ISSN: 2149-0821

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science

Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199

Dr. Öğr. Üyesi Şevki Özer AKÇAY

Atatürk Üniversitesi GSF Müzik Bilimleri Bölümü, soakcay@atauni.edu.tr

MÜZİK ÖĞRETMENLERİNİN DÜŞÜNME STİLLERİNİN ÇEŞİTLİ

DEĞİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ

Özet

Düşünme stilleri kavramı Sternberg tarafından geliştirilen zihinsel

özyönetim kuramına dayanmaktadır. Kuram, düşünmeyi organize eden birey
zihninin dış dünyaya yansıma biçimi temeli üzerine kuruludur. Zihinsel özyönetim
kuramına göre zekâ ya da yetenek olmayan düşünme stili, zekanın ya da yeteneğin
kullanılma yolu olarak tanımlanmıştır. Kuram bireylerin tek bir stile değil,
stillerden oluşan bir profile sahip olduğunu ileri sürer.

Müzik öğretmenlerinin düşünme stillerinin belirlenmesi ve bu stillerin çeşitli

değişkenlere göre durumunun incelenmesi amacıyla yapılan bu çalışmaya 151
müzik öğretmeni katılmıştır. Araştırmanın verileri Sternberg ve Wagner (1991)
tarafından geliştirilen ve Fer (2005) tarafından Türkçe’ye çevrilerek geçerliği ve
güvenirliği yapılmış olan Düşünme Stilleri Envanteri ve araştırmacı tarafından
hazırlanan kişisel bilgi formu ile elde edilmiştir. Düşünme stilleri envanteri ve
kişisel bilgi formu ile elde edilen veriler tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve
betimleyici istatistiki teknikler kullanılarak analiz edilmiştir.

Müzik öğretmenlerinin düşünme stillerinin çeşitli değişkenlere göre

incelendiği bu çalışma sonucunda araştırmaya katılan müzik öğretmenlerinin yaş,
öğretmen olarak çalışılan süre ve bireysel çalgı değişkenleri dışında, genel olarak
Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik, Dışadönük ve Liberal düşünme
stiline sahip oldukları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Müzik, Müzik Öğretmenleri, Düşünme Stilleri

Müzik Öğretmenlerinin Düşünme Stillerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

EXAMINING THE THINKING STYLES OF MUSIC TEACHERS

ACCORDING TO SOME VARIABLES

Abstract

The “Thinking Styles” concept is based on the mental self-government

theory, which was developed by Sternberg. The theory is based on the assumption
that the mind of an individual, who organizes thinking, is reflected in the external
world. According to the mental self-government theory, the thinking style that is
not intelligence or talent is defined as the way of employing the intelligence or
skill. The hypothesis claims that individuals have a profile consisting of multiple
styles rather than one single style.

A total of 151 music teachers participated in the present study, which was
conducted to determine the thinking styles of music teachers and to examine the
status of these thinking styles according to some variables. The data of the present
study were obtained by the Personal Information Form, which was prepared by the
researcher; and with the Thinking Styles Inventory, which was developed by
Sternberg and Wagner (1991). The inventory was translated into Turkish by Fer
(2005), and the validity and reliability study of it was conducted by her. The data
that were obtained with the Thinking Styles Inventory and the Personal 185
Information Form were analyzed by employing the One-Way Analysis of Variance
(ANOVA) and Descriptive Statistical Techniques.

As a result of the present study, which was conducted to examine the

thinking styles of music teachers, it was determined that the music teachers who
participated in the study generally had the Legislative, Executive, Judicial,
Hierarchic, Global and Liberal Thinking Styles except for the age, duration of
working as a teacher and individual instrument played variables.

Keywords: Music, Music Teachers, Thinking Styles

GİRİŞ

Düşünme stilleri kavramı Sternberg (1988, 1997, 2009) tarafından geliştirilen zihinsel
özyönetim kuramına dayanmaktadır. Kuram, düşünmeyi organize eden birey zihninin dış
dünyaya yansıma biçimi temeli üzerine kuruludur. Zihinsel özyönetim kuramının temelinde
yatan düşünce, dünyadaki siyasal yönetim biçimlerinin rastlantısal olmadığıdır. Bu yönetim
şekillerini insanların akıllarından geçenlerin dışa yansıması olarak kabul eden kuram, siyasal
yönetim şekillerini insan zihninin aynaları olarak tanımlar. Kurama göre “Düşünme Stili”
insanların zihin ve bilgilerini kullanmada seçtikleri, düşünmeyi tercih ettikleri yoldur. Zihinsel
özyönetim kuramına göre zekâ ya da yetenek olmayan düşünme stili, zekanın ya da yeteneğin
kullanılma yolu olarak tanımlanmıştır. Kuram bireylerin tek bir stile değil, stillerden oluşan bir
profile sahip olduğunu ileri sürer. Bireyler bir işi yaparken ya o işi stillerine ya da stillerini o işe
uyumlu hale getirirler. Bireyler bir işte tercih ettikleri stili başka bir işte tercih etmeyebilirler.
Stiller göreve, hedeflere, kaynakların sınırlarına, bireyin yaşına göre değişiklik gösterebilir.
Bireyin sahip olduğu düşünme stili bir ölçüde sosyalleşebilir; bir dereceye kadar bireyin

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199
Müzik Öğretmenlerinin Düşünme Stillerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

yaşadığı çevre ile etkileşime girerek değişebilir. Stiller öğrenilebilir ve geliştirilebilir; okul, ev,
iş, sosyal yaşam gibi yaşamın çeşitli alanlarında değişik stiller ya da stil profilleri kullanılabilir
(Sternberg, 1988, 1997 ve 2009; Zhang & Sternberg, 2000).

Zihinsel özyönetim kuramı tek değil, İşgörüler (Functions), Biçimler (Forms), Düzeyler
(Levels), Yönelim (Scope) ve Eğilimler (Leanings) olarak tanımlanmış olan beş boyut altında
Yasamacı (Legislative), Yürütmeci (Executive), Yargılayıcı (Judicial), Monarşik (Monarchic),
Hiyerarşik (Hierarchic), Oligarşik (Oligarchic), Anarşik (Anarchic), Bütünsel (Global),
Ayrıntısal (Local), İçsel (Internal), Dışsal (External), Liberal (Liberal) ve Tutucu (Conservative)
olarak tanımlanan 13 düşünme stilini açıklamaya yönelir; tek bir stil yerine, bireyin stillerinin
profili üzerinde durur; stilleri, iyi ya da kötü olarak sınıflamaz, çünkü stil tercihi, bireyin yaptığı
iş ile etkileşimini içerir; ikili karşıtlık yerine, süreklilik gösterir (Sternberg, 1988, 1997 ve
2009). Burada İçsel sözcüğü İçedönük, Dışsal sözcüğü ise Dışadönük anlamında
kullanılmaktadır. Düşünme stillerinin genel özellikleri kısaca şu şekildedir:

I. İşgörüler (Functions)

1. Yasamacı (Legistlative): Yenilikçi, yaratıcı, fikir üreten, işleri kendi bildikleri gibi
yapmayı seven, kendi kurallarını kendileri koymaktan hoşlanan bireylerin sahip olduğu stil
olarak tanımlanmıştır. Meslek olarak yazar, şair, besteci, ressam, bilim insanı, kâşif, moda
tasarımcısı, politika yapıcı, girişimci vb. olmayı tercih ederler. 186

2. Yürütmeci (Executive): Uyumlu, düzenli, verilen talimatları izleyen kişilerin stili

olarak belirtilmiştir. Bu stile sahip kişiler kendilerine hazır ya da planlanmış olarak verilen
problemleri çözmeyi severler ve Yasamacı stildeki kişilere sıkıcı gelen bürokratik işlere
tahammül edebilirler. Meslek olarak polis memurluğu, öğretmenlik, yöneticilik, tıp doktorluğu
vb. seçme eğilimindedirler.

