काळोखातील

काश नर अमृतराव वाकोडे

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ISBN 978-81-934308-5-9

क वतासं
वतासं ह

काळोखातील
काश

नर  अमृतराव वाकोडे

Kavita Sagar क वता सागर

02322 - 225500, 09975873569
2 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Kavita Sagar क वता सागर

o International Standard Book Number: 978-81-934308-5-9
o Title - Kalokhatil Prakash
o Edition - First
o Volume - One
o Price - Rs. 100/-
o Pages - 84 pages including covers.
o Language - Marathi
o Poet - Narendra Amrutrao Wakode
o Copies - 500
o Subject - Collection of Poems
o Year of Publication / Date of Issue - November 26, 2017
o Book Version - Paperback
o Copyright © Narendra Amrutrao Wakode
o Published by - Dr. Sunil Dada Patil,
On Behalaf of the Kavita Sagar, Jaysingpur - 416101,
Taluka - Shirol, District - Kolhapur, Maharashtra, India
02322 - 225500, 9975873569, sunildadapatil@gmail.com
o Typesetting by - Dhudat Publishing House, Jaysingpur
o Proof Reading by - Mrs. Sanjivani Sunil Patil
o Cover Design by - Shrikant Shinde, Pan Graphics, Sangli
o Printed in India by - Dr. Sunil Dada Patil,
On behalf of the Kavita Sagar Printing Services, Jaysingpur
Views expressed in this book are entirely those of the respective
Authors and do not represent the opinions or thoughts of the Publisher.
3 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

अपणपिका

अंधारात माणूस काह काळ थांबू शकतो.

व ांती घेवू शकतो.
परं तु आपलं संपूण आयु"य अंधारात घालवू शकत नाह .
मा$ %यांना अंधारात जगावं लागत आहे .
'या ('येकास माझा प*हला का+यसं ह अपण करत आहे .

- नर  अमृतराव वाकोडे

4 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

शुभ े छा संदश
े

आमया कृ षी िवभागातील एक अतुलनीय,

सदाबहार, िनवाथ, वछंदी, दुस-याला मदतीस तपर असे
अपैलू "ि#मव असलेले आमचे परम %ेही, सेवािनवृ&
अनुरेखक (ी. नर* + अमृतराव वाकोडे यांया .थम .कािशत
होत असले0या ‘काळोखातील .काश’ या किवतासं2हास
आमया कृ षी िवभागातील सव6 सहका-यांकडू न व वंदनीय
रा7संत तुकडोजी महाराज यांया सव6 गु9देव भ#ांकडू न व
गु9देव संगीत :लासेस, जळगांव जामोद या सवा;तफ= खूप खूप
हा>दक शुभे छा!

जय@सगपूर येथील किवतासागर .काशन संथेचे

.काशक डॉ. सुनील दादा पाटील यांनी ‘काळोखातील .काश’
या किवतासं2हाचे .काशन के 0याबCल आभार आिण अिभनंदन.

- सुनील भुजग
ं राव िनकम,
(कृ षी सहा यक)
फलटण, िजहा - सातारा

6 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

गूढ भावाथ असलेला किवतासंह:

काळोखातील !काश
‘काळोखातील .काश’ हा कवी नर* + अमृतराव वाकोडे यांचा
पिहला किवतासं2ह जय@सगपूर येथील किवतासागर .काशन
संथेया माEयमातून सािहयाया सेवेत येत आहे. यासाठी मी
कवी नर* + अमृतराव वाकोडे यांचे मनापासून अिभनंदन करतो.
कवी नर* + अमृतराव वाकोडे यांनी ‘काळोखातील .काश’ या
का"सं2हाया Gपाने समाजातील अंधारावर .काश टाकला
आहे. कवी नर* + अमृतराव वाकोडे हे एक अंध कवी आहेत.
यांया जीवनात जरी अंध:कार पसरलेला असला तरी यांया
किवता समाजासाठी .काशाचे काय6 करतील असा मला िवKास
आहे. कवी नर* + अमृतराव वाकोडे ‘भेद’ या किवतेत Lहणतात,
सूय काश सवाना देतो!
पाऊस, हवा सवाना सारखाच िमळतो
वृ छाया सवाना सारखीच देतात
िनसग भेदभाव करीत नाही
पशु पी भेदभाव करीत नाहीत
चं$ तारे भेदभाव करीत नाहीत
मग माणसा - माणसात भेद का?
अशा अनेक .Mांचे वादळ कवीया मनात घOगावतात आिण मग
तो किवता िलहायला लागतो समाजाला जागृत करPयासाठी,
या समाजाचे डोळे उघडPयासाठी कवी हा समाजाला
अंधारातून .काशाकडे नेPयाचे काय6 करीत असतो. समाजाला

7 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

योRय माग6 दाखवीत असतो. कवी नर* द अमृतराव वाकोडे यांया

किवता िनयिमत व9पात दैिनक देशोSतीला .कािशत होत
असतात. अंध(Tे िवषयी कवी नर* + अमृतराव वाकोडे
‘UयोितVय’ किवतेत अयंत माWमकपणे िलिहतात,
कशाला पाहता भिव%य
पोट भ& 'योित%
योित%य
गमवू नका आयु%य
उचला कमाचे धनु%य
खरं च कवी नर* + अमृतराव वाकोडे जरी अंध असले तरी ते
आप0या किवतांया माEयमातून समाजाला .काशमय करीत
आहेत. ‘कम6’ या किवतेत कवी नर* + अमृतराव वाकोडे िलिहतात,
चांग*या कमाचे फळ िमळते
वाईट कमाची िशा िमळते
ती इथ*या इथेच िमळते
ते 'याचे
याचे -याला
याला कळते
खरं च जो जसा करतो तो तसा भरतो. ‘िवKास’ या किवतेत कवी
नर* + अमृतराव वाकोडे Lहणतात,
िव.ास िवकत िमळत नाही
िव.ास तसा कळत नाही
सोबत रािह*यािशवाय
िव.ास बसत नाही
वरील किवतेतून आजया समाजमनाचे सय िलिहले आहे.
एकदा िवKास हरवला कX तो पुYहा सापडत नाही. याच

8 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

"#Xसाठी तो हरवून बसतो. ‘खरािमZ’ या किवतेत कवी नर* +

िलिहतात,
जो िन:
िन:0वाथ1 असतो
संकटात धावून येतो
अडीअडचण समजावून घेतो
आ3थक मदत करतो
अशीच जर िमZता रािहली तर, कोणी कोणाचा वैरी होणार
नाही. मैZी असावी या किवतेसारखी .येकाची. ‘झोपडी’ या
किवतेत कवी ग[रबी िवषयी िलिहतात,
झोपडीत राहते ग6रबी
आसवांनी भरलेली डोळी
6रकामी
6रकामी असलेली झोळी
खायाला नसते पोळी
\ा हळहळया रचनांमधून समाजाचे वातव वाच0यावर डोळे
रड0यािशवाय राहत नाहीत. ]कती ग[रबी आहे या समाजात
मा^या. ‘_ी’ या किवतेत मुलीला कमी लेखू नका असा संदश
े
देत असतांनाच कवी असे िलिहतात,
7ी सवथम असते मुलगी
ितला सारे कमी लेखती
मुलाला मह-व देती
बदलायला हवी ही वृ9ी
खरं च मुलगा - मुलगी हा @लग भेद आता बदलायला हवा आिण
हीच अंध कवी नर* + यांची समाजाला िवनवणी आहे. मुला -

