BAÜ Müh. – Mim. Fak. n . Müh. Böl. Dr. N.

Gedik

SU TEM N VE ÇEVRE SA LI I
Kaynaklar:

- Su Temini ve Çevre Sa lı ı (Prof. Dr. Mehmet Karpuzcu)

- Su ve Atıksu Teknolojisi (Prof. Dr. Yılmaz Muslu)
- Çözümlü Problemlerle Su Temini ve Çevre Sa lı ı (Prof. Dr. Yılmaz Muslu)
- Su Getirme (Yük. Müh. M. Nejat Erdemgil)
- Su Getirme ve Kanalizasyon Yapılarının Projelendirilmesi (Prof. Dr. Ahmet
Samsunlu)
- Su Teminin ve Atıksu Uzakla tırılması Uygulamaları (Prof. Dr. Dinçer Topacık,
Prof. Dr. Veysel Ero lu)

1.1 Su Kaynaklarının Planlanması

Günümüzde toplumların nüfusu ve buna ba lı olarak da ihtiyaçları günden güne

artarken, bu ihtiyaçları kar ılamak için kullanılan kaynaklar azalmaktadır. Kaynakların bir
kısmı artan ihtiyaçları kar ılamak üzere tüketilirken, bir kısmı da gerekli tedbirler zamanında
alınmadı ı için kirletilmek suretiyle kullanılamaz hale getirilmektedir. Bu durum tatlı su
rezervleri için daha da kritik bir durum arz eder. Evlerde, tarımda ve sanayide kullanılan su
miktarları her geçen gün artmaktadır. Ayrıca belediyelerin kullanılmı suları, su yataklarına
gerekli tedbirler alınmadan bo altıldı ından pek çok su yata ı kullanılamaz hale gelmektedir.
Bunun içindir ki her ülke kendi su kaynaklarının en uygun bir ekilde kullanılmasını sa layan
plan ve programları hazırlamak zorundadır. Ülkenin ya ı -buharla ma durumları, yer altı ve
yer üstü sularının miktar, depolama ve beslenme potansiyelleri tespit edilmelidir. Bunun için
a a ıdaki hususlar incelenmelidir:
1. Yeni su kaynakları aranarak su rezervlerinin artırılması.
2. Yer altı ve yerüstü su kaynaklarının kirlenmesinin önlenmesi (Kullanılmı suların
yeteri kadar arıtılması, kaynaklar için koruma bölgelerinin te kili v.b.)
3. Arıtma metot ve tekniklerinin geli tirilmesi (Bu suretle temizlenmesi zor ham suların
kullanılması sa lanmı olur)
4. Tuzlu sulardan tatlı su elde etme metotlarının geli tirilmesi (Arap Yarımadası’nda ve
Afrika ülkelerinin ço unda denizden tatlı su elde edilmektedir)
5. Su kayıplarının ve a ırı su kullanımının önlenmesi (Gerek ev gerekse ehir tesisatında
kayıplar önlenmeli, artezyen, halk çe mesi ve galerilerdeki bo una akı lara mani
olunmalıdır)
6. Kullanılmı sulardan faydalanılması (Kullanılmı sular zemine sızdırılarak yer altı su
rezervleri arttırılabilir, bazı endüstri dallarında kullanılan az kirlenmi sular di er
maksatlar için kullanılabilir)

Su Temini ve Çevre Sa lı ı Ders Notları 1

BAÜ Müh. – Mim. Fak. n . Müh. Böl. Dr. N. Gedik

1.2 Su Temini ve Çevre Sa lı ı Tesislerinin Elemanları

1.2.1 Su Temini Tesislerinin Elemanları

Toplumların ihtiyacı olan suyu temin eden tesislerin belli ba lı elemanları a a ıda
sıralanmı tır:

1. Kaynak: Uygun kalitede ve yeterli miktarda suyun temin edildi i su kayna ı

2. Kaptaj: Suların kaynaktan alınmasını sa layan yapılar
3. letim (isale) hattı: Kaynaktan alınan suların kullanılacak bölgeye iletilmesini sa layan
tesisler
4. Arıtma veya tasfiye tesisi: Gerekli olması halinde, kaynaktan alınan ham suları
temizlemeye yarayan tesisler
5. Hazne: Suyun tüketicilere ula masını sa layan ve sarfiyat salınımlarının dengeleyen
tesisler
6. ebeke: htiyaç bölgesine getirilmi olan suları, ihtiyaç sahiplerine da ıtan tesisler

1.2.2 Çevre Sa lı ı (Kanalizasyon) Tesislerinin Elemanları

ehir veya kasabalarda çe itli maksatlar için kullanılan suların çevreye zararlı bir
duruma gelmeden çevreyi kirletmeyecek bir ekilde derhal uzakla tırılması gerekir. Ayrıca
meskun bölgelerde dü en ya mur suları da can ve mal kaybına sebep olmadan tekni ine
uygun olarak toplanıp uzakla tırılmalıdır. Çevre sa lı ı tesislerinin elemanları genel olarak u
ekilde sıralanabilir.

1. Ba lantı kanalı: Kullanılmı suları olu tukları yerden caddedeki kanallara götüren
ba lantı kanalları
2. Ya mur suyu a ızlıkları (Rogar)
3. Cadde ve toplama kanalları
4. Ana toplama kanalı
5. Muayene ve havalandırma bacaları
6. Ters sifon, dolu savak ve su tutma hazneleri

Su Temini ve Çevre Sa lı ı Ders Notları 2

BAÜ Müh. – Mim. Fak. n . Müh. Böl. Dr. N. Gedik

2. SU HT YACI VE SU KAYNAKLARI

2.1 Su htiyaçlarının Tesbiti

Su temini tesislerinin plan ve projelendirilmesinde ilk olarak yapılacak i , toplum

nüfusunun tesbit edilmesidir. Su temini tesisleri, toplumun proje in aatının tamamlandı ı
tarihteki ve bu tarihten 25-30 sene sonra ihtiyaçlarının kar ılayacak ekilde boyutlandırılır.
Bir su temini tesisinin ana fonksiyonlarının ba ında suyun miktarının ihtiyacı emniyetli ve
sürekli bir ekilde kar ılayacak derecede bol; kalitesinin emin; tat ve kokusunun uygun olması
gelir. Yerle im merkezlerinin büyümesi, nüfusun zamanla artması, hayat seviyesinin
yükselmesi ve sanayile me su ihtiyaçlarını zamanla arttırır. çme suyu tesislerinin
planlanmasında esas alınacak su miktarının tayin edilmesinde a a ıdaki faktörler göz önünde
bulundurulur:

1. Proje süresi (yıl)

2. Ki i ba ına günde kullanılan su miktarı (L/N-G) (Birim Su Sarfiyatı)
3. Yerle im merkezinin proje süresi sonundaki nüfusu (ki i)

2.1.1 Proje Süresi

Projenin yapıldı ı tarihten itibaren proje artlarının gerçekle ti i tarihe kadar geçen
zamana proje süresi adı verilir. Proje süresinin tespitinde a a ıdaki faktörler göz önünde
tutulur:

1. Tesislerin ve donatım elemanlarının faydalı ve ekonomik ömrü,

2. Yatırım ve i letme masrafları,
3. Tesislerin ileri yıllardaki geli tirmelerinin güç ve kolay olması,
4. Elde mevcut mali imkanlar,
5. Tesisin tam kapasite ile yüklenemedi i yıllardaki çalı ma durumu (randımanı)
6. Proje süresi zarfında paranın satın alma gücündeki azalma,
7. Borçlanılması halinde ödenecek faiz miktarı.