3. Yargılayıcı (Judicial): Yargılayan, değerlendiren, görüş belirten kişilerin stilidir. Bu

stile sahip kişiler nesneleri ve görüşleri çözümleyebilecekleri ve değerlendirebilecekleri
problemleri tercih ederler. Hem yapıyı hem de içeriği yargılamaktan hoşlanırlar. Dolayısıyla
yargılayıcı kişiler yasamacı kişilerin önerilerinin gerçekten uygun olup olmadıklarını
değerlendirme işlevini yerine getirirler. Mesleki açıdan eleştiri yazmak, görüş bildirmek,
insanları ve programları değerlendirmek, öğrenci kabul görevliliği vb. işleri tercih ederler.

II. Biçimler (Forms)

4. Monarşik (Monarchic): Aynı anda tek amaca ve işe odaklanan monarşik kişiler olayları
“uğraştıkları şey” açısından görme eğilimindedirler. Eğer bu stile sahip bir kişi, bir şeyin tercih
ettiği konuyla ilgisini görmezse o konudan sıkılabilir. Bu nedenle monarşik kişilerin ilgisini
çekmek için teklif edilen şeyin onun odaklandığı konuyla ilişkilendirilmesi yararlı olabilir.

5. Hiyerarşik (Hierarchic): Çok işi, aynı anda, öncelik belirleyerek yapan bu stile sahip
kişiler, bazı hedeflerin diğerlerinden daha önemli olduğunu bilir ve hedeflerin önem
derecelerine göre sıralanmasıyla motive olurlar. Önceliklerini belirlemeye ve kaynaklarını
dikkatli dağıtmaya çalışırlar.

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199
Müzik Öğretmenlerinin Düşünme Stillerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

6. Oligarşik (Oligarchic): Çok işi, aynı anda, öncelikleri belirleyemeden yapan oligarşik
kişiler genellikle hedeflere eşit derecede önem verirler, kaynakları bölüştürmekte zorlanabilirler,
işlerin öncelik sırasını belirleyemedikleri için yönlendirilmeye ihtiyaç duyabilirler.

7. Anarşik (Anarchic): İşlere rastgele yaklaşan, sistemlerden kaçınan anarşik stile sahip
kişiler, genellikle yalnız kendileri için değil başkaları için de zor olan çok çeşitli gereksinim ve
hedeflerle motive olma eğilimindedirler. Sorunlara karşı gelişigüzel bir yaklaşım benimsemeye
meyillidirler. Okul ortamında anarşik stildeki öğrenciler uyum sorunları yaşarlar ve okuldan
fiziksel ya da psikolojik olarak kopabilirler. Anarşik stilin özellikleri olumsuz gibi görünse de
özellikle sistemi sorgulama özelliği ile bu stil yararlı olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca genelde
insanların düşüncelerle eylemler arasına çizdikleri sınırlar anarşik stildeki insanları
kısıtlamadığı için çoğu insandan farklı bir yaratıcılığa sahip olabilirler.

III. Düzeyler (Levels)

8. Bütünsel (Global): Soyut düşüncelerle, genel çerçeveyle uğraşan, tek tek ayrıntılarla
ilgilenmek yerine resmin bütününe odaklanan bütünsel kişiler, ağaçları değil ormanı görmeyi
tercih ederler. Bu nedenle bazen gerekli küçük ayrıntıları gözden kaçırabilirler.

9. Ayrıntısal (Local): Somut düşüncelerle, ayrıntılarla uğraşan, bazen önemsiz ve

çoğunlukla da somut konularla ilgili ayrıntılara odaklanan ayrıntısal kişiler, yalnızca ormanı 187
oluşturan ağaçlara tek tek odaklandıkları için ormanın bütününü görmekte zorlanırlar.

IV. Yönelim (Scope)

10. İçsel (Internal): Bağımsız, kendine yeten, iletişimden kaçınan içsel stile sahip kişiler
içlerine kapanık, göreve odaklı, bazen mesafeli ve sosyal açıdan diğer insanlardan daha duyarsız
olma eğilimindedirler. Geleneksel eğitim sistemi biraz dışsal eğilimleri olan içsel öğrencilere
avantaj sağlayıcı niteliktedir.

11. Dışsal (External): Başkalarıyla çalışan, sosyal olan, bağımlı olan dışsal stildeki
insanlar dışa dönük, insana odaklı, cana yakın, sosyal açıdan daha duyarlı ve bireyler arası
bilince sahip olma eğilimindedirler. Günümüzdeki bazı eğitim yaklaşımları (iş birliğine dayalı
öğrenme gibi) dışsal stildeki öğrencilere avantaj sağlayıcı niteliktedir.

V. Eğilimler (Leanings)

12. Liberal (Liberal): Yenilikçi, geleneğe karşı çıkan, hayalci liberal stildeki kişiler
mevcut kural ve prosedürlerin ötesine geçerek değişimi en üst düzeye çıkarmaktan hoşlanırlar.
Hayatlarında bir miktar yabancı unsur bulunması, belirsizlik durumlarından rahatsız olmazlar.
Bununla birlikte yasamacı stilin aksine liberal kişiler için yeni fikirlerin kendilerine ait olması
gerekmez.

13. Tutucu (Conservative): Geleneksel, denenmişi tercih eden, gerçekçi olan tutucu
stildeki kişiler mevcut kural ve prosedürlere sadık kalmayı tercih ederler. Değişimden ve
belirsizliklerden hoşlanmazlar, işlerinde ve yaşamlarında tanıdık unsurları tercih ederler.
Yürütmeci stildeki kişilerin aksine tutucu kişiler kendi fikirlerini ortaya koymak isteyebilirler

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199
Müzik Öğretmenlerinin Düşünme Stillerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

ancak bu fikirler mevcut geleneklere dayalı olurlar (Stenberg 1988, 1997, 2009; Sternberg &
Grigorenko, 1997).

Düşünme stillerinin çeşitli değişkenlerle ilişkisini inceleyen yurt içinde ve dışında pek
çok alanda araştırma yapılmıştır. Yerli ve yabancı literatürde çeşitli branşlarda öğretmenlerin,
öğretmen adaylarının, okul yöneticilerinin ve öğrencilerin düşünme stillerinin yaş, cinsiyet,
mezun olunan okul, çalışılan okulun bulunduğu yerleşim yeri, akademik başarı, medeni hal,
mesleki kıdem, seyahat tecrübesi vb. açısından incelendiği pek çok çalışma bulunmaktadır
(Akbulut, 2006; Başol & Türkoğlu, 2009; Buluş, 2006; Cano-García & Hughes, 2000;
Sternberg & Grigorenko, 1997; Tüzer, 2016; Zhang, 1999; Zhang, 2000a; Zhang, 2000b;
Zhang & Sternberg, 2000). Türkiye’de mesleki müzik eğitimi alan öğrencilerin dönemlere ve
bireysel çalgılarına göre düşünme stillerini kullanma düzeylerini belirlemek amacıyla yapılan
bir araştırmaya göre mesleki müzik eğitimi alan üniversite öğrencilerinin 1. Tip olarak
tanımlanan düşünme stillerini (yasamacı, hiyerarşik ve liberal) yüksek düzeyde kullandıkları,
bunun yanı sıra bütünsel ve yürütmeci düşünme stilleri puanlarının da yüksek olduğu
belirtilmiştir (Akbulut, 2006).

