Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
CANTIGAS
}E SANTA M A R I A
EDITADAS POR
WALTER METTMANN
VOLUME IV
(Glossário)
POR ORDEM DA U N I V E R S I D A D E
1972
À MINHA MULHER
NOTA PRELIMINAR
(i) O índice ele notnbres propio y de asuntos importantes de Ias Cantigas de Santa Maria,
de Agapito Rey, (Boi. R. Acad. Esp. XIV, 1927, pp. 327-355), além de não ser com-
pleto, contem bastantes erros.
sacou /fora do rio a salvo; 313.28 Yd'
a boa ventura || lugar: 5.181 ao segre
non ficaria nunca; 44.8 perdeu a caça
| A primeira letra do alfabeto: 70.10 'A' un seu açor; 66.33 a seu destro tra-
demostra 'avogada'; 410.24 'A' mos- gia / sigo San Johan ; 193.17 un canto
tra a saudaçion / d'Âve. He poseron / odeito aã garganta;
228.13 gota que aas pernas e aos pees
9 & AKT DEF. P. e PRÓS. DEM. F,: B. 17 Santa ou v era || distância: 78.61 de fond' a
Maria, que ést' a mellor / cousa que cima; ioS.6í quantos físicos ouv' end1
el fez; i,3o u deytan a cevada || 6.43 a Pisa || oposição, distribuição: 1.78
pois se foron as gentes; B.i emen- juntada / con el no ceo, par a par;
tando as cousas que á mester eno tro- 59.99 faz a faz, io5.KJ \\tempo: 5.33
bar |] 15.14 Ond* en Cesaira a de A mui pouca de sazon; 1647 d'oj' a
Suria || 3.45 a que de prez / todas un ano; 21.31 foi... a seu te n p' aquel
outras donas vai; 6.3, 9.61, 35.y3 de filio nado; 59.53 á meya noite s'ergeu;
Santa Maria somos, a de que Deus 111.2 a tercer dia; 118.17 aã quarta
quis nacer; óí.õ A qual acorreu já vez || causa: 4.77 e aque a gente ven /
húa vegada / a húa dona; 81.44. CF- ao doo de Rachel; 74.45 E aó/gran
Ia, na. son -que a madeira fez / vêeron as
gentes || fim: A.2O este livro... fez
^5 * PRON. PESS. F.: 8.34 se a ben servir; 1.75, a onrr' e a loor / Da Virgen; 38.29
2.15 || 85.48 as cozian e pois ar assa- outros que lies tragian y vyo a ven-
van; 99.27. CF. Ia, na. der? 2I6.3Í deitou-sse a dormir || meio,
instrumento: 31.72 fez chamar a pre-
•7 a PREP.: introdtif o complemento directo: gou; 42.19 jogavan à pelota; 213.70
3.i3 tant' a seu Filio rogou; 5.20 ela combater a pedra e a saetas || modo:
outrossi a el amava || compl. indir.: 31.70 a mui gran pressa; 95.48movian
A.14 que tolleu / a mouros Nevl' e de rrijoaos treus alçados; i36.i i pren-
Xerez; i.35 com* angeos cantada/loor deu poren morte a muy gran vihança ;
a Deus foron cantar || liga verbos 237.3 jajúava .. a pan e agua; 323.33
subordinados aos predominantes (v.): chorando a saluçadas; 345.8H ardendo /
achar, ajudar, assentar-se, atrever-se, estava a grandes chamas || conformi-
aver, coidar, começar, dar, demorar, dade : 97-58 se a vossa mercê for;
dever, encantar-se, emprender, filiar, 351.26 se daquele bôo vyo non beves-
ir, leixar, levar, prender, provar, soer, sen a seu sen ; 395.63 feita a ssa semel-
tornar-se, traer, uviar-se, víir || indica lança || 98.6 un miragre que contar oy /
a direcção: 1.2$ chegou canssada / a a omees e molleres que estavan y;
BelleernJ 5.22 foi romeu a .Jherusalen; 146.11 dun gran miragre que oy / a
9.46 ren da Magestade / non He véo omees bõos contar; 267.13 contar-vo-
a mente; 233.2 Como Santa Maria -lo-ei brevemem' e agynna / quant'
defendeu un cavaleiro que se colleu a end' aprendi a quen mio á contado ||
húa eigreja sua; a37.65 que dos gran- 137.40 pelo demo, que senpre mal
des erros que fiz a emenda chegasse; cheyra / À pecad'; 225.54 e disse que
271.49 bon vento... que log' a nave lie soubera a manjar mui saboroso ||
224-5 Ant 1 é con mui gran razon, a correu || 122.26 ssa madre criar-/ a
quen parar y femença, / en aver tal fez pêra às Olgas a levar; 24^19 Assi
don de Deus a de que el quis nacença / foi que às donas prougue-lles deste
filiar; 410.22 a queno comedir; 423.18 feito. '
E u os ceos fez e estendeu, / ben
semella obra de mui gran sen; / mas a V. avor.
mayor foi, a queno catar ben, / u por
seer ome deles deçendeu || i i.bi fale- ^j aã ligação do ART. DEF. F. e áa PHEP. a:
ceu a seu chamado; 35.go quis que ert 5.83 a levou consigo aã Condessa;
tal / Ponto vêess' a seu feito, que non 6.73, g.i65 || 53.02 e dizia aas gentes;
ouvess' y joyz / que de vida o jul- 57.6o
gasse; 55.28 logo aã terça soa; 62.5 os
acorr' a gran coita sabuda; 174.10 con "^ aã s. F.: asa: 142.17 aquel falcon toste a
outro dados jogava,/e porque perdeu acalçou / e dun gran colb' a aã (ou:
a eles, descreeu mui feramente ; i85.i coíbe 'aã, coíbe a 'a) lie britou.
Como Santa Maria amparou o castelo
que chaman Chineoya aos mouros que
Ç ãa INTERJ. : 69.93 que lie fezesse que logo
o querian filiar; 3^8.77 non lie quis
guarido fosse da língua, que non dis-
responder nada a cousa que lie dis-
sesse oãa».
sesse; 344.28 na font' abeveraron /
seus cavalos a beveren; 363.6 Un tro-
bador de Gasconna era, e trobava ai õj Sado s. F. adem, pato: 243.19 aas ãades
Con Symon e a muitos, si que sse deitaron os falcões; 352.15 Est' açor
queixava a gente dei; 367.6 aquele filiava garças e ãades e betouros.
que s' a ela chama / e a serv' e a loa
e a ama; 367.39 aquela que non erra/ / o aaguar v. TR. : fa^er baixar sobre a agua
a quena serve ben sen oufania || locu- 243.20 aas ãades deitaron os falcões
ções adverbiais, conjuncionais, prepo- que montavan;/des i deceron a elas
sicionais (v.): a alen, a baldon, a cabo e assi as aaguavan,/que con coita se
de, a cas(a) (de), a ciente, a{a) cima, metian só o geo nos regueiros.
a come, a como, a como quer, a com-
pra, a comunal, a costas, a costume, / / abado s. M. prelado de um convento: 45.14
a data, a denodadas, a dereito, a der- que vergonna non avia do prior nen
redor (de), a desmesura, a desora, a do abade; 73.47, 85.6g, 103.42, 141.26
dur, a eito, a engano, a entrante de, l sacerdote: 4.29 foi entrar / na
a envidos, a escondudas, a escusa, eygreja, u viia / o abad' ant' o altar;
a escuso, a Ia fé, a feito, a fita, a for(o) 55.17 sse foi con un abade, que a por
de, a força, a furto, a guisa de, a mãe- amiga teve; 38q.i7 Maestre Pedro de
festo, a maravilla, a medo, a menos Marsella, que abbade / foi já e tor-
de, a mesura de, a p- • (de), a pé de, nou-se leygo || ermitão (?): i6.3a se
a pêa, a pêas, a perfia, a pesar de, a foi enton a un sant' abade; 36.2o un
poucas, a per poucas, a pouco, a pran, sant' abade, que na nave ya || con-
a prazer de, a preto de, a que, a redor fessor 237.47 a un moogo, / meu
de, a semella de, a semellante de, a abade, o prometi; 233.24 recebeu en
tento, a torto, a vão, a vegadas, a(as) péedença que fosse logo guisado / porá
vezes. yr a Santiago, ca lie mandou seu abade.
CF. abbade.
à contracção do ART. DEF. F. com a PREP. a:
27.71 E os judeus, que sempr' acostu- 17 abadessa s. F.: prelada de um convento:
mad* a n / d e querer gran mal à do 7 i, 55.20, 6i.35 a abadessa do mões-
mui bon talan; 46.63, 5g.58 à omagen teyro; 94-85, 195.96. CF. badessa.
'^ abadia s. F.: mosteiro; 9-73, 11.10 en húa 246.27, 337.43 o padr* a boc' aberta
abadia / un tesoureiro avia J 48.18, iillou-sse Deus a loar; 377.22 mandou
94.14, 125.121. que sen tardada / a carta desta merçee
' aberta He fosse dada || abertamente
/V abaixar v. TR.: baixar, humilhar: 175.61 a ADV.: 195.145 de que será cena / quando
Virgen Santa, / que aos mãos abaixa vir aberta-/ mente que...; 205.9 e assi
e aos bõos avanta; 3o6.5i Esta oma- abertamente/ parece a ssa vertude.
gen... está / con ssa cima abaixada
|| ABAIXAR-SE (Tb), ABAXAR-SE (E T): 2 3 «beto s. M : engano, manha: 28.87 Aquel
humithar-se: 4(1.46 noa poss' osmar Soldan, sen mentir, / cuidou que per
/ que quisesse tal afan prender Deus abete / o qucrian envayr / os seus.
nen ss'abaxar.
7-j aboverar v. TR.: abeberar: 344.27 e na font*
/ S abalar v TR.: agitar, alvoroçar: 88.5o abeveraron / seus cavalos a beveren.
Dizend' aquesto, torvado / ouve tod'
aquel logar / e o convent' abalado *>VAbiron: Abiram, Abirom (Numeri XVI):
/ con seu mão sermõar || abalar-se: 240.32 se non foss' ela, fôramos já
mover-se: 245.67 mais sol faiar non || todos con Abiron e con Datan.
poderon, nen ome non ss'abalou / que ^f ftbito s. M : hábito, roupagem de frade:
sse levantar podesse. 94 (M), 274.50 £ foi-ss' hu ejraa os
//, abaldõar v. TR.: abandonar: 55.68 aos que frades e seu abito pediu.
ela ama por 11'errar non abaldõa; 30 Aboyuçaf, Aboycef: AbB Yusuf Ya'qub,
23?.22 seendo denodada / muit' en seu sultão de Marrocos (1258-1286): 169. E 5 3
corp' abaldõar. Aboyuçaf, o sennor de Cale; 181.1,
/ 7 abater v. TR.: vencer: 237.87 F porque é 2i5.7;323.n Âboyuçef.
já o dem' abatudo (E: demo batudo). 2 í abraçar s. M.: abraço: 41 i.i36 e con muitas
f£ abaxar-se v. abaixar-se. saúdes e muitos abraçares / o acolleu
mui leda.
/í) abbade (85.6g. 187.21 EI, 237.47, 389.17)
= abade. j • abraçar v. TR.: 128.35 viu y Santa Maria...
con seu Filio Jhesu-Cristo en seus
2O Abdalla: 95.53 chamaron Mafomete, o filho braços... que tfia abraçado e el ela
d'Abdalla. abraçada; 2o5.55, 420.61 Bêeyta u t'
el ouve dos braços abraçaida || abra-
21 Abel: filha dum judeu de 'Beorges': 4.104. çar-se: 13a.137 logo ambos ss'abra-
çaron.
7i abella s. F.: 128.9 un vilão que era d'abellas
^v cobiiçoso, / por aver en mel e cera; :- Abran: «Un conde d'Alemanna, que ouve
208.2, 211.i. leixada || sã terra, e foi fazer en Por-
tugal morada || encima dúa hermida»:
7 .' Aben Mafon: ibn Mahfudh, rei de Niebla gS.i3 El Gond' Abran; g5.86.
(cerca de 1252): i83.6 en tenpo d'Aben
Mafon, U que o reino d'Algarve tíi' 5<Jabranger v. TR.: alcançar: 99.24 E as
aquela sazon. omages toller / das paredes e raer / '
a quant' eles abranger / podian per
«? abertamente v. aberto. seu peccado.
v' 5" aberto PP. DE abrir, ADJ.: 9.164 viu a port' ?£ abrigar v. TR. : amparar, dar abrigo:
aberta; 98.32, 102.73 poi-lo foyo aberto ~ 399.35 Mais a que abriga / Os pobres
/ ouveron; 112.36 a nav' era aberta; e os coitados.
H
4
> / obrigo s. M.: protecção, amparo: 263.7 lum, 267.103 Ei-vo-lo acabado, acabar-se:
c espello / de todo-los peccadores, e B. 45 Aqui sse acaba o Prólogo das
abrigo e conssello; 333.51 dês Pasqua Cantigas de Santa Maria; 356.21 por
y jouve... ata setembro meado a çon- fazer quá a obra s'acabasse ben.
seir e a abrigo / da Virgen Santa
Maria. *^5 acabar s. M. : Jtm, termo: 342.8 gran poder
â no começo ben come no acabar.
•i* ?" abril s. M.: 5.i53 eno mês d'abril; 115.284,
2Ô5.i35, 393.18 mercores, primeiro dia VC ncaeoer v. i.: suceder, acontecer: 38.36 como
/ d'abril. sol acaecer; 219.22 e ouve d'acaecer
/ que poseron y o demo; 242.19 e
í. f abrir v. TR.: 4.81 foron log' o forn' abrir; ouve d'acaecer / que...; 258.22 un dia
11.29 log' as portas abria; 135.88 Dor- 11'acaeceu / que...
miu e abriu enton / os ollos; 176.23
E abriu log' as cadeas; 205.8a (car- -fJ acajõar v. TR. : causar dano, prejudicar:
tas); '325.4 a °,ue nos a*31"' os braços 184.19 que a guardasse que non foss'
|| PP. aberto (v.) || abrir-se: 126.23 acajõada.
s'abriu / a terr'; 234.28 começou-ss'
a correger / a lingua daquele moço e i! f acalçar v. TR.: alcançar, atingir: 142.16 aquel
as orellas d'abrir; 246.82 as portas... falcon toste a acalçou; 175.28, 189.12,
abriron-ss 1 ; 329.75 os ollos tan toste a 13.74 Mas un foi-o acalçando con ssa
se 11'abriron; 33g.2a húa nave... pelo azcõa monteira; 237.89.
fondo s'abriu.
í/^ açaria, azaria s. F.: correria, expedição
3^) aç, v, az. militar: 2o5.i8 Na fronteira un castelo
de mouros mui fort' avia / que com-
UQ acá ADV.: cá: 62.47 ven acá, meu filio; bateron crischãos que sayan d'açaria
103.40 que buscades acá?; 107.59 Acá / d'Ucres e de Calatrava; 277.6 deze-
/ Víid'; 147.4 Ei-m' acá; 176.26 leva-t' seis almograves que foron en aza-
e sal acá; 251.97 dade-mio acá; 325 46 ria / aã terra que chamada ést'
Sal acá fora || contrapôe-se a ala: Algarve.
v. ala || log' acá:/imediatamente, logo
a seguir: 378.54 e a moça log1 acá / £0 aoaron LOC. ADV.: rente à pele, chegado ao
viveu e abriu os ollos. corpo: 33.28 (To) a caron nunca jamais
vestirei lio; 132.27 célico por camisa
Yl ».çãa s. F. : aceno, gesto com a mão, com a / sempre acaron vestia; 35g.4 As mãos
cabeça ou com os olhos- 6g.23 Âqueste da Santa Virgen que tangeron acaron
non falava nen oya, / mais per sinas / Jhesu-Christo.
todo ben entendia / o que lie manda-
van, e o fazia, / ca non vos avia el *\ accorro (140.16) v. acorro.
outr' açãa.
/j ) acender v. TR.: i IÊ.I como Santa Maria fez
4/J acabado ADJ.; concluído, perfeito: 409.15 e
acender duas candeas na saeigrejaen
guannaremos/sa mercê' acabada.
Salamanca; 255.126 Á casa foi per
Yj acabador s. M.: o que acaba: 202.25 os seus duas vegadas / acenduda; 275.57,
/ gêollos ficou que ela foss' ende aca- 3o4.23, 345.74 viia fog 1 acender || acen-
bador. dor-so: 307.21 en aquel monte fogo
s'acendeu / mui grande. CF. aceso.
y V acabar v. TR. : 35.77 e de quant' acabar
cuidas ren en non acabarás; 70.26, f.-^acensson s. M.: 146.70 polo quj sobiu nos
78.56,88.102 Aqui vo-lo acabey; io3.22, Ceos dia d'Acensson.
acéquia (i33.i T; 133 Aí) v. oeqiúa. ,5^achegar v. TI».: ajuntar, acrescentar: «47.17
, Aquesta moller mesquya / de quanto
acertar v.».: dar no alvo, alcançar: 129.10 pud' achegar / conprou húa ovellya;
E a saetn assi 11'acertara / pelo ollo, 362.6 E daquest' un gran miragre fezo
que logo ll'o britara || neertor-se: en- a Virgen, que sol / fazer outros gran-
contrar-se (casualmente): 6.87 quan- des muitos por achegar nossa prol.
tos s'y acertaron / aos judeus foron
logo; 275.7 muitos que ss'acertaron y. /6 Aehelas: Cheias: 222.2, ai En Portugal,
a par dúa vila... que é chamada
aceso ADJ.: inflamado: 134.58 un tan mal Lixbõa... á y un rico mõesteyro de
aceso/que ssa perna tallara; 422.31 o donas... Este móesteyr' Aehelas á
ayre de fog' e de suffr' aceso. notn'.
acha s. r.: machado: 6.44 deu-lle tal dúa (y ! aramar v. TR.: pôr fim, dar cima, termi-
acha, que ben atro enos deates / o nar, 201.67 pres orden, u acitnou ssa
fendeu. vida.
£ g achar v. TR. : 3.3a, 6.99. 6.85 assi que achar í^acitara s. p.; amparo, abrigo, defesa: 5i.38
non possa null' om' y que emende; te rogamos que... nos quef-as guar-
7.10, 418.31 "^or serva me achará dar, / e sei nossa acitara. CF. citara.
|| achar consello v. consello || achar
en (por) verdade: 2.18 com" achou en (J acolá ADV.: 135.100 levade-n»' acolá / o ést'
verdade; 3,5.72 e acharon ea verdade o que seerá / meu marid'; z56.t3
quanto diss' aquel pastor; 21 i.i3 com' enquant* el foi acolá / Aã ost'.
en verdade achei de gran gente; 276.50,
3o5.3i com' eu achei por verdade /^acoller v. TR.: 411.137 con muitas saúdes e
II achar mêos: dar pela falta de: muitos abraçares / o acolleu mui leda
55.31 mas de que a non achavan mêos || acoller mal: tomar a mal: 5.92 Pe-
sse maravillava; i5g.22, 330.46 || achar diu-lle seu amor; e porque ela mal
par: i6o.5 E par nunca H'achará; lio acolleu, / degolou-»1 o meny"o
180.9, 232.17 que noa 11'achavan seu j] acoller-se: juntar-se com, acompa-
par / eno reyno de Castela || achar-se: nhar: 3o?.i i acolleu-sse a un orne con
encontra-se: i65.36 poucos s'acharon que filiou conpania || buscar abrigo:
y; 174.39 el achou-sse tan são, / que 358.37 ygreja... en queVacollesse a
nunca pois lie dolveron boca nen lín- gente, que pavorosa / era.
gua nen dente; 213.23 dês que ss'achou
sen marido, / fezo como moller maa;
' 3oi-32 E logo sse sentiu livre da pri-
is- aeamendado s. M. : encomendado : 83.3 Aos
seus acomendados / a Virgen tost' á
jon o escudeiro... e achou-s1 en Vila- livrados; i33.7 o que a Virgen filiar
-Sirga H achar-se con: encontrar: / vai por seu acomendado; 404.82
277.33 cotneçaron cTandar por essa acomendad' é meu.
'ncontrada, / e acharon-sse con mou-
ros H achar-se ben de: 75.134disse... ' / acomcndar v. TR. : encomendar, entregar :
que mui ben s'acharia / de quanto ali 96.67 rogo-vos que roguedes / a Deus
vêera || achar-se mal de: 45.53 e mui por mi e me ll'acomendedes; 107.27
mal vos acharedss de quanto a já acorre-las coytadas / que ti son aco-
tevestes; io8.3 Dereit 1 é de ss'endf mendadas; i 14.12, 164 14 o ifante que
achar / mal de que filiar perfia / con- foi de Mont-Aragon / abade e que a
tra Santa Maria; 233.41 med' ouveroa terra tíia acomendada / De mão dei
que ss'achassen / mal de Deus e de sã Rei Don James; 175.43, igS.5 \-
Madre; 274.40, 3i6.3. dar-so: encomenâar-^s: i3.8 á ela
s'acomendava ; 83.2, 94.44 a vos de em, resolver, decidir: 35.26 ouveron-sse
coraçon / m'acomend'; 107.2, 177.22. d'acordar/que sse fossen pelo mundo ;
218.37 !de o y leixaren todos s' i
L\. acompannar v. TR. : 17.38 ela v5o ben acon- acordaron ; 3og.25 Mas per ren non
pannada ; 355.28 que por Deus no-lle ss'acordavan o logar u a fezessen ;
pesasse iPyr dela acompannudo; 420.45 3n.2O ambos s'acordoron por cn
bêeyta a conpanna que t'ouv" acon- romaria yr || reconhecer: 335.63 linton
pannada. s'acordaron todos que fazian neiçi-
dade / Buscar o que non podian achar
b$ aconsollar v. TR./I.: 145.17 aconssellava per nulla maneira.
desaconssellados; 278.40 ela 11'acons-
sellou / que fosse por Vila-Sirga. i V acordo s. M.: aver, tomar, prender acordo:
48.27 entre ssi acord' ouveron de lie
/o> acontecer v. i. : 356.6 un miragre que no non deren en nada; 2i5.38-enton ouve-
Port' aconteceu. ron acordo que fosse logo queimada;
374.22 E ouveron seu acordo que
7,0 açor s. M.: 44.1 o cavaleiro, que perdera fossen téer vegia ; 345.56 atai acordo
seu açor; 23a.i, 3 i 2.2. CF. azor. tomaron / que leixassen no castelo
poucos ornes; 411.20 tal acordo pre-
acordado ADJ.: resolvido, determinado por seron, / que fezeron trcs partes.
acordo, unido: 38.14 como Madr' e
Fill' acordados / son en fazer ben ; "l,£aoorredor s M. : o que socorre, o que vá em
87.00 Acordados dum coraçon / feze- auxilio: 89.34 Reja das outras reyas,
ron dei sã esleycori; ia5. iu3 Desta / acorredor das mesquinnas.
guisa acordados foron os novios;
169.3, 218.28 eno levaren sigo foron li acorrer v. TR./I.: socorrer, ajudar: 17.58
end' acordados; 344.42 foron acorda- Sennor, acorre a tua coitada ; 27.38 a
dos / en como fora miragre. v. acordar. rogaron que os vêess' acorrer; 36.i8
que os vêessen acorrer; 47.34 mas
aeordança s. F. : acordo, intenção, propósito: accrreu-lle logo a Virgen de bon prez ;
Q.I 18 ao mar s'ya / con tal aeordança. 49 1 6 E ar acorre-nos aqui || acolher-se:
268.43 nenbra-te de mi mesqya, / ca
acordar v. TR. : acordar em, resolver, deci- todo-los peccadores coitados a ti acor-
dir: 194.27 que o degolassen ontre ssi remos || PART. PERF. : acorrudo 28.37,
0 acordaron ; 314.24 Pois est acordad'
ouveron || outorgar, conceder : i6q.3i
maçar lio acordaron, non valeu húa acornmonto s. M.: socorro: 33.45 fugir dos
biila || v. i.: despertar do sono, cair escarmentos., dos que queren per-
em si: 58.6o Pois passou esto, acordou fiar / sen aver acorrimentos.
enton / a monja ; 83. i8 tan gran sono
avian / que non eran acordados; acorro s. M.: socorro: 111.61 pola que
96.42 Primeir' os frades foron espau- senpre ten / Seu acorr' aparellado;
tados / do que oyron ; mas pois acor- 140.16 Loemos ssa lealdade... seu
dados / foron... disseron ; io5.gi, acorr' e ssa verdade; 194.51 aã Vir-
1 34.06 || acordar-se: recordar-se, lem- gen groriosa, acorro dos peccadores;
brar-se: 132.79 foi-ss' el en ssi acor- 345 48 filiou sãs cavalerias / que ll'en-
dando / de como acostumara / dizer viou en acorro.
sasoras; (6g.i3, 228.39 adur o eonnos-
cian... senon pola coor dele en que acostada ADJ. : encostado : 410.62 Bêeyta u
sse ben acordavan || reflectir : 382.42 t'el ouve dos braços abraçada, / e tu
acordou-ss' e" fez bon sen II acordar con piedade sobr' el fuste acostada.
9
m
9
acostumado A Dj.: afeito, habituado a; aver â y ad (lat.) : 56.38 Ad Dominum ; 56.40 Ad te
9 ac.: 2770 os judeus, que sempr' acos-
9 tumad' an / de querer gran mal à do Q, i Adam (3.8, 420.8) v. Adan.
mui bon talan; 32.52 E missa cantada
9 / com* acostumada / ás... manten
s. M.: gesto, modo, trejeito, falsi-
dade: 66.64 E pois a missa conpria
9
m
|| seer ac.: 88.16 E porque acostumado
fora / de mui ben jantar.
/ ben sen adaman ; 245.77 nen fezeron
adaman/sol de H' en ele travaren;
J
401.63 que me guard'o teu Filio daquel
i acostumar v. TR./I. : habituar, costumar, ter
por costume: 33.j5 que dos seus ensi-
que adaman / mostra sempr' en seus
l namentos / os quisess' acostumar;
feitos.
iSz.So foi-ss' el en ssi acordando / de 9^' Adan, Adam: 38 o pecado de Adam;
como acostumara / dizer sãs oras. 2t3.ioi, 240.29, 270.19, vi vêo-sse fazer
/ nov1 Adan; 336.48, 363.48, 411.146,
açoutar v. TR.: 227.31 o fez açoutar privado; 420.8.
245.40, 328.53.
% adeante ADV.: io8.58 com* outr' o rostro
Jjj acoute s. M.: 227.32 He deu açoutes tantos ten / adeante por catar; 109.23 que o
que non ficou no costado / neno corpo non leixaron adeant' ir ; 27,8.25 Trei-
coiro são. des... albergar mais adeante a hiias
choças ; 297.45 E dês oy mais sã fa-
Acro: cidade e porto na Palestina: 5.40, zenda nuca irá adeante; 332.37, 391.11,
9.I43, 33. »6, 172.6, 23; 383.28, 34, 36. 407 8 com' oyrcdes adeante per mi
j) dali adeante; 849, 149.69, a38.3g;
acrecentar v. TR. : 23. i como Santa Maria dês ali adeante: 3i.63, 423o, 48.39,
acrecentou o vyo no tonel; 2o3.i, 163.29, 295.62; daqui adeante; 42 3/j,
258.1, 3og.8 por acrecentar a lee de 42.70; dês aqui adeante : i63 a3 ; dês i
Deus ; 349.23 || acrecentar en: 267.56 adeante: 16449; d'og" adeante: 82.52,
nenbrou-sse da Virgen que senpr, 40187; dessa or" adeante: 2i6.58;
acrecenta / eno nosso ben. CF. acres- dend' adeante : SzS.S? ; CF. adelante.
centar.
^ 3 adega s. F. : 6.48 soterró-o na adega, u sãs
acrcer v. TR.: emprestar, dar a crédito: cubas liya; 23.3z; 47.200 fez na adega
25.135 que He déss' o que 11'acreer beber do vy1 assaz; 220.36.
/ fora.
f^adeitar v. TR.: deitar: 196.28 El fezera já
acrescentar (258.4) v- acreeentar. as formas . . e pois foron ben caentes,
o metal dentr' adeitava. •
açúcar v. TR.: estimular (CF. DCEC, l, 3o) :
53{A/) como lavravan a eigreja, e o <3Q adelante ADV. (espanhol.) 297.52 dali ade-
menynno que os acuçava. ' lante ; v. adeaate.
acnsaçon s. F. : acusação: ^ (M) foi livre da 1>/ adestrado ADV. : directamente: 338.a6 a casa
«to acusação; 17 (M). de Siu amo adestrado a levaron.
acusar v. TR.: 7.28 E fórona acusar / ao fl ) adevyar v. TR! : adivinhar: ij.lo F ontr' o
BIPPO do gar; 17.2, 3a.i8} 78.37, ai que soub* adevyar, / foy o feito da
124.18. dona mesturar.
P'
í
n > adiano s. M. : oferta, presente valioso (?): adubara; 36g.ioo que o peyxe il'adu-
43.3o en logar que adianos/dess'end' basse || comeguir, alcançar: io5.5/
a Santa Maria ; 141.43 e por est' aã que nun,ca el pode ren adubar / cona
Virgen grandes adianos / deu; 2y3.5o donzela (eufem.); iz5.35 mais nadanon
dando grandes adianos / todos a Santa adobaron.
Maria.
x' aduga, adugo v. aduzcr.
3'--' adobar v. adubar.
ADV.: dificilmente, apenas: i5.i5g que
03 adoecer v. i.: cair doente: 209.1 Como el creer podian muit' adur ; 46.61 Adur
Rey Don Aftonso de Castela adoeceu pod' esia razon... encimar; io5.i5
en Bitoria; 23X42 foi tan mal adoe- que adur pod' en seus pees estar ;
cer / que o teveron por morto dest' 1 34.69 El respondeu-11' a d u r ; 228.38
anfermidad' atai ; 235.45. adur o connoscían ; 23944 muit' adur
disse.
0^ Adonay: Deus fhebr. adonai 'meu senhor'): f/adurcij adusse, etc., aduxe v. aduzor.
270.35 Aquesta foi chamada Ficela
Moysi, / e foi por nossa vida Madre v. TR. : trazer, conduzir, induzir:
d'Adonay. 35.117 corn> aquel que aduz / gran
poder de meter medo ; 43.53 o adug'
.1 "JL adorar v. TR. (espanhol, ou cultismo}: ig6.3, ame li morto; 59.72 mas o Crucifiss'
333.1 ; v, aorar. aginna / tirou a mão da cruz / e, com'
ome que aduz (a 'duz? cf. T To que a
O^ adormecer v. i.: cair no sono: 7.2 Esta é aduz), / de rrijo a foi ferir; 115.277
como Santa Maria livrou a abadessa O meny' enton IPaduz / seus livros;
prenne, que adormecera ant' o seu 116.40 Adu-me... duas grandes can-
altar; 15.87, 58.20, 85.23, '°5-9Q II ador- deas; i2J.42poi-lacandea adusseron y;
mecer-se: 68.25 E pois fezeron esta 171.12 pêra as gentes aduzer / que
oraçon, / adormeçeu-se log' enton; sejan muit' aguçosos / de ben en seu
92.29 Enton logo ís'adormeceu. CF. Filio creer; 227.3 Quen os peccadores
dormecer. guia e aduz a salvaçon; 272.20 E assi
a adussera o demo a cofojon || alegar,
OQ adormentar v. TR. : 404.98 e assi o guariu mencionar: 5.175 com' agor' a d u z /
que con sabor o fez adormentar. voss' irmão a mãefesto ; i5.6 E de lie
seeren ben mandados, / esto dereit' e
jj Q adormir-se: cair no sono: 42.63 deitou-ss' o razon aduz; 353. 102 com' aduz / o feito
novio primeiro e tan toste ss'adormyu. deste miragre J, Formas verbais :
| , adro s. M. : terreiro em frente ou em volta PRES. IND. adugo 43.53
daigrefa: 245.25 Ali no adro avia húa 3 aduz 5.175, i5.6,35.ii7,
capela. 59.72, 115.277
PRES. CONJ. 3 aduga 142.26
' -y adubar, adobar v. TR. : compor, preparar, IMPERF. IND. 3 aduzia 3o3.i6
tratar: g5.2g o que era de comer adu- 1MPEHF. CONJ. 3 adussesse 216.21
bar fazia; 172 20 seu mast' adubaron; PERF. l aduxe 247. 26
286.21 un gran can... atai o adobou 3 adusse 206.41, 210.11,
/ que ouv' a leixar sãs prezes ; 292.94 227.53, 229.7, 238.5
quen nVadubaria est' anel ; 293.27 a d u s s e ron i 23.42,
Jhesu-Cristo. .. atai o adobou / que 208.57, 2 3 7 . 1 2 4 ,
ben cabo da orella pos-lP a boqu' e o 419.61
grannon; 335.56 papas que a seu fil!' MAIS Q. PERF. 3 adussera 154.37, 272.20
FUT. IND. I adurey 142.28, 353.56 59.7 dum miragre vos direi / que fez
1MPER. 2 aduz, adu- |35.|25 (aduz- mui iremos' afeito / a Madre do alto
/ nos); 116.40, 338.13 Rey; 77.43 porende loaron a Virgen
(adu-me) afeito; 309.45 Contando-lle tod* afeito
aduzede 124.35, 386.55 en qual maneira dormira.
IHF. aduzer 171.12, 209.99,
267.23, 404.5
|i?
IO
de tal maneira que cuidou ser afo- >« ','afrieSo ADJ.: 385.11 Pêra guerrejar os mou-
gado || afogar-se; u.i como Santa ros d'Espann' e os africãos (MS. afli-
Maria tolleu a alma do monge que caos). i
ss'affogou no rio ao demo; i3.i5 E u
pendurad' estava na forca por ss'afo- -i" f afumar v. TR. : pôr ao fumo, tornar escuro .-
gar. 3g.35 nena brancura / Da omagen nen
ar foi a f u m a d a ; ii6.58 Guardad' húa
/ '2 & afolar v. TR.: prejudicar, deteriorar:405.29 (candea) / que outra non a f u m e ; 338.8
que poo nen outro dano / nona possa ao demo quebranta, / que nos quer
afolar, ao inferno levar, en que nos afume.
X ) nfondar-se: afundar-se: 111.57 Quatro dias -'/agarimar v. TR. : encostar, apoiar contra:
mergullado / jouvera e afondado; 3i5.2i agarimou o moço a feixes.
U2.2Í querendo-ss' a nav' a f o n d a r ;
226.1 Esta é do mõesteiro d'Ingraterra : ajoelhar: 69.91 lie fezo sinas
que ss'affondou ; 264.53 as naves dos que sse chegasse / ant' o preste e que
pagãos / eno mar s'afondaron. ss'agêollasse; 141.23, 272.43, 285.44,.
5O Affonso, Affonsso, Afonso, Afonsso, Alifonsso, 404.30.
•> i Alfonso, Alfonsso:
5^ ag«a, aginna ADV.: depressa, cedo, com faci-
São ildefonso, arcebispo de Toledo lidade, de leve: 11.4 Maçar ome per
(f 667) : 2.1, 4i3.2 Sant' Alifonsso ; folia / aginna caer / pod1 en pecado -r
a. 10 un seu prelado, / que primado 13.17 chegou muil' agia; 28.123 direi-
foi d'Espanna / e Affons' era cha- -vo-lo aginna; 119.26 Agya, agya, mui
m a d o ; 2.34. toste fillade / aquel ome ; 182.37 (?):
Afonso VHI (i i58-i3i4): 221.15, a i ; húa mort' agya / sobetanna que mata /
36l.!2. Muitos, matou-o toste.
Afonso IX (n88-i23o): 229.7 e ^ ^ e '
Don Alffonso de Leon. LJQngoiro s. M. : agouro, presságio: 285.54
Afonso X (i 252-1284): A.l Don Affonso Mai-la V i r g e n . . . lezo que a el essa
de Castela, / de Toledo, de Leon / noite enganou agoiro.
Rey; 18.80, 142.6, 209.1, 235.1, 6;
243.13, 257.1"), 25; 2i)2.<| i, 328.31, H /agora ADV. : neste tampo, nesta ocasião:
345.n, 358.8, 361.16,'367.1, 371.10, 5.175 com' agor' aduz / voss' irmão a
386.1, 10; 398.13, 401.1 (To). mãefesto; i5.34, 16.5,65.141,71.23 com"
camponês de Arcos: 393.36. agora diremos.
neto do precedente: 3g3.i5.
•/"> Agostin, Agostyo: 288.2 Sant' Agostin ;
^£ Afonso Telez v. Telez. 288.17 o sepulcro en que jaz Sant 4
^.> afora ADV. : para fora: 57.86 que dentro Agostyo.
nen afora / non podia saca-la; 194.36
tiraron-sse log' afora; 233.43 afasta- *r^ agosto s. M.: 77.27 eno mês d'agosto,.
ron-s' afora || fazer-se afora : não 161.17 Ond' avêo en agosto un dia que
tomar parte: 313.48 Varões, chame- nuveado / se l e v a n t o u muit' escuro;
mos ora de bon coraçon / a Virgen 411.77 || & festa d'Agosto, Santa Maria
Santa Maria de Vila-Sirga, e non / se d'Agosto: Assunção: 1837 ena gran
faça end' om' afora. festa / d'Agosto ; 273.20 na gran festa
desta Virgen en Agosto; 283.39 en esta
5'u/ África: 95.37, 265.86, 325.14 Na terra festa que ven / d'Agosto ; 3n.i8 na
d'Affrica ouve en Tanjar húa cativa; festa qu' é en meogo do mês /
366.10. d'Agosto ; 317.16 En húa festa... de
..fel
TT
u
meant' Agosto; 322.33 a festa da Vir- e agudos; 237.62 guarda-me... do
gen Santa Maria, / que cae no mês dem' e de sã grade... e do seu dent'
d'Agosto; 419.1 Esta .IX. é da vigília agudo.
de Santa Mana d'Agosto.
;C,yaguillar V.TR.: aguilhoar; 19.13 por prazer
li Q agraz s. M.: agraço, sumo de uvas verdes: do demo, que os seus aguilla.
68.5a estas duas•.. que x'ant' avião...
denteira come con agraz; 107.124 logo 5£*aguiHon s. M.: aguilhão: 3i.53 come se con
mandaron / que He dessen caldo con aguillon o levassen; 31.66 sen feri-lo
do agraz. de baston / nen d'aguillon.
i)£ agro s. M. : campo, terra de cultura: 334.26 £& aguisar v. TB.: dispor, ordenar: 184.23 o
Se ora podesses yr / ao agro a teu demo chêo d'enveja / aguisou que
amo. seu marido ouve con outros peleja;
345.58 e assi o aguisaron / que ante
fyC agua s. p.: i i.8f>, 15.8o, s3.3; a5.t,8 no porto de meyo dia s'ouv' o castel' a perder.
das aguas mui fendas / de Besanç*
|| corrente de água: 328.26 mui nobre ^i agulla s F..* 199.3 travessou-xe-lle a agulla
rio / en que entran muitas aguas na garganta que a non podia deitar;
|| agua amarela, bêeita, rosada v. ama- 273.27, 399.2. '•'
relo, bêeito, rosado.
ahá HiTEtu.: a5i 96 disso: «Ahá, / aquel é
V f Aguadalffajara: Guadalajara: 142.27. o meu filio; 276.27 «Ahá,-i / Disseron
y 9 Agnadalquívir: Gttadalquivir: 143.14, 366.3o. todos.
CF Alquivir, Guadalquivir. 5"^ ai INTEBJ.: 2.34 Ay, Affonsso santo; 5.97 Ai,
Y ^ Aguadiana: Guadiana: 273 (7), 224. 16 en que farei; 12.16 Ay Deas, ai Deus;
riba d'Aguadiana; 275.28, 347.11. CF- i5.73 ay, amigos meus; 279.11! e sã' é
Qdiana. já .. do que diz «ai» || ai eu: 53.3i
dizendo: «Ay eu, ay eu; 1^3.18 E con
/ <i O aguarda dor s. F. : guardador i 96.59 e ela sospiros muitos e «ay eu»s; 323.21 Ai
dês i foi mia aguardador; 285.17 a eu, meu filio.
essa / filiou por ssa conpanneira e por
ssa aguardador. i ) ainda ADV. : mais, além ãisío: 65.225 Aynda
vos direi mais de mia fazenda; 92.42,
' 5> ) aguardar v. TK.: 65.116 aguardá-lo-ei lêe Ia l6i.3z, 177.27, 3l3.l2 aynda vos mais
noit' escura; 65.122 sempre o aguar- direi || mesmo agora: 12.19 meu Filio
dando; 141.28 Oy mais aguardade/est' mataron . e aynda non queren con
outro de caeda fazer escarnida. ele paz )| nen ainda: nem sequer:
273.37 non foi en preito que sol úu
S2, aguçoso ADJ. : apressado, diligente, empe* fio achasse, / nen aynda enos panos
nhado: 94.23 ni-/húa atan aguçosa do altar; 3ig.3i nen valian ervas nen
/ era d'i aproveytar; 158.32 como escantações, / nen aynda santos a que
Santa Maria en tira-lo aguçosa / fora; orações / fazian por ela.
178.13 que sejan muii* aguçosos / de
ben en seu Filio creerj M)5.3;, 254.18 £ / airc s. M.: ar: 405.39 alça aquele veo / e faz
en serviço do demo cada un er' agu- no aire parar; 422.31 U será o ayre
çoso, de fog' e de suffr* aceso; 423.42,427.30.
J^3 agudo ADJ. : 79.42 A vinf e seis dias tal Bojuda s. F.: 31.19 as gentes . van y de
fever aguda / filiou log* a Musa t coraçon/ouenvian sãs ajudas; 65 142
119.24 grandes vozes e braados fortes Eu vos farei ajuda J 75.145, 115.6 sem-
12
pré ven cn ajuda; t (.63, 111.17, 154.9 non catava al senon quando a trociu
1 con ajuda do demo caeu en desas- 317.60 E d'al 11'avêo aynda muy peor
perança; 3i5.u nos mostra muitas || sen ai; 28.61 presos foran sen al, / se
ajudas / grandes. a Virgen... non fosse; 49.40 porend'
orações / fezeron todos y sen al
i ;? ajudador s. M./F. : coadjuvador, o que auxi- 68.16 e Santa Maria sen al / rogava;
lia: 27.42 lies respos a mui sania 76.33, 81.9, 04.84 || em grupos fraseo-
Sennor: «...eu vos serei y tal ajuda- lógicos com aver e jazer: 27.3 1 Serren
dor»; 121.47 é ssa ajudador; i35.2o, e eigreja, u non aja al ; 58.58 se non,
202.20 corneçou-11' a rogar / de ss'aca- aqui / te tornarei, u non averá al;
bar esta prosa que lie foss' ajudador. 107.34 u al non averá; 124.20 que o
matassen logo, u non ouvess' al;
! - W ajudar v. TR.: i.8t poren nos dev' ajudar; 185.17 ma ' s se me tu desto mentes'
5.1, 3i.3i, 28.92 que os vêess' ajudar log' y al non averá, / che mandarei a
|| -9.111 asse Deus m'ajude; 3o.2Ô se cabeça d'antr' os teus ombros toller;
Deus rrTajude. 97-65 faze-lo quer', u al non jaz 'sem
falta nenhuma', 'sem qualquer dúvida1
/ ó.í'ajuntar v. TR.: 5.76 eran y ajuntadas de || SUBST. = outra pessoa : 42.10 amyude
monjas mui mais ca cento; 102.3411 cambiava seus amores dun en al;
estavan ajuntados / ladrões; 126.29 Per |32.<O2 dizias / que mi mais que al
seu saber / fez ajuntar os diabos; amavas D Aoi.= mais, diverso: al ren,
134.74681' outra perna... ei tallada; al nada; 120.19 nunca desejarán al
/ mas... mandade / que seja com' ani' ren; 144.14 esta Sennor... sabia mui
era e ajuntadc (=a aj.); 386.11 Ali el mais d'al ren bcn querer; 186 n ma-
Rey Don Affonso. . fez ajuntar mui rido que amava mais d'al ren; 346.23
gran corte || ajuntar-se: 198.11 Naquel e sol carne nen pescado / non comia,
logar s'ajuntaron d'omees mui gran nen al nada.
conpanna; 231.35 Ga maçar ss'i ajun-
tava / toda a gente; 328.23 dês i ambos ADV. : lá, naquele lugar, para ali:
i dous (mares) s'ajuntan y con dous 25.114 correu ala sen demora; 27.47,
rios; 35t.i5. 32.44, $3.40 E ala vyu / que a Virgen
a seu Filio mercee por el pediu;
11 L al (contracção do art. m.\cast. ^el com a 107.39 a espenaron, / dizendo: «Alá
prep. a): 5i.Q al Gon de Peiteus; yrâ!»; 146.56 ala u el ya || Contra-
78.77 al Conde; 97.7.5, 136.33, al Rei; põe-se a acá: 92.12 non vii' acá nen
142.60, 172.28 fezeron romarias / al ala; 186.73 outra... que depois non
Poi. viron ala nen acá (7*: acá nen aça).
/£,!? al PRON. iNDEP.: SUBST. = outra coisa: 16.28 /^Alacante; (33g.i5 E) v. Aleoante.
de o mais d'al cobiiçar; 17.30 E ontr'
o al que soub' adevyar; 25.u3 Pois / 7 r) atarapo s. M.: relâmpago: 3 11.26 alampos
esto disse, non fez al, mais correu ala; con torvóes.
35.22 húa nrca feita d'ouro, ca non ?/ Alanquor: Aletnquer (Lisboa): 271.9, 3 1 G. i F,
d'al; 35.23 mai-lo al íoi tod' arder;
3 H). 6 Alanquer, un castelo. CF. Alon-
40.65 de viva carne e d'al non; 5(.i5 qucr.
Este castel aquel conde por al filiar
non queria / senon por Ia gran requeza J-.? Alapa: Âlepo: i65.il Egito e Alapa avia a
que eno logar avia; 5i.58 E ar aprix seu mandar / e Domas e a Camela
al; 182.20 E o al que achava; i8g.a3e (MSS : a Lapa).
pôs en ssa voontade de non fazer al
senon / yr log' a Santa Maria; 199.23 r~> Albeça (146.2) v. Âlbeza.
"^y albergada s. F. : albergue, albergaria : mayor / dúa nave; 32947 o alcaide
2ii.25 E log' aas albergadas u pousa- mayor (dos mouros) / mandou que
van a levaron. busca-lo íossen.
'•i J albergar v. TB./I.: dar albergue, hospedar: l Jtí aleaidessa s. F.: mulher do alcaide: 191.1
426.28 aqueles que albergan romeus eíc.
|| alojar-se, passar a noite: 6S.n8
algur irá long' albergar apartado; fc^Alealá: Alcalá de tos Cabules (Cádiz) (?):
348.16, 262.48 estabiliron que non / A. 16 íolieu / â mouros Nevl' e Xerez,
albergasse na eigreja leigo nen leiga / Beger, Medina prendeu / e Alcalá
nen freira; 278.25, 3oa.i6, 344.26 tan d'outra vez.
cerca essa noite úus doutros alber-
ga ron || albergar con (eu/em.): a6.a3 ^ T Alcalá do Guadayra (Sevilla): 124.43.
albergf / foi con moller sen bon-
dade, / sen con ela casar; ig5 36 que ooAlcanate: al-Qanãtir, antigo nome de
averia / noite mui viçosa, / se con Puerto de Santa Maria: 3z8.i3, 43.
ela albergasse, / e mui soborosa;
213.24 f £ Z O como moller maa, non Calçar v. TH.: erguer, levantar: 1.55 u vyu
quis albergar scnllcira; 347.26 E logo alçar / a nuv' enlumêada / seu FUI';
con seu marido albergou, e foi pren- g.i33, i3.i8, 35.68, 3i3.66 os tillos a
nada. ceo alçou || içar: 33.48 ssa vea foron
alçar; 95.48 movian de rrijo aos treus
albergaria, albergueria s. F.: pousada: 9.18 alçados; 95.79 alçaron sãs veas, e bon
fez... hú' albergaria (To: albergue- vem' ouveron || elevar: 87 (M) alçaron
ria), / u filiou moranca. por bispo Geronimo; 2ÔS.2o3 o sen-
norio / me ficou end* a mi, e foi rei
albergue s. M.: pousada, hospedaria: 175.18 alçado; 322.8 como non fiquemos
Dest' albergue vos quitade. fora / do reino de Deus .. ond' é
Reya alçada || tornar mais forte:
/?a alberguoria v. albergaria. 420.63 u os santos en mui grau voz
alçada / disseron || retirar: 15.164 dês
l !£. Albesa: Albesa (Lérida): 146.40, 72, 88. CF. que leixara a ost' alçando; 51.74553
' Albeçn. ost* alçou / que sobr' a vila deitara ||
alçar-so: sublevar-se: iCg.36 quando
f $0 alcaçar s. M.: 122.10 (Toledo); 345.102 o ss'alçaron mouros dês Murç' ata
alcaçar de Xerez; 374.2 (XereçJ. Sevilla.
alegrar-se: 132.4-1 per que sse mais ale- / V alfamar s. M. : pano vermelho, de lá : 3g2.21
grasse; 258.8 se o ben ascuitardes, furtou a húa mesquinna / un alfamar.
fará-vos muit' alegrar; 369.40, 38i.i3.
l ' alfaqui, alfaquin s. M.: doutor, sábio: 108.9
alegre ADJ. : 85.58 viu de muitas maneiras un judeu alfaquin (T To; E: alfaqui).
y santas e santos / muit' alegres;
1 55. '53, 2i6.55 O cavaleiro da Virgen I ) alfayata s. F. : 117 (M) huna moller alfayata.
muit' alegre s'espediu; 235.17, 38i.35. K
l ? Alfonso v. Afonso.
alegria s. F.: 4.89 O moço logo dali / saca-
ron con alegria; 8.5 todos a loar
' 'j alfréss.M.: panorico: 125.94 mia criada...
devemos, / cantand' e con alegria ;
que já sé eno taamo, toda ben coberta
9.139, io.5 Fror d'alegria; 65-45 ouv'
alegria fera; 285.37 d'alegria / lie d'alffres.
jurou en sãs mãos que con ele s'irya;
/<i algar s. M.: barranco, caverna: 102.39 en
347.48 os que choravan fezeron pois
un algar o dcitaron / que non avia
alegrias,
peor.
aloiman AM. : alemão: 149.1 un P re ste
aleiman; i36.23 Húa moller aleimfla. Jfa algara s. F.: expedição milhar, incursão,
correria: 323.2Í) os mouros logo dei-
Aleimanna: (42.12 To, 149.18) v. Ale- taron / sãs algaras e correron°'e rou-
manna. baron quant' acharon.
aleivosia s. F.: perfídia: 25.i63 per que tu ',LAlgarve: A. o, 183.7 o reino do Algarve;
faças parecer / d o judeu ssa aleivosia. 277-7. "•
Aleixandria: 65.72 (T To), 101 (Z1); 145.1 'f Algizira: Algeciras: 3a3.i2 passou ben
(T), 10; 1 5 5. i, 17. CF. Alexandria. pelo estreito/d'Algizira (e. de Gibral-
(j J Aloixi: Alexios: i3i.u Est' emperador tar). CF. Aljazira:
nom' avi" Aleixi, / de Costantinobre.
t0} algo PRON. INDEF. / s. M.: alguma coisa,
Q (-? Alemanna: 42.12, g5.8, 175.6, 218.2, 10; coisa de algum valor, fazenda, bem,
294.16, 386.58. posse, dádiva: 5.160 grand' algo que
poren lie davan; 25.ai se ll'alg' en-
J> r alen ADV.: além: g5.2, 245.35 Metérono en prestaria; 102.23 Vos guiarei, se...
un barco e passárono alen ; 245.85 mi algo derdes; i38.g se IPalgo pedir
Entra no rio e passa a alen; 3i6.22 assi ou demandar; 144.17 E quen quer
15
que He vêesse pedir / algo por ela, nos deu carreira porque já / ouvesse-
logo L.n falir / Ho dava; 261.18 se de mos sempre de Dens perdõn || dês ali:
Deus quisess' algo falar; 362.16 e dera , desde então: 16.81 dês ali rezou el;
dela por algo / e dela dera en don || 237.12 e averedes dês ali o dem'
fazer algo: 278.16; v. fazer || fazedor avorreçudo; 241.86, 246.37,251.12 || dês
d'algo: 9.12, 67.12 ali adeante: i 1.6 3 E dês ali adeante
non ouv' y boi nen alrnallo / que taa
alguazil s. M.: aguajil, meirinho: 254.26, ben tirar podess' o carr"; 42. 3g, 48.39,
328.40 o alguazil... de Xerez. i63.2(j || ADV. oe LUUAK: nessa parte,
para lá: 3. u ben aíy / u peccador
alguen PRON. INDEF. : 18.76 se atguen que- sol achar; u.6 5 per ali lies (ária / a
ria / a húa delas levar; 64.23 que alma toller / do frad'; iS.iooben aly/
m'encomendedes a alguen; 95.27, du vay ontr' os seus; a5.i3z o merca-
135.52, 162.41 cuidou a prati que o dor ali chegava ; 3 1.14 Ali van muitos
fezer alguen. enfermos; 25341 preguntou aã gente
/ por aquel que logar era ; e disse-11*
algun v. algãu. enton un frade: / «Ali chaman Vila-
-Sirga, logar muy maravilloso.
algur ADV.: algures, em qualquer parte,
para qualquer lugar: 24.14 Quand' <22>Alicante (33g.2 F) v. Alocante. *
algur ya mal fazer; 65.u8, 67.48,
281.18 yr-m-ei algur esterrar; 315.53. £ tf Alifonsso v. Afonso.
$
•' ** f alma s. F.: 11.1 como Santa Maria tolleu 5 / alongada s. F.: demora; 1.72 logo sen alon-
.•v"' O
a alma do monge que ss afogara no gada ; 41 1.63.
rio ao demo; 14.1, 26.i, 45.12, 55.45.
/^ T alongado AUJ.: distante: 246.21 Esta ygrej f
x' "í ? Almaçan: 240.2 eigreja que chaman Santa alongada da vila já quani' está.
Maria d'Almaçan, en Castroxeriz;
249.1 '• r-, ? alongar v. TR. / 1. : afastar, retardar, demo-
rar: 35.91 E fez as outras galeas...
.2 -' ^ almafi s. M.: marfim: 399.18 húa oma- alongar; 95.49 e quanto toda a noite
' gem... d'almafi. eran alongados / da pena, ena mannaa
y eran tornados; 104.25 Elogodaquel
2 3,*') almallo s. M.: novilho; 5i.5o quis ir ven- camynno mui longe o alongaron;
de-lo almallo; 5i.63 non ouv' y boi nen 233. 16 tragia bon cavalo que o deles
almallo / que tan ben tirar podesse o alongava; 267.50 A nav' alongada
carro. foi . . dei húa gran peça || 26.88 o que
julgar façamos / logo sen alongar ;
Almançor: Almançor (g3g-ioo2): 63.27, 77.32 mais a Santa Virgen non alon-
6y rei Almançor. gou preyto; 3 15.48 sãar podes meu
filio sen tempo alongado; 377.39 mais
Afanaria: Almena: 192.28. aqueles alongavan cada dia || alon-
gar-so: afastar-se, demorar, exíen-
almiral, armiral, almirallo s. M. : almirante: der-se: 3341 por sse da nav' alongar;
31.70 O armiral (E; T To: almiral) 96.45 os fez que se sse r.->n poderon
das galeas; 35.8o (almiral); 35.85 alongar da serra; 112.46 da nave
(almirallo); g5.35, • ^.69 (almiral). s'alongaron; 291.38 nunca me de teu
serviço, Sennor, querrei alongar ||
' almirallo v. almiral.
333.47 foi-sse-11' o tenp' alongando;
almocela s. F. : espécie de cobertor ou manta. 382.26 foy-sse-11' alongand' assi...
180.46 ca eno logar / sol non acharon este preyto.
y hú' almocela.
143 (M) Xerez cerca da agua
> almoeda s. F.: leilão: 35g.26 E logo na d'Aiquivir; 292. Í2 Sevilla, que jaz
almoeda o meteron. cabo d'Alquivir. CF. Aguadalquivir,
Guadalquivir.
almogavar, almograve s. M.: soldado de
' cavalo que se empregara em corre- V faltar s. M.: 3.5o a carta trager-lle fez, / e
rias: 205.24 tragia .. almogavares deu-ha ant' o altar; 4.29, 7.2, 9.167
muitos; 374.1 etc.; almograve: 277.1, 15.87 II a l l a r mayor: 353.78 O filio da
277.6 dezeseis almograves que foron dona que sé no altar mayor 1| altar
en azaria. mêor: 162 (M).
almorçar (228 M) v. omorçar. ^/alte ADV.: alto: 35.53 ponnamos as relicas
' "" ak' u as possan veer; 35.68 foy-a alte
almoxerife s. M.: almoxarife, administra-
(T: & alte) põer; 5i.56 un dos géollos
dor de propiedades da casa real, tesou-
alçara. . atan alte; 191.26 caeu mui
reiro da casa real: 224.22 almoxerife
d'alte; 292.79 non é de pran / guisado
dei Rey era el.
de seer tan alte com' ela. CF. alto.'
alo ADV.: lá, ali: 221.36 Leva-lo quero alo;
259.34 sãan quantos alo queren ir. s. F.: 140.10 Loemos a ssa nobreza, /
sã onrra e ssa alteza; 3o2.ib Santa
n aloé s. M.: aloés: 425.27. Maria, que é con Deus nas altezas.
r
O alto ADJ./ADV. : 6.68 en voz alta e clara; 1 1 1 alvaraz s. M. : espécie de lepra : io5.io3 Eu
35.1OO Madre do muit* alto Rey; 107.16 ^^ trago as meezyas / con que são de
dúa pena... Muit' alta; 249.23 eno , fog' e d'alvaraz.
mais alto da obra; 249.26 caeu ben
do mais alto; 285.15 de linnage mui ]j, Talvardan, alvardão s. M.: homem trapaceiro
ali* era || 9.100 a voz do ceo lies disse trapalhão: 401.68 outrossi que me
mui d'alto; 20.42 os soberviosos / guardes d'ome torp' alvardan, / c
d'alto vás decendo. CF. alto. d'ome que assaca, que é peor que
can; 406. 5 1 que nos defenda d'ome
altura s. F.: 29.33 deceu carne filiar / en mui vilão / e d'atrevud' e de torp'
ela das sãs alturas: 40.12 sobela alvardão.
altura / dos ceos; 115.241 E o angeo
de Deus / d o ceo da altura / deceu; j i I Alvarrazin: Albarracín (Teruel): 191.1, 7.
iç)3.3 Sobelos iondos do mar e nas
alturas da terra; 352.33 ssa eigreja do s. M.: alvaiade, carbonato de
Viso, que jaz en húa altura. chumbo: 75.96 alvayalde, que faz a
cara enrrugada.
'f £> alumiar, alumear, alumiar v. TR. / i.: dar
lu$, iluminar: 36.33 viron encima mui : Auvergne (Franca): 66.12.
gran lume, / que alumeava mui mais
ffy\z AI>J. : da Auvergne: io5.33 Casar-te
que outras craridades; 49.63 todas
essas montannas / do seu gran lum' quero con un Alvernaz; 125.9 un cre-
alumiou; 65.153, 92.1 Como Sania rigo alvernaz. >
Maria alumiou un crerigo que era
cego; 3i6.28 guarir copos e mancos Alviles: AífaríÍH,í4/vzle7 / d'Alemquer: 3i6.i8
e cegos alumear; 302.3 dos pecados un crerigo trobador, / que sãs canti-
pode as almas alumear || aluméar: gas fazia d'escarnno mais ca d'amor /
e era daquela vila dúa eigreja prior;
36.33 To, 49.63 E To, 65.i53 To,
227.41 E F, 302.3 E To; alumear:
36.33 E T, 49.63 T. 65.153 E T, 3i3.7i
8- M - : alvar 162.49 e P e ' a ' uz / tOr
K F, 316.28 E F. 332.24 #/ ^40.34 nou y, quando o alvor parecia; 340,-ia
E L\, 362.3 F.
Tu es alva dos alvores.
amargura s.F.: amargor, angústia : 392.48 amêudo, amoude, amiúde, amiúde LOC.
d'oy niais ena nv . vida nou é senon ADVERB. : 46.34 ameude veer-la ya ||
amargura. amSude: 46.34 (To), 67.46 (E), 255.122
To || ameude: 46.84 (E T), 67.46
amassar v. TR.: amassar o pão: 258.25 (7* To), 146.34, 161.1, 175.11, 184.10,
E el' amassando pan / enton estava; 255.122 (E) || amyude: 42.10 (15) ||
258.3o. amiúde: 42.10 (Tb), 257.13, 3o3.i6 (E).
amatar v. TR. : matar, extinguir: 332.47 amiga s. F. : 5.i38 a Emperadriz, muit'
ordyou que o veo delgado mais ca amiga de Deus ; 16.2, 3o.i8 que Madr',
cendal / podess' amatar o fogo. Amiga ll'é, creed' a mi, / e Filia e
Criada; 42.25, 55.18.
ambos PRON. INDEF. : 5.64 Quando íoron
ambos a húa parte; i5.io2 sei de nos amigo s. M.: 5.142 Levade-me vosc', ay,
ambos vingador; 25.51, 27.47 amba-las amigos meus ; i3.26,15.73, 16.40, 71.52
partes fez log' ala ir; 38.53 que ambos Deus Padr' e amigo / e Fill' en nosso
ir
corpo outra vez ben téemos; 204.2 «r amos (186 A/) v. ambos.
Como Santa Maria fez aã moller que
queria fazer amadoiras a seu amigo. amostrar v. TR..: mostrar: 52.8 se Deus vos
amostre prazer; ioo.i5 amostrar-nos
aminde, amiúde v. amõudc. deves carreira; 121.6 amostrou mui
gran miragre; lôz.Si achou ant' a
amizade s. F.: 210.10 E nunca nos podia já cruz / a omagen, e amostrar-/a foi;
mayor amizade / mostrar; iio.iS, 163.17 a cousa que queria per sinales;
3n.i6 amizade avia con ilu borges. amostrava; 2o6.i3 R nmostrar-se: mos-
trar-se: 208.6 foi filiar / csrne da
amo s. M.: 334.17 o orne, seu amo; 338.26 Virgen mui santa por sse nos ben
?c a casa de seu amo adestrado o leva- amostrar / de com* era Deus e orne;
ron. 405.7 Nas grandes enfermidades /
s'amostra con piedades.
amolgar v. TR. : amolecer: 972.22 a Virgen,
de Deus Madre, / 11'amolgou o cora- amparança s. F.: amparo: 9.140que es ale-
çon. gria / noss' e amparança; n5.lo Con
ajuda nos vene / e con ssa amparança;
- amor s. M. : 6.27 Ca a amor desta Sennor 2x3.8 dos que a chaman é amparanç*
é tal; 5.Q2 Pediu-lle seu amor; 10.23
e escudo; 225.5 Na malandança /
dou ao demo os outros amores; (>4.5i
noss' amparança..:. é Santa Maria;
con seus amores a poucas torneu
289.13 un sombreir' en sã testa / de
sandeu; i35.2g est' amor poseroa y /
palias, per que cuidava do sol aver
u moravan; 257.27 e ouve dês i da
amparança.
Virgen tan grandes amores; 409.45 e
cada uu sente / deia compridamente/ í? -V
' amparar v. TR.: 20.27 mas tu guardando/
mereces e amores || aver amor: 132.107
e anparando / nos vás; 22.4 28.65 ||
Porquê... desdennavas / a mi, que
se Deus m'ampar: 7.57, 26.72, 28.137
amor ti avia || coller amor: 4.20 e por
y amparar-se: 2O5.33 por sse mellor
esto tal amor / con esses moços
ampararen / do fogo; 401.26 que me
collia || fazer amor: dar provai de
poss' amparar / dele.
afeição: 5.31 en esto me podedes muy
grand' amor fazer; 174*44 faz-nos ela amperadriz (a Sant' Ânperadriz; 335.91,
sempr' amores; 3o3.48 e do que sabor 419.66) V. Emperadriz.
avia fez-ll' end* amor e pitança || COR
amor: como prova de afeição: 2g3.n , / ^ampolado ADJ. empolado: 346.21 foi o braço
davan-lle con amor / panos e selas e tan inchado / que mais seer non podia,
frêos / e outro muito bon don || por e vemelP e ampolado.
amor: i3.3i por seu amor; 133.3;
Jhesu-Cristo, Salvador, / aqueí que íot ' anadiu s. M. : adinho (f), tecido próprio
morrer por noss' amor; I45.i3 amava para luto (f): 122.55 de prumaz / Tra-
a Santa Maria / e por amor dela dava gerei doo ou dun anadiu (rima com
sãs rações; z3â.i3 por amor do Fiilo oyu).
teu || cantiga tVamor v. cantiga. • ~y
.
20
cura / en cuidar que non é nada a ano; 26.13 cad' ano yo... a San Jam*
alma H per: 15.79 andando per muitas en romaria; 43.21 a un ano lio trou-
romarias || por: 291.48 por meu ás xes«e; 53.25 a cabo dun ano.
d'andar || el (ela, eles) assi andando;
grupo fraseológico expletivo, sem si- ano - an-no (PRES. IND. 6 de aver + PROM.
gnificado preciso; entretanto: 96.21, PUSS.) 304.19.
254.20, 3o5.3o.
nnoitocor V. i.: cair a noite: i3?,.3i ata que
Antler: Sant Ander (a63.i F, i3 E F) V. 11'anoytecia; I35.&2 pois que anoite-
Santander. ceu / con ela seu gasallado / quis
aver; 189.8 e anoiteceu-!!' enton / per
andorya s. F.: andorinha: 5^.63 semellava u ya en un monte.
2 que todo mudara / como muda penas
a andorya; 321.43 pêro que faladcs 1 anojado ADJ.: desgostoso: 355.38 fot já sã
muito e toste com' andorya. carreyra com ela muit' anojado.
V i aparelios s. M. PL. : conjunto das várias per- 366.37 mandou o infante que fossen
tenças duma embarcação: 271.39 gui- aperçebudos / seus falcõeyros || apcr-
sad' os aparellos quis como mellor ccbcr-se: 16.36 atan toste ss'apercebeu
\ poder. ' / que pelo dem' era.
(- >.' apartado ADJ./ADV. : separado.r65.n8 algur r aperccbudo A Dj.: disposto, preparado, pre-
-' '' irá long' albergar apartado; 71.41 ca venido: 119.59 faz como os que estan
já teu lugar têes / no Çeo apartado; sempr' aperçebudos; 192.61 O oro'
95.20 vivia ali apartado; 383.12 cabo entendudo / foi e de bon sen / e aper-
f- da grand' ygreja â un logar apartado cebudo / de guardar mui ben / o
/ que chaman Santa Maria a Vclla; mouro barvudo; arS.io E porque
' 411.82 mais me vai que viva en logar dest* os crischãos non eran aperçe-
i apartado. budos, / passou el come a furto con
r -T muitos mouros barvudos; 376.31 non
j y apartar v. TR.: separar,pôr de lado: 144.28 foi aperçebudo / de o guardar com'
touros trager mandou / pêra sãs vodas; ouvera a guarda-lo; 376.63 d'aeorrer-
e un apartou / deles, chus bravo, que -nos nas coitas está sempr* aperce-
mandou correr; 353.48 apartou da bida.
raçon / sua a mayor partida y apar-
tar-se: afastar-se, ir ao lado; sS.iu, aportar v. TR.: 19.42 cintas.-. c'on que
. 65.135, 145.46 E pois ss' apartaron,
apertadas / trouxessen as carnes
diss'; 366.66 apartou-se da companna
38.59 a fror que con apertados / seus
U recolher-se: 93.20 un' ermid' u se foi dedos tíia; 238.58 o demo... assi o
• apartar; 312.22 ort' enque ^'apartasse.
i apertou / Que o torceo enton todo;
j j - apêas ADV.: apenas, dificilmente: 343.38 289.20 a mão destra cona fouce aper-
apêas achavan quen y entrasse. CF. tada / foi, assi como se fosse con fori'
pia. engrud* engradada |) apertar-sc: jun-
tar-se, fechar-se: 289.17 a mão con
apedrar v. apedrear. que cuidava / o maoll' alçar de terra
i con ele se 11'apertava; 338.22 cegou
j , < apedrear, apedrar v. TR.: apedrejar, Stipli- d'ambo-los ollos, e foron-sse-11* aper-
> ' ' ciar à pedrada: 124.1 Como Santa . tando / como se fossen apresos con
Maria guardou un orne que apedraron; visco ou con betume.
224.21 que foss' apedreado porque fezo
feito tal || destruir com granido: 161.4 •
apessõar v. TR.: dar boa aparência: 32.723
toda-las outras (vinnas) foron ape- un dia He deu / un seu cavai* en que
dreadas. fosse, polo mais apessõar.
apelido s. M.: grito; dar apelidofs): 45.88
dando grandes apelidos; 102.64 contra apoderado A Dj.: metido na posse de qual-
a luz deu apelido; 148.36 || meter ap.; quer coisa: 111.41 E pois foi apode-
148 (M), 175.26 metendo grand' ape- rado / de ssa alma. CF. apoderar.
lido; 255.5o apelido / mui grande
tapoderar v. TB.: apossar, assenhorear al-
metia; 355.73 || convocação, reunião
(CF. Eluc., s. v.): 345.8 quando foi o guém âe: 369.121 do seu, que lie tol-
apelido / dos mouros como gáaron lera, deu quena apoderasse. CF. apo-
Xerez con seu gran poder; 403.41 e a derada.
gê n t' assfiada / sobr* el en apelido.
''.Ç apõer v. TR.: atribuir, imputar: 7.59 por
aperceber v. TR.: 208.28 coidou que o nen- salva poss' esta dar, / que non sei que
gun visse nen en foss' aperçebudo; ll'aponna; aí.56 por non lies apõer
(x]
que o mataron, / foron-ss'; 97.82 e" apostoligo s. M. : o Papa : 5.i68 seus peca-
cousiu / que falssidade foran apõer ; dos dirá / ant" o Apostolig'.
151.32 11'aposeran un f u r t o lenguas
maas mentireiras; 2133 porque 11* apostolo v. 'apostol.
apõyan que matara a ssa moller; 255.2
Como Santa Maria guareceu a molle r sposLura s. F.: gentileja : l8.q, 29.17 da
que fezera matar seu genrro polo ma Sennor das aposturas, i3z.!5, 140.5,
prez que 11' apõyan con el || Formas 224.58 Santa M a r i a , que é Sennor
verbais : d'aposturas || coisa agradável e bem
disposta: 384.46 levar-t-ey suso ao
PRES. IND. 5 apósdes 213.73. çeo, / u verás as aposturas j| o que é
6 apõen (apoen) 355.93. direito, conveniente.- 140.61 que terria
PRES. CONJ. i aponna 7-5g. por crua cousa comer m i n y o / ou
IMPERF. IND. 3 apõya 341.2. bever seu sangue, ca non é apostura.
õ apõyan 213.3, 213.39,
255.2. apousentar v. TR. : aposentar, dar aposento:
MAIS Q. PERF. 6 aposeran i5i.32. l.3i foy-o apousentar / ontre bestias
INF. apõer aG.56, 97.82. d'arada.
JfeL
r
1
l
se fossen apresos con visco on con í aqney v. aque.
betume || Formas vertais :
~\, aquele PRON. DEM. M.; ri., aqueles;
J-ERF. i aprendi A.8, 3.27, 4.11, F. aquela, aquelas; N. aquelo: 2.63 por-
5.14, 7.36 que foi atrevudo / en se vestir aquel
aprix 25a6, 51.38, 84.7, pano; 5.26 aquel irmão seu; 8.17,
97.23, 101 40 I2.ii, 17.25 || 5.159 Muitos gafos sãou
3 aprendeu 265.17, 332.32 a Kmperadriz en aquele mês; 52.36
apres 64.83 £ desia guisa a Madre de Oeus / quis
PART. PERF. aprendudo 179.22, 237.27 governar aqueles monges seus; 67.72,
apreso 7.13, 18.82, 5a.n 85.19, 109.43 || 6.72 tod' aquela gente
( í 88.22, 97.10 que y juntada era; 11.90, 12.32,19.16,
CF. apreso. 27.611| àquel, à,(fiélo=^aaquelt a aquele:
14.42 foi rogar que àquel frade per-
.apresentar v. TR. : oferecer : 3i2.3a a úu bon
dõass' por seu amor; 48.44 a fonte
mõesteiro que avia y levou-a, / a que
ond' el vendera / a agu' àquele con-
a ei prometera, e tan tost1 apresen- vento || aquel (aquele, aqueles, aquela,
tou-a.
aquelas, aquelo) que: 6.89 e aquel que
X *-) apreso PART. PEBP. de aprender ; mal apreso: o ferira eno fogo o queicnaron; 78.4
mal avisado: 418.26 o demo. . foi Non pode prender nunca rríúne ver-
briiaij' e mal apreso. gonnosa / aquele que guarda a Virgen
gloriosa; 132.78 Enquanto foron che-
O r' apressuradamente ADV. : 420.^7 u tea Filio gando / aqueles que convidara; 5.125
^ '" véo apressurada-/ment" a ti mui t' com' aquela que tanto mal sofrera;
agynna. 341.63 com' an aquelas que en culpa
mortal jazen; 16.58 foi conprir aquelo
f t «pressurosamente ADV.; apressadamente s que fora ant' obridar; 55.30, 70.27.
