¸¸MJEŠOVITA SREDNJA TEHNIČKA ŠKOLA TRAVNIK“

U TRAVNIKU

Šk. 2013/2014. god.

- MATURSKI RAD-

PREDMET: MIKRORAČUNARI

TEMA: RAZVOJNI SISTEM ZA MIKROKONTROLER PIC 16F877A

Učenik: Irfan Begić Mentor: prof. Selmir Gajip

Travnik,maj, 2014

1
SADRŽAJ
1. UVOD ............................................................................................................................................... 3
2. MIKROKONTROLERI ......................................................................................................................... 4
2.1. Mikroprocesori u odnosu na mikrokontrolere ........................................................................ 4
2.2. Mikroprocesori ........................................................................................................................ 5
2.3. Mikrokontroleri ....................................................................................................................... 6
3. RAZVOJNI SISTEM ZA MIKROKONTROLER PIC 16F877A ................................................. 7
3.1. Napajanje ................................................................................................................................. 7
3.2. Led diode ................................................................................................................................. 8
3.3. Tipkala ..................................................................................................................................... 9
3.4. LCD zaslon (display) ............................................................................................................... 10
3.5. Sedamsegmentni zaslon ........................................................................................................ 11
3.6. Analogno-digitalni pretvarač(A/Dconverter) ........................................................................ 12
3.7. RS-232 komunikacija ............................................................................................................. 13
3.8. Digitalnitermometar - DS1820 .............................................................................................. 14
3.9. Pull-up/pull-downotpornici na portovima ............................................................................ 15
3.10. Direktan pristup portovima ................................................................................................... 16
4. ZAKLJUČAK..................................................................................................................................... 17
5. LITERATURA ................................................................................................................................... 18

2
 1. UVOD

Sistem oplemenjen mikrokontrolerom u potpunosti zamenjuje čoveka, malih je dimenzija i

mala je potrošnja energije. To naš je podstaklo da odaberemo zadatak koji zahteva realizaciju
razvojnog sistema sa LED indikatorima, LCD-om i komunikaciju s računarom. Naravno,
centralana komponenta našeg sistema je mikrokontroler PIC16F877A. Realizacija ovakvog
sistema zahtevala je veliku upornost, trud i požrtvovanje pocev od idejnog rešenja zadatka,
preko projektovanja ploćica u programskom paketu “Protel” , stampanja pločica,lemljenja
komponenata na ploče, testiranja i usavršavanja čitavog sistema. Cilj nam je bio da od svih
ideja odaberemo onu pravu koja podrazumeva, prije svega, jedostavnost, male dimenzije i
nisku cjenu. U ovom trenutku smo svjesni da je riješenje moglo da bude efikasnije, ali
permanentnim ispitivanjem smo se uverili da i ovo nase rešenje daje dobre rezultate. Program
napravljen na računaru se uz pomoč adekvatnog softvera (mi smo koristili IC-Prog) i 25-to
pinskog kabla prenosi u nas razvojni sistem. Tu ga prihvata programator koji puni
mikrokontrler zahtevanim programom. Po završetku programiranja na monitoru računara
dobijamo informaciju da je zahtevano učitavanje programa u mikrokontroler završeno i tada
mozemo početi sa radom. Komunikacija korisnika sa ovim sistemom omogućena je sa 7
tastera od kojih je jedan Reset taster,a ostali su tasteri za odabir režima rada. Pritiskom
svakog tastera izvršava se različita sekvenca programa koja se nalazi u mikokontroleru.
Korisnik od sistema može da dobija informacije o njegovom radu na tri naćina: preko LED
indikatora koji se pali onako kako je to korisnik unapred programski definisao u određenom
modu rada, LCD-a na kome se ispisuje tekst koji,takođe, korisnik prethodno definise u
programu i komunikacija sa računarom gde, na primer, možemo posmatrati brojać na
monitoru računara i resetovati ga sa Reset tastera na nasem sistemu. Razvojni sistem je, za
komunikaciju sa računarom, vezan devetopinskim kablom. Zahvaljući činjenici da
mikrokontroler PIC16F877A firme Microchip pretstavlja integraciju centralne procesorke
jedinice (CPU), memorije i periferija, ne zahteva se složeni eksterni hardver da bi se
realizovao mikroraèunarski sistem. Ovaj mikrokontroler je izrađen u CMOS tehnologiji sa
ugrađenom FLASH i EEPROM memorijom za memorisanje programa i podataka.
PIC16F877A ima tipićnu RISC arhtekturu. Ova arhitektura karakteriše se manjim skupom
instrukcija koje se brže izvršavaju od instrukcija kod CISC arhitekture.

3
 2. MIKROKONTROLERI

2.1. Mikroprocesori u odnosu na mikrokontrolere

Da bi ukazali na to kakva razlika postoji između mikroprocesora i mikrokontrolera analizira

čemo sliku 1.1 koja predstavlja jedan detaljan blok dijagram mikroračunarskog sistema. Dok
je mikroprocesor (CPU) na jedinstvenom ćipu sam, mikrokontroler, na jedinstvenom ćipu,
sadrži CPU, RAM i ROM memoriju i ostale ulazno-izlazno orijentisane gradivne blokove
(paralelni i serijski interfejsi ,tajmeri, logika za prihvatanje prekida, A/D i D/A konvertore i
dr.).

Sl.1.1 Detaljni blok dijagram mikroračunarskog sistema

4
2.2. Mikroprocesori

Na slici 1.2 prikazan je blok dijagram mikroprocesora. CPU ćine sljedeći blokovi: ALU,
PC, SP, odredjeni broj radnih registara, kola za taktovanje i sinhronizaciju i kola koja se
koriste za prihvatanje zahtjeva za prekid.

Sl.1.2 Blok dijagram mikroprocesora(CPU-a)

Da bi se kompletirao mikroračunarski sistem pored mikroprocesora potrebno je dodati ROM,

RAM memorijske dekodere, oscilator, određeni broj ulazno- izlaznih uređaja, kakvi su
paralelni i serijski portovi za podatke, A/D i D/A konvertori i drugo. Pored ulazno-izlaznih
uređaja specijalne namjene, često se javlja i potreba da se ugrade i kontroleri prekida, DMA
kontroleri, kao i brojači/tajmeri ciji je zadatak da oslobode CPU od obavljanja U/I
aktivnosti. Kada se u sistem instaliraju i uređaji za masovno memorisanje (hard disk, CD
drajver), kao i tastatura, mis i CRT displej tada se taj ''mali računar'' može koristiti za
različite aplikacije opšte namjene. Osnovna namjena CPU-a je da pribavlja podatke, obavlja
izračunavanja nad podacima i memorise rezultate izračunavanja na disku kao i da za potrebe
korisnika prikaze te rezultate na displeju (CRT, TFT, LED i dr.). Programi koje koristi
mikroprocesor memorisani su na disku odakle se čitaju i smještaju u RAM. Dio programa,
najčešce malog obima, se obično smješta i u ROM-u

5
 2.3. Mikrokontroleri

Blok dijagram mikrokontrolera prikazan je na slici 1.3. Mikrokontroler je u sustini pravi ''mali
racunar'' na cipu, koji sadrzi sve gradivne blokove CPU-a (ALU, PC, SP, registre i dr.), ali
takodje i RAM, ROM, paralelne i seriske U/I portove, generatore takta i dr. Kao i
mikroprocesor, i mikrokontroler je uredjaj opste namene, koji pribavlja podatke, obavlja
ogranicenu obradu nad tim podacima, i upravlja svojim okruzenjem na osnovu rezultata
izracunavanja. Mikrokontroler u toku svog rada koristi fiksni program koji je smesten u
ROM-u i koji se ne menja u toku zivotnog veka sistema.

Sl.1.3 Blok dijagram mikrokontrolera

Mikrokontroler koristi ogranicen skup jedno- ili dvo-bajtnih instrukcija koje se koriste za
pribavljanje programa i podataka iz interne memorije. Veliki broj ulazno-izlaznih pinova
mikrokontrolera se moze koristiti za vise namena sto se softverski definise. Mikrokontroler
komunicira sa spoljnim svetom (pribavlja i predaje podatke) preko svojih pinova, pri cemu je
arihitektura i skup instrukcija projektovan za manipulisanje podacima obima bajt ili bit.

6
 3. RAZVOJNI SISTEM ZA MIKROKONTROLER PIC 16F877A

3.1. Napajanje

Za ispravan rad svih elemenata na razvojnom sustavu potrebno je osigurati stabilnih +5V.
Kod PIC-Easysustava,to je postignuto upotrebom naponskog stabilizatora LM7805. Zbog
povećane disipacije do koje dolazi pri većem opterećenju, stabilizator je postavljen na
odgovarajući hladnjak.

7
 3.2. Led diode

Sustav ima 32 diode koje su povezane na pinove porta A, B, C, D i E. Ove diode se obično
koriste u prvobitnoj fazi rada, ali i kasnije za indikacije dešavanja u programu. Svaka grupa
dioda se uključuje- isključuje preko prekidača SW3. Način povezivanja LED dioda sa
mikrokontrolerom prikazan je na sljedečoj slici.

Napomena: LED diode se uključuju logičkom nulom. To znači da mikrokontroler mora na

pinuimati logičku nulu da bi dioda svjetlila.

8
 3.3. Tipkala

Sustav posjeduje jedno RESET tipkalo i 24 tipkala za simuliranje komandnih ulaza sustava
koji su povezani na pinove RE0, RE1 i portove A, B i C. Shematski prikaz veze tipkala i
mikrokontrolera dat je na sljedećoj slici.

Oznaka iznad svakog predstavlja naziv pina nakoji je odgovarajuće tipkalo priključeno. Dabi
se tipkalo koristilo odgovarajući pin portova A, B, C i/ili E mora se definirati kao ulazni.
Kratkospojnikom u lijevom donjem kutu razvojnog sustava definira se dalije prilikom
aktiviranja tipkala vrijednost odgovarajućeg pina 5V il 0V. Ako je kratko spojniku gornjem
položaju, onda će se prilikom aktiviranja izvjesnog tipkala na odgovarajući pin doći logička
jedinica, a ako je u donjem položaju logička nula.

9
 3.4. LCD zaslon (display)

Predviđen je klasičan LCD zaslon sa 2x16 karaktera. Ipak, to nije ograničenje jer se može
koristiti bilo koji zaslon koji ima isti tip komunikacije sa mikrokontrolerom. Kontrast zaslona
se regulira potenciometrom u donjem lijevom kutu razvojnog sustava. LCD zaslon se može
priključiti ili na port Bilinaport D. Naredna slika prikazuje shemu povezivanja LCD-a na port
D i port B mikrokontrolera PIC16F877.Ako su pinovi LCD zaslona sadonje strane, korisnik
treba da zalemi kontakt letvicu na mjestu odgovarajućeg porta u dnu razvojnog sustava,u
okviru pravo kutnika predviđenim za LCD zaslon!

Izgled postavljenog LCD zaslona na port B. Izgled postavljenog LCD zaslona na port D.

10
 3.5. Sedamsegmentni zaslon

Sedamsegmentni zaslon se sastoji od četiri znamenke čije se osvježavanje i ispis vrši preko
porta B u kombinaciji sa portomA. Preko DIP prekidača SW2, definiraju se znamenke koje će
biti uključene, a koje ne. Npr.recimo da treba omogućiti prikazivanje krajnje lijeve
znamenke. Prebacivanjem četvrtog prekidača na SW2 u radni režim(ON) znamenka
sedamsegmentnog zaslona (DIS1 rajnje lijevo znamenka) će pokazivati vrijednost koja je
definirana vrijednostima pinova porta B (sl a20.). Slično se radi kada su upitanju znamenke
DIS2,DIS3 i DIS4. Naredna slika prikazuje način povezivanja sedamsegmentnih zaslona sa
mikrokontrolerom.

11
 3.6. Analogno-digitalni pretvarač(A/Dconverter)

Mikrokontroler PIC16F877 koji se koristi na razvojnom sustavu, u sebi ima implementirane

10 bitne A/D pretvarače. U svrhu prezentacije izdvojena su dva pina RA2 i RA3 sa kojih se
mogu očitavati analogne vrijednosti napona koji se određuju potenciometrima P2 i P3.

Ukoliko se želi očitavanje vrijednosti potenciometra P2 neophodno je staviti kratko spojnik

iznad odgovarajućeg potenciometra. Prekidača na RA2 na SW1 mora biti isključen (donji
položaj).Primjer na lici 19. Pokazuje očitavanje vrijednosti napona na potenciometru P2 kao i
položaj prekidača SW1 u tom slučaju.

12
 3.7. RS-232 komunikacija

RS-232 komunikacija je namijenjena komunikacij idva uređaja na udaljenosti nevećojod 10m.

Najčešće se preko nje kominucira s računalom. Kratko spojnici RX i TX kontroliraju na koji
se pin komunikacija spaja. Ako se koriste DIP40 i DIP28 mikrokontroleri treba ih spojiti na
RC6 i RC7, a u slučaju DIP 18 mikrokontrolera na RB1 i RB2. Sljedeča slika prikazuje veze
računala i razvojnog sustava.

13
 3.8. Digitalnitermometar - DS1820

Dallas-ov DS1820 digitaln itermometar, sa mogućnošću mjerenja temperature od–55

do125°C, može poslužiti za mjerenje temperature okoline i eksperimentiranje. Vrlo je tačan i
lagan za povezivanje. Postavlja se u podnožje sa tri pina neposredno ispod konektora za
napajanje razvojnog sustava.Na sljedečoj slici ilustrirano je povezivanje digitalnog
termometra i mikrokontrolera na razvojnom sustavu.

Digitalna vrijednost temperature se šalje ili na A5 ili RE2 u zavisnosti od toga u kom
položaju se nalazi kratko spojnik koji se nalazi neposredno iznad čipa DS1820. U
prikazanom primjeru temperatura će se očitavati preko pina RA5. Polu krug oko tropinskog
podnožja označava orijentaciju DS1820 prilikom postavljanja u podnožje.

14
 3.9. Pull-up/pull-down otpornici na portovima

Stavljanjem kratko spojnika u gornji položaj pinovi odgovarajučeg porta se postavljaju na

logičku jedinicu( pull-up). Ukoliko je kratko spojnik u donjem položaju, pinovi porta su na
logičkoj nuli (pull-down). Izgled dijela razvojnog sustava prilikom redefiniranja pinova porta
A na logičku jedinicu, a pinova porta B na logičku nulu dat je na sljedećoj slici, a shematski je
prestavljeno na slikama ispod.

15
 3.10. Direktan pristup portovima

Svi pinovi PIC-a semogu definirati kao ulazni ili kao izlazni. Pinovima portova moguće je
pristupiti direktno sa desne strane razvojnog sustava preko «flat» kabla. Na taj način se mogu
očitavati ili unositi odgovarajuće vrijednosti na portove sa vanjskih elemenata.

16
 4. ZAKLJUČAK

Kao sto je u uvodu naglašeno centralna komponenta našeg sistema je mikrokontoler

PIC16F877A firme Microchip. U ovom maturskom sam se potrudio da detaljnije opišem
razvojni sistem mikrokontrolera PIC 16F877A. Mikrokontroleri imaju integrisane sve gore
pobrojane gradivne blokove: CPU, memoriju, oscilator, watch-dog timer i U/I, integrisni su
unutar samog ćipa. I pored prednosti koje se nude integracijom postoji jedan ozbiljan
nedostatak koji se ogleda u malom iznosu implementirane memorije (reda kB) i relativno
skromnim mogučnostima ulazno-izlaznog podsistema (dva do tri paralelna porta, do tri
tajmera,jedan do dva UART-a, jedan ADC).

17
 5. LITERATURA

Internet:

 www.google.ba
 www.wikipedia.org

Knjige:

 Paolo Zenzerović: «Udaljeni laboratorij za razvijanje mikroprocesorskih sustava:

Idejno rješenje i projektiranje razvojne okoline», Završni rad
 Dip.ing. prof. Selmir Gajip dopunska literatura

18