Millet olarak güç ve değer kazanabilme, sağlıklı bir toplumsal örgütlenme

gerçekleştirebilme, bilginin belirli amaçlar çerçevesinde etkin olarak öğretilmesiyle
sağlanabilmektedir. Bu durum eğitim ve öğretmen kavramlarını toplumlar için hayati bir
konuma getirmektedir. Eğitim sistemlerinin bu hayati konumdaki gerekli işlevleri yerine 188
getirebilmesi, sistem içerisindeki öğretmenlerin niteliğine bağlıdır. Öğretmenler eğitimin
başlatıcısı, geliştiricisi ve uygulayıcısı olarak eğitim sisteminin en önemli öğesi olduğundan,
nitelikli öğretmen yetiştirme çabası ve kaygısı tüm zamanlarda toplumların gündeminde önemli
bir yer tutmuştur. Öğretmenler, öğrencilerin birey ve insan olarak yüce bir varlık olduğunun
bilinciyle, olumlu bir öğrenme iklimi oluşturmalı, farklı öğrenme ihtiyaçları olan öğrencileri
dikkate almalı, öğrencilerde analitik düşünme ve yaratıcı düşünceyi geliştirici çalışmalar
yapmalı, öğrencilerin kendilerini tanımalarına ve geliştirmelerine yardımcı olmalıdır (MEB,
2017). Bu görev ve sorumluluklarını yerine getirirken öğretmenlerin karşılaştıkları durumlara,
şartlara, öğrenci farklılıklarına, bölgesel ve kültürel farklılıklara, işe ve göreve özgü farklılıklara
göre zihin ve bilgilerini organize etmeleri, bir diğer ifadeyle çeşitli düşünme stillerini tercih
etmeleri olağandır. Bu noktada öğretmenlerin zihinsel özyönetim kuramı ve düşünme stilleri
hakkında bir farkındalığa sahip olmalarının, kendi stil profillerini bilmelerinin ve öğrencilerinin
stil profilleri arasındaki farklılıklarının eğitim-öğretim işlerindeki rolünü iyi kestirebilmelerinin
öğretmenlik mesleği yeterliklerine olumlu etki edeceği söylenebilir. Sternberg (2009) toplumda
düşünme stilleri farklılıklarından kaynaklanan çatışmaların özellikle iş ve okul yaşantılarında
ciddi sorunlara yol açabileceğini ifade etmiştir. Bu açıdan bakıldığında öğretmenlerin kendi
stilleri ile öğrencilerin, velilerin ve eğitim yöneticilerinin stilleri arasındaki farklılıkları iyi
belirleyip olası çatışmaları önlemesi ve eğitim-öğretim işlerini etkili yönetebilmesi mümkün
olabilir.

Gerek yerli gerekse yabancı çalışmalar arasında müzik öğretmenlerinin düşünme stilleri
üzerine yapılan bir çalışmaya rastlanamamıştır. Bu nedenle bu araştırma özellikle bireysel
farklılıkların belirgin olduğu müzik sanatının öğretmelerinin düşünme stillerinin ve bu stilleri
belirleyen olası etkenlerin belirlenebilmesi açısından öncü çalışmalardandır.

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199
Müzik Öğretmenlerinin Düşünme Stillerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

YÖNTEM

Çalışma Grubu

Müzik öğretmenlerinin düşünme stillerinin belirlenmesi ve bu stillerin çeşitli

değişkenlere göre durumunun incelenmesi amacıyla yapılan bu çalışmaya; Google Formlar
uygulaması kullanılarak hazırlanan ve müzik öğretmenlerinin üye olduğu sosyal medya
sayfalarında paylaşılan çevrimiçi formu dolduran 151 müzik öğretmeni katılmıştır. Çalışma
grubunun yaş ortalamasının 36,05; öğretmen olarak görev yapma süresinin ise ortalama 10,75
yıl olduğu görülmüştür. Çalışma grubunun diğer kişisel bilgilerine ilişkin betimsel istatistik
sonuçları Tablo 1’de verilmiştir.

Tablo 1. Çalışma Grubuna Ait Kişisel Bilgiler

Değişken Seçenekler f %
Kadın 90 59,6
Cinsiyet Erkek 61 40,4
Toplam 151 100,0
Eğitim Fakültesi 95 62,9
Mezun Olunan Güzel Sanatlar Fakülteleri veya 53 35,1
Fakülte/Bölüm/ Konservatuvarların Müzik ile İlgili Bölümleri 189
Program Diğer 3 2,0
Toplam 151 100,0
Örgün Öğretim 141 93,4
Mezun Olunan
İkinci Öğretim 10 6,6
Program Türü
Toplam 151 100,0
Kadrolu 125 82,8
Sözleşmeli (Aday Öğretmen) 10 6,6
Kadro Durumu
Ders Ücreti Karşılığı Sözleşmeli 16 10,6
Toplam 151 100,0
Devlet 130 86,1
Görev Yapılan
Özel (Vakıf) 21 13,9
Okul Türü
Toplam 151 100,0
Okul Öncesi 2 1,3
İlkokul 12 7,9
Görev Yapılan
Ortaokul 79 52,3
Okul Kademesi
Lise 58 38,4
Toplam 151 100,0
Gitar 17 11,3
Piyano 24 15,9
Keman 28 18,5
Viyola 12 7,9
Bireysel Çalgı
Çello 7 4,6
Kontrbas 2 1,3
Flüt 12 7,9
Şan 15 9,9

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199
Müzik Öğretmenlerinin Düşünme Stillerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

Bağlama 12 7,9
Ud 4 2,6
Kanun 6 4,0
Ney 1 ,7
Tambur 2 1,3
Elektrik Gitar 2 1,3
Kabak Kemane 2 1,3
Saksafon 1 ,7
Davul 1 ,7
Blok flüt 1 ,7
Klarnet 2 1,3
Toplam 151 100
Veri Toplama Aracı ve Yöntemi

Araştırmanın verileri Sternberg ve Wagner (1991) tarafından geliştirilen ve Fer (2005)

tarafından Türkçe’ye çevrilerek geçerliği ve güvenirliği yapılmış olan “Düşünme Stilleri
Envanteri” ile elde edilmiştir. Bu envanter düşünme stillerini ölçme konusunda genel kabul
görmüş ve değişik kültürlerde çeşitli yaş gruplarında yeterince denenmiş olması nedeniyle
seçilmiştir. Envanter, Google Formlar uygulaması üzerinde bir çevrimiçi forma dönüştürülerek
müzik öğretmenlerinin internet üzerinden doldurabilmeleri sağlanmıştır. Araştırmanın verileri 190
çevrimiçi form Facebook üzerinde müzik öğretmenlerinin üye olduğu sosyal grup sayfalarında
paylaşılarak öğretmenlerin formu gönüllü olarak doldurmaları şeklinde toplanmıştır. Veri
toplama işlemi 13.12.2017 ile 2.8.2018 tarihleri arasında yapılmış ve bu tarihten sonra form
yanıtlamaya kapatılmıştır. Bir katılımcının tüm soruları yanıtlaması yaklaşık 15-20 dakika
sürmektedir. Kişisel bilgi formu çoktan seçmeli ve açık uçlu soruların birlikte yer aldığı 9
sorudan, düşünme stilleri envanteri ise yedili likert tipte 104 maddeden oluşmaktadır. Soru
sayısının çokluğu ve yanıtlamaya ayrılması gerek süreden dolayı katılımcı sayısının
beklenenden daha az olduğu düşünülmektedir. Katılımcılar ilgili form sayfasına
yönlendirildikleri zaman önce kişisel bilgi formunu ardından da Düşünme Stilleri Envanterini
doldurmuşlardır. Formda yer alan tüm sorulara cevap vermek zorunlu olduğundan katılımcılar
hiçbir soruyu boş bırakmadan tüm sorulara yanıt vermişlerdir.

