katup ke H2-H1(m) V1 V2 V3 Vrata-Rata (m3) t1 t2 t3

1 8.7 0.00152 0.001525 0.00152 0.0015216667 5 5 5

2 11.5 0.00162 0.00164 0.00163 0.00163 5 5 5
3 12 0.00191 0.00178 0.00188 0.0018566667 5 5 5
4 12 0.00112 0.00104 0.00102 0.00106 3 3 3
5 11.9 0.00112 0.0011 0.0011 0.0011066667 3 3 3

1 ml = 0.001 L= 1 x 10^-6 m3
t rata-rata Q rata-rata (m3/s)
5 0.0003043333
5 0.000326
5 0.0003713333
3 0.0003533333
3 0.0003688889
katup ke H2-H1(m) V1 V2 V3 Vrata-Rata (m3) t1 t2 t3
1 8.5 0.00152 0.001525 0.00152 0.0015216667 5 5 5
2 11 0.00162 0.00164 0.00163 0.00163 5 5 5
3 10.5 0.00191 0.00178 0.00188 0.0018566667 5 5 5
4 11 0.00112 0.00104 0.00102 0.00106 3 3 3
5 11 0.00112 0.0011 0.0011 0.0011066667 3 3 3
t rata-rata Q rata-rata (m3/s)
5 0.0003043333
5 0.000326
5 0.0003713333
3 0.0003533333
3 0.0003688889
katup ke H2-H1(m) V1 V2 V3 Vrata-Rata (m3) t1 t2 t3 t rata-rata
1 13.5 0.00152 0.001525 0.00152 0.001522 5 5 5 5
2 18 0.00162 0.00164 0.00163 0.00163 5 5 5 5
3 18 0.00191 0.00178 0.00188 0.001857 5 5 5 5
4 18 0.00112 0.00104 0.00102 0.00106 3 3 3 3
5 18 0.00112 0.0011 0.0011 0.001107 3 3 3 3
Q rata-rata (m3/s)
0.0003043333
0.000326
0.0003713333
0.0003533333
0.0003688889
katup ke H2-H1(m) V1 V2 V3 Vrata-Rata (m3) t1 t2 t3 t rata-rata
1 2.5 0.00152 0.001525 0.00152 0.001522 5 5 5 5
2 3.5 0.00162 0.00164 0.00163 0.00163 5 5 5 5
3 3.5 0.00191 0.00178 0.00188 0.001857 5 5 5 5
4 3.5 0.00112 0.00104 0.00102 0.00106 3 3 3 3
5 4 0.00112 0.0011 0.0011 0.001107 3 3 3 3
Q rata-rata (m3/s)
0.0003043333
0.000326
0.0003713333
0.0003533333
0.0003688889
katup ke H2-H1(m) V1 V2 V3 Vrata-Rata (m3) t1 t2 t3 t rata-rata
1 1.5 0.00152 0.001525 0.00152 0.001522 5 5 5 5
2 1.5 0.00162 0.00164 0.00163 0.00163 5 5 5 5
3 1.5 0.00191 0.00178 0.00188 0.001857 5 5 5 5
4 1.5 0.00112 0.00104 0.00102 0.00106 3 3 3 3
5 1 0.00112 0.0011 0.0011 0.001107 3 3 3 3
Q rata-rata (m3/s)
0.000304
0.000326
0.000371
0.000353
0.000369
katup ke H2-H1(m) V1 V2 V3 Vrata-Rata (m3) t1 t2 t3 t rata-rata
1 17.5 0.0009 0.00094 0.00092 0.00092 3 3 3 3
2 23 0.00096 0.00096 0.00095 0.0009567 3 3 3 3
3 23.5 0.00096 0.00095 0.001 0.00097 3 3 3 3
4 23.5 0.00098 0.00096 0.00096 0.0009667 3 3 3 3
5 23 0.00106 0.00098 0.00096 0.001 3 3 3 3
Q rata-rata (m3/s)
0.0003066667
0.0003188889
0.0003233333
0.0003222222
0.0003333333
ALIRAN BAWAH

katup ke H2-H1(m) V1 V2 V3 Vrata-Rata (m3) t1 t2 t3 t rata-rata

1 23.5 0.00082 0.0008 0.00082 0.000813 3 3 3 3
2 31 0.00083 0.00083 0.00084 0.000833 3 3 3 3
3 31 0.00084 0.0009 0.00088 0.000873 3 3 3 3
4 30 0.00088 0.00088 0.0009 0.000887 3 3 3 3
5 26 0.0009 0.0009 0.00091 0.000903 3 3 3 3

