Jawapan

Bab 1 Pengenalan kepada Penyiasatan Saintifik 1.3 Kuantiti Fizik dan Unitnya
Introduction to Scientific Investigation Physical Quantities and Their Units

1. Kuantiti asas Unit S.I. Simbol unit

1.1 Sains adalah Sebahagian daripada Kehidupan Harian Base quantity S.I. unit Unit symbol
Science is Part of Daily Life
Panjang meter
1. (a), (c) (a) m
Length metre
2. (a) Meteorologi / Meteorology
Jisim
(b) Botani / Botany (b) kilogram kg
Mass
(c) Astronomi / Astronomy
Masa saat
(d) Geologi / Geology (c) s
Time second
(e) Kimia / Chemistry
3. (a) Doktor / Doctor Suhu
(d) Kelvin K
Temperature
(b) Jururawat / Nurse
(c) Guru sains / Science teacher Arus elektrik
(e) Ampere A
(d) Ahli farmasi / Pharmacist Electric current
(e) Angkasawan / Astronaut 2.
4. (a) Benar / True Unit kuantiti Simbol Nilai
fizik Imbuhan imbuhan imbuhan
(b) Palsu / False Physical Prefix Prefix Prefix
(c) Benar / True quantity unit symbol value
(d) Benar / True
(a) 3.23 kg kilo k 103

1.2 Makmal Sains Anda senti

(b) 500 cm c 10–2
Your Science Laboratory centi

mili
1. (b) Pipet / Pipette – A (c) 80 mm m 10–3
milli
(c) Tabung didih / Boiling tube – G
(d) Silinder penyukat / Measuring cylinder – B mili
(d) 4 mA m 10–3
milli
(e) Tungku kaki tiga / Tripod stand – F
(f ) Kaki retort dan pengapit / Retort stand and clamp – I mikro
(e) 6500 µg µ 10–6
micro
(g) Buret / Burette – E
(h) Balang gas / Gas jar – C
(i) Tabung uji / Test tube – H 1.4 Penggunaan Alat Pengukur, Kejituan, Kepersisan,
3. Kepekaan dan Ralat
Maksud Contoh The Use of Measuring Instruments, Accuracy, Consistency,
Meaning Example Sensitivity and Errors.
(a) Mudah meletup Natrium 1. (a) 0.1 cm / 1 mm (d) 0.1 A
Explosive Sodium
(b) 0.001 cm / 0.01 mm (e) 0.01 A
(b) Mudah terbakar Alkohol (c) 0.0001 g (f ) 0.1 °C
Flammable Alcohol
2. Tolok skru mikrometer / 0.001
(c) Mengakis Asid pekat Micrometer screw gauge / 0.001
Corrosive Concentrated acid 3. jitu / accurate
(d) Merengsa Larutan ammonia 4.
Irritant Ammonia solution

(e) Radioaktif Uranium

Radioactive Uranium

(g) Beracun Merkuri

Poisonous Mercury 1 2 3 4

4. (a) Benar / True 5.

(b) Palsu / False = 5.83 – (+0.03)
(a) 5.83 mm +0.03 mm
= 5.80 mm
(c) Benar / True
(d) Benar / True = 1.06 – (+0.03)
(b) 1.06 cm +0.03 mm
(e) Benar / True = 1.03 mm

J1 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

 1.5 Ketumpatan 2. (b), (c), (e)
Density
Praktis PT3
1. jisim per unit isi padu sesuatu bahan. 1. (a)
the mass per unit volume of a substance.
2. (a) tenggelam, tumpat / sinks, denser
(b)

Ais < Teh pekat < Susu sejat < Gula merah
Ice Black tea Evaporated milk Palm sugar

3. 1000 kg/m3
4. (a) Kaedah sesaran air / Water displacement method
(b)
(b) Ketumpatan objek = 60 g / 20 cm3
Density of the object = 3 g / cm3

1.6 Langkah-langkah Dalam Penyiasatan Saintifik

Steps in a Scientific Investigation

1.
2
2. (a) (i), (iv)
(b)
1

4 3. (a)
Ketumpatan Tenggelam /
Objek
Object
(g/cm3) Terapung
3 Density (g/cm3) Sinks / Floats

Bola ping pong Terapung

0.25
7 Ping pong ball Floats

Bongkah kayu Tenggelam

0.9
Wooden block Sinks
9
Bongkah kaca Tenggelam
2.5
Glass block Sinks
8

(b) Epal terapung manakala batu tenggelam. Hal ini kerana
epal kurang tumpat berbanding air.
5 The apple floats while the stone sinks. This is because the apple is
less dense compared to the water.
2. Hipotesis / Hypothesis: panjang / longer

(a) Panjang bandul Cabaran KBAT
Length of pendulum
Walaupun resepi yang digunakan sama, tetapi Ayu dan Siti mungkin

(b) Tempoh diambil untuk 10 ayunan lengkap menggunakan saiz cawan dan sudu yang berbeza untuk sukatan.
Duration taken for 10 complete oscillations Penggunaan cawan dan sudu dalam penyukatan merupakan
Perbincangan / Discussion: penggunaan unit bukan piawai. Seharusnya, penyukatan yang
1. angin / wind lebih tepat dibuat.
2. purata / average Although the recipe used is the same, Ayu and Siti might have used different
sizes of cups and spoons for measuring. Using cups and spoons involves the
Keputusan: Jawapan pelajar use of non-standard units. More accurate measurement should be done.
Results: Student’s answer

Kesimpulan: diterima, meningkat
Conclusion: accepted, increases
PRAKTIS TIMSS / PISA
1. Kurang daripada 1.0 g/cm3
Less than 1.0 g/cm3
1.7 Sikap Saintifik dan Nilai Murni dalam Menjalankan
Penyiasatan
Telur busuk mengandungi banyak gas. Telur busuk terapung
Scientific Attitudes and Values in Carrying Out Scientific kerana telur busuk kurang tumpat berbanding dengan air
Investigations manakala telur segar tenggelam di dalam air kerana telur
segar lebih tumpat daripada air.
1. (a) Bersyukur / thankful The stale egg contains more gas inside. It floats because it is less dense
(b) sains dan teknologi / science and technology than water, while the fresh egg sinks in water because it is more dense
(c) keseimbangan / balance than water.

(d) bersih / clean 2. Z

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J2


Bab 2 Sel Sebagai Unit Asas Hidupan
Cell as the Basic Unit of Life
2.1 Sel – Struktur, Fungsi dan Organisasi
Cell – Structure, Function and Organisation
1. (a) sel / cell
(b) Sel / Cell
(c) pembahagian / division
(d) luar kawalan / uncontrolled
2. (a) Kanta mata / Eyepiece
(b) Kanta objek / Objective lens
(c) Pentas / Stage
(d) Cermin / Mirror
(e) Pelaras kasar / Coarse focus knob
(f ) Pelaras halus / Fine focus knob
(g) Diafragma / Diaphragm
(h) Tapak / Base
3. (a) V U W
(b) gelembung udara / air bubbles
Jawapan
(c) penutup kaca / coverslip
(d) mewarnakan, jelas / dye, clear
4. (a) (i) Membran sel / Cell membrane
(ii) Mitokondria / Mitochondrion
(iii) Nukleus / Nucleus
(iv) Sitoplasma / Cytoplasm
(b) (i) Vakuol / Vacuole
(ii) Sitoplasma / Cytoplasm
(iii) Kloroplas / Chloroplast
(iv) Dinding sel / Cell wall
(v) Mitokondria / Mitochondrion
(vi) Nukleus / Nucleus
(vii) Membran sel / Cell membrane
5. (a) Nukleus / Nucleus
(b) Membran sel / Cell membrane
(c) Sitoplasma / Cytoplasm
(d) Vakuol / Vacuole
(e) Dinding sel / Cell wall
R S T (f ) Mitokondria / Mitochondrion
(g) Kloroplas / Chloroplast

6.

Ada nukleus
Have nucleus
Tiada kloroplas Ada kloroplas
No chloroplast Has chloroplast

Tiada dinding Ada membran Ada dinding

sel sel sel
No cell wall Have cell Has cell wall
membrane

Sel haiwan Sel tumbuhan

Animal cell Plant cell

Ada
Tiada vakuol mitokondria Ada vakuol
No vacuole Have Has vacuole
mitochondria

Bentuk tidak Berbentuk

tetap Ada tetap
No fixed shape sitoplasma Has fixed shape
Have cytoplasm

J3 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

 8. (a) (i) satu sel / one cell 2.2 Respirasi Sel dan Fotosintesis
(ii) lebih daripada satu sel / more than one cell Cell Respiration and Photosynthesis
(b)
1. (a) Benar / True
Organisma
Organisms (b) Palsu / False
(c) Palsu / False
(d) Benar / True
Organisma unisel Organisma multisel (e) Palsu / False
Unicellular organisms Multicellular organisms (f ) Benar / True
Ameba / Amoeba Yis / Yeast 2. (a) Perang, biru gelap / Brown, dark blue
Paramesium / Paramecium Mukor / Mucor (b) mudah meruap / volatile
Euglena / Euglena Hidra / Hydra (c) hijau, kanji / green, starch
Chlamydomonas Spirogyra / Spirogyra (d) tidak berubah, kanji / remains, starch
Chlamydomonas
3. (a) karbon dioksida / carbon dioxide
10. P – Sel otot / Muscle cell (b) warna / Colour
Q – Sel epitilium / Epithelial cell Keputusan / Results:
R – Sel darah putih / White blood cell
Kehadiran
S – Sel pembiakan / Reproductive cell Set Ujian iodin Fotosintesis
cahaya
T – Sel darah merah / Red blood cell Set Presence of Iodine test Photosynthesis
U – Sel saraf / Nerve cell light
(a) Q (d) S
Perang
(b) R (e) U
bertukar
(c) T (f ) P Hadir kepada biru Berlaku
A P
11. (a) cahaya matahari, fotosintesis / sunlight, photosynthesis Present tua Occurs
(b) palisad, kloroplas, menyerap / Palisade, chloroplasts, absorb Brown turns
(c) pengawal, stoma / Guard, stoma dark blue
(d) rerambut akar, air / Root hair, water
12. Tidak hadir Kekal perang Tidak berlaku
Q
Tisu Sistem Absent Remains brown Does not occur
Sel kardiak Jantung peredaran Manusia
Cell Cardiac Heart Circulatory Human
tissue system Kehadiran
karbon
13. Set Ujian iodin Fotosintesis
1 4 Set dioksida Iodine test Photosynthesis
S P E R M A Presence of
5 carbon dioxide
A O
2 6
H O R M O N T Tidak hadir Kekal perang Tidak berlaku
R
B Absent Remains brown Does not occur
T G O
3 Perang
A K U L I T bertukar
Hadir kepada biru Berlaku
K A S
Present tua Occurs
Brown turns
dark blue
3 4
H B

(a) karbon dioksida / carbon dioxide
O R
(b) kawalan / control
5 Kesimpulan: cahaya, karbon dioksida
R M A Conclusion: light, carbon dioxide

4. (a) (i) Fotosintesis / Photosynthesis
M U I
(ii) Respirasi / Respiration
6 1
S O S K I N Klorofil
Chlorophyll
P N C Karbon dioksida Air

(b) +
2 Carbon dioxide Water
S K E L E T A L Cahaya matahari
Sunlight
R E
Glukosa + Oksigen
M Glucose Oxygen

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J4


(c)
(b) Disebabkan kurangnya air, cahaya dan klorofil, pokok
Proses X Proses Y
Process X Process Y tersebut tidak dapat menjalankan fotosintesis. Tiada
kanji dapat dihasilkan. Pokok hanya bergantung kepada
(i) kloroplas mitokondria simpanan kanji yang dihasilkan pada musim panas.
chloroplast mitochondria Pokok akan dapat menjalankan fotosintesis apabila
(ii) tumbuhan haiwan tumbuhnya daun baru.
plants animals Due to lack of water, light and chlorophyll, the tree cannot carry out
photosynthesis. No starch can be produced. The tree only depends
(iii) Q, glukosa, P glukosa, P, air, Q on the starch storage produced in the summer. The tree will be able
Q, glucose, P glucose, P, water, Q to carry out photosynthesis when new leaves grow.

(d) Y, P, Q, Q, X, P, X, Y
Praktis PT3
1. (a)
(b) P – Sistem respirasi / Repiratory system
Q – Sistem pencernaan / Digestive system
2. (a) 1. Manusia mampu menggunakan
pemikiran.
Humans are able to use language and thought.
2. Manusia mempunyai otak yang kompleks dan boleh
berkembang.
Humans have evolved and complex brain.
3. Otak manusia mampu berfikir, berimaginasi dan
belajar daripada pengalaman.
Humans are able to think, imagine and learn from experiences.
(b) 1. Ameba terdiri daripada satu sel.
Amoeba consists of one cell.
2. Proses hidup Ameba adalah proses yang ringkas.
Amoeba undergoes simple life processes.
3. (a) (i) Koroplas / Chloroplast
(ii) Nukleus / Nucleus
(b) (i) kromosom / chromosomes
(ii) tenaga / energy
Cahaya matahari
Air
4. (a) Karbon dioksida + Water
Carbon dioxide
Klorofil
Chlorophyll
Cabaran KBAT
1. Sel tumbuhan. Sel tumbuhan mempunyai dinding sel dan
vakuol (kantung cecair) yang besar.
Plant cell. A plant cell has a cell wall and a large vacuole (liquid pocket).
2. Keadaan B. Apabila keamatan cahaya tinggi, kadar fotosintesis
tinggi. Lebih banyak oksigen terhasil dan dibebaskan. Lebih
banyak karbon dioksida diambil dari atmosfera.
Condition B. When light intensity is high, the rate of photosynthesis is
high. More oxygen is produced and released. More carbon dioxide is
taken from the atmosphere.
PRAKTIS TIMSS / PISA
bahasa dan 1. Sel darah merah tidak mempunyai nukleus untuk
menyediakan lebih banyak ruang kepada hemoglobin bagi
mengangkut oksigen ke seluruh badan. Sel darah merah
juga berbentuk dwicekung untuk menambahkan luas
permukaannya untuk menyerap oksigen.
Red blood cells do not have nucleus to provide more space for
haemoglobin to carry oxygen to all parts of the body. Red blood cells also
have biconcave shape to increase its surface area to absorb oxygen.
2. Menyokong badan / Melindungi organ dalaman / Membantu
pergerakan
Supports the body / Protects the internal organs / Enables movement
3. Sekumpulan sel yang mempunyai struktur yang sama dan
menjalankan fungsi yang sama.
A group of cells with similar structure and function.
Sunlight

Glukosa + Oksigen
Glucose Oxygen

J5 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

 Jawapan

(e) air, transpirasi, layu
Bab 3 Koordinasi dan Gerak Balas water, transpiration, wilt
Coordination and Response 9. air / water

3.1 Homeostasis dalam Benda Hidup

Homeostasis in Living Things Praktis PT3
1. (a) (ii), (iii)
1. (a) pengekalan, badan, seimbang, stabil (b) (i) 8.00 p.m., Rendah / Low
maintaining, body, balanced, stable
(ii) 10.00 a.m., Tinggi / High

(b) berubah, pembetulan, normal
changes, correction, normal 2. (a)

(c) Ginjal, otak
Kidneys, brain

(d) enzim, suhu
enzyme, Temperature

(e) optimum (b) (i) air / water
optimal (ii) peluh / sweat
2. (a) meningkat / increases 3. (a) K: Bulu roma / Hair
(b) Otak / brain L: Salur darah / Blood vessel
(c) Banyak / More M: Kelenjar peluh / Sweat gland
(d) berkurangan / decreases (b) (i) Sistem perkumuhan / Excretory system
(e) Otak / brain (ii) Ginjal akan menghasilkan kurang air kencing dan
(f ) Kurang / Less Choy akan berasa dahaga.
The kidneys will produce less urine and Choy will be thirsty.
3.
Pada hari sejuk Pada hari panas
(iii) Hal ini disebabkan oleh salur darah mengembang.
During cold day During hot day Lebih banyak darah menghampiri kulit. Banyak haba
(a) 3 dapat dibebaskan ke persekitaran. Suhu badan yang
tinggi dapat dikembalikan kepada normal.
(b) 3 This is due to dilated blood vessels. More blood flows close to
the skin. More heat can be released to the environment. High
(c) 3 body temperature can be restored to normal.
(d) 3
(e) 3 Cabaran KBAT
Situasi tersebut merupakan mekanisme pembetulan. Ihsan
4. Keputusan: Berdasarkan aktiviti pelajar tercungap-cungap untuk mendapatkan lebih banyak oksigen
Results: Based on student’s activity untuk respirasi sel. Jantungnya berdegup laju bagi mengepam
Kesimpulan / Conclusion: meningkat / increases darah beroksigen ke seluruh bahagian badan.
The situation is a correction mechanism. Ihsan gasps to get more oxygen for
6. (a) tebal / thick
cell respiration. His heart pounds rapidly to pump oxygenated blood all over
(b) bulu / feathers the body.
7. meningkatkan, menurunkan / increase, lower
8. (a) (i) Stoma / Stoma
PRAKTIS TIMSS / PISA
(ii) Sel pengawal / Guard cell
1. Apabila kita berpeluh, peluh akan tersejat dan menyejukkan
(b) air, wap air, stoma, pengangkutan
water, water vapour, stomata, transport
badan kita.
When we sweat, it evaporates and cools our body.

(c) (i) Akar, air / Roots, water
2. Minum air dapat membantu menggantikan air yang hilang

(ii) diangkut / transported melalui perpeluhan.

(iii) permukaan, wap / surface, vapour Drinking water can help to replenish the water lost by sweating.

(d) pembukaan, penutupan / opening, closing

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J6

 Jawapan
(iv) Uterus / Uterus
Bab 4 Pembiakan
(v) Faraj / Vagina
Reproduction
(b) (i) Tiub Falopio / Fallopian tube
(ii) Serviks / Cervix
4.1 Pembiakan Seks dan Aseks
Sexual and Asexual Reproduction (iii) Uterus / Uterus
(iv) Ovari / Ovary
1. (a) Aseks / Asexual 3. (a) Benar / True
(b) Seks / Sexual (b) Palsu / False
(c) Seks / Sexual (c) Benar / True
(d) Seks / Sexual (d) Benar / True
(e) Aseks / Asexual (e) Palsu / False
(f ) Seks / Sexual
2. (a) sperma, ovum, zigot 4.3 Kitar Haid
sperm, ovum, zygote
Menstrual Cycle

(b) (i) Pepatung: Persenyawaan dalam
Dragonfly: Internal fertilisation 1. (a) matang, sel pembiakan

Contoh: Burung maturity, reproductive cells
Example: Bird
(b) uterus, darah, mucus, ovum, haid

(ii) Ikan: Persenyawaan luar uterine, blood, mucus, ovum, Menstruation
Fish: External fertilisation
(c) 20hb April / 20th April

Contoh: Katak
(d) (i) Fasa subur / Fertile phase
Example: Frog

(ii) Pengovulan, 14 / Ovulation, 14th

(c) sel-sel pembiakan, sperma, ovum, zigot
reproductive cells, sperm, ovum, zygote
(iii) persenyawaan, menebal, Embrio, meluluh
Fertilisation, thicker, embryo, broken down

(d) (i) baharu, sel-sel pembiakan / new, reproductive cells

(e) mikroorganisma / microorganisms

(ii) dalam, luar / inside, outside

(e) luar, selamat, mati, air
outside, safe, die, water 4.4 Persenyawaan dan Kehamilan
Fertilisation and Pregnancy
3. (a) P – Belahan dedua / Binary fission
Q – Pembentukan spora / Spore formation 1. (a) Persenyawaan / Fertilisation
R – Pertunasan / Budding (b) zigot, embrio, menempel, fetus
(b) (i) Jenis pembiakan: Pembiakan aseks zygote, embryo, implant, foetus
Type of reproduction: Asexual reproduction
(c)

Cara pembiakan: Penjanaan semula
Method of reproduction: Regeneration Tiub
Falopio

(ii) Proses pembahagian sel / Cell divison process Fallopian

(iii) Planaria, menyelamatkan, Membiak tube
Planaria, escape, Reproduces Proses P
Uterus Process P
Ovari
Uterus Ovary
4.2 Sistem Pembiakan Manusia
Human Reproductive System

1. (a) (i) Kelenjar prostat / Prostate gland 2. (a) (i) Tali pusat / Umbilical cord
(ii) Duktus sperma / Sperm duct (ii) Bendalir amnion / Amniotic fluid
(iii) Skrotum / Scrotum (iii) Plasenta / Placenta
(iv) Vesikel semen / Seminal vesicle (b) (i) Tali pusat / Umbilical cord
(v) Uretra / Urethra (ii) Bendalir amnion / Amniotic fluid
(vi) Testis / Testis
(vii) Zakar / Penis 4.5 Faktor yang Mempengaruhi Perkembangan Fetus dan
(b) (i) Vesikel semen / Seminal vesicle Bayi
(ii) Uretra / Urethra Factors Affecting the Development of a Foetus and Baby
(iii) Duktus sperma / Sperm duct 1. ferum, sel darah merah, anemia, tulang, tulang, susu, roti,
(iv) Testis / Testis karbohidrat, tenaga, tisu, tumbesaran, protein, kacang soya
2. (a) (i) Tiub Falopio / Fallopian tube iron, red blood cells, anaemia, bones, bones, milk, bread, carbohydrate,
(ii) Ovari / Ovary energy, tissues, growth, protein, soybeans
(iii) Serviks / Cervix

J7 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

 2. (a) Bayi lahir pramatang / Keguguran 4.
Premature baby / Miscarriage

(b) Minum minuman beralkohol / Drinking alcoholic beverages 1 2 3
P L U M U L R

(c) Mengambil dadah / Taking drug
I A
4.6 Kemandulan dan Pencegahan Kehamilan 4 5
K O T I L E D O N
Infertility and Contraception

1. (a) Pil pencegah kehamilan / Contraceptive pills R E I

(b) Implan / Implants O S K
(c) Kondom / Condom
(d) IUCD P T E
(e) Vasektomi / Vasectomy
I A L
(f ) Ligasi / Ligation
2. (a) Kaedah persenyawaan in vitro L
In vitro fertilisation (IVF)

(b) Ovum, sperma, piring petri, embrio, uterus
Ovum, sperm, petri dish, embryo, uterus 3 4

(c) sedikit, sperma, tersumbat R C
Low, sperm, blockage 5
T E S T A O

4.7 Pembiakan Tumbuhan D T

Plant Reproduction
2
M I C R O P Y L E
1. (a) (i) Stigma / Stigma
(ii) Stamen / Stamen C L
(iii) Stil / Style 1
(iv) Ovari / Ovary P L U M U L E
(v) Ovul / Ovule
E D
(vi) Anter / Anther
(vii) Filamen / Filament O
(viii) Pistil / Pistil
(ix) Ranggi / Petal N
(x) Sepal / Sepal
(b) (i) Stamen / Stamen 5. Hipotesis: Air, udara, suhu
Hypothesis: Water, air, temperature
(ii) Pistil / Pistil
(iii) Sepal / Sepal Keputusan / Results:
(iv) Anter / Anther Kehadiran / Presence of
(v) Ranggi / Petal Percambahan
Tabung Suhu yang
(vi) Stigma / Stigma (Ya / Tidak)
uji Air Udara sesuai Germination
(c) Bunga biseks: jantan dan betina, sama, Bunga raya Test tube Water Air Suitable (Yes / No)
Bisexual flower: male and female, same, Hibiscus
temperature

Bunga uniseks: jantan atau betina, Bunga jagung
Unisexual flower: male or female, Corn flower A 3 3 3 Ya / Yes
2. (a) butir debunga, anter, stigma
pollen grains, anther, stigma B 7 3 3 Tidak / No

(b) butir debunga, banyak, melekit, kasar C 3 7 3 Tidak / No
pollen grain, abundant, sticky, rough

(c) sama, berbeza, sama, berbeza, sama, kedua-dua D 3 3 7 Tidak / No
same, different, same, different, same, both

(d) N, berkualiti, variasi, tinggi, beradaptasi Perbincangan / Discussion:
N, quality, variation, high, adaptable 1. Air, udara dan suhu yang sesuai

(e) Serangga, besar, dalam Water, air and suitable temperature
Insects, large, inside 2. (a) air / water
3. (a) 2 (b) udara / air
(b) 5 (c) udara / air
(c) 4 3. sejuk / cold
(d) 1 4. Bercambah, tidak memerlukan
(e) 3 Germinate, does not require
(f ) 6 Kesimpulan / Conclusion:
1. diterima / accepted
2. Air, udara, suhu
Water, air, temperature

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J8

Praktis PT3
1. (a) (i) luar / outside
(ii) Katak / Frogs
(b) (i) Bakteria / Bacteria
(ii) Ameba / Amoeba
(iii) Planaria / Planaria
(iv) Cacing pipih / Flatworm
2. (a) Pembiakan pokok pisang melibatkan satu induk
manakala pembiakan pokok jagung melibatkan dua
induk.
Reproduction of banana tree involves one parent whereas
reproduction of maize plant involves two parents.
(b) (i) Bunga ini mempunyai ranggi yang besar dan warna
yang terang. Bunga ini mempunyai nektar.
The flower has big and bright-coloured petals. The flower has
nectar.
(ii) Jenis II. Anak pokok yang terhasil lebih beradaptasi
dengan persekitaran. Anak pokok yang terhasil
mempunyai variasi genetik.
Type II. The seedlings adapt more to the surrounding. The
seedlings have genetic variation.
(c) S: Isi buah / Fruit
T: Biji benih / Seed
3. (a) (i) Plumul / Plumule
(ii) Berkembang menjadi pucuk / Develops into a shoot
(b) Bekas kedap udara tidak mengandungi udara dan
kering menyebabkan biji benih tidak bercambah. Syarat
percambahan biji benih tidak dipatuhi.
Airtight container does not contain air and is dry, causing the seeds
to not germinate. The condition for germination is not met.
(c) (i) Tempoh untuk testa pecah bergantung kepada
ketebalan testa. Testa C adalah paling tebal
menyebabkannya mengambil masa yang paling
lama untuk bercambah.
The duration for testa to break depends on the thickness of the
testa. Testa C is the thickest causing it to take the longest time
to germinate.
(ii) Masa yang diambil untuk testa pecah lebih lama
daripada C kerana testa biji benih tersebut lebih
tebal.
The time taken for the testa to break is longer than C because
the testa of the seed is thicker.
J9 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
(iii) Biji benih menyerap air dan udara melalui mikropil.
Kotiledon mengembang dan testa menjadi lembut
dan pecah.
The seeds absorb water and air through the micropyle. The
cotyledon expands and the testa becomes soft and breaks.
Cabaran KBAT
1. Pokok setawar menjalankan proses pembiakan vegetatif.
Anak-anak pokok yang terhasil adalah banyak. Kandungan
genetik anak pokok adalah sama seperti induk. Proses ini
akan mengekalkan spesies pokok tersebut.
The bryophyllum tree carries out vegetative reproduction. This
reproduction produces many seedlings. The genetic content of the
seedlings is the same as the parent. This process will maintain the
species.
2. Boleh, bunga ini masih mempunyai organ pembiakan betina.
Maka, pendebungaan masih boleh berlaku apabila stigma
bunga tersebut menerima butir debunga daripada bunga
lain. Selepas pendebungaan, persenyawaan akan berlaku
dalam organ pembiakan betina tersebut dan ovari akan
berkembang menjadi buah.
Can, the flower still has the female reproductive organ. Thus, pollination
can still occur when the stigma receives pollen grains from other flowers.
After pollination, fertilisation will occur in the female reproductive organ
and the ovary will develop into a fruit.
PRAKTIS TIMSS / PISA
1. Pertumbuhan misai dan janggut serta suara menjadi garau.
Moustache and beard grow, and the voice becomes deeper.
2. X-ray adalah berbahaya kepada janin. X-ray boleh menyakiti
janin dan mungkin menyebabkan mutasi pada janin. Ia juga
boleh menyebabkan kecacatan pada janin.
X-ray is harmful to the foetus. X-ray hurts the foetus and might cause
mutation in the foetus. It also can cause birth defects in the foetus.
3. Lebah merupakan agen pendebungaan. Lebah membawa
butir debunga daripda satu bunga ke bunga yang lain.
Bees are pollinating agents. Bees carry pollens from one flower to
another.
 Jawapan
5. Hipotesis: rendah, tinggi
Bab 5 Jirim Hypothesis: low, high

Matter
Pemboleh ubah / Variables:
(a) Suhu / Temperature
5.1 Jirim Dalam Alam
(b) Medium resapan / Diffusion medium
Matter in Nature
(c) Kadar resapan / Rate of diffusion
1. (b), (d), (f ) Keputusan / Results:
2. (a) Benar / True A: biru / blue
(b) Palsu / False B: biru / blue
(c) Benar / True Perbincangan / Discussion:
(d) Palsu / False 1. Resapan / Diffusion
3. (a) Sifat fizik / Physical property 2. pepejal, pepejal , rapat, kecil / Solid, solid, close, small
(b) Sifat kimia / Chemical property 3. (a)
(c) Sifat fizik / Physical property
(d) Sifat kimia / Chemical property
4.

Terapung / Tenggelam dalam cecair

Floats / Sinks in liquid

Cecair Selepas
A B C D
(b) Kurang daripada 15 minit / Less than 15 minutes
Liquid After

Tenggelam Tenggelam Tenggelam Kesimpulan / Conclusion:

A 1. diterima / accepted
Sinks Sinks Sinks
2. rendah, tinggi / low, high
Terapung Tenggelam Tenggelam
B 6.
Floats Sinks Sinks
Proses Haba (diserap / dibebas)
Terapung Terapung Tenggelam Process Heat is (absorbed / released)
C
Floats Floats Sinks
(a) Peleburan diserap
Terapung Terapung Terapung Melting absorbed
D
Floats Floats Floats
(b) Kondensasi dibebaskan
5. (a) cecair, gas / liquid, gas Condensation released
(b) Ais / Ice (c) Penyejatan diserap
(c) pepejal / solid Evaporation absorbed
(d) pelarut / solvent
(d) Pembekuan dibebaskan
(e) Kaca / Glass Freezing released

(e) Pemejalwapan diserap

5.2 Tiga Keadaan Jirim
Sublimation absorbed
Three States of Matter

1. halus, diskret, bergerak / discrete, fine, move 7. (a) NO. 100°C

2. (a) Pepejal / Solid (b) (i) Ais + air / Ice + water
(b) Cecair / Liquid (ii) Air + gas / Water + gas
(c) Gas / Gas (c) diserap, daya tarikan
3. (a) Pepejal / Solid absorbed, attractive forces
(b) (i), (iii), (iv)
(d) bergetar, tetap, bebas, berlanggar
vibrate, fixed, freely, collide
4.
Susunan zarah Pergerakan zarah
(d) 30, kekal sama, fizikal
Arrangement of particles Movement of particles 30, remains the same, physical
(a) rapat Bergetar
closely Vibrate Praktis PT3
(b) rapat Bebas, berlanggar 1. (a) (i) Pepejal / Solid
closely freely, collide (ii) Zarah-zarah bergetar pada kedudukan yang tetap.
The particles vibrate in a fixed position.
(c) berjauhan rawak, berlanggar
far randomly, collide

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J10


(b) (i) Apabila mencampurkan dua jenis larutan yang
(ii) Kadar perubahan warna cecair bagi agar-agar lebih
sama, isi padu akhirnya adalah 50 cm3. Ini kerana lambat berbanding susu. Agar-agar adalah pepejal.
larutan yang sama mempunyai saiz molekul yang Jarak di antara zarah sangat rapat.
sama. Apabila mencampurkan dua jenis larutan The rate of change of the liquid colour for jelly is slower than
yang berlainan, isi padu akhirnya adalah kurang milk. Jelly is solid. The distance between the particles is very
daripada 50 cm3. Ini kerana saiz molekul yang close.
berbeza. Molekul bersaiz kecil mengisi ruang-ruang
(iii) Jenis cecair / Type of liquid
antara molekul bersaiz besar.
(c) Kek mengeluarkan bau. Zarah-zarah bau kek meresap
When mixing two same types of solutions, the final volume is di antara zarah-zarah udara dan bergerak dari kawasan
50 cm3. This is because the same solution has the same size of berkepekatan tinggi (dapur) ke kawasan berkepekatan
molecules. When mixing two different types of solutions, the rendah (ruang tamu).
final volume is less than 50 cm3. This is because of the different The cake produces smell. The smell of the cake diffuses between the
sizes of molecules. Small-sized molecules fill the space between air particles and moves from the high concentration area (kitchen)
large molecules. to the low concentration area (living room).

(ii) Isi padu larutan / Volume of the solution

(c) Takat didih larutan garam adalah lebih tinggi berbanding
Cabaran KBAT
air suling. Larutan garam merupakan suatu campuran air
dan garam. Kehadiran garam (bendasing) meningkatkan 1. Dapat diperhatikan bahawa paras air di dalam gelas menurun.
nilai takat didih air. Lebih banyak tenaga diperlukan. Ini kerana air digantikan oleh udara. Kesimpulannya, udara
The boiling point of the salt solution is higher than distilled water. dapat memenuhi ruang.
Salt solution is a mixture of water and salt. The presence of salt It can be observed that the water level in the glass goes down. This is
(impurity) increases the value of boiling point of water. More energy because the water is replaced by air. Therefore, it can be concluded that
is needed. air occupies space.
2. (a) (i) Silinder penyukat / Measuring cylinder 2.
Penutup logam
(ii) Kedudukan mata pemerhati mesti sama aras dengan Metal lid
meniskus.
Coklat Titisan air Coklat
The position of the observer’s eye must be at the same level to
panas Water droplets sejuk
the meniscus. Hot Cold
Cawan kaca

(b) (i) Kadar perubahan warna cecair bagi susu adalah chocolate Glass chocolate
paling lambat. Ruang sempit antara molekul-
molekul susu menyebabkan molekul cecair pewarna
hijau lambat meresap. PRAKTIS TIMSS / PISA
The rate of change of the liquid colour for milk is the slowest. 100°C.
The narrow space between milk molecules causes the green
colouring molecules to diffuse slowly. Takat didih air ialah 100°C.
The boiling point of water is 100°C.

J11 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

 Jawapan
3.
Bab 6 Jadual Berkala (a)
Periodic Table
(b)
6.1 Pengelasan Unsur
Classification of Elements (c)

1. (a) (i) Elektron, negatif / Electron, negative 4. (a) Garam / Salt

(ii) Proton, positif / Proton, positive (b) dua, kimia, kimia / two, chemically, chemically
(iii) Neutron, neutral / Neutron, Neutral 5. (a) L: Logam / Metal
(b) unit asas / basic unit M: Bukan logam / Non-metal
(c) elektron, sama, proton / electrons, same, protons (b) menaik, proton / ascending, proton
2. (a) Benar / True (d) Benar / True (c) kumpulan, menuruni, kereaktifan
(b) Palsu / False (e) Palsu / False group, down, reactivity
(c) Benar / True (f ) Benar / True

6.

Mulur Rapuh
Ductile Brittle

Pudar Tidak boleh

Boleh ditempa Berkilau
Malleable Shiny Dull ditempa
Non-malleable

Berketumpatan Unsur Bukan Berketumpatan

Logam
tinggi Metals Elements logam rendah
High density Non-metals Low density

Takat Takat
lebur dan takat Pepejal kecuali lebur dan takat
Pepejal, cecair
didih tinggi merkuri didih rendah
atau gas
Melting point and Solid state except Melting point and
Solid, liquid or gas
boiling point are mercury boiling point are
high low
Konduktor
Konduktor haba
haba yang baik
yang lemah
Good heat
Poor heat conductor
conductor

7. Hipotesis: konduktor haba Keputusan / Results:

Hypothesis: heat conductor

Rod Masa yang diambil untuk paku tekan jatuh
Pemboleh ubah / Variables: Rod Time taken for the thumbtack to drop (s)
(a) Jenis bahan
Type of material Rod karbon
Jawapan pelajar / Student’s answer

(b) Masa Carbon rod
Time Rod besi

(c) Saiz Jawapan pelajar / Student’s answer
Iron rod
Size
Rod kuprum
Jawapan pelajar / Student’s answer
Copper rod

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J12

 Perbincangan / Discussion:
(e) Tiada perubahan, sebatian, fizikal
1. melebur, kekonduksian haba / melts, heat conductivity No change, compound, physically
2. Skrin penebat / insulation screen 2. (a) Elektrolisis / Electrolysis
3. lebih baik, lemah / better, poor (b) H2O
Kesimpulan / Conclusion: (c) Gas X: Hidrogen / Hydrogen
1. diterima / accepted Gas Y: Oksigen / Oxygen
2. konduktor haba yang baik / good heat conductors (d) 2 : 1
8. (a) Tidak, bukan logam, lemah, terbakar (e) mengkonduksikan elektrik
conduct electricity
No, non-metal, poor, flammable

(b) besi, Besi, logam, haba
iron, Iron, metal, heat Praktis PT3
1. (a) Merkuri, Besi / Mercury, Iron
6.2 Campura (b) P mengandungi dua jenis unsur. Atom unsur-unsur ini
Mixtures bergabung secara kimia.
P consists of two types of elements. The atoms of the elements are
1. (a) Menggunakan magnet / Using magnet combined chemically.
(b) Pengapungan / Floatation
(c) Kawannya menggunakan kain untuk menarik Danial.
(c) Penyulingan / Distillation Kain adalah penebat yang tidak boleh mengalirkan
(d) Pengenapan / Sedimentation elektrik.
(e) Penurasan / Filtration His friend uses a cloth to pull Danial. Cloth is an insulator that
2. (a) Penurasan / Filtration cannot conduct electricity.

(b) X: Baki turasan / Bahan terampai / Residue / Suspended matter 2. (a) Zink / Aluminium / Besi / Magnesium
Zinc / Aluminium / Iron / Magnesium
Y: Hasil turasan / Filtrate

(b) Membekalkan oksigen untuk logam untuk bertindak
(c) Kertas turas bertindak sebagai penapis balas
The filter paper acts as a filter
To supply oxygen for metal reaction

(d) (i) Campuran pasir dan larutan garam
(c) (i) M tidak bertindak balas dengan oksigen untuk
Mixture of sand and salt solution
membentuk bahan baharu. M adalah logam tidak

(ii) Pasir tidak larut di dalam larutan garam. Pasir akan reaktif.
tertinggal di kertas turas manakala larutan garam M does not react with oxygen to form a new substance. M is a
mengalir masuk ke dalam kelalang kon. non-reactive metal.
Sand is insoluble in salt solution. The sand will be left on the
N bertindak balas dengan oksigen untuk membentuk
(ii)
filter paper while the salt solution flows into the conical flask.
bahan baharu / N oksida. N adalah logam reaktif.
3. (a) Penyulingan / Distillation N reacts with oxygen to form a new substance / N oxide. N is a
(b) (i) Kondenser Liebig / Liebig condenser reactive metal.
(ii) 1. Pendidihan / Boiling
2. Kondensasi / Condensation
(d) A D B E C
(iii) mendidih, wap air, Wap air, Air sejuk,
mengkondensasikan, air 3. (a) (i) Zink / Zinc
boils, water vapour, water vapour, Cold water, condenses, water
(ii) Karbon dioksida / Carbon dioxide

(c) serpihan porselin, kondenser Liebig
(iii) Air / Water
porcelain chips, Liebig condenser
(iv) Air laut / Seawater

(d) Air dan alcohol / Water and alcohol
(b) (i) Kondensasi / Condensation
(ii) Panaskan larutan garam sehingga semua air tersejat.
6.3 Sebatian Heat up the salt solution until all the water is evaporated.
Compounds

(c) Sebatian terdiri daripada dua jenis zarah yang bergabung
1. (a) kuning, kelabu, hitam / yellow, grey, black secara kimia.
A compound consists of two types of particles which are chemically
Dipanaskan
combined.
Sulfur Besi Heated Besi sulfida

(b) +
Sulphur Iron Iron sulphide
Cabaran KBAT
(c) 8, kekal sama, tiada / 8, remains the same, no (a) D
(d) (b) B. Kaedah fizikal
Physical method
Sebelum pemanasan Selepas pemanasan (c) Tidak, kerana sebatian mempunyai komposisi yang tetap
Before heating After heating
dengan sifat kimianya yang tersendiri.
(i) Campuran Sebatian No, because a compound has constant composition with distinct
Mixture Compound chemical properties.

(ii) Mengalami perubahan

fizikal
Undergoes physical changes
(iii) Dapat dipisahkan secara
fizikal
Can be separated physically
Mengalami perubahan kimia
Undergoes chemical changes
Hanya dapat dipisahkan
secara kimia
Can only be separated chemically
PRAKTIS TIMSS / PISA
1. (c)
2. Berkilau / Konduktor haba yang baik / Boleh ditempa
Shiny / Good conductor of heat / Malleable

J13 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

 Jawapan
4.
Bab 7 Udara Jenis alat pemadam api
Air Type of fire extinguisher

Karbon Serbuk
Air Busa
7.1 Komposisi Udara Water Foam
dioksida kering
Composition of Air Carbon dioxide Dry powder

1. (a) Nitrogen / Nitrogen (a) 3

(b) Oksigen / Oxygen (b) 3 3
(c) Karbon dioksida / Carbon dioxide
(c) 3 3 3
2. (a) Benar / True
(b) Palsu / False (d) 3 3 3
(c) Benar / True (e) 3
(d) Palsu / False
(e) Benar / True 5. (a) Karbon dioksida / Serbuk kering
3. (a) peratusan oksigen Carbon dioxide / Dry powder
percentage of oxygen
(b) pasir, oksigen / sand, oxygen

(b) Oksigen / Oxygen
(c) (i) Memasang alat pengesan asap dan penggera

(c) (i) padam, perlima kebakaran.
goes out, one fifth Install fire alarm and smoke detector.

(ii) oksigen, satu perlima, oksigen, pembakaran,
(ii) Tidak meletakkan terlalu banyak beban pada satu
oksigen, satu perlima sumber elektrik.
oxygen, one fifth, oxygen, burning, oxygen, one fifth Do not plug in too many electrical appliances to a single

(d) benar, lima, pertama, 20% electrical source.
true, five, first, 20%
4. (a) Oksigen / Oxygen 7.3 Pencemaran Udara
(b) Nitrogen / Nitrogen Air Pollution
(c) Argon / Argon
1. (a) Karbon monoksida / Carbon monoxide
(d) Xenon / Xenon
(b) Baja kimia / Chemical fertilisers
(e) Karbon dioksida / Carbon dioxide
(c) Jelaga / Soot
5. (a) Kitar karbon / Carbon cycle
(d) CFC
(b) memakan / eating
(e) Habuk / Dust
(c) (i) Bakteria / Kulat
Bacteria / Fungi 2. (a) kesan rumah hijau, suhu / greenhouse effect, temperature

(ii) mati, bakteria / kulat, atmosfera (b) ozon, UV / ozone, UV
dies, bacteria / fungi, atmosphere (c) cahaya, fotosintesis / light, photosynthesis

(d) karbon dioksida, oksigen, Oksigen, karbon dioksida (d) oksigen, maut / oxygen, death
carbon dioxide, oxygen, oxygen, carbon dioxide 3. (a) karbon dioksida, karbon dioksida, rumah hijau, suhu

(e) (i) Berkongsi kenderaan ke sekolah carbon dioxide, Carbon dioxide, greenhouse, temperature
Carpooling to school
(b) habitat, kepupusan, oksigen, pekerjaan, pengangkutan

(ii) Menanam pokok habitats, extinction, oxygen, job, transport
Planting trees
(c) (i) Mewujudkan hutan simpan
Establish reserved forests

7.2 Pembakaran
(ii) Menjalankan penanaman semula pokok
Replanting
Combustion

1. kimia, oksigen, karbon dioksida, haba, cahaya Praktis PT3

chemical, oxygen, carbon dioxide, heat, light
2. P: Oksigen / Oxygen 1. (a) Gar R: Oksigen / Oxygen
Q: Bahan api / Fuel Gas S: Karbon dioksida / Carbon dioxide
R: Haba / Heat (b)
3. (a) Lilin X Hidrokarbon + Oksigen Karbon dioksida + Air
Candle X + Haba
Hydrocarbon Oxygen Carbon dioxide Water Heat

(b) X, oksigen, X, Y
∆
X, oxygen, X, Y
(c) (i) Memasang penapis asap pada serombong asap
kilang
Install a smoke filter in the chimney of the factories

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J14


(ii) Serombong asap dipasang tinggi
The chimneys are installed high
2. (a) (i) Gas X: Oksigen / Oxygen
Gas Y: Karbon dioksida / Carbon dioxide
(ii) Air kapur / Lime water
(b) (ii), (iii)
3. (a) Aktiviti pertanian / Agricultural activities
(b) (i) Hujan asid / Acid rain
(ii) Punca: Aktiviti perindustrian
Source: Industrial activities
Bahan pencemar: Sulfur dioksida / Nitrogen oksida
Pollutant: Sulphur dioxide / Nitrogen oxide
(iii) • Hujan asid menyebabkan tanah
Tumbuhan menjadi kurang subur.
Acid rain causes acidic soil. Plants become less fertile.
• Hujan asid menyebabkan air kolam berasid.
Hidupan akuatik mati.
Acid rain causes ponds to become acidic. Aquatic life die.
(c) 1. Berkongsi kereta atau menggunakan pengangkutan
awam
Carpooling or use public transport
2. Tidak melakukan pembakaran terbuka
Avoid open burning
4. (a) (i) Kesan rumah hijau / Greenhouse effect
(ii) Karbon dioksida / Carbon dioxide
(b) (i) 1. Suhu Bumi meningkat menyebabkan pemanasan
global.
The temperature of Earth increases causing global
warming.
2. Suhu tinggi menyebabkan ais di kawasan kutub
melebur.
High temperature causes ice cubes in the poles to melt.
(ii) 1. Mengurangkan penebangan pokok
Reducing deforestation
2. Menanam semula pokok
Replanting trees
Cabaran KBAT
1. (a) Penutup hidung dan mulut / Mask
(b) Menghalang habuk atau debu yang terdapat dalam
udara daripada memasuki salur pernafasan
To prevents dust in the air from entering the respiratory tract
(c) Indeks Pencemaran Udara (IPU) di kawasan tersebut
adalah tinggi. Udaranya tercemar dengan karbon
berasid. monoksida dan karbon dioksida daripada asap
kenderaan
Air Pollution Index (API) in the area is high. The air is polluted with
carbon monoxide and carbon dioxide from the vehicle smoke
PRAKTIS TIMSS / PISA
1. (a) B
(b) Balang B mempunyai kandungan oksigen yang kurang
berbanding dengan balang A.
Jar B has less oxygen compared to jar A.
2. Arang yang kecil mempunyai luas permukaan yang besar
yang terdedah kepada api.
Small charcoal has large surface area exposed to the flame.
3. Basikal
Bicycle
Basikal adalah pengangkutan yang mesra alam dan tidak
menghasilkan bahan pencemar.
Bicycle is an environmental-friendly transport and does not produce air
pollutants.
J15 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
 Jawapan

(b) (i) lurus / straight line
Bab 8 Cahaya dan Optik

(ii) Bayang-bayang, legap / Shadows, opaque
Light and Optics

(c) (i) dipantulkan / reflected

(ii) pantulan / reflection
8.1 Penggunaan Cermin
The Use of Mirrors
(d) (i) dibiaskan / refracted

(ii) bengkok / bent
1. (a) S: Imej sahih / Real image
T: Imej maya / Virtual image 8.3 Pantulan Cahaya
(b) Imej S / Image S: Reflection of Light
(i) Sahih / Real
1. (a) Benar / True
(ii) Songsang / Inverted
(b) Palsu / False

Imej T / Image T:
(c) Benar / True

(i) Maya / Virtual
(d) Benar / True

(ii) Tegak / Upright

MOM
2. Hipotesis: Sudut tuju, i adalah sama dengan sudut pantulan,

(c) r.
Hypothesis: Angle of incidence, i is the same as the angle of reflection, r.
Bahan dan radas: Cermin satah, kotak sinar, kertas putih dan
Cermin protraktor
Mirror Materials and apparatus: Plane mirror, ray box, white paper and
protractor
Keputusan / Results:
2. (a) (i) Cermin cekung / Concave mirror

MOM
(ii) Cermin cembung / Convex mirror Sudut tuju, i (°) Sudut pantulan, r (°)
(iii) Cermin satah / Plane mirror Angle of incidence, i (°) Angle of reflection, r (°)
(b) (i) Cermin satah, imej, luas
plane mirror, image, spacious 10 10

(ii) Cermin cembung, cermin keselamatan
convex mirror, security mirror 30 30

(iii) Cermin cekung, besar, dekat
concave mirror, bigger, closer 50 50
3. (a) Cermin satah 1
Plane mirror 1 Perbincangan / Discussion:
1. dipantulkan / reflected
2. (a) X: Sinar tuju / Incident ray
Y: Sinar pantulan / Reflected ray
(b) Sudut tuju / Angle of incidence, i = 35°
Cermin satah 2
Plane mirror 2
Sudut pantulan / Angle of reflection, i = 35°
3. (a) sama / equal
(b) satah yang sama / the same plane
Dinding Kesimpulan / Conclusion:
Wall 1. diterima / accepted
2. sama / equal
3. AMBULANS, songsang sisi / AMBULANCE, laterally inverted

8.4 Pembiasan Cahaya

Refraction of Light

(b) Cahaya, memantulkan, mata
light, reflects, eye 1. (a) berlainan / different
(b) mendekati/ towards
8.2 Sifat Cahaya (c) menjauhi / away from
Properties of Light (d) tidak terbias / not refracted

1. (a) (i) lebih laju / faster

(ii) selepas / after

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J16

 2. (a) Sinar tuju 2. (a)
Warna diserap
Incident ray
Absorbed colour

Semua warna kecuali biru

Bongkah kaca All colours except blue
Glass block

Udara Warna dipantul

Air
Reflected colour

Biru
Sinar biasan Blue
Refracted ray


biru / blue

(b) Sinar tuju
Incident ray
(b)
Warna diserap
Absorbed colour

Udara Semua warna kecuali magenta, merah

Air dan biru
All colours except magenta, red and blue
Air
Water
Warna dipantul
Sinar biasan Reflected colour
Refracted ray
Magenta, merah dan biru
3. (a) pembiasan cahaya, halaju, ketumpatan Magenta, red and blue


refraction of light, velocity, densities

magenta / magenta

(b) (i) Kelipan bintang
Twinkling of stars
(c)

(ii) Kolam renang kelihatan cetek daripada kedalaman Warna diserap
Absorbed colour
sebenar
A swimming pool looks shallower than real Tiada
None
8.5 Penyebaran Cahaya
Dispersion of Light Warna dipantul
Reflected colour
1. (a) tujuh, kelajuan, kelajuan, penyebaran cahaya, kurang
seven, speed, speed, dispersion of light, least Semua warna

(b)

All colours
Merah Jingga Kuning Hijau Biru Indigo Ungu
Red Orange Yellow Green Blue Indigo Violet
putih / white

(c) (i) Pelangi / Rainbow
(d)
Warna diserap

(ii) prisma, dibias, disebarkan Absorbed colour
prism, refracted, dispersed
Semua warna
All colours
8.6 Penyerakan Cahaya
Scattering of Light
Warna dipantul
1. (a), (b) Reflected colour
2. dihalang, dipantulkan / blocked, reflected Tiada
3. biru, berselerak, atmosfera None
blue, scattering, atmosphere
4. biru, dipancarkan, tersebar hitam / black
Blue, radiated, scattered 3. (a) Merah / Red
5. mengufuk, merah, jingga, biru (b) Sian / Cyan
horizontally, Red, orange, blue (c) Hijau / Green

8.7 Penambahan dan Penolakan Cahaya Praktis PT3

Addition and Subtraction of Light
1. (a) Maya / Virtual
1. (a) asas / basic Tegak / Upright
(b) P: Kuning / Yellow (b)
Q: Magenta / Magenta
R: Sian / Cyan
(c) Putih / White

J17 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

 2. (a) (i) Benar / True
(iii) Pelangi mempunyai warna kerana penyebaran
(ii) Palsu / False cahaya bayang membentuk pelangi adalah
(b) (i) Periskop / Periscope bergantung kepada kelajuan cahaya yang dibiaskan.
A rainbow has colours as dispersion of light that forms the
(ii) Cahaya boleh dipantulkan / Light can be reflected rainbow is dependent on the speed of refracted light.
(c) (i) Warna primer / Primary colours
(b) (i) Semua warna cahaya diserap oleh baju kecuali
(ii) Sian / Cyan cahaya merah, hijau dan kuning. Cahaya merah, hijau
3. (a) (i) Spektrum / Spectrum dan kuning dipantulkan. Pertindihan warna merah
(ii) dan hijau menyebabkan baju berwarna kuning.
Unggu Indigo Biru Hijau All light colours are absorbed by the shirt except red, green
Violet Indigo Blue Green and yellow lights. Red, green and yellow lights are reflected.
Overlapping of red and green colours causes the shirt to be
yellow.
Kuning
Jingga Merah
Yellow Orange Red
(ii) Semua warna cahaya dipantul. Semua warna ini
bertindih menyebabkan baju berwarna putih.
All light colours are reflected. All these colours overlap causing
the shirt to be white.

Cabaran KBAT
1.

Man
Manusia

Ikan
Fish

2. 0.50 m/s

PRAKTIS TIMSS / PISA

1. Kilat adalah cahaya manakala guruh adalah bunyi. Cahaya bergerak lebih laju daripada bunyi.
Lightning is a light whereas thunder is a sound. Light travels much faster than sound.
2. Baju itu menyerap cahaya berwarna merah.
The shirt absorbs the red light.

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J18

 Jawapan
Bab 9 Bumi 9.4 Fenomena Geobencana
Earth Geohazard Phenomena

1. Tanah jerlus, Gempa bumi, Kemarau, Tsunami, Pemanasan

9.1 Sistem dan Struktur Bumi global, Hujan asid, Tanah runtuh
The System and Structure of the Earth Quicksand, Earthquake, Drought, Tsunami, Global warming, Acid rain,
Landslide
1. (a) Biosfera / Biosphere 2. (a) kegelongsoran tanah, tarikan graviti
(b) Geosfera / Geosphere land meltdown, gravitational pull
(c) Atmosfera / Atmosphere
(b) (i) Aktiviti pembangunan yang dijalankan di lereng
(d) Hidrosfera / Hydrosphere bukit
2. (a) Benar / True Developmental activities carried out on hillslopes
(b) Palsu / False
(ii) Penebangan pokok secara berleluasa
Deforestation
(c) Benar / True

(iii) Gempa bumi / Earthquakes
(d) Palsu / False

(c) Peranti pengesan pergerakan tanah
(e) Benar / True Ground motion detection device
3. lautan dan tasik, wap air, transpirasi, titisan air, awan,
kondensasi, hujan, air bawah tanah
oceans and lakes, water vapour, transpiration, water droplets, clouds, 9.5 Usia Bumi
condensation, rain, groundwater Age of Earth
4. (a) (i) Kerak / Crust 1. (a) sisa atau surihan, terawet, sedimen
(ii) Mantel / Mantle remain or trace, preserved, sedimentary
(iii) Teras luar / Outer core
(b) Kaedah pentarikhan radiometrik
(iv) Teras dalam / Inner core Method of radiometric dating
(b) panas, sejuk, air, oksigen
(c) (i) penunjuk usia / an indicator of age
hot, cold, water, oxygen
(ii) rekod kemandirian spesies / a record of species survival

(d) bukti, perkembangan / evidence, development
9.2 Bahan Bumi
(e) mentarikhkan / date
Composition of the Earth
9.6 Sumber Bumi dan Geologi Gunaan
1. (a) (i) Batu igneus / Igneous rock
Earth’s Resources and Applied Geology
(ii) Batu metamorfik / Metamorphic rock
(b) (i) Sedimen / Sedimenatry 1. (a) Air permukaan / Surface water
(ii) Igneus / Igneous (b) Akuifer / Acuifer
(iii) Metamorfik / Metamorphic (c) mata air / spring
(c) Proses X: penyejukan, magma (d) larut resap / leaching
Process X: cooling, magma (e) Air mentah / Raw water

Proses Y: peleburan (f ) Air bawah tanah / Underground water
Process Y: Melting
2. (a) paya, lumpur / enapan, Tekanan, haba, arang batu
swamps, dirt / sediment, pressure, heat, coal
9.3 Proses Utama Bumi
(b) dasar laut, pasir dan lumpur, tekanan, suhu, menguraikan
Main Processes of the Earth seabed, sand and silt, pressure, temperature, decompose

1. (a) luar / outside

(b) dalam / inside Praktis PT3
2. (a) Hakisan / Erosion 1. (a)
(b) Luluhawa / Weathering
(c) Angkutan dan pengenapan / Transport and sedimentation
(d) Susutan jisim dan susutan daratan / Mass and land depletion
3.
(b) (i) troposfera / troposphere
(ii) mesosfera / mesosphere
2. (a) Fosil ialah sisa / surihan haiwan dan tumbuhan yang
pernah hidup di Bumi.
Fossils are the remains / traces of animals and plants that lived on
Earth.

J19 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.


(b) B D E C A
(c) Tanggapan Tony adalah salah. Usia Bumi dapat
ditentukan dengan kaedah pentarikhan radiometrik
dan berdasarkan umur batu-batu tertua yang pernah
dijumpai di Bumi dan objek dari bulan.
Tony’s perception is wrong. Earth’s age can be determined by the
radiometric dating method and based on the age of the oldest
rocks found on Earth and objects from the moon.
3. (a) (i) Air permukaan ialah air yang berada di permukaan
tanah.
Surface water is the water found on the surface of ground.
(ii) Ya. Air bawah tanah terbentuk daripada air
permukaan. Air permukaan bergerak ke dalam
tanah.
Yes. Groundwater is formed from surface water. The surface
water flows into the ground.
(b) (i) Kolam air panas terbentuk apabila air di permukaan
Bumi menyerap masuk ke bawah tanah lalu
dipanaskan oleh batuan panas dan mengalir semula
ke permukaan.
A hot spring is formed when the water on the Earth’s surface is
absorbed into the underground and then heated by hot rocks
and flows back to the surface.
(ii) 1. Penjanaan tenaga elektrik
Generating electricity
2. Perlombongan logam berharga seperti emas
Mining precious metals such as gold
© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J20
(c) Aktiviti pertanian / pembangunan tanah / penternakan
Agricultural activity / land development / farming
Cabaran KBAT
1. (a) M, L, K, J
(b) Lapisan batu yang paling bawah / dalam merupakan
lapisan tertua manakala lapisan yang terkini berada di
bahagian atas. Oleh itu, fosil J adalah fosil yang paling
tua.
The deepest layer of rock is the oldest layer while the most recent
layer is on the top. Thus, fossil J is the oldest fossil.
2. Kaedah ini dapat mencegah hakisan tanah yang boleh
menyebabkan tanah runtuh dengan memperlahankan
kelajuan aliran air.
This method can prevent soil erosion that can cause landslides by
slowing down the speed of the water flow.
PRAKTIS TIMSS / PISA
1. B
2. B
3. Kebaikan: Menyuburkan tanah.
Advantage: Makes land fertile.
Keburukan: Merosakkan harta benda.
Disadvantage: Destroys property.
 Jawapan
Kertas Model PT3
(b)
Karbon
1. (a) Sperma / Sperm Glukosa + Oksigen dioksida + Air + Tenaga
Ovum / Ovum Glucose Oxygen Carbon Water Energy
(b) dioxide

(c) Pokok yang ditanam di dalam rumah kurang menerima
cahaya menyebabkan proses fotosintesis berlaku pada
tahap yang rendah. Pokok tersebut kurang menerima
bekalan bahan organik. Bilangan daun / bunga / buah
sedikit dan bersaiz kecil.
The tree placed inside the house receives less light causing
photosynthesis process to occur at low level. The tree lacks the
supply of organic substances. There are less number of leaves /
flowers / fruits and are small-sized.
2. (a) (ii), (iv)
8. (a) (i) Kuat / Strong
(b)
(ii) Mulur / Ductile
(b) M ialah logam manakala N ialah bukan logam.
M mempunyai permukaan yang berkilat manakala N
mempunyai permukaan yang pudar.

M bersifat mulur tetapi tidak bagi N.

M boleh ditempa tetapi tidak bagi N.
M is a metal while N is a non-metal.
3. (a) (i) Peleburan / Melting M has a shiny surface while the surface N is dull.
M is ductile but not for N.
(ii) Pembekuan / Freezing
M is malleable but not for N.
(b) (i) penyerapan / absorption

(c) P ialah grafit / karbon. Sifatnya rapuh / lembut, mudah
(ii) kinetik / Kinetic hancur menjadi serpihan.
4. (a) (i) sembelit / constipation P is graphite / carbon. Its characteristics are fragile / soft, easily
(ii) Protein / Protein broken into pieces.
(b) (i) Vasektomi / Vasectomy 9. (a) (i) Mengurangkan kehilangan haba. Hal ini dapat
(ii) Ligasi / Ligation mengekalkan suhu badan mereka walaupun suhu
persekitaran rendah.
(iii) Kondom / Condom
Reduces heat loss. This can maintain their body temperature
(iv) Diafragma / Diaphragm even though the surrounding temperature is low.
5. (a) (i) PALSU / FALSE
(ii) Bulu beruang menutupi seluruh permukaan
(ii) BENAR / TRUE badannya kecuali hujung hidung. Bulunya yang
(b) (i) Alat pemadam api tebal bertindak sebagai penebat haba.
Fire extinguisher Pola bears’ fur covers the entire surface of the body except the

(ii) Busa / Serbuk kering / Karbon dioksida tip of the nose. The thick fur acts as a heat insulator.
Foam / Dry powder / Carbon dioxide
(b) (i) Berselimut atau memakai baju tebal. Memastikan

(c) Ciri: Kalis api haba tidak hilang ke persekitaran.
Characteristic: Fire resistant Cover or wear thick clothes. Ensuring heat is not lost to the
surrounding.

Prinsip: Menghalang oksigen daripada masuk ke bawah
selimut
(ii) Bulu roma menegak untuk memerangkap haba
Principle: Prevents oxygen from seeping below the blanket dalam udara.
Hairs on the body erect to trap heat in the air.
6. (a) (ii), (iii)
(b) Tabung didih M kerana memenuhi semua syarat
Salur darah mengecut dan darah mengalir menjauhi
percambahan, iaitu air, udara dan suhu yang sesuai. Biji permukaan kulit untuk mengurangkan pembebasan
benih tidak bercambah pada suhu yang sejuk. haba.
Blood vessels constrict and the blood flows away from the skin
Boiling tube M as it meets all the requirements for germination, i.e.
to reduce heat loss.
water, air and suitable temperature. Seeds do not germinate at cold
temperatures. 10. (a) (i) i: Sudut tuju / Angle of incidence
(c) Biji benih bercambah kerana cahaya tidak diperlukan r: Sudut pantulan / Angle of reflection
semasa percambahan. (ii) Cahaya yang dipantulkan mematuhi Hukum
The seeds germinate because light is not required during Pantulan. Sinar tuju, sinar pantulan dan garis normal
germination. berada pada satah yang sama. Sudut tuju, i, adalah
7. (a) Gas P: Karbon dioksida / Carbon dioxide sama dengan sudut pantulan, r.
Gas Q: Oksigen / Oxygen The reflected light obeys the Law of Reflection. Incident ray,
reflected ray and the normal are on the same plane. The angle
of incidence, i, is equal to the angle of reflection, r.

J21 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.


(iii) Cermin yang digunakan merupakan cermin satah.
2. Bahan yang terbentuk sebelum pemanasan
Imej yang terbentuk pada cermin ini bersifat boleh dipisahkan secara fizikal tetapi selepas
songsang sisi, tegak, saiz imej sama dengan objek pemanasan, bahan hanya boleh dipisahkan
dan jarak imej sama dengan jarak objek. secara kimia.
The mirror used is a plane mirror. The image formed on this The substance formed before heating can be physically
mirror is laterally inverted, upright, the size of the image is separated but after heating, the substance can only be
equal to the object’s size and the distance of the image is equal separated chemically.
to the distance of the object.
3. Tiada ikatan kimia yang terbentuk dalam bahan

(b) Cermin sisi kenderaan menggunakan cermin cembung. sebelum pemanasan berbanding dalam bahan
Cermin ini menjadikan medan penglihatan lebih luas. selepas pemanasan.
Hal ini membuatkan imej yang terbentuk lebih kecil dan Before heating, there’s no chemical bonding between the
kelihatan jauh dari jarak sebenar. substances compared to the substance after heating.
Vehicle side mirrors use a convex mirror. This mirror makes the field
(b) (i) Pasir merupakan pepejal yang tidak larut di dalam
of vision wider. This makes the image formed smaller and looks far larutan. Ia boleh dipisahkan melalui kaedah
from the real distance. penurasan. Pasir akan tertinggal pada kertas turas.
11. (a) (i) Bongkah besi tenggelam di dalam air. Bongkah besi Sand is an insoluble solid in solution. It can be separated by
lebih tumpat daripada air. filtration. The sand will be left on the filter paper.
The iron block sinks in the water. The iron block is denser than
(ii) Penyejatan. Air daripada air laut akan tersejat.
water. Garam akan tertinggal di dalam bekas. Proses yang

(ii) Bongkah kayu terapung di dalam air. Bongkah kayu perlahan.
kurang tumpat daripada air. Evaporation. Water from seawater will evaporate. Salt will be
The wooden block floats in the water. The wooden block is less left in the container. Slow process.
dense than water.
Pendidihan. Didihkan air laut. Apabila semua air

(b) (i) telah bertukar menjadi wap, garam akan tertinggal
di dalam bekas.
Boiling. Boil the sea water. When all the water has turned into
vapour, the salt will be left in the container.
X 13. (a) (i) Tidak tepat. Bacaan sebenar ialah 21 ml. Ralat
paralaks berlaku.
W Not accurate. The reading is 21 ml. Parallax error occurs.
(ii) 1. Buret / Burette
Z 2. Pipet / Pipette
(b) (i) Mudah terbakar / Flammable
Y
(ii) 2. Masukkan etanol ke dalam tabung didih.
Put the ethanol into a boiling tube.
3. Masukkan tabung didih berisi etanol ke dalam
kukusan air.

(ii) X W Z Y Put the boiling tube containing ethanol into the water
bath.

(c) Jisim = Ketumpatan × Isi padu
(iii) Jangan halakan hujung tabung didih ke arah diri
Mass = Density × Volume sendiri atau orang lain.
Do not point the mouth of the boiling tube at yourself or

= 2.8 × 27 000
towards friends.

Jisim = 75 600 g

(c) Menjalankan pengukuran sebanyak tiga kali dan
Mass
mendapatkan bacaan purata. Hal ini bertujuan untuk

(d) Menggunakan pelampung. Pelampung kurang tumpat
mendapatkan bacaan yang jitu.
berbanding air. Ini menyebabkan budak tersebut boleh Carry out the measurements three times and get the average
terapung di dalam air. readings. The purpose is to get accurate readings.
Use a float. The float is less dense than water. This causes the girl to
float in the water.
(d)
Setuju. Ketidakseragaman akan menyebabkan
kekeliruan. Unit ukuran yang seragam memudahkan
12. (a) (i)
komunikasi di semua peringkat.
Agree. Inconsistency will cause confusion. Standard measurement
units facilitate communication at all levels.
14. (a) Pencemaran udara ialah masalah kemerosotan kualiti
udara dan menjejaskan kesihatan dan aktiviti harian
masyarakat.

(ii) Besi + Sulfur ➞ Besi sulfida Air pollution is deterioration of air quality and it affects people’s
Iron + Sulphur ➞ Iron sