De Parlementaire Enquête van 1887/ Sociale Kwestie

Belangrijk:
 Typ in Arial 12;
 Zet je bronnen meteen in de APA lijst in Word;
 Vul je persoonlijke logboek ook meteen aan;
 We werken met prezi.
 Iedereen schrijft eigen reflectie

Taakverdeling:

Taken
Anne Inhoud kinderwetje, 5 illustraties, Maastricht verhoor
Fleur Filmpje, politieke printen na 1887, Amsterdam verhoor
Minh-Quynh Samenstelling commissie, onderzoeksvragen, gevolg, Tilburg
verhoor

In de les
30okt: uitleg project en afspraken en gedeelde documenten maken
27nov; taakverdeling en prezi document starten, sites voor verhoor vinden
4dec: planning afmaken, bronnenlijst bijwerken, verhoren doornemen en bespreken.
11dec; bronnenlijst bijwerken, ieder zijn taken verder uitwerken.
18dec; werken aan prezi
8jan; prezi afmaken en informatie bij dia’s uitgetypt.

Planning
Voor 4 dec; iedereen zijn verhoor af.
Voor 8 dec: iedereen zijn verhoor juist uitgewerkt+ een van zijn andere taken
Voor 11 dec: alles uitgewerkt
11 dec 6e tussenuur en in de les: prezi maken
14 dec: reflectie af + alles op orde + controleren

Aangepaste planning na deadline verplaatsing

Voor 18 dec: alle informatie is verzameld
In de vakantie: Aan de prezi werken.
8 jan: zowel prezi als presentatie uitgewerkt.
18 jan: reflecties, bronnen en logboek compleet

DEADLINE 15 dec; inleveren

AANGEPASTE DEADLINE: 19 jan 2018? Schriftelijk
15 jan 2018: PRESENTATIE
Het Maastrichtverhoor
Dhr. Louis Regout

Samenvatting:
In de aardewerk afdeling wordt er elk jaar in november geteld hoeveel werknemers
het telt en of het klopt met de lijst van werknemers. Als er een nieuwe werknemer
wordt aangenomen, een kind, dan wordt er naar de leeftijd gekeken. Onder 12 jaar
wordt hij/zij niet aangenomen, maar als hij/zij zegt dat hij/zij ouder is kan dat niet
allemaal gecontroleerd worden. Toen de wet van 1874 werd ingevoerd werden alle
kinderen onder de 12 ontslagen en dat leverde geen hinder op voor de fabriek. Dhr.
Regout vond de wet van 1874 een goede wet, maar hij zou graag een wat meet
uitgebreide wet zien. Hij wilde graag dat kinderen tot 14 jaar niet langer mochten
werken dan 8 uur.
Volgens hem hoeven kinderen niet langer naar school als ze 12 zijn. Ze kunnen dan
gewoon gaan werken, maar er is op in zijn fabriek wel een klein teken en verf
schooltje voor jonge werknemers.
Dhr. heeft geen bezwaar om getrouwde vrouwen te laten werken in zijn fabriek. Als
ze al als meisje in de fabriek werkte en daarna zijn getrouwd. Ook mogen vrouwen
kinderen hebben en bij hem werken.
Door het werken met lood in de fabriek kunnen de werknemers loodkoliek oplopen.
Dat wordt geprobeerd te verminderen door gebruik te maken van tangen en door het
wisselen van de mensen die werken met lood om de 5 jaar te wisselen. Er waren
klachten dat de ovens te heet waren en dat de lappen waarmee de mannen de
producten uit de ovens pakken in brand vliegen door de hitte. Dat zou voorkomen
moeten worden door de ovens eerst te laten afkoelen, maar door overproductie
duurt dat te lang.
De fabriek heeft een ziektefonds voor werknemers waarvoor ze zelf betalen en de
firma geeft voor elke gulden die de werknemers betalen voor het fonds 33 cent aan
het fonds. Dit fonds dient ook als ondersteuningsfonds voor mannen de niet meer
kunnen werken.
Werknemers worden per 14 dagen betaald en niet per week, omdat het veel tijd kost
en het daardoor niet elke week geregeld kan worden. Er zijn soms tariefwijzigingen,
zowel plus als min, en het verschil wordt niet al te groot gemaakt om te voorkomen
dat de werknemers te weinig loon krijgen.
In de fabriek wordt ook ’s nachts gewerkt, maar alleen op de afdeling waar klei
geslempt en geperst wordt. Ook wordt er alleen op zondag gewerkt op hoge
uitzondering en dan werken er maximaal 12 mensen.

Versie 2:
Alle werknemers worden per 14 dagen betaald en niet per week, omdat het veel tijd
kost en het daardoor niet elke week geregeld kan worden. De fabriek heeft ook een
ziektefonds die door de werknemers gefinancierd wordt. In de aardewerk afdeling
werken veel mensen, waaronder ook getrouwde vrouwen en vrouwen met kinderen.
Er wordt elk jaar in november geteld hoeveel werknemers het telt en of het klopt met
de lijst van werknemers. Als er een nieuwe werknemer wordt aangenomen, een
kind, dan wordt er naar de leeftijd gekeken. Onder 12 jaar wordt hij/zij niet
aangenomen, maar als hij/zij zegt dat hij/zij ouder is kan dat niet allemaal
gecontroleerd worden. Toen de wet van 1874 werd ingevoerd werden alle kinderen
onder de 12 ontslagen en dat leverde geen hinder op voor de fabriek. Dhr. Regout
vond de wet van 1874 een goede wet, maar hij zou graag een wat meer uitgebreide
wet zien. Hij wilde graag dat kinderen tot 14 jaar niet langer mochten werken dan 8
uur. Volgens hem hoeven kinderen niet langer naar school als ze 12 zijn. Ze kunnen
dan gewoon gaan werken, maar er is op in zijn fabriek wel een klein teken en verf
schooltje voor jonge werknemers.

http://www.dbnl.org/tekst/_arb001jgie02_01/_arb001jgie02_01_0021.php

Foto kinderwetje:
http://literatuurmuseum.nl/overzichten/activiteiten-tentoonstellingen/pantheon/jacob-
jan-cremer#&gid=null&pid=8
http://www.dbnl.org/tekst/_arb001jgie01_01/_arb001jgie01_01_0072.php

Kinderwetje van Van Houten

Werd op 19 september 1874, verboden om kinderen onder 12 in dienst hebben of
nemen. Eerste sociale wet in Nederland.
https://historiek.net/samuel-van-houten-kinderwetje/2989/

Mogelijke foto
http://www.dbnl.org/tekst/fokk005reke01_01/fokk005reke01_01_0009.php
Verhoor Tilburg
Johannes Franciscus Jansen, burgemeester van Tilburg. Zelf ook eigenaar van 2
steenhouwerijen.

In de tijd van de enquete waren in Tilburg veen verschillende fabrieken: vooral voor
wol, een paar voor werktuigen en sigaren maar ook enkele meel-en steenfabrieken.
De enige fabriek waarin jongens onder 12 jaar werkten, was een steenfabriek. De
burgemeester heeft wel eens onderzoek gedaan binnen sigarenfabrieken, daaruit
blijkt meestal dat het meestal geen kinderen zijn die werken maar jonge mannen,
geen vrouwen en meisjes. In Tilburg zal het kinderwetje niet veel veranderen
aangezien het daar al een lange tijd de regel was dat kinderen onder de 12 jaar niet
aangenomen mogen worden. Omdat de meesten katholiek zijn en wachten tot na
hun communie. Volgens J.F. Jansen hebben fabrikanten zelf ook liever geen
kinderen onder de 12, omdat zij nog speelser en minder oplettend zijn. Ze nemen
slechts kinderen aan door ouders die daarop aandringen, zodat ook de kinderen nog
wat kunnen verdienen. Er zijn meerdere scholen zowel voor gelovigen als voor
toekomstige ambachtslieden waarvan sommige studenten gratis onderwijs
ontvangen. Hij denkt echter wel dat als de leeftijd verhoogd wordt naar 14, kinderen
tussen 12-14 gebruikt zullen worden voor minder goede taken als bos hout schrapen
en zoutsmokkelen.
Samenstelling enquêtecommissie
Totaal waren er 11 Tweede Kamerleden die deze enquête hebben opgesteld nadat
een wetvoorstel tegen kinderarbeid en overmatig werken was ingetrokken.
 9 leden uit de toenmalige Tweede Kamer, waarin alle richtingen uit de
Tweede Kamer vertegenwoordigd waren (conservatief, anti-revolutionair,
radicaal etc.);
 Verniers van der Loeff was voorzitter en Goeman Borgesius was
ondervoorzitter.

Onderzoeksvragen
Het doel van dit onderzoek was om te onderzoeken wat de arbeidsomstandigheden
waren en hoe die verbeterd moeten worden. Zo keken ze ook of ondernemers
misbruik maakten van de vrijheid om te produceren en zo arbeiders in slechte
omstandigheden lieten werken.
Ze stelden vragen over:
o toestand in fabrieken en werkplaatsen;
o Wat is de omgeving waarin de arbeiders werken? Is het een veilig werk
en een veilige werkplaats? Wie werken er? Is het werk schadelijk voor
de gezondheid?
o toepassing van het kinderwetje;
o Wordt het kinderwetje van Van Houten in 1874 nageleefd? Werken er
alleen kinderen boven 12 jaar? Hoelang werken zij per dag en wat voor
werk doen zij?
o algemene werkomstandigheden.
o Wat zijn de werktijden? Hoe is het welzijn van de arbeiders in de
fabriek?

Uiteindelijk ging ze op zoek naar verbeteringen en aanvullingen voor wetten, die het
werk in fabrieken aangenamer zouden maken.
Gevolgen
Ondanks dat volgens het kinderwetje van Van Houten kinderen jonger dan 12 jaar
niet in fabrieken mochten werken was dat soms nog wel het geval. Na de
parlementaire enquête werd dat beter gecontroleerd. Vanaf 1882 kwam zelfs een
Arbeidsinspectie. Zij controleerden of de wetten m.b.t. arbeid werden nageleefd,
ook gaven ze evt. boetes en andere (gevangenis) straffen. Na de enquête, werd het
onderzoek voortgezet door de staatscommissie en zijn ook aanbevelingen gedaan
voor de verbetering van de arbeidsomstandigheden. Zoals: een verbod om
nachtarbeid voor jongeren onder de 18, beperking in werk en tijd voor jongeren
onder de 16 en kraamverlof voor vrouwen. Dat gebeurde in de Arbeidswet van
1890 om kinder- en vrouwenarbeid tegen te gaan. In 1895 kwam ook een
Veiligheidswet met regels voor fabrieken. Ook kwam in 1901 de leerplicht,
waardoor alle kinderen naar school moesten en dus niet meer werkten.( zie Bron)

Filmpje
Het filmpje gaat over een man waarvan zijn vader en andere familieleden in de
fabriek van Regout werkten. In de tijd dat de familie van de man daar werkte werd de
parlementaire enquête gehouden, de opa van de man is verhoord. De verhoorde
man zegt dat het werk in de fabriek wel meevalt en dat ze nooit overwerken, dit zegt
hij omdat hij zijn huis en baan niet kwijt wil raken. Het huis is van meneer Regout.

Politieke prenten
Omdat je een arbeider en een directeur ziet. De omstandigheden in de fabriek zijn
misschien wel beter, maar de directeur verdient nog steeds heel veel geld en de
arbeider krijgt heel veel ellende.

De politiek doet wel iets, maar niet het goede en ze zou meer moeten doen.