Su Temini ve Çevre Sa lı ı Ders Notları 3

BAÜ Müh. – Mim. Fak. n . Müh. Böl. Dr. N. Gedik

Su temini ve çevre sa lı ı tesisleri için pratikte en çok rastlanan proje süreleri Tablo2.1’de
verilmi tir. Ülkemizde su temini tesislerinin proje süresi ller Bankası çme Suyu Proje
Yönetmeli ine göre, projeler, in aatın sona ermesinden 30 sene sonraki ihtiyacı kar ılamak
üzere düzenlenir. Ancak projenin fiilen ele alınmasından tesisisin i letmeye giri ine kadar
geçece i farz edilen 5 yıl bu süreye eklenir. Böylece 35 sene sonraki ihtiyaçların tahminin söz
konusu olmaktadır.
Tablo 2.1 Su temini ve çevre sa lı ı tesislerinin proje süreleri
Yapının cinsi Özellikleri Proje süresi, yıl
Büyük baraj ve kanallar Büyütmek zor ve pahalı 25-50
Büyütülmesi kolay
20-25
Kuyular, Su ebekeleri ve Fltre Tesisleri a) Nüfusun artı ı ve faiz oranı küçük ise
b) Nüfusun artı ı ve faiz oranı yüksek ise 10-15
Çapları 30 cm’den büyük borular Küçük boruların de i tirilmesi daha pahalı 20-25
Toplayıcı, ana toplayıcı ve sa nak kanallar Büyütmek zor ve pahalı 40-50
a) Nüfusun artı ı ve faiz oranı küçük ise 20-25
Kullanılmı su tasfiye tesisleri
b) Nüfusun artı ı ve faiz oranı yüksek ise 10-15

2.1.2 Birim Su Sarfiyatı

Bir toplumun su ihtiyacı, toplumdaki ki ilerin bir günde kullandıkları su miktarı esas
alınarak hesaplanır. Bunun için bir insanın içme, yıkanma, bula ık yıkama, çama ır yıkama
vb. ev i leri için ortalama olarak günde kaç litre su kullandı ı bilinmelidir. Birim su
sarfiyatına etkiyen faktörler a a ıda sıralanmı tır:
1. Yerle im merkezinin nüfusu ( büyük ehirlerde ki i ba ına su sarfiyatı daha yüksektir),
2. klim (sıcak ve kurak iklimlerde ve sıcak dönemin uzun olması halinde sarfiyat artar),
3. ehir suyundan sulanan bahçe ve parkların fazlalı ı,
4. Ba ka su kaynaklarının varlı ı ve bu kaynaklardan su temin etme imkanları (mevcut
kaynaklar sarfiyatı azaltır),
5. Suyun kalitesi (iyi kaliteli su sarfiyatı artırır),
6. Hayat standardı ve e itim seviyesi (hayat seviyesi yükseldikçe sarfiyat artar),
7. Sanayi ve ticaret merkezlerinin durumu,
8. Kanalizasyon tesislerinin mevcudiyeti (çevre sa lı ı tesisl erinin mevcudiyeti sarfiyatı
artırır),
9. Da ıtma sistemindeki ( ebekedeki) basınç, (fazla basınç sarfiyatı artırır),
10. Sarfiyatların ölçülmesi
11.Suyun fiyatı (yüksek fiyat sarfiyatı azaltır),

Su Temini ve Çevre Sa lı ı Ders Notları 4

BAÜ Müh. – Mim. Fak. n . Müh. Böl. Dr. N. Gedik

Birim su sarfiyatı genel olarak bir gün için nüfus ba ına dü en de er olarak lt/N/gün
cinsinden ifade edilir. Bundan sonra q ile gösterilecektir. Burada;
Lt : litre, N : nüfus, G : gün

Yerle im merkezlerindeki birim su sarfiyatları senenin muhtelif aylarında ve ayın

farklı günlerinde de i ik de erler alır. Ayrıca günün muhtelif saatlerinde de de i ik
de erlerde su kullanılır. Bu de i meler ortalama günlük, maksimum günlük ve maksimum
saatlik sarfiyatlar olarak ifade edilir. Bir toplumdaki ortalama günlük su sarfiyatını bulmak
için o toplumdaki insan sayısı ile bir senede sarf edilen su miktarının bilinmesi gerekir. QT bir
yıllık kullanılan toplam su miktarını, N bu suyu kullanan nüfusu gösterdi ine göre, ortalama
birim su sarfiyatı qort, a a ıdaki gibi hesaplanabilir:

QT
q ort = L / N.G (2.1)
365 × N

Yıllık toplam debi yerine günlük sarfiyatların bilinmesi halinde (2.1) ifadesi:
365
Q gi
i =1
q ort = L / N.G (2.2)
365 × N
eklinde yazılabilir. Qgi bir günde sarfedilen su miktarını göstermektedir.

Maksimum günlük su sarfiyatı, ortalama günlük su sarfiyatının yakla ık 1.3 ila 1.2
katıdır. ller Bankası yönetmeliklerine göre bu de er ülkemiz için 1.5 olarak kabul
edilmektedir. Buna göre;

qmax = 1.5qort (2.3)

e itli i yazılabilir.

ller Bankası Yönetmeliklerinde nüfusa ba lı olarak fert ba ına max. Günlük su

miktarları tesbit edilmi tir. Yönetmelik tarihi eski olmakla beraber, bir fikir vermesi
bakımından teklif edilen de erler Tablo 2.2’de gösterilmi tir.

Su Temini ve Çevre Sa lı ı Ders Notları 5

BAÜ Müh. – Mim. Fak. n . Müh. Böl. Dr. N. Gedik

Tablo 2.2 Günde ki i ba ına dü en su sarfiyatları

Nüfus Max. Günlük Su Sarfiyatı,
L/N.G
3000 e kadar 90
3001-5000 90-100
5001-10000 100-120
10001-30000 120-150
30001-50000 150-180
50001-100000 180-250

Max. Saatlik sarfiyat, max. Günlük sarfiyatın bilinmesi halinde a a ıdaki e itlik
yardımı ile hesaplanabilir:

(1.5 ~ 3.5)q max g

q max s = L / N.saat (2.4)
24

qmax s, en fazla su kullanılan günün en fazla su sarf edilen saatindeki birim su

sarfiyatını göstermektedir. ller Bankası Yönetmeliklerine göre (2.4) denklemindeki katsayı
1.5 olarak kabul edilmi tir.

Toplam su sarfiyatını, evsel su sarfiyatı; kamu hizmetlerinin (park, bahçe, ehir

temizli i, okul, hastane v.s) su sarfiyatı; ticaret ve endüstri su sarfiyatı olmak üzere kısımlara
ayırıp incelemek uygun olur. Genel olarak Amerikan ehirlerinde birim su tüketimi,
Avrupa’ya nazaran çok yüksektir.

Avrupa ve Ülkemizde ABD’de

Evsel 100 lt/N-gün 250 lt/N-gün
Evsel + End. 200 lt/N-gün 550 lt/N-gün
Su temini tesislerinin çe itli elemanlarının boyutlandırılmasında esas alınan birim su
sarfiyatları de i iktir. Her bir elemanın projelendirme debisi Tablo 2.3’de verilmi tir.

Tablo 2.3 Projelendirme debileri

Su temini tesisinin elemanı Projelendirme debisi
Kaptaj tesisleri Max qgün
Hazne ve isale hattı Max qgün
Su ve kanal ebekesi Max. qsaat
Pompa kapasitelerinin tayini Max. qsaat
letme maliyeti hesapları Ort. qgün

Su Temini ve Çevre Sa lı ı Ders Notları 6

BAÜ Müh. – Mim. Fak. n . Müh. Böl. Dr. N. Gedik

2.1.3 Yerle im merkezinin proje süresi sonundaki nüfusu (ki i)

Meskun bölgelerin su ihtiyaç ve sarfiyatları, öncelikle, bu bölgede ya ayan insan

sayısı ile ilgilidir ve gerekli mühendislik yapıları gelecekteki ihtiyaçları kar ılamak için
projelendirilir. Bu sebeple belirli bir proje süresi sonundaki nüfusun gerçe e yakın bir ekilde
tahmini gerekir.

2.2 Nüfus Tahmin Metotları

Su temini ve çevre sa lı ı tesislerinin boyutlandırılmasında esas alınacak debi tesisten

ihtiyacını kar ılayacak nüfus ile ki i ba ına bir günde kullanılan su miktarının çarpılması
suretiyle bulunabilir. Bunu için söz konusu yerle im merkezinin proje süresi sonundaki
nüfusunun mümkün mertebe do ru bir ekilde tahmin edilmesi gerekir. Bir toplumun nüfusu,
do umlarla artar, ölümle azalır. Göç hareketleri, yerle im merkezinin durumuna göre nüfusu
artırır veya azaltır.

Yerle im merkezlerinin gelecekteki nüfuslarını hesaplamaya yarayan pek çok metod

geli tirilmi tir. Bu metotların bazıları a a ıda toplu olarak verilmi tir.

2.2.1 Grafik Metot

Yerle im merkezinin geçmi yıllardaki nüfusu, zamana ba lı olarak grafik üzerinde

gösterilir. Mühendis tahmin yaparak grafi i gelece e do ru uzatırken geli mesi incelenen
ehre benzeyen fakat ondan daha büyük olan ehirlerin nüfus artı larını gösteren e rilerden
yararlanır. Bu metotta söz konusu ehrin gelecekteki büyümesinin mukayese ehirlerinin
geçmi teki büyümesine benzer ekilde meydana gelece i kabul edilir.

