Sie sind auf Seite 1von 12

Formelsammlung Thermodynamik

Inhaltsverzeichnis

INHALTSVERZEICHNIS .................................................................................................................... 1

ALLGEMEINES: ................................................................................................................................ 2

1. HAUPTSATZ: ................................................................................................................................ 4
ISOTHERM: ....................................................................................................................................... 4
ISOBAR: ........................................................................................................................................... 5
ISOCHOR:......................................................................................................................................... 5
REVERSIBEL – ADIABAT: (UNTER FALL VON ISENTROP)........................................................................... 5
POLYTROP: ....................................................................................................................................... 6

IDEALES GAS................................................................................................................................... 6
MOLARE GRÖSSEN ............................................................................................................................ 6
THERMISCHE ZUSTANDSGLEICHUNG .................................................................................................... 7
GEMISCHE IDEALER GASE .................................................................................................................. 7
2. HAUPTSATZ: (ENTROPIE S) ........................................................................................................ 8

ENTHALPIE H: .................................................................................................................................. 9

ARBEITEN:........................................................................................................................................ 9
VOLUMENÄNDERUNGSARBEIT: ............................................................................................................ 9
NUTZARBEIT: .................................................................................................................................... 9
TECHNISCHE ARBEIT:......................................................................................................................... 9

2-PHASENGEBIET (NASSDAMPF)................................................................................................. 10
DAMPFGEHALT ................................................................................................................................ 10
INTERPOLATION .............................................................................................................................. 10
EXERGIE:........................................................................................................................................ 10

WIRKUNGSGRAD ........................................................................................................................... 10
VERDICHTUNG ................................................................................................................................ 10
TURBINE ........................................................................................................................................ 11
LEISTUNGSZAHL .............................................................................................................................. 11
KREISPROZESSE........................................................................................................................... 11

MOTOR............................................................................................................................................ 11
DREHZAHL ..................................................................................................................................... 11
DIAGRAMME................................................................................................................................... 12
2 PHASENGEBIET ............................................................................................................................ 12
ALLGEMEIN ..................................................................................................................................... 12

EINHEITENUMRECHNER ............................................................................................................... 12

-1-
Allgemeines:
Zeichen Einheit
p Druck bar
m Masse kg
V Volumen m3
H Enthalpie J
U Innere Energie J
J
S Entropie
K
J
Rm allgemeine molare Gaskonstante = 8,314 510
molK
m3
v spezifisches Volumen
kg
J
u spezifische innere Energie
kg
J
h spezifische Enthalpie
kg
J
s spezifische Entropie
kgK
J
R spezifische Gaskonstante
kgK
T Temperatur K
E Energie J
W Arbeit (meist Volumenänderungsarbeit) J
Q Wärme J
E pot potentielle Energie J
E kin kinetische Energie J
n Polytropenexponent
κ Isentropenexponent
J
cp spezifische Wärmekapazität bei konstantem Druck
kgK
J
cv spezifische Wärmekapazität bei konstantem Volumen
kgK
x Dampfgehalt
kg g
M Molmasse =
kmol mol
N Teilchenzahl
n Stoffmenge mol
1
NA Avogardo-Konstante
mol
′ gesättigte Flüssigkeit
′′ gesättigter, trockener Dampf
η Wirkungsgrad
ε Leistungsziffer
ε Verdichtungsverhältnis
VH Hubvolumen
VT Totraumvolumen
r Verdampfungsenthalpie
-2-
ηg Gütegrad
η mech mechanischer Wirkungsgrad
η th theoretischer / thermischer Wirkungsgrad
η eff effektiver Wirkungsgrad
ϕ Einspritzverhältnis
γ Volumenverhältnis
ξ Massenanteile, Gewichtsanteile

-3-
1. Hauptsatz:

dE SYS dU SYS dH SYS


dt
=
dt
=
dt
(
= E 2 − E1 = U 2 − U 1 = H 2 − H 1 = ∑ Q i + Wi + E Mat,i )
geschlossen (kein Massen zu– oder abfluss):