9 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

मुलीत भेद कG नका. ‘काळोखातील .काश’ या

किवतासं2हातील सव6च किवता समाजाया डो`यात अंजन
घालणा-या आहेत. ‘माणूस’ या किवतेत कवी नर* + Lहणतात,
आशेने जगतो माणूस
दु:खाने मरतो माणूस
आनंदाने फु लतो माणूस
सुखाने बहरतो माणूस
आिण सं0काराने घडतो माणूस
खरं च जसा कुं भार मातीला आकार देवून सुंदर माठ बनवतो
तसेच संकार हे .येकाला घडवतात. कवी नर* + वाकोडे यांचा
‘काळोखातील .काश’ हा किवतासं2ह नaXच समाजाला
.काशमय संकार देईल असा मला िवKास वाटतो. ‘व9णराजा’
या किवतेत कवी नर* + Lहणतात,
सारे -याची वाट पाहती
वाटते दु%काळाची भीती
काय करे ल िनयती
नाही कु णा=या हाती
खरं च काय आहे ते सव6 िनसगा6वर अवलंबून आहे. काही नाही
कु णाया हाती. ‘झाड’ या किवतेत कवी नर* + वाकोडे िलिहतात,
झाड असते िहरवेगार
हवा देते थंडगार
-या=यावर क& नका वार
करा जरा थोडा िवचार

10 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

खरं च काय बोलून गेले कवी पण आज आLही काही िवचार न

करता सरा6स वृcतोड करीत आहोत. Uया िनसगा6ने आप0याला
जYम ]दला, आपण यालाच उEवथ करायला िनघालो. एकाहो
ही हाक एका अंध कवीया मनाची. खरं च सलाम माझा कवी
नर* + अमृतराव वाकोडे यांना आिण पुढील लेखणीसाठी खूप खूप
शुभेछा. यांचे िलखाण असेच समाजाला .कािशत करीत राहो
हा ‘काळोखातील .काश’ सवा;ना .काशमय करो हीच स]दछा.
जय@सगपूर येथील किवतासागर .काशन संथेचे .काशक डॉ.
सुनील दादा पाटील यांनी ‘काळोखातील .काश’ हा किवतासं2ह
जगभरातील मराठी वाचकांया समोर आणला याबCल यांना
मन:पूव6क धYयवाद.

- जावेद बुढन शेख, (कवी) , संपक - 9011235789

जळगाव जामोद, िजहा - बुलढाणा

किवतासंह - काळोखातील
काश
ISBN 978-81-934308-5-9
कवी - नर  अमृतराव वाकोडे
मू य - 100/-
काशक - डॉ. सुनील दादा पाटील
काशन - किवतासागर
काशन, जयसगपूर
दूरवनी - 02322 225500, 9975873569
ईमेल - sunildadapatil@gmail.com

11 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

समाज
बोधनामक िवचारांचा
काश

देणारा किवतासंह: काळोखातील
काश
‘किवता’ हा सािहय कारातील एक महवाचा कार आहे.
कमीतकमी शदांत जातीतजात आशय सांगणारा,
भावनाशील मन उलगडणारा ‘किवता’ हा कार सािहयातील
एक अलंकार आहे असे मला वाटते. संवेदनशील मनात
किवतेचं फू ल हे आपसूकच उमलतं.

कवी नर अमृतराव वाकोडे हे अितशय संवेदनशील मनाचे

आहेत, हे यां%या किवतासं&हातून (दसून येत.े )हणूनच
यां%या भाविव+ातून ,ा किवता फु ल/या. वतः अंध
असूनही सगळीकडे अंधारच (दसत असूनही यांनी यां%या
किवतांमधून उदबोधक, समाज बोधनामक िवचारांचा
काश समाज मनात उजळ5याचे पिव7 काय8 ‘काळोखातील
काश’ या किवतासं&हा%या मा9यमातून के लेले आहे.

आजही ‘मुलगी नको मुलगाच हवा’, वंशाचा (दवा )हणून

मुलगाच हवा’ असा आ&ह धरणा-या लोकांना ‘मुलगी’ या
किवतेतून ‘मुलगी झाली रडू नका’, ‘मुलगा मुलगी एकाच
ना5या%या दोन बाजू, काही फरक पडत नाही नका लाजू’ असे
पोटितडक;ने सांगतात.

िव<ानयुगातही आजारांसाठी, आपले मह>वाचे काम ?हावे

यासाठी, लवकर @ीमंत हो5यासाठी अशा काही ना काही

12 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

कारणांसाठी भAदूबाबाकडे जाणारे लोक आहेत. अशांना हे

भAदूबाबा हातोहात फसवतात, लुबाडतात अशा लोकांना कवी
खडसावून सांगतात,

“बाबाजवळ जाता कशाला

काय पािहजे तुहाला
हाला
यांयाजवळ
याजवळ आहे मसाला
बकरा बनिवतात येणायाला
याला
काम के यािशवाय
यािशवाय नाही फळ
म हेच आपले बळ
बाबा करतात छळ
आपयालाच
यालाच बसते झळ”
झळ”

जाती, धमा8चे तोम माजिवणा-यांसाठी ‘धम8’ या किवतेतून

“माणूस नाही धमासाठी

धम आहे माणसासाठी
जात नाही जनावरांसाठी
पंथ नाही पाखरांसाठी”
ाठी” असे हणतात

सव8 धरण चांगलेच असतात, आपण माणुसक;ची िशकवण

आचरणात आणली पािहजे हे वैि+क सय जाता जाता
सांगतात. याचसारखी ‘आयुCय’ ही किवता...

“चांगले असावे कम
यो'य शोधावा पाथ
13 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

तरच आयु*याला अथ”

असे )हणत असतांना, “काय आणले येतांना? काय नेशील

जातांना?” )हणजेच माणूस DरE हते येतो, DरE हते जातो
पण चांगले वागले तर याचा चांगला नाव लौ(कक मागे
रहातो हे जीवनाचे सार ही समजावून सांिगतलेले आहे.

काम, Gोध, मद, मसर इयादी षJDरपू मानवाचे खरे श7ू

आहेत. ते )हणजेच रावण. हे मनातील रावण माLन मन
व%छ ठे वावे. Nायाम कLन, योOय (दनचया8 ठे वून शरीर
िनरोगी ठे वावे, कु ठलेली Nसन असू नये. Nायाम कLन,
योOय (दनचया8 ठे वून शरीर िनरोगी ठे वावे, कु ठलेली Nसन
असू नये )हणजे आपले जीवन ‘िहरवळीचा @ावण’ असेल
असेही कवी )हणतात.

‘अडत’ किवतेत अडत दलाल शेतक-यांचे (कती नुकसान

करतात व वतःचा फायदा कLन घेतात, )हणून अडत बंद
करावी असे )हणतात. यातूनच शेतक-यांबQलची कळकळ
(दसून येत.े

‘अपंग(दन’ या किवतेतनू अपंगाबQलची यांची संवेदनशीलता

(दसून येत.े )हणूनच कवी )हणतात,

“यांना िनयतीने मारले

पण ते नाही हारले
ते या या परीने लढते”

14 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

जग5याची धडपड करतात अशांना मदतीचा हात (दला

पािहजे, यां%या मनाला दुखवू नका. यांना मुRय वाहात
आणा असे यांचे कळकळीचे सांगणे आहे,

‘झाड’, ‘तीSा’ इयादी किवतांमधून पया8वरण ेम (दसते.

‘गरीब’, ‘अTयाय’, ‘लाचारी’, ‘चार गोUी’, ‘बेरंग’, ‘कमाई’
अशा किवतेतून सामािजक जाणीव (दसून येत.े आई-विडलांना
‘चं -चांदणी’ अशी सुरेख उपमा (दली आहे. कवी नर
अमृतराव वाकोडे हे वतः अंध अस/याने शरीराचा कु ठलाही
एखादा अवयव नसला तर जीवनात (कती अडचणी येतात हे
अनुभव/याने, ‘@ेW दान’ या किवतेतून...