Grafik Hubungan Kapasitas (Qa) vs Head Loss (h) Pipa Tee Grafik Hubun
0.00046
0.00045 3800
Head Los Fricton (J/Kg)

0.00044 3700
0.00043
3600
0.00042 h
3500
0.00041
3400

K
0.0004
3300
0.00039
3200
0.00038
0.00026 0.00027 0.00028 0.00029 0.0003 0.00031 3100
0.00026
Qa (m3/s)
Q rata-rata (m3/s) K h
0.0002711111 3750 0.000407
0.0002777778 3614.458 0.000417
0.0002911111 3333.333 0.000437
0.0002955556 3409.091 0.000443
0.0003011111 3333.333 0.000452

Grafik Hubungan Kapasitas (Qa) vs Koefisien Gesekan (K) Pipa Tee

3800
3700
3600
3500 K
3400
K

3300
3200
3100
0.000265 0.00027 0.000275 0.00028 0.000285 0.00029 0.000295 0.0003 0.000305
Qa (m3/s
katup ke H2-H1(m) V1 V2 V3 Vrata-Rata (m3) t1 t2 t3 t rata-rata
1 2.5 0.00082 0.0008 0.00082 0.000813 3 3 3 3
2 3 0.00083 0.00083 0.00084 0.000833 3 Grafik Hubungan Kapasitas (Qa) vs Koefisie
3 3 3
3 3 0.00084 0.0009 0.00088 0.000873 3 3 3 3
4 3 0.00088 0.00088 0.0009 0.000887 3 3 3 3
5 2.5 0.0009 0.0009 0.00091 0.000903 3 3 0.232
3 3
0.23
0.228

Grafik Hubungan Kapasitas (Qa) vs Head Loss (h) Pipa Return Bend 0.226
0.224
0.222

K
0.22
0.35
0.218
0.345 0.216
0.214
Head Loss Fricton (J/Kg)

0.34
0.0002650.000270.0002750.000280.0002850.00
h
0.335 Qa (m3/s)
0.33

0.325

0.32
0.00026 0.00027 0.00028 0.00029 0.0003 0.00031
Qa (m3/s)
 Q rata-rata (m3/s)K h
0.0002711111 0.220416 0.330623
Kapasitas (Qa) vs Koefisien Gesekan (K) Pipa Return Bend
0.0002777778 0.223115 0.334672
0.0002911111 0.231041 0.346561
0.0002955556 0.223906 0.335859
0.0003011111 0.223045 0.334568

02650.000270.0002750.000280.0002850.000290.000295 0.0003 0.000305

Qa (m3/s)
katup ke H2-H1(m) V1 V2 V3 Vrata-Rata (m3) t1 t2 t3 t rata-rata
1 1 0.00082 0.0008 0.00082 0.000813 3 3 3 3
2 1 0.00083 0.00083 0.00084 0.000833 3 3 3 3
3 1 0.00084 0.0009 0.00088 0.000873 3 3 3 3
4 1 0.00088 0.00088 0.0009 0.000887 3 3 3 3
5 1 0.0009 0.0009 0.00091 0.000903 3 3 3 3

Grafik Hubungan Kapasitas (Qa) vs Head Loss (h) Pipa Baja Lurus
0.00046
0.00045
0.00044
Head Loss Fricton (J/Kg)

0.00043
0.00042
0.00041
0.0004
0.00039
0.00038
0.000265 0.00027 0.000275 0.00028 0.000285 0.00029 0.000295 0.0003 0.000305
Qa (m3/s)
Q rata-rata (m3/s)
h Q rata-rata (m3/s)
K
0.000271 0.000407 0.000271 1626.016
0.000278 0.000417 0.000278 1587.302
0.000291 0.000437 0.000291 1515.152
0.000296 0.000443 0.000296 1481.481
0.000301 0.000452 0.000301 1465.201

Grafik Hubungan Kapasitas (Qa) vs Koefisien Gesekan(K) Pipa Baja Lurus

1650

1600

1550

1500
K

1450

1400

1350
0.000265 0.00027 0.000275 0.00028 0.000285 0.00029 0.000295 0.0003 0.000305
Qa (m3/s)
katup ke H2-H1(m) V1 V2 V3 Vrata-Rata (m3) t1 t2 t3 t rata-rata
1 0.002 0.00082 0.0008 0.00082 0.000813 3 3 3 3
2 0.0023 0.00083 0.00083 0.00084 0.000833 3 3 3 3
3 0.0023 0.00084 0.0009 0.00088 0.000873 3 3 3 3
4 0.0021 0.00088 0.00088 0.0009 0.000887 3 3 3 3
5 0.0025 0.0009 0.0009 0.00091 0.000903 3 3 3 3