∑E Mat,i =0⇒
dE SYS dU SYS
dt
=
dt
(
= E 2 − E1 = U 2 − U 1 = ∑ Q i + Wi )
offen (Massen zu– oder abfluss): dann immer mit Enthalpie H!
∑E Mat,i ≠0

stationär (keine Änderung über die Zeit):


(
0 = ∑ Q i + Wi + E Mat,i )
instationär (Änderung über die Zeit):
dE SYS
≠0
dt
Q. Wärme
adiabat:

= E 2 − E1 = U 2 − U1 = ∑ (Wi + E Mat,i )
dE SYS dU SYS
∑Q i =0⇒
dt
=
dt
diabat:
∑Q i ≠0

W: mechanische Arbeit, elektrische Energie

EMat,i: Materialfluss
∑E Mat, i [
= ∆H + ∆E pot + ∆E kin ]
∆H = m ∗ (h 2 − h 1 ) = m ∗ (u 2 − u 1 + p 2 ∗ v 2 − p1 ∗ v1 )
∆E pot = m ∗ g ∗ z 2 − m ∗ g ∗ z1 = ρ ∗ v ∗ g ∗ z 2 − ρ ∗ v ∗ g ∗ z 1
1 1
∆E kin = m ∗ w 22 − m ∗ w 12
2 2

Isotherm:
Polytropenexponent: n = 1
Temperatur (T) = konstant; p ∗ v = konstant
1

dp dv p v
+ = 0; p ∗ v = R ∗ T0 = konstant; 2 = 1
p v p1 v 2
1. Hauptsatz Q12 + W12 = 0
V1 p V
Q12 = − m ∗ R ∗ T ∗ ln = − m ∗ R ∗ T ∗ ln 2 = −p1 * V1 * ln 2
Wärmeenergie V2 p1 V1

V1 p V
Volumenänderungsarbeit W12 = m ∗ R ∗ T ∗ ln = m ∗ R ∗ T ∗ ln 2 = p1 ∗ V1 ∗ ln 2
V2 p1 V1
Änderung der inneren Energie ∆U = 0
V2 p
Änderung der Entropie ∆S = m ∗ R ∗ ln = m ∗ R ∗ ln 1
V1 p2
-4-
Isobar:
Polytropenexponent: n = 0
Druck (p) = konstant; p ∗ v = konstant
0

dv dT v R v 2 T2
= ; = ; =
v T T p 0 v1 T1
1. Hauptsatz Q12 + W12 = ∆U
Wärmeenergie Q12 = c p ∗ m ∗ ∆T
Volumenänderungsarbeit W12 = − p∆V = − m ∗ R ∗ ∆T
R
Änderung der inneren Energie ∆U = c v ∗ m ∗ ∆T = * m * ∆T = Q12 + W12
κ -1
T V
Änderung der Entropie ∆S = c p ∗ m ∗ ln 2 = c p ∗ m ∗ ln 2
T1 V1

Isochor:
Polytropenexponent: n → ∞

Volumen (V) = konstant; p ∗ v = konstant
dp dT p R p 2 T2
= ; = ; =
p T T v 0 p1 T1
1. Hauptsatz Q12 = ∆U
R
Wärmeenergie Q12 = ∆U = c v ∗ m ∗ ∆T = ∗ m ∗ ∆T
κ -1
Volumenänderungsarbeit W=0
R
Änderung der inneren Energie ∆U = Q12 = c v ∗ m ∗ ∆T = ∗ m ∗ ∆T
κ -1
T p
Änderung der Entropie ∆S = c v ∗ m ∗ ln 2 = c v ∗ m ∗ ln 2
T1 p1

reversibel – adiabat: (unter Fall von isentrop)


