = pRym vw:
aupdyS ivc Awp jI dw prvwxu = inscw hY Aqy Awp jI ny rwj dy mih = ivc hI jog
¹ kmwXau = kmwauxw kIqw hY Bwv igRhsQ ivc rih ky hI jIvW dI kilAwx kIqI hY
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ f>ur[ w[@ b>e 1408 (450) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
vw: Awp jI ny rwj = pRkwS srUp prmySr ivc jogu = juVn rUp jog kmwauxw kIqw hY [
jYsw ik :
GrbwrI hoey vriqAw isK pYrI pwieAw ] (BweI gurdws jI, vwr 6, pauVI 2)
vvvv
hy siqgurU jI ! Awp jI nwm AimE = AMØimRq ¹ rsnw = zubwn nwl aucwrx krdy
ho qy bdin = muK duAwrw is`KW ¹ bRhm igAwn dy br = vrdwn dI dwq dyx vwly ho vw:
Awp jI rsnw nwl AimE = AMØimRq rUp bcn bdin = aucwrdy ho qy vrW dI dwq dyx vwly
ho vw: br = sRySt bRhm igAwn dI dwq dyx vwly ho [
hy sUr = sUrbIr gur = siqgurU swihb jI ! Awp AlK = lKx qoN rihq qy
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (451) lrHgH[ qhv[ f>ur[ w[@ b>e 1408
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Apwr = pRikrqI dy pwrwvwr qoN rihq ho vw: hy siqgurU jI ! Awp jI kwmwidk duSmxW
dw nwS krn vwsqy sUr = sUrmy dI inAweIN ho vw: AigAwn rUpI hnyry ¹ dUr krn vwsqy
sUr = sUrj dI inAweIN ho Bwv AigAwn rUpI hnyry ¹ igAwn rUpI sUrj dy pRkwS nwl
cu`kx vwly ho Aqy Awp jI ny nwm, bwxI dy sbid = aupdyS duAwrw is`KW dy AMdroN
haumY = hµgqw ¹ invwr´au = nivrq kIqw hY, mytxw kIqw hY [
vvvv
is`KW dy ihridAW dy AMdr pRkwiSAw hY vw: (kl + su) su = BlI pRkwr kl = suµdr igAwn
¹ pRkwiSAw hY vw: (jn + kh) jn = dwsW kh = ¹ klsu = iSromxI hrI pRkwiSAw hY vw:
(kl + su) kilju`g dy smyN ivc jnW ¹ su = auh hrI pRkwiSAw hY ]9]
1. ijhVw Awpxy pMjy nwl hr dyvy, so khIey Syr [
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ f>ur[ w[@ b>e 1408 (452) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
sorTy ]
Agly iqMn sveIey vI sorTy dI cwl dy kl´ nwmy B`t jI aucwrn krdw hY :
vvvv
ieqny qIr clwey ik iesny ku`qy dw mUMh qIrW nwl Br id`qw [ jd auh ku`qw droxwcwrIAw
ny dyiKAw qW hYrwn rih igAw ik ieqnw v`fw sUrmw ikhVw pYdw ho igAw [ ies dw krq`v
qW myry iSS Arjn ¹ srb sRySt qIr clwaux vwlw sUrmw nhIN bxn dyvygw, ieqny ¹
eyklvX ny droxwcwrIAw ¹ FµFauq krky m`Qw tyikAw [ swry pWfo BYA-BIq ho gey, jo aus
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (453) lrHgH[ qhv[ f>ur[ w[@ b>e 1408
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ny iv`ØidAw dw cmqkwr idKwieAw [ droxwcwrIAw bcn dy bYTw sI ik mYN Arjn ¹ srb
sRySt qIr AMdwz bxwvWgw [ jd droxwcwrIAw ny pu`ØiCAw ik Awpxw prIcw dyxw kr,
eyklvX ny ikhw ik iSS dw prIcw gurU hoieAw krdw hY ikauNik iSS dI pihcwx gurU
qoN huµdI hY [ ies leI myrw prIcw qW qusIN hI ho ikauNik qusIN myrI Ssqr iv`ØidAw dy gurU
ho, mYN quhwfy koloN Ssqr iv`ØidAw is`KI hY [ bwkI myrI BIl jwq hY, myry mwqw ipqw BIl
hn, qW droxwcwrIAw ny hYrwn ho ky pu`ØiCAw ik mYN qW qY¹ Ssqr iv`ØidAw isKweI hI
nhIN, blik mYN qW qY¹ jvwb dy ky ^wlI Byj id`qw sI [ Pyr mYN qyrw gurU ikvyN hoieAw ?
aus ny ikhw ik mYN quhwfI ipRqmw Bwv im`tI cUny dI mUrq bxw ky quhwfI pRqIk aupwSnw
kridAW Ssqr iv`ØidAw is`KI hY [ mYN lu`k ky sB kuJ dyK qy sux lYNdw sI, jo qusIN Arjn
¹ isKwauNdy sI [ ies leI gurdyv aus vkq qW qusIN mY¹ svIkwr nhIN kIqw sI, jd
mYN Ssqr iv`ØidAw is`Kx leI AwieAw sI [ hux mY¹ Awp jI Awpxw iSS svIkwr krky
myrw pRxwm kbUl kro [ aus vyly droxwcwrIAw ny Arjn ¹ srb sRySt sUrmw bxwaux dy
lwlc ivc ies ZrIb Grwxy dy b`cy nwl v`fI byiensw&I kIqI, ijs ¹ aus ny h`s ky
svIkwr kIqw [ bilhwr jweIey eyklvX dy ijs ny gurU dw bcn h``s ky svIkwr kIqw [
droxwcwrIAw ny ikhw ik hy iSS mYN qY¹ audoN hI Awpxw iSS svIkwr kr skdw hW [ jdoN
qUµ mY¹ SSqr iv`ØidAw is`Kx dy bdly mY¹ gurU dKSxw dyvyNgw [ aus ny ikhw ik gurdyv
jo dKSxw mMgxI hY, auh mMg lvo mYN gurU dKSxw dyx l`ØigAW pl vI nhIN lwvWgw [
droxwcwrIAw ny ikhw ik mY¹ gurU dKSxw ivc Awpxy s`jy h`Q dw AgUµTw k`t ky dyxw
kr [ aus ny iek pl vI nhIN lwieAw, Awpxw s`jw AgUµTw k`t ky gurdyv dI Byt gurU
dKSxw dy id`qI [ jdoN DrmI lok khwaux vwly Awpxy hI iSS nwl ieho ijhw Cl &ryb
krn qW Pyr kudrq byiensw&I hox vwly pIVq purK v`l ho jWdI hY [ AYsw hI BIlW dy
ies b`cy nwl hoieAw [ Pyr ies ny K`Øby h`Q nwl qIr clwauxw is`NiKAw [ pr aus ¹ dyr
bhuq l`g geI [ ieqny ¹ mhWBwrq dw Xu`D smwpq ho cu`ØikAw sI [ pr auh h`T Dwr ky
l`ØigAw irhw [ auDr ieiqhws ny krvt leI [ Bgvwn i¸Sn jI ivS¹ dy Avqwr sn [
qRyqy Xu`g ivc jo rwm rUp ivc bwlI ¹ mwirAw sI, aus Anuswr eISvrI inAW ¹ kwiem
r`Kx leI bwlI ¹ bDk dy rUp ivc pYdw krky Awpxy srIr dw aus dy koloN qIr duAwrw
Awpxw AMq krvw ilAw sI [ BwvyN bDk ny ihrn dy BulyKy qIr mwirAw sI, prµqU ihswb
q®yqy Xu`g dw pUrw krvwieAw qy AMq vyly Bgvwn i¸Sn jI ny Arjn ¹ ikhw sI ik myrIAW
gopIAW dw rfvws ktvwaux leI qUµ aunHW ¹ duAwrkw qoN hsqnwpur lY jwxw kr [ jd
i¸Sn Bgvwn jI bYkuµT Dwm pDwr gey sn, qd Arjn duAwrkw qoN gopIAW lY ky hsqnwpur
¹ c`l ipAw [ jd rsqy ivc BIlW dw dyS AwieAw qW eyklvX ny Arjn ¹ llkwirAw
vvvv
vvvv
ik Arjn qUµ auho hI hYN, ijs ny mY¹ gurU droxwcwrIAw pwsoN Ssqr iv`ØidAw is`Kx nhIN
id`qI sI [ mY¹ k`Fvw id`qw sI [ aus dw bdlw A`j mYN qyry koloN lYxw hY [ Bwvy myrw s`jw
AgUµTw vI k`ØitAw hoieAw hY qy qyry dovyN AgUµTy swbq hn [ Pyr Arjn Aqy eyklvX dw
bhuq BwrI jµg hoieAw [ qIr clwauNidAW Arjn dy qIr ^qm ho gey, jd Arjn kol
kyvl iek qIr bwkI rih igAw qW Arjn ny hwr mMn leI [ jd Arjn ny hwr mMn leI
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ f>ur[ w[@ b>e 1408 (454) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qW BIlW ny swrIAW gopIAW bµdI bxwaux leI Gyr leIAW [ AwpxI ie`zq jWdI dyK ky
swrIAW gopIAW ktwrW mwr mwr ky pRwx iqAwg geIAW [ ijQy aunHW dw ^Un fuilHAw sI,
aus qlwA dI im`tI ¹ ‘gopI cµdn’ ikhw jWdw hY [ jYsw ik :
iknhI iqlku gopI cµdn lwieAw ] (AMg 913)
ieauN jd Arjn hwr mMn ky qur ipAw qW Pyr ieh vwrqw pRis`D ho geI [ jYsw ik :
smy ibnw nr ikAw kry smw smy blvwn [
Arjn gvweIAw gopIAw, vhI DnK vhI bwn [ (lOikk pRmwx)
ies krky ieQy B`tW ny jo Arjn dw pRmwx id`qw hY auh qW auqnI dyr q`k Ac`l
sUrmw sI ijqnI dyr q`k Bgvwn i¸Sn ny s`qw id`qI hoeI sI [ aus s`qw qoN bZYr Arjn
BIlW ny hrw id`qw sI Bwv jµg ivc clweymwn ho igAw sI [ prµqU sRI gurU Arjn dyv
jI q`qIAW q`vIAW ’qy bYT ky vI clweymwn nhIN hoey sI [
vvvv
ijvyN swieru = smuMdr qoN qrn leI jhwz huµdw hY, iesy pRkwr Awp jI ny
Bvjlu = sµswr-smuMd® qoN qwrn leI vwihgurU nwm kw = dw syqu = pul bµinHAw hY [
AQvw Awp jI ny (Bv + jl) jµmx mrx dy Bv = BY rUpI jlu = pwxI nwl Bry sµswr
swieru = smuMdr ivc hrI dw nwm rUp syqu = pul bµinHAw hY qy Awp jI dy kol prmySr dw
nwm rUpI jhwz hY vw: Awp jI dy kol prmySr dw syqu = auØ`jl nwm rUpI jhwz hY vw:
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (455) lrHgH[ qhv[ f>ur[ w[@ b>e 1408
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Awp jI ny dunIAW ¹ qwrn vwsqy sRI gurU gµRQ swihb jI dI rcnw krn rUp pul bµinHAw
hY qy Awp jI dy kol hrI dw nwm jhwz dI inAweIN hY [
quA siqgur sµhyqu nwim; lwig jgu auDr´au ]2]
hy gurU Arjn dyv jI ! quA = Awp jI dw siqgur = s`cy gurU rwmdws swihb jI nwl
(sµ + hyqu) sµ = BlI pRkwr hyqu = ih`q, pRym hY vw: ijnHW dw quA = Awp jI dy nwl BlI pRkwr
ih`q hY, auh jgu = jgq dy jIv nwm ivc lwig = l`g ky sµswr-smuMd® qoN auDr´au = auDr,
mukq ho gey hn ]2]
jgq auDwrxu nwmu; siqgur quTY pwieAau ]
hy siqgurU jI ! jo jgq = sµswr dy auDwrxu = auØ`Dwr krn vwlw nwm AMØimRq hY, auh
Awp jI ny siqgurU rwmdws swihb jI dI quTY = pRsµnqw krky pwieAau = pwauxw kIqw
hY vw: Awp jI dI pRsµnqw nwl is`KW ny pwauxw kIqw hY [
Ab nwih Avr sir kwmu; bwrµqir pUrI pVI ]3]12]
(‘pVI’ dw aucwrx polw hY)
Ab = hux Avr = hor koeI vI kwmu = kµm nwih = nhIN irhw Bwv hor iksy vI dyvI
dyvqy dI aupwSnw krn dI loV nhIN rhI, swry kµm sir = sr, pUry ho gey hn vw: prmySr
dy nwm sir = sdrS hor koeI vI kwmu = kµm sRySt nhIN hY, ies leI (bwr + AMqir)
bwr = bwhr ivhwrW ivc AMqir = ihrdy ivc SuB guxW dI pUrI = pUrqI dI pRwpqI pVI = pY
geI hY vw: bwhr qy AMqr dw Byd imtxy krky pUrI pRwpqI ho geI hY vw: jo bwhr pRlok
ivc jwxw sI qy jo AMdr mwq lok ivc jµm ky Awauxw sI ies v`loN pUrI pY geI hY vw:
bwhr jmW dy BY qoN Aqy AMdr kwm, ¸oD Awid ivkwrW jW AigAwn Awid dy BYA qoN nivrqI
krn rUp pUrI pY geI hY vw: AMdr Bwv irdy rUpI duAwry ivc BgqI rUpI pUrnqw dI pRwpqI
ho geI hY vw: hy siqgurU jI ! sw¹ AYqkIN dI (bwr + AMqir) bwr = vwrI mnu`Kw jnm
AMqir = ivc Awp jI dy pUrn aupdyS duAwrw nwm dI dwq pRwpqI hoeI hY vw: pUrn prmySr
dI pRwpqI hoeI hY ]3]12]
not : ieQoN q`k 1 sveIAw kl´ shwr nwmy B`t dw qy 11 sveIey ‘kl´’ nwmy B`t dy
Aw cu`ky hn, ku`l 12 sveIey Aw gey hn [
cwl bdlx krky 9 AMk qoN v`Krw 1-2-3 AMk lgwieAw igAw hY, prµqU B`t EhI
hY, B`t nhIN bdilAw [
hux mQurw B`t jI siqgurU jI dI ausqqI krdy hn :
vvvv
vvvv
vvvv
qw qy AMgdu BXau; qq isau qqu imlwXau ]
qw = aus gurU nwnk dyv jI qy = qoN siqgurU AMgd dyv jI pRgt BXau = hoey Aqy sRI
gurU nwnk dyv jI ny qq pd dy l`K ArQ isau = nwl qµÍ pd dy l`K ArQ ¹ imlwXau = imlw
ky eykqw kr id`qI vw: ijvyN pwxI nwl pwxI, AgnI dy cµigAwVy nwl A`g, hvw nwl
hvw, AkwS nwl AkwS Awid q`qW nwl q`q iml jWdy hn, ieau gurW ny qq pd dy lK
ArQ ivc qµÍ pd dy l`K ArQ ¹ imlw ky eykqw kr id`qI hY vw: sRI gurU AMgd dyv jI ¹
qq rUp krky qqu = isDWq rUp bRhm dy nwl imlw id`qw vw: qq srUp sRI gurU nwnk dyv
jI dI joq ny qq srUp sRI gurU AMgd dyv jI dI joq ivc pRvyS kIqw [
vvvv
hoieAw hY [
1. ijvyN s`qy blvµf dI vwr ivc kuJ fUm BwSw ivc pd Awey hn, eyQy B`tW ny AwpxI bolI ivc ‘m’ dI
QW ‘b’ dI vrqoN kIqI hoeI hY, B`t ijQy ‘m’ A`Kr nwl AMØimRq ilKdy hn auQoN gurU BwSw dw AMØimRq boldy
hn Aqy eyQy AwpxI B`t bolI ivc ‘m’ dI QW ‘AMØibRq’ Sbd vriqAw hY [
vvvv vvvv
gurbwxIqhv[
lrHgH[ ArQf>-Bµ
uf r[wrw[@ b>e 1408 (457)
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Awid puriK prqiK; ilK´au ACru msqik Duir ]
( ‘iliKAau’ Aqy ‘A`Cr’ aucwrx hY)
hy sRI gurU Arjn dyv jI ! Awid = AwdI qy puriK = pUrn Aqy prqiK = zwihr srUp
prmySr ny Awpxy hukm rUpI h``QW nwl Awp jI dy msqik = m`ØQy auØ`qy Duir = AwdoN ienHW
guxW dy sµXukq hox dw ACru = A`Kr vw: gurqw g`dI dI pRwpqI dw ACru = A`Kr ilK´au =
iliKAw hY vw: Awp jI pRq`K hI aus Awid = AnwdI qy priK = pUrn prmySr dw srUp
ho, ijs ny DuroN hI sB jIvW dy isr auØ`qy pRwlbD rUp A`Kr ilKy hn [
vvvv
Arjn dyv jI dI mUrqI (srUp) ivc ic`q lw krky sdw snmuK rihxw kro [
vvvv
rcI geI sRI gurU gRµQ swihb jI dI bwxI jhwz rUp hY [ ies krky sgl = swrI isRis† = isRStI
ienHW dy crnIN l`g ky (ib + qrhu) ib = ivSyS krky sµswr-smuMd® qoN qrhu = qrnw kro [
AQvw mQurw nwmy B`t sRI gurU Arjn dyv jI dI ieh gOrvqw A`KIN vyK ky qy prK
ky Awpxy mn ¹ sµboDn krdw hoieAw kQn krdw hY ik hy mnW ! ies pMjvIN mUrqI (hsqI)
dy crnW ivc ic`q joV ky sdw snmuK itikAw rihxw kr [
Pyr mQurw nwmy B`t Awpxy swQI B`tW ¹ kihMdw hY ik kilju`g dy ivc sRI gurUu Arjn
dyv jI jhwz rUp hn, ies leI hy swrI isRStI dy loko ! ienHW dy crnIN l`g ky qusIN vI
qrnw kro ]2]
vvvv
vvvv
prmySr dy nwm rs qoN ibnu = bZYr AaurY = hornW iksy pdwrQW isau = nwl siqgurU jI
dw kwm = kµm nwhI = nhIN hY Bwv iksy pdwrQ nwl moh nhIN hY [
‰AMg 1409Œ
AMqu n pwvq, dyv sbY muin; ieMd® mhw isv jog krI ]
ijs gurW, prmySr dy srUp dw sbY = swry iviSSt Awid muin = munI qy qyqI kroV
dyv = dyvqy AMq = A^Ir n = nhIN pwvq = pw sky, jog swDnw krn vwly mhw iSv jI
qy ieMdr vI AMq nhIN pw sky [
vw: mhw = bVw smW Bwv ATwsI ATwsI hzwr vrHw smwDI lw ky jog swDnw krn
vwly iSv jI qy puMn krm krky svrg dw rwj pRwpq krn vwlw ieMdr vI AMq nhIN
pw sikAw [
Puin byd ibrµic ibcwir rihE; hir jwpu n Cwif´au eyk GrI ]
aus prmySr dw AMq lYx vwsqy Puin = punw ibrµic = bRhmw jI vyd bwxI ivcwr kr
rihE = rhy hn Aqy eyk = iek GrI = GVI mwqr ijqnw smW vI hir = prmySr dw vw:
vvvv
vvvv
vvvv
sRI gurU rwmdws swihb jI rUp ho ky isRis† = dunIAW AMdr gurmuK jnW dI sµgq BgqI rUp
dwq dy ky inhwlu = pRsµn krI = kIqI hY vw: swrI sµgq BgqI rUp sRyStqweIN dy ky inhwl
kIqI hY [
rwmdwis gurU jg qwrn kau; gur joiq Arjun mwih DrI ]4]
gurU rwmdws swihb jI ny jg = sµswr ¹ qwrn kau = vwsqy gurU nwnk dyv jI dI
joq pMjvyN srUp sRI gurU Arjn dyv jI mwih = ivc DrI = Drnw, r`Kxw kIqI ]4]
iqn ky duK koitk dUir gey; mQurw ijn@ AMØimRq nwmu pIAau ]
iqn = aunHW ky = dy koitk = kroVW jnmW-jnmWq®W dy duK dUr cly gey hn, mQurw nwmy
B`t jI kQn krdy hn ik ijn@ = ijnHW ny AMØimRq = Amr krn vwlw nwm rUp jl gurW
duAwrw pIAau = pIxw kIqw hY vw: ijnHW ny Amr krn vwlw nwm gurU swihb jI dy muKwribMd
qoN sux ky jpx rUp pIxw kIqw hY [ A`gy mQurw B`t jI Awpxy mn ¹ sµboDn kridAW kQn
krdy hn :
vvvv
ibBydu = Byq qoN rihq hoxw kr qy bIAau = dUsrw nw jwn = jwnxw kr, ie`Øko hI rUp hn vw:
jo Byd-Bwv hY, ies ¹ (ib + Bydu) ib = ivSyS krky Bydu = k`t dyxw kr, dUsrw nw jwx
ie`Øko hI rUp hn [
AQvw ies gur is`ØiKAw rUpI rsqy qoN mqw cu`kxw kr, Byd-Bwv ¹ ibBydu = nwS Bwv
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (461) lrHgH[ qhv[ f>ur[ w[@ b>e 1409
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Byd qoN rihq hoxw kr Aqy prmySr qoN bZYr sRI gurU Arjn dyv jI ¹ bIAau = dUsrw nw
jwnxw kr [
jb lau nhI Bwg illwr audY; qb lau B®mqy iPrqy bhu DwXau ]
mQurw B`t AwpxI h`f bIqI iviQAw d`sdw hY ik jb = jd lau = q`k myry Aqy myry
swQI B`tW dy illwr = m`ØQy dy sRySt Bwg = krm n = nhIN audY = jwgy sn, qb = qd
lau = q`k srwp krky jW hµgqw krky jUnW ivc B®mqy = Brmdy iPrqy = iPrdy hoey bhu =
bhuqy DwXau = dOVdy sI Bwv ikqoN vI SWqI pRwpq nhIN hoeI sI [
kil Gor smud® mY, bUfq Qy; kbhU imit hY nhI, ry pCuqwXau ]
(‘pCqwieAau’ aucwrx hY)
ies kil = kilju`g rUpI Gor = iBAwnk smuMd® dy pdwrQW rUpI pwxI mY = ivc AsIN
bUfq = fu`bdy jWdy Qy = sI, ry = hy BweI ! jykr sRI gurU Arjn dyv jI dy drSn nw huµdy,
qd ieh pCqwXau = pScwqwp kbhU = kdy vI imit hY = imtxy Xog nhIN sI [
vvvv
vvvv
pRSn : gurW kol jhwz ikhVw hY ?
auØ`qr : gurW kol dunIAW ¹ pwr lµGwaux vwsqy pRgt hI hir = prmySr dw nwm rUpI
jhwz hY [
AQvw hrI srUp sRI gurU Arjn dyv jI kilju`g rUpI smuMdr iv`ØcoN nwm duAwrw jIvW
¹ auDwrn vwsqy pRgt hoey hn [
bsih sµq ijsu irdY; duK dwird® invwrnu ]
ijs sµq = mhwqmw jnW dy irdY = ihrdy ivc sRI gurU Arjn dyv jI vw: ijs gurmuK
jn dy ihrdy ivc sµq = SWq Awqmw vwly gurU swihb jI bsih = v`s jWdy hn, aus dw
jµmx mrx dw duK = kSt qy Aiv`ØidAw dw dwird® = Awls vw: Aiv`ØidAw dIAW pIVW
invwrn = nivrq kr idMdy hn [
inrml ByK Apwr; qwsu ibnu Avru n koeI ]
jo gurU swihb jI dw Apwr = pRikrqI dy pwrwvwr qoN rihq qy inrmlu = mwieAw dI
mYl qoN rihq ByK = srUp hY vw: jo Apwr gurU swihb jI ByKW qoN inrml = auØ`jl hY vw:
sRI gurU Arjn dyv jI Apwr = byAMq inrml = auØ`jl srUp prmySr dw ByK = rUp hY,
qwsu = aus gurU swihb jI dy aupdyS qoN ibnu = bZYr Avru = hor koeI vI prmySr dI pRwpqI
krwaux vwlw n = nhIN hY [
vw: jo guris`KI rUpI ByK Apwr = byAMq inrmlu = auØ`jl hY, aus guris`KI qoN bZYr hor
koeI vI Apwr inrml ByK nhIN hY [
AQvw ijs Apwr = pRikrqI dy pwrwvwr qoN rihq qy mwieAw dI mYl qoN rihq prmySr
dw ByK = srUp sRI gurU Arjn dyv jI hn, aus prmySr qoN bZYr hor koeI vI srUp inscy
nw kro [
inrml ByK : inrml Sbd gurU nwnk dyv jI dy clwey hoey Awpxy AdÍYq mq dw
hI boDk Sbd hY, inrml Sbd sµsi¸q dw hY, ijsdw ArQ mYl qoN rihq hY Aqy &wrsI
ivc eysy ¹ ^wlsw Sbd ikhw hY [ ieh vI Su`Dqw dw vwck Sbd hY, jo kbIr swihb jI
ny AwpxI sµpRdw vYSnv mq ivc vriqAw igAw Sbd ilAw hY [ jYsw ik :
khu kbIr jn Bey Kwlsy pRym Bgiq ijh jwnI ]4]3]
(soriT Bgq kbIr jI, AMg 654)
A`j q`k vYSnv mq ivc ieh Sbd vriqAw jw irhw hY, gurU goibMd isMG jI ny eysy
inrml Sbd ¹ hI ^wlsw Sbd nwl sµboDn kIqw hY [
vvvv
vvvv
vvvv
AQvw ijs ny mn, bwxI qy krm duAwrw ies Byd ¹ jwixAw hY ik gurU Arjn dyv
jI qy prmySr ie`Øko rUp hn, auh purK aus prmySr dy qul hoieAw hY [1
Bin mQurw, kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir ]7]19]
mQurw nwmy B`t jI Bin = aucwrx krdy hn ik ies g`l ivc kCu = kuJ vI Bydu = &rk
nhIN hY, sRI gurU Arjn dyv jI pRq`K hir = prmySr dw srUp hn ]7]19]
7 = s`q AMk qoN Bwv hY ik mQurw nwmy B`t dy ie`ØQoN q`k s`q sveIey Aw cu`Øky hn,
1 sv`eIAw ‘kl shwr’ nwmy B`t dw, 11 sveIey ‘kl’ nwmy B~t dy Aqy 7 sveIey mQurw
nwmy B`t dy hn, ies leI (7 + 11 + 1 = 19) auØ`nI AMk lgwieAw hY [
hirbµs nwmy B`t do sveIey gurU swihb jI dI ausqqI dy aucwrx krdw hY [
vvvv
krdIAW hn [
vvvv
AQvw gurbwxI rUpI gµgw AjY = nwS qoN rihq hY, lOikk pRmwx krky gµgw ny qW
cilAw jwxw hY, pr ieh gurbwxI rUpI gµgw Atlu = Ac`l hY vw: gµgw dI inAweIN gurbwxI
auØ`jl hY Aqy cOQy qurIAw pd dI pRwpqI krwaux vwlI hY vw: ies gurbwxI rUp gµgw ivc
nwm rUpI At`l jl hY vw: At`l rUp prmySr dw nwm rUpI jl hY, swrI is`K sµgq ies
bwxI rUp gµgw ivc pVHn, suxn, ivcwrn rUp ieSnwn krdI hY [
sRI gurU Arjn dyv swihb jI dy vyly qoN purwqn mrXwdw Anuswr pujwrIAW q`k ijs
vyly jugo jug At`l sRI gurU gRµQ swihb jI dI bRhm kutIAw sRI Akwl q^q swihb jI
qoN svwrI c`ldI sI, aus vyly qoN lY ky dUsry hukmnwmy q`k swihbW auØ`pr cvr Fuldw (JUldw)
rihMdw sI [ pr ijs vyly gurduAwirAW dw pRbµD smu`cy pMQ dy h`Q AwieAw qy pRbµD krn
leI SRomxI gurduAwrw pRbµDk kmytI sQwpq kIqI geI, qd kmytI dy sQwpq hox ’qy
ieh mrXwdw ‘AjY cvr isr FulY’ vwlI ^qm ho geI Bwv swihbW auØ`pr Jvr nhIN JulwieAw
jWdw [ SurU SurU ivc iesy SRomxI gurduAwrw pRbµDk kmytI dy murwly vwly sµq mhµq pRym isMG
jI vI mYNbr nwmzd kIqy gey [ iehnW sµqW pws pUjX sRI mwn 108 bRhm igAwnI sµq
AmIr isMG jI horW ny Awpxy idl dI g`l AwKI ikauNik Awp roz hirmMdr swihb drSn
krn jwieAw krdy sn pr swihbW auØ`pr cvr nw Ju`ldy dyK ky duKI hoieAw krdy sn [
vvvv
vvvv
iek idn bVy ipAwr siqkwr sihq ‘AjY cvr isr FulY’ vwlI pMgqI pVHidAW ikhw
ik ies Anuswr sdw swihbW dy sIs auØ`pr cvr Juldw AwieAw hY [ hux bVy du`K nwl kihxw
pYNdw hY jd ik hux swrw pRbµD pMQ dy h`Q AwieAw hY pr ieh mrXwdw Alop hI ho geI
hY [ punw ikhw, ies pMgqI dI qW hI sPlqw hY jy iPr ieh purwqn gur mrXwdw kwiem
kIqI jwvy [ hux Awp jI mYNbr bxy ho qy krw vI skdy ho [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (465) lrHgH[ qhv[ f>ur[ w[@ b>e 1409
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
murwly vwly sµqW dy mn ivKy ieh g`l Gr kr geI [ aunHW ny vI idl ivKy mihsUs
kridAW hoieAW mrXwdw kwiem krn dw XkIn idvwieAw [ siqgurW dI Apwr b^SS
igAwnI mhwrwj jI dI pRyrnw qy murwly vwly sµqW dy auØ`dm dw sdkw punw ieh kuJ ku
mrXwdw kwiem ho geI [ jo bRhm kutIAw sRI Akwl q^q swihb jI qoN swihbW dI svwrI
c`l ky hrI mMdr swihb jI dy AMdr pRkwS krdy hn, aus vyly qoN lY ky pihly Amolk gurvwk
(hukmnwmy) q`k iek syvwdwr KVw ho ky swihbW dy sIs ’qy cvr JulWdw rihMdw hY [ swfI
qW siqgurW A`gy eyhI bynqI hY ik ienHW pRbµDkW ¹ gurU mhwrwj sum`q b^Sx qW ik pUrI-
pUrI purwqn mrXwdw kwiem kr skx [
imil nwnk, AMgd Amr gur; guru rwmdwsu, hir pih gXau ]
sRI gurU nwnk dyv jI nwl iml ky gurU AMgd dyv jI gurU rUp hoey, gurU AMgd dyv
swihb jI dy nwl iml ky gurU Amrdws swihb jI gurU rUp hoey, sRI gurU Amrdws swihb
jI nwl iml ky gurU rwmdws swihb jI hir = prmySr dy pih = kol Awpxy srUp ivc
gXau = gey [
ArQwq ies quk ivc B`t jI kQn krdy hn ik ijvyN sRI gurU nwnk dyv jI ¹ iml
ky sRI gurU AMgd dyv jI qy sRI gurU AMgd dyv jI dy nwl iml ky sRI gurU Amrdws swihb
jI vwihgurU dy kol gey hn, iqvyN sRI gurU Amrdws swihb jI dy nwl iml ky sRI gurU rwmdws
swihb jI vwihgurU jI pws gey hn, ieauN pUrbokq iqMnW hI siqgurW nwl iml ky jd
sRI gurU rwmdws swihb jI vwihgurU jI pws scKMf ivc pu`jy qW vwihgurU jI ny jXoqI
mX isMGwsn dy ky siqgurU jI ¹ auØ`pr ibTwieAw Aqy siqgurU (rwmdws swihb) jI dy
drSn pw ky dYvI mhwpurSW vw: scKMfI purKW ny jY jYkwr dI Duin aucwrx kIqI [
hirbµs, jgiq jsu sµcr´au; su kvxu khY, sRI guru muXau ]1]
(‘sµcirAau’ aucwrx hY)
hirbµs nwmy B`t jI kQn krdy hn ik swry jgiq = sµswr ivc siqgurU dw j`s
sµcwr´au = privrq ho irhw hY, PYl irhw hY, so ieho ijhw kvxu = kOx pwpI jIv hY jo
vvvv
vvvv
khY = kihMdw hY ik sRI gurU swihb jI muXau = mr gey hn ArQwq jo prmySr srUp gurU
swihb jI is`KW ¹ jµmx mrx qoN rihq krn vwly hn, auh gurU swihb jI Awp ikvyN mr
skdy hn Bwv nhIN mr skdy ]1]
jd sRI gurU rwmdws swihb jI dw joqI joiq smwaux dw smW nyVy sI, qd dyviqAW
ny Akwl purK dy A`gy bynqI kIqI ik hy prmySr ! dYNq sw¹ bVw du`K dyNdy hn, qusIN AnykW
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ f>ur[ w[@ b>e 1409 (466) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
vwr Avqwr Dwr ky ienHW qoN CufwieAw hY, prµqU ieh Pyr dubwrw v`D ky sw¹ du`K dyx l`g
jWdy hn, aus vyly dyviqAW dI bynqI ¹ mMn ky Akwl purK ny ikhw ik quhwfI mdd
mYN sRI gurU rwmdws jI dy rUp ivc krWgw [
pRSn : kdoN krogy ?
auØ`qr : jdoN sRI gurU rwmdws swihb jI s`cKMf ivc Awauxgy , qdoN siqgurU jI AwauNdy hoey
svrgW ivc dI ho ky Awauxgy Aqy quhwfI r`ØiKAw krngy [ prmySr dI AwigAw Anuswr hI :
dUsrw ArQ
dyv purI mih gXau; Awip prmysÍr BwXau ]
jd prmySr ¹ Awp BwXau = BwieAw, qd gurU jI dyv = pRkwS srUp dI bYkuµT rUpI
vvvv
vvvv
vvvv
rhsu kIAau sur dyv; qoih jsu, jX jX jµpih ]
bRhmw, ivS¹, iSvjI, sur dyv = dyviqAW dy rwjy Akwl purK vwihgurU ny bVI pRsµnqw
kIqI qy Akwl purK ny ikhw ik hy gurU jI qoih = Awp jI dw j`s mwq lok, pqwl lok
qy svrg lok dy jIv jY jYkwr krky jp rhy hn [
Asur gey qy Bwig; pwp iqn@ BIqir kµpih ]
hy gurU iqnHW j`s krn vwly jIvW dy Awp jI dI ikrpw sdkw kwm, ¸oD rUpI dYNq
dOV jWdy hn Aqy iqnHW dy pwp krm vI ihrdy AMdroN kµb ky bwhr inkl jWdy hn [
vvvv
kib`q : Arjin suniq su dwsn ko dwn dyiq, moih ky ibdwrby ko bwk sr Arjn [
Arjun jsu ivsqIrn sµqoK isMG, jhW khW jwnIAq mwno qru Arjn [
Airjn Bey gn moK pd ley iqn, SXwm Gn qn hoie qory jmlwrjn [
Arj n jwnXo jwie kyqo hY ibQwr qyro, AYso rUp Dwir Awid rwjY gur Arjn ]12]
(sRI gur pRqwp sUrj gRµQ, rwis 1, AMsU 1)
vvvv vvvv
lrHgH[ qhv[ f>ur[ w[@ b>e 1409 (468) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kib`q : Arjin suin myrI siqgurU Arjn, Arjn hn Arjn js dIinE [
kivqw pRØpUr my cirq® BrpUr inj pUr my prI hY gRµQ pUrn ij kIinE [
kQw gun srvr AOgun ko sr Kr, gurU sr AOr n Srn XW qy lIinE [
nwm ilvqwr dy aucwr Bv pwr dy, pqwr qy auDwr pd qwrdy pRbIinE ]11]
(AYn 2, AMsU 36)
cOpeI : sRI Arjn ibc jµbU dIp [ Bey pRkwSk ijm qm dIp [
bwxI rcI byd ly swr [ swr Asr lKwie sµswr ]8]
doihrw : dwsn kI Pwsin ktYN, aupdySiq siqnwmu [
sRI Arjn brjin kumiq, iqn pd pdmpRxwm ]17] (rwis 11, AMsU 1)
vvvv
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (469) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1410
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
slok vwrW qy vDIk
‰AMg 1410Œ
< siqnwmu krqw purKu inrBau inrvYru
Akwl mUriq AjUnI sYBµ gurpRswid ]
1 = Adu`qI prmySr, ¡ = srb dw pRkwSk, jo siq = nwS qoN rihq, nwmu = pRis`D srUp,
krqw = swry jgq ¹ rcx vwlw, purKu = swirAW QwvW ivc pUrn, inrBau = fr qoN rihq,
inrvYru = vYr qoN rihq, Akwl = kwl qoN rihq, mUriq = hsqI vwlw, AjUnI = Ajnmw
rUp, sYBµ = suqy pRkwS rUp, gur = cyqn srUp qy pRswid = Anµd srUp hY vw: AYsy ivSySxW
vwlw prmySr gurW dI pRswid = ikrpw duAwrw pRwpq huµdw hY [
vvvv
mhlw 1 ]
auQwnkw : jd sRI gurU nwnk dyv jI dUsrI vwr sµglw dIp ivc gey sn qW DrmSwlw
dy ivc jw ky Tihry sn, qd rwjw iSvnwB bYkuµT gmn kr igAw sI [
jd sRI gurU nwnk dyv jI dy phuµcx dI ^br rwjy iSvnwB dI rwxI cµdr klW ny
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1410 (470) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
suxI, qd auh bhuq pRsµn hoeI ik myry pqI, mY¹ qy swfI prjw ¹ piv`qr krn vwly gurU
jI hux dUsrI vwr swfy dyS ivc phuµcy hn ies leI siqgurW dw bhuq siqkwr hoxw cwhIdw
hY ieh soc ky bhuq swry pdwrQ mMgvw ky pu`qr rwie isMG ¹ qy nUµh ‘cµdr kWqw’ ¹ nwl
lY ky siqgurW dy drSn krn leI AweI [ rwjy iSvnwB dI rwxI qW gurU swihb jI dy
pRqwp ¹ jwxdI sI, ies leI aus ny pdwrQ A`gy r`K ky Aqy isr siqgurW dy crnW auØ`qy
r`K ky nmskwr kIqI, prµqU rwxI dI cµdr kWqw nwmI nUµh ny siqgurW dy A`gy sIs nw
JukwieAw, hµkwr dy nwl Aw ky bYT geI, jd auh bYT geI, qd rwxI (aus dI s`s) ny
AwpxI nUµh ¹ AwiKAw ik qyry cµgy Bwg nhIN hn jW qUµ cµgw kµm nhIN kIqw jo gurU swihb
jI ¹ sIs Jukw ky nmskwr nhIN kIqI ijvyN rwxI (s`s) ny AwpxI nUµh cµdr kWqw ¹ vwrqw
rUp ivc ikhw sI, auho vwrqw siqgurU jI bwxI duAwrw pRSn auØ`qrW dy rUp ivc aucwrn
krdy hn [ pihlW cµdr klW rwxI AwpxI nUµh ¹ kihMdI hY [ ip`Cy vI siqgurU bwhr vrqIAW
hoeIAW GtnwvW AwpxIAW rcnwvW ivc guµQn krky AMq®Iv-Bwv ivc aupdyS dyNdy Aw
rhy hn, eyQy vI auhI rIq hY [
vvvv
vvvv
sy BI Fhdy ifTu mY; muMD n grbu QxI ]1]
mYN sy = auh BI = vI Fhdy = if`gy hoey ifTu = dyKy hn, ies leI qUµ Awpxy muMD = AigAwq
QxI = AsQnW dw Bwv AwpxI jvwnI dw grbu = hµkwr n = nw kr [
vw: hy sKI ! jgµnwQ Awid DaulhrI = mMdr , m`ky dy munwry Aqy mdIny dI kbr vZYrw
ijnHW auØ`pr cUnw gc l`gw hoieAw hY, AYsy jo phwVW vrgy auØ`cy-auØ`cy mMdr hn, auh swry
dy swry sRI gurU nwnk dyv jI dy crnW auØ`pr FihMdy hoey mYN dyKy Bwv sRvx kIqy hn [ ies
leI dyh dw mwx C`f ky gurU jI dy crxW auØ`pr invxw kr ]1]
jd rwxI (s`s) ny ieh is`ØiKAw id`qI, qd ausdI ¹h h`sx l`gI [ h`sdI ¹ vyK ky
rwxI (s`s) Pyr kihx l`gI :
vvvv
vvvv
qnu mnu dIjY sjxw; AYsw hsxu swru ]
siqgurU sjxw = im`qrW ¹ Awpxw qn, mn Bytw rUp ivc dIjY = dyxw kr, qyrw
AYsw = Aijhw h`sxw swru = syRSt hY [
dUsrw ArQ
jigAwsU qy mhwqmw dy sµvwd duAwrw kQn krdy hn [ s`s dI inAweIN mhwqmw qy
¹h dI inAweIN jigAwsU hY [ pihlW mhwqmw rUp s`s, jigAwsU rUp ¹h ¹ kihMdI hY [
auqµgI pY EhrI; gihrI gµBIrI ]
hy auqµgI = auqi¸St AMgW vwlIey vw: vYrwg ibbyk rUpI suµdr swDnW rUp AMgW vwlIey !
qUµ siqgurW dy crnW ’qy Ju`k ky nmskwr kr, Pyr qUµ gihrI = inrh`l ho jwvyNgI Bwv qyrw
iviSAW v`l jwx leI ic`q nhIN ih`lygw Aqy qUµ gµBIrI = gµBIrqw vwlI ho jwvyNgI Bwv
qyry ivc hoCwpuxw nhIN rhygw, qUµ Ajr vsqU ¹ jrn vwlI ho jwvyNgI, ieqnw qUµ prmySr
dy pRym ivc Awpxy mn ¹ gwVHw kr lvyNgI [
vw: Pyr qyrI bu`DI SuB guxW nwl gihrI = inrh`l qy gµBIrI = gµBIrqw vwlI ho
jwvygI vw: gµBIrI = Aqu`l, Aprs rUp ho jwvyNgI [
jigAwsU rUp ¹h kihMdI hY ik :
ssuiV suhIAw ikv krI; invxu n jwie QxI ]
hy mhwqmw rUp ssuiV = s`s ! myrI ibrqI, bu`DI pRmwxgq, pRmyXgq Awid sµisAW dy
sihq hY, ies leI mYN iks pRkwr gurW, prmySr ¹ suhIAw = nmskwr krW, dUsrw myry koloN
vvvv
vvvv
pdwrQW rUupI QxI = AsQnW dy hµkwr krky gurU dy crnW auØ`qy JuikAw nhIN jWdw, Bwv
myrI ibrqI pdwrQW dy Bogx ivc l`gI hoeI hY, Pyr mhwqmw rUp s`s kihx l`gI ik :
gcu ij lgw igV vVI; sKIey DaulhrI ]
hy sKIey ! qUµ QoVy ijhy pdwrQW, bl ¹ pw ky ikauN hµkwr krdI hYN, dyK, ijnHW rwvx,
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (473) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1410
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hrnwKS AwidkW dy srIr rUpI DaulhrI = mkwn igV = prbqW dI inAweIN vVI = v`fy
v`fy sI Aqy ijnHW ¹ vrW rUp cUnw l`gw hoieAw sI Bwv ijnHW hrnwKS AwidkW ny AMdr
bwhr, rwq idn Awid nw mrn dw vr ilAw hoieAw sI [
sy BI Fhdy ifTu mY; muMD n grbu QxI ]1]
mYN auh vI ifgdy hoey dyKy hn Bwv purwxk nyqRW nwl kwl dy v`s pY ky mrdy hoey
dyKy hn, ies leI hy muMD = AigAwq jigAwsU rUp iesqrI ! qUµ ienHW pdwrQW rUpI AsQnW
dw hµkwr nw kr ]1]
suix muMØDy hrxwKIey; gUVw vYxu, Apwru ]
hy muMDy = AigAwq jobn qy surqI ismrqI rUp hrn srIKy nyqrW vwlIey vw: hy surqI
ismrqI rUp muMDy = suµdr nyqrW vwlIey ! suix = suxnw kr, mYN qY¹ Apwru = pwrwvwr qoN rihq
prmySr dI pRwpqI krwaux vwlw gupq bcn d`sdI hW [
pRSn : auh ikhVw bcn hY ?
auØ`qr :
pihlw vsqu is\wix kY; qW kIcY vwpwru ]
pihlW siqgurU rUp vsqU ¹ pihcwx krky Bwv gurU Dwrn l`ØigAW pihlW ivcwr
ky dyK lYxw kr ik siqgurU jI pUrn hn jW k`cy hn jW ikqy in`j pRXojnI gurU qW nhIN
hY jy vwihgurU nwl joVn vwly pUrn gurU iml jwx qW aunHW ¹ Awpxw qn, mn, Dn Bytw
rUp ivc dy ky nwm SuB guxW, bRhm igAwn dw vxj kIcY = krnw kr [
dohI idcY durjnw; imq®W kUµ jYkwru ]
durjnw = swkqW dI kusµgq vw: kwm, ¸oD, lob, moh, hµkwr rUpI durjnW dI qr&oN
dohI = duhweI, shµu = pw dyxw kr Aqy SuB guxW rUpI imq®W = s`jxW kUµ = dw jY jYkwr krky
aunHW ¹ ihrdy ivc Dwrn kr, ikauNik SuB gux hI jIv dy hmySW shwiek huµdy hn [
ijqu dohI sjx imlin; lhu muMØDy vIcwru ]
ijqu = ijs swkqW dI kusµgq krn v`ØloN vw: Koty kwmwidk dI qr&oN duhweI pwaux
krky jW shuµ Kwx krky s`jx Akwl purK jI jW s`jx mhwqmw jI imlin = iml jwx,
hy muMDy = AigAwq jobn vwlIey Bwv SONk AvsQw dy igAwn qoN hIxIey ! ies ivcwr ¹
gurU swihb jI dy koloN lhu = pRwpq kr [
qnu mnu dIjY sjxw; AYsw hsxu swru ]
vvvv
vvvv
Awpxw qn, mn, siqgurU s`jxW dyy qweIN Arp dIjY = dyxw kr, ieho ijhw h`sxw
sRySt hY [
pRsn : h`sxw kI hY ?
gur-auØ`qr : ijhVw Anµd srUp ivc juVnw hY, ieho h`sxw sRySt hY [
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1410 (474) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
iqs sau nyhu n kIceI; ij idsY clxhwru ]
iqs = aus pdwrQW dy sau = nwl nyhu = pRym n = nhIN kIceI = krnw cwhIdw,
ij = ijhVy pdwrQ sµbµDI srIr cly jwx vwly id`sdy hn [
nwnk ijnI iev kir buiJAw; iqnw ivthu kurbwxu ]2]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik ijnHW ny iev = ies pRkwr mhwqmw qy jigAwsU
dy sµvwd krky vwihgurU ¹ smiJAw hY, iqnw = aunHW dy auØ`proN AsIN kurbwxu = bilhwr jWdy
hW ]2]
auQwnkw : siqgurU swihb jI dirAw dy iknwry bYTy sn, ieQy bYiTAW koeI purS
AwieAw, auh dirAw qoN pwr lµGx l`gw qW mlwh kihx l`gw ik dirAw ivc bhuq GuMmx
GyrIAW hn qUµ ikvyN pwr hovyNgw ? aus ny ikhw ik mYN qwrU hW, mYN bhuq smyN q`k qr lYNdw
hW mYN Awpy hI ies dirAw qoN pwr ho jwvWgw [
ieh sux ky mlwh ny ikhw ik BwvyN qUµ qwrU hYN, h`QW nwl qrnw jwxdw hYN, qW vI
qY¹ iksy qwrU qoN qrn dI jugqI pu`C lYxI cwhIdI hY, ikauNik mYN Awpxy A`KW nwl dyiKAw
hY ijhVy cµgy cµgy qwrU sn, mlwh dy pu`Cy qoN ibnW dirAW dIAW lihrW ny ^rwb kr id`qy
hn, ies krky qUµ cµgy mlwh dI slwh nwl ienHW c`ldIAW lihrW qoN pwr ho skdw hYN [
iehnW mlwh qy qwrU dI g`l sux ky siqgurU jI ny ieh Sbd aucwrn kIqw [ pihlW ArQ
mlwh qy qrn dw dwbw krn vwly dI g`l kQn kIqI hY, Pyr iesy ¹ id®StWq bxw ky
AMq®Iv Bwv ivc jigAwsU ¹ aupdyS id`qw hY qy pihlW qrn dw hµkwr krn vwly ¹ mlwh
dI khI hoeI g`l kQn krdy hn [
vvvv
Bwv qyry nwloN cµgy qy cqur sn, auh vI ienHW kprI = lihrW ivc vµ\weyn@I = cly gey
hn Bwv ruVH gey hn vw: aunHW ¹ (vµ\w + eyn@I) eyn@I = ienHW kprI = lihrW ny vµ\w = ^rwb
kIqw hY, fubo id`qw hY [
vw: jo cµgy qwrU qy isAwxy hn, qwhU = iqnHW nwl iml ky ienHW lihrW qoN pwr
vµ\w = lµGxw kr ]3]
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (475) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1410
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dUsrw ArQ
jy qUµ qwrU pwix; qwhU puCu iqVµn kl ]
hy jIv ! jy = jykr swDnw rUpI pwix = h`QW nwl jW jp qp rUpI pwxI nwl sµswr-
smuMd® qoN qrnw jwxdw vI hYN, qd vI siqgurW dy pwsoN iqVµn = qrn dI kl = jugqI
pu`Cxw kr vw: mukqI rUpI iknwry ’qy phuµcx dI jugqI pu`Cxw kr [ XQw :
pUCy guru qy suB isK q`dip ] igAwnvµiq hovY inj X`dip ]2] (swrukqwvlI, AiD. 2)
vvvv
lKysrI = l`KW hI ndI jW dirAw ivc lihrW vgdIAW hox, ieho ijhy smyN ivc :
vvvv
swKI—mnsuuK dI : eysy quk dy auØ`pr gurU nwnk swihb jI dy jIvn iv`ØcoN iek
v`fmu`lI swKI hY [ lwhOr Sihr dy rihx vwlw mnsuK Swh jo BweI BgIrQ duAwrw jdoN mrdwny
dI lVkI leI gihxy lYx igAw sI, qd BweI BgIrQ dIAW gurU ivSvws dIAW g`lW
sux ky aus dy nwl hI sulqwnpur ¹ gurU jI dy drSn krn leI phuµicAw qy mhwrwj jI
dw is`K hoieAw [ gurU jI dw p`kw ivSvws vwlw is`K Drm ikrq dy nwl gurU jI dy AwSy
Anuswr jIvn bqIq krn l`gw qy hux ieh lwhOr qoN sµglwdIp qy sµglwdIp qoN lwhOr
vpwr dw kwrj krn l`gw [ auØ`Dr dUsry pwsy siqgurU jI rwey bulwr dy s`dy ’qy jo pRym dy
ivc ibhbl ho ky bwly mrdwny ¹ bynqIAW krky kihMdw sI ik iek vwr qusIN mY¹ gurU
nwnk dyv jI dy drSn krvw idE, aus smyN mhIny ivc p`cI idn eymnwbwd BweI lwlo
dy Gr rih ky aus¹ pMj idn Pyr Awaux dw vwAdw krky rwey bulwr jI dy pws phuµcy
qy aunHW ¹ inhwl kIqw Pyr rwey jI dy bynqI krn qoN mwqw jI ¹ su`K dyx leI Gr phuµcy [
rsoeI iqAwr hox qoN mwqw jI ny qulsw dwsI ¹ jo sulqwnpur qoN BYx nwnkI jI dy nwl
eyQy AweI hoeI sI [ mwqw jI ny aus ¹ ikhw ik qUµ myry pu`qr ¹ bulw ky ilAw, Bojn iqAwr
hY [ qwzI rotI qvy auØ`pr pweI sI, jdoN qulsW bulwaux vwsqy geI qW aus vyly gurU swihb
dw Awpxy ic`Øty cwdry nwl srIr F`ØikAw hoieAw sI, isr& iek pYr dw AMgUTw bwhr sI
Awrwm ivc ivGn pYx dy fr krky ausny gurU jI ¹ jgwieAw qW nw, pr crn dy AMgUTy
v`l dyK ky mn gurU jI dy crnW dw pRymI ho igAw ik ijnHW dw crnW dw pRqwp mYN bhuq
suixAw hY, lokIN ienHW dw crxwimRq lY ky is`K bxdy hn, pr aus jl ivc SkqI hox
krky is`K crxwimRq lYNdy hn, dwsI ny ausy vyly gurU jI dy crnW dw AMgUTw Awpxy mUMh
ivc pw ilAw, ijs ’qy aus dI idb id®StI Ku`lH geI qy iqMny lokW dI soJI ho AweI, ijs
dy ivc gurU swihb jI dy Ku`lHI hoeI id®StI ivc kOqk nzr Awaux l`gy ik iek is`K jy
jhwz fu`bx dy BY krky byVw bµny lwaux leI gurU jI ¹ ArwD irhw hY, Psy hoey jhwz ¹
is`K dI Ardws sux ky gurU jI moFw dy ky bµnHy dy kwrj ivc r`NuJy hoey dyKy, ies vwrqw
¹ BweI sµqoK isMG jI ny ies pRkwr kQn kIqw hY [ jYsw ik :
lvpuir ko mnsuK jo Swhw ] iqh jhwj Qo swgr mwhw ]60]
qW ko ibGn hoin kCu lwgw ] ismrn sRI nwnk Anurwgw ]
hy pRBu dIn bµDu gur pUrn ] krhu shwie Awin mm qUrn ]61]
jih snbµDI koie n swQw ] qih qum swQ hoiq jgnwQw ]
qIr sµglwdIp pucwvn ] krhu jhwj Bgiq mn Bwvin ]62]
ieauN mhwrwj jI ny is`K dy AwrwDn qoN byVw fu`bx nhIN id`qw ausdw byVw bµny lw
vvvv
vvvv
id`qw, ies krky ieQy ikhw hY ik ijnHW ¹ gurU dw Awsrw huµdw hY, aunHW ¹ Awpxy byVy fu`bx
dw fr nhIN l`gdw [ ArQ nwl imldI ivcwr eyQy smwpq huµdI hY [ pr swKI pUrI krn
vwsqy QoVHw ijhw A`gy hor iliKAw jw irhw hY, ies ¹ pRkrx qoN prHy smiJAw jwvy, kyvl
swKI pUrI krn leI A`gy dyNdy hW [
jdoN qulsW cOQy pd ivc phuµcI hoeI gurU jI ¹ ibnW jgwey mwqw jI dy Avwz mwrn
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (477) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1410
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qoN ^wlI prq AweI qW mwqw jI ny kwhlI nwl pu`ØiØCAw ik qUµ myry pu`qr ¹ bulw ky ikauN
nhIN ilAweI, qW aus vyly qulsW ny auØ`qr idMØidAW ikhw ik mY quhwfy pu`qr ¹ ikQoN bulw
ky ilAwvW, auh qW AYs vyly is`K dy fu`bdy jhwz ¹ pwr lwaux leI smuMdr ivc phuµcy
hoey hn [ ies leI mYN aunHW dy kµm ivc ibGn nhIN pw skdI qW mwqw jI hYrwn ho gey,
aunHW dy swhmxy do g`lW sn, pihlI g`l kI ieqnI jldI GroN ikvyN cly gey Aqy smuMdr
phuµcx dI g`l ieh kI hY ? jy bwkI dIAW g`lW vWg myry pu`qr dI ieh g`l s`c hY qW
qulsW ¹ ikvyN pqw l`ØigAw, ieh jwnx leI mwqw jI Awp siqgurW ¹ lYx leI gey,
ieqny ¹ gurU jI AwpxI rUhwnIAq Kyf pUrI kr cu`ky sn, mwqw jI ny bWh qoN PV ky jgwieAw
qy pRSwdy ¹ kih ky vwps rsoeI ¹ Aw geI [ gurU jI pRSwdw Ckx l`gy, dUsrw pRSwdw qvy
’qy sI, pihlw gurU jI Ck rhy sn, qW mwqw jI dIAW A`KW ivc hµJU vyK ky pu`ØiCAw ik
mwqw jI ! kI g`l hY [ mwqw jI ny twlidAW ikhw ik A`KW ivc DUµAw pY igAw hY, qW gurU
jI ny ikhw ik mwqw jI, jy mYN mW dy hµJU nw smJ sikAw qW sµswr dy hµJU ikvyN smJWgw,
s`c d`Øso kI kwrn hY ? aus vyly mwqw jI ny ikhw ik hy pu`qr ! qyrIAW msqwnIAW g`lW
krky srIk qW imhxy mwrdy hI sI, pr A`j Gr dI dwsI vI m^Ol krn l`g peI hY, ieh
kih rhI sI ik qUµ jhwz k`Fx leI smuMdr ivc viVAw hoieAw hYN qW gurU jI ny ikhw
ik ieh Ajr vsqU ¹ jr nhIN skI [ mYN qW is`KW dy AnykW kwrj krny hn [ ieh k`lH
¹ kuJ hor vI d`s skdI hY, ieh soc ky gurU jI mwqw ¹ kihx l`gy ik kmlI JmlI dw
ikauN ieqbwr krnw sI, mYN qW eyQy hI sI, ieh bcn kridAW hI auh sµswr v`loN kmlI
ho geI qy AMdroN cOQy qurIAw pd ivc aus dI AvsQw phuµcw ky jogIAW qoN vI auØ`cI kr
id`qI [ ieh qulsW dI rsnw duAwrw gurU jI dI ieh gupq vwrqw Awpxy is`K dw byVw bµny
lwaux dI pRgt hoeI [ gurU jI AYsy smrQ hn ik is`KW dy pRq`K byVy vI Aqy sµswr-smuMd®
qoN qwrn dy leI jIvn dy byVy vI vwihgurU nwm duAwrw qwr lYNdy hn, fu`bx nhIN dyNdy [
swKI—sRI gurU qyZ bhwdr swihb jI dI (m`Kx Swh lubwxy dw jhwz bµny
lwaux dI) : sRI gurU qyZ bhwdr swihb jI jdoN krVI Gwlnw Gwl rhy sn, bwby bkwly
Awpxy nwnky Gr ivc k`cw Borw bxwieAw (ijs dw Awkwr 4 &u`t 10 ieMc mur`bw sI)
auQy 26 swl 9 mhIny 13 idn aus Bory ivc bYT ky krVI Gwlxw GwlI, auØ`Dr A`TvyN
pwqSwh sRI gurU hri¸Sn jI id`lI ivKy joqI joiq smw gey sn [ is`KW dy p`uCx qoN ik
hux sw¹ iks dy lV lw ky jw rhy ho qW A`TvyN pwqSwh jI ny bcn kIqw sI ik :
bwbw bsih ij gRwm bkwly [ bin gur sµgiq skl smwly [
vvvv
vvvv
ikauNik gurU hiri¸Sn swihb jI dy sky dwdy dy Brw hox krky bwibAW dy QW l`gdy
sn, ies krky ‘bwbw’ Sbd vriqAw hY [ ienHW idnW ivc m`Kx Swh lubwxw jo bwhrly mulkW
ivc smuMdrI byVy rwhIN vpwr krdw sI [ jdoN aus dw jhwz fu`bx l`gw qW ies ny gurU nwnk
dyv jI dI g`dI ’qy bYTy gurU ¹ shwieqw leI pukwirAw ik mhwrwj jI myrI r`ØiKAw kro
mYN Awpxy dsvµD qoN ielwvw pMj sO mohrW dI Ardws krdw hW ik ieh mohrW Awp jI dy
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1410 (478) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
crnW ivc Byt krWgw [ aus smyN siqgurU jI ny bwby bkwly dy Bory ivc bYiTAW AwpxI SkqI
nwl iesdw jhwz fu`bdw hoieAw bcwieAw qy Awpxw moFw id`qw qy ausdw byVw bµny lwieAw [
jdoN ieh Awpxy itkwxy ’qy phuµc ky gurU dI qlwS krn l`gw ik gurU ikQy hY qW Koj krn
qoN pqw l`ØigAw ik gurU A`TvyN jwmy ivc qW joqI joiq smw cu`ky hn Aqy nOvyN jwmy bwby
bkwly pRgt hox dw bcn kr gey hn [ qdoN ieh pMj sO mohrW dy nwl bwby bkwly phuµicAw [
A`TvyN pwqSwh jI dy bcn krn qoN pihlW gurU qyZ bhwdr jI qoN ibnW auØQy hor koeI soFI
nhIN sI, ies bcn ¹ lY ky gurU bxn dy lwlcI bweI mMjIAW lw ky bYT gey [ aunHW dy A`gy
r`ØKy hoey syvk Awpxy gurU dI mihmw qy dUsirAW dI inMdw krky m`Kx Swh ny dyKy Aqy soicAw
ik gurU qW iek huµdw hY pr ieh bweI ikvyN bx ky bYT gey hn [ qdoN QoVHI ijhI SrDw ¹
Tys phuµcI [ pr Pyr vI id®VHqw nwl soc ky Ardws kIqI ik ijhVw ienHW bweIAW iv`ØcoN
s`cw gurU hY, auh AwpxIAW pMj sO mohrW dI Amwnq mMg ky lY lvy [ m`Kx Swh ny sB ¹
do do mohrW A`gy r`K ky m`Qw tykxw SurU kr id`qw [ aunHW ivc hI DIr m`l bYTw sI [ iesdy
kol gurU gRµQ swihb jI dw srUp hox krky pMj mohrW r`K ky m`Qw tyikAw [ pr pMj sO mohrW
dI g`l iksy ny vI nhIN kIqI [ A^Ir inrwS ho ky vwps priqAw qy AMn pwxI C`f ky swrI
rwq bycYn huµdw irhw [ qVky gurU jI dw AwrwDn krky Pyr gurU ¹ l`Bx leI qur ipAw Aqy
lokW ¹ pu`ØiCAw ik eyQy koeI hor vI soFIAW dw swihbzwdw hY [ qd iksy ny ikhw ik hW
CyvyN pwqSwh jI dw Cotw spu`qr ijs dw nwm qyZ bhwdr hY, auh nw iksy ¹ imldy hn
qy nw iksy nwl boldy hn [ bhuq lµmw smW ho igAw hY, vrHy bIq gey, auh Bory ivc bYTy
hoey hn, qd m`Kx Swh is`Dw Bory ivc igAw qy gurU jI ¹ jw ky do mohrW dw m`Qw tyk id`qw [
qd gurU jI ny ikhw ik is`Kw ieh vI cu`k lY, sw¹ koeI mohrW dw lwlc nhIN, AsIN qW
sB kuJ iqAwg ky bYTy hW, pr qUµ iemwnq ivc iKAwmq ikauN kr irhw hYN [ jhwz fu`bx
vyly pMj sO mohr qy dyx vyly do [ gurU ¹ nw qyrIAW do mohrW dI loV hY qy nw hI pMj sO mohrW
dI loV hY [ aus vyly gurU jI ny moFy qoN cwdrw auqwr ky idKwieAw ik dyK ijs moFy nwl
qyrw jhwz k`ØiFAw sI [ m`Kx Swh gd-gd hoieAw [ eysy swKI ¹ ivsqwr sihq pwTk jn
slokW dI auQwnkw ivc pVH lYx ikauNik swKI hor vI c`ldI hY, pr swfw sµbµD pRkrx
Anuswr ieqnw hI sI, gurU jI ny ikhw ik jo is`K shwieqw leI pukwrdw hY, aus dI shwieqw
krn leI gurU SrDw dyK ky qurµq ausdI shwieqw krdw hY [ aus pRq`K smuMdr dy byiVAW
¹ vI nhIN fu`bx dyNdy Aqy jIvn dy byVy ¹ vI nhIN fu`bx idMdy Aqy is`K ¹ Awpxy pRq`K
jW sµswr-smMd® dy ivc jIvn dy byVy dy fu`bx dw BY nhIN rihMdw [
dUsrw ArQ
vvvv
vvvv
vvvv
siqgur isau Awlwie; byVy fubix nwih Bau ]4]
ieho ijhy smyN ivc Awpxy s`cy gurU jI dy crnW nwl juV ky bynqI rUp ivc vwk
kQn kry ik ikrpw krky Awsw iq®Snw jW sµswr rUpI ndI qoN pwr kro qW bu`D, srIr rUpI
byVy ¹ fu`bx dw koeI vI fr nhIN huµdw ]4]
auQwnkw : siqgurU swihb jI dirAw dy iknwry ’qy bYTy sn, iek bIbIAW dw j`Qw
dirAw dy iknwry auØ`qy Aw ky bYT igAw, jo iksy mry pRwxI dI mkwx jw rhIAW sn, jo
aunHW iv`ØcoN isAwpw krn ivc Anjwx sn, auh AwpxIAW nwl dIAW AOrqW ¹ pu`Cx
l`gIAW ik isAwpw ikvyN krIdw hY, jo jwxdIAW sn, auh kihx l`gIAW ik ‘hY E’ ‘hY
E’ Sbd kih ky isAwpw krIdw hY, ijnHW qoN qwl nhIN pUrIdw sI aunHW ¹ dUsrIAW AOrqW
ny kUhxI mwr ky ip`Cy kr id`qw qy dUsrIAW prDwn bx ky pUry qwl dy nwl isAwpw krn
l`gIAW, BweI mrdwnw jI aunHW v`l dyKx l`g pey, siqgurU jI ny BweI mrdwny ¹ ikhw
ik ienHW v`l nw vyK, ieqnW kih ky slok aucwrn kIqw [
vvvv
gur-auØ`qr :
nwau lYin; Aru krin smwie ] nwnk; iqn bilhwrY jwie ]6]
jykr ieh vwihgurU dw nwau = nwm lYin = lYxw krn Aru = Aqy smwie = smweI Bwv
Bwxw mMnxw krn jW rzw ivc msq ho ky c`lxw krn, Pyr ieh cµgIAW ho skdIAW hn [
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1410 (480) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik iqn = aunHW qoN AsIN bilhwrY = kurbwn jwie =
jWdy hW, jo bIbIAW iksy pRwxI dy mrn smyN Bwxw mMndIAW hn ]6]
dUsrw ArQ
hY hY kir kY; Eih kryin ] gl@w iptin; isru Kohyin ]
auh prmySr ivAwpk hY, auh prmySr ivAwpk hY, ieauN cuµc igAwnI purK mUMØhoN g`lW
qW kr kr ky suxwauNdy hn, sgoN auh iqMny kwlW ivc hI bRhm dI ivAwpkqw dIAW g`lW
kryin = krdy hn [
prµqU auh igAwn dIAW g`lW hI iptin = iptdy Bwv aucwrdy hn, Dwrn nhIN krdy
Aqy isr dy vwl Kohx vwly jYn mq ¹ Dwrn krdy hn vw: aunHW dy isr hµkwr dy ivc
Kohy gey hn Bwv auh Awpxy swry guxW ¹ hµkwr ivc hI gvweI jWdy hn [
nwau lYin; Aru krin smwie ] nwnk; iqn bilhwrY jwie ]6]
jykr auh prmySr dw nwm lYxw krn Aqy nwm dI smwie = msqI ¹ cwVHnw krn [
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik iqn = aunHW purKW dy auØ`proN AsIN bilhwrY = kurbwn
jWdy hW ikauNik AYsy purK inhwl hn ]6]
auQwnkw : koeI purK duibDw ivc ipAw hoieAw sI Bwv ausdw mn duic`qI ivc sI [
kdy sµswr vwly pwsy v`l dOVdw sI qy kdy prmwrQ vwly pwsy v`l dOVdw sI, ausdw iksy
pwsy vI id®VH inscw nhIN sI [ ies purK dI Aqy ieho ijhI AvsQw vwly AnykW purKW
dI ibrqI dyK ky siqgurU jI ieh slok aucwrn krdy hn [
vvvv
qyry pwCY = ip`Cy ies sµswr ivc frwvxo = BYdwiek kwl rUpI bwGu = Syr hY vw: jykr
qUµ Bwau BgqI dy rsqy qoN ip`Cy ho jwvyNgw qW Pyr qyry ip`Cy BYdwiek kwl rUpI Syr hY vw:
pwCY = ip`Cy Bwv qyry AMq dy smyN kwl rUpI bwGu = Syr dw frdwiek pu`qr jm hY, qyrI aumr
pUrI hox qoN qyry AwgY = A`gy ies sµswr ivc AgnI dw qlwau = qlwA icKw hY vw: A`gy
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (481) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1410~11
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
pRlok ivc nrkW rUpI vw: vYqrnI rUp AgnI dw qlwA hY vw: AwgY = A`gy Bwv srIr
dy pYdw hox qoN pihlW mwqw dy grB rUpI AgnI dy qlwA dw fr hI hY [ jYsw ik :
jm pMQu ibKVw Agin swgru inmK ismrq swDIAY ] (gauVI m: 5, AMg 248)
vvvv
ijs v`l eykw = iek prmySr, AdÍYq rUp prmySr ikrpw ndir = id®StI nwl
inhwil = vyKxw krdw hY vw: ijs ¹ prmySr ikrpw id®StI krky inhwl kr idMdw hY,
aus dw mn rUpI hwQu = h`Q pdwrQW, iviSAW, dyvI dyviqAW dI aupwSnw, moh rUpI
kIciV = ic`kV ivc n = nhIN bUfeI = fu`bdw [
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1411 (482) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
nwnk, gurmuiK aubry; guru srvru scI pwil ]8]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik gurmuK jn gurW dI Srn ivc pY ky ies pdwrQW,
moh, iviSAW rUpI ic`kV qoN aubry = bcy hn, ikauNik guru = siqgurU jI dI sµswr srvru =
smuMdr auØ`pr s`cI Srn rUp pwil = v`t inklI hoeI hY vw: gurU swihb jI dI sµswr-smuMd®
ivc BgqI rUpI s`cI pwil = v`t bµnHI hoeI hY vw: gurW ny sµswr-smuMd® ivc nwm rUpI s`cw
pwil = pul bµinHAw hoieAw hY vw: gurU swihb jI nwm dw srovr hY, jo gurW dy s`cy bcnW
dI pwlxw krnI hY, ieh gurW dI Srn rUpI v`t ’qy bYT ky nwm AMØimRq pIxw hY vw: jo
sµgq ivc iml ky jwp krnw hY ieh v`t ’qy bYTxw hY [
AQvw ijnHW gurmuKW ny gurU rUp srovr ivc swD sµgq rUpI v`t auØ`qy bYT ky s`cy nwm
AMØimRq rUp jl ¹ pIxw kIqw hY, auh gurmuK jn moh rUpI ic`kV qoN aubry = bc gey hn ]8]
pRSn : hy siqgurU jI ! Awp jI ny kwl rUpI Syr dy mrn bwry qW d`s id`qw hY, nrk, vYqrnI,
iq®Snw rUpI AgnI ikvyN nivrq hovy, ies bwry vI Awp jI d`sxw kro ?
gur-auØ`qr :
Agin mrY, jlu loiV lhu; ivxu gur iniD jlu nwih ]
(dUsrw pwT ‘iniDjlu’ iek`Tw hY)
hy BweI ! jykr prmySr dw nwm rUpI jlu = pwxI loiV = l`B lhu = lYxw kro qW iqRSnw,
nrkW Awid dI Agin = AgnI mrY = mrdI hY, nivrq huµdI hY, pr pUrn gur = siqgurW
qoN ivxu = bZYr hrI dy nwm rUpI jlu = pwxI dw iniD = smuMdr hor ikqoN vI nwih = nhIN
imldw vw: gurW qoN bZYr iniDjlu = nwm jl dw smuMdr hrI vw: guxW rUpI iniD dw nwm
rUp jl pRwpq nhIN huµdw [
vvvv
vvvv
hoieAw mylY = imldw hY vw: jd aus hrI dy nwl pUrn gurU swihb mylwie = imlw dyNdy hn
qd jigAwsU dw hrI nwl myl huµdw hY vw: jo inrmlu = auØ`jl srUp qy Amr pdvI dyx
vwlw prmySr hY, jd auh gurW nwl mylY = mylxw kry qW Pyr hrI Awp (myl + Awie)
Awie = Aw ky myl = imldw hY [ jYsw ik :
ivCuiVAw myly pRØBU hir drgh kw bsITu ] (AMg 957)
vw: ijnHW ¹ gurU swihb jI hrI nwl imlw dyNdy hn, auh gurmuK jn hornW ¹ vI
hrI nwl imlw dyNdy hn ]9]
A`gy siqgurU jI idRStWq dy ky aupdyS b^Sdy hn [
dUsrw ArQ
klr kyrI CpVI; kaUAw mil mil nwie ]
ies prkwr sµswr rUpI vw: ivSy rUpI klr dI CpVI ivc kW dI inAweIN kwmI ¸oDI
purK ml ml ky nhwauNdw hY Bwv AiqAMq BogW ¹ Bogdw hY vw: jo dyvI dyviqAW dI,
BUqW pRyqW dI aupwSnw rUpI klr dI CpVI hY, ies ivc kW dI inAweIN AMdroN bwhroN pwpI
jIv aupwSnw krn rUp ml ml ky nhwauNdw hY [
mnu qnu mYlw AvguxI; icMju BrI gµDI Awie ]
kW dI inAweIN pwpI jIv dw AOguxW krky mn qy qn mYlw ho jWdw hY, Aqy sµswr
rUpI ivSy klr dI CpVI auØ`qy Awie = Aw ky rsnw rUpI cuµj vI prweI inMØidAw rUpI
gµDI = ivStw dy nwl Br jWdI hY vw: rsnw rUpI cuµj ¹ kusµgq ivc Aw ky inMØidAw,
gµdy bcn bolx rUp mYl nwl Br lYNdw hY [
vvvv
ijvyN kupMKI = Koty pMCI kwg = kW dI sµig = sµgq krky hµs ny mwn srovr auØ`qy rihxw
n = nhIN jwixAw = jwnxw kIqw sI, iesy prkwr Koty pMCI kW dI inAweIN pwpI purK dI
kusµgq krky jIv rUp hµs ny gurU rUp vw: siqsµgq rUpI mwn srovr auØ`qy rihxw nhIN jwnxw
kIqw [
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1411 (484) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ArQwq ijvyN iek vwr hµs dI kW nwl dosqI ho geI, pihlW hµs ny kW ¹ mwn srovr
idKwieAw Aqy kW ¹ ikhw ik lY beI s`jxw mYN moqI qy hIirAW dI ^urwk KWdw hW, qUµ
ieh ^urwk Kw lYxw kr [ kW kihx l`gw ik mYN ieh p`QrW dI ^uurwk nhIN KwxI, ijhVI
myrI ^urwk hY, auh ies qoN vDyry cµgI hY, jd qUµ vyKyNgw qd qY¹ pqw l`g jwvygw, hµs
inSkptI suBwA hox krky kihx l`gw—c`l beI im`qrw qUµ ivKw ik ikho ijhI ^urwk KWdw
hYN, jo moqIAW qoN vI cµgI hY [ kW hµs ¹ auQoN mwn srovr qoN aufwrI mwr ky lY AwieAw [
pihlW rsqy ivc kW ny hµs ¹ krµgW (h`fw roVI) ivc ibTw ilAw, jd hµs ¹ krµgW iv`ØcoN
bdbo AweI qW hµs kW ¹ kihx l`ØigAw ik qUµ ie`ØQy ikauN ibTwieAw hY, qW A`goN kW kihx
l`gw ik AwpW ny qW QoVHw ijhw smW Awrwm krnw sI, ies leI ieQy bYTy sI, c`l qY¹
cµgI jgHw ivKwvW, ieauN kih ky kW hµs ¹ nwl lY ky aus ibRC dy auØ`pr Aw ky bYT igAw,
ijs ibRC dy Q`ly rwjy Boj dI sBw l`gI hoeI sI, kW hµs ¹ kihx l`gw—vyK im`qrw ieQy
Aqr Pulyl dI ieqnI ^uSbU PYl rhI hY, ieh jgHw vDyry suµdr qy ^uSbUdwr hY [ QoVHy smyN
bwAd Awpxy kpt vwly suBwA kwrn kW ib`T krky aus ibRC dy auØ`proN auØ`f igAw Aqy
hµs bYTw irhw, auh ib`T rwjy Boj dI puSwk auØ`qy jw if`gI, jd ib`T puSwk ’qy if`gI qW
rwjy dy nOkr ny auØ`pr ibRC v`l vyiKAw Aqy hµs ¹ ibRC auØ`qy bYTw dyK ky aus dy qIr mwirAw,
jd hµs dy qIr v`ØijAw qW auh z^mI ho ky Q`ly Aw if`ØigAw, jd hµs Q`ly if`ØigAw qW
kihx l`gw ik mYN kW nhIN hW, mYN mwn srovr auØ`qy rihx vwlw hµs hW, aus vyly rwjy Boj
ny hµs ¹ Awpxy h`QW ivc cu`ØikAw Aqy m`lm p`tI krky ausdw ielwj kIqw, jd kuJ idnW
bwAd TIk hox qoN rwjw Boj hµs ¹ C`fx l`ØigAw qW kihx l`gw ik vyK qUµ kW dI kusµgq
krky mwirAw jwxw sI [ qy hµs ny ieh aupdyS dyxw SurU kIqw ik koeI vI AYsy BYVy kWvW
dI kusµgq nw kry jo dUsry pMCIAW ¹ Psw ky Awp auØ`f jWdw hY, BYVI gµdI ^urwk Kwx
vwlw hY, cµgy pMCIAW nwl ies dw koeI sµbµD nhIN, so iesy Bwv ¹ lY ky siqgurU jI ny
auprokq quk dw isDWq kQn kIqw hY [
vvvv
vvvv
pRSn : siqgurU jI kYsy qIrQ hn ?
gur-auØ`qr :
vvvv
muiK = mu`ØKoN JUTw bcn Awlwau = kQn krdw hY vw: jo JUTw purK iviSAW ¹ pYdw krn vwly
gµdy gIq mu`ØKoN Awlwau = aucwrn krdw hY, aus dw vyKxw qy suxnw sB JUT hY [
vvvv
dy nwm ¹ slwih = slwhuxw kr, hor haumY = hµgqw dy sihq krm kmwaux krky
Awvau = Awauxw jwau = jwxw huµdw hY ]11]
ijvyN ‘ArD nrwj Cµd’ huµdw hY, iqvyN hI ieh Aglw ‘ArD slok’ hY [
vvvv
jI qusIN Awnµdpur swihb dy Aqy cmkOr swihb dy ieqny v`fy-v`fy jµg kIqy, ijQy hzUr dy
cwry swihbzwdy ShId ho gey sn, jy mY¹ hukm krdy qW myry sUrmy Aqy Brw jµg ivc quhwfI
shwieqw krdy, swihbzwidAW ¹ ShId hox qoN bcw lYNdy [ siqgurU jI kihx l`gy ik f`ØilAw
ijhVy Awnµdpur swihb dy jµg dI qUµ g`l krdw hY, BweI f`l jI auh isMG auhI sn ijhVy
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (487) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1411
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
A`T mhIny Bu`ØKx-Bwxy rih ky qurkW dy mukwbly QoVHI ijhI igxqI kyvl sqwrW sON (1700)
ijnHW ny duSmxW dI l`KW &Oj dw A`T mhIny mukwblw kIqw [ ijQy Kwx ¹ cµgI ^urwk qW iek
pwsy rhI, blik rotI vI nhIN sI imlI [ Aw^r ibRCW dIAW iC`lW Aqy p`qy aubwl ky sµqoK nwl
guzwrw krdy rhy, sqwrW sO isMGW iv`ØcoN kyvl s`q sO (700) hI bwkI bicAw sI ieqnI kurbwnI
auh hI kr skdy sn, jo kr gey [ BweI f`ly ny iPr h`T kIqw ik mhwrwj Xwd qW krky vyKdy,
Pyr myry BrwvW qy sUrimAW dy h`Q vyKdy, ieqny ¹ Acwnk BweI rwm isMG mwrvwVIAw iek
bhuq sµudr bµdUk lY ky drbwr ivc hwzr hoieAw [ siqgurW dI ^uSI lYx leI bµdUk Byt kIqI
ikauNik rwm isMG ieh sux cu`kw sI ik siqgurU jI Ssqr nwl bhuq ipAwr krdy hn [ siqgurU
jI ny rwm isMG v`ØloN Byt kIqI bµdUk h`Q ivc pkV leI qy bµdUk dI nwl Aqy bµdUk dw mu`Tw
cµgI qrHW prK ilAw Aqy dyK ky ikhw ik BweI rwm isMG dyKx ¹ qW qyrI bµdUk bhuq cµgI
hY, pr ies ¹ clw ky prKdy hW Aqy BweI f`l dy sUrmy vI prKy jwxgy, kihx l`gy BweI f`ØilAw
Awpxw iek sUrmw swhmxy KVw kr, bµdUk clw ky prK leIey [ ieh g`l sux ky mOq vrgI
cu`p CwA geI, BweI f`ly dy sUrmy iek-iek krky swry hI iKsk gey, BweI f`ly dy BrwvW ny
soicAw ik inSwnw bxn leI sw¹ nw kih dyx, auh vI swry hI iKsk gey, gurU jI kihx
l`gy ik ikQy hn sUrmy, ikQy hn qyry Brw, ijnHW dy isr ’qy fINgw mwrdw sI [ BweI f`lw SrmSwr
ho ky cu`p kr igAw [ Pyr siqgurW ny ikhw ik qyry Brw qy sUrmy cly gey qW Pyr qUµ hI KVH jw [
BweI f`lw jI kihx l`gy ik siqgurU jI ieauN nhIN mr hoxw, jµg dI g`l hor hY, ies qrHW
mrn leI koeI vI kurbwnI nhIN kr skdw [ cwhy mYN hW, cwhy hor is`K hn [ siqgurW ny ikhw
ik ieh vI mwx nw kr, ^wlsw pMQ dI swjnw vyly myry v`ØloN kIqI Avwz qy sIs dyx leI
pMj is`K hwzr ho gey sn [ ies krky qyrI qy qyry sUrimAW dI g`l myry ieho ijhy is`KW nwloN
v`KrI hY [ hux qY¹ aunHW is`KW iv`ØcoN nmUnw ivKwauNdy hW ik Awnµdpur swihb dy Gyry ivc ikho
ijhy is`K kurbwnI krn vwly sn, qW mhwrwj ny AwpxI hzUrI ivc KVy is`K ¹ ikhw ik ijQy
isMGW dyy qµbU l`gy hoey hn, auQy KV ky Avwz dyxI ik koeI iek is`K gurU dI bµdUk dw inSwnw
bnx leI Awey, pr iksy dw nwm lY ky Avwz nhIN mwrnI [ qµbU ivc BweI vIr isMG Aqy
BweI DIr isMG nwmI do is`K sky Brw dsqwrW sjw rhy sn [ ausy qrHW dsqwrW A`DIAW sjIAW
qy A`DIAW h`QW ivc pkV ky pUry zor dI dOV ky siqgurU jI dy swhmxy Aw KVy hoey, BweI f`lw
vI vyK irhw sI [ dovyN isMG JgVidAW kdy auh mUhry ho jwvy, kdy dUsrw mUhry ho jwvy qW ienHW
dohW ¹ JgVidAW vyK siqgurU jI kihx l`gy ik BweI mYN qW iek ¹ bulwieAw sI pr qusIN
qW do Aw gey, hux qusIN Awps ivc iks g`l krky JgVdy ho qW ausny ikhw ik JgVw qW
ies g`l dw hY ik Avwz pihlW mYN suxI hY, dUsry ny ikhw ik pihlW mYN suxI hY, ies leI
vvvv
vvvv
ieh mOkw mY¹ id`qw jwvy [ dUsry ny ikhw ik ieh mOkw mY¹ imly [ dUsrw ieh vI hY AsIN dovyN
ies krky Aw gey ik Avwz dyx vwly is`K ny ikhw sI ik koeI is`K Awvy, ies leI AsIN
dovyN hI Aw gey hW [ is`KW ny bynqI kIqI ik siqgurU jI Awp jI swfy ’qy ikrpw kro ik golI
dw inSwnw bnx leI sw¹ mOkw dyvo, qW siqgurW ny ikhw ik JgVw nw kro, qusIN ijvyN cwhuµdy
ho auvyN hI hovygw [ siqgurW pws KVy BweI mlwgr isMG ny ikhw ik golI bVI burI blw huµdI
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1411 (488) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hY, qusIN ikauN AjweIN AwpxI jwn guvwauNdy ho [ qW dovyN BrwvW ny ikhw ik BweI mlwgr
isMGw izMdgI ivc AYsw mOkw mukq hox dw iksy jIv ¹ Xu`gW bwAd pRwpq huµdw hY [ siqgurW
dI id®StI dI vwrqw AsIN dyK-sux cu`ky hW ik svw l`K &Oj dw jrnYl s`Xd ^wn ijhVw
Ahµkwr ivc kihMdw sI ik mYN siqgurW dw sIs k`t ky AOrµgzyb ¹ Byt krWgw, auh jµg ivc
jdoN siqgurW ¹ l`Bx leI GuMm irhw sI qW siqgurU jI GoVw Bjw ky iek`ly hI ausdy swhmxy
Aw KVy hoey sn ik lY BweI AwpxI ie`Cw pUrI kr lY [ jdoN ikrpw Bry nyqrW nwl siqgurW
ny aus v`l q`ØikAw sI [ jYsw ik :
i¸pw ktwK´ Avloknu kIno dws kw dUKu ibdwirE ]1] (AMg 681)
audoN sYd ^wn dy mn iv`ØcoN vYr-Bwv ie`Øko hI id®StI nwl ^qm kr id`qw Aqy auh
siqgurW dw murId bx igAw sI [ bwAd ivc qp swDnw krn leI jµgl v`l ¹ clw
igAw sI, ijhVI id®StI iek vYrI ’qy pY ky vYrI dw kilAwx krn vwlI hY [ jdoN siqgurU
jI bµdUk clw ky inSwnw lgwauxgy qW Awpxy im`ØQy inSwny v`l ZOr nwl id®StI krky
q`kxgy, aunHW dI ies iek id®StI dy pYx nwl hI swfI kilAwx ho jwvygI, ieh id®StI
qW AYsI hY ijsdy pYx krky BweI dieAw isMG vrigAW ny sIs Byt krky gurU dy ipAwry
hox dw mwx pRwpq kIqw [ ies leI AsIN mrn leI nhIN, mukq hox leI Awey hW [ gurU
jI dI id®StI dy loBI ho ky KVy hW, BweI f`ly smyq swry isMG hYrwn sn ik ieh kI hox
l`gw hY qW siqgurU jI ny AYsw coj kIqw ik bµdUk aunHW dohW dy v`l krky bµdUk dI golI
aunHW dohW dy isr auØ`pr dI k`F id`qI Aqy aunHW dohW ¹ siqgurW ny Gu`t ky CwqI nwl lwieAw
Aqy aunHW ¹ ikhw ik qusIN dovyN hI jIvn mukq ho gey ho Aqy izMdw ShId ho [ Pyr gurU
jI BweI f`ly ¹ kihx l`gy ik Awnµdpur swihb dI jµg ivc ieho ijhy kurbwnI vwly is`K
sn, ijnHW nwl mYN A`T mhIny qurkW dIAW &OjW nwl lV ky aunHW dI nINd hrwm kr id`qI
sI [ purwqn gRµQW ivc iliKAw hY ik i¸Sn Bgvwn dI bµsurI sux ky jIv ieqny moihq
ho jWdy sn qy gWvW Gwh crnw C`f ky bµsurI dI Avwz sux ky Bgvwn jI kol phuµc
jWdIAW sn [ ieQoN q`k ik gvwly qy gopIAW BI phuµc jWdIAW sn [ vyKo ieQy iek AMqrw
hY ik aunHW dy kµnW iv`c qW mn ¹ moihq krn vwlw iek Sbd pYNdw sI, ies krky gaUAW,
guAwly, gopIAW dOV ky AwauNdIAW sn, ieDr klZIDr pwqSwh jI dI mhwnqw dyKo, kurbwn
hox vwsqy is`K ikvyN dOV ky AwauNdy hn [ ies ¹ ievyN hI ikhw jw skdw hY ijvyN smHW
blI qoN prvwny dOV ky AwauNdy hn, ieDr is`K rUp prvwny dOV ky AwauNdy hn [
so ies pRkwr ijvyN gurU jI dy Sbd dI cot nwl is`K kurbwnI dyx Awey qy prvwn
hoey [ ies leI auprokq quk dy isDWq nwl imldI swKI lweI hY [
vvvv
vvvv
vvvv
iprm pYkwmu n inklY; lwieAw iqin sujwix ]13]
aunHW dy ihrdy iv`ØcoN iprm = ipAwry prmySr dI pRwpqI vwly gur aupdyS, pRym rUpI
pYkwmu = qIr n = nhIN inklY = inkldw, ijnHW dy ihrdy ivc Awp iqin = aus
sujwx = AMqrjwmI prmySr ny lwieAw = lwauxw kIqw hY ]13]
vvvv
igAwn rUpI joq jgw dyvygw, auho hI ihrdy ivc siqnwm rUpI vwjw vjwvygw vw: prmySr
aus dw j`s rUp vwjw swrI dunIAW ivc vjw dyvygw vw: jo gurmuK jn Awp prmySr dw
j`s aucwrn krn rUp vwjw vjwauNdw hY qy auh hornW AiDkwrIAW dy ihrdy ivc pRØBU j`s
rUpI vwjw vjw dyvygw ]14]
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1411 (490) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
mnhu ij AMØDy GUp; kihAw ibrdu n jwxnI ]
ij = ijnHW dy mnhu = mn ivc AigAwn dw GUp = gwVHw AMDy = hnyrw hY, auh vydW
Swsq®W, mhwqmw, gurW dw kihAw = AwiKAw hoieAw pRØBU pRwpqI vwlw ibrdu = bcn
n = nhIN jwxnI = jwxdy vw: mhwqmw dw AwiKAw hoieAw ibrdu = Drm nhIN jwxdy [
eysy ihrdy kml ¹ is`Dw krn vwsqy jogI jn pRwxwXwm krdy hn, ijvyN suµgVI hoeI
rbV ivc hvw Br dyeIey qW auh is`DI ho jWdI hY, eysy qrHW pRwxwXwm duAwrw jogI jn
ieVw Bwv cµdrmw dI K`bI sur ieVw qy sUrj dI s`jI sur ipMglw dy ivc pRwx Apwn vwXU
duAwrw ihrdy kml ¹ is`Dw kr lYNdy hn qy Pyr dsm duAwr dI AMØimRq bUµd ihrdy kml
ivc pY ky srIr leI ieqnI lwBdwiek hY ik vwie ipq, k& qy rudr ivgwV Awid koeI
vI ivgVdI nhIN hY blik ivgVI hoeI TIk ho jWdI hY, XogI ies swDn duAwrw lµmI
aumr vwly ho jWdy hn [ ieh jogIAW dI mq Anuswr jwnxw pr gurmq dy ivc shj jog
ieauN mMØinAw hY [ jo prmySr qoN bymuK hoxw hY, ieh mwno ihrdw kml mUDw hoieAw ipAw hY,
ijs krky icdwkwS ivc ivcrn vwly gurU swihbwnW dI aupdyS rUp bUµd Awls rUp AgnI
ivc pY ky lwBhIn ho jWdI hY [ jYsw ik :
aUNDY BWfY kCu n smwvY sIDY AMØimRqu prY inhwr ]5] (AMg 503)
vvvv
vvvv
jo gurmuKW dI sµgq duAwrw vwr-vwr gurU aupdyS dw AiBAws krky ihrdy kml snmuK
hox rUp is`Dw kr ilAw jWdw hY, Bwv jIv AwpxI mnmq C`f ky gurU dI mq ¹ Dwrn
kr lYNdy hn Pyr gurU dy aupdyS rUpI bUµd Su`D ihrdy rUpI kml ivc pY ky ieqnI lwBdwiek
ho jWdI hY, ik vwSnw rUpI vwdI, ¸oD rUpI ipq, kwm rUpI k&, smu`cy ivkwrW rUpI rudr
ivgwV nhIN huµdw, Bwv ivkwrW qoN rihq jIvn ho jWdw hY [ Aqy prmwrQI jIvn ivc
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (491) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1411
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
aunHW dI aumr bhuq lµmI ho jWdI hY, Bwv aunHW dy srIr iqAwgx qoN bwAd vI dunIAW
aunHW ¹ Xwd krdI rihMdI hY [ jYsw ik :
scY mwrig clidAw ausqiq kry jhwnu ] (AMg 136)
ieh guris`K jogIAW dy gur aupdyS duAwrw ihrdy kml is`Dw krn dI g`l hY pr jo
mnmuK hn, aunHW dw nwsiqk puxy dw ihrdw sdw hI prmwqmw qoN bymuK hox rUp mUDw hI
rihMdw hY [
dUsrw ArQ
ieknw nwdu n bydu, n gIA rsu; rsu ksu n jwxµiq ]
ieknW ¹ nwdu = ivAwkrx dw vI igAwn nhIN hY vw: ieknW ¹ nwd = bRhm dw
gIA = igAwn vI nhIN hY Aqy nw hI byd pVHn ivc rs AwauNdw hY vw: nw hI gIA = gIqw
vvvv
vvvv
Awid dw isDWq jwnx dw rs hY, nw hI prmySr nwl pRym krnw jwxdy hn Aqy nw hI
ic`q ¹ ksu = iK`c ky pRØBU-BgqI ivc joVnw jwxdy hn [
ieknw isiD n buiD, n Akil sr; AKr kw Byau n lhµiq ]
ieknW dy kol isiD = is`DI vI nhIN hY vw: slok, smIp, sXuj Awid isiD = mukqI
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1411 (492) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
vI nhIN hY, Awqm ivSYxI buiD = bu`DI vI nhIN hY, Swsqr igAwn vwlI Akl dy srovr
vI nhIN hn Aqy AKr = Krn qoN rihq prmySr dI pRwpqI dw Byq vI nhIN jwxdy [
vvvv
vvvv
soeI bRhmxu; pUjx jugqu ]16]
soeI = auho bRwhmx hI pUjx = pUjw krn jugqu = Xog hY vw: auho bRwhmx hI hrI dy
pUjx dI jugqu = jugqI jwxdw hY ]16]
pRSn : hy siqgurU jI AslI K`qrI kOx ho skdw hY ?