Verhoor Amsterdam
Verhoor F. Blomberg (arbeider), B. A. Van Dam (arbeider) Amsterdam
Blomberg en Van Dam werken beiden bij de suikerraffinaderij. Volgens Blomberg en
Van Dam zijn de omstandigheden in de fabriek redelijk ze werken overdag of ’s
nachts en de dag- en nachtploeg wisselt regelmatig, ze werken beiden bijna nooit
over. Ze zijn ook beiden op zondag vrij. Van Dam werkt het beenzwart waar veel stof
opstuift, als gevolg hiervan heeft hij veel last van hoesten. In het beenzwart werken
ook twaalf jongens van 15 t/m18 jaar oud. Ook zijn er jongens van 12 en 14 jaar oud,
zij werken op andere tijden. De jongens die in de fabriek werken verdienen minder
dan de volwassenen die in de fabriek werken. Het beenzwart is geen fijne plek om te
werken en je krijgt er snel gezondheidsproblemen van, maar de arbeiders in het
beenzwart hebben geen ziekenfonds in de suikerraffinaderij. Bij de ziekte krijgen
arbeiders de eerste week niks betaalt, daarna minder. 65+’ers hebben geen
pensioen en gaan dus nog steeds door met het zware werk in de fabriek.
Reflecties
Reflectie Anne
Naar mijn mening hadden we een hele fijne samenwerking. Alles liep soepel. Soms
waren dingen niet op tijd af volgens onze planning, maar alles was goed op tijd af
om ons voor te berijden op de presentatie. We hadden aan het begin goed
afgesproken wie wat moest doen dus daar konden geen misverstanden over
ontstaan. Volgende keer zou ik alles voor een groot deel hetzelfde doen, ik zou me
alleen meer voor bereiden op de presentatie, omdat ik dat niet zo goed heb gedaan.