Grafik Hubungan Kapasitas (Qa) vs Head Loss (h) Pipa Kaca

0.35 Grafik Hubung
0.3 3
Head Loss Fricton (J/Kg)

0.25
2.5
0.2
2
0.15
1.5
0.1

K
0.05 1

0 0.5
0.000265 0.00027 0.000275 0.00028 0.000285 0.00029 0.000295 0.0003 0.000305
0
Qa (m3/s) 0.000265
Q rata-rata (m3/s)
0.0002711111
0.0002777778
0.0002911111
0.0002955556
0.0003011111

Grafik Hubungan Kapasitas (Qa) vs Koefisien Gesekan (K) Pipa Kaca

3

2.5

1.5
K

0.5

0
0.000265 0.00027 0.000275 0.00028 0.000285 0.00029 0.000295 0.0003 0.000305
Qa (m3/s)
WATERMETER

D in D out Rho Air Rho Hg My Air g A Delta H Q

0.016 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000201 0.087 0.0003043333
0.016 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000201 0.115 0.000326
0.016 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000201 0.12 0.0003713333
0.016 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000201 0.12 0.0003533333
0.016 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000201 0.119 0.0003688889

ORIFICE
D in D Orifice Rho Air Rho Hg My Air g A1 A2 Delta H
0.028 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000615 0.00038 0.085
0.028 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000615 0.00038 0.11
0.028 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000615 0.00038 0.105
0.028 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000615 0.00038 0.11
0.028 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000615 0.00038 0.11

TABUNG VENTURI
D in D Orifice Rho Air Rho Hg My Air g A1 A2 Delta H
0.028 0.02 1000 13600 0.001 9.8 0.000615 0.000314 0.135
0.028 0.02 1000 13600 0.001 9.8 0.000615 0.000314 0.18
0.028 0.02 1000 13600 0.001 9.8 0.000615 0.000314 0.18
0.028 0.02 1000 13600 0.001 9.8 0.000615 0.000314 0.18
0.028 0.02 1000 13600 0.001 9.8 0.000615 0.000314 0.18

ELBOW 90
D in D out Rho Air Rho tce My Air g A Delta H Q
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.025 0.0003043333
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.035 0.000326
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.035 0.0003713333
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.035 0.0003533333
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.04 0.0003688889

GATE VALVE BUKAAN PENUH

D in D out Rho Air Rho tce My Air g A Delta H Q
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.015 0.0003043333
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.015 0.000326
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.015 0.0003713333
 0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.015 0.0003533333
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.01 0.0003688889

GATE VALVE BUKAAN 1/2

D in D out Rho Air Rho tce My Air g A Delta H Q
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.175 0.000306667
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.23 0.000318889
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.235 0.000323333
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.235 0.000322222
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.23 0.000333333
v^2 Delta P K h v Nre
2.2933999648 10742.76 9.3684138525 10.74276 1.514398 24230.3609341826
2.6315762366 14200.2 10.7921631169 14.2002 1.622213 25955.4140127389
3.4143546398 14817.6 8.679590472 14.8176 1.847797 29564.7558386412
3.0913628032 14817.6 9.5864516353 14.8176 1.758227 28131.6348195329
3.3695499943 14694.12 8.721710629 14.69412 1.835633 29370.1344656759

Q v^2 Delta P K h v
0.0003043333 0.24452744 10495.8 85.84558 10.4958 0.4944971619
0.000326 0.28058456 13582.8 96.81787 13.5828 0.5297023268
0.0003713333 0.36404614 12965.4 71.22943 12.9654 0.6033623641
0.0003533333 0.32960803 13582.8 82.4179 13.5828 0.5741149963
0.0003688889 0.35926897 13582.8 75.61354 13.5828 0.5993904993

Q v^2 Delta P K h v
0.0003043333 0.24452744 16669.8 136.343 16.6698 0.4944971619
0.000326 0.28058456 22226.4 158.4292 22.2264 0.5297023268
0.0003713333 0.36404614 22226.4 122.1076 22.2264 0.6033623641
0.0003533333 0.32960803 22226.4 134.8656 22.2264 0.5741149963
0.0003688889 0.35926897 22226.4 123.7313 22.2264 0.5993904993

Kurva Hubungan Head

v^2 Delta P K h v Nre
0.2445274431 112.7 0.9217779285 0.1127 0.494497 13845.9205338186
0.2
0.280584555 157.78 1.1246520679 0.15778 0.529702 14831.6651501365
0.18
0.16
0.3640461424 157.78 0.8668131956 0.15778 0.603362 16894.1461935092
0.14
0.329608029 157.78 0.957379591 0.15778 0.574115 16075.2198968759
0.12
0.3592689707 180.32 1.0038161641 0.18032 0.59939 16782.9339803862
0.1
Head

