Sie sind auf Seite 1von 205

ACTA UNIVERS1TATIS -C O N I M B R I G K N S I S

AFONSO X, O SÁBIO 65O6

CANTIGAS
}E SANTA M A R I A
EDITADAS POR

WALTER METTMANN

VOLUME IV
(Glossário)

POR ORDEM DA U N I V E R S I D A D E

1972
À MINHA MULHER
NOTA PRELIMINAR

No presente Glossário registam-se todas as palavras do texto e as varian-


tes mais significativas. Utiliza-se também o material contido no índice do
manuscrito E e nas legendas, ainda não publicadas, das miniaturas dos manus-
critos T e F. Em geral não damos mais de cinco referências para cada
palavra, significado ou frase. No caso dos nomes de pessoas e de lugares, em
cuja identificação se usou de especial cuidado, indicam-se todas as passagens
em que ocorrem ('). Atribuímos grande importância à determinação exacta dos
matizes semânticos de cada vocábulo e ao seu emprego f raseológico. Na maio-
ria dos casos referimos o contexto, a fim de precisar o sentido de uma palavra
ou locução. As escassas definições em português moderno servem apenas de
orientação. Foram-nos de grande utilidade os glossários de português antigo
até agora publicados, em particular o de M. Rodrigues Lapa, na sua excelente
edição das «Cantigas d'escarnho e de mal dizer». . Lamentamos que, por
motivos de ordem técnica, a impressão do presente volume tenha durado
mais tempo do que originalmente fora previsto. As notas ao texto e os
estudos literários e filológicos anunciados no primeiro volume, p. VI, estão
em preparação. O Dr. Luis de Sousa Costa, Leitor de Português na Univer-
sidade de Miinster, quis ter a amabilidade de verificar as definições em portu-
guês moderno e de colaborar na revisão das provas tipográficas. Aqui lhe
ficam expressos os meus mais cordiais agradecimentos. Reitero aqui também
o meu agradecimento aos editores dos «Acta Universitatis Conimbrigensis»
e aos competentes tipógrafos da casa editora.

A letra y tem, no Glossário, o valor alfabético de /', excepto em posição


intervocálica (p. ex. Aja monte, ayo%, fojo).
Não foram consideradas grafias comff—, rr—, ss — iniciais.
ti seguido de h ou p (p. ex. anhos, anparar) considera-se como m.
As abreviaturas E, T, F, To correspondem aos quatro manuscritos (cf.
vol. I, pág. VII); I refere-se ao índice do manuscrito E, M às legendas das
miniaturas nos códices T e F.

(i) O índice ele notnbres propio y de asuntos importantes de Ias Cantigas de Santa Maria,
de Agapito Rey, (Boi. R. Acad. Esp. XIV, 1927, pp. 327-355), além de não ser com-
pleto, contem bastantes erros.
sacou /fora do rio a salvo; 313.28 Yd'
a boa ventura || lugar: 5.181 ao segre
non ficaria nunca; 44.8 perdeu a caça
| A primeira letra do alfabeto: 70.10 'A' un seu açor; 66.33 a seu destro tra-
demostra 'avogada'; 410.24 'A' mos- gia / sigo San Johan ; 193.17 un canto
tra a saudaçion / d'Âve. He poseron / odeito aã garganta;
228.13 gota que aas pernas e aos pees
9 & AKT DEF. P. e PRÓS. DEM. F,: B. 17 Santa ou v era || distância: 78.61 de fond' a
Maria, que ést' a mellor / cousa que cima; ioS.6í quantos físicos ouv' end1
el fez; i,3o u deytan a cevada || 6.43 a Pisa || oposição, distribuição: 1.78
pois se foron as gentes; B.i emen- juntada / con el no ceo, par a par;
tando as cousas que á mester eno tro- 59.99 faz a faz, io5.KJ \\tempo: 5.33
bar |] 15.14 Ond* en Cesaira a de A mui pouca de sazon; 1647 d'oj' a
Suria || 3.45 a que de prez / todas un ano; 21.31 foi... a seu te n p' aquel
outras donas vai; 6.3, 9.61, 35.y3 de filio nado; 59.53 á meya noite s'ergeu;
Santa Maria somos, a de que Deus 111.2 a tercer dia; 118.17 aã quarta
quis nacer; óí.õ A qual acorreu já vez || causa: 4.77 e aque a gente ven /
húa vegada / a húa dona; 81.44. CF- ao doo de Rachel; 74.45 E aó/gran
Ia, na. son -que a madeira fez / vêeron as
gentes || fim: A.2O este livro... fez
^5 * PRON. PESS. F.: 8.34 se a ben servir; 1.75, a onrr' e a loor / Da Virgen; 38.29
2.15 || 85.48 as cozian e pois ar assa- outros que lies tragian y vyo a ven-
van; 99.27. CF. Ia, na. der? 2I6.3Í deitou-sse a dormir || meio,
instrumento: 31.72 fez chamar a pre-
•7 a PREP.: introdtif o complemento directo: gou; 42.19 jogavan à pelota; 213.70
3.i3 tant' a seu Filio rogou; 5.20 ela combater a pedra e a saetas || modo:
outrossi a el amava || compl. indir.: 31.70 a mui gran pressa; 95.48movian
A.14 que tolleu / a mouros Nevl' e de rrijoaos treus alçados; i36.i i pren-
Xerez; i.35 com* angeos cantada/loor deu poren morte a muy gran vihança ;
a Deus foron cantar || liga verbos 237.3 jajúava .. a pan e agua; 323.33
subordinados aos predominantes (v.): chorando a saluçadas; 345.8H ardendo /
achar, ajudar, assentar-se, atrever-se, estava a grandes chamas || conformi-
aver, coidar, começar, dar, demorar, dade : 97-58 se a vossa mercê for;
dever, encantar-se, emprender, filiar, 351.26 se daquele bôo vyo non beves-
ir, leixar, levar, prender, provar, soer, sen a seu sen ; 395.63 feita a ssa semel-
tornar-se, traer, uviar-se, víir || indica lança || 98.6 un miragre que contar oy /
a direcção: 1.2$ chegou canssada / a a omees e molleres que estavan y;
BelleernJ 5.22 foi romeu a .Jherusalen; 146.11 dun gran miragre que oy / a
9.46 ren da Magestade / non He véo omees bõos contar; 267.13 contar-vo-
a mente; 233.2 Como Santa Maria -lo-ei brevemem' e agynna / quant'
defendeu un cavaleiro que se colleu a end' aprendi a quen mio á contado ||
húa eigreja sua; a37.65 que dos gran- 137.40 pelo demo, que senpre mal
des erros que fiz a emenda chegasse; cheyra / À pecad'; 225.54 e disse que
271.49 bon vento... que log' a nave lie soubera a manjar mui saboroso ||
224-5 Ant 1 é con mui gran razon, a correu || 122.26 ssa madre criar-/ a
quen parar y femença, / en aver tal fez pêra às Olgas a levar; 24^19 Assi
don de Deus a de que el quis nacença / foi que às donas prougue-lles deste
filiar; 410.22 a queno comedir; 423.18 feito. '
E u os ceos fez e estendeu, / ben
semella obra de mui gran sen; / mas a V. avor.
mayor foi, a queno catar ben, / u por
seer ome deles deçendeu || i i.bi fale- ^j aã ligação do ART. DEF. F. e áa PHEP. a:
ceu a seu chamado; 35.go quis que ert 5.83 a levou consigo aã Condessa;
tal / Ponto vêess' a seu feito, que non 6.73, g.i65 || 53.02 e dizia aas gentes;
ouvess' y joyz / que de vida o jul- 57.6o
gasse; 55.28 logo aã terça soa; 62.5 os
acorr' a gran coita sabuda; 174.10 con "^ aã s. F.: asa: 142.17 aquel falcon toste a
outro dados jogava,/e porque perdeu acalçou / e dun gran colb' a aã (ou:
a eles, descreeu mui feramente ; i85.i coíbe 'aã, coíbe a 'a) lie britou.
Como Santa Maria amparou o castelo
que chaman Chineoya aos mouros que
Ç ãa INTERJ. : 69.93 que lie fezesse que logo
o querian filiar; 3^8.77 non lie quis
guarido fosse da língua, que non dis-
responder nada a cousa que lie dis-
sesse oãa».
sesse; 344.28 na font' abeveraron /
seus cavalos a beveren; 363.6 Un tro-
bador de Gasconna era, e trobava ai õj Sado s. F. adem, pato: 243.19 aas ãades
Con Symon e a muitos, si que sse deitaron os falcões; 352.15 Est' açor
queixava a gente dei; 367.6 aquele filiava garças e ãades e betouros.
que s' a ela chama / e a serv' e a loa
e a ama; 367.39 aquela que non erra/ / o aaguar v. TR. : fa^er baixar sobre a agua
a quena serve ben sen oufania || locu- 243.20 aas ãades deitaron os falcões
ções adverbiais, conjuncionais, prepo- que montavan;/des i deceron a elas
sicionais (v.): a alen, a baldon, a cabo e assi as aaguavan,/que con coita se
de, a cas(a) (de), a ciente, a{a) cima, metian só o geo nos regueiros.
a come, a como, a como quer, a com-
pra, a comunal, a costas, a costume, / / abado s. M. prelado de um convento: 45.14
a data, a denodadas, a dereito, a der- que vergonna non avia do prior nen
redor (de), a desmesura, a desora, a do abade; 73.47, 85.6g, 103.42, 141.26
dur, a eito, a engano, a entrante de, l sacerdote: 4.29 foi entrar / na
a envidos, a escondudas, a escusa, eygreja, u viia / o abad' ant' o altar;
a escuso, a Ia fé, a feito, a fita, a for(o) 55.17 sse foi con un abade, que a por
de, a força, a furto, a guisa de, a mãe- amiga teve; 38q.i7 Maestre Pedro de
festo, a maravilla, a medo, a menos Marsella, que abbade / foi já e tor-
de, a mesura de, a p- • (de), a pé de, nou-se leygo || ermitão (?): i6.3a se
a pêa, a pêas, a perfia, a pesar de, a foi enton a un sant' abade; 36.2o un
poucas, a per poucas, a pouco, a pran, sant' abade, que na nave ya || con-
a prazer de, a preto de, a que, a redor fessor 237.47 a un moogo, / meu
de, a semella de, a semellante de, a abade, o prometi; 233.24 recebeu en
tento, a torto, a vão, a vegadas, a(as) péedença que fosse logo guisado / porá
vezes. yr a Santiago, ca lie mandou seu abade.
CF. abbade.
à contracção do ART. DEF. F. com a PREP. a:
27.71 E os judeus, que sempr' acostu- 17 abadessa s. F.: prelada de um convento:
mad* a n / d e querer gran mal à do 7 i, 55.20, 6i.35 a abadessa do mões-
mui bon talan; 46.63, 5g.58 à omagen teyro; 94-85, 195.96. CF. badessa.
'^ abadia s. F.: mosteiro; 9-73, 11.10 en húa 246.27, 337.43 o padr* a boc' aberta
abadia / un tesoureiro avia J 48.18, iillou-sse Deus a loar; 377.22 mandou
94.14, 125.121. que sen tardada / a carta desta merçee
' aberta He fosse dada || abertamente
/V abaixar v. TR.: baixar, humilhar: 175.61 a ADV.: 195.145 de que será cena / quando
Virgen Santa, / que aos mãos abaixa vir aberta-/ mente que...; 205.9 e assi
e aos bõos avanta; 3o6.5i Esta oma- abertamente/ parece a ssa vertude.
gen... está / con ssa cima abaixada
|| ABAIXAR-SE (Tb), ABAXAR-SE (E T): 2 3 «beto s. M : engano, manha: 28.87 Aquel
humithar-se: 4(1.46 noa poss' osmar Soldan, sen mentir, / cuidou que per
/ que quisesse tal afan prender Deus abete / o qucrian envayr / os seus.
nen ss'abaxar.
7-j aboverar v. TR.: abeberar: 344.27 e na font*
/ S abalar v TR.: agitar, alvoroçar: 88.5o abeveraron / seus cavalos a beveren.
Dizend' aquesto, torvado / ouve tod'
aquel logar / e o convent' abalado *>VAbiron: Abiram, Abirom (Numeri XVI):
/ con seu mão sermõar || abalar-se: 240.32 se non foss' ela, fôramos já
mover-se: 245.67 mais sol faiar non || todos con Abiron e con Datan.
poderon, nen ome non ss'abalou / que ^f ftbito s. M : hábito, roupagem de frade:
sse levantar podesse. 94 (M), 274.50 £ foi-ss' hu ejraa os
//, abaldõar v. TR.: abandonar: 55.68 aos que frades e seu abito pediu.
ela ama por 11'errar non abaldõa; 30 Aboyuçaf, Aboycef: AbB Yusuf Ya'qub,
23?.22 seendo denodada / muit' en seu sultão de Marrocos (1258-1286): 169. E 5 3
corp' abaldõar. Aboyuçaf, o sennor de Cale; 181.1,
/ 7 abater v. TR.: vencer: 237.87 F porque é 2i5.7;323.n Âboyuçef.
já o dem' abatudo (E: demo batudo). 2 í abraçar s. M.: abraço: 41 i.i36 e con muitas
f£ abaxar-se v. abaixar-se. saúdes e muitos abraçares / o acolleu
mui leda.
/í) abbade (85.6g. 187.21 EI, 237.47, 389.17)
= abade. j • abraçar v. TR.: 128.35 viu y Santa Maria...
con seu Filio Jhesu-Cristo en seus
2O Abdalla: 95.53 chamaron Mafomete, o filho braços... que tfia abraçado e el ela
d'Abdalla. abraçada; 2o5.55, 420.61 Bêeyta u t'
el ouve dos braços abraçaida || abra-
21 Abel: filha dum judeu de 'Beorges': 4.104. çar-se: 13a.137 logo ambos ss'abra-
çaron.
7i abella s. F.: 128.9 un vilão que era d'abellas
^v cobiiçoso, / por aver en mel e cera; :- Abran: «Un conde d'Alemanna, que ouve
208.2, 211.i. leixada || sã terra, e foi fazer en Por-
tugal morada || encima dúa hermida»:
7 .' Aben Mafon: ibn Mahfudh, rei de Niebla gS.i3 El Gond' Abran; g5.86.
(cerca de 1252): i83.6 en tenpo d'Aben
Mafon, U que o reino d'Algarve tíi' 5<Jabranger v. TR.: alcançar: 99.24 E as
aquela sazon. omages toller / das paredes e raer / '
a quant' eles abranger / podian per
«? abertamente v. aberto. seu peccado.

v' 5" aberto PP. DE abrir, ADJ.: 9.164 viu a port' ?£ abrigar v. TR. : amparar, dar abrigo:
aberta; 98.32, 102.73 poi-lo foyo aberto ~ 399.35 Mais a que abriga / Os pobres
/ ouveron; 112.36 a nav' era aberta; e os coitados.

H
4
> / obrigo s. M.: protecção, amparo: 263.7 lum, 267.103 Ei-vo-lo acabado, acabar-se:
c espello / de todo-los peccadores, e B. 45 Aqui sse acaba o Prólogo das
abrigo e conssello; 333.51 dês Pasqua Cantigas de Santa Maria; 356.21 por
y jouve... ata setembro meado a çon- fazer quá a obra s'acabasse ben.
seir e a abrigo / da Virgen Santa
Maria. *^5 acabar s. M. : Jtm, termo: 342.8 gran poder
â no começo ben come no acabar.
•i* ?" abril s. M.: 5.i53 eno mês d'abril; 115.284,
2Ô5.i35, 393.18 mercores, primeiro dia VC ncaeoer v. i.: suceder, acontecer: 38.36 como
/ d'abril. sol acaecer; 219.22 e ouve d'acaecer
/ que poseron y o demo; 242.19 e
í. f abrir v. TR.: 4.81 foron log' o forn' abrir; ouve d'acaecer / que...; 258.22 un dia
11.29 log' as portas abria; 135.88 Dor- 11'acaeceu / que...
miu e abriu enton / os ollos; 176.23
E abriu log' as cadeas; 205.8a (car- -fJ acajõar v. TR. : causar dano, prejudicar:
tas); '325.4 a °,ue nos a*31"' os braços 184.19 que a guardasse que non foss'
|| PP. aberto (v.) || abrir-se: 126.23 acajõada.
s'abriu / a terr'; 234.28 começou-ss'
a correger / a lingua daquele moço e i! f acalçar v. TR.: alcançar, atingir: 142.16 aquel
as orellas d'abrir; 246.82 as portas... falcon toste a acalçou; 175.28, 189.12,
abriron-ss 1 ; 329.75 os ollos tan toste a 13.74 Mas un foi-o acalçando con ssa
se 11'abriron; 33g.2a húa nave... pelo azcõa monteira; 237.89.
fondo s'abriu.
í/^ açaria, azaria s. F.: correria, expedição
3^) aç, v, az. militar: 2o5.i8 Na fronteira un castelo
de mouros mui fort' avia / que com-
UQ acá ADV.: cá: 62.47 ven acá, meu filio; bateron crischãos que sayan d'açaria
103.40 que buscades acá?; 107.59 Acá / d'Ucres e de Calatrava; 277.6 deze-
/ Víid'; 147.4 Ei-m' acá; 176.26 leva-t' seis almograves que foron en aza-
e sal acá; 251.97 dade-mio acá; 325 46 ria / aã terra que chamada ést'
Sal acá fora || contrapôe-se a ala: Algarve.
v. ala || log' acá:/imediatamente, logo
a seguir: 378.54 e a moça log1 acá / £0 aoaron LOC. ADV.: rente à pele, chegado ao
viveu e abriu os ollos. corpo: 33.28 (To) a caron nunca jamais
vestirei lio; 132.27 célico por camisa
Yl ».çãa s. F. : aceno, gesto com a mão, com a / sempre acaron vestia; 35g.4 As mãos
cabeça ou com os olhos- 6g.23 Âqueste da Santa Virgen que tangeron acaron
non falava nen oya, / mais per sinas / Jhesu-Christo.
todo ben entendia / o que lie manda-
van, e o fazia, / ca non vos avia el *\ accorro (140.16) v. acorro.
outr' açãa.
/j ) acender v. TR.: i IÊ.I como Santa Maria fez
4/J acabado ADJ.; concluído, perfeito: 409.15 e
acender duas candeas na saeigrejaen
guannaremos/sa mercê' acabada.
Salamanca; 255.126 Á casa foi per
Yj acabador s. M.: o que acaba: 202.25 os seus duas vegadas / acenduda; 275.57,
/ gêollos ficou que ela foss' ende aca- 3o4.23, 345.74 viia fog 1 acender || acen-
bador. dor-so: 307.21 en aquel monte fogo
s'acendeu / mui grande. CF. aceso.
y V acabar v. TR. : 35.77 e de quant' acabar
cuidas ren en non acabarás; 70.26, f.-^acensson s. M.: 146.70 polo quj sobiu nos
78.56,88.102 Aqui vo-lo acabey; io3.22, Ceos dia d'Acensson.
acéquia (i33.i T; 133 Aí) v. oeqiúa. ,5^achegar v. TI».: ajuntar, acrescentar: «47.17
, Aquesta moller mesquya / de quanto
acertar v.».: dar no alvo, alcançar: 129.10 pud' achegar / conprou húa ovellya;
E a saetn assi 11'acertara / pelo ollo, 362.6 E daquest' un gran miragre fezo
que logo ll'o britara || neertor-se: en- a Virgen, que sol / fazer outros gran-
contrar-se (casualmente): 6.87 quan- des muitos por achegar nossa prol.
tos s'y acertaron / aos judeus foron
logo; 275.7 muitos que ss'acertaron y. /6 Aehelas: Cheias: 222.2, ai En Portugal,
a par dúa vila... que é chamada
aceso ADJ.: inflamado: 134.58 un tan mal Lixbõa... á y un rico mõesteyro de
aceso/que ssa perna tallara; 422.31 o donas... Este móesteyr' Aehelas á
ayre de fog' e de suffr' aceso. notn'.

acha s. r.: machado: 6.44 deu-lle tal dúa (y ! aramar v. TR.: pôr fim, dar cima, termi-
acha, que ben atro enos deates / o nar, 201.67 pres orden, u acitnou ssa
fendeu. vida.

£ g achar v. TR. : 3.3a, 6.99. 6.85 assi que achar í^acitara s. p.; amparo, abrigo, defesa: 5i.38
non possa null' om' y que emende; te rogamos que... nos quef-as guar-
7.10, 418.31 "^or serva me achará dar, / e sei nossa acitara. CF. citara.
|| achar consello v. consello || achar
en (por) verdade: 2.18 com" achou en (J acolá ADV.: 135.100 levade-n»' acolá / o ést'
verdade; 3,5.72 e acharon ea verdade o que seerá / meu marid'; z56.t3
quanto diss' aquel pastor; 21 i.i3 com' enquant* el foi acolá / Aã ost'.
en verdade achei de gran gente; 276.50,
3o5.3i com' eu achei por verdade /^acoller v. TR.: 411.137 con muitas saúdes e
II achar mêos: dar pela falta de: muitos abraçares / o acolleu mui leda
55.31 mas de que a non achavan mêos || acoller mal: tomar a mal: 5.92 Pe-
sse maravillava; i5g.22, 330.46 || achar diu-lle seu amor; e porque ela mal
par: i6o.5 E par nunca H'achará; lio acolleu, / degolou-»1 o meny"o
180.9, 232.17 que noa 11'achavan seu j] acoller-se: juntar-se com, acompa-
par / eno reyno de Castela || achar-se: nhar: 3o?.i i acolleu-sse a un orne con
encontra-se: i65.36 poucos s'acharon que filiou conpania || buscar abrigo:
y; 174.39 el achou-sse tan são, / que 358.37 ygreja... en queVacollesse a
nunca pois lie dolveron boca nen lín- gente, que pavorosa / era.
gua nen dente; 213.23 dês que ss'achou
sen marido, / fezo como moller maa;
' 3oi-32 E logo sse sentiu livre da pri-
is- aeamendado s. M. : encomendado : 83.3 Aos
seus acomendados / a Virgen tost' á
jon o escudeiro... e achou-s1 en Vila- livrados; i33.7 o que a Virgen filiar
-Sirga H achar-se con: encontrar: / vai por seu acomendado; 404.82
277.33 cotneçaron cTandar por essa acomendad' é meu.
'ncontrada, / e acharon-sse con mou-
ros H achar-se ben de: 75.134disse... ' / acomcndar v. TR. : encomendar, entregar :
que mui ben s'acharia / de quanto ali 96.67 rogo-vos que roguedes / a Deus
vêera || achar-se mal de: 45.53 e mui por mi e me ll'acomendedes; 107.27
mal vos acharedss de quanto a já acorre-las coytadas / que ti son aco-
tevestes; io8.3 Dereit 1 é de ss'endf mendadas; i 14.12, 164 14 o ifante que
achar / mal de que filiar perfia / con- foi de Mont-Aragon / abade e que a
tra Santa Maria; 233.41 med' ouveroa terra tíia acomendada / De mão dei
que ss'achassen / mal de Deus e de sã Rei Don James; 175.43, igS.5 \-
Madre; 274.40, 3i6.3. dar-so: encomenâar-^s: i3.8 á ela
s'acomendava ; 83.2, 94.44 a vos de em, resolver, decidir: 35.26 ouveron-sse
coraçon / m'acomend'; 107.2, 177.22. d'acordar/que sse fossen pelo mundo ;
218.37 !de o y leixaren todos s' i
L\. acompannar v. TR. : 17.38 ela v5o ben acon- acordaron ; 3og.25 Mas per ren non
pannada ; 355.28 que por Deus no-lle ss'acordavan o logar u a fezessen ;
pesasse iPyr dela acompannudo; 420.45 3n.2O ambos s'acordoron por cn
bêeyta a conpanna que t'ouv" acon- romaria yr || reconhecer: 335.63 linton
pannada. s'acordaron todos que fazian neiçi-
dade / Buscar o que non podian achar
b$ aconsollar v. TR./I.: 145.17 aconssellava per nulla maneira.
desaconssellados; 278.40 ela 11'acons-
sellou / que fosse por Vila-Sirga. i V acordo s. M.: aver, tomar, prender acordo:
48.27 entre ssi acord' ouveron de lie
/o> acontecer v. i. : 356.6 un miragre que no non deren en nada; 2i5.38-enton ouve-
Port' aconteceu. ron acordo que fosse logo queimada;
374.22 E ouveron seu acordo que
7,0 açor s. M.: 44.1 o cavaleiro, que perdera fossen téer vegia ; 345.56 atai acordo
seu açor; 23a.i, 3 i 2.2. CF. azor. tomaron / que leixassen no castelo
poucos ornes; 411.20 tal acordo pre-
acordado ADJ.: resolvido, determinado por seron, / que fezeron trcs partes.
acordo, unido: 38.14 como Madr' e
Fill' acordados / son en fazer ben ; "l,£aoorredor s M. : o que socorre, o que vá em
87.00 Acordados dum coraçon / feze- auxilio: 89.34 Reja das outras reyas,
ron dei sã esleycori; ia5. iu3 Desta / acorredor das mesquinnas.
guisa acordados foron os novios;
169.3, 218.28 eno levaren sigo foron li acorrer v. TR./I.: socorrer, ajudar: 17.58
end' acordados; 344.42 foron acorda- Sennor, acorre a tua coitada ; 27.38 a
dos / en como fora miragre. v. acordar. rogaron que os vêess' acorrer; 36.i8
que os vêessen acorrer; 47.34 mas
aeordança s. F. : acordo, intenção, propósito: accrreu-lle logo a Virgen de bon prez ;
Q.I 18 ao mar s'ya / con tal aeordança. 49 1 6 E ar acorre-nos aqui || acolher-se:
268.43 nenbra-te de mi mesqya, / ca
acordar v. TR. : acordar em, resolver, deci- todo-los peccadores coitados a ti acor-
dir: 194.27 que o degolassen ontre ssi remos || PART. PERF. : acorrudo 28.37,
0 acordaron ; 314.24 Pois est acordad'
ouveron || outorgar, conceder : i6q.3i
maçar lio acordaron, non valeu húa acornmonto s. M.: socorro: 33.45 fugir dos
biila || v. i.: despertar do sono, cair escarmentos., dos que queren per-
em si: 58.6o Pois passou esto, acordou fiar / sen aver acorrimentos.
enton / a monja ; 83. i8 tan gran sono
avian / que non eran acordados; acorro s. M.: socorro: 111.61 pola que
96.42 Primeir' os frades foron espau- senpre ten / Seu acorr' aparellado;
tados / do que oyron ; mas pois acor- 140.16 Loemos ssa lealdade... seu
dados / foron... disseron ; io5.gi, acorr' e ssa verdade; 194.51 aã Vir-
1 34.06 || acordar-se: recordar-se, lem- gen groriosa, acorro dos peccadores;
brar-se: 132.79 foi-ss' el en ssi acor- 345 48 filiou sãs cavalerias / que ll'en-
dando / de como acostumara / dizer viou en acorro.
sasoras; (6g.i3, 228.39 adur o eonnos-
cian... senon pola coor dele en que acostada ADJ. : encostado : 410.62 Bêeyta u
sse ben acordavan || reflectir : 382.42 t'el ouve dos braços abraçada, / e tu
acordou-ss' e" fez bon sen II acordar con piedade sobr' el fuste acostada.
9
m
9
acostumado A Dj.: afeito, habituado a; aver â y ad (lat.) : 56.38 Ad Dominum ; 56.40 Ad te
9 ac.: 2770 os judeus, que sempr' acos-
9 tumad' an / de querer gran mal à do Q, i Adam (3.8, 420.8) v. Adan.
mui bon talan; 32.52 E missa cantada
9 / com* acostumada / ás... manten
s. M.: gesto, modo, trejeito, falsi-
dade: 66.64 E pois a missa conpria
9
m
|| seer ac.: 88.16 E porque acostumado
fora / de mui ben jantar.
/ ben sen adaman ; 245.77 nen fezeron
adaman/sol de H' en ele travaren;
J
401.63 que me guard'o teu Filio daquel
i acostumar v. TR./I. : habituar, costumar, ter
por costume: 33.j5 que dos seus ensi-
que adaman / mostra sempr' en seus
l namentos / os quisess' acostumar;
feitos.
iSz.So foi-ss' el en ssi acordando / de 9^' Adan, Adam: 38 o pecado de Adam;
como acostumara / dizer sãs oras. 2t3.ioi, 240.29, 270.19, vi vêo-sse fazer
/ nov1 Adan; 336.48, 363.48, 411.146,
açoutar v. TR.: 227.31 o fez açoutar privado; 420.8.
245.40, 328.53.
% adeante ADV.: io8.58 com* outr' o rostro
Jjj acoute s. M.: 227.32 He deu açoutes tantos ten / adeante por catar; 109.23 que o
que non ficou no costado / neno corpo non leixaron adeant' ir ; 27,8.25 Trei-
coiro são. des... albergar mais adeante a hiias
choças ; 297.45 E dês oy mais sã fa-
Acro: cidade e porto na Palestina: 5.40, zenda nuca irá adeante; 332.37, 391.11,
9.I43, 33. »6, 172.6, 23; 383.28, 34, 36. 407 8 com' oyrcdes adeante per mi
j) dali adeante; 849, 149.69, a38.3g;
acrecentar v. TR. : 23. i como Santa Maria dês ali adeante: 3i.63, 423o, 48.39,
acrecentou o vyo no tonel; 2o3.i, 163.29, 295.62; daqui adeante; 42 3/j,
258.1, 3og.8 por acrecentar a lee de 42.70; dês aqui adeante : i63 a3 ; dês i
Deus ; 349.23 || acrecentar en: 267.56 adeante: 16449; d'og" adeante: 82.52,
nenbrou-sse da Virgen que senpr, 40187; dessa or" adeante: 2i6.58;
acrecenta / eno nosso ben. CF. acres- dend' adeante : SzS.S? ; CF. adelante.
centar.
^ 3 adega s. F. : 6.48 soterró-o na adega, u sãs
acrcer v. TR.: emprestar, dar a crédito: cubas liya; 23.3z; 47.200 fez na adega
25.135 que He déss' o que 11'acreer beber do vy1 assaz; 220.36.
/ fora.
f^adeitar v. TR.: deitar: 196.28 El fezera já
acrescentar (258.4) v- acreeentar. as formas . . e pois foron ben caentes,
o metal dentr' adeitava. •
açúcar v. TR.: estimular (CF. DCEC, l, 3o) :
53{A/) como lavravan a eigreja, e o <3Q adelante ADV. (espanhol.) 297.52 dali ade-
menynno que os acuçava. ' lante ; v. adeaate.

acnitelar v. TR.: apunhalar, esfaquear: // O ademais ADV. : sobremaneira. : 274-14 hua


O 213.27 húa noite a acharon /morta e garnacha tragia / Que ademais era
acuitelada. bela.

acnsaçon s. F. : acusação: ^ (M) foi livre da 1>/ adestrado ADV. : directamente: 338.a6 a casa
«to acusação; 17 (M). de Siu amo adestrado a levaron.

acusar v. TR.: 7.28 E fórona acusar / ao fl ) adevyar v. TR! : adivinhar: ij.lo F ontr' o
BIPPO do gar; 17.2, 3a.i8} 78.37, ai que soub* adevyar, / foy o feito da
124.18. dona mesturar.

P'
í
n > adiano s. M. : oferta, presente valioso (?): adubara; 36g.ioo que o peyxe il'adu-
43.3o en logar que adianos/dess'end' basse || comeguir, alcançar: io5.5/
a Santa Maria ; 141.43 e por est' aã que nun,ca el pode ren adubar / cona
Virgen grandes adianos / deu; 2y3.5o donzela (eufem.); iz5.35 mais nadanon
dando grandes adianos / todos a Santa adobaron.
Maria.
x' aduga, adugo v. aduzcr.
3'--' adobar v. adubar.
ADV.: dificilmente, apenas: i5.i5g que
03 adoecer v. i.: cair doente: 209.1 Como el creer podian muit' adur ; 46.61 Adur
Rey Don Aftonso de Castela adoeceu pod' esia razon... encimar; io5.i5
en Bitoria; 23X42 foi tan mal adoe- que adur pod' en seus pees estar ;
cer / que o teveron por morto dest' 1 34.69 El respondeu-11' a d u r ; 228.38
anfermidad' atai ; 235.45. adur o connoscían ; 23944 muit' adur
disse.
0^ Adonay: Deus fhebr. adonai 'meu senhor'): f/adurcij adusse, etc., aduxe v. aduzor.
270.35 Aquesta foi chamada Ficela
Moysi, / e foi por nossa vida Madre v. TR. : trazer, conduzir, induzir:
d'Adonay. 35.117 corn> aquel que aduz / gran
poder de meter medo ; 43.53 o adug'
.1 "JL adorar v. TR. (espanhol, ou cultismo}: ig6.3, ame li morto; 59.72 mas o Crucifiss'
333.1 ; v, aorar. aginna / tirou a mão da cruz / e, com'
ome que aduz (a 'duz? cf. T To que a
O^ adormecer v. i.: cair no sono: 7.2 Esta é aduz), / de rrijo a foi ferir; 115.277
como Santa Maria livrou a abadessa O meny' enton IPaduz / seus livros;
prenne, que adormecera ant' o seu 116.40 Adu-me... duas grandes can-
altar; 15.87, 58.20, 85.23, '°5-9Q II ador- deas; i2J.42poi-lacandea adusseron y;
mecer-se: 68.25 E pois fezeron esta 171.12 pêra as gentes aduzer / que
oraçon, / adormeçeu-se log' enton; sejan muit' aguçosos / de ben en seu
92.29 Enton logo ís'adormeceu. CF. Filio creer; 227.3 Quen os peccadores
dormecer. guia e aduz a salvaçon; 272.20 E assi
a adussera o demo a cofojon || alegar,
OQ adormentar v. TR. : 404.98 e assi o guariu mencionar: 5.175 com' agor' a d u z /
que con sabor o fez adormentar. voss' irmão a mãefesto ; i5.6 E de lie
seeren ben mandados, / esto dereit' e
jj Q adormir-se: cair no sono: 42.63 deitou-ss' o razon aduz; 353. 102 com' aduz / o feito
novio primeiro e tan toste ss'adormyu. deste miragre J, Formas verbais :
| , adro s. M. : terreiro em frente ou em volta PRES. IND. adugo 43.53
daigrefa: 245.25 Ali no adro avia húa 3 aduz 5.175, i5.6,35.ii7,
capela. 59.72, 115.277
PRES. CONJ. 3 aduga 142.26
' -y adubar, adobar v. TR. : compor, preparar, IMPERF. IND. 3 aduzia 3o3.i6
tratar: g5.2g o que era de comer adu- 1MPEHF. CONJ. 3 adussesse 216.21
bar fazia; 172 20 seu mast' adubaron; PERF. l aduxe 247. 26
286.21 un gran can... atai o adobou 3 adusse 206.41, 210.11,
/ que ouv' a leixar sãs prezes ; 292.94 227.53, 229.7, 238.5
quen nVadubaria est' anel ; 293.27 a d u s s e ron i 23.42,
Jhesu-Cristo. .. atai o adobou / que 208.57, 2 3 7 . 1 2 4 ,
ben cabo da orella pos-lP a boqu' e o 419.61
grannon; 335.56 papas que a seu fil!' MAIS Q. PERF. 3 adussera 154.37, 272.20
FUT. IND. I adurey 142.28, 353.56 59.7 dum miragre vos direi / que fez
1MPER. 2 aduz, adu- |35.|25 (aduz- mui iremos' afeito / a Madre do alto
/ nos); 116.40, 338.13 Rey; 77.43 porende loaron a Virgen
(adu-me) afeito; 309.45 Contando-lle tod* afeito
aduzede 124.35, 386.55 en qual maneira dormira.
IHF. aduzer 171.12, 209.99,
267.23, 404.5

aeito ADV. : seguidamente: 114.28 atou-llas 2 ^f nficadamcnte v. aficado.


(as chagas) logo ben iodas aeito / con
panos de lynno; 175.71 com' estedera £,j"afieado ADJ./ADV. : insistente, empenhado,
na forca três meses todos aeito; veemente, pertinaj, molestado, aflito:
323.12 a terra de Seviila tod' a eito 1.54 quero-vos demostrar / gran lediç'
/ correu; 345.9» este sonno He con- «ficada; 11.76 led' aficado; Jo.ai u a
tava tod' a eito. sem' afhcada, / rogando-lie por nos ;
45.41 en este coidad' estando muit'
\X afan s. M.: afã, ânsia, trabalho, fadiga, aficad' e mui forte; 75.36 Est' anfer-
tormento: 223.26 Poren non devia têer midade semella muit' aficada ; nt.ia
por afan / quen servir podess' esta de rezava muit' aficado / as oras; 192.11
bon talan; z5i.56 con grand' affan miragre... fremos' aficadtf,; a3i.4i
/ chorando; 275 a5 E levando-os am- Ond' o maestre coitado / era en muit'
bos a grand' affan || aver, dar. filiar, aficado; 403.27 E o pesar terceiro / foi
levar, padecer, prender, sentir, sofrer, mui grand' aficado || aficadamente
afan: 17.60 est' aífan / e esta coita ADV.: a5i.6i Quando a abadess' a
que tu ás; aíS.Sa fez-lle põer pedreiras assi falar oyu / tan atficadamenie;
/ per aos de dentr'afan dar; 66.3oque 4Oi.ioroga-ll'... muit'afficadamente;
sempre perfia / filiou e afan; 15.78 409.30 peleja / nosco muit' aficada-/
levar gran marteir 1 e afan; 331.17 como mente; 420.71 te rog' eu aficada-/
madr' a filio beija con que muit' afan mente.
padece; 187.31 sen prender y afan;
3.i3i non sentiu null' affan /nen fame; 26 aficar v. TR. : insistir, teimar: 64.50 nona
3.io da maçãa que gostou, / per que leixedes vos pó ré n muito d'aíicar;
soffreu muit' affan || sen afan: 138.43 a35.i 5 E desto que lie pedia tan muito
a do bon talan / chegou e tiró-o dali o aflicou / por esto, que húa noite en
sen afan; 236.3i E ben assi pela mão sonnos lio outorgou; 382.IÔ E ai Rey
a levou ben sen afan; 278.55, 353.72 muit' afficava que lia desse sen tardar.
Carne e vynno e pan... me dan ben
e sen afan. 2J, afogar v.TB.: n.34no ryo. . foi morrer...
afogado; u 1.33, 197.25 tan forte o
/^ afanoso ADJF : cheia de afã: 195.189 foy filiava o demo... cinc' ou seis vezes
affanosa / En desoterra-lo. no dia... mais húa vez atan forte o
£Q afastar-se: apartar-se: 233.43 afastaron-s t filiou, que ben aly / u estava afogou-o;
afora, ca foron muit' espantados. 205.40 Con esta coita tan grande do
fogo que os cegava / e d'outra parte
ADJ.: solicito, ocupado: 23.15 do fogo que os mui forte queimava
A dona polo servir foi muit' afazen- / húa moura con seu filio... sobm-sse
dada. con el encima, que He non foss1 afo-
gado; 3i i.3o ca do corisc* assi é / Que
)) afeito ADV.: efectivamente, na verdade, en quen íer log' afoga ou talla ou
realmente: 15.90 ela logo 11'apareceu queimar faz; 322.25 atravessou-xe-11"
/ con gran poder de Santos aefeito; un osso na garganta, e sarrada / A ouve

|i?
IO

de tal maneira que cuidou ser afo- >« ','afrieSo ADJ.: 385.11 Pêra guerrejar os mou-
gado || afogar-se; u.i como Santa ros d'Espann' e os africãos (MS. afli-
Maria tolleu a alma do monge que caos). i
ss'affogou no rio ao demo; i3.i5 E u
pendurad' estava na forca por ss'afo- -i" f afumar v. TR. : pôr ao fumo, tornar escuro .-
gar. 3g.35 nena brancura / Da omagen nen
ar foi a f u m a d a ; ii6.58 Guardad' húa
/ '2 & afolar v. TR.: prejudicar, deteriorar:405.29 (candea) / que outra non a f u m e ; 338.8
que poo nen outro dano / nona possa ao demo quebranta, / que nos quer
afolar, ao inferno levar, en que nos afume.
X ) nfondar-se: afundar-se: 111.57 Quatro dias -'/agarimar v. TR. : encostar, apoiar contra:
mergullado / jouvera e afondado; 3i5.2i agarimou o moço a feixes.
U2.2Í querendo-ss' a nav' a f o n d a r ;
226.1 Esta é do mõesteiro d'Ingraterra : ajoelhar: 69.91 lie fezo sinas
que ss'affondou ; 264.53 as naves dos que sse chegasse / ant' o preste e que
pagãos / eno mar s'afondaron. ss'agêollasse; 141.23, 272.43, 285.44,.
5O Affonso, Affonsso, Afonso, Afonsso, Alifonsso, 404.30.
•> i Alfonso, Alfonsso:
5^ ag«a, aginna ADV.: depressa, cedo, com faci-
São ildefonso, arcebispo de Toledo lidade, de leve: 11.4 Maçar ome per
(f 667) : 2.1, 4i3.2 Sant' Alifonsso ; folia / aginna caer / pod1 en pecado -r
a. 10 un seu prelado, / que primado 13.17 chegou muil' agia; 28.123 direi-
foi d'Espanna / e Affons' era cha- -vo-lo aginna; 119.26 Agya, agya, mui
m a d o ; 2.34. toste fillade / aquel ome ; 182.37 (?):
Afonso VHI (i i58-i3i4): 221.15, a i ; húa mort' agya / sobetanna que mata /
36l.!2. Muitos, matou-o toste.
Afonso IX (n88-i23o): 229.7 e ^ ^ e '
Don Alffonso de Leon. LJQngoiro s. M. : agouro, presságio: 285.54
Afonso X (i 252-1284): A.l Don Affonso Mai-la V i r g e n . . . lezo que a el essa
de Castela, / de Toledo, de Leon / noite enganou agoiro.
Rey; 18.80, 142.6, 209.1, 235.1, 6;
243.13, 257.1"), 25; 2i)2.<| i, 328.31, H /agora ADV. : neste tampo, nesta ocasião:
345.n, 358.8, 361.16,'367.1, 371.10, 5.175 com' agor' aduz / voss' irmão a
386.1, 10; 398.13, 401.1 (To). mãefesto; i5.34, 16.5,65.141,71.23 com"
camponês de Arcos: 393.36. agora diremos.
neto do precedente: 3g3.i5.
•/"> Agostin, Agostyo: 288.2 Sant' Agostin ;
^£ Afonso Telez v. Telez. 288.17 o sepulcro en que jaz Sant 4
^.> afora ADV. : para fora: 57.86 que dentro Agostyo.
nen afora / non podia saca-la; 194.36
tiraron-sse log' afora; 233.43 afasta- *r^ agosto s. M.: 77.27 eno mês d'agosto,.
ron-s' afora || fazer-se afora : não 161.17 Ond' avêo en agosto un dia que
tomar parte: 313.48 Varões, chame- nuveado / se l e v a n t o u muit' escuro;
mos ora de bon coraçon / a Virgen 411.77 || & festa d'Agosto, Santa Maria
Santa Maria de Vila-Sirga, e non / se d'Agosto: Assunção: 1837 ena gran
faça end' om' afora. festa / d'Agosto ; 273.20 na gran festa
desta Virgen en Agosto; 283.39 en esta
5'u/ África: 95.37, 265.86, 325.14 Na terra festa que ven / d'Agosto ; 3n.i8 na
d'Affrica ouve en Tanjar húa cativa; festa qu' é en meogo do mês /
366.10. d'Agosto ; 317.16 En húa festa... de

..fel
TT
u
meant' Agosto; 322.33 a festa da Vir- e agudos; 237.62 guarda-me... do
gen Santa Maria, / que cae no mês dem' e de sã grade... e do seu dent'
d'Agosto; 419.1 Esta .IX. é da vigília agudo.
de Santa Mana d'Agosto.
;C,yaguillar V.TR.: aguilhoar; 19.13 por prazer
li Q agraz s. M.: agraço, sumo de uvas verdes: do demo, que os seus aguilla.
68.5a estas duas•.. que x'ant' avião...
denteira come con agraz; 107.124 logo 5£*aguiHon s. M.: aguilhão: 3i.53 come se con
mandaron / que He dessen caldo con aguillon o levassen; 31.66 sen feri-lo
do agraz. de baston / nen d'aguillon.

i)£ agro s. M. : campo, terra de cultura: 334.26 £& aguisar v. TB.: dispor, ordenar: 184.23 o
Se ora podesses yr / ao agro a teu demo chêo d'enveja / aguisou que
amo. seu marido ouve con outros peleja;
345.58 e assi o aguisaron / que ante
fyC agua s. p.: i i.8f>, 15.8o, s3.3; a5.t,8 no porto de meyo dia s'ouv' o castel' a perder.
das aguas mui fendas / de Besanç*
|| corrente de água: 328.26 mui nobre ^i agulla s F..* 199.3 travessou-xe-lle a agulla
rio / en que entran muitas aguas na garganta que a non podia deitar;
|| agua amarela, bêeita, rosada v. ama- 273.27, 399.2. '•'
relo, bêeito, rosado.
ahá HiTEtu.: a5i 96 disso: «Ahá, / aquel é
V f Aguadalffajara: Guadalajara: 142.27. o meu filio; 276.27 «Ahá,-i / Disseron
y 9 Agnadalquívir: Gttadalquivir: 143.14, 366.3o. todos.
CF Alquivir, Guadalquivir. 5"^ ai INTEBJ.: 2.34 Ay, Affonsso santo; 5.97 Ai,
Y ^ Aguadiana: Guadiana: 273 (7), 224. 16 en que farei; 12.16 Ay Deas, ai Deus;
riba d'Aguadiana; 275.28, 347.11. CF- i5.73 ay, amigos meus; 279.11! e sã' é
Qdiana. já .. do que diz «ai» || ai eu: 53.3i
dizendo: «Ay eu, ay eu; 1^3.18 E con
/ <i O aguarda dor s. F. : guardador i 96.59 e ela sospiros muitos e «ay eu»s; 323.21 Ai
dês i foi mia aguardador; 285.17 a eu, meu filio.
essa / filiou por ssa conpanneira e por
ssa aguardador. i ) ainda ADV. : mais, além ãisío: 65.225 Aynda
vos direi mais de mia fazenda; 92.42,
' 5> ) aguardar v. TK.: 65.116 aguardá-lo-ei lêe Ia l6i.3z, 177.27, 3l3.l2 aynda vos mais
noit' escura; 65.122 sempre o aguar- direi || mesmo agora: 12.19 meu Filio
dando; 141.28 Oy mais aguardade/est' mataron . e aynda non queren con
outro de caeda fazer escarnida. ele paz )| nen ainda: nem sequer:
273.37 non foi en preito que sol úu
S2, aguçoso ADJ. : apressado, diligente, empe* fio achasse, / nen aynda enos panos
nhado: 94.23 ni-/húa atan aguçosa do altar; 3ig.3i nen valian ervas nen
/ era d'i aproveytar; 158.32 como escantações, / nen aynda santos a que
Santa Maria en tira-lo aguçosa / fora; orações / fazian por ela.
178.13 que sejan muii* aguçosos / de
ben en seu Filio creerj M)5.3;, 254.18 £ / airc s. M.: ar: 405.39 alça aquele veo / e faz
en serviço do demo cada un er' agu- no aire parar; 422.31 U será o ayre
çoso, de fog' e de suffr* aceso; 423.42,427.30.

J^3 agudo ADJ. : 79.42 A vinf e seis dias tal Bojuda s. F.: 31.19 as gentes . van y de
fever aguda / filiou log* a Musa t coraçon/ouenvian sãs ajudas; 65 142
119.24 grandes vozes e braados fortes Eu vos farei ajuda J 75.145, 115.6 sem-
12

pré ven cn ajuda; t (.63, 111.17, 154.9 non catava al senon quando a trociu
1 con ajuda do demo caeu en desas- 317.60 E d'al 11'avêo aynda muy peor
perança; 3i5.u nos mostra muitas || sen ai; 28.61 presos foran sen al, / se
ajudas / grandes. a Virgen... non fosse; 49.40 porend'
orações / fezeron todos y sen al
i ;? ajudador s. M./F. : coadjuvador, o que auxi- 68.16 e Santa Maria sen al / rogava;
lia: 27.42 lies respos a mui sania 76.33, 81.9, 04.84 || em grupos fraseo-
Sennor: «...eu vos serei y tal ajuda- lógicos com aver e jazer: 27.3 1 Serren
dor»; 121.47 é ssa ajudador; i35.2o, e eigreja, u non aja al ; 58.58 se non,
202.20 corneçou-11' a rogar / de ss'aca- aqui / te tornarei, u non averá al;
bar esta prosa que lie foss' ajudador. 107.34 u al non averá; 124.20 que o
matassen logo, u non ouvess' al;
! - W ajudar v. TR.: i.8t poren nos dev' ajudar; 185.17 ma ' s se me tu desto mentes'
5.1, 3i.3i, 28.92 que os vêess' ajudar log' y al non averá, / che mandarei a
|| -9.111 asse Deus m'ajude; 3o.2Ô se cabeça d'antr' os teus ombros toller;
Deus rrTajude. 97-65 faze-lo quer', u al non jaz 'sem
falta nenhuma', 'sem qualquer dúvida1
/ ó.í'ajuntar v. TR.: 5.76 eran y ajuntadas de || SUBST. = outra pessoa : 42.10 amyude
monjas mui mais ca cento; 102.3411 cambiava seus amores dun en al;
estavan ajuntados / ladrões; 126.29 Per |32.<O2 dizias / que mi mais que al
seu saber / fez ajuntar os diabos; amavas D Aoi.= mais, diverso: al ren,
134.74681' outra perna... ei tallada; al nada; 120.19 nunca desejarán al
/ mas... mandade / que seja com' ani' ren; 144.14 esta Sennor... sabia mui
era e ajuntadc (=a aj.); 386.11 Ali el mais d'al ren bcn querer; 186 n ma-
Rey Don Affonso. . fez ajuntar mui rido que amava mais d'al ren; 346.23
gran corte || ajuntar-se: 198.11 Naquel e sol carne nen pescado / non comia,
logar s'ajuntaron d'omees mui gran nen al nada.
conpanna; 231.35 Ga maçar ss'i ajun-
tava / toda a gente; 328.23 dês i ambos ADV. : lá, naquele lugar, para ali:
i dous (mares) s'ajuntan y con dous 25.114 correu ala sen demora; 27.47,
rios; 35t.i5. 32.44, $3.40 E ala vyu / que a Virgen
a seu Filio mercee por el pediu;
11 L al (contracção do art. m.\cast. ^el com a 107.39 a espenaron, / dizendo: «Alá
prep. a): 5i.Q al Gon de Peiteus; yrâ!»; 146.56 ala u el ya || Contra-
78.77 al Conde; 97.7.5, 136.33, al Rei; põe-se a acá: 92.12 non vii' acá nen
142.60, 172.28 fezeron romarias / al ala; 186.73 outra... que depois non
Poi. viron ala nen acá (7*: acá nen aça).

/£,!? al PRON. iNDEP.: SUBST. = outra coisa: 16.28 /^Alacante; (33g.i5 E) v. Aleoante.
de o mais d'al cobiiçar; 17.30 E ontr'
o al que soub' adevyar; 25.u3 Pois / 7 r) atarapo s. M.: relâmpago: 3 11.26 alampos
esto disse, non fez al, mais correu ala; con torvóes.
35.22 húa nrca feita d'ouro, ca non ?/ Alanquor: Aletnquer (Lisboa): 271.9, 3 1 G. i F,
d'al; 35.23 mai-lo al íoi tod' arder;
3 H). 6 Alanquer, un castelo. CF. Alon-
40.65 de viva carne e d'al non; 5(.i5 qucr.
Este castel aquel conde por al filiar
non queria / senon por Ia gran requeza J-.? Alapa: Âlepo: i65.il Egito e Alapa avia a
que eno logar avia; 5i.58 E ar aprix seu mandar / e Domas e a Camela
al; 182.20 E o al que achava; i8g.a3e (MSS : a Lapa).
pôs en ssa voontade de non fazer al
senon / yr log' a Santa Maria; 199.23 r~> Albeça (146.2) v. Âlbeza.
"^y albergada s. F. : albergue, albergaria : mayor / dúa nave; 32947 o alcaide
2ii.25 E log' aas albergadas u pousa- mayor (dos mouros) / mandou que
van a levaron. busca-lo íossen.

'•i J albergar v. TB./I.: dar albergue, hospedar: l Jtí aleaidessa s. F.: mulher do alcaide: 191.1
426.28 aqueles que albergan romeus eíc.
|| alojar-se, passar a noite: 6S.n8
algur irá long' albergar apartado; fc^Alealá: Alcalá de tos Cabules (Cádiz) (?):
348.16, 262.48 estabiliron que non / A. 16 íolieu / â mouros Nevl' e Xerez,
albergasse na eigreja leigo nen leiga / Beger, Medina prendeu / e Alcalá
nen freira; 278.25, 3oa.i6, 344.26 tan d'outra vez.
cerca essa noite úus doutros alber-
ga ron || albergar con (eu/em.): a6.a3 ^ T Alcalá do Guadayra (Sevilla): 124.43.
albergf / foi con moller sen bon-
dade, / sen con ela casar; ig5 36 que ooAlcanate: al-Qanãtir, antigo nome de
averia / noite mui viçosa, / se con Puerto de Santa Maria: 3z8.i3, 43.
ela albergasse, / e mui soborosa;
213.24 f £ Z O como moller maa, non Calçar v. TH.: erguer, levantar: 1.55 u vyu
quis albergar scnllcira; 347.26 E logo alçar / a nuv' enlumêada / seu FUI';
con seu marido albergou, e foi pren- g.i33, i3.i8, 35.68, 3i3.66 os tillos a
nada. ceo alçou || içar: 33.48 ssa vea foron
alçar; 95.48 movian de rrijo aos treus
albergaria, albergueria s. F.: pousada: 9.18 alçados; 95.79 alçaron sãs veas, e bon
fez... hú' albergaria (To: albergue- vem' ouveron || elevar: 87 (M) alçaron
ria), / u filiou moranca. por bispo Geronimo; 2ÔS.2o3 o sen-
norio / me ficou end* a mi, e foi rei
albergue s. M.: pousada, hospedaria: 175.18 alçado; 322.8 como non fiquemos
Dest' albergue vos quitade. fora / do reino de Deus .. ond' é
Reya alçada || tornar mais forte:
/?a alberguoria v. albergaria. 420.63 u os santos en mui grau voz
alçada / disseron || retirar: 15.164 dês
l !£. Albesa: Albesa (Lérida): 146.40, 72, 88. CF. que leixara a ost' alçando; 51.74553
' Albeçn. ost* alçou / que sobr' a vila deitara ||
alçar-so: sublevar-se: iCg.36 quando
f $0 alcaçar s. M.: 122.10 (Toledo); 345.102 o ss'alçaron mouros dês Murç' ata
alcaçar de Xerez; 374.2 (XereçJ. Sevilla.

X l Alcaçar: Alcájar de San Juan (Ciudad |J$Alearaz: Alcarrás (Lérida): 178.1.


Real): 246.7.
^ alcavcia B. F. : linhagem, casta, bando
(depreciativo): 26.66 Ai, falss' alca-
alcaide s. M.: governador de castelo ou
vela; i8o.3a o dem' e toda ssa alca-
província, oficial de justiça : i85.ii,
vela; 215.72 aquela alcavela'/ de
191.10 O alcaide do castelo era un
mouros.
pobr' escudeiro; 213.34 e sen est°
recadado/o ouvera o a l c a y d e j 245.43, ^tyaleayota s. F.: alcoviteira: 64 (M) Sia.Sz
369.18 Un alcayd' era na vila, de mal mandadeiras..., alcayotas vellas e
talan e sannudo, soberv' e cobiiçoso,/ mui sabedeiras / de fazer moller man-
que per el nyun dereyto nunca bencra ceba sayr toste de cordura.
juygado; 3g2.a3 foi preso muit' agmna,
/ e ant' o alcayde vêo || alcaide mayor: °\a s. F.: alcoviteirice: 64.72 moller
comandante: 271.8 por Io alcaide mui vil / e cfalcayotaria sabedor.'
«4
alcoran s. M.: alçarão: 165.65; 3zg.2osegund alen do rio... vertudes se descobri-
lles deu escrito Mafomat no Alcoran. ron; 319.24 A alen Badallouz en
Xerez morava / un orne.
aldeã s. F.: aldeia: 3i.22 un aldeão de
Segovia que morava / na aldeã; Jjí,alende ADV.: além: 245.85 (F) passa a
148.36, 215.21, 304.8, 315.io. alend'.

1 C/ aldeão s. M.: 3i.2, 65.IO un clerig' aldeão, / Q-fAlenquer (271.9) v. Alanquer.


de mui santa v i d a ; 40983 burgueses,
cidadãos,. . aldeãos. O & alevantar-se: resultar: 185.41 non cuidava
que mal / desto se 11'alevívitasse.
1 \: Alicante: 33g.i5, 55. CF. Ala-
cante, Alieanle. O "T Alexandria (63.72, 101; 145.1) v. Aloixandria.

alegrar-se: 132.4-1 per que sse mais ale- / V alfamar s. M. : pano vermelho, de lá : 3g2.21
grasse; 258.8 se o ben ascuitardes, furtou a húa mesquinna / un alfamar.
fará-vos muit' alegrar; 369.40, 38i.i3.
l ' alfaqui, alfaquin s. M.: doutor, sábio: 108.9
alegre ADJ. : 85.58 viu de muitas maneiras un judeu alfaquin (T To; E: alfaqui).
y santas e santos / muit' alegres;
1 55. '53, 2i6.55 O cavaleiro da Virgen I ) alfayata s. F. : 117 (M) huna moller alfayata.
muit' alegre s'espediu; 235.17, 38i.35. K

l ? Alfonso v. Afonso.
alegria s. F.: 4.89 O moço logo dali / saca-
ron con alegria; 8.5 todos a loar
' 'j alfréss.M.: panorico: 125.94 mia criada...
devemos, / cantand' e con alegria ;
que já sé eno taamo, toda ben coberta
9.139, io.5 Fror d'alegria; 65-45 ouv'
alegria fera; 285.37 d'alegria / lie d'alffres.
jurou en sãs mãos que con ele s'irya;
/<i algar s. M.: barranco, caverna: 102.39 en
347.48 os que choravan fezeron pois
un algar o dcitaron / que non avia
alegrias,
peor.
aloiman AM. : alemão: 149.1 un P re ste
aleiman; i36.23 Húa moller aleimfla. Jfa algara s. F.: expedição milhar, incursão,
correria: 323.2Í) os mouros logo dei-
Aleimanna: (42.12 To, 149.18) v. Ale- taron / sãs algaras e correron°'e rou-
manna. baron quant' acharon.

aleivosia s. F.: perfídia: 25.i63 per que tu ',LAlgarve: A. o, 183.7 o reino do Algarve;
faças parecer / d o judeu ssa aleivosia. 277-7. "•
Aleixandria: 65.72 (T To), 101 (Z1); 145.1 'f Algizira: Algeciras: 3a3.i2 passou ben
(T), 10; 1 5 5. i, 17. CF. Alexandria. pelo estreito/d'Algizira (e. de Gibral-
(j J Aloixi: Alexios: i3i.u Est' emperador tar). CF. Aljazira:
nom' avi" Aleixi, / de Costantinobre.
t0} algo PRON. INDEF. / s. M.: alguma coisa,
Q (-? Alemanna: 42.12, g5.8, 175.6, 218.2, 10; coisa de algum valor, fazenda, bem,
294.16, 386.58. posse, dádiva: 5.160 grand' algo que
poren lie davan; 25.ai se ll'alg' en-
J> r alen ADV.: além: g5.2, 245.35 Metérono en prestaria; 102.23 Vos guiarei, se...
un barco e passárono alen ; 245.85 mi algo derdes; i38.g se IPalgo pedir
Entra no rio e passa a alen; 3i6.22 assi ou demandar; 144.17 E quen quer
15

que He vêesse pedir / algo por ela, nos deu carreira porque já / ouvesse-
logo L.n falir / Ho dava; 261.18 se de mos sempre de Dens perdõn || dês ali:
Deus quisess' algo falar; 362.16 e dera , desde então: 16.81 dês ali rezou el;
dela por algo / e dela dera en don || 237.12 e averedes dês ali o dem'
fazer algo: 278.16; v. fazer || fazedor avorreçudo; 241.86, 246.37,251.12 || dês
d'algo: 9.12, 67.12 ali adeante: i 1.6 3 E dês ali adeante
non ouv' y boi nen alrnallo / que taa
alguazil s. M.: aguajil, meirinho: 254.26, ben tirar podess' o carr"; 42. 3g, 48.39,
328.40 o alguazil... de Xerez. i63.2(j || ADV. oe LUUAK: nessa parte,
para lá: 3. u ben aíy / u peccador
alguen PRON. INDEF. : 18.76 se atguen que- sol achar; u.6 5 per ali lies (ária / a
ria / a húa delas levar; 64.23 que alma toller / do frad'; iS.iooben aly/
m'encomendedes a alguen; 95.27, du vay ontr' os seus; a5.i3z o merca-
135.52, 162.41 cuidou a prati que o dor ali chegava ; 3 1.14 Ali van muitos
fezer alguen. enfermos; 25341 preguntou aã gente
/ por aquel que logar era ; e disse-11*
algun v. algãu. enton un frade: / «Ali chaman Vila-
-Sirga, logar muy maravilloso.
algur ADV.: algures, em qualquer parte,
para qualquer lugar: 24.14 Quand' <22>Alicante (33g.2 F) v. Alocante. *
algur ya mal fazer; 65.u8, 67.48,
281.18 yr-m-ei algur esterrar; 315.53. £ tf Alifonsso v. Afonso.

alguu, algun, F. algúa PRON. INDEF. : SUBST. :


154.34 ben cuidavan / que algun deles s. M.: o que alinha: 146.23 era
ferido fora || ADJ. : 43.10 Com' ajamos mantêedor / dela e ar do seu aver /
boa guard' e alynnaclor.
algun filio; 4S.33 que nos dê algun
consello; 65.Q2 se 11' ant" algúa vossa
^Ô Alis: 1 3 5. 1 36 Don' Al i s.
cana non desse; 73.15 E quando algúa
cousa H' ia falir; 95.24 mas pêro
3/ aljama s. f . : povoação de mouros.- 169.38,
algúas vezes filiava pescado; gS.zS
169.44, 169.49 e toda a aljama foi ao
algúus presentes; to3.ig Se verei do
Parayso... algun pouco de seu viço; mouro rei.
io3.3o com' está / Mong' algúa vez 3 2. Aljazira (35g.2t)) v. Algizira.
no ano, quando sal ao vergeu; 125.18
que He mostrass' algúa ren; i65.33 £g aljube s. M.: cárcere, caverna: 192.68 o
e porend' en este feito mostra algun mandou meter / en logar sabudo /
gran sinal; 267.6') non me desanpa- d'aljub* ascondudo.
res / por algúu tempo t'eu fazer pesa-
res; 401.89 en algúus logares. 3 V allèo ADJ. / s. M. : alheio : 137.6 un cavaleiro
que era seu, non ailéo, / desta Sennor
Ali: arquitecto mouro; 358.i6, a5 maestr' groriosa; 237.41 Ai eu en terra allca;
Ali. 309.62 conprar mandaron aquel logar,
que allèo / era || 1 5.43 Esto nos dan
ali ADV. RE TEMPO : lá, nesse tempo, então: do allõo / por Deus, con que possa-
28.93 Ali u t-rgeu os seus / ollos con- mos viver; 132.72 ouv 1 a sec-r grãado/
tra o ceo; 3o.22 log' ali somos dei que do seu que do allèo.
perdoados; 228.42 aly u o catavan;
283.51 E foi tolleito log' aly; 407.22 _£J allur ADV. : em outra parte : 45.49 est* alma
e log' ali o prendeu un tan gran mal; é nossa, e allur outra buscado; 61.7 ca
4i5.32 E u He disse: «Bêeyto será / d'allur non vêo; 239.18 allur o deman-
aquel fruito que de ti nacerá,» / ali dado; 335.83 Atai allur a catade.

$
•' ** f alma s. F.: 11.1 como Santa Maria tolleu 5 / alongada s. F.: demora; 1.72 logo sen alon-
.•v"' O
a alma do monge que ss afogara no gada ; 41 1.63.
rio ao demo; 14.1, 26.i, 45.12, 55.45.
/^ T alongado AUJ.: distante: 246.21 Esta ygrej f
x' "í ? Almaçan: 240.2 eigreja que chaman Santa alongada da vila já quani' está.
Maria d'Almaçan, en Castroxeriz;
249.1 '• r-, ? alongar v. TR. / 1. : afastar, retardar, demo-
rar: 35.91 E fez as outras galeas...
.2 -' ^ almafi s. M.: marfim: 399.18 húa oma- alongar; 95.49 e quanto toda a noite
' gem... d'almafi. eran alongados / da pena, ena mannaa
y eran tornados; 104.25 Elogodaquel
2 3,*') almallo s. M.: novilho; 5i.5o quis ir ven- camynno mui longe o alongaron;
de-lo almallo; 5i.63 non ouv' y boi nen 233. 16 tragia bon cavalo que o deles
almallo / que tan ben tirar podesse o alongava; 267.50 A nav' alongada
carro. foi . . dei húa gran peça || 26.88 o que
julgar façamos / logo sen alongar ;
Almançor: Almançor (g3g-ioo2): 63.27, 77.32 mais a Santa Virgen non alon-
6y rei Almançor. gou preyto; 3 15.48 sãar podes meu
filio sen tempo alongado; 377.39 mais
Afanaria: Almena: 192.28. aqueles alongavan cada dia || alon-
gar-so: afastar-se, demorar, exíen-
almiral, armiral, almirallo s. M. : almirante: der-se: 3341 por sse da nav' alongar;
31.70 O armiral (E; T To: almiral) 96.45 os fez que se sse r.->n poderon
das galeas; 35.8o (almiral); 35.85 alongar da serra; 112.46 da nave
(almirallo); g5.35, • ^.69 (almiral). s'alongaron; 291.38 nunca me de teu
serviço, Sennor, querrei alongar ||
' almirallo v. almiral.
333.47 foi-sse-11' o tenp' alongando;
almocela s. F. : espécie de cobertor ou manta. 382.26 foy-sse-11' alongand' assi...
180.46 ca eno logar / sol non acharon este preyto.
y hú' almocela.
143 (M) Xerez cerca da agua
> almoeda s. F.: leilão: 35g.26 E logo na d'Aiquivir; 292. Í2 Sevilla, que jaz
almoeda o meteron. cabo d'Alquivir. CF. Aguadalquivir,
Guadalquivir.
almogavar, almograve s. M.: soldado de
' cavalo que se empregara em corre- V faltar s. M.: 3.5o a carta trager-lle fez, / e
rias: 205.24 tragia .. almogavares deu-ha ant' o altar; 4.29, 7.2, 9.167
muitos; 374.1 etc.; almograve: 277.1, 15.87 II a l l a r mayor: 353.78 O filio da
277.6 dezeseis almograves que foron dona que sé no altar mayor 1| altar
en azaria. mêor: 162 (M).
almorçar (228 M) v. omorçar. ^/alte ADV.: alto: 35.53 ponnamos as relicas
' "" ak' u as possan veer; 35.68 foy-a alte
almoxerife s. M.: almoxarife, administra-
(T: & alte) põer; 5i.56 un dos géollos
dor de propiedades da casa real, tesou-
alçara. . atan alte; 191.26 caeu mui
reiro da casa real: 224.22 almoxerife
d'alte; 292.79 non é de pran / guisado
dei Rey era el.
de seer tan alte com' ela. CF. alto.'
alo ADV.: lá, ali: 221.36 Leva-lo quero alo;
259.34 sãan quantos alo queren ir. s. F.: 140.10 Loemos a ssa nobreza, /
sã onrra e ssa alteza; 3o2.ib Santa
n aloé s. M.: aloés: 425.27. Maria, que é con Deus nas altezas.

r
O alto ADJ./ADV. : 6.68 en voz alta e clara; 1 1 1 alvaraz s. M. : espécie de lepra : io5.io3 Eu
35.1OO Madre do muit* alto Rey; 107.16 ^^ trago as meezyas / con que são de
dúa pena... Muit' alta; 249.23 eno , fog' e d'alvaraz.
mais alto da obra; 249.26 caeu ben
do mais alto; 285.15 de linnage mui ]j, Talvardan, alvardão s. M.: homem trapaceiro
ali* era || 9.100 a voz do ceo lies disse trapalhão: 401.68 outrossi que me
mui d'alto; 20.42 os soberviosos / guardes d'ome torp' alvardan, / c
d'alto vás decendo. CF. alto. d'ome que assaca, que é peor que
can; 406. 5 1 que nos defenda d'ome
altura s. F.: 29.33 deceu carne filiar / en mui vilão / e d'atrevud' e de torp'
ela das sãs alturas: 40.12 sobela alvardão.
altura / dos ceos; 115.241 E o angeo
de Deus / d o ceo da altura / deceu; j i I Alvarrazin: Albarracín (Teruel): 191.1, 7.
iç)3.3 Sobelos iondos do mar e nas
alturas da terra; 352.33 ssa eigreja do s. M.: alvaiade, carbonato de
Viso, que jaz en húa altura. chumbo: 75.96 alvayalde, que faz a
cara enrrugada.
'f £> alumiar, alumear, alumiar v. TR. / i.: dar
lu$, iluminar: 36.33 viron encima mui : Auvergne (Franca): 66.12.
gran lume, / que alumeava mui mais
ffy\z AI>J. : da Auvergne: io5.33 Casar-te
que outras craridades; 49.63 todas
essas montannas / do seu gran lum' quero con un Alvernaz; 125.9 un cre-
alumiou; 65.153, 92.1 Como Sania rigo alvernaz. >
Maria alumiou un crerigo que era
cego; 3i6.28 guarir copos e mancos Alviles: AífaríÍH,í4/vzle7 / d'Alemquer: 3i6.i8
e cegos alumear; 302.3 dos pecados un crerigo trobador, / que sãs canti-
pode as almas alumear || aluméar: gas fazia d'escarnno mais ca d'amor /
e era daquela vila dúa eigreja prior;
36.33 To, 49.63 E To, 65.i53 To,
227.41 E F, 302.3 E To; alumear:
36.33 E T, 49.63 T. 65.153 E T, 3i3.7i
8- M - : alvar 162.49 e P e ' a ' uz / tOr
K F, 316.28 E F. 332.24 #/ ^40.34 nou y, quando o alvor parecia; 340,-ia
E L\, 362.3 F.
Tu es alva dos alvores.

o ' alumiar (92.1) v. aluméar. ) -\f alvoroçar-se : preocupar-se, alarmar-se ."


63.171 Vay ora mui quedo e non ^al-
^ J aluzecer v. i.: raiar a lu? da aurora, ama- voroces.
nhecer: 325.52 preto de Silve foi
quando aluzeçia. ama s. F.: ama de leite: 1 22.3o, 251.87,
282.21 A ama que o criava |j a ama de
Deus = a Virgem: go.33, asS.ii 3 ||
'" alva s. F.: o apontar da manhã: 114.41
dona de casa; 334.37.
Ante que a alva do dia chegasse;
340.10 etc. s. F.= a Virgem.- 1.17 Benaventu-
/ w rada Virgen, de Deus amada; 178 a
7 ' alva s. F. : túnica branca usada pelos sacer- Virgen de Deus amada; 70.12 amiga
dotes: 2.2 Esta é de como Santa Maria e amada; 322.48, 420.69 amiga e
pareceu en Toledo a Sant' Alifonsso amada / de Deus.
e deu-ll' húa alva que trouxe de
Parayso; 2.41, 2.44. 7^" -/amado ADJ. /s. M.: sSi.ioi Est1 é / o meu
amado filio; 1 3 5. 102 meu marid' e
f :" Ahraça: Albesa (?) 382.48, 63. CF. Albeza. meu amado.
i8
am;iiioiras s. F. Pr,.: ar/es ou feitiços de alçados líia seus braços || ambos e
amor: 104.1 Como Santa Maria fez aã dous: 2i8.i3 d'anbos e dous los lados;
moller que queria fazer amadoiras a 328.20 ontr'
t
ambos e dous os mares.
seu amigo con el Corpo de Jhesu- CF. amos.
-Cristo.
amo» s. r.: ameia: i83.í8 posérona no
amador s. M.: 5.i6 servidor de Deus e de muro ontr' as amSas; 185.75 fórona a
sã ley amador; 42.9 un mui falss" põer / Ontr' as améas; 2O5.2 etc.
amador; 58-75 mentre viva nunca
amador averei. ameaçar, ameaçar v. TR.: 32.1 como Santa
Maria ameaçou o Bispo; 47.29 Santa
amansar-se: tornar-se manso: 36.36 o ceo Maria... o tour' ameaçou; 74.21 o
viron craro e o mar amanssado; 372.21 demo... o pintor ferament'ameaçou
aquela ravia grande toda se 11* aman- (7o: ameaçou) / de o matar; 82.38
sou. con húa vara mal ameaçou (E T:
ameaçou) / aquela companna ; 377-3i
amar v. TR. : 8.43 que me dê gualardon por meaças que el Rey 11' ameaçasse.
com" ela dá / aos que ama; 5.20 ela CF. mcaçar.
outrossi a el amava mais que outra
ren; 7-3 Santa Maria amar / devemos amcdcs s. F. PL. : andas, maca; 2i8.3o
muit'; 9.61, 10.14. E amedes fezeron log' en que o leva-

amarelo ADJ.: 367.49 os coiros delas (das


pernas) se fendian / e agua amarela amon iNTERj.: 65.253 e el seja loado. Amen;
en saya. 7Q.55 e dized': «amen»; n5.326,127.64,
142.63.
amargo ADJ. : i52.S4 non de vida saborosa, /
amercéar V. i.: condoer-se: g3.25 por que
mas amarga.
quisess' aver / doo e piadad' e dei
amercéar || amercõar-se: 43.62 Santa
«ismrgor s. M.: amargura; iSi.34 inferno,
Maria chamando / que ss' amercSasse
que é cheio d'arnargores.
dela; 227.37 que dele s'ámercéassef
amargoso ADJ.: 171.58 con sospiros amar- 278.34, 298.41 de mi t'amerc5a; 3o8.6i
gosos; 195.141 daquest' amargosa / 346.25, 348.23 || ainerccar-se: 43.62 E,
Vida. 298.57.

amargura s.F.: amargor, angústia : 392.48 amêudo, amoude, amiúde, amiúde LOC.
d'oy niais ena nv . vida nou é senon ADVERB. : 46.34 ameude veer-la ya ||
amargura. amSude: 46.34 (To), 67.46 (E), 255.122
To || ameude: 46.84 (E T), 67.46
amassar v. TR.: amassar o pão: 258.25 (7* To), 146.34, 161.1, 175.11, 184.10,
E el' amassando pan / enton estava; 255.122 (E) || amyude: 42.10 (15) ||
258.3o. amiúde: 42.10 (Tb), 257.13, 3o3.i6 (E).
amatar v. TR. : matar, extinguir: 332.47 amiga s. F. : 5.i38 a Emperadriz, muit'
ordyou que o veo delgado mais ca amiga de Deus ; 16.2, 3o.i8 que Madr',
cendal / podess' amatar o fogo. Amiga ll'é, creed' a mi, / e Filia e
Criada; 42.25, 55.18.
ambos PRON. INDEF. : 5.64 Quando íoron
ambos a húa parte; i5.io2 sei de nos amigo s. M.: 5.142 Levade-me vosc', ay,
ambos vingador; 25.51, 27.47 amba-las amigos meus ; i3.26,15.73, 16.40, 71.52
partes fez log' ala ir; 38.53 que ambos Deus Padr' e amigo / e Fill' en nosso

ir
corpo outra vez ben téemos; 204.2 «r amos (186 A/) v. ambos.
Como Santa Maria fez aã moller que
queria fazer amadoiras a seu amigo. amostrar v. TR..: mostrar: 52.8 se Deus vos
amostre prazer; ioo.i5 amostrar-nos
aminde, amiúde v. amõudc. deves carreira; 121.6 amostrou mui
gran miragre; lôz.Si achou ant' a
amizade s. F.: 210.10 E nunca nos podia já cruz / a omagen, e amostrar-/a foi;
mayor amizade / mostrar; iio.iS, 163.17 a cousa que queria per sinales;
3n.i6 amizade avia con ilu borges. amostrava; 2o6.i3 R nmostrar-se: mos-
trar-se: 208.6 foi filiar / csrne da
amo s. M.: 334.17 o orne, seu amo; 338.26 Virgen mui santa por sse nos ben
?c a casa de seu amo adestrado o leva- amostrar / de com* era Deus e orne;
ron. 405.7 Nas grandes enfermidades /
s'amostra con piedades.
amolgar v. TR. : amolecer: 972.22 a Virgen,
de Deus Madre, / 11'amolgou o cora- amparança s. F.: amparo: 9.140que es ale-
çon. gria / noss' e amparança; n5.lo Con
ajuda nos vene / e con ssa amparança;
- amor s. M. : 6.27 Ca a amor desta Sennor 2x3.8 dos que a chaman é amparanç*
é tal; 5.Q2 Pediu-lle seu amor; 10.23
e escudo; 225.5 Na malandança /
dou ao demo os outros amores; (>4.5i
noss' amparança..:. é Santa Maria;
con seus amores a poucas torneu
289.13 un sombreir' en sã testa / de
sandeu; i35.2g est' amor poseroa y /
palias, per que cuidava do sol aver
u moravan; 257.27 e ouve dês i da
amparança.
Virgen tan grandes amores; 409.45 e
cada uu sente / deia compridamente/ í? -V
' amparar v. TR.: 20.27 mas tu guardando/
mereces e amores || aver amor: 132.107
e anparando / nos vás; 22.4 28.65 ||
Porquê... desdennavas / a mi, que
se Deus m'ampar: 7.57, 26.72, 28.137
amor ti avia || coller amor: 4.20 e por
y amparar-se: 2O5.33 por sse mellor
esto tal amor / con esses moços
ampararen / do fogo; 401.26 que me
collia || fazer amor: dar provai de
poss' amparar / dele.
afeição: 5.31 en esto me podedes muy
grand' amor fazer; 174*44 faz-nos ela amperadriz (a Sant' Ânperadriz; 335.91,
sempr' amores; 3o3.48 e do que sabor 419.66) V. Emperadriz.
avia fez-ll' end* amor e pitança || COR
amor: como prova de afeição: 2g3.n , / ^ampolado ADJ. empolado: 346.21 foi o braço
davan-lle con amor / panos e selas e tan inchado / que mais seer non podia,
frêos / e outro muito bon don || por e vemelP e ampolado.
amor: i3.3i por seu amor; 133.3;
Jhesu-Cristo, Salvador, / aqueí que íot ' anadiu s. M. : adinho (f), tecido próprio
morrer por noss' amor; I45.i3 amava para luto (f): 122.55 de prumaz / Tra-
a Santa Maria / e por amor dela dava gerei doo ou dun anadiu (rima com
sãs rações; z3â.i3 por amor do Fiilo oyu).
teu || cantiga tVamor v. cantiga. • ~y

/*.' Anania, Ananias: 4.84 Anania... Âzari* e


amoroso ADI.: z32.g moller... amorosa; Misahel; 215.41 o que en Babilonna
xg5.2i mui fremosa / menya... e muii' guardou no forn' Ananias / e Misael
amorosa. o menyno e o tercer, Azarias.
. •>
amortído ADJ.: desmaiado: 5g (A/) Como a / ) ancela s. p. : ancila, serva : i8o.5 Don' e
monja caeu en terra amortida da Ancela; 180.62,201.12 húa donzela...
ferida que He deu o crucifisso. que He prometera de seer sã ancela.

.
20

ancho ADJ. : largo: 325.5o achou-ss' en ãu ll'obridou; 255.5; E tant' andando/


camyo / ancho e chão; 345.23 foron foi trastornando... que achou a via
fazer outro muro... muit' ancho e / Per que soub' a verdade do preito
fort' e duro. || andar pôs, apôs, a derredor: perse-
guir.- 125.34 e foron aã donzela e
ancião ADJ.: i57.38 e sabede do miragre andaron-11' a derredor; 206.11 e tanto
que non é muit' ancião. pôs el andou / que por mui gran fre-
mosura de moller o enganou; 2H3.io
ancora s. F.: uS.iSl sen ancora deitaren. El muit' omeziad' era e senpr' apôs
't el andavan / aqueles seus êemigos ||
ancorar v. TB. : prender com âncora: 340.33 acompanhado de adj. = ser, estar:
IV e o dem' avezimao eno avisso ancora. 48.24 andavan mui chorosos; 63.145
E dormid' agora pois canssad' anda-
Andalozia (83.12 T To), Andaluzia; 83.12, des; 267.63 ando tan coitado; 225.28
22I.I3, 235.7, 348.11, 367.19, 3g8.IO. e pêro andava viva; a33.33 os mal-
creentes que andan desesperados;
andamio s. M.: andaimo: 74 (M) Como o 334.40 E assy andou úu ano tolleit'
demo derribou o andamio ao pintor. e fora de sen; 335.35 Com' andamos
lazerados; 341.17 andava mal vestida ;
andante ADJ.: n5.24 dúa moller andante / SSS.óg te vejo magr' andar; 38g.i2 e >.'
mal. CF. ben-amlante. mande / que poios nossos peccados
mui sannudo non nos ande || conjuga-
andar v. TR. / i.: ir, caminhar, mover-se: ção perifrástica com gerúndio: 6.5o o
1.58 viron angeos andar / ontr' a gent' andava buscando; 65.8, 198.26 E u
assúada; 2.3o ena precisson andara; andavan buscando os mortos que so-
199.15 Xerez de Badallouce, ou soen terrassen; 234.16, 282.17 un dia trebe-
andar ladrões; 236.2 e feze-a Santa llando andava || conj. perifr. com inf.:
Maria per cima das aguas andar de 239.3o pois andade / a jura ende rece-
pé; 227.39 chegou-ss' o cavaleir' enton, ber; 314.22 dês i caçar / me veeredes
ca andava agynna || haver, existir: andando || com prep.: a: 235.53 e
42.24 chegou y un gran tropel / de passou per Gatalonna, en que ouve
mancebos... e un donzel andava y de filiar / jornadas grandes no dia
namorado; 236.17 E pereceu a galea, como quen and" a jornal || con: 67.34
e morreron log' enton / quantos en e cuidou que non andava senon con
ela andavan || percorrer: 5.41 tod' a gran lealdade; 78.20 E outros priva-
terra de Jerussalem muitas vezes an- dos que con el conde andavan /
dou; 35.35 E andou primeiro França; avian-11' enveja; io8.52 este da falssa *
119.17 mais non usava muit' andar ley / que anda con folia; 115.197 Sei
camíos / pêra prender os ladrões; que andas / con mui gran coita mor-
288.28 aqueles que as carreiras de Dens tal; 132.127 que lie dissera / que
onveron andadas; 325.5o achou-ss' en ll'andara con mentira; 193.127 pagãos
úu cam^o... e andou-o mui festynno andan côa mal sen; 345.47 Quand' el
||proceder, aplicar-se: 58.i6 Mas Io Rey oyu aquesto, connoceu as maes-
demo... andou tanto pola fazer errar trias / con que 11' andava || en: 5.l6i
/ que a troux' a que ss' ouve de pagar mas andou en muitas romarias; 25.73
/ dun cavaleiro; 64.48 Tant' andou andand' en preitesia; 195.113 el lie
daquela vez / que un cavaleiro fezo respondeo / que en quani' andara, /
dela enamorar; 1155.78 como o dem' todo falleceo; 253.21 C orne bõo enten-
andava / por britar ssa profisson; deu qne andava en pecado; 277.30
125.44 un dele? :an muit' andou / que andand' en cavalgada; 365.36 E verá
a oraçon da Virgen lie fezo que sse aqueste monje que anda en gran lou-
21

cura / en cuidar que non é nada a ano; 26.13 cad' ano yo... a San Jam*
alma H per: 15.79 andando per muitas en romaria; 43.21 a un ano lio trou-
romarias || por: 291.48 por meu ás xes«e; 53.25 a cabo dun ano.
d'andar || el (ela, eles) assi andando;
grupo fraseológico expletivo, sem si- ano - an-no (PRES. IND. 6 de aver + PROM.
gnificado preciso; entretanto: 96.21, PUSS.) 304.19.
254.20, 3o5.3o.
nnoitocor V. i.: cair a noite: i3?,.3i ata que
Antler: Sant Ander (a63.i F, i3 E F) V. 11'anoytecia; I35.&2 pois que anoite-
Santander. ceu / con ela seu gasallado / quis
aver; 189.8 e anoiteceu-!!' enton / per
andorya s. F.: andorinha: 5^.63 semellava u ya en un monte.
2 que todo mudara / como muda penas
a andorya; 321.43 pêro que faladcs 1 anojado ADJ.: desgostoso: 355.38 fot já sã
muito e toste com' andorya. carreyra com ela muit' anojado.

v Cansar s. M.: ganso: 308.49 como d'anssar


2 Andrcn: i55.24 Par Sant' Andreu !
un grand' ovo.
l r anel s. M.: 42.1 como o crerizon meteu o
juisarinno s. M.: pequeno ganso2 389.33
anel eno dedo da omagcn de Santa
mais dar-ll-ia dous capões o'íi ben leu
Maria; 292.2, 36g,35, 3;6.i.
dous ansarinnos.
) l!
anello ADJ.: telho, antigo: 273.43 Non é v antano ADV,: no ano passado: 16.78 est'
anello / Este miragre, mais novo. ano rezes por mi... quanto pola
outra antano fuste rezar.
anfaz s. M.: véu: 16.66 para-mi mentes, ca
2-' eu non tenno anfaz; 122.48 e ela cho- '"c ante PREP.: diante, em presença de, em
rando pôs seu anfaz. CF. enfaz. frente de, perante, em vista de: 3.5o
deu-lla ant' o altar; 4.46 ant' os outros
anfermar V. enfermar.
se metia; 5.4 Santa Maria deve sempr
anfermedade, anfermidade V. enfermidade. ante si põer; 83.18 non cuidou sair
vivo / ante maneiros dobrados / Que
angeo s. M. : anjo: 1.34 com'angeos can- lie davau; 85.72 ant 1 o convento con-
.''J tada / loor a Deus foron cantar; 11.41» tou quanto vira; 109.4 Razon an os
45.44, 55.52, 65.i55. 152.14 ° Sant diabos de fogir / ant 1 a Virgen; i38.53
Angeo (= Gabriel) \7 (E), 86.18, Enton a Virgen d'ant' ele se tolleu;
20 (fi): angeo. 196.20 ant' os gentiis a guardavan
asconduda- / Mente; 2o3.22 chamou /
angostiira s. K.: estreiteza: 312.68 Mais o ante ssi húa ssa filia || ADV. TF.MP. :
logar foi pequeno e de mui grand' anteriormente, com antecedência : 2.28
angostura. Mayor miragre do mundo / 11'ant'
esta Sennor mostrara; 5.i54 mas ant*
nngnía s. F.: enguia: 368.53 húa coho- ouv' el a dizer seu pecado; 16.58
bra... a semella / dúa anguia grossa. aquelo que fora ant' obridar; i35.i2O
animalla s. p.: alimária: 178.5 ben pode Outro dia ant' a luz; 'ig2.35 ante ter-
fazer que viva outra morta animalla. çer dia || ante de: 35.n5 un dia ante
da luz; 143.37 ante de tercer dia /
Anna: mãe da Virgem: 411.16 etc. A veremos chuvia; i8o.i5 ante do
mundo foi... criada; 221.60 ante de
ano s. M. : 5.40 O Emperador dous anos e quinze dias || ADV. MOD.: antes, de
meyo en Acre morou; 16.47 d'oj' aun preferência, pelo contrário: S.iza o
mar nona leixou en paz, / ante a véo ca viu de grandes diabos a casa toda
con grandes ondas combater; 13.17 cercada; 341.75 perdeu todos seus
non vos quis enton tardar, / ante che- antollos.
gou muit' agia; 91.38 ante já querrian
mortos seer / que sofrer door aian 'antro I»REP.: entre: i85.a8 che mandarei a
descomúal; log.ai || ante quo CONJ. : cabeça d'antr' os teus ombros toller.
antes que, antes de que: 5.43 mas ante CF. entre, ontre.
que d'Ultramar se partisse; 33.2 o
guyou per só a agua ao porto ante anviilos LOC. ADVERB.: contra vontade:
que chegass1 o bate!; 45.42 ante que 55.4 mui d'anvidos s'assanna e mui
o começasse, door Io chegou a morte; de grados perdoa.
64.21 Ante que movesse, disse-H' assi
sã moller; 107.33 ante que seja mannâa ao ligação da PREP. a com o ART. UEF. M.
me farei cnschãa; 352.23 l'e prazeria ou com o PRON. DEM. M. i 3.47 ao demo
d'ave-lo / ante que o aver outre || mais ca pez / negro... a carta tra-
tempo d'ante : nS.ao Desto no tempo ger-lle fez; 4.1, 5.i66 || 4.3o e aos mo-
d'ante / achamos que fezera... gran ços dand' ya / ostias de comungar;
maravilla. 6.88 || 78.40 el conde ao que mezcrad'

antigo ADJ. : A.i3 Badallouz, que reyno é /


Muil 1 antigu'; 14,12 en un mõesteir >"» aorar v. T.: adorar; 9.127 a qtte aoramos;
antigo; aoi.iS o diabr 1 antigo; aio.8 51.29 aorando-a muito chorand'; 70.11
o inferno amigo; 3ao.i3 Eva, / a nossa A demostra «avogada», / «aposta» e
madr' antiga; te8.8 o diab' antigo || oaorada»; 83.3o, 99.20. CF. adorar.
d'antigo : 65.t28 hua egreja vedra...
que fora d'antigo lugar muii' onrrado- apannar v. TR.: 3l5.22 feixes... feitos d'es-
pigas muitas, que todos apannavan.
antiguetlaile s. F.: 304.9 u soya / aver ben s
d'antiguedade un mõesteir'. aparecer v. i.: i5.8g ela logo ll'apareceu;
27.52, 28.70, 35.q2 e apareceu-lles
antivãa s. F. : antífona,cântico: 6q.io3 can- Doura, a que pobrou rey Artur; 03.54
tou antivãa. Quen en tal torneo non sal / com'
aqueste, nunca dev' aparecer; || pari.
antivão s. M.: = antivãa (?); ADJ, vão (?): perf.: 34.21 o demo o levou que nunc'
192.133 pagãos / andan con mal sen / apareçudo / foi || 79 44 Santa Maria
a guisa de vãos, / ca non son certãos 11' ouv' appareçuda ; 196.50 aquela é
/ d'a lee dos crischãos / per ren man- que m' ouv' apareçuda.
téer. / nen come louçãos, / mais com'
antivãos / contra Mec1 as mãos / pun- , aparellado ADJ.: preparado, disposto; 111.61
nan de tender. senpre ten / Seu acorr' aparellado
.$ porá vale-lo menguado / d'ajuda ||
* antollança s. F.: desejo, ânsia: 9.148 Ora
retrayamos / quan grand' artéria / fez estar ap.: i5.n estan sempr' apparel-
per amollança; 337.10 E colleu tal lados / de fazer quanto ll'en prazer
antollança polo fazer entender. for; 322.4 A Virgen... d'acorrer os
pecadores sempr' está apparellada;
antollar-se: afigitrctr-set ver em visão- 349-3° estou apparellada / de receber
212.56 antollou-xe-lle assy / que seu a ssa graça II ser ap.: 135.134 disser-/
sanai levava aquela moller per y. ron-lle que ll'era mester / de ser log'
apparellado / De casar con Don' Alis;
antollos s. M. PL. : visão, alucinação, a figu- 279.15 ssa gran vertude assi ést' appa-
ração: 75.i5o ouv' y outros antollos, / rellada / d'obrar.
23

V i aparelios s. M. PL. : conjunto das várias per- 366.37 mandou o infante que fossen
tenças duma embarcação: 271.39 gui- aperçebudos / seus falcõeyros || apcr-
sad' os aparellos quis como mellor ccbcr-se: 16.36 atan toste ss'apercebeu
\ poder. ' / que pelo dem' era.

(- >.' apartado ADJ./ADV. : separado.r65.n8 algur r aperccbudo A Dj.: disposto, preparado, pre-
-' '' irá long' albergar apartado; 71.41 ca venido: 119.59 faz como os que estan
já teu lugar têes / no Çeo apartado; sempr' aperçebudos; 192.61 O oro'
95.20 vivia ali apartado; 383.12 cabo entendudo / foi e de bon sen / e aper-
f- da grand' ygreja â un logar apartado cebudo / de guardar mui ben / o
/ que chaman Santa Maria a Vclla; mouro barvudo; arS.io E porque
' 411.82 mais me vai que viva en logar dest* os crischãos non eran aperçe-
i apartado. budos, / passou el come a furto con
r -T muitos mouros barvudos; 376.31 non
j y apartar v. TR.: separar,pôr de lado: 144.28 foi aperçebudo / de o guardar com'
touros trager mandou / pêra sãs vodas; ouvera a guarda-lo; 376.63 d'aeorrer-
e un apartou / deles, chus bravo, que -nos nas coitas está sempr* aperce-
mandou correr; 353.48 apartou da bida.
raçon / sua a mayor partida y apar-
tar-se: afastar-se, ir ao lado; sS.iu, aportar v. TR.: 19.42 cintas.-. c'on que
. 65.135, 145.46 E pois ss' apartaron,
apertadas / trouxessen as carnes
diss'; 366.66 apartou-se da companna
38.59 a fror que con apertados / seus
U recolher-se: 93.20 un' ermid' u se foi dedos tíia; 238.58 o demo... assi o
• apartar; 312.22 ort' enque ^'apartasse.
i apertou / Que o torceo enton todo;
j j - apêas ADV.: apenas, dificilmente: 343.38 289.20 a mão destra cona fouce aper-
apêas achavan quen y entrasse. CF. tada / foi, assi como se fosse con fori'
pia. engrud* engradada |) apertar-sc: jun-
tar-se, fechar-se: 289.17 a mão con
apedrar v. apedrear. que cuidava / o maoll' alçar de terra
i con ele se 11'apertava; 338.22 cegou
j , < apedrear, apedrar v. TR.: apedrejar, Stipli- d'ambo-los ollos, e foron-sse-11* aper-
> ' ' ciar à pedrada: 124.1 Como Santa . tando / como se fossen apresos con
Maria guardou un orne que apedraron; visco ou con betume.
224.21 que foss' apedreado porque fezo
feito tal || destruir com granido: 161.4 •
apessõar v. TR.: dar boa aparência: 32.723
toda-las outras (vinnas) foron ape- un dia He deu / un seu cavai* en que
dreadas. fosse, polo mais apessõar.
apelido s. M.: grito; dar apelidofs): 45.88
dando grandes apelidos; 102.64 contra apoderado A Dj.: metido na posse de qual-
a luz deu apelido; 148.36 || meter ap.; quer coisa: 111.41 E pois foi apode-
148 (M), 175.26 metendo grand' ape- rado / de ssa alma. CF. apoderar.
lido; 255.5o apelido / mui grande
tapoderar v. TB.: apossar, assenhorear al-
metia; 355.73 || convocação, reunião
(CF. Eluc., s. v.): 345.8 quando foi o guém âe: 369.121 do seu, que lie tol-
apelido / dos mouros como gáaron lera, deu quena apoderasse. CF. apo-
Xerez con seu gran poder; 403.41 e a derada.
gê n t' assfiada / sobr* el en apelido.
''.Ç apõer v. TR.: atribuir, imputar: 7.59 por
aperceber v. TR.: 208.28 coidou que o nen- salva poss' esta dar, / que non sei que
gun visse nen en foss' aperçebudo; ll'aponna; aí.56 por non lies apõer

(x]
que o mataron, / foron-ss'; 97.82 e" apostoligo s. M. : o Papa : 5.i68 seus peca-
cousiu / que falssidade foran apõer ; dos dirá / ant" o Apostolig'.
151.32 11'aposeran un f u r t o lenguas
maas mentireiras; 2133 porque 11* apostolo v. 'apostol.
apõyan que matara a ssa moller; 255.2
Como Santa Maria guareceu a molle r sposLura s. F.: gentileja : l8.q, 29.17 da
que fezera matar seu genrro polo ma Sennor das aposturas, i3z.!5, 140.5,
prez que 11' apõyan con el || Formas 224.58 Santa M a r i a , que é Sennor
verbais : d'aposturas || coisa agradável e bem
disposta: 384.46 levar-t-ey suso ao
PRES. IND. 5 apósdes 213.73. çeo, / u verás as aposturas j| o que é
6 apõen (apoen) 355.93. direito, conveniente.- 140.61 que terria
PRES. CONJ. i aponna 7-5g. por crua cousa comer m i n y o / ou
IMPERF. IND. 3 apõya 341.2. bever seu sangue, ca non é apostura.
õ apõyan 213.3, 213.39,
255.2. apousentar v. TR. : aposentar, dar aposento:
MAIS Q. PERF. 6 aposeran i5i.32. l.3i foy-o apousentar / ontre bestias
INF. apõer aG.56, 97.82. d'arada.

aportar v. i.: chegar ao porto: 5.145 a .-•" app- V. ap-


nav'... aportou na foz / de Roma;
25.n6 a archa en guisa tal / fez que
\ aprazer v. i.: agradar; FUT. CONJ. 3 aprou-
apbrtou ant' el fora 193.26 outra nav'
guer: 8.41 se 11'aprouguer; I25.io8
y aportava.
o que vos aprouguer / f a r e i ; 131.88 se
vos aprouguer; 2o3.i8 Sania Maria
apoa PRKP.: atrás de: 233.10 senpr 1 apôs el vos de ben, se 11'aprouguer.
andavan / aqueles seus Semigos.
apregoar v. TR.: 55.78 loaron m u i t ' a Vir-
apostamente v. aposto. gen ... cujos feitos todo o mund' apre-
goa; 34.14 porende o fez apregoar, /
aposto ADJ. : belo, bem composto, airoso: pela terra toda en derredor (um falcão
6.17 O meny* a maravilla er1 apost' e perdido); 366.32 E andarono buscando/
fremoso; 16.11 c a v a l e i r o . . . mui fre- ben preto do três domaas e sempre
mos' e apost' e mui fran ; 26.63 húa apregoando (falcão).
c a p e l a . . . muit' aposta e b e l a ; 45.3g
logar muil' apost' e mui viçoso; .\_. aprender v. TH./I.: A.8 com' a p r e n d i ; 3.27
5g.ig || ADV. : apropriadamente, airosa- per quanl' end' eu a p r e n d i ; 4.18
mente: 5.90 de o criar m u i t ' apost' e d'aprender gran s a b o r / o u v e de quanto
mui ben muito sse trameteu; 48.43, oya; 6.18, 7.36, 265.17 dês sã menyez
145.42 aposto vestido; 194.6 ben can- / aprendeu nas artes; 267.13 q u a n t '
tava e apost' e sen vergonna ; 261.57 enu' aprendi a quen mio á contado ||
E os outros que oydes lecr / loando aprcndor-so: prender, ligar: 04.82 a
a Deus e aposto cantar || apostamente : çapata ao pee assi se 11'apres; 117.23
324.36 levou-lles a omagen aposta- fez-11' as m ã o s / que aos braços apre-
ment' e mui b e n ; 335-52 fez as papas sas foron; 134.62 O mal xe 11'apren-
mui ben e apostamente. deu / ena outra perna; 179.22 tlia pre-
mudos / os talões e metudos / nas
apostol, apostolo s. M.: 3o6.17 do apostol rées e aprendudos / ben como pedra
San Johan (F; apostolo); PU aposto- con cal; 338.23 cegou d'ambo-los
los : 27.12, 187.11,419.38,4252. ollos, e foron-sse-11' apartando / como

JfeL
r
1
l
se fossen apresos con visco on con í aqney v. aque.
betume || Formas vertais :
~\, aquele PRON. DEM. M.; ri., aqueles;
J-ERF. i aprendi A.8, 3.27, 4.11, F. aquela, aquelas; N. aquelo: 2.63 por-
5.14, 7.36 que foi atrevudo / en se vestir aquel
aprix 25a6, 51.38, 84.7, pano; 5.26 aquel irmão seu; 8.17,
97.23, 101 40 I2.ii, 17.25 || 5.159 Muitos gafos sãou
3 aprendeu 265.17, 332.32 a Kmperadriz en aquele mês; 52.36
apres 64.83 £ desia guisa a Madre de Oeus / quis
PART. PERF. aprendudo 179.22, 237.27 governar aqueles monges seus; 67.72,
apreso 7.13, 18.82, 5a.n 85.19, 109.43 || 6.72 tod' aquela gente
( í 88.22, 97.10 que y juntada era; 11.90, 12.32,19.16,
CF. apreso. 27.611| àquel, à,(fiélo=^aaquelt a aquele:
14.42 foi rogar que àquel frade per-
.apresentar v. TR. : oferecer : 3i2.3a a úu bon
dõass' por seu amor; 48.44 a fonte
mõesteiro que avia y levou-a, / a que
ond' el vendera / a agu' àquele con-
a ei prometera, e tan tost1 apresen- vento || aquel (aquele, aqueles, aquela,
tou-a.
aquelas, aquelo) que: 6.89 e aquel que
X *-) apreso PART. PEBP. de aprender ; mal apreso: o ferira eno fogo o queicnaron; 78.4
mal avisado: 418.26 o demo. . foi Non pode prender nunca rríúne ver-
briiaij' e mal apreso. gonnosa / aquele que guarda a Virgen
gloriosa; 132.78 Enquanto foron che-
O r' apressuradamente ADV. : 420.^7 u tea Filio gando / aqueles que convidara; 5.125
^ '" véo apressurada-/ment" a ti mui t' com' aquela que tanto mal sofrera;
agynna. 341.63 com' an aquelas que en culpa
mortal jazen; 16.58 foi conprir aquelo
f t «pressurosamente ADV.; apressadamente s que fora ant' obridar; 55.30, 70.27.
195.187 meteu-sse na via / muit' apres-
surosa-/ment'. £?} àquel v» aquel

J ^ aprestidado ADJ. : aprontado, prestes, f repa- x?u aquela v. aquel


rado: i35.no Aque / m'estou tod'
aprestidado. aquele, àquela V. aquel
^,

j/ f> aprovoytar v. i.: 94.24 ni-/húa atan aguçosa aquelo v. aquel


/ era d'i aproveytar / quanto mais
podia. aquen ADV.: do lado de cá: 111.34 ante 1ue
chegass1 aquen; 142.28 eu a 'durey
' -7 aque, aque, aquoy ADV.: cis aqui, eis que l aquen / Dói rio.
4.76 e aque a gente ven ; 13.27 e 3que*
-vo-l" a q u i ; 1766 A boa dona... aqucsta v. aqueste
ant 1 o Emperador aque-a ven J 65.i5i
e a mea noite aque-vo-los santos; ^ aqueste PRON. DEM. M. este; PL. aquestes; F.
9744 e aque-m1 aqui || 135.109 Aque / i l aqucsta, aquestas; N. aquesto: 5.19
m'estou tod' apresiidado /De log' ir; Aquc-st' Emperador a sã moller queria
4o5.3t> E diz un a outr': «Aque o / mui gran ben || 57.4^ aquestes .. sal-
angeo que ven do ceo || 13.27 (7") e mos sempr' ya dizer || 3.26 Pois Theo-
aquey-vo-la aqui; 147.2 (T) disse: philo assi / fez aquesta trayçon || 71.22
«Aquey-m'acá». rezava correndo / aquestas orações y
5.52 En poridade vos quer' eu aquesto
j) aquedar v. TR. : tornar quedo: 172.20 A tor- dizer || aquesto que: 25.24 Arnig',
menta aquedada foi. aquesto que tu queres; iS.rrs Tod'
26

aquesto que vos ora dito / ei || por Arábia: 424.18.


aquesto por este facto, por este motivo:
B.i8 e por aquosi' eu / quero seer oy arada s. F.: lavoura: 1.32 ontre bestias
mais seu trobador; 8.7 E por aquesi' d'aradaj 338.21 aquel manceb' andando
un miragre vos direi || sen aqucsto além / cou seus bois ena arada.
disso: 12.31 E sen aquest', os judeus
fezeran úa cruz fazer. — v. aquisto. arador s. M.: 366.68 un campo u aradores /
Con seus boys ali aravan.
aqucsto v, aquosie
Aragon: Aragão; A-4 o reyno d'Aragon ;
aqui ADV. DE LUGAR nesfe lugar : B.45 Aqui 44.7, 64.7, 161.7, 169.34, 173.10, I77.10.
sse acaba o Prólogo das Cantigas de 382.34 || Monl' Aragon v. Mont'.
Santa M a r i a ; 1327 aque-vo-la aqui;
15.45, 20.12, 35 te Non me praz / con aranna s. F.: 201.41, 222.2 consomyu húa
estes que aqui vêen || ADV. DE TEMPO : aranna; 225.i, 315.36 cuidando que era
16.42 a Santa Maria pedide dês aqui; de poçõy' aquel feito / de coovr' ou
163.23 dês aqui adeante (v. dês aqui); d'aranna || obra d'aranna: 386.43 Obra
417.23 Deus, que viver-me leixou troes d'aranna / e ... aquesto que vos faze-
aqui. des / en convidar tan gran gente, e
pescado non téedes.
aquisto = aquesto: 346.10 (em rima com
Cristo e visto).
arar v. TR. : 336.70 un campo u aradores /
ar ADV.: também, igualmente, ainda: A.ia Con seus boys ali aravan.
e ar pobrou / Badallouz; 8.23, 316
Pois ar fez perdon a v e r / a T h e o p h i l o ; Araz (68.22 E) v. Arraz.
20.19 E ar todavia / sempr' estás
lidando / por nos; 2841 || ouirossi ar arca s. F.: 25.1, 25.ii5 (archa), 35.22 húa
164.5,174.6 || ar outrossi 307.26 || nova- arca feita d'ouro; 145.56 meteu aquel
mente, outra vê j, posteriormente : 8 29 onro dentr' en húa arca ; 148.10,203.17
e a candea enton / ar pousou-lle na húa grand' arca de farynna chêa.
viola; 97.89 os mezcradores en desden CF. archa.
/ tev' e nunca por eles deu ren./ e dês
en / nonos ar quis de tal feito creer; arcebispo s. M.: 2.60 Don Siagrio falido /
203.26 ar yde pêro ala ; 274.55 na obra foi arcebispo (To: arcebispo); 12.11
que leixara por fazer ar começou || O arcebispo aquel dia a gran missa
exprime contraposição:8227 Pois vos ben cantou ; 292.107. CF. arcebispo.
non podedes, ar leixad' a m i ; 225.28 e
pêro andava viva, non ar quis que o arcediago s. M.: 202.1 (F), 204.1 (F.), 204.5
mordesse || reforço pleonásíico: 206.21 El un bon arcediago en ssa orden
Pois que lie beijou a mão, ouv' en tal recebeu. CF. arcidiago.
coita dês y / que nunca ar parou mentes archa (25.n5) v. arca.
ena missa || non ar: tão pouco: 1.33 E
non ar quero obridar; 26187, 283.46 archangeo s. M.: arcanjo : 420.47 bêeyta a
Que nulla cousa non falou / nena companna... d'angeos... e bêeyta a
missa non ar cantou || nen ar: nem outra d'archangeos.
tão pouco: 5.183 ao segre non ficaria
nunca ... nen ar vestiria pano de seda; Archetecryo: architriclinus (S. João II.
39.35, 226.47, 238.42, 283.55. 8, 9). 23.3 Como Deus fez vyo d'agua
ant' archetecryo.
ara s. F.: altar dos sacrifícios: 51.33 Madre
do Sennor .. tu. altar e ara. arcidiago (202.8) v. arcediago.
Arcilla: Ardia (Marrocos): 169.66 Ceta e e cal e área; 313.27 o mar a crecer /
Arcilla. Começou tan feramente... e vol-
vendo-s* as áreas; 356.13.
arcebispado s. M.: arcebispado: 365.9 no
arçobispado de Narbona a cidade. areal s. M. : areal, espaço coberto de areia,
praia.- 165.63 un' egreja dentro ena
arcebispo (2.60 Tb) V. arcebispo. vila é, / que está preto dos muros da
parte do areal.
Arcos: ArcosdelaFrontera{C&diz): 393.12.
arlotia s. F.: mar ateira, patifaria: 125.91

!
ardedor ADI.: que arde: 304.23 ca pêro y diabos, que fezeron começar est' arlo-
acenderon outros oyos ardedores. tia; 347.53 ca os seus miragres dela
non son feitos d'arlotias; 414.48 que
ardente ADJ. : 294.3') dar con ela foron nas nos guarde... do demo... que DOS
chamas ardentes. non enarte con arlotia.

arder v. i.: 4.2 como Santa Maria guardou arloton s, M. : maroto, patife: 305.48 ca e l
ao filio do judeu que non ardesse; non amava truães nen arlotões.
*9-3°j 35.*7, 37-ia Est' avêo. . dun
orne coytado a que o pé ardia; 53.7 arma s. p.: 15.125 u sãs armas ante Veixou;
os pees arder / começaron daquel fogo 19.25 Non foi quen podesse arma nen
que salvaj' ouço chamar; 336.68 o escudo / têer || fazer d'armas, fazer en
cavaleir' que ante con gran luxuri' armas, soflrer en armas: 63.37 ° cava-
ardia || v. TR.: 376.38 prometo-ch' en leiro... tanto y fez d'armas; .63.73
verdade / seis livras de boa cera que cavaleiro nunca tanto fez / nen sotfreu
en ta casa arduda seja || Formas ver- en armas || pme d'armas: soldado:
bais : 165.3 non se podia bastir d'omes
d'armas || cavaleiro d'armas: 16.11 foi
PBES. CONJ. 3 arda 55.46. cavaleiro de gran prez d'armas; 63.14,
arca 304.1, 30418. 152.1, 158.6 un cavaleiro / bõo d'ar-
mas; 195.16 || gente d'arraas: 181.20
ardido ADJ.: valente, corajoso: 63.13 Este con boa gent* esieuda / D'a r m a s.
cavaleiro... franqu' e a rd i d' era; 65.207
a rd i d' e grâado; 152.7 ardid' e bon armadilla, s. p.: cilada, perfídia, intrigas:
guerreiro; 205.23 cavaleiros ardidos e 159-56 Mais sã falss' armadilla / Des-
arrizados; 277.36 maçar que sse prc- fez a Virgen santa.
çavan de fortes muit' e d'ardidos.
armado ADJ.: 38.89 con armados / cavalei-
atente, arento s. M.: prata: 75.39 çen mar- ros ; 95.87 correr viian con barcas
cos d'arento; 369.49 a sortella d'ouro armadas; 165.46 u gente muita non
fin, ca non d'arente. CF. argen, argente. fosse, armados todos mui ben; 175.31
o baile con seus omees armados;
argen, argente s. M. : prata, dinheiro: 35.61 23338.
our' ou argen; 244.38 deron de seu
argen; 255.40 deu muit' argente / a armar v. TR.: 165.40 O sol d a n log" outro
m a a gente. CF. arcnte, arenio. dia sãs gentes armar mandou / pêra
fillaren a vila ; 198.14 por sse matarea
área s. F.: areia : 112.32 viron a nave chêa todos foron mui corrend* armados ||
/ d'agua volta con área; 252.2 guardou (besta): 5i.5o tan toste ouv' a baesta
úus ornêes que non morressen dejuso armada / e tirou-ll'; 126.17 con baesta
dun gran monte de área; 266.17 pedra que yan armar; 154-31 £ pois armou
28

a baesta || armar-se: 148.26 a armar Arreixaca: La Arrijaca (bairro de Murcia);


non s'uviara. 169.2, etc. CK. Arraixaca, Arrexaca.

Arménia: 115.183 terra (TArmenia. arrenicter-se: arrojar-se contra, adiantar-se


impetuosamente: 286.35 ao can ss'arre-
Armenteira: Armentières (França) (?); meteu / por dar-lle con húa pedra.
Armenteira (Pontevedra) (?) 22.10.
Arrendaffo: 95.56 O almiral dos mouros.. .
arrojo s. M.: arminho: 26.31 mais branco que nom' Arrendaff avia.
que un armyo.
arrcpentir-se: arrepender-se: 8.43 e logo
armiral v. almiral. ss'arrepentiu; 94-73, 174.2, 246.18

Arrexaca (lffí.T.$ T) v - Arreixaca.


Arncdo (Logrono): 386.17.
arrezar v. TR. : re^ar: 187.26 toda aquela
Atoches: Aroche (Huelva): 334.10. noile arrezaron dês en / ynos e can-
tigos todos (ou: ar rezarou ?).
arqueiro, arquero S, M.: 2S.Í>4 fez... OS
arqueiros (7": arqueros) tirar. arriba ADV.: 383.54 tornou-a / arriba viva e
sãa.
Arraixaea (169.40, 5g E) v. Arreixaca.
arribar v. i.: 6.63 Sennor, tu que eg porto /
arrancar v. TR. : 20.22 sempr' estás lidando u arriban os coytados; 33.47 E con
/ por nos a perfia / o dem' arran- coyta d'arribar, / ssa vea íoron alçar;
cando ; 229.19 quiseron derribar / toda 111.31 Pêro non foi arribado, / ca o
a ygreja... mas... non poderon aca- barco foi tornado ; 172.12 se vivo ao
bar / d'arrancar a méor pedra. porto arribado / fosse.

arras s. F. PU : bens dotais que o noivo asse- arrizado ADJ.: Jorte, rijo, valente: 31.42
gura à esposa; 125. 71 lie daria en Pois creceu aquel bezerro e foi almall
arras gran requeza que avia. arrizado; 88.40 Ca non d lan arrizado '>
/ de vos que possa cantar / se mnit-
Arraz: Arras (França): 68.22 (T To), 105.12 ouver jajúado; 205.23 mui bõos cava'
ena vila d'Arraz ; 259.1, iS. leiros, / ardidos e arrizados, e demais
bõos guerreiros; 3i2.iò Esto foi dun
arredar v. TU. : afastar, remover para trás : cavaleiro que apost' e fremos' era / e
28.83 y an m a t a r . . . as gentes, e arre- grand' e muit' arrizado.
dar / do muro já movudo.
arropo (321.63 F) v. sarope.
arredor ADV.: 73.13 (T) tanto ll'andou o arrufado p.p./ ADJ.: vaidoso, presumido (?):
dem'arrcdor; 86.10 lino m a r q u e cerca 38.91 e un daqueles mais arrufados
o mund' arredor; 124.10 Mui preto / diss' assi; encarniçado, furioso;
d'ambo-los mares, do gran que corr' 88.52 Dizend' aquesto, torvado / ouve
arredor; 361.40 E as monjas arredor l tod' aquel logar / e o convent' aba-
do leito pousaron todas; 3(:Í2.io en lado / con seu mão sermóar, / que
todo o reyno de França ne-nas terras era já arrufado / por comeres deman-
arredor. CF. redor. dar / que defend' ordin e lei.
arreferir v. TR.: repreender: 28562 E log' arrufar v. TR. : incitar: 136 (M) Como húa
aquel seu amigo véo, que 11'arreferyu moller jogava os dados e o demo a
/ como non sayu a ele. arrufou por que descreesse.
arte s. F. : artifício, manha, astúcia, ciência 38.81 foran aquel tafur mori" ascen-
diabólica : 67.48 muitas artes buscava der; 95-S8. 147-5 II ascender-se: 145.23
per que o algur matasse ; 104.26 E o come o que serra / sa port' e s'asconde
crerigo sen arte de a comungar coi- dentro nos rancões.
dou; 149.50 o demo nen sãs artes /
nunca lie terrán dano; 157.26 non ascondudo ADV.: 237.32 esta m o l l e r . . .
poderon per ren / tira-Il' ende o cui- ssayu-ss' entoa daly, e non muit'
telo per arte nen per seu sen J 169.56 ascondudo.
cuidaron os mouros... gãar Murça
per arte; 358.15 nen per arte nen per ascuitar v. ascoitar.
inanna; 366.60 nen per siso nen per
arte; 379.22 cossarios chéos d'artes || asi {355-I03. 355-«°) v. assi.
artes = artes liberais.- 265.17 dês sa
menyez / aprendeu nas artes. asperança s. F.;-esperança: 23.25 con
aquest' asperança; 297.20 com' a cousa
arteiro AUJ • esperto, saga^, manhoso, as- •viva recebe por asperança/ vertnde;
tuto: 43 33 cuidou seer arteira; 137.33, 303.3. 354.7 tíia / en ela sa asperança:
come mui sisuda e come arteira; 386.55. 409.5. CF. esperança.
312.72 mais pêro seer non soube tan
sabedor nen arteiro; 383.43 cuidou a asperar v. TR. /1.: esperar: 195.112(0 con-
seer arteyra / de sobir tost'; 389.32 vém' estando / a el asperando; 233.15
ca os santos son arteiros || 47.19 o el nonos asperava; 368.58, 386.47,
demo arteiro; 64.47 ° diabr' arteiro; 417.26. CF. esperar.
67.36 chêo de mal e arteiro; 78.65
aquel fals' arteiro; 213.93 o dem' asperar s. M. : esperança: 216.8 en servir
arteiro; 401.23 dodiab' arteiro. Santa Maria... põya. . . todo seu
asperar.
artéria s. F. : manha, astúcia: 9.147 Ora
retrayamos / quan grand' artéria / fez assacar v. TR. : acusar, incriminar, impu-
per antollança. tar: 401.69 que me guardes... d'o me
que assaca, que é peor que can.
Artur; 35.92 Doura, a que pobrou rey
Artur; 419.132 nenllur / achar nona assannar-se: irritar-se : 55.4 mui cTanvidos
podedes quanl' o Breton Artur. s'assanna e mui de grado perdoa;
74.20 o demo ss'assannou; 108.38
arvor s. F.: 411.6 disse que arvor sayria / Merlin muit' a assannar-/se filiou.
ben de rayz de Jesse.
assar v. TR. : 85.48 as almas peavan / dos
ás v. avcr. judeus, que as cozian e pois ar assa-
as s. M.: ás, face do dado com um só van; 277.16, 322.22 ceava dúus cõellos
ponto: 214.45 E como do as a face assados; 378.58 un ov' assado mui
devia jazer de juso, / fez per ssi dad' mole; 389,42 capões... que fez assar.
a sa parte, e tornou-ss* o as de assaz ADV. : bastante, suficientemente, muito,
ssuso. demasiado: B.$&... d'aver... de razon
ascoitar, ascuitar v. TR./I. : 16.23 non lio assaz ; 5.1x8 u pod' aver / assaz de
queri' ascoitar; 53.12 quen nVascoitar coita; 12.14 oyron voz de dona, que
quiser ;214.13, 228.10,236.9 || ascuitar: lies falou / piadosa a doorida assaz;
15-35 mui mais sei eu ca ti assaz;
57.14, 65.93, 67.64, 99.11, 135.62.
35.50 cossarios que fazian èn aquel
asconder v. TR.: esconder: 25.127, 28.30 mar mal assaz; 233.12 sei ben que
o tesour'... que tíian ascondudo; assaz / faz muitos miragres", 245.60
jazendo en coita muit grand' assaz; assessegamento s. M. ; sossego: 386.27 e de-
249.21 lavrava ben assaz ; 265.96 assaz mais que seeremos / vosqu' en asses-
catou as letras e diss'. segamento.

asse ADV. : assim (em locuções optativas) : assi ADV.: assim; B.8 ca ben trobar assi
24.39 asse Deus vos perdon (To : a se)> s'á de ffazer; 1.61 Assi verrá juygar;
159.20 asse Deus m'anpar, 230.7 (F' 3.25 Pois Theophilo assi / fez aquesta
E: a se); 253.32 (F) asse Deus me trayçon; 4.90, 13.20 || ben assi: 23.4
valia. CF. assi, si, se. Gomo Deus fez vyo tj ! agua... ben
assi depois sã Madr' acrecentou o
assedar v. TR.: cortar, ' :lkar: 385.23 deron vinno; 198.23, 331.36 e ben assi seus
úa pedrada / a un orne na cabeça parentes a ssa casa a levaron || ass1
mui grand', assi que britada / ll'onve~ como: 55.65 começou «Salve Regina»,
ron toda a fronte e a tea assedada. assi como lie mandara / a Virgen;
Cf. sedar. 85.49 as fazia arder assi como tições ;
116.53, 144.5-!, 164.26 || assi como...
asseitar v. TR.: espreitar: 78.62 Logo vay assi: 13.3 Assi como Jesu-Cristo.. •
corrend' e asseita / se fez o caleiro salvou / un ladron, assi sã Madre
a justiça fremosa; 251.42 Porque a outro de morte livrou; 219.6, 247.4 II
moça tantas vezes viian yr / as donas assi... come: tanto .. como: 184.13
aã claustra e delas se partir, / poren assi fillos come filias; 374.7 assi noite
a asseytaron. come dia || em locuções optativas (CF.
asse): 65.190 assi Deus nVajude;
105.74 assi Deus me valia; 141.7,
assombrar v. TR.: reunir: 38.75 E demóes 221.36, 230.12 assi Deus me valia ||
log' assembrados / contra o que esto assi que: CONJ. CONSEC.: de (tal} modo
fora fazer, / come monteyros ben man- que: 13.18 alçó-o assi que non ss'afo-
dados / o foron logo tan toste matar. gou; 29.11, 38.57 britou-11' end' un
assi que 11'ouvera log' a caer; 47.19 o
assentor-so: 2.52 quen ss'en esta ta ca- demo... o contorvou assy / que o fez
deira... s'assentasse; 34.17, 7^.98 E na adega bever do vy' assaz ; 78.17
siian .assentadas en palia, non en mais que outra ren amava Santa
tapede; 103.15 cab' ela s'assentou; Maria, / assi que outra missa nunca
153.32 Se m'a sela non seguir / en que el queria / oyr erg' a sua; 93.40 || assi
assentada / sejo; 245.57 s'assenta- que: CONJ. FIN. : 6.85 assi que achar non
ron-ss' a jantar; 255.45, 277.17 log' a possa null' om' y que emende; 137.15,
comer s'assentaron || endireitar-se: 149.26 chorando lie rogava / que o
311.51 resorgiu o mort' enton / e certo fezesse daquelo que dultava, /
assentou-sse no leito. assi que non morresse ende cona ran-
cura; 239.83.
assenrar v. TR.: serrar: 342.2 Como Santa
Maria fez parecer a sã omage d'ontre
húas pedras mármores que asserra- assinando Anj.: determinado: zn.6 Non á
van en Costantinopla; 342.18 mármo- temp' assinaado / por acorre-lo coi-
res... mandou trager... e per meo tado.
asserrar.
assolver v. TR.: absolver: 75.100 aquesta
assessegadamente ADV.: sossegadamente: moller boa comungad' e assolvede.
71.47 u dizes Ia saúde que me foi en-
viada / pelo angeo santo, di-a asses- assomar v. t.: 275.31 de cima dun outeiro
segada-/mente e non te coités. u assomou.
assuado ADJ.: reunido, ajuntado: 1.59 viron 273.32 daqui ata Ribadulla; 329.77
angeos andar / ontr' a gent' assúaJa; daqui ata S>az; 333.51 jouve... ata
15.133 n a gent' estav' assúada ; 134.10 , setembro meado U 122.63 cada logar
u avia / mui gran gent' assúada (7*. u / for ta eigreja, ben ata en Raz;
assúada); 227.48 os mouros... que 203.27 chêa de farynna ben ata / na
estavan assúados por fazer sã oraçonj cima; 227.33 ata eoo vargallon; 271.14
369.123 toda a gente que y era assúada. ata en Monpisler; 355.49 ata en Yila-
-Sirga; 386.17 || ata que CON J.: 6.8o
v. TR.: ajuntar, reunir, congregar sempre depois dormira, ata que Santa
f para um empreendimento militar J j Maria He disse; 64.89, 65.31, 95.3,
38.19 o Conde de Peiteus quis batall' 104.3, 115.122, 132.131 estev' en gran
aver / con Rey de Franç' ; e foron coyta fera, / ata que 11'anoytecia';
assúados / en Castro Radolfo; 51.17 144.57 ata que o orne foi no portal H
gran poder de gent' ali assuara (TV 176.27 yr-te podes en salvo ata que
assuara) ; 208.48 mandou assúar (F •' chegues ala; 302.20, 365.28, 369.34 ||
assúar) toste o poblo grand' e rnéudo || ata quando: 309.27 que sse tevessen /
as suar-se : reunir-se, congregar~se : de faze-la ata quando de Deus tal
109.17 cin codiabos hCa sazen / s'as- sinal ouvessen || atãcs que: 411.102
súaron. jouv' en terra... atães que o angeo
foi dali partido. CF. ate. ta, té.
astêcnça s. F. : abstinência r 188.19 per as-
têeaça (T; E: asieença) que fazia atães v. ata.
enfermou.
atai ADJ.: tal, semelhante: 14.16 Entr'
astragar v. TR.: estragar, destruir: 46.16 aqueles bõos frades avia un frad*
Âquel mouro astragou / as terras u atai, / que dos sabores do mundo...
pod' entrar. gran sabor avia; 22.31 pois viron o
miragr* atai; 25.t37 el diria atai
astragueza s. F.: ajar, má sorte: 281.7 ta' cousa; 97.52 «Se é verdade que tanto
astragueza pres / que quanto por ben mal / fezestes... como mi ilizen.»
fazia en mal xe ll'ya tornar. CF. astru- ... «Qual?» ... «Tal e atai.»; i85.8
gncza. atães omees eran a que devemos
astros» ADJ. t desgraçado, infelif, horro- creer ; 3o6.38 atães cousas || A Dv.:
roso, detestável, infame : 37.19 depois assim, de tal maneira: i5.6o tornan-
eno conto dos copos ficava, / desses do-sse diss' atai; 27.30 Sobr' esto deu
mais astrosos ; 47.40 Tol-t'. astroso César seu joyz' atai; 36.1 o atai foi
(diabo), e logo te desfaz ; 55.21 Ambos ssa ventura; 121.i3 e que Ha fezess*
assi esteveron ta que ela foi prennada ; atai; 176.20 e disso-lF atai; 283.61
/ enton o crerig' astroso leíxou-a des- Mas quando sse ata) sentiu / que tol-
anparada; 56.51 quand' era foi e leit' era ; 334.45 K tal morto com' era
astroso; 65.305. levárono ben assy || atai como (come)
CON j.: i8o.56 Outra dona seer non
astrugueza s. F. : maa astrugueza (CF. prov. poderia / atai com' esta; 189.22 tor-
malastrugueza) desgraça, má sorte: nou atai come gafo ; 365.23 pois qu'é
302.24 e sayss' en con vergonna por esta alma atai como nemigalla; 329.57
sãs rnaas astruguezas. CF. astraguoza. viron estar aquele... cegu' e atai com1
liúa pedra [| atai qual: 307.37 un can-
ata PBEP. ale: 65.228 ata enton; 131.43 ata tar me façan que seja atai/ qual a mi
un ano; 169.36 dês Murç' ata Sevilla; conven || atai que: para que.- 178.46
217.39 ben ata Rocamador; 218.38 ata Poren roguemos-11' atai / que nos
Vila-Sirga con ele foron chegados; guard' en este mundo d'ocajon. CF. tal.
32
ntallar v. i.: encurtar o caminho: 312.52 come desfeito / das chagas mui gran-
teve que era mellor / d'atullar pela des . . e atou-llas logo... con panos;
eigreja e non yr a derredor. 176.18 dormiu enu' outros atados;
i82.53 a Virgen coroada / que os
atamanno ADJ. : tamanho : 268.35 con devo- demões ata.
çon atamanna. CF. tamanno.
fl.ta.udo s. M.: 43.46 a madr' en ataúde levou
atan ADV.: tão, de tal modo, tanto: 1.66 a sig' aquel menyo; 184.35, 223.23,
graça que Deus enviar / lies quis, atan 347.47. CF. taudo.
grãada; 5.5o quando o atan mal parado
vyu ; ió.36 atan toste ss'apercebeu; ato PREP. : ate en : 33.3y e tonbar / no mar
34.i8, 458i, 187.62 porque lie atan foi e mergullar / ben ate nos funda-
ben deu quanto mester a v i a ; 254.3 mentos; u5.263 Ela seja teu solaz /
O nome da Virgen santa atan muit' ate ena m a n n ã a ; 129.12 a saeta...
è temeroso; 320.5 a Sennor que o atan ben ate eno (T atèeno) toutiço en-
ben dá ( — bem tão grande). CF. tan. t r a r a ; 157.22 pela boca o chamar /
foi ben ate enas cachas; 424.^0 a
atangcr v. i.: tocar, atingir: 427.49 En estrela os guyou / ate ena terra dos
Babilonna, u foron erger / a torre que judeus || atõcn: 211.21 durou atêena
podessen atanger / ben só aos ceos. mui gran sesta ; 2Õ5.i3o Toda a noite j
ben atêena luz || atoes CONJ. : 3.45 (7o)
atanto ADV. : tanto : a6.83 Atanto façamos; chorou atêes a que de prez / todas
g5.88 non lie fezeron mal, d'atant' outras donas vai, / ao demo... acarta
ouv' avantall; , 115.141 Ca d'atanto trager-lle fez || aiéen que CONÍ. : 98.2
soon ris / que te porra consello en teu non pude abrir as portas aiéen que
mal ; i i5.2og mais atanto te direi / que sse mãefestou; 36g,56 que se sotfresse
non leves conpanna; 280.22 atant' é un pouco atéen que a achasse; 36g.6i
ssa mercee sobeja; 4U.6Í respos-ll' que quant' avia ll'entrasse, / atêen
atanto (= isto, o seguinte} \o que a valia da sortella lie dobrasse ||
que: 37.16 Aquel mal do fogo atanto atèes que: 52.3o cada noite ali / víian
o coitava, / que... ; 55.3, 62.22 a usura as cabras esto fazer, / Atêcs que un
lie creceu atanto / que a non podia crerizon sandeu / furtou un cabril'
pagar; 79-32, i35.t>6 atanto buscarey / en ; 09.49 ateies que o proviço / a fez
aquel que foi esposado / vosco, que o que se namorou do cavaleir'; 411.102
acharey; i38.63 aianto o tev' o demo (To), 419.23 mais a ela per ren / non
ta que IPa alma sacou; 413.20 Mas leixou a quartãa atées que finou.
aquesta Virgen amou Deus atanto / CF. ata, ta, te.
que a emprennou do Espirito Santo
|| logo que: 285.6o atanto que a luz atêen, atoes v. ate.
viu ; 34'3.8 atanto que o viu, logo man-
dou-lle || contanto que: 3o5.68 perdoar atender v. TR. : esperar, aguardar: 6.5g
pode crischão, judeu e mouro, / atanto l)i-me... que estás atendendo; 8.6,
que en Deus ajan ben firmes sãs 11.81 O convento atendia / o syno ;
entenções. CF. lanto. 45.Ê2 vos aqui nVatendedc; 58.25.

atapar v. TR. : tapar: 322.26 aquel osso aterrar v. TR. : causar terror a: 25a.23 todos
ll'avia o gorgomel' atapado. oraçon fazendo aã Virgen que aterra
/ O demo.
atar v. TR.: ligar, prender: 8.34 atou-a
(candea} mui de rrig'; 85.i3 ataron-11' atormentar v. TR. : torturar, mortificar:
as mãos / e os pees; g5.65 Do que te 76.156 Sal acá, alma, ca já tenpo é e
pagas, de ssúu os ata; 114.28 viu-o ora / que polo mal que feziste sejas
33
senpr' atormentada; 267.73 val-me, quanto ss'atreveron; 355,57 quanto
Sennor, ca muii' and' atormentado. s'atreveu fez sã offerta (quanto julgou
CF. tormentar. possível).

atrás ADV. : 72.48 o acharás / pelas costas atrevimento v. atrevemento.


tod' atrás / partid'; io8.5g com' outr'
o rostro ten / adeante por catar, / atrovudo A D}.'. atrevido, insolente, ousado:
tenna atrás; i85.8i os conbatedores 2.62 porque foi atrevudo / en se ves-
tornaron todos atras; 3a6.5o, 327.2 se tir aquel pano / foi logo mor t' e per-
lie tornaron as pernas atrás; 333.i5 dudo; 28.39 daquel mour' atrevudo;
tiynna os braços tortos atrás; 355,101 32.36 Muda / a muit' atrevuda / sen-
11'ataron / as mãos atrás. tença; 6i.32 repentindo-se de que for'
atrevudo / en sol ousar dizer atan
atravessado A DJ.: deitado de través sabre: gran folia; 119.44 Leixad' est' orne,
£7.100 mandaron / que logo d'i leva- mãos airevudos; 237.37 como louc'
dos / fossen, atravessados / en bes- atrevudo || confiado: 62.39 ass' f°> e'a
tias que trouxeran. led' e atrevuda; 348.26 mais atrevudo
/ sei ben, ca mui gran tesouro te
atravessar-se: engasgar-se: 57-83 se 11'atra- darei || 245.53 mil soldos de leoneses
vessara... u a (empada) comer cui- vos darei per quani' ouver, / ca mais
dara; 199-24 na garganta se He foi non soo atrevudo de dar (não julgo
atravessando (agulha); 322.a Como possível}.
Santa Maria guariu úu orne en Évora
que ouvera de morrer dun osso que atro PREP.; até: 6.44 ben atro enos dentes
se 11'atravessou na garganta; 3aa.23 / o fendeu; 84.19 fezera un gran por-
atravessou-xe-H' un osso na garganta. tal / ben atro ena ygreja. CF. ata,
até, iro.
atrevomcnto, atrevimento s. M. : ousadia:
34.4 quen contra Santa Maria filia aturar v. TR./I. : durar, continuar, perseve-
atrevetnento (T To atrevimento). rar, alongar: 149.51 e quen cree ben
esto, o demo nen sãs artes / nunca
atrevença s. F.: ânimo, confiança: 167.13 e He terrán dano, se en elo a t u r a ; 3oi.33
de fiar-se na Virgen filiou mui grand' a Virgen, cujo ben por senpr' atura;
atrevença; Sig.zi desta Virgen santa, 340.39 Ga sempre en ty atura / Deus
que nos atrevença / dá que a sirva- a luz ond' es tu alva; 3D2.i8 Morf
mos come graciosa; 344.24 ca daquel este se lie dous dias atura; 383.34
logar partir-sse non ouveron atre- fórum en Acre tornadas, mas non
vença. como quen atura / Fazendo mui gran
morada.
atrever-se: ousar: 3o6.3 Porgran maravilla
tenno de null' orne s'atrever / a dizer avangeo s. M.: evangelho: 206.17 e depois
que Deus non pode quanto xe quiser do Avangeo ssa offerta 11'ofereo (parte
fazer; 316.4 o que a Santa Maria da missa); 349.27 quand' o avangeo
s'atrev' a fazer pesar; 326.<t A Santa santo dezia como faiava / o angeo de
Maria muito ll'é greu / de quen s'atreve Deus con ela |] crerigo cTavangoo v.
de furta-lo seu; 329.4 Muito per é crerigo.
gran dereito de castigado seer / quen
s'atrev' ao da Virgen pêra furtar con avantalla s. F.: vantagem: 95.88 non He
tanger || 275.55 deron y por sinal / iezeron mal, d'atant' ouv' avantalla;
Cada un deles desso que ss'atreveu / 178.44 a Virgen, a que Deus deu avan-
de seu aver; 319.776 offertas deron/ talla / Sobre todos outros santos.

i-Ê
34
«Tantar v. TR./I.: promover, façer adiantar: ayer v. TR. : ter, haver: B.36 non poderei
57.18 os bôos avanta; 175.61 aos mãos en seu ben falir / de o aver; 4.10, 5.gi
abaixa e aos bõos avanta; 267.77 corne un irm,ão que o Cond' avia; 37.33,
Sennorbõaque os seus avanta; 355.132 3i.58; 35.6; 43.7 de ssa moller... non
sã merçee é tanta / que todo o mund' podia aver fillos; 58.76 mentre viva
avonda e nosso ben sempre avanta || nunca amador / averei; ?4J.i6 Ond'
adiantar, avançar: 366.6a com' orne avêo... dúa moller que ssa filia /
que sempr' en seu ben avanta || avan- ouve mui grande fremosa || aver seu
íar-se: gabar-se: i5.36 e de tod' esto dereito v. dereito; aver seu gasallado
eu ben m'avanto / que sei o que en v. gasallado || 5.g8 Quê ás?; 2i3.68
natura jaz ; 297.47 e a Virgen groriosa Que avedes comigo? / ca nunca eu
non queira que ss'el avante / daquesto vos fiz torto; 4ii.io5 lie preguntaron
que el á dito. logo o que ouvera, / que tal peça en
terra esmorido j ouvera || 294.23 dous
avarento s. M./AOJ. : 194.12 aquel cuteif' angeos... e qualquer deles avia /
avarento (ávido); 312.7 mais amalim- senllas mãos enos peitos || eufetn.:
pidõe que avarento requezas. io5.2 Como Santa Maria guareceu a
moíler que chagara seu marido por-
avo s. F.: 44.13, 124.46 ave nen besta; que a non podia aver a ssa guisa;
. , 155.54 o que a beschas non faz / nen 285.27, 291.12 ouv' húa moller per
a aves; 232.14, 243.18. força || io6.63 poren / ouv' a Virgen
sospeitosa; 117.9 9ue non fezesse no
sábado obra... per que a Santa Maria
ave LAT. : 60.2, !8o.53 Ave maris stela; ouvesse sannuda; 135.70 e logo vo-lle
270.17 Ave gracia plena; 41 o.25 A mos- darey / por aver a Deus pagado;
tra a saudaçion / d'Ave; 4.i5.io u lie 195.17 quando / ouve sospeytosa / sã
diss' el «Ave»; 419.26 un angeo lie vida || aver en mente v. mente; aver
disse: «Madre de Deus, ave». en poder v. poder |j aver per: 35.40
Dun mercador que avia per nome
Ave Maria; 16.42 duzentas vezes digades... Colistanus || aver por: 44 a8 aver-m-ás
«Ave Maria»; 42.58, aio.5 Muito foi sempre por servidor; 194.17 ca xo avia
noss' amigo u diss': a Ave Maria» || por manna; ig5.i38 aquel que t'avia
I>L. Ave Marias: 71.16 rezava ben mil / por muit' enganosa-/mente; 304.19
Ave Marias; g3.23 fillou-ss' a dizer / ano já por costume; 3at.3i todo-los
ben mil Ave Marias || PL. Aves Marias: reis crischãos an aquesto por ver-
g3.3o sempre rezou / as Aves Marias; tude; 352.57 á-o por uso || AUXILIAR:
i2i.3o E diss' as Aves Marias. 2.24, 5.i68, 6.82 muito per ás dormido;
31.2 || FUT. : SS.õg valer-ll-an; 43.18 o
avêença s. F.: acordo, ajuste: 167.28 dá-me que pedir dar-ll-á logo; 44.28 aver-
meu filio, e farey tig' avêença (T; E: -m-ás sempre por servidor; 115.207,
aveença); 344.5 maçar se non amen 120.11 servi-la-an || com complemento
eles, ela met' y avêença; 344.7 arna directo (vejam-se os diferentes substan-
paz e avêença e amor e lealdade. tivos) : acordo, alegria, amizade, amor,
amparança, atrevença; batalla, ben;
aventura s. F. : acontecimento imprevisto e coita, confiança, conorte, consello,
maravilhoso: 149.16 un preito... que contenda, costumado, creença, cnra;
terredes... por iremos" aventura; delivrança, denteira, dereito, desa-
36S.i6 tal aventura / 11'avéo, que en mor, despeito, devoçon, doito, doo(r),
sonnos lie disseron. dulta; enbargo, enveja, espanto, espe-
rança ; fegura, fiança, fiida, fiúza,
aventurado v. ben-áventurado. força; grado, gualardon, guarda, gua-
35
rida, guerra; Icdiça, maenfesto, mal, v. proveito; non á ren que v. ré n ||
malgrado, maravilla, maneiro, ma- Formas verbais :
zela, medo, mercee, mester, mingua;
nojo, nome, nomeada; ousança; par, PRES. IND. ei B-9, 5.98, 15.92,
pavor, paz, peleja, pena, perdon, pe- 18.82. 25.70
sar, piadade, poder, prazer, preito, as 5.98, 6.82, 15.62,
prez, prol; queixume; rancura, razon, 17.61, 26.42'
recado, remisson, remenbrança; sabor, á B.5, M 8, 5.168,
salvaçon, sanna, saúde, semellança, 15.15, 18.23
sinal, sobcrvia, soidade, solaz, sono; avemos 8.5o, 35.6,
temor; usado; vergonna, vertude, 42.49, 49-«P» 54-5
voontade || seguido da prep. a exprime avcdes 14.42, 45.47,
a ideia de necessidade, certeza, imi- 35.34.213.08,206.6
nência etc.: 53.28 nVaveredes eno col' an i5.3, 3i.66, 33.69,
a soportar; 83.35 era mui coitada/ 66.5, n3.34
en aver a jejuar; 107.19 como pode FRE3. CONJ. I aja 237.114, 38i.23,
ficar viva / quen daqui a caer â; 398.31, 401.45,
127.6, 259.54 non an pois daquel mal 420.74
a sentir || com a prep. de: exprime ajas 75.119,M31.65,
necessidade etc.: 26.5 a Madre do que 236.29, 336.37,
o mundo tod'á de joigar; 37.43,35.118, 348.26
40.3 Porque ajan de seer / seus mira- 8)321.48,27.31,72.9
gres mais safaudos; 55.37 foi-sse-11' o 115.89, ia7-6
tenpo chegando / que avia d'aver filio ajamos 43.10, 47.9,
|| seguido do infin.f sem prep.: exprime 211.5,24938,263.9
necessidade etc.: 28.13 o poboo que ajades 27.41, 64.62,
guardar / avia; 47.9, 63.69, 83.5o por 96.14, 145.6, 265.8
moravidis tallados / Que pagar avia ajan 27.42, 35.118,
cedo; 237.34 aquel dia que sayr avia; 46.3, 2 2 2 . 1 9 ,
362.17 pois que soube que avian as 238.5o
relíquias y andar; 267.92 || aver que: IMPERF. IHD. avia 132.7
exprime certeza, necessidade: 21.48 avia 2.65, 4.10, 5.91,
dá-mio vivo, que aja que ti gracir; 6.12, 7.19
l3i.Ó4 e desto non ajas que temer || avian 68.5i, 78.21,
IMPESS.: ô.ia Avia en Engraterra húa 83.57, 96.2, 97.2
moller menguada; n.u, 39.11 o IMPERF. CONJ. l ouvesse 247.21
fog'. . . queimou quant' avia / na 2 ouvesses 420.30
eigreja; 42.17, 48.14, 5z.u En Mon- 3 ouvesse 5.i32, 9.34,
sarraz... á un' igreja || á y: 81.14, 14.24, 16.18, 2O.5
245.92 u mais baixo é / á y mais de ouvessemos 47.10,
dez braçadas; 33z.i7, 33918 Non / á 4i5.33
y quen nos possa tanto valer / Como ouvessen 25.126,
a Virgen || TEMP. : 43.53 dous dias á 85.20, 159.06,
que cheira; 45.6 pouc' á; 75.61 á mais 215.71, 229.18
dun ano; 119.39 pouc' avia; 135.94 PERF. ouvi 25.i3i, 38.96
tenp' á passado; i53.8 temp' á || 91.14 ouvisti 40.20
Aquest' av5o en França, / non á y ouviste 241.64,
mui gran sazon || grupos fraseológi- 35o.49, 420.13,
cos: non á a), non â y ai etc. v. ai; 422.32
á-ti grado v. grado; nen prol lies o u v e s t e 21.42,
ouve v, prol; non ll'ouve proveito 201.60, 241.64 (E)
36
ouve 1.2, 2.48, 4.8, 5 a v e r d e s i 25.49
5.42, 7.17 , 281.81, 344.14
ouvo 92.16 6 averen 105.47, 144.6,
5 ouvestes 45.iu 214.3, 254.11, 344.3
6 ouveron 7.24, «a.33,
19.20, 26.92, 27.15 aver s. M.: fazenda, haveres, dinheiro:
MAIS Q. PERF. 3 ouvera 6.79, 14.48, 5.148 coz / carn' e pescado do meu
16.2, 38.56, 62.9 aver; 16.20 dava seu aver; 23.23 por
4 ouveramos 5o.ia d í e i r o s nen por outr' aver; 25.g,
6 ouveran 49.29, 1 21.38, 37.17
142.22, i8i.35,
183.3 1 avessas ADV.: 108 (1) Como nasceu o filio
FUT. IND. averei 58.76, 332.89 do judeu o rosto avessas.
averás 42.70, 1 38.47,
411.87 avezimao, avizimao ADJ. : infelif, desgra-
averá 35.io5, 5o. 18, çado, nefasto: 127.9 un onl' avizimao,
58.58, 65.4, 9*-<7 que por seu siso rafez / con sã madre
a v e r e m o s 64.92, que avia boa fora barallar; 3zg.36 un
70.25, i i g . S g , mour'avÍ2Ímao, atrevud' e de mal sen;
143.47, 409.13 346.33 e o dem' avezimao eno avisso
averedes 42.7, 53.28, ancora.
56. i o, 67.31, 75.41
averán 120.4 avíir v. TR. / i.: suceder, acontecer : 4.26 o
FUT. CONJ. ouver 245.52, 319.11, que 11' avéo un dia; iS.io, a5.i56 todos
321.37 con coita de saber / o que daquel
o u v e r e s i3g.53, preit' averria; 73.6 un miragre... que
227.50, 245.42 avéo na Clusa ; 89.79 contando como
ouver 17.47, 88.42, 11'avéera / do fill'; 187.34 Mas depois
123.8, 2 o 3 . a 3 , a tempo lies avêo mal,/que ouve na
204.3 terra gran fame mortal; 314. 52 Mui-
ouverdes 45.72,99.1 1, tas vezes aven / Que erran por seus
188.9, 358.i8 pecados os omees muit' a Deus || con-
COND. averia 25.28 seguir, ter êxito : 126.13 a saeta ll'en-
averia 75.46, 193.34, trara assy ... que non lia podian tirar
2i3.38, 270.32, dali / per maestria, nen y avíir; 155.42
285.40 nunca pod' avíir / d'aquel pichei
averian 377.38 encher d'agua || reconciliar: 61.1
IMPE R. ave ng.58 Como Santa Maria avêo as duas con-
avede 355.68, 369.84 booças que se querian mal; 61.49 Assi
PART. PRES. avendo 3o5.5o,34i,66, a Virgen avíir / fez estas duas; 25g.i
352.41, 36g.83, Como Santa Maria fez avíir na ssa
371.16 eigreja d'Arraz dous jograres que sse
PART. PERF. avudo 46.23 querian mal; 25g.4 || convir: m.g
INF. aver B.5, 3. 16, 5.n8, Non á temp" asinaado / por acorre-lo
Q.52, 23.21 coitado... mais assi cjmo 11'aven ||
INF. PESS. a v e r es 285.108, Formas verbais:
34o.65
aver 35z.23 PRES. IND. 3 aven 111.9, >83.37,
avermos i.n, 5o.a8, 314.52, 351.27
162.6, 192.160, PERF. 3 avéo 4.26, 13.10,
231.73 37.u, 38.17, 39.5
3?
MAIS Q. PKRF. 3 avêera 89.79, avondaaça s. F.: cópia, abundância: 9.173
i58.3i, i97'5c, saya / dela... grossain, e sejamos /
236.36 cercos que corria / e corr' avondança.
FUT. 1ND. 3 averrá 44.6, 311.48
COND. 3 averria aS.iSô 'avondar v. TR.: darem abundância, furtar:
ZNF. avíir i ao. 13, 155.42, 1.70 foy a companna... de Spirit'
259.1, 3'6.5o avondada; 26.11, 88.66 ca non fora
avondado / nen se poderá fartar;
avisso s. M.: abismo: 346.33 e o dem' avezi- > 28.%5 de mel será e de cera vossa
mao eno avisso ancora. casa avondada; 258.3 Àquela que a
seu Filio viu cinque mil avondar /
avizimao v. nvczimao. omees de cinque pfies; 328.37 do que
mester avia a frota ben avondando.
avoa s. p.: avó: 221.20 E sã avoa y era, filia
dei Rei d'Ingraterra.
avondo s. M. : cópia, abundância: 23.33 que
avogada s. p.: advogada, defensora: 1.82 ca non achass* y avond' o riqu' e o mes-
x'é noss' avogada; 17.483013 Maria, a qyo ; 102.44 avya y avondo / de muita
noss' avogada; 3o.i7, 70.10, 75.111. maa cheiror; 215.52 teveren que grand'
CF. vogada. avondo / de verdad' en ela era; 307.13
por aver avondo e vic* e sabor; 356.17
avogado s. M.: 328.8 e corrudo dei Mafo- ca de tod* avond' avian.
i"
met' e deitado en eixillo / el e o diab*
antigo que o fez seu avogado. avondoso ADI.: que tem abundância: 48.39
foron dela (agua) avondosos; 195.4$
ávol ADJ.: vil, ruim, desprezível; 55-7 húa per que tnenguadosa / nunca fosse...
monja, que fora íillar vida d'avol mais sempr' avondosa; 319.72
manna; 3o2.8 contaron / do que fez
un avol orne por mostrar sãs avolezas; avoo s. M.: avô: 321.16 con Rei Do n Al-
314.40 en úu avol muradal.

avoloza s. F.: baixela, vilela, maldade:


ffonsso era, / seu avoo; 323.22, 33i.3t
oy mais j aras só terra ben como jaz
teu avoo; 3g3.i61| avoos PI..: avós,
i
195.49 por gãar riqueza / fez grand' antepassados: 214.42 Mas a Virgen,
avoleza; 3o2.B contaron / do que fez que ds Reis ven de todo-los avoos;
un avol ome por mostrar sãs avolezas; 281.83 E deu-ir enton por herdade
312.5, 40621 que nos de tristezas / muy mais ca ouveran seus / avoos.
guard' e de coitas e ar d'avolezas.
avorrecer v. TR./I. : aborrecer, desprejar:
avondadamente ADV.: em abundância: 3o5-73
5.185 húa cela faria... u se metesse
sempre viviria/ben e avondadamente.
por mays o mund' avorrecer; 20.14 °
avondado ADJ. : saciado, provido com abun- que tu mui t' avorreces; 43.4 poren
dância, abastado: i32.8moller... rica muito 11'avorrece da paravla menti-
e avondada; 135.5g ome... rico e reira; 217.8 Santa Maria, que tant'
muit' avondado; 199.5 Com' é o mund' avorrez* o mal; 331.22 e contar-vos
avondado de mães e d'ocajões; 273.8 de com' era grande muito mi avorrcce.
terra avondada de perdiz e de cõello;
288.12 natural dúa terra... viçosa e avorrcçudo ADJ. : repugnante: 196.10 o nome
avondada; 335.72. groriosos / dela oyr non queria, tanto
11'era avorreçuda.
avondamento s. M.: cópia, abundância:
34.37 d'oyo semellança / correu da- avorrido ADJ. : repugnante: 222.29 úa aranna
quela omage grand' avondamento. grand' e negr' e avorrida.
38
Ayamoníe (Huelva): 273.7. azedo s. M.: vinagre: 403.45 por conorte /
azed' e fel lie deron; 422.44 u beveu
ayozs s. M. : Deus (grego á-fioç) : 5.146 bai- fel e azedo.
xaron a vea, chamando: «Ayoz.»;
265.122 Mais tu que es Madre daqnel azeite s. M.: 385.43 candeas / de cera, ca
que Ayoz / chamad' é dos gregos; non de sevos nen d'azeyte nen de
4!g.i5i en terra se deitaron, pe- teas.
dindo per Ayoz / perdon a Santo
Thomas. azyeira s. F.: azinheira: 213.79 a azcua
chantou toda per húa grand' azyeira.
ajuda (271.37): forma excepcional; v. ajuda.
*•,

azor (366.2) v. açor.


az INTERJ. : 82.14 dizia-lles: «Az, az.» (T
To a c aç).
azur ADJ.: aqui: 384.17 a outra d'azur era,
az s. F, : fileira de exército, tropa: 68.27 coor mui maravillosa / que ao ceo
con grand' az / D'angeos; 82.9 de semelia.
diabres. . . mui grand' az; 105.40
d'angeos grand' az; 122.38 quiso que
na az/ Dos mortos fosses; 194.48 come B
azes paradas era seu nom' espantoso
|| en az: iSi.gi todos en az / deron aã Babílonna: Babilónia. 215.41, 427.48 En
Virgen loores assaz; iS3.28 posérona Babilonna, u foron erger / a torre.
(omagen) no muro ontr' as amêas en
az; 209.40 estand' ante mi todos come babtismo v. baíismo.
en az; 249.22 quadrava ben as pedras
e póya-as en az | parar-se en az: 35.5a babou s. M.: bicho da seda. 18.i como
paremo-nos en az; 62.21 ant' a porta Santa Maria fez fazer aos babous que
paravan-ss' en az; 5o-97 ° convento / crion a seda duas toucas.
se pararem log" en az; t3g.35 Mui
correndo parou-ss' en az; 255.144 os baço s. M.: 225 43 Esta aranna andando per
crerigos se pararon en az. cima do espíaço / e depois pelos cos-
tados e en dereito do baço.
Azamor: Ajemmour (cidade em Marrocos):
271 7 eno rio d'Azamor, / que Morabe Badallouco (199.15, 213.36 F, 31924 F),
è chamado. Badaliouci (213.36 E), Badallouco
(i07.13), Badallouz (A. 12, 319.24 E),
azarelto (273.28) v. zarello. Badaloz ( A.I2 7o): Badajoç. CF.
Xerez de Badallouce.
Azaria (4.86), Azarias (215.42) v. Anania.
badessa ( 7 . 1 1 ) v. abadessa.
azaria v. açaria.
baesta s. F.: besta: 5i.5o tan toste ouv' a
Azarias v. Azaria. baesta armada; 126.17 con baesta que
yan armar; 154.1 Como un tafur tirou
azcõa, azcua s. F.: venábulo,pequena lança: con húa baesta húa seeia contra o
22.25 Enton a ssa azcua lie lançou / ceo; 408.21.
e feriu-o; 213.74 foi-o acalçando con
ssa azcõa (£; F; azcua) monteira; baesteiro s. M.: besteiro: 31.42, 205.23 bõos
213.76 azcõa (E), azcua (F)', 213.79 guerreiros / e almogavarcs muitos,
azcua (E F). peões e baesteiros; 408.17.
39
bafo s. M.: 189.21 o bafo que ile saya da baissamo B. M.; 84.27 specias d'Ultramar,
boca. balssamo nen onguento, / non cheira-
van atan ben.
baile s. M.: bailio: 175.31 viron vlir o baile
con seus omêes armados; 175.50. bando s. M.: facção, partido: 221.12 o mui
bon Rei Don Fernando, / que senpre
bailia s. F.: bailiado, jurisdição do bailio, Deus e ssa Madre amou e foi de seu
poder: 32.46 u dem' os seus ten / na bando; 300.42 porque soo de seu
ssa bayliaj 115.29 de o d a ré / ao dem' bando; 34$.i3 da Reynna dos ceos
en baylia. tíia bando / contra mouros e crí-
schãos mãos.
baiiir v. TR.: tratar: 109.18 cinco diabos
húa sazon /s'assúaron e fillaron enton bannar v. TR.: banhar: 2i2.3i Ela deu-o a
/ todos un orne polo mal baiiir. • sã filia e levou-a a bannar, / coro* é
costum' en Toledo de quantas queren
baixar v. TR.: 5.146 baixaron a vea; 54.27 casar; 420.11 bêeyta a agua en que
tal festa / fazia sempre baixada a fuste bannada.
testa; 149-53 o que tu alças e baixas;
227.22 chorou, baixando a testa; banno s. M.: banho: 212.36 sayu do banno;
235.63 Deus Io alçou na cima e eles 321.63 sen bever sarope nen aver
baixou no vai. CF. baxar. banno de t y a; 419.43 tan toste en seu
banno entrou.
baixo A Dj.: 245.91 u mais baixo é l (o ria)
á y mais de dez braçadas. baptismo v. bntismo.

Balaam: Balaam, Bileam (4Mós. [Numert] baralla s. F.: briga, questão: 105.72 por
22-24). 147.6 Â Madre do que a bes- non meter ontr* eles baralla; 328.61
tia de Balaam falar fez. temendo que non crecesse sobr' esto
volt' ou baralla; 355.31 non querria
balança s. F : prato, concha de balança: con vossos parentes aver baralla;
3o5.2 Como Santa Maria fez úa carta 403.54 temendo baralla || sen baralla:
de pêedença que trazia fia moller tranquilamente, sem dificuldade: g5.i i
pesar mais eu úa balança que quant' u cuidou a viver sen baralla; 115.127,
aver poseron na outra || situação difí- 132.161 a alma sayda / foi do corpo
cil, perigo: 9.162 e Deus tiraria-/ nos sen baralla; 221.47, 254.26 a alma
desta balança; 115.i2 o que nos tene / d'Ebron levamos, un alguazil, sen
no mund' en gran balança (o diabo); baralla.
3o3.58 oi mais teu feito nono metas
en balança. baraUar v. i.: brigar, bulhar: 6.29 por
leva-lo consigo conosoutros barallava;
baldon: a baldon: com libertade, à von- 118.10 Con seu marido barallava mal /
tade .• 265.38 o leixou entrar a baldon / muitas vezes sobr' este preito; 127.10,
En ssa casa. 178.39 cono demo baralla; 3oo.3z pa-
ri roa / é noss' e por nos traballa / c
balêa s. F.: baleia: 244.15 un dia húa balêa baralla; 360.7.
sayu / e per esse mar andando ao
porto recodiu. barata s. F.: (maa) conduta: 61.12 un vilão
de gran barata; 312.87 e foi pois de
balorento APJ. bolorento: 34.23 a omagen boa vida e quitou-sse de barata / maa
foi sacar do logar balorento. e de mão siso e de toda travessura,
baratar v. t.: negociar, proceder: i8a.3 124.43 esse dia rapara a barva; 4o3.3g
Deus, que mui ben barata / quen pola rnessada / a barva || barvas: 85.5o quei-
Virgen cata; 295.43 O bispo daquel mando-lle Ias barvas e pois os grinões
logar lies filiou / a candea, mas mui || barva'(s) pungente(s): com barba
mal baratou; 280.6 pelo seu rogo se que começa a despontar: 355.12 úu
desatar» / os peccados dos que ben orne de Mansella, mancebo barva pun-
baratan. gente; SQZ.i5 Est' om' era pastorinno
enton, e barvas pungentes.
barca s. F.: 5.i to, g5.86 mouros que correr
viian con barcas armadas; u5.i6g, barvacãa s. F.: barbacã: i65.45 Nen torre
•287.27, 358.i5. nen barvacãa nen muro.

Barcalona: Barcelona: Sn.aa s'acordaron barvudo At>J.: com barba (atributo dos
por.en romaria yr / a Monssarraz. mouros): 28.82 daquel Soldan bar-
Mas primeiro... passaron per Bar- vudo; 46.59 estes mouros barvudos;
çalona. i8i.33 muita gente dessa (ea a bar-
vuda; 192.63, 2i5.i i.
barco s. M.: 111.28 entrado / ouv' en un
barqu' e passado / Sens; 111.32, 245.35, basilisco s. M.: 189.6 madr' é do que trillou
369.89. o basilisqu' e o dragon.

baron s. M.: varão: 24.51 viron jazer aquel Basilio (i5.i23 To, i32 T), BasiHo (i5.i6,
baron; i38.ií> JohanBoca-d'Ouro, no- 27, 38 To, 5g TTo, 114 TTo, 123 E),
bre baron; 337.6 || 236.27 baron / nen Basilo (i5.38 E, 5g E, 114 E, 123 T,
moller, 246.28 moller nen baron, 3o5-73 132 To): São Basilio, bispo de Ce-
E molieres e barões || 21.17 un ^1'° sárea.
baron / me dá, 32Q.25 pariu filio baron,
381.12, 410.26, 414.15. CF. varon. bastccer v. Th.: urdir, tramar: 5.157 tray-
çon mui sotil / que 11' aquel gaffo
barqueta s. F.: 234.21 pelo rio vlir viron / traedor fora bastecer.
húa barqueta pequena.
bastida s. F.: máquina de guerra (?), PART.
barragãa s. F.: amante, concubina: 104.12, PERF. de bastir (?): 385.9 y g r e j a . . .
i5i.i5 húa noite 11'avSo que a húa foz y na m a r i a n a / pcra g u a r d a r os
barragãa sua foi, que ben queria. creschãos dos mouros e ser bastida /
Pêra guerrejar os mouros.
Barrameda: Saníúcar de Barrameda: 371.7
Barrameda, que este muii' a preto de bastimentos s. M.: aparelho (?) (duma em-
Xerez. barcação): 33.i8 tormenta levantar /
se toi, que os bastimentos / da nave
barranco s. M.: 213.81 en un gran barranco ouv' a britar.
caeu con el o cavalo.
bastir v. TR. : abastecer, equipar: i65.53,
barreira s. F.: barreiro (?): i 5 i . i 2 porque 26592 eno emperio pouca gent' é...
non podess' o demo leva-lo a sãs e mal bastida .. . está || bastir-se: abas-
barreiras. tecer-se, equipar-se: i65.5i dizendo
esta vila non sse podia bastir / d'omes
Bartolomeu: nome de pessoa: 334.16. d'armas.

barva s. F.: barba: 5.38 barva non fez nen baston s. M.: bastão: 31.67 sen feri-lo de
cerceou cabelos; 6g.83 a barva cúa; baston; 47.39 deu-lle con un baston;
49.58, 85.14 deron-lle muitas con bas- Beatriz: 5.7 Enperadriz / de Roma- •. per
tões. nome Beatriz.

iiatalla s. F.: batalha: 38.18 o Conde de Beatriz: esposa de Fernanda III: 256.1 a
Peiteus quis batall' aver/ con Rey de Reya Dona Beatriz; 256.12, 292.38.
Franç'; 140.25 que nos valia. . na
batalla / do mundo. bèecion (414.38), bêeiçion (418.20) v. béeiçon.

balear (108 M) v. batiçar. béeiçon s. F.: bênção: 145.48 o Filio da


Reya das bêeyções; 199.45 as gentes
que y estavan deron grandes béeições
batel s. M.: 33.2, H2.3o batees; 371.45 ya || fazer béeições: 312.82 fez con ela
sobre Ia agua como se fosse batel; bêeiçóes por emendar a errança /
3ô3.42 querendo sobir per bua es- que aã Virgen fezera.
caeyra / do batel en essa nave.
bèeiío ADJ.: bento: t.6 pola Sennor on-
bater v. TR.: 237.87 serás salva porque é já rrada, / en que Deus quis carne filiar /
o demo batudo. bêeyta e sagrada; 5.134 Madre de Deus,
bêeicos son os que en ti fyuza an;
.batiçar v.TR.: baptizar: 46.73, 89.68, 107.61, 71.68 fez levar a ssa alma ao Çeo, u
205.70, 335.IOO Quand1 o gentil oyu visse / a ssa bêeita Madre; 8o.15 Õntr'
esto, rogou que o baiiçassen || hati- as outras molleres tu / es bêeita f|
çar-se: 28.128 quero-me batiçar; 426.23. a Bêeita: a Virgem: 231.68 || agua
CF. balizar, bautizar, batear. bêeita: 343.25.

batismo s. M.: baptismo: 4.100 o batismo Bêeito, San: São Bento: 205.53 orden de
recebia; 15-177 o batismo pres; 109.42 San / Bêeito; 304.11.
mai-los que do batismo o sinal /
tragen || babtismo 192.117 7*|| baptismo: bõeizer v. TR.: benzer: 38-54 ambos alça-
3g3.i5 Aquel meninno Affonso nome dos / tíia seus braços en maneira de
de bapíism' avia. CF. bautismo. bêeizer; Sô.Sg porque fora bêeizer / &
Madre do Poderoso; 84.78 começa-
batizar (28.128 To, 192.151 E) v. batiçar. ron bêeizer / a Virgen Santa Maria;
u3.29, 299.62 o sen santo nome bêei-
bautismo s. M.: 192.117 de que non filiara zia. CF. bêezer, bõizor.
bautism'. CF. batismo.
bêes ADV.: bem: 5.177 bées ali logo de
bantizar (ig2.i5i) v. batiçar. chão / en Santa Maria creeu; 6.45 o
fendeu bêes assi, ben como quen lenna
baveeo ADJ.: tolo, parvo: 233.33 cospiu e fende; 62.12 bées ali / u ele morava;
disse que non / vira gente tan baveca, 96.68 bêes aq.m; iiS.ioS Logo bêes
e muy mal os dêostou. dessa vez; 344.23 cabo dessa eigreja
bées os outros maseron; 411.58 E
baveqnia s. F, : tolice, parvoíce: g 114 bave- bSens. CF. ben.
quia / e gran malestança / será; bêezer (66.59, 348.51) v. bêeizer.
285.io3 Sandia, / e como começaste
atan gran bavequia; 229.47 Fezestes Begcr: Vejer dela Frontera (Cádiz): A.i5.
bavequia / eno tardar; 3^o.55 per sã
bavequia / d'eresia. beiço s. M.: 404.77 já sã lengua... comeu
come can / e os seus beiços que feos
baxar (54.27 To) v. baixar. estan.

[l í
beiçudo ADJ.: 28.75 o Soldan beyçudo. ben s. M.: A-7 u gran ben / lie fez Deus;.
B.31 querendo leixar ben e fazer mal;
Beija v. Beja. 5.77 de vosso beu ei mester; 75.17?
Virgen de ben comprida || PL. bêes:
beijar v. TR.: g.35 dês que el ouvesse fito- 46.77, 78.15, 110.9, 125.110 || fazer ben:
-los geollos / ani' o San Sepulcro e 9.21 ali morand' e muito ben fazendo;
en el beijasse; sg.3t log1 enton / ya 145.7, 2o3.<$ Quen... fezer algun ben
beijar... Os pees da Majestade» || querer ben: 104.21 Pois que lie tal
io5.io8; 138.6o beijava sã madre' ben queria; 188.15 o ben que lie que-
141.3 beijava a terra. ria; 3o3.i7 mayor ben lie queria;.
338.i6 atan gran ben lie queria ||
beijo s. M.: 206.26 porque me deste beijo 53.55 Quand' esto viu o menyo no
ora tan muito paguei. Ceo, foi-lli tal ben / que quant' ai
depois viia sol nono preçava ren.
beira s. F.: iSi.aí que a eigreja non possa
veer nen sol end' as beiras; 2i3.6g ca ben ADV. : acompanha, adjetivos e particl-
nunca eu vos fiz torto, sabe-o tod pios: 26.78 sornos ben certãos / que
esta beira; 32886 outras aldeãs que non dev" entrar ante Deus; 65.208 de
eran do Gran Mar todas na beira. boas mannas e ben costumado; 201.31
foi ben desasperada; 245.111 Ben louco
bêizer (u3.2g T) v. bêeizer. fust' e sandeu || acompanha verbos:
2.17 ben enpregou el seus ditos; 5.3
Beja (224.20, 45,62), Beija (224.4!) F, 6a F): Quen as coitas dsste mundo ben qui-
Beja (Alerntejo). ser sofírer; 6.19 tan ben cantava; 8.i3,
9.69 Ben mercamos; 102.60 || 149.49 t
bei, bela: ADJ.: leio: 35.97 non cataron o ben que te fartes || ben vennas, venna-
bei / miragre maravilloso; 82.7 en dês v. víir || acompanha advérbios,
Conturbei / fez Santa Maria iniragre locuções advertiais, preposições: A.3
mui bei; Sõà1), 199.66 en un mui bei ben dês Compostela*, 3.31 ben aly u;
chão / o leixou; i65.5 || 5.i5 a dona 5. no ben come foi; 5.i6i depois ben
tani' era fremosa, que foi das belas a três / meses; 6.44 ben atro enos-
flor; i8.83, 20.63, 4953, 75.94 húas dentes; 7.30 el ben de Colonna che-
seys donzelas. - muit' apostas e mais gou; 15.87 Den ant'o altar adormeceu;
belas / que son lilios nen rosas. 47.25 ben como touro f a z ; 119.48 lie
deu logo consello ben qual convíia ||
beldade s. F.: io.5 Rosa de beldad' e de ben leu v. leu || se (o Deus) por ben
parecer; 67.24 orne de mui gran bel- vir v. veer || o ben: sim l: 3a.23 enpre-
dade; 79.20 con muitas meninnas de guntado / foy, se era ren / o que oya /
maravillosa / beldad'; 132.141. dei. Respos: «O ben.» CF. bêes.

Bolcem, Beleen (i.25 TTo, 420.27, 424.1, ben-andante A D J . : felij: 195.200 Daly
22 To, 47), Belleem(n) (i.25 E, u 1.24, adeante / foi mui ben andante / a
142.43), Bellen 424.7 TTo, 22 (T): moça que ante / muito mal soffria.
Belém (Palestina).
ben-aventurado ADJ.: muito feliq: 1.16 Ben-
belmez s. M. (?): amparo, protecção: 147.46 -aventurada/Virgen, de Deus amada;
Esto fez a Virgen que sempre teve 89 44, g5 7, 263.4 muit' é ben-aventu-
belmez. rado .. o que da Virgen mandando
fez; 411.3 Béeyto foi o dia e ben-aven-
Belmez: Bêlme^ (Córdoba). i85.)5 un turada a ora || a Benaventurada: a
mouro de Belmez. Virgem: 75.146, 134.70, 408.11, 414.27.
w-

i
í
i
ben-eostumado ADJ.: de bons costumes: a88.38 bostigo a. M.: animal, bicho: 225.29 aquel
*
i se ben-costumad' era, outros costumes bestigo astroso (uma aranha).
mellores / filiou dali adeante.
i bèstiola s. v.', pequeno animal: 354.1 húa
l bono e. M.: (l15.13) v. ben. bestiola que chaman donezya; 354,10.
i ben-erdado ADJ.: rico: 75.26 mui mais se betouro s. M.: abelov.ro; 352.15 Est* açor
l pagava desto ca de scer ben-erdada. filiava garças e ãades e betouros.

l ben-fadado ADJ: afortunado: i3S.ia6aduz-/ betumo s. F.: 338.23 como se fossen apre-
i nos u aquel ben-fadado / É. sos con visco ou con betume.

bon-fazer s. M.: beneficência,caridade; 125.4 bovcdo ADJ.: bêbedo; 47.22 Pêro beved'
Muit' é mayor o bcn-fazer / da Virgen estava mui t', o monge quis s' ir /
Santa Maria; 168.40 atendendo seu dereit" aã eigreja.
ben-fazer.
berer v. TR./i: beber: 14.19 beveu hfia
ben-feito s. M.: beneficio, favor: 235.5 Como meezp; i5.8o bevend' agua, comendo
gradecer ben-feito é cousa que muito mal pan; 47.20,48.28,72.17 ena taverna
vai. beveu / e aos dados perdeu || f. m.:
351.23 a lazerar / ouve per força o
Beorges: Bourges (França). 4.7. vyo, ca dei foi grand' o bever.

Bornal (35.IO2), Bernaldo (35.3o, 13o), Ber- bezerro s. M.: 3142 Pois creceu aquel
nalt (3i.55): maesire B., deão duma bezerra e foi almalP arrizado.
igreja em Lyon.
bico s. M.: 352.37 ° b'c* ynchado muito e
Berria: Viviers (França), 37.11 na terra o colo torto J| tcer no bico: ler em
que chaznan Berria. poder, ameaçar: 75.60 pola vella que
no bico / ten a mort' á mais dun ano
Besanco: Brando: 25.99, 196.17 Besanço, || mordedura: 3i5.53 todo o desnua-
que agora e chamada/Costantinopla ron / por veer se parara algur bic' ou
a grande. furado.
bcscha s. F. (i55.53 beschas... nen aves; billa s. F. : pequena tola (FR. bille): i6g.3i
189.11, 16; 228.6) v. bostia. non valeu húa billa,
bcsonna e. F.: trabalho, necessidade: 7.20 bis ADJ. : pardo, cinzento, gris (FR. / PROV.):
orno que de recadar / avia e de guar- z35.i4l pano vermell' c bis.
dar / seu feit' e sã besonna / 194.7
fazendo ben ssa besonna; 227.12 foi bischoeo s. M.: ticho: 18.48 viu enton /
por sã besonna / a Sevilia ena guerra. esiar fazendo / os bischocos e obrar
/ na touca.
besta s. F. (124.46 ave nen besta; 194.11,
213.13 F, 228.6 F, 354.27) v. bestia. bisneto s. M.: 361.16 Don Affonso, seu
bisneto.
bestia s. F.: 1.32 bestias d'arada; 31.6 as
bestias mudas; 5z.3,57.101 mandaron/ bispado s. H.: 32.17 ao bispo daquele bis-
que logo d'i levados / fossen, atra- pado / en que el morava foi end*
vessados / en bestias; 62.48, 147.6 acusado; 262.10 Este logar é bispado,
A Madre do que a bestia de Balaarn e eigreja aobr' à y; 383.11 Na çibdade
falar fez. CF. bescha, besta. de Segonça que é mui rico bispado.


M
rJ
II
44
bispo s. M. : 7.29, 19.36 foron... dun santo boliçoso ADJ. : buliçoso: 195.29 ssa luxu-
bispo mui ben confessados; 32.i, 33.23, riosa / voontade que ouvera / sempr'
87,1 Como Santa Maria mandou que e boliçosa.
fezessen bispo ao crerigo que dizia
sempre sãs oras. bolir v. i.: mexer, agitar-se: 21.53 o menyo
tornou en vida / por prazer da Virgen
Bitoira (209.18, 235.65), Bitoria (I23.IO, santa conprida, / que o fez no leit' u
209.1): Vitoria. jazia bolir. CF. bulir.

blanco (l65.58 E{) v. branco. Bolonna: Bolonha (Itália).


Mando (n5.2Oi) v. brando.
bolssa s. F.: 2a5.52 en sã bolssa guardou-a.
CF. bulssa.
boca s. F.: 24.1 como Santa Maria fez
nacer húa fror na boca ao crerigo;
38.101 a pedra ouv' ele pela boca de bolsson s. M.: bolsão: 3o5.63 filiou dous
render; 54.60, 61.1 Como Santa Maria b o l s s õ e s . . . chúos de p r a t a e
guareçeu ao que se torcera a boca; d'ouro.
ioi.ii || a boc' aberta v. aberto. CF.
bouça. bon, bõo ADJ.: bom: 4.g5 seu Filio, bon
donzel; 5.140 boa gente, que non avia
Boca-d'0uro v. Johan Boca d'0uro. y mouros nen judeus; 6.3 do bon rey
Davi; 14.16 entr' aqueles bõos frades;
bocado s. M.: 88.76 sse filiou a dar / a cada G5.56 ata que algun bon crischão
monge bocado; 247.29 de mi sol un achasse; 146.23 do seu aver / boa
bocado / Non averá; 277.41 per cada guard' e alynnador || bon orne, ome
húa ferida sayan grandes bocados / bõo, moller boa v. ome, moller | 398.41
daquel cervo que comeran; 312.37 sol Bõo Pastor || 84.16 O cavaleir' era bõo
comer nen bocado / non podia; 322.20 de costumes; T.58.6 un cavaleiro / bõo
metia os bocados / muit' ameude d'armas e de mannas || 25.141 Fiel /
na boca, / grandes e desmesurados; bõo tenno que i'ey pagado; 63.16 de
357.14 que comer non podia nen sol bõos costumes avia assaz; 123.51
troçir três bocados. deu-me logar bõo || 2.7 muita de boa
manna; 5.21 com' ome de bon sen;
bocin s. M.: fazer o bocin: fa^er um gesto 27.25 Os Apostolo?, com' omees de
de desprego com a boca: 17.72 foi-ss' bon sen; l5.82 na eigreja da do bon
o demo e fez-Il' o bocin. talan; 59.20 un cavaleiro de bon prez;
I23.I2 e n t r a r a na orden e y mui bon
boi s. M.: 3i.t como Santa Maria levou o prez / vivendo gãara || en (per) boa fé
boi do aldeão de Segovia; 334.18 pren- v. fé; de bon grado v. grado; de boa
dou / seus bois con que lavrar fosse; mente v. mente || 312.28 Yd' a boa
338.21, 366.70. ventura || 235.57 Sennor, tnn bon dia
vosco || bõo s. M. : 45.26 porque sempre
bolo: DIMIN. de bõo: 33i,i5 Húa moller ouv' os bõos lie davan mui gran fazfeiro;
un íillo que naii mais ca si amava, / 57.18 os bõos avanta; I9f3.
boyo dúus doz' anos.
bonaça s. F.: bonança, cahna: 35.46 u já
boliço s. M.: bulício: 241.91 dest' outro pelo mar y a n . . . ouveron tan gran
boliço / do mundo sse quitaron; bonaça que non podia mayor.
a53.87 e nos guarde de peccado, d'err'
e de mão boliço. Bonamio: escrivão de Afonso X: 375.25.
bondado s. F. : 15*74 roguemos-He pola sã bouça (337.43 E: a bouc' aberta) v. boca.
bondade; 23.10 sobre toda-las bonda-
des que ela avia, / era que muito fiava bovada (74 M), boveda s. F.: abóbada;
en Santa Maria; 26.24 albergar / foi 65.126 húa egreja vedra, / mui ben
con moller sen bondade; 55.3 Atant» feita tod' a boveda de pedra.
é Santa Maria de toda bondade boa;
67.29 fazedes y bondade. braadar v. i.: bradar, gritar, berrar : 6,58,
21.35 braadando começou a dizer;
Bondoudar: az-Zãhir Ruknaddin Batbars 43.60 Toda a noit' a mesquinna estev'
al-Bundukdârí. sultão do Egipto e da assi braadando; 58.5r ela braadou /
Síria (1260-1177): 165.10 A este sol- por Santa Maria; 89.24 braadaad' e
dan chamavan per seu nome Bon- gemendo.
doudar.
braado s. M.: irado, grito, berro: 38.68
Bonifaz: bispo de Arras: io5.68 nn bispo maçar non d f vá braados; 57.53,119.24
que chamavan Bonifaz. braados fortes e agudos; 164.1 Como
a omage de Santa Maria de Salas deu
Bonifaz, San: 122.43 par San Bonifaz! úu braado; 218.48.

Bonifaz, Pêro: 236.13 dun cossairo que braador s. M. / ADJ. : berrador: 366.58 maçar
dizian... Pêro Bonifaz per nome. braadores / Eran muito en chama-lo.

bõo: v. bon. braçada s. F. : 17.73 derribou do teit' húa


braçada; 245.92 u mais baixo é j & y
boquitorto ADJ. : de boca torta: 61 (M) o mais de dez braçadas.
vilão boquitorto.
braço s. M.: 4.40 enos braços têer / seu
bordo s. M. : 267.45 o mercador eno bordo Filio Hemanuel; 14.7 nos braços seus
da nave / estava enton encima dúa / o trouxe muitas vegadas; 38.1 como
trave. a omagen de Santa Maria tendeu o
braço e tomou o de seu Filio; 128.4
bordon s. M.: bordão: z38.25,189.24 pôs en con seu Fill' en braço; 205.2 tíia seu
ssa voontade de..- yr log* a Santa filio en braços.
Maria romeiro con seu bordon; 253.3,
382.54. branco ADJ. : 15.106, 26.31 mais branco que
un armyo; 45.76, 54.13 monge branco
borges (3n.l6) v. burgos. com* estes da Espya; 73.1. CF. blanco.

Borja (Zaragoza): 167.6. brancura s. F. : 3g.33 nena brancura / Da


omagen nen ar foi afumada.
boroa s. F. : broa, pão de milho: 55.53
criar-llo manda de pan, mais non de brandir v. TR.: 15.107 sã lança / muito
boroa. brandind'.

boiado ADJ.: alterado (falando-se de vinho): brando ADJ. : 115.201 To: vestiduras bran-
88.28 bever vinno botado. das. CF. blando.

botello s. M. : vasot garrafa: 273.48 mais brnsmar v. TR. : censurar,amaldiçoar: 7.55


lagrimas choraron ca chéo un gran começou Deus a loar / e as donas a
boiello. brasmar.
46
brioso ADJ. : orgulhoso, impetuoso: ig5.i55
braveza s. P.: 377.5 ajuda-o per que vença foi quant' ir p o d i a / a ã mui briosa/
gran braveza e períia. abade ss'.

bravo ADJ. : 22.23 miís bravo f°' "í116 Judas britar v. TR.: quebrar, partir: 35.86 un
Macabeus; 18.19 un rei / eon oste de vento... britou logo o maste; 43.72
pagãos / voo a vila cercar / mui brav 1 britaron o ataúde; 59.8^ a porta / bri-
e mui sannudo; 38.72 ouve os ollos tou", 371.21 por britaren pedra ou por
tornados tan bravos; 45.7, 47.38 pare- fazer cal || 129.11 a saeta assi ll'acer-
ceu-ll' enton / o demo en figura de tara / pelo ollo, que logo lio britara;
mui bravo leon; 75.5o o ric' enton con 343.41 que os ollos non te brito || des-
sanna mui bravo He respondia. truir.- 27.6 britou / o ifern'; 45.13 os
mõesteiros e as igrejas britava; 215.21
Bregonna: Barganha : 146.43. britaron hú' aldeã; 328.32 Cale brita-
ron toda || britar camyos: assaltar os
bren s. M. : farelo, sêmea : 244.33 semellava viandantes: 182.15 britava camyos, /
cavalo que comera muito bren; 277.13 demaes pães e vyos / roubava dos
un cervo... mui mais grosso ca de mesquyos, / e o our' e a prata || ven-
bren. cer; 178.49 que brite o diabo; 181.41
Santa Mana ajudou a seus amigos...
Bretanna : Inglaterra : 35.41 Bretanna, a a britar seus Semigos || violar, infrin-
que pobrou rei Brutus; 36.2, ô no mar gir: 115.79 britar ssa profisson; 3ao.3o
de Bretanna || Bretanna Mayor 86.11 O ben que perdeu Eva / britand' o
|| Gran Bretanna 226.11 || 23.» (?), mandamento || britar-se: romper-se:
54.36 o coiro fendera-ss' e britara;
386.3 (?).
243.23 britou ss' enion con eles o
Brctanna: Bretanha (França): i35.i6 Bre- geo.
tanna a Mêor |) 23.2 (?), 386.3 (?).
Britas (35.41 To) v. Brutus.
breton ADJ.: bretão: 419.132 achar nona
podedes quant' o breton Artur. briu v. brio.

brevemente ADV.: 71.1 Como Santa Maria bronido ADJ.: brunido, luzidio: 175.27 lie
mostrou aã monja como dissesse levavan seu vaso de prata nov' e bro-
brevemem' «Ave Maria»; 267.12 con-
nido.
tar-vo-lo-ei brevement' e agynna.
Brutus: rei legendário de Inglaterra:
brial B. M.: túnica de pano precioso.- 68.73
35.41 Bretanna, a que pobrou rei
non quer" os panos neno brial; 341.60
en úu brial ben feito/ficou, sen null' Brutus. CF. Britus.
outro pano. bruyar v. i.: berrar: 325.56 e oyu mogir
as vacas e oyu bruyar os touros.
Bri3nçon(i46.l6),Brieyçon (146.2): Briançon
(França).
bulir (21.53 To) v. bolir.
brio, briu s. M.: honrraf dignidade: 65.2ot
esta terra foi do meu poderio,/e meu bulssa (329.38) v. bolssa.
linnage a mantev' a gran brio j| ímpeto:
bnrgales s. M.: espécie de moeda : 305,33
264.16 os mouros véeron cerca-la con
esterlíis e torneses, burgaleses, pe-
gran brio; 328.27 Guadalete, que corre
con gran briu. pióes.
l

47
burgos s. M. : burguês : 93.1 Como Santa
Maria guareceu un filio dun burges
que era gafo; sSi.lo, 205.65, 409.82 ca'coNj. EXPLICATIVA: porque: B. 13 ca
burgeses, cidadãos. CF. borges. per ele tenno 'que poderei mostrar /
do que quero algúa ren; i.5i, 2.62,
burguesa s. t.: mulher de burgo: 255.12 4.10, 5.120 || C.ONJ. COMPARATIVA: 5.i52
un miragre... que a Virgen quis mui foron mais ca mil; 8.3o mais toste ca
grand' amostrar. . . dúa burgesa / vos dizemos; 15.35 mui mais sei eu
nobr' e cortesã. ca ti assaz; 45.23 mui mais mona ca
viva; 55.76 || ca non C.ONJ. COPULATIVA:
burgo s. M.: zS?.! Como úus romeus yan a 85.15 °!Ue "es esterlíis desse, ca non
Rocamador e pousaron en úu burgo; pipiôes; 119.14 grandes does filiava,
iSg.io E pois entraron no burgo, ca non dos miúdos; 385.43 candeas /
foron pousada filiar. de cera, ca non de sevo || ca noa já:
25.12 seu aver / todo já despendud'
Burgos: 112.27, 221.25, 274.5, 292.53, 3o3.i, avia / por fazer ben e mais valer, / ca
non já en outra folia; 157.33 tirou-111
un prest' o cuitelo, ca non já celor-
gião. /
Burgos; Burguttlos dei Cerro (Badajoz):
199.14 un castelo guerreiro / que Bur- cá A Dv.: aqui: 65.191 Nen que vos eu
gos este chamado, e demais está leixe... cá.
fronteiro / de Xerez de Badallouce.
caavrya s. F.: cadáver: 54.33 ena garganta
buscar v. TB. : procurar, demandar : 8.5 1 ouv' enfermidade / tan maa que...
Jesu, que vêes buscar; 6 50, 9.67; 42.23 peyor cheirava que a caavrya.
Este donze), con gran medo de xe 1>
o anel torcer/ quando feriss* a pelota, cabdal ADI.: capital: 292.34 Sevilla.. que
foy buscar u o põer / podess'; 300.47 é cidade cabdal.
vou... buscando / como a possa
onrrar [j buscar mal, morte a alg. : eabdolo B. H.: chefe, capitão: 401.21 Macha-
iS.gg por quanto mal nos ele buscava; beus / Judas, que foi gran tenpo cab-
186.17 Ue buscou morte descomúal || delo dos judeus.
buscar consello: 104.16 con gran
pesar que ouve foi seu consello bus- cabe PREP.: junto a: 383.12 a Santa Virgen
car / enas outras sãs vezlas || buscar do Porto, cabe Xerez. CF. cabo.
sã prol: 36.8 húa nave, u ya gran
companna / d'omees por sã prol cabeça s. F.: 5.133, "9-s8 da cabeça rro /
buscar, no que todos punnades || ena verilla; 35.88 os ollos lie verteu /
buscar razon : 401.56 roga-lle que me fora da cabeça; 38.99 a cabeça foi
guarde... de quen busca razon pêra log1 ant* a omagen merger; 69.83,
falir || buscar carreira(s), vias(s), ma- 185.5o sol cabeça non tornou. ,
neira: 16.38 se trameteu / de buscar
carreira pêra o ende tirar; 71.7 a que cabeceira s. F.: 75.86 seend' aã cabeceira
nunca demora / a buscar-nos carrei- daquela veila sentada.
ras que non fiquemos fora / do reyno
de seu Filio; 96.8 que maneyra busca cabelo s. M.: 5.48 bar vá non fez nen cer-
c via / que non caia oui' dun crr' cn ceou cobaios; 35.91, 237.40 pelos cabe-
peyor; i5i.3 Sempr' a Virgen. . . busca los a tirou do camy'; 323.2o depenou
vias e carreiras / per que os seus seus cabelos; 3)5.77 a força per cabe»
tirar possa de mal. los do caminno a sacara.
caber v. TB. /i.: poder estar dentro: 35.42 a cabo de seis dias; 53.25 acabo dun
entrou y tanta gente que non cabian ano; 193.26 a cabo de tercer d i a ;
y chus; 38.92 diss' assi: «No meu íO2.3g a cabo dúa peça; 226.1 || de
coraçon non pod' esto caber...»; cabo são: totalmente, inteiramente:
116.67 Deus, cujos miragres / non 157.8 a ssa ospeda foi-lles mui maa
caben en volume; 367.3 lie ynchavan de cabo são; 198.23 u sse matar cui-
as pernas tan muito que lie non davan ben assi de cabo são, / fez que
podiam caber enas calças; 3gi.38 no fossen úus d'outros muit' amigos e
santo parayso nos faças tigo caber |] pagados. CF. cabe.
ser admissível: 192.57 e tal revoltosa/
cous" e enbargosa / e d'oir nojosa / cabra s. F.: 5a.i cabras montesas; 52.16^
non é de caber || v. TR. (demanda,
rogo) aprovar, aceder a: 62.34 ssa cabrito s.M.: 52.3i un crerizon sandeu / fur-
demanda lie foi ben c a b u d a ; 348.25 tou un cabril'.
Teu rogo de meu Fill' é já cabudo;
386.22 Dês que todos y chegaron e cabeou s. M . : cabrão, bode: 85.65 se..^
el Rey lies ouve dito / por que osvíir leytões / comeres e leixares a degolar
fezera por paravr' e por escrito, / todos cabrões; a83.56 braadou come cabron.
mui ben lio couberon || Formas ver-
bais: PERF. 6 couberon 386.22 caça s. F.: a3a.i Como Oa cavaleiro que
andava a caça perdeu o açor; 352.s5,
cabidoo s. M.: cabiao, capítulo: 87.43 ao 366.25, 44.43 fez-11' o açor ena mão
cabidoo contou / o que 11' a Virgen decer, / come se ouvesse log' a pren-
nomeou / que por bispo queria; 35 (M) der / caça côa el coroo faz cíçador;
Como estan todo-los canonigos da 328.17 Este logar jaz en terra mui boa
eigreja en cabidoo || sala do capitulo: e mui viçosa / de pan, de vynno, de
226.32 nen claustra neno dormidor / carne e de fruita saborosa / e de pes-
neno cabidoo neno refertor / nena cad' e de caça.
cozynna e neno parlador.
caçador s. M. / ADJ. : 44.43, 23a.11 un cava-
cabo s. M.: fim, extremo: 121.36 E ar viron leiro. .. que era caçador; 314.14,366-4.
húa dona hua guerlanda fazer / de caçar v. TR./i.: 67.46 lie fazia amSude que
rosas e el con ela do outro cabo põer / caçasse / enas montannas mui fortes,
das rosas ena guerlanda || en cabo de: e eno mar que pescasse; 142.11, 243.14,
249.12 Quand' a ygreja fazian a que
314.21.
chaman d'Almaçan, / que é en cabo
da vila |] dar un cabo: acabar: 202.24 cachas s. F. PL. : saliências no punho duma
el dar non lie podia neun cabo || PREP. faca: 157.21 Ca u meteu un cuitelo
junto af ao pé de: 42.85 se meteu no feijoo por provar / a come lie
cab' um píal; 69.38 cab' o altar; 83.65 saberia, pela boca o chantar / foi ben
A Sopetrán, cabo Fita; 98.15 en Val- ate enas cachas.
verde, cabo Monpisler ; 255.100 ||cabo
de: 5G.3g, 57.65 cabo da fonte; 59.75 cada PRON. INDEF. : 11.19 cada noyt' en
ben cabo da orella / lie deu orellada; drudaria / a húa sã druda ya; 15.180
88.69 || per cabo de; 77.11 arnba-las cada dia; 27.49 cad' an' un grand'
suas mãos assi s'encolleran, / que ben estadal / lie trouxe; 52.27, 56.47 H
per cabo dos onbros todos se mete- cada un: 32.66 as seis galeas non que-
ran || com verbos de movimento: 78.45 daron de víir, / cada húa de ssa parte ;
u ele ya cabo de ssa carreira, / achou 35.g6 cada un seu fardel / filiou; 36.17
un' ermida; 148.25 cavalgava per cabo cada úu deles; 54.42, 94.87 || quis cada
dúa xará || a cabo de: depois de: 43.37 un v. quis || cada (jue LOC. ADVERB.
49
cada v&i que, sempre que: 59 29 cada en Acre, sen outro delongamento /
que sã oraçon fazia; 86.6 Acorrer-nos foron veer o Sepulcro no tempo da
pode quando xe quiser / e guardar de caentura.
mal cada que lie prouguer; 116.20,
122.4, >4'- 2 II cada u: on&e 1uer 1"e caer v. i. cair: 26.38 por que non caias no
seja: 3i8.i3 acorre-nos cada u é mes- lago / d'iferno ; 91.34 os nembros lies
. ter || 122.62 cada logar u / for ta cayan || 11.4 Maçar orne per folia /
eigreja... Darei do meu. aginna caer / pod' en pecado; 25.137
caeren vergonna; 65.31 caeu engrand'
cadia s. F. : cadeia: 83.22 en gran cadéa / enfermidade; 83.15 por seus pecados /
de noite trás cadeados / Jazia; i58.i5 Fora caer en cativo; 94,9 quando en
El jazend' assi en ferros e con espo- erro caemos; 217.9 <juen sse desto
sas nas mãos e cadéa na garganta; non guarda / cae de mal en peor [|
176.22 abriu log' as cadeias; 238.3i os g3.i8 quiso Deus que caess' en el gran
géollos ficaron todos enton / ant' gafeen || 307.27 cayan coriscos || 322.33
aquel que da cadéa nos foi tirar do a festa da Virgen Santa Maria, / que
dragon; 355.34 se fazer non quisessen cae no mês d'agosto; 411.1 || Formas
esto, logo nas cadéas / ambas mete- vertais:
-Ias faria, PRES. INI). cae 217.9, 3aa>33,
411.1
cadeado s. M.: cadeado: 83.23 en gran 4 caemos 94.9
cadéa / de noite trás cadeados (T; E 6 caen 227.13
To: cadeados) / Jazia; 176.23 E abriu PRES. COSi. i caia 55.45, 401.74
log' as cadéas... e o cep' en que jazia 2 caias s6.38
e todo-Ios cadeados (E; T cadeados). 3 caia 96.9
4 c a i a m o s >65.3i,
cadeira s. F.: 2.51; 202.58 a omagen de 239.85, 264.34
seu padre fez põer como conven / de 6 cáian 3o3.i3
seer rei en cadeira. IMPERF. IDO. 3 caya 73.38, 141.23,
241.47, 3o:}.33 -
Cadiz: 328.36, ?5. CF. Caliz. 6 cayan 91.34, 307.27
IMPERF. CO N J, 3 caesse g3.i8, 364.18
caeda s. F. : queda : 141.39 Oy mais aguar- PEKF. i cay 195.69, 282.34
dada / est' outro de caeda fazer escar- 3 caeu 35.86, 74.42
nida. MAIS Q. PERF. 3 caera 33.1
PART. PERF. caudo 28.61, 107.41
caentar v. TB. aquecer: 258.3i Ela enquant' INF. caer 11.4, 25.i3;,
amassava a un seu filio mandou / 83.i5
caentar mui ben o forno, e ele o caen-
Cayfas: nome dum judeu: 108.75
tou; 335.48 Da agua me caentade.
cal s. F.: rua; 282.19 "°' caer ena ca 't
cacnto ADJ : quente: 104.52 sangue caente. 335.67 non ficou na vila rua nen cal
z54.33, 196.27, 209.28 os físicos man- nen carreira, / que buscada non aja-
davan-me põer / panos caentes; 258.32. mos.
caentura s. F.: calor: 39.18 E como quer cal s. F.: 179.23 aprendudos / ben corno
que o fogo queimasse / en redor da pedra con cal; 242.16 era mui bon
omagen quant' achasse, / Santa Maria maestre de pedra põer con cal; 226.17
non quis que chegasse / o fum' a ela, pedra e cal e área; 3i6.43; 371.21 por
nana caentura; 333.29 dês que foron . britaren pedra ou por fazer cal.
cal v. IMPBSS.: 58.48 non ni'en cal: não me do inferno d e n t r o na c a l d e i r a ; 351.21
importa. \, onchal, inçai. c o r r i a u v a c a s q u e l a z i a n pois m a t a r , /
que cozian en caldeiras grandes.
calado ADJ.: 65148 nen vos espantedes
por ren que vejades, / mais jazed' en caldo s. M.: io5.i24 pola confortar logo
este lugar mui calado; 233.23 com' mandaron / que lie dessen caldo con
agor' oyredes, se esteverdes calados. do agraz; 322.31 sol comer non podia /
calafotador s. M.: calafate: 339.61 non á neu bever nengúa cousa senon cald'
tan sabedor / maestre nen tan calafe- ou agua fria.
tador / que podesse calafetar mellor.
Cale: S a! é (Marrocos): 169.53 Aboyuçaf,
calafetar y. TR. : 33g 62. o sennor de Cale; 328.32.

calar v. i. guardar silêncio: i.y3 E, par caleiro s. M. : operário de fornos de cal:


Deus, non é de calar / como foy 78.31, 42, 63, 77.
coroada; 45.64 oi mais non vos mova-
des nen faledes, m a i s c a l a d e ; Jio.ia, calez s. M. : cálice: 4.32 aos moços dand'
163.14 como se dissesse: « c a l a ! » ; ya / ostias de comungar l e vy' en un
iy5.68 un chorar tan esquivo / íazian calez bei; 2a5.2, 271.37, 313.81,321.52.
todos con ele, que mester ouv' y CF. caliz.
«Calada !» || calar-se: 12.12, 67.89 un
pouco vos calade; 75.44 diss' ao cre- caliz s. M. : 75-83, 222.28, 225.21, 271.42 (F),
rigo toste que daquesto se calasse; 313.81 (F), v. caliz.
84.33 A moller enton calou-sse, / que
lie non falou mais y; 175.70. Caliz: 368.40, 47, 57, v. Cadiz.

Calatrava: Calatrava Ia Vieja (Ciuded cama s. F. : 65.i5o fez-lle sã cama ben


Real): 205 19 d'Ucres c de C a l a t r a v a ; entre dous cantos; 173.22, 361.2; 367.8
205.47 ° maestre Don Gonçalvo Eanes m a ç a r jaca en l e i t o ou cn cama / con
de Calatrava. gran door.

calcannar s. M.: 77.12, 327.28 os calcanna- caniura s. F. : 132.134 Enton ambo-los dey-
res anbos pelos lombos os sentiu. taron / na camará en un l e y t o ; 312.22
|| camará privada: retrete: 17 (M),
calçar v. TR. : 64.78 filiou logo as çapatas,
3416 en ssa cãs' a foi deitar na ca-
e fez y mal sen; ca u quis calça-la mará privada, / dês i assentou-ss' aly
húa delas; 161.14 a v ' a bua v y n n a . . .
e fez gran falimento.
e pêro grande non era, daquesta se
governava / e ssa moller e seus fillos
cambiador s. M. : cambista: 41.7, 305.32 viu
e vestia e calçava [| calçar-se: 365.23
seer na rua... un canbiador que can-
vistiu-sse log' e calçou-sse.
biava d'aver mui gran quantidade, /
calças: s. F. PL.: 367.3 lie ynchavan as esterllis e torneses, burgaleses, pe-
pernas tan m u i t o que lie non podiam piões; 25 (M) o judeu canbiador.
caber enas calças.
cambiar v. TE. : mudar, alterar, trocar :
Caldas de Rey: Caldas de Reyes (Ponteve- 42.10 amyude cambiava seus amores
dra): 104.41 húa villa que dizen Cal- dun en ai; 65.32 caeu en grand' enfer-
das de Rey. midade / que lie fez canbiar aquela
voontade; 305.32 un canbiador que
paldeira s. F.: 119.41 aquel poço fervia canbiava d'aver mui gran quantidade;
ben come caldeira; 137.28 por mete-lo 328.43 Sennor, com' ousa seer n u l l 1

r-!
5t
om' atrevudo / d'Alcanaie, u pous;i- a Campina de CárJnva: 2i5,ao
des, aver-11' o nome canbiado || cam- correron pola Campya un dia / e bri-
biar-se; 33.28 se foi cambiar / no batel; taron hú* aldeã que cabo Manos jazia.
48.37 a Sennor de piadade / fez que
sse canbiou a fonte ben dentro na sã campo s. M.: 309.61 viron caer tanta neve
erdade / dos monges; 123.26 a coor que tod' un canpo foi chêo; 366.68 en
mui negra logo sse canbiou. un campo u aradores... aravan.

cambio s. M.: compensação: 382.48 que dê can s. M.: cão: 17.62 méos que can / o te n *
aos monges canbio por Alvaça. en vil; 64.68 a dona a troxe peor que
a un can; 275.13 sse filiava a morder /
cambrai s. M.: cambraia: 279.22 me fez come can bravo que guarda seu cur-
roais verde mia coor / que dun cam- ral; 372.13 come can ladrar / Se fil-
brai. iava; 401.69 orne que assaca, que é
peor que can || PL. cães 142.20. CF. cão.
Camela: Na Chanson d'Antioche (s. Xlf) canal s. M. : 386.52, 6o foron mantenente a
vem mencionado um castelo La Came-
un canal, e acharon / de pescado
lerie, perto de Antioehia (Síria); carregadas quatro barcas.
Monte Carmelo (1); 165.12 e Domas
e a Camela. cantlea s. F.: candeia: 28.46 ant' a Majes-
tade / da Virgen fossen queimar / can-
caminno s. M.: 9.57 como non levas... a deas ; 116.37 cande' ou estadal; 123.23
omagen tigo e vás teu camyo ?; 23.13 foi log* encender / candea da Virgen;
vêera de camyo; 43.43 entraron en 338.35 Ena eigrej' aquel dia ardian
seu camyo; 44.21 pêra Salas seu candeas; 385.42 levou y sãs candeas /
camyo filiou; 45.17 todo seu cuidad* de cera, ca non de sevo.,
era... de roubar os que yan seguros
pelos camyos; 49.2 erraran o camyo Canete (97.8 E T; 162.14 E), Cannete (97.8
de noite; 53.33 a Seixon de caminno To, 162.14 T To): Canete (Cuenca).
começou toste d'andar; 97.30 meteu-
-sse ao camy' enton; 237.39 foy-a canonigo s. M. : cónego ; 35 (M).
enton acalçar camío de Leiréa.
cansado p. p.: 1.24 como chegou canssada /
camisa s. F.: 107.37 na camisa a leixaron; a Belleem; 65.145 dormi d' agora, pois
117.12 lie fez camisas / tallar e coser canssad' andades; 71.26. 328.23 indo
con seda; 132.26 célico por camisa / fraqu' e mui canssado; 420.60.
sempre acaron vestia || 148.1 Como un
Cantaaria: Canterbury (Inglaterra): 288.12
cavaleiro guareceu de mão de seus
natural dúa terra foi que ora é cha-
êemigos por bua camisa que chaman
mada / Cantaaria per nome. CF. Con-
de Santa Maria, que iragia vestida.
turbei.
campãa s. F.: sino: 59.42 a campãa / se cantado A Dj.: expresso por cantochão:
filiava a tanger; 69.38, 215.15, 325.82 32.5x E missa cantada, / com' acostu-
o sancristan tan toste a gran campãa mada / ás... manten; 44.36 missa foi
tangia; 407.42 dos madodyos a can- oyr / mui cantada; 211.20 a missa
páa oyu. que ss' y dizia / Mui cantada come
en atai festa.
campainna, campanía s. F.: campainha í
54.73 foron tanger hua ssa canpanta cantar v. TB./I. : A.25 Fezo cantares e
(E T; To: canpapa); 384 5a fez soar soes / saborosos de cantar; 1.34 com'
a campaynna. angeos cantada / loor a Deus foron
cantar; 6.2, 24.50, 45.92; 66.1 Como cão s. M. : 192.103 do demo de chão / t'as
Santa M a r i a fez a un bispo cantar a departir / e do falsso, vão, / mui
missa. louco, vilão / Mafomete cão. v. can.

cantar s. M.: cântico, canção: A.25 Fezo caomiar v. TR.: punir, castigar: 183.4
cantares e soes; 6.41, 5.8, 6.22, 8.20. Pesar á Santa Maria de quen por
desonrra faz / dela mal a ssa omagen,
cantiga s. F.: 106.9 un m i r agre que achei / e caomia-llo assaz.
escrito, e mui ben sei / que farei / d e i
cantiga saborosa; 187.1, 291.2, 3^7.7, Caorco: Cahors (França): 343.15.
363.1 || cantiga de loor: 1.1 Esta é a
primeira cantiga de loor de Santa capa s. F. : 34.i5 poi-la levou sso ssa capa
Maria; 400.2 Pêro cantigas de l o o r / furtada.
fiz de muitas m a n e i r a s || cantiga
d'amor, cantiga d'cscarnno: 316.16 En çapata s. r.: sapata: 6r.io húa çapata /
aquela vila ouve un crerigo trobador, que foi da Virgen; 64.67 úas çapatas
/ que sãs cantigas fazia d'escarnno lie deu de bon cordovan; 182.28.
m a i s es d'amor || A* Cantigas: lí.i
cupArva B, u.: capu?, : 54.45 o capsy/cn
/.ití é '> 't'!'/',-;/; -',>.i '.'í-.:;-->.i ti
'.'.-: c!ei:a.'oa / icbíloí cllcs, porqiií
:-/ar,tã M ã f í â ; v*s.'$ r, livro ias Can-
ben cuidaron / que era mon'.
tigas.
capela s. F.: 9.155, 18.81, 26.62, 53.46, 54.23
cantigo s. M. : cântico: 187.27 toda aquela fazend" oraçon remania / en húa ca-
noite arrezaron... ynos e cantigos. pela mui pequenía.

canto s. M. : 85.58 caníavan saborosos can- Capela: Capilla (perlo de Puebla de Alco-
tos ; 103.26 A t a n gran sabor avia cer, Badajoz) (?): 256.ii quando o
daquel cant' e daquel lais; 220.16 con mui bon Rei gãou, / Don Fernando,
mui fremosos cantos; 288 22 cantando a Capela e de crischãos poblou.
mui dulces cantos.
capelan s. M.: capelão: 66.32 (E: capel-
canto s. M.: pedra grande: IO2.58 t a n t o s / lan), 75.33, 125.64, 128.40, 162.33 Ao
deitaron pôs el de cantos; 193.16 tal crerigo capeian / mandou o bispo
conssello preseron / que eno mar o aquesto fazer.
deitassen, e un canto lie poseron /
odeito aã garganta; 249.28 da cabeça capou s. M.: capão: 389.33 dar-11-ia dous
sobelos cantos topou; 355.55 com- capões ou ben leu dous ansarinnos;
prou en outro dia por seus dinneyros 389.42.
un canto / de pedra pêra a obra de
Vila-Sirga; 358.2 un logar u jaziam car ADJ.: caro (na locução téer en c a r ) :
muitos cantos lavrados, 294.43 onde aquela omagen foi depois
en car téuda / mui mais ca ante non
canudo s. M. : 46.68 viu duas tetas a p a r . . . era. CF. caro.
que foron logo mãar / e deitar / leite
come per canudco. cara s, K. : 3a.34 Aquela noit' ouve o Bispo
veuda / a Santa Maria con cara san-
cão ADJ. : encanecido, branco: 55.57 ° non nuda; 54.60 deitou-lle na boca e na
viu por gran tempo, senon quand' era cara / do seu leite; 75.96, 123.20 mais
já cãa ; 69.82 un ome cão / ena cabeça, íea cara podia têer / null' ome; 175.81
e a barva cãa. || de cara; ao encontro : 148.37 seus

r
53
êemigos lie sayron de cara / e deron- Johan... deu quant' avia a pobres en
-lle mui grandes coíbes e mui mor- úu ano caro; 187.2, 192.120, 382.29.
taes. CF. car.

carcel s. M. /F. (?) : 135.81 el en careci caron: a caron v. acaron.


meteu. v. earcor.
carpinna s. F.: carpido: 105.98 Assi 'ge-
eareer s. M.: 5.57 ° fezera porende tan mendo e dando carpynnas.
tost' en un carcer deitar; 227.2, 35, 41;
291.2, 325.45 1| s. F.: 40.37 por teu Filio carpir v. TR./I.: 4.80 Pois souberon... o
frangisti / a carcer escura u yamosj por que ela carpia; 21.28 sãs faces
83.a6, 106.57 log' abriu / a carcer mui íillou-ss' a carpir; 76.29 sã madr'
têevrosa; 149.66, iJS.?. CF. carcel. ouvera por el a perder / o sen, e con
coita fillou-s' a carpir; 98.23 Quand'
aquesto viu a dona, fillou-ss' a cho-
caridade s. F.: 3i.i5 Ali van muitos enfer-
rar / e con coita a cativa sãs faces
mos, que receben sãydade, / e ar
carpir; 122.47 as donas fiilaron-ss' a
van-xi muitos sãos, que dan y ssa
carpir; 212.3? deu vozes e carpiu;
caridade; 45.39 logar... u compris'
213.87 cuidando que era morto, muito
ssa caridade; 67.14 ca de todas outras
por ele carpiron. *''•
cousas / mays amava caridade ; 67.99
se a oraçon non fosse da Madre de
carrega s. F.: carga: 253.79 "e tolleu *an
Caridade; 175.53 me sofreu en sãs fera / carrega que el levava do ferr' «
mãos pola ssa gran caridade; 333.2 de ssa maldade.
avia en si piadade e fazia caridade
aos pobres. carregado p. p.: 112.1 húa nave que ya car-
regada de triigo; 155.32 o vello, de
carnal ADJ. : 283.24 a madre, que o mui de pecados carregad'; 172.7, 305.26 úa
coraçon / amava mais d'outra cousa grand' espiga de grãos carregada / de
como seu filio carnal; 36i 26 a Reynna triigo; 371.3i.
espiritai / fazia por sã omagen come
se fosse carnal. carreira s. F.: 61.20 ya per húa carreyra;
65.106 buscand' o foi per carreiras e
carne s. F. : 5.i33 come se senpr' ouvesse per vias; 78.45 u ele ya cabo de ssa
cornudo ca r n' e pan || 75.175 quando carreira; 278.59 foi ssa carreira; 335.67
11' a alma de sã carne foi saída || 93 14 non ficou na vila rua, nen ca! nen car-
aquele viço que à carne praz || 1.5 reira, / que buscada non ajamos ||
quer' eu trobar / pola Sennor onrrada/ 26.2 como Santa Maria juigou a alma
en que Deus carne quis filiar; tomar do romeu que ya a Santiago, que sse
carne : 46.41 ; prender carne : 50.22 || matou na carreira; 376.2 Como un
PL. : 19.43 cintas... con que aperta- orne levava un anel a Don Manuel,
das / trouxessen as carnes per toda irmão dei Rey, e perdé-o na carreira
Cezilla; 38.82 poren sãs carnes. . . con || buscar carreira(s): fa$er esforçai:
gran ravia as começaron todas de 16.38 se trametéu / de buscar carreira
roer. pêra o ende tirar; 71.7 nunca demora /
a buscar-nos carreiras que non fique-
carneiro s. M. : 389.31 nen ovellas nen car- mos fora / do reyno de seu Filio;
neiros. 74.22 carreira He buscou / per que o
fezesse mui cedo morrer; 300.63 corno
caro ADJ. : 51.4 A Madre de Deus / deve- perdi meus dias / carreiras buscand'
mos têer mui cara; 145.2 Como San e vias / por dar aver e herdade || dar

II-
-w
54
carrcira(s); meter, põcrcn carreira: tor- cvdula de confissão: 305.1 || curta cie
nar possível: 43,8 Eu vos porrei c n soltura: documento em que se declara
carreira / Com' ajamos algun filio; a remissão de uma divida ou de uma
128.14 que 11'escantaçon mostrasse e pena : 305.43 || caria de pctiçon: peti-
o metess' en carreira / per que abellas ção, requerimento; 305.43 meterei i
ouvesse; 409.18 dá carreiras / d'aver- femença / se é carta de soltura ou se
mos perdõança; 415.32 ali nos deu é de petições.
carreira por que já/ouvessemos sem-
pre de Deus perdon || tõcr a carreira: Cartagena: 339.20.
saltear, assaltar; 194.15 mandou a un
carvon s. M. : carvão: 35.17 igreja... que
seu ome mão e mui sobervioso / Que
ardeu tan feramente que sse fez toda
lie tevess' a carreira con outro de ssa
carvon; 84.44 A dona tornou por esto
conpanna / en un logar cncuberto
mais negra que un carvon; 85.45 ou-
ck-ntr" en nlgúa montanna.
tros diabos, negros mui mais que car-
carrcjar v. TK. : carrear: 213.14 gannava vões; 145.53 enperador Nero / quando
grand' algo con sãs bestias que tra- queimou Roma e tornou carvões ;
146.79 mui mais ca p e z / t o r n o u negra
gia, / carrejand' en elas vynno e fa-
rinna e ceveyro. uen que carvon; 199.30 tornou-lP o
rosto negro muito mais que os car-
vões; 255.117 a casa toda queimada /
carreta s. F. : 268.17 Esta dona que vos
digo avia todo tolleyto / o corpo... foi e a lenna se tornou carvon.
dês y en húa carreta a tragian; 333.2, cãs: «as locuções adverbiais a cãs (de), de
351.12 tragen y pan e vyo en carretas. cãs, en cãs (de): 75.128 o clérigo foi-se
a cãs do rico maldito; 177.23, 237.52
Carriço: Carrilo de Ia Ribera (León): a Vila-Sirga logo, a cãs de Santa
332.12 (un mõesteiro que este preto
Reynna, / os aduss' || 97.26 ben leu /
de Lcon). pode-1-an en cãs dei Rei connocer;
105.11 en cãs de seu padr' || 69.66 se
Carrion (301.2 E) v. Carron.
foi a cãs don Ponçe de Míerva; 228.48
foi-ss' a cãs seu dono || 144.58 ata que
carro s. M. : 31.64 non ouv' y boi nen
o ome [oi no portal / de cãs seu con-
almallo / que tan ben tirar podesse
padr' i| 4.54 en cãs seu padre entrou;
o carr'; 179.38 os nervios 11' assi soa-
359.34 en cãs teu padre.
van / como carr' en pedregal.
casa s. F. : 6.43 levó-o a ssa casa; 14.29 nen
Carron: Carrión de los Condes (Falência): de mia casa nunca será conpannon;
31.9, 218.36, 227.53 229.13, 278.23, 18.46 foi-sse correndo / a casa; 48.26
301.2 (F), ir. Os monges, porque sentian a ssa casa
mui menguadaj 75.73 en casa do ric'
carta s. F. : 64.18 por húa carta de seu estava un crerigo || quarto: 312.58
sennor que lie chegou ; 65.92, 97.43, fezeron tanto que a sã casa ll'a trou-
115.188 || documento, contraio: 3.1 xeron. / E el deitou-sse con ela cn
como Santa Maria fez cobrar aTheo- húa casa escura.
philo a carta que fezera cono demo,
u se tornou seu vassalo; 48 (M) Como casado ADJ. : 6.l3 húa moller m e n g u a d a / a
o cavaleiro deu aos monges a carta que morreu o marido, con que era
do herdamento con seu seelo; 377.22 casada; 84.11 Esto foi dun cavaleiro
El-Rey... mandou que sen t a r d a d a / que casad' era mui ben; i5i.7 maas
a carta desta merçee aberta lie fosse molleres, e casadas e solteyras; 224.21
dada; 386.35 || carta de peedença: un ome casado ben; 287.10.
casamento S.M. : 125.70 foi-lies pedir/ sã filia lie rogava / que sse corregesse e o
por casamento; 13-2.48 li do que lie castigava; 88.98, KJZ.III, 303.12 |)
mais falavan... era de como 11'acha- punir : 38.15 Madr' e Fill' acordados /
van / casament', e que casasse; i35.i ' son en fazer ben e mal castigar; 157.3,
(7") como Santa Maria juntou o casa- 3^9-3, 399.40 Deus, que castiga / Os
mento dun menyo e dúu menya. mãos feitos.

casar v. I.: 26.25 albergar / foi con moller casto ADJ. : 82.8 un monge bõo, cast' e mui
sen bondade,/sen con ela casar;42.59, íiel; 137.1 Como Santa Maria fez seer
125.73 E disso : t Casemos logo.»', casto a un cavaleiro que soya seer
132.48, 135.2 dous que sse avian jura- muy luxurioso.
dos... que casassem ambos en uno ||
v. TR. : 105.33, 135.57 o padr' enton castra (353.1) v. elaustra.
íiliou/ssa filia e a casou / con outr'
orne || casar-se: io4.i3, u5.Ci diss' Castro Radolfo: Châteauroux (França):
enton a seu padre que logo sse casa- 38.30.
ria / Con aquel crerig'; i32.2.
Castroxeriz: Castrojerif (Burgos) : 242.1,
castanna s. F.: 173.23 achou enteira / a 12; 249.2, 7; 252.10, 266.1 (Castroxe-
pedra sigo na cama, tan grande que r«)i 7-
verdadeira- / meni' era come castanna;
386.63 sol non lies minguou dele que casula s. F. : 73.2 Como Santa Maria tor-
valvess' úa castanna. nou a casula branca que tingiu o
vinno vermello; 73.22.
Castela: A.l Don Affonso de Castela; 63.26,
180.70, 209.1, 215.61, 221.15, 25; 229.8, catadura s. K. : semblante, aspecto : 383.54
232.18, 235.6, 55, 71, 8o; 253.36, 257.15, loruou-a / arriba viva e sSa con frc-
361.12, 367.16, 363.i6, 398.13. mosa catadura.

casteleira s. F.: castelã: l85 (M). catalan s. M. : catalão : 379.22 Cataláes,


cossarios ehcos d'artes.
castelo s.M.: 5i.io ai Gon de Peiteus,/que
un castelo cercara; i58.22, i83.io, Catalonna: Catalunha: 48.6, 154.11, 194.5,
zSS.i, 199.13 un castelo guerreiro/ que
Burgos este chamado, e demais está
fronteiro / de Xerez de Badallouce. catar v. TR. : olhar, examinar, observar :
7.51 el muito a catou; 18.68,27.72 assi
castidade s. F.: 45.94 fezo seu mõesteiro, u os catou de pran / que a non ousaron
viveu en castidade; 115-49 P°'s pose- per ren sol tanger; 38.45 con yrados /
roa / de têer castidade / e verdade / ollos a catou || buscar, procurar:
ontre si noii' e dia; 132.1, 222.18 cas- 15.124 catar foi logo de primeiro /
tidade / mantéen. u as sãs armas ante leixou; 128.3 Esta
é do Corpo de Nostro Sennor, que un
castigamento s. M.: conselho, admoestação: vilão metera en húa sã colmêa... e
140.20 Loemos seu cousimento, / cons- ao catar do mel mostrou-sse que era
sell' e castigamento. Santa Maria con seu Fill' en braço ||
considerar, pesar, ter em conta, pon-
castigar v. TR.: emendar, corrigir, admoes- derar: 20.17 nonqaera... catar nos-
tar: 5.30 seede-11' en logar de ma- sas sandeces; 77.17, 382.26 Mentr* el
dre.. . e de o castigardes ben noa vos Rey esto catava || catar par: interes-
seja greu; 65.16 E o orne bõo sempre sar-se por, fa^er caso de: 75.35 por-
56
que dei aver coidava / gran peça de caviiluriu s. i.: 69.12, 205.19 crischãos que
seus dinneiros, ca el por ai non ca- sayan d'açaria / d'Ucres e de Cala-
tava; 88.aij, 05.66 \\n i-atou ai scnon irava con m u i i u c a v a l a r i a ; ''45.57
quando: de repente, inopinadamente: (illou sãs cavalarias / que 11'cnviou cn
199.23 u meteu a agulla na boqu' e acorro.
enderençando / as peles para lavra-lasi
non catou ai senon quando / a trociu' rnvuleir novel s. M.: (cr. PROV. novel cava-
225.48, 328-4°- lier): 2i,2.83 soo seu q u i t a m e n t e , pois
fui cavaleir novel / n a ssa eigreja de
Catelinna: Catarina: 54-68 Santa Catelinna^ Burgos.

cativar v. TR. /1.: tornar cativo: 359.2 Como cavaleiro s. M. : i5.ia6 San Mercuiro, o cava-
Santa Maria do Porto se doeu dúa leiro / de Jeso-Crist'; 16.1 como Santa
moller... a que cativaran seu íillo || Maria converteu un cavaleiro namo-
ser feito prisioneiro : 265.27 Mais pois rado; KJ.l, '48.9o, 44.1 || cavaleiro d'
cativou / de mouros, e levado foi en armas v. anua.
p r i j o n ; 359.23 o moç' ala estando,
avéo que c a t i v o u , / e l e v á r o n o a cavalgada s. F. : operação militar de tropas
Ronda. a cavalo; grupo de cavaleiros: 277.30
andand' en cavalgada; 344.1 Como
catividade s. F. : cativeiro: 83.42 por sãs Santa Maria de Tudia fez a hQa
piedades / saca de catividades / mui- cavalgada de crischãos e outra de
tos; 325.30 E conssellou-lles que fos- mouros que maseron húa noite cabo
sen mouras e crischuidade / leixas- da sã eigreja e non se viron; 844.22
sen, e fossen fora daquela catividade. d' outra parte crischãos sã cavalgada
fezeron; 374.4 Como úus almogava-
cativo s. / ADJ. : preso: 192.35 Aqueste r e s . . . entraron en cavalgada e gan-
mour 1 era / daquel om' e seu cativo; naron m u y grand' algo.
325.14 Na terra d'Affrica ouve en
Tanjar húa cativa / moller; 329.47 cavalgar v. i.: 5.62, 5r.C6 deceu a terra toste
ouveron gran pavor / de se for mort' / dun cavalo seu, / en que enton caval-
ou cativo || infelij, desgraçado, mise- gara; 5/.62; 62.41, 63.6i.
rável: 21.30 Enton a cativa con gran
quebranto / ao mõesteir' o levou; cavalo s. M.: 51.65, i35.i2i un cavalo de
43.72, 65.68 ouvo do cativo gran doo; Cu/, / que corre mais que estruz; 233.iG
75.158 a alm' assi d i z i a : Que será de 337-2) 354.32.
min, cativa ? ; 89.15 chamando-sse
mui cativa || cativeiro: 83.i Como cavar v. TH.: i3i (M) Como cavaron a
Santa Maria sacou de cativo de terra cova; 205,52 a torre que era toda
de mouros a un orne bõo; 83.15 Fora cavada; 252.12 ornes só terra entraron
caer en cativo; 227.13, 325.1. pêra área cavar; 325.55 yan cavar as
vyas; 358.22, 354.1 omees que cavavan
cautlclar v. TR.: comandar: 180.18 encarnar terra pêra sã ygreja.
/ quis Deus en ela, que todo caudela;
190.5 pois nos a Virgem guardar, / que cayado s. M : cajado: 3g8 41 ca o liõo Pastor
nos caudela; 276.14 esta que nos cau- tiinna a ssa Madre por cayado.
dela. cèa s. F.: ceia: 3y8.5 o dia dá gran Cca,
pois ouv' o pees lavados / a seus dis-
cava s. F.: fosso, galeria, mina: 2o5.32 Na cipulos.
torre meteron cavas e fogo pola quei-
maren. ceada 185 (Aí) v. ciadu.
57
cear v. i.: cear: 8.20, f8.19 acostumado célico s. M.:cilício: 132.26célico por camisa
/ fora de mui ben jantar... e outrossi / sempre acaron vestia.
ben cear; 119.13 mui grau mannãa
jantando e cêand' a noa; 322.22 aã celorgião s. M.: cirurgião: 157.33, 177.23
noite ceava ceava dúus cõellos assa- mandou-se logo levar dessa vez / a
dos; 369.90. cãs dun celorgião; 385.31. CF. cilur-
giano.
Cecília v. Cezilla.
cen NUM. CARO.: cem." 68.36 çen vezes;
cedo ADV.: 21.26 dúa forte f e ver mui cedo
75.39, 85.47 cen m'' maneiras; 106.31,
morreu; 36.37 ao porto chegaron
140.7 cen mil vegadas. CF. cento.
cedo; 54.70, 65.100, 74.23, 75.115.

ceestial (58.78 T) v. celestial. cendal s. M.: tecido fino e transparente;


véu: 35.21, 73.22 filiou húa casula de
cegar v. TB. / i.: 205.37 Çon esta coita tan branco cendal; 8130 posera / cendal
grande do fogo que os cegava || 317.37 /ant' a faz; 148.13 aquela camisa que
d'ambo-ios ojlos Martin Al vitez cegou; jaz voh' en cendaes; 292.74 aã oma-
338.22, 362.37 eu fiz aquela arca ante gen da Virgen que ten vestido cendal;
que fosse cegar; 407.1. 332.46 o veo delgado mais ca cendal.

cego s. M. / ADJ.: 57.89 jazia cego / e ar eengir v. TR.: cingir: 19 (Ai), 306.31 E fez
mudo sen fala ,'83.36 cegos e contrei- que tevesse cinta ben como prennada
tos / sâa; 138.38 218.36; 329.41 cego sol / cengir per cima do ventre quando
tornou / e perdeu iodo o siso II 247.4 H'a prennece dol || IMPF. IND. 3 cingia
Assi como Jheso-Cristo fez veer o (419.120; To cengia).
cego-nado.
cento NUM. CA RD.: 34.12 Húa omage ...
cela s. F.: 5.184 húa cela faria d'obra de que non podian achar ontr' outras
Paris, / u se metesse por mays o mais de cento; 45.33 gran convento
mund' avorrecer; 115.23? do hermitan de monges... ou cinquaenta ou cento;
mayor, / que viu dentr' en sã cela; 55.76 eran y ajuntadas de monjas mui
180.67 £ log' ali dela fez Deus ssa mais ca cento; 59.98, 65.21 non He
cela. valia ren húa vez nen cento.. CF. cen.

celada- (185 M) v. ciada. ceo s. M.: céu: 5.114 Enton vêo voz de ceo;
72.7 a Reinna do Ceo; 35.68 alçou-a
colar v. TR.: dissimular, ocultar; 261.73 contra o ceo; 40.6 lume dos santos
Deus He fez veer /dela o feit' e noa fremosa / e dos ceos via; 50.20 dos
lio quis ceiar. ceos quis en rerra decer || fogo do
ceo v. fogo.
celeste A D;.: 225,13 Madre do Rei Celeste.
ceoso ADJ.: cioso: -^2.5 A Virgen mui gro-
celestial A Dj.: 14.17, 4290 Parayso. o reino riosa... dos que ama é ceosa; 341.12
celestia'- 58.78 a Santa Reynna celes- casou con húa dona, e foi dela tan
tial; 91.46 a Sennor celestial; 121.33 ceoso / como sse fezesse torto, en que
lume celestial; 410.41 desta vida tem- outras muitas jazen.
poral / sobiu aã celestial |J SUBST. :
114.4 Â que serven todo-los celestiaes cepa s. M. canga: 106.36 logo H'o cepo
/ guarecer ben pode as cbagas mor- caeu en terra; 176.10 iria a garganta
taes. CF. ceestial. no cepo.

'O

II--
58
coijuia s. K. : acéquia: 133.16 Aquesta meny- seer cerdo: 26.70 porque somos ben
nna foi a bever/ena cequia, e dentro cercãos / que non dev' entrar / ante
caer/foi. CF. acéquia. Deus; 37.37, 54.67 sei ben certão / que
irás u e Santa C a t e l i n n a ; 115.26813
cora s. F.: 12.2 úa omagen de cera; 43.21 alma sãa / e certãa / será de Parayso;
44.22 de cera semellança l e v o u / de 192.129 non son certãos / d'a lee dos
ssa av'; 128.2, 166.12. crischãos / per ren mantêer || cortãa-
mcnte ADV. : 353.88 creo certãamente
cerca ADV.: 344.26 tan cerca essa noite úus qua con eles j a n t a r á s ; 411.91 certãa-
d'outros albergaron. mente cree que te dará Deus filia.
CF. certeiro, certo.
cercar v. TR. : 28.18 con oste de pagãos/
certeiro ADJ.: certo, seguro: 43.13 o que
vêo a vila cercar; 51.10 un castelo
pedir dar-ll-á logo, aquest' é cousa
cercara; 75.151 viu de grandes diabos
certeira; 137.13 cousa é c e r i e i r a ;
a casa toda cercada; 86.10 Eno mar
151.38 mostrou-YO-11' ela sinaes d'amor
que cerca o mund' arrredor; 121.12
certeyras; 196.24 queria... compõer
assi fosse cercar / a guerlanda todas
húa omagen d'idolo, que de certeira/
delas (rosas); 121.33 virono todo
cousa lie desse resposta; 325.62 ver-
cercado de lume celestial; 367.23 a
dade mui certeira || 411.86 Eu soon
ygreja .. que... foi... de torres e
mandadeiro / a ti de Deus do çeo por
de muro cercada; 420.55 béeyta u
te fazer certeiro / que de ta moller
fuste das vertudes cercada / dos çeos. Anna averá tal erdeiro; 411.122 ||
243.26 a Reynna / chamaron de Vila-
cercear v. TR.; cercear, cortar: 5.48 barva -Sirga que os valess', e certeiros /
non fez nen cerceou cabelos. Foron que ben lies valrria. CF. certão,
corto.
cerco s. M.: círculo: 125 (M) Gomo o cre-
rigo fez un cerco e conjurou os dia- certo ADJ./ADV.: 9.172 sejamos / certos;
boos. 53.65 por que certos sejades que tod'
est' e mui mais sei; 85.28 de que foi
cerrar (289.2, 362.42 E) v. serrar, ben certo; 112.35 Esto foy cousa muy
certa; 19577 P°'a desejosa vida gãar,
certãamentc v. ccrtão. que achara / certa, non dultosa || fide-
digno : 348.36 omees certos || fazer
certãidade s. r.: certeza: 335.78 esceve- certo: 149.25 chorando lie rogava
-lles rogando / muito que daquesta / que o certo fezesse daquelo que
cousa lie dessen certãidade. dultava || saber por certo: 273.16 Esto
sabemos por certo || saber de certo:
certamente v. certo. 36.13 de certo o sabiades; 122.51,
170.26, 1.73.23 || 102.74 viron de certo
certão ADJ.: certo, seguro: 69.98 da língua, || 71.48 certo cho dizemos || certa-
ond' era contreito,/He fez íalarpara- mente: 115.158 certamente lie disse;
voa çertãa; 192.146 Porend' a cris- 241.96 ben sey certamente. CF. certão,
chãa,/comprida, certãa / lee, e non certeiro.
vãa, / quero mantêer; 385.12 en aquel
logo mostrou miragres certãos || fazer cerva s. F.: 69.65 corrend' o monge como
certão: 115.333 eu te faço certão ... cerva.
que dês oy mais es quito / do maldito
/ demo; 301.35 quantos ena eigreja cervo s. M.: 277.13 ouveron / d'achar un
achou tezo ben certãos / deste feito || cervo no monte; 277.21.

J
i 59
l Cesaira: Caesarea (Capadócia): 15.1,15.1 chagar v. TR.: 22.26 Enton a ssa azcúa lie
en Cesaira a de Suria; 15.26.
l lançou / e fcriu-o, pêro nono chagou;
51.52, 102.80 cliagati' e st:n coorj 114.1
l César: imperador romano,- 27.16, 30,46. dun mancebo a que seus êemigcs
chagaron mui mal de morte; 408.18.
l Ceta: Ceuta.• 169.66 e Ceia e Arcilla.
p chama s. F.: 78.68 o deitou na chama fort
i cevada s. F.: 1.30 foy-o deytar, / como
moller minguada, / n deytan a cevada,
e perigoosa; 255.111, 294.39 fillaron
logo de cbáo / a moller e. dar con ela
í J / no presev'; 15.48, 23.16 deu-lle carn' foron nas chamas ardentes; 307.18,
e pescado e pan e cevada; 112.12 dúa 338.36 candeas / que fazian chama
nav' encarregada / de trigo e de ce- crara sen fumo.
vada; 335.71. 369.13.
chamado s. M.: chamamento, chamada:
coveira s. f . : cereais; CF. astur. ccbera u.6i a Virgen que nos guia/non quis
'porción de trigo o de malz que se falecer / a seu chamado; 111.47 a sen
se lleva ai molino' (DCI5C l, 7443); chamada vêo || convite; 132.73 dos que
213.14 gannava grane!' algo con sãs a seu chamado / ouve foi un curral
bestias que iragia, / carrejand' en elas chéo. /.
vynno e farinna e ceveyra.
chamar v. TR./r.: 1.15, 5.72, 7.31, 14.32,
cezílão v. cizillão. 18.55 chamou / muitas das gentes / y,
que vSessen parar mentes; 27.20
Cezilla: Sicília i 19.43,169.16 (E), 307.2 (F), O Emperador fez chamar ante ssi / os
Apóstolos || 31.73 fez chamar a prc-
S, 1°; 335-17 !l Cezillia 169.16 (T) ||
Cecília 307.2 (E). gon || 37.22 mercee chamando || 35.15
foron da cidade que é chamada Leon /
Cezilla, Santa: Santa Cecília (igreja): 89.74 do Ródão; 69.18 un seu yrmão... que
(E To) en Santa Cezilla, / na pia chamavan Pedro de Solarãa || 75.135
sagrada (F: Çezilla), o chamou con sã mão || chamar-se:
89.25 braadand' e gemendo / e cha-
chá v. che. mando-sse mui cativa || 22.6 Gran
poder á... en deffender quen se cha-
chãa s. F. : chã, terreno plano: 69.13 d'omees mar por seu; 367.6 aquele que s' a
onrrados gran conpanna... e cavalla- ela chama / e a serv' e a loa e a ama.
ria tamanna / que dentro (na cidade)
non cabian ne-na chãa. chamuscar v. TR. : 205.45 a moura non foi
queimada nen seu filio chamuscado.
chãamonto v. chão.
changer v. TR. /1.: prantear .• 5.155 a Con--
chacotar s. M.: chacota: 351.18 quen soube dessa e el Conde changian a gentil
luitar, luitou, / e quen soube chacota- dona que perderan; 133-23» *35-45 E
rés bõos, y os foy dizer. quen cousir / quan changid' o espe-
dir / foi o deles e chorado || 221.42
chaga s. F. : 54.55 Tergeu-ll" as chagas ond' yan con ela gentes chorando muit' e
el era chêo; 63.77 vos <* mu' mester, / changian / ben como se fosse morto ||
que de vossas chagas pensedes; 85.10, changcr-se: 195.58 ela sse changia, /
105.66 quantos físicos ouv' end' a dizend'; «Ai, coitosa...»; 3}5-77 ela
Pisa / non lie poderon a chaga ser- changendo-se chamava: «Ai, me-
rar; 114.5. scla...».
6o
chantur v. TR. : plantar: 359.22 que foss' a 362.7, 362.34 E To || Charthes 379.21 'í
úa sã v i n n a veer que ele chantou || Chartrcs: 117.7 E, 362.1 F, 362.34 F.
cravar.' 157.21 u meteu un c u i t e l o no
feijoo por provar / a come lie sabe- chave s. p.: 60.21 Eva nos ensserrou / os
ria, pela boca o c h a n t a r / foi ben ate çeos sen chave; 94.36 chaves, que tra-
enas cachas, que o non pod' en tirar; gia / na cinta; 162.48, 311.53 a Virgen
213.79 a azcúa chantou todo per húa que cliav' 6 de nossa fé.
grand' azyeira.
che PRON. PESS. DAT.: te: 2.45, 5.164 dar-
chanto s. M.: pranto, queixume: 21.32 fa- -ch-ey; 9.59, 71.43 un rezar ordinnado
zendo tan gran chanto, / que ioda-las v,
/ che mostrarei; 75.139 || cho, chos;
gentes fez a ssi víir ; 43.38, 115.1331 to, tos: 25.30 fiador quero seer / de
m
139.56 chanto / e mal desfaz; 301.16 cho pagar; 43.52, 55.47, 71.48 || 25.39
chorou muito dos seus olloa e fezo fillar-chos-ya || chá; ta: 26.36 a salva-
chanto mui forte; 345.6 E desla gran çon eu chá t r a g o ; 247.26. CF. te, ti.
maravilla úu chanto mui doorido /
vos direi que end' avéo. chèa s. F. : cheia: 356.22 húa gran chéa
d'agua.
chão ADJ.: 158.27 o non guiou a Virgen
per carreira pedregosa... mas per chegar v. TR. /1.: 45.42 door Io chegou a
chãa e viçosa; 325.5 tan ben faz pelo morte; 164.38 a omagen sen ai / che-
mar vias come pela chãa terra; 383.4 gou log' a assi seu Filio; 256.32 a mi
|| missa chãa v. missa || de chão: a chegade || 1.24 como chegou cans-
certamente, seguramente, realmente: sada / a Belleem; 5.73, 7.31, 11.63,
25.177 Quand' est' o judeu entendeu, / 15.107, 25.45 P°'s <3ue ° prazo chegou;
bêes ali logo de chão / en Santa Maria 64.18 húa carta de seu sennor que lie
creeu; 69.81 viu ben de chão; 105.112 chegou || 237.65 que dos grandes erros
Tod' esto... creo de chão; 115.334 que fiz a emenda chegasse || chegar-se:
ben de chão || francamente: 132.57 de 65.120 foi-ss' a noite chegando; 69.50
chão lie disseron |] chãamente ADV. : lie fezo sinas que sse chegasse; 105.16
192.139 chãa-/mente lie contou; 200.11 mai-la Virgen se lie chegou mui quedo
quis que mui chãamente / reinass'. / e disse; 148.37 muitas das gentes se
CF. pran. foron y chegando; 286.21.

chão s. M.: 37.38, 119.66, 198.21 en meogo cheirar v. i.: 34.28 specias d ' U I t r a m a r ,
dun chão, / u lidaron; 2363 feze-a balssamo nen onguento, / non cheira-
Santa Alaria per cima das aguas andar van atan ben; 39.38, 43.53 o adug'
de pé, assi como y r i a per un mui bon arue ti morto, e dous dias ú que
chão; 344.17 passou serras e chãos; cheira; 54.33 peyor cheirava que a
422.40 montes e vales e chãos || 253.61 caavrya; 137.38 demo, que senpre
o bordon que j a z i a en duas peças no mal cheyra.
chão || Chão do Tablada v. Tablada.
cheiro s. M.: 34.26 a omagen q u a n t ' cn si
chapeiron (54 M) V. capeiron. mui bõo cheiro dava.

chapitel s. M.: capitel: 4.59 A dona me cheiror s. F.: cheiro: 102.45 muita maa
comungou / que vi só o chapitel; cheiror.
332.18 húa omagen que .. sé en Su
chapitel / fremos' e mui ben lavrado. chêo ADJ.: 5.139 húa n a v e . . . chêa de ro-
meus; 54.55 Tergeu-11' as chagas ond'
Chartes: Ckaríres (França): 24.9, 117.3, el era chêo; 67.36 o demo chéo de
117.7 T, 117.32, 148.7, 10, 362.1 E 7o, mal; 75.130, 85.44.
6i
Chcrubin: QiieruHm: 420.53 Cherubin e chufador s. M.: embusteirot patife: 15.156
Seraphin. Juyão chufador; 379.38 todo-los seus
, chufares / fezo que nada non fossen,
Chincoya: Chincolla. (Villanueva dei Arzo- maçar eran chufadores.
bispo, Jaén): (un castelo... eno reino
de Geen): 185.1, 6,18, 33, 40, 90. chufar v. i.: 303.49 a outra (pedra), por
non chufar, / foi com' ovo de galya.
cho v. ohe.
chufar s. M.: chufa t 379.37 todo-lòs seu
choça s. P.: 75.24 húa choca-., feita de chufares / fezo que nada non fossen.
palia; 378.25 húas choças que son /
preto dá nosso camyo. CF. ohouça. chuffa v. chufa.

choír v. TR.: fechar: 4.66 choya / o for.i'; ehus ADV.: mais: 35.42 entrou y tanta
222.46 mandou ben as portas choyr; gente- que non cabian y chus; 68.44
285.49 a magestade que li* a porta chus negro ca pez; 144.29, 165.58,
choya || p. p. cluso: 262.36 viron as 185.82.
portas clusas.
chuvia s. F.: ckuvu; 143*1,12.32. CF.,chovia.
chorar v. i.: 3.34 Chorando dos ollos seus
/muitr; 5.54 fillou-ss' a chorar; 18.44 ciada s. F.: cilada: 185.55 ai rei de
Chorando de coraçon; 36.15 gemendo Grãada... Qne estava na ciada;
e chorando; 77.41 de rijo chorando || 185.60 el rei de Grãada ssa ciada fez
v. TR. : 135.46 quan changid* o espe- sair /e dereit' ao castelo logo come-
dir / foi o deles e chorado || s. M.: çou-sse d'ir; 213.58 topou en seus
175.67 un chorar tan esquivo / fazian êemigos, que lie tíian ciada. CF. ceada,
todos con ele. celada.

choro s. M.: 24.41 ide por el con procisson, cibdade (296.1; 308.1, 375.20, 376,11, 379.10)'
/ con choros e con devoçon. v. cidade,

choroso ADJ. : 48.24 andavan mui choro- Cidíid Rodrigo: Ciudad Rodrigo: 225.9.
sos; 195.83, 219.44 o bispo mui cho-
roso / Foi; 319.37 seu padr' era 'n cidadão s. M. : 409.82 burgeses, cidadãos, /
coita, sã madre chorosa / Por ela. outrossi aldeãos.

cidade s. p.: 5.162 entron na cidade de


chouça (75.133 T) v. choça.
Roma; 9.10, 14.13, 15.1, 28.26, 69.8 na
cidade toledúa. CF. cibdade.
chover v. r.: 74.33 como quando faz / mui
grandes torvões e que quer chover; ciente s. M.: entendimento: 149.38 Orno de
143.1, 278.29 fillou-ss' a chover mui mal ciente; 418.28 O quinto don é
fone; 307.23, 311.25. ciente, que ouve grand' e bon sen ||
409.38 todos comúalmente / a todo
chovia (143.1 E) V. chuvia. seu ciente / deven de boa mente /
dar-lle grandes loores || a ciente: pro-
chrischão (328.55) v. críscbão. positadamente: 174.5 Como aã Virgen
pesa de quen erra a ciente.
chufa s. F. : mentira í 238.26 dezia que non
era Deus nada neno seu ben, / e que clisa s. F.: cinja: 95.22nunca carne comia
o da Virgen fora chufa (F; E: chuffa), nen pan nen bocado / senon quando
ca non outra ren, con cíisa era mesturado,

II-
cilurgia s. F.: cirurgia: 408.3 De spirital ciuco NUM. CARD. : 56.1, 109.16,166.7, 178.24
cilurgia / ben obra Santa M a r i a . cinco soldos e m e a l l a , 197.23. ci'.
cinque, cinquo.
eilurgiano (177 M) v. eolorgião.
cinquaenta NUM. CARD. : cinquenta: 45.32
ou c i n q u a e n t a ou cento.
cima s. F. : em locuções prepositivas e adver-
biais: aã cima: p-'- fim, finalmente:
284.23 aã cima disse || a cima: até ao cinquo NUM. CARD.: cinco: 56.22, 70.1,
237.19 As cinque festas da Sennor;
fim : 185.12 mais de guarda-lo a cima
lie mengou muito o sen [| para cima : 258.3, 372.11. CF. cinco, cinquo.
226.2 Esta è do mõesteiro d'Ingra-
terra que ss'aff'ondou e a cabo dtm cinquo (70.1 T, 109.1 E J) v. cinco, cinque.
ano sayu a cima || de fond' a c i m a :
de ponta a ponta, completamente: cinta s. F.: 19.42, 94.37 chaves, que t r a g i a /
35.85 a (galea) do a l m i r a l l o de fond' na c i n t a ; 178.37 decingeu log' a cinta;
a cima fendeu; 78.61 aquel orne era 241.46 Estev' o moç' o vaso na fêes-
o que a rnezcra feita / ouvera e toda tra lavando, / e deitou-sse de peitos,
de fond' a cima trtita || contra cima: e foi já que pesando / mais de Ia cinta
suso; 306.30 fez que tevesse c i n t a ben
para cima: 259.44 o fogo no pé lie
como prennada sol / cengir per cima
começou / e queria contra cimasobir
do ventre quando 11' a prennece dol.
|| do cima: 191.1 Como a alcaydessa
caeu de cima da pena; 241.2 || (e)na
cinto s. M.: 154.18 húa b a e s t a . . . con seu
cima: 65.15 Os angeos Santa Maria
cinto e con coldre.
fillaron / e ena cima do a l t a r a senta-
r o n ; 203.28 achou-a (arca) chêa de
círio (211.2 To J, 211.37 To) v. eiró.
farynna ben ata / na cima; 235.63
Deus Io alçou na cima e eles baixou
eiró s. M.: círio: 211.2 un eiró pasqual;
no vai || por fim: 67.83 mais pêro na
cima véo ant' eles todo tremendo || 211.37 & f i 235-93- CF- c'"°-
16.83 na cima do ano foy-o consigo
levar || leixar na cima; omitir: 16.52 Cistol: Cister: 122.23 aã orden .. de Cis-
tel, que e santa e de paz; 332.16 desta
tod' ess' ano sãs Aves-Marias rezou,/
senon poucos d i a s que na cima en ordin de Cistel.
leixou || en cima v. encima || per cima:
por cima: 225.41, 236.2 feze-a Santa citara s. F.: cortina, tapete, manta: 348.46
Maria per cima das aguas a n d a r panos muitos de seda e citaras ben
de pé; 273.17 per cima da eigreja lavradas. CF. acitara.
era o teito coberto; 306.31 fez que
cizillão ADJ.: siciliano: 69.73 Meçina... a
tevesse cinta ben como prennada
sol / cengir per cima do v e n t r e ; çizillãa (E; Tcezilãa, To ciziliã).
351.41 || dar c i m a : levar a cabo:
Claraval: Clairvaux (França): 42.50 orden
264.43 dú-lles tu maa cima desto que
de monges de Claraval {Ordem de
começaron.
Cister)', 88.11 no mõesteir' onrrado
de Claraval foi entrar.
cimentes s. M. PL.: alicerces: 309.68 deita-
ron os cimentos. claridade (69.31,75.88,231.47, 365.33, 419.83)
V. craridado.
cimiteiro s. M.: cemitério: 45.28, 164.23,
224.51 Ouveron de a levar ala por claro (6.68 E T, 16.63 To, 36.36 T To,
seer soterrada / eno cimiteyro d'i. 192,121 El} 304 2) v. «iraro.
63
a s. i'.: claustro, parte dum mosteiro, gre. . a que fix bem son c cobras;
formada por arcarias que envolvem 293.8 avêo mui gran miragre, onde fiz
um pátio: 45.28 penssou que un mões- ; cobras e son.
teiro / faria con boa claustra, igreja c
cymiteiro, / estar e enfermaria; 226.31, cobrar v. TR.: readquirir: 6.25 querrei-me
251-17. 353-34 II convento: 94.59 por leixar de trobar dês i / por outra dona,
en sã claustra tornar, / u ante vivia. e cuid' a cobrar/per esta quant'enas
CF. castra. outras perdi; 3.1 como Santa Maria
fez cobrar a Theophilo a carta que
Clemente, San: 195.92 Â abadia / que è en fezera cono demo; 37.1 como Santa
Tolosa / mi leva, de San Clemente. Maria fez cobrar seu pee ao orne que
CF. Cremonte. o tallara; 44.28 eu venno a ti / con
coita de meu açor que perdi, / que
clérigo (65.10 E To, 75.1 E To, 202.1 E, mio cobres; 91.23 por ssa sauci' y
225.1 E, 241.21 /?) v, crerigo. cobrar || 268.52 deu-lle saud' en seu
corpo, e foi sãa e cobrada / de quan-
clerizia (237.121) v. crerizia. tos nenbros avia.

Clusa, A: S. Michael de Chtsa (mosteiro


cobrir y. TR. : 3.92, 84.52 deitó-a... en seu
perto do Mont Cenis): 73.6 un mira- leito e cobriu-a; 86.36, 102.68 o foyo
gre... que avêo na Clusa.
cobriron; 115.238 só uu veo / que a
toda cobria || coberto p. p.: 2898 viu
çluso y. choir.
log' a Madre de Deus, coberta de
seu veo; 69.58 come ovella / era
coberto v. cobrir. CF. cubcrto. velos' e coberto de iâa; 154.29 toda
coberta de sungui; 318.22 húa cruz
cobertura s. F.: 39.38, 383.59 Bêeyta sejas, grande coberta de prata, 406.23 Ben
dos coytados cobertura. vennas, Rlayo, coberto de fruitas j|
ADV. em segredo: 208.23 esto fez mui
cobiiça s. F. : 302.28 non quis que en ssa coberto, que He non fosse sabudo.
casa fossen per nulla maneira / feitas CF. çubcrto.
cousas desguisadas nen cobiiças per
pobrczas; 157.11 de farya que tragian
coçar v. TR. : 225.48 foi-111 o braç' escaen-
tal cobiiça ile creceu / de feijoos que
tando, / e el a coçar ííllou-ss'.
fezeran end'; 194.12, 327.22.

cobiiçar y. TR. : 16.28 o coraçon non par- cõello s. M. : 273.8 terra avondada de -per-
tiu / de querer seu ben e de o mais diz e de cõello; 322.22 aã noite ceava
d'al cobiiçar; 67.16, 195.31, 211.8 por dúus coei l os assados; 326.48 ata que
que queramos / cobiiçar d'aver a ssa os viu jazer como jaz / o cõelio as-
companya; 369.20, 399.19 tanto cobii- condud' ou o m u r.
çava a fazer loucura.
çofojon s. F.: desgraça, perdição: 91.17
cobiiçoso ADJ. : 128.9 un vilão que era deu enton / Deus en eles por vendeita
d'abellas cobiiçoso; 147.26, 158.8, çofojon / deste fogo que chaman de
159.18 tornaron non de vagar'/ u seu San Marcai; 239.85 nen caiamos en
jantar tíian, ond' eran cobiiçosos; çofojon, / mentindo por livialdade;
194.8, 369.18. 272.20 £ assi a adussera o demo a
çofojon, / que sol nunca a leixava que
cobra s. F.: estrofe: 64.6 un miragre, de prendesse confisson. CF. çofujon, çon-
que fiz cobras e son; 188.8 un mira- fujoij.

l1
64
cofonder v. TR. : confundir, perder, desgra- morte || con coita de CAUS. / FIM. :
çar : 5.101 Ku o vingarey / de ti, que 5.126 tornou, con c o i t a do mar e de
o matar foste por nos cofonder; 119.49 fame, negra come pez; 1653, 21.12
os seus non quer ela que sejan cofon- húa mesquya / moller, que con coita
dudos 5130.27 quen sse dela partir / de que manya / era, foi a ela un filio
Deu-lo cofonda, per u quer que for; pedir; 25.155 a gente pôs eles ya, /
156.17 foron-lle tallar / a língua ben todos con coita de saber / o que da-
na garganta, cuidando-o cofonder; quel preií' averria; 3347 con coyta
237.102 quen foy o que t' assi matou, d'arribar / ssa vea foron alçar; 37.2
seja el cofondudo || 427.46 Deus que á como Santa Maria fez cobrar seu pee
poder / de fazer que os lenguages ao ome que o tnllara con coyta de
entendan, que cofondeu / En Babi- door; 44.26 Santa Maria, eu venne a
lonna. ti / con coita de meu açor que perdi.
CF. cuita.
çofortar (237.86 E) v. confortar,
coitado ADJ.: desgraçaào, aflito: 1.49 Coy-
cofujon (91.17 T, 272.20 F) v. cofojon. tada / moller, sey confortada; 5.77,
37.13, 55.58 por el foi mais coitada
cogula s. F.: 45.77 un pano branco tomava, que por seu fill1 é leoa; 65.53 foy-sse
/ feito ben come r ,gula; 45.82. mui trist' e mui coitado || 6.52 A coi-
tada por seu filio ya muito chorando;
cohobra (368.52) v. coobra. 37.27 Virgen, tu que es escudo / sem-
pre dos coitados; 81.45 dos coitados
çoidado (45.41 E, 199.8) v. cuidado. espital || penoso: 75.31 lie deu morte
coitada, c. F. cuilado.
coidar (75.34 F, Tt 86.40 E, 104.5 E To,
208.28 E, 209.2) v. cuidar. coitar v. TR. : atormentar, angustiar: 37-16
Aquel mal do fogo atanto o coytava;
Coira: Coria (Sevilla): Coira, húa aldeã 53.15, 393.23 tan forte se torcia come
que é preto de Sevilla; 323.10, 27; quen coita a morte || exercer pres-
366.41. são: 153.18 muito a coytava / húa sã
moça... dizendo; 369.75 mandou a
coirmãa s. F.: 6988 a Virgen, d'Elisabet úu seu ome que tam muito a coitasse,
coirmãa. / ata que de quant' avia de todo a
derrancasse || coitar-so: apressar-se:
coiro s. M.: 54.36 o rostr' e a garganta 11' 71.48 di-a assessegada-/mente e non
enchara / e o coiro fendera-ss' e bri- te coités.
tara", 93.40,178.24 aquela mua morta...
esfola-la mandou, / cuidando aver do
coitclo (84.46 E, 105.60 T 7o) v. cuitolo.
coiro cinco soldoos e mealla; 225.2.
325.36 lies non ficassen sãos coiros
nen nervos nen vcas", 367.48. coitoso ADJ.: aflito, desgraçado: 37.4 ant'
o ahar j a z i a / ent' outros coitosos;
coita s. F.: aflição, pesar: 10.7 en toller 195-59 A i . coitosa; 315.3 || ansioso:
coitas e doores; 23.20 dobrava-xe-11' 171.31 viron un rio correr / e eles
a coita; 25.74 se de coita a morrer / foron coitosos / de passar.
ouvesse || aver coita: 5.89 ey / pesar
e coita; 42.70 || soffrer coita: 28.59 || col s. F.: couve: 135.116 quaiu' húa col
48.23 en tan gran coita estava || 54.50 do seu non filies; 419.142 se non for
en tan gran coita jazia || 89.1 como verdade, húa folia de col / non demos
húa judea estava de parto en coita dç mais por ele.
65
colaço s. M.: (irmão de leite), criado, moço: aSi.22 atai amor colleu con eles ||
178.23 chamou un seu colaço. 337.10 colleu tal a n t o l l a n ç a polo
fazer entender || coller por uso 369.1 5:
eolaçon s. F. : paróquia: 359.14 era mui bõo acostumar-se \\ deixar entrar:
vizinno a quantos moravan y / a San 75.140, 144.59 foy-o na casa coller;
Salvador, ond 1 ere chamada a cola- 382.42 quis ai Rey entrar poren ; /
çon; 378.1 un orne bõo... que morava mais porque o non colleron, acor-
na eolaçon de San Salvador de Sevilla; dou-ss' e fez bon sen || prenier, captu-
381.10. rar, agarrar .-291. i5 cuidou a escapar/
Dos parentes da manceba e das justi-
colar s. M. : peça de ferro de prender pelo ças, ca non / guarira se o collessen
pescoço: 325.71 o colar da cadêa na mão || surpreender: 86.32 o mar
t o! ler per nulla maneira/do colo non creceu e colleu-a ali ||coller-se: refu-
lio poderonj Szi.Si. giar-se: 2o5.3o pois que sse viu ven-
çudo, / c o l l e u - s s e a húa torre mui
coíbe s. M. : golpe: i5.i52 a lança ... con lort'; 233.1 Como Santa Maria defen-
que San Mercuir* o coíbe fez", 28.74, deu un cavaleiro que se colleu a húa
51.2 recebeu o coíbe da saeta; 114.19 eigreja sua; 317.28 fogind' à eigreja
lie deron coíbes mui deseomúaes; sse collya.
136.5.
CoJlíuro: Collioure (Pyrén.-Orient., França):
coldre s. M. : 154.18 h ú a baesta ... con seu
cinto e con coldre ... todo chêo de
saetas.
colmca s. p. colmeia: 128.2 Esta é do Corpo
de Nostro Sennor, que un vilão metera
colgar v. Ir. /i.: pendurar, pender: 74.51
en húa sã. colmêa por aver muito mel
viron com' estava o pintor / colgado
e muita cera ; 208.2 326.2.
do pinzel; 175.62 a V i r g e n ... o
sofreu en sass mãos que non colgou
da garganta ; 242.29, ^99.25 se o coi- colo s. M. 53.28 m'averedes eno coF a
gasse . dúa viga; 405.27 Ânt' ela soportar; 63.63 o conde, / que II* o
está un pano / colgado todo o ano. braço destro no colo deitou; 158.2o,
227.50 íillou en seu col' agya / a mea-
Colistanus: 35.40 Dun mercador que avia dade dos ferros que ena perna tíya j
per nome Colistanus. 293.3o, 299.16 tragia / a seu colo ...
húa omagen ... d'almafi.
collcr v.tr.: tomar: 5.142 eles logo cons-
sigo a foron coller || 45.5 ao peccador Colonna: Colónia (Alemanha): 7.3o, 14. i3_
colle por feito a voontade || 67.13
toa' ele por Deus dava quanto collia color (384. 1 3) v. coor.
en mão || n5.2i8 O camynn' enton
colleu / o moç' || 189.16 colleu en ssi colpar (272.53 F) v. culpar.
grand 1 esforço e foi aã bescha logo Q
3.22.28 fôlego non podia coller nen ar colpar v. TR. : golpear, ferir: 198.29 per-
falar nada || 33o.a3 húa nave ... pelo pontos e escudos acharon muitos col-
fondo s'abriu / assi que muita d'agua pados.
foi coller || 5i M mandou coller as
tendas (desmontar) e sse foi ssa via || com (com medo : 55.47 E, i85.65 E) v. con.
coller amor: 4.21 por esto tal amor/
con esses moços collia ; 53.22 atai comarca s. F.: Ii5.i66 é P a t r i a r c h a /
amor colleu / daquel logar u sãara; daquela terra e á / en pode-la comarca.

TJ
«ombatedor s. M.: combatente; i85.8i terra das mãos foi f e r i r ; 154.44 iillou-
Entonç' os conbatedores t o r n a r o n -ss' a comedir / que Deus per ren non
todos atras. queria seus pecados p e r d o a r ; ig5.65
a queno ben comedir ; 401.59 quen dá
<cotnbater v. TR. : 5.127 o mar ... a vêo juyzio seno ben departir / nen outro
con grandes ondas combater; 28.2 gran consello sen ant' i comedir. CF.
como Santa Maria deffendeu Costan- comidir.
tinobre dos mouros que a conbatian;
5i.i8, i85.68 fez log' a toda ssa gente comedor s. M.: 322.2o el gran c o m e d o r
o castelo combater ; 205.48. era e m e t i a os b o c a d o s / m u i t ' ameude
na boca.
combo ADJ. : curvo, côncavo: 3g.y un mões-
teiro que jaz sobre lomba / dúa gran comenda s F. guarda, protecção, cuidado:
pena, que já quant' é comba. 129.16 ele pôs sã alm' e sã fazenda
/ ena Virgen e den-xe-11' en comenda ;
combooça s. F.: rival em amores: 68.t 172.32 meteu-ss' en sã comenda; 323.6
Gomo Santa Maria avéo as duas con- pode guardar sen contenda / ben o
booças que se querian m a l ; 68.15- que 11' a guardar deren e téer en sã
comenda; 419.51 N e n b r e - t e , San
Combres, Os: Cumbres de San Bartolomé Johan, / de com' en ta comenda ....
ou Cumbres de Enmedio ou Cumbres me leixou || insíruçao, ordem: 65.227
Mayores (Huelva): 197.12 un logar dou-vos por comenda / que ata enton
que Os Conbres chamad' é, que preto sol non seja falado.
:jaz / de Xerez de Badallouço.
oomondudo s. M.: protegido: 11.70 Ousa-
come v. como. dia / foi d'irdes tanger / meu comen-
dado.
«omocar v. TR. / i.: i.i3 quero começar /
como foy saudada / de Gabriel; 45.42 comendar v. TR. : entregar, encomendar:
ante que o começasse; 55.G6 en mui 94.64 q u a n t o l e i x : o u / aã Virgen
•boa voz e crara / começou: «Salve comendado / ela mui ben o guardou;
Regina»; 84.68 el e sã c o m p a n n a 105.73, 146.5 Quen comendar de cora-
começaron bêeizer / a Virgen Santa çon / a Santa Maria o s e u ; 167.15
Maria; 9245 [| REGENDO PREP. a: 6.63 c o m c n d o u - i r o meninno ; 354.45,
começou logo en voz alta e clara / a 389.26 E con gran coita sobeja que a
c a n t a r ; 7.54, iS.So, 21.35, 22.17 II madre dei avia / comendó-o ao Porto
REGENDO PREP. de : 5.02 a Roma come- que é de Santa Maria j| prescrever:
çou de ss'ir; 12.26, 38.83, 53.33,86.38. 66.61 béezia / o vinn' e o pan / como
a lee comenda || comendav-se: 97.37
começo s. M.: 204.7 podia en começo per aã Virgen se comendou / muit' el;
ele mui mais comprir ; 235.38 este 407.2 como Santa Maria fez veer ao
miragre que foi começ' e sinal; 255.3i ome que cegara porque se comen-
mal enpeço / foi no começo; 342.8 dara ao demo. CF. acomcndar, enco-
gran poder á no começo ben come mendar.
no acabar.
comer v. TR. / l.: come se senpr' ouvesse
.comedir v. TR. /1.: pensar, cons iderar : cornudo carn' e pan; 15.34 féo come-
ii5.322 en ssa prol / estando come- rás por fazfeiro; 3i.i6 foran ... de
dindo ; 126.38 en ela jaz / mais de ben lobos ... comestas ou mal mordudas;
que podemos comedir ; 143.44 Pois 45.35, 81.2 Como Santa Maria guare-
esto disse, sen ai comedir, / log' en çeu a moller do fogo de San Marcai
67
que 11' avia comesto todo o rostro; este meu frade ? || ADV. COMPAR. : 1.14
95.21 nunca carne comia nen pan nen quero começar / como foy saudada ;
bocado || Formas verbais: 4.38 mui mui fulyu / como tracdor
cruel; 6.45 ben como quen lenna
PRES. CONJ. a c o m i a s 353.58 fende; 12.16 a voz come chorando
372.26 dizia; 28.109 fez come sisudo; 41.20
3 c o m i a 335.33, o filiara come traedor; ig3.5i entre
353.79 mi e as aguas pôs com' en guisa de
PART. PERF. cornudo 5.13a pano /branco; 215. u passou el come
c o m e s t o 31.26, a furto; 314.37 o cavaleiro disse
81.2,36 come en desden || atai, tal como (come):
io5.53 tal xe ficou como xe véera ;
comer s. M.: alimento: 83.53 o convent'... 115.205 taes / como lias Deus envia;
era já arrufado / por comeres deman- 2iq.33 a omagen do demo tal"come
dar / que defend' ordin e lei. pez / fez tornar; 245.111 quea te
meteu / en tal logar come este;
cometer v. TR.: empreender: 25.110 esto 334.45 atai morto com' era levárono
quer' eu cometer; 99.36 mas en doado ben assy / dereitament' a Terena ||
/ Foron esto cometer, / ca lle-Io non tan... como (como): io3.5o Quen
quis sofrer / a Madre ; igS.Sz || acome- oyrá / Nunca tan gran maravill.a cumo
ter, atacar: 38.49 quer' eu ora logo Deus por este fez? I73.z3 tarrgrande
cometer / aqueles ydolos pintados; que verdadeira-/ment' era come cas-
63.34 ya-os mui de rijo cometer [j tanna; 219.38, 244.41 tornou énton
dirigir-se a: 64.52 húa sã covilleira tan são como nunca foi mellor;
cometeu / que He fosse boa, e tanto 383-4 O ffondo do mar tan chão faz
lie prometea / que por força fez que come a terra dura || tanto come: iSz.iô
fosse con ela falar; 281.21 un orne a ffremosura / das outras é nemigalla
11' apareceu, / e aquel era o demo, nen toda ssa apostura / tanto come
e assi o cometeu: «Cuidas tu no que húa palia / contra a desta || a como ||
perdiiche ? ... (come): 157.21 u meteu un cuitelo no
fuijoo por provar / a come lie sabe-
eomidir (423.22) V. comedir. ria; 336.38 non cates a como soo
mui comprido de maldade; 402.3
comigo pron. pess.: 42.69 ond' á mester / Non catedes a como pecador / soo ||
que a leixes e te vaas comigo; 71.50 de como: 2.1 Esta é de como Santa
75. M 5, 79.28, 228.35. CF. conmigo. Maria pareceu en Toledo a Sant'
Alifonsso; 17.7 vos quer' eu ora con-
combino s. M.: 3Sg.2S especias e comi* tar sen mentir,/de como fez o diabre
nnos ... offreçessen. fogir; 43.57, 49.8, 65,i8i ant' a Virgen
todos três veeron / e de como fora o
como, come ADV. INTERR. : g.56 e como non feito disseron || en como: 49.10 nos
levas, asse Deus te valia, / a omagen vai demostrar . . en como gãemos /
tigo ? 71.36 Virgen Santa, Reynna, / o seu reyno; 84.27, iog.32 en como
como veer quisestes húa monja mês- vos eu direi; 121.4 De muitas manei-
quinna ? 299.40 E como filiaste tal ras busca a Virgen espiritai / carrey-
ousadia / de non dar o que te man- ras en como guarde os seus de mort'
dad' avia / que desses ai rei ? || 65.83 e de mal; iSz.isS j| per como: a5.i68
poi-lo Papa nen todo seu conçello / per como eu achei escrito; 59.9 per
en este leito non me deron consello, / com' eu escrit' achey; 97.8, 206.10,
como mio dará o que é foi provado? a 15.6a o feito lie dissessen / todo per
82.41 Como vos ousastes parar / ant' como passara || segundo como, segun
68
como: ii6.5i Segundo com' apres' ey; que pecasse, / que dos grandes erros
124.7 segnn com' a p r e n d i ; 188.23, que fiz a emenda chegasse ; 253.27,
292.36 s e g u n d o com' aqui diz || 271.26 || a como quer quo: 78.51 Esta
esmo ... assi: 119.4 Gomo somos per missa,'a como quer que seja, / oyrei
conssello do demo perdudos, / assi eu toda.
somos pelo da Virgen tost' acorrudos;
194.3, z35.3 || assi como (come): 111.9, comoyon s. F.: comunhão, hóstia: 104.24
164.26 el en tanto assi como de pri- diss' enton que queria logo comoyon
meiro, / fillou-ss' a jogar os dados; prender; 128.19 quando vos comun-
200.22 assi como provarei 208.6, 219.6, gardes,/a comoyon ena boca têede
3o6.43 logo lie desereceu / o ventr', sena passardes. CF. comuyon.
assi come ante que foss' ela conceber
|| assi... como: 184.13 assi rillos c o m p a d r e s. M. : 144.36 aqnest' orne un
come filias ; 274.7 assi noite come dia conpadre seu / crerig' a v i a ; 378.40
|| como se, come só: 5.i 3a, 3i.53 come un seu conpadre logo se fez seu con-
sse con aguillon / o levassc-n ; 44.42, sellador.
55.23 come se fosse l a d r o a ; 02.36,
163.14 como se dissesse: cala! || compania v. companma.
CONJ. FINAL: 02.3a que a acorresse /
lie rogou entou, como non perdesse c o m p a n n a s. F.: companhia, multidão,
seu fill' en prijon ; 12$.5i fais-me séquito: 1.68, 11.54, 28.69 de Santos
como a a j a ; 215.72, 222.9, 334.23 || gran conpanna ; 38.27 mui maas con-
CONJ. CAUSAL: 214.45 E como do as pannas se foron tan tost' y meter, /
a face devia jazer de suso ; 323.52 ribaldos e jogadores de dados ; 49 64,
Quand' est' oyu o bon orne, com' era 57.2 roubaron húa dona e ssa con-
mui sen engano, / foi chamar a seus panna que yan en romaria a Monsar-
vezyos. r a t ; 69.11 d'omêes onrrados gran
conpanna ; 384.56 o abade chegou y
como quer ADV. : de qualquer modo: 146.84 cono convento, / que eram y de con-
seendo f i s / q u e Deus dar-11-ia como panna ben oyteenta ou cento || 355-41
quer / seu filio sen maravedis / são; rogou-11' ela que quisesse seu amor
216.12 queria cobra-lo já como quer ; e sã conpanna ; 360.22 te rogo que
265.77 as cartas deitarás como quer / perdoado / este meu poboo seja e
long' húa d'outra; 382.52 eu lie pro- contigu' en ta companna || 384.37 un
meto que lie darey como quer / dez frade con el poseron / que lie tevesse
livras de boa cera || a como quer: conpanna || companheira (i): 84.68
42.69 ond' á mester / que a leixes e Enton el e sã companna começaron
te vaas comigo a como q u e r ; 58.20 béeizer / a V i r g e n Santa Maria;
que sse íoss' a como q u e r ; 356.17 i6i.23.
porend' a como quer / punnaran de a
averen. companneira s. F.: 5.79, 43.17 Santa Maria
rogaron / que podessen aver filio
como quer que CONJ. ainda que, embora, ontr' el e ssa conpanneira; 71.56
por mais que, seta como for: g. 110 amiga cornpanneyra; go.3 Sola fusti,
Como quer que o t j a ; 39.i5 E como senlleira. / Virgen, sen c o n p a n n e i r a ;
quer que o fogo queimasse / en redor 151.42 muit' a Virgen loaron, que non
da omagen quant' achasse, / Santa ouve conpanneiras / en seus feitos.
Maria non quis que chegasse / o fum'
a ela ; 127.42 como quer que lie fosse c o m p a n n c i r o s. M. : i5.i22, 26.55 Seus
esto de fazer mui greu ; 174.12, 197.3, companneiros, poi-lo m o r t ' acha-
237.64 senpr' en ti confiey, como quer ron... foron-ss'; 65.25o, 86.17 San
Miguel, / que é conpanneiro de San 27.13, 35.n5, 48.28 tíian por sobervia
Gabriel; 154.27 filiou-ss' a j o g a r de bever agua conprada; i33.6 a
dados con outro seu conpanneiro. Madre do que nos conprou / polo seu
sangue.
compannia, compania s. F.: 9.48, 11.41
d'angeos conpannia, 66.17 a do Bon comprendar v. TR. : conter, reprimir:
Talan / vêo con gran conpannia; 115.257 A do bon talan / roga que
70.13 serás comigo entr' estas con- te defenda / e conprenda / o demo e
pannias / de moças; ioo.3i que foss' o dome.
a mia / alm' en ta c o m p a n n i a ;
iiS.aiô Soo, sen c o n p a n n i a , / c o m p r o t a s s. F. PL.: completas: 54.28,
O camynn' enton colieu; ia5.ioi por 55.15 Compretas e madodinnos. CF.
quanto quisische do demo sã com- completas.
pannia || compannia: 9.48 T To, 11.41
T, 57.45 E To, 70.13 To, 79.28 E To, compriitamente v. comprido.
ioo.3i To || compania: g.38 E, 11.41
E To, 57.45 T, 70.13 £ T, 79.28 T, comprido ADJ : cheio, perfeito: 9»i3 húa
ioo.3i E T. d o n a - . , de ben comprida; 15.173
quero ... receber vossa ley comprida;
compannon s. M.: companheiro: 14.29 de a i.$2 por prazer da Virgen santa
mia casa nunca será conpannon; conprida; 45.24 se mercee non H'ou-
85.69 un sant' abbade con seus con- vesse a comprida de bondade; 45.79
pannões; 243.13 Âquestes dous con- o demo comprido de falssidade ||
pannões / non quiseron chamar outro compridamente: completamenle, per-
e foron caçar senlleiros ; 297.37 un feitamente: 55.12 sempre sãs oras
frade, seu conpannoa; 411.117 por dizia / mui ben e conpridamente;
Deus, cocnpannões. 205.7, 262.3«, 3i8.3i dé-lle Deus /
compridamente sã yra, e perca lume
completas (54.38 E T) v. compretas. dos seus / ollos ; 369.48.

complidos (2*2.4 E) v. comprido. comprimento s. M. : complemento, o quefaf


falta, o que é necessário: 34.3a en bon
compõer v. TR.: compor, fa^er, executar: logar a (omagen) pôs e fez-lle com-
25.go fez compõer / un' arca; 56.21 primento / de quant' ouve de fazer
foi compõer / cinque salmos; 74.28 por aver salvamento; 45.33 per que
estava pintando . a omagen da Vir- mui ben vivessen Hes daria conpri-
gen ... e punnava de a mui ben com- mento.
põer; i56.i8 porque nunca mais da
Virgen fosse loor compõer; 196.24 comprír v. TR. : cumprir, realizar, levar a
queria... c o m p õ e r húa omagen cabo, completar: 9,45 comprido seu
d'idolo; 219.23. feito; 14.44 torn> a alma no corpo, e
compra ssa protisson ; i6.58 foi con-
Compôs t ela: Â. 3 dês Conpostela ta o reyno prir aquelo que fora ant' obridar;
d'Aragon; 26.64 San James de Conpos- 24.20 ya comprir seu mal enton ; 26.97
tela; 367.17 Santiago de Compostela. Este joyzo logo foi comprido; 5g.5z
punnou / de seu talante comprir;
compra s. F.: 66.53 nen a compra nen a 78.71 Ás comprid' a / voontade dei
venda. conde? 211.1 Como Santa Ma.ia fez
aas abellas que compnssen de cera
comprar v TR. : 9.68 foi buscar u as oma- un eiró pasqual que sse queimara da
ges vcndian, / e comprou end* úa; úa parte; 312.67 '°S° 1ue sse deita-
7o

ron, / compriron sãs voontades || satis- meteu que, se guarisse, a Salas logo
.faqer; 23.31 el Rei e ssa companna irya ; 107.19 con despeito || compa-
toda foi conprida / de bon vinn'; nhia: 1.78 foy . . juntada con el no
143.39 ante de tercer dia / Averemos ceo ; 2.29 u con Rei Recessiundo /
chuvia que nos conprir || comprir-sc: ena prccisson a n d a r a ; 5.71 falaron
65 232 pois se conpriron / estes quinze ontre si / que jouvessen con ela per
dias, o foi foi passado. força; 76.16 poi-lo achou con furto;
121.23 topou con seus éemigos ; ||
andar con: 94.62 enquant' ela andou
comual, comunal ADJ. ; corrente: 282.4
con mal sen ; 192.127 pagãos / andan
muit' á gran vertude na paravla
con mal sen ; 108.5a anda con folia ;
comual / u dizen todos nas coitas:
132.127 dissera / que 11'andara con
« ai, Santa Maria, v a i ! » || a comunal:
mentira H dar con: g5.3g deron con
regularmente: 58.13 (E To) o que a
el no navio; 193.17 dentro feno mar}
Santa Maria praz, / esso f a z i a senpr'
con ele deron; 245.82, 291.5i || rela-
a comunal (T": -Qal) || comunalmente:
ção, reciprocidade etc.: 4.21 tal amor
em comum: 222.49 'odos ao seu reino
con esses moços collia; 154.4 'l'an
comunalmente convida ; 233."}•). todos
grand" amor á a Virgen con Deus;
comúalmente a Santa Maria deron /
15.24 avia guerra con perssiãos; 14.6
loores; 247.37 (-un-), 264.57 (-úa-),
poder muito con Deus; 116.66 come
409.37 (-úa-).
tan poderosa / con Deus; i58-4 tant'
é con Deus poderosa; 23o.15 con
comungar v. TR. / l.: 4-58, 75.71 non ey Deus á tan gran poder; 35.52 Non me
quen me comungue ; 104.26 o crerigo praz con estes que aqui vcen ; 48.32
sen arte de a comungar coidou; con Deus ... põede / que nos de
10.266, 3o8.-42 || 4.3i, 65.35 q u i s alpun consello ; 55.40 como quen sst
comungar e filiar péedença ; 208.17, razoa / Con sennor, assi dizia ; 78.22
284.51 |! comungar-se: 128.18 P o i s punnavan / de con el volve-lo", 78.26
quando vos comungardes,/ a comoyon aquel bon orne mui mal con el mez-
ena boca tSede sena p a s s a r d e s ; craron ; 144.59 non foi mal / con el ||
237 126. 194.41 catando-sse úu con outro;
198.2 úus omees que sse querian
comuyon (4.49 E To, 4.52 E To, 104.24 matar úus con outros; 265.72 nunca
To), comãyon (449 T, 4.52 T) v. mur con inur / se mais semellaron en
comoyon. sua faiçon || con tod' esto, aquesto:
além disso: 16.20 E, con tod' aquesto,
con PREP. : indica instrumento: g.q3 dar-11- dava seu aver tan ben / e tan franca-
-ei con mia lança ; 47.3g den-lle con mente ; 120.11 E con tod' esto ser-
un baston ; ioi.i5 sinaes fazer / con vi-la-an ; 180.60 e con tod' esto,
sãs mãos || modo: B. 37 quen lio nunca nos revela || apesar disso, não
soube con mercee pedir ; 4.89 O moco obstante: 37.21 Pêro con tod' esto
logo dali / sacaron con alegria ; sempr' ele c o n f i a n d o / en Santa
5.io5 moira con segur; g.<57 diz con Maria. CF. cono.
fiança; 281.62 con dereito || causa,
motivo: 5.126 con coita do mar 59.126 con s. M. : forma apncopada de conde:
con desesperança; 11.73 con pavor 5i.g ai Con de P e i t e u s ; 363.2 el Con
f u g i a ; i6.36 O sant' abnde, que o Simon ; 36.V6. cn. conde.
c a v a l e i r o sandeu vyu con amores;
aS.ioi) fuste temer / o mar con mui cona(s) v. cono.
gran covardia; 166.10 Con esta enfer-
midade atan grande que a v i a / pro- Conca: Cuenca: 162.29, aSC.i 3.

F
7I

conceber v. Ta. / i.: 22.28, 40.7 concebiste/ confessor s. M.: 3.58 Pois do mundo foi
mui contra natura; 00.7 u a Deus con- partido / este confessor de Cristo;
cebiste; n5.2, i8o.36 || irjô.iS vos 280.14 Ela é lume dos confessores.
direi ora o que 11' avêo un dia, / per
que pois sã voontade foi na Virgen confiança s. F.: aver confiança: 222.32
concebuda (orientada ?). ouve confiança / na Virgen Santa
Maria; 237.9, '45.23, 267.102, 268.3,
concela s. F.: cosmético vermelho: 75.g5
donzelas ... mais belas que son liiios confiar v. r.; conf. en : B. 12 confiand' en
nen rosas, mas pêro non de conçelas. Deus, ond" o saber ven; 37.21, 174.34,
189.7, 2o3.6 H conf. de: 340.45 poren
conceito s. M.: concílio: 65.81 pot-lo Papa devemos a confiar / dela || conf. por:
nen todo seu concello / en este feito 333.68 tan apost' acorre a quen por
non me deron consello; 115.146)1 ela confia.
comunidade, freguesia: t8i.25 Demais,
que sair fezesse dos crischãos o con- confirmar v. TR.; tornar firme: 2a5.5g foi
cello / conas cruzes da eigreja ; 237.96 o crerigo por isto / mui mais na fé
do concello sayrá contra ti mui grand' confirmado
oste ; 273.13 campãa á tamanna qual
conven ao concello || per concello: confisson s. F: confissão: 1 4. 1 9 'morreu
publicamente: 315.42 deron-lle por sen confisson ; i6.3a se foi enton / a
consello / que a Santa Maria ... de un sant" abade e disse-H' en confisson;
Tocha o levasse, e esto per concello 157.32, 284.48 ante todos fezo ssa con-
|| sair a concello: mostrar-se em ffisson ; 272.21 assi a adussera o demo
público: 62.27 a concello non ousou a cofojon, / que sol nunca a leixava
sayr || divulgar-se: 215.46 p o r q u e que prendesse confisson.
aqueste feito sol non saiss' a concello
|| chamar a concello: 128.47 Quand" cofortar (237.86 E) v. confortar.
esto viu, tornou logo e fez chamar a
concello / e tanger todo-los sinos. confortar v. TR. : consolar: i.SoCoytada/
m o l l e r , sey confortada; 6.14 húa
condado s. M.: i35.i<| no condado / De moller menguad», / a que morreu o
Bretannu a Mcor. marido .. mas ficou-lle dei un filio,
con que foi mui confortada; io5.ioir
204.21, 411.53 || fortalecer: 88.77 sse
conde s M.: 76.17 conde nen rey; 38.i8 o
filiou a dar / a cada monge bocado, /
Conde de Peiteus; 63.21, 78.1, çS.iS
con que os foi confortar; io5.iz3
El Cond' Abran.
pola confortar logo mandarem / que
He dessen caldo con do agraz. CF.
condessa s. F.: 5.83, 195.97. confortar, conortar.

confessar v. TR. : IO.36 Pois sse repentiron, conforto s M. : 276 56 a que conforto dá
foron mellorados / e dun santo bispo CF. conorte, conorto.
mui ben confessados; s37.3 Como
Santa Maria fez... a húa moller confujon (91.17 To) v. cofojon.
peccador que non morresse ta que
fosse ben confessada || 272.2 í con- congeito s. M.: possibilidade, faculdade,
fessou seus peccados || confessar-se: capacidade: 15.92 Pois que ei con-
96.58, 155.3, 217.3, 208.45 foi corrend' geyto, / vingar-m-ei daquele malfei-
ao bispo e confessou-sse-lle ben; tor ; 241.20 esposaron os moços enton
253.22. pelo congeiio / dun clérigo mui santo.
c o n j u n t u r a s. T.: juntura, articulação: fazer / quisess'; 28.91 Mafomete /
864.29 guardó-os enton de guisa que começou muit' a chamar, / o falsso
niun mai non fillavan / en niun connoçudo ; 46.77 outros bces connos-
nenbro do corpo nen sol ena conjun- çudos; 377.28 péa connosçuda / lie
tura. faria que peytasse [| connosçudamente:
como se sabe: 333.3 Connosçuda-
conjurar v. TR. : suplicar: 67.133 te conjur' mente mostra miragres Santa Maria.
e mando; 84.38 começou-11' a pregun-
tar / a dona a seu marido muito e a connoscedor s. M. : conhecedor: 366.48 os
conjurar / se el amava mais outra ; que connosçedores / Eran de connos-
iog.35 os conjurou por Deus; 201.45 çer aves.
pres-lo a conjurar / que lie non fosse
verdade negar || evocar (por sortilé- connoscer, connosçudo v. connocer, conno-
gios): 125.43 O crerig' outra vegada çudo.
de tal guisa os (diabos} conjurou /
que ar tornaron a ela. connosçudamente v. connoçudo.

conmigo (76.39 E) v. comigo. cono(s), cona(s) = con + ART. DEF. : 3.2 a


carta que fezera cono demo ; 42.48,
connocença s. F.: conhecimento: 344.29 75.91 || 6.29 por leva-lo consigo conos
tanto non braadaron / q u e s'oyssen nen outros barallava ; 48.34, 88.35 || io5.58
se vissen nen soubessen connocença ; nunca el pode ren adubar / cona don-
344.39 por averen deste feito como zela ; 14-4.2211 181.26 que sair fezesse
fora connocença. dos crischãos o concello / conas cru-
zes da eigreja.
•connocer, conjooscer v. TR. / i.: 35.33 foi
conas relicas polas fazer connocer || conortar v. TR. : confortar: 131.53, 224.37
63,87 logo connosçeu / que miragre choraron muito poren, pêro foron
f o r a ; 192.125 connosco ben ... que cononados; 235.27, 3o3.4i, 347.27 ||
pagãos / andan con mal sen || con- conortar-se: 354-36 conortar-m-ei con
fessar: 51.71 muito dos ollos cho- ela come quen se mal conorta; 36g.8i
rando, connocendo sã maldade; i5i.3o ca non foi quen se catasse / en ti,
connoceu seu pecado [| reconhecer: cona mui gran c o i t a , que se ben non
ç.i53 o monge da dona non foi conno- conortasse. CF. confortar.
cudo ; 17.68 o demo enton per nulla
ren / nona connoceu; 228.38 adur o conorte s. M.: conforto, consolação, satis-
connoscian, pêro o muito catavan || fação: 140.15 Loemos ssa lealdade,/
connocor-se: reconhecer, confessar: seu conort' e ssa b o n d a d e ; 154.42
193.84 se connoceu por falido H For- Santa Maria, dos pecadores conorte ;
mas verbais: 301.17 Ay, Santa Maria, tu que es
lum' e conorte / dos coitados; 3g3.i8
PRES. IND. i connosco 192.125 ena ygreja entraron con gran conorte
PRES. CONJ. 6 connoscan 340.15 || 403.44 quando o poseron / na cruz
PART. PERF. connoçudo o.i53 e por conorte / azed' e fel lie deron ||
aver conorte: /5.3o aã Virgen avia
connoeer s. M. : conhecimento, jui^o, opi- por seu conorte; 254.11 Dous mon-
nião: 192.118 errara en seu connocer. ges ... sayron un dia dun mõestciro /
por averen couorte do g r a n d ' affan e
iconnoçudo, connosçudo ADJ. / s. : 25.17 non marteiro / que scgund' ordiu s o f f r i a n ;
pod' a c h a r ... d'estrãyo nen de 3ig.35 || dar c o n o r t e : 195.121, 260.17
connoçudo / quen sol HVnprestido A que nos dá comorte / na vida e na
morte; 36o.16, 3g3.8, 399.44 contra 6\57 que o consellasse / como saysse
todas tas coitas darei gran conorte; daquel mão estado j| consellar-so;
361.27 "es dava sen conorte e guar- , 343.53 deron poren loores aã Sermor
dava-as de mal. CF. conorto, conforto. mui conprida, / a que quen quer as
daria que sse migo conssellasse;
çonorto s. M.: = conorte: 17.17 ^ dona... 382.67 e' ^ey chamou / Don Manuel,
mal conorto dun filio prendeu ... seu irmão, e con el se consellou.
que a fez prennada; 13242 lie davan
conortos / seus parentes ; 213.4] todos conseUo s. M.: 65.71 se ... desta ta coita
mui mal j u l g a d o s a ela van por bon conselio . queres; 253.7 pola sã
conorto; 280.11 aos c o i t a d o s dá omildade é ela lum* e espello / de
conortos; 341.32 de tal cousa com' todo-los peccadores, e abrigo e con-
esta non poss' eu aver conorto; ssello ; 265.58 seu conssell' oya senpr'
369.84 Madre, comede e avede algun e seu sermon || achar consello: 62.26
conorio; 392.12 na ygreja u conorto / porque achar non pode consello /
acham todo-los coytados. nos que fiava || aver consello: 45.53
en filiardes aquest' alma, mão con-
connosco PRON.PESS. : 2 54.3 3 ; conosco 12.19 ssell' y ouvestes' (fostes mal aconse-
Tb. CF. nosco. lhados); 355.67 porend' outro consello
avede (mudai de rumo) SóS.SÍi e pois
conquorcr v. TR. : conquistar: i5.5o sse " que y chegares, / log' averás consello
conqueiro / terra de Perssia; 222.27 (serás socorrida) || buscar consello:
o Corpo de Jhesu-Cristo, / per que o 104.16 con gran pesar que ouve foi
demo vençudo foi já por senpr' e seu consello buscar / enas outras sãs
conquisto || Formas verbais: vezías |1 dar consello: 43.11 dou-vos
por consello que ... ; 48.33 que nos
PRES. INO. l conqueiro i5.5o dó algun consello; 65.82, 119.48 lie
PERF. 3 c o n q u e r e u 169.65, deu logo consello ben qual convíia;
2221 3, 427.61 181.17, 273.4 A Madre de Deus...
FUT. IND. 3 conquerrá i6g.65 acorre e dá conssello ; 3t>8.2o dar-t-
PART. PERF. c o n q u i s t o 222.27, -emos consello / per que ben guarir
330-4 possas || filiar consello: 12848 filla-
INF. conquerer 348.11 ron tal consello, / que con gran pre-
cisson fossen; 215.26 tal consello
consagrar v. IR. : 5i.35 En que o corpo fillaron / que toda a desfezessen ||
de Cristo foi feito e conssagrado; põer consello: socorrer, auxiliar,
69.42 consagrando/a hóstia a costume assistir: 201.7 "e pode nas sãs coitas
romãa; 128.63. toste conssello põer; 3T5.4 Ali u todo-
-los santos non an poder de põer /
íonsollaclor s. M. : conselheiro: 378.40 un consello, pono a Virgen, de que Deus
seu conpadre logo se fez seu consella- quiso nacer; 33g.38 cataron a nave
dor / E disse; 401.5o ouirossi me cies y / per u entrara a agua, e y /
guarde de mal consellador. foron todos por conssell' y põer;
355.8 nas coitas deste mundo pon-lle
consellar v. TR. : aconselhar: 6.33 dês oge conssello guisado || prender consello:
mais vos consello que o pedir leixe- i(j3.i5 tal xonssullo preseron / que
des; 17.48 se prazo ouver / en que eu eno mar o de i t asse n ; 321.26 A moller
possa seer consseilada ; 28.4?, 64.24 con esta coita non sabia que fezesse/
fazcue ... que m'encomendedtís a e do aver e da filia que consello y
alguen, cá m'é mester / que me presesss J saber consello: 275.23 a
guarde e que me sábia ben consellar; Terena os levaron enton ... ca já non
74
/ lies sabian y outro consello t a l ; seer / quen s'atrev' ao da Virgen pêra
369.78 sol non soube consello / de si furtar contanger.
nen ar que fezesse || téer consello : i
75.125 mellor consello ca o capelan contar v. TR. : narrar: 1.43 Outra razon
tevestes (condti%istes-vos melhor) || quero c o n t a r ; 4.25, 5.5, 6.8, 7.9 ||
creer de consello a alg.: seguir o con- calcular: 25.128, 83.63 chegou a dias
selho de alg.: 298.17 o dem', a que criia contados / A Sopetran ; i65.36 conta-
de conssello, fez-111 atai / remedillo ron-se quantos eran; 214.31 volveu
fazer || pedir a consello: consultar: na mão os dados / e lançou senas ai
!28.i3 foi pedir a conssello a hiia vella terce, que son de pontos contados /
sorteira/que 11'escantaçon mostrasse || dez e oito || 182.32 Demais, queno
a consello : sob a guarda, aos cuida- rogasse / pola Virgen, contasse / que
dos: 333.5i dês Pasqua y jouve ... feit' era a data.
ata setembro meado a conssell' e a
abrigo / da Virgen Santa Maria || per coníecer v. i.: acontecer, suceder: 27.50
consello de: seguindo o conselho de: Dês que foron dentr', assi lies conte-
3,i8 per conssello dun j u d e u ; 42.53 ceu / que logo San Pedr' ant' o altar
per consello do demo ele d'outra varreu; 31.75 gentes foron vyudas, /
guisa fez; 96.19, 201.3i. a que das cousas sermon / fez que 11'
eran conteçudas ; 52.32, 244.5 daquest'
consentir v. TR. /1.: 14.39 que rogass' ao un gran miragre en Laredo conteceu;
seu Filio que non quisess' consentir / 389.7 se a 'g u n m a l "e conteçe.
que a alma do seu frade tevess' o CF. acontecer, conter, contir.
dem' en prijon; 64.88 ela non lio
consentiu; g8.i3, ii5.3n, 216.27. CF. contcente s. M.: 3o3.36 Respos-11' enton a
consintir. omagen manss' e en bon conléente.
V. contcncnte.
consigo PRON. PESS : 5.143, 42.89, 53.68 me
quer consigo levar; 65.253, 67.2. contenda s. i1.: 152.17 un dia, u estava
cuidando en ssa fazenda / com' emen-
consintir (281.77 V. consentir. dass' en sã vida, e avia gran contenda,
/ ca a alma conssellava que fezesse
Consogra; Consttegra (Toledo): 192.1 desi' emenda, / mas a carne non que-
T Elt 192. 20. ria que leixassL- stus sabores; 167.16
Mais Ias mouras sobr' aquesto lie
consomir, consumir v. TR. : 116.49 taes ala davan mui gran contenda [] sen con-
vi / mellor arder que teas / nen que tenda : sem dúvida: 65.226 d'oj' a
nihúa cousa / que o fogo conssume ; quinze dias serei sen contenda / no
141.39 seria são / e ssa vellece lie Parayso; 297.51 foi louco sen con-
seria conssomida; 222.2, 225.1 Como tenda / sempre dali adelante ; 273.26
húu clérigo ena missa consomiu húa 321.57 ben se' 1°B° sen contenda /
aranna que lie caeu no calez; 4i3.3i que el Rei por sã mercee vos acor-
maçar o vidro do sol filia lume, / rerá agynna ; 323.5 || sem hesitação:
nulla ren a luz do vidro non consume. 6791 Di-me toda ta fazenda, / por
que nquesta companna todo teu feito
consuu: de consuu LOC. ADV. : juntamente: a p r e n d a ; / e eu te conjur' e mando
SgS.Sõ viu o gãad' u estava / de con-j^ que a digas sen contenda, / per poder
s ú u. v. suu. de Jesu-Crisio, que é Deus en Tríi-
d;ide ; 11.1.244 ° ni°S'° ssa f a z e n d a /
contangcr v. TR. : tentar, procurar: 329.4 coutou ao h e r m i t a n , / chorando sen
Muito per é gran dereito de castigado c o n t e n d a ; 172.'3i o m e r c a d o r que a
75

Virgen guiara ben sen contenda / con mui contra natura; 3ii-43 disse...
seu aver ao porto. paravras contra a Virgen ; 377.2 avia
, muitos contrários que o estorvavan
contender v. i.: 6.2$ diz mal do judeu, contra el Rey; 377.^9 sã ira averian,
que sobr' aquesto contende; 25.146 se fezessen contra esto || para, em
tu non queras contender / con ela, direcção a: Q. (33 contra o ceo suso a
que mal t' en verria; 27.58 non que- alçasse ; 28.96 ergeu os seus / ollos
ramos con ela contender; 146.47 con contra o ceo ; 36.32 cataron contra o
el muito contendeu, dizendo; 377.53 masto; 69.85 o tirou contra ssi; 82.12
teve por de mal siso quen contra ela viu-os come porcos contra si víir;
contende. 2 1 3.63 foron-sse contra Toledo O por
volta de: (temp.) : 322.38 contra a
contenente s. M.: rosto,, aspecto: 3S.6g madurgada. / Quand' a missa já dizian
maçar non dava braados, / o conte- || dizer contra alg. : 9.1 58 contra ssi
nente parou de chorar; 65.l ia un dizia; 2i3.68 o demo contra eles
ome . . mui m a gr' e roto e de foi disse ; 288.32 húa dessas donzelas
contenente ; 67.26 vêo pêra el logo contra as outras dizia || para com, a
mansso, eu bon contenente. respeito de: 5.86 tenno que seja con-
CF. contêcntc. tra nos leal; 19.7 un miragre fremoso,
/ q u e mostrou . . . contra un Mc' ome ;
121.7 amostrou mui gran miragre . . .
conter v. i.: acontecer, suceder: aoô.S contra un seu cavaleiro || em compara-
E, daquesto un miragre conteo, non ção: 1 32.17 tQda a ffremosura / das
á gran sazon; 2745 miragre quero outras é nemigalla / nen toda ssa
dizer / que pouc' á conteu en Burgos; apostura / tanto come húa palia /
3o3.!>, 316.5, 332.57 CF- cont'I'j aconte- contia a desta.
cer, contecer.
contrada s. F.: região, direcção: 1.37
contigo PRON. PESS. : 75.113 leva-me já con- como n centrada / aos três Heis en
tigo ; 80.9, 185.20, 4t5.20. Ultramar / ouv* a sirela mostrada.
ci'. encontrada.
contir v. i.: 369.13 En Santaren contiu
esto a úa moller tendeyra. v. conter. contradizer v. TR. : 91 10 dizer-vos quero /
entr' estes 7 miragres seus / outro ...
conto s. M.: narração: i35.145 segund' que esta Madre de Deus / fez, que
este :onto diz || número: 3;.i8 eno non poden contradizer judeus / nen
conto dos copos ficava. ereges.

contorvar v. TR. : conturbar: 47.19 o demo contrafazer v. TR. : 293.4 muit* é gran
arteiro o contorvou assy / que o fez dereito de prender grand' ocajon / o
na adega bever do vy' assaz. que contrafazer cuida aquei de que á
faiçon.
contra PREP. expr. oposição, contradição:
25.1(14 do judeu ssa aleivosia, / que contralla s. F.: oposição, adversário: 178.49
contra mi cuida trager; 27.22 contra o diabo, que sempr' é nossa contralla;
tal querela que or' ante mi/os judeus SgS.S Santa Maria, / que este dele (do
fezeron, que ides dizer? 3o 12 quando demo) contralla.
sannudo for / contra nos; 34.8 quen
contra ela vay, palia é contra vento; conlmllar v. TR. : contrariar: g5.6o foi este
38.il son mui neicios provados / os quen a Deus contralla ; 3oo.33 con-
que contra ela van; 40.8 concebiste tralla / o dem'.

'-1

J
contrario ADJ. : 95 M avian o vento contra- convosco, convusco (71.38 E) PRON. PESS. :
rio |[ s. M. : 377.2 avia m u i t o s contrá- 135.65 convosco m'irei; 196.49, 261.67.
rios que o estorvavan contra el Rey.
coobra s. F.: cobra: 368.1 Como Santa Maria
contralto ADJ. / S M.: paralítico: 57.68 do Porto guariu úa moller dúa coobra
cegos, coníreitos; 69.97 da língua, que tragia eno ventre. CF. cohobra,
ond* era contreito; 77.2 nua moller coovra.
contreita dos pees e das mãos; 83.37,
179.1, 385.33. coor s. F.: cor: 63.47, 73.35 aquel vinn'
era de vermella coor; 82.17 un orne
Conturbe (296.11), Conturbe! (82.6, 296.1): negro de coor; 96.69 me veeredes /
Canterbury: CF. Cantaaria. ora jazer morto e sen cor; 279.21 me
fez mais verde mia coor / que dun
canbrai ; 36i 42 viron-lle mudar coor/
convento s. M. : 11.81 O convento atendia / ena face; 378.35, 384.2 pintou o seu
o syno a que ss' ergia ; 14.48, 45.31 nome de três coores. CF. color.
cuidou logo de meter y gran convento
/ de monges; 48.23, 54.21, 55-75, 73.10 coorado ADJ.: colorido: 35s.52 meteu
de monges gran convento / eran y outras (penas) tan boas e tan ben
enton. cooradas, / que per ren non poderian
taes pintar de pintura.
convertendo (LAT.) ; 56.3g In conver/tendo
(Salmo is5.i: In convertendo, Domi- coorte (322.42) v. conorte.
nus, captivitatem Sion).
coovra (3l5.3Ó) V. coobra.
converter v. TR. : 8.48, 16.1 como Santa
Maria converteu un cavaleiro namo- copo s. M.: aleijado dos pés: 37.18, 3i6.28
rado; 28.118 oi / mais me quer' eu en guarir copos e cegos aluméar.
crischáo / per vossa mão tornar / e
seer convertudo ; 85.g, 108.84. cor s. M.: coração : 72.48 o acharás / pelas
costas tod' atras / partid' e 11' o cor
convidar v. TR.: 95.31, 119.22, 132.78, verás.
192.156 a que convida-/nos a gran pra-
zer; 386. 35 foron convidados / todos coraçon s. M. : coração, ânimo, coragem,
dei Rey que comessen con el. vontade, desejo, intenção: 5.124
A Empcrodriz ... n o n . . era cie
convlir v. i.: convir: 32.55 assi conven ; coraçon rafez ; 8.27 na Virgen dia seu
54.43 que o ongessen como c o n v t i a ; coraçon ; 15,19 o demo no seu cora-
66.27 Quaes cantarán / a missa que çon / metera y tan grand' erigia;
converria ; 68.31 non conven a mi / 16.27 P ero i con to d' esto, o coraçon
fazer crueza ; 82.53 non leixes ren / non partiu / de querer seu ben ; 36.26
de fazer quant' a ta orden conven || todos dun coraçon e dúa voontade /
Formas verbais: chamaron a Virgen santa; 38.92 No
meu coraçon non pod' esto caber;
PRES. IND. 3 c o n v e n 32.55, 44.12 58.38 a poucas xe lie p a r t i u / o cora-
68.3i, 79.30, 82.53 çon; 63.23 era bon om' e d'aial cora-
IMPERF. IND. 3 convíia 5443, 119.48, ç o n / que aos mouros se fazia t e m e r ;
312.28 83.7 sempr' os vossos corações / en
MAIS Q. PERF. 3 convêera 285.88 ela sejan firmados ; 87.50 Acordados
COND. 3 converria 66.27, 2gg.5o dum coraçon / fezeron dei sã esley-
38o.5o çon; 155.48 se a serviss' e posesse
77
en ela sen coraçon || víir a coraçon: coro s. M.: 245.7 feze-a sobre los seus/
ocorrer: 25i.36 vSo-11' a coraçon/ coros dos angeos reynna; 288.2 ||
de pedir o seu filio da omagen || de 55 A/, 332.3a un esíadal daqueles húa
coraçon: sinceramente.- 5.35 a amava monja encendeu / ontr' o altar e o
mui de coraçon; 17-11, 21.i5 cho- coro.
rando dos ollos mui de coraçon;
24.11, 27 37 || de boa vontade, de bom coroa s. F.: -^68.46 tu es coroa dos santos;
grado: 28.7 nn miragre vos quero / 280.19 Dos mártires é lum' e coroa;
contar mui de coraçon || de cor: 295.14 póya-lles nas testas .. coroas
65.i6i pois que os ouvera todos ben con muitas pedras ricas; 33o. 17 ||
ditos / de coraçon, ca non per outros tonsura: 55,8 un preste de coroa.
escritos.
coroar v. TR. : 1.74 non é de calar / como
corda s. F.: 159.37 húa corda de seda; foy coroada, / quando seu Filio a
271.11 Aquela nav' y meterão per levar / quis; 12.8, 75.5 a Virgen
cordas .. no rio; 271.33 quero que coroada; 215.4 Virgen santa coroada;
me façades pelos pees pendorar/do 325.8o na eigreja da Reynna coroada.
masto per húa corda.
corpo s. M.': u 77, 14.44 torn* a alma no
cordeiro s. M.: 398.24 triinta cordeyros... corpo; 15.170, 26.2, 35.63, 49.54 húa
perdera ; 411.72. mui bela moller de corp' e de faiçon;
5i.33 tu. altar ; e ara / En que o corpo
cordo ADJ.: sisudo, prudente: 79.1 Como de Cristo foi feito e conssagrado ||
Santa Maria tornou a menía que era 104.2 el Corpo de Jhesu-Cristo, 223.26
garrida, corda. o Corpo de Jhesu-Cristo; 308.1,2t>3.3i
o Corpo de Deus; 178.1 o Corpo de
Cordova A. 5, 32i.t,to; 368.11. N7ostro Sennor; 75.83, 208.21, 238.28
o Corpus Cristi: a hóstia || a Elevação:
cordovan s. M. cordovão, couro de cabra í 69.40 cab' o altar u tangen-na canpíía
64.67 fias çapatas He deu de bon cor- / Do Corpus Domini.
dovan.
Corradc: Cottrado IV, rei da Alemanha
efordura s. p.: juijo, prudência: 15.144
Cia5o-54): i3fi.ig filio do Emperador
tornemos y log' a cordura; 36.ia ren
y era Rey Corrade.
non lies valia siso nen cordura; 40.21
ouvisti / gran sen e cordura; 312.53
corredor ADJ. : vetof : 379.33 navios ligey-
alcayotas vcllas e mui sabedeiras /
ros e corredores.
de fazer moller manceba sayr toste
de cordura; 383.64 fez cordura.
corredor s. M. : soldado que fajia incursões
y
corisco s. H.: 35.122 feriu corisco na nave em território inimigo; 154.18 húa
'}<j.8, 262.16 fezo a terra tremer / con baesta que andava y vendendo / un
t o r v õ e s e coriscos; 307.27 cuyan corredor.
coriscos; 311.26.
correger v. TR.: corrigir, curar: 293.42,
corno s. M. : 47-25 mas o dem' a sair / en 324.4 Â Sennor... mui ben pode
figura de touro o foi, polo ferir / con língua muda correger; 357.5 Como
seus cornos merjudos; 144.44. torç' o dem1 os nenbros do orne ...
assi os correj' a Virgen ; 391.1 Como
cornudo ADJ. : 119.34 de diaboos conpanna Santa Maria do Porco corregeu húa
sobeja / o fillaron, úus negros e moça contreyra dos nenbros || ajustar:
outros cornudos. l3.22 lie corregeu / o laço per que

f ^
' L
morresse || emendar : 35.118 que U'ajan sar: 328.7 se ela quer que seja o seu
de correger / O gran torto que feze- nom' e de seu Filio / nomeado pelo
ron; 246.18, 280.9 '">er e'a sse cor- mundo, desto non me maravillo, / e
regen os tortos || v. i.: corrigir-se, corrudo dei Mafornet e deitado en
melhorar: 374.20 se teveron por cul- eixillo.
pados, / e en c o r r e g e r cuidavam
muyto depois er sã vida |] corroger-sc: comidas; de comidas LOC. ADV. : de cor-
65.16 o orne bõo sempre lie rogava / rida : 31.34 quis ir vende-lo almallo ;
que sse corregesse e o casligava || mas el sayu-lle de mão, / e correndo
234.27 começou-ss' a correger / a lin- de randon / foi a jornadas tendudas, /
gua daquele moço. come sse con aguillon / o levassen de
corrudas.
correndo ADJ. : depressa, logo a seguir :
6.73 foron correndo a casa ; 0.79 un cortar v. TR. : 127.3 cortou o pee ; 146.4
leon .. . que correndo pêra ele vêo ; sacaron-lle os ollos e cortaron-lle as
42.80 erge-te daqui correndo e sal mãos; 206.1 || PART. PASS.: corto (v.).
desta casa; 67.81 enviou por el cor-
rendo; 71.21 rezava correndo / aques- corte s. F. 194.7 dun jograr que ben can-
tas orações; 132.87 un mu ' g r a n sono tava... e andando pelas cortes...
correndo / o filiou. a casa dun cavaleiro foi pousar;
220.11 a que senpr' é loada / e da
correr v. TR. / I.: 11.74 un anSeo corr i a / corte dos ceos servida e onrrada;
a alma prender; 24.16 se via omagen 386.11 Ali el Rey Don Affonso ... fez
seer / de Santa Maria, correr / ya lá ajuntar mui gran corte || PL.: 386.i6
sen tardança; 53.n logo guareceu / vêo a Sevilla cedo, / en que fazia sãs
o menyo en tal guisa que andou ben cortes ajuntar.
e correu ; 5g.58 à omagen correu /
por se dela espedir || manar: 9.172, cortes ADJ.: 5.162 na cidade de Romn, u
34.37 d'oyo semellança / c o r r e u er' o cortes / E m p e r a d o r ; 235.67
daquela omagen; 38.63 sangui craro depois foi mais cortes || P.: ii5.33o
fez dessa ferida correr ; 142.21 o rio a Reynna cortes ; 142.42 a Virgen mui
corria de poder || leixar-se correr a: cortes ; 3 13.73 aã Sennor mui cortes ||
arremessar-se: 35.48 viron ben seis cortesã : 255.i3 dúa burgesa / nobr' e
galeas leixar-ss' a eles correr; 96.27 cortesã.
5 quand' est' ome viron, se leixaron/
cortesia s. E.: 180.57 Deus foi juntar / en
correr log' a el ; 233.i3 un dia que o
ela prez e seu e cortesia / e santidade.
soo eno carnyo achavan, / a el correr-
-se l e i x a r o n , d a n d o mui grandes cortinna s. F.: io5.ii a p a r e c e u a húa
braados || lidar (touros) : 144.29 tou- menya / en un orto u fora trebellar, /
ros trager mandou . . . e un apartou / en cãs de seu padr' cn húa cortynna/
deles, chus bravo, que mandou correr que avia ena vila d'Arraz.
/ F.n húa praça grande ; 35 1.20 Outros
ar c o r r i a n vacas qus fazian pois corto PART. PASS. da cortar; 37 A? coíi seu
matar || atacar: 28.i36 toy-os segurar pé corto ; 2OÕ.35 Pois que ouv' a mão
/ que non fosse corrudo / o reino: corta; 265.2 Como Santa Maria gua-
95.37 m o u r o s . . . que ben d'Africa receu a Johaa Damacéo da mão que
võeran por correr Espanna; 106.17 avia corta.
Dous escudeiros correr / foron por
rouba fazer ; 277.11, 323.20 os mouros cos s. M. : corpo ; en cos: em trajes meno-
logo cieitaron / sãs algaras e correron res: i85.á.5 non levades arma e ydes
e roubaron quant' acharon {j expul- assi en cos.
79
coser v. TR.: 117.i3 lie fez camisas/ tallar costar y. i. : custar 5.148 que te non cost*
e coser con seda; 273.1 como Santa húa noz; 292.42 fez mui rica sepol-
Maria deu fios a úu orne bôo pêra tura que costou mui grand' a ver;
coser a savãa do seu altar. 3o6.i8. CF. custar.

cospir v. TR./i.: 12.29 omagen de Jeso- costeira s. F.: costa: 267.35 pela costeira
-Crist', a que ferir / yan os judeus e do grán mar d'Espanna / ind' aquela
eospir-lle na faz; aBS.Sa o jograr mal- nave.
-andante cospiu e disse que non / vira
gente tan bavecaj 329.7 ta' e corno Gostoso ADJ.: custoso, dispendioso: to6.33
quen cospir / quer suso contra o ceo, cen cravos darei en don / a Seixon /
e vai-lle na faz caer; 4o3.3g íoi coi- que é obra mui costosa.
tada / u seu Filio velido / viu levar a
pesada / cruz, e el mal ferido/ d'açou-
costumado PART. PASS./ADJ. : seer costu-
tes e messada / a barva e cospido.
mado : ter por costume : 5o. í)6 a meya
noite s'ergeu / e, com' era costumada,
cossairo (35.5o T, a36. i3), cossario s. M.: / na ygreja se meteu || ben costumado:
corsário: 35.5o cossarios que fazian de bons costumes: 6x2oS muito foi
en acjuel mar mal assaz ; 379.1. loução, apost1 e fremoso . .... e de
boas mannas e ben costumado; íS8.3S..
costa s. F.: PL. : 72.47 o acharás / pelas
costas tod' atras / partid'; 144.44 o costumado s. M.: costume: 222.23 un cape-
touro leixou-ss' yr de randon / a ele lan ... estava cantando missa com'
polo ferir mui felon, / por ll'os cor- avia costumado; 351.u En ssa festa
nos pelas costas meter; 253.28 a ssas d'agosto mui gran gente ven aly / por
costas ou na mão o levass' || acostas: oyr toda-las oras, e é costumad' assy
147.44 quanto más pod' andou, / a / que tragen y pan e vyo en carretas.
costas seu velocyo || de costas : 282.19
caeu daly / de costas, cabeça juso
costume s. M.: 2i2-.n En Toled' à un cos-
|| SG.: de costa: ao lado: 102.55 Que
tume que foi de longa sazon; 49.44
non caesse ben juso, / como é de caer
com' é nosso costume ; 3O4.5 tal é
uso, / mas en un logar escuso / de
seu costume; 338 4 ca .atai é seu cos-
costa.
tume || a costume de: 304.10 mõesteir'
a costume / O'ordin de San Béeito ||
costado s. M.: 3tí.g8, 184.2 como Santa aver costume: i3o.ii atai costum'an;
Mana livrou de morte úu menynno 237.24 outro costume ... avia || aver
que jazia no ventre da madre, a que de costume: zi6.i3 como an de cos-
deran húa cuilelaJa pelo costado; tume || aver por costume; 304.19 áao
227.40 lies davan lançadas pelos cos- já por costume || seer costume: 3o3.io
tados ; 408.20. Costum' é que as menyas ... grandes
travessuras fazen algúas vegadas ||
Coslamin: Cimstantino l, o Grande: seer de costume: 36.31 com' er é de
190.18 Constantinopla a grande, que costume ; 241.17 coro' é de costume ||
de Costantin pobrada / f o i ; 23i.i5. bon costume : z3.7 húa dona ... en
que muito bon costum' e muita boa
CostantinobJe (g. 112. E To, 28.16 To, 34.6), marma / Deus posera; 63.i6 de l>õos
Costantinobro (9.112 Tf 28.1, 28.16 costumes avia assaz; 84.16 O cavaleir"
E T, i 3 i . i , i 2 ; a3i.i Tot 405.1,12), era bõo de costumes e sen mal; 292. i a
Costantinopla (264.2,14; 34í.2,l5): De mannas e de costumes ... nonas
Constantinopla. pod'"aver mellores outre que el ouv'

/-

SSSÉ

II.
8o
en ssi || s. F. : 69.43 consagrando / a seus cousimentos; 55-77 loaron muit'
hóstia a costume romãa. a Virgen por aqueste cousimento /
que fezera ; 140.19 Loemos seu cousi-
costura s. F.: 224,32 o b r a ç o lie sayu menib, / c o n s s e l l ' e castigamento ;
ontr' o corp' e a verilla / juntado de 141.48 a Virgen por seu cousimento /
suum assi que non era de costura. fez que o Coanocessen; 384.57 aquel
monge lies disse «Sennores, por cousi-
coteifo s. M. : soldado inferior, cavaleiro mento / o que vi vos dircy todo, se
vi/âo: 22.22", cuteifo: !94.i2aquel cuteif m'en fordes oydores.»
avarento,
eousir v. TR. : ver com atenção, examinar:
couberon v. caber. 97.81, 135.44 LI quen eousir / quan
changid' o espedir / foi o deles e cho-
couce s. M.: pontapé: 127.3 un mancebo rado / Gran doo aver pod1 en; 208.41
que dera a ssa madre un couce; 254.16 húa capela viu / con seu altar estar
andavan-sse j o g a n d ' a couces e a deniro. e a omagen cousiu / da Vir-
enpeladas ; 817.48 quando as portas gea cono seu Filio-, 3i5.55, 35337.
sarradas achou ... jurou / que a cou- viu omagen da Virgen santa con seu
ces toda-las bri ária. Filio, e cousiu / com' era mui íremo-
syo || mirar, contemplar: 4Ô.-2g foi ...
cousa s. F. : B. i ementando as cousas pêra ssi filiar / húa omagen ... da
que á mester etio trobar ; 29.26 nas V i r g e n . . . e pois Ia muito cousyu, /
cousas á poder / de fazer craras de feze-a logo alçar || repreender, censu-
scuras || 1.62 Assi verrá juygar, / est' rar: 401.60 que me guarde . d'ome
é cousa p r o v a d a ; 43.t3 aquest' é mui falido que outro quer eousir.
cousa certeira; 137.13 cousa é cer-
teira ; 14.0 muit' é cousa guysada cova s. F.: i3i.24 foi veer metal / duas
de poder muito con Deus / a que o sãs mineiras ben dentr' en un vai / en
troux' en seu corpo; ib.ilj el diria / covas mui grandes; 354.13 húa bes-
atai cousa per que caer / en gran tiola ... a que chaman donezya os
vergonna o faria; 26.4 Non é gran galegos, e lirava / con ela aves das
cousa se sabe bon joyzo dar / a covas; 364.19, 420.28 béeyia u fuste a
M a d r e do que o mundo tod' a de Beleem chegada / e por parir teu
joigar i| outra cousa: 84.43, 149.19 Filio ena cova entrada || sepultura:
a m a v a mais d'outra cousa S a n t a 311.45 Indo con el aã cova cho-
Maria; 2i3.i2 sobre t o d ' o u t r a cousa rand'.
amava Santa M a r i a ; 2'>5.i2 || sen
outra cousa: 84.48 tomou log' uu coi- Cova; Pena, Cova v. Pena.
telo ... e deu-se con el no peito húa
ferida atan / grande que, sen outra covardo ADJ. : cobarde: 55 47 eu soo mui
cousa, morreu logo manaman || algúa covarda / de por nulla ren rogar-te.
cousa: 73,:5, 141.33, 345.5 || nihua
cousa: 116.48 1| nulla cousa: 32i.ao covardia s. F.: cobardia: 25.109 fuste
|| toda cousa 117.4. temer / o mar con mui gran covar-
dia.
cousecer v. TR. : ver com atenção, exami-
nar: 20.28, 63.86 pois que sãs armas covedo s. M.: cotovelo: i36.3o eno coved'
viu e couseçeu / que feridas eran. a pedra fez-11' un furadynno,

cousimento s. M. : procedimento criterioso : covil s. M.: u5.288 andaron ... a redor


33.69 quen per ela fiar, / valer-11-an do covil.
Si
coviileira s. F. : criada de confiança, cama- era; e maçar consentir-/o foi el,
reira, alcoviteira: 64.52, 151.28 leixou non poderon nen tanger en cravilla.
a dona con todas sãs coviileiras.
cravo s. M.: 59.77, 'o6.31 cen cravos darei
cozer v. TH.: 5.147 Vai, coz / carn' e pes- en don / a Seixon / que é obra mui
cado ; 85.48 Que mais de çen mil costosa.
m a n e i r a s as a l m a s pêavan / dos
judeus, que as cozian e pois ar assa- creatura s. F. : criatura : 29.31 a ssa Madre
van ; 351.21 vacas... que cozian en onrrar / deven todas creaturas; 3g.a8
caldeiras || v. l. doer: 265.121 quant' Assi lie foi o fog' obediente / a Santa
húa noz / non dou pela chaga, ca non Maria... ca de seu Fill' el era crea-
dol nen coz || Formas verbais: PRES. tura; 40.19 enchoisti Deus... en ti e dele
IND. 3, IMPER. 2 coz. fezisti / om* e creatura; 224.13 vere-
des que á poder sobre toda creatura;
cozinna s. F.: 220.33 dormidor... cabi- 340.49 || criança: 201.21 ouve dei nn
doo ... refertor ... cozynna ; 335.47, filio, mui bela creatura; 335.3a Ai,
34X33 El Rey ... fez logo toda sã orne bõo. porá esta creatura, / por
oste / mover, e ar mandou logo sacar Dens, dade-lle que c o m i a ; 3/99.18.
seu pendon mui toste / de Sevilla, e CF. criatura.
ssa tenda e cozynna e reposte.
ereeer v. i.: crescer, aumentar: 11.45 Gran
craridade s. F.: claridade: 36.33 alumeava reíferta y crecia; 18.27 f°'s flue a
mui mais que outras c r a r i d a d e s ; promessa fez, / senpre creceron / os
8g.3f<, 134.31 per húa vidreira con cra- babous; 56.23 sabia ben querer / ã
ridade / entrou na eigreja a de gran Virgen que non á par; e poren foi
bondade; 3i3.72, 335.io3 rogou que compõer / cinque salmos e juntar, •/
rogassen / a Virgen e a seu Filio, e por en ssa loor crecer, / de que era
c o n s i g o o ievassen, / quando do desejoso', 62.2 creçera a usura; 86.32
mundo saísse, aã santa craridade. o mar creçeu; 3oj.i3 os dinneiros
CF. claridade. que tragia / lie furtou da esmolneira
por crecer en sãs requezas || 4.62
craro ADJ. claro : 29.26 nas cousas á poder creceu-lli tal felonia; 42.44 tan gran
/ de fazer craras de scuras; 36.36 o pavor He creçeu; 76.26 tan gran sanna
ceo viron craro; 38.63 sangui craro; He creçeu; 147.29 lie creceu / tal
48.12, 5i.3i estrela mui crara; 55.65 coita; 284.21 aquel fracl' enfermo
en mui boa voz e c r a r a ; 192.121 entoa non respondeu, / mas muita de
mannaa crara / querrei receber / A fe paravla sobeja He creceu / com' en
dos R o m ã o s (de manhã cedo). desasperando.
CF. claro.
creença s. F.: crença: 84.64 O meu Filio
eras ADV.: amanhã: 24.39, 31.43 Irey eras recebeu / o rogo que me feziste e a ta
a mercado; 42.79 vai-te comigo logo, moller viveu / pola ta firme creença
que non esperes a eras; 87.29, 92.34 e por ta gran devoçon ; 167.4 pêro
Logo eras / mannaa mia missa dirás; que seja d'outra lee en creença; 241.10
146.105 oge sen eras / compri logo direi-vos un miragre en que ei gran
mia peiiçon. creença, / que fez a Groriosa en terra
de Proença; 256.3o Ca pois eu a sã
cravilla s. F.: cravelha." 169.41 a Aljama fegtira vir, atai creença ei / que de
He vêcron pedir / que aquela eigreja todos estes mães que atan toste guar-
fezessen destroir / que n' Arraixaca rei; 3o5.4o Juro-vos per mia creença/
que non trag' erg' esta carta ]| PL. : 3 creesse 170.42
199,10 sejan todos perdoados / por c r e v e s s e 67.42,
creenças, por jajúus, por rogos, por 263.11
orações. 6 crevessen 206.48
PERF. 2 creviste 90.5
creento ADJ. : crente : 149.40, 211.42, 264.37 3 c r e e u 146.51,
un cavaleiro que era mui creente / na 178.16, 181.26,
Virgen groriosa ; 294.9 || ben creente : 278.48
107.68 foi sempre ben creenle / da quo creve 128.27
por nos rogará / A seu Filio; 352.58 6 c r e v e r o n 22.33,
miragres mui fremosos fez senpr' ... 264.48
por nos fazer ben creentes || mal FUT. CONJ. 2 c r e v e r e s 65.70,
creente: 45.8 un cavaleiro ... erabrav' 85.64, io5.i8,
e terreiro / sobervios' e mal creente ; 23i.5o
297.4. 3 crever 84.4, 107.4,
123.4, 186.57.
creer v. TR./i.: 4.98 Por este miragr' atai 271.5
/ log" a judea criya ; 6.5 creed' a mi; 5 creverdes 237.11
18.24 da Virgen, en que muito criya '< 6 c r e v e r e n 120.2,
73.7 creo e sei / que mostrou outros 426.22
muitos; QO.5 Sola fuste, senlleira, u COND. 3 creena a85.56
Gabriel creviste || Formas verbais : IMPER. 2 crei 237.91, 407.51,
411.91 7o
PRBS. IND. éreo 42.89, 73.7, cree 411.91 E
75.75, 84.24, 5 creede 6.5, 16.40,
1O5.I 12 3o.18, 104.6,
cree 146.103, 149.50, 124.45
224.8,281.7,297.8 PART. PRES. creendo 149.44,
164.19, 247.27,
124.41, 268.48, 320.27, 352.42
300.24 PART. PERF. c r e u d o 65.93,
creedes 15.141 196.40
c r e e n 25.178, INF. creer 17.37, 25.38,
IÔ5.32, 264.49, 2 9 . 2 3 , 35.i8,
297.12, 329.21 38.47
PRES. CONJ. creamos g.83, 37.6 INF. PESS. 4 creermos 3o.3g
211.6, 266.5
c r e a d e s 237.105,
262.50, 297.6, Cremente: Clemente : Ii5.i57 Mai-lo Papa
319.6, 419. »35 Cremente. CF. Clemente.
crean 271.26
IMPERF. IND. creya 6i.i3, 89.19, crerezia, crerizia. s. F. : conjunto de cléri-
208. i3, 211.43, gos: 11.90 Tod' aquela crerezia / dos
233.G monges logo liia / sobr' ele a leda-
criia 4.98, 18.24, nia; 66-43 responderán / esta santa
94-38, 108.76, crerizia ; n5.i5o o Papa da crerezia ;
293.17 208.47, 253-73 ! 405.43 romaria / ven y
creyan 213.96 E e gran crerezia / pêra as oras cantar
criian 2i3.g6 F || estado de clérigo, religiosidade;
IMPERF. CONJ. creesse 3og.5o 125.96 leixa esta loucura e torna-t'
crevesses 65.gi a crerezia ; 285.10 gran crerizia / e
83
grand' ordfamento esta dona avia. muito pesava e tiinna-o por mal, /
CF. elerizin. porque ele o criara e era seu natural
• ^amamentar; 54-57, 196.35 achou
ererigo s. M.: clérigo: 24.1, 35.1 3, 46.7» dona con seu filio ben como sse o
uu crerigo víir/ fez, que o foi batiçar; criasse, / têendo-11' a teta 'm boca;
75.10, 87.1 || crerigo d'avangeo 75.74, 404.6 o leite que criou o que nos ten /
crerigo de missa m.i : clérigo que en seu poder || 180.27-30 Con razon
recebeu as ordens maiores: CF. clérigo. nossa Madr' é que nos cria / e sem-
pre punna de mal nos guardar, / e
crerizia v. crerezía. criou Deus, que a cri a d* avia, / que
foi seu Fiil' e ouve de criar || produ-
crcrizon s. M.: aprendi j de clérigo: 24.9 fir: i8.t aos babous que crian a seda;
un crerizon, / que era tafur e ladron ; 18.14 húa dona... que muito sirgo
42.2, 52.3o, 102.1 T, 404.12. criar / en ssa casa fazia; 211.47 as
abellas log1 aly criaron / e fezeron
ereschandade (309.7) V. crischãidadc. mel || criar-se: 184.37 quiso que vivesse
e crecess' e sse criasse.
crcschSo (192.39 1?!, 205.4, 385.Q) v. crisehão.
criatura (340.49 Eí} 392.42) v. creatnra.t
crestai (iSS.QS) V. cristal.
crisckãa v. críschão.
criaçon s. F. : amamentação: 138.70 destas
tetas ouv' el criaçon || criação no paço: crischãidade s. p.: cristandade: 107.23
SSa.Sg el Rey... disse a un seu de Reya Maria, / u crischáydade fia;
criaçon. 3í5.2g conssellou-lles que fossen
mouras e crischãidade / leixassen.
criada s. F. : 1.80 como foy . . . Reya cha- CP. creschandade.
mada, / Filia, Madr' e Criada ; 3o.xg
Madr', Amiga IPé. . . e Filia e Criada; crischão s. M./ADJ. : cristão: 4.12 ontr* os
125.93, 335.gt, 360.4. crischâos liya; j5.i8, 25.46, 34.22,
46.12, 46.75 os seus crischâos tornar/
criado s. M.: 377.1 Como un Rey deu úa fez || crischãa; 89.60 «ereja» a chama-
escrivania dúa vila a un seu criado || van... e «crischfia tornada»; 192.145
educando, pupilo: 5.99, 353.g7- a crischãa, / comprida, certSa / lee,
e non váa, / quero mantêer; 246.8
criador s. M. : x5.3g, 5o.2Ô come a Deus dúa mui boa crischãa moller || homem:
He devemos amor / e come a Padre 65.56 ata que algun bon crischão
e nosso Criador. achasse; 253.03 o bordon que jazia
en duas peças no chão, / nono tyrou
criança s. F.: educação, instrução: 3o3.s3 da ygreja, pêro era bon crischão
a ffreira dúa parte a feri' e castigava, (homem vigoroso í), j per poder que
/ e da outra He fazia muit' aigu' e el ouvesse. CF. chrischSo, crosehão.
muita criança.
crismar v. TR.: 46.58 faria-me logo...
criar v. TR. : dar existência : 180.16 ante crischão ... e crismar.
do mundo foi todavia / criada 423.27
u a lua e o sol q u' 6 luz / criou ; cristal s. M.: i65.58 chus brancos son e
423.37 || educar: 5.8o que criedes craros que é neve nen cristal; 172.30
nosso filio; 7.45, 234.16 Este moço i lua cruz de cristal toda; 292.64 o ten
de Saldanna era . . . natural, e Dor» por mui mais nobre ca sse fosse de
Rodrigo o criou; 353.1, 38a.37 ai Rey cristal. CF. crestai.

6
84
Cristi: Corpus Crisíi v. corpo. passou o mar e foi romeu a Jheru-
salen.
Cristo v. Jesu Cristo; Corpo do Cristo
v. corpo; Cristus: 270.32 Daniel pro- cnba s. F.: 6.48 soterró-o na adega, u sãs
pheta ... disse que Cristus averia cubas t i y a ; 23 M, 35i.i como Santa
onçon. Maria acrescentou o vyo na cuba.

crocefigar (12.2 7 Tb, 267.88 F), crucifigar cuberto (65 127, 208.23 F) v coberto.
v. TR. : crucificar : 12.2 os judeus cru-
cifigavan úa omagen de cera; 99.3g, Cudojo: Cudón, Bar cena de Cudón (?).
267.88. 263.14 muy preto de S a n t a n d e r . . . en
Cudejo.
crucifisso s. M.: 5g.i Como o Crucifisso
deu a palmada ... aã monja de Fon- cuidado s. M. : 45.16 todo seu cuidad' era
tebrar; 215.17. de destroyr los mesquyos; 65.238 en
a servir fora todo seu cuidado; 83.28
cruel ADJ. : 4.68 mui mal falyu / como na pura Virgen tornou seus cuidados;
traedor cruel ; 27.65 Juyão, empera- 88.go teu cuidado foi; 218.18 ficou
dor cruel; i65.y, 3y3-43 porque assi o pobre e con grandes cuidados. CF.
menynno guariu de tan cruel morte || coidado.
PL. c r u e e s 17540 Os seus omées
cruees. cuidar v. TR. /1.: 4.72, 5.io, 8.3g o monge
Ha cuidou / filiar; 9.54, 26.48 O romeu,
crueldade s. F.: 45.19, 67.59, 134.59 ssa que ssen clovida cuidava / que San-
perna tallara con crueldade; 175.58. tiag' aquelo lie m a n d a v a ; 65.2i5
Enton cuidei logo corno me partisse ||
crueza, s. F. : 68.32 non conven a mi / fazer cuidar a : B.a5 cuid' a cobrar / per
crueza; io5.5 maldade nen crueza / esta quant' enas outras perdi ; i6.i3
nen descousimentò nunca lie praz. de pran cuidou a morrer; 64.29, 91.24,
gS.ii || cuidar de: 45.2 o cavaleiro
crnu ADJ.: cruel: 249.60 terria por crua m a l f e i t o r que cuidou de fazer un
cousa comer minyo / ou bever de seu mõesteiro || s. M.: 206.8 en Santa
sangue; 175.76 morte crua e maa || Maria era todo seu c u i d a r ; 213.17 en
difícil: 242,4 O que no coraçon d'ome seu cuidar errava ; 3to.i3 prijon . ..
é mui cruu de creer, / pode-o Santa u pesar / e cuidar / sempre nus crecia.
Maria mui de ligeiro fazer. CF. coidar.

cruz s. F. : 5.174 par Deus de vera cruz ; cuido s. M.: intenção, propósito: 253.64 teve
9.44, 12.3i fezeron úa cruz fazer; 13.3 por vão/seu cuid'; 365.29 ata que non
Jesu-Cristo, estand' ena cruz; i5.8 || comprisse / seu cuido non folgaria.
en c r u z : com os braços em cruç :
a65.i3i jouv' ... tendud' en cruz / cnita (236.38, 245.43, 246.48, 254.35, 264.21)
ant' o altar ; 285.72 quando ss'en quis v. coita.
sair, a Virgen s^nta do bon prez /
p a r o u - s s e - l P en cruz ena porta || etiílado (150.34, 198.34, 2i8.63, 221.3i.
Santa Cruz: igreja em Cadi% : 368,41 224.35) v. coitado.
A Caliz ... aã See que este de Santa
Cruz chamada. cuitelada s. p.: facada : 184.2 como Santa
Maria livrou de morte úu mcnynno
cruzar-se: tomar parte muna cruzada que jazia no ventre da madre, a que
5.22 o Enperador . „ . c r u z o u - s s ' e deran húa cuitelada pelo costado.
85
cuitelo T. M.: cutelo, faca : 5.94, io5.6o He curral s. M.: 53.23, 132.74 dos que a seu
deu con un cuitel' a engano / en tal chamado / ouve foi un curral chéo /
logar, que vergonna me faz / De o que mais en ei non cabia; 275.13 sse
dizer; 157.20,174.18 sacou seu cuitelo; ' filiava a morder / come can bravo.
184.33 CF. coitelo. que guarda seu curral.

cujo PRON. REI» : 26.77 Cuja csi' alma foi curto ADJ.: 274.95 húagarnacha... Que...
fez f e i t o s vãos; 48.2 como Santa era mui curta come d'algúa pastor /
Maria tolleu a agua da fonte ao cava- pequena.
leiro, en cuja erdade estava; 55.78 a
Virgen ... cujos feitos todo o tnund' custa s. F.: despesa, gastos: a3i.i8 Cos-
apregoa; 116.66, iSo.g que percamos tantin' e i g r e j a . . . f a z i a , grande
do demo pavor, / En cujo poder sobeja, / en que gran custa prendia.
outras donas van.
custar (128.10, 218.17) V. custar.
culpa s. F.: 3o.3ô se o nos non perdermos/
per nossa culpa; 75.106 fez aã vella cuteife v. cotcífe.
que se ferisse no peito / con sãs mãos
e dissesse: «Mia culpa, ca tui errada.»; Çuz: x35.i2i un cavalo de Çuz. v. Suz.
i55.i'3 as nossas culpas enmenda por
nos mui ben; 2i3.j3 eu non ei nulla
culpa daquelo que m'apõedes; 341.63 D
com' an aquelas que en culpa mortal
jazen. da ligação ao ART. DEF. F. e da PREP. de:
A. 21 a onrr' e a loor / Da Virgen
culpado ADJ. f s. M.: g.31 logo por culpa- Santa Maria ; B. 16, 1.26, 2.20,5.49 ||
dos muito se sentiron; 65.33 sentiu-se B. i Este é o Prólogo das Cantigas
culpado; 88.93 Enton se deu por cul- de Santa Maria; 5.i5,10.2, i6.53.
pado; 100.8 mui culpados / son;
305.41 Quand' aquesto viu o monje, dacá ligação do ADV. acá e da PREP. de:
teve-sse por mui culpado || n.88 u 35.io6 tornaremos dacá; 426.40 Ena
viron jazer / o mui culpado. maneira que o veedes dacá / subir ao
ceo || contrapõe-se a dalá: i5g.3i viron
culpar v. TR. : 272.^3 poren por mi lie sã posta dacá e dalá saltar; 25i-95
roga que me non queira culpar / a moça teve mentes e dacã e dalá
Daquest' erro que ei feito || 38.42 os CF. acá.
gêollos logo ficados / ouv' ant' eles
e fillou-s' a culpar. CF. colpar. Daconada: 35i.i en Daconada, húa aldeã
que é preto de Palença; 35i.7 na
cunnada s. F. : 1.20 ta cunnada / Elisabeth.
eigrej' a Daconada. Parece não existir
Cnnnegro: Cluny (França): i56.36. localidade com o nome de Daconada,
mas sim Árconada, perto de Carrión
cura s. F.: cuidado; 179.12 Esta Sennor de los Condes. Talve^f na eigreja
de mesura .. quis aver cura / dúa d'Â[r]conada.
moller; 3i2.23 non ouvesse d'al cura;
34O.58, 364.24 non ouveron en cura; dado s. M. : 6.38 jogavan dados; 38.28
383.14 en esi' era sã cura. ribaldos e jogadores de dados; 72.18
aos dados perdeu; i36.2 jogava húa
çurame s. M.: capa (CF. Boi. de Fil. xn- moller os dados con outras conpan-
-Kj5i. 3a6). 57.78 e ipanada. / que su nas; 154.12 u el jogava un dia / os
un seu çurame / comer quisera. dados.
86
dalá: ligação do ADV. ald e da PREP. de: dano s. M.: 2.61 o filiou a seu dano; 3i.37
9.3g, iti.58 enton clalá tirado / foi ; o vacu voo logo / sen dan' e sen oca-
147.35 E dalá / du j a z i a . . . diss' || j o n j 273 52 coseu os panos / mui ben
contrapõe-se a dacá: v. dacá. CF. ala. con aqueles fios e encobriu os danos;
335.27 non catou prol ncn dano / que
dalen, dalende: ligação dos ADV. alen 11'ende poren véesse||fazer dano45.n||
alende e da PREP. de : 53.48 eu farei y filiar dano 366.11 || prenderdanoSi.aS,
as gentes víir ben dalend' o m a r ; 161.37,245.96 || receber dano 84.5 || tC-er
142.58 o fez a Virgen do rio sayr / dano a alg.:o demo n e n s a s artes/nunca
vivo e são e ai Rey v i i r / c o n ssa garça lie terrán dano || meter a dano: 216 46
que trouxe ben dalen || contrapõe-se a Vai, demo chêo de mal,/cuidasch' a
daquende : 6.5o o andava buscando e meter a dano a mia serventa leal.
dalend' e daquende ; 111.54 buscado /
fora d a q u e n d " e dalen; 153.53 por danto: ligação das PREP. de e ante : 16 <>5
vee-la ya/ gente daquend' e dalen. CF. Toll' as mãos dante ta faz. CP. ante.
aquen, aquende.
daquel 5.io3, a5.82, daquele 3a.17, 81.26,
dali ligação do ADV. ali e da PREP. de : 4.53 daqueles 38.91, daquela 3*4.37, 42.32,
logo dali se p a r t i a ; n.56, 33.27 seus daquelas 79.34, 341.38, daquelo 402.2 :
penssamentos / foron dali escapar; ligação do PRON. DEM. aquel etc. e da
45.86, 64.17 pois s'ir dali cuidou || 5.6g PREP. de.
a un monte a levaron mui preto dali;
61. 43 ao mõesteiro logo víido / foi, e daquen, daquende: ligação dos ADV. aquen,
dali sergent' é pois todavia; 87.19 aquende e da PREP. da: 153.29 eu non
poi-lo bispo dali m o r r e u ; i5i.3i, m'irei daquen; 314.42 dizede-lle que
204.15 os físicos daly || dali adeantc se venna, ou que sse vaa daquen ||
IJ2.3?, 193.62, 195.199, 427.53 v. contrapõe-se a dalen, d a l e n d e ; v.
adoante. CF. ali. dalen. CF. aquen.

Damacco, Damascco, Damascen' v. Johan. daqucste 27.41, 51.36, daquestes 272.31,


30335, daquesta 2.21, 143,41, daquestas
Damíata (182.43 E), Damiata (T'): 105.4, 261.82, daquesto 38.17, 57.11:
Damiette (Egipto): mui mais ca ligação do PRON. DEM. aquesíe etc. e
Damíata / Mais longe o levaron. da PREP. de.
danar v. TR. : danificar, estragar: 99.27
non prendian lezer / de as danar; daqui: ligação do ADV. aqui e da PREP. de :
257.20 Toda-las outras relicas achou lugar: 42.78 daqui te levantarás, / e
mal danadas; 420.32 a tua virgiidade vai-te comigo logo ; 28.71 fora daqui
sagrada / que ficou como x' era ant' non me veerã / já mais null' ome;
103.19 a n t e que saya d a q u i ; 107.19,
e non foi danada || danar-se: 257.1
Como Santa Maria guardou sãs reli- 121.40 || 273.32 daqui ata Ribadulla;
cas que se non danassen entr' outras 329.77 daqui ata Suz || tempo: 42.34
muitas que se danaron. daqui adeante serei eu dos servos
t e u s ; 237.90 pornân que d a q u i a eras
dança s. F. : 24.62 levárono con dança; mãefestes ta falia. CF. aqui.
62.43 viu-o estar u fazian dança; 409.2
Cantando e con dança / seja por nos dar v. TR. : dar a v a n t a l l a , bceiçon, cabo,
loada / a Virgen coroada. cambio, carreira, certfiidade, cima,
comprimento, conorte, conurtu, con-
Daniel: 4.4 A Madre do que livrou / dos sello, c o n t e n d a , d e r e i i o , emenda,
leões Daniel; 270.31 Daniel prophcta. enquisa, fazfeiro, graças, gualardon,
87

joizo, levada, lezer, loor, morte, nome, por culpado || 238.4 a maravilla nono
paz, pêa, péedença, recado, resposta, dou (não me surpreende) || 312.8
salto, sinal, tornada vengança, vias mais ama... piadad' e mercee ca
vida: vejam-se os âiferentet substanti- judeu dar a usura || expressões nega-
vos || dar 00106(3)114.19,213.78,292.59; tivas do tipo non dar ren por (per):
(un) couce 127.2,317.1; dentada 128.20; não fa^er caso de, não ligar importân-
un' espadada 2i5.a8; ferida(s) 22.2, cia a: 8.37 o jograr por tod" aquesto
35.87, 148.31; palmadas 323.18; orel- non den ren; 65.17, 97.87 nunca Por
lada 59.76; p e d r a d a 38.2, 385.21; eles deu ren; 111.19, 348.26 ; 63.57
punnada 5.65 ; saetada 164.22; || dar Por nulla ren que lie dissess1 aquel
a p e l i d o ( s ) 45.88, 102.64, 148.36; seu / escudeiro, ele nulla ren non deu;
braados 38.68, 57.53, 2i8.5o; carpianas 65.25 el por aquesto noa deu nemi-
105.98; soo 163.19; vozes 4.74, 57.60, galla; 235.27 non dês poren / nulla
212.37 I) 24-25 a omagen . . mui bõo cousa; 401.64 d a q u e l e s que dan /
cheiro dava; 128.54 mui mellor odor pouco por gran vileza; 255.73 por
dava, 152.24 dava mui mãos odores ; queima-la non deu un cravo ; 399.66
307.17 un mui gran mont' ... que ... polo demo non deu húa figa; 210.27
de fogo dá / chamas || 6.49 deu mui non demos / pelo demo un figo ;
maa noite a sã madre; dar maa vida 265,121 húa noz / non dou pela chaga
341.15 (maltratar) || dar u» salto || 238.48 de Deus e da Yirgen tónegu',
379.30: atacar \7 l e v o u ssa e aqui me dou / Que non ajan en mi
filia ... que deu nas Olgas, logar de parte e que xe me fazam mal (declaro).
bon prez || 329.20 segund lies deu Formas verbais:
escrito Mafomat no Alcoran jj 10.22
dou ao demo os outros amores || 54.17 PRES. IND. dou 10.22, 35.48,
era... omildoso e ben ordinnado, / 43.11, 65.227,
e a Santa Maria todo dado; 102.13 79.47
Este era todavia / mui dad' a Santa dás 15.48, 178.33,
Maria || dar con: atirar, levar: 95.39 245.42, 267.62
deron con el no navio ; 193.17, 2.)5.82 da 2.6, 6.34, 43-66»
con el deu / na riba do rio Limia; 91.4, 95.16
292.21 deron con el no carcer; 355.82 damos 9.138, 35.7,
aã forca con el deron II bater, atin- 391.35
gir: 6.44 deu-lle tal dúa acha ; i5.ioí! dan i5.43, 3i.i5,
deu-lle na pança/que en terra morto 66.5o, 128.55,
o deitou; 47.39 deu-lle con an baston;
84.47 tomou log' un coitelo... e deu-se PRES. CONJ. 1 dê 400.25
con el no peito; 124.31, 136.4 lançou 2 dês 235.27, 348.26,
húa pedra que déss' ao Menyo; 267.48 420.73
húa onda... que He deu no peito; 286.36 3 dê 4 I -3 I « 48.33>
por dar-lle con húa pedra ; 407.12 do 65.8, 146.97,
pee en húa pedra dar / foi; 422.47 u 203.4
lie deron cona lança || dar en don dia 378.20
122.37, 135.93; en offreçon, offreções 4 d e m o s 35.127,
139.2% 218.62; en fiadoria 25.48; en 71.68, I74-4 8 -
péedença 127.22 || 43.11 dou-vos por 175.90, 210.27
conssello que log' a Santa Maria / de 5 dedes 75.80, 128.20
Salas ambos vaamos; 3og.5o por sinal 6 den 15.47, 292.81,
deu-me |] 7-58 por salva poss' esta dar; 297."
208.13 ° davan por perdudo ; 88.92 se IMPERF. IND. 3 dava 4-37i *6-20>
deu por culpado, 369.119 deu-s* ende 82.2, 34,26. 45.9
88
6 davan 5. 160, 35.61, 21.18, 84.59,
48.18, 7 5 . 2 5 , 147-33
83.20 d a il e 8.20, 45.69,
IMPERP. CONJ. 2 desses 299.28 64-63, 75-39,
3 desse 25.135, 43.22, 96.38
5 8 . 2 2 , 64.34, PART. PRES. dando 2.44, 4.30,
65.5i 18.64, 55.35,
5 dessedes 299.52 57-53
6 d e s s e n 105.124. PART. PERF. d a d o 1.36, 2.48,
I37-36, 3°i-i5, 15.61. 66.6783-68
366.55, 369.44 dar 1.7, 4.104, 7.58,
ÍPERF, i dei 66.69, 122.37, 9.98, 17.28
dare 115.28
209.34 INF. PESS. dares 178.34
2 deste 21.40, 42.68 daren 48.27
diste 105.95
disti 40.25 Darouca: Daroca (Zaragoza): 43.5, 26.
desti 311.47
3 deu 2.2, 3.21, 4.49, data s. F. (?): dádiva (?): 182.33 Demais,
5.27, 6.44 queno rogasse / pola Virgen, contasse
6 deron 4.103, 5.107, / que feit' era a data. O contexto não
22-37 37-42, é inteiramente claro.
5i.77
MAIS Q. PERF. 3 d e r a 18.3, 35.97, Datan v. Abiron.
38.2, 42.25, 43.42
6 deran 85.10, 184.2, Davi: David: 6.3 A que do bon rey Davi /
222.44 de seu linnage decende; 14.27 Non
FUT. IND. i darei 44.30, 64.63, sabes Ia profecia que diss" o bon rei
106.31, 2i6.i5, D a v i ; 270.27 Davi e S a l a m o n ; 318.7
a que do linnage deceu do bon rei
2 d a r á s 146.103, Davi.
281.37
3 dará 35.107, 65.83, dayan s. M.: deão: 35.30 un que er' en
71.40, 115.167, dayan / da e i g r e j a ; 362.25.
411.91
5 daredes 245.50 do PREP. : indica^ entre outras, as seguintes
6 daran 53 5o relações : posse, pertença : B. l liste
FUT. CONJ. 2 deres 25.26 e o Prólogo das Cantigas de Santa
3 der 35.3, 145.4, Maria ; 28.15 P°'s 1ue ^°' ^e crischãos
318.47, 382.49 / Costantinobre ; 5.12 Esta dona ...
5 d e r d e s 75.40, foi dun Emperador / m o l l e r ; 212.16
102.23 Aquela dona avia de seu un rico sar-
6 deren 323.0, 353.57 tal || qualidade: A. 27 Fezo cantares
COND. i d a r i a 333.18, e soes . . todos de sennas razões;
4 I 9- I 53 5.128 húa herva de tal prez ; g.ti húa
3 daria 25.111, 43.42, dona de mui santa v i d a ; 51.59,61 o
45-33, 100.22, de dentro ... o de fora ; 144.9 "'"«es
IÍÕQS e de creur || 134.39 Rey da M a j e s -
6 d a r i a u 132.61, tade ; 145.48 R e y a das b c t - y c ó e s ;
185-67 35°-37 Sermor de mesura ; 350.45 te
IMPER. 2 dá 6.63, 15.100, fez dos santos fror || matéria: 5.183

Tf r
89
pano de seda nen pena de gris; 12.2 mortal || de cara, cãs, certo, chão,
ua omagen de cera; 46-65duas tetas... como, consilu, coraçon, corrndas,
de viva carn'; 75.39 cen m a r c o s costa, dur, fora, fronte, grado, guisa,
d'arento || ponlo de partida, procedên- juso, lado, mão, d'outra parte, de pei-
cia .• 2.12 vestidura / que trouxe de tos, poder, pran, da primeira, de raiz,
1'arayso; 5.114 voo voz de ceo; 7.17 randon, rijo, suso, súu, todo, tod' en
emprennar-/s'ouve dun de Bolonna; todo, verdade, dúa vez, de voontade
S.I2 Un jograr, de que seu nome era (v.) || meio, instrumento: 3.34 Cho-
Pedro de Sigrar; 15.161 filosofo natu- rando dos ollos seus; 26.7 quen Deus...
ral de Sur; 78.01 de fond* a cima ; de seu peito/mamentou; 28.98 coberta
204.17 como poderia morto de sso de seu veo; 6.44 deu-lle tal dúa acha;
terra resorgir; 213.84 dos pees tro 31.67 sen feri-lo de baston; 33.34 dar/
cna moleira ; 216.35 sayu Santa Maria foi de pees en xermentos; €9.97 da lin-
de t r a - l o a l t a r ; 321.52 beva-o a gua, ond1 era contreito, / lie fez falar
menynna do calez; 32^.52 de pousada paravoa çertãa; 249.28 da cabeça
en pousada; 351.3 quiso dela nacer || o sobelos cantos topou; 321.50 lávena da
estado de que se passou: 355.13200$ faz agua mui crara || relação, extensão,
de tristes / seer ledos || tempo f 15.81 limitação etc.: 3.45 a que de prez/todas
de noite lies fez têer vigias; 49.23 de outras donas v a i ; 13.6 un gran rnira-
noit' e de d i a ; 32.40 mui de rnadur- gre ... que feze Santa Maria dun mui
gada; 123.11 de menyez / entrara na malfeitor ladron; 15.136 Gran ven-
orden; 215.7 quando passou Aboyu- gança nos á ora dada / San Mercuiro
caf, non da passada primeira; 265.26 daquel falsso rei; 24.55 f°ra ben dizer
po:s foi de missa, mui ben a cantou || de ssa Madre; 26.37 a salvaçon eu
desta vez 185.17; dessa vez 18.28; chá trago / do que fust' errar; 159.16
daquela vez 122.66; d'outra vez A.i6; que dei perdon ouvessen de quanto
da primeira vez 73.56; de primeiro foran peccar; 171.56 que mi acorrer /
15.124; da p r i m e i r a 21.56 || 65.128 queras do filio que perdi; 174.39530^-0
d'antigo; 212.11 En Toled' á un cos- ben da lingua; 213.94 perdoarem o
tume que foi de longa sazon; 274.45 outro da sanna omezieyra; 255.82 a
deste dia a un ano serás mono ; 304.9 levavan pela rua ... senon da camisa,
u soya / aver ben d'antiguedade un toda nua; 404.16 mui fremoso de corp'
mõesteir'; 381.32 aquel que resusçitou c de faz; 206.45 tan toste foi guarido
/ Lázaro de quatro dias || causa; 15.55 da mão; 325.21 como fico de ti soo ||
te farei de fame fiir; 19.27 assi foi partitivos B. 23 per el quer' eu mos-
perdudo do fogo; 22.2 que non mor- trar / dos miragres que faz J 2.7 Sen
resse das feridas; 25.74 se de coita a muita de boa manna; 15.47 Den-ti do
morrer / ouvesse; 38.2 o braço ... féo; 35.20 avia y do leyte da V irgen
que queria caer da pedrada que He esperital; 145.61 muitas de vegadas;
dera o tafur; 45.19 que ss' en todo 148.37 muitas das gentes; 183,33 tanto
non metesse por de mui gran cruel- de ben; 325.55 mouros .... deles bran-
dade ; 155.67 fez per toda a terra este cos, deles louros || entre: 88.41 non á
miragre mostrar, / De que foi Santa tan arrizado/de vos que possa cantar;
Maria ... loada muito || modo: 23.13 119.31 el sayu dos primeiros || 16.67 de
a ssa casa vêera de camyo ; 28.53 per
aos de dentr' afan / dar de muitas
mi e da outra dona,a que te mais praz/
filia qual quiseres || valor: 3a3."?8 non
i l
maneiras; 35.128 quis do que tever / perdeu o orne boa valor de três dycira-
dará y de boa mente; 184.27 Ela que das || comparação: 15.57 terre'-me Por
viu o marido a que chegavan de d'outr' ome peyor; 35.81 mui mais de
morte; 205.18 sayan d'açaria; 248.19 m i l ; 67.14 df todas outras cousas
fillaron-ss' a pelejar... de peleja mui mays amava caridade; 69.80 mais

jusãa / Da ygreja; 74.8 mais íeo d'ou- logar de, en meogo de, en semellança
tra r e n ; 96.54 a Virgen das o u t r a s de (v.).
mellor; 356.39 S a n t a dos santos
mayor; 379.59 sã merçee, que é mayor dê-la (89167) v. dês.
das tnayores || 115.214 sã manna / e
estrauna / d'outr' orne; 265.71 ssa deanto ADV. : diante : 285.49 quando foi na
letera estremar adur / poderia ome porta, per ela non podia / sayr, ca
da sua nenllur || superlativo hebraico: viia / deant' a magestade que U" a
10.2 Rosa das rosas ; 114.47 Sennor porta choya || estar deante: estar
das sennores ; 340.12 Tu es a l v a dos presente: 77.40 toda a gente deant'
alvores; 366.3 Fror das flores || deter- e s t a n d o ; 256.7 un gran miragre vos
minação, aposição: A.4 o reyno quero dizer . .. nVestava eu deante e
d'Aragon ; 4.27 un dia / de Páscoa; todo vi e oy || põer deante: oferecer:
5.41 a terra de Jerussalen ; 12.2 ssa pos-11' our' e prata / deant' || ir-se
festa de Agosto 15.14 Cesaira a de deante : ir adiante, preceder ; 314.25
Suria; 368.41 aã See que este de Santa Pois est' acordad' ouveron, pensaron
Cruz chamada || agente da passiva : logo de ss'ir, / e o cavaleiro foi-sse
1.15 foy saudada de Gabriel; 19.36 deante e fez ferir / ssa tenda || s. M. :
foron ... dun santo bispo mui ben parte anterior: 1.08.71 o rostro lie
c o n f e s s a d o s ; 31.25 f o r a n . . . de tornar / fez Deus o deant' atras CF.
lobos ... comestas ou mal mordudas; adeante.
79.52 poren seja de nos rogado ; 102.84
foi deles poren loada || reforçando a. deanteiro ADJ. : dianteiro, dos primeiros:
caracterização: 238.38 Ay, pecador / 276.20 un m o n t e i r o / que na ssa
d'ome || depois dum verbo declarativo : e i g r e j a . . . e n t r o u m u i deaateiro ;
30.20 non lie diz de non, mas de si", 409.71 deven ... seer ... deameiros /
138.10 non lie dirá de non || 62.52 de en fazer sinaadas / cousas e mui pre-
que o levas, gran torto nos têes || çadas / por ela.
95.70 de filiar aquel vidro, por que o
fezera || 125.119 Foi / soo de que dcbullar, desbullar v. TR. : 22.15 ° v ' u seu
casar q u i g e ; 281.31 eu fui errado ... millo / d e b u l l a r / na eira || desnudar,
de vos averdes pobreza en meu reyn' despojar; io2.iB o logo mal chegaron
316.52 foi / fui de que trobei por outra / e todo o debullaron: 273.30 maa
dona H 36.31 é de costume H 116.13 ventura v e n n ' a quen altar assi des-
como an de costume || achar-se mal bulla. CF. csbullar.
de (v.) || liga verbos subordinados
aos predominantes (v.): aver, come- decebir v. TR.: enganar: 28.93 Mafomete /
çar, cuidar, dar, escaecer, falir, guar- começou muit' a chamar, / o íalsso
dar-se, guisar-se, leixar, põer, prazen connoçudo, / que os véess' a j u d a r ;
punnar, quedar, rogar, seer, sofrer' mas foy y decebudo ; 117.19 per cons-
traballar-se, trameter-se, etc. || aver sello do diabr' assi foy decebuda;
acordo, coita, poder, sabor de |] seer 237.42 a que mal tenpo me chegou
errado, ousado de || é dereito, greu, meu feyto decebudo.
mester, uso de ; non ê guisado, gui-
sada cousa, pensado de || estar appa- deeender v. TR. /1. = tirar, despendurar :
rellado, perfiado de || fazer dereito 175.67 decendèrono da forca ; 355.116
de || prender lezer de || aquen de, vêeron aã f o r c a . . . polo deçenderen
cabo de, fora de, preto de; a cabo di-, dela || descender: 6.4 A que do bon
a par de, a pé de, a(r)redor de, a rey Davi / de seu linnage decende ||
semellança de, a vista de ; con coita descer; 8.1 como Santa Maria fez en
de, con medo de, con sanna de; en Rocamador decender húa candea na
9
%
"* viola do jograr; 91.44 lume lies pare- madre He defendeu / que non fosse
ceu / grande que do ceo véo, / e log' per ren ala; 212.19, 353.11 || 63.31
enion decendeu / Santa Maria ; 132.91, el conde defendia-sse mui ben ; 271.18
306.41 log' a aquela omagen a cinta ' sabian-sse deffender / mui ben deles.
He decendeu / juso. CF. decer.
defendimento S. M.: proibição: 146 (M)
decer v. TR. /1.: descer: 13.31 foi dectr... Como seu filio foi en romaria a Santa
0 ladrem da forca; 20.42 os sober Maria d'Albeza contra defendimento
viosos / d'alto vás decendo || 8.23 fez- de sã madre.
-lie na viola húa candea decer; 28.68
ben aii u deceu ; 29.32, 38.65 os panos defumar v. TR.: enegrecer com fumo: 39.3*
dourados / que tíia a Madre fez ben solament* os fios defumados / non
sso as tetas decer ; 44.41 fez-11'o açor viron do veo.
ena mão decer ; 243.20 aas áades dei-
taron os falcões que montavan ; / dês degolar v. TR.: 5.93 degolou-11' o menyo ;
1 deceron a elas || 38.go O Conde... 85.65 se.. leixares a degolar cabrões;
•vêo e ant' a eigreja decer / foi; 51.64 124.32, 194.27, 237.75 || 26.46 vai-te
deceu a terra toste / dun cavalo seu; degolar ; 26.52.
287.40 foi da barca decer; 314.29 ||
descender: 318.7 a que do linnage degredo s. M. : decreto, prescrição : 195.18&
deceu do bon rei Davi; 424.4 || dcccr-so: non guardou degredo.
369.69 c a v a l g o u en seu cavalo / e
deçeu-sse pêra Tejo, por dar-lle a deidade s. F.: divindade; 1x0.7 per que
bever no rio. CF. decender. foi mostrada/ sã deidad' en carne;
350.50 a gran deidade /de Deus en ti
decimo ADJ.: 420.1 Esta decima (cantiga) enchoiste; 412 7, 414.5 três pessoas e
è no dia aã Proçession, úa Deidade.

dooinger v. TR. : descingir: 178.37 decingeu deitar v. TR. /1.: 1.28 foy-o deytar ... u
log' a cinta. deytan a cevada; 4.2, 5.57 o fezera
dedo s. M.: 37.34 con dedos nerviosos; porende tan tost' en un carcer deitar;
38.60, 42.1 como o crerizon meteu o 15.177 a agua sobela tesia He deyta-
anel eno dedo da omagen de Santa ron; 38.60 a fror que con apertados /
Marta ; 75.165 o tirou pelo dedo / fora seus dedos tíia foi logo deytar; 46.1
daquel lugar mão || 53.16 dos pees como a omagen de Santa Maria ...
os dedos ; 242.3 teve-sse nas pontas deitou leite das tetas; 88.27 comer
dos dedos da mão. verças de prado / sen sal nen pont' y
deitar U 6i.?"f> os ollos fora da testa
defeadedor s. M.: defensor: 51.32 sei deitava || 63.63 o conde achou, / que
delendf-Jor / de nos; 22933 porque o II' o braço destro no colo deitou ||
seu ben guardara e fora defendeder; expulsar: 138.2, 235.61 se juraron ...
245.103 nos è deffendedor. por deitaren do reino; 360.27 que de
M a t o m e t ' a seita possa eu deitar
defender v. TR. : prestar auxilio a, prote- d ' E s p a n n a || d e i t a r en vergonna
ger: 6.70 por prazer da Groriosa, que 108.74: envergonhar; deitar en prijões
seus servos defende; 11.93, 15.1 como
Santa Maria defendeu a cidade de
363.17 : deitar en eixillo 328.7; deitar
en pennor 369.3: empenhar || 241.24
i
Cesaira do emperador Juyão; 20.38, os dedos en húa pedra deitou (agar-,
22.4, 323.7 se Deus me defenda |j rou-se) || enviar: 51.75 ssa ost' alçou
proibir: 14.23, 88.54 comeres .. que / que sobr' a vila deitara ; 323.25 os
defend* ordin e lei ; 146.45 Mais Ia mouros logo deitarou / sãs algaras e
correron e roubaron quant' acharon [| deleitoso ADJ.: 195.148 húa deleytosa/ rosa;
deitar ancora 115.181 || 194.31 deita- 328.17.
rem ontre ssi sortes || moldar: 196.2
í o z e r a húa forma pêra deitar húa delgado ADJ.: delicado, fino: 327.17 o
y m a g e n do ydolo || soltar: 243.19 pan' era... mui ben teçudo e mui
aas ãades deitaron os falcões || 309.68 delgad'; 332.46 o vco delgado mais
deitaron os cimentes || 426.2t> mai-los ca cendal.
outros os d i a b r e s d e i t a r á n / dos
omées 11 111.18 era ... a lussuria tan dclivrança s. F. : libertação: 9.129, 289 18
deitado, / que non dava por ai ren a mão con que cuidava / o mãoll'
(dado a) || deitar en pôs: perse- alçar de terra con ele se 11'apertava /
guir: 19 (M) Como três cavaleiros de guisa que non podia aver ende
deiíarou en pôs un seu éemigo || delivrança.
deitar-se: prostrar-se: 8.44 ant' o jograr
delivrar v. TR. : seer delivrada : dar à hi^:
en terra se deitou; 61.30, 65.132 se
89.51 ouve filio e saúde, / porque cedo,
deitou log' ant' o altar tendudo; 68.41,
se mi ajude / Deus, foi delivrada / e
104.62 || 184.28 Ela que viu o marido
a ssa madre dada || delivrar-se: livrar-
a que chagavan de morte, / foi-sse-lle
-se, desembaraçar-se de: 288.18 por
deitar de suso || 327.27 deitava-ss' a
d e l i v r a r - s s e dele (muu íolleiio) log'
dormir || deitar-se con: 151.16 a húa
esfolar-o mandava / a un seu om'.
barragãa sua foi, que ben queria, / e
por sse deitar con ela ; 186.22 || dei- dello (273.38, forma excepcional, devida à
tar-se de peitos: debruçar-se: 241.45 rima) = dclo
K s t e v ' o moç' o vaso na féestra
lavando, / e deitou-sse de peitos. delongada S. F.: delonga, demora; 75.171
o conta log' aas gentes sen ningúa
dejuso ADV. : debaixo: 252.1 Como Santa delongada.
Mariri guardou úus omêes que non
morressen dejuso dun gran monte de delongamcnto s. M.: delonga, demora:
área que lies caeu dessuso. CF. juso. 383.28 d ê s que foron en Acre, sen
outro delongamento / foron veer o
dei: contracção da PREP. de com o ARTIGO Sepulcro.
ESP. e l : 164.16 De mão dei Rei Don
James; 221.20 filia dei Rei dMngra- delongar v. TR.: demorar, adiar: 144.18
t e r r a ; 328.46 Santa Maria dei Porto; logo sen falir / lio dava sen delongar
352.1 Santa M a r i a dei Viso. ncn m e n t i r .

dei (2.55, 5.13), dolo (43.38, 82.19), dolos drinaes (182.16) V. domais.
(19.26, 33-32). de!a (B- 33. 5-35), dolas
(63.79, 64.78): contracção da PREP. de demais ADV. : além disso: 1.20 E demais
com o PRON. PESS. || dolcs PART. : quero-11' enmentar; 5.85 ca vejo-a
alguns: 325.55 oyu falar os mouros... mui fremosa, demais, semella-me sen
deles brancos, deles louros || 362.16 m a l ; 6.19, 15.9, 19.40, 48.21 E demais
húa arca d'ouro fora mui rica lavrar... sobre tod' esto || ademais: sobrema-
E poren vende-la fora .. e dera dela neira : 137 (M) Como este cavaleyro
por algo e dela dera en don (meio... de Santa Maria era m u y luxurioso a
meio). demays. CF. ademais || a demais da
gente: os outrost 8143 Como a
deleito s. M.: deleite, vontade: 115.98 demais da gente quer gáar per falssi-
O ome non quis per rcn / leixar seu dade, / assi quer Santa Maria gãar
foi deleito. per sã santidade.
demanda s. F. : pedido, desejo: 62.34 ssa demora S. F.: sen demora: 25.114 correu
demanda lie foi ben cabuda; 81.22 ala sen demora; 78.37, ir5.i6o, 12922,
húa m o l l e r que lie fez / rogo e ' T93-37 CF- demorada, demorança.
demanda; 361. 23 tiinnam por grau
dereito de pedir-lle, que log' y / lies demorada s. F.: demora; 140 sen demo-
comprisse sãs demandas. rada / vêeron sã offerta d a r ; 89.35
sen gran demorada; 128.30 E quand'
demandar v. Ta.: pedir, exigir, reclamar ; o tenpo chegado / foi de catar sãs
21.22 aquel filio ... que a Santa Maria colmêas, non fez longa demorada /
demandado / ouve; 25.134 mui de E abriu aquela logo. CF. demora,
rrijo He demandava / que He déss* o demorança.
que 11'acreer / fora; 65.8, 117.28
depois pelas eigrejas d e m a n d a n d domorança s p.: demora i 9.49 gran demo-
ajuda / a trouxeron, porque dos santos rança / aqui u estamos / boa non
foss* acorruda ; 147.23 || 196.38 a todo- seria; 154.24 fez mui gran demorança
-los seus tenplos foi en demandar / En víir; 367.53 non quis por esto
recado / se tal omagen sabian d'al- fazer demorança || sen demorança:
gun deus || pedir comas a alg.: 15.64 Ç>'159> 30328 foi-ss' aã omagen da
est' orgullo que mi ás mostrado, / Virgen sen demorança; J1281 sen
Deus tio demande; 75.76 se aquesta nehúa demorança. CF. demora,'demo-
veila morre... será vos de Jesu-Cristo rada.
a sã alma demandada £ inquirir, per-
guntar : 103.39 demandou-ll' o prior, / demorar v. i.: tardar: 83.32 muito non
dizend': «Amigo, vos quen sodes ou demoran / que non sejan perdoados;
que buscades acá ?» 115.171 vai tost', e non chores / nen
demores / e iaz ta romaria || com a
demo s. M.: demónio, diabo: 3.2 a carta
PREP. a: 71.6 Santa Maria, a que nunca
que ferira cono demo \, 7.8 o
demora / a buscar-nos carreiras O
demo sen vergonna; 10.22 dou ao
com a PREP. de: 241.7 Santa Maria /
demo os outros amores; n.a || PL.
d'acorrer non demora / a quen por
demões ( < daemõnes): 26.59 logo
ela fia ; 264.7 Santa Maria, a que
chegarem / a alma tomar / demões ;
nunca demora / de rogar a seu Filio
38-75 (To: demões), 45-43, *°9-3i7
|| com a PREP. en : 346.3 Com' a grand'
182.41. || d e m o mayor; 17.25, 123.,
valer-11-á contra o derno mayor; enfermidade en sãar muito demora.
273.5 Cp. demónio.
demostrança s. F. : demonstração: 9.9 en'
demões v. demo. Domas ... Santa Maria / fez gran
demostrança; 24.52, 34.35, 51.7 desto
demoaiado ADJ./s. ?,{.: endemoninhado: vos c o n t a r q u e r o húa mui gran
38.80 (E demõyados, T demõniados, demostrança / que mostrou Santa
To demõniados), 83.38 cegos e con- Maria en terra d'Orlens en França:
treitos / sâa, e gafes maltreitos / e 136.31.
muitos d e m õ n i a d o s ; 3431 Como
Santa Maria de Rocamador guariu demostrar v. TR. : mostrar: 1.53, 43-75
húa manceba demoniada de demónio Por veer o gran miragre que a Virgen
mudo. demostrara; 49.7 ela nos vai demos-
trar / de como nos guardemos do
demónio s. M.: 293.x Como Santa Maria demo; 70.10, 85.5 Pêra toller gran
de Seixon guariu úa moller de demó- perfia / ben dos corações, / demostra
nio; 298.15 || 343.3 demónio mudo. Santa Mana / sãs grandes visiões ||
CF. demo. dcmostrar-so: 204.30 (l') a Virgen
•94
Santa Maria que sse logo demostrou dentro ADV.: 4.66 u o forn' arder vyu /
/ ao enferm'. meté-o dentr'; 17.23 mató-o dentr,
en sã cãs' ensserrada; -'S.gr, 27.50,
demover v. TR. : irritar: 237.47 Mais el foy 48.37 fez que sse canbiou a fonte ben
demovudo / Contrr ela, o traedor, e dentro na sã erdade / dos monges ;
diz. 51.49 O de dentro respos; 225.9 un
gran miragre ... que mostrou a Santa
dende: ligação do ADV. ende e da PREP. de ; Virgen ... dentro en Cidad Rodrigo.
325.87 dend' adeante: dali em diante \1 dend' a tercer d i a : dali a
dcocssa s. F. : deusa : 335.80 Se podi' aver
três dias. ontr' eles algúa tal deoessa / que fill,
en braço trouxesse.
denegrecer v. i.: enegrecer: 123 (M) viu
os diaboos e denegreceu poren. dêostar v. TR,: injuriar, ofender: 38.32
foron dei déostados / os santos e a
Denis, Dinis: 292.23 a Parais' yria, ben u Reynna sen par ; 45.12 a todos seus
este San Denis || na exclamação par vezyos feria e dcostavá; 89.57, 174-2,
San Denis l : 5.182, 115143, 146.87, 238.13.
238.62 (E: pa-Ssan Dinis), 245.115,
246.38, 265.101, 404.47 || Frequência: dcosto s. M.: ojensa, insulto: 59.21, 273.22
Denis: E: 4, T: 2, F: 5, To: o; Par Deus, muit' é gran déosto / d'o
Dinis: E: 4, T: i, F: o, To: 3. feito da Virgen santa seer metud' a
trebello ; 411.75 por esta vergonna e
•denodadas v. denodado. por este déosto / fogi a esta terra.

denodado PART. PERF. / ADJ. : atrevidof departidor s. M.: aquele que narra, explica:
ousado: 11.94 polo defender / do 245.113 E el foi departidor / De quanto
denodado / demo; 111.48 o denodado 11'enton vêera.
/ demo; 237.21 As cinque festas da
Sennor ... jajúava esta m o l l e r . . . departimcnto s. M. : diferença, distinção:
pêro seendo denodada / muit' en seu 60.1 do departimento que á entre Av'
corp' abaldõar; 304 27 non ousan seer e Eva.
ousados / d'outr' oyo ali queimaren,
ca saen por denodados/ende cada que dcpartir v. TR. : narrar minuciosamente,
o provan || a denodadas: valentemente-" explicar: 143.20 fez-lles sermon, en
140.27 Loando-a, que nos valia / lie que departir / foi como Deus quis
roguemos na batalla / do mundo que por nos remiir / aacer; 208.16 segond 1
nos traballa, / e do dem' a denoda- oy d e p a r t i r ; 249.19 senpr' averedes
das. ende que f a l a r e departir; 295.20
segund' oy departir; 410.17 como vos
dentada s. p.: 128.20 dos dentes sol non q u e r o d e p a r t i r || dividir, separar:
dedes y dentada. 2196 assi como téevras e luz depar-
tidos son || julgar, ponderar: 401.58
-dente s. M.: 6.44, 128.20, 174.40 nunca quen dá juyzio seno ben departir ||
pois lie dolveron boca nen língua nen departír-se: 192.101 do demo de chão /
dente ; 237.62. t'ás a departir || desistir: 401.83 de
pedir-che merçee non me departirey.
•denteira s. F.: arreganho: 68.52 Assi a
Vlrgen avlir / fez estas duas ... que depenar v. TR. : depenicar, arrancar os
x' ant' a v i a n . . . denteira come con cabelos : 43 48 fazendo gran chanto,
agraz. depenando sã moleira 115,298 como
M
l
95
perdiz / assi o depenavan ; 305.58 con / aver dei; mais non podia f| dar
sanna depenava sãs grannões; 323.20 tlereito: 186.38 aã jostiça mostra ta
depenou seus cabelos; 331.24. razon, / e veeras que dereito che dará
V dar dereito de alg.: 15.100 dá-nos
opendorar v. TR. : suspender: 242.29 dereyto dei ... e sei de nos ambos
estava ... dependorado das unllas e vingador; 286.31 destes judeus / me
colgado por caer. dá, se te praz, dereito || dar dereito
de si: reparar uma falta, corrigir-
depois ADV. : 3.29 mais depoys ... repen- -se (?): 17435 dereito de ssi grande
tiu-ss'; 5.i6i, 6.37, 13.32, 14.7, 12432 dá aquel que sse desmente || dizer
mandou-lle ferir e dar / mui grande dereito: dijer aceríadantente, diqer o
con un venabre e depoi-lo degolar ^Kee/KSío/75.io3 O crerigo, maçar teve
{T: de pó I o) || PREP.: 45.66 Depois que He dizia dereito / a Virgen Santa
aquest as palavras (TTo Depôs); Maria || fazer dereito: proceder bem:
105.45 depois jantar || depôs de : indi- 109.5 Dereito fazen (os diabos) de ss'
cando i.ápaço: 386.17 depois d'alen ir perder / ant' a de que Deus quiso
d'Arnedo; indicando tempo: 206.17 nacer; 240.11 senpr" eu toarei / os
depois do Avangeo || depois que seus feitos ... e por aquesto dereito
CONJ. : 24.2 depois que foi morto. farei, / e os cuitados dereito far.án ||
filiar dereito de alg.: vingar-se, cas-
depôs PREP. indicando tempo: 15.122 Depôs tigar: 34.1 como Santa Maria filiou
aquest'; 45.91 depôs esto (To depôs dereito do judeu pola desonrra que
desto); 56.2 depôs ssa morte; 89.65 fezera a sua omagen || jazer en dereito:
depo-los treinta dias ; 351.90 A missa ser justo: 53.52 que eu faça teu rogo,
foy c a n t a d a logo depo-la luz || aquest' en dereito jaz || joigar dereito:
espaço: 62.48 poi-lo deitava / depôs julgar com justiça .• 75.140 el dereito
si na besti* || ir, correr depôs: perse- joyga || saber dereito: saber o que é
guir: 175.26 foi... depôs eles; 213.77 fasto: 26.6 Mui gran razon é que sábia
corria depôs el; 277.46 correron d e f e i t o / quen Deus troux* en seu
depôs eles; 317.41 leixou-sse depôs corp' || seer dereito : ser justo: 35 130
ela ir || depus: 69.75 depus isto (E; listo mui gran dereit' è / de vos
TTo depus esto). CF. despos. nenbrar das relicas; 43.55 Mas se mio
dar quisesses, non porque seja dereito,
dereitamente v. dereilo. mas porque sabes mia coita; 52.3,
56.4 Gran dereit1 é de seer / seu mira-
dereito ADJ./s. M.: 15.6 esto dereit' e gre rnui fremoso / da Virgen; 163.12
razon adnz || con dereito: 281.62 m'é foi gran dereito || têer por dereito:
irada con dereito; 392.11 con dereyto achar justo: 175.4, 361.22 tiinnam por
foi enforcado e mono || per, por dereito: gran dereito de pedir-lle || 179.17
219.7 por dereit' e por razon; A. 18 dos era toda tolleita / e das pernas
Romãos Rey / é per dereit' e Sennor; encollêita; mas ela a fez dereita, / ca
345.44 per dereil' e per foro non devia ssa física non fal; 268.16 Esta dona
a seer [| sen dereito: 313.51 non quei- que vos digo avia todo tolleyto,/ o
ras que eu moira a gran tort' e sen corpo, que non avia neun dos nenbros
dereito || aver dereito: ter ra^ão: dereito; directo: 222.54 que pêra o
240.3 Os peccadores todos loarán / parayso vaamos dereyta yda || direc-
Santa Maria, ca dereit' y an [| aver tamente: 9.39 cuidamos / dereit' a
seu dereito: obter aquilo a que se tem Suria / log1 ir; 12.27, 47.23, 49.65 logo
direito : 132.138 dês que soos ficaron as compannas/dereito a Seixon levou;
/ e el viu dela o peyto, / logo ambos 89.64 || a dereito: 201.37 dun cuitelo
ss'abraçaron,/cuidand' ela seu dereyto se feriu eno peito; / e non morreu
do coíbe, ca non foi a dereito (não foi jaron (o perseguiram) / e en húa
bem dado f) \\: 113.1 eigreja o ensserraron.
(7), 132.95 a Virgen ... que dereita-
/mente a el véo logo ; 237.119 a San- derredor ADV. : 205.36 o castelo foi der-
taren se foy dereytamente || 200.10 redor combatudo; 253.44 a eygreja e
a mi de boa gente / fez víir dereita- sua e d e r r e d o r a erdade; 314.64
mente || francamente, sem rodeios : Quantos derredor estavan || derredor
269.32 eno leito jazendo agynna se foi de : 326.27 as poseron aly / derredor
erger / e falou dereitamente e come- da eigreja || en derredor : 44.18 o fez
çou a dizer || de dereit' en dereito : apregoar / pela terra toda en derredor;
imediatamente: 345. 93 E ela lie res- 102.70 pastores Io oyron, / que ali en
pondia ben de dereit' en dereito || en derredor / Eran ; 161.4, 185.70 fez log'
seu d e r e i t o : por seu lado, por sua a toda ssa gente o castelo c o m b a t e r /
ve% (?): a m b a - l a s suas mãos assi A pedras e a saetas mui de rng' en
s'encolleran, / que ben per cabo dos d e r r e d o r ; 186.65 t o d ; ' e n derredor /
onbros todas se meteran, / e os cal- lies p o s e r o n f o g o || a d e r r e d o r :
cannares ben e . seu d e r e i t o / se 63.28 Sant' Estevão tod' a derredor /
meteron todos no corpo maltreito || He vúo c e r c a r ; 142.37 Mai-la agua o
en dereito de: em direcção a (?): troux' a derredor / de guisa que lie
225.42 Esta aranna andando per cima fez perde-lo sen ; 212.52 teve que era
do espíaço / e depois pelos costados mellor / d'atallar pela eigreja e non
e en dereito do baço. yr a d e r r e d o r ; 228.44 andou ... três
vegadas a eigreja da Virgen Santa
dereitoreiro v. derciturciro. Reya / a derredor ; 245.58 todos a húa
fogueyra severon a derredor; 329.45
dereitura s, F.: 221.7 justiça • • • e derei- || a derredor de: 8218 Log' a der-
t u r a ; 224.18 muitos miragres faz a redor / dele vos meted' || andar a (en)
Sennor de dereitura. derredor a alg.: andar em volta (para
tentar}: 76.14 tanto 11' andou o dem'
dereitureiro ADJ. : justo, justiceiro: 43.78 en derredor, / que o fez nas mãos do
por prazer da Groriosa, santa e derei- juyz víir ; 125.34 (os diabos) foron aã
t u r e i r a ; 151.48 pola V i r g e n , cujas donzela e andaron-11' a derredor.
obras son sempre dereitureiras; 213.44
en todo-los seus feitos senpr' é mui derribar v. TR.: 17.73 derribou do teit' húa
dereitureira ; 328.87 Esto fez a Virgen braçada; 196.53 o templo... derribou;
santa, a Sennor dereitoreira ; 392.51 229.2, 239.38 o queixo He derribou.
Jhesu-Cristo e sã Madre, Sennores
dereytureyros. dês PREP. desde (lugar): A.3 dês Conpos-
tela / ta o reyno d'Aragon; 169.36 dês
derraigar v. TR. : desarraigar: 399.45 maa Murç' ata Sevilla ; 241.46 dê-la cinta
voontade de ti derrayga. suso; 292.76 vin ben dês Toledo;
379.21 dês Jenua te en C h a r t h e s ;
derrancar v. TR. : arrancar, desalojar, 386.38 dês Tui ata Qcana || tempo:
despojar: 369.76 mandou a úu seu 11.83 dês peça non durmia ; 67.8 dês
orne que tam muito a coitasse, / ata Io tempo de Nero ; 164.44 dês aquela
que de quant' avia de todo a derran- vegada ; 188.13 dês menynnez ; 189.19
casse. dês essa sazon; 310.9 jouve dês peque-
n y n n a ; 357.13 dês l o n g o lemp' ||
derranjar v. i.: lançar-se, arremessar-se (?J: imediatamente depois: 89.67 dereii 1 aã
19.11 Ele e outros dous un dia acha- eigreja / se foi depo-los treinta dias,
ron / un seu êernig', e pôs el derran- / que non atendeu M e s s i a s , / mais

li
97
dê-la entrada / foi logo batiçada || ouve nunca dês quando naçi || depois
dês ali: desde então: 16.81 Poi-la que, logo 0He;'>87, 269.51 Dês quand'
Groriosa o cavaleiro por seu / filiou, aquest" ouve dito, são do leiio s'ergeu;
dês ali szou el, e non He foi greu, / > 280.35, 3oi.25 || dês que CONJ. : depois
quanto lie mandara ela; 237 12 avere- que, desde que: 1.76 quando seu Filio
des dês ali o dem' avorrecudo; 246.37, a levar / quis, dês que foy passada /
251.22, 298.67 || dês ali adeante: deste mund'; 9.34, 15.164, 55.27 falou-
163.29 dês ali adeante punnou senpre -11' a abadessa, que a nunca mãos
en loa-la; v. adeante || dês aquela ora: vira / ben dês que do mõesteiro seu
98.37 e nunca dês aquel' ora daly sse ssa l e c e n ç a sayra; 58.55, 65.237,
psrtyu || no preciso momento: 57.84 se 75.110.
H' atravessara / ben dês aquela ora /
u a comer cuidara || dês aqui: sem desaconsellado ADJ. : privado de conselho:
demora: 16.42 se esta dona vos que- 1.60; 145.17 aconsellava desaconsse-
redes, fazed' assi: a Santa Maria a llados.
pedide dês aqui || dês aqui adeante:
i63.23 desde aqui adeante, se nunca desafeito ADJ.: 166.18 ya mui ledo, como
os dados jogo, / a mia língua seja quen sse sen niun mal sente, / pêro
presa; 316.58 || dês en, dês endc: tan gran tenp' ouvera os pés d'andar
desde então, em seguida, por isso: desafeicos. /
6.40 entou cantou o menyo; e foron
en mui pagados / todos, senon un desafiar v. TR. : 213.33 foi logo desafiado /
judeu que lie quis gran mal dês ende ; dos parentes dela. CF. desfiar.
97.88 os mezcradores en desden / tev'
e nunca por eles deu ren, / e dês en / desamar v. TR. : i65.8 aos crischãos desa-
nonos ar quis de tal feito creer; mava mais que a i ; i6g.5i os que
108.59, 111.44 pois foi apoderado / Mariame desama, mal os trilla; 363.18.
de ssa alma, muit* irado / foi ao fogo
privado / pola y pear dês en; i53.ig, desamor s. M.: desafeição, hostilidade:
187.26, 245.37 || dês enton: desde então: 16.26 Maçar o cavaleir' assi despreçar
71.61, 84.34 pêro parou y mentes sen- se viu / da que el amava, e seu desa-
pre mui mais dês enton; 131.4J, 178.17, mor sentiu ; 22.11, 85.34 eu soo a quê
183.30 || dês i: desde então, depois, tu e todos teus parentes / avedes mui
em seguida: 25.122, 34,17, 4M^ As gran desamor.
gentes, quand' est* oyron, correndo
desamparar v. TR.: 5i.26 Santa Maria ...
chegaron y / u o donzel braadava, e
que non os seus nunca desanpara ;
el contou-lles dês i / como vos já dit'
55.21 Ambos assi esteveron ta que
avemos; 53.22 logo g u a r e c e u / o
ela foi prennada; / enton o crerig*
menyo en tal guisa que andou ben e
astroso leixou-a desanparada; 171.39
correu, / dês i foi-sse con ssa madre;
a madre ... con el no rio foi caer ...
57.32, 65.133 || além disso, e também:
e ouve a desanparar / o filio; 218.4,
10.16 punna de nos guardar de falir; /
299.14 fogiron e a ygreja desanpara-
dês i dos erros nos faz repentir; 45.31,
ron assi I 2QI.33. CF. desamparar.
94.10 CF. dessi || dês i adeante: 164.49
foi dês i adeante sã eigreja mais dul- desaposto ADJ.: desarranjado: 273.21 viu
tada || dês oge mais, dês oi mais v. estar desaposto / o altar.
oge, oi || dês quando CONJ.: desde que:
84.82 vos niun torto faço nen fiz dês dosapostura s. F.: impertinência, acção
quando vos vi; 95.72,198.22 Hdaron ben indecente: 3i2.3 Non convcn que seja
dês quando começara o serão; 402.16 feitu nihúa desapostura / eno logar
outro ben senon vos non ei eu / nen en que seve da Virgen a ssa fegura.
desaprender v TR. : desprender: 76.28 aã desavontura s. F.: desventura 411.51 ali u
omagen foi e li' o Filio tolleu / per jazia gernend' e sospirando / e sã
força dos braços e d e s a p r e n d e u ; desaventura a Deu? m u i t ' e m e n t a n d o
224.57 viron-1' o braç' ali desapreso; / de que era sen fillos de Joachin.
289.37 desaprendeu-Il' as mãos [| dcsa-
prender-se: 153,47 Ali sse desaprendeu d e s b a r a t a r v. TR.: 181.1 Esta é como
/ dela log* a sela. Aboyuçaf foy desbaratado en Marro-
cos pela sina de Santa Maria; 257.21
desasperado ADJ.: 11.8, 80.28, 65.^8 teve-ss 1 Toda-las o u t r a s relicas achou mal
enton já por desasperado; 201,3i foi d a n a d a s e as arcas en que seynn mal
ben desasperada / que per ren que desbaratadas ; 374.2 úus almogavares
fezesse nunca já perdoada / de Deus que senpre e n t r a v a n a terra de mou-
nen de sã Madre seer non poderia j ros e eran desbaratados.
231.3a D e u s . . . quis que Don Fer~
liando fosse .. tan cuitado / dúa desbolvcr v. TR. : desenfaixar: 224.56 dos
grand' eníermedade, que íoi dei deses- panos Ia desbolveron.
perado / el R e i ; 233.33 muitos de
pesares / te farán os malcreentes que desbullar v. dcbullar.
andan desasperados. CF. desesperado.
descabeçar (c,6 M) v. escabeçar.
desasperança s. F.: desesperança: 9.126, descalçar v. TR. : 64.3 Como a moller ...
154.9 con ajuda do demo caeu en non podo a çapata que lie dera seu
desasperança; 272.5 quand' en desas- entendedor meter no pee nen descal-
perança nos quer o demo mayor / ça-la ; 64.84.
meter. CF. desesperança.
descalço ADJ.: 304.22 clérigos, monges e
desasperar v. TR. / i. : 272.4 Maravillosas frades descalços, preegadores.
miragres Santa Maria mostrar / vai
por nos, que no-lo demo non faça descobrir v. TR. : 93.3y a teta descobriu;
desasperar; 284.31 o d e m o . . . que 149.53, i5i.47 tollend' os frocos das
lie metia medo polo desasperar || tetas e d e s c o b r i n d ' as moleiras;
desasperar-se: 16.2 un cavaleiro namo- 404.95, 405.46 1| revelar, confessar:
rado, que ss' ouver' a d e s a s p e r a r 97.73, 115.194 con medo / seu mal lie
p o r q u e non podia aver sã amiga. descobria; 131.68,299.46 O í r e i r e . . .
CF. desesperar. a seu maestr" aquesto d e s c o b r i a ;
410.7 quanto poder punnarey / d'os
seus miragres descobrir || 159.1 Como
desatar v. TR. : 114.42 diss' el a ssa madre
Santa Maria fez descobrir húa posta
que o desatasse; 137.22 que o daquel
de carne que furtaran a úus romeus;
pecado tirasse rogava, / que o ben
3o2.iComo Santa Maria de Monsarrat
que el fazia todo desatava; 182.23
muito fiava / na que o mal desata ; descobriu un furto || 3i6.23 alen do
rio da vila ... vertudes sse descobri-
280.5 pelo seu rogo se desatan / os
ron, e fezeron y altar. CF. descubrir.
pecados dos que ben b a r a t a n .
descolgar v. TR.: tirar (da forca): i3 (M)
«desaveõnça s. F.: desavença; 344,3 Como Como o meirynno o achou vivo e o
Santa Maria de Tudia fez a húa caval- mandou descolgar; 175.63 Amigos,
gada de crischãos e outra de mouros ide toste e o descolgade.
que maseron húa noite cabo de sã
eigreja e se non viron, por non averen tlescomuai, descomunal ADJ,." fora do vul-
desavéença. gar, anormal: 91.39 sofrer door atan
99
descomúal; 97.5o Se é verdade que
tanto mal / fezestes, e tan descomu- men): io5.6 maldade nen crueza /
nal; 114.19 lie deron coíbes mui des- nen desconsimento nunca He praz.
comúaes; 121.43 (-un-), 127.17 (-un-);
186,17 "e buscou morte descomúal; descrecer v. i.: desinchar: 306.42 logo lie
266.19 começarem a ygreja tan grande, descreceu / o ventr' assi come ante
que ben caber / podess' y muita de que foss' ela conceber.
gente, pêro non descomunal; 401.76
me guarde ... de quen en seus feitos descreença s. F. : 65.37 sentença / en que el
sempr' é descomunal || descomunal- jazia por sã descreença; «37.37 que
mente: 72.70 descreeu / mui descomu- en descreença / non caesse pelo demo.
nal-/Mente. CF. comual.
descreente ADI. : 294 19 por que guardados
descomungaçon s. F.: excomunhão: 283.53 sejades de seerdes descreentes.
u quis d e s c o m u n g a ç o n / dizer.
CF. escomoyon. descreer v. TR. /1.: descrer, renegar: 3,22
fez-11' en Deus descreer; 284.50 repen-
descomungar v. TR. : 65 (Aí), 5a.t o Bispo tiu-sse muito do que foi descreer / e
que descomungou o crerigo. CF. esco- comungou; 3n.S quen aquesto npn
mungar. cree, sã creença non vai ren', / ca
descrê' en Deus, seu Filio, é en ela
doseonnoccr v. TR, : desconhecer: 186.46 que Madr' é \\pragttejar, amaldiçoar:
Que será / Daquesta moller que tan 72.19 ena taverna beveu / e aos dados
gran torto fez, / que desconnoceu perdeu / algu', e poren descreeu / mui
Deus e o mund* e prez, / que fez feito descomunal-/Mente; 248.16 descreva
mão, vil e tan rafez ? tan muyto, que quantos seyan y /
foron en tan espantados que sse foron
desconnoçudo ADJ.: desconhecido: 28.111 os mais d' y; 407.14 || descreer en :
na vila foi entrar / dos seus descon- 61.2 Como Santa Maria guareçeu ao
noçudo || ingrato: 406.61 que nos que se torcera a boca porque des-
guarde de louc' atrevudo / e d' om' creera en ela; i63.i, 19244, 238.2
êayo e desconnoçudo. porque perdera descreeu en Deus e
en Santa Maria (E; F: descreeu a
desconortado ADJ.: desconsolado: 246.53 Deus e a Santa Maria).
ficou / ende mui desconortada.
descrendo ADJ. / s. M. : incrédulo, descrente:
desconoTte, desconorto s. M.: tristeza, afli- 46.6 omees descreudos; 119.9 dun orne
ção, dó: 328.45 de que an gran desco- que de diabos húa gran conpanna /
norto / os mouros; 347.32 (desconorto), levavan pêra péaren con os descren-
352.35 ouv' outro gran desconorto / dos; 181.3 Fero que seja a gente d'
do açor, que non queria comer; 354.31 outra lei e descreuda; 208.33 o trae-
quantos ali estavan ouveron gran des- dor descrendo; 237.117 non He praz
conorte; 408.21 colleu tal desconorte, de me perder com' algun descreudo.
/ que ben cuidou prender morte.
deseubrír (316.a 3 F), PART. PERF. descuberto
desooorado ADJ.: descorado, sem cor: (374.17) v. descobrir.
164.29 a omagen ... perdeu ssa fremo-
sura e tornou descoorada. desden s. M.: 79.25 orgull' e desden ; 93.17
El assi mantéendo orguli* e desden
desconsimento s. M.: impertinência, abuso, || sen desden: de boa vontade, sem
falta de respeito (CF. PROV. descauzi- hesitação: 17.65 A boa dona sen niun
100
desden / ant' o Emperador aque-a dcsencollor-so: 179.41 Assi que sse 11' esten-
ven ; 32.29 mandou-lle tan toste mui dendo / foron e desencollendo (os
sen piedade / que a vezindade / lei- nervios).
xass' da cidade / tost' e sen desden;
94.io5 E tan toste, sen desden, e sen desenganar v. TR.: 274.44 Aynda de ta
vergonna de ren aver, juntou o con- fazenda mays te desenganarey.
vento || en desden: 142.13 un seu fal-
con foi matar ... húa garça muit' en desamparar (254.32) v. desamparar.
desden (mostrando a sua superiori-
dade) || têer en desden: despregar,
dosorrado ADJ.: desatinado: 281.10 El non
ter em pouca conta: 74.12 1'orqué me
era de mal siso nen deserrado en ai.
tées en desden ; 97.86 os mezcradores
en desden / tev'; i53.4, 244.3 586.7.
deserto s. M.: 102.72 p a s t o r e s . . . que ali
desdcnnar v. TR. : 88.83, 98.7 como Santa en derredor / Eran en esse deserto ||
Maria desdennou assi / ante todos húa ADJ.: 195.143 d a q u e s t ' amargosa /
dona que fora falir; i32.io6 Porquê Vida e deserta.
outra filiar yas / amiga e desdennavas
/ a mi; i53.i, 192.49, desesperado (i 1.8 To) v. desasperado.

desesperança (9.126 To) V. dosasporança.


desdennoso ADJ.: 195.173 Torn' à orgullosa
/ abadessa atrevuda / e mui desden-
desesperar (16.2,8 To) v. desasporar.
nosa.
desfazer v. TR. : 82.5 o poder ela do demo
desegurado ADJ.: inseguro, perigoso: 363.i5 desfaz; gg.3 querian desfazer as ssas
indo per un caminno mui desegurado omagSes; 114.31 viu-o come desfeito
(E; F: dessegurado). / das c h a g a s mui grandes; u5.57
muitas carreiras buscou / pêra o que
desejar v. TR. : 36.37 ao porto chegaron fczeran / desfazer; 235.3o eu o desfa-
cedo, que desejado / avian; 67.22, rei todo o que eles van ordir; 286.38
120.19 at an pagados serán/que nunca caeu / sobr' aqueles judeus logo un
desejarán ai ren; 280.17 nosso ben portal; mas non tangeu / a outro
senpre deseja; 318.47 mil vezes eno senon a eles, que foi todos desfazer ||
dia desejava de morrer; 420.64 Ben 42.55 assi lio desfez da mente como
vennades, Sennor mui desejada. desfaz agua sal; 197. 55 desfez seu
feito como a agua o sal; 235.68 Deus
desejoso ADJ.: 48.34 que non moiramos desfez o seu feito, com' agua desfaz
de sede, / veend' agua conos ollos e o sal || desfazer-se: 47.40 Tol-t',
seer en desejosos; 56.24, 75.10 un cre- as t r o s o , e logo te desfaz (demo);
rigo que era de a servir desejoso; 82.47 Q u a n d ' e l e s oyron aquesta
161.44, 383.9 h úa molier que tiinna o razon, / como fumo se desfezeron
coraçon desejc^o / de a servir noit' enton; 243.3o os geos sse desfezeron ;
e dia || desejável: 195.75 punnara / de 365.14 en seu coraçon dultava / que a
têer vigia / pola desejosa / vida gãar. 'Ima nada non era senon vento que
passava / tost' e que se desfazia come
desembargado ADJ. / PART. PERF.: desemba- fum'. Formai verbais:
raçado: 399.24 foi cuidando muit' a
malfadada / como matass' o menino; PRES. IND. 3 42.55, 82.5, 105.96,
ca desenbargada / seria se o colgasse 235.68
sequer dúa viga. 6 desfazer* 341.8

ESTUDO
u s p ^Cf'TUGt/KE$
toi
IMPERF. IND. 3 d e s f a z i a isS.Si, deslealdade s. F.: 15.17 contand' a desleal-
365.I4 dade / de Juyão.
IMPERF. CONTJ. 6 desfezessen 215.37, t
292.47 desliar y. TR. : desligar: 245.71, 319.62
PERF. 3 desfez 42.55,147.38, diss' aã gente / que a desliassen.
169.58, 197.55,
235.68 desmentir-se: desdiçer-se: 174.35 dereito
6 desfezeron 82.47, de ssi grande dá aquel que ssa des-
205.28, >43.3o mente.
FUT. IND. i d e s f a r e i 82.29,
235.3o desmesura s. F.: descomedimento, imperti-
3 desfará 404.8 nência, atrevimento: 3g.3 Torto seria
COND. 3 desfaria 121.48 grand' e desmesura / de prender mal
IMPBR. 2 desfaz 47.40 da Virgen ssa figura; 25165 catade /
PART. PRES. desfazendo 192.82 A vossa mui gran mercee e non a mia
PART. PERF. d e s f e i t o 96.73, desmesura / grand' e sobeja e fera, que
114.26, 146.94, me fez fazer loucura / d'eu querer o
241.51, 282.34 bordon vosso levar || a desmesura:
INF. d e s f a z e r 38.22, desmedidamente: 149.4 Foi é a des-
99.3, nS.47, mesura; 198.16 a lidar começaron,
a8õ.33 ferindo-ss" a desmesura; 3ia.38 por
ela foi coitad* a desmesura.
desforrar 7. TR.: 252.28 o que o demo mete
en ferros, ela desferra. desmesurado ADJ. : 3aa.2i el gran comedor
era e metia os bocados / muit' ameude
desfiar v. TR. : desafiar: 25g,i3 feze-os o na boca, grandes e desmesurados.
demo assi gresgar / que ss'enviaron
logo desfiar. CP. desafiar. desnuar v. TR. : desnudar, despir: 7.52 des-
nua-la mandou; 38.66 assi que todos
desfolar (178 M) v. esfolar. desnuados / os peitos IPouveron de
parecer; 337.70 fórona desnuando /
dosguisado ADJ.: desaguisado, inconve-
de quanto tragia enton; 3i5.5a.
niente, despropositado: 11.31 as portas
abria / por ir a fazer / o desguisado ;
desobodeenea s. F.: desobediência: 270.15
111.26 Húa noit' o desguisado / foi
Quanto nossa primeira madre nos fez
fazer; 302.28 non quis que ea ssa casa
perder / per desobedeença (E; F:
fossen per nulla maneira/feitas cou-
desobediença).
sas desguisadas.
desigual ADJ.: injusto: 148.23 non fazia desonrra s. F.: 34.1 Esta é como Santa
feytos mãos nen desiguaes. Maria filiou dereito do judeu pola
desonrra que fezera a sua omagen;
desinchar v. r.: 367.6? aroba-las pernas He 65.221 que soffresse desonrra e
desincharem / e guareceu daquela guerra / por amor de Deus; i35.i,
maloutia. 183.3.

desleal ADJ.: 42.75 Mão, falsso, desleal; desonrrado ADJ : 149.46 recebeu na cruz
72.a5 en seus nenbros travou / come morte que judeus.e pagãos / He deron
desleal: 235.28 seu feito destes â mui desonrrada.
desleal', 239.63 jurei come desleal /
per Deus gran mentira mortal; desonrrnr v. TR. : 136.7, 317.4 Mal ss1 á end'
287.35 aquel falsso desleal. achar ' quen quiser desonrrar Santa

9
IO2

M a r i a ; 327.39, 355.76 disse que a for- fazer ben ; ig3 i3, 2o3.ii seu tempo
çara / o mancebo na carreira e ferir' despendia en servir Nostro Sennor ;
e desonrrara. 376.i8'en servi-lo sã vida el a v i a des-
penduda.
desora s. F.: a desora LOC. ADV.: de repente,
subitamente: i5i.26, 163.14 logo per- despenseiro s. M. : aquele que tem a seu
deu a fala, ca Deus ouve dei despeito, cargo a despensa: 386.43 se queyxa-
/ que lia tolleu a desora, como se vam / ai Rey os seus despenseyros.
dissesse : «cala !»; 301.37, 3a2.i8 ouv'
a seer morto a desora, sen tardada. desperentar v. TR. : matar: 26.81 con sãs
mãos / se foi desperentar.
desorcliado ADJ. : desordenado, dissoluto,
lascivo: 254.13 Dizendo paravlas lou- despertar v. l. : 345.89 el chorand' e
cas, maas e desordyadas. gemendo / despertou daquesie sonno;
3gi.i6 gran door a (filiou / aos pees
desoterrar v. TR. : desenterrar: ig5.igi foy en dormindo, e tan toste despertou.
affanosa / En desoterra-lo. CF. desso- CF. espertar.
tcrrar.
desperto ADJ. : 85.27 pois que sonnou
despagado ADJ.: descontente, Cangado: aquesco, foi logo desperto. CF. esperto.
75.7 d'orgullo con requeza / é ela
mui despagada; Q9-53, 164.9 do ma ' despojar-so: despir-se: 7 (/l/) Como a aba-
que lie fezeron mostrou ss' en por dessa se despojou ant' o bispo.
despagada.
despos (28i.35) v. depôs.
despagar-se: estar descontente: 20.35 Maçar
m'eu de ti despago, / a salvuçon eu
<lonposar M) v. esposar.
chá trago.

despeito s. M.: aver despeito de alg.: despranar (53 A?) v. espranar.


i63 i3 logo perdeu a fala, ca Deus
ouve dei despeito, / que lia tolleu a desprazer v l. desagradar: 12.4 O que a
desora; 201.35 creceu-11' en tal coita, Santa M a r i a mais despraz, / é de quen
que ouve tal despeito / de ssi que dun ao seu Filio pesar f a z ; 47. "i como
c u i t e l o se feriu eno peito; 238.36, Santa M a r i a foi un monge g u a r d a r /
355.7o || filiar despeito de alg.: ter um da tentaçon do demo, a que do ben
desgosto: 26.8 dei despeito / nunca despraz; 68.47 nono f a r e i > P OIS vos
foi filiar || fazer despeito a alg.: 77.17 d e s p r a z ; iza.33, 146.92 || s. M.: des-
rogando-lle que non catasse despeyto gosto: 314.31 ela orou tan m u i t o , que
/ se 11' ela fezera || con despeito: filiou en desprazer / seu marido.
i i 5 . 6 i con despeito / os m e t e u en
despreçar v. TR. : despregar: i6.s5 Maçar
folia (o demo); 197.19 con despeito
o c a v a l e i i ' assi despreçar se viu / da
daquest' o filiou o demo poren; 237.54
que el a m a v a ; 65 218, 188.18 Esta
El con gran despeito travou dela-
donzela tan m u i t o Santa Maria amou
despeitoso ADJ.: irado, irjscível: ii)5.2o3 / que, m a ç a r no mund' estava, por
muito mal soffria / da mui despeitosa ela o d e s p r e ç o u / tanto, que per
/ abadessa de t a l a n t e / brava e san- astéença que fazia enfermou ; 283,49,
nosa. 419.128.

despender v. TR. : 25.10 un ome que seu despregar v. TR. : 403.51 quando o despre-
aver / todo já despendud' avia / por garem / da cruz.
io3
dess hunn (233.5o E) v. suu. desterrar v, TR. : 13^.139 fezérono beu fis
/ que nunca mais destorvado / fosse
dessa(s) v. desse. , per eles. CF. estorvar.

dessabor s. M.: dissabor: 379.18 que non destro ADJ.: direito: 63.63 o braço destro ;
ouvessen medo... de perderem do 105.87 a teta destra He foi queimar;
seu nada nen prenderen dessabores. 141.36 o ergeu mui toste pela destra
mão; 265. t u a mão destra || a dest ro:
desse 57.38, desses 37.19, 57.73, dessa 3-43, à direita: 69.45 a destro viu estar da
134.60, dessas 288,32, desso 25.149: capela / de gran fremosura hfia don-
ligação do PRON. DEM. esse etc. e da çela; 75.93 viu a destro estar húas
PREP. de || dessa or' adeante v. ora; seys donzelas || s. M.: lado direito;
dessa vez v. vez. 66.23 a seu destro tragia / sigo San
Johan.
dessegnrado v. desegurado.
destroir, destruir v. TR.: i5.53, 45.16 todo
dessi (78.22, 81.14, 359.27; v. dos i. seu cuidad' era de destroir los mes-
quyos; 90.9 o demo destroiste ; 113.«3
dessinar v. TR.: di?er por gestos t 269.22 que poderá a eigreja toda tajj toste
O filio, que era mudo, per sinas lie destroir; 267.5 per ela foi a" morte
preguntou / por que tanto jejuava; destroyda || destruir: 384.62, 392.47,
e ela He dessinou / que pola Virgen 401.19,414.25; destrue (PRES. IND. 3):
bêeita o fazia. 409.33; destruyu 99.1, 401.20.
desso v. desso.
desviar v. TR.: 58.1 Gomo Santa Maria
dessoterrar (24 M) v. desoterrar, desviou aã monja que se non fosse
con un cavaleiro; 3*8.82 por desviar
dessuso (íSa E) v. snso. gran dano; 340.16 connoscan sã folia
/ que desvia / d'aver om' o que devia ;
dessuu (224.33 F), dessuun (233.5o F) 421.20 nossa folia ... que nos desvia
V. suu. / d a boa via || y. i.: mudar de rumo,
afastar-se: 9.92 porquê non matamos
dosto 1.77, 5.3, destes dy.37, desta B, 27, / esie, pois desvia?; 11X280 penedo
5.96, destas 3241, 138.70, desta 5.5, que caera, que Deus fezo desviar;
105.7,: ligação do PRON. DEM. este 115.g5 log* en essa / ora de Deus des-
etc. e da PREP. de. CF. disto. via || desviar-sc: 2^3.47 desviou-se do
camío.
destêer v. i.: 142.>3 aquela que sé / sempre
con Deus e de nos non desten. detardada s. P.: demora: 328.51 logo sen
detardada; 411.103 o foro n erger sen
desterrar-se: 343.48 mandasses-lle que se detardada.
fosse dela e se desterrasse.

desto v. deste. detardar v. i.: fardar, demorar-se; 46.57


faria-me logo sou / crischão, sen
desíorpar v. TR. : mutilar t 146 (M) Como detardar.
a madre achou seu filio desiorpado.
detêemento s. M.: «S/orvo, defnóra.' 383.26
destorvador s. M. / ADJ. : estorvador: 378. i o passou o mar en salvo sen neun
maçar s'el muito traballa de nos seer detêemento, / ca enquanto per el
destorvador. foron sempr* ouvcron muy bon vento.

9
•v" -J
104
deteença s. F.: detença, demora: 341.65 se leixou víir a terra sobr' un gran
l e i x o u - s s e c a e r l o g o s e n nihúa chão devasso.
deteença; 341.19 a par da eigreja pou-
saron sen deteença. devedor s. M.: 62.18 non quiseron dela
menage / seus devedores.
detêer v. TR.: deter: 37727 mandou logo
que a carta non lie fosse detéuda ; dever v. TR. : 1842, 25.3 Pagar ben pod' o
377.37 || v. i.: tardar, demorar-se: que dever / o que à Madre de Deus
278.51 non quis Santa Maria eno sãar f i a ; 5o.25 come a Deus lie devemos
detêer || deíèor-se: i5.i63 sse non dete- amor || INTERJ. : 6.3a Madre, fé que
vera nenllur / dês que leixara a ost' devedes, / dês oge mais vos consello
alçando; g5.So foron ssa via que sol que o pedir leixedes || exprimindo a
non se d e t e v e r o n ; iSi.jg tiràrono conveniência: sem prep.: 1.81 poren
ende sen sse detêer; 280.26 a mia nos dev' ajudar; 2.3 Muito devemos,
alma non se detenna / d'ir a logar u varões, / loar a Santa Maria ; 5.4, 7.4,
a senpre veja ; 324.35 foi log' a ssa 10.9 || com a prep. a: 8.4 A Virgen
capela, que se non deteve ren; 392.47 Santa Maria / todos a loar devemos;
non vos detennades en destruyr gran 11.7 do ben de Santa Maria / non dev'
maldade. Formas verbais: â seer / desesperado; 64.5, 192.14,
198.9 || non dever: 26.79 somos ben
PRES. CONJ. 3 detenna 280.26 certãos / que non dev' entrar / ante
5 detennades 392.47 Deus.
IMPERF.CONJ. 6 detevessen 377.37
PJERF. 3 d e t e v e 324.35, devlador s. M.: adivinho: 17.27 En aquel
325.Si tenpo o demo mayor / tornou-ss' en
6 deteveron g5.8o forma d'ome sabedor, / e mostrando-
MAIS Q. PERP. 3 detevera i5.i63 sse por devyador.
PART. PERP. deiêudo 3/7.27
INF. detêer i3i.79, devisar v. TR. : divisar, avistar: 275.32 o
146.81, 239.29, p r i m e i r o deles mentes parou / de cima
261.77, 278.51 dun outeiro u assomou, / dês i mui
longe ante ssi devisou / a Terena que
detrás PREP.: 262.41 a moller sayu / detrás jaz en meo dun vai.
Io altar.
d o v o ç o u s. r.: devoção, religiosidade:
deus s. M.: A. 8 u gran ben / lie fez Deus; 24.41 ide por el con procisson, / con
B. 12, i.5, 3.8, 4.85 || i96.39 se tal c h o r o s e con devoçon; 42.37 os
omagen sabian d'algun deus || INTERJ.: géollos ficados anl' ela con devoçon;
182.3 Deus; 335.5 Deus, Deus [| 5.i6g 84.64 pola ta firme creença e por ta
ai Deus ; 12.16 ai Deus, ai Deus || par gran devoçon; 86.25 o logar era de
Deus: 1.73, 2.49, í .78, 14.4; 5.174 par mui gran devoçon || 3o5 78 con gran
Deus de vera cruz; 411.67 paio Deus prazer choraron / todos, géollos fica-
santo || por Deus: 55.28, 96.38, 235.8; dos con mui g r a n d e s d e v o ç õ e s ||
128.39 por Deus Io s a n t o ; 271.24 Por 217.36 Quand' aquesto viu a gente,
Deus seja || 171.62 se Deus m ' a n p a r ; ouveron gran devoçon; 293.^3 mui
3i6.i8 || 145.57 Se Deus me parca || gran devoçon / Ouveron || aver devo-
365.22 ssi Deus me valia ; 386.45 se çon e u : venerar, adorar: 324.17
Deus nos valia || 69.32 se Dtus me porcnd' el Rei e iodos avian gran
veja. (Icvoçoii / en cia J 342 3o.

devasso ADJ. : deserto, despovoado, ermo; d e v o t a m o n t e : iSa.Sõ u estava d i z e n d o /


2o5.63 a torre u eles eran tan passo / sass oras devotamente ; 2o5.8.
io5
dez NUM. CARD. : 197.39 dez duqucstcs az; 96.52, iiS.2(jf>, 2Oi.i5 o diabr'
porcos meus; 217.16, 24592, 257.15 || antigo. CF. diabo, diaboo.
377.6 dez e seis; 214.32 dez e oito;
214.48 dez e nove. diabria s. F. diabrura: 255.6g per que
fezer' a/quela diabria.
dezembro s. M.: 412.2 esta festa é no mês
de dezenbro. Diago: Diag* Sanchez v. Sanchez.
dia s. M.: 10O.3 Santa Maria, / Strela do dieipolo (426.2, 427.2,15) V. discípulo.
dia || 2.15 metera seu siso / en a loar
noyt1 e dia; g.5, tz.5o|| 71.i5 sempre, diciprinar v. TR. : disciplinar, (irón.) corte-
noites e dias |] 49.23 de noit' e de dia; jar ; 111 (M} Como un crerigo se dey-
55.36 {j 80.27 Deus por ti quer perdoar tava muyto a diciprinar as mol leres.
mil vegadas, se mil errar / eno dia o (Na miniatura correspondente vê-se
pecador || 4.26 vos quero contar / o um clérigo beijando uma mulher).
que 11'avco un dia; i3.io, 19.10 || 25.3o
fiador quero seer / de cho pagar ben di eirada, dleiro v. dinn-
a un dia (em dia determinado} || outro
dia: o dia seguinte: 25.97, 31.49,64.31, Dinis v. Dcnis.
«•
78.40, 135.72; 43.45 en outro dia ||
111.2 como un crerigo ... morreu no dinidado s. F.: dignidade: i38.4 Como San
rio... e a tercer dia rressocitó-o Joan Boca-d'Ouro ... foi esterrado c
Santa Maria || 202.45 veredes a oma- deitado do patriarcado ; e depois ...
gen ... oge dia enclinada estar dentr' cobrou ... sã diriidade; 138.47.
en San Vítor | 393.17 chegaron ao
dinneirada s. P.: o valor dum âinfieiro:
Porto mercores, primeiro dia / d'abril
323.38 non perdeu o ome bõo valor
II 206.22 Mal dia vi / beldade daquesta
de três dyeiradas.
d o n a ; 238.7 en D°° dia foi nado
quena serviu e onrrou^SS.^ Sennor, dinnoiro s. M. : certa moeda de prata ou de
tan bon dia vosco || 146.70 sobiu / nos cobre: 45.8 sol por Deus un díeiro /
Ceos dia d'Acensson; a35.ioo dia de non dava ; 57.42 de quanto tragian /
Pascua || 48.8 no dia do joyzo || festa: non lies leyxou dinneiro / que non
182.26 ssas vigias / guardava dos seus roubasse; 95.25 sen aver en díeyro
dias; IQ5.3 Quena festa e o dia / da nen mealla; 329.17 rneallas d'our" e
mui Groriosa / quiser guardar ; 199.2 dyeiros || Pt.: dinheiro: 23.22 por dlei-
no seu dia de Março (Anunciação^ || ros nen por outr* aver; 2Í.ia3 seus
6.37 un dia de fc-sta || 22.8 un mira- díeiros; 38.g5 dyeires pagados / ouvi
gre... que ela iez grande nos dias muitos.
meus; 241.85 Prometeu .. mantêer
castidade nos dias que durasse. discípulo s. M.: 398.4 o dia da gran Çéa,
pois ouv' os pees lavados,/ a seus
diabo s. M.: 26.2 por engano do diabo; discípulos.
45.47, 55.46, 75.i3i, 85.45 outros
diabos, negros mui mais que carvões; disto (89.6) v. desto.
328.8 o diab' antigo || diaboo: 45.56,
58.5o, 82.1. 109.1, iig.33 || 99 (M) dita s F.: palavra, dito tf). CF. DCEC 11,
Como os mouros desampararem a iC8 b: 270.31 Daniel propheta, que
vila e fogiron pêra todo-los diaboos. dita de pastor / era, disse que Cristus
CF. diafare. averia onçon.
diabre s. M.: diabo; 17.7, 64.47 ° diabr' dito s. M.: 2.17 Ben enpregou el seus
arteiro; 82.9 de diabres... mui grand' ditos ... e os seus bâos escritos.
io6
divido s. M.: parentesco de sangue : 235.23 3 diz 5.5,6.24,28 124,
seend' os mais seus parentes, que 35.122, (• 0.42
divicT é n a t u r a l . • 4 d i z e m o s 8.3o,
71.48, 180.53,
dizer v. TR. /1.: B. 40 que lie praza do que 2 0 8 . 5 3 , 368.22
dela disser / en meus cantares; i.63, 5 d i z e d e s 3o6.35,
8.5o o jograr que dit' avemos; 46.36 3 2 1 . 4 1 , 341.25
fillava-ss' a dizer / ontre ssi; 125.79 ^ dizen 46.51, 97.51,
mais, que vos dircy ? || 6 2 1 o cantar 104.4 ' > 2 I ' ' I 2
que o moço mais aposto d i z i a ; ^83.54
u quis dsscornungaçon / dizer; i56.u PRES. CONJ. i diga 75.i39, 124.35,
de Santa Maria sempr' ya loor dizer; 296.28, 343.46
2,2, 32.2 non sabia dizer outra missa 2 digas 25.161, 67.93,
senon a sua; 54.21 poi-lo convém" as 309.35
oras dizia; 321.45 dizedes neicidade; 3 diga 25.70, 343.45,
25.i6i, 3i8.45 queu verdade quiser / 399.6, 401.6
Dize;' [| 24.54, 170.25 sempre direi / 4 digamos 9.17, 3;.8
ben dos seus bces; 72.3 Quem diz mal 5 digades 16.46
/ da Reynna Espiritai ; 75.io3 maçar
teve que lie dizia dereito / a Virgen IMPERF. IND. 2 dizias 6.83, 71.7?,
Santa Maria || significar: 70.2 das I32.IOI
çinque leteras que a no seu nome e 3 d i z i a 4.57, C.21,
que queren dizer; 202.32 Esta rima 8.i5, g.i58, 11.46
que vos digo e que quer dizer assi || d e z i a 7 5 . i o 3 T,
236.1? dun cossairo que d i z i a n . . . i52.2 E, 238.i5,
Pêro Bonifaz per nome [] 5.5 E desto 349.27
vos quer' eu ora contar, segund' a 6 d i z i a n 5.106, 6.75,
letra diz, / un mui gran miragre || 36.3o, 67.73,
IMPESS. : (-«.24 un cantar en que diz ; 73.21
292.36 segundo com' aqui diz; 343.5
diz eno Evangeo dun ome que IMPERF. CONJ. 3 dissesse 2.2, 5.180.
non falava || 46.51 Como dizen que 20.6, G3.56, 06.2
a n d o u / p ê r a o mundo salvar j| 3o.2o 6 dissessen i 09.3 6
non lie diz de non, mas de si j| 75.139 2i5.6i
Ven-te já comigo, ay amiga,/ ao reyno
de meu Filio, ca non á ren que che PERF. i disse 5.12
diga / que te log' en el non colla, ca el dixe 55.17, 1 2 ^- 2 4,
dereito joyga (não pode ser de outra 144.32, 233.26.
maneira). 2/3.38 Per cousa que el 238.58
fezesse nen dissesse nen rogasse / a dixi 196.22
todos, non foi en preito que sol Ou fio d i x i 4 8 . 8 ( ? ),
achasse, / nen aynda enos panos do 265.127
altar, pêro provasse / de secar end' úu dissiste 6.84
enteiro, nen quen lie dissesse dcllo d i s s e 1.49, 2.3.),
(quem o aconselhasse). Formas ver- 3.38, 5.75, 6.8o
bais: disso 5,i63, 65.41,
70.23, 75.69,
PRES. IND. digo i5.5o, 26.4.1, 84.56
32.41, 35.26, diz g . i 3 5 , i5.38,
46.61 2 5 . 3 5, 6 3 . 5 8 ,
dizes 71.46 11 5.102
t
9 I07

* 4 d i s s e m o s 92.52,
9 3.3 3, 135.146
Romáos Rey / è; B. 27 per el quer' eu
mostrar / dos miragres que ela fez;
9- 6 d i s s e r o n 5.98, 3.34, 4.4, 5.?5.
27.55, 35.126,
45.47, 49.49 doa s. F.: presente, donativo í 8.48 deu ao
"t jograr doa; 28.132 as grandes doas /
MAIS Q. PERF. 3 dissera 78.42. 83.46,
9 125.84, 156,2p
que aquel Soldan de Sur / deu y;
55.48 peço-ch' esto por doa; 64.03 de
i63.i2 vossas doas me dad'; 374.3 promete-
6 disseran 104.36 ron-lle úa doa || PL.: alfaias, jóias:
a 12.13 as donas que pobres sen, /
FUT. IND. i d i r e i 5.127, 8.7, peden aas ricas donas de suas doas
n.g, i 5 . i 3 4 , enton, / que possan en suas vodas
16.15
mais ricas apparecer; 348.47.
2 dirás 92.35, 245.83
3 dirá 5.167, 107.0,
doado: en doado: de graça, gratuitamente:
i38.io
67.31 E ssequer o meu serviço avere-
4 d i r e m o s 71.23, des en doado || em vão, debalde: 99.34
268.23, 3i5.i5, a correr / aquel poboo yrado / se
336.14 filiou pola querer / destroir; mas en
5 diredes 332.58 doado / Foron esto cometer.
6 diran 66.28, 422.28
FUT. CONJ. i d i s s e r 296.23, dobrado PART. PERF. / ADJ. : 32.5o deu ao
419.117
preste ssa raçon dobrada; 83.18 non
3 disser 6.40, 25.i5i, cuidou sair vivo / ante maneiros
i 2 3.18, 271.44, dobrados; 349.31 por aquesto dobrada
290.14 / ouv' a omagen vertude quando 11*
era ementada / esta saúde tan nobre.
COND. l diria 26.i3,255.141
3 diria 25.i36, 340.36 dobrar v. TR.: duplicar: 3fig.6i atêen que
5 diriades 216.36 a valta da sortella lie dobrasse jj 23/20
dobrava-xe-11' a coita; 349.26.
IMPER. 2 di 6 50,65.41,67 91,
71.47, 87.28 doce ADJ.: 4.5o deu-lle tal comuyon / que
5 dizede 5.76. 64.57, foi mais doce ca m e l ; {«5.170 Respos
66.3 i, 79.55, a Virgen con paravoas doces; 85.55
115.28o cantan ant' el doces soes; 278.10 que
son mais doces ca mel. CF. dulee.
PART. PRES. dizendo i.õi, 5.28,
6.3o, 7.57, 8.25 doctor s. M.: doutor: 384.55 segund' esta-
dezendo 23g.i6,58 bleçud* era poios seus santos doctores.

PART. PERF. dito 2.65, 5.96,8.50, doecer v. i.: adoecer: 319.27 húa ssa
9.10, t5.ii3 filia... doeceu de r a v i a ; 334.16
CF. adoecer.
INF. dizer B.6, j.63, 5.36,
11.54, «3.26 doença s. F : 167.8 morrera ,. • dúa muy
forte docnçaj 319.19.
no: ligação do ART. DEF. M. e da PREP.
de: A.9 Rey ... do Algarve; 1.48, 2.27, doente ADJ./ S. M.: 54.2 como Santa Maria
3.28, 9.223, do que tragian mui t' en guaryu con seu leite o monge doente;
mar d e i t a r o n || A. 17 E qne dos i34.35, 166.21 livra os doentes de

A £--. ^
'! J
io8
mães e de doores; 188.27 A madre, sei beo e o y, / quaes avemos doitas;
que ben cuidava que era doente mal; 400.24 a que sempre duitas / à sãs
235.66, 378.2 tiinna úa sã filia doente mercees de fazer en muitas.
pêra morte ; 38^. 3o jazia mui doente
/ dúa grand' enfermidade. domaa s. F.: semana: 314.20 u podemos
q u i n z e dias ou três domaas estar;
doer v. i : 174.40 nunca pois lie dolveron 366.32.
boca nen língua nen d e n t e ; 201. 38,
265.121, quant' húa noz / non dou domar v. TR. : i i5.a58 conprenda / o demo
pela chaga, ca non dol nen coz; e o dome; 392.7 que o diabo o tome
274.72, 3o6.3i |1 doer-se: ler dor, pena : / e que dentro no inferno o tormente
98.11 o falimento fora grand' e sen e o dome.
razon ; / e porque ss' en non doya en
seu coraçon; u5.3i7, 200.36, 407.13 Domas: Damasco : 9.1 Sardonay, preto de
do pee en húa pedra dar / foi e doeu- Domas', 9.7, i65.i2.
-sse || condoer-se, ter compaixão de :
50.17, 213-48 Madre do Vell' e Menyo, Dominationes: um dos exércitos celestiais
/ que te does dos coitados, doe-te de (Gol. i, 16): 420.50 béeyta a oste que
de mi m e s q u y o ; 270.20 || IMPESS. : Tronos é chamada / e Dominationes
5.1 12 Santa Maria, de mi non te dol ; (Dominatióes).
146.100 Ora verey o que farás / ou
se deste meu mal te dol. Formas Domingo:
verbais : 1) S. Domingos: 204.1, 4> 12> ^4 San
Domingo; 204.19 S a n t o Domingo.
PRES. IND. 2 does 213.48 2) filho dum habitante de Xereq:
3 dol 5.U2! u5.3i7, 359.16,43.
146.100, aôS.iir, 3) habitante de Santa Maria do Porto :
3o6.3i 398.24. Santo Domingo do Silos v. Silos.

IMPERF. IND. 3 doya 98.11, 201.38, Domini; v. Corpus Bomini.


241.82, 274.72
Dominum: 56.38 Quen cantar e revolver /
FERI'. 3 doeu 35g.i, 407.13 estes salmos, achara «Magnificai» y
6 d o l v e i' o n 1 74.40, jazer, / e «Ad Dominum» y á. (Ps. 119).
241.56
don titulo honorífico: A. i Don A f f o n s o
FUT. IND. 3 doera 50.17 de Castela; 2.1-9, 63.21 el conde don
G a r c i a ; 69.66 Don Ponçe de Mierva;
IMPER. 2 doe 213.48 125.124 o bispo, que nom' avia Don
Fiiz; 4^4.49 Don / Jesu-Cristo [ irou.:
INF. doer 206. 36, 270.20 8.35 Don j o g r a r ; 213.71 eles lie
308.43, 345.104 responderon: «Don traedor, morre-
redes.» ; 245.48 Don vilão traedor.
Doiro: Entre Doir' e M y n n ' : 245.15 267.15.
don s. M.: dádiva, presente: a.5 Santa
doitèar v. TR. : (inal)traíar : 181.46 longe o Mana, / que sãs graças e seus does /
levaron / e mal o doitcaron. da a quen por ela f i a ; 21.a3 lie non
q u i s cno don f a l i r ; 24.59 Esto teve-
doito, duito ADJ. : experimentado, acostu- ron por gran don / da Virgen ; So.ig
mado: 49.19 li ar acorre-nos aqui / || 418.1 Os sete does que da / Deus ||
enas mui grandes coitas, / segund' eu dar en don ; 14.49 Santa Maria, a que
Deus Io deu en don; 3i.3o, io6.3i, || aver doo: 65.68 ouve do cativo
122.37 II 2 47- 2 4 P°ÍS "J"2 C'1<J Por don grun doo ficado ; g'3.25, 105.70, 203.21
ei dado. ouve doo deles grande || fazer doo:
43.71 fazian muit" esquivo / doo por
dona s. F.: mulher, senhora: B. 25 querrei- seu filio; 65.242, 146.90 fez seu doo
-me leixar de trobar dês i / por outra como faz / mel l c r coitada ; 197.26.
dona; 3.46, 4-58, 5.8g; 7.36 «Dona,
per quani' aprendi» ; io.3 Dona das door s. F.: 10.7 Sennor en toller coitas e
donas, Sennor das sennores; 180.5 doores; i5.i83 lies contaron da mort'
Don' e Ancela; 268.1 húa dona filia a gesta / que pres Juyâo a gran door;
d'algo || 49.13 Don' Eva; i35.i36 Don1 87.2, 41.12, 96.39 por que non sofra-
Alis; a56.i a Reya Dona Beatriz; mos pêa nen door.
357.11 Dona Sancha.
doorido ADJ.: lastimoso, plangente: «2.14
donçela (69.46 E) v. donzela. oyron voz de dona, que lies falou /
piadosa e door i d a assaz; 345.6 E desta
donde ADV.: 5.76 dizede-m* ora quen gran maravilla úu chanto mui
sodes ou dond'. doorido / vos direi que end' avéo.

doneznt s. F.: doninha: 354.2, 354.12 húa dooroso ADJ.: doloroso.• 78.28 lie mandava
bestiola... a que chaman donezya dar morte doorosa.
os galegos; 354.3o.
dorftl s. M. : pássaro, variedade de papa-
dono s. M.: 192.139 Quando foi mannâa, / -moscas : 366.5o os que connosçedores
d a l y o sacou / seu dono; 227.30, / Eran de connosçer aves, que doral
228.17, 369.40. era ben viron; 366.71.

donsela (201.1 E) v. donzela. dormeeer v. x.: adormecer: 93 (M), 199.39


chorand' e gemendo dormeceu.
donzel s. K.: jovem, moça: 4.95 a dona... CF. adormecer.
que sobelo altar vi / con seu Filio,
bon d o n z e l ; 25.142, 42.23, 115.306, dormideira s. M.: dormitório: 71.25 Dentro
146.1 un donzel, filio dúa boa dona no dormidoiro en seu leit' u jazia /
de Brieyçon. por d o r m i r mui cansada; 285.52,
365.42. CF. dormidor
donzela s. F.: 49.55, i3i.Ó2 He darian /
húa menynna donzela / das mais ricas dormidor s. M. : dormitório .• 226.31 Eigreja
que sabian ena terra ; is3.5o ant* o nen claustra neno dormidor / neno
altar caeu / da Madre-donzela; 1803 cabidoo. CF. dormidoiro.
Vella e Minya, / Madr* e Donzela;
33o.u Qual é a que sen mazela / dormidor s. M.: aquele que dorme muito:
pariu e ficou donzela. CP. donçela, 6.82 muito per ás dormido, dormidor
donsela. te feziste.

doo s. M. : compaixão, pena, lamentação: dormir y. i.; 5.187, 6.79 ou vera tal sono
4.77 aque a gente ven / ao doo de que s e n p r e depois dormira; 11.83,
Rachel; 12.34 tornou-xe-lles en doo 25.129, 37.31, Formas verbais:
seu solaz; 5o.n, iSi.Sy Con grau doo
foi ant' a S e n n o r de prez; 237.75 PRES. CONj. 3 dormia 82.19
degolou-a log' y sen doo e sen mesura 5 dormiades 65.146
110

IMPERF. IND. 3 d o r m i a 25.129, dovidança s. F.: dúvida: 305.8 sen dovi-


71.26 T, 125.104, dança; 409. 4'j sen nulla dovidança.
231.48 To
d u r m i a 71.26, dovidar v. i.: duvidar: 368.33 desto non
195.122, 231.48, dovidamos.
285.58, 332.56
6 dormian 83.55 dovidoso ADJ.: duvidoso: 3 19.82 da Virgen
contaron / que a ssa mercee non é
PERF. 3 d o r m i u 94.76, dovidosa.
135.88, 327.27
d o r m i o 355.52, dozo (85.55 T) v- doce-
372.22
4 dormistes 115.312 doze NUM. CARD. : 1 15. £2 1 ; 245-92 y mais
de dez braçadas ou doze.
MAis Q. PERF. 3 dormira 6.79,
309.45 dragon s. M.: dragão: 85.44 u n gran vale
chêo de dragões / e d'outros diabos;
1MPER. 5 dormide 65.145 189.2, 238.31 aquel que da cadéa nos
foi tirar do dragon ; 270.22 vêo-sse
PART. PRES. d o r m i n d o 5.127, lazer / nov' Adan que b r i t a s s e a
37,31, i3i.go, cabeça do dragon.
285.101, 309-46
druda s. F.: amante carnal: 11.20 cada
PART. PERF. dormido 6.82, 42.64 noyt' en drudaria / a húa sã druda ya
/ con ela tcer / seu gasallado.
INF. dormi r 42 73,53.36,
82.11, 234.2;} drudaria s. F.: amores ilícitos: li. 19,201.18
o diabr' antigo ... a tentou en tal
Doura (Dovra): Dover- (Inglaterra) : 35.92 guisa que lie fez por amigo / filiar un
Doura, a que p o b r o u rey A r t u r ; seu padryo, con que fez drudaria ||
35.116. relações amorosas: 413.23.

drudo s. M.: amante: 237.72 muito lie


dourado ADJ. : 38.64 p a n o s dourados;
88.72 un v a s o d o u r a d o ; 348.47, mostrou falss' amor aquel que foy
411.123 que Joachin verria pela porta seu drudo.
dourada.
du ADV. : donde, onde, do lugar onde :
6.74 sacaron o menyo du o judeu o
dous, duas NUM. CARD.: dois: 5.40, 15.181 posera; 147.36 E dalá / du jazia a
vyan da ost' un e dous e três; 18.71 astrosa / ovella diss' ; 177.35, 238.37,
un e un, e dous e dous / log1 y vêeron; 263.46 du jazia s'ergeu || iS.ioi dá-nos
25.107 Sol duas nozes / non vales; dereyto dei ben aly / du vay ontr'
328.20 este logar é posto ontr' ambos
os seus; 155.7, '61.35 en aquestes
e dous os mares; 411.26 Deus toda- non davan / du a omagen estava;
-las sãs cousas dous tant' acreçentava. 38o.ii quando nos acorreu / e da prí-
jon sacou / du Eva nos rneteu || CONJ.
dovida, duvida s. F.: 26.48 O romeu, que
TEMP. : quando: 3i0.20 O ben que
ssen dovida cuidava / que Santiag' perdeu Eva / du perdeu parayso. CF. u.
aquelo lie mandava; 235.47 cada húu
ben creeu / que sen duvida mort' era; flua (s) v. dun.
335.68 sen duvida end' estade ; 335.88
de duvida m'en sacade. duas v. dous.
Iti
due s. M. : duque: 281 6 non avia no reino duHoso ADJ.: duvidoso, incerto:
duc nen conde nen marques. entendendo que saúde dest' era dul-
tosa; 192.52 que era 'nganosa / muit'
duito y. doito. ' e mentirosa / sã fé e dultosa; 195.77
pola desejosa / vida gãar, que achara
dulce AOJ. : doce; (espanholismo ou lati- l certa, non d u l t o s a || que"causa
nismo): 288.22 cantando mui dulces temor, temível: 106.2 Prijon forte nen
cantos. dultosa / non pod1 os presos tcer / a
pesar da Groriosa; 319.17 e quen quer
dulta s. F.: dúvida: 18.4 Por nos de dulia que deseja / saud' en seu corpo de
tirar, / praz a Santa Maria / de seus door dultosa / Que aja de ravia ou
miragres mostrar; 228.405300-0 desta cfoutra doença.
dulta a Virgcn || aver dulta: 146.75
a Santa Virgen de prez / me guarra, dua 3.19, 5.12; dau 247.8, 361.43 F; duus
sol dulta non ei; 329.21 desto dulta 95.2, 194.2; dua 15.137, 155.35; duas
non an || prender dulta: 27.63 foi a i3i.u3: ligação do AKT. INDEF. e da
primeira que sse nunca fez / en seu PREP. de.
nome dela, sen dulta prender (sem
dúvida)- 36.38 se lies proug' en, sol dur ADV.: do dur; dificilmente: a8.i3i
dulta non prendades || 365.18 o dem... Poderia-vos de dur / dizer as grandes
que o metia en dulta (o/ajia duvidar) doas / que aquel Soldan de Sur / deu
|| sen d u l t a : 51.52, 67.98, 2i3.63f y; 115.174 contaria-vos de dur;
331.52 ; 67 89 est' om' en que fiadas / 255.141 mui de dur diria; 328.18 de
c demo sen nulla dulta. dur seria en un gran dia contado ||
dultador s. M. ." aquele que duvida.: 243.93 com hesitação, de má vontade : 326.45
Faz o que digo e non sejas dultador. ei ineesmo non foi y de dur / en pôs
eles, buscando-os assaz. CF. adur.
dultança s. F.: dúvida: 22.3i O capelan
nua peça estev' assi en duitança / e duradciro ADJ.: duradoiro: 213.104
non soube que fezesse || sen duitança: parayso, que é vida duradeira.
9.85, 24.47, 289.4, 3i2.8o || 241.60 sen
neúa duitança; 268.12 sen nulla dui- durar v. l. í I5-T[19 começaron log' y a
tança. festa / da Virgen, que durou ben un
mês ; 26.74 pois falssament' a gãastes
dultar v. TR.lt.: duvidar: 121 ta eunnada / non vos pode durar; Í2.2J quatr*
Elisabeth, que foi dultar, / é end' anos durou ... que os monges ouve-
envergonnada || com a PREP. de: 50.3 ron pêra si assaz de leite; 92.38
Non deve null' orne desto per ren cobrarás / teu lum1, e que te durará /
dultar; 71.63 daquesto non dultemos; Ta que a missa dita for; 109.12, 290.6
149.1 || com a PKEP. en: 18.86 por mentr* o mundo-durar; 36g.35 deron-
toller eregia / dos que na Virgen dul- II' a soriella... Mais non quiso úu
tar / van; 149.21 eno Sagramento deles que o aneí lie durasse || perma-
dultava con loucura || sen dultar: necer, continuar: 65.3i durou depois
a6.39, 108.48 || recear, temer: 115.300 muit' en esta maldade, / ata que caeu
viron a Emperadriz / do Ceo, que en grand* enfermidade; 93.27 en atai
duhavan', 211,26 con medo en lio dar vida três anos durou; 94.48 foi gran-
muito dultou; 239.34 D'aquesto jurar tempo durar côa el en folia || continuar
non dultou; 363.33 o guardou de tal a Viver; 24X.8S Prometeu aquel moço
morte que todos dultarnos || respeitar: que ca orden entrasse / e mamêer
164.49 f°' dês i adcaníe sã eigreja castidade nos dias que durasse;
mais dultada. 353.24 dun ric-ome ... a que morrian
112

os fillos, que non podian durar || êato ADJ.: sujo, feio; i82.C3 da m u i t ' é a t a
v. TR.: aguentar, aturar: 88.3; Est' / Morte.
estado / vos non podedes durar.
Eanes: 205.47 O maestre Don Gonçalvo
duro ADJ. : 29.6 as pedras duras; 329.43 Eanes de Calatrava. v. Gonçalvo.
tan yrto se parou / ben come madeiro
duro ; 340.29 que nos saca da escura ebreo, obrou s. M.: hebreu: 39.22 come o
/ carreira maa e dura; 341.73 pêro o ebreo / guardou no forno; 426.33 E
logar é duro e m u i t a s pedras y j a z e n ; aqueste sermon / fez en Mont' Oli-
365.38 pres morte por ela fort' e mui vete aiit' os ebreus.
d u r a ; 393.6 segund' e n f e r m i d a d e
rravia de m e l a n c o n i a / ven que é Ebron: 254.26 diabos somos sen falla,/que
negra e forte e dura e de perfia || 'alma d'Ebron levamos, un alguazil.
242.4 F O que no coraçon d'ome é
mui duro de creer. edra s. F.: hera; 65.127 húa egreja vedra,/
mui ben feita tod'a boveda de pedra,/
dfiu(s) v. dun. pêro con velleçe já cubena d'edra.
duvida v. dovida.
õemiga s. F.: inimigo : 399.15 quisera dun
duzentos NUM CARD : 16.46 duzentas vezes seu filio seer éemiga. ,
digades ... Ave Maria ; 377.44 mara-
vedis duzentos. õemigo s. M.: inimigo: 35.101, 114 i Esta é
dun mancebo a que seus émigos cha-
garon mui mal de morte; 125.90,201.16
E o diabr' a n t i g o , / q u e pé virglidade é
sempre êemigo; 384.27 por vencer o
e CONJ.: precede exclamações e pergun- êemigo / diabo || o diabo: 26.45 talla
tas: 46.41 «E perdudos / Son quantos o que trages tigo / que te foi d e y t a r /
Io creer van,» / diss' el; 135.91 disse: en poder do éemigo.
«E non é guisado / de me forçardes
vos, non»; 194.35 Madre do Rei pia- Egipto (14.9, 422.17, a3 E), Egito: 165.11
doso, / E val-m'; 355.30 E diss' el: 403.11, 422.17, 23 (To).
«E non iredes comigo, se Deus me
egreja (65.125, 69.86, 76.22, 91.1, 398.2)
valia || 9.56 e comn non levas, asse
V. eigreja.
Deus te valia, / a omagen tigo ? ;
42.77 E porque me leixaste e sol ver-
égua s. F. 178 (M), 213.89 nen viron sol
gonna non ás?; 124.28, 201.60 E non
per u fora fogind' en sã égua veira,
te nenbra q u e . . . ? ; 237.104 «Cava-
leiro», disse-1' enton, «e porquê vos
Cidade s. F.: iniquidade, injustiça: 239.51
s i n a d e s ? ; 369.g3 Disse-11' ela: «E son
começou-ss' a r e p e n t i r / d e seus peca-
muitos ?».
dos e sentir; / mas aquel non quis
êader (20.45 -®) v> enader.
descobrir, / de que fez grand' êidade.

eãyo, êayo ADJ.: vaidoso, presumido: 2.49 eigreja: s. F.: igreja: 4.28 foi entrar / na
muil" eãyo / seria e orgulloso / quen eygreja; 8.14, 9.112,12.22, 15.821|
ss' en esta ta cadeira, / se tu non es, Santa E i g r e j a : 280.3. Santa Maria
s'assentasse (7 To; E ; êayo; cm rima béeita s e j a , / c a espell' é de Santa
com estrãyo) 406.61 que nos; guarde F.igreja; 409.22, 410.14 Santa Egreja
de louc' atrevudo / e d'om' êayo e ordinnou / çinque testas, cr. egreja,
desconnocudo. igleja, igrcga, igreja.
eira s. p.: 22.16 u o viu seu millo debullar / en que ele muito fia; B.i3 per ele
na eira; zii.rS foi-sse per húas eiras. tenno que poderei / mostrar do que
i quero algúa ren; 4.56, 11.92, 12.19 II
eirado s. M.: 168.43 en un eirado o sobiu. eles: 5.143 eLs logo conssigo a foron
coller; 15.7 pois que por eles encrave-
eis ADV.: 147-5 a o v e l l a . . . disse: lados / ouve seu Fill' os nenbros na
oEi-me acâ, ei-m1 a cá (T": disse cruz; 19.20, 22.3i || ela B.23 quer* eu
aqueymaca); 147.37, zg5.io3 Ey-la no mostrar / dos miragres que ela fez;
convento; 23827 E el est' e mais r.55, 2.65 as graças e seus does / dá a
d i z e n d o , ei-vos un c a p e l a n ven; quen por ela fia; 3.7, 4.80, 5.2o || elo:
267.103 Ei-vo-Io acabado. Z4g.5i o demo nen sãs artes / nunca
lie terrán dano, se en elo atura.
cito V. aeito. CF. «lei etc,

eixalçar v. IR. : exalçar, exallart enalte- Elbo: 13.7 dun mui malfeitor ladron / que
cer; 169.55 c u i d a r o n os m o u r o s , Elbo por nom' avia ; i3.32.
por eixalçar ssa fé, / gãar Murça per
arte; 3io.26 con Deus é eixalçada; Elche: 126.1,5; i33.i (T), 6; 2«.a (F), 12
38o.5g. 398.46 E poren seja seu nome en úa cidade / a que dizen., Elche.
sempr' eixalçado.
ele v. el.
eixame s. M.: enxame: 2ii.3i viron un
eixame viir voando / d'abe!las mui elemento s. M. : 33.6 a Madre daquel que
brancas; 211.45. fez / todo-los q u a t r ' elementos;
332.i6,43.
eixerdar v. TR.: deserdar: 353.14 " es
tolleu / o reino do Parayso e foy-os Elisabet: i.ai Elisabeth (To: Elisabet);
end' eixerdar. 69.88 a Virgen, d'Elisabet coirmSa.

eúdllar y. TR.: exilar: 169.61 ca os que elo v. el.


mal quer ela, ben assi os eixilla ||
eixillar-se: ig.38 lies mandou... que Eivas: ai3.ix,3a,ga; 344.44, 399.1 ena vila
fossen da terra como quen s s' eixilla. d'Elvas; 3g9.i3.

eixillo s. M.: exílio: 328.7 d e i t a d o en Emanuel: 4.41 seu Filio Hemanuel (TTo:
eixillo. Emanuel); 146111 M a d r e de Deus
Emanuel; 415.7 por que Emanuel /
eixuífre s. M.: enxofre: 422.31 (To). foi logo Deus.
V. suffre.
embargar v. TR.: impedir.- 25.6a se rlaqui
eixuito AT:].: enxuto: 112.5o viron seu pan longe for / ou mia fazenda enbargada
eixuito. \\embaracan aiS.aS eles deste rogo
foron mui t* enbargados. ''
e! ART. DEF. M. : el Rei: 2.33,18.80, 23.3i,
2i5.6o || el Conde: 5.78, 38.22, 78.23, embargo s. M. : embaraço: 411.40 El ouve
g5.i3 || 104.2 el Corpo de Jhesu-Cristo. desf enbargo e vergonna tamanna, /
CF. dei. que non foi a ssa casa.

el PRON. PESS. : 15.18 que cst' a mellor / embargos» ADJ.: embaraçoso: 192,55 tal
cousa que el fez; 1.78 juntada / con revoltosa / cous' e enbargosa / 4
el no ceo; 2.17, 3.14, S.ao || cio: Â.a3 d'oir nojosa / non é de caber.

2/t

iti
•U4
embarvecer v. l.'• criar barba: 124.42 Cantigas de Santa Maria, ementando
E dês que f o i m o r t o , logo a ora as cousas que a mester eno t r o b a r ;
enbarrveceu, / ca esse dia rapara sã 1.2, 34.28 specias d'Ultramar, bals-
barva en Alcalá. samo nen onguento, / non cheiravan
a t a n b e n c o m ' esta q u e emento;
embriagar-se: 47 (M) Como o demo fez a 43.62 estev'... ant' o altar en géollos,
un monge bever tanto vyo que sse S a n t a M a r i a c h a m a n d o . . . e seu
enbriagou. Filio 11'emeníando; 141.2 un monge...
que ficava os géollos cada que emen-
orncmla s. F.: 9.167 sobelo aliar a pôs tavan o seu nome. CF. enmcntar.
por e m e n d a ; 164.34 el con todos
seus ornes ena e i g r e j a entrou / con emente: aver emente: lembrar-se, recor-
sogas enas g a r g a n t a s ; tal emenda dar-se: 117.16 (T) E emente non avia
ouve dada; 316.42 Ai, Santa Maria, do que prometera || víir emente a
est' eu mio fui merecer, / por quanto alg.: 43.32, 54.10 Dest' un miragre me
na ta hermida mandei o fogo põer; / vêo emente / que vos direi ora; 300.40,
mais por emenda daquesto farey-a 421.2 || fazer emente: recordar, lem-
nova fazer; 404.93 Porque tardei / brar : 422.8 (To), 422.11 fais-lle tu
•venno-ti agora grand' emenda dar || emente com' en ti foi e n s e r r a d o .
sen emenda : impecavelmente^ sem CF. enmcnte. mente.
defeito: 66.45 Aquesta missa di-a, /
e responderán / esta santa cerizia, que emorçar v. TR. / l.: almoçar: 228.19
ben s a b e r á n / r e s p o n d e r y sen enquanto o manceb' ant' emorçava
emenda || fazer emenda, víir, chegar a (ante 'morçava [ = amorçava ] ? EF:
e m e n d a : arrcpender-se e corrigir-se; ant em orça v a), cr. almorçar.
7.40 vin aqui / por esto, que ante mi
/ façades end' emenda; l5a.i8 || 94.11 cmostrar v. T. R.: mostrar: 0.4.56 mais Ia
faz-nos repentir / e a emenda víir / Virgen de bon p r e z . . . emostrou y
dos pecados que fazemos; 390.121| maravillas. CF. amostrar, demostrar,
237-65 Sennor, senpr' en ti confiey, mostrar.
como quer que pecasse, / que dos
g r a n d e s erros que fiz a emenda empãada (TTo), empanada (E) s. F.: empa-
chegasse j| filiar emenda: vingar-se, da: 57.77 húa perna... de galinna,
punir: 297.52 Deus quis filiar emenda freame / que sacara con fame / enton
/ dei por si e por sã Madre come dun' enpanada.
d'ome que non cree. CF. enmcnda.
emparentado ADJ. : aparentado; que tem
«mondar v. TR./i: 6.85 o cantar que dizias parentes ricos ou influentes: 218.11 En
meu já escaeciste; / mas leva-t' e terra d'Alemanna un mercador on-
di-o mellor que nunca dissisie, / assi rrado / ouve, rico sobejo e muit' empa-
que achar non possa n u l l ' om' y que rentado; 341.11 Aly foi un cavaleiro
emende; 88.101 e corn' om' escar- grand' e apost' e fremoso / e enparen-
mentado / en todo foi e m e n d a r ; tado muito e rico e poderoso.
152.17 E un dia, u estava cuidando
en ssa fazenda / com' emendass' en empecer (2o5.3 E) v. ompeecer.
sã vida; 312.82 fez con ela béeições
por e m e n d a r a e r r a n ç a / que aã empeço s. M.: obstáculo, danai 75-119 Por
Virgen fezera. CF. onmondar. que tanto que morreres vaas logo a
Parayso / e non ajas outr' enpeço,
•ementar v. TR. : mencionar, citar, recor- mais senpre goyo e rriso; 255.3o mal
dar; B.i Este é o P r ó l o g o das enpeço / foi no começo.
empeecer v. i. empecer : 74.43 non caeu, / vir' algúa gente que na eigreja entrou;
nen lie pod' o demo en ren enpeeçer; 284.17,32441,343.18.
123.36 a madre do Salvador / a guar- t
dava en tal guisa que ren non U* en- cmprender v. TR.: 313.72 cada úu enpres /
peecia; 225.20, 339.48, 364.3 caeu úa a fazer sãs orações aã Senuor mui
torre sobr' eles e non lies enpeeçeu. cortes.
CF. empecer.
cmprcnnar v. TR. / i.: 75.91 Entrade / cono
empeiro (265.91 F) v. empeno. corpo de meu Filio, de que eu fui
emprennada; 108.54, 224.27, 308.28 co-
empolada s. F.: empurrão: 354.16 andavan- meçou a ynchar... mui mais ca d'diro-
-sse jogand* a couces e a enpeladas, pisia nen por razon d'enprennar; 413.21
aquesta Virgen amou Deus atanto /
emperador s. M.: imperador: 5.12, i5.2, que a enprennou do Espirito Santo ||
17.28, 27.6$ Juyâo, emperador cruel; emprennar-so: 7.16, 306.22, 329.22 do
145.^2 enperador Nero; 4oq.3ô Reis e Esperito Santo s'enprennou sen null*
emperadores. afan prender.

cmporadriz s. F.: imperatri?: 5.1 a Empe- emprestar v. TR. : 25.31 a un judeu .foi sen
radriz de Roma; 35.120, 115.299 a lezer / provar se U' alg" enprestaria;
Emperadriz / do Ceo; 146. no a Santa 212.1,17.
Emperadriz / Madre de Deus Ema-
nuel; 298.51 tu, que dos ceos es Empe- empresiido s. M.: empréstimo: 25.18 non
radriz. CF. amperadriz. pod' achar... d'estrãyo nen de conno-
çudo / quen sol H1 enprestido fazer /
emperio s. M.: império: 265.91 eno empe- quisess',
rio pouca gent' é. CF. empeiro.
empuxar v. TR.: 217.26 eles tant' enpuxaron
empero CONJ.S empero que: se bem que, que o sangue lie sair / fezeron ben
embora: 312.62 mas per nehúa manei- pela boca.
ra / aquesto fazer non pode, empero v
que prazenteira / era muit' ende a don- en PREP.: B.3 Porque trobar é cousa en que
zela; 358.25, 879.56 e, empero que os jaz / entendimento; z.S pola Sennor
mouros a vezes He fazen guerra, / aos onrrada / en que Deus quis carne fil-
que vee coitados nunca lie-la porta iar; 2.1 en Toledo; i8.ii en Estrema-
serra. dura; 13.7 sempr' en ssa oraçon / a
cia s' acomendava; i5.io6 ir-se leixou
empocõado PAR.T. PERF. / ADJ.: envenenado} / en seu cavalo; 25.151 se o disser en
venenoso: 189.19 ficou enpoçõado dela mia faz; 83.8 os vossos corações / en
dês essa sazon; 201.43 pres húa aranna ela sejan firmados; 93.7 un mui gran
/ e comeu-a tan toste; mas non era miragr' en filio dun burges / mostrou;
lamanna / nen tan enpoçõada en com' 9453 o cavaleyro fez... en ela fillos
ela queria; 201.46. e filias; 131.76 Dentro ena cova gran
gente meteu; 219.2 húa figura do demo
empregar v. TR. : 2.17 Ben enpregou el seus que era entallada en marmor blanco;
ditos; 145.26 seu aver dado / foi mui a68.52 deu-lle saud' en seu corpo;
francamente e ben enpregado / por 285.37 He jurou en sãs mãos; 289.12 un
amor da Virgen; 311.35, 401.40. sombreir' en sã testa; 321.8 un seu
miragrc que fez en húaminynna || 217.9
empreguntar v. TR.: perguntar: 32,20, cae de mal en peor; 249.2 de cima en
187.55 ao tesoureiro empregur.tou / se fondo; 333.5a de pousada en pousada
116
331.47 andando dúus en outros; 355.83 amor fazer; 25.8o con seu aver quant'
de tod' en tod' || en cabo de, en cas(a) ele quis / gãou en boas merchandias;
de, en dereito de, en riba de, en der- 56.'23 foi compõer / cinque salmos.. .
redor, en redor (v.) |j encima v. en- por en ssa loor crecer; 180.22 en bon-
cima || tempo: 115.94 log' en essa ora; dade crece cada dia; 206.8 en Santa
274.59 En véspera daquel dia; 12.1 eno Maria era todo seu cuidar; 265.73
dia de ssa festa de Agosto; 117.18 nunca mur con mur / se mais semella-
sempr' y cosera / mais ca en outro ron en sua faiçon; 384.23 que parella
dia; 277.2 porque noa comeron carn' / nunca ouv' en fremusuru || CP. : acor-
en sábado; en outro dia = no dia se- dar-se, andar, aver esperança, aver
guinte: 162.37, 274.1, 312.81; 419.72 fiança, aver fiúza, aver pane, buscar
eras en aquel dia; 5.i5(j en aquele mês; consello, confiar, creer, cuidar, dar
131.47 en tod' ess' a n o ; i3.33 depois salto, descreer, dultar, emendar,entre-
por servidor / dela foi senpr' en sã peçar, falar, falir, fazer seu proveito,
vida; 17.25 En aquel tenpo; 111.4 En ferir, fiar, f i l i a r lazeiro, meter mentes,
todo tempo faz ben / a Virgen; 221.53 meter seu siso, ordíar, p a r a r mente?,
se serviço do menyo en algun tenpo póer consello, põer as mãos, provar,
queria; 89.15 o prazo chegado / era en punnar, seer acordados, topar, tor-
que parir devia || no espaço de : 168.25 nar(-se), travar etc. || en -f- GERÚNDIOÍ"
seus f i l l o s . . . en pouco tenpo foi per- 2.44 en dando-lla, lie disse; 15.155,
der; 219.34 en húa ora; 235.50 fez-11' 37.31, 118.31, 132.89 en jazendo / dor-
en poucos dias que podesse cavalgar; mindo viu mui gran gente || en -f- INF.:
345.48 foron y en dous dias |] na cima, 5.174 A mi non nuz en vos saberdes
en logo, en meogo de, en meyante de, que soon essa; 10.6 Dona en mui pia-
en ora de (v.,) || modo ETC. .- 82.2 se lie dosa seer; 21.37 Santa Maria, que me
mostraron en figuras de porcos; 175.13 fuste fazer / en dar-m' este filP e logo
que é Deus en Tríidade; 328.80 disso mio toller; 40.22, 45.5a || 269.33 E ar,
com' en sannudo; 353,67 disso com' en com' en responder, / d i z ; 314.39 En
solaz; 337.12 maçar 11' yan dizer / que fazer oraçon longa muito o tenno por
en ben se soltaria || aduzer en testi- mal || en arras, az,castidade,comenda,
mõya 227.53; andar en preitesia 25.73 confisson,bon contenente, cos, desden,
en romaria 5.161; dar en offreçon doado, don, esto, fiadoria, figura de,
139.25; falar en testimonio 25.1; ir en forma de, gage, gêollo(s), o u t r a guisa,
drudaria 11.19, en romaria 26.17; jazer todas guisas, guisa de, tal guisa que,
en dereito 53.52, en pesar 308.16, en jogo, logo de, lugar de, toda maneira,
prazer 15.46; leixar en paz 5.121; meter mGos que; no nome de; en offereçon,
en poder 5.87; seer en possente 384.31, par, paz, pe(es), pennor, bon (mal)
en prazer 15.12, en preito 273.36; têer ponto, poridade, tal razon, salvo, se-
en car 294.43, en desden 97.86, en mellança de, sinal,, bon son, sonnos,
vil 35.80, en poder 15.145, en pouco trebello, uno, vão, verdade, vijon, boa
316.12, en trebello 115.144; traer en voz, voz alta (v.) || en como, en pôs,
preito 25.71; tornar en poo 75.161; en tal que, en tanto; ata (ate, te, tro)
víir en ajuda 115.6, en mente 246.17, en (v.). CF. eno, no.
en romaria 93.30 || 55.56 en seu cuidar
foi vãa; 60.37 no levar non foi mui en v. cndc.
preguiçoso; 213.44 en todo-los seus
feitos senpr' é mui dereitureira || 73.17 ona(s) v. cão.
en a servir / era todo seu sis'; 244.28 Ir
quer' eu aã taverna... e en aquesto enader, cader v. TR.: acrescentar: 20.45
ben tenno que os vencerei de sen || Éadendo / e provezendo / tas santas
5.31 en esto me podedes mui grand' gráadeces (TTo: enadendo); 414.3
Como Deus é comprida Tríidade / encender / candea da Virgen; 332.29
sen enader nen minguar de ssi nada. deitaron log' y / estadaes encendudos
|| viron deçender / línguas de fogo
enaate ADV.: antes: 123.17 un pouc' enante . sobre ssi, que os todos ençendeu / De
todo se torceu || enante que CONJ.: Spirito H excitar.' 115.67 Muit' ouv' o
antes que: 325.27 enante que morresse. demo prazer / pois que ouve vençudo
/ o om', e fez-lo erger / de seu leit'
enartar v. TR.: enganar por meio de artes: encendudo / por con ssa moller jazer;
7.15 o demo enartar-/a foi; 366.62, 125.60 o demo, de mal chéo, en tal
401.24 do diab' arteiro me queira e] guisa a eacendeu / que diss' enton a
guardar,/ que punna todavia pêra om seu padre que logo sse casaria-/ Con
enartar / per muitas de maneiras, por aquel crerigo.
(aze-lo pecar; 414.48 do demo chéo de
trahyçion,/ que nos non enarte con encensso s. M.: incenso: 424.57 ouro... en-
arlotia. censso. . mirra.
enatio ADJ.: feio: 34.25 pêro que o logar
enchal: 42.30 Oi mais non m'encrul /
muit' enatio estava,/ a omagen quant'
Daquela que eu amava. v. cal. CF.
en si mui buo cheiro dava. inçai.
enb-^v. emb-.
enchar (54.35, 404.61) v. inchar.
encantador s. M.: feiticeiro, bruxo: 8.25
Encantador sodes; 238.55 Simon Ma- encher v. TR. : 155.43 nunca pod' avíir
gos, encantador. / d'aquel pichei encher d'agua.

encantar-so: atrever-se (?): 115.92 quen enehoir v. TR.: encerrar: 40.16 Salve-te,
quebranta / ou ss'encanta / a britar sã que enchoisti / Deus... en ti; 350.51
promessa. a gran deidade / de Deus en ti en-
choiatc.
enearaaçon s. M.: encarnação: 237.17 jajúa-
va / o dia da Encamaçon, que è stabe- encima, en cima ADV.: 36.3a cataron...
liçudo; 415.8 Emanuel / foi logo Deus contra o masto, e viron en cima mui
e pres encarnaçon. gran lume; 205,40 sobiu-sse con el
encima || por fim: 50.23 quis ena Vir-
encarnar v. i.: 46.39 non podia creer / que
gen por nos carne prender,/e leixou-ss'
Deus quisess' encarnar / nen tomar /
carn' en moller; 50.2, 88 57, 108.18, encima, demais, por nos matar; 149.16
127.25. creo que terredes por estrann* end' o
feito / primeyr', e pois encima por
encarregar v. TR.: carregar: 112.11 doa iremos* aventura; 427.59 muitas coitas
nav' encarregada / de trigo e de ce- ar foron soffrer / por el e encima
vada. morte padecer || encima de: 48.12 a
fonte... que naç' encima dun monte;
cncavalgado ADJ.: montado: 121.25 topou gS.io, rgi.S en cima dúa gran pena;
con seus éemigos... Que mui ben 226,5, 342.19.
encavalgados víian; mais, a Ia fé,/ ele
assi non estava, mais en un seu pala- encimar v. TR. : terminar, açaí ar: 46.62
fré / fraco. Adur pod' esta razon / toda o mour'
encimar; 65.103 ya con gran medo /
encendor v. TR.: acender; 19.27, 78.32 un de non aver ali seu preit1 encimado;
mui gran forno encender Ho mandava 421.31 || eacimar-fio: 19431 non quis
/ de lenna mui grossa; 123 22 foi log' Santa Maria que tal feito s1 encimasse.
r 11 IIMTO"»ÍL g

cncinta ADJ. F.: grávida: 115.109 Logo encontrada s. F.: região: 277.32 tan toste
bêes dessa vez / a moller foi encima começaron d' andar per essa 'ncon-
/ dun menynno. trada. CF. contrada.
i
enclinar-se : inclinar-se : 202.1 (F), 202 39 encontrar v. TR.: 102.19 encontrou un me-
a omage s' enclinou .. e mui passo nyo; 420 5i Bêeyta u ouviste en sobind'
disse: «Muitas graças, meu sennor.>; encontrada / Pnncepes.
202.45.
encortinar v. TR.: pôr cortinas em: 411.138
encoberto (401.77 To) v. onoubcrto. sã casa muy ben encortynnada.

encobrir v. TR. : 188.6 Goraçon d'om' ou de encravelar v. TR.: pregar: 15.7 pois que
moller que a Virgen muit' amar,/ ma- por eles encravelados / ouve seu Fill'
ça-lo encobrir queiran, ela o faz pois os nembros na cruz.
mostrar; 273.52 el coseu os panos /
mui ben con aqueles fios e encobriu encreu ADJ./s. M.: incrédulo, infiel: 22.33
os danos; 35o-9 punnas todavia / por creveron ben, ca ant' eran encreus;
encobrir nossas falias || 94.8 guarda- 35.72, 7229, 133.13 vivian assi / come
-nos de falir / e ar quer-nos encobrir / crischãos, mais non rom' encreus;
quando en erro caemos; 405.13 aquela I35-36.
que nos encobre / e que nos faz per-
doar || oncobrir-so: disfarçar-se, fingir: encuberto ADJ.: 194 16 en un logar encober-
to d e n u ' en algúa m o n t a n n a || dissi-
208.17 demais ar c o m u n g a v a n por sse
mellor encobrir. CF. encuberto. mulado: 401.77 me g u a r d e . . . d'amig
encuberto, que a gran coita fal. CF.
encolleito ADJ.: contraído, paralítico: 77.8 encoberto.
húa moller que avia tolleito / o mais
de seu corp' e de mal encolleito; 77.38 ende, en: ADV.: indica lugar: dai, daqui:
quando ss' estendia o n e r v i o encollei- 6.-o Leva-i' ende; 42.23 ssa amiga,
to; 179.17 era toda tolleita / e das per- que end' era natural; 44.37 ante que
partir-/s'eu quisesse', l?;.27 a Roca-
nas encolleita.
mador íoi-ss' en || motivo, causa: 1.22
cncollor v. TR.: 42.2 de como o crerizon ta c u n n a d a / Ehsabeth, que foi d u l t a r , /
meteu o anel eno dedo da omagen de é end' envergonnada; 104.14 tan gran
Santa Maria, e a omagen encolleu o pesar ouv' enton,/ que con gran coita
dedo con el; 42.33, 248.37 E assi como ouvera o siso end' a perder', 6J9 enton
os braços foron anhos estender por cantou o menyo; e foron en mui paga-
se terir, non poderon per ren poi-los dos / todos || a respeito disso; acompa-
encoller || encoller-se: 77 10 amba-las nhando verbos que regem o genitivo:
suas mãos assi s'encolleran,/ que ben B.u p r o v a r e i / a mostrar ende un
per cabo dos onbros todos se meteran. pouco que sei; 4.11 per q u a n t ' end'
a p r e n d i eu; 7.40 q u e a n t e mi / faça-
encomenda s. F. 194.42 leixo-vos est' enco- des end' e m e n d a ; 8.i5 per q u a i u ' en
menda (ou est' en comenda?). nos a p r e n d e m o s ; 36.38 se llt/s proug'
en. CF. dês en(de), poren(do).
encomendar v. TR. : 15-65 q u a n t ' eu ei tenn'
encomendado / da Virgen; 64.23 faze- endeitar v. TR.: proclamar ( ? ) : lírios
de . que m' encomendi-des u alguen; O que sL-ra f e i t u , / eu endeito-/o d a q u i
116.3, 184.18 || encomendar-se: 112.8 que seu seja .. do demo todavia.
Santa Maria,/ que aos seus noit' e dia
/ guarda de mal e os guia,/ pois se lie enderençar v. TR. : endireitar : 155.10 Santa
van encomendar. Mana pode tod' aquest' e n d e r e n ç a r ;
119
enderençando / as peles pêra enfermedade (218.25, 321.3a, 321.119 367.2)
lavra-las; 297.16, 328.38 per que fosse V. enfermidade.
mais a.qya a que l feit' endcrcnçado;
376.5 non 6 gran maravilla d'enderen- i enfermeria v. enfermaria.
çar... as cousas mui mal paradas
a que faz as voontades / enderençar enfermidade s. F.: 54.5 pêro avemos enfer-
dos culpados. midades / que merecemos; 65.31 caeu
en grand* enfermidade; 93.3, Í34.5,
enderredor y. derredor. 166.10. CF. enfermedade.

endevedar v. TR.: endividar: 62.8 húa enfermo ADJ. / s. M.: 209.18 jazend' en Bi-
dona... que por fazer ben tant' ende- toira enfermo; 235.2, 256-4 II2I -3 San-
vedada / foi que sã erdade ouvera per- ta Maria pod' enfermos guarirj 31.14,
duda (7": endevidada). 43.66 dá aos mortos vida e a enfer-
mos saúde; 53.3, 6g.3.
endiabrado ADJ./S M.: endemoninhado: 38.82
dons lafures demôyados... sass car- enferroUar v. TR. : acorrentar, agrilhoar:
nes os endiabrados / con grão ravia 135.107 este que ssé / aqui ben enfer-
as começaron todas de roer. rollado / farei soltar; 176.8 avia os
pees enferrollados.
endurar v. TR.: aturar, aguentar, sofrer:
50.28, 115.246 vossa natura / non en- enfínta s. F.-.fingimento,presunção: i i5.t 11
dura / muiio fame nen sede; 127.5, a moller foi encima / dun menynno
261.50 Estes f oro n sofrer / por Deus que pois fez / con pesar, sen enfinta-
en este rnund' e endurar / muitas
coitas || permitir : 197.8 sse el algun enforcar v. TR.: 175.1 úu mancebo que
poder á de os omees matar / pelos enforcaron a mui gran torto; 371.33»
pecados que fazen, e o quer Deus 35583,392.1.
endurar.
enfraquecer v. i.: 141.22 foi muit 1 envelle-
enfadar v. TR.: 65.213 daqueste mundo cetido / e a carn' e os nenbros tant*
fuy log* enfadado || enfadar-se: can- enfraquecendo.
sar-se : 238.18 el de viltar a Virgen e
Deus sol non ss' enfadou; 370.9 de a engafeeer v. i.: tornar-se gafo, leproso: 93
servir sol non nos enfademos. (M) quiso Deus que engafecesse.
cnfaz (105.54, 122.48 Tt 235.97) v« anfaz. enganador s. M./ADJ.: 41.17 a Virgen...
que o livrou do dem' enganador;
enfengir-se: Jingir: 318.26 enfengir-/se foi
96.19,298.47 guarda-me daqueste falss*
que ren non sabia daquel feit'.
enganador; 356.9
enferma, s. F.: 346.11 En Estremoz...
guariu húa enferma. enganar v. TR.: 26.32 o demo ... se lê foi
mostrar .. polo tost' enganar; 64.64,
enfermar v. i,: adoecer : 125.53, 188.19 Per 67.97, 105.92 Porquê me fust' enga-
astéença que fazia enfermou; 226.3, nar,/ Santa Maria, pois en ti fiava?:
235.36 quand' en Requena este Rey 206.11 o diabo traballou / per como o
mal enfermou; 238.28. enganasse; e tanio pôs el andou/que
por mui gran fremosura de moller o
enfermaria, enferzneria s. F. : 45.29 enferma- enganou || o agoiro engana a alg.:
ria ; 226.34 enfermeria u cuidavan sSar 885.54 Mai-la Virgen groriosa... fezo
{ f t enfermaria). que a el essa noite enganou (= enga-

-4
120

nou o) agoiro (viu os seus intentos engèoso ADJ.: inteligente: 6.18 O meny'
contrariados) || 38.46 son muit' enga- a maravilla er' apost' e fremoso, /
nados / os que nas omagces de pedra e d'aprender quant' ova era muit'
queren creer; 65.18 assi o tragia o engèoso.
dem' enganado.
Englaterra (6.8,13; 83.7 E), Engraterra (83.7
engano s. M.: 26.2 como Santa Maria jui- T) v. Ingraterra.
gou a alma do romeu que ya a San-
tiago, que sse matou na carreira por engrossar v. i.: 313.26 o mar a crecer /
engano do diabo; 132.^4 Pêro tanto o Começou tan feramente e engrossar
trouxeron / per faagu 1 e per engano / cada vez.
que outorgar-lle fezeron / que casass
en aquel ano; 147.3^ assi Santa Maria ongrudar v. TR.: grudar: 289.21 a mão
aquesi' engano desfez; 175.20 O erege) destra cona fouce apertada / foi, assi
que muit' era chéo de mal e d'engano como se fosse con forl' enyrud' engru-
/ e que muitas falssidades fazia sem- dada.
pre U prender engano: ser enganado:
193.50 porque entendeu ela que pren- engrude s. M.: grude: 184.30 mester en-
dera eu engano || sen engano: leal, grude / Avia pêra sã chaga que na
sincero; sinceramente: 148.17 esto sen face lie ficara; 289.21.
engano / o façan; 3a3.52 o bon orne,
com' era mui sen engano; 335.25 cnguonto s. M.: unguento : 206.41 seu en-
aquel orne bõo e sen tod' engano || guento aduss' a boa Sennor / e untou-
a engano: perfidamente: io5.6o lie -lle ben a chaga. CF. onguonto, un-
deu con un cuitel' a engano / en tal guento.
logar, que vergonna me faz / De o
dizer. enloquccer v. i.: enlouquecer: 41 (MJ con
pavor enloqueceu.
enganosamente v. enganoso.
enlumêar, enlumoar : v. TR.: alumiar, ilu-
enganoso ADJ.: 192.50 era 'nganosa / muit minar: 1.56 u vyu alçar / a nuv 1 enlu-
e mentirosa / sã fé || enganosamente: méada / seu Fill' (E To; T: enlu-
com engano, traiçoeiramente: 195.139 meada); 41188 averas tal erdeiro /
aquel que t'avia / por muit' engano- per que toda a t e r r a será enlurncada
sa-/mente. (To; E: enlumeadij); 419-83 clari-
dade que todo o log' enlumeou. CF.
engastõar v. TR. : encastoar: 33g.58 achou / aluinêar.
três peixes engastõados jazer / Na
nave; 376.27 enviou-11' a sortella, en enmagreccr v. l.: emagrecer 333.67 O abad'
ouro engastõada. ao menynno vin-lle c a m b i a r a faz / e
ar tnmagrecer muito.
engenno, engêyo, engêo s. M.: máquina:
51.40 te rogamos que doqueste cond' cnmenda (6r> 43 T, iC'4.37) V. emenda.
irado / nos queras g u a r d a r . . . ca nos
quer britar / con seus engtos que enmondar (88.101 T 7o; 132.37, l55.8,i3) v.
para; i3i.GG aquelas pedras crgia / omondur.
Sen ajuda de c o n p a m i u / ncn d'<:ngcyo
nen de m a n n a ; 358.15 a inéur pedra cnmontar ( I.a3, .\jJ'?. T To, 194.1 T, 355-48,
delas non podia seer movui-la / Per 38i.58, 4 i i . 5 i 7b) v. ementar.
barcas nen per engennos, nen per
arte nen per manna. onmeiite (422.8) Y. emente. CP. monte.
121

eno (4.39, 5.153), enos (6.44, 112.30), ena de mascarade que contra todos re-
(2 30, 5.lio), enas (B.a6, 104.17): PREP. ganna || testemunho: 333,i8 esto cris-
en -j- AB.T. DEF. io(s), la(s). CP. no. chflos / viron e judeus t- mouros, da-
1 quest' enquisa daria.
onp- v. omp-
onrodor, onrredor v. redor.
cnquanto CONJ. : (seguido de INDIC ) du-
rante o tempo em que: 2.32 enquanto enrreqnecer v. x.: enriquecer: 132.39 sen
/ 11'el Rey tallou da mortalla, [ disse-1'; padr' e sã madre mortos / foron, e
75.148, 78.55, 383.27 |! porquanto, visto enrrequecendo / foi el, ca vinnas e
que: 360.4,6 Ca enquant' é de Deus ortos / lie ficaron.
filia e criada e amiga, / en rogar-lle
que nos ame sol non á Deus que He enrroquentar v. TR.: tornar rico: 281.68
diga,/ e enquant' el é seu Filio, pêro Deus e os santos neguey por m'enrre-
o mundo juyga, / de nos perdoar por quentar.
ela non ê cousa mu i t' estranna. || se-
guido de CONJ:. 5.135 na ta gran mer- cnrrugado ADJ.: 75.96 alvayalde que faz
cee nunca falecerán / enquanto a sou- cara enrrugada.
beren guardar e gradecer; 73.46 ca já
nunca, enquant' tu viver,/ non ousa- cnsai s. M.: ensaio, prova (provçnçal.):
rey ant' o abad' aparecer; 379.73 a 279.17 seede-mi ora bõ' ajudador / en
loo sempr' e loarei / enquant' en est' enssay / Que me faz a mort'.
aqueste mundo viver || i3o.35 seu en-
tendedor serei / enquant' eu viva ; ensandecer v. i.: 21.28 a madre per poucas
316.55 enquant' eu vivo seta; 363.8 ensandeceu / por el; 168.28, 232.24,
dizian que os dêostava / mais quan- 211.73 cuidando que queria por el en-
tos somos no mundo enquanto viva- sandecer; 38i.8 || ensandecer-se: ia5.5g
mos; 379.17 que non ouvessen medo, atan fremoso o crerigo lie pareceu /
enquant' ali estevessen./ de perderen que a poucas d'anaor dele logo sse
do seu nada || na medida que: i5.38 non enssandeceu.
Será est' enquanto / tu connoceres
teu Criador; 290.26 Maldito seja quen cnscrir (339.46) v. enxerir.
ben non disser / da mellor das boas
e non quiser / aver seu amor enquanto enserrar y. TR. ; encerrar: 17.23, 19.12 en
poder. húa eigreja o ensserraron; 67.103,
105.46, 123.25 ena mão Ha ensserrou
enqueredor s. M.: inquiridor: 97.69 meted' (candea); 193.4 Santa Maria, Madre
y un voss' enqueredor,/ e mellor / do que tod' ensserra; 2i8.56 por pra-
podedes per y o feit 1 entender. zer da que nunca sã merece enserra ||
5o.3o a íanta Virgen, en que ss' el
onquorir v. TR.: indagar: 97.68 meteu y ensserrou || fechar; 60.20 Eva nos
un ome de paz/que... fosse daquest' ensserrou / os çeos sen chave.
a verdad' enquerer.
ensinado ADJ.: ISQ.IÔ un ome enssinado /
cnquisa s. F.: inquérito: 105.67 ^ desto de scriver; 222.22 un capelan.., bõo
queixou-ss', e fez end* enquisa / un om* e enssinado.
bispo que chamavan Bonifaz; 148.6
E daquest' un miragre mostrarei en ensinamento s. M.: 33.74 1ue c'os seus
tal guisa / que dos outros da Virgen ensinamentos / os quisess' acostumar,
será mui grand' enquisa; 386.28 por / que non podessen errar; 34.aã un
que pois non temeremos / enquisas crischão cnton con bon enssmameiHQ
122

/ a omagen foi sacar do logar balo- chão, judeu e mouro,/ atanto que en
rento; 140.21 Lpemosseu cousimento, Deus ajan ben firmes sãs entenções.
/ conssell' e castigamento / seu ben,
seu enssinamento. entendedor S. M.: namorado: 69.2 Como
o Crucifisso deu a p a l m a d a . . . aã
ensinar v. TR. : 1.69, 33.5y fúrono preguntar monja de Fontebrar que posera de
/ que a verdad' enssinar / lies fosse; ss'ir con seu entendedor: 64.2, 130,2
284.36 o frade rezou / o vesso muit' Quen entender quiser, entendedor /
agya que 11' o frad' enssinou; 4:9.93, seja de Madre de Nostro Sennor.
420.14 béeyta a fala que ouviste f a l a d a
/ e outrossi a letra de que fust' ensi- entenelemento (320.32, 282.9, 4*8.13) V.
nada. entendimento.

entalladura s. F.: 3i2.l8 fezera / fazer húa entender v. TR.: compreender, perceber:
ssa omagen de mui nobr' entalladura. 8.43 Poi-lo monge perfiado aqueste
miragre vyu,/ entendeu que muit'
etitallamenío s. M.: entalhe: 312.27 Aquel errara ; i5.i53, 38.13, 63.88, 164.42 per
maestr' a omagen fezo mui ben ental- esto s1 entendeu / quanto 11' o feito
lada / en semellanca da Virgen santa pesara [| B. 6 Porque trobar e cousa
benaventurada, / ben feita d'entalla- en que jaz / entendimento, poren
mento e depois mui ben pintada. queno faz / a-o d'aver e de razon
assaz,/ per que entenda e sábia dizer
entallarv. TR.: 2 9.14, 38.3g. 219.2 hua figura / o que entend' e de dizer lie praz;
do demo que era entallada en mar- 69.21 Aqueste non falava nen oya,/
mor blanco; 297.31 o que cree que ver- mais per sinas todo ben entendia /
tude á no madeir' entallado / que non o que lie mandavan; 427.20 saber-/
fala nen se move; 3i2.ío. lies faria todas Ias cousas entender /
mellor que nunca sage en todo o
entanto ADV. : entretanto: 65.27 Entanto o mund' aprendeu || chegar a saber,
preste morreu. ver, ouvir, sentir: 6.6o ta madre, que
já sã mort' entende; 7.22 As monjas,
enteiramente v. enteiro. pois entender / foron esto e saber;
11.72, 212.49 || i3o.a Quen entender
outeiro ADJ. : inteiro: 61.37, 71.12 un gran quiser, entendedor / seja da Madre de
livr' enteiro / rezava cada dia; 137.18 Nostro Sennor./ Ca ela faz todo ben
aquela que parindo Virgen foi enteira; entender,/ e entendendo nos faz
í5i.43 a Virgen .. que sempre faz connocer / Nostro Sennor (o poeta
sãs mercees enteiras; 208.22 iillou o joga com os dois sentidos de entender:
Corpus Cristi, mais per ren nono pas- compreender e corta j ar; CF. pró v.
sou, / e tod' enteiro com' era ena e n t e n d r e ) || per quant' entendo: tanto
boca o levou; 224.40 un an' enteir' ou quanto sei', na minha opinião: 20.33,
mais || entoiramento: 45.5g esta alma 65.^2, 73.65 || s. M.: 100.8 vcer faze-
fez obras por que a aver devemos / los errados / que perder foran per
toda ben enteiramente, sen terç' e pecados / entender de que mui culpa-
sen meadade. dos / son || PART. PERF. ensentiudo:
sisudo, inteligente: 95.55 o amiral dos
entençon s. F.: intenção; 85.39 en min e en mouros era entendudo, / que nem 1
meu Filio vossas entenções / torne- Arrendaff avia, e orne sisudo.
des; 208.25 foi atai ssa entençon;
359.26 Amigos, vossa entençon / par- entendimento S. M.: K, 4 Porque trobar è
tid'; 265.68, 3o5.68 perdoar pode cris- cousa eu que jaz / entendimento; 34.7
i
123

miragre... que fez... aVirgen.. por cntranto PART. JPRES.: entrant 1 a, a entran-
dar entendimento / que quen contra te de: à entrada de: 104.41 enirani'
ela vay, palia é contra vento; 297.13 a húa vila que dizen Caldas de Rey;
mui cegu' é d'eniendimento o que > 275.28 passaron con eles un rio muy
aquesto non vee: 42362 u fez orne gran / d'Aguadiana, entram* a Portu-
apost' e mui bei / a que deu entendi- gal; 355.72 a entrante da vila.
ment' e razon. CF. entendemento.
entrar v. TR./I.: 3.u no inferno entrou;
cníendudo y. entender. 9121 en húa nave... entrou; 12.123
gran missa ben cantou; / e quand'
enterramento s. M.: 195.105 ouv' enterra- entrou na segreda; i3.33 en orden
log1 entrou; 43.45 E logo en outro
mento / na praça ervosa.
dia entraron en seu caminno f| a6i.38
viu gran lum' entrar /per húa esir' ||
enterrar v. TR. : 195.137, 419.92 enterra seu 26.79 «°n dev' entrar / ante Deus;
corpo no Vai de Josaphas; 419.98 97.38 anf el Rei entrou; 382.41 Go!1
gran coita que avia quis ai Rey
enton, cntonco ADV. : então: 4.64, 5.82, 6.3o, entrar poren || 22.21 Duas lançadas
8.28. 9 77 E pois que o monge aquesto lie deu un peon, / mas non 11' entra-
feit' ouve./ foi-ss" enton sã via; 35.6i, ron; 126.2 saeta que lie entrara pelos
63.21 el conde don Garcia, que enton ossos da faz; 327.29 os calcarínares
/ líya o logar en aquela sazon || on- anbos pelos lombos os sentiu / que
tonce : 09.70 Entonçe diss' el conde 11' eníraron tan de rijo que os non pod'
muit' agynna; 75.i33, i85.8i, 329-65, en tirar || IMPESS.: 43.23 e que aquesto
332.5r || log' enton: imediatamente, sem compnsse / entrou-lP ende por ma-
demora: i3.i3, 236.t(> E pereceu a ga- neira; 213.36 entrou-lle na voontade
lea, e morreron log' enton / quantos / que en romeria fosse a Teren';.
en ela andavan; a65.io5 || log'enton- 234.20 Onde II' avêo un dia que en
ce: 347.35 || dês cníon v. dês. coraçon II' entrou / que sse foss' a
Vila-Sirga; 314.45 entrou-11' en voon-
entornar v. TR. : 1.46 com' estar / vyu a tade que aqueío non fezesse (tomar
pedr' entornada / do sepulcr' || 73.31 uma resolução, decidir) \\
do vinno sobrela casula 'ntornou. uma. obrigação, pagar: 3 (j6o.se lie
logo non desse, que quant* avia H'en-
ent' outros (37.14, 176.18 T")=entr' outros. trasse, / atéen que a valia da sortella
He dobras;.e || entrar en razon: entrar
entrada s. F.: 1.26 foy pousar / no portal em demanda judicial, pedir contas:
da enirada; 75.41 desta guit,' averedes 401.7 nen eno gran juyzio entre migu'
no Parayso entrada; 89.67 aã t-igreja en razon || começar: iy5.7z sempr' eu
/ se foi... dê-la entrada / foi logo guardara, / pois sabad' entrara, / sã
baiiçada; 355.5i Quando foron na noit' || invadir: 99.2 mouros que entra-
ygreja da Madr' e Virgen onrrada,/ ran húa vila de crischãos; 2o5.23 o
mandou fazer o mancebo candeas castelo iodo muit' agya foi entrado.
logo d'entrada; 374.15 úus peões,/al-
mogavares muy bõos... foram mal entre PREP.: 65.i5o fez-lle sã cama ben en-
fazer a -nouros... mais gãar ren non tre dous cantos; ig3.5i entre mi e as
podian d'entrada nen de sayda. aguas pôs com" en guisa de pano;
245.15 Entre Doir* e Mynn"; 267.15 U
entrameiiter-se: ocupar-se: 74.18 sempre 30.16 Tal foi el meter entre nos e ssi
mal fazes, e do ben non / te queres / e deu por avogada; 41:1.95 será a vo-
per nulla ren entramerer. gada / Entre Deus e as gentes || 60.2

"í^
i 24

do depariimento que á entre Av' e envcrgonnado ADJ.: 1.22 ta cunnada / Eli-


Eva || 14.16 Entr' aqueles bõos frades sabeth, que foi dultar,/ é end' enver-
avia un frad' atai; 57.71, 79.28, 91.7 gonnada; 65.IÕ3 vco ant' a Virgen
dizer-vos quero / entr' estes miragrcs m u i t ' envergonnado ; 145.16 pobres
seus / outro mui grand'; 404.35 Entr' muit' envergonnados.
as molleres bêeita es tu || 254.22 muit'
entre ssi falavan; 419.60 K n q u u n t' eles envcrgonnar : sentir vergonha (?): 320.32
en esto falavan entre ssi || 48.27 eatre ladrões. . . furtaronas todas e foron-s
ssi acord' ouveron de lie non daren en, / assi que non envergonnaron ren
en nada |] 6q.32 entre ssi disse; 281.15 / a ela neno que morreu na cruz.
diss' un dia entre ssi || entretanto ADV.:
[5g.l2 entre tanto foron aã Virgen enviar v. TR. : 1.65 a graça que Deus enviar
rogar. CF. antre, ontre. / lie quis; 2.43, 5.43 mandad' enviaron
/ a sã moller; 21.5, 31.19,71.46,261.17
entredonnir v. i.: dormitar: 212.56 jazend' 11'cnviou muito dizer e rogar; 265.47
entredormindo. enviou dizer a aquel seu sennor || en-
viar por: mandar chamar; 67.81,71.31,
entregado PART. PERF. restituído à posse de 97-36 seus omées por el log' enviou;
alguma coisa: ig3.6o o mercador en- 1 19.68, 144.38.
tregado / foi de quanto lie fillaran ||
seer entregado de: fa^er esforços: envidos ADJ.: a envidos: de tua vontade!'
267.23 se d o a fremos' e a p o s t a 169.48 muit' a envidos enton lio outor-
achasse... de lia aduzer era muit' guei. CF. anvidos.
entregado.
envolto PART. PERF. de envolver: 35.2 1, 43.68
entregar v. TR.: confiar'. 345.43 logo o cas- chorou eno a t a ú d e / u jazia muit' en-
telo 11' entregasse || restituir: 36g. i n volto en panos dúa l i t e i r a ; 199.44
sol que lio seu entregasse: 379.45
depois que entregaron / todo quant'
ali filiaram. cn vorullar, envurullar v. TR. : embrulhar,
envolver: 180.44 aver non podia / un
entrepeçar v. i.: tropeçar: 73.28 ouv' en pano en que o e n v u r u l l a r ; 215.68 en
húa pedra a entrepeçar; 171 (M) Como panos que tlia / ricos fez que a oma-
entrepecou a bestia. gen fosse log envorullada ; 420.9 béey-
tos los panos u fust' envurullada.
entresíeeer v. i.: entristecer: 211.28 desto
o poblo foi tan coitado, / que cada enxeco s. M.: dificuldade: 356.19 esta santa
un deles entrestccia. moller / os tirou claquel enxeco, ca
de tod' é sabedor.
entretanto v entre.

envair v. TR. : agredir, acometer: 28.88 cui- enxerir v. TR.: inserir, introduzir: 339.46
dou que per abete / o querian envayr. per u a nave se foi abrir / foy y três
peixes enton enxerir (F: ensserir).
enveja s. F.: inveja: 67.23, 78.21 outros
privados... avian-11'enveja; 184.220 er (36.31, 157.4, 348.17) v. ar.
demo chêo d'enveja; 205.66 tal enveja
pres; 280.7 de que o dem' á mui erdado s. F.: herança: 214.18 non avia
grand' enveja. nada / senon quant' húa e i g r e j a . . .
que fora d u seu linnage e dei ben
envelleeer y. i.: 141.21 El usand' aquesto, come herdade || herdade, propriedade,
foi muit' envellecendo. ; 62.9 por fazer ben tani" endc-
m
"5 125
f
ili
vedada /foi que sã crdade ouvera per- crosia v. eregia.
duda; 281,82, 325.31 lies faria grand'
algo e dar-lles-ya herdade || 45.29, erga CONJ.: salvo, excepto: 338.38 E jurou
48.2 tolleu a agua da fonte ao cava- que en tal dia non comess' erga le-
leiro, en cuja erdade estava; 233.44 a gume. CF. ergo.
eygreja 6 sua e derredor a erdade;
338.12 lavrando-lle sã herdade; 382.64 erger v. TR.: erguer: 9.136, 28.95 ergeu os
|1 a er e erdade: 161.i5 ca outr' aver seus / ollos contra o ceo; 38.J8, 156-39
non avia no mundo, nen outr' erdade; quis con eles erger / Sá voz; 183.27
285.33 grand' herdade He daria e aver; íórona dali erger / e posérona no
800.64 dar aver e herdade; 335.18. mnro; 231.63 aquelas pedras ergia;
261.53 foi as mãos erger / contra o
erdado v. ben-erdado. ceo || construir: 3og.52 en aquel logo
a ssa eigreja ergesse || v.i.: levantar-
erdamonto s. M. propriedade: 48 (Aí) a car- -se: 11.78 fez-lo erger / ressucitado;
ta do herdamento; 382. i Como un 115.66 fez-lo erger / de seu leit'; 381.4
ric-ome pidia un herdamento ai Rey || erger-se: levantar-se: 5.6i Quand'
que He avia a dar por outro qne He o Emperador de terra s'ergeu; 14.47
filiara: 382.33. o frade que era morto foi-ss'4en pees
log' erger; 24.44, 42.42, 57.68.';
erdar v. TR. : herdar: 125.75 se eu morrer
erdarás / mui grand' algo que eu ten- ergo CONJ. : salvo, excepto: 317.66 pois
no || instituir herdeiro: 1.8 por nos dar nunca disse ren / ergo «ai, Santa Ma-
gran soldada / no sen reyno e nos ria»; 319.36 nen sabian que He val-
erdar / por seus de sã masnada / de vess* ergo morte; || erg' (=ergo ou
vida perlongada; 382.2! Se queredes erga): 78.18 outra missa nunca el que-
que vos herde, de grado vos her- ria / pyr erg' a sua; 88.78,93.20 erg'un'
darey / ali u o fazer possa. ermid'; ia8.65, 135.97, 305.41. CF. erga.
erdeiro s. M.: herdeiro: 224.26 non podi'
erigia v. eregia.
aver filio de que gradoasse / e que pois
sã mon' en seu aver erdeiro ficasse;
crmar v. TR.: abandonar: 187.19 un tenpo
411.87 de ta moller Anna a veras tal
foi que ouveran d'ermar / con fanV
erdeiio / per que toda a terra será
enlameada. os monges aquel santo logar.

eroge s. M.: herege: 91.11 judeus / nen ere- ermida s. F.: 16.57, 4^.85 en un* hermida
ges; i56.3, 175.16 foi logo filiar pou- se meteu; 65.6;, 67.67 Aquel bispo
sada / en casa dun grand1 eregej 208.1, era ome sant' e de mui boa vida,/ e
3o6.it íiu herege. mui mais religioso que sse morass' en
ermida; 78.46,95.10.
eregia, eresia, erigia s. F. : heresia, incredu-
lidade, descrença: iS.ao (E To) o ermitan s. M.: ermitão: 65.85 o ermitan He
demo no seu coraçon / metera y tan disse; gS.i Como Santa Maria livrou
grand' erigia (T: eregia), / que per un seu hermitan de prijon dfíus mou-
ren non podia mayor; i8.S5 por toller ros; 115.200, 15 5.2 (j ermitaao: 155.63
eregia / dos que na Virgen duhar / (T; E.• hermitano).
van; 340.50 per sã bavequia / d'eresia
|| os hereges: 2.2$ judeus e a eregia. ernuiano v. ermitan.

ereja s. F.: herege; 89.58 a dêostavan / e ermo ADJ.: 85 (MJ Gomo o meterem en
«ereja» a chamavan. húa casa berma.
126
ero s. M.: campo: 178.21, 178.27 o lavrador non errasse / que cande 1 ou estadal /
foi chegar / do ero; 178 (M). y sigo non levasse; 252.8 ||perder-se,
errar, o alvo: 49.2 erraran o camyo
Erodes: 337.33 Rei Herodes; 337.38,46; de noite; 189.8, 294.33 lançou aquela
4o3.i5 Erodes maldito; 424.31,38. pedra por feri-la, mas errou-a; 3^0.23.
erra s. F. erro, falta, pecado: ig3.63 dali erro s. M.: falia, pecado: 10.16 dos erros
adeante sempre serviu de grado / a nos faz repentir,/ que nos fazemos
Virgen Maria sen faliment' e sen erra. come pecadores; 47.8 por que faça-
CF. erro. mos erro; 55.42, 79.54 eno juyzo...
nos ache sen erro e sen pecado;
errado ADJ. que errou, culpado: 11.57 a
83.35, 94.9 quando en erro caemos.
a l m a . . . do frad' errado; 38.48, 75.106
Mia culpa, ca fui errada; ico.6 veer error s. M.: falta, pecado: i52.2g porque
faze-los errados / que perder foran leixes teus errores; 384.28 o éemigo /
per pecados entender de que mui cul- diabo que sempre punna de nos meter
pados son; 222.7 os q ue son errados en errores.
saca de maa carreira; 272.13 húa
moller errada; 281.80 eu fui errado... erva s. F.: 5.128 deu-11' húa erva de tal
de vos averdes pobreza en meu reyn'. prez,/ con que podesse os gaffos todos
guarecer; 69.67, 3ig.3o nen valian er-
errança s. F. erro, falta, pecado: 9.41 da
vas nen escantações; 334.22 vynno ten-
que sempre guia / os seus sen erran-
perou / con ervas; 342.12, 408.5.
ça; 24.42 foi grand' a errança; 91.16
por errança que fezeran; 289.28, 3o3.i3 crvoso ADJ,: relvoso: 195.109 ouv' enterra-
non façan cousas per que caian en mento / na praça ervosa.
errança; 3i2.Sa fez con ela béeiçóes
por emendar a errança / que aã Vir- esbullar v. TR.: 237.74 Esbullou-a aquel
gen fezera. ladron (F: esbulou). CF. dcsbullar.
errar v. TR./I. : enganar-se.' 6.7 a Sant' eseabeçar v. TR.: descabeçar, decapitar:
Escritura, que non mente nen erra; 96.28 o escabeçaron / por mandado
9.1 16, i5.2g Aquel que non erra,/ que
daquel mão roubador: i85.57, 325.37-
Deus é; 192.17 errara / en seu conno- CF. descabeçar.
cer; 213.17 en seu cuidar errava ||
cometer falia, pecar: 5.56 non quisera eseaccer v. TR. / i.: esquecer: 6.83 o cantar
con ela errar; 7.6 por que errar / non que dizias meu já escaeciste; 2O.36
nos faça, nen peccar,/ o demo; 8.43 non nos escaeces ; 25.180 non vos quis
entendeu que muit' errara, e logo escaecer / o que profetou Ysaia ||
s s ' a r r e p e n t i u ; 16.4, 49.13 dou' Kva, escaL-ccr a alg.: 18.33, 25.83 íoi-11' o
que foi e r r a r / per sã grau f o l i a ; 61.43 praz' escaecer / a que o el pagar
|] errar a: ofender, ser mau para: 3.C devia; 125.106 mi e meu Filio Jhesu /
nos per nossa folia / 11'imos falir e te escaecemos mui toste; 175.46 non
e r r a r ; 55.68 aos que ela ama por Il'er- lie foi escaeçudo / d'ir u seu t i l l o lei-
rar non ubaldóa; 11.9.48 perdoa ;\n xara morto; 336,28 i] cscaecer-so: 103.24
11'erra; 341.15 coidando que 11'errara, oyu hua p u ^ s a r i a n a cantar log' en tan
dava-lle mui maa vida || 65.222 Deus, bon son, / que sse escueceu seendo e
que aos seus non erra; 269.18 aos catando sempr' ala.
coitados nunca lies erra nen fal || non
errar de: não deixar de, não se esque- oscaeira s. F. : escada: 383.41 querendo
cer de: 95.43 a que non erra / d'acor- sobir per húa escaeyra / do batel en
rer a seus amigos; u6.36 que desto essa nave.
127
escaentar v. TR./I.: aquecer: 225.47 foi-lP cuidar escarnecer / aqueí logar tan
o braç' escaentando,/ e el a coçar til- onrrado; 104.5 q uen ao seu F'"°,
lou-ss* || 349.8 porque do Santi Spirito i Deus, coida escarnecer; 244.2 escar-
log' outra vez s'escaenta. necia dos que yan a sã ygreja; 286.2
dous judeus que escarnecian aun orne
-f escamar v. TR.: 369.101 que o peyxe 11'adu- bõo. CF. escarnir.
:•--. ± basse / e o lavasse de dentro e de
.í fora escamasse. escarnido ADJ.: escarnecido, ludibriado:
46.86 Pois que ss' assi os diabos foron
u
i? escano s. M. 323.51 nen na mesa nen no dali escarnidos / e makreitos fera-
scano. mente, deostados e feridos; 141.29 Oy
mais aguardade / est' outro de caeda
escantaçon s. F.: bruxaria, magia, feitiço: fazer escarnida; 215.31 non quis Deus
22.21 escantaçon / cuidou que era; que ficasse a omagen escarnida; 222.9
128.14 foi pedir a consello a húa vella contra q Diabo ten ela por nos fron-
sorteira /que 11'escantaçon mostrasse; teira / como nos nozir non possa en
319.30 nen valian ervas nen escanta- esta vida escarnida; 385.37 teve-sse
ções. por escarnido.
, *•
escapar v. r.: 33.25 pois torvar / o mar viu^ escarnir V.TR. /1. escarnecer.' 59.80, 238.47
seus pensamentos / foron dali esca- £1 respondeu escarnindo; 238.66 quen
par; 86.43, 112.28, 131.32 todo-los quer que foss' escarnir / da Virgen e
matou / senon el senlleiro que viv' do seu Filio; 286.27 se fillaron a riir
escapou; 256.23 avia tan gran fever, ... e muito o escarnir. CF. escarnecer.
que quena viya enton dizia: Segura-
mente, desta non escapará. escarnno, escarno s. F.: escárnio, troça: 104.7
aquel escarno todo á de tornar sobre
escarlata s. F.: pano escarlate: 0563 panos si; 3i8.3 Quen a Deus e a ssa Madre
de seda, outros d'escarlata; 182.48 escarnno fazer quizer (F; E: escarno) ||
mal o doitêaron, / e atai o pararon / cantiga d'escarnno: cantiga satírica:
com' húa escarlata. 316.16 sãs cantigas fazia d'escarnno
mais ca iTamor (F\: escarno).
escarmentar v. TR.: 38.86 que todos escar-
mentados / fossen quantos dest' oys- esclarecer v. TR. /1.: 15.91 gran podar de
sen falar; 88.100 com' om' escar- Santos ... que a terra toda sclareceu;
mentado / en todo foi emendar; 349.38 164.43 nunca IPesclareceu / sã coor.
senpr' aos culpados, / maçar é mui
josticeira, con piadad' escarmenta || Escoça: Escócia: 108.10 un judeu alfaqain/
328,48 atai feito com' este deve ser que en tod' Escoça par... de saber
escarmentado. non avia.