Polytropenexponent: n = κ : Isentropenexponent
κ
Wärme (Q): dq = 0 ; p ∗ v = konstant ; ds = dq + dw R = 0
κ
κ κ −1
 v2  p T v  p  T  κ −1
  = 1 ; 2 =  1  ; 2 =  2 
 v1  p 2 T1  v 2  p1  T1 
1. Hauptsatz W12 = ∆U
Wärmeenergie Q12 = 0
m∗R p ∗ v2 − p1 * v1
Volumenänderungsarbeit W12 = ∆U = c v ∗ m ∗ ∆T = ∆T = 2
κ -1 κ −1
m∗R p ∗ v2 − p1 * v1
Änderung der inneren Energie ∆U = W12 = c v ∗ m ∗ ∆T = ∆T = 2
κ -1 κ −1
Änderung der Entropie ∆S = 0

-5-
polytrop:
Polytropenexponent: n ≠ κ : Isentropenexponent
p ∗ v n = konstant
n
-n n −1
dp dv p v   T  n -1 T v 
= − n ; 2 =  2  =  2  ; 2 =  1 
p v p1  v1   T1  T1  v 2 
Q12 n − κ
=
W12 κ − 1
1. Hauptsatz Q12 + W12 = ∆U
n −κ R n −κ
Wärmeenergie Q12 = c v ∗ m ∗ ∗ ∆T = ∗m∗ ∗ ∆T
n −1 κ -1 n −1
m∗R p ∗ v 2 − p1 ∗ v1
W12 = ∗ ∆T = 2 =
n −1 n −1
 n −1
  n −1

m ∗ R ∗ T1   
n ∗ R ∗ T1  p 2 n
*   − 1 =
v1
= *   − 1 =
Volumenänderungsarbeit n −1  v 2   n −1  p1  
 
 
n −1
p1 ∗ V1  p 2 
− 1
n
= *  
n − 1  p1  
 
R
Änderung der inneren Energie ∆U = c v ∗ m ∗ ∆T = * m * ∆T = Q12 + W12
κ -1
κ -n T
Änderung der Entropie ∆S = c v ∗ m ∗ ∗ ln 1
n -1 T2

ideales Gas

molare Grössen
Rm
R=
M
N
Molzahl u =
NA
N
Molmasse u =
NA
V
Molvolumen Vm = = M∗v
n
U
molare innere Energie U m = = M∗u
n
H
molare Enthalpie H m = = M∗h
n
S
molare Entropie S m = = M ∗ s
n
C
molare Wärmekapazität c m = = M∗c
n

-6-
m
molare Masse: M =
n

thermische Zustandsgleichung
p1 ∗ V1 p 2 ∗ V2
=
T1 T2
p∗v = R ∗T
p∗V = m∗R ∗T
p∗V = n ∗Rm ∗T
1
ρ=
v
R N
R = m = ∗Rm
M m
R
cv =
κ -1
κ ∗R
cp =
κ -1
cp
κ=
cv
R = cp − cv

Gemische idealer Gase


c v, Mischung = ∑ ξ i ∗ c v,i
c p, Mischung = ∑ ξ i ∗ c p,i
mi ξi ∗ m
ρi = =
V V
m mi Mi R Mischung
ξi = i = =γi ∗ =γi ∗ ; ∑ ξ i = 1;∑ m i = m
m ∑ mi M Mischung Ri
n i vi pi M Mischung
γi = = = = ξi ∗ ; ∑ γ i = 1;∑ n i = n
n v p Mi
v
vor der Mischung (Volumenverhältnis): i ; ∑ v i = v
v i
p
nach der Mischung (Partialdruckverhältnis): i ; ∑ p i = p; p i = γ i ∗ p
p i
spezifische Gaskonstante der Mischung:
1 Rm ξ Rm
R Mischung = ∑ ξ i ∗ R i = = = Rm ∗∑ i =
∑R
γi ∑ (γ i ∗ M i ) M i M Mischung
i

molare Masse der Mischung: M Mischung =


∑m i
=
Rm
= ∑γ i Mi
∑n i R Mischung

-7-
vi p i n i M Mischung
= = = ξi ∗ =γi
v p n Mi
1
Verhältnis der spezifischen Wärmekapazitäten: κ Mischung = 1 +
γ
∑ κ −i 1
i

