Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Módulo 2.
Organización e xestión dos
centros docentes
Táboa de
Contidos
Introducción ............................................................................................6
redes .....................................................................................................41
L) Bibliografía ...........................................................................................65
M) Lexislación ..........................................................................................66
2
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
Táboa de
Contidos
Introducción ............................................................................................. 6
3
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
G) Xestión do centro docente por proxectos .........................................46
1. Os Proxectos institucionais dos centros docentes ----------------------------48
2. Proxectos e plans que forman parte do Proxecto Educativo ---------------50
H) Convivencia escolar. Prevención de conflictos e programas de
mellora da convivencia. Estratexia de boas prácticas ..........................58
1. O Plan de Convivencia ---------------------------------------------------------------58
2. Funcións dos órganos de goberno e o Plan de Convivencia ---------------59
3. Prevención de conflictos e programas de mellora da convivencia.
Estrategia das boas prácticas ------------------------------------------------------60
I) A avaliación dos centros e da práctica docente .................................61
1. A avaliación dos centros docentes ------------------------------------------------61
2. A avaliación da práctica docente---------------------------------------------------63
L) Bibliografía ............................................................................................ 65
M) Lexislación ........................................................................................... 66
4
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
Módulo 2.
Organización e xestión
dos centros docentes
A B C D E
F G H I
Xestión do centro Convivencia
como escolar.
organización Prevención de
educativa: modelos conflitos e Avaliación da
Xestión do centro
curriculares, programas de práctica docente.
por proxectos.
formación docente, mellora da
innovación convivencia.
educativa, traballo Estratexias e boas
en redes. prácticas.
5
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
Módulo 2.
Organización e xestión dos
centros docentes
Introducción
Tal como expón a Lei Orgánica 2/2006, de 3 de maio, de Educación (LOE) no seu
preámbulo, a exixencia que se lles demanda aos centros docentes de proporcionar unha
educación de calidade a todo o alumnado, tendo ao mesmo tempo en conta a diversidade
dos seus intereses, características e situacións persoais, obriga a recoñecerlles aos
centros unha capacidade de decisión que afecta tanto a súa organización como o seu
modo de funcionamento. Isto implica que os centros deben posuír unha marxe propia de
autonomía pedagóxica, organizativa e de xestión que lles permita adecuar a súa
actuación ás súas circunstancias concretas e ás características do seu alumnado, co
obxectivo de conseguir o seu éxito escolar e os fins educativos. É por iso que a reforma
promovida pola Lei Orgánica 8/2013, de 9 de decembro, para mellora da calidade
educativa (LOMCE) considera, entre os seus principios, o reforzo da capacidade de
xestión da dirección dos centros, entendendo que a autonomía dos centros docentes e o
liderado dos seus directores e directoras son factores crave para a transformación do
sistema educativo fronte ás novas demandas de aprendizaxe do século XXI. Así, o
Ministerio de Educación e Formación Profesional (La Dirección Escolar https://
www.mecd.gob.es/educacion/mc/lomce/autonomia-centros/direccion-centros.html)
salienta dúas características no perfil do modelo de dirección:
Ao mesmo tempo, o exercicio desta autonomía leva consigo que os centros docentes
sostidos con fondos públicos deban establecer mecanismos de avaliación e de rendición
de contas, para ofrecer unha información pública e transparente acerca do uso que se fai
dos medios e dos recursos que a sociedade pon á súa disposición, así como unha
valoración dos resultados que con eles se alcanzan, de xeito que isto permita, á súa vez,
a elaboración de propostas de mellora dos procesos establecidos para acadar tales
resultados.
6
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
En consecuencia, neste Módulo II abordarase as características específicas que posúen
os centros docentes como organización; a súa estrutura organizativa; as competencia dos
seus órganos de goberno e de coordinación; os plans e proxectos que lle confiren ao
centro un carácter propio; e a avaliación.
1. O centro docente
7
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
É pois evidente que a educación (Antúnez, 1996:10) se desenvolve nun espazo
organizativo moito maior co ámbito reducido de cada aula ou das microsituacións cara a
cara entre o profesorado e o alumnado. Esta evidencia supón, segundo este autor, os tres
corolarios que seguen:
- En primeiro lugar, que a tarefa educativa debe realizarse de xeito congruente entre os
profesionais que traballan no centro docente e que conforman un equipo. De aí a
existencia de órganos de coordinación.
Así, os centros docentes, como sinala Gairín (1996: 102), cumpren cos distintos atributos
e compoñentes cos que normalmente se caracteriza ás organizacións:
b.- traballa neles un grupo de persoas con relacións interpersonais ordenadas por
normas,
c.- realizan funcións e actuacións que tenden á conclusión duns fins determinados,
Grupo de persoas
Procura de eficacia
con relacións
e racionalidade
interpersoais
Fins ordeadas
por Funcións
Obxectivos normas e actuación
para fins
Propósitos determinados
8
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
Os centros docentes son, pois, organizacións de servizo e, como tales, réxense por
normas e teñen unha estrutura organizativa conformada por órganos de participación,
control, goberno e coordinación. Actúan segundo principios na procura de obxectivos
comúns a todos os centros docentes e, no exercicio das súa autonomía pedagóxica,
organizativa e de xestión, daqueloutros obxectivos libremente establecidos nos seus
proxectos educativos. Ademais, os centros docentes sostidos con fondos públicos, deben
participar no seguimento e valoración dos resultados obtidos para asegurar a súa eficacia
e facilitar a mellora dos procesos que permiten obtelos.