Su Temini ve Çevre Sa lı ı Ders Notları 7

BAÜ Müh. – Mim. Fak. n . Müh. Böl. Dr. N. Gedik

A B B’ A’
1800
O’A’ paralel OA
Ankara
O’B’ paralel OB zmir
1600

1400
Adana’nın
tahmin edilen
1200 nüfusu
Ankara
Nüfus Sayısı, Bin olarak

800 O O O’
Son nüfus
sayımında
zmir Adana’nın
600
nüfusu
Adana
400

200

0
1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 Yıllar
Grafik metotla Adana’nın gelecekteki nüfusunun tahmini

2.2.2 Aritmetik Artı Metodu

Bu metotta nüfusun zamanla de i iminin sabit oldu u kabul ediliyor. Buna göre birim
zamandaki nüfus artı ı;

dN
Ka = (2.5)
dt
eklinde ifade edilebilir. Burada;

N: nüfusu, t : zamanı (yıl)ve Ka : aritmetik artı hızını (sabit) göstermektedir. (2.5)

denklemi bilinen iki nüfus sayımı için entegre edilirse
N2 t2
dN = K a dt ve N2 – N1 = Ka (t2 – t1) (2.6)
N1 t1

e itli i elde edilir. Burada;

t1, t2 : Nüfus sayımının yapıldı ı yılları
N1, N2 : Bu yıllardaki nüfus sayılarını gösterir. (2.6) denkleminden nüfus artı hızı:

N 2 − N1
Ka = (2.7)
t 2 − t1

Su Temini ve Çevre Sa lı ı Ders Notları 8

BAÜ Müh. – Mim. Fak. n . Müh. Böl. Dr. N. Gedik

eklinde hesaplanır. Geçmi teki nüfus sayımları yardımıyla Ka de eri hesaplandıktan sonra
gelecekte, bir tg yılındaki nüfus sayısı, Ng,

Ng = N1 + Ka (tg-t1) (2.8)

eklinde hesaplanabilir.
Nüfus
** Önce yıllarla nüfus arasındaki de i imin grafi i
çizilerek ona göre kullanılacak metot belirlenir.
lineer
Nüfusun yıllara göre de i im bir do ru, yani do rusal
(lineer) olarak de i iyorsa (yukarıdaki grafikteki gibi) o
zaman aritmetik artı metodu kullanılabilir.
Yıllar

2.2.3 Geometrik Artı Metodu

Bu metot da, nüfusun birim zamandaki artı ının toplumun nüfusu ile orantılı oldu u
kabul edilmi tir. Buna göre nüfusun birim zamandaki de i imi:

dN
= KgN (2.9)
dt

eklinde yazılabilir. Burada Kg geometrik hız sabitini göstermektedir. Bu denklem bilinen iki
nüfus sayımı için entegre edilirse:

N 2 dN t2 N2 ln N 2 − ln N1
= Kg dt ve ln = K g ( t 2 − t 1 ) veya Kg = (2.10)
N1 N t1 N1 t 2 − t1

denklemi elde edilir. Yerle im merkezinin gelecekteki bir tg yılı için nüfus miktarı , Ng,

ln Ng = ln N1 + Kg (tg – t1) (2.11)

denklemi ile hesaplanabilir.
Yıllarla nüfus arasındaki de i im bir konkav e ri eklinde ise geometrik artı metodu
kullanılır. Nüfus

Yıllar

Su Temini ve Çevre Sa lı ı Ders Notları 9

BAÜ Müh. – Mim. Fak. n . Müh. Böl. Dr. N. Gedik

2.2.4 ller Bankası Yönetmeli i

Ülkemizde ller Bankası yönetmeli ine göre gelecekteki nüfuslar hesaplanır. ller
Bankasınca verilen metot esas itibariyle geometrik artı metodudur. Ancak geometrik artı
hızı sabitinin hesabında ve büyüklü ünde bazı kısıtlamalar konulmu tur. Metodun esası
a a ıda verilmi tir:

Ns
Kg = a − 1 .100 (2.12)
N1

Burada; N1 : 1945 senesindeki nüfus sayısını (1945 nüfusu yoksa elimizdeki ilk mevcut
nüfus alınacaktır).
Ns : En son sayımdaki nüfus sayısını,
a : Bu iki nüfus sayımı arasındaki yılların sayısını,
Kg : Artı hızı sabitini gösterir.