Wärmemenge:
Q = E 2 − E 1 = U 2 − U 1 = H 2 − H 1 = m ∗ c ∗ ∆T
U = m ∗ cv ∗ T
Q = m ∗ cp ∗ T
H = m ∗ cp ∗ T

Wärmeinhalt:
Q = H = U = m∗c∗T
(c: Wärmekapazität;
T: Temperatur;
∆T : Temperaturänderung)

2. Hauptsatz: (Entropie S)
Aggregat- und Temperaturwechsel (flüssig -> gasförmig,...) beachten
dS = dSa + dSi
dQ
( dSa = : Austauschvorgänge mit der Umgebung, Entropietransport;
T
dWR
dSi = : Dissipation, Entropieerzeugung, Entropieproduktion; nur innerhalb des Systems)
T
dSi < 0 : nicht möglich dSa < 0 : Wärmeabfuhr
dSi = 0 : reversibler Prozess dSa = 0 : adiabetes System
dSi > 0 : irreversibler Prozess dSa > 0 : Wärmetransport
dS < 0 dSa < 0 und dSa > dSi
dS = 0 dSa = 0 = dSi
dS > 0 dSa ≤ 0 und dSa < dSi oder dSa > 0

geschlossene Systeme: dU = TdS − pdV


offene Systeme: dH = TdS + Vdp
ideale Gase:
T2 v
geschlossen (geg.: T, v): s 2 - s 1 = c v ∗ ln + R ∗ ln 2
T1 v1
T p
offen (geg.: T, p): s 2 - s 1 = c p ∗ ln 2 − R ∗ ln 2
T1 p1
p v
geg.: p, v: s 2 - s 1 = c v ∗ ln 2 − R ∗ ln 2
p1 v1

-8-
flüssige Stoffe:
T2
geschlossen: s 2 - s 1 = c v ∗ ln
T1
T2
offen: s 2 - s 1 = c p ∗ ln
T1

Enthalpie H:
(bei offenen Systemen)
H = p∗V + U
h = p ∗ v + u (gilt auch im 2 Phasengebiet)
dH = pdV + Vdp + U
dh = pdv + vdp + u
Isobar: (dp = 0) ⇒ dh = du + pdv
Isochor: (dv = 0) ⇒ dh = du + vdp
Ideales Gas: dh = c p dT
h = cpT
du = c v dT
u = c vT
adiabate Drosselung: dh = 0
ideales Gas: T1 = T2 da dh = 0 ↔ c p ∗ (T1 −T 2 )

Arbeiten:

Volumenänderungsarbeit:
2
(bei geschlossenen Systemen) Wv12 = ∫ − pdV
1
2 2
p = konstant : w v12 = ∫ − pdv = − p ∫ dv = − p ∗ (v 2 − v1 )
1 1
2 2
R ∗T
2
1 v 
T = konstant : w v12 = ∫ − pdv mit → ∫ -
= RT
:pv dv = − R ∗ T ∫ dv = − R ∗ T ∗ ln  2 
1 1
v 1
v  v1 

Nutzarbeit:

Wn12 = − ∫ (p System − p ∞ )dV = Wv12 − W∞12


2

1
Aufgabe Nr. 26: die Arbeit, die man aus dem System abgreifen kann. Unter Umständen mit
Volumenänderungsarbeit kombiniert.

technische Arbeit:
2
(bei offenen Systemen) Wt12 = ∫ Vdp
1

-9-
2-Phasengebiet (Nassdampf)