Düşünme Stilleri Envanteri, 5 temel boyut altında yer alan 13 düşünme stilinden, bireyde
baskın olanları ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Envanterin tümünden alınan bir puan yoktur.
Çünkü bir temel boyut altında yer alan alt ölçeklerle bireyde baskın olan düşünme stili diğer
boyutlardan bağımsız olarak ölçülmektedir. Puanların analizi alt ölçek puanlarının alt ölçekteki
madde sayısına bölünmesiyle yapılmaktadır. Bir alt ölçekten alınan puanlar 1 ile 8 arasında
değişmekte, elde edilen sürekli puanlar ise kişileri temel boyut altında yer alan düşünme stiline
göre gruplandırmak için kullanılmaktadır. Her birey en yüksek puanı aldığı temel düşünme
boyutu altındaki alt ölçeğe ait düşünme stiline atanmaktadır. Envanter, tamamı olumlu
cümlelerle kurulmuş 104 maddeden oluşmaktadır. Değerlendirme yedili likert tiptedir.
Düşünme Stilleri Envanterinin İngilizce ve Türkçe formu arasındaki tutarlılığı incelemek için
yapılan Pearson korelasyon katsayıları sonucunda 4. ve 73. dışındaki tüm maddelerde 0.40 ile
0.99 arasında değişen ve 0.01 düzeyinde pozitif ve anlamlı değerlere ulaşılmıştır. Envanterin
yapı geçerliğini saptamak için yapılan faktör analizi; 5 faktörlü, 13 alt ölçekli, 70 maddeli bir

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199
Müzik Öğretmenlerinin Düşünme Stillerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

yapı ortaya koymuştur. Envanterin bütününün iç tutarlık güvenirliği 0.89 alpha katsayısıdır.
Bulgular, alt ölçek maddelerinin iç tutarlık güvenirliğinin 0.37-0.88 arasında değişen madde-
toplam korelasyonu olduğunu göstermiştir. Alt ölçeklerin dış tutarlık güvenirliği için yapılan
test-tekrar test tekniği bulguları ise 0.63-0.78 arasında korelasyon değeri almıştır (Fer, 2005).

Araştırma kapsamında düşünme stilleri ile ilişkisi incelenen demografik veriler ise,
araştırmacı tarafından oluşturulan kişisel bilgi formu kullanılarak toplanmıştır. Bu bağlamda ele
alınan demografik değişkenler, “Cinsiyet, yaş, mezun olunan Fakülte/Bölüm/Program, mezun
olunan program türü, görev yapılan okul türü, görev yapılan okul kademesi, öğretmen olarak
çalışılan süre, kadro durumu ve bireysel çalgı” olarak belirlenmiştir. Kişisel bilgi formu da
Düşünme Stilleri Envanterinin çevrimiçi formunun ilk bölümünde ayrı olarak yer almıştır.

Verilerin Analizi

Düşünme stilleri envanteri ve kişisel bilgi formu ile elde edilen veriler tek yönlü varyans
analizi (ANOVA) ve betimleyici istatistiki teknikler kullanılarak analiz edilmiştir. Varyans
analizi, k bağımsız ya da k bağımlı gruptan elde edilen verilerin grup ortalamalarının ya da
işlem ortalamalarının farklılığını test etmek için kullanılır. Tek yönlü varyans analizi, normal
dağılım gösteren k toplumdan alınan k bağımsız grup nicel verilerin analizinde kullanılır. Tek
yönlü varyans analizi sonucuna göre p<0,05 ise grup ortalamaları birbirinden önemli düzeyde
farklıdır (Özdamar, 2009). 191

BULGULAR

Bu bölümde, düşünme stilleri envanteri ve kişisel bilgi formundan elde edilen verilere
ilgili istatistik analizler yapılarak ulaşılan bulgular yer almaktadır. Çalışma grubunun genel
düşünme stili profilini belirlemek amacıyla Düşünme Stili Envanteri puan ortalamalarının genel
dağılımına betimsel olarak bakılmış ve puan ortalamaları dağılımı Tablo 2’de verilmiştir.

Tablo 2. Çalışma Grubunun Düşünme Stilleri Envanteri Puan Ortalamalarının

Genel Dağılımı
Std.
Düşünme Stilleri N En Az En Çok Ortalama
Sapma
Yasamacı 151 3,71 6,73 5,08 ,519
Yürütmeci 151 2,50 7,00 5,45 1,003
Yargılayıcı 151 2,88 7,00 5,68 ,855
Monarşik 151 2,00 6,88 4,36 1,049
Hiyerarşik 151 3,38 7,00 6,01 ,859
Oligarşik 151 2,13 7,00 4,46 ,961
Anarşik 151 2,13 7,00 4,91 1,019
Bütünsel 151 1,88 7,00 4,59 1,029
Ayrıntısal 151 1,50 7,00 4,63 ,985
İçedönük 151 1,75 7,00 4,95 1,243
Dışadönük 151 1,63 7,00 5,27 1,082
Liberal 151 3,00 7,00 5,90 ,837
Tutucu 151 1,00 7,00 3,53 1,378

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199
Müzik Öğretmenlerinin Düşünme Stillerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

Tablo 2’deki bulgular çalışma grubunun Düşünme Stilleri Envanterinden elde edilen puan
ortalamalarının Tutucu alt boyut dışında kalan tüm alt boyutlarda 4,36’nın üzerinde olduğunu
göstermektedir. En yüksek ortalama 6,01 puan ile Hiyerarşik düşünme stili alt boyutunda
görülürken, en düşük ortalama ise 3,53 puanla Tutucu düşünme stili alt boyutunda
görülmektedir. Tablo 2’de yer alan bulgulara göre çalışma grubunun tüm düşünme stillerine
ortanın üstünde düzeyde sahip olduğunu, bunun yanında genel olarak Yasamacı, Yürütmeci,
Yargılayıcı, Hiyerarşik, Dışadönük ve Liberal düşünme stillerine daha yüksek düzeyde sahip
olduklarını söylemek mümkündür.

Çalışma grubunun demografik özellikleri ile düşünme stilleri arasındaki ilişkiyi

incelemek amacıyla ANOVA (Tek Yönlü Varyans Analizi) testi yapılmış, test sonuçları ve
yorumları tablolar halinde verilmiştir. ANOVA yapılabilmesi için grupların varyanslarının
homojen olması şartı aranır. Homojenlik testi Levene testi ile yapılır (Durmuş, Yurtkoru, ve
Çinko, 2016).