A actividade dos centros docentes recae, en última instancia, no profesorado que neles
traballa, e cuxas funcións, establecidas no art. 91 da LOE-LOMCE, están dirixidas a
Como ben recolle a LOE no seu preámbulo, estas funcións, entre outras, non fan senón
informar da complexidade do proceso educativo, con múltiples axentes tanto internos
como externos. Isto, e as formas de asignación dos recursos, o modelo de dirección e a
diversidade de elementos a ter en consideración na avaliación do proceso educativo,
danlle aos centros docentes a súa peculiaridade organizativa.
Cómpre, pois, achegarse aos centros docentes cunha formulación que recoñeza e teña
en conta as súas peculiaridades como organización, sobre todo para evitar intentar
trasladar de forma mecánica os modelos, esquemas e formulacións estudados e
experimentados noutras realidades organizativas.
9
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
A estrutura organizativa dos centros docentes está conformada por dous tipos de
órganos: de goberno e de coordinación docente. Os órganos de goberno confórmanse, á
súa vez, por órganos colexiados e por órganos unipersoais.
a) Convocatorias
Segundo o art. 17.3, salvo que non resulte posible, as convocatorias serán remitidas aos
membros do órgano colexiado a través de medios electrónicos, facendo constar na
mesma a orde do día xunto coa documentación necesaria para a súa deliberación cando
sexa posible.
11
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
O art. 17.4 dispón que non poderá ser obxecto de deliberación ou acordo ningún asunto
que non figure incluído na orde do día, salvo que asistan todos os membros do órgano
colexiado e sexa declarada a urxencia do asunto polo voto favorable da maioría. Agás
neste extremo, non poderá ser, pois, obxecto de votación ningún asunto que poida xurdir
no apartado de Rogos e preguntas.
Segundo o art. 18.1, na acta figurará o seguinte: asistentes, a orde do día da reunión, as
circunstancias do lugar e tempo en que se celebrou, os puntos principais das
deliberacións, así como o contido dos acordos adoptados.
Por solicitude dos respectivos membros do órgano, o voto contrario ao acordo adoptado,
a súa abstención e os motivos que a xustifiquen ou o sentido do seu voto favorable.
Así mesmo, calquera membro ten dereito a solicitar a transcrición íntegra da súa
intervención ou proposta, sempre que aporte no acto, ou no prazo que sinale a persoa
que o preside, o texto que se corresponda fielmente coa súa intervención, facéndose así
constar no acta ou uníndose copia á mesma.
Os membros que discrepen do acordo maioritario poderán formular voto particular por
escrito no prazo de dous días, que se incorporará ao texto aprobado.
d) Aprobación da acta
No art. 18.2 disponse que a acta de cada sesión poderá aprobarse na mesma reunión ou
na inmediata seguinte. O Secretario elaborará a acta co visto bo do presidente ou
presidenta e remitiraa a través de medios electrónicos, aos membros do órgano
colexiado, que poderán manifestar polos mesmos medios a súa conformidade ou reparos
ao texto, a efectos da súa aprobación, considerándose, en caso afirmativo, aprobada na
mesma reunión
12
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
2.1.3 Órganos de coordinación docente
Estes órganos de coordinación aos que se refire a LOE, non están definidos nesta Lei, xa
que as Administracións Educativas teñen competencias para regular o funcionamento dos
órganos de coordinación docente e de orientación, e potenciar os equipos de profesores
que impartan clase no mesmo curso, así como a colaboración e o traballo en equipo dos
profesores que impartan clase a un mesmo grupo de alumnos. Os únicos órganos de
coordinación docente establecidos pola LOE son os departamentos de coordinación
didáctica, que se encargarán da organización e desenvolvemento das ensinanzas propias
das materias ou módulos que se lles encomenden, segundo se dispón no art. 130.
− Titorías, mediante as que un titor/a responsable dun grupo clase, coordina o labor
de todo o profesorado que imparte ensinanzas nel. A función de titoría dos
alumnos/as está considerada, entre outras, no art. 91 da LOE relativo ás funcións
do profesorado.
13
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
O art. 119 da LOE establece a posibilidade de que os pais e nais, e o alumnado participen
tamén no funcionamento dos centros a través das súas asociacións. E insta ás
Administracións educativas a favorecer a información e a formación dirixida a estes
colectivos.
En Galicia, as ANPA poden facer propostas das que salientaremos as relativas aos
proxectos do centro e á realización de actividades extraescolares, e teñen o dereito de
recibir información e a utilizar as instalacións do centro nos termos que estableza o
Consello Escolar e a lexislación vixente.
14
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
15
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
Os centros educativos xeran, pois, unha imaxe pública que é, á súa vez, o resultado da
suma de varias imaxes que este proxecta, e que Gordoa (2002) cualifica como física,
profesional, verbal, visual, audiovisual e ambiental.