Reflectie Fleur

Reflectie Minh-Quynh
Ik vind dat dit project eigenlijk heel goed is verlopen. We konden makkelijk
samenwerken en ieder had eigenlijk wel zijn eigen inbreng. Het was fijn dat we
meteen in de eerste les duidelijke afspraken hadden gemaakt over hoe we het
gingen aanpakken en wat ieders verantwoordelijkheden waren. De taken waren
eerlijk verdeeld en ieder heeft zijn deel goed gedaan. Maar als iets niet lukte van jou
taak, hielpen we elkaar ook met bijv. prenten zoeken en bronnen registreren. Alleen
het plannen was niet perfect. We maakten wel deadlines maar door problemen met
tijd of onduidelijkheden over informatie lukte het niet altijd om dat volgens de
planning af te ronden. Gelukkig was alles uiteindelijk op tijd af en ik was zeer
tevreden met onze prezi en informatie. Ook tijdens het presenteren hadden wij een
onderwerp waarbij we niet echt wisten wat we konden vertellen. Dus onze
presentatie bestond uit korte toelichtingen bij illustraties. Achteraf gezien hadden we
die punten wat uitgebreider kunnen uitwerken. Voor de rest was iedereen altijd goed
bereikbaar via Whatsapp waardoor we snel konden communiceren en elkaar op de
hoogte konden brengen. Onze bronnen schreven we meteen in het APA systeem
dus daar was achteraf geen probleem meer mee.
Bronnenoverzicht
Geerts, J. (2009, september 19). Bestuur van Tilburg: Johannes Franciscus Jansen. Opgehaald
van tilburgers.nl: https://www.tilburgers.nl/bestuur-van-tilburg-johannes-franciscus-
jansen-1825-1901/
Hahn, A. (1912). Afbeelding: duwen naar den verkeerden kant. Opgehaald van geheugen van
nederland:
http://www.geheugenvannederland.nl/nl/geheugen/view?identifier=IISG01%3AADV
10715766
Jordaan, L. (-). afbeelding: volksonderwijs. Opgehaald van DBNL:
http://www.dbnl.org/tekst/fokk005reke01_01/fokk005reke01_01_0009.php
Jordaan, L. (1918). Afbeelding: Draagt elkanders lasten. Opgehaald van geheugen van
nederland:
http://www.geheugenvannederland.nl/nl/geheugen/view?coll=ngvn&identifier=IISG
01%3AADV10718034
Josselin, P. d. (1887). Foto: Getuigenverhoor door de Commissie van Enquete betrffende de
werking der Wet-Van Houten en naar de toestand van fabrieken en werkplaatsen.
Opgehaald van Geheugen van Nederland:
http://www.geheugenvannederland.nl/nl/geheugen/view/getuigenverhoor%20com
missie%20enquete%20betrffende%20werking%20wet%20houten%20naar%20toesta
nd%20fabrieken%20werkplaatsen%20de%20josselin?coll=ngvn&maxperpage=36&p
age=1&query=enqu%C3%AAte+commissie&identi
Jurriaan, L. (1951, mei 26). Foto: als dieven in de nacht. Opgehaald van Geheugen van
Nederland:
http://www.geheugenvannederland.nl/nl/geheugen/view?coll=ngvn&identifier=ATV
S01%3A0559
M. Nijhoff, D. T. (1874). Illustratie: Prent uit de Nederlandse Spectator. Opgehaald van
literatuurmuseum: http://literatuurmuseum.nl/overzichten/activiteiten-
tentoonstellingen/pantheon/jacob-jan-cremer#&gid=null&pid=8
onbekend. (-). Foto: 41 le kapitalisme. Opgehaald van thinglink:
https://www.thinglink.com/scene/618894832680566784
onbekend. (-). het kinderwetje van Van Houten. Opgehaald van kinderarbeid door de
eeuwen heen: http://kinderarbeid-door-de-eeuwen-heen.jouwweb.nl/het-
kinderwetje-van-van-houten
onbekend. (-). Het Kinderwetje van Van Houten (1874). Opgehaald van GSportaal:
https://www.geschiedenisportaal.nl/v2/2017/02/25/kinderwetje-houten-1874/
onbekend. (-). Kinderwetje Van Houten. Opgehaald van info.nu.nl: https://mens-en-
samenleving.infonu.nl/politiek/67232-kinderwetje-van-houten.html
onbekend. (-). les 4 de parlementaire enquête van 1887. Opgehaald van regionaal historisch
centrum limburg: https://www.rhcl.nl/nl/lespakket-kinderarbeid/les-4-de-
parlementaire-enquete-van-1887/
onbekend. (-). vrouwenstaking 1890. Opgehaald van het geheugen van de vakbeweging:
https://www.vakbondshistorie.nl/dossiers/vrouwenstaking-1890/
onbekend. (1981). arbeidsenquête van 1887. Deel 2: Maastricht. Opgehaald van DBNL:
http://www.dbnl.org/tekst/_arb001jgie02_01/_arb001jgie02_01_0021.php
onbekend. (1981). De arbeidsenquête van 1887. Deel 1: Amsterdam. Opgehaald van DBNL:
http://www.dbnl.org/tekst/_arb001jgie01_01/_arb001jgie01_01_0072.php
onbekend. (1981). De arbeidsenquête van 1887. Deel 3: De vlasindustrie. Tilburg.
Eindverslag. Opgehaald van dbnl:
http://www.dbnl.org/tekst/_arb001jgie03_01/_arb001jgie03_01_0062.php
onbekend. (1981). de arbeidsenquête van 1887. Deel 3: Tilburg. Opgehaald van DBNL:
http://www.dbnl.org/tekst/_arb001jgie03_01/_arb001jgie03_01_0016.php
onbekend. (2008, december 2). Samuel van Houten (1837-1930) en zijn ‘Kinderwetje’.
Opgehaald van Historiek: https://historiek.net/samuel-van-houten-
kinderwetje/2989/
onbekend. (sd). Foto: 16 jarige kinderen (piepkuikens) betalen prijs supermarktoorlog.
Opgehaald van Volksnieuws uit Amsterdam-Noir:
https://stevenbrownsblog.wordpress.com/2013/09/09/16-jarige-kinderen-
piepkuikens-betalen-prijs-supermarktoorlog/
Video: De Strijd, Regout Maastricht. (2015, oktober 13). Opgehaald van
https://programma.bnnvara.nl/de-strijd/media/347402
De parlementaire enquête van 1887

Door: Anne Feenstra, Fleur van Herpen en Minh-Quynh Tran

Het Hooghuis TBL
Klas 4VC