Düşünme stillerinin cinsiyete göre homojenlik testine (Levene testi) ilişkin bulgular,
düşünme stillerinin cinsiyet gruplarının varyansları arasında İçedönük (p=.003) düşünme stili alt
boyutu dışında anlamlı fark olmadığını (p>0,05), grup varyanslarının homojen olduğunu
göstermektedir. Cinsiyet gruplarının ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun Yürütmeci
(F(1,149)=11,919; p< .050) ve Monarşik (F(1,149)=4,815; p< .050) düşünme stilleri dışında
cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılıkları olmadığını göstermiştir. Cinsiyet değişkeninin 192
betimsel istatistik değerleri, düşünme stilleri envanterinden elde edilen alt ölçek ortalamalarının,
cinsiyete göre bazı farklılıklar göstermekle birlikte genelde orta düzeyin üzerinde olduğunu
göstermektedir. Kadın ve erkek cinsiyet gruplarının her ikisinde de en düşük ortalama puanları
(Kadın: 3,48; Erkek: 3,59) Tutucu düşünme stili alt boyutunda görülmüştür. En yüksek ortalama
puanları ise kadın (6,06) ve erkek (5,93) gruplarının ikisinde de Hiyerarşik düşünme stili alt
boyutunda görülmüştür. Çalışma grubunun düşünme stilleri ile cinsiyet değişkeni arasındaki
ilişkiyi gösteren yüksek ortalama bulguları kadınların ve erkeklerin genel olarak Yasamacı,
Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik, Dışadönük ve Liberal düşünme stillerinden oluşan bir
profile sahip olduklarını göstermektedir. Cinsiyet değişkenine göre farklılaşma erkek grubunun
Anarşik ve İçedönük düşünme stilleri alt boyutlarında görülmüştür.

Düşünme stillerinin yaş gruplarına göre homojenlik testi sonuçları grup varyanslarının
bazı gruplarda homojen (p>0,05) olduğunu bazı gruplarda ise homojen olmadığını (p<0,05)
ortaya koymuştur. Homojenlik testi sonuçlarına göre grup varyanslarının homojen olmadığı
durumlarda ANOVA yerine alternatifi olarak kabul edilen Welch ve Brown-Forsythe testleri
uygulanır. İki test arasında Welch testi daha güçlü olup daha sık tercih edilir (Durmuş, Yurtkoru
& Çinko, 2016, s. 133). Düşünme stillerinin yaş gruplarına göre ANOVA testi sonuçları çalışma
grubunun düşünme stillerinde anlamlı farklılıklar olmadığını göstermiştir. Homojenlik şartını
sağlamayan alt boyutlar için ise yaş gruplarının bazılarında katılımcı sayısı yetersiz olduğundan
dolayı ANOVA yerine kullanılan Welch ve Brown-Frosythe testleri uygulanamamıştır. Yaş
gruplarının sayılarının birbirine denk olmamasından kaynaklandığı için elde edilen bulgular çok
anlamlı bulunmamıştır. Bu nedenle çalışma grubundan elde edilen bu bulgulara bakıldığında
düşünme stillerinin yaş değişkenine göre anlamlı farklılıklar göstermediği belirlenmiştir.

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199
Müzik Öğretmenlerinin Düşünme Stillerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

Düşünme stillerinin mezun olunan Fakülte/Bölüm/Program değişkenine göre homojenlik

testine (Levene testi) ilişkin bulgular, düşünme stillerinin grup varyansları arasında anlamlı fark
olmadığını (p>0,05), grup varyanslarının homojen olduğunu göstermiştir. İlgili değişken
gruplarının ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun düşünme stillerinde mezun olunan
Fakülte/Bölüm/Program değişkenine göre anlamlı farklılıklar olmadığını göstermektedir.
Betimsel istatistik sonuçlarına bakıldığında düşünme stilleri envanterinden elde edilen alt ölçek
ortalamalarının, mezun olunan Fakülte/Bölüm/Program değişkenine göre bazı küçük farklılıklar
dışında genelde orta düzeyin üzerinde olduğu görülmüştür. En yüksek ortalama puanları hem
Eğitim Fakültelerinin Müzik Öğretmenliği (6,09) programından mezun olan müzik
öğretmenlerinde hem de Güzel Sanatlar Fakülteleri ve Konservatuvarların müzik ile ilgili
bölümlerinden (5,88) mezun olan müzik öğretmenlerinde Hiyerarşik düşünme stili alt
boyutunda tespit edilmiştir. En düşük ortalama puanları ise hem Eğitim Fakültelerinin Müzik
Öğretmenliği (3,50) programından mezun olan müzik öğretmenlerinde hem de Güzel Sanatlar
Fakülteleri ve Konservatuvarların Müzik ile ilgili Bölümlerinden (3,58) mezun olan müzik
öğretmenlerinde Tutucu düşünme stili alt boyutunda görülmüştür. Bu değişkene ilişkin yüksek
ortalama bulguları araştırmaya katılan müzik öğretmenlerinin genel olarak Yasamacı,
Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik ve Liberal düşünme stiline sahip olduklarını göstermektedir.

Düşünme stillerinin mezun olunan program türü değişkenine göre homojenlik testine
(Levene testi) ilişkin bulgular, düşünme stillerinin grup varyansları arasında anlamlı fark
193
olmadığını (p>0,05), grup varyanslarının homojen olduğunu göstermiştir. ANOVA testi
sonuçları çalışma grubunun düşünme stillerinde Dışadönük (F(1,149)=5,796; p< .050) düşünme
stili alt boyutu dışında mezun olunan program türü değişkenine göre anlamlı farklılıklar
olmadığını göstermektedir. Betimsel istatistik sonuçlarına bakıldığında düşünme stilleri
envanterinden elde edilen alt ölçek ortalamalarının, mezun olunan program türü değişkenine
göre bazı küçük farklılıklar dışında genelde orta düzeyin üzerinde olduğu görülmüştür. En
yüksek ortalama puanları örgün öğretim (6,01) programlarından mezun olan müzik
öğretmenlerinde Hiyerarşik, ikinci öğretim (6,05) programlarından mezun olan müzik
öğretmenlerinde ise Dışadönük düşünme stili alt boyutlarında tespit edilmiştir. En düşük
ortalama puanları her iki program türünden mezun olan müzik öğretmenlerinde de Tutucu
düşünme stili alt boyutunda görülmüştür. Bu değişkene ilişkin bulgular araştırmaya katılan
müzik öğretmenlerinin genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik ve Liberal
düşünme stiline sahip olduklarını gösteren önceki bulguları desteklemektedir.

Düşünme stillerinin görev yapılan okul türü değişkenine göre homojenlik testine (Levene
testi) ilişkin bulgular, düşünme stillerinin grup varyansları arasında Hiyerarşik (p=.011),
Bütünsel (p=.030) ve İçedönük (p=.035) düşünme stili alt boyutları dışında anlamlı fark
olmadığını (p>0,05), grup varyanslarının homojen olduğunu göstermiştir. ANOVA testi
sonuçları çalışma grubunun düşünme stillerinde Hiyerarşik (F(1,149)=6,934; p< .050) düşünme
stili alt boyutu dışında görev yapılan okul türü değişkenine göre anlamlı farklılıklar olmadığını
göstermektedir. Betimsel istatistik sonuçlarına bakıldığında düşünme stilleri envanterinden elde
edilen alt ölçek ortalamalarının, görev yapılan okul türü değişkenine göre bazı küçük farklılıklar
dışında genelde orta düzeyin üzerinde olduğu görülmüştür. En yüksek ortalama puanları devlet
okullarında (6,08) görev yapan müzik öğretmenlerinde Hiyerarşik, özel (vakıf) okullarda (6,19)
görev yapan müzik öğretmenlerinde Liberal düşünme stili alt boyutlarında tespit edilmiştir. En
düşük ortalama puanları ise her iki okul türünde görev yapan müzik öğretmenlerinde de Tutucu

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199
Müzik Öğretmenlerinin Düşünme Stillerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

düşünme stili alt boyutunda görülmüştür. Bu değişkene ilişkin bulgular araştırmaya katılan
müzik öğretmenlerinin genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik ve Liberal
düşünme stiline sahip olduklarını gösteren önceki bulguları desteklemektedir.