escarmento s.M.: 33.42, 34.3 Gran dereit* é escodrunnar v. TR.: esquadrinhar: 175.32
que fill' o demo por escarmento / viron víir o baile ccn seus omées ar-
quen contra Santa Maria filia atreve- mados / que os prendeu, e tan toste
mento; 65.22 escomungou-o enton por foron ben escodrunnados, / ata que o
escarmento, / cuidando que fosse per vás' acharon no saqu' (T: escodruaa-
i castigado; 411.112. dos); 329.71.

escarnece» v. TR./I.: 65.no viu víir muita escodudas: a escodudas JJOG. ADV-: a gol-
gente / escarneçend' un orne mui fera- pes (?), arrancando as carnes (?); do
mente; 99.54 era Deus despagado / en lat. cxcutere (CP. esp, ant. escndir
128

'recoger el fruto de los árboles'): 31.68 escontra o ceo; i83.i3, 259.24 vironíi
(T7o) sen feri-lo de baston / nen escontra si vlir || 355-45 tal erro fe-
d'aguillon a scodudas (boi), cr. escon- zesse escontra a Gloriosa.
dudas.
escoorido ADJ.: descolorido,sem cor: 255.49
escola s.F.: 4-i3 ontr' os crischãos liya / achou / mort' o marido / e escoorido.
na escol'.
escorregar v. l.: 369.70 lavando-o de rrejo,
escolar s.M.: 291.1 Como Santa Maria tirou quis Deus que IPescorregasse / aquel
un escolar de prijon; 291.11 úu scolar seu anel do dedo.
liia en Salamanca.
escorreito ADJ.: 77-33 tornou-11' o corpo
escolleito v. escoller. todo escorreyto; 228.34 veredes mara-
v i l l a e s t r a n n a . . . desie muu que ant'
eseoller v. TR. : 30.37, 56.26 Dos salmos foi era d'atnbo-los pees tolleito,/ como o
escoller / cinque; 128.23 de vossas vej' ora são andar e muit' escorreito.
colmêas escolled' a que quiserdes;
312.33 aly escollera pêra a sã sopol" oscrareecr v. TR.: esclai ecer: 288.19 ant' a
tura: 353.94 a Dou M a t e u s . . . por capela da Virgen que os ceos escra*-
abade esco! jd' en meu logar || esool- rece; 340.63 escrareces / os ceos"|]
leito PART. PERF. / ADJ. l escolhido : v. l.: 3i3.7Ó o mar tornou mui manso,
213.52 E non queiras que eu moira a e a noit' escrareceu.
gran tort' e sen dereito,/ mas o feito
desta cousa per ti seja escolleyto jj escrever, escrevir, escriver, oscrivir v. TR.:
77.27 eno mês d'agosto, no dia escol- i5.n5 Santa Maria deu-H' escrito /
leito,/ na sã festa grande; 132.93 a un lyvro; 53/>i quanto no Testamento
Virgen escolleyta. Vedro e no Novo sé / escrito; 59.94
segun Lucas e Matheus / e os outros
escomoyon s. F. : excomunhão: 65.20 preçou escrivir / Foron. Formas verbais:
sã escomoyon húa palia (T: esco-
múyon. IMPERF. IND. 3 escrevia 265.42
escrivia 384.11
eseomungar v. TR.: 65.22 escomungou-o PERF. 3 escriviu 265.101 E,
enton por escarmento; 283.34,343.26 274-51
Ai, crerigo escomungado. escriviu 2Õ5.ioi F
PART. PERF. escrito i5.115,25.i68,
eseomuyon v. escomoyon. 28.14,42.87, 75.13o
INF. e s c r e v e r 97.75,
eseondudas: a escondudas LOC. ADV. : às
a5i.io8, 265.41
escondidas: 31.68 (E) sen feri-lo de
escrevir 295/10
baston nen d'aguillon a scondudas.
escriver 110.17
Lectio facdiorf CF. escodudas.
e s c r i v i r 59.94,
esconjurar v. TR.: 212.27 poi-la ela por 295.60 EI
Santa Maria esconjurou / que por seu
amor lio desse. escrito ADJ. / s. M.: 219 os seus bõos escri-
escontar v. TR. : contar: 121.53 oyu / todo tos / que fez da virgíidade; 35.188 com'
quanto 11' escontaron da Sennor. o escrito diz; 65.i6i, 97.78 pois abriu
/ el Rei aquel aquel escrito; 120.124 II
esoontra PREP. contra, na direcção de; 121.28 139.47 do mui m a l d i t o / demo que
ficou log' os gêollos escontra u o sol scrho / é por malvaz || por escrito;
sal; 154.24 a saet' ouve tirada / suso 386.21 os víir fezera por paravr' e por
129
escrito || meter c n escrito: 261.84 F.sto (ii5 A/( i5a A/) y. escudela.
inundou ou escrito meter; 384,61 o Icir.
meter en escrito. escudo s. M.: 119.25 Non foi quen podesse
' arma nen escudo / têer; 284 o que a
escritura S. F.: livro, obra: 364.9 Se8un diz Santa Maria ú. por seu escudo; 37.26
a escritura || 384.47 eu o Livro da Vida Virgen, tu que es escudo / sempre dos
escrit' ontr* as escrituras / serás orar' coitados; 119.29,213.8.
os que non morren || a Sagrada Escri-
tura: 6.7 a Sant' Escritura; 392.8 dia- escurecer v. i.: 32Q.53 pêra quand' escure-
bos sor monteyros de Deus, segund' cer / o levaren || 49.3» lies foi escure-
Escritura; 403.58 Segund' a Escritura cer / e perderon via || 331.27 Sen ti,
/ conta; 419.65 com' a Escritura diz || meu filio, este mundo n/escurece.
PL.: 53.2 o Testamento das Scrituras;
53.38 as Escrituras soube, e latin mui escuro ADJ.: 29.26, 36.ii a noit* escura / se
ben falar. fez; 3g.8, 40.37 a carcer escura; 65.116.

eserivan s. M.: escrivão: 375.1,375.35 escri- escusar v. TR. : desculpar: 151.45 por esto
van dei Rey era. foi o monge escusado daquel furto,
de que o mal sospeitavan.
escrivania s.F.: cargo de escrivão: 377.1
Como un Rey deu úa escrivania dúa escuso ADJ.: 102.54 en un logar escuso ||
vila a un seu criado; 377.19. a escuso: 212.34 foi-sse per un logar
/ a scuso; 214.47 pareceu non a escuso
cscriyer, escrivir v. escrever.
|| a escusa: 305.53 que non morresse
de fame a scusa poios rancôes.
escudar v. TR.: 184.25 morreu, ca assi faze
esfalfar v. TR.: precipitar: 107.13 Dúa ju-
quen non á queno escude; 35o.2<) ta
dea achada / que foi en crr* e filiada
mercee nos escude / contra a com-
/ e a esfalfar levada / dúa pena qu* i
pann' astrosa /do demo;406.111| escu-
está; 107 M Como a esfalfaron e non
dar-se: 51.45 pêra guarir / da omagen sse fez mal.
s'escudara; 223.28 contra o demo da-
questa s'escude. esfolar v. TB.: 178.23, 228.3 Como un ome
bôo avia un muu tolleito de lodo-los
escudeiraz s. M.: escudeiro, em sentido pejo- pees, e o ome bõo mandava-o esfolar
rativo: 317.6 un escudeiraz peou. CF. a un seu mancebo; 228.27, 318.22 fur-
escudeiron. tou na sã eigreja... húa cruz grande
coberta de prata e esfolar-/a foi toda,
escudeira s. M.: 63.5a, 67.37, loõ.i, 191.10 e a prata deu a húa sã moller. CF.*des-
O alcaide do castelo era un pobr' es- folar.
cudeiro; 245.17 escudeyros e peões,
cavaleyros outro tal; 408.15 liste... esforçado ADJ.: 17.63 sei ben esforçada;
era fidalg' escudeyro. i83.8 Aben Mafon,/ que o reino do
Algarve tíi* aquela sazon / a guisa
escudeiron s. M. : escudeiro, em sentido pe- d'om' esforçado, quer en guerra, quer
jorativo: 104.12 h.iia ssa barragáa ouve en paz || esforçadamente: 341.66 sobiu
un escudeiron CF. escudeiraz. encima da pena, correndo esforçada-
mente.
escudela s. F.: tigela: 115.234. '52.22 hfia
branqu' escudela de prata, grand* e esforçar v. TR.: 1.67 por el esforçada / foy
fremosa./ chea dun manjar mui jalne; a companna que juntar / fez Deus;
152.29, CF. eseudila. 88.45 se comer non He for dado / que
i3o
o faça esforçar; 221.60 ante de quinze esmorecer v. i.: 317 61 esmoreceu con coita
dias foi esforçad' e guarido / tan ben e con door; 38r.z8 con coyta foi logo
.que nunca mais fera || csforçar-se: esmorecer. CF. esmorrecer.
t
3o8.33 Estando en esta coita, esfor-
.çou-sse de falar; 312.46 que s'esfor- esmoriclo ADJ.: esmorecido: 411.100 log'
casse muito, o mais que ele podesse. esmorido / caeu e jouv' en terra fora
de seu sentido; 411.100. CF. esmorrido.
«esforço s. M.: 189.16 colleu en ssi grand'
esforço; 225.23 mui grand' esforço esmorrecor (212.41), esmorrido (193.80 T) V.
.filiou; 241.97 é dos peccadores esforç' esmorecer, esmorido.
e lum' e via; 292.9 .polo bon Rei
>Don Fernando, que foi comprido de espada s. F.: 19.40, 154.34 ferido fora de
tprez, / d'esforç' e de grãadeza; 427.10 spad' ou de lança; 215.27 sãs espadas
•dá-nos grand' esforço de prender / sacaronj 292.58.
imorte por el.
espadada s. F.: golpe de espada: 189.17
•esfurtar-se: esquivar-se: 84.22 cada noite deul-11' húa espadada con seu espa-
s'esfurtava de sã moller e dos seus; darron vello; 215.28.
.251.27.
espadarron s. M.: espadarão: 189.17 deu-llí
esleer v. TR.: eleger, escolher: 87.28 que húa espadada con seu espadarron
façam esleer... Por bisp' un que Je- vello.
ronim' à / nome; 181.18 que saísse
da cidade con boa gent' esleuda / Espanna: 2.9 primado foi d'Espanna; 2.23,
D'armas; 196.45 tal omagen da Vir- 55.5, 69.10 o Emperador d'Espanna;
gen é, que Deus ouv' esleuda / Por 9^-37, M 9-7. « a a - i f i , 169.66, 175.7,
ssa Madre. 191.28, 217.39, 267.35 do gran mar
cHEspanna; 268.36, 348.5, 36o.37, 385.t i,
•osleiçon s. r.: eleição: 87.51 fezeron dei sã 386.8 no sennorio d'Espanna; 406.41
esleyçon, / e fji bispo. || 198.12 a for d'Espanna, 225 23 a foro
d'Espanna.
esmíirrido ADJ.: desanimado, desalentado:
145.31 pois 5 viu pobre, foi end' es- espantado ADJ.: apavorado, surpreendido :
marrido; 195.80 Quand' el est' oydo / 38.73 atan muit' eran dela espantados;
ouve, esmarrido / foi e mui p a r t i d o / 85.52, 119.42 ond' el espantad' estava
do que cometia. de maa maneira; 152.26, 161.19.

esmerado ADJ.: 304.16 oyo ... d'olivas mui espantar v. TR. : 47.2 Esta é como Santa
linpi' e muit' esmerado. Maria guardou o monge, que o demo
quis espantar por Io fazer perder;
«smolnas.F.: esmola : 73.25 vivia das esmol- 82.42 || espantar-se: 47.27 feramen s'es-
nas que lie davan; 155.25 nen esmolna pantou; 59.83, 61.23 quen quer que o
non faredes; 2o3.i2 se IPos pobres visse espantar-s-ia; 65.147, 71.30.
pedian esmolna; 258.13.
espanto s. M.: 5S.6z côa espanto daquela
.«smoSnador s.M.: esmolador, esmoler: vijon / que vira; 71.51 Sol non pren-
245.118 fez pois ben sã fazenda e foy das espanto; 102.5f) ond' Ouve muitos
grand' esmolnador; 298.72. espantos; 128.37, 154.39 ouvsron mui
grand' espanto.
«smolneira s. F. : esmoleira, bolsa das es-
molas Soa.i (F). 3o2.i3 os dinneiros espantoso ADJ.: 75.154, 78 83 teve-o por
que tragia / lie furtou da esmolneira. cousa d'oyr mui espantosa; 82.i3,
149.34 maçar era bela, foi-lP a el esperança S.F.: 24.12,62.42,66 5, 119.52 sem-
espantosa; 194.48 come azes paradas pre en Santa Maria esperanç' ouvera;
era seu nom' espantoso. 167.18 a mia esperança creo que vossa
perfia vença; 241.61 feze-o levar logo
espavorecer v. x.: apavorar-se ; 263.26 el con mui grand' esperança / ant' o altar
espavoreceu; / Pêro falou como pode. da Virgen; a65.ia a que nos ten / eh
firm* esperança de nos fazer ben / eno^
espeçar-se: despedaçar-se: 236.14 sse foi en paraíso.
un penedo a galea especar.
esperar v.i.: 42.79 non esperes a eras:
espeeia s. F.: especiaria: 34.27 que specias )3o.2g Ás outras nos fazen rnuit' espe-
cTUhramar, balssamo nen onguento; rar / polo seu ben; 41991 non esperes
261.81 especias d'Ultramar; 38g.?8 a eras.
especias e cominnos; 408.6.
esperdudo ADJ. : desconcertado, consternado;
especo v. espedir. 195.167 Â moç' esperduda / sse foi.

espedaçar v. TR.: 114.18 mal o chagaron / esperital ADJ.: espiritual: 16.62 a Reinna
de guisa que todo o espedaçaron. esperital; 35.2O da Virgen espiritai;
42.4, 91.5 vertud' esperital; 179.48 sa-
espedir v. TR.: despedir: 61.41 do sennor ber esperital; 324.47 Sennor esperital.
CF. espiritai.
de que era foi espedido || espedir-se:
5.49 da Emperadriz non s'espedyu;
15.118, 5q.5g, 155.33 || espedir-se a ai g.; Esperito (21.5, Sant' Esperit', 329.22 Espe-
64.32 u se lie quis el espedir; 274.49 rito Santo) v. Espirito.
Quando 11' esto diss* a Virgen, logo
xe-H' espedyu; 285.46 sse IPespedia espertar v. TR.: io5.iío outro dia os que
|| PP.ES. IND. i especo: 281.70; PERF. 3 madurgaron / e a viron fórona esper-
espidiu: 15.118 (7*) || espedir s. M.: tar; 261.74, 337.8 || v. i.: 127.58 pois
135.45 quen cousir / quan changido espertou fez logo como U' a boa
o espedir / foi o deles e chorado. Sennor / mandara; 384 5i || espertar-se:
despertar, acordar: A santa dona, pois
cspcitar v. TR.: extorquir dinheiro a alg.f que ss' espertou, non sentiu null' afan;
pedir resgate por alg.: i58.io en car- 7.48, 37.36, 42.72, 68.39. CF. despertar.
cer têevrosa / o meterem ... En tal
que o espeytassenj 245.33. esperto ADJ.: acordado, despertado: 83.27
E pois que sonnou aquesto, foi logo
espello s. M.: 62.28 ao Espello / das Virgêes desperto, / ar viu-a espert' estando;
foi; I28.5o aquela que espello / é dos 221.58. 299.21 E húa noit* en seu leito
Santos e do mundo; 181.27 daquela jazia,/ nen era ben esperto nen dor-
que é espello dos an^eos e dos santos; mia; 325.40. CF* desporto.
253.6 pola sã omildade e ela lum' e
espello /de todo-los peccadores; aSo.3 espesso ADJ.: 73.^6 aqucl vinn' era de ver-
Santa Maria. . espeil' é de Santa Ei- mella coor / e espessa tan muito que
greja. niun tintor / vermello non poderia
fazer mellor; 266.26 tan espessa siya a
espenar v. TR. : despenhar: 107.1 Como gent' aly / aquele sermon oyndo ||
Santa Maria guardou de morte húa ju- cspessameníe ADV.: 3og'.37 u vircn
dea que espenaron en Sego via; 107.38, meant* agosto cacr nev" espessa-
191.33 (T) || esponnar: igi.aS (E), mente.
132

esplaço s. M.: espinhaço, espinha dorsal: esposa s.F.: 195.53 lia deu con vileza, / ca
225.41 Esta aranna andando per cima non por esposa; 241.4 o moço e sã
do cspíaço / e depois pelos cos- esposa ,meteron-ss' en orden; 309.71
tados. Santa Virgen, Filia de Deus e Esposa;
3 '9- 5 7) 335-91. Ho.3 || PL.: algemas:
espiga s.F.: 315.2 húa espiga de migo; 158.15 El jazend' assi en ferros e con
39g.3o húa agulla longa com' espiga. esposas nas mãos e cadia na gar-
ganta.
espigar v. TR.: respigar: 315.17, 315.20
quand' entrou na messe u as outras esposar v.TR.: unir em casamento, pro-
espigavan. meter em casamento: 105.43 O padr 1
e a madre ... a íoron mui sen seu
g r a d ' e s p o s a r . / E quando os pra-
espinna s. F. : espinheiro'. 310.5 no mundo
zos foron chegados, fezeron vodas;
nada / foi ben come fror d'espynna ||
135.67, 241.20 esposaron os moços
espinho, cuidado: iSa.iao no coraçon
enton pelo congeito / dun clérigo mui
fito / lie ficou end' a espinna; 321.23
santo; 414.12, 420.19 béeyta u fuste
a moller boa ficou en cona espynna. con Joseph esposada. CF. desposar.
Espya: o mosteiro cisterciense de Nuestra esposoiros s. M. PL,. : esponsais: 125.78 Os
Senora de Ia Espina (Valladolid): esposoyros juntados foron logo . . . e
54.13 monge branco com" estes da outro dia mannãa casaron.
Espya.
cspranar v. TR.: explanar: Í3-6C mostra-
espinnar v. TR. : 138.3a El ali jazendo de-mi as Escrituras, ca eu as espra-
espinnaclo mal. narey. CF. despranar.

espirita) ADJ.: 42.4, 58.53, 63.51, 64.41, 72.4 esprandeeer v.l.'• resplandecer: 288.34 ssa
V. esperital. gran fremosura mais ca o sol espran-
dece.
Espirito: 1.70 a companna que juntar / fez
Deus, e enssinada, / de Spirit' avon- esprandor s. M.: esplendor: 290.14 coroas
dada; 427.14 com' este Spirito fezo con muitas pedras ricas, que grand'
deçer || Espirito Santo: 53.57, 3o6.23, esprandor / davan. CF. esplandor.
4i3.2i || Santi Spirito: 349.8, 427.2 ||
Sant' Espirito: 202.34, 411-8, 427.6 || espreitar v. TR. : 74.25, 264.33 a seita / dos
Santi Spiritus: 36g.8 (E{\. CF. Esperko. judeus e do demo, que sempre nos
espreita / por fazer que caiamos en err'
espirito s.M.: 79.49 seu espirito ouve Deus e en folya || v. i.: 345,21 os mouros
levado. espreitaron quando el Rei ben seguro
/ estava deles.
espital s. M.: hospital: 67.17 un espital fezo
fora da vila u el morava; 8i.45 a esquina s. F.: 364.22 Ali jazi^n cavando un
Virgen... a qual é / dos coitados dia triinta obreiros / só esquina dúa
espital; 221.26 || f Ordem do Hospital: torre. CF. ESP. ANT. sosquinado 'obli-
freire do Espital: 276.1 dous freyres quo', 'inclinado'.
do Espital; 275.8.
esquivo ADJ.: áspero, desagradável, dificul-
esplanãor s. P. : esplendor; 384.18 ao çeo toso: 65.77 semellou-lle consello mui t'
semella quand' é con sãs esplandores. esquivo; 105.86 soffreu do fogo gran
CF. osprandor. coita esquiva; 241.66 de mon' esquiva,
|33

Sennor, matar-lo viste ||83.i6 Fora altar estadaes; 116.37 cande' ou esta-
caer en cativo, / u jazia tan esquivo, dal; 178.38, 292.49 da Santa Virgen,
/ que non cuidou sair vivo || 43.70 fa- que do mund' é estadal.
zian muit' esquivo / doo por seu filio;
175.67 un chorar tan esquivo / fazian estade s.M.: verão (CF. PROV. estat, ESP.
todos con ele || 45.21 esta vida fazendo, ANT. estad): 67.19 en y vem' e en es-
tan brava e tan esquiva, / un dia me- tade; 161.40.
teu ben mentes como sã alma cativa /
era chêa de pecados || 241.35 un estado» s.M.: 65.58 que o consellasse / como
pened'... muyí' alt1 e tnuyt' esquivo; saysse daquel mão estado; 88.36,94.81
341.72 o logar que esquivo era, tor- fillou-ss* a preguntar / os que conno-
nou-sse-lle chão; 411.80 Entr' aques- cia / do estado do logar; iSz.aS, 221.30
tas montannas, que é terra esquiva. Deus non quer que o orne este íenpr'
en un estado.
(i6.5i, 124.43), esses (4.41), essa 4.5,
6.73), esso (aS.aS, 302.42.) PRON. DEM. ;
estalar v.i.: 7?.36 avêo-11' atai que ali u
essa ora, vegada, vez v. ora etc. CF. sãava, / cada un nembro per si mui de
desse ete.
rig' estalava, / ben come madeira mui
seca de teito, / quando ss,'est;ndia o
esía(s) v. este.
nervio encolleito; i63.ig deu-lP a lin-
gua tal soo como fogo que estala.
estabelecer (237.17 F), estabelícer, establecer
V.TR.: 217.17 o dia da Encarnaçon,
que é stabeliçudo; 384.53 pois que o estante PART. PRES. de estar: 316.38 (E)
achou morto, fez soar a campaynna / Martin Alvitez cegou, / estant' assi
segund' estableçud' era poios seus ante todos.
santos doctores.
«star s. M.: estau, albergue, hospedaria:
estabilir V.TR.: estabelecer: 262.47 dês ali 45.29 un mõesteiro... con boa claus-
adeante estabiliron que non / alber- tra, igreja e cymiteiro, / estar e enfer-
gasse na eigreja leigo nen leiga nen maria.
freira.
estar v. i.: achar-se ou demorar-se num
establecer v. estabelecer, dado lugar: 8.18 estand1 ant1 a sã
omagen; g.5o aqui u estamos; i3.3
establo (178 M) v. estabro. estand' ena ctuz; 14.12 un mõesteir*
antigo, que soya pret' estar/ da cidade
estafaria s. F.: estábulo (CF. ESP. ANT. esta- de Colonna || estar de pé, tnanter-se em
blia): 31 (M) se meteu na estabria pé: 74 36 en quanto o pintor estava
con os outros bois. deitou / en terra; io5.is adur pod" en
seus pees estar; agS.Si en pees estar
estabro s. M.: estábulo: 228.14 no estabro non pode || parar, deter-se: 45.44
un mui gran tenpo jouvera. CF. esta- Estad', estade; i;5.28, 365.34 Estade,
blo. estade || achar-se ou sentir-se num
dado momento: 1.46 com' estar/ vyu a
estada s. F.: 411.78 averá ben seis meses pedr' entornada / do sepulcr'; i3,i5 u
que fiz aqui estada. pendura d' estava na forca; '5.«i estan
sempr' apparellados / de fazer quanto
estada! s. M. : círio, vela de cera". 8.49 cad" U'en prazer for; 47.88 Pêro bevcd'
an* un grand' estadal / lis trouxe a estava muii'; 85.28 viu-a espert1 es-
ssa eigreja; 114.9 põendo ant' o seu tando || 103.27 grandes trezentos anãs
i34
estevo assi J 164.42 assi estede sempre; IMPERF. IND. l estava 25(1.7
i8d.3'i Vês ta moller com' está? || 3 eslava i3.ií>, 15.133,
356.14 Mais madeira lies falia, de que 16.^0, 34.25,42.14
estavan peor || 48.23 porend' aquel 6 estavan 52.22, 55.6i,
convento en tan gran coita estava; 102.34 154.31,
217.6 o que está en mortal pecad' || 156.49
256.21 d'aver ela seu filio estava ena IMPERF. CONJ. 6 estevessen 370.17
sazon || 335.68 sen duvida end' estade PE R F. 3 esteve 13.20, 43.60,
[| estar pêra com INFIN. 323.3o Aquel 6 2 . 4 4 , 6 4.8 i ,
ome que seu filio pêra soterrar estava 132.130
|| GERÚNDIO: 75.28 E estando desta estevo io3.27
guisa, deu a ela fever forte; 178.26 estede 64.81 (TTo),
Eles en esto estando, o lavrador foi 164.42
chegar; 218.20 El en esio estando, 6 e s t e v e r o n 55.20,
viu que gran romaria ... a Santiago 65.23o, i i 5.43,
ya; 343.36 el estand' en aquesto, ar 2 1 1.46 (FTo),
vêo-11* outro mandado || 119.21 El un 285.96
di' assi estando que jantar queria; MAIS. Q. PERF. 3 estevera io3.28
16 6o u el estava en aqueste preit' e s t e d e r a 175.71,
atai || 18x22 estando ena fala, ben ali 271.1, 323.47
o prenderei || estar + GERÚND.: 6.5g FUT. IND. 2 estarás 238.41
que estás atendendo; 20.9 noit' e dia 3 estará 3o6.5i
/ senpr' estás rogando; 5~>.6i u as vés- FUT. CONJ. 3 estever 123.48
peras dizendo / estavan todas no 5 esieverdes 233.23
com ; 74/í6 o espreytou aly / u estava COND. 3 estaria 9.59
pi n i ando; 1i5.43 mui gran tem p' este- IMPER. 5 estade 45.44, 175.28,
veron / servindo Deus || I c i x a r estar: 335.68
deixar em pa%: 178.28 leixad' a mua PART. PRES. esiando 8.18, 13.3,
estar |] 382.44 P £r ren /non poss' estar 3 i.2ij, 35 47,38.104
qutr non faça ora úa oraçon (não estante 3i<>.Í8 (E)
posso deixar de) || IMPESS. : i) 5cj mal INF. e s t a r 1.45, 14. i 2,
ch'esraria; 221.3 Ben per está aos reis 18.47, '•'S.ijO, 62.4
d'amaren Santa Mário || estar-se: 226.1,
22(1.19 fez a Virgen o logar sayr / todo estardança s. F.: tardança, demora: 119.63
sobre terra como x'ant' estar / Soya; logo sen estardança pêra Deus sã ida
256.7 rn'estava eu dcante; 289.20 aquel faya.
lavrador levaron / como x'estava a
Tocha; 356.24 enteira como x'estava. este (A.19, B.i), estes (8.19), esta (l.i, 2.1),
Formas verbais : estas (B.9),esto (B.3j, 2.4'') PRON. DEM. :
en (tod 1 ) esto: entretanto; 119.43 En
PRES IND. i estou i35.ito, esto chegou a Virgen S a n t a verda-
349.30, 355.120 deyra, / dizendo; 35.65 En tod' est' as
2 e s t á s 6.59, 20.9, seis galeas non quedavan de vlir ||
238.47 17826 Eles en esto estando o lavador
3 e s t á 52.15, 56.4o, foi chegar || sobr' esto: então, em con-
69.42, io3.28, sequência disso: 78.s5,151.35 Sobr'esto
n5.i63 foron juntados no legar muitos abades
4 estamos 9.5o porá saber este feyto; 251.65, 378.55,
6 esian i 5 . i i , 66.18, 379.20 || con tod' esto: além disso : v.
119.50, 236.33 COM i| sen (tod 1 ) esto: além disso: 45.i3,
PRES. CONJ. 3 este 221.30 71.16 rezava cada dia ... De grandes
1 35
orações sempre, noites e dias. / E sen estorvar v. TR.: 363.23 a nossa avogada,
esto rezava ben mil Ave Marias; 213.33 fieynna Maria, / a vegaclas nos estorva
|| 83.22, 2S5.t5 sabia /amar mais d'ou- do mal que pensamos; 377.2 Como
tra cousa a Virgen que nos guia. / Sen un Rey deu úa escrivania dúa vila a
tod' esto de linnage mui ali' era || por nn seu criado, e avia muitos contrá-
(tod1) esto: 33.7, 54.65 disse-lle: Por rios que o estorvavan contra el Rey.
esto vin, irmão; 68.14, 84.18, 109.40 || CP. destorvar.
86.43 por tod' esto non cuidou esca-
par || og' este dia v. oge || est' outro v. , estorvo s. M.: 378.9 estorvo do demo nono
outro || este tal v. tal. CF. deste ele., isto. toemos en ren. /

esteira s. F.: i5i.22 serra... as estras con estra s. p.: abertura, porta, janela: 1 5 1.22
portas e con esteiras. serra ... as estras con portas e con
esteiras; %6t.3g viu gran lum' entrar/
estender v. TR.: 28.64 con seu mant* esten- per húa estr*.
dudo; 192.69, 208.53 deitou-ss' o poblo
en terra a prezes tod' estendudo; estrannar v. TR.: detestar: 94.57 emostrou
248.26 os braços foron anbos estender y maravillas, / que a vida estrannar /
/ por se ferir; 423.16 u os ceos fez e lie fez que fazia; 392.4 Maçar e Santa
estendeu || estender-se: 77-38 quando Maria Sennor de muy gran mesura, /
ss'estendia o nervio encolleito; 179.40, muyt' estranna quem por ela"mente
318.42. ou faz falsa jura.

estranno, estrãyo ADJ.: 1.42 véeron sã oflerta


esterlin s. M.: esterlino: 85.15 que lies ester- dar / eslranna e preçada; 2.47 este
líis desse, ca non pi piões; 3o5.33 éster- don tan estrãyo ... e tan Cremoso;
líis e torneses, burgaleses, pepiões. 49.3o con coita estranna; 52.17 onc''
estrãya maravilla avêo já; 67.28 na
esteirar v. TR.: desterrar : i38.z Como San montanna . . • muy grand' e estranna ||
Joan Boca-d'Ouro... foi esterrado e 79.34 leixou sãs mannas / e filiou log'
deitado do patriarcado || estcrrar-so; outras, daquelas estrannas; u5.2i3
281.18 yr-m-ei algur esterrar. sã manna / é estranna / d'outr' ome ||
esterreeer v. TR./I: estarrecer: 20.39 nos s. M.: desconhecido, forasteiro: 35.17
non pod' achar . . . d'estrãyo nen de
defendendo / do demo que sterreces;
58.27 viu en vijon, ond* esterreçeu, / connoçudo / quen sol 11'enprestido
con mu» gran pavor que ouve mortal. fazer / quisess'.

Estevan, Estevão v. Sant' Estevan de Gormaz. estreito ADJ.: 58.3 1 un poç'... estreit' e
foud'; 77.23 un leito ... pequen' e es-
estirar v. TR.: 245.45 En un temon o alcayde treito ; 271.12 || s. M.: 323.1 1 no tempo
mui fort' estira-lo fez; 333.6o esti- que Aboyuçef passou ben pelo estreito
rou-ll' os nenbros todos. / d'Algizira.

esto v. este. estrela s. F.: 1.39, 49.4 Ben com* aos que
vão per mar / a estrela guia; 262.8,
estorcer-se: 2g3.'io E o colo con o braço 422.49 u as estrelas caeren do firma-
tan forte se 11' estorceu, / que en pees mento || Estrela do Mar; 94.125 Sal-
estar non pode. ve-te, Strela do Mar; 112.4 || Estrela
do Dia: ioo.3, 3a5.i Con dereit' a Vir-
estoria s. F.: histórias 78.78 contou-11' end' gen santa á nome Strela do Dia Q
a estoria maravillosa; 115.295 com' a 54.78 Santa Maria ... a Estrela Mado-
estoria diz. CF. isíoria. dinna.
i36
Estrela: 299.15 un freire dos da Estrela. ou PUON. PESS.: B. 10 E maçar eu estas duas
Trata-se provavelmente dum convento non ey ; 3. 27, 1.3, 4.11, 5.5 || ai eu:
de frades da ordem de S. LSernardo, eu en t e r r ' v-
na Serra da Estrela, com a invocação
de Santa Maria da Estrela. O mos- Eva: 40.3 1, 4Q.i3 don' Eva; 60.2 Entre Av'
teiro foi reconstruído em 1220. e Eva / gran departiment' á; i8o.3g,
270.1(1, 32O.3, 340.19, 38o.ii, 411.92,
estremaçon s. F.: distinção: 265.43 non po- 4 i i . i 5 2 nossa madr' Eva.
dian nen fazer estremaçon.
evangelista s. M.: 411.11 os Evangelistas
Estremadura: conceito geográfico que se desta Sennor falaron.
foi estendendo para sul, à medida que
progredia a Reconquista: 18.11 en evangelistciro s. M.: clérigo que recebeu as
Estremadura, / en Segovia; 35a.i3, ordens maiores: 75.8r o evangelisteiro
364.3g, 368.i5, 383.y en Estremadura,/ se foi logo sen tardada, / E filiou o
Na çibdade de Segonça; 392.28 for' é C/orpus Cristi e o caliz da ygrega.
d'Estremadura. CF. crerigo d'avangeo.

evangeo s. M.: evangelho: 3<)3.5 diz eno


estremar v. TR.: distinguir: 265.70 ssa I c t e r a
livangeo dun ome que non falava;.'
estremar adur / poderia orne da sua
426.21 Ide preegar / o meu Evangeo
nenllur; 404.63 non podian dele a per cada logar. CF. avangeo.
serviz / neno rostro qual era estre-
mar.
Évora: 322.1. i5; 338.1 na cidade de Évora;
338.10.
Estromoz f Alto Alentejo) : 2i3.i6, 346.1,
346.10 En Estremoz, húa vila de Por- Exarafe s. M.: o Aljarafe ou Ajarafe, região
tugal. alta nas imediações de Sevilha : 366.42
viron... no Exarafe... húa ave que
«strcnger v. TR.: apertar: 192.81 ll'o dedo tragia un falcon dos montadores.
coller / na boqu' e gemendo / e fort'
estrengendo / tod' e desfazendo, / lio
fezo perder.

estrevudo ADJ.: atrevido: 355.125 Quando faagar v. TR. : afagar 178.13, 25i.38, 303.47
o todos oyron falar tan estrevudo. en logar de com' ante a feria, faagou-a;
353.32, 420.35 bêeytas Ias tas mãos
estruz s. M.: avestru^: 5.176 tan (eo come con que foi faagada / a ssa pessoa
estruz; i35.!22 un cavalo de Çuz/ que santa.
corre mais que estruz.
faago s. M. : afago: 132.54 tanto o trouxe-
estudar v. i.: dedicar-se, aplicar-se: i84.40 ron / per faagu' e per engano.
sempre om' en ssa loor estude; 196.60
Esto fez a Virgen Madre, que faz de Faaron: Faro (Algarve): 183.1,5; 183.17 a
miragres quantos / orne contar non vila de Faaron.
podia, ca sempre en ben estuda.
façanna s. F.: acção extraordinária: 222.41
esvaecer v. l.: desvanecer-se, desaparecer: a g o r a o y r e d e s todos a mui gran
67.104 leixou caer aquel corpo en que façanna (/'": façuya) / que ali mostrou
era enserrado, / e esvaeceu ant' eles, a Virgen || f i l i a r f u ç a n n a : tomar exem-
como x'era váydade. plo: 119.6 Desto direi nn m i r a g r e ,


1L

onde gran façanna / fillaredes; 191.18 nen oya ; io5.f>4 tanto foi sen guisa, /
pêra filiardes façãya / De servirdes que non pod' orne per ren y falar;
ben a Virgen. 194.41 viu que assi estavan / caiando-
-sse úu con outro e que non se fala-
faço s. F.: 38.74 sol ena face non 11'ousavan van || falar en: 25.1 como a ymagen
mentes têer; 149.68 que veja no Ceo de Santa Maria falou en testimonio
a ta face velida; 184.32, 361.43 viron- ontr' o crischão e o judeu; 108.16
-lle mudar coor/ena face || (dumdado) começou a falar... ena Virgen; i35.5a
214.45 como do as a face devia jazer se lies falass' alguen / en casar; 401.71
de juso || PI..: 21.28 sãs faces íillou-ss' dos que lealdade non preçan quant'
a carpir; 98.23, 323.i3 O padre, con un pan, / pêro que sempr' en ela
coita dele, en sãs faces deu palmadas. muito faland* estan || s. M. : 269.2 fez-
-lle cobrar o falar e o oyr.
façon (3 24.15) v. faíçon.
falchons. M, : espécie de espada curva
fadado v. ben-fadado. (FR. ANT. fauchon): 146.61 talIou-/IP
us mãos con úu falchon.
faiçõado JP. p. / ADJ. : proporcionado: 264.28
Esta omagen era en tãvoa pintada / faleõciro s. M. : 243.1 úus falcóeiros que
mui ben e muit' aposto, e assi fegti- andavan a caça ; 366.26. *
rada / como moller que fosse mui ben
faiçõada. falcão s. M.: falcão t 142.12, 243.13, 366.22
lillou-sse con seus falcões ... a caçar.
faiçon s. F.: feição: 29.16, 49.64 viron húa
mui bela / moller de corp' e de faiçon: falecer v. i.: falhar, frustrar, abandonar:
69.47 húa donçela, / que de faiçon e 11.60 a Virgen... non quis falecer /
de coor mais bela era que nona neve a seu chamado; 20.5o que os teus noa
e a grãa; 189.0 viu d'estranna faiçon/ faleces; Q2.3z que aos seus non fale»
A ssi víir húa bcsclia come dragon céu; 144.19 non querria per ren fale-
toda feita; 265.73 nunca mur con cer; 331.47 a que nunca falece || come-
mur / se mais semeliaron en sua fai- ter faltas, errar, pecar: 24.4 Non pod'
çon; 293.4 o que c o n t r a f a z e r cuida errar nen falecer / quen loar te sã b' e
aquel de que à faiçon ; 361.30 era tan temer; 246.17 aã tarde ll'en mente
ben feita c de tan omil fayçon; 414.30 vCo como falecer / fora || não conse-
filiou fayçon / d'ome na carne dela; guir um intento: 5.z35 na ta gran
415.18. CF. fa con, foiçon. mercee nunca falecerán; 25.ioi, 99.45
punnavan de ss'erger ... mas foron y
fala s. F.: 54.41 un dia sen fala jouvera; falecer || faltar: 211.38 ben dali o
57.90, i63.i3 logo p e r d e u a fala; cirio lavrarem / daquela cera, que en
199.29, 317.63 a fala lie t o l l y a ; falecia || omitir: 295.59 ai Rei en outro
420.i3 b ú e y t a a f a l a que ouviste dia lio comaron e de ren / nada non
falada || i85.2i mia fala cono alcaide He faleceron \\deixar de: 121.15 non
pêra un dia porrei; / e estando ena faleceu de ren / que a guerlanda das
fala ben ali o prenderei. rosas no tempo delas mui ben / fazia.

falar v. i.: 1.48 do angeo, que lie falar [ falida s. F.: sen falida; sem falta, com cer-
foy e disse; 5.70 falaron or.tre si; teja: 78.72 disse-H'«As eomprid' a /
16.53 yan con el falar; 83.44 escarmen- voontade dei conde ?» Diss' el: «Sen
tos, / de que oyan falar; 53.58 soube... falida,/ se non, nunca faça eu mia vida
latin mui ben falar; 54.51 en tan gran goyosa.»; 192.158, 195.129 Mas tu sen
coita jazia / que já ren non falava falida / mia messageria / faz; 385.ag.

-H
i38
fatido p. P. / ADJ. : minguado, privado, des- leixar Deus por orne t e r r e a l ; 72.40,
provido, esgotado, inexistente: 23.3a 76.34, (,8.8 || falir a alg.: 3.6. Mais nos
el Hei e ssa companna toda foi con- faz Santa M a r i a / a seu Filio perdoar,
prida / de bon vinn', e a adega non / q u e nos per nossa folia/11'imos falir
en foi falida / que non achass' y avond' e e r r a r ; 97.74 quanto m e n t i r / e f a l i r /
o riqu' e o mesquyo ; ab.ioi nunca foran ai Rey || sen f a l i r : com certeza,
cobrar pod' o de que foi f a l i d o ; 95.17 sem dúvida: 3.37 sen f a l i r / l i e diss';
a ssa mui gran mercee nunca é f a l i d a 4.8.), 5.65 deu-lle gran punnada no
/ a quanto-la ben serviren ; 110.12, rosto, sen f a l i r ; 16.47, 46-74- CF. sen
141 9 ssa onrra, que n u n c a mais será f a l i a || CF. Falido, falecer. Formas
f a l i d a ; 222.14, 323.42, 374 i o sã graça verbais:
que nunca será f a l i d a / Aos que a
aver querem || caído em falta, culpado: PRES. IND. 3 fal B. 29, 58.43, 72.40
2.5q Don Siagrio f a l i d o ; 195.84 se 82.3a, 91.53
c o n n o c e u por falido; 401.60 me FUT. IND. falira 290.17
guarde .. . d'ome mui falido. CF. falir. falrra 288.43
f a l i r a m 3gy.6
falimento s. M.: falta, erro, pecado : 33.78 COND. f a l r r i a 421.26
que H o n podessen e r r a r / n e n fezessen
f a l i m e n t o s ; 34.17 ^'z g r a i 1 f a l i m e n t o ; falia s. F. : falta, incorrecção, pecado : 42.9
98.10 o f a l i m e n t o fora grand' e sen t i r o u de gran falia a un mui falss'
r a z o n ; 193.63 serviu de g r a d o / a Vir- a m a d o r ; 90.28 por toller nossas f a l i a s ;
gem Santa Maria sen faliment' e sen 237.90 que d a q u i a eras mãefestes ta
erra. f a l i a ; 350.9 ar punnas todavia / por
encobrir nossas falias || sen f a l i a : cctn
falir v. i.: falhar, faltar: 14.36, 58-43 o teu certeza, por certo, sem dúvida: 2.3a u
ben n u n c a f a l ; 82.3a chamou a Virgen, lies pareceu sen falia / Santa Locay';
a que n u n c a f a l / a a s grandes coiias || 9-54 Quand' esl' ouve dito, cuidou-ss 1
B. 29 o amor desta Sennor e t a l , / q u e ir sen f a l i a ; 45.72 o que vos quiserdes/
queno á sempre per i mais v a i ; / e ei eu de fazer sen f a l i a ; 86.40 A moller
poi-lo gaannad' á, non lie f a l ; 21.23 sen t a l l a coidou a f í i r ; 95.18 assi è sen
lie non quis c-no don f a l i r ; a^ij.ag vos f a l i a y fazer f a l i a : faltar, cessar:
non ei de falir || f a l i r por: 144.48 mer- i3z.i8 d u r a seu amor e nor. faz f a l i a , /
cee pediu/a Santa Maria, e non f a l y u / ante creee todavia || seer en falia :
por e), ca logo lie véo v a l e r || 242.23 faltar, não cumprir: 355.32 non quer-
anbo-los pees He faliron e assi/coi- ria en f a l l a / s e e r do que p r o m e t u d o ey.
dou caer; 249.24 foron-lP os pees falir>
/ E caeu: escorregou \. 35 sei de fallccor (2i8.63 E F) v. falecer.
pran que, se a ben s e r v i r , / q u e non
poderei en seu ben f a l i r || f a l i r de -f- falpaz s. M.: patife (?): 105.117 s e n t i u o
INF. : 55.12 sempre sãs oras d i z i a / mui corpo ben s ã o / d o fog' e da ferida do
ben conpridamente, que en elas non falpaz.
f a l i a / d e d i x e r p r i m a e terça, sesta,
vésperas e noa; 356.28 por a obra non falsamente v. falso.
f a l i r / d e ss'acabar || 25.172 ren non
f a l i a ; 73-15, 94.69 no.3 pêra a loar falsar v. TR. : quebrar: 408.20 lie falssou
tempo nos fal; 138.73, 3'G.14 madera os costados a Saeta que de forte/
lies falia |] errar, pecar, ser falso e des- baesta fora tirada.
leal: 4.67 mui mal f a l y u / c o m o trae-
dor cruel; io.t5 punna de nos g u a r d a r falsidade s. F.: 25.169 A falssidade dos
de f a l i r ; 68.67. Mal quisera f a l i r / e n j u d e u s / é grand'; 45.79 o demo com-
i39
prido de falssidade; 67.84, 137.40, faz s. F.: face: 12.29 cospir-lle na faz;
175.21 O erege, que mui t' era chêo de i6.65 Toll' as mfios dante t a faz; a5.i51
mal e d'engano/e que muitas falssi- se o disser en mia faz; 68.37 poend'
dades fazia sempre cad' ano || 365.3g ' en terra sã faz; 353.66 O abad' ao
quen non cree aquesto ment 1 e faz menynno viu-lle cambiar a faz; 404.16
gran falsidade || apôer falsidade a alg.: mui fremoso de corp' e de faz || 82.54
caluniar.- 97.81 cousiu/que falssidade tolleu-xe-lle d'ant' a faz || 21.28 sãs
foran apõer/A aquel ome || jurar fal- faces fillou-ss' a carpir || 59.99 u avia
sidade: 175.4. mil e cento/donas, todas faz a faz;
io5.iQ verás meu Filio e min faz a faz.
falso ADJ.: 5.45 o seu irmão muy falsso;
11.17 Juyão falss' e felonj 26.66 Ai, fazedor d'algo ADJ.: caritativo: 9.12 húa
falss' alcavela; 35.72 Falssos, mãos e dona de mui santa vida,/mui fazedor
encreus; 42.9 un mui falss' amador,/ d'algu' e de todo mal quita; 67.12 un
que amyude cambiava ssus amores ome ... sisud' e fazedor d'algo.
dun en ai || 108.11 este da falssa ley
(judeu} || falsamente: 26.73 falssament' fazenda s. e.: factos, actos da vida, negócios,
a gâastes. interesses:7.37 mui mal vossa fazenda/
fezestes; 9.165 foi aã dona contar ssa
fazenda; 11.14 trager/con mal recado/
fame s. F.: fome: 5.116, i5.55 te farey de
a ssa fazenda sabia; 65.67 pois sã
fame fíir; 50.16, 57.76, 115.247 non
fazenda toda ouv' oyda ; 66.6 Quantos
endura / muito fame nen sede.
en Santa Maria/esperança an, ben se
porra sã fazenda; 67.91 Di-me toda ta
fanar v. TR.: cortar, mutilar, aleijar: 3z8.57 fazenda; 245.23 fazia ben sã fazenda
outros das orellas porende foron fana- servindo Deus || trabalho: 120.6 sen ela
dos. Deus non averán / nenas sãs fazendas
ben faran; 246.16 foi aquest' obridar/
Faraon: 14.9 Egipto, terra do rey Faraon. Por fazendas de sã casa muitas que
ou v* a fazer O combate: 129.1 (T),
fardeis. M.: S^.gõ cada un seu fardel/filiou; 277.1 Como Santa Mana guardou'oito
175 (M) Como o bayle lez catar o far- almograves en húa fazenda que ouve-
del do filio. ron con mouros; 408.16.

farinaa s. F.: 157.2, 203.17 húa graad* arca fazer v. TR./i.: Â. 25 Fezo cantares e soes;
de farynna chêa; 213.14, 258.17, 335.38. 2.i3 húa tal vestidura ... ben feyta a
a ssa mesura; 35.22 húa arca feita
fariseu s. M.: 426.43 que non creen os fari- d'ouro; 65.126 mui ben feita tod' a
seus. boveda de pedra; 189.11 húa bescha
come dragon toda feita || gerar: 94-53
fartar v. TR.: 258.18 pães fezessen, con que o cavaleyro fez ... en ela fillos e fil-
os fosse fartar || fartar-se: 88.67 non ias; 115.45 est' ome e ssa moller .•«
seus fillos
fora avondado/nen se poderá fartar \, 366.61 falcon, tra f euzero
se nfarte/
|| dar à lu?: 115.110
a moller foi encima/dun menyno que
da caça que â filiada. pois tez/con pesar || 4.57 He pregun-
tou que fezera; ó.Stj Di-me que fazes,
farto ADJ.; 277.27 fartos dali s'ergian ... meu filio; 16.41 fazed' assi; i85.i6 o
da carne. traedor, que fez ? 192.^6 Daquesta
maneira/duas noites fez || 5.97 Ai, que
fasta ADV. (espanh.): até: 322.3a fasta que farei ? &8.S6 Eu que farei ? 3ssq.57 Que
chegou a festa da Virgen Santa Maria. farei || 121.22 E el fazendo assi,/iopon

1
140

con seus êemigos; 227.20 E el aquesto abellas que comprissen de cera un


fazendo, chegou d'Agosto a festa/da eiró pasqual; 214.11| fazer como: 125.51
Virgen || non fazer ai: 3.44 chorou fais-me como a aja, senon, logo mor-
tant' e non fez ai; 25.113 Pois esto reria || para evitar a repetição dum
disse, non fez ai,/mas correu ala sen verbo: B. 4 Porque trobar é cousa en
demora )| 21.36 Santa Maria, que me que jaz /entendimento, poren queno
fuste fazer/en dar-m' este fill' || fazer faz/a-o d'aver; 124.15, 176.22, 189.21
come (como): 28.199 *ez come sisudo; o poçon ... feriu-o eno rosto, e
35.117, 122.33, 135.78 fez come om' outrossi fez o bafo || 169.50 Non farei!
irado || 238.45 da Virgen groriosa te 292.101 Non faz! || REFL.: 6.82 dormi-
nenbra, e ben farás || 377-38 sã ira ave- dor te feziste ; g.3 fez ... que a ssa
rian, se fezesscn / contra esto || fazer omagen ... sse fezesse carne J 35.17
d'armas v. arma; fazer o bocin v. igreja . .. que sse fez toda carvon;
bocin; fazer a cama 65.150; un coíbe 36.12 a noit' escura/se fez; 155.58 ale-
i5.i52, ssa confisson 15732, o cousi- gre sse fez; 192.107 crischão/te íaz;
mento 55-78, úa desonrra 34.2, un 3i3.8 Deus quiso ... fazer-se ome ||
erro 10.17, sã esleyçon 87.51, sã io3.36 de mi que se f a r á ? || fazer-se
fazenda 7.38, 94.45, 113.40; un furto a fora: não tomar parte, ficar de fora :
13.10, as juras 125.65, 185.38; fazer o 3i3.48 chamemos ... a Virgen Santa •'
mandado 65.13, 182.67; fazer un mira- Maria de Vila Sirga, e non / se faça
gre 5.6, 6.8; seu offiço 59.47, a paga end' om' afora || IMPESS. : 74.32 quando
25.79. sã passada 69.77, seu prazer f a z / m u i grandes torvões; fezo ventos
5.24, un preito 25.35, 35102; de sã 3u.25; 82.4 A Santa Maria mui bon
prol 25.131, sã prol 265.112, Oa pro- servir faz; io5.6i vergonna me f a z /
messa 18.26, seu proveito 213.53, un De o dizer || fazer adaman, ajuda, ama-
rogo 84.63, úa romaria 43.16, un son doiras, a m o r , a r t é r i a , a s t ê e n ç a ,
74.45, seu íalan 5.111, un torto 35.120, avéença, avoleza, barva, béeicões, ben,
un viço 93-l5 || 45.21 esta vida fazendo; bondade, carta 3.i8, cavalgada 374.38,
i5i.6 fazia ssa vida lussuriosa || fazer chama, chanto, dança, dano, demo-
bispo 87.1, crischão 89.88 || fazer bran- rança, demostrança, dereito, despeito,
co 73.55, certão H5.333, certeiro 411.86, doo, door 225.31, drudaria, emenda,
certo 149.25, fis 25.38, I35.i33, 423.43, emente, empresudo,enmente,enquisa,
424.65; onrrado 3o.32, penado I56.I5, errança, e r r o , esmolna, falimento,
são 54.66 || convir, ajustar-se: 202.30 falia, festa, filio, fisica, folia, furto,
non avia palavra que y fezesse mellor guerra, ida, jura, justiça, lezer, lou-
|| fazer-|-INI». : I.6S u companna que cura, luito, mui, maldade, malestunça,
j u n t a r / f e z Deus; 3.40, 5-38, 7,3a, 8.1 || m i n g u a , miragre, morada, nojo, onrra,
fazer que-f-iND.: 25.116, 43.67 fez que oraçon, paz, peças, pêedença, pesar,
o menyo chorou eno ataúde; 55.17 II prazer, pregairas, prol, razoa, rouba,
fazer a alg. que: 74.41 fez-lle que eno sacrifico, salva, sandece, bon (ma!,
pinzel se sofreu || fazer t a n t o que: 67.37 mellor) sen, sermon, serviço, sinal,
o demo ... fez tanto que o bon orne o sinas, sobervia, tardada, testamento,
filiou por escudeiro; 292.88, 312.57!! tornada, torto, vida, voda, (v.) CF.
fazer que-|-CONJ. : 9.1 como Santa ben-faior. Formas verbais:
Maria fez ... que ssa omagen . .. sse
fezesse carne; 53.47 esta mia capela PRES. IND. 1 f a ç o B. 4, 74.iG,
... faz tu que seja ben feita; 64.54 8 4 .3 2 ) 115.33,3,
por força fez que íosse con ela falar; 328.81
67.46, 77.21 que fezess' assi per que fazo 232.82 E
cedo morresse; 8o.n y fazer a alg. 2 f a z e s 6.5g, 44.48,
que: 211.1 Como Santa Maria fez aas 74-'3, 79-27>82-5i
faz 3.1, 19.3, 38.7, fezeste 21.41, 201.62
41.5, 44.43 f e x i s t e 6.82, 14.62,
faze i37.i3, 184.25, 32.39, 7 5 . z 5 6 ,
308.65 84.63
f a z e m o s 10.17, fezisti 40.18
71.3,94.12,109.40, fezische 75.156 T,
336.39 84.63 T, 216.4»
fazedes 36.21,67.29, f i z i s t e 75.156 To,
213.72, 295.53, 362.51 7b, 401.101
341.30 To
fazen 38.12, 94.89, fizisti 84.63 To
109.5, 130.11, fez A.8, B.i8, 1.69,
136.6 3-44, 5.38
PRES. CONJ. I f a c a 53.52, 78.73, fezo A.25, 25.7,
3H.58, 316.56, 35 33, 45.48,64.49
341-36 f e z e ii.2, i3.6,
faças 251.62, 35.75, 25.122, 46.19, 85.2
71.43, i86.36, fizo 45 94 To, 281.52,
336.54 424.21 7b
faça 7.7,25.72,45.74, fezetnos 27*'.26,
88.45,93.35 172.33
façamos 26.83,47.8, fezesies 5.175, 7.38,
241.96, 248.5, 35.32, 45.51, .63.71
308.3 fezeron 5.i5o, 18.74,
f aça d es 5.80, 7.40, 19.18, 24.61, 27-23
53.63, 75.38, f i zero n 224.43
259.29 MAIS Q. PERF. 3 fezera 3.2,4.57, 5.57,
f aça n 42.6, 87.28, 34-2> 55-2
102.27, 148-18, fizera 34.2 To
185.78 f e z e r a n 12.31,
fazam 238.50 E 35.120, 9i.i6,
IMPERF. IND. fazias 274.30 112.5), 115.56
f a z i a 11.18, 24.19 FUT. IND. farei 5.78, 14.43,
45.27, 54.27, 58.13 25.25,35.102,53.48
íazian 35.50, 43.70, f a r á s 6.64, 20.4 i,
85.49, 91-21» 127.52, 146.99,
134-21 i85.8o
IMPERF. CONJ. I fezesse 54.66, 65.90» fará 25.144, 9M2,
355.45, 401.13 103.36, 118.26
f e z e s s e 5.io8, 9.3, fa r e m o s 45.56,
i6.33, 42.52, 45.3 173.26, 190.7,
f e z e s s e n 33-77> 386.25, 409.7
65.242,73.26,87.1, f a r e d e s 155.25,
lõg.Sg 173.8,208.32
PERF. fiz 5.8, 25.160, farán 120.6
28.122, 55.43, 64.6 FUT. CONJ. f e z e r e s 65.72,
fige 284.4, 3oi.22, 231.51, 237.4g,
303.33, 401-5 281.25, 334.3a
fix 47.23, 84.6, fezer 123.43, 203.3,
134.35, 188.8, 355-3, 382.51,
265-125 420.75
fé z e r mós 5. 120, pedimos nos dá seu Fill', a Ia ffe, /
336.36 por ela; 121.25, i35.iO4, 142.51 1| en
f e z e r d e s 102.24, boa fé: 33g.i2 No reino de Murça un
128.24, 378.42, logar é / mui forte e mui nobre ...
411.112 e jur 1 en boa fé / que -nuii' adur pod'
COND. faria 299.7, 335.36 om' atai veer || per boa fé: 6i.53,
farias 299.28 125.97 Esto non será dest' ano, per
f a r i a 5.38, a5.i38, boa fé, nen deste mês; 168.14, 230.17,
28.27, 45.28, 46.56 245.92 || per fé : 185.67 ° castelo pediu
f a r i a n 104. 3 7 , / e dos que dentro estavan atai res-
309.28. 366.55 posta oyu / que per fé non lio darian
IMPER. faz 115.172, iig.Sg, || 6.3a Madre, fé que devedes, / dês
143.46, 192.107, oge mais vos consello que o pedir
ig5.i3i leixedes.
fas 25.35, 44.27,
53.47, 8o.n 98.27 febre s. F. : 235.83 febre géeral v. fever.
íais 8252 E, 125.51,
263.25, 3o3.33, febreiro s. M.: Fevereiro: 417.2 E no mês
355.98,38348 de f e b r e y r o (MS.: frebreyro). CF.
fazede 16.41, 25.60, fevreiro.
4 5 .63 , 64.22,
212.23 fechado ADJ. ; 245.81 as portas. estavan
PART. PRES. fazendo 9.21, 18.47, mui ben fechadas.
20.31, 21.32, 43.48
PART. PERF. fé i t o a.i3, 5.42, fcegrcs s. M.: freguês: 65.12 un clerig'
19.20, 23.33, 29.19 aldeão .. . ouv' un seu feegres sober-
INF. f a z e r B.3i, 3.i8, vio e louçáo. cr. freegres.
4-53, 5.6. 7.26
fcestra s. F.: janela : 144.47 quanU' aquesto
INF. PESS. fazeres 82.53, viu / dúa f S e s t r a : i5i.i6, =41.37,
262.2.

fazfeiro s. M. : castigo, repreensão 15.54 fegura, fegurar v. figura, figurar.


féo comerás por fazfeiro; 45.26
sempre os bõos lie davan mui gran fciçon (265.73 F, 324-i5 F, 391.26) v. faiçon. .
fazfeiro / do muito mal que fazia;
6i.36 lie trouxe a çapata por seu faz- feijoo s. M.: jilhó: 157.12 de farya que
feiro / pelo rosxro; 85.67 Pois que tragian tal cobiiça lie creceu / de
Santa Maria De diss' este fazfeiro; feijoos que fezeran end' e un deles
3o3-7 un miragre ... que mostrou meteu / y de bon queijo rezente,
Sania Maria por toller med' e fazfeiro 157.17.
/ dúa moça.
feira s. F. : 43.73 vêo y mais gente que
fé s. F. : A.lo Do Algarve, que gãou / de non vcn a húa feira; 61.21; 116.26
mouros e nossa fé / meteu y ; 35.i32 jajúou / nas feiras u mercava; 137.48
fezestes gran torto guardando mal se o metess' o demo en cuidados vãos
vossa fé; 89 5 chega sen tardada / / de pecado, que non podesse seer
u é con fé chamada; 122.111| locuções en tal feira-, 262.43 || 405.31 sesia feira.
afirmativas: por certo, sinceramente,
realmente, na verdade, meu Deus: feito s. M,: facto, caso, acontecimento;
a Ia fé: 80.20, io3.55 quanto nos lie 5.14 per quant 1 eu de seu feit' aprendi;
143
6.90 Quen faz tal feito; 26.77 Cuja con mui gran razon, a quen parar y
est' alma foi fez feitos vãos; 28.105 femença, / en aver tal don de Deus ;
viu que aquel feito / era de nostro . 341.9 se m'oyr quiserdes e parardes
Sennor; 55.78 a Virgen cujos feitos femença.
todo o mund 1 apregoa || 5g.5 daquesto
un gran feito / dum miragre vos direi; Penares: Henares: 142.11 eno rio, que
2t3.5a o feito desta cousa ; 353.io3 chamar / soen Penares.
com' aduz / o feito deste miragre ||
83.35 sejan perdoados / D'erros e de fender v. TR. : 6.45 deu-lle tal dúa acha,
mãos feitos || a feito v. afeito. CP. bcn- que ben atro enos dentes / o fendeu;
-feito, malfeito. 38.57 assi combatudo / o muro foi
sen vagar / que toste foi fendudo ;
feituras s F. PI..: feições.' 29.4 sãs feituras/ 3 1.66 quantas bestias y son / que an
da Virgen; 206.16 meteo / mentes as unnas fendudas; 35.85, 95.81 foron
enas sãs feituras. ssa via . . . fendend' as ondas per meo
ben come navalla; 1 3 1.77 a pena fen-
feixe s. M.: 3i5.ai feixes que estavan / deu || fender-se: 54.36 o coiro fende-
feitos d'espigas muitas. ra-ss* e britara; u 3.6 as pedras...
se foron fender; 214.43 úu daqueles
foi s. M.: 403.45 azed' e fel lie deron; dados se fendeu
422.44 beveu fel e azedo.
feo ADJ.: feio 5.176 feo come estruz ; 73.3
fclon ADJ. : traidor, falso, irado, irritado: Ben pod' as cousas feas fremosas tor-
8.29, 1^.17, 85.35 matastes-me meu nar; 74.2, 75.154, 116.45.
Filio come mui felões; 270.37 o demo
brav' e feion; 298.31 o diabo felon; feo s. M.: feno: 15.47 Den-ti do fco,/ pois
3oo.57 felões / corações / me van me cevada dás.
porende m o s t r a r [| ADV. : 144.43 o
touro leisou-ss' yr de randon / a ele feramen, feramente v. fero,
polo ferir mui felon; 317.7 1UIS mu*
felon / brita-la eigreja con felonia. ferida s. r.: golpe, chaga: 15.168, 22.2,
28.101, 35.87 deu-lle tan gran ferida,.
felonia s. p.: irritação, ira, perfídia í 462 que os ollos verteu / logo fo>-a da
cresceu-ili tal felonia, / que de seu cabeça; 38.63 sangui craro fez dessa
siso sayu; 9.81 un leon . • . correndo ferida correr; 84.47 deu-se . ."'.' no peito
pêra ele vêo... non con felonia,/ húa ferida; 141^4 dos géollos en terra
mas con c m i l d a n ç a ; 19.17, 25.174, dava gran ferida; 159.27. CF. ferida.
42i.i3 que sã íelonia / non nos mos-
trar qaeira, / mais dé-nos enteira / ferir, firir v. TR.: bater, golpear, atingir,
a ssa grãada merçee. chagar: 5.103, 6.78, 12.28, 28.80, 31.67
sen feri-lo de baston; 127.13 do pee a
fcmença s. F. : atenção, aplicação: i6/.3 feriu |j 47.24 polo ferir / con seus cor-
Quen quer que na Virgen fia e a roga nos merjudos, ben com touro faz ||
de femença || meter (parar) femença: 107.3 non morreu nen se firíu ; 201.36
prestar atenção: gG.36 meteron ben dun cuitelo se feriu eno peito; 248.22
f e m e n ç a / com' as vozes dizian; sacaron os cuitelos ... por se ferir ||
119.57 en pagar o que deves mete ta ST^SS hú a pinaça ... feriu en úas
f e m e n ç a ; 3o5.42 Vee-la q u e r o , e penas; 413.26 do sol quando fer den-
meterei y femença / se é carta de tro ena vidreira || 22.26 ssa azeúa lie
soltura ou se é de petições; 344.9 lançou / e feriu-o, pêro nono chagou J
meted' y ben femença || 224 5 Ant' é 51.57 feriu-lli a saeta || 35.183 feriu
144
corisco na nave; 161.3 non firiu y a ros e en cadcas jazia 5359.47 mui gran
pedra || 259.52 outra cloor Io ferir / / par de fferros.
foi || erguer: 314.25 fez ferir /ssa tenda
cabo da fonte. Formas verbais: fervente ADJ.: 294.19 en Deus sãs voonta-
des tcen sempre mui ferventes.
PRES. IND. 3 fer 311.30, 413.26
IMPERF. IND. 6 ferian 288o E fervor v. l.: 119.41 aquel poço fervia ben
firian 28.80 TTo come caldeira.
IMPERF. CONJ. 3 ferisse 75.105, 113.2
PERP. 3 feriu 22.25, 35.122, festa s. F.: 2.42, 6.37 un dia de festa; 15.178
39-8, 51-57. 10447 399.34 Oge festa / será pêra mi ta,
f i r i u 107.3, i6i.3, morte || fazer festa; 54.27, 198.12,
189.21 T 22727 || festa d'Agosto, festa de Natal
MAIS Q. PERF. 3 ferira 6 78 V. agosto, natal.
COND. 3 firiria 154.2
PART. PERF. f e r i d o 5.103, festinno ADV. : depressa, rapidamente .- 26.29
154-34 E o demo mui festyo / se lie foi mostrar;
firido 154. 34 T 43-47. 136-29. I45-4V '474°, 213.46,
INF. f e r i r 12.28, 31.67, 406.56.
35.66,47.24,239.52
f i r i r 31.67 To, fcuza (362.40 E) v. fiúza.
59.73 To, 63.42 To
fover s. F.: febre : 21.26 dúa forte fever mui
Fernando: Fernando i 11, o Santo, Rei de cedo morreu; 75.28 deu a ela (ever
Castela e Leão (1201-1252): 122.17 o forte ; 79.42 fever aguda ; 279.25 tol-
bon Rei Don Fernando; 221.1,11 o leu-11' a fever; 38i.2O fever mortal.
mui bon Rei Don Fernando; 221.31, CF. febre.
256.11 o mui bon Rei; 292.1,8 o bon
Rei Don Fernando; 292.61, 71,108; fevroiro (417.2 To) v. febroiro.
345.11, 386.io.
fi: forma proclítica de filho: 352.11 vassal
Fernando: 164.3 que foi de Mont-Aragon / era / dun fi de rey. CF. fidalgo.
abade e que a terra tlia acomendada
/ De mão dei Rei Don James. fiador S.M. : abonador : 25.29 fiador quero
seer/decho p a g a r b e n a u n d i a ; 143.42
fero ADJ.: termo sttperlativanle: 25.89 foi cíest' eu fiador serya || fiança, pe-
en coita fera; 28.8 un miragrc ... que nhor (?) 379.43 daquesto fiadores /
fez mui grand' e fero / a Virgen; 31.71 Ueron ai Rey || tento, ficha (?) : 214.23
ouv1 en maravilla fera; 55.71 a mara- o riqu' en logo de meter y fiadores, /
villa fera / foi enton ela mui leda; meteu y muitos díeiros.
65.45 ouv' alegria fera Q feramente:
35.17 igreja ... que ardeu tan fera- fiadoria s. F.: fiança, caução: 25.48 Sãs
mente ; 48 47, 53 15, 55.40 chorando .. dou-t' en fiadoria.
mui feramente; 39.92 || feramen: 47.27
Quand' esto viu o monge, feramen s'es- fialdade s. F.: dar aver en fialdade: dapo-
pantou; 11 i.3g. sitá-lo em mão da pessoa fitl e que o
administre bem; zSg.u un que aver a
ferro S.M.: 110.11, 126.33, 253-2 un bordon g u a r d a r / d e u a outr' en fialdade.
de ferro || PL. : 62 f MJ, 83.55, 135.114,
158.8 en carcer téevrosa / o meteron e fiança S. F. I confiança, segurança: 9.137
en ferros; 301.10 en mui grandes íer- diz con fiança || 25.55 por fiança lias
i !

metia || aver fiança en: 243 non pod' fidalgo s. M.: 45.7 un cavaleiro / fidalg';
errar quen en ti A fiança; 114.8, 136.16, 4o8.i5 Este de que vos eu falo era
222.4, 237.3 fidalg' escudeyro. CF. fi.
i
fiar v. i.: confiar: fiar a: 25.4 o que à fiel ADJ. : 27.66 Juyílo, emperador cruel, /
Madre de Deus fia || fiar en: A.a3, que a Santa Maria non foi fiel; 82.8
15.101, 23.11 muito fiava en Santa un monge bõo, c as t* e mui fiel;
Maria; 44.5,76.8 || fiar per: 33.68 quen 115.310, 145.11,146.109.
per ela fiar || fiar por: 2.6 quen por
ela fia; 177.25, 241.8 || fiar-se en: 43.12 fiel s. M. '.fiador, testemunha: 25.140 Fiel /
quen se en ela fia; 124.25, 167.13 bôo íenno que Vey pagado: a Virgeru

fiar v. TR.: 53.11 fiava a iãa; 420.17 a seda figa s. F.: 3gg.6o a madre polo demo non
que ouviste fiada. deu húa figa.

figo s. M.: 181.42 maçar que eran muitos,


fiar (i23.3o) v. finar. nonos preçaron dous figos; 210.27
non demos / pelo demo un figo;
ficado ADJ.: 65.68 ouve do cativo gran doo 321.42 o que me consellades sol non
ficado, v. afieado. vai un mui mal figo; 376.5i;non
querria por mia culpa que vos valia
ficar v. TR./Z.: permanecer: 5.182, 34.38 dun figo / perdessedes.
35-57 e"a na v> un non ficou; 37.18 o
pé tallar mandava;/e depois eno conto figueira s. F.: 107.46 a pé dúa figueira.
dos copos ficava; 40.10 ficaste pura ||
ser, resultar: 1.19 do que o mund' á figura, fegura s. F.: 29.10 na santa Gesse-
de salvar/ficas ora prennada; !4.3i mani / foron achadas figuras / da
mui triste ficou San Pedro || restar: Madre de Deus; 39.4, 76.4, ig6.3o,
6.14 ficou-lle dei un filio; 16.21 dava 256.3o||40.26 nos d i s t i / en nossa
seu aver tan ben ,.. que lie non figura / o seu Filio; 44.31, 47.24 o
ficava ren; 81.24 He non ficou sinal/ dem'... en figura de touro; 82.2,
Daquele fogo montes || se per nos non 149.41 de pan á fegura.
ficar: se não for por nós a dúvida:
86.4 Acorrer-nos pode e de mal guar- figurar (29.28, zôi.xo, 40O.33), fegurar:
dar / a Madre de Deus, se per nos v. TR.: i83.i2 omagen... da Vir-
non ficar; 404.48 || cravar, espetar, gen ... de pedra ben fegurada; i88.3,
assentar: 5r.8o punnaron d'a saeta 196.39, 2O5.54, 219.17 mandou-les y
tirar ... da perna u Ha ficara / o ... fegurar / omagen da Virgen Santa
baesteiro; 99 (M) Como ... ficaron Maria;264.77,32i.Sõquantas letrasson
as tendas en redor da vila; 407.16 achadas / eno nome de Maria escritas •
Aquesta pedra o demo a ficou / aqui || e feguradas; 342.5.
ficar os gêollos: pôr-se de joelhos:
3841 os gõollos logo ficados / ouv' fiis. F.: fim (?) (=ffi?): 192.120 por
ant' eles; 42.37, 51.70, 59.61, 68.34 quanto viltara / a fii tan cara.
Hfiear-se: permanecer: 10553 ta' *e
ficou como xe véera || 274.20 ficou-ss' fiida s. F.: ter mof acabamento: 400.10
el en gêollos CF, fito. atam' é comprida / a loor da que nos.
manter», / que nunca á fiida.
ficela: LAT. fiscella (cf. Exod. a,3): 270.34 V
Aquesta foi chamada Ficela Moysy fíir v. x. : acabar, morrer; i5,55 te farei
(F: ficella). de fame fíir; 86.40, 126.8 chaga ...
10
onde c u i d o u f í i r ; 143.2.], i88.3a, nos braços (l filiar por: 3o-9, 5o.3i,
192.150, 222.24 ante que foss' a missa 67-37 o filiou por escudeiro; 285.17
fíida. a essa / filiou por ssa conpanneira;
849.3 a Virgen santa filiou por pa-
fiiz ADJ.: feli^: 70.17 fiiz / quena visse renta || filiar a-t-iNF.: começar, pôr-se,
ben seria; i3i.5b a Emperadriz, / ta a: 204.26 a d i z e r / íillaron sass
moiler, mio roga, a boa f i i z ; 235.92 o r a ç õ e s ; 3o8.'g q u a n t o s aquesto
eno dia fiiz / de P a s q u a ; 419.67 viron fillaron muit' a loar / A Virgen
Amigos,, este dia fiiz / foi que Deus Santa Maria || REFL.: filiar-se a-j-INF.:
vos adusse aqui; 423.49. começar, pôr-se a: 5.54 fillou-s' a
chorar; 22.35 fillaron-sse log' a repen-
Fiiz: 35.121 par San Fiiz! 125.124 o bispo, tir; z5.J4, 33.40 Os do batel a remar
que nom' avia l)on F i i z ; 135.146; / se fillaron sen tardar || fillar-se por
3)3.8i o abade, a que chamavan Fiiz, mal con alg.: desavir-se, malquisíar-
-se: 19.3 Gran sandece faz quen se
-filinno s. M.: dimin. de filio: 323.15 Ali por mal filia / cona que de Deus é
era un bon orne que un filynno avia / Madre e Filia || fillar-se a alg. medo,
pequeno. pavor (IMPESS.): assiislar-se, ter medo:
75.i63 Quand' o c r e r i g o viu esto,
fillou-se-ir ende tal medo; 281.33
jFilisteu: 401.19 que os encreus / mouros filiou-xe-lle pavor / de os negar || '
destruyr possa, que son dos Filisteus. filiar afan (423.32), a t r e v e m e n t o ,
b a u t i s m o , seu caminno (146.54),
áilla s. F.: 1.80 Filia, Madr' e Criada', 19.4, carne (So/jij, conpania con (302.11^,
3o.io, 55.28, 89.71, 94-53 fez .., en ela dereito, d e s p e i t o , façanna, forma,
filias e fillos || 122.1 húa infante, filia g u e r r a , j o r n a d a s , lazeiro, l e z e r ,
-<lun rei. maneira, per manna, moiler, morança,
orden, ousadia, péedença, perda, per-
filia dalgo s. F.: fidalga: 268.1 húa dona fia, pescado, pousada, religion, seme-
f i l l a d a l g o d e F r a n ç a ; 268.10. llança, en sorte, terra, vida, vingança
CF. fidalgo. (v.).

filiar v. TR.: toma , receber, agarrar, fillolinna s. F.: DIMIN. de f i l i a : 89 (M)


apanhar: 2.61, 4.45 por filiar seu Como húa j u d e a . . . estava en sã
quinnon; 5.68 Dous monteiros fillá- casa con sã fillelinna.
rona dês i; 14.21 o dem' a alma filiou
/ dele 28.2 como Santa Maria deffen- filio s. M.: 1.57 u vyu alçar / a nuv' enlu-
deu Costantinobre dos mouros que a méada / s e u F i l l ' ; 3.13,4.1,6.14. i5.8,
conbatian e a cuidavan filiar; 28.101 43.7 de ssa moiler ... non podia aver
viu log' a Madre de Deus ... sobela fillos || fazer filio: dar à lu^: 3i.3g
•vila estar con seu manto tendudo, / a vaca ... fez filio; 55.2 como Santa
•e as feridas filiar; 44.11 ren / non Maria serviu pola m o n j a . . . e lli
achava que non filiasse ben / de qual criou o filio que fezera ala andando.
p r i j o n açor f i l i a r conven; 181.16
.quani' achavan / que fosse fora dos filosofo s. M.: iS.ibi maestre Líbano ...
muros, todo per força fillavan || 128.17 filosofo natural de Sur.
se meu consello filiardes || 7Q.43 tal
fever aguda / filiou log' a Musa; fin s, F. : 17.71 mui pret' é a vossa íiu ;
322.40 f i l l ó - o t o s s e t] 246.42 húa s35.io6 pêra dar-nos boa vida aqui, e
dona ... a filiou pela mão || 53.32 ela pois boa fin; 245.41; 398.11 seu
•o en seu colo filiou; 122.58 fillou-a Porto ... na fin da Andaluzia.

J
ra
«s*
* -'-
r
í
«47
fia ADJ.: fino: 869.49 a sortella d'ouro fin, Ben sab' a que pod' e val/fisica celes-
ca non d'arente. tial; 199.33 física que fezesse nulla
i prol non lie fazia; 318.37 valer noa
finar v. i.: 75.6t, 419.23 a ela per ren / lie pode física de Monpisler; 421.21
non leixou a quartâa atêes que finou. nen prol lies ouve quanta física feze-
CF. fiar. ron.
9
B fio s. M.: 39.32,223.29 caeo dentro no caliz físico s. M. médicot 88.1, ioS.65, 12328
... per un fi1 úa aranna; 273.27 agu- físico de Monpesler; 173.15, 204.15.
9 lla ou fios.
Fita: Hita (Guadalajara): 83.65 Sopetrán,
9 finda (28.101 To, 63.87 To, 84.47 To) cabo Fita; 318.10 Fita ... húa vila
V. ferida. que jaz/eno reino de Toledo.

firir v. ferir. fita: a fita v. fito.

firmamento s. M.: 42249 u as estrelas caê- fito ADJ. /PART. : fincado: 9.34 dês que el
ren do firmamento. ouvesse fito-los gúollos; iS.i 17 quant'
y viu no coraçon fito/teve ben; 76.129
firmar v. TE. : 83.8 sempr' os vossos cora- o capelan estava ant' el eti géollo
ções/en ela sejan firmados || 135.35 fito; 65.162 e 'n géollos fitos/vêo ant'
pois que esto foi firmado; 185.35 que a Virgen; 132.119 no coraçon fito/lie
saísse con el seu preito firmar / ante ficou end' a espinna || a fita: imediata-
criscbãos e mouros. mente (?), depressa^) 386.51 vos mando
que vaades tod' a fita/logo catar os
firme ADJ./ADV.: 30.39 se nos firme creer- canales. CF. ficar.
mos; 84.64 pola ta firme creença;
206.43 pose-11* a sua mão ben firme en fiúza s. F. : confiança, esperança: 5134 Ma-
seu logar; 265.12 firm* esperança; dre de Deus, bSeitos son os que en ti
305.68 atanto que en Deus ajan ben fyuza an; 362.40 To F. CF. feuza.
firmes sãs entenções; 364.14 fazian
fondamentos fondos, per que mais flcmoso (245.28 E) v. frcmoso.
têente / foss1 a obra e mais firme || fir- flor (5.15, 72.43, 121.46) v. fror.
memente: 145.8 que tennades / firme-
ment* en ela vossos corações. fogir v. fugir.

fis ADJ.: certo, seguro: fazer fis: 25.77, fogo s. M.: 3.48 fog' infernal; 4.5, 6.89 eno
iSS-^S fezérono ben fis/que nunca fogo. o queimaron; 11.40, 35.23 estas
mais destorvado/ fosse per eles; 423.43» non tangeu o fogo; 58.35 infernal/
424.65 || seer fis: 5.i8i He disse que Fogo; 307.17 un mui gran mont' ...
fosse fis / que ao segre non ficaria que Mongibel chaman, e de fogos dá/
nunca; 35.112, 63.91,115.141 d'atanto chamas aas vezes || certa doença conta-
soon f i s / q u e te porra conssello/en giosa: fogo do ceo, mal do fogo, fogo
teu mal; 146.83. salvage, fogo de San Marca); 19 27
assi foi perdudo / do fogo do ceo ||
física s. F. : medicina, ciência médica, remé- 37.16 Aquel mal do fogo atanto o coy-
dio, medicamento; 43.37 deu fé ver ao tava || 53.8 os pees arder / cotneçaron
menyo e matô-o rnuit' agia, / que lie daquel fogo que salva)' ouço chamar
nunca prestar pode física nen meezya; D&I.I, 91-3» «34-3» 25933 ssãassen as
88.14 sabia ben obrar /de física; 117.116 gentes do mal / a que chaman fogo
Muitas físicas provarem en ela; 179.4 de San Marcai.
fogueira s. F.; 192.94 na fogueira /d'inferno aver prazer nen folgura; 340.69 seria/
que cheira; 245.58 assentaron-ss' a quito de maa v e n t u r a / e metuclo na
jantar;/todos a húa fogueyra severon folgura; 350.43.
a derredor.
folia s. F.: loucura: 25.12 todo já despen-
Foja: Foggia (Itália): 136.2 en terra de dud1 a v i a / p o r fazer ben e mais valer,
Pulla, en húa vila que á nome Foja; / c a non já en outra folia; 94.49 foi
136.13. gran tenpo durar/con el en folia ||
per folia: 3.5 per nossa folia; 4.102,
foi ADJ. : louco: 19.7 un ric-ome foi e 11.3 Marcar ome per folia / aginna
sobervioso; 56.5i, 61.3, 76.5, 88.91 se caer / pod' en pecado; 18.87, 49.14
non leixas teu cuidado / foi; 95.60 foi don' Eva, que foi errar per sã gran
este quen a Deus contralla || sorvado: folia || fazer folia : 32.39, 36.21 íenno
276.42 Mais mol' a cabeça ten / ca non que fazedes ora gran folia; 45.51,
é pêra fole/nen manteiga || s. M.: 69.8, 100.12.
5.110 bencome foi/disse 525.133,65.73
un foi trosquiado; 135.112 diss' "ai folia s. F.: 419.142 se non for verdade, bua
foi," / a un seu ome; 265.1'' f £Z corne folia de col / non demos mais por ele.
foi / aquela carta ; 316.51 eu foi / fui
de que trobei por outra. fondamento, fundamentos. M.: fundo:
33.37 tonbar no mar foi e mergullar
fole V. foi. / ben até nos fondamentos || alicerce:
368.11 t r a g i a m muitas pedras per
fôlego S. M.: 322.28 fôlego non podia coller fazer fundamentos; 364.13 fazian fon-
nen ar falar nada. damentos fondos.

folgado ADJ.: 153.34 Se m' a sela non fondar-se: afundar-se: 33.2O tormenta
seguir / en que assentada/sejo, e que levantar / se foi que os bastimentos
sen falir/me iev'y folgada. / da nave ouv' a britar, / e come-
çou-ss' a fondar.
folgar v. i.: descansar: 57.32 deçeu a húa
fonte / con toda sã companna, / por fondo AO].: fundo: a5.g8 aguas mui fon-
y jantaren, / dês i folgaren; 75.45 das; 58.31, 102.42, 119.27 un poço
«15.179 trezentas/millas correu sen fond' e negro; 227.35 un carcer...
nenllur/folgar; 216.32 Quer' eu aly/ fond' e têevroso || s. M. : 193.3 Sobelos
folgar ora húa peça, e andaremos dês fondos do mar e nas alturas da terra;
y; 314.27 || ter prazer: 175.83 morte 236.19; 252.3 eno fondo da terra;
perigoosa / lie deron dentr' en un 383.4, 33g.22 húa nave ... pelo fondo
fogo, dizendo-11': «Aqui folgade»; s'abriu / assi que muita d'agua foi
224.27 sã moller enprennou, e u cui- coller || a fondo ; 215.51 a deitaron en
dou que folgasse/con fill' ou filia, ún peego redondo; / mas non quis
enton ar vêo-11' outra rancura; 324.16 Santa Maria per que sse foss' a fondo ||
Esta era tan fremosa e de tan boa de fondo : s5i.38 Vamos catar a cuba
façon, / que qup"i quer que a viia folga- e tiremo-11' o tapon / mais de ffond';
va-11' o coraçon. 358.20 sacárono de fondo / de terra ||
per fondo: 383.62 paSSOU-a / beens
folgura s. F.: prazer: 40.39 metisti-/nos per fondo da agua só a nave || de cima
en gran folgura; 149.46 recebeu na en fondo: 241.2 caeu de cima dúa
cruz morte ... por dar a nos folgura; muit' alta pena en fondo ; 249.2 caeu
312.73 seer non soube tan sabedor de cima en fondo || de lond 1 a cima:
nen arteiro/que sol podesse con ela 35.85 a (gdlea) do almirallo de fond'
a cima fendeu; 78.61 aquel orne era força dos nenbros lies fez a Virgen
o que a mezcra feita / ouvera e toda perder; 401,31 me dê poder e força ||
de fond' a cima treita (inteiramente! a força: 164.3 un prior da eigreja que
do principio ao fim). íez tirar a força do sagrado Don Fer-
nando || per, por força: 28.20 un rei /
fonte s. F.:48.1, 57.29, 103.14 húa font' ... con oste de pagãos / veo a vila cer-
mui crara e mui fremosa; u5.351 car... pola per força filiar; 64.54 e
191.15 húa fonte / que nacia en un tanto lle-prometeu / que por força fez
v a t e ; 275.48 f o n t e peranal; 291.30 que fosse con ela falar; 76.38 aã oma-
Virgen Santa ... que font' es de todo gen foi e IPo Filio tolleu per força dos
ben; 344.27 na foni' abeveraron / braços; 227.34 II faiaron entre si /
seus cavalos a beveren. que jouvessen con ela per força;
291.12 ouv' húa moller per força ||
Fontebrar: Fontevrault (Maine-et-Loire): 35i.a3 En tod' est' a lazerar / ouve per
59.3 monja de Fontebrar; 59.13. força o vyo, ca dei foi grand' o bever.

Fontefria: Fontfroide: 365.3, 365.8 mões- forçar v. Ta.: 274.»5 foy-o tentar / atan
teiro que chaman de Fontefria, / que muito o diabo, que o ouve de forçar
é no arçobispa.do de Narbona a |! 401.36 lies faça perder / o que téen
cidade. forçado, que non deven ave£|| 195.92,
317.22 viu húa moça, de que sse
fora ADV.: 16.31 com' orne fora de seu pagou, / que forçar cuidou; 355-75.
siso; 24.27 nono quiseron receber /
no sagrad', e ouv' a jazer / fora; forcia (28.20 E, 164.3 E, 216.28, 232.4 E)
35.88 os ollos lie verteu / logo fora V. força.
da cabeça; 42.14 foran tirar / a
M a j e s t a d ' ende fora; 51.43 dos de forma s. F. : 17.26 o demo mayor / tor-
fora vêo log' un baesteiro; 69.6 un nou-ss1 en forma d'ome sabedor;
miragre .,. que dos outros non deve 2i.<> forma d'ome en ela filiou; 196.2
seer fora; 102.17 f° ra dun camyo / f c z c r a húa forma pêra deitar húa
ya ; i34.5i de fora / da eigreja jazian y m a g e n do y d o l o que adorasse;
|| PREP.: excepto: 32.1» dúu que ai, 213.64 o dem' acharem en forma dei.
fora / a ssa missa, ora-/çon nunca
per ren / outra sabia / dizer. formar v. TR.: 150.8 cl quis ensserrado/
seer en ela e orne formado; a38.s8
forado (211 M) v. furado. porque dèostavas ora o que te for-
mou; 352.55 Madre do que formou
foras PREP.: excepto: 67.72 todo-los ser- suso / os ceos maravillosos; 420.26
gentes, foras aquele, serviam. CF. fora. béeyta a ta carne en que jouv' enser-
rada / a de teu filio Christo e feita e
forca s. F.: 13.2 como Santa Maria guar- formada.
dou o ladroa que non morresse na
formiga s. F. : 399.20 non dava por mata-lo
forca ; 76.17 mandó-o ta n toste en
sol húa formiga.
forca põer; 175.42, 355.82 aã forca
con el deron; 39^.54. forniço S. M.: luxúria, fornicação: 204.30
A cabeça log' ungiron por He Deus
força s.F.: 115.89 en ti Sathanas / noa siso dar,/e o corpo por já senpre de
aja força tanta / que o que prometud' forniço sse quitar.
ás / brites; 137.17 se "e nonfezessa/
ao demo força; 142.40 a força d'agua forno s. M.: 4.8, 39.a3, 78.2, 915.41 o que en
assi o pres / que o mergeu; 229.21 a Babilonna guardou no forn' Ananias;
15o
258.31 enquant' amassava a un seu fraco ADJ.: 121.27 un seu p a l a f r é / f r a c o en
filio mandou/caentar mui ben o forno- que cavalgava; 228.23 ' n do fraqu' e
mui canssado.
for v. foro.
frade s. M.: 8.29, 9.65. 11.67, M-i?» 45-34 II
foro s. M. : /oro, costume: 345.44 per (oro frade méor: 96.33 dous frades mêoresj
non devia a seer; 392.28 for' é d'Es- 109.27, ia3.i, 143.19.
tremadura / De jurar sobre tal feyto
|| a for(o) d'Espanna: sublinha uma. fragoso ADJ.: 194.23 un logar mui fragoso;
afirmação: 198.12 luitavan e fazian 273.7 logar já quanto fragoso.
gran festa, a for d'Espanna; aaS.zS
mui grand' esforço filiou, a foro d'Es- fraire (299.31 F) v. freire.
panna.
fran ADJ. : franco: 16.11 cavaleiro de gran
fortaleza s. F. : 418.23 O quarto (don) é for- /prez d'armas, e mui fremos' e apost'
taleza. e mui fran. CF. franco.
forte ADJ.: 2.38 Porque o a Groriosa/achou França 9.27, 16.6, 24.7, 35.13, 35; 38.19,
muy fort' e sen medo / en loar sã pre- 51.8, 62.7, 91.13, 193.7, 217.t, 13; 233.1,
cisoa víirgidad' || 3i8.n Fita ... è lo- 254.5, 267.100, 2682, 10; 278.19, 281.5,
gar fort' assaz || 78.68 o deitou na 46; 362.5, 10; 386.57.
chama fort' e perigoosa || 21.26 dúa
forte fever mui cedo morreu; 167.8 francamente v. franco.
morrera ... dúa muy forte doença ||
45.41 En este coidad' estando muit' francês ADJ./S. M.: 38.24, 235.66 o Rey fran-
aficad' e mui forte; 76.12 ouv' un cês; 28i.5 Dest' avéo un miragre en
filio malfeitor/e ladron mui fort' e França a un francês.
tafnr e pelejador; 360.14 o dia forte/
do juyzo; 426.8 morte quis prender/ franco ADJ.: 63.12 Esie cavaleiro... franqu'
mui forte na cruz || fragoso: 67 47 que e ardid' era || francamente: 16.21 dava
caçasse/enas montannas mui fortes seu aver tan b e n / e tan francamente,
|| rigoroso: 154.41 Filiou mui gran pêe- que lie noa ficava ren; 145.26 seu aver
dença e entrou en ordin forte || tempo dado / foi mui francamente e ben
forte v. tempo || ADV. : 177.15 tan fone enpregado. CF. fran.
o mezcrou ; 391.17 tan forte braadou
|| fortemente: 205.27 O castelo forte- Frandes: Flandres: 35.no, 128.12, iSg.ia,
mente foi derredor combatudo. 267.31.
fossa s. F.: sepulcro ; 6.67, 149.10 pois que frangir v. TR. : quebrar: 40.36 frangisti / a
Deus quis ... resurgir da fossa; carcer escura.
419.146.
franqueza s. F. : Loemos ... sã mercee e
~oucé s. F. 289.12 un lavrador ... segava ssa franqueza; 400.23 a Sennor da
húa messe ... teendo sã fouç' en franqueza.
mão; 289.20.
fraqueza s. F.: 421.17 pois nossa fraqueza
foyo s. M. : fojo: 102.68 o foyo cobriron; vee / a nossa folia.
102.73.
freame s. M.: fiambre: 57 75 húa perna , • .
foz s. F.: 5.145 a nav' ... aportou na foz / de galinha, freame.
de R o m a ; 271.22 non poderon sayr/
pela foz daquele rio, freegres (65.12 T) v. feegres.

O
freira s. F..* 151.8 monjas nen freiras; 262.48 frocos das testas e descobrind' as mo-
leigo nen leiga nen freira; 3o3.ia. leiras. CF. froque.
i
freire s. M.: frade, monge: 275.1 dous frey- frol (38.59 TTo) v. fror.
res do Espiral; 299.1. CF. fraire.
fronte s. p.: 385.23 britada /H'ouveran toda
fremosinno ADJ.: 55.62 un moço mui fre- a fronte; 422.37 terrán escrito nas
mosyo; 79.13 húa menynna... que mui frontes quanto fezeron || de fronte:
fremosinna / era e aposta; ii5.uo, 48.13 d'outra parte de fronte /avia un
145.42, 178.12. mõesteiro.

fremoso AT>].: formoso: 2.48 este don ta n fronteira s. F.: 199.13 morava na fronteira
estrãyo ... e tan fremoso; 5.15, 6.17, en un castelo guerreiro; 205.17, a«3 34»
l o. i, 16.3. CF. flemoso. 215.5! 235-8i II têer fronteira: defen-
der; 222.8 contra o diabo ten ela
fremosura s. F.: formosura: 40.28, 69 46 a por nos fronteira / como nos nozir
destro viu estar da capela / de gran non possa.
fremosura húa donçela; 132.13,164.29,
206.12. fronteiro ADJ.: 199.14 un castelo guerreiro
/que Burgos este chamado, c"demais
frenesia s. F.;/reaesi.*4O4.55 frenesia o tor- está fronteiro / de Xerez de Badal-
nou sandeu / tan muito que sã lengua louce.
xe comeu.
froquo s. M. : 399*55 contra o demo froque
freo s.M.: freio:293.13 davan-lle ... panos vestiu por loriga. v. froco.
e selas e frêos.
fror s. F. : flor: 10.3 Rosa das rosas e Fror
fresco ADJ.: 73.33 sangue fresco; 154.33, das frores; 102.10 a dos santos Fror;
201.57 a Virgen santa... polo corpo 245.28, 408.5 non vos obra con ervas,
todo foi-l l e tragend' a mão, / e tor- nen con raízes nen frores; 411*7 arvor
nou-llo tan fresco, tan iremos' e tan sayria / ben de rayz de Jesse, e que tal
são / como nunca mais fora. fror faria / que do Saiu' Espirito de
Deus fosse morada. CF. flor, frol.
fretar v. TR.: 267.30 ssa nav' ouve fretada/
pêra yr a Frandes. frota s. F.: 328.37 de que mester avia a
frota ben avondando; 376.13 ouvesse
frio ADJ.: 11.86 agua ffria; 245.46, 336.590
per mar frota, per que fosse mais
cavaleiro que ante con gran luxuri'
temuda.
ardia/tornou mais frio ca neve || s.M.:
50.16 nen fame nen sede nen frio;
froxel s. M. : frouxel: 371.46 ya sobre Ia
305.28, 332.28 por gran frio,que fazia.
agua como se fosse batel, / e ela
friúra s. F.: .frio: 91.29 era de tal natura / encima dele chus liviâa que froxel.
aquel mal ... que primeiro con friúra
/os filiava, e dês i/queimavan peyor fruicto (80.20 E) v. fruito.
que fogo.
fruita s. p.: fruta: 251.31 levavn-lle senpre
frocaz s. M.: (pejor.) 82.290 desfarei, pêro rosa ou outra fror / ou fruita que
que trage frocaz. v. froco. achasse de mui boa odor í 328.16 terra
mui boa e mui viçosa / de pan, de
froco s. M.: hábito de frade> capuç: l S 1.47 vynno, de carne e de fruita saborosa;
perdon lie demandavan, / tollend' os 406.23 Ben vennas, Mayo, coberto de
162
fruitas ; 411.153 nossa madr' Eva, furador ADJ. : que fura: 245.108 s o l a m t n t e
que . - . comeu daquela f r u i t a que un mur / ali e n t r a r noa podia, pêro
Deus 11'ouve vedada. fosse .furador.

fruito s. M. : fruto: 80.20 pois que béeit' è / furar v. TR. : 38.93 a pedra que me furados
o fruito de ti ; 208.36 quando chegou / os queixos ouv'; 308.56 as pedras
o tenpo que aas colmêas van / por fez furar.
filiar o fruito delas; 270.37 desta jaz
escrito en libro G e n e s y / q u e seu fruito furtar v. TR. : un crerizon sandeu / furtou
britass' o demo; 415.31 Bêeyto será/ un cabril'; 104.18, 167.2, i5g.2 ||furtar-
aquel fruito que de ti naçerá. -so: 65.121 foi-ss' a noite chegando, /
u o sandeu foi-sse das gentes furtando.
frume s. M.: rio: 338.28 tu que en Jordan
no frume, / Sennor, fuste batiçado. furto s. M.: i3.io foi un furto fazer; 76.16
poi-lo achou con furto que fora fazer;
fugir, fogir v. i.: 11.73 con pavor fugia; 151.32 11'aposeran un f u r t o lenguas
14.9, 17.7 de como fez o diabre fogir; maas m e n t i r e i r a s ; 302.1, 392.38 || a
33.42 por ... fugir dos escarmentos; f u r t o : i56.io, 212.29 da ucha tirou /
45.82 todos ant' ela f u g i r o n ; 155.34 o sartal e cn sã mão lio foi a furto
con seu pichei por agua foi; mais ela meter; 213.29 no marido sospeitaron
lie fugiu / dúa fonte. / que a matara a f u r t o ; 215.u ; 366.36.

fumaz s. M.: fumo (PEJOR.) : io5.no quan- fuste s. r.: pau, madeira : 354.20 lie fezera
tos enfermos fores beijar / seran tan de fust' .,. húa arca mui ben feita.
sãos com' bua maçãa / daqueste fogo
e de seu famaz.
G
fumo s. M. : 39.18, 82.57 Quand' eles oyron
gãado s. M.: gado: 197.14 un orne de paz
aquesta razon, / como fumo se desfe-
/ mui rico, que seus gãados avia e
zeron enton; 338.36 c a n d e a s / que
pan assaz; 198.39, 398.1, 406.43, 411.42.
fãzian chama crara sen f u m o ; 365.14
se desfazia come fum'.
gaança s. F.: ganho: 9.74, 214.8 non He
praz de tal gaança.
fumoso ADJ. : 78.33 un mui g r a n forno
encender lio mandava / de lenna mui
grossa que non fosse fumosa. gaannar, gãsr, gannar, guannnar, guannar
v. TR.: ganhar, obter: A. 9 Hey ...
fundamento v. fondamento. Do Algarve, que gflou / de mouros;
3.41 non posb' eu perdon gãar 45.1
furaco (211.36 To) v. furado. como Santa .Maria gãou de seu Filio
que fosse salvo o cavaleiro m a l f e i t o r ;
furadinno s. M.: pequeno buraco: 136.30 386.68 o que a mu y ben serve sempre
eno coved' a pedra fez-11' uu fura- con cia gaanna; 406.39 roguumos a
dynno. quen nos g a a n n a / ben de SêU i'illo ||
gáar: A. 9, X ao, «6.33, 2 5.8o, 27.60 etc,
furado s. M.: Incraco, furo: 211.3f> as || gaannar: B. 29, 21.7, 84.^4, izS.yô,
a b e l l a s . . . en un furado da pared' 170.17 etc. || g u a a a n a r : 35.107 T,
e n t r a r o n ; 3i5.53 lodo o desnuaron / 84.--4 To, 191.3 T, 2'3<o; 3i.|.i.'-,, l! gua-
por veer se p a r a r a n l g u r b i c' ou nnar: -205.8 !•", 3o5.4, 409.14 || gannar:
furado. CF. forado, furaco. 214.50, 234.7.
153
gabança s. F.: prestigio, honra: 9.16 non galileu s. M.: 426.38 Varões galileus.
queria / do mundo gabança.
galinna s. F.S 57.75 húa p e r n a . , , de
Gabriel: o arcanjo G.: i.i5 como toy sau- galinna; 808.51 ovo tle 8aIYa-
dada/de Gabriel; 86.17 San Gabriel;
go.5, 180.63,2io.3,25; 3244,330.8,349.4 Galiza: 104.11, 221.16 do reino de Galiza
as saudações de Don Gabriel; 410.25, o fezera/ víir; 317.6.
4i5.i,5.
galo s. M.: 69.63 já oya o galo e a rãa.
gafcen s. F.: lepra: 93.18 quiso Deus que
caess' en el mui gran gafeen; gB.Sg- gannar v. gaannar.

garça s. F.S 142.2, 366.27 levavam seus fal-


gafidade s. F.: lepra: 134.67 já são sodes
cões de garça, e ar grueyros; 35i.t5
desta gafidade.
Est1 açor filiava garças e ãades e
betouros.
gafo ADJ./S. M.: leproso: 5.129, S3.37
cegos e contreitos / sãa, e gafos mal- Garcia: Garcia Fernánde^, Conde de Cas-
treitos; g3.2. tela (970-995); 63.21 e l conde don
Garcia. *
gage s. F.: garantia, segurança, penhor:
62.18 deu-lles en gage / seu filP. garçon s. M.: jovem dissoluto: 72.38 Teu
filio, mui mal garçon; 195.25 mui
gatardõador s. M. / F.: o que recompensa: fera-/mente garçon era; 237.36.
279.24 a gaiardóador / de todo ben e
do mal sãador. garfio s. M.: garfo, f arquilha: 82.28 con es-
tes garfios que eu trag' aqui / o desfarei.
galardoar v. TR.: recompensar: 65.88 tod'
aquest' el padece / por lie seer de garganta s. F.: 54.3i ena garganta ou v*
Deus pois galardoado: 127.'"», 3o8.63 enfermidade; 156.17, 158.15 esposas
sabe galardoar / ben serviç' a quen nas mSos e cad5a na garganta; «75.62,
lio faze: 355.4 II gualardõar: 238.68, 322.3.
267.83, 272.63, 290.12, 369.11.
ílariii: 41.6 Garin cambiador.
galardoo s. M.: prémio, recompensa: 56.31
por prender / dela pois tal galardon; garnacha s. F.: vestidura talar, espécie de
103.20, i38.6o, 145.4 dar-vos-á ela gabão: 274.1 Esta é do frade que
grandes galardões; 199.25 os que o fazia a garnacha d'orações a Santa
demo serven an dei taes galardões || Maria; 374.6.
gualardon: 6.42, SS.Sg, 249.17, 2653,
a95-3, 382-49- garridelinno ADJ.: 79.14 hfia meninna ...
garridelinna / e de pouco sen. CF. gar-
galca s. F.: galera: 35.48 viron ben seis rido.
galeas leixar-ss' a eles correr; gS.58,
236.ii, 264.17. garridenya s. F.: garridice, travessura:
79 (M) Como a menynna Musa estava
galego s. M.: 354.12 húa bestiola ... a que fazendo garridenças con pouco siso»
cnaman donezya os galegos.
garrida ADJ.: travesso: 79.1 Como Santa
Galilea: Galileia: 425.47 o veeredes ala / Maria tornou a menta que era gar-
en Galilea. rida, corda.
gaivança s. F.: grâo-de-bico : 9. i 5 i tanto 89.24 braadand" e gemendo; io5.g8
lie valrria / com' húa garvança. gemendo e dando carpynnas; 411.50
gemend 1 ' e sospirando.
gasallado s. M. : prazer (que se tem em com-
panhia): 11.22 a húa sã druda ya/con gemotria s. F.: máquina, engenho (1 ):
ela téer / seu gasallado; i35.83con ela 231.58 farei-lles alçar quedo / as pe-
seu gasallado / quis aver; mas faleceu dras sen gemetria.
/ y, ca log' adormeceu || i35.n un mi-
ragre, ond' a v e r / podedes gran gasal- Genesy: Génesis: 270.36 desta jaz escrito
lado. en livro Genesy.

Gaseonna: 1 53.1,8; 221.22, 341.5, 343.41 genete s. M.: cavaleiro africano: 366.io
Rocamador ... que é preto de Gas- mouros dessa terra que y eran mo-
conna; 363.5. radores / E outros muitos genetes que
d'Affrica y passaran.
gata s. F.: 182.58 o demo ... que â rosto
de gata. gengibre s. M.: 88 (M) non se pagava de
verça sen gengibre.
gato s. M.: 354.23 muito se receava / do
gato, que ena noite mellor ca no gcnocs s. M.: genovés : 169.16 genoeses,
dia vee. pisãos e outros de Cezilla.

gaude (LAT.): 6.2 cantava «Gaude Virgo genrro s. M.: 255.1 C o m o S a n t a M a r i a


Maria»; 6.24,69. guareceu a moller que fezera matar
seu genrro ; 255.35,38,46.
geada s. F.: 243.10 un miragre ... que a
Virgen coroada / mostrou . . . per gente s. F.: l.5g v i r o n a n g e o s a n d a r /
húa mui gran geada. ontr' a gent' assúada; 4.76, 5.140 de
boa gente, que non avya y mouros
Geen: i85.io eno reino de Geen. V. Jahen. nen j u d e u s ; 6.43 pois se foron as
gentes; 8.40 disse-lP a gente; 9.120
geeral ADJ.: geral: 235.83 en E°do o corpo en húa nave con outra gran gente /
lie deu febre geeral. e n t r o u || comitiva, séquito: 57.49
A dona . . . foi-ss' ende con sã gente ||
geerar v. TR. : gerar: 108.66 atai o gêerar gente d'armas: soldados: 181.18 que
/ fez Deus como lio pediu / Merlin; saísse da cidade con boa gent' esleuda
420.5 Béeyta foi a ora en que tu gêe- / D ' a r m a s || PL. : 18.56 c h a m o u /
rada / fuste. muitas das gentes / y j 99.5, 165.40
O soldan log1 outro dia sãs gentes
gêesteira s. F.: giesteira: 237.80 leyxó-a armar mandou; 341.48 íoron y gran-
jazer só húa géesteyra. des gentes; 411.83.

geito s. M.: precipício, abismo, altura: gentil ADJ.: 5.155 a g e n 'il dona; 265.136
341.61 viu o geito / muit' alt' e muit' o Emperador gentil.
espantoso.
gentil s. M.: gentio: 191.1 C o m o S a n t a
gejuar (15,77) v. jajúar. M a r i a c o n v e r t e u un g e n t i l [| PL.:
gcntiis: 138.19, 196.20, 335.17; genu-
gemer v. l. : 36.1 5 gemendo e chorando; Ics: 335.77.
71. 20 chorando e gemendo; 75.64 achó-a
mui coitada. e cona morte gemendo; Genua (287.7) v-
155
geo s. M.: gelo: 243.25 britou-ss* enton Corgo (292.2 E) v. Jorge.
con eles o geo; 5543.30 os geos sse
desfezeron. gorgomelo s. M.: gorgomilo, garganta:
' 322.26 aquel osso 11'avia o gorgomel'
gêollo s. M.: joelho: 51.1 como a omage ata pado.
de Santa Maria alçou o gêollo;
141.14 se nome da Virgen 11'era fiormaz v. Sant' Estevão de Gormaz.
ementado, / dos gêollos en terra dava
gran ferida || en gêollos: 16.48, 43.61 gastar v. TR.: 3.g da mnçãa que gostou;
estev' ant' o altar cn guollos; || 127.3? z55.40 agua coiler non pude, nen sol
374.20 ficou-ss' el en gêollos 38.41 os bever nen gostar; 188.20 enfermou, /
gêollos logo ficados / ouv' ant* eles; e un mês enteiro jouve que non pode
42.37 os gêollos ficados; 59.61 ficando ren gostar.
os gêollos || 9.34 dês que el ouvesse
fito-los gêollos; 65.162 'n gêollos fitos gota s. F.: 155-35 con seu pichei por agua
/ vêo ant' a Virgen; 75.129 estava foi; mais ela lie fugiu / dúa fonte,
ant' el en gêollo fito. que sol gota non pude dela filiar.

Gennan: Germanos I, patriarca de Cons- gota s. F.: 2aS.i3 Este mal a aquel muu
tantinopla (634-733): 28.34 San Ger- per gran door He vSera / de gota que
man.. un santo Patriarcha; 28.113. aas pernas e os pees ou vera.

Geronimo: (87.34 TTo) v. Jcronimo. governar v. TR.: manter, sustentar: 52.36


desta guisa a Madre de Deus / quis
Gessemani: Gethsemane: 29.9 na santa governar aqueles monges seus; 405.16
Gcssen.ani. Madre do que nos governa; 420.33
bêeyta a ta leite onde foi governada
gesta s. F.: façanha, história: 15.183 lies a carne de teu Filio |J governar-se:
contaron da mort' a gesta / que pres 53.12 húa pobre moller / sã madr' era
JuySo a gran door. que fiava a l;1a mui volonter, / per
que ss' ambos g o v e r n a v a n ; i6i.i3
glorioso (78.4, 2i8.5o, 219.12, 369.124) avia húa vynna ... e pêro grande non
V. granoso. era, daquesta se governava.

goir y. t! go^ar: 21.18 un fiílo baron / goyo s. M.: gofo: i.z os vn goyos que
me dá, con que goy' e te possa servir; ouve de seu Filio; 75.119 non ajas
76.39 per que tu ben possas conmigo outr' enpeco, mais senpre goyo e
goyr; 143.49. rriso; 100.26, 139.21.
golfinno s. M.: salteador: 57 (M) vêeron goyoso ADJ.: gojosoí 78.73 se non, nunca
golfinnos que os roubai onJ zoa (M). faça eu mia vida goyosa ; 171.24 lies
golpello s. M.: raposo: 273.53 a pesar do foi log' un f i l i o dar, / ond' ambos
dem' astroso que é peor que golpello. foron goyosos; 195.149, 319.67.

Gonçalvo: 205.47 O maestre Don Gonçalvo s. F.: pano de escarlata: 6^.48 hún
Eanes de Calatrava (Gon^alo Yáfiej donçela,'/ que da faiço» c de cour
de Novoa, grão mestre de Calatrava mais bela / era que nona neve e a
de I2i8-i238). grâa.

Gondiana, Gondianda: 81.20 Gondianda, / : Granada: i85.i7,25,53,fo; 2í5.55,


húa moller;8i (M): Gondiana. 58; 348.41, 366.7, 386.12.
156
grãadez, grãadcza, grãadoco S. r.: grandeza, lie pouco graçian; 249.34 por loar a
liberalidade: 20.47 provezcndo / tas ssa merece e os seus bccs gracir;
santas gráadeces; 258.47 loand' a do 334.3.2.
bon prez, / a Madre de Jhesu-Christo,
por aquesta grãadez / tan grande que grade s. F.: 90.16 per esta maneira / jaz o
fcit' avia; 288.24 loand' a Sania Maria, demo na grade; 237.61 guarda-me
seu ben e ssa grãadece; 292.8 polo bon polo prazer teu do dem' e de sã grade,
Rey Don Fernando, que foi comprido / só que el muitos meter vai; a53.g o
de prez, / d'esforç' e de grãadezá. demo que nos quisera todos meter
só sã grade.
grãado ADJ.: magnificente, generoso, libe-
ral: 1.66 a graça que Deus enviar / gradccer v. TR.: 5.r36 na ta gran merece
lie quis, atan grãada; 65.207 muito foi nunca falecerán / enquanto a souberen
loução, apost' e íremoso, / ardid' e g u a r d a r e gradecer; a8.i38 foi-lle
grãado, ric' e poderoso; 122.71 o gradeçudo; i3i.5g, a35.3,3oo.5j porque
prazo das vodas vêo / en que ouv' me tan mal gradecen / meus cantares.
a seer grãado / que do seu, que do
allêo; 176.13 dar-11-ia mui grúados / grado s. M.: vontade, agrado, recompensa,
Does; 276.72 ssa / Mercee que nunca agradecimentos, graças: aver grado
fal, / de que è mui grãada; 323.a3 meu (impess.): 247.19 Sennor, á-ti grado-*.
padre, que me fazia muitas mercees / Que rogass' eu a teu Filio || aver
grãadas; 346.30 deron loores grãadas bon grado: c,9-i3 de que devedes aver
/ aã Virgen groriosa. / end' aã Virgen bon grado; 254.6
ond' aja ela bon grado || de grado:
graça s. F.: mercê, favor: 1.65 a graça de boa vontade: R.44, 35.6o, 54.42,
que Deus enviar / lie quis', 2.5 Santa 55.4 mui de grado p e r d o a ; 64.61
Maria, / que sãs graças e seus does / aquesto de grado farei || de bon
dá a quen por ela fia; 7.5 a ssa graça grado: 11.25 «Ave Maria» / sernpr'
ponna / sobre nos; 3o.i3, 80.2 De ya dizer / de mui bon grado; 188.14
graça chêa e d'amor J] dar graças: a ... servia de bon grado; 313.67 ||
g.i3S A ti graças damos; 21.57,37.42, per meu grado: 192.13,328.87 de cujo
53.70, 57.7 || r e n d e r graças: 299.61 nome o mundo será chêo per meu
graças por aquesto lie rendia; 382.66 || grado || sen grado: de má vontade:
^02.4, 202.40 disse: « M u i t a s graças, 112.27 os da nave sen grado / sayron
meu Sennor.»; 207.19 disso «graças» en || sen seu grado: contra vontade:
p o r e n |[ 59.62 d i s s e : « C o n praça, io5.43 a foron mui sen seu grad'
Sennor." esposar || mal seu grado: IJ5.38 par-
tironos mal seu grado. CP. malgrado.
gracia : = LAT. gratia: 27017 Ave gracia
plena; 4l5.i5 u « g r a c i a plena» l e gradoar v. i.: alegrar-se, estar satisfeito:
dizer / foi o a n g e o || 207.3 gracias 234.25 non podi' aver íillo de que
V. graça. gradoasse / e que pois sã mort' en
seu aver erdeiro ficasse.
gracioso ADJ.: 195.123 a mui Graciosa;
319.22, 349.17 nua omagen fremosa / gran, grande ADJ.: A.7 u gran ben / He fez
d a q u e s t a V i r g e n béeita ... que a Deus; 4.71 Rachel, sã madre, que ben
quantos Ia viyan era atan graciosa. / grand' a seu filio queria; 5.24 fez y
gran seu prazer; 5.3l en esto me
gracir v. TR.: agradecer: 21.48, 5g.ioi est' podedes muy grand 1 amor fazer; 7.12
a Deus foron gracir; 98.33,143.29, Madre do gran Rei; 9.120 en húa nave
235.26 fazendo-lles muito ben, / o que con outra gran (= muita) gente /
-mill
:

157
entrou; 14.4 mui t' é gran razoo; 34.3 greus||seer greu de + ****•'• 1*5.49
Gran dereit' é; 34.5 foi gran verdade oy mais de a averdes tenno que non
|| 4.74 deu grandes vozes; 57.53 dando será mui greu || seer grtu a alg.
grandes braados; 69.101 diss' a gran 1 (impess.): 4-i3 era greu / a seu padre
voz || 3.28 foy do demo gran sazon; Samuel; 5.30, 15.172 quero santa vida
38.18 tempos sson passados / grandes; / fazer vosq', e non vos seja greu; 16.81,
43.3i teve-o grandes set' anos; 65.x 127.42, 311.5? nunca me será greu / de
gran tempo; 103.27 grandes trezentos ren que por ela faça. CF. grave.
anos estevo assi; 226.51 Un grand'
an' enteiro || 119.13 mui gran mannãa grinon s. M.: barba, bigode: 85.50 (E)
j a n t a n d o || Gran Bretanna v. Bre- queimando-lle Ias barbas e pois os
tanna; Gran Cêa v. Cêa; de gran grinões (grin[n]ôes?). CF. grannon.
maneira v. maneira; Gran Mar v.
mar; g r a n missa v. missa; Gran gris s. M.: certa variedade de esquilo;
Porto v. Porto, espécie de pelica, parda: 5.183 non ar
vestiria pano de seda nen pena de
grannon s. M.: barba 293.28 atai o adobou gris; 135.140 gris / e pano vermell* e
/ que ben cabo da orella pos-11' a bis / ouvesse logo conprado.
boqu1 e o g r a n n o n || PI,.: 85.50 T,
3o5.58 d e p e n a v a seus grannóes. Gromaz v. Gormaz. .*.'
CF. gricon.
grorifiear v. TR.: glorificar: 315.62 o seu
s. M.: 315.26 úa grand' espiga de nome seja grorificado.
grãos carregada / de triigo; 335.7 fez
os montes mui grandes e fez o grão grorioso ADJ.Í glorioso: 14.11 Esta Sennor
do milio. groriosa quis gran miragre mostrar;
19.6 Madre do Rei grorioso; 21.47
grave ADJ./ADV.: 49.45 que dos graves groriosa Sennor; 40.3, 42.31)3 Gro-
pecados seus / perdess1 ela queixume; riosa: Santa Maria: 2.37, 6.70 por
267.47 húa onda ... fort' e mui grave prazer da Groriosa; 8.19, 43.78, 48.42.
|| seer grave de -j- INF.: 93.5 Nulla CF. glorioso.
enfermidade / non ê de sãar / grav1,
u a piedade / da Virgen chegar || grossain s. M.: gordura: 9.17 To, 9.171
seer grave a alg. (impess.): 64.58 Carne... se fez e saya / dela, mas
maçar vejades que He desto grave non rança, / grossain. "'
for; 156.27 o que mais grave ll'era;
2i6.a5 A ela foi-ile mui grave por de grosso ADJ.: lenna mui grossa que non
ssa casa sayr. CP. grea. fosse fumosa; 242.27, 253.53 o bordon
grosso quebrou; 277.13, 368.53 húa
grego s. M.: 265.123 tu que es Madre cohobra... a semella / dúa anguia
daquel que Âyoz / chamad' é dos grossa.
gregos.
grueiro ADJ.: próprio para caçar grous:
gresgar v. i.: renhir, disputar.- 259.12 falcões de garça, e ar grueyros.
feze-os o demo assi gresgar / que
ss'enviaron logo desfiar. gnaannar V. gaazmar.

grea ADJ : penoso, difícil, molesto, dolo- Guadayra: 124.46 Alcalá / de Guadayra ||
roso: 187.46 que nos acorrer Guadeyra: 345.34 querendo yr aquela
queira en este ano tan greu; 235.70 noite a Guadeyra (=Guadeyra) máer.
de muitos mães o sãou, grandes e CP. Alcalá.
1 58
Guadalete: 328.27, 356.2 pelo rio de Gua- guarecer v. TR.: curar, sarar: 5.129,41.1
d f i l e t e ; 356.26. 5 129,41.1 como Santa M a r i a guare-
ceu o que era sandeu; 53.i, J/.t,
Guadalquivir: 328.25, 366.71 Guadalquivir 63.69' || salvar, livrar: 35.98, 49.27,
o rio. CF. Aguadalquivir, Alquivir. 74.1 Como Santa Mc r ia guareceu o
pintor que o demo quisera matar;
Guadeyra v. Guaday v. 243.11 || v. l.: sarar: 366.20 enquant'
el guareçia || salvar-se: 148.1 Como
gualardõar, gualardon v. galardoar, galardon. un cavaleiro guareceu de mãos de
seus éemigos; 164.18 foi-ss' aã eigreja,
guannar v. gaannar. cuidando y guarecer || viver prospera-
mente, sustentar-se: 371.73 de muitas
guarda s. F.: 64.34, 106.55 A guarda... partes v i i n n a m y guarecer. CF. guarir.
iog' abriu / a carcer; 116.56 sãs guar-
das y poseron ; 146.23 era mantéedor guarida s. F.: cura: 129.18 se el da chaga
/ dela e ar do seu aver / boa guard'; ouvesse guarida; 268.47 d^-me pola
350.46 te fez dos s a n t o s fror / e ta vertude a este corpo g u a r i d a , 385.24
guarda do peccador. protecção, defesa; 9 5 . 1 6 S a n t a
M a r i a . . . que aos seus sempre dá
guardador s. M.: protector, pastor: ioz.5o( guarida; 192.160 || acolhimento: 222.19 •*•
378.60 Bõeyta sejas, que dos teus es castidade / mantõen, que pois nos ceos
guardador; 398.45 fez que os cordei- ajan por senpre guarida.
ros ouvessen por guardadores / os
lobos; 401.47, 417.26. guarir: Os mesmos valores que guarecer.
v. TR.: curar, sarar: 5.149, 7-49i s '-3
guardar v. TR.: proteger, defender: 4.1 Santa Maria pod' enfermos guarir ;
como Santa Maria guardou ao filio 53.37, 54.1 || salvar, livrar: 4,83, 146.50
do judeu que non ardesse; 7.19, g.85, ben sei que ren non te guarra / de
i3.r como Santa Maria guardou o mort'; 245.72 poren te vin eu guarir /
laclron que non morresse na (orca 1| desta p r i j o n ; 337.41 II v. i.: sarar:
vigiar: 1.47 vyu a pedr' entornada / 5.i66 Voss' irmão guarra; 75.45, 91.52,
do sepulcr' e guardada / do angeo; 126.20, 366.17 || salvar-se, escapar:
65.25i, 83.56, 89.55 II conservar: 18.2, 9.124, 33.59 se gu a r ' a P er nadar; 51.44,
46.1 a omagen de Santa Maria, que 82.13,192.99, 317,42 O escudeiro, tanto
un mouro guardava en sã casa onrra- que viu fugir / a moça, leixou-sse
d a m e n t e ; io5.2i sse ta virgíidade / depôs ela ir / dizendo: Guarir / non
quiseres toda ta vida guardar; 128.23 me podes, rapariga sandia. [| viver:
a comoyon . . . guardade-a na boca || 65.217 R u e como foi entr' as gentes
observar, cumprir: 35-i3i fezestes guansse || guarir-se: tirar proveito:
gran torto guardando mal vossa fé; 165.52 porquê me fizeste con mia ost'
117.17, i5i,2 guardava os sábados |j aqui víir, / dizendo que esta vila non
guardar-se: defender-se, acautelar-se, sse podia bastir / d'omes d'armas, de
evitar: 14.18 por se guardar de mal / m a n e i r a que me podesse guarir. for-
beveu húa m e e z y a ; 25.125, 47.45 Oy mas verbais:
mais te guarda e non sejas malvaz ;
49.8 como nos guardemos do d e m o j FUT. IND. guarrei 256,31
P er 1ue nos guardemos d'erro. guarra 5.166, 146.50,
256.4, 276.4,311.58
guardião s. M.: superior dum convento: guarrán 426.31
119.68 enviou polo guardião / e filiou COND. guarria y5.45
dei pSedença dos erros sabudos. IMPliR. guari 5.164
guerlanda s. p.: grinalda: 121.1, 121.8 e ric' e de mui gran guysa; 201.11
guerlanda faria de rosas. húa donzela / que era de gran -guisa
e aposta e beia; 281.7 non av'a no
guerra s. F.: 6.9 a Virgen Santa Maria, reino duc nen conde nen marques /
con que judeus an gran guerra; i5.a3 que fosse de mayor guisa; 411.12
Este Juyáo avia guerra / con per- desta sennor falaron / com* era de
ssiãos; 16.16 non leixava guerra nen gran guisa || sen guisa: inconveniente,
lide nen bon tornei; 64.19 || adversi- mau; indevidamente: io5.63 tanto foi
dade, males: 65.221 por razon tive sen guisa, / que non pod* orne per ren
que en esta terra / dos meus que y falar; 291.26 como pecou / eno
soffresse desonrra e guerra || fazer inundo mui sen guisa; 312.6 muit' é
guerra: 9541 fezeron gran guerra, / cousa sen guisa de fazeren avolezas /
rouband* en mar quant' achavan; os que creen éha Virgen || non e sen
19348 feze-lle no mar vias / que o guisa: é bom, é natural: 316.3 Par
non tanpess' a agua e He non fezesse Deus, non é mui sen guisa de ss'ende
guerra || filiar guerra: 121.45 muit' é mui mal achar / o que a Santa Maria
d e s c o m u n a l / Cousa de filiarmos s'atrtv' a fazer pesar; 404.3 Non é sen
guerra cona Madre do Sennor; 165.67 guysa d'enfermos sâar / o santo leite
guerra per nulla maneira con ela non que Deus quis mamar || a guisa.de:
fillarey. como, na qualidade de, à maneiro de:
183.8, 192.128, Sog.óô vêeron a aquel
guerreiro s. M. / ADJ. : 57.40 un cavaleiro / logo muit'a guisa de crischãos; 3xi.52
roubador e guerreiro; 152.7 un cava- Mentes a guisa de mão || a sã guisa:
leiro / que apost' e iremos' era e ardid* ã sua vontade: io5.a Como Santa
e bon guerreiro; igg.i3 un peliteiro/ Maria guareceu a moller que chagara
que morava na fronteira en nn cas- seu marido porque a non podia aver
telo guerreiro; 205.23 bõos cava- a ssa guisa; 2i3.23 por fazer mais a
leiros, /ardidos e arrizados, e demais ssa guisa, 312.23 por obrar mais a sã
bõos guerreiros. guisa || desta guisa: 5.96 Pois desta
guisa pres mort' o menyo; 6.90, 45.6,
guorrejar v.TR.: guerrear, combater: 46.12, 52.35, 5g 82 || daquesta guisa: 144.56
166.12, 205.48, 385.11 Pêra guerrejar E jouv' assi daquesta guisa tal: 298.36
os mouros d'Espanna e os africáos. daquesta guisa começou / sã oraçon ||
de m u i t a s guisas: 58.3 De muitas
guiador s. M.: 106.67 Madre de Mostro guisas nos guarda de mal / Santa
Sennor, / que lie fora soltador / dos Maria: 206.4 H d'outra guisa: 42.53
presos e guiador. per consello do demo ele d'outra
guisa fez; 283, i o || de guisa que: 114.18
guiar v. TK.: 9.40, z 1.59 a Virgen que nos mal o chagaron / de guisa que todo
guia; 18.69, 25.93, 33.2 H guiar-se: 79.4 o espedaçaron; 129.13, 201.20, 227.1 II
quem se per vos guya / quit' é de de tal guisa que; 6.49 Santa Maria,
folia. que a molier dun infançon / guardou
de tal guisa, por que non podess'
Guimarães; 233.11 úa vengança que fez / errar; 97.24 De tal guisa o foron
Jhesu-Christo en Guimarães dun mezcraf, / que o mandou log* el Rei
jogrâr; 291.1 E. c h a m a r / a n t e si; 125,43, 193.21,
367.46 || de tal guisa como: 292.103
guisa s. F. : maneira, modo, espécie; 208.11 He contou o sono ben de tal guisa
en Tolosa, en que soya aver / ereges medes / com' a vos ei já contado [|
de muitas guisas || categoria, posição en guisa de: 193.51 log' entre mi e as
social: 132.24 un crerigo fremoso / aguas pôs com' en guisa de pano /
n
16o
branco || en esta guisa 67.36 || en outra toste; 261.24 Deus lio quis guisar;
guisa 14.34 || en muitas guisas: 291.3 271.39 guisad' os aparellos; 411.138
en muitas guisas dev' om' a Virgen muitos manjares / lie guisou || REFL.:
loar || en t o d a g u i s a : firmemente: preparar-se: 43.i5, 228.3, 355-21 O
164.19 e' foi-ss' aã eigreja, cuidando mancebo p r o m e t e r a por yr-se en
y guarecer, / creendo en toda guisa r o m a r i a / a Vila Sirgu', e guisou-se
que non seria b r i t a d a )| en todas gui- e foi-se logo sã via. CF. guisado.
sas: 91.24 cuidand' en todas guisas y
a sãar || por todas as maneiras: 322.7
punna en t o d a s g u i s a s como non
liquemos fora / do reino de Deus |] en H
nulla guisa: de nenhum modo: 286.4
n o n soffr' e n n u l l u guisa leixa-los Hcmamicl, herdado, hcrdamento, herdar,
escarnecer || en guisa que: de maneira herege, herniida hcrmitan(o), hermo,
que: 77.20 a seu proveito / Parasse Herodes, home, hoste, hóstia, hu, húa,
mentes en guisa que a guareçesse; hufania, humanidade, humão, humil-
345.26 || en tal guisa que: 53.21, 113.12, dade, hun, liúus, huviar, v. Emanuel,
128.20, 148.5 || en guisa tal que: 25.115, erdade ETC.
239.71 || en atai guisa que: 144.51 ||
per n u l l a guisa: de ncnhwn modo:
<j8.io non pod' abrir / As portas per
n u l l a g u i s a ; 229.22, 329.61, 336.47.

guisado p. p. / At)j.: preparado, pronto : I I.RTKA no AU'AnuTO: 70.20 / nos mostra


253.23 recebeu en péedença que fosse Jhesu-Cnsto; 430.34.
logo guisado / porá yr a Santiago ||
próprio, conveniente, decente, justo: i AUV.: aí, por aí, nesse lugar; para lá:
35.io8 cada úu y dará / o que vir que A.28, 13.21 Io m e i r y o passava per y;
é guisado; 355.8 nas coitas deste 3i.i5, 58.36 muitos firmentar y viu ||
mundo pon-lle consello guisado || A.11, 5.i5o muitos gafos fezeron-ss'
é guisado, é guisada cousa: i35.g y trager; 9.23, i5.2o, 18.57 || TEMP.:
non é guisado / de me forçardes vos; 117.17 que o sábado guardasse, mas
292.79 non é de pran / guisado de sempr' y cosera / mais ca en outro
seer tan alte com' ela || 14.16 muit' é dia j] nisso, a esse respeito: 5.24, C.85
cousa guysada de poder m u i t o con assi que achar non possa null' om' y
Deus / a que o troux' en seu corpo; que emende; 26.71 gran t r a i ç o n y
61.i5 de o creer non é guisada / cousa penssastes; 45.53 en filiardes aquest'
(l têer por guisado (cousa guisada): alma mão conssell' y ouvestes || per i:
237.3o tev' assi por guisado / d'ir a B.28 o amor desta Sennor é tal, / que
ssa terra; 409.10 d'a ver o tSemos queno a sempre per i mais vai; 15.153,
por cousa mui guisada || 319.11 faz 65.23, 120.14 !! non á Y a': 291.20
mui guisado / o que faz serviço a O escolar recadado foi logo, non
«sta piadosa; 386.32 outorgou-lles ouv' y ai, / e deron con el no carcer;
logo quam' ouveron demandado / en v. ai |] à y: n5.31 En terra de Roma
i o d a s sãs petições nas que pedian ouv' y ... un orne; 2 i g . i i En terra de
guisado. CF. guisar. Toscana hua gran ciclad' â y; 314.32
A i a l g u e n / Que a mia m o l l e r
guisar v. TR.: preparar, arranjar, dispor: dissesse que véesse pêra mi; v. aver
io8.56, 167.15 guisou ssa offerenda; || dês i v. dos.
171.21, 175-77 guisou-mi que vivesse;
241.26 mandou ... guisar de comer ia v. ir.
i59
guerlanda s. F.: grinalda: 121.1, 1218 e ric' e de mui gran guysa; 201.11
guerlanda faria dt rosas. húa donzela / que era de gran guisa
e aposta e bela; 281.7 non av'a no
guerra s. F : 6.9 a Virgen Santa Maria, reino duc nen conde nen marques /
con que judeus an gran guerra; 15.23 que fosse de m a y o r guisa; 411.12
Este Juyão avia guerra / con per- desta Sennor falaron / com' era de
ssiãos; 16.16 non leixava guerra nen gran guisa || sen g u i s a : monstruoso,
lide nen bon tornei; 64.19 || adversi- assombroso, mau; io5.63 t a n t o foi
dade, males: 63.221 por razon tive sen guisa, / que non pod' orne per ren
que en esta lerra / dos meus que y falar; 291.26 c o m o pecou / eno
soffresse dcsonrra e guerra || fazer mundo mui sen guisa; 3i2.5 muit' é
guerra: 95.41 fezeron gran guerra, / cousa sen guisa de fazeren avolezas /
rouband' en mar quani' a c h a v a n ; os que creen ena Virgen || non é sen
193.48 feze-lle no mar vias / que o guisa: é bom, é natural: 3i6.s Par
non tangess' a agua e He non fezesse Deus, non è mui sen guisa de ss'ende
guerra || filiar guerra: 121.45 muit' é mui mal achar / o que a Santa Maria
d e s c o m u n a l / Cousa de filiarmos s'atrev' a fazer pesar; 403.3 Non è sen
guerra cona Madre do Sennor; 165.67 guysa d'enfermos sáar / o santo leite
guerra per nulla maneira con ela non que Deus quis mamar || a guisa de:
íillarey. como, na qualidade de, à maneira de:
i83.8, 192.128, 309.66 vêeron a aquel
guerreiro s. M. / ADJ.: 27.40 un cavaleiro / logo muit' a guisa de crischãos; 3ii.52
roubador z guerreiro; 152.7 un cava- Mentes a guisa de mão || a sã guisa:
leiro / que apost' e fremos' era e ardid' à sua vontade: io5.a Como Santa
e bon guerreiro; 199.13 un peliteiro / Maria guareceu a moller que chagara
que morava na fronteira en. un cas- seu marido'porque a non podia aver
telo guerreiro; 205.23 bóos cava- a ssa guisa; 213.23 por fazer mais a
leiros, / ardidos e arrizados, e demais ssa guisa; 312.23 por obrar mais a sã
bõos guerreiros. guisa || desta guisa: 5.96 Pois desta
guisa pres mort" o menyo; 690, 4^.6,
guerrejar v. TR.: guerrear, combater: 46.12, 5i.35, 59.82 || daquesta guisa: 144.56
163.13, 205.48, 385.11 Pêra guerrejar E jouv 1 assi daquesta guisa tal; 298.36
os mouros d'Espanna e os africãos. daquesta guisa começou / sã oraçon||
de m u i t a s guisas: 58.3 De muitas
guiador s M.: 106.67 Madre de Nostro guisas nos guarda de mal / Santa
Sennor, / que lie fora soltador / dos Maria; 206.4 II d'outra guisa: 42.53
presos e guiador. per c o n s e l l o do demo ele d'outra
guisa fez; 283.10 || de guisa que: 114.18
guiar T. TR.: 9.40, f i.5g a Virgen que nos mal o chagaron / de guisa que todo
guia; 18.69, 25.9"*, 33.2 || guiar-se: 79.4 o espedaçaron; 129.13, 201.20, 227.1 ||
quem se per vos guya / quit 1 é de de tal guisa que: 64,9 Santa Maria,
folia. que a moller dun infançon / guardou
de tal g u i s a , por que non podess'
Guimarães: a38.il úa vengança que fez / errar; 97.14 De tal guisa o ioron
J h e s u - C h r i s t o en Guimarães dun mezcrar, / que o mandou log' el Rei
j o g r a r j 291.1 E. c h a m a r / a n t e si; 125.43, ig3.2i,
367.461| de tal guisa como: 292.103
guis% s. F.: maneira, modo, espécie f 208.11 He contou o sono be.i de tal guisa
en Tolosa, en que soya aver / ereges medes / com1 a vos ei já contado ||
de muitas guisas || categoria, posição ca guisa ds: 193.51 log' entre mi e as
social f 132.24. un crerigo fremoso / aguas pôs com* en guisa de pano /
16o
branco || en esta guisa 67.36 || en outra toste; 261.24 Deus lio quis guisar;
guisa 14.84 || en muitas guisas: 291.3 271.39 guisad' os aparellos; 411.138
en muitas guisas dev 1 om' a Virgen muitos manjares / lie guisou || REFL.:
loar || en toda g u i s a : firmemente: preparar-se: 43.13, 228.3, 355-2i O
164.19 e" foi-ss' aã eigreja, cuidando mancebo p r o m e t e r a por yr-se en
y guarecer, / creendo en toda guisa romaria / a Vila Sirgu', e guisou-se
que non seria britada |] en todas gui- e foi-se logo sã via. CF. guisado.
sas: 91.24 cuidand' en todas guisas y
a sãar || por todas as maneiras: 323.7
punna en t o d a s g u i s a s como non
fiquemos fora / do reino de Deus || en H
•nulla guisa: de nenhum modo: 286.4
non soffr' en n u l l a guisa leixa-los Hcmanuci, herdado, hordatncnto, herdar,
escarnecer || en guisa que: de maneira herege, herraida hermitan(o), hermo,
.que: 77.20 a seu proveito / Parasse Herodes, homo, hoste, lioítia, hu, hua,
mentes en guisa que a guareçesse; hufania, humanidade, huraão, humil-
345.26 || en tal guisa que: 53.21, 113.12, dade, hun, húus, huviar, v. Emanuel,
128.20, 148.5 II en guisa tal que: 25.1i5, erdade ETC.
239.71 |1 en atai guisa que: 144.51 ||
per n u l l a guisa: de nenhum modo:
<j8.2O non pod' abrir / As portas per i
n u l l a g u i s a ; 229.22, 329.61, 33õ.<|7.

guisado P. P. / ADJ. : preparado, pronto: I LP.THA no ALFAiiiíTO: 70.20 / nos mostra


253.23 recebeu en pcedença que fosse Jhesu-Cristo; 430.34.
logo guisado / porá yr a Santiago ||
próprio, conveniente, decente, justo: i AUV.: ai, por ai, nesse lugar; para lá:
35.io8 cada úu y dará / o que vir que A.28, 13.21 Io meiryo passava per y;
é guisado; 355.8 nas coitas deste 3i.i5, 58.36 muitos pirmentar y viu ||
mundo pon-lle consello guisado || A.11, 5.i5o muitos gafos fezeron-ss'
é guisado, é guisada c o u s a : i35.g y trager; g.a3, i5.2O, 18.57 || TEMP.:
non é guisado / de me forçardes vos; 117.17 que o sábado guardasse, mas
292.79 non é de pran / guisado de sempr' y cosera / mais ca en outro
seer tan alte com' ela || 14.16 muit' é dia || nisso, a esse respeito: 5.24, 6.85
cousa guysada de poder muito con assi que achar non possa null" om' y
Deus / a que o troux' en seu corpo; que emende; 26.71 gran t r a i ç o n y
61.l5 de o creer non é guisada / cousa penssastes; 45.53 en filiardes aquest'
|| téer por guisado (cousa guisada): alma mão conssell' y ouvestes || per i:
237.3o tev' assi por guisado / d'ir a B.28 o amor desta Sennor é tal, / que
ssa terra; 409.10 d'a ver o têemos queno á sempre per i mais vai; 15.153,
por cousa mui guisada || 319.11 faz 65.23, iso.14 || non á y ai: 291.20
mui guisado / o que faz serviço a O escolar recadado foi logo, non
esta piadoaa; 386.32 outorgou-lles ouv' y ai, / e deron con el no carcer;
logo quant' ouveron demandado / en v. ai || a y: i i5.3i En terra de Roma
'todas sãs petições nas que pedian ouv' y ... un orne; 219.11 En terra de
•guisado. CF. guisar. Toscana hua gran cidad 1 á y; 314.32
A i a l g u e n / Que a mia m o l l e r
guisar v. TR.: preparar, arranjar, dispor: dissesse que vêesse pêra mi; v. aver
io8.56, 167.15 guisou ssa offerenda; || dos i v. dos.
171.21, 175.77 guisou-mi que vivesse;
241.26 mandou ... guisar de comer ia v. ir.
161
Içá: Jestis (ARAB. clsâ): i65.6i Diss* o igualdade s. F.: 414.26 m a ç a r é Sennor,
mouro: Per m a n d a d o da Virgen, quis ygualdade / con sã Madre.
Madre d'I?a, / vêeron.
F.: igualdade: 9.96 o seu parta-
ida s. F.: i iç.63 logo sen estardança pêra mos / logo sen perfia / todos per
Deus sã ida / faça; 129.28, i6i.3g fez iguança.
idas / per m u i t a s vezes a Salas;
2i3.io3 esta Sennor conprida / pela iguar v. TR.: igualar, nivelar: 353.3a a
sã grand' omildade aos deu pêra o lavor foi feita tost' e os muros ygua-
ceo ida; 322.54 pêra o parayso vaamos dos H iguar-so: 422.20 quando ss'igua-
dereita yda. ren montes e vales e chãos.

ídolo s. M.: 38.5o aqueles Ídolos pintados; imagen (25.1, 196.2, 264.3) V. omagen.
196.2, 297.38 Este rei termo que enos
ídolos cree; 335.1 un gentil que ado- imos v. ir.
rava os ydolos.
in (LAT.) v. convertendo.
idropisia s. F.: 30828 Lie deu tal enfermi- inçai: 235.78 do mal que lies en venna a mi
dade, que começou a ynchar ... mui mui pouco nVincal (pouco me imporia).
mais ca d'idropisia. CF. cnchal; v. cal. ."
ifançõa (55.68 Tb) v. infançõa. inchaçon s. F. : 346.18 Mais a inchaçon foi
tora, / E en mui pequeno tenpo foi
jfançon (44.6, 55.63 To, 64,8 TTo) v. o braço tan inchado / que mais seer
infançõn. non podia.

ifanto (122.1 Tf 164.13,21) v. infante. inchar v. i.: 199.29 inchou-H' a garganta,


assi que perdeu a fala; 201.47, 244.1,
ifernal (72.6 T, 235.io8) v. infernal. 308.26, 3i5.33 a Madride o levou muit'
inchado. CF. enchar.
iferno (26.39, 27.7, 45.88, l8o.3l, 404.88) V.
inferno. inda: ADV. : 272.30 se pode y n d a seer;
305.35 E ynda daquestes novos. v.
igleja (ygleja 383.63) v. oigreja. ainda.
igroga (ygrega 74.35 E, 74.48 E, 75.19 E, infançõa s. P.: fidalga (CF. infançõn):
75.83 Et v. oigroja. 55.63 cuidaron que ti 1 1' era d'infançõn
ou d'infançõa. CF. ifançõa.
(35.i6, 45.i3, 5a.ii, 53.63, 5940) v.
ia. infançõn s. M.: título de nobreça, inferior a
fidalgo ou rico-homem: 55.63, 64.8 a
igual ADJ.: 81.36 logo tornou-li' / a carne raoller dun infançõn. CF. ifançon.
comesta / ygual / e con sã coor natu-
ral; 114.44 achou-11' iguaes / As cha- infante, ifanto s. M.: 164.21 aquel ifant-
gas e sãas; 292.79 di a meu filio que -abade; 366.37 ° >nf a nie (Dou Ma-
ponna esta omagen de San-/ta Maria nuel)', 366.72 || s. F.: 1 22. i húa infante,
u a mya está, ca non è de pran / filia dun rei (T: ifante).
guisado de seer tan alte com' ela, ncn
tan ygual || per igual: pelo meio, em infernal ADJ.: 311.3; o dem' infernal;
duas partes: 72.49 o acharás / pelas 4i5.j3 por nos tirar da infernal prijon
costas tod* atras / panid', e 11' o cor || infernal fogo: 3.48, 58.33, 72.6,81.1 o,
verás / assi per ygual. 328-51. CP. ifernal.

T<
102

inferno s. M.: 3.u no inferno entrou; fazenda nunca irá adeante || ir pêra
35.76, 55.46, 75.160, 82.48, 210.7 brita- mal : 264.39 seu preito todo pêra mal
ria / o inferno antigo || 332.9 foi os ya || 125.39 Como vos vá? Disseron :
infernos britar. CF. iferno. Mal || ir sã via: ir-se embora, partir :
11.47 'J6 daqui vossa via 542.84 ss'er-
Ingraterra: 35.37 a Ingraterra ar passou : geu e foi ssa via ; 57.33, 93.80 bon
221.2O, 226.1. CF. Englaterra, Engra- v e n t ' o u v e r o n / e foron ssa via ||
terra. 132.149 do 'e'1' enton s'ergia / E logo
foi ssa carreyra || 3 12. 28 Yd' a boa
ino s. M.: hino: 187.27 ynos e cantigos ventura (fórmula de despedida \r e
(Ei: ynnos). víir: yndo e víindo:/>ara cá e para lá:
insoa s. F.: ilha: 307,10 Cezilla é húa 37.32 per aquel pé a mão yndo e
inssoa de m a r ; 424.16 de longe o víindo / trouxe muitas vezes || vai e
foron veer / Ben das insoas de Sabá. ven: i53.27 Disse-11' ela: Vay e ven, /
ai, louca, sandia, / ca eu non nVirei
inverno, ivorno s. M.: 67.19 'ei'°s en que daquen || non vai ncn ven : não é con-
jouvessen en yvern' e en estade; veniente; 277.27 Non vai nen ven /
161.40 en yvern' e en estade; 3o7.a5 De jajúar en tal terra e andand' en
choveu tan muito come no mayor / cavalgada || ir -f- INF. : 1.21 Elisabeth,
Inverno do mundo chove. que foi d u l t a r ; 3.14, 5. 157 trayçon...
que IPaquel gaffo traedor fora baste-
Ipocras s. M. : Hipócrates: 88.82 queria cer; 11.69 Ousadia / foi d'irdes tan-
obrar / per Ypocras o loado. ger / meu comendado ; 24.46 mandou
os sinos tanger, / por ir o miragre
ir v. i.: 4.23 tal amor / con esses moços v e e r ; 25.36 ir-t-ei por fiador m e t e r ;
collia .. que ya en seu tropel ; 9.27 26.46 vai-te degolar || ir a -f- INF. :
se ides a França; i 1.20 a húa sã druda 78.41 mandò-o que fosse a veer se
ya; ig.38 que fossen da terra como fezera / aquel seu cavaleiro o que-
quen ss' eixilla ; 33.i5 Húa nav' ya 11'ele dissera; i33.i5 Aquesta menynna
per mar ; 36.7 húa nave, u ya gran foi a bever / ena cequia || ir -j- GERÚN-
companna ; 45.17 os que yan seguros DIO : 6.52 A coitada por seu filio ya
pelos camyos; 78.45 u ele ya cabo m u i t o c h o r a n d o ; i5.i6o maestre
de ssa carreira; 85.74 foron pelas Líbano foi chegando; 20.28 anpa-
terras pregões || 107.39 logo a espena- rando / nos vás || ir-se: partir, ir-se
ron, / dizendo: Alá yrá ! || ir contra: embora.- 5.26 Quando ss'ouv' a ir o
34.8 quen contra ela vay, palia é con- Emperador ; 6.43 levó-o a ssa casa,
tra vento; iSS.gg quitade-vos já / pois se foron as gentes; 17.55 A boa
d'irdes contra seu mandado || ir por: dona se foi ben dali / a un' eigreja;
22.i3 foi polo matar; 369.53 foi por 18.45 foi-sse correndo a casa ; 35.27
filiar a sortella dali onde a posera || ouveron-sse d'acordar / que sse
24.40 ide por el con procisson; 69.71 fossen pelo mundo ; 55. i como Santa
M'ide polo que fez a meezinna; 12849 Maria serviu pola monja que se fora
con gran precisson fossen por aquela do mõesteyro. Formas verbais :
que espello / é dos santos... e a
trouxessen onrr^da; 191.11 un pobr' PRES. IND. vou 64.39,
escudeiro / que fora por ssa soldada;
191.15 i r . . . por agua... a húa fonte || 355.3a
ir pôs: correr atrás,perseguir: 25.154 vás 9.57, 20,28
a gente pôs eles ya; i58.s6 foron pôs el vai 15.101, 20.24,
cavaleiros; 213.67, ^Q1-1? II ' r adeante: 34.8, 35.8, 40,0
prosperar: 297.45 dês oy mais sã vá 125.39 ET
163

imos 3.6, 109.43, Ftrr. IND. i irei 31.43, i35,65»


380.38. «53.29, '97-35
iJes 9.27, 27.23 t 2 irás 35.76, 54.68,
36.22, 64.22, 105.18, 152.34
r9 t 84.29
van 18.87, 31.14,
3 irá 31.45, 65..u8,
107.39
38.11, 46.43,49.3 6 iran 48.9
PRBS. COMJ. vaa 263.29, 268.3i, FUT. CONJ. i for 402.29
353.89 2 fores io5.io8
vaas 42.69, 75.118, 5 f o r d e s t35.i2,
125.111 283.29
vaa 75.101, 127.48, 6 foren 418.5
195.149, 399-55, COMD. 2 irias 32.44
314.42 3 iria 153.3, z66.ii,
v a a m o s 9.72, 168.45, 236.3
25.150, 26.85, IMPER. 2 vai 5.Z47, 42.79,
43.12, 48.9 47.3o, 63.37,
vaades 386.51 65.43
IMPERF. IND. ya 4.23,6.52,9.1 «7, 5 ide 11.47, 35.128,
11.20, 26.21 58.72, 64.56,
yamos 4.38 69.71
yan 9.65, 12.29, PART. PRES. indo 37.32, 73.27,
16.53, 28.81, 88.68, 171.29,
38.38 213.67
ZMPERF. CONJ. fosse 362.37 PART. PERF. ido 139.60, 152,36,

fosse 25.56, 26.93, 175.25, 2 l 3.22,

33.58, 37.23, 343.35

46.48 INF. ir 5.64, 9.3o, 9. í54,


fossen 19.38,27.68, 27.47,31.50
28.45, 35.27, INF. PESS. 4 irmos 2i6.38,389.3,
73.33 404.47, 449.141
PERF. fui 15.142, 33.10, ã irdes 11.69, > 35.99
5033,76.9,93.30 6 iren 57.33, Z27.28
foste 5.101
fuste 16.78, 21.36, ira s. F.: 132.129, 3l8.3z dé-lle Deus/ com-
25.171, 26.37, pridamente sã yra; 377.88, sã ira
42.67 averian, se fezessen / contra esto.
foi 1.21,3.14,4.27,
7.16, 22.13 irado A»j.: 11.40, 38.44 con yrados/ ollos
fui 35.68 To a catou; 5i.3õ daqueste cond' irado /
4 fomos 270.19 nos queras guardar; 79-53, 88.64 aquel
5 fostes 24.37, 03.74 mong' ya irado; 99.32, 267.38 levan-
6 foron t.35, 4.81, tou-s' o mar con tormenta tamanna /
S''43t 6-57» 7-a3 que muito per foi aquel dia irado.
MAIS Q. PERP. 3 fora 3.i8, 5.157,
9.88, 24.54, irmã» S. F.: 314.19 diss1 a sã moller: Yen /
a5.i36 Logo Gomig', ai irmõa.
forades 254.33
foran 14 36, 37.13, irmão s. M.: 5.24, 9.99 Matemo-lo or»,
38.81, 42.13, irmãos, 54,66,69.17, 192.107 crischão /
94.26 te faz e irmão / nosso.
164
Israel: Jsrael: 4.6 un menyo d'lrrael; 27.67 xon / rogar Deus no coraçon, / ca
m a n d o u ao poboo dos d ' J r r a c l ; pela boca já non / lio podia el mos-
251.106 o gran Deus d'Irrael; 417.26. trar j 191.4, 212.21, 275.22, || non j á :
25.12 seu aver / todo já despendud'
Yoan(e) (San Yoan(e): 138.62,72; 296.a5) avia / por fazer ben e mais valer, /
Y. Johan. ca non já en o u t r a folia; i57.33,
162.7, 2°6.35 Pois que ouv' a mão
irto ADJ. : hirto: 329.42 tan yrto se parou corta, non podia já dizer / missa de
/ ben come madeiro duro, que se non Santa Maria; 3ig.35 || já nunca : 73.46
pode mover. já nunca, enquant' eu viver / non
ousarey ant' o abad' aparecer || nunca
Ysaya: haias: aS.iSi o que profetou já: 92.32 a Virgen... que aos seus
Ysaya ; 70.23, 180.34, 307.7, 4ii.5|] non faleceu / nunca j á ; 104.4, '80.9 ||
Ysayas: 270.30. já quando: alguma vej: 206.38 rogou-
-a que He déss' algun poder, / per
isto (2.60, 225.58) v. esto. que já quando podesse a sua missa
cantar || já quanto : um pouco, um
istoria: 219.21 Outras ystonas muitas en tanto: 3<j.7, i5g.z3 foron todos poren
aquel marrnor f a z e r / m a n d o u . já quanto queixosos; 273.7, 374.13 ||
V. cstoria. já q u e : um pouco: 71.43 já que en
sabemos; zo3.23 Sse y ficou / já que
iverno v. inverno. pouca de farya: 241.45,282.29 íòrono
preguntar / se era já que ferido || já
sempre: 204.30 por já senpre de for-
niço sse quitar.

já ADV. : 9.10 En esta cidade, que vos ei Jacobe v. Maria Jacobe.


já diia; 25.10, 28.84, 4MQ; 47-4311
pleonástico ou para reforçar.- 17.36 Jahen: Jaén : A: 5. CF. Geen.
já per ren non lio quis creer; 68.46
já outra vez / nono farei; ?55.gg Jaymes (26.64 T) v. James.
Varões, levade-a já / fora da vila J
341.35 Diss' ela: Já Deus non queira jajuar v. l.'.jejuar; 88.42 non á tan arri-
que eu en tal torto jaca || já como zado / de vos que possa cantar / se
quer: de qualquer modo: 216.12 que- muit' ouver j a j ú a d o ; 116.19, 124.2,
ria cobra-lo já como quer || já mais: 144.21 jajúava sãs vigias ben ; i5i.ii.
nuttca: 58.72 f o r a d a q u i non me CF. gejuar, jejuar, jujuar.
veerá / já mais null' orne ; 122 5o Já
mais non me p a r t i r e i / daquesta jajãu s. M. : jejum : igg.io por creenças,
porta || daqui em diante, sempre: por jajúus, por rogos, por orações.
114.54 todos loaron / a Virgen por
jalne ADJ : amarelo-ouro: húa branqu'
esi' e loarán já mães || nunca já mais:
e s c u d e l a . . . chéa dun m a n j a r mui
23.28 nunca vestirei já mais lãa nen
jalne.
lyo; 148.18 esto sen engano / o
façan, senon nunca lies valrria já jamais: n u n c a j a m a i s (57.114, 348.13) V. j».
mães; 34?.i3 || já mais nunca: 104.39
já mais nunca partir / dela, se já Jnmos: San James y. Santiago.
poderia || sempre já mais: 65.55 pen-
sou que sempr' assi já mais andasse || James: Jaime l; (1208-76): 164,16 dei Rei
já non: 95.23 d'ele já bever vinno Don James; 169.34 el Rei d'Aragon,
non era penssado; 101,11 fora a Sei- Don James.
i65
jantar V.TR./I.: 6.30 Eu dar-11-ei que vess* en pesar || jazer -f- GERÚNDIO :
jante, e demais que merende; Sy.Si, 364.21 Ali jazian cavando un dia
67.7», 84.37, 88.171| s. M.: 84.36 Ond' triinta obreiros || u ai non jaz ; a não
avéo pois un dia que siian a seu jan- se dar um caso extraordinário f 97.65
tar ; 101.45, z5g.i i mandaron comprar faze-lo quer', u ai non jaz. Formas
carne e pá n pêra seu jantar; 232.18 verbais :
un dia, pois jantar, foi con el filiar
perdizes; 241.26. PRES. IND. jaSCO 138.28 *
jazes 24^.73
jardin s. M.: 935.107 que nos meta no jaz B. 3, 12.9, 15.37,
jardin / de seu Fill'. 39.6, 52.20
6 jazen 341.4
jaspis s. M. ; jaspe: 376.23 un anel... que PRES. CON j. í jaca 341.35
dun jaspis mui riq' era, pedra nobre 3 jaca 367.8
connosçuda. BIPERF. IND. i jazia 325.77
3 jazia 482, 18.40,
jazer v. i.: estar deitado í 11.87, 21.53 o 25.120, 37.13,
fez no leit" u jazia bolir; 37.13 11 REFL.: 4368
73.110 u xe jazia; 127.50 adormeceu jazian 91.2, 105.79,
aly / u sse jazia tenduda || jazer con: 185-7', ?33.i8,
ter cópula carnais 5.71 falaron ontrc 364-2»
si / que jouvessen con ela per força; IMPERF. CONJ. jouvesse 308.16
115.68 por con ssa moller jazer; j o u v e s s e n 5.jri,
312.611| estar, achar-se: B. 3 Porque 67.19, 363.18
trobar é cousa en que jaz / entendi- PBRF. jouve 209.30
mento ; 4.82 foron log' o forno abrir / jouire 9.78, íg.83,
en que o moço jazia; 12.9 na sã festa 79.43, 124.45,
que no mês d'Agosto jaz; i5.3? sei 14456
o que en natura jaz; 39.6 un mões- 6 jouve ron 243.28
teiro que jaz sobre lomba dúa gran MAIS Q. PERF. 3 j o u v e r a 54.41,
pena; 56.37 Quen catar e revolver / 111.57, 312.71,
estes salmos, achará Magnificai y 41 1.106
jazer; 58.n Esta monja ... tíia ben jouve ran ílS.Sg
quant' en regia jaz; 64.9} Santa Maria, FUT. IND. i jarei 209.7
en que todo ben j a z ; 65.36 quis 2 jarás 33i.3i
comungar e filiar pêedença, mais non XM7ER. jazede 65.148
Ha quiseron dar pola sentença / en PART. PRES. jazendo z5.z5i,
que el jazia por sã descreença; 82.24 43.77» 77-25,
por gran santidade que en ele jaz; 83.51, 89.22
270.36 jaz escrito en libro Genesy || INF. jazer 11.87, 34.26,
jazer en coita: 54.50 el en tan gran 3s.io3, 42.74,
coita jazia / que já ren non falava nen 56.37
oya||jazerentorto: 209.7 en este torto
per ren non jarei / que non com' o ben
que dei recebud ei || jazer en dereito: jejuar (15.77 Tat 88-a5 E) v-

53.52 que eu faça teu rogo, aquest'


en dereito jaz || jazer en prazer a alg.: Jenua: Génova; 287.1, 3/9,2 1. CF. Cenna.
15.46 filia-o, se te jaz en prazer: t68.35
díi-m1 este meu filio mêor / vivo, se Joronlmo: 87.34 E façam esleer . .. For
te jaz en prazer || jazer en pesar: bisp' un que Jeronim' á / nome CP.
308.16 fazer nulla cousa que lie jou- Ctcronhno.
Jerusalém: 187.1 T, 187.6,383.18,419.201! e San Marcos; 3o6.i7 do apostol San
Jherusalem 187.1 E \n 187.1 Johan; 419.46,50 San Johan.
Ei, 28753 || Jhorusalcn 5.22 E To \m 5.41, 337.40 E \nEleemosynarius (f 6 2r ) : MS-1
Johannes
San'Johan, patriarca de A l e x a n d r i a ;
5.22 T, 3I4-47, 337-4° ff 426.10. 145.11.
S. João Crisóstomo: (f 407): i3S.i Joan
Jeso-Cristo: l3.g || Jhcso-Cristo 232.5 || Jesu- Boca d ' O u r o ; i 3 8 . i 5 Johan Boca
Crísto 1.28 || Jhesu-Cristo 70.20 || Jesu d'Ouro; 138.62,72 San Yoan(e).
l.5l || Cristo 2.58. S. João Datnasceno (•)• 749?): 265.1,107
Johan Damacéo; 265.10,87,98 Johan
Jesse: Jesse (o pai de Davií); Virga de Damascéo.
Jesse: 20.2, 31.8 || 4117 arvor sayria/ exclamação; 94.121 por San Johan.
ben de rayz de Jesse. habitante de Jerej; 38i.n Johane avia
nom'.
Jesu, Jheso v. .Teso. igreja: 272.1 San Johan de Leteran en
Roma.
Joachin: Joaquim (o pai da VirgemJ:
411.15,20,36,52,61, 100,123; To: Joa- joigar, juigar v. TR. : julgar: 1.61 Assi
chim. verra j u y g a r ; 11.49, 2^-5 Madre do
que o mundo tod' á de joigar; 5o.8,
Joan l38.I, 419.46 To, 4ig.5o To) v. Johan. 75.140 el dereito joyga || a35.2 quando
foi ... enfermo que foy j u y g a d o por
jogador s. M.: 38.28 ribaldos e jogadores morto. CF. julgar.
de dados.
joiz s. M.: /'i/if: 5.9 a guardou do mundo,
jogar v. TR/I.: 6.38 jogavan dados; 42.19 que lie foi mal joyz; 72.53, no. 1,235.90
jogavan à pelota; 136.2 j o g a v a húa non ouvess' y joyz / que de vida o
rnolleros dados con outras conpannas; julgasse || juiz: 70.21, 76.14.
154.11, 163.1 || i56.22 Pois que ll'a lin-
gua tallaron, / leixarono assi yr; / e mui joizo s. M.: jui^o: 20.85 ao joyzo vá amos /
mal ile per jogaron || 401.61 que me da que non à. par; Jui^o Final: 48.8
guarde ... d'ome que mal joga e quer no dia do j o y z o ; 34^7 por que ao
muito riir || 354.16 andavan-sse jogand' gran joizo non vaamos con vergonna;
a couces e a enpeladas. CF. jugar. 401.7 || dar joizo: 26.4 Non é gran
cousa se sabe bon joyzo dar / a
jogo s. M.: 42.19 jogavan à pelota, que é Madre do que o mundo tod' à de
jogo de que praz / muit' a omces j o i g a r ; 27.30 Sobr' esto deu César seu
mancebos; 79.24 sse mig' ir queres, joyz'aial;4Oi.58 || j u i z i o : 360.15,401.7,
leixes ris' e jogo; 214.5 Deus deu aas :>8; 422.2 || juizo: 79.53, 240.60.
gentes jogos pêra alegria / averen ||
Jordan: 338.28 tu que en Jordan no frume,
422.29 di-lle u o perdiste que ta coita
/ Seunor, fuste batiçado.
non foy jogo || en jogo: 84.41 El lie
respos, com' en jogo; 255.75.
Jorduna: mulher dum imperador de Cons-
tantinopla ; i3i.i3.
jograr s. M.: jogral: 8.2, 172.32 desto can-
tares fezemos que c a n t a s s e n os jogra- Jorge: um ourives: 292.2 Ft 292.86 maestre
res; 194.1, 238.1, 259.1 Jorge ; 292 96 ci'. Gorge.

Johan, Johane, Joan, Yoan, Yoano: jornada s. i'.: percurso diário, vingam!
O Apóstolo e Evangelista: 66.24 San 3i.52 correndo de r a n d o n / foi a jor-
Johan; 295.25 San M a t e u s / e San Yoan nadas t e n d u d a s ; 115.219 gran j o r n a d a
167

/ pois cada dia prendeu ; 118.3i pêra judaria s. F. : judiaria : 12.27 começaroa
Santiago ssas jornadas fillavan; 235,53 logo d'ir / dereit' aa judaria,
ouve de filiar / jornadas grandes no
dia; 420.75 quando a mi* alma daqui ' Judas Macabous: 22.23 más bravo foi que
fezer jornada. Judas Macabeus ; 133.28 foi a pistola
rezar / dos mortos que fez Judas
jornal s. M.: 242.18 cada dia víya y seu Macabeus ; 401.21 Machabeus / Judas.
jornal / lavrar; 892.19 se ben obrou
por ela, ben H' ar pagou seu jornal; judea s. F. : judia i 4.97 Por este miragr'
371.20 viinnam per lavraren e gáar y atai / log' a judea criya; 89.1, 107.1,
seu jornal || viagem: 197-35 yrei ala «o8.63. :
de bon grado e farey este jornal;
235.53 passou per Catalonna, en que
judeiejfo (108 M) v, judeueyo.
ouve de filiar / jornadas grandes no
dia, como quen and* a jornal.
judeu s. M.: 2.25 judeus e a eregia; 3. 19,
4.1, 5.140 non avia y mouros nen
Josafas: o vale de Josafatke 419.9% Vai de
Josaphas; 419.955 Josafas JJ To: Josefas. judeus; 6 1, 333.i8 esto crischãos /
viron e judeus e mouros.
Joseph: 414.12 Joseph, con que foi espo-
sada; 420.19. judeueyo s. M. : judeu^inko : 4.34 'O judeu-
cyo prazer / ouve. CF. juãeieyo.
jostiça, justiça s. F.: fajerj.: 164,16, 175.85
Esta jostiça tan boa a Madre do Josti- jugar (174.1 E) v. jogar.
ceiro / fez por aquel orne bõo; 193.60
Poi-la jostiça fezeron; 352.11 Aquesi* a juigar v. joigar.
un cavaleiro conteceu que vassal" era
/ dun fi de rey, e por ele fazia jostiça juiz v. joiz.
fera; 392.46 fazede de min justiça,
ca jurey gran falsidade || 401.39 que juizio, juízo v. joizo.
possa mis gentes en justiça lêer ||
magistrado, autoridade judicial: jujuar (23?.3 E), jajuar (88,25 ^) v- ÍaJ«aí'-
175.37 a jostiça tan fera / foi de sanna,
que tan toste diss': Este moç' enfor- julgar v. TR.: 20.16 non quera, quando /
cade; 186.37 aa jostiça mostra ta se ver julgando, / catar nossas san-
razoa; 291.18 disseron aa jostiça que deces; 26.87, 50.7, 75.131 diabos que
o fosse recadar; 326.42 un cavaleir' vêeron por aquel' alma julgada;
aly chegou / que de toda a terra a 235.91 non ouvess' y joyz / que de
redor / era jostiça || justiça: 78.63, vida o julgasse. CF. joigar, juigar.
xig.51, 164.16, 221.7,291.15.
juntança s. F. : limão: 154.4 Tan grand'
josticeiro, justiceiro ADJ./S.: 45.57 Deus é amor á a Virgea con Deus, seu FilP,
mui justiceiro; 175.85 a Madre do e juntança.
. Josticeiro; ig3.6 Santa Maria, Madre
do Rei josticeiro; zi3.5g a josticeira juntar v. TR. : 1.68 a companna que juntar
/ Madre de Deus; 34g.3S senpr' aos / fez Deus; 6.37 un dia de festa, en
culpados, / maçar é mui josticeira, que foron juntados / muitos judeus
con piadad' escarmenta || justiceiro: e crischãos; i5.fig, 30.41 Jeso-Crist'
3oa.26, 379,52, 392.5o e a que nos mantôn / por nos foron
juntados; 38.8 ela e sseu Filio San
josticiar (193.53 T) V. justiçar. juntados / d'amor; 46.21 juntar /
i68
f o i . . . os robôs que ouv' avudos; uno; 235.22 ricos-omes que ... se
5b.22 foi compõer / cinque salmos e j u r a r o n c o n t r a ele todos que non
j u n t a r ; 94.108 j u n t o u o c o n v e n t o ; fosse Rey; 235.6o.
114.37 as chagas... foron logo todas
atan ben juntadas, / sãas e guaridas jusúo ADJ. : de baixo, inferior: 69.78 fez sã
e tan ben sarradas / que adur pare- passada / perant' a porta que é mais
cian end' os sinaes ; 126.78 Os espo- jusãa.
soyros juntados foron logo; i8o.56
Deus foi j u n t a r / en ela prez e sen c juso ADV.: debaixo, em baixo, para baixo:
cortesia; 241.21 esposaron os moços 52.18 f o r o n todas ben juso decer;
enton pelo congeito / dun clérigo 102.47 juso caendo ; 107.46, 191.16 un
mui santo, que juntou este preito > valo juso a pé desse monte ; 241.52.
370.1 5 fez dela Madr' e Filia juntada;
282.19 caeu ... cabeça juso; 352.36
3(j8.u u o mar M e d i t e r r a n o cono mui formou suso / os ceos maravillosos
grand' é j u n t a d o || juntar-se: 96.3 fez e ar pôs a terra juso || de jnso: 214.45
que se juntassen o corpo e a testa; como do as a lace d e v i a jazer de
127.60, IÕI.33, 162.52 amostrar-/a foi j u s o ; a52.i Como .Santa Maria guar-
a quantos ss'i foran juntar / Enton dou úus orn&es que non morressen
polas inissas oyr. dejuso dun gran monte de aiêa que
lies caeu dessuso.
jura s. F.: 185.38 sobr' esto fossen ambos
sãs juras grandes fazer; 23g.a!> Ide
fazer / jura ant' a Majestade; 23g.3i jusíador s. M.: 15.138 o matou dúa gran
lançada, / que nunca atai deu justa-
andade / a jura ende receber: 392.4
muyt' estranna quem por ela mente dor.
ou faz falsa j u r a ; 392.30 el a jura
fazia, l e o alcayde meesmo dei a justiça v. jostiça.
jura recebia. / E el meteu-lle na jura
a Deus e S a n t a Maria || PL,: casa- justiçar v. TR.: castigar, punir, executar:
mento: 125.65 chamassen un capelan 193.58 acharon os traedores / e fezeron
/ que lies as juras fezesse; 285.87 justiça-los como quen atan muit' erra;
Poi-la levou a ssa íerra e con ela 301.20 Que en tal prijon non moira
juras pres. nen ar seja justiçado; 357.24 como
soltan de cadeas / os reys aos seus
jurar v. TR. : 5.38 en húa torre o meteu presos que non sejam justiçados. CF.
en muy gran prijon, / jurando muyto jostieiar.
que o faria y morrer ; 57.113 juraron
/ que nunca a c r i s c h ã o s / j a m a i s justiceiro v. josticoiro.
r o u b a s s e n ; 63.66 j u r o par Deus;
285.38 lie jurou en sãs mãos que con justo ADJ.: 70.21 /nos mostra Jhesu-Cristo,
ele s'irya; 3o5.4O Juro-vos per mia / Justo Juyz.
creença; 33g.i2 jur' en boa fé ; 363.2o
El Con Symon muitas vezes jurado Juyão: Julião Apóstata (f 363): 15.2, 17,23,
avia / que o trobador matasse logn' 32, 47,61,71,97, 108, 156,165,183; 27.6S
en outro dia; 3g2.2 Como Santa Juyáo, emperador cruel.
Maria do Porto consentiu que enfor-
cassen un ome que j u r o u m e n t i r a
pelo seu nome || jurar-so: 135.2 Como K
Santa Maria livrou de desonrra dous
que sse avian jurados por ela quando Kyrieloyson: 24.50 Os crerigos en mui bon
eran menyos que casassen ambos en son / cantando Kyrieleyson.
lais s. M.: cantiga: 8.15, 8.17 Aquel lais
que el cantava era da Madre de Deus;
ia, Ias ART. F. / PRON. PESS. F. J V. Io. io3.2t> Alan gran sabor avia daqnel
caiit' e daquel lais.
lá ADV.: 24.17 correr/ya lá sen tardança;
lama s. F.: 90.37 per esta maneyra / jaz o
p» ig5.15 lá mui queixosa / a moça foi
por el. demo na lama.

lãa s. F.: /ã.* 23.28 nunca vestirei jamais lâmpada s. P.: i5i.27 lâmpadas e lumeei-
13a nen lyo; 35.:, 53.ii húa pober ras; 304.29, 312.85 húa lâmpada de
moller / sã madr" era que fiava a Ifia; prata.
6g.58, 147.22.
lamparon s. M.: escrófula: 321.13 padecia
laço s. M.: (3.23, 65.168 solta-11' este laço / enfermedade mui forte que na gar-
en que jaz liado. ganta avia, / a que chaman lanparôes.

lado s. M.: 83.68 viu de lado/cabo da porta lança s. F.: 9.93 Dar-11-ei con mia lança;
estar / a Virgen; 2o5.3o de cada lado 15.ioâ sã lança / muito bràndind';
/Na torre meteron cavas; 2i8.i3 Meou 119.29, 148.31, 154.34'.
tolleito d'anbos e dous los lados; *•
273.41 viu a seu lado / pender... dous lançada s. F.: I5.I3? o matou dúa gran
fios; 361.44. lançada; 22.16 mandou-lle lançadas
dar; 148 (M), 377.40.
ladrar v. i.: 3/2.i3 come can ladrar / Sc
filiava; 411.147. lançar v. TR.: 22.25 a ssa azcúa He lançou
/ e feriu; 38.51 foi-lles log' húa pedra
ladroa s. F.: ladra: 55.23 andando senpre lançar; i36.3, 394.1, 333.39, 419.118
de noite, come sse fosse ladroa. || 214.31 volveu na mão os dados / e
lançou senas ai terce || 142 (M) lan-
ladrou s. M.: 9.89 un ladron maldito, / que çou un falcona húa garça; 44(A/)lan-
romeus robava; i3.i, 24.10 un crerí- çou o açor aas perdizes || lançar-se;
zon, / que era tafur e ladron: 3i.32, 33.3a un saltar / deles quis e se lan-
49.37, 84.29 U ides assi, marido, de çar / cuidou no batel.
noite come ladron; 145.63 Jhesu-
-Christo, que foi ontr' os ladrões/Ena lanterna (i34.65 T) V. lenterna.
cruz pregado.
9 lapa (t65.11) v. Alapa.
lago s. M.: 26.38 por que non caias no
9 lago / d'iferno. larcdo (Santander): 244.1,10; 248.1,9.

lagrima s. F.: (55.57, 3a3.58 ouv'y con ale- lasso ADJ.: cansado, fatigado: i5.88 ant'
gria muitas lagrimas choradas; 4o3.3. o altar adormeceu / da Santa Virgen,
lass' e maltreito; 205.64 neúu deles
lai ADJ.: feio: 279.27 Tolleu-ll* a fever e morto non foi, fendo nen-lasso.
aquel umor / mão e lai.
latia s. M.: 53.3g as Escrituras soube, c
laido ADJ.: feio, lesado: 81.37 non ficou latin mui ben íalar; 202,29 a rima...
sinal / Daquele fogo montes/ de que que era de tal razon / en latin.
§ layda era.
i laidura s. F.: lesão: 352.43 seu açor He
lavar Y. TR.: 34.3o lavou-a / con agua;
39.36, 73.4 pod* os pecados das almas
daria viv' e são sen laidura. lavar; io3.i6, 319.41.
§
l

l
I70

lavor s. M.: 2o8.5z, 252.27, 266.31, 358.7 lazerado ADJ.: pobre, miserável, em mísero
Desto fezo eno Porto... gran miragr' estado: 88.34 Con coita e con pesar /
a Grorlosa... no lavor de sã y g r e j a ; de que era lazerado; 174.23 jouv' assi
356-4 Non é mui gran maravilla se vel três dias mui maltreit'e lazerado;
sabe fazer lavor / a Madre do que o 335-35 Com' andamos lazerados con
mundo fezo || bordado: 274.24 hua est' ano tan minguado; 420.38 fuste
garnacha... de mui rico lavor; 295.12 mui pobr' e lazerada.
mui ricos panos d'ouro e de mui
nobre lavor. lazorar v. i.: sofrer, penar: 93.35 Oi mais
non / quero que este mal te faça laze-
lavorar v. i.: operar, actuar: 346.28 a sã rar; i3o.3o As outras nos fazen muit'
gran vertude que mui toste lavora. esperar / polo seu ben e por el laze-
rar: 3oo.i3 devemos / por aquesto
lavrado p. p. / ADJ. : 294.22 H ú a o m a g e n . . . lazerar || começar a faltar: aSi.aa En
de pedra mui ben lavrada; 332.19 úu tod1 est' a lazerar / ouve per força o
chapitel / fremos' e mui ben lavrado; vyo, ca dei foi grand 1 o bever || ter
348.46 citaras ben lavradas; 358.2 can- fome: 353.79 a que non dan ren que
tos lavrados. CF. lavrar. comia, e vejo-o lazerar.

Ie(s) v. lie.
lavrador s. M.: 22.1, 31.70, 178.7, 280.1 un
lavrador que andava segando; 304.21
cavaleircs, lavradores, / clérigos, mon- leal ADJ.: 5.86 tenno que seja contra nos
B es ; 334-7 úu mancebo lavrador. l e a l ; 4240, 43.3 Porque é Santa Maria
leal e mui verdadeira; 58-4, 114.49,
148.4 g u a r d a Santa Maria os que lie
lavrar v. TR.: io6.a5 com' en Seixon lavrar /
son leaes; 197.30 o terredes por cons-
e p i n t a r / viu eigreja mui fremosa;
sello leal || s. M./F.: 292.26 Assi estes
221.26 lavrava / o m õ e s t e i r o das dous leales lealdade fez amar || leal-
Olgas; 229.11, 249.1 un maestre que mente: 67.78 como lie lealmente sem-
lavrava na eigreja que chaman Santa
pre serviço fezera; 177.12 a seu sennor
Maria d'Almacan; 316.43 || 312.2 na / servia mui lealmente.
casa en que lavraran a omagen de
Santa Maria; 362.12 húa arca d'ouro
lealdade s. F.: 67.34, 140.14 Loemos ssa
fora mui rica l a v r a r || costurar: 18.59,
lealdade; 173.28 a ssa gran lealdade
117.1 Como húa moller prometera
passa todas lealdades; 175.3 a Vir-
que non lavrasse no .sábado; 199.2 un
j.;en, a Sennor de lealdade; 188.40,
peliteiro... começou a l a v r a r no seu
.|o6.i3 Ben vcnnas, Mayo, e con leal-
dia de Março || cultivar: 178.21 Ao dade.
ero u lavrava; 334.18 p r e n d e u / seus
bois con que lavrar fosse; 338.12. lealmente v. leal.
CF. lavrado.
lecença s. F.: licença: 55.27 do mõesteiro
lázaro: 38i.32 aquel que resusçitou / Lá- sen ssa lecença sayra.
zaro de quatro dias.
Icdania s. i'.: ladainha: 11.92 liia / sobr'
lazeira s. F. : miséria, escassas economias : ele a ledama; 847.43 salmos ... e
147 (M) Como hua vella pobre con- ledfiyas (MS.: ledayas) || Í4,a« Mania
prou húa ovella de sã lazeyra. (rima;. CF. lodama.

lazeâro s. M.: trabalho, penitência: 71.11 lodiça s. F.: alegria, prazer: 1.54 gran
f i l i a v a lazei.ro/en loar m u i t ' a V j r e n . lediç 1 alicada / que ouv' ela; 7.24
171
ouveron gran lediça; 14.22, 3ig.66 || os dois Testamentos: aquele que
 companna ioda gran lediça fera / juntou as leis || regulamento, regra
ouve deste feito. monástica: 66.61 bíezia / o vinn' e o
' pan/como a lee comenda; 88.54 come-
ledo ABJ.: 7.33 vêo sen vagar, / leda e tnuj res... que defend' ordin e lei; 419.77
risonna; 11.76, 46.20, 55.7a, 62.39; rezara n seus psalmos com* ena lee jaz.
71.33 sey ora mui leda.
leiga s. F.: 262.48 leigo nen leiga nen freira.
lee v. lei.
leigo s. M.: 262.48, 389.18 abbade / oi já e
Icedor ADJ. /s. M.: o que lê í 4.22 tal amor / tornou-se leygo.
con esses moços collin, / côa que era
leedor. Leiria: Leiria: 23;.3g camío de Leirêa.

Icenda s. F.: texto hagiográfico destinado à leite s. M.: 35.30, 46.2 deitou leite das
leitura liíúrgica: 66.29 Quaes cama- tetas; 82.27, 54.1, 77.3,g3.38 seu santo
rán / a missa que converria, / ou leite || s. F.: 420.33 béeyta a ta leite
quaes dirán / toda a outra leenda. onde foi governada / a carne de teu
Filio. . '
leer v. T./I.: ler: 11.91 Tod" aquela crere-
zia / dos monges logo liia / sobr" ele leito s. M.: '21.53 o fez no leit* u jazia
a ledania; 53.2, 55.6z u vésperas di- bolir; 25.174, 67.19, 7'*2^i 75-'°4-
zendo / estavan todas no coro e ben
cantand' e leendo; 36.17 sabia leer / leltoairo s. M.: electuário: 88.74 un vaso
pouco; 65.140 pois que a carta ouve dourado / chêo de nobre manjar / dun
ben leuda [| estudar: 4.12 un filio leitoairo preçado; 88.96 TTo(E: lei-
seu ... ontr' os crischãos liya / na toario). c. F. letuario.
escol'; 291.11 úu scolar liia en Sala-
manca. leiton s. M.: 85.64 se— Iey toes / comeres.

legar v. TK.: ligar, atar: 253.8 a ssa vir- leixar v. TR. /1.: deixar: 5.24 quando moveu
gíidade legou forte no vencello / o de Roma por passar alen,/ leyxou seu
demo. CF. liar. irmão; 6.33 vos consello que o pedir
Icisedcs; iS.iaS catar foi... u as sãs
legeiro (107.47 T) V. ligeiro. armas ante ieixou', 16.16 non leixava
guerra nen lide nen bon tornei, / u se
légua s. F.: Si.io Vila-Sirga, / que a preto non provasse tan ben; 27.87 leixe-
de Carron / é duas léguas sabudas; mos-lP aqueste seu logar en paz;
224.47. 32.28 mandou-lle... que a vezindade /
leixass1 da cidade; 58.68 Mal quisera
legume s. F.: 116.22 pescado / non comi u íalir / en leixar Deus por orne terreal;
nen legume; 338.38. 64.1 a moller que o marido leixara en
comenda a Santa Maria; 72.23 a Deus
lei, lee s. F.: religião: 5.i6 servidor de Deus dêostou / e sã Madre non ieixeu ||
e de sã iey amador; 15.173, 27.33, 85.65 se... ieixares a degolar cabrões;
28.124, io8.51, ijo.ai per ela nos deu 217.29 começou-ss' a repentir / e disse
nova lee; i83.3 Pêro que seja a gente quanto leixara a dizer || 369.42 disse
l d'outra lei e descreudaj 192.30 a lee
dos crischãos; 309.8 a lee de Deus;
que non Icixasse per ren / que me ben
non confessasse || leixar sinal v. sinal
l 32Q.56 aquele sen lei (mouro) || o An-
tigo Testamento: 270.39 Da Vella Lei
|| não leixar de: i.63 não quero de
dizer leixar / de como foy chegada /
i
l
í
l
»
a graça; 64.59 maçar vejades que mui bravo leon; 265.83 tornou bravo
He desto grave for, / nona leixedes com' un leon.
vos poren muito d'aficar || REFL.:
5z.2 como Ias cabias montesas... Leon: 206.1, 206.6 dun Pa^a que ouv' en
se leixavan ordennar aos monges || Roma, que nom 1 avia Leon. Não se
desistir de: B.2/ querrei-me leixar de pode determinar de qual dos Papas
trobar dês i / por outra dona || com do mesmo nome se traía.
verbos de movimento: leixar-se caer;
ii3.io, i3i.2Q || leixar-se correr: Loon: o reino de Leão: A.2 Don AíTonso
35.48 viron ben seis galeas leixar-ss" de Castela, / de Toledo, de Leon /
a. eles correr; 96.26 quand' est' ome Rey; 180.70 Leon e Castela; 2i5.6i
viron, se leixaron / correr log' a el el R e i . . . de Leon e de Castela;
|| leixar-se ir: 5.64 mui sannudo a ela 229.7, 235.6, 33z.i eno reino de Leon;
leixou-ss' ir; 15.io5 San Mercuiro log' 3g8.i3 || a cidade de Leão em Espanha:
ir-se leixou / en seu cavalo branqu"; 332.i3 Carriço ... un mõesteiro que
317.41 O escudeiro, tanto que viu fugir este preto de Leon.
/ a moça, leixou-sse depôs ela ir.
Leon: Lyon (França) 35.i5 cidade que e
lenço s. M.: (pano de) linho : 148 (Aí) teas chamada Leon / do Rodan; 255.19
de lenço; 327.37 dun gran pano de Leon do Rodan; 362.15 ena See de
lenço fez log' o altar cobrir. Leon. Parece tratar-se dum equí-
voco, visto os milagres terem ocorrido,
lengua (i5i.32 11'aposeran un furto lenguas se ff undo as fontes, em I.aon.
maas mentireiras; 40-;,56) v. língua.
ícones s. M.: soldo leonés (moeda): 245.52
Icngnago s. M.: idioma: 426.27 lenguages mil soldados de leoneses.
falarán / mais que aqueles que alber-
gan romeus; 427.40,46,51. Lerida: Lcrida (Espanha): 168.2 húa moller
de Lerida; 168.17.
lenna s. F.: 6 45 como quen lenna fende;
78.33 un gran forno encender lio man- lotera v. letra.
dava / de lenna mui grossa; 255.109,
117. leterado ADj.: culto, instruído: 54.15, 88.12
un monje mui leterado; g3.i3, 204.6,
Icimo s. M.: navio.- 379.22 lennos de Cata- 404.17,
lães, cossarios chéos d'artes, / faziam
danos nos portos. Leteran: (S. João de) Latrão: 272.1 San
Johan de Leteran en Roma; 272.12,
Icntcrna s. F.: lanterna.- 134.65 O mal xe 3o6.i5.
II' aprendeu / cna outra perna, / tan
forte que ardeu / mui mais que len- letra, letera s. F.: 56.2, 6o.l T, 70.1 Esta é
terna; 405.17 Madre do que nos go- de loor de Santa Maria, das çinque
verna / e que é nossa lenterna. CF. leteras que á no seu nome e que que-
lanterna. ren dizer; 321.55, 410.16 || caligrafia,
escrita: 265.70 ssa letera esirernar
leoa s. F.: 55.58 por el foi mais coitada adur / poderia ome da sua; 420.14
que por seu iill' é leoa. béeyta a fala que ouviste falada / e
outrossi a letra de que fusi' ensinada
leon s. M.: leão.- 4,4 A Madre do que livrou l! PL.: carta: 265.97, 365.100 desias
/ dos leões Daniel; 9.78, 47.38 pare- leteras soon ben fis / que ele se escri-
ceu-11' entan / o demo en figura de viu || fonte escrita: 5.5 desto vos quer'

-JL
i73
eu ora contar, segund* a letra diz, per ás dormido; 32.49 ^ Bispo le-
/un mui gran miragre [j letera: 56.2, vou -sse mui de madurgada; 88.43,
60.1 Tt 70.1, 265.70,97,100; letra: 5.5, i io5.io5, 1 33.32 || 36.ii sse levou mui
56.29, 7°-4» 321.55, 410.16, 420.14. gran tormenta. CF. levantar.

letuario (88 M) v. leiíoairo. leve ADJ.: 371 43 tornou tara / leve come
se de palias osse.
leu ADV.: facilmente, possivelmente: ben
leu: 25.ni, 69.72 M'ide polo que fez Iczer s. M.: la^er, ócio, vagar, folga, ale-
a meezinna,/ca ben leu ê maestre de gria, prazer; 812.44 pediu-lle que
Meçinna; 97.25, 3Sg.33. CF. lleu. aquesta coita tornass' en le-íer |] a
lezer: 156.38 oyu como cantavan vés-
levada s. F.: dar levada: levantar-se: 241.74 peras a gran lezer / da Virgen ||
o moço deu levada / do leii': jyS.So tan oyde-m(io) a lezer: 104.9, 351.8, 371.8
toste deu levada. || de lezer: 204.26 começarei) elas de
mui gran lezer / a cabeça e o corpo
levado p.p./ADJ.: que vai alto: |35.86 tro e os pees a ongir || sen lezer: sem
eno sol levado / Dormiu. demora: \4 sen lezer / ao sagrado/
foron; a5.2o, 3o6.a3 s'ouve d'enpren-
levantar v. TR.: 45.Q3 vivo o levantaron nar / ela de Spirito Santo logo sen
|| levantar-se: 42.78, 54.71,65.175,67.53 neúu lezer; 33g.33 II non dar lezer:
quando se levantava,húaoraçon dizia; não deixar em paj : 38.85 poys no rio
84.27 || 33.17 tormenta levantar / se afiogados / foron, ca o demo non lies
foi; 35.83 un vento non sotil / se levan- lezer / deu; 94.33 un cavaleiro, / que
tou muit' agya; 161.18 nuveado / se
lie non dava lezer, / tra en que a toi
levantou muit' escuro; 267.87 levan-
fazer / que sayu do mõesteiro; 361.33
tou-s' o mar con tormenta; 332.1 levan-
|| fazer lezer: tornar em prazer: 240.15
tou-sse fogo. CF. levar.
coitas, de que faz lezer II filiar lezer:
fa^er uma coisa com vagar: 131.9
levar v. TR. /i.: 1.75 quando seu Filio a
eno oyrdes fillad' y lezer || sen filiar
levar / quis; 5.6g a un monte a / leva-
neun lezer: sem perda de tempo:
ron; i6.83 foy-o consigo levar; 26.67
324.33 non quis per ren tardar / que
non podcdes levar / Â alma do meu
lia non trouxesse logo, sen filiar neun
romeu; 33.1 como Santa Maria levou
un salvo o romeu que caera no mar; lezer || non prender lezer: não hesi-
tar.- 99.26 non prendian lezer / de as
187.13 o demo a levara || levar a mal.
danar mui privado.
maltratar: 207.1 como un cavaleiro
poderoso levava a mal outro por un
filio que He matara || it5.2io non li (84.3 Tb) v. lli.
leves conpanna; 193.1 S O aver que el
levava; 348.7 un rei que de gente liado v. liar.
levava mui gran conpanna || 188.25 ao
coraçon a mão ya tan toste levar liadura s. F.: ligadura: 275.18 fóronos ben
|| 353.74 ao bon menyo daquelo que liar / de liadura forte descomunal.
mi a min dan / dou end' a mayor par-
tida e vou-llo sempre levar || aturar, liar y. TK,; Hg-ir, atar; 273,17 (óronos bea
sofrer: 1X78 fez-lles... levar gran mar» liar / de liadura forte descomunal H
teir' e afan; 155.3o sen null' outr' afan liado: 41 (Af), 85 (M), 65.168 este laço
levar || levantar-se: 134.45 jfVarôcs, un que jaz liado; 176.3 Soltar pode
levade || levar-se: erguer-se, levan- muit' agynna os presos e os liados;
tar-se: 6.8-> Leva-:' ende; / Ca muito 40 3.3 1 . CF. legar.
U
174

Líbano: Libánios (f 393?): 15.160 maestre 134.50 sãos e sen l i j o n / foron; 146.8,
Libano ... filosofo n a t u r a l de Sur. 227.18 sen dano e sen l i j o n ; 359.34
sen mal e sen lijon.
libre (89.2 E, 254.1 F) v. livre.
lilio v. liro.
lidador s. M.: 15.111 tal vingança / filiou
dei come bon lidador; 366.13 el Rey lâmia: o rio Lima: 245.11 en riba de L i m i a ;
con seus lidadores ... tornaron pêra 245.83.
Sevilla.
limpedne v. limpidõe.
lidar v. i.: combater,pelejar: 20.20 sempr'
e s t á s l i d a n d o / por nos: 181.20
195.135, 198.16 a lidar começaron, limpidõe s. F.: linipeja: 312.7 mais ama
ferindo-ss' a desmesura; 277.47 rna- limpidõe que avarento requezas || f;
taron e prenderon / todos con quan- limpedue.
tos lidaron.
limpio ADJ.: limpo: 304.3 das cousas lim-
Jide s. F: 16.16 non leixava guerra nen lide pias se paga; 304.16 oyo... d'olivas
nen bon tornei; 63.2, 129.8, £48.16, mui linpi' e m u i t ' esmerado || linpo:
198.21. 304.1 f- .'.

Jigeiramen, ligeiramente v. ligeiro. limpo v. limpio.

ligeiro ADJ.: leve, ágil: 354.26,379.33 navios linaça s. F.: linhaça: 304.17 oyo... de linaça.
ligc-yros e c o r r e d o r e s ; 408.16 era
fidalg' escudeyro, / e foi en húa linage, linagen v. linnage.
fazenda bõo, ardid" e ligeyro || fácil:
202.53 se faz grandes miragrcs, esto língua s. F.: 611.93, ioi.32 foi-11" a língua
ll'é cousa ligeira || de ligeiro: 242.5 soltar; 110.4, '50.3 tal)aron-ll' a lin-
pode-o Santa Mana mui de ligeiro g u a ; 163.19. CF. lengua.
fazer || ligeiramente: 107.47 ergeu-sse
mui ligeira-/ ment' || ligeiramen: i53.3j linna s. F. :(?): 67.63 foi sacar ao demo
logo s'ergia / a sela ligeyramen. CF. logo as l i n n a s do séo. 'Sacar a alg. as
legeiro. l i n n a s do séo' parece ter o sentido de
«levar alg. a revelar as suas intenções
lua v. loor. ocultas».

Jijado ADJ./S. M.: ferido, mutilado: 146.64 linnage s. M.: 6.4 A que do bon rey David
remanyu / aquel l l j a d o con mui gran / / de seu linnage decende; 62.16 dona
coita. de gran l i n n a g e ; 65.201, 214.18, 265.i5
Est' orne de li inagt foi non rafez,
lijon s. F.: lesão: 85.25 foi guarido de todas / mais de grand'; 285.i5 de l i n n a g e
lijões: 97.32 de lijon / ou de m o r t e . . . mui alt' era || descendência, prole:
prender; 189.29, 2OO.35 A mi l i v r o u . . . 347.22 Que rogass' eu a teu Filio que
de mortes e de lijões; 265.108 man- de meu marid' ouvesse / Imnag" ||
dou-lle fazer lijon; 293.18 recebeu linago: 285.15 To, 3i8-7 E, 404.15,
mui gran l i j o n ; 318.40 outra l i j o n mui 411.13, 4244 || linagen: 65.2OI To,
forte sen esto lie conteceu; 426.31
guarrán de todo mal e de lijon / aos linno s. M.: 23.28 nunca vestirei já mais
enfermos || sen l i j o n : 3i.3g fez filio lãa nen l y o ; 114.29 pano de l y n n o ;
sen lijon; 76.31 sen lijon nen mal; 148.11 húa camisa de lynno.
liro, lilio s. M.: lírio: 24.2 lilio; 24.57 liro; líxoso ASJ.: imundo, sujo: z52.3a peccador
75.95 lilios nen rosas; 128.55 liros e lixoso / es na alma; igí.iSi fez mães
nen violetas. t /come vil lixosa; 219.34 a omagen
do demo tal come pez / fez tornar
lis s. M.: lírio: 419.137 vi o seu corpo mui en hua ora mui feo e mui lixoso;
mais branco ca lis. 225.49 aquel poçon tan lixoso.