Kg < 1 Kg = 1 alınır.
Kriterler; 1 < Kg < 3 bulunan de er aynen alınır.
Kg > 3 Kg = 3 alınır.
Artı hızı sabiti belirlendikten sonra gelecekteki nüfus, Ng,

tg −ts
Kg
Ng = Ns 1 + (2.13)
100

formülü ile hesaplanabilir. tg proje süresi sonundaki tarihi göstermektedir.

2.2.5 Azalan Hızlı Artı Metodu

Gelecekteki nüfus de eri;

[
y m = y i + (L - y i ) × 1 − e k d ( t m − t i ) ] (2.14)
ifadesiyle hesaplanır. Buradaki kd parametresi nüfus artı hızı katsayısıdır ve herhangi iki
nüfus sayımı için bu de er;

Su Temini ve Çevre Sa lı ı Ders Notları 10

BAÜ Müh. – Mim. Fak. n . Müh. Böl. Dr. N. Gedik

L - y2
ln
L - y1
kd = (2.15)
t 2 − t1
olarak hesaplanır ve formülde yerine yazılır. Formüldeki L doygunluk de erini
göstermektedir.

2.2.6 Lojistik E ri Metodu

Gelecekteki nüfus de eri için lojistik e ri denklemi;

L
ym = (2.16)
1 + m × e b∆t
eklinde elde edilmektedir. E er t0, t1 ve t2 de erleri üç nüfus sayım yılı ve y0, y1 ve y2
de erleri de bu yıllara kar ılık gelen nüfus sayım de erleri ise Lojistik E ri Metodunun
uygulanabilmesi için;
t2 – t1 = t1 – t0 (2.17)
artını sa lamalıdır. Bu ifadelere göre L doygunluk de eri;
2
2y 0 y1 y 2 − y1 ( y 0 + y 2 )
L= 2
(2.18)
y 0 y 2 − y1
olarak hesaplanır. Lojistik e ri denkleminde görülen b ve m katsayıları ile ∆t sene farkı;
L - y0
m= (2.19)
y0

1 y ( L - y1 )
b= × ln 0 (2.20)
∆t y1 (L - y 0 )

∆t = t son − t ilk (2.21)

formülleri ile hesaplanır. Lojistik büyüme e risi denklemindeki b ve m katsayıları, verilen

nüfus sayımı de erlerine göre belirlendikten sonra e ri denkleminde tek de i ken olarak kalan
∆t de erine göre nüfus de i imi hesaplanabilir.

Su Temini ve Çevre Sa lı ı Ders Notları 11

BAÜ Müh. – Mim. Fak. n . Müh. Böl. Dr. N. Gedik

2.3 Nüfus Yo unlu u

Herhangi bir yerle im merkezinin toplam nüfusunun bilinmesi toplam su ihtiyacının

veya toplam kullanılmı su miktarının hesaplanmasına yarar. yi bir su temini ve çevre sa lı ı
tesislerinin projelendirilmesi için bu de er yeterli de ildir. Uygun bir boyutlandırma
yapılabilmesi için toplam nüfusun bölgelere göre da ılımı da bilinmelidir. Nüfus yo unlu u
tahminleri, mevcut meskun alanlardan toplanan bilgiler ve geli mekte olan alanların bölge
mastır planları yardımıyla yapılabilir. Tablo 2.4’de verilen de erler, bölgeye ait daha fazla
bilginin bulunmadı ı hallerde bir fikir edinmek üzere kullanılabilir. Nüfus yo unlu u bilhassa
su da ıtma ebekeleri ile kullanılmı suları toplayan tesislerin boyutlandırılmasında büyük
önem ta ır.

Tablo 2.4 Yerle me bölgelerinde nüfus yo unlu u

Bölgenin tipi Nüfus yo unlu u , ki i/ha
Tek aileli evler 20-50
Çok aileli bloklar 50-30
Apartmanlar 300-1000
yerleri 50-100
Sanayi bölgeleri 100-150

2.4 Su Kaynakları

Yer küresinde yakla ık 1.36×109 km3 su bulunmaktadır. Bunun takriben %97’si

okyanuslarda, %3’ü de göller, nehirler ve yer altı su yataklarında bulunur. Su temini açısından
en de erli sular atmosferde olu an ya ı la, yer üstü ve yer altında bulunan tatlı sulardır. Yer
küresinde bulunan suların en önemli kayna ı ya murlardır. Ba langıçta yeterli olan kaynak
suları ihtiyaçların günden güne artması sonucu kafi gelmeme e ba lamı ve toplumlar daha
elveri siz kaynaklara yönelmek zorunda kalmı tır. Bugünkü durumda, deniz suları da dahil
olmak üzere bütün su kaynakları toplumların içme ve kullanma ihtiyacı için dü ünülmektedir.

Su Temini ve Çevre Sa lı ı Ders Notları 12

BAÜ Müh. – Mim. Fak. n . Müh. Böl. Dr. N. Gedik

2.4.1 Su Kaynaklarının Sınıflandırılması

Yerle im merkezlerinin su ihtiyacını temin edebilecekleri su kaynakları 3 gruba ayrılır.
Bunlar;
SU KAYNAKLARI

Yüzey suları Yer altı suları Ya mur suyu

- Büyük göller - Membalar - Sarnıçlar

- Küçük göller - Sı ve basit kuyular
- Baraj gölleri - Derin borulu kuyular
- Nehirler - Yatay drenli kuyular
- Sızdırma boruları
- Sızdırma galerileri

2.4.2. Kaynak Seçimi

Herhangi bir toplumun ihtiyacı olan su miktarı tayin edildikten sonra yapılacak ikinci
önemli i bu ihtiyacı kar ılayacak en uygun su kayna ının seçilmesidir. Belediyelerin su
ihtiyaçları sadece bir kaynaktan kar ılanabilece i gibi birkaç kaynaktan da temin edilebilir.
Birden fazla kayna ın kullanılması halinde, temin edilen sular, genel olarak ebekeye
verilmeden önce karı tırılmaktadır.

Suyun temin edilece i kayna ın seçiminde dikkat edilecek hususlar;

1. Kaynaktan sürekli olarak alınabilecek suyun miktarı,
2. Kaynak suyunu kalitesinin zamanla de i imi,
3. Gerekli suyun kaynaktan temin edilmesi halinde maliyeti,

Bu nedenle iyi bir su temini tesisi projesinin hazırlanabilmesi için, belirli bir toplumun
su ihtiyacını temin etmek üzere kullanılabilecek de i ik su kaynakları ara tırılır. Her kaynak
için suyun özellikleri ve sürekli olarak senede alınabilecek su miktarı ölçülür. Su temini
tesislerinin maliyetleri her kaynak için yakla ık olarak hesaplanarak elde edilen sonuçlar
kar ıla tırılarak en uygun kaynak seçilir. Su temini tesislerinin ki i ba ına isabet eden
maliyetleri u faktörlere ba lıdır:

1. Su kayna ının cinsi, yakınlı ı ve suyun bollu u,

2. Kaynaktan temin edilen suyun özelli i (arıtma tesisinin gerekip gerekmedi i),
3. Gerekli malzeme ve insan gücünün varlı ı ve maliyeti,
4. Tesisin büyüklü ü,
5. Bölgenin karakteristikleri ve bölge halkının özellikleri.

Su Temini ve Çevre Sa lı ı Ders Notları 13

BAÜ Müh. – Mim. Fak. n . Müh. Böl. Dr. N. Gedik

Su kayna ının ve ihtiyacı temin edilecek bölgenin özelliklerine göre a a ıdaki tercih
sırası yapılabilir:
1. Bakteriyolojik, fiziksel ve kimyasal özellikler bakımından arıtma gerekmeden
kullanılabilen ve cazibe ile iletilebilen suyu temin eden kaynaklar ilk önce
dü ünülür.
2. Arıtma gerektirmeyen fakat pompa ile iletilebilen sular
3. Basit arıtma gerektiren, fakat cazibe ile iletilebilen sular
4. Arıtma gerektiren ve pompa ile iletilebilen sular

Su Temini ve Çevre Sa lı ı Ders Notları 14