OASDSP 1: 2. Spektar i Furijeovi redovi. Furijeova transformacija.

• Bazični signali – trigonometrija

• Periodični signali i Furijeovi redovi

• Spektar periodičnih signala

•Aperiodični signali i Furijeova transformacija

• Osobine Furijeove transformacije

• Spektar aperiodičnih signala

• Princip neodređenosti

Novi Sad, Oktobar 2015 strana 1

OASDSP 1: 2. Spektar i Furijeovi redovi. Furijeova transformacija.

Osobine trigonometrijskih funkcija

Osnovni oblici: sin(x) i cos(x) / periodičan signal sa periodom 2 π

sin 2 ( x) + cos 2 ( x) = 1 sin( x + π / 2) = cos( x) cos( x + π / 2) = − sin( x)

transformacije: cos(α + β ) = cos(α ) ⋅ cos( β ) − sin(α ) ⋅ sin( β )
e jx = cos( x) + j ⋅ sin( x)
A jϕ j 2πft A − jϕ − j 2πft
parametri: A ⋅ cos(2πft + ϕ ) = A ⋅ cos(ϕ ) ⋅ cos(2πft ) − A ⋅ sin(ϕ ) ⋅ sin(2πft ) = e ⋅e + e ⋅e
2 2
perioda: T [s] / trajanje osnovnog signala koji se periodično ponavlja
učestanost: f [Hz = 1/s] / broj perioda u sekundi / kružna učestanost ω = 2 π f
amplituda: A [V ili A]
faza: ϕ / perioda 2 π

vremenski domen - signal frekvencijski domen - spektar

amplituda
amplituda A
1
fizički
opseg
0.5

2A vreme f frekvencija
-2 -1 1 2
amplituda
-0.5 matematički A/2 A/2
-1 opseg
T -f f frekvencija
Novi Sad, Oktobar 2015 strana 2
OASDSP 1: 2. Spektar i Furijeovi redovi. Furijeova transformacija.

Periodični signali: s( t + T ) = s(t)

Parametri:

Perioda: T
SM
Učestanost (frekvencija): f = 1/T

Osobine:
t +T
1 0
Srednja vrednost (DC): Sa =
T t
∫ s( t ) ⋅ dt T
0

Opseg: SM = max{s( t )} Sm = min{s( t )}

t t Sm
t +T
1 0 2
Snaga: Ps =
T t
∫ s ( t ) ⋅ dt
0

t +T
1 0
Variansa (AC): S2v = 2
∫ (s( t ) − Sa ) ⋅ dt
T t
0

Novi Sad, Oktobar 2015 strana 3

OASDSP 1: 2. Spektar i Furijeovi redovi. Furijeova transformacija.

Periodični signali - Fourier-ovi redovi

s(t + T) = s(t)
periodični signal
T perioda
∞ Fourier-ov red
s( t ) = a 0 + ∑ (a k ⋅ cos(2π ⋅ kf ⋅ t ) + b k sin (2π ⋅ kf ⋅ t ))
sin(2π kf t) i cos(2π kf t) k =1
elementarni periodični signali ∞
f=1/T osnovna učestanost s( t ) = A 0 + ∑ A k ⋅ cos(2 π ⋅ kf ⋅ t + φ k )
k =1
b 
A0 = a 0 A k = a 2k + b 2k φ k = − arctan k 
 ak 

kf : učestanosti harmonika (sinusni signali čije su učestanosti celobrojni umnošci osnovne učestanosti)
{ak, bk} ili {Ak, ϕk} : koeficijenti Fourier-ovog reda (težinski faktori harmonika)

C0 = A 0 φ0 = 0
C0 = A 0
A A
C − k = k ⋅ e − jφ k C k = k ⋅ e jφ k k = 1,2,.... A k = 2 C k = 2 C− k φ k = arg{C k } = − arg{C − k } k = 1,2,.....
2 2
∞
s( t ) = ∑ C k ⋅ e 2 jπ⋅kf ⋅t a 0 = A0
k = −∞ a k = A k ⋅ cos(φ k ) b k = A k ⋅ sin (φ k )

t +T
1 0
Ck = ∫ s( t ) ⋅e − 2 jπ⋅kf ⋅ t dt
T t
0

Novi Sad, Oktobar 2015 strana 4

OASDSP 1: 2. Spektar i Furijeovi redovi. Furijeova transformacija.