0.08
0.06
0.04
0.02
0
0.0003 0.00031 0.00032 0.00
v^2 Delta P K h v Nre
0.2445274431 67.62 0.5530667571 0.06762 0.494497 13845.9205338186
0.280584555 67.62 0.4819937434 0.06762 0.529702 14831.6651501365
0.3640461424 67.62 0.3714913695 0.06762 0.603362 16894.1461935092
 0.329608029 67.62 0.410305539 0.06762 0.574115 16075.2198968759
0.3592689707 45.08 0.250954041 0.04508 0.59939 16782.9339803862

v^2 Delta P K h v Nre

0.2482919564 788.9 6.3546158435 0.7889 0.498289 13952.092811647
0.2684773413 1036.84 7.7238547957 1.03684 0.518148 14508.143767061
0.2760124199 1059.38 7.6763212339 1.05938 0.525369 14710.3275705187
0.2741188739 1059.38 7.7293473808 1.05938 0.523564 14659.7816196542
0.2933493857 1036.84 7.0689767937 1.03684 0.541617 15165.2866242038
 Kurva Hubungan Head Loss Terhadap Qa Pa
16
14
12
10

Head (m)
8
6
4
2
0
0.0003 0.00031 0.00032 0.00033 0.00034 0.00035 0.0
Nre Q baru Co hc Kc
Qa(m3/s)
13845.92 5.186966221E-10 586727.04 0.025756 0.210659
14831.67 5.900656039E-10 552480.94 0.029554 0.210659
16894.15 5.764990639E-10 644117.84 0.038345 0.210659
Kurva Hubungan Head Loss Terhadap Qa
16075.22 5.900656039E-10 598803.47 0.034717 0.210659
16782.93 5.900656039E-10 625165.89 0.037842 0.210659 0.045
0.04
0.035
0.03
0.025
Nre Q baru Co hc Kc Head
0.02
13845.92 5.90618002E-10 515279.47 0.036793 0.300929
0.015
14831.67 6.819869249E-10 478015.03 0.042218 0.300929
0.01
16894.15 6.819869249E-10 544487.47 0.054776 0.300929
0.005
16075.22 6.819869249E-10 518094 0.049594 0.300929
0
16782.93 6.819869249E-10 540903.17 0.054057 0.300929 0.0003 0.00031 0.00032 0.00033 0.00034 0.00035 0.0
Qa

Kurva Hubungan Head Loss Terhadap Qa Pada Elbow Kurva Hubungan Head Loss Terhadap Qa Pad
0.2
0.06
0.18
0.16 0.05
0.14
0.12 0.04
0.1
Head

Head

0.03
0.08
0.06 0.02
0.04
0.02 0.01
0
0.0003 0.00031 0.00032 0.00033 0.00034 0.00035 0.00036 0.00037 0.00038 0
0.0003 0.00031 0.00032 0.00033 0.00034 0.00035 0.
Qa
Qa

Kurva Hubungan Head Loss Terhadap Qa Pada Gate Valve Bukaan Penuh
0.08
0.07
0.06
Kurva Hubungan Head Loss Terhadap Qa Pada Gate Valve Bukaan Penuh
0.08
0.07
0.06
0.05
0.04
Head

0.03
0.02
0.01
0
0.0003 0.00031 0.00032 0.00033 0.00034 0.00035 0.00036 0.00037 0.00038
Qa

Kurva Hubungan Head Loss Terhadap Qa Pada Gate Valve Bukaan 1/2
1.2

0.8

0.6
Head

0.4

0.2

0
0.000305 0.00031 0.000315 0.00032 0.000325 0.00033 0.000335
Qa
Head Loss Terhadap Qa Pada Watermeter

00032 0.00033 0.00034 0.00035 0.00036 0.00037 0.00038

Qa(m3/s)

n Head Loss Terhadap Qa Pada Orifice

0.00032 0.00033 0.00034 0.00035 0.00036 0.00037 0.00038

Qa

ead Loss Terhadap Qa Pada Tabung Venturi

0.00032 0.00033 0.00034 0.00035 0.00036 0.00037 0.00038

Qa
SAMBUNGAN TEE
D in D out Rho Air Rho tce My Air g A Delta H Q
0.016 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000201 0.235 0.000271111
0.016 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000201 0.31 0.000277778
0.016 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000201 0.31 0.000295556
0.016 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000201 0.3 0.000295556
0.016 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000201 0.26 0.000301111

RETURN BAND
D in D out Rho Air Rho tce My Air g A Delta H Q
0.016 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000201 0.025 0.000271111
0.016 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000201 0.03 0.000277778
0.016 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000201 0.03 0.000295556
0.016 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000201 0.03 0.000295556
0.016 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000201 0.025 0.000301111

PIPA BAJA LURUS

D in D out Rho Air Rho tce My Air g A Delta H Q
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.01 0.000271111
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.01 0.000277778
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.01 0.000295556
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.01 0.000295556
0.028 0.022 1000 1460 0.001 9.8 0.000615 0.01 0.000301111

PIPA KACA LURUS

D in D out Rho Air Rho tce My Air g A Delta H Q
0.028 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000615 0.002 0.000271111
0.028 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000615 0.0023 0.000277778
0.028 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000615 0.0023 0.000295556
0.028 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000615 0.0021 0.000295556
0.028 0.022 1000 13600 0.001 9.8 0.000615 0.0025 0.000301111
 Kurva Hubungan Head Loss Te
1.6
v^2 Delta P K h v Nre
1.4
1.8200152782 1059.38 1.16414407 1.05938 1.349079 21585.2707006
1.2
1.9106293693 1397.48 1.46284782 1.39748 1.382255 22116.0828025
1
2.1630189109 1397.48 1.29215699 1.39748 1.470721 23531.5286624
0.8

Head
2.1630189109 1352.4 1.2504745 1.3524 1.470721 23531.5286624
2.2450912551 1172.08 1.04412682 1.17208 1.498363 23973.8057325 0.6
0.4
0.2
0
0.000265 0.00027 0.000275 0.00028 0.000
Q
v^2 Delta P K h v Nre
1.8200152782 3087 3.39227922 3.087 1.349079 21585.2707006
1.9106293693 3704.4 3.87767514 3.7044 1.382255 22116.0828025
2.1630189109 3704.4 3.42521277 3.7044 1.470721 23531.5286624
2.1630189109 3704.4 3.42521277 3.7044 1.470721 23531.5286624
2.2450912551 3087 2.74999958 3.087 1.498363 23973.8057325

v^2 Delta P K h v Nre

Kurva Hubungan Head Loss Terhada
0.1940541071 45.08 0.46461269 0.04508 0.440516 12334.4404004
0.2037155846 45.08 0.44257782 0.04508 0.451349 12637.7616015
0.230625923 45.08 0.3909361 0.04508 0.480235 13446.5878071
0.230625923 45.08 0.3909361 0.04508 0.480235 13446.5878071
0.2393766603 45.08 0.37664491 0.04508 0.489261 13699.3175614 Head

0.04508
0.000265 0.00027 0.000275 0.000280.0002

v^2 Delta P K h v Nre

0.1940541071 246.96 2.5452695 0.24696 0.440516 12334.4404004
0.2037155846 284.004 2.78824029 0.284004 0.451349 12637.7616015
0.230625923 284.004 2.46289746 0.284004 0.480235 13446.5878071 Qa
0.230625923 259.308 2.24873246 0.259308 0.480235 13446.5878071
0.2393766603 308.7 2.57919882 0.3087 0.489261 13699.3175614

Kurva Hubungan Head Loss Terhad

0.35
0.3
0.25
0.2
Head

0.15
0.1
0.05
0
0.000265 0.00027 0.000275 0.00028 0.0002
 0.25
0.2

Head
0.15
0.1
0.05
0
0.000265 0.00027 0.000275 0.00028 0.0002
Qa
ungan Head Loss Terhadap Qa Pada Pipa Tee

Kurva Hubungan Head Loss Terhadap Qa Pada Return Bend

0265 0.00027 0.000275 0.00028 0.000285 0.00029 0.000295 0.0003 0.000305
3.8
Qa
3.6

3.4

3.2
Head

2.8

2.6
0.000265 0.00027 0.000275 0.00028 0.000285 0.00029 0.000295 0.0003 0.000305

gan Head Loss Terhadap Qa Pada Pipa Baja Lurus Qa

4508
0.000265 0.000270.000275 0.00028 0.0002850.00029 0.000295 0.0003 0.000305

Qa

gan Head Loss Terhadap Qa Pada Pipa Kaca Lurus

35
.3
25
.2
15
.1
05
0
000265 0.00027 0.000275 0.00028 0.000285 0.00029 0.000295 0.0003 0.000305
25
.2
15
.1
05
0
000265 0.00027 0.000275 0.00028 0.000285 0.00029 0.000295 0.0003 0.000305
Qa
a Pada Return Bend

00295 0.0003 0.000305