“मरावे परी देह -पी उरावे

यासाठी
यासाठी अवयव दान करावे
अवयव दान,
दान, महा अिभयान
राबवा आिण जागवा”
जागवा”

एकं दरीत सगXया किवतांमधून कवी नर अमृतराव वाकोडे

यांची सामािजक जाणीवा ग/भ असणारी ‘दृUी’ (दसून येते.
अंध असले )हणून काय झाले, यांना वतःला अंतमुख
8 होऊन
समाजातील घटनांकडे पाहता येते व तशीच िशकवण ते
आप/या किवतांमधून समाजाला देतात. सरळ व सो[या
भाषेतील एकू ण ५५ किवता या किवतासं&हात आहेत.

या किवतासं&हाचे मुखपृW नावाला साजेसेच आहे.

‘काळोखातील काश’ हा यांचा पिहलाच किवतासं&ह
15 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

असला तरी तो सवा\ना सामािजक जािणवांचा, उ]म

जग5याचे भान ठे व5याचा काश न^;च देईल. येकाने
एकदातरी हा किवतासं&ह जLर वाचावा असा आ&ह मी
करते. कवी नर अमृतराव वाकोडे यां%या जीवनात आनंदाचा
काश उजळो ही स(द%छा NE करत यांना व जय_सगपूर
येथील किवतासागर काशन संथेचे काय8कारी संचालक व
काशक डॉ. सुनील दादा पाटील यांना पुढील सािहियक
वाटचालीसाठी शुभे%छा देते.

- ा. सौ. सुमन िशवानंद चं$शे

$शेखर
माजी अEयcा - कवी कािलदास मंडळ, बाश
दूरEवनी ९५४५०५४९३७

किवतासंह - काळोखातील
काश
ISBN 978-81-934308-5-9
कवी - नर  अमृतराव वाकोडे
मू य - 100/-
काशक - डॉ. सुनील दादा पाटील
काशन - किवतासागर
काशन, जयसगपूर
दूरवनी - 02322 225500, 9975873569
ईमेल - sunildadapatil@gmail.com

16 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

मनोगत
तथागत गौतम बुT व भारतरf डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना
.थम अिभवादन कGन मी माझा .थम का"सं2ह
‘काळोखातील .काश’ आपणा समोर सादर करीत आहे. मी कृ षी
िवभागात नोकरीला होतो. मला वयोमानानुसार दृीदोष
िनमा6ण झाला. यामुळे मला सन २००९ मEये वैhकXय
कारणातव सेवािनवृ& करPयात आले. मला ]दसत नस0यामुळे
मी काही कG शकत नiहतो. मला टीiहीवर बातLया ऐकPयाची
आवड आहे. यातूनच मला का" िलखाणाची क0पना सुचली.
त*iहापासून मी हळू हळू किवता िलखाणास .ारं भ के ला. मी
मनात किवता तयार करतो व शेजारया लहान मुलkकडू न
किवता रिजटरमEये िलlन घेतो. अशा.कारे माझा का"
िलखाणाचा छंद वाढत गेला व ७०३ किवता तयार झा0या
यापैकX िनवडक ५५ किवतांचा पिहला किवतासं2ह
‘काळोखातील .काश’ आप0यासमोर सादर करतांना मला आनंद
होत आहे. मा^या किवता आप0याला आवडतील अशी मला
आशा वाटते. मा^या का" .वासात माननीय (ी. शेखर
गायकवाड - िज0हािधकारी व िज0हादंडािधकारी, सांगली, (ी.
सुनील भुजगं राव िनकम - कृ षी सहाmयक, फलटण, .ा. सौ.
सुमन िशवानंद चं$शेखर - Uयेn कवियZी, बाश, (ी. जावेद
बुढन शेख - कवी, जळगाव जामोद आिण जय@सगपूर येथील
किवतासागर .काशन संथेचे काय6कारी संचालक व .काशक
डॉ. सुनील दादा पाटील यांचा मनपूव6क आभारी आहे.
- नर अमृतराव वाकोडे, जळगाव जामोद, िजहा - बुलढाणा

17 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

अनुमिणका
१. मुलगी
२. गरीब
३. भदू बाबा
४. शेती
५. पावसाळा
६. दुःख
७. सावली
८. धम
९. आयुय
१०.
१०. योित
योितय
११.
११. वास
१२.
१२. हण
१३.
१३. पाऊस

18 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

१४.
१४. कमाई
१५.
१५. मजुर
१६.
१६. अयाय
१७.
१७. चांदणी चं
१८.
१८. वण राजा
१९.
१९. लाचारी
२०.
२०. चार गोटी
२१.
२१. सफाई
२२.
२२. !व!
व!थ भारत
२३.
२३. बोध
२४.
२४. अडत
२५.
२५. कसे असावे
२६.
२६. िजथे - ितथे
२७.
२७. शेतकरी

19 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

२८.
२८. बेरंग
२९.
२९. अथ नाही
३०.
३०. खरा िम#
३१.
३१. इं धुनय
३२.
३२. झोपडी
३३.
३३. माणूस
३४.
३४. भेदभाव
३५.
३५. जग'याची कला
३६.
३६. (हणी
हणी
३७.
३७. सावधान
३८.
३८. काळा धंदा
३९.
३९. अपंग )दन
४०.
४०. मह*वाचे
४१.
४१. िवकू नका

20 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

४२.
४२. जीवन
४३.
४३. िशय
४४.
४४. !#ी
४५.
४५. भेद
४६.
४६. झाड
४७.
४७. ित-ा
४८.
४८. धमग.
ु
४९.
४९. घ0ाळ
५०.
५०. 2ेठदान
ठदान
५१.
५१. कम
५२.
५२. बिहकार
कार
५३.
५३. !वाथ
वाथ
५४.
५४. सहकाय
५५.
५५. िव6ास

21 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

मुलगी

मुलगी झाली Lहणून रडू नका

भारतात मुलkची संoया कमी आहे
मुलीची जात असते .ेमळ
तीच तुLहाला देईल पाणी भGन pजळ
मुली असतात िशति.य
अqयासू, िशलवान, चंचल
यामुळे .येक cेZात यांनी िमळवले मेडल
मुलीला तुLही कमी लेखू नका
आिण नशीबाला दोष देवू नका
मुलगा वंशाचा ]दवा मुलगी वंशाची पणती
दोघेही .काश देता मग उणीव कोणती?
मुलगा पुढे आडनाव चालिवतो
पण आई बाबाला हळू हळू िवसरतो
सवा6नीच जर Lहटले मुलगा पािहजे
तर मुलीचा आदश6 कोणीतरी ठे वायला पािहजे
मुलगा मुलगी एकाच नाPयाया दोन बाजू
काही फरक पडत नाही, नका लाजू

22 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

गरीब

आजया काळात
गरीबांसाठी नाही काही
पैrयािशवाय काही नाही
गरीब अंगाची करतो लाही
तरी अध6 पोटी राही ।। १ ।।
मजुरीला पया6य नाही
के 0यािवना भागत नाही
हातावरच आणणं राही
शोधात कामाया @हडली ]दशा दाही ।। २ ।।
महागाईने मोडले कं बरडे
गरीबाचे मन आत0याआत रडे
बेकारी मया6दप
े लीकडे शासन काढे
गरीबांचे @धदवडे ।।३ ।।
गरीबांसाठी आहेत योजना
वेळेवर काहीच िमळे ना
भाषणात थान गरीबांना
.यcात काही करे ना ।। ४ ।।
िबकट प[रिथती पाlन
जातो दुःखात वाlन
नुसया घोषणा देवून
गरीबाला िमळत नाही ताट भGन ।। ५ ।।

23 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

भदू बाबा

बाबाजवळ जाता कशाला

काय पािहजे तुLहाला
यांयाजवळ आहे मसाला
बकरा बनिवतात येणाsयाला
काम के 0यािशवाय नाही फळ
(म हेच आपले बळ
बाबा करतात छळ
आप0यालाच बसते झळ
बाबाजवळ नसते काही
जादू अितवात नाही
यन कGन पाही िमळे ल सव6 काही
अंध(Eदा ठे वू नका
rयाम मानव यांचे ऐका
देऊ नये कु णाला टका
सावरPयाचा आहे मोका
आजारासाठी आहेत दवाखाने
बनू नका बाबाचे ]दवाने
भिवVय िलहा हाताने
िमळत असते कमा6ने