Periodični signali - spektar

vremenski domen: signal frekvencijski domen: spektar

|Ck| : amplitudni spektar

t frekvencija

arg{Ck} : fazni spektar

frekvencija
osobine:

parnost amplitudnog spektra: Ck = C−k

neparnost faznog spektra: arg{C− k } = − arg{Ck } Učešće k-tog harmonika

u ukupnoj snazi signala
spektar parnog signala: s (−t ) = s (t ) ⇔ Ck → real
 2⋅ C 2
a k = 10 ⋅ log k  dB
spektar neparnog signala: s ( −t ) = − s (t ) ⇔ C k → imag  P 
 

2
1T ∞
Parseval-ova teorema : P = ∫ s( t ) 2 ⋅ dt = ∑ C k
T0 k = −∞

Novi Sad, Oktobar 2015 strana 5

OASDSP 1: 2. Spektar i Furijeovi redovi. Furijeova transformacija.

Periodični signali - primeri

∞
1 ∞
1 ∞ ± 2 jπ ⋅kf ⋅t 1  ∞

s (t ) = ∑ δ (t − k ⋅ T ) ⇔ Ck =
k = −∞ T
⇒ ∑ δ (t − k ⋅ T ) =
k = −∞
∑
T k = −∞
e = 
T
1 + 2 ∑
k =1
cos(2π ⋅ kf ⋅ t )


1 1

0.5 0.8

0.6
0
0.4

-0.5 0.2

-1 0
-0.2 -0.1 0 0.1 0.2 -100 -50 0 50 100

1 1

0.5 0.8

0.6
0
0.4

-0.5 0.2

-1 0
-0.2 -0.1 0 0.1 0.2 -100 -50 0 50 100

1 1

0.5 0.8

0.6
0
0.4

-0.5 0.2

-1 0
-0.2 -0.1 0 0.1 0.2 -100 -50 0 50 100

Novi Sad, Oktobar 2015 strana 6

OASDSP 1: 2. Spektar i Furijeovi redovi. Furijeova transformacija.

Aperiodični signali - Fourier-ova transformacija

Periodični Aperiodični
T →∞: signali
signali

∞
∞
s( t ) = ∑ C k ⋅ e 2 jπ⋅kf ⋅ t s( t ) = ∫ S(f ) ⋅ e 2 jπ⋅f ⋅t ⋅ df
k = −∞ −∞

t +T ∞
1 0
Ck = ∫ s( t ) ⋅e − 2 jπ⋅kf ⋅ t dt S(f ) = ∫ s( t ) ⋅ e − 2 jπ⋅f ⋅t ⋅ dt
T t
0 −∞

S(−f ) = S(f )
S(f ) = A (f ) ⋅ e jφ (f )

φ( −f ) = −φ(f )

grupno 1 ∂φ(f )
τ (f ) = −
kašnjenje 2 π ∂f

Novi Sad, Oktobar 2015 strana 7

OASDSP 1: 2. Spektar i Furijeovi redovi. Furijeova transformacija.

Osobine Furijeove transformacije

pomeraj u vremenu s( t − t 0 ) ⇒ S(f ) ⋅ e − 2 jπ⋅f ⋅t 0

S(f − f 0 ) + S(f + f 0 )
s( t ) ⋅ cos(2 πf 0 t ) ⇒
2
modulacioni zakon s( t ) ⋅ e2 jπ⋅f 0 ⋅t ⇒ S(f − f 0 )
S(f − f 0 ) − S(f + f 0 )
s( t ) ⋅ sin (2 πf 0 t ) ⇒
2j

∂s (t ) S( f )
diferencijali i integrali ⇒ 2 jπ ⋅ f ⋅ S ( f ) ∫ s(t ) ⋅ dt ⇒ − 2 jπ ⋅ f
∂t

∞ ∞
konvolucija ∫ s1 (τ ) ⋅ s2 (t − τ ) ⋅ dτ ⇒ S1 ( f ) ⋅ S 2 ( f ) ∫ S1 (ξ ) ⋅ S 2 ( f − ξ ) ⋅ dξ ⇒ s1 (t ) ⋅ s2 (t )
−∞ −∞

∞
∗ 2
korelacija ∫ s1 (τ ) ⋅ s2 (t + τ ) ⋅ dτ ⇒ S1 ( f ) ⋅ S 2 ( f ) / s2 (t ) = s1 (t ) ⇒ S ( f )
−∞

t
skaliranje c ⋅ s  ⇒ c ⋅ k ⋅ S(k ⋅ f )
k

Novi Sad, Oktobar 2015 strana 8

OASDSP 1: 2. Spektar i Furijeovi redovi. Furijeova transformacija.

Spektar aperiodičnih signala

S(f)
s(t)

t f

f

simetrija
ϕ(f)
*
S (− f ) = S ( f )

ϕ (− f ) = −ϕ ( f )

τ (− f ) = τ ( f )

∞ ∞ ∞

∫s (t ) ⋅ dt = ∫ S ( f ) ⋅ df = r (0) ; r (t ) = ∫ s (τ ) ⋅ s(t + τ ) ⋅ dτ ⇔ R( f ) = S ( f )
2 2 2
Parsevalova teorema: E=
−∞ −∞ −∞

Novi Sad, Oktobar 2015 strana 9

 OASDSP 1: 2. Spektar i Furijeovi redovi. Furijeova transformacija.

Spektar aperiodičnih signala - primeri

delta impuls δ ( t ) ⇒ Δ (f ) = 1 δ(t − t 0 ) ⇒ Δ (f ) = e− 2 jπ⋅f ⋅t 0

1
kosinus i sinus cos(2 π ⋅ f 0 ⋅ t ) ⇒ (δ(f − f0 ) + δ(f + f0 )) sin (2π ⋅ f0 ⋅ t ) ⇒ 1 (δ(f − f0 ) − δ(f + f0 ))
2 2j

 T T
sin (πTf )
1 − ≤t≤
pravougaoni impuls h (t ) =  2 2 H (f ) =
0 else πTf

1 1

0.8 0.8

0.6 0.6

0.4 0.4

0.2
t/T 0.2
f. T
0 0

-3 -2 -1 0 1 2 3 -3 -2 -1 0 1 2 3

Novi Sad, Oktobar 2015 strana 10

 OASDSP 1: 2. Spektar i Furijeovi redovi. Furijeova transformacija.

Relacija neodređenosti vremensko-frekvencijskog domena

Gaborov princip neodređenosti

∞ ∞ 1.5

∫ s(t ) dt = ∫ S ( f ) dt
2 2
E= 1.25
−∞ −∞
∞ ∞ 1
1 1
t = ∫ t ⋅ s (t ) 2 dt f = ∫ f ⋅ S ( f ) df
2
0.75
E −∞ E −∞
0.5
∆t 2 = (t − t ) (f − )
2 2
∆f 2 = f
0.25
∆t ⋅ ∆f = const > 0
0
-3 -2 -1 0 1 2 3

1/ 4
 2α  2 1.5
s (t ) =   ⋅ e −α ⋅t
 π  1.25

1/ 4 π2 2 1
 2π  − ⋅f
S( f ) =   ⋅e α
0.75
α 
0.5
1 α
∆t = ∆f = 0.25
2 α 2π
0
1 -3 -2 -1 0 1 2 3
∆t ⋅ ∆f =
4π

Novi Sad, Oktobar 2015 strana 11

 OASDSP 1: 2. Spektar i Furijeovi redovi. Furijeova transformacija.

Treba zapamtiti:
 Analiza signala uključuje analizu u vremenskom domenu (signali) i analizu u frekvencijskom
domenu (spektri)
 Spektar signala je razlaganje jednog vremenski zavisnog signala na elementarne, periodične
funkcije funkcije različitih učestanosti
 Spektar periodičnog signala je definisan koeficijentima kompleksnog Furijeovog reda. Njihovi
moduli (apsolutne vrednosti) definišu amplitudni spektar a njihovi argumenti definišu fazni
spektar. Spektri periodičnih signala su linijski, sastoje se samo od umnožaka osnovne
učestanosti (harmonici)
 Spektar aperiodičnih signala definisan je Furijeovom transformacijom, kompleksnom
funkcijom učestanosti. Njen modul definiše spektralnu gustinu amplituda (amplitudni spektar)
a argument spektralnu gustinu faza (fazni spektar). Spektar aperiodičnih signala je kontinualna
funkcija učestanosti – elementarni periodični signali svih učestanosti mogu učestvovati u
formiranju analiziranog signala.
 Furijeovi redovi i Furijeova transformacija se definišu za negativne i pozitivne učestanosti ali
fizičko značenje imaju samo pozitivne učestanosti. I Furijeovi redovi i Furijeova transformacija
imaju osobine simetrije bazirane na činjenici da su koeficijenti reda, kao i transformacija, za
negativne učestanosti jednaki konjugovanim vrednostima za pozitivne učestanosti. Zato je
amplitudni spektar parna a fazni spektar neparna funkcija učestanosti.
 U dualnoj predstavi signal-spektar (vremenski-frekvencijski domen) važi princip neodređenosti:
što je signal u vremenskom domenu kraći to je njegov spektar u frekvencijskom domenu širi i
obrnuto.

Novi Sad, Oktobar 2015 strana 12