Düşünme stillerinin görev yapılan okul kademesi değişkenine göre homojenlik testine
(Levene testi) ilişkin bulgular, düşünme stillerinin grup varyansları arasında anlamlı fark
olmadığını (p>0,05), grup varyanslarının homojen olduğunu göstermiştir. ANOVA testi
sonuçları çalışma grubunun düşünme stillerinde Bütünsel (F(1,149)=3,148; p< .050) düşünme
stili alt boyutu dışında görev yapılan okul kademesi değişkenine göre anlamlı farklılıklar
olmadığını göstermektedir. Betimsel istatistik sonuçlarına bakıldığında düşünme stilleri
envanterinden elde edilen alt ölçek ortalamalarının, görev yapılan okul kademesi değişkenine
göre bazı küçük farklılıklar dışında genelde orta düzeyin üzerinde olduğu görülmüştür. En
yüksek ortalama puanları okul öncesi kademesinde görev yapan müzik öğretmenlerinde
Bütünsel (6,25), Dışadönük (6,19) ve Liberal (6,44); ilkokul kademesinde görev yapan
öğretmenlerde ise Hiyerarşik (6,16) ve Liberal (6,10) düşünme stili alt boyutlarında tespit
edilmiştir. Bu değişkende ilgi çeken bir nokta okul öncesi kademede görev yapan öğretmenlerin
Hiyerarşik (4,75) düşünme stili alt ölçek puan ortalamasının düşük olmasıdır. Diğer okul
kademelerinde bu ortalamanın 6,00’nın üzerinde olduğu görülmüştür. En düşük ortalama
puanları ise okul öncesi kademe hariç diğer tüm okul kademelerinde görev yapan müzik
öğretmenlerinde Tutucu düşünme stili alt boyutunda görülmüştür. Okul öncesi kademede görev
194
yapan müzik öğretmenlerinin Tutucu düşünme stili alt ölçek ortalamasının 6,00 olarak ortaya
çıkmış olması ise dikkat çeken bir diğer noktadır.

Düşünme stillerinin öğretmen olarak görev yapılan süre değişkenine göre homojenlik
testi sonuçları grup varyanslarının bazı gruplarda homojen (p>0,05) olduğunu bazı gruplarda ise
homojen olmadığını (p<0,05) ortaya koymuştur. Düşünme stillerinin öğretmen olarak görev
yapılan süre değişkenine göre ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun düşünme stillerinde
anlamlı farklılıklar olmadığını göstermiştir. Homojenlik şartını sağlamayan alt boyutlar için ise
yaş gruplarının bazılarında katılımcı sayısı yetersiz olduğundan dolayı ANOVA yerine
kullanılan Welch ve Brown-Frosythe testleri uygulanamamıştır. Öğretmen olarak görev yapılan
süre değişkeni gruplarının sayılarının birbirine denk olmamasından kaynaklandığı için elde
edilen bulgular çok anlamlı bulunmamıştır. Bu nedenle çalışma grubundan elde edilen bu
bulgulara bakıldığında düşünme stillerinin öğretmen olarak görev yapılan süre değişkenine göre
anlamlı farklılıklar göstermediği belirlenmiştir.

Düşünme stillerinin kadro durumu değişkenine göre homojenlik testine (Levene testi)
ilişkin bulgular, düşünme stillerinin grup varyansları arasında Yürütmeci, Monarşik, Hiyerarşik,
Oligarşik, Anarşik, Dışadönük ve Liberal düşünme stili alt boyutlarında anlamlı fark olmadığını
(p>0,05), bu grupların varyanslarının homojen olduğunu göstermiştir. Buna göre yapılan
ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun düşünme stillerinde kadro durumu değişkenine göre
anlamlı farklılıklar olmadığını göstermiştir. Homojenlik şartını sağlamayan alt boyutlar için ise
ANOVA yerine kullanılan Welch testi uygulanmıştır. Welch testi sonuçları da (p>.005) çalışma
grubunun düşünme stillerinde kadro durumu değişkenine göre anlamlı farklılıklar olmadığını
göstermiştir. Betimsel istatistik sonuçlarına bakıldığında düşünme stilleri envanterinden elde
edilen alt ölçek ortalamalarının, kadro durumu değişkenine göre bazı küçük farklılıklar dışında
genelde orta düzeyin üzerinde olduğu görülmüştür. En yüksek ortalama puanları ders ücreti

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199
Müzik Öğretmenlerinin Düşünme Stillerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

karşılığı sözleşmeli (6,29) olarak görev yapan müzik öğretmenlerinde Liberal, kadrolu (6,05)
olarak görev yapan müzik öğretmenlerinde Hiyerarşik düşünme stili alt boyutlarında tespit
edilmiştir. En düşük ortalama puanları ise tüm kadro durumlarında görev yapan müzik
öğretmenlerinde Tutucu düşünme stili alt boyutunda görülmüştür. Bu değişkene ilişkin bulgular
araştırmaya katılan müzik öğretmenlerinin genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı,
Hiyerarşik ve Liberal düşünme stiline sahip olduklarını gösteren önceki bulguları destekler
niteliktedir.

Düşünme stillerinin bireysel çalgı gruplarına göre homojenlik testi sonuçları grup
varyanslarının homojen (p>0,05) olduğunu ortaya koymuştur. Düşünme stillerinin bireysel
çalgı gruplarına göre ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun yalnızca Yargılayıcı (F(1,149)=
1,729, p< .050) düşünme stilinde farklılık olduğunu göstermiştir. Ancak bireysel çalgı
gruplarının sayıları birbirine denk olmadığı için elde edilen bulgular çok anlamlı bulunmamıştır.
Bu nedenle çalışma grubundan elde edilen bulgulara bakıldığında düşünme stillerinin bireysel
çalgı değişkenine göre anlamlı farklılıklar göstermediği belirlenmiştir.

SONUÇ ve TARTIŞMA

Müzik öğretmenlerinin düşünme stillerinin çeşitli değişkenlere göre incelendiği bu

çalışma sonucunda araştırmaya katılan müzik öğretmenlerinin genel olarak Yasamacı,
Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik, Dışadönük ve Liberal düşünme stiline sahip oldukları tespit 195
edilmiştir. Zihinsel özyönetim kuramına göre eğitim-öğretim işleriyle uğraşanların,
öğretmenlerin, sanatçıların bu stillerden oluşan bir profile sahip olmaları doğaldır (Sternberg,
1988, 1997 ve 2009). Akbulut’un (2006) araştırmasında mesleki müzik eğitimi alan üniversite
öğrencilerinin 1. Tip olarak tanımlanan düşünme stillerini (yasamacı, hiyerarşik ve liberal)
yüksek düzeyde kullandıkları, bunun yanı sıra bütünsel ve yürütmeci düşünme stilleri
puanlarının da yüksek olduğu belirtilmiştir. Türkiye’de müzik öğretmeni olmak için mesleki
müzik eğitimi ve öğretmenlik formasyonu almış olmak gerektiği göz önüne alındığında bu
öğrenciler arasından müzik öğretmenleri yetişmesi olasıdır. Dolayısıyla bu çalışmada elde
edilen sonuçların Akbulut’un çalışmasında elde edilen sonuçları desteklediği söylenebilir.
Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri (MEB, 2017) ile ilişkilendirmek açısından bakıldığında
öğretmenlerin mevzuat bilgisi, okul yönetimi, sınıf yönetimi gibi konularda yürütmeci; öğretme
ve öğrenme sürecini yönetme, zaman yönetimi, kaynak yönetimi, eğitim-öğretimi planlama gibi
konularda hiyerarşik; ölçme-değerlendirme, alan bilgisi, alan eğitimi bilgisi gibi konularda
yargılayıcı; öğrencilerle, velilerle, diğer öğretmenlerle ve eğitim yöneticileriyle işbirliği gibi
konularda dışadönük; tüm yeterliklere ilişkin konularda duruma göre yasamacı ve liberal
stillerinin ön planda olduğu bir profile sahip olmalarının mesleki yaşantılarında olumlu etkileri
olacağını söylemek mümkündür. Müzik öğretmenliği açısından değerlendirildiğinde çalgı
çalma, yorumlama, besteleme, eşlik etme, düzenleme yapma, armoni uygulamaları vb. müzik
sanatının üretim ve yeniden üretim uygulamalarında yasamacı, hiyerarşik, dışadönük ve liberal
düşünme stillerine sahip olmalarından dolayı müzik eğitim-öğretim etkinliklerinin daha etkili
olabileceği düşünülebilir.

Zihinsel özyönetim kuramında düşünme stilleri kültüre bağlı değişiklikler göstermekle

birlikte cinsiyete göre farklılık göstermektedir. Her kültürde kadınlar ve erkekler farklı
değerlendirileceği için düşünme stilleri de kültürel cinsiyet algısı bağlamında ele alınmalıdır

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199
Müzik Öğretmenlerinin Düşünme Stillerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

(Sternberg, 2009). Düşünme stillerinin cinsiyete göre durumunu inceleyen bazı çalışmalarda
kadınlar ile erkeklerin farklı düşünme stillerine sahip oldukları, erkeklerin Yasayapıcı,
Oligarşik, Anarşik, Bütünsel, Dışsal ve Tutucu; kadınların ise Yürütmeci, Monarşik ve
Hiyerarşik düşünme stillerine sahip oldukları belirtilmiştir (Dinçer, 2009; Esmer, 2013). Bu
araştırmanın çalışma grubunun düşünme stilleri ile cinsiyet değişkeni arasındaki ilişkiyi
gösteren yüksek ortalama bulguları kadınların ve erkeklerin genel olarak Yasamacı, Yürütmeci,
Yargılayıcı, Hiyerarşik, Dışadönük ve Liberal düşünme stillerinden oluşan bir profile sahip
olduklarını göstermektedir. Cinsiyet değişkenine göre farklılaşma erkek grubunun Anarşik ve
İçedönük düşünme stilleri alt boyutlarında görülmüştür. Bu durum müziksel bağlamda
düşünüldüğünde müzik öğretmenlerinin müzik etkinliklerinde ve eğitim-öğretim süreçlerinde
düşünme stillerinde cinsiyete göre fark olmadığı; buna karşın erkeklerin kadınlara kıyasla kendi
başlarına çalışmayı tercih ettikleri diğer alan ve/veya zümre öğretmenleri vb. başka çalışma
arkadaşlarıyla birlikte çalışma konusunda pek istekli olmadıkları şeklinde yorumlanmıştır. Bir
başka şekilde bakıldığında kadınların müzik öğretmenliğinde sistemli, bütünsel ve çok katılımlı;
erkeklerin ise nispeten sistem ve düzene bağlı olmayan, bütünsel ve bireyselliğin belirgin
olduğu yaklaşımlarla eğitim-öğretim süreçlerini yönettiği söylenebilir.

Araştırmada düşünme stilleri ile ilişkisine bakılan bir diğer değişken çalışma grubunda
yer alan öğretmenlerin mezun oldukları Fakülte/Bölüm/Programdır. Bu değişkene ilişkin
sonuçlar müzik öğretmelerinin mezun oldukları Fakülte/Bölüm/Programa göre düşünme
196
stillerinde anlamlı bir farklılık olmadığını göstermiştir. Ancak mezun olunan program türüne
göre örgün öğretimden mezun olan müzik öğretmenlerinin Hiyerarşik stil ortalamalarının ikinci
öğretimden mezun olan müzik öğretmenlerinin ise Dışadönük stil ortalamalarının yüksek olması
dikkat çekicidir. Bu farklılaşmaya sebep olan etmenler tespit edilememiştir. Ancak zihinsel
özyönetim kuramının genel ilkeleri bağlamında düşünüldüğünde, düşünme stilleri duruma,
göreve ve zamana göre değişebildiğinden (Sternberg, 1988, 1997 ve 2009) örgün öğretim ile
ikinci öğretim programlarına özgü durum ve şartların bu farklılaşmaya sebep olması
muhtemeldir.

Müzik öğretmenlerinin görev yaptıkları okul türüne göre düşünme stillerinde dikkat
çekici bir farklılık olduğu görülmüştür. Devlet okullarında görev yapan müzik öğretmenlerinin
Hiyerarşik düşünme stili ortalamaları yüksek çıkarken özel (vakıf) okullarda görev yapan
öğretmenlerin Liberal düşünme stili ortalamaları yüksek çıkmıştır. Bu sonuç devlet okullarında
mevzuat gereği yerine getirilmesi gereken pek çok prosedürün olmasına ve ülke genelinde
belirli bir eğitim programının takip edilmesine bağlı olan alışkanlıkların müzik öğretmenlerinin
düşünme stillerini etkilemiş olabileceğini düşündürmektedir. Diğer taraftan özel (vakıf)
okulların öğretmenlere daha serbest çalışma şartları sunması, birbirlerinden farklı ve esnek
eğitim programları uygulamaları, devlet okullarından farklı prosedürleri uygulamaları gibi
nedenlerle müzik öğretmenlerinin daha liberal olabilmelerine imkân veriyor olabilir. Zihinsel
özyönetim kuramında liberal düşünme stilindeki kişiler için yeni fikirlerin kendilerine ait olması
zorunlu olmadığı göz önüne alındığında özel (vakıf) okullarında görev yapan müzik
öğretmenlerinin Liberal düşünme stili ortalamalarının yüksek olması kuramla tutarlılık
göstermiştir. Kuramla tutarlılık gösteren diğer noktalardan biri düşünme stillerinin öğrenilebilir,
geliştirilebilir ve değiştirilebilir olmasıdır. Bir diğeri de kişilerin işlerini stillerine ya da
stillerini işlerine uydurabilmeleridir (Sternberg, 1988, 1997 ve 2009; Zhang & Sternberg, 2000).

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199
Müzik Öğretmenlerinin Düşünme Stillerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

Müzik öğretmenlerinin görev yaptıkları okul türüne göre düşünme stillerinde ortaya çıkan
farklılaşmaya benzer bir farklılaşma da görev yapılan okul kademesi değişkeninde ortaya
çıkmıştır. Okul öncesi kademede görev yapan müzik öğretmenlerinin Bütünsel, Dışadönük ve
Liberal; ilkokul kademesinde görev yapan müzik öğretmenlerinin de Hiyerarşik ve Liberal
düşünme stillerinin belirgin olması, okul öncesi eğitimin ve ilkokul eğitiminin dinamikleri ile
ortaokul ve sonrası eğitimin dinamiklerinin farklı olmasından kaynaklanıyor olabilir. Okul
öncesi eğitimin ilkeleri ve temel özellikleri (MEB, 2013) açısından değerlendirildiğinde
Bütünsel, Dışadönük ve Liberal düşünme stillerinin temel özelliklerle ve ilkelerle uyumlu
olduğu görülmektedir. MEB (2018) İlkokul müzik eğitiminin yapısını katılımcı, geliştirilebilir,
yeniliklere açık ve değişime öncülük eden bir yapı şeklinde tanımlamıştır. Buna göre
bakıldığında Hiyerarşik ve Liberal düşünme stilleri ilkokul müzik eğitiminin yapısıyla da
uyumludur. Özetle okul öncesi ve ilkokul (1-4. sınıflar) kademelerini içine alan temel eğitim
sürecinde müzik öğretmenlerinin Bütünsel, Dışadönük, Hiyerarşik ve Liberal düşünme stillerine
sahip olmalarının mesleki yaşamlarında olumlu etkileri olacağını söylemek mümkündür.