A imaxe física xérase por todos os membros do centro, a saber, profesorado, persoal non
docente e alumnado e mesmo as familias. Porén unha das impresións físicas máis
influentes na percepción das persoas procedentes tanto do medio exterior ao centro
coma interior, é a da persoa que está ao cargo da dirección, pois como representante do
centro educativo transmite unha imaxe física que inclúe desde a forma de dirixirse aos
demais, ata a de vestir ou de actuar en diferentes situacións.
A imaxe profesional xérase por todas as persoas que traballan no centro educativo, pero
cada unha delas xera, á súa vez, unha imaxe profesional que afecta a toda a institución. A
imaxe profesional está ligada a toda a actividade do centro e refírese non só á actividade
docente, senón tamén a aspectos tan sinxelos como a forma de dirixirse ao alumnado, de
atender ás familias ou de contestar o teléfono.
A Imaxe verbal refírese á percepción que xera o centro educativo nos seus grupos meta,
comunicándose con eles, xa sexa de forma oral ou escrita. Neste apartado cómpre
destacar a importancia de que existan no centro protocolos e formas de comunicación (de
novas, convocatorias, ausencias, programas, etc.) tanto externa como interna que reúnan
o nivel de formalidade, afabilidade e comprensibilidade necesarios para cada destinatario
A Imaxe audiovisual está asociada aos medios audiovisuais de comunicación para dar a
coñecer o centro educativo, como son a páxina web do centro e as redes sociais.
16
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
A Imaxe visual fai recoñecible a Institución fronte a outras moitas organizacións, mediante
logos ou cores corporativas, como no caso dos Centros Integrados de FP en Galicia.
A Imaxe ambiental refírese aos escenarios que ofrece o centro e que perciben os cinco
sentidos das persoas: a iluminación, mobiliario, artigos decorativos, carteis, olores, entre
outros; de aí a conveniencia de que centro se perciba como un entorno agradable, con
decoracións axeitadas ás idades do alumnado e ás ensinanzas que nel se imparten; con
lugares adecuados para recibir aos pais e nais, e ao alumnado, evitando móbeis
deteriorados, mesas sobrecargadas de papeis e desordenadas, etc. Os locais aireados,
limpos e sen olores molestos son esenciais para trasladar unha imaxe de pulcritude
esencial nun centro educativo. Igualmente, conforma un entorno educativo agradable a
exposición ordenada de carteis e obxectos e produtos que informen das actividades do
centro e dos traballos que nel realiza o alumnado, ao tempo que significan o
recoñecemento institucional das tarefas levadas a cabo por este e polo su profesorado.
17
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
Cómpre ter, pois, en consideración, en primeiro lugar, cales son os obxectivos, a mensaxe
e os medios ou canles para chegar aos destinatarios da comunicación e, en segundo
lugar, que tanto uns coma outros serán diferentes dependendo do grupo de interese ou
meta considerado.
18
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
dos proxectos do centro e a crear un bo clima de traballo. O que repercutirá
necesariamente na imaxe que o centro proxecta ao exterior.
Sánchez Paunero (2018) considera que este tipo de comunicación serve para establecer
un conxunto de programas coherentes que inclúan cada un dos circuítos de comunicación
transversal (emisor, destinatario, contido da mensaxe e medio ou canal) facendo a
comunicación máis áxil e adecuada ás necesidades da organización.
Existen moitos medios e canles para a comunicación interna, xa sexan escritos, orais ou
tecnolóxicos. A dirección debe considerar aqueles que mellor se adapten ás necesidades
de comunicación do seu centro, e á súa capacidade tecnolóxica e recursos humanos.
As canles escritas son as máis tradicionais pero non por iso teñen que ser menos
efectivas. A revista do centro, o manual de acollida, a realización de enquisas, a caixa de
correos para suxestións ou os comunicados, son algúns exemplos eficaces de canles
escritas.
19
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
As canles orais, como as reunións, xa sexan persoais ou grupais, permiten o contacto
físico, visual e/ou auditivo entre os diferentes interlocutores e son moi importantes para
manter relacións humanas próximas, se ben cómpre sinalar que algunhas delas non
deixan evidencias do seu contido, agás en actas, se é o caso.
− Familias.
20
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
A canle por excelencia deste tipo de comunicación é a páxina web do centro, o contido
desta exponse normalmente cun rexistro lingüístico formal neutro, e organízase en
ámbitos ou campos de interese para o destinatario meta:
− Calendario Escolar,
− Programacións Didácticas,
En todo caso, tanto nos procesos e canles de comunicación interna coma externa,
estarase ao establecido na Lei Orgánica 15/1999, de 13 de decembro, de Protección
de Datos de Carácter Persoal e no Real Decreto 1720/2007, de 21 de decembro, que
a desenvolve, principalmente no relativo aos os datos e documentos gráficos do
alumnado menor de idade (ver modulo I e protocolo de protección de datos en http://
www.edu.xunta.gal/portal/es/node/18676).