195.187 meteu-sse na via / muit' apres-
surosa-/ment'. £?} àquel v» aquel
!
ardedor ADI.: que arde: 304.23 ca pêro y diabos, que fezeron começar est' arlo-
acenderon outros oyos ardedores. tia; 347.53 ca os seus miragres dela
non son feitos d'arlotias; 414.48 que
ardente ADJ. : 294.3') dar con ela foron nas nos guarde... do demo... que DOS
chamas ardentes. non enarte con arlotia.
arder v. i.: 4.2 como Santa Maria guardou arloton s, M. : maroto, patife: 305.48 ca e l
ao filio do judeu que non ardesse; non amava truães nen arlotões.
*9-3°j 35.*7, 37-ia Est' avêo. . dun
orne coytado a que o pé ardia; 53.7 arma s. p.: 15.125 u sãs armas ante Veixou;
os pees arder / começaron daquel fogo 19.25 Non foi quen podesse arma nen
que salvaj' ouço chamar; 336.68 o escudo / têer || fazer d'armas, fazer en
cavaleir' que ante con gran luxuri' armas, soflrer en armas: 63.37 ° cava-
ardia || v. TR.: 376.38 prometo-ch' en leiro... tanto y fez d'armas; .63.73
verdade / seis livras de boa cera que cavaleiro nunca tanto fez / nen sotfreu
en ta casa arduda seja || Formas ver- en armas || pme d'armas: soldado:
bais : 165.3 non se podia bastir d'omes
d'armas || cavaleiro d'armas: 16.11 foi
PBES. CONJ. 3 arda 55.46. cavaleiro de gran prez d'armas; 63.14,
arca 304.1, 30418. 152.1, 158.6 un cavaleiro / bõo d'ar-
mas; 195.16 || gente d'arraas: 181.20
ardido ADJ.: valente, corajoso: 63.13 Este con boa gent* esieuda / D'a r m a s.
cavaleiro... franqu' e a rd i d' era; 65.207
a rd i d' e grâado; 152.7 ardid' e bon armadilla, s. p.: cilada, perfídia, intrigas:
guerreiro; 205.23 cavaleiros ardidos e 159-56 Mais sã falss' armadilla / Des-
arrizados; 277.36 maçar que sse prc- fez a Virgen santa.
çavan de fortes muit' e d'ardidos.
armado ADJ.: 38.89 con armados / cavalei-
atente, arento s. M.: prata: 75.39 çen mar- ros ; 95.87 correr viian con barcas
cos d'arento; 369.49 a sortella d'ouro armadas; 165.46 u gente muita non
fin, ca non d'arente. CF. argen, argente. fosse, armados todos mui ben; 175.31
o baile con seus omees armados;
argen, argente s. M. : prata, dinheiro: 35.61 23338.
our' ou argen; 244.38 deron de seu
argen; 255.40 deu muit' argente / a armar v. TR.: 165.40 O sol d a n log" outro
m a a gente. CF. arcnte, arenio. dia sãs gentes armar mandou / pêra
fillaren a vila ; 198.14 por sse matarea
área s. F.: areia : 112.32 viron a nave chêa todos foron mui corrend* armados ||
/ d'agua volta con área; 252.2 guardou (besta): 5i.5o tan toste ouv' a baesta
úus ornêes que non morressen dejuso armada / e tirou-ll'; 126.17 con baesta
dun gran monte de área; 266.17 pedra que yan armar; 154-31 £ pois armou
28
arras s. F. PU : bens dotais que o noivo asse- arrizado ADJ.: Jorte, rijo, valente: 31.42
gura à esposa; 125. 71 lie daria en Pois creceu aquel bezerro e foi almall
arras gran requeza que avia. arrizado; 88.40 Ca non d lan arrizado '>
/ de vos que possa cantar / se mnit-
Arraz: Arras (França): 68.22 (T To), 105.12 ouver jajúado; 205.23 mui bõos cava'
ena vila d'Arraz ; 259.1, iS. leiros, / ardidos e arrizados, e demais
bõos guerreiros; 3i2.iò Esto foi dun
arredar v. TU. : afastar, remover para trás : cavaleiro que apost' e fremos' era / e
28.83 y an m a t a r . . . as gentes, e arre- grand' e muit' arrizado.
dar / do muro já movudo.
arropo (321.63 F) v. sarope.
arredor ADV.: 73.13 (T) tanto ll'andou o arrufado p.p./ ADJ.: vaidoso, presumido (?):
dem'arrcdor; 86.10 lino m a r q u e cerca 38.91 e un daqueles mais arrufados
o mund' arredor; 124.10 Mui preto / diss' assi; encarniçado, furioso;
d'ambo-los mares, do gran que corr' 88.52 Dizend' aquesto, torvado / ouve
arredor; 361.40 E as monjas arredor l tod' aquel logar / e o convent' aba-
do leito pousaron todas; 3(:Í2.io en lado / con seu mão sermóar, / que
todo o reyno de França ne-nas terras era já arrufado / por comeres deman-
arredor. CF. redor. dar / que defend' ordin e lei.
arreferir v. TR.: repreender: 28562 E log' arrufar v. TR. : incitar: 136 (M) Como húa
aquel seu amigo véo, que 11'arreferyu moller jogava os dados e o demo a
/ como non sayu a ele. arrufou por que descreesse.
arte s. F. : artifício, manha, astúcia, ciência 38.81 foran aquel tafur mori" ascen-
diabólica : 67.48 muitas artes buscava der; 95-S8. 147-5 II ascender-se: 145.23
per que o algur matasse ; 104.26 E o come o que serra / sa port' e s'asconde
crerigo sen arte de a comungar coi- dentro nos rancões.
dou; 149.50 o demo nen sãs artes /
nunca lie terrán dano; 157.26 non ascondudo ADV.: 237.32 esta m o l l e r . . .
poderon per ren / tira-Il' ende o cui- ssayu-ss' entoa daly, e non muit'
telo per arte nen per seu sen J 169.56 ascondudo.
cuidaron os mouros... gãar Murça
per arte; 358.15 nen per arte nen per ascuitar v. ascoitar.
inanna; 366.60 nen per siso nen per
arte; 379.22 cossarios chéos d'artes || asi {355-I03. 355-«°) v. assi.
artes = artes liberais.- 265.17 dês sa
menyez / aprendeu nas artes. asperança s. F.;-esperança: 23.25 con
aquest' asperança; 297.20 com' a cousa
arteiro AUJ • esperto, saga^, manhoso, as- •viva recebe por asperança/ vertnde;
tuto: 43 33 cuidou seer arteira; 137.33, 303.3. 354.7 tíia / en ela sa asperança:
come mui sisuda e come arteira; 386.55. 409.5. CF. esperança.
312.72 mais pêro seer non soube tan
sabedor nen arteiro; 383.43 cuidou a asperar v. TR. /1.: esperar: 195.112(0 con-
seer arteyra / de sobir tost'; 389.32 vém' estando / a el asperando; 233.15
ca os santos son arteiros || 47.19 o el nonos asperava; 368.58, 386.47,
demo arteiro; 64.47 ° diabr' arteiro; 417.26. CF. esperar.
67.36 chêo de mal e arteiro; 78.65
aquel fals' arteiro; 213.93 o dem' asperar s. M. : esperança: 216.8 en servir
arteiro; 401.23 dodiab' arteiro. Santa Maria... põya. . . todo seu
asperar.
artéria s. F. : manha, astúcia: 9.147 Ora
retrayamos / quan grand' artéria / fez assacar v. TR. : acusar, incriminar, impu-
per antollança. tar: 401.69 que me guardes... d'o me
que assaca, que é peor que can.
Artur; 35.92 Doura, a que pobrou rey
Artur; 419.132 nenllur / achar nona assannar-se: irritar-se : 55.4 mui cTanvidos
podedes quanl' o Breton Artur. s'assanna e mui de grado perdoa;
74.20 o demo ss'assannou; 108.38
arvor s. F.: 411.6 disse que arvor sayria / Merlin muit' a assannar-/se filiou.
ben de rayz de Jesse.
assar v. TR. : 85.48 as almas peavan / dos
ás v. avcr. judeus, que as cozian e pois ar assa-
as s. M.: ás, face do dado com um só van; 277.16, 322.22 ceava dúus cõellos
ponto: 214.45 E como do as a face assados; 378.58 un ov' assado mui
devia jazer de juso, / fez per ssi dad' mole; 389,42 capões... que fez assar.
a sa parte, e tornou-ss* o as de assaz ADV. : bastante, suficientemente, muito,
ssuso. demasiado: B.$&... d'aver... de razon
ascoitar, ascuitar v. TR./I. : 16.23 non lio assaz ; 5.1x8 u pod' aver / assaz de
queri' ascoitar; 53.12 quen nVascoitar coita; 12.14 oyron voz de dona, que
quiser ;214.13, 228.10,236.9 || ascuitar: lies falou / piadosa a doorida assaz;
15-35 mui mais sei eu ca ti assaz;
57.14, 65.93, 67.64, 99.11, 135.62.
35.50 cossarios que fazian èn aquel
asconder v. TR.: esconder: 25.127, 28.30 mar mal assaz; 233.12 sei ben que
o tesour'... que tíian ascondudo; assaz / faz muitos miragres", 245.60
jazendo en coita muit grand' assaz; assessegamento s. M. ; sossego: 386.27 e de-
249.21 lavrava ben assaz ; 265.96 assaz mais que seeremos / vosqu' en asses-
catou as letras e diss'. segamento.
asse ADV. : assim (em locuções optativas) : assi ADV.: assim; B.8 ca ben trobar assi
24.39 asse Deus vos perdon (To : a se)> s'á de ffazer; 1.61 Assi verrá juygar;
159.20 asse Deus m'anpar, 230.7 (F' 3.25 Pois Theophilo assi / fez aquesta
E: a se); 253.32 (F) asse Deus me trayçon; 4.90, 13.20 || ben assi: 23.4
valia. CF. assi, si, se. Gomo Deus fez vyo tj ! agua... ben
assi depois sã Madr' acrecentou o
assedar v. TR.: cortar, ' :lkar: 385.23 deron vinno; 198.23, 331.36 e ben assi seus
úa pedrada / a un orne na cabeça parentes a ssa casa a levaron || ass1
mui grand', assi que britada / ll'onve~ como: 55.65 começou «Salve Regina»,
ron toda a fronte e a tea assedada. assi como lie mandara / a Virgen;
Cf. sedar. 85.49 as fazia arder assi como tições ;
116.53, 144.5-!, 164.26 || assi como...
asseitar v. TR.: espreitar: 78.62 Logo vay assi: 13.3 Assi como Jesu-Cristo.. •
corrend' e asseita / se fez o caleiro salvou / un ladron, assi sã Madre
a justiça fremosa; 251.42 Porque a outro de morte livrou; 219.6, 247.4 II
moça tantas vezes viian yr / as donas assi... come: tanto .. como: 184.13
aã claustra e delas se partir, / poren assi fillos come filias; 374.7 assi noite
a asseytaron. come dia || em locuções optativas (CF.
asse): 65.190 assi Deus nVajude;
105.74 assi Deus me valia; 141.7,
assombrar v. TR.: reunir: 38.75 E demóes 221.36, 230.12 assi Deus me valia ||
log' assembrados / contra o que esto assi que: CONJ. CONSEC.: de (tal} modo
fora fazer, / come monteyros ben man- que: 13.18 alçó-o assi que non ss'afo-
dados / o foron logo tan toste matar. gou; 29.11, 38.57 britou-11' end' un
assi que 11'ouvera log' a caer; 47.19 o
assentor-so: 2.52 quen ss'en esta ta ca- demo... o contorvou assy / que o fez
deira... s'assentasse; 34.17, 7^.98 E na adega bever do vy' assaz ; 78.17
siian .assentadas en palia, non en mais que outra ren amava Santa
tapede; 103.15 cab' ela s'assentou; Maria, / assi que outra missa nunca
153.32 Se m'a sela non seguir / en que el queria / oyr erg' a sua; 93.40 || assi
assentada / sejo; 245.57 s'assenta- que: CONJ. FIN. : 6.85 assi que achar non
ron-ss' a jantar; 255.45, 277.17 log' a possa null' om' y que emende; 137.15,
comer s'assentaron || endireitar-se: 149.26 chorando lie rogava / que o
311.51 resorgiu o mort' enton / e certo fezesse daquelo que dultava, /
assentou-sse no leito. assi que non morresse ende cona ran-
cura; 239.83.
assenrar v. TR.: serrar: 342.2 Como Santa
Maria fez parecer a sã omage d'ontre
húas pedras mármores que asserra- assinando Anj.: determinado: zn.6 Non á
van en Costantinopla; 342.18 mármo- temp' assinaado / por acorre-lo coi-
res... mandou trager... e per meo tado.
asserrar.
assolver v. TR.: absolver: 75.100 aquesta
assessegadamente ADV.: sossegadamente: moller boa comungad' e assolvede.
71.47 u dizes Ia saúde que me foi en-
viada / pelo angeo santo, di-a asses- assomar v. t.: 275.31 de cima dun outeiro
segada-/mente e non te coités. u assomou.
assuado ADJ.: reunido, ajuntado: 1.59 viron 273.32 daqui ata Ribadulla; 329.77
angeos andar / ontr' a gent' assúaJa; daqui ata S>az; 333.51 jouve... ata
15.133 n a gent' estav' assúada ; 134.10 , setembro meado U 122.63 cada logar
u avia / mui gran gent' assúada (7*. u / for ta eigreja, ben ata en Raz;
assúada); 227.48 os mouros... que 203.27 chêa de farynna ben ata / na
estavan assúados por fazer sã oraçonj cima; 227.33 ata eoo vargallon; 271.14
369.123 toda a gente que y era assúada. ata en Monpisler; 355.49 ata en Yila-
-Sirga; 386.17 || ata que CON J.: 6.8o
v. TR.: ajuntar, reunir, congregar sempre depois dormira, ata que Santa
f para um empreendimento militar J j Maria He disse; 64.89, 65.31, 95.3,
38.19 o Conde de Peiteus quis batall' 104.3, 115.122, 132.131 estev' en gran
aver / con Rey de Franç' ; e foron coyta fera, / ata que 11'anoytecia';
assúados / en Castro Radolfo; 51.17 144.57 ata que o orne foi no portal H
gran poder de gent' ali assuara (TV 176.27 yr-te podes en salvo ata que
assuara) ; 208.48 mandou assúar (F •' chegues ala; 302.20, 365.28, 369.34 ||
assúar) toste o poblo grand' e rnéudo || ata quando: 309.27 que sse tevessen /
as suar-se : reunir-se, congregar~se : de faze-la ata quando de Deus tal
109.17 cin codiabos hCa sazen / s'as- sinal ouvessen || atãcs que: 411.102
súaron. jouv' en terra... atães que o angeo
foi dali partido. CF. ate. ta, té.
astêcnça s. F. : abstinência r 188.19 per as-
têeaça (T; E: asieença) que fazia atães v. ata.
enfermou.
atai ADJ.: tal, semelhante: 14.16 Entr'
astragar v. TR.: estragar, destruir: 46.16 aqueles bõos frades avia un frad*
Âquel mouro astragou / as terras u atai, / que dos sabores do mundo...
pod' entrar. gran sabor avia; 22.31 pois viron o
miragr* atai; 25.t37 el diria atai
astragueza s. F.: ajar, má sorte: 281.7 ta' cousa; 97.52 «Se é verdade que tanto
astragueza pres / que quanto por ben mal / fezestes... como mi ilizen.»
fazia en mal xe ll'ya tornar. CF. astru- ... «Qual?» ... «Tal e atai.»; i85.8
gncza. atães omees eran a que devemos
astros» ADJ. t desgraçado, infelif, horro- creer ; 3o6.38 atães cousas || A Dv.:
roso, detestável, infame : 37.19 depois assim, de tal maneira: i5.6o tornan-
eno conto dos copos ficava, / desses do-sse diss' atai; 27.30 Sobr' esto deu
mais astrosos ; 47.40 Tol-t'. astroso César seu joyz' atai; 36.1 o atai foi
(diabo), e logo te desfaz ; 55.21 Ambos ssa ventura; 121.i3 e que Ha fezess*
assi esteveron ta que ela foi prennada ; atai; 176.20 e disso-lF atai; 283.61
/ enton o crerig' astroso leíxou-a des- Mas quando sse ata) sentiu / que tol-
anparada; 56.51 quand' era foi e leit' era ; 334.45 K tal morto com' era
astroso; 65.305. levárono ben assy || atai como (come)
CON j.: i8o.56 Outra dona seer non
astrugueza s. F. : maa astrugueza (CF. prov. poderia / atai com' esta; 189.22 tor-
malastrugueza) desgraça, má sorte: nou atai come gafo ; 365.23 pois qu'é
302.24 e sayss' en con vergonna por esta alma atai como nemigalla; 329.57
sãs rnaas astruguezas. CF. astraguoza. viron estar aquele... cegu' e atai com1
liúa pedra [| atai qual: 307.37 un can-
ata PBEP. ale: 65.228 ata enton; 131.43 ata tar me façan que seja atai/ qual a mi
un ano; 169.36 dês Murç' ata Sevilla; conven || atai que: para que.- 178.46
217.39 ben ata Rocamador; 218.38 ata Poren roguemos-11' atai / que nos
Vila-Sirga con ele foron chegados; guard' en este mundo d'ocajon. CF. tal.
32
ntallar v. i.: encurtar o caminho: 312.52 come desfeito / das chagas mui gran-
teve que era mellor / d'atullar pela des . . e atou-llas logo... con panos;
eigreja e non yr a derredor. 176.18 dormiu enu' outros atados;
i82.53 a Virgen coroada / que os
atamanno ADJ. : tamanho : 268.35 con devo- demões ata.
çon atamanna. CF. tamanno.
fl.ta.udo s. M.: 43.46 a madr' en ataúde levou
atan ADV.: tão, de tal modo, tanto: 1.66 a sig' aquel menyo; 184.35, 223.23,
graça que Deus enviar / lies quis, atan 347.47. CF. taudo.
grãada; 5.5o quando o atan mal parado
vyu ; ió.36 atan toste ss'apercebeu; ato PREP. : ate en : 33.3y e tonbar / no mar
34.i8, 458i, 187.62 porque lie atan foi e mergullar / ben ate nos funda-
ben deu quanto mester a v i a ; 254.3 mentos; u5.263 Ela seja teu solaz /
O nome da Virgen santa atan muit' ate ena m a n n ã a ; 129.12 a saeta...
è temeroso; 320.5 a Sennor que o atan ben ate eno (T atèeno) toutiço en-
ben dá ( — bem tão grande). CF. tan. t r a r a ; 157.22 pela boca o chamar /
foi ben ate enas cachas; 424.^0 a
atangcr v. i.: tocar, atingir: 427.49 En estrela os guyou / ate ena terra dos
Babilonna, u foron erger / a torre que judeus || atõcn: 211.21 durou atêena
podessen atanger / ben só aos ceos. mui gran sesta ; 2Õ5.i3o Toda a noite j
ben atêena luz || atoes CONJ. : 3.45 (7o)
atanto ADV. : tanto : a6.83 Atanto façamos; chorou atêes a que de prez / todas
g5.88 non lie fezeron mal, d'atant' outras donas vai, / ao demo... acarta
ouv' avantall; , 115.141 Ca d'atanto trager-lle fez || aiéen que CONÍ. : 98.2
soon ris / que te porra consello en teu non pude abrir as portas aiéen que
mal ; i i5.2og mais atanto te direi / que sse mãefestou; 36g,56 que se sotfresse
non leves conpanna; 280.22 atant' é un pouco atéen que a achasse; 36g.6i
ssa mercee sobeja; 4U.6Í respos-ll' que quant' avia ll'entrasse, / atêen
atanto (= isto, o seguinte} \o que a valia da sortella lie dobrasse ||
que: 37.16 Aquel mal do fogo atanto atèes que: 52.3o cada noite ali / víian
o coitava, / que... ; 55.3, 62.22 a usura as cabras esto fazer, / Atêcs que un
lie creceu atanto / que a non podia crerizon sandeu / furtou un cabril'
pagar; 79-32, i35.t>6 atanto buscarey / en ; 09.49 ateies que o proviço / a fez
aquel que foi esposado / vosco, que o que se namorou do cavaleir'; 411.102
acharey; i38.63 aianto o tev' o demo (To), 419.23 mais a ela per ren / non
ta que IPa alma sacou; 413.20 Mas leixou a quartãa atées que finou.
aquesta Virgen amou Deus atanto / CF. ata, ta, te.
que a emprennou do Espirito Santo
|| logo que: 285.6o atanto que a luz atêen, atoes v. ate.
viu ; 34'3.8 atanto que o viu, logo man-
dou-lle || contanto que: 3o5.68 perdoar atender v. TR. : esperar, aguardar: 6.5g
pode crischão, judeu e mouro, / atanto l)i-me... que estás atendendo; 8.6,
que en Deus ajan ben firmes sãs 11.81 O convento atendia / o syno ;
entenções. CF. lanto. 45.Ê2 vos aqui nVatendedc; 58.25.
atapar v. TR. : tapar: 322.26 aquel osso aterrar v. TR. : causar terror a: 25a.23 todos
ll'avia o gorgomel' atapado. oraçon fazendo aã Virgen que aterra
/ O demo.
atar v. TR.: ligar, prender: 8.34 atou-a
(candea} mui de rrig'; 85.i3 ataron-11' atormentar v. TR. : torturar, mortificar:
as mãos / e os pees; g5.65 Do que te 76.156 Sal acá, alma, ca já tenpo é e
pagas, de ssúu os ata; 114.28 viu-o ora / que polo mal que feziste sejas
33
senpr' atormentada; 267.73 val-me, quanto ss'atreveron; 355,57 quanto
Sennor, ca muii' and' atormentado. s'atreveu fez sã offerta (quanto julgou
CF. tormentar. possível).
i-Ê
34
«Tantar v. TR./I.: promover, façer adiantar: ayer v. TR. : ter, haver: B.36 non poderei
57.18 os bôos avanta; 175.61 aos mãos en seu ben falir / de o aver; 4.10, 5.gi
abaixa e aos bõos avanta; 267.77 corne un irm,ão que o Cond' avia; 37.33,
Sennorbõaque os seus avanta; 355.132 3i.58; 35.6; 43.7 de ssa moller... non
sã merçee é tanta / que todo o mund' podia aver fillos; 58.76 mentre viva
avonda e nosso ben sempre avanta || nunca amador / averei; ?4J.i6 Ond'
adiantar, avançar: 366.6a com' orne avêo... dúa moller que ssa filia /
que sempr' en seu ben avanta || avan- ouve mui grande fremosa || aver seu
íar-se: gabar-se: i5.36 e de tod' esto dereito v. dereito; aver seu gasallado
eu ben m'avanto / que sei o que en v. gasallado || 5.g8 Quê ás?; 2i3.68
natura jaz ; 297.47 e a Virgen groriosa Que avedes comigo? / ca nunca eu
non queira que ss'el avante / daquesto vos fiz torto; 4ii.io5 lie preguntaron
que el á dito. logo o que ouvera, / que tal peça en
terra esmorido j ouvera || 294.23 dous
avarento s. M./AOJ. : 194.12 aquel cuteif' angeos... e qualquer deles avia /
avarento (ávido); 312.7 mais amalim- senllas mãos enos peitos || eufetn.:
pidõe que avarento requezas. io5.2 Como Santa Maria guareceu a
moíler que chagara seu marido por-
avo s. F.: 44.13, 124.46 ave nen besta; que a non podia aver a ssa guisa;
. , 155.54 o que a beschas non faz / nen 285.27, 291.12 ouv' húa moller per
a aves; 232.14, 243.18. força || io6.63 poren / ouv' a Virgen
sospeitosa; 117.9 9ue non fezesse no
sábado obra... per que a Santa Maria
ave LAT. : 60.2, !8o.53 Ave maris stela; ouvesse sannuda; 135.70 e logo vo-lle
270.17 Ave gracia plena; 41 o.25 A mos- darey / por aver a Deus pagado;
tra a saudaçion / d'Ave; 4.i5.io u lie 195.17 quando / ouve sospeytosa / sã
diss' el «Ave»; 419.26 un angeo lie vida || aver en mente v. mente; aver
disse: «Madre de Deus, ave». en poder v. poder |j aver per: 35.40
Dun mercador que avia per nome
Ave Maria; 16.42 duzentas vezes digades... Colistanus || aver por: 44 a8 aver-m-ás
«Ave Maria»; 42.58, aio.5 Muito foi sempre por servidor; 194.17 ca xo avia
noss' amigo u diss': a Ave Maria» || por manna; ig5.i38 aquel que t'avia
I>L. Ave Marias: 71.16 rezava ben mil / por muit' enganosa-/mente; 304.19
Ave Marias; g3.23 fillou-ss' a dizer / ano já por costume; 3at.3i todo-los
ben mil Ave Marias || PL. Aves Marias: reis crischãos an aquesto por ver-
g3.3o sempre rezou / as Aves Marias; tude; 352.57 á-o por uso || AUXILIAR:
i2i.3o E diss' as Aves Marias. 2.24, 5.i68, 6.82 muito per ás dormido;
31.2 || FUT. : SS.õg valer-ll-an; 43.18 o
avêença s. F.: acordo, ajuste: 167.28 dá-me que pedir dar-ll-á logo; 44.28 aver-
meu filio, e farey tig' avêença (T; E: -m-ás sempre por servidor; 115.207,
aveença); 344.5 maçar se non amen 120.11 servi-la-an || com complemento
eles, ela met' y avêença; 344.7 arna directo (vejam-se os diferentes substan-
paz e avêença e amor e lealdade. tivos) : acordo, alegria, amizade, amor,
amparança, atrevença; batalla, ben;
aventura s. F. : acontecimento imprevisto e coita, confiança, conorte, consello,
maravilhoso: 149.16 un preito... que contenda, costumado, creença, cnra;
terredes... por iremos" aventura; delivrança, denteira, dereito, desa-
36S.i6 tal aventura / 11'avéo, que en mor, despeito, devoçon, doito, doo(r),
sonnos lie disseron. dulta; enbargo, enveja, espanto, espe-
rança ; fegura, fiança, fiida, fiúza,
aventurado v. ben-áventurado. força; grado, gualardon, guarda, gua-
35
rida, guerra; Icdiça, maenfesto, mal, v. proveito; non á ren que v. ré n ||
malgrado, maravilla, maneiro, ma- Formas verbais :
zela, medo, mercee, mester, mingua;
nojo, nome, nomeada; ousança; par, PRES. IND. ei B-9, 5.98, 15.92,
pavor, paz, peleja, pena, perdon, pe- 18.82. 25.70
sar, piadade, poder, prazer, preito, as 5.98, 6.82, 15.62,
prez, prol; queixume; rancura, razon, 17.61, 26.42'
recado, remisson, remenbrança; sabor, á B.5, M 8, 5.168,
salvaçon, sanna, saúde, semellança, 15.15, 18.23
sinal, sobcrvia, soidade, solaz, sono; avemos 8.5o, 35.6,
temor; usado; vergonna, vertude, 42.49, 49-«P» 54-5
voontade || seguido da prep. a exprime avcdes 14.42, 45.47,
a ideia de necessidade, certeza, imi- 35.34.213.08,206.6
nência etc.: 53.28 nVaveredes eno col' an i5.3, 3i.66, 33.69,
a soportar; 83.35 era mui coitada/ 66.5, n3.34
en aver a jejuar; 107.19 como pode FRE3. CONJ. I aja 237.114, 38i.23,
ficar viva / quen daqui a caer â; 398.31, 401.45,
127.6, 259.54 non an pois daquel mal 420.74
a sentir || com a prep. de: exprime ajas 75.119,M31.65,
necessidade etc.: 26.5 a Madre do que 236.29, 336.37,
o mundo tod'á de joigar; 37.43,35.118, 348.26
40.3 Porque ajan de seer / seus mira- 8)321.48,27.31,72.9
gres mais safaudos; 55.37 foi-sse-11' o 115.89, ia7-6
tenpo chegando / que avia d'aver filio ajamos 43.10, 47.9,
|| seguido do infin.f sem prep.: exprime 211.5,24938,263.9
necessidade etc.: 28.13 o poboo que ajades 27.41, 64.62,
guardar / avia; 47.9, 63.69, 83.5o por 96.14, 145.6, 265.8
moravidis tallados / Que pagar avia ajan 27.42, 35.118,
cedo; 237.34 aquel dia que sayr avia; 46.3, 2 2 2 . 1 9 ,
362.17 pois que soube que avian as 238.5o
relíquias y andar; 267.92 || aver que: IMPERF. IHD. avia 132.7
exprime certeza, necessidade: 21.48 avia 2.65, 4.10, 5.91,
dá-mio vivo, que aja que ti gracir; 6.12, 7.19
l3i.Ó4 e desto non ajas que temer || avian 68.5i, 78.21,
IMPESS.: ô.ia Avia en Engraterra húa 83.57, 96.2, 97.2
moller menguada; n.u, 39.11 o IMPERF. CONJ. l ouvesse 247.21
fog'. . . queimou quant' avia / na 2 ouvesses 420.30
eigreja; 42.17, 48.14, 5z.u En Mon- 3 ouvesse 5.i32, 9.34,
sarraz... á un' igreja || á y: 81.14, 14.24, 16.18, 2O.5
245.92 u mais baixo é / á y mais de ouvessemos 47.10,
dez braçadas; 33z.i7, 33918 Non / á 4i5.33
y quen nos possa tanto valer / Como ouvessen 25.126,
a Virgen || TEMP. : 43.53 dous dias á 85.20, 159.06,
que cheira; 45.6 pouc' á; 75.61 á mais 215.71, 229.18
dun ano; 119.39 pouc' avia; 135.94 PERF. ouvi 25.i3i, 38.96
tenp' á passado; i53.8 temp' á || 91.14 ouvisti 40.20
Aquest' av5o en França, / non á y ouviste 241.64,
mui gran sazon || grupos fraseológi- 35o.49, 420.13,
cos: non á a), non â y ai etc. v. ai; 422.32
á-ti grado v. grado; nen prol lies o u v e s t e 21.42,
ouve v, prol; non ll'ouve proveito 201.60, 241.64 (E)
36
ouve 1.2, 2.48, 4.8, 5 a v e r d e s i 25.49
5.42, 7.17 , 281.81, 344.14
ouvo 92.16 6 averen 105.47, 144.6,
5 ouvestes 45.iu 214.3, 254.11, 344.3
6 ouveron 7.24, «a.33,
19.20, 26.92, 27.15 aver s. M.: fazenda, haveres, dinheiro:
MAIS Q. PERF. 3 ouvera 6.79, 14.48, 5.148 coz / carn' e pescado do meu
16.2, 38.56, 62.9 aver; 16.20 dava seu aver; 23.23 por
4 ouveramos 5o.ia d í e i r o s nen por outr' aver; 25.g,
6 ouveran 49.29, 1 21.38, 37.17
142.22, i8i.35,
183.3 1 avessas ADV.: 108 (1) Como nasceu o filio
FUT. IND. averei 58.76, 332.89 do judeu o rosto avessas.
averás 42.70, 1 38.47,
411.87 avezimao, avizimao ADJ. : infelif, desgra-
averá 35.io5, 5o. 18, çado, nefasto: 127.9 un onl' avizimao,
58.58, 65.4, 9*-<7 que por seu siso rafez / con sã madre
a v e r e m o s 64.92, que avia boa fora barallar; 3zg.36 un
70.25, i i g . S g , mour'avÍ2Ímao, atrevud' e de mal sen;
143.47, 409.13 346.33 e o dem' avezimao eno avisso
averedes 42.7, 53.28, ancora.
56. i o, 67.31, 75.41
averán 120.4 avíir v. TR. / i.: suceder, acontecer : 4.26 o
FUT. CONJ. ouver 245.52, 319.11, que 11' avéo un dia; iS.io, a5.i56 todos
321.37 con coita de saber / o que daquel
o u v e r e s i3g.53, preit' averria; 73.6 un miragre... que
227.50, 245.42 avéo na Clusa ; 89.79 contando como
ouver 17.47, 88.42, 11'avéera / do fill'; 187.34 Mas depois
123.8, 2 o 3 . a 3 , a tempo lies avêo mal,/que ouve na
204.3 terra gran fame mortal; 314. 52 Mui-
ouverdes 45.72,99.1 1, tas vezes aven / Que erran por seus
188.9, 358.i8 pecados os omees muit' a Deus || con-
COND. averia 25.28 seguir, ter êxito : 126.13 a saeta ll'en-
averia 75.46, 193.34, trara assy ... que non lia podian tirar
2i3.38, 270.32, dali / per maestria, nen y avíir; 155.42
285.40 nunca pod' avíir / d'aquel pichei
averian 377.38 encher d'agua || reconciliar: 61.1
IMPE R. ave ng.58 Como Santa Maria avêo as duas con-
avede 355.68, 369.84 booças que se querian mal; 61.49 Assi
PART. PRES. avendo 3o5.5o,34i,66, a Virgen avíir / fez estas duas; 25g.i
352.41, 36g.83, Como Santa Maria fez avíir na ssa
371.16 eigreja d'Arraz dous jograres que sse
PART. PERF. avudo 46.23 querian mal; 25g.4 || convir: m.g
INF. aver B.5, 3. 16, 5.n8, Non á temp" asinaado / por acorre-lo
Q.52, 23.21 coitado... mais assi cjmo 11'aven ||
INF. PESS. a v e r es 285.108, Formas verbais:
34o.65
aver 35z.23 PRES. IND. 3 aven 111.9, >83.37,
avermos i.n, 5o.a8, 314.52, 351.27
162.6, 192.160, PERF. 3 avéo 4.26, 13.10,
231.73 37.u, 38.17, 39.5
3?
MAIS Q. PKRF. 3 avêera 89.79, avondaaça s. F.: cópia, abundância: 9.173
i58.3i, i97'5c, saya / dela... grossain, e sejamos /
236.36 cercos que corria / e corr' avondança.
FUT. 1ND. 3 averrá 44.6, 311.48
COND. 3 averria aS.iSô 'avondar v. TR.: darem abundância, furtar:
ZNF. avíir i ao. 13, 155.42, 1.70 foy a companna... de Spirit'
259.1, 3'6.5o avondada; 26.11, 88.66 ca non fora
avondado / nen se poderá fartar;
avisso s. M.: abismo: 346.33 e o dem' avezi- > 28.%5 de mel será e de cera vossa
mao eno avisso ancora. casa avondada; 258.3 Àquela que a
seu Filio viu cinque mil avondar /
avizimao v. nvczimao. omees de cinque pfies; 328.37 do que
mester avia a frota ben avondando.
avoa s. p.: avó: 221.20 E sã avoa y era, filia
dei Rei d'Ingraterra.
avondo s. M. : cópia, abundância: 23.33 que
avogada s. p.: advogada, defensora: 1.82 ca non achass* y avond' o riqu' e o mes-
x'é noss' avogada; 17.483013 Maria, a qyo ; 102.44 avya y avondo / de muita
noss' avogada; 3o.i7, 70.10, 75.111. maa cheiror; 215.52 teveren que grand'
CF. vogada. avondo / de verdad' en ela era; 307.13
por aver avondo e vic* e sabor; 356.17
avogado s. M.: 328.8 e corrudo dei Mafo- ca de tod* avond' avian.
i"
met' e deitado en eixillo / el e o diab*
antigo que o fez seu avogado. avondoso ADI.: que tem abundância: 48.39
foron dela (agua) avondosos; 195.4$
ávol ADJ.: vil, ruim, desprezível; 55-7 húa per que tnenguadosa / nunca fosse...
monja, que fora íillar vida d'avol mais sempr' avondosa; 319.72
manna; 3o2.8 contaron / do que fez
un avol orne por mostrar sãs avolezas; avoo s. M.: avô: 321.16 con Rei Do n Al-
314.40 en úu avol muradal.
Balaam: Balaam, Bileam (4Mós. [Numert] baralla s. F.: briga, questão: 105.72 por
22-24). 147.6 Â Madre do que a bes- non meter ontr* eles baralla; 328.61
tia de Balaam falar fez. temendo que non crecesse sobr' esto
volt' ou baralla; 355.31 non querria
balança s. F : prato, concha de balança: con vossos parentes aver baralla;
3o5.2 Como Santa Maria fez úa carta 403.54 temendo baralla || sen baralla:
de pêedença que trazia fia moller tranquilamente, sem dificuldade: g5.i i
pesar mais eu úa balança que quant' u cuidou a viver sen baralla; 115.127,
aver poseron na outra || situação difí- 132.161 a alma sayda / foi do corpo
cil, perigo: 9.162 e Deus tiraria-/ nos sen baralla; 221.47, 254.26 a alma
desta balança; 115.i2 o que nos tene / d'Ebron levamos, un alguazil, sen
no mund' en gran balança (o diabo); baralla.
3o3.58 oi mais teu feito nono metas
en balança. baraUar v. i.: brigar, bulhar: 6.29 por
leva-lo consigo conosoutros barallava;
baldon: a baldon: com libertade, à von- 118.10 Con seu marido barallava mal /
tade .• 265.38 o leixou entrar a baldon / muitas vezes sobr' este preito; 127.10,
En ssa casa. 178.39 cono demo baralla; 3oo.3z pa-
ri roa / é noss' e por nos traballa / c
balêa s. F.: baleia: 244.15 un dia húa balêa baralla; 360.7.
sayu / e per esse mar andando ao
porto recodiu. barata s. F.: (maa) conduta: 61.12 un vilão
de gran barata; 312.87 e foi pois de
balorento APJ. bolorento: 34.23 a omagen boa vida e quitou-sse de barata / maa
foi sacar do logar balorento. e de mão siso e de toda travessura,
baratar v. t.: negociar, proceder: i8a.3 124.43 esse dia rapara a barva; 4o3.3g
Deus, que mui ben barata / quen pola rnessada / a barva || barvas: 85.5o quei-
Virgen cata; 295.43 O bispo daquel mando-lle Ias barvas e pois os grinões
logar lies filiou / a candea, mas mui || barva'(s) pungente(s): com barba
mal baratou; 280.6 pelo seu rogo se que começa a despontar: 355.12 úu
desatar» / os peccados dos que ben orne de Mansella, mancebo barva pun-
baratan. gente; SQZ.i5 Est' om' era pastorinno
enton, e barvas pungentes.
barca s. F.: 5.i to, g5.86 mouros que correr
viian con barcas armadas; u5.i6g, barvacãa s. F.: barbacã: i65.45 Nen torre
•287.27, 358.i5. nen barvacãa nen muro.
Barcalona: Barcelona: Sn.aa s'acordaron barvudo At>J.: com barba (atributo dos
por.en romaria yr / a Monssarraz. mouros): 28.82 daquel Soldan bar-
Mas primeiro... passaron per Bar- vudo; 46.59 estes mouros barvudos;
çalona. i8i.33 muita gente dessa (ea a bar-
vuda; 192.63, 2i5.i i.
barco s. M.: 111.28 entrado / ouv' en un
barqu' e passado / Sens; 111.32, 245.35, basilisco s. M.: 189.6 madr' é do que trillou
369.89. o basilisqu' e o dragon.
baron s. M.: varão: 24.51 viron jazer aquel Basilio (i5.i23 To, i32 T), BasiHo (i5.i6,
baron; i38.ií> JohanBoca-d'Ouro, no- 27, 38 To, 5g TTo, 114 TTo, 123 E),
bre baron; 337.6 || 236.27 baron / nen Basilo (i5.38 E, 5g E, 114 E, 123 T,
moller, 246.28 moller nen baron, 3o5-73 132 To): São Basilio, bispo de Ce-
E molieres e barões || 21.17 un ^1'° sárea.
baron / me dá, 32Q.25 pariu filio baron,
381.12, 410.26, 414.15. CF. varon. bastccer v. Th.: urdir, tramar: 5.157 tray-
çon mui sotil / que 11' aquel gaffo
barqueta s. F.: 234.21 pelo rio vlir viron / traedor fora bastecer.
húa barqueta pequena.
bastida s. F.: máquina de guerra (?), PART.
barragãa s. F.: amante, concubina: 104.12, PERF. de bastir (?): 385.9 y g r e j a . . .
i5i.i5 húa noite 11'avSo que a húa foz y na m a r i a n a / pcra g u a r d a r os
barragãa sua foi, que ben queria. creschãos dos mouros e ser bastida /
Pêra guerrejar os mouros.
Barrameda: Saníúcar de Barrameda: 371.7
Barrameda, que este muii' a preto de bastimentos s. M.: aparelho (?) (duma em-
Xerez. barcação): 33.i8 tormenta levantar /
se toi, que os bastimentos / da nave
barranco s. M.: 213.81 en un gran barranco ouv' a britar.
caeu con el o cavalo.
bastir v. TR. : abastecer, equipar: i65.53,
barreira s. F.: barreiro (?): i 5 i . i 2 porque 26592 eno emperio pouca gent' é...
non podess' o demo leva-lo a sãs e mal bastida .. . está || bastir-se: abas-
barreiras. tecer-se, equipar-se: i65.5i dizendo
esta vila non sse podia bastir / d'omes
Bartolomeu: nome de pessoa: 334.16. d'armas.
barva s. F.: barba: 5.38 barva non fez nen baston s. M.: bastão: 31.67 sen feri-lo de
cerceou cabelos; 6g.83 a barva cúa; baston; 47.39 deu-lle con un baston;
49.58, 85.14 deron-lle muitas con bas- Beatriz: 5.7 Enperadriz / de Roma- •. per
tões. nome Beatriz.
iiatalla s. F.: batalha: 38.18 o Conde de Beatriz: esposa de Fernanda III: 256.1 a
Peiteus quis batall' aver/ con Rey de Reya Dona Beatriz; 256.12, 292.38.
Franç'; 140.25 que nos valia. . na
batalla / do mundo. bèecion (414.38), bêeiçion (418.20) v. béeiçon.
batismo s. M.: baptismo: 4.100 o batismo Bêeito, San: São Bento: 205.53 orden de
recebia; 15-177 o batismo pres; 109.42 San / Bêeito; 304.11.
mai-los que do batismo o sinal /
tragen || babtismo 192.117 7*|| baptismo: bõeizer v. TR.: benzer: 38-54 ambos alça-
3g3.i5 Aquel meninno Affonso nome dos / tíia seus braços en maneira de
de bapíism' avia. CF. bautismo. bêeizer; Sô.Sg porque fora bêeizer / &
Madre do Poderoso; 84.78 começa-
batizar (28.128 To, 192.151 E) v. batiçar. ron bêeizer / a Virgen Santa Maria;
u3.29, 299.62 o sen santo nome bêei-
bautismo s. M.: 192.117 de que non filiara zia. CF. bêezer, bõizor.
bautism'. CF. batismo.
bêes ADV.: bem: 5.177 bées ali logo de
bantizar (ig2.i5i) v. batiçar. chão / en Santa Maria creeu; 6.45 o
fendeu bêes assi, ben como quen lenna
baveeo ADJ.: tolo, parvo: 233.33 cospiu e fende; 62.12 bées ali / u ele morava;
disse que non / vira gente tan baveca, 96.68 bêes aq.m; iiS.ioS Logo bêes
e muy mal os dêostou. dessa vez; 344.23 cabo dessa eigreja
bées os outros maseron; 411.58 E
baveqnia s. F, : tolice, parvoíce: g 114 bave- bSens. CF. ben.
quia / e gran malestança / será; bêezer (66.59, 348.51) v. bêeizer.
285.io3 Sandia, / e como começaste
atan gran bavequia; 229.47 Fezestes Begcr: Vejer dela Frontera (Cádiz): A.i5.
bavequia / eno tardar; 3^o.55 per sã
bavequia / d'eresia. beiço s. M.: 404.77 já sã lengua... comeu
come can / e os seus beiços que feos
baxar (54.27 To) v. baixar. estan.
[l í
beiçudo ADJ.: 28.75 o Soldan beyçudo. ben s. M.: A-7 u gran ben / lie fez Deus;.
B.31 querendo leixar ben e fazer mal;
Beija v. Beja. 5.77 de vosso beu ei mester; 75.17?
Virgen de ben comprida || PL. bêes:
beijar v. TR.: g.35 dês que el ouvesse fito- 46.77, 78.15, 110.9, 125.110 || fazer ben:
-los geollos / ani' o San Sepulcro e 9.21 ali morand' e muito ben fazendo;
en el beijasse; sg.3t log1 enton / ya 145.7, 2o3.<$ Quen... fezer algun ben
beijar... Os pees da Majestade» || querer ben: 104.21 Pois que lie tal
io5.io8; 138.6o beijava sã madre' ben queria; 188.15 o ben que lie que-
141.3 beijava a terra. ria; 3o3.i7 mayor ben lie queria;.
338.i6 atan gran ben lie queria ||
beijo s. M.: 206.26 porque me deste beijo 53.55 Quand' esto viu o menyo no
ora tan muito paguei. Ceo, foi-lli tal ben / que quant' ai
depois viia sol nono preçava ren.
beira s. F.: iSi.aí que a eigreja non possa
veer nen sol end' as beiras; 2i3.6g ca ben ADV. : acompanha, adjetivos e particl-
nunca eu vos fiz torto, sabe-o tod pios: 26.78 sornos ben certãos / que
esta beira; 32886 outras aldeãs que non dev" entrar ante Deus; 65.208 de
eran do Gran Mar todas na beira. boas mannas e ben costumado; 201.31
foi ben desasperada; 245.111 Ben louco
bêizer (u3.2g T) v. bêeizer. fust' e sandeu || acompanha verbos:
2.17 ben enpregou el seus ditos; 5.3
Beja (224.20, 45,62), Beija (224.4!) F, 6a F): Quen as coitas dsste mundo ben qui-
Beja (Alerntejo). ser sofírer; 6.19 tan ben cantava; 8.i3,
9.69 Ben mercamos; 102.60 || 149.49 t
bei, bela: ADJ.: leio: 35.97 non cataron o ben que te fartes || ben vennas, venna-
bei / miragre maravilloso; 82.7 en dês v. víir || acompanha advérbios,
Conturbei / fez Santa Maria iniragre locuções advertiais, preposições: A.3
mui bei; Sõà1), 199.66 en un mui bei ben dês Compostela*, 3.31 ben aly u;
chão / o leixou; i65.5 || 5.i5 a dona 5. no ben come foi; 5.i6i depois ben
tani' era fremosa, que foi das belas a três / meses; 6.44 ben atro enos-
flor; i8.83, 20.63, 4953, 75.94 húas dentes; 7.30 el ben de Colonna che-
seys donzelas. - muit' apostas e mais gou; 15.87 Den ant'o altar adormeceu;
belas / que son lilios nen rosas. 47.25 ben como touro f a z ; 119.48 lie
deu logo consello ben qual convíia ||
beldade s. F.: io.5 Rosa de beldad' e de ben leu v. leu || se (o Deus) por ben
parecer; 67.24 orne de mui gran bel- vir v. veer || o ben: sim l: 3a.23 enpre-
dade; 79.20 con muitas meninnas de guntado / foy, se era ren / o que oya /
maravillosa / beldad'; 132.141. dei. Respos: «O ben.» CF. bêes.
Bolcem, Beleen (i.25 TTo, 420.27, 424.1, ben-andante A D J . : felij: 195.200 Daly
22 To, 47), Belleem(n) (i.25 E, u 1.24, adeante / foi mui ben andante / a
142.43), Bellen 424.7 TTo, 22 (T): moça que ante / muito mal soffria.
Belém (Palestina).
ben-aventurado ADJ.: muito feliq: 1.16 Ben-
belmez s. M. (?): amparo, protecção: 147.46 -aventurada/Virgen, de Deus amada;
Esto fez a Virgen que sempre teve 89 44, g5 7, 263.4 muit' é ben-aventu-
belmez. rado .. o que da Virgen mandando
fez; 411.3 Béeyto foi o dia e ben-aven-
Belmez: Bêlme^ (Córdoba). i85.)5 un turada a ora || a Benaventurada: a
mouro de Belmez. Virgem: 75.146, 134.70, 408.11, 414.27.
w-
i
í
i
ben-eostumado ADJ.: de bons costumes: a88.38 bostigo a. M.: animal, bicho: 225.29 aquel
*
i se ben-costumad' era, outros costumes bestigo astroso (uma aranha).
mellores / filiou dali adeante.
i bèstiola s. v.', pequeno animal: 354.1 húa
l bono e. M.: (l15.13) v. ben. bestiola que chaman donezya; 354,10.
i ben-erdado ADJ.: rico: 75.26 mui mais se betouro s. M.: abelov.ro; 352.15 Est* açor
l pagava desto ca de scer ben-erdada. filiava garças e ãades e betouros.
l ben-fadado ADJ: afortunado: i3S.ia6aduz-/ betumo s. F.: 338.23 como se fossen apre-
i nos u aquel ben-fadado / É. sos con visco ou con betume.
bon-fazer s. M.: beneficência,caridade; 125.4 bovcdo ADJ.: bêbedo; 47.22 Pêro beved'
Muit' é mayor o bcn-fazer / da Virgen estava mui t', o monge quis s' ir /
Santa Maria; 168.40 atendendo seu dereit" aã eigreja.
ben-fazer.
berer v. TR./i: beber: 14.19 beveu hfia
ben-feito s. M.: beneficio, favor: 235.5 Como meezp; i5.8o bevend' agua, comendo
gradecer ben-feito é cousa que muito mal pan; 47.20,48.28,72.17 ena taverna
vai. beveu / e aos dados perdeu || f. m.:
351.23 a lazerar / ouve per força o
Beorges: Bourges (França). 4.7. vyo, ca dei foi grand' o bever.
Bornal (35.IO2), Bernaldo (35.3o, 13o), Ber- bezerro s. M.: 3142 Pois creceu aquel
nalt (3i.55): maesire B., deão duma bezerra e foi almalP arrizado.
igreja em Lyon.
bico s. M.: 352.37 ° b'c* ynchado muito e
Berria: Viviers (França), 37.11 na terra o colo torto J| tcer no bico: ler em
que chaznan Berria. poder, ameaçar: 75.60 pola vella que
no bico / ten a mort' á mais dun ano
Besanco: Brando: 25.99, 196.17 Besanço, || mordedura: 3i5.53 todo o desnua-
que agora e chamada/Costantinopla ron / por veer se parara algur bic' ou
a grande. furado.
bcscha s. F. (i55.53 beschas... nen aves; billa s. F. : pequena tola (FR. bille): i6g.3i
189.11, 16; 228.6) v. bostia. non valeu húa billa,
bcsonna e. F.: trabalho, necessidade: 7.20 bis ADJ. : pardo, cinzento, gris (FR. / PROV.):
orno que de recadar / avia e de guar- z35.i4l pano vermell' c bis.
dar / seu feit' e sã besonna / 194.7
fazendo ben ssa besonna; 227.12 foi bischoeo s. M.: ticho: 18.48 viu enton /
por sã besonna / a Sevilia ena guerra. esiar fazendo / os bischocos e obrar
/ na touca.
besta s. F. (124.46 ave nen besta; 194.11,
213.13 F, 228.6 F, 354.27) v. bestia. bisneto s. M.: 361.16 Don Affonso, seu
bisneto.
bestia s. F.: 1.32 bestias d'arada; 31.6 as
bestias mudas; 5z.3,57.101 mandaron/ bispado s. H.: 32.17 ao bispo daquele bis-
que logo d'i levados / fossen, atra- pado / en que el morava foi end*
vessados / en bestias; 62.48, 147.6 acusado; 262.10 Este logar é bispado,
A Madre do que a bestia de Balaarn e eigreja aobr' à y; 383.11 Na çibdade
falar fez. CF. bescha, besta. de Segonça que é mui rico bispado.
l»
M
rJ
II
44
bispo s. M. : 7.29, 19.36 foron... dun santo boliçoso ADJ. : buliçoso: 195.29 ssa luxu-
bispo mui ben confessados; 32.i, 33.23, riosa / voontade que ouvera / sempr'
87,1 Como Santa Maria mandou que e boliçosa.
fezessen bispo ao crerigo que dizia
sempre sãs oras. bolir v. i.: mexer, agitar-se: 21.53 o menyo
tornou en vida / por prazer da Virgen
Bitoira (209.18, 235.65), Bitoria (I23.IO, santa conprida, / que o fez no leit' u
209.1): Vitoria. jazia bolir. CF. bulir.
Bonifaz, Pêro: 236.13 dun cossairo que braador s. M. / ADJ. : berrador: 366.58 maçar
dizian... Pêro Bonifaz per nome. braadores / Eran muito en chama-lo.
boiado ADJ.: alterado (falando-se de vinho): brando ADJ. : 115.201 To: vestiduras bran-
88.28 bever vinno botado. das. CF. blando.
bravo ADJ. : 22.23 miís bravo f°' "í116 Judas britar v. TR.: quebrar, partir: 35.86 un
Macabeus; 18.19 un rei / eon oste de vento... britou logo o maste; 43.72
pagãos / voo a vila cercar / mui brav 1 britaron o ataúde; 59.8^ a porta / bri-
e mui sannudo; 38.72 ouve os ollos tou", 371.21 por britaren pedra ou por
tornados tan bravos; 45.7, 47.38 pare- fazer cal || 129.11 a saeta assi ll'acer-
ceu-ll' enton / o demo en figura de tara / pelo ollo, que logo lio britara;
mui bravo leon; 75.5o o ric' enton con 343.41 que os ollos non te brito || des-
sanna mui bravo He respondia. truir.- 27.6 britou / o ifern'; 45.13 os
mõesteiros e as igrejas britava; 215.21
Bregonna: Barganha : 146.43. britaron hú' aldeã; 328.32 Cale brita-
ron toda || britar camyos: assaltar os
bren s. M. : farelo, sêmea : 244.33 semellava viandantes: 182.15 britava camyos, /
cavalo que comera muito bren; 277.13 demaes pães e vyos / roubava dos
un cervo... mui mais grosso ca de mesquyos, / e o our' e a prata || ven-
bren. cer; 178.49 que brite o diabo; 181.41
Santa Mana ajudou a seus amigos...
Bretanna : Inglaterra : 35.41 Bretanna, a a britar seus Semigos || violar, infrin-
que pobrou rei Brutus; 36.2, ô no mar gir: 115.79 britar ssa profisson; 3ao.3o
de Bretanna || Bretanna Mayor 86.11 O ben que perdeu Eva / britand' o
|| Gran Bretanna 226.11 || 23.» (?), mandamento || britar-se: romper-se:
54.36 o coiro fendera-ss' e britara;
386.3 (?).
243.23 britou ss' enion con eles o
Brctanna: Bretanha (França): i35.i6 Bre- geo.
tanna a Mêor |) 23.2 (?), 386.3 (?).
Britas (35.41 To) v. Brutus.
breton ADJ.: bretão: 419.132 achar nona
podedes quant' o breton Artur. briu v. brio.
brevemente ADV.: 71.1 Como Santa Maria bronido ADJ.: brunido, luzidio: 175.27 lie
mostrou aã monja como dissesse levavan seu vaso de prata nov' e bro-
brevemem' «Ave Maria»; 267.12 con-
nido.
tar-vo-lo-ei brevement' e agynna.
Brutus: rei legendário de Inglaterra:
brial B. M.: túnica de pano precioso.- 68.73
35.41 Bretanna, a que pobrou rei
non quer" os panos neno brial; 341.60
en úu brial ben feito/ficou, sen null' Brutus. CF. Britus.
outro pano. bruyar v. i.: berrar: 325.56 e oyu mogir
as vacas e oyu bruyar os touros.
Bri3nçon(i46.l6),Brieyçon (146.2): Briançon
(França).
bulir (21.53 To) v. bolir.
brio, briu s. M.: honrraf dignidade: 65.2ot
esta terra foi do meu poderio,/e meu bulssa (329.38) v. bolssa.
linnage a mantev' a gran brio j| ímpeto:
bnrgales s. M.: espécie de moeda : 305,33
264.16 os mouros véeron cerca-la con
esterlíis e torneses, burgaleses, pe-
gran brio; 328.27 Guadalete, que corre
con gran briu. pióes.
l
47
burgos s. M. : burguês : 93.1 Como Santa
Maria guareceu un filio dun burges
que era gafo; sSi.lo, 205.65, 409.82 ca'coNj. EXPLICATIVA: porque: B. 13 ca
burgeses, cidadãos. CF. borges. per ele tenno 'que poderei mostrar /
do que quero algúa ren; i.5i, 2.62,
burguesa s. t.: mulher de burgo: 255.12 4.10, 5.120 || C.ONJ. COMPARATIVA: 5.i52
un miragre... que a Virgen quis mui foron mais ca mil; 8.3o mais toste ca
grand' amostrar. . . dúa burgesa / vos dizemos; 15.35 mui mais sei eu
nobr' e cortesã. ca ti assaz; 45.23 mui mais mona ca
viva; 55.76 || ca non C.ONJ. COPULATIVA:
burgo s. M.: zS?.! Como úus romeus yan a 85.15 °!Ue "es esterlíis desse, ca non
Rocamador e pousaron en úu burgo; pipiôes; 119.14 grandes does filiava,
iSg.io E pois entraron no burgo, ca non dos miúdos; 385.43 candeas /
foron pousada filiar. de cera, ca non de sevo || ca noa já:
25.12 seu aver / todo já despendud'
Burgos: 112.27, 221.25, 274.5, 292.53, 3o3.i, avia / por fazer ben e mais valer, / ca
non já en outra folia; 157.33 tirou-111
un prest' o cuitelo, ca non já celor-
gião. /
Burgos; Burguttlos dei Cerro (Badajoz):
199.14 un castelo guerreiro / que Bur- cá A Dv.: aqui: 65.191 Nen que vos eu
gos este chamado, e demais está leixe... cá.
fronteiro / de Xerez de Badallouce.
caavrya s. F.: cadáver: 54.33 ena garganta
buscar v. TB. : procurar, demandar : 8.5 1 ouv' enfermidade / tan maa que...
Jesu, que vêes buscar; 6 50, 9.67; 42.23 peyor cheirava que a caavrya.
Este donze), con gran medo de xe 1>
o anel torcer/ quando feriss* a pelota, cabdal ADI.: capital: 292.34 Sevilla.. que
foy buscar u o põer / podess'; 300.47 é cidade cabdal.
vou... buscando / como a possa
onrrar [j buscar mal, morte a alg. : eabdolo B. H.: chefe, capitão: 401.21 Macha-
iS.gg por quanto mal nos ele buscava; beus / Judas, que foi gran tenpo cab-
186.17 Ue buscou morte descomúal || delo dos judeus.
buscar consello: 104.16 con gran
pesar que ouve foi seu consello bus- cabe PREP.: junto a: 383.12 a Santa Virgen
car / enas outras sãs vezlas || buscar do Porto, cabe Xerez. CF. cabo.
sã prol: 36.8 húa nave, u ya gran
companna / d'omees por sã prol cabeça s. F.: 5.133, "9-s8 da cabeça rro /
buscar, no que todos punnades || ena verilla; 35.88 os ollos lie verteu /
buscar razon : 401.56 roga-lle que me fora da cabeça; 38.99 a cabeça foi
guarde... de quen busca razon pêra log1 ant* a omagen merger; 69.83,
falir || buscar carreira(s), vias(s), ma- 185.5o sol cabeça non tornou. ,
neira: 16.38 se trameteu / de buscar
carreira pêra o ende tirar; 71.7 a que cabeceira s. F.: 75.86 seend' aã cabeceira
nunca demora / a buscar-nos carrei- daquela veila sentada.
ras que non fiquemos fora / do reyno
de seu Filio; 96.8 que maneyra busca cabelo s. M.: 5.48 bar vá non fez nen cer-
c via / que non caia oui' dun crr' cn ceou cobaios; 35.91, 237.40 pelos cabe-
peyor; i5i.3 Sempr' a Virgen. . . busca los a tirou do camy'; 323.2o depenou
vias e carreiras / per que os seus seus cabelos; 3)5.77 a força per cabe»
tirar possa de mal. los do caminno a sacara.
caber v. TB. /i.: poder estar dentro: 35.42 a cabo de seis dias; 53.25 acabo dun
entrou y tanta gente que non cabian ano; 193.26 a cabo de tercer d i a ;
y chus; 38.92 diss' assi: «No meu íO2.3g a cabo dúa peça; 226.1 || de
coraçon non pod' esto caber...»; cabo são: totalmente, inteiramente:
116.67 Deus, cujos miragres / non 157.8 a ssa ospeda foi-lles mui maa
caben en volume; 367.3 lie ynchavan de cabo são; 198.23 u sse matar cui-
as pernas tan muito que lie non davan ben assi de cabo são, / fez que
podiam caber enas calças; 3gi.38 no fossen úus d'outros muit' amigos e
santo parayso nos faças tigo caber |] pagados. CF. cabe.
ser admissível: 192.57 e tal revoltosa/
cous" e enbargosa / e d'oir nojosa / cabra s. F.: 5a.i cabras montesas; 52.16^
non é de caber || v. TR. (demanda,
rogo) aprovar, aceder a: 62.34 ssa cabrito s.M.: 52.3i un crerizon sandeu / fur-
demanda lie foi ben c a b u d a ; 348.25 tou un cabril'.
Teu rogo de meu Fill' é já cabudo;
386.22 Dês que todos y chegaron e cabeou s. M . : cabrão, bode: 85.65 se..^
el Rey lies ouve dito / por que osvíir leytões / comeres e leixares a degolar
fezera por paravr' e por escrito, / todos cabrões; a83.56 braadou come cabron.
mui ben lio couberon || Formas ver-
bais: PERF. 6 couberon 386.22 caça s. F.: a3a.i Como Oa cavaleiro que
andava a caça perdeu o açor; 352.s5,
cabidoo s. M.: cabiao, capítulo: 87.43 ao 366.25, 44.43 fez-11' o açor ena mão
cabidoo contou / o que 11' a Virgen decer, / come se ouvesse log' a pren-
nomeou / que por bispo queria; 35 (M) der / caça côa el coroo faz cíçador;
Como estan todo-los canonigos da 328.17 Este logar jaz en terra mui boa
eigreja en cabidoo || sala do capitulo: e mui viçosa / de pan, de vynno, de
226.32 nen claustra neno dormidor / carne e de fruita saborosa / e de pes-
neno cabidoo neno refertor / nena cad' e de caça.
cozynna e neno parlador.
caçador s. M. / ADJ. : 44.43, 23a.11 un cava-
cabo s. M.: fim, extremo: 121.36 E ar viron leiro. .. que era caçador; 314.14,366-4.
húa dona hua guerlanda fazer / de caçar v. TR./i.: 67.46 lie fazia amSude que
rosas e el con ela do outro cabo põer / caçasse / enas montannas mui fortes,
das rosas ena guerlanda || en cabo de: e eno mar que pescasse; 142.11, 243.14,
249.12 Quand' a ygreja fazian a que
314.21.
chaman d'Almaçan, / que é en cabo
da vila |] dar un cabo: acabar: 202.24 cachas s. F. PL. : saliências no punho duma
el dar non lie podia neun cabo || PREP. faca: 157.21 Ca u meteu un cuitelo
junto af ao pé de: 42.85 se meteu no feijoo por provar / a come lie
cab' um píal; 69.38 cab' o altar; 83.65 saberia, pela boca o chantar / foi ben
A Sopetrán, cabo Fita; 98.15 en Val- ate enas cachas.
verde, cabo Monpisler ; 255.100 ||cabo
de: 5G.3g, 57.65 cabo da fonte; 59.75 cada PRON. INDEF. : 11.19 cada noyt' en
ben cabo da orella / lie deu orellada; drudaria / a húa sã druda ya; 15.180
88.69 || per cabo de; 77.11 arnba-las cada dia; 27.49 cad' an' un grand'
suas mãos assi s'encolleran, / que ben estadal / lie trouxe; 52.27, 56.47 H
per cabo dos onbros todos se mete- cada un: 32.66 as seis galeas non que-
ran || com verbos de movimento: 78.45 daron de víir, / cada húa de ssa parte ;
u ele ya cabo de ssa carreira, / achou 35.g6 cada un seu fardel / filiou; 36.17
un' ermida; 148.25 cavalgava per cabo cada úu deles; 54.42, 94.87 || quis cada
dúa xará || a cabo de: depois de: 43.37 un v. quis || cada (jue LOC. ADVERB.
49
cada v&i que, sempre que: 59 29 cada en Acre, sen outro delongamento /
que sã oraçon fazia; 86.6 Acorrer-nos foron veer o Sepulcro no tempo da
pode quando xe quiser / e guardar de caentura.
mal cada que lie prouguer; 116.20,
122.4, >4'- 2 II cada u: on&e 1uer 1"e caer v. i. cair: 26.38 por que non caias no
seja: 3i8.i3 acorre-nos cada u é mes- lago / d'iferno ; 91.34 os nembros lies
. ter || 122.62 cada logar u / for ta cayan || 11.4 Maçar orne per folia /
eigreja... Darei do meu. aginna caer / pod' en pecado; 25.137
caeren vergonna; 65.31 caeu engrand'
cadia s. F. : cadeia: 83.22 en gran cadéa / enfermidade; 83.15 por seus pecados /
de noite trás cadeados / Jazia; i58.i5 Fora caer en cativo; 94,9 quando en
El jazend' assi en ferros e con espo- erro caemos; 217.9 <juen sse desto
sas nas mãos e cadéa na garganta; non guarda / cae de mal en peor [|
176.22 abriu log' as cadeias; 238.3i os g3.i8 quiso Deus que caess' en el gran
géollos ficaron todos enton / ant' gafeen || 307.27 cayan coriscos || 322.33
aquel que da cadéa nos foi tirar do a festa da Virgen Santa Maria, / que
dragon; 355.34 se fazer non quisessen cae no mês d'agosto; 411.1 || Formas
esto, logo nas cadéas / ambas mete- vertais:
-Ias faria, PRES. INI). cae 217.9, 3aa>33,
411.1
cadeado s. M.: cadeado: 83.23 en gran 4 caemos 94.9
cadéa / de noite trás cadeados (T; E 6 caen 227.13
To: cadeados) / Jazia; 176.23 E abriu PRES. COSi. i caia 55.45, 401.74
log' as cadéas... e o cep' en que jazia 2 caias s6.38
e todo-Ios cadeados (E; T cadeados). 3 caia 96.9
4 c a i a m o s >65.3i,
cadeira s. F.: 2.51; 202.58 a omagen de 239.85, 264.34
seu padre fez põer como conven / de 6 cáian 3o3.i3
seer rei en cadeira. IMPERF. IDO. 3 caya 73.38, 141.23,
241.47, 3o:}.33 -
Cadiz: 328.36, ?5. CF. Caliz. 6 cayan 91.34, 307.27
IMPERF. CO N J, 3 caesse g3.i8, 364.18
caeda s. F. : queda : 141.39 Oy mais aguar- PEKF. i cay 195.69, 282.34
dada / est' outro de caeda fazer escar- 3 caeu 35.86, 74.42
nida. MAIS Q. PERF. 3 caera 33.1
PART. PERF. caudo 28.61, 107.41
caentar v. TB. aquecer: 258.3i Ela enquant' INF. caer 11.4, 25.i3;,
amassava a un seu filio mandou / 83.i5
caentar mui ben o forno, e ele o caen-
Cayfas: nome dum judeu: 108.75
tou; 335.48 Da agua me caentade.
cal s. F.: rua; 282.19 "°' caer ena ca 't
cacnto ADJ : quente: 104.52 sangue caente. 335.67 non ficou na vila rua nen cal
z54.33, 196.27, 209.28 os físicos man- nen carreira, / que buscada non aja-
davan-me põer / panos caentes; 258.32. mos.
caentura s. F.: calor: 39.18 E como quer cal s. F.: 179.23 aprendudos / ben corno
que o fogo queimasse / en redor da pedra con cal; 242.16 era mui bon
omagen quant' achasse, / Santa Maria maestre de pedra põer con cal; 226.17
non quis que chegasse / o fum' a ela, pedra e cal e área; 3i6.43; 371.21 por
nana caentura; 333.29 dês que foron . britaren pedra ou por fazer cal.
cal v. IMPBSS.: 58.48 non ni'en cal: não me do inferno d e n t r o na c a l d e i r a ; 351.21
importa. \, onchal, inçai. c o r r i a u v a c a s q u e l a z i a n pois m a t a r , /
que cozian en caldeiras grandes.
calado ADJ.: 65148 nen vos espantedes
por ren que vejades, / mais jazed' en caldo s. M.: io5.i24 pola confortar logo
este lugar mui calado; 233.23 com' mandaron / que lie dessen caldo con
agor' oyredes, se esteverdes calados. do agraz; 322.31 sol comer non podia /
calafotador s. M.: calafate: 339.61 non á neu bever nengúa cousa senon cald'
tan sabedor / maestre nen tan calafe- ou agua fria.
tador / que podesse calafetar mellor.
Cale: S a! é (Marrocos): 169.53 Aboyuçaf,
calafetar y. TR. : 33g 62. o sennor de Cale; 328.32.
calcannar s. M.: 77.12, 327.28 os calcanna- caniura s. F. : 132.134 Enton ambo-los dey-
res anbos pelos lombos os sentiu. taron / na camará en un l e y t o ; 312.22
|| camará privada: retrete: 17 (M),
calçar v. TR. : 64.78 filiou logo as çapatas,
3416 en ssa cãs' a foi deitar na ca-
e fez y mal sen; ca u quis calça-la mará privada, / dês i assentou-ss' aly
húa delas; 161.14 a v ' a bua v y n n a . . .
e fez gran falimento.
e pêro grande non era, daquesta se
governava / e ssa moller e seus fillos
cambiador s. M. : cambista: 41.7, 305.32 viu
e vestia e calçava [| calçar-se: 365.23
seer na rua... un canbiador que can-
vistiu-sse log' e calçou-sse.
biava d'aver mui gran quantidade, /
calças: s. F. PL.: 367.3 lie ynchavan as esterllis e torneses, burgaleses, pe-
pernas tan m u i t o que lie non podiam piões; 25 (M) o judeu canbiador.
caber enas calças.
cambiar v. TE. : mudar, alterar, trocar :
Caldas de Rey: Caldas de Reyes (Ponteve- 42.10 amyude cambiava seus amores
dra): 104.41 húa villa que dizen Cal- dun en ai; 65.32 caeu en grand' enfer-
das de Rey. midade / que lie fez canbiar aquela
voontade; 305.32 un canbiador que
paldeira s. F.: 119.41 aquel poço fervia canbiava d'aver mui gran quantidade;
ben come caldeira; 137.28 por mete-lo 328.43 Sennor, com' ousa seer n u l l 1
r-!
5t
om' atrevudo / d'Alcanaie, u pous;i- a Campina de CárJnva: 2i5,ao
des, aver-11' o nome canbiado || cam- correron pola Campya un dia / e bri-
biar-se; 33.28 se foi cambiar / no batel; taron hú* aldeã que cabo Manos jazia.
48.37 a Sennor de piadade / fez que
sse canbiou a fonte ben dentro na sã campo s. M.: 309.61 viron caer tanta neve
erdade / dos monges; 123.26 a coor que tod' un canpo foi chêo; 366.68 en
mui negra logo sse canbiou. un campo u aradores... aravan.
cambio s. M.: compensação: 382.48 que dê can s. M.: cão: 17.62 méos que can / o te n *
aos monges canbio por Alvaça. en vil; 64.68 a dona a troxe peor que
a un can; 275.13 sse filiava a morder /
cambrai s. M.: cambraia: 279.22 me fez come can bravo que guarda seu cur-
roais verde mia coor / que dun cam- ral; 372.13 come can ladrar / Se fil-
brai. iava; 401.69 orne que assaca, que é
peor que can || PL. cães 142.20. CF. cão.
Camela: Na Chanson d'Antioche (s. Xlf) canal s. M. : 386.52, 6o foron mantenente a
vem mencionado um castelo La Came-
un canal, e acharon / de pescado
lerie, perto de Antioehia (Síria); carregadas quatro barcas.
Monte Carmelo (1); 165.12 e Domas
e a Camela. cantlea s. F.: candeia: 28.46 ant' a Majes-
tade / da Virgen fossen queimar / can-
caminno s. M.: 9.57 como non levas... a deas ; 116.37 cande' ou estadal; 123.23
omagen tigo e vás teu camyo ?; 23.13 foi log* encender / candea da Virgen;
vêera de camyo; 43.43 entraron en 338.35 Ena eigrej' aquel dia ardian
seu camyo; 44.21 pêra Salas seu candeas; 385.42 levou y sãs candeas /
camyo filiou; 45.17 todo seu cuidad* de cera, ca non de sevo.,
era... de roubar os que yan seguros
pelos camyos; 49.2 erraran o camyo Canete (97.8 E T; 162.14 E), Cannete (97.8
de noite; 53.33 a Seixon de caminno To, 162.14 T To): Canete (Cuenca).
começou toste d'andar; 97.30 meteu-
-sse ao camy' enton; 237.39 foy-a canonigo s. M. : cónego ; 35 (M).
enton acalçar camío de Leiréa.
cansado p. p.: 1.24 como chegou canssada /
camisa s. F.: 107.37 na camisa a leixaron; a Belleem; 65.145 dormi d' agora, pois
117.12 lie fez camisas / tallar e coser canssad' andades; 71.26. 328.23 indo
con seda; 132.26 célico por camisa / fraqu' e mui canssado; 420.60.
sempre acaron vestia || 148.1 Como un
Cantaaria: Canterbury (Inglaterra): 288.12
cavaleiro guareceu de mão de seus
natural dúa terra foi que ora é cha-
êemigos por bua camisa que chaman
mada / Cantaaria per nome. CF. Con-
de Santa Maria, que iragia vestida.
turbei.
campãa s. F.: sino: 59.42 a campãa / se cantado A Dj.: expresso por cantochão:
filiava a tanger; 69.38, 215.15, 325.82 32.5x E missa cantada, / com' acostu-
o sancristan tan toste a gran campãa mada / ás... manten; 44.36 missa foi
tangia; 407.42 dos madodyos a can- oyr / mui cantada; 211.20 a missa
páa oyu. que ss' y dizia / Mui cantada come
en atai festa.
campainna, campanía s. F.: campainha í
54.73 foron tanger hua ssa canpanta cantar v. TB./I. : A.25 Fezo cantares e
(E T; To: canpapa); 384 5a fez soar soes / saborosos de cantar; 1.34 com'
a campaynna. angeos cantada / loor a Deus foron
cantar; 6.2, 24.50, 45.92; 66.1 Como cão s. M. : 192.103 do demo de chão / t'as
Santa M a r i a fez a un bispo cantar a departir / e do falsso, vão, / mui
missa. louco, vilão / Mafomete cão. v. can.
cantar s. M.: cântico, canção: A.25 Fezo caomiar v. TR.: punir, castigar: 183.4
cantares e soes; 6.41, 5.8, 6.22, 8.20. Pesar á Santa Maria de quen por
desonrra faz / dela mal a ssa omagen,
cantiga s. F.: 106.9 un m i r agre que achei / e caomia-llo assaz.
escrito, e mui ben sei / que farei / d e i
cantiga saborosa; 187.1, 291.2, 3^7.7, Caorco: Cahors (França): 343.15.
363.1 || cantiga de loor: 1.1 Esta é a
primeira cantiga de loor de Santa capa s. F. : 34.i5 poi-la levou sso ssa capa
Maria; 400.2 Pêro cantigas de l o o r / furtada.
fiz de muitas m a n e i r a s || cantiga
d'amor, cantiga d'cscarnno: 316.16 En çapata s. r.: sapata: 6r.io húa çapata /
aquela vila ouve un crerigo trobador, que foi da Virgen; 64.67 úas çapatas
/ que sãs cantigas fazia d'escarnno lie deu de bon cordovan; 182.28.
m a i s es d'amor || A* Cantigas: lí.i
cupArva B, u.: capu?, : 54.45 o capsy/cn
/.ití é '> 't'!'/',-;/; -',>.i '.'í-.:;-->.i ti
'.'.-: c!ei:a.'oa / icbíloí cllcs, porqiií
:-/ar,tã M ã f í â ; v*s.'$ r, livro ias Can-
ben cuidaron / que era mon'.
tigas.
capela s. F.: 9.155, 18.81, 26.62, 53.46, 54.23
cantigo s. M. : cântico: 187.27 toda aquela fazend" oraçon remania / en húa ca-
noite arrezaron... ynos e cantigos. pela mui pequenía.
canto s. M. : 85.58 caníavan saborosos can- Capela: Capilla (perlo de Puebla de Alco-
tos ; 103.26 A t a n gran sabor avia cer, Badajoz) (?): 256.ii quando o
daquel cant' e daquel lais; 220.16 con mui bon Rei gãou, / Don Fernando,
mui fremosos cantos; 288 22 cantando a Capela e de crischãos poblou.
mui dulces cantos.
capelan s. M.: capelão: 66.32 (E: capel-
canto s. M.: pedra grande: IO2.58 t a n t o s / lan), 75.33, 125.64, 128.40, 162.33 Ao
deitaron pôs el de cantos; 193.16 tal crerigo capeian / mandou o bispo
conssello preseron / que eno mar o aquesto fazer.
deitassen, e un canto lie poseron /
odeito aã garganta; 249.28 da cabeça capou s. M.: capão: 389.33 dar-11-ia dous
sobelos cantos topou; 355.55 com- capões ou ben leu dous ansarinnos;
prou en outro dia por seus dinneyros 389.42.
un canto / de pedra pêra a obra de
Vila-Sirga; 358.2 un logar u jaziam car ADJ.: caro (na locução téer en c a r ) :
muitos cantos lavrados, 294.43 onde aquela omagen foi depois
en car téuda / mui mais ca ante non
canudo s. M. : 46.68 viu duas tetas a p a r . . . era. CF. caro.
que foron logo mãar / e deitar / leite
come per canudco. cara s, K. : 3a.34 Aquela noit' ouve o Bispo
veuda / a Santa Maria con cara san-
cão ADJ. : encanecido, branco: 55.57 ° non nuda; 54.60 deitou-lle na boca e na
viu por gran tempo, senon quand' era cara / do seu leite; 75.96, 123.20 mais
já cãa ; 69.82 un ome cão / ena cabeça, íea cara podia têer / null' ome; 175.81
e a barva cãa. || de cara; ao encontro : 148.37 seus
r
53
êemigos lie sayron de cara / e deron- Johan... deu quant' avia a pobres en
-lle mui grandes coíbes e mui mor- úu ano caro; 187.2, 192.120, 382.29.
taes. CF. car.
II-
-w
54
carrcira(s); meter, põcrcn carreira: tor- cvdula de confissão: 305.1 || curta cie
nar possível: 43,8 Eu vos porrei c n soltura: documento em que se declara
carreira / Com' ajamos algun filio; a remissão de uma divida ou de uma
128.14 que 11'escantaçon mostrasse e pena : 305.43 || caria de pctiçon: peti-
o metess' en carreira / per que abellas ção, requerimento; 305.43 meterei i
ouvesse; 409.18 dá carreiras / d'aver- femença / se é carta de soltura ou se
mos perdõança; 415.32 ali nos deu é de petições.
carreira por que já/ouvessemos sem-
pre de Deus perdon || tõcr a carreira: Cartagena: 339.20.
saltear, assaltar; 194.15 mandou a un
carvon s. M. : carvão: 35.17 igreja... que
seu ome mão e mui sobervioso / Que
ardeu tan feramente que sse fez toda
lie tevess' a carreira con outro de ssa
carvon; 84.44 A dona tornou por esto
conpanna / en un logar cncuberto
mais negra que un carvon; 85.45 ou-
ck-ntr" en nlgúa montanna.
tros diabos, negros mui mais que car-
carrcjar v. TK. : carrear: 213.14 gannava vões; 145.53 enperador Nero / quando
grand' algo con sãs bestias que tra- queimou Roma e tornou carvões ;
146.79 mui mais ca p e z / t o r n o u negra
gia, / carrejand' en elas vynno e fa-
rinna e ceveyro. uen que carvon; 199.30 tornou-lP o
rosto negro muito mais que os car-
vões; 255.117 a casa toda queimada /
carreta s. F. : 268.17 Esta dona que vos
digo avia todo tolleyto / o corpo... foi e a lenna se tornou carvon.
dês y en húa carreta a tragian; 333.2, cãs: «as locuções adverbiais a cãs (de), de
351.12 tragen y pan e vyo en carretas. cãs, en cãs (de): 75.128 o clérigo foi-se
a cãs do rico maldito; 177.23, 237.52
Carriço: Carrilo de Ia Ribera (León): a Vila-Sirga logo, a cãs de Santa
332.12 (un mõesteiro que este preto
Reynna, / os aduss' || 97.26 ben leu /
de Lcon). pode-1-an en cãs dei Rei connocer;
105.11 en cãs de seu padr' || 69.66 se
Carrion (301.2 E) v. Carron.
foi a cãs don Ponçe de Míerva; 228.48
foi-ss' a cãs seu dono || 144.58 ata que
carro s. M. : 31.64 non ouv' y boi nen
o ome [oi no portal / de cãs seu con-
almallo / que tan ben tirar podesse
padr' i| 4.54 en cãs seu padre entrou;
o carr'; 179.38 os nervios 11' assi soa-
359.34 en cãs teu padre.
van / como carr' en pedregal.
casa s. F. : 6.43 levó-o a ssa casa; 14.29 nen
Carron: Carrión de los Condes (Falência): de mia casa nunca será conpannon;
31.9, 218.36, 227.53 229.13, 278.23, 18.46 foi-sse correndo / a casa; 48.26
301.2 (F), ir. Os monges, porque sentian a ssa casa
mui menguadaj 75.73 en casa do ric'
carta s. F. : 64.18 por húa carta de seu estava un crerigo || quarto: 312.58
sennor que lie chegou ; 65.92, 97.43, fezeron tanto que a sã casa ll'a trou-
115.188 || documento, contraio: 3.1 xeron. / E el deitou-sse con ela cn
como Santa Maria fez cobrar aTheo- húa casa escura.
philo a carta que fezera cono demo,
u se tornou seu vassalo; 48 (M) Como casado ADJ. : 6.l3 húa moller m e n g u a d a / a
o cavaleiro deu aos monges a carta que morreu o marido, con que era
do herdamento con seu seelo; 377.22 casada; 84.11 Esto foi dun cavaleiro
El-Rey... mandou que sen t a r d a d a / que casad' era mui ben; i5i.7 maas
a carta desta merçee aberta lie fosse molleres, e casadas e solteyras; 224.21
dada; 386.35 || carta de peedença: un ome casado ben; 287.10.
casamento S.M. : 125.70 foi-lies pedir/ sã filia lie rogava / que sse corregesse e o
por casamento; 13-2.48 li do que lie castigava; 88.98, KJZ.III, 303.12 |)
mais falavan... era de como 11'acha- punir : 38.15 Madr' e Fill' acordados /
van / casament', e que casasse; i35.i ' son en fazer ben e mal castigar; 157.3,
(7") como Santa Maria juntou o casa- 3^9-3, 399.40 Deus, que castiga / Os
mento dun menyo e dúu menya. mãos feitos.
casar v. I.: 26.25 albergar / foi con moller casto ADJ. : 82.8 un monge bõo, cast' e mui
sen bondade,/sen con ela casar;42.59, íiel; 137.1 Como Santa Maria fez seer
125.73 E disso : t Casemos logo.»', casto a un cavaleiro que soya seer
132.48, 135.2 dous que sse avian jura- muy luxurioso.
dos... que casassem ambos en uno ||
v. TR. : 105.33, 135.57 o padr' enton castra (353.1) v. elaustra.
íiliou/ssa filia e a casou / con outr'
orne || casar-se: io4.i3, u5.Ci diss' Castro Radolfo: Châteauroux (França):
enton a seu padre que logo sse casa- 38.30.
ria / Con aquel crerig'; i32.2.
Castroxeriz: Castrojerif (Burgos) : 242.1,
castanna s. F.: 173.23 achou enteira / a 12; 249.2, 7; 252.10, 266.1 (Castroxe-
pedra sigo na cama, tan grande que r«)i 7-
verdadeira- / meni' era come castanna;
386.63 sol non lies minguou dele que casula s. F. : 73.2 Como Santa Maria tor-
valvess' úa castanna. nou a casula branca que tingiu o
vinno vermello; 73.22.
Castela: A.l Don Affonso de Castela; 63.26,
180.70, 209.1, 215.61, 221.15, 25; 229.8, catadura s. K. : semblante, aspecto : 383.54
232.18, 235.6, 55, 71, 8o; 253.36, 257.15, loruou-a / arriba viva e sSa con frc-
361.12, 367.16, 363.i6, 398.13. mosa catadura.
cativar v. TR. /1.: tornar cativo: 359.2 Como cavaleiro s. M. : i5.ia6 San Mercuiro, o cava-
Santa Maria do Porto se doeu dúa leiro / de Jeso-Crist'; 16.1 como Santa
moller... a que cativaran seu íillo || Maria converteu un cavaleiro namo-
ser feito prisioneiro : 265.27 Mais pois rado; KJ.l, '48.9o, 44.1 || cavaleiro d'
cativou / de mouros, e levado foi en armas v. anua.
p r i j o n ; 359.23 o moç' ala estando,
avéo que c a t i v o u , / e l e v á r o n o a cavalgada s. F. : operação militar de tropas
Ronda. a cavalo; grupo de cavaleiros: 277.30
andand' en cavalgada; 344.1 Como
catividade s. F. : cativeiro: 83.42 por sãs Santa Maria de Tudia fez a hQa
piedades / saca de catividades / mui- cavalgada de crischãos e outra de
tos; 325.30 E conssellou-lles que fos- mouros que maseron húa noite cabo
sen mouras e crischuidade / leixas- da sã eigreja e non se viron; 844.22
sen, e fossen fora daquela catividade. d' outra parte crischãos sã cavalgada
fezeron; 374.4 Como úus almogava-
cativo s. / ADJ. : preso: 192.35 Aqueste r e s . . . entraron en cavalgada e gan-
mour 1 era / daquel om' e seu cativo; naron m u y grand' algo.
325.14 Na terra d'Affrica ouve en
Tanjar húa cativa / moller; 329.47 cavalgar v. i.: 5.62, 5r.C6 deceu a terra toste
ouveron gran pavor / de se for mort' / dun cavalo seu, / en que enton caval-
ou cativo || infelij, desgraçado, mise- gara; 5/.62; 62.41, 63.6i.
rável: 21.30 Enton a cativa con gran
quebranto / ao mõesteir' o levou; cavalo s. M.: 51.65, i35.i2i un cavalo de
43.72, 65.68 ouvo do cativo gran doo; Cu/, / que corre mais que estruz; 233.iG
75.158 a alm' assi d i z i a : Que será de 337-2) 354.32.
min, cativa ? ; 89.15 chamando-sse
mui cativa || cativeiro: 83.i Como cavar v. TH.: i3i (M) Como cavaron a
Santa Maria sacou de cativo de terra cova; 205,52 a torre que era toda
de mouros a un orne bõo; 83.15 Fora cavada; 252.12 ornes só terra entraron
caer en cativo; 227.13, 325.1. pêra área cavar; 325.55 yan cavar as
vyas; 358.22, 354.1 omees que cavavan
cautlclar v. TR.: comandar: 180.18 encarnar terra pêra sã ygreja.
/ quis Deus en ela, que todo caudela;
190.5 pois nos a Virgem guardar, / que cayado s. M : cajado: 3g8 41 ca o liõo Pastor
nos caudela; 276.14 esta que nos cau- tiinna a ssa Madre por cayado.
dela. cèa s. F.: ceia: 3y8.5 o dia dá gran Cca,
pois ouv' o pees lavados / a seus dis-
cava s. F.: fosso, galeria, mina: 2o5.32 Na cipulos.
torre meteron cavas e fogo pola quei-
maren. ceada 185 (Aí) v. ciadu.
57
cear v. i.: cear: 8.20, f8.19 acostumado célico s. M.:cilício: 132.26célico por camisa
/ fora de mui ben jantar... e outrossi / sempre acaron vestia.
ben cear; 119.13 mui grau mannãa
jantando e cêand' a noa; 322.22 aã celorgião s. M.: cirurgião: 157.33, 177.23
noite ceava ceava dúus cõellos assa- mandou-se logo levar dessa vez / a
dos; 369.90. cãs dun celorgião; 385.31. CF. cilur-
giano.
Cecília v. Cezilla.
cen NUM. CARO.: cem." 68.36 çen vezes;
cedo ADV.: 21.26 dúa forte f e ver mui cedo
75.39, 85.47 cen m'' maneiras; 106.31,
morreu; 36.37 ao porto chegaron
140.7 cen mil vegadas. CF. cento.
cedo; 54.70, 65.100, 74.23, 75.115.
cego s. M. / ADJ.: 57.89 jazia cego / e ar eengir v. TR.: cingir: 19 (Ai), 306.31 E fez
mudo sen fala ,'83.36 cegos e contrei- que tevesse cinta ben como prennada
tos / sâa; 138.38 218.36; 329.41 cego sol / cengir per cima do ventre quando
tornou / e perdeu iodo o siso II 247.4 H'a prennece dol || IMPF. IND. 3 cingia
Assi como Jheso-Cristo fez veer o (419.120; To cengia).
cego-nado.
cento NUM. CA RD.: 34.12 Húa omage ...
cela s. F.: 5.184 húa cela faria d'obra de que non podian achar ontr' outras
Paris, / u se metesse por mays o mais de cento; 45.33 gran convento
mund' avorrecer; 115.23? do hermitan de monges... ou cinquaenta ou cento;
mayor, / que viu dentr' en sã cela; 55.76 eran y ajuntadas de monjas mui
180.67 £ log' ali dela fez Deus ssa mais ca cento; 59.98, 65.21 non He
cela. valia ren húa vez nen cento.. CF. cen.
celada- (185 M) v. ciada. ceo s. M.: céu: 5.114 Enton vêo voz de ceo;
72.7 a Reinna do Ceo; 35.68 alçou-a
colar v. TR.: dissimular, ocultar; 261.73 contra o ceo; 40.6 lume dos santos
Deus He fez veer /dela o feit' e noa fremosa / e dos ceos via; 50.20 dos
lio quis ceiar. ceos quis en rerra decer || fogo do
ceo v. fogo.
celeste A D;.: 225,13 Madre do Rei Celeste.
ceoso ADJ.: cioso: -^2.5 A Virgen mui gro-
celestial A Dj.: 14.17, 4290 Parayso. o reino riosa... dos que ama é ceosa; 341.12
celestia'- 58.78 a Santa Reynna celes- casou con húa dona, e foi dela tan
tial; 91.46 a Sennor celestial; 121.33 ceoso / como sse fezesse torto, en que
lume celestial; 410.41 desta vida tem- outras muitas jazen.
poral / sobiu aã celestial |J SUBST. :
114.4 Â que serven todo-los celestiaes cepa s. M. canga: 106.36 logo H'o cepo
/ guarecer ben pode as cbagas mor- caeu en terra; 176.10 iria a garganta
taes. CF. ceestial. no cepo.
'O
II--
58
coijuia s. K. : acéquia: 133.16 Aquesta meny- seer cerdo: 26.70 porque somos ben
nna foi a bever/ena cequia, e dentro cercãos / que non dev' entrar / ante
caer/foi. CF. acéquia. Deus; 37.37, 54.67 sei ben certão / que
irás u e Santa C a t e l i n n a ; 115.26813
cora s. F.: 12.2 úa omagen de cera; 43.21 alma sãa / e certãa / será de Parayso;
44.22 de cera semellança l e v o u / de 192.129 non son certãos / d'a lee dos
ssa av'; 128.2, 166.12. crischãos / per ren mantêer || cortãa-
mcnte ADV. : 353.88 creo certãamente
cerca ADV.: 344.26 tan cerca essa noite úus qua con eles j a n t a r á s ; 411.91 certãa-
d'outros albergaron. mente cree que te dará Deus filia.
CF. certeiro, certo.
cercar v. TR. : 28.18 con oste de pagãos/
certeiro ADJ.: certo, seguro: 43.13 o que
vêo a vila cercar; 51.10 un castelo
pedir dar-ll-á logo, aquest' é cousa
cercara; 75.151 viu de grandes diabos
certeira; 137.13 cousa é c e r i e i r a ;
a casa toda cercada; 86.10 Eno mar
151.38 mostrou-YO-11' ela sinaes d'amor
que cerca o mund' arrredor; 121.12
certeyras; 196.24 queria... compõer
assi fosse cercar / a guerlanda todas
húa omagen d'idolo, que de certeira/
delas (rosas); 121.33 virono todo
cousa lie desse resposta; 325.62 ver-
cercado de lume celestial; 367.23 a
dade mui certeira || 411.86 Eu soon
ygreja .. que... foi... de torres e
mandadeiro / a ti de Deus do çeo por
de muro cercada; 420.55 béeyta u
te fazer certeiro / que de ta moller
fuste das vertudes cercada / dos çeos. Anna averá tal erdeiro; 411.122 ||
243.26 a Reynna / chamaron de Vila-
cercear v. TR.; cercear, cortar: 5.48 barva -Sirga que os valess', e certeiros /
non fez nen cerceou cabelos. Foron que ben lies valrria. CF. certão,
corto.
cerco s. M.: círculo: 125 (M) Gomo o cre-
rigo fez un cerco e conjurou os dia- certo ADJ./ADV.: 9.172 sejamos / certos;
boos. 53.65 por que certos sejades que tod'
est' e mui mais sei; 85.28 de que foi
cerrar (289.2, 362.42 E) v. serrar, ben certo; 112.35 Esto foy cousa muy
certa; 19577 P°'a desejosa vida gãar,
certãamentc v. ccrtão. que achara / certa, non dultosa || fide-
digno : 348.36 omees certos || fazer
certãidade s. r.: certeza: 335.78 esceve- certo: 149.25 chorando lie rogava
-lles rogando / muito que daquesta / que o certo fezesse daquelo que
cousa lie dessen certãidade. dultava || saber por certo: 273.16 Esto
sabemos por certo || saber de certo:
certamente v. certo. 36.13 de certo o sabiades; 122.51,
170.26, 1.73.23 || 102.74 viron de certo
certão ADJ.: certo, seguro: 69.98 da língua, || 71.48 certo cho dizemos || certa-
ond' era contreito,/He fez íalarpara- mente: 115.158 certamente lie disse;
voa çertãa; 192.146 Porend' a cris- 241.96 ben sey certamente. CF. certão,
chãa,/comprida, certãa / lee, e non certeiro.
vãa, / quero mantêer; 385.12 en aquel
logo mostrou miragres certãos || fazer cerva s. F.: 69.65 corrend' o monge como
certão: 115.333 eu te faço certão ... cerva.
que dês oy mais es quito / do maldito
/ demo; 301.35 quantos ena eigreja cervo s. M.: 277.13 ouveron / d'achar un
achou tezo ben certãos / deste feito || cervo no monte; 277.21.
J
i 59
l Cesaira: Caesarea (Capadócia): 15.1,15.1 chagar v. TR.: 22.26 Enton a ssa azcúa lie
en Cesaira a de Suria; 15.26.
l lançou / e fcriu-o, pêro nono chagou;
51.52, 102.80 cliagati' e st:n coorj 114.1
l César: imperador romano,- 27.16, 30,46. dun mancebo a que seus êemigcs
chagaron mui mal de morte; 408.18.
l Ceta: Ceuta.• 169.66 e Ceia e Arcilla.
p chama s. F.: 78.68 o deitou na chama fort
i cevada s. F.: 1.30 foy-o deytar, / como
moller minguada, / n deytan a cevada,
e perigoosa; 255.111, 294.39 fillaron
logo de cbáo / a moller e. dar con ela
í J / no presev'; 15.48, 23.16 deu-lle carn' foron nas chamas ardentes; 307.18,
e pescado e pan e cevada; 112.12 dúa 338.36 candeas / que fazian chama
nav' encarregada / de trigo e de ce- crara sen fumo.
vada; 335.71. 369.13.
chamado s. M.: chamamento, chamada:
coveira s. f . : cereais; CF. astur. ccbera u.6i a Virgen que nos guia/non quis
'porción de trigo o de malz que se falecer / a seu chamado; 111.47 a sen
se lleva ai molino' (DCI5C l, 7443); chamada vêo || convite; 132.73 dos que
213.14 gannava grane!' algo con sãs a seu chamado / ouve foi un curral
bestias que iragia, / carrejand' en elas chéo. /.
vynno e farinna e ceveyra.
chamar v. TR./r.: 1.15, 5.72, 7.31, 14.32,
cezílão v. cizillão. 18.55 chamou / muitas das gentes / y,
que vSessen parar mentes; 27.20
Cezilla: Sicília i 19.43,169.16 (E), 307.2 (F), O Emperador fez chamar ante ssi / os
Apóstolos || 31.73 fez chamar a prc-
S, 1°; 335-17 !l Cezillia 169.16 (T) ||
Cecília 307.2 (E). gon || 37.22 mercee chamando || 35.15
foron da cidade que é chamada Leon /
Cezilla, Santa: Santa Cecília (igreja): 89.74 do Ródão; 69.18 un seu yrmão... que
(E To) en Santa Cezilla, / na pia chamavan Pedro de Solarãa || 75.135
sagrada (F: Çezilla), o chamou con sã mão || chamar-se:
89.25 braadand' e gemendo / e cha-
chá v. che. mando-sse mui cativa || 22.6 Gran
poder á... en deffender quen se cha-
chãa s. F. : chã, terreno plano: 69.13 d'omees mar por seu; 367.6 aquele que s' a
onrrados gran conpanna... e cavalla- ela chama / e a serv' e a loa e a ama.
ria tamanna / que dentro (na cidade)
non cabian ne-na chãa. chamuscar v. TR. : 205.45 a moura non foi
queimada nen seu filio chamuscado.
chãamonto v. chão.
changer v. TR. /1.: prantear .• 5.155 a Con--
chacotar s. M.: chacota: 351.18 quen soube dessa e el Conde changian a gentil
luitar, luitou, / e quen soube chacota- dona que perderan; 133-23» *35-45 E
rés bõos, y os foy dizer. quen cousir / quan changid' o espe-
dir / foi o deles e chorado || 221.42
chaga s. F. : 54.55 Tergeu-ll" as chagas ond' yan con ela gentes chorando muit' e
el era chêo; 63.77 vos <* mu' mester, / changian / ben como se fosse morto ||
que de vossas chagas pensedes; 85.10, changcr-se: 195.58 ela sse changia, /
105.66 quantos físicos ouv' end' a dizend'; «Ai, coitosa...»; 3}5-77 ela
Pisa / non lie poderon a chaga ser- changendo-se chamava: «Ai, me-
rar; 114.5. scla...».
6o
chantur v. TR. : plantar: 359.22 que foss' a 362.7, 362.34 E To || Charthes 379.21 'í
úa sã v i n n a veer que ele chantou || Chartrcs: 117.7 E, 362.1 F, 362.34 F.
cravar.' 157.21 u meteu un c u i t e l o no
feijoo por provar / a come lie sabe- chave s. p.: 60.21 Eva nos ensserrou / os
ria, pela boca o c h a n t a r / foi ben ate çeos sen chave; 94.36 chaves, que tra-
enas cachas, que o non pod' en tirar; gia / na cinta; 162.48, 311.53 a Virgen
213.79 a azcúa chantou todo per húa que cliav' 6 de nossa fé.
grand' azyeira.
che PRON. PESS. DAT.: te: 2.45, 5.164 dar-
chanto s. M.: pranto, queixume: 21.32 fa- -ch-ey; 9.59, 71.43 un rezar ordinnado
zendo tan gran chanto, / que ioda-las v,
/ che mostrarei; 75.139 || cho, chos;
gentes fez a ssi víir ; 43.38, 115.1331 to, tos: 25.30 fiador quero seer / de
m
139.56 chanto / e mal desfaz; 301.16 cho pagar; 43.52, 55.47, 71.48 || 25.39
chorou muito dos seus olloa e fezo fillar-chos-ya || chá; ta: 26.36 a salva-
chanto mui forte; 345.6 E desla gran çon eu chá t r a g o ; 247.26. CF. te, ti.
maravilla úu chanto mui doorido /
vos direi que end' avéo. chèa s. F. : cheia: 356.22 húa gran chéa
d'agua.
chão ADJ.: 158.27 o non guiou a Virgen
per carreira pedregosa... mas per chegar v. TR. /1.: 45.42 door Io chegou a
chãa e viçosa; 325.5 tan ben faz pelo morte; 164.38 a omagen sen ai / che-
mar vias come pela chãa terra; 383.4 gou log' a assi seu Filio; 256.32 a mi
|| missa chãa v. missa || de chão: a chegade || 1.24 como chegou cans-
certamente, seguramente, realmente: sada / a Belleem; 5.73, 7.31, 11.63,
25.177 Quand' est' o judeu entendeu, / 15.107, 25.45 P°'s <3ue ° prazo chegou;
bêes ali logo de chão / en Santa Maria 64.18 húa carta de seu sennor que lie
creeu; 69.81 viu ben de chão; 105.112 chegou || 237.65 que dos grandes erros
Tod' esto... creo de chão; 115.334 que fiz a emenda chegasse || chegar-se:
ben de chão || francamente: 132.57 de 65.120 foi-ss' a noite chegando; 69.50
chão lie disseron |] chãamente ADV. : lie fezo sinas que sse chegasse; 105.16
192.139 chãa-/mente lie contou; 200.11 mai-la Virgen se lie chegou mui quedo
quis que mui chãamente / reinass'. / e disse; 148.37 muitas das gentes se
CF. pran. foron y chegando; 286.21.
chão s. M.: 37.38, 119.66, 198.21 en meogo cheirar v. i.: 34.28 specias d ' U I t r a m a r ,
dun chão, / u lidaron; 2363 feze-a balssamo nen onguento, / non cheira-
Santa Alaria per cima das aguas andar van atan ben; 39.38, 43.53 o adug'
de pé, assi como y r i a per un mui bon arue ti morto, e dous dias ú que
chão; 344.17 passou serras e chãos; cheira; 54.33 peyor cheirava que a
422.40 montes e vales e chãos || 253.61 caavrya; 137.38 demo, que senpre
o bordon que j a z i a en duas peças no mal cheyra.
chão || Chão do Tablada v. Tablada.
cheiro s. M.: 34.26 a omagen q u a n t ' cn si
chapeiron (54 M) V. capeiron. mui bõo cheiro dava.
chapitel s. M.: capitel: 4.59 A dona me cheiror s. F.: cheiro: 102.45 muita maa
comungou / que vi só o chapitel; cheiror.
332.18 húa omagen que .. sé en Su
chapitel / fremos' e mui ben lavrado. chêo ADJ.: 5.139 húa n a v e . . . chêa de ro-
meus; 54.55 Tergeu-11' as chagas ond'
Chartes: Ckaríres (França): 24.9, 117.3, el era chêo; 67.36 o demo chéo de
117.7 T, 117.32, 148.7, 10, 362.1 E 7o, mal; 75.130, 85.44.
6i
Chcrubin: QiieruHm: 420.53 Cherubin e chufador s. M.: embusteirot patife: 15.156
Seraphin. Juyão chufador; 379.38 todo-los seus
, chufares / fezo que nada non fossen,
Chincoya: Chincolla. (Villanueva dei Arzo- maçar eran chufadores.
bispo, Jaén): (un castelo... eno reino
de Geen): 185.1, 6,18, 33, 40, 90. chufar v. i.: 303.49 a outra (pedra), por
non chufar, / foi com' ovo de galya.
cho v. ohe.
chufar s. M.: chufa t 379.37 todo-lòs seu
choça s. P.: 75.24 húa choca-., feita de chufares / fezo que nada non fossen.
palia; 378.25 húas choças que son /
preto dá nosso camyo. CF. ohouça. chuffa v. chufa.
choír v. TR.: fechar: 4.66 choya / o for.i'; ehus ADV.: mais: 35.42 entrou y tanta
222.46 mandou ben as portas choyr; gente- que non cabian y chus; 68.44
285.49 a magestade que li* a porta chus negro ca pez; 144.29, 165.58,
choya || p. p. cluso: 262.36 viron as 185.82.
portas clusas.
chuvia s. F.: ckuvu; 143*1,12.32. CF.,chovia.
chorar v. i.: 3.34 Chorando dos ollos seus
/muitr; 5.54 fillou-ss' a chorar; 18.44 ciada s. F.: cilada: 185.55 ai rei de
Chorando de coraçon; 36.15 gemendo Grãada... Qne estava na ciada;
e chorando; 77.41 de rijo chorando || 185.60 el rei de Grãada ssa ciada fez
v. TR. : 135.46 quan changid* o espe- sair /e dereit' ao castelo logo come-
dir / foi o deles e chorado || s. M.: çou-sse d'ir; 213.58 topou en seus
175.67 un chorar tan esquivo / fazian êemigos, que lie tíian ciada. CF. ceada,
todos con ele. celada.
choro s. M.: 24.41 ide por el con procisson, cibdade (296.1; 308.1, 375.20, 376,11, 379.10)'
/ con choros e con devoçon. v. cidade,
choroso ADJ. : 48.24 andavan mui choro- Cidíid Rodrigo: Ciudad Rodrigo: 225.9.
sos; 195.83, 219.44 o bispo mui cho-
roso / Foi; 319.37 seu padr' era 'n cidadão s. M. : 409.82 burgeses, cidadãos, /
coita, sã madre chorosa / Por ela. outrossi aldeãos.
II-
cilurgia s. F.: cirurgia: 408.3 De spirital ciuco NUM. CARD. : 56.1, 109.16,166.7, 178.24
cilurgia / ben obra Santa M a r i a . cinco soldos e m e a l l a , 197.23. ci'.
cinque, cinquo.
eilurgiano (177 M) v. eolorgião.
cinquaenta NUM. CARD. : cinquenta: 45.32
ou c i n q u a e n t a ou cento.
cima s. F. : em locuções prepositivas e adver-
biais: aã cima: p-'- fim, finalmente:
284.23 aã cima disse || a cima: até ao cinquo NUM. CARD.: cinco: 56.22, 70.1,
237.19 As cinque festas da Sennor;
fim : 185.12 mais de guarda-lo a cima
lie mengou muito o sen [| para cima : 258.3, 372.11. CF. cinco, cinquo.
226.2 Esta è do mõesteiro d'Ingra-
terra que ss'aff'ondou e a cabo dtm cinquo (70.1 T, 109.1 E J) v. cinco, cinque.
ano sayu a cima || de fond' a c i m a :
de ponta a ponta, completamente: cinta s. F.: 19.42, 94.37 chaves, que t r a g i a /
35.85 a (galea) do a l m i r a l l o de fond' na c i n t a ; 178.37 decingeu log' a cinta;
a cima fendeu; 78.61 aquel orne era 241.46 Estev' o moç' o vaso na fêes-
o que a rnezcra feita / ouvera e toda tra lavando, / e deitou-sse de peitos,
de fond' a cima trtita || contra cima: e foi já que pesando / mais de Ia cinta
suso; 306.30 fez que tevesse c i n t a ben
para cima: 259.44 o fogo no pé lie
como prennada sol / cengir per cima
começou / e queria contra cimasobir
do ventre quando 11' a prennece dol.
|| do cima: 191.1 Como a alcaydessa
caeu de cima da pena; 241.2 || (e)na
cinto s. M.: 154.18 húa b a e s t a . . . con seu
cima: 65.15 Os angeos Santa Maria
cinto e con coldre.
fillaron / e ena cima do a l t a r a senta-
r o n ; 203.28 achou-a (arca) chêa de
círio (211.2 To J, 211.37 To) v. eiró.
farynna ben ata / na cima; 235.63
Deus Io alçou na cima e eles baixou
eiró s. M.: círio: 211.2 un eiró pasqual;
no vai || por fim: 67.83 mais pêro na
cima véo ant' eles todo tremendo || 211.37 & f i 235-93- CF- c'"°-
16.83 na cima do ano foy-o consigo
levar || leixar na cima; omitir: 16.52 Cistol: Cister: 122.23 aã orden .. de Cis-
tel, que e santa e de paz; 332.16 desta
tod' ess' ano sãs Aves-Marias rezou,/
senon poucos d i a s que na cima en ordin de Cistel.
leixou || en cima v. encima || per cima:
por cima: 225.41, 236.2 feze-a Santa citara s. F.: cortina, tapete, manta: 348.46
Maria per cima das aguas a n d a r panos muitos de seda e citaras ben
de pé; 273.17 per cima da eigreja lavradas. CF. acitara.
era o teito coberto; 306.31 fez que
cizillão ADJ.: siciliano: 69.73 Meçina... a
tevesse cinta ben como prennada
sol / cengir per cima do v e n t r e ; çizillãa (E; Tcezilãa, To ciziliã).
351.41 || dar c i m a : levar a cabo:
Claraval: Clairvaux (França): 42.50 orden
264.43 dú-lles tu maa cima desto que
de monges de Claraval {Ordem de
começaron.
Cister)', 88.11 no mõesteir' onrrado
de Claraval foi entrar.
cimentes s. M. PL.: alicerces: 309.68 deita-
ron os cimentos. claridade (69.31,75.88,231.47, 365.33, 419.83)
V. craridado.
cimiteiro s. M.: cemitério: 45.28, 164.23,
224.51 Ouveron de a levar ala por claro (6.68 E T, 16.63 To, 36.36 T To,
seer soterrada / eno cimiteyro d'i. 192,121 El} 304 2) v. «iraro.
63
a s. i'.: claustro, parte dum mosteiro, gre. . a que fix bem son c cobras;
formada por arcarias que envolvem 293.8 avêo mui gran miragre, onde fiz
um pátio: 45.28 penssou que un mões- ; cobras e son.
teiro / faria con boa claustra, igreja c
cymiteiro, / estar e enfermaria; 226.31, cobrar v. TR.: readquirir: 6.25 querrei-me
251-17. 353-34 II convento: 94.59 por leixar de trobar dês i / por outra dona,
en sã claustra tornar, / u ante vivia. e cuid' a cobrar/per esta quant'enas
CF. castra. outras perdi; 3.1 como Santa Maria
fez cobrar a Theophilo a carta que
Clemente, San: 195.92 Â abadia / que è en fezera cono demo; 37.1 como Santa
Tolosa / mi leva, de San Clemente. Maria fez cobrar seu pee ao orne que
CF. Cremonte. o tallara; 44.28 eu venno a ti / con
coita de meu açor que perdi, / que
clérigo (65.10 E To, 75.1 E To, 202.1 E, mio cobres; 91.23 por ssa sauci' y
225.1 E, 241.21 /?) v, crerigo. cobrar || 268.52 deu-lle saud' en seu
corpo, e foi sãa e cobrada / de quan-
clerizia (237.121) v. crerizia. tos nenbros avia.
cobiiçar y. TR. : 16.28 o coraçon non par- cõello s. M. : 273.8 terra avondada de -per-
tiu / de querer seu ben e de o mais diz e de cõello; 322.22 aã noite ceava
d'al cobiiçar; 67.16, 195.31, 211.8 por dúus coei l os assados; 326.48 ata que
que queramos / cobiiçar d'aver a ssa os viu jazer como jaz / o cõelio as-
companya; 369.20, 399.19 tanto cobii- condud' ou o m u r.
çava a fazer loucura.
çofojon s. F.: desgraça, perdição: 91.17
cobiiçoso ADJ. : 128.9 un vilão que era deu enton / Deus en eles por vendeita
d'abellas cobiiçoso; 147.26, 158.8, çofojon / deste fogo que chaman de
159.18 tornaron non de vagar'/ u seu San Marcai; 239.85 nen caiamos en
jantar tíian, ond' eran cobiiçosos; çofojon, / mentindo por livialdade;
194.8, 369.18. 272.20 £ assi a adussera o demo a
çofojon, / que sol nunca a leixava que
cobra s. F.: estrofe: 64.6 un miragre, de prendesse confisson. CF. çofujon, çon-
que fiz cobras e son; 188.8 un mira- fujoij.
l1
64
cofonder v. TR. : confundir, perder, desgra- morte || con coita de CAUS. / FIM. :
çar : 5.101 Ku o vingarey / de ti, que 5.126 tornou, con c o i t a do mar e de
o matar foste por nos cofonder; 119.49 fame, negra come pez; 1653, 21.12
os seus non quer ela que sejan cofon- húa mesquya / moller, que con coita
dudos 5130.27 quen sse dela partir / de que manya / era, foi a ela un filio
Deu-lo cofonda, per u quer que for; pedir; 25.155 a gente pôs eles ya, /
156.17 foron-lle tallar / a língua ben todos con coita de saber / o que da-
na garganta, cuidando-o cofonder; quel preií' averria; 3347 con coyta
237.102 quen foy o que t' assi matou, d'arribar / ssa vea foron alçar; 37.2
seja el cofondudo || 427.46 Deus que á como Santa Maria fez cobrar seu pee
poder / de fazer que os lenguages ao ome que o tnllara con coyta de
entendan, que cofondeu / En Babi- door; 44.26 Santa Maria, eu venne a
lonna. ti / con coita de meu açor que perdi.
CF. cuita.
çofortar (237.86 E) v. confortar,
coitado ADJ.: desgraçaào, aflito: 1.49 Coy-
cofujon (91.17 T, 272.20 F) v. cofojon. tada / moller, sey confortada; 5.77,
37.13, 55.58 por el foi mais coitada
cogula s. F.: 45.77 un pano branco tomava, que por seu fill1 é leoa; 65.53 foy-sse
/ feito ben come r ,gula; 45.82. mui trist' e mui coitado || 6.52 A coi-
tada por seu filio ya muito chorando;
cohobra (368.52) v. coobra. 37.27 Virgen, tu que es escudo / sem-
pre dos coitados; 81.45 dos coitados
çoidado (45.41 E, 199.8) v. cuidado. espital || penoso: 75.31 lie deu morte
coitada, c. F. cuilado.
coidar (75.34 F, Tt 86.40 E, 104.5 E To,
208.28 E, 209.2) v. cuidar. coitar v. TR. : atormentar, angustiar: 37-16
Aquel mal do fogo atanto o coytava;
Coira: Coria (Sevilla): Coira, húa aldeã 53.15, 393.23 tan forte se torcia come
que é preto de Sevilla; 323.10, 27; quen coita a morte || exercer pres-
366.41. são: 153.18 muito a coytava / húa sã
moça... dizendo; 369.75 mandou a
coirmãa s. F.: 6988 a Virgen, d'Elisabet úu seu ome que tam muito a coitasse,
coirmãa. / ata que de quant' avia de todo a
derrancasse || coitar-so: apressar-se:
coiro s. M.: 54.36 o rostr' e a garganta 11' 71.48 di-a assessegada-/mente e non
enchara / e o coiro fendera-ss' e bri- te coités.
tara", 93.40,178.24 aquela mua morta...
esfola-la mandou, / cuidando aver do
coitclo (84.46 E, 105.60 T 7o) v. cuitolo.
coiro cinco soldoos e mealla; 225.2.
325.36 lies non ficassen sãos coiros
nen nervos nen vcas", 367.48. coitoso ADJ.: aflito, desgraçado: 37.4 ant'
o ahar j a z i a / ent' outros coitosos;
coita s. F.: aflição, pesar: 10.7 en toller 195-59 A i . coitosa; 315.3 || ansioso:
coitas e doores; 23.20 dobrava-xe-11' 171.31 viron un rio correr / e eles
a coita; 25.74 se de coita a morrer / foron coitosos / de passar.
ouvesse || aver coita: 5.89 ey / pesar
e coita; 42.70 || soffrer coita: 28.59 || col s. F.: couve: 135.116 quaiu' húa col
48.23 en tan gran coita estava || 54.50 do seu non filies; 419.142 se non for
en tan gran coita jazia || 89.1 como verdade, húa folia de col / non demos
húa judea estava de parto en coita dç mais por ele.
65
colaço s. M.: (irmão de leite), criado, moço: aSi.22 atai amor colleu con eles ||
178.23 chamou un seu colaço. 337.10 colleu tal a n t o l l a n ç a polo
fazer entender || coller por uso 369.1 5:
eolaçon s. F. : paróquia: 359.14 era mui bõo acostumar-se \\ deixar entrar:
vizinno a quantos moravan y / a San 75.140, 144.59 foy-o na casa coller;
Salvador, ond 1 ere chamada a cola- 382.42 quis ai Rey entrar poren ; /
çon; 378.1 un orne bõo... que morava mais porque o non colleron, acor-
na eolaçon de San Salvador de Sevilla; dou-ss' e fez bon sen || prenier, captu-
381.10. rar, agarrar .-291. i5 cuidou a escapar/
Dos parentes da manceba e das justi-
colar s. M. : peça de ferro de prender pelo ças, ca non / guarira se o collessen
pescoço: 325.71 o colar da cadêa na mão || surpreender: 86.32 o mar
t o! ler per nulla maneira/do colo non creceu e colleu-a ali ||coller-se: refu-
lio poderonj Szi.Si. giar-se: 2o5.3o pois que sse viu ven-
çudo, / c o l l e u - s s e a húa torre mui
coíbe s. M. : golpe: i5.i52 a lança ... con lort'; 233.1 Como Santa Maria defen-
que San Mercuir* o coíbe fez", 28.74, deu un cavaleiro que se colleu a húa
51.2 recebeu o coíbe da saeta; 114.19 eigreja sua; 317.28 fogind' à eigreja
lie deron coíbes mui deseomúaes; sse collya.
136.5.
CoJlíuro: Collioure (Pyrén.-Orient., França):
coldre s. M. : 154.18 h ú a baesta ... con seu
cinto e con coldre ... todo chêo de
saetas.
colmca s. p. colmeia: 128.2 Esta é do Corpo
de Nostro Sennor, que un vilão metera
colgar v. Ir. /i.: pendurar, pender: 74.51
en húa sã. colmêa por aver muito mel
viron com' estava o pintor / colgado
e muita cera ; 208.2 326.2.
do pinzel; 175.62 a V i r g e n ... o
sofreu en sass mãos que non colgou
da garganta ; 242.29, ^99.25 se o coi- colo s. M. 53.28 m'averedes eno coF a
gasse . dúa viga; 405.27 Ânt' ela soportar; 63.63 o conde, / que II* o
está un pano / colgado todo o ano. braço destro no colo deitou; 158.2o,
227.50 íillou en seu col' agya / a mea-
Colistanus: 35.40 Dun mercador que avia dade dos ferros que ena perna tíya j
per nome Colistanus. 293.3o, 299.16 tragia / a seu colo ...
húa omagen ... d'almafi.
collcr v.tr.: tomar: 5.142 eles logo cons-
sigo a foron coller || 45.5 ao peccador Colonna: Colónia (Alemanha): 7.3o, 14. i3_
colle por feito a voontade || 67.13
toa' ele por Deus dava quanto collia color (384. 1 3) v. coor.
en mão || n5.2i8 O camynn' enton
colleu / o moç' || 189.16 colleu en ssi colpar (272.53 F) v. culpar.
grand 1 esforço e foi aã bescha logo Q
3.22.28 fôlego non podia coller nen ar colpar v. TR. : golpear, ferir: 198.29 per-
falar nada || 33o.a3 húa nave ... pelo pontos e escudos acharon muitos col-
fondo s'abriu / assi que muita d'agua pados.
foi coller || 5i M mandou coller as
tendas (desmontar) e sse foi ssa via || com (com medo : 55.47 E, i85.65 E) v. con.
coller amor: 4.21 por esto tal amor/
con esses moços collia ; 53.22 atai comarca s. F.: Ii5.i66 é P a t r i a r c h a /
amor colleu / daquel logar u sãara; daquela terra e á / en pode-la comarca.
TJ
«ombatedor s. M.: combatente; i85.8i terra das mãos foi f e r i r ; 154.44 iillou-
Entonç' os conbatedores t o r n a r o n -ss' a comedir / que Deus per ren non
todos atras. queria seus pecados p e r d o a r ; ig5.65
a queno ben comedir ; 401.59 quen dá
<cotnbater v. TR. : 5.127 o mar ... a vêo juyzio seno ben departir / nen outro
con grandes ondas combater; 28.2 gran consello sen ant' i comedir. CF.
como Santa Maria deffendeu Costan- comidir.
tinobre dos mouros que a conbatian;
5i.i8, i85.68 fez log' a toda ssa gente comedor s. M.: 322.2o el gran c o m e d o r
o castelo combater ; 205.48. era e m e t i a os b o c a d o s / m u i t ' ameude
na boca.
combo ADJ. : curvo, côncavo: 3g.y un mões-
teiro que jaz sobre lomba / dúa gran comenda s F. guarda, protecção, cuidado:
pena, que já quant' é comba. 129.16 ele pôs sã alm' e sã fazenda
/ ena Virgen e den-xe-11' en comenda ;
combooça s. F.: rival em amores: 68.t 172.32 meteu-ss' en sã comenda; 323.6
Gomo Santa Maria avéo as duas con- pode guardar sen contenda / ben o
booças que se querian m a l ; 68.15- que 11' a guardar deren e téer en sã
comenda; 419.51 N e n b r e - t e , San
Combres, Os: Cumbres de San Bartolomé Johan, / de com' en ta comenda ....
ou Cumbres de Enmedio ou Cumbres me leixou || insíruçao, ordem: 65.227
Mayores (Huelva): 197.12 un logar dou-vos por comenda / que ata enton
que Os Conbres chamad' é, que preto sol non seja falado.
:jaz / de Xerez de Badallouço.
oomondudo s. M.: protegido: 11.70 Ousa-
come v. como. dia / foi d'irdes tanger / meu comen-
dado.
«omocar v. TR. / i.: i.i3 quero começar /
como foy saudada / de Gabriel; 45.42 comendar v. TR. : entregar, encomendar:
ante que o começasse; 55.G6 en mui 94.64 q u a n t o l e i x : o u / aã Virgen
•boa voz e crara / começou: «Salve comendado / ela mui ben o guardou;
Regina»; 84.68 el e sã c o m p a n n a 105.73, 146.5 Quen comendar de cora-
começaron bêeizer / a Virgen Santa çon / a Santa Maria o s e u ; 167.15
Maria; 9245 [| REGENDO PREP. a: 6.63 c o m c n d o u - i r o meninno ; 354.45,
começou logo en voz alta e clara / a 389.26 E con gran coita sobeja que a
c a n t a r ; 7.54, iS.So, 21.35, 22.17 II madre dei avia / comendó-o ao Porto
REGENDO PREP. de : 5.02 a Roma come- que é de Santa Maria j| prescrever:
çou de ss'ir; 12.26, 38.83, 53.33,86.38. 66.61 béezia / o vinn' e o pan / como
a lee comenda || comendav-se: 97.37
começo s. M.: 204.7 podia en começo per aã Virgen se comendou / muit' el;
ele mui mais comprir ; 235.38 este 407.2 como Santa Maria fez veer ao
miragre que foi começ' e sinal; 255.3i ome que cegara porque se comen-
mal enpeço / foi no começo; 342.8 dara ao demo. CF. acomcndar, enco-
gran poder á no começo ben come mendar.
no acabar.
comer v. TR. / l.: come se senpr' ouvesse
.comedir v. TR. /1.: pensar, cons iderar : cornudo carn' e pan; 15.34 féo come-
ii5.322 en ssa prol / estando come- rás por fazfeiro; 3i.i6 foran ... de
dindo ; 126.38 en ela jaz / mais de ben lobos ... comestas ou mal mordudas;
que podemos comedir ; 143.44 Pois 45.35, 81.2 Como Santa Maria guare-
esto disse, sen ai comedir, / log' en çeu a moller do fogo de San Marcai
67
que 11' avia comesto todo o rostro; este meu frade ? || ADV. COMPAR. : 1.14
95.21 nunca carne comia nen pan nen quero começar / como foy saudada ;
bocado || Formas verbais: 4.38 mui mui fulyu / como tracdor
cruel; 6.45 ben como quen lenna
PRES. CONJ. a c o m i a s 353.58 fende; 12.16 a voz come chorando
372.26 dizia; 28.109 fez come sisudo; 41.20
3 c o m i a 335.33, o filiara come traedor; ig3.5i entre
353.79 mi e as aguas pôs com' en guisa de
PART. PERF. cornudo 5.13a pano /branco; 215. u passou el come
c o m e s t o 31.26, a furto; 314.37 o cavaleiro disse
81.2,36 come en desden || atai, tal como (come):
io5.53 tal xe ficou como xe véera ;
comer s. M.: alimento: 83.53 o convent'... 115.205 taes / como lias Deus envia;
era já arrufado / por comeres deman- 2iq.33 a omagen do demo tal"come
dar / que defend' ordin e lei. pez / fez tornar; 245.111 quea te
meteu / en tal logar come este;
cometer v. TR.: empreender: 25.110 esto 334.45 atai morto com' era levárono
quer' eu cometer; 99.36 mas en doado ben assy / dereitament' a Terena ||
/ Foron esto cometer, / ca lle-Io non tan... como (como): io3.5o Quen
quis sofrer / a Madre ; igS.Sz || acome- oyrá / Nunca tan gran maravill.a cumo
ter, atacar: 38.49 quer' eu ora logo Deus por este fez? I73.z3 tarrgrande
cometer / aqueles ydolos pintados; que verdadeira-/ment' era come cas-
63.34 ya-os mui de rijo cometer [j tanna; 219.38, 244.41 tornou énton
dirigir-se a: 64.52 húa sã covilleira tan são como nunca foi mellor;
cometeu / que He fosse boa, e tanto 383-4 O ffondo do mar tan chão faz
lie prometea / que por força fez que come a terra dura || tanto come: iSz.iô
fosse con ela falar; 281.21 un orne a ffremosura / das outras é nemigalla
11' apareceu, / e aquel era o demo, nen toda ssa apostura / tanto come
e assi o cometeu: «Cuidas tu no que húa palia / contra a desta || a como ||
perdiiche ? ... (come): 157.21 u meteu un cuitelo no
fuijoo por provar / a come lie sabe-
eomidir (423.22) V. comedir. ria; 336.38 non cates a como soo
mui comprido de maldade; 402.3
comigo pron. pess.: 42.69 ond' á mester / Non catedes a como pecador / soo ||
que a leixes e te vaas comigo; 71.50 de como: 2.1 Esta é de como Santa
75. M 5, 79.28, 228.35. CF. conmigo. Maria pareceu en Toledo a Sant'
Alifonsso; 17.7 vos quer' eu ora con-
combino s. M.: 3Sg.2S especias e comi* tar sen mentir,/de como fez o diabre
nnos ... offreçessen. fogir; 43.57, 49.8, 65,i8i ant' a Virgen
todos três veeron / e de como fora o
como, come ADV. INTERR. : g.56 e como non feito disseron || en como: 49.10 nos
levas, asse Deus te valia, / a omagen vai demostrar . . en como gãemos /
tigo ? 71.36 Virgen Santa, Reynna, / o seu reyno; 84.27, iog.32 en como
como veer quisestes húa monja mês- vos eu direi; 121.4 De muitas manei-
quinna ? 299.40 E como filiaste tal ras busca a Virgen espiritai / carrey-
ousadia / de non dar o que te man- ras en como guarde os seus de mort'
dad' avia / que desses ai rei ? || 65.83 e de mal; iSz.isS j| per como: a5.i68
poi-lo Papa nen todo seu conçello / per como eu achei escrito; 59.9 per
en este leito non me deron consello, / com' eu escrit' achey; 97.8, 206.10,
como mio dará o que é foi provado? a 15.6a o feito lie dissessen / todo per
82.41 Como vos ousastes parar / ant' como passara || segundo como, segun
68
como: ii6.5i Segundo com' apres' ey; que pecasse, / que dos grandes erros
124.7 segnn com' a p r e n d i ; 188.23, que fiz a emenda chegasse ; 253.27,
292.36 s e g u n d o com' aqui diz || 271.26 || a como quer quo: 78.51 Esta
esmo ... assi: 119.4 Gomo somos per missa,'a como quer que seja, / oyrei
conssello do demo perdudos, / assi eu toda.
somos pelo da Virgen tost' acorrudos;
194.3, z35.3 || assi como (come): 111.9, comoyon s. F.: comunhão, hóstia: 104.24
164.26 el en tanto assi como de pri- diss' enton que queria logo comoyon
meiro, / fillou-ss' a jogar os dados; prender; 128.19 quando vos comun-
200.22 assi como provarei 208.6, 219.6, gardes,/a comoyon ena boca têede
3o6.43 logo lie desereceu / o ventr', sena passardes. CF. comuyon.
assi come ante que foss' ela conceber
|| assi... como: 184.13 assi rillos c o m p a d r e s. M. : 144.36 aqnest' orne un
come filias ; 274.7 assi noite come dia conpadre seu / crerig' a v i a ; 378.40
|| como se, come só: 5.i 3a, 3i.53 come un seu conpadre logo se fez seu con-
sse con aguillon / o levassc-n ; 44.42, sellador.
55.23 come se fosse l a d r o a ; 02.36,
163.14 como se dissesse: cala! || compania v. companma.
CONJ. FINAL: 02.3a que a acorresse /
lie rogou entou, como non perdesse c o m p a n n a s. F.: companhia, multidão,
seu fill' en prijon ; 12$.5i fais-me séquito: 1.68, 11.54, 28.69 de Santos
como a a j a ; 215.72, 222.9, 334.23 || gran conpanna ; 38.27 mui maas con-
CONJ. CAUSAL: 214.45 E como do as pannas se foron tan tost' y meter, /
a face devia jazer de suso ; 323.52 ribaldos e jogadores de dados ; 49 64,
Quand' est' oyu o bon orne, com' era 57.2 roubaron húa dona e ssa con-
mui sen engano, / foi chamar a seus panna que yan en romaria a Monsar-
vezyos. r a t ; 69.11 d'omêes onrrados gran
conpanna ; 384.56 o abade chegou y
como quer ADV. : de qualquer modo: 146.84 cono convento, / que eram y de con-
seendo f i s / q u e Deus dar-11-ia como panna ben oyteenta ou cento || 355-41
quer / seu filio sen maravedis / são; rogou-11' ela que quisesse seu amor
216.12 queria cobra-lo já como quer ; e sã conpanna ; 360.22 te rogo que
265.77 as cartas deitarás como quer / perdoado / este meu poboo seja e
long' húa d'outra; 382.52 eu lie pro- contigu' en ta companna || 384.37 un
meto que lie darey como quer / dez frade con el poseron / que lie tevesse
livras de boa cera || a como quer: conpanna || companheira (i): 84.68
42.69 ond' á mester / que a leixes e Enton el e sã companna começaron
te vaas comigo a como q u e r ; 58.20 béeizer / a V i r g e n Santa Maria;
que sse íoss' a como q u e r ; 356.17 i6i.23.
porend' a como quer / punnaran de a
averen. companneira s. F.: 5.79, 43.17 Santa Maria
rogaron / que podessen aver filio
como quer que CONJ. ainda que, embora, ontr' el e ssa conpanneira; 71.56
por mais que, seta como for: g. 110 amiga cornpanneyra; go.3 Sola fusti,
Como quer que o t j a ; 39.i5 E como senlleira. / Virgen, sen c o n p a n n e i r a ;
quer que o fogo queimasse / en redor 151.42 muit' a Virgen loaron, que non
da omagen quant' achasse, / Santa ouve conpanneiras / en seus feitos.
Maria non quis que chegasse / o fum'
a ela ; 127.42 como quer que lie fosse c o m p a n n c i r o s. M. : i5.i22, 26.55 Seus
esto de fazer mui greu ; 174.12, 197.3, companneiros, poi-lo m o r t ' acha-
237.64 senpr' en ti confiey, como quer ron... foron-ss'; 65.25o, 86.17 San
Miguel, / que é conpanneiro de San 27.13, 35.n5, 48.28 tíian por sobervia
Gabriel; 154.27 filiou-ss' a j o g a r de bever agua conprada; i33.6 a
dados con outro seu conpanneiro. Madre do que nos conprou / polo seu
sangue.
compannia, compania s. F.: 9.48, 11.41
d'angeos conpannia, 66.17 a do Bon comprendar v. TR. : conter, reprimir:
Talan / vêo con gran conpannia; 115.257 A do bon talan / roga que
70.13 serás comigo entr' estas con- te defenda / e conprenda / o demo e
pannias / de moças; ioo.3i que foss' o dome.
a mia / alm' en ta c o m p a n n i a ;
iiS.aiô Soo, sen c o n p a n n i a , / c o m p r o t a s s. F. PL.: completas: 54.28,
O camynn' enton colieu; ia5.ioi por 55.15 Compretas e madodinnos. CF.
quanto quisische do demo sã com- completas.
pannia || compannia: 9.48 T To, 11.41
T, 57.45 E To, 70.13 To, 79.28 E To, compriitamente v. comprido.
ioo.3i To || compania: g.38 E, 11.41
E To, 57.45 T, 70.13 £ T, 79.28 T, comprido ADJ : cheio, perfeito: 9»i3 húa
ioo.3i E T. d o n a - . , de ben comprida; 15.173
quero ... receber vossa ley comprida;
compannon s. M.: companheiro: 14.29 de a i.$2 por prazer da Virgen santa
mia casa nunca será conpannon; conprida; 45.24 se mercee non H'ou-
85.69 un sant' abbade con seus con- vesse a comprida de bondade; 45.79
pannões; 243.13 Âquestes dous con- o demo comprido de falssidade ||
pannões / non quiseron chamar outro compridamente: completamenle, per-
e foron caçar senlleiros ; 297.37 un feitamente: 55.12 sempre sãs oras
frade, seu conpannoa; 411.117 por dizia / mui ben e conpridamente;
Deus, cocnpannões. 205.7, 262.3«, 3i8.3i dé-lle Deus /
compridamente sã yra, e perca lume
completas (54.38 E T) v. compretas. dos seus / ollos ; 369.48.
ron, / compriron sãs voontades || satis- meteu que, se guarisse, a Salas logo
.faqer; 23.31 el Rei e ssa companna irya ; 107.19 con despeito || compa-
toda foi conprida / de bon vinn'; nhia: 1.78 foy . . juntada con el no
143.39 ante de tercer dia / Averemos ceo ; 2.29 u con Rei Recessiundo /
chuvia que nos conprir || comprir-sc: ena prccisson a n d a r a ; 5.71 falaron
65 232 pois se conpriron / estes quinze ontre si / que jouvessen con ela per
dias, o foi foi passado. força; 76.16 poi-lo achou con furto;
121.23 topou con seus éemigos ; ||
andar con: 94.62 enquant' ela andou
comual, comunal ADJ. ; corrente: 282.4
con mal sen ; 192.127 pagãos / andan
muit' á gran vertude na paravla
con mal sen ; 108.5a anda con folia ;
comual / u dizen todos nas coitas:
132.127 dissera / que 11'andara con
« ai, Santa Maria, v a i ! » || a comunal:
mentira H dar con: g5.3g deron con
regularmente: 58.13 (E To) o que a
el no navio; 193.17 dentro feno mar}
Santa Maria praz, / esso f a z i a senpr'
con ele deron; 245.82, 291.5i || rela-
a comunal (T": -Qal) || comunalmente:
ção, reciprocidade etc.: 4.21 tal amor
em comum: 222.49 'odos ao seu reino
con esses moços collia; 154.4 'l'an
comunalmente convida ; 233."}•). todos
grand" amor á a Virgen con Deus;
comúalmente a Santa Maria deron /
15.24 avia guerra con perssiãos; 14.6
loores; 247.37 (-un-), 264.57 (-úa-),
poder muito con Deus; 116.66 come
409.37 (-úa-).
tan poderosa / con Deus; i58-4 tant'
é con Deus poderosa; 23o.15 con
comungar v. TR. / l.: 4-58, 75.71 non ey Deus á tan gran poder; 35.52 Non me
quen me comungue ; 104.26 o crerigo praz con estes que aqui vcen ; 48.32
sen arte de a comungar coidou; con Deus ... põede / que nos de
10.266, 3o8.-42 || 4.3i, 65.35 q u i s alpun consello ; 55.40 como quen sst
comungar e filiar péedença ; 208.17, razoa / Con sennor, assi dizia ; 78.22
284.51 |! comungar-se: 128.18 P o i s punnavan / de con el volve-lo", 78.26
quando vos comungardes,/ a comoyon aquel bon orne mui mal con el mez-
ena boca tSede sena p a s s a r d e s ; craron ; 144.59 non foi mal / con el ||
237 126. 194.41 catando-sse úu con outro;
198.2 úus omees que sse querian
comuyon (4.49 E To, 4.52 E To, 104.24 matar úus con outros; 265.72 nunca
To), comãyon (449 T, 4.52 T) v. mur con inur / se mais semellaron en
comoyon. sua faiçon || con tod' esto, aquesto:
além disso: 16.20 E, con tod' aquesto,
con PREP. : indica instrumento: g.q3 dar-11- dava seu aver tan ben / e tan franca-
-ei con mia lança ; 47.3g den-lle con mente ; 120.11 E con tod' esto ser-
un baston ; ioi.i5 sinaes fazer / con vi-la-an ; 180.60 e con tod' esto,
sãs mãos || modo: B. 37 quen lio nunca nos revela || apesar disso, não
soube con mercee pedir ; 4.89 O moco obstante: 37.21 Pêro con tod' esto
logo dali / sacaron con alegria ; sempr' ele c o n f i a n d o / en Santa
5.io5 moira con segur; g.<57 diz con Maria. CF. cono.
fiança; 281.62 con dereito || causa,
motivo: 5.126 con coita do mar 59.126 con s. M. : forma apncopada de conde:
con desesperança; 11.73 con pavor 5i.g ai Con de P e i t e u s ; 363.2 el Con
f u g i a ; i6.36 O sant' abnde, que o Simon ; 36.V6. cn. conde.
c a v a l e i r o sandeu vyu con amores;
aS.ioi) fuste temer / o mar con mui cona(s) v. cono.
gran covardia; 166.10 Con esta enfer-
midade atan grande que a v i a / pro- Conca: Cuenca: 162.29, aSC.i 3.
F
7I
conceber v. Ta. / i.: 22.28, 40.7 concebiste/ confessor s. M.: 3.58 Pois do mundo foi
mui contra natura; 00.7 u a Deus con- partido / este confessor de Cristo;
cebiste; n5.2, i8o.36 || irjô.iS vos 280.14 Ela é lume dos confessores.
direi ora o que 11' avêo un dia, / per
que pois sã voontade foi na Virgen confiança s. F.: aver confiança: 222.32
concebuda (orientada ?). ouve confiança / na Virgen Santa
Maria; 237.9, '45.23, 267.102, 268.3,
concela s. F.: cosmético vermelho: 75.g5
donzelas ... mais belas que son liiios confiar v. r.; conf. en : B. 12 confiand' en
nen rosas, mas pêro non de conçelas. Deus, ond" o saber ven; 37.21, 174.34,
189.7, 2o3.6 H conf. de: 340.45 poren
conceito s. M.: concílio: 65.81 pot-lo Papa devemos a confiar / dela || conf. por:
nen todo seu concello / en este feito 333.68 tan apost' acorre a quen por
non me deron consello; 115.146)1 ela confia.
comunidade, freguesia: t8i.25 Demais,
que sair fezesse dos crischãos o con- confirmar v. TR.; tornar firme: 2a5.5g foi
cello / conas cruzes da eigreja ; 237.96 o crerigo por isto / mui mais na fé
do concello sayrá contra ti mui grand' confirmado
oste ; 273.13 campãa á tamanna qual
conven ao concello || per concello: confisson s. F: confissão: 1 4. 1 9 'morreu
publicamente: 315.42 deron-lle por sen confisson ; i6.3a se foi enton / a
consello / que a Santa Maria ... de un sant" abade e disse-H' en confisson;
Tocha o levasse, e esto per concello 157.32, 284.48 ante todos fezo ssa con-
|| sair a concello: mostrar-se em ffisson ; 272.21 assi a adussera o demo
público: 62.27 a concello non ousou a cofojon, / que sol nunca a leixava
sayr || divulgar-se: 215.46 p o r q u e que prendesse confisson.
aqueste feito sol non saiss' a concello
|| chamar a concello: 128.47 Quand" cofortar (237.86 E) v. confortar.
esto viu, tornou logo e fez chamar a
concello / e tanger todo-los sinos. confortar v. TR. : consolar: i.SoCoytada/
m o l l e r , sey confortada; 6.14 húa
condado s. M.: i35.i<| no condado / De moller menguad», / a que morreu o
Bretannu a Mcor. marido .. mas ficou-lle dei un filio,
con que foi mui confortada; io5.ioir
204.21, 411.53 || fortalecer: 88.77 sse
conde s M.: 76.17 conde nen rey; 38.i8 o
filiou a dar / a cada monge bocado, /
Conde de Peiteus; 63.21, 78.1, çS.iS
con que os foi confortar; io5.iz3
El Cond' Abran.
pola confortar logo mandarem / que
He dessen caldo con do agraz. CF.
condessa s. F.: 5.83, 195.97. confortar, conortar.
confessar v. TR. : IO.36 Pois sse repentiron, conforto s M. : 276 56 a que conforto dá
foron mellorados / e dun santo bispo CF. conorte, conorto.
mui ben confessados; s37.3 Como
Santa Maria fez... a húa moller confujon (91.17 To) v. cofojon.
peccador que non morresse ta que
fosse ben confessada || 272.2 í con- congeito s. M.: possibilidade, faculdade,
fessou seus peccados || confessar-se: capacidade: 15.92 Pois que ei con-
96.58, 155.3, 217.3, 208.45 foi corrend' geyto, / vingar-m-ei daquele malfei-
ao bispo e confessou-sse-lle ben; tor ; 241.20 esposaron os moços enton
253.22. pelo congeiio / dun clérigo mui santo.
c o n j u n t u r a s. T.: juntura, articulação: fazer / quisess'; 28.91 Mafomete /
864.29 guardó-os enton de guisa que começou muit' a chamar, / o falsso
niun mai non fillavan / en niun connoçudo ; 46.77 outros bces connos-
nenbro do corpo nen sol ena conjun- çudos; 377.28 péa connosçuda / lie
tura. faria que peytasse [| connosçudamente:
como se sabe: 333.3 Connosçuda-
conjurar v. TR. : suplicar: 67.133 te conjur' mente mostra miragres Santa Maria.
e mando; 84.38 começou-11' a pregun-
tar / a dona a seu marido muito e a connoscedor s. M. : conhecedor: 366.48 os
conjurar / se el amava mais outra ; que connosçedores / Eran de connos-
iog.35 os conjurou por Deus; 201.45 çer aves.
pres-lo a conjurar / que lie non fosse
verdade negar || evocar (por sortilé- connoscer, connosçudo v. connocer, conno-
gios): 125.43 O crerig' outra vegada çudo.
de tal guisa os (diabos} conjurou /
que ar tornaron a ela. connosçudamente v. connoçudo.
Virgen guiara ben sen contenda / con mui contra natura; 3ii-43 disse...
seu aver ao porto. paravras contra a Virgen ; 377.2 avia
, muitos contrários que o estorvavan
contender v. i.: 6.2$ diz mal do judeu, contra el Rey; 377.^9 sã ira averian,
que sobr' aquesto contende; 25.146 se fezessen contra esto || para, em
tu non queras contender / con ela, direcção a: Q. (33 contra o ceo suso a
que mal t' en verria; 27.58 non que- alçasse ; 28.96 ergeu os seus / ollos
ramos con ela contender; 146.47 con contra o ceo ; 36.32 cataron contra o
el muito contendeu, dizendo; 377.53 masto; 69.85 o tirou contra ssi; 82.12
teve por de mal siso quen contra ela viu-os come porcos contra si víir;
contende. 2 1 3.63 foron-sse contra Toledo O por
volta de: (temp.) : 322.38 contra a
contenente s. M.: rosto,, aspecto: 3S.6g madurgada. / Quand' a missa já dizian
maçar non dava braados, / o conte- || dizer contra alg. : 9.1 58 contra ssi
nente parou de chorar; 65.l ia un dizia; 2i3.68 o demo contra eles
ome . . mui m a gr' e roto e de foi disse ; 288.32 húa dessas donzelas
contenente ; 67.26 vêo pêra el logo contra as outras dizia || para com, a
mansso, eu bon contenente. respeito de: 5.86 tenno que seja con-
CF. contêcntc. tra nos leal; 19.7 un miragre fremoso,
/ q u e mostrou . . . contra un Mc' ome ;
121.7 amostrou mui gran miragre . . .
conter v. i.: acontecer, suceder: aoô.S contra un seu cavaleiro || em compara-
E, daquesto un miragre conteo, non ção: 1 32.17 tQda a ffremosura / das
á gran sazon; 2745 miragre quero outras é nemigalla / nen toda ssa
dizer / que pouc' á conteu en Burgos; apostura / tanto come húa palia /
3o3.!>, 316.5, 332.57 CF- cont'I'j aconte- contia a desta.
cer, contecer.
contrada s. F.: região, direcção: 1.37
contigo PRON. PESS. : 75.113 leva-me já con- como n centrada / aos três Heis en
tigo ; 80.9, 185.20, 4t5.20. Ultramar / ouv* a sirela mostrada.
ci'. encontrada.
contir v. i.: 369.13 En Santaren contiu
esto a úa moller tendeyra. v. conter. contradizer v. TR. : 91 10 dizer-vos quero /
entr' estes 7 miragres seus / outro ...
conto s. M.: narração: i35.145 segund' que esta Madre de Deus / fez, que
este :onto diz || número: 3;.i8 eno non poden contradizer judeus / nen
conto dos copos ficava. ereges.
contorvar v. TR. : conturbar: 47.19 o demo contrafazer v. TR. : 293.4 muit* é gran
arteiro o contorvou assy / que o fez dereito de prender grand' ocajon / o
na adega bever do vy' assaz. que contrafazer cuida aquei de que á
faiçon.
contra PREP. expr. oposição, contradição:
25.1(14 do judeu ssa aleivosia, / que contralla s. F.: oposição, adversário: 178.49
contra mi cuida trager; 27.22 contra o diabo, que sempr' é nossa contralla;
tal querela que or' ante mi/os judeus SgS.S Santa Maria, / que este dele (do
fezeron, que ides dizer? 3o 12 quando demo) contralla.
sannudo for / contra nos; 34.8 quen
contra ela vay, palia é contra vento; conlmllar v. TR. : contrariar: g5.6o foi este
38.il son mui neicios provados / os quen a Deus contralla ; 3oo.33 con-
que contra ela van; 40.8 concebiste tralla / o dem'.
'-1
J
contrario ADJ. : 95 M avian o vento contra- convosco, convusco (71.38 E) PRON. PESS. :
rio |[ s. M. : 377.2 avia m u i t o s contrá- 135.65 convosco m'irei; 196.49, 261.67.
rios que o estorvavan contra el Rey.
coobra s. F.: cobra: 368.1 Como Santa Maria
contralto ADJ. / S M.: paralítico: 57.68 do Porto guariu úa moller dúa coobra
cegos, coníreitos; 69.97 da língua, que tragia eno ventre. CF. cohobra,
ond* era contreito; 77.2 nua moller coovra.
contreita dos pees e das mãos; 83.37,
179.1, 385.33. coor s. F.: cor: 63.47, 73.35 aquel vinn'
era de vermella coor; 82.17 un orne
Conturbe (296.11), Conturbe! (82.6, 296.1): negro de coor; 96.69 me veeredes /
Canterbury: CF. Cantaaria. ora jazer morto e sen cor; 279.21 me
fez mais verde mia coor / que dun
canbrai ; 36i 42 viron-lle mudar coor/
convento s. M. : 11.81 O convento atendia / ena face; 378.35, 384.2 pintou o seu
o syno a que ss' ergia ; 14.48, 45.31 nome de três coores. CF. color.
cuidou logo de meter y gran convento
/ de monges; 48.23, 54.21, 55-75, 73.10 coorado ADJ.: colorido: 35s.52 meteu
de monges gran convento / eran y outras (penas) tan boas e tan ben
enton. cooradas, / que per ren non poderian
taes pintar de pintura.
convertendo (LAT.) ; 56.3g In conver/tendo
(Salmo is5.i: In convertendo, Domi- coorte (322.42) v. conorte.
nus, captivitatem Sion).
coovra (3l5.3Ó) V. coobra.
converter v. TR. : 8.48, 16.1 como Santa
Maria converteu un cavaleiro namo- copo s. M.: aleijado dos pés: 37.18, 3i6.28
rado; 28.118 oi / mais me quer' eu en guarir copos e cegos aluméar.
crischáo / per vossa mão tornar / e
seer convertudo ; 85.g, 108.84. cor s. M.: coração : 72.48 o acharás / pelas
costas tod' atras / partid' e 11' o cor
convidar v. TR.: 95.31, 119.22, 132.78, verás.
192.156 a que convida-/nos a gran pra-
zer; 386. 35 foron convidados / todos coraçon s. M. : coração, ânimo, coragem,
dei Rey que comessen con el. vontade, desejo, intenção: 5.124
A Empcrodriz ... n o n . . era cie
convlir v. i.: convir: 32.55 assi conven ; coraçon rafez ; 8.27 na Virgen dia seu
54.43 que o ongessen como c o n v t i a ; coraçon ; 15,19 o demo no seu cora-
66.27 Quaes cantarán / a missa que çon / metera y tan grand' erigia;
converria ; 68.31 non conven a mi / 16.27 P ero i con to d' esto, o coraçon
fazer crueza ; 82.53 non leixes ren / non partiu / de querer seu ben ; 36.26
de fazer quant' a ta orden conven || todos dun coraçon e dúa voontade /
Formas verbais: chamaron a Virgen santa; 38.92 No
meu coraçon non pod' esto caber;
PRES. IND. 3 c o n v e n 32.55, 44.12 58.38 a poucas xe lie p a r t i u / o cora-
68.3i, 79.30, 82.53 çon; 63.23 era bon om' e d'aial cora-
IMPERF. IND. 3 convíia 5443, 119.48, ç o n / que aos mouros se fazia t e m e r ;
312.28 83.7 sempr' os vossos corações / en
MAIS Q. PERF. 3 convêera 285.88 ela sejan firmados ; 87.50 Acordados
COND. 3 converria 66.27, 2gg.5o dum coraçon / fezeron dei sã esley-
38o.5o çon; 155.48 se a serviss' e posesse
77
en ela sen coraçon || víir a coraçon: coro s. M.: 245.7 feze-a sobre los seus/
ocorrer: 25i.36 vSo-11' a coraçon/ coros dos angeos reynna; 288.2 ||
de pedir o seu filio da omagen || de 55 A/, 332.3a un esíadal daqueles húa
coraçon: sinceramente.- 5.35 a amava monja encendeu / ontr' o altar e o
mui de coraçon; 17-11, 21.i5 cho- coro.
rando dos ollos mui de coraçon;
24.11, 27 37 || de boa vontade, de bom coroa s. F.: -^68.46 tu es coroa dos santos;
grado: 28.7 nn miragre vos quero / 280.19 Dos mártires é lum' e coroa;
contar mui de coraçon || de cor: 295.14 póya-lles nas testas .. coroas
65.i6i pois que os ouvera todos ben con muitas pedras ricas; 33o. 17 ||
ditos / de coraçon, ca non per outros tonsura: 55,8 un preste de coroa.
escritos.
coroar v. TR. : 1.74 non é de calar / como
corda s. F.: 159.37 húa corda de seda; foy coroada, / quando seu Filio a
271.11 Aquela nav' y meterão per levar / quis; 12.8, 75.5 a Virgen
cordas .. no rio; 271.33 quero que coroada; 215.4 Virgen santa coroada;
me façades pelos pees pendorar/do 325.8o na eigreja da Reynna coroada.
masto per húa corda.
corpo s. M.': u 77, 14.44 torn* a alma no
cordeiro s. M.: 398.24 triinta cordeyros... corpo; 15.170, 26.2, 35.63, 49.54 húa
perdera ; 411.72. mui bela moller de corp' e de faiçon;
5i.33 tu. altar ; e ara / En que o corpo
cordo ADJ.: sisudo, prudente: 79.1 Como de Cristo foi feito e conssagrado ||
Santa Maria tornou a menía que era 104.2 el Corpo de Jhesu-Cristo, 223.26
garrida, corda. o Corpo de Jhesu-Cristo; 308.1,2t>3.3i
o Corpo de Deus; 178.1 o Corpo de
Cordova A. 5, 32i.t,to; 368.11. N7ostro Sennor; 75.83, 208.21, 238.28
o Corpus Cristi: a hóstia || a Elevação:
cordovan s. M. cordovão, couro de cabra í 69.40 cab' o altar u tangen-na canpíía
64.67 fias çapatas He deu de bon cor- / Do Corpus Domini.
dovan.
Corradc: Cottrado IV, rei da Alemanha
efordura s. p.: juijo, prudência: 15.144
Cia5o-54): i3fi.ig filio do Emperador
tornemos y log' a cordura; 36.ia ren
y era Rey Corrade.
non lies valia siso nen cordura; 40.21
ouvisti / gran sen e cordura; 312.53
corredor ADJ. : vetof : 379.33 navios ligey-
alcayotas vcllas e mui sabedeiras /
ros e corredores.
de fazer moller manceba sayr toste
de cordura; 383.64 fez cordura.
corredor s. M. : soldado que fajia incursões
y
corisco s. H.: 35.122 feriu corisco na nave em território inimigo; 154.18 húa
'}<j.8, 262.16 fezo a terra tremer / con baesta que andava y vendendo / un
t o r v õ e s e coriscos; 307.27 cuyan corredor.
coriscos; 311.26.
correger v. TR.: corrigir, curar: 293.42,
corno s. M. : 47-25 mas o dem' a sair / en 324.4 Â Sennor... mui ben pode
figura de touro o foi, polo ferir / con língua muda correger; 357.5 Como
seus cornos merjudos; 144.44. torç' o dem1 os nenbros do orne ...
assi os correj' a Virgen ; 391.1 Como
cornudo ADJ. : 119.34 de diaboos conpanna Santa Maria do Porco corregeu húa
sobeja / o fillaron, úus negros e moça contreyra dos nenbros || ajustar:
outros cornudos. l3.22 lie corregeu / o laço per que
f ^
' L
morresse || emendar : 35.118 que U'ajan sar: 328.7 se ela quer que seja o seu
de correger / O gran torto que feze- nom' e de seu Filio / nomeado pelo
ron; 246.18, 280.9 '">er e'a sse cor- mundo, desto non me maravillo, / e
regen os tortos || v. i.: corrigir-se, corrudo dei Mafornet e deitado en
melhorar: 374.20 se teveron por cul- eixillo.
pados, / e en c o r r e g e r cuidavam
muyto depois er sã vida |] corroger-sc: comidas; de comidas LOC. ADV. : de cor-
65.16 o orne bõo sempre lie rogava / rida : 31.34 quis ir vende-lo almallo ;
que sse corregesse e o casligava || mas el sayu-lle de mão, / e correndo
234.27 começou-ss' a correger / a lin- de randon / foi a jornadas tendudas, /
gua daquele moço. come sse con aguillon / o levassen de
corrudas.
correndo ADJ. : depressa, logo a seguir :
6.73 foron correndo a casa ; 0.79 un cortar v. TR. : 127.3 cortou o pee ; 146.4
leon .. . que correndo pêra ele vêo ; sacaron-lle os ollos e cortaron-lle as
42.80 erge-te daqui correndo e sal mãos; 206.1 || PART. PASS.: corto (v.).
desta casa; 67.81 enviou por el cor-
rendo; 71.21 rezava correndo / aques- corte s. F. 194.7 dun jograr que ben can-
tas orações; 132.87 un mu ' g r a n sono tava... e andando pelas cortes...
correndo / o filiou. a casa dun cavaleiro foi pousar;
220.11 a que senpr' é loada / e da
correr v. TR. / I.: 11.74 un anSeo corr i a / corte dos ceos servida e onrrada;
a alma prender; 24.16 se via omagen 386.11 Ali el Rey Don Affonso ... fez
seer / de Santa Maria, correr / ya lá ajuntar mui gran corte || PL.: 386.i6
sen tardança; 53.n logo guareceu / vêo a Sevilla cedo, / en que fazia sãs
o menyo en tal guisa que andou ben cortes ajuntar.
e correu ; 5g.58 à omagen correu /
por se dela espedir || manar: 9.172, cortes ADJ.: 5.162 na cidade de Romn, u
34.37 d'oyo semellança / c o r r e u er' o cortes / E m p e r a d o r ; 235.67
daquela omagen; 38.63 sangui craro depois foi mais cortes || P.: ii5.33o
fez dessa ferida correr ; 142.21 o rio a Reynna cortes ; 142.42 a Virgen mui
corria de poder || leixar-se correr a: cortes ; 3 13.73 aã Sennor mui cortes ||
arremessar-se: 35.48 viron ben seis cortesã : 255.i3 dúa burgesa / nobr' e
galeas leixar-ss' a eles correr; 96.27 cortesã.
5 quand' est' ome viron, se leixaron/
cortesia s. E.: 180.57 Deus foi juntar / en
correr log' a el ; 233.i3 un dia que o
ela prez e seu e cortesia / e santidade.
soo eno carnyo achavan, / a el correr-
-se l e i x a r o n , d a n d o mui grandes cortinna s. F.: io5.ii a p a r e c e u a húa
braados || lidar (touros) : 144.29 tou- menya / en un orto u fora trebellar, /
ros trager mandou . . . e un apartou / en cãs de seu padr' cn húa cortynna/
deles, chus bravo, que mandou correr que avia ena vila d'Arraz.
/ F.n húa praça grande ; 35 1.20 Outros
ar c o r r i a n vacas qus fazian pois corto PART. PASS. da cortar; 37 A? coíi seu
matar || atacar: 28.i36 toy-os segurar pé corto ; 2OÕ.35 Pois que ouv' a mão
/ que non fosse corrudo / o reino: corta; 265.2 Como Santa Maria gua-
95.37 m o u r o s . . . que ben d'Africa receu a Johaa Damacéo da mão que
võeran por correr Espanna; 106.17 avia corta.
Dous escudeiros correr / foron por
rouba fazer ; 277.11, 323.20 os mouros cos s. M. : corpo ; en cos: em trajes meno-
logo cieitaron / sãs algaras e correron res: i85.á.5 non levades arma e ydes
e roubaron quant' acharon {j expul- assi en cos.
79
coser v. TR.: 117.i3 lie fez camisas/ tallar costar y. i. : custar 5.148 que te non cost*
e coser con seda; 273.1 como Santa húa noz; 292.42 fez mui rica sepol-
Maria deu fios a úu orne bôo pêra tura que costou mui grand' a ver;
coser a savãa do seu altar. 3o6.i8. CF. custar.
cospir v. TR./i.: 12.29 omagen de Jeso- costeira s. F.: costa: 267.35 pela costeira
-Crist', a que ferir / yan os judeus e do grán mar d'Espanna / ind' aquela
eospir-lle na faz; aBS.Sa o jograr mal- nave.
-andante cospiu e disse que non / vira
gente tan bavecaj 329.7 ta' e corno Gostoso ADJ.: custoso, dispendioso: to6.33
quen cospir / quer suso contra o ceo, cen cravos darei en don / a Seixon /
e vai-lle na faz caer; 4o3.3g íoi coi- que é obra mui costosa.
tada / u seu Filio velido / viu levar a
pesada / cruz, e el mal ferido/ d'açou-
costumado PART. PASS./ADJ. : seer costu-
tes e messada / a barva e cospido.
mado : ter por costume : 5o. í)6 a meya
noite s'ergeu / e, com' era costumada,
cossairo (35.5o T, a36. i3), cossario s. M.: / na ygreja se meteu || ben costumado:
corsário: 35.5o cossarios que fazian de bons costumes: 6x2oS muito foi
en acjuel mar mal assaz ; 379.1. loução, apost1 e fremoso . .... e de
boas mannas e ben costumado; íS8.3S..
costa s. F.: PL. : 72.47 o acharás / pelas
costas tod' atras / partid'; 144.44 o costumado s. M.: costume: 222.23 un cape-
touro leixou-ss' yr de randon / a ele lan ... estava cantando missa com'
polo ferir mui felon, / por ll'os cor- avia costumado; 351.u En ssa festa
nos pelas costas meter; 253.28 a ssas d'agosto mui gran gente ven aly / por
costas ou na mão o levass' || acostas: oyr toda-las oras, e é costumad' assy
147.44 quanto más pod' andou, / a / que tragen y pan e vyo en carretas.
costas seu velocyo || de costas : 282.19
caeu daly / de costas, cabeça juso
costume s. M.: 2i2-.n En Toled' à un cos-
|| SG.: de costa: ao lado: 102.55 Que
tume que foi de longa sazon; 49.44
non caesse ben juso, / como é de caer
com' é nosso costume ; 3O4.5 tal é
uso, / mas en un logar escuso / de
seu costume; 338 4 ca .atai é seu cos-
costa.
tume || a costume de: 304.10 mõesteir'
a costume / O'ordin de San Béeito ||
costado s. M.: 3tí.g8, 184.2 como Santa aver costume: i3o.ii atai costum'an;
Mana livrou de morte úu menynno 237.24 outro costume ... avia || aver
que jazia no ventre da madre, a que de costume: zi6.i3 como an de cos-
deran húa cuilelaJa pelo costado; tume || aver por costume; 304.19 áao
227.40 lies davan lançadas pelos cos- já por costume || seer costume: 3o3.io
tados ; 408.20. Costum' é que as menyas ... grandes
travessuras fazen algúas vegadas ||
Coslamin: Cimstantino l, o Grande: seer de costume: 36.31 com' er é de
190.18 Constantinopla a grande, que costume ; 241.17 coro' é de costume ||
de Costantin pobrada / f o i ; 23i.i5. bon costume : z3.7 húa dona ... en
que muito bon costum' e muita boa
CostantinobJe (g. 112. E To, 28.16 To, 34.6), marma / Deus posera; 63.i6 de l>õos
Costantinobro (9.112 Tf 28.1, 28.16 costumes avia assaz; 84.16 O cavaleir"
E T, i 3 i . i , i 2 ; a3i.i Tot 405.1,12), era bõo de costumes e sen mal; 292. i a
Costantinopla (264.2,14; 34í.2,l5): De mannas e de costumes ... nonas
Constantinopla. pod'"aver mellores outre que el ouv'
/-
SSSÉ
II.
8o
en ssi || s. F. : 69.43 consagrando / a seus cousimentos; 55-77 loaron muit'
hóstia a costume romãa. a Virgen por aqueste cousimento /
que fezera ; 140.19 Loemos seu cousi-
costura s. F.: 224,32 o b r a ç o lie sayu menib, / c o n s s e l l ' e castigamento ;
ontr' o corp' e a verilla / juntado de 141.48 a Virgen por seu cousimento /
suum assi que non era de costura. fez que o Coanocessen; 384.57 aquel
monge lies disse «Sennores, por cousi-
coteifo s. M. : soldado inferior, cavaleiro mento / o que vi vos dircy todo, se
vi/âo: 22.22", cuteifo: !94.i2aquel cuteif m'en fordes oydores.»
avarento,
eousir v. TR. : ver com atenção, examinar:
couberon v. caber. 97.81, 135.44 LI quen eousir / quan
changid' o espedir / foi o deles e cho-
couce s. M.: pontapé: 127.3 un mancebo rado / Gran doo aver pod1 en; 208.41
que dera a ssa madre un couce; 254.16 húa capela viu / con seu altar estar
andavan-sse j o g a n d ' a couces e a deniro. e a omagen cousiu / da Vir-
enpeladas ; 817.48 quando as portas gea cono seu Filio-, 3i5.55, 35337.
sarradas achou ... jurou / que a cou- viu omagen da Virgen santa con seu
ces toda-las bri ária. Filio, e cousiu / com' era mui íremo-
syo || mirar, contemplar: 4Ô.-2g foi ...
cousa s. F. : B. i ementando as cousas pêra ssi filiar / húa omagen ... da
que á mester etio trobar ; 29.26 nas V i r g e n . . . e pois Ia muito cousyu, /
cousas á poder / de fazer craras de feze-a logo alçar || repreender, censu-
scuras || 1.62 Assi verrá juygar, / est' rar: 401.60 que me guarde . d'ome
é cousa p r o v a d a ; 43.t3 aquest' é mui falido que outro quer eousir.
cousa certeira; 137.13 cousa é cer-
teira ; 14.0 muit' é cousa guysada cova s. F.: i3i.24 foi veer metal / duas
de poder muito con Deus / a que o sãs mineiras ben dentr' en un vai / en
troux' en seu corpo; ib.ilj el diria / covas mui grandes; 354.13 húa bes-
atai cousa per que caer / en gran tiola ... a que chaman donezya os
vergonna o faria; 26.4 Non é gran galegos, e lirava / con ela aves das
cousa se sabe bon joyzo dar / a covas; 364.19, 420.28 béeyia u fuste a
M a d r e do que o mundo tod' a de Beleem chegada / e por parir teu
joigar i| outra cousa: 84.43, 149.19 Filio ena cova entrada || sepultura:
a m a v a mais d'outra cousa S a n t a 311.45 Indo con el aã cova cho-
Maria; 2i3.i2 sobre t o d ' o u t r a cousa rand'.
amava Santa M a r i a ; 2'>5.i2 || sen
outra cousa: 84.48 tomou log' uu coi- Cova; Pena, Cova v. Pena.
telo ... e deu-se con el no peito húa
ferida atan / grande que, sen outra covardo ADJ. : cobarde: 55 47 eu soo mui
cousa, morreu logo manaman || algúa covarda / de por nulla ren rogar-te.
cousa: 73,:5, 141.33, 345.5 || nihua
cousa: 116.48 1| nulla cousa: 32i.ao covardia s. F.: cobardia: 25.109 fuste
|| toda cousa 117.4. temer / o mar con mui gran covar-
dia.
cousecer v. TR. : ver com atenção, exami-
nar: 20.28, 63.86 pois que sãs armas covedo s. M.: cotovelo: i36.3o eno coved'
viu e couseçeu / que feridas eran. a pedra fez-11' un furadynno,
6
84
Cristi: Corpus Crisíi v. corpo. passou o mar e foi romeu a Jheru-
salen.
Cristo v. Jesu Cristo; Corpo do Cristo
v. corpo; Cristus: 270.32 Daniel pro- cnba s. F.: 6.48 soterró-o na adega, u sãs
pheta ... disse que Cristus averia cubas t i y a ; 23 M, 35i.i como Santa
onçon. Maria acrescentou o vyo na cuba.
crocefigar (12.2 7 Tb, 267.88 F), crucifigar cuberto (65 127, 208.23 F) v coberto.
v. TR. : crucificar : 12.2 os judeus cru-
cifigavan úa omagen de cera; 99.3g, Cudojo: Cudón, Bar cena de Cudón (?).
267.88. 263.14 muy preto de S a n t a n d e r . . . en
Cudejo.
crucifisso s. M.: 5g.i Como o Crucifisso
deu a palmada ... aã monja de Fon- cuidado s. M. : 45.16 todo seu cuidad' era
tebrar; 215.17. de destroyr los mesquyos; 65.238 en
a servir fora todo seu cuidado; 83.28
cruel ADJ. : 4.68 mui mal falyu / como na pura Virgen tornou seus cuidados;
traedor cruel ; 27.65 Juyão, empera- 88.go teu cuidado foi; 218.18 ficou
dor cruel; i65.y, 3y3-43 porque assi o pobre e con grandes cuidados. CF.
menynno guariu de tan cruel morte || coidado.
PL. c r u e e s 17540 Os seus omées
cruees. cuidar v. TR. /1.: 4.72, 5.io, 8.3g o monge
Ha cuidou / filiar; 9.54, 26.48 O romeu,
crueldade s. F.: 45.19, 67.59, 134.59 ssa que ssen clovida cuidava / que San-
perna tallara con crueldade; 175.58. tiag' aquelo lie m a n d a v a ; 65.2i5
Enton cuidei logo corno me partisse ||
crueza, s. F. : 68.32 non conven a mi / fazer cuidar a : B.a5 cuid' a cobrar / per
crueza; io5.5 maldade nen crueza / esta quant' enas outras perdi ; i6.i3
nen descousimentò nunca lie praz. de pran cuidou a morrer; 64.29, 91.24,
gS.ii || cuidar de: 45.2 o cavaleiro
crnu ADJ.: cruel: 249.60 terria por crua m a l f e i t o r que cuidou de fazer un
cousa comer minyo / ou bever de seu mõesteiro || s. M.: 206.8 en Santa
sangue; 175.76 morte crua e maa || Maria era todo seu c u i d a r ; 213.17 en
difícil: 242,4 O que no coraçon d'ome seu cuidar errava ; 3to.i3 prijon . ..
é mui cruu de creer, / pode-o Santa u pesar / e cuidar / sempre nus crecia.
Maria mui de ligeiro fazer. CF. coidar.
cruz s. F. : 5.174 par Deus de vera cruz ; cuido s. M.: intenção, propósito: 253.64 teve
9.44, 12.3i fezeron úa cruz fazer; 13.3 por vão/seu cuid'; 365.29 ata que non
Jesu-Cristo, estand' ena cruz; i5.8 || comprisse / seu cuido non folgaria.
en c r u z : com os braços em cruç :
a65.i3i jouv' ... tendud' en cruz / cnita (236.38, 245.43, 246.48, 254.35, 264.21)
ant' o altar ; 285.72 quando ss'en quis v. coita.
sair, a Virgen s^nta do bon prez /
p a r o u - s s e - l P en cruz ena porta || etiílado (150.34, 198.34, 2i8.63, 221.3i.
Santa Cruz: igreja em Cadi% : 368,41 224.35) v. coitado.
A Caliz ... aã See que este de Santa
Cruz chamada. cuitelada s. p.: facada : 184.2 como Santa
Maria livrou de morte úu mcnynno
cruzar-se: tomar parte muna cruzada que jazia no ventre da madre, a que
5.22 o Enperador . „ . c r u z o u - s s ' e deran húa cuitelada pelo costado.
85
cuitelo T. M.: cutelo, faca : 5.94, io5.6o He curral s. M.: 53.23, 132.74 dos que a seu
deu con un cuitel' a engano / en tal chamado / ouve foi un curral chéo /
logar, que vergonna me faz / De o que mais en ei non cabia; 275.13 sse
dizer; 157.20,174.18 sacou seu cuitelo; ' filiava a morder / come can bravo.
184.33 CF. coitelo. que guarda seu curral.
cujo PRON. REI» : 26.77 Cuja csi' alma foi curto ADJ.: 274.95 húagarnacha... Que...
fez f e i t o s vãos; 48.2 como Santa era mui curta come d'algúa pastor /
Maria tolleu a agua da fonte ao cava- pequena.
leiro, en cuja erdade estava; 55.78 a
Virgen ... cujos feitos todo o tnund' custa s. F.: despesa, gastos: a3i.i8 Cos-
apregoa; 116.66, iSo.g que percamos tantin' e i g r e j a . . . f a z i a , grande
do demo pavor, / En cujo poder sobeja, / en que gran custa prendia.
outras donas van.
custar (128.10, 218.17) V. custar.
culpa s. F.: 3o.3ô se o nos non perdermos/
per nossa culpa; 75.106 fez aã vella cuteife v. cotcífe.
que se ferisse no peito / con sãs mãos
e dissesse: «Mia culpa, ca tui errada.»; Çuz: x35.i2i un cavalo de Çuz. v. Suz.
i55.i'3 as nossas culpas enmenda por
nos mui ben; 2i3.j3 eu non ei nulla
culpa daquelo que m'apõedes; 341.63 D
com' an aquelas que en culpa mortal
jazen. da ligação ao ART. DEF. F. e da PREP. de:
A. 21 a onrr' e a loor / Da Virgen
culpado ADJ. f s. M.: g.31 logo por culpa- Santa Maria ; B. 16, 1.26, 2.20,5.49 ||
dos muito se sentiron; 65.33 sentiu-se B. i Este é o Prólogo das Cantigas
culpado; 88.93 Enton se deu por cul- de Santa Maria; 5.i5,10.2, i6.53.
pado; 100.8 mui culpados / son;
305.41 Quand' aquesto viu o monje, dacá ligação do ADV. acá e da PREP. de:
teve-sse por mui culpado || n.88 u 35.io6 tornaremos dacá; 426.40 Ena
viron jazer / o mui culpado. maneira que o veedes dacá / subir ao
ceo || contrapõe-se a dalá: i5g.3i viron
culpar v. TR. : 272.^3 poren por mi lie sã posta dacá e dalá saltar; 25i-95
roga que me non queira culpar / a moça teve mentes e dacã e dalá
Daquest' erro que ei feito || 38.42 os CF. acá.
gêollos logo ficados / ouv' ant' eles
e fillou-s' a culpar. CF. colpar. Daconada: 35i.i en Daconada, húa aldeã
que é preto de Palença; 35i.7 na
cunnada s. F. : 1.20 ta cunnada / Elisabeth.
eigrej' a Daconada. Parece não existir
Cnnnegro: Cluny (França): i56.36. localidade com o nome de Daconada,
mas sim Árconada, perto de Carrión
cura s. F.: cuidado; 179.12 Esta Sennor de los Condes. Talve^f na eigreja
de mesura .. quis aver cura / dúa d'Â[r]conada.
moller; 3i2.23 non ouvesse d'al cura;
34O.58, 364.24 non ouveron en cura; dado s. M. : 6.38 jogavan dados; 38.28
383.14 en esi' era sã cura. ribaldos e jogadores de dados; 72.18
aos dados perdeu; i36.2 jogava húa
çurame s. M.: capa (CF. Boi. de Fil. xn- moller os dados con outras conpan-
-Kj5i. 3a6). 57.78 e ipanada. / que su nas; 154.12 u el jogava un dia / os
un seu çurame / comer quisera. dados.
86
dalá: ligação do ADV. ald e da PREP. de: dano s. M.: 2.61 o filiou a seu dano; 3i.37
9.3g, iti.58 enton clalá tirado / foi ; o vacu voo logo / sen dan' e sen oca-
147.35 E dalá / du j a z i a . . . diss' || j o n j 273 52 coseu os panos / mui ben
contrapõe-se a dacá: v. dacá. CF. ala. con aqueles fios e encobriu os danos;
335.27 non catou prol ncn dano / que
dalen, dalende: ligação dos ADV. alen 11'ende poren véesse||fazer dano45.n||
alende e da PREP. de : 53.48 eu farei y filiar dano 366.11 || prenderdanoSi.aS,
as gentes víir ben dalend' o m a r ; 161.37,245.96 || receber dano 84.5 || tC-er
142.58 o fez a Virgen do rio sayr / dano a alg.:o demo n e n s a s artes/nunca
vivo e são e ai Rey v i i r / c o n ssa garça lie terrán dano || meter a dano: 216 46
que trouxe ben dalen || contrapõe-se a Vai, demo chêo de mal,/cuidasch' a
daquende : 6.5o o andava buscando e meter a dano a mia serventa leal.
dalend' e daquende ; 111.54 buscado /
fora d a q u e n d " e dalen; 153.53 por danto: ligação das PREP. de e ante : 16 <>5
vee-la ya/ gente daquend' e dalen. CF. Toll' as mãos dante ta faz. CP. ante.
aquen, aquende.
daquel 5.io3, a5.82, daquele 3a.17, 81.26,
dali ligação do ADV. ali e da PREP. de : 4.53 daqueles 38.91, daquela 3*4.37, 42.32,
logo dali se p a r t i a ; n.56, 33.27 seus daquelas 79.34, 341.38, daquelo 402.2 :
penssamentos / foron dali escapar; ligação do PRON. DEM. aquel etc. e da
45.86, 64.17 pois s'ir dali cuidou || 5.6g PREP. de.
a un monte a levaron mui preto dali;
61. 43 ao mõesteiro logo víido / foi, e daquen, daquende: ligação dos ADV. aquen,
dali sergent' é pois todavia; 87.19 aquende e da PREP. da: 153.29 eu non
poi-lo bispo dali m o r r e u ; i5i.3i, m'irei daquen; 314.42 dizede-lle que
204.15 os físicos daly || dali adeantc se venna, ou que sse vaa daquen ||
IJ2.3?, 193.62, 195.199, 427.53 v. contrapõe-se a dalen, d a l e n d e ; v.
adoante. CF. ali. dalen. CF. aquen.
joizo, levada, lezer, loor, morte, nome, por culpado || 238.4 a maravilla nono
paz, pêa, péedença, recado, resposta, dou (não me surpreende) || 312.8
salto, sinal, tornada vengança, vias mais ama... piadad' e mercee ca
vida: vejam-se os âiferentet substanti- judeu dar a usura || expressões nega-
vos || dar 00106(3)114.19,213.78,292.59; tivas do tipo non dar ren por (per):
(un) couce 127.2,317.1; dentada 128.20; não fa^er caso de, não ligar importân-
un' espadada 2i5.a8; ferida(s) 22.2, cia a: 8.37 o jograr por tod" aquesto
35.87, 148.31; palmadas 323.18; orel- non den ren; 65.17, 97.87 nunca Por
lada 59.76; p e d r a d a 38.2, 385.21; eles deu ren; 111.19, 348.26 ; 63.57
punnada 5.65 ; saetada 164.22; || dar Por nulla ren que lie dissess1 aquel
a p e l i d o ( s ) 45.88, 102.64, 148.36; seu / escudeiro, ele nulla ren non deu;
braados 38.68, 57.53, 2i8.5o; carpianas 65.25 el por aquesto noa deu nemi-
105.98; soo 163.19; vozes 4.74, 57.60, galla; 235.27 non dês poren / nulla
212.37 I) 24-25 a omagen . . mui bõo cousa; 401.64 d a q u e l e s que dan /
cheiro dava; 128.54 mui mellor odor pouco por gran vileza; 255.73 por
dava, 152.24 dava mui mãos odores ; queima-la non deu un cravo ; 399.66
307.17 un mui gran mont' ... que ... polo demo non deu húa figa; 210.27
de fogo dá / chamas || 6.49 deu mui non demos / pelo demo un figo ;
maa noite a sã madre; dar maa vida 265,121 húa noz / non dou pela chaga
341.15 (maltratar) || dar u» salto || 238.48 de Deus e da Yirgen tónegu',
379.30: atacar \7 l e v o u ssa e aqui me dou / Que non ajan en mi
filia ... que deu nas Olgas, logar de parte e que xe me fazam mal (declaro).
bon prez || 329.20 segund lies deu Formas verbais:
escrito Mafomat no Alcoran jj 10.22
dou ao demo os outros amores || 54.17 PRES. IND. dou 10.22, 35.48,
era... omildoso e ben ordinnado, / 43.11, 65.227,
e a Santa Maria todo dado; 102.13 79.47
Este era todavia / mui dad' a Santa dás 15.48, 178.33,
Maria || dar con: atirar, levar: 95.39 245.42, 267.62
deron con el no navio ; 193.17, 2.)5.82 da 2.6, 6.34, 43-66»
con el deu / na riba do rio Limia; 91.4, 95.16
292.21 deron con el no carcer; 355.82 damos 9.138, 35.7,
aã forca con el deron II bater, atin- 391.35
gir: 6.44 deu-lle tal dúa acha ; i5.ioí! dan i5.43, 3i.i5,
deu-lle na pança/que en terra morto 66.5o, 128.55,
o deitou; 47.39 deu-lle con an baston;
84.47 tomou log' un coitelo... e deu-se PRES. CONJ. 1 dê 400.25
con el no peito; 124.31, 136.4 lançou 2 dês 235.27, 348.26,
húa pedra que déss' ao Menyo; 267.48 420.73
húa onda... que He deu no peito; 286.36 3 dê 4 I -3 I « 48.33>
por dar-lle con húa pedra ; 407.12 do 65.8, 146.97,
pee en húa pedra dar / foi; 422.47 u 203.4
lie deron cona lança || dar en don dia 378.20
122.37, 135.93; en offreçon, offreções 4 d e m o s 35.127,
139.2% 218.62; en fiadoria 25.48; en 71.68, I74-4 8 -
péedença 127.22 || 43.11 dou-vos por 175.90, 210.27
conssello que log' a Santa Maria / de 5 dedes 75.80, 128.20
Salas ambos vaamos; 3og.5o por sinal 6 den 15.47, 292.81,
deu-me |] 7-58 por salva poss' esta dar; 297."
208.13 ° davan por perdudo ; 88.92 se IMPERF. IND. 3 dava 4-37i *6-20>
deu por culpado, 369.119 deu-s* ende 82.2, 34,26. 45.9
88
6 davan 5. 160, 35.61, 21.18, 84.59,
48.18, 7 5 . 2 5 , 147-33
83.20 d a il e 8.20, 45.69,
IMPERP. CONJ. 2 desses 299.28 64-63, 75-39,
3 desse 25.135, 43.22, 96.38
5 8 . 2 2 , 64.34, PART. PRES. dando 2.44, 4.30,
65.5i 18.64, 55.35,
5 dessedes 299.52 57-53
6 d e s s e n 105.124. PART. PERF. d a d o 1.36, 2.48,
I37-36, 3°i-i5, 15.61. 66.6783-68
366.55, 369.44 dar 1.7, 4.104, 7.58,
ÍPERF, i dei 66.69, 122.37, 9.98, 17.28
dare 115.28
209.34 INF. PESS. dares 178.34
2 deste 21.40, 42.68 daren 48.27
diste 105.95
disti 40.25 Darouca: Daroca (Zaragoza): 43.5, 26.
desti 311.47
3 deu 2.2, 3.21, 4.49, data s. F. (?): dádiva (?): 182.33 Demais,
5.27, 6.44 queno rogasse / pola Virgen, contasse
6 deron 4.103, 5.107, / que feit' era a data. O contexto não
22-37 37-42, é inteiramente claro.
5i.77
MAIS Q. PERF. 3 d e r a 18.3, 35.97, Datan v. Abiron.
38.2, 42.25, 43.42
6 deran 85.10, 184.2, Davi: David: 6.3 A que do bon rey Davi /
222.44 de seu linnage decende; 14.27 Non
FUT. IND. i darei 44.30, 64.63, sabes Ia profecia que diss" o bon rei
106.31, 2i6.i5, D a v i ; 270.27 Davi e S a l a m o n ; 318.7
a que do linnage deceu do bon rei
2 d a r á s 146.103, Davi.
281.37
3 dará 35.107, 65.83, dayan s. M.: deão: 35.30 un que er' en
71.40, 115.167, dayan / da e i g r e j a ; 362.25.
411.91
5 daredes 245.50 do PREP. : indica^ entre outras, as seguintes
6 daran 53 5o relações : posse, pertença : B. l liste
FUT. CONJ. 2 deres 25.26 e o Prólogo das Cantigas de Santa
3 der 35.3, 145.4, Maria ; 28.15 P°'s 1ue ^°' ^e crischãos
318.47, 382.49 / Costantinobre ; 5.12 Esta dona ...
5 d e r d e s 75.40, foi dun Emperador / m o l l e r ; 212.16
102.23 Aquela dona avia de seu un rico sar-
6 deren 323.0, 353.57 tal || qualidade: A. 27 Fezo cantares
COND. i d a r i a 333.18, e soes . . todos de sennas razões;
4 I 9- I 53 5.128 húa herva de tal prez ; g.ti húa
3 daria 25.111, 43.42, dona de mui santa v i d a ; 51.59,61 o
45-33, 100.22, de dentro ... o de fora ; 144.9 "'"«es
IÍÕQS e de creur || 134.39 Rey da M a j e s -
6 d a r i a u 132.61, tade ; 145.48 R e y a das b c t - y c ó e s ;
185-67 35°-37 Sermor de mesura ; 350.45 te
IMPER. 2 dá 6.63, 15.100, fez dos santos fror || matéria: 5.183
Tf r
89
pano de seda nen pena de gris; 12.2 mortal || de cara, cãs, certo, chão,
ua omagen de cera; 46-65duas tetas... como, consilu, coraçon, corrndas,
de viva carn'; 75.39 cen m a r c o s costa, dur, fora, fronte, grado, guisa,
d'arento || ponlo de partida, procedên- juso, lado, mão, d'outra parte, de pei-
cia .• 2.12 vestidura / que trouxe de tos, poder, pran, da primeira, de raiz,
1'arayso; 5.114 voo voz de ceo; 7.17 randon, rijo, suso, súu, todo, tod' en
emprennar-/s'ouve dun de Bolonna; todo, verdade, dúa vez, de voontade
S.I2 Un jograr, de que seu nome era (v.) || meio, instrumento: 3.34 Cho-
Pedro de Sigrar; 15.161 filosofo natu- rando dos ollos seus; 26.7 quen Deus...
ral de Sur; 78.01 de fond* a cima ; de seu peito/mamentou; 28.98 coberta
204.17 como poderia morto de sso de seu veo; 6.44 deu-lle tal dúa acha;
terra resorgir; 213.84 dos pees tro 31.67 sen feri-lo de baston; 33.34 dar/
cna moleira ; 216.35 sayu Santa Maria foi de pees en xermentos; €9.97 da lin-
de t r a - l o a l t a r ; 321.52 beva-o a gua, ond1 era contreito, / lie fez falar
menynna do calez; 32^.52 de pousada paravoa çertãa; 249.28 da cabeça
en pousada; 351.3 quiso dela nacer || o sobelos cantos topou; 321.50 lávena da
estado de que se passou: 355.13200$ faz agua mui crara || relação, extensão,
de tristes / seer ledos || tempo f 15.81 limitação etc.: 3.45 a que de prez/todas
de noite lies fez têer vigias; 49.23 de outras donas v a i ; 13.6 un gran rnira-
noit' e de d i a ; 32.40 mui de rnadur- gre ... que feze Santa Maria dun mui
gada; 123.11 de menyez / entrara na malfeitor ladron; 15.136 Gran ven-
orden; 215.7 quando passou Aboyu- gança nos á ora dada / San Mercuiro
caf, non da passada primeira; 265.26 daquel falsso rei; 24.55 f°ra ben dizer
po:s foi de missa, mui ben a cantou || de ssa Madre; 26.37 a salvaçon eu
desta vez 185.17; dessa vez 18.28; chá trago / do que fust' errar; 159.16
daquela vez 122.66; d'outra vez A.i6; que dei perdon ouvessen de quanto
da primeira vez 73.56; de primeiro foran peccar; 171.56 que mi acorrer /
15.124; da p r i m e i r a 21.56 || 65.128 queras do filio que perdi; 174.39530^-0
d'antigo; 212.11 En Toled' á un cos- ben da lingua; 213.94 perdoarem o
tume que foi de longa sazon; 274.45 outro da sanna omezieyra; 255.82 a
deste dia a un ano serás mono ; 304.9 levavan pela rua ... senon da camisa,
u soya / aver ben d'antiguedade un toda nua; 404.16 mui fremoso de corp'
mõesteir'; 381.32 aquel que resusçitou c de faz; 206.45 tan toste foi guarido
/ Lázaro de quatro dias || causa; 15.55 da mão; 325.21 como fico de ti soo ||
te farei de fame fiir; 19.27 assi foi partitivos B. 23 per el quer' eu mos-
perdudo do fogo; 22.2 que non mor- trar / dos miragres que faz J 2.7 Sen
resse das feridas; 25.74 se de coita a muita de boa manna; 15.47 Den-ti do
morrer / ouvesse; 38.2 o braço ... féo; 35.20 avia y do leyte da V irgen
que queria caer da pedrada que He esperital; 145.61 muitas de vegadas;
dera o tafur; 45.19 que ss' en todo 148.37 muitas das gentes; 183,33 tanto
non metesse por de mui gran cruel- de ben; 325.55 mouros .... deles bran-
dade ; 155.67 fez per toda a terra este cos, deles louros || entre: 88.41 non á
miragre mostrar, / De que foi Santa tan arrizado/de vos que possa cantar;
Maria ... loada muito || modo: 23.13 119.31 el sayu dos primeiros || 16.67 de
a ssa casa vêera de camyo ; 28.53 per
aos de dentr' afan / dar de muitas
mi e da outra dona,a que te mais praz/
filia qual quiseres || valor: 3a3."?8 non
i l
maneiras; 35.128 quis do que tever / perdeu o orne boa valor de três dycira-
dará y de boa mente; 184.27 Ela que das || comparação: 15.57 terre'-me Por
viu o marido a que chegavan de d'outr' ome peyor; 35.81 mui mais de
morte; 205.18 sayan d'açaria; 248.19 m i l ; 67.14 df todas outras cousas
fillaron-ss' a pelejar... de peleja mui mays amava caridade; 69.80 mais
9°
jusãa / Da ygreja; 74.8 mais íeo d'ou- logar de, en meogo de, en semellança
tra r e n ; 96.54 a Virgen das o u t r a s de (v.).
mellor; 356.39 S a n t a dos santos
mayor; 379.59 sã merçee, que é mayor dê-la (89167) v. dês.
das tnayores || 115.214 sã manna / e
estrauna / d'outr' orne; 265.71 ssa deanto ADV. : diante : 285.49 quando foi na
letera estremar adur / poderia ome porta, per ela non podia / sayr, ca
da sua nenllur || superlativo hebraico: viia / deant' a magestade que U" a
10.2 Rosa das rosas ; 114.47 Sennor porta choya || estar deante: estar
das sennores ; 340.12 Tu es a l v a dos presente: 77.40 toda a gente deant'
alvores; 366.3 Fror das flores || deter- e s t a n d o ; 256.7 un gran miragre vos
minação, aposição: A.4 o reyno quero dizer . .. nVestava eu deante e
d'Aragon ; 4.27 un dia / de Páscoa; todo vi e oy || põer deante: oferecer:
5.41 a terra de Jerussalen ; 12.2 ssa pos-11' our' e prata / deant' || ir-se
festa de Agosto 15.14 Cesaira a de deante : ir adiante, preceder ; 314.25
Suria; 368.41 aã See que este de Santa Pois est' acordad' ouveron, pensaron
Cruz chamada || agente da passiva : logo de ss'ir, / e o cavaleiro foi-sse
1.15 foy saudada de Gabriel; 19.36 deante e fez ferir / ssa tenda || s. M. :
foron ... dun santo bispo mui ben parte anterior: 1.08.71 o rostro lie
c o n f e s s a d o s ; 31.25 f o r a n . . . de tornar / fez Deus o deant' atras CF.
lobos ... comestas ou mal mordudas; adeante.
79.52 poren seja de nos rogado ; 102.84
foi deles poren loada || reforçando a. deanteiro ADJ. : dianteiro, dos primeiros:
caracterização: 238.38 Ay, pecador / 276.20 un m o n t e i r o / que na ssa
d'ome || depois dum verbo declarativo : e i g r e j a . . . e n t r o u m u i deaateiro ;
30.20 non lie diz de non, mas de si", 409.71 deven ... seer ... deameiros /
138.10 non lie dirá de non || 62.52 de en fazer sinaadas / cousas e mui pre-
que o levas, gran torto nos têes || çadas / por ela.
95.70 de filiar aquel vidro, por que o
fezera || 125.119 Foi / soo de que dcbullar, desbullar v. TR. : 22.15 ° v ' u seu
casar q u i g e ; 281.31 eu fui errado ... millo / d e b u l l a r / na eira || desnudar,
de vos averdes pobreza en meu reyn' despojar; io2.iB o logo mal chegaron
316.52 foi / fui de que trobei por outra / e todo o debullaron: 273.30 maa
dona H 36.31 é de costume H 116.13 ventura v e n n ' a quen altar assi des-
como an de costume || achar-se mal bulla. CF. csbullar.
de (v.) || liga verbos subordinados
aos predominantes (v.): aver, come- decebir v. TR.: enganar: 28.93 Mafomete /
çar, cuidar, dar, escaecer, falir, guar- começou muit' a chamar, / o íalsso
dar-se, guisar-se, leixar, põer, prazen connoçudo, / que os véess' a j u d a r ;
punnar, quedar, rogar, seer, sofrer' mas foy y decebudo ; 117.19 per cons-
traballar-se, trameter-se, etc. || aver sello do diabr' assi foy decebuda;
acordo, coita, poder, sabor de |] seer 237.42 a que mal tenpo me chegou
errado, ousado de || é dereito, greu, meu feyto decebudo.
mester, uso de ; non ê guisado, gui-
sada cousa, pensado de || estar appa- deeender v. TR. /1. = tirar, despendurar :
rellado, perfiado de || fazer dereito 175.67 decendèrono da forca ; 355.116
de || prender lezer de || aquen de, vêeron aã f o r c a . . . polo deçenderen
cabo de, fora de, preto de; a cabo di-, dela || descender: 6.4 A que do bon
a par de, a pé de, a(r)redor de, a rey Davi / de seu linnage decende ||
semellança de, a vista de ; con coita descer; 8.1 como Santa Maria fez en
de, con medo de, con sanna de; en Rocamador decender húa candea na
9
%
"* viola do jograr; 91.44 lume lies pare- madre He defendeu / que non fosse
ceu / grande que do ceo véo, / e log' per ren ala; 212.19, 353.11 || 63.31
enion decendeu / Santa Maria ; 132.91, el conde defendia-sse mui ben ; 271.18
306.41 log' a aquela omagen a cinta ' sabian-sse deffender / mui ben deles.
He decendeu / juso. CF. decer.
defendimento S. M.: proibição: 146 (M)
decer v. TR. /1.: descer: 13.31 foi dectr... Como seu filio foi en romaria a Santa
0 ladrem da forca; 20.42 os sober Maria d'Albeza contra defendimento
viosos / d'alto vás decendo || 8.23 fez- de sã madre.
-lie na viola húa candea decer; 28.68
ben aii u deceu ; 29.32, 38.65 os panos defumar v. TR.: enegrecer com fumo: 39.3*
dourados / que tíia a Madre fez ben solament* os fios defumados / non
sso as tetas decer ; 44.41 fez-11'o açor viron do veo.
ena mão decer ; 243.20 aas áades dei-
taron os falcões que montavan ; / dês degolar v. TR.: 5.93 degolou-11' o menyo ;
1 deceron a elas || 38.go O Conde... 85.65 se.. leixares a degolar cabrões;
•vêo e ant' a eigreja decer / foi; 51.64 124.32, 194.27, 237.75 || 26.46 vai-te
deceu a terra toste / dun cavalo seu; degolar ; 26.52.
287.40 foi da barca decer; 314.29 ||
descender: 318.7 a que do linnage degredo s. M. : decreto, prescrição : 195.18&
deceu do bon rei Davi; 424.4 || dcccr-so: non guardou degredo.
369.69 c a v a l g o u en seu cavalo / e
deçeu-sse pêra Tejo, por dar-lle a deidade s. F.: divindade; 1x0.7 per que
bever no rio. CF. decender. foi mostrada/ sã deidad' en carne;
350.50 a gran deidade /de Deus en ti
decimo ADJ.: 420.1 Esta decima (cantiga) enchoiste; 412 7, 414.5 três pessoas e
è no dia aã Proçession, úa Deidade.
dooinger v. TR. : descingir: 178.37 decingeu deitar v. TR. /1.: 1.28 foy-o deytar ... u
log' a cinta. deytan a cevada; 4.2, 5.57 o fezera
dedo s. M.: 37.34 con dedos nerviosos; porende tan tost' en un carcer deitar;
38.60, 42.1 como o crerizon meteu o 15.177 a agua sobela tesia He deyta-
anel eno dedo da omagen de Santa ron; 38.60 a fror que con apertados /
Marta ; 75.165 o tirou pelo dedo / fora seus dedos tíia foi logo deytar; 46.1
daquel lugar mão || 53.16 dos pees como a omagen de Santa Maria ...
os dedos ; 242.3 teve-sse nas pontas deitou leite das tetas; 88.27 comer
dos dedos da mão. verças de prado / sen sal nen pont' y
deitar U 6i.?"f> os ollos fora da testa
defeadedor s. M.: defensor: 51.32 sei deitava || 63.63 o conde achou, / que
delendf-Jor / de nos; 22933 porque o II' o braço destro no colo deitou ||
seu ben guardara e fora defendeder; expulsar: 138.2, 235.61 se juraron ...
245.103 nos è deffendedor. por deitaren do reino; 360.27 que de
M a t o m e t ' a seita possa eu deitar
defender v. TR. : prestar auxilio a, prote- d ' E s p a n n a || d e i t a r en vergonna
ger: 6.70 por prazer da Groriosa, que 108.74: envergonhar; deitar en prijões
seus servos defende; 11.93, 15.1 como
Santa Maria defendeu a cidade de
363.17 : deitar en eixillo 328.7; deitar
en pennor 369.3: empenhar || 241.24
i
Cesaira do emperador Juyão; 20.38, os dedos en húa pedra deitou (agar-,
22.4, 323.7 se Deus me defenda |j rou-se) || enviar: 51.75 ssa ost' alçou
proibir: 14.23, 88.54 comeres .. que / que sobr' a vila deitara ; 323.25 os
defend* ordin e lei ; 146.45 Mais Ia mouros logo deitarou / sãs algaras e
correron e roubaron quant' acharon [| deleitoso ADJ.: 195.148 húa deleytosa/ rosa;
deitar ancora 115.181 || 194.31 deita- 328.17.
rem ontre ssi sortes || moldar: 196.2
í o z e r a húa forma pêra deitar húa delgado ADJ.: delicado, fino: 327.17 o
y m a g e n do ydolo || soltar: 243.19 pan' era... mui ben teçudo e mui
aas ãades deitaron os falcões || 309.68 delgad'; 332.46 o vco delgado mais
deitaron os cimentes || 426.2t> mai-los ca cendal.
outros os d i a b r e s d e i t a r á n / dos
omées 11 111.18 era ... a lussuria tan dclivrança s. F. : libertação: 9.129, 289 18
deitado, / que non dava por ai ren a mão con que cuidava / o mãoll'
(dado a) || deitar en pôs: perse- alçar de terra con ele se 11'apertava /
guir: 19 (M) Como três cavaleiros de guisa que non podia aver ende
deiíarou en pôs un seu éemigo || delivrança.
deitar-se: prostrar-se: 8.44 ant' o jograr
delivrar v. TR. : seer delivrada : dar à hi^:
en terra se deitou; 61.30, 65.132 se
89.51 ouve filio e saúde, / porque cedo,
deitou log' ant' o altar tendudo; 68.41,
se mi ajude / Deus, foi delivrada / e
104.62 || 184.28 Ela que viu o marido
a ssa madre dada || delivrar-se: livrar-
a que chagavan de morte, / foi-sse-lle
-se, desembaraçar-se de: 288.18 por
deitar de suso || 327.27 deitava-ss' a
d e l i v r a r - s s e dele (muu íolleiio) log'
dormir || deitar-se con: 151.16 a húa
esfolar-o mandava / a un seu om'.
barragãa sua foi, que ben queria, / e
por sse deitar con ela ; 186.22 || dei- dello (273.38, forma excepcional, devida à
tar-se de peitos: debruçar-se: 241.45 rima) = dclo
K s t e v ' o moç' o vaso na féestra
lavando, / e deitou-sse de peitos. delongada S. F.: delonga, demora; 75.171
o conta log' aas gentes sen ningúa
dejuso ADV. : debaixo: 252.1 Como Santa delongada.
Mariri guardou úus omêes que non
morressen dejuso dun gran monte de delongamcnto s. M.: delonga, demora:
área que lies caeu dessuso. CF. juso. 383.28 d ê s que foron en Acre, sen
outro delongamento / foron veer o
dei: contracção da PREP. de com o ARTIGO Sepulcro.
ESP. e l : 164.16 De mão dei Rei Don
James; 221.20 filia dei Rei dMngra- delongar v. TR.: demorar, adiar: 144.18
t e r r a ; 328.46 Santa Maria dei Porto; logo sen falir / lio dava sen delongar
352.1 Santa M a r i a dei Viso. ncn m e n t i r .
dei (2.55, 5.13), dolo (43.38, 82.19), dolos drinaes (182.16) V. domais.
(19.26, 33-32). de!a (B- 33. 5-35), dolas
(63.79, 64.78): contracção da PREP. de demais ADV. : além disso: 1.20 E demais
com o PRON. PESS. || dolcs PART. : quero-11' enmentar; 5.85 ca vejo-a
alguns: 325.55 oyu falar os mouros... mui fremosa, demais, semella-me sen
deles brancos, deles louros || 362.16 m a l ; 6.19, 15.9, 19.40, 48.21 E demais
húa arca d'ouro fora mui rica lavrar... sobre tod' esto || ademais: sobrema-
E poren vende-la fora .. e dera dela neira : 137 (M) Como este cavaleyro
por algo e dela dera en don (meio... de Santa Maria era m u y luxurioso a
meio). demays. CF. ademais || a demais da
gente: os outrost 8143 Como a
deleito s. M.: deleite, vontade: 115.98 demais da gente quer gáar per falssi-
O ome non quis per rcn / leixar seu dade, / assi quer Santa Maria gãar
foi deleito. per sã santidade.
demanda s. F. : pedido, desejo: 62.34 ssa demora S. F.: sen demora: 25.114 correu
demanda lie foi ben cabuda; 81.22 ala sen demora; 78.37, ir5.i6o, 12922,
húa m o l l e r que lie fez / rogo e ' T93-37 CF- demorada, demorança.
demanda; 361. 23 tiinnam por grau
dereito de pedir-lle, que log' y / lies demorada s. F.: demora; 140 sen demo-
comprisse sãs demandas. rada / vêeron sã offerta d a r ; 89.35
sen gran demorada; 128.30 E quand'
demandar v. Ta.: pedir, exigir, reclamar ; o tenpo chegado / foi de catar sãs
21.22 aquel filio ... que a Santa Maria colmêas, non fez longa demorada /
demandado / ouve; 25.134 mui de E abriu aquela logo. CF. demora,
rrijo He demandava / que He déss* o demorança.
que 11'acreer / fora; 65.8, 117.28
depois pelas eigrejas d e m a n d a n d domorança s p.: demora i 9.49 gran demo-
ajuda / a trouxeron, porque dos santos rança / aqui u estamos / boa non
foss* acorruda ; 147.23 || 196.38 a todo- seria; 154.24 fez mui gran demorança
-los seus tenplos foi en demandar / En víir; 367.53 non quis por esto
recado / se tal omagen sabian d'al- fazer demorança || sen demorança:
gun deus || pedir comas a alg.: 15.64 Ç>'159> 30328 foi-ss' aã omagen da
est' orgullo que mi ás mostrado, / Virgen sen demorança; J1281 sen
Deus tio demande; 75.76 se aquesta nehúa demorança. CF. demora,'demo-
veila morre... será vos de Jesu-Cristo rada.
a sã alma demandada £ inquirir, per-
guntar : 103.39 demandou-ll' o prior, / demorar v. i.: tardar: 83.32 muito non
dizend': «Amigo, vos quen sodes ou demoran / que non sejan perdoados;
que buscades acá ?» 115.171 vai tost', e non chores / nen
demores / e iaz ta romaria || com a
demo s. M.: demónio, diabo: 3.2 a carta
PREP. a: 71.6 Santa Maria, a que nunca
que ferira cono demo \, 7.8 o
demora / a buscar-nos carreiras O
demo sen vergonna; 10.22 dou ao
com a PREP. de: 241.7 Santa Maria /
demo os outros amores; n.a || PL.
d'acorrer non demora / a quen por
demões ( < daemõnes): 26.59 logo
ela fia ; 264.7 Santa Maria, a que
chegarem / a alma tomar / demões ;
nunca demora / de rogar a seu Filio
38-75 (To: demões), 45-43, *°9-3i7
|| com a PREP. en : 346.3 Com' a grand'
182.41. || d e m o mayor; 17.25, 123.,
valer-11-á contra o derno mayor; enfermidade en sãar muito demora.
273.5 Cp. demónio.
demostrança s. F. : demonstração: 9.9 en'
demões v. demo. Domas ... Santa Maria / fez gran
demostrança; 24.52, 34.35, 51.7 desto
demoaiado ADJ./s. ?,{.: endemoninhado: vos c o n t a r q u e r o húa mui gran
38.80 (E demõyados, T demõniados, demostrança / que mostrou Santa
To demõniados), 83.38 cegos e con- Maria en terra d'Orlens en França:
treitos / sâa, e gafes maltreitos / e 136.31.
muitos d e m õ n i a d o s ; 3431 Como
Santa Maria de Rocamador guariu demostrar v. TR. : mostrar: 1.53, 43-75
húa manceba demoniada de demónio Por veer o gran miragre que a Virgen
mudo. demostrara; 49.7 ela nos vai demos-
trar / de como nos guardemos do
demónio s. M.: 293.x Como Santa Maria demo; 70.10, 85.5 Pêra toller gran
de Seixon guariu úa moller de demó- perfia / ben dos corações, / demostra
nio; 298.15 || 343.3 demónio mudo. Santa Mana / sãs grandes visiões ||
CF. demo. dcmostrar-so: 204.30 (l') a Virgen
•94
Santa Maria que sse logo demostrou dentro ADV.: 4.66 u o forn' arder vyu /
/ ao enferm'. meté-o dentr'; 17.23 mató-o dentr,
en sã cãs' ensserrada; -'S.gr, 27.50,
demover v. TR. : irritar: 237.47 Mais el foy 48.37 fez que sse canbiou a fonte ben
demovudo / Contrr ela, o traedor, e dentro na sã erdade / dos monges ;
diz. 51.49 O de dentro respos; 225.9 un
gran miragre ... que mostrou a Santa
dende: ligação do ADV. ende e da PREP. de ; Virgen ... dentro en Cidad Rodrigo.
325.87 dend' adeante: dali em diante \1 dend' a tercer d i a : dali a
dcocssa s. F. : deusa : 335.80 Se podi' aver
três dias. ontr' eles algúa tal deoessa / que fill,
en braço trouxesse.
denegrecer v. i.: enegrecer: 123 (M) viu
os diaboos e denegreceu poren. dêostar v. TR,: injuriar, ofender: 38.32
foron dei déostados / os santos e a
Denis, Dinis: 292.23 a Parais' yria, ben u Reynna sen par ; 45.12 a todos seus
este San Denis || na exclamação par vezyos feria e dcostavá; 89.57, 174-2,
San Denis l : 5.182, 115143, 146.87, 238.13.
238.62 (E: pa-Ssan Dinis), 245.115,
246.38, 265.101, 404.47 || Frequência: dcosto s. M.: ojensa, insulto: 59.21, 273.22
Denis: E: 4, T: 2, F: 5, To: o; Par Deus, muit' é gran déosto / d'o
Dinis: E: 4, T: i, F: o, To: 3. feito da Virgen santa seer metud' a
trebello ; 411.75 por esta vergonna e
•denodadas v. denodado. por este déosto / fogi a esta terra.
denodado PART. PERF. / ADJ. : atrevidof departidor s. M.: aquele que narra, explica:
ousado: 11.94 polo defender / do 245.113 E el foi departidor / De quanto
denodado / demo; 111.48 o denodado 11'enton vêera.
/ demo; 237.21 As cinque festas da
Sennor ... jajúava esta m o l l e r . . . departimcnto s. M. : diferença, distinção:
pêro seendo denodada / muit' en seu 60.1 do departimento que á entre Av'
corp' abaldõar; 304 27 non ousan seer e Eva.
ousados / d'outr' oyo ali queimaren,
ca saen por denodados/ende cada que dcpartir v. TR. : narrar minuciosamente,
o provan || a denodadas: valentemente-" explicar: 143.20 fez-lles sermon, en
140.27 Loando-a, que nos valia / lie que departir / foi como Deus quis
roguemos na batalla / do mundo que por nos remiir / aacer; 208.16 segond 1
nos traballa, / e do dem' a denoda- oy d e p a r t i r ; 249.19 senpr' averedes
das. ende que f a l a r e departir; 295.20
segund' oy departir; 410.17 como vos
dentada s. p.: 128.20 dos dentes sol non q u e r o d e p a r t i r || dividir, separar:
dedes y dentada. 2196 assi como téevras e luz depar-
tidos son || julgar, ponderar: 401.58
-dente s. M.: 6.44, 128.20, 174.40 nunca quen dá juyzio seno ben departir ||
pois lie dolveron boca nen língua nen departír-se: 192.101 do demo de chão /
dente ; 237.62. t'ás a departir || desistir: 401.83 de
pedir-che merçee non me departirey.
•denteira s. F.: arreganho: 68.52 Assi a
Vlrgen avlir / fez estas duas ... que depenar v. TR. : depenicar, arrancar os
x' ant' a v i a n . . . denteira come con cabelos : 43 48 fazendo gran chanto,
agraz. depenando sã moleira 115,298 como
M
l
95
perdiz / assi o depenavan ; 305.58 con / aver dei; mais non podia f| dar
sanna depenava sãs grannões; 323.20 tlereito: 186.38 aã jostiça mostra ta
depenou seus cabelos; 331.24. razon, / e veeras que dereito che dará
V dar dereito de alg.: 15.100 dá-nos
opendorar v. TR. : suspender: 242.29 dereyto dei ... e sei de nos ambos
estava ... dependorado das unllas e vingador; 286.31 destes judeus / me
colgado por caer. dá, se te praz, dereito || dar dereito
de si: reparar uma falta, corrigir-
depois ADV. : 3.29 mais depoys ... repen- -se (?): 17435 dereito de ssi grande
tiu-ss'; 5.i6i, 6.37, 13.32, 14.7, 12432 dá aquel que sse desmente || dizer
mandou-lle ferir e dar / mui grande dereito: dijer aceríadantente, diqer o
con un venabre e depoi-lo degolar ^Kee/KSío/75.io3 O crerigo, maçar teve
{T: de pó I o) || PREP.: 45.66 Depois que He dizia dereito / a Virgen Santa
aquest as palavras (TTo Depôs); Maria || fazer dereito: proceder bem:
105.45 depois jantar || depôs de : indi- 109.5 Dereito fazen (os diabos) de ss'
cando i.ápaço: 386.17 depois d'alen ir perder / ant' a de que Deus quiso
d'Arnedo; indicando tempo: 206.17 nacer; 240.11 senpr" eu toarei / os
depois do Avangeo || depois que seus feitos ... e por aquesto dereito
CONJ. : 24.2 depois que foi morto. farei, / e os cuitados dereito far.án ||
filiar dereito de alg.: vingar-se, cas-
depôs PREP. indicando tempo: 15.122 Depôs tigar: 34.1 como Santa Maria filiou
aquest'; 45.91 depôs esto (To depôs dereito do judeu pola desonrra que
desto); 56.2 depôs ssa morte; 89.65 fezera a sua omagen || jazer en dereito:
depo-los treinta dias ; 351.90 A missa ser justo: 53.52 que eu faça teu rogo,
foy c a n t a d a logo depo-la luz || aquest' en dereito jaz || joigar dereito:
espaço: 62.48 poi-lo deitava / depôs julgar com justiça .• 75.140 el dereito
si na besti* || ir, correr depôs: perse- joyga || saber dereito: saber o que é
guir: 175.26 foi... depôs eles; 213.77 fasto: 26.6 Mui gran razon é que sábia
corria depôs el; 277.46 correron d e f e i t o / quen Deus troux* en seu
depôs eles; 317.41 leixou-sse depôs corp' || seer dereito : ser justo: 35 130
ela ir || depus: 69.75 depus isto (E; listo mui gran dereit' è / de vos
TTo depus esto). CF. despos. nenbrar das relicas; 43.55 Mas se mio
dar quisesses, non porque seja dereito,
dereitamente v. dereilo. mas porque sabes mia coita; 52.3,
56.4 Gran dereit1 é de seer / seu mira-
dereito ADJ./s. M.: 15.6 esto dereit' e gre rnui fremoso / da Virgen; 163.12
razon adnz || con dereito: 281.62 m'é foi gran dereito || têer por dereito:
irada con dereito; 392.11 con dereyto achar justo: 175.4, 361.22 tiinnam por
foi enforcado e mono || per, por dereito: gran dereito de pedir-lle || 179.17
219.7 por dereit' e por razon; A. 18 dos era toda tolleita / e das pernas
Romãos Rey / é per dereit' e Sennor; encollêita; mas ela a fez dereita, / ca
345.44 per dereil' e per foro non devia ssa física non fal; 268.16 Esta dona
a seer [| sen dereito: 313.51 non quei- que vos digo avia todo tolleyto,/ o
ras que eu moira a gran tort' e sen corpo, que non avia neun dos nenbros
dereito || aver dereito: ter ra^ão: dereito; directo: 222.54 que pêra o
240.3 Os peccadores todos loarán / parayso vaamos dereyta yda || direc-
Santa Maria, ca dereit' y an [| aver tamente: 9.39 cuidamos / dereit' a
seu dereito: obter aquilo a que se tem Suria / log1 ir; 12.27, 47.23, 49.65 logo
direito : 132.138 dês que soos ficaron as compannas/dereito a Seixon levou;
/ e el viu dela o peyto, / logo ambos 89.64 || a dereito: 201.37 dun cuitelo
ss'abraçaron,/cuidand' ela seu dereyto se feriu eno peito; / e non morreu
do coíbe, ca non foi a dereito (não foi jaron (o perseguiram) / e en húa
bem dado f) \\: 113.1 eigreja o ensserraron.
(7), 132.95 a Virgen ... que dereita-
/mente a el véo logo ; 237.119 a San- derredor ADV. : 205.36 o castelo foi der-
taren se foy dereytamente || 200.10 redor combatudo; 253.44 a eygreja e
a mi de boa gente / fez víir dereita- sua e d e r r e d o r a erdade; 314.64
mente || francamente, sem rodeios : Quantos derredor estavan || derredor
269.32 eno leito jazendo agynna se foi de : 326.27 as poseron aly / derredor
erger / e falou dereitamente e come- da eigreja || en derredor : 44.18 o fez
çou a dizer || de dereit' en dereito : apregoar / pela terra toda en derredor;
imediatamente: 345. 93 E ela lie res- 102.70 pastores Io oyron, / que ali en
pondia ben de dereit' en dereito || en derredor / Eran ; 161.4, 185.70 fez log'
seu d e r e i t o : por seu lado, por sua a toda ssa gente o castelo c o m b a t e r /
ve% (?): a m b a - l a s suas mãos assi A pedras e a saetas mui de rng' en
s'encolleran, / que ben per cabo dos d e r r e d o r ; 186.65 t o d ; ' e n derredor /
onbros todas se meteran, / e os cal- lies p o s e r o n f o g o || a d e r r e d o r :
cannares ben e . seu d e r e i t o / se 63.28 Sant' Estevão tod' a derredor /
meteron todos no corpo maltreito || He vúo c e r c a r ; 142.37 Mai-la agua o
en dereito de: em direcção a (?): troux' a derredor / de guisa que lie
225.42 Esta aranna andando per cima fez perde-lo sen ; 212.52 teve que era
do espíaço / e depois pelos costados mellor / d'atallar pela eigreja e non
e en dereito do baço. yr a d e r r e d o r ; 228.44 andou ... três
vegadas a eigreja da Virgen Santa
dereitoreiro v. derciturciro. Reya / a derredor ; 245.58 todos a húa
fogueyra severon a derredor; 329.45
dereitura s, F.: 221.7 justiça • • • e derei- || a derredor de: 8218 Log' a der-
t u r a ; 224.18 muitos miragres faz a redor / dele vos meted' || andar a (en)
Sennor de dereitura. derredor a alg.: andar em volta (para
tentar}: 76.14 tanto 11' andou o dem'
dereitureiro ADJ. : justo, justiceiro: 43.78 en derredor, / que o fez nas mãos do
por prazer da Groriosa, santa e derei- juyz víir ; 125.34 (os diabos) foron aã
t u r e i r a ; 151.48 pola V i r g e n , cujas donzela e andaron-11' a derredor.
obras son sempre dereitureiras; 213.44
en todo-los seus feitos senpr' é mui derribar v. TR.: 17.73 derribou do teit' húa
dereitureira ; 328.87 Esto fez a Virgen braçada; 196.53 o templo... derribou;
santa, a Sennor dereitoreira ; 392.51 229.2, 239.38 o queixo He derribou.
Jhesu-Cristo e sã Madre, Sennores
dereytureyros. dês PREP. desde (lugar): A.3 dês Conpos-
tela / ta o reyno d'Aragon; 169.36 dês
derraigar v. TR. : desarraigar: 399.45 maa Murç' ata Sevilla ; 241.46 dê-la cinta
voontade de ti derrayga. suso; 292.76 vin ben dês Toledo;
379.21 dês Jenua te en C h a r t h e s ;
derrancar v. TR. : arrancar, desalojar, 386.38 dês Tui ata Qcana || tempo:
despojar: 369.76 mandou a úu seu 11.83 dês peça non durmia ; 67.8 dês
orne que tam muito a coitasse, / ata Io tempo de Nero ; 164.44 dês aquela
que de quant' avia de todo a derran- vegada ; 188.13 dês menynnez ; 189.19
casse. dês essa sazon; 310.9 jouve dês peque-
n y n n a ; 357.13 dês l o n g o lemp' ||
derranjar v. i.: lançar-se, arremessar-se (?J: imediatamente depois: 89.67 dereii 1 aã
19.11 Ele e outros dous un dia acha- eigreja / se foi depo-los treinta dias,
ron / un seu êernig', e pôs el derran- / que non atendeu M e s s i a s , / mais
li
97
dê-la entrada / foi logo batiçada || ouve nunca dês quando naçi || depois
dês ali: desde então: 16.81 Poi-la que, logo 0He;'>87, 269.51 Dês quand'
Groriosa o cavaleiro por seu / filiou, aquest" ouve dito, são do leiio s'ergeu;
dês ali szou el, e non He foi greu, / > 280.35, 3oi.25 || dês que CONJ. : depois
quanto lie mandara ela; 237 12 avere- que, desde que: 1.76 quando seu Filio
des dês ali o dem' avorrecudo; 246.37, a levar / quis, dês que foy passada /
251.22, 298.67 || dês ali adeante: deste mund'; 9.34, 15.164, 55.27 falou-
163.29 dês ali adeante punnou senpre -11' a abadessa, que a nunca mãos
en loa-la; v. adeante || dês aquela ora: vira / ben dês que do mõesteiro seu
98.37 e nunca dês aquel' ora daly sse ssa l e c e n ç a sayra; 58.55, 65.237,
psrtyu || no preciso momento: 57.84 se 75.110.
H' atravessara / ben dês aquela ora /
u a comer cuidara || dês aqui: sem desaconsellado ADJ. : privado de conselho:
demora: 16.42 se esta dona vos que- 1.60; 145.17 aconsellava desaconsse-
redes, fazed' assi: a Santa Maria a llados.
pedide dês aqui || dês aqui adeante:
i63.23 desde aqui adeante, se nunca desafeito ADJ.: 166.18 ya mui ledo, como
os dados jogo, / a mia língua seja quen sse sen niun mal sente, / pêro
presa; 316.58 || dês en, dês endc: tan gran tenp' ouvera os pés d'andar
desde então, em seguida, por isso: desafeicos. /
6.40 entou cantou o menyo; e foron
en mui pagados / todos, senon un desafiar v. TR. : 213.33 foi logo desafiado /
judeu que lie quis gran mal dês ende ; dos parentes dela. CF. desfiar.
97.88 os mezcradores en desden / tev'
e nunca por eles deu ren, / e dês en / desamar v. TR. : i65.8 aos crischãos desa-
nonos ar quis de tal feito creer; mava mais que a i ; i6g.5i os que
108.59, 111.44 pois foi apoderado / Mariame desama, mal os trilla; 363.18.
de ssa alma, muit* irado / foi ao fogo
privado / pola y pear dês en; i53.ig, desamor s. M.: desafeição, hostilidade:
187.26, 245.37 || dês enton: desde então: 16.26 Maçar o cavaleir' assi despreçar
71.61, 84.34 pêro parou y mentes sen- se viu / da que el amava, e seu desa-
pre mui mais dês enton; 131.4J, 178.17, mor sentiu ; 22.11, 85.34 eu soo a quê
183.30 || dês i: desde então, depois, tu e todos teus parentes / avedes mui
em seguida: 25.122, 34,17, 4M^ As gran desamor.
gentes, quand' est* oyron, correndo
desamparar v. TR.: 5i.26 Santa Maria ...
chegaron y / u o donzel braadava, e
que non os seus nunca desanpara ;
el contou-lles dês i / como vos já dit'
55.21 Ambos assi esteveron ta que
avemos; 53.22 logo g u a r e c e u / o
ela foi prennada; / enton o crerig*
menyo en tal guisa que andou ben e
astroso leixou-a desanparada; 171.39
correu, / dês i foi-sse con ssa madre;
a madre ... con el no rio foi caer ...
57.32, 65.133 || além disso, e também:
e ouve a desanparar / o filio; 218.4,
10.16 punna de nos guardar de falir; /
299.14 fogiron e a ygreja desanpara-
dês i dos erros nos faz repentir; 45.31,
ron assi I 2QI.33. CF. desamparar.
94.10 CF. dessi || dês i adeante: 164.49
foi dês i adeante sã eigreja mais dul- desaposto ADJ.: desarranjado: 273.21 viu
tada || dês oge mais, dês oi mais v. estar desaposto / o altar.
oge, oi || dês quando CONJ.: desde que:
84.82 vos niun torto faço nen fiz dês dosapostura s. F.: impertinência, acção
quando vos vi; 95.72,198.22 Hdaron ben indecente: 3i2.3 Non convcn que seja
dês quando começara o serão; 402.16 feitu nihúa desapostura / eno logar
outro ben senon vos non ei eu / nen en que seve da Virgen a ssa fegura.
desaprender v TR. : desprender: 76.28 aã desavontura s. F.: desventura 411.51 ali u
omagen foi e li' o Filio tolleu / per jazia gernend' e sospirando / e sã
força dos braços e d e s a p r e n d e u ; desaventura a Deu? m u i t ' e m e n t a n d o
224.57 viron-1' o braç' ali desapreso; / de que era sen fillos de Joachin.
289.37 desaprendeu-Il' as mãos [| dcsa-
prender-se: 153,47 Ali sse desaprendeu d e s b a r a t a r v. TR.: 181.1 Esta é como
/ dela log* a sela. Aboyuçaf foy desbaratado en Marro-
cos pela sina de Santa Maria; 257.21
desasperado ADJ.: 11.8, 80.28, 65.^8 teve-ss 1 Toda-las o u t r a s relicas achou mal
enton já por desasperado; 201,3i foi d a n a d a s e as arcas en que seynn mal
ben desasperada / que per ren que desbaratadas ; 374.2 úus almogavares
fezesse nunca já perdoada / de Deus que senpre e n t r a v a n a terra de mou-
nen de sã Madre seer non poderia j ros e eran desbaratados.
231.3a D e u s . . . quis que Don Fer~
liando fosse .. tan cuitado / dúa desbolvcr v. TR. : desenfaixar: 224.56 dos
grand' eníermedade, que íoi dei deses- panos Ia desbolveron.
perado / el R e i ; 233.33 muitos de
pesares / te farán os malcreentes que desbullar v. dcbullar.
andan desasperados. CF. desesperado.
descabeçar (c,6 M) v. escabeçar.
desasperança s. F.: desesperança: 9.126, descalçar v. TR. : 64.3 Como a moller ...
154.9 con ajuda do demo caeu en non podo a çapata que lie dera seu
desasperança; 272.5 quand' en desas- entendedor meter no pee nen descal-
perança nos quer o demo mayor / ça-la ; 64.84.
meter. CF. desesperança.
descalço ADJ.: 304.22 clérigos, monges e
desasperar v. TR. / i. : 272.4 Maravillosas frades descalços, preegadores.
miragres Santa Maria mostrar / vai
por nos, que no-lo demo non faça descobrir v. TR. : 93.3y a teta descobriu;
desasperar; 284.31 o d e m o . . . que 149.53, i5i.47 tollend' os frocos das
lie metia medo polo desasperar || tetas e d e s c o b r i n d ' as moleiras;
desasperar-se: 16.2 un cavaleiro namo- 404.95, 405.46 1| revelar, confessar:
rado, que ss' ouver' a d e s a s p e r a r 97.73, 115.194 con medo / seu mal lie
p o r q u e non podia aver sã amiga. descobria; 131.68,299.46 O í r e i r e . . .
CF. desesperar. a seu maestr" aquesto d e s c o b r i a ;
410.7 quanto poder punnarey / d'os
seus miragres descobrir || 159.1 Como
desatar v. TR. : 114.42 diss' el a ssa madre
Santa Maria fez descobrir húa posta
que o desatasse; 137.22 que o daquel
de carne que furtaran a úus romeus;
pecado tirasse rogava, / que o ben
3o2.iComo Santa Maria de Monsarrat
que el fazia todo desatava; 182.23
muito fiava / na que o mal desata ; descobriu un furto || 3i6.23 alen do
rio da vila ... vertudes sse descobri-
280.5 pelo seu rogo se desatan / os
ron, e fezeron y altar. CF. descubrir.
pecados dos que ben b a r a t a n .
descolgar v. TR.: tirar (da forca): i3 (M)
«desaveõnça s. F.: desavença; 344,3 Como Como o meirynno o achou vivo e o
Santa Maria de Tudia fez a húa caval- mandou descolgar; 175.63 Amigos,
gada de crischãos e outra de mouros ide toste e o descolgade.
que maseron húa noite cabo de sã
eigreja e se non viron, por non averen tlescomuai, descomunal ADJ,." fora do vul-
desavéença. gar, anormal: 91.39 sofrer door atan
99
descomúal; 97.5o Se é verdade que
tanto mal / fezestes, e tan descomu- men): io5.6 maldade nen crueza /
nal; 114.19 lie deron coíbes mui des- nen desconsimento nunca He praz.
comúaes; 121.43 (-un-), 127.17 (-un-);
186,17 "e buscou morte descomúal; descrecer v. i.: desinchar: 306.42 logo lie
266.19 começarem a ygreja tan grande, descreceu / o ventr' assi come ante
que ben caber / podess' y muita de que foss' ela conceber.
gente, pêro non descomunal; 401.76
me guarde ... de quen en seus feitos descreença s. F. : 65.37 sentença / en que el
sempr' é descomunal || descomunal- jazia por sã descreença; «37.37 que
mente: 72.70 descreeu / mui descomu- en descreença / non caesse pelo demo.
nal-/Mente. CF. comual.
descreente ADI. : 294 19 por que guardados
descomungaçon s. F.: excomunhão: 283.53 sejades de seerdes descreentes.
u quis d e s c o m u n g a ç o n / dizer.
CF. escomoyon. descreer v. TR. /1.: descrer, renegar: 3,22
fez-11' en Deus descreer; 284.50 repen-
descomungar v. TR. : 65 (Aí), 5a.t o Bispo tiu-sse muito do que foi descreer / e
que descomungou o crerigo. CF. esco- comungou; 3n.S quen aquesto npn
mungar. cree, sã creença non vai ren', / ca
descrê' en Deus, seu Filio, é en ela
doseonnoccr v. TR, : desconhecer: 186.46 que Madr' é \\pragttejar, amaldiçoar:
Que será / Daquesta moller que tan 72.19 ena taverna beveu / e aos dados
gran torto fez, / que desconnoceu perdeu / algu', e poren descreeu / mui
Deus e o mund* e prez, / que fez feito descomunal-/Mente; 248.16 descreva
mão, vil e tan rafez ? tan muyto, que quantos seyan y /
foron en tan espantados que sse foron
desconnoçudo ADJ.: desconhecido: 28.111 os mais d' y; 407.14 || descreer en :
na vila foi entrar / dos seus descon- 61.2 Como Santa Maria guareçeu ao
noçudo || ingrato: 406.61 que nos que se torcera a boca porque des-
guarde de louc' atrevudo / e d' om' creera en ela; i63.i, 19244, 238.2
êayo e desconnoçudo. porque perdera descreeu en Deus e
en Santa Maria (E; F: descreeu a
desconortado ADJ.: desconsolado: 246.53 Deus e a Santa Maria).
ficou / ende mui desconortada.
descrendo ADJ. / s. M. : incrédulo, descrente:
desconoTte, desconorto s. M.: tristeza, afli- 46.6 omees descreudos; 119.9 dun orne
ção, dó: 328.45 de que an gran desco- que de diabos húa gran conpanna /
norto / os mouros; 347.32 (desconorto), levavan pêra péaren con os descren-
352.35 ouv' outro gran desconorto / dos; 181.3 Fero que seja a gente d'
do açor, que non queria comer; 354.31 outra lei e descreuda; 208.33 o trae-
quantos ali estavan ouveron gran des- dor descrendo; 237.117 non He praz
conorte; 408.21 colleu tal desconorte, de me perder com' algun descreudo.
/ que ben cuidou prender morte.
deseubrír (316.a 3 F), PART. PERF. descuberto
desooorado ADJ.: descorado, sem cor: (374.17) v. descobrir.
164.29 a omagen ... perdeu ssa fremo-
sura e tornou descoorada. desden s. M.: 79.25 orgull' e desden ; 93.17
El assi mantéendo orguli* e desden
desconsimento s. M.: impertinência, abuso, || sen desden: de boa vontade, sem
falta de respeito (CF. PROV. descauzi- hesitação: 17.65 A boa dona sen niun
100
desden / ant' o Emperador aque-a dcsencollor-so: 179.41 Assi que sse 11' esten-
ven ; 32.29 mandou-lle tan toste mui dendo / foron e desencollendo (os
sen piedade / que a vezindade / lei- nervios).
xass' da cidade / tost' e sen desden;
94.io5 E tan toste, sen desden, e sen desenganar v. TR.: 274.44 Aynda de ta
vergonna de ren aver, juntou o con- fazenda mays te desenganarey.
vento || en desden: 142.13 un seu fal-
con foi matar ... húa garça muit' en desamparar (254.32) v. desamparar.
desden (mostrando a sua superiori-
dade) || têer en desden: despregar,
dosorrado ADJ.: desatinado: 281.10 El non
ter em pouca conta: 74.12 1'orqué me
era de mal siso nen deserrado en ai.
tées en desden ; 97.86 os mezcradores
en desden / tev'; i53.4, 244.3 586.7.
deserto s. M.: 102.72 p a s t o r e s . . . que ali
desdcnnar v. TR. : 88.83, 98.7 como Santa en derredor / Eran en esse deserto ||
Maria desdennou assi / ante todos húa ADJ.: 195.143 d a q u e s t ' amargosa /
dona que fora falir; i32.io6 Porquê Vida e deserta.
outra filiar yas / amiga e desdennavas
/ a mi; i53.i, 192.49, desesperado (i 1.8 To) v. desasperado.
ESTUDO
u s p ^Cf'TUGt/KE$
toi
IMPERF. IND. 3 d e s f a z i a isS.Si, deslealdade s. F.: 15.17 contand' a desleal-
365.I4 dade / de Juyão.
IMPERF. CONTJ. 6 desfezessen 215.37, t
292.47 desliar y. TR. : desligar: 245.71, 319.62
PERF. 3 desfez 42.55,147.38, diss' aã gente / que a desliassen.
169.58, 197.55,
235.68 desmentir-se: desdiçer-se: 174.35 dereito
6 desfezeron 82.47, de ssi grande dá aquel que ssa des-
205.28, >43.3o mente.
FUT. IND. i d e s f a r e i 82.29,
235.3o desmesura s. F.: descomedimento, imperti-
3 desfará 404.8 nência, atrevimento: 3g.3 Torto seria
COND. 3 desfaria 121.48 grand' e desmesura / de prender mal
IMPBR. 2 desfaz 47.40 da Virgen ssa figura; 25165 catade /
PART. PRES. desfazendo 192.82 A vossa mui gran mercee e non a mia
PART. PERF. d e s f e i t o 96.73, desmesura / grand' e sobeja e fera, que
114.26, 146.94, me fez fazer loucura / d'eu querer o
241.51, 282.34 bordon vosso levar || a desmesura:
INF. d e s f a z e r 38.22, desmedidamente: 149.4 Foi é a des-
99.3, nS.47, mesura; 198.16 a lidar começaron,
a8õ.33 ferindo-ss" a desmesura; 3ia.38 por
ela foi coitad* a desmesura.
desforrar 7. TR.: 252.28 o que o demo mete
en ferros, ela desferra. desmesurado ADJ. : 3aa.2i el gran comedor
era e metia os bocados / muit' ameude
desfiar v. TR. : desafiar: 25g,i3 feze-os o na boca, grandes e desmesurados.
demo assi gresgar / que ss'enviaron
logo desfiar. CP. desafiar. desnuar v. TR. : desnudar, despir: 7.52 des-
nua-la mandou; 38.66 assi que todos
desfolar (178 M) v. esfolar. desnuados / os peitos IPouveron de
parecer; 337.70 fórona desnuando /
dosguisado ADJ.: desaguisado, inconve-
de quanto tragia enton; 3i5.5a.
niente, despropositado: 11.31 as portas
abria / por ir a fazer / o desguisado ;
desobodeenea s. F.: desobediência: 270.15
111.26 Húa noit' o desguisado / foi
Quanto nossa primeira madre nos fez
fazer; 302.28 non quis que ea ssa casa
perder / per desobedeença (E; F:
fossen per nulla maneira/feitas cou-
desobediença).
sas desguisadas.
desigual ADJ.: injusto: 148.23 non fazia desonrra s. F.: 34.1 Esta é como Santa
feytos mãos nen desiguaes. Maria filiou dereito do judeu pola
desonrra que fezera a sua omagen;
desinchar v. r.: 367.6? aroba-las pernas He 65.221 que soffresse desonrra e
desincharem / e guareceu daquela guerra / por amor de Deus; i35.i,
maloutia. 183.3.
desleal ADJ.: 42.75 Mão, falsso, desleal; desonrrado ADJ : 149.46 recebeu na cruz
72.a5 en seus nenbros travou / come morte que judeus.e pagãos / He deron
desleal: 235.28 seu feito destes â mui desonrrada.
desleal', 239.63 jurei come desleal /
per Deus gran mentira mortal; desonrrnr v. TR. : 136.7, 317.4 Mal ss1 á end'
287.35 aquel falsso desleal. achar ' quen quiser desonrrar Santa
9
IO2
M a r i a ; 327.39, 355.76 disse que a for- fazer ben ; ig3 i3, 2o3.ii seu tempo
çara / o mancebo na carreira e ferir' despendia en servir Nostro Sennor ;
e desonrrara. 376.i8'en servi-lo sã vida el a v i a des-
penduda.
desora s. F.: a desora LOC. ADV.: de repente,
subitamente: i5i.26, 163.14 logo per- despenseiro s. M. : aquele que tem a seu
deu a fala, ca Deus ouve dei despeito, cargo a despensa: 386.43 se queyxa-
/ que lia tolleu a desora, como se vam / ai Rey os seus despenseyros.
dissesse : «cala !»; 301.37, 3a2.i8 ouv'
a seer morto a desora, sen tardada. desperentar v. TR. : matar: 26.81 con sãs
mãos / se foi desperentar.
desorcliado ADJ. : desordenado, dissoluto,
lascivo: 254.13 Dizendo paravlas lou- despertar v. l. : 345.89 el chorand' e
cas, maas e desordyadas. gemendo / despertou daquesie sonno;
3gi.i6 gran door a (filiou / aos pees
desoterrar v. TR. : desenterrar: ig5.igi foy en dormindo, e tan toste despertou.
affanosa / En desoterra-lo. CF. desso- CF. espertar.
tcrrar.
desperto ADJ. : 85.27 pois que sonnou
despagado ADJ.: descontente, Cangado: aquesco, foi logo desperto. CF. esperto.
75.7 d'orgullo con requeza / é ela
mui despagada; Q9-53, 164.9 do ma ' despojar-so: despir-se: 7 (/l/) Como a aba-
que lie fezeron mostrou ss' en por dessa se despojou ant' o bispo.
despagada.
despos (28i.35) v. depôs.
despagar-se: estar descontente: 20.35 Maçar
m'eu de ti despago, / a salvuçon eu
<lonposar M) v. esposar.
chá trago.
despender v. TR. : 25.10 un ome que seu despregar v. TR. : 403.51 quando o despre-
aver / todo já despendud' avia / por garem / da cruz.
io3
dess hunn (233.5o E) v. suu. desterrar v, TR. : 13^.139 fezérono beu fis
/ que nunca mais destorvado / fosse
dessa(s) v. desse. , per eles. CF. estorvar.
dessabor s. M.: dissabor: 379.18 que non destro ADJ.: direito: 63.63 o braço destro ;
ouvessen medo... de perderem do 105.87 a teta destra He foi queimar;
seu nada nen prenderen dessabores. 141.36 o ergeu mui toste pela destra
mão; 265. t u a mão destra || a dest ro:
desse 57.38, desses 37.19, 57.73, dessa 3-43, à direita: 69.45 a destro viu estar da
134.60, dessas 288,32, desso 25.149: capela / de gran fremosura hfia don-
ligação do PRON. DEM. esse etc. e da çela; 75.93 viu a destro estar húas
PREP. de || dessa or' adeante v. ora; seys donzelas || s. M.: lado direito;
dessa vez v. vez. 66.23 a seu destro tragia / sigo San
Johan.
dessegnrado v. desegurado.
destroir, destruir v. TR.: i5.53, 45.16 todo
dessi (78.22, 81.14, 359.27; v. dos i. seu cuidad' era de destroir los mes-
quyos; 90.9 o demo destroiste ; 113.«3
dessinar v. TR.: di?er por gestos t 269.22 que poderá a eigreja toda tajj toste
O filio, que era mudo, per sinas lie destroir; 267.5 per ela foi a" morte
preguntou / por que tanto jejuava; destroyda || destruir: 384.62, 392.47,
e ela He dessinou / que pola Virgen 401.19,414.25; destrue (PRES. IND. 3):
bêeita o fazia. 409.33; destruyu 99.1, 401.20.
desso v. desso.
desviar v. TR.: 58.1 Gomo Santa Maria
dessoterrar (24 M) v. desoterrar, desviou aã monja que se non fosse
con un cavaleiro; 3*8.82 por desviar
dessuso (íSa E) v. snso. gran dano; 340.16 connoscan sã folia
/ que desvia / d'aver om' o que devia ;
dessuu (224.33 F), dessuun (233.5o F) 421.20 nossa folia ... que nos desvia
V. suu. / d a boa via || y. i.: mudar de rumo,
afastar-se: 9.92 porquê non matamos
dosto 1.77, 5.3, destes dy.37, desta B, 27, / esie, pois desvia?; 11X280 penedo
5.96, destas 3241, 138.70, desta 5.5, que caera, que Deus fezo desviar;
105.7,: ligação do PRON. DEM. este 115.g5 log* en essa / ora de Deus des-
etc. e da PREP. de. CF. disto. via || desviar-sc: 2^3.47 desviou-se do
camío.
destêer v. i.: 142.>3 aquela que sé / sempre
con Deus e de nos non desten. detardada s. P.: demora: 328.51 logo sen
detardada; 411.103 o foro n erger sen
desterrar-se: 343.48 mandasses-lle que se detardada.
fosse dela e se desterrasse.
9
•v" -J
104
deteença s. F.: detença, demora: 341.65 se leixou víir a terra sobr' un gran
l e i x o u - s s e c a e r l o g o s e n nihúa chão devasso.
deteença; 341.19 a par da eigreja pou-
saron sen deteença. devedor s. M.: 62.18 non quiseron dela
menage / seus devedores.
detêer v. TR.: deter: 37727 mandou logo
que a carta non lie fosse detéuda ; dever v. TR. : 1842, 25.3 Pagar ben pod' o
377.37 || v. i.: tardar, demorar-se: que dever / o que à Madre de Deus
278.51 non quis Santa Maria eno sãar f i a ; 5o.25 come a Deus lie devemos
detêer || deíèor-se: i5.i63 sse non dete- amor || INTERJ. : 6.3a Madre, fé que
vera nenllur / dês que leixara a ost' devedes, / dês oge mais vos consello
alçando; g5.So foron ssa via que sol que o pedir leixedes || exprimindo a
non se d e t e v e r o n ; iSi.jg tiràrono conveniência: sem prep.: 1.81 poren
ende sen sse detêer; 280.26 a mia nos dev' ajudar; 2.3 Muito devemos,
alma non se detenna / d'ir a logar u varões, / loar a Santa Maria ; 5.4, 7.4,
a senpre veja ; 324.35 foi log' a ssa 10.9 || com a prep. a: 8.4 A Virgen
capela, que se non deteve ren; 392.47 Santa Maria / todos a loar devemos;
non vos detennades en destruyr gran 11.7 do ben de Santa Maria / non dev'
maldade. Formas verbais: â seer / desesperado; 64.5, 192.14,
198.9 || non dever: 26.79 somos ben
PRES. CONJ. 3 detenna 280.26 certãos / que non dev' entrar / ante
5 detennades 392.47 Deus.
IMPERF.CONJ. 6 detevessen 377.37
PJERF. 3 d e t e v e 324.35, devlador s. M.: adivinho: 17.27 En aquel
325.Si tenpo o demo mayor / tornou-ss' en
6 deteveron g5.8o forma d'ome sabedor, / e mostrando-
MAIS Q. PERP. 3 detevera i5.i63 sse por devyador.
PART. PERP. deiêudo 3/7.27
INF. detêer i3i.79, devisar v. TR. : divisar, avistar: 275.32 o
146.81, 239.29, p r i m e i r o deles mentes parou / de cima
261.77, 278.51 dun outeiro u assomou, / dês i mui
longe ante ssi devisou / a Terena que
detrás PREP.: 262.41 a moller sayu / detrás jaz en meo dun vai.
Io altar.
d o v o ç o u s. r.: devoção, religiosidade:
deus s. M.: A. 8 u gran ben / lie fez Deus; 24.41 ide por el con procisson, / con
B. 12, i.5, 3.8, 4.85 || i96.39 se tal c h o r o s e con devoçon; 42.37 os
omagen sabian d'algun deus || INTERJ.: géollos ficados anl' ela con devoçon;
182.3 Deus; 335.5 Deus, Deus [| 5.i6g 84.64 pola ta firme creença e por ta
ai Deus ; 12.16 ai Deus, ai Deus || par gran devoçon; 86.25 o logar era de
Deus: 1.73, 2.49, í .78, 14.4; 5.174 par mui gran devoçon || 3o5 78 con gran
Deus de vera cruz; 411.67 paio Deus prazer choraron / todos, géollos fica-
santo || por Deus: 55.28, 96.38, 235.8; dos con mui g r a n d e s d e v o ç õ e s ||
128.39 por Deus Io s a n t o ; 271.24 Por 217.36 Quand' aquesto viu a gente,
Deus seja || 171.62 se Deus m ' a n p a r ; ouveron gran devoçon; 293.^3 mui
3i6.i8 || 145.57 Se Deus me parca || gran devoçon / Ouveron || aver devo-
365.22 ssi Deus me valia ; 386.45 se çon e u : venerar, adorar: 324.17
Deus nos valia || 69.32 se Dtus me porcnd' el Rei e iodos avian gran
veja. (Icvoçoii / en cia J 342 3o.
* 4 d i s s e m o s 92.52,
9 3.3 3, 135.146
Romáos Rey / è; B. 27 per el quer' eu
mostrar / dos miragres que ela fez;
9- 6 d i s s e r o n 5.98, 3.34, 4.4, 5.?5.
27.55, 35.126,
45.47, 49.49 doa s. F.: presente, donativo í 8.48 deu ao
"t jograr doa; 28.132 as grandes doas /
MAIS Q. PERF. 3 dissera 78.42. 83.46,
9 125.84, 156,2p
que aquel Soldan de Sur / deu y;
55.48 peço-ch' esto por doa; 64.03 de
i63.i2 vossas doas me dad'; 374.3 promete-
6 disseran 104.36 ron-lle úa doa || PL.: alfaias, jóias:
a 12.13 as donas que pobres sen, /
FUT. IND. i d i r e i 5.127, 8.7, peden aas ricas donas de suas doas
n.g, i 5 . i 3 4 , enton, / que possan en suas vodas
16.15
mais ricas apparecer; 348.47.
2 dirás 92.35, 245.83
3 dirá 5.167, 107.0,
doado: en doado: de graça, gratuitamente:
i38.io
67.31 E ssequer o meu serviço avere-
4 d i r e m o s 71.23, des en doado || em vão, debalde: 99.34
268.23, 3i5.i5, a correr / aquel poboo yrado / se
336.14 filiou pola querer / destroir; mas en
5 diredes 332.58 doado / Foron esto cometer.
6 diran 66.28, 422.28
FUT. CONJ. i d i s s e r 296.23, dobrado PART. PERF. / ADJ. : 32.5o deu ao
419.117
preste ssa raçon dobrada; 83.18 non
3 disser 6.40, 25.i5i, cuidou sair vivo / ante maneiros
i 2 3.18, 271.44, dobrados; 349.31 por aquesto dobrada
290.14 / ouv' a omagen vertude quando 11*
era ementada / esta saúde tan nobre.
COND. l diria 26.i3,255.141
3 diria 25.i36, 340.36 dobrar v. TR.: duplicar: 3fig.6i atêen que
5 diriades 216.36 a valta da sortella lie dobrasse jj 23/20
dobrava-xe-11' a coita; 349.26.
IMPER. 2 di 6 50,65.41,67 91,
71.47, 87.28 doce ADJ.: 4.5o deu-lle tal comuyon / que
5 dizede 5.76. 64.57, foi mais doce ca m e l ; {«5.170 Respos
66.3 i, 79.55, a Virgen con paravoas doces; 85.55
115.28o cantan ant' el doces soes; 278.10 que
son mais doces ca mel. CF. dulee.
PART. PRES. dizendo i.õi, 5.28,
6.3o, 7.57, 8.25 doctor s. M.: doutor: 384.55 segund' esta-
dezendo 23g.i6,58 bleçud* era poios seus santos doctores.
PART. PERF. dito 2.65, 5.96,8.50, doecer v. i.: adoecer: 319.27 húa ssa
9.10, t5.ii3 filia... doeceu de r a v i a ; 334.16
CF. adoecer.
INF. dizer B.6, j.63, 5.36,
11.54, «3.26 doença s. F : 167.8 morrera ,. • dúa muy
forte docnçaj 319.19.
no: ligação do ART. DEF. M. e da PREP.
de: A.9 Rey ... do Algarve; 1.48, 2.27, doente ADJ./ S. M.: 54.2 como Santa Maria
3.28, 9.223, do que tragian mui t' en guaryu con seu leite o monge doente;
mar d e i t a r o n || A. 17 E qne dos i34.35, 166.21 livra os doentes de
A £--. ^
'! J
io8
mães e de doores; 188.27 A madre, sei beo e o y, / quaes avemos doitas;
que ben cuidava que era doente mal; 400.24 a que sempre duitas / à sãs
235.66, 378.2 tiinna úa sã filia doente mercees de fazer en muitas.
pêra morte ; 38^. 3o jazia mui doente
/ dúa grand' enfermidade. domaa s. F.: semana: 314.20 u podemos
q u i n z e dias ou três domaas estar;
doer v. i : 174.40 nunca pois lie dolveron 366.32.
boca nen língua nen d e n t e ; 201. 38,
265.121, quant' húa noz / non dou domar v. TR. : i i5.a58 conprenda / o demo
pela chaga, ca non dol nen coz; e o dome; 392.7 que o diabo o tome
274.72, 3o6.3i |1 doer-se: ler dor, pena : / e que dentro no inferno o tormente
98.11 o falimento fora grand' e sen e o dome.
razon ; / e porque ss' en non doya en
seu coraçon; u5.3i7, 200.36, 407.13 Domas: Damasco : 9.1 Sardonay, preto de
do pee en húa pedra dar / foi e doeu- Domas', 9.7, i65.i2.
-sse || condoer-se, ter compaixão de :
50.17, 213-48 Madre do Vell' e Menyo, Dominationes: um dos exércitos celestiais
/ que te does dos coitados, doe-te de (Gol. i, 16): 420.50 béeyta a oste que
de mi m e s q u y o ; 270.20 || IMPESS. : Tronos é chamada / e Dominationes
5.1 12 Santa Maria, de mi non te dol ; (Dominatióes).
146.100 Ora verey o que farás / ou
se deste meu mal te dol. Formas Domingo:
verbais : 1) S. Domingos: 204.1, 4> 12> ^4 San
Domingo; 204.19 S a n t o Domingo.
PRES. IND. 2 does 213.48 2) filho dum habitante de Xereq:
3 dol 5.U2! u5.3i7, 359.16,43.
146.100, aôS.iir, 3) habitante de Santa Maria do Porto :
3o6.3i 398.24. Santo Domingo do Silos v. Silos.
doneznt s. F.: doninha: 354.2, 354.12 húa dooroso ADJ.: doloroso.• 78.28 lie mandava
bestiola... a que chaman donezya dar morte doorosa.
os galegos; 354.3o.
dorftl s. M. : pássaro, variedade de papa-
dono s. M.: 192.139 Quando foi mannâa, / -moscas : 366.5o os que connosçedores
d a l y o sacou / seu dono; 227.30, / Eran de connosçer aves, que doral
228.17, 369.40. era ben viron; 366.71.
doo s. M. : compaixão, pena, lamentação: dormir y. i.; 5.187, 6.79 ou vera tal sono
4.77 aque a gente ven / ao doo de que s e n p r e depois dormira; 11.83,
Rachel; 12.34 tornou-xe-lles en doo 25.129, 37.31, Formas verbais:
seu solaz; 5o.n, iSi.Sy Con grau doo
foi ant' a S e n n o r de prez; 237.75 PRES. CONj. 3 dormia 82.19
degolou-a log' y sen doo e sen mesura 5 dormiades 65.146
110
os fillos, que non podian durar || êato ADJ.: sujo, feio; i82.C3 da m u i t ' é a t a
v. TR.: aguentar, aturar: 88.3; Est' / Morte.
estado / vos non podedes durar.
Eanes: 205.47 O maestre Don Gonçalvo
duro ADJ. : 29.6 as pedras duras; 329.43 Eanes de Calatrava. v. Gonçalvo.
tan yrto se parou / ben come madeiro
duro ; 340.29 que nos saca da escura ebreo, obrou s. M.: hebreu: 39.22 come o
/ carreira maa e dura; 341.73 pêro o ebreo / guardou no forno; 426.33 E
logar é duro e m u i t a s pedras y j a z e n ; aqueste sermon / fez en Mont' Oli-
365.38 pres morte por ela fort' e mui vete aiit' os ebreus.
d u r a ; 393.6 segund' e n f e r m i d a d e
rravia de m e l a n c o n i a / ven que é Ebron: 254.26 diabos somos sen falla,/que
negra e forte e dura e de perfia || 'alma d'Ebron levamos, un alguazil.
242.4 F O que no coraçon d'ome é
mui duro de creer. edra s. F.: hera; 65.127 húa egreja vedra,/
mui ben feita tod'a boveda de pedra,/
dfiu(s) v. dun. pêro con velleçe já cubena d'edra.
duvida v. dovida.
õemiga s. F.: inimigo : 399.15 quisera dun
duzentos NUM CARD : 16.46 duzentas vezes seu filio seer éemiga. ,
digades ... Ave Maria ; 377.44 mara-
vedis duzentos. õemigo s. M.: inimigo: 35.101, 114 i Esta é
dun mancebo a que seus émigos cha-
garon mui mal de morte; 125.90,201.16
E o diabr' a n t i g o , / q u e pé virglidade é
sempre êemigo; 384.27 por vencer o
e CONJ.: precede exclamações e pergun- êemigo / diabo || o diabo: 26.45 talla
tas: 46.41 «E perdudos / Son quantos o que trages tigo / que te foi d e y t a r /
Io creer van,» / diss' el; 135.91 disse: en poder do éemigo.
«E non é guisado / de me forçardes
vos, non»; 194.35 Madre do Rei pia- Egipto (14.9, 422.17, a3 E), Egito: 165.11
doso, / E val-m'; 355.30 E diss' el: 403.11, 422.17, 23 (To).
«E non iredes comigo, se Deus me
egreja (65.125, 69.86, 76.22, 91.1, 398.2)
valia || 9.56 e comn non levas, asse
V. eigreja.
Deus te valia, / a omagen tigo ? ;
42.77 E porque me leixaste e sol ver-
égua s. F. 178 (M), 213.89 nen viron sol
gonna non ás?; 124.28, 201.60 E non
per u fora fogind' en sã égua veira,
te nenbra q u e . . . ? ; 237.104 «Cava-
leiro», disse-1' enton, «e porquê vos
Cidade s. F.: iniquidade, injustiça: 239.51
s i n a d e s ? ; 369.g3 Disse-11' ela: «E son
começou-ss' a r e p e n t i r / d e seus peca-
muitos ?».
dos e sentir; / mas aquel non quis
êader (20.45 -®) v> enader.
descobrir, / de que fez grand' êidade.
eãyo, êayo ADJ.: vaidoso, presumido: 2.49 eigreja: s. F.: igreja: 4.28 foi entrar / na
muil" eãyo / seria e orgulloso / quen eygreja; 8.14, 9.112,12.22, 15.821|
ss' en esta ta cadeira, / se tu non es, Santa E i g r e j a : 280.3. Santa Maria
s'assentasse (7 To; E ; êayo; cm rima béeita s e j a , / c a espell' é de Santa
com estrãyo) 406.61 que nos; guarde F.igreja; 409.22, 410.14 Santa Egreja
de louc' atrevudo / e d'om' êayo e ordinnou / çinque testas, cr. egreja,
desconnocudo. igleja, igrcga, igreja.
eira s. p.: 22.16 u o viu seu millo debullar / en que ele muito fia; B.i3 per ele
na eira; zii.rS foi-sse per húas eiras. tenno que poderei / mostrar do que
i quero algúa ren; 4.56, 11.92, 12.19 II
eirado s. M.: 168.43 en un eirado o sobiu. eles: 5.143 eLs logo conssigo a foron
coller; 15.7 pois que por eles encrave-
eis ADV.: 147-5 a o v e l l a . . . disse: lados / ouve seu Fill' os nenbros na
oEi-me acâ, ei-m1 a cá (T": disse cruz; 19.20, 22.3i || ela B.23 quer* eu
aqueymaca); 147.37, zg5.io3 Ey-la no mostrar / dos miragres que ela fez;
convento; 23827 E el est' e mais r.55, 2.65 as graças e seus does / dá a
d i z e n d o , ei-vos un c a p e l a n ven; quen por ela fia; 3.7, 4.80, 5.2o || elo:
267.103 Ei-vo-Io acabado. Z4g.5i o demo nen sãs artes / nunca
lie terrán dano, se en elo atura.
cito V. aeito. CF. «lei etc,
eixalçar v. IR. : exalçar, exallart enalte- Elbo: 13.7 dun mui malfeitor ladron / que
cer; 169.55 c u i d a r o n os m o u r o s , Elbo por nom' avia ; i3.32.
por eixalçar ssa fé, / gãar Murça per
arte; 3io.26 con Deus é eixalçada; Elche: 126.1,5; i33.i (T), 6; 2«.a (F), 12
38o.5g. 398.46 E poren seja seu nome en úa cidade / a que dizen., Elche.
sempr' eixalçado.
ele v. el.
eixame s. M.: enxame: 2ii.3i viron un
eixame viir voando / d'abe!las mui elemento s. M. : 33.6 a Madre daquel que
brancas; 211.45. fez / todo-los q u a t r ' elementos;
332.i6,43.
eixerdar v. TR.: deserdar: 353.14 " es
tolleu / o reino do Parayso e foy-os Elisabet: i.ai Elisabeth (To: Elisabet);
end' eixerdar. 69.88 a Virgen, d'Elisabet coirmSa.
eixillo s. M.: exílio: 328.7 d e i t a d o en Emanuel: 4.41 seu Filio Hemanuel (TTo:
eixillo. Emanuel); 146111 M a d r e de Deus
Emanuel; 415.7 por que Emanuel /
eixuífre s. M.: enxofre: 422.31 (To). foi logo Deus.
V. suffre.
embargar v. TR.: impedir.- 25.6a se rlaqui
eixuito AT:].: enxuto: 112.5o viron seu pan longe for / ou mia fazenda enbargada
eixuito. \\embaracan aiS.aS eles deste rogo
foron mui t* enbargados. ''
e! ART. DEF. M. : el Rei: 2.33,18.80, 23.3i,
2i5.6o || el Conde: 5.78, 38.22, 78.23, embargo s. M. : embaraço: 411.40 El ouve
g5.i3 || 104.2 el Corpo de Jhesu-Cristo. desf enbargo e vergonna tamanna, /
CF. dei. que non foi a ssa casa.
el PRON. PESS. : 15.18 que cst' a mellor / embargos» ADJ.: embaraçoso: 192,55 tal
cousa que el fez; 1.78 juntada / con revoltosa / cous' e enbargosa / 4
el no ceo; 2.17, 3.14, S.ao || cio: Â.a3 d'oir nojosa / non é de caber.
2/t
iti
•U4
embarvecer v. l.'• criar barba: 124.42 Cantigas de Santa Maria, ementando
E dês que f o i m o r t o , logo a ora as cousas que a mester eno t r o b a r ;
enbarrveceu, / ca esse dia rapara sã 1.2, 34.28 specias d'Ultramar, bals-
barva en Alcalá. samo nen onguento, / non cheiravan
a t a n b e n c o m ' esta q u e emento;
embriagar-se: 47 (M) Como o demo fez a 43.62 estev'... ant' o altar en géollos,
un monge bever tanto vyo que sse S a n t a M a r i a c h a m a n d o . . . e seu
enbriagou. Filio 11'emeníando; 141.2 un monge...
que ficava os géollos cada que emen-
orncmla s. F.: 9.167 sobelo aliar a pôs tavan o seu nome. CF. enmcntar.
por e m e n d a ; 164.34 el con todos
seus ornes ena e i g r e j a entrou / con emente: aver emente: lembrar-se, recor-
sogas enas g a r g a n t a s ; tal emenda dar-se: 117.16 (T) E emente non avia
ouve dada; 316.42 Ai, Santa Maria, do que prometera || víir emente a
est' eu mio fui merecer, / por quanto alg.: 43.32, 54.10 Dest' un miragre me
na ta hermida mandei o fogo põer; / vêo emente / que vos direi ora; 300.40,
mais por emenda daquesto farey-a 421.2 || fazer emente: recordar, lem-
nova fazer; 404.93 Porque tardei / brar : 422.8 (To), 422.11 fais-lle tu
•venno-ti agora grand' emenda dar || emente com' en ti foi e n s e r r a d o .
sen emenda : impecavelmente^ sem CF. enmcnte. mente.
defeito: 66.45 Aquesta missa di-a, /
e responderán / esta santa cerizia, que emorçar v. TR. / l.: almoçar: 228.19
ben s a b e r á n / r e s p o n d e r y sen enquanto o manceb' ant' emorçava
emenda || fazer emenda, víir, chegar a (ante 'morçava [ = amorçava ] ? EF:
e m e n d a : arrcpender-se e corrigir-se; ant em orça v a), cr. almorçar.
7.40 vin aqui / por esto, que ante mi
/ façades end' emenda; l5a.i8 || 94.11 cmostrar v. T. R.: mostrar: 0.4.56 mais Ia
faz-nos repentir / e a emenda víir / Virgen de bon p r e z . . . emostrou y
dos pecados que fazemos; 390.121| maravillas. CF. amostrar, demostrar,
237-65 Sennor, senpr' en ti confiey, mostrar.
como quer que pecasse, / que dos
g r a n d e s erros que fiz a emenda empãada (TTo), empanada (E) s. F.: empa-
chegasse j| filiar emenda: vingar-se, da: 57.77 húa perna... de galinna,
punir: 297.52 Deus quis filiar emenda freame / que sacara con fame / enton
/ dei por si e por sã Madre come dun' enpanada.
d'ome que non cree. CF. enmcnda.
emparentado ADJ. : aparentado; que tem
«mondar v. TR./i: 6.85 o cantar que dizias parentes ricos ou influentes: 218.11 En
meu já escaeciste; / mas leva-t' e terra d'Alemanna un mercador on-
di-o mellor que nunca dissisie, / assi rrado / ouve, rico sobejo e muit' empa-
que achar non possa n u l l ' om' y que rentado; 341.11 Aly foi un cavaleiro
emende; 88.101 e corn' om' escar- grand' e apost' e fremoso / e enparen-
mentado / en todo foi e m e n d a r ; tado muito e rico e poderoso.
152.17 E un dia, u estava cuidando
en ssa fazenda / com' emendass' en empecer (2o5.3 E) v. ompeecer.
sã vida; 312.82 fez con ela béeições
por e m e n d a r a e r r a n ç a / que aã empeço s. M.: obstáculo, danai 75-119 Por
Virgen fezera. CF. onmondar. que tanto que morreres vaas logo a
Parayso / e non ajas outr' enpeço,
•ementar v. TR. : mencionar, citar, recor- mais senpre goyo e rriso; 255.3o mal
dar; B.i Este é o P r ó l o g o das enpeço / foi no começo.
empeecer v. i. empecer : 74.43 non caeu, / vir' algúa gente que na eigreja entrou;
nen lie pod' o demo en ren enpeeçer; 284.17,32441,343.18.
123.36 a madre do Salvador / a guar- t
dava en tal guisa que ren non U* en- cmprender v. TR.: 313.72 cada úu enpres /
peecia; 225.20, 339.48, 364.3 caeu úa a fazer sãs orações aã Senuor mui
torre sobr' eles e non lies enpeeçeu. cortes.
CF. empecer.
cmprcnnar v. TR. / i.: 75.91 Entrade / cono
empeiro (265.91 F) v. empeno. corpo de meu Filio, de que eu fui
emprennada; 108.54, 224.27, 308.28 co-
empolada s. F.: empurrão: 354.16 andavan- meçou a ynchar... mui mais ca d'diro-
-sse jogand* a couces e a enpeladas, pisia nen por razon d'enprennar; 413.21
aquesta Virgen amou Deus atanto /
emperador s. M.: imperador: 5.12, i5.2, que a enprennou do Espirito Santo ||
17.28, 27.6$ Juyâo, emperador cruel; emprennar-so: 7.16, 306.22, 329.22 do
145.^2 enperador Nero; 4oq.3ô Reis e Esperito Santo s'enprennou sen null*
emperadores. afan prender.
cmporadriz s. F.: imperatri?: 5.1 a Empe- emprestar v. TR. : 25.31 a un judeu .foi sen
radriz de Roma; 35.120, 115.299 a lezer / provar se U' alg" enprestaria;
Emperadriz / do Ceo; 146. no a Santa 212.1,17.
Emperadriz / Madre de Deus Ema-
nuel; 298.51 tu, que dos ceos es Empe- empresiido s. M.: empréstimo: 25.18 non
radriz. CF. amperadriz. pod' achar... d'estrãyo nen de conno-
çudo / quen sol H1 enprestido fazer /
emperio s. M.: império: 265.91 eno empe- quisess',
rio pouca gent' é. CF. empeiro.
empuxar v. TR.: 217.26 eles tant' enpuxaron
empero CONJ.S empero que: se bem que, que o sangue lie sair / fezeron ben
embora: 312.62 mas per nehúa manei- pela boca.
ra / aquesto fazer non pode, empero v
que prazenteira / era muit' ende a don- en PREP.: B.3 Porque trobar é cousa en que
zela; 358.25, 879.56 e, empero que os jaz / entendimento; z.S pola Sennor
mouros a vezes He fazen guerra, / aos onrrada / en que Deus quis carne fil-
que vee coitados nunca lie-la porta iar; 2.1 en Toledo; i8.ii en Estrema-
serra. dura; 13.7 sempr' en ssa oraçon / a
cia s' acomendava; i5.io6 ir-se leixou
empocõado PAR.T. PERF. / ADJ.: envenenado} / en seu cavalo; 25.151 se o disser en
venenoso: 189.19 ficou enpoçõado dela mia faz; 83.8 os vossos corações / en
dês essa sazon; 201.43 pres húa aranna ela sejan firmados; 93.7 un mui gran
/ e comeu-a tan toste; mas non era miragr' en filio dun burges / mostrou;
lamanna / nen tan enpoçõada en com' 9453 o cavaleyro fez... en ela fillos
ela queria; 201.46. e filias; 131.76 Dentro ena cova gran
gente meteu; 219.2 húa figura do demo
empregar v. TR. : 2.17 Ben enpregou el seus que era entallada en marmor blanco;
ditos; 145.26 seu aver dado / foi mui a68.52 deu-lle saud' en seu corpo;
francamente e ben enpregado / por 285.37 He jurou en sãs mãos; 289.12 un
amor da Virgen; 311.35, 401.40. sombreir' en sã testa; 321.8 un seu
miragrc que fez en húaminynna || 217.9
empreguntar v. TR.: perguntar: 32,20, cae de mal en peor; 249.2 de cima en
187.55 ao tesoureiro empregur.tou / se fondo; 333.5a de pousada en pousada
116
331.47 andando dúus en outros; 355.83 amor fazer; 25.8o con seu aver quant'
de tod' en tod' || en cabo de, en cas(a) ele quis / gãou en boas merchandias;
de, en dereito de, en riba de, en der- 56.'23 foi compõer / cinque salmos.. .
redor, en redor (v.) |j encima v. en- por en ssa loor crecer; 180.22 en bon-
cima || tempo: 115.94 log' en essa ora; dade crece cada dia; 206.8 en Santa
274.59 En véspera daquel dia; 12.1 eno Maria era todo seu cuidar; 265.73
dia de ssa festa de Agosto; 117.18 nunca mur con mur / se mais semella-
sempr' y cosera / mais ca en outro ron en sua faiçon; 384.23 que parella
dia; 277.2 porque noa comeron carn' / nunca ouv' en fremusuru || CP. : acor-
en sábado; en outro dia = no dia se- dar-se, andar, aver esperança, aver
guinte: 162.37, 274.1, 312.81; 419.72 fiança, aver fiúza, aver pane, buscar
eras en aquel dia; 5.i5(j en aquele mês; consello, confiar, creer, cuidar, dar
131.47 en tod' ess' a n o ; i3.33 depois salto, descreer, dultar, emendar,entre-
por servidor / dela foi senpr' en sã peçar, falar, falir, fazer seu proveito,
vida; 17.25 En aquel tenpo; 111.4 En ferir, fiar, f i l i a r lazeiro, meter mentes,
todo tempo faz ben / a Virgen; 221.53 meter seu siso, ordíar, p a r a r mente?,
se serviço do menyo en algun tenpo póer consello, põer as mãos, provar,
queria; 89.15 o prazo chegado / era en punnar, seer acordados, topar, tor-
que parir devia || no espaço de : 168.25 nar(-se), travar etc. || en -f- GERÚNDIOÍ"
seus f i l l o s . . . en pouco tenpo foi per- 2.44 en dando-lla, lie disse; 15.155,
der; 219.34 en húa ora; 235.50 fez-11' 37.31, 118.31, 132.89 en jazendo / dor-
en poucos dias que podesse cavalgar; mindo viu mui gran gente || en -f- INF.:
345.48 foron y en dous dias |] na cima, 5.174 A mi non nuz en vos saberdes
en logo, en meogo de, en meyante de, que soon essa; 10.6 Dona en mui pia-
en ora de (v.,) || modo ETC. .- 82.2 se lie dosa seer; 21.37 Santa Maria, que me
mostraron en figuras de porcos; 175.13 fuste fazer / en dar-m' este filP e logo
que é Deus en Tríidade; 328.80 disso mio toller; 40.22, 45.5a || 269.33 E ar,
com' en sannudo; 353,67 disso com' en com' en responder, / d i z ; 314.39 En
solaz; 337.12 maçar 11' yan dizer / que fazer oraçon longa muito o tenno por
en ben se soltaria || aduzer en testi- mal || en arras, az,castidade,comenda,
mõya 227.53; andar en preitesia 25.73 confisson,bon contenente, cos, desden,
en romaria 5.161; dar en offreçon doado, don, esto, fiadoria, figura de,
139.25; falar en testimonio 25.1; ir en forma de, gage, gêollo(s), o u t r a guisa,
drudaria 11.19, en romaria 26.17; jazer todas guisas, guisa de, tal guisa que,
en dereito 53.52, en pesar 308.16, en jogo, logo de, lugar de, toda maneira,
prazer 15.46; leixar en paz 5.121; meter mGos que; no nome de; en offereçon,
en poder 5.87; seer en possente 384.31, par, paz, pe(es), pennor, bon (mal)
en prazer 15.12, en preito 273.36; têer ponto, poridade, tal razon, salvo, se-
en car 294.43, en desden 97.86, en mellança de, sinal,, bon son, sonnos,
vil 35.80, en poder 15.145, en pouco trebello, uno, vão, verdade, vijon, boa
316.12, en trebello 115.144; traer en voz, voz alta (v.) || en como, en pôs,
preito 25.71; tornar en poo 75.161; en tal que, en tanto; ata (ate, te, tro)
víir en ajuda 115.6, en mente 246.17, en (v.). CF. eno, no.
en romaria 93.30 || 55.56 en seu cuidar
foi vãa; 60.37 no levar non foi mui en v. cndc.
preguiçoso; 213.44 en todo-los seus
feitos senpr' é mui dereitureira || 73.17 ona(s) v. cão.
en a servir / era todo seu sis'; 244.28 Ir
quer' eu aã taverna... e en aquesto enader, cader v. TR.: acrescentar: 20.45
ben tenno que os vencerei de sen || Éadendo / e provezendo / tas santas
5.31 en esto me podedes mui grand' gráadeces (TTo: enadendo); 414.3
Como Deus é comprida Tríidade / encender / candea da Virgen; 332.29
sen enader nen minguar de ssi nada. deitaron log' y / estadaes encendudos
|| viron deçender / línguas de fogo
enaate ADV.: antes: 123.17 un pouc' enante . sobre ssi, que os todos ençendeu / De
todo se torceu || enante que CONJ.: Spirito H excitar.' 115.67 Muit' ouv' o
antes que: 325.27 enante que morresse. demo prazer / pois que ouve vençudo
/ o om', e fez-lo erger / de seu leit'
enartar v. TR.: enganar por meio de artes: encendudo / por con ssa moller jazer;
7.15 o demo enartar-/a foi; 366.62, 125.60 o demo, de mal chéo, en tal
401.24 do diab' arteiro me queira e] guisa a eacendeu / que diss' enton a
guardar,/ que punna todavia pêra om seu padre que logo sse casaria-/ Con
enartar / per muitas de maneiras, por aquel crerigo.
(aze-lo pecar; 414.48 do demo chéo de
trahyçion,/ que nos non enarte con encensso s. M.: incenso: 424.57 ouro... en-
arlotia. censso. . mirra.
enatio ADJ.: feio: 34.25 pêro que o logar
enchal: 42.30 Oi mais non m'encrul /
muit' enatio estava,/ a omagen quant'
Daquela que eu amava. v. cal. CF.
en si mui buo cheiro dava. inçai.
enb-^v. emb-.
enchar (54.35, 404.61) v. inchar.
encantador s. M.: feiticeiro, bruxo: 8.25
Encantador sodes; 238.55 Simon Ma- encher v. TR. : 155.43 nunca pod' avíir
gos, encantador. / d'aquel pichei encher d'agua.
encantar-so: atrever-se (?): 115.92 quen enehoir v. TR.: encerrar: 40.16 Salve-te,
quebranta / ou ss'encanta / a britar sã que enchoisti / Deus... en ti; 350.51
promessa. a gran deidade / de Deus en ti en-
choiatc.
enearaaçon s. M.: encarnação: 237.17 jajúa-
va / o dia da Encamaçon, que è stabe- encima, en cima ADV.: 36.3a cataron...
liçudo; 415.8 Emanuel / foi logo Deus contra o masto, e viron en cima mui
e pres encarnaçon. gran lume; 205,40 sobiu-sse con el
encima || por fim: 50.23 quis ena Vir-
encarnar v. i.: 46.39 non podia creer / que
gen por nos carne prender,/e leixou-ss'
Deus quisess' encarnar / nen tomar /
carn' en moller; 50.2, 88 57, 108.18, encima, demais, por nos matar; 149.16
127.25. creo que terredes por estrann* end' o
feito / primeyr', e pois encima por
encarregar v. TR.: carregar: 112.11 doa iremos* aventura; 427.59 muitas coitas
nav' encarregada / de trigo e de ce- ar foron soffrer / por el e encima
vada. morte padecer || encima de: 48.12 a
fonte... que naç' encima dun monte;
cncavalgado ADJ.: montado: 121.25 topou gS.io, rgi.S en cima dúa gran pena;
con seus éemigos... Que mui ben 226,5, 342.19.
encavalgados víian; mais, a Ia fé,/ ele
assi non estava, mais en un seu pala- encimar v. TR. : terminar, açaí ar: 46.62
fré / fraco. Adur pod' esta razon / toda o mour'
encimar; 65.103 ya con gran medo /
encendor v. TR.: acender; 19.27, 78.32 un de non aver ali seu preit1 encimado;
mui gran forno encender Ho mandava 421.31 || eacimar-fio: 19431 non quis
/ de lenna mui grossa; 123 22 foi log' Santa Maria que tal feito s1 encimasse.
r 11 IIMTO"»ÍL g
cncinta ADJ. F.: grávida: 115.109 Logo encontrada s. F.: região: 277.32 tan toste
bêes dessa vez / a moller foi encima começaron d' andar per essa 'ncon-
/ dun menynno. trada. CF. contrada.
i
enclinar-se : inclinar-se : 202.1 (F), 202 39 encontrar v. TR.: 102.19 encontrou un me-
a omage s' enclinou .. e mui passo nyo; 420 5i Bêeyta u ouviste en sobind'
disse: «Muitas graças, meu sennor.>; encontrada / Pnncepes.
202.45.
encortinar v. TR.: pôr cortinas em: 411.138
encoberto (401.77 To) v. onoubcrto. sã casa muy ben encortynnada.
encobrir v. TR. : 188.6 Goraçon d'om' ou de encravelar v. TR.: pregar: 15.7 pois que
moller que a Virgen muit' amar,/ ma- por eles encravelados / ouve seu Fill'
ça-lo encobrir queiran, ela o faz pois os nembros na cruz.
mostrar; 273.52 el coseu os panos /
mui ben con aqueles fios e encobriu encreu ADJ./s. M.: incrédulo, infiel: 22.33
os danos; 35o-9 punnas todavia / por creveron ben, ca ant' eran encreus;
encobrir nossas falias || 94.8 guarda- 35.72, 7229, 133.13 vivian assi / come
-nos de falir / e ar quer-nos encobrir / crischãos, mais non rom' encreus;
quando en erro caemos; 405.13 aquela I35-36.
que nos encobre / e que nos faz per-
doar || oncobrir-so: disfarçar-se, fingir: encuberto ADJ.: 194 16 en un logar encober-
to d e n u ' en algúa m o n t a n n a || dissi-
208.17 demais ar c o m u n g a v a n por sse
mellor encobrir. CF. encuberto. mulado: 401.77 me g u a r d e . . . d'amig
encuberto, que a gran coita fal. CF.
encolleito ADJ.: contraído, paralítico: 77.8 encoberto.
húa moller que avia tolleito / o mais
de seu corp' e de mal encolleito; 77.38 ende, en: ADV.: indica lugar: dai, daqui:
quando ss' estendia o n e r v i o encollei- 6.-o Leva-i' ende; 42.23 ssa amiga,
to; 179.17 era toda tolleita / e das per- que end' era natural; 44.37 ante que
partir-/s'eu quisesse', l?;.27 a Roca-
nas encolleita.
mador íoi-ss' en || motivo, causa: 1.22
cncollor v. TR.: 42.2 de como o crerizon ta c u n n a d a / Ehsabeth, que foi d u l t a r , /
meteu o anel eno dedo da omagen de é end' envergonnada; 104.14 tan gran
Santa Maria, e a omagen encolleu o pesar ouv' enton,/ que con gran coita
dedo con el; 42.33, 248.37 E assi como ouvera o siso end' a perder', 6J9 enton
os braços foron anhos estender por cantou o menyo; e foron en mui paga-
se terir, non poderon per ren poi-los dos / todos || a respeito disso; acompa-
encoller || encoller-se: 77 10 amba-las nhando verbos que regem o genitivo:
suas mãos assi s'encolleran,/ que ben B.u p r o v a r e i / a mostrar ende un
per cabo dos onbros todos se meteran. pouco que sei; 4.11 per q u a n t ' end'
a p r e n d i eu; 7.40 q u e a n t e mi / faça-
encomenda s. F. 194.42 leixo-vos est' enco- des end' e m e n d a ; 8.i5 per q u a i u ' en
menda (ou est' en comenda?). nos a p r e n d e m o s ; 36.38 se llt/s proug'
en. CF. dês en(de), poren(do).
encomendar v. TR. : 15-65 q u a n t ' eu ei tenn'
encomendado / da Virgen; 64.23 faze- endeitar v. TR.: proclamar ( ? ) : lírios
de . que m' encomendi-des u alguen; O que sL-ra f e i t u , / eu endeito-/o d a q u i
116.3, 184.18 || encomendar-se: 112.8 que seu seja .. do demo todavia.
Santa Maria,/ que aos seus noit' e dia
/ guarda de mal e os guia,/ pois se lie enderençar v. TR. : endireitar : 155.10 Santa
van encomendar. Mana pode tod' aquest' e n d e r e n ç a r ;
119
enderençando / as peles pêra enfermedade (218.25, 321.3a, 321.119 367.2)
lavra-las; 297.16, 328.38 per que fosse V. enfermidade.
mais a.qya a que l feit' endcrcnçado;
376.5 non 6 gran maravilla d'enderen- i enfermeria v. enfermaria.
çar... as cousas mui mal paradas
a que faz as voontades / enderençar enfermidade s. F.: 54.5 pêro avemos enfer-
dos culpados. midades / que merecemos; 65.31 caeu
en grand* enfermidade; 93.3, Í34.5,
enderredor y. derredor. 166.10. CF. enfermedade.
endevedar v. TR.: endividar: 62.8 húa enfermo ADJ. / s. M.: 209.18 jazend' en Bi-
dona... que por fazer ben tant' ende- toira enfermo; 235.2, 256-4 II2I -3 San-
vedada / foi que sã erdade ouvera per- ta Maria pod' enfermos guarirj 31.14,
duda (7": endevidada). 43.66 dá aos mortos vida e a enfer-
mos saúde; 53.3, 6g.3.
endiabrado ADJ./S M.: endemoninhado: 38.82
dons lafures demôyados... sass car- enferroUar v. TR. : acorrentar, agrilhoar:
nes os endiabrados / con grão ravia 135.107 este que ssé / aqui ben enfer-
as começaron todas de roer. rollado / farei soltar; 176.8 avia os
pees enferrollados.
endurar v. TR.: aturar, aguentar, sofrer:
50.28, 115.246 vossa natura / non en- enfínta s. F.-.fingimento,presunção: i i5.t 11
dura / muiio fame nen sede; 127.5, a moller foi encima / dun menynno
261.50 Estes f oro n sofrer / por Deus que pois fez / con pesar, sen enfinta-
en este rnund' e endurar / muitas
coitas || permitir : 197.8 sse el algun enforcar v. TR.: 175.1 úu mancebo que
poder á de os omees matar / pelos enforcaron a mui gran torto; 371.33»
pecados que fazen, e o quer Deus 35583,392.1.
endurar.
enfraquecer v. i.: 141.22 foi muit 1 envelle-
enfadar v. TR.: 65.213 daqueste mundo cetido / e a carn' e os nenbros tant*
fuy log* enfadado || enfadar-se: can- enfraquecendo.
sar-se : 238.18 el de viltar a Virgen e
Deus sol non ss' enfadou; 370.9 de a engafeeer v. i.: tornar-se gafo, leproso: 93
servir sol non nos enfademos. (M) quiso Deus que engafecesse.
cnfaz (105.54, 122.48 Tt 235.97) v« anfaz. enganador s. M./ADJ.: 41.17 a Virgen...
que o livrou do dem' enganador;
enfengir-se: Jingir: 318.26 enfengir-/se foi
96.19,298.47 guarda-me daqueste falss*
que ren non sabia daquel feit'.
enganador; 356.9
enferma, s. F.: 346.11 En Estremoz...
guariu húa enferma. enganar v. TR.: 26.32 o demo ... se lê foi
mostrar .. polo tost' enganar; 64.64,
enfermar v. i,: adoecer : 125.53, 188.19 Per 67.97, 105.92 Porquê me fust' enga-
astéença que fazia enfermou; 226.3, nar,/ Santa Maria, pois en ti fiava?:
235.36 quand' en Requena este Rey 206.11 o diabo traballou / per como o
mal enfermou; 238.28. enganasse; e tanio pôs el andou/que
por mui gran fremosura de moller o
enfermaria, enferzneria s. F. : 45.29 enferma- enganou || o agoiro engana a alg.:
ria ; 226.34 enfermeria u cuidavan sSar 885.54 Mai-la Virgen groriosa... fezo
{ f t enfermaria). que a el essa noite enganou (= enga-
-4
120
nou o) agoiro (viu os seus intentos engèoso ADJ.: inteligente: 6.18 O meny'
contrariados) || 38.46 son muit' enga- a maravilla er' apost' e fremoso, /
nados / os que nas omagces de pedra e d'aprender quant' ova era muit'
queren creer; 65.18 assi o tragia o engèoso.
dem' enganado.
Englaterra (6.8,13; 83.7 E), Engraterra (83.7
engano s. M.: 26.2 como Santa Maria jui- T) v. Ingraterra.
gou a alma do romeu que ya a San-
tiago, que sse matou na carreira por engrossar v. i.: 313.26 o mar a crecer /
engano do diabo; 132.^4 Pêro tanto o Começou tan feramente e engrossar
trouxeron / per faagu 1 e per engano / cada vez.
que outorgar-lle fezeron / que casass
en aquel ano; 147.3^ assi Santa Maria ongrudar v. TR.: grudar: 289.21 a mão
aquesi' engano desfez; 175.20 O erege) destra cona fouce apertada / foi, assi
que muit' era chéo de mal e d'engano como se fosse con forl' enyrud' engru-
/ e que muitas falssidades fazia sem- dada.
pre U prender engano: ser enganado:
193.50 porque entendeu ela que pren- engrude s. M.: grude: 184.30 mester en-
dera eu engano || sen engano: leal, grude / Avia pêra sã chaga que na
sincero; sinceramente: 148.17 esto sen face lie ficara; 289.21.
engano / o façan; 3a3.52 o bon orne,
com' era mui sen engano; 335.25 cnguonto s. M.: unguento : 206.41 seu en-
aquel orne bõo e sen tod' engano || guento aduss' a boa Sennor / e untou-
a engano: perfidamente: io5.6o lie -lle ben a chaga. CF. onguonto, un-
deu con un cuitel' a engano / en tal guento.
logar, que vergonna me faz / De o
dizer. enloquccer v. i.: enlouquecer: 41 (MJ con
pavor enloqueceu.
enganosamente v. enganoso.
enlumêar, enlumoar : v. TR.: alumiar, ilu-
enganoso ADJ.: 192.50 era 'nganosa / muit minar: 1.56 u vyu alçar / a nuv 1 enlu-
e mentirosa / sã fé || enganosamente: méada / seu Fill' (E To; T: enlu-
com engano, traiçoeiramente: 195.139 meada); 41188 averas tal erdeiro /
aquel que t'avia / por muit' engano- per que toda a t e r r a será enlurncada
sa-/mente. (To; E: enlumeadij); 419-83 clari-
dade que todo o log' enlumeou. CF.
engastõar v. TR. : encastoar: 33g.58 achou / aluinêar.
três peixes engastõados jazer / Na
nave; 376.27 enviou-11' a sortella, en enmagreccr v. l.: emagrecer 333.67 O abad'
ouro engastõada. ao menynno vin-lle c a m b i a r a faz / e
ar tnmagrecer muito.
engenno, engêyo, engêo s. M.: máquina:
51.40 te rogamos que doqueste cond' cnmenda (6r> 43 T, iC'4.37) V. emenda.
irado / nos queras g u a r d a r . . . ca nos
quer britar / con seus engtos que enmondar (88.101 T 7o; 132.37, l55.8,i3) v.
para; i3i.GG aquelas pedras crgia / omondur.
Sen ajuda de c o n p a m i u / ncn d'<:ngcyo
nen de m a n n a ; 358.15 a inéur pedra cnmontar ( I.a3, .\jJ'?. T To, 194.1 T, 355-48,
delas non podia seer movui-la / Per 38i.58, 4 i i . 5 i 7b) v. ementar.
barcas nen per engennos, nen per
arte nen per manna. onmeiite (422.8) Y. emente. CP. monte.
121
eno (4.39, 5.153), enos (6.44, 112.30), ena de mascarade que contra todos re-
(2 30, 5.lio), enas (B.a6, 104.17): PREP. ganna || testemunho: 333,i8 esto cris-
en -j- AB.T. DEF. io(s), la(s). CP. no. chflos / viron e judeus t- mouros, da-
1 quest' enquisa daria.
onp- v. omp-
onrodor, onrredor v. redor.
cnquanto CONJ. : (seguido de INDIC ) du-
rante o tempo em que: 2.32 enquanto enrreqnecer v. x.: enriquecer: 132.39 sen
/ 11'el Rey tallou da mortalla, [ disse-1'; padr' e sã madre mortos / foron, e
75.148, 78.55, 383.27 |! porquanto, visto enrrequecendo / foi el, ca vinnas e
que: 360.4,6 Ca enquant' é de Deus ortos / lie ficaron.
filia e criada e amiga, / en rogar-lle
que nos ame sol non á Deus que He enrroquentar v. TR.: tornar rico: 281.68
diga,/ e enquant' el é seu Filio, pêro Deus e os santos neguey por m'enrre-
o mundo juyga, / de nos perdoar por quentar.
ela non ê cousa mu i t' estranna. || se-
guido de CONJ:. 5.135 na ta gran mer- cnrrugado ADJ.: 75.96 alvayalde que faz
cee nunca falecerán / enquanto a sou- cara enrrugada.
beren guardar e gradecer; 73.46 ca já
nunca, enquant' tu viver,/ non ousa- cnsai s. M.: ensaio, prova (provçnçal.):
rey ant' o abad' aparecer; 379.73 a 279.17 seede-mi ora bõ' ajudador / en
loo sempr' e loarei / enquant' en est' enssay / Que me faz a mort'.
aqueste mundo viver || i3o.35 seu en-
tendedor serei / enquant' eu viva ; ensandecer v. i.: 21.28 a madre per poucas
316.55 enquant' eu vivo seta; 363.8 ensandeceu / por el; 168.28, 232.24,
dizian que os dêostava / mais quan- 211.73 cuidando que queria por el en-
tos somos no mundo enquanto viva- sandecer; 38i.8 || ensandecer-se: ia5.5g
mos; 379.17 que non ouvessen medo, atan fremoso o crerigo lie pareceu /
enquant' ali estevessen./ de perderen que a poucas d'anaor dele logo sse
do seu nada || na medida que: i5.38 non enssandeceu.
Será est' enquanto / tu connoceres
teu Criador; 290.26 Maldito seja quen cnscrir (339.46) v. enxerir.
ben non disser / da mellor das boas
e non quiser / aver seu amor enquanto enserrar y. TR. ; encerrar: 17.23, 19.12 en
poder. húa eigreja o ensserraron; 67.103,
105.46, 123.25 ena mão Ha ensserrou
enqueredor s. M.: inquiridor: 97.69 meted' (candea); 193.4 Santa Maria, Madre
y un voss' enqueredor,/ e mellor / do que tod' ensserra; 2i8.56 por pra-
podedes per y o feit 1 entender. zer da que nunca sã merece enserra ||
5o.3o a íanta Virgen, en que ss' el
onquorir v. TR.: indagar: 97.68 meteu y ensserrou || fechar; 60.20 Eva nos
un ome de paz/que... fosse daquest' ensserrou / os çeos sen chave.
a verdad' enquerer.
ensinado ADJ.: ISQ.IÔ un ome enssinado /
cnquisa s. F.: inquérito: 105.67 ^ desto de scriver; 222.22 un capelan.., bõo
queixou-ss', e fez end* enquisa / un om* e enssinado.
bispo que chamavan Bonifaz; 148.6
E daquest' un miragre mostrarei en ensinamento s. M.: 33.74 1ue c'os seus
tal guisa / que dos outros da Virgen ensinamentos / os quisess' acostumar,
será mui grand' enquisa; 386.28 por / que non podessen errar; 34.aã un
que pois non temeremos / enquisas crischão cnton con bon enssmameiHQ
122
/ a omagen foi sacar do logar balo- chão, judeu e mouro,/ atanto que en
rento; 140.21 Lpemosseu cousimento, Deus ajan ben firmes sãs entenções.
/ conssell' e castigamento / seu ben,
seu enssinamento. entendedor S. M.: namorado: 69.2 Como
o Crucifisso deu a p a l m a d a . . . aã
ensinar v. TR. : 1.69, 33.5y fúrono preguntar monja de Fontebrar que posera de
/ que a verdad' enssinar / lies fosse; ss'ir con seu entendedor: 64.2, 130,2
284.36 o frade rezou / o vesso muit' Quen entender quiser, entendedor /
agya que 11' o frad' enssinou; 4:9.93, seja de Madre de Nostro Sennor.
420.14 béeyta a fala que ouviste f a l a d a
/ e outrossi a letra de que fust' ensi- entenelemento (320.32, 282.9, 4*8.13) V.
nada. entendimento.
entalladura s. F.: 3i2.l8 fezera / fazer húa entender v. TR.: compreender, perceber:
ssa omagen de mui nobr' entalladura. 8.43 Poi-lo monge perfiado aqueste
miragre vyu,/ entendeu que muit'
etitallamenío s. M.: entalhe: 312.27 Aquel errara ; i5.i53, 38.13, 63.88, 164.42 per
maestr' a omagen fezo mui ben ental- esto s1 entendeu / quanto 11' o feito
lada / en semellanca da Virgen santa pesara [| B. 6 Porque trobar e cousa
benaventurada, / ben feita d'entalla- en que jaz / entendimento, poren
mento e depois mui ben pintada. queno faz / a-o d'aver e de razon
assaz,/ per que entenda e sábia dizer
entallarv. TR.: 2 9.14, 38.3g. 219.2 hua figura / o que entend' e de dizer lie praz;
do demo que era entallada en mar- 69.21 Aqueste non falava nen oya,/
mor blanco; 297.31 o que cree que ver- mais per sinas todo ben entendia /
tude á no madeir' entallado / que non o que lie mandavan; 427.20 saber-/
fala nen se move; 3i2.ío. lies faria todas Ias cousas entender /
mellor que nunca sage en todo o
entanto ADV. : entretanto: 65.27 Entanto o mund' aprendeu || chegar a saber,
preste morreu. ver, ouvir, sentir: 6.6o ta madre, que
já sã mort' entende; 7.22 As monjas,
enteiramente v. enteiro. pois entender / foron esto e saber;
11.72, 212.49 || i3o.a Quen entender
outeiro ADJ. : inteiro: 61.37, 71.12 un gran quiser, entendedor / seja da Madre de
livr' enteiro / rezava cada dia; 137.18 Nostro Sennor./ Ca ela faz todo ben
aquela que parindo Virgen foi enteira; entender,/ e entendendo nos faz
í5i.43 a Virgen .. que sempre faz connocer / Nostro Sennor (o poeta
sãs mercees enteiras; 208.22 iillou o joga com os dois sentidos de entender:
Corpus Cristi, mais per ren nono pas- compreender e corta j ar; CF. pró v.
sou, / e tod' enteiro com' era ena e n t e n d r e ) || per quant' entendo: tanto
boca o levou; 224.40 un an' enteir' ou quanto sei', na minha opinião: 20.33,
mais || entoiramento: 45.5g esta alma 65.^2, 73.65 || s. M.: 100.8 vcer faze-
fez obras por que a aver devemos / los errados / que perder foran per
toda ben enteiramente, sen terç' e pecados / entender de que mui culpa-
sen meadade. dos / son || PART. PERF. ensentiudo:
sisudo, inteligente: 95.55 o amiral dos
entençon s. F.: intenção; 85.39 en min e en mouros era entendudo, / que nem 1
meu Filio vossas entenções / torne- Arrendaff avia, e orne sisudo.
des; 208.25 foi atai ssa entençon;
359.26 Amigos, vossa entençon / par- entendimento S. M.: K, 4 Porque trobar è
tid'; 265.68, 3o5.68 perdoar pode cris- cousa eu que jaz / entendimento; 34.7
i
123
miragre... que fez... aVirgen.. por cntranto PART. JPRES.: entrant 1 a, a entran-
dar entendimento / que quen contra te de: à entrada de: 104.41 enirani'
ela vay, palia é contra vento; 297.13 a húa vila que dizen Caldas de Rey;
mui cegu' é d'eniendimento o que > 275.28 passaron con eles un rio muy
aquesto non vee: 42362 u fez orne gran / d'Aguadiana, entram* a Portu-
apost' e mui bei / a que deu entendi- gal; 355.72 a entrante da vila.
ment' e razon. CF. entendemento.
entrar v. TR./I.: 3.u no inferno entrou;
cníendudo y. entender. 9121 en húa nave... entrou; 12.123
gran missa ben cantou; / e quand'
enterramento s. M.: 195.105 ouv' enterra- entrou na segreda; i3.33 en orden
log1 entrou; 43.45 E logo en outro
mento / na praça ervosa.
dia entraron en seu caminno f| a6i.38
viu gran lum' entrar /per húa esir' ||
enterrar v. TR. : 195.137, 419.92 enterra seu 26.79 «°n dev' entrar / ante Deus;
corpo no Vai de Josaphas; 419.98 97.38 anf el Rei entrou; 382.41 Go!1
gran coita que avia quis ai Rey
enton, cntonco ADV. : então: 4.64, 5.82, 6.3o, entrar poren || 22.21 Duas lançadas
8.28. 9 77 E pois que o monge aquesto lie deu un peon, / mas non 11' entra-
feit' ouve./ foi-ss" enton sã via; 35.6i, ron; 126.2 saeta que lie entrara pelos
63.21 el conde don Garcia, que enton ossos da faz; 327.29 os calcarínares
/ líya o logar en aquela sazon || on- anbos pelos lombos os sentiu / que
tonce : 09.70 Entonçe diss' el conde 11' eníraron tan de rijo que os non pod'
muit' agynna; 75.i33, i85.8i, 329-65, en tirar || IMPESS.: 43.23 e que aquesto
332.5r || log' enton: imediatamente, sem compnsse / entrou-lP ende por ma-
demora: i3.i3, 236.t(> E pereceu a ga- neira; 213.36 entrou-lle na voontade
lea, e morreron log' enton / quantos / que en romeria fosse a Teren';.
en ela andavan; a65.io5 || log'enton- 234.20 Onde II' avêo un dia que en
ce: 347.35 || dês cníon v. dês. coraçon II' entrou / que sse foss' a
Vila-Sirga; 314.45 entrou-11' en voon-
entornar v. TR. : 1.46 com' estar / vyu a tade que aqueío non fezesse (tomar
pedr' entornada / do sepulcr' || 73.31 uma resolução, decidir) \\
do vinno sobrela casula 'ntornou. uma. obrigação, pagar: 3 (j6o.se lie
logo non desse, que quant* avia H'en-
ent' outros (37.14, 176.18 T")=entr' outros. trasse, / atéen que a valia da sortella
He dobras;.e || entrar en razon: entrar
entrada s. F.: 1.26 foy pousar / no portal em demanda judicial, pedir contas:
da enirada; 75.41 desta guit,' averedes 401.7 nen eno gran juyzio entre migu'
no Parayso entrada; 89.67 aã t-igreja en razon || começar: iy5.7z sempr' eu
/ se foi... dê-la entrada / foi logo guardara, / pois sabad' entrara, / sã
baiiçada; 355.5i Quando foron na noit' || invadir: 99.2 mouros que entra-
ygreja da Madr' e Virgen onrrada,/ ran húa vila de crischãos; 2o5.23 o
mandou fazer o mancebo candeas castelo iodo muit' agya foi entrado.
logo d'entrada; 374.15 úus peões,/al-
mogavares muy bõos... foram mal entre PREP.: 65.i5o fez-lle sã cama ben en-
fazer a -nouros... mais gãar ren non tre dous cantos; ig3.5i entre mi e as
podian d'entrada nen de sayda. aguas pôs com" en guisa de pano;
245.15 Entre Doir* e Mynn"; 267.15 U
entrameiiter-se: ocupar-se: 74.18 sempre 30.16 Tal foi el meter entre nos e ssi
mal fazes, e do ben non / te queres / e deu por avogada; 41:1.95 será a vo-
per nulla ren entramerer. gada / Entre Deus e as gentes || 60.2
"í^
i 24
envair v. TR. : agredir, acometer: 28.88 cui- enxerir v. TR.: inserir, introduzir: 339.46
dou que per abete / o querian envayr. per u a nave se foi abrir / foy y três
peixes enton enxerir (F: ensserir).
enveja s. F.: inveja: 67.23, 78.21 outros
privados... avian-11'enveja; 184.220 er (36.31, 157.4, 348.17) v. ar.
demo chêo d'enveja; 205.66 tal enveja
pres; 280.7 de que o dem' á mui erdado s. F.: herança: 214.18 non avia
grand' enveja. nada / senon quant' húa e i g r e j a . . .
que fora d u seu linnage e dei ben
envelleeer y. i.: 141.21 El usand' aquesto, come herdade || herdade, propriedade,
foi muit' envellecendo. ; 62.9 por fazer ben tani" endc-
m
"5 125
f
ili
vedada /foi que sã crdade ouvera per- crosia v. eregia.
duda; 281,82, 325.31 lies faria grand'
algo e dar-lles-ya herdade || 45.29, erga CONJ.: salvo, excepto: 338.38 E jurou
48.2 tolleu a agua da fonte ao cava- que en tal dia non comess' erga le-
leiro, en cuja erdade estava; 233.44 a gume. CF. ergo.
eygreja 6 sua e derredor a erdade;
338.12 lavrando-lle sã herdade; 382.64 erger v. TR.: erguer: 9.136, 28.95 ergeu os
|1 a er e erdade: 161.i5 ca outr' aver seus / ollos contra o ceo; 38.J8, 156-39
non avia no mundo, nen outr' erdade; quis con eles erger / Sá voz; 183.27
285.33 grand' herdade He daria e aver; íórona dali erger / e posérona no
800.64 dar aver e herdade; 335.18. mnro; 231.63 aquelas pedras ergia;
261.53 foi as mãos erger / contra o
erdado v. ben-erdado. ceo || construir: 3og.52 en aquel logo
a ssa eigreja ergesse || v.i.: levantar-
erdamonto s. M. propriedade: 48 (Aí) a car- -se: 11.78 fez-lo erger / ressucitado;
ta do herdamento; 382. i Como un 115.66 fez-lo erger / de seu leit'; 381.4
ric-ome pidia un herdamento ai Rey || erger-se: levantar-se: 5.6i Quand'
que He avia a dar por outro qne He o Emperador de terra s'ergeu; 14.47
filiara: 382.33. o frade que era morto foi-ss'4en pees
log' erger; 24.44, 42.42, 57.68.';
erdar v. TR. : herdar: 125.75 se eu morrer
erdarás / mui grand' algo que eu ten- ergo CONJ. : salvo, excepto: 317.66 pois
no || instituir herdeiro: 1.8 por nos dar nunca disse ren / ergo «ai, Santa Ma-
gran soldada / no sen reyno e nos ria»; 319.36 nen sabian que He val-
erdar / por seus de sã masnada / de vess* ergo morte; || erg' (=ergo ou
vida perlongada; 382.2! Se queredes erga): 78.18 outra missa nunca el que-
que vos herde, de grado vos her- ria / pyr erg' a sua; 88.78,93.20 erg'un'
darey / ali u o fazer possa. ermid'; ia8.65, 135.97, 305.41. CF. erga.
erdeiro s. M.: herdeiro: 224.26 non podi'
erigia v. eregia.
aver filio de que gradoasse / e que pois
sã mon' en seu aver erdeiro ficasse;
crmar v. TR.: abandonar: 187.19 un tenpo
411.87 de ta moller Anna a veras tal
foi que ouveran d'ermar / con fanV
erdeiio / per que toda a terra será
enlameada. os monges aquel santo logar.
eroge s. M.: herege: 91.11 judeus / nen ere- ermida s. F.: 16.57, 4^.85 en un* hermida
ges; i56.3, 175.16 foi logo filiar pou- se meteu; 65.6;, 67.67 Aquel bispo
sada / en casa dun grand1 eregej 208.1, era ome sant' e de mui boa vida,/ e
3o6.it íiu herege. mui mais religioso que sse morass' en
ermida; 78.46,95.10.
eregia, eresia, erigia s. F. : heresia, incredu-
lidade, descrença: iS.ao (E To) o ermitan s. M.: ermitão: 65.85 o ermitan He
demo no seu coraçon / metera y tan disse; gS.i Como Santa Maria livrou
grand' erigia (T: eregia), / que per un seu hermitan de prijon dfíus mou-
ren non podia mayor; i8.S5 por toller ros; 115.200, 15 5.2 (j ermitaao: 155.63
eregia / dos que na Virgen duhar / (T; E.• hermitano).
van; 340.50 per sã bavequia / d'eresia
|| os hereges: 2.2$ judeus e a eregia. ernuiano v. ermitan.
ereja s. F.: herege; 89.58 a dêostavan / e ermo ADJ.: 85 (MJ Gomo o meterem en
«ereja» a chamavan. húa casa berma.
126
ero s. M.: campo: 178.21, 178.27 o lavrador non errasse / que cande 1 ou estadal /
foi chegar / do ero; 178 (M). y sigo non levasse; 252.8 ||perder-se,
errar, o alvo: 49.2 erraran o camyo
Erodes: 337.33 Rei Herodes; 337.38,46; de noite; 189.8, 294.33 lançou aquela
4o3.i5 Erodes maldito; 424.31,38. pedra por feri-la, mas errou-a; 3^0.23.
erra s. F. erro, falta, pecado: ig3.63 dali erro s. M.: falia, pecado: 10.16 dos erros
adeante sempre serviu de grado / a nos faz repentir,/ que nos fazemos
Virgen Maria sen faliment' e sen erra. come pecadores; 47.8 por que faça-
CF. erro. mos erro; 55.42, 79.54 eno juyzo...
nos ache sen erro e sen pecado;
errado ADJ. que errou, culpado: 11.57 a
83.35, 94.9 quando en erro caemos.
a l m a . . . do frad' errado; 38.48, 75.106
Mia culpa, ca fui errada; ico.6 veer error s. M.: falta, pecado: i52.2g porque
faze-los errados / que perder foran leixes teus errores; 384.28 o éemigo /
per pecados entender de que mui cul- diabo que sempre punna de nos meter
pados son; 222.7 os q ue son errados en errores.
saca de maa carreira; 272.13 húa
moller errada; 281.80 eu fui errado... erva s. F.: 5.128 deu-11' húa erva de tal
de vos averdes pobreza en meu reyn'. prez,/ con que podesse os gaffos todos
guarecer; 69.67, 3ig.3o nen valian er-
errança s. F. erro, falta, pecado: 9.41 da
vas nen escantações; 334.22 vynno ten-
que sempre guia / os seus sen erran-
perou / con ervas; 342.12, 408.5.
ça; 24.42 foi grand' a errança; 91.16
por errança que fezeran; 289.28, 3o3.i3 crvoso ADJ,: relvoso: 195.109 ouv' enterra-
non façan cousas per que caian en mento / na praça ervosa.
errança; 3i2.Sa fez con ela béeiçóes
por emendar a errança / que aã Vir- esbullar v. TR.: 237.74 Esbullou-a aquel
gen fezera. ladron (F: esbulou). CF. dcsbullar.
errar v. TR./I. : enganar-se.' 6.7 a Sant' eseabeçar v. TR.: descabeçar, decapitar:
Escritura, que non mente nen erra; 96.28 o escabeçaron / por mandado
9.1 16, i5.2g Aquel que non erra,/ que
daquel mão roubador: i85.57, 325.37-
Deus é; 192.17 errara / en seu conno- CF. descabeçar.
cer; 213.17 en seu cuidar errava ||
cometer falia, pecar: 5.56 non quisera eseaccer v. TR. / i.: esquecer: 6.83 o cantar
con ela errar; 7.6 por que errar / non que dizias meu já escaeciste; 2O.36
nos faça, nen peccar,/ o demo; 8.43 non nos escaeces ; 25.180 non vos quis
entendeu que muit' errara, e logo escaecer / o que profetou Ysaia ||
s s ' a r r e p e n t i u ; 16.4, 49.13 dou' Kva, escaL-ccr a alg.: 18.33, 25.83 íoi-11' o
que foi e r r a r / per sã grau f o l i a ; 61.43 praz' escaecer / a que o el pagar
|] errar a: ofender, ser mau para: 3.C devia; 125.106 mi e meu Filio Jhesu /
nos per nossa folia / 11'imos falir e te escaecemos mui toste; 175.46 non
e r r a r ; 55.68 aos que ela ama por Il'er- lie foi escaeçudo / d'ir u seu t i l l o lei-
rar non ubaldóa; 11.9.48 perdoa ;\n xara morto; 336,28 i] cscaecer-so: 103.24
11'erra; 341.15 coidando que 11'errara, oyu hua p u ^ s a r i a n a cantar log' en tan
dava-lle mui maa vida || 65.222 Deus, bon son, / que sse escueceu seendo e
que aos seus non erra; 269.18 aos catando sempr' ala.
coitados nunca lies erra nen fal || non
errar de: não deixar de, não se esque- oscaeira s. F. : escada: 383.41 querendo
cer de: 95.43 a que non erra / d'acor- sobir per húa escaeyra / do batel en
rer a seus amigos; u6.36 que desto essa nave.
127
escaentar v. TR./I.: aquecer: 225.47 foi-lP cuidar escarnecer / aqueí logar tan
o braç' escaentando,/ e el a coçar til- onrrado; 104.5 q uen ao seu F'"°,
lou-ss* || 349.8 porque do Santi Spirito i Deus, coida escarnecer; 244.2 escar-
log' outra vez s'escaenta. necia dos que yan a sã ygreja; 286.2
dous judeus que escarnecian aun orne
-f escamar v. TR.: 369.101 que o peyxe 11'adu- bõo. CF. escarnir.
:•--. ± basse / e o lavasse de dentro e de
.í fora escamasse. escarnido ADJ.: escarnecido, ludibriado:
46.86 Pois que ss' assi os diabos foron
u
i? escano s. M. 323.51 nen na mesa nen no dali escarnidos / e makreitos fera-
scano. mente, deostados e feridos; 141.29 Oy
mais aguardade / est' outro de caeda
escantaçon s. F.: bruxaria, magia, feitiço: fazer escarnida; 215.31 non quis Deus
22.21 escantaçon / cuidou que era; que ficasse a omagen escarnida; 222.9
128.14 foi pedir a consello a húa vella contra q Diabo ten ela por nos fron-
sorteira /que 11'escantaçon mostrasse; teira / como nos nozir non possa en
319.30 nen valian ervas nen escanta- esta vida escarnida; 385.37 teve-sse
ções. por escarnido.
, *•
escapar v. r.: 33.25 pois torvar / o mar viu^ escarnir V.TR. /1. escarnecer.' 59.80, 238.47
seus pensamentos / foron dali esca- £1 respondeu escarnindo; 238.66 quen
par; 86.43, 112.28, 131.32 todo-los quer que foss' escarnir / da Virgen e
matou / senon el senlleiro que viv' do seu Filio; 286.27 se fillaron a riir
escapou; 256.23 avia tan gran fever, ... e muito o escarnir. CF. escarnecer.
que quena viya enton dizia: Segura-
mente, desta non escapará. escarnno, escarno s. F.: escárnio, troça: 104.7
aquel escarno todo á de tornar sobre
escarlata s. F.: pano escarlate: 0563 panos si; 3i8.3 Quen a Deus e a ssa Madre
de seda, outros d'escarlata; 182.48 escarnno fazer quizer (F; E: escarno) ||
mal o doitêaron, / e atai o pararon / cantiga d'escarnno: cantiga satírica:
com' húa escarlata. 316.16 sãs cantigas fazia d'escarnno
mais ca iTamor (F\: escarno).
escarmentar v. TR.: 38.86 que todos escar-
mentados / fossen quantos dest' oys- esclarecer v. TR. /1.: 15.91 gran podar de
sen falar; 88.100 com' om' escar- Santos ... que a terra toda sclareceu;
mentado / en todo foi emendar; 349.38 164.43 nunca IPesclareceu / sã coor.
senpr' aos culpados, / maçar é mui
josticeira, con piadad' escarmenta || Escoça: Escócia: 108.10 un judeu alfaqain/
328,48 atai feito com' este deve ser que en tod' Escoça par... de saber
escarmentado. non avia.
escarmento s.M.: 33.42, 34.3 Gran dereit* é escodrunnar v. TR.: esquadrinhar: 175.32
que fill' o demo por escarmento / viron víir o baile ccn seus omées ar-
quen contra Santa Maria filia atreve- mados / que os prendeu, e tan toste
mento; 65.22 escomungou-o enton por foron ben escodrunnados, / ata que o
escarmento, / cuidando que fosse per vás' acharon no saqu' (T: escodruaa-
i castigado; 411.112. dos); 329.71.
escarnece» v. TR./I.: 65.no viu víir muita escodudas: a escodudas JJOG. ADV-: a gol-
gente / escarneçend' un orne mui fera- pes (?), arrancando as carnes (?); do
mente; 99.54 era Deus despagado / en lat. cxcutere (CP. esp, ant. escndir
128
'recoger el fruto de los árboles'): 31.68 escontra o ceo; i83.i3, 259.24 vironíi
(T7o) sen feri-lo de baston / nen escontra si vlir || 355-45 tal erro fe-
d'aguillon a scodudas (boi), cr. escon- zesse escontra a Gloriosa.
dudas.
escoorido ADJ.: descolorido,sem cor: 255.49
escola s.F.: 4-i3 ontr' os crischãos liya / achou / mort' o marido / e escoorido.
na escol'.
escorregar v. l.: 369.70 lavando-o de rrejo,
escolar s.M.: 291.1 Como Santa Maria tirou quis Deus que IPescorregasse / aquel
un escolar de prijon; 291.11 úu scolar seu anel do dedo.
liia en Salamanca.
escorreito ADJ.: 77-33 tornou-11' o corpo
escolleito v. escoller. todo escorreyto; 228.34 veredes mara-
v i l l a e s t r a n n a . . . desie muu que ant'
eseoller v. TR. : 30.37, 56.26 Dos salmos foi era d'atnbo-los pees tolleito,/ como o
escoller / cinque; 128.23 de vossas vej' ora são andar e muit' escorreito.
colmêas escolled' a que quiserdes;
312.33 aly escollera pêra a sã sopol" oscrareecr v. TR.: esclai ecer: 288.19 ant' a
tura: 353.94 a Dou M a t e u s . . . por capela da Virgen que os ceos escra*-
abade esco! jd' en meu logar || esool- rece; 340.63 escrareces / os ceos"|]
leito PART. PERF. / ADJ. l escolhido : v. l.: 3i3.7Ó o mar tornou mui manso,
213.52 E non queiras que eu moira a e a noit' escrareceu.
gran tort' e sen dereito,/ mas o feito
desta cousa per ti seja escolleyto jj escrever, escrevir, escriver, oscrivir v. TR.:
77.27 eno mês d'agosto, no dia escol- i5.n5 Santa Maria deu-H' escrito /
leito,/ na sã festa grande; 132.93 a un lyvro; 53/>i quanto no Testamento
Virgen escolleyta. Vedro e no Novo sé / escrito; 59.94
segun Lucas e Matheus / e os outros
escomoyon s. F. : excomunhão: 65.20 preçou escrivir / Foron. Formas verbais:
sã escomoyon húa palia (T: esco-
múyon. IMPERF. IND. 3 escrevia 265.42
escrivia 384.11
eseomungar v. TR.: 65.22 escomungou-o PERF. 3 escriviu 265.101 E,
enton por escarmento; 283.34,343.26 274-51
Ai, crerigo escomungado. escriviu 2Õ5.ioi F
PART. PERF. escrito i5.115,25.i68,
eseomuyon v. escomoyon. 28.14,42.87, 75.13o
INF. e s c r e v e r 97.75,
eseondudas: a escondudas LOC. ADV. : às
a5i.io8, 265.41
escondidas: 31.68 (E) sen feri-lo de
escrevir 295/10
baston nen d'aguillon a scondudas.
escriver 110.17
Lectio facdiorf CF. escodudas.
e s c r i v i r 59.94,
esconjurar v. TR.: 212.27 poi-la ela por 295.60 EI
Santa Maria esconjurou / que por seu
amor lio desse. escrito ADJ. / s. M.: 219 os seus bõos escri-
escontar v. TR. : contar: 121.53 oyu / todo tos / que fez da virgíidade; 35.188 com'
quanto 11' escontaron da Sennor. o escrito diz; 65.i6i, 97.78 pois abriu
/ el Rei aquel aquel escrito; 120.124 II
esoontra PREP. contra, na direcção de; 121.28 139.47 do mui m a l d i t o / demo que
ficou log' os gêollos escontra u o sol scrho / é por malvaz || por escrito;
sal; 154.24 a saet' ouve tirada / suso 386.21 os víir fezera por paravr' e por
129
escrito || meter c n escrito: 261.84 F.sto (ii5 A/( i5a A/) y. escudela.
inundou ou escrito meter; 384,61 o Icir.
meter en escrito. escudo s. M.: 119.25 Non foi quen podesse
' arma nen escudo / têer; 284 o que a
escritura S. F.: livro, obra: 364.9 Se8un diz Santa Maria ú. por seu escudo; 37.26
a escritura || 384.47 eu o Livro da Vida Virgen, tu que es escudo / sempre dos
escrit' ontr* as escrituras / serás orar' coitados; 119.29,213.8.
os que non morren || a Sagrada Escri-
tura: 6.7 a Sant' Escritura; 392.8 dia- escurecer v. i.: 32Q.53 pêra quand' escure-
bos sor monteyros de Deus, segund' cer / o levaren || 49.3» lies foi escure-
Escritura; 403.58 Segund' a Escritura cer / e perderon via || 331.27 Sen ti,
/ conta; 419.65 com' a Escritura diz || meu filio, este mundo n/escurece.
PL.: 53.2 o Testamento das Scrituras;
53.38 as Escrituras soube, e latin mui escuro ADJ.: 29.26, 36.ii a noit* escura / se
ben falar. fez; 3g.8, 40.37 a carcer escura; 65.116.
eserivan s. M.: escrivão: 375.1,375.35 escri- escusar v. TR. : desculpar: 151.45 por esto
van dei Rey era. foi o monge escusado daquel furto,
de que o mal sospeitavan.
escrivania s.F.: cargo de escrivão: 377.1
Como un Rey deu úa escrivania dúa escuso ADJ.: 102.54 en un logar escuso ||
vila a un seu criado; 377.19. a escuso: 212.34 foi-sse per un logar
/ a scuso; 214.47 pareceu non a escuso
cscriyer, escrivir v. escrever.
|| a escusa: 305.53 que non morresse
de fame a scusa poios rancôes.
escudar v. TR.: 184.25 morreu, ca assi faze
esfalfar v. TR.: precipitar: 107.13 Dúa ju-
quen non á queno escude; 35o.2<) ta
dea achada / que foi en crr* e filiada
mercee nos escude / contra a com-
/ e a esfalfar levada / dúa pena qu* i
pann' astrosa /do demo;406.111| escu-
está; 107 M Como a esfalfaron e non
dar-se: 51.45 pêra guarir / da omagen sse fez mal.
s'escudara; 223.28 contra o demo da-
questa s'escude. esfolar v. TB.: 178.23, 228.3 Como un ome
bôo avia un muu tolleito de lodo-los
escudeiraz s. M.: escudeiro, em sentido pejo- pees, e o ome bõo mandava-o esfolar
rativo: 317.6 un escudeiraz peou. CF. a un seu mancebo; 228.27, 318.22 fur-
escudeiron. tou na sã eigreja... húa cruz grande
coberta de prata e esfolar-/a foi toda,
escudeira s. M.: 63.5a, 67.37, loõ.i, 191.10 e a prata deu a húa sã moller. CF.*des-
O alcaide do castelo era un pobr' es- folar.
cudeiro; 245.17 escudeyros e peões,
cavaleyros outro tal; 408.15 liste... esforçado ADJ.: 17.63 sei ben esforçada;
era fidalg' escudeyro. i83.8 Aben Mafon,/ que o reino do
Algarve tíi* aquela sazon / a guisa
escudeiron s. M. : escudeiro, em sentido pe- d'om' esforçado, quer en guerra, quer
jorativo: 104.12 h.iia ssa barragáa ouve en paz || esforçadamente: 341.66 sobiu
un escudeiron CF. escudeiraz. encima da pena, correndo esforçada-
mente.
escudela s. F.: tigela: 115.234. '52.22 hfia
branqu' escudela de prata, grand* e esforçar v. TR.: 1.67 por el esforçada / foy
fremosa./ chea dun manjar mui jalne; a companna que juntar / fez Deus;
152.29, CF. eseudila. 88.45 se comer non He for dado / que
i3o
o faça esforçar; 221.60 ante de quinze esmorecer v. i.: 317 61 esmoreceu con coita
dias foi esforçad' e guarido / tan ben e con door; 38r.z8 con coyta foi logo
.que nunca mais fera || csforçar-se: esmorecer. CF. esmorrecer.
t
3o8.33 Estando en esta coita, esfor-
.çou-sse de falar; 312.46 que s'esfor- esmoriclo ADJ.: esmorecido: 411.100 log'
casse muito, o mais que ele podesse. esmorido / caeu e jouv' en terra fora
de seu sentido; 411.100. CF. esmorrido.
«esforço s. M.: 189.16 colleu en ssi grand'
esforço; 225.23 mui grand' esforço esmorrecor (212.41), esmorrido (193.80 T) V.
.filiou; 241.97 é dos peccadores esforç' esmorecer, esmorido.
e lum' e via; 292.9 .polo bon Rei
>Don Fernando, que foi comprido de espada s. F.: 19.40, 154.34 ferido fora de
tprez, / d'esforç' e de grãadeza; 427.10 spad' ou de lança; 215.27 sãs espadas
•dá-nos grand' esforço de prender / sacaronj 292.58.
imorte por el.
espadada s. F.: golpe de espada: 189.17
•esfurtar-se: esquivar-se: 84.22 cada noite deul-11' húa espadada con seu espa-
s'esfurtava de sã moller e dos seus; darron vello; 215.28.
.251.27.
espadarron s. M.: espadarão: 189.17 deu-llí
esleer v. TR.: eleger, escolher: 87.28 que húa espadada con seu espadarron
façam esleer... Por bisp' un que Je- vello.
ronim' à / nome; 181.18 que saísse
da cidade con boa gent' esleuda / Espanna: 2.9 primado foi d'Espanna; 2.23,
D'armas; 196.45 tal omagen da Vir- 55.5, 69.10 o Emperador d'Espanna;
gen é, que Deus ouv' esleuda / Por 9^-37, M 9-7. « a a - i f i , 169.66, 175.7,
ssa Madre. 191.28, 217.39, 267.35 do gran mar
cHEspanna; 268.36, 348.5, 36o.37, 385.t i,
•osleiçon s. r.: eleição: 87.51 fezeron dei sã 386.8 no sennorio d'Espanna; 406.41
esleyçon, / e fji bispo. || 198.12 a for d'Espanna, 225 23 a foro
d'Espanna.
esmíirrido ADJ.: desanimado, desalentado:
145.31 pois 5 viu pobre, foi end' es- espantado ADJ.: apavorado, surpreendido :
marrido; 195.80 Quand' el est' oydo / 38.73 atan muit' eran dela espantados;
ouve, esmarrido / foi e mui p a r t i d o / 85.52, 119.42 ond' el espantad' estava
do que cometia. de maa maneira; 152.26, 161.19.
esmerado ADJ.: 304.16 oyo ... d'olivas mui espantar v. TR. : 47.2 Esta é como Santa
linpi' e muit' esmerado. Maria guardou o monge, que o demo
quis espantar por Io fazer perder;
«smolnas.F.: esmola : 73.25 vivia das esmol- 82.42 || espantar-se: 47.27 feramen s'es-
nas que lie davan; 155.25 nen esmolna pantou; 59.83, 61.23 quen quer que o
non faredes; 2o3.i2 se IPos pobres visse espantar-s-ia; 65.147, 71.30.
pedian esmolna; 258.13.
espanto s. M.: 5S.6z côa espanto daquela
.«smoSnador s.M.: esmolador, esmoler: vijon / que vira; 71.51 Sol non pren-
245.118 fez pois ben sã fazenda e foy das espanto; 102.5f) ond' Ouve muitos
grand' esmolnador; 298.72. espantos; 128.37, 154.39 ouvsron mui
grand' espanto.
«smolneira s. F. : esmoleira, bolsa das es-
molas Soa.i (F). 3o2.i3 os dinneiros espantoso ADJ.: 75.154, 78 83 teve-o por
que tragia / lie furtou da esmolneira. cousa d'oyr mui espantosa; 82.i3,
149.34 maçar era bela, foi-lP a el esperança S.F.: 24.12,62.42,66 5, 119.52 sem-
espantosa; 194.48 come azes paradas pre en Santa Maria esperanç' ouvera;
era seu nom' espantoso. 167.18 a mia esperança creo que vossa
perfia vença; 241.61 feze-o levar logo
espavorecer v. x.: apavorar-se ; 263.26 el con mui grand' esperança / ant' o altar
espavoreceu; / Pêro falou como pode. da Virgen; a65.ia a que nos ten / eh
firm* esperança de nos fazer ben / eno^
espeçar-se: despedaçar-se: 236.14 sse foi en paraíso.
un penedo a galea especar.
esperar v.i.: 42.79 non esperes a eras:
espeeia s. F.: especiaria: 34.27 que specias )3o.2g Ás outras nos fazen rnuit' espe-
cTUhramar, balssamo nen onguento; rar / polo seu ben; 41991 non esperes
261.81 especias d'Ultramar; 38g.?8 a eras.
especias e cominnos; 408.6.
esperdudo ADJ. : desconcertado, consternado;
especo v. espedir. 195.167 Â moç' esperduda / sse foi.
espedaçar v. TR.: 114.18 mal o chagaron / esperital ADJ.: espiritual: 16.62 a Reinna
de guisa que todo o espedaçaron. esperital; 35.2O da Virgen espiritai;
42.4, 91.5 vertud' esperital; 179.48 sa-
espedir v. TR.: despedir: 61.41 do sennor ber esperital; 324.47 Sennor esperital.
CF. espiritai.
de que era foi espedido || espedir-se:
5.49 da Emperadriz non s'espedyu;
15.118, 5q.5g, 155.33 || espedir-se a ai g.; Esperito (21.5, Sant' Esperit', 329.22 Espe-
64.32 u se lie quis el espedir; 274.49 rito Santo) v. Espirito.
Quando 11' esto diss* a Virgen, logo
xe-H' espedyu; 285.46 sse IPespedia espertar v. TR.: io5.iío outro dia os que
|| PP.ES. IND. i especo: 281.70; PERF. 3 madurgaron / e a viron fórona esper-
espidiu: 15.118 (7*) || espedir s. M.: tar; 261.74, 337.8 || v. i.: 127.58 pois
135.45 quen cousir / quan changido espertou fez logo como U' a boa
o espedir / foi o deles e chorado. Sennor / mandara; 384 5i || espertar-se:
despertar, acordar: A santa dona, pois
cspcitar v. TR.: extorquir dinheiro a alg.f que ss' espertou, non sentiu null' afan;
pedir resgate por alg.: i58.io en car- 7.48, 37.36, 42.72, 68.39. CF. despertar.
cer têevrosa / o meterem ... En tal
que o espeytassenj 245.33. esperto ADJ.: acordado, despertado: 83.27
E pois que sonnou aquesto, foi logo
espello s. M.: 62.28 ao Espello / das Virgêes desperto, / ar viu-a espert' estando;
foi; I28.5o aquela que espello / é dos 221.58. 299.21 E húa noit* en seu leito
Santos e do mundo; 181.27 daquela jazia,/ nen era ben esperto nen dor-
que é espello dos an^eos e dos santos; mia; 325.40. CF* desporto.
253.6 pola sã omildade e ela lum' e
espello /de todo-los peccadores; aSo.3 espesso ADJ.: 73.^6 aqucl vinn' era de ver-
Santa Maria. . espeil' é de Santa Ei- mella coor / e espessa tan muito que
greja. niun tintor / vermello non poderia
fazer mellor; 266.26 tan espessa siya a
espenar v. TR. : despenhar: 107.1 Como gent' aly / aquele sermon oyndo ||
Santa Maria guardou de morte húa ju- cspessameníe ADV.: 3og'.37 u vircn
dea que espenaron en Sego via; 107.38, meant* agosto cacr nev" espessa-
191.33 (T) || esponnar: igi.aS (E), mente.
132
esplaço s. M.: espinhaço, espinha dorsal: esposa s.F.: 195.53 lia deu con vileza, / ca
225.41 Esta aranna andando per cima non por esposa; 241.4 o moço e sã
do cspíaço / e depois pelos cos- esposa ,meteron-ss' en orden; 309.71
tados. Santa Virgen, Filia de Deus e Esposa;
3 '9- 5 7) 335-91. Ho.3 || PL.: algemas:
espiga s.F.: 315.2 húa espiga de migo; 158.15 El jazend' assi en ferros e con
39g.3o húa agulla longa com' espiga. esposas nas mãos e cadia na gar-
ganta.
espigar v. TR.: respigar: 315.17, 315.20
quand' entrou na messe u as outras esposar v.TR.: unir em casamento, pro-
espigavan. meter em casamento: 105.43 O padr 1
e a madre ... a íoron mui sen seu
g r a d ' e s p o s a r . / E quando os pra-
espinna s. F. : espinheiro'. 310.5 no mundo
zos foron chegados, fezeron vodas;
nada / foi ben come fror d'espynna ||
135.67, 241.20 esposaron os moços
espinho, cuidado: iSa.iao no coraçon
enton pelo congeito / dun clérigo mui
fito / lie ficou end' a espinna; 321.23
santo; 414.12, 420.19 béeyta u fuste
a moller boa ficou en cona espynna. con Joseph esposada. CF. desposar.
Espya: o mosteiro cisterciense de Nuestra esposoiros s. M. PL,. : esponsais: 125.78 Os
Senora de Ia Espina (Valladolid): esposoyros juntados foron logo . . . e
54.13 monge branco com" estes da outro dia mannãa casaron.
Espya.
cspranar v. TR.: explanar: Í3-6C mostra-
espinnar v. TR. : 138.3a El ali jazendo de-mi as Escrituras, ca eu as espra-
espinnaclo mal. narey. CF. despranar.
espirita) ADJ.: 42.4, 58.53, 63.51, 64.41, 72.4 esprandeeer v.l.'• resplandecer: 288.34 ssa
V. esperital. gran fremosura mais ca o sol espran-
dece.
Espirito: 1.70 a companna que juntar / fez
Deus, e enssinada, / de Spirit' avon- esprandor s. M.: esplendor: 290.14 coroas
dada; 427.14 com' este Spirito fezo con muitas pedras ricas, que grand'
deçer || Espirito Santo: 53.57, 3o6.23, esprandor / davan. CF. esplandor.
4i3.2i || Santi Spirito: 349.8, 427.2 ||
Sant' Espirito: 202.34, 411-8, 427.6 || espreitar v. TR. : 74.25, 264.33 a seita / dos
Santi Spiritus: 36g.8 (E{\. CF. Esperko. judeus e do demo, que sempre nos
espreita / por fazer que caiamos en err'
espirito s.M.: 79.49 seu espirito ouve Deus e en folya || v. i.: 345,21 os mouros
levado. espreitaron quando el Rei ben seguro
/ estava deles.
espital s. M.: hospital: 67.17 un espital fezo
fora da vila u el morava; 8i.45 a esquina s. F.: 364.22 Ali jazi^n cavando un
Virgen... a qual é / dos coitados dia triinta obreiros / só esquina dúa
espital; 221.26 || f Ordem do Hospital: torre. CF. ESP. ANT. sosquinado 'obli-
freire do Espital: 276.1 dous freyres quo', 'inclinado'.
do Espital; 275.8.
esquivo ADJ.: áspero, desagradável, dificul-
esplanãor s. P. : esplendor; 384.18 ao çeo toso: 65.77 semellou-lle consello mui t'
semella quand' é con sãs esplandores. esquivo; 105.86 soffreu do fogo gran
CF. osprandor. coita esquiva; 241.66 de mon' esquiva,
|33
Sennor, matar-lo viste ||83.i6 Fora altar estadaes; 116.37 cande' ou esta-
caer en cativo, / u jazia tan esquivo, dal; 178.38, 292.49 da Santa Virgen,
/ que non cuidou sair vivo || 43.70 fa- que do mund' é estadal.
zian muit' esquivo / doo por seu filio;
175.67 un chorar tan esquivo / fazian estade s.M.: verão (CF. PROV. estat, ESP.
todos con ele || 45.21 esta vida fazendo, ANT. estad): 67.19 en y vem' e en es-
tan brava e tan esquiva, / un dia me- tade; 161.40.
teu ben mentes como sã alma cativa /
era chêa de pecados || 241.35 un estado» s.M.: 65.58 que o consellasse / como
pened'... muyí' alt1 e tnuyt' esquivo; saysse daquel mão estado; 88.36,94.81
341.72 o logar que esquivo era, tor- fillou-ss* a preguntar / os que conno-
nou-sse-lle chão; 411.80 Entr' aques- cia / do estado do logar; iSz.aS, 221.30
tas montannas, que é terra esquiva. Deus non quer que o orne este íenpr'
en un estado.
(i6.5i, 124.43), esses (4.41), essa 4.5,
6.73), esso (aS.aS, 302.42.) PRON. DEM. ;
estalar v.i.: 7?.36 avêo-11' atai que ali u
essa ora, vegada, vez v. ora etc. CF. sãava, / cada un nembro per si mui de
desse ete.
rig' estalava, / ben come madeira mui
seca de teito, / quando ss,'est;ndia o
esía(s) v. este.
nervio encolleito; i63.ig deu-lP a lin-
gua tal soo como fogo que estala.
estabelecer (237.17 F), estabelícer, establecer
V.TR.: 217.17 o dia da Encarnaçon,
que é stabeliçudo; 384.53 pois que o estante PART. PRES. de estar: 316.38 (E)
achou morto, fez soar a campaynna / Martin Alvitez cegou, / estant' assi
segund' estableçud' era poios seus ante todos.
santos doctores.
«star s. M.: estau, albergue, hospedaria:
estabilir V.TR.: estabelecer: 262.47 dês ali 45.29 un mõesteiro... con boa claus-
adeante estabiliron que non / alber- tra, igreja e cymiteiro, / estar e enfer-
gasse na eigreja leigo nen leiga nen maria.
freira.
estar v. i.: achar-se ou demorar-se num
establecer v. estabelecer, dado lugar: 8.18 estand1 ant1 a sã
omagen; g.5o aqui u estamos; i3.3
establo (178 M) v. estabro. estand' ena ctuz; 14.12 un mõesteir*
antigo, que soya pret' estar/ da cidade
estafaria s. F.: estábulo (CF. ESP. ANT. esta- de Colonna || estar de pé, tnanter-se em
blia): 31 (M) se meteu na estabria pé: 74 36 en quanto o pintor estava
con os outros bois. deitou / en terra; io5.is adur pod" en
seus pees estar; agS.Si en pees estar
estabro s. M.: estábulo: 228.14 no estabro non pode || parar, deter-se: 45.44
un mui gran tenpo jouvera. CF. esta- Estad', estade; i;5.28, 365.34 Estade,
blo. estade || achar-se ou sentir-se num
dado momento: 1.46 com' estar/ vyu a
estada s. F.: 411.78 averá ben seis meses pedr' entornada / do sepulcr'; i3,i5 u
que fiz aqui estada. pendura d' estava na forca; '5.«i estan
sempr' apparellados / de fazer quanto
estada! s. M. : círio, vela de cera". 8.49 cad" U'en prazer for; 47.88 Pêro bevcd'
an* un grand' estadal / lis trouxe a estava muii'; 85.28 viu-a espert1 es-
ssa eigreja; 114.9 põendo ant' o seu tando || 103.27 grandes trezentos anãs
i34
estevo assi J 164.42 assi estede sempre; IMPERF. IND. l estava 25(1.7
i8d.3'i Vês ta moller com' está? || 3 eslava i3.ií>, 15.133,
356.14 Mais madeira lies falia, de que 16.^0, 34.25,42.14
estavan peor || 48.23 porend' aquel 6 estavan 52.22, 55.6i,
convento en tan gran coita estava; 102.34 154.31,
217.6 o que está en mortal pecad' || 156.49
256.21 d'aver ela seu filio estava ena IMPERF. CONJ. 6 estevessen 370.17
sazon || 335.68 sen duvida end' estade PE R F. 3 esteve 13.20, 43.60,
[| estar pêra com INFIN. 323.3o Aquel 6 2 . 4 4 , 6 4.8 i ,
ome que seu filio pêra soterrar estava 132.130
|| GERÚNDIO: 75.28 E estando desta estevo io3.27
guisa, deu a ela fever forte; 178.26 estede 64.81 (TTo),
Eles en esto estando, o lavrador foi 164.42
chegar; 218.20 El en esio estando, 6 e s t e v e r o n 55.20,
viu que gran romaria ... a Santiago 65.23o, i i 5.43,
ya; 343.36 el estand' en aquesto, ar 2 1 1.46 (FTo),
vêo-11* outro mandado || 119.21 El un 285.96
di' assi estando que jantar queria; MAIS. Q. PERF. 3 estevera io3.28
16 6o u el estava en aqueste preit' e s t e d e r a 175.71,
atai || 18x22 estando ena fala, ben ali 271.1, 323.47
o prenderei || estar + GERÚND.: 6.5g FUT. IND. 2 estarás 238.41
que estás atendendo; 20.9 noit' e dia 3 estará 3o6.5i
/ senpr' estás rogando; 5~>.6i u as vés- FUT. CONJ. 3 estever 123.48
peras dizendo / estavan todas no 5 esieverdes 233.23
com ; 74/í6 o espreytou aly / u estava COND. 3 estaria 9.59
pi n i ando; 1i5.43 mui gran tem p' este- IMPER. 5 estade 45.44, 175.28,
veron / servindo Deus || I c i x a r estar: 335.68
deixar em pa%: 178.28 leixad' a mua PART. PRES. esiando 8.18, 13.3,
estar |] 382.44 P £r ren /non poss' estar 3 i.2ij, 35 47,38.104
qutr non faça ora úa oraçon (não estante 3i<>.Í8 (E)
posso deixar de) || IMPESS. : i) 5cj mal INF. e s t a r 1.45, 14. i 2,
ch'esraria; 221.3 Ben per está aos reis 18.47, '•'S.ijO, 62.4
d'amaren Santa Mário || estar-se: 226.1,
22(1.19 fez a Virgen o logar sayr / todo estardança s. F.: tardança, demora: 119.63
sobre terra como x'ant' estar / Soya; logo sen estardança pêra Deus sã ida
256.7 rn'estava eu dcante; 289.20 aquel faya.
lavrador levaron / como x'estava a
Tocha; 356.24 enteira como x'estava. este (A.19, B.i), estes (8.19), esta (l.i, 2.1),
Formas verbais : estas (B.9),esto (B.3j, 2.4'') PRON. DEM. :
en (tod 1 ) esto: entretanto; 119.43 En
PRES IND. i estou i35.ito, esto chegou a Virgen S a n t a verda-
349.30, 355.120 deyra, / dizendo; 35.65 En tod' est' as
2 e s t á s 6.59, 20.9, seis galeas non quedavan de vlir ||
238.47 17826 Eles en esto estando o lavador
3 e s t á 52.15, 56.4o, foi chegar || sobr' esto: então, em con-
69.42, io3.28, sequência disso: 78.s5,151.35 Sobr'esto
n5.i63 foron juntados no legar muitos abades
4 estamos 9.5o porá saber este feyto; 251.65, 378.55,
6 esian i 5 . i i , 66.18, 379.20 || con tod' esto: além disso : v.
119.50, 236.33 COM i| sen (tod 1 ) esto: além disso: 45.i3,
PRES. CONJ. 3 este 221.30 71.16 rezava cada dia ... De grandes
1 35
orações sempre, noites e dias. / E sen estorvar v. TR.: 363.23 a nossa avogada,
esto rezava ben mil Ave Marias; 213.33 fieynna Maria, / a vegaclas nos estorva
|| 83.22, 2S5.t5 sabia /amar mais d'ou- do mal que pensamos; 377.2 Como
tra cousa a Virgen que nos guia. / Sen un Rey deu úa escrivania dúa vila a
tod' esto de linnage mui ali' era || por nn seu criado, e avia muitos contrá-
(tod1) esto: 33.7, 54.65 disse-lle: Por rios que o estorvavan contra el Rey.
esto vin, irmão; 68.14, 84.18, 109.40 || CP. destorvar.
86.43 por tod' esto non cuidou esca-
par || og' este dia v. oge || est' outro v. , estorvo s. M.: 378.9 estorvo do demo nono
outro || este tal v. tal. CF. deste ele., isto. toemos en ren. /
esteira s. F.: i5i.22 serra... as estras con estra s. p.: abertura, porta, janela: 1 5 1.22
portas e con esteiras. serra ... as estras con portas e con
esteiras; %6t.3g viu gran lum' entrar/
estender v. TR.: 28.64 con seu mant* esten- per húa estr*.
dudo; 192.69, 208.53 deitou-ss' o poblo
en terra a prezes tod' estendudo; estrannar v. TR.: detestar: 94.57 emostrou
248.26 os braços foron anbos estender y maravillas, / que a vida estrannar /
/ por se ferir; 423.16 u os ceos fez e lie fez que fazia; 392.4 Maçar e Santa
estendeu || estender-se: 77-38 quando Maria Sennor de muy gran mesura, /
ss'estendia o nervio encolleito; 179.40, muyt' estranna quem por ela"mente
318.42. ou faz falsa jura.
Estevan, Estevão v. Sant' Estevan de Gormaz. estreito ADJ.: 58.3 1 un poç'... estreit' e
foud'; 77.23 un leito ... pequen' e es-
estirar v. TR.: 245.45 En un temon o alcayde treito ; 271.12 || s. M.: 323.1 1 no tempo
mui fort' estira-lo fez; 333.6o esti- que Aboyuçef passou ben pelo estreito
rou-ll' os nenbros todos. / d'Algizira.
esto v. este. estrela s. F.: 1.39, 49.4 Ben com* aos que
vão per mar / a estrela guia; 262.8,
estorcer-se: 2g3.'io E o colo con o braço 422.49 u as estrelas caeren do firma-
tan forte se 11' estorceu, / que en pees mento || Estrela do Mar; 94.125 Sal-
estar non pode. ve-te, Strela do Mar; 112.4 || Estrela
do Dia: ioo.3, 3a5.i Con dereit' a Vir-
estoria s. F.: histórias 78.78 contou-11' end' gen santa á nome Strela do Dia Q
a estoria maravillosa; 115.295 com' a 54.78 Santa Maria ... a Estrela Mado-
estoria diz. CF. isíoria. dinna.
i36
Estrela: 299.15 un freire dos da Estrela. ou PUON. PESS.: B. 10 E maçar eu estas duas
Trata-se provavelmente dum convento non ey ; 3. 27, 1.3, 4.11, 5.5 || ai eu:
de frades da ordem de S. LSernardo, eu en t e r r ' v-
na Serra da Estrela, com a invocação
de Santa Maria da Estrela. O mos- Eva: 40.3 1, 4Q.i3 don' Eva; 60.2 Entre Av'
teiro foi reconstruído em 1220. e Eva / gran departiment' á; i8o.3g,
270.1(1, 32O.3, 340.19, 38o.ii, 411.92,
estremaçon s. F.: distinção: 265.43 non po- 4 i i . i 5 2 nossa madr' Eva.
dian nen fazer estremaçon.
evangelista s. M.: 411.11 os Evangelistas
Estremadura: conceito geográfico que se desta Sennor falaron.
foi estendendo para sul, à medida que
progredia a Reconquista: 18.11 en evangelistciro s. M.: clérigo que recebeu as
Estremadura, / en Segovia; 35a.i3, ordens maiores: 75.8r o evangelisteiro
364.3g, 368.i5, 383.y en Estremadura,/ se foi logo sen tardada, / E filiou o
Na çibdade de Segonça; 392.28 for' é C/orpus Cristi e o caliz da ygrega.
d'Estremadura. CF. crerigo d'avangeo.
estrevudo ADJ.: atrevido: 355.125 Quando faagar v. TR. : afagar 178.13, 25i.38, 303.47
o todos oyron falar tan estrevudo. en logar de com' ante a feria, faagou-a;
353.32, 420.35 bêeytas Ias tas mãos
estruz s. M.: avestru^: 5.176 tan (eo come con que foi faagada / a ssa pessoa
estruz; i35.!22 un cavalo de Çuz/ que santa.
corre mais que estruz.
faago s. M. : afago: 132.54 tanto o trouxe-
estudar v. i.: dedicar-se, aplicar-se: i84.40 ron / per faagu' e per engano.
sempre om' en ssa loor estude; 196.60
Esto fez a Virgen Madre, que faz de Faaron: Faro (Algarve): 183.1,5; 183.17 a
miragres quantos / orne contar non vila de Faaron.
podia, ca sempre en ben estuda.
façanna s. F.: acção extraordinária: 222.41
esvaecer v. l.: desvanecer-se, desaparecer: a g o r a o y r e d e s todos a mui gran
67.104 leixou caer aquel corpo en que façanna (/'": façuya) / que ali mostrou
era enserrado, / e esvaeceu ant' eles, a Virgen || f i l i a r f u ç a n n a : tomar exem-
como x'era váydade. plo: 119.6 Desto direi nn m i r a g r e ,
lí
1L
onde gran façanna / fillaredes; 191.18 nen oya ; io5.f>4 tanto foi sen guisa, /
pêra filiardes façãya / De servirdes que non pod' orne per ren y falar;
ben a Virgen. 194.41 viu que assi estavan / caiando-
-sse úu con outro e que non se fala-
faço s. F.: 38.74 sol ena face non 11'ousavan van || falar en: 25.1 como a ymagen
mentes têer; 149.68 que veja no Ceo de Santa Maria falou en testimonio
a ta face velida; 184.32, 361.43 viron- ontr' o crischão e o judeu; 108.16
-lle mudar coor/ena face || (dumdado) começou a falar... ena Virgen; i35.5a
214.45 como do as a face devia jazer se lies falass' alguen / en casar; 401.71
de juso || PI..: 21.28 sãs faces íillou-ss' dos que lealdade non preçan quant'
a carpir; 98.23, 323.i3 O padre, con un pan, / pêro que sempr' en ela
coita dele, en sãs faces deu palmadas. muito faland* estan || s. M. : 269.2 fez-
-lle cobrar o falar e o oyr.
façon (3 24.15) v. faíçon.
falchons. M, : espécie de espada curva
fadado v. ben-fadado. (FR. ANT. fauchon): 146.61 talIou-/IP
us mãos con úu falchon.
faiçõado JP. p. / ADJ. : proporcionado: 264.28
Esta omagen era en tãvoa pintada / faleõciro s. M. : 243.1 úus falcóeiros que
mui ben e muit' aposto, e assi fegti- andavan a caça ; 366.26. *
rada / como moller que fosse mui ben
faiçõada. falcão s. M.: falcão t 142.12, 243.13, 366.22
lillou-sse con seus falcões ... a caçar.
faiçon s. F.: feição: 29.16, 49.64 viron húa
mui bela / moller de corp' e de faiçon: falecer v. i.: falhar, frustrar, abandonar:
69.47 húa donçela, / que de faiçon e 11.60 a Virgen... non quis falecer /
de coor mais bela era que nona neve a seu chamado; 20.5o que os teus noa
e a grãa; 189.0 viu d'estranna faiçon/ faleces; Q2.3z que aos seus non fale»
A ssi víir húa bcsclia come dragon céu; 144.19 non querria per ren fale-
toda feita; 265.73 nunca mur con cer; 331.47 a que nunca falece || come-
mur / se mais semeliaron en sua fai- ter faltas, errar, pecar: 24.4 Non pod'
çon; 293.4 o que c o n t r a f a z e r cuida errar nen falecer / quen loar te sã b' e
aquel de que à faiçon ; 361.30 era tan temer; 246.17 aã tarde ll'en mente
ben feita c de tan omil fayçon; 414.30 vCo como falecer / fora || não conse-
filiou fayçon / d'ome na carne dela; guir um intento: 5.z35 na ta gran
415.18. CF. fa con, foiçon. mercee nunca falecerán; 25.ioi, 99.45
punnavan de ss'erger ... mas foron y
fala s. F.: 54.41 un dia sen fala jouvera; falecer || faltar: 211.38 ben dali o
57.90, i63.i3 logo p e r d e u a fala; cirio lavrarem / daquela cera, que en
199.29, 317.63 a fala lie t o l l y a ; falecia || omitir: 295.59 ai Rei en outro
420.i3 b ú e y t a a f a l a que ouviste dia lio comaron e de ren / nada non
falada || i85.2i mia fala cono alcaide He faleceron \\deixar de: 121.15 non
pêra un dia porrei; / e estando ena faleceu de ren / que a guerlanda das
fala ben ali o prenderei. rosas no tempo delas mui ben / fazia.
falar v. i.: 1.48 do angeo, que lie falar [ falida s. F.: sen falida; sem falta, com cer-
foy e disse; 5.70 falaron or.tre si; teja: 78.72 disse-H'«As eomprid' a /
16.53 yan con el falar; 83.44 escarmen- voontade dei conde ?» Diss' el: «Sen
tos, / de que oyan falar; 53.58 soube... falida,/ se non, nunca faça eu mia vida
latin mui ben falar; 54.51 en tan gran goyosa.»; 192.158, 195.129 Mas tu sen
coita jazia / que já ren non falava falida / mia messageria / faz; 385.ag.
-H
i38
fatido p. P. / ADJ. : minguado, privado, des- leixar Deus por orne t e r r e a l ; 72.40,
provido, esgotado, inexistente: 23.3a 76.34, (,8.8 || falir a alg.: 3.6. Mais nos
el Hei e ssa companna toda foi con- faz Santa M a r i a / a seu Filio perdoar,
prida / de bon vinn', e a adega non / q u e nos per nossa folia/11'imos falir
en foi falida / que non achass' y avond' e e r r a r ; 97.74 quanto m e n t i r / e f a l i r /
o riqu' e o mesquyo ; ab.ioi nunca foran ai Rey || sen f a l i r : com certeza,
cobrar pod' o de que foi f a l i d o ; 95.17 sem dúvida: 3.37 sen f a l i r / l i e diss';
a ssa mui gran mercee nunca é f a l i d a 4.8.), 5.65 deu-lle gran punnada no
/ a quanto-la ben serviren ; 110.12, rosto, sen f a l i r ; 16.47, 46-74- CF. sen
141 9 ssa onrra, que n u n c a mais será f a l i a || CF. Falido, falecer. Formas
f a l i d a ; 222.14, 323.42, 374 i o sã graça verbais:
que nunca será f a l i d a / Aos que a
aver querem || caído em falta, culpado: PRES. IND. 3 fal B. 29, 58.43, 72.40
2.5q Don Siagrio f a l i d o ; 195.84 se 82.3a, 91.53
c o n n o c e u por falido; 401.60 me FUT. IND. falira 290.17
guarde .. . d'ome mui falido. CF. falir. falrra 288.43
f a l i r a m 3gy.6
falimento s. M.: falta, erro, pecado : 33.78 COND. f a l r r i a 421.26
que H o n podessen e r r a r / n e n fezessen
f a l i m e n t o s ; 34.17 ^'z g r a i 1 f a l i m e n t o ; falia s. F. : falta, incorrecção, pecado : 42.9
98.10 o f a l i m e n t o fora grand' e sen t i r o u de gran falia a un mui falss'
r a z o n ; 193.63 serviu de g r a d o / a Vir- a m a d o r ; 90.28 por toller nossas f a l i a s ;
gem Santa Maria sen faliment' e sen 237.90 que d a q u i a eras mãefestes ta
erra. f a l i a ; 350.9 ar punnas todavia / por
encobrir nossas falias || sen f a l i a : cctn
falir v. i.: falhar, faltar: 14.36, 58-43 o teu certeza, por certo, sem dúvida: 2.3a u
ben n u n c a f a l ; 82.3a chamou a Virgen, lies pareceu sen falia / Santa Locay';
a que n u n c a f a l / a a s grandes coiias || 9-54 Quand' esl' ouve dito, cuidou-ss 1
B. 29 o amor desta Sennor e t a l , / q u e ir sen f a l i a ; 45.72 o que vos quiserdes/
queno á sempre per i mais v a i ; / e ei eu de fazer sen f a l i a ; 86.40 A moller
poi-lo gaannad' á, non lie f a l ; 21.23 sen t a l l a coidou a f í i r ; 95.18 assi è sen
lie non quis c-no don f a l i r ; a^ij.ag vos f a l i a y fazer f a l i a : faltar, cessar:
non ei de falir || f a l i r por: 144.48 mer- i3z.i8 d u r a seu amor e nor. faz f a l i a , /
cee pediu/a Santa Maria, e non f a l y u / ante creee todavia || seer en falia :
por e), ca logo lie véo v a l e r || 242.23 faltar, não cumprir: 355.32 non quer-
anbo-los pees He faliron e assi/coi- ria en f a l l a / s e e r do que p r o m e t u d o ey.
dou caer; 249.24 foron-lP os pees falir>
/ E caeu: escorregou \. 35 sei de fallccor (2i8.63 E F) v. falecer.
pran que, se a ben s e r v i r , / q u e non
poderei en seu ben f a l i r || f a l i r de -f- falpaz s. M.: patife (?): 105.117 s e n t i u o
INF. : 55.12 sempre sãs oras d i z i a / mui corpo ben s ã o / d o fog' e da ferida do
ben conpridamente, que en elas non falpaz.
f a l i a / d e d i x e r p r i m a e terça, sesta,
vésperas e noa; 356.28 por a obra non falsamente v. falso.
f a l i r / d e ss'acabar || 25.172 ren non
f a l i a ; 73-15, 94.69 no.3 pêra a loar falsar v. TR. : quebrar: 408.20 lie falssou
tempo nos fal; 138.73, 3'G.14 madera os costados a Saeta que de forte/
lies falia |] errar, pecar, ser falso e des- baesta fora tirada.
leal: 4.67 mui mal f a l y u / c o m o trae-
dor cruel; io.t5 punna de nos g u a r d a r falsidade s. F.: 25.169 A falssidade dos
de f a l i r ; 68.67. Mal quisera f a l i r / e n j u d e u s / é grand'; 45.79 o demo com-
i39
prido de falssidade; 67.84, 137.40, faz s. F.: face: 12.29 cospir-lle na faz;
175.21 O erege, que mui t' era chêo de i6.65 Toll' as mfios dante t a faz; a5.i51
mal e d'engano/e que muitas falssi- se o disser en mia faz; 68.37 poend'
dades fazia sempre cad' ano || 365.3g ' en terra sã faz; 353.66 O abad' ao
quen non cree aquesto ment 1 e faz menynno viu-lle cambiar a faz; 404.16
gran falsidade || apôer falsidade a alg.: mui fremoso de corp' e de faz || 82.54
caluniar.- 97.81 cousiu/que falssidade tolleu-xe-lle d'ant' a faz || 21.28 sãs
foran apõer/A aquel ome || jurar fal- faces fillou-ss' a carpir || 59.99 u avia
sidade: 175.4. mil e cento/donas, todas faz a faz;
io5.iQ verás meu Filio e min faz a faz.
falso ADJ.: 5.45 o seu irmão muy falsso;
11.17 Juyão falss' e felonj 26.66 Ai, fazedor d'algo ADJ.: caritativo: 9.12 húa
falss' alcavela; 35.72 Falssos, mãos e dona de mui santa vida,/mui fazedor
encreus; 42.9 un mui falss' amador,/ d'algu' e de todo mal quita; 67.12 un
que amyude cambiava ssus amores ome ... sisud' e fazedor d'algo.
dun en ai || 108.11 este da falssa ley
(judeu} || falsamente: 26.73 falssament' fazenda s. e.: factos, actos da vida, negócios,
a gâastes. interesses:7.37 mui mal vossa fazenda/
fezestes; 9.165 foi aã dona contar ssa
fazenda; 11.14 trager/con mal recado/
fame s. F.: fome: 5.116, i5.55 te farey de
a ssa fazenda sabia; 65.67 pois sã
fame fíir; 50.16, 57.76, 115.247 non
fazenda toda ouv' oyda ; 66.6 Quantos
endura / muito fame nen sede.
en Santa Maria/esperança an, ben se
porra sã fazenda; 67.91 Di-me toda ta
fanar v. TR.: cortar, mutilar, aleijar: 3z8.57 fazenda; 245.23 fazia ben sã fazenda
outros das orellas porende foron fana- servindo Deus || trabalho: 120.6 sen ela
dos. Deus non averán / nenas sãs fazendas
ben faran; 246.16 foi aquest' obridar/
Faraon: 14.9 Egipto, terra do rey Faraon. Por fazendas de sã casa muitas que
ou v* a fazer O combate: 129.1 (T),
fardeis. M.: S^.gõ cada un seu fardel/filiou; 277.1 Como Santa Mana guardou'oito
175 (M) Como o bayle lez catar o far- almograves en húa fazenda que ouve-
del do filio. ron con mouros; 408.16.
farinaa s. F.: 157.2, 203.17 húa graad* arca fazer v. TR./i.: Â. 25 Fezo cantares e soes;
de farynna chêa; 213.14, 258.17, 335.38. 2.i3 húa tal vestidura ... ben feyta a
a ssa mesura; 35.22 húa arca feita
fariseu s. M.: 426.43 que non creen os fari- d'ouro; 65.126 mui ben feita tod' a
seus. boveda de pedra; 189.11 húa bescha
come dragon toda feita || gerar: 94-53
fartar v. TR.: 258.18 pães fezessen, con que o cavaleyro fez ... en ela fillos e fil-
os fosse fartar || fartar-se: 88.67 non ias; 115.45 est' ome e ssa moller .•«
seus fillos
fora avondado/nen se poderá fartar \, 366.61 falcon, tra f euzero
se nfarte/
|| dar à lu?: 115.110
a moller foi encima/dun menyno que
da caça que â filiada. pois tez/con pesar || 4.57 He pregun-
tou que fezera; ó.Stj Di-me que fazes,
farto ADJ.; 277.27 fartos dali s'ergian ... meu filio; 16.41 fazed' assi; i85.i6 o
da carne. traedor, que fez ? 192.^6 Daquesta
maneira/duas noites fez || 5.97 Ai, que
fasta ADV. (espanh.): até: 322.3a fasta que farei ? &8.S6 Eu que farei ? 3ssq.57 Que
chegou a festa da Virgen Santa Maria. farei || 121.22 E el fazendo assi,/iopon
1
140
metia || aver fiança en: 243 non pod' fidalgo s. M.: 45.7 un cavaleiro / fidalg';
errar quen en ti A fiança; 114.8, 136.16, 4o8.i5 Este de que vos eu falo era
222.4, 237.3 fidalg' escudeyro. CF. fi.
i
fiar v. i.: confiar: fiar a: 25.4 o que à fiel ADJ. : 27.66 Juyílo, emperador cruel, /
Madre de Deus fia || fiar en: A.a3, que a Santa Maria non foi fiel; 82.8
15.101, 23.11 muito fiava en Santa un monge bõo, c as t* e mui fiel;
Maria; 44.5,76.8 || fiar per: 33.68 quen 115.310, 145.11,146.109.
per ela fiar || fiar por: 2.6 quen por
ela fia; 177.25, 241.8 || fiar-se en: 43.12 fiel s. M. '.fiador, testemunha: 25.140 Fiel /
quen se en ela fia; 124.25, 167.13 bôo íenno que Vey pagado: a Virgeru
fiar v. TR.: 53.11 fiava a iãa; 420.17 a seda figa s. F.: 3gg.6o a madre polo demo non
que ouviste fiada. deu húa figa.
J
ra
«s*
* -'-
r
í
«47
fia ADJ.: fino: 869.49 a sortella d'ouro fin, Ben sab' a que pod' e val/fisica celes-
ca non d'arente. tial; 199.33 física que fezesse nulla
i prol non lie fazia; 318.37 valer noa
finar v. i.: 75.6t, 419.23 a ela per ren / lie pode física de Monpisler; 421.21
non leixou a quartâa atêes que finou. nen prol lies ouve quanta física feze-
CF. fiar. ron.
9
B fio s. M.: 39.32,223.29 caeo dentro no caliz físico s. M. médicot 88.1, ioS.65, 12328
... per un fi1 úa aranna; 273.27 agu- físico de Monpesler; 173.15, 204.15.
9 lla ou fios.
Fita: Hita (Guadalajara): 83.65 Sopetrán,
9 finda (28.101 To, 63.87 To, 84.47 To) cabo Fita; 318.10 Fita ... húa vila
V. ferida. que jaz/eno reino de Toledo.
firmamento s. M.: 42249 u as estrelas caê- fito ADJ. /PART. : fincado: 9.34 dês que el
ren do firmamento. ouvesse fito-los gúollos; iS.i 17 quant'
y viu no coraçon fito/teve ben; 76.129
firmar v. TE. : 83.8 sempr' os vossos cora- o capelan estava ant' el eti géollo
ções/en ela sejan firmados || 135.35 fito; 65.162 e 'n géollos fitos/vêo ant'
pois que esto foi firmado; 185.35 que a Virgen; 132.119 no coraçon fito/lie
saísse con el seu preito firmar / ante ficou end' a espinna || a fita: imediata-
criscbãos e mouros. mente (?), depressa^) 386.51 vos mando
que vaades tod' a fita/logo catar os
firme ADJ./ADV.: 30.39 se nos firme creer- canales. CF. ficar.
mos; 84.64 pola ta firme creença;
206.43 pose-11* a sua mão ben firme en fiúza s. F. : confiança, esperança: 5134 Ma-
seu logar; 265.12 firm* esperança; dre de Deus, bSeitos son os que en ti
305.68 atanto que en Deus ajan ben fyuza an; 362.40 To F. CF. feuza.
firmes sãs entenções; 364.14 fazian
fondamentos fondos, per que mais flcmoso (245.28 E) v. frcmoso.
têente / foss1 a obra e mais firme || fir- flor (5.15, 72.43, 121.46) v. fror.
memente: 145.8 que tennades / firme-
ment* en ela vossos corações. fogir v. fugir.
fis ADJ.: certo, seguro: fazer fis: 25.77, fogo s. M.: 3.48 fog' infernal; 4.5, 6.89 eno
iSS-^S fezérono ben fis/que nunca fogo. o queimaron; 11.40, 35.23 estas
mais destorvado/ fosse per eles; 423.43» non tangeu o fogo; 58.35 infernal/
424.65 || seer fis: 5.i8i He disse que Fogo; 307.17 un mui gran mont' ...
fosse fis / que ao segre non ficaria que Mongibel chaman, e de fogos dá/
nunca; 35.112, 63.91,115.141 d'atanto chamas aas vezes || certa doença conta-
soon f i s / q u e te porra conssello/en giosa: fogo do ceo, mal do fogo, fogo
teu mal; 146.83. salvage, fogo de San Marca); 19 27
assi foi perdudo / do fogo do ceo ||
física s. F. : medicina, ciência médica, remé- 37.16 Aquel mal do fogo atanto o coy-
dio, medicamento; 43.37 deu fé ver ao tava || 53.8 os pees arder / cotneçaron
menyo e matô-o rnuit' agia, / que lie daquel fogo que salva)' ouço chamar
nunca prestar pode física nen meezya; D&I.I, 91-3» «34-3» 25933 ssãassen as
88.14 sabia ben obrar /de física; 117.116 gentes do mal / a que chaman fogo
Muitas físicas provarem en ela; 179.4 de San Marcai.
fogueira s. F.; 192.94 na fogueira /d'inferno aver prazer nen folgura; 340.69 seria/
que cheira; 245.58 assentaron-ss' a quito de maa v e n t u r a / e metuclo na
jantar;/todos a húa fogueyra severon folgura; 350.43.
a derredor.
folia s. F.: loucura: 25.12 todo já despen-
Foja: Foggia (Itália): 136.2 en terra de dud1 a v i a / p o r fazer ben e mais valer,
Pulla, en húa vila que á nome Foja; / c a non já en outra folia; 94.49 foi
136.13. gran tenpo durar/con el en folia ||
per folia: 3.5 per nossa folia; 4.102,
foi ADJ. : louco: 19.7 un ric-ome foi e 11.3 Marcar ome per folia / aginna
sobervioso; 56.5i, 61.3, 76.5, 88.91 se caer / pod' en pecado; 18.87, 49.14
non leixas teu cuidado / foi; 95.60 foi don' Eva, que foi errar per sã gran
este quen a Deus contralla || sorvado: folia || fazer folia : 32.39, 36.21 íenno
276.42 Mais mol' a cabeça ten / ca non que fazedes ora gran folia; 45.51,
é pêra fole/nen manteiga || s. M.: 69.8, 100.12.
5.110 bencome foi/disse 525.133,65.73
un foi trosquiado; 135.112 diss' "ai folia s. F.: 419.142 se non for verdade, bua
foi," / a un seu ome; 265.1'' f £Z corne folia de col / non demos mais por ele.
foi / aquela carta ; 316.51 eu foi / fui
de que trobei por outra. fondamento, fundamentos. M.: fundo:
33.37 tonbar no mar foi e mergullar
fole V. foi. / ben até nos fondamentos || alicerce:
368.11 t r a g i a m muitas pedras per
fôlego S. M.: 322.28 fôlego non podia coller fazer fundamentos; 364.13 fazian fon-
nen ar falar nada. damentos fondos.
folgado ADJ.: 153.34 Se m' a sela non fondar-se: afundar-se: 33.2O tormenta
seguir / en que assentada/sejo, e que levantar / se foi que os bastimentos
sen falir/me iev'y folgada. / da nave ouv' a britar, / e come-
çou-ss' a fondar.
folgar v. i.: descansar: 57.32 deçeu a húa
fonte / con toda sã companna, / por fondo AO].: fundo: a5.g8 aguas mui fon-
y jantaren, / dês i folgaren; 75.45 das; 58.31, 102.42, 119.27 un poço
«15.179 trezentas/millas correu sen fond' e negro; 227.35 un carcer...
nenllur/folgar; 216.32 Quer' eu aly/ fond' e têevroso || s. M. : 193.3 Sobelos
folgar ora húa peça, e andaremos dês fondos do mar e nas alturas da terra;
y; 314.27 || ter prazer: 175.83 morte 236.19; 252.3 eno fondo da terra;
perigoosa / lie deron dentr' en un 383.4, 33g.22 húa nave ... pelo fondo
fogo, dizendo-11': «Aqui folgade»; s'abriu / assi que muita d'agua foi
224.27 sã moller enprennou, e u cui- coller || a fondo ; 215.51 a deitaron en
dou que folgasse/con fill' ou filia, ún peego redondo; / mas non quis
enton ar vêo-11' outra rancura; 324.16 Santa Maria per que sse foss' a fondo ||
Esta era tan fremosa e de tan boa de fondo : s5i.38 Vamos catar a cuba
façon, / que qup"i quer que a viia folga- e tiremo-11' o tapon / mais de ffond';
va-11' o coraçon. 358.20 sacárono de fondo / de terra ||
per fondo: 383.62 paSSOU-a / beens
folgura s. F.: prazer: 40.39 metisti-/nos per fondo da agua só a nave || de cima
en gran folgura; 149.46 recebeu na en fondo: 241.2 caeu de cima dúa
cruz morte ... por dar a nos folgura; muit' alta pena en fondo ; 249.2 caeu
312.73 seer non soube tan sabedor de cima en fondo || de lond 1 a cima:
nen arteiro/que sol podesse con ela 35.85 a (gdlea) do almirallo de fond'
a cima fendeu; 78.61 aquel orne era força dos nenbros lies fez a Virgen
o que a mezcra feita / ouvera e toda perder; 401,31 me dê poder e força ||
de fond' a cima treita (inteiramente! a força: 164.3 un prior da eigreja que
do principio ao fim). íez tirar a força do sagrado Don Fer-
nando || per, por força: 28.20 un rei /
fonte s. F.:48.1, 57.29, 103.14 húa font' ... con oste de pagãos / veo a vila cer-
mui crara e mui fremosa; u5.351 car... pola per força filiar; 64.54 e
191.15 húa fonte / que nacia en un tanto lle-prometeu / que por força fez
v a t e ; 275.48 f o n t e peranal; 291.30 que fosse con ela falar; 76.38 aã oma-
Virgen Santa ... que font' es de todo gen foi e IPo Filio tolleu per força dos
ben; 344.27 na foni' abeveraron / braços; 227.34 II faiaron entre si /
seus cavalos a beveren. que jouvessen con ela per força;
291.12 ouv' húa moller per força ||
Fontebrar: Fontevrault (Maine-et-Loire): 35i.a3 En tod' est' a lazerar / ouve per
59.3 monja de Fontebrar; 59.13. força o vyo, ca dei foi grand' o bever.
Fontefria: Fontfroide: 365.3, 365.8 mões- forçar v. Ta.: 274.»5 foy-o tentar / atan
teiro que chaman de Fontefria, / que muito o diabo, que o ouve de forçar
é no arçobispa.do de Narbona a |! 401.36 lies faça perder / o que téen
cidade. forçado, que non deven ave£|| 195.92,
317.22 viu húa moça, de que sse
fora ADV.: 16.31 com' orne fora de seu pagou, / que forçar cuidou; 355-75.
siso; 24.27 nono quiseron receber /
no sagrad', e ouv' a jazer / fora; forcia (28.20 E, 164.3 E, 216.28, 232.4 E)
35.88 os ollos lie verteu / logo fora V. força.
da cabeça; 42.14 foran tirar / a
M a j e s t a d ' ende fora; 51.43 dos de forma s. F. : 17.26 o demo mayor / tor-
fora vêo log' un baesteiro; 69.6 un nou-ss1 en forma d'ome sabedor;
miragre .,. que dos outros non deve 2i.<> forma d'ome en ela filiou; 196.2
seer fora; 102.17 f° ra dun camyo / f c z c r a húa forma pêra deitar húa
ya ; i34.5i de fora / da eigreja jazian y m a g e n do y d o l o que adorasse;
|| PREP.: excepto: 32.1» dúu que ai, 213.64 o dem' acharem en forma dei.
fora / a ssa missa, ora-/çon nunca
per ren / outra sabia / dizer. formar v. TR.: 150.8 cl quis ensserrado/
seer en ela e orne formado; a38.s8
forado (211 M) v. furado. porque dèostavas ora o que te for-
mou; 352.55 Madre do que formou
foras PREP.: excepto: 67.72 todo-los ser- suso / os ceos maravillosos; 420.26
gentes, foras aquele, serviam. CF. fora. béeyta a ta carne en que jouv' enser-
rada / a de teu filio Christo e feita e
forca s. F.: 13.2 como Santa Maria guar- formada.
dou o ladroa que non morresse na
formiga s. F. : 399.20 non dava por mata-lo
forca ; 76.17 mandó-o ta n toste en
sol húa formiga.
forca põer; 175.42, 355.82 aã forca
con el deron; 39^.54. forniço S. M.: luxúria, fornicação: 204.30
A cabeça log' ungiron por He Deus
força s.F.: 115.89 en ti Sathanas / noa siso dar,/e o corpo por já senpre de
aja força tanta / que o que prometud' forniço sse quitar.
ás / brites; 137.17 se "e nonfezessa/
ao demo força; 142.40 a força d'agua forno s. M.: 4.8, 39.a3, 78.2, 915.41 o que en
assi o pres / que o mergeu; 229.21 a Babilonna guardou no forn' Ananias;
15o
258.31 enquant' amassava a un seu fraco ADJ.: 121.27 un seu p a l a f r é / f r a c o en
filio mandou/caentar mui ben o forno- que cavalgava; 228.23 ' n do fraqu' e
mui canssado.
for v. foro.
frade s. M.: 8.29, 9.65. 11.67, M-i?» 45-34 II
foro s. M. : /oro, costume: 345.44 per (oro frade méor: 96.33 dous frades mêoresj
non devia a seer; 392.28 for' é d'Es- 109.27, ia3.i, 143.19.
tremadura / De jurar sobre tal feyto
|| a for(o) d'Espanna: sublinha uma. fragoso ADJ.: 194.23 un logar mui fragoso;
afirmação: 198.12 luitavan e fazian 273.7 logar já quanto fragoso.
gran festa, a for d'Espanna; aaS.zS
mui grand' esforço filiou, a foro d'Es- fraire (299.31 F) v. freire.
panna.
fran ADJ. : franco: 16.11 cavaleiro de gran
fortaleza s. F. : 418.23 O quarto (don) é for- /prez d'armas, e mui fremos' e apost'
taleza. e mui fran. CF. franco.
forte ADJ.: 2.38 Porque o a Groriosa/achou França 9.27, 16.6, 24.7, 35.13, 35; 38.19,
muy fort' e sen medo / en loar sã pre- 51.8, 62.7, 91.13, 193.7, 217.t, 13; 233.1,
cisoa víirgidad' || 3i8.n Fita ... è lo- 254.5, 267.100, 2682, 10; 278.19, 281.5,
gar fort' assaz || 78.68 o deitou na 46; 362.5, 10; 386.57.
chama fort' e perigoosa || 21.26 dúa
forte fever mui cedo morreu; 167.8 francamente v. franco.
morrera ... dúa muy forte doença ||
45.41 En este coidad' estando muit' francês ADJ./S. M.: 38.24, 235.66 o Rey fran-
aficad' e mui forte; 76.12 ouv' un cês; 28i.5 Dest' avéo un miragre en
filio malfeitor/e ladron mui fort' e França a un francês.
tafnr e pelejador; 360.14 o dia forte/
do juyzo; 426.8 morte quis prender/ franco ADJ.: 63.12 Esie cavaleiro... franqu'
mui forte na cruz || fragoso: 67 47 que e ardid' era || francamente: 16.21 dava
caçasse/enas montannas mui fortes seu aver tan b e n / e tan francamente,
|| rigoroso: 154.41 Filiou mui gran pêe- que lie noa ficava ren; 145.26 seu aver
dença e entrou en ordin forte || tempo dado / foi mui francamente e ben
forte v. tempo || ADV. : 177.15 tan fone enpregado. CF. fran.
o mezcrou ; 391.17 tan forte braadou
|| fortemente: 205.27 O castelo forte- Frandes: Flandres: 35.no, 128.12, iSg.ia,
mente foi derredor combatudo. 267.31.
fossa s. F.: sepulcro ; 6.67, 149.10 pois que frangir v. TR. : quebrar: 40.36 frangisti / a
Deus quis ... resurgir da fossa; carcer escura.
419.146.
franqueza s. F. : Loemos ... sã mercee e
~oucé s. F. 289.12 un lavrador ... segava ssa franqueza; 400.23 a Sennor da
húa messe ... teendo sã fouç' en franqueza.
mão; 289.20.
fraqueza s. F.: 421.17 pois nossa fraqueza
foyo s. M. : fojo: 102.68 o foyo cobriron; vee / a nossa folia.
102.73.
freame s. M.: fiambre: 57 75 húa perna , • .
foz s. F.: 5.145 a nav' ... aportou na foz / de galinha, freame.
de R o m a ; 271.22 non poderon sayr/
pela foz daquele rio, freegres (65.12 T) v. feegres.
O
freira s. F..* 151.8 monjas nen freiras; 262.48 frocos das testas e descobrind' as mo-
leigo nen leiga nen freira; 3o3.ia. leiras. CF. froque.
i
freire s. M.: frade, monge: 275.1 dous frey- frol (38.59 TTo) v. fror.
res do Espiral; 299.1. CF. fraire.
fronte s. p.: 385.23 britada /H'ouveran toda
fremosinno ADJ.: 55.62 un moço mui fre- a fronte; 422.37 terrán escrito nas
mosyo; 79.13 húa menynna... que mui frontes quanto fezeron || de fronte:
fremosinna / era e aposta; ii5.uo, 48.13 d'outra parte de fronte /avia un
145.42, 178.12. mõesteiro.
fremoso AT>].: formoso: 2.48 este don ta n fronteira s. F.: 199.13 morava na fronteira
estrãyo ... e tan fremoso; 5.15, 6.17, en un castelo guerreiro; 205.17, a«3 34»
l o. i, 16.3. CF. flemoso. 215.5! 235-8i II têer fronteira: defen-
der; 222.8 contra o diabo ten ela
fremosura s. F.: formosura: 40.28, 69 46 a por nos fronteira / como nos nozir
destro viu estar da capela / de gran non possa.
fremosura húa donçela; 132.13,164.29,
206.12. fronteiro ADJ.: 199.14 un castelo guerreiro
/que Burgos este chamado, c"demais
frenesia s. F.;/reaesi.*4O4.55 frenesia o tor- está fronteiro / de Xerez de Badal-
nou sandeu / tan muito que sã lengua louce.
xe comeu.
froquo s. M. : 399*55 contra o demo froque
freo s.M.: freio:293.13 davan-lle ... panos vestiu por loriga. v. froco.
e selas e frêos.
fror s. F. : flor: 10.3 Rosa das rosas e Fror
fresco ADJ.: 73.33 sangue fresco; 154.33, das frores; 102.10 a dos santos Fror;
201.57 a Virgen santa... polo corpo 245.28, 408.5 non vos obra con ervas,
todo foi-l l e tragend' a mão, / e tor- nen con raízes nen frores; 411*7 arvor
nou-llo tan fresco, tan iremos' e tan sayria / ben de rayz de Jesse, e que tal
são / como nunca mais fora. fror faria / que do Saiu' Espirito de
Deus fosse morada. CF. flor, frol.
fretar v. TR.: 267.30 ssa nav' ouve fretada/
pêra yr a Frandes. frota s. F.: 328.37 de que mester avia a
frota ben avondando; 376.13 ouvesse
frio ADJ.: 11.86 agua ffria; 245.46, 336.590
per mar frota, per que fosse mais
cavaleiro que ante con gran luxuri'
temuda.
ardia/tornou mais frio ca neve || s.M.:
50.16 nen fame nen sede nen frio;
froxel s. M. : frouxel: 371.46 ya sobre Ia
305.28, 332.28 por gran frio,que fazia.
agua como se fosse batel, / e ela
friúra s. F.: .frio: 91.29 era de tal natura / encima dele chus liviâa que froxel.
aquel mal ... que primeiro con friúra
/os filiava, e dês i/queimavan peyor fruicto (80.20 E) v. fruito.
que fogo.
fruita s. p.: fruta: 251.31 levavn-lle senpre
frocaz s. M.: (pejor.) 82.290 desfarei, pêro rosa ou outra fror / ou fruita que
que trage frocaz. v. froco. achasse de mui boa odor í 328.16 terra
mui boa e mui viçosa / de pan, de
froco s. M.: hábito de frade> capuç: l S 1.47 vynno, de carne e de fruita saborosa;
perdon lie demandavan, / tollend' os 406.23 Ben vennas, Mayo, coberto de
162
fruitas ; 411.153 nossa madr' Eva, furador ADJ. : que fura: 245.108 s o l a m t n t e
que . - . comeu daquela f r u i t a que un mur / ali e n t r a r noa podia, pêro
Deus 11'ouve vedada. fosse .furador.
fruito s. M. : fruto: 80.20 pois que béeit' è / furar v. TR. : 38.93 a pedra que me furados
o fruito de ti ; 208.36 quando chegou / os queixos ouv'; 308.56 as pedras
o tenpo que aas colmêas van / por fez furar.
filiar o fruito delas; 270.37 desta jaz
escrito en libro G e n e s y / q u e seu fruito furtar v. TR. : un crerizon sandeu / furtou
britass' o demo; 415.31 Bêeyto será/ un cabril'; 104.18, 167.2, i5g.2 ||furtar-
aquel fruito que de ti naçerá. -so: 65.121 foi-ss' a noite chegando, /
u o sandeu foi-sse das gentes furtando.
frume s. M.: rio: 338.28 tu que en Jordan
no frume, / Sennor, fuste batiçado. furto s. M.: i3.io foi un furto fazer; 76.16
poi-lo achou con furto que fora fazer;
fugir, fogir v. i.: 11.73 con pavor fugia; 151.32 11'aposeran un f u r t o lenguas
14.9, 17.7 de como fez o diabre fogir; maas m e n t i r e i r a s ; 302.1, 392.38 || a
33.42 por ... fugir dos escarmentos; f u r t o : i56.io, 212.29 da ucha tirou /
45.82 todos ant' ela f u g i r o n ; 155.34 o sartal e cn sã mão lio foi a furto
con seu pichei por agua foi; mais ela meter; 213.29 no marido sospeitaron
lie fugiu / dúa fonte. / que a matara a f u r t o ; 215.u ; 366.36.
fumaz s. M.: fumo (PEJOR.) : io5.no quan- fuste s. r.: pau, madeira : 354.20 lie fezera
tos enfermos fores beijar / seran tan de fust' .,. húa arca mui ben feita.
sãos com' bua maçãa / daqueste fogo
e de seu famaz.
G
fumo s. M. : 39.18, 82.57 Quand' eles oyron
gãado s. M.: gado: 197.14 un orne de paz
aquesta razon, / como fumo se desfe-
/ mui rico, que seus gãados avia e
zeron enton; 338.36 c a n d e a s / que
pan assaz; 198.39, 398.1, 406.43, 411.42.
fãzian chama crara sen f u m o ; 365.14
se desfazia come fum'.
gaança s. F.: ganho: 9.74, 214.8 non He
praz de tal gaança.
fumoso ADJ. : 78.33 un mui g r a n forno
encender lio mandava / de lenna mui
grossa que non fosse fumosa. gaannar, gãsr, gannar, guannnar, guannar
v. TR.: ganhar, obter: A. 9 Hey ...
fundamento v. fondamento. Do Algarve, que gflou / de mouros;
3.41 non posb' eu perdon gãar 45.1
furaco (211.36 To) v. furado. como Santa .Maria gãou de seu Filio
que fosse salvo o cavaleiro m a l f e i t o r ;
furadinno s. M.: pequeno buraco: 136.30 386.68 o que a mu y ben serve sempre
eno coved' a pedra fez-11' uu fura- con cia gaanna; 406.39 roguumos a
dynno. quen nos g a a n n a / ben de SêU i'illo ||
gáar: A. 9, X ao, «6.33, 2 5.8o, 27.60 etc,
furado s. M.: Incraco, furo: 211.3f> as || gaannar: B. 29, 21.7, 84.^4, izS.yô,
a b e l l a s . . . en un furado da pared' 170.17 etc. || g u a a a n a r : 35.107 T,
e n t r a r o n ; 3i5.53 lodo o desnuaron / 84.--4 To, 191.3 T, 2'3<o; 3i.|.i.'-,, l! gua-
por veer se p a r a r a n l g u r b i c' ou nnar: -205.8 !•", 3o5.4, 409.14 || gannar:
furado. CF. forado, furaco. 214.50, 234.7.
153
gabança s. F.: prestigio, honra: 9.16 non galileu s. M.: 426.38 Varões galileus.
queria / do mundo gabança.
galinna s. F.S 57.75 húa p e r n a . , , de
Gabriel: o arcanjo G.: i.i5 como toy sau- galinna; 808.51 ovo tle 8aIYa-
dada/de Gabriel; 86.17 San Gabriel;
go.5, 180.63,2io.3,25; 3244,330.8,349.4 Galiza: 104.11, 221.16 do reino de Galiza
as saudações de Don Gabriel; 410.25, o fezera/ víir; 317.6.
4i5.i,5.
galo s. M.: 69.63 já oya o galo e a rãa.
gafcen s. F.: lepra: 93.18 quiso Deus que
caess' en el mui gran gafeen; gB.Sg- gannar v. gaannar.
Gaseonna: 1 53.1,8; 221.22, 341.5, 343.41 genete s. M.: cavaleiro africano: 366.io
Rocamador ... que é preto de Gas- mouros dessa terra que y eran mo-
conna; 363.5. radores / E outros muitos genetes que
d'Affrica y passaran.
gata s. F.: 182.58 o demo ... que â rosto
de gata. gengibre s. M.: 88 (M) non se pagava de
verça sen gengibre.
gato s. M.: 354.23 muito se receava / do
gato, que ena noite mellor ca no gcnocs s. M.: genovés : 169.16 genoeses,
dia vee. pisãos e outros de Cezilla.
geito s. M.: precipício, abismo, altura: gentil ADJ.: 5.155 a g e n 'il dona; 265.136
341.61 viu o geito / muit' alt' e muit' o Emperador gentil.
espantoso.
gentil s. M.: gentio: 191.1 C o m o S a n t a
gejuar (15,77) v. jajúar. M a r i a c o n v e r t e u un g e n t i l [| PL.:
gcntiis: 138.19, 196.20, 335.17; genu-
gemer v. l. : 36.1 5 gemendo e chorando; Ics: 335.77.
71. 20 chorando e gemendo; 75.64 achó-a
mui coitada. e cona morte gemendo; Genua (287.7) v-
155
geo s. M.: gelo: 243.25 britou-ss* enton Corgo (292.2 E) v. Jorge.
con eles o geo; 5543.30 os geos sse
desfezeron. gorgomelo s. M.: gorgomilo, garganta:
' 322.26 aquel osso 11'avia o gorgomel'
gêollo s. M.: joelho: 51.1 como a omage ata pado.
de Santa Maria alçou o gêollo;
141.14 se nome da Virgen 11'era fiormaz v. Sant' Estevão de Gormaz.
ementado, / dos gêollos en terra dava
gran ferida || en gêollos: 16.48, 43.61 gastar v. TR.: 3.g da mnçãa que gostou;
estev' ant' o altar cn guollos; || 127.3? z55.40 agua coiler non pude, nen sol
374.20 ficou-ss' el en gêollos 38.41 os bever nen gostar; 188.20 enfermou, /
gêollos logo ficados / ouv' ant* eles; e un mês enteiro jouve que non pode
42.37 os gêollos ficados; 59.61 ficando ren gostar.
os gêollos || 9.34 dês que el ouvesse
fito-los gêollos; 65.162 'n gêollos fitos gota s. F.: 155-35 con seu pichei por agua
/ vêo ant' a Virgen; 75.129 estava foi; mais ela lie fugiu / dúa fonte,
ant' el en gêollo fito. que sol gota non pude dela filiar.
Gennan: Germanos I, patriarca de Cons- gota s. F.: 2aS.i3 Este mal a aquel muu
tantinopla (634-733): 28.34 San Ger- per gran door He vSera / de gota que
man.. un santo Patriarcha; 28.113. aas pernas e os pees ou vera.
goir y. t! go^ar: 21.18 un fiílo baron / goyo s. M.: gofo: i.z os vn goyos que
me dá, con que goy' e te possa servir; ouve de seu Filio; 75.119 non ajas
76.39 per que tu ben possas conmigo outr' enpeco, mais senpre goyo e
goyr; 143.49. rriso; 100.26, 139.21.
golfinno s. M.: salteador: 57 (M) vêeron goyoso ADJ.: gojosoí 78.73 se non, nunca
golfinnos que os roubai onJ zoa (M). faça eu mia vida goyosa ; 171.24 lies
golpello s. M.: raposo: 273.53 a pesar do foi log' un f i l i o dar, / ond' ambos
dem' astroso que é peor que golpello. foron goyosos; 195.149, 319.67.
Gonçalvo: 205.47 O maestre Don Gonçalvo s. F.: pano de escarlata: 6^.48 hún
Eanes de Calatrava (Gon^alo Yáfiej donçela,'/ que da faiço» c de cour
de Novoa, grão mestre de Calatrava mais bela / era que nona neve e a
de I2i8-i238). grâa.
157
entrou; 14.4 mui t' é gran razoo; 34.3 greus||seer greu de + ****•'• 1*5.49
Gran dereit' é; 34.5 foi gran verdade oy mais de a averdes tenno que non
|| 4.74 deu grandes vozes; 57.53 dando será mui greu || seer grtu a alg.
grandes braados; 69.101 diss' a gran 1 (impess.): 4-i3 era greu / a seu padre
voz || 3.28 foy do demo gran sazon; Samuel; 5.30, 15.172 quero santa vida
38.18 tempos sson passados / grandes; / fazer vosq', e non vos seja greu; 16.81,
43.3i teve-o grandes set' anos; 65.x 127.42, 311.5? nunca me será greu / de
gran tempo; 103.27 grandes trezentos ren que por ela faça. CF. grave.
anos estevo assi; 226.51 Un grand'
an' enteiro || 119.13 mui gran mannãa grinon s. M.: barba, bigode: 85.50 (E)
j a n t a n d o || Gran Bretanna v. Bre- queimando-lle Ias barbas e pois os
tanna; Gran Cêa v. Cêa; de gran grinões (grin[n]ôes?). CF. grannon.
maneira v. maneira; Gran Mar v.
mar; g r a n missa v. missa; Gran gris s. M.: certa variedade de esquilo;
Porto v. Porto, espécie de pelica, parda: 5.183 non ar
vestiria pano de seda nen pena de
grannon s. M.: barba 293.28 atai o adobou gris; 135.140 gris / e pano vermell* e
/ que ben cabo da orella pos-11' a bis / ouvesse logo conprado.
boqu1 e o g r a n n o n || PI,.: 85.50 T,
3o5.58 d e p e n a v a seus grannóes. Gromaz v. Gormaz. .*.'
CF. gricon.
grorifiear v. TR.: glorificar: 315.62 o seu
s. M.: 315.26 úa grand' espiga de nome seja grorificado.
grãos carregada / de triigo; 335.7 fez
os montes mui grandes e fez o grão grorioso ADJ.Í glorioso: 14.11 Esta Sennor
do milio. groriosa quis gran miragre mostrar;
19.6 Madre do Rei grorioso; 21.47
grave ADJ./ADV.: 49.45 que dos graves groriosa Sennor; 40.3, 42.31)3 Gro-
pecados seus / perdess1 ela queixume; riosa: Santa Maria: 2.37, 6.70 por
267.47 húa onda ... fort' e mui grave prazer da Groriosa; 8.19, 43.78, 48.42.
|| seer grave de -j- INF.: 93.5 Nulla CF. glorioso.
enfermidade / non ê de sãar / grav1,
u a piedade / da Virgen chegar || grossain s. M.: gordura: 9.17 To, 9.171
seer grave a alg. (impess.): 64.58 Carne... se fez e saya / dela, mas
maçar vejades que He desto grave non rança, / grossain. "'
for; 156.27 o que mais grave ll'era;
2i6.a5 A ela foi-ile mui grave por de grosso ADJ.: lenna mui grossa que non
ssa casa sayr. CP. grea. fosse fumosa; 242.27, 253.53 o bordon
grosso quebrou; 277.13, 368.53 húa
grego s. M.: 265.123 tu que es Madre cohobra... a semella / dúa anguia
daquel que Âyoz / chamad' é dos grossa.
gregos.
grueiro ADJ.: próprio para caçar grous:
gresgar v. i.: renhir, disputar.- 259.12 falcões de garça, e ar grueyros.
feze-os o demo assi gresgar / que
ss'enviaron logo desfiar. gnaannar V. gaazmar.
grea ADJ : penoso, difícil, molesto, dolo- Guadayra: 124.46 Alcalá / de Guadayra ||
roso: 187.46 que nos acorrer Guadeyra: 345.34 querendo yr aquela
queira en este ano tan greu; 235.70 noite a Guadeyra (=Guadeyra) máer.
de muitos mães o sãou, grandes e CP. Alcalá.
1 58
Guadalete: 328.27, 356.2 pelo rio de Gua- guarecer v. TR.: curar, sarar: 5.129,41.1
d f i l e t e ; 356.26. 5 129,41.1 como Santa M a r i a guare-
ceu o que era sandeu; 53.i, J/.t,
Guadalquivir: 328.25, 366.71 Guadalquivir 63.69' || salvar, livrar: 35.98, 49.27,
o rio. CF. Aguadalquivir, Alquivir. 74.1 Como Santa Mc r ia guareceu o
pintor que o demo quisera matar;
Guadeyra v. Guaday v. 243.11 || v. l.: sarar: 366.20 enquant'
el guareçia || salvar-se: 148.1 Como
gualardõar, gualardon v. galardoar, galardon. un cavaleiro guareceu de mãos de
seus éemigos; 164.18 foi-ss' aã eigreja,
guannar v. gaannar. cuidando y guarecer || viver prospera-
mente, sustentar-se: 371.73 de muitas
guarda s. F.: 64.34, 106.55 A guarda... partes v i i n n a m y guarecer. CF. guarir.
iog' abriu / a carcer; 116.56 sãs guar-
das y poseron ; 146.23 era mantéedor guarida s. F.: cura: 129.18 se el da chaga
/ dela e ar do seu aver / boa guard'; ouvesse guarida; 268.47 d^-me pola
350.46 te fez dos s a n t o s fror / e ta vertude a este corpo g u a r i d a , 385.24
guarda do peccador. protecção, defesa; 9 5 . 1 6 S a n t a
M a r i a . . . que aos seus sempre dá
guardador s. M.: protector, pastor: ioz.5o( guarida; 192.160 || acolhimento: 222.19 •*•
378.60 Bõeyta sejas, que dos teus es castidade / mantõen, que pois nos ceos
guardador; 398.45 fez que os cordei- ajan por senpre guarida.
ros ouvessen por guardadores / os
lobos; 401.47, 417.26. guarir: Os mesmos valores que guarecer.
v. TR.: curar, sarar: 5.149, 7-49i s '-3
guardar v. TR.: proteger, defender: 4.1 Santa Maria pod' enfermos guarir ;
como Santa Maria guardou ao filio 53.37, 54.1 || salvar, livrar: 4,83, 146.50
do judeu que non ardesse; 7.19, g.85, ben sei que ren non te guarra / de
i3.r como Santa Maria guardou o mort'; 245.72 poren te vin eu guarir /
laclron que non morresse na (orca 1| desta p r i j o n ; 337.41 II v. i.: sarar:
vigiar: 1.47 vyu a pedr' entornada / 5.i66 Voss' irmão guarra; 75.45, 91.52,
do sepulcr' e guardada / do angeo; 126.20, 366.17 || salvar-se, escapar:
65.25i, 83.56, 89.55 II conservar: 18.2, 9.124, 33.59 se gu a r ' a P er nadar; 51.44,
46.1 a omagen de Santa Maria, que 82.13,192.99, 317,42 O escudeiro, tanto
un mouro guardava en sã casa onrra- que viu fugir / a moça, leixou-sse
d a m e n t e ; io5.2i sse ta virgíidade / depôs ela ir / dizendo: Guarir / non
quiseres toda ta vida guardar; 128.23 me podes, rapariga sandia. [| viver:
a comoyon . . . guardade-a na boca || 65.217 R u e como foi entr' as gentes
observar, cumprir: 35-i3i fezestes guansse || guarir-se: tirar proveito:
gran torto guardando mal vossa fé; 165.52 porquê me fizeste con mia ost'
117.17, i5i,2 guardava os sábados |j aqui víir, / dizendo que esta vila non
guardar-se: defender-se, acautelar-se, sse podia bastir / d'omes d'armas, de
evitar: 14.18 por se guardar de mal / m a n e i r a que me podesse guarir. for-
beveu húa m e e z y a ; 25.125, 47.45 Oy mas verbais:
mais te guarda e non sejas malvaz ;
49.8 como nos guardemos do d e m o j FUT. IND. guarrei 256,31
P er 1ue nos guardemos d'erro. guarra 5.166, 146.50,
256.4, 276.4,311.58
guardião s. M.: superior dum convento: guarrán 426.31
119.68 enviou polo guardião / e filiou COND. guarria y5.45
dei pSedença dos erros sabudos. IMPliR. guari 5.164
guerlanda s. p.: grinalda: 121.1, 121.8 e ric' e de mui gran guysa; 201.11
guerlanda faria de rosas. húa donzela / que era de gran -guisa
e aposta e beia; 281.7 non av'a no
guerra s. F.: 6.9 a Virgen Santa Maria, reino duc nen conde nen marques /
con que judeus an gran guerra; i5.a3 que fosse de mayor guisa; 411.12
Este Juyáo avia guerra / con per- desta sennor falaron / com* era de
ssiãos; 16.16 non leixava guerra nen gran guisa || sen guisa: inconveniente,
lide nen bon tornei; 64.19 || adversi- mau; indevidamente: io5.63 tanto foi
dade, males: 65.221 por razon tive sen guisa, / que non pod* orne per ren
que en esta terra / dos meus que y falar; 291.26 como pecou / eno
soffresse desonrra e guerra || fazer inundo mui sen guisa; 312.6 muit' é
guerra: 9541 fezeron gran guerra, / cousa sen guisa de fazeren avolezas /
rouband* en mar quant' achavan; os que creen éha Virgen || non e sen
19348 feze-lle no mar vias / que o guisa: é bom, é natural: 316.3 Par
non tanpess' a agua e He non fezesse Deus, non é mui sen guisa de ss'ende
guerra || filiar guerra: 121.45 muit' é mui mal achar / o que a Santa Maria
d e s c o m u n a l / Cousa de filiarmos s'atrtv' a fazer pesar; 404.3 Non é sen
guerra cona Madre do Sennor; 165.67 guysa d'enfermos sâar / o santo leite
guerra per nulla maneira con ela non que Deus quis mamar || a guisa.de:
fillarey. como, na qualidade de, à maneiro de:
183.8, 192.128, Sog.óô vêeron a aquel
guerreiro s. M. / ADJ. : 57.40 un cavaleiro / logo muit'a guisa de crischãos; 3xi.52
roubador e guerreiro; 152.7 un cava- Mentes a guisa de mão || a sã guisa:
leiro / que apost' e iremos' era e ardid* ã sua vontade: io5.a Como Santa
e bon guerreiro; igg.i3 un peliteiro/ Maria guareceu a moller que chagara
que morava na fronteira en nn cas- seu marido porque a non podia aver
telo guerreiro; 205.23 bõos cava- a ssa guisa; 2i3.23 por fazer mais a
leiros, /ardidos e arrizados, e demais ssa guisa, 312.23 por obrar mais a sã
bõos guerreiros. guisa || desta guisa: 5.96 Pois desta
guisa pres mort' o menyo; 6.90, 45.6,
guorrejar v.TR.: guerrear, combater: 46.12, 52.35, 5g 82 || daquesta guisa: 144.56
166.12, 205.48, 385.11 Pêra guerrejar E jouv' assi daquesta guisa tal: 298.36
os mouros d'Espanna e os africáos. daquesta guisa começou / sã oraçon ||
de m u i t a s guisas: 58.3 De muitas
guiador s. M.: 106.67 Madre de Mostro guisas nos guarda de mal / Santa
Sennor, / que lie fora soltador / dos Maria: 206.4 H d'outra guisa: 42.53
presos e guiador. per consello do demo ele d'outra
guisa fez; 283, i o || de guisa que: 114.18
guiar v. TK.: 9.40, z 1.59 a Virgen que nos mal o chagaron / de guisa que todo
guia; 18.69, 25.93, 33.2 H guiar-se: 79.4 o espedaçaron; 129.13, 201.20, 227.1 II
quem se per vos guya / quit' é de de tal guisa que; 6.49 Santa Maria,
folia. que a molier dun infançon / guardou
de tal guisa, por que non podess'
Guimarães; 233.11 úa vengança que fez / errar; 97.24 De tal guisa o foron
Jhesu-Christo en Guimarães dun mezcraf, / que o mandou log* el Rei
jogrâr; 291.1 E. c h a m a r / a n t e si; 125,43, 193.21,
367.46 || de tal guisa como: 292.103
guisa s. F. : maneira, modo, espécie; 208.11 He contou o sono ben de tal guisa
en Tolosa, en que soya aver / ereges medes / com' a vos ei já contado [|
de muitas guisas || categoria, posição en guisa de: 193.51 log' entre mi e as
social: 132.24 un crerigo fremoso / aguas pôs com' en guisa de pano /
n
16o
branco || en esta guisa 67.36 || en outra toste; 261.24 Deus lio quis guisar;
guisa 14.34 || en muitas guisas: 291.3 271.39 guisad' os aparellos; 411.138
en muitas guisas dev' om' a Virgen muitos manjares / lie guisou || REFL.:
loar || en t o d a g u i s a : firmemente: preparar-se: 43.i5, 228.3, 355-21 O
164.19 e' foi-ss' aã eigreja, cuidando mancebo p r o m e t e r a por yr-se en
y guarecer, / creendo en toda guisa r o m a r i a / a Vila Sirgu', e guisou-se
que non seria b r i t a d a )| en todas gui- e foi-se logo sã via. CF. guisado.
sas: 91.24 cuidand' en todas guisas y
a sãar || por todas as maneiras: 322.7
punna en t o d a s g u i s a s como non
liquemos fora / do reino de Deus |] en H
nulla guisa: de nenhum modo: 286.4
n o n soffr' e n n u l l u guisa leixa-los Hcmamicl, herdado, hcrdamento, herdar,
escarnecer || en guisa que: de maneira herege, herniida hcrmitan(o), hermo,
que: 77.20 a seu proveito / Parasse Herodes, home, hoste, hóstia, hu, húa,
mentes en guisa que a guareçesse; hufania, humanidade, humão, humil-
345.26 || en tal guisa que: 53.21, 113.12, dade, hun, liúus, huviar, v. Emanuel,
128.20, 148.5 || en guisa tal que: 25.115, erdade ETC.
239.71 || en atai guisa que: 144.51 ||
per n u l l a guisa: de ncnhwn modo:
<j8.io non pod' abrir / As portas per
n u l l a g u i s a ; 229.22, 329.61, 336.47.
ídolo s. M.: 38.5o aqueles Ídolos pintados; imagen (25.1, 196.2, 264.3) V. omagen.
196.2, 297.38 Este rei termo que enos
ídolos cree; 335.1 un gentil que ado- imos v. ir.
rava os ydolos.
in (LAT.) v. convertendo.
idropisia s. F.: 30828 Lie deu tal enfermi- inçai: 235.78 do mal que lies en venna a mi
dade, que começou a ynchar ... mui mui pouco nVincal (pouco me imporia).
mais ca d'idropisia. CF. cnchal; v. cal. ."
ifançõa (55.68 Tb) v. infançõa. inchaçon s. F. : 346.18 Mais a inchaçon foi
tora, / E en mui pequeno tenpo foi
jfançon (44.6, 55.63 To, 64,8 TTo) v. o braço tan inchado / que mais seer
infançõn. non podia.
T<
102
inferno s. M.: 3.u no inferno entrou; fazenda nunca irá adeante || ir pêra
35.76, 55.46, 75.160, 82.48, 210.7 brita- mal : 264.39 seu preito todo pêra mal
ria / o inferno antigo || 332.9 foi os ya || 125.39 Como vos vá? Disseron :
infernos britar. CF. iferno. Mal || ir sã via: ir-se embora, partir :
11.47 'J6 daqui vossa via 542.84 ss'er-
Ingraterra: 35.37 a Ingraterra ar passou : geu e foi ssa via ; 57.33, 93.80 bon
221.2O, 226.1. CF. Englaterra, Engra- v e n t ' o u v e r o n / e foron ssa via ||
terra. 132.149 do 'e'1' enton s'ergia / E logo
foi ssa carreyra || 3 12. 28 Yd' a boa
ino s. M.: hino: 187.27 ynos e cantigos ventura (fórmula de despedida \r e
(Ei: ynnos). víir: yndo e víindo:/>ara cá e para lá:
insoa s. F.: ilha: 307,10 Cezilla é húa 37.32 per aquel pé a mão yndo e
inssoa de m a r ; 424.16 de longe o víindo / trouxe muitas vezes || vai e
foron veer / Ben das insoas de Sabá. ven: i53.27 Disse-11' ela: Vay e ven, /
ai, louca, sandia, / ca eu non nVirei
inverno, ivorno s. M.: 67.19 'ei'°s en que daquen || non vai ncn ven : não é con-
jouvessen en yvern' e en estade; veniente; 277.27 Non vai nen ven /
161.40 en yvern' e en estade; 3o7.a5 De jajúar en tal terra e andand' en
choveu tan muito come no mayor / cavalgada || ir -f- INF. : 1.21 Elisabeth,
Inverno do mundo chove. que foi d u l t a r ; 3.14, 5. 157 trayçon...
que IPaquel gaffo traedor fora baste-
Ipocras s. M. : Hipócrates: 88.82 queria cer; 11.69 Ousadia / foi d'irdes tan-
obrar / per Ypocras o loado. ger / meu comendado ; 24.46 mandou
os sinos tanger, / por ir o miragre
ir v. i.: 4.23 tal amor / con esses moços v e e r ; 25.36 ir-t-ei por fiador m e t e r ;
collia .. que ya en seu tropel ; 9.27 26.46 vai-te degolar || ir a -f- INF. :
se ides a França; i 1.20 a húa sã druda 78.41 mandò-o que fosse a veer se
ya; ig.38 que fossen da terra como fezera / aquel seu cavaleiro o que-
quen ss' eixilla ; 33.i5 Húa nav' ya 11'ele dissera; i33.i5 Aquesta menynna
per mar ; 36.7 húa nave, u ya gran foi a bever / ena cequia || ir -j- GERÚN-
companna ; 45.17 os que yan seguros DIO : 6.52 A coitada por seu filio ya
pelos camyos; 78.45 u ele ya cabo m u i t o c h o r a n d o ; i5.i6o maestre
de ssa carreira; 85.74 foron pelas Líbano foi chegando; 20.28 anpa-
terras pregões || 107.39 logo a espena- rando / nos vás || ir-se: partir, ir-se
ron, / dizendo: Alá yrá ! || ir contra: embora.- 5.26 Quando ss'ouv' a ir o
34.8 quen contra ela vay, palia é con- Emperador ; 6.43 levó-o a ssa casa,
tra vento; iSS.gg quitade-vos já / pois se foron as gentes; 17.55 A boa
d'irdes contra seu mandado || ir por: dona se foi ben dali / a un' eigreja;
22.i3 foi polo matar; 369.53 foi por 18.45 foi-sse correndo a casa ; 35.27
filiar a sortella dali onde a posera || ouveron-sse d'acordar / que sse
24.40 ide por el con procisson; 69.71 fossen pelo mundo ; 55. i como Santa
M'ide polo que fez a meezinna; 12849 Maria serviu pola monja que se fora
con gran precisson fossen por aquela do mõesteyro. Formas verbais :
que espello / é dos santos... e a
trouxessen onrr^da; 191.11 un pobr' PRES. IND. vou 64.39,
escudeiro / que fora por ssa soldada;
191.15 i r . . . por agua... a húa fonte || 355.3a
ir pôs: correr atrás,perseguir: 25.154 vás 9.57, 20,28
a gente pôs eles ya; i58.s6 foron pôs el vai 15.101, 20.24,
cavaleiros; 213.67, ^Q1-1? II ' r adeante: 34.8, 35.8, 40,0
prosperar: 297.45 dês oy mais sã vá 125.39 ET
163
Johan, Johane, Joan, Yoan, Yoano: jornada s. i'.: percurso diário, vingam!
O Apóstolo e Evangelista: 66.24 San 3i.52 correndo de r a n d o n / foi a jor-
Johan; 295.25 San M a t e u s / e San Yoan nadas t e n d u d a s ; 115.219 gran j o r n a d a
167
/ pois cada dia prendeu ; 118.3i pêra judaria s. F. : judiaria : 12.27 começaroa
Santiago ssas jornadas fillavan; 235,53 logo d'ir / dereit' aa judaria,
ouve de filiar / jornadas grandes no
dia; 420.75 quando a mi* alma daqui ' Judas Macabous: 22.23 más bravo foi que
fezer jornada. Judas Macabeus ; 133.28 foi a pistola
rezar / dos mortos que fez Judas
jornal s. M.: 242.18 cada dia víya y seu Macabeus ; 401.21 Machabeus / Judas.
jornal / lavrar; 892.19 se ben obrou
por ela, ben H' ar pagou seu jornal; judea s. F. : judia i 4.97 Por este miragr'
371.20 viinnam per lavraren e gáar y atai / log' a judea criya; 89.1, 107.1,
seu jornal || viagem: 197-35 yrei ala «o8.63. :
de bon grado e farey este jornal;
235.53 passou per Catalonna, en que
judeiejfo (108 M) v, judeueyo.
ouve de filiar / jornadas grandes no
dia, como quen and* a jornal.
judeu s. M.: 2.25 judeus e a eregia; 3. 19,
4.1, 5.140 non avia y mouros nen
Josafas: o vale de Josafatke 419.9% Vai de
Josaphas; 419.955 Josafas JJ To: Josefas. judeus; 6 1, 333.i8 esto crischãos /
viron e judeus e mouros.
Joseph: 414.12 Joseph, con que foi espo-
sada; 420.19. judeueyo s. M. : judeu^inko : 4.34 'O judeu-
cyo prazer / ouve. CF. juãeieyo.
jostiça, justiça s. F.: fajerj.: 164,16, 175.85
Esta jostiça tan boa a Madre do Josti- jugar (174.1 E) v. jogar.
ceiro / fez por aquel orne bõo; 193.60
Poi-la jostiça fezeron; 352.11 Aquesi* a juigar v. joigar.
un cavaleiro conteceu que vassal" era
/ dun fi de rey, e por ele fazia jostiça juiz v. joiz.
fera; 392.46 fazede de min justiça,
ca jurey gran falsidade || 401.39 que juizio, juízo v. joizo.
possa mis gentes en justiça lêer ||
magistrado, autoridade judicial: jujuar (23?.3 E), jajuar (88,25 ^) v- ÍaJ«aí'-
175.37 a jostiça tan fera / foi de sanna,
que tan toste diss': Este moç' enfor- julgar v. TR.: 20.16 non quera, quando /
cade; 186.37 aa jostiça mostra ta se ver julgando, / catar nossas san-
razoa; 291.18 disseron aa jostiça que deces; 26.87, 50.7, 75.131 diabos que
o fosse recadar; 326.42 un cavaleir' vêeron por aquel' alma julgada;
aly chegou / que de toda a terra a 235.91 non ouvess' y joyz / que de
redor / era jostiça || justiça: 78.63, vida o julgasse. CF. joigar, juigar.
xig.51, 164.16, 221.7,291.15.
juntança s. F. : limão: 154.4 Tan grand'
josticeiro, justiceiro ADJ./S.: 45.57 Deus é amor á a Virgea con Deus, seu FilP,
mui justiceiro; 175.85 a Madre do e juntança.
. Josticeiro; ig3.6 Santa Maria, Madre
do Rei josticeiro; zi3.5g a josticeira juntar v. TR. : 1.68 a companna que juntar
/ Madre de Deus; 34g.3S senpr' aos / fez Deus; 6.37 un dia de festa, en
culpados, / maçar é mui josticeira, que foron juntados / muitos judeus
con piadad' escarmenta || justiceiro: e crischãos; i5.fig, 30.41 Jeso-Crist'
3oa.26, 379,52, 392.5o e a que nos mantôn / por nos foron
juntados; 38.8 ela e sseu Filio San
josticiar (193.53 T) V. justiçar. juntados / d'amor; 46.21 juntar /
i68
f o i . . . os robôs que ouv' avudos; uno; 235.22 ricos-omes que ... se
5b.22 foi compõer / cinque salmos e j u r a r o n c o n t r a ele todos que non
j u n t a r ; 94.108 j u n t o u o c o n v e n t o ; fosse Rey; 235.6o.
114.37 as chagas... foron logo todas
atan ben juntadas, / sãas e guaridas jusúo ADJ. : de baixo, inferior: 69.78 fez sã
e tan ben sarradas / que adur pare- passada / perant' a porta que é mais
cian end' os sinaes ; 126.78 Os espo- jusãa.
soyros juntados foron logo; i8o.56
Deus foi j u n t a r / en ela prez e sen c juso ADV.: debaixo, em baixo, para baixo:
cortesia; 241.21 esposaron os moços 52.18 f o r o n todas ben juso decer;
enton pelo congeito / dun clérigo 102.47 juso caendo ; 107.46, 191.16 un
mui santo, que juntou este preito > valo juso a pé desse monte ; 241.52.
370.1 5 fez dela Madr' e Filia juntada;
282.19 caeu ... cabeça juso; 352.36
3(j8.u u o mar M e d i t e r r a n o cono mui formou suso / os ceos maravillosos
grand' é j u n t a d o || juntar-se: 96.3 fez e ar pôs a terra juso || de jnso: 214.45
que se juntassen o corpo e a testa; como do as a lace d e v i a jazer de
127.60, IÕI.33, 162.52 amostrar-/a foi j u s o ; a52.i Como .Santa Maria guar-
a quantos ss'i foran juntar / Enton dou úus orn&es que non morressen
polas inissas oyr. dejuso dun gran monte de aiêa que
lies caeu dessuso.
jura s. F.: 185.38 sobr' esto fossen ambos
sãs juras grandes fazer; 23g.a!> Ide
fazer / jura ant' a Majestade; 23g.3i jusíador s. M.: 15.138 o matou dúa gran
lançada, / que nunca atai deu justa-
andade / a jura ende receber: 392.4
muyt' estranna quem por ela mente dor.
ou faz falsa j u r a ; 392.30 el a jura
fazia, l e o alcayde meesmo dei a justiça v. jostiça.
jura recebia. / E el meteu-lle na jura
a Deus e S a n t a Maria || PL,: casa- justiçar v. TR.: castigar, punir, executar:
mento: 125.65 chamassen un capelan 193.58 acharon os traedores / e fezeron
/ que lies as juras fezesse; 285.87 justiça-los como quen atan muit' erra;
Poi-la levou a ssa íerra e con ela 301.20 Que en tal prijon non moira
juras pres. nen ar seja justiçado; 357.24 como
soltan de cadeas / os reys aos seus
jurar v. TR. : 5.38 en húa torre o meteu presos que non sejam justiçados. CF.
en muy gran prijon, / jurando muyto jostieiar.
que o faria y morrer ; 57.113 juraron
/ que nunca a c r i s c h ã o s / j a m a i s justiceiro v. josticoiro.
r o u b a s s e n ; 63.66 j u r o par Deus;
285.38 lie jurou en sãs mãos que con justo ADJ.: 70.21 /nos mostra Jhesu-Cristo,
ele s'irya; 3o5.4O Juro-vos per mia / Justo Juyz.
creença; 33g.i2 jur' en boa fé ; 363.2o
El Con Symon muitas vezes jurado Juyão: Julião Apóstata (f 363): 15.2, 17,23,
avia / que o trobador matasse logn' 32, 47,61,71,97, 108, 156,165,183; 27.6S
en outro dia; 3g2.2 Como Santa Juyáo, emperador cruel.
Maria do Porto consentiu que enfor-
cassen un ome que j u r o u m e n t i r a
pelo seu nome || jurar-so: 135.2 Como K
Santa Maria livrou de desonrra dous
que sse avian jurados por ela quando Kyrieloyson: 24.50 Os crerigos en mui bon
eran menyos que casassen ambos en son / cantando Kyrieleyson.
lais s. M.: cantiga: 8.15, 8.17 Aquel lais
que el cantava era da Madre de Deus;
ia, Ias ART. F. / PRON. PESS. F. J V. Io. io3.2t> Alan gran sabor avia daqnel
caiit' e daquel lais.
lá ADV.: 24.17 correr/ya lá sen tardança;
lama s. F.: 90.37 per esta maneyra / jaz o
p» ig5.15 lá mui queixosa / a moça foi
por el. demo na lama.
lãa s. F.: /ã.* 23.28 nunca vestirei jamais lâmpada s. P.: i5i.27 lâmpadas e lumeei-
13a nen lyo; 35.:, 53.ii húa pober ras; 304.29, 312.85 húa lâmpada de
moller / sã madr" era que fiava a Ifia; prata.
6g.58, 147.22.
lamparon s. M.: escrófula: 321.13 padecia
laço s. M.: (3.23, 65.168 solta-11' este laço / enfermedade mui forte que na gar-
en que jaz liado. ganta avia, / a que chaman lanparôes.
lado s. M.: 83.68 viu de lado/cabo da porta lança s. F.: 9.93 Dar-11-ei con mia lança;
estar / a Virgen; 2o5.3o de cada lado 15.ioâ sã lança / muito bràndind';
/Na torre meteron cavas; 2i8.i3 Meou 119.29, 148.31, 154.34'.
tolleito d'anbos e dous los lados; *•
273.41 viu a seu lado / pender... dous lançada s. F.: I5.I3? o matou dúa gran
fios; 361.44. lançada; 22.16 mandou-lle lançadas
dar; 148 (M), 377.40.
ladrar v. i.: 3/2.i3 come can ladrar / Sc
filiava; 411.147. lançar v. TR.: 22.25 a ssa azcúa He lançou
/ e feriu; 38.51 foi-lles log' húa pedra
ladroa s. F.: ladra: 55.23 andando senpre lançar; i36.3, 394.1, 333.39, 419.118
de noite, come sse fosse ladroa. || 214.31 volveu na mão os dados / e
lançou senas ai terce || 142 (M) lan-
ladrou s. M.: 9.89 un ladron maldito, / que çou un falcona húa garça; 44(A/)lan-
romeus robava; i3.i, 24.10 un crerí- çou o açor aas perdizes || lançar-se;
zon, / que era tafur e ladron: 3i.32, 33.3a un saltar / deles quis e se lan-
49.37, 84.29 U ides assi, marido, de çar / cuidou no batel.
noite come ladron; 145.63 Jhesu-
-Christo, que foi ontr' os ladrões/Ena lanterna (i34.65 T) V. lenterna.
cruz pregado.
9 lapa (t65.11) v. Alapa.
lago s. M.: 26.38 por que non caias no
9 lago / d'iferno. larcdo (Santander): 244.1,10; 248.1,9.
lagrima s. F.: (55.57, 3a3.58 ouv'y con ale- lasso ADJ.: cansado, fatigado: i5.88 ant'
gria muitas lagrimas choradas; 4o3.3. o altar adormeceu / da Santa Virgen,
lass' e maltreito; 205.64 neúu deles
lai ADJ.: feio: 279.27 Tolleu-ll* a fever e morto non foi, fendo nen-lasso.
aquel umor / mão e lai.
latia s. M.: 53.3g as Escrituras soube, c
laido ADJ.: feio, lesado: 81.37 non ficou latin mui ben íalar; 202,29 a rima...
sinal / Daquele fogo montes/ de que que era de tal razon / en latin.
§ layda era.
i laidura s. F.: lesão: 352.43 seu açor He
lavar Y. TR.: 34.3o lavou-a / con agua;
39.36, 73.4 pod* os pecados das almas
daria viv' e são sen laidura. lavar; io3.i6, 319.41.
§
l
l
I70
lavor s. M.: 2o8.5z, 252.27, 266.31, 358.7 lazerado ADJ.: pobre, miserável, em mísero
Desto fezo eno Porto... gran miragr' estado: 88.34 Con coita e con pesar /
a Grorlosa... no lavor de sã y g r e j a ; de que era lazerado; 174.23 jouv' assi
356-4 Non é mui gran maravilla se vel três dias mui maltreit'e lazerado;
sabe fazer lavor / a Madre do que o 335-35 Com' andamos lazerados con
mundo fezo || bordado: 274.24 hua est' ano tan minguado; 420.38 fuste
garnacha... de mui rico lavor; 295.12 mui pobr' e lazerada.
mui ricos panos d'ouro e de mui
nobre lavor. lazorar v. i.: sofrer, penar: 93.35 Oi mais
non / quero que este mal te faça laze-
lavorar v. i.: operar, actuar: 346.28 a sã rar; i3o.3o As outras nos fazen muit'
gran vertude que mui toste lavora. esperar / polo seu ben e por el laze-
rar: 3oo.i3 devemos / por aquesto
lavrado p. p. / ADJ. : 294.22 H ú a o m a g e n . . . lazerar || começar a faltar: aSi.aa En
de pedra mui ben lavrada; 332.19 úu tod1 est' a lazerar / ouve per força o
chapitel / fremos' e mui ben lavrado; vyo, ca dei foi grand 1 o bever || ter
348.46 citaras ben lavradas; 358.2 can- fome: 353.79 a que non dan ren que
tos lavrados. CF. lavrar. comia, e vejo-o lazerar.
Ie(s) v. lie.
lavrador s. M.: 22.1, 31.70, 178.7, 280.1 un
lavrador que andava segando; 304.21
cavaleircs, lavradores, / clérigos, mon- leal ADJ.: 5.86 tenno que seja contra nos
B es ; 334-7 úu mancebo lavrador. l e a l ; 4240, 43.3 Porque é Santa Maria
leal e mui verdadeira; 58-4, 114.49,
148.4 g u a r d a Santa Maria os que lie
lavrar v. TR.: io6.a5 com' en Seixon lavrar /
son leaes; 197.30 o terredes por cons-
e p i n t a r / viu eigreja mui fremosa;
sello leal || s. M./F.: 292.26 Assi estes
221.26 lavrava / o m õ e s t e i r o das dous leales lealdade fez amar || leal-
Olgas; 229.11, 249.1 un maestre que mente: 67.78 como lie lealmente sem-
lavrava na eigreja que chaman Santa
pre serviço fezera; 177.12 a seu sennor
Maria d'Almacan; 316.43 || 312.2 na / servia mui lealmente.
casa en que lavraran a omagen de
Santa Maria; 362.12 húa arca d'ouro
lealdade s. F.: 67.34, 140.14 Loemos ssa
fora mui rica l a v r a r || costurar: 18.59,
lealdade; 173.28 a ssa gran lealdade
117.1 Como húa moller prometera
passa todas lealdades; 175.3 a Vir-
que non lavrasse no .sábado; 199.2 un
j.;en, a Sennor de lealdade; 188.40,
peliteiro... começou a l a v r a r no seu
.|o6.i3 Ben vcnnas, Mayo, e con leal-
dia de Março || cultivar: 178.21 Ao dade.
ero u lavrava; 334.18 p r e n d e u / seus
bois con que lavrar fosse; 338.12. lealmente v. leal.
CF. lavrado.
lecença s. F.: licença: 55.27 do mõesteiro
lázaro: 38i.32 aquel que resusçitou / Lá- sen ssa lecença sayra.
zaro de quatro dias.
Icdania s. i'.: ladainha: 11.92 liia / sobr'
lazeira s. F. : miséria, escassas economias : ele a ledama; 847.43 salmos ... e
147 (M) Como hua vella pobre con- ledfiyas (MS.: ledayas) || Í4,a« Mania
prou húa ovella de sã lazeyra. (rima;. CF. lodama.
lazeâro s. M.: trabalho, penitência: 71.11 lodiça s. F.: alegria, prazer: 1.54 gran
f i l i a v a lazei.ro/en loar m u i t ' a V j r e n . lediç 1 alicada / que ouv' ela; 7.24
171
ouveron gran lediça; 14.22, 3ig.66 || os dois Testamentos: aquele que
 companna ioda gran lediça fera / juntou as leis || regulamento, regra
ouve deste feito. monástica: 66.61 bíezia / o vinn' e o
' pan/como a lee comenda; 88.54 come-
ledo ABJ.: 7.33 vêo sen vagar, / leda e tnuj res... que defend' ordin e lei; 419.77
risonna; 11.76, 46.20, 55.7a, 62.39; rezara n seus psalmos com* ena lee jaz.
71.33 sey ora mui leda.
leiga s. F.: 262.48 leigo nen leiga nen freira.
lee v. lei.
leigo s. M.: 262.48, 389.18 abbade / oi já e
Icedor ADJ. /s. M.: o que lê í 4.22 tal amor / tornou-se leygo.
con esses moços collin, / côa que era
leedor. Leiria: Leiria: 23;.3g camío de Leirêa.
Icenda s. F.: texto hagiográfico destinado à leite s. M.: 35.30, 46.2 deitou leite das
leitura liíúrgica: 66.29 Quaes cama- tetas; 82.27, 54.1, 77.3,g3.38 seu santo
rán / a missa que converria, / ou leite || s. F.: 420.33 béeyta a ta leite
quaes dirán / toda a outra leenda. onde foi governada / a carne de teu
Filio. . '
leer v. T./I.: ler: 11.91 Tod" aquela crere-
zia / dos monges logo liia / sobr" ele leito s. M.: '21.53 o fez no leit* u jazia
a ledania; 53.2, 55.6z u vésperas di- bolir; 25.174, 67.19, 7'*2^i 75-'°4-
zendo / estavan todas no coro e ben
cantand' e leendo; 36.17 sabia leer / leltoairo s. M.: electuário: 88.74 un vaso
pouco; 65.140 pois que a carta ouve dourado / chêo de nobre manjar / dun
ben leuda [| estudar: 4.12 un filio leitoairo preçado; 88.96 TTo(E: lei-
seu ... ontr' os crischãos liya / na toario). c. F. letuario.
escol'; 291.11 úu scolar liia en Sala-
manca. leiton s. M.: 85.64 se— Iey toes / comeres.
legar v. TK.: ligar, atar: 253.8 a ssa vir- leixar v. TR. /1.: deixar: 5.24 quando moveu
gíidade legou forte no vencello / o de Roma por passar alen,/ leyxou seu
demo. CF. liar. irmão; 6.33 vos consello que o pedir
Icisedcs; iS.iaS catar foi... u as sãs
legeiro (107.47 T) V. ligeiro. armas ante ieixou', 16.16 non leixava
guerra nen lide nen bon tornei, / u se
légua s. F.: Si.io Vila-Sirga, / que a preto non provasse tan ben; 27.87 leixe-
de Carron / é duas léguas sabudas; mos-lP aqueste seu logar en paz;
224.47. 32.28 mandou-lle... que a vezindade /
leixass1 da cidade; 58.68 Mal quisera
legume s. F.: 116.22 pescado / non comi u íalir / en leixar Deus por orne terreal;
nen legume; 338.38. 64.1 a moller que o marido leixara en
comenda a Santa Maria; 72.23 a Deus
lei, lee s. F.: religião: 5.i6 servidor de Deus dêostou / e sã Madre non ieixeu ||
e de sã iey amador; 15.173, 27.33, 85.65 se... ieixares a degolar cabrões;
28.124, io8.51, ijo.ai per ela nos deu 217.29 começou-ss' a repentir / e disse
nova lee; i83.3 Pêro que seja a gente quanto leixara a dizer || 369.42 disse
l d'outra lei e descreudaj 192.30 a lee
dos crischãos; 309.8 a lee de Deus;
que non Icixasse per ren / que me ben
non confessasse || leixar sinal v. sinal
l 32Q.56 aquele sen lei (mouro) || o An-
tigo Testamento: 270.39 Da Vella Lei
|| não leixar de: i.63 não quero de
dizer leixar / de como foy chegada /
i
l
í
l
»
a graça; 64.59 maçar vejades que mui bravo leon; 265.83 tornou bravo
He desto grave for, / nona leixedes com' un leon.
vos poren muito d'aficar || REFL.:
5z.2 como Ias cabias montesas... Leon: 206.1, 206.6 dun Pa^a que ouv' en
se leixavan ordennar aos monges || Roma, que nom 1 avia Leon. Não se
desistir de: B.2/ querrei-me leixar de pode determinar de qual dos Papas
trobar dês i / por outra dona || com do mesmo nome se traía.
verbos de movimento: leixar-se caer;
ii3.io, i3i.2Q || leixar-se correr: Loon: o reino de Leão: A.2 Don AíTonso
35.48 viron ben seis galeas leixar-ss" de Castela, / de Toledo, de Leon /
a. eles correr; 96.26 quand' est' ome Rey; 180.70 Leon e Castela; 2i5.6i
viron, se leixaron / correr log' a el el R e i . . . de Leon e de Castela;
|| leixar-se ir: 5.64 mui sannudo a ela 229.7, 235.6, 33z.i eno reino de Leon;
leixou-ss' ir; 15.io5 San Mercuiro log' 3g8.i3 || a cidade de Leão em Espanha:
ir-se leixou / en seu cavalo branqu"; 332.i3 Carriço ... un mõesteiro que
317.41 O escudeiro, tanto que viu fugir este preto de Leon.
/ a moça, leixou-sse depôs ela ir.
Leon: Lyon (França) 35.i5 cidade que e
lenço s. M.: (pano de) linho : 148 (Aí) teas chamada Leon / do Rodan; 255.19
de lenço; 327.37 dun gran pano de Leon do Rodan; 362.15 ena See de
lenço fez log' o altar cobrir. Leon. Parece tratar-se dum equí-
voco, visto os milagres terem ocorrido,
lengua (i5i.32 11'aposeran un furto lenguas se ff undo as fontes, em I.aon.
maas mentireiras; 40-;,56) v. língua.
ícones s. M.: soldo leonés (moeda): 245.52
Icngnago s. M.: idioma: 426.27 lenguages mil soldados de leoneses.
falarán / mais que aqueles que alber-
gan romeus; 427.40,46,51. Lerida: Lcrida (Espanha): 168.2 húa moller
de Lerida; 168.17.
lenna s. F.: 6 45 como quen lenna fende;
78.33 un gran forno encender lio man- lotera v. letra.
dava / de lenna mui grossa; 255.109,
117. leterado ADj.: culto, instruído: 54.15, 88.12
un monje mui leterado; g3.i3, 204.6,
Icimo s. M.: navio.- 379.22 lennos de Cata- 404.17,
lães, cossarios chéos d'artes, / faziam
danos nos portos. Leteran: (S. João de) Latrão: 272.1 San
Johan de Leteran en Roma; 272.12,
Icntcrna s. F.: lanterna.- 134.65 O mal xe 3o6.i5.
II' aprendeu / cna outra perna, / tan
forte que ardeu / mui mais que len- letra, letera s. F.: 56.2, 6o.l T, 70.1 Esta é
terna; 405.17 Madre do que nos go- de loor de Santa Maria, das çinque
verna / e que é nossa lenterna. CF. leteras que á no seu nome e que que-
lanterna. ren dizer; 321.55, 410.16 || caligrafia,
escrita: 265.70 ssa letera esirernar
leoa s. F.: 55.58 por el foi mais coitada adur / poderia ome da sua; 420.14
que por seu iill' é leoa. béeyta a fala que ouviste falada / e
outrossi a letra de que fusi' ensinada
leon s. M.: leão.- 4,4 A Madre do que livrou l! PL.: carta: 265.97, 365.100 desias
/ dos leões Daniel; 9.78, 47.38 pare- leteras soon ben fis / que ele se escri-
ceu-11' entan / o demo en figura de viu || fonte escrita: 5.5 desto vos quer'
-JL
i73
eu ora contar, segund* a letra diz, per ás dormido; 32.49 ^ Bispo le-
/un mui gran miragre [j letera: 56.2, vou -sse mui de madurgada; 88.43,
60.1 Tt 70.1, 265.70,97,100; letra: 5.5, i io5.io5, 1 33.32 || 36.ii sse levou mui
56.29, 7°-4» 321.55, 410.16, 420.14. gran tormenta. CF. levantar.
letuario (88 M) v. leiíoairo. leve ADJ.: 371 43 tornou tara / leve come
se de palias osse.
leu ADV.: facilmente, possivelmente: ben
leu: 25.ni, 69.72 M'ide polo que fez Iczer s. M.: la^er, ócio, vagar, folga, ale-
a meezinna,/ca ben leu ê maestre de gria, prazer; 812.44 pediu-lle que
Meçinna; 97.25, 3Sg.33. CF. lleu. aquesta coita tornass' en le-íer |] a
lezer: 156.38 oyu como cantavan vés-
levada s. F.: dar levada: levantar-se: 241.74 peras a gran lezer / da Virgen ||
o moço deu levada / do leii': jyS.So tan oyde-m(io) a lezer: 104.9, 351.8, 371.8
toste deu levada. || de lezer: 204.26 começarei) elas de
mui gran lezer / a cabeça e o corpo
levado p.p./ADJ.: que vai alto: |35.86 tro e os pees a ongir || sen lezer: sem
eno sol levado / Dormiu. demora: \4 sen lezer / ao sagrado/
foron; a5.2o, 3o6.a3 s'ouve d'enpren-
levantar v. TR.: 45.Q3 vivo o levantaron nar / ela de Spirito Santo logo sen
|| levantar-se: 42.78, 54.71,65.175,67.53 neúu lezer; 33g.33 II non dar lezer:
quando se levantava,húaoraçon dizia; não deixar em paj : 38.85 poys no rio
84.27 || 33.17 tormenta levantar / se afiogados / foron, ca o demo non lies
foi; 35.83 un vento non sotil / se levan- lezer / deu; 94.33 un cavaleiro, / que
tou muit' agya; 161.18 nuveado / se
lie non dava lezer, / tra en que a toi
levantou muit' escuro; 267.87 levan-
fazer / que sayu do mõesteiro; 361.33
tou-s' o mar con tormenta; 332.1 levan-
|| fazer lezer: tornar em prazer: 240.15
tou-sse fogo. CF. levar.
coitas, de que faz lezer II filiar lezer:
fa^er uma coisa com vagar: 131.9
levar v. TR. /i.: 1.75 quando seu Filio a
eno oyrdes fillad' y lezer || sen filiar
levar / quis; 5.6g a un monte a / leva-
neun lezer: sem perda de tempo:
ron; i6.83 foy-o consigo levar; 26.67
324.33 non quis per ren tardar / que
non podcdes levar / Â alma do meu
lia non trouxesse logo, sen filiar neun
romeu; 33.1 como Santa Maria levou
un salvo o romeu que caera no mar; lezer || non prender lezer: não hesi-
tar.- 99.26 non prendian lezer / de as
187.13 o demo a levara || levar a mal.
danar mui privado.
maltratar: 207.1 como un cavaleiro
poderoso levava a mal outro por un
filio que He matara || it5.2io non li (84.3 Tb) v. lli.
leves conpanna; 193.1 S O aver que el
levava; 348.7 un rei que de gente liado v. liar.
levava mui gran conpanna || 188.25 ao
coraçon a mão ya tan toste levar liadura s. F.: ligadura: 275.18 fóronos ben
|| 353.74 ao bon menyo daquelo que liar / de liadura forte descomunal.
mi a min dan / dou end' a mayor par-
tida e vou-llo sempre levar || aturar, liar y. TK,; Hg-ir, atar; 273,17 (óronos bea
sofrer: 1X78 fez-lles... levar gran mar» liar / de liadura forte descomunal H
teir' e afan; 155.3o sen null' outr' afan liado: 41 (Af), 85 (M), 65.168 este laço
levar || levantar-se: 134.45 jfVarôcs, un que jaz liado; 176.3 Soltar pode
levade || levar-se: erguer-se, levan- muit' agynna os presos e os liados;
tar-se: 6.8-> Leva-:' ende; / Ca muito 40 3.3 1 . CF. legar.
U
174
Líbano: Libánios (f 393?): 15.160 maestre 134.50 sãos e sen l i j o n / foron; 146.8,
Libano ... filosofo n a t u r a l de Sur. 227.18 sen dano e sen l i j o n ; 359.34
sen mal e sen lijon.
libre (89.2 E, 254.1 F) v. livre.
lilio v. liro.
lidador s. M.: 15.111 tal vingança / filiou
dei come bon lidador; 366.13 el Rey lâmia: o rio Lima: 245.11 en riba de L i m i a ;
con seus lidadores ... tornaron pêra 245.83.
Sevilla.
limpedne v. limpidõe.
lidar v. i.: combater,pelejar: 20.20 sempr'
e s t á s l i d a n d o / por nos: 181.20
195.135, 198.16 a lidar começaron, limpidõe s. F.: linipeja: 312.7 mais ama
ferindo-ss' a desmesura; 277.47 rna- limpidõe que avarento requezas || f;
taron e prenderon / todos con quan- limpedue.
tos lidaron.
limpio ADJ.: limpo: 304.3 das cousas lim-
Jide s. F: 16.16 non leixava guerra nen lide pias se paga; 304.16 oyo... d'olivas
nen bon tornei; 63.2, 129.8, £48.16, mui linpi' e m u i t ' esmerado || linpo:
198.21. 304.1 f- .'.
ligeiro ADJ.: leve, ágil: 354.26,379.33 navios linaça s. F.: linhaça: 304.17 oyo... de linaça.
ligc-yros e c o r r e d o r e s ; 408.16 era
fidalg' escudeyro, / e foi en húa linage, linagen v. linnage.
fazenda bõo, ardid" e ligeyro || fácil:
202.53 se faz grandes miragrcs, esto língua s. F.: 611.93, ioi.32 foi-11" a língua
ll'é cousa ligeira || de ligeiro: 242.5 soltar; 110.4, '50.3 tal)aron-ll' a lin-
pode-o Santa Mana mui de ligeiro g u a ; 163.19. CF. lengua.
fazer || ligeiramente: 107.47 ergeu-sse
mui ligeira-/ ment' || ligeiramen: i53.3j linna s. F. :(?): 67.63 foi sacar ao demo
logo s'ergia / a sela ligeyramen. CF. logo as l i n n a s do séo. 'Sacar a alg. as
legeiro. l i n n a s do séo' parece ter o sentido de
«levar alg. a revelar as suas intenções
lua v. loor. ocultas».
Jijado ADJ./S. M.: ferido, mutilado: 146.64 linnage s. M.: 6.4 A que do bon rey David
remanyu / aquel l l j a d o con mui gran / / de seu linnage decende; 62.16 dona
coita. de gran l i n n a g e ; 65.201, 214.18, 265.i5
Est' orne de li inagt foi non rafez,
lijon s. F.: lesão: 85.25 foi guarido de todas / mais de grand'; 285.i5 de l i n n a g e
lijões: 97.32 de lijon / ou de m o r t e . . . mui alt' era || descendência, prole:
prender; 189.29, 2OO.35 A mi l i v r o u . . . 347.22 Que rogass' eu a teu Filio que
de mortes e de lijões; 265.108 man- de meu marid' ouvesse / Imnag" ||
dou-lle fazer lijon; 293.18 recebeu linago: 285.15 To, 3i8-7 E, 404.15,
mui gran l i j o n ; 318.40 outra l i j o n mui 411.13, 4244 || linagen: 65.2OI To,
forte sen esto lie conteceu; 426.31
guarrán de todo mal e de lijon / aos linno s. M.: 23.28 nunca vestirei já mais
enfermos || sen l i j o n : 3i.3g fez filio lãa nen l y o ; 114.29 pano de l y n n o ;
sen lijon; 76.31 sen lijon nen mal; 148.11 húa camisa de lynno.
liro, lilio s. M.: lírio: 24.2 lilio; 24.57 liro; líxoso ASJ.: imundo, sujo: z52.3a peccador
75.95 lilios nen rosas; 128.55 liros e lixoso / es na alma; igí.iSi fez mães
nen violetas. t /come vil lixosa; 219.34 a omagen
do demo tal come pez / fez tornar
lis s. M.: lírio: 419.137 vi o seu corpo mui en hua ora mui feo e mui lixoso;
mais branco ca lis. 225.49 aquel poçon tan lixoso.
W
176
de peccadilla / t i r a r || com assimil.: logar en a q u e l a sazon ; 65.6a buscando
5.2 sofre-las grandes coitas; 9.131 Por ermidas e santos logares; 102.42 cn
no mar deita-la; 31.67 sen feri-lo de n i u n logar || estirpe, categoria social:
baston; 43.35 quis têe-lo íillo; 59.92 28i.83 licou rico com' orne do seu logar
quer guarda-los seus; CF. paio, pelo, || a logares: aqui e acolá: 4o3.i6 dos
polo, sobelo || depois de 1: 45-83 mal miníos... que Erodes maldito / fez
los feriron; y3.32 tal Ia parou || depois matar a logares || téer logar de alg.:
de n: 65.116 (K) tée-ia noit'; 135.90 aSr.yS ao Papa, que ten logar de Deus
ssa razon / Ia meny' . . . disse || outros [| en logar de: 5.29 vos seede-11' en
casos: sobre Ia: 73.31, 294.22, 371.45 logar de madre; 94.1 como Santa
(CF. sobelo) || Ia que: 1868 se lie Maria serviu en logar da monja que
non valesse Ia que poder à || a Ia fé sse foi do môesteiro; 105.94 en lugar
v. fé. CF. a, o, na, no, ncno, nono, de me dereito dar, / diste-me fogo;
queno, seno ETC. 121.ii por cada rosa dissesse en seu
logar / húa vez «Ave Maria»; 125.75
loado V. loar. tu seerás / come en logar de filio;
3o3_47 en logar de com' ante a feria,
loador s. M.: louvador: 279.9 este vosso faagou-a || en logar que: 43.3o en
loador; 290.9 Béeiío seja sempr' o logar que adianos / déss' end' a Santa
loador / de tan nobr' e tan onrrada Maria || l u g a r : 65.ia8, 71.41, 73.8, •'
Sennor; 384.33 seer da Virgen s a n t a 75.166, io5,2g.
un dos seus mais loadores.
logo s. M.: lugar: 208.26 foi atai ssa enten-
loar v. TR.: louvar: 2.4 Muito devemos, con / d e deita-1' en algun logo m ã o ;
varões, / loar a Santa Maria; 7.64 226.18, 3og.52 en aquel logo a ssa
começou Deus a loar; 8.4, 9.58 Esto eigreja ergesse; 328.23, 384.63 nos quer
non loamos; 20.4 || loado: 17.3 Sem- levar a logo ou sempr' ajamos pavo-
pre seja béeita e loada / Santa M a r i a : res; 419.83 || en logo: imediatamente:
88.82 Ypocras o loado || (com valor 307.48 a tempestade quedou log'enton,
de substantivo) louvor: 267.58 a Deus / e perdeu en logo a gente temor || en
loado. logo de: em lugar de: 214.32 o riqu'
en logo de meter y fiadores, / meteu
lobo s. M.: 31.25, 147.27 O lobo a comeu; y muitos díeiros.
398-3i-
logo ADY.: imediatamente: 1.72 souberon
locava: Leocádia (padroeira de Toledo; preegar / logo sen alongada; 3.3i,
t 3°4): 2>33 Santa Locay'. 4.53 Poi-la comuyon filiou, / logo dali
se partia; 5.6i, 9.66 logo tornou sen
Lociíbr: Liicifer: 27.6 a Madre daquel que tardada; 3o.22 log' ali / somos dei
deitou / Locifer do Ceo. perdoados; 78.50 logo tan toste entrou
ena ygreja; 88.96 Do leitoario sagrado
lodania ([ I.92 E) V. ledania. / lie deu logo sen tardar; a65.io Log'
enton aos seus conssello pediu || logo
logar, lugar s. M. : sítio, povoação, local habi- de: logo a seguir: 222.36 Pois que ouv'
tado: 7.29 fórona acusar / ao Bispo do a missa dita, o capelan logo dessa
logar; 27.57 leixemos-lP aqueste seu foi contar est' aas donas || logo que:
logar en paz; 28.3 Todo logar mui ben 35.55 Logo que esto foi dito, maesire
pode sseer deffendudo; 33.71 Quantos Bernalt sacou / a arca; 57.48 A dona
eran no logar; 34.a3 a omagen foi mantenente, / logo que foy roubada,
sacar do logar balorento; 63.22 el / foi-ss' ende; 6i.3o E logo que che-
conde don Garcia, que enton / tíya o gou deitou-se tendudo / ant' o altar
I77
en terra; 65.40 E logo que podo foi a gen || arrogante: 26.76 Responderon
el correndo / e seu mal lê disso. os demões louçãos; 65.12 ouv' un seu
k feegres sobervio e loução.
Lois: Luís IX de França (1214-1270): 193.7
Rei Lois de França. louco ADJ.: x53.z8 ai, louca, sandia; 125.106
louca, maa e sandia; 245.111 Ben
lomba s. F.: 3g.ô un mõesteiro que j az sobre louco fust' e sandeu; 254.15 Dizendo
lomba / dúa gran pena. paravlas loucas, maas e desordyadas;
297.51 foi louco sen contenda / sem-
Lombardia: 293.10 Esto foi en Lombardia; pre dali adelante; 318.48 tenna por
4o8.i3. mui louco quen desto graças non der
|| s. M.: 65.175, 237.37 pôs ela foy
lombo s. M.: 327.28 os cakannares anbos como lonc* atrevudo; 406.60 que nos
pelos lombos os sentiu. guarde de louc' atrevudo.
longe ADV.: 5.108,24.36,25.61 se daqui longe loucura s. F.: 40.30 nos remíisti / da mui
f°ri 57-^4 En Monsarrat venude / fez gran loucura / que fez Eva; 125.96
que muy longe soa; 65.n8 algur irá leixa esta loucura; 132.10 fará lou-
long* albergar apartado || de longe: cura provada; 149.21 eno Sagrarnento
73.53 muitos romeus / véeron de mui d u l t a v a con loucura; 224.8- quen
long'; 359.49 de mui de longe foi end* aquesto non cree, faz torpidad* e lou-
oydo o son. cura.
longo ADJ.: 47.33 en figura d'ome pare- Lourcnço: pintor ao serviço de Afonto X:
ceu-lP outra vez, / longu' e magr1 e 377.41,51 Pedro Lourenço.
veloso: 399.30 hua agulla longa com'
espiga || 2i2.ii En Toled' á un cos- louro ADJ.: castanho: 325.55 mouros ...
tume que foi de longa sazon; 267.101 deles brancos, deles louros; 406.36
sen longa tardança; 314.39 fazer ora- aos mouros / cedo coíonda, e bran-
çon longa; 357.13 dês longo temp' || cos e louros.
longínquo: 371.26 punnavam y de
vlir / muitos e de longas terras. lua s. F.: 296.25 Mais fremosa e crara que
lua nen sol é; 423.2,26.
!oor s. M.: louvor: A.ao b. onrr1 e a loor /
Da Virgen; B.i5 o que quero é dizer lubregoso ADJ.: labrego: 106.39 a noite
loor / da Virgen; i.i cantiga de loor; lubregosa.
2.22, i3.3o deu aã Virgen loor; 55.3a
a Santa Maria chorando loores dava. Lucas: o Evangelista: 59.93 segun Lucas
e Matheus; 264.22 San Luchas.
longa s. F.: saio de malha: 399.55 contra
o demo froque vestiu por loriga. Lucas: 371.48 Assi chegou a Sam Luchas;
Sanlúcar de Barrameda (Cádi%),
lonçaya s. F.: arrogância: 54.18 sen tod'
orgullo e sen louçaya. Lueêa: Lucena (Córdova): 83.21 era de
LuçÊa. CF. Luzêa.
loução ADJ.: galhardo, garboso: 65.ao6
muito foi loução, apost' e fremoso; Luchas v. Lucas.
67.11 un ome mui poderes' e loução,/
sisud' e fazedor d'a!go; 6g.53 a Virgen lugar y. lognr.
piedosa e louçâa; 192.108 loução/ sei
e sen temer; 192.541 da louçâa / Vir- Lugo: 77.2, 77.6 ena sã ygrej' en Lugo.
luita s. P.: luta: 406.26 que nos defenda luz s. F.: 102.64 contra a luz deu apelido
do dem' e sãs luitas. || o romper do dia: 35.115 ante da
luz /.moveron do Porto Doura; 59.69
luitar v. i.: lutar: 192 (M) Como o mouro por s'ir logo ante da luz; 115.265,
luitava con o demo; 198.13 d'omees 162.48 pela luz / tornou y, quando o
mui gran conpanna / que l u i t a v a n e alvor / parecia || 100.17 Amostrar-nos
fazian gran festa; 336.31 cono demo deves carreira / por gãar en toda
l u i t a n d o ; 351.17 quen soube luitar, maneira / a sen par luz e verdadeira
luitou, / e quen soube chacotares bóos, || 5.177 Santa Maria, que é l u z ; i5.io i.
y os foi dizer. de todos(Sa;iíos)é l u m ' e luz || vista:
314.64 viron como a luz / cobrou aquel
luito s. M.: luto: 112.51 viron seu pan cavaleiro.
eixuito, / por que fezeran já luito.
Luzõa («3.21 TTo) v. Luoõa,
luixurioso (225 59 E, 336.1 E) v. luxurioso.
Luzerna: igreja em Constantinopla: 405.18
Luzerna, / igreja cabo do mar. Tra-
lume s. F.: 36.3a viron.., mui gran lume,
ta-se da igreja ©EOTÓXOÇ -râv BXaxepvôJv.
/ que alumeava mui mais que outras
O nome Luzerna pode íalveç expli-
craridades; 49.48 viron mui gran lume;
car-se pela confusão com outra igreja,
91.42 lume lies pareceu / grande ||
©EOTéxoç TOU <J>ápou. Laí. lucerna seria
iro.5 Dereit' é de lume dar / a que
neste caso a tradução do grego çápoç.
Madr' é do l u m e ; 238.5 A Sennor que
nos adusse salvaçon e lum' e luz || luzir v. i.: 295.15 grand' esprandor / davan
Santa Maria: 15.10 de todos (Santos) senpr' aã omagen e fazlana luzir.
é lum 1 e l u z ; 40.5 lume dos Santos
fremosa; 04.126 lume do d i a ; 280.14
Ela é lume dos confessores || vista:
92.3 Santa Maria poder á / de dar lum' M
a queno non á; 247.2, 278.2 cobrou
seu l u m e ; 314.2 avia perdudo o lume
M letra do alfabeto: 70.5 M mostra Madr'
dos ollos; 362.1.
e M a y o r ; 410.19.
lussurioso (l5l.6, 195.27 T) v. luxurioso. maçãa s. F.: maçã: 39, 105.109 serán tan
sãos com' húa m a ç ã a ; 192.143,353.11.
luxuria s. F.: 111.18 T, 137.8 era chéo / de
luxuria; 336.58 o cavaleiro que ante Maeabeus, Machabeus v. Judas.
con gran luxun' ardia. CF. lussuria.
maçar CONJ.: seguido da IND.: ainda que,
luxurioso ADJ.: 137.2 Como Santa Maria embora: B.q li. maçar eu estíis duas
fez ser casto a un c a v a l e i r o que soya non ey / com' eu q u e r r i a ; 988, 11.3,
seer muy luxurioso; 151.2,152.1,195.27, 16.25, 26.35, 3^63 e m a ç a r non dava
225.59, 336.23. CF. luixurioso, lussurioso. braados, / o contcnente parou de cho-
?1
í 79
rã r || seguido de CONJ.: 64.58 e maçar durgada; 69.75 vernes madurgada;
vejades que lie desço grave for,/ nona 197.47 Outro dia madurgada; 322.38
leixedes vos porem muito d'aficar; contra a madurgada, / Quand' a missa
75.66 per el, maçar moirades, noa « já dizian; 331.39, 34436, 368.40. CF.
seredes soterrada; 146.7,161.23,188.6 madrugada.
maca-io encobrir queiran, ela o faz
pois mostrar; 254.4 || maçar que: madwgar v. i.: madrugar: 105.119 outro
169.26 maçar que x o tíian ensserrad' dia os que madurgaron / e a viron.
en sã pilla; 181.42 maçar que eran
muitos, nonos preçaron dous figos. mãcfestar, maonfestar v. Ta.: confessar:
25566 a sogra mãefestou a pran / de
maço s. M.: 399.29 achou un maço. com* ouvera / coita tan fera,/ per que
fezer* a/quela diabria; 357.5 Como
Madalena: 1.45 a Madalena; 425.28 Mada-
torç* o dem' os nenbros do orne per
lena Maria.
seus pecados, / assi os correj* a Vir-
madeira s. F.: 74.45; 77-37 come madeira gen pois los a maenfestados || mãefes-
mui seca de teito; 266.16 madeira tar-se: 26.28, 98.2 non pude abrir as
fazian ali trager, / pedra e cal e área; portas atêen que sse mãefestou; 126.31,
356.1 fia ponte de madeira; 356.14 12738, 217.17 porque máefestar / non
avian avondo ... de cal, de pedra, sse fora dos pecados || maenÇestar-se:
d'arêa ... Mais madeira lies falia. 75.108 pois foi maenfestadó; 96.3,
98.30, 127.20, 217.31. CF. mõefestar-se,
madeiro s. M.: 297.2 dizia un frade que noa meenfestar-se, mõenfestar-se.
avia vertude no madeir' entallado;
329.43 tan yrto se parou / ben come mãefesto, maenfesto AQ}.: manifesto: 211.22
madeiro duro. viron cousa mui mãefesta || s. M.: con-
fissão; 5.176 com* agor* aduz / voss'
madodinno ADJ.: matutino: 54.78 Santa irmão a mãefesto; 75.56 que He desse
Maria ... a Estrela Madodinna || s. M. recado / com' ouve sse maenfesto
PL.: matinas: 55,15 Gompretas e ma- (E; To mãefesto); 237.114 tnãefest*
doainnos; 111.37 El avia começado/ aja ... a que possa dizer meu mal.
madodyos e rezado / un salm'; 152.11
madodynnos nen vésperas non oya; maenfestar v. mãefestar.
262.15 A ora de madodyos; 407.43 dos
madodyos a canpâa oyu. CP. madu- maenfesto v. mãefosto.
flinnos.
mãer v. i.: ficar, pernoitar: ' 6.34 O bispo
madre s. F.: B.i6 da Virgen, Madre de nos- que man / aqui; 245.87, 344.23, 345.34
tro Sennor; 3.36 Madre de Deus; 4.3, querendo yr aquela noite a Guadeyra
6-49> 742, 36.27 Madre de piedade. mãer. Formas verbais:
madudinnos (65.157 E, 367.61) v. mado- mães v. mal; já mães (114.54, 148.18) v. já.
dinno.
maestro s. M.: mestre, artífice, arthta:
madurgada s. F./ADV.: madrugada: 1.52 2111.16 maestres sabedores de tullar;
Jesu, que vêes buscar, / resurgiu tna- 231.21 m a e s t r e s p e d r e i r o s ; 249.1,
durpada ; 32.49 levou-sse mui de ma- 292.2, 31x201| maestre mayor: mestre
r?,
\
i8o
de obras, arquitecto: 356.29 || maestre magro ADJ.: 47-33 longu' e magr' e veloso;
da nave: comandante: 5.147 o maestre 35360 eu te darei ben que comias, ca
da nave diss' a un seu orne; 339.56 || te vejo magr' andar. CF. magro.
título académico: 15.160 maestro Li- t
bano... filosofo natural de Sur; 17.52, mayça s. F.: malícia, malquerença: 7.27
35.30, 69.72 maestre de Meçlnna, / ou porque lies non sofrer / queria de
de Salema; Maestre Pedro de Mar- mal fazer, / avian-lle mayça.
sella || superior duma ordem militar:
mai-la, mai-lo v. mais.
205.47 ^ m a e s t r e . . . de Calatrava.
mais ADV.: 8.28, 5.185, 6.22 o cantar que
maestria, s. F. : conhecimento, ciência, habili- o moço mais aposto dizia ', 12 4 O que
dade: per maestria: 18.60 como sabia a Santa Maria mais despraz; 35.38
/ a Madre de Deus lavrar / per santa polas levar mais en salvo; 37.19 eno
maestria; 126.13 a saeta... non lia conto dos copos ficava, / desses mais
podian tirar dali / per maestria; 231.33 astrosos; 57.73 un vilão / desses mais
quando quiseron / alça-los, nunca po- malfeitores || por mais tempo: 75-n3
deron / per ninhfia maestria; 325.72 Non me leixes mais no mundo; 185.86
o colar da cadêa toller per nulla ma- Nuila prol / non ei de mais conba-
neira / do colo non lio poderon, nen termos || além disso: 9.36 E mais vos
per nulla maestria; 347.13 dei neun rogamos / que ...; 53.45 E oyu mais
filio aver per ren non poderá, / per que a Virgen diss' a Deus esta razon
física que provasse nen per outras || mais ca: 3.47 ao demo mais ca pez /
maestrias || PL.: artimanhas, tretas: negro; 5.153 foron mais ca mil || mais
345.46 connoceu as maestrias / con que: 5.30 ela outrossi a el amava
que ll'andava. mais que outra ren || mais de: 16.28,
33.21 con rorneus mais d'oiiocentos;
Mafomat: Maoiné: 329.20 segund lies 75.61 á mais dun ano || o(s) mais:
deu escrito Mafomat no Alcoran || a maior parte, a maioria: 35.110 Os
Mafomet: 328.7, 360.27 || Mafometo: mais Jesses mercadores de Fraudes
28.89,119; 95.53 Mafomete, o filio e de Paris / eran; 77.8 avia tolleito /
d'Abdalla; 169.64, 192.104, 292.33. o mais de seu corp'; 198.17 durou o
CF. Moíbmete.
mais da noite aquesta m a l a v e n t u r a jj
a mais: 338.17 a mais de sã fazenda ||
Mafon v. Aben Mafon.
nunca mais v. n u n c a ; oi mais, dês oi
mais, dês oge rnais v. oge, oi; quanto
magestade, majestade s. F.: 13439 rn fi u
mais v. quanto || CF. ademais, demais,
Filio o quer, Rey da Majestade || mas.
imagem da Virgem: 9.45, 28.44 ant>
a Majestade / da Virgen fossen quei- mais CONJ.: mas, antes: 3.12, i3.2i, 3552
mar / candeas; 42.14, 51.70 os gêollos Non m e - p r a z / con estes que aqui
ficados aorou a Magestade; 55.15. vêen; mais paremo-nos en az; 65.131
non vos semellaria foi, mais sisudo,"
Magnificai (LAT.): 56.37 Quen catar e resol- 71 8, 133.13 vivian assi / come cris-
ver / estes salmos, achará / « M a g n i - chãos, mais non com' encreus || mais
ficat» y jazer. pêro v. pêro || maí-lo(s), mai-la: 536
mai-la santa dona; 8.24, 35.23, 109.41.
Magos: Simon Magos v. Simon; os três CF. mas.
Reis Magos v. rei.
maison S. F.: casa (galicismo): 31.60 bes-
magre (65.112 E un ome ... mui magre e tias ... que ena maison / foran dadas
roto; TTo magr' e roto) v. magro. ou vendudas.
majestade v. mageslade. mal a alg.: ficar mal a alg.: 9.59
Esto non loamos; / ca mal ch'estaria
mal s. M.: desgraça, prejuízo, dana: 15.99 U mal obrar: malfazer: 20.i3 andando
por quanto mal nos ele buscava; 22.30 • / aqui peccando / e mal obrand'; 49.6
E non moira, ca non mereci mal; de como nos guardemos / do demo e
5.125 aquela que tanto mal sofrera || de mal obrar || querer mal: odiar:
a ver mal, mal-aver: 142.46 Non averá 6.40 un judeu que He quis gran mal
mal; 193.38 Mal aja tal guerra / U assi dês ende; 27.71 querer gran mal à do
os ornes matan || mal prender: 6.6 mui bon talan; 63.T. as duas conboo-
nenbra-lle... de quen por ela mal ças que se querian mal || noa seer mal
prende; 35.63 nos gardes os corpos a alg. con alg. (IMPESS.): receber alg.
de mort' e de mal prender || mal- com agrado: 144.58 seu conpadr', a
dade: 5.85 vejo-a mui fremosa, demais, que non foi mal / con el e foy-o na
semella-me sen mal || má acção, delito: casa coller || trager mal: injuriar, in-
17.52 venna provar • . este mal i| dor, sultar: 38.45 começou-a mal a trager
pena: 16.61 mostrand' a Santa Marta / dizendo; 63.52 un seu escudeiro o
ssa coit* e seu mal U doença: 4.91, troxe mal / dizendo; 162.10 non deve-
37.16 Âquel mal do fogo; 77.8 || fazer mos provar / de as trager -mal nen
mal, mal-fazer: 6.31 querendo leixar viltar || fíllar-se por mal v. filiar || mal
ben e fazer mal; n.iS, 15.62 deste andante, mal creente, mal [sarado v.
fêo que dado / mi ás que comesse malandante etc. || inalamento: 353.9 a
feziste mal; 21.41, 24.14, 102.27 non moller / primeira... que foi mala-
ajades pavor / Que vos mal façan ment' errar / En comer hua maçãa.
ladrões || PI..: mães; 148.3 De mui CF. mão.
grandes perigios e de mui grandes
mães / guarda Santa Maria; 166.21 mnlamcnto v. mal.
livra os doentes de mães e de doores ||
ADJ. r mau (forma proclitica): 17.17 malandança s. F.: má conduta: 9.104 nos
mal conorto dun filio prendeu; 72.38 Io guardarmos / de malfeitoria / e de
Teu filio, mui mal garçon; 5.9 a guar- malandança; 24.22 morreu sen con-
dou ao mundo, que lie foi mal joyz; fisson / per sua malandança; i36.aó
15.80 comendo mal pan |) mal ciente: \\desgraca, infortúnio: 154-19 vêo-11'
v. ciente || mal dia: dia aziago: 206.22 en malandança; 255.4 Na malandança
Mal dia vi / beldade daquesta dona Q / noss' amparança ... é Santa Maria.
mal grado v. malgrado || mal pecado:
infelizmente: 311.38 o dem1 infernal / malandante ADJ.: infelij, desgraçado, mal-
leva já de ti a alma; e, mal peccad', vado: 238.32 o jograr mal-andante;
assi é || mal ponto v. ponto || mal 297.46 sempre será malandante.
prez v. prez || mal recado v. recado ||
malapreso ADJ. / s. M. : grosseiro, malcriado:
mal sen v. sen || mal siso v. siso || mal
19.30 Poi-los malaprtsos arder-s 1 assi
solaz v. solaz |] mal tempo v. tempo ||
viron.
ADV.: 125.39 Como vos vá? Disseron:
Mal || 4.67 mui mal falyu; 5.48 mal se malantia (333.23) v. maloutia.
vestiu; 7.37 mui mal vossa fazenda/
fezestes; 15.98 rezôava / mal a meu malavegoso ADJ. /s. M.: infelif, desgraçado:
FilP e peyor a mi; 31.26 foran... mal 171.33 forem perder / o fill' os mala-
mordudas; 88.3 a el soyan mui mal vegosos; 195.67.
saber || achar-se mal de v. achar
|| dizer mal: amaldiçoar: 6.25 diz mal malavontura s. F.: desventura, infelicidade:
do judeu; 73.3 Quem diz mal / da 198.17 durou o mais da noite aquesta
Reynna Espiritai; CF. maldizer fl estar malaventura; 3oi.i8 me guarda de
182
tan gran malaventura || per (por) m.: malfeitor s. M. / ADJ.: l3.6 dun mui maltei-
101.20 foi prenne per ssa malaven- tor ladron; i5.g3 vingar-m-ei daquele
tura; Sga.aS ant' o alcayde véo por sã malfeitor; 45.2 o cavaleiro m a l f e i t o r ;
gran malaventura; 411.151 parayso, 67.7? un v i l ã o / desses mais malfei-
que per malaventura / serrou nossa tores; 76.11 ouv' un íillo malfeitor.
madr' Eva.
malfeitoria s. F.: má acção: 9.103 Io guar-
malaventurado ADJ./s. M.: 38.3o ontr' os damos / de malfeitoria / e de malan-
malaventurados / ouv' y un que come- danca; 182.27 malfeitorias / nen sol
çou a perder. dúa çapata / De null' orne filiasse.
malcreonte ADJ. / s. M.: descrente: 233.33 malgrado s. M.: má vontade, mau grado,
muitos de pesares / te faran os mal- desagrado: 122.68 malgrad' end' aja
creentes v. crconte. 0 di.-mo m a l v a z ; i3s.38 partiron-os
mal seu grado.
maldade s. F.: 26.22 pêro desto íez mal-
dade / que ant' albergar / foi con tnallada s. n.: curral de gado: 411.118
moller sen bonttade; 36.28 que lies g u a r d a d e - m i os gáados en aquesta
valvess' e non catasse as suas malda- mallada.
des; 51.71, 54.6 pêro avemos enfer-
midades / que merecemos per nossas maloutia s. F.: doença: 311.12 maa malou-
maldades; 5797, 67.5 con esto nos t i a ; 367.64 guareceu daquela maloutia.
defende do dem' e da sã m a l d a d e ; Cl. niulautia.
285.81 fez y maldade.
malparado ADJ.: maltratado, estragado:
maldito ADJ.: 9.89 un ladrou m a l d i t o ; .í. 5o q u a n d o o a t a n m a l p a r a d o v y u ;
25.170 j u d e u m a l d i t o ; Ca.38, 75.128, <J5.tq8pero ando nuu e mui m a l p a r a d o ;
n5.336 do m a l d i t o / demo; 290.2 2~_3.pi8 m a l p a r a d o v e j o j a z e r u q u e s t e
Maldito seja quen non l o a r a / a que x.cirtllo. cr. parar.
en si todas bondades á; 384.'12 pêra
destruyr as obras do Gemido maldito maltrager v. TR. : maltratir: 245.3o yano
(= o diabo)', 411.30 os rczõavan por m a h r a g e n d o que lies dess' ali;úa rea
malditos as gentes. l! P. P.: m a l t r c i i o : maltratado, ferido:
15.8^ adormeceu ... lass' e r n a h r c i t o ;
maldizer v. TR.: 285.56 foi-sse ssa via, / mal-
45-97 l j »is que ss" assi os d i a b o s loron
dizendo quen n u n c a por moller creeria.
d a l i e s c a r n i d o s / e m a l i r t i t o s fera-
malcstança s. i'.: inconveniência: 9.115 ba- m e n t e ; 57.07 v i u ...de lailrõ.-s grande
vequia / e gran malestança / s e r á ; hosie / j a z e r m u h r e i t o s , / cegos, con-
24.32 Fezestes malestança. 1 ré 1 1 os; ('5.187 teva-sb' end' e l por ma 1-
trtito; 83.37 ç^-gos e c o n t r e i t o s / sãa,
malfadado ADJ./s.: inferi f, desgraçado, e galos iiuiltreitos; K 6.8 mover-se non
infame, malvado: ri.ió ; 3" ; -t2, 88.32, jiodera, / assi avia os neubros todos
95.51, 99.41, 111.16, 2or.3o Pois seus do corpo m a l t r e i t o s ; 341.10 m u i t a s
ires l i l l o s ouve monos a m a l f a d a d a / vexes m a l t r u i t a era ciei e mal f e r i d a .
per consello do demo; 2o5 35, 331.40,
392.42 M a l f a d a d o , / já o u t r o furto as maltrcito p. p. /ADJ.: v.
feyto como maa c r i a t u r a ; '99 23.
malva» ADJ.: unhado; l',-.l(i fi f, o
inalfoito s. M.: crime, delito: 1311.101111 mal- poblo dos j i u l i ' U S m a l v . i x ; .\j. 4^1 ()y
feito que tez un hua moller astrosa. mais te guarda c non s e j a s m a l v a z ;
CF. mão feito. i83.i8 o poboo malvaz / Dos mouros;
Í!*»
L
[83
265.97 O malvaz / Johan Damascen' || manda s. F.: legado, disposição testamen-
o demo malvaz: 68.42, 82.39, 122.68, tária.: 75 (M) Como un crerigo con-
139-48. coniendia con un ric-ome que queria
? V morrer que fezesse sã manda.
i
mamar v. TR.: 77.3 Da que Deus mamou o
leite do seu peito; 138.59, 404.45 as maridadcira s. F.: mensageira: Siz.Si
tas tetas que el mamar quis; 404.4 o catou mandadeiras / que 11'enviou,
santo leite que Deus quis mamar; alcayotas vellas.
420.10, 422.14.
mandadeiro s. M.: mensageiro, emissário:
mamoniar v. TR.: amamentar: 26 (M), 265.80, 363.16, 403.28, 41185 Eu soon
26.8 quen Deus troux' en seu corp* e mandadeiro / a ti de Deus do çeo;
de seu peito / mamentou. 4I5-7Í
mandar v. TR.: 5.44 ela logo soltar man- manga s. F.: 86.47 a Santa Virgen ... a sua
dou / o seu irmão; 7.46 criar-/lo man- manga sobr' ela parou.
dou; iS.gS chamar mandava / San
Mercuiro; i6.5o O cavaleiro fez todo manío ADJ.: maninho, estéril: 21.1 como
quanto ll'el mandou; 17.40 || s. M.: Santa Maria fez aver filio a húa moller
mando: i65.ii este soldan ... Egito e manya.
a Lapa avia a seu mandar.
manjar s. M.: 88.73, 152.23, 225.5). lie sou-
maneira s. F.: 96.8 maneyra busca e via / bera a manjar mui saboroso; 353.8g
que non caia om' dun err' en peyor || comer de tan bon manjar; 406.68,
28.53 per' aos de dentr" afan / dar de 411.137 muitos manjares / lie guisou. II
muitas maneiras; 85.47 ^e Ç en m ''
maneiras; 50.10 Nen d'outra maneira manna s. F. : maneira, costume, hábito: 55.7
nos non viramos Deus; 75.170 ben liua monja, que fora filiar vida d'avol
daquela maneira que o tu tod' enten- manna; 79.33 leixou sãs mannas / e
diste / o conta || de maa m a n e i r a : filiou log' outras; g5.35 estand' un dia
346.22 foi o braço ... vermell' e ampo- pescando com' era ssa manna; 115.212
lado / muit' e de maa maneira || de sã manna / é estranna / d'outr' orne;
gran maneira: termo superlativanle: igi.tS íiliar foi per m a n n a / D'ir cada
43.28 ouve filio fremoso de gran dia por agua; 194.17 esto fez el de
maneira; 78.47 dizian missa ben de grado, ca xo avia por mana; 268.37
mui gran maneira; 9489 de ben... como sol seer manna / dos romeus ||
nos fazen de gran maneira; 196.23 bõa(s) manna(s): 2.7 muita de boa
queria de gran maneira / compõer manna / que deu a un seu prelado;
húa omagen d'idolo || 16.45 a maneyra 23.7 húa dona ... en que muito bon
en que lia devedes pedir; 38.54 ambos costum' e muita boa manna / Deus
alçados / tíia seus braços en maneira posera; 65.208 de boas mannas e ben
de béeizer; 5i.6o o de dentro tirara / costumado; 292.11 De mannas e de
en maneira tal / que o de fora matara; costumes ... nonas pod' aver mellores
61.23 torceu-xe-11' a boca en tal outre que el ouv' en ssi || habilidade,
maneira / que quen quer que o visse artifício: 23i.66 aquelas pedras ergia/ •
espantgr-s-ia; 100.16 Amostrar-nos Sen ajuda de conpanna / nen cl'engêo
deves carreira / por gãar en toda nen de manna; 358.15 a mêor pedra
maneira / a sen par luz || 90.8 per esta delas non podia seer movuda/Per bar-
maneira / o demo destroiste || per cas nen per engennos, nen per arte nen
n u l l a (nehúa) m a n e i r a : de modo per manna || em sentido pejorativo :
nenhum: 2.53 que per nulla maneira / 36o.i2 guardar do demo, que nos
est' alva vestir provasse; 104.28 per engana per m a n n a ; 386-53 se algo y
nehúa maneira nona trociu nen pas- achardes, nono paredes per manna, /
sou || costume, hábito, uso, prática: Mais aduzede-mio logo || con manna
filiar maneira: 71.55 te rogamos que de: com a intenção de: 366.65 Don
filies tal maneyra / de rezares mui Manuel, con manna / cTaquele falcon
passo; 132.152 maneyra / filiou de mui ave-lo, apartou-se da eompanna.
gran pobreza || 43-a3 e que aquesto
comprisseentrou-U'ende por maneira mnnnãa s. F./ADV.: 69.28 húa m a n n ú a /
|| 137.8 tant' era chõo / de luxuria, que LTavéo que foi perant' a ygreja || de
passava razon e maneira || de maneira manhã: 125.79 outro dia mannãa casa-
•i 85
ron [| eras mannãa: 93.35 Logo eras / el era manteedor / dela; 237.16 con-
mannãa mia missa dirás; 107.33 me fiava / na Madre do manteedor do
farei crischãa / ante que seja mannãa mund'.
/ eras || de mannãa: 125.68 Outro dia
de mannãa fezeron log' eles víir / o mantecnto (253.37 F, 364-36, 295.42, 319.60
crerig' || (e)na mannãa: 95.50 quanto E), manteente (308.44) v. mante&ente.
toda a noite eran alongados / da pena
ena mannãa y eran tornados; 172.22 mantêer v. TR.: manter, sustentar, guar-
na mannãa chegaron / a Acr'; 234.25 dar: 3z.53 missa cantada / com' acos-
outro dia na mannãa || gran mannãa: tumada / ás ... manten; 56.53 Es t' uso
manhã alta: no.i3 mui gran mannãa foi mantêer / mentre no mundo viveu; I:
jantando; 285.6o Outro dia gran man- f>5 201 esta terra foi de meu poderio, /
nãa, aianio que a luz viu || amanhai e meu linnage a mantev* a gran brio;
64.28 ena ygreja mannãa seremos y; 93.17 £1 assi m a n t ê e n d o orgulP e-
192.121 mannãa crara/querrei receber desden; 120.3 a Virgen que nos man-
/ A f e tios Romãos || mannãa: 64.28 T, ten; 241.85 mantêer castidade; 348.18
92.35 TTo, 107.33 T, «72.22 ET, per que mantêer podesse muito a
a85.6o FTo, etc. guerra dos mouros; 35o.53 verdade, /
que tu senpre manteviste. Formas
mannanya ADV.: de manhã cedo: 310.24 verbais: •'•'
resorgiu mannanya; 321.33 vos con-
sello que sejades mannanya / Ant' el PRES. IND. 3 manten 30.40, 73.42,
Rey. 79.40, 120.3, 124.47
PERF. 2 manteviste 35o.5s
Manssolla: Mansilla Mayor ou Mansilla 3 manteve 65.201
de Ias Mulas (León), (ou Mansilla de MAIS Q. PERF. 6 manteveran 115.58
Burgos?): 335.12 úu orne de Manssela; FUT. IND. 3 manterrá 124.48
355.15. IMPER. 2 manten 32.33
PART. PRES. mantêendo (93.71 7)
manso ADJ.: suave, pacifico, afável; 35.3' mantêendo (g3.17 E)
orne bõo. manss' e de mui bon talan; INF. m a n t ê e r 56.53,
70.6, i32.g moller ... nen manssa nen 192.131, 241.85,
amorosa; 171.15 pêra as gentes adu- 348 18.
zer / que sejan ... rnanssos e omildo-
sos; 268.45 Sennor manssa, Sennor manteiga s. F.: 276.43 Mais mol". a cabeça
boa; 313.76 o mar tornou mui manso, ten / ca non é pêra fole / nen man-
e a noa" escrareceu; 417.13 duas tor- teiga.
toras mansas || ADV.: õ. 19 tan ben can-
tava, tan manss' e tan saboroso; 82.48 mantenonto ADV.: logo, imediatamente:
a Virgen Santa mans' e en bon son / 9.65, 15.104 mantenente sen demo-
confortou o frade; 24*5.75 fillô-o pela rança/San Mercuiro log1 ir-se leixou;
mão mui manss' e mui sen aífan; 23.3o, 25.51, 34.30. CF. inantêentc,
303.36 Respos-li' enton a omagen maníinente.
manss' e en bon contêente; 365.32 mantinente (253.37 E, 374.19) v. mante-
d'angeos gran companna / que leva- nente.
vam húa alma dun pobre mans' e sen
sanna. manto S.M.: 28.64 con seu mant' esten-
dudo; 28,72.
manteedor s. M.: aquele que mantém, que
sustenta: 146.21 un fill' avia que Manuel: 155.64 de Deus Madr' e Manuel;
mayor / ben sabia ca ssi querer, / ca IÔ5.6 Madre de Deus Manuel; 278.9 a
•9 Í
186
Madre de Manuel; 371.47. CF. Ema- mar s. M.: 5.22 passou o mar e foi romeu
nuel. a Jherusalen; 9.117, 25.g5 en mar Ia
meteu; 33.1, 35-4D u já pelo mar y a n ;
Manuel: o Infanta Don Manual (fi283), 53.48 farei y as gentes víir ben dalend'
irmão de Afonso X: 366.2,20.51,65; o mar; 65.6o andou per terras e per
376.1 Don Manuel, irmão dei R e y ; mares || alen m a r : 95.2 mouros que o
376.16,26,30, 56:382.57. levavan a alen mar || perigoo do mar
v. perigo || Estrela do Mar (180.52),
Manuhel: Manuel l, Imperador de Bifan- Strela do Mar v. estrela || o Gran
do (1143-80): 342.16 en Costantino- Mar: o Atlântico; 124.10, 328.86, 364.8
pla... Don Manuhel, o bõo Empera- || o Mar Menor, o Mar Térreo: o
dor. Mediterrâneo: 124.10 ena terra que
mão ADJ./S : mau: 6.49 deu mui maa noite está / Mui preto d'ambo-los mares,
a sã madre; 10.12 mãos sabores; 38.27 do Gran que corr' arredor / da terra
mui maas conpannas ; 65.58 como e ar do outro que é chamado Mêor;
saysse daquel mão estado; 75.166 364.7 ca bo do Mar Térreo / este e
l u g a r mão; 83.35 mãos feitos || 9.101 cabo do Grande.
Mãos, non ponnades en ele as mãos; maravedi s. M.: moeda: 63.93 T, 146.85,
19.23 Deus os trillou, o que os mãos 321.18, 377.44 que maravedis duzen-.
t r i l l a ; 42.75, 125.104 Maa, com' ousas tos lie desse [| maravidi: 63.93 ETo,'
aqui dormir tu || mão pecado v. peca- 83,48 TTo, 424.61. CF. moravidi.
do; maa ventura v. ventura. CF. mal.
maravilla s. F.: iu.8 contar-vos-ei end' a
mão s. F.: 4.48 a mão He porregia; 5.ii5 ^ran m a r u v i l l a ; 40.1 das maravillas
Tol / tas mãos dela; 25.117 foi ssa que Deus fez; 51.63 Esta m a r a v i l l a
rnão tender / e f i l l o u - a ; i6.65 Toll' viron os de d e n t r ' [j non é m a r a v i l l a :
as mãos dante ta f a z ; 37-32 per aquel 21.7 non C m a r a v i l l a se dei g n a n n o u /
pé a mão yndo e \ l i n d o ; 26.80 con v e r t u d e ; 77.4 || dar a m a r a v i l l a : sur-
sãs mãos / se foi desperentar; 28.117 preender-se: 238-4 se pois dei í i l i a vin-
quer eu crischão / per vossa mão tor- ganç', a m a r a v i l l a nono dou || téer
n a r II 5-73 "a f°y das mãos toller; 5.104
por m a r a v i l l a : 27.3 Non devemos por
non víia quen lia das mãos sacasse de m a r a v i l l a lêer / d';i Madre do Vence-
n e n l l u r ; 8.24 foi-lla da mão toller; dor sempre vencer J 9^.118 || aver
76.14 o fez nus mãos do j u v z víir; m a r u v i l l a d e : admirar-se, fic.ir pas-
21 2.H polo amor d ' > Suma M a r i a dava ini.io: !!i.yi poi-lo v y u cn V i l f i - S i i j ^ i i ,
que q u e r / que ví-css' n N u a mão aos d i i v ' cn m : u a v i l l i i fera', íõ/.iii (^uand'
pobres || de mão de: 164.16 n t e r r a aquesio v i u a m o u r a , ouv' eu mara-
líia acornendada / De mão dei Rei
v i l l a fera || termo superljtivjnte: a
Don James || per mão de: 113.8 se lei- m a r a v i l l a : 6.17, 75.68 foi mui trist'
xou / m a l a r na cruz per mãos de a m a r a v i l l a || a m a r a v i l l a feiii: 55.71,
j u d e u s || ir pela mão: ir ao lado de 312.10 a m a r a v i l l a fera / a m a v a S a n t a
alg.(l): 6tj.8o ya pela mão con el un Maria.
preste |1 logo ile mão: iineJiatJiiiente,
logo a sn^uir; i K;.67 tornou-ssu logo maravilhvdo ADj.: seer m a r a v i l l u d o : 17.43
de mão / a ssa casa || c o l l e r <;n mão, de que foi ela mui m a r a v i l l u d a ; 38.io2
coller na mão v. coller; parar as mãos I>csto foron maravillados / iodos;
v. narar; põer as mãos en, põer mãos 3().3o, 54.76, 104.48.
sobre v. póor; sair d u mão v. sair.
maravillar-so: 38.6 non me maravillo / se
mãolio s. M.: molho: 289.17 c u i d a v a / o lie pesa de qucn lie faz posar; 55.31,
mãoll 1 alçar de terra. 107-63, 167.21', 187.54.
187
maravilloso ADJ.: 17.5 Maravilloso mirá- marinna s. F.: litoral: 385.8 ygreja ... fez y
gre; 20.32, 35.98, 37.5, 78.78 contou-11' na marinna.
end' a estoria maravillosa; 79.19 me- t
ninnas de maravillosa / beldad' || maris (L AT.): i8o.53 dizemos: «Ave maris
maravillosamento: termo s, u perlai i- stela.»
vante: 325.6 quen aquesto non cree
maravillosament' erra. marotol (a3l.l To) v. marmor.
Marcai; fogo de San Marcai v. fogo. marmor s. M.: i36.i5 húa omage ... feita
de marmor; 219.2 marmor blanco ||
marco s. M.: unidade de peso: 75.39 çen 23 1. 1 fez que três mmyos alçassen os
marcos cfarento. mármores; 231.23, 342.2 pedras már-
mores; 342.17,
março s. M.: 124.15 ssa festa de março*,
199.2 seu dia de março; 199-19, 415.2. marques s. M.: marquês: 281.6 duc nen
conde nea marques.
Marcos: o Evangelista: 133.38 Marcos e
Mateus; 292.48 San Marcos e San Marrocos: iÓ9'.66 demais conquerrá /
Mateus; 2g5.a!> San Mateus / e San Espanna e Marrocos, e Ceta e^Arciila
Yoan e San Marcos; 426.18 segundo || Marrakech: 181.1, 181.6 na cidade
conta Marcos e Mateus || San Marcos: de Marrocos; 1 8 1 . 1 1 , i r?.
igreja em Jere$: i38i.ii morava na
colaçon / de San Marcos. Marsela, .Marsella: Marselha (França):
236.12 Marssela; 2 36.22 eno porto de
/ margomar v. TR. /1.: bordar: 117 (M) cami- / Marssela; 389.2,17 Maestre Pedro de
sãs margomadas. Marsella.
Maria: 60.22, 89.54, 185.187, 321.56, 420.3, marteirar v. TR.: martirizar: 65.223 poios
421.5 || Reya Maria: 404,107.22.363.22 salvar quis seer maneirado.
|| Santa Maria: passim \ Virgen
Maria: 54.52, 6z.n || Ave Maria v. marteiro s. M.: martírio: 15.78 fez-lles ...
Ave || as três Marias: 425.2 || Mada- levar gran marteir' e afan; 83. 18,
lena Maria v. Madalena || Maria Sa- 225.36 Quis Jque 'poios meus pecados
lome v. Salome. CF. Santa Maria, aqueste marteir' ouvesse; 234.11 porá
Mariame. averen conorte do gr and' affan e mar-
tciro.
Maria: uma menina: 195.66.
Martin: na exclamação par San Martin:
Maria Jacobe: Maria lacobi: (Mat. 27.55, 17.70, 245.42, 332.58.
Marc. 16.1).
Martin Alvitez: v. Alvitez.
Mariame: forma árabe de Maria: 169.51
os que Mariame desama, mal os trilla. Martyo: Don Martyo (316.30) = Martin
Alvitez,
marido s. M.: 6.i3 hua moller menguada /
a que morreu o marido; 17.15, 43.i5, mártir s. M.: 280.19 ^os mártires é lura'
64.1, 68.10, 84.29 U ides assi, marido, e coroa || 846.2 húa «igreja que chaman
de noite come ladroa? Santa Maria dos Mártires.
mar?eiro s. M.: 5.107 un maneiro de Sur; Marcos: Jaén: 215.21 hú' aldeã que cabo
244.25, 248.1. Martcs jazia.
7
>
188
mas ADV. (22.23 E, 75.i54 E, 84.2 E) v. matinal ADJ. : 73 (.l/), 73.21 missa matinal.
mazela s. F.: mácula, mancha, pecada: mederoso ADJ.: medroso: 195.157 seu mes-
14.28 o orne con mazela de peccado; sage / contou mederosa-/ment'.
i33.66, 2i5.a3, 33o.io, 361.51 Santa t
Virgen sen mazela || pena, compaixão: medes ADJ.: mesmo: 63.8z He disseron
aver mazela; 215.71 a todas fez mos- aquesta razon medes; 245.95 en aquel
tra-la, que ouvessen en mazela. rio medes; 292.103 ben de tal guisa
medes / com' a vos ei já contado;
me PRON- PESS.: DAT.: 5.3i en esto me 313.71 aquela ora medes.
podedes muy grand' amor fazer; 6.59,
15.33, 21.13, 32.28 H AÇUS.: B.ao rogo- medida s. F.: 358.17 Eu vos mostrarei un
-lle que me queira por seu / Troba- canto dfia medida tamanna / que, se
dor: 4.58, 5.142, 13.l8, 16.76. CF. mi. muitos end' ouverdes, a lavor será
creçuda; 374.32 non ouv' y quen non
moaca s. F.: ameaça: 355.36 per rogos nen dissesse / que aquel pano ta» rico
per meaçasj 337-3i por meaças que Santa Maria ouvesse; / e logo offe-
el Rey 11'ameaçasse. rer-llo foron e deron queno posesse /
ant' o altar, e tamanno foi com* ele
mõaçar, mcaçar y. TR.: ameaçar: 58 (M) per medida || regra, norma: 141.19
Como Santa Maria muaçou a monja; K a terra beyjava u esto (azia, /.cho-
74 (M) Gomo o demo pareceu ao rando e dizendo log' Ave Maria; / e
pintor e meaçô-o muy mal; 419.37 sempr' usava esto que y non falia, /
meaçan de queimarem a carn". CF. que sol non y filiava null* outra
ameaçar. medida || sen medida: termo superla-
tivante: 1298 húa lide forte sen
meadade S.F.: metade: 35.io3 TTo, 45.5g medida.
a aver devemos / toda ben enteira-
mente, sen terç' e sen meadade: Mcdina; Medina Sidonia (Jerez): A.i5
134.53, 161.25 fillade-a pois toda ou Beger, Medina prendeu.
sequer a meadade; 327.46, 377.34. CF.
meyadade. medir v. TR.: 178.37 a mua mediu ben.
meado ADJ.: 333.51 ata setembro meado. Mediterrano: 3z8.22 o (mar)... que chá-
man Mediterrano; 398.11 o mar Medi-
mealla s. i».: pequena moeda: 95.25 díeyro terrano.
nen mealla; 178.24 cinco soldos e
mealla; 329.17 meallas d'our' e dyei- medo s. M.: aver medo: 54.71 8 ran medo /
ros; 400.13 sã mealla offreçer / foy, ouveron os outros; 83.34, 91-48 tal
ca mais non avia. medo / ouveron, que a fugir / se fil-
laron || meter medo: 35.ii8 fez com'
meanto ADJ.: em meados da: meant' agosto; aquel que aduz / g rã n poder de meter
309.37 u viren meant' agosto caer nev'; medo || perder medo: 9.88 noa per-
317.16 en húa festa ... de meant' dera medo dei || prender medo: 42.92
agosto.
desto tal medo pres / que ss'ergeu ||
Meca: 192.134 contra Mec" as mãos / 75.i63fillou-se-11'ende tal medo,/que
punnan de tendar. de perder-se ouvera || a medo: 94.78
entrou en el a medo || com medo:
mcccr v. TR.: mexer 33«,37 moiler trans- 55.47 Esto com medo cho peço; 58.37
sida que niun nenbro non mece. con med' a poucas xe He partiu / o
coraçon || con medo de: 42.37, 65.IO2
Mcçinna: Mcssina 69.72 m a e s t r e de ya con gran medo / de non aver ali
Meçinna. seu preit' encimado; iz3.2 torcia-sse
1 í
ir
igo
todo con medo deles || sen medo: mel s. M.: 128.2, 211.48, 326.23 || mais doce
2.38 Porque o a Groriosa / achou muy ca mel: 4.5o, 278.10.
fort' e sen medo / en loar sã preciosa /
virglidad' || jazer en medo: 83.5i el melanconia s. F.: humor negro da bílis:
jazend' en gran medo || 303.4 noss' 393.5 rravia de melanconia / ven.
esforç' é nos medos e nas coiias
amparança. mollor ADJ./ADV.: 13.17 Santa M a r i a , que
ést' a mellor / cousa que el fez; 4.16
medorento ADJ.: medroso: 35.5o terra foron O menyo o mellor / leeu que leer
filiar / con pavor e medorenios. podia; 6.84 di-o logo mellor que
nunca dissiste; 8.13 mui ben cantar
mSefestar-se (119.2, 124.2), meenfestar-se sabia e mui mellor violar; 44.33 dos
(127.38 T), méenfestar-se (96.3 T) Santos tu es Ia mellor; 70.6 mais
V. mãefestar-se. mansa e mais mellor-,' de quant' ai
fez Nostro Sennor; 75.2 fez veer ao
mccsmo, mEcsmo PRON- DEMONST.: mesmo : clérigo que era mellor pobreza con
50.15 Deus en ssi méesmo; 95.77 o omildade ca requeza mal gãada;
poseron / en aquel logar mêesmo 75.125 mellor consello ca o capelan
onde o preseron; 219.3, 275.45 O outro tevestes; 96.54 non quis a Virgen, das
diss' esto mesmo ; sng^i essa méesma outras mellor.
noite; 326-45, 382.58 de l i e dar aquel
mêesmo que o ric-om' enmentou;
mcllorar v. TR.: 19.3.5 Pois sse repentiron,
392.3i o alcayde mêesmo || mêesmo:
foron mellorados.
5015 TTo, 219.3, 275.45 E, 326.45,
38'O8, 392.31; méesmo: 50.15 E,
95.77 ET, 275.45 F, 309.41. CF. me- melloria s. F.: 180.8 Deus lie quis dar /
nesrno, mismo. todas estas cousas por mclloria; 333.8
sobre los santos todos á tal melloria;
meezinna s. F.: remédio: 14.19 beveu húa 393.J2 de sã L-nfermidad' ouve mello-
meezya; 54.4 Toda saúde da Santa ria.
Reya / ven, ca ela é nossa meezya;
69.71 M'ide polo que fez a m e e z i n n a ; menbrar (256.6 E) v. nembrar.
352.30 meteu muitos díeiros en lie
fazer meezyas || põsr m e e z i n n a : 55.51 incnago s. F. : preito, pacto, promessa :
ena coita da dona pôs logo ssa 62.17 m a c a r a dona de grari linnage /
meezynna; 115.191, 174.29, 221.52, era, non quiserou dela menage / seus
411.126 || non lie presta meezinna: devedores; 216.20 O Diabo, pois me-
48.37 lie nunca prestar pode física nage do cavaleiro filiou / que ssa
nen meezya; 77.15, 8g.3i, 269.16 viu moller 11'adussesse.
que lie non prestava meezya nen ai.
mendigar v. TR.: 36g.56 con pobreza mui
mege s. M.; médico: 157.25 Muitos meges grande pelas portas mendigasse.
y vSeron; 321.16. CF. meje.
mendigo s. M,: 333.5a el jazend' y men-
mei (LAT.): 88.62 Miserere mei. digo.
Jl
.192
ll'en mente voo como falecer / fora mcntiroiro ADJ.: mentiroso: 43.4 muito
|]PL.: meter mentes: reparar, prestar 11'avorrcce da paravhi m e n t i r e i rã;
atenção 6.42 No que o moço cantava i37.z3 fazia sã promessa sempre men-
o judeu meteu mentes; 13.21, 18.54 tireíra; 151.32 lenguas maas mentirei-
meteu ben mentes / na touca; 45.23 ras; 213.5, 336.7, 347-36 Eu fui menti-
meteu hen mentes como sã alma ca- reira / contra ti.
tiva / era chSa de pecados; 67.51 II
parar mentes: prestar atenção, interes- mentiroso ADJ.: 43.51, 147.28 A vella por
sar-se: 16.66 Toll' as míios dante ta mentiroso / o tev'; 192.51, 195.165,
faz / c parn-mi mentes; 18.58, 51.25, 66.
75.70 non pares mentes a mia peca-
dilla; 77.20 a seu proveito / Parasse mentre CONJ.: enquanto: 41.24 Loada será
mentes en guisa que a puareçesse; mentr' o m u n d o íor; 45.36 Tod'
84.34, 85.32 Para-mi ben mentes || têer aquesto foi c u i d a n d o mentre siia
mentes: mirar, olhar: 38.74 atan muit comendo; 56.54 Est' uso foi mantéer
eran dela espantados / que sol ena / mentre no mundo viveu; 58.75 men-
face non 11' ousavan mentes téer; tre viva nunca amador / averei; 71.42
134.37, 251.95 A moça teve mentes e mentre fores viva, un rezar ordinnado
dacú e dalá; 285.8o na magestade / sol / che mostrarei que faças.
mentes non quis têer |] tSer nas men-
tes: ter presente, pensar em: 29.3 Nas mco ADJ. / s. M.: meio, metade: 214.47 °
mentes sempre têer / devemo-las sãs outro meo || en meo de: 275.33 Terena
f e i t u r a s da / V i r g e n CF. emente, que jaz en meo dun vai; 341.37 en meo
enmente. daquela praça || per meo: 93.81 fen-
dend' as ondas per meo", i3i.28 a cova
imentir v. l.: 6.7 a Sant' Escritura, que logo per mco quebrar / se foi; 342.18
non mente nen erra; 25.86 non men- II J5^-53 ° bordon gross_> quebrou pelo
tir / quis daquel prazo que posera; meo logo||Ó5.t5i a mea noite. ci'.
U5.i56 ben ,lle .escobriu / seu feito, mcyo, inoogo.
que niente / dei non leixou nen men-
íiu; i32.i2 p o r q u ê me mentiste?; meogo s. M.: meio: 115.149, i32.g3, 161.27
•185.27 se me tu desto mentes; 219.38 a ornagen foi põer eno meogo / de
•cuidou que mentir-/ll-ian; 260.11 A ssa v i n n a ; 411.61 era m e t u d o no
•que nunca nos mente || sen mentir: meogo / duas grandes montannas ]|
3.3g, 4.79, 5-6i, 12.27 acharon, sen en meogo de: 198.21 en meogo dun
mentir,/ omagem de Jeso-Crist'; 16.47. •chão; 121.23 en meogo dun gran vai;
311.17 na festa qu' é en meogo do
mentira s. F.: 97.57 Esto que vos disseron, mês d'Agosto || per meogo: 189.17 a
Sennor,/ mentira foi; 132.127 lie dis- tallou per meogo; 245.66 úa dona
sera / que 1 1 ' a n d a r a con mentira; cnton entrou / per meogo do paaço ||
137.40, 21642 Mentira fezische; 23g.23 en este meogo: neste meio tempo,
E com' ides ora dizer / tal mentira?; entretanto: 65.97 se en este rneogo /
392.2 jurou mentira; 419.145 Enton morreres, morrerás de Deus perdoado.
foron dizendo: Mentira nos aduz || CF. meo, meyo.
sen mentira: 85.73, 309.47.
mõor ADJ./5.: menor: 152.9 pecados muitos,
mentira! ADJ.: mentiroso: 42.65, 72.15, grandes e méores; 229.18 non pode-
165.23 teve que aquel mouro non lie ron acabar / d'arrancar a mêor pedra
fora mentiral; 23g.66, 292.104, 36g.26 de quantas estavan y; 400.16 o meu é
que daquela paravla por mentiral en mui mêor don || 168.34 este meu filio
ficasse. méor; 359.17 dous f i l l o s a v i a , e
193
Domingo o mayor / chamavam, e ao son da Virgen connoçudas / sãs mer-
outro Pedro, que era mêor; 38g.ai || cees; 95.17 a ssa rhui gran mercee
175.1)2 a todos faz mereces, a grandes 1 nuncii 6 falida / n quanto-Ia ben ser-
e a meores; 194.53 quantos uquesto viren; 336.13 a Virgen mui groriosa,
oyron, os grandes e os meores; 264.57 de que gran mercê* espero || 33.73
deron grandes loores / todos comúal- começaron a loar / e «mereceu He
mente, mayores e meores (l frade mõor: chamar; 336.34 chorando / lie disse:
96.33 frades meores; 109.27, 123.1, Sennor, mercee; 354.28 disse: Santa
239 46 destes m&ores un frade || Mar Maria, mercee || 21.17 oe m'a oraçon,/
Mõor v. mar; Brelanna a Mêor v. Bre- e por ta mercee un filio baron / me
tanna. dá || aver mercee: 45.24 se mercee non
11'ouvesss a comprida de bondade;
mêos ADV.: menos: 1762 mêos que can / 77 26.253.19,336.371| fazer mercee: 20.1
o ten en vil; 245.18 aquel que mêos por quantas mercees nos faz; 354.3 en
roubava, entr' eles era peor || adj.: todo lies faz mercee / aos seus servos
371.4 Tantos vay Santa Maria ... fazer a Virgen || pedir mercee: 14.37 a
/ de miragres, que trobando non poss' Santa Maria mercee He foi pedir /
os mêos dizer |] achar mêos v. achar; que rogass* ao seu Filio; 19.32 || 328.71
veer mêos v. veer || en mêos qne: 93.9 fezo logo que falasse / con et'Rei e
guareceu en mêos que un mês || a por mercee lie pediss' || 23.26 Ai,
mêos de: 217.3 non pude entrar na Santa Maria, ta mercee seja / que me
eigreja, a mêos de sse confessar. saques dítquesta vergonna; 97.68 se a
vossa mercee for; 391.37 sse ta mercee
mercadeiro s. M.: mercador, negociante: for || 253.19 mercê.
116.9 un mercadeiro / que aã feira
mercar ... fora; 193.1,409.85. merceeiro ADJ.: misericordioso: 409.70 mer-
ceeiros / e demais deanteiros / en
mercado s. M.: 31.43 Irey eras a mercado. fazer sinaadas / cousas.
mercador s. M.: 25.132, 35.1, 68.9, 116.2, merceoso ADJ.: compassivo, misericordioso:
172.6 un mercador ... que a Acre yr Sig.óa a merceosa / Madre de Deus
queria / con ssa nave carregada de (E: merceosa).
mui boa merchandia.; 378.30 era mui
ben casada con un orne mercador. merchandia s. F.: mercadoria: a5.8o, 172.7
ssa nave carregada de mui boa mer-
mercadora s. F.: mercadoria: 213.22 de chandia; 172.25 quantas merchandias
ssa casa saydo / foi el con sãs mer- / tragian; 36g.i6.
caduras.
mercar v. x.: 9.69 Ben mercamos; 116.27 mercares s. M.: quarta.-f eira: 393.17 mer-
nas feiras u mercava; 192.115 mal cares, primeiro dia / d'abril.
mercara / de que non filiara / bau-
tism'; 267.20 pelas terras mercasse || Mercuiro: S. Mercúrio de Cesárea (séc. Ill),
v. TR.: 267.32 foi-sse con quam' aver que, segundo uma lenda, teria matado
avia mercado. Julião Apóstata: San Mercuiro: 15.96,
105,126,136,152.
mereear-se: compadecer-se: 372.38 deu
loores poren / aã Virgen bêeyta, que merecer v. TR.: 20.4 quen te soubesse /
se quis merçear/Dela. CF. amcrcoar-so. ioar como mereces; az.3o E noa moira,
ca non mereci mal; 54.6 enfermidades
merece s. F.: B.37, 5.135 na ta gran mer- / que merecemos per nossas maldades;
cee nunca faleeerán; 315 Tanto ... 56.50, 72.6 mereç* o fog' ynfernal ||
194
57.93 jazia ... muy maltreito / por mesquimlade s. F.: miséria; 135.52 de fora
aquel preito, / ca xo merecia; 104.54 / da eigreja jazian con mesquin-
A mi non me feriu outre senon queno dade.
mundo ten / en seu poder, por grand'
erro que me 11' eu fui merecer; 316.40 mesquinno, mesquio ADJ./s.: pobre, mise-
est' eu mio fui merecer || PRES. CONJ. rável: 6.49,9.55, 2 i . i i húa mesquya/
4: merescamos 253.88. moller; 23-33 o riqu' e o mesquyo;
26.28, 73.19 húa v e l l o ç i n n a / mui
merecimento s. M.: 33.G6 Santa Maria guar- cativa e mui pobre e de tod' aver
dar-/me quis por merecimentos / non mesquinna.
meus.
mossagc s. F.: mensagem: 195,156 seu
merendar v. TR./I.: 6.30 Eu dar-11-ei que message / contou.
jante, e demais que merende.
mcssageria s. F.: mensagem: 40.23 quando
merger v. TR.: baixar, inclinar, afundar, oisii / ssa messageria; 195.130 mia
submergir: 38.99 a cabeça foi log, messageria faz.
ant' a omagen merger; 142.41 a força
d'agua assi o pres / que o mergeu || messar v. TR.: arrepelar: 403.38 mal ferido
merger-se: 366.47 o falcon e a ave / d'açoutes e messsada / a barva.
viron como se mergeron; 371*43 II PART.
PERF. merjudo: 31.37 a vaca vêo ... messe s. F.: 289.11 segava húa messe;
con ssas orellas merjudas; 47.25 o 315.20 quand' entrou na messe u as
dem' a sair / en figura de touro o outras espigavan.
foi, polo ferir / con seus c o r n o s
merjudos. Messias: 65.107, 71.17 Messias, / que os
j u d e u s a t e n d e n e que nos já ave-
mergullar y. i.: 33.36 tonbar / no mar loi mos; 80.66, 347.3, 383.32 Messias /
e mergullar / ben até nos fondamen- Jhesu-Cristo.
tos; n 1.56 Quatro dias mergullado /
jouvera e afondado. mesteiral s. M.: artijice, artesão: 409.84
aldeãos./ mesteiraes, ruãos.
merjudo v. merger.
mester s. M.: oficio, profissão: 255.74 O
Merlin: o Mago Merlin: 108.2,7,22,38,68,80. meiryo muito fazia ben seu mes-
ter || aver mester: 58.22 lie déss' o que
mês s. M.: 5.162 depois ben a três / meses ouvesse m e s t e r ; 181.8 gran mester
entrou na cidade de Roma; 12.9 sã ajuda / avia; 401.85 que dei me gães
festa que no mês d'Agosto jaz; 15.179, siso, que mester e y || aver mester de:
42.84, 64.81 assi esteve un ano e ben 5.77 de vosso ben ei mester || IMPESS.:
un mês; 77.:.;. B.2 as cousas que â mester eno tro-
bar || 42.68 á mester / que a leixes [j
mesa s. F.: 45.37 poi-11' alçaron a mesa; 107.29 vai a mi, ca mester m' á; I25.uo
95.32 lies parava mesa en branca A-che mester / que o leixes; 186.53
toalla; i S a . i a a as mesas mandou vâl-me, ca mester m' d; 203.28 dcu-
agynna / põer; 323.5i. -lles deia quanto lies ouve mester |
seer mester: 17.46 de responder vos
meselo ADJ.: coitado, desgraçado, infeli^: é mester; 63.67, 64.23 m'é mester que
i8o.3g Paraíso ... que perdemos per me guarde; 80.17 u / nos for mester,
Eva a mesela; 345.77 changendo se razõador / Sei por nos; 146.86 || 3i8.l3
chamava: Ai, mesela. acorre-nos cada u é mester.
ig5
mcsíurar v. TR.: misturar: 95.22 nunca meter no pee nen descalça-la; 69.55
carne comia nen pan nen bocado / He meteu o dedo na orella; 95.57 nen-
senon quando con cíisa era mescurado; brou-He daquel orne que fora metudo
161.18 nuveado / se levantou muit' , / ena sota da galea; 144.44 ° touro
escuro e con torvon mesturado || divul- leixou-ss' yr ... a ele ... por H'os
gar um segredo: 17.31 íoy o feito da cornos pelas costas meter || meter en
dona mesmrar; 369.41. erro: 369.28 ei agora o s m a do húa
. cousa, per que logo en est' erro a
mesura s. F.: medida: 2.13 deu-lP húa tal metades || meter en religion; 251.36
vestidura ... ben feyta a ssa mesura; Quando chegou sea tenpo que en reli-
29.19 figuras ... feitas ben per sãs gion / meteron a minya || meter-se:
mesuras \\ftista medida, moderação, 5.185 húa cela ... u se metesse;
cortesia, maneira palaciana: 68.T A 31.57 meteu-sse na ssa eigreja; 38.27,
Madre do gran Rei, / en que toda me- 59.57, 67.24 meteu-se en un corpo
sura jaz; 71.37, 140.4, 149.36, 179.10 morto; 245.95 meteu-ss' a vão en
Esta Sennor de mesura; 202.10 sã aquel rio || 76.44 meteu-ss' en orden
bondad' e ssa mesura e seu prez e pola mellor servir || 88.1 un fisico
ssa valor; 234.3 Â Reynna en que ê que se metera m o n j e ; 104.64 log'
comprida toda mesura || 237.75 dego- a un móesteiro se tornou monja
lou-a log' y sen doo e sen mesura; meter || 212.42 foi-ss' a Santa Maria
312.63 era ... muito sen mesura || sen e en prezes sse meteu / a ri t' a sua
mesura: extraordinariamente: 40.17 Majestade || 4.46 o rnoç' ... por filiar
Deus gran sen mesura; 216.17 r ' CQ sen seu quinnon / ant* os outros se metia ||
mesura vos farey; 3i5.3o o ventre lie 26.27 m e t e u - s s ' ao c a m y o ; 97.3o ||
creceu sen mesura || sobre m e s u r a : 77.11 amba-las suas mãos assi s'en-
sobremaneira: 405,33 úa fegura / da colleran. / que ben per cabo dos onbros
Virgen ... fremosa sobre mesura |j todas se m e ter a n || 47.19 todo seu
de mesura: comedidamente: 224.53 cuidad' era de dês t rói r los mesquyos
braadando de mesura. ... e per ren non perdõav' a molleres
nen a menyos, / que ss' en todo non
mesurado ADJ. : de maneiras comedidas, metesse por de mui gran crueldade (|
palacianas: 76.166 como Sennor mesu- meter apelido, en balança, en car-
rada; 336.43 Este cavaleiro era ... reira, a dano, en dulta, un enqueredor,
mesurad' en seus feitos. en escrito, femença, a jogo, na jura,
medo, mentes, pé, sã punna, seu sen,
mesurar v. TR.: medir: 308.47 as foron seu siso, a trebello, vozes v. apelido
mesurar. ETC.
metal s. M.: 13x. a3, 196.38, 248.29, 256.27 meu PRON. PESS.: B.2I e que queira meu
húa omagen, mui ben feita de metal; trobar / receber; 2.45, 3.38 Os pecca-
292.89. dos meus / son tan muitos; 5.28 Este
meu irmão; 6.59.
meter v. Ta.: A.n nossa fé meteu y; 466,
5.37 en húa torre o meteu en muy mêudo, meudo v. miúdo.
gran prijon; 5.87 metamos-lle dês oi
mais o moç' en poder; 9.155, 11.77, moyadade (3s.io3 E, 214.43} y. meadade.
25.3^ ir-t-ei por fiador meter / Jeso-
Crist' e Santa Maria; 40.38 metisti-/nos meyaato ADJ.; weante, em meados áes 419.2
en gran folgura; 47.7 ele noit* e dia 7o no mês d'agosto mcyantej 419.9!)
punna de nos meter / per que façamos Esto foi en agosto, en meyante do
erro; 64.3 non podo a çapata... mês.
l
•M
ig6
meyo ADJ. : 5.40 dous anos e meyo 62.49; migo PKON. PBSS.: comi ff o: 75.169, 79.24 sse
o levava /per meya a vila; 377.19 mig' ir queres; 102.23, 128.40, 139.52.
que lie desse ... a meya dúa sã
escrivania || meyo dia: 345.69 || meya Migael: 86.20 San Migael, o angeo de Deus.
noite: 59.55, 65.i5i T. CF. moo. v. Miguel.
mezcra s. F.: intriga, calúnia: 78.53 Deus de Miguel: o Arcanjo: San M i g u e l : 86.t6,
peleja / me guard' e de mezcra maa 410.101, 420.44. v. San Miguel, San
e revoltosa; 78.86, 97.33. Miguel de Tomba.
mozorador s. M.: intrigante, caluniador: mil NUM. CARD.: 58.35 mais de mil vozes
9786, 177.12 un falsso mezcrador. oyu; 5998 mil e cento donas; 64.73,
71.16, í'o.26.
mezcrar v. TR. : (alg. com alg.) causar dis-
córdia, caluniar: 78.26 aquel bon orne millas. F.: 112.21,115.178 trezentas / millas
mui rnal con el mezcraron;g7.2,177.13, correu; 349.22.
341.28, 38o.26.
millar s. M.: milhai: 403.12 fugiu poios
mezqnita s. F.: i6g.35 a eigreja da See da millares.
gran mezquita fez; 292.29.
mi PRON. PESS. (forma átona e tónica): 15.62 millo s. M.: 22.i5 u o viu seu millo debullar; •'•
355.7 ° firáo do millo.
d e s t e fêo que d a d o / mi ás que
comesse; 16.66, 25.72, ioa.23, 103.43
min PRON. PESS. (forma tónica}.- 105.19
o prior e os frades, de que mi agora
veras meu Filio e min; 238.50 non
quitey; 132.102, 195.92, 365.65 ||5.na
ajan en min parte; 245.40 como con-
Santa Maria, de mi non te dol; 6.34,
taron a min; 323.22 quisera eu que tu
7.39, 14.28, 15.981(229.34 merece lie
visses min; 332.57, 341.30, 358.6 per
peço que queira defender-mi (em rima
min CF. mi.
com aprendi, assi etc.) \ as
ve^es de eu: I25.io5 mi e meu Filio
mineira s. F.: mina: i3r.23 foi veer metal
Jhesu / te escaecemos. CF. me, mio.
/ duas sãs mineiras.
mia mya, rainna PRON. poss.: proclítico:
5.79 mia companneira; 9.93 Dar-11'ei Minerva v. Mierva.
con mia lança; 14.29, 21.16, 25.62,
147.33 a mia ovella me da; 155.62 de mingar (s53.33) v. mengar.
m i a s l a g r i m a s duas || posposto: 2.35
per ti viv' a Sennor mya || 135.115 prol mingna s. F.: 67.74 servir non véera con
/ será minna; 161.22 a mia vya me mingua de sãydade; 400.27 a mia min-
guardade. / E pêro que mynna digo, gua comprirá / conos seus gualardões
ante tenno que é vossa; 292.78 que || a v e r m i n g u a : 5 o . i 5 D e u s en ssi
ponna esta omagen ... u a mya está m e e s m o , ele mingua non à; 348.26
(E; F: mynna). por mingua que ajas; 348.13 nunca
jamais cuidava aver mingua de tesou-
mia (= mi -}- PRON. a): a5.66 ide põer / a ros || fazer mingua: 212.5 cousa que
paga u mia eu porria; 161.24, 274.^2, lie faça mingua grande non á de per-
281.17 A r e q u e z a que avia, non sey der. CF. mengua.
por que mia perdi; 354.35.
minguado v. menguado.
Míerva: 69.66 (E) don Ponçe de Míerva
(TTo: Minerva) v. Ponee. mingar v. menguar.
197
mini a, tnininna v. meninnn. grand' e mcudo || 3i.i2 gentes grandes
e miúdas; i8i.i3 muitos de cavaleiros
mininno, minío v. mcninno. e mui gran gente miúda || 237.122 do
1 concello ren nori ficou, nen grande
minna v. mia. nen meudo || 117.13 lie fez camisas /
tailar e coser con seda d'obra mui
minna s. F.: mina: i3i (M) a minna da myuda; 119.14 grandes does filiava, ca
prata. non dos miúdos; 358.28 pedra mêuda
|| miúdo: 28.28 -E T To, 31.12 AT, 46.50
Mynno: 245.i5 Entre Doir' c M y n n ' en TTo, 117.13 ET, 119.14 E, i«i.i3
W Portugal. ET, «37.122 F, 358.28 E:, miúdo: 31.12
i mio ( = mi -f-pRON. o): 21.36 que me fuste
To, 46.50 E; meudo: 208.48 F, 337.122
E; 119.14 T, 208.48 E,
fazer / en dar-m' este fill' e logo mio
toller; sS.iô, 104.9, i4e-97> 168.20, mixon s. F.: esforço, trabalho: 199.40 ll'a
273.27 se poder achar agulla ou fios agulla sayu sen grandes mixões; 382.64
ou quen mios venda. . vai muit' e sen mixon.
miragre s. M.: A.24 dos miragres seus / moça s. p.: 79.29, 105.25, 135.25 moç' e
Fezo cantares e soes; B. 23, 2.37,4.97, moça; 195.167, 247.5 || 75 54<i; 153.19.
5.6 O fazer miragre: 83.11.
moçclinno s. M.: DIMINUT. de moço: 389.38
mismo (264. (2) v. mccsmo. trcbellou logo conos outros moçe-
linnos.
mirra s. p.: 424.58 mirra de que os mortos
van / ungir. moco s. M.: 4.21,587,6.22,55.62 un moço
mui fremosyo; 115.1441)53.1 o moço
Misael (4.86 To, 2l5.4%;, Misahel (4.86 ET) pigureiro.
V. Anania.
moeda s. p.: 164.12 acusado fora de
misorero (I.AT.): 88.62 Miserere rnei. mandar fazer moeda.
1
353-104,. mosteiro (125.115 To) v. mõesteiro. r'
; MAIS Q. PERF. 3 morrera 133.1 'J',
: 142.7, 167.8, 334-r,
^•^
mostra s. F.: 419.126 que te Deus non ama
j 381.1
j FUT. IND. i m o r r e r e i 53.67, gran mostra ch' en feit" á.
, 200.37, 237-52
*i -r*
€*
2 morrerás 37.75 mostrar v. TR.: B.ir, 1.39, 2.28, 9.105, 12.7 €*
5 morreredes 213.71,
233.15
un gran miragre . . que a Reinna do
Ceo quis en Toledo mostrar || 15.63
&&
^^
FUT. CONJ. i m o r r e r 125.75, est' orgullo que mi ás mostrado; 51.85
j 170.27 tan gran pesar en mostrava; 94.99 lie
2 m o r r e r e s 54.67, mostrou tan grand' amor || 202.29 a
rima ... que era de tal razon / en
j
í
75-"8
5 m o r r e r d e s 85.38, latin e que mostrava: «Mobile Tricli- ^^
! 295.55, 36g.85 nium» || 53.13 quen m'ascoitar quiser, ^
COND. l m o r r e r i a 43.10, / direi-11' eu de com' a Virgen quis
no menyo mostrar || mostrar-se: 24.30
e%?
^*á
'25-51 ,^
1 PART. PRES.
3 m o r r e r i a 274.52,
369.109.
m o r r e n d o 292.22,
425.8
Santa Maria en vison / se mostrou;
26.31, 82.2, 105.24 por aquesto te me
vin mostrar || mostrar-se por: 17.27
m o s t r a n d o - s s e por devyador; 31.56 :,
^
*!**
^=
^+~r
PART. PERF. morto 2.64, 72.39, mostrou-sse por b e s t i a sage; 164.9 f
i32.38 do mal que lie fezeron mostrou-ss' $ ^
INF. morrer 12.33, '6 13, en por despagada. |
^
fízs
! 24.24, 27.8, 36.13
Moura (Alentejo): 275.11 no convento ... 1 ^
l ij ~*
mortal ADJ. : 42.70 coyta mortal; 40.36 medo de Moura. i
**
mortal; 58.28 pavor ... mortal; 68.15 ;i ^^
— =_,
i queria mal / a ssa combooça mortal; moura s. F.: 167.1 como húa moura levou i €*
114.5 chagas mortaes; 235.33 pecado seu filio m o r t o a Santa Maria de Sala-;;
mortal; 407.21 disse con gran sanna aoí.i, 212 38, 335.23. i -^L
mortal.
mouro s. M.: A. to Algarve, que gáou / de : fiSm
^
tnortalla s. F.: 2.33, 378.38 a mortalla lie mouros; 5.140 mouros nen judeus; 28.1,
mandou / tallar; 403.52. 46.1, 63.17, 83.1 terra de mouros. |
! 0*
^
i*á
^^
fíj
í*! &e»
^^
i ^i
j i
v^-
|
Jé
_ — — _—— . —- =- -j1 ^7
rv!1-^^'--