Dampfgehalt
mD mD m ′′ z − z′
x= = = = ; (z = v, u, h, s,...)
m ges m Fl + m D m ′ + m ′′ z ′′ − z ′
z = z ′ + x ∗ (z ′′ − z ′ ); (z = v, u, s, h,...)
falls u nicht tabellisiert ist: u = h − p ∗ v
h = h ′ + x ∗ (h ′′ − h ′ ) = h ′ + x ∗ r ; r := T ∗ (s ′′ − s ′) = (h ′′ − h ′)
Z
z = ; (z = v, V, u, U, h, H, s, S, ...)
m

Interpolation
z - zb y - yb
= ; (z = h, v, u, s,...)
z b −z a y b − y a

Exergie:
maximal abgebare Leistung:
c2
offen: w max = -w t = w ex = h 2 - h 1 − T∞ ∗ (s 2 − s 1 ) + + g ∗ (z 2 − z1 )
2
geschlossen: w max = w t = − w ex = u 2 - u 1 − T∞ ∗ (s 2 − s 1 ) + p ∞ ∗ (v 2 − v1 )

Anergie:

Wirkungsgrad

Nutzen TA − TB
η= ; bei konstanter Temperatur: η Carnot =
Aufwand TA

Verdichtung
adiabat ⇔ isentrop

z * - z1 1
ηV = = *
; (z = h, T); ( z =ideal (Wirkungsgrad = 1))
V
z 2 − z1 η T
*
zuerst z mit Formeln Seite 4 ff. lösen

- 10 -
Turbine
adiabat ⇔ isentrop

z 2 − z1 1
ηT = = *
; (z = h, T); ( z =ideal (Wirkungsgrad = 1))
z - z1 ηV
*

T *
zuerst z mit Formeln Seite 4 ff. lösen

Leistungszahl
Nutzen TB
ε= ; bei konstanter Temperatur: ε Carnot =
Aufwand TA - TB

Kreisprozesse
rechtsläufig (Uhrzeigersinn): Wärmekraftmaschinen (Motoren,...): bringen Wärme vom wärmeren
ins kältere
linksläufig: Kältemaschinen, Kühlung, Wärmepumpen: bringen „Wärme“ (Kälte)
vom kühleren ins wärmere

Carnotprozess s-T-s-T
Ericssonprozess T-p-T-p
Stirlingprozess T-v-T-v
Jouleprozess s-p-s-p
Dieselprozess s-p-s-v
Seilingerprozess s-v-p-s-v
Ottoprozess s-v-s-v

Motor
V V + VH
ε= 1 = T ; V1 : 1. Hub; V2 : 2. Hub
V2 VT
π ∗d2
VH = V2 − V1 = A ∗ h = ∗h
4
w eff = η m ∗ η g ∗ w th
η eff = η th ∗η g ∗η mech
Peff = n d ∗ m ∗ w eff

Drehzahl
nD
bei Viertaktmotor: n =
2
bei Zweitaktmotor: n = n D

- 11 -
Diagramme
bei Flüssigkeitsabscheidern befindet man sich unter der Dampfdruckkurve.

Vorgehensweise:
Einzeichnen der Zustände und der Zustandsänderungen im T-s-Diagramm: isobare zuerst
im p-V-Diagramm: isotherme zuerst

isentrope isobare isochore isotherme isenthalpe


s = konstant p = konstant v = konstant T = konstant h = konstant
n =κ

2 Phasengebiet

KP KP
T p

gesättigte gesättigte
Flüssigkeit Flüssigkeit

trocken, trocken,
gesättigter Dampf gesättigter Dampf

s V

allgemein

T p

s V

Einheitenumrechner

N
10 5 Pa = 10 5 = 1bar
m2
J m2 Nm
1W = 1 = 1kg 2 = 1
s s s
1m = 1 ∗ 10 dm = 1 ∗ 10 6 cm 3 = 1 ∗ 10 9 mm 3
3 3 3

- 12 -

Das könnte Ihnen auch gefallen