21
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
22
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
1. A función directiva
O estudo TALIS da OCDE. Informe español (2009) recoñece dous modelos de dirección
escolar, o pedagóxico e o administrativo, que están conformados por tres ámbitos de
dirección no caso do primeiro, e por dous neste último.
Esta xestión, focalizada no logro das metas escolares, pon a énfase directa en
asegurarse que a actividade do profesorado nas aulas teña como obxectivo lograr as
ditas metas. Estes directores/as esfórzanse en garantir que se leva a cabo
convenientemente a responsabilidade de coordinación do currículo. Tamén tenden a
utilizar os niveis de logro do alumnado e os resultados das probas para propoñer metas e
promover melloras no desenvolvemento do currículo.
23
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
b) O logro dos obxectivos por parte do profesorado.
O estudo TALIS insiste en que estes modelos non son mutuamente excluíntes e que se
requiren elementos de ambos os dous para alcanzar unha dirección escolar eficaz.
Así, vemos que a xestión dos centros educativos é o conxunto de accións desenvolvidas
segundo modelos non excluíntes de dirección mediante as cales esta desenvolve as
actividades que conforman o servizo educativo, seguindo fases propias de todo proceso
administrativo nas que todos os expertos en organización escolar coinciden: identificar
necesidades e metas, planificar, organizar, coordinar, dirixir, controlar e avaliar. Para que
se leve adiante este proceso, a LOE-LOMCE potencia o exercicio da función directiva,
dotando aos directores/as dunha potente autonomía de xestión. Aspecto que se evidencia
tanto nas competencias da dirección, establecidas no art. 132, como no seu
procedemento de selección.
A LOMCE modifica os artigos 133, 134 e 135 da LOE, relativos aos requisitos para ser
persoa candidata á dirección dos centros docentes e o procedemento de selección. No
artigo 135 establécese que a selección será realizada por unha comisión constituída, por
unha banda, por representantes das Administracións educativas, e pola outra, nunha
proporción maior do trinta e menor do cincuenta por cento, por membros do Consello
Escolar e do Claustro do centro docente. Este último colectivo debe supor, polo menos, o
cincuenta por cento dos representantes do centro.
24
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
lugar, na comisión de selección están representados os seus órganos de goberno, e as
persoas candidatas deben ter aprobado o seu proxecto de dirección para poder ser
elixidas e, en segundo lugar, logo de ser nomeada, para levar adiante as accións que
conforman a súa xestión, a dirección dun centro debe contar cos órganos de goberno e
participación que, no ámbito das súas respectivas competencias, poden contribuír ao
desenvolvemento das distintas fases do proceso de goberno e, especialmente, á
definición e identificación de retos e oportunidades de desenvolvemento estratéxico da
tarefa educativa, e á avaliación do contexto, dos procesos e dos resultados do centro, e
mesmo revogar á dirección.
1.2.1 De representación
25
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
outros órganos de participación, responsabilizándose co equipo directivo da súa
redacción e velando pola súa correcta aplicación.
1.2.3 De liderazgo
1.2.4 De control
26
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
certificacións e documentos oficiais do centro, todo iso de acordo co que
establezan as Administracións Educativas.
1.2.7 De información
27
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
c) Incapacidade física ou psíquica sobrevida.
Como vimos anteriormente, o equipo directivo está integrado pola persoa responsable da
dirección, e cantos cargos determinen as Administracións Educativas ás que corresponde
o establecemento das súas funcións. Estas deben estar consideradas nos distintos ROC.
Sí establece a LOE, no seu art.13, que os distintos cargos traballarán de forma
coordinada no desempeño das funcións legalmente establecidas, conforme ás instrucións
da dirección.
En todo caso, os cargos con que conta a maioría dos centros docentes son:
Con carácter xeral, as súas competencias, dispostas no ROC correspondente ao seu tipo
de centro docente, están referidas á garantía da execución das actividades académicas e
de orientación, nos seus ámbitos tanto de coordinación da actividade docente, como de
organización.
2.2 Secretaría
En todo caso, todos os membros do equipo directivo cesan nas súas funcións ao remate
do seu mandato ou cando se produza o cesamento da persoa responsable da dirección.
29
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
1. Os documentos organizativos e de xestión:
3. A convivencia no centro:
4. Os recursos do centro:
30
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
cabo polas asociacións de pais e de alumnos en cumprimento dos seus fins e
deberán ser aplicados aos seus gastos, de acordo co que as Administracións
Educativas establezan).
5. A colaboración externa:
6. A calidade educativa:
7. A admisión de alumnado:
− o Proxecto de xestión.
Avaliar
− as Normas de Organización e Funcionamento.
31
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
− as candidaturas á dirección e os proxectos de dirección
presentados polos candidatos,
32
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
− para a colaboración, con fins educativos e culturais, coas
Fixar directrices Administracións locais, con outros centros, entidades e
organismos.
− o funcionamento xeral do centro.
GALICIA
a programación das actividades escolares
complementarias (art.44 ROC IES).
33
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
d) Promover iniciativas no ámbito da experimentación e da investigación
pedagóxica e na formación do profesorado do centro.
2. Os órganos de goberno:
3. A calidade do centro:
g) Analizar e valorar:
4. A convivencia:
− a concreción do currículo.
34
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
− a concreción do currículo.
− orientación,
35
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
GALICIA
36
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
As funcións dos equipos de nivel e dos Departamentos didácticos están recollidas nos
respectivos ROC segundo o tipo de centro, así como as funcións da persoa coordinadora
ou da persoa responsable da xefatura de cada Departamento.
Como o seu propio nome indica, esta comisión ten unha función expresa de coordinación
e está conformada polo conxunto de persoas designadas no ROC respectivo para
realizar unha determinada labor en representación dun colectivo: todo profesorado, e está
presidida pola persoa responsable da dirección.
Vemos pois que a CCP é unha estrutura de coordinación cuxa función é asegurar a
coherencia entre todos os proxectos e plans de centro, desde o Proxecto Educativo ata as
Programacións Didácticas ou, se é o caso, o Plan de Acción Titorial, evitando o seu
37
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
desenvolvemento parcelado e inconexo, e dotando ás accións docentes de directrices de
actuación que deben ser trasladadas aos claustros para a súa aprobación.
38
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
principios e obxectivos establecidos na LOE-LOMCE. Igualmente, incorpora a concreción
dos currículos establecidos pola Administración Educativa, o tratamento transversal nas
áreas, materias ou módulos da educación en valores e outras ensinanzas. Está pois
conformado por proxectos e plans que se exporán no apartado seguinte.
3. A Programación Xeral Anual (PXA), disposta no art. 125 da LOE, encomenda aos
centros educativos a elaboración, ao principio de cada curso, dunha programación que
recolla todos os aspectos relativos á organización e funcionamento do centro, incluídos os
proxectos, o currículo, as normas, e todos os plans de actuación de carácter anual
acordados e aprobados. Trátase pois dun plan anual no que se recollen a) os obxectivos
específicos que o centro se propón conseguir no curso académico, como concreción dos
obxectivos, finalidades e valores expostos no Proxecto Educativo, b) as medidas que se
van desenvolver para a súa consecución, c) os recursos previstos para o efecto e d) o
Plan xeral de avaliación do centro.
A estrutura, prazos e elementos deste documento organizativo están indicados nos ROC
de cada tipo de centro. En Galicia están recollidos nas distintas ordes que desenvolven os
ROC.
39
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
5. A Memoria Anual
− O Proxecto de xestión
40
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
1. A Concreción curricular
A LOMCE deulle unha nova redacción ao artigo 6 da LOE e define o currículo como a
regulación dos elementos que determinan os procesos de ensino e aprendizaxe para
cada unha das ensinanzas:os obxectivos de cada ensinanza e etapa educativa; as
competencias, ou capacidades para aplicar de xeito integrado os contidos propios de
cada ensinanza e etapa educativa, e para lograr a realización adecuada de actividades e
a resolución eficaz de problemas complexos; os contidos, ou conxuntos de
coñecementos, habilidades, destrezas e actitudes que contribúen ao logro dos obxectivos
de cada ensinanza e etapa educativa, e á adquisición de competencias; a metodoloxía
didáctica, que abrangue tanto a descrición das prácticas docentes como a organización
do traballo dos/das docentes; os estándares e resultados de aprendizaxe avaliables; e os
criterios de avaliación do grao de adquisición das competencias e do logro dos obxectivos
de cada ensinanza e etapa educativa.
− Obxectivos
− Contidos
− Competencias
− Criterios de avaliación
− Metodoloxía
Para a concreción destes elementos, unha guía xa clásica son as respostas ás preguntas
que, como e cando ensinar, e que, como e cando avaliar.
41
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
Segundo o establecido nos Reais Decretos de currículo, este ten diversos niveis de
concreción que parten dun primeiro nivel cuxos responsables son, inicialmente, o Estado
xa que corresponde ao Goberno o deseño do currículo básico, que garanta o carácter
oficial e a validez en todo o territorio nacional das titulacións; e, posteriormente, a partir
dese currículo básico, as Administracións Educativas poden complementar o currículo
axustándoo ás necesidades do seu contexto. No caso dos currículos de Educación
Primaria, ESO e Bacharelato, derivados da LOMCE, as Administracións Educativas poden
complementar contidos, realizar recomendacións de metodoloxía didáctica, fixar o horario
lectivo máximo, complementar os criterios de avaliación e deseñar o currículo das
materias de libre configuración autonómica.
Dado que cada Administración Educativa ten establecidos na súa normativa propia os
elementos que deben concretarse nas Programación didácticas de cada etapa ou
ensinanza, é á vista destes que cada centro deberá abordar o tratamento que
corresponda de cada elemento en cada nivel de concreción.
42
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
Así, no segundo nivel de concreción do currículo, que corresponde elaborar ao centro
docente e forma parte do PEC, deben incluírse aqueles aspectos que se levarán a cabo a
medio prazo e que abranguen actuacións de todo o profesorado.