Lisboa: iS.tS, 277.10 Eles de Lisboa eraa Ha v. lio.


|| lãxbõa: 222.17 ^n Portugal, a par
dúa vila, muy rica cidade /que é cha- lie, lies, lê, lês, lli, li PRON. PESS. ÁTOMO,
mada Lisboa. 3 PESS. M./F.: He: A.8 u gran ben /
lie íez Deus; 8.7 1.44, 2.2, 3.6 || lies:
liteira s. F.: roupas e ornatos de um leito: 2.31 u lies pareceu ... Santa Locay';
43.68 chorou eno ataúde/u jazia muit' 4.37, 5.141 || Hi: 4.62 creceu-lli tai
envolto en panos dúa liteira. felonia; 5.5i, 45.26 To, 5i.57, 64.18 T,
71.31 To || lê: 26.30 E se lê foi mos-
livialdade s. F.: leviandade: 239.86 men- trar; (15.41 mal lê; 279.6 || lês: 57.19
tindo por livialdade. dá-les sisso; 219.17, 426.20 || li: 84.3
To || lie-lo v. lio. v
livião ADJ.: leve: 371.46 chus liviãa que
froxel. llen (69.72 Tf 97.25 ET} v. teu.

livra s. F.: libra: 166,12 húa livra de cera;


lli v. lie.
253.27, 376.38 seis livras de boa cera;
382.53.
lio, lios, Ha, lias PRON. PESS. He(s)-f-pRON.
livrar v. TR.: 4.3 A Madre do que livrou / PESS. lo(s), ln(s): Ho: 8.37 quen Ho
dos leões Daniel; 5.75, i3.4, 38.126, con merçee pedir; 5.92, 14.23 || lios:
53.43 por seu rogo do fogo os quis 38.55, 177.17 mai-los ollos da cabeça
Deus todos livrar || servir de par~ ambos tirar-llos mandou || Ha: 2.44
tetra: 7.2 como Santa Maria livrou en dando-lia; 321, 5.73 || lias: 64.69
a abadessa prenne, que adormecera per ren non lias queria filiar; 114.28,
ant' o seu altar chorando || dar á 115.205. CF. Ik-lo 99.37,125.81,325.67.
Itf!;: 89 (M) húa voz diz a judea que
chamas' Santa Maria de coraçon, Io, los, Ia, Ias: Formas arcaicas do PRON.
e livraria. PESS., PRON. DEM. e ART. DEP.: depOÍS
de s (z), sem assimil,: 9.102 nos Io
livre ADJ.: 65.5o, n5.33i livr* e são, 176.31 guardamos; 13.21 mais Io meiryo pas-
do cep' e das cadêas de todo se livr' sava per y; 43 38 gran chanto fez Ia
achou; 229.29 do poder do demo fica- madre; 4629 pois Ia muito cousyu ||
mos livres; 240.21 per ela somos livres com assimil.: 5.118 leixemo-la sobr'
de mal. CF. libro. aquesta pena; 6.88 todo-los mataron;
9.22 toda-las gentes; 14.2 todo-los
livro s. M.: A.19, iS.ifóSanta Maria deu-11' Santos; 31.71 poi-lo vyu; Sa.aS Poi-lo
escrito / un lyvro; 33.g, 61.6, 71.12 un Bispo soube; i5;}.33 nenbrou-lle-la
gran livr' enteiro / rezava cada dia; (=lles Ia) paravja |1 35.115 poy-H'
209.3 o livro das Cantigas de Santa (= pois Ia) ouveron conprada || depois
Maria; 384.47 eno Livro da Vida. de r, sem assimil.: 7.46 criar-/lo man-
dou; 45.16 destroir los mesquyos:
Lisboa v. Lisboa. 52.x fez víir Ias cabras; 89.73 por los
12

W
176
de peccadilla / t i r a r || com assimil.: logar en a q u e l a sazon ; 65.6a buscando
5.2 sofre-las grandes coitas; 9.131 Por ermidas e santos logares; 102.42 cn
no mar deita-la; 31.67 sen feri-lo de n i u n logar || estirpe, categoria social:
baston; 43.35 quis têe-lo íillo; 59.92 28i.83 licou rico com' orne do seu logar
quer guarda-los seus; CF. paio, pelo, || a logares: aqui e acolá: 4o3.i6 dos
polo, sobelo || depois de 1: 45-83 mal miníos... que Erodes maldito / fez
los feriron; y3.32 tal Ia parou || depois matar a logares || téer logar de alg.:
de n: 65.116 (K) tée-ia noit'; 135.90 aSr.yS ao Papa, que ten logar de Deus
ssa razon / Ia meny' . . . disse || outros [| en logar de: 5.29 vos seede-11' en
casos: sobre Ia: 73.31, 294.22, 371.45 logar de madre; 94.1 como Santa
(CF. sobelo) || Ia que: 1868 se lie Maria serviu en logar da monja que
non valesse Ia que poder à || a Ia fé sse foi do môesteiro; 105.94 en lugar
v. fé. CF. a, o, na, no, ncno, nono, de me dereito dar, / diste-me fogo;
queno, seno ETC. 121.ii por cada rosa dissesse en seu
logar / húa vez «Ave Maria»; 125.75
loado V. loar. tu seerás / come en logar de filio;
3o3_47 en logar de com' ante a feria,
loador s. M.: louvador: 279.9 este vosso faagou-a || en logar que: 43.3o en
loador; 290.9 Béeiío seja sempr' o logar que adianos / déss' end' a Santa
loador / de tan nobr' e tan onrrada Maria || l u g a r : 65.ia8, 71.41, 73.8, •'
Sennor; 384.33 seer da Virgen s a n t a 75.166, io5,2g.
un dos seus mais loadores.
logo s. M.: lugar: 208.26 foi atai ssa enten-
loar v. TR.: louvar: 2.4 Muito devemos, con / d e deita-1' en algun logo m ã o ;
varões, / loar a Santa Maria; 7.64 226.18, 3og.52 en aquel logo a ssa
começou Deus a loar; 8.4, 9.58 Esto eigreja ergesse; 328.23, 384.63 nos quer
non loamos; 20.4 || loado: 17.3 Sem- levar a logo ou sempr' ajamos pavo-
pre seja béeita e loada / Santa M a r i a : res; 419.83 || en logo: imediatamente:
88.82 Ypocras o loado || (com valor 307.48 a tempestade quedou log'enton,
de substantivo) louvor: 267.58 a Deus / e perdeu en logo a gente temor || en
loado. logo de: em lugar de: 214.32 o riqu'
en logo de meter y fiadores, / meteu
lobo s. M.: 31.25, 147.27 O lobo a comeu; y muitos díeiros.
398-3i-
logo ADY.: imediatamente: 1.72 souberon
locava: Leocádia (padroeira de Toledo; preegar / logo sen alongada; 3.3i,
t 3°4): 2>33 Santa Locay'. 4.53 Poi-la comuyon filiou, / logo dali
se partia; 5.6i, 9.66 logo tornou sen
Lociíbr: Liicifer: 27.6 a Madre daquel que tardada; 3o.22 log' ali / somos dei
deitou / Locifer do Ceo. perdoados; 78.50 logo tan toste entrou
ena ygreja; 88.96 Do leitoario sagrado
lodania ([ I.92 E) V. ledania. / lie deu logo sen tardar; a65.io Log'
enton aos seus conssello pediu || logo
logar, lugar s. M. : sítio, povoação, local habi- de: logo a seguir: 222.36 Pois que ouv'
tado: 7.29 fórona acusar / ao Bispo do a missa dita, o capelan logo dessa
logar; 27.57 leixemos-lP aqueste seu foi contar est' aas donas || logo que:
logar en paz; 28.3 Todo logar mui ben 35.55 Logo que esto foi dito, maesire
pode sseer deffendudo; 33.71 Quantos Bernalt sacou / a arca; 57.48 A dona
eran no logar; 34.a3 a omagen foi mantenente, / logo que foy roubada,
sacar do logar balorento; 63.22 el / foi-ss' ende; 6i.3o E logo que che-
conde don Garcia, que enton / tíya o gou deitou-se tendudo / ant' o altar
I77

en terra; 65.40 E logo que podo foi a gen || arrogante: 26.76 Responderon
el correndo / e seu mal lê disso. os demões louçãos; 65.12 ouv' un seu
k feegres sobervio e loução.
Lois: Luís IX de França (1214-1270): 193.7
Rei Lois de França. louco ADJ.: x53.z8 ai, louca, sandia; 125.106
louca, maa e sandia; 245.111 Ben
lomba s. F.: 3g.ô un mõesteiro que j az sobre louco fust' e sandeu; 254.15 Dizendo
lomba / dúa gran pena. paravlas loucas, maas e desordyadas;
297.51 foi louco sen contenda / sem-
Lombardia: 293.10 Esto foi en Lombardia; pre dali adelante; 318.48 tenna por
4o8.i3. mui louco quen desto graças non der
|| s. M.: 65.175, 237.37 pôs ela foy
lombo s. M.: 327.28 os cakannares anbos como lonc* atrevudo; 406.60 que nos
pelos lombos os sentiu. guarde de louc' atrevudo.

longe ADV.: 5.108,24.36,25.61 se daqui longe loucura s. F.: 40.30 nos remíisti / da mui
f°ri 57-^4 En Monsarrat venude / fez gran loucura / que fez Eva; 125.96
que muy longe soa; 65.n8 algur irá leixa esta loucura; 132.10 fará lou-
long* albergar apartado || de longe: cura provada; 149.21 eno Sagrarnento
73.53 muitos romeus / véeron de mui d u l t a v a con loucura; 224.8- quen
long'; 359.49 de mui de longe foi end* aquesto non cree, faz torpidad* e lou-
oydo o son. cura.

longo ADJ.: 47.33 en figura d'ome pare- Lourcnço: pintor ao serviço de Afonto X:
ceu-lP outra vez, / longu' e magr1 e 377.41,51 Pedro Lourenço.
veloso: 399.30 hua agulla longa com'
espiga || 2i2.ii En Toled' á un cos- louro ADJ.: castanho: 325.55 mouros ...
tume que foi de longa sazon; 267.101 deles brancos, deles louros; 406.36
sen longa tardança; 314.39 fazer ora- aos mouros / cedo coíonda, e bran-
çon longa; 357.13 dês longo temp' || cos e louros.
longínquo: 371.26 punnavam y de
vlir / muitos e de longas terras. lua s. F.: 296.25 Mais fremosa e crara que
lua nen sol é; 423.2,26.
!oor s. M.: louvor: A.ao b. onrr1 e a loor /
Da Virgen; B.i5 o que quero é dizer lubregoso ADJ.: labrego: 106.39 a noite
loor / da Virgen; i.i cantiga de loor; lubregosa.
2.22, i3.3o deu aã Virgen loor; 55.3a
a Santa Maria chorando loores dava. Lucas: o Evangelista: 59.93 segun Lucas
e Matheus; 264.22 San Luchas.
longa s. F.: saio de malha: 399.55 contra
o demo froque vestiu por loriga. Lucas: 371.48 Assi chegou a Sam Luchas;
Sanlúcar de Barrameda (Cádi%),
lonçaya s. F.: arrogância: 54.18 sen tod'
orgullo e sen louçaya. Lueêa: Lucena (Córdova): 83.21 era de
LuçÊa. CF. Luzêa.
loução ADJ.: galhardo, garboso: 65.ao6
muito foi loução, apost' e fremoso; Luchas v. Lucas.
67.11 un ome mui poderes' e loução,/
sisud' e fazedor d'a!go; 6g.53 a Virgen lugar y. lognr.
piedosa e louçâa; 192.108 loução/ sei
e sen temer; 192.541 da louçâa / Vir- Lugo: 77.2, 77.6 ena sã ygrej' en Lugo.
luita s. P.: luta: 406.26 que nos defenda luz s. F.: 102.64 contra a luz deu apelido
do dem' e sãs luitas. || o romper do dia: 35.115 ante da
luz /.moveron do Porto Doura; 59.69
luitar v. i.: lutar: 192 (M) Como o mouro por s'ir logo ante da luz; 115.265,
luitava con o demo; 198.13 d'omees 162.48 pela luz / tornou y, quando o
mui gran conpanna / que l u i t a v a n e alvor / parecia || 100.17 Amostrar-nos
fazian gran festa; 336.31 cono demo deves carreira / por gãar en toda
l u i t a n d o ; 351.17 quen soube luitar, maneira / a sen par luz e verdadeira
luitou, / e quen soube chacotares bóos, || 5.177 Santa Maria, que é l u z ; i5.io i.
y os foi dizer. de todos(Sa;iíos)é l u m ' e luz || vista:
314.64 viron como a luz / cobrou aquel
luito s. M.: luto: 112.51 viron seu pan cavaleiro.
eixuito, / por que fezeran já luito.
Luzõa («3.21 TTo) v. Luoõa,
luixurioso (225 59 E, 336.1 E) v. luxurioso.
Luzerna: igreja em Constantinopla: 405.18
Luzerna, / igreja cabo do mar. Tra-
lume s. F.: 36.3a viron.., mui gran lume,
ta-se da igreja ©EOTÓXOÇ -râv BXaxepvôJv.
/ que alumeava mui mais que outras
O nome Luzerna pode íalveç expli-
craridades; 49.48 viron mui gran lume;
car-se pela confusão com outra igreja,
91.42 lume lies pareceu / grande ||
©EOTéxoç TOU <J>ápou. Laí. lucerna seria
iro.5 Dereit' é de lume dar / a que
neste caso a tradução do grego çápoç.
Madr' é do l u m e ; 238.5 A Sennor que
nos adusse salvaçon e lum' e luz || luzir v. i.: 295.15 grand' esprandor / davan
Santa Maria: 15.10 de todos (Santos) senpr' aã omagen e fazlana luzir.
é lum 1 e l u z ; 40.5 lume dos Santos
fremosa; 04.126 lume do d i a ; 280.14
Ela é lume dos confessores || vista:
92.3 Santa Maria poder á / de dar lum' M
a queno non á; 247.2, 278.2 cobrou
seu l u m e ; 314.2 avia perdudo o lume
M letra do alfabeto: 70.5 M mostra Madr'
dos ollos; 362.1.
e M a y o r ; 410.19.

lumêeira s. F.: lumieira: 151.27 lâmpadas maa v. mão.


e lumeeiras; 192.91 come lumêeira
(T; EtE\: lumêeira) / sse Ha fez veer; mãaman (292.76 F) V. manaman.
213.49 Sennor, tu que es dos santos
espello e lumêeira. mãar v. i.: manar: 46.66 duas t e t a s . . .
que foron logo mãar / e d e i t a r / leite;
lussuria (111.18 E) v. luxuria, 69.68 a orella lie mãa. CF. manar.

lussurioso (l5l.6, 195.27 T) v. luxurioso. maçãa s. F.: maçã: 39, 105.109 serán tan
sãos com' húa m a ç ã a ; 192.143,353.11.
luxuria s. F.: 111.18 T, 137.8 era chéo / de
luxuria; 336.58 o cavaleiro que ante Maeabeus, Machabeus v. Judas.
con gran luxun' ardia. CF. lussuria.
maçar CONJ.: seguido da IND.: ainda que,
luxurioso ADJ.: 137.2 Como Santa Maria embora: B.q li. maçar eu estíis duas
fez ser casto a un c a v a l e i r o que soya non ey / com' eu q u e r r i a ; 988, 11.3,
seer muy luxurioso; 151.2,152.1,195.27, 16.25, 26.35, 3^63 e m a ç a r non dava
225.59, 336.23. CF. luixurioso, lussurioso. braados, / o contcnente parou de cho-

?1
í 79
rã r || seguido de CONJ.: 64.58 e maçar durgada; 69.75 vernes madurgada;
vejades que lie desço grave for,/ nona 197.47 Outro dia madurgada; 322.38
leixedes vos porem muito d'aficar; contra a madurgada, / Quand' a missa
75.66 per el, maçar moirades, noa « já dizian; 331.39, 34436, 368.40. CF.
seredes soterrada; 146.7,161.23,188.6 madrugada.
maca-io encobrir queiran, ela o faz
pois mostrar; 254.4 || maçar que: madwgar v. i.: madrugar: 105.119 outro
169.26 maçar que x o tíian ensserrad' dia os que madurgaron / e a viron.
en sã pilla; 181.42 maçar que eran
muitos, nonos preçaron dous figos. mãcfestar, maonfestar v. Ta.: confessar:
25566 a sogra mãefestou a pran / de
maço s. M.: 399.29 achou un maço. com* ouvera / coita tan fera,/ per que
fezer* a/quela diabria; 357.5 Como
Madalena: 1.45 a Madalena; 425.28 Mada-
torç* o dem' os nenbros do orne per
lena Maria.
seus pecados, / assi os correj* a Vir-
madeira s. F.: 74.45; 77-37 come madeira gen pois los a maenfestados || mãefes-
mui seca de teito; 266.16 madeira tar-se: 26.28, 98.2 non pude abrir as
fazian ali trager, / pedra e cal e área; portas atêen que sse mãefestou; 126.31,
356.1 fia ponte de madeira; 356.14 12738, 217.17 porque máefestar / non
avian avondo ... de cal, de pedra, sse fora dos pecados || maenÇestar-se:
d'arêa ... Mais madeira lies falia. 75.108 pois foi maenfestadó; 96.3,
98.30, 127.20, 217.31. CF. mõefestar-se,
madeiro s. M.: 297.2 dizia un frade que noa meenfestar-se, mõenfestar-se.
avia vertude no madeir' entallado;
329.43 tan yrto se parou / ben come mãefesto, maenfesto AQ}.: manifesto: 211.22
madeiro duro. viron cousa mui mãefesta || s. M.: con-
fissão; 5.176 com* agor* aduz / voss'
madodinno ADJ.: matutino: 54.78 Santa irmão a mãefesto; 75.56 que He desse
Maria ... a Estrela Madodinna || s. M. recado / com' ouve sse maenfesto
PL.: matinas: 55,15 Gompretas e ma- (E; To mãefesto); 237.114 tnãefest*
doainnos; 111.37 El avia começado/ aja ... a que possa dizer meu mal.
madodyos e rezado / un salm'; 152.11
madodynnos nen vésperas non oya; maenfestar v. mãefestar.
262.15 A ora de madodyos; 407.43 dos
madodyos a canpâa oyu. CP. madu- maenfesto v. mãefosto.
flinnos.
mãer v. i.: ficar, pernoitar: ' 6.34 O bispo
madre s. F.: B.i6 da Virgen, Madre de nos- que man / aqui; 245.87, 344.23, 345.34
tro Sennor; 3.36 Madre de Deus; 4.3, querendo yr aquela noite a Guadeyra
6-49> 742, 36.27 Madre de piedade. mãer. Formas verbais:

Madride: 289.5 cabo Madride... na eigreja PRES. IND. 3 man 66.34


de Tocha 5315.1,7,10,33. PERF. 6 maseron 344.2,23.
FUT. 2 marras 245.87
madrugada (224.51 E) v. madurgada. INF. mãer 345.34

madudinnos (65.157 E, 367.61) v. mado- mães v. mal; já mães (114.54, 148.18) v. já.
dinno.
maestro s. M.: mestre, artífice, arthta:
madurgada s. F./ADV.: madrugada: 1.52 2111.16 maestres sabedores de tullar;
Jesu, que vêes buscar, / resurgiu tna- 231.21 m a e s t r e s p e d r e i r o s ; 249.1,
durpada ; 32.49 levou-sse mui de ma- 292.2, 31x201| maestre mayor: mestre

r?,
\
i8o
de obras, arquitecto: 356.29 || maestre magro ADJ.: 47-33 longu' e magr' e veloso;
da nave: comandante: 5.147 o maestre 35360 eu te darei ben que comias, ca
da nave diss' a un seu orne; 339.56 || te vejo magr' andar. CF. magro.
título académico: 15.160 maestro Li- t
bano... filosofo natural de Sur; 17.52, mayça s. F.: malícia, malquerença: 7.27
35.30, 69.72 maestre de Meçlnna, / ou porque lies non sofrer / queria de
de Salema; Maestre Pedro de Mar- mal fazer, / avian-lle mayça.
sella || superior duma ordem militar:
mai-la, mai-lo v. mais.
205.47 ^ m a e s t r e . . . de Calatrava.
mais ADV.: 8.28, 5.185, 6.22 o cantar que
maestria, s. F. : conhecimento, ciência, habili- o moço mais aposto dizia ', 12 4 O que
dade: per maestria: 18.60 como sabia a Santa Maria mais despraz; 35.38
/ a Madre de Deus lavrar / per santa polas levar mais en salvo; 37.19 eno
maestria; 126.13 a saeta... non lia conto dos copos ficava, / desses mais
podian tirar dali / per maestria; 231.33 astrosos; 57.73 un vilão / desses mais
quando quiseron / alça-los, nunca po- malfeitores || por mais tempo: 75-n3
deron / per ninhfia maestria; 325.72 Non me leixes mais no mundo; 185.86
o colar da cadêa toller per nulla ma- Nuila prol / non ei de mais conba-
neira / do colo non lio poderon, nen termos || além disso: 9.36 E mais vos
per nulla maestria; 347.13 dei neun rogamos / que ...; 53.45 E oyu mais
filio aver per ren non poderá, / per que a Virgen diss' a Deus esta razon
física que provasse nen per outras || mais ca: 3.47 ao demo mais ca pez /
maestrias || PL.: artimanhas, tretas: negro; 5.153 foron mais ca mil || mais
345.46 connoceu as maestrias / con que: 5.30 ela outrossi a el amava
que ll'andava. mais que outra ren || mais de: 16.28,
33.21 con rorneus mais d'oiiocentos;
Mafomat: Maoiné: 329.20 segund lies 75.61 á mais dun ano || o(s) mais:
deu escrito Mafomat no Alcoran || a maior parte, a maioria: 35.110 Os
Mafomet: 328.7, 360.27 || Mafometo: mais Jesses mercadores de Fraudes
28.89,119; 95.53 Mafomete, o filio e de Paris / eran; 77.8 avia tolleito /
d'Abdalla; 169.64, 192.104, 292.33. o mais de seu corp'; 198.17 durou o
CF. Moíbmete.
mais da noite aquesta m a l a v e n t u r a jj
a mais: 338.17 a mais de sã fazenda ||
Mafon v. Aben Mafon.
nunca mais v. n u n c a ; oi mais, dês oi
mais, dês oge rnais v. oge, oi; quanto
magestade, majestade s. F.: 13439 rn fi u
mais v. quanto || CF. ademais, demais,
Filio o quer, Rey da Majestade || mas.
imagem da Virgem: 9.45, 28.44 ant>
a Majestade / da Virgen fossen quei- mais CONJ.: mas, antes: 3.12, i3.2i, 3552
mar / candeas; 42.14, 51.70 os gêollos Non m e - p r a z / con estes que aqui
ficados aorou a Magestade; 55.15. vêen; mais paremo-nos en az; 65.131
non vos semellaria foi, mais sisudo,"
Magnificai (LAT.): 56.37 Quen catar e resol- 71 8, 133.13 vivian assi / come cris-
ver / estes salmos, achará / « M a g n i - chãos, mais non com' encreus || mais
ficat» y jazer. pêro v. pêro || maí-lo(s), mai-la: 536
mai-la santa dona; 8.24, 35.23, 109.41.
Magos: Simon Magos v. Simon; os três CF. mas.
Reis Magos v. rei.
maison S. F.: casa (galicismo): 31.60 bes-
magre (65.112 E un ome ... mui magre e tias ... que ena maison / foran dadas
roto; TTo magr' e roto) v. magro. ou vendudas.
majestade v. mageslade. mal a alg.: ficar mal a alg.: 9.59
Esto non loamos; / ca mal ch'estaria
mal s. M.: desgraça, prejuízo, dana: 15.99 U mal obrar: malfazer: 20.i3 andando
por quanto mal nos ele buscava; 22.30 • / aqui peccando / e mal obrand'; 49.6
E non moira, ca non mereci mal; de como nos guardemos / do demo e
5.125 aquela que tanto mal sofrera || de mal obrar || querer mal: odiar:
a ver mal, mal-aver: 142.46 Non averá 6.40 un judeu que He quis gran mal
mal; 193.38 Mal aja tal guerra / U assi dês ende; 27.71 querer gran mal à do
os ornes matan || mal prender: 6.6 mui bon talan; 63.T. as duas conboo-
nenbra-lle... de quen por ela mal ças que se querian mal || noa seer mal
prende; 35.63 nos gardes os corpos a alg. con alg. (IMPESS.): receber alg.
de mort' e de mal prender || mal- com agrado: 144.58 seu conpadr', a
dade: 5.85 vejo-a mui fremosa, demais, que non foi mal / con el e foy-o na
semella-me sen mal || má acção, delito: casa coller || trager mal: injuriar, in-
17.52 venna provar • . este mal i| dor, sultar: 38.45 começou-a mal a trager
pena: 16.61 mostrand' a Santa Marta / dizendo; 63.52 un seu escudeiro o
ssa coit* e seu mal U doença: 4.91, troxe mal / dizendo; 162.10 non deve-
37.16 Âquel mal do fogo; 77.8 || fazer mos provar / de as trager -mal nen
mal, mal-fazer: 6.31 querendo leixar viltar || fíllar-se por mal v. filiar || mal
ben e fazer mal; n.iS, 15.62 deste andante, mal creente, mal [sarado v.
fêo que dado / mi ás que comesse malandante etc. || inalamento: 353.9 a
feziste mal; 21.41, 24.14, 102.27 non moller / primeira... que foi mala-
ajades pavor / Que vos mal façan ment' errar / En comer hua maçãa.
ladrões || PI..: mães; 148.3 De mui CF. mão.
grandes perigios e de mui grandes
mães / guarda Santa Maria; 166.21 mnlamcnto v. mal.
livra os doentes de mães e de doores ||
ADJ. r mau (forma proclitica): 17.17 malandança s. F.: má conduta: 9.104 nos
mal conorto dun filio prendeu; 72.38 Io guardarmos / de malfeitoria / e de
Teu filio, mui mal garçon; 5.9 a guar- malandança; 24.22 morreu sen con-
dou ao mundo, que lie foi mal joyz; fisson / per sua malandança; i36.aó
15.80 comendo mal pan |) mal ciente: \\desgraca, infortúnio: 154-19 vêo-11'
v. ciente || mal dia: dia aziago: 206.22 en malandança; 255.4 Na malandança
Mal dia vi / beldade daquesta dona Q / noss' amparança ... é Santa Maria.
mal grado v. malgrado || mal pecado:
infelizmente: 311.38 o dem1 infernal / malandante ADJ.: infelij, desgraçado, mal-
leva já de ti a alma; e, mal peccad', vado: 238.32 o jograr mal-andante;
assi é || mal ponto v. ponto || mal 297.46 sempre será malandante.
prez v. prez || mal recado v. recado ||
malapreso ADJ. / s. M. : grosseiro, malcriado:
mal sen v. sen || mal siso v. siso || mal
19.30 Poi-los malaprtsos arder-s 1 assi
solaz v. solaz |] mal tempo v. tempo ||
viron.
ADV.: 125.39 Como vos vá? Disseron:
Mal || 4.67 mui mal falyu; 5.48 mal se malantia (333.23) v. maloutia.
vestiu; 7.37 mui mal vossa fazenda/
fezestes; 15.98 rezôava / mal a meu malavegoso ADJ. /s. M.: infelif, desgraçado:
FilP e peyor a mi; 31.26 foran... mal 171.33 forem perder / o fill' os mala-
mordudas; 88.3 a el soyan mui mal vegosos; 195.67.
saber || achar-se mal de v. achar
|| dizer mal: amaldiçoar: 6.25 diz mal malavontura s. F.: desventura, infelicidade:
do judeu; 73.3 Quem diz mal / da 198.17 durou o mais da noite aquesta
Reynna Espiritai; CF. maldizer fl estar malaventura; 3oi.i8 me guarda de
182
tan gran malaventura || per (por) m.: malfeitor s. M. / ADJ.: l3.6 dun mui maltei-
101.20 foi prenne per ssa malaven- tor ladron; i5.g3 vingar-m-ei daquele
tura; Sga.aS ant' o alcayde véo por sã malfeitor; 45.2 o cavaleiro m a l f e i t o r ;
gran malaventura; 411.151 parayso, 67.7? un v i l ã o / desses mais malfei-
que per malaventura / serrou nossa tores; 76.11 ouv' un íillo malfeitor.
madr' Eva.
malfeitoria s. F.: má acção: 9.103 Io guar-
malaventurado ADJ./s. M.: 38.3o ontr' os damos / de malfeitoria / e de malan-
malaventurados / ouv' y un que come- danca; 182.27 malfeitorias / nen sol
çou a perder. dúa çapata / De null' orne filiasse.

malcreonte ADJ. / s. M.: descrente: 233.33 malgrado s. M.: má vontade, mau grado,
muitos de pesares / te faran os mal- desagrado: 122.68 malgrad' end' aja
creentes v. crconte. 0 di.-mo m a l v a z ; i3s.38 partiron-os
mal seu grado.
maldade s. F.: 26.22 pêro desto íez mal-
dade / que ant' albergar / foi con tnallada s. n.: curral de gado: 411.118
moller sen bonttade; 36.28 que lies g u a r d a d e - m i os gáados en aquesta
valvess' e non catasse as suas malda- mallada.
des; 51.71, 54.6 pêro avemos enfer-
midades / que merecemos per nossas maloutia s. F.: doença: 311.12 maa malou-
maldades; 5797, 67.5 con esto nos t i a ; 367.64 guareceu daquela maloutia.
defende do dem' e da sã m a l d a d e ; Cl. niulautia.
285.81 fez y maldade.
malparado ADJ.: maltratado, estragado:
maldito ADJ.: 9.89 un ladrou m a l d i t o ; .í. 5o q u a n d o o a t a n m a l p a r a d o v y u ;
25.170 j u d e u m a l d i t o ; Ca.38, 75.128, <J5.tq8pero ando nuu e mui m a l p a r a d o ;
n5.336 do m a l d i t o / demo; 290.2 2~_3.pi8 m a l p a r a d o v e j o j a z e r u q u e s t e
Maldito seja quen non l o a r a / a que x.cirtllo. cr. parar.
en si todas bondades á; 384.'12 pêra
destruyr as obras do Gemido maldito maltrager v. TR. : maltratir: 245.3o yano
(= o diabo)', 411.30 os rczõavan por m a h r a g e n d o que lies dess' ali;úa rea
malditos as gentes. l! P. P.: m a l t r c i i o : maltratado, ferido:
15.8^ adormeceu ... lass' e r n a h r c i t o ;
maldizer v. TR.: 285.56 foi-sse ssa via, / mal-
45-97 l j »is que ss" assi os d i a b o s loron
dizendo quen n u n c a por moller creeria.
d a l i e s c a r n i d o s / e m a l i r t i t o s fera-
malcstança s. i'.: inconveniência: 9.115 ba- m e n t e ; 57.07 v i u ...de lailrõ.-s grande
vequia / e gran malestança / s e r á ; hosie / j a z e r m u h r e i t o s , / cegos, con-
24.32 Fezestes malestança. 1 ré 1 1 os; ('5.187 teva-sb' end' e l por ma 1-
trtito; 83.37 ç^-gos e c o n t r e i t o s / sãa,
malfadado ADJ./s.: inferi f, desgraçado, e galos iiuiltreitos; K 6.8 mover-se non
infame, malvado: ri.ió ; 3" ; -t2, 88.32, jiodera, / assi avia os neubros todos
95.51, 99.41, 111.16, 2or.3o Pois seus do corpo m a l t r e i t o s ; 341.10 m u i t a s
ires l i l l o s ouve monos a m a l f a d a d a / vexes m a l t r u i t a era ciei e mal f e r i d a .
per consello do demo; 2o5 35, 331.40,
392.42 M a l f a d a d o , / já o u t r o furto as maltrcito p. p. /ADJ.: v.
feyto como maa c r i a t u r a ; '99 23.
malva» ADJ.: unhado; l',-.l(i fi f, o
inalfoito s. M.: crime, delito: 1311.101111 mal- poblo dos j i u l i ' U S m a l v . i x ; .\j. 4^1 ()y
feito que tez un hua moller astrosa. mais te guarda c non s e j a s m a l v a z ;
CF. mão feito. i83.i8 o poboo malvaz / Dos mouros;

Í!*»

L
[83
265.97 O malvaz / Johan Damascen' || manda s. F.: legado, disposição testamen-
o demo malvaz: 68.42, 82.39, 122.68, tária.: 75 (M) Como un crerigo con-
139-48. coniendia con un ric-ome que queria
? V morrer que fezesse sã manda.
i
mamar v. TR.: 77.3 Da que Deus mamou o
leite do seu peito; 138.59, 404.45 as maridadcira s. F.: mensageira: Siz.Si
tas tetas que el mamar quis; 404.4 o catou mandadeiras / que 11'enviou,
santo leite que Deus quis mamar; alcayotas vellas.
420.10, 422.14.
mandadeiro s. M.: mensageiro, emissário:
mamoniar v. TR.: amamentar: 26 (M), 265.80, 363.16, 403.28, 41185 Eu soon
26.8 quen Deus troux' en seu corp* e mandadeiro / a ti de Deus do çeo;
de seu peito / mamentou. 4I5-7Í

manaman ADV.: imediatamente, logo a mandado s. M.: ordem, mandamento: 124.18


seguir: logo manaman: 66.48, 84.48 foi acusado 'e preso, porque sen man-
morreu logo manaman; 125.64 disse dad* ala / Fora H por mandado de:
a ssa madre que manaman / por el 96.29 o escabeçaron / por mandado
logo enviasse; 142.60 foy-a dar log' daquel mão roubador; 136.34 logo
ai Rey manaman; 162.35, i65.'7O, foi por seu mandado a mollejT filiada
186.60. CF. mãaman. || fazer mandado: cumprir a ordem:
65.i3 nunca queria fazer seu man-
manar (g 3) V. mãar. dado; 75.173 o clérigo fez mandado
da Virgen; 125.23, 128.27 O vilão
manceba s. F.: rapariga, jovem: 291.i5, crev' a vella e fez todo seu mandado;
Sig.i como Santa Maria guariu en 203 6 o que da Virgen mandado fez ||
Terena húa manceba raviosa; 325.1, notícia, recado: 5-43 mandad' enviou;
343.i,355.22|| 3i2.53 moller manceba; 75.54 bua moça a el vêo que lie
?46.i5 Aquesta moller manceba era trouxe tal mandado; 210.11 quand'
e grand' e fremosa. adusse mandado; 345.36 ar vêo-ll"
ojutro mandado || saber mandado:
mancebece s. F. : idade de mancebo, juven-
estar informado: 213.31 Daquest 1 o
tude: 38g.6 Poder á de sãar vello...
marido dela sol non sabia mandado ||
e outro tal o mancebo se faz boa
ADJ.: ben mandado: i5.5 de lie see-
mancebece.
ren ben mandados, / esto" derett' e
mancebo s. M.: moço, jovem: 114.1, 127.2, razoa aduz ; 38.77 como monteyros
145.1, 175.1, 355.12 úu orne de Mans- ben mandados; 67.22 mancebos collia
sella, mancebo barva pungente; 389.4 ben mandados . . . que aos pobres ser-
vellos e mancebos e meninnos || 42.20 vissen.
jogo de que praz / muit* a omêes
mancebos; 141.42 tornou tan man- mandamento s. M.: 33.13 un miragre ... que
cebo come de vint' anos || criado, fez a Virgen sen par / por nos à
serviçal: 67.22 228.2, 334.7 « u man- todos mostrar / que seus sson os
cebo lavrador; 338.ii Un orne bõo... mandamentos! 94.111 a que ten / o
que havia seu mancebo ... que lie mund' en seu mandamento; 173.18 foi
fazia serviço lavrando-lle sã herdade; rogar a que len / o mund' en seu man-
369. 4"?. damento; 183,23 a Virgen que ten / o
mund' en seu mandamento || 58.42
manco ADJ./S. M.: 568.27 estes nembros sempre punnc-i en faze-los teus /man-
mancos || 316.28 guarir copos e damentos; 253.31 fez log' o manda-
mancos e cegos alumêar. mento de seu abade; 3ao.3o O ben
184
que perdeu Eva / britand' o manda- que: 54.37 a garganta 11'enchara ... de
mento; 411.110 non passedes de Deus maneira que atai se parara / que no
seu mandamento. podia trocir a taulía.

mandar v. TR.: 5.44 ela logo soltar man- manga s. F.: 86.47 a Santa Virgen ... a sua
dou / o seu irmão; 7.46 criar-/lo man- manga sobr' ela parou.
dou; iS.gS chamar mandava / San
Mercuiro; i6.5o O cavaleiro fez todo manío ADJ.: maninho, estéril: 21.1 como
quanto ll'el mandou; 17.40 || s. M.: Santa Maria fez aver filio a húa moller
mando: i65.ii este soldan ... Egito e manya.
a Lapa avia a seu mandar.
manjar s. M.: 88.73, 152.23, 225.5). lie sou-
maneira s. F.: 96.8 maneyra busca e via / bera a manjar mui saboroso; 353.8g
que non caia om' dun err' en peyor || comer de tan bon manjar; 406.68,
28.53 per' aos de dentr" afan / dar de 411.137 muitos manjares / lie guisou. II
muitas maneiras; 85.47 ^e Ç en m ''
maneiras; 50.10 Nen d'outra maneira manna s. F. : maneira, costume, hábito: 55.7
nos non viramos Deus; 75.170 ben liua monja, que fora filiar vida d'avol
daquela maneira que o tu tod' enten- manna; 79.33 leixou sãs mannas / e
diste / o conta || de maa m a n e i r a : filiou log' outras; g5.35 estand' un dia
346.22 foi o braço ... vermell' e ampo- pescando com' era ssa manna; 115.212
lado / muit' e de maa maneira || de sã manna / é estranna / d'outr' orne;
gran maneira: termo superlativanle: igi.tS íiliar foi per m a n n a / D'ir cada
43.28 ouve filio fremoso de gran dia por agua; 194.17 esto fez el de
maneira; 78.47 dizian missa ben de grado, ca xo avia por mana; 268.37
mui gran maneira; 9489 de ben... como sol seer manna / dos romeus ||
nos fazen de gran maneira; 196.23 bõa(s) manna(s): 2.7 muita de boa
queria de gran maneira / compõer manna / que deu a un seu prelado;
húa omagen d'idolo || 16.45 a maneyra 23.7 húa dona ... en que muito bon
en que lia devedes pedir; 38.54 ambos costum' e muita boa manna / Deus
alçados / tíia seus braços en maneira posera; 65.208 de boas mannas e ben
de béeizer; 5i.6o o de dentro tirara / costumado; 292.11 De mannas e de
en maneira tal / que o de fora matara; costumes ... nonas pod' aver mellores
61.23 torceu-xe-11' a boca en tal outre que el ouv' en ssi || habilidade,
maneira / que quen quer que o visse artifício: 23i.66 aquelas pedras ergia/ •
espantgr-s-ia; 100.16 Amostrar-nos Sen ajuda de conpanna / nen cl'engêo
deves carreira / por gãar en toda nen de manna; 358.15 a mêor pedra
maneira / a sen par luz || 90.8 per esta delas non podia seer movuda/Per bar-
maneira / o demo destroiste || per cas nen per engennos, nen per arte nen
n u l l a (nehúa) m a n e i r a : de modo per manna || em sentido pejorativo :
nenhum: 2.53 que per nulla maneira / 36o.i2 guardar do demo, que nos
est' alva vestir provasse; 104.28 per engana per m a n n a ; 386-53 se algo y
nehúa maneira nona trociu nen pas- achardes, nono paredes per manna, /
sou || costume, hábito, uso, prática: Mais aduzede-mio logo || con manna
filiar maneira: 71.55 te rogamos que de: com a intenção de: 366.65 Don
filies tal maneyra / de rezares mui Manuel, con manna / cTaquele falcon
passo; 132.152 maneyra / filiou de mui ave-lo, apartou-se da eompanna.
gran pobreza || 43-a3 e que aquesto
comprisseentrou-U'ende por maneira mnnnãa s. F./ADV.: 69.28 húa m a n n ú a /
|| 137.8 tant' era chõo / de luxuria, que LTavéo que foi perant' a ygreja || de
passava razon e maneira || de maneira manhã: 125.79 outro dia mannãa casa-
•i 85
ron [| eras mannãa: 93.35 Logo eras / el era manteedor / dela; 237.16 con-
mannãa mia missa dirás; 107.33 me fiava / na Madre do manteedor do
farei crischãa / ante que seja mannãa mund'.
/ eras || de mannãa: 125.68 Outro dia
de mannãa fezeron log' eles víir / o mantecnto (253.37 F, 364-36, 295.42, 319.60
crerig' || (e)na mannãa: 95.50 quanto E), manteente (308.44) v. mante&ente.
toda a noite eran alongados / da pena
ena mannãa y eran tornados; 172.22 mantêer v. TR.: manter, sustentar, guar-
na mannãa chegaron / a Acr'; 234.25 dar: 3z.53 missa cantada / com' acos-
outro dia na mannãa || gran mannãa: tumada / ás ... manten; 56.53 Es t' uso
manhã alta: no.i3 mui gran mannãa foi mantêer / mentre no mundo viveu; I:
jantando; 285.6o Outro dia gran man- f>5 201 esta terra foi de meu poderio, /
nãa, aianio que a luz viu || amanhai e meu linnage a mantev* a gran brio;
64.28 ena ygreja mannãa seremos y; 93.17 £1 assi m a n t ê e n d o orgulP e-
192.121 mannãa crara/querrei receber desden; 120.3 a Virgen que nos man-
/ A f e tios Romãos || mannãa: 64.28 T, ten; 241.85 mantêer castidade; 348.18
92.35 TTo, 107.33 T, «72.22 ET, per que mantêer podesse muito a
a85.6o FTo, etc. guerra dos mouros; 35o.53 verdade, /
que tu senpre manteviste. Formas
mannanya ADV.: de manhã cedo: 310.24 verbais: •'•'
resorgiu mannanya; 321.33 vos con-
sello que sejades mannanya / Ant' el PRES. IND. 3 manten 30.40, 73.42,
Rey. 79.40, 120.3, 124.47
PERF. 2 manteviste 35o.5s
Manssolla: Mansilla Mayor ou Mansilla 3 manteve 65.201
de Ias Mulas (León), (ou Mansilla de MAIS Q. PERF. 6 manteveran 115.58
Burgos?): 335.12 úu orne de Manssela; FUT. IND. 3 manterrá 124.48
355.15. IMPER. 2 manten 32.33
PART. PRES. mantêendo (93.71 7)
manso ADJ.: suave, pacifico, afável; 35.3' mantêendo (g3.17 E)
orne bõo. manss' e de mui bon talan; INF. m a n t ê e r 56.53,
70.6, i32.g moller ... nen manssa nen 192.131, 241.85,
amorosa; 171.15 pêra as gentes adu- 348 18.
zer / que sejan ... rnanssos e omildo-
sos; 268.45 Sennor manssa, Sennor manteiga s. F.: 276.43 Mais mol". a cabeça
boa; 313.76 o mar tornou mui manso, ten / ca non é pêra fole / nen man-
e a noa" escrareceu; 417.13 duas tor- teiga.
toras mansas || ADV.: õ. 19 tan ben can-
tava, tan manss' e tan saboroso; 82.48 mantenonto ADV.: logo, imediatamente:
a Virgen Santa mans' e en bon son / 9.65, 15.104 mantenente sen demo-
confortou o frade; 24*5.75 fillô-o pela rança/San Mercuiro log1 ir-se leixou;
mão mui manss' e mui sen aífan; 23.3o, 25.51, 34.30. CF. inantêentc,
303.36 Respos-li' enton a omagen maníinente.
manss' e en bon contêente; 365.32 mantinente (253.37 E, 374.19) v. mante-
d'angeos gran companna / que leva- nente.
vam húa alma dun pobre mans' e sen
sanna. manto S.M.: 28.64 con seu mant' esten-
dudo; 28,72.
manteedor s. M.: aquele que mantém, que
sustenta: 146.21 un fill' avia que Manuel: 155.64 de Deus Madr' e Manuel;
mayor / ben sabia ca ssi querer, / ca IÔ5.6 Madre de Deus Manuel; 278.9 a

•9 Í
186
Madre de Manuel; 371.47. CF. Ema- mar s. M.: 5.22 passou o mar e foi romeu
nuel. a Jherusalen; 9.117, 25.g5 en mar Ia
meteu; 33.1, 35-4D u já pelo mar y a n ;
Manuel: o Infanta Don Manual (fi283), 53.48 farei y as gentes víir ben dalend'
irmão de Afonso X: 366.2,20.51,65; o mar; 65.6o andou per terras e per
376.1 Don Manuel, irmão dei R e y ; mares || alen m a r : 95.2 mouros que o
376.16,26,30, 56:382.57. levavan a alen mar || perigoo do mar
v. perigo || Estrela do Mar (180.52),
Manuhel: Manuel l, Imperador de Bifan- Strela do Mar v. estrela || o Gran
do (1143-80): 342.16 en Costantino- Mar: o Atlântico; 124.10, 328.86, 364.8
pla... Don Manuhel, o bõo Empera- || o Mar Menor, o Mar Térreo: o
dor. Mediterrâneo: 124.10 ena terra que
mão ADJ./S : mau: 6.49 deu mui maa noite está / Mui preto d'ambo-los mares,
a sã madre; 10.12 mãos sabores; 38.27 do Gran que corr' arredor / da terra
mui maas conpannas ; 65.58 como e ar do outro que é chamado Mêor;
saysse daquel mão estado; 75.166 364.7 ca bo do Mar Térreo / este e
l u g a r mão; 83.35 mãos feitos || 9.101 cabo do Grande.
Mãos, non ponnades en ele as mãos; maravedi s. M.: moeda: 63.93 T, 146.85,
19.23 Deus os trillou, o que os mãos 321.18, 377.44 que maravedis duzen-.
t r i l l a ; 42.75, 125.104 Maa, com' ousas tos lie desse [| maravidi: 63.93 ETo,'
aqui dormir tu || mão pecado v. peca- 83,48 TTo, 424.61. CF. moravidi.
do; maa ventura v. ventura. CF. mal.
maravilla s. F.: iu.8 contar-vos-ei end' a
mão s. F.: 4.48 a mão He porregia; 5.ii5 ^ran m a r u v i l l a ; 40.1 das maravillas
Tol / tas mãos dela; 25.117 foi ssa que Deus fez; 51.63 Esta m a r a v i l l a
rnão tender / e f i l l o u - a ; i6.65 Toll' viron os de d e n t r ' [j non é m a r a v i l l a :
as mãos dante ta f a z ; 37-32 per aquel 21.7 non C m a r a v i l l a se dei g n a n n o u /
pé a mão yndo e \ l i n d o ; 26.80 con v e r t u d e ; 77.4 || dar a m a r a v i l l a : sur-
sãs mãos / se foi desperentar; 28.117 preender-se: 238-4 se pois dei í i l i a vin-
quer eu crischão / per vossa mão tor- ganç', a m a r a v i l l a nono dou || téer
n a r II 5-73 "a f°y das mãos toller; 5.104
por m a r a v i l l a : 27.3 Non devemos por
non víia quen lia das mãos sacasse de m a r a v i l l a lêer / d';i Madre do Vence-
n e n l l u r ; 8.24 foi-lla da mão toller; dor sempre vencer J 9^.118 || aver
76.14 o fez nus mãos do j u v z víir; m a r u v i l l a d e : admirar-se, fic.ir pas-
21 2.H polo amor d ' > Suma M a r i a dava ini.io: !!i.yi poi-lo v y u cn V i l f i - S i i j ^ i i ,
que q u e r / que ví-css' n N u a mão aos d i i v ' cn m : u a v i l l i i fera', íõ/.iii (^uand'
pobres || de mão de: 164.16 n t e r r a aquesio v i u a m o u r a , ouv' eu mara-
líia acornendada / De mão dei Rei
v i l l a fera || termo superljtivjnte: a
Don James || per mão de: 113.8 se lei- m a r a v i l l a : 6.17, 75.68 foi mui trist'
xou / m a l a r na cruz per mãos de a m a r a v i l l a || a m a r a v i l l a feiii: 55.71,
j u d e u s || ir pela mão: ir ao lado de 312.10 a m a r a v i l l a fera / a m a v a S a n t a
alg.(l): 6tj.8o ya pela mão con el un Maria.
preste |1 logo ile mão: iineJiatJiiiente,
logo a sn^uir; i K;.67 tornou-ssu logo maravilhvdo ADj.: seer m a r a v i l l u d o : 17.43
de mão / a ssa casa || c o l l e r <;n mão, de que foi ela mui m a r a v i l l u d a ; 38.io2
coller na mão v. coller; parar as mãos I>csto foron maravillados / iodos;
v. narar; põer as mãos en, põer mãos 3().3o, 54.76, 104.48.
sobre v. póor; sair d u mão v. sair.
maravillar-so: 38.6 non me maravillo / se
mãolio s. M.: molho: 289.17 c u i d a v a / o lie pesa de qucn lie faz posar; 55.31,
mãoll 1 alçar de terra. 107-63, 167.21', 187.54.
187

maravilloso ADJ.: 17.5 Maravilloso mirá- marinna s. F.: litoral: 385.8 ygreja ... fez y
gre; 20.32, 35.98, 37.5, 78.78 contou-11' na marinna.
end' a estoria maravillosa; 79.19 me- t
ninnas de maravillosa / beldad' || maris (L AT.): i8o.53 dizemos: «Ave maris
maravillosamento: termo s, u perlai i- stela.»
vante: 325.6 quen aquesto non cree
maravillosament' erra. marotol (a3l.l To) v. marmor.

Marcai; fogo de San Marcai v. fogo. marmor s. M.: i36.i5 húa omage ... feita
de marmor; 219.2 marmor blanco ||
marco s. M.: unidade de peso: 75.39 çen 23 1. 1 fez que três mmyos alçassen os
marcos cfarento. mármores; 231.23, 342.2 pedras már-
mores; 342.17,
março s. M.: 124.15 ssa festa de março*,
199.2 seu dia de março; 199-19, 415.2. marques s. M.: marquês: 281.6 duc nen
conde nea marques.
Marcos: o Evangelista: 133.38 Marcos e
Mateus; 292.48 San Marcos e San Marrocos: iÓ9'.66 demais conquerrá /
Mateus; 2g5.a!> San Mateus / e San Espanna e Marrocos, e Ceta e^Arciila
Yoan e San Marcos; 426.18 segundo || Marrakech: 181.1, 181.6 na cidade
conta Marcos e Mateus || San Marcos: de Marrocos; 1 8 1 . 1 1 , i r?.
igreja em Jere$: i38i.ii morava na
colaçon / de San Marcos. Marsela, .Marsella: Marselha (França):
236.12 Marssela; 2 36.22 eno porto de
/ margomar v. TR. /1.: bordar: 117 (M) cami- / Marssela; 389.2,17 Maestre Pedro de
sãs margomadas. Marsella.

Maria: 60.22, 89.54, 185.187, 321.56, 420.3, marteirar v. TR.: martirizar: 65.223 poios
421.5 || Reya Maria: 404,107.22.363.22 salvar quis seer maneirado.
|| Santa Maria: passim \ Virgen
Maria: 54.52, 6z.n || Ave Maria v. marteiro s. M.: martírio: 15.78 fez-lles ...
Ave || as três Marias: 425.2 || Mada- levar gran marteir' e afan; 83. 18,
lena Maria v. Madalena || Maria Sa- 225.36 Quis Jque 'poios meus pecados
lome v. Salome. CF. Santa Maria, aqueste marteir' ouvesse; 234.11 porá
Mariame. averen conorte do gr and' affan e mar-
tciro.
Maria: uma menina: 195.66.
Martin: na exclamação par San Martin:
Maria Jacobe: Maria lacobi: (Mat. 27.55, 17.70, 245.42, 332.58.
Marc. 16.1).
Martin Alvitez: v. Alvitez.
Mariame: forma árabe de Maria: 169.51
os que Mariame desama, mal os trilla. Martyo: Don Martyo (316.30) = Martin
Alvitez,
marido s. M.: 6.i3 hua moller menguada /
a que morreu o marido; 17.15, 43.i5, mártir s. M.: 280.19 ^os mártires é lura'
64.1, 68.10, 84.29 U ides assi, marido, e coroa || 846.2 húa «igreja que chaman
de noite come ladroa? Santa Maria dos Mártires.

mar?eiro s. M.: 5.107 un maneiro de Sur; Marcos: Jaén: 215.21 hú' aldeã que cabo
244.25, 248.1. Martcs jazia.

7
>
188
mas ADV. (22.23 E, 75.i54 E, 84.2 E) v. matinal ADJ. : 73 (.l/), 73.21 missa matinal.

matinas s. F. PL.: 243.105 ' ^ntraron enlon


mas CONJ.: 5.15, 6.14,8 3y, g.ioo Mas a voz os frades nas matinas.
do ceo lies disr ; 3o.2o Poren non lie
diz de non, mas de si || mas pêro: 75.g5, mayar v. TR. / i. : mortificar, atormentar;
116.28 mas pêro nunca achou ... quen penar, sofrer: 125.54 e n a enfermidade
lie fezesse nojo; 278.44. CF. mais. fez-la en tal guisa mayar (To: maye-
rã r).
mascarado s.F.: traição (CP. PROV. masca-
rat 'traidor'): 386.28 enquisas de mas- maya s. F.: festa de Maio: 406.1 Esta pri-
carade. meira é das Mayas.

masnada S.F.: mesnada, séquito: 1.9,420.58 maycrar 123.54 To) V. mayar.


vêo... con toda sã masnada.
mayo s. M.: 406.2 Ben vennas, Mayo, e con
massa s.F. : 258.1 a massa que tiinna pêra alegria.
pan fazer; 258.27,36.
mayor ADJ.: 2.27 Mayor miragre do mundo/
maste (35.86, 36.i), masto S.M.: mastro: H'ani' esta Sennor m o s t r a r a ; 5.170
36.32, 112.25 o masto foi britado; Nunca mayor trayçon desta om' oyrá;
172.10, 271.33. 15.21, 3o.7, 35.46, 41.28 a ssa merece
é mui mayor / ca o nosso mal siso;
mata s.F.: 182 (Aí), i82.i 3 andand' eu hua _14,i3 d'ave pequena tro ena rnayor ||
mata. 97.57 m e n t i r a foi, non vistes mayor
|| da mais idade: 204.57 deron grandes
matar v. TR. : 5.66 mandou-a matar; 6.1, loores / todos comúalmente, mayores
9.91, 12.18, i5.i8 || extinguir-(se) : 116 e mcores, / aã Virgen; 359.16 dous
(M) que guardasse as candeas que se lillos avia, e Domingo o m a y o r / cha-
non matassen; 304.24, 332.2 levantou- mavam || s. M.: chefe, cabecilha: 96.24
-sse fogo de noite, e mató-o a omage conpanna ... de ladrões con úu ... que
de Santa Maria. era de todos mayor || s. M. PL.: os
antepassados: 884.43 te farey ir
Mateu: iun privado dun Rey» (Afonso X): sobindo / mig' ora a parayso, u veerás
97.24. os mayores || alcaide mayor v. al-
caide; altar; mayor (221.50, 3/8.65),
Matfaeu: clérigo de Plasencia: 144.37. mayor altar (162.24) v. altar; demo
mayor v. demo || ygreja mayor aig.rS;
Mateus: o Evangelista: San Mateus: i55.g, eigreja mayor: a8z.38 o moço levaron
295.24, 3i3.32, 401.16 || 5g.g3 Lucas e aã eigreja mayor || Bretanna Mayor
Matheus; 133.38 Marcos e Mateos || v. Bretanna.
251.77 dia de San Mateus || 282.33
juro-vos, par San Mateus. inayordomo s. M.: mordomo: 125.13 cre-
rigo rnayordomo era do bispo.
Mateus: 22,13 En Armenteira foi un lavra-
dor... per nome Mateus. mayoros s. M.: tem jogo do dados: 214.21
aquel (jogo) que «mayores» / chaman.
Mateus: 223.15 úu ome bõo, Don Mateus, /
qu' en Estremoz mora. Mayorgas: Maiorca: 176.1, 176.6 av5o en
Mayorgas, quando mouros en poder
Mateus: um monge: 353.93 Don Mateus. a tíian.
189

mazela s. F.: mácula, mancha, pecada: mederoso ADJ.: medroso: 195.157 seu mes-
14.28 o orne con mazela de peccado; sage / contou mederosa-/ment'.
i33.66, 2i5.a3, 33o.io, 361.51 Santa t
Virgen sen mazela || pena, compaixão: medes ADJ.: mesmo: 63.8z He disseron
aver mazela; 215.71 a todas fez mos- aquesta razon medes; 245.95 en aquel
tra-la, que ouvessen en mazela. rio medes; 292.103 ben de tal guisa
medes / com' a vos ei já contado;
me PRON- PESS.: DAT.: 5.3i en esto me 313.71 aquela ora medes.
podedes muy grand' amor fazer; 6.59,
15.33, 21.13, 32.28 H AÇUS.: B.ao rogo- medida s. F.: 358.17 Eu vos mostrarei un
-lle que me queira por seu / Troba- canto dfia medida tamanna / que, se
dor: 4.58, 5.142, 13.l8, 16.76. CF. mi. muitos end' ouverdes, a lavor será
creçuda; 374.32 non ouv' y quen non
moaca s. F.: ameaça: 355.36 per rogos nen dissesse / que aquel pano ta» rico
per meaçasj 337-3i por meaças que Santa Maria ouvesse; / e logo offe-
el Rey 11'ameaçasse. rer-llo foron e deron queno posesse /
ant' o altar, e tamanno foi com* ele
mõaçar, mcaçar y. TR.: ameaçar: 58 (M) per medida || regra, norma: 141.19
Como Santa Maria muaçou a monja; K a terra beyjava u esto (azia, /.cho-
74 (M) Gomo o demo pareceu ao rando e dizendo log' Ave Maria; / e
pintor e meaçô-o muy mal; 419.37 sempr' usava esto que y non falia, /
meaçan de queimarem a carn". CF. que sol non y filiava null* outra
ameaçar. medida || sen medida: termo superla-
tivante: 1298 húa lide forte sen
meadade S.F.: metade: 35.io3 TTo, 45.5g medida.
a aver devemos / toda ben enteira-
mente, sen terç' e sen meadade: Mcdina; Medina Sidonia (Jerez): A.i5
134.53, 161.25 fillade-a pois toda ou Beger, Medina prendeu.
sequer a meadade; 327.46, 377.34. CF.
meyadade. medir v. TR.: 178.37 a mua mediu ben.

meado ADJ.: 333.51 ata setembro meado. Mediterrano: 3z8.22 o (mar)... que chá-
man Mediterrano; 398.11 o mar Medi-
mealla s. i».: pequena moeda: 95.25 díeyro terrano.
nen mealla; 178.24 cinco soldos e
mealla; 329.17 meallas d'our' e dyei- medo s. M.: aver medo: 54.71 8 ran medo /
ros; 400.13 sã mealla offreçer / foy, ouveron os outros; 83.34, 91-48 tal
ca mais non avia. medo / ouveron, que a fugir / se fil-
laron || meter medo: 35.ii8 fez com'
meanto ADJ.: em meados da: meant' agosto; aquel que aduz / g rã n poder de meter
309.37 u viren meant' agosto caer nev'; medo || perder medo: 9.88 noa per-
317.16 en húa festa ... de meant' dera medo dei || prender medo: 42.92
agosto.
desto tal medo pres / que ss'ergeu ||
Meca: 192.134 contra Mec" as mãos / 75.i63fillou-se-11'ende tal medo,/que
punnan de tendar. de perder-se ouvera || a medo: 94.78
entrou en el a medo || com medo:
mcccr v. TR.: mexer 33«,37 moiler trans- 55.47 Esto com medo cho peço; 58.37
sida que niun nenbro non mece. con med' a poucas xe He partiu / o
coraçon || con medo de: 42.37, 65.IO2
Mcçinna: Mcssina 69.72 m a e s t r e de ya con gran medo / de non aver ali
Meçinna. seu preit' encimado; iz3.2 torcia-sse

1 í

ir
igo
todo con medo deles || sen medo: mel s. M.: 128.2, 211.48, 326.23 || mais doce
2.38 Porque o a Groriosa / achou muy ca mel: 4.5o, 278.10.
fort' e sen medo / en loar sã preciosa /
virglidad' || jazer en medo: 83.5i el melanconia s. F.: humor negro da bílis:
jazend' en gran medo || 303.4 noss' 393.5 rravia de melanconia / ven.
esforç' é nos medos e nas coiias
amparança. mollor ADJ./ADV.: 13.17 Santa M a r i a , que
ést' a mellor / cousa que el fez; 4.16
medorento ADJ.: medroso: 35.5o terra foron O menyo o mellor / leeu que leer
filiar / con pavor e medorenios. podia; 6.84 di-o logo mellor que
nunca dissiste; 8.13 mui ben cantar
mSefestar-se (119.2, 124.2), meenfestar-se sabia e mui mellor violar; 44.33 dos
(127.38 T), méenfestar-se (96.3 T) Santos tu es Ia mellor; 70.6 mais
V. mãefestar-se. mansa e mais mellor-,' de quant' ai
fez Nostro Sennor; 75.2 fez veer ao
mccsmo, mEcsmo PRON- DEMONST.: mesmo : clérigo que era mellor pobreza con
50.15 Deus en ssi méesmo; 95.77 o omildade ca requeza mal gãada;
poseron / en aquel logar mêesmo 75.125 mellor consello ca o capelan
onde o preseron; 219.3, 275.45 O outro tevestes; 96.54 non quis a Virgen, das
diss' esto mesmo ; sng^i essa méesma outras mellor.
noite; 326-45, 382.58 de l i e dar aquel
mêesmo que o ric-om' enmentou;
mcllorar v. TR.: 19.3.5 Pois sse repentiron,
392.3i o alcayde mêesmo || mêesmo:
foron mellorados.
5015 TTo, 219.3, 275.45 E, 326.45,
38'O8, 392.31; méesmo: 50.15 E,
95.77 ET, 275.45 F, 309.41. CF. me- melloria s. F.: 180.8 Deus lie quis dar /
nesrno, mismo. todas estas cousas por mclloria; 333.8
sobre los santos todos á tal melloria;
meezinna s. F.: remédio: 14.19 beveu húa 393.J2 de sã L-nfermidad' ouve mello-
meezya; 54.4 Toda saúde da Santa ria.
Reya / ven, ca ela é nossa meezya;
69.71 M'ide polo que fez a m e e z i n n a ; menbrar (256.6 E) v. nembrar.
352.30 meteu muitos díeiros en lie
fazer meezyas || põsr m e e z i n n a : 55.51 incnago s. F. : preito, pacto, promessa :
ena coita da dona pôs logo ssa 62.17 m a c a r a dona de grari linnage /
meezynna; 115.191, 174.29, 221.52, era, non quiserou dela menage / seus
411.126 || non lie presta meezinna: devedores; 216.20 O Diabo, pois me-
48.37 lie nunca prestar pode física nage do cavaleiro filiou / que ssa
nen meezya; 77.15, 8g.3i, 269.16 viu moller 11'adussesse.
que lie non prestava meezya nen ai.
mendigar v. TR.: 36g.56 con pobreza mui
mege s. M.; médico: 157.25 Muitos meges grande pelas portas mendigasse.
y vSeron; 321.16. CF. meje.
mendigo s. M,: 333.5a el jazend' y men-
mei (LAT.): 88.62 Miserere mei. digo.

mciryo s. M.: oficial de justiça: i 3 . 2 i o mencamo (355.ioí>) v. rnfiísmo.


meiryo da t e r r a ; 255.55, 71,134.
mengar (i85.i2) v. menguar.
meje s. M.: 63.78 un meje dos de Monpis-
ler. v. mege. mengua (50.15 TTo, 128.67 E) v. mingua.
ig»
monguado, minguada p. P./ADJ.: 1.29 como menina v. meninna.
moller menguada; 6.t3 húa mcller
menguada; 23.17 A dona . - . d e bon meninna, rnoríía, menina, minia, minin»
vyo pêra el era mui menguada; 75.136 s. F.: 79.1 Como Santa Maria tornou
Já levar quero a alma desta men- a menía que era garrida, corda; 84..2
guada; 111.62 porá vale-lo menguado / casad* era mui ben / con dona menía,
cTajuda |] 48.26 Os monges.. • sentian bela; 94.20 Húa dona ... que ... era
a ssa casa mui menguada; 211.26 viron menynna fremosa; 122.25, 132.62 ile
o eiró pasqual queimado / muito dúa darian/ bua menynna donzela; 180.2
parte e mui menguado; 253.12 poios Vella e Minya, / Madr' e Donzela;
erros que fazemos en esta vida min- 285.9 aposta minynna || menía: 79.1,
guada; 373.4 sempre nas cousas min- 84.12, 122.25, 195.20; menina: 180.20
guadas acorre e dá conssello; 335.45 T, 378.51; menina: 79.12,94.20, 132.62,
andamos lazerados con es t' ano tan 133.io; minía: 180.2, 3i7.3i; mininna:
minguado. 285.9, 321.8.

me&goadoso ADJ./S. : necessitado, indigente, meninnez s.F.: meninice: ia3.ii un frade


pobre; falto: 48.5 filP aos que an méor, que de menyez / entrara na
muyto e dá aos menguadosos; 195.43 orden; i88.i3 mui de coraçon senpre
lie daria / per que m e n g u a d o s a / a amou dês menynnez; 255.16 dês sã
nunca fosse nen mesqya, / mais menyez / aprendeu nas artes.
sempr' avondosa; 272.12 eigreja ...
mcninoo, menino, menio, mininno, mi-
pequena e mui pobre e de todo men-
guadosa. nío s. M.: 4.6 un menyo d'Irrael; S.gl,
6.1, 2i.a5, 23.23 M a d r e do Vell* e
Menío; i36.4 lançou húa pedra que
menguar, minguar v. i.: 5o.21 dos ceos déss' ao Menyo da omage de Santa
quis en terra decer / sen seer partido
Maria; 215.42 Misael o menyno;406.54
nen menguar seu poder; 86.27 non a que Deus minyo / troux" en seus
podia om' ala ir se non / menguass'
braços || meninno: 5.g3 T \:
ant' o mar; i55.5 Ali u a péedença do
53-'5 T. 138.57 Tf 215542 269.1, 378.13
pecador vai minguar / acorre Santa
||menío: 4.6, 5.93, 6.1 ai.25, a3.a3 ||
Maria; 180.16 nunc' á de minguar / o
mininno: 53.13, 323.41, 393.20; minío:
seu gran ben; 2oa.r3 húa prosa fazia
53.13 To, 115.1,149.60,403.14,406.54.
que era feita mui ben, / se non íosse
bua rima soa que minguava en; 226.61 menos (159.22) v. menos.
sol non en menguava ren; 258.43 sol
non / minguava cn nulla cousa; 202.32
mento s. F.: 42.45 o que el prometera a»
ren non minguava en; 273.18 ostias y
Virgen de gran prez, / assi lio desfez
menguavan; 3o8.6ô e pois parayso dar,
da mente como desfaz agua sal; 174.24
/ u é todo ben comprido, que nunca
rogando Santa Maria na mente que
pode menguar; 348.38 Santa Maria me
seu pecado ... He parcisse || de boa
valia, / porque a minguar non aja de
mente: 35.128 quis do que tever / dará
fazer gran mal a mouros; 414.3 Como
y de boa mente; 67.28, 166.16, 258.15
Deus é comprida Tríidade / sen ena-
|| aver en mente, vlir a mente, vlir en
der nen minguar de ssi nada. cr. mente: pensar em, lembrar-se de
mengar, mingar.
1x7.16 E en mente non avia do quft
prometera |j 9.46 ren da Magestade /'
menta v. menina. non lie véo a mente que el prometera;
55.42 Sennor venna-ch' a mente / se
moniez v. meninnez. che fiz algun serviço || 246.17 aã tarde
13

Jl
.192
ll'en mente voo como falecer / fora mcntiroiro ADJ.: mentiroso: 43.4 muito
|]PL.: meter mentes: reparar, prestar 11'avorrcce da paravhi m e n t i r e i rã;
atenção 6.42 No que o moço cantava i37.z3 fazia sã promessa sempre men-
o judeu meteu mentes; 13.21, 18.54 tireíra; 151.32 lenguas maas mentirei-
meteu ben mentes / na touca; 45.23 ras; 213.5, 336.7, 347-36 Eu fui menti-
meteu hen mentes como sã alma ca- reira / contra ti.
tiva / era chSa de pecados; 67.51 II
parar mentes: prestar atenção, interes- mentiroso ADJ.: 43.51, 147.28 A vella por
sar-se: 16.66 Toll' as míios dante ta mentiroso / o tev'; 192.51, 195.165,
faz / c parn-mi mentes; 18.58, 51.25, 66.
75.70 non pares mentes a mia peca-
dilla; 77.20 a seu proveito / Parasse mentre CONJ.: enquanto: 41.24 Loada será
mentes en guisa que a puareçesse; mentr' o m u n d o íor; 45.36 Tod'
84.34, 85.32 Para-mi ben mentes || têer aquesto foi c u i d a n d o mentre siia
mentes: mirar, olhar: 38.74 atan muit comendo; 56.54 Est' uso foi mantéer
eran dela espantados / que sol ena / mentre no mundo viveu; 58.75 men-
face non 11' ousavan mentes téer; tre viva nunca amador / averei; 71.42
134.37, 251.95 A moça teve mentes e mentre fores viva, un rezar ordinnado
dacú e dalá; 285.8o na magestade / sol / che mostrarei que faças.
mentes non quis têer |] tSer nas men-
tes: ter presente, pensar em: 29.3 Nas mco ADJ. / s. M.: meio, metade: 214.47 °
mentes sempre têer / devemo-las sãs outro meo || en meo de: 275.33 Terena
f e i t u r a s da / V i r g e n CF. emente, que jaz en meo dun vai; 341.37 en meo
enmente. daquela praça || per meo: 93.81 fen-
dend' as ondas per meo", i3i.28 a cova
imentir v. l.: 6.7 a Sant' Escritura, que logo per mco quebrar / se foi; 342.18
non mente nen erra; 25.86 non men- II J5^-53 ° bordon gross_> quebrou pelo
tir / quis daquel prazo que posera; meo logo||Ó5.t5i a mea noite. ci'.
U5.i56 ben ,lle .escobriu / seu feito, mcyo, inoogo.
que niente / dei non leixou nen men-
íiu; i32.i2 p o r q u ê me mentiste?; meogo s. M.: meio: 115.149, i32.g3, 161.27
•185.27 se me tu desto mentes; 219.38 a ornagen foi põer eno meogo / de
•cuidou que mentir-/ll-ian; 260.11 A ssa v i n n a ; 411.61 era m e t u d o no
•que nunca nos mente || sen mentir: meogo / duas grandes montannas ]|
3.3g, 4.79, 5-6i, 12.27 acharon, sen en meogo de: 198.21 en meogo dun
mentir,/ omagem de Jeso-Crist'; 16.47. •chão; 121.23 en meogo dun gran vai;
311.17 na festa qu' é en meogo do
mentira s. F.: 97.57 Esto que vos disseron, mês d'Agosto || per meogo: 189.17 a
Sennor,/ mentira foi; 132.127 lie dis- tallou per meogo; 245.66 úa dona
sera / que 1 1 ' a n d a r a con mentira; cnton entrou / per meogo do paaço ||
137.40, 21642 Mentira fezische; 23g.23 en este meogo: neste meio tempo,
E com' ides ora dizer / tal mentira?; entretanto: 65.97 se en este rneogo /
392.2 jurou mentira; 419.145 Enton morreres, morrerás de Deus perdoado.
foron dizendo: Mentira nos aduz || CF. meo, meyo.
sen mentira: 85.73, 309.47.
mõor ADJ./5.: menor: 152.9 pecados muitos,
mentira! ADJ.: mentiroso: 42.65, 72.15, grandes e méores; 229.18 non pode-
165.23 teve que aquel mouro non lie ron acabar / d'arrancar a mêor pedra
fora mentiral; 23g.66, 292.104, 36g.26 de quantas estavan y; 400.16 o meu é
que daquela paravla por mentiral en mui mêor don || 168.34 este meu filio
ficasse. méor; 359.17 dous f i l l o s a v i a , e
193
Domingo o mayor / chamavam, e ao son da Virgen connoçudas / sãs mer-
outro Pedro, que era mêor; 38g.ai || cees; 95.17 a ssa rhui gran mercee
175.1)2 a todos faz mereces, a grandes 1 nuncii 6 falida / n quanto-Ia ben ser-
e a meores; 194.53 quantos uquesto viren; 336.13 a Virgen mui groriosa,
oyron, os grandes e os meores; 264.57 de que gran mercê* espero || 33.73
deron grandes loores / todos comúal- começaron a loar / e «mereceu He
mente, mayores e meores (l frade mõor: chamar; 336.34 chorando / lie disse:
96.33 frades meores; 109.27, 123.1, Sennor, mercee; 354.28 disse: Santa
239 46 destes m&ores un frade || Mar Maria, mercee || 21.17 oe m'a oraçon,/
Mõor v. mar; Brelanna a Mêor v. Bre- e por ta mercee un filio baron / me
tanna. dá || aver mercee: 45.24 se mercee non
11'ouvesss a comprida de bondade;
mêos ADV.: menos: 1762 mêos que can / 77 26.253.19,336.371| fazer mercee: 20.1
o ten en vil; 245.18 aquel que mêos por quantas mercees nos faz; 354.3 en
roubava, entr' eles era peor || adj.: todo lies faz mercee / aos seus servos
371.4 Tantos vay Santa Maria ... fazer a Virgen || pedir mercee: 14.37 a
/ de miragres, que trobando non poss' Santa Maria mercee He foi pedir /
os mêos dizer |] achar mêos v. achar; que rogass* ao seu Filio; 19.32 || 328.71
veer mêos v. veer || en mêos qne: 93.9 fezo logo que falasse / con et'Rei e
guareceu en mêos que un mês || a por mercee lie pediss' || 23.26 Ai,
mêos de: 217.3 non pude entrar na Santa Maria, ta mercee seja / que me
eigreja, a mêos de sse confessar. saques dítquesta vergonna; 97.68 se a
vossa mercee for; 391.37 sse ta mercee
mercadeiro s. M.: mercador, negociante: for || 253.19 mercê.
116.9 un mercadeiro / que aã feira
mercar ... fora; 193.1,409.85. merceeiro ADJ.: misericordioso: 409.70 mer-
ceeiros / e demais deanteiros / en
mercado s. M.: 31.43 Irey eras a mercado. fazer sinaadas / cousas.

mercador s. M.: 25.132, 35.1, 68.9, 116.2, merceoso ADJ.: compassivo, misericordioso:
172.6 un mercador ... que a Acre yr Sig.óa a merceosa / Madre de Deus
queria / con ssa nave carregada de (E: merceosa).
mui boa merchandia.; 378.30 era mui
ben casada con un orne mercador. merchandia s. F.: mercadoria: a5.8o, 172.7
ssa nave carregada de mui boa mer-
mercadora s. F.: mercadoria: 213.22 de chandia; 172.25 quantas merchandias
ssa casa saydo / foi el con sãs mer- / tragian; 36g.i6.
caduras.

mercar v. x.: 9.69 Ben mercamos; 116.27 mercares s. M.: quarta.-f eira: 393.17 mer-
nas feiras u mercava; 192.115 mal cares, primeiro dia / d'abril.
mercara / de que non filiara / bau-
tism'; 267.20 pelas terras mercasse || Mercuiro: S. Mercúrio de Cesárea (séc. Ill),
v. TR.: 267.32 foi-sse con quam' aver que, segundo uma lenda, teria matado
avia mercado. Julião Apóstata: San Mercuiro: 15.96,
105,126,136,152.
mereear-se: compadecer-se: 372.38 deu
loores poren / aã Virgen bêeyta, que merecer v. TR.: 20.4 quen te soubesse /
se quis merçear/Dela. CF. amcrcoar-so. ioar como mereces; az.3o E noa moira,
ca non mereci mal; 54.6 enfermidades
merece s. F.: B.37, 5.135 na ta gran mer- / que merecemos per nossas maldades;
cee nunca faleeerán; 315 Tanto ... 56.50, 72.6 mereç* o fog' ynfernal ||
194
57.93 jazia ... muy maltreito / por mesquimlade s. F.: miséria; 135.52 de fora
aquel preito, / ca xo merecia; 104.54 / da eigreja jazian con mesquin-
A mi non me feriu outre senon queno dade.
mundo ten / en seu poder, por grand'
erro que me 11' eu fui merecer; 316.40 mesquinno, mesquio ADJ./s.: pobre, mise-
est' eu mio fui merecer || PRES. CONJ. rável: 6.49,9.55, 2 i . i i húa mesquya/
4: merescamos 253.88. moller; 23-33 o riqu' e o mesquyo;
26.28, 73.19 húa v e l l o ç i n n a / mui
merecimento s. M.: 33.G6 Santa Maria guar- cativa e mui pobre e de tod' aver
dar-/me quis por merecimentos / non mesquinna.
meus.
mossagc s. F.: mensagem: 195,156 seu
merendar v. TR./I.: 6.30 Eu dar-11-ei que message / contou.
jante, e demais que merende.
mcssageria s. F.: mensagem: 40.23 quando
merger v. TR.: baixar, inclinar, afundar, oisii / ssa messageria; 195.130 mia
submergir: 38.99 a cabeça foi log, messageria faz.
ant' a omagen merger; 142.41 a força
d'agua assi o pres / que o mergeu || messar v. TR.: arrepelar: 403.38 mal ferido
merger-se: 366.47 o falcon e a ave / d'açoutes e messsada / a barva.
viron como se mergeron; 371*43 II PART.
PERF. merjudo: 31.37 a vaca vêo ... messe s. F.: 289.11 segava húa messe;
con ssas orellas merjudas; 47.25 o 315.20 quand' entrou na messe u as
dem' a sair / en figura de touro o outras espigavan.
foi, polo ferir / con seus c o r n o s
merjudos. Messias: 65.107, 71.17 Messias, / que os
j u d e u s a t e n d e n e que nos já ave-
mergullar y. i.: 33.36 tonbar / no mar loi mos; 80.66, 347.3, 383.32 Messias /
e mergullar / ben até nos fondamen- Jhesu-Cristo.
tos; n 1.56 Quatro dias mergullado /
jouvera e afondado. mesteiral s. M.: artijice, artesão: 409.84
aldeãos./ mesteiraes, ruãos.
merjudo v. merger.
mester s. M.: oficio, profissão: 255.74 O
Merlin: o Mago Merlin: 108.2,7,22,38,68,80. meiryo muito fazia ben seu mes-
ter || aver mester: 58.22 lie déss' o que
mês s. M.: 5.162 depois ben a três / meses ouvesse m e s t e r ; 181.8 gran mester
entrou na cidade de Roma; 12.9 sã ajuda / avia; 401.85 que dei me gães
festa que no mês d'Agosto jaz; 15.179, siso, que mester e y || aver mester de:
42.84, 64.81 assi esteve un ano e ben 5.77 de vosso ben ei mester || IMPESS.:
un mês; 77.:.;. B.2 as cousas que â mester eno tro-
bar || 42.68 á mester / que a leixes [j
mesa s. F.: 45.37 poi-11' alçaron a mesa; 107.29 vai a mi, ca mester m' á; I25.uo
95.32 lies parava mesa en branca A-che mester / que o leixes; 186.53
toalla; i S a . i a a as mesas mandou vâl-me, ca mester m' d; 203.28 dcu-
agynna / põer; 323.5i. -lles deia quanto lies ouve mester |
seer mester: 17.46 de responder vos
meselo ADJ.: coitado, desgraçado, infeli^: é mester; 63.67, 64.23 m'é mester que
i8o.3g Paraíso ... que perdemos per me guarde; 80.17 u / nos for mester,
Eva a mesela; 345.77 changendo se razõador / Sei por nos; 146.86 || 3i8.l3
chamava: Ai, mesela. acorre-nos cada u é mester.
ig5
mcsíurar v. TR.: misturar: 95.22 nunca meter no pee nen descalça-la; 69.55
carne comia nen pan nen bocado / He meteu o dedo na orella; 95.57 nen-
senon quando con cíisa era mescurado; brou-He daquel orne que fora metudo
161.18 nuveado / se levantou muit' , / ena sota da galea; 144.44 ° touro
escuro e con torvon mesturado || divul- leixou-ss' yr ... a ele ... por H'os
gar um segredo: 17.31 íoy o feito da cornos pelas costas meter || meter en
dona mesmrar; 369.41. erro: 369.28 ei agora o s m a do húa
. cousa, per que logo en est' erro a
mesura s. F.: medida: 2.13 deu-lP húa tal metades || meter en religion; 251.36
vestidura ... ben feyta a ssa mesura; Quando chegou sea tenpo que en reli-
29.19 figuras ... feitas ben per sãs gion / meteron a minya || meter-se:
mesuras \\ftista medida, moderação, 5.185 húa cela ... u se metesse;
cortesia, maneira palaciana: 68.T A 31.57 meteu-sse na ssa eigreja; 38.27,
Madre do gran Rei, / en que toda me- 59.57, 67.24 meteu-se en un corpo
sura jaz; 71.37, 140.4, 149.36, 179.10 morto; 245.95 meteu-ss' a vão en
Esta Sennor de mesura; 202.10 sã aquel rio || 76.44 meteu-ss' en orden
bondad' e ssa mesura e seu prez e pola mellor servir || 88.1 un fisico
ssa valor; 234.3 Â Reynna en que ê que se metera m o n j e ; 104.64 log'
comprida toda mesura || 237.75 dego- a un móesteiro se tornou monja
lou-a log' y sen doo e sen mesura; meter || 212.42 foi-ss' a Santa Maria
312.63 era ... muito sen mesura || sen e en prezes sse meteu / a ri t' a sua
mesura: extraordinariamente: 40.17 Majestade || 4.46 o rnoç' ... por filiar
Deus gran sen mesura; 216.17 r ' CQ sen seu quinnon / ant* os outros se metia ||
mesura vos farey; 3i5.3o o ventre lie 26.27 m e t e u - s s ' ao c a m y o ; 97.3o ||
creceu sen mesura || sobre m e s u r a : 77.11 amba-las suas mãos assi s'en-
sobremaneira: 405,33 úa fegura / da colleran. / que ben per cabo dos onbros
Virgen ... fremosa sobre mesura |j todas se m e ter a n || 47.19 todo seu
de mesura: comedidamente: 224.53 cuidad' era de dês t rói r los mesquyos
braadando de mesura. ... e per ren non perdõav' a molleres
nen a menyos, / que ss' en todo non
mesurado ADJ. : de maneiras comedidas, metesse por de mui gran crueldade (|
palacianas: 76.166 como Sennor mesu- meter apelido, en balança, en car-
rada; 336.43 Este cavaleiro era ... reira, a dano, en dulta, un enqueredor,
mesurad' en seus feitos. en escrito, femença, a jogo, na jura,
medo, mentes, pé, sã punna, seu sen,
mesurar v. TR.: medir: 308.47 as foron seu siso, a trebello, vozes v. apelido
mesurar. ETC.

metal s. M.: 13x. a3, 196.38, 248.29, 256.27 meu PRON. PESS.: B.2I e que queira meu
húa omagen, mui ben feita de metal; trobar / receber; 2.45, 3.38 Os pecca-
292.89. dos meus / son tan muitos; 5.28 Este
meu irmão; 6.59.
meter v. Ta.: A.n nossa fé meteu y; 466,
5.37 en húa torre o meteu en muy mêudo, meudo v. miúdo.
gran prijon; 5.87 metamos-lle dês oi
mais o moç' en poder; 9.155, 11.77, moyadade (3s.io3 E, 214.43} y. meadade.
25.3^ ir-t-ei por fiador meter / Jeso-
Crist' e Santa Maria; 40.38 metisti-/nos meyaato ADJ.; weante, em meados áes 419.2
en gran folgura; 47.7 ele noit* e dia 7o no mês d'agosto mcyantej 419.9!)
punna de nos meter / per que façamos Esto foi en agosto, en meyante do
erro; 64.3 non podo a çapata... mês.

l
•M
ig6
meyo ADJ. : 5.40 dous anos e meyo 62.49; migo PKON. PBSS.: comi ff o: 75.169, 79.24 sse
o levava /per meya a vila; 377.19 mig' ir queres; 102.23, 128.40, 139.52.
que lie desse ... a meya dúa sã
escrivania || meyo dia: 345.69 || meya Migael: 86.20 San Migael, o angeo de Deus.
noite: 59.55, 65.i5i T. CF. moo. v. Miguel.

mezcra s. F.: intriga, calúnia: 78.53 Deus de Miguel: o Arcanjo: San M i g u e l : 86.t6,
peleja / me guard' e de mezcra maa 410.101, 420.44. v. San Miguel, San
e revoltosa; 78.86, 97.33. Miguel de Tomba.

mozorador s. M.: intrigante, caluniador: mil NUM. CARD.: 58.35 mais de mil vozes
9786, 177.12 un falsso mezcrador. oyu; 5998 mil e cento donas; 64.73,
71.16, í'o.26.
mezcrar v. TR. : (alg. com alg.) causar dis-
córdia, caluniar: 78.26 aquel bon orne millas. F.: 112.21,115.178 trezentas / millas
mui rnal con el mezcraron;g7.2,177.13, correu; 349.22.
341.28, 38o.26.
millar s. M.: milhai: 403.12 fugiu poios
mezqnita s. F.: i6g.35 a eigreja da See da millares.
gran mezquita fez; 292.29.

mi PRON. PESS. (forma átona e tónica): 15.62 millo s. M.: 22.i5 u o viu seu millo debullar; •'•
355.7 ° firáo do millo.
d e s t e fêo que d a d o / mi ás que
comesse; 16.66, 25.72, ioa.23, 103.43
min PRON. PESS. (forma tónica}.- 105.19
o prior e os frades, de que mi agora
veras meu Filio e min; 238.50 non
quitey; 132.102, 195.92, 365.65 ||5.na
ajan en min parte; 245.40 como con-
Santa Maria, de mi non te dol; 6.34,
taron a min; 323.22 quisera eu que tu
7.39, 14.28, 15.981(229.34 merece lie
visses min; 332.57, 341.30, 358.6 per
peço que queira defender-mi (em rima
min CF. mi.
com aprendi, assi etc.) \ as
ve^es de eu: I25.io5 mi e meu Filio
mineira s. F.: mina: i3r.23 foi veer metal
Jhesu / te escaecemos. CF. me, mio.
/ duas sãs mineiras.
mia mya, rainna PRON. poss.: proclítico:
5.79 mia companneira; 9.93 Dar-11'ei Minerva v. Mierva.
con mia lança; 14.29, 21.16, 25.62,
147.33 a mia ovella me da; 155.62 de mingar (s53.33) v. mengar.
m i a s l a g r i m a s duas || posposto: 2.35
per ti viv' a Sennor mya || 135.115 prol mingna s. F.: 67.74 servir non véera con
/ será minna; 161.22 a mia vya me mingua de sãydade; 400.27 a mia min-
guardade. / E pêro que mynna digo, gua comprirá / conos seus gualardões
ante tenno que é vossa; 292.78 que || a v e r m i n g u a : 5 o . i 5 D e u s en ssi
ponna esta omagen ... u a mya está m e e s m o , ele mingua non à; 348.26
(E; F: mynna). por mingua que ajas; 348.13 nunca
jamais cuidava aver mingua de tesou-
mia (= mi -}- PRON. a): a5.66 ide põer / a ros || fazer mingua: 212.5 cousa que
paga u mia eu porria; 161.24, 274.^2, lie faça mingua grande non á de per-
281.17 A r e q u e z a que avia, non sey der. CF. mengua.
por que mia perdi; 354.35.
minguado v. menguado.
Míerva: 69.66 (E) don Ponçe de Míerva
(TTo: Minerva) v. Ponee. mingar v. menguar.
197
mini a, tnininna v. meninnn. grand' e mcudo || 3i.i2 gentes grandes
e miúdas; i8i.i3 muitos de cavaleiros
mininno, minío v. mcninno. e mui gran gente miúda || 237.122 do
1 concello ren nori ficou, nen grande
minna v. mia. nen meudo || 117.13 lie fez camisas /
tailar e coser con seda d'obra mui
minna s. F.: mina: i3i (M) a minna da myuda; 119.14 grandes does filiava, ca
prata. non dos miúdos; 358.28 pedra mêuda
|| miúdo: 28.28 -E T To, 31.12 AT, 46.50
Mynno: 245.i5 Entre Doir' c M y n n ' en TTo, 117.13 ET, 119.14 E, i«i.i3
W Portugal. ET, «37.122 F, 358.28 E:, miúdo: 31.12
i mio ( = mi -f-pRON. o): 21.36 que me fuste
To, 46.50 E; meudo: 208.48 F, 337.122
E; 119.14 T, 208.48 E,
fazer / en dar-m' este fill' e logo mio
toller; sS.iô, 104.9, i4e-97> 168.20, mixon s. F.: esforço, trabalho: 199.40 ll'a
273.27 se poder achar agulla ou fios agulla sayu sen grandes mixões; 382.64
ou quen mios venda. . vai muit' e sen mixon.

miragre s. M.: A.24 dos miragres seus / moça s. p.: 79.29, 105.25, 135.25 moç' e
Fezo cantares e soes; B. 23, 2.37,4.97, moça; 195.167, 247.5 || 75 54<i; 153.19.
5.6 O fazer miragre: 83.11.
moçclinno s. M.: DIMINUT. de moço: 389.38
mismo (264. (2) v. mccsmo. trcbellou logo conos outros moçe-
linnos.
mirra s. p.: 424.58 mirra de que os mortos
van / ungir. moco s. M.: 4.21,587,6.22,55.62 un moço
mui fremosyo; 115.1441)53.1 o moço
Misael (4.86 To, 2l5.4%;, Misahel (4.86 ET) pigureiro.
V. Anania.
moeda s. p.: 164.12 acusado fora de
misorero (I.AT.): 88.62 Miserere rnei. mandar fazer moeda.

misericordioso ADJ.: 65.167 tu que es mui xaôestamento s. M.: admoestação: 65.20


misericordiosa. Pois que o preste viu que mõesta-
tnento / non He valia ren.
misnao (ESPANH.: 194.20,264.12) v. meesmo.
mõestciro s. M.: mosteiro: 14.2 un mões-
missa s. P.: cantar missa: 12.11, 44.35 missa teir' antigo; 15.52, 2t.3i. 38.21, 39.6.
foi oyr / mui cantada; 66 i || dizer
missa: 2.2, 32.2, 38.38, 69.421| oyr Mofomete (28.89 T) v. Mafomete.
missa: 44.35, 63.3 j| missa cháa: missa
mogir v. i.: mugir: 325.56 oyu mogir as
regada: 115.265 ate ena mannáa /que
vacas e oyu bruyar os touros.
direi eu ... missa pela luz chãa || gran
missa: missa solene: 12.110 Arcebispo mõimcnto s. M.: monumento fúnebre,,
aquel dia a gran missa ben cantou || sepultura: 292.53 en ricos mó i me n t os
crerigo de missa (318.15) v. crcrigo. (MSS.: moimentos) os fez ambos sepe-
lir; 425.32 o foron buscar / ao mõy-
miúdo, miúdo, mendo, meado ADJ.: 28.27 ment', CF. doaimcnto,. monumento.
faria ... matar / o poboo myudo;
46.5o andar / ontre poboos myudos; Moysen: Moisés: 270.30 Na Vella Lei-
208.48 mandou assúar toste o poblo daquesta Moysen ... falou.
ig8
Moysi (270.34) V. ficola. monja s .F.: 7.22, 9.63, 55.i como Santa
Maria serviu pola monja que se fora
rnoito (49.21) v. muito. do móesteyro; 58.1, 59.1.

mole ADJ.: 2y6.-4i,44; 341.68 as cousas monjo (69.15 E, S8.1 E} v. monge.


duras .. ben come as moles; 378.57
un ov' assado mui mole. Monpesler (123.28, 135.130,271.14,318.38^)
v. Monpisler.
moleira S. F.". ci parla superior da cabeça:
43.48 fazendo gran chanto, depenando Monpilor (256.17 /"") v. Monpisler,
sã moleira; 151 47 tollend' os frocos
das testas e descobrind' as moleiras; Monpisler: Monlpellier: 63.78 un meje dos
213.84 dos pees tro ena moleira. de Monpisler; 98.15, 2^5.4% 256 17 de
Monpisler / bõos físicos y eran; 318.38.
Molina: Molina de Aragòn (Guadalajara): CF. Idonpesler, Monpiler
179.1 (T), 179.27 a Salas en romaria
/ de Molina sse fazia / levar. Monssarrad, Monssarrat (48.2, 48.11 Tot
52.i TTo, 52.io 7o; 57.3,23,51; 113.34
mollar v. TR.: iis.33, 24396 non ouv' y T, 3o2. l E, 302.7 E, 3u.i K), Mons-
mollado pé; 272.40 húu peça de terra sarraz (48.11 ET, 52.1 Ef 52.10 £7V
... Mollou || mollar-se: 245.2. 113.1 T, 113.8 ET, H334ZS, 3o2.i F,
311.1 F, 3n.i2, 311.21, 311.31), Mons-
moller s. F,: mulher: 1.29 como moller serrat (302.7 F), Monsserraz (u3.r E):
menguada; 5.i3 foi duri Emperador o santuário de Monserrate.
/ moller; 6.12, 21.11| 42.67 fuste filiar
moller; 5821 que a filiasse pois por Monssarraz (Alentejo): 223.1 F, 223.11 dúa
moller || molherbõa: mulher honrada: sã casa, cubo Monssarraz, / que cha-
17.45,75100, 76.11 || boa moller: 76.1. man Terena.

monga, (71.10 E) v. monja. montador s. M.: que sobe, que se eleva:


360.43 un falcon dos montadores.
monge s. M.: 8.24 o monge tesoureiro;
9-23, ii.r, 14.2, 38.22 un mõesteiro montannn s. F.: 49.28, 57.27, 67.47, 95-^4)
d'ordlados / monges; 48.14 un móes- 1918 cn cima ilúa gran pena, bcn cn
teiro de monges religiosos || monge cabo da montanna. Nalguns casos c
branco: monge da Ordem de Cistcr: possível que a palavra tenha o signifi-
54-i3 monge branco com' estes da cado de «floresta».
lispya. CF. monjo.
Montanna Negra (65 66), Negra Montanna
monger v. TR.: mungir: 52 (Aí); 52.23 os (115.208): montanha na Síria.
monges Ias yan monger (cabras).
moiiíannoso ADJ.: 184.9 en un logar mon-
m o n g i a s. F.: convento: i a 5 . i i i que ... tannoso.
te vaas meter en húa mongia; 187.22
que acorra a ssa mongia; -285.110. montar v. i.: íubir, elevar-se: 142.15 a
g a r ç n m u i t o montou; 243.19 falcões
Mongibcl: o Etna: 807.17 un mui gran que m o n t a v u n .
mont' ... que Mongibel chaman.
Mont-Aragon: o castelo de Monte Aragòn,
znonimento (422.5o To) v. mõimento, monu- perlo de Huesca: 164.3 Don Fernando,
mento. abade de Mont-Aragon; 164,13.
*99
monte s. M. : 42.84,48.12 encima dun monte; noit'; 3668 mouros dessa terra que y
52.15, ST-S8 \\floresta: 5.70 quando a eran moradores.
no monte teveron; 96.22 passava / per
un gran monte. v. Santa Maria do imoral s. M.: amoreira.- 148 (M), 148.38
Monte. cabo dúus moraes.

Monte Syon v. Syon. moraaça s. F.: morada, permanência,


estada: 9.19 albergaria,/ u filion
monteiro s. M.: 5.68,38.77 come momeyros morança.
ben mandados; 276.2,18; Sga.S diabos
son monteyros de Deus, segund' Escri- morar v. i.: 5.40 dous anos e meyo en Acre
tura || ADJ.: relativo a caça: 213.74 morou; 9.21, 14.14, 8.12 en Segovia,
azcõa monteira. u morar / húa dona soya; 27.36, 31.21,
43.5 un orne bõo que en Darouca
montes ADJ.: montês: 81.26 fogo montes morava; 65.105 morou ena vila ben
(uma doença; CF. fogo selvage); quinze dias || 64.16 Aquel infançon un
52.1,16 cabras montesas. mui -gran tenp' assi morou / con
aquela dona.
Mont' Olivetc v. Olivcte.
moravidi s. M.: 83.48 moravidis (aliados.
monumento s. M.: sepulcro: 422.50 u foi Y. maravedi;
posto no monumento. CF. mõimento,
monuaento. morder v. TR.: 31.26 foran ... de lobos ...
mal mordudas; 225.28, 275.12 sse
moogo s. M.: monge: 75.65 Aquel moogo; fillavan a morder / come can bravo;
149.64 aquel preste moogo; 237.46, 372.13, 404.57.
399-39-
MorieUa: Morella (Castellón de Ia Plana):
mora s. F.: amora: 75.154, 119.37, 346.13 161.1, 161.7 ££n Aragon, en Moriella.
tornou mais negro ca mora.
morrer v. i.: 5.38, 6 13 húa moller meri-
Morabe: o rio Oum er-Rbia, em Marrocos: guada,/ a que morreu o marido;
131.12 rio que Morabe é chamado; 11.33, 12.33, i3.i || 251.102 leixou-sse
181.35, 271.8 rio d ' Â z a m o r , / que morrer || morrer-se: apagar-se: 116
Morabe ê chamado. (M) Como as candeas do mercadeiro
se morreron. Formas verbais: .
morada s. F.: 115.224, 202.33, 255.19 en
Leon do Rodan morada / ouve muy PRES. IND. i moiro 64.57
boa; 411.8 que do Sant' Espirito de 3 morre 75.75, 260.20
Deus fosse morada; 414.35 dos çeos, 6 morren 233.3, 384.48
u era sã morada,/ o fez deçer || fazer PRES. CONJ. i moira 124.26,213.51,
morada: 95.9 foi fazer en Portugal 237.106, 301.20,
morada; 255.28 morada de súu fezeron; 327.33
288.13; 376.11 na çibdade de Sevilla, a moiras 274.47
u fazia sã morada / el Rey; 383.36 3 moira 5.116, 22.3o,
Fazendo mui gran morada en Acre; 335-4'
420.15. 4 moiramos 48.33
5 moirades 75.66
&9 IMPERF. IND. 3 morria 75.55, 188.29,
morador s. M./ADJ.; que mora, que habita
em algum lugar: 102.55 un logar 199.32, 33 1.20,
> escuso ... u morador / Foi aquela
r
r"
1 1^
*~4
200 gtf*
vj^
6 m o r r i a n 184.14, morto s. F.: 1.12 sen avermos pois a passar
226.48, 251. ia, / per mort' outra vegada; 6.6o, 24.24 IP^
^^
253.24 P o r q u e tal morte foi morrer; 27.8
IMPERF. CONJ. i m o r r e s s e 175.76, v e n c e u a m o r t ' ; 75.64 cona morte St- Á

209. 1 9 gemendo; 83.5 Aos seus acomendados


2 morresses 131.62 / a Virgen tost' a livrados / De mortes
<^^^d
! 3 morresse 13 i, 22.1, e de prijões || dar morte: 4.103, 75.31,
77.21, 85.2o, 86.1 78.28, 149.46 || p r e n d e r mor te: 2. 96,
6 m o r r e s s e n 57.103, 9.44. ^™
i 226.47, 252.1 ^
^3
PERF. i morri 123.40
2 morreste 135.125
morto ADJ. / S.: 5.97, 6.47, 13.25, 14.21, 54.2,
^—
fl^B
6576 quisera 'nton seer mais mono
j 3 morreu 14.19, 17.16, que vivo || 21.4 mortos resorgir; 43.66
-*•'
W-
21.2, 35-«4, 45-3 dá aos m o r t o s v i d a ; 72.34, 111.52
6 m o r r e r o n 18.29, 122.40. É&&
131.2,168.2,236.16,
i
ç=

1
353-104,. mosteiro (125.115 To) v. mõesteiro. r'
; MAIS Q. PERF. 3 morrera 133.1 'J',
: 142.7, 167.8, 334-r,
^•^
mostra s. F.: 419.126 que te Deus non ama
j 381.1
j FUT. IND. i m o r r e r e i 53.67, gran mostra ch' en feit" á.
, 200.37, 237-52
*i -r*
€*
2 morrerás 37.75 mostrar v. TR.: B.ir, 1.39, 2.28, 9.105, 12.7 €*
5 morreredes 213.71,
233.15
un gran miragre . . que a Reinna do
Ceo quis en Toledo mostrar || 15.63
&&
^^
FUT. CONJ. i m o r r e r 125.75, est' orgullo que mi ás mostrado; 51.85
j 170.27 tan gran pesar en mostrava; 94.99 lie
2 m o r r e r e s 54.67, mostrou tan grand' amor || 202.29 a
rima ... que era de tal razon / en
j
í
75-"8
5 m o r r e r d e s 85.38, latin e que mostrava: «Mobile Tricli- ^^
! 295.55, 36g.85 nium» || 53.13 quen m'ascoitar quiser, ^
COND. l m o r r e r i a 43.10, / direi-11' eu de com' a Virgen quis
no menyo mostrar || mostrar-se: 24.30
e%?
^*á
'25-51 ,^

1 PART. PRES.
3 m o r r e r i a 274.52,
369.109.
m o r r e n d o 292.22,
425.8
Santa Maria en vison / se mostrou;
26.31, 82.2, 105.24 por aquesto te me
vin mostrar || mostrar-se por: 17.27
m o s t r a n d o - s s e por devyador; 31.56 :,
^
*!**
^=
^+~r
PART. PERF. morto 2.64, 72.39, mostrou-sse por b e s t i a sage; 164.9 f
i32.38 do mal que lie fezeron mostrou-ss' $ ^
INF. morrer 12.33, '6 13, en por despagada. |
^
fízs
! 24.24, 27.8, 36.13
Moura (Alentejo): 275.11 no convento ... 1 ^
l ij ~*
mortal ADJ. : 42.70 coyta mortal; 40.36 medo de Moura. i
**
mortal; 58.28 pavor ... mortal; 68.15 ;i ^^
— =_,
i queria mal / a ssa combooça mortal; moura s. F.: 167.1 como húa moura levou i €*
114.5 chagas mortaes; 235.33 pecado seu filio m o r t o a Santa Maria de Sala-;;
mortal; 407.21 disse con gran sanna aoí.i, 212 38, 335.23. i -^L

mortal.
mouro s. M.: A. to Algarve, que gáou / de : fiSm
^
tnortalla s. F.: 2.33, 378.38 a mortalla lie mouros; 5.140 mouros nen judeus; 28.1,
mandou / tallar; 403.52. 46.1, 63.17, 83.1 terra de mouros. |

! 0*
^

i*á
^^
fíj
í*! &e»
^^
i ^i
j i
v^-

|

_ — — _—— . —- =- -j1 ^7
rv!1-^^'--

Das könnte Ihnen auch gefallen