gur-auØ`qr :
vvvv
pMun dwn kw = dw srIr krY = kr dyvy, Bwv srIr pRjµq dwn kr dyvy vw: srIr dw
hI puMn dwn kr dyvy [
1. sUrw so pihcwnIAY ju lrY dIn ky hyq ] purjw purjw kit mrY kbhU n CwfY Kyqu ]2]2] (AMg 1105)
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1411 (494) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ijs pRkwr bwbw zorwvr isMG jI, bwbw &iqh isMG jI qy mwqw gujr kOr jI ny Drm
dI ^wqr Awpxy srIrW ¹ puMn dwn kr id`qw sI [
not : dwn—jo pdwrQW dw QoVyH mwqr hmySW dyxw ieh dwn hY Aqy purbW dy smyN ivSyS
krky koeI pdwrQ dyxw ieh puMn hY [
swKI—krn dI : auprokq quk dy isDWq dy nwl imldI swKI duAwpr dy ieiqhws
nwl imldI hY ik jdoN kYrvW qy pWfvW dw jµg huµdw hY, qdoN v`fy v`fy sUrmy smyN smyN Anuswr
mwry jw rhy sn [ ienHW ivc Arjn qy krn dw jµg bVw mh`qvpUrn sI ikauNik dovyN hI
v`fy sUrmy sn [ jdoN kuruCyqr dI DrqI ivc krn lVdw hoieAw Gwiel ho ky DrqI auØ`qy
if`g ipAw, ies ivc vI iek Byd sI [ krn ¹ pqw sI ik Arjn myrw Cotw Brw hY, jdoN
ik Arjn ¹ iblkul hI pqw nhIN sI ik krn myrw jySt Brwqw hY ies leI Arjn dw
plVw BwrI irhw Aqy ij`q igAw Aqy krn Gwiel ho ky DrqI auØ`qy if`g ipAw [ A`DI
hoS qy A`DI byhoSI ivc jdoN krn DrqI auØ`qy if`ØigAw qW Bgvwn i¸Sn jI ny lµmw swh
Br ky ikhw ik A`j dwn dw sUrj iCp irhw hY [ ieh sux ky Arjn ny Sµkwvwn ho ky pu`ØiCAw
ik AYsw kOx dwnI hY, ijs dy dwn ¹ sUrj nwl qulnw id`qI hY qW Bgvwn i¸Sn jI
ny ikhw ik auh mhWblI dy nwl-nwl mhWdwnI krn hY [ Arjn ny QoVHw ijhw Zu`sw vI
kIqw Aqy eIrKw ivc Aw ky ikhw ik qusIN myry duSmx dI AYvyN hI vifAweI krdy ho qW
Bgvwn jI ny ikhw ik duSmxI qW ijauNidAW nwl huµdI hY, ieh qW hux vIrgqI ¹ pRwpq
hox vwlw hY [ Arjn ny ikhw ik ies ¹ mhWdwnI iks kwrn ikhw hY qW Bgvwn i¸Sn
jI ny ikhw—Arjn, ies ny dwn krn l`ØigAW kdy Awpxy srIr dw vI i^Awl nhIN r`ØiKAw [
jdoN ieMdrpurI dw smrwt Bwv dyviqAW dw rwjw ieMdr qyrw p`K krky ik qUµ ikqy hwr
nw jwvyN, audoN ieMdr ny bRwhmx dw rUp Dwrn krky krn kol jwxw kIqw [ jdoN auh sUrj
dI pUjw krky h`tdw sI, audoN auh iksy vI mMgqy ¹ ^wlI nhIN jwx idMdw sI, jdoN bRwhmx
dy rUp ivc ieMdr swhmxy hoieAw, BwvyN krn ¹ sUrj ny Awpxw pu`qr krky sucyq kr id`qw
sI ik A`j ieMdr qyry kol Cl krky kuµfl qy kvc mMgx Awvygw [ qUµ aus dy Cl ivc
nw AwvIN ikauNik ieh qyry srIr dw iek AMg hn [ jo qY¹ jnm qoN hI pRwpq hn, ienHW
smyq hI qyrw jnm hoieAw hY [ pr Pyr vI hy Arjn ! krn ny Awpxw dwn krn vwlw
suBwA nhIN C`ØifAw [ ieMdr ¹ pihcwx ky vI kvc, kuµfl dyx vyly BwvyN aus ¹ lhU-luhwx
hoxw ipAw, pr aus ny Awpxy srIr ¹ vI dwn puMn dI bwzI auØ`qy lw id`qw sI [ dUsrw
jykr qY¹ ies g`l ’qy ieqbwr nhIN qW Pyr c`l mYN qY¹ mwieAwvI SkqI nwl bRwhmx
bxw idMdw hW Aqy mYN vI bRwhmx dw rUp Dwrn kr lYNdw hW [ Pyr qY¹ pqw c`lygw ik krn
vvvv
vvvv
kYsw dwnI hY [ Bgvwn i¸Sn ny AwpxI mwieAwvI SkqI nwl Awp Aqy Arjn dw bRwhmx
rUp Dwrn krky krn kol jwxw kIqw [ krn kol jw ky ikhw ik hy mhWdwnI krn, hy
mhWdwnI krn ! A`j qUµ ies hwlq ivc ipAw hYN, swfy ijhy ZrIb, lwcwr duKI ikDr
jwxgy [ AsIN rogI dil`drI jwck bx ky qyry duAwry ’qy Awey hW, qUµ sw¹ dwn dy ky i¸qwrQ
kr, ieh Avwz sux ky krn ny nyqr KolHy, kYsw hY krn ijs dIAW dovyN l`qW, qy do bwhW
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (495) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1411
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Aqy dovyN h`Q qy pYr tu`Øty hoey hn [ mhWbIr krn ny ikhw ik hy bRwhmxoN ! mYN ies vyly AijhI
hwlq ivc hW, myry kol dwn dyx ¹ kuJ vI nhIN hY [ qW aus vyly bRwhmxW dy rUp ivc
Bgvwn i¸Sn jI boly ik hy mhWbIr krn ! b`dl vI iksy iksy smyN hI brsdy hn, gWvW
vI kdy kdy hI du`D dyNdIAW hn, sdw nhIN idMdIAW, ibRC vI kdy-kdy Pldy hn, hr vyly
nhIN [ DrqI vI mOsm Anuswr hI Anwj pYdw krdI hY, hmySW nhIN krdI [ qUµ qW b`dlW
gwvW, ibRCW Aqy DrqI qoN v`fw dwnI hr vyly dwn dyx ivc Pldw hY [ bRwhmx ny ikhw
ik ieh myry Bwg hn [ hy ibDwqw ! dyKo myry Bwg kYsy ilKy hoey hn, auh mhWbIr krn A`j
myry leI sUm bx igAw hY, ies dy dµdW ¹ sonw l`ØigAw hoieAw hY, jy dyxw cwhy qW dy
skdw hY, pr dy nhIN irhw qW mhWbIr krn ny ikhw hy bRwhmx ! ieh kih ky qUµ myrw Drm
sµkt dUr kr id`qw hY [ mYN vI ibDwqw ¹ ieh kih irhw sI ik hy ibDwqw ieh kI ho irhw
hY, mYN qW A`j q`k iksy svwlI (mMgqy) ¹ ^wlI nhIN sI moiVAw [ ieh myrw pRx sI jo AMq
vyly tu`tdw dyK ky mYN vI duKI sI, pr hux qUµ cyqy krvw ky myrI muSkl dUr kr id`qI hY,
du`K dI GVI ivc ieh myry cyqy nhIN irhw sI ik myry dµdW ivc sony dw dµd hY [ hux qUµ
p`Qr dw totw ilAw qy myry pRwx ^qm hox qoN pihlW pihlW myry dµd qoV ky sonw inkwl
lYxw kr, ijs krky qyrw dil`dr vI dUr ho jwvygw qy myrw Drm vI rih jwvygw [ qW bRwhmx
ny ikhw ik mYN AYsw nhIN kr skdw, mYN bRwhmx hW, ksweI nhIN [ mYN jjmwn ¹ kSt dy
ky dwn nhIN lY skdw, dµd qoVn dw pwp mY¹ l`gygw [ qW krn ny ikhw ik v`tw cu`k ky
myry kol ilAw ky r`K dyxw kr, ijs krky mYN isr auTw ky p`Qr auØ`qy mUMh mwr ky sony dw
dµd qoV ky dwn rUp ivc qY¹ dy skW qW bRwhmx ny ikhw ik p`Qr PVwaux nwl vI mY¹
pwp l`gygw [ Pyr krn ny irVH-irVH ky p`Qr kol jwxw kIqw, Aqy h`QW dIAW tu`tIAW hoeIAW
auNglW nwl p`Qr auTw ky dµd auØ`qy mwr ky dµd qoVn l`gw qW Bgvwn jI ny Awpxy AslI
rUp ivc pRgt ho ky krn dw h`Q PV ilAw Aqy ikhw ik hy krn qUµ Awpxw srIr vI
puMn dwn ivc lw id`qw hY [ qW krn ny Bgvwn i¸Sn jI ¹ ikhw ik jdoN myrw Aw^rI
suAws hovy, myrw iDAwn Awp jI dy srUp ivc juiVAw rhy, hux myry AMq vyly q`k myry swhmxy
mY¹ drSn idMdy rho, mYN hux Awpxw srIr iqAwgx l`gw hW [ qW aus vyly Bgvwn i¸Sn
ny Awpxw ibrd r`KidAW aus dI ie`Cw Anuswr AYsw kIqw [ ijs ’qy krn srIr iqAwg
ky Bgvwn dy srIr ivc lIn ho igAw [ aus vyly Bgvwn jI ny Arjn ¹ ikhw ik hY
koeI mhWdwnI ijsny Awpxw srIr hI puMn dwn dw rUp bxwieAw hovy [
vvvv
Kyq dI inAweIN AiDkwrI purK ¹ pCwx ky jy dwn dyx rUp bIj ¹ bIjxw kry qW AiqAMq
lwB huµdw hY [
vvvv
lbu loBu; jy kUVu kmwvY ]
jo pdwrQW dy Kwx dw lbu = loB pdwrQW dy joVn dw loBu = lwlc krdw hY qy jy = jo
kUVu = JUT ¹ kmwvY = kmwauxw krdw hY vw: JUT dI kmweI krdw hY [
hy siqgurU jI ! ieh bcn swfy bzurgW ny AwKy hn, pr Awp jI ikrpw krky d`sxw
kro ik ies qrHW imhnq krky r`b iml jwvygw jW koeI hor qrIkw hY [ ieh sux ky siqgurW
ny ikhw ik quhwfy bzurgW ny ieh bcn ^udw dI pRwpqI nw hox krky aus dy ibrhu ivc
Aw ky AYsy bcn khy hn, prµqU hryk jigAwsU ¹ AYsI kiTn Gwlxw dI loV nhIN hY,
sWqkI ibrqI duAwrw prmySr dw icMqn krnw, irdy dy nwl Xwd krnw, qwmsI suBwA
C`fxw, rwjsI suBwA C`fxw, sqogux dy sihq ho ky Awpw-Bwv mytxw, prmySr dI pRwpqI
vwsqy ienHW guxW ¹ Dwrn krnw cwhIdw hY, ieqnw kih ky siqgurW ny slok aucwrn
kIqw [
vvvv
kr1 ]18]
pRSn : hy siqgurU jI ! ipAwry prmySr ¹ ihrdy ivc ikvyN sµBwlxw krW ?
gur-auØ`qr :
1. ieh slok kuJ pwT Byd nwl Bgq &rId jI dy slokW ivc vI Aw cu`kw hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (497) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1412
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
‰AMg 1412Œ
sBnI GtI shu vsY; sh ibnu, Gtu n koie ]
hy BweI ! sBnI = swirAW GtI = ihridAW dy AMdr shu = pqI prmySr vsY = v`sdw
hY, aus sh = pqI prmySr qoN ibn = bZYr koie = koeI vI Gtu = ihrdw, srIr ^wlI n = nhIN
hY Bwv swirAW dy AMdr aus pqI prmySr dI cyqn s`qw rUp joq ibrwj rhI hY [
ijvyN pwxI swry ivAwpk hY iqvyN bRhm swry ivAwpk hY, iks pwsy pwxI dI pRwpqI
hY FolW auØ`qy Fm`ky mwrn ’qy, ikqy pwsy pwxI pMj h`Q ’qy imldw hY, ikqy pwxI d`s h`Q
auØ`qy imldw hY, ikqy pwxI vIh h`Q hY, qy ikDry pwxI dy somy c`l rhy hn [ jYsw ik :
kqhU Fol Fm`ØikAw, khµU pMc ds bIs ]
kqhU aUpir hoie bhY, ijau jl iqau jgdIsu ]
eysy qrHW pwxI dI inAweIN bRhm v`sdw qW swirAW GtW ivKy hY, pr aus dI pRwpqI
bhuiqAW kStW krky huµdI hY [ ijvyN biTMfy v`l KUhW dw pwxI bhuq fUµGw hY [ A`gy bld
bµnH ky dUr q`k lY jWdy hn ip`Cy jdoN fol pwxI dw Br ky auØ`pr Aw jWdw hY qW iek AwdmI
Fol pr Fm`kw vjWdw hY aus ¹ sux ky bldW vwlw AwdmI bld KVy kr dyNdw hY [ iksy
¹ prmySr dI pRwpqI pMj koSW qoN pryH huµdI hY, iksy ¹ prmySr dI pRwpqI ds ieMd®IAW dy
iviSAW qoN prHy hY, ikDry prmySr dI pRwpqI pMj AsQUl BUq, pMj sUKm BUq, pMj kwm Awidk,
pMj ivSy ienHW vIhW qoN prHy hY [ ikDry somy dI inAweIN bRhm igAwnI dy ihrdy ivc auh
bRhm siKAwqkwr ho irhw hY [
vvvv
¹ Bwg lw irhw hY [ ieh sµskwr mn ivc pY igAw ik gurU nwnk dyv jI ¹ imlxw cwhIdw
hY [ mn ivc drSnW dI qWG sI pr jwx dw smW nhIN sI bixAw [ KfUrIAW dw swrw
ngr hr swl jvwlw muKI dyvI dy cwly ¹ jwieAw krdw sI [ pihlW ienHW dw muKI bwbw
PyrUm`l sI, aunHW dy srIr iqAwgx qoN bwAd BweI lihxw jI ienHW dy muKI bx gey Aqy
cwly ¹ jwieAw krdy sI [ pr ies vwr jdoN dyvI dy cwly ¹ jwx l`ØigAW krqwrpur pwsoN
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1412 (498) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
guzrn l`gy qW BweI joD dI g`l ¹ cyqy kridAW BweI lihxw jI ny Awpxy sµgIAW ¹
ikhw ik eyQy iek mhwpurK pRgt hoey hn, mYN aunHW dy drSn krky hI A`gy jwxw cwhuµdw
hW, qW AwgU qoN ibnW A`gy nw jwxw TIk smJ ky ikhw ik ijvyN quhwfI mrzI hY qW GoVI
’qy cVHy cVHwey BweI lihxw jI ny jdoN DrmSwl (krqwrpur) v`l jwx ¹ ru^ kIqw qW
gurU nwnk dyv jI jµgl ivc mUhry Aw ky imly, ijnHW ¹ BweI lihxw jI pCwx nw sky
Aqy pu`ØiCAw ik bwbw ! DrmSwl ¹ ikhVw rsqw jWdw hY, mYN DrmSwl ¹ jwxw hY, qW
gurU nwnk dyv jI ny ikhw ik AsIN qW Awey hI rsqw d`sx hW, qW gurU nwnk dyv jI
GoVI dy A`gy-A`gy qur pey Aqy BweI lihxw jI GoVI ’qy cVHy-cVHwey ip`Cy ip`Cy qur pey [
jdoN DrmSwl dy nyVy Aw gey qW gurU nwnk dyv jI ny ikhw ik purKw aus ru`K nwl GoVI
bµnH ky swhmxy DrmSwl ivc jw ky sµgq ivc bYT jwvo, auQy hI drSn hoxgy [ jd BweI
lihxw jI sµgq ivc bYT gey Aqy drSnW dw ieMqzwr krn l`gy [ ieqny ¹ gurU jI ieSnwn
krky DrmSwl dy ipCly drvwzy rwhIN sµgq ivc Awey qW swrI sµgq ny siqgurW ¹ KVy
ho ky snmwinAw qW siqgurU jI Awpxy Awsx auØ`qy ibrwjmwn hoey Aqy sµgqW ¹ bYTx
leI ieSwrw kIqw [ jd sµgqW bYT geIAW qW BweI lihxw jI bVy hYrwn hoey ik ieh
auho hI hn jo mY¹ rsqw d`sx leI imly sn jW hor koeI aunHW dw hmSkl hY [ iPr kol
bYTy is`KW ¹ pu`ØiCAw ik gurU jI dI Skl dw ieQy koeI hor vI rihMdw hY [ aunHW ny ikhw
ik ienHW vrgw hor koeI pUry sµswr ivc nhIN hY [ iPr BweI lihxw jI pScwqwp krn
l`gy, A`KW qoN hµJU vih qury, ienHW dI bihbl hwlq vyK ky siqgurW ny ikhw ik hy BweI [
qUµ kOx hYN qy ro ikauN irhw hYN [ myry kol Aw ky swrI iviQAw d`s qW BweI lihxw auØ`T ky
gurU jI kol igAw, h`Q joV ky isr nIvW kr ky kihx l`gw ik mYN qW muAw&I mMgx dy
lwiek vI nhIN irhw ikauNik myry koloN ieqnw v`fw pwp ho igAw hY ik mYN GoVI ’qy cVH
ky AwieAw Aqy Awp jI myry nwl pYdl qury, qW gurU jI ny g`l dw ru`K bdilAw qy ikhw
ik qyrw nwm kI hY, qW aunHW ny ikhw ik myrw nwm lihxw hY qW siqgurU jI ny ikhw ik
lYx vwly qW GoVIAW auØ`pr cVH ky s`j P`b ky hI AwauNdy hn [ ies krky qyrw nwm ‘lihxw’
hY Aqy swfw krq`v dyxw hY, Bwv qUµ nwm lYx vwlw Aqy AsIN nwm dyx vwly hW [ b`s
ieh sux ky BweI lihxy ny gurW dy crnW auØ`qy m`Qw tyk ky kih id`qw ik hy siqgurU jI
mYN quhwfy pRym dy sµgl ivc b`ØiJAw hoieAw ikqy vI nhIN jw skWgw [ bwkI dy jo suAws
hn ieh sB ku`J Awp jI dy crnW ivc Byt krdw hW, rihMdI izMdgI myrI nhIN quhwfI
hovygI [ bwkI swQIAW ¹ kih id`qw ik swfw hux Awauxw jwxw mu`k igAw hY [ BwvyN myry
nwl ieQy rho, BwvyN dyvI dy cwly qoN A`gy jwvo Bwv vwps KfUr cly jwvo [ aunHW ny ikhw
vvvv
vvvv
ik AsIN iek vwr qW jvwlw muKI jwvWgy qy vwps Pyr quhwfy drSn krWgy, ieqnw kih
cly gey [ Pyr gurU jI ny BweI lihxy ¹ pu`ØiCAw ik ijs dyvI dy drSn krn hr swl
jWdy ho, aus dy drSn vI hoey hn qW BweI lihxy ny ikhw ik siqgurU jI kdy drSn nhIN
hoey qW gurU jI ny ikhw ik pihlW quhwfw auh mnorQ pUrw krWgy, jo qusIN Gr qoN lY ky
c`ly ho Bwv quhw¹ dyvI dw drSn ieQy hI ho jwvygw [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (499) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1412
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
A`DI rwq qoN bwAd BweI lihxw jI ¹ DrmSwl ivc JwVU mwrdI hoeI dyvI dy drSn
hoey, jdoN BweI lihxw jI dyvI dy pYrIN pYx l`gy qW dyvI ip`Cy h`t geI Aqy kihx l`gI
ik hux qusIN myry Bgq nhIN, gurU nwnk dyv jI dy is`K ho [
BweI lihxw jI dy pu`Cx ’qy dyvI ny d`ØisAw ik AsIN swry hI dyvI dyvqy ies dr
’qy JwVU brdwr hW [ ieQoN hI SkqIAW lY ky Awpxy BgqW ¹ ku`J dyx dy smr`Q huµdy hW [
quhwfy h`Q hux SkqIAW dw v`fw ^zwnw Aw igAw hY, aus vyly Agly idn siqgurW ny
BweI lihxy ¹ ikhw sI ik jykr quhw¹ pRym dI Kyf-Kyfx dw auqSwh hY qW qusIN isr qlI
auØ`qy r`K ky pRym dI Kyl-Kyf skdy ho, ieqnw kihMØidAW ieh slok aucwrn kIqw [
jau qau; pRym Kylx kw cwau ] isru Dir qlI; glI myrI Awau ]
hy BweI ! jau = jykr qau = qyry AMdr pRØBU dI pRwpqI vwly pRym dI Kyl Kylx = Kyfx
kw = dw cwau = auqSwh hY, Bwv swfI Srn ivc pRym dy nwl rihxw cwhuµdw hYN [
qW Awpxw isru = sIs qlI auØ`qy Dir, r`K ky myrI = swfI sµgq krn rUp glI = bIhI
ivc Awau = Awauxw kr [
dUsrw ArQ
jau qau; pRym Kylx kw cwau ] isru Dir qlI; glI myrI Awau ]
hy jIv ! jykr qyry ihrdy AMdr pRym = snyh dy nwl Awqmw prmwqmw dI eykqw rUp
Kyf Kyfx dw cwau = auqSwh hY [
qW Pyr Awpxw hµkwr rUpI isr inmrqw, bu`DI rUp qlI dy auØ`pr r`K ky swfI siqsµgq,
pRymw-BgqI rUp glI ivc Awauxw kr [
iequ mwrig; pYru DrIjY ] isru dIjY; kwix n kIjY ]20]
ies siqsµgq, pRymw-BgqI rUp mwrig = rsqy dy ivc Awpxy mn dw sµklp ivklp
rUp pYr Drnw kr vw: smdm swDnW rUp pYr r`Kxw kr [
Awpxw hµkwr rUpI isr Bytw dy ky iksy pRkwr dI kwx knOf nw krnw kr ik mYN hµkwr
vvvv
vvvv
vvvv
pRsµn ho ky ikhw ik qyry iek dI jgHw cwr pu`qr ho jwxgy prµqU qUµ iek p`uqr ¹ myrw murId
bxw dyxw krIN [
SwhUkwr kihx l`gw—TIk hY, &kIr dy khy Anuswr SwhUkwr dy Gr ivc smyN Anuswr
vwro-vwrI cwr pu`qr ho gey [ SwhUkwr ny cwrW iv`ØcoN iek vI pu`qr &kIr dI Bytw nw kIqw [
Awi^r &kIr ¹ kihxw ipAw ik qUµ iek lVkw mY¹ sONp dyxw kr, aus ny cµgw cµgw
kih ky kw&I smW lµGw id`qw [ Awi^r aus ny kih id`qw ik hy &kIr sweIN ! qUµ muslmwn
hYN qy mYN ihMdU hW, ies krky mYN Awpxw lVkw qyrw murId ikvyN bxw skdw hW ?
hmzw gONs &kIr bVw krwmwqI sI iek idn aus ¹ bVw Zu`sw AwieAw ik ieh Sihr
JUiTAW dw hY, ies ¹ Zrk kr dyxw cwhIdw hY, ieh soc ky Sihr dy Zrk krn vwsqy
auh &kIr clIsy ivc bYT igAw, (ijQy A`j k`l isAwlkot dy AMdr gurduAwrw byr swihb
bixAw hoieAw hY, aus dy swhmxy iek bVw BwrI mt bixAw hoieAw sI, aus mt dy ivc
bYT ky ieh &kIr qp`ØisAw krn l`g ipAw [)
jd keI idn bYiTAW bqIq ho gey qW sRI gurU nwnk dyv swihb jI ny ivcwirAw
ik iek qW ies &kIr dw hµkwr dUr krnw cwhIdw hY, dUjw Sihr ¹ vI bcwauxw cwhIdw hY [
ieh g`l soc ky sRI gurU nwnk dyv jI isAwlkot ivc Aw phuµcy, Aqy isAwlkot qoN
bwhr fyrw lwauxw kIqw [ siqgurW ny BweI mrdwny ¹ ikhw ik qusIN ‘hmzw gONs’ &kIr
¹ jw ky kihxw kro ik iqMn &kIr quhw¹ imlxw cwhuµdy hn, BweI mrdwnw jI ny phuµc
ky ausy qrHW hI ikhw qW hmzw gONs dy murIdW ny ikhw ik auh &kIr cwlIsy ivc bYTw
hY, ies leI auh iml nhIN skdw [
BweI mrdwnw jI ny ausy qrHW gurU swihb jI ¹ kih id`qw [
siqgurW ny BweI mrdwny ¹ dUsrI vwr Pyr ByijAw qW vI murIdW ny ausy qrHW hI jvwb
id`qw, siqgurW ny qIsrI vwr Pyr ByijAw qW vI murIdW ny ieho ikhw ik auh &kIr Ajy
iml nhIN skdw [
jd BweI mrdwnw jI ny vwps Aw ky siqgurW ¹ ikhw ik auh &kIr Ajy nhIN iml
skdw qW siqgurW ny auQy bYiTAW hI AijhI id®StI nwl q`ØikAw ik ijs m`t ivc bYTw
auh clIsw k`t irhw sI, auh m`t P`t igAw qy sUrj dI rOSnI AMdr clI geI, sUrj dI
rOSnI AMdr jwx nwl auh hmzw gONs &kIr fr igAw qy jldI nwl mt qoN bwhr inkl
AwieAw [
&kIr ny bwhr Aw ky Awpxy murIdW qoN pu`ØiCAw ik kI kwrn hY m`t ikauN PitAw hY ?
ieQy kOx AwieAw hY ? aus dy murIdW ny ikhw—hor qW koeI nhIN AwieAw, iek pRq`K &kIr
vvvv
vvvv
ilbws ivc AwieAw, aus ny Aw ky ikhw ik iqMn &kIr PlwxI jgHw auØqry hoey hn, auh
hmzw gONs &kIr ¹ imlxw cwhuµdy hn, AsIN ikhw ik &kIr sweIN jI clIsy (iCly) ivc
bYTy hn Ajy nhIN iml skdy [
ieh g`l sux ky ‘hmzw gONs’ ny soicAw ik aunHW dI id®StI nwl hI ieh m`t PitAw
hY, auh bVI krnI vwly purK hn, aunHW ¹ zrUr imlxw cwhIdw hY, ieh soc ky siqgurW
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (501) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1412
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dy kol igAw qy jw ky kihx l`gw ik Awp jI ny myrw cwlIsw pUrw ikauN nhIN hox id`qw ?
mYN qW swry Sihr ¹ Zrk krnw hY, ieh Sihr JUiTAW dw hY [
dUsrw ieh vI mMØinAw jWdw hY ik jd sRI gurU nwnk dyv jI isAwlkot Sihr ¹
bcwaux vwsqy auQy gey sn qW aus vyly hmzw gONs &kIr ¹ pYNqI idn ho gey sn, jo
Sihr ¹ Zrk krn vwsqy cwlHI idn pUry krny sn, siqgurW ny m`t kol jw ky ikhw ik
hy &kIr jI ! qusIN bwhr inkl Awvo, swry Sihr dw kI ksUr hY, iek SwhUkwr dy ip`Cy qUµ
swry Sihr ¹ ikauN Zrk krnw cwhuµdw hYN, ieh qyry jog nhIN hY [ A`goN &kIr kihx l`gw
ik qusIN myry qp ivc koeI ibGn nw pwE, myrI qp`ØisAw pUrI hox idE [ siqgurW ny ausdy
cyilAW ¹ ikhw ik &kIr ¹ kho bwhr Aw jwvy, pr aunHW dy kihx ’qy vI ieh bwhr nw
AwieAw [ Pyr siqgurW ny ikhw ik aus¹ kho ik bwhr Aw jwvy nhIN qW ieh m`t pwV jwvygw,
jd siqgurU swihb jI aus m`t v`l Jwky qW aus m`t ivc qryVW Aw geIAW, ijs vyly
sUrj dI rOSnI AMdr geI qW &kIr B`j ky bwhr inkl AwieAw Aqy siqgurW dy kol
Aw ky kihx l`gw ik qusIN krwmwq nwm m`t pwV id`qw hY [ mYN swry Sihr ¹ Zrk krnw
cwhuµdw sI [ ieh Sihr JUiTAW dw hY [
ieh g`l sux ky siqgurU nwnk dyv jI ny ikhw ik hy &kIr sweIN ! ijnHW ny pihlW
hI mrn ¹ s`c mMØinAw hoieAw hY, aunHW ¹ mwr ky qUµ kI krnw hY [
qd hmzw gONs &kIr kihx l`gw ik mY¹ ikvyN Brosw hovy ik ienHW ny mrn ¹ s`c
mMØinAw hoieAw hY [
aus ¹ Brosw krwaux vwsqy siqgurW ny BweI mrdwny jI ¹ iek sony dw tkw dy ky
isAwlkot Sihr ivc ByijAw ik jwh ! ies tky dw s`c qy JUT ^rId ky ilAw [ jYsw ik :
hym tkw pur mih ly jwvhu ] swcu JUT mul qih qy ilAwvo ]
mrdwnw Sihr ivc jw ky dukwnW auØ`qy iPrn l`gw, ijs vI dukwndwr dy kol jwvy,
auhI khy, &kIrw, ieh sOdw qW dukwn ivc hoxw iek pwsy irhw, ieh qW kdI suixAw vI
nhIN hY [ bhuqIAW QwvW ’qy iehI jvwb imldw igAw [ A^Ir iek K`qrI, ijs dw nwm
mUlw sI, aus ny ikhw ik ieh sOdw myry kol hY [ mrdwnw bhuq ^uS hoieAw ik ieh sOdw
iks qrHW dw hovygw [ sony dw tkw r`K ky iek kwZz auØ`pr ilK id`qw ik (mrnw s`c, ijaUxw
JUT) ieh kwZz dw tukVw lY ky mrdwnw siqgurW dy kol Aw igAw [ siqgurW ny hmzw
gONs ¹ kwZz dy tukVy ’qy ilKy A`Kr ivKw ky aus ¹ Brosw idvw id`qw ik ienHW lokW
ny qW pihlW hI mrn ¹ s`c smiJAw hoieAw hY, ijhVw &kIr dy mn ivc Sihr dy Zrk
krn dw ierwdw sI auh aus dw SWq kr id`qw [
punw—siqgurW ny BweI mrdwnw jI ¹ ikhw ik sOdw qW TIk hY pr hux dyx vwly
vvvv
vvvv
¹ bulw ky ilAw [ mrdwnw mUly K`qrI dI dukwn ’qy igAw qy aus ¹ gurU jI dy kol bulw
ky lY AWdw [ qW siqgurU swihb jI ny mUly ¹ pu`ØiCAw ik ieh g`l qUµ AYvyN hI bxw ky ilK
id`qI jW Pyr qyrw ies dy auØ`pr inscw vI hY ? jYsw ik :
jIvx JUT mrx scu jwqw [ ikDON bnwie ilKI ieh bwqw ]18]
(sRI gur nwnk pRkwS, auqrwrD AiD: 31)
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1412 (502) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qW mUly ny h`Q joV ky ikhw ik hy siqgurU jI ! quhwfy drSn krky myrw ihrdw piv`qr ho
igAw hY [ mYN hux JUT bol ky mYlw nhIN krnw cwhuµdw [ s`c qW ieh hY ik mYN aus vyly Dn
dy lwlc ivc ieh A`Kr ilK ky id`qy hn [ pr hux quhwfy drSn krky ies quk ’qy inscw
krn ¹ idl krdw hY [ prµqU ieh myry koloN nhIN hoNdw, qusIN Awp hI ikrpw kr dyvo [ qW
siqgurU jI ny ikhw ik jy inscw krnw cwhuµdw hYN qW Aw swfy nwl c`l, ieh kUV dw
vpwr C`f ky s` Øcy nwm dw vxj kr [ siqgurW dy bcn mMn ky mUlw K`qrI siqgurW dy
nwl c`l ipAw [ c`ldy-c`ldy siqgurU jI bhwvlpur dI irAwsq ivc Aw phuµcy [ ‘jlwldIn’
pIr ¹ iml ky bcn iblws krky aus dy mn ¹ pRsµn kIqw [
auQy mUlcµd ¹ gurW ny AwiKAw jo purK qyry nwl ivroD krdw sI, aus ny qyrI GrvwlI
¹ ieh Zlq inscw krvw id`qw hY ik mUlw mr igAw hY [ aus ny ikhw ik mYN iek cµgy
bµdy koloN sux ky AwieAw hW ik auh jµglW ivc pRwx iqAwg igAw hY [ hux kdy vI Gr
nhIN Awvygw [ gurU jI ny ikhw ik qyrI GrvwlI qyry ivjog ivc sqI hox leI icKw auØ`qy
sVn leI iqAwr ho geI hY [ jy qUµ A`j Gr phuµcy qW qyrw Gr v`sdw rih skdw hY [ ieh
sux ky mUlw bhuq duKI hooieAw qy kihx l`gw ik myrw Gr qW ieQoN bhuq dUr hY [ mYN ikvyN
jw skdw hW ? Awp ikrpw krky myrw Gr v`sdw r`ØKo [ siqgurU jI ny ikhw ik krqwr auØ`qy
Brosw r`K [ A`KW bµd krky vwihgurU kih [ jdoN vwihgurU kih ky A`KW KolHIAW qW Awpxy
Awp ¹ Awpxy Gr ivc dyiKAw qW GrvwlI s`cmu`c hI sVn ¹ iqAwr ho rhI sI [ aus
¹ bcw ilAw [ kuJ smyN bwAd dubwrw siqgurU jI isAwlkot ngr ivc pDwry qW gurU jI
ny BweI bwly ¹ ikhw [ jYsw ik :
hy bwlw ! ies ngr mJwrw [ sµswrI iek mIq hmwrw [
pUrb gmnÎo jo sµgwrw [ mUlw nwmu su iehW Agwrw ]60]
(sRI gur nwnk pRkwS, auqrwrD AiD: 38)
ieQy iek swfw sµswrI im`qr hY, aus dy Gr ivc zrUr jwxw cwhIdw hY [ siqgurU jI
aus dy drvwzy A`gy KVy hoey qW aus dI pqnI ny dyK ilAw ik ieh qW auhI mhwqmw iPr
Aw gey hn, ijnHW ny myry Grvwly ¹ bhuq dyr q`k Gr muVn nhIN id`qw sI [ sV ky mrdI
¹ bcwaux dw aupkwr kI jwnxw sI, sgoN aus ny jdoN mUly ¹ d`ØisAw ik auhI mhwqmw
iPr Aw gey hn, mUly ¹ ikhw ik qUµ pwQIAW dy ghIry ivc luk jw [ GrvwlI Aqy mwVy
krmW dw pRyirAw pwQIAW ivc jw luikAw [ hwlWik nwl rih ky gurU jI dIAW brkqW
¹ jwx cu`kw sI, pr mwVy krmW ny bymuK kr id`qw [ auh gurU jI ny bUhy dy A`gy KV ky Avwz
id`qI [ jYsw ik :
vvvv
vvvv
SRI nwnk jwnI ibiD sweI [ ‘mUly, mUly’ aUc AlweI ]65]
(sRI gur nwnk pRkwS, auqrwrD AiD: 38)
vvvv
hY [ qW siqgurW ny jwx ilAw ik ies ny cµgw nhIN kIqw [ ieh luikAw qy dUsrw GrvwlI
ny JUT boilAw ! aus vyly siqgurW ny ieh slok aucwrn kIqw [
A`g dI qrHW swry lokW ivc ieh g`l PYl geI ik siqgurW qoN bymuK ho ky mUlw mwirAw
igAw [ jdoN pqw kIqw ik gurU jI iks rsqy gey hn qW pqw c`ØilAw ik auh ngr qoN
bwhr iksy rmxIk jgHw auØ`qy bYTy hoey hn [ isAwxy purKW ny mUly ¹ plµG ’qy pw ky Bu`l
b^Swaux leI gurU jI dy kol lY AWdw Aqy gurU jI dy crnW ivc plµG r`K ky mUly ¹
cu`k ky gurU jI dy crnW ivc pwieAw qy swry lokW ny iml ky bynqI kIqI ik gurU jI !
ies ¹ ijauNdw kr idE qW siqgurW jI ny ikhw ik ies ¹ krqwr dI fwFI mwr pY cu`kI
hY [ ies leI ieh ijauNdw nhIN hovygw [ AsIN qW iesdw Blw krn leI Awey sW [ iesdy
suAws qW isr& ieqny hI sn [ jy iml jWdw qW ieh jµmx mrn qoN rihq ho jWdw [ pr
ies ny AMq smyN sw¹ Xwd kIqw hY qy hux qusIN iesdw srIr ilAw ky swfI crnIN pwieAw hY [
ies dw Pl ies ¹ ieh imlygw ik jdoN AsIN dsvW jwmw Dwrn krWgy, audoN ies ¹ l`B
ky mukq kr idAWgy [ auqnI dyr q`k ies dw jIv tyFIAW jUnW ivc Btkdw iPrygw [
vvvv
vvvv
jdoN dsvyN srUp ivc hzUr swihb godwvrI dy iknwry iSkwr Gwt vwlI jgHw shy dI
jUn ivc mUly ¹ dyiKAw qW Awpxy qIr nwl ies dw iSkwr kr ky ies dI kilAwx kIqI [
ies dI jIv Awqmw shy dy srIr iv`ØcoN inkl ky ibbwn ivc bYT ky s`cKMf pDwrI qy jWidAW
siqgurU jI dw Sukrwnw kIqw [ BweI dieAw isMG Awidk is`KW dy pu`Cx qoN gurU jI ny pihly
jwmy dI swKI suxw ky inscw krwieAw ik ieh mUlw K`qrI audoN dw ivCuiVAw hoieAw, AnykW
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1412 (504) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
jUnW Bog ky mukq hoieAw hY [ ikauNik AsIN pihly jwmy ivc ies dy pRQwey vwAdw kIqw
sI ik dsvyN jwmy ivc qyrI mukqI krWgy, A`j AsW auh bcn pUrw kIqw hY [
sPlij bio
nwil ikrwVw dosqI; kUVY kUVI pwie ]
jo ikrwVw = krVy, kTor ic`q vwly purKW nwil = swQ dosqI = im`qrqw krnI hY, ieh
byArQ º ikauNik JUTy purKW dI JUTI hI pwie = SoBw, ie`zq huµdI hY [
mrxu n jwpY mUilAw; AwvY ikqY Qwie ]21]
hy jIv ! qUµ mUilAw = mUl, kdwicq vI mrnw nhIN jwixAw ik ikqY = iks Qwie = jgHw
mOq AwvY = AwauxI hY Bwv qUµ mOq ¹ BulweI bYTw hYN ]21]
vvvv
vvvv
vw: ijnHW kol gur aupdyS rUpI mUl nhIN hY, aunHW ¹ bwkI mukqI kI imlxI hY [
vw: ijvyN mUl bcy qoN bZYr bwkI inkldI iqvyN SuB guxW vw: puMnW rUpI mUl qoN bZYr
mukqI dI pRwpqI rUp bwkI nhIN inkldI ]23]
vvvv
1. ijs kOm dy mUMh bWdrW dI Skl vrgy sn Aqy ieh kOm jµglW ivc rihx vwlI sI [
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1412 (506) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qUµ vI bWdrW krky syvny Xog hovyNgw Bwv bWdr kOm hI qyrI shwieqw krygI, hor koeI
mnu`K qyrI shwieqw nhIN krygw [
pihlw Bwv
lCmx mUE srwip ]
sRI rwm cµdr jI dy srwp krky lCmx imRØqU ho igAw sI [ jd rwvx dw ByijAw
hoieAw murId sony dw ihrn bx ky kutIAw dy A`goN lµiGAw qy sIqw dI id®StI peI qW
sIqw ny vyK ky ikhw—suAwmI jI ! auh sony dw ihrn lµiGAw jw irhw hY, auh mY¹ ilAw
ky ivKwE [
rwm jI ny ikhw ik suBµdry kdy sony dw ihrn vI hoieAw hY ieh rwKS dw Cl hY qµU
ies dy i^Awl ¹ C`f dyxw kr, pr iesq®IAW dw h`T bVw pRbl huµdw hY [ ies ny Awpxy
suBwv dI mjbUrI nwl h`T nw C`ØifAw, AwiKAw ieh sony dw ihrn mYN zrUr lYxw hY [ aus
vkq sIqw dy kihx ’qy sRI rwmcµdr jI jwx ¹ iqAwr ho gey [ jwx l`ØigAw lCmx
¹ smJwieAw ik jd q`k AsIN nw AweIey qd q`k qUµ sIqw ¹ iek`ØilAW C`f ky iksy pwsy
nhIN jwxw, lCmx ny ikhw—sq bcn jI [
rwm jI qW ihrn dy ip`Cy cly gey qy kw&I smW l`g igAw [ sIqw Gbrw geI ik
kI kwrn hY hux q`k rwm jI nhIN Awey [ aus vyly lCmx ¹ ikhw ik qUµ jw ky ^br ilAw [
lCmx ny ikhw ik mY¹ ieQy KVy rihx dw hukm hY, mYN nhIN jwxw [
kuJ smyN bwAd Pyr ikhw—lCmx qyry Brw auØ`qy zrUr koeI ibpqw peI hovygI, jw
ky aunHW dI shwieqw kr, A`goN lCmx kihx l`gw ik AYsw koeI vI iqMnW lokW ivc nhIN
hY jo rwm jI ’qy ibpqw pw sky, sIqw mwqw jI qusIN iksy vI pRkwr dI Sµkw nw kro [
kuJ smyN bwAd Pyr sIqw ny ikhw—jd keI vwr khy qoN lCmx nhIN igAw qW sIqw
ny kubcn boly ik qUµ mY¹ vrn vwsqy Awpxy Brw dI mdd leI nhIN jWdw, aus vyly lCmx
jqI hox krky qrk nw shwr sikAw, Awpxy jq sq dy bl krky iek lkIr iK`c ky
kihx l`gw—hy mwqw ! mYN jwxw qW nhIN sI pr qyry mjbUr krn nwl jw irhw hW pr qUµ
ies lkIr qoN bwhr nw AwvIN, jy ies AMdr koeI vI Awvygw qW auh Bsm ho jwvygw,
vvvv
vvvv
ieQoN q`k jy bRhmw vI ies lkIr dy AMdr Aw igAw, auh vI sV ky suAwh ho jwvygw [
ieqnI g`l kih ky lCmx clw igAw qy rwm jI ¹ jw imilAw [ A`goN rwm jI ny
¸oD ivc Aw ky ikhw—hy lCmx ! qUµ sIqw ¹ iek`lI ikauN C`f ky Aw igAw hYN, qUµ mr
ikauN nw igAw [ bs ieqny srwp krky lCmx mUriCq ho igAw sI [
(not : sµq igAwnI gurbcn isMG jI ny kQw ivc d`ØisAw hY ik ieh swrw pRsµg ipRQIey
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (507) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1412
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dy pu`qr myhrbwn ny ‘ibRD rmwiex’ ivc iliKAw hY, jo ipMf GoVyvwhw, izlHw gurdwspur
ivc mOjUd hY, ijs dy sµq igAwnI gurbcn isMG jI ny Awp drSn kIqy sn [)
dUsrw Bwv
rwvx ¹ qp`ØisAw dy bl krky bRhmw pwsoN iek brCI imlI hoeI sI, ijs vkq auh
brCI rwvx ny lCmx dy mwrI sI qW auh brCI hnUµmwn ny boc ky smuMdr ivc su`t id`qI
sI [ rwvx iPr Zu`Øsy ivc Br ky bRhmw kol igAw qy kihx l`gw ik kI g`l hY qyrw bcn
qW insPl clw igAw hY, qUµ myry nwl Cl kIqw hY, brCI lCmx ¹ nhIN v`jdI, ies
leI pihlW mYN qY¹ hI mwrWgw [ aus vyly fr krky bRhmw ny hor brCI dy ky ikhw ik sµsw
nw kr, hux jw ky mwryNgw qW brCI ausdy zrUr v`jygI qy lCmx imrqU ho jwvygw [ bRhmw
ny nwrd ¹ ikhw ik qUµ hnUµmwn ¹ BgqI dIAW g`lW ivc prcwA lvIN qy rwvx aus
dy brCI mwr dyvygw, ieauN nwrd jdoN hnUµmwn nwl g`lW krn l`g ipAw qy rwvx ny brCI
mwr ky lCmx ¹ mUrCw kr id`qw sI [ ies vjHw nwl bRhmw dy srwp krky lCmx mUAw
sI [ prµqU bwAd ivc ijs vkq hnUµmwn ny sµjIvnI bUtI ilAw ky id`qI sI, qd aus dI
mUrCw ht geI sI [
qIsrw Bwv
ijs vkq sRI rwmcµdr jI dw AMq smW nzdIk AwieAw qW lCmx ¹ bwhr pihrydwr
KVw kIqw sI ik AMdr koeI BI nw Awvy, jo Awvygw aus dw isr k`t idAWgy pr ivSvw
im`q® jI Aw gey Aqy kihx l`gy—AsIN sRI rwmcµdr jI ¹ zrUr imlxw hY [ lCmx ny ikhw
ik AMdr jwx dI AwigAw nhIN hY [ ivSvw im`q® kihx l`gy—mYN zrUr jwxw hY [ irSI ny
Zu`Øsy ivc A`KW lwl krky ikhw ik qUµ myrw pqw AMdr jw ky dyh [ Awi^rkwr lCmx ny
ikhw ik Awp ieQy KVy rihxw kro, mYN pihlW jw ky pu`C AwvW [
jd lCmx AMdr pu`Cx leI AwieAw, qd sRI rwm cµdr jI kwl nwl g`lW kr rhy
sn ies¹ kuJ ikhw nhIN, pr ies ¹ mUMØhoN lwh id`qw sI, mwno Bulw id`qw sI1 Bwv ies
nwl muV ky boly nhIN sn Aqy bwAd ivc ivSvw im`q® jI nwl g`lW krdy rhy sn [ jo
srwp sRI rwmcµdr jI ny id`qw sI ik jo AMdr Aweygw aus dw isr k`t idAWgy, aus srwp
dy pUirAW krn vwsqy lCmx ny phwVI auØ`qy jw ky dsvyN duAwr rwhIN srIr iqAwg id`qw
sI [ ikauNik lCmx pihlW AMdr igAw sI [
nwnk krqw krxhwru; kir vyKY Qwip auQwip ]25]
vvvv
vvvv
vvvv
mn mih JUrY rwmcMdu; sIqw lCmx jogu ]
aus vkq rwmcµdr jI mn = ic`q mih = ivc bVw JUrY = JUrdy sn, ijs vkq sIqw
qy lCmx dw jogu = ivjog ho igAw sI vw: sIqw qy lCmx dy jogu = vwsqy mn ivc
rwmcµdr jI JUrdy sn vw: ijs vkq sIqw qy lCmx dw jogu = ivjog Bwv aunHW dw ivCoVw
ho igAw sI, qd rwmcµdr jI mn ivc JUrdy sn [
pihlw Bwv
jo ik iek smyN iB®gU irKI dI iesqrI ikDry clI geI, iqs dy ivjog krky bRwhmx
jo iB®gU irKI sI, auh qpwiemwn Bwv duKI ho irhw sI, aus ¹ vyK ky ivS¹ ny hwsI kIqI,
ivS¹ ¹ h`sidAW dyK ky iB®gU ny srwp dy id`qw ik qYNny mY¹ hwsI kIqI hY, myrI qrHW qUµ
vI iesqrI dy ivCoVy krky Awqur hovyNgw, ies krky rwmcµdr jI JUrdy rhy [
dUjw Bwv
iek smyN nr isMG Avqwr gµgw dy iknwry pr gey qhW ‘dyv Srmw’ bRwhmx dI iesqrI
vI geI hoeI sI, iqs AOrq ¹ dyK ky nrisMG Avqwr Awpxw iBAwnk rUp idKw ky h`s
pey [ aus vyly auh iesqrI bhuq fr geI, ausy fr dy kwrn aus dy pRwx inkl gey [
ijs smyN ‘dyv Srmw’ ¹ pqw l`ØigAw ik myrI iesqrI nrisMG dy iBAwnk rUp ¹
dyK ky mr geI [ aus ny ausy smyN nrisMG ¹ srwp dy id`qw sI ik qUµ mY¹ myrI iesqrI qoN
ivCoiVAw hY, ies leI qUµ iesqrI dy ivjog ¹ pwvyNgw [ ies vjHw krky sIqw dy ivjog
krky rwmcµdr jI mn ivc JUrdy rhy [
vvvv
vvvv
dI &Oj bxwaux dw kµm jW sRI rwm cµdr jI ¹ pYdw krnw, rwvx ¹ pYdw krnw ieiqAwid
swry kµm prmySr ny Awp hI kIqy hn [
vvvv
jI ¹ lwhOr qoN AwieAw jwx ky ivcwirAw ik ieh ivcwry qW krmW dy mwry hoey hn ienHW
dy kI h`Q hY, jy hux nw b^Sy qW Pyr kOx b^Sygw [ ieqnw socidAW qIjy siqgurW ny lwhOrIAW
¹ is`KI dwn dy ky b^S id`qw qy ieh slok aucwrn kIqw [
not : eyQy pRsµg dy Anuswr sRI gurU Arjn dyv jI ny qIsry pwqSwh jI dw slok pihly
pwqSwh jI dI bwxI dy nwl hI BweI gurdws jI qoN ilKw ky pRsµg myilAw hY [
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1412 (510) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
mhlw 3 ]
lwhor shru; AMØimRqsru isPqI dw Gru ]28]
ieh lwhOr Sihr ausy qrHW hI v`sdw rih jwvygw, prµqU ies dy mukwbly AMØimRqsr swihb
vwihgurU dI isPqI = is&iq-swlwh dw Gr bx jwvygw ]28]
ieqny bcn kih ky siqgurW ny lwhOr Sihr dy lok b^S id`qy sn, aus qoN bwAd
lwhOr Sihr ivc jo hmySW GrwixAW dy Grwxy lVweI krky mr jWdy sI [ auh mrn qoN
bcx l`g gey, ienHW qukW dI gvwhI hY jo siqgurW qoN bymuK hoey, auh aus vyly srwpy vI
gey qy jdoN siqgurW ny qIsry srUp ivc b^S id`qy, aus qoN bwAd su`K nwl v`sx l`g
gey, ienHW qukW dw dUsrw v`fw pRmwx ieh vI hY ik siqgurW dy bcn AmoV hn Bwv siqgurW
ny bcn sm`gr hox krky moVn qoN rihq hn, jykr siqgurU swihb jI Awp b^S dyx qW
b^S skIdw hY, ies leI kdy vI siqgurW dy bcnW qoN bymuK nhIN hoxw cwhIdw [ cOQy siqgurW
ny gauVI dI vwr dy 14 vyN slok ivc vI lwhOr dy lokW ¹ b^Sx dw izkr kIqw hY ]28]
jYsw ik :
Duir mwry pUrY siqgurU syeI huix siqguir mwry ]
jy mylx no bhuqyrw locIAY n dyeI imlx krqwry ]
sqsµgiq FoeI nw lhin ivic sµgiq guir vIcwry ]
koeI jwie imlY huix Enw no iqsu mwry jmu jµdwry ]
guir bwbY iPtky sy iPty guir AMgid kIqy kUiVAwry ]
guir qIjI pIVI vIcwirAw ikAw hiQ eynw vycwry ]
guru cauQI pIVI itikAw iqin inMdk dust siB qwry ] (AMg 307)
dUsrw ArQ
lwhor shru; jhru khru svw phru ]27]
ijs dy srIr rUpI Sihr ivc (lw + hor) hor Bwv dÍYq lw = l`gI hoeI hY, vw: hor pdwrQ
lw = ilAwvW, hor pdwrQ ilAwvW ieauN bhuqI iq®Snw l`gI hoeI hY [ aus dI izMdgI rUpI
phr AMdr svw = svwieAw hI svwieAw iviSAW rUpI zihr dw khr vrqdw rihMdw
hY ]27]
pRSn : ieh kihr htdw ikvyN hY ?
gur-auØ`qr :
lwhor shru; AMØimRqsru isPqI dw Gru ]28]
vvvv
vvvv
jykr jIv srIr rUpI Sihr iv`ØcoN (lw + hor) hor dÍYq vwly suBwA ¹ vw: hor iq®Snw
vwly suBwA lw = lwh dyvy, myt dyvy Aqy swDsµgq rUpI nwmy (AMØimRq + sru) AMØimRq dy
sru = srovr ivc iml ky is&qI dw Gr bx jwvy vw: jo is&qI dw Gr prmySr hY, aus
dI pRwpqI vwlw bx jwvy qW ieh kihr ht skdw hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (511) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1412
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
vw: jdoN jIv srIr rUpI Sihr iv`ØcoN (lw + hor) hor = hornW pdwrQW ¹ lw = lYx dI
ie`Cw AMdroN hoV, myt dyvy, qdoN jIv dw irdy rUpI srovr nwm rUpI AMØimRq jl nwl Br
jWdw hY qy is&qI dw Gr bx jWdw hY vw: jo is&qI dw Gr prmySr hY, aus dI pRwpqI
vwlw bx jWdw hY ]28]
auQwnkw : jd sRI gurU nwnk dyv jI lwhOr Sihr ivc gey sn, auQy iek audoSwh
nwmI SwhUkwr rihMdw sI, ausdI bwbq is`KW ny siqgurU swihb jI ¹ pu`ØiCAw, jo is`KW ny
pRSn kIqw, pihlW A`DI quk siqgurU swihb jI pRSn rUp kQn krngy, Pyr A`DI quk ivc
auØ`qr dyxgy [
mhlw 1 ]
audoswhY ikAw nIswnI;
pRSn : hy siqgurU jI ! audoswhY = audy nwmI SwhUkwr dI ikAw = kI nIswnI = pihcwx
hY ?
gur-auØ`qr :
qoit n AwvY AMnI ]
(‘AMnI’ dw aucwrx polw hY)
audy SwhUkwr kol AMnI = AMn Dn dw qoit = Gwtw n = nhIN AwvY = AwauNdw, Bwv ies
dy kol AMn dIAW byAMq rwsW1 hn [
audosIA Gry hI vuTI; kuiVeˆØI rµnI DµmI ]
audosIA = audoSwh Gry = Gr ivc hI vUTI = v`sdw hY, aus dy bhuqIAW kuiVeÁI = kuVIAW
qy bhuqIAW rµnI = rµnW, iesqrIAW hox krky Gr ivc DµmI = Dm`cVw, rOlw hI ipAw
rihMdw hY [
sqI rµnI Gry isAwpw; rovin kUVI kµmI ]
(‘s`qI’ aucwrx hY)
aus dy sqI = s`q rµnI = rµnW, iesqrIAW hn, ies krky aus dy Gry = Gr ivc
isAwpw = roxw ip`txw bixAw hI rihMdw hY, Aqy kUVI = JUTy kµmI = kµmW vwsqy Awpxy pqI
A`gy rovin = roNdIAW hI rihMdIAW hn vw: bhuqw pirvwr hox krky koeI nw koeI Gr ivc
mirAw hI rihMdw hY, ies leI Gr ivc isAwpw bixAw rihMdw hY, Aqy JUTy kµmW ¹ Xwd
krky roNdy rihMdy hn [
vvvv
vvvv
vvvv
lYNdw hY, so = auh muV ky vwps nwhI = nhIN dyvY = idMdw, ieauN aus ny lokW ¹ shµmI = du`K
dy dy ky dµm = dmiVAW ¹ Kty = K`txw kIqw hY ]29]
dUsrw ArQ
audoswhY ikAw nIswnI;
pRSn : hy siqgurU jI ! jo purK mn krky hryk swhY = suAws suAws ivc iviSAW, dYÍq v`l
audo = audy ho irhw hY, aus dI kI nISwnI hY ?
gur-auØ`qr :
qoit n AwvY AMnI ]
aus purK dy mn ivc AMnI = dYÍq dw qoit = Gwtw n = nhIN AwauNdw [
audosIA Gry hI vuTI; kuiVeˆØI rµnI DµmI ]
ijs purK dy ihrdy AMdr (audo + sIA) pwpW rUpI kwlK dI sIA = isAwhI, audo = pRgt
ho rhI hY, auh sµswr rUpI Gr ivc hI v`sdw rihMdw hY, Bwv auh mukq nhIN ho skdw, vwSnw
rUpI kuVIAW qy pMj igAwn ieMdrIAW, Awsw iq®Snw ieh s`q rµnW aus dy irdy rUpI Gr
ivc Awpo-Awpxw rOlw pweI r`KdIAW hn [
sqI rµnI Gry isAwpw; rovin kUVI kµmI ]
pMj igAwn ieMdrIAW, Awsw qy iq®Snw ienHW s`qW rµnW dw aus dy irdy rUpI Gr ivc
isAwpw pwieAw hoieAw hY, ieh dunIAW dy JUTy kµmW ivc roNdIAW kurlwauNdIAW rihMdIAW
hn vw: ijs krky auh purK kUiVAW kµmW vwsqy roNdw hI iPrdw rihMdw hY [
jo lyvY, so dyvY nwhI; Kty dµm shµmI ]29]
jo vI jIv iksy dy pwsoN pdwrQ lY lYNdw hY, auh shI slwmq vwps nhIN idMdw vw:
jo jIv vwihgurU dy pwsoN suAws lYNdw hY, auh suAws prmySr ¹ idMdw nhIN hY, Bwv suAwsW
duAwrw prmySr dw Bjn nhIN krdw, dµm = suAwsW duAwrw nwm jpx rUp suK K`txy sn
pr ieh jIv pwp krn rUp shµmI = du`K K`t irhw hY vw: iksy ¹ du`K dy ky pRq`k dµm = dmVy
vw: j`s rUp dmVy K`txw krdw hY ]29]
qIsrw ArQ
audoswhY ikAw nIswnI; qoit n AwvY AMnI ]
vvvv
vvvv
pRSn : jo purK swhY = suAws suAws Br ivc iviSAW v`l audy ho irhw hY, aus dy mn dI
kI inSwnI hY ?
gur-auØ`qr : aus dy mn AMdr AMnI = dYÍq dI qot nhIN AwauNdI [
audosIA Gry hI vuTI; kuiVeˆØI rµnI DµmI ]
aus dw mn iqMnW guxW AMdr audy hox krky sµswr rUpI Gr ivc hI v`s irhw hY vw:
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (513) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1412
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
(au + dosIA) auh au = ivSyS krky doSIAW dI kusµgq ivc v`ØisAw rihMdw hY vw: jo
sIA = SWqI audo Bwv pRgt hoxI sI auh irdy rUpI Gr ivc v`sI rih geI Bwv AMdr hI
d`bI rih geI, imiQAw vwSnw rUpI kUVIAW qy ieMdrIAW rUpI rµnW ny Duµm pw C`fI hY [
sqI rµnI Gry isAwpw; rovin kUVI kµmI ]
pMj igAwn ieMdrIAW qy Awsw iq®Snw ienHW s`qW rµnW ny vw: imiQAw id®StI qy ivBrm
mqI rUpI rµnW ny vw: sYNkVy privrqI nivrqI qy Awsw iq®Snw rUpI rµnW ny AMqhkrx
rUpI Gr ivc isAwpw pwieAw hoieAw hY jo hr vkq iviSAW vwsqy qy JUTy kµmW vwsqy
roNdIAW rihMdIAW hn [
jo lyvY, so dyvY nwhI; Kty dµm shµmI ]29]
jo iksy dy AOgux gRihx kr lYNdw hY, auh inMdw Bwv C`fdw nhIN, ijqny vI dµm = suAws
K`Øty hn, aunHW ivc du`K hI du`K K`ØitAw hY ]29]
auQwnkw : koeI swDU pihlW prmwqmw dI BgqI krky iKiVAw hoieAw sI [ BgqI
dIAW lwlIAW cVHIAW hoeIAW sn, qp dy pRqwp krky ichrw dg-dg kr irhw sI, Pyr
iksy ivSeI purK ny aus¹ BgqI v`ØloN auprwm kr id`qw, auh qp`ØisAw, nwm, bwxI v`ØloN
tu`t igAw, ijs krky ausdw ichrw murJw igAw qy ichry ’qy iKVwA nw irhw, qdoN siqgurU
jI nyVy srovr ivc KVy s`uky kml Pl v`l vyK ky AnukqI Alµkwr duAwrw aupdyS idMdy hn [
vvvv
ik pwxI myrw jIvn hY, prµqU mYN aus pwxI = jl ¹ Awpo lhW = pRwpq nw = nhIN kr skdw
ikauNik pwxI dI pRwpqI eISr dy ADIn hY [
1. (p + br) p = pwxI br = auØ`qy rihx vwlw, so khIey kvl vw: ijvyN pbr = prbq sRySt huµdw hY, iesy
pRkwr AwpxI pRBuqw dy sRySt bl vwlw kvl Pu`l hY [
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1412 (514) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ijqu ifTY qnu prPuVY; cVY cvgix vµnu ]30]
(‘cv`gix’ aucwrx hY)
ijqu = ijs pwxI dy ifTY = dyKx krky myrw qnu = srIr prPuVY = prP`ulq huµdw hY Aqy
cvgix = cOguxW vµnu = rµg cVY = cVHdw hY ]30]
ieh sux ky aus mhwqmw ny ikhw ik hy sqpurSo ! jo qusIN kml dy Pu`lW nwl g`lW
kIqIAW hn, BwvyN ieh sB kvl Pu`l ’qy FukdIAW hn, qusIN auØ`qr vI kvl Pu`l v`ØloN
drusq id`qw hY, ieh g`l kvl Pu`l dI nhIN, ieh g`l myrI hY, hux kvl Pu`l ¹ C`f ky
qusIN is`Dw mY¹ aupdyS dyvo, ieh sux ky siqgurU jI ny mhwqmw ¹ eysy Sbd duAwrw aupdyS
id`qw [
dUsrw ArQ
ies qrHW siqgurU jI “dw id®StWq” kQn krdy hn [
pbr qUµ hrIAwvlw; kvlw kµcn vµin ]
hy mhwqmw rUp pbr = kvl ! qUµ SuB guxW dI hirAwvlqw krky bVw hrw Brw sI,
Aqy hy mhwqmw rUp kvl ! qUµ sRvx, mMnx, iniDAwsx rUpI swDnw krky kµcn = sony dy
rµg vWg Awqimk jIvn v`l sohxy rµg vwlw sI jW sohxy jIvn dy rµg vwlw sI, Bwv
ienHW guxW krky qyrw ichrw sohxw P`b irhw sI [
kY doKVY siVEih, kwlI hoeIAw dyhurI; nwnk mY qin Bµgu ]
kY = iks doKVY = doSW krky qyrw ic`q iq®Snw vw: sµisAW rUpI AgnI ivc siVEih =
sV igAw hY Aqy qyrI dyhurI = dyh ivCoVy krky kwlI ho geI hY vw: qyrI bu`D rUpI dyhI
Aiv`ØidAw krky kwlI ho geI hY, A`goN mhwqmw kihx l`gw—hy siqgurU nwnk dyv jI !
mY = myry qin = srIr ivc Bµgu = ivGn pY igAw hY [
jwxw pwxI nw lhW; jY syqI myrw sµgu ]
ijs pRym, nwm rUpI bwxI nwl myrw swQ sI, mYN aus dI bwbq jwxdw hW ik pRym, nwm
rUpI pwxI hI myrw jIvn hY, mYN prmySr dI pRwpqI vwly pRym, nwm rUpI pwxI ¹ Awpxy
Awp pRwpq nhIN kr skdw ikauNik pRym, nwm rUpI pwxI dI pRwpqI krwauNxI eISr dy
ADIn hY [
ijqu ifTY qnu prPuVY; cVY cvgix vµnu ]30]
vvvv
vvvv
ijs pRym, nwm rUpI pwxI dyKxy krky myrw qnu = sUKm srIr SuB guxW nwl pRPu`lq
huµdw hY vw: (pr + PuVY) pr = ivSyS krky pRPu`lq huµdw hY vw: ivSyS krky mn ¹ PuVY = pkV
leIdw hY Bwv iviSAW dy v`l nhIN jWdw Aqy cOguxW jwgrq, supn, suKopq dw vw: qurIAw
pd dw rµg cVHdw hY ]30]
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (515) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1412
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
rij n koeI jIivAw; phuic n cilAw koie ]
hy BweI ! dunIAW dy ivc rij = iq®pq ho krky koeI vI nhIN jIivAw Aqy ijQoN q`k
iksy ny phuµcxw sI auQoN q`k koie = koeI vI phuµc ky cilAw nhIN hY [
ArQwq dyKo ! rwvx dy AMdr ieh ie`Cw sI ik mYN lµkw qoN lY ky svrg q`k pOVIAW
lwvWgw qy kwl ¹ mwrWgw, prµqU ieh ie`Cw pUrw nhIN kr sikAw, AwpxI ie`Cw Awpxy
nwl hI lY igAw, ijQoN q`k ausdI phuµcx dI ie`Cw sI, auQy q`k phuµc nw sikAw, aus
dI rsqy ivc hI swrI aumr mu`k geI [ jYsw ik :
kir kir Qwky vfy vfyry ] ikn hI n kIey kwj mwieAw pUry ] (AMg 889)
vvvv
hoieAw hY Awp jI dy is`K kih rhy hn ik AsIN pihrW jW plW ivc hI phuµc skdy hW [
qd siqgurU jI ny ikhw ik pMØifq jI nw quhwfy Swsq®W ivc JUT iliKAw hY Aqy nw myry
is`K JUT boldy hn [ qyry Swsq®W muqwbk pRlok dw rsqw iek swl dw iliKAw hoieAw hY,
ieh iks leI iliKAw hY ? qW pMØifq ny ikhw ik jIv puMn Aqy pwp krdw hY, aunHW dw
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 1@ b>e 1412 (516) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ihswb dyx leI puMnI Aqy pwpI donW dy leI iek swl dw purwxW ivc kQn hY qW siqgurU
jI ny ikhw—myry is`K pwp Aqy puMn donW qoN auØ`pr hn, sUJvwn hox krky pwp krm kdy
Bu`l ky vI nhIN krdy Aqy puMn krm krky ausdy Pl dI ie`Cw nhIN krdy [ jy hor vI id®VH
ivSvws krnw cwhuµdw hYN qW Cy mhIny myry is`KW dI qrHW Sbd surq dw AiBAws kr, swlW
dw kµm qY¹ AsIN Cy mhIny ivc hI krvw dyvWgy [ jdoN gurU dI ikrpw nwl Cy mhIny AMdr
iesy dI surq ivc vI pRlok Awaux jwx dw bl pYdw ho igAw, Pyr siqgurW dy crn PV
ky ikhw ik myrI Bu`l sI, jo mYN Sµkw kIqI [ jo quhwfy is`KW dI surqI ivc rUhwnIAq dI
SkqI krky pq ie`zq hY, auh qusIN mY¹ vI b^S idauu [ eys krky surqI duAwrw ies Sbd
ivc pq Awbro dI g`l kIqI hY [
auQwnkw : sRI gurU nwnk dyv jI rwey bulwr dI AMq vyly dI msqwnI hwlq ¹ dyK
ky d`sdy hn [ jd lokIN rwie bulwr ¹ kihx l`g pey sn ik ies dw idmwZ TIk nhIN,
qd siqgurW ny ieh slok aucwrn kIqw [
dUsrI auQwnkw : iksy bzurg purK koloN koeI kµm TIk qrHW nw hoieAw jW kµm ivgwV
id`qw, qd p`uqr poqry aus bzurg ¹ qwVn l`gy, siqgurW ny bzurg ¹ qwVidAW vyK ky
ieh slok aucwrn kIqw [
not : sµpRdwie ivc ‘rwie’ pd dw ArQ rwey bulwr ¹ sµboDn krky ikhw igAw hY pr
vvvv
vvvv
keI nvIn igAwnI sµpRdweI igAwnIAW dy auQwnkw ivc ‘rwie’ Sbd rwey bulwr ¹ kihxw
vvvv
AigAwnqw d`s ky AwpxI ivdvwnI dI mhwnqw d`sxw cwhuµdy hn ieho ijhIAW CotIAW-
CotIAW g`lW ivc vwd-ivvwd nhIN krnw cwhIdw, auQwnkw dw mnorQ Sbd dy ArQ suKYn
krn dw hoieAw krdw hY, ies leI eyQy bzurg Awqmw dI g`l vI auQwnkw ivc mMnI
hY qy rwey bulwr vI bzurg ho cu`kw sI [
dosu n dyAhu rwie no; miq clY jW buFw hovY ]
hy BweI ! ies rwie = rwey bulwr dy no = qweIN koeI vI doS n = nw dyAhu = dyxw kro,
jW = jdoN jIv buFw = ibrD hovY = ho jWdw hY, qdoN miq = bu`D clY = clweymwn ho jWdI
hY Bwv bu`D iesiQq nhIN rihMdI [
glW kry GxyrIAw; qW AMn@y pvxw KwqI tovY ]32]
jo lokW nwl GxyrIAw = bhuqIAW g`lW = bwqW kry = krdw rihMdw hY qW = qd ibrD
AvsQw ivc AMny@ = AMnHw ho jWdw Bwv A`KW qoN idsxw ht jWdw hY, ijs krky Pyr v`fy
KwqI = Kwqy qoN Coty tovY = toieAW ivc if`g if`g pvxw = pYNdw hY ]32]
dUsrw ArQ
dosu n dyAhu rwie no; miq clY jW buFw hovY ]
hy BweI ! ies ieMd®IAW dy rwie = rwjy jIv (Awqmw) ¹ bhuq dos nw dyxw kro ik mMd
krm krdw hY ikauNik jd ieh buFw = ibrD Bwv hµkwrI ho jWdw hY vw: jd swDnw dw
hµkwr krdw hY, qd ies dI sRySt miq = m`qI clI jWdI hY [
glW kry GxyrIAw; qW AMn@y pvxw KwqI tovY ]32]
ijs krky prmySr dy nwm qoN bZYr hor hI bhuqIAW duinAwvI g`lW krdw hY, iesy
kwrn ieh AMDw Bwv AigAwnI nrkW rUp Kwqy ivc Aqy mwqw dy grB rUpI toey ivc pYxw
krdw hY ]32]
vw: ieh jIv ivKwvy mwqr qW igAwn dIAW bhuqIAW g`lW krdw hY, pr Sbd dI
kmweI nhIN krdw, qdoN ieh vYrwg ibbyk rUpI nyqrW qoN hIxw hox krky AMnHw ho jWdw
hY, iesy krky pihlW mwqw dy grB rUpI Kwqy ivc if`gdw hY Aqy AMq ¹ nrkW rUpI toey
ivc if`g pYNdw hY [ ieauN jIv vwSnw dy b`ØDy hoey dI ieh hwlq huMdI hY [
pUry kw kIAw sB ikCu pUrw; Git viD ikCu nwhI ]
hy BweI ! pUry = pUrn prmySr kw = dw kIAw = kIqw hoieAw sB = swrw ikCu = kuJ
vvvv
vvvv
pUrw = pUrn hY, aus ivc ikCu = kuJ vI Git = GtwA viD = vDwA nwhI = nhIN ho skdw [
nwnk, gurmuiK AYsw jwxY; pUry mWih smWhI ]33]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik jo gurmuK jn muKI gurW duAwrw AYsw = Aijhw
jwxY = jwxdw hY, auh pUry = pUrn prmySr mwih = ivc smwhI = smwA, lIn ho jWdw hY ]33]
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1413 (518) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
‰AMg 1413Œ
slok mhlw 3
auQwnkw : ieh slok sRI gurU Amrdws swihb jI ny mweI dws vYSno dy pRQwey aucwirAw
hY [ mweI dws i¸Sn jI dw aupwSk sI jo Awpxy h`QIN Awp Bojn iqAwr krky C`kdw sI [
siqgurW dI mihmw sux ky mweI dws dy mn ivc vI siqgurW dy drSn krn dw auqSwh
ho igAw [ ieh siqgurW dy drSn krn leI sRI goieMdvwl swihb phuµicAw Aqy iek is`K
¹ kihx l`gw ik mYN sRI gurU Amrdws swihb jI dy drSn krny hn, gurU jI ik`ØQy hn ?
aus is`K ny ikhw ik mhwqmw jI ie`ØQoN dw iek inXm hY ik pihlW Awp jI lµgr iv`ØcoN
pRSwdw Cko, Pyr gurU swihb jI dy drSn hoxgy [ mweI dws vYSno kihx l`gw ik myrw inXm
hY, mYN Awpxy h`QIN Bojn iqAwr krky C`kdw hW [ is`K ny lµgr iv`ØcoN jo su`kw sIDw hwzr
sI auh ilAw ky dy id`qw [ jd mweIdws ny cu`lHw bxwaux vwsqy DrqI pu`txw kIqI qW
Q`ØilEN h`fIAW inkl AweIAW [ qd auh Awpxy Awp ¹ Apiv`qr jwx ky ieSnwn krn
leI clw igAw [ jdoN Aw ky hor jgHw pu`tI qd auQoN vI h`fIAW inkl AweIAW, iPr iesnwn
kr ky qIsrI vwr jgHw pu`tI qW auQoN iPr h`fIAW inkl AweIAW [ ieauN vwr vwr h`fIAW
inklx qoN iKJ ky siqgurW dy drSn qoN bZYr hI duAwrkw v`l c`l ipAw [ jd quridAW
quridAW duAwrkw dy kol iek bn ivc phuµicAw qW aus idn iekwdsI iQq jwx ky vrq
r`K ilAw [ prµqU dUsry idn iekwdsI vrq KolHx vwsqy, aus¹ jµglW iv`ØcoN pwxI q`k
koeI vI cIz nw imlI [ ies ¹ Bu`K ny bVw sqwieAw hoieAw sI [ pr aus dI jwn bcwaux
vwsqy i¸Sn jI ny gupq rUp AMdr iek QwlI ivc dwl cwvl pw ky ausdy A`gy r`K id`qy [
k`cw Bojn dyK ky mweIdws ivcwrdw hY, jykr cONky qoN bZYr mYN ies Bojn ¹ KWdw hW qW
myrw inXm tu`tdw hY [ Ajy ies qrHW soc hI irhw sI, qd i¸Sn jI ny pUVI, kVwh, kcOrI,
l`fU Awid p`kw Bojn QwlI ivc pros ky A`gy ilAw ky r`K id`qw [ ies ivsmwd kOqk ¹
dyK ky mweIdws ny idl ivc ivcwirAw [ ieqny Gor jµgl ivc ijQy dUr-durwfy q`k koeI
mnu`K id®StI nhIN AwauNdw [ auQy pihlW k`cw Bojn qy Pyr myry sµklp Anuswr p`kw Bojn
Aw igAw hY [ ieh iksy mnu`K dw kµm nhIN hY [ aus vyly bVI inmrqw dy sihq h`Q joV
ky bynqIAW krn l`gw ik hy i¸Sn jI ! iek vwr mY¹ pRq`K (srgux srUp ivc) dIdwr
b^Sxw kro, ieh g`l sux ky i¸Sn jI ny AkwSbwxI duAwrw ikhw ik myrw dIdwr qY¹
goieMdvwl swihb hI hovygw, ieQy nhIN hoxw qy nw hI qyrI mukqI hoxI hY, ies leI qUµ
hux Awpxy pRwxW dI r`ØiKAw leI Bojn Kwxw kr Aqy vwps goieMdvwl swihb jwxw kr [
ieqny bcn AwK ky AkwSbwxI duAwrw i¸Sn jI cly gey qy mweIdws c`ldw hoieAw vwps
vvvv
vvvv
goieMdvwl swihb jw pu`jw [ jd swry sµisAW Aqy sµjmW ¹ C`f ky lµgr iv`ØcoN pRSwdw C`k
ky gurU jI dy drSnW vwsqy drbwr ivc phuµicAw qW gurU jI dy i¸Sn rUp ivc drSn
vyK ky bVw Anµidq hoieAw, J`t hI siqgurW ny kOqk ivKwauNidAW hzwr nyqrW, hzwr
bwhW, hzwr hI isr Awid dy sihq ivrwt rUp idKw id`qw [ ijs dw pRqwp shwr nw sikAw,
byhoS ho ky if`g ipAw, jd if`ØigAw qW siqgurW ny Awpxy crn CuAw ky mweIdws ¹ hoS
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (519) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1413
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ivc ilAw ky bRhm igAwn b^iSAw Aqy ieh slok aucwrx krky mweIdws ¹ AiBAwgq
dI pRIBwSw d`sidAW aupdyS dyxw kIqw [
dUsrI auQwnkw : iesy slok dI dUsrI auQwnkw ieh vI mMnI jWdI hY ik AiBAwgq
swDUAW dI jmwq sRI goieMdvwl swihb ivKy AweI Aqy siqgurW dy drSn krny cwhy qW
is`KW ny ikhw ik pihlW lµgr iv`ØcoN pRswdw Cko ieh siqgurW dw hukm hY [ aunHW ikhw ik
AsIN Awp pkw ky Ckx vwly swDU hW [ is`KW ny siqgurU swihb jI dI AwigAw Anuswr
jo lµgr ivc aus vyly rsd hwzr sI, auh swDUAW ¹ dy id`qI, swDUAW dI jmwq ny Awp
hI Bojn iqAwr krky C`k ilAw [ Swm dy vkq iksy hor ngr dI sµgq v`ØloN Bµfwrw sI [
aunHW sµgqW ny nwnw qrHW dy nwl KIr, kVwh, mwl pUVy Awid Bojn iqAwr kIqy sn, jo
sµgqW ¹ vrqw rhy sn [ ieh dyK ky s͵-pwkI (iek vkq Bojn Ckx vwly) gurU jI pws
Aw ky kihx l`gy ik quhwfy is`KW ny sw¹ qW ru`Kw im`sw Bojn bxwaux leI auho ijhIAW
rsdW id`qIAW sn, pr Awp p`ky Bojn mwl pUVy Awid C`k rhy hn, ies qrHW dw ivqkrw
ikauN hoieAw qW siqgurW ny ikhw ijho ijhI prmwqmw rsd hwzr kr idMdw hY, auh BwvyN
ru`ØKy im`Øsy Bojn dI hovy BwvyN nwnw pRkwr dy p`ky Bojn dI rsd hovy [ swfy is`K ibnW ivqkry
ausy qrHW dI hI sB ¹ ie`Øko ijhw vrqw idMdy hn [ ies ivc iksy dw koeI ksUr nhIN hY [
svyr vyly auh ijho ijhI rsd AweI sI auho ijhI quhw¹ dy id`qI [ jykr qusIN Swm dy vkq
Bojn C`kdy qW quhw¹ ibnW ivqkry dy ieho hI p`kw Bojn imlxw sI [ ieauN swDUAW ¹
AiBAwgq dI pRIBwSw d`sidAW hoieAw siqgurW ny ieh slok aucwrn kIqw [
vvvv
1. AiBAwgq (AiB + Aw + gq) jo suqy-is`D Awpxy AiB = ihrdy dI ie`Cw dy nwl Aw = Aw ky gq = pRwpq ho
jwvy vw: jo Awpxy (AiB + Awgq) AiB = ihrdy dI suqµqr ie`Cw Anuswr Awgq = Awaux jwx vwlw hovy,
aus ¹ AiBAwgq kihMØdy hn [
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1413 (520) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ijvyN iek mweI ny iksy qoN suixAw ik dwn puMn krky bVy piv`qr ho jweIdw hY jo
dwn puMn krdw hY, aus ¹ rwmgx ibbwnW ivc lY ky jWdy hn, ieh socidAW aus mweI
ny iek (pwKMfI) swD ¹ Awpxy Gr Bojn Ckx leI ikhw ik sµq jI k`l ¹ myry Gr Bojn
Ckxw [ (pwKMfI) sµq kihx l`gw—TIk hY mYN Bojn Ckx Aw jwvWgw [ jd ieh kih ky
mweI vwps AweI sI qW AwauNidAW hoieAW auh AwpxI guAWFx dy GroN Cµnw cu`k ilAweI [
ijs vyly swD Gr rotI Kwx vwsqy AwieAw qW CoilAW dI im`sI rotI A`gy r`K ky Awp
koTy auØ`qy cVH geI, BwvyN Gr ivc du`D, dhIN, m`Kx Awid sB pdwrQ sn, pr swD ¹
Kwx vwsqy im`sI rotI hI pkw ky id`qI, swD A`gy pwxI vI nw DirAw, swD pwsoN auh ^uSk
rotI KwDI vI nw geI [ ies leI swD ny auh rotI nyVy bYTy ku`qy ¹ pw id`qI, qy mweI ny
jo du`D grm krky r`ØiKAw sI, aus auØ`qy mlweI AweI peI sI, swD ny smyq mlweI swrw
du`D pI ilAw Aqy kol pey Cµny iv`ØcoN swrw m`Kx Kw igAw [ Kw pI ky bwAd ivc swD
mweI ¹ Avwz dy ky kihx l`gw ik myry h`Q DuAw dyxw kr [ mweI ny ikhw mYN qW koTy auØ`pr
KVI ibbwn dyKdI hW ik swD ¹ rotI KuAwx krky ibbwn kdoN AwauNdy hn [ mYN qW aus auØ`pr
cVHn dI aufIk kr rhI hW [ qW swD kihx l`gw :
Aihrn kI corI kry sUeI n krdI dwn [
koTy cVH ky q`kx (dyKx) lgI ikDroN Awaux ibbwn [
TIk hY qY¹ sq vwlI ¹ qy mY¹ sµqoKI ¹ ikauN nhIN ibbwx lYx Awauxgy [
swKI—BweI milAwgr isMG jI dy sµqoKI Kwxy dI : ijs vyly sRI gurU goibMd isMG
jI srbµs vwr ky mwlvy dI DrqI ¹ Bwg lw rhy sn, qd siqgurU jI ny gurduAwrw it`bI
swihb (bihbl klW) vwlI jgHw ’qy auqwrw kIqw, qd siqgurW dy nwl 2200 isMG Aqy
1400 brwV sYink sn [ siqgurW ny hukm kIqw ik BweI A`j AsIN prKxw krxI hY [ ies
leI lµgr Ckwaux leI Awpo-AwpxI guµjwieS Anuswr sµgqW isMGW ¹ Awpxy Gr iljw
ky Bojn Ckwaux, so Bojn Ckwaux leI koeI do isMGW ¹ lY igAw, koeI iqMn, koeI cwr,
koeI pMj Awid [ iek ZrIb is`K Awpxy BweIcwry ivc KVw sI, aus¹ iek SrIk ny qrk
mwridAW ikhw ik BweI swrw ngr hI isMGW ¹ Bojn Ckw irhw hY, qUµ nHIN iksy ¹ Bojn
Ckwauxw [ ausny ikhw ik mY¹ iek isMG dI syvw b^S idE, aus ZrIb izmINdwr dy ih`Øsy
BweI milAwgr isMG Aw igAw [ aus ZrIb izmINdwr dy Gr kuJ vI nhIN sI [ aus ny bhuq
ZrIbI dI hwlq ivc inMØmoJUxw ho ky Gr ivc pey hoey su`ky pIlU pwxI ivc iBauN ky poly
krky is`K dy A`gy ilAw ky r`ØKy Aqy h`Q joV ky kihx l`gw ik hy gurU dy is`Kw myry Gr Anwj
AMn dw iek dwxw vI nhIN hY, nw hI du`D, GI, m`Kx, S`kr Awid koeI pdwrQ hY [ ies leI
vvvv
vvvv
myrw ieh pIlUAW dw Bojn prvwx kro [ gurU dy is`K (BweI milAwgr isMG) ny slok pVH
ky Bojn Ckxw SUrU kIqw, ijs iv`ØcoN Drm ikrq dw Anµd iekwgrqw rUp ivc pRwpq
hoieAw [ Ardws kIqI, culw piVHAw ik siqgurU jI Awp jI dy ^wlsy ¹ is`K ny pdwrQ
CkwieAw hY [ ies pr ^uSIAW krnIAW [ jdoN swry isMG vwps Aw gey qW pRSwdw Ckwaux
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (521) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1413
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
vwly ngr dy pRymI vI Aw gey [ swry isMG qy pRymI jdoN siqgurW pws d`sx gey qW siqgurU
swihb jI pu`Cx l`gy ik kI kI C`k ky Awey ho [ qd vwrI vwrI swry isMG d`sx l`gy [ iksy
isMG ny bwjry dI rotI, iksy ny ikhw mYN l`sI nwl im`sw pRSwdw CikAw hY, iksy ny ikhw ik
mYN dhIN nwl Kw ky AwieAw hW, iksy ny ikhw ik mYN KIr KwDI hY Awid, swry isMGW ny jo
jo CikAw auh d`s id`qw, jd BweI milAwgr isMG ¹ siqgurW ny pu`ØiCAw ik qUµ kI Ck
ky AwieAw hYN qW BweI swihb jI ny ikhw ik mYN auh Ck ky AwieAw hW jo Awp jI ny mY¹
Awpxy h`Q nwl CkwieAw hY [ ikauNik jdoN mYN Bojn Ck irhw sI qW Bojn Ckwaux vwly
isMG ivc mYN Awp jI dw srUp hI dyK irhw sI [ Awp jI dy h`QW qoN mYN jo Bojn CikAw
aus iv`ØcoN C`qIh (36) pRkwr dy BojnW dw Awnµd Aw irhw sI, jo Awp jI ny ies is`K duAwrw
mY¹ CkwieAw hY [ jd BweI milAwgr isMG ny ies qrHW d`ØisAW qW kol KVy aus ZrIb
izmINdwr dy SrIkW ny ikhw ik ies kµgwl ny kI Ckwauxw sI ies dy Gry qW koeI pdwrQ
hI nhIN hY, quhwfw is`K JUT boldw hY [ ieqny ¹ pIlU Ckwaux vwly isMG ny gl ivc p`lw
pw ky ikhw ik pwqSwh Dµn ho qusIN Aqy Dµn hn quhwfy ieho ijhy sµqoKI is`K [ siqgurU jI
myrw BweIcwrw s`c hI kih irhw hY ik myry Gr qW Kwx leI vI kuJ nhIN hY [ myry Gr ivc
koeI pdwrQ nw hox kwrn kyvl Awp jI dy bcnW dw siqkwr kridAW quhwfy is`K ¹ Gr
iljw ky kyvl pIlU hI pwxI ivc iBauN ky KuAwey sn [ pr quhwfy is`K ny pIlU Kw ky vI
C`qI pRkwr dy Bojn d`Øsy hn [ myry ZrIb dw prdw F`kdy hoey myrI mihmw kIqI hY [ siqgurW
ny auØ`T ky aus ZrIb is`K ¹ gl nwl lwieAw Aqy ikhw mYN Aqy Bojn Ckx vwlw myrw
is`K hI Dµn nhIN hYN, Dµn qW qUµ hYN ijsny BIlxI dy byrW nwloN BI suAwd Kwxw myry is`K ¹
nhIN, mY¹ KuAwieAw hY, ieh Bu`K myry is`K ¹ nhIN blik mY¹ l`gI hoeI sI [ ies leI qyrw
ieh pdwrQ mY¹ prvwn hoieAw hY [ A`j qoN bwAd qyry Gr dw swrw dil`dr c`uØikAw, qUµ
ijqnw mrzI is`KW ¹ Bojn CkweIN, kdy vI qyry Gr ivc qot nhIN AwvygI [ ikqy X`ugW
bwAd qyry vrgy pRymI ibdr Aqy BweI lwlo dy rUp ivc imldy hn [ ieauN kih ky siqgurU
jI ny BweI milAwgr isMG ¹ AwiKAw ik BweI milAwgr isMG jI qUµ vI myrw bhuq ipAwrw
is`K hYN [ ijsny ZrIb is`K dy Gr dw prdw r`ØiKAw Aqy pdwrQW dy Kwx dw lwlc nhIN
kIqw [ Pyr siqgurU jI ny swrI sµgq pRqI aupdyS aucwrn kIqw ik jo is`K Gr ’c pdwrQ
hox ’qy isMGW ¹ Ckwaux qoN sµkoc krygw, auh vI doSI hY Aqy ijhVw ZrIb is`K dy Gr
cµgy pdwrQW dw lwlc krygw, auh vI doSI hY [ ies leI dwn krn vwlw sq pRq`gI qy
dwn lYx vwlw sµqoKI hoxw cwhIdw hY [ ieauN ^wlsw pMQ ivc quhwfy vrgy sq pRq`gI qy
sµqoKI hoieAw krngy [ ies pRkwr Ckx Ckwaux vwilAW dw ijho ijhw Drm hovy, auho ijhw
Pl pRwpq huµdw hY [
vvvv
vvvv
vvvv
iqs kw Bojnu nwnkw; ivrlw pwey koie ]2]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik iqskw = aus mhwqmw ¹ Bojnu = AMn pwxI
Ckwaux dw puMn koie = koeI ivrlw = twvW purK hI pwey = pwauNdw hY vw: aus prmySr dy
mhwqmw kol jo bRhm igAwn dw Bojn hY, aus ¹ koeI ivrlw AiDkwrI purK hI pwauNdw
hY ]2] jYsw ik :
bRhm igAwnI kw Bojnu igAwn ] (AMg 272)
auQwnkw : siqgurU swihb jI dy kol byxI nwm dw iek pMfq AwieAw, siqgurU jI
ny aus ¹ aupdyS idMØidAW ieh slok aucwrn kIqw [
vvvv
1. (a) jw kI rihq n jwxIey gur mMq® nhIN cIq [ qwkw Bojn pwiekY ibsrY hir isau pRIq ]
(A) jhw qhW kw Kwie pRswid ] so isK nhIN myrw Awd jugwid ]
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (523) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1413
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
iPtk iPtkw koVu bdIAw; sdw sdw ABmwnu ]
ijs ny bRwhmx, bRhm igAwnI ¹ mwirAw hY, aus dy iPtk = iPty mUMh hY, ijs ny gaU
¹ mwirAw hY, aus ¹ iPtkw = iPtkwr hY, ijsny lVkI ¹ mwirAw hY, aus ny isr auØ`qy
koVu = kroVW bdIAw = gunwhW ¹ cu`k ilAw hY, ijs ny vysvw jW AxcwrI dw Dwn KwDw
hY, auh sdw sdw = hmySW hmySW ABmwnu = hµkwr hI c`kI iPrdw hY, Bwv auh mn, bwxI
srIr krky hµgqw ivc hI smwieAw hoieAw hY [
AQvw ieho ijhy auprokq pwp krn vwly purKW ¹ iPtk iPtkw = iPtkwrW hI iPtkwrW
pYNdIAW hn, koVu = kroVW hI bdIAw = gunwh isr cVH jWdy hn Aqy sdw sdw = hmySW hmySW
AiBmwnu = hµkwr hI huµdw rihMdw hY [
vvvv
vvvv
ijnI nwmu ivswirAw; kUVY lwlic lig ]
kUVY = JUTy pdwrQW dy lwlic = loB ivc l`g ky ijnI = ijnHW ny prmySr dy nwm ¹
ivswirAw = Bulw id`qw hY [
vvvv
pYNdy hn [
AQvw vig = bgilAW vq pwKMfI qy sis = k`uqy vq loBI mnmuK purK sµglW nwl
bµnH krky jmpurI v`l clwey jWdy hn, ikauNik auh prmySr dy nwl nhIN imldy [
1. &wrsI ivc ‘ku`qy’ ¹ ‘sig’ kihMdy hn [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (525) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1413
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Awip Bulwey BulIAY; Awpy myil imlwie ]
AYsy purKW ¹ bymuK jwx ky prmySr krmW Anuswr Awp Awpxy srUp v`ØloN
Bulwey = Bulwauxw krdw hY, qd hI auh BulIAY = Bu`ly hoey hn, jy prmySr inSkwm krmW
sdkw Awp gurW, jW Awpxy srUp nwl imlwie = imlwauxw kry qW myil = imlxw krIdw hY [
AQvw ijs ¹ prmySr Awp Awpxy srUp v`ØloN BulwauNdw hY, auh B`uldw hY Aqy ijs
¹ Awp gurW, siqsµgq dy myl ivc imlwauNdw hY, aus ¹ Awpxy srUup nwl myl lYNdw hY
vw: ijs¹ prmySr cwhy aus¹ Awp gurW duAwrw Awpxy myl ivc imlw lYNdw hY [
vvvv
jh = ijQy vI dyKw = dyKdw hW, qh = auQy hI eyku = AdYÍq rUp prmySr pRqIk huµdw hY,
prµqU ieh igAwn gurmuKW dI sµgq duAwrw hI prgtu = aujwgr hoie = huµdw hY ]8]
vvvv
vwlw hY, prµqU jy = ijhVw koie = koeI gur aupdyS ¹ mMØin = ihrdy ivc vswey = vswauNdw
hY, aus dy du`K nivrq huµdy hn [
vvvv
kihMdy hn [
vvvv
sbid = aupdyS duAwrw AlµK = Al`K, lKx qoN rihq prmySr ¹ jwx ilAw hY vw: lKx
qoN rihq s`cy gurW dy aupdyS ¹ jwx ilAw hY ]10]
vvvv
qW auh Aiq = AiqAMq hI BgqI Bwie = Bwvnw dy nwl pqI dy drSnw ¹ locY = cwhuMdI
rihMdI hY vw: AiqSy krky Bwie = pRymw-BgqI krdI hoeI pqI dI tihl ¹ cwhµudI rihMdI hY [
vvvv
bxwauNdI hY Aqy mITy = im`Tw Awid pwie = pw ky K`t rs Bojn bxwauNdI hY vw: K`Øty im`Ty
vw: Kt = Cy pRkwr dy rsdwiek Bojn QwlI ivc pw ky pqI ¹ Kwx vwsqy idMdI hY [
dUsrw ArQ
ijau purKY Gir, BgqI nwir hY; Aiq locY BgqI Bwie ]
iesy pRkwr purKY = pUrn prmySr dy siqsµgq rUpI Gr ivc BgqI krn vwlI mhwqmw
rUp iesqrI hY, jo AiqAMq BgqI Bwvnw nwl pqI prmySr dy drSnW ¹ cwhuµdI hY [
bhu rs swlxy svwrdI; Kt rs mITy pwie ]
bhu = bhuq swrw pRym rUpI rs pw ky prmySr dw j`s aucwrn rUp slUxy Bojn svwrdI
hY vw: sRvx krn rUp slUxy Bojn bxwauNdI hY Aqy mMnx krn rUp im`Tw pw ky Kt rs
vwly Bojn bxwauNdI hY vw: dunIAW dy rs, pRym qoN ibnW hox rUp K`Øty qy prmySr ivc pRym
pwaux rUp im`Ty Bojn bxwauNdI hY [ jYsw ik :
siB rs imTy mMØinAY suixAY swloxy ] (AMg 16)
mnu qnu Dnu AwgY rwiKAw; isru vyicAw gur AwgY jwie ]
aus ny Apxw mnu = ic`q, qnu = srIr qy Dnu = rokVI Awid gurW dy AwgY = A`gy
rwiKAw = r`ØiKAw hoieAw hY Bwv gurW dI AwigAw ivc r`ØiKAw hoieAw hY Aqy Awpxw pRq`K
isru = sIs vI gur = siqgurW dy AwgY = A`gy jwie = jw ky vyicAw = vycxw kIqw hY Bwv
aunHW ny sB kuJ gurW dy A`gy kurbwn kr id`qw hY [
vvvv
jwvy Aqy ieauN bynqI krdy hn ik hy pRB = prmySr ! sw¹ Awpxy nwl imlwie = imlw krky
swfI locw = ie`Cw pUir = pUrn kro [
AQvw BY pUrbk BgqI krky ijhVy Bgq jn prmySr dy dIdwrW ¹ bhuq hI cwhuµdy
hn, aunHW ¹ prmySr Awpxy nwl imlw ky aunHW dI sB ie`Cw pUrI kr idMdw hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (529) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1414
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
‰AMg 1414Œ
hir pRØBu vyprvwhu hY; ikqu KwDY iqpqwie ]
jigAwsU muK duAwrw pRSn hY hy siqgurU jI ! jo swirAW ¹ hir = hry-Bry krn vwlw
pRBu = prmySr vyprvwhu = bymuQwj hY vw: auh bymuQwj jo hrI prmySr hY, auh ikqu = iks
Bojn dy KwDY = Kwx krky iq®pq huµdw hY ?
gur-auØ`qr :
siqgur kY BwxY jo clY; iqpqwsY hir gux gwie ]
jo = ijhVw purK siqgur = s`cy gurU kY = dy BwxY = hukm ivc clY = c`ldw hY Aqy
ijhVw hir = prmySr dy j`s rUp guxW ¹ gwie = gwauNdw hY, aus dy pRym ¹ vyK ky prmySr
iqpqwsY = iq®pq Bwv sµquSt huµdw hY vw: auh purK prmySr ¹ AiqAMq iq®pq kr idMdw
hY Bwv siqgurW dy Bwxy ivc c`lx vwly qy hrI dy guxW ¹ gwaux vwly purK auØ`qy prmySr
dI AiqSy krky pRsµnqw huµdI hY [
Dnu Dnu kljuig nwnkw; ij cly siqgur Bwie ]12]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik aunHW vwsqy ieh kiljug dw smW ip`Cly Xu`gW
nwloN Dnu Dnu = Dµn Dµn hY vw: Dµnqw dy Xog hY vw: kiljug dy smyN ivc auh auh purK
slwhuxy Xog hn, ij = ijhVy siqgur = s`cy gurU dy Bwie = Anuswr ho ky cly = c`ldy hn ]12]
siqgurU n syivE; sbdu n riKE aur Dwir ]
ijnHW ny siqgurU = s`cy gurU ¹ syivE = pUjxw n = nhIN kIqw Aqy gurW dy
sbdu = aupdyS ¹ aur = ihrdy ivc Dwir = Dwrn, vsw ky n = nhIN riKE = r`ØiKAw hY [
iDgu iqnw kw jIivAw; ikqu Awey sµswir ]
iqnw = aunHW kw = dw jIivAw = jIvxw iDgu = iDRkwr Xog hY, auh ikqu = iks vwsqy
sµswir = jgq ivc Awey hn Bwv aunHW dw jnm Dwr ky Awauxw insPl hY [ jYsw ik :
Awvn Awey isRsit mih ibnu bUJy psu For ] (AMg 251)
vvvv
ipAwir = pRym lgY = l`gdw hY vw: hir = prmySr pRwpqI vwly ris = pRym ivc mn, bwxI,
srIr krky ipAwr l`gdw hY [
vvvv
AwdoN inSkwm krmW dw sdkw gurW dI pRwpqI dw lyK iliKAw hoieAw hY, aunHW ¹ gurW
dy pwsoN prmySr dw nwau = nwm AMØimRq imlY = imldw hY [
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik aunHW jn = purKW ¹ prmySr dw nwm sµswr-
smuMd® qoN pwr auqwir = lµGw ky mukq rUpI iknwry ’qy phuµcw idMdw hY ]13]
vvvv
qoN bZYr hoey qurdy iPrih = iPrdy hn, Aqy nwvY = nwm qoN ibnu = bZYr jUnW ivc Awaux
rUp bih = bYT ky roey = roNdy hn, Bwv jUnW ivc Btkdy iPrdy hn [
vvvv
ny jIvW dy krmW Anuswr lyK iliKAw = ilK id`qw hY, su = aus ¹ pUrn gurW qoN bZYr
koie = koeI vI myit = imtw n = nhIN skY = skdw ]14] jYsw ik :
lyKu n imteI hy sKI jo iliKAw krqwir ] (AMg 929)
vvvv
ijvyN koeI purK AwkwS v`l ¹ auØ`cy QW ’qy cVH jwvy qW aus¹ auØ`cy QW ’qy KVy hoey
¹ DrqI ’qy peIAW cIzW CotIAW id`sx l`g jWdIAW hn, jykr auh AwkwS v`l ¹ hor
auØ`cw cVH jwvy qW DrqI ’qy KVy dr^`q ik`ØilAW vWg QoVHy ijhy Akwr dy id`sx l`g jWdy
hn, jykr auh mnu`K AwkwS ivc hI cVH jwvy qW DrqI dIAW cIzW id`sxIAW bµd ho jWdIAW
hn, Pyr dsvyN duAwr cVHn vwilAW ¹ vI hor kuJ nhIN pRqIq huµdw [
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1414 (532) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
iqQY, aUNG n BuK hY; hir AMØimRq nwmu suK vwsu ]
iqQY = auQy aus AvsQw ivc gurmuK jnW ¹ Aiv`ØidAw rUp aUNG = inMdrw qy pdwrQW,
Awsw rUpI BuK = CuDw vI n = nhIN hY, ikauNik auh gurmuK hir = prmySr dy nwm AMØimRq
¹ jpxy krky Awqimk suK = Anµd ivc vwsu = v`sdy hn [
nwnk duKu suKu ivAwpq nhI; ijQY Awqm rwm pRgwsu ]16]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik auQy du`K dI pRwpqI Aqy su`K dI ie`Cw nhIN
ivAwpq = l`gdI vw: auQy srIrk du`K qy ivSy dI su`K dI ie`Cw nhIN l`gdI, ijQY = ijQy
Awqm = Awqmw dy AMdr rwm = bRhm dw prgwsu = pRkwS ho igAw hY vw: ijQy Awqm =
Awpxy Awp rwm = bRhm dw pRgwsu = pRkwS, igAwn hY, auQy du`K su`K nhIN ivAwpdw ]16]
vvvv
ijvyN koeI AprwDI rwjy ny kYd kr id`qw hovy, Pyr ausdy koloN BwvyN c`kI dI mS`kq
lw ky kµm krwvy, BwvyN aus ¹ qµg jgHw bµd (kYd) kr dyvy, ieauN auh rwjy dI kYd ivc huµdw
hY, iesy pRkwr pwpI jIv s`cI srkwr dy hukm Anuswr jmdUqW, Drmrwj kol kYd ho jWdw
hY, qd aus ¹ nrk rUpI qµg jgHw ivc pw dyvy, BwvyN jUnW rUpI c`kI dy gyVy ivc pw dyvy [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (533) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1414
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ijn kau ikrpw DwrIAnu; iqn@w siqguru imilAw Awie ]
ijn = ijnHW kau = dy auØ`qy prmySr ny ikrpw = imhr dI id®StI DwrIAnu = Dwrnw,
krnw kIqI hY, iqn@w = aunHW ¹ ies mnu`Kw jnm ivc pUrw siqgurU Awie = Aw ky
imilAw = pRwpq ho igAw hY [
vvvv
jo = ijhVy skwmI purK iksy purb dy smyN puMn qy suqy-is`D dwn rUp bIj bIjdy hn,
aunHW sB = sBnW skwmI purKW ¹ skwm krmW dw Pl lYx vwsqy pihlW Drmrwie = Drmrwj
kY = dy kol jweI = jwxw, phuµcxw pYNdw hY [ jYsw ik :
krm Drm pwKMf jo dIsih iqn jmu jwgwqI lUtY ] (AMg 787)
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1414 (534) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ibnu siqgurU jmkwlu n CofeI; dUjY Bwie KuAweI ]
siqgurU = s`cy gurU qoN ibnu = bZYr jIvW ¹ jmkwlu = kwl krn vwlw jm CofeI =
C`fdw n = nhIN hY, swry jIv dUjY Bwie = dYÍq-Bwv krky KuAweI = ^rwb ho rhy hn vw:
swrI isRStI dYÍq-Bwv ivc Bu`lI hoeI hY [
jobnu jWdw ndir n AwveI; jru phucY mir jweI ]
mwieAw dy lwlc ivc jobnu = Xuvw AvsQw dw smW jWdw = lµGidAW ndir = id®StI
ivc n = nhIN AwveI = AwauNdw, Pyr jru = buFypw Aw phucY = phuµcdw hY Aqy AMq ¹ mir =
mOq Aw jweI = jWdI hY [ jYsw ik :
jy jrvwxw prhrY jru vys krydI AweIAY ] (AMg 465)
vvvv
vvvv
‰AMg 1415Œ
Awqmw rwmu n pUjnI; dUjY ikau suKu hoie ]
jo Awqmw = Awpxw Awp rUp rwmu = prmySr hY vw: (Aw + qmw) jo Aw = srb AOr sy
qmw = AiqSy krky pRwpq rUp Awqmw qy rwmu = rimAw hoieAw bRhm cyqn hY [ ijhVy bRhm
aus ¹ pUjnI = pUjdy n = nhIN hn, aunHW ¹ dUjY = dÍYq-Bwv ivc l`gxy krky ikauN = ikvyN
suKu = Anµd pRwpq hoie = ho skdw hY vw: ijhVy dUjY = dÍYq jW dyvI dyviqAW dI aupwSnw
ivc l`gy hoey hn, aunHW ¹ ikvyN Awqimk suK pRwpq ho skdw hY Bwv nhIN ho skdw [
haumY AMqir mYlu hY; sbid n kwFih Doie ]
ijnHW dy ihrdy AMqir = ivc haumY = hµgqw rUpI mYl hY vw: dyh dI haumY = hµgqw qy
pwpW rUpI mYlu = mlInqw hY, auh swDsµgq rUpI Gwt auØ`qy inScy rUpI ptVy ’qy r`K ky gur
sbid = aupdyS rUpI swbx, pRym rUpI pwxI qy aukqIAW jugqIAW rUpI mukIAW lw ky mn
rUpI bsqr ¹ Doie = Do ky pwpW rUpI mYl ¹ bwhr n = nhIN kwFih = k`Fdy [ jYsw ik :
jnm jnm kI iesu mn kau mlu lwgI kwlw hoAw isAwhu ] (AMg 651)
vvvv
vvvv
(5) mukq pdwrQ—igAwq pdwrQ dy pRwpq hµuidAW hI jµmx mrn qoN rihq pdvI
ies mukq pdwrQ dI pRwpqI ho jWdI hY, ijs ’qy “qUµ qUµ krqw qU hUAw” dI AvsQw pRwpq
ho jWdI hY [
ies leI eyQy jnm pdwrQ dI AjweI Kohx vwilAW qy iek id®StWq id`qw jWdw hY [
id®StWq : iek l`kVhwrw ZrIb purS sI ijs dw kµm sI ik jµgl iv`ØcoN l`kVW
k`txIAW qy Pyr aunHW ¹ sukw ky koiely bxwauxy, Pyr aunHW koilAW ¹ vyc ky AwpxI aupjIvkw
clwauNdw sI [ ieh Dµdw bhuq dyr q`k c`ldw irhw [ grmI dI r`uq sI ies krky ieh pwxI
dw GVw Awpxy kol r`ØiKAw krdw sI, ijs ’qy ipAws l`gx qoN pRwxW dI r`ØiKAw kIqI
jwvy [ iek idn Acwnk jµgl ivc sYr krdw hoieAw iek bwdSwh Aw inkilAw [ ies
l`kVhwry dy kol Aw ky ruk igAw ies ny h`Q joV ky ikhw ik mhwrwj jI mYN Awp jI
dI kI syvw kr skdw hW, qW bwdSwh ny ikhw ik jykr qUµ myrI syvw krnI cwhuµdw hYN,
qW qUµ mY¹ pwxI iplw dy, ies ny pwxI iplw id`qw [ bwdSwh ny pRsµn ho ky iek kwZz
auØ`qy mohr Cwp lw id`qI, ik jdoN vI qY¹ loV hovy audoN myry drbwr ivc ieh kwZz idKw
ky myry q`k phuµc jwieAw kryNgw, qY¹ koeI drbwrcI nhIN rokygw, Pyr jo qY¹ cwhIdw hoey,
auh myry koloN mMg lvIN [ ies ny ZrIbI qoN qµg ho ky iek idn bwdSwh dy drbwr ivc
phuµcx leI drbwrcIAW ¹ auh kwZz idKw ky phuµcxw kIqw, A`goN bwdSwh bhuq pRsµn
hoieAw ik qUµ mY¹ jl CkwieAw sI [ ies leI qyry ’qy myrI pRsµnqw hY, qUµ jo kuJ cwhuµdw
hYN auh mMg lY, qW ies ny ikhw ik mhwrwj jI qusIN Awp hI myrw Blw krn leI koeI
pdwrQ b^S dyvo qW bwdSwh ny vzIr ¹ ikhw ik hy vzIr ! mYN ies ivAkqI ¹ bnspqI
iv`ØcoN sB qoN kImqI cµdn dw bwZ b^iSS ivc dyNdw hW, aus ¹ cµdn dw bwZ bwdSwh
dy krmcwrIAW ny idKw ky ies dy AiDkwr ivc dy id`qw [ ieh l`kVhwrw koeI bhuq ^uS
qW nw hoieAw ikauNik ies¹ cµdn dy bUitAW dI kdr nhIN sI [ pr iek g`loN qW ^uS
hoieAw ik A`gy jµgl ivc dUr jwxw pYNdw sI qy hux nyVy hI koiely bxwaux dw Dµdw
sOKw ho igAw [ ies l`kVhwry ny cµdn dy bwZ ivckwr iek B`TI lw leI, cµdn dy bUty
k`t ky jdoN su`k jWdy qW aus dy koly bxw bxw ky bzwr ivc vyc AwauNdw [ Acwnk Aw
rhI sugµDI qoN pRBwivq vI hY, ik bhuq ^uSbo AwauNdI hY pr ies sugµDI qoN vI ieh mUrK
cµdn dI kdr nhIN smJ sikAw, jdoN swrw bwZ cµdn dw PUk ilAw, muV ky Pyr bwdSwh
dy drbwr ivc hwzr hoieAw, pukwr kIqI ik hy bwdSwh ! myrI ZrIbI ’qy qrs krky kuJ
pdwrQ dyvo qW bwdSwh ny ikhw ik qY¹ qW cµdn dw pUrw bwZ id`qw sI, qW ies ny
ikhw ik mhwrwj jI smyN Anuswr auh swrw mu`k cu`kw hY, vzIr boilAw ik hy mUrK ! kdy
vvvv
vvvv
bwZ vI ies qrHW mu`kdw hY [ qUµ s`c d`s kI kIqw hY, qW ies ny ikhw ik mYN k`t ky koly
bxw ky vyicAw hY, vzIr ny ikhw ik qyry pws koeI aus bwZ dI l`kVI bwkI vI hY ?
qW ies ny ikhw ik hor qW kuJ nhIN bs kuhwVy ivc iek dsqw hI hY, auh vzIr ny
mMgvwieAw qy cµdn dy vpwrI koloN ausdw mu`l pvwieAw ijsny aus dsqy dw pMj sO rupey
mu`l pwieAw [ qd ies l`kVhwry dy mn ivc ieqnw pCqwvw qy Zm hoieAw ik jykr
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (537) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1415
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ies dsqy dw mu`l pMj sO rupey ho skdw hY qW myrIAW ie`kI puSqw q`k vI ieh bwZ mu`kx
vwlw nhIN sI [
dw id®StWq : l`kVhwry dI inAweIN ieh jIv hY, jo sµswr rUpI jµgl ivc Awpxy
krmW Anuswr ivcrdw hY, pwqSwh dI inAweIN eISvr hY, ijs¹ inSkwm krmW rUpI pwxI
jo prmwqmw swry sµswr rUpI jµgl ivc sYr kr irhw hY, aus ¹ Arpn kIqw [ ijs ’qy
prmwqmw ny pRsµn ho ky krmW rUpI lyK Pl dyx leI id`qw [ prmwqmw dy dr ’qy iesdI
vwihgurU v`ØloN pRwlbD ivc mnu`Kw srIr rUpI cµdn dw bwZ ilK id`qw [ ijs dw hr suAws
cµdn dI l`kV dI tukVI dI qrHW hY, ieh AigAwnI jIv ny mnu`Kw srIr rUpI cµdn dy
bwZ ivc kwm, ¸oD Awid ivkwrW dI B`TI lgw leI Aqy suAwsW rUpI cµdn dy AjweIN
gvwaux rUp koiely bxwauxy SurU kr id`qy [ kwm, ¸oD dI B`TI ivc iq®Snw rUp A`g nwl
izMdgI dy swry suAws rUp cµdn dy koly bxw id`qy, pr kdy kdweIN sµgq dy ivc iek A`Dw
nw-mwq® swh guzwirAw [ jYsw ik :
kbIr eyk GVI AwDI GrI AwDI hUµ qy AwD ] (AMg 1377)
jdoN Drmrwjy dI kcihrI ivc prmwqmw dy rUp Drmrwjy dy pws phuµicAw, Drmrwjy
ny pu`ØiCAw ik Amolk mnu`Kw srIr rUpI cµdn dy bwZ dy suAwsW rUp bUitAW nwl kI krky
AwieAw hYN, qUµ muV ky Pyr kµZwl hoieAw ipAw hYN, qW iesny d`ØisAw ik mYN qW kwm, ¸oD
dI B`TI ivc hI swry suAwsW rUp cµdn dy bUty PUk AwieAw hW [ qW Drmrwjy ny ihswb krn
rUp pu`ØiCAw qW iek A`Dw suAws siqsµgq ivc guzwirAw imilAw [ qy Drmrwjy ny d`ØisAw
ik qyry iek suAws dw mu`l siqsµgq ivc guzwry dw AYsw sI ik iek swl svrg dy su`K
pRwpq ho skdy sI, iek suAws dy mu`l nwl bRhm lok dIAW cwr GVIAW vI pRwpq ho skdIAW
sn [ ieh sux ky jIv bhuq roieAw, qdoN Drmrwjy ny ikhw ik hux rox dw koeI ArQ nhIN,
qUµ Awpxw mnu`Kw jnm ivArQ guAw AwieAw hYN [
vvvv
vvvv
En@w AwpxI AMdir suiD nhI; gur bcin n krih ivswsu ]
En@w = aunHW ¹ AwpxI = Awp dI AMdir = AMdrlI Awqmw dI vw: Awpxy AMdir =
ihrdy dI auØ`kw hI suiD = igAwq nhIN hY, ikauNik auh gur = siqgurW dy bcin = aupdyS
auØ`qy ivswsu = Brosw n = nhIN krih = krdy [
igAwnIAw AMdir gur sbdu hY; inq hir ilv sdw ivgwsu ]
igAwnIAw = igAwnvwn purKW dy ihrdy AMdir = ivc gur = siqgurW dw sbdu = aupdyS
pRgt hY, ies krky auh inq = inqwpRqI hir = prmySr nwl ic`q dI ilv = ibrqI lgw
ky sdw = hmySW SuB guxW dI hirAwvlqw sihq ivgwsu = iKVy rihMdy hn, Bwv aunHW dw
ic`q rUpI kml, kruxw, mu`dqw, mYq®I, aupyiKAw rUp pMKVIAW dy sihq sdw iKiVAw rihMdw hY [
vvvv
moh rUpI zihr ny swry jgu = sµswr ¹ iviSAW ivc lwaux rUp GyirAw = Gyrw pwieAw hoieAw
hY vw: mwieAw ibKu = zihr vwlw vrqulwkwr s`p hY, mwie = hy BweI ! ies mwieAw ny swrw
jg GyirAw hoieAw hY [ jYsw ik :
jIvx mrxw jwie kY eyQY KwjY kwil ] (AMg 15)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (539) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1415
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ibKu kw mwrxu hir nwmu hY; gur gruV sbdu muiK pwie ]
iqs mwieAw rUpI s`pxI dw mwieAw dy moh rUpI ibKu = zihr kw = dw mwrn vwlw
hir = pRØBU nwm hY, ies keI gur sbdu = aupdyS rUpI gruV = gwrVU mMqr ¹ Awpxy irdy
rUpI muiK = mUMh ivc pwie = pwauxw kro [
vvvv
koeI vI vYr nhIN hY, jo inq = inqwpRqI ihrdY = mn krky hir = prmySr ivc ilv = ibrqI
lwie = lgw ky r`Kdy hn vw: jo jigAwsU dy ihrdy ivc inqwpRqI Akwl purK dI
ilv = ibrqI lgw idMdy hn [
swKI—sYd ^W dI : ijvyN sYd ^W kol svw l`K dI jo jrnYlI sI, aus dw iqAwg
kr id`qw [ Dµn sRI gurU goibMd isMG swihb jI mhwrwj dy drSn krn qoN bwAd Awnµdpur
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1415 (540) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
swihb vwly jµg ivc ies dw mn msqwnw ho igAw sI [ &kIr bx ky qur igAw, pwauNtw
swihb vwlIAW phwVIAW ivc bYT ky q`p krn l`g ipAw [ jdoN klZIDr pwqSwh pwauNtw
swihb gey, aus vyly ies ¹ drSn dyxw kIqy Aqy nwl hI bRhm igAwn b^iSAw [ ies
ny ikhw ik mhwrwj ! kuJ smW hor drSn idE [ siqgurW ny ikhw ik (hzUr swihb) nWdyV
clw jw, auQy pihlW hI l`kV Swh &kIr rihMdw hY [ auQy jwau ijs ¹ pihly pwqSwh jI
ny hukm id`qw sI ik qUµ ies QW QVy ’qy JwVU idAw kr, qY¹ hr roz iek mohr imilAw
krygI [ AYsw hI hoieAw [ ieh &kIr bhuq DnI ho igAw [ ijQy gurduAwrw mwl tykVI swihb
hYN, aus QW ’qy Pyr sYd ^W ny vI bhuq bµdgI kIqI [ jdoN siqgurU jI nWdyV (hzUr swihb)
gey, aus smyN ieh drSn krky bRhmlIn hoieAw Bwv srIr iqAwg igAw sI, ieauN siqgurW
ny SqrU im`qr dI id®StI qoN auØ`pr ho ky sYd ^W ¹ b^S ky inhwl kIqw sI, ieh siqgurW
dI inrvYrqw hY [
vvvv
Fiqs[ = FBws[ dxis[ hV a[ dxi f+a,t zdi zdi = ziJ ziJ dry rj^ uPVJ iPfg ziJ ziJ
dry fda = dH,;a erjdH = erjMs[ hV m
vvvv
dfaj = dfY sj Vjq yvj ujdH = uJsj ]@ Fjr dur[G w'Hg r[lrj s[ fp,ai } fp,DA[ dw a[i[
dfaj sj wg Vjq ] aJ Rph wg s,Dl[ej@ Fjr wpN rg Vhk s,Dl[ej@ dHl[ f+wji u' fpit dfaj
fiq[Li } A,c w[ s[rg-s[rdabJ s[ ziJ dry bjfSg f,a } erjMsj dxisj ]@ u[wi
Rpl } w'Hg fp,DA[ dw aP. dwl sj Fea ]G@ aJ Rpl s[ dfaj sj Vjq hg yvj uJsj ]@ Fjr
Rph bwjv fpit sj Fea Vhk whj lwsj rj^ u' dWiag VjVjfpS[ dry fHg h'Hg ]@ Rph
W+hqjwji@ W+hq sg f+jfag rjvg wsg rg Vhk whj lwsg m
borj duRp = dur[G r[lrj w[i[ = s[ w'Hg fPa = fp,ai h' ujr[ aJ dalp = Rpl s[ dfaj
sj Vjq ydvbj uJsj ]@ Fjr Rpl s[ dfaj sj w'Hg rg Vjq Vhk hp.sj@ dHl[ f+wji epiJ
sg dl,tg a'G idha s[rg~s[rdabJ } fPuS rjvj dVepij fpit hp.sj ]@ Rpl s[ dfaj epiP
sj Vjq ydvbj uJsj ]@ Fjr Rpl sj w'Hg rg epiP Vhk hp.sj m
vvvv
vvvv
hp.s[ hV@ ugr uVq Zji w[ l.lji dry bjH[ lg ba[ fApajdh = fLyjajf wis[ h'H[ ?jvg
h,o f+v'w r,v } wPy wi eH[ hV mm24mm
vvvv
fpVj hdi = fiq[Li s[ Vjq iPfg rjfjdi = rSu } wiV dry v,De[ idh>Ds[ hV rj^ bjf
Vjq ufS a[ h'iVJ } Vjq ufjRpS iPf rjfjdi = rSu dry v,De[ idh>Ds[ hV@ Rph epiqpt
uV b{o{ = dHo[@ dHl v'w dry rg a[ Yo{ = Rpo[ f+v'w dry rg q>VgbdV = q>DV[ uJs[ hV@
Fjr f+qjSgw hV m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (543) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1415~16
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
gurmuiK sbid is\wpdy; iqqu swcY drbwir ]
daap = Rpl fiq[Li s[ ljy{ = l,Dy[ l,yt>c iPfg siWji dry epiqpt uV epi
lWds = Rpfs[L sg wqjHg wiV[ wiw[ dlEjfs[ = dlbjS[@ fdhyjS[ uJs[ hV m
scw saudw Krcu scu; AMqir iprmu ipAwru ]
RpV%J s[ w'v Vjq iPfg l,yj l"sj ] a[ ?iy rg lyp = l,Dy[ Vjq sj hg ] dwMdw RpV%J
s[ dhis[ b>adi = dry dfiqp = dfbji[ fiq[Li sj dfbjdi = f+[q ] rj^ dfbji[ fiq[Li sj
dfiqp = f+[q ] m
borj RpV%J s[ w'v l+rS wiV iPf l,yj l"sj ]@ q>VS wiV iPf ?iy rg l,yj ] ba[
Rph dhis[ s[ dry dfbji[ fiq[Li sj f+[q Vjv dVdZbjlS wis[ hV m
jmkwlu nyiV n AwveI; Awip bKsy krqwir ]
RpVJ% s[ uqwjvp = wjv wiV rjvj uqsPa rg V[dC = V;sgw V = Vhk bjrHg = bjMsj@
dwMdw RpV%J } wiajdi = fiq[Li V[ bjf Wtl[ = W?L w[ bjfS[ liPf Vjv dqvj dvbj ] m
‰AMg 1416Œ
nwnk, nwm rqy sy Dnvµq hYin; inrDnu horu sµswru ]26]
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw duhC[ fpit fiq[Li s[ Vjq i.e dry ia[ = i.e[
h'H[ hV@ l[ = Rph blvg ZVr.a = ZVrjV ]dV = hV@ Wjwg sj h'i ljij l.ljip = uea Vjq
iPfg ZV a'G hgSj h'S wiw[ dViZVp = w.ejv apdibj dxisj ] mm26mm
jn kI tyk hir nwmu hir; ibnu nwvY, Tvr n Twau ]
hdi = fiq[Li s[ dfbji[ epiqpt uVJ wg = sg B[w = YB hdi = fiq[Li sj Vjq hg
]@ fiq[Li s[ Vjr{ = Vjq a'G dWVp = WQ{i ugr } Vj dHl v'w dry nri = ojM ]@ Vj
f+v'w dry njRp = oJ ] rj^ Vjq a'G WQ{i ugr } nri = ndhiV vHg apigbj fs@ liPf
iPfg oJ Vhk dqvsj m
gurmqI nwau min vsY; shjy shij smwau ]
h[ FjHg ) epiqag = epi dl,Ddtbj spbjij VjRp = Vjq qdV = dhis[ dry rl{ = r,lsj
]@ ba[ epiJ a'G lhu[ = debjV sg f+jfag wiw[ lhdu = LJag liPf dry lqjRp = lqjRpSj
hp.sj ] m
vvvv
vvvv
vvvv
jn nwnku mMgY DUiV iqn@; hau, sd kurbwxY jwau ]27]
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw blk uV = sjl daV¶ = RpV%J s[ yiVJ sg ZPdC
q>De{ = q>es[ hJ ba[ RpV%J s[ Rpfi'G hRp = blk ls = l{GwC[ rjig@ hq[Lj wpiWjS{ = Wdvhji
ujRp = uJs[ hJ mm27mm
vvvv
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw duV%J epiqpt uVJ V[ Rpdi = dhis[ s[ b>si hig
Vjq } Zjdi = ZjiV@ rljRpSj wgaj ]@ RpV%J s[ b>si'G da=LVj iPfg b,e ljig Vdria h'
eHg ] mm28mm
ldaepiP ljdhW ug QigWg Zji w[ rjdhepiP s[ lVqpt W[Vag widsbJ liW lJNj Rpfs[L
ds>Ds[ hV m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (545) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1416
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
AsI Kqy bhuqu kmwvdy; AMqu n pwrwvwru ]
(‘Kqy’ dw aucwrx polw hY)
h[ fiq[Li ) blk Whpap = W[b>a ta[ = epVjh@ fjf wqjrs[ = wqjRpSj wis[ hJ@ ljc[
fjfJ sj fjijrjip = fji~Rpiji \v'w f+v'w| wiw[ b>ap = b?gi Vhk bjMsj ] rj^ dur[G
lqp>s= s[ dwVji[ \fjij + rji| fjij = fiv[ a[ rji = Rpiv[ dwVji[ sj b>a Vhk bjMsj@
dHr[G dfAv[ uVqJ dry u' epVjh wga[ h'H[ hV@ RpV%J ba[ dHl uVq s[ epVjhJ sj fjijrji
wiw[ b>a Vhk bjMsj m
vvvv
vvvv
dry ZjiV wis[ hV ba[ u' l.lji s[ ugr fiq[Li r,Dv'G dr,AC[ h'H[ hV@ u' RpV%J dr,AdCbJ
Vjv'G drApdC = upsj h' eH[ hV a[ u' dqdvbJ h'dHbJ Vjv dqv[ hV@ ba[ ldaepiJ s[ F{
a[ f+[q } dis[ dry ZjiV wgaj ] rj^ u' F{ a[ f+[q s[ l.Ipwa h' w[ epiJ Vjv dqvs[ hV
rj^ u' fiqjaqj drApdC = dr,AC[ h'H[ fpitJ Vjv dqv[ = dqvjf wis[ hV@ Rph rjdhepiP
s[ liPf Vjv'G dr,AC uJs[ hV rj^ u' drApdC = drA'CV rjv[ wjq *'Z q'h bjds drwjiJ
Vjv dqvs[ hV@ Rph fiqjaqj Vjv'G dr,AC[ hg idh>Ds[ hV m
vvvv
vvvv
liPf@ apigbj fs iPfg zi = de+h dry rjlp = dVrjl dwRp = dwr[G h'r{ = h' lwsj ]@ Fjr
Vhk h' lwsj m
bevg apw dry ldaepiP ug Wjhu ds=LBJa s[ w[ dl,Ddtbj s[Gs[ hV ^
vvvv
duhC[ ldaepip = l,Dy[ epiP } bjfSj = bjf sj ujS w[ l[rdV = fPuSj wis[ hV@
hRp = blk ajlp = daV%J dfbjdibJ Rpfi'G ls = l{GwC[ rjig Wdvhjig = wpiWjV uJs[ hJ m
vvvv
qpt = qptC[ Rpuv[ = dViqv hV@ duV = duV%J s[ dhis[ b>adi = dry fiq[Li s[ Vjq b>Ddq+a
sj f+ejlp = f+wjL ] mm31mm
vvvv
vvvv
duaVj dyi q>s rjLVj Vhk dqvsg@ Fjr[G lF = hi w'Hg dstjr[ qjai F[t = dvWjl Zji
wdi = wi w[ Fr{ = FjMsj@ dryisj dxi[ m
vvvv
vvvv
dqvsj ba[ f+v'w dry HgLi sg f+jfag iPf qpwag iPf lpt Vhk dqvsj@ dHl vHg b,Z
drdy = dryjv[ hg B[TgbJ uPVJ rj^ qjaj s[ eiF dry bjMs[ uJs[ a[ uVq Zjis[ a[
drdLbJ dry vfBjdH = v.fB h' ih[ hV rj^ b,Z dryjv[ B[TgbJ uPVJ dry hg bjMs[ uJs[
hV@ Fjr x[i qVp,tj s[hg Vhk dqvsg rj^ b,Z drywji i,tS rjvg u' qjdHbj ]@ Rpl qjdHbj
dry hg tdya h' ih[ hV m
vvvv
gur ikrpw qy, nwau min vsY; sdw rhY auir Dwir ]
epi = ldaepiJ sg dwifj = dqhi a[ = a'G dul s[ qdV = dy,a dry fiq[Li sj VjRp =
Vjq rl{ = r,lsj ]@ Rph lsj = hq[Lj Rpdi = dhis[ dry Vjq } ufS iPf Zjdi = ZjiV
wiw[ i] = idh>sj ] m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (551) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1417
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
iqsnw buJY iqpiq hoie; hir kY nwie ipAwir ]
aus hir = prmySr kY = dy nwie = nwm nwl ipAwir = pRym l`gx krky rsW ksW dI
iqsnw = iq®Snw buJY = buJ, nivrq ho jWdI hY Aqy ic`q, lok-pRlok dy pdwrQW v`loN iqpiq =
iq®pq hoie = ho jWdw hY [
vvvv
sUKm isRStI dI bxq = bxwvt bxwie = bxw ky r`K = r`Kxw kIqI hY ]36]
vvvv
ibKu mwieAw mohu n imteI; ivic haumY Awvxu jwxu ]
prµqU ienHW krmW dy krn nwl ibKu = zihr rUp mwieAw dw mohu = snyh n = nh»
imteI = imtdw, iesy krky mwieAw dI haumY = hµgqw vw: dyh dI hµgqw ivc l`gx krky
krm kWfI lokW dw Awvxu jwx = Awauxw jwxw Bwv jµmxw mrxw bixAw hI rihMdw hY [
siqgur imilAY, mlu auqrI; hir jipAw purKu sujwxu ]
ijnHW dI siqgur = s`cy gurU dy nwl imilAY = imlxy krky pwpW dI mlu = mYl
auqrI = auqr, lih geI hY, aunHW ny gurW duAwrw purKu = pUrn sujwxu = AMqrjwmI
hir = prmySr dy nwm ¹ jipAw = jpxw kIqw hY [
ijnw hir hir pRØBu syivAw; jn nwnku sd kurbwxu ]37]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik mYN jn = dws aunHW qoN sd = sYNkVy vwrI
kurbwxu = bilhwry jWdw hW, ijnHW ny pwpW dy hir = hwrk1, swirAW ¹ hir = hry-Bry krn
vwly pRØBu = prmySr ¹ syivAw = syvnw kIqw hY ]37]
mwieAw mohu bhu icqvdy; bhu Awsw loBu ivkwr ]
ijhVy purK mwieAw pRwpqI dy mohu = snyh ivc pey hoey bhu = bhuqy pdwrQW dw
icqvdy = icMqn krdy rihMdy hn vw: mn dI icqvnI nwl pdwrQW ¹ icqvdy rihMdy hn
vw: mn dI icqvnI krky pdwrQW dI pRwpqI v`l dyKdy rihMdy hn, aunHW ¹ mwieAw pRwpqI
dI bhu = bhuqI Awsw = aumId hY qy ivkwrW ¹ pYdw krn vwlw loBu = lwlc hY vw: aunHW
dy ihrdy ivc mwieAw dI bhu = bhuqI Awsw, pdwrQ joVn dw loBu = lwlc qy kwmwid ivkwr
hn vw: aunHW dy ihrdy ivc mwieAw dI Awsw qy pdwrQW ¹ joVn dy lwlc krky ivkwr
hI pYdw huµdy hn [
mnmuiK AsiQru nw QIAY; mir ibnis jwie iKn vwr ]
mnmuiK = Awpxy mn ¹ muKI bxwaux vwly purKW dw icq kdwicq vI srUp ivc
AsiQru = iesiQq nw = nh» QIAY = huµdw, iesy krky iek iKn = iCn dy ivc hI mnu`Kw jnm
dI vwr = vwrI iv`coN mr ky ibnis = nwS ho jwie = jWdy hn vw: iKn vwr = iKn iKn kwl
ivc vw: vwr = idn dy AMdr iKn = iCn mwqr ijqny smyN ivc mOq dy mwry hoey nwS ho
jWdy hn vw: iCn iCn kwl krky Awqimk mOq v`ØloN mrdy rihMdy hn [
vfBwgu hovY siqguru imlY; haumY qjY ivkwr ]
vvvv
vvvv
ijnHW dy vfBwgu = v`fy krm hovY = huµdy hn, aunHW ¹ siqgur = s`cw gurU imlY = imldw
hY Aqy s`cy gurU dy nwl imlx krky auh purK dyh dI haumY = hµgqw qy ivkwrW ¹ qjY = C`f
idMdy hn [
1. hrI hrqI pwpwnI duSt icq® BI isMmrqwh ]
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (553) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1417
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hir nwmw jip suKu pwieAw; jn nwnk sbdu vIcwr ]38]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik ijnHW jn = purKW ny gur sbdu = aupdyS dI
vIcwr krky hir = prmySr dy nwmw = nwm qwe» jip = jpxw kIqw hY, aunHW ny suKu = Anµd
srUp ¹ pwieAw = pwauxw kIqw hY [
AQvw siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik ijnHW ijnHW ny prmySr dy nwmW qweIN
jpxw kIqw hY, aunHW ny srUp ¹ pw ilAw hY Aqy auh purK hr vkq sbdu = bRhm ¹, gur
aupdyS ¹ vIcwr = ivcwrdy rihMdy hn ]38]
ibnu siqgur Bgiq n hoveI; nwim n lgY ipAwru ]
siqgur = s`cy gurU dI ikrpw qoN ibnu = bZYr prmwqmw dy nwm icMqn rUp
Bgiq = BgqI n = nh» hoveI = ho skdI Aqy nw hI prmySr dy nwm nwl ipAwru = pRym
lgY = l`gdw hY [ jYsw ik :
nicAY tipAY Bgiq n hoie ] (AMg 159)
vvvv
vvvv
mnmuK syqI sµgu kry; muih kwlK dwgu lgwie ]
ijhVw mnmuKW dy syqI = nwl Awpxw sµgu = swQ kry = krygw, ijho ijhw mnmuK dy
AMqhkrx rUpI mUMh au~qy pwpW rUp kwlK dw dwZ huµdw hY, auho ijhw auh purK Awpxy
AMqhkrx rUpI muih = mUMh auqoN pwpW rUpI kwlK = kwls dw dwgu = klµk lgwie = lgw
lvygw [
muh kwly iqn@ loBIAW; jwsin jnmu gvwie ]
iqn@ = aunHW loBIAW = lwlcI purKW dy drgwh ivc kwly muh = mUMh huµdy hn, ijhVy
ies lok ivc Awpxw mnu`Kw jnm byArQ gvwie = gvw ky pRlok ¹ jwsin = jwxgy ies
leI vwihgurU dy snmuK bynqI kro [
sqsµgiq hir myil pRB; hir nwmu vsY min Awie ]
hy hir = swirAW ¹ hry-Bry krn vwly pRØB = prmySr ! sw¹ AwpxI pRwpqI krwaux
vwlI siqsµgq dy nwl myil = mylxw kr, ijs krky hy hir = prmySr ! qyrw nwm swfy
min = ic`q ivc Awie = Aw ky vsY = v`s jwvy [
jnm mrn kI mlu auqrY; jn nwnk, hir gun gwie ]40]
siqgurU swihb jI jn = dwsw Bwv Dwr ky kQn krdy hn ik hy hir = prmySr ! qyry
gun = guxW ¹ gwie = gwauxy krky swfI jnm = jµmx mrx kI = dI mlu = mYl
auqrY = lih jwvygI vw: jnmW-jnmWqrW dI pwpW rUp mYl lih jwvygI ]40]
Duir hir pRiB krqY iliKAw; su mytxw n jwie ]
ijhVw Duir = AwdoN krqY = rcnhwr hrI prmySr ny pUrbly puMnW dy pRyry hoey ny jIvW
dy msqk auqy lyK iliKAw = ilK id`qw hY, su = auh gurW qoN bZYr vw: Pl Bogy qoN bZYr
iksy dy pwsoN vI mytxw = myitAw n = nhIN jwie = jw skdw Bwv nws nhIN kIqw jw skdw [
jIau ipMfu, sBu iqs dw; pRiqpwil kry, hir rwie ]
ieh jIau = sUKm srIr qy ipMfu = sQUl srIr sBu = swrw iqs = aus prmySr dw id`qw
hoieAw hY Aqy auh rwie = rwjw rUp hir = prmySr hrI Awp hI sBnW srIrW dI
pRiqpwil = pwlxw kr irhw hY [
cugl inMdk BuKy ruil muey; eynw hQu n ikQwaU pwie ]
vvvv
vvvv
cugl = burweI krn vwly purK qy inMdk = ApkIrqI1 krn vwly purK Awsw rUpI Bu`K
1. iksy dy idl dI ivSvws nwl d`sI hoeI gupq g`l dUsry ¹ d`s dyvy, ijs krky ausdI ie`zq ivc &rk
pvy qy Apmwn ivc vwDw hovy, aus¹ cuZlI AwKdy hn [ jo iksy purK auqy Axhoey doS Arop dyvy Bwv
AwpxI pRBuqw vwsqy AxhoeI g`l kr dyvy ArQwq ausdy guxW ¹ C`f ky AOguxW ¹ inrUpn kry, ijs
’qy ausdw inrwdr hovy, auh inMdk huµdw hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (555) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1417~18
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
krky Bu`ØKy hI pdwrQW ivc rul rul ky muey = mr gey hn, Bwv ienHW dI AMdroN pdwrQ pRwpqI
dI Awsw pUrI nh» huµdI, eynw = ienHW purKW dw ikQwaU = iksy QW vI h`Q nh» pwie = pYNdw [
(Bwv nw iksy dI pRBuqw imtw skdy hn, nw iksy dw j`s Koh skdy hn, sgoN Awp hI ^uAwr
huµdy hn [)
vvvv
qb = qdoN ieh nru = mnu`K moh rUpI n»d ivc su`qw hoieAw jwigAw = jwgdw hY, jdoN
ies dy isr au~qy bhu = bhuqw Bwr = vzndwiek jmW dw fµfu = fµfw lgw = l`gdw hY vw:
jd isr auqy pwpW rUpI bhuqw Bwr hox krky ip`qr fµf, dyv fµf, rwj fµf Awid l`gdw
hY vw: bhulqw krky ies dy kIqy Anuswr ies ¹ fµf l`ØigAw qy mwqw dy grB ivc isr
Bwr AwieAw [
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1418 (556) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
gurmuKW krW aupir, hir cyiqAw; sy pwiein moK duAwru ]
gurmuKW = gurW dy snmuK rihx vwly purKW ny kIqy krW = iekrwrW aupir = au~qy hI
hir = prmySr ¹ cyiqAw = Xwd kIqw hY, Bwv gurmuK jn jo mwqw dy grB ivc prmySr
nwl iekrwr krky Awey sI, dsvW ih`sw qyyry nwm auqy k`ØiFAw krWgy, Drm dI ikrq krky
vµf ky KwvWgy, suAws suAws qyrw nwm jpWgy, aunHW iekrwrW Anuswr gurmuK jnW ny prmySr
dw icMqn kIqw hY vw: gurmuK jnW ny jd krW = h`QW qy nbzW qwe» jwn Aw jwvy, audoN vI
hrI ¹ cyqnw kIqw hY, Bwv ijnHW gurmuK jnW dI AMq dy smyN iksy hor pwsy surqI nh» geI [
vw : ijnHW gurmuK jnW ny lok fµf, ip`qr fµf, dyv fµf Awid swirAW krW = fµfW qoN aupr
ho ky hrI ¹ cyiqAw hY vw: ijnHW gurmuK jnW ny krm kWf vwly swry krW = krqvW qoN
auØ`pr ho ky hrI ¹ cyqnw kIqw hY vw: ijnHW gurmuK jnW ny krW = h`Q Awid ieMdrIAW qoN
aupr id®Stw rUp prmySr ¹ Xwd kIqw hY vw: h`Q Awid ieMdrIAW dy iviSAW qoN aupir =
auprwm ho ky hrI ¹ cyqy kIqw hY, sy = auh gurmuK jn moK = mukqI dy duAwru = drvwzy
igAwn ¹ pwiein = pwauxw krdy hn [
vvvv
vvvv
jWdw hY vw: jo hir = prmySr dI ihrdy dy (dr + gih) dr = AMdr qurIAw pd rUpI
gih = jgHw hY, auh gur aupdyS ¹ kmwauxy krky hI is\wpY = jwxI jw skdI hY [
vvvv
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik jo vI krqw = rcnhwr kry = krdw hY, su = auho
hI iqMny kwlW ivc hoie = huµdw hY ]43]
vvvv
bjadqw liPf sj debjV r,Ddlbj h'dHbj ]@ Rph epiqpt bjadqw wiw[ ws[ = wsjdya
rg f+a,t WpT[ = dWiZ Vjhg = Vhk hp.s[@ Fjr epiqpt uVJ } ws[ rg Wp,DT[ Vhk lqNSj yjhgsj@
dwMdw Rph dWiZ h' w[ rg dlov \wq;'i| Vhk hp.s[@ Fjr RpV%J sj dlqiV FuV@ b>Ddq+a
r[v[ ujeS@ l[rj wiV bjds l+[LB wiq wiV dry `iw Vhk f{Gsj m
borj duV%J s[ dhis[ b>adi = dry lp = l+[LB ida = f+gag a[ W+hq debjV ] rj^
debjV = ujVSj wi' dw duV%J s[ dhis[ dry liPf sg lpida = debja ]@ Rph epiqpt uV
wsjdya rg Wp,DT[ Fjr h.wjig Vhk hp.s[ m
ljtg_WjWj Wp,Tj ug sg ^ u' ldaepiP ug V[ dHh WyV wh[ hV dw epiqpt uV ws[
Wp,DT[ Vhk hp.s[@ dHl sj Fjr dHh Vhk dw epiqpt s[ ligi RpKa[ WpTjfj Vhk bjMsj m epiqpt
uV ligi wiw[ Fjr[G Whpa dWiZ h' ujS@ fi x[i rg b>si lpia dry debjV rj^ epiP
sj f+[q Rh ws[ Wp,Tj Fjr wq;'i Vhk hp.sj@ dHl sgbJ Fjr[G epiP zi dry h'i rg W[b>a
dqljvJ h'SegbJ@ fi WjWj Wp,Tj ljdhW ug sg brloj sj f+qjS ds,aj uJsj ]@ duV%J
} 12 rdi%bJ sg Rpqi dry epiP sj dqvjf a[ epiP wgbJ W?dLLJ h'HgbJ m x[i dHV%J sj
ligi A[r[G fjaLjh aw dihj m us'G d;>seg bj?ig fCjb $a[ fhp.y eHg@ dHw dsV A[r[G
fjaLjh V[ f+l.Vaj ldha WyV wga[ dw WjWj ug w'Hg hpwq wi' m q{G aphjcg l[rj wi lwJ@
dwMdw aplk q{} dr,Ddsbj fC%jMs[ ih[ h' m aJ WjWj Wp,Tj ljdhW ug V[ dwhj dw ldaepiP
ug ) u[ aplk f+l.V h'H[ h' aJ WyV s[r' dw us'G q[ij b>a r[vj bjr[@ Rps'G duo[ rg qi;g
h'r'@ aJ q{} siLV s[r'e[ m ldaepiJ V[ WyV ds,aj dw dHh q[ij rjbsj dihj@ us'G rg
aplk q{} Ijs wi'e[@ q{G Rps'G hg bjMsj ihJej m fi us'G b>a r[v[ Ijs wi'e[ q{G drL[L
wiw[ aphjc[ w'v fhp.yJej m us'G WjWj Wp,Tj ljdhW ug 125 ri%[ sg Rpqi dry fhp.y eH[@
ligi dabjeS sj lqJ V[C[ bj debj aJ ldaepiJ } Ijs wgaj dw sjl } siLV s[r' m
bjf ug s[ siLV wi w[ a[ bjf ug a'G bjdebj v{ w[ q{G l,yt>c } ujSj wiJ m ldaepiP
ug Rpl lq[G l+g hdie'dW>sfpi[ dWijuqjV lV@ WjWj Wp,Tj ljdhW ug s[ ujS w[ RpV%J } d*ajio
wiV rjla[ ldaepiP ug 500 z'C lrji Vjv v{ w[ iqsjl r,v } y,v fH[ m us WjWj
Wp,Tj ug V[ b>aiIjqaj Vjv r[dtbj dw ldaepiP ug bj ih[ hV@ Fjr[G ligi apiV sg bjdebj
Vhk ds>sj lg@ fi c.e'ig xC w[ Wjhi u.ev r,v } h"vg~h"vg y,v fH[@ dwMdw ligi hg
Wp,Tj lg@ fi ldaepiJ s[ vHg f+[q@ LiZj@ drLrjl b,De[ Vjv'G rg njnJ qji dihj lg m us'G
b>aiIjqaj Vjv r[dtbj dw ldaepiP ug s' w'hJ sg sPig $a[ hV aJ WjWj Wp,Tj ug f+[q
dry qeV h' w[ Rpo[ hg lqjZg dry dVqeV h' w[ W{n eH[@ us epiP ljdhW ug WjWj Wp,Tj
ug s[ w'v fhp.y[ aJ z'C[ a'G RpKai w[ WjWj ug } lqjZg dr,Dy'G uej w[ RpnjRpSj wgaj m
vvvv
vvvv
WjWj Wp,Tj ug V[ Vqlwji wgag ba[ bjfS[ dVrjl blojV $a[ fhp.y[@ f+Ljs fjSg Aw
w[ l.ea lq[a ljig ija epiP VjVw ljdhW ug s[ ugrV sgbJ drL[L wiw[ ljtgbJ lpSs[
ih[ ba[ WjWj Wp,DTj ug lpSjMs[ ih[ dur[G fdhv[ epiJ sg dl,tg fitS sg wlr,Bg vjHg
a[ FjHg vdhSj ug wlr,BgbJ dr,Dy'G fjl h' w[ epiaj e,sg s[ qjvw WS[ a[ Vjq epiP b>es
h'dHbj m x[i sPli[@ agli[@ y"o[@ a[ f>ur[G ujq[ sgbJ woj~whjSgbJ lpSdsbJ ija s[ da>V
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (559) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1418
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
fdhi Waga h' eH[ m x[i us b>Ddq+a r[vj h'dHbj aJ WjWj Wp,Tj ug V[ ldaepiJ } dwhj
dw q[ig dabjig ]@ q{} bjdebj W?L' m aJ RpKn w[ WjWj Wp,Tj ljdhW ug V[ dHLVjV wgaj@
epiP ljdhW ug V[ rg dHLVjV wgaj@ Wjwg l.eaJ V[ rg dHLVjV wgaj m WjWj Wp,Tj ug V[
dHLVjV wi w[ ldaepiJ s[ w'v W{n w[ fdhvJ l+g ufp ug ljdhW sj fjn wgaj@ x[i lptqVg
ljdhW sj fjn wgaj ba[ l+g lptqVg ljdhW ug sj fjn l.fPiV wi w[ ldaepiJ sj dZbjV
Zi w[ x[i bisjl wgag@ x[i A[r[G ldaepiJ } W[Vag wgag dw ugrV wjv dry h'HgbJ
W[b>a Fp,vJ qpbj` wi s[SgbJ ba[ bjfS[ fp,ai FjV[ sg WJh ldaepiJ s[ h,o dry xCj
w[ W[Vag wgag dw dur[G v.qj lqJ q[ig dl,tg dVFg ]@ dHl[ ai%J q[i[ fp,ai FjV[ rj^ q[ig
r.L sg epi fgC%g Vjv dVF ujH[ m aJ epiP ljdhW ug V[ dwhj dw WjWj Wp,Tj ug@ aplk ws[
rg VhgG l'dybj dw dHh q[i[ WyVJ Vjv f{sj h'H[ hV@ u' FjrVj epiP VjVw s[r ug s[
liPf RpKa[ lg@ Rph' hg epiaj e,sg $a[ dWijuS r[v[ q[i[ aw lji[ liPfJ $a[ i,tg m dHl[ wiw[
ljc[ r,DdcbJ V[ dHh dwhj dw epiqpt uV f+[q@ lpia@ W+hq debjV wiw[ ws[ rg Wp,DT[ Vhk hp.s[ m
vvvv
} awvg` Fjr[G dHaVg ]@ fi.aP W+hq debjV s[ f+ajf wiw[ u' bjaqj sg ljdtbjawji
h' yp,wg ]@ Rpl W+hqjwji dWiag sg f+f,waj wjiV sp,t ba[ lpt WijWi h' yp,Dw[ hV@ dHl
wiw[ hpS sp,t ba[ lpt } bVpFr wiV rjvg dWiag dHl a'G RpKfi h' yp,wg ]@ dul wiw[
ligi dabjeS sj u' lF a'G r,cj sp,t ]@ dHh f+aga Vhk h' dihj m dHM ldafpiLJ sg
sp,t lpt } WijWi q>VS rjvg brloj hp.sg ] m
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1418 (560) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
jo nru duK mY duKu nhI mwnY ]
suK snyhu Aru BY nhI jw kY kµcn mwtI mwnY ]1]rhwau] (AMg 633)
mnmuKu bwlku, ibriD smwin hY; ijnw AMqir hir suriq nwhI ]
duV%J qVqpt fpitJ s[ dhis[ b>adi = dry hdi = fiq[Li sg lpida = debja
Vjhg = Vhk ] rj^ hig sg f+jfag rjvg l+[LB f+gag Vhk ]@ Rph qVqpt fpit Fjr[G Wjvw
brloj rjv[ hV fi.aP dWidZ = Wp,DdTbJ s[ lqjdV = lsiL l.dlbJ dry ip,DN[ idh>Ds[ hV rj^
Rph qVqpt fpit Wjvw brloj dry hp.s[ h'H[ rg dWiZJ sg dVbjHk uC%aj rjv[ hV rj^
Rph qVqpt fpit Wjvw sg dVbjHk bdebja a[ Wp,DdTbJ s[ rJe dViWv hV rj^ qVqpt
fpit Wjvw a[ dWiZ fpit lqjV hp.s[ hV@ dwMdw da=LVj s'hJ dry dH,Dw' duhg hg hp.sg ] m
vvvv
du = duhC[ ldaepi = l,Dy[ epiP s[ FjdH = bVplji h' w[ yvdV = y,vs[ hV@ YVj = RpV%J
} fa.ep = i.yw qjai rg fjfJ iPfg q{v V = Vhk veHg = v,esg rj^ RpV%J s[ fa.ep = ligi
} q{v Vhk v,esg rj^ RpV%J sj ugrV fa.ep = lPiu rJeP. debjV iPfg f+wjL rjvj hp.sj
]@ dHl[ wiw[ RpV%J } fjfJ iPfg q{v Vhk v,esg m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (561) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1418
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
mnmuK jUiT n auqrY; jy sau Dovx pwie ]
qVqpt fpitJ sg bdr,Ddsbj@ NPn W'vS@ fijHg dV>Ddsbj@ ije s:{t@ b"epSJ sg uPn
V = Vhk Rpai{ = Rpaisg@ u[ = u[wi Rph lRp = l{GwC[ rjig rg Z'rS = Z'Sj fjdH = fjRpSj
wiV rj^ u[wi l{GwC[ agioJ RpKa[ uj w[ bjfS[ ligi } rg Z'Sj fjdH = fjRpSj wiV m
vvvv
duhCj epiqpt fpit h'dH = hp.sj ]@ dalp = Rpl } lF = ljij dwAp = wpN lpN{ = lp,N
bjMsj ]@ ds,l bjMsj ] rj^ Rpl } ljij wpN dqdobj iPfaj wiw[ lp,Nsj ] m
vvvv
vpN{ = vCsj idh>sj ] rj^ epiqpt uV hi rwa bjfS[ qV s[ Vjv hg qV s[ q>Ds[ lpFjb
} i'wSj vpN{ = yjhp.sj ]@ Fjr qV } l.wvfJ drwvfJ r,Dv'G i'wSj yjhp.sj ] mm46mm
ijn@w siqguru purKu n syivE; sbid n kIqo vIcwru ]
duV%J fpitJ V[ fpitp = fPiV ldaepip = l,Dy[ epiP } V = Vhk l[drY = l[rVj wgaj ba[
epiP ljdhW ug s[ b>Ddq+a iPf lWds = Rpfs[L sg rgyjip = dryji } dhis[ dry ZjiV V = Vhk
wga' = wgaj m
Eie mwxs jUin n AwKIAin; psU For, gwvwr ]
YdH = Rph fpit qjSl = qVp,tj uPdV = uPVg dry bjH[ h'H[ V = Vhk bjtgbdV = whgs[@
Rph ejrji = qPit fpit aJ T'i = qi[ h'H[ fLPbJ sg dVbjHk hV rj^ dur[G fLPbJ sj yjij
T'i = T'S rjv[ t'a[ hp.s[ hV rj^ dur[G w'av z'dCbJ s[ yjij T'S rjv[ z'C[ hp.s[ hV@ dHM
Rph t'dabJ sg dVbjHk qPit fpit fLPbJ sg dVbjHk dHlaig fp,ai bjds fdirji rjla[
ZV fsjio dvbj w[ tpbjRpS~dfbjRpS iPf yjij T'S rjv[ hV rj^ dur[G ejrji = y.cjv
fpit T'i = qpis[ fLPbJ } T'Gs[ idh>Ds[ hV@ dHl[ f+wji Rph qPit fpit y.cjvJ sg dVbjHk
fijHg dV>Ddsbj iPfg qi[ fLPbJ } T'Gs[ idh>Ds[ hV@ dwMdw ^
En@w AMqir igAwnu n iDAwnu hY; hir sau pRIiq n ipAwru ]
RpV%J s[ dhis[ b>adi = dry dViepS liPf sj debjV a[ liepS liPf sj dZbjV
V = Vhk ] ba[ V = Vj hg hdi = fiq[Li s[ lRp = Vjv WjSg wiw[ f+gda = f+gag a[ qV
wiw[ dfbjip = f+[q ] rj^ dfbji[ fiq[Li Vjv f+gag Vhk ] m
mnmuK muey ivkwr mih; mir jµmih vwro vwr ]
b{l[ qVqpt fpit drwji = t'BgbJ wjiJ wiV qdh = dry hg qpH[ = qi eH[ hV rj^
t'BgbJ wjiJ dry veS[ wiw[ fiq[Li r,Dv'G qi eH[ hV ba[ rji' rji = qpC qpC uPVJ dry
u.qdh = u.qs[ qdi = qis[ idh>Ds[ hV m
jIvidAw no imlY, su jIvdy; hir jgjIvn aur Dwir ]
duV%J debjVrjV fpitJ sj qV epi Rpfs[L spbjij Vjq uf w[ W+hq r,v duMsj
h'dHbj ]@ duhC[ fpit RpV%J ugrdsbj = debjVrjVJ V' = } dqv{ = dqvs[ hV@ lp = Rph
fiqjio r,v ugrs[ = duMs[ h' uJs[ hV rj^ Rph ugrs[ = ugrV iPf fiq[Li } fj v{Gs[
hV ba[ Rph ueugrV = uea s[ ugrV iPf hdi = fiq[Li } Rpi = dhis[ dry Zjdi = ZjiV
vvvv
vvvv
wiw[ i,ts[ hV m
nwnk, gurmuiK sohxy; iqqu scY drbwir ]47]
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw daap = Rpl fiq[Li s[ ly{ = l,Dy[ ldal.ea@
apigbj fs@ l,yt>c iPfg siWji dry epiqpt uV lsj hg l'hS[ = L'FVgw hV mm47mm
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (563) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1418
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hir mMdru hir swijAw; hir vsY ijsu nwil ]
y"ijlg v,t uPVJ dry qVp,tj uVq iPfg rj^ ldal.ea iPfg hig q>si hdi = fiq[Li
V[ bjfSg f+jfag wijRpS rjla[ ljdubj = idybj ]@ dul Vjdv = ljo hdi = fiq[Li bjf
rl{ = r,lsj ] rj^ dul epiqpt uV s[ dhis[ Vjdv = ljo fiq[Li r,lsj ]@ Rpl } siLVJ
sj bV.s f+jfa hp.sj ] m1
vvvv
1! l+g hdiq>si ljdhW \b>Ddq+ali ljdhW| fiq[Li V[ bjf epiP biuV s[r iPf h' w[ FuV dlqiV wiV rjla[
ljuVj wgaj ] rj^ l.lji s[ b>si b,tJ } fdr,ai wiV rjla[ f{iJ Vjv y,v w[ fdr,ai h'S rjla[ ljuVj
wgaj ]@ fi.aP dHl e,v } Rph ujSsj ]@ dul s[ dhis[ Vjv fiq[Li r,lsj ] m
2! l+g hdiq>si ljdhW ug dry bV[wJ yg;J hV@ dul dry Vjq sj l.FjvSj a[ V"G dVZgbJ bjds W[b>a
sjaJ f+jfa hp.sgbJ hV m
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1418~19 (564) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
wgaj ]@ RpV%J V[ hdi = fiq[Li } ljtg iPf ujS w[ dhis{ = dy,a s[ Vjdv = Vjv'G hg
fjdHbj = f+jfa wi dvbj ] m
borj duV%J r,DdcbJ FjeJ rjdvbJ V[ eC% Fjr bjwg blojV sg dVbjHk ljig spVgbJ
s[ q'h } a'CV rjv[ a[ qV iPfg L,aiP } du,aS rjv[ epi Rpfs[L } t'uSj wgaj ]@ RpV%J
V[ epi Rpfs[L spbjij hig } Vjv'G hg fj dvbj ] m
borj duV%J r,DdcbJ FjeJ rjdvbJ V[ drwjiJ a'G WyjRpS rjv[ a[ q>sip = bdZLnjV
liPf W+hq s[ dVrjl rjv[ ldal.ea iPfg dwv%[ } t'uSj wgaj ] m RpV%J V[ ljdibJ s[ dhis[
Vjdv = ljo idhS rjv[ hdi = fiq[Li } fj dvbj ] mm48mm
vvvv
Wgyjdi = dryjiVj wgaj ] rj^ epi Rpfs[L spbjij lWsp = W+hq f+jfag sg rgyji fjRpSj
wgag ]@ RpV%J sj u.qS qiS wj = sj sptp = wLB yvj debj ] mm49mm
vvvv
dWiag wiw[ dZbjdH = dZbjRpSj wi@ x[i aP. hdi = fiq[Li sg sieh = dVbjH[G lFj rj^
fiq[Li s[ l,yt>c iPfg sieh = siWji dry qjV = ldawji fjrdh = fj vr[Gej rj^ fiq[Li
sg siejh dry hig sj qjVp = q>VS iPf debjV fjr[Gej rj^ u' hig sg b>ahwiS s[
\si + eh| si = b>si apigbj fs iPfg eh = ue%j ]@ Rpl s[ qjVp = ldawji Fjr ljtg
iPf } fj vr[Gej m
hir hir ikrpw Dwir pRB; jn nwnk jip hir nwmu ]50]
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw h[ q[i[ qVJ ) as hg uV = fpitJ V[ epiqptJ
rj^ qptg epiJ sg l.ea spbjij hdi = fiq[Li s[ Vjq } ufSj wgaj ]@ us ljdibJ }
hdi = hi[-Fi[ wiV rjv[ hdi = hig f+F = fiq[Li V[ dwifj = sdHbj ds=LBg Zjdi = ZjiVj
wgag ] mm50mm
RpojVwj ^ l+g epiP bqisjl ljdhW ug sg h;Pig dry bj w[ dwl[ f+[qg V[ ZVjlig
ijeSg ejRpSj wgag@ us Rpl V[ ZVjlig ijeSg ejRpSj wgag aJ Rpl r[v[ lji[ li'a[ uV
ZVjlig ijeSg } lpS w[ rjh rjh wi RpKn[ ba[ ldaepiJ } wdhS v,De[ dw dHl f+[qg V[
WCg lp.si ZVjlig ijeSg ejRpSj wgag ]@ dHh lpS w[ ldaepiJ V[ dHh lv'w RpyjiV wgaj ^
vvvv
vvvv
borj u' b>ahwiS sg dWiag \ZV + bjlig| ZV sj bjlig = bjlij i,tS rjvg
] rj^ u' Wp,Zg fsjioJ iPfg ZV sj bjlij i,tS rjvg ] Fjr fsjioJ } dVly[ wiV rjvg
]@ Rph as Vjq iPfg ZVr.ag = ZV rjvg ujSg uj lwsg ] rj^ as Z.Vaj s[ I'e ujSg
uj lwsg ] us l,Dy[ epiP sg f+[qj-Feag iPf wji wqjRpSg wisg ] m
borj h[ FjHg ) duo[ ldaepiP ljdhW ug dl,t } bdZLnjV liPf iPfg dl>zjlS RpKa[
dWnjRpSj wiV@ Rpo[ hg dl,t W{nSj wi[@ duo[ ldaepiP ljdhW ug dVidrwvf lqjZg dry
F[uSj wiV@ x[i Rpo[ hg dl,t rjLVj A,c w[ fhp.y ujSj wi[ m
vvvv
Vjv ihjRp = idhSj wigH[ m dur[G A[r[G fjaLjh r[v[ v'heC% s[ u.e dry Lhgs h'H[ dl,tJ
} RpV%J sg dH,Aj fp,Ag aJ RpV%J V[ dwhj dw h[ ldaepiP ug ) aplk us'G rg r{igbJ sj VjL
wiV vHg bjRpSj wi'e[@ blgG as'G as'G hg aphjc[ Vjv bjRpSj yjhp.s[ hJ m as'G ldaepiJ
V[ dwhj dw dHr[G hg h'r[ej m x[i slr[G ujq[ r[v[ Rphg dl,t FjHg Wdy,ai dl>z bjds WS
w[ bjH[ lV@ dHM RpV%J V[ lsj epiJ sj ljo hg q>Ddebj lg m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (567) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1419
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
pYn@Øxu gux cµigAweIAw BweI; AwpxI piq ky swd Awpy Kwie ]
h[ FjHg = Fijr' ) u' LpF epSJ } rj^ epS = debjV } ZjiV iPf a[ y.debjHgbj =
fiRpfwji rjv[ w.qJ } wiV iPf l'hSgbJ fpLjwJ } f{V¶DSp = fdhVSj wisj ]@ Rph
bjfSg = bjf sg W+hq debjV iPfg fda = dH,;a w[ = s[ ljs = bV.s } bjf[ = bjf hg
tjdH = tJsj@ ZjiV wisj ] rj^ Rph bjfS[ fda = fag fiq[Li sg f+jfag s[ ljs = bV.s
} bjf hg Zjisj ] m
vvvv
h[ FjHg = Fijr' ) ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw daV¶j = RpV%J epiqpt fpitJ
} epiP ljdhW ug rj^ fiq[Li bjfSj hpwqp = FjSj qVjdHlg = qVjRpSj wisj ]@ duV%J
V[ fPiWv[ dVLwjq wiqJ s[ lswj Zpi[ = bjds a'G hg VjRp = Vjq } wqjdHbj = wqjRpSj
wgaj ] m
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1419 (568) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
iqn ivthu hau vwirAw BweI; iqn@ kau sd bilhwrY jwau ]51]
h[ FjHg = Fijr' ) hRp = blk daV = RpV%J s[ drBhp = Rpfi'G rjdibj = wpiWjV uJs[ hJ@
blk daV¶ = RpV%J wRp = s[ Rpfi'G ls = lsj hg da>VJ wjvJ dry Wdvhji{ = wpiWjV
ujRp = uJs[ ihJe[ rj^ aplk rg RpV%J s[ Rpfi'G ls = l{GwC[ rjig rj^ lsj hg wpiWjV ujSj
wi' mm51mm
RpojVwj ^ ldaepiP ljdhW ug } dl,tJ V[ fp,DdAbj dw ldaepiP ljdhW ug ) spVgbJ dry
sjC%gbJ sg wsi dwM Vhk ]@ w'Hg qpVj v{Gsj ]@ w'Hg dHl dry lpbjh fj v{Gsj ] m dHh
lpS w[ ldaepiP ug V[ lv'w RpyjiV wgaj m
vvvv
] m b,u q{} faj y,Ddvbj ] dw blk epiaj e,sg a'G ?jvg dwM idh eH[ ba[ l[rw epiaj
e,sg s[ qjvw dwr[G WS eH[ m aphjc[ dry dHhg dVqiaj lg@ u' ljc[ dry Vhk ] m u' aplk
sjC%g } epiP yiVJ Vjv v,eS sg e,v wgag ]@ q{G aJ epiP Vhk lJ@ x[i aplk q[i[ yiVJ
} sjC%j dwM vejRpS v,De[ lg ( as l=g epiP ijqsjl ug V[ dwhj dw epiP~fp,ai epiP liPf
hg h'dHbj wisj ]@ dwMdw Rpl dry epiP sg b>L ] m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (569) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1419
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ljtg_WjWj qhjiju dl>z ug sg ^ V"i.ejWjs rjv[ WjWj Wgi dl>z } dl,t uea
dry w"S Vhk ujSsj m dHV%J sg wqjHg v.ei yvjRpS[ ba[ wipSj Lwag@ ligi dabjeS
aw rg f+dl,Z ] m bjfdSbJ sj bjfS[ lqN w[ b?giv[ lrjlJ aw rg Wpij Vhk wgaj m
dHV%J s[ uo[ dry epiP zi sg l[rj wiV vHg Whpa lji[ dl>z dihj wis[ lV@ dHw i,DW'G
df>c sj FjHg qhjiju dl>z l[rj dry hj;i h'dHbj m \i,DW'G df>c d;v%j vpdZbjS[ s[ dry
f{Gsj ]| FjHg qhjiju dl>z s[ wpsiag a"i $a[ sjC%g~qp,AJ Vj bjHgbJ m dli s[ w[l aJ v.q[
lV@ fi sjC%g qp,AJ Vhk lV m duM duM Rpqi rZsg eHg@ sjC%g qp,AJ Vj h'S wiw[ uo[
s[ dl>z H[l } hjlj q?"v widsbJ w'Hg v.wj sj y'i wdh w[ WpvjdHbj wi[@ w'Hg t'uj dwhj
wi[ a[ dHw dsV dHw dl>z V[ us'G t'uj wdh w[ bjrj; qjig aJ WjWj Wgi dl>z ug V[ lpS
vHg m WjWj Wgi dl>z ug V[ bjfS[ l[rw qhjiju dl>z } fp,DdAbj dw dHh a[ij bfqjV
rjvj Vjq dwM v{Gs[ hV aJ dHhVJ V[ dwhj dw qhjiju ) LjdHs q{} bfqjdVa wiV vHg
hg i,W V[ dHh sja Vhk ds,ag m qdhlPl aJ q{} rg Whpa hp.sj ] dw l.ea dry tv'dabJ
hg q{} w'Hg v.wj sj y'i a[ w'Hg t'uj wdh w[ bfqjV wisj ]@ aJ WjWj Wgi dl>z ug
sg ilVj $a[ W{n w[ wvQgZi fjaLjh ug V[ WyV whj ds,aj dw epiP w[ dl,tj ) a[i[
sjhCj~qp,AJ bj lwsgbJ hV m wvQgZi fjaLjh $a[ Fi'lj i,tk ba[ WyV wqjHk@ duo[
l.eaJ s[ u'C[ tp,v%s[ hV@ Rph yiV ZPC v{ w[ sjC%[ ba[ qp,AJ rjvg ue%j vjdHbj wi m dHh
epidl,t WjWj Wgi dl>z ug sj WyV q>V w[ l.eaJ s[ u'dCbJ sg wHg wHg z>DB[ l[rj wdibj
wi[ ba[ Vjv Vjv epiWjSg sg dHh apw fC%sj dihj wi[@ u{lj dw ^
gurisKW kI hir DUiV dyih hm pwpI BI giq pWih ] (AMg 1424)
o'C%[ lq[G Wjbs hg `piqjV bVplji \dHw ljZ WyV bBvjZj| b{lj WyV bB,v h'dHbj
dw FjHg qhjiju dl>z s[ qP>h Rpfi Whpa l.zSj sjC%j a[ qp,AJ bjRpSgbJ LpiP h' eHgbJ m
sjC%j dHaVj v.qj h' debj dw uo[ s[ Wjwg dwl[ dl>z sj dHaVj v.qj sjC%j Vhk lg m sjC%j
e'dcbJ aw uJsj lg m x[i t'uj uJ v.wj sj y'i wdhS rjdvbJ } Liq bjRpS v,eg m
x[i epidl,t dHV%J } v.q[ sjC%[ rjvj WjWj wdh w[ ldawji s[S v,De[ m
dHw dsV u'dCbJ s[ NjCV sg l[rj widsbJ h'dHbJ sjC%j v.qj h'S wiw[ u'dCbJ
} v,esj s[t w[ dHw w,BC d?bjvJ rjv[ dl>z V[ Whpa ip,tg bjrj; dry dwhj dw h[ dl>zj )
a{} ds,lsj Vhk m aP. sjC%[ sg W[bsWg wisj ]G m a[ij sjC%j yqC[ sgbJ up,agbJ } v,esj
] m as b,De'G WjWj ug V[ h,o u'C w[ dwhj dw FjHg ljdhW ug ) dHh aphj} yqC[ sgbJ
up,agbJ ds,lsgbJ h'SegbJ@ fi q[i[ vHg aJ dHh l.eaJ s[ u'dCbJ sj dHw bjfSg oJ
vvvv
vvvv
$a[ agio f+aga hp.sj ]@ dul V[ q{} fdr,ai wi ds,aj ] m ihg e,v dw q[ij sjC%j u'dCbJ
} v,e dihj ]@ dHh ngw oJ $a[ v,e dihj ]@ dwMdw q{} aJ sjC%j f+jfa hg dHl oJ a'G
h'dHbj ] ba[ q{} aJ bjfS[ epis[r fjaLjh epiP bqisjl ug sg apw Ijs bjMsg ]
ba[ q{G bjfS[ bjf } dHl sjC%[ s[ wjiV lxv lqNSj ]@ u{lj dw ^
sy dwVIAW scIAw ij gur crnI lgµin ]
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1419 (570) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Anidnu syvin guru Awpxw; Anidnu Anid rhµin@ ]
duhC[ bVdsVp = ija dsV[ epip = ldaepiJ } bjfSj = bjf sj ujS w[ l[rdV = fPuVj
wis[ hV@ Rph bVdsVp = ija dsV[ bVds = lpt s[ ldha ih.dV¶ = idh>Ds[ hV rj^ bjadqw
bV.s s[ dry vgV idh>Ds[ hV m
nwnk sy muh sohxy; scY dir idsµin@ ]52]
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw l[ = Rph qph = qP>h dHl v'w dry rg l'hS[ =
L'FVgw hV a[ ly{ = l,Dy[ l,yt>c iPfg sdi = siWji dry rg L'FVgw dsl.dV¶ = ds,ls[ hV m
borj RpV%J WgWgbJ s[ qph = qp,tC[ l'hS[ = y.e[@ ldawji I'e hV@ duV%J V[ fagWiaj
Ziq dry fif,w idhSj wgaj ] ba[ Rph l,Dy[ rjdhepiP s[ si $a[ l,ygbJ dsl bjMsgbJ
hV dw dHV%J V[ Ziq sg fjvSj wgag ]@ dwMdw Rpo[ l,y s[ bjZji $a[ hg wiqJ sj dVW[Cj
hp.sj ] m u{lj dw ^
EQY scy hI sic inbVY cuix viK kFy jjmwilAw ] (AMg 493)
duV%J } dhis[ s[ sdi = b>si'G hg l,yj dsl.dV¶ = ds,l bjMsj ]@ Fjr fiq[Li ljdtbja
h' uJsj ] mm52mm
muK scy scu dwVIAw; scu bolih scu kmwih ]
RpV%J WgWgbJ a[ Fpu.egbJ s[ qpt = qP>h rg ly[ = l,Dy[ hV ba[ RpV%J W;pieJ sgbJ rg
lyp = l,ygbJ sjC%gbJ hV@ duhC[ lyp = l,Dy[ Vjq } W'vdh = Rpyjis[ hV a[ lyp = l,Dy[ Vjq
} wqjdh = wqjRpSj wis[ hV rj^ l,y sg wqjHg wis[ hV m
borj u' WjSg wiw[ lyp = l,Dy[ Vjq } W'vs[ hV a[ qV wiw[ l,y Vjq } wqjMs[
hV@ RpV%J s[ qp,t rg l,Dy[ hV a[ sjC%gbJ rg l,ygbJ hV m
scw sbdu min visAw; siqgur mWih smWih ]
duV%J s[ lyj lWsp = Rpfs[L qdV = b>ahwiS dry rdlbj = r,l debj ]@ Rph
ldaepi = l,Dy[ epiP s[ qJdh = dry lqJdh = lqj@ bF[s h' uJs[ hV@ Fjr dur[G VsgbJ Vjv[
lqp>si dry dqv w[ lqp>si sj iPf hg h' uJs[ hV@ dHM Rph fpit rg epidl,tg dry dqv
w[ W+hq iPf lqp>si dry uj dqvs[ hV m
vvvv
Rph Rpaq = l+[LB qpwa iPf fsrg fJdh = fjMs[ hV rj^ l+[LB W+hq debjV sg fsrg
fjMs[ hV m
vvvv
hV@ Fjr q>VS wis[ hV rj^ Rpfwiq Rpfl.hji bdFbjl spbjij l+rS wis[ hV a[ bF[s
sgbJ ljZw a[ F[s sgbJ WjZw upeagbJ spbjij q>V v{Sj wis[ hV ba[ l,yg FjRp~Feag
iPf wji } wqjdh = wqjRpSj wis[ hV m
vvvv
wiV rjla[ xv xp,v bjds f{sj hp.s[ hV@ ritj f{S a'G w,Dy[ f,Dw[ ?jvg avjb rg fjSg
Vjv Fi uJs[ hV@ RpKygbJ VgrgbJ ojrJ RpKa[ uv rilS Vjv hdibjrvaj iPf lpt bj
uJsj ] ba[ dfbjdlbJ ugrJ sg dfbjl WpN w[ LJag f+jfa hp.sg ]@ hdibjrv h'S wiw[
Ziag sg L"Fj rg r,Z uJsg ]@ u{lj dw ^
ijau DrqI soB kry jlu brsY iqau isKu gur imil ibgsweI ]16] (AMg 758)
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1419 (572) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dHl[ f+wji ugrJ sg Wp,Z iPf Ziag bdebjV iPfg lPiu sgbJ ije sr{L iPfg dwiVJ
sg rj^ Hgitj iPfg Zp,f sg afjHg h'Hg ]@ dul dr,Dy'G Vjq@ f+[q iPfg uv ?aq h' yp,Ddwbj
]@ LpF epSJ iPfg WPB[ qpiNj uJs[ hV@ dHM afg h'Hg Wp,Z iPf Ziag } LJa wiV vHg epiP
iPf W,sv W+hq iPfg lqp>si dr,Dy'G Vjq iPfg uv } l.lji iPfg bjwjL dry dvbj w[ LWs
sg ZpVg iPf eius[ hV ba[ Rpfs[L iPfg uv sg ritj wis[ hV@ u{lj dw ^
Gnu grjq goibMd rUp ] gun gwvq suK cYn ]1]rhwau] (AMg 1272)
ba[ ugrJ sg l.ljiw W.ZVJ@ u.qS qiS bjds sp,tJ a'G ApBwjij fjRpS rjvg qpwag iPf
wjqVj fPig wiV rjla[ Ziq iPfg xp,v a[ debjV rj^ fiqjV.s iPfg xv s[Sj wis[ hV
ba[ bdebjV iPfg lPiu sgbJ ije sr{L iPfg dwiVJ } q[B w[ Vjq uv s[ dfbjl[ qhjaqj
uVJ } Vjq iPfg uv s[ w[ f+DFP f+jfag iPf dfbjl WpNj ds>Ds[ hV m u{lj dw ^
drs qyry kI ipAws min lwgI ] (AMg 389)
bioja w'Hg epiP iPf W,sv a'G fsjio q>e v{Gsj ]@ w'Hg Ziq sg dW+Zg wij v{Gsj
]@ w'Hg qpwag sg f+jfag wi v{Gsj ]@ dHM lp.si t[agbJ Bdhv ihgbJ hV m
borj l.a qhjaqj uV dW+AJ sg dVbjHk hV@ RpV%J s[ b>si u' r{ije dWW[w bjds
ljZVj iPfg xv v,es[ hV@ us l+rS wiV iPf il f{S v,e uJsj ]@ as q>VS wiV
iPf fif,waj bj uJsg ] a[ x[i dVdZbjlS wiV iPfg dqnjl f{sj h' uJsg ] m a,a a:.
sj l.L'ZV rj^ liPf sg ljdtbjaaj wiV iPf xv f,w uJsj ] m dHM qhjaqj uVJ s[ dy,a
iPfg W.Wgh[ epiP iPf W,sv s[ fjl'G Vjq dl,Ddtbj iPfg lrJag WP.s f+jfa wi w[ bjfSj qVp,tj
uVq lxvj wis[ hV m
vvvv
hV rj^ dHl v'w s[ fsjioJ sg f+jfag iPf wPw a[ lrie@ ds,W F'eJ sg dH,Aj fpwji bjds
s'r[G yp,wgbJ uJsgbJ hV rj^ drL[ lpt sg dH,Aj iPf wPw a[ l.lji s[ sp,tJ sg Vdriag vHg
1! ruh \qpt x[iV| sg dwdibj@ dZbjV@ ip?@ dwl[ e,v s[ lpSV uJ r[tS vHg h'i fjdlM qP>h x[i w[ qpar,Dduh
h'S sj Fjr m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (573) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1419~20
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
wgag eHg `dibjs dHh s'r[G yp,wgbJ uJsgbJ hV rj^ u' W[sJ LjlaiJ dry wPwJ qji qji
w[ `dibjs wgag h'Hg ] dw f+v'w sj ilaj WCj sptsjdHw ]@ Rph rg yp,wg uJsg ] m
vvvv
lpFjdH = lpFjdrw hg ffgh[ s[ w.n dry lrJag WP.s fr{ = f{Gsg ]@ dHl[ f+wji dysjwjL iPf
W+hq a'G f+eB h' w[ epiP iPf W,sv yji tjSgbJ@ yji[ b>ahwiS rj^ yji[ upeJ iPf yji[ fjdlbJ
dry Npw w[ Fjr bdab>a d*fjvP h' w[ Rpfs[L iPfg uv sg ritj wis[ hV@ dul s[ rilS[
wiw[ udebjlP iPf ffgh[ s[ dis[ iPfg w.n dry ugr Hgl sg H[waj iPfg lrJag WP.s f{Gsg
]@ dul wjiV udebjlP iPf ffghj lhdu = LJag lpFjdH = lpFjb ZjiV wi v{Gsj ] m
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1420 (574) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
borj epiP iPf W,sv yji[ dsLjrJ dry rj^ yapLB[ b>ahwiS rj^ r{ije@ dWW[w@
tB l.fag@ q't dH,Aj iPf ljZV l.f>V iPfg rj^ yji[ l+rS@ q>VS@ dVdZbjlS a[ a,a a:.
sj l.L'ZV iPf yji[ wp.BJ dry Rpfs[L@ W+hqjV.s iPfg ritj wi ih[ hV@ u[wi udebjlP
iPf ffghj lhdu = LJag lpFjdH = lpFjb ZjiV wi vr[ aJ dHl } ugr HgL sg H[waj
iPfg lrJag WP.s f+jfa h' ujr[eg m
jl hI qy sB aUpjY; ibnu jl ipAws n jwie ]
dur[G uv = fjSg a[ = a'G hg lF = ljig yg; RPfu{ = f{sj h'Hg ] a[ lrJag WP.s iPfg
uv = fjSg a'G dWVp = WQ{i ffgh[ sg dfbjl = a=[h V = Vhk ujdH = uJsg@ dqBsg@ dHl[
f+wji y[aV W+hq iPfg uv a'G hg ljij l.lji f{sj h'dHbj ]@ y[aV W+hq iPfg uv a'G hg
ljij l.lji f{sj h'dHbj ]@ y[aV W+hq iPfg uv s[ dqv[ a'G WQ{i ugr iPf ffgh[ sg da=LVj
iPf a=[h Vhk uJsg@ dqBsg m
nwnk, hir jlu ijin pIAw; iqsu, BUK n lwgY Awie ]55]
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw dudV = dul V[ hdi = fiq[Li iPf uvp = fjSg
} f+jfa wiV iPf fgbj = fgaj ] rj^ fiq[Li sj Vjq iPfg uv fgSj wgaj ]@ dalp = Rpl
} u.qS qiV s[S rjvg bjlj iPfg FPt = Fp,t qpC ws[ rg bjdH = bj w[ V = Vhk ve{ =
v,esg mm55mm
bwbIhw qUµ shij boil; scY sbid suBwie ]
h[ ugr iPf WjWghj = ffgh[ ) aP. lhdu = LJag s[ Vjv Zgiu Zji w[ Vjq } W'dv = W'vSj
wi ba[ lpFjdH = lpFjdrw hg l,Dy[ epiJ s[ Rpfs[L } RpyjiS wi@ x[i a[ij ly{ = l,Dy[ epiJ
s[ lWds = Rpfs[L Vjv \lp + FjdH| lp = l+[LB FjdH = f+[q h' bjr[ej rj^ a[i[ b>si l,Dy[ epiJ
s[ Rpfs[L spbjij lpFjdH = l+[LB f+wjL h' bjr[ej m
sBu ikCu qyrY nwil hY; siqguir dIAw idKwie ]
h[ FjHg ) fiq[Li lFp = ljij dwAp = wpN a[i[ Vjdv = ljo hg W?dLbj h'dHbj ]1@ fi.aP
dHh F[s ldaepdi = l,Dy[ epiP fiq[Li V[ epiqpt uVJ s[ dhis[ dry f+eB wiw[ dstjdH = dstj
sgbj = ds,aj ] rj^ lji[ wpN sj qjvw hig a[i[ Vjv hg ]@ Rpl hig } ldaepiJ V[ epiqptJ
s[ dhis[ dr,Dy'G hg f+eB wi w[ drtj ds,aj ]@ u{lj dw ^
puhp miD ijau bwsu bsqu hY mukr mwih jYsy CweI ]
qYsy hI hir bsy inrµqir Gt hI Kojhu BweI ]1] (AMg 684)
vvvv
vvvv
1! u{lj dw ^ u' W+hq>Dc[ l'Hg df>Dc[@ u' t'u{ l' fjr{ mm \b>e 695|
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (575) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1420
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
iPfg ritj rpnj = rilj ih[ hV@ u[wi aP. b{l[ epiJ s[ Rpfs[L spbjij bjfp = bjfS[ liPf
} rj^ bjfSg bjaqj s[ a:. fs s[ vt bio } fAjSdh = fAjS vr[G@ x[i a{} aa fs
sj vt bio f+gaqp = dfbjij fiq[Li dqv{ = f+jfa h' ujr[ej m
vvvv
vvvv
dHl[ f+wji tldq = qjvw fiq[Li V[ Zpi'G hg ldaepiP VjVw iPf W,sv } ljig spVgbJ
s[ dry Rpfs[L@ Vjq iPfg uv sg ritj wiV rjla[ F[uSj wgaj ] ba[ epiJ V[ ly{ = l,Dy[
fiq[Li s[ hpwq dry b,De[ fnjdH = F[uSj@ s[Sj wgaj ] rj^ dl,tJ } Vjq@ WjSg sj Rpfs[L
s[ w[ b,De[ l,yt>c dry F[uSj wgaj ] m epiP ljdhW ug } ugrJ s[ ajHk l,Dy[ s[ hpwq dry
F[uS@ y,vS rjla[ F[uSj wgaj ]@ Fjr lji[ ugr bjfSg ?ps~fl.sg } A,c w[ fiq[Li
s[ hpwq dry y,v f{Sj m1
borj dul qjvw fiq[Li V[ Zpi'G hg epiP ljdhW ug } F[uSj wgaj ]@ Rpl l,Dy[ hpwq
} \fn + bjdH| fn = F[uS rjv[ fiq[Li V[ bjf hg epiP VjVw iPf h' w[ l.lji } ajiV
rjla[ bjdH = bjRpSj wgaj ] m
borj dul l,Dy[ fiq[Li V[ hpwq s[ w[ lji[ ditg qpVgbJ } uea dry F[dubj ]@
Rpl Zpihp = qp,T iPf qjvw fiq[Li V[ bjf hg epiP VjVw s[r ug } dl+LBg sg i,Ddtbj wiV
rjla[ F[uSj wgaj ] m
ieMdu vrsY dieAw kir; gUV@I Chbr lwie ]
Rpl fiq[Li s[ hpwq dry hg ePC¶g = ejC%g AhWi = NCg vjdH = vj w[ a[ sdHbj = q[hi
Fig ds=LBg wiw[ dH>sp = W,sv ril{ = rilsj ] m
dHl[ f+wji epiP iPf W,sv sdHbj ds=LBg wi w[ ejC%g woj wgiaV iPf rj^ Rpfs[L
iPfg NCg vj w[ Fjr bdab>a d*fjvP h' w[ Vjq b>Ddq+a sg ritj wis[ hV m
bioja dur[G us ejC%g NCg v,e ujr[ aJ Ziag sg ljig ?pLwg yp,wg uJsg ] a[
hdibjrvj h' uJsg ]@ dHl[ f+wji us epiP iPf W,sv ejC%g NCg Fjr bdab>a d*fjvP h'
w[ Vjq b>Ddq+a sg ritj wis[ hV@ as udebjlP sg Wp,Z iPf Ziag dr,Dy'G Vjldawaj sg
?pLwg yp,wg uJsg ] a[ LpF epSJ sg hdibjvraj h' uJsg ] m
bwbIhy qin min suKu hoie; jW qqu bUµd muih pwie ]
as udebjlP iPf WjWgh[ = ffgh[ s[ adV = loPv ligi a[ qdV = lPtq ligi dry
bjadqw lptp = bV.s sg f+jfag h'dH = hp.sg ] uJ = us epiP ljdhW ug aap = dlZJa liPf
sg debjV iPfg lrJag WP.s udebjlP s[ dis[ iPf qpdh = qP>h dry fjdH = fjRpSj wis[ hV m
Anu Dnu bhuqw aupjY; DrqI soBw pwie ]
dur[G W,sv s[ rilS wiw[ bVp = bVju a[ ZV Whpaj = W[b>a Rpfu{ = f{sj hp.sj ]@
a[ Ziag = df+org rg hdibjrvaj iPf l'Fj = rdcbjHg fjdH = fjMsg ] m
dHl[ f+wji epiP iPf W,sv s[ rilS[ wiw[ LpF epSJ iPfg b>V a[ Vjq iPfg ZV Whpaj
vvvv
vvvv
dis[ s[ dry f{sj hp.sj ] a[ dtqj@ s[h@ Wp,Z iPfg Ziag rg f+[qj-Feag wiw[ bF[s h'S
iPf rdcbjHg fjMsg ] m
1! \R| lpSg fpwjdi sjaji f+DFp epip VjVw ue qjdh fnjdHbj m \Fj^ episjl ug@ rji 1@ fRpCg 23|
\b| WjW[ aji[ yjdi ydw VRp t>Ddc df+oqg lyj T'bj m \rji 1@ fRpCg 27|
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (577) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1420
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Anidnu loku Bgiq kry; gur kY sbid smwie ]
epi = ldaepiJ w{ = s[ lWds = Rpfs[L dry lqjdH = lqjb@ vgV h' w[ v'w = udebjlP
uV bVdsVp = ija dsV f+[qj Feda = Feag wi[ = wis[ hV borj dur[G W,sv s[ rilS[
a'G v'w fiq[Li sj LpwijVj wis[ hV@ dHl[ f+wji epiP iPf W,sv s[ rilS wiw[ ija dsV
lji[ v'w Fjr udebjlP f+DFP f+jfag rjvg f+[qj-Feag wiV v,e eH[ hV@ dul wiw[ RpV%J
s[ dy,a sg dWiag epiJ s[ Rpfs[L dry lqj eHg ] m
Awpy scw bKis ley; kir ikrpw krY rjwie ]
dul } fiq[Li bjf ldaepiP iPf Zji w[ dwifj = sdHbj ds=LBg wdi = wi w[ bjfSg
iujdH = bjdebj dry yvjRpSj wi{ = wisj ]@ Rpl } bjf[ = bjf hg l,yj fiq[Li W?L
vH[ = v{Gsj ] m
hir gux gwvhu kwmxI; scY sbid smwie ]
dHl vHg h[ qhjaqj iPf wjqSg = dHlaigY ) aplk rg ljigbJ bjfl dry dqv w[
hdi = fiq[Li s[ u,l iPf epSJ } ejrhp = ejRpSj wi'@ x[i ly{ = l,Dy[ lWds = W+hq dry
lqjdH = lqjb ujr'e[ rj^ l,Dy[ epiJ s[ Rpfs[L wiw[ fiq[Li dry lqjb ujr'egbJ m
BY kw shju sIgwru kirhu; sic rhhu ilv lwie ]
F{ = ci wj = sj ZjiV iPf lhup = lpa[-dl,Z rj^ ldhu[ ci sj ZjiV iPf dL>eji
wdihp = wi' rj^ fiq[Li } hi rwa b>e~l.e lqNS iPf ci sj dL>eji wi' a[ lhup = LJag
ZjiV wi' ba[ ldy = l,Dy[ fiq[Li dry dy,a sg dvr = dWiag } vjdH = vj w[ ihhp = idhSj
wi' Fjr dHldoa h' w[ idhSj wi' m
nwnk nwmo min vsY; hir drgh ley Cfwie ]57]
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw u[wi fiq[Li sj Vjq' = Vjq aphjc[
qdV = b>ahwiS dry rl{ = r,l ujr[ aJ hdi = fiq[Li aphj} bjfSg sieh = dVbjH[
lFj dry AcjdH = Apcj vH[ = vr[ej mm57mm
vvvv
dHl[ f+wji h[ ugr iPf ffgdhbj ) u[wi aP. dWZ dVt[Z iPfg t>FJ Vjv ljig Ziag RpKa[
driwa h' w[ apdibj dxisj ih[G ba[ dl,Zg s[ Wv Vjv bjwjLyjig h' w[ Fjr RpKc w[ W+hq
v'w } yC% ujr[G rj^ u'ej bdFbjlg h' w[ slr[G spbji iPfg bjwjL dry yC% ujr[G@ x[i
rg a{} bjadqw lpt sg f+jfag Vhk h'r[eg@ u{lj dw ^
auif n jwhI isD n hoih ] (AMg 465)
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1420 (578) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
siqguir imilAY jlu pweIAY; cUkY BUK ipAws ]
ldaepdi = l,Dy[ epiP s[ Vjv dqdvb{ = dqvS[ wiw[ hg Vjq b>Ddq+a iPf uv fjHgb{ =
fjRpSj wigsj ]@ dul Vjq b>Ddq+a Vjv bjlj iPfg FPt = Fp,t a[ da=LVj iPfg dfbjl = a=[h
yPw{ = yp,wg@ Vdria h' uJsg ] m
vvvv
vvvv
fi = drL[L wiw[ xC{ = fwC v{Gs[ hV ba[ RpV%J dfbjdibJ sg f+Dxp,vaj } r[t w[ lFp = ljij
uep = uea rg LpF epSJ sg hdibjrvp = hdibjrvaj s[ ldha h'dH = h' uJsj ] m
borj duV%J s[ dhis[ dry hdi = fiq[Li rpnj = r,l uJsj ]@ RpV%J sj qV@ aV ljij
f+Dxp,va h' uJsj ]@ bV.dsa h' uJsj ] a[ b{lg ds=LBg hp.sg ] dw lFp = ljij uep = l.lji
hdibjrvj h' dihj ]@ Fjr ljij l.lji W+hq liPf hg ds,lsj ] rj^ dul fiq[Li sg y[aV
l,aj wiw[ ljij uea lpbjlJ iPfg hdibjrvaj s[ ldha h' dihj ]@ Rph hig dul s[ qV
dry r,Ddlbj ]@ Rpl sj qV aV bV.dsa h' uJsj ] mm59mm
hir vuTY, mnu qnu prPVY; sBu jgu hirAw hoie ]61]
us hdi = fiq[Li sj Vjq qV dry rpn{ = r,l uJsj ]@ as qV a[ aV fixC{ =
f+Dxp,va h' uJs[ hV rj^ qV a[ aV \fi + xC{| fi = drL[L wiw[ drwjiJ r,v ujS a'G
xC{ = fwC vHgsj ] ba[ lFp = ljij uep = uea Vjq@ Feag@ LpF epSJ sg hdibjrvaj
wiw[ hij h'dH = h' uJsj ] mm61mm
bev[ lv'w dry u' dl,tJ V[ ldaepiP ljdhW ug s[ yiVJ dry W[Vag iPf dry f+LV
wgaj@ Rpl } ldaepiP ljdhW ug fdhvJ wjdr~iPf dry iy w[ x[i RpKai s[Se[ m
vvvv
h[ ldaepiP ug ) rcC{ = r,Dc[ Njdv = lr[i[ a'G Nvp.Fv{ = lr[i[ dwl sj VjrCj = Vjq
vHgb{ = v{Sj wigH[ ( rj^ y"ijlg v,t uPVJ dr,Dy'G r,Dc[@ l+[LB qVp,tj uVq iPfg b>Ddq+a r[v[
rj^ wdvupe iPfg lr[i[ dry dwl sj Vjq v{Sj wigH[ (
epi~RpKai ^
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1420 (580) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
nwau leIAY prmysrY; Bµnx GVx smrQu ]62]
u' ljig dl+LBg } F.VS = VjL wiV Fjr dl+LBg sg fiv' wiV a[ zCV = iyS dry
lqiop = liW LwagrjV ] rj^ u' b"epSJ@ bdebjV } F.VS rjvj a[ LpF epSJ@ W+hq debjV
sg zjCa } zCV rjvj lqiop = liW LwagrjV ] m Rpl fiq[li{ = rjdhepiP sj VjRp = Vjq
vHgb{ = v{Sj@ ufSj wi' mm62mm u{lj dw ^
rwm nwmu aur mY gihE jw kY sm nhI koie ] (AMg 1429)
RpojVwj ^ w'Hg fpit `wgig dvWjl dry dstjr[ qjai Vjq udfbj wisj lg dw
v'w q{} dHh lqNS dw i,W sj Vjq v{S rjvj ]@ Rph dHw hiB s[ w'v W{nj RpKyg RpKyg
aP.hg aP.hg sj ujf wisj lg@ Rpl } s[t w[ ldaepiP ug bVRpwag bv.wji spbjij Rpfs[L
ds>s[ hV m
sPlij bio
hrht BI qUµ qUµ krih; bolih BlI bwix ]
h[ FjHg ) r[t fLPbJ s[ u'CV[ wiw[ wjn s[ FJdcbJ rjvj hihB = hiB Fg = rg aP.
aP. sg bjrj; widh = wisj ] ba[ WCg Fvg = y.eg@ l'hSg WjdS = WjSg W'vdh = W'vsj ] m
borj h[ fiq[Li ) \hi + hB| hi = hi[w f+a,t hB = spwjVJ dry WjSgbJ iPf h' w[
aP. bjf hg ejhwJ } aP. hg aP. widh = wiV rjvj ]G@ ba[ bjf hg ejhwJ } l'hSg WjSg
vvvv
vvvv
W'v dihj ]G m
borj h[ fiq[Li ) aP. bjf hg hi[w s[h iPf h,B dry aP. hg aP. sj ujf wiV rjvj
]G ba[ bjf hg liW wvj lqi,o h' w[ lFVJ s[hJ s[ b>si l'hSg WjSg } W'v dihj ]G m
borj h[ fiq[Li ) duhC[ hi[w s[hJ iPfg h,BJ s[ b>ai a[ig u'da } ujSs[ hV@ Rph
aP. hg aP. RpyjiV wis[ hV@ dHM Rph WCg y.eg@ lp.si WjSg W'v ih[ hV borj u[wi aP.
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (581) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 3@ b>e 1420
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hiB sg dVbjHk dy,a } epi~Rpfs[L dry u'C w[ aP. aP. fpVj ujf wi[G a[ Fvg f+wji ldaepiJ
sg WjSg } W'vSj wi[G aJ a[ig wdvbjS h'r[eg m
swihbu sdw hdUir hY; ikAw aucI krih pukwr ]
h[ FjHg ) ljdhWp = qjvw fiq[Li lsj = hq[LJ hg hsPdi = hj;i Vj;i ]@ dHl vHg
aP. dwbj = wg RpD,yg fpwji = `dibjsJ widh = wisj ]G m
vvvv
wdVLB bjds ljij l.lji hg a{} dZbjMsj ] ba[ ija dsV lsj a[ij dlqiV wiV dry
lqJ Waga hp.sj ] m
vvvv
V[ rg bjfS[ bjf a[[i[ liPf } ljdtba wiw[ fjdHbj = fjRpSj V = Vhk wgaj@ lji[ dryji
wi wi w[ ow[ = h.F eH[ hV m
‰AMg 1421Œ
ndir krih jy AwpxI; qW Awpy lYih svwir ]
h[ fiq[Li ) u[ = u[wi aP. bjfSg = bjf sg dwifj Vsdi = ds=LBg widh = wi s[r[G
aJ = aj aP. bjf[ = bjf bjfS[ Vjq dry dvr vej w[ a[ h.eaj Apcj w[ ugr s[ ugrV
} lrji v{dh = v{Gsj ]G m
vvvv
vvvv
dy aupdyS dI kmweI krky siqsµgq vw: srUp, qurIAw pd rUpI Gr bYiTAw = iesiQq ho
ky hI prmySr nwl jogu = juVnw pwauxw krIdw hY [[64[[
nwnk swcw BytY, hir min vsY; pwvih moK duAwr ]65]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik jykr swcw = s`cw gurU BytY = iml jwvy qW
hir = prmySr min = ihrdy ivc vsY = v`sdw hY Aqy jIv moK = mukqI dw duAwr = drvwzw
igAwn pwvih = pw lYNdw hY vw: duAwr = duAwirAW vwly srIr qoN moK = mukqI pwvih =
pw¼dw hY vw: duAwirAW vwly sµswr iv`coN mukqI ¹ pw lYNdw hY ]65]
vvvv
vvvv
BuilAW Awip smJwiesI; jw kau ndir kry ]
aunHW srUp qoN B`uØilAW hoieAW jIvW ¹ prmySr Awp hI gurU rUp ho ky smJwiesI =
smJw¼dw hY, jw = ijnHW dy auqy prmySr ikrpw ndir = id®StI kry = krdw hY [
vvvv
auh siqgurU purK vwhu = Ascrj qy vwhu = ivsmwd rUp hY vw: auh vwhu = Ascrj
srUp prmySr dw rUp purKu = pUrn siqgurU vwhu = Dµnqw dy Xog hY, ijin = ijnHW dI sµgq
krky gurmuKW jnW ny soie = aus scu = s`cy prmySr ¹ jwqw = jwnxw kIqw hY vw: ijnHW
gurW ny aus s`cy vwihgurU ¹ jwqw = jwixAw hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (585) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 4@ b>e 1421
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ijqu imilAY iqK auqrY; qnu mnu sIqlu hoie ]
ijqu = ijs siqgurW dy nwl imilAY = imlwp krky rsW ksW dI iqK = iq®Snw vw:
rsW ksW qy iq®Snw dI iqK = q®yh auqrY = lih jWdI hY Aqy qn mn sIqlu = TµFw hoie = ho
jWdw hY, Bwv qn dy AMdroN = hµkwr qy mn dy AMdroN iviSAW dw sµklp imt jWdw hY [
vwhu vwhu siqguru inrvYru hY; ijsu inMdw ausqiq quil hoie ]
vwhu vwhu = Ascrj qoN Ascrj srUp siqgurU jI inrvYru = vYr qoN rihq hY vw:
vwhu = Ascrj srUp vwhu = vwihgurU dw rUp siqguru = s`cw gurU vYr qoN rihq hY, ijs dI
id®StI ivc inMdw = ApkIrqI qy ausqiq = mihmw ie`Øko quil = smwn hoie = huµdI hY ArQwq
BwvyN koeI siqgurW dI inMØidAw krI jwvy BwvyN ausqq krI jwvy siqgurW dI ibrqI iek-
rs rihMdI hY [
vvvv
vvvv
nwnk siqgur vwhu vwhu; ijs qy nwmu prwpiq hoie ]2]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik auh siqgur = s`cw gurU vwhu vwhu = Dµnqw dy
Xog hY vw: Ascrj qoN Ascrj srUp hY vw: vwhu = Ascrj srUp vwhu = vwihgurU dw rUp
hY, ijs gurU qy = qoN nwm AMØimRq dI dwq prwpq hoie = huµdI hY ]2]
vvvv
vvvv
hau FUFydI iqn; sjx sic svwirAw ]
hau = mYN iqn = aunHW dI FUFydI = Koj krdI rihMdI hW, ijnHW sjx = im`qr siqgurW
ny is`KW dy ihridAW ¹ sic = s`cw nwm dy ky svwirAw = sµvwrnw kIqw hY [
vvvv
(AMg 757)
‰AMg 1422Œ
hau jIau krI iqs ivtau cau KMnIAY; jo mY iprI idKwvey ]
jo = ijhVw (gurU) mY = mY¹ iprI = pqI prmySr dy drSn idKwvey = idKw dyvygw,
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 4@ b>e 1422 (588) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hau = mYN iqs = aus gurU dy ivtau = auproN AwpxI jIau = izMdgI ¹ cau KMnIAY = cwr tukVy
krky vwr dyxw krW vw: mYN aus gurU dy auproN cquSty AMqhkrx (mn bu`D ic`q hµkwr) ¹
Arp dyxw krdI hW [
vvvv
ijn@I = ijnHW siqguru = s`cy gurU ¹ srb klw smr`Q jwx ky mMØinAW = mMnxw kIqw
hY, hau = mYN iqn = aunHW ky = dy pwie = crn» lwgau = l`gdw hW [
vvvv
dwsu = syvk hW, ij = ijhVy Anidnu = rwq idny prmySr ivc ic`q dI ilv = ibrqI
lwie = lgw ky rhY = rihMdy hn ]6]
vvvv
vvvv
Anidnu rhih Anµid; nwnk, shij smweIAY ]10]
epiqpt uV bVdsVp = ija dsV[ bV.s liPf } fj w[ bV.ds = bV.dsa ihdh = idh>Ds[
hV m ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw dHl[ wiw[ RpV%J sg dWiag lhdu = lpa[-dl,Z
fiq[Li dry lqjHgb{ = vgV h'Hg idh>sg ] rj^ RpV%J sj qV rjdhepiP dry lqjdHbj
idh>sj ] mm10mm
vvvv
] rj^ qV wiw[ f+[q a[ WjSg wiw[ dfbji ]@ RpV%J s[ b>si aRp = aP. bjf[ = bjf hg
wiqp = dwifj ds=LBg wdi = wi w[ bjfSg f+jfag sj f+[q vjdHbj = vjRpSj wgaj ] m
vvvv
liPf s[ Vjv dqvjdH = dqvj v[hp = v{Sj wis[ h'@ dHl vHg h[ hdi = fiq[Li ) q{ = q{}
ujyw = q>ea[ } rg bjfSj Vjq b>Ddq+a sgu{ = s[Sj wi' ba[ bjfS[ Vjv dqvj v{Sj
wi' mm13mm
vvvv
daV = RpV%J w[ = s[ dHl v'w dry rg ls = lsj qpt = qp,tC[ Rpuv[ = dViqv hV ba[
Rph daap = Rpl fiq[Li s[ l,Dy[ ljZl.ea iPfg@ l,yt>c iPfg siWji dry rg Rpuv[ hV m
u{lj dw ^
nwnk qy muK aujly kyqI CutI nwil ]1] (AMg 8)
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 4@ b>e 1422 (592) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
iqn bhidAw auTidAw kdy n ivsrY; ij Awip bKsy krqwir ]
du = duhC[ wiajdi = fiq[Li V[ bjf Wtl[ = W?L vH[ hV@ daV = RpV%J } RpndsbJ
Whdsbj = W{ndsbJ ws[ = wsjdya rg rjdhepiP drli{ = Fp,vsj V = Vhk ] rj^ RpV%J }
RpKndsbJ Fjr l.lji a'G Rpfijq hp.dsbJ a[ W{ndsbJ Fjr lqjZg dry dHldoa hp.dsbJ ws[
rg fiq[Li Fp,vsj Vhk ] m
vvvv
lg fi RpV%J V[ yp,wg Vhk m dHh zjh sg f>c Vhk@ sgV spVg sj Aai ] m dHh eji s[ dA,DB[
Vhk Wvdw w[li y.sV sj dACwjb ]@ dul Vjv q{G bjfS[ l[rw sj qjS rZjdHbj ] m
x[i dHw dsV ZiqLjv dry dW,vg b,Z~qdibj yPhj vHg uJsg l.ea s[ ci wiw[ epiP
ug s[ w'v hg lp,B w[ s"C eHg m epiP ug V[ bjfS[ fp,aiJ } yPhj yp,wS vHg dwhj aJ s'VJ
V[ hg dHVwji wi ds,aj m us ldaepiJ V[ FjHg vdhSj ug } dHLjij wgaj aJ FjHg vdhSj
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (593) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 4@ b>e 1422
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ug V[ dHLjij hp.dsbJ hg Rph yPhj yp,w w[ Wjhi lp,B ds,aj@ dHl wlr,Bg dry rg FjHg vdhSj
ug fjl h'H[ m
x[i ldaepiP ug V[ fitSj widsbJ uv fgS rjvj wB'ij dy,wC dry lp,B ds,aj m fp,aiJ
} yp,wS vHg dwhj aJ s'VJ V[ dHVwji wi ds,aj dw aplk bjf hg lp,DdBbj lg a[ hpS yp,wS
vHg wdh ds,aj m FjHg vdhSj ug V[ hpwq hp.dsbJ hg wB'ij dy,wC dry'G yp,w dvbJsj ba[
wlr,Bg dry fjl h'H[ m
dHw rji us ZiqLjv sj Lagi Bp,DdBbj aJ FjHg vdhSj ug bjfSj q'Tj s[ w[ h[nJ
tC[ ih[@ dHl wiCg figdtbj dry rg FjHg vdhSj ug fjl h'H[ m
dHw dsV qwjV sg w.Z Tdh eHg aJ epiP ug V[ bjfS[ fp,aiJ } dwhj dw aplk w.Z
WSjRpSj aJ RpV%J V[ b,De'G urjW s[ ds,aj dw blk dwhC[ ws[ w.ZJ WSjHgbJ hV m x[i
ldaepiJ V[ h'i dl,tJ } dwhj dw aplk w.Z WSjRp aJ RpV%J V[ rg dHh wdh w[ Bjv ds,aj
dw dHh w.q aJ iju dqlaigbJ sj ] m blk ejij WSj w[ xCj lws[ hJ m us FjHg vdhSj
ug } dwhj aJ FjHg vdhSj ug N,B hg w.Z WSjRpS v,e fH[ m us'G w.Z Rpli eHg aJ
ldaepiJ V[ B[Tg wdh w[ Thj ds,ag m sPug rji x[i WSjHg@ Rph rg Thj ds,ag m us'G agug
rji WSjRpS v,De[ aJ qjaj lpv,tSg ug w'v bj w[ wdhS v,De[ dw FjHg vdhdSbj ) dHhVJ
sj lpFjb aJ qlajVj h' debj ] m aP. rg dHV%J s[ Vjv hg iv debj ]G m aJ FjHg vdhSj
ug V[ s'r[G h,o u'C w[ dwhj dw qjaj ug ) l[rw V[ aJ l[rj wi w[ bjfSj uVq lxvj
wiVj ]@ Fjr[G qjvw ljig Rpqi w.Z WSrjHg a[ Tjhg ujS m q{} dHl e,v $a[ w'Hg L.wj
Vhk ] m dHM FjHg vdhSj ug x[i fitSj dry fPi[ RpKai[ m
x[i dHw dsV ldaepiP ug V[ b,Zg ija } bjrj; ds,ag dw W[Bj l+gy.s ) RpKn' dsV
yC% debj ]@ q[igbJ yjsiJ Z' w[ dvbjRp m b,De'G l+gy.s V[ dwhj dw aphjcg dWiZ brloj
h'S wiw[ aphj} aJ Vks Vhk bjMsg fi lj} aJ l"S dsRp m sPli[ fp,ai V[ rg urjW
s[ ds,aj m s'VJ fp,aiJ s[ urjW s[S a'G Wjbs x[i FjHg ljZjiV } dwhj dw r[t w[ bj
dw ija dwaVg wp Wjwg idh>sg ] uJ dsV yC% debj ]@ aJ FjHg ljZjiV ug V[ dwhj
dw b,Zg ija Wjwg idh>sg ] a[ b,Zg Waga h' eHg ] m x[i epiP ljdhW ug V[ WjWj Wp,Tj
ug } dwhj dw aplk r[t w[ bjRp m WjWj Wp,Tj ug V[ rg dwhj dw b,Zg ija Waga h' eHg
] a[ b,Zg ija Wjwg idh>sg ] m ldaepiJ V[ dwhj dw aphj} dwr[G faj ]@ q{} aJ v,esj
] dw spfdhi h' eHg ] m WjWj Wp,Tj ug V[ dwhj dw q{} d;qksji h'S wiw[ ajdibJ sg
fAjS ] m x[i ldaepiJ V[ FjHg vdhS[ } dwhj dw aP. r[t w[ bj dw ija dwaVg Waga
h' eHg ] a[ dwaVg idh>sg ] m as FjHg vdhSj ug Wjhi eH[ ba[ l'dybj dw ija aJ
vvvv
vvvv
b,Zg hg Waga h'Hg ] a[ b,Zg Wjwg idh>sg ] fi q[i[ qjvw sj w'Hg ep,Nj F[s ] u' lqN
Vhk bj dihj m Fjr[G FjHg ljZjiV a[ WjWj Wp,Tj ug rjvg e,v ngw ]@ fi dHh e,v ldaepiJ
} FjMsg Vhk ]@ NPn W'vSj dl,t sj Ziq Vhk ] m fi epiP sj WyV RpvBjRpSj rg dl,t
sj Ziq Vhk m dHh l'y w[ dHw rji aJ u' l,y ]@ Rph' hg whgH[ m FjHg vdhSj ug V[ o'C%j
duhj T.e Wsv w[ wdh ds,aj dw ldaepiP ug duaVg ija bjf ug V[ Waga wirj ds,ag
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 4@ b>e 1422 (594) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
]@ RpaVg ija Waga h' eHg ]@ duaVg ija Wjwg i,tg h'Hg ]@ RpaVg idh eHg ] aJ
ldaepiJ V[ dwhj@ u' aP. s[t w[ bjdHbj ]G@ Rph' hg wdhSj wi@ aJ x[i FjHg vdhSj ug
V[ u' l,y lg@ Rph wdh ds,aj dw b,Zg ija Waga h' eHg ] a[ b,Zg idh>sg ] m aJ ldaepiP
wdhS v,De[ dw vdhdSbj@ aP. rg dHV%J riegbJ e,vJ wiV v,e dfbj ]G@ b,Zg ija Vhk
Wvdw spfdhi ] m FjHg vdhSj ug V[ s'r[G h,o u'C w[ W[Vag wgag dw ldaepiP ug@ q{}
s[tS sj dHw rji x[i q"wj ds,aj ujr[ aJ u' q{G bjfSj Fpv[tj sPi wi lwJ aJ qhjiju
V[ dwhj dw ngw ]@ aP. dHw rji x[i s[t w[ bj lwsj ]G m FjHg vdhSj ug x[i sPlig rji
Wjhi eH[ m Rph aJ FjHg ljdhW ug sj dHw WhjVj hg lg@ N,B hg bjfSg e,v } Wsv
w[ bjtS v,De[ dw qhjiju@ q{} qpbj` wiVj@ q[igbJ b,tJ dry Vks h'S wiw[ q{} Fpv[tj
f{ debj@ u' aplk wdh ih[ h' Rph lda ] m hpS spfdhi hg ] m u[ spfdhi ] aJ yjsiJ y.eg
ai%J Z' w[ lpwj w[ v{ bj m aJ lpS w[ l+gy.s ug dtC dtCj w[ h,lS v,e fH[ dw vdhdSbj
hpS faj v,eP spfdhij wdhS sj m dlsw s[ W[C[ fji hp.s[ hV@ us FjHg vdhSj ug ijrg
sdibj s[ dwVji[ bjH[ aJ spfdhi sj lPiu hg dsdlbj m FjHg vdhSj ug V[ WlaiJ } y.eg
ai%J Z' w[ lpwj w[ v{ bJsj m us'G rjfl ZiqLjv dry bjH[ aJ Rpo[ ija sj lqJ hg lg@
ldaepiJ sj dHh w"aw s[t w[ FjHg vdhSj ug Whpa drlqjs h'H[ m dHM dHl wiCg figdtbj
dry rg FjHg vdhSj ug fjl h'H[ m
x[i ldaepiJ V[ b{lj FjSj riajdHbj dw v.ei dHw rwa wi ds,aj@ dl,tJ sg deSag
zBSg LpiP h' eHg@ duhC[ AwS AwjRpS rjv[ lg@ Rph dtlwS v,e eH[ m x[i v.ei agli[
dsV wi ds,aj@ x[i us slr[G dsV v.ei wi ds,aj aJ dl,tJ sg deSag h'i rg z,B eHg@
fi.aP u' lWi rjv[ lV@ Rph l[rj wig uJs[ lV m fjSg fg w[ ep;jij wi dvbj wis[ lV m
x[i ldaepiJ V[ ?pL h' w[ hi i'; s'V'G r[v[ v.ei wi ds,aj m x[i ldaepiJ V[ wSwJ f,wgbJ
a'G rjTg wirj w[ wSwJ sgbJ FigbJ dHw oJ dHw,ngbJ wirj ds,agbJ a[ hpwq ds,aj
dw dHV%J } b,e vj s[Sj wi' m aJ wpN dl,tJ V[ dHVwji wi ds,aj dw bjfS[ h,ok dHaVg
dqhVa wi w[ hpS bjfS[ h,ok Vhk xPwg uJsg@ fi FjHg vdhSj ug rie[ wpN dl,tJ V[
beVg sj y.cj vj ds,aj m Rpl a'G Wjbs x[i ldaepiJ V[ FjHg vdhSj ug } h'i rg sl
wlr,BgbJ vjHgbJ@ duV%J sj r[irj arjig? dry ]@ hpS lF a'G wiCg wlr,Bg dHh vjHg
dw bjfS[ ligi sj dvWjl ZjSw ujag s[ v'wJ riej ZjiV wi dvbj@ cijRpSg Lwv
WSjMdsbJ v,aJ Vjv i,lgbJ W.V% vHgbJ@ dli $a[ rg i,lgbJ W.V% vHgbJ ba[ v,w dry
Apij B.e dvbj ba[ dHw wp,aj a[ s' wp,agbJ Vjv W.V% vHgbJ m duhCj dl,t bj w[ q,oj
B[w[@ Rpl s[ wpawj df,n dry qji dsbj wiV m dHRpG wpN dl,t aJ q,oj B[wS a'G dWVJ hg
vvvv
vvvv
yv[ eH[ dw ldaepiJ VP. wg h' debj ] m x[i ldaepiJ V[ qei bjRpS rjdvbJ } Ziag
RpKa[ f{lj dtvji w[ Fiqj ds,aj a[ vjvyg fpit f{l[ yp,w w[ rjfl qpC eH[ m us ldaepiJ
V[ x[i rg wpN dl,t bjMs[ r[t[@ RpV%J dry'G rg wpN q'hiJ dtvji w[ Fiqj ds,Da[@ x[i deSag
s[ f>u dl,t \WjWj Wp,Tj ug@ FjHg vdhSj ug@ FjHg ljZjiV ug@ FjHg Fegiogbj a[ FjHg
bdu,aj| ldaepiJ s[ Vjv ePC%[ u.ev dry yv[ eH[@ ija f{ eHg@ ljhqS[ dHw dytj Wv
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (595) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 4@ b>e 1422
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ihg lg@ ldaepiP V[ dytj r,v s[t w[ dwhj dw duhCj q[ij blvg dl,t whjMsj ]@ Rph
dHl dytj dry Ajv qji s[r[ m yji dl,t l.w'y wi eH[ a[ FjHg vdhSj ug V[ dWVJ s[ig
a'G dytj dry Ajv qji ds,ag aJ yji[ dl,tJ V[ l'dybj dw FjHg vdhSj ug aJ bujHk
ujV erj eH[ hV@ us w'v uj w[ r[dtbj aJ epiP sg qjdHbjrg Lwag Vjv dHw WPBg
b,e sg ai%J f+aga h' ihg lg@ fi b,e Vhk lg m
x[i ldaepiJ V[ ljigbJ wlr,BgbJ a'G wiCg wlr,Bg vjHg dw bjfSg qjdHbjrg
Lwag Vjv dHw qpisj dfbj drtj ds,aj ba[ dy,Bj sp,Z riej Rpl RpKa[ Wlai fjdHbj
h'dHbj dsdlbj m w'Hg l.W.Zg w'v Vhk lg aJ qhjiju V[ dwhj dw FjHg u[ q[i[ dl,t whjRpGs[
h' aJ q[ij WyV q>V w[ qpisj tjY m dHh WyV lpS w[ yji[ dl,t si,?a s[ Yhv[ h' eH[
a[ FjHg vdhSj ug N,B hg qpis[ s[ fjl fhp.y eH[ m us'G qpis[ s[ bjv[-spbjv[ zp>qS v,De[
aJ ldaepiJ V[ bjrj; qji w[ dwhj dw vdhdSbj@ a{} qpis[ s[ bjv[~spbjv[ y,wi w,BS
vHg Vhk dwhj Wvdw qpisj tjS vHg dwhj ] aJ FjHg vdhSj ug V[ h,o u'C w[ W[Vag
wgag dw q{G bjf ug sj hpwq Rpcgw dihj lg m q{G l'dybj dw q{G bjfSg qi;g Vjv qpis[
} dwl fjdlM tjS v,eJ aJ epiP ljdhW ug sg ?pLg sPli[ fjl[ a'G Vj h'r[@ dHl vHg bjf
ug hpwq wi' dw dwl fjl[ a'G tjrJ aJ ldaepiP ug V[ dwhj@ a[ij blojV f{iJ rjv[ fjl[
]@ dHl vHg f{iJ a'G dli rjv[ fjl[ } tJsj uj m us FjHg vdhSj ug V[ Wlai yp,Ddwbj
aJ qpis[ sg oJ dahjrv wCjh f+ljds ] m f+ljs spbjij f+ljs wgaj dwMdw f+ljs dahjrv
} rg wdh>Ds[ hV a[ f+ljds dwifj } rg wdh>Ds[ hV m dHM ldaepiJ V[ wCjh f+ljds spbjij
dVhjv wgaj m dHl dry ldaepiJ V[ dHw h'i rg ePC% ih,l siljdHbj ] dw FjHg vdhS[
sg d;>seg dVqiaj iPf f{iJ rjv[ blojV a'G LpiP h'Hg a[ epiP ug V[ dli wdh w[ l.fPiVaj
rjv[ fjl[ dHLjij wi ds,aj m ba[ bjfS[ ev Vjv vj w[ Fjr bjfSj iPf WSj w[ dwhj
dw aP. hpS ljc[ b>e fil w[ vdhS[ a'G b>es WS debj ]G ba[ u' u'da ljc[ ligi dry
ue ihg ]@ Rph u'da a[i[ ligi dry ue~qej w[ l.lji s[ wjiu wi[eg m u{lj dw ^
b>e fil w[ b>es WdSbj duM sgr[ a[ sgrj m
dHl f+wji epi fgiJ sg yjwig Whpag wdnV ] ba[ lji lpt s[ s[S rjvg ] m
vvvv
vvvv
mn icMØidAw, Plu pwiesI; AMqir ibbyk bIcwru ]
ldaepiJ sg l[rj wiV rjvj fpit qV dy>Ddsbj = qV dH,Aa Ziq@ bio@ wjq@ q't
bjds lji[ xv fjdHlg = fj v{Gsj ] ba[ Rpl s[ dhis[ b>adi = dry \dWW + H[w| dWW = s'
Fjr ugr HgL sg H[w = H[waj sj Wgyjip = dryji f+jfa h' uJsj ] rj^ a:. fs s[ vt
bio a[ a,a fs s[ vt bio sj rjy bio A,c w[ dryji f+jfa h' uJsj ] m
‰AMg 1423Œ
ibnu nwvY sBu duKu hY; duKdweI, moh mwie ]
fiq[Li s[ Vjr{ = Vjq a'G dWVp = WQ{i lFp = ljij wpN sp,t iPf ] rj^ fiq[Li s[ Vjq
a'G WQ{i h'i fdirji bjds sj q'h ljij u.qS qiV s[ sp,t hg sp,t sj wjiV ]@ qjdH = qjdHbj
vvvv
vvvv
vvvv
bjdHbj = bjMsj ] dw qjdHbj sj q'h uJ qjdHbj s[ q'h rjv[ l.W.Zg bjds lF V[ b>a
} drApdC = upsj h' ujdH = ujSj ] mm17mm
vvvv
l[r{ = Bdhv wisg ] a[ du = duhCg epiqpt ltg rjdhepiP s[ hpwq{ = hpwq } WpN{ = Wp,Nsg@
lqNsg ]@ Rph lsj = hq[Lj lphjedS = lphjer.ag ] m
nwnk i¸pw kry ijn aUpir; iqn@w hukmy ley imlwey ]18]
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw duV = duV%J s[ RPfdi = RpKa[ rjdhepiP
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 4@ b>e 1423 (598) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
d*fj = dqhi sg ds=LBg wi[ = wisj ]@ daV¶j = RpV%J hpwq[ = hpwq q>VS rjdvbJ } rjdhepiP
bjfS[ liPf s[ Vjv dqvjH[ = dqvj vH[ = v{Gsj ] mm18mm
vvvv
vvvv
RpV%J } rjdhepiP RpKa[ fiagda = Fi'lj FHg = h' debj ] ba[ Rph bVdsVp = ija dsV[ epiJ@
fiq[Li sg l[rj = Bdhv wia = wiV dry lqjdH = qla idh>Ds[ hV rj^ ija dsV[ Feag
iPf Bdhv wiV dry lqjdH = vgV idh>Ds[ hV m
hau sdw sdw bilhwrI gur Apuny; jo pRØBu scw dyie imlwie ]
hRp = blk Rpl bfpV[ = bjfs[ epi = ldaepiP s[ Rpfi'G lsj lsj = hq[LJ hq[LJ
Wdvhjig = wpiWjV uJs[ hJ@ u' = duhC[ ldaepiP ljdhW ug lj} lyj = l,Dy[ f+DFp = bwjv
fpit Vjv dqvjdH = dqvj ds>Ds[ hV m u{lj dw ^
bilhwrI gur Awpxy idauhwVI sd vwr ] (AMg 462)
nwnk, krmu pwieAw iqn scw; jo gur crxI lgy Awie ]20]
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw daV = RpV%J s[ q,Do[ RpKa[ lyj = l,Dy[ fiq[Li
V[ dVLwjq wiqJ sj v[t dvt w[ fjdHbj = fjRpSj wgaj ] rj^ RpV%J s[ q,Do[ RpKa[ fiq[Li
V[ lyj = l,y sg f+jfag wijRpS rjvj dVLwjq wiq sj v[t dvt w[ fjdHbj ]@ u' = duhC[
vvvv
vvvv
vvvv
AMqir bwhir hau iPrW; BI ihrdY rKw smwil ]21]
us hRp = q{G l[rj rjla[ b>adi = b>si Wjhi dxiJ = dxisj hJ@ as Fg = rg RpV%J
dfbjdibJ } q{G dhis{ = dy,a dry lqjdv = Ijs itj = i,tsj hJ m
rj^ b>adi = b>si Fjr qwjVJ dry a[ Wjhi l.lji dry dxisj rj^ ldal.ea s[ b>si
ba[ ldal.ea s[ Wjhi dryisj h'dHbj rg q{G dhis[ Vjv Rpl } y[a[ i,tsj hJ rj^ u'
b>aiqpt lqjZg dry vgV hp.s[ hV ba[ Wjhi l.lji sg wdvbjS rjla[ dryis[ hV@ q{G
RpV%J } rg dhis[ dry y[a[ i,tsj hJ mm21mm
ijn@w iek min iek iciq iDAwieAw; siqgur sau icqu lwie ]
ldaepi = l,Dy[ epiP s[ yiVJ lRp = Vjv dy,a sg dWiag vjdH = vj w[ duV%J V[
dHw = dHwjei qV h' wiw[@ dHw dy,a h' w[ fiq[Li } dZbjdHbj = bjijZVj wgaj ] rj^
dHwjei qV h' w[ dHw dyda = y[aV W+hq } dZbjRpSj wgaj ] m
iqn kI duK BuK, haumY vfw rogu gieAw; inrdoK Bey ilv lwie ]
daV = RpV%J wg = sg fsjioJ iPfg Fp,t@ u.qS qiV sj sp,t a[ hRpq{ = h.eaj iPfg r,cj
i'e yvj debj ] ba[ Rph l,Dy[ dry dy,a sg dvr = dWiag vjdH = vjRpS[ wiw[ LWs@
lfiL@ iPf@ il@ e.Z bjds lji[ dVis't = s'LJ a'G idha FH[ = h' eH[ hV m
vvvv
vvvv
kUVu kmwvY kUVu sµGrY; kUiV krY Awhwru ]
qVqpt fpit lsj wPCp = NPn } wqjr{ = wqjRpSj wis[ hV a[ lsj hg wPCp = NPn[ fsjioJ
} l.zi{ = dHw,ai wis[ hV ba[ wPdC = NPn W'v W'v w[ hg bjhjip = F'uV wi{ = wis[ hV m
ibKu mwieAw Dnu, sµic mrih; AMØiq hoie sBu Cwru ]
dWtp = ;dhi iPf a[ qjdHbj = Av iPf ZVp = i'wCg } rj^ ;dhi iPf qjdHbj ZV }
l.dy = dHw,ai wis[ hg qidh = qi uJs[ hV ba[ b>Dda = b?gi } lFp = ljij wpN
Ajip = lpbjh h'dH = h' uJsj ]@ Fjr fsjio a[ dHw,ai wgag h'Hg qjdHbj dry'G wpN rg
Vjv Vhk uJsj m
krm Drm suic sµjmu krih; AMqir loBu ivkwr ]
Rph v'w dstjr[ vHg l.ya@ dwi[qjV bjdsw wiq@ ue bjds Ziq@ bJsiJ bjds
s[ Z'S sg lpdy = lpp,yqaj a[ l.uq = dH>sigbJ sj sqV widh = wis[ hV@ fi.aP RpV%J s[
dis[ b>adi = dry fsjioJ sj v'Fp = vjvy a[ wjq bjds drwji hV rj^ RpV%J s[ b>si
drwjiJ } Rpaf>V wiV rjvj v'F ] m
nwnk, mnmuiK ij kmwvY, su Qwie n pvY;
drgh hoie KuAwru ]23]
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw du = duhC[ qVqpt dstjr[ qjai wiqJ }
wqjr{ = wqjRpSj wis[ hV lp = Rph rjdhepiP sg ojdH = f+rjVeg dry V = Vhk fr{ = f{Gs[
rj^ Rph liPf iPfg oJ dry V = Vhk fr{ = fj lws[@ dHl[ wiw[ Rph qVqpt fpit wiqJ s[
h.wji wiw[ fiq[Li sg sieh = dVbjH[ lFj dry tpbjip = ?ijW h'dH = hp.s[ hV mm23mm
RpojVwj ^ dHw rji ldaepiP s[ fjl bj w[ ijegbJ V[ WC[ lp.si ije ejRpSj wga[@
ije lpS w[ dl,t WC[ f+l.V h'H[ ba[ ldaepiJ } wdhS v,De[ dw ldaepiP ug ijegbJ V[ WC[
lp.si ije ejRpSj wga[ hV fi bjf ug s,lSj wi' dw lji[ ijeJ dry dwhCj ije ejRpSj
y.ej ] m
sBnw rwgW ivic so Blw BweI; ijqu visAw min Awie ]
h[ FjHg = Fijr' ) lFVj = ljdibJ ijeJ dry'G ejdHbj h'dHbj l' = Rph ije
Fvj = y.ej ]@ duap = dul ije s[ ejRpS Vjv qdV = dhis[ dry bjdH = bj w[ hig
rdlbj = r,lsj ] rj^ dul s[ ejRpS wiw[ dy,a sg dWiag dHwjei h'S wjiV fiq[Li
vvvv
vvvv
vvvv
borj ijeJ sj ejRpSj Vjsp = rjdubJ sj rujRpSj ljij lxvj aJ ]@ fi.aP Rpl
fiq[Li sg wgqa Vhk whg uj lwsg m
duV%J s[ dhis[ dry fiq[Li r,Ddlbj ]@ RpV%J sj ije ejdHbj h'dHbj a[ Vjsp = LWs
fC%Vj uJ rjdubJ } rujRpSj ljij lyp = lxvj ] rj^ ijep = f+[q wiVj a[ Vjsp = Rpfs[L
wiVj ljij lxvj ]@ dHl[ wiw[ daV%J qhjaqj sg dwl[ fjl'G wgqa Vhk whg uj lwsg
rj^ epiqpt uVJ sj ije = f+[q wiVj a[ Vjsp = drbjwiS bjds fC%V[ bjds ljij wpN l,yj
Vjq hg ] rj^ l,Dy[ Vjq } ufS wiw[ hg ije ejH[ h'H[ a[ Vjsp = drbjwiS fC%[ h'H[
lxv[ hV m
sPlij bio
sBnw rwgW ivic so Blw BweI; ijqu visAw min Awie ]
h[ FjHg = Fijr' ) spVgbJ s[ lFVJ = ljdibJ ijep = f+[qJ dry'G l' = Rph f+[q Fvj = y.ej
]@ dul f+[q spbjij rjdhepiP qV dry bj w[ r,lsj ] m
rwgu nwdu sBu scu hY; kImiq khI n jwie ]
Vjsp = W+hq@ rjdhepiP sg f+jfag rjvj ijep = f+[q lFp = ljij lyp = l,yj ]@ Rpl
fiq[Li s[ f+[q sg wgqa dwl[ s[ fjl'G rg woV Vhk wgag uj lwsg m
vvvv
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw duhC[ fpit fiq[Li sj hpwq{ = hpwq WPN{ = Wp,N
v{Gs[ hV@ daVj = RpV%J sj ije ejdHbj h'dHbj ijdl = l,yj h'dH = hp.sj ] rj^ RpV%J s[ b>si
LiZj iPfg ijdl = fP>ug hp.sg ] rj^ RpV%J sj ijeJ } ejRpSj ijdl = ldybjHg dry hp.sj
] fi.aP dHh ldaepi = l,Dy[ epiP a[ = a'G hg l'Ng = lqN fjdH = fjHg uj lwsg ] m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (603) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 4@ b>e 1423~24
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
sB ikCu iqs qy hoieAw; ijau iqsY dI rjwie ]24]
lF = ljij dwAp = wpN dal = Rpl rjdhepiP a[ = a'G f{sj h'dHbj ]@ dHl vHg duRp =
dur[G dal{ = Rpl sg iujdH = bjdebj hp.sg ]@ Rpl[ ai%J hg ljij riajij riasj ] mm24mm
‰AMg 1424Œ
siqgur ivic AMØimRq nwmu hY; AMØimRØqu khY khwie ]
ldaepi = l,Dy[ epiP s[ dhis[ drdy = b>si Vjq b>Ddq+a ] rj^ ldaepiJ sg l.ea dry
Vjq b>Ddq+a ]@ dHl vHg epiP ljdhW ug bjf Vjq b>Ddq+a } w] = woV \ufSj| wis[ hV
a[ dl,tJ s[ fjl'G dwifj wi w[ whjdH = whjMs[ hV@ Fjr bdFbjl wijMs[ hV m
vvvv
vvvv
Zpdi = bjs'G hg qladw = q,Do[ RpKa[ epiJ sg f+jfag rjvj Fje = wiq dvtjdH = dvtj w[
l.lji dry bjRpSj wgaj ] mm25mm
vvvv
AQvw auh purK siqgur = s`cy gurU duAwrw hir = prmySr ¹ iDAw¼dw hY, ijs dw
siqgur = s`cy gurU dI siqsµgq nwl pRym hY [
vvvv
aunHW ¹ hir = prmySr s`cy gurU nwl myly = myl idMdw hY qy s`cw gurU prmySr nwl mylwie =
imlw idMdw hY [
vw: auh gurW ny hrI dy myl ivc imlw id`qy hn [
vvvv
vvvv
AQvw aunHW gurU ky is`KW ¹ swbwis = Dµn Dµn kihxw bxdw hY, ijnHW ¹ quTw = pRsµn
ho ky prmySr Awpxy srUp dy myl ivc imlw lYNdw hY ]27]
vvvv
AQvw ijnHW dw ihrdw s`cy nwm ivc smwieAw hoieAw hY, aunHW gurmqIAW ¹ jmdUq
qwV nh» skdw vw: aunHW v`l dyK nh» skdw [ aunHW dy AMdr AYsI idb id®StI jwgI hY ik :
vvvv
irhw Aqy jo = ijhVw purK prmySr ¹ BwvY = Bw¼dw hY, cµgw l`gdw hY, so = aus ¹ hI
Awpxw nwm jpx ivc lwieAw = lw¼dw hY [
jn nwnku nwau ley, qW jIvY;
ibnu nwvY iKnu mir jwieAw ]28]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik jn = dwsw Bwv Dwr ky prmySr dw nwau = nwm
ley = lYxw krIey qW = qd hI swfw Awqimk jIvn v`l jIvY = ijauxw huµdw hY prmySr
dy nwvY = nwm qoN ibnu = bZYr iKnu = iCn kwl ivc mir = mr jwieAw = jwxw huµdw hY ]28]
vvvv
ivc rqI = rµgI rihMdI hY vw: aunHW dI ibrqI hir = prmySr dy rµig = pRym ivc rqI = rµgI
hoeI hY Aqy aunHW ny AwpxI bu`DI dy AMdr bRhmwid rUpI rs ¹ (co + ly) co = coA ly = ilAw
hY vw: aunHW ny AMqhkrx rUpI coly iv`coN prmySr ¹ pRwpq kr ilAw hY [
vw: aunHW dI ibrqI mn, bwxI, srIr krky rµig = Anµd srUp prmySr dy coly Bwv
srUp ivc hr vkq rµgI rihMdI hY vw: ijnHW dI ibrqI prmySr dy pRym ivc rµgI hoeI hY,
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 5@ b>e 1424~25 (608) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
aunHW dy nwl iml ky jo prmySr nwl pRym krdy hn, auh vI aus prmySr dI pRwpqI vwly
bRhmwnµd rUpI rs ¹ AMqhkrx rUpI BWfy ivc coA lYNdy hn [
hir jYsw purKu, n lBeI; sBu dyiKAw jgqu mY toly ]
hir = prmySr jYsw = vrgw pUrn purK n = nh» lBeI = l`Bdw, sBu = swrw
jgqu = sµswr mY toly = Koj ky dyiKAw = vyKxw kIqw hY [
gur siqguir nwmu idVwieAw; mnu Anq n kwhU foly ]
ijnHW dy idl ivc gur = cyqn srUp siqguir = s`cy gurU ny prmySr dw nwm AMØimRq
idVwieAw = id®VH krvwieAw hY, aunHW dw mnu = ic`q vwihgurU ¹ C`f ky Anq = hor pdwrQW
ivc kwhU = iksy pwsy vI foly = foldw, Btkdw n = nh» hY [
jn nwnku hir kw dwsu hY; gur siqgur ky gul goly ]30]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik jo jn = purK hir = prmySr kw = dw dwsu = syvk
bixAw hY, auh gur = pUjnIk siqgur = s`cy gurU ky = dy gul goly = dwsW dw vI dws hY,
auh gur = cyqn srUp siqgurW dy dwsW dw vI mn, bwxI, srIr krky dws hY ]30]
‰AMg 1425Œ
slok mhlw 5
< siqgur pRswid ]
auQwnkw : siqgurW dw sRI mMjI swihb (AMØimRqsr swihb) ivKy dIvwn sijAw hoieAw
sI, kuJ is`KW ny h`Q joV ky siqgurW dy A`gy bynqI kIqI ik hy siqgurU jI ! swry BgqI
krn vwly kihMdy hn ik As» prmySr dy nwm rµg ivc rµgy hoey hW, ies leI Awp jI
d`sxw kro ik prmySr dy nwm ivc rµigAW dI kI inSwnI hY ? ieh sux ky siqgurW ny pihlW
mMgl kridAW ieh slok aucwrn kIqw [
1 = Adu`qI prmySr, ¡ = srb dw pRkwSk, jo siqgurW dI pRswid = ikrpw krky
pRwpq huµdw hY [
rqy syeI ij muKu n moVµin@; ijn@I is\wqw sweI ]
syeI = auh purK iqMnW lokW iv`coN vwihgurU dy pRym, nwm rµg ivc rqy = rµgy hoey hn,
ij = ijhVy Awpxy AMqhkrx rUp muKu = muKVy ¹ vwihgurU qoN bymuK hox rUp moVµin@ = moVdy
vvvv
vvvv
n = nh» hn Aqy ijn@I = ijnHW ipAwirAW ny sweI = mwlk prmySr ¹ Awpxw Awqmw rUp
krky is\wqw = isAwx ilAw hY [
vvvv
JiV JiV = igr igr ky pdwrQW ivc pvdy = pYNdy hn, ijnHW ¹ pRIqI, krxI (BgqI) rUp
kwr AweI = Aw ky pRwpq n = nh» hoeI vw: SrDw, Bwau BgqI vwlI kwr krnI AweI nh»
hY ]1]
AQvw k`cy ibrhI = pRymI JV JV pYNdy hn Bwv kdy pRym krn l`g jWdy hn Aqy kdy
ht jWdy hn ijnHW ¹ BgqI rUp kwr Aw ky pRwpq nh» hoeI vw: ijnHW ¹ nwm rUpI kwir = kwrI
(AOKDI) Aw ky pRwpq nh» hoeI ]1]
dUsrw ArQ
DxI ivhUxw, pwt ptµbr; BwhI syqI jwly ]
jo mwlk prmySr dI pRwpqI qoN bZYr pwt dI inAweIN igAwn qy pSmIny dI inAweIN
jIvn mukqI dIAW g`lW krnIAW hn, aunHW ¹ bRhm AiBAws rUpI A`g dy nwl swV dyxw
cwhIdw hY [
DUVI ivic lufµdVI sohW; nwnk qY sh nwly ]2]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik jykr aus pqI prmySr dw nwl ibrqI juVI
rhy qW gurmuK jn SrDw rUpI DUVI ivc iltdy hoey SoBdy hn vw: gurW dI crn DUVI ivc
iltdy hoey SoBnIk huµdy hn ]2] jYsw ik :
DUVI mjnu swD Ky sweI QIey i¸pwl ]
vvvv
vvvv
(AMg 80)
auQwnkw : iek idn sRI gurU Arjn dyv swihb jI dy kol rwgIAW ny mwrU rwg bhuq
suµdr gwiex kIqw, ijs¹ sux ky kuJ guris`KW ny siqgurW pws bynqI kIqI ik hy siqgurU
jI ! ienHW rwgIAW ny bhuq suµdr mwrU rwg gwiex kIqw hY, ieh sux siqgurU jI ny ieh
slok aucwrx kIqw [
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 5@ b>e 1425 (610) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
gur kY sbid ArwDIAY; nwim rµig bYrwgu ]
gur = siqgurU swihb jI kY = dy sbid = aupdyS duAwrw ic`q dI Bwvnw nwl prmySr
¹ ArwDIAY = AwrwDnw, Xwd krIey prµqU prmySr ¹ AwrwDn vyly nwm nwl rµig = pRym
qy sµswr, pdwrQW v`loN bYrwgu = auprwm hoxw cwhIdw hY [
AQvw jykr gurU swihb jI dy aupdyS ivc rµig = pRym krky nwm qwe» AwrwDnw krIey
qW qrqIbr, qr qm Awid swry qrHW dw vYrwg ho jWdw hY [
AQvw gurU swihb jI dy aupdyS duAwrw nwm ivc rµig = pRym krky vYrwg pUrvk prmySr
¹ AwrwDnw krIey [
vvvv
jykr koeI mrn ’qy hI AwieAw hY, qW Pyr aus¹ kOx bcw skdw hY [ As» jo qY¹ dyxw
sI auh dy id`qw hY, hux BwvyN mr BwvyN ij¼dw rih [ qd aus bRwhmx ny ikhw ik jjmwnw !
jykr ieh g`l hY qW swfy mMgx leI hor itkwxy bQyry hn, is`K hYrwn hoey ik ieh kYsw
bRwhmx hY jo pYsy vI lY igAw hY Aqy hµkwr ivc hor itkwixAW dI g`l krdw hY [ qd
siqgurU jI ny ausdy pRQwey ieh Sbd aucwrx kIqw :
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (611) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 5@ b>e 1425
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
jW mUM ieku q lK qau ijqI; ipnxy dir ikqVy ]
hy bRwhmx ! jW = jdoN vI mMgx dI loV pvy qW mUM = myrw ieh ivcwr hY ik ijqI =
ijqnw kuJ mMgxw hY auh iek AKMf srUp vwihgurU qoN hI mMgxw cwhIdw hY1 q = Aqy jo
qau = qUµ kihMdw hYN ik myry leI lK = l`KW hI ikqVy = ikqny ipnxy = mMgx leI
dir = duAwry hn ieh qyrw hµkwr hY [
bwmxu ibrQw gieE jnµmu; ijin kIqo so ivsry ]4]
hy bwmxu = bRwhmx ! qyrw dr dr au~qy mMgx ivc pey hoey dw mnu`Kw jnµmu = jnm
ibrQw = byArQ hI clw gieE = igAw hY, ik¼ik ijin = ijs prmySr ny qY¹ pYdw kIqo =
kIqw hY, so = aus ¹ qUµ ivsry = Bu`l igAw hYN ]4]
dUsrw ArQ
jW mUM ieku q lK qau ijqI; ipnxy dir ikqVy ]
hy bRwhmx ! jW = jdoN dw mUM = mY¹, gurW duAwrw iek Akwl purK pRwpq ho igAw hY,
q = qdoN dy qyry ijqI = jYsy ikqny l`KW hI ies gurU nwnk dyv jI dy dr auqy mMgx vwsqy
Aw¼dy hn [
bwmxu ibrQw gieE jnµmu; ijin kIqo so ivsry ]4]
hy bRwhmx ! qyrI kyvl mMgx dI B`uK krky qyrw mnu`Kw jnm byArQ hI cilAw igAw
hY ijs pRØBU ny qY¹ pYdw kIqw hY aus pRØBU ¹ hI qUµ BulweI bYTw hYN ]4]
auQwnkw : siqgurU swihb jI dI hzUrI ivc iek vwr iksy rwgI ny soriT rwgxI
gweI, soriT rwgxI sux ky swry is`K bhuq pRsµn hoey Aqy siqgurW ¹ kihx l`gy ik siqgurU
jI soriT rwgxI bVI suµdr gweI hY [ ieh sux ky siqgurW ny ieh slok aucwrn kIqw [
vvvv
1. mwnuK kI tyk ibRQI sB jwnu ] dyvn kau eykY Bgvwnu ] (AMg 281)
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 5@ b>e 1425 (612) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
krIey qy kIrqn ivc pw ky guxW ¹ gweIAih = gwauxw krIey qW pRØBU dI drgh = inAweyN
sBw ivc inrml = auØ`jl soie = SoBw vwly hoeIdw hY ]5]
jo pRiB rKy Awip; iqn@ koie n mwreI ]
u' = duhC[ epiqpt uV f+dF = fiq[Li V[ bjfS[ ujS w[ bjf it[ = i,t vH[ hV@
daV¶ = RpV%J } w'dH = w'Hg rg qjiHg = qjiV vHg lqi,o Vhk ] m u{lj dw ^
ivic krqw purKu KloAw ] vwlu n ivMgw hoAw ] (AMg 623)
vvvv
hp.sj ] mm6mm
kry, su cµgw mwin; duXI, gxq lwih ]
(‘duieeI’ aucwrx hY)
h[ FjHg ) u' wpN rg fiq[Li wi[ = wisj ]@ lp = Rpl } dsv sg FjrVj Vjv y.ej = Fvj
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (613) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 5@ b>e 1425
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
wiw[ qjdV = q>VSj wi@ spIg = sPlig@ sr{a sg eSa = deSag vjdh = q[B s[Sj wi@ Fjr
bjfS[ bjf } wpN uSjRpSj q[B s[Sj wi m
ApxI ndir inhwil; Awpy lYhu lwie ]
h[ FjHg ) dul RpKa[ fiq[Li bfSg = bjf sg dwifj ds=LBg wisj ]@ Rph dVhjv h'
uJsj ]@ Fjr W.ZVJ a'G idha h' uJsj ] ba[ Rpl } fiq[Li bjf[ = bjfS[ yiVJ wqvJ
dry vjdH = vj v{hp = v{Gsj ] m
borj dHl ai%J fiq[Li s[ lVqpt W[Vag wi dw h[ hig ) bjfSg dwifj ds=LBg Vjv
dVhjv wi rj^ bjfSg dwifj Fig ds=LBg Vjv q[i[ r,v dVhjdv = s[tSj wi ba[ q{} bjfS[
yiVJ wqvJ Vjv vj v{Sj wi m
jn dyhu mqI aupdysu; ivchu Brmu jwie ]
h[ fiq[Li ) q{} uV = sjl } l+[LB qag = dl,Ddtbj sj Rpfs[L s[hp = s[Sj wi rj^ l+[LB
uVJ sg l.ea spbjij q{} l+[LB qag = Wp,Zg a[ b{lj Rpfs[L s[Sj wi@ dul wiw[ q[i[ dhis[
s[ dryhp = b>si'G liPf sj Fiqp = Fpv[tj ydvbj ujdH = ujr[ m
jo Duir iliKAw lyKu; soeI sB kmwie ]
u' = duhCj Zpdi = bjds a'G fiq[Li V[ f+jvWZ bVplji ugrJ s[ q,Do[ RpKa[ v[t
dvdtbj = dvt ds,aj ]@ l'Hg = Rph' hg lF = lji[ ugr u.a wqjdH = wqjMs[ hV m
sBu kCu iqs dY vis; dUjI nwih jwie ]
lF = ljij wAp = wpN dal = Rpl rjdhepiP s[ rdl = bZgV ]@ dHl vHg Rpl rjdhepiP
a'G WQ{i qpwa h'S vHg@ uqJ a'G Ap,BS vHg h'i w'Hg rg sPug = sPlig ujdH = ue%j
Vjdh = Vhk ] m
nwnk suK And Bey; pRB kI mMØin rjwie ]7]
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw Rph lpt = bV.s liPf fiq[Li } fj w[
bVs = bV.dsa FH[ = h' eH[ hV@ duV%J V[ f+F = rjdhepiP wg = sg iujdH = bjdebj }
q>DdV = q>VSj wgaj ] rj^ u' rjdhepiP sg bjdebj } q>DdV = dhis[ dry q>Vs[ hV mm7mm
guru pUrw ijn ismirAw; syeI Bey inhwl ]
duV = duV%J V[ fPij = fPiV epip = ldaepiP VjVw s[r ug } dlqdibj = Ijs wgaj
vvvv
vvvv
]@ l[Hg = Rph dVhjv = f+l.V FH[ = h' eH[ hV rj^ Rph dVhjv = sp,tJ@ W.ZVJ a'G idha h'
eH[ hV m
vvvv
drrhjiw a[ f+qjio s[ wjiup = w.q ijl bjr{ = bj uJs[ hV rj^ q't iPfg wjiu ijl dry
bj uJsj ] rj^ v'w-f+v'w s[ wjiu ijdl = ldybjHg dry bj uJs[ hV mm8mm
pwpI krm kmwvdy; krdy hwey hwie ]
duhC[ fjfg = epVjhg fpit ija dsV[ fjf wiqJ } wqjrs[ = wqjMs[ hV@ us RpV%J
} fjf wiqJ sj xv dqvsj ]@ as Rph hjH[ hjdH = hjhjwji wis[ hV rj^ f+v'w s[ dFbjVw
ila[ } r[t w[ hjH[ hjH[ wis[ hV m u{lj dw ^
hwie hwie kry idnu rwiq mwieAw duiK moihAw jIau ] (AMg 690)
vvvv
borj wpq>a=gbj = t'B[ lvjhwjiJ sg rj^ t'Bg lvjh s[S rjv[ fpitJ sg dWiag t'Bg
oJ qjdHbj@ q'h iPfg du,v%S } dq,ng ujS w[ Rpl dry tp,Fg@ xlg h'Hg ] m
nwnk syeI aubry; ijnw Bwgu mQwih ]11]
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw dHl du,v%S a'G l[Hg = Rph RpWi[ = Wy[ hV@ duV%J
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (615) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 5@ b>e 1425
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
s[ qojdh = q,Do[ s[ Fjep = wiq l+[LB hV rj^ duV%J V[ Fjep = s"C w[ ldaepiJ s[ yiVk f{Sj
wgaj ] mm11mm
suqVy suKI svµin@; jo rqy sh AwpxY ]
u' = duhC[ bjfS{ = bjf s[ lh = fag fiq[Li s[ f+[q i.e dry ia[ = i.e[ h'H[ hV@
Rph Wjvw brloj@ Iprj brloj dry lptg = lpt s[ ldha dVidrwvf lqjZg dry
lpaC[ = l"Gs[ hV a[ dWiZ brloj dry rg lpt s[ ldha dVidrwvf lqjZg dry lr.dV¶ = l"Gs[
hV rj^ Rph bjf lpt liPf dry lp,Da[@ asjwji h'H[ hV ba[ h'iVJ bdZwjigbJ } rg lpt
liPf dry lrjRpSj@ asjwji wis[ hV m
borj u' fag fiq[Li s[ f+[q i.e dry i,Da[ hV@ Rph lpt liPf sg f+jfag wijRpS
rjvg dVidrwvf lqjZg dry l"Gs[ hV ba[ Wjwg ljij l.lji bdr,Ddsbj iPfg Vks dry
lr.dV¶ = lp,aj dfbj ] m
vvvv
vvvv
iPf fjSg l,yj f+aga h'S v,e dfbj m dHl f+wji dq+e } fjSg dslS rJe dHh uea
NPnj ] a[ dq+e rJeP. hg ugr dHl l.lji iPfg fjSg } l,yj q>V w[ xCsj ] dw q{G fwC
vrJ@ x[i q[ig da=fag h'r[eg m
e.Z+W Veig ^ iju[ hig y.s sg Veig u' dHw Fpv[t[ sg Veig ]@ u' bjwjL dry
ds,lsg ]@ fi blv dry hp.sg Vhk@ fpijSw woj bVplji us'G iju[ hig y.s } lrie
sg f+jfag h'Hg aJ dHl V[ dwhj dw qhjiju ) q[ig ljig fpig lrie } v{ y,Dv' aJ qhjiju
V[ ljig fpig hg dWWjV Rpfi yC%jb vHg@ us'G bwjL dry dWWjV uj dihj lg aJ Rpl dr,Dy'G
eZ[ dhSw fH[ m eZ[ hkeS a'G hig y.s } qjS h' debj a[ bjfS[ bjf } wdhS v,ej
dw h[ hig y.sj@ a[i[ aJ eZ[ rg lrieJ } y,Dv[ hV m dHl f+wji Rph fpig Rpo[ hg tv' eHg m
q>DdVbj uJsj ] dw hpS ajHk Rph Rpo[ r,lsg ] m us'G bjwjL dry Zp.s bjds dry lPiu
sgbJ dwiVJ f{S a'G Fpv[t[ duh[ f{Gs[ hV@ dur[G w'Hg Veig ] m Rpl } hig y.sRpig uJ e.ZiW
Veig bjds Vjq ds>Ds[ hV@ fi Rpl a'G dwl[ V[ w'Hg l"sj Vhk ?igdsbj m dHh wdhS qja=
hg ]@ dHM dHh fsjio rjlar dry Vhk hp.s[@ Rpl Veig rJe dqdobj hg lV m
bioja rjlar dry hdiy.sRpig w'Hg rlaP Vhk@ w[rv dq+e~da=LVj sg ai%J Zpp.s
dry d?bjvg iyVj ]@ lisg sg ip,a dry lPiu sgbJ dwiVJ a[; h'S a'G fdhvJ i[delajV
uJ lqp>si s[ dwVji[ ejC%g Zp.s h'S wiw[ bjwjL dry ws[ l,aI rlaPbJ sj bwl ba[
ws[ d?bjv dry r,Dl[ h'H[ fsjio l,aI lqjV FjlS v,e uJs[ hV@ hdibjS[ s[ dhlji
d;v%[ uJ i[av[ dHvjdwbJ ba[ biW s[ lqp>s=g i[av[ q{sjVJ dry hdiy.sRpig sj V;jij
bugW Fjdlbj wisj ]@ dul bjsqg V[ Rph fdhvJ Vhk s[dtbj@ Rph dWVJ l.l[ lp.si qwjV
dwv%[ ba[ WjQ s[t w[ RpV%J sg l{i vHg vvyjMsj ]@ fi duM duM lPiu sgbJ dwiVJ
a[; hp.sgbJ uJsgbJ hV@ daM daM Zp.s favg f{S v,esg ] ba[ s[ts[ hg s[ts[ ljig
iyVj V[aiJ a'G fi[% h' uJsg ] m
wiVv BJc bjfSg fplaw dry dvtsj ] dw dHw rji uhj; dry l`i wis[ h'H[
q{} hdiy.sRpig sj uhj; dHl ai%J fjdlbj dw hpS[ hg ljc[ uhj; } B,wi qji w[ yPij
yPij wi s[r[ej m q{G cis[ qji[ L'i qyj ds,aj ba[ ujV WyjRpS s[ d`wi dry f{ debj@
fi uhj; s[ b`li u' blv e,v s[ F[ag lV@ lji[ q{} s[t w[ h,lS v,e fH[ a[ q{G Lidq>sj
h' debj m
epiWjSg dry l.lji s[ qjdHwg fsjio u' dtV Fi yqawji drtj w[ dqB uJs[ hV@
RpV%J } hdiy.sRpig \e.ZiW Veig| sj ds=LBJa s[ w[ dqdobj s,Ddlbj ] m
vvvv
duV¶g = duV%J V[ lyp = l,Dy[ fiq[Li } dsv sg FjrVj Vjv bjijdZbj = Ijs wgaj
]@ ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw Rph qV aV wiw[ fiq[Li s[ bV.s dry xW = xW[@
lu[ idh>Ds[ hV rj^ RpV%J s[ qV aV b>si lp.si debjV lusj ] rj^ Rph qV aV wiw[
spVgbJ dry L'FVgw h' ih[ hV mm14mm
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (617) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 5@ b>e 1425~26
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dHw udebjlP V[ ldaepiJ } fp,DdAbj dw fjiW+hq sj w{lj liPf ] ( as RpyjiS wis[
hV ^
piqq auDwrx pwrbRhmu; sµmRQ purKu Apwru ]
u' l.q+o = liW LwagrjV@ fpitp = fPiV fpiLjio s[S rjvj bfjip = f+dwiag s[
fjijrji a'G idha fiq[Li ]@ Rpl fjiW+hqp = fiq[Li sj Vjq fdaa = fjfgbJ } rg
RpZjiS = ajiV rjvj ] m
vvvv
wiqJ ZiqJ iPfg l"sj widV = wis[ hV rj^ ldal.ea dry wiq@ RpfjLVj@ debjV iPfg
Wj;ji ]@ dal dry RpKaq@ q,Zq@ wdVLB bdZwjig l"sj wis[ hV rj^ ldal.ea dry
l+rS@ q>VS@ dVdZbjlS iPfg da>V ai%J rjvj Wj;ji ]@ dal dry l+rS wiV s[ bdZwjig
l+rS wis[ hV@ q>VS s[ bdZwjig q>VS wis[ hV ba[ dVdZbjlS s[ bdZwjig dVdZbjlS
wis[ hV rj^ dal dry RpKaq bdZwjig iPf rSuji[ l+rS@ q>VS@ dVdZbjlS debjV
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 5@ b>e 1426 (618) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
iPfg l"s[ sj rfji wis[ hV@ Fjr l+rS wiw[ f+qjSea l.l[ } q[Bs[ hV@ q>VS wiw[
f+q[Iea l.l[ } q[Bs[ hV a[ dVdZbjlS wiw[ drfiu[ Wp,Zg } q[Bs[ hV rj^ ldal.ea
iPfg h,Bg dry dH>sigbJ iPfg Wj;ji } sqV wiw[ udebjlP uV l+rS@ q>VS@ dVdZbjlS
wiV iPfg l"sj wis[ hV rj^ qV@ WjSg@ ligi iPfg da>V ai%J s[ Wj;ji dry epiqpt uV
iPfg rSuji[ Vjq iPfg l"s[ sj rfji wis[ hV borj dHh l.lji ijulg@ ajqlg@ lJawg
da>V f+wji s[ lpFjb rjvj Wj;ji WdSbj h'dHbj ]@ dHl dry ugr iPfg rSuji[ r,Dt'~r,tij
l"sj wis[ hV@ Fjr ijulg ugr bjfSg hwPqa a[ fsjio yjhp.s[ hV@ ajqlg ugr aq'
epS sg Whpvaj h'S wiw[ bjfS[ qVjRpa wijRpS dry ba[ wjq~*'Z drwjiJ dry v,De[
idh>Ds[ hV a[ lJawg ugr diZgbJ dlZgbJ sg dH,Aj wis[ hV@ dHM ugr iPf rSuji[
r,Dt'~r,tij l"sj wis[ idh>Ds[ hV m
sPlij bio
iqhtVy bwjwr; saudw krin vxjwirAw ]
u' blag@ FJag@ f+[aj iPf rj^ l,y@ dy,a bV.s liPf dah,BC[ Wj;ji rjvj Fjr da>V
drL[LSJ rjvj W+hq ]@ RpKaq bdZwjig iPfg rSuji[ Rpl s[ liPf sg ljdtbjaaj sj l"sj
wis[ hV m
scu vKru ijnI lidAw; sy scVy pwswr ]17]
duV%J V[ bjfS[ b>ahwiS iPfg e,Dc[ RpKa[ liPf sj debjV iPfg l,yj vjFsjdHw l"sj
v,s dvbj ]@ Rph l.lji iPfg flji[ dr,Dy'G hg l,Dy[ } f+jfa wi v{Gs[ hV mm17mm
vvvv
vvvv
vvvv
nwnk hir ibsrwie kY; paudy nrik AMD´wr ]18]
(‘AMiDAwr’ aucwrx hY)
ldaepiP ljdhW ug woV wis[ hV dw dl+LBg s[ ugr hdi = fiq[Li } dWlijdH = Fpvj
w{ = wiw[ b>Z¼ji = z'i hV[i[ rjv[ Viw dry fRps[ = f{Gs[ hV rj^ qjaj s[ eiF iPfg z'i
hV[i[ rjv[ Viw dry f{Gs[ hV mm18mm
vvvv
sPlij bio
iqcru mUil n QuVˆØIdo; ijcru Awip i¸pwlu ]
dayip = RpaVj dyi qPdv = RpKwj hg uVq a'G v{ w[ opC Vhk fr[eg@ duaVj dyi rjdhepiP
} d*fjvp = dsbjvP ujS w[ bjfSj bjf iPf lqN'e[ rj^ bjfSj bjaqj iPf lqN'e[ m
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 5@ b>e 1426 (620) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
sbdu AKutu bwbw nwnkw; Kwih Kric Dnu mwlu ]20]
u' WjWj VjVw = ldaepiP VjVw s[r ug V[ btpBp = qp,wS a'G idha lWsp = W+hq liPf
sg f+jfag rjvj Vjq WjSg sj Rpfs[L ds,aj ]@ Rpl Vjq iPfg ZV a[ l+rS q>VS dVdZbjlS
iPfg qjv } bjf tjr' Fjr ZjiV wi' a[ h'iVJ ajHk tidy = ?iyVj wi' Fjr bjf Vjq
uf' a[ h'iVJ } ufjRpSj wi' mm20mm
RpojVwj ^ b,De[ RpKaq udebjlP s[ Fjr } qp,t i,t w[ ldaepiP ug RpyjiS wis[ hV m
udebjlP bjtsj ] dw q[i[ qV dry bduhg FjrVj ] ^
KMB ivkWdVy jy lhW; iGMnw swvI qoil ]
u[ = u[wi q{G fiq[Li s[ s[L dry fhp.yjRpS rjv[ f+a,t t>F dwl[ W;ji dry'G
drwJsC[ = drws[ vhJ = v,F vrJ rj^ dwl[ W;ji dry drws[ vhJ = s[tJ aJ q{G bjfS[
liW.l } RpV%J t>FJ s[ ljrg = WijWi a'v w[ Rph t>F dz>Vj = v{ vrJ rj^ RpV%J t>FJ }
bjfS[ ZV fsjio bjds s[ Wsv[ ljrg = ljr[G a'v w[ v{ vrJ m
qµin jVWeI AwpxY; lhW su sjxu toil ]21]
q{G Rph t>F bjfS{ = bjf s[ a.dV = ligi dry uCJHg = uC vhJ = vrJ@ ba[ t>FJ
Vjv RpKc w[ lp = Rpl luSp = dq,ai f+DFP } B'dv = v,F vrJ mm21mm
sPlij bio
KMB ivkWdVy jy lhW; iGMnw swvI qoil ]
u[ = u[wi q{G fiq[Li sg f+jfag rjv[ s[L } fhp.yjRpS rjv[ r{ije dWW[w iPfg rj^
fiq[Li sg LiV a[ Vjq bdFbjl iPfg t>F rj^ f+'t bf+'t debjV iPfg t>F ldal.ea iPfg
W;ji dr,Dy'G drws[ v,F vrJ rj^ ldal.ea iPfg W;ji dry drws[ s[tJ aJ q{G bjfS[ ligi
s[ a'v WijWi Rph t>F v{ vrJ@ Fjr bjfSj ligi F[Bj s[ wiw[ uJ aV sj bdFqjV F[Bj
iPf dry s[ w[ Rph t>F ?igs vrJ m
qµin jVWeI AwpxY; lhW su sjxu toil ]21]
q{G Rph t>F bjfS[ a.dV = lPtq ligi \qV| dry f+ga s[ ldha uC vrJ ba[ dysjwjL
dry RpcjigbJ qji w[ Rpl l,uS bwjv fpit } B'dv = v,F vrJ mm21mm u{lj dw ^
mn myry hir ky crn rvIjY ]
drs ipAws myro mnu moihE hir pMK lgwie imlIjY ]1]rhwau] (AMg 1269)
vvvv
vvvv
aglij bio
KMB ivkWdVy jy lhW; iGMnw swvI qoil ]
u' fiq[Li sg f+jfag wijRpS rjv[ l[rj dlqiV iPfg t>F hV@ u[wi q{G RpV%J t>FJ }
drws[ vhJ = s[tJ aJ q{G f+[q iPfg F[Bj s[ w[ RpV%J t>FJ } v{ vrJ Fjr ?igs vrJ ba[ ^
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (621) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 5@ b>e 1426
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qµin jVWeI AwpxY; lhW su sjxu toil ]21]
Rph l[rj dlqiV iPfg t>F bjf s[ ligi RpKa[ uC vrJ@ Fjr loPv ligi spbjij l[rj
a[ lPtq ligi spbjij dlqiV wiJ ba[ Rpl l,uS f+DFP } B'dv = v,F vrJ mm21mm
ieh sux ky bwdSwh pRsµn hoieAw qy Sµkw nivrq ho igAw [ dUjy idn bwdSwh siqgurW
ƒ Awpxy nwl iSkwr Kyfx leI lY igAw [ siqgurU jI ny jµgl ivc jw ky Akbr bwdSwh
dy Brw kwsm byg, jo Syr dI jUnI ivc ipAw hoieAw sI, aus ƒ mwr ky auDwr kIqw [
vvvv
vvvv
sµgqW gurU jI dy drSn kr ky inhwl huµdIAW qy gurU jI ny id`lI ivc rihMØidAW sµgqW
ƒ siq dw aupdyS b^iSAw [ sµgqW siqgurU jI ƒ s`Øcy pwqSwh kih ky sµboDn krn qW
bwdSwh dy mn ’c Sµkw bixAw ik mYƒ koeI s`Øcy pwqSwh ik¼ nh» kihMdw ? iPr bwdSwh
ƒ iksy kµm kwrn Awgry jwxw pY igAw qy aus ny bynqI krky siqgurW ƒ BI nwl lY
vvvv vvvv
lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 5@ b>e 1426 (622) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ilAw [ Awgry rihMØidAW bwdSwh iek idn siqgurU jI ¹ nwl lY ky iSkwr Kyfx inkilAw [
jµgl ivc Aiq dI grmI hox kwrn jµgl qoN bwhr inkl ky dr`^qW hyT fyry kIqy [
siqgurU jI dw fyrw bwdSwh dy fyry qoN kuJ ku dUrI au~qy sI [ ieMØny ƒ iek pRymI guris`K,
jo Gwh vyc ky guzwrw krdw sI, auh Gwh vyc ky tkw h`Q ivc lY ky siqgurW dy drSnW
leI phuµicAw [ aus ny pu`ØiCAw ik mYN s`Øcy pwqSwh dy drSn krny hn [ auh ikQy hn ?
bwdSwh dy bµdy ny jhWgIr dy fyry v`l ieSwrw kr id`qw [ is`K ny pihlW kdI siqgurW
dy drSn nh» kIqy sn [ aus ny jhWgIr A`Øgy tkw r`K ky m`Qw tyk id`qw Aqy h`Q joV
ky ies pRkwr bynqI kIqI; jYsw ik :
hwQ joir pun Arz guzwrI [ swco pwqSwhu guru BwrI ]10]
drSn kI AiBlwK GnyrI [ sunhu sRon dy ibnqI morI [
dIn dunI ko mwilk AhYN [ swco pwiqSwhu iem khYN ]11]
dws grIb jwin kir mohI [ bnhu shwie imRØqU jb hohI [
Apr kwmnw koie n nwQ [ jm qy rwKhu dy kir hwQ ]12]
(sRI gur pRqwp sUrj gRµQ, rwis 4, AMsU 57)
is`K dI ieh bynqI sux ky bwdSwh socx l`gw ik mYN prlok ivc ies dI shwieqw
ikvyN kr skdw hW ? bwdSwh ny ikhw ik ‘is`Kw ! jo kuJ vI qYƒ cwhIdw hY, auh hIry, moqI,
jvwhrwq, Dn Awid mYN qYƒ dy skdw hW [ qUµ cwhy qW mYN qYƒ v`fw Aihlkwr jW vzIr
BI bxw skdw hW, prµqU pRlok ivc mYN qyrI shwieqw nh» kr skdw [ ik¼ik mYN qW ies
lok dw bwdSwh hW [ prlok dy shwiek gurU jI dw fyrw qW A`Øgy hY [’ ieh suxidAW hI
is`K ny J`t Awpxw tkw bwdSwh dy A`Øig¼ cu`k ilAw Aqy jw CyvyN siqgurW dy crnW ’qy
tkw r`K ky ipAwr sihq nmskwr kIqI [ is`K dy ip`ØCy ip`ØCy bwdSwh vI siqgurW pws
phuµc igAw [ tkw gurU jI dy crn» r`K ky is`K ny ies qrHW bynqI kIqI; jYsw ik :
tkw rwiK kir Arz guzwrI [ mYN AwXhu guru Srin qumwrI ]22]
AMqkwl mihÁ bnhu shweI [ jmdUqin qy lyhu bcweI [ (rws 4, AMsU 57)
is`K dI inmrqw, SrDw BrIAW bynqIAW Aqy ihrdy dw ipAwr vyK ky dIn idAwlU
siqgurU jI rihmq dy Gr ivc Aw ky is`K ƒ kihx l`Øgy; jYsw ik :
suin siqgurU i¸pwl bKwnw [ ismrhu s`Øiqnwm k`lXwnw ]24]
Drm ikrq kir Kwhu Awhwrw [ ien doien qy sdw suKwrw ]
nihÁ jmdUq dyiKby pwvihÁ [ kr dy kir siqgurU bcwvihÁ ]25] (rws 4, AMsU 57)
ieh sux ky bwdSwh ƒ smJ pY geI ik siqgurU jI ƒ lok» s`Øcy pwqSwh ies krky
vvvv
vvvv
kihMØdy hn ik auh prlok dy vI shwiek hn [ is`K dy jwx qoN mgroN bwdSwh ny gurU jI ƒ
pu`ØiCAw ik qus» is`K dy kyvl iek tky bdly mukqI dy id`qI hY [ kI mukqI ieMnI ssqI hY ?
qW aus dw Sµkw dUr krn leI siqgurU jI ny ikhw ik bwdSwh ! tkw mukqI dw mu`l nh»
hY [ ieh qW aus dy ipAwr Aqy sµqoK dI bdOlq hY [ qus» aus is`K ƒ tky dy bdly ikMnw Dn,
pdwrQ dyx dI g`l AwKI sI prµqU is`K ny Awp qoN k`uJ vI lYxw svIkwr nh» kIqw [ ieh
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (623) lv'w rjiJ a[ rZgw qhvj 5@ b>e 1426
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qW is`K dy iqAwg Aqy sµqoK dw sdkw hY [ ieh sux ky bwdSwh hor vI hYrwn ho igAw ik
gurU jI ƒ myrI Aqy is`K dI vwrqw dw ikvyN pqw hY ? J`t smJ pY geI ik s`cmu`c gurU jI
AMqrjwmI Aqy prlok dy shwiek s`Øcy pwqSwh hn [ mYN qW JUTy sµswr dw bwdSwh hI hW [
SrDw sihq bwdSwh ny gurU jI ƒ nmskwr kIqI [ gurbwxI ivc hor vI AnykW pRmwx imldy
hn jo aus prm ipqw prmwqmw ƒ s`cw swihb krky jxw¼dy hn; jYsw ik :
swcw swihbu scu drbwru ] kImiq kauxu khY bIcwru ] (DnwsrI m: 5, AMg 677)
scw Amru scI pwiqswhI scy syqI rwqy ] (AMg 749)
scy myry swihbw scy scu nwieAw ] (AMg 301)
swcw swihbu mwhro siqguir dIAw idKwie ] (AMg 1276)
siqgur scw pwiqswhu kUVy bwidswh dunIAwvy [ (BweI gurdws jI, vwr 15, pauVI 1)
siqgur scw pwiqswhu gurmuiK gwfI rwhu clwieAw [ (BweI gurdws jI, vwr 5, pauVI 13)
vvvv
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1426 (624) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
slok mhlw 9
auQwnkw : iqlk jµ\U dy rwKy nOvyN pwqSwh sRI gurU qyZ bhwdr swihb jI dw Avqwr
purwqn ieiqhws dI ilKq Anuswr 5 vYswK, (vYswK vdI pMcmI) ib¸mI sµmq 1678
‰eIsvI sµn 1 ApRYl 1621, jo qrIkW sµXukq krn (kulYkSn l`gx) qoN ijhVw ds (10)
idn dw &rk ipAw hY, aus dy muqwbk 11 ApRYl 1621 eI:Œ ¹ mIrI pIrI dy mwlk sRI
gurU hirgoibMd swihb jI dy Gr gurU ky mihl mwqw nwnkI dI k`ØuKoN sRI AMØimRqsr swihb
ivKy hoieAw [
sRI gurU hirgoibMd swihb jI dy iqMn mihl sn, pihly mwqw dmodrI jI f`ly gRwm
qoN BweI pwro jI dI vµS iv`ØcoN nrwiex dws jI dI spu`qrI sn, ijnHW dI ku`K qoN bIbI
vIro jI sRI AMØimRqsr swihb ivc, qy bwbw gurid`qw jI frolI ipMf (mogw) ivc pRgt hoey [
siqgurW dy dUsry mihl mwqw mrvwhI jI sn ijnHW dw dUsrw nwm mhW dyvI hY, jo
dieAw rwm mrvwhy K`q®I dy Gr mMØifAwlI ngr ivc pRgt hoey sn [ ijnHW dI ku`K qoN sUrj
m`l jI qy AxI rwie jI pYdw hoey [
siqgurW dy qIsry mihl mwqw nwnkI jI sn jo bwby bkwly dy hrIcµd lµb K`qrI
dI pu`qrI sn ijnHW dI ku`K qoN At`l rwie qy iqAwg m`l jI pYdw hoey [ siqgurU hirgoibMd
swihb jI ny Biv`K vwrqw ¹ jwxidAW hoieAW hI Awpxy sB qoN Coty swihbzwdy dw nwm
iqAwg m`l r`ØiKAw sI, ikauNik siqgurU jI jwxdy sn ik iqAwg m`l jI ny Awaux vwly
smyN ivc kI kI iqAwgxw hY [
jdoN swihbzwdy QoVyH v`fy hoey qW iqMny mwqwvW Awpxy swihbzwidAW ¹ kImqI bsqrW
dy sihq iqAwr krky siqgurW dy drbwr ivc ByjdIAW sn, qdoN drbwr ivc phuµc ky
swry swihbzwdy vwro-vwrI siqgurW dy crnW auqy nmskwr krdy, jdoN iqAwg m`l jI dI
m`Qw tykx dI vwrI AwauNdI qW siqgurU jI swihbzwdy ¹ Awpxw gofw cu`k ky pws hI
ibTw lYNdy sn, Pyr iqAwg m`l jI dw muK cuµmdy qy sIs ¹ Gu`t ky CwqI nwl lwauNdy,
ijs ¹ vyK ky sµgqW bhuq hYrwn huµdIAW ik pMjy swihbzwidAW iv`ØcoN CyvyN siqgurU jI
sB qoN Coty swihbzwdy nwl ieqnw pRym ikauN krdy hn [ Pyr Awp hI smJ lYNdy ik ies
ivc zrUr koeI gu`Jw Byd hovygw [ gurU dI gurU hI jwxy, sµgqW iv`ØcoN qW iksy ny vI ieh
vvvv
vvvv
g`l pu`Cx dI ihMmq nw kIqI, prµqU iek idn mwqw nwnkI ny mihlW ivc bYTy siqgurU
jI ¹ pu`ØiCAw ik hy pqI pRØBU jI swrI sµqwn qW ie`Øko ijhI hI huµdI hY pr qusIN sB qoN
Coty swihbzwdy iqAwg m`l nwl bwkI dy swihbzwidAW nwloN izAwdw snyh ikauN krdy
ho, kI myrIAW BYxW ieh vyK ky mn ivc dÍYS nhIN krngIAW ik swfy pu`qrW nwloN nwnkI
dy spu`qr nwl v`D snyh krdy hn [ ieh sux ky siqgurW ny auØ`qr id`qw ik hy nwnkI ieh
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (625) lv'w qhvj 9@ b>e 1426
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
iks qrHW ho skdw hY ik ieh socx qoN pihlW aunHW ¹ ieh cyqw nhIN hovygw ik aunHW dI
ku`K qoN jnmy swihbzwidAW ivc iek qyrw vI dUsrw pu`qr At`l rwie mOjUd hY, jy mYN qyrI
ku`K qoN pYdw hoey jwx ky ipAwr krdw qW dUsry spu`qr At`l rwie nwl vI auqnw hI snyh
krdw, ijqnw iqAwg m`l nwl krdw hW, ies ivc qW prmySr ny bhuq gu`Jw Byd r`ØiKAw
hoieAw hY [ mwqw nwnkI jI dy vwr-vwr p`uCx qoN ik auh gu`Jw Byd kI hY, qW siqgurW
ny ikhw ik hy nwnkI ieh r`bI Byd pRgt krn vwsqy nhIN huµdy, prµqU qyrI Sµkw nivrq
krn vwsqy mYN kuJ ku d`sdw hW, bwkI jdoN Kyf vrqygI qUµ ^ud AwpxIAW A`KW nwl vyK
lvyNgI, ieh qyrw spu`qr hornW spu`qrW vrgw nhIN hY, ieh qW ihMd dw QµmH hY, jo Drm
dI C`q ¹ if`gx qoN bcwvygw, jdoN ihMd Drm dw byVw fu`bx ’qy Awvygw qW qyrw ieh pu`qr
aus ¹ mlwh bx ky iknwry lwvygw, Ajy ieh Cotw hY, ies dy iqAwg dy Coty Coty krqb
hI vyK [ jdoN ieh v`fw hovygw, qW iesdy iqAwg dy krqb vI v`fy hoxgy, A`j mYN ijs
isr ¹ CwqI nwl lw ky ipAwr idMdw hW, ies isr auqy Awp ¹ Aqy AwpxI swrI kul
¹ mwx qW hovygw hI, prµqU ieh isr iqMnW lokW ivc vI jY jYkwr dI DunI auTw dyvygw,
ies sIs auproN swry DrmI lok bilhwr kurbwn jwxgy, ieh kiljuug ivc v`fw swkw krn
vwlw hovygw [
iqAwg m`l jI dy iqAwg dIAW iqMn swKIAW ieiqhws ivc bVIAW pRis`D hn [
iqAwg m`l jI ny koeI svwlI ^wlI nhIN jwx id`qw, iek vwr ienHW dy v`fy Brwqw gurid`qw
jI dy ivAwh ivc ienHw ¹ mwqw jI ny sohxy bsqr Aqy kImqI vsqUAW pihnw ky ivAwh
ivc ByijAw, auQy iek ZrIb bRwhmx ny jwcnw kIqI ik hy gurU dy swihbzwdy iqAwg
m`l ! mYN bhuq ZrIb hW, qY¹ qW qyry ipqw gurU ny kImqI vsqUAW qy kImqI bsqr hor
vI dy dyxy hn, pr myry grIb dw ies dunIAW ivc gurU dy drbwr qoN bZYr hor koeI shwrw
vI nhIN hY, aus loVvµd bRwhmx dI ieh pukwr sux ky iqAwg m`l jI ny J`t hI kImqI
vsqUAW Aqy kImqI bsqr auqwr ky aus ¹ dy id`qIAW [ jdoN iqAwg m`l jI kImqI bsqr
qy kImqI vsqUAw qoN bZYr Gr phuµcy, qd mwqw nwnkI jI bhuq hYrwn hoey, mwqw nwnkI
jI ny gurU swihb jI ¹ bynqI kIqI ik swihbzwdy iqAwg m`l ¹ qwVnw kro, AYsw ikauN
kIqw hY qW gurU jI ny ikhw ik hy nwnkI ! Awaux vwly smyN ivc ies ny loV pYx qy bhuq
kuJ iqAwg dyxw hY, AsW iesy krky ies dw nwm iqAwg m`l r`ØiKAw hY [
iek vwr iqAwg m`l jI Ssqr bsqr sjw ky GoVy auØ`pr Asvwr ho ky jw rhy sn
qW rsqy ivc iek fUµm ny ieh pdwrQ mMg ley, qd iqAwg m`l jI ny ibnW kuJ dyrI
kIiqAW auh swrw kuJ aus ¹ dy id`qw [ iksy vI pdwrQ v`l moh dI pkV nhIN kIqI, ieQoN
q`k ik ivAwhuqw jIvn bqIq kridAW aumr dw lµbw smW (44 brs) bRhmcrj ivc
vvvv
vvvv
hI bqIq kr id`qw, qvwrI^ dy hvwly Anuswr pMj pMj idn dirAw dy iknwry ibRCW hyTW
nwm ismrn kridAW dy lµG jWdy sn, iekWq ¹ bhuq hI psµd krdy sn, keI vwr vYrwg
dy A`QrU vihMdy rihMdy sn, CyvyN siqgurW dy joqI joiq smwaux smyN pMj swihbzwidAW iv`ØcoN
iqMn mOjUd sn ikauNik bwbw At`l rwie jI qy bwbw gurid`qw jI joqI joiq smw gey sn [
bwbw gurid`qw jI mrI hoeI gaU ¹ ijauNdI krn krky gurU swihb jI dy kihx qoN ik hux
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1426 (626) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
iek ¹ pRwx dyxy pYxgy jW qUµ pRwx dyxw kr, nhIN mYN pRwx dyxw krdw hW [ ieh hukm sux
ky bwbw gurid`qw jI pRwx iqAwg gey sn [ bwbw At`l rwie jI Awpxy hwxI mohn jI
¹ ijauNdw krn bdly, gurU swihb jI dw bcn mMn ky pRwx iqAwg gey sn [ sUrj m`l
jI, AxI rwie Aqy iqAwg m`l jI ienHW iqMnW swihbzwidAW dy huµidAW gurqw g`dI Awpxy
v`fy sp`uqr bwbw gurid`qw jI dy Coty pu`qr hir rwey jI ¹ id`qI [ gurqw g`dI hox qoN iqAwg
m`l jI ¹ rµck mwqr vI koeI gurqw g`dI dw Purnw nhIN PuirAw [ ieh qW nOvyN pwqSwh
jI dIAW kuJ kQwvW sn [ A`gy nOvyN pwqSwh jI dw nwm iqAwg m`l qoN qyZ bhwdr ipAw
sI aus dI gwQw ieauN hY ik sRI gurU hirgoibMd swihb jI dy cwr Drm Xu`D hoey hn [
1. jd Swhjhwn dw ByijAw hoieAw muZls ^W cVH ky AwieAw sI, qd aus smyN bIbI
vIro dw ivAwh r`ØiKAw hoieAw sI, siqgurU hirgoibMd swihb jI ny pihlW qurkW dI 7000
(s`q hzwr) &Oj ¹ Kpw ky, idn cVHy bIbI vIro jI dy ivAwh dI rsm Jbwl ngr ivc
Adw kIqI sI [
2. dUsrw, Drm Xu`D sRI hirgoibMdpury dw hoieAw sI, ijs ivc sUbw jlµDr Swhjhwn
dy ieSwry ’qy 15 hzwr &Oj smyq cVH ky AwieAw sI, siqgurW auØ`qy &OjW ¹ cVHwA ky ilAwaux
ivc Bgvwn dws GyrV cODrI dw pu`qr rqn cµd Aqy duSt cµdU dw pu`qr krm cµd vI
Swml sn, ies jµg ivc siqgurW dI &qih hoeI sI [
3. qIsrw Drm Xu`D mwlvy dI DrqI ’qy mihrwj dw hoieAw sI [ ijs ivc Swhjhwn
ny 35000 hzwr &Oj qy do sYnwpqI l`lw byg Aqy krµbyg Byjy sn, ies jµg ivc vI CyvyN
siqgurW dI ij`q hoeI sI Aqy Swhjhwn ¹ mUMh dI KwxI peI sI [
4. cOQw Drm Xu`D krqwrpury dw hoieAw sI, ijs ivc Swhjhwn ny &Yslwkun lVweI
lVI, gurU swihb dw pu`qrW vwgUµ pwilAw hoieAw XqIm b`cw pYNdy ^W, ieh vI nmk hrwmI
ho ky Swhjhwn nwl jw rilAw sI [ iek l`K ispwhI v`fy-v`fy XoDy sYnwpqI dI kmwn (kmWf)
hyT lVy, gurU swihb jI dy kol duSmxW dI l`K &Oj dy mukwbly kyvl 1800 ispwhI sn,
ijs ivc gurU jI dy Awpxy swihbzwdy vI Swiml sn, duSmnW dw cVH ky AwieAw it`fI
dl vyK ky gurU swihb jI dy Coty swihbzwdy iqAwg m`l jI ny ipqw gurU jI dy A`gy bynqI
kIqI ik ipqw gurU jI mY¹ vI jµg ivc jwx dI AwigAw dyvo [ mYN vI Awpxy v`fy vIrW
dI qrHW jµg ivc ih`sw pwauxw cwhuµdw hW qW gurU swihb jI ny ikhw—bytw Ajy qyrw srIr
bhuq Cotw hY, qUµ myrw iqAwgI sµq pu`qr hYN, qyry krny vwly hor krq`b hn qW iqAwg
m`l jI ny ikhw ik ipqw gurU jI ! kI hoieAw jy myrw srIr Cotw hY, prµqU myry mn dI dlyrI
qW CotI nhIN hY, Awp sdw hI inAW krn vwly qy s`cy pwqSwh ho, jy mY¹ jµg ivc jwx
vvvv
vvvv
dI AwigAw nw id`qI qW mYN smJWgw ik myry nwl inAW nhIN hoieAw, BwvyN Cotw hI shI
pr p`uqr qW quhwfw hI hW, ies krky AwigAw kro qW gurU swihb jI ny jµg ivc jwx
leI AwigAw id`qI [ jdoN iqAwg m`l jI m`cdy jµg ivc phuµcy, qW jWidAW hI AYsw jµg
kIqw ik dovyN p`KW dy sUrmy iqAwg m`l jI dI bhwdrI dyK ky A`S A`S kr auØ`Ty Aqy bhwdrI
dI SlwGw jµg dyKx vwly hr ivAkqI dI zubwn ’qy AweI [ jdoN jµg smwpq hoieAw,
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (627) lv'w qhvj 9@ b>e 1426
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
muZlW dI iek l`K &Oj smwpq krky Aqy v`fI ij`q pRwpq krky siqgurW ny Akwl purK
vwihgurU dw kotwn kot vwr Dµnvwd kIqw [ iPr siqgurU swihb jI ny sUrimAW ¹ mwn snmwn
dyx leI drbwr lgwieAw Aqy sUrimAW ¹ isropwau Aqy ^uSI prdwn kIqI, jd isropwau
lYx leI iqAwg m`l jI dI vwrI AweI qW siqgurW ny bcn kIqy ik myry sµq pu`qr iqAwg
m`l ny bhwdrIAW qW hor vI bhuq krnIAW hn, prµqU A`j Drm Xu`D ivc ‘qyZ’ dI bhwdurI
qUµ kIqI hY, mYN swirAW sUrimAW qoN v`KrI pdvI A`j qY¹ idMdw hW, A`j q`k qY¹ iqAwg
m`l AwK ky bulwieAw jWdw sI, jo qUµ Awpxw nwm vI sPlw krky ivKwieAw hY, qyry iqAwg
dI khwxI pihlW hI lokW ivc pRis`D hY, A`j mYN qyrw ieh nwm bdl ky jµg ivc qyZ
dI bhwdrI idKwaux krky qyrw nwm ‘qyZ bhwdr’ r`Kdw hW [ A`j qoN bwAd qY¹ koeI vI
iqAwg m`l kih ky nhIN bulwvygw qyZ bhwdr kih ky bulwvygw qUµ qyZ qy bhwdr vI
hYN, qyry srIr auØ`pr duSmnW dI qyZ bhwdrI nhIN idKwvygI, blik qUµ AwpxI qyZ dI
bhwdrI idKwvyNgw, ieh ieSwrw siqgurW dw Awaux vwly smyN cWdnI cOk ivc jo krq`b
krnw sI, aus dy v`l hY, ies bhwdrI dw vyrvw sRI gur pRqwp sUrj gRµQ ivc ShIdI pRkrx
ivc sp`St kIqw hoieAw hY [
ijs smyN gurU hirgoibMd swihb jI sRI kIrqpur swihb ivc joqI joiq smwaux l`gy
qW gurqw g`dI Awpxy iqMn pu`qrW dy huµidAW hoieAW vI, ijs ivc sUrj m`l, AxIrwey,
qyZ bhwdr jI, v`fy pu`qr bwbw gurid`qw jI dy do pu`qr sn, v`fw DIr m`l, jo Awpxy
dwdy gurU qoN bymuK ho ky Swhjhwn ¹ sUµhW idMdw irhw, ijs krky gurU swihb jI ny ies
¹ iqAwg id`qw sI Aqy is`KW pRqI hukm kIqw sI—koeI ies nwl vrq vrqwrw nw kry,
bwbw gurid`qw jI dy Coty pu`qr Aqy gurW ny Awpxy poqry sRI hir rwey swihb jI ¹ gurqw
g`dI sONp ky sB is`K sµgqW ¹ aunHW dy crnIN pwieAw sI [
aus smyN mwqwvW ¹ QoVw ijhw i^Awl hoieAw ik swry pu`qrW ¹ C`f ky poqry ¹ gurqw
g`dI dy id`qI, mwqw mrvwhI qW r`Q ivc bYT ky Zu`Øsy ho ky qur pey sn, gurU swihb jI
ny Awpxy pu`qr sUrj m`l ¹ kih ky vwps mMgvwieAw Aqy smJwieAw sI, gurU jI dy pRSwdw
Ckx l`ØigAW mwqw nwnkI jI ny vYrwg dy AWsUU Br ky bynqI kIqI ik mY¹ vI Awpxy
nwl hI lY c`lo qW gurU jI ny ikhw—nwnkI qyrI pRwlbD Ajy bwkI hY, qUµ Ajy lµbw smW
izMdgI BogyNgI Aqy nwly Awpxy pu`qrW poqirAW ¹ iKfw ky s`cKMf ivc AwvyNgI, ies dunIAW
ivc sUrbIr XoDw, dunIAw dy ieiqhws ¹ bdlx vwlw qyry Gr poqrw Awvygw qW mwqw
nwnkI jI ny muV bynqI kIqI ik Awp jI dy jwx qoN bwAd AsIN mW-pu`qr kI krWgy,
myrw pu`qr jnm qoN hI bhuq Bolw Bwlw hY, ieh g`lW kridAW jl nwl h`Q su`cy kIqy sn
vvvv
vvvv
Aqy Coty rumwl nwl h`Q sw& kIqy Aqy Awpxy mihl nwnkI ¹ pu`ØiCAw ik qUµ kI cwhuµdI
hYN qW mwqw nwnkI jI ny ikhw ik mYN Awpxy pu`qr ¹ gurqw g`dI ’qy ibrwjmwn dyKxw
cwhuµdI hW qW gurU jI ny Awpxy mihl nwnkI jI ¹ ikhw ik JolI A`Øf, qW mwqw nwnkI
jI ny JolI A`fI, auh rumwl JolI ivc pw ky (b^S ky) bcn kIqw ik nOvyN QW ’qy qyrw
hI pu`qr gurU hovygw [ swfy joqI joiq smwaux qoN bwAd qUµ Awpxy pyky Gr bwby bkwly clI
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1426 (628) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
jwvIN, auQoN hI qyrw pu`qr gurU rUp ivc prgt hovygw [ CyvyN pwqSwh jI dy joqI joiq smwaux
qoN bwAd gurU swihb jI dy khy hoey bcnW Anuswr mwqw nwnkI jI Awpxy pu`qr qyZ bhwdr
jI ¹ Awpxy pyky Gr bwby bkwly lY ky clI geI [
qyZ bhwdr qoN ‘gurU qyZ bhwdr swihb’ hox bwbq vIcwr ies pRkwr hY :
sRI qyZ bhwdr jI Awpxy nwnky Gr bwby bkwly iekWq ivc rih ky ismrn krn
l`gy, bwhr jµgl ivc jW ndI iknwry bVI bVI dyr q`k bYTy rihMdy sn, ijs ¹ dyK ky
mwqw nwnkI Aqy nwnky pirvwr dy kuJ mYNbrW ¹ icMqw hoeI Aqy qyZ bhwdr jI dI sµmqI
nwl ik qusIN Gr ivc hI bYT ky Bjn ismrn kirAw kro [ qyZ bhwdr jI ny pirvwr
¹ kih ky pMj Pu`t 10 ieMc mur`Øby vwlw Borw iqAwr krvwieAw [ Awp jI dI SwdI pihlW
hI 15 A`sU sudI pMcmI sµmq 1786 ib¸mI ¹ krqwrpur suByKIey K`qrI, lwl cµd dI spu`qrI
sRI gUjrI (mwqw gujr kOr) jI dy nwl hoeI sI, pr Awp jI ny ieqnI vYrwg meI AvsQw
DwrI hoeI sI ik AYsI AvsQw iksy AvqwrI purK dI vI nhIN hoeI sI, AwpxI Drm supqnI
dy kol huµidAW hoieAW vI bRhmwcrj r`ØiKAw, igRhsq dw Purnw q`k vI nw AwieAw [ bwby
bkwly dy Bory ivc 26 swl 9 mhIny 13 idn bqIq kIqy, jdoN gurU srUp ivc pRgt hox
dw smW AwieAw qW ieh Kyf vrqI, jYsw ik ip`Cy ilK Awey hW ik gurqw g`dI dy mwlk
gurU hir rwey s`qvyN pwqSwh hoey qy Awp jI dy do spu`qr sn v`fw rwm rwey jo mwqw rwm
kOr jI dI ku`K ’coN pYdw hoey sn, ijsny AOrµgzyb dy drbwr ivc pwqSwh dy ilhwz kridAW
gurbwxI dI qu`k bdl id`qI sI (“imtI muslmwn kI pyVY peI kuim@Awr”) rwm rwie jI
ny ieh qu`k bdl ky “imtI byeImwn kI” kr id`qI sI, ijs qoN gurU swihb jI ny bwxI
dw inrwdr sux ky Awpxy pu`qr ¹ iqAwg id`qw Aqy Awpxy Coty spu`qr sRI gurU hir i¸Sn
jI ¹ A`Tvy QW gurqw g`dI auqy sQwipq kr id`qw sI, ‰jo siqgurU hir rwey jI dy dUsry
mihl (mwqw) i¸Sn kOr jI dI ku`K qoN pYdw hoey snŒ jo CotI aumr Bwv s`q swl qy A`T
mhIny ivc hI joqI joiq smw gey sn, jd A`TvyN siqgurU jI joqI joiq smwaux l`gy
sn qd sµgqW ny ibhbl ho ky pu`ØiCAw sI ik siqgurU jI ! gurU swihbwnW dI c`lI AwauNdI
rIqI Anuswr ipCly gurU swihbwn joqI joiq smwaux l`gy sµgqW ¹ Agly gurU dy lV lwauNdy
rhy sn, hux Awp jI sw¹ iks dy lV lw ky c`ly ho Bwv hux Awp jI qoN bwAd nOvyN QW
’qy swfw gurU kOx hovygw, qW gurU swihb jI ny sµgqW ¹ bcn kIqw ik nOvyN QW gurU hox
vwlw bwby bkwly ivc v`sdw hY jo gurU bx ky sµgqW ¹ sµBwlxgy, jYsw ik :
bwbw bsih ij gRwm bkwly [ bin gur sµgiq skl smwly [
vvvv
vvvv
ieh kih ky pMj pYsy, iek nwrIAl lY ky iDAwn duAwrw nOvyN pwqSwh jI dI pirkrmw
krky m`Qw tyk id`qw [ bwbw bu`Fw swihb jI dI vµS iv`ØcoN BweI gurid`qw jI ¹ gurqw g`dI
dy icMnH dy ky bwby bkwly v`l ByijAw Aqy Awp joqI joiq smw gey, BweI gurid`qw jI
gurqw g`dI dy icMnH lY ky jd bwby bkwly gurU swihb jI dy AsQwn ’qy phuµcy qW nOvyN pwqSwh
jI ny gurqw g`dI dw siqkwr kridAW ieh gurqw g`dI dy icMnH AwpxI colI ivc pwey
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (629) lv'w qhvj 9@ b>e 1426
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Aqy is`K ¹ ^uSIAW b^S id`qIAW, Aqy nwl hI is`K ¹ ieh hdwieq kIqI ik AsIN Ajy
gupq hI rihxw hY, ies leI qUµ iksy ¹ ieh gurqw g`dI vwlw bcn d`sxw nhIN hY, BweI
gurid`qw jI nmskwr krky, Awpxy ngr rwmdws vwps cly gey, Awp jI ausy qrHW jp,
qp dy ivc lIn ho gey, jdoN Awp jI dy pRgt hox dw smW AwieAw qW tWfy ipMf (ijlw
gujrwq) dy rihx vwlw iek v`fw vpwrI m`Kx Swh lubwxw jo twpUAW qoN pwr jw ky vpwr
krdw huµdw sI, ijs dw byVw fu`b irhw sI, byVy ivc bYTy dyvI dyviqAW dy aupwSk byVy
¹ fu`bx qoN bcwA nw sky, qW m`Kx Swh lubwxy ny gurU nwnk dyv jI dI g``dI dw iDAwn
Dr ky dsvµD qoN ielwvw pMj sO mohr gurU jI dy Byt krn leI su`Kxw su`KI Aqy gurU swihb
jI ny iesdy fu`bdy byVy ¹ Awpxw moFw lw ky iknwry lwieAw [ gurU jI BwvyN gupq ho ky
bYTy sn, prµqU is`KW dy Ardws krn qoN gupq rUp ivc hI kwrj krdy rhy, jdoN m`Kx
Swh lubwxw vpwr iv`ØcoN n&w K`t ky AwpxI Ardws pUrI krn dy ierwdy nwl id`lI phuµicAw
qW ieQy Aw ky pqw l`ØigAw ik A`TvyN pwqSwh gurU hir i¸Sn jI joqI joiq smw gey
sn Aqy bcn kr gey hn ik swQoN Agly gurU bwby bkwly ivKy ivrwjxgy [ ies g`l dw
jd sµgqW ivc pRcwr hoieAw qd, pihlW hI auQy soFIAW iv`ØcoN koeI vI nhIN sI, pr ieh
g`l sux ky gurU khwaux dy lwlcI bweI gurU bx bYTy, m`Kx Swh lubwxw auQy phuµc ky bhuq
hYrwn hoieAw Aqy Ardws kIqI ik s`cw gurU Awp hI pMj sO mohrW dI Bytw mMg ky lY lvygw,
qdoN m`Kx Swh lubwxw swirAW ¹ do do mohrW A`gy r`K ky m`Qw tykdw igAw, DIrm`l (gurU)
gRµQ swihb jI dw pRkwS kr ky bYTw hoieAw sI, auQy pMj mohrW r`K ky m`Qw tyikAw, m`Kx
Swh ienHW do g`lW krky hor hYrwn ik iek qW gurqw g`dI auØ`pr hux q`k ie`Øko hI gurU
huµdw AwieAw hY, prµqU eyQy bweI gurU bx bYTy sn, dUsrw ienHW bweIAW iv`ØcoN pMj sO mohrW
dI Bytw iksy ny vI mMg ky nhIN leI, aus vyly inrwS ho ky pu`ØiCAw ik siqgurW dy ^wndwn
iv`ØcoN ieQy hor vI koeI soFI bYTw hY, qd iek is`K ny d`ØisAw ik CyvyN pwqSwh jI dy sB
qoN Coty spu`qr (vYrwgI iqAwgI) (gurU) qyZ bhwdr jI Bory ivc bYTy hoey hn, m`Kx Swh
lubwxy ny jdoN hwzr ho ky mohrW r`K ky m`Qw tyikAw qW gurU swihb jI ny ikhw hy is`Kw
gurU ¹ mwieAw dw koeI lwlc nhIN hY BwvyN qUµ ieh do mohrW vI cu`k lY jwh [ pr loV pYx
’qy qUµ pMj sO mohr su`KI sI, hux qUµ do mohrW r`K ky m`Qw tyk irhw hYN [ qd m`Kx Swh lubwxy
dI ^uSI dI koeI h`d nw rhI, aus vyly dsvµD qy pMj sO mohrW m`Qw tyk bwhr ¹ jwx l`gw
qW gurU jI ny ikhw ik sw¹ prgt nw krIN, prµqU m`Kx Swh lubwxy ny sµgqW dy Bly vwsqy
koTy auØ`pr cVH ky sµgqW ¹ pRyirAw ik mYN s`cw gurU l`B ilAw hY jYsw ik :
BulIey sµgiq ! sunhu su kwn [ siqgurU l`Dw mrd mhwn [
sµsY Brm irdY ky qij kY [ jnm suDwrhu sRI guru Bij kY ]54]
vvvv
vvvv
ieauN gurU swihb jI dy pRgt hox dI g`l sux ky swrIAW sµgqW vhIrW G`q ky gurU
swihb jI v`l Aw geIAW, ieauN nOvyN gurU swihb jI pRgt hoey sn Aqy qyZ bhwdr qoN
gurU qyZ bhwdr hoey sn [
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1426 (630) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
sRI Awnµdpur swihb jI dy vsx bwbq vIcwr ieauN hY :
sRI gurU qyZ bhwdr swihb dy pRgt hox dI swrI jwxkwrI gur pRkrx cwnx gRµQ
ivc nOvyN siqgurW dI gurqw vwly pRkrx ivc ivsQwr sihq id`qI hoeI hY, ieQy kyvl
sµKyp ijhy A`KrW ivc vrxn kIqw hY [ sRI gurU qyZ bhwdr swihb jI gurU rUp ivc pRgt
ho ky sRI AMØimRqsr swihb qoN huµdy hoey kIrqpur swihb phuµcy, v`ØifAW dy AsQwn ’qy nmskwr
kr ky mwqw i¸Sn kOr jI nwl du`K sWJw krky (jo siqgurW jI DI irSqy ivc nUµh dy smwn
l`gdy sI) jd jwx l`gy qW rwjy qwrw cµd dw pu`qr, dlIp cµd irAwsq kihlUr (rwjDwnI
iblwspur) ny Aw ky bynqI kIqI ik ZrIb invwz jI quhwfy ipqw gurU hirgoibMd swihb
jI ¹ myry ipqw jI (rwjy qwrw cµd) ny AwpxI irAwsq ivc bynqI krky r`ØiKAw sI, Aqy
ies jgHw dw tukVw (kIrqpur swihb jI vwlI DrqI) CyvyN pwqSwh jI ¹ syvw ivc hwzr
kIqw sI [ aus g`dI auqy Awp jI ibrwjmwn ho, mYN vI Awpxy ipqw (rwjy qwry cµd) vWg
quhwfI syvw krnw cwhuµdw hW, qusIN ieQy hI rho, qd gurU swihb jI ny ikhw ik dlIp
cµd myry ieQy rihx krky BweIcwrw myry nwl eIrKw krygw, mYN ieQy rihxw nhIN cwhuµdw,
qd aus ny ikhw ik myrI irAwsq dy qusIN mwlk ho, ijqnI Awp jI ¹ jgHw cwhIdI hY,
auh qusIN Awpxy nW ’qy ptw ilKw lau, pr ie`ØQoN jwxw nw krnw, siqgurW ny aus dw ipAwr
vyK ky svIkwr kIqw prµqU nwl hI iek bwdSwh ¹ hdwieq vI kIqI ik AsIN mu&q jgHw
nhIN lYxI, BwvyN bwdSwh ies g`l ’qy sihmq nhIN sI, pr gurU swihb jI dw ru^ dyK ky
aus ¹ bcn mMnxw ipAw qW gurU swihb jI ny pMj vrg mIl jgHw iek l`K 57 hzwr
rupey ivc mu`l ^rIdI qy gurU jI dy nwm auØ`qy ptw ilK id`qw sI ik ies zmIn dy mwlk
A`j qoN bwAd gurU qyZ bhwdr swihb jI hoey, siqgurU swihb jI ny ieQy iek ngr vswieAw
sI jo mwKy dYNq ¹ k`F ky mwKyvwl nwm krky vswieAw sI [ ies mwKyvwl ¹ pMQ ^wlsw
swjx vwly siqgurU jI ny Anµd dyx vwlI purI Awnµdpur nwm r`ØiKAw [ ijQy siqgurU jI
ibrwjmwn sn, auh AsQwn Sihr dy ivckwr hY ijs dw nwm Borw swihb hY [ eyQoN hI gurU
swihb jI ny do Xwqrw kIqIAW sn [ iek Xwqrw dw s&r kw&I lµbw hY ijs dy siqgurW
ny iek sO A`T pVwA kIqy sn ijs vI pVwA auØ`qy siqgurU jI Tihry sn, auQy hI AsQwn
bxy hoey hn, siqgurW dI dUsrI Xwqrw jo AMØiqm sI aus dy 25 pVwA sn, siqgurW dy
133 crn Coh pRwpq AsQwn kwiem hn [
siqgur swihb jI dIvwn ivc ibrwjmwn ho ky sµgqW ¹ qwrdy Aqy nwm bwxI dw
aupdyS idMdy, auDr dUsry pwsy id`lI dy q^q auØ`pr Swhjhwn qoN bwAd AOrµgzyb hkUmq
kr irhw sI, jo Awp iv`ØidAw nwl snyh krdw sI, ijs ny qkrIbn 1400 ivdvwn Awlm,
vvvv
vvvv
&wzl dI pdvI vwly AwpxI sBw ivc r`ØKy hoey sn, ieh ihMdU Drm dy gRµQW dw vI AiDAYn
kirAw krdw sI [ ies dI sBw ivc iek ivdvwn pMØifq hr roz gIqw dw pwT qy ArQ
kirAw krdw sI Aqy AOrµgzyb ^uS ho ky aus ¹ Dn pdwrQ idMdw, ijQy gIqw ivc “sÍY
Drm mukqI dw hyqU hY” Aijhy slok AwauNdy auh C`f jwieAw krdw sI [ iek idn ieh
bImwr ho igAw, qd ies ny Awpxy lVky ¹ AOrµgzyb dI sBw ivc AwpxI jgHw gIqw
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (631) lv'w qhvj 9@ b>e 1426
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dw pwT qy kQw krn leI Byj id`qw Aqy ieh d`sxw Bu`l igAw, ijhVy slokW ivc mnu`K
¹ Awpxy Drm Anuswr mukqI dI g`l khI hoeI hY, auh slok ¹ C`f ky kQw kIqI jwvy
prµqU aus dy pu`qr ny lgwqwr gIqw dy slokW dI kQw kridAW aunHW slokW dI kQw vI
kr id`qI ijnHW ivc sÍY Drm Anuswr mukqI dI g`l khI sI, jYsw ik :
Js;ku@ Lo]keZ| foXkq.k| ij]kekZr@ Louqf"Bkrkr@
Lo]keZ/ fu]kue@ Js;| ij]keZ| Hk;kog| ccËÍcc
syRXwn sYÍ Drmo ivguxh pr Drmwq sÍYnuSTIqwq ]
sYÍDrmy inDnµ sRyX; pr Drmo BXwv: ]35] (gIqw, AiDAwie 3)
ArQwq ijs pRkwr sYÍnuSTIqwq = sRySt krmW dy AwrµB ivc prwey dy Drm nwloN BwvyN
sYÍDrm ivguxh = inaUxy vI hY qW vI auh kilAwxkwrI hY Aqy sÍY Drm ivKy inDnµ = mrnw
hI sRyX = kilAwxdwiek hY, prwey ivKy jo mrnw hY auh BYdwiek hY [ jYsw ik :
Js;ku@/ Lo]keZ| foXkq.k| ij]kekZr@ Louqf"Bkrkr@
LoHkkofu;re@ deZ/ íoZu@ u JkIuhfr fdf]Ck"ke@ ccÌÏcc
syRXwn sYÍDrmo ivgunw, pr Drmwq sÍYnuSTIqwq ]
sYÍBwv nIAq krmM kurvn nw pnoiq iklivSm ]47] (gIqw, AiDAwie 18)
ArQwq Awpxw Drm BwvyN (iv+gunw) gux qoN rihq vI hY qW vI auh sYÍnuSTIqwq = sRySt
hY [ sRyXwn = kilAwx dw hyqU hox krky Aqy pr Drmwq = dUsry dy Drm krky sYÍBwv =
suBwivk hI nIAq kIqw hoieAw krm jn Drm hY, aus dy krn nwl koeI iklivSm = pwp
nw pnoiq = pRwpq nhIN huµdw [
jdoN AOrµgzyb ny ieh slok qy ienHW dy ArQ suxy, qd mn ivc ieh g`l Dwr leI
ik jdoN mukqI Awpxy Drm nwl hI imlxI hY qW Pyr mYN ikauN nw ieslwm dI auØ`nqI krW,
aus idn qoN aus ny gIqW dI kQw bµd krvw id`qI Aqy Awpxy bweI sUibAW dy sUbydwrW
¹ hukm kr id`qw ik BwvyN lwlc nwl jW fr nwl ienHW ihMdU kw&rW ¹ muslmwn bxwE
Aqy dIn-eyy-ieslwm ivc lY ky Awau [ AOrµgzyb ny kSmIr sUby dy ‘Syr A&gwn ^W’ sUbydwr
¹ ivSyS krky hukm id`qw ikauNuik aus sUby ivc bRwhmxW dI bhuq igxqI sI, Syr A&Zwn
^W ny AOrµgzyb dy hukm Anuswr kSmIr ivc ihMdUAW auqy jo zulm kIqy, auh qvwrI^W dy
pMØinAW auØ`pr mOjUd hY, iek idn sUbw kSmIr ny svw mx jµ\U lwh ky qoly qy AOrµgzyb
¹ ^uS krn leI irport id`qI ik hux ieslwm dI auØ`nqI inrsµdyh hY [ svw mx jµ\U lwhux
dw mqlb ieh sI ik jW qW jµ\UAW vwly lok mwry gey hn jW ieslwm ivc Aw gey hn [
ihMdUAW dy Drm ¹ BirSt krn vwsqy, ijQoN ihMdU lok pIx leI pwxI lYNdy sn, auQy gaUAW
vvvv
vvvv
dy h`f s`Øuty jWdy sn, bhU bytIAW dI bypqI kIqI jWdI sI, jdoN hr p`K ivc q®wh q®wh
m`c geI, qd swry muKI bRwhmx iek`Ty hoey, ijnHW muKIAW ivc sB qoN muKI ikrpw rwm bRwhmx
jI hoey hn ‰auQy keI iksm dy cSmy nW ’qy ngr v`Øsy hoey sn, ijvyN ik ie`Cw bl cSmw,
SyS nwg cSmw, ku`kV nwg cSmw Awid hnŒ jo (ikrpw rwm) mtn cSmy (izlw Anµq
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1426 (632) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
nwg) dy rihx vwly sn, ieauN swry bRwhmx Syr A&Zwn ^W dy duKI kIqy hoey Awps ivc
ivcwr-vtWdrw krn leI iek`ØTy hoey sn [ A^Ir &Yslw hoieAw ik srkwr qoN Cy mhIny
dI muhlq leI jwvy, muKI ikrpw rwm pMfq dy smyq swry pMfq lokW ny Syr A&Zwn ^W
kol jw ky Arz kIqI ik sw¹ Cy mhIny dI muhlq id`qI jwvy, jy nIAq smyN ivc swfI
iksy vI dyvI dyvqy ny bWh n PVI qW AsIN ^ud hI Awpxw Drm bdl ky ieslwm ivc
Awaux leI bcn b`D hovWgy [ ieqny smyN ivc AsIN dyvI-dyviqAW dw AwrwDn krnw hY,
ijnHW dI pUjw mMnqw AsIN jugW qoN krdy Aw rhy hW [ ieh sux ky Syr A&Zwn ^W bhuq
^uS hoieAw ik ieh mUrK lok Awpxy Awp hI swfy jwl ivc Ps gey hn, ijhVy dyvI-
dyviqAW dI ieh pUjw krnw cwhuµdy hn, aunHW dIAW bhuq swrIAW mUrqW Fwh ky Aqy aunHW
dw cUnw bxw ky msIqW ivc lw id`qw igAw hY, aunHW ny ienHW dI kI shwieqw krnI hY,
Pyr vI ienHW ¹ Cy mhIny Awpxy i^AwlI pkwau pkw lYx idE, dOV ky qW ikqy jw nhIN
skdy [ ies qrHW sUby ny ivcwr krky bRwhmxW ¹ ieh ilK ky dy id`qw ik quhw¹ Cy mhIny
iksy vI qrHW muslmwn nhIN bxwieAw jwvygw, pr aus qoN bwAd qusIN Awpxy ieslwm
kbUlx vwly bcn ’qy p`ky rihxw ikauNik mYN vI id`lI drbwr ivc jvwb dyxw hY [ ieh
sµmqI hox qoN kSmIr ivc zbrdsqI nwl muslmwn bxwaux dw hukm bµd ho igAw Aqy
id`lI drbwr (AOrµgzyb) ¹ ies g`l dw jwxU krvw id`qw igAw [ ies g`l dI AOrµgzyb
¹ vI bhuq ^uSI hoeI ik ihMdU lok Awpy hI Cy mhIinAW qoN bwAd muslmwn bx jwxgy [
ieDr duiKAwry bRwhmx iek`Ty ho ky AmrnwQ mMdr A`gy Drnw mwr ky bYT gey, Aqy iSv
jI dw AwrwDn krn l`gy Aqy ieh id®VH sµklp ilAw ik hy Sµkr jI auNJ vI muslmwnW
ny sw¹ mwr dyxw hY, ies leI auqny smyN q`k AsIN AMn gRihx nhIN krWgy, ijqnI dyr
q`k pRgt ho ky swfI shwieqw nhIN krogy [ A`T idn ibnW AMn jl qoN bqIq hoey Aqy
A`T idnW qoN bwAd iek r`bI Kyf vrqI, ijs dIAW iqMn rvwieqW c`l rhIAW hn—iek
qW AwkwS bwxI hoeI sI, dUsrI ieh hY ik iek p`qrkw AwkwS qoN if`gI sI, qIsrI ieh
hY ik swDU dy rUp ivc iSvjI imilAw sI [ hux ienHW iqMnW iv`ØcoN koeI vI g`l s`cI ho skdI
hY [ sw¹ ieh ivvwd C`f ky ies g`l auqy inscw krnw pvygw ik ienW iqMnW GtnwvW
ivc g`l shwieqw krn dI hI hY, BwvyN AwkwS bwxI hoeI jW AwkwS iv`ØcoN p`qrI if`gI
jW swDU dy rUp ivc iSvjI imilAw [ ie`Øko hI g`l dy iqMn rUp zbwnI jW ilKqW c`l geIAW
hn1, g`l isr& ieqnI hY ik iSvjI ny ikhw ik mYN quhwfI shwieqw nhIN kr skdw [
quhwfI shwieqw krn vwlw swry dyvI dyviqAW qy sµswr dw mwlk gurU nwnk dyv jI
dI g`dI dw mwlk nOvyN QW ’qy gurU qyZ bhwdr swihb jI hY jo mwKovwl (Awnµdpur swihb)
ngr ivc ibrwjmwn hn [ ieh swry bRwhmx ikrpw rwm bRwhmx dI AgvweI hyT kSmIr
vvvv
vvvv
qoN BwrI igxqI ivc Awnµdpur swihb phuµcy [ ijs ivc kSmIr dy ielwky dIAW pMcwieqW
Aqy K`qrI vI Swml sn, aus smyN siqgurU jI Borw swihb vwly AsQwn auqy dIvwn sjweI
bYTy sn [ swry bRwhmx lµgr iv`ØcoN pRSwdw pwxI C`k ky sjy hoey dIvwn ivc gurU qyZ bhwdr
1. prµqU ienHW iqMny g`lW iv`ØcoN AwkwSbwxI vwlI g`l hI izAwdw pRc`lq hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (633) lv'w qhvj 9@ b>e 1426
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
swihb jI dy crnW auØ`pr nmskwr krky AiqAMq inmrqw sihq dInvwn ho ky A`QrU
vhwauNidAW hoieAW ny pukwr kIqI ik hy mhwrwj ! swfy Drm dI r`ØiKAw kro [ swfw Drm
A`j pUrI qrHW sµkt ivc hY [ swfy pUjX iSvjI AwrwDnw qoN Drm r`ØiKAw dw aupwA Awp
jI dI Srn d`ØisAw igAw hY, aus vyly siqgurU swihb jI duiKAwry ihMdUAW dI ieh bynqI
sux ky ies dw aupwA socx l`gy [ auØ`Dr bwl lIlHw krdy hoey klZIDr jI h`Q ivc qIr
kmwn pkVI hoeI gurU ky drbwr ivc phµucy, Aw ky ipqw jI ¹ g`lv`kVI pweI Aqy pu`Cx
l`gy ik ipqw gurU Awp jI ¹ pihlW kdI ieqnw audws nhIN vyiKAw sI [ hy ipqw gurU
jI ! ies dw kI kwrn hY, dUsrw ieh jo bRwhmx Aqy ienHW dy swQI ro rhy hn, ienHW dy
rox dw kI kwrn hY, qd sRI gurU qyZ bhwdr jI ny ikhw ik sp`uqr jI ! mYN ienHW dy duK
krky hI audws hoieAw hW ik ies dw aupwA kIqw jwvy [ qusIN jy pu`ØiCAw hY qW suxo, ieh
kSmIr sUby dy bRwhmx hn, A`j pUry ihMd vwsIAW dw Drm AOrµgzyb mlIAw myt kr irhw
hY qy kSmIr dy ivc bRwhmxW dI bhuqI igxqI hox krky auQy v`D zulm ho rhy hn [ ieh
duiKAwry ihMdU gurU nwnk dyv jI dI g`dI A`gy AwpxI pukwr lY ky Awey hn [ qd bwlw
pRIqm jI ny pu`ØiCAw ik hy ipqw gurU jI ! ieh qW mY¹ smJ Aw geI hY ik ieh h`Q joV
ky ro ro ky bynqIAW krn vwly bRwhmx Awpxw Drm bcwaux leI AwpxI &irAwd lY ky
gurU Gr Awey hn [ pr ies dw aupwA Awp jI ny kI soicAw hY [ qd siqgurU swihb jI
ny auØ`qr id`qw ik hy spu`qr ! ienHW dw Drm qd bc skdw hY jd koeI q`qbyqw sqpRqgI
Drmwqmw purK Awpxy sIs dw blIdwn dyvy [ ieh soc ky bwl goibMd rwey jI bVy gµBIr
ho ky kihx l`gy ik hy ipqw jI ! Awp gurU nwnk dyv jI dI g`dI auØ`pr nOvyN AsQwn ’qy
suBwiemwn ho [ sµswr ivc ies nwloN v`fI hor koeI Dwrimk QW nhIN hY [ Awp jI C`bI swl
nON mhIny 13 idn bwby bkwly Bory ivc bYT ky kiTn qp`ØisAw krn vwly ho Aqy Awp
jI dy Drmwqmw hox dIAW jnm qoN hI AnykW gwQw pRis`D hn [ Pyr Awpxy Awp ¹ pwsy
r`K ky hor ikhVy mhWpurK dI aufIk kr rhy ho ? ienHW dw Drm bcwaux vwsqy qusIN ^ud
hI Awpxw sIs dy ky ienHW dI r`ØiKAw kro [ qd swry bRwhmx Aqy K`qrI roNdy roNdy gµBIr
ho ky goibMd rwey jI dI g`l sux ky hYrwn ho gey ik 9 (nON) swl dI aumr ivc sIs dyx
leI koeI pu`qr Awpxy ipqw ¹ ies qrHW nhIN kih skdw [ ieh qW jwpdw hY ik AvqwrI
ipqw dy AvqwrI p`uqr hI AijhI g`l AwK skdy hn [ CotI aumr ivc ieh vI koeI bhuq
v`fw sqpurK hY [ ijs dy muK iv`ØcoN ieh AYsy bcn inkly hn [ ieh pMfqW dy leI bhuq
hYrwnI dI g`l sI [ hux A`gy nOvyN pwqSwh jI goibMd rwey ¹ kihx l`gy ik hy spu`qr !
jo qUµ ikhw hY vwsqv ivc qW ieho hI s`c hY [ mYN quhwfy mu`K qoN ieh g`l sux ky bhuq
vvvv
vvvv
pRsµn hoieAw hW [ myry qoN bwAd qusIN zuµmyvwrI vI sµBwl lvogy [ pr mYN iek g`l pu`Cdw
hW ik jo qUµ ikhw hY ienHW dw Drm bcwaux leI sIs dw blIdwn Awp hI dyvo [ hy spu`qr !
qUµ iesdw ArQ jwxdw hYØ? qW goibMd rwey jI ny ikhw ik iesdw ArQ qusIN smJw dyvo [
qW siqgurU jI ny ikhw ik iesdw ArQ ieh hY ik qUµ bcpn ivc hI ipqw qoN ibnW ho
ky XqIm ho jwvyNgw Aqy qyrI mwqw ivDvw ho jwvygI [ hux d`s qY¹ ieh dovyN g`lW mnzUr
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1426 (634) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hn [ qW goibMd rwey jI boly ik hy ipqw jI ! jy myry XqIm hox dy nwl ihMdusqwn dy l`KW
b`cy XqIm hox qoN bc jwxgy Aqy iek myrI mwqw dy ivDvw hox dy nwl ihMdusqwn dIAW
l`KW AOrqW ivDvw hox qoN bc jwxgIAW qW Pyr mY¹ ieh sOdw mnzUr hY [ ieh g`l sux
ky nOvyN pwqSwh jI bhuq pRsµn hoey [ Pyr kSmIrI bRwhmx, K`q®I qy kSmIr ielwky dy pMcwieqW
dy muKIAW ¹ siqgurW ny ikhw ik qusIN iek ic`TI ilK ky sUby dy sUbydwr duAwrw AOrµgzyb
qk phuµcw dyvo ik swfw Drm r`ØiKAk gurU nwnk dyv jI dw g`dI dw vwirs gurU qyZ
bhwdr hY [ AsIN ieh svIkwr krdy hW Aqy vwAdw krdy hW ik swfy gurU nOvyN pwqSwh
jI ny ieslwm Drm kbUl kr ilAw qW srkwr dI ibnW Kycl dy AsIN swry dyS dy ihMdU
iqlk jµ\U lwh ky ieslwm Dwrn kr lvWgy [ dUsrI g`l jykr swfy gurU nOvyN pwqSwh jI
ny ieslwm kbUl nw kIqw qW srkwr Awpxy vwAdy auØ`pr kwiem rhy ik sw¹ iksy ¹ vI
zbrdsqI muslmwn nw bxwieAw jwvy [1
ieh ic`TI ibnW dyrI dy Awnµdpur swihb qoN c`l ky kSmIr jw ky sUbydwr sUby A&Zwn
KW ¹ id`qI, qd Syr A&gwn ny bhuq ^uSI mnweI ik hor sw¹ kI cwhIdw hY ? sihnSwh
AOrµgzyb vI ies g`l nwl sihmq hovygw [ sUbw kSmIr ny ibnW dyrI dy ieh ic`TI ipAwdy
rwhIN AOrµgzyb v`l G`l id`qI [ ic`TI AOrµgzyb kol phuµcI, ausny ic`TI pVHn leI Awpxy
munSI ¹ ikhw [ ausny ic`TI pVH ky suxweI [ ic`TI ivc gurU qyZ bhwdr jI bwry sux ky
bhuq hYrwn hoieAw Aqy gurU qyZ bhwdr jI bwry pu`ØiCAw ik ieh kOx hn Aqy ikQy rihMdy
hn ? qd aus dI sBw iv`ØcoN bYTy iek vpwrI ny ikhw ik (jo vpwr krn leI swry ihMdusqwn
ivc ivcrdw sI) ieh gurU nwnk dyv jI dI g`dI dy nOvyN vwirs hn [ ieh krnI kmweI
vwly siqgurU sRI gurU qyZ bhwdr jI sRI Awnµdpur swihb invws krdy hn [ AOrµgzyb ny
qurµq Awpxy do ispwhI Awnµdpur v`l Byj id`qy Aqy ikhw ik qusIN jw ky ieqlwh dyvo
ik id`lI ivc AOrµgzyb quhw¹ bulw irhw hY [ bwdSwh dw hukm mMn ky ispwhI Awnµdpur
v`l c`l pey [ jdoN auh Awnµdpur ivc phuµcy, auus smyN jyT dw mhInw sI [ mqI dws vrgy
kuJ isAwxy is`KW ny aunHW ¹ Awpxy ivcwrW nwl kuJ nrm kr ilAw Aqy gurU jI nwl
imlw vI id`qw [
gurU jI ny Awaux vwly smyN ¹ jwxidAW hoieAW ikhw ik hy bwdSwh dy ispwhIE !
AsIN koeI gunwhgwr nhIN hW ijhVw quhwfI ingrwnI hyT jweIey, AsIN suqµqr hW Aqy
AwpxI mrzI nwl hI auQy jwvWgy [ qusIN swfw sunyhw bwdSwh kol phuµcw dyvo [
Pyr siqgurU jI qkrIbn iek mhInw bwAd 11 hwV qy sµmq 1732 ¹ Awpxy siqkwr
jog mwqw nwnkI Aqy Awpxy mihl gujrI jI AwidkW ¹ DIrj dy ky pMj is`KW (1. dIvwn
mqIdws, 2. BweI idAwlw, 3. BweI gurid`qw (jo bwbw bu`Fw jI dI AMS-bµs iv`ØcoN CyyvyN
vvvv
vvvv
1. ieh ic`TI dI g`l vI do qrHW dI hY ik ic`TI pMjwb dy sUbydwr ¹ id`qI jW kSmIr dy sUbydwr ¹ [ g`l
qW BwvyN ie`Øko hI hY ieh ic`TI AOrµgzyb kol geI, BwvyN pMjwb dy sUby dy zwlm ^W duAwrw, BwvyN sUby
kSmIr dy Syr A&Zwn ^W duAwrw AOrµgzyb kol phuµcI, prµqU ic`TI dI g`l sUbw kSmIr dy nwl izAwdw
qs`lI vwlI jwpdI hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (635) lv'w qhvj 9@ b>e 1426
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
AsQwn ’qy sI), 4. BweI aUDau rTOr, Aqy 5. BweI swihb cµd) smyq id`lI ¹ rvwnw hoey [
(qvwrI^ dy hvwly Anuswr ds is`K nwl ilKy hn, jo pMj is`K smwxy qoN siqgurW dI AwigAw
nwl vwps muV Awey sn, ijhVy pMj id`lI q`k nwl phuµcy, aunHW pMjW dy hI nwm ieiqhws
ivc ilKy imldy hn [)
jdoN siqgurU jI qurn l`gy qW Awpxy sp`uqr goibMd rwey ¹ kihx l`gy ik hy sp`uqr !
qyry khy Anuswr Drm dI r`ØiKAw leI jw rhy hW, jwpdw hY ik ieh swfw Aw^rI imlwp
hY [ auQy kI hovygw, ieh krqw purK hI jwxy ik smyN dy hwlwq ny kYsw mhOl isrjnw hY [
pr qUµ mY¹ bcn dyh ik myry sIs dw sskwr krnw ipAw qW qyrIAW A`KW ivc A`QrU nhIN
hoxgy, blik ipqw dI kurbwnI leI gOrv hovygw [ myrI mwqw dIAW A`KW ivc pwxI Awvy
qW mNY smJWgw ik ieh mW dI mmqw dy A`QrU hn [ jykr qyrI mwqw qy myrI Drm supqnI
gujrI dIAW A`KW ivc pwxI hovygw qW mYN smJWgw ik ieh AOrq dy koml suBwA dI dSw
hY [ hor swry pirvwr jW is`KW dIAW A`KW ivc vYrwg dw pwxI qW ho skdw hY pr qyrIAW
A`KW ivc A`QrU nhIN hoxy cwhIdy [
ieh sux ky goibMd rwey ny ikhw ik hy gurU ipqw jI ! mYN bcn dyNdw hW ik quhwfI
kurbwnI auqy mYN iek vI hµJU nhIN kyrWgw [ sµswr ¹ Bwxw mMn ky idKwvWgw [ ijQoN q`k
hoieAw mYN AwpxI mW, dwdI mW Aqy is`KW ¹ vI rox qoN rokWgw [ A`j qW myry kol Drm
leI vwrn leI iek kyvl ipqw hY [ ijs smyN mY¹ Akwl purK ny igRhsQI jIvn ivc
pu`qr b^Sy qW smW Awaux ’qy Drm auØ`proN Awpxy pu`qrW ¹ vI kurbwn kr dyvWgw Aqy
jykr mY¹ Awpxyy pu`qrW dIAW lwSW vI dyKxIAW peIAW qW mYN aus smyyN vI A`KW qoN hµJU
nhIN fygWgw [ ieh sux ky siqgurU jI bhuq pRsµn hoey Aqy ikhw ik hux sw¹ pUrn Brosw
hY qusIN swfy ip`CoN pirvwr Aqy sµgqW ¹ sµBwl lvogy [ ieh AwK ky siqgurU jI AwpxI
mwqw ¹ m`Qw tyk ky DIrj dy ky qur pey [
vvvv
TµFI krn vwsqy myrw pu`qr shwiek hovygw [ A`j mYN vI bcn pUrw krn leI c`ØilAw hW,
qusIN AwigAw b^iSS kro [
2. dUsrw pVwA BrqgVH Awx ky kIqw [
3. qIsrw pVwA ropV ksby KyVy mihl ivc kIqw ijQy rwm rwey jI id`lI ¹ jWdy
hoey auØ`qry sn [ auQy siqgurU jI s`jx rwm, srn nwm K`q®I dy Gr auØ`qry [ pRSwd Ck ky
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1426 (636) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
siqgurU jI ny iek toey ivc kurlI kIqI qW iek mweI ny iglwnI kIqI [ siqgurU jI ny
suBwivk hI bcn kIqw ik qUµ qW boLI hYN eyQoN dI im`tI AnykW rog k`ØtygI [ siqgurW dy
ieh dovyN bcn pUry hoey—mweI swrI aumr boLI (J`lI) rhI Aqy aus toey dI im`tI nwl hux
q`k AnykW Bwvnw vwly rogI Arog huµdy hn [
4. cOQw pVwA mukwroNpur ipMf (bsI qoN pMj koh) ivc kIqw [ eyQy siqgurW ny rwq bqIq
kIqI sI [
5. pMjvW pVwA kbUlpur kIqw jo pitAwly qoN pMj ku koh auØ`pr hY [
6. CyvW pVwA nnhyVI kIqw jo mMjI swihb AMbwly qoN pMj ku koh auØ`pr hY [ eyQy GoGy
msµd ny siqgurW dI cµgI syvw kIqI Aqy bhuq swrIAW sµgqW ny is`KI Dwrn kIqI [
7. s`qvW pVwA bhwdrgVH kIqw jo pitAwly qoN cwr koh ’qy hY [ aus smyN ies dw
nwm sY&wbwd sI jo sY& AlI ^W seIAd jgIrdwr dy nwm auØ`pr sY&wbwd Abwd hoieAw
sI [ sY& AlI ^W gurU jI dw p`kw syvk sI, siqgurW dy kol Dµmw cODrI Aqy hor sqsµgI
iek`Ty huµdy rhy, siqgurU jI idny ausdy bwZ ivc Aqy rwq ¹ iklHy ivc drSn dy ky inhwl
krdy rhy [ siqgurU swihb jI ¹ sRI Awnµdpur swihb jI qo ieQoN q`k qkrIbn pMj idn
l`gy hoxgy qW hI siqgurU swihb jI dw 16-17 hwV q`k ieQy phuµcaux dw Anumwn hY [
ieQy siqgurU jI swrw hwV dw mhInw, swaux dw mhInw Aqy swrw BwdroN dw mhInw Aqy
sqwrW A`sU q`k ibrwjmwn rhy [ auqny smyN ivc ikqy ikqy AwpxI mOj ivc inkldy Aqy
Awpxy mubwrk crn pwauNdy sn Aqy siqgurW dy pwk icMnH vI kuJ hor AsQwn vI smW
pw ky pRgt hoey, ijnHW dw ieiqhws ivc izkr nhIN hY, prµqU prµprw ivc mMØinAw igAw
hY, jYsw ik SyKUpur (GnOr Aqy bhwdrgVH dy ivcly, nOvyN pwqSwh dw AsQwn gu: kuSt
invwrn dy nwm pr suSoiBq hY [ ieQy iek C`pVI dy iknwry siqgur jI ny pMj ieSnwnw
kr kyy rihrws swihb jI dw pwT kIqw sI [ ngr vwsI ies AsQwn dI prµprw Anuswr
pUjw mMnqw qW krdy sn, prµqU AsQwn dI syvw bwbw pUrn dws jI bDOCI klW vwilAW
ny sµgqW ¹ pRyr ky krvweI Aqy CotI ijhI iemwrq bxweI [ ies AsQwn dI syvw dw pRbµD
jQw rµDwvw dy kol Awaux ’qy kwr syvw vwly bwbw AmrIk isMG jI qoN gurduAwrw swihb
jI dI suµdr iemwrq, srovr, dIvwn hwl, Aqy lµgr hwl bxwieAw, ijQy lgpg 200
ipMfW dI sµgq hr dsmI ¹ iek`TI huµdI hY [ ies AsQwn dI rOxk dyKxXog hY [
ies pRkwr siqgurU swihb jI sY& AlI ^W dI syvw auØ`pr Anµidq ho ky qkrIbn iqMn
mhIny ieQy ivrwjmwn rhy, auØ`Dr AOrµgzyb ny swrI jgHw sUhIey Byj ky pqw lgwieAw ik
gurU ikQy Alop ho igAw hY, lokW qoN siqgurW dy sRI Awnµdpur swihb qoN c`ØilAW dw qW
vvvv
vvvv
pqw l`ØigAw [ prµqU rsqy ivc ikQy ibrwjy hn, ies dw AOrµgzyb dy sUhIAW ¹ pqw nw
l`gw [ ies krky Gbrwey hoey AOrµgzyb ny gurU jI dy pkVn dw ienwm r`K id`qw ik ijhVw
gurU swihb jI dI d`s pwvygw, aus ¹ iek hzwr mohr ienwm ivc id`qI jwvygI [ ieDr
siqgurU jI jdoN vI jwx dI iqAwrI krn, audoN hI sµgq vYrwg ivc Aw ky bynqIAW kry
ik kuJ smW hor Tihr jwvo [ siqgurU swihb jI dw ieQy pVwA auØ`pr lµbw smW rihx dw
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (637) lv'w qhvj 9@ b>e 1426
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ieh vI kwrn hY ik ijQy sY& AlI ^W, Dµmy cODrI Aqy sµgq dw pRym sI auQy siqgurU swihb
jI dw Awpxw vI i^Awl sI ik cOmwsy ivc s&r krnw is`KW leI TIk nhIN hovygw, ieQy
cOmwsw bqIq kIqw Aqy sY& AlI ^W Aqy sµgqW ¹ DIrj dy ky siqgurU jI A`gy c`ly [
mMØinAw jWdw hY ik pitAwlw Sihr b`Jx qoN pihlW lihl ngr gurU swihb jI iek dr`^q
dy hyT bYTy sn Aqy ieQy hr pMcmI ¹ joV mylw huµdw hY, AsQwn dw nwm dUK invwrn swihb
pRis`D hY (ijvyN SyKUpur gurduAwrw swihb purwxy ieiqhws ivc nhIN hY, iesy qrHW hI gurduAwrw
dUK invwrn swihb purwxy ieiqhwsW ivc nhIN hY, prµqU siqgurW dw ieQy Awauxw is`D
hY, ieauN ieh do pVwA ieiqhws ivc rhy hoey hn, gurduAwrw kuSt invwrn swihb ipMf
SyKUpur Aqy gurduAwrw dUK invwrn swihb jo huu x pitAwly Sihr ivc ivdmwn hY [)
8. siqgurW dw A`TvW pVwA gurduAwrw moqI bwZ swihb vwly AsQwn auØ`pr sI,
ieh AsQwn mhwrwjw krm isMG dy vyly pRgt hoieAw sI, ieQy mhwrwj krm isMG ny bWs
dy auØ`pr gVvw tµg ky inSwnybwzI krvweI sI [ pr iksy vI ispwhI qoN inSwnw nw l`gw
qd mhwrwjw krm isMG ny Awp inSwnw lgwieAw, auh vI insPl clw igAw, ijs ’qy
mhwrwjw krm isMG bhuq hYrwn hoieAw, Pyr dUsrI jgHw bWs g`ØifAw qW pihly ispwhI
ny hI inSwnw lgw id`qw, muV ky Pyr ausy jgHw bWs g`ØifAw igAw Pyr vI iksy qoN inSwnw
nw l`ØigAw, ieauN iqMn vwr kIqw qW iek bhuq ibrD AXwlI ny Aw ky d`ØisAw ik mhwrwj
jI ! ieQy inSwnw ies krky nhIN l`g irhw ikauNik ieQy ihMd dy pIr gurU qyZ bhwdr jI
id`lI ¹ jWidAW kuJ smW bYTy sn Aqy eyQy dupihr k`tI sI [ Pyr mhwrwjw krm isMG ny
ies AsQwn ¹ bxwauxw kIqw sI [ sµmq 1897 ¹ ies gurduAwrw swihb dI iemwrq dw
kwrj AwrµiBAw sI jo mhwrwjw nirMdr isMG ny 1906 ivc pUrw kIqw Aqy Aibcl ngr
sRI hzUr swihb qy sRI kysgVH swihb q^qW dI mohr lgvw ky AsQwn kwiem kIqw sI [
9. siqgurW dw nOvW pVwA ies qoN A`gy kwiempur Aqy iblwspur dy ivckwr sI,
ijQy siqgurW ny rwq k`tI sI qy aus jgHw XwdgwrI AsQwn kwiem hY [
10. siqgurW dw dsvW pVwA ies qoN A`gy smwxy sI, auQy aumrw muhµmd b^S gurU
jI dw pRymI sI jo sY& AlI ^W dy mukwm auØ`pr vI keI vwr siqgurW dw dIdwr krn igAw
sI Aqy qnoN mnoN siqgurU jI dw s`cw syvk sI [ aumrw muhµmd b^S dw nwm jmwl ^wn
pTwn vI keI QW iliKAw hoieAw hY, ijsny gurU jI ¹ AwpxI gVI ivc auqwrw id`qw [
ieQy hI AOrµgzyb dy srkwrI AwdmI Awey sn, ijnHW ny Aw ky aumrw muhmMd b^S dI gVI
¹ GyirAw sI Aqy iesny gurU swihb jI dw bcwA kridAW ikhw ik quhw¹ iksy myry SrIk
vvvv
vvvv
ny cuZlI krky cVHwA ilAWdw hY swfw qW is`KW dw CurI K`KrI vwlw vYr hY [ jykr gurU
myry h`Q AwauNdw qW kI mYN srkwrI ienwm Aqy Ahudw jo srkwr v`loN imlxw sI, ieh vylw
mYN h`ØQoN ikauN gvwauNdw [ aunHW dI qs`lI hoeI qy auh vwps muV gey [ qd gurU swihb jI
ny Awnµdpur swihb qoN Awey swQI is`KW ¹ ikhw ik AsIN hux kurbwn hox dy leI jw rhy
hW qW ds is`KW dy iv`ØcoN pMj is`K vwps muVy Aqy pMj is`K ijnHW dy nwm pihlW Aw cu`ky
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1426 (638) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hn, auh nwl rhy [ ieQoN siqgurU swihb jI aumrw muhµmd b^S dy cwhux dy bwvjUd vI
Awpxy imQy lkS vwsqy aus ¹ DIrj dy ky A`gy qur pey [
11. siqgurW ny igAwrHvW pVwA krhwlI ivc kIqw [
12. Pyr siqgurW ny bwrHvW pVwA krhwlI ipMf qoN cwr koh cIky ipMf ivc kIqw,
ijQy glOry msµd ¹ SuB is`ØiKAw dy ky qwirAw ik gurU dw dsvµD gurU Gr phuµcwieAw kr,
nhIN qW ieh pUjw dw Dn klySW dw kwrn bx jWdw hY, jo bwAd ivc bcn nw mMnx
krky s`c is`D hoieAw [
13. siqgurW ny qyrHvW pVwA bu`D pur ngr ivc kIqw jo GVwm qoN cwr koh ’qy hY,
ieQy siqgurW ny muslmwn pIrW &kIrW ¹ igAwn id®VH krvwieAw [
14. siqgurW ny cODvW pVwA isAwxw ngr ivc kIqw jo bu`Dpur qoN s`q koh auØ`pr
iesiQ`q hY [ ieQy siqgurU jI ny gµgy qrKwx dI syvw qoN ^uS ho ky aus ¹ iek ngwrw b^iSAw
sI, ieh gµgw qrKwx BweI Jµfy vwFI dI sµqwn iv`ØcoN sI, jo JµfwvwFI gurU nwnk dyv
jI dw is`K sI, ijs dI jnm swKI ivc kQw pRis`D hY [ (swrw ngr ienHW dI mlkIAq
cwr sO dI mw&I dw hY, jo nvwb AlI ^W ienHW ¹ dy igAw sI [)
15. siqgurW ny pMdrHvW pVwA krHw ngr ivc kIqw jo iphoey qoN cwr koh ’qy hY,
ieQy siqgurU jI ny sµgq ¹ jp qp ivc joiVAw [
16. siqgurU swihb jI ny solHvW pVwA bIbIpur ngr ivc kIqw, jo iphoey qoN pMj
koh ’qy hY, ieQy vI siqgurW ny sµgq ¹ nwm dwn id®VH krvwieAw [
17. siqgurU swihb jI ny sqwrHvW pVwA iphoey ngr ivc kIqw, ijQy pihlW CyvyN
siqgurU jI auqry sn, ieQy siqgurU swihb jI ny sµgqW ¹ s`c mwrg idVH krvwieAw [
18. siqgurU swihb jI ny ATwrHvW pVwA rhyly ngr ivc kIqw [
19. siqgurU swihb jI ny auØ`nIvW pVwA DmDwn swihb kIqw, ieQy siqgurU swihb
jI dUsrI vwr gey sn [
20. siqgurU swihb jI ny vIhvW pVwA Kwrk ngr ivc kIqw, jo DmDwn swihb
qoN bwrW koh ’qy hY [
21. siqgurU swihb jI ny ie`kIvW pVwA htkVH ngr ivc kIqw, jo Kwrk ngr
qoN Cy koh ’qy hY, ieQy sµgqW dy kihx qoN siqgurU jI ny Kwry KUh dw pwxI im`Tw kIqw sI [
ieQy hI kuJ corW ny siqgurU swihb jI dy GoVy corI kr ley sn jo AMnHy ho gey sn [ Pyr
pScwqwp krky siqgurU jI ¹ GoVy vwps kIqy Aqy AwpxI Bu`l b^SweI [
22. siqgurU jI ny bweIvW pVwA jINd ivc kIqw jo htkVH qoN Cy kohW auØ`pr hY [
vvvv
vvvv
eyQy gurU jI ny BgqI-Bwv dw pRcwr kIqw, bwAd ivc eyQy rwjw jINd v`loN AsQwn
bxwieAw igAw [
23. siqgurU swihb jI ny qyeIvW pVwA lKx mwjry kIqw, jo mMjI swihb jINd qoN
bwrHW kohW auØ`pr hY [
24. siqgurU jI ny covIvW pVwA rohqk Sihr ivKy kIqw [ eyQy bwaulI auØ`pr iek
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (639) lv'w qhvj 9@ b>e 1426
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
sµq irhw krdw sI, aus ny gurU jI ¹ bynqI kIqI ik hy mhwrwj jI ! myrI smwDI vI l`gdI
hY, Anhd Sbd vI suxdy hn pr Pyr vI AMdr SWqI nhIN AweI [ ieh sux ky siqgurU jI
ny DnwsrI rwg dy AMdr Sbd aucwrx krky aupdyS id`qw [ jYsw ik :
DnwsrI mhlw 9 ]
iqh jogI kau jugiq n jwnau ]
loB moh mwieAw mmqw Puin ijh Git mwih pCwnau ]1]rhwau]
pr inMdw ausqiq nh jw kY kMcn loh smwno ]
hrK sog qy rhY AqIqw jogI qwih bKwno ]1]
cMcl mnu dhidis kau Dwvq Acl jwih Thrwno ]
khu nwnk ieh ibiD ko jo nru mukiq qwih qum mwno ]2]3] (DnwsrI m: 9, AMg 685)
ies Sbd duAwrw gurU jI ny aus sµq ¹ bRhm igAwn krvwieAw Aqy qq imiQAw
dw ivvycn krky SWqI b^SI [ sµq jI ny bRhm igAwn dy pRqwp nwl Biv`Kq vwrqw jwxI
ik gurU swihb jI id`lI ivKy kurbwn hox leI jw rhy hn [ ieh dyK ky aus sµq ny siqgurU
jI dy crn pkVy Aqy bynqI kIqI ik qusIN mY¹ AwigAw b^So mYN AwpxI SkqI nwl AOrµgzyb
dw nwS hI kr dyNdw hW, ijs krky swry klyS hI mu`k jwxgy [ siqgurU jI ny A`goN Bwxw
mMnx leI aupdyS id`qw Aqy ikhw ik jykr AYsw hI krnw huµdw qW mYN ^ud hI kr dyNdw [
pr ieh gurU Gr dI rIqI qoN ault hY [
p`cIvyN pVwA ivc do AsQwn hn, iek mweIQwn gurduAwrw qy dUsrw gurU kw qwl [
siqgurU jI ny p`cIvW pVwA Awgry ivKy kIqw [ Sihr dy ivckwr iek mweIQwn nwm krky
gurduAwrw pRis`D hY [ ijQy iek ibrD mwqw ny Awpxy h`QIN sUq k`q ky iek Qwn gurU jI
dy bsq®W leI iqAwr krky r`ØiKAw hoieAW sI [ ies mwqw dI bhuq ibrD AvsQw sI, iesny
gurU Arjn dyv jI qoN is`KI Dwrn kIqI hoeI sI [ iesny pirvwr ¹ vwr-vwr ikhw ik
mY¹ iek vwr gurU jI dy dIdwr krvw ilAwvo [ pr pirvwr vwilAW ny ies dI g`l AxsuxI
kr id`qI [ jdoN vwr-vwr kihx ’qy vI pirvwr ny ieh g`l nw mMnI qW mwqw rwq idn
siqgurU ¹ AwrwDx l`gI ik hy gurU jI ! qusIN Awp hI mY¹ inmwxI ¹ Awpxy dIdwr dy
ky Aqy AwpxI Bytw lY ky ikrqwrQ kro [ ies pRym BrI iK`c kwrn siqgurU jI ies mweIQwn
vwly AsQwn auØ`pr ausdy Gr phuµcy [ jdoN is`KW ny drvwzw KVkwieAw, qd mweI ny AMdroN
Awvwz id`qI ik kOx hY ? aus smyN siqgurU jI ny ikhw ik ijnHW ¹ rwq idn Xwd krdI
hYN [ qd mweI ny hYrwn ho ky do g`lW khIAW ik ieqnI im`TI qy mn ¹ moh lYx vwlI bolI
bolx vwlw kOx ho skdw hY ? Pyr ikhw ik mYN qW rwq idn gurU qyZ bhwdr jI ¹ Xwd
vvvv
vvvv
vvvv
quhwfy imlx dI mY¹ bhuq ^uSI hY, auQy A`KW dy DoKw dyx kwrn bhuq v`fw d`uK vI hY [ jo
kuJ vI ieh A`KW pihlW dyKdIAW rhIAW, auh kuJ qW myry kµm Awaux vwlw nhIN sI, pr
jo kuJ myry pRlok ivc kµm Awaux vwlw gurU dw dIdwr sI, aus v`loN A`j A`KW bµd hn [
jdoN A`KW kwiem sn, aus vyly qusIN nw Awey Aqy jdoN qusIN Awey ho qW mYN A`KW qoN AMnHI
hoeI bYTI hW [ ieh duK mY¹ rihMdI izMdgI pCqwvw rUp ho ky icµbiVAw rhygw [ siqgurU
jI ny pRsµn ho ky ikhw hy mwqw ! Akwl purK qyrI ieh ie`Cw huxy pUrI kr dyvygw [ aus
¹ Xwd krky muKoN vwihgurU AwK [ jdoN aus mweI ny vwihgurU ikhw, qd aus dIAW virHAW
dIAW bµd hoeIAW A`KW dI rOSnI prq AweI [ qd mwqw siqgurW dy dIdwr krky inhwl
hoeI Aqy sUq dw Qwn Arpn kIqw ijs qoN aus AsQwn dw nwm mweIQwn krky pRis`D
hoieAw [ ies qoN bwAd siqgurU jI bwhr iek su`Øky qlwb ivc Aw ky bYT gey [
(siqgurU jI id`lI ¹ jWidAW jo rsqw bdl ky Awgry phuµcy sn, iesdy do kwrn
sn—iek Bwvnw nwl AwrwDn vwlI mweI ¹ ikrqwrQ krnw Aqy dUsrw hsn AlI ^W
AXwlI sI [ ieh donW dy kwrn gurU jI Awgry phuµcy sn [)
hsn AlI ^W vI ibrD AvsQw vwlw sI, ausdy Gr ivc AiqAMq ZrIbI sI, ijs
krky auh AwpxI jvwn lVkI dw ivAwh nw kr sikAw [ aus ¹ ZrIbI ivc buFwpw
k`txw vI muSkl ho igAw sI [ jdoN iesny suixAw ik gurU qyZ bhwdr jI ¹ pkVwaux
vwly ¹ iek hzwr mohrW dw ienwm imlygw qW iesny gurU jI ¹ AwrwDnw SurU kr id`qw
Aqy bynqIAW krdw ik hy ihMd dy pIr ! myry ivc quhw¹ l`Bx dI smr`Qw nhIN hY [ qusIN
Awp hI myry duAwrw igR&qwrI dy ky mY¹ ikrqwrQ kro [ ieh bynqI ¹ mnzUr kridAW siqgurU
jI ies su`ky qlwb ivc bYTy sn ijsdy Awly-duAwly bwZ sI auQy ies bzurg dw poqw
b`krIAW cwr irhw sI [ gurU jI ny aus¹ bulw ky ikhw ik hy b`cw ! myry is`K B`uØKy hn [ qUµ
ienHW dy leI bjwroN Pl qy su`kw myvw Awid pdwrQ lY ky Aw [ gurU jI ny aus¹ Awpxw
duSwlw qy kuJ mohrW id`qIAW [ aus b`cy ny A`goN ikhw ik mhwrwj ! myrIAW b`krIAW ¹ kOx
sWBygw [ jykr b`krIAW jµgl ivc gvwc geIAW qW myrw dwdw mY¹ Zu`Øsy hovygw [ gurU jI
ny ikhw ik auqnw icr q`k swfy is`K qyrIAW b`krIAW dI rwKI krngy [ swmwn lY ky Awpxy
dwdy ¹ zrUr d`s dyvIN ik ijs¹ rwq idn Xwd krdw hYN auh ihMd dw pIr bwhr su`ky qlwb
ivc bYTw hY [ qd aus b`cy ny bzwroN swmwn ^rIidAw Aqy Awpxy dwdy ¹ jw ky gurU jI
bwry d`ØisAw [ aus hsn AlI ^W ny duSwlw vyK ky Awpxy poqy dIAW g`lW auØ`pr inscw
kIqw Aqy koqvwl kol jw ky gurU jI bwry ikhw (ieh vI iliKAw imldw hY ik dukwndwr
ny S`k pYx ’qy koqvwl ¹ ^br kIqI sI, pr ies b`cy dw Awpxy dwdy ¹ sunyhw dyxw Aqy
vvvv
vvvv
ienwm pwaux leI iesdy dwdy ny koqvwl kol jwxw hI drusq hY) ies ny koqvwl ¹ ikhw
ik ihMd dy pIr ¹ pkVwaux dw srkwr v`loN nIXq kIqw ienwm mY¹ zrUr imlxw cwhIdw
hY qd koqvwl ny iklyHdwr ¹ ^br kIqI, ieh swry iml ky cwr sO ispwhI lY ky Aw gey
Aqy gurU jI ¹ cwry pwisAW qoN Gyrw pw ilAw [ koqvwl ny hsn AlI ^W ¹ ikhw ik hux
AsIN Gyrw qW pw hI ilAw hY [ pihlW qUµ c`l ky qs`lI kr ik ieho hI gurU qyZ bhwdr
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (641) lv'w qhvj 9@ b>e 1426
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
jI hn ? Pyr AsIN pu`C-ig`C krWgy qW ik bwdSwh ¹ JUTI ieqlwh nw id`qI jwvy [ ieh
sux ky hsn AlI ^W Aqy ies dw poqrw Kwx vwly pdwrQ lY ky hwzr hoey [ gurU jI dy
drSn kridAW hI hsn AlI ^W dy mn ¹ SWqI AweI [ gurU jI dy crn pkV ky ro ro
ky Arz krn l`gw [ hy mhwrwj ! myry koloN bhuq v`fI ZlqI ho geI [ hux qusIN ikqy luk
jwvo [ mY¹ qW qusIN ^udw dw swKSwq rUp id`sdy ho [ quhwfy igR&qwr krvwaux dw myry koloN
bhuq v`fw pwp hoieAw hY [ ieh klµk myrIAW kulW qoN vI Doqw nhIN jwvygw [ isr& hzwr
mohr dy lwlc ivc mYN AYsw ieh inMdq krm kIqw hY [ qd siqgurW ny aus¹ DIrj dyNidAW
ikhw ik hy hsn AlI ^W ! sw¹ qW nw koeI igR&qwr kr skdw hY Aqy nw koeI pkVw
skdw hY [ ieh swfI AwpxI hI suqy-is`D Kyf hY, qUµ ieh icMqw nw kr [ AsIN Awpxy Drm
dI pwlxw kIqI hY [ gurU dw ieh Drm hY ik cwhy koeI pRym nwl AwrwDnw kry cwhy koeI
kwrj is`DI vwsqy gurU ¹ Xwd kry [ gurU A`gy s`cy mnoN kIqI Ardws zrUr mnzUr huµdI
hY [ ieqny ¹ iklyHdwr Aqy koqvwl vI nyVy Aw gey [ qd hsn AlI ^W ny ikhw ik jnwb !
ieho hI ihMd dw pIr hY [ qW A`goN hwkmW ny kol Aw ky pu`ØiCAw ik qusIN kOx ho Aqy ikQoN
Awey ho ? gurU jI ny ikhw ik swfw nwm qyZ bhwdr hY Aqy AsIN Awnµdpur qoN Awey hW [
A`goN hwkmW ny ikhw ik sw¹ qW gurU qyZ bhwdr cwhIdw sI [ qdoN siqgurW ny ikhw ik
mY¹ hI lok gurU qyZ bhwdr AwKdy hn pr jgq dw gurU qW gurU nwnk dyv hY mYN qW
aunHW dy dwsW dw dws hW myrI soF bµs, Sihr Awnµdpur Aqy pMjwb dyS hY, jYsw ik :
suin boly siqgurU suKDwmU [ qyZ bhwdur hY hm nwmU [
SRI nwnk kI kruxw AhY [ XWqy gurU jgq mYN khY ]14]
suin qurkin qy pRØBu jI khYN [ jgq gurU SRI nwnk AhYN ]31]
hm iqn ky dwsn ky dwsy [ m`d® dyS mihÁ bws Avwsy [
qyZ bhwdr nwm hmwrw [ kul soFI jg mihÁ auijAwrw ]32]
(sRI gur pRqwp sUrj gRµQ, rwis 12, AMsU 37)
ieh sux ky koqvwl ny ikhw ik bwdSwh dy hukm nwl AsIN quhw¹ igR&qwr krn
Awey hW, qusIN swfy nwl iklyH ivc c`lo [ aus vyly siqgurU jI GoVy auØ`pr svwr ho ky pMjW
is`KW smyq srkwrI krmcwrIAW dy nwl iklyH ivc jw rhy [ ienHW hwkmW ny siqgurW dI
ingrwnI leI s^q pihrw lgvw id`qw Aqy koqvwl ny ipAwdw Byj ky id`lI bwdSwh
kol ^br phuµcweI [ gurU swihb jI dy pkVy jwx dI ^br sux ky bwdSwh bhuq pRsµn hoieAw
Aqy Awgry qoN id`lI ilAwaux dI iqAwrI krn l`gw [ auØDr koqvwl qy iklHydwr ny hµkwr
kIqw ik ijhVw kµm ihMdoNsqwn dy 22 sUibAW qoN iksy kol vI nhIN hoieAw, auh gurU dI
vvvv
vvvv
igR&qwrI vwlw kµm AsIN kr ivKwieAw hY, qd “hir jIau AhMkwru n BwveI” (AMg 1089)
dy mhWvwk Anuswr gurU jI ny ienHW dw hµkwr nivrq krn leI is`KW smyq iklHy iv`ØcoN
Alop ho gey, ijs krky koqvwl qy iklyHdwr bhuq bycYn ho gey, ik s^q dUhry qIhry pihry
hox dy bwvjUd vI gurU iklHy iv`ØcoN bwhr ikvyN inkl igAw [ iek bwdSwh v`loN bhuq icMqq
sn ik bwdSwh ny sw¹ swfy b`ØicAW smyq hI mwr dyxw hY, ies du`K ivc aunHW ny hsn
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1426 (642) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
AlI ^W ¹ ikhw ik qUµ hI kuJ aupwA d`s, qd aus ny Bwvnw ivc Aw ky ikhw ik aupwA
qW auho hI hY jo mYN kIqw sI [ aunHW ¹ koeI igR&qwr nhIN kr skdw [ jykr myrI ZrIbI
dUr krn leI Ardws sux ky Aw skdy sn qW qusIN vI iek mn ho ky Ardws kro, gurU
jI zrUr pRgt ho jwxgy [ jdoN aunHw ny iek mn ho ky Ardws kIqI qW gurU jI is`KW smyq
jmunw qoN ieSnwn krky bwxI pVHdy hoey AwauNdy imly, Pyr aunHW ¹ p`kw XkIn ho igAw
ik ihMd dy pIr ¹ koeI pkV nhIN skdw, ieh qW AwpxI mrzI nwl ihMd vwsIAW dw
Drm bcwaux ihq koeI kOqk kr rhy hn [ auDr bwdSwh ny aumrwau sdrdIn ¹ 12000
(bwrHW hzwr) ispwhI dy ky gurU jI ¹ krVy pihry ivc id`lI ilAwaux leI hukm id`qw
Aqy nwl sucyq kIqw ik ienHW dy ipqw gurU hirgoibMd ny aumr Br dy kYdI 52 rwjy gvwlIAr
dy iklyH iv`ØcoN Cufwey sn, auh rwjy ies aupkwr krky ikqy gurU jI ¹ Cufw nw lYx, so
sdrdIn 12000 (bwrHW hzwr) &Oj lY ky Awgry phuµicAw Aqy gurU jI ¹ is`KW smyq lY
ky id`lI hwzr hoieAw [ AOrµgzyb ny Awpxy kwzI mulwixAW ¹ pu`ØiCAw ik ihMd dy pIr ¹
ikQy r`ØiKAw jwvy, qd sB ny iml ky ieho slwh id`qI ik ienHW ¹ BUq hvylI ivc r`ØiKAw
jwvy, ijQy bdrUhW dw invws hoxw pRis`D hY [ qdoN siqgurU jI ¹ rwqIN BUq hvylI ivc
r`ØiKAw igAw [ rwq vyly pRyq Awqmw ny pRgt ho ky bynqIAW kIqIAW ik quhwfy drSn krky
AsIN qwmsI pwpI jIv vI BwgW vwly ho gey hW [ qusIN ikrpw krky swfw vI auØ`Dwr kro [
aus vyly aus ny gµny Awid Kwx pIx dIAW vsqUAW ilAw ky Arpn kIqIAW [ gurU jI
ny ausdI Bytw svIkwr kIqI Aqy aus ny h`Q joV kyy bynqI kIqI ik hy mhwrwj jI myyrw
vI auØ`Dwr kro [ qd siqgurW ny pu`ØiCAw ik qY¹ ieh Aiq duKdweI qwmsI jUn iks pwp
dy bdly imlI hY, A`goN aus ny d`ØisAw ik myrw myry BrwvW nwl jwiedwd dw JgVw sI,
aus JgVy ivc mYN JUTI shuµ (sugµD) cu`kI [ ijs krky jwiedwd qW BwvyN mY¹ iml geI,
prµqU srIr iqAwgx qoN bwAd mY¹ ieh pRyq jUnI pRwpq hoeI hY [ jYsw ik :
suin kr hwQ bµid qib khÎo [ ies kukrm qy As qn lhÎo [
prÎo SrIkin mihÁ bf Jgrw [ ivrsw mor htwviq sgrw ]33]
qib mYN kir kY kUro Drm [ siB ky mn aupjwXo Brm [
JgVw ilXo jIq mYN swro [ lgY pwp nihÁ irdY ibcwroN ]34]
iqsI doS qy As mYN BXo [ ijs jUnI mYN bhu duK QXo [
Awp krhu krunw jy moih [ dyhu Cfwie mhW suK hooih ]35] (rwis 12, AMsU 46)
jdoN aus ny inmrqw Anuswr ieh byynqIAW kIqIAW ik Awp jI myrw Blw krn leI
hI ieQy Awey ho qW siqgurW ny pRsµn ho ky aus dw Blw krn leI ikhw ik ieh gµny dy
vvvv
vvvv
iClk jo swfI rsnw ¹ l`gy hoey hn, ieh cUp lYxw kr [ siqgurW dI AYsI ikrpw hoeI
ik jdoN aus ny gµny dy iClky cUpy qW auh pRyq jUnI qoN Cutkwrw pw ky scKMf dw vwsI
bixAw [ ijhVIAW hvylI qoN bwhr iClkW iKlrIAW sn, gurU jI dw SIq pRSwd smJ ky
jdoN mqIdws ny Awpxy muK ¹ lweIAW qW BweI mqIdws jI dy AMdr vI Anµq SkqIAW
AW geIAW, Ajr vsqU ¹ jr nw sikAw, jd AOrµgy dy krmcwrI dyKx leI Awey ik
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (643) lv'w qhvj 9@ b>e 1426
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
gurU jI pRyq Awqmw qoN fry hn ik nhIN qW siqgurW ¹ su`K Awrwm nwl bYTy vyK ky hYrwn
ho gey ik pRyq ny ienHW ¹ kuJ vI nhIN ikhw, aunHW ny swrI vwrqw AOrµgzyb ¹ kih suxweI
qW AOrµgzyb ny ispwhIAW ¹ hukm id`qw ik ihMd dy pIr ¹ Bry drbwr ivc lY ky Awau [
ieDr mOkw dyK ky mqIdws jI vI hvylI ivc jw phuµcy [ hvylI ivc siqgurW dy kol Aw
ky mqIdws jI ny nmskwr krky bynqI kIqI ik hy ZrIb invwz jI Awp jI ieqnIAW
qklI&W ikauN shwrdy ho, dws ¹ hukm kro mYN ienHW qurkW ¹ AijhI szw dyvWgw ik id`lI
Aqy lwhOr (ijQy bYT ky ieh zulm krdy hn) ¹ iDAwn SkqI duAwrw h`QW dIAW qlIAW
ml ky dohW ¹ tkrw ky mlIAw myt kr dyvWgw [ jW Pyr hukm kro mYN AOrµgzyb ¹ iesdy
pirvwr Aqy AihlkwrW smyq nSt kr dyvW [ jYsw ik :
id`lI Aru lvpuir bf jwnw [ ijn mihÁ qurkin zor mhwnw [
iesq®I Awid suqw suq swry [ bsihÁ mlyC sihq prvwry ]9]
donhuÁ ngrn dI iCq jyqI [ Apny hwQ auTwvON qyqI [
bfy byg soN ien tkrwie [ Bgn krON mMØidr smudwie ]10]
pun AONDy kir dyvON gyr [ ijs qy duSt n auksihÁ Pyr [ (rwis 12, AMsU 47)
ieauN jdoN mqI dws g`l krky cu`p hoieAw, qd SWq srUp siqgurU swihb jI ny mqI
dws jI dIAW g`lW sux ky pu`ØiCAw ik hy BweI mqIdws jI quhwfy ivc ieh SkqI ikQoN
AweI hY qW mqI dws jI ny ikhw ik hy mhwrwj ! quhwfIAW jUTIAW gµny dIAW iClkW
mYN SIq pRSwd jwx ky jdoN muK ¹ lweIAW, qdoN ieh swrIAW SkqIAW myry ivc pRvyS kr
geIAW qW siqgurW ny ikhw ik hy mqI dws m`Qw tyk jdoN mqIdws ny m`Qw tyikAw qW
siqgurU jI ny aus dI s`jI bWh pkV ky swrIAW SkqIAW iK`c leIAw, ijvyN pIiVAw hoieAw
gµnw rs qoN hIxw ho jWdw hY, iqvyN SkqIAW qoN ^wlI hoieAw mqI dws Awpxy srIr ¹
nw sµBwl sikAw [ gurU jI ny ikhw ik hy guris`Kw ! hux AwpxI SkqI nwl dovW SihrW
¹ tkrw ky ivKw [ qdoN SkqIhIn, BY Aqy Bau ivc simlq mqIdws siqgurW dy crnIN
if`g ipAw Aqyy bynqI kIqI ik hy mhwrwj ! ieh myrI ZlqI sI jo mYN Awp jI dy A`gy
Awp jI dI hI id`qI hoeI SkqI dy bl auØ`pr bol auiTAw hW [ gurU jI ny ikhw ik swfy
v`ØifAW ny sw¹ ies isDWq dw pwT pVHwieAw hY, jYsw ik :
nw ko bYrI nhI ibgwnw sgl sµig hm kau bin AweI ]1] (AMg 1299)
swfI id®StI ivc nw koeI vYrI nw koeI im`qr hY qUµ Ajy bRhm igAwn ivc k`cw hYN,
jYsw ik :
Skiq Drih aur jrI n jwie [ hmro AwSY nhIN lKwie [
vvvv
vvvv
bRhm gÎwn mihÁ Ab lig kwcw [ lKÎo n siB jg eyko swcw [ (rwis 12, AMsU 54)
ieh swrIAW g`lW pihrydwr suxdw igAw, mn ivc BY dy sµXukq vI hoieAw ik ies
pIr dy qW is`KW ivc vI bhuq krwmwqW hn [ siqgurU swihb jI ny mqI dws ¹ hor vI
is`ØiKAw dyNdy ikhw ik hy mqI dws ! ijs dI jUT ivc ieqnI SkqI ho skdI hY qW aus
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1426 (644) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ivc ikqnI SkqI hovygI [ AsIN smuMdr vrgI SkqI pw ky vI gµBIr bYTy hW qy qUµ iek
bUµd ijqnI SkqI pw ky vI auØ`Cl igAw hYN, jdoN mqIdws Srxwgq hoieAw qW gurU jI
ny ikhw ik hy mqIdws ! qUµ sw¹ ieh bcn dy ik BwvyN qyry auØ`pr ikqny BI kSt Awaux,
BwvyN qyrw srIr v`ØiFAw jW cIirAw jwvy, BwvyN A``g ivc dgD ho jwvy pr qUµ Bwxy ivc
hI rhyNgw [ qW mqIdws ny bcn id`qw ik mYN Awp jI dy hukm qoN bwhr nhIN jwvWgw, qusIN
mY¹ iek vwrI b^S lvo qW siqgurU swihb jI ny b^iSAw [
Agly idn AOrµgzyb dI cOdW sO Awilm (aulmwau) Aqy vzIrW AwidkW nwl BrI
hoeI kcihrI ivc siqgurU swihb jI ¹ bulwieAw igAw [ siqgurU jI dy bYTx leI iek
cµdn dI cONkI Awpxy isMGwsn kol iqAwr krvw ky r`KI sI [ aus auØ`pr siqgurW ¹ bYTx
leI ikhw qW siqgurU jI ny Awsx gRihx kridAW smJ ilAw ik AOrµgzyb ny nIqI dy
cwr Byd (swm, dwm, dµf, Byd) iv`ØcoN pihlW Byd vriqAw hY [ swm Bwv Srn q`kx dw
dwA vriqAw hY [ AOrµgzyb ny ikhw ik mhwrwj jI ! ies cµdn dI cONkI auØ`pr mYN kdy vI
nhIN bYiTAw ikauNik ieh cONkI myry isMGwsx qoN auØ`cw mrqbw r`KdI hY [ ies auØ`pr hor mnu`K
vI kdy nhIN bYiTAw [ jW qW myrw murSd ies cONkI auØ`pr bYTw hY jW A`j qusIN ies cOkI
auØ`pr bYTy ho [ ieh snmwn mYN ihMdosqwn ivc iksy ¹ vI nhIN id`qw jo A`j mYN quhw¹ dy
irhw hW [ ieh sux ky mwn snmwn qoN rihq siqgurU jI kihx l`gy ik hy id`lI dy nwQ !
qµU jykr mY¹ zmIn auØ`pr Buµjy ibTwaux dw inrwdr krdw, qd mY¹ ies ivc vI koeI &rk
nhIN sI [ hux jykr qUµ cµdn dI cONkI auØ`pr ibTwieAw hY [ ies dy auØ`pr bYT ky sw¹ koeI
vifAweI dw mwn mihsUs nhIN ho irhw [ AsIN qW ienHW dovW g`lW qoN rihq hW [ prµqU qUµ
d`s ik qUµ jo sw¹ Xwd kIqw hY, AYsw ikhVw kµm hY jo swfy qoN bZYr nhIN ho skdw sI
qy qUµ sw¹ imlx dy leI ieqnw auqwvlw hoieAw iPrdw sI qW AOrµgzyb ny ikhw ik sB
qoN zrUrI kµm qW ieh hY ik dIn Drm dIAW kuJ g`lW mYN quhwfy nwl idl KolH ky krnIAW
cwhuµdw sI [ auh ieh hY ik gurU nwnk dyv jI ny jo is`K Drm clwieAw hY [ aus Drm dy
Anuswr bhuq swrIAW quhwfIAW g`lW ieslwm Drm nwl imldIAW hn jdoN ik ihMdU Drm
nwl nw koeI quhwfI g`l imldI hY Aqy nw hI ieslwm dI imldI hY [ ijvyN ieslwm bu`q
pRsqI qoN i^lwP hY Aqy ^udw pRsq hY Aqy quhwfw Drm vI iek prmwqmw ¹ mMnx vwlw
qy bu`q pRsqI qoN i^lwP hY ieiqAwidk hor vI g`lW hn [ mYN ieh is`Øty ’qy phuµicAw hW ik
mYN swry ie`Øko hI Drm kr idAW ijs krky swry JgVy cyVy hI mu`k jwx [ ienHW kw&rW ¹
mYN momn bxwaux dw bIVw cu`ØikAw hoieAw hY [ auh hux quhwfI Srn ivc Aw cu`Øky hn Aqy
aunHW dw iekrwrnwmw myry q`k phuµc cu`kw hY [ hux qusIN ieslwm Drm ¹ Dwrn kr lvo
vvvv
vvvv
vvvv
ie`t GVy dw vYr jgq pRis`D hY [ Pyr iek hox nwl swry JgVy ikvyN mu`k jwxgy [ bwkI
jo qUµ sw¹ ieslwm Drm ivc ilAwaux dI g`l khI hY, auh iqMny kwl kdy vI nhIN ho
skdI [ aus idn AOrµgzyb ny siqgurU jI ¹ sBw iv`ØcoN ivdw kr id`qw Aqy pihry hor vI
krVy kr id`qy [
Agly idn Pyr sBw ivc gurU jI ¹ s`ØidAw igAw [ Pyr ikhw ik qusIN jykr ieslwm
Dwrn kr lvo qW quhw¹ pIrwn pIr pdvI dy ky pUry sµswr dy kony-kony ivc v`s rhy muslmwnW
qoN quhwfI mMnqW krvw dyvWgw [ qW gurU jI ny ikhw ik ies sµswr ivc gurU nwnk dyv
jI dI gurqw g`dI qoN v`fI hor koeI pdvI nhIN hY Aqy nw hI sw¹ hor koeI pdvI dw
lwlc hY [ Pyr hor vI bhuq lwlc id`qy gey, jo gurU jI ny svIkwr nw kIqy [ Pyr AOrµgzyb
ny ikhw ik qusIN Awpxy Drm dI v`KrI hoNd r`Kdy ho, nw hI qusIN iqlk lwauNdy ho, nw
jµ\U pihndy ho [ Pyr ienHW kw&rW dy leI mOq dy mUMh ivc ikauN Aw gey ho [ qW gurU jI ny
ikhw ik AsIN ienHW dy leI kurbwn hox leI nhIN Awey, blik Drm dI r`ØiKAw krn vwsqy
Awey hW [ hy AOrµgzyb jykr ies q^q dy auØ`pr ihMdU SihnSwh iesy qrHW quhwfy auØ`pr zulm
krdw Aqy qusIN myry kol r`ØiKAw leI pukwr krdy, qd vI mYN sIs vwrn dy leI Aw jwxw
sI [ aus smyN lokW ny kihxw sI ik ieh ieslwm dI r`ØiKAw leI Awey hn [ swfI id®StI
ivc ihMdU Aqy muslmwn leI n&rq nhIN hY [ AsI Drm dI rwKI leI Awey hW [ bwkI jykr
ihMdU ieqny hI kw&r huµdy qy muslmwn hI cµgy huµdy qW r`b ienHW ¹ pYdw hI nw krdw [ qUµ
ienHW donW ¹ iek krnw cwhuµdw hYN pr r`b ¹ kuJ hor hI BwauNdw hY [ AOrµgzyb ny pu`ØiCAw
ik kI BwauNdw hY ? qW gurU jI ny ikhw ik ies dw jvwb AsIN k`l ¹ dyvWgy qy qUµ A`j
pMj mx kwlIAW imrcW mMgvw ky aunHW ¹ A`g lgvw dyxw kr, jdoN auh sV ky suAwh
ho jwx, qdoN AsIN qY¹ auØ`qr dyvWgy [ jYsw ik :
jy qum kho jwnIXih kYsy [ iqs pr sunhu krhu ibiD AYsy [
lyhu pMc mn imrcYN kwrI [ Fyr krhu iek Qwn suDwrI ]19]
gn eINDn iqs ky chuÁ Er [ nIky Agin pRkwShu jor [
ASt jwm lO dwhiq rhIey [ pun auØ`qr hm dyihÁ su lhIey ]20]
(sRI gur pRqwp sUrj, rwis 12, AMsU 48)
Agly idn A`T pihrW bwAd sVHIAW hoeIAW imrcW dI suAwh Cwx ky iek pwsy kIqI
geI qW aus iv`ØcoN iqMn swbq imrcW inkl AweIAW [ jdoN imrcW swbq inklIAW audoN
swry vzIr, AmIr, kwzI, mulwxy Awid sRI gurU qyZ bhwdr swihb jI dI g`l suxn vwsqy
sBw ivc Aw mOjUd hoey Aqy swry hI hYrwn ho gey [ qW AOrµgzyb ny ikhw ik ikvyN swbq
vvvv
vvvv
rih geIAW qW siqgurW ny ikhw ik hy AOrµgzyb ! ijvyN ik`lI kol dwxy swbq rih jWdy
hn, pIsy nhIN jWdy, iqvyN hI ^udw ny ieh iqMn imrcW swbq r`K ky qY¹ iek is`ØiKAw id`qI
hY [ bwdSwh ny ikhw ik mYN smiJAw nhIN hW qW siqgurW ny ikhw ik g`l r`b v`ØloN spSt
ho cu`kI hY qUµ do qoN iek krnw cwhuµdw hYN pr ^udw ¹ jo mnzUr hY auho hI hoxw hY, ienHW
imrcW dy pRmwx rwhIN auØ`qr id`qw ik ienHW donW pMQW qoN ielwvw iek qIsrw pMQ (^wlsw
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1426 (646) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
pMQ) pRgt hovygw Aqy qUµ koeI vI Xqn kr leIN aus ¹ rok nhIN skyNgw [ ieh g`l sux
ky AOrµgzyb sV bl ky koiely ho igAw Aqy s^q suBwA ivc boilAw ik hux jW qW krwmwq
idKwE jW ieslwm ¹ kbUl kro jW Pyr mOq ¹ kbUl krnw pvygw [ nhIN qW Ajy vI mOkw
hY qusIN ieslwm ¹ nhIN Dwrn krnw qy nw kro jo gurU nwnk dyv jI ny m`q clwieAw
hY, qusIN ausdy hI DwrnI rho pr iek vwrI zubwnoN AwK dyvoN ik mYN ieslwm ¹ kbUilAw [
myrw mksd ieqny nwl hI pUrw ho jwvygw ikauNik ijnHW dI ic`TI myry kol AweI hoeI hY,
auh ieh suxidAW hI swry hI ieslwm ivc Aw jwxgy qW siqgurU jI ny ikhw ik bwdSwh !
ieh s`cy gurUAW dw Gr hY [ ijQy rµck mwqr vI JUT, &ryb, Cl Awid ¹ QW nhIN hY [ qUµ
swQoN ieqnw v`fw pwp krm krwaux qoN pihlW soc lYxw sI ik ijhVy gurU Cl, &ryb qy
DoKy Awid qoN dUsirAW ¹ vrjdy hn auh Awp ikvyN Cl, &ryb krngy, ieh aunHW DrmI
ihMdUAW nwl vI DoKw hovygw ijnHW dy nwl mYN vwAdw krky c`ØilAw hW [ AOrµgzyb gurU jI
dw ichrw vyK ky bcn sux ky Aqy kwlIAW imrcW dw pRq`K pRmwx dyK ky iek vwr BYBIq
ho igAw Aqy socx l`gw ik mYN Awpxy AwSy qoN if`g nw jwvW [ Pyr siqgurU jI leI krVw
hukm idMØidAW Awpxy ispwhIAW ¹ hukm kIqw ik ienHW ¹ lohy dy qµg ipMjry ivc bµd
kr id`qw jwvy [ qd AOrµgzyb dy hukm nwl siqgurW ¹ lohy dy qµg ipMjry ivc pw id`qw,
ijs dy ivc ik`l l`gy hoey sn, jo krvt lYNidAW srIr ¹ du`K idMdy sn [ gurU jI Bwxw
mMn ky lohy dy ipMjry ivc bYT gey [ auØ`Dr jylH krmcwrIAW ny jo roznwmcw iliKAw sI,
auh AOrµgzyb dy kol pyS kIqw, ijs ¹ pVH ky auh bhuq hYrwn hoieAw Aqy ausy vyly s^q
hukm id`qw ik ijs ny id`lI qoN lwhOr dy tkrwaux dw ku&r qoilAw sI, aus mqIdws ¹
kcihrI ivc pyS kro [ mqIdws dy pYrW ivc byVIAW h`QW ivc hQkVIAW lgw ky bwdSwh
dy kol pyS kIqw igAw [ ies pRkwr kuJ svwl jvwb hoey [
AOrµgzyb—hy is`Kw qUµ hI hYN jo kihMdw sI ik mYN id`lI Aqy lwhOr ¹ h`QW duAwrw SkqI
nwl mlIAw myt kr dyvWgw jW AOrµgzyb ¹ nSt kr dyvWgw [ mqIdws ny ikhw—hW, auh
s^S mYN hI hW ijs ny ieh sB kuJ ikhw sI [ Pyr AOrµgzyb ny ikhw ik hux qyry kol iqMn
g`lW hn ienHW iv`ØcoN qUµ d`s ikhVI g`l kbUl krdw hYN [
(a) dIn ieslwm kbUl krn dI, (A) krwmwq ivKwaux dI, (e) kql hox dI [
ieh sux ky mqIdws kihx l`gw ik hy bwdSwh ! krwmwq nw idKwaux dw bcn mYN
Awpxy gurU ¹ dy cu`kw hW, ieh g`l vI AOrµgzyb ny roz nwmcy iv`ØcoN pVH leI sI [ ies
krky mYN bcn nhIN hwrnw [ dUsrw Drm iqAwgx dI jo g`l hY, mY¹ Awpxy jIvn nwloN
Drm, hzwrW l`KW guxw ipAwrw hY, srIr ny qW iek idn jwxw hI hY pr Drm nwl jwvy
qW jIvn sPlw hY [ Drm ¹ C`f ky jIvn bykwr hY [ ies krky mYN Drm nhIN C`f skdw [
vvvv
vvvv
Pyr jo qIsrI g`l qUµ kql hox dI khI hY [ ieh myry gurdyv jI ny pihlW hI sw¹
p`kw kr id`qw sI ik myry nwl pMjwb qoN auh jwieE, ijsny jIvn kurbwn krnw hY, ies
dy leI mYN vcnb`D hW [ qd AOrµgzyb ny ikhw ik Pyr mrn leI iqAwr ho jwh [ mqIdws
ny ikhw ik mYN iqAwr ho ky hI AwieAw hW [ AOrµgzyb ny kwzI qoN &qvw idvw id`qw ik
ies¹ ijauNdy hI Awry nwl cIr ky do PwV kr id`qw jwvy [ AOrµgzyb dI ies dy ivc iek
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (647) lv'w qhvj 9@ b>e 1426
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ieh vI soc sI ik mOq auqnI duKdweI nhIN hY, ijqnw mOq dw BY duKdweI hY [ mOq dI
BYVI qoN BYVI Skl is`KW dI mOq duAwrw idKw ky AOrµgzyb gurU jI ¹ BYBIq krnw cwhuµdw sI [
BweI mqIdws jI ¹ koqvwlI dy swhmxy vwly cOk vwlI jgHw ijs ¹ cWdnI cOk
ikhw jWdw hY [1 BweI mqIdws jI ¹ aus cOk dy ivc ilAw ky KVHw kr id`qw igAw [ lokW
¹ BweI mqIdws dy mwrn dI g`l kih ky iek v`fw ie`kT kIqw igAw [ aus BIV BV`Øky
ivc lok ieh vyKx leI KVHy sn ik iks qrIky nwl is`K ¹ kql kIqw jWdw hY [ srkwrI
hukm Anuswr j`lwd Awey, BweI mqIdws jI ¹ P`ØitAW ivc jkV ilAw [ P`ØitAW ivc
ies leI jkiVAw ik mws ivc lck hox krky Awrw c`lxw AOKw sI Aqy Pyr mqIdws
dI Aw^rI ie`Cw pu`CI geI [ jYsw ik :
kIqw hukm AOrµgy ny kihr vwlw, ies¹ P`ØitAW ivc jVvwie dyvo [
kw&r dIn nhIN kbUl krdw, Awrw sIs pY ies dy clwie dyvo [
Awrw cu`k ky nyVy j`lwd AwieAw, pu`ØCy AMq dI ie`Cw KuAws qyrI [
mqIdws ny AwiKAw j`lwd qweIN, ie`Cw AMq dI ie`Øko hI iek myrI [
myrw muK aus ipMjry v`l krdIN, ijs dy ivc hYY v`sdI jwn myrI [
Awrw c`lUgw h`QW ivc qyirAW dy, jpu jI c`lUgw muK zbwn myrI [ (dws hrI isMG)
ieauN mqIdws ny ikhw ik myrw srIr quhwfy v`s ivc hY [ is`K kdy vI gurU v`l ip`T
nhIN krdw [ ieh myrI AMØiqm ie`Cw hY myrw mu`K aus ipMjry v`l kr id`qw jwvy, ijQy myry
smr`Q gurdyv ibrwjmwn hn [ srkwr ny ieh g`l mMn ky BweI swihb jI dw muK ipMjry
v`l kr id`qw [ srkwr cwhuµdI vI ieho hI sI ik jdoN gurU is`K dw cIirAw hoieAw ivkrwl
srUp dyKygw qW Swied BY krky dIn mMn jwvygw, qd Awrw lY ky jdoN j`lwd nyVy AwieAw
qW aus ny dyiKAw ik Awry dy kuJ dµdy KuMFy hn [ ies leI aus ny Awrw iq`Kw krn leI
srkwr qoN iejwzq leI, ies ivc mqIdws jI ¹ ikqy nw ikqy mqIdws ¹ frwaux dI
Bwvnw vI sI, ijs krky dyrI krn dw ieh bhwnw sI [
mqIdws ny h`s ky ikhw ik hy j`lwdw ! qUµ Awrw iq`Kw kr, qd q`k mYN Awpxy mn
¹ iq`Kw kr lvW [ j`lwd ny ikhw ik Awrw qW ryqI nwl iq`Kw ho jwvygw, pr qUµ Awpxw
mn ikvyN iq`Kw kryNgw qW mqIdws ny ikhw ik myry kol gurU jI dI bwxI (jpu jI swihb)
rUpI ryqI hY [ gurU jI v`l mqIdws dw muK kIqw hooieAw sI [ qd nmskwr krky BweI mqIdws
jI ny jpu jI swihb jI dw pwT AwrµB kr id`qw [ auØ`Dr j`lwd ny kwzI dy hukm nwl
bhuq jldI krky mqIdws jI dy isr auØ`pr Awrw clwauxw SurU kr id`qw [ jpu jI swihb
jI dw pwT “AsµK jpu AsµK Bwau” vwlI pauVI auØ`pr hI sI ik BweI mqIdws jI dy srIr
vvvv
vvvv
vvvv
ArDo ArD icrwie su fwrw [ prÎo ipRQI pur hYÍ do Pwrw [
donhuÁ qn qy jpujI pFY [ hyriq siB ky Acrj bFY ]46] (rwis 12 AMsU 54)
iek s`jy Aqy iek K`Øby DrqI auØ`pr if`g pey, donW PwiVAW iv`ØcoN ‘jpu jI’ pVHn dI
Awvwz nw rukI [ auh inrµqr jwrI rhI Aqy pwT dw Bog pw ky auprµq Ardws kIqI [
ijs ¹ dyK sux ky sB lok hYrwn ho gey [ AOrµgzyb dy smyq swry vzIr kwzI-mulwxy Awid
BYBIq ho gey [
Ardws qoN auprµq bwAd bulµd Awvwz ivc ikhw ik hy AOrµgzyb ! qUµ myry koloN krwmwq
vyKxw cwhuµdw sI, mYN Awpxy gurU dw bcn mMn ky srIr dy huµidAW krwmwq nhIN ivKweI
qy scKMf jwx qoN pihlW hux qY¹ zrUr krwmwq ivKw ky jwvWgw [ jykr srIr dy mrn
nwl myrI Awvwz nhIN mrI, Pyr d`s mYN ikvyN mr skdw sI [ jykr qUµ gurU swihb jI ¹ vI
iesy qrHW ShId kr id`qw qW aunHW qoN bwAd iek rwq vI qUµ id`lI ivc su`K dI nINd nhIN
sONvygw [ qY¹ id`lI qoN k`Fx dI g`l pUrI krky hI mYN s`cKMf ¹ jwvWgw [ jo BweI swihb
jI ny g`l pUrI kIqI sI [ ieh kih ky BweI mqIdws jI dw srIr SWq ho igAw [
Pyr aus vyly BweI idAwlw jI ¹ AOrµgzyb dy rUbrU KVw kIqw [ AOrµgzyb ny auhI g`lW
BweI idAwlw jI ¹ khIAW ik krwmwq idKw, jW ieslwm kbUl kr jW mrn leI iqAwr
ho [ qdoN BweI idAwlw jI dy nw mMnx qoN aunHW ¹ pwxI dI aubldI dyg ivc ibTw ky
AwlU dI qrHW aubwl id`qw [ BweI swihb jI dy muKoN kyvl ‘vwihgurU’ Sbd dI hI Awvwz
AwauNdI rhI [ ienHW donW is`KW dI kurbwnI purwxy sroqW ivc ilKq mOjUd hY [
qIsrw BweI sqIdws ¹ rUµ nwl bµnH ky ShId krn dI g`l nvIn Koj krn vwly
ivdvwnW ny is`D kIqI hY, ieauN jdoN is`KW dI kurbwnI ho geI qW BweI swihb cµd Aqy
BweI aUDau rTOr gurU swihb jI ¹ bynqI krn l`gy ik hy mhwrwj ! k`lH ¹ sw¹ vI iesy
qrHW ShId krngy [ aunHW dI prwlbD bwkI hox krky kudrq ny ieh bcn aunHW dy muKoN
khw id`qy [ qd gurU jI ny bcn kIqw ik BwvyN ieQy rho BwvyN ieQoN jwxw cwhuµdy ho qW jw
skdy ho [ swfI ShIdI qoN bwAd quhw¹ koeI kuJ nhIN AwKygw [ hux qusIN dyKo ik ieQy rihxw
hY jW Awnµdpur swihb ¹ jwxw hY, qW aunHW donW ny ikhw ik mhwrwj ! Pyr AsIN ieQy rih
ky vI kI krnw hY [ sw¹ Awnµdpur swihb jwx dI AwigAw dyvo [ pr AsIN jwvWgy ikvyN
swfy pYrW ivc byVIAW Aqy h`QW ivc h`QkVIAW l`gIAW hoeIAW hn Pyr AsIN qurkW dy
krVy pihry ivc hW [ qd mhwrwj jI ny ikhw ik jy qusIN jwxw cwhuµdy ho qW byVIAW Aqy
pihrydwrW dI icMqw C`Øfo Aqy Akwl purK auØ`pr Brosw r`ØKo [ jwau vwihgurU kihMØidAW byVIAW
tu`txgIAW Aqy swrIAW rukwvtW ^qm ho jwxgIAW [ AYsw hI hoieAw, pihrydwr sON gey,
vvvv
vvvv
Abduly drogy dI shwieqw nwl is`K auQoN gurU jI ¹ nmskwr krky Awnµdpur swihb ¹
qur pey qy rsqw qYA krdy hoey sRI Awnµdpur swihb phuµcy [ AOrµgzyb kol roz nwmcy dI
^br ivc ieh vI iliKAw sI ik ieh gurU is`KW dy Gr Bojn C`k ky AwauNdw hY qW siqgurU
jI dw srUp dovy QwvW auØ`pr mOjUd id`sdw sI [ siqgurU jI is`KW dI Bwvnw pUrn krn
leI aunHW dy Gr Aqy dUsrw lohy dy ipMjry ivc vI mOjUd huµdy sn [ jW jmnw ivc ieSnwn
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (649) lv'w qhvj 9@ b>e 1426
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
krky AwauNidAW ¹ ispwhIAW ny dyKxw qy dUsry pwsy lohy dy ipMjry ivc mOjUd dyKxw [ ies
g`l ny AOrµgzyb ¹ hPVw dPVI pw id`qI Aqy bycYn rihx l`gw [
auØ`Dr sRI Awnµdpur swihb ivc jdoN ieh ^brW phuµcxIAW SurU hoeIAW qW mwqw nwnkI
jI, mwqw gujr kOr jI Aqy sRI Awnµdpur vwsI is`K sµgqW ny gurU jI dI ^br lYx leI
iek is`K ByijAw Aqy is`KW ny bhuq ibhbl hwlq ivc bynqIAW ByjIAW ik swfy koloN
kI ksUr ho igAw jo sw¹ ieh vI d`s ky nhIN gey ik qusIN vwps nhIN Awauxw Aqy sdw
leI swfy qoN ivCuV jwxw hY [ ieh sunyhw lY ky is`K id`lI phuµicAw ijQy Abdu`lw drogw
gurU jI dw qnoN mnoN SrDwlU ho cu`kw sI [ ies leI is`KW ¹ gurW nwl mulwkwq krnI sOKI
ho geI [ ieh is`K jdoN Abdu`ly dI shwieqw nwl gurU jI kol phuµicAw qy jw ky nmskwr
kIqI qW vYrwgmeI hwlq ivc bynqIAW kIqIAW ik hy siqgurU jI ! Awnµdpur vwsI swrI
is`K sµgq audws hY ik Awp jI ibnW imly hI kurbwn hox leI id`lI Aw gey [ ieh sux
ky gurU jI ny klm dvwq qy kwZz mMgvwieAw, jo Abdu`ly drogy dw bµdw Aqy is`K dovyN
lY ky Aw gey [ siqgurU jI ny Awpxy mubwrk hsq kmlW ivc klm pkVI Aqy is`KW pRqI
vYrwgmeI aupdyS rUp ivc ieh bwxI pihlW mMgl kridAW ilKxw AwrµB kIqI, jYsw
ik BweI sµqoK isMG jI kQn krdy hn :
ibnw imly siB ky cil Awey [ bhuq ibsUriq isK smudwey [
suin kir siBhin kyr ibRqµqw [ ly kwgid kr mihÁ Bgvµqw ]11]
klm dwn ko qb mMgvwXo [ jmwdwr ko nr lY AwXo [
siB sµgq pRiq iliK aupdySU [ kry Slok vYrwg ivSySU ]12] (rwis 12, AMsU 62)
vvvv
vvvv
gun goibMd gwieE nhI; jnmu AkwrQ kInu ]
pihlw ArQ : hy ipAwry guris`ØKo ! ijnHW ny mnu`Kw jnm pw ky goibMd = ipRQvI dI r`ØiKAw
krn vwly prmySr dy guxW ¹ gwieE = gwauxw nhIN kIqw, aunHW ny Awpxw mnu`Kw jnm
swrw hI AkwrQ = insPl gvwauxw kIn = kIqw hY vw: aunHW ny kwm ¸oD loB lwlc Aqy
JUTy pdwrQW dy moh ivc l`g ky Awpxw mnu`Kw jnm swrw hI byArQ gvwauxw kIqw hY [
jYsw ik :
khqu kbIru rwmu kI n ismrhu jnmu AkwrQ jwie ] (AMg 1124)
dUsrw ArQ : dUsry ArQ ivc ‘gwieE’ ’qy ivSrwm lw ky ies pRkwr ArQ kIqw jWdw
hY—ijnHW ny goibMd = prmySr dy guxW ¹ gwauxw kIqw hY, aunHW ny Awpxw mnu`Kw jnm insPl
nhIN gvwauxw kIqw [
vvvv
sy mukqu sy mukqu Bey ijn hir iDAwieAw jIau iqn tUtI jm kI PwsI ] (AMg 348)
vvvv
gieE = igAw hY, hux jrw = ibrD AvsQw ny qyrw qnu = srIr jIiq = ij`q lIE = ilAw
hY [ jYsw ik :
qrnwpo ibiKAn isau KoieE bwlpnu AigAwnw ]
ibriD BieE AjhU nhI smJY kaunu kumiq aurJwnw ]1] (rwmklI m: 9, AMMg 902)
ipCly slok ivc gurU swihb jI ny juvw AvsQw dw bqIq hoxw Aqy buFwpy dw qn
¹ Awpxy ADIn ivc lYxw d`ØisAw sI, Agly slok ivc siqgurU swihb jI ibrD AvsQw
dy bIqx auqy mOq dw Awauxw suxw ky icMqn krdy hn ik prlok suDwrn vwsqy prmySr
dw ismrn kro jo jIv dw sµgI Aqy shwiek hY [
vvvv
jo Dnu = dOlq, dwrw = iesqrI, sµpiq = hwQI GoVy Awid sgl = swrI ivBUqI hY,
1. prmySr dy Cy gux ieh hn : Drm, sujs, vYrwg, pun, AYsÍrj sRyX ivigAwn [
ieh Kt BgW sµpMn jo, kihq qWih Bgvwn [
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1426 (652) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ijin = ijnHW ¹ qUµ ApunI = Awp dI kir = krky mwin = mMnI bYYTw hYN vw: Dn, iesqrI
Aqy hor sgl = swrI sµpiq = sµpdw ¹ ijin = mqW AwpxI krky mwin = mMnxw kr [
ien mY kCu sµgI nhI; nwnk swcI jwin ]5]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik hy jIv ! ieh g`l swcI = s`cI jwin = jwnxw
kr vw: ies s`cI is`ØiKAw ¹ ihrdy AMdr jwnxw kr, ien = ienHW pdwrQW mY = iv`ØcoN
kCu = koeI vI qyrw pRlok ivc sµgI = swQI nhIN hY ArQwq ienHW iv`ØcoN koeI vI qyry nwl
pRlok ivc jwx vwlw nhIN hY ]5] jYsw ik :
dwrw mIq pUq snbµDI sgry Dn isau lwgy ]
jb hI inrDn dyiKE nr kau sMgu Cwif sB Bwgy ]1] (AMg 633)
ArQwq siqgurU qyZ bhwdr swihb jI ny ies slok ivc aupdyS id`qw hY ik sµswrk
pdwrQ pRlok ivc iksy dy vI swQI nhIN hoxy, ies krky ienHW ivc mn nw lwau prµqU
ies dw ieh Bwv nhIN hY ik Dn, iesqrI Awid iqAwg krky &kIr hI ho jwau, ies dw
ieh pRXojn hY ik ienHW dy loB ivc Aw ky T`gI nw kro, pwp Aqy AnrQ nw kro, ienHW
ivc Kcq ho ky ienHW dy dwqy prmySr ¹ nw Bu`lo Aqy vwihgurU qoN bymuK ho ky nrk dy AiDkwrI
nw bxo, sµswr dy swry pdwrQ jIvW vwsqy hn Aqy jIv sµswr ivc prmySr dw Bjn krn
vwsqy Awey hn [ jYsw ik :
hir cyiq Kwih iqnw sPlu hY; Acyqw hQ qfwieAw ]8] (AMg 85)
vvvv
(‘qo-kau’ bolo)
hy BweI ! ijh = ijs prmySr ny qokau = qyry qweIN suµdr qnu = srIr qy Dnu = dOlq
Awid pdwrQ dIE = id`qy hn, qUµ qW = aus prmySr dy isau = nwl nyhu = pRym n = nhIN
kIn = kIqw [ jYsw ik :
dwiq ipAwrI ivsirAw dwqwrw ] (AMg 676)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (653) lv'w qhvj 9@ b>e 1426
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
khu nwnk, nr bwvry; Ab ikau folq dIn ]7]
siqgurU swihb jI khu = kQn krdy hn ik hy bwvry = kmly nr = purK ! Ab = hux
qUµ mnu`Kw jnm ivc dIn = Awqur ho ky, ADIn ho ky ikau = iks leI mwieAw, pdwrQW
vwsqy folq = foldw iPrdw hYN vw: AMq kwl ivc dIn ho ky ikau foldw iPrdw hYN vw:
hux qUµ ikauN dIn = Drm qoN foldw iPrdw hYN1 ]7] jYsw ik :
kbIr dInu gvwieAw dunI isau dunI n cwlI swiQ ]
pwie kuhwVw mwirAw gwPil ApunY hwiQ ]13] (slok kbIr, AMg 1365)
ArQwq cOrwsI l`K jUn iv`ØcoN suq µqrqw Aqy igAwn dy kwrn mnu`K Aiq auØ`qm jnm
hY, ies dyh dy suK dw swDn Dn, pdwrQ Aqy grmI, srdI qy vrKw dI bhulqw dy du`K
qoN bcwaux vwlw swDn su`Kdwiek cµgy Gr ijs vwihgurU ny jIv ¹ id`qy hn, aus prmySr
¹ jIv ismrdy nhIN hn [
vvvv
siqgurU swihb jI khu = kQn krdy hn ik ry = hy mnW ! qUµ suin = suxnw kr,
vvvv
iqh = aus prmySr dw ismrq = ismrn krky hI qyrI giq = kilAwx hoie = hovygI [
jYsw ik :
ijh ismrn qyrI giq hoie ] (AMg 971)
ArQwq jo Awp duKI hY auh dUsry ¹ su`K kI dy skdw, ies krky koeI vI mnu`K iksy
dy du`K dUr krn dy smr`Q nhIN hY, jYsw ik :
1. AMqir icMqw nYxI suKI mUil n auqrY BuK ]
nwnk scy nwm ibnu iksY n lQo duKu ]1] (AMg 319)
2. nwnk duKIAw sBu sµswru ] (AMg 954)
prµqU iek prmySr hI su`KW dw puMj hY, jYsw ik :
suK inDwnu pRBu eyku hY AibnwsI suixAw ] (AMg 319)
aus prmySr dw ismrn krn vwly, prmySr dy gux cyqy r`Kx vwly gurmuK jn sdw
hI suK dy sihq v`sdy hn Aqy mukq huµdy hn ]9]
‰AMg 1427Œ
ijh ismrq giq pweIAY; iqih Bju ry qY mIq ]
ijh = ijs prmySr dw ismrq = ismrn krky giq = kilAwx pweIAY = pwauxw krIdI
hY, ry = hy myry ipAwry mIq = im`qr rUp mnw iqih = aus prmySr ¹ Bju = ismrnw kr [ jYsw ik :
AYsw nwmu mn sdw iDAweIAY ] nwnk gurmuiK prm giq pweIAY ]2] (AMg 264)
vvvv
qyrw pMjW q`qW dw srIr bxwieAw hY, (su+jwn) su = auho hI ies bwry jwn = jwxdw hY [
AQvw hy sujwn = isAwxy purK ! ijs cqur eISr ny pMjW q`qW dw qyrw srIr ricAw
hY, aus ¹ jwnhu = jwnxw kr [ jYsw ik :
pMc qqu kir quDu isRsit sB swjI koeI Cyvw kirau jy ikCu kIqw hovY ]
(sUhI m: 4, AMg 736)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (655) lv'w qhvj 9@ b>e 1427
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ijh qy aupijE nwnkw; lIn qwih mY mwnu ]11]
siqgurU qyZ bhwdr jI kQn krdy hn ik ieh srIr ijh = ijs q`qW qy = qoN
aupijE = pYdw hoieAw hY, qUµ ieh inscy krky mwnu = mMnxw kr ik qwih = aunHW q`qW
mY = ivc hI ieh srIr lIn = iml jwxw hY ]11] jYsw ik :
jh qy aupijE qhI smwno sweI bsqu AhI ]
khu nwnk Brmu guir KoieE joqI joiq smhI ] (AMg 1220)
khu nwnk iqh Bju mnw; Bau iniD auqrih pwir ]12]
siqgurU swihb jI khu = kQn krdy hn ik ry = hy myry ipAwry mnW ! qUµ iqh = prmySr
dw Bju = Bjn kr, qW jo qUµ Bau iniD = sµswr-smuMd® qoN pwr ho ky mukq rUp iknwry ’qy
auqrih = auqr jwvyN ]12] jYsw ik :
siB cvhu muKhu jgµnwQu jgµnwQu jgjIvno ijqu Bvjl pwir auqwrw ]4]
(AMg 1314)
vvvv
vvvv
ausqiq inMØidAw nwih ijih; kµcn loh smwin ]
ijih = ijs mnùK ¹ ausqiq = vifAweI dI BùK nwih = nhIN hY qy, inMØidAw = ApkIrqI
sux ky GbrwauNdw nhIN hY vw: ijs mnu`K ¹ ausqqI sux ky pRsµnqw qy ApkIrqI sux ky
du`K nhIN huµdw Aqy ijs ¹ kµcn = sonw qy loh = lohw smwin = ie`Øko ijhw pRqIq huµdw hY,
Bwv sony dw loB qy lohy ¹ QoVHI kImq dw smJ ky iqAwg nhIN krdw, donW ivc smwn
ibrqI r`Kdw hY [ jYsw ik :
ausqiq inMdw doaU ibbrijq qjhu mwnu AiBmwnw ]
lohw kMcnu sm kir jwnih qy mUriq Bgvwnw ]1] (kydwrw kbIr jI, AMg 1123)
vvvv
vvvv
ies quk dw ArQ pRq`K rUp ivc gurU jI ny Awpxy jIvn ivc kr ivKwieAw hY [
jdoN AOrµgzyb ny nµgI qlvwr ivKw ky Aqy do guris`KW ¹ mwr ky gurU jI ¹ mOq dw BY
ivKwauxw cwihAw sI, qdoN gurU jI ny ikhw sI ik hy AOrµgzyb mOq dw BY dyh AiDAwsIAW
¹ huµdw hY [ qUµ iks cIz ¹ mwryNgw, Awqmw qW sdw Amr hY, bRhm igAwnI ¹ mOq dw BY
nhIN huµdw, BY dyyxw qy BY mMnxw pSUAW dw kµm hY [ ienHW donW ivc pSUpuxw hY [ Syr bGyry
Awid mwrn vwilAW ivc hn, ienHW ivc BY dyx rUp pSUpuxw hY Aqy ihrn, b`krIAW Awid
BY mMnx vwly pSU hn, ienHW ivc BY mMnx rUp pSUpuxw hY [ ies leI mukµml mnu`K ¹ nw
BY dyxw cwhIdw hY Aqy nw hI mMnxw cwhIdw hY [ qUµ BwvyN BY dyx rUp pSUpuxw kr, pr AsIN
BY mMnx rUp pSUpuxw nhIN krnw [
vvvv
vvvv
khu nwnk vhu mukiq nru; ieh mn swcI mwn ]19]
siqgurU swihb jI khu = kQn krdy hn ik vhu = auh nru = purK sµswr ivc
mukiq = bµDnW qoN rihq hY, ieh mn = ic`q dy ivc swcI = s`cI is`ØiKAw mwn = mMn lYxw
kro vw: ieh = ies g`l ¹ Awpxy mn dy ivc s`cI mwn = mMnxw, smJxw kro ]19] jYsw ik :
gurprswdI haumY CutY jIvn mukqu so hoie ] (AMg 948)
vvvv
vvvv
iqAwg idMdw hY Aqy pdwrQW dw loB = lwlc, srIr dw moh = snyh Aqy dyh dw Ahµkwr
vI iqAwg idMdw hY [
vvvv
vvvv
kotn mY nwnk koaU; nwrwien ijh cIiq ]24]
siqgurU qyZ bhwdr jI kQn krdy hn ik kotn = kroVW mY = iv`ØcoN koaU = koeI ivrlw
hI jIv hY, ijh = ijs dy cIiq = ic`q ivc nwrwien = prmySr v`ØisAw hoieAw hY ]24]
jYsw ik :
jn nwnk kotn mY koaU Bjnu rwm ko pwvY ]2]3] (AMg 219)
vw: jn nwnk kotn mY iknhU gurmuiK hoie pCwnw ]2]2] (AMg 685)
vvvv
mwieAw DwrI Aiq AMnw bolw ] sbdu n suxeI bhu rol Gcolw ] (AMg 313)
1. ijs pRkwr jl Awid pMj q`qW iv`ØcoN srIr rUpI budbudw pYdw huµdw hY, jo iek idn pYdw huµdw hY Aqy pRwlbD
pUrI hox qoN ibnsY = nwS, mr jWdw hY vw: iesy prkwr cyqn rUpI jl qoN budbudy dI inAweI jIv inqwpRqI
pYdw qy nwS huµdy rihMdy hn [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (661) lv'w qhvj 9@ b>e 1427
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
khu nwnk, ibnu hir Bjn; prq qwih jm PµD ]26]
siqgurU swihb jI khu = kQn krdy hn ik hir = prmySr dy Bjn = ismrn qoN
ibnu = bZYr qwih = iqs AigAwnI jIv ¹ AMq smyN jm = jmdUqW dw PµD = Pwhw
prq = pYNdw hY ]26]
vvvv
1. m`uK pwT ‘Bjy’ hI Su`D hY, ikauNik purwqn bIVW ivc ‘Bjy’ lW nwl hI AwieAw hY, pr A`jklH nvIn
Cwpy ivc ‘BjY’ dulwvW nwl Aw irhw hY, ArQ ie`Øko hI hY [
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1428 (662) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
‰AMg 1428Œ
hirjn, hir, AMqru nhI; nwnk swcI mwnu ]29]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik swfI ieh swcI = s`cI is`ØiKAw mwnu = mMn lYxw
kro, hir = prmySr dy jn = dwsW (BgqW) ivc qy hir = prmySr ivc rµck ijqnw vI
AMqru = &rk (Byd) nhIN hY ]29] jYsw ik :
so hir jnu nwmu iDAwiedw hir hirjnu iek smwin ] (AMg 652)
vvvv
su`K sµpdw dy smyN mY = ivc (s`uK dy vµfx vyly) jIv dy bhu = bhuq swry sµgI = swQI
Bey = ho jWdy hn, prµqU du`K dy smyN mY = ivc shwieqw krn vwlw Aqy du`K vµfwaux vwlw
koie = koeI vI sµig = swQI n = nhIN huµdw jo du`K ivc shwieqw kry [ jYsw ik :
suK mY Awin bhuqu imil bYTq rhq chU idis GyrY ]
ibpiq prI sB hI sMgu Cwifq koaU n Awvq nyrY ]1] (AMg 634)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (663) lv'w qhvj 9@ b>e 1428
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
khu nwnk hir Bju mnw; AMØiq shweI hoie ]32]
siqgurU swihb jI khu = kQn krdy hn ik ies leI hy mnW ! qUµ hir = prmySr dw
Bju = Bjn kr, jo AMØiq = EVk dy vyly shweI = mddgwr hoie = huµdw hY ]32] jYsw ik :
Anidnu ismrhu qwsu kau jo AMØiq shweI hoie ] (AMg 253)
siqgurU swihb jI jigAwsU muK duAwrw prmySr dy snmuK bynqI kridAW aucwrx
krdy hn [
vvvv
vvvv
bwrh brs bwlpn bIqy bIs brs kCu qpu n kIE ]
qIs brs kCu dyv n pUjw iPir pCuqwnw ibriD BieE ]1] (AMg 479)
vvvv
ieh nr = mnu`K ic`q ivc kCu = kuJ Aaur = hor cwhq = cwhuµdw hY, prµqU prmySr dI
rzw Anuswr kuJ AaurY = hor kI = dI AaurY = hor hI vwrqw BeI = ho jWdI hY [ jYsw ik :
kbIr jo mY icqvau nw krY ikAw myry icqvy hoie ]
Apnw icqivAw hir krY jo myry iciq n hoie ]219] (AMg 1376)
vvvv vvvv
gurbwxI
lv' ArQ9@-Bµb>
w qhvj fe wr 1428 (665)
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
icqvq rihE Tgaur; nwnk PwsI gil prI ]38]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik jIv dy gl ivc iesy krky jmW dI PwsI = PwhI
prI = pY geI hY ikauNik jIv hr vkq Tgaur = T`gIAW mwrn ¹ hI icqvq = icqvdw
rihE = rihMdw hY ]38]
vvvv
vvvv
ien mY kCu qyro nhI; nwnk kihE bKwn ]41]
hy jIv ! ien = ienHW pdwrQW, sµbµDIAW mY = iv`ØcoN qyro = qyrw kCu = kuJ vI nhIN hY
vw: qyrw koeI vI shwiek nhIN hY, siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik ies g`l ¹ AsIN
bwxI ivc bKwn = viKAwx krky kihE = kQn kIqw hY vw: ieh g`l ivsqwr pUrbk
KolH ky AwK id`qI hY ]41]
ijih pRwnI, hir jsu kihE; nwnk iqih jgu jIiq ]42]
hy jIv ! ijih = ijs pRwnI = pRwxwDwrI jIv ny hir = prmySr dw jsu = kIrqn
kihE = kQn kIqw hY, siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik iqih = aus ny jgu = jgq
¹ jIiq = ij`q ilAw hY ]42]
vvvv
vvvv
¹ sUr qy ku`qy vWg niK`D mMnxw, smJxw kro vw: jYsy = ijs pRkwr sUr dw suBwA ivStw
Prolx vwlw huµdw hY qy ku`qy dw suBwA krµg ¹ c`tx jW cUµfx dw huµdw hY, iesy qrHW mnmuK
purK prweI inMØidAw rUpI ivStw KWdw rihMdw hY qy prwey GrW ¹ q`kx rUp krµg hI cUµfdw
rihMdw hY [
AQvw siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik aus dw qn = srIr ieauN Apiv`qr
mwno = mMnxw kro, ijs pRkwr sUr gµdgI Prolxy krky qy ku`qw krµgW ¹ cUµfxy krky Apiv`qr
huµdw hY jYsw ik :
gur mMq® hIxs´ jo pRwxI iDRgµq jnm B®stxh ]
kUkrh sUkrh grDBh kwkh srpnh quil Klh ]33] (AMg 1356)
ArQwq ijs pRwxI dy ic`q ivc prmySr dI pRymw-BgqI nhIN hY, aus ny Awpxw mnu`Kw jnm
byArQ gvw ilAw hY, mnu`Kw jnm dI ieho AslI vifAweI hY jo ies ivc prmySr dw
igAwn ho skdw hY, jykr igAwn dI pRwpqI nw hoeI qW Kwxw-pIxw h`sxw-sOxw, Bu`K-
q®yh, nINdr kwm Awid cyStw swry pMj BOiqk srIrW dI iek-smwn hY [ ies ivc ku`qy sUr
qy mnu`K ie`Øko ijhy hn, jykr prmySr dI BgqI nhIN kIqI qW ijho ijhw sUr, ml AhwrI
(gµdgI Kwx vwlw) Aqy ku`qw byArQ BONkdw rihMdw hY jW jUTW KWdw rihMdw hY, ies qrHW
mnu`K Bogy hoey pdwrQW ¹ Bogdw Aqy cuZlI inMØidAw Avgux cuxny Awid mYl AhwrI huµdw
hoieAw sUr Aqy ku`qy smwn ho irhw hY ]44]
gurU jI ny ku`qy Aqy sUr dw pRmwx dy ky i^Awl kIqw ik ku`qy ivc qW bhuq v`fy guux
vI hn jo mnu`K ivc nhIN hn, qdoN ieh Aglw slok aucwrx kIqw [
nwnk ieh ibiD hir Bjau; iek min huie ieik icq ]45]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik ieh = ies ibiD = qrIky nwl iek mn iek
ic`q huie = ho ky hir = prmySr dw Bjau = Bjn kro vw: iek ic`q = cyqn hir = bRhm ¹
iekwgr mn ho ky ismrnw kro vw: ies qrIky nwl prmySr dw ismrn kro, jd
iek = iekwgr mn ho ky ismrn krogy qW iek icq = cyqn bRhm dw rUp hI ho jwvogy [
vvvv
vvvv
ArQwq siqgurU swihb jI ny ies slok ivc iek pRq`K vrq rhI g`l d`s ky aupdyS
dyxw kIqw hY ik prmySr dI pRwpqI vwly pRymIAW ¹ ku`qy koloN is`ØiKAw lYxI cwhIdI hY,
ijs qrHW ku`qw ie`Øko mwlk dw Awsrw r`K ky aus dw Awsrw C`fdw nhIN hY, iesy qrHW prmySr
dy syvkW ¹ dUsry dyvI dyviqAW dw iDAwn C`f ky kyvl prmySr dy prwiex ho ky hI rihxw
cwhIdw hY, Aqy ijs qrHW ku`qw Awpxy jIvn dw mnorQ kyvl mwlk dI syvw jwxdw hY,
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1428 (668) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
iesy qrHW jIv ¹ kyvl prmySr dy Bjn ¹ hI Awpxy jIvn dw mnorQ Qwp lYxw
cwhIdw hY ]45]
AQvw cwhy mwlk Awp rotI KWdw hoieAw ku`qy ¹ iek gRwhI pw dyvy qW vI auh ^uS
rihMdw hY, cwhy A`DI pw dyvy jW r`jvIN dy dyvy Aqy jy iksy idn kuJ vI Kwx ¹ nw dyvy
qW vI auh mwlk nwl inrwz nhIN huµdw, sgoN izAwdw pUC ihlWdw hoieAw mwlk nwl
ipAwr krdw hY qy rwq ¹ pihrw vI cukµnw ho ky idMdw hY qW ik mwlk pRsµn rhy [
auh pRØBU cwhy qY¹ iek gRwhI Bwv guzwry mw&k pdwrQ dyvy qW vI Anµd ivc rho [
cwhy A`DI rotI Bwv iek fµg dI dyvy qy iek fµg dI nw dyvy qW vI pRØBU dw duAwrw nw
C`f [ jykr swrI rotI Bwv dovyN vyly guzwry mw&k jW r`jvIN Bwv Kwx pIx dy pdwrQ,
rihx vwsqy bVy sohxy sohxy mkwn, cµgy cµgy kpVy, DIAW pu`qr sµbµDI sB kuJ dy dyvy,
iPr vI Anµd ivc rho [ jykr pRIiKAw lYx leI kuJ vI nw dyvy, qW vI pRØBU dw swD sµgq
rUpI drvwzw nw C`f, sgoN aus vwihgurU dw ismrn kr [
gRµQW AMdr kUkr dy AYsy gux kQn kIqy hn, jYsw ik :
dohrw :
sÍwim Bkiq cyqn qurq Alp nINd blvwn ]
Kwie bhuq sµqoK so ieh Kt gun hY suAwn ] (rwjnIq cwxwkw, AiD: 5)
Agly slok ivc siqgurU swihb jI hwQI dw id®StWq idMØidAW hµgqw sihq kIqy
krmW DrmW dw KMfn krdy hoey hµgqw dI nivrqI vwsqy is`ØiKAw idMdy hn [
vvvv
jo aus dy srIr dI s&weI hoxI sI, aus dI QW sgoN auh hoor mYl Awpxy srIr auqy lw lYNdw
hY, iesy qrHW jykr koeI jIv SuB krm kwrn hµgqw dy rog dw rogI ho jwvy qW jwnxw
kro, aus krm dw Pl sgoN aultw hI pRwpq huµdw hY ]46] jYsw ik :
vrq nymu suc sµjmu pUjw pwKMØif Brmu n jwie ]
AMqrhu kusuDu mwieAw moih byDy ijau hsqI Cwru aufwey ] (AMg 1423)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (669) lv'w qhvj 9@ b>e 1428~1429
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
isru kµipE pg fgmgY; nYn joiq qy hIn ]
ibrD AvsQw dy Awaux krky isru = sIs kµipE = kµbx l`g igAw, pg = pYr
fgmgY = iQVkx l`g gey, fwvW fol ho ky c`lx l`g gey, nYn = nyqr joiq = rOSnI qy = qoN
hIn = rihq ho gey Bwv nyqrW dI joq Gt geI [
khu nwnk, ieh ibiD BeI; qaU n hir ris lIn ]47]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik ibrD AvsQw ivc ieMd®y isQl hox kwrn ieh
ibiD = dSw (hwlq) BeI = ho geI qaU = qd vI jIv ny hir = prmySr dy nwm ismrn
dw rs n = nhIN lIn = ilAw vw: prmySr dy nwm rs ivc lIn nhIN hoieAw ]47] jYsw ik :
nYnhu nIru bhY qnu KInw Bey kys duD vwnI ]
rUDw kµTu sbdu nhI aucrY Ab ikAw krih prwnI ]1] (AMg 659)
‰AMg 1429Œ
inj kir dyiKE jgqu mY; ko kwhU ko nwih ]
gurU swihb jI &urmwn krdy hn ik mYN ivcwr id®StI duAwrw swrw jgq = sµswr inj =
Awpxw bxw kir = krky Bwv prK krky dyiKE = dyiKAw hY, ies sµswr ivc ko = koeI vI
kwhU = iksy ko = dw nwih = nhIN hY vw: koeI vI kwhU = iksy dw ko = iksy vKq nhIN hY [
jYsw ik :
kbIr sBu jgu hau iPirE mWdlu kµD cFwie ]
koeI kwhU ko nhI sB dyKI Toik bjwie ]113] (AMg 1370)
vvvv
siqgurU swihb jI kih = kQn krdy hn ik ieh sµswr dI bxwvt sdw iQru = iesiQq
nw = nhIN rhY = rihMdI, ijau = ijvyN bwlU = ryq kI = dI BIq = kµD iesiQq nhIN rihMdI
vw: ijvyN ryq dI kµD iesiQq nhIN rihMdI, Bwv jd ryq dI kµD iv`ØcoN pwxI su`k jwvy
qd auh J`t hI ikr ky if`g pYNdI hY, iesy qrHW pMjW q`qW rUpI ryqy dI dyh rUpI kµD sdw
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1429 (670) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
iesiQq nhIN rhygI, jd dyh rUpI kµD iv`ØcoN suAwsW rUpI pwxI, su`k, mu`k igAw, qd ieh
J`t hI if`g pvygI [1
ArQwq siqgurW ny ieQy ieh vwk nhIN khy ik sµswr hY hI nhIN, sgoN ieh ikhw hY ik
jgq hY qW shI prµqU ryq dI kµD vWg iesiQq rihx vwlw nhIN hY, ieh iek iCn ivc
nwS ho jwxw hY, ies ivc mn dI pRIqI nw lwauxw kro, mOq ¹ sdw isr auØ`qy smJ ky
audws rihxw kro, pwp krm nw kro, dyh rUpI ryq dy Gr nwloN ipAwr C`f ky sdw kwiem
rihx vwly iek Akwl purK dy crnW kmlW nwl pRym r`Kx dw aupdyS hY ]49]
ie`ØQoN q`k 49 slok siqgurW ny is`KW ¹ aupdyS idMØidAW id`lI qoN ShIdI dyx vyly
ilK ky iek is`K dy h`QIN sRI Awnµdpur swihb Byjy sn [ Agly do slok 50 qy 51 AwpxI
ibrD mwqw, mwqw nwnkI jI dy Sok nivrqI leI ilK ky Byjy sn [ jYsw ik :
ieiqAwidk siB ilKy slok [ piT hir Bjhu qjih siB Sok [
siB isiKXin pRiq ilKy bnwie [ ismrhu nwm su icMq imtwie ]14]
pun mwqw pRiq ilKXo slok [ suin kir lyhu Sok ko rok [
jg mihÁ nih iQrqw iks kyrI [ ibnis gey ijn Skiq bfyrI ]15]
(sRI gurpRqwp sUrj gRµQ, rwis 12, AMsU 62)
eyQy Cy p`KW dy iv`ØcoN pihlW p`K sµpUrn hoieAw hY [
2. dUsrw p`K
hux dUsry p`K ivc gurU jI Awpxy mwqw nwnkI pRqI 50 qy 51vW slok aucwrx kr
ky Sok nivrqI Aqy DIrj dyx leI igAwn sµimlq vYrwgmeI aupdyS b^Sdy hn ik mwqw
jI ! srIr krky sµswr ivc koeI vI siQr nhIN irhw, v`fy v`fy SkqISwlI purK sµswr qoN
cly gey hn [ dyKo :
vvvv
ikhw sI, rwm jI dy gux b^iSS kIqy ik auh kwrIgr AYsw hY Aqy ausdy krq`v AYsy hn [
jYsw ik :
1. jYsw ik : bwrU BIiq bnweI ric pic rhq nhI idn cwir ]
qYsy hI ieh suK mwieAw ky auriJE khw gvwr ]1] (AMg 633)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (671) lv'w qhvj 9@ b>e 1429
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
byFI ky gux suin rI bweI jliD bWiD D· QwipE ho ]
nwmy ky suAwmI sIA bhorI lµk BBIKx AwipE ho ]4]2]
(soriT nwmdyv jI, AMg 657)
jsrQ rwie nµdu rwjw myrw rwm cµdu pRxvY nwmw qqu rsu AMØimRqu pIjY ]4]4]
(AMg 973)
goqm nwir AhilAw qwrI pwvn kyqk qwrIAly ]
(mwlI gauVw bwxI nwmdyv jI kI, AMg 988)
B`t swihbwnW ny vI AwpxI rcnw ivc AYsw kQn kIqw hY ik qUµ hI siqjug ivc
bwvn rUp Dwr ky bl rwjy ¹ kOqk idKw ky inrhµkwr kIqw sI, q®yqy ivc vI qUµ hI rGUvµSI
khwieAw hYN [ jYsw ik :
q®yqY qY mwixE rwmu rGuvµsu khwieE ] (AMg 1390)
BweI gurdws jI ny ie`ØQoN q`k ilK id`qw ik q®yqy ivc dSrQ dy Gr jd Bgvwn
AvqwrI purK pYdw hoey, Aqy aunHW dw nwm rwmcµdr r`ØiKAw igAw [ ies rwm dw pRqwp
BweI gurdws jI ny vrxn kIqw [ jdoN dSrQ ny ies nwm dy nwl rwm jI ¹ pukwrnw
SurU kIqw qW aunHW dy nwm dy pRqwp nwl dSrQ qoN Acwnk hoeIAW iqMn h`ØiqAwvW srvx,
srvx dI mwqw, srvx dy ipqw jo A`KW qoN AMnHy sn, ieh h`ØiqAwvW dw pwp lih igAw
sI Aqy rwmrwj sµswr ivc pRvwn hoieAw qy sq sµqoK qy Drm dy rKvwly hoey mwieAw ivc
auprwm rih ky rwj kIqw [ Pyr ijnHW dy crnW dy pRqwp nwl gOqm dI iesqrI Ah`ØilAw
p`Qr dI islw qoN mukq hoeI Aqy bYkuµT Dwm phuµcI [ jYsw ik :
rµg mhl rµg rwg ivic dsrQu kausilAw rlIAwly [
mqw mqwiein Awp ivic cwie ceIly Kry suKwly [
Gir AswVy puqu hoie nwau ik DrIAY bwlk bwly [
rwm cµdu nwm lYNidAW iqMØin hiqAw qy hoie inrwly [
rwm rwj prvwx jig sq sµqoK Drm rKvwly [
mwieAw ivic audws hoie suxY purwxu bisStu bhwly [
rwmwiexu vrqwieAw islw qrI pg Cuih qqkwly [
swDsµgiq pg DUiV inhwly ]8] (vwr 23, pauVI 8)
AYsy pRqwp vwlw SkqISwlI Bgvwn rwmcµdr vI srIr ¹ iqAwg ky sµswr qoN kUc
kr igAw sI, iesy pRkrx nwl imldI ivcwr klZIDr mhwrwj jI ny bwAd ivc AwpxI
rcnw sRI dsm gRµQ dI bwxI ivc vI kQn kIqI hY [ jYsw ik :
vvvv
vvvv
vvvv
eyk isv Bey eyk gey eyk Pyr Bey, rwmcµd® iksn ky Avqwr BI Anyk hY ]
bRhmw Aru ibsnu kyqy byd AO purwn kyqy isµimRq smUhn ky huie huie ibqey hY ]
mondI mdwr kyqy AsunI kumwr kyqy AMsw Avqwr kyqy kwl bis Bey hY [
pIr AO ipkwbr kyqy gny n prq eyqy BUim hI qy huie kY Pyir BUim hI imley hY ]7]77]
jogI jqI bRhmwcwrI bfy bfy Cq®DwrI Cq® hI kI CwieAw keI kos lO clq hY [
bfy bfy rwjn ky dwbiq iPriq dys bfy bfy rwjn ky d®p ko dlqu hY ]
mwn sy mhIp Aau idlIp kYsy Cq®DwrI bfo AiBmwn Buj dµf ko krq hY ]
dwrw sy dlIsr durjoDn sy mwnDwrI Boig Boig BUim AMØiq BUim mY imlq hY ]8]78]
(sRI dsm gRµQ, pMnw 48)
rwvn gieE
auh rwvx, ijsdw ieqnw v`fw pirvwr sI [
ieku lKu pUq svw lKu nwqI ] iqh rwvn Gr dIAw n bwqI ]2] (AMg 481)
jd aus ny sµswr qoN kUc kIqw qW ip`CoN koeI dIvw b`qI lwaux vwlw vI nhIN irhw sI [
ijs rwvx dw AYsw pRqwp sI ik AwpxI SkqI nwl iqMn lokW ¹ ij`ØiqAw, dyviqAW
¹ bµdI bxw ky AwpxI kYd ivc r`ØiKAw, ijnHW dy AiBmwnI dyvqy rwvx dI nOkrW vWg
v`KrI-v`KrI syvw krdy rhy [ jYsw ik :
cµdu sUrju jw ky qpq rsoeI ] bYsµqru jw ky kpry DoeI ]3] (AMg 481)
eyQy hI bs nhIN, cµdrmw iesdy isr auØ`pr cOr krdw sI, sUrj Cq® PV ky syvw ivc
hwzr rihMdw sI [ bRhmw vI ijs dy duAwry ivc vyd aucwrdw sI, AgnI dyvqw rsoeIAw
bixAw, vrux dyvqw pwxI Brn vwlw hoieAw Aqy j`C iv`ØidAw Dwr ky syvw ivc hwzr
rihMdy sn, jYsw ik :
caur cµd®µ krµ C`q® sUrµ Drµ byd bRhmw rrµ duAwr myry ]
pwk pwvk krµ nIr brxµ Brµ j`C ib`ØidAwDrµ kIn jyry ] (sRI dsm gRµQ, pMnw 220)
dUsrw ArQ
vvvv
vvvv
vvvv
qIsrw ArQ
rwm gieE rwvnu gieE; jw kau bhu prvwr ]
jd rwvx dy ic`q iv`ØcoN rwm = rmy hoey prmwqmw dw nwm, BY cilAw igAw, qd auh
rwvx vI kwl dy mUMh ivc cilAw igAw ijs dw bhuqw v`fw pirvwr sI [
cOQw ArQ
rwm gieE rwvnu gieE; jw kau bhu prvwr ]
jd jigAwsU dy ihrdy ivc gur aupdyS duAwrw rwm = prmySr dw nwm pRvyS kr igAw,
qd jigAwsU dy ihrdy iv`ØcoN auh hµkwr rUpI rwvx vI cilAw igAw, ijs dw AwsurI sµpdw
dw kwm, ¸oD, Sbd, sprS, Aiv`ØidAw, Asµmqw Awidk bhuq v`fw pirvwr sI vw:
rwm = prmySr dw rUp gurU jI dw is`K ¹ id`qw hoieAw igAwn, jdoN aus dy ihrdy ivc
cilAw igAw Bwv bRhm igAwn ho igAw, qW AigAwn rUpI rwvx aus is`K dy ihrdy iv`ØcoN
cilAw igAw, ijs AigAwn dw bhuq pRkwr dw sµswr rUpI pirvwr sI [ jYsw ik :
suAwd moh rs byiDE AigAwin ricE sµswru ] (AMg 297)
vvvv
vvvv
btwaU isau jo lwvY nyh ] qw kau hwiQ n AwvY kyh ] (AMg 268)
jyqy jIA qyqy vwtwaU ] cIrI AweI iFl n kwaU ] (AMg 952)
qIsrw p`K
Aglw bvµjvW ! slok sRI gurU qyZ bhwdr swihb jI Awpxy mihl sRI gUjrI jI (mwqw
gujr kOr) ¹ DIrjqw dyx vwsqy ilK ky ByijAw sI [
jo aupijE so ibnis hY; pro Awju ky kwl ]
jo = ijhVw koeI srIr krky, sµswr ivc aupijE = pYdw hoieAw hY, so = aus ny smW
pw ky ibnis = nwS, mr jwxw hY, iksy ny Awju = A`j ky = jW kwil = k`lH ¹ Aqy iksy ny
pro = prsoN ¹ nwS ho jwxw hY [ jYsw ik :
jo AwieAw so clsI sBu koeI AweI vwrIAY ] (AMg 474)
id®sitmwn hY sgl imQynw ] (AMg 1083)
rj^ w,v% a[ fil'G wg wis[ h'@ wjv bjup = b,u hg bj lwsj ] m
nwnk hir gun gwie ly; Cwif sgl jµjwl ]52]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik sgl = swry moh, mmqw Awid dy jµjwl = bµDnW
¹ Cwif = C`f ky hir = prmySr dy guxW ¹ gwie = gw lY = lYxw kro, jo A`gy pRlok ivc
kµm Awaux vwlw hY [[52[[
cOQw p`K
siqgurU swihb jI ny pihly slok qoN lY ky 49 (auinµjvyN) slok q`k is`KW ¹ aupdyS
id`qw hY, pMjwhvW Aqy iekvµjvW slok AwpxI mwqw, mwqw nwnkI jI pRqI qy bvµjvW
slok Awpxy mihl sRI gUjrI jI (mwqw gujr kOr jI) pRqI aucwr ky Aglw iq®vµjvW (53)
iek slok Awpxy spu`qr sRI gurU goibMd isMG swihb jI dI pRIKIAw lYx vwsqy ilK ky
ByijAw sI [ jYsw ik :
donhuÁ pRiq slok iliK qIn [ krhu n duK sIKXw As dIin [
pun Apny suq ko piqAwvn [ ihq prKn ky ikm Dr Bwvn ]24]
lKih Skiq mihÁ hm ko kYsy [ lKÎo jwie AS AwSY jYsy [
iqs ibiD dohw ilKÎo bnwie [ sRI gur qyg bhwdr rwie ]25]
(sRI gurpRqwp sUrj gRµQ, rwis 12, AMsU 62)
vvvv
hux srIr dw bl CutikE = C`ut igAw hY, bµDn pry = pY gey hn Bwv AsIN kYd^wny
ivc pey hoey hW, Cu`tx dw kCU = kuJ vI aupwie = Xqn n = nhIN hoq = ho skdw [
khu nwnk Ab Et hir; gij ijau hohu shwie ]53]
siqgurU swihb jI khu = kQn krdy hn ik hy hir = prmySr ! Ab = hux iek qyrI
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (675) lv'w qhvj 9@ b>e 1429
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hI Et = tyk hY, ijau = ijvyN qUµ gij = hwQI dI shwie = shwieqw kIqI sI, iesy qrHW myry
vI shwiek hohu = hoxw kro vw: hwQI dy ijau = vWg myry vI shwiek hovo, qW jo mYN Awpxw
Drm inBw skW ]53] jYsw ik :
kr Dry c¸ bYkuµT qy Awey gj hsqI ky pRwn auDwrIAly ] (AMg 988)
dUsrw ArQ
blu CutikE bµDn pry; kCU n hoq aupwie ]
ihMdosqwn dw bl Cu`t igAw hY, ihMdosqwn dy ihMdU lokW ¹ AOrµgzyb ny bµDn pw ley
hn, Bwv AOrµgzyb ny kYd kr ley hn, hux ienHW ivcwry ihMdvwsIAW qoN Awpxy Awp Cu`tx
dw kuJ vI Xqn nhIN ho skdw [
khu nwnk Ab Et hir; gij ijau hohu shwie ]53]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik hy hir = prmySr rUp goibMd rwey (goibMd isMG
jI) ! hux Awp jI sBnW ihMdosqwnI lokW dI tyk rUp ho ky gij = hwQI dI inAweI shwieqw
krn vwly hohu = hovo vw: hux ienHW ¹ Awp jI dI tyk hY, Bwv ienHW dI r`ØiKAw Awp jI
ny ieauN krnI hY, ijvyN prmySr hrI hir Cyqr ivc AYrwvq hwQI dy shwiek hoey sI [
ArQwq ijvyN hwQI ¹ qµdUAw AwpxIAW qwrW nwl lpyt ky hyTW pwxI v`l iljw irhw
sI qW AYrwvq hwQI dy &irAwd krn ’qy Bgvwn ny sudrSn c`kr clw ky aus dIAW qµdW
k`t ky AYrwvq ¹ bcwieAw sI, iesy pRkwr ihMdosqwn rUpI hwQI ¹ AOrµgzyb rUpI qµdUey ny
AwpxIAW SrHw rUpI qµdW nwl lpyt ky muslmwn bxwaux rUp jW Awpxw dIn mnwaux rUp
pwxI ivc iljw irhw hY, hy hrI rUp goibMd rwey (goibMd isMG) Awp jI Awpxy qIrW rUp sudrSn
c`kr duAwrw ihMdusqwn rUpI hwQI ¹ peIAW hoeIAW SrHw rUpI qµdW k`txw kro [[53[[
qIsrw ArQ
blu CutikE bµDn pry; kCU n hoq aupwie ]
jigAwsU muK duAwrw kQn krdy hn ik hy mhwrwj ! myrw ibbyk rUpI bl AMdroN Cu`t
igAw hY1 Aqy krqw Bogqw dy bµDn pry = pY gey hn, Alpg hox krky myry koloN kuJ vI
swDnw rUp Xqn nhIN ho skdw [
khu nwnk Ab Et hir; gij ijau hohu shwie ]53]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik hy hir = prmySr ! Ab = hux mY¹ iek Awp jI
dI Et = tyk hY, ies leI ikrpw krky myrI ieauN shwieqw kro, ijvyN Awp jI hrI hir
vvvv
vvvv
1. jYsw ik : ieMd®I sbl inbl ibbyk buiD prmwrQ prvys nhI ]2] (AMg 658)
2. hrI hir Cyq® ptnw swihb qoN A`T mIl &wsly ’qy hY, aus Sihr dw nwm suvrn pur hY [ iesdy pws hI
gµfkw ndI vg rhI hY [ gj Aqy gRwh dIAW qsvIrW vI iknwry ’qy bxweIAW hoeIAW hn [
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1429 (676) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ArQwq ijvyN hwQI ¹ qµdUAw AwpxIAW qwrW nwl lpyt ky fUµGy pwxI ivc iljw irhw
sI qW hwQI dI pukwr sux ky Awp jI ny sudrSn c`kr clw ky qµdUey dIAW qwrW k`t ky
hwQI ¹ pwxI iv`ØcoN fu`bx qoN bcw ilAw sI, iesy pRkwr myry mn rUp hwQI ¹ moh, AigAwn
rUpI qµdUey ny vwSnw rUp qµdW dy nwl lpyt ilAw hY, ies leI Awp jI Awpxw nwm ismrn
rUp sudrSn c`kr clw ky mY¹ pdwrQW rUpI pwxI ivc fu`bx qoN bcw lYxw kro [
ieQoN q`k nOvyN srUp sRI gurU qyZ bhwdr swihb jI ny 53 slok klm bµd krky iek
is`K dy h`QIN sRI Awnµdpur swihb v`l ByjidAW kihx l`gy ik hy guris`Kw ! qUµ iek-rs quirAw
jwvIN, ikqy rukxw nw krIN, qY¹ rsqy ivc koeI vI rukwvt nhIN pvygI, nw hI qUµ A`kyNgw,
nw hI qUµ Q`kyNgw, qY¹ Bu`K q®yh vI nhIN l`gygI, ies p`qrkw dw auØ`qr lY ky vwps jldI
Aw jwvIN, bhuqw smW nw lgwauxw, smyN dw kuJ pqw nhIN hY, ies qrHW siqgurW ny is`K
¹ AsIs dy ky qor id`qw [
auh is`K sRI gurU qyZ bhwdr swihb jI dI rzw Anuswr id`lIEN c`l ky sRI Awnµdpur
swihb phuµicAw [ sRI gurU qyZ bhwdr swihb jI dy bcnW Anuswr aus ¹ rsqy ivc ikqy
vI rukwvt nhIN AweI [ jd auh sRI Awnµdpur swihb phuµicAw, qd sRI klZIDr jI dIvwn
ivc sjy hoey is`K sµgqW ¹ aupdyS dy rhy sn [ ies guris`K ny siqgurU swihb jI A`gy
ic`TI ilAw ky r`KI qy siqkwr sihq nmskwr kIqI [
dsmyS jI ic`TI vyKidAW hI jwx gey sn ik ieh ic`TI ipqw (gurU qyZ bhwdr)
jI v`loN AweI hY, goibMd rwey jI aus vyly auh ic`TI lY ky mwqw swihb mwqw nwnkI jI
Aqy mwqw gujr kOr jI kol cly gey, aus vkq ikqny hI is`K siqgurW dy kol Aw ky
bYT gey [
klZIDr jI kihx l`gy ik hy mwqw jI ! ipqw gurU ny ieh ic`TI ilK ky ByjI hY jo
ieh is`K huxy hI lY ky AwieAw hY [ Pyr klZIDr ny hzUrIey is`K v`l vyKidAW ic`TI pVHn
dw hukm id`qw, hzUrIey is`K ny ausy vyly auh ic`TI pVHnI SurU kr id`qI [
vYrwgmeI slok sux ky sBnW dy nyqr s`jl ho gey, swry pwsy ^wmoSI Cw geI, koeI
vI iksy nwl bcn iblws nhIN krdw sI [
^wmoSI ¹ qoVidAW aus is`K ny ikhw—hy ZrIb invwz jI ! nOvyN siqgurW ny ies
auprokq 53vyN slok dw auØ`qr ilKw ky ilAwaux leI ikhw sI ik dyrI nw lgwauxI [
ieh sux ky sRI klZIDr jI ny ipqw gurU jI dw AwSw smiJAw Aqy ivcwrnw kIqw
ik ijnHW siqgurW kol swrIAW qwkqW krky bhuq izAwdw bl hY, jykr auh cwhux qW
sUrj, cµdrmw ¹ vI cVHnoN rok skdy hn, bRhmw ieMdr Awidk ijnHW siqgurW dy A`gy h`Q
vvvv
vvvv
joV ky KVy rihMdy hn qy ieh qurk kI cIz hn [ jykr siqgurU swihb jI cwhux qW PUk
mwr ky ienHW ¹ aufw skdy hn , punw jo swirAW dI shwieqw krn vwly hn, iPr ijQy
ikqy koeI vI is`K mn ivc Purnw krdy hn qW ipqw gurU jI aunHW dy Purny pUrn krdy
Aw rhy hn iPr jo ipqw gurU jI srb SkqIvwn hn, auh Blw Awp AwpxI shwieqw vwsqy
ikvyN kih skdy hn ? ieh qW myrI prKxw leI hI aunHW ny ilK ky ByijAw hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (677) lv'w qhvj 9@ b>e 1429
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
pMjvW p`K
ies slok ivc klZIDr jI auprokq slok dw auØ`qr ilKdy hn [ ies pRkwr dsmyS
jI ny ivcwr ky AwpxI bynqI BrI ic`TI ilKxw kIqI ik hy ipqw gurU jI ! Awp jI ny
ieh kI ilK ByijAw hY ik Aswfy iv`ØcoN bl Cu`t igAw hY qy bµDn pY gey [ Awp jI ivc qW :
bl hoAw bµDn Cuty; sB ikCu hoq aupwie ]
hy ipqw gurUu (sRI gurU qyZ bhwdr swihb jI) ! Awp jI dI kurbwnI dw bl = zor
ihMdosqwn dy AMdr hoAw = ho igAw hY Aqy Awp jI dI ikrpw sdkw ihMdosqwn dy jIvW
auØ`qy pey hoey SrHw Awid dy swry bµDn = jµjwl Cuty = C`ut gey hn, Awp jI dI kurbwnI krky
hI sBu = swry koeI (ihMdU Drm dy bµDn Cu`tx dy) aupwie = Xqn hoq = ho jwxy hn [
AQvw hy siqgurU jI ! Awp jI ivc swry qrHW dw bl hoieAw hY, Aqy Awp jI dy
swry bµdn Cuty hoey hn, Bwv Awp jI qW is`KW dI Bwvnw pUrI krn leI loh ipMjry ivc
kYd hoey vI aunHW dI bynqI krn qoN aunHW dy GrW ivc jw ky Bojn C`kdy ho, iPr Awp
jI ¹ bµDn kI ho skdw hY, ieh qW Awp jI dI suqy-is`D Kyf hY [ Awp jI dy pwsoN sB
kuJ aupwA ho skdw hY [
nwnk sB ikCu qumrY hwQ mY; qum hI hoq shwie ]54]
sRI gurU nwnk dyv jI dw srUp dsvyN pwqSwh jI kQn krdy hn ik hy gurU nwnk
dyv dw srUp sRI gurU qyZ bhwdr jI ! sBu = swrw ikCu = kuJ qumrY = Awp jI dy hwQ = h`Q
mY = ivc hI hY Aqy qum = Awp jI hI ihMdosqwn dI r`ØiKAw krn vwsqy ShIdI dy ky
shwie = shwiek hoq = ho rhy ho [ jYsw ik :
sBu ikCu qum@rY hwiQ pRB Awip kry krwey ] (AMg 745)
vw: eIq aUq pRB qum smrQw sBu ikCu qumrY hwQy ] (AMg 209)
AQvw sRI gurU goibMd isMG jI kQn krdy hn ik hy ipqw gurU jI ! Awp jI ivc
qW pihlW hI ihMdosqwn dI r`ØiKAw vwsqy kurbwnI dyx dw bl pRwpq hoieAw hoieAw hY
jo AOrµgzyb ny ihMdosqwn auØ`qy srHw dy, muslmwn bxwaux dy jµjwl pwey hoey hn, auh hux
swry jµjwl Cu`t jwxgy, ihMdosqwn dI AzwdI dw swrw kuJ Xqn Awp jI dI ikrpw qoN
hI hoq = hoxw hY vw: Awp jI dI kurbwnI qoN hI hoxw hY [
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ikauNik swrw kuJ Awp jI dy hwQ = h`Q ivc hI
hY Aqy Awp jI hI swirAW dI lok-pRlok ivc shwieqw krn vwly ho [[54[[
vvvv
vvvv
dUsrw ArQ
jigAwsU muK duAwrw kQn krdy hn :
blu hoAw bµDn Cuty; sB ikCu hoq aupwie ]
hy mhwrwj ! Awp jI dI ikrpw sdkw myry AMdr ibbyk rUp bl pRwpq ho igAw hY,
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1429 (678) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Aqy myry krqw Bogqw, hµgqw mmqw dy swry bµDn Cu`t gey hn Aqy Awp jI dI ikrpw
sdkw hI swrw kuJ Bwv sRvx, mMnx, iniDAwsx rUp, swDn krn dw aupwA ho skdw hY [
nwnk sB ikCu qumrY hwQ mY; qum hI hoq shwie ]54]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik hy mhwrwj ! swrw kuJ Awp jI dy h`Q ivc hI
hY Aqy Awp jI hI myry lok-pRlok ivc shwiek ho ]54]
not : ieh slok sRI gurU goibMd isMG swihb jI mhwrwj ny nOvyN siqgurW ¹ auØ`qr rUp
ivc ilK ky ByijAw sI, ies dy keI purwqn bIVW iv`ØcoN gurU goibMd isMG jI dy ilKy hox
dy hvwly imldy hn, jo A`j k`lH dy nvIn ivdvwn ies purwqn ivcwr qoN munkr ho rhy
hn Aqy aunHW dI ieh munkrqw vI rIqI idnoN-idn zor PVdI jw rhI hY, BwvyN ieh ivcwr
BulyKy ivc SurU hoeI jW iksy pMQ ivroDI ny is`K pMQ ivc P`ut pwaux vwsqy kIqI, kuJ vI
hovy, pr ies g`l ’qy QoVHw bhuqw JgVw SurU ho hI igAw hY hwlWik s`cweI qW ieh hY ik
pMdrW BgqW dI bwxI, sqwrW B`tW dI bwxI, guris`KW dI bwxI Cy gurU swihbwnW dI bwxI
Aqy s`qvyN QW gurU hirgoibMd swihb jI dIAW nON DunW dIAW qukW rUp bwxI mMnI jw rhI
hY qW Pyr gurU goibMd isMG jI dw iek slok gurU gRµQ swihb jI ivc hox dw ivroD ikauN
hY, Awau ies dI bwbq pRmwxW duAwrw smJIey ik purwqn bIVW dy kI hvwly hn [ jYsw ik :
1. BweI mnI isMG jI dI h`Q-ilKq A`T koinAW vwlI bIV jo pwiksqwn bxn qoN
pihlW lwhOr ShId gµj ivc ibrwjmwn sI, aus ivc ieQy mhlw 10 iliKAw hoieAw hY [
mhwpurKW ny ijs dw hvwlw typ hoeI kQw ivc id`qw hY ik pwiksqwn bxn qoN bwAd
ieh bIV ieDr lY Awey sn, pr hux ies bIV dw kuJ pqw nhIN ik iks AsQwn jW iks
guris`K kol hY [ sµq igAwnI ikrpwl isMG jI ny vI AmIr Bµfwr stIk ivc ies dw hvwlw
id`qw hY [
2. ShId bwbw dIp isMG jI dI vI h`Q-ilKq bIV ivc eyQy mhlw 10 iliKAw
hoieAw hY [
3. sµq bwbw gurbcn isMG jI ny vI sqweIvIN kQw dy ivc bcn kIqy hn ik dws
(sµq bwbw gurbcn isMG) jI ny fw. BweI &Ojw isMG ipMf lwielpur dy Gr iek bIV dyKI
sI ijs ivc ies slok qoN pihlW mhlw 10 iliKAw hoieAw sI [
4. q^q sRI hirmMdr jI ptnw swihb (ibhwr) ivc iek purwqn bIV mOjUd hY, aus
ivc vI mhlw 10 iliKAw hoieAw hY [
5. gurduAwrw bwl lIlw ptnw swihb ivc vI iek purwqn bIV mOjUd hY, ijs ivc
pwqSwhI 10 iliKAw hoieAw hY [
6. BweI sµqoK jI ny vI ieh slok dsmyS jI v`loN aucwrn kIqw hoieAw iliKAw hY
vvvv
vvvv
vvvv
7. igAwnI igAwn isMG jI jo pMQ pRis`D ivdvwn hn, aunHW ny vI AwpxI rcnw
pMQ pRkwS ivc ieh slok gurU goibMMd isMG jI dw hoxw shI mMØinAw hY [ jYsw ik :
duqI slok auØ`q® dsmysU [ dIno nOmy gurYN ivsysU ]43]
8. pMQ dy mMny pRmMny ivdvwn BweI kwnH isMG nwBw ny mhwn koS ivc ieh slok dsmyS
jI dw hI aucwrn kIqw mMØinAw hY [
9. dws ny sµgqW dy smyq ib¸mI sµmq 2069 (eIsvI sµn 2012) ¹ hjUr swihb
jI dI Xwqrw kridAW burhwnpur ivc iek purwqn bIV dy drSn kIqy sn, jo gurU swihb
jI dy vyly dI ilKI hoeI hY, ijs dy auØ`pr siqgurU jI dy hsqw^r vI hn [ ies bIV dy
755 AMg hn ies dy ivc vI 54vW (crµjvyN) slok auØ`pr m: 10 iliKAw hoieAw hY Aqy
rwgmwlw smyq sµpUrn bwxI ilKI hoeI hY [
10. pMQ pRis`D ivdvwn fw. iq®locn isMG jI ijnHW ny Awpxy jIvn kwl ivc qkrIbn
300 purwqn bIVW dy drSn kIqy Aqy kuJ gurU kwl dIAW ilKIAW bIVW dy drSn vI
kIqy, bhuiqAW ivc mhlw 10 imldw irhw [
11. SRomxI gurduAwrw pRbµDk kmytI v`loN CpIAW SbdwrQ poQIAW ivc vI ieh slok
gurU goibMd jI dw aucwrx kIqw mMØinAw hY [
12. pMQ dy mMny pRmMny lyKk ijnHW dI qulnw ivc A`j k`lH iksy dw vI pRmwx dyxw
muSkl hY, auh nwm rsIey gurmuK fw. BweI vIr isMG jI, ijnHW ny BweI bµno vwlI bIV
dw hvwlw dyNidAW ies 54vyN slok qoN pihlW m: 10 hoxw is`D kIqw hY [
hux pRc`lq bIVW ivc jykr m: 10 nhIN vI iliKAw qW vI ieiqhwisk q`QW qoN ieh
slok gurU goibMd isMG jI v`loN hI aucwrx kIqw hoieAw is`D huµdw hY [ jdoN purwqn bIVW
dy auqwry hoey qdoN kdoN qy ikvyN ieh m: 10vW A`Kr rih igAw hY [ ies dy bwry kuJ vI
ikhw nhIN jw skdw [ ieh mslw smu`cy is`K pMQ dw hY, ijs ’qy gµBIrqw nwl ivcwr krnI
cwhIdI hY ik Cwpy vwlIAW bIVW ivc m: 10 ikauN C`f id`qw igAw hY [
so auprokq pRmwxW qoN ieh qW inrsµdyh is`D ho hI igAw hY ik ieh dohrw sRI gurU
goibMd isMG jI dw aucwrx kIqw hoieAw hY [ jykr pwTk jn donW dohirAW ¹ ZOr nwl
pVHy Aqy ivcwry qW 53vyN slok ivc jo kuJ ikhw igAw hY, ausdw 54vyN slok ivc auØ`qr
id`qw hoieAw hY [ ieh auØ`qr pRSn iek gihrI ivcwr dw ivSw hY [ ijs ¹ jykr SrDw Bwvnw
dIAW A`KW nwl vyKWgy qW sw¹ ieh Sµkw nhIN rhygI ik ieh gurU jI dw slok nhIN hY [
ies slok ¹ dsvyN pwqSwh jI dw nw mMn ky sw¹ s`cweI qoN lWBy hox dI Bwvnw rihq
ivcwr qoN ibnW hor koeI pRwpqI nhIN [
vvvv
vvvv
hux SµkwvwdIAW ny ieh vI pRSn kIqw hY ik gurU goibMd isMG jI dw iek hI slok
ikauN hY [ jykr gurU goibMd isMG jI ny bwxI aucwrx kIqI huµdI qW aunHW dy hor vI Sbd
hoxy sn ? iesdy auØ`qr ivc AsIN pMj BgqW dy pRmwx dyNdy hW, ijnHW dw iek-iek Sbd
hI gurU gRµQ swihb ivc drj hY—1. rwmwnµd jI, 2. prmwnµd jI, 3. sDnw jI, 4. sYx
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1429 (680) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
jI, Aqy 5. pIpw jI [ Pyr Bgq sUrdws jI dy Sbd dI iek quk hI hY [ jdoN ienHW BgqW
dy iek-iek Sbd Awaux ’qy koeI Sµkw nhIN qW Pyr gurU goibMd isMG jI dy iek slok auØ`pr
vI koeI Sµkw nhIN bxdI [
sRI gurU goibMd isMG jI ny ieh icrvµjvW (54) slok Awpxy v`loN auØ`qr rUp ivc ilK
ky ByijAw sI [
Pyr dUsry iek is`K ¹ kol bulw ky siqgurW ny ikhw ik hy guris`Kw ! hux qUµ qyz r&qwr
nwl id`lI ¹ jwxw kr, bhuqI dyrI nw lgwauxI, ieh ic`TI jldI qoN jldI ipqw gurU
jI kol id`lI jylH ivc phuµcw dyvIN, siqgurU qyZ bhwdr jI dy mwqw, mwqw nwnkI jI
qy siqgurW jI dy mihl sRI gUjrI jI ny vI h`Q joV ky AwpxIAW bynqIAW aus is`K kol
siqgurW ¹ phuµcwaux leI khIAW [
ies qrHW auh guris`K siqgurU swihb jI qoN AwigAw lY ky id`lI v`l ¹ clw igAw [
id`lI phuµc ky auh is`K siqgurW dI ikrpw dy sdkw BY qoN bZYr hI is`Dw jylH AMdr pu`j
igAw [ rsqy ivc iksy vI pihrydwr ny nw roikAw, ikauNik Abdu`lw drogw ienHW mulwkwqW
ivc shwieqw krdw irhw sI [ is`K siqgurW dy drSn krky inhwl ho igAw, Aqy siqgurW
¹ nmskwr krky ieh ic`TI PVweI Aqy siqgurW dy pirvwr dI iviQAw suxweI [
aus vyly sRI gurU qyZ bhwdr swihb jI ny ic`TI KolH ky pVHI [ Awpxy AwSy Anuswr
spu`qr (sRI gurU goibMd isMG jI) dI AiDk gµBIrqw BrI ic`TI pVH ky siqgurU jI bhuq
pRsµn hoey [
siqgurW ny ic`TI pVH ky ikhw ik hy guris`Kw ! bzwr iv`ØcoN jw ky iek nwrIAl lY
ky Awauxw kr, aus vyly auh guris`K bzwroN jw ky nwrIAl lY AwieAw [
siqgurU jI ny nwrIAl Aqy pMj pYsy s`jy h`Q auØ`qy r`K ky Aqy iDAwn SkqI duAwrw
Awpxy snmuK r`K ky m`Qw tyikAw [ jo joq nON srIrW ivc vrq rhI sI, auh joq siqgurW
ny Awpxy spu`qr (sRI gurU goibMd isMG jI) ivc dsvyN QW ibrwjmwn kIqI, ies qrHW gurqw
g`dI sRI gurU goibMd isMG jI ¹ b^S ky aus is`K ¹ siqgurW ny ikhw ik ieh nwrIAl
qy pMj pYsy lY ky vwps sRI Awnµdpur swihb jw ky Arpn krnw Aqy swrI sµgq ¹ kih
dyxw ik A`j qoN sRI gurU nwnk dyv jI dI g`dI dy dsvyN vwirs sRI gurU goibMd rwey jI
hoxgy Aqy siqgurW ny Agly iqMn slok aucwr ky isropwau vjoN nwl hI id`qy [
CyvW p`K
vvvv
vvvv
siqgurU jI ny gurqw g`dI dy nwl isropwau dy vjoN ieh Agly iqMn slok ilK ky
Byjy ikauNik aus smyN BweI mqIdws Aqy BweI idAwlw jI dI ShIdI auprµq AOrµgzyb dI
gurU swihb jI pRqI krVy kStW dI g`l dyK ky hmdrdI vjoN id`lI ivc 1400 is`K siqgurU
jI ¹ imlx Awey sI, AOrµgzyb ny swry hI kYd kr ley sn [ jo guris`K sµgI, sKw, im`qr
bx ky Awey sI [ jd ienHW swirAW ¹ kYd kr ilAw qW BweI audO rTOr qy swihb cµd
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (681) lv'w qhvj 9@ b>e 1429
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ny duKI ho ky bynqI kIqI ik siqgurU jI ! sw¹ AOrµgzyb ny bhuq kSt ivc pw id`qw hY
qW gurU jI ny rUhwnIAq SkqI duAwrw swirAW dIAW rwq dy smyN byVIAW (hQkVIAW) KolH
id`qIAW Aqy auh swry cly gey, ieh vyK ky siqgurW jI ny ieh slok aucwrx kIqw [
not : 1400 is`KW vwlI g`l sµq ig: gurbcn isMG jI ny 27vIN kQw ivc Bgqmwlw
dw hvwlw idMØidAW khI hY [
dUsrw ArQ
sµg sKw sB qij gey; koaU n inbihE swQ ]
ijhVy ihMd vwsIAW dy ipAwry im`qr dyvI dyvqy sn Bwv ijnHW dI ihMd vwsI aupwSnw
krdy sn, auh swry hI ihMd vwsIAW dw swQ C`f ky cly gey hn, koeI vI dyvI dyvqw
ihMdUAW dy Drm dI r`ØiKAw leI swQI ho ky nwl nhIN iniBAw Bwv iksy vI dyvI dyvqy
ny ihMdU Drm dI r`ØiKAw nhIN kIqI [ jYsw ik iksy siq purSW ny iliKAw hY :
kwlI klk`Øqy vwlI BOx kr geI ^wlI,
jwie ky ibrwjI khIN cwdrW ¹ qwx ky [ hwie APsos !
qb Awie ky n swr lIqI, jbI sIs kwtqy Qy kul ihMduvwn ky [
khu nwnk ieh ibpq mY; tyk eyk rGnwQ ]55]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik ieho ijhy ibpiq = musIbq dy smyN ivc hy
rGnwQ = rwGvW dy kul dy suAwmI sRI (gurU) goibMd rwey (isMG) jI ! hux iek qusIN hI
vvvv
vvvv
ihMd vwsIAW (mulk) dI Et rUp ho, Bwv hux qusIN ihMd vwsIAW dI r`ØiKAw krnI hY,
ikauNik AsIN kurbwnI dy ky ies zulm rwj dIAW jVHW v`F dyxIAW hn, mgroN qusIN ies
¹ fygxw hY [[55[[
1. ‘rGnwQ’ pwT hI Su`D hY [
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1429 (682) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qIsrw ArQ
sµg sKw sB qij gey; koaU n inbihE swQ ]
jIv dy ijhVy ipAwry sµgI ieMdry sn, auh ibrD AvsQw ivc swry hI swQ C`f gey,
ienHw iv`ØcoN koeI vI isr qoV jIv dy nwl nhIN inBw sikAw [
khu nwnk ieh ibpq mY; tyk eyk rGnwQ ]55]
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik ieho ijhI musIbq dy smyN ivc, hy
rGnwQ = ieMdrIAW ¹ clwaux vwly suAwmI prmySr ! iek qyrI hI tyk = Et huµdI hY ]55]
khu nwnk, ieh jgq mY; ikn jipE gur mMqu ]56]
siqgurU swihb jI khu = kQn krdy hn ik ieh = ies jgq = sµswr mY = ivc
ikn = iksy ivrly ny hI gur mMqu = mMqr ¹ jipE = jipAw hY vw: ijs iks ny gur mMqu = gurW
dy aupdyS duAwrw nwm jipAw hY, auh is`K dunIAW ivc kwiem rihxgy [
dUsrw ArQ
nwmu rihE swDU rihE; rihE guru goibMd ]
auh nwm qy Anwm qoN rih igAw hY vw: aus dw nwm qy rUp swrw kuJ rih igAw hY,
gurU qy cylwpuxw Aqy jIv qy goibMd = eISrpuxw vI rih igAw hY, Bwv auh ieh duµdvwd
qoN rihq ho igAw hY [
khu nwnk, ieh jgq mY; ikn jipE gur mMqu ]56]
vvvv
vvvv
siqgurU swihb jI kQn krdy hn ik ies jgq ivc ijs iksy ny gurmMqr dw nwm
dw jwp kIqw hY vw: gurmMqr duAwrw prmySr dw nwm jpxw kIqw hY ]56]
vvvv
kIqw hY, jw = ijs Awp jI kY = dy nwm sm = brwbr sµswr ivc hor koie = koeI vI cIz
nhIN hY [
ijh ismrq sµkt imtY; drsu quhwro hoie ]57]1]
ijh = ijs ny Awp jI dy nwm dw ismrq = ismrn Bwv Xwd krky swry pRq`K sµkt =
duKI vw: jUnIAW dy du`K imtY = imt jWdy hn Aqy quhwro = quhwfw drsu = drSn hoie = ho
jWdw hY ]57]1] jYsw ik :
rwmu rmhu bfBwgIho jil Qil mhIAil soie ]
nwnk nwim ArwiDAY ibGnu n lwgY koie ]2] (AMg 521)
ShIdI : ieh iqMn slok, gurqw g`dI dy icMnH Sbd gurU dy pihry ivc isropwau dy
vjoN Arpn krky is`K ¹ Awnµdpur swihb v`l qor id`qw Aqy Awp gurqw g`dI dI iek
v`fI zuµmyvwrI qoN insicMq ho ky Awpxy kurbwnI vwly ihMd Drm dI r`ØiKAw dy l^S auØ`pr
kyNd®q ho gey [ auØ`Dr kwzI mulwixAW Aqy bwdSwh ivc bhuq gµBIrqw nwl ieh mwmlw
sooicAw, ivcwirAw igAw ik hux kI kIqw jwvy [ ikauNik gurU qW lohy dy ipMjry dI kYd
Aqy is`KW dI kurbwnI qoN r`qw Br vI foilAw jW GbrwieAw nhIN [ Gbrwauxw qy folxw
qW iek pwsy irhw blik is`KW dI Shwdq qoN bwAd gurU hor vI idVH hoieAw jwpdw hY [
hux g`lW bwqW krn jW g`lW bwqW nwl mnwaux dw smW lµG cu`kw hY [ ies mwmly dw
AMq krnw hI vwijb hovygw [ ieh ivcwr krky aunHW ny gurU jI ¹ kcihrI ivc s`ØidAw
Aqy hµkwr dy lihjy nwl iqMn g`lW iv`ØcoN iek g`l mMnx leI Aw^rI vwr pu`ØiCAw—pihlI
ik krwmwq idKwau, dUsrI ik ieslwm Drm kbUl kro Aqy qIsrI g`l isr DV qoN v`Krw
hox dI Bwv kql kIqy jwvogy [ AOrµgzyb dI ieh g`l sux ky gurU jI ny auØ`qr id`qw ik
krwmwq nwm kihr dw hY [ prmwqmw dw Bjn ismrn krn vwly AwpxI haumY jW vifAweI
¹ mu`K r`K ky jW iksy dI ADIngI AMdr Aw ky kdy krwmwq idKwaux ivc ivSvws nhIN
r`Kdy [ krwmwq idKwauxI qW mdwrIAW dy qmwSy qul hY [ jYsw ik :
krwmwq kihÁ kihr krn ko [ pRØBu ky lok n krihÁ Drn ko [
ijm bwjIgr nrin irJwvY [ kuC qy kuC kir qurq idKwvY ]39]
(sRI gurpRqwp sUrj gRµQ, rwis 12, AMsU 64)
dUsrI g`l ieh hY ik krwmwq idKwaux dy nwl myry gurU ipqw jI nwrwz ho gey sn [
ijs krky myry v`fy Brw gurid`qw jI Aqy At`l rwie jI donW ¹ srIr C`fxy pey sn [ krwmwq
idKwaux nwl drgwh dy dyxdwr ho jweIdw hY [ jYsw ik :
krwmwq ko nwm kihr hY [ krihÁ n sµq smwn ishr hY ]
vvvv
vvvv
vvvv
ik hy AOrµgzyb ! Awpxw Awpxw Drm sB ¹ ipAwrw huµdw hY, iek swDwrn mnu`K ¹ vI
Awpxw Drm iqAwgxw nhIN cwhIdw [ mYN qW l`KW DrmI lokW dw ivSvws rUp hW [ Pyr
Drm ikQy rhygw [ ies krky jykr hIry dy vpwrIAW ¹ koeI kOfIAW ^rIdx leI mjbUr
kry qW auh koeI mUr^ hI hovygw, jo hIirAW ¹ C`f ky kOfIAW ¹ ^rIdxw krygw [ Awpxw
Drm vfmu`ly hIry dI inAweI hY [ Drm C`fxw kOfIAW ^rIdx dy bdly hY [ Pyr AOrµgzyb
ny kwzI mulwixAW v`l inrwSqw dI ingHw nwl dyiKAw ik hux kIqw jwvy qW Drm dy
AwgU kwzI mOlvIAW ny bwdSwh ¹ ieh rwey id`qI ik ienHW ¹ keI idn Bu`Kw r`ØiKAw
jwvy Aqy Pyr gaU dw mws irMnH ky Kuvw id`qw jwvy, jykr nw Kwvy qW vI zbrdsqI mUMh
ivc pw ky lokW ivc aujwgr kr id`qw jwvy ik gurU ny Awpxw Drm C`f ky ieslwmI
Kwxw Kw ilAw hY Aqy ieh vI ho skdw hY ik Kwxy dy nwl mn dI dSw bdl jWdI hY
jdoN ienHW ¹ Drm dy ivru`D Kwxw Kuvw id`qw igAw qW ienHW dw mn vI kmzor ho skdw
hY [ bwdSwh ieh g`l sux ky bhuq pRsµn hoieAw Aqy gurU jI ¹ keI idn Bu`Kw r`K ky jdoN
gaU dw mws iqAwr krky nOkr dy h`Q ByijAw [ nOkr bwdSwh dw hukm mMn ky mws dw
dygcw lY ky gurU jI kol phuµc igAw Aqy gurU jI ¹ Kwxw Kwx leI ikhw qW gurU jI
ny auØ`qr id`qw ik sw¹ ies vyly koeI vI pdwrQ Kwx dI loV nhIN hY [ nwl kuJ krmcwrI
zbrdsqI Kwxw Kvwaux dI iqAwrI ivc sn [ Kwxy vwly nOkr ny aunHW v`l q`kidAW
gurU jI ¹ ikhw ik jykr ienkwr kIqw qW zbrdsqI Kwxw KuvwieAw jwvygw, gurU jI
ny AwpxI id®StI aus BWfy v`l kIqI ijs BWfy ivc mws irMnH ky ilAWdw igAw sI Aqy
pu`ØiCAw kI ies dygcy ivc kI hY Aqy aus Kwxy dw kI lwB hY qW aunHW ny d`ØisAw ik
iesdy ivc quhwfy Kwx leI goSq irMinHAw hoieAw hY [ Kwxy qoN bZYr srIr inrbl (kmzor)
ho jWdw hY, ies ¹ Kwx nwl srIr ivc bl pYdw hovygw, bs iesdw iehI lwB hY [ qd
siqgurW ny ikhw ik qusIN swfw Drm iB®St ikauN krdy ho [ jdoN siqgurW dw bcn nw
mMnidAW hoieAw zbrdsqI krnoN nw hty qW siqgurW ny ikhw ik iesdw F`kx auqwro [
qd aunHW ny F`kx auqwirAw, aus dy iv`ØcoN in`ky-in`ky sUrW dy b`cy inklxy SurU ho gey qW
auh swry Gur Gur krn l`g pey, koeI f`fU ijqny Awkwr dy dygcy iv`ØcoN qyzI nwl inkl
rhy sn, koeI cUhy ijqny Awkwr dy, koeI ib`ly dy Awkwr vrgy dygcy iv`ØcoN inkl ky qurkW
dy pYrW ivc dOVn l`g pey Aqy aunHW dy GrW ivc jw vVy [ ijQy aunHW dw Kwxw bxdw
sI, GrW qy msIqW ivc qObw-qObw mc geI [ jYsw ik :
lGU lGU sUkr inksy Gny [ Gur Gur sbd AiDk hI Bny [
ko myifk sm inksih bwihr [ PWiD dygcy dOirq jwihr ]28]
ko iqs qy dIrG inksµqy [ mUKk smsr iPriq bulµqy [
ko iqs qy BI bfy idsµqy [ ijm mMjwr bcw cplµqy ]29]
vvvv
vvvv
kuJ sUr BWifAW ¹ icMbV gey, koeI k`piVAW ¹, koeI k`ØicAW ¹, koeI p`ØikAW ¹
qy koeI pwxI ¹, QW QW ’qy Kwxy B®St kr id`qy Aqy kihx l`gy ik swfw dIn B®St ho
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (685) lv'w qhvj 9@ b>e 1429
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
igAw hY qy AsIN nwpwk ho gey [ muslmwnW ny sUrW ¹ frw ky Bjwaux dy bhuq Xqn kIqy,
pr vwh koeI nw geI [ ijqny Bjwaux auqny hor Aw jwx, SrIAq lok Awps ivc iml
ky bwdSwh dI kcihrI ivc phuµcy qy kihx l`gy ik ihMd dw pIr, is`KW dw gurU AwKdw
sI ik mYN koeI krwmwq nhIN idKwauxI, hux zwhr hI krwmwq idKw irhw hY [ ienHW qoN
pu`Cxw cwhIdw hY ik pihlW ienkwr krky Pyr ieh krwmwq ikauN ivKweI hY [ bwdSwh
ny ikhw ik jw ky pu`ØCo ik qusIN ikhw sI ik krwmwq nhIN ivKwauxI pr hux iek v`fI
krwmwq ikauN ivKweI hY [ ieh sux ky gurU jI ny ikhw ik AsIN koeI krwmwq nhIN ivKweI [
ieh qW qusIN swfw Drm ivgwVnw cwhuµdy sI qy swfy Drm dI r`ØiKAw ^udw ny Awp kridAW
hoieAW, swfw Drm B®St hox qoN bcwaux leI AsIN nhIN, ^udw ny hI krwmwq idKweI hY [
ies ¹ qusIN swfI krwmwq mqW jwnxw kro [ jYsw ik :
suin sRI qyg bhwdr rwie ] aumrwvn ko khXo buJwie ]
ies ko qum Azmq nihÁ jwno ] mn ky Kot ibcwr pCwno ]30]
krih Bwvnw jYsy koie ] iqs ko qs Pl pRwpiq hoie ]
sRI Kudwie drgwh mJwr ] eyv nXwv hY sdw audwr ]31]
Drm iB®St hmry khu chXo [ iqs ko Pl qum qYso lhXo [
ihMdU jnm hmwro jwn [ ku`TXo pTXo mws ihq Kwn ]32]
qumry huqI sUkrin Awn [ Cuvhu n ijs ko, khW su Kwn ]
iqs AwimK qy so bn gey [ lGu qn Aink aupjqy Bey ]33]
chiq huqo pr Drm ibgwrw [ XW qy qum iemwn khu hwrw ]
(sRI gurpRqwp sUrj gRµQ, rwis 12, AMsU 52)
qd Pyr AOrµgzyb ny Awp ikhw ik qusIN qyZ bhwdr nwm rKwieAw hY [ quhwfy ivc
ikhVI qyZ dI bhwdrI hY qW siqgurW ny ikhw ik AsIN CotI aumr ivc Awpxy ipqw
dI qy quhwfy v`ØifAW nwl krqwrpur ivc cOQI lVweI AMdr sUrbIrqw nwl qyZ vwhI
sI, ijs qoN myry bcpn dy nwm iqAwg m`l qoN qyZ bhwdr ipqw jI dy i^qwb nwl hoieAw
sI [ dUsrI g`l bhwdr dw ArQ sUrmqweI hY [ qUµ prK ky vyK lY [ jykr qyrI qyZ dI sUrbIrqw
A`gy mYN dIn kbUl krn leI isr JukwieAw qW qyrI qyZ bhwdr mMnI jwvygI [ jykr qyrI
qyZ dy A`gy isr nw JuikAw qW myrI id®VHqw dI sUrmqweI qyrI qyZ qoN bhwdr mMnI jwvygI [
hux qUµ prK ky vyK lY [ ie`Dr ieh g`lW ho rhIAW sn qy auØ`Dr Awnµdpur swihb klZIDr
jI ny iek BweI jYqy nwm dw is`K id`lI v`l ¹ qoirAw [ ijs is`K dy h`Q gurU qyZ bhwdr
jI ny iqMn slok, gurqw g`dI dy icMnH, pMj pYsy nwrIAl Byjy sn, auh is`K BweI jYqy
¹ rsqy ivc imilAw sI [ ienHW donW is`KW dw imlwp hoieAw [ BweI jYqw id`lI qy gurqw
vvvv
vvvv
g`dI dy icMnH ilAwaux vwlw Awnµdpur swihb ¹ c`l ipAw [ jdoN BweI jYqw gurU jI dy
kol phuµicAw, qy ausny gurU jI dy drSn krky nmskwr kIqI [ qdoN gurU jI ny A`goN ikhw
ik hy guris`Kw ! qUµ bhuq SrDw nwl swfy AMØiqm drSn krn leI AwieAw hYN [ AsIN hux
sµswr qoN ieh srIr Ehly kr dyxw hY Aqy qY¹ ^wlI nhIN moVnw cwhuµdy [ jo vI qyrI ie`Cw
hY qUµ auho hI swfy kol mMg lY, qY¹ auho hI pRwpq ho jwvygw [ A`goN BweI jYqy ny A`KW Br
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1429 (686) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ky vYrwg dy hµJU kyrdy hoey ny ikhw ik hy dwqwr ipqw jI ! quhwfy pwsoN koeI Dn, pdwrQ,
ie`zq, qµdrusqI Aqy mukqI Awid mMgdw hovygw, pr quhwfw ieh inmwxw is`K jo Awnµdpur
ivKy is`KW Aqy pirvwr dI vYrwgmeI hwlq dyK ky AwieAw hY, aunHW ¹ Awp jI dy ichry
dy AMØiqm drSn krvwauxw cwhuµdw hY [ mYN inmwxw, inqwxw qy inguxw BwvyN ies syvw
dy lwiek qW nhIN hW, pr Awp jI ny ikrpw krnI qy ijs krky mYN Awp jI dy ichry
dy is`KW Aqy pirvwr ¹ Awnµdpur iljw ky AMØiqm drSn krvw skW [ qW siqgurW ny
ikhw ik hy BweI jYqw ! ieh g`l qW inrsµdyh swbq ho cu`kI hY ikauNik AOrµgzyb ny smwxy
vwly jlwludIn j`lwd ¹ swfw isr DV v`Krw krn dw hukm dy id`qw hY [ hux qUµ lokW
dy BIV BV`Øky ivc Awpxw Bys bdl ky KVHw rhIN Aqy pihlW hI Awpxw ieMqzwm r`KIN [
swfw sIs Awp hI qyrI JolI ivc Aw pvygw qy qUµ by i&kr ho ky Awnµdpur v`l ¹ qur
pvIN [ qUµ nw hI A`kyNgw qy nw hI Q`kyNgw [ swfw sIs Awnµdpur phuµcw ky qUµ Awpxw sµklp
pUrw kr lvIN [ Pyr BweI gurid`qw jI (jo bwbw bu`Fw jI dI AMs bµs iv`ØcoN CyvI QW ’qy
sn) ny bynqI kIqI ik hy ZrIb invwz ! quhwfy qoN bwAd mYN sµswr ivc rihxw psµd
nhIN krWgw [ mY¹ Awpxy nwl hI s`cKMf ivKy lY c`lo [ mYN Awp jI qoN kdy kuJ nhIN mMØigAw [
myrI pihlI Aqy Aw^rI ieho hI Ardws hY [ qusIN ies¹ mnzUr kro [ qW gurU jI h`s ky
kihx l`gy ik hy gurid`qw jI ! quhwfI prwlbD ny pRyr ky hI quhwfy koloN ieh bcn kFwey
hn [ eyQoN pMj ku kohW auØ`pr jmnw dy kµFy ’qy quhwfy bzurg bwbw bu`Fw jI dw AsQwn
hY [ jdoN swfy gurU ipqw jI gvwlIAr dy iklyH ivc kYd sn qdoN auQy bwbw bu`Fw jI ny
CyvyN pwiqSwh jI dy GoVy dI syvw-sµBwl kIqI sI [ qusIN auQy cly jwvo Aqy Awpxw srIr
iqAwg ky s`cKMf AMdr swfy srUp ivc hI Aw ibrwjogy [ jYsw ik :
suin siqgur iqh bwk bKwnw [ pMc kos puir qy qum Qwnw [
BweI ibR`D rhXo iek bwrI [ gurU gÍwilAr kyr mJwrI ]26]
qbih qurµgm lY sµg swry [ qihÁ iQr kry iq®xin ko cwry [
qhW jwie qjIAih inj pRwn [ kIjih hmry sµig pXwn ]27] (rwis 12, AMsU 65)
auØ`Dr AOrµgzyb dy hukm Anuswr kwzI mulwixAW smyq j`lwd jlwludIn gurU jI dy
pws pu`jw Aqy rohb nwl ikhw ik myrI qyZ quhwfw isr cwhuµdI hY [ A`goN gurU jI ny ikhw
ik iesny myrw isr kI k`txw hY [ myry isr ny qW zulm rwj dIAW jVHW k`txIAW hn [
Agly idn svyry swrIAW iqAwrIAW hox qoN gurU jI ¹ AMØiqm ie`Cw pu`CI geI [ qdoN gurU
jI ny ieSnwn krn leI g`l pRgt kIqI [ aus vyly gurU jI ny ikirAw soD ky, h`Q mWj
ky Aqy dwqn kurlw krky ausy KUh qoN ieSnwn kIqw ijQy roz kirAw krdy sn [ Pyr bohV
vvvv
vvvv
dy ibRC hyTW Awsx lgw ky bYTy Aqy j`lwd ¹ ikhw ik ijqnI dyr q`k AsIN bwxI dw
Bog pw ky Ardws krn qoN bwAd isr auqWh nhIN cu`kdy, auqnI dyr q`k qUµ vwr nhIN
krnw [ jdoN AsIN bwxI dw Bog pw ky Aqy Ardws krn auprµq isr auqWh ¹ auTwvWgy,
qd qUµ Awpxw vwr krIN [ so gurU jI ny pMj pwT jpujI swihb jI dy kIqy qy Ardws
krn qoN auprµq sIs auqWh ¹ auTwieAw qW j`lwd ny qyZ dw vwr kIqw [ jdoN gurU jI
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (687) lv'w qhvj 9@ b>e 1429
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dw sIs DV qoN Al`g hoieAw qdoN ausy iCn DrqI ivc BUcwl AwieAw, bhuq hnyrI c`l
peI, swry pwsy hPVw-dPVI m`c geI [ isdkI is`K BweI jYqw aus BIV ivc JolI A`fI
KVw sI [ gurU jI dy bcn dI SkqI Anuswr sIs BweI jYqw jI dI JolI ivc Aw ipAw [
ies pRkwr 13 m`Gr, m`Gr sudI pMcmI, idn vIrvwr 1732 ib¸mI ¹ idn dy do pihr
Aqy pOxy cwr ku GVIAW (A`j k`lH dy smyN Anuswr 1:30 vjy) ¹ siqgurU jI dI ShIdI
hoeI [ gurU jI dI eys kurbwnI ’qy ijqny lok auQy KVy sn, aunHW iv`ØcoN QoiVHAW ¹ C`f ky
bwkI sB ny hµJU vhwey, hwhwkwr dI DunI sB dy mUMØhoN inklI Aqy pRlok ivc sB ny jY
jY kwr kIqI [ ies Gtnw ¹ sRI gurU goibMd isMG jI ny AwpxI rcnw sRI dsm gRµQ ivc
ies pRkwr klmbµd kIqw hY [ jYsw ik :
iqlk jµ\U rwKw pRB qw kw ] kIno bfo klU mih swkw ]
swDin hyiq ieqI ijin krI ] sIsu dIXw pru sI n aucrI ]12]
Drm hyq swkw ijin kIAw ] sIsu dIXw pru isrru n dIAw ]
nwnk cytk kIey kukwjw ] pRB logn kh Awvq lwjw ]14]
dohrw ] TIkr Poir idlIis isir pRB puir kIXw pXwn ]
qyg bhwdr sI i¸Aw krI n iknhUµ Awin ]15]
qyg bhwdur ky clq BXo jgq ko sok ]
hY hY hY sB jg BXo jY jY jY suir loik ]16] (bicq® nwtk, dsm gRµQ, pMnw 54)
hux BweI jYqw jI ijs ny pihlW hI rUµ dw ieMqzwm kIqw hoieAw sI, iek CwbVI
Aqy bsq® iqAwr r`ØKy sn [ rUµ ies leI sI ik ^Un bwhr nw inkly [ hnyrI Aqy hPVw-
dPVI dw &wiedw auTwauNidAW BweI jYqw AwpxI mMØizl (Awnµdpur) v`l qur ipAw [ sIs
Zwieb hox qoN Aqy gurU jI dI idRVHqW dI ShIdI, is`KW dy dIn nw mMnx qy iekrwrnwmy
Anuswr iksy vI ihMdU ¹ zbrdsqI muslmwn nw bxwaux krky AOrµgzyb dI prySwnI ieqnI
v`D geI [ mwno ausdI bhuq v`fI hwr ho geI [ Pyr aus ny krVw hukm dy ky ikhw ik ikqy
DV vI Zwieb nw kr ilE [ s^q pihirAW dy ivc nwl hukm vI id`qw ik koeI vI
is`K gurU dI dyh dw AMqm sµskwr krnw cwhuµdw hY qW ieQoN iljw skdw hY [ pr ies dy
bhwny AOrµgzyb dI kutl nIqI ieh sI ik ijhVw vI Awvy ausdw vI nwl hI kql kr
id`qw jwvy [ AOrµgzyb ¹ iz`d sI ik ijs gurU qyZ bhwdr ny myrI ie`zq im`tI ivc imlw
id`qI hY mYN ienHW dI imRqk dyh ¹ ausy qrHW im`tI ivc imlwvW [ jdoN koeI vI is`K ieh
hONslw nw kr sikAw, aus vyly m`Kx Swh lubwxy dy ^wndwn iv`ØcoN l`KI Swh vxjwrw
ieh syvw leI in`qirAw [ ijsdw iek hzwr bYl g`ØifAW dy rUp ivc c`ldw sI Bwv pMj
vvvv
vvvv
sO g`ØifAW duAwrw vpwr kirAw krdw sI [ ies ny soicAw ik hkUmq ¹ vI pqw nw l`gy
Aqy mYN gurU jI dy DV dw sskwr vI kr dyvW, Swm q`k krVy pihirAW hyT DV auQy
cWdnI cONk ivc hI ipAw irhw [ l`KI Swh vxjwry ¹ pqw l`ØgidAW hI auh bhuq duKI
hoieAw qy vYrwg ivc roieAw [ jdoN l`KI Swh vxjwrw Swm ¹ cWdnI cONk phuµicAw qW
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1429 (688) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
gurU jI dw DVH sIs qoN ibnW dyK ky A`KW ivc jl Br ky roieAw [ Pyr iesny ihMmq qoN
kµm lYNidAW Aqy Ardws auprµq ieSnwn kridAW ik mYN gurU jI dw DV iksy qrIky nwl
Cupw ky lY jwvW jy gurU myrI shwieqw krn qW ieh kwrj ho skdw hY, jYsw ik :
gurU shwiek hoihÁ jy myry ] Cp kir ly gmnhu iks byry ] (rwis 12, AMsU 67)
Pyr Awpxy v&wdwr bµidAW ¹ nwl lY ky Awpxy g`fy rµU nwl l`d ky igxI imQI rwey
Anuswr pihlW g`ØifAW ¹ jmnw dy kol lY igAw qy jmunw dy iknwry iek ingm boD
qIrQ hY, ieQoN huµdy hoey Sihr ivc Aw vVy [ lubwxy is`K moFy auØ`pr v`fIAW-v`fIAW fWgW
cu`kI bYlW ¹ h`kdy Aw rhy sn [ aus vyly is`K dI Bwvnw dI shwieqw vwqwvrn ny kIqI [
iek qW hnyrI, J`KV c`l ipAw [ dUsrw bldW dw fµf rOlw qy pYrW nwl G`tw auØ`f irhw
sI [ jo lubwxy is`KW ny bldW dw jwx bu`J ky h`lw boilAw sI [ bldW dy Awp-muhwry B`jx
qy hPVw dPVI dy kwrn gurU jI dy DV dy kol KVy pihrydwr ip`Cy h`t gey [ l`KI Swh
vxjwry ny mOky qoN lwB auTwauNidAW bhuq PurqI nwl gurU jI dw DV rUµ dy g`fy ivc r`K
id`qw qy auh g`fw bwkI g`ØifAW dI kqwr ivc qor id`qw [ g`fy lµiGAW qoN pihrydwrW
ny vyiKAW ik gurU jI dw DV vI Zwieb ho igAw hY [ aus vyly Sor-Srwbw m`c igAw [ pr
pqw koeI nw l`gy [ ispwhIAW ny jw ky g`fy Gyr ley Aqy ikhw ik s`c d`Øso gurU jI dw
DV ik`ØQy hY, nhI qW quhw¹ jylH ivc jwxw pvygw [ quhw¹ ku`t-ku`t ky mwr dyvWgy [ qW
lubwxy is`KW ny idVHqw nwl jvwb id`qw ik sw¹ kI pqw hY gurU jI dw imRqk srIr ik`ØQy
hY [ AsIN qW Awpxw kwrobwr krdy hoey ieQoN lµGy hW [ sw¹ ieQoN lµGx dI ieqnI v`fI
szw imlygI [ ibnw ksUr hI iksy ¹ fµf dyxw ieh ikQoN dw inAW hY [ g`ØifAW vwilAW
ny ikhw ik qusIN swfI qlwSI lY lvo [ auh g`fy igxn pr igxqI pUrI nw Awey [ ieauN
qurk J`KW mwrdy hoey vwps muVy Aqy glI glI ivc l`Bxw SurU kIqw [ pr p`ly kuJ vI
nw ipAw [ ieDr l`KI Swh vxjwry ny rkwbgµj1 vwlI jgHw ijQy ausdy bYlW dy bhuq v`fy
v`fy C`pr sn, aus ny gurU jI dy DV dw ieSnwn krvw ky l`kVW dI icKw bxw ky gurmiq
mrXwdw Anuswr Ardws krky cµfw lw id`qw, pVdw pwaux leI Awpxy C`prW ¹ vI nwl
hI A`g lw id`qI ik S`k nw hovy [ jYsw ik :
sB Cprn ko Agin lgweI [ icKw bIc qih AiDk clweI ]37]
kwSt bhuq iGR`q gn fwrw [ lgI huqwsn lwt audwrw ]
ArD jlI qb rOr mcwXo [ iknhÁu Awin ieq Agin lgwXo ]38]
ieq auq iPriq buJwviq mno [ dUr ik nyry siB ny suno ]
dOr dOr kyiqk cil Awey [ bUJih nhIN, Gr AiDk jlwey ]39]
eINDn ko sµcY bhu krXo [ khW inkwsihÁ bIc su jrXo ]
vvvv
vvvv
1. ShnSwh Swh jhwn dy hmrkwb rihx vwlw Asqbl dw iek Ahudydwr, ijs ny Swhjhwnwbwd pws
rkwbgµj nwauN dw iek ipMf vswieAw [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (689) lv'w qhvj 9@ b>e 1429
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
itk itkwA hox qoN bwAd gurU swihb jI dy srIr dI rwK qy AsQIAW ¹ qWby dI
gwgr ivc pw ky hyTW DrqI ivc d`b id`qw [ jo imslW dy smyN srdwr bGyl isMG ny
id`lI ¹ ij`q ky gurU jI dIAW inSwnIAW l`B ky ieQy gurduAwrw bxwieAw jo A`j q`k
kwiem hY [ hux sµgqW qy kwr syvw vwly mhW purKW dI pRyrnw nwl bhuq suµdr iemwrq
bx geI hY [ auDr dUsry pwsy BweI jYqw CwbVI vwly ByK ivc id`lI qoN krnwl dy lwgy
iek qrwvVI nwmy ksby kol AwieAw ies QW iek dyvw rwm DobI sI [ ijsdw
mkwn Gwt dy auØ`pr hI sI [ jo srkwrI krmcwrIAW dy k`pVy Do ky Awpxw guzwrw
krdw sI, iksy vyly gurU qyZ bhwdr jI ¹ Awnµdpur jw ky bynqI kIqI sI ik auh vwrqw
ieauN hY :
ieh dyvw rwm iek vwrI BrI sµgq ivc gurU jI dy swhmxy auØ~iTAw, kuJ kihx
dw hONslw nw ipAw Aqy Pyr bYT igAw, qy dUsrI vwr Pyr auØ~iTAw qy Pyr sµkoc kr igAw,
qIsrI vwr Pyr auØ~iTAw, Pyr AMdroN Awvwz AweI ik dyvw rwm qyrI AOkwq hY ik ienHW
¹ Gr iljwx leI s`dw dyvyN, qUµ Awpxy Gr dI hwlq dyK, AwpxI by-vsI dI hwlq
ivc jdoN vwps muVn l`gw hI sI ik aus vyly gurU qyZ bhwdr swihb jI ny pu`ØiCAw
ik qUµ do iqMn vwr kuJ kihx leI auØ~iTAw sI Pyr ruk ikauN jWdw hYN [ iesny ikhw ik
mYN nhIN rukdw, myrI ZrIbI mY¹ rok lYNdI hY [ siqgurU jI ny pu`ØiCAw ik AYsI kI g`l hY ?
aus ny bynqI kIqI ik BwvyN myrw Gr Awp jI dy Xog nhIN, pr myrw mn Awp jI ¹ Gr
iljw ky drSn krnw cwhuµdw hY [ gurU jI kihx l`gy ik hy is`KW Ajy swfy zuµmy bhuq kµm
hn, kdy Pursq imlI qW zrUr qyrI ie`Cw pUrI krn leI AwvWgy, sB kµmW qoN vyhly
ho ky Pyr qyrw vwAdw vI pUrw krWgy [ ieh bcn kIqw sI, smW bdldw igAw, dyvw rwm
DobI jo SwhI bsqr Dox dw kµm krdw sI keI vwr ispwhI g`lW krdy suxy ik nOvyN gurU
ny ihMdU Drm dI r`ØiKAw krn leI id`lI ¹ rvwngI kr id`qI hY, socdw hY hux vI Awey,
hux vI Awey, pr aufIk lµbI huµdI geI [ Pyr Awgry qoN igR&qwr ho ky id`lI jwx dw pqw
c`ØilAw, socW socdw irhw ik gurU jI myry kol nhIN Awauxgy, aus ny gurU jI leI iek
q^q poS (plµGw) vI iqAwr krvwieAw Aqy aus auØ`pr cwdr drI dI ivCweI kIqI
hoeI sI ik ies auØ`pr gurU jI Aw ky ibrwjxgy [ qd ies¹ icMqw v`DdI geI jdoN ispwhIAW
qoN pqw l`ØigAw ik gurU jI dy nwl dy do is`K ShId kr id`qy gey hn Aqy gurU jI ¹
vI ShId kr dyxw hY qW inrwS ho ky Awpxy krmW ¹ kosdw hoieAw kihMdw hY ik dyvw
rwm qUµ AwpxI zubwn dw suAwd ikauN gvwieAw, qyry Gr ivc gurU ny nhIN Awauxw sI,
pr kihMdw ik hy sWeIAW qUµ myry nwl vwAdw kIqw sI ik mYN qyry Gr ivc zrUr AwvWgw [
vvvv
vvvv
pr qusIN ieh pUrw nhIN kIqw, ieauN soc ky roNdw hoieAw kihMdw hY ik myry krm hI mwVy
hn ijs krky gurU myry Gr nhIN AwieAw, ieauN auT ky bwhr ¹ qur ipAw pr AMdroN ieh
g`l l`kV dy Gux vWg KweI jw rhI sI ik jy gurU jI ny Awauxw hI nhIN sI qy Pyr
kihx dI kI loV sI [ jy ikhw sI qW Pyr Awauxw cwhIdw sI, ieauN rsqy ivc qurdy ¹
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1429 (690) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kuJ is`K imly qW pu`Cdw hY ik kdI AYsw vI hoieAw hY ik gurU vwAdw krky nw phuµicAw
hovy, qW aunHW ny A`goN juAwb id`qw ik AYsw kdy vI nhIN ho skdw, ies pRkwr socw socdw
hoieAw Gr v`l ¹ quirAw AwauNdw hY, qdoN A`goN iesny CwbVI vwlw AwauNdw vyiKAw, soicAw
ik ieh ZrIb ikrq krn leI PyrI pwauNdw iPrdw hY, ies kol koeI sOdw hovygw, jd
pws AwieAw qW vyKdw hY ik iesdI nuhwr qW sOdw vycx vwlI nhIN l`gdI, nw koeI
hokw dy irhw hY [ qd dyvw rwm ny soicAw kI ieh CwbVI vwlw bhuq lµbw pYNfw qYA kr
ky Aw irhw hY, ies ¹ Bu`K ipAws l`gI hovygI [ so mYN ies ¹ Gr iljw ky lµgr pRSwdw
CkwauNdw hW [ qd ausny BweI jYqw ¹ ikhw ik l`gdw hY ik qusIN bhuq dUr qoN Awey ho,
myry Gr kuJ smW Awrwm krky Aqy lµgr pRSwd C`k ky cly jwxw [ BweI jYqw jI ny ausdI
Bwvnw vyKidAW, aus dy Gr jwx leI hW kr id`qI Aqy aus dy Gr ivc jw ky ijhVw
plµG ausny gurU jI dy leI sjw ky r`ØiKAw sI, aus auØ`pr CwbVI r`K id`qI [ dyvwrwm
ny ieh vyK ky ikhw ik hy CwbVI vwilAw lohVw kIqw hY qUµ ieQy CwbVI ikauN r`KI hY,
ieh Awsx qW myry gurU jI dw sI jo vwAdw kr ky nhIN Awey, BweI jYqw jI ny pu`ØiCAw
ik kI vwAdw kIqw sI [ aus ny ikhw ik gurU jI ny vwAdw kIqw sI ik AsIN zuµmyvwrIAW
qoN ivhly ho ky qyry Gr AwvWgy, pr Ajy q`k Awey nhIN [ AOrµgzyb dy ispwhIAW qoN pqw
c`ØilAw sI ik id`lI ivKy gurUu jI ¹ ShId kr id`qw jwvygw, qUµ mY¹ is`K l`gdw hYN hux
qUµ d`s ik gurU ieMj vI krdw hY ik vwAdw krky pUrw nw kry, BweI jYqy ny ikhw ik
nhIN gurU vwAdy dw pUrw p`kw hY, hyy dyvwrwm jI ! auh smW Aw igAw hY, gurU ny mY¹ qyry
Gr Byj ky Awpxw vwAdw pUrw kIqw hY [ dyvwrwm ny hYrwn ho ky ikhw ik ieh qUµ kI
AwK irhw hYN, BweI jYqw jI ny ikhw ik ies CwbVI ivc qyrw vwAdw hY, qd auØ`T ky
BweI jYqw jI ny aus CwbVI dIAW gµFW KolHIAW, pihlI iek gµF KolHI, dUsrI KolHI qy
qIsrI gµF vyly k`pVy dw kuJ rµg bdilAw vyiKAw [ jd cOQI gµF KolHI qW k`pVy ¹ ^Un
l`gw nzr AwieAw, Pyr pMjvIN gµF KolH ky bsqr prHy kIqw, gurU jI dw sIs vyK ky dyvwrwm
jI dI cIk inkl geI [ BweI jYqy ny aus ¹ sµBwldy hoieAW ikhw ik hy gurU dy is`Kw
vyKIN ikqy musIbq ivc nw pw dyvIN, myrw s&r bhuq dUr dw hY, rox ¹ qW myrw mn vI
Br Br AwauNdw hY, dyvwrwm ro ro ky kihx l`gw ik hy gurU jI qusIN vwAdy dy qW pUry
inkly, mYN quhw¹ drSn dyx leI qW ikhw sI, pr ies qrHW dI hwlq ivc Awvogy ieh
kdy vI nhIN soicAw sI [ BweI jYqy ny ikhw ik mY¹ AwigAw dyvo mYN gurU jI dy sIs ¹
Awnµdpur swihb ¹ lY ky jwxw hY, qd aus dyvwrwm ny pwxI grm krky BweI jYqw jI
dw pMj ieSnwnw krvwieAw Aqy jo gurU swihb jI vwsqy dwxy r`ØKy sn, aunHW ¹ pINh
vvvv
vvvv
ky lµgr iqAwr krky CkwieAw Aqy Ckx leI kuJ hor vI pdwrQ id`qy [ Pyr BweI jYqw
jI Awnµdpur ¹ c`l ipAw [
Pyr BweI jYqw jI AMbwly nyVy Aw ky kuJ smW Tihry, ijQy Sihr dy pUrv kYNQ mwzrI
ivc qb`kl Swh dI msijd kol sRI gurU qyZ bhwdr jI dI Xwd ivc A`j k`lH gurduAwrw
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (691) lv'w qhvj 9@ b>e 1429
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
suSoiBq hY [ ies qoN bwAd BweI jYqw jI nwBw swihb nyVy rwjpurw ivKy kuJ smW Tihry,
ijQy A`j k`lH gurduAwrw swihb bixAw hoieAw hY [ Pyr BweI jYqw jI kIrqpur swihb
nyVy Awey qW AMqrjwmI klZIDr jI ny do GoV svwr pihlW hI kIrqpur swihb Byj
id`qy ik jdoN ipqw jI dw sIs Awey, qdoN qusIN ^br kr dyxI, so GoVsvwrW ny Aw ky
d`ØisAw ik BweI jYqw gurU jI dw sIs lY ky kIrqpur swihb phuµc cu`kw hY, aus vyly klZIDr
jI ny AwpxIAW mwqwvW qy sB is`K sµgqW ¹ pu`ØiCAw ik gurU jI dI id`lI ivKy kurbwnI
ho cu`kI hY BweI jYqw jI gurU ipqw dw sIs id`lI qoN lY ky kIrqpur swihb phuµc cu`kw
hY Awp d`so ik sIs dw sskwr ikQy kIqw jwvy [ pihlW is`K sµgqW ny ikhw ik kIrqpur
swihb hI krnw cwhIdw hY ikauNik v`fy gurU swihbwnW dw sskwr vI kIrqpur swihb
hoieAw hY [ Pyr mwqw nwnkI jI ny ikhw ik myry pu`qr dw sskwr aus jgHw krnw ijQy
mYN sOKI qrHW jw skW, kIrqpur dUr hY, Pyr gurU goibMd isMG jI ny suµdr pwlkI iqAwr
krvw ky sB is`K sµgqW smyq kIrqpur swihb phuµcy, ipqw gurU jI dw sIs vyK ky donoN
h`Q joV ky m`Qw tyikAw ik hy ipqw gurU jI ! qusIN Dµn ho ijnHW ny Awpxw sIs dy ky Drm
dI r`ØiKAw kIqI hY, Pyr klZIDr jI ny Awpxy h`QW nwl sIs pwlkI swihb ivc auQoN
suBwiemwn kIqw, ijQy A`j k`lH gurduAwrw ivmwngVH suSoiBq hY, Pyr cOr krdy hoey vfmu`ly
duSwly pw ky sugµDq pdwrQ iCVkdy hoey gurbwxI dw imRdµg, rbwb nwl kIrqn krdy
hoey Awnµdpur swihb phuµcy, siqgurW dy sIs Awaux dI ^br sux ky Awnµdpur vwsI b`ØicAW
qoN lY ky ibrDW q`k swry Awpxw Gr C`f ky bwhr Aw gey [
mwqw nwnkI dy kihx muqwibk ik bhuqI dUr sskwr nw kIqw jwvy, aus Anuswr
ijQy cµdn dI icKw bxweI sI auQy pwlkI ibrwjmwn kIqI qy siqgurW dw sIs ieSnwn
krvw ky hI pwlkI ivc ibrwjmwn kIqI sI, Pyr mwqw nwnkI qy mwqw gujr kOr jI
¹ gurU jI dy mu`K qoN bsqr prHy htw ky auprµq sB is`K sµgqW ny vI hµJU vhwauNidAW gurU
jI dy sIs dyy drSn kIqy qy nmskwrW kIqIAW, Pyr jpujI swihb jI dw pwT kr ky
Ardws kIqI Aqy sRI gurU goibMd isMG jI ny Awpxy h`QIN cµfw lwieAw Aqy Pyr iek pwsy
bYT ky soihlw swihb dw pwT kIqw igAw, sB sµgqW hµJU vhw rhIAW sn Aqy kih rhIAW
sn ik Dµn sRI gurU qyZ bhwdr jI, Dµn sRI gurU qyZ bhwdr jI, ijnHW ny ihMd dI r`ØiKAw
leI Awpxw Awp kurbwn kr id`qw [
not : siqgurU qyZ bhwdr jI dy pRym ivc AYsI qsIr sI, jo siqgurW dy bcn Bwvnw
sihq ipAwr nwl suxdw sI, auh siqgurU swihb jI dw hI ho jWdw sI [ ijvyN ik ip`Cy
Abdu`ly drogy dI g`l AweI hY jo siqgurW dy inq drSn krky Aqy bcn sux ky qnoN
mnoN siqgurU jI ¹ pUrn murSd mMndw sI [ jdoN siqgurU jI dI ShIdI ho geI, qdoN iesny
vvvv
vvvv
Awpxy pRym vwly ispwhIAW ¹ kih id`qw sI ik mYN hux id`lI ivc nhIN rihxw, mYN aunHW
dIAW Aw^rI inSwnIAW jo myry kol hn, auh nwl lY ky aunHW dy spu`qr sRI gurU goibMd
isMG jI dy kol jwvWgw [ drogy ¹ ispwhIAW ny ikhw ik AsIN vI qyry nwl hI jwvWgy [
auh siqgurU jI dy Ssqr bsqr qy mohr vwlI AgUµTI lY ky dsm gurU jI dy pws Awnµdpur
vvvv vvvv
lv'w qhvj 9@ b>e 1429 (692) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
swihb Aw igAw, Aqy ieQy Aw ky Drm dI ikrq hkImI krky siqgurW dI syvw ivc
aumr guzwrI [ Pyr aus dw bytw Zulwm A`bws nvwb kpUr isMG pws ^wlsy dy dl ivc
vI hkImI krdw irhw, Pyr ausdw pVpoqw hkIm sYd muhmMd ^W ijlHw AMbwlw dy Sihr
KrV ivc irhw [ bwkI drogy dy nwl Awey mymU KW, sYd ^W Awidk gurU jI dy nOkr rswldwr
bxy rhy, jo A`gy gurU goibMd isMG jI dy jµg Xu`D dy smyN kµm Awey sn [
vvvv
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (693) qp>sjrSg qhvj 5@ b>e 1429
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
muMdwvxI mhlw 5
muMdwvxI Sbd bwryy vIcwr
muMdwvxI : Bw. sµ: [ mud®w = Byd dI g`l, swihq ivc AYsI rcnw ijs dy pRgt ArQ
dI isvw koeI hor ArQ jW shwiek pd vI bx jwvy [ DwqU hY mud® = pRsµn krnw [ pMjwbI
muMdwvxI—ijs ivc Bwv jW ArQ muMd ky, bµd krky jW lukw kyy r`ØiKAw hovy vw: muMdwvxI
buJwrq dw nwm hY, poTohwr ivc hux q`k buJwrqW ¹ muMdwvxIAW AwKdy hn, ijvyN jdoN
koeI jµ\ rotI Kwx bYTy qW kuVIAW buJwrq pw ky QwlI bµnH dyNdIAW hn [ jykr auh buJwrq
bu`JI jwvy qW jµ\ rotI KWdI sI, ies ¹ vI muMdwvxI AwKdy hn [ Awm bol cwl ivc vI
hux q`k poTohwrI boldy hn ik muMdwvxIAW ikauN pwaudy ho, is`DI g`l d`Øso [
AQvw sRI gurU gRµQ swihb jI ivc muMdwvxI dy do slok Awey hn, iek soriT rwg
dI vwr ivc qIsry pwqSwh jI dw hY Aqy dUsrw ieQy pMjvyN srUp sRI gurU Arjn dyv jI
dw AwieAw hY [
muMdwvxI Sbd auØ`pr ijhVy ivdvwn muMd®n dy Bwv ¹ bµd krnw ArQ lY ky AslI
isDWq qoN prHy ho ky ieQy gurbwxI dy muMd®x = bµd krn dI g`l kr idMdy hn [ jykr muMdwvxI
dw Bwv bµd krnw hI huµdw hY qW Pyr ies qoN bwAd vwlw “qyrw kIqw jwqo nwhI” auh
vI SµkwvwdIAW dy, Sµkw dy Gyry ivc Awvygw [ ieh ivcwr krn vwilAW ny ieh kdI soicAw
hI nhIN ik soriT rwg dI vwr ivc qIsry pwqSwh jI ny vI muMdwvxI vwlw iek Sbd
645 AMg auØ`pr aucwrx kIqw hY, Pyr qW bwxI dw ilKxw auQy soriT rwg ivc hI smwpq
ho jWdw hY [ pr ieh g`l hY hI nhIN sI [ bµd krn dw ArQ bwxI ¹ bµd krn auØ`pr lwauxw
iek mnGVq dlIl ho skdI hY [ ieh dovyN muMdwvxI vwly Sbd qIsry Aqy pMjvyN pwqSwh
jI dw isDWqk qOr ’qy ieauN myl KWdw hY, ijvyN quKwrI rwg dy bwrhmwh dw rldw hY, ijvyN
gurU Arjn dyv jI ny quKwrI rwg dy bwrhmwhw ¹ mwJ rwg dy ivc srl rUp AMdr KoilHAw
hY [ ies qrHW soriT rwg dy ivc Awey muMdwvxI vwly Sbd ¹ sRI gurU Arjn dyv jI ny ieQy
KoilHAw hY [ ies dy ivc ArQW dy gohJ Byd ¹ mMud®x kIqw hY Aqy gurU Amrdws jI ny Awpxy
Sbd ivc muMdwvxI dw ArQ buJwrq spSt kr id`qw hY [ jYsw ik :
eyh mudwvxI siqgurU pweI gurisKw lDI Bwil ] (AMg 645)
vvvv
vvvv
‰AMg 1429Œ
muMdwvxI mhlw 5 ]
mhlw 5 = pMjvyN srUp sRI gurU Arjn dyv jI muMdwvxI = buJwrq pw ky is`ØiKAw dy
rhy hn Aqy soriT rwgxI vwlI muMdwvxI dw isDWq vI ieQy Koldy hn [
vvvv vvvv
qp>sjrSg qhvj 5@ b>e 1429 (694) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Qwl ivic iqMØin vsqU peIE; squ sµqoKu vIcwro ]
gurbwxI (sRI gurU gRµQ swihb) rUpI Qwl ivic = AMdr iqMØin = qY® vsqU = cIzW
peIE = peIAW hn—1. sq, 2. sµqoK, 3. vIcwro = vIcwr [
dUsrw ArQ
Qwl ivic iqµin vsqU peIE; squ sµqoKu vIcwro ]
gurbwxI (sRI gurU gRµQ swihb) rUpI Qwl ivc iqMn cIzW peIAW hoeIAW hn, iek sq
qy dUsrI sµqoK ¹ vIcwro = vIcwrnw kro [
AMØimRq nwmu Twkur kw pieE; ijs kw sBsu ADwro ]
qIsrI vsqU mwlk prmySr dw AMØimRq rUpI nwm ipAw hoieAw hY, ijs dw swirAW
¹ Awsrw hY [ ies pRkwr gurmuK jn ies muMdwvxI (buJwrq) ¹ bu`Jdy hn [
ArQwq Awm pwTk ¹ sq, sµqoK qy vIcwr, ienHW iqMnW dw BulyKw pY jWdw hY prµqU
gurU jI ny A`gy “AMØimRq nwmu Twkur kw” Sbd ikhw hY [ ieauN pwTk jn ieh cwr smJ
lYNdw hY, pr vIcwro pd dw ArQ hY ‘vIcwrnw kro’ ieh smJ ky swrI buJwrq K`ulH jWdI
hY [ ivSyS ivcwr krn nwl vI ^ulwsw huµdw hY ik swry sRI gurU gRµQ swihb jI ivc gurU
jI ny nwm dI hI ivSySqw, mihmw khI hY, ies leI prmySr dy nwm qoN ibnW sq, sµqoK
sPly nhIN hn, ies leI qIsrI vsqU prmySr dw nwm hI hY, guris`KW ny siqgurU jI dI
pweI hoeI buJwrq ¹ ies pRkwr smJ ilAw hY [
vvvv
vvvv
dUsrw ArQ
ijs pRkwr Qwl ivc iqhwvl pRSwd huµdw hY, ausy qrHW gurU gRµQ swihb ¹ Qwl qy
gurbwxI ¹ iqhwvl pRSwd dw rUp vrxn krky siqgurU jI aupdyS idMdy hn [
Qwl ivic iqMØin vsqU peIE; squ sµqoKu vIcwro ]
sRI gurU gRµQ swihb jI rUpI Qwl ivc squ, sµqoKu, vIcwr rUpI iqMn cIzW rUp iqhwvl
pRSwd pwieAw hoieAw hY,
ijs pRkwr iqhwvl dy pRSwd ivc mYdw, KMf qy iGE, ieh iqMn cIzW huµdIAW hn,
ausy prkwr AMqrIv pRSwd ivc vI iqMn cIzW hn squ rUpI mYdw, sµqoKu rUpI KMf qy sRySt
ivcwr rUpI iGE hY [
keI QW kVwh pRSwid ¹ pMcwimRq vI kihMdy hn, pMcwimRq ivc pMj cIzW huµdIAW
hn—mYdw, KMf, iGE, jl qy AgnI vw: keI QW purwqn rIqI Anuswr AgnI dy QW du`D
¹ pMjvW pdwrQ mMndy hn [
iesy qrHW AMqrIv ivc squ rUpI mYdw, sµqoK rUpI KMf, sRySt ivcwr rUpI iGE vw: sµqoK
rUpI iGE, igAwn, vIcwr, BgqI rUpI KMf, ieh iqMn vsqUAW hn Aqy :
AMØimRq nwmu Twkur kw pieE; ijs kw sBsu ADwro ]
prmySr dw nwm AMØimRq rUpI jl pwieAw hoieAw hY vw: prmySr dI pRwpqI vwlw pRym
rUpI pwxI qy nwm AMØimRq rUpI vw: inSkwm krmW rUpI du`D pwieAw hoieAw hY vw: bRhm
AiBAws rUp AgnI dy syk nwl ieh AMqhIx pMcwimRq bxdw hY, ijs prmySr dw swirAW
¹ Awsrw hY [
vvvv
slok mhlw 5 ]
ies slok ivc siqgurU Arjn dyv jI gurW, prmySr dy snmuK bynqI kridAW Aqy
rwgW dI lVI pRox qoN pihlW mMgl rUp ivc slok aucwrx krdy hn [
vvvv vvvv
qp>sjrSg qhvj 5@ b>e 1429 (696) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qyrw kIqw jwqo nwhI; mYno jogu kIqoeI ]
(‘kIqo-eI’ aucwrx hY)
hy siqgurU nwnk dyv jI dy srUp sRI gurU rwmdws swihb jI ! vw: hy prmySr ! qyrw = Awp
jI dw kIqw hoieAw aupkwr mYN jwqo = jwixAw nhIN hY, qusIN Awpxy ibrd dI lwj r`K
ky mYno = mY¹ sRI hirmMdr swihb, sRI (gurU) gRµQ swihb jI dy rcn vw: sµswr dy qwrn vwsqy
jogu = lwiek bxwauxw kIqoeI = kIqw hY [
vvvv
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (697) ijeqjvj@ b>e 1429
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
rwgmwlw
auQwnkw : sRI gurU Arjn dyv jI mhwrwj jI ny ijvyN auprokq Sbd “qyrw kIqw
jwqo nwhI” mMgl rUp ivc aucwrx kIqw hY, ausy qrHW ieh mMgl rUp bwxI sRI gurU Arjn
dyv jI ny aucwrx kr ky BweI gurdws jI qoN ilKvweI [ tIkw &rIdkot, tIkw AmIr Bµfwr
Aqy smUh sµp®dwvW dy ivdvwn ies rwgmwlw dI ieh auQwnkw dw kQn krdy Aw rhy hn [
iek vwrI nwrd munI dyvpurI iv`ØcoN auQy phuµcy, ijQy keI rwg dyvqy Aqy Ap`CrW dy
rUp ivc sn ijnHW dw nwm rwg rwgxIAW sI, aunHW dI durdSw vyKI ik aunHW dy AMg Bµg
hoey pey sn, qd nwrdmunI ny pu`ØiCAw ik quhwfI ieh hwlq ikvyN ho geI hY [ qd A`goN
aunHW ny auØ`qr id`qw ik kiljug dy ivc Anjwx gv`eIey qy rwgI rbwbI by-inXmw gwaux
l`g pey hn, Aqy by-vkqw gwauNdy hn, koeI rwg koeI rwgxI qy koeI swfy pu`qrW ¹ bxdy
smyN Anuswr nw gwien krky swfI ieh hwlq kr id`qI hY [ hy nwrd jI ! qusIN idAwlU
suBwA vwly ho, qusIN Awp hI swfy du`K dw aupwA d`Øso, ikauNik quhw¹ swfy Bly leI nwrwiex
jI ny swfy pws lY AWdw hY, aus vyly nwrd jI ny aupwA d`sidAW ikhw ik hy rwgo ! iesdw
aupwA qW krqw purK ny Awp hI kr ilAw hY [ jYsw ik :
Awip nrwiexu klw Dwir jg mih prvirXau ]
inrµkwir Awkwru joiq jg mMfil kirXau ] (AMg 1395)
aus prmySr ny gurU nwnk rUp ivc sµswr ¹ qwrn leI Avqwr Dwrn kIqw hY, Aqy
aunHW ny jo bwxI aucwrx kIqI hY, auh rwgW Anuswr aucwrx kIqI hY, hux aunHW dy pMjvyN
srUp sRI gurU Arjn dyv jI sµswr dy Bly leI nwm bwxI dw boihQw iqAwr kr rhy hn,
Bwv rwgW ivc bwxI aucwrx kr rhy hn, qusIN aunHW dI Srn iv`Øc jwvo [ qd nwrd jI
dw bcn mMn ky ieh rwg rwgxIAW sRI gurU Arjn dyv jI dy crn Srn ivc phuµcy Aqy
BwvyN dyvpurI dy rihx vwly sUKm srIrW vwly jo dyvqy jn sn, siqgurU jI dI hzUrI ivc
ienHW ny mUrqIvwn ho ky bynqI kIqI ik mhwrwj jI swfy duiKAwirAW dw vI du`K suxo,
quhwfy qoN ibnW swfw du`K koeI vI dUr nhIN kr skdw qW mhwrwj jI ny pu`ØiCAw ik hy
BweI ! qusIN kOx ho Aqy quhw¹ kI du`K hY, aunHW ny by-inXmy rwgI rbwbIAW dy gwaux dw
vvvv
vvvv
du`K inXm Bµg krn dy nwl phuµcI qklI& d`sI qW gurU swihb jI ny aunHW dw siqkwr
kridAW, SrnI AwieAW dI lwj r`Kx leI, sRI gurU gRµQ swihb jI dI sµpUrnqw qy smwpqI
dy mMgl nwl ieh mMgl rUp bwxI aucwrx kIqI Aqy rwgW ¹ ikhw ik qusIN ijqny Awey
ho BwvyN aunHW iv`ØcoN bhuq swry rwgW dy nW qy aunHW rwgW ivc Sbd aucwrx ho cu`ky hn Aqy
ijnHW dy nwm ip`Cy gurbwxI ivc nhIN Awey hux quhw¹ AsIN iek`ØiTAW ¹ hI rwgW dI iek
vvvv vvvv
ijeqjvj@ b>e 1429 (698) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
lVI ivc AwpxI rsnw qoN aucwrx krky rwgW dI mwlw ivc pRo dyNdy hW [ ijs ’qy quhwfI
SrDw vI pUrI ho jwvygI qy swfw Srn ivc AwieAW dI lwj r`Kx vwlw Drm inB jwvygw [
ies leI BweI gurdws jI ¹ hukm dy ky swry Awey hoey rwgW dy nwm drj kIqy [
not : pihly ArQ ivc rwgW dy snmwn leI aunHW dy cOrwsI nwm Cy rwg, qIh rwgxIAW
Aqy ATqwlI aunHW dy pu`qr, ieauN sB ¹ SbdW ivc nwm lYx rUp dw isropwE dy ky snmwnq
kIqw, Aqy aunHW dy AMg Bµg hox dw du`K dUr kr id`qw, auh j`s krdy hoey dyvpurI ¹ vwps
cly gey [ rwgW dw gurU Srn ivc Awauxw gurbwxI AMdr vI drj hY [ jYsw ik :
rwg rqn prvwr prIAw sbd gwvx AweIAw ] (AMg 917)
Pyr siqgurU jI ny ijQy rwgW ¹ snmwn dy ky AijhI bwxI rcI, ies ¹ keI s`jx
kyvl rwgW dw qqkrw hI mMndy hn Aqy Sµkw krdy hn ik ijvyN pwT krn l`ØigAW qqkry
dw pwT nhIN kIqw jWdw, auh kyvl jwxkwrI vwsqy huµdw hY, qW Pyr iesdw pwT ikauN
kIqw jWdw hY, ies dw auØ`qr ieh hY ik jykr kyvl qqkrw hI huµdw Pyr qW ieh svwl
TIk sI, ieh qqkrw nhIN blik aupdyS rUp bwxI hY [ nhIN qW qqkrw Awid ivc hoxw
cwhIdw sI nw ik bwxI dy ip`Cy, ikauNik qqkry dw ieh inXm huµdw hY ik auh gRµQ dy
Awid ivc hoieAw krdw hY, ies leI ieh aupdyS rUp bwxI hY [ ies ivc jo g`l sp`St
nzr Aw rhI hY, auh ieh hY ik siqgurU jI ny iek qIr nwl do inSwny ivMnHy hn, rwgW
¹ aupdyS dyx leI ies bwxI ivc bwhj Bwv hY, Pyr eysy bwxI dy AMq®Iv ArQW ivc
siqguruU jI ny rUhwnIAq dw Aijhw bwrIk Fµg vriqAw hY, jo “< qoN lY ky ATwrh ds
bIs” q`k gurbwxI dy aupdyS rUp lVI ¹ ikqy vI tu`tx nhIN id`qw, ies leI pihlW bwhj
ArQ ivc rwgW dy snmwn dI lVI Aqy Pyr AMq®Iv ArQW ivc rUhwnIAq dw gUVH isDWq
kQn hY [ rwgI isMG rwg dI igxqI kr lYx Aqy ivAwiKAwkwr guris`K iesdy iv`ØcoN gurU
aupdyS dy duAwrw bRhm igAwn, BgqI dy Awnµd ¹ mwx lYx [ ieh siqgurW ny jugqI
vrqI hY [
vvvv
not : rwgmwlw dy pihly ArQ ivc jo rwg gwgxIAW qy aunHW dy pu`qrW dy nwmW dw
vyrvw dy ky id®StWq bxwieAw hY, jy idRStWq ¹ pVH ky hI C`f dyeIey qW bhuq ADUrwpn
rih jWdw hY, ies leI bynqI hY ik jo rwgmwlw dw id®StWq rUp ivc Asl isDWq hY,
aus ¹ zrUr pVHnw kro [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (699) ijeqjvj@ b>e 1429~1430
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
rwg eyk sµig; pMc brµgn ] sµig Alwpih; AwTau nµdn ]
hy mhwrwj ! eyk = iek iek rwg dy sµig = nwl pMc = pMj pMj brµgn (br+AMgn)
br = sRySt AMgn = iesqrIAW (rwgxIAW) hn [
hy mhwrwj jI ! iehnW dy AwTau = A`T A`T nµdn = p`uqr Awp jI dy j`s ¹ sµig = nwl
hI Alwpih = aucwrdy hn vw: iPr iek iek rwg dy nwl A`T A`T pu`qr hn jo swry iml
ky Awp jI dy j`s ¹ aucwrdy hn [
‰AMg 1430Œ
pRQm rwg; BYrau vY krhI ] pMc rwgnI; sµig aucrhI ]
hy mhwrwj jI ! jo pRQm = pihlW AMØimRq vyly dw BYrau rwg hY, vY = aus BYrau rwg
dy qweIN hw hw hU hU Awid gµDrb, rwgI aucwrx krhI = krdy hn vw: jo pRQm = pihlw
rwg BYrau hY, vY = auh vI Awp jI dy j`s ¹ aucwrn krdw hY [
jo BYrau rwg dy sµig = nwl pMc = pMj rwgxIAW hn, auh vI Awp jI dw j`s
aucrhI = aucwrx krdIAW hn [
BYrau rwg dIAW iesqrIAW (rwgxIAW) dy nwm ies pRkwr hn :
vvvv
vvvv
Ast puq® BYrv ky; gwvih gwien pwq® ]1]
ieh Ast = A`T pu`qr BYrv rwg ky = dy khy hn, jo Awp jI dy j`s ¹ gwvih = gwauNdy
hn Aqy ieh swry gwien = gwaux dy pwq® = AiDkwrI hn ]1]
vvvv
7. s`qvW KauKt Aau = Aqy A`TvW Baurwnd krky gwey jWdy hn vw: ieh A`Ty Awp
jI dw j`s gwey = gw rhy hn [
ies pRkwr ieh Ast = A`T pu`qr mwlkausk dy sµg = nwl lwey = lwauxw kIqy hn,
Bwv ieh A`Ty mwlkausk dy pu`qr hn ]1]
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (701) ijeqjvj@ b>e 1430
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
puin AwieAau ihMØfolu; pMc nwir sµig Ast suq ]
puin = bhuVo qIsrw ihMfol rwg AwieAw hY vw: hy mhwrwj jI ! ihMfol rwg Awp jI
dI Srn ivc AwieAw hY Aqy AwpxIAW pMc = pMj nwir = nwrIAW (rwgxIAW) dy
sµig = nwl Ast = A`T suq = puq® vI lY ky AwieAw hY [
vvvv
5. pMjvW srsbwn Aau = Aqy 6. CyvW ibnodw Awih = hY vw: pMjvW srsbwn CyvW
ibnodw Awid swry Awp jI dw j`s krnw Awih = cwhuµdy hn [
7. s`qvW bsµq Aqy 8. A`TvW kmodw Awid swry hI srs = sihq pRym rUpI rs dy Awp
jI dw j`s gwvih = gwauNdy hn vw: s`qvW sRySt bsµq qy A`TvW kmodw Awp jI dw j`s
gwauNdw hY [
vvvv vvvv
ijeqjvj@ b>e 1430 (702) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Ast puq®; mY khy svwrI ] puin AweI; dIpk kI bwrI ]1]
ieh ihMfol rwg dy Ast = A`T pu`qr mY svwrI = svwr ky khy = kQn kIqy hn [
puin = iPr hux Awp jI dw j`s dIpk rwg dy krn kI = dI bwrI AweI = Aw geI hY ]1]
dIpk rwg dIAW iesqrIAW (rwgxIAW) dy nwm ies pRkwr hn :
kCylI ptmMjrI; tofI khI Alwip ]
1. pihlI kCylI, 2. dUsrI pt mMjrI, 3. qIsrI tofI Alwip = aucwr ky khI = kQn
kIqI hY [
kwmodI Aau gUjrI; sµig dIpk ky Qwip ]1]
4. cOQI kwmodI Aau = Aqy 5. pMjvI gUjrI iesqrI (rwgxI) hY, jo dIpk rwg ky = dy
sµig = nwl Qwip = sQwpn kIqIAW hoeIAW hn [[1[[
A`gy dIpk rwg dy A`T pu`qrW dy nwm Aw rhy hn [
vvvv
vvvv
iqh pwCY; isMDvI AlwpI ] isrIrwg isau; pWcau QwpI ]1]
iqh = iqs qoN pwCY = ip`CoN 5. isMDvI nwm krky pMjvIN rwgxI AlwpI = aucwrx
kIqI hY [
ieh isrIrwg dy isau = nwl pWcau = pMjy QwpI = sQwpn kIqIAW hn ]1]
A`gy isrIrwg dy pu`qrW dy nwm Aw rhy hn [
swlU, swrg, swgrw; Aaur gof gµBIr ]
1. pihlw swlU, 2. dUsrw swrg, 3. qIsrw swgrw Aaur = Aqy 4. cOQw gof, 5. pMjvW
gµBIr hY [
Ast puq® sRIrwg ky; guµf kuµB hmIr ]1]
6. CyvW guµf, 7. s`qvW kuµB Aqy 8. A`TvW hmIr hY, ieh isrIrwg ky = dy Ast = A`T
pu`qr hn ]1]
Kstm; myG rwg vY gwvih ] pWcau sµig; brµgn lwvih ]
jo Kstm = CyvW myGrwg hY, vY = auh vI Awp jI dy j`s ¹ gwvih = gwauNdw hY [
myGrwg iek`lw Awp hI nhI j`s gw irhw, sgoN AwpxIAW pWcau = pMj (br+AMgn)
br = sRySt AMgn = iesqrIAW (rwgxIAW) ¹ sµig = nwl lwvih = lgw ky Awp jI dw
j`s gwauNdw hY [
AQvw jo CyvW myGrwg hY, vY = aus ¹ rwgI, nwrd Awid swry gwauNdy hn [ myGrwg
dy nwl pMj suµdr iesqrIAW (rwgxIAW) vI lwauNdy, myldy hn [
A`gy myGrwg dIAW iesqrIAW dy nwm hn [
vvvv
5. puin = punw pMjvIN sUhau = sUhI nwmI rwgxI bhuq aUcY = auØ`cI sur nwl Awp jI
dw j`s aucwrn kInI = krdI hY vw: punw auØ`cI sur nwl gwaux vwlI sUhI rwgxI aucwrn
kInI = kIqI hY [
myGrwg dy isau = nwl ieh pwcau = pMjW ¹ cInI = jwnxw kro vw: ieh pMjy rwgxIAW
vvvv vvvv
ijeqjvj@ b>e 1430 (704) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
myGrwg dy nwl jwnxw kro vw: myG rwg dy nwl ieh pMjy jwxIAW Bwv rwgxIAW gweIAW
jWdIAW hn ]1]
A`gy myG rwg dy pu`qrW dy nwm hn [
puin gwvih; sµkr Aau isAwmw ] myG rwg; puq®n ky nwmw ]1]
puin = punw 7. s`qvW sµkr Aau = Aqy 8. A`TvW isAwmw, ieh swry Awp jI dw j`s
gwvih = gwauNdy hn [
ieh myGrwg dy puq®n = pu`qrW ky = dy nwmw = nwm hn ]1]
Kst rwg auin gwey; sµig rwgnI qIs ]
sBY puq® rwgµn ky; ATwrh ds bIs ]1]6]
hy mhwrwj ! auin = aunHW Kst = Cy rwgW ny Awp jI dy j`s ¹ gwey = gwauxw kIqw
hY Aqy ienHW Cy rwgW dy sµig = nwl qIs = qIh rwgxIAW ny vI Awp jI dy j`s ¹ gwauxw
kIqw hY [
ATwrh = ATwrW, ds qy bIs = vIh Bwv rwgnI = rwgW ky = dy (18 + 10 + 20 = 48)
ATqwlI sBY = swry pu`qrW ny vI Awp jI dw j`s gwauxw kIqw hY [
AQvw auin = aunHW nwrd AwidkW ny vw: ienHW Kst = CyAW rwgW ¹ auin = aus iSvjI
ny fmrU vjw ky gwauxw kIqw hY vw: auin = aus i¸Sn ny vI bµsrI vjw ky gwauxw kIqw
hY vw: rwgIAW ny Cy rwgW ¹ gwauxw kIqw hY, Cy rwgW dy nwl qIh rwgxIAW vI gwauxw
kIqIAW hn [
rwgW dy swry ATqwlI pu`qrW ¹ vI gwauxw kIqw hY ]1]6]
ArQwq ies dw Bwv ieh hY ik jo Awid qoN AMq pRXµq q`k ies bwxI dw pwT krygw
jW ArQ sRvx krygw, aus dw cOrwsI l`K jUnW dw du`K k`ØitAw jwvygw, gurW ny rwgW dw
¸m d`s ky hukm kIqw ik rwg smyN Anuswr pVHy jwx, rwgxIAW puqRwidk jQw auicq myl
krky gwey jwx, ies pRkwr gurW ny AMØimRq id®StI nwl rwgW ¹ suDWg kIqw qy rwg siqgurW
dI kIrqI krdy hoey dyv lok ¹ cly gey [
dUsrw ArQ
vvvv
vvvv
auQwnkw : ijs vyly sRI gurU Arjn dyv swihb jI nwm bwxI dw ^zwnw sRI (gurU)
gRµQ swihb jI iqAwr kr rhy sn, Awp jI ny muMdwvxI ilKvweI hY [ sµgqW ny h`Q joV
ky bynqI kIqI ik mhwrwj ! Awp jI bwxI dw Bog pw rhy ho, ies ^uSI ivc sw¹ pRym dI
mwlw b^iSS kro qd siqgurW ny is`KW dI bynqI pRvwn kridAW jo rwgmwlw nwm dI
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (705) ijeqjvj@ b>e 1430
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
bwxI aucwrx kIqI hY, aus ¹ ‘dw id®StWq’ dy rUp ivc pRym sihq igAwn kQn krdy
hoey aucwrx krdy hn [
not : is`KW v`loN pRSn qy siqgurW v`loN auØ`qr hn [
vvvv
pRQm = pihlW (BY + rau) BY=fr ivc rau = rc ky vY = aus prmySr nwl rwg = pyRm
krhI = krIdw hY [ jYsw ik :
nwnk ijn@ min Bau iqn@w min Bwau ]2] (AMg 465)
vvvv
pRSn-4: prmySr ¹ ikvyN aucwrx krIey ?
auØ`qr : pMc rwgnI; sµig aucrhI ]
pMc = sRySt rwgnI = pRIqI dy sµig = nwl prmySr ¹ aucrhI = aucwrx krIey1 vw:
pMc = pMjy rwgnI = ieMdrIAW dy smyq sµgq dy sµig = nwl iml ky prmySr ¹
aucwrnw krIey, vw: pMjy igAwn ieMdrIAW qy krm ieMdrIAW ¹ syvw ivc lw ky
prmySr ¹ aucwrnw krIey Bwv swirAW AMgW krky Bjn ismrn krIey [ jYsw ik :
AMqir guru AwrwDxw ijhvw jip gur nwau ] (AMg 517)
vvvv
vvvv
ey = ies pRkwr (BY+rau) pRØBU BY = fr ivc rau = rcx vwly is`KW dy mn kI = dIAW
pwcau = pMjy (pRmwx, ivprjy, inMd®w, isMØimRqI, ivklp) ibrqIAW rUp nwrI =
iesqrIAW ADIn ho jWdIAW hn [ jYsw ik :
gur prswdI Bau pieAw vfBwig visAw min Awie ]
BY pieAY mnu vis hoAw haumY sbid jlwie ] (AMg 645)
vvvv
vvvv
pRSn-11 : Pl pRdwqy prmySr ¹ iks pRkwr jwnxw krIdw hY ?
auØ`qr : llq iblwvl gwvhI; ApunI ApunI BWiq ]
ApunI ApunI = AwpxI AwpxI BWiq = iksm dy nwl krm, aupwSnw, igAwn vwly
lok llq = suµdr prmySr ¹ iblwvl = Anµd dy sihq gwvhI = gwauNdy hn
ArQwq krmkWfI lok Awpxy krm Pl dw pRdwqw rUp jwx ky, aupwSk lok aupwSnw
dw Pl pRdwqw rUp jwx ky Aqy igAwnvwn purK ibrqI dw pRkwSk jwx ky vw:
Awpxw Awqmw rUp jwx ky ieauN AwpxI AwpxI iksm dy nwl lok suµdr prmySr
¹ Anµd dy sihq gwauNdy hn [1
AQvw ijhVy lok AwpxI AwpxI iksm dy nwl suµdr prmySr dy j`s ¹ gwauNdy
hn, aunHW ¹ Awqimk Anµd pRwpq huµdw hY [
pRSn-12 : AiDkwrI kOx hY ?
auØ`qr : Ast puq® BYrv ky, gwvih gwien pwq® ]1]
ijnHW sµq jnW ny Ast = A`ØTy puq® Bwv (kwm, ¸oD, loB, moh, hµkwr qy rjogux,
qmogux, sqogux) pMj ivkwr qy iqMn gux ADIn ho gey hn, auh (BY + rv) BY = fr
ivc rv = rc ky gwien = gwaux Xog prmySr dy j`s ¹ gwvih = gw ky sRySt pwq® =
AiDkwrI hoey hn vw: auh gwaux dy AiDkwrI ho ky prmySr dy j`s ¹ gwauNdy hn ]1]
pWcau lirkw jwir kY rhY rwm ilv lwig ] (AMg 1366)
iqRqIAw qIny sm kr ilAwvY ] (AMg 343)
vvvv
ijhVy purK hr vkq gur aupdyS duAwrw prmySr dI pRwpqI bwbq (gof+krI)
1. jYsw ik : ieCw pUrku srb suKdwqw hir jw kY vis hY kwmDynw ]
so AYsw hir iDAweIAY myry jIAVy qw srb suK pwvih myry mnw ]1] (AMg 669)
2. jYsw ik : pWcau ieMd®I ingRh kreI ] pwpu puMnu doaU inrvreI ]27] (AMg 341)
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (709) ijeqjvj@ b>e 1430
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
gof = ivcwr krI = krdy hn, Aru = punw auh (dyv + gµDwrI) dyv = pRkwS srUp dI
BgqI rUp gµDwrI = sugµDI vwly hn vw: jo (dyv + gµD + AwrI) dyv = pRkwS srUp
prmySr iviSAW rUpI gµD = durgMD dw AwrI = vYrI hY, ijhVy aus dI hr vkq
vIcwr krdy hn, aunHW dy ihrdy dy AMdr BgqI rUp mihk Aw jWdI hY [ jYsw ik :
shjy hI Bgiq aUpjY shij ipAwir bYrwig ] (isrIrwg m: 3, AMg 68)
nwmY suriq vjI hY dh idis hir muskI musk gµDwry ]1] (AMg 981)
vw: aus igAwn duAwrw sµq jnW ny AMdroN iviSAW dI vwSnw aucwrI = aucwt Bwv
myt id`qI hY [
pRSn-17 : bu`DI Dn pdwrQW dI iq®Snw qoN iks pRkwr rihq hovy ?
auØ`qr : DnwsrI; ey pwcau gweI ]
pdwrQW qy DnwsrI = Dn dy AwiSRq iq®SnwlU ey = ieh bu`DI s`cy nwm ¹ gweI = gw
ky pwcau = nwS huµdI hY vw: ijnHW dI ey = ieh DnwsrI = bu`DI pwcau = cyqn bRhm
dy nwm, guxW ¹ gweI = gwauNdI hY, aunHW dI bu`DI Dn pdwrQW dI iq®Snw qoN nwS
ho jWdI hY [ jYsw ik :
iq®snw buJY hir kY nwim ] (AMg 682)
AQvw ijnHW ny mwieAw dy rwg = moh ¹ gurU aupdyS dI vIcwr duAwrw vw: smdm swDnW
vvvv
vvvv
duAwrw AMdroN mwl = ml id`qw hY, auh kau = ikauN sk = Sµkw ihrdy dy nwl
lwauxgy, Bwv auh swrIAW SµkwvW myt lYNdy hn [
pRSn-19 : mn msq iks pRkwr hovy ?
auØ`qr : mwrU msqAMg; myvwrw ]
vvvv vvvv
ijeqjvj@ b>e 1430 (710) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ijnHW ny ihrdy iv`ØcoN AwpxI (my + vwrw) my = mYN (hMgqw) ¹ vwrw = vrj id`qw hY
qy mn dy mMdy suBwA ¹ mwrU = mwr ilAw hY, auh vwihgurU ¹ AMg = ihrdy dy iv`ØcoN
pw ky msq ho gey hn vw: ijnHW ny mn ¹ iviSAW v`ØloN (my + vwrw) vwrw = vrj
ilAw hY qy mMdI vwSnw ¹ mwrU = mwr ilAw hY, auh ihrdy dy my = iv`ØcoN AMg = ipAwry
vwihgurU ¹ pRwpq krky msq ho gey hn [ jYsw ik :
hir rsu pIvY Almsqu mqvwrw ] (AMg 377)
Aau = Aqy gurmuK jnW ny jigAwsU rUp BauirAW ¹ vI Anµd srUp dI pRwpqI vwly
gux gwey = gw ky suxwauxw kIqyy hn [
AQvw ijnHW jigAwsU rUp BauirAW ny Anµd srUp dy j`s ¹ gwauxw kIqw hY, aunHW
ny Kt ivkwrW ¹ nwS kr ilAw hY [
pRSn-22 : guxW dI pRwpqI iks pRkwr hovy ?
auØ`qr : Ast mwlkausk sµg lwey ]1]
ijnHW ny sq, sµqoK, dieAw, Drm, vIcwr qy AsqI (siq), B®wqI (cyqn) pRyqw (Anµd)
ienHW Ast = A`T SuB guxW ¹ Awpxw mwl bxwieAw hY, aunHW dy sµig = nwl imlx
Bwv aunHW dI sµgq krn dI sk = Sµkw mn ivc kau = ikau lwey = lwauNdy ho, Bwv
aunHW dI sµgq ivc Sµkw qoN rihq ho ky imlxw kro ]1] jYsw ik :
sµq pRswid Bey ikrpwlw hoey Awip shwie ]
vvvv
vvvv
gun inDwn iniq gwvY nwnku shsw duKu imtwie ]2]31] (AMg 378)
AQvw ijnHW ny AMdroN Ast = A`T (pMjy Sbd, sprS, rUp, rs gµD, iviSAW Aqy
As`q, jVH, duK rUp mwieAw) ¹ mwl = ml id`qw hY, auh Awpxy nwl Sµkw kI
lwauxgy, Bwv aunHW ¹ koeI vI Sµkw nhIN rihMdI ]1]
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (711) ijeqjvj@ b>e 1430
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
pRSn-23 : hµgqw ikvyN nivrq huµdI hY ?
auØ`qr : puin AwieAau ihMØfolu; pMc nwir sµig Ast suq ]
ijnHW gurmuK jnW dy ihrdy ivc, gurU aupdyS duAwrw puin = piv`qr nwm
AwieAau = Aw igAw hY, v`s igAw hY, vw: puin = bhuVo ijnHW gurmuK jnW dy ihrdy
ivc gur aupdyS duAwrw prmySr pRwpqI dw igAwn Aw igAw hY, aunHW dy AMdroN
(ihM + fol) ihM = hµgqw fol geI hY, Bwv aunHW dy AMdroN hµgqw dI nivrqI ho geI
hY Aqy aunHW ny mn dIAW pMc = pMjy ibrqIAW rUp nwir = iesqrIAW ¹ vI v`s kr
ilAw hY Aqy aunHW dy Ast = A`T (Xm, nym, Awsx, pRwxwXwm, pRiqAwhwr, Dwrnw,
iDAwn, smwDI) Awid swry swDn vI suq = suqy-is`D hI ho gey hn vw: aunHW ny jo
pMjW koSW dI ivcwr nwl srIr ¹ A`TW DwqW dw sµig = sµgI mMØinAw hoieAw sI,
aus dw vI aunHW ny AMdroN mwx suq = sUq id`qw hY [
vw: jo prmySr pMjW koSW qoN nwir = inAwrw hY, aunHW gurmuK jnW ny A`T DwqW dy
bxy srIr dy mwx ¹ sUq ky aus inAwry prmySr ¹ hr vkq Awpxy nwl hI jwnxw
kIqw hY [
AQvw ijnHW gurmuK jnW dy irdy ivc prmySr dw puin = piv`qr nwm Aw igAw hY,
aunHW dy KycrI, BUcrI, crcrI, AgocrI, aunmnI ieh pMjy AvsQw nwl hI hn Aqy
aunHW dy Ast = A`Ty pRwx (pRwx, ibAwn, smwn, Apwn, auidAwnw, ieVw, ipMglw qy
suKmnw) vI suq = sUq, v`s ho gey hn Aqy AMdroN ihM = hµgqw vI fol geI hY [
pMj koS :
1. AMnmX koS : AMn nwl c`lx vwly sQUl srIr ¹ AMnmX koS AwKdy hn [
2. pRwxmX koS : pMj pRwxW (pRwx, Apwn, smwn, ibAwn qy auidAwn) ¹ pRwxmX koS
AwKdy hn [
3. mnomX koS : pMj krm ieMdy® (h`Q, pYr, gudw, ilMg, jIB) qy mn ¹ mnomX koS AwKdy
hn [
4. ivigAwnmX koS : pMj igAwn ieMdy® (A`KW, n`k, kµn, cmVI qy jIB) qy CyvIN bu`DI
¹ ivigAwnmX koS AwKdy hn [
5. AnµdmX koS : suKopq AvsQw dy Anµd ¹ AnµdmX koS AwKdy hn [
Ast Dwq :
1. Asq (h`fIAW) 2. im`J, 3. lhU, 4. cmVI, 5. mws, 6. rs, 7. bIrj, 8. bl
vvvv
vvvv
vw: nwVIAW [
vvvv
2. BUcrI : Brv`ØitAW ivc id®StI itkwauxI vw: DrqI ivc ivcrn dI SkqI Aw
jwxI [
3. crcrI : iq®kutI ivc itkxw vw: hvw rUp ho jwx dI SkqI Aw jwxI [
4. AgocrI : dsm duAwr ivKy shµsr dl kvl vw: pwxI ivc Alop ho jwx dI
SkqI Aw jwxI [
5. aunmnI : bRhmrµDR nwVI ivc jogI dw iesiQq ho ky qwlU duAwrw pRwx inkwsx
dy SkqIvwn hoxw vw: pMjW q`qW ivc is`DI bl dy nwl q`q rUp ho jwxw, pr sUKm srIr
sihq kwrn Aiv`ØidAw dyh bxI rihMdI hY [
pMj pRwx :
1. pRwx : jo irdy AsQwn ivKy rihMdy hn [
2. ibAwn : jo swry srIr ivKy rihMdy hn [
3. smwn : jo nwBI ivKy rihMdy hn [
4. Apwn : jo gudw ivc rihMdy hn [
5. auidAwn : jo kµT ivKy rihMdy hn [
AQvw
pRwx : prmySr dI pCwx vwly hoxw,
ibAwn : dÍYq qoN ibnW hoxw [
smwn : prmwqmw ¹ sB QweIN smwieAw hooieAw smJxw [
vvvv
vvvv
vvvv
AQvw ieVw—jo AVI pwaux vwlIAW vwSnwvW hn, iqMnW qoN mn ¹ ipMgl =
ipMglw kr lYxw Aqy suKmnw—mn ¹ suK dyx vwlI BgqI krnI [
vw: ieVw duAwrw pRwxW ¹ auqwrnw Bwv mwVy kµmW dw ryck (iqAwg) krnw [ ipMglw
duAwrw sÍwsW dw cVHwauxw Bwv gurW dy Sbd ¹ irdy ivc gRihx krnw Aqy suKmnw
ivKy sÍwsW dw kuµBk krnw Bwv Tihrwauxw, mn dw gurW dy aupdyS ivc itkwauxw
ik ieh TIk v`s ho gey hn, ieho hI AMq®Iv Bwv dy ivc gurmq jog dI pRikirAw hY [
pRSn-24 : srIr dy sµklp ivklp iks jIv dy nivrq huµdy hn ?
auØ`qr : auTih qwn klol; gwien qwr imlwvhI ]1]
ijhVy purK gur aupdyS ivc ic`q dI qwr = ibrqI imlwvhI = imlw ky prmySr
dy j`s ¹ gwien = gwauNdy hn jW ijhVy ibrqI ¹ myl ky vwihgurU dy j`s ¹ gwauNdy
hn, aunHW dy AMdroN srIr dy r`Kx, pwlx dIAW lihrW auØ`T jWdIAW hn vw: aunHW
dy qwn = srIr dIAW sµklp ivklp rUpI klol = lihrW AMdroN auTih = auØ`T ky
clIAW jWdIAW hn [[1[[ jYsw ik :
mweI mY Dnu pwieE hir nwmu ]
mnu myro Dwvn qy CUitE kir bYTo ibsrwmu ]1]rhwau] (AMg 1186)
vvvv
vw: khu nwnk ijin jgqu Tgwnw su mwieAw hirjn TwgI ] (AMg 1217)
vvvv
AhI = s`pxIAW lY = nwS kIqIAW hn Aqy auh (Bw + rjw) Bw = pRkwS srUp bRhm
¹ pw ky rjw = iq®pq ho gey hn [
pRSn-28 : gurmuK jnW ny iks nwl Awpxy ic`q dI ibrqI lwauxw kIqI hY ?
auØ`qr : sµig lweI; pWcau Awrjw ]
Awrjw = sRySt pWcau = cyqn bRhm dy sµig = nwl gurmuK jnW ny Awpxy ic`q dI
ibrqI lweI = lwauxw kIqI hY [ jYsw ik :
inrBau hoie rhy ilv eykY nwnk hir mnu mwnI ] (AMg 711)
vvvv
(AMg 327)
vvvv
dy sihq ho igAw hY vw: jo (km + Edw) ibrqI km = kwm ¹ Edw = audY, pYdw krn
vwlI sI, auh mn ivc pRØBU dy v`sx krky AMdroN im`t geI hY [
pRSn-33 : vYrwg, ibbyk Awid swDnW bwry kQn kro ?
auØ`qr : Ast puq®; mY khy svwrI ]
ienHW Ast = A`T vYrwg, ibbyk, Kt sµpqI, moK ie`Cw, sRvx, mMnx, iniDAwsx
qy q`q q͵ dw sµSoDn Awid swDnw krn vwly sµq jn mY = myry puq® = piv`qr Su`D
srUp prmySr dy guxW ¹ svwrI = svwr svwr ky khy = kQn krdy hn [ jYsw ik :
mn qn rµig rqy rµg eykY ] nwnk jn kY ibriq ibbykY ] (AMg 264)
A`T swDn
1 vYrwg : bRhm lok q`k ijMny pdwrQ hn, sB dw ihrdy iv`ØcoN ABwv hoxw, prmwqmw
dI pRwpqI ibnW hor koeI ie`Cw hI nhIN hoxI, iesdw nwm vYrwg hY [
2. ibbyk : bRhm iqMnW kwlW ivc sq srUp hY Aqy sµswr nwSvµq hY, AYsy inscy dw
nwm ibbyk hY [
3. Kt sµpqI : Cy guxW dw iek swDn : 1. nwm—mn ¹ iviSAW dI vwSnw qoN rokxw,
2. dm—ieMØid®AW ¹ ivkwrW v`ØloN rokxw, 3. SrDw—gurW dy bcn s`cy hn, myrI kilAwx
kr dyxgy, AYsy Brosy dw nwm SrDw hY, 4. smwDwnqw—mn iv`ØcoN nwnwpuxy dI ihl-jul
rUp ivKyp nw hoxI, 5. auprwmqw—ivSy swDnw smyq sB krm dw iqAwg, iviSAW ¹ ivhu
rUp jwnxw Bwv jykr nyq®W nwl ivkwr id®StI Aw jwvy qW iglwnI mMnxI, 6. qiqKSw—
gurW dI syvw ivc D`up, pwlw, BuK, qy®h Awid ¹ suqy hI shwr lYxw [
4. moK ie`Cw : bRhm dI pRwpqI Aqy sµswrk du`KW dI nivrqI dw nwm mumuKqw hY [
5. sRvx : Kt icMnHW dI jugqI nwl vydWq vwkW dw qwqprX inscy krnw, ic`q
¹ iekwgr krky pRym nwl nwm suxnw [
6. mMnx : jIv bRhm dy AByd dIAW swDk Aqy Byd dIAW bwDk jugqIAW nwl Ad`uqI
bRhm dw icMqn krnw [
7. iniDAwsx : Anwqmwkwr ibrqI ¹ iqAwg ky bRhmwkwr ibrqI dI iesiQqI krnI [
8. qq q͵ dw sµSoDn : q`q pd dw lK ArQ eISr dw swKI, q͵ pd dw lK ArQ
jIv dw swKI ieko Su`D srUp hY [
pRSn-34 : mnu`Kw dyhI dI vwrI iks vwsqy pRwpq hoeI hY ?
vvvv
vvvv
1. jYsw ik : BeI prwpiq mwnuK dyhurIAw ] goibMd imlx kI ieh qyrI brIAw ] (AMg 12)
vvvv vvvv
ijeqjvj@ b>e 1430 (716) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
pRSn : iks dI vwrI pRwpq ho geI hY ?
auØ`qr : jo dIpk = ApRoK igAwn hY, aus dI vwrI hux mnu`Kw jnm ivc Aw ky pRwpq ho
geI hY ]1]
pRSn-35 : kubu`DI dI nivrqI iks pRkwr huµdI hY ?
auØ`qr : kCylI ptmMjrI; tofI khI Alwip ]
jo (k + CylI) k = krUp, CylI = Cl vwlI Bwv kubu`DI (pt + mM + jrI) ihrdy
mM = ivc jrI = jVI hoeI sI, auh gurmuK jnW ny AMdroN pt = pu`t id`qI hY, Aqy
gurmuK jn Awp sÍY tofI = dySI swKI cyqn dy guxW ¹ Alwip = gwauNdy hn Aqy
hornW qoN gvwauxw krdy hn vw: jo AMdroN (pt + mM + jrI) mM = mmqw jrI = jVI
hoeI sI, ijs krky bu`DI rUpI dyhI krUp ho rhI sI, auh AMdroN pt = pu`t, nivrq
kr id`qI hY [ jYsw ik :
kubuiD imtY gur sbdu bIcwir ] (AMg 944)
vvvv
gey hn [ jYsw ik :
nwim ijsY kY aUjlI iqsu dwsI gnIAw ] (AMg 400)
vvvv
gurmuK jnW dy ic`q ivc nwm dI hI gaurw = gOrvqw (vifAweI) hY Aqy nwm krky
hI auh (kw + nrw) kw = suK srUp qy nrw = inAMqw prmySr ¹ pw ky kl´wnw =
kilAwn srUp hoey hn [ jYsw ik :
sB vifAweIAw hir nwm ivic hir gurmuiK iDAweIAY ] (AMg 850)
AQvw
pRSn : auh prmySr kYsw hY ?
auØ`qr : auh prmySr sB qoN sRySt gaurw = gOrvqw (vifAweI) vwlw hY vw: sB qoN
gaurw = v`fw hY (kw + nrw) kw = suK rUpI cyStw qy nrw = inAMqw hY Aqy kilAwx
srUp hY [
pRSn-40 : nwmI pRØBU iks mul krky pweIdw hY ?
auØ`qr : Ast puq®; dIpk ky jwnw ]1]
auh nwmI pRØBU iksy swDnw dI puq® = piv`qrqw dy (A + st) st = s`Øty (v`Øty)
A = nhIN imldw, vwihgurU kyvl nwm dy dIpk = pRkwS, igAwn ky = krky hI
jwnw = jwnxw krIdw hY [[1[[ jYsw ik :
kµcn isau pweIAY nhI qoil ] mnu dy rwmu lIAw hY moil ] (AMg 327)
vvvv
vvvv
ijnHW dI bu`DI gvrI = gµBIrqw sihq prmySr dy guxW ¹ gwauNdI hY Aqy ijnHW
ny pdwrQW dI Awsw vrI = vrj id`qI hY, aunHW dw j`s swrw sµswr gwauNdw hY vw:
aunHW dw j`s pwrbqI Awid swrIAW dyvIAW gwauNdIAW hn [ jYsw ik :
scY mwrig clidAw ausqiq kry jhwnu ] (bwrhmwhw mWJ m: 5, AMg 136)
pMj klys :
1. Aiv`ØidAw—srUp dy pRkwS qoN rihq, 2. Asµmqw—smwn ibrqI nw hoxI,
3. rwg—moh, 4. dYÍK—vYr, 5. ABInvys—aultw h`T [ byd, Swsq®, gurW qoN aultI
bwq dw h`T krnw [
dUsrw ArQ
sB imil; isrIrwg vY gwvih ] pWcau sµig; brµgn lwvih ]
sB = swry sµq Bgq jn Awps ivc iml krky (isrI + rwg) isrI = iSroomxI prmySr dy
j`s ¹ rwg = pRym dy nwl gwvih = gwauNdy hn Aqy nwl hI pWcau = pMjy sq, sµqoK, dieAw,
vvvv
vvvv
Drm, vIcwr AwidkW dIAW (br + AMgn) br = sRySt AMgn = ibrqIAW ¹ myldy hn [
bYrwrI; krnwtI DrI ] gvrI gwvih; AwswvrI ]
aur (bYr + ArI) vYr dy ArI = duSmx ho gey hn, Bwv aunHW dw iksy nwl vYr nhIN
irhw Aqy ijnHW ny AMdr sµmqw ibrqI ¹ Dwrn kr ilAw hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (719) ijeqjvj@ b>e 1430
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ijnHW ny ihrdy dy AMdroN Awsw vrj id`qI hY, Bwv pdwrQW dI Awsw rok leI hY, auh
gvrI = gOrvqw dy nwl prmySr dy j`s ¹ gwauNdy hn [
iqh pwCY; isMDvI AlwpI ] isrIrwg isau; pWcau QwpI ]1]
iqh = auh iq®Snw dI q®yh qoN pwCY = ip`Cy ho gey hn jo (isMD + vI) isMD = smuMdr rUp
prmySr dw j`s Alwp krdy hn Aqy aunHW ny isrI = iSroomxI prmySr dy isau = nwl
rwg = pRym krky Awpxy ic`q dI ibrqI pWcau = cyqn bRhm ivc QwpI = iesiQq kr leI
hY ]1]
pRSn-47 : auh prmySr kYsw hY ?
auØ`qr : swlU swrg swgrw; Aaur gof gµBIr ]
auh prmySr swlU = Gr rUp hY vw: Gr dw Awsrw rUp hY, (swr + g) swr = sRyStqw
dw g = igAwqw hY vw: swr = sRyStqweI dyx vwlw qy g = igAwn srUp hY, swgrw =
smuMdr dI inAweIN Agµm hY Aaur = Aqy gof = ivcwr srUp hY, gµBIr = fUµGw hY [
AQvw sRyStqweI ¹ gRihx krn dw Gr jo prmySr hY, aus ¹ gurmuK jn smuMdr
dI inAweIN fUµGw jwx ky ivcwrdy hn [ jYsw ik :
aUcw Agm AgwiD boD ikCu AMqu n pwrwvwru ] (AMg 137)
vvvv
(a) mn qoN burw nw icqvnw, (A) zubwn qoN iP`kw nw bolxw, (e) srIr krky iksy jIv
¹ nw mwrnw [
2. sqX : s`c, JUT dy iqAwg dw v®q Bwv JUT nw bolo, sdw s`c bolo [
3. AsyœX : corI dw iqAwg Bwv srIr nwl iksy dI cIz nw cu`ky, mn dy pwp nw
lukwauxw kry, ieauN corI qoN rihq hovy [
vvvv vvvv
ijeqjvj@ b>e 1430 (720) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
4. bRhmcrX : jq r`K ky iv`ØidAw dw AiBAws vw: A`T pRkwr dy kwm iqAwgx ¹
jq kihMdy hn [
(a) g`l krnI, (A) g`l suxnI, (e) iekWq imlxw, (s) AMg prsxy, (h) pRym nwl
dyKxw, (k) ihrdy nwl lwauxw, (K) mn ivc icqvnw, (g) Bog krnw [
ieauN A`T pRkwr dy kwm qoN bcy qy jq r`ØKy [
5. ApirgRh : Dn Awid joVx dw iqAwg [
6. Drm : Awpxy Drm dy DwrnI hoxw jW mrXwdw dw Bojn Ckxw, Bu`K qoN cOQw ih`sw
G`t Kwxw [
7. DIrj : duK suK ivc sm ibrqI, ic`q dw itkwau, klyS ivc mn dI iesiQqI
rihxI, ies dw nwm DIrj hY [
8. iKmw : iksy dy AOgux vyK ky muAw& kr dyxw, KoB nw krnw [
9. dieAw : iksy dUsry dy du`K ¹ vyK ky ic`q dy d®vx ¹ dieAw kihMdy hn, Bwv iksy
duKI ¹ vyK ky ausdI shwieqw krnI [
10. koml ihrdw : ic`q ivc inrmwxqweI hoxI qy sB ¹ cµgw aupdyS dyxw Aqy Awp
sB qoN nIvyN bxy rihxw [
2. inXm (nym) : ieh vI A`goN ds pRkwr dw hY [
1. soc (piv`qrqw) : srIr dI su`c piv`qrqw r`KxI [
2. sµqoK : sbr, ieh do pRkwr dw huµdw hY [
(a) s`cw sµqoK : prmwqmw dI rzw ivc jo pdwrQ jW duK-suK imly, aus ivc hI
pRsµn rihxw, ieh s`cw sµqoK hY [
(A) k`cw sµqoK : pdwrQ h`Q nw Awauxw pr auproN sµqoKI hox dw idKwvw krnw, ies
qrHW krn nwl ic`q pRsµn nhIN huµdw kyvl vifAweI dI Bu`K rihMdI hY, ieh k`cw sµqoK hY [
3. qp : suK-duK Awid dw smBwv nwl sihxw, ieh vI A`goN iqMn pRkwr dw hY [
(a) qwmsI qp : Bu`ØKy iqhwey rihxw, DUxI qwvxI, jlDwrw krnw, ieh qwmsI qp hY [
(A) rwjsI qp : kukrmW v`loN ieMd®IAW rokxIAW, sRySt syvw Awidk krnI, ieh
rwjsI qp hY [
(e) sWqkI qp : ibrqI ¹ nwm ivc itkwauxw [
4. sÍwDÎwX : mukqI dwiek gRµQW dw pVHnw vw: EAMkwr dw jwp krnw vw: pwT Bwv
gurW dy Sbd ¹ pVHnw, suxnw [ gurU isDWq qoN ibnW hor koeI g`l kµnIN nw pwauxI Aqy
nw kihxI [
vvvv
vvvv
vvvv
8. dµB rihq—gurU dy Sbd dI kmweI kry qy mn bwxI srIr krky piv`qr rihxw
kry Aqy gur Sbd dw AnuswrI ho ky vrqy, pKMf nw kry vw: Awsqk—gurU swihb dy bcnW
qy bu`DI AMdr id®VH inscw kry [
9. dwn : KYrwq, iksy cµgy smyN qoN ibnw hI ¸oD sihq dwn dyxw qwmsI dwn hY, Awpxy
j`s vwsqy dwn dyxw rwjsI dwn hY [ vwihgurU dw sB kuJ jwx ky swry pdwrQ dy dyxy
Awpxw kuJ vI nw mMnxw, ieh sWqkI (auØ`qm) dwn hY [ auh cwhy iv`ØidAw jW Dn pdwrQ
hovy, inrmwx ho ky dyxw kry, iesdw auØ`qm Pl hY [
10. hom : iksy Bu`ØKy dy muK ivc AMn jl pwauxw ieh bRhm hom hY, Agn hom kyvl
Agn AhUqI hY [ ies pRkwr ieh ds pRkwr dw nym hY [
3. Awsn : Xog dw qIsrw AMg, ijs pRkwr jogw AiBAwsI AwpxI bYTk swDdy hn [
Xog Swsq® ivc 84 Awsn pSU pMCIAW dI ilSsq (bYTk) Aqy vsqUAW dy AkwrW qoN ley
gey hn, ijnHW iv`ØcoN cwr prm auØ`qm ilKy hn—1. isDwsn, 2. pdmwsn, 3. isMhwsn,
4. Bd®wsn [
4. pRwxwXm : Xog dw cOQw AMg, XogsUq® ivc suAwsW dy AMdr-bwhr Awaux dI cwl
¹ Awpxy v`s krnw pRwxwXwm hY vw: suAwsW dw cVHwauxw Tihrwauxw Aqy auqwrnw [
5. pRiqAwhwr : Xog dw pMjvW AMg, ieMd®IAW dy vyg ¹ iviSAW qoN rok ky Aqy mn
dIAW vwSnwvW myt ky Awqm ivcwr ivc juVnw AQvw ies AMg dw nwm iekWq dyS
vI hY, ijs dw Bwv ijQy iksy purS dI Awvwz nw suxy iqQy rihxw [
6. Dwrnw : ieh Xog dw CyvW AMg hY, Xog mq Anuswr mn dI auh itkI hoeI hwlq
ijs ivc hor swry Bwv Bu`l ky kyvl bRhm dw iDAwn krnw Bwv ic`q ¹ iekwgr krnw
qy iksy ^ws AsQwn Aqy s`cI vsqU ivc joVnw [
7. iDAwn : DXY dw ArQ hY soc ivcwr, ies qoN bwAd iDAwn Sbd bxdw hY, ijsdw
ArQ hY ik iksy vsqU ivc ibrqI dw ilvlIn krnw, cwry pwisEN mn ¹ rok ky iek
ivSX ’qy itkwaux dI ikirAw ¹ iDAwn kihMdy hn [
8. smwiD : ic`q dIAW ibrqIAW ¹ rok ky Awqm iDAwn ivc juVnw, iDAwn Xog
vsqU ivc mn dw pUrw itkwau, Awqmw jW prmwqmw ivc lInqw, ies¹ smwiD kihMdy
hn, jo A`goN do pRkwr dI hY [
(a) swivklp smwiD : jo iq®kutI sihq iDAwqw iDAwn DyX, iBMn-iBMn pRqIq hovy,
ieh ‘swivklp smwiD’ hY [
(A) inrivklp smwiD : jo iq®kutI rihq, iDAwqw iDAwn DyX dI iek ho jwxw, aus
sµklp rihq AvsQw ¹ ‘inrivklp smwDI’ kihMdy hn [
vvvv
vvvv
vvvv
1. Xm : mn nIvW r`Kxw Aqy Awpxy guxW qoN sdw inrmwx rihxw [
2. nym : AsUl bMnHI hoeI g`l Bwv Awpxy Awp ¹ gurmiq Anuswr inXmbµd r`Kxw,
ijvyN inXm nwl siqsµgq ivc jwxw, sµgq ivc iml ky kQw kIrqn suxnw, jykr pVHn
dI smr`Qw hovy qW inXm nwl pVHnw, nhIN qW iek mn ho ky suxnw [
3. Awsn : Akwl purK ivc ic`q dI ibrqI ¹ iesiQq krnw, ieauN ic`q ¹ aus
prmwqmw vwsqy Awsn bnwauxw [
4. pRwxwXwm : ieh iqMn pRkwr dw hY:
(a) pUrk : siqgurW dy Amolk bcn suxn krky swryy AMdr iK`c lYxy Bwv Dwrn krny
ieh pUrk hY [
(A) kuµBk : Awqm vsqU ¹ smJ ky, gurW dy bcnW duAwrw aus ivc ihrdy ¹ iesiQq
krnw, Bwv AiBAws krdy rihxw, siqgurW dy bcnW ¹ kdy vI iqAwgxw nhIN Aqy
vwihgurU mMq® ¹ hmySW ihrdy ivc Tihrwauxw, ies¹ kuµBk AwKdy hn [
(e) ryck : siqgurW dy bcnW ny jo kuJ iqAwgx ¹ ikhw hY, aus ¹ iqAwg ky jo
v`fw Awqm suK mwnxw hY, ies¹ ryck dI inAweIN ikhw hY, ies pRkwr gurmiq Anuswr
ieh pRwxwXwm hY [
5. pRiqAwhwr (iekWq dyS) : mn dIAW vwSnwvW sUKm krky mn ¹ Awqm ivcwr
ivc joVn ¹ pRiqAwhwr AwKdy hn vw: sB ivc iek vwihgurU ¹ jwnxw, iesdw nwm
pRiqAwhwr hY [
6. Dwrnw : jdoN mn sµklpW ivc jwvy qW aus¹ rok ky Pyr Sbd ivc joVnw, iesdw
nwm Dwrnw hY [
7. iDAwn : jdoN gurbwxI pVHn suxn bYTy, aus vyly siqgurU jI dy Sbd-ArQ ivc
ic`q lwvy Aqy koeI hor Purnw jW sµklp nw Awaux dyvy [
8. smwiD : ijs vyly mn kuJ smW gur Sbd ivc iesiQq hox l`g pvy, Pyr qn,
mn ¹ swD ky A`Ty pihr Sbd dw rs lvy, haumY myt ky pUrn prmwqmw ivc smwA jwvy,
ies ¹ pUrn smwDI AwKdy hn vw: gurmuK jnW dw gur Sbd, gurU qy vwihgurU pr iDAwn
dw hor QwvoN ruk ky juVnw hI pUrn smwDI hY [
pRSn-49 : pUry gurW ¹ kOx kOx gwauNdy hn ?
auØ`qr : Kstm; myG rwg vY gwvih ]
jo gurU rUp myG = b`dl hY, vY = aus ¹ guris`K rwg = pRym dy sihq Kstm = Cy, pMjy
igAwn ieMdrIey qy CyvyN mn ¹ iekwgr krky gwvih = gwauNdy hn vw: guris`K
pMjy igAwn ieMdrIey qy CyvyN mn ¹ iekwgr krky gurU rUp b`dl dy aupdyS duAwrw
vvvv
vvvv
vvvv
pRSn-50 : mn ivc sRyStqweI ikvyN AwauNdI hY ?
auØ`qr : pWcau, sµig brµgn lwvih ]
jo pWcau = pMjW q`qW dw kwrj sqo mX rUp mn hY, auh siqsµgq sµig = nwl iml
ky (br + AMgn) br = sRyStqweI ¹ AMgn = irdy ivc lwvih = ilAwauxw krdw
hY vw: jo pWcau = pMjy (kruxw, mYq®I, mu`dqw, aupyiKAw qy SWqkI) dy sµig = sihq
br = sRyStqweI AMgn = irdy ivc ilAwauNdy hn, aunHW dy mn ivc hI sRyStqweI
AwauNdI hY [ jYsw ik :
inrml hµsw pRym ipAwir ] hir sir vsY haumY mwir ] (AMg 128)
vvvv
rwg = pRym dy myG = b`dl siqgurW dy isau = nwl iml krky guris`KW ny pWcau =
cyqn bRhm ¹ cInI = jwixAw hY ]1] jYsw ik :
moil Amolu n pwieAw jweI kir ikrpw gurU idvwieAw Qw ] (AMg 1002)
pRSn-55 : mn iks pRkwr pkiVAw jWdw hY ?
vvvv vvvv
ijeqjvj@ b>e 1430 (724) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
auØ`qr : bYrwDr gjDr; kydwrw ]
jd (bYrw + Dr) bYrw = bwxI ¹ Dr = Dwrn Bwv rcx vwly gurW nwl iml ky vw:
gurbwxI ¹ Dwrn krky mn rUpI (gj + Dr) gj = hwQI ¹ Dr = pkV ilAw qd
Pyr kwl dw (ky + dwrw) ky = kI dwrw = fr hY, Bwv koeI vI fr nhIN rihMdw [
jYsw ik :
bwxI roikAw rhY duAwr ] qau mnu mqvwro pIvnhwr ] (AMg 344)
pRSn-56 : jIv eIS dI vw: gurU qy is`K dI eykqw iks pRkwr huµdI hY ?
auØ`qr : jblIDr nt; Aau jlDwrw ]
(jb + lI + Dr) jb = jdoN ic`q dI ibrqI ¹ hµkwr v`ØloN lI = lY kr ilAw, qd
gurU rUp jlDwrw = b`dl Aau = Aqy prmySr ¹ ie`Øko rUp inscy kIqw vw: qd gurU
qy prmySr vw: nwm aupdyS qy is`K ie`Øko rUup krky vyKxw kIqy hn [ jYsw ik :
eykl icMqw rwKu Anµqw Aaur qjhu sB Awsw ry ]
pRxvY nwmw Bey inhkwmw ko Twkuru ko dwsw ry ] (AMg 988)
vvvv
pRSn-59 : prmySr dw j`s gwaux vwilAW iv`ØcoN iksy dw nwm kQn kro ?
auØ`qr : Kst rwg auin gwey; sµig rwgnI qIs ]
Kst = Cy, pMj sUKm qq qy CyvW mn auin = aus prmySr dy j`s ¹ rwg = pRym dy
nwl gwey = gwauNdy hn Aqy sqweI isMØimrqIAW qy iqMn lok ieh qIs = qIh vI
swry iml ky aus prmySr ¹ rwgnI = pRIqI dy sµig = nwl gwauNdy hn [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (725) ijeqjvj@ b>e 1430
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
AQvw ijhVy purK aus prmySr dy j`s ¹ siqsµgq ivc Kst = iml krky rwg = pRym
dy sihq gwauNdy hn, aunHW ¹ pRIqI nwl mwieAw rUpI qI = iesqrI dw eISr rUp
pqI swQ hI pRwpq ho igAw hY vw: aunHW dy rwgnI = pRIqI nwl gwaux krky aunHW
dy qIh idn jW qIh rozy jW qIh vrq r`Kxy sPly ho gey hn vw: aunHW dw mnu`Kw
jnm sPlw ho igAw hY, jo (qI + s) mwieAw rUpI qI = iesqrI dy pqI eISr ¹
rwgnI = pRIqI dy sihq gwauNdy hn [ jYsw ik :
1. Ktu BI eykw bwq vKwnih ] (AMg 886)
2. rwg rqn prvwr prIAw sbd gwvx AweIAw ] (AMg 917)
3. ismrY DrqI Aru Awkwsw ] ismrih cMd sUrj guxqwsw ]
paux pwxI bYsMqr ismrih ismrY sgl aupwrjnw ] (AMg 1078)
rwgmwlw bwxI dy jo s`T pRkrx (60 pRSn-auØ`qr) hn, ienHW ivc gurU swihb jI dw
iehI isDWq hY [ jYsw ik :
nwnk nwmu imlY qW jIvW qnu mnu QIvY hirAw ] (AMg 1429)
siqgurU nwnk dyv jI dI ikrpw krky nwm AMØimRq imly qW hI Awqimk jIvn v`l
ijauNdy hoeIdw º Aqy qn mn SuB guxW dI hirAwvlqw sihq hrw Brw ho jWdw hY [ ies
AMNimRq bwxI ivc jo guhj nwm igAwn dy ArQ Bwv ¹ siqgurU jI ny guµQn kIqw hY,
eysy bwxI dy do rUp pRq`K id`s rhy hn, ijQy rwgW dw snmwn kridAW rwgW dI lVI cOrwsI
bxw ky aunHW rwg rwgxIAW qy aunHW dy pu`qr kQn kIqy hn, auQy bwhX ArQ dw AMq®Iv
vvvv
vvvv
ArQ ivc gurbwxI dI Awid qoN hI nwm igAwn dI sUKmqw ip`CoN c`lI Aw rhI hY, ip`Cy
Aw cu`ky bhuq swry SbdW ivc bwhX ArQ dy nwl AMq ®Iv ArQW dw guhj BirAw ^zwnw
siqgurU jI ny vrqwieAw hY [
Awid AMq bwxI dI eykqw krdy hoey eyQy smJx leI ieSwrw kr id`qw hY ik ijvyN
sRI gurU nwnk dyv jI ny jpujI swihb nwmy bwxI ivc koeI mhlw nhIN r`ØiKAw ikauNik
vvvv vvvv
ijeqjvj@ b>e 1430 (726) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
jpujI swihb jI dI swrI bwxI mMgl rUp ivc hY, Aqy A^Ir ivc Pyr rwgmwlw ivc gurU
Arjn dyv jI ny auhI inXm r`ØiKAw Awid bwxI dy ies inXm ¹ iDAwn ivc r`Kdy hoey,
sRI gurU Arjn dyv jI ny sRI gurU gRµQ swihb jI dI AMqlI bwxI ivc vI mhlw nhIN aucwrn
kIqw qy AMqlI bwxI vI mMgl rUp ivc aucwrn kIqI [ ieauN Awid AMq dI bwxI ivc
mMgl rUp dI eykqw kIqI hY, dUsrw sRvx dy Kt AMg jo kQn kIqy hn :
1. Awid AMq dI eykqw ¹ aup¸m aup-sµhwr kihMdy hn [
2. vwr-vwr pVHn ¹ AiBAws kihMdy hn [
3. pRsµg dw AnoKw pn [
4. nqIjw, isDWq, ArQwq moKS ¹ Pl kihMdy hn [
5. gRµQ ivc rucI pYdw krn vwly vwk [
6. AnukUl id®StWq ¹ auqpqI kihMdy hn jW dlIl XukqI [
aup¸m aup-sµhwr dI rIqI ieh hY ik ijvyN pRsµg SurU kIqw hY auvyN hI smwpq kr dyxw [
1. ijvyN pihlW mMgl kIqw iqvyN A^Ir ’qy mMgl krky ieh rIq pUrI kIqI hY [
2. sRI gurU gRµQ swihb jI dI rcnw ‘s’ A`Kr qoN AwrµB huµdI hY ‘<’ ¹ mMgl rUp smJ
ky C`f dyeIey qW siqnwm dw ‘s’ A`Kr pihlw hY [ ies pRkwr ‘s’ A`Kr qoN AwrµB ho ky
sRI gurU gRµQ swihb jI dw “ATwrh ds bIs” ‘s’ A`Kr hI A^Ir ivc hY [ ieauN sRI gurU
Arjn dyv jI ny ‘s’ A`Kr qoN SurU kr ky ‘s’ A`Kr ’qy sµpUrnqw kIqI hY [
‰rwgmwlw smwpqµŒ
vvvv
vvvv
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (727) #ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
‘rwgmwlw’ bwxI bwry ivSyS ivcwr
rwgmwlw sRI gurU gRµQ swihb jI dI AMqlI bwxI hY [ sRI gurU gRµQ swihb jI dI hor
iksy bwxI ¹ vwd-ivvwd dw ivSw nhIN bxwieAw igAw [ lyikn ies bwxI ¹ AMgryz
dI koJI cwl ny Aijhw rµg idKwieAw ik swfI is`K kOm dy iv`ØcoN SµkwvwdIAW ny ienHW
dw pUrw h`Q vtwieAw [ ikauNik AMgryz aus vyly swfy mulK ¹ Zulwm bxw ky hkUmq dw
is`kw jmwauxw cwhuµdy sn Aqy ‘pwVo qy rwj kro’ dI nIqI vrqdy sn [
ies rwgmwlw dy ivroD dI g`l swfy kuJ vIr BweI rxDIr isMG dy zuµmy lwauNdy hn [
ieh AsIN A`gy c`l ky d`sWgy ik BweI rxDIr isMG dw auqnw ksUr nhIN, ijqnw ksUr
AMgryzW dy h`QW ivc Kyfx vwly lokW dw sI [ BweI rxDIr isMG jI iek bµdgI vwly purK
sn [ bµdgI vwly ivc ieh suBwA qW huµdw hI hY ik auh iksy nwl hyrw-PyrI nhIN krdy,
pr ieh vI suBwA huµdw hY ik auh iksy v`loN hoeI hyrw-PyrI ¹ smJdy vI nhIN hn [ AYsw
hI BweI rxDIr isMG jI nwl hoieAw [
ies ivhu dI bUtI dw bIj bIjx vwlw jo pMQ doKI S^s hY, ausdw vI AsIN A`gy c`l
ky pUrw vyrvw q`QW dy AwDwr ’qy dyvWgy [
eyQy iek hor g`l bhuq smJx vwlI hY ik iksy vI kµm dy do p`K bhuq mh`qvpUrn
huµdy hn [ jdoN AsIN mkwn bxwaux l`gdy hW qW SurU vyly Drm dIAW rsmW Anuswr Ardws
krnI, pRSwd vrqwauxw Awid Awpxy-Awpxy DrmW Anuswr sB krdy hW [ Pyr mkwn dy
sµpUrn hox ’qy ausdI c`T kIqI jWdI hY [ jdoN koeI iv`ØidAw pVHn l`gdw hY qdoN pihlw
idn Aqy jdoN iv`ØidAw sµpUrn ho jWdI hY auh idn—ieh do idn bwkI dy idnW nwloN ivSyS
mMn ky ^uSI mnweI jWdI hY [ AsIN AKMf pwT AwrµB krdy hW qd SurU vyly vI Ardws smyN
kuJ sµgqW iek`TIAW huµdIAW hn Aqy Bog vyly Pyr sµgqW dI iek`q®qw huµdI hY [ ieauN hr
cIz dy do p`K mMny jWdy hn [ eysy qrHW koeI vI Dwrimk gRµQ hY, ausdy SurU Aqy AMq dy do
p`K bhuq mh`qvpUrn huµdy hn [ pr swfI bdiksmqI dw is`tw dyKo ikQy inkldw hY ik
gurU gRµQ swihb jI dy Awid ivc qy AMq ivc AsIN AMgryzW dy Awaux qoN iek Aijhw
klyS CyiVAw hY, ijs dw Ajy q`k koeI h`l nhIN hoieAw [ A`gy gurU jwxy [
Awid ivc mUlmMq® dw ivvwd hY qy AMq ivc rwgmwlw dw ivvwd hY [ hux jo mUlmMq®
‘gurpRswid’ q`k mMndy hn, auh Awpxy Awp ¹ v`fy is`K hox dw dwAvw krdy hn Aqy
vvvv
vvvv
swbq krdy hn ik mUlmMq® ‘gurpRswid’ q`k hY [ sµpRdweI ivdvwn ‘nwnk hosI BI scu’ q`k
iek`lw dwAvw hI nhIN, blik q`QW dy AwDwr ’qy is`D krdy hn [ mUlmMq® dw pUrw vyrvw
AsIN pihlI poQI ivc jpu jI swihb dy AwrµB ivc dy Awey hW, pwTk-jn auQoN ivsqwr
nwl pVH lYx [
hux Awau rwgmwlw bwry ivcwrIey, ijvyN aupr iliKAw jw cu`kw hY ik kuJ lok qW
vvvv vvvv
#ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji (728) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
BweI rxDIr isMG jI dy zuµmy lw ky bs eyQy hI ruk jWdy hn, kuJ ies qoN do kdm A`gy
qyjw isMG BsOVIey ’qy jw rukdy hn Aqy kuJ ies qoN vI A`gy BweI sµqoK isMG cUVwmix
dI rcnw ivc rwgmwlw dy ivroD ivc AweIAW hoeIAW qukW ¹ ADwr bxw ky auQy ruk
jWdy hn [ ikauNik BweI sµqoK isMG dI ilKq ivc AYsw iliKAw hoieAw hY, jYsw ik :
rwgmwl SRI gur kI i¸q nihÁ hY muMdwvxI lig gur bYn [
ies mihÁ nihÁ sµsY kuC krIAih jy sµsY Avlokhu nYn [
mwDv nl Awlm kiv kInis, iqs mihÁ inRqkwrI kih qYn [
rwg rwgnI nwm igny qihÁ XWqy SRI Arjn i¸q hY n ]40]
(sRI gur pRqwp sUrj gRµQ, rwis 3, AMsU 48)
pr kdy koeI ieh nhIN socdw ik Agly hI sv`eIey ivc BweI sµqoK isMG jI ny ieqnI
jldI hI pltw ikauN mwr id`qw, auh A`gy c`l ky kQn krdy hn ik mY¹ ieh ^br nhIN
ik ieh iksy gurU dI rcnw hY jW Pyr iksy is`K ny gurU gRµQ swihb ivc ilK id`qI hY [ jYsw ik :
ieh suiD nhIN ilKI ieh guur ny ikDON isK kwhU iliK dIin ]
(sRI gur pRqwp sUrj gRµQ, rwis 3, AMsU 48)
eyQoN BweI sµqoK isMG dy mn dI AvsQw Awpxy Awp zwhr ho jWdI hY ik BweI sµqoK
isMG iksy clwk Aqy pMQ ivroDI qwkq ¹ nw smJdy hoey iksy dy kihx qoN pRBwv hyT Aw
ky ilK qW bYTy qy ilKvwaux vwly ilKw ky cly gey [ pr BweI swihb ny gurU Bwvnw ivc
Aw ky ieh A`Kr vI ilK id`qy ik pqw nhIN iks gurU dI ilKI hoeI hY [ pr clo BweI swihb
jI ny ieqnw qW zrUr mMn ilAw ik ieh iksy gurU dI ilKI hoeI hY [
jo BweI sµqoK isMG jI ny Awlm kvI dI rcnw mMnI hY ieh aunHW dy Awpxy ivSvws
dI g`l nhIN hY [ ijs pRBwv hyTW Aw ky aunHW ny ieh A`Kr ilKy hn, hux AsIN ausdw pVdw
aujwgr krdy hW Aqy nwl ieh vI d`sx dw Xqn krdy hW ik BweI rxDIr isMG jI
vrgy nwm-rsIey qy pMQ leI kurbwnI krn vwly Aijhy guris`K ¹ iks duSt purK ny BulyKw
pwieAw sI, Aqy BweI sµqoK isMG jI bwry vI ieh ivcwr krWgy ik BweI sµqoK isMG jI
ny hI iliKAw sI jW ‘sUrj pRkwS’ ivc imlwvt krn vwlI duSt cONkVI ny ieh kwrw
kIqw sI [ aus Sµkw pwaux vwly duSt purK dw nwm, ausdI sµpRdw qy aus ny AYsw ikauN
kIqw, aus bwry sµKyp jwxkwrI ies pRkwr hY :
vvvv
ivc pYr Dry qy hOlI-hOlI AwpxI rwjnIqI Aqy idmwZI bl dy nwl ihMdosqwn dy ivc
CotIAW-CotIAW irAwsqW ¹ hV`p krdy-krdy pMjwb dIAW h`dW q`k Aw phuµcy sn, qd A`gy
is`KW dI mwrSl kOm Aijhy h`Q idKwaux l`gI ik pMjwb dI DrqI aupr ienHW ¹ pYr nhIN
r`Kx id`qw [ is`KW dy pRqwpI Aqy SkqISwlI mhwrwjw rxjIq isMG dI ivauNqbµdI ny
AMgryzW ¹ pMjwb dy lwgy nhIN l`gx id`qw [ A^Ir bwkI dy ihMdosqwn ivc kwbz hoey
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (729) #ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
AMgryz ny Syry-pMjwb nwl iek smJOqw kr ilAw, h`dW im`QIAW geIAW, nkSy bx gey,
ijsdw vyrvw pwTk ieiqhws iv`ØcoN pVH skdy hn [
hux AMgryz BwvyN Syry-pMjwb nwl iekrwrnwmw kr cu`ky sn, pr auh mukµml Bwrq
auØ`pr kbzw krn dI TwxI bYTy sn, Syry-pMjwb dI &OjI SkqI dy kwrn auh AYsw kr nw
sky, ijvyN mhwrwjw rxjIq isMG dy bwry muslmwn kvI Swh muhµmd ilKdw hY :
mhWblI rxjIq isMG hoieAw pYdw nwl zor dy mulk hlwie gieAw [
Swh muhµmdw jwn pcws brsW h`Cw r`j ky rwj kmwie gieAw [
Syry-pMjwb dI mOq qoN bwAd AMgryz swmrwj ¹ jo is`KW dy mhwn AwgU dw v`fw AiV`kw
sI, auh dUr hoieAw jwx ky aunHW ny kmzor inScy vwly fogry Brw iDAwn isMG, lwl isMG
qy gulwb isMG ¹ ^rIidAw Aqy v`fy Ahudy, rwj Awid dw lwlc dy krky AwpxI kTpuqlI
bxw ilAw [ AMgryzW dI iek bhuq v`fI socI smJI rwj krn dI ivauNq jo keI icrW
qoN ihMdosqwn ¹ Zulwm krn dy leI c`l rhI sI, auh pUrI hox l`g peI [ aunHW ¹ ihMdosqwn
ivc jykr sB qoN v`fw ^qrw sI qW auh mwrSl kOm is`KW qoN sI [ AMgryz smJdw sI ik
ijs SkqISwlI kOm ny sw¹ pMjwb dIAW h`dW ivc pYr nhIN r`Kx id`qw qy Awaux vwly
smyN ivc AsIN jy pMjwb au~pr kbzw krn leI kwmXwb ho gey qW ijs idn swfw rwj
nSt krky dyS Azwd krvwaux dI g`l hoeI qW aus vyly vI iehI kOm swfw nukswn krygI [
Pyr AMgryzW ny soicAw ik is`KW dI v`fI SkqI ienHW dy do Dwrimk gRµQ (Awid sRI gurU
gRµQ swihb jI, sRI dsm gRµQ jI) ieiqhws Aqy rwjsI SkqI hY [ AwpxI clwkI nwl ienHW
iqMnW ivc zihr Gol id`qI jwvy [ iesdy leI AMgryz ¹ iqMny p`KW dI jwxkwrI r`Kx vwly
SkqISwlI qy ivdvwn ivAkqIAW dI loV sI [ aunHW ny Dwrimk SkqI nSt krn dy leI
is`KW iv`ØcoN kuJ ivdvwn purK ^rIdy qy aunHW ¹ sB hdwieqW dy ky ikhw ik qusIN dovyN
Dwrimk gRµQ (sRI gurU gRµQ swihb Aqy sRI dsm gRµQ) auØ`pr Awpxy qrIky nwl Sµky pw ky
is`KW dI SrDw ¹ qoV ky Pu`t pwau [ ies dy leI iek gupq mIitMg vI hoeI ijs dI irport
AMgryzI ivc CpI hoeI A`j vI srkwrI kwZzW ivc mOjUd hY Aqy ausdI Poto kwpI dws
dy kol vI peI hY (ijs dy auØ`pr imqI 14 julweI, 1873 eI. sµn, nµ. 2696 iliKAw
hoieAw hY) aus irport ¹ pVHn qoN bwAd koeI sµsw nhIN rih jWdw ik mUlmMq® qy rwgmwlw
dy auØ`pr SµikAW Aqy dsm gRµQ dy ivroD dw kwrn AMgryz dI kutlnIqI hI sI [ AMgryzW
ny pihlW gurU gRµQ swihb ’qy irsrc krvweI ik ies ivc koeI rwjs`qw hwsl krn leI
ienHW dy gurUAW dw koeI AwdyS hovy [ qd irsrc kmytI ny irport id`qI ik iesdy ivc qW
kyvl r`b dIAW g`lW kIqIAW hoeIAW hn [ qd AMgryzW ny ikhw ik koeI ikqy imlwvt
vvvv
vvvv
krn dI guµjwieS hovy ? qW aus vyly ieh ikhw igAw ik iesdy bhuq auqwry ho cu`ky hn,
jo is`KW dI ijMd-jwn bxy hoey hn [ hzwrW Dwrimk AsQwnW auØ`pr sRI gurU gRµQ swihb pRkwS
hn [ iesdy ivc koeI rlgf nhIN ho skdI [ hW, Sµky KVy krky is`KW ivc Pu`t zrUr pweI
jw skdI hY [ Pyr gurU gRµQ swihb jI dy Awid qy AMq ivc do Sµky pw id`qy gey [ Awid
ivc ik mUlmMq® gurpRswid q`k hY Aqy AMq ivc rwgmwlw gurU kI bwxI nhIN hY [
vvvv vvvv
#ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji (730) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
‘gurpRswid’ ’qy l`gy hoey Pul stwp (]) q`k mUlmMq® mMnx dw Sµkw SurU hoieAw, jo A`j
q`k c`l irhw hY Aqy rwgmwlw ivc jo Sµky ivauNqbµdI nwl SurU kIqy, aunHW dI g`l krn
qoN pihlW sRI dsm gRµQ pRiq Sµkw pwaux dI g`l krnI zrUrI hY [
vvvv
piVHAw-iliKAw qy cqur sI [ iesdw nwm cyqndws sI [ gurU-Gr dy nwl sµbµD hox krky
1. Bgvwn igir sµnXwsI, pUrv Aqy ibhwr ivc pRis`D swDU sI, ieh gurU hirrwie swihb dw is`K hoieAw sI [ ies
ny bwbw Drm cµd jI dy pu`qr imhr cµd dI sµgq kr ky audwsI ByK Dwrn kIqw sI [ siqgurU jI ny iesdw
nwm ‘Bgq Bgvwn’ r`ØiKAw [ iesdI sµpRdwX dy audwsI swDUAW dIAW hux 370 g`dIAW pUrb ivc hn [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (731) #ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
ieh gurmq dI iv`ØidAw dw vI igAwnI sI [ mOky dI srkwr ¹ Aijhw hI koeI ivdvwn
cwhIdw sI [ aunHW ny cyqndws ¹ ies kµm leI cux ilAw [ corI krn vwlw hmySW iehI
cwhuµdw hY ik myry corI krn dI iBxk iksy ¹ nhIN pYxI cwhIdI [ ies leI ies ny gupq
qrIky nwl ieh kµm krnw SurU kr id`qw [
(cyqndws dI ies krqUq dw ^ulwsw krn vwlw is`K pMQ dw mhwn ivdvwn pMØifq
nrYx isMG mujµgW vwlw hY, ijs ny gurU gRµQ swihb stIk dI BUimkw ivc ieh g`l ivsqwr
nwl ilKI hY [)
ieh kihxw qW kTn hY ik ies ny ies krqUq dy bdly AMgryzW koloN kI lwB ilAw
sI, ijsdy bdly ies ivAkqI ny ieqnw v`fw pwp kIqw [ Pu`t pwaux dI ivauNqbµdI Anuswr
koeI ilKq sbUq vjoN cwhIdI sI, ijsdy ADwr ’qy ieh gurU gRµQ swihb jI dy auØ`pr Sµkw
KVw kr sky [ qd ies ¹ Awlm kvI dI bxweI hoeI iek rwgmwlw imlI [ ijsdy ADwr
’qy ies ny sµpRdwvW ivc jw jw ky pRcwr krnw SurU kIqw ik rwgmwlw gurU kI bwxI nhIN
hY [ pr iesdw iksy sµpRdw vwilAW ’qy Asr nw hoieAw [ ieh bhuq duKI hoieAw qy AwpxI
kwmXwbI vwsqy ieh ‘inrml sµpRdw’ ivc jw phuµicAw, audoN Ajy inrml pMcwieqI AKwVw
vI nhIN b`Jw sI [ inrml sµpRdw dy ivdvwn mhWpurKW ny ies¹ hr iek g`l ivc inru`qr kr
id`qw pr ieh Awpxy h`T ’qy AiVAw irhw, ijs ’qy inrmly swDUAW ny ies¹ Apmwnq kr ky
fyry qoN bwhr k`F id`qw qy lwhnqW pweIAW ik qUµ pMQ ivc nvW hI pvwVw SurU krn l`gw hYN [
pr Pyr vI ieh Awpxy inSwny dI pUrqI leI socdw (Kojdw) irhw ik ikvyN kwmXwb hovW [
SoBw isMG :
qd cyqndws ¹ pqw c`ØilAw ik pitAwly ivc iek SoBw isMG nwm dw ivdvwn hY
jo gurU gRµQ swihb jI dy srUp ilK ilK ky Dwrimk AsQwnW ’qy Byjx dI ie`Cw nwl bVI
s^q Gwlxw Gwl irhw hY [ ausdI Gwlxw krky pMQ ivc ausdw siqkwr vI hY [ aus vyly
cyqndws pitAwly phuµicAw qy iesny AwpxI Akl dI cqurweI nwl soBw isMG ¹ rwgmwlw
bwry Zlq i^Awl pwey qy Awlm kvI dI rwgmwlw idKwl ky Brmw ilAw [ jW ieh vI
ho skdw hY ik Pu`t pwaux vwlI mMflI dy swQI cyqndws dI ivauNqbµdI nwl soBw isMG
dw AMgryz srkwr nwl imlwp krvw id`qw hovy [ nhIN qW ieho ijhy ivdvwn dw Brmxw
AsµBv hY qy ies qoN pihlW hor koeI vI pMQk ivdvwn cyqndws dI g`l nwl sihmq nhIN
hoieAw sI [ ieh pihlw hI S^s sI jo cyqndws dw swQI bixAw [ iesdy ip`Cy koeI nw koeI
luky hoey lwlc dw pRBwv ids irhw hY ik ibnW hI Tos sbUqW qoN Awlm kvI dI ilKI hoeI
vvvv
vvvv
rwgmwlw ¹ s`c mMn ky sRI gurU gRµQ swihb jI iv`ØcoN Al`g krn dw hOslw kr ilAw [
iesny rwgmwlw qoN ibnW srUp ilKxy SurU kr id`qy Aqy nwl hI cyqndws dw p`kw
swQI bx ky ausdw h`Q vtwaux l`gw [ soBw isMG ny ivauNq d`sI ik AwpxI kwmXwbI qW
ho skdI hY jykr AwpW ieiqhws dy ivc vI rlgf kr dyeIey [ ikauNik BweI sµqoK isMG
jI kYNQl dy ivc ‘sRI gur pRqwp sUrj gRµQ’ nwm dw ieiqhwsk gRµQ ilK rhy hn [
vvvv vvvv
#ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji (732) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
BweI sµqoK isMG jI dI rcnw (sRI gur pRqwp sUrj gRµQ) ivc imlwvt dw kwrn :
ieauN ieh ivcwr krky ieh dovyN S^s kYNQl phuµcy, ijQy BweI sµqoK isMG jI sRI gur
pRqwp sUrj gRµQ ilK rhy sn [ ienHW ny BwvyN Awpxy v`loN pUrw zor lwieAw ik BweI sµqoK
isMG jI rwgmwlw dy ivru`D kuJ ilK dyx pr BweI sµqoK isMG jI ny ieh pwp krn qoN
ienkwr kr id`qw [ qd ienHW ny BweI sµqoK isMG dy ilKwrIAW ¹ lwlc dy ky BrmwieAw,
jo cwr ilKwrI mhwrwjw audX isMG dy lVky dI rwey nwl lwey gey sn [ auh ilKwrI ikqy-
ikqy snwqn mq dy i^AwlW nwl kuJ AwpxI rcnw bxw ky ilK dyNdy sn [ pr jdoN BweI
sµqoK isMG jI dy iDAwn ivc ieh g`l AweI qW iqMn vwr BweI sµqoK isMG jI ‘sUrj pRkwS’
ivcwly C`f ky cly jWdy rhy ik k`lH ¹ bdnwmI myrI hovygI pr rlw ieh pw rhy hn [ Pyr
mhwrwjw audX isMG dy bynqI krn qoN BweI swihb ieh soc ky vwps Aw gey ik iek
vwr gRµQ pUrw hox qoN bwAd ivc iesdI suDweI kr dyvWgy [ iesy kwrn BweI sµqoK isMG
jI ny keI QweIN ieh ilK vI id`qw hY ik jykr myry ilKy hoey ‘sUrj pRkwS’ ivc ijQy ikqy
gurmq qoN ivru`D dyKo qW iesdI Awp suDweI kr lYxI [ hux eyQy ieh g`l sp`St ho jWdI
hY ik BweI sµqoK isMG jI dy ienkwr krn qoN shwiek ilKwrIAW ¹ soBw isMG qy cyqndws
ny ieh bol ilK id`qy ik “rwgmwl sRI gur kI i¸q nihÁ hY” [
ikauNik sRI gur pRqwp sUrj gRµQ dy ivc imlwvt pwaux vwlIAW do hI g`lW swhmxy
hn [ iek shwiek ilKwrIAW dI hyrw-PyrI, qy dUsrw BweI swihb jI dI Asl rcnw ¹
guµm kr ky nvW sUrj pRkwS AMgryz srkwr ny ilKw ky aus ivc imlwvt kIqI hY [ cyqn
dws qy soBw isMG vI ieho hI cwhuµdy sn [ sUrj pRkwS gRµQ sµmq 1900 dy ivc swvx dy
mhIny sµpUrn hoieAw [ BweI sµqoK isMG jI dw srIr audoN bhuq ibrD ho cu`kw sI, qd auh
Awpxy lVky mohr isMG dy sIs aupr ‘sUrj pRkwS’ cukw ky sRI AMØimRqsr swihb phuµcy [ BweI
sµqoK isMG jI dw kOm ivc ieqnw v`fw siqkwr sI ik ienHW ¹ ibTwaux leI pwlkI ByjI
geI pr BweI sµqoK isMG jI snmwn r`Kx leI pwlkI ivc iek vwr bYT ky Pyr bwhr
inkl gey qy nµgy pYrIN gurU rwmdws jI dy dr ’qy phuµcy [ BweI swihb jI dy jIvn dI poQI
dy ivc AweI hoeI ilKq dy Anuswr gurU rwmdws srW qoN hirmMdr swihb q`k do ih`ØisAW
dy ivc sµgq kqwrW bxw ky BweI swihb jI dy siqkwr leI KVI sI [ pMQ ivc ieqnw
siqkwr qy ies gRµQ dI mhwnqw mOky dI hkUmq ¹ z^m ’qy lUx iCVkx vWg cu`Bx l`gw [
pr is`ØDy qOr ’qy srkwr kuJ nhIN kr skdI sI [ aus vyly hirmMdr swihb dy isMG swihb
igAwnI gurmuK isMG jI sn jo igAwnI sµq isMG jI dy spu`qr sn Aqy BweI sµqoK isMG
jI dy gurBweI sn ikauNik BweI sµqoK jI igAwnI sµq isMG jI dy ividAwrQI sn [
vvvv
vvvv
BweI sµqoK isMG jI ny aunHW dy huµidAW jo QoVHy bhuq rly pey sn, aunHW dI suDweI dI
zuMØmyvwrI igAwnI gurmuK isMG ¹ sONp id`qI [ ies mhwn ilKq dI sµBwl dw AsQwn BweI
swihb ¹ ies qoN cµgw hor koeI l`Bw vI nhIN sI [ BweI sµqoK isMG jI ¹ BweI gurmuK isMG
jI ny pu`ØiCAw ik BweI swihb jI ! qusIN lgwqwr solHW swl Gwlxw GwlI hY [ d`Øso, quhwfI
Ardws ivc kI A`Kr khy jwx qW BweI sµqoK isMG ny ikhw ik pihlW qW ieh A`Kr khy
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (733) #ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
jwx ik ies gRµQ aupr A`j qoN myrw qy myry pirvwr dw koeI h`k nhIN irhw, ieh A`j qoN
pMQ dy spurd hY Aqy pMQ dw hI ies aupr h`k rhygw [ qd isMG swihb jI ny ikhw ik
qusIN Awpxy leI vI kuJ mMgo qW jo mYN gurU rwmdws jI dy dr aupr Ardws krW [ aus
vyly BweI sµqoK isMG jI ny ieh Ardws krvweI ik myry pirvwr ivc is`KI bxI rhy, myrI
vµS is`KI qoN prHy nw jwvy Aqy myrI AMqly suAwsW q`k is`KI in`B jwvy [ ieh sux ky isMG
swihb jI ny gurU rwmdws jI dy crnW aupr Ardws kIqI [ Pyr BweI sµqoK isMG jI vwps
kYNQl Aw gey qy k`qk dy mhIny ivc Akwl clwxw kr gey sn [
isMG swihb igAwnI gurmuK isMG jI dy ipqw igAwnI sµq isMG jI iek`ly kQwvwck
jW igAwnI hI nhIN blik bwbw dIp isMG jI dI qrHW iek sUrbIr XoDy vI sn, ijQy ikqy
morcw AVdw sI mhwrwjw rxjIq isMG jI igAwnI sµq isMG jI ¹ muihMm ’qy nwl lY jWdy
sn [ igAwnI sµq isMG jI kol sUrbIr XoiDAW dI iek &Oj r`KI hoeI sI, ausdy Awp sYnwpqI
vjoN jµgW ju`DW ivc jwieAw krdy sn [
Syry-pMjwb mhwrwjw rxjIq isMG dI mOq qoN bwAd aunHW dy spu`qr Syr isMG ¹ g`dI
’qy ibTwieAw igAw [ eyDr smyN Anuswr igAwnI sµq isMG jI vI Awpxy srIr ¹ sµswr
qoN Ehly kr gey [ hux AglI pIVHI ivc igAwnI sµq isMG jI dy spu`qr igAwnI gurmuK
isMG jI Aqy mhwrwjw rxjIq isMG dy sp`uqr mhwrwjw Syr isMG jI sn [ igAwnI gurmuK
isMG jI ¹ Syry-pMjwb dy pirvwr dy sB qoN nyVy smiJAw jWdw sI [
AMgryzW dI kutlnIqI ADIn fogry BrwvW ny Syry-pMjwb dy pirvwr nwl DoKw kIqw
Aqy iDAwn isMG fogry ny mhwrwjw Syr isMG dw kql krvw id`qw [ mhwrwjw Syr isMG
jI dy p`KIAW ny iDAwn isMG dw kql kr id`qw [ iDAwn isMG dy pu`qr Awpxy ipqw dI
v&wdwrI dw vwsqw pw ky AMgryz srkwr kol roey [ qd AMgryz srkwr dI mdd nwl
aunHW ny sRI AMØimRqsr swihb ivKy igAwnI gurmuK isMG ¹ pirvwr smyq mwrn dI ivauNq
bxweI ikauNik auh jwxdy sn ik Syry-pMjwb dy pirvwr dy sB qoN nyVy igAwnI gurmuK
isMG hY [ ies¹ mwrn nwl aunHW dw rsqw sw& ho jwvygw [ igAwnI gurmuK isMG ¹ ieh
^br AgwaUN iml geI, qd auh rwqo-rwq hrI kyy p`qx v`l AwpxI jwn bcw ky pirvwr
smyq inkl gey [ BwvyN BweI gurmuK isMG dI jwn qW bc geI, pr jwn qoN vI ipAwrI
Amolk vsqU ‘sRI gur pRqwp sUrj gRµQ’ nhIN bcw sky [ auh iDAwn isMG dy pu`qrW dy h`Q
Aw ipAw Aqy goirAW dI v&wdwrI inBwauNidAW aunHW ny auh ieiqhws dw ^zwnw aunHW
dy hvwly kr id`qw, ijnHW ny keI swl eysy duSt cOkVI cyqndws qy soBw isMG Aqy kuJ
hor ivdvwn nwl lw ky BweI sµqoK isMG dI Asl ilKq ¹ gµum kr id`qw Aqy AwpxI
vvvv
vvvv
mrzI nwl gurmq qoN ivru`D keI g`lW drj kr id`qIAW [ (ieh vI ho skdw hY ik auh
ilKq A`j vI ikqy nw ikqy gupq krky r`KI hovy, pr ihMdosqwn qoN brmw dy ivc iljwx
dw sµq igAwnI gurbcn isMG jI dI rsnw qoN kQw ivc bcn AwieAw hYY ikauNik iek
guris`K ny brmw ivc ieh ‘sUrj pRkwS’ A`KIN dyiKAw Aqy gurU gRµQ swihb jI dI gurqw
g`dI dw pRsµg pVH ky sµq igAwnI suµdr isMG jI ¹ d`ØisAw sI [)
vvvv vvvv
#ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji (734) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
BweI sµqoK isMG jI dI Asl rcnw ¹ Cupwaux dw kwrn ieho sI ik ausdy ivc BweI
swihb ny Awp gurmq qoN ivru`D koeI g`l nhIN ilKI sI [ iesdy ivc gurU swihb jI ¹
Aml Kwx dIAW g`lW, gurU jI v`loN dyvI pUjx dI g`l, gurU hirgoibMd swihb jI ¹
durigAwnw mMdr m`Qw itkwaux dI g`l qy hor vI bhuq swrIAW g`lW jo gurmq ivroDI nzr
Aw rhIAW hn [ ieh 1912 dy Aqy 1919 jo sRI gurpRqwp sUrj gRµQ dy auqwry hn, jW
aus qoN bwAd dy auqwry hn aunHW ivc ieh g`lW AweIAW hn [ BweI swihb jI dy Asl
gRµQ ivc ieh g`lW nhIN sn [ Pyr ieQoN q`k ik gurU gRµQ swihb jI sbµDI vI BweI sµqoK
isMG jI dI g`l k`t ky ieh gRµQ pRc`lq kIqy gey, nhIN qW BweI sµqoK isMG jI sµpRdweI
igAwnI ies s`cweI qoN ikvyN munkr ho skdy sn ik gurU gRµQ swihb jI ¹ gurqw g`dI
dyx dI g`l ’qy BweI swihb jI dI klm cu`p ho jwvy [ ieh sB kuJ imlwvt krn vwilAW
dI krqUq krky hoieAw hY [
sB qoN v`fI g`l ik rwgmwlw gurU dI i¸q nw hox dI g`l BweI sµqoK isMG jI dy
zuµmy lw ky ienHW lokW ny Awpxy pwp ¹ CupwieAw [ goirAW ny AijhI cwl c`lI ik ies
gRµQ ¹ vwd-ivvwd dy Gyry ivc ilAw ky kmzor inScy vwilAW dI SrDw qoV id`qI [ jo
kuJ cyqndws qy igAwnI soBw isMG, BweI sµqoK isMG jI qoN ilKvwauxw cwhuµdy sn, aunHW
ny qW nw iliKAw, pr AslIAq ¹ Cupw ky jo ienHW ny rwgmwlw dy ivru`D inrml sµpRdw
Aqy BweI sµqoK isMG ¹ ikhw ik ieh gurU dI i¸q nhIN hY, ieh Awlm kvI dI bxweI
hY, ieh mwDvwnl qy kwm kµdlw dy ik`Øsy iv`ØcoN leI geI hY, iesdy isrlyK ivc ‘mhlw’
pd qy AMq ‘nwnk’ pd nhIN hY, Pyr ies ivc prmySr qy sµqW mhwqmW dI koeI mihmw
nhIN, Awid jo vI gurmq ivr`uD g`lW sRI gur pRqwp sUrj gRµQ ivc Cp rhIAW hn auh
imlwvt kIqIAW hoeIAW hI Cp rhIAW hn, nw ik BweI sµqoK isMG dIAW [
vvvv
Pyr id`lI cilAw igAw [ id`lI ivc iesdw nwm ‘soBw isMG gryvwlI’ pRis`D hoieAw [ ieauN
pihlW igAwnI soBw isMG, Pyr igAwnI soBw isMG gryvwlI [ ieh iesdy lkb vDdy gey,
Pyr do cwr swlW bwAd ieh id`lI qoN AMØimRqsr swihb AMgryz srkwr dy ieSwry nwl
AwieAw [ ikauNik sRI AMØimRqsr swihb is`K jgq dw muK AsQwn hY, auQy kIqI hoeI g`l
bhuq jldI swry is`KW ivc clI jwvygI [ qdoN ieh Awpxy igxy im`ØQy hoey pRogrwm dy Anuswr
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (735) #ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
AMgryzW dI v&wdwrI inBwauNdw hoieAw sRI AMØimRqsr swihb dI DrmSwlw Twkur idAwl
isMG ivKy phuµicAw qy auQy invws kIqw Aqy Awpxy ilKx dy suBwA Anuswr rwgmwlw
qoN ibnW iek srUp iliKAw [ ieh Akwl q^q swihb ’qy ‘gur iblws pwqSwhI CyvIN’ dI
kQw vI krn l`g ipAw ikauNik ies¹ pqw sI ik rwgmwlw dw iek mzbUq p`K ‘gur iblws
pwqSwhI CyvIN’ ivc mOjUd hY, ausdI kwt iesdy koloN nhIN k`tI jw skdI sI Pyr iesny
mnGVq dlIlW dy ky rwgmwlw Awlm kvI dI is`D krn dw Xqn kIqw [ sRI Akwl
q^q swihb auØ`qy bhuq swrI sµgq iek`q® hoieAw krdI [ eyQy Aw ky iesdw nwm igAwnI
soBw isMG ‘idlvwlI’ pY igAw [ ieauN iesdy iqMn nwm pRis`D hoey [ kQw kridAW jdoN kQw
ivc sRI gurU gRµQ swihb jI dy srUp iqAwr hox dI kQw AweI qy rwgW dy c`l ky gurU jI
pws Awaux dI g`l hoeI Aqy rwgmwlw dI g`l hoeI [ jYsw ik :
rwgn kI ibnqI sunI gur Arjn suKKwn [
rwgmwl qb hI ilKI Bogu qwih pr Twn ]654]
hux ienHW A`KrW dy ArQ qW bdl nhIN skdw sI [ ikauNik ieh auh gRµQ hY jo BweI
mnI isMG jI dy vyly aunHW dy ividAwrQI BweI Bgq isMG jI dw iliKAw hoieAw hY, Aqy
rwgmwlw bwbq BweI mnI isMG jI qoN pu`C ky hI BweI Bgq isMG jI ny iliKAw hY [ hux
soBw isMG kol ies gRµQ ivc Awey rwgmwlw sµbµDI bcnW dI kwt qW nhIN sI, qd iesny
Awpxy koloN hI mnGVq dlIlW dy ky BrI sµgq ivc kih id`qw ik rwgmwlw gurU dI
bwxI nhIN hY Aqy mYN jo srUp ilKdw hW, ausdy ivc rwgmwlw nhIN ilKdw [ ieh g`l sux
ky gurU pRymIAW dI SrDw ¹ bhuq Tys phuµcI ik ieh igAwnI jI nvIN hI g`l suxw rhy hn,
sdIAW qoN AsIN rwgmwlw smyq bwxI pVHdy Aw rhy hW, ienHW dI g`l Zlq hY [ aus smyN
sµgq ivc kuJ mhwn hsqIAW vI mOjUd sn, ijnHW ivc BweI jvwhr isMG gRµQI, BweI
Bgq isMG, BweI dIvwn isMG, Twkur idAwl isMG, inrmly qy audwsI mhwqmw vI aup-
siQq sn [ gurU dy isdkI is`KW ny iek`Ty ho ky igAwnI soBw isMG ¹ ikhw ik qUµ ieh bhuq
Zlq pRcwr kr irhw hYN [ pr ieh cyqndws dw swQI cyqndws vWg hI AwpxI Dun dw
p`kw irhw [ iesny ikhw ik koeI rwgmwlw bwbq myrI qs`lI krvw dyvy qW mYN mMn lvWgw [
guris`KW ny iek`Ty ho ky ikhw ik AsIN qyry ijqny pVHy-ilKy qW nhIN hW, swfy kol qW kyvl
gurU ivSvws, SrDw hI v`fw sbUq hY, AsIN sµgq smyq gurW dy crnW ivc Ardws kr
dyNdy hW [ aus vyly sµgq v`loN cuxy gey pMj isMGW ny kysI ieSnwn kr ky gurU rwmdws swihb
jI dy crnW ivc Ardws kIqI ik jy qW rwgmwlw gurU kI bwxI nhIN hY, qW igAwnI
soBw isMG ¹ kuJ nw hovy qy swrw pMQ ieh mMn lvygw ik rwgmwlw gurU kI bwxI nhIN hY [
vvvv
vvvv
jy rwgmwlw gurU kI bwxI hY qd A`T idnW dy AMdr-AMdr igAwnI soBw isMG dI zubwn
ivc kIVy pY jwx, ijs zubwn nwl iesny ikhw hY ik rwgmwlw gurU kI bwxI nhIN hY [
ieh Ardws sµgq smyq ho geI, igAwnI soBw isMG ny vI pRvwn kr leI [ qd kuJ idnW
bwAd soBw isMG dI zubwn su`jxI SurU ho geI qy ausdy ivc pIk pY geI qy A`TvyN idn
q`k ausdI zubwn ivc kIVy pY gey [ ieh Awpxy khy hoey ’qy bhuq SrimMdw hoieAw qy iesny
vvvv vvvv
#ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji (736) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
pMQ qoN ilKqI rUp ivc bynqI-p`qr Byj ky muAw&I mMgI [ Pyr sRI Akwl q^q swihb aupr
pMQ dI iek`q®qw hoeI qy igAwnI soBw isMG ¹ hwzr kr ky aus qoN ilKqI rUp ivc muAw&I
mMgvweI Aqy aus qoN ilKvwieAw ik A`gy qoN koeI vI qyry vWg mnm`q nw kry [ sµgq dI
Ardws nwl ausdI zubwn TIk ho geI [ Pyr pMQ ny ieh vI &Yslw kIqw ik ijhVy srUpW
ivc qUµ rwgmwlw nhIN ilKI, aunHW ivc ilK [ qd ies¹ ijqny srUp imly, auqinAW ivc
rwgmwlw cwVHI qy jo nhIN imly, aunHW ivc rih geI, jo hux vI ikqy ikqy dyKy jWdy hn [
igAwnI soBw isMG jI qoN pihlW iksy ny vI rwgmwlw qoN ibnW koeI srUp nhIN iliKAw
sI [ bwAd ivc iksy ny aunHW rwgmwlw qoN ibnW pey srUpW dw auqwrw kIqw hovy qW aus
bwry kuJ kih nhIN skdy [ pr auh pMQ ny kdy vI pRmwixq nhIN kIqy [
igAwnI soBw isMG dI Gtnw hmySW leI is`KW ¹ ‘<’ qoN ‘ATwrh ds bIs’ q`k Aijhw
pRp`k krdI hY ik jo kdy vI is`KW dy mn ¹ ies s`cweI qoN lWBy nw kr sky [ pr hux AMgryz
dI soc jo is`KI dy ijsm ivc zihr dI qrHW PYlwaux dw Xqn ho irhw sI, ijs soc ny
A`gy c`l ky AYsw rµg ilAWdw ik jo igAwnI soBw isMG ny Awpxy h`QIN ilKq krky muAw&I
mMgI sI Aqy ikhw sI ik myry vrgI ZlqI A`gy ¹ koeI nw kry, ijsdI mY¹ ieqnI v`fI
szw iml cu`kI hY [ jdoN rwgmwlw dw ivroD krn vwilAW dy kol srkwr dI ^uSI pRwpq
krn leI kuJ nw bicAw qW Pyr pihlW ieh kµm kIqw igAw ik pMj sO rupey irkwrf
kIpr ¹ irSvq dy ky sRI Akwl q^q swihb dy zrUrI kwZzW iv`ØcoN ieh ic`TI iKskw
leI geI qW ik rwgmwlw dw ivroD krn vwilAW ¹ ieh mOkw iml jwvy ik AYsI koeI
Gtnw hoeI hI nhIN sI [
ies g`l dw vyrvw sµq tihl isMG jI lµimAW vwilAW ny id`qw [ auh igAwnI soBw
isMG dI ilK ky id`qI hoeI ic`TI dI Koj krn dy mgroN ies nqIjy ’qy phuµcy ik pujwrIAW
dy smyN pMj sO rupey dI irSvq dy ky auh kwZz guµm kr ilAw igAw [ sµq tihl isMG
jI ny ausdw nwm vI d`ØisAw sI, cyyqy nw rihx krky auh ilKq ivc nhIN AwieAw [ ies
Koj dw ishrw sµq tihl isMG jI dy isr hY, ijnHW ny imhnq krky ieh ichrw nµgw kIqw [
vvvv
vI Awpxy kµnW nwl suixAw hY ik bwbU qyjw isMG ryl mihkmy ivc ptVI dI ingrwnI
krn vwly aunHW bwbUAW ivc sI jo purwxy simAW ivc iek Tyly ’qy bYT ky ryl dI lweIn
¹ cYØ`k kirAw krdy sn, ip`Cy do bµdy vwro-vwrI ies¹ Tyldy rihMdy sn [ iek idn dI Gtnw
hY ik iesny KqwnW ivc iksy j`t dy lVky ¹ pSU cwrdy vyiKAw qW iesny Tylw rok ky
aus¹ burw Blw ikhw, A`goN j`t dw pu`q vI AwkV vwlw sI ausny vI burw Blw ikhw [ qyjw
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (737) #ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
isMG ny A`goN aus¹ BYx dI gwlH k`F id`qI, qy aus nOjvwn ny vI ies¹ BYx dI gwlH
k`F id`qI [ qyjw isMG kol iek kuhwVI sI, iesny zor nwl ausdy mwrI, jo ausdy isr aupr
l`gidAW hI ausdI mOq ho geI [ nOjvwn dI lwS ’qy lok iek`Ty hoey qy qyjw isMG dy ivru`D
prcw drj krvwieAw, qyjw isMG BgOVw ho igAw, jo keI vrHy BgOVw irhw [ Pyr ies aupr
vIh hzwr dw ienwm r`ØiKAw igAw [ qd iesny ivcwly ivcoly pw ky srkwr nwl g`l
kIqI ik jy mY¹ muAw&I id`qI jwvy qW mYN srkwr dI v&wdwrI dw koeI vI AOKy qoN AOKw
kµm krn leI iqAwr hW, ieh g`l srkwr ny mnzUr kr leI [ ies¹ ikhw ik qyrw kql
vI muAw& kr id`qw jwvygw Aqy jo qyry ’qy ienwm r`ØiKAw igAw hY auh vI mw& kr id`qw
jwvygw, pr iesdy bdly qY¹ srkwr dI gupq g`l r`K ky kµm krnw pvygw [ ausny hW
kr id`qI [ srkwr AwpxI aus Dun aupr p`kI rhI ik is`KW dI rwjsI SkqI Dwrimk SkqI
’coN inkldI hY [ Dwrimk SkqI dw v`fw somw sRI gurU gRµQ swihb jI hY [ gurU gRµQ swihb
qoN Bwvnw qoVn leI bwbU qyjw isMG ¹ iek isKlweI (tRyinMg) id`qI geI ik qUµ iek is`KI
dw pRBwvSwlI pihrwvw pihn jo is`K kOm dw iDAwn iK`cy ik ieh bhuq hI p`kw is`K hY [
Pyr gurmq dy pRcwr dI iek lihr pYdw kr, ijsdw swrw ^rcw srkwr dyvygI [ ies kµm
leI jdoN ivauNq mukµml ho geI qW qyjw isMG ny BsOV dy AMdr iek mhWkµnXw ividAwlw
KoilHAw [ ijs dy ivc auhI bIbI Swml ho skdI sI ijsdy isr aupr kyskI hovy, ikrpwn
aupr dI hovy Aqy su`cm dI mrXwdw r`KdI hovy Awid Aqy pRcwr leI srkwr ny ies¹ Awpxy
^rcy ’qy pRYØ`s lw ky id`qI [ Pyr ies ny ‘gurmuKI kors’ nW dy hyTW Drm pRcwr ¹ pRBwvSwlI
bxwieAw [ Pyr Awpxy hI ividAwly ivc pVHn vwlI bIbI inrµjn kOr jo iesdI
ividAwrQx sI, aus nwl ivAwh kIqw [ ies ividAwly dw pRBwv ieqnw PYilAw ik 70-
80 bIbIAW mhWkµnXw ividAwly ivc pVHn l`gIAW Aqy iek BweIAW dw jQw jo inrol
gurbwxI dy SbdW dw is`ØDy Fµg nwl kIrqn krn vwlw sI [ ies ividAwly dI ieqnI
cVHdI klw hoeI ik mhwrwjw BuipMdr isMG jI vI ies ividAwly dy kwiel ho gey [
vvvv
kIqw sI, ausdw bdlw cukwaux dy leI AMdroN iek Gor pwp krn leI iqAwr ho cu`kw
sI [ srkwr dw vwr-vwr ies¹ qµg krnw vwjb sI ikauNik iesny srkwr qoN bhuq v`fw
lwB ilAw sI [ hux pMQ ivc Pu`t pwaux leI Aqy gurU gRµQ swihb jI qoN is`KW dI Bwvnw
qoVn leI iesny SurUAwq by-pYry q`QW dy ADwr ’qy SurU kIqI [ rwgmwlw dy ivroD dI tu`tI
hoeI mwlw dy iKMfy hoey mxky iesny Pyr iek`Ty krny SurU kIqy, cyqndws dIAW mnGVq
vvvv vvvv
#ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji (738) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
dlIlW ik rwgmwlw Awlm kvI dI rcnw hY, dUsrw igAwnI soBw isMG dy rwgmwlw qoN
ibnW ilKy hoey srUp qy qIsrw sRI gur pRqwp sUrj gRµQ sI [ ienHW ¹ ADwr bxw ky BweI
rxDIr isMG ’qy Aijhw pRBwv pwieAw ik AwpW inrol gurbwxI dw pRcwr krnw hY, rwgmwlw
gurU dI bwxI nhIN hY [ BweI swihb bµdgI vwlI rUh sI ies leI ienHW ny iesdw bwhrlw
TwT bwT dyK ky qy bdl rhy is`KI dy pRcwr dI Bwvnw ¹ kbUlidAW Aqy ienHW q`QW ¹
shI mMnidAW sihmqI pRgt kr id`qI [ BweI rxDIr isMG ¹ ienHW q`QW ’qy XkIn b`J
igAw ik BweI sµqoK isMG jI vrgy ivdvwn kdy vI JUT nhIN ilK skdy [ qd qyjw isMG
ny AwpxI clwkI nwl sRI gurU gRµQ swihb jI dI hzUrI ivc BweI rxDIr isMG qoN Ardws
krvw id`qI ik AsIN A`j qoN Awpxy jQy ivc rwgmwlw nhIN pVHnI [ jdoN BweI qyjw isMG
¹ ies g`l dw XkIn ho igAw ik BweI rxDIr isMG vrgy s`cy su`cy, pMQ ihqYSI myry swQI
bx gey hn, hux myrI kwmXwbI hY, hux rihMdw kµm vI pUrw kr ilAw jwvy [ Pyr iesny
dUsrw kdm ieh cu`ØikAw ik gurU gRµQ swihb jI ivc jo B`tW qy BgqW Awid dI bwxI
hY, ieh gurU dy qul nhIN ho skdI, ies leI rwgmwlw dI qrHW ienHW ¹ vI k`F id`qw jwvy [
ijs vyly iesdy leI gurmqw hoieAw ik AwpW inrol gurU dI bwxI dy aupwSk hW,
nw ik BgqW dy [ ieh g`l sux ky BweI rxDIr isMG jI Zu`Øsy ivc Aw gey [ aunHW ny qyjw
isMG dw ivroD SurU kr id`qw ik qUµ ieh Zlq kr irhw hYN [ ikauNik rwgmwlw dy leI qW
qUµ mY¹ bwbw Awlw isMG dy burj ivc rwgmwlw qoN ibnW srUp idKw ky ik purwqn bIVW
rwgmwlw qoN ibnW vI huµdIAW sn, ieh XkIn krvw id`qw sI Aqy mYN aus¹ shI mMn ky id®VH
hW pr BgqW dI bwxI qoN ibnW jy koeI srUp hY qW auh idKw ikQy hY, qd auh ausdw koeI
Tos sbUq, auØ`qr nw dy sikAw [ Pyr BweI swihb ny pu`ØiCAw ik ies qoN bwAd hor kI krnw
cwhuµdw hYN ? qW ausny ikhw ik gurU gRµQ swihb jI ivc ijQy ihMdUAW dy AvqwrW dy rwm,
hir, nwrwiex Awid nwm hn, auh swry k`F ky ‘vwihgurU’ nwm ilK dyxw hY [ ieh sux ky
BweI rxDIr isMG ny ies qoN Awpxw nwqw qoV ilAw qy &qih dI sWJ vI ^qm kr id`qI [
hux iek`Ty rihMØidAW isMGW dw p`K BweI rxDIr isMG jI v`l v`D sI qy BweI rxDIr
isMG ny Awpxy swQIAW ¹ nwl lY ky iek nvIN jQybµdI kwiem kIqI ijsdw nwm ‘AKMf
kIrqnI’ jQw r`ØiKAw [ jo A`j q`k pMQ ivc qy dysW-pRdsW ivc ieh jQybµdI inrol kIrqn
qy rihq bihq dI pRp`kqw Aqy gurmMq® dw AiBAws krky Awpxw ivSyS AsQwn r`KdI hY [
auDr qyjw isMG ny Awpxw kµm bµd nhIN kIqw [ sgoN iesny Awpxw kµm hor qyz kr id`qw
qy ‘gurmuKI kors’ nwmy pusqk BgqW, B`tW dI bwxI qoN ibnW Cwp id`qI [ (jo poQI dws ny
1982-83 eI. sµn ivc srdwr hrnyk isMG dy Gr pitAwly ivKy vyKI sI [) jdoN ies dIAW
vvvv
vvvv
gqIivDIAW dw sRI Akwl q^q swihb ’qy sµgqW dI iSkwieq krn qoN pqw c`ØilAw qW
sRI Akwl q^q swihb v`ØloN ies¹ qlb kIqw, iesdI pu`C-ig`C kIqI [ pr ieh AwpxI
Dun ’qy AiVAw irhw qy jdoN ieh AwpxIAW gqI-ivDIAW qoN nw hitAw qW sRI Akwl q^q
swihb qoN iesdy i^lw& hukmnwmw jwrI hoieAw Aqy isMG swihbwnW ny mihsUs kIqw ik ies
dy i^lw& jo sbUq Awey hn, ijvyN Ardws ivc “ipRQm BgOqI ismir kY” dI QW “ipRQm
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (739) #ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
siqnwm ismr kY” ilK ky Ardws dw inrwdr kIqw, gurU gRµQ swihb jI iv`ØcoN B`tW, BgqW
dI bwxI qy rwgmwlw k`F ky bwkI bwxI dw nwm ‘gurmuKI kors’ r`ØiKAw [ Pyr muAw&I nw mMgx
dI sUrq ivc jo iesny bwZIpuxw idKwieAw hY, aus¹ iDAwn ivc r`KidAW hukmnwmw jwrI
hoieAw—ies¹ qy iesdI GrvwlI inrµjn kOr ¹ pMQ iv`ØcoN ^wrj kIqw jWdw hY [ ienHW dw
ikqy vI Ardwsw nw hovy qy pMQ iv`ØcoN koeI vI ienHW ¹ mUMh nw lwvy [
ieho ijhy pwpW dy bdly A`gy qW jo ies¹ szw imlI, auh Akwl purK jwxy jW szw
Bugqx vwlw jwxy [ pr jo ies¹ ieQy pRq`K szw imlI, aus dw vyrvw AsIN A`gy c`l ky
dyNdy hW [ eyQy iesdy iek hor pwp dw pVdw nµgw huµdw hY, jo ik lµmy smyN qoN pMQ ivc aus
sRI gurU gRµQ swihb jI dy srUp dI Koj ho rhI sI, ijs ¹ sRI gurU goibMd isMG jI ny gurqwg`dI
dw iqlk id`qw sI [ ies¹ pqw c`ØilAw ik auh srUp kuTwly ngr ivc ShIdW dy nwm
’qy bxy hoey gurduAwrw swihb ivc suSoiBq hY [ ies srUp dw pMQ S^sIAqW ¹ aus vyly
QoVHw ku pqw c`ØilAw, jdoN pitAwly dy mhwrwjw BuipMdr isMG jI sn, aunHW ¹ kuTwly ipMf
dy lokW ny jw ky d`ØisAw ik swfy ipMf ivc gurqwg`dI vwlw srUp ibrwjmwn hY, aus vyly
mhwrwjw pitAwlw ny nvwb mlyr kotlw nwl g`l kIqI ik qyrI irAwsq ivc swfy gurU
swihbwn dw iek v`fw ^zwnw Bwv sRI gurU gRµQ swihb jI dw purwqn srUp hY [ ieh srUp
mYN lY ky jwxw hY qW nvwb mlyr kotlw ny mhwrwjw pitAwlw ¹ jvwb dy id`qw [ qdoN
mhwrwjw pitAwly ny Zu`Øsy ho ky nvwb mlyr kotlw ¹ dbkw mwirAw ik mYN &OjI SkqI
duAwrw ieh srUp lY ky jwvWgw [ A`goN nvwb mlyr kotlw ny auØ`qr ivc ikhw ik mhwrwjw
BuipMdr isMG ! BwvyN qyrI &OjI SkqI myrI &OjI SkqI nwloN ikqy vDyry hY pr Xwd r`KIN ijhVI
b^iSS qY¹ ‘qyrw Gr so myrw Gr’ dI hY, auh b^iSS gurU swihb jI v`ØloN kwhI dIAW jVHW
pu`tx vyly sw¹ vI hoeI hY ik ‘ieh rwj v`sdw rhygw’ [ myrI irAwsq ivc v`sdy hoey is`KW
kol jo gurU dI inSwnI hY auh mYN AwpxI irAwsq iv`ØcoN bwhr nhIN jwx dyvWgw, BwvyN
mY¹ lV ky mrnw ikauN nw pvy [ Pyr mhwrwjw BuipMdr isMG ny sony dI l`K mohr dyx dI
pySkS kIqI pr nvwb mlyr kotlw ny aus qoN vI ienkwr kr id`qw [
smW lµGdw igAw, qyjw isMG BsOVIey ¹ pqw l`gw ik gurqwg`dI vwlw srUp kuTwly
ngr ivc ipAw hY, iesny soicAw ik Ajy aus srUp bwry bhuqy lokW ¹ nhIN pqw pr jdoN
pMQ ivc pRgt hovygw ik ieh gurqwg`dI vwlw srUp hY qW AMgryzW dy kihx qoN myrw auswirAw
hoieAw k`c dw mihl Fih FyrI ho jwvygw [ ieh ivcwr ky ieh kuTwly ngr ivc phuµicAw [
ipMf vwly Boly Bwly pRbµDkW ¹ purwqn pwT dyKx dy bhwny keI GMty srUp dy p`q®y Proldw
irhw, smW pw ky dyiKAw ik hux mY¹ koeI nhIN dyK irhw, qd A^Irlw p`q®w Q`ØilAw qy
aus aupr rwgmwlw ijauN dI iqauN ilKI hoeI sI [ iesny soicAw ik myry rwgmwlw dy ivroD
vvvv
vvvv
dI khwxI myry hI mUMh aupr kwlK ml dyvygI ikauNik iek idn qW ieh gurqwg`dI vwlw
srUp pRgt hoxw hI hY, qdoN ieh mOkw qwV ky jd rwgmwlw vwlw pMnw CurI jW blyf nwl
k`tx l`gw qW nOvyN mh`ly dy slok vI nwl hI k`Øty gey, jo A`j vI dyKy jw skdy hn [
dws ny jQy smyq jw ky aus srUp dy drSn vI kIqy Aqy ieh srUp pRq`K gurqwg`dI vwlw
hox dy q`Q vI iek`Ty kIqy, jo iek v`Krw ivSw hY pr eyQy vwrqw sµKyp nwl dyNdy hW [
vvvv vvvv
#ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji (740) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
hux q`k ijqny vI lyK ies sµbµD ivc pVHy hn ijvyN BweI kwnH isMG nwBw, igAwnI
igAwn isMG Aqy krm isMG ihstorIAn ijnHW ny ZznI q`k vI jw ky ies srUp dI Bwl
kIqI [ swry lyKk ie`Øko g`l mMndy Aw rhy hn ik gurqwg`dI vwlw srUp sRI hzUr swihb ikqnI
dyr q`k irhw [ Pyr ^wlsy dy dl ivc irhw [ Aihmd Swh AbdwlI dy ku`p rhIVy dy mYdwn
dy q`k dI gvwhI hI swry lyKkW qoN imldI hY ik ies jµg ivc gurqwg`dI vwlw srUp pMQ
dy kol sI [ swry lyKk eyQy Aw ky ieho hI kihMdy hn ik jW qW AbdwlI Awpxy nwl lY igAw
sI jW ieh srUp jµg ivc Aijhw Alop hoieAw jW byAdbI hoeI, aus bwbq kih nhIN skdy [
pr ivswKw isMG dI ilKq ‘sµq ispwhI’ ivc ieh g`l A`gy ¹ ru^ krdI hY jo ienHW lyKkW
qoN gihrI Koj kr ky sµq jI ny AwpxI klm dy A`KrW ¹ s`cweI dy Gr q`k phuµcwieAw,
auh ieh hY ik jdoN pMQ dy AwgUAW ny dyiKAw ik qIh hzwr dy iv`ØcoN koeI iek vI bc ky
nhIN jw skygw [ ShIdIAW ho jwxgIAW [ swfIAW ShIdIAW dI koeI g`l nhIN pr pMQ dI
ijMd-jwn gurqwg`dI vwlw srUp shI slwmq rihxw cwhIdw hY [ aus srUp dI syvw pMj isMGW
¹ sONpx dI ivcwr hoeI, pr jµg iv`ØcoN jwx ¹ koeI vI isMG iqAwr nhIN huµdw sI [ hr iek
isMG cwhuµdw sI ik mYN qW ShIdI pwauxI hY [ pr pMQ ny pMj isMGW dw nwm lY lY ky hukm kIqw
ik sRI gurU gRµQ swihb jI dw srUp sur`ØiKAq QW ’qy phuµcwieAw jwvy [ ies gol dwiery dI
lVweI dy iv`ØcoN ijhVI duSmxW dI kmzor bwhI sI, aus dw Gyrw qoV ky isMGW ¹ gurU swihb
jI dy srUp smyq A`gy qor ky Awp jµg jwrI r`ØiKAw, auh isMG mlyr kotly vwly pwsy ngrW
QwxI huµdy hoey kuTwly ngr ivKy phuµcy [ auQy iek pRymI guris`K dy Gr C`q ¹ mzbUq r`Øsy pw
ky pIVHy dy aupr gurU swihb jI dw srUp siqkwr nwl aus is`K ¹ sONp ky, muV auh pMjy isMG
vI ShIdIAW pw gey ikauNik AbdwlI ny ip`Cw kIqw ik ijhVy isMG ieQoN inkl ky gey hn
aunHW kol zrUr koeI kImqI vsqU hovygI, auh kI hY ? ieh pRwpq krnI cwhuµdy sn [ qdoN ip`Cw
kridAW ieh isMG hI h`Q Awey jo keIAW ¹ mOq dy Gwt auqwrdy hoey ShIdIAW pw gey qy
gurU swihb jI dw srUp sur`ØiKAq irhw [ ienHW isMGW dy nwm ’qy kuTwly ipMf ivc ‘gurduAwrw
ShIdW’ mOjUd hY [ dws jQy smyq aus ipMf ivc igAw [ aus vyly jQydwr BweI drSn isMG,
BweI hrdyv isMG qy BweI gurmIq isMG Aqy hor vI jQy dy isMG nwl sn [ AsIN ipMf dI
pRbµDk kmytI qoN iejwzq lY ky gurU swihb jI dy drSn kIqy [ jdoN rwgmwlw vwly p`qry dyKy
qW auh nOvyN mhly dy slokW q`k nvyN pey hoey sn, ijs¹ dyK ky bVI inrwsqw hoeI ik jy
nvyN p`qry nw pey huµdy qW pMQ iv`ØcoN rwgmwlw dw ivvwd ^qm ho skdw sI [ qd Bry hoey
mn nwl klZIDr pwqSwh dy h`QIN gurqwg`dI ’qy sQwipq kIqw hoieAw srUp jdoN suKwsn
krn l`gy qW swfI inrwsqw ¹ bdlx leI klZIDr pwqSwh ny AYsI ikrpw kIqI ik
vvvv
vvvv
jQydwr drSn isMG jI dI rsnw qoN khw id`qw ik ruko Ajy suKwsn nw kro qW mYN pu`ØiCAw
ik kI kwrn hY ? A`goN BweI drSn isMG ny ikhw ik jdoN cor corI krdw hY qW by-bsI kwrn
koeI nw koeI sbUq zrUr bwkI rih jWdw hY [ AwpW pihlW qqkrw pVH leIey [ jdoN qqkrw
piVHAw aus ivc A^IrlI bwxI rwgmwlw ausy klm dI ilKI hoeI mOjUd dyKI [ ijs¹ qyjw
isMG BsOVIAw imtwauxw cwhuµdw sI, auh sbUq A`j vI ijauN dw iqauN ipAw hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (741) #ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
qyjw isMG BsOVIey dw hSr :
so ieho ijhw pwp krn bdly qyjw isMG pMQ Aqy gurU dI ¸opI dw iSkwr hoieAw [ iesdw
mhWkµnXw ividAwlw auØ`jV igAw qy pRYsW vI auØ`jV-pu`jV geIAW [ sRI Akwl q^q swihb
dw hukmnwmw s^qI nwl lwgU hoieAw ik iesdIAW swrIAW ilKqW zbq kIqIAW jWdIAW
hn [ ‘gurmuKI kors’ nwmy pusqk ijsdy vI h`Q l`gdI hY auh sRI Akwl q^q swihb phuµcweI
jwvy [ Akwl q^q swihb dy s^q hukmnwmy hox krky srkwr vI burI qrHW &ylH hoeI Aqy
srkwr dy h`QW ivc Kyfx vwlw qyjw isMG kyvl &ylH hI nhIN hoieAw blik iesdw hSr
vI igAwnI soBw isMG vwlw hoieAw [ ieh ibmwr ho igAw [ srIr ivc soj Aw geI [ jdoN
ies ¹ inScw ho igAw ik mYN hux jIvq nhIN rhWgw [ Pyr iesny BweI rxDIr isMG ¹
Xwd kIqw ik iek vwr mY¹ zrUr Aw ky imlo [ qd BweI swihb ny ikhw ik mYN gurU dw
isMG hW qy qUµ pMQ iv`ØcoN CyikAw hoieAw hYN, ies leI mYN qY¹ nhIN imlWgw [ jdoN iesny
purwxI sWJ dw vwsqw pwieAw qW BweI swihb ny ieh kih ByijAw ik jykr qyjw isMG
sRI Akwl q^q swihb ’qy muAw&I mMgx leI iqAwr hY, qd aus¹ imlxw qW iek pwsy
irhw mYN ausdy plMGy ¹ moFw dy ky vI lY jwx leI iqAwr hW [ pr qyjw isMG Aw^rI suAwsW
q`k vI Awpxy h`T ’qy itikAw irhw, ausdw hSr ieh hoieAw ik aus dy srIr iv`ØcoN bdbU
Awaux l`g peI [ purwxy guris`KW qoN suixAw hY ik ausdy srIr ivc vI kIVy pY gey sn [
ausdy mrn qoN bwAd ausdI GrvwlI bIbI inrµjn kOr ny im`tI dw qyl pw ky qy l`kVW
ivc dy ky ausdw sskwr kr id`qw [
vvvv
1. Sµkw : rwgmwlw ivc ‘mhlw’ pd ilK ky koeI isrlyK nhIN hY, ies leI rwgmwlw gurU
kI bwxI nhIN hY ?
auØ`qr : ieh Sµkw qW ieqnI g`l nwl hI inrmUl ho jWdI hY ik kI ‘jpujI swihb’ ivc
‘mhlw’ pd hY ? jykr jpujI swihb ‘mhlw’ pd jW koeI isrlyK nw Awaux ’qy koeI Sµkw
nhIN qW Pyr rwgmwlw ’qy ‘mhlw’ pd nw Awaux krky Sµkw krnI by-buinAwd hY [
vvvv vvvv
#ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji (742) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
2. Sµkw : rwgmwlw ivc ‘nwnk’ pd nhIN vriqAw, ies leI ieh iksy gurU dI bwxI nhIN hY ?
auØ`qr : jykr gurU swihb jI dI bwxI ¹ cµgI qrHW piVHAw, ivcwirAw jwvy qW ieh Sµkw
vI auprokq Sµkw vWg by-pYrI is`D huµdI hY, ijvyN ik bhuq swry Sbd AYsy imlxgy ijnHW
ivc ‘nwnk’ pd nhIN hY [ jykr AsI jpujI swihb dI bwxI dI hI audwhrx leIey qW
bwrW pOVIAW (6, 12, 13, 14, 16, 17, 19, 23, 28, 29, 30, 36) AYsIAW hn ijnHW
dy ip`Cy ‘nwnk’ pd nhIN AwieAw [ hux dyKo pihlW ‘mhlw’ pd nhIN qy pOVIAW dI smwpqI
ip`Cy ‘nwnk’ pd nhIN, Pyr vI swry is`K pMQ ivc jpujI swihb dI bwxI aupr koeI Sµkw
nhIN [ iqvyN rwgmwlw dy isrlyK ivc mhlw pd nhIN qy AMq nwnk pd nhIN, Pyr ieQy
Sµkw ikauN ? ieauN ieh Sµkw vI inrmUl hY [
3. Sµkw : rwgmwlw ivc prmwqmw dI is&q, nwm qy sqpurKW dI koeI mihmw nhIN, ies
kwrn ieh hor bwxI nwloN iBMn hox krky gurU dI rcnw nhIN ?
auØ`qr : ieh Sµkw SµkwvwdI ¹ ArQW dw igAwn nw hox krky hY, iesdy auØ`qr ivc AsIN
ip`Cy rwgmwlw dy dUsry AMq®Iv-ArQW ivc sp`St kr Awey hW [ pwTk jn auQy iDAwn nwl
pVH lYx, ijsdy ivc prmwqmw dI is&q nwm dI mihmw qy nwm jpx vwilAW dI g`l
kIqI geI hY [
jykr koeI ieh khy ik ieh kyvl rwgW dI sUcI hY, pihly ArQ ’qy hI sImq rihxw
cwhIdw hY, sµpRdweI igAwnI iesdw dUsrw ArQ iK`c ky krdy hn, qd AsIN ieh pu`Cdy
hW ik Awsw rwg AMdr Awey hoey Bgq kbIr swihb dy Sbd dw jykr pihlW ArQ hI
kIqw jwvy qW ausdw kI isDWq inklygw [ jYsw ik :
Awsw ] PIlu rbwbI bldu pKwvj kaUAw qwl bjwvY ]
pihir colnw gdhw nwcY BYsw Bgiq krwvY ]1]
rwjwrwm kkrIAw bry pkwey ] iknY bUJnhwrY Kwey ]1]rhwau]
bYiT isMGu Gir pwn lgwvY GIs glaury ilAwvY ]
Gir Gir musrI mMglu gwvih kCUAw sµKu bjwvY ]2]
bµs ko pUqu bIAwhn cilAw suieny mMfp Cwey ]
rUp kµinAw suµdir byDI ssY isMG gun gwey ]3]
khq kbIr sunhu ry sµqhu kItI prbqu KwieAw ]
kCUAw khY AMgwr iB lorau lUkI sbdu sunwieAw ]4]6]
(rwg Awsw Bgq kbIr jI, AMg 477)
ies Sbd dw pihlw ArQ audwhrx leI vriqAw igAw hY, jykr pihly ArQ ’qy
vvvv
vvvv
hI sIimq rhWgy qW ieh ArQ bxngy ik hwQI rbwb vjwauNdw hY, bld joVI vjwauNdw
hY, kW kYNsIAW vjwauNdw hY qy gDw ncwr bx ky n`cdw hY [ Pyr ies ivØ`coN kI Anµd pRwpq
hovygw ? Asl ivc ieh pihlw ArQ bwhX id®StWq rUp ivc huµdw hY qy AMq®Iv-Bwv ivc
inrol bRhm igAwn smJwieAw hY, eysy qrHW rwgmwlw dy AMq®Iv-Bwv ivc inrol bRhm igAwn
kQn kIqw hY [
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (743) #ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
4. Sµkw : rwgmwlw ivc v`K-v`K pdW ip`Cy l`gy AMk sRI gurU gRµQ swihb jI dy AMk-pRbµD
qoN iBMn hn Aqy 1, 2, 3, 4, 5, qy 6 AMk nhIN lgwey gey ?
auØ`qr : iesdy do Bwv hn—iek qW rwgW dy iek-iek pirvwr dw sUck 1 AMk hY Aqy
swirAW rwgW ¹ brwbrqw dw Bwv id`qw hY ik swfy leI Cy hI rwgW dy pirvwr iek-
smwn hn [ ies krky ‘1’ AMk dI Sµkw krnI vI TIk nhIN [ nhIN qW ‘1’ AMk dI igxqI
krn vwilAW ¹ ‘<’ dw ‘1’ AMk, ‘nwnk hosI BI scu’ dw ‘1’ AMk Aqy ‘nwnk iliKAw
nwil’ ‘1’ AMk l`gy hoey ’qy vI Sµkw ho skdI hY ik eyQy iqMn vwr ‘1’ AMk l`gw hoieAw
hY, bwkI QwvW ’qy iek-iek hI AwauNdw hY [
dUsrw kwrn ik rwgmwlw nwm dI bwxI ivc kwiv-inXmW dI AYsI brIk ivauNq
kQn kIqI hY jo v`fy v`fy kwiv-rcnw dy kvIAW ¹ vI c`Øi¸q krdI hY, ijvyN rwg qW
prmySr dI ausqq rwgW ivc krdy hn qy siqgurU jI ny ienHW dI mwlw pRox l`ØigAW rwgW
dy QW qy Cµdw bMdI ivc cOpeI, sorTw qy dohry dI vrqoN kIqI hY [ rwgmwlw ivc 7 cOpeIAW,
4 dohry Aqy 1 sorTw Cµd AwieAw hY [ ies kwiv-rcnw dy inXmW ¹ nw smJdy hoey pRo&Ysr
swihb isMG qoN vI iek-do v`fIAW aUxqweIAW ho geIAW hn [ loV qW sI ik ieh bwrHW
CµdW dI ivauNq, vµf ¹ smiJAw jWdw [ pr iesdy ault ies¹ nw smJ ky Sµky KVy kr
ley [ hux AsIN rwgmwlw ivc Awey 12 eyikAW dw kwrn dyNdy hW, vyrvw dyx qoN pihlW
iek g`l hor smJx vwlI hY ik cOpeI dy gurU jI ny iqMn Byd r`ØKy hn qy nwl rwg dy
pirvwr dI g`l jykr ds qukW ivc smwpq kIqI qW ds qukW dI cOpeI bxw ky ‘1’
AMk lgw id`qw [ jykr Cy qukW ivc rwg dy pirvwr dI g`l smwpq hoeI qW Cy qukW ’qy
AMk lgw id`qw Aqy jykr cwr qukW ivc smwpq hoeI qW cwr qukW dI cOpeI bxw ky
AMk lgw id`qw, ieauN Cµdw bµdI ivc ieh bwxI aucwrx kIqI hY :
“rwg eyk sµig” qoN “mD mwDv gwvih” q`k ds qukI cOpeI [
“llq iblwvl” qoN “gwvih gwien pwq®” dohrw [
“duqIAw mwlkausk” qoN “kausk sµg lwey” q`k ds qukI cOpeI [
“puMØin AwieAau ihMfol” qoN “gwien qwr imlwvhI” q`k sorTw [
“qylµgI dyvkrI AweI” qoN “dIpk kI bwrI” q`k ds qukI cOpeI [
“kCylI pt mMjrI” qoN “sµg dIpk ky Qwip” q`k dohrw [
“kwlµkw kuµql Aaurwmw” qoN “dIpk ky jwnw” q`k cwr qukI cOpeI [
“sB imil isrIrwg” qoN “pWcau QwpI” q`k Cy qukI cOpeI [
“swlU swrg swgrw” qoN “guµf kuµB hmIr” q`k dohrw [
“Kstm myG rwg” qoN “pWcau cInI” q`k Cy qukI cOpeI [
vvvv
vvvv
“bYrwDr gjDr kydwrw” qoN “puq®n ky nwmw” q`k cwr qukI cOpeI [
“Kst rwg auin gwey” qoN “ATwrh ds bIs” q`k dohrw [
ies pRkwr rwgmwlw ivc s`q cOpeIAW, iek sorTw Aqy cwr dohry Awey hn, kul
Cµd bwrHW bxdy hn [
vvvv vvvv
#ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji (744) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
gurU jI ny AwpxI bwxI kwiv-rcnw dy ADIn vI nhIN kIqI qy cOpeI Awid CµdW
dI vrqoN kr ky AwpxI rcnw ¹ ADIngI Bwv qoN suqµqr r`ØiKAw hY [ ikauNik AYsw hI
Bwv ip`Cy bwxI ivc aucwrx kr cu`ky hn [ A`T-A`T pidAW vwlI bwxI ¹ 34 pidAW
q`k vI lY gey hn [ mwrU solhy dIAW solHW pauVIAW qoN ikqy pMdrW qy ikqy sqwrW Aqy
ikqy ie`kI pauVIAW q`k vI lY gey hn, pr nwm ‘solhy’ hI hY [ eysy qrHW ieh cOpeI BwvyN
cwr qukW dI huµdI hY pr gurU jI ds qukW q`k vI lY gey hn [
5. Sµkw : rwgmwlw bwxI ivc ‘rhwau’ pd nhIN hY ?
auØ`qr : iesdw auØ`qr vI jpujI swihb qy hor bwxIAW ivc vI l`ØiBAw jw skdw hY, gurU
gRµQ swihb jI dI pRQm bwxI jpujI swihb ivc vI rhwau pd nhIN hY Aqy ‘quKwrI rwg’
swry ivc hI rhwau pd dw inXm nhIN r`ØiKAw hoieAw [ quKwrI rwg ivc ikqy vI rhwau
pd nhIN AwieAw, ijvyN ienHW bwxIAW ivc rhwau pd nw Awaux krky koeI Sµkw nhIN
qW Pyr rwgmwlw ibnW rhwau qoN hox krky koeI Sµkw nhIN bxdw [
6. Sµkw : sRI gurU gRµQ swihb jI ivc rwgW dI qrqIb sRI rwg qoN AwrµB huµdI hY pr rwgmwlw
ivc BYrau rwg qoN rwgW dI qrqIb AwrµB huµdI hY, ieh rwgmwlw dI qrqIb TIk nhIN
hY, ies leI ieh gurU dI bwxI nhIN hY ?
auØ`qr : iesdw auØ`qr ieh hY ik jykr Sµkw krn vwly ny rwgW dIAW dovyN p`DqIAW ¹ smiJAw
huµdw qW Swied ieh Sµkw nw kIqI jWdI [ rwgW dy do mq pRis`D hn—iek hnµUmwn mq
qy iek iSv mq [
iSv mq Anuswr rwgW dI igxqI sRI rwg qoN SurU huµdI hY Aqy hnµUmwn mq Anuswr
rwgW dI igxqI BYrau rwg qoN SurU huµdI hY [ gurU swihb jI ny gurU gRµQ swihb ivc donW
m`qW ¹ siqkwr dyNidAW hoieAW ieh dovyN inXm Aqy ienHW m`qW dI jwxkwrI dw ieSwrw
vI kr id`qw hY, ik sRI rwg ¹ swirAW rwgW qoN pihlW drjW dy ky iSv mq dI p`DqI
Anuswr rwgW dI igxqI kr id`qI hY Aqy rwgmwlw ivc hnUMmwn mq dy Anuswr BYrau
rwg ¹ pRQm AsQwn dy ky aus inXm ¹ pUrw kIqw hY [ jykr pihlW BYrau rwg hI gurU
gRµQ swihb jI dy Awid ilK dyNdy qW rwgbyiqAW ny kihxw sI gurU jI ¹ iSv mq dI p`DqI
dw igAwn nhIN hoxw [ ies leI gurU jI rwg dIAW dovyN p`DqIAW Anuswr jwxkwrI dy
ky AwpxI bwxI dI sµpUrnqw kIqI hY [ jYsw ik :
dovY Qwv rKy gur sUry ] (iblwvlu mhlw 5, AMg 825)
7. Sµkw : BweI kwnH isMG nwBw rwgmwlw nw hox dy AwpxI Akl nwl jo sbUq dyNdw hY
vvvv
vvvv
vvvv
ijsdI puStI BweI gurdws jI krdy hn ‘rwgn mY isrIrwgu’ Ar rwgmwlw BYrau rwg qoN
AwrµB huµdI hY [
ies dw auØ`qr vI AsIN aupr CyvIN Sµkw dy smwDwn ivc dy Awey hW [
(e) jo rwg gurU gRµQ swihb ivc hn, auh swry rwgmwlw ivKy nhIN Aqy rwgmwlw dy smgR
rwg gurU gRµQ swihb ivc nhIN [ ies leI BweI kwnH isMG nwBw kihMdw hY ik rwgmwlw
bwxI nhIN hY [
auØ`qr : nwBw jI dI ieh Sµkw krnI vwijb nhIN sI, ikauNik gurU swihb jI Awpxy Bwxy
dy mwlk hn [ qy rhI g`l ik jo rwg gurU gRµQ swihb jI dy ivc hn, auh swry rwgmwlw
ivc nhIN qy jo rwgmwlw ivc hn, auh swry gurU gRµQ swihb ivc nhIN hn [ pr ieh mMndy
hn ik aunHW iv`ØcoN bhuq swry rwg Awey hn [ jy ies¹ iek audwhrx nwl smJIey qW ies
dw auØ`qr ieauN bxdw hY [ ijvyN iksy pUjX AsQwn ’qy kuJ smwj dy siqkwry hoey mnu`K iek`Ty
ho ky Aw jwx, aunHW ivc kuJ bulwey hoey qy kuJ ibn bulwey vI Aw jwx qy ienHW iv`ØcoN
kuJ ku ¹ styj ’qy bolx dw smW id`qw jwey qy kuJ ku ¹ smyN Anuswr bolx dw smW nw
id`qw jwvy, qd aunHW dw siqkwr kyvl nwm bol ky kIqw jWdw hY Aqy isropwau sB ¹
id`qy jWdy hn [ iesy qrHW ijqny rwgW ¹ bwxI ivc vriqAw, aunHW ¹ iek`qI rwgW dy
nwm ivc siqkwirAw qy bwkIAW dw rwgmwlw ivc nwm lY ky gurU Gr ivc snmwn id`qw
hY [ iesdw AsIN ip`Cy rwgW dy gurU swihb jI dy kol Awaux dy lyK ivc ivsqwr nwl auØ`qr
dy vI Awey hW, pwTk-jn auQy pVH lYx [
(s) kwnH isMG nwBw cOQw pRmwx ieh dyNdw hY ik krqwrpur vwly gurU gRµQ swihb dy qqkry
ivKy lyK hY, ‘swry p`q®y gur bwby dy 974’ so muMdwvxI 973vyN pq® prw hY, Ar 974vW pq®
^wlI hY [ Pyr ikhw hY ik iksy is`K ny rwgmwlw ausy qrHW gurU gRµQ swihb dy AMq vwDU pq®y
aupr ilK id`qI hY, ijs qrHW BweI bµno ny siqgurW dI AwigAw ibnW keI Sbd Aqy
sµglwdIp dI swKI Awidk ilK id`qy hn [
auØ`qr : BweI kwnH isMG nwBw ny ieh ilKx qoN pihlW QoVHw ijhw vI soicAw huµdw ik jdoN
iek hI ilKwrI BweI gurdws jI dy ip`CoN gurbwxI dy ilKx vwly gurU dy hukm ivc ilKdy
Aw rhy hn, auhI klm, auhI ilKx dw qrIkw jo ip`ØCy gurbwxI ivc hY [ rwgmwlw ivc
vI auhI hY Aqy isAwhI vI jo ip`Cy gurbwxI ivc vrqI geI hY, ishwrI ibhwrI A`KrW
ivc vI koeI &rk nhIN hY [ jo ‘mUlmMq®’ qoN lY ky ‘ATwrh ds bIs’ q`k ie`Øko hI ilKwrI
dy ilKy hoey hn [ bIqy smyN ivc pMQ dy AwgUAW ny ieh ivvwd ^qm krn leI ilKq Aqy
isAwhI pihcwnx dy mwhr bulw ky ikhw ik jykr ilKweI qy ilKwrI gurU gRµQ swihb jI
dI bwxI qoN Al`g hY qW rwgmwlw bwxI nhIN hY, jykr isAwhI Aqy ilKwrI auhI hY qW
vvvv
vvvv
rwgmwlw bwxI hY, ieh inrxw vI ho cu`kw hY Aqy aunHW mwhrW ny isAwhI qy ilKwrI dI
pihcwx kr ky swbq kr id`qw hY ik jo ilKwrI ip`Cy ilKdw Aw irhw hY, ausy ilKwrI
ny rwgmwlw ilKI hY Aqy auhI isAwhI vrqI hY [ nwBw jI dy kQn Anuswr jy iksy hor
is`K dI ilKI huµdI qW ilKwrI Aqy isAwhI hor hoxI cwhIdI sI [ jdoN ik gurU gRµQ swihb
ivc ilKq BweI gurdws jI dI klm Aqy isAwhI vI auhI vrqI hoeI hY [
vvvv vvvv
#ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji (746) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
eyQy ‘AMnHw cUhw QoQy Dwn’ vwlI g`l Fu`kdI hY [ ieh Sµkw dy koeI pYr nhIN hn, ikauNik
jykr rwgmwlw iksy hor is`K ny ilKI huµdI qW Pyr qqkry ivc BweI gurdws jI ieh nw
ilKdy ik ‘gurU bwby dy 974 pq®y hn’ [ Pyr jo nwBw jI ieh g`l kihMdy hn ik Bog slokW
’qy pwauxw cwhIdw hY, muMdwvxI mohr hY auh nwl pVH lYxI cwhIdI hY, ijvyN ic`TI pVHn
vwlw pwqSwh dI mohr dy A`Kr vI nwl pVH ky suxw dyNdw hY [ pr nwBw jI AwpxI g`l
kr ky Awp hI ivc aulJy hoey nzr Aw rhy hn [ ikauNik muMdwvxI qoN bwAd ‘qyrw kIqw
jwqo nwhI’ slok vI hY [ eyQy nwBw jI dw muMdwvxI ’qy ruk jwxw, ieh vI swbq krdw
hY ik ies slok ¹ rwgmwlw dI qrHW nhIN piVHAW jwxw cwhIdw [
ijvyN nwBw jI ny ikhw hY ik muMdwvxI mohr huµdI hY qW Pyr nwBw jI dy kQn Anuswr
ijauN dI iqauN soriT rwg dI vwr ivc vI iek muMdwvxI Aw cu`kI hY [ jYsw ik :
sloku mÚ 3 ] QwlY ivic qY vsqU peIE hir Bojnu AMØimRqu swru ]
ijqu KwDY mnu iq®pqIAY pweIAY moK duAwru ]
iehu Bojnu AlBu hY sµqhu lBY gur vIcwir ]
eyh mudwvxI ikau ivchu kFIAY sdw rKIAY auir Dwir ]
eyh mudwvxI siqgurU pweI gurisKw lDI Bwil ]
nwnk ijsu buJwey su buJsI hir pwieAw gurmuiK Gwil ]1]
(soriT vwr m: 4, AMg 645)
ieh Sukr hY ik nwBw jI dw iDAwn auQy nhIN AwieAw, nhIN qW ienHW ny ieh vI
kih dyxw sI ik eyQy gurbwxI dI mohr l`g cu`kI hY, ies qoN AglI bwxI gurU jI dI nhIN hY [
ieh bhuq A&sos dI g`l hY ik ieqnw v`fw ivdvwn ijsny ‘mhwn koS’ vrgw gRµQ
rc ky pMQ dI bhuq in`gr syvw kIqI hovy, auh vI pMQ ivroDI qwkqW dI clweI hoeI g`l
’qy ivSvws kr ky ieqnI v`fI ZlqI ’qy id®VH ho igAw [ Pyr soriT rwg dI vwr ivc
AweI muMdwvxI dw mnGVq ArQ krdy hn Aqy A^IrlI muMdwvxI dy muMd®x krnw ArQ
krdy hn [ jdoN ik poTohwr dI bolI ivc muMdwvxI buJwrq dw nwm hY [ jo A`j q`k boldy
Aw rhy hn ik ‘muMdwvxIAW ikauN pwauNdy ho is`DI g`l kro [’
Pyr jy ieh mohrCwp hI huµdI qW ies qoN bwAd ‘qyrw kIqw jwqo nwhI’ slok dy Awaux
dI g`l nw bxdI [ ikauNik mohr qoN bwAd koeI A`Kr nhIN iliKAw jWdw pr ieh g`l
hY hI nhIN sI [
dUsrI g`l ik sRI gurU Arjn dyv jI ny ieh srUp Awpxy srIr qoN vI izAwdw ingrwnI
ivc r`ØiKAw, Pyr aus qoN bwAd sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI hzUrI ivc ieh srUp irhw,
Agr iksy ny ieh ZlqI kIqI huµdI qW aus inrwdr krn vwly mnu`K ¹ szw zrUr imldI
vvvv
vvvv
vvvv
ivc keI QW ’qy pMny ^wlI C`fy hoey hn Ar ies g`l ¹ nwBw jI vI AwpxI ilKq ivc
mMn cu`ky hn [ jykr auQy ^wlI pMØinAW ’qy nwBw jI ¹ koeI ieqrwz nhIN hoieAw Pyr rwgmwlw
’qy ieqrwz ikauN hoieAw [ ieh g`l bhuq hYrwnIjnk hY [
hux iek hor g`l v`l pwTkW dw iDAwn idvwauNdy hW ijsdy ivc nwBw jI dI Sµkw
dw smwDwn vI ho jwvygw Aqy rwgmwlw gurbwxI dw iek ih`sw vI swbq ho jwvygI [ ijs
vyly sRI gurU goibMd isMG swihb jI q^q sRI dmdmw swihb ivKy DIrm`l dy jvwb dyx
qoN sRI gurU gRµQ swihb jI dI Awpxy AnuBv qoN kµToN rcnw krn l`gy qy ilKwrI BweI mnI
isMG jI qy dUjy ividAwrQI bwbw dIp isMG jI lwey sn [ aus vyly vI gurU goibMd isMG
jI ny AMqlI bwxI rwgmwlw ilKweI sI [ jy AMqlI bwxI muMdwvxI huµdI qW siqgurU jI
auQy ruk jWdy [ Pyr bwbw dIp isMG jI ny dmdmI bIV dy cwr auqwry kIqy jo Ajy vI q^qW
’qy suBweymwn hn [ aunHW dy ivc vI rwgmwlw drj hY [ so BweI mnI isMG jI dy ilKy srUp
ivc rwgmwlw dw hoxw, bwbw dIp isMG jI dy ilKy srUpW ivc rwgmwlw dw hoxw—ieh
do pMQ dIAW siqkwrq hsqIAW qy lyKk hn [ ienHW ny Awp rwgmwlw bwxI ilKI hY ienHW
qoN v`fw pRmwx hor ikhVw hovygw, ienHW donW is`KW dIAW sµpRdwvW ivc vI ijauN dI iqauN
auhI mrXwdw c`lI Aw rhI hY [ jdoN ieh kurbwnI vwly is`K rwgmwlw bwxI mMndy hn qW
Pyr BweI kwnH isMG nwBw ¹ ienHW donW dw cyqw ivswr ky ieh g`lW nhIN krnIAW cwhIdIAW
sI [ jykr BweI kwnH isMG nwBw qoN ieh ZlqI ho geI qW sw¹ BweI kwnH isMG nwBw dI
ilKq ¹ ADwr bxw ky Sµkw dy kµfy nhIN iKlwrny cwhIdy [
(h) kwnH isMG nwBw ieh kihMdy hn ik rwgmwlw Awlm kvI dI rcnw hY jo Akbr dy
vyly hoieAw hY [
auØ`qr : jo nwBw jI ny rwgmwlw Awlm kvI dI rcnw is`D krn dI koiSS kIqI hY Aqy
joD kvI ¹ Awlm kvI mMn ky Bu`l vI nwl hI kIqI hY, iesdw auØ`qr qW igAwnI swihb
isMG jI (jo pMQ dI siqkwrq hsqI ieiqhws Aqy gurbwxI dy mhwn ivAwiKAwkwr sn
qy gurduAwrw DmDwx swihb dI syvw inBwauNdy sn) ny bVI Koj nwl AslI sµsi¸q dw
gRµQ l`ØiBAw, aus sµsi¸q dI rcnw ivc krqw dw nwm joD kvI d`ØisAw hY, auh Akbr
dy vyly hoieAw hY [ ies g`l ¹ sp`St krn leI jdoN AsIN Akbr dy inktvrqIAW dI
ilst v`l iDAwn mwrWgy qW aunHW ivc Awlm nwm dw mnu`K qW kI l`Bxw sI, koeI
inktvrqIAW iv`ØcoN swDwrn mnu`K dw nwm vI Awlm nhIN hY [ Akbr bwdSwh dy kul knUµnW
dI ikqwb ‘AweIny AkbrI’ ivc Akbr dy AihlkwrW, dwinAW, pIrW, gOs, kvI qy
gv`eIAW dw izkr hY [ ijvyN 410 Aihlkwr, dwny 142, Swier 60, gwaux vjwaux vwly
36, pr ienHW swirAW iv`ØcoN iek vI mnu`K Awlm nwm vwlw nhIN, audwhrx dy qOr ’qy
vvvv
vvvv
vvvv
22. jµmy, 23. jgdIs, 24. jgwmg, 25. jYq, 26. gvwl, 27. suBwn muhµmd QwnysrI,
28. mOlwnw bdOnI, 29. SyK PYzI, 30. qwnsYn ieiqAwidk [ pr ienHW swirAW ivc ‘Awlm’
koeI nhIN [
ies joD kvI dy gRµQ rcx dw sµmq 991 ihjrI iliKAw hY, aus sµsi¸q gRµQ ivc
ausdy rcy jwx dw sµmq vI ieauN id`qw hY [ jYsw ik :
idÍ nv cµd® imqy Avny pwvny BwKÎqy kQw [
ArQwq do nweyN qy iek eykw (991 ihjrI sµn) ivc ieh kQw vrxn kIqI geI hY [ so
eyQy ieh g`l qW ies hvwly nwl JUTI ho geI ik joD kvI Awlm kvI hY [ joD kvI ¹
Awlm kvI ilK ky rwgmwlw dy ivroD dI g`l s`c mnwaux dy ivc nwBw jI ^ud hI DoKw
Kw gey [ hux Awau AsIN AslI Awlm kvI l`BIey ik kOx hY ?
1. ‘isv isMG sroj’ nwmy pusqk ivc Awlm dw jnm 1712 ib¸mI sµmq ivc iliKAw
hY, ieh snwF bRwhmx dy Gr pYdw hoieAw, Pyr muslmwn bx igAw qy Pyr bhwdr Swh
dy pws nOkr irhw [ 2. ‘kivqw kOmdI’ Bwg pihlw dy pMnw 394 aupr vI Awlm dw jnm
1712 ib¸mI sµmq iliKAw hY [ 3. ‘ihMdI Sbd swgr’ dy pMnw 172 aupr Awlm dw jIvn
sµKyp nwl iliKAw hY, ies ivc Awlm dy jnm dw sµmq qW nhIN iliKAw, pr 1763
ib¸mI ivc jwjauU dI lVweI ivc mrn dw izkr kIqw hY Aqy ausdI kivqw dw smW
1740 qoN 1760 sµmq q`k dw mMØinAw hY [
ienHW iqMnW pRmwxW qoN Awlm dy jnm dw smW 1700 ib¸mI sµmq qoN bwAd dw hI
imldw hY [ ies qrHW Awlm sRI gurU gRµQ swihb jI dI bIV b`Jx qoN 51 swl bwAd pYdw
hoieAw [ hux ieh ik`Dr dy inAW vwlI g`l hY ik iksy dy jµmx qoN 51 swl pihlW hI
ausdI ilKq mMn leI jwvy, eyfy v`fy JUT ¹ kOx svIkwr krygw [
Awlm dI AwpxI rcnw qoN vI joD kvI dI rcnw dw hvwlw sp`St ho irhw hY [
jYsw ik:
kQw sµsi¸q sunI kCu QorI [ BwKw bWD cOpeI jorI [
ies qoN sp`St ho igAw ik joD kvI dI sµsi¸q rcnw dw ieh qrjmw hY, Pyr Awlm
Awp vI kihMdw hY [ jYsw ik :
kCu ApnI kCu pri¸q coroN [ XQw Sikœ AkSr@ joroN [
ies qoN ieh is`D huµdw hY ik Awlm kvI prweI rcnw ¹ lY ky Awpxy gRµQ ivc pwaux
vwlw hY Aqy Awp hI d`s irhw hY [ so ies qoN ieh vI is`D huµdw hY ik ies ny gurU gRµQ
swihb jI dI rwgmwlw corI kr ky Awpxy gRµQ ivc pweI hY Aqy cor dy corI krn l`ØigAW
vvvv
vvvv
kuJ icMnH AYsy rih jWdy hn jo cor ¹ cor swbq krn ivc shwiek bx jWdy hn [ AYsw
hI Awlm kvI ny kIqw jo rwgmwlw ausny gurU gRµQ swihb iv`ØcoN curweI sI auh ausny Awpxy
ilKy hoey kwmkµdlw dy ik`Øsy ivc joV id`qI Aqy kwmkµdlw dy muKoN rwgmwlw dy nwm khwey [
Awlm kvI rwg iv`ØidAw dw vyqw nhIN hoieAw, auh iek kvI hY, pr sµgIqk nhIN,
ieh g`lW aus dIAW sµgIqk Bu`lW qoN sp`St ho jWdI hY, ausdI pihlI Bu`l ieh hY auh
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (749) #ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
kwmkµdlw dy nwc vyly ilKdw hY ik swry rwg rwgxIAW pu`q®W smyq ausny gwien kIqy [
pr rwgvyqw kdy vI ieauN nhIN ilKdy, auh jwxdy hn ik hr iek rwg rwgxI dy gwien
dw iek inSicq smW hY, rwg rwgxI Awpo-Awpxy vkq, ru`q, mhIny Anuswr Alwpy jWdy
hn [ pr Awlm ie`Øko smyN kwmkµdlw dy mu`K qoN khw irhw hY [ ieh iesdw sµgIqk ksOtI
’qy Anjwxpuxw is`D ho irhw hY [
dUsrw jdoN dIpk rwg kwmkµdlw ny gwieAw qW sµgIqk mq Anuswr aus mMfvy ivc
A`g ikauN nw l`g geI [ Brq munI qy qwnsYn vrgy gµDrb gv`eIey qW ieauN ilKdy hn [
jYsw ik :
dIpk nwhn dIp mYN gwvq guxI Anjwn [
XWqy ilKÎo n gRµQ mY Xw ko khw bKwn [
qIsrw Awlm AwpxI rwg nwmwvlI ivc rwgW ¹ AYsw nwm dyNdw hY jo rwgW dy nwm
hI nhIN, ausny sRI gurU gRµQ swihb jI dI suxweI rwgmwlw jdoN ilKI qy aukweIAW KwDIAW
jwpdIAW hn dyKo hrXwvl, vYrwrI, vylwclI, Awsw loBI, ivhµg, rwhU, kuµBnI Awid [
cOQw ieh hY ik Awlm ny iesdw nwm rwgmwlw nhIN id`qw, jo sµgIqk pd hY [ sRI
gurU gRµQ swihb jI ny nwm ‘rwgmwlw’ id`qw hY jo sµgIqk mq dw sUck hoieAw krdw hY,
Awlm dy igxy nwvW ¹ rwgmwlw dw nwm lokW ny id`qw hY [
dUsrI ASµkw jo DoKw dyNdI hY, so Awlm kvI dy ik`Øsy dy dIbwcy ivc 991 sµmq hY [
ieh sµmq Awlm kvI dI ihMdI Anuvwd rcnw (qrjmy) dw nhIN hY, pr sµsi¸q ivc AslI
pusqk dy rcy jwx dw hY [ Awlm kih irhw, “sµmq nO sO eykwnv AwhI” AwhI pd BUqkwl
dw sUck hY [ auh ieh nhIN kih irhw ik sµmq nO sO eykwnvy hY [ 991 sµmq BUqkwl dw
sUck hY, jo sµsi¸q pusqk dI rcnw dw hY [ so AslI sµsi¸q poQI dy sµmq ¹ Awlm kvI
dy tIky krn dw sµmq smJ ky qurnw Zlq nqIjy dI rihbrI krdw hY [
hux jy ies kvI dI corI kIqI hoeI nwmwvlI ¹ ghu nwl pVHIey qW ‘corI dw mwl
lwTIAW dy gz’ nwl pRqIq hovygI [ Bwv kwhlI ivc kIqIAW hoeIAW aukweIAW gurU gRµQ
swihb dI rwgmwlw dI corI kIqI dw pRq`K sbUq hY [ Awlm kvI dI i¸q dy A`gy do pwT
dy rhy hW, auh iDAwn nwl pVHn qoN pqw c`lygw ik Awlm dI sµsi¸q qy ihMdI ivc ilKq
¹ jdoN is`K ilKwrIAW ny gurmuKI ivc iliKAw qW aus ivc vI bhuq swrw &rk pVHn
l`ØigAW Awvygw Aqy jdoN gurU gRµQ swihb jI dI rwgmwlw ¹ brwbr r`K ky pVHWgy qW iblkul
hI sp`St ho jwvygw [ hux dyKo sµsi¸q dw ihMdI qrjmw krn vwlw Awlm kvI ilKdw
hY ‘sbY puq® sb rwg ky ATqwlI CqIs’ eysy dw gurmuKI auqwrw krn vwlw lyKk jdoN ilKdw
vvvv
vvvv
hY qW A^Ir ivc jdoN aus¹ gurU gRµQ swihb jI dI rwgmwlw dw cyqw AwauNdw hY qW auh
ies¹ bdl ky ieauN ilKdw hY “sBY puqR rwgn ky gwey ATwrh ds bIs” ]72]
Pyr vI iek quk dw &rk ausdy corI krn dw sbUq dyNdw hY [ hux A`gy jy hor ZlqIAW
hn, auh ies nkSy ivc dyKIAW jw skdIAW hn [
vvvv vvvv
#ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji (750) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Awlm kiv dy mwDvwnl nwmy gRµQ ivc id`Øqy rwgW dy nwm sRI gurU gRµQ swihb vwlI
gurmuKI poQI iv`ØcoN rwgW dw Awlm kvI dI ihMdI ilKqI rwgmwlw
auqwrw : 1 (a) nus^y dw auqwrw : 1 (A) (2)
vvvv
vvvv
Awlm kwiv dy mwDvwnl nwmy gRµQ ivc id`Øqy rwgW dy nwm (2)
1 (a) 1 (A)
gwvih srs bsµq kmodw [ gwvY srs vsµq kmodI [ gwvih srs bsµq kmodw ]
Ast puq® mY khy svwrI [ AS£ puq® guin kIXo ApwrI [ Ast puq® mY khy svwrI ]
pun AweI dIpk kI bwrI ]67] puin AweI dIpk kI vwrI ]71] puin AweI dIpk kI bwrI ]1]
dohrw ] kwlyKI ptmMjrI tofI khI do: ] kwColI pt mMjrI tofI ghI kCylI ptmMjrI tofI khI Alwip ]
Alwip [ Alwp [
kwmodI Aau gUjrI sµg dIpk ky kwmodw Aru gUjrI ey dIpk ky kwmodI Aau gUjrI sµg dIpk ky
Qwip ]68] swQ ]72] Qwip ]1]
cOpeI ] kwlµgn kuµql Aaurwmw [ cO: ] kwilMgn kUµql Aru rwmw [ kwlµkw kuµql Aau rwmw ]
kml kusm pMcn ky nwmw [ kwm lok sr pMjm nwmw [ kmlkusm cµpk ky nwmw ]
gOrw Aau kwnrw kilAwnw [ gOrw Aru kwnHrw klXwnw [ gaurw Aau kwnrw kl´wnw ]
Ast puq® dIpk ky jwnw [ AS£ puq® dIpk ky jwnw [ Ast puq® dIpk ky jwnw ]1]
siB imil isrI rwg vY gwvih [ pMcm isrI rwg auh gwvy [ sB imil isrIrwg vY gwvih ]
pWco sµg brµgn lwvih [ pWcON sµg rwignI imlwvY [ pWcau sµg brµgn lwvih ]
bYrwtI krnwtI DrI [ bYrwtI krnwtI kI DrI [ bYrwrI krnwtI DrI ]
gOrI gwvih AwswvrI [ gOrI gwvih Awsw BrI [ gvrI gwvih AwswvrI ]
puin pwCY sYDvI AlwpI [ puin pwCy isDurI AlwpI [ iqh pwCY isMDvI AlwpI ]
isrI rwg sµg pWco QwpI ]69] isrI rwg sµg pwcON QwpI ]73] isrIrwg isau pWcau QwpI ]1]
dohrw ] mwlv sµgr swgrw Aaur dohrw ] mwlv swg swrgW Aru swlU swrg swgrw Aaur gof
gOf gµBIr [ gvrw gµBIr [ gµBIr ]
AwT puq® isrIrwg ky guf
µ kuB
µ hmIr]70] AS£ puq® isrI rwg ky gOfw kµB hµvIr]74] Ast puq® sRIrwg ky gµuf kuµB hmIr ]1]
cOpeI ] Kstm myG rwg vY gwvih [ cO: ] KS£m myG rwg auh kheI [ Kstm myG rwg vY gwvih ]
pWco sµg brµgn lwvih [ pwcO kwimin muK aucçreI [ pWcau sµig brµgn lwvih ]
sorT gONf mlwrI DunI [ sorT AOr mlwrI Duin [ soriT gof mlwrI DunI ]
pun gwvih Awsw gungunI [ puin gwvih Awsw kuµBnI [ puin gwvih Awsw gun gunI ]
aUcY sur sUhvI kInI [ aUcy sur puin sUhv kInI [ aUcY suir sUhau puin kInI ]
myG rwg so pWco cInI [ myG rwg sµg pWcON cInI [ myG rwg isau pwcau cInI ]1]
bYrwgr gjDr kydwrw [ vYrwrµ gjuDr kydwrw [ bYrwDr gjDr kydwrw ]
jlDr Aau nt jblIDwrw [ jwlµDr nt XON jlDwrw [ jblIDr nt Aau jlDwrw ]
puin gwvih sµkr Aau isAwmw [ puin gwvih AO sµkr Aru sÎwmw [ puin gwvih sµkr Aau isAwmw ]
kml kusm pMcm ky nwmw ]71] myG rwg puq®n ky nwmw ]75] myG rwg puq®n ky nwmw ]1]
dohrw ] Kst rwg aun gwieAw do: ] KS£ rwg aun gwieXw sµg Kst rwg auin gwey sµig rwgnI
sµg rwgnI qIs [ rwgnI qIs [ qIs ]
sBY puq® rwgn ky gwey ATwrh ds sBY puq® sB rwg kY ATqwlI sBY puq® rwgµn ky ATwrh ds
bIs ]72] CqIs ]76] bIs ]1]6]
vvvv
vvvv
ies auprokq twkry qoN Awlm dI rcI rwg nwmwvlI dw &rk sp`St ho igAw hY [
hux ies qoN rwgW dw jo nkSw bxdw hY, auh A`gy dyNdy hW [ ijs qoN pqw c`ldw hY ik sµgIqk
nukqy qoN vI ieh gurmq rwgmwlw qoN iBMn hY [ koeI koeI quk qW BwvyN twkrw Kw jwey,
pr puq® qy rwgxIAW mukwblw nhIN KWdIAW [
vvvv vvvv
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
bjvq s[ qjZrjVv dr,Dy'G ijeJ sg deSag sj VwLj
(752)
}hJ _ _ _ _ _ _ _ _
4! dHla=g wjA'vg fBq>uig B'cg wjq'sj ePuig _ _ _
sgfw ije f,pai wdv>eV wp.av ijqj wjq v'w f>yw e"ij wjV¼ij wvUjVj
}hJ _ _ _ _ _ _ _ _
5! dHla=g r{ijBg wipVjBg e"ig bjlj Fig dlZpig _ _ _
dlig ije f,pai qjvr lje ljieJ e"Gc h.rgi erij wp.F e.Fgi
}hJ _ _ _ _ _ _ _ _
6! dHla=g l'in wp.FVg qvjig bjlj lPhr _ _ _
vvvv
vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr
q[z ije f,pai r{iji. eupZi w[sjij ujv.Zi uvZjij l.wi dlbjqj VB
}hJ _ _ _ _ _ _ _ _
V'B ^ hiUjrv@ r{iji.@ r[vjyvg@ bjljv'Fg@ drh.e@ ijhP bjds dHh ije bL,pZ hV m wiaj } Vjq F,pv ujS a[ Vr[G Vjq
n,f w[ dvt ds,Da[ h'H[ ujfs[ hV m
1! b>ZUjrvg a[ l'ing s' ijeSgbJ dHw h'i Vpl?[ dry dvtgbJ hV@ fi q[z dry x[i l'in bjdHbj h{ m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (753) #ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
8. Sµkw : pRo&Ysr swihb isMG ny rwgmwlw ivc AweI quk ‘puin AslyKI kI BeI bwrI’ aupr
‘puin’ Sbd ’qy not id`qw hY ik gurU gRµQ swihb jI ivc ijQy ikqy vI sµsi¸q l&z ‘punh’
dw purwxw pMjwbI rUp hY, auh ‘Puin’ hY [ ‘puin’ ikqy vI nhIN [ ieh swihqk id®StI kox
qoN iek AnoKI g`l hY, iksy vI gurU ivAkqI ny AwpxI bwxI ivc ieh l&z nhIN vriqAw [
auØ`qr : pRo&Ysr swihb isMG ny ieh Sµkw kr ky sµsi¸q dy ivdvwn hox dw, ivAwkrn dI
jwxkwrI dw Aqy AwpxI ivdvqw dw sbUq qW dy id`qw hY, pr nwl hI gurbwxI dy ivc
Awey hoey pd dI Bu`l vI bhuq v`fI kIqI hY [ auh Bu`l ieauN hY ik ‘puin’ gurU dI bwxI ivc
pihlW Aw cu`kw hY [ Pyr Awey pd ¹ ieh kih ky mu`kr jwxw ik gurU dI bwxI ivc ieh ikqy
vI nhIN AwieAw qW ieh kihxw ikqy nw ikqy rwgmwlw dy ivroD dw p`K swbq krdw hY [
jo ik ieho ijhy ivdvwn ¹ p`Kvwd krnw soBdw nhIN hY, sgoN s`c ilKxw cwhIdw hY [ ieh
Sbd sRI gurU gRµQ swihb jI ivc s`q vwr AwieAw hY [ Cy vwr rwgmwlw ivc Aqy iek vwr
gurU nwnk dyv jI dI bwxI ivc [ c`lo rwgmwlw ivc aus¹ Sµkw hox krky Awey ‘puin’ Sbd
¹ ausny ieh kih ky nkwr id`qw ik gurU swihbwn ny ies¹ gurbwxI ivc ikqy vI nhIN
iliKAw [ ieh iek AnoKI g`l hY jo pdW dI Bu`l swbq krdI hY [ hux s`cweI swbq krn
leI Aqy ies ‘puin’ Sbd dy auØ`qr ivc Tos sbUq gurbwxI dI quk nwl hI dyNdy hW [ gurU
nwnk dyv jI ny AwpxI rcnw ivc ‘puin’ Sbd ¹ ies pRkwr vriqAw hY [ jYsw ik :
aUpir ggnu ggn pir gorKu qw kw Agmu gurU puin vwsI ] (mwrU m: 1, AMg 992)
hux pwTk inrxw kr lYx ik gurU nwnk dyv jI ny ‘puin’ pd ‘p’ ¹ AOkV qy ‘n’
¹ ishwrI nwl iliKAw hY, qy rwgmwlw ivc gurU nwnk dyv jI dI qrHW gurU Arjn dyv
jI ny Cy vwr vriqAw hY [ Pyr gurU nwnk dyv jI dy ‘puin’ pd aupr vI pRo&Ysr swihb
isMG dw auhI kw¹n lwgU hovygw, jo aunHW ny rwgmwlw ’qy lw id`qw hY ? Aqy kI ieh kihxw
pvygw ik ieh quk vI Sµkw dy Gyry ivc hY ?
jykr AYsw nhIN qW rwgmwlw ’qy koeI Sµkw nhIN bxdI [ Pyr BweI gurdws jI jo sRI
gurU gRµQ swihb jI dy pihly ilKwrI hn, aunHW ny vI AwpxI aucwrx kIqI hoeI bwxI ivc
ieh ‘puin’ pd vwr vwr vriqAw hY, qkrIbn 19 vwr qW ieh pd AwieAw hoieAw swfy
iDAwn ivc vI AwieAw hY, ijsdy kuJ ku AsIN pRmwx dyNdy hW [ jYsw ik :
1. Awid miD Aru AMqu huqy huq hY ‘puin’ honm ] (kib`q 3)
2. imiq kY Aimiq Ar sµK kY AsµK ‘puin’ lyK kY AlyK nhI qOl kY qOlweI hY ]
(kib`q 71)
3.
vvvv
vvvv
soeI Dwqu pwris prs ‘puin’ kµcn huie mol kY AmolwnUp rUp AvloeI hY ] (kib`q 166)
4. qwhU qy Anyk ‘puin’ eykY eykY pWc pWc qw qy cwir cwir suiq sµqiq sµBUq hY ]
(kib`q 228)
5. ‘puin’ jau Ahwr snbµD prvysu krY jrY n Ajr auklydu Kydu BwrI hY [ (kib`q 239)
6. ‘puin’ kq pMc qq mylu Kylu hoie kYsy B®mq Anyk join kutµb sµjog hY [ (kib`q 243)
vvvv vvvv
#ijeqjvj$ WjSg Wji[ drL[L dryji (754) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
huix ‘puin’ pd dy ieqny Tos sbUq huµidAW koeI Sµkw bwkI nhIN rih jWdI [ gurU nwnk
dyv jI Aqy BweI gurdws jI dI aucwrx kIqI rcnw ivc vI ieh pd auvyN vriqAw
hoieAw hY ijvyN rwgmwlw ivc vriqAw hoieAw hY, ies leI ieh Sµkw ienHW pRmwxW krky
iblkul inrmUl ho jWdI hY [
hux A^Ir ivc dws dI bynqI hY ik ieqnw v`fw lyK kyvl s`cweI ¹ pRgt krn
vwsqy Aqy pMQ ivc jo duibDw ‘rwgmwlw’ dy nwm ’qy peI hY, ies¹ k`Fx dw iek inmwxw
ijhw Xqn kIqw igAw hY, ijs ’qy sw¹ AMgryz dI kutlnIqI qoN jwxUµ ho ky Awpxy ies
BulyKy ¹ dUr kr lYxw cwhIdw hY [ pMQ ivroDI qwkqW BwvyN ienHW ¹ nw mMnx dy ifTy AxifTy
Xqn krdIAW rihxgIAW, pr ‘eyku ipqw eyks ky hm bwirk’ dy mhWvwk Anuswr sbUq
dyNidAW sw¹ ‘<’ qoN ‘ATwrh ds bIs’ q`k A`Kr-A`Kr qy gurU rUp dw ivSvws kr ky
gurU dI ^uSI pRwpq kr lYxI cwhIdI hY [ ijs ’qy purwnqw vI rih jwvygI qy gurU kI ^uSI
vI pRwpq hovygI [
‘gur iblws pwqSwhI CyvIN’ dw pRmwx dy ky AsIN Awpxw lyK smwpq krdy hW, ieh
gRµQ BweI mnI isMG jI dI mOjUdgI ivc aunHW dy ividAwrQI BweI Bgq isMG ny iliKAw
hY [ ies gRµQ dw pRmwx auprokq isDWq dI puStI leI mh`qvpUrn hY, ikauNik BweI mnI
isMG jI, gurU goibMd isMG jI dy ividAwrQI sn qy BweI Bgq isMG BweI mnI isMG dw
ividAwrQI sI, ies leI iesdw pRmwx pMQ iv`ØcoN peI hoeI duibDw k`Fx leI bhuq shwiek
ho skdw hY, bSrqy ik AsIN AwpxI haumY dw iqAwg kr ky h`T DrmI suBwA ¹ C`f ky
gurU Bwvnw ¹ smripq ho jweIey [ aus gRµQ dy ivc ieh vwk Awey hn jo sw¹ ‘ATwrh
ds bIs’ q`k gurbwxI dy nwl joVn dy AKMf srUp dy AKMf ivSvws r`Kx leI shwiek
hoxgy [ jYsw ik :
pwvo Bog rwgmwlw piVH [ iCn mih pwp jwih iqn ky sV ]697]
dohrw ] Dwir pRym gur igRµQ kw pwT krY mnu lwie [
rwgmwl piVH pRym soN Bog jpu jI qy pwie ]699] (gur iblws pwqSwhI CyvIN, AiD: 4)
vvvv
vvvv
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (755) LpwijVj
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
< siqgur pRswid ]
Sukrwnw
1. Awid purK sRI vwihgurU, sq icq And srUp [
nmo doaU kr bµd mm, joie BUpn ky BUp ]
vvvv
vvvv
13. guru sµgq, gur ^wlsw, sµq AO is`K mhwn [
dI AwiSS SuB kwj ko, dws gurU kw jwin ]
14. bcn ju sµq AjIq isMG, bRhm igAwin BwKwie [
‘pVHo pVHwvo, suin Bno’, Bey su SuB sPlwie ]
15. sµq igAwnI gurbcn isMG, muiK iBMfrW tkswl [
iqin rsnw sy ArQ jo, suny su ilKy ivSwl ]
16. ividAw dw mm sµq purS, ieMd®jIq isMG jwin [
iqnkI AwiSS sy Blo, hoXo kwj mhwn ]
17. q^q hzUr ju isMG swihb, kulvµq isMG jI jwin [
iqin ArdwsW kir Bly, AwiSS deI mhwn ]
18. sRI siqguru Ar sµq jn, ikrpw kIin mhwn [
stIk sRI gurU gRµQ dw, pUirE kwj mhwn ]
19. nmo nmo sRI siqgurU, koit koit Sukrwn [
ijMh kruxw qy kwj SuB, BXo sµpUrn Awin ]
20. iQ`Øiq Plgux sudI dsvIN, suT idn mMglvwr [
sµmq bIs iqh`qry, tIkw kIAw suDwr ]
21. sq mwrc cOvI Pgun, suT idn mMglvwr [
bIs sqHwrW eIsvI, tIkw kIAw suDwr ]
Awid A`KrI dohrw :
22. syvw vwihgurU krlIE, gurU rUp dwswr [
dws sBnkI pMQrj, QwipdIE dwqwr ]
23. sµgiq qirE hirpRB, rIiq isMD GtjWih [
rµg DwvxI vyDhI, vws lyih jIaumwih ]
] ieqI ]
vvvv
vvvv
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (757) Z.Vrjs
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
Dµnvwd
liW LwagqjV@ t>cJ W+dhq>cJ s[ qjvw@ dVijwji@ drbjfw liPf l+g bwjv fpit
rjdhepiP ug sj i'q i'q wi w[ Z.Vrjs h{@ dul sg l,aj Vjv lji[ wjiu h' ih[ hV m RpV%J
sg l,aj Vjv hg dHh lBgw l.fPiV h'dHbj ]@ Rpl[ rjdhepiP ug sj liepS liPf sl[ epiP
ljdhWjV ug sj w'BjV~w'dB Z.Vrjs h{ m f>ur[G liPf dry l+g epiP biuV s[r ug V[ fdhv[
yji ldaepiJ \l+g epiP VjVw s[r ug@ l+g epiP b>es s[r ug@ l+g epiP bqisjl ug@ l+g epiP
ijqsjl ug| sg WjSg dHw,ai wgag ba[ FeaJ@ F,BJ@ epidl,tJ ba[ bjfSg ilVj a'G RpyjiS
wgag WjSg } dH,Dw' oJ dHw,ai wi w[ l+g \epiP| e+.o ljdhW ug sg WgC dabji wirj w[
1661 dW^ l.qa Fjsi'G lpsg H[wq } l+g hdiq>si ljdhW ug b>si fdhvj f+wjL wirjdHbj m
x[i slr[G liPf b>si l+g epiP e'dW>s dl>z ug V[ f>o ?jvl[ sg dliuSj s[ Vjv Vjv u.ej~u,pZJ
a'G drhv[ h' w[ l+g sqsqj ljdhW ljW' wg avr.cg drt[ Rph' epiWjSg sj ?;jVj bjfS[
bVpFr spbjij l+g epiP a[Q Whjsi ljdhW ug sg WjSg s[ lq[a RpyjiS wi w[ l+g epiP
e+.o ljdhW ug sg l.fPiV vCgrji woj sg fi.fij wjdHq wgag ba[ sqsqg Bwljv sj
dViqjS wgaj m x[i a?a l,yt>c l+g h;Pi ljdhW \bdWyv Vei ljdhW@ VJs[C| drt[ l+g
epiP e+.o ljdhW ug } lsj vHg epiaje,sg $a[ lojfV wgaj m dHl vHg sjl w'BjV~w'dB
rji lgl Npwj w[ Vqlwji wisj h'dHbj l+g epiP e+.o ljdhW ug sj LpwijVj wisj h{ m duV%J
ldaepiJ s[ si $a[ wgagbJ bisjlJ lswj sjl } dHl wjiu s[ vjdHw lqN w[ bjfSg
fdr,ai WjSg sj qhjV dlZJa bio \lBgw| iPf dry f+eB wiV sg l[rj vHg m
b{l[ epiP ljdhWjV sj LpwijVj wiV vHg Z.Vrjs LWs qiIjsj bVplji wdhSj aJ
f{Gsj h{@ fi epiP fiq[Li Z.Vrjs LWsJ s[ sjdHi[ dry Vhk bjMsj@ x[i rg qiIjsj bVplji
ldaepiJ } hj;i ujS w[ drL[L wiw[ Z.Vrjs wis[ hJ m blv dry dHh wjiu ldaepiP
ug sj bjfSj hg lg ba[ RpV%J V[ bjf hg wirjdHbj h{ m u{lj dw ^
ijs kw kwrju iqn hI kIAw mwxsu ikAw vycwrw rwm ] (sUhI m: 5, AMg 784)
hpS dHl a'G b,De[ epiP ljdhWjV sgbJ W?dLLJ s[ fjai bqi Lhgs WjWj sgf dl>z
ug ba[ FjHg qVg dl>z ug sj Z.Vrjs wgaj uJsj h{@ duV%J V[ epiP ljdhW ug sg W?dLL
sj lswj epiWjSg s[ b,ti~b,ti sj bio y[a[ wi w[ b,De[ f>o ?jvl[ dry bioJ sg f+ji.Faj
vvvv
vvvv
vvvv
iPhjVgba Lwag Vjv dHl lBgw sg l.fPiVaj W?Lg m bei dHh qhjV LwagbJ dli $a[
h,o Vj i,tsgbJ aJ qpLwvJ tCgbJ wiV rjdvbJ sj qpwjWvj wiVj ljc[ r,l sg w'Hg e,v
Vhk lg m dHV%J sg dwifj sj lswj hg 24 x,eS@ lpsg slrk@ dsV q>evrji@ 2073 l.qa
\7 qjiy 2017| } dHl lBgw s[ ijeqjvj aw bio dvt[ eH[ ba[ Rpl a'G Wjbs b,u dW*qg
l.qa 2074@ 19 u[n dsV rgirji \1 uPV@ 2017| } dHl[ blojV $a[ ijeqjvj s[ v[t
lq[a f+{Kl r,Dv'G Af w[ bjHgbJ dfAvgbJ A[ f'ogbJ sg lpZjHg sg l.fPiVaj ba[ LpwijV[ sg
bisjl h'Hg h{ m bisjl Rpfi.a ldaepiJ sj dHh qptrjw bjdHbj h{ m u{lj dw ^
dieAw krxµ duK hrxµ aucrxµ nwm kIrqnh ]
dieAwl purK Bgvwnh nwnk ilpq n mwieAw ]1]
Bwih blµdVI buiJ geI rKMdVo pRØBu Awip ]
ijin aupweI mydnI nwnk so pRØBu jwip ]2]
pauVI ] jw pRB Bey dieAwl n ibAwpY mwieAw ]
koit AGw gey nws hir ieku iDAwieAw ]
inrml Bey srIr jn DUrI nwieAw ]
mn qn Bey sµqoK pUrn pRØBu pwieAw ]
qry kutµb sµig log kul sbwieAw ]18] (jYqsrI kI vwr, AMg 709-10)
Z.Vrjs RpV%J sqsqg Bwljv s[ wqjHgbJ rjv[ qhJfpitJ sj@ duV%J V[ lq[G~lq[G bVplji
epiP e'dW>s dl>z ug s[ bioJ } lgVj~WlgVj wjdHq i,Ddtbj m dHl[ l.f+sj sqsqg Bwljv
s[ debji%r[G qptg l.a debjVg lp.si dl>z ug dF>ciJrjdvbJ sg W?dLL s[ fjai a[ RpV%J
s[ RpaijdZwjig l.a debjVg epiWyV dl>z ug@ duV%J V[ ljig d;>seg Fjia s[ w'V[~w'V[
dry dHdahjlw blojVJ $a[ dryi w[ dHl W+hq debjV s[ F.cji[ } r.dcbj ba[ bV[wJ
fjng dl>z@ ijeg dl>z@ f+yjiw ba[ debjVg dl>z f{sj wga[ m dxi bjfS[ d;>seg s[ bj?ig
fCjb dry lajHgrk a[ bnjHgrk woj diwjic wirjHg m dHl diwjic h'Hg B[f sg
drbjdtbj } bZji WSj w[ dHh #epiWjSg bio~F.cji$ lBgw dvdtbj debj h{ m dHl vHg
b{l[ epiWjSg s[ bio sja[ qhJfpitJ sj dVqiaj ldha sjl Z.Vrjs wisj h{ m
l+gqjV l.a debjVg epiWyV dl>z ug s[ f{sj wga[ h'H[ qhjV drsrjVJ dr,Dy'G y'Bg
s[ drsrjV l.a debjVg dH>siuga dl>z ug \iwW[ rjv[|@ duV%J spbjij sjl sj l.W.Z l.f+sj
sqsqg Bwljv Vjv updCbj ba[ l.a debjVg epiWyV dl>z ug s[ bioJ aw fhp.y h'Hg@
dHV%J qhJfpitJ sg qhjV dwifj wiw[ l+g epiP e+.o ljdhW ug sg l.dobj@ l+g slq e+.o sj
fdhvj Fje \dwMdw sPlij Fje WjWj sdHbj dl>z ug@ drdsbjiog l.a debjVg epiWyV
vvvv
vvvv
dl>z ug a'G wgaj lg| ba[ A'B[ e+.o \yjSwI Vgag@ ljipwajrvg@ Fjriljdq+a@ dryjiqjvj@
bZUjaq f+wjL bjds e+.o| fC%[ m dHl vHg sjl dHV%J sj bag Z.Vrjsg h{ m
r[sJa s[ qhjV drsrjV@ duV%J w'v WC[ WC[ bjyjiI dr,Ddsbj fC%V rjla[ bjMs[
lV@ l.dVbjlg bjaqjV.s ug sj rg Z.Vrjs h{@ duV%J w'v'G sjl V[ #dryji ljei$ bjds
r[sJa sg f+dwdibj rjv[ e+.o fC%[ lV m
vvvv vvvv
gurbwxI ArQ -Bµfwr (759) Z.Vrjs
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
l.a dVi.uV dl>z ug r{s@ duV%J V[ qhJfpitJ s[ wga[ bioJ sgbJ wjfgbJ debjVg
sgsji dl>z ug fjl'G Rpajij wirjRpS vHg dsrjHgbJ lV@ RpV%J sj rg Z.Vrjs h{ m
l.a WjWj buga dl>z ug Vovfpi rjv[@ l.a WjWj fPiVsjl ug L[?Pfpi rjv[@ l.a WjWj
buga dl>z ug h.ljvg rjv[@ qjaj duRpSg ug RpaijdZwjig l.a WjWj rgiqsjl ug WZ"Ag
rjv[@ duV%J V[ bjfS[ dhis[ a'G Fdr,ta lq[G } qpt i,tdsbJ h'dHbJ blglJ W?dLL wgagbJ@
dHV%J lFVJ sj Z.Vrjs h{ m
dHl lBgw s[ l.fPiV wiV dry rcq,pvgbJ l[rjrJ dVFjRpS rjv[ lhjdHw dvtjig
FjHg lptdr>si dl>z ug l{wBig \df>c wp,DW[ V[C[ ZV"vj@ WiVjvj| ba[ FjHg ueaji dl>z
ug bdFbjlg \df>c f>Dc'ig rC{y@ l+g b>Ddq+ali ljdhW|@ duV%J V[ uo[ dr,Dy'G dr,Ddsbj f+jfa
wi w[ ljvJ W,Zg l?a dqhVa wis[ h'dHbJ V[ dWVJ b,wS~o,wS a'G ligi sg f+rjh Vj
wis[ h'H[ dHl lBgw } l.fPiV wirjdHbj@ sjl dHV%J epiqptJ vHg dsv'G bisjl wisj
h{ dw ldaepiP ug dHV%J s[ dli Rpfi lsj dqhi Fdibj h,o i,tg i,tS a[ b,De[ a'G rg h'i
d;bjsj W?dLLJ wiV m
dHl[ ai%J uoj i.Zjrj s[ f+dl,Z drsrjV FjHg siLV dl>z ug \df>c Vsjqfpi@ l.eiPi|
ba[ FjHg epif+ga dl>z i.Zjr[ rjv[@ duV%J V[ *qrji lBgw dvtS lq[G bjfSg bjfSg
dcRPBg bVplji drdsbjiogbJ } dVi.ai fC%jRpS ba[ f>ujW s[ r,Dt'~r,t df>cJ@ LdhiJ rjv[
ljvjVj woj~wgiaV lqjeqJ sg dcRPBg dVFjHg@ dul wjiV sjl dHl wjiu dry v,Ddebj
dihj m
uoj i.Zjrj s[ drdsbjiogbJ dr,Dy'G dr,Ddsbj sg bjfSg dqljv yji[ r[sJ s[ bdZb{V
wiaj@ qhjV drsrjV@ wrg@ debjVg epiVjq dl>z b>Wjvrg \w'Bj WP.sg@ ijulojV|@ duV%J
V[ lq[G lq[G $a[ bjfS[ wgqag lpNjb ba[ wjdr~iyVj Vjv FifPi I'esjV fjdHbj m x[i
WgWg wpvsgf w"i@ duV%J V[ B[f sj Rpajij wi w[ dvtS dry dWVJ b,wS~o,wS a'G rcq,pvg
l[rj dVFjHg m Rpfi'wa lji[ drdsbjiogbJ@ ldhI'e s[S rjv[ epiqptJ sg yC%sg wvj vHg
ldaepiJ s[ yiVJ dry bisjl h{ m
Z.Vrjs h{ RpV%J ldafpiLJ@ l.f+sjHg debjVg dl>zJ sj@ sqsqg Bwljv Vjv l.W.dZa
lqPh udobJ sj ba[ h'i drsrjV@ dr,Ddsbj s[ wsisjV@ epiWjSg drbjdtbjwji@
IPVgridlBg s[ f+'`{li ljdhWjV@ cjwBiJ@ drsrjVJ sj@ duV%J V[ lq[G lq[G $a[ sjl s[ r,Dv'G
bji.F wga[ wjiu f+ag Whpa hg dV,ei l'y Vjv hJ~f,tg ba[ f>ow wjiu lqN w[ RpaLjh
f+sjV wgaj m r,Dc[~r,Dc[ l{qgVjiJ a[ f>ow lB[uJ $a[ sjl } h"Glvj ds,aj m
dHl[ ai%J l,yt>c l+g hdiq>si ljdhW ug s[ qpt e+.og dl>z ljdhW debjVg ueaji
vvvv
vvvv
dl>z ug ba[ h'i rg dl>z ljdhWjV sj Z.Vrjs h{@ u' lq[G lq[G bVplji lBgw dvtS sj
RpaLjh rZjMs[ ih[ m
Z.Vrjs h{ bda ldawjiI'e dl>z ljdhW uo[sji debjVg wpvr.a dl>z ug \uo[sji
a?a l,yt>c l+g h;Pi ljdhW| sj@ duV%J V[ sjl } l.fPiV lBgw dvtS vHg f+[iVj ds,ag
ba[ l.fPiVaj vHg wvQgZi fjaLjh ug s[ yiVJ dry bisjlJ wgagbJ ba[ l[rj dha
vvvv vvvv
Z.Vrjs (760) gurbwxI ArQ -Bµfwr
vvvv vvvv
vvvv
vvvv
lBgw s[S sj faj v,eS a'G bjfS[ r,Dv'G qjdHbj sj I'esjV rg f+sjV wgaj m dl>z ljdhW
debjVg hisgf dl>z ug \ljWwj qpt e+.og a?a l+g h;Pi ljdhW|@ u' lF a'G fdhvJ lBgw
dvtS sg rji~rji f+[iVj s[Gs[ ih[@ RpV%J sj rg Z.Vrjs h{ m
b?gi dry sjl hi drsrjV@ epSg@ debjVg@ qhJfpitJ@ f+yjiwJ ba[ wojrjywJ
} dVqiaj ldha W[Vag wisj h{ dw ugr sj F,pvShji lpFjb h'S wjiV bSujS~fpS[
dry uJ AfjHg r[v[ f+{l a'G bV[wJ QvagbJ@ ai,pBgbJ idh eHgbJ h'SegbJ@ dur[G ldaepiJ
sj `piqjV h{ ^
Bulx AMdir sBu ko ABulu gurU krqwru ] (isrIrwg m: 1, AMg 61)
Bulx ivic kIAw sBu koeI krqw Awip n BulY ] (pRBwqI m: 1, AMg 1344)
duo[ dwa[ rg w'Hg Qvag dZbjV dry bjr[ aJ dWVJ l.w'y wgdabJ lj} lPdya wirj
ds,aj ujr[ aJ dw bevg b{cgLV dry Rpl sg lpZjHg wgag uj lw[ m
b>a dry sjl dHh' W[Vag wisj h{ dw sjl s[ ugrV dry Whpa lji[ drdsbjiog
fC%V bjH[ uJ bjRpSe[@ fi.aP duhC[ Vhk rg bj lwSe[@ Rph us'G dHl l.f+sjHg sqsqg
Bwljv lBgw spbjij epiWjSg s[ bio fC%Ve[ uJ dHV%J bioJ } dl,t l.eaJ dry f+yjiVe[@
lj} lsj hg RpV%J $a[ qjS ih[ej@ dwMdw Rph Rpl lq[G slq dfaj ug sg ljug h'Hg sqsqg
Bwljv sg drijla } l.Fjv w[ duo[ dHl s[ rjil WSVe[@ Rpo[ Vjv hg slq dfaj sgbJ
?pLgbJ f+jfa wiVe[ ba[ epiWjSg s[ L,pZ l.f+sjHg bio f+jfa wi w[ epiP ljdhWjV a'G
y,Dv[ bj ih[ bioJ sg fi.fij } Wiwiji i,tSe[ m
b?gi dry sjl dHw rji x[i F,pv y,pw sg dtqj q>esj h'dHbj epiP ljdhWjV sj i'q
i'q wi w[ LpwijVj wisj h{ m
vvvv
vvvv vvvv