As competencias clave, que deben ser concretadas nos distintos niveis de concreción
como calquera outro elemento curricular, entendéndoas como capacidades para activar e
aplicar de forma integrada os contidos propios de cada ensinanza e etapa educativa en
prácticas sociais e na resolución eficaz de problemas complexos propios de contextos
reais. A Orde ECD 65/2015, do 21 de xaneiro, pola que se describen as relacións
entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación da EP, ESO e
Bacharelato (BOE do 29) establece os aspectos que deben considerarse na concreción
das competencias:
En relación coa avaliación, débense establecer acordos xerais que poidan ser
aplicables a todas as ensinanzas, incluídas as de Formación Profesional, sobre os
aspectos que seguen:
43
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
Para ESO e Bacharelato na Resolución anual pola que se ditan instrucións para o
desenvolvemento do seu currículo.
Para o resto das ensinanzas, nas respectiva normas que desenvolven os seus ROC.
Porén, cómpre sinalar dous aspectos pola importancia que revisten en canto a garantir a
obxectividade da avaliación:
44
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
3. Formación docente, innovación educativa e traballo en rede
Así o Consello Europeo de maio de 2014 sobre a formación docente eficaz, baixo o título
"Conclusion on effective teacher education" (https://www.consilium.europa.eu/uedocs/
cms_data/docs/pressdata/en/educ/142690.pdf), establece que os sistemas deben
favorecer que o profesorado posúa e manteña as competencias relevantes que se
requiran para ser eficaces nas aulas de hoxe. Para isto é necesaria a previa identificación
das competencias profesionais que os e as docentes necesitan nas diferentes etapas das
súas carreiras.
45
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
Un centro docente xestionado por proxectos amosa planificación na súa xestión, previsión
e organización de recursos, e coordinación das actividades docentes para o
desenvolvemento adecuado do servizo público educativo que o centro ofrece. Presenta
un talante proactivo e a comunidade educativa colabora coa dirección na elaboración das
metas e estratexias, e nel avalíase todo o traballo baseado nos proxectos para asegurar
que o que se está facendo é o mellor xeito de traballar para asegurar a calidade das
aprendizaxes, da ensinanza e das interaccións.
Os proxectos dun centro son os instrumentos arredor dos que se articula a súa xestión e a
actividade educativa. Son, pois, o instrumento de planificación e xestión que guía de
forma sistematizada o servizo educativo do centro docente, e o logro dos obxectivos do
que este se ten dotado no exercicio da súa autonomía para lograr a mellora das
aprendizaxes. Para iso, todo proxecto docente necesita da programación de estratexias,
do uso eficiente dos recursos materiais e humanos, e do compromiso dos seus axentes,
que no caso do Proxecto Educativo implica a todos os membros da comunidade
educativa.
Todo proxecto nace dunha necesidade que se identifica, sexa dun xeito directo, mediante
estratexias e técnicas específicas, sexa dun xeito indirecto, a través de informacións
recibidas por múltiples canles e emitidas por múltiples axentes. Identificada a necesidade,
establécense obxectivos para satisfacela, deséñanse accións para lograr os obxectivos e
identifícanse os recursos materiais e humanos que permitirán levar a cabo tales accións.
Así, xestionar un centro docente por proxectos implica que, no exercicio da súa
autonomía pedagóxica, de organización e de xestión, se formulen preguntas sobre os
seguintes aspectos, segundo información tomada de Cómo hacer proyectos en http://
www.bolunta.org/pdf/manual_proyectos.pdf.
- As aportacións que o seu servizo educativo pode ofrecer para cubrir as necesidades
identificadas, e as oportunidades que poden contribuír á súa calidade.
46
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
- Os prazos de realización.
Os proxectos dun centro docente son, pois, os documentos que delimitan o que o centro
pretende lograr, modificar e mellorar, e detallan todos os aspectos que informan dos
destinatarios, axentes e responsables de cada actividade, de cómo se van levar a cabo e
de cómo se van avaliar os logros realizados.
Establecer Identificar as
propostas de necesidades do
mellora contexto
47
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
En todo caso, calquera proxecto debe cumprir cos seguintes características:
Como vimos anteriormente, o Proxecto Educativo de Centro está conformado, á súa vez,
por proxectos e plans establecidos a longo prazo polo que os seus obxectivos,
metodoloxías e accións deben desenvolverse progresivamente, con carácter anual. Neste
caso pasan a formar parte da Programación Xeral Anual do centro. Incluímos a
continuación un esquema de cada un deles (figura 4 e 5) coa normativa de referencia e
componentes de cada uno (táboa 4).
PEC
48
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
Figura 5. Programación Xeral Anual
PXA
Plan anual de
actividades Plan anual
Programa- Plan anual
de de atención Plan anual Proyecto de
cións de Acción
potenciación á de lectura xestión
Didácticas Titorial
da lengua diversidade
galega
PXA1
PEC
A concreción anual do
proxecto educativo do Orde 22/09/1997, art. 3.4
centro
Decreto 374/1996, do
PROXECTO Decreto 79/2010, do 20 de maio, Plan anual de 17 de outubro, art. 64.4.
LINGÜÍSTICO para o plurilingüismo, art. 14.1 actividades Decreto 324/1996, do 26
de xullo, art.83.4
Decreto 324/1996, do 26
CONCRECIÓN Programacións de xullo, art.94.3
LOE. art. 121.1
CURRICULAR didácticas Decreto 374/1996, do
17 de outubro, art. 91.3
49
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
1) Os centros educativos elaborarán ao principio de cada curso unha Programación Xeral Anual (PXA) que
recolle tódolos aspectos relativos á organización e funcionamento do centro, incluidos os proxectos, os
currículos, as normas, e tódolos plans de actuación acordados e aprobados. Artigo.125 da LOE-LOMCE
O proxecto Educativo está conformado por apartados, que recollen a análise do contexto,
os obxectivos, os valores e medidas específicas para promover estilos de vida saudables,
e unha serie de plans e proxectos que poden diferir dunhas Administracións Educativas a
outras.
Neste ámbito organizativo, cada Comunidade Autónoma ten a súa propia normativa. En
Galicia, o art. 14 Decreto 79/2010, do 20 de maio, para o plurilingüismo no ensino
non universitario de Galicia (DOG do 25) establece os elementos e decisións que debe
conter o PLC, ao tempo que dispón que serán en galego as relacións mutuas e internas
50
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
como as que manteñan os centros coas administracións territoriais e locais galegas e
coas demais entidades públicas e privadas, así como as actuacións administrativas de
réxime interno dos centros docentes, agás no referido a comunicacións con outras
comunidades autónomas e cos órganos da Administración do Estado radicados fóra da
comunidade autónoma, en que se utilizará o castelán.
Galego Castelán
Ciencias da Natureza
Matemáticas
Ciencias Sociais
Educación
Primaria (art. 6)
O resto de materias de cada curso na mesma porcentaxe de horas
semanais.
As linguas na súa lingua respectiva.
Galego Castelán
Sociais, Xeografía e
ESO (art.7) Historia, Ciencias da Matemáticas, Tecnoloxías Física e
Natureza, Bioloxía e Química.
Xeoloxía,
Ensinanzas de
O desenvolvemento das ensinanzas debe asegurar que o alumnado
persoas adultas
acade a competencia lingüística propia do nivel nas dúas linguas
(art.10)
oficiais.
Ensinanzas de
materias en A impartición de materias en lingua(s) estranxeira(s) pode chegar
linguas ata un máximo dun terzo do seu horario lectivo semanal en lingua(s)
estranxeiras estranxeira(s).
(art. 21)
51
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
Segundo o devandito Decreto 79/2010, o PLC debe revisarse cada catro cursos
escolares, e remitirse á inspección. Nel debe constar, polo menos,
b) As medidas adoptadas para que o alumnado que non teña o suficiente dominio
das linguas poida seguir con aproveitamento as ensinanzas en Educación
Primaria, Educación Secundaria Obrigatoria e Bacharelato que se lle imparten.
O PLC redáctase por unha comisión nomeada polo equipo directivo, oída a Comisión de
Coordinación Pedagóxica. E forman parte dela, como mínimo, os xefes/as dos
departamentos de linguas, se é o caso, e o coordinador(a) do Equipo de Dinamización da
Lingua Galega.
52
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
Igualmente, deben recoller:
54
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
2.3.4 Estrutura do Plan Xeral de Atención á Diversidade
O art. 121 da LOE establece que a acción titorial debe formar parte do PEC. E o art. 191
alínea c) recolle, entre as funcións do profesorado, sen diferenciar etapa nin ensinanzas
que imparta, a titoría do alumnado, a dirección e a orientación da súa aprendizaxe e o
apoio no seu proceso educativo, en colaboración coas familias -loxicamente neste caso
trátase de alumnado menor de idade-. O art.129 outórgalle ao claustro a competencia de
fixar os criterios referentes á titoría. E nos ROC dos centros docentes galegos é
competencia da CCP a proposta de directrices para a elaboración do Plan de Acción
Titorial (PAT).
55
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
O PAT, coma os demais plans e proxectos, debe contribuír ao logro dos obxectivos
propostos no PEC, e neste débense establecer os criterios inspiradores da acción titorial.
En Galicia, a súa elaboración é competencia do Departamento de orientación, segundo
establece o art. 6 do Decreto 120/1998, do 23 de abril, polo que se regula a
orientación nesta Comunidade.
O art. 2 da LOE ordena aos poderes públicos prestar unha atención prioritaria ao
conxunto de factores que favorecen a calidade do ensino e, en especial, entre outros, ao
fomento da lectura e ao uso de bibliotecas. O art. 157 establece, entre os recursos para a
mellora das aprendizaxes e apoio ao profesorado, a posta en marcha dun plan de
fomento da lectura por parte das Administracións Educativas.
56
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
Non está establecido a estrutura nin os elementos do Proxecto Lector, se ben a
Administración Educativa galega ten publicada unha proposta de guión en http://
www.edu.xunta.es/biblioteca/blog/files/Guion_tipo_1.pdf
Os centros docentes que desenvolvan o currículo nun contorno dixital, teñen que elaborar
un Proxecto de Educación Dixital que debe contar coa aprobación da Consellería con
competencias en materia de educación, segundo o procedemento que se estableza. (ver
art. 19.4 do Decreto 105/2015 e art. 39.4 do Decreto 86/2015).
57
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
1. O Plan de Convivencia
A LOE, na redacción dada pola LOMCE, establece nos artigos 120 e 124 a autonomía
dos centros na elaboración das súas normas de convivencia. Este último artigo dispón
que os centros elaborarán un Plan de Convivencia no que se recollan todas as
actividades que se programen co fin de fomentar un bo clima de convivencia dentro do
centro escolar, así como a concreción dos dereitos e deberes do alumnado e das medidas
correctoras aplicables en caso de incumprimento das normas de convivencia.
58
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes
! ! Formación para a función directiva
de convivencia e participación da comunidade educativa en materia de convivencia
escolar (DOG do 27) e nel sinálanse os elementos básicos do Plan:
d) medidas correctoras.
59
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
2.3 Funcións do equipo directivo (art.8 do Decreto 8/2015)
a) Garantir as condicións para que exista no centro un adecuado clima escolar que
favoreza a aprendizaxe e a participación do alumnado.
60
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
Tal como expón Tiana (2018), cando os profesores avalían aos seus alumnos/as ou cando
un organismo ou axencia avalía o sistema educativo, adoptan un criterio de calidade
baseado especialmente nos resultados logrados polo alumnado, tanto máis canto se
outorgan cualificacións que implican niveis de logro.
Esta avaliación externa ten, polo tanto, a finalidade, entre outras, de promover e
normalizar a avaliación interna que se debe levar a cabo polos órganos colexiados de
goberno dos centros docentes. Lembremos que entre as competencias do Claustro e do
Consello Escolar están as seguintes.
g) Analizar e valorar:
62
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
Cando se implementa un proceso de avaliación é importante ter claro tanto que se vai
avaliar, como a función e finalidade da avaliación. Estes aspectos deben quedar ben
expresados para que a avaliación da práctica docente se perciba como unha
oportunidade de crecemento e mellora, e non como unha ameaza.
En canto aos momentos en que debe realizarse a avaliación interna da práctica docente,
non hai periodicidade establecida nos ROC, se ben, xa que, despois de cada avaliación,
os ciclos, equipos de nivel e departamentos analizan os resultados escolares, pode
aproveitarse este momento para reflexionar nun contexto de coavaliación sobre as
actividades, recursos, procedementos e instrumentos de avaliación, etc., extraer
conclusións e facer propostas para reconducir, se é o caso, o proceso de ensino-
aprendizaxe.
63
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
64
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
L) Bibliografía
Editorial Grao.
Ariel.
instrumentos. En https://www.researchgate.net/publication/
39217293_La_evaluacion_de_la_calidad_de_la_educacion_conceptos_modelos_e_ins
trumentos (consultado o 15 de setembro de 2018)
65
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
M) Lexislación
IES
‣ Decreto 324/1996 polo que se aproba o Regulamento orgánico dos IES (DOG
09/08/96)
Decreto 324/1996 polo que se aproba o Regulamento orgánico dos IES (DOG.
02/09/97). Modificación parcial desta orde (distribución de grupos e horarios) (DOG
06/07/2010)
66
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
CIFP
EOI
CMUS
67
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
EASD
portal/sites/web/files/normativa_ensinanzas_profesionais_aapp10092018.pdf
www.edu.xunta.gal/portal/sites/web/files/
normativa_ensinanzas_superiores_deseno10092018.pdf
marzo polo que se establece o regulamento orgánico das escolas de arte e superiores
de deseño da comunidade autónoma de Galicia (DOG 18/08/2011)
Plan de Convivencia
(DOG 15/07/2011)
web/files/orientacions_plan_convivencia_galego_28_03_18.pdf
files/estratexia_galega_convivencia_informe_resumo_diagnostico_final_.pdf
sites/web/files/estratexia_galega_de_convivencia_escolar_galego_definitivo.pdf
portal/Educonvives.gal
68
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
Proxecto Lingüístico
‣ Art. dedicado aos principios metodolóxicos nos Decretos de currículo de EP, ESO e
Bacharelato.
Concreción Curricular
ESO e BACHARELATO
69
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
EOI
‣ Decreto 81/2018, de 19 de xullo, polo que se establece o currículo dos niveis básico
a1, básico a2, intermedio b1, intermedio b2, avanzado c1 y avanzado c2 das
ensinanzas de idiomas de réxime especial na Comunidade Autónoma de Galicia.
CMUS
currículo das ensinanzas profesionais de música reguladas pola Lei orgánica 2/2006,
do 3 de maio, de educación (BOE do 20 de xaneiro de 2007). Modificado polo Real
decreto 1953/2009, do 18 dedecembro (BOE do 18 de xaneiro de 2010)
portal/Educonvives.gal
www.edu.xunta.gal/centros/ceipisaacperal/system/files/sobredotacion.pdf
70
Módulo 2. Organización e xestión dos centros docentes Formación para a función directiva
! !
Plan de acción titorial
‣ Art. 5ºb) e 10b) da Orde do 24 de xullo de 1998, pola que se establece a organización e
Xestión económica
71
Módulo 2.
Organización e xestión dos
centros docentes
Formación para
a función directiva