Çalışma grubunda yer alan müzik öğretmenlerinin kadro durumlarına göre düşünme
stilleri incelendiğinde kadrolu çalışan müzik öğretmenlerinin Hiyerarşik, sözleşmeli çalışan
müzik öğretmenlerinin ise Liberal düşünme stillerine daha yüksek düzeyde sahip oldukları
görülmüştür. Kadrolu müzik öğretmenliği devlet okullarına ait bir görev statüsü olarak kabul
edilmektedir. Kadrolu müzik öğretmenlerinin Hiyerarşik düşünme stiline yüksek düzeyde sahip
197
olması devlet okullarında görev yapan kadrolu öğretmenlerin yerine getirmesi gereken
mevzuata dayalı prosedürler ve devlet okulunun kaynaklarının etkin yönetilmesi gerekliliği gibi
nedenlere bağlı olabilir. Çünkü MEB (2017) öğretmenlik mesleği genel yeterliliklerinde
mevzuat bilgisi, eğitim-öğretimi planlama, öğrenme ortamları oluşturma, öğretme ve öğrenme
sürecini yönetme boyutları hiyerarşik stilde düşünmeyi gerektirecek iş, görev ve sorumluklardan
oluşmaktadır. Özellikle merkeze uzak bölgelerde görev yapan müzik öğretmenlerinin mevcut
(muhtemelen de kısıtlı) kaynakları kullanma konusunda öncelikleri doğru belirleyip eğitim-
öğretim sürecini yönetirken hiyerarşik stilde düşünmeleri yarar sağlayacaktır. Sözleşmeli müzik
öğretmenliği ise devlet okullarında da var olmakla birlikte genelde özel (vakıf) okullarda yaygın
olan bir görev statüsü olarak bilinmektedir. Özel (vakıf) okullarının özellikle maddi
imkanlarının yüksekliği, eğitim programlarındaki farklılık ve esneklikler bu okullarda görev
yapan müzik öğretmenlerini daha esnek, yenilikçi, değişime açık kısaca liberal stilde
düşünmeye yönlendiriyor olabilir.

Zihinsel öz yönetim kuramına göre düşünme stilleri zamana göre değişebilir, bireyin
sosyal şartlarına göre bir ölçüde öğrenilebilir ve değişebilir (Sternberg, 1988, 1997 ve 2009;
Zhang & Sternberg, 2000). Bu çalışmada elde edilen sonuçlara bakıldığında çalışma grubunda
yer alan müzik öğretmenlerinin düşünme stillerinde yaş, öğretmen olarak çalışılan süre ve
bireysel çalgı değişkenlerine göre anlamlı farklılıklar görülmemiştir. Bu sonuçlar kuramın genel
özellikleriyle ve literatürde yer alan diğer çalışmaların sonuçlarıyla örtüşmüyor görünmektedir.
Ancak burada yaş, öğretmen olarak çalışılan süre ve bireysel çalgı değişkenlerine ait grup
sayıları denk olmadığından istatistiksel analiz sonuçları anlamlı çıkmamıştır. Söz konusu
değişkenlerin her biri için grup sayılarının sağlıklı istatistik analiz yapacak yeterlikte olduğu
araştırmalar bu değişkenlere ilişkin durumun daha net bir şekilde belirlenmesini sağlayacaktır.

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199
Müzik Öğretmenlerinin Düşünme Stillerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

KAYNAKLAR
Akbulut, E. (2006). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Anabilim Dalı
öğrencilerinin düşünme stil profilleri çerçevesinde değerlendirilmesi. Ulusal Müzik
Eğitimi Sempozyumu Bildirisi (s. 510-528). Denizli: Pamukkale Üniversitesi Eğtitim
Fakültesi.
Başol, G., & Türkoğlu, E. (2009). Sınıf öğretmeni adaylarının düşünme stilleri ile kontrol odağı
durumları arasındaki ilişki. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 737-757.
Buluş, M. (2006). Assesment of thinking styles inventory, academic achievement and student
teacher's characteristics. Eğitim ve Bilim, 31(139), 35-48.
Cano-García, F., & Hughes, E. H. (2000). Learning and thinking styles: An analysis of their
interrelationship and influence on academic achievement. Educational Psychology,
20(4), 413-430.
Dinçer, B. (2009). Öğretmen adaylarının düşünme stilleri profillerinin çeşitli değişkenler
açısından değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Aydın: Adnan Menderes
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
Durmuş, B., Yurtkoru, E. S., & Çinko, M. (2016). Sosyal bilimlerde SPSS'le veri analizi
198
(Altıncı Baskı). İstanbul: Beta.
Esmer, E. (2013). Öğretmen adaylarının zihinsel stil tercihlerinin (düşünme stillerinin)
incelenmesi (Doktora Tezi). İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Programları ve Öğretim Programı.
Fer, S. (2005). Düşünme stilleri envanterinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve
Uygulamada Eğitim Bilimleri, 5(1), 31-68.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2013). Okul öncesi eğitimi programı. Ankara.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. Ankara:
Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Müzik dersi öğretim programı 1-8. sınıflar. Ankara.
Özdamar, K. (2009). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi (Yedinci Basım). Eskişehir:
Kaan Kitabevi.
Sternberg, R. J. (1988). Mental Self-government: A Theory of intellectual styles and their
development. Human Development, (31), 197-224.
Sternberg, R. J. (1997). Thinking styles. New York, USA: Cambrige University Press.
Sternberg, R. J. (2009). Düşünme stilleri. (E. Güngör, Çev.) İstanbul: SEV Matbaacılık ve
Yayıncılık.
Sternberg, R. J., & Grigorenko, E. L. (1997). Are Cognitive styles still in style? American
Psychologist, 52(7), 700-712.
Sternberg, R. J., & Wagner, R. K. (1991). MSG Thinking style inventory (Yayımlanmamış El
Kitabı).

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199
Müzik Öğretmenlerinin Düşünme Stillerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

Tüzer, L. (2016). Sınıf öğretmenlerinin düşünme stillerinin çeşitli değişkenler açısından

incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
Zhang, L. F. (1999). Further cross-cultural validation of the theory of mental self-government.
The Journal of Psychology, 133(2), 165-181.
Zhang, L. F. (2000a). Are thinking styles and personality types related? Educational
Psychology, 20(3), 271-283.
Zhang, L. F. (2000b). Relationship between thinking styles inventory and study process
questionanaire. Personality and Individual Differences, (29), 841-856.
Zhang, L. F. (2002). Measuring thinking styles in addition to measuring personality traits?
Personality and Individual Differences, (33), 445–458.
Zhang, L. F., & Sternberg, R. J. (2000). Are learning approaches and thinking styles related? A
study in two chinese populations. The Journal of Psychology, 134(5), 469-489.

199

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 5, Sayı: 28, Ekim 2018, s. 184-199