24 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

शेती

अSदाZी माय शेती

शेतीची होत आहे माती
सारे घरच होती
शेती संपPयाची वाटते िभती ।। १ ।।
]दवस*]दवस कमी होते शेती
tकमत आहे वाढती
महागाईसुEदा चढती
परवडत नाही शेती ।। २ ।।
शेतकरी झाले कमी
आवड आहे डमी
शहरात राहPयाची उम
खेuात होते गम ।। ३ ।।
मजुरी झाली महाग
िबयाणाला लागली आग
खताला आला राग
पावसाला येईल का जाग? ।। ४ ।।
भारत कृ षी.धान
पुढे vयावे लागेल दान
संशोधन करतील महान
पण शेती राहील लहान ।। ५ ।।

25 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

पावसाळा

कमी झाला पावसाळा

बनत चालला उYहाळा
रािहला नाही िहवाळा
सामोरे जावे लागते दुVकाळा
सारे च लावतात लळा
पाऊस करतो शाळा
फु लत नाही मळा
शेतकरी जातो तळा गळा
लहरी पावसाला आळा
कोण घालेल बाळा
िनसगा6या अतु0य बळा
येईल का कळवळा
जून करतो ओला
जुलैमEये पाऊस आला
ऑगट मEये रमला
सxट*बर मEये आला तर आला
पडतो कोकण, गोवा
इतरांना दाखवतो ]दवा
साव6िZक पाऊस हवा
कोणा कळे नैसWगक कावा

26 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

दुःख

दुःख कु णा न कळे
ते साsयाकडे वळे
दुसsयाचे सुख मळमळे
असे मन नको जळे
दुःखात जीव तळमळे
अंतरमनही डळमळे
सुखात .ेम गळे
नंतर दूर पळे
जीवनात दुःख भारी
अ0प सुख संसारी
दैव गती मारी
याला कोण तारी
दुःख एक िबमारी
असाEय, दीघ6काळ चालणारी
सुख आहे तुतारी
वेळ .संगी वाजणारी
दुःख Lहणजे अंधार
सुख आहे बहार
गौतमाने यागला संसार
दुःख जीवनाचा आधार

27 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

सावली

जYमलो मायया पोटी

वाढलो ितया ओटी
चाललो धGन बोटी
बोललो ितया ओठी
खालली बापाची रोटी
]दली पाPयाची लोटी
िमळाली yानाची गोटी
संकाराची िशकवण मोठी
वेडी बिहणीची माया
अमू0य भावाची छाया
िमZांची वेगळी काया
समाजाची आगळी दया
जीवलग सखी बायको
ितयािवना जीवन नको
मुलाचा आनंद िमळतो
मुलीचा अनुभव येतो
िनसगा6ने सृVटी थाटली
पशुपcी जगली
नकळत मानवाला िमळली
ही सारी .ेमाची सावली

28 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

धम

@हदु, मुलीम, िशख, इसाई

Lहणतात भाई-भाई
मनात zेषाची खाई
भांडायची वाट पाही
सव6 धम6 चांगले
काही माणसं वांगले
धमा6या नावानं बOबले
आचरण सुधरा आपले
िशकवण नसते वाईट
सयाचा असते लाईट
अ@हसेचा राईट
शांतीसाठी hावी फाईट
कोणया धमा6त जYमलो
पेcा कसा वागलो
माणुसकXला जगलो
तरच जीवन जगलो
माणूस नाही धमा6साठी
धम6 आहे माणसासाठी
जात नाही जनावरांसाठी
पंथ नाही पाखरांसाठी

29 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

आयुय

आयुVय आहे जगPयासाठी

पैसा हवा यासाठी
अध= जगावे वतःसाठी
नंतर जगावे मुलांसाठी
मुल बाळ वाढिवणे
Lहणजे दुःख वाढिवणे
"थ6 असे जगणे
गरज िवचार करणे
बनावे नमक हलाल
वागु नये बेताल
जग माया जाल
काळ करे ल हाल
आयुVय करावे साथ6
चांगले असावे कम6
योRय शोधावा पाथ6
तरच आयुVयाला अथ6
वाथ6 असतो साsयांना
कळते सुEदा .ाPयांना
काय आणले येतांना
काय नेशील जातांना

30 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

योित
योितय

कशाला पाहता भिवVय

पोट भG UयोितVय
गमावू नका आयुVय
उचला कमा6चे धनुVय
कVटािवना नाही फळ
वापरा आपले बळ
UयोितVय एक छळ
सोसू नका झळ
निशब अितवात नाही
यावर िवसंबून राही
तो मागे जाई
"थ6 व{ पाही
UयोितVयाला नाही आधार
तो नुसता अहंकार
फु सका आहे बार
याची झाली हार
(Eदा आंधळी नसावी
ती बुEदीने पहावी
धाWमक भावना जपावी
ितला िवyानाने तपासावी

31 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

वास

लोकसंoया झाली जात

वाहनांची संoया रात
.वास करी मत
दुघ6टना करी अयवथ
मेले िबचारे ]कती
जखमkना वाटते िभती
गाढ झोपेत होती
डो`यात िवरले मोती
दोन ते पाचया दरLयान
होती दुघ6टना
यावेळेत .वास थांबवा ना
बंदी घाला ना
रयाचा आहे दोष
झा0यावर येते होश
कठडे हवे नकाब पोष
चालकाने आवरावा जोश
वाहतूक दररोज चालते
एखादी चूक होते
अनावrयक .वास भोवतो
.वास धो:याचा वाटतो

32 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

हण

बाप गेला भाऊ गेले

कशी सोडू मायले
लय दुःख सहले
सांगू कु णाले
आहे संघष6मय जीवन
तरी फु लिवले नंदनवन
जगते मा9न मन
प[रिथती बाभळीचे बन
अडकले संसारात
लेकरांसाठी जीवनात
खेळावे लागते |रगणात
अ(ु िवरती पापPयात
सव6 गुण संपS
चवदार करते अS
वछ काम पण
आळसाचा नाही कण
बोलते खणखण
बुEदीम&ा चणचण
ओलावती नयन
जणू ितला लागले 2हण

33 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

पाऊस

माYसून महाराV}ात दाखल

पाऊस पडायला लागल
दुVकाळात लोक घायल
िनसगा6ने वाजिवली पायल
चुकतो हवामानाचा अंदाज
हवा करते कामकाज
ढगांचे चालते राज
वीज करते नाज
नैऋय मोसमी पाऊस
पुरी करे ल हौस
याची असते धौस
मातीया सुगंधाची फु स
माYसूनचा पाऊस शांत
बरा वाटतो एकांत
बरसती धारा अंगणात
बरसू दे चांगला
वादळ शमलं दयात
लय जीव कावला
दुVकाळ थांबला
माYसूनचा पाऊस आला

34 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

कमाई

टाकू न बोलणे काही

मनी खूण राही
आत र# वाही
वेदनेने होई लाही
दुःख होई मनाला
कळले कु णाला
िपला रागाचा xयाला
घोट कडू झाला
श€द येत नाही माघारी
ते लागती िजiहारी
.ेम तुटते खरी
मािगतली माफX जरी
जपावे नाते, संबंध काही
Zास होत राही
िजवलगाची वाट पाही
जीवन एकाचे नाही
बोलPयाची क9 नये घाई
9सेल दादा, बाई
tकमत नको ग माई
आपुलकX, संबध ं िहच कमाई

35 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

मजूर

आधी करते काम

मग िमळते दाम
कVट यांचे नाम
ग[रबी आहे घाम
िमळत नाही मजूर
बOब सव6 दूर
धाYयाचा आला पूर
लोक आळसाने झाले चूर
याया पैशाला कVटाचा रं ग
कामात राहती दंग
घामाने ओलावले अंग
ते बनले दबंग
िशcणाचा नसतो गंध
अंध(Eदा एक "ंग
वाईटाचा असतो संग
"सनाने जीवन होई बेरंग
मजूर नाही गुलाम
माणुसकXचा हवा सलाम
इमाने इतबारे काम
मजूर आहे बदनाम

36 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

अयाय

िनसग6 कधीकधी करतो अYयाय

असे वाटते चुकले काय
मधेच देतो नरडीवर पाय
माणसाला रडPयावाचून नसतो पया6य
कु णाचा अकाली मृयू
तर कु णाचा अचानक
काही अपघाती
काही चालता बोलता
कु णाचा उद्Eवत होतो संसार
कु णाचा जातो आधार
िजiहारी लागतो वार
माणूस बनतो लाचार
िनसगा6चे संतुलन िबघडले
माणसाचे आयुVय घटले
पशु पcी कमी झाले
जंगल, पाणी आटू लागले
येतो अवकाळी पाऊस
कधी वादळाची धौस
अित थंडी, उYहाची हौस
िनसग6 बनतो कं स

37 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

चांदणी चं

सारे आईचे गुण गाती

बापाला कमी लेखती
याचा धम6 िवसरती
यायािवना नाही िनWमती
आई - बाप समान
आईला hा मान
बापाचा कG नका अपमान
आई धनुVय तर बाप बाण
आई डोळे , बाप कान
आई Kास तर बाप .ाण
आईला लेकरांची तहान
बापाला कमाईचा ताण
आई करते तनपान
बाप करतो र#दान
लेकरं दोघांची जान
मुलगा - मुलगी समान
आई - बाप कमा6ने महान
यांना िनसगा6चे वरदान
आईला चांदणीचा मान
तर बापाची चं+ाची शान

38 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

वण राजा

सारे याची वाट पाहती

वाटते दुVकाळाची भीती
काय करे ल िनयती
नाही कु णाया हाती
कधी कमी, कधी अती
जल धारा बरसती
मेघराज बोलती
वीज दश6न देती
आतुर झाली माती
झाड, वेली रडती
पशु, पcी बसती एकांती
कधी िमळे ल मनाला शांती
सारे यावर अवलंबून
याची वेगळीच धुन
पावसा`यात पडते ऊन
उYहा`यात करते गुण - गुण
पया6वरणाचा हवा कळवळा
जपा वृc, वेलीचा मळा
.दुषण टाळा
नाही तर कापला जाईल गळा

39 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

लाचारी

माणूस लाचार पैशाने

आिण लाचार अyानाने
माणूस लाचार Lहातारपणाने
आिण लाचार िनयतीने
पैशािवना जगता येत नाही
Lहणून काम करत राही
पैसा दुःखाची दवाई
पैशाने वाजते संसाराची सनई
िशcणािवना yान नाही
yानाने कळते सारे काही
िशcण खरी कमाई
िशcण वाघीण आई
Lहातारपण टळत नाही
अyात वनवास राही
tकमत नसते काही
मरणाची वाट पाही
िनयती बोलत नाही
तीया मनाने करत राही
अYयाय करते काही
Yयायाची माणूस वाट पाही

40 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

चार गोटी

आई आठवते वेदनेत
बाप आठवतो िभतीमEये
बिहण आठवते िजiहा`यात
भाऊ आठवतो पाठबळात
िमZ येतो मदतीला
समाज येतो संगतीला
गाव सुख दुःखाला
देश येतो .संगाला
पैशाने होते जगणे
आरोRयाने उपभोग घेणे
चा[र‚याने इUजत कमावणे
yानाने डोळस होणे
सय लपत नाही
अ@हसा मरत नाही
शांती िमटत नाही
.ेम संपत नाही
आपुलकX मनात राही
माणुसकX आचरणात राही
न„ता बोलPयात राही
संवेदना डो`यात राही

41 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

सफाई

वछ भारत अिभयान

बापुजkचा ठे वा मान
साफ करा घाण
वाढवा आपली शान
सु9वात वतः पासून करावी
वछतेची कास धरावी
मनाला सवय लावावी
ती कायमव9पी असावी
अवछतेमुळे होती आजार
ऐका मोदkची पुकार
काम नाही बेकार
साफ करत आहे सरकार
कामगारांनी मनाने करावे काम
यांना िमळते दाम
होवू नये बदनाम
हे जनसेवेचे काम
देश होईल वछ
माणूस होईल वछ
मन कधी होईल वछ
जातीभेद, वासनेने आहे गिलछ

42 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

!व!
व!थ भारत
कु पोषण िनमु6लन योजना
जाणे आ]दवासी, गरीबाची दैना
सकस आहार िमळे ना
वजन काही वाढेना
कमी वयात लRन
दोन मुलांमEये अंतर नसणं
मुलं जात असणं
िशcण न घेणं
अंध(Eदा, अyान
कमी उपSाची साधणं
थलांतर करणं
ही कु पोषणाची कारणं
अंगणवाडी आहे आधार
िमळते पोषण आहार
वैhकXय तपासणी वारं वार
िशcणाने होती …शार
सव6 यंZणांनी करावी मदत
आरोRय िवभागाची संगत
रहावे कु पोषणािव9Eद लढत
तरच होईल वथ भारत

43 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

बोध

सुगंध देते अगरब&ी

धूप देते मेणब&ी
.काश देते ]दवाब&ी
रोशनाई करते लाईट ब&ी
अगरब&ी वत: जळते
सुगंध साsयांना देते
अपेcा काही नसते
ती याग करते
मेणब&ी वतः जळते
दुसsयाला जाळू शकते
खाली मेण उरते
ती परोपकार करते
]दवा .काश देते
यातील तेल जळते
वात कायम राहते
तो अितव दाखवते
लाईट रोशनाई करते
आनंदाची मैफXल सजवते
माणसानेही yान िमळवावे
जीवनातील अंधार, दुःख पळवावे

44 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

अडत

शेतकरी ते "ापारी
शेतकsयांना फायhाचे ठरी
गोVट आहे "वहारी
अडत अनावrयक अिवचारी
अडत दलालांची सुरी
शेतकsयांया मारतो ऊरी
तोलाई, मापाई करी
शेतक-यांची होते बेजारी
३ ते ६ ट:के अडत
भाव नाही वाढत
शेतकsयांया हाती काय पडतं
याचा िवचार कोण करतं
अडत बंद करा कायदा
याचा 2ाहकांनासुEदा फायदा
कमी दराचा वादा
नेक आहे इरादा
चुकXचा आहे धंदा
जसे गोळा करती चंदा
लय खालला मिलदा
मरतो आहे पो@शदा

45 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

कसे असावे

कसे असावे जीवन

जसे िहरवळीचा (ावण
वछ असावे दामन
मारावा मनातील रावण
िनरोगी असावे तन
करावे िनयिमत योगासन
]दनचय=चे िनयोजन
लावू नये "सन
शुEद असावे मन
वेचावे सुिवचाराचे कण
मनात नको zेषाचे बन
असावे यागाचे रणांगण
पैसा भौितक धन
असावे मानिसक सुखाचे cण
लेकरं िनसगा6ची देन
मानPयात आहे सुख चैन
कसा असावा मृयू
मरणाचा साथ6 ठरावा हेतू
मागे नको tकतु, परं तु
चांगला होता, यावे ऐकू

46 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

िजथे-ितथे

िजथे िवKास ितथे घात

िजथे .यन ितथे मात
िजथे भेदभाव ितथे जात
िजथे भीती ितथे रात
िजथे पैसा ितथे उYमाद
िजथे .ेम ितथे वाद
िजथे कVट ितथे आबाद
िजथे आळस ितथे बरबाद
िजथे नाद ितथे साद
िजथे गुण ितथे दाद
िजथे नर ितथे माद
िजथे िवरोधक ितथे िववाद
िजथे अनुभव ितथे जाण
िजथे िशcण ितथे yान
िजथे कत6" ितथे मान
िजथे भूक ितथे तहान
िजथे धाक ितथे िशत
िजथे दोत ितथे िभत
िजथे दोत ितथे मत
िजथे उदय ितथे अत

47 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

शेतकरी

शेतकsयाची बाजू सारे च घेती

याला मदत कोण करती
यायावर दया दाखवती
याया सोबत कोण मरती
यायावर राजकारण करती
उगीच आव आणती
याया कु टुंबाला िवसती
वतःया िखशातून काय देती
शेतकsयाचे नेते बनती
धरणे, आंदोलन करती
कामात अडथळा आणती
राV}ीय संप&ीचे नुकसान करती
याने काय साEय होणार
जनतेला Zास होणार
कम6चाsयांचे हाल करणार
सरकारला नाही जाग येणार
शांततेने माग6 काढावा
जय तेथे जाणावा
कायhाचा िवचार करावा
कोणाला वाटते शेतकरी मरावा

48 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

बेरंग

एक समाज
िन`या रं गाचा राग करतो
रं गाने काय के ले
आकाश िनळे आहे आपले
एक समाज
लाल रं गाचा राग करतो
रं गाने काय के ले
र:त लाल आहे आपले
एक समाज
िहर"ा रं गाचा राग करतो
रं गाने काय के ले
झाड, वेली िहरवे आपले
एक समाज
का`या रं गाचा राग करतो
रं गाने काय के ले
के स काळे आहेत आपले
जात, धम6 कसले
ते मानवानेच बनिवले
िवचार आहेत बुरसटलेले
वछ करा मन आपले

49 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

अथ नाही
Uया माणसाला ऐकायचे नाही
याला सांगPयात अथ6 नाही
Uयाला पाहायचे नाही
याला दाखिवPयात अथ6 नाही
Uयाला सुगंध vयायचा नाही
याला फु ल देPयात अथ6 नाही
Uयाला बोलायचे नाही
याचे तOड पाहPयात अथ6 नाही
Uयाला काही करायचे नाही
याचे हात धरPयात अथ6 नाही
Uयाला चालायचे नाही
याचे पाय तोडPयात अथ6 नाही
Uयाची इछा नाही
याला देPयात अथ6 नाही
Uयाला खायचे नाही
याला वाढPयात अथ6 नाही
Uयाला कळत नाही
याला िशकिवPयात अथ6 नाही
Uयाला जगायचे नाही
याला वाचिवPयात अथ6 नाही
जे आप0या हातात नाही
यावर िवचार करPयात अथ6 नाही
.यन काही नाही
प‡ाताप करPयात अथ6 नाही

50 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

खरा िम#

जो िनःवाथ असतो
संकटात धावून येतो
अडी अडचण समजून घेतो
आWथक मदत करतो
जो मनापासून चाहतो
उपकाराची जाणीव ठे वतो
सदैव तपर राहतो
िहत@चतक बनतो
जो खरे बोलतो
योRय माग6दश6न करतो
घरगुती गोVटी सांगतो
सुख दुःखात सहभागी होतो
जो भावासारखं पाहतो
िवKास टाकतो
जो सqय असतो
तो िवKास संपादन करतो
जो .ेमळ असतो
माणुसकX दाखवतो
.संगी िमZासाठी रडतो
जो शेवटपय;त साथ िनभावतो

51 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

इं धनुय

कोणाची नजर ना लगे

Lहणून ]दट काढे
काळा [टका लावे
आई अंध(Eदा बाळगे
आजारांची लागू नये नजर
Lहणून करा लसीकरण
करा आपले करम
हाच मानव धरम
मुलांची वाढेल .ितकारश:ती
कामी येईल िवyान यु:ती
नाही कामी भ:ती
ना सहानुभूती
iहावे िनरोगी बालक
तेच बनतील लायक
आजार ठरती घातक
कु पोषण धोकादायक
बदलत आहे हवामान
आजाराचे पेटले रान
जावू नये मुलांचे .ाण
जीवन बनवा इं +धनुVय छान

52 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

झोपडी

झोपडीत राहते गरीबी

आसवांनी भरलेली डोळी
[रकामी असलेली झोळी
खायला नसते पोळी
भावनांची पेटलेली होळी
दुःखाची लागते गोळी
फाटकं लुगडं, चोळी
झोपडी माझी भोळी
झोपडीत िमळते माया
.ाणीमाZांवर दया
िश0लक आहे माणुसकX
मनाने झोपडी मोठी
काuा, परााची झोपडी
माती, शेणानं िलपली
कVट पाचिवला पुंजली
पण लाज नाही टाकली
झोपडी असो कX बंगला
यातील वापर असावा चांगला
गरीब असो कX (ीमंत
माणूस असावा ]दलवाला

53 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

माणूस

आशेने जगतो माणूस

दुःखाने मरतो माणूस
आनंदाने फु लतो माणूस
सुखाने बहरतो माणूस
संकाराने घडतो माणूस
प[रिथतीने हरतो माणूस
माणुसकXने ]दसतो माणूस
पैशाने हरवतो माणूस
.ेमाने रं गतो माणूस
समाधानाने तृˆ होतो माणूस
संबंधाने जुळतो माणूस
आपुलकXने कळतो माणूस
मेहनतीने बनतो माणूस
संकटाने खचतो माणूस
zेषाने तुटतो माणूस
(Eदेने झुकतो माणूस
कमा6ने मोठा माणूस
आळसाने लहान माणूस
िशcणाने डोळस माणूस
अंध(Eदेने आंधळा माणूस

54 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

भेदभाव

नका देऊ कळीचा बळी

खेळू नका खेळी
बनू नका िनद6यी माळी
मुलगी नाही भुितन काळी
मुलगी नाही िवषाची गोळी
मुलगी पुरण पोळी
ितयािवना संसारात नाही गोडी
क9 नका ितची होळी
मुलगी आहे ]दवाळी
भाऊरायाला ओवाळी
मागते फ:त साडी चोळी
दोYही घरी भरते झोळी
दोYही हातांनी वाजते टाळी
मग मुलीला का नाकारी
ती नाही बावळी
ितने घेतली सव6 cेZात आघाडी
मुलगा मुलगी समान
ती ही आहे इYसान
हे िनसगा6चे दान
मुलीला वाचवा आिण िशकवा छान

55 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

जग'याची कला

हार-जीत होत असते

नाउमेद होऊन चालत नसते
िहLमत ठे वायची असते.
िजCीने पुढे जायचे असते
पुढील आiहान वीकारायचे असते
आशावादी राहायचे असते
रडत बसायचे नसते
जे झाले ते िवसरायचे असते
चुकXची पुनरावृ&ी करायची नसते
चुकXपासून िशकायचे असते
मागे वळू न पाहायचे नसते
समोर आले ते करायचे असते
कोणायाने कोणाचे राहत नसते
कसे ना कसे होत असते
मनासारखे होत नसते
असे असले तसे चालायचे असते
नेहमी िशखर िमळत नसते
कधी ना कधी खाली यायचे असते
जीवनात दुःख जात असते
हे कधीच िवसरायचे नसते

56 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

(हणी
हणी
गवाचे घर खाली
ही हण सवाना समजली
पण समया नाही िमटली
अजूनही आहेत रावण खयाली
अित तेथे माती
हे सारे जाणती
पण झटपट होया
गती
काळे धंदे करती
य न तो देव जाणावा
हे मािहत आहे लोकांना
पण आयता िमळते खाना
हणून आळशी लोकांचा आहे भरणा
िव"ा िवनयेन शोभते
हे सा#यांना कळते
पण िशकलेला
इतरांना कमी लेखते
न%ता िवसरते
थबे थबे तळे साचे
हे सा#यांना कळे
पण ता पुरता िवचार करे
हणून िश*लक नाही पडे
कळते पण वळत नाही

य न कधी संपत नाही
िज, िचकाटी हारत नाही
िश.ण, अनुभव वाया जात नाही

57 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

सावधान

Uयावर िवKास तोच करतो घात

Uयावर .ेम तोच देतो दुःख
Uयावर (Eदा तोच देतो दगा
Uयावर अिभमान
तोच करतो अपमान
ल‰िगक शोषणाया घटना
जवळचाच असतो पा…णा
िमZ, शेजारी ]दवाना
आता िवKासाचा नाही जमाना
.ेमभंगाया घटना
.ेम जात ]दवस [टके ना
.ेम सुटले नाही कु णा
दुःखच देई मना
देवावर आहे (Eदा
तोच देतो दगा
पाऊस बरोबर येईना
होत आहे दुVकाळाया वेदना
मुलावर असतो अिभमान
तोच करतो आई - वडीलांचा अपमान
उपकाराची ठे वत नाही जाण
कत6"ाचे नसते भान

58 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

काळा धंदा

गरीब िवकती ]कडणी

कारण ते असती ऋणी
दुःख यांया मनी
सावकार करती मनमानी
गरीबाला नसतो पया6य
कजा6चा vयावा लागतो आधार
"ाजाने होतो बेजार
िवकावे लागती अवयव पार
आहे महागाईचा काळ
िनयिमत नसती रोजगार
चालवावा लागतो संसार
Lहणून तो होतो लाचार
र:त िपतात डास
तसे गरीबाला लुटती सावकार
गरीब, शेतकरी यांची िशकार
िगधाडांचा आहे बाजार
सावकारीला घालावा आळा
सरकारने वाप9न बळा
लावावा ]कडणी तकरीचा छडा
िशकवावा यांना धडा

59 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

अपंग )दन

अपंग, मितमंद, गितमंद

मुकबधीर, अंध
यांचे जीवनाशी zंद
समजू नका यांना कं द
यांना िनयतीने मारले
पण ते नाही हारले
ते याया परीने लढते
जगPयासाठी धडपड करते
यांना हवा आधार
ते शरीराने लाचार
आरcण देते सरकार
अंमलबजावणी खाते मार
यांयात आहेत …शार
खेळात अqयासात ]दसते यांची धार
यांना नको बंगला कार
यांना हवा मदतीचा हात
अपंगांसाठी आहेत योजना
दुखवू नये यांया मना
यांना मुoय .वाहात आणा
हेच मागणे अपंग ]दना

60 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

मह*वाचे

सव6.थम येतो जीव

नंतर येते कु टुंब
यानंतर येते िशcण
शेवटी येतो पैसा
जीवापेcा जात काही नाही
जीवािवना नाही काही
जीव असेल तर क9न पाही
नाहीतर सुYया ]दशा दाही
माणसाला ि.य कु टुंब
यांयासाठी तो करतो कम6
महव हवे आई - विडलांना
जागावे यांया उपकारांना
िशcणािशवाय नाही जागृती
होऊ शकत नाही .गती
िशcण आहे ितसरा डोळा
दूर करतो अंधार काळा
पैसा आहे एक साधन
सारे करती याला नमन
जगPयासाठी लागतो पैसा
देवासमान झाला पैसा

61 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

िवकू नका

पैशासाठी जीव
पैशासाठी अवयव
पैशासाठी इUजत
पैशासाठी मत
जीव आहे अनमोल
याला पैशात नको तोल
जीव आहे .ेमाचा ढोल
सुख दुःखात वाजती बोल
(ेVठ आहे अवयव दान
पैशाला नको जुमान
अवयव इलाज रामबाण
अवयव शरीराची शान
इUजत आहे लाख मोलाची
tकमत नाही पैशाची
इUजतीने माणसाची राहते पत
नाहीतर कु ‚यासारखी होते गत
अमू0य आहे आपले मत
पैशात मोजू नका मत
आपला अिधकार आहे मत
"थ6 गमावू नका आपले मत

62 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

जीवन

वछ असावे तन
वछ असावे मन
वछ असावे धन
वछ असावे पया6वरण
वछ असेल तन
तर रोगाचा नसेल कण
वछतेने िमळतो मान
यातच आपली शान
वछ असेल मन
तर जवळ करे ल जन
नाही कु णाची भीती
अशा माणसाची होते .गती
पांढरे कVटाचे हवे धन
[टकाऊ असते असे धन
सद्गुणांचे करावे जतन
वाईट िवचाराने होते पतन
शुEद हवे पया6वरण
यासाठी टाळावे .दूषण
फु लवावे िहरवे वन
तरच सुखी समृEद जीवन

63 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

िशय

Uयांचे पिहले गुG गौतम बुEद

यांनी दाखिवला सय, अ@हसा, शांतीचा माग6
बाबांनी जातीभेदािव9Eद के ले युEद
आिण िशकू न समाज के ला .बुEद
दुसरे गु9 महामा Uयोितबा फु ले
यांनी जातीभेदािव9Eद रण@शग फुं कले
मिहलांना िशcणाचे दार उघडले
ते सयशोधक ठरले
ितसरे गु9 संत गाडगे बाबा
यांनी अंध(Eदेिव9Eद लढा ]दला
वछतेचा मंZ ]दला
अिशिcत असून िशकिवला धडा
चौथे गुG राजष शाl महाराज
यांनी अYयायािव9Eद उठवला आवाज
समाजकं टकांना मारली लात
बाबांना ]दला मदतीचा हात
िशका, संघटीत iहा आिण संघष6 करा
हाच जगPयाचा माग6 खरा
िशcण हे वािघणीचे दूध
बाबा आमयासाठी ठरले देवदूत

64 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

!#ी

Zी सव6.थम असते मुलगी

ितला सारे कमी लेखती
मुलाला मह‹व देती
बदलायला हवी ही .वृ&ी
ती नंतर होते बिहण
.ेमाची वाजवते िबन
सुख दुःखांची दुWबन
सृVटी िनमा6ण करणारी :वीन
ती नंतर होते पनी
नवsयाची अधा;िगनी
संसाराची पेटवते पणती
मुलाबाळाची ती चाहती
ती नंतर होते आई
ममतेची मलाई
दुःखाची दवाई
बाळाची िमठाई
ती नंतर होते आजी
जीवनाची नाव यशवी पार करी
Zीिवना नाही जीवन "थ6 यौवन
Zीिवना नाही मरण "थ6 (ावण

65 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

भेद

सूय6 .काश सवा;ना देतो

हवा सवा;ना सारखी िमळते
पाऊस सवा;ना सारखाच िमळतो
वृc छाया सवा;ना सारखीच देतात
िनसग6 भेदभाव करत नाही
पशु - पcी भेदभाव करत नाही
चं+ - तारे - भेदभाव करत नाही
सागर भेदभाव करत नाही
मग माणसा - माणसांत भेद का?
मनाला वाटतो खेद
मनातून काढा जाती भेद
७० वषा6नंतरही आहे जाती भेद
बाबांनी घटना िलिहली
वातं‚य, समता, बंधुताची
िशकवण ]दली
तरी जाितभेदाचा वाडा िचरे बंदी
लोकांची अजून उतरली नाही धुंदी
आडनाव ओळखून देतात Zास
असा मागासलेला आहे समाज
िवचार बदलायची गरज आज
जात करते तुLहाला काय?

66 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

झाड

झाड असते िहरवेगार

हवा देते थंडगार
यायांवर क9 नका वार
करा जरा थोडा िवचार
झाड देते ऑि:सजन
कमी करते काब6न
झाड देते फळ, फू ल, पान
झाड करते सदैव दान
झाड देते छाया याची मानव, पशु - पŒयांवर माया
झाड पŒयांचा िनवारा
झाड पशुचा चारा आिण सहारा
झाड देते पाऊस
सवा;ना करते खुश
झाड देते सप6ण
ते करते सव6व अप6ण
झाड करते सेवा
मागत नाही मेवा
झाड .दूषण दुःखाची दवा
Lहणून झाडे लावा आिण जगवा

67 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ती-ा

येरे येरे पावसा

कोरडा झाला घसा
माणूस झाला वेडािपसा
तडपडत आहे जसा मासा
सहन के ला सलग दुVकाळ
येवू दे सुकाळ
संपू दे संकटाची माळ
वाजू दे ढगांचे टाळ
वाट पाहत आहे बळीराजा
नदी, नाले Lहणती आजा
पशू - पcी वाजवती बाजा
झाड वेलkनी
भोगली सजा
झाली मशागतीची कामे
शेत झाले [रकामे
खरे दी के ली खते, िबयाणे
तु^या आगमनासाठी गाती गाणे
वाट पाहते काळी आई
तु^या येPयाने होईल कमाई
जगतील पशु - पcी, जाई - जुई
िनयोजन क9न पाPयाची काळजी घेई

68 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

धमग.
ु

धमा6चा .चार करणे नाही गुYहा

दुसsया धमा6ला कमी लेखणे गुYहा
कोणताच धम6 नाही उणा
यांचा इितहास आहे जुना
मुलीम धमा6चे कु राण
महंLमद पैगंबराचे ते िलखाण
यात ही आहेत चांग0या गोVटी
चांगली असावी आपली दृVटी
@हदू धमा6ची भगवत िगता
भगवान (ीकृ Vण यांचा देवता
धमा6ची िशकवण चांगली
नजर नको वाईट आपली,
बौEद धमा6चा बुEद धLम
गौतम बुEदाचे हे कम6
यातही आहे सय, अ@हसा, शांती
मग याला वाईट का पाहती?
धम6 असो कोणताही
[टका, [टपणी नसावी
भडकावू नको .वचन
चांगले असावे बोल आिण मन

69 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

घ0ाळ

घuाळ दाखिवते वेळ

काांचा आहे खेळ
पिहले चावीने
वाजत होती बेल
आता काम करते सेल
घuाळ करते [टक [टक
वेळ सांगते [ठक [ठक
ती कु णाला मागत नाही िभक
ितयापासून व:तिशरपणा िशक
घuाळासोबत असावा ताळमेळ
तरच येईल कामाचा मेळ
जुYया काळी घuाळाचे वेड
आता पाहती मोबाईलमEये वेळ
पिहले होया चावीया घuाळी
नंतर आ0या इले:}ॉिनक
आता घuाळ मोबाईलमEये
[टiही, कॉLxयुटरमEये
आता घuाळावर येत आहे गदा
कमी होत आहे धंदा
तरी घuाळं ]फरत आहे सदा
ती सांगते थांबू नका बाई, दादा

70 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2ेठ दान

मरावे परी देह 9पी उरावे

यासाठी अवयव दान करावे
अवयव दान, महा अिभयान
राबवा आिण जागवा
नाग[रक सyान कGन अवयव दान
वाचवा दुसsयाचे .ाण
बना नाग[रक सुजाण
काय6 करा महान
एक ":ती वाचवू शकतो
सात जणांचे जीव
दोन ]कडनी दोन डोळे
दय, यकृ त, वचा
शरीर आहे नKर
अवयव दानाने िमळे ल ईKर
िवनाकारण होईल माती
मे0यावर यावे कु णाया कामी
नाही जाती धमा6चे बंधन
कोणावरही होते .यारोपण
अवयव दानाला हवे मन
अवयव दानाने साथ6 होईल जीवन

71 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

कम

चांग0या कमा6चे फळ िमळते

वाईट कमा6ची िशcा िमळते
ती इथ0या इथेच िमळते
ते Uयाचे याला कळते
िशcण अ.यcपणे िमळते
कु णाला मोठा आजार होतो
कु णाचे आWथक नुकसान होते
कु णाचा जीव जाते
वग6 नक6 इथेच आहे
आप0याला कु ठे जायचे
ते आप0यालाच ठरवायचे आहे
प[रणामाचा िवचार करायचा आहे
मानवी जीवन (ेVठ
जनावराचे जीवन किनVठ पŒयांचे जीवन भटके
झाडं वेलीची जीवन लटके
सवा;ना िमळते जीवन
कमा6ने फु लते बाभळीचे बन
वेचावे दुःखाचे कण
वछ हवे तन, मन आिण धन

72 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

बिहकार
कार

चायना मेडने लावले वेड

िवसरले इं िडया मेड
िमळते रे िडमेड
कमी पैशात जमते खेळ
मोबाईल, लाईट, बॅटरी आदी
चायना मेडला लावावी काZी
चीन नाही िहत@चतक
तो भारताला आहे घातक
तो पा]कतानचा िमZ
तो आहे धुत6 तो भारताचा शZू
कशाला vया"ा याया वतू
चायना मेडची नाही गॅरंटी
तोही सुEदा खातो पलटी
कशाला करावी यायाशी दोती
याची मतलबी आहे दोती
चायना मेडवर टाकावा बिहVकार
वदेशीची ऐकावी पुकार
पाकची थांबवावी आयात िनया6त
करावे जे आहे आप0या हातात

73 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

!वाथ
वाथ

वाथ6 असतो सवा;ना

अितरे क नाही कामा
करती दुसरा बहाना
पैशाया मागे आहे जमाना
वाथ6 Lहणजे पैसा
गरम करतो िखसा
पैशािवना माणूस जसा
तडपतो पाPयािवना मासा
वाथ6 असतो बाईचा
मुCाम करती सलगी
.ेम करते नकली
धोका असतो असली
वाथ6 असतो बाटलीचा
पोखरले जाते तन
िनद6यी होते मन
नाहीसे होते धन
वाथा6ने माणूस आंधळा होतो
वाथ6 वाढत जातो
वाथ6 आहे एक लत
वाथा6ला घाला आळा
तरच राहील पत

74 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

सहकाय

िमटिवPयासाठी Vटाचार
का`या पैशाचा बाजार
नकली नोटांचा "ापार
सहकाय6 करा, आहे चांगला िवचार
भारतीय नागरीक इमानदार
Vटाचाराला देतील नकार
दाखवतील िशVटाचार
ही आहे वेळेची पुकार
चांगले करते सरकार
काळा पैसा बाहेर येणार
देशाची वछता होणार
आWथक प[रिथती सुधारणार
पाक आणतो नकली नोटा
याया कपाळात बसेल गोटा
फायदा होईल मोठा
पा]कतानचा होईल तोटा
घेतला ऐितहािसक िनण6य
तकरीवा0यांची लागेल सोय
पा]कतानचा होईल पराजय
सहन करावी थोडी गैरसोय

75 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

िव6ास

िवKास िवकत िमळत नाही

िवKास तसा कळत नाही
सोबत रािह0यािशवाय
िवKास बसत नाही
संपका6तून िनमा6ण होतो िवKास
तो .यc ]दसत नाही
िवKास ठे वावा लागतो
यािशवाय काम होत नाही
िवKास यायला वेळ लागतो
तो सवा;ना िमळत नाही
यासाठी लागते काय6, वागणूक
यािशवाय िवKास येत नाही
िवKास मनात राही
तो कायम व9पी राहत नाही
एखादी घटना झाली कX तो थांबत नाही
िवKास आहे एक अमृत
ते कु णाला पचवता येत नाही
िवKास आहे अनमोल
यािशवाय जीवन चालू शकत नाही

76 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------

77 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------

78 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------
--------------------------------------------------

79 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह
 काळोखातील
काश नर अमृतराव वाकोडे
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

80 | किवतासागर
काशन, जयसगपूर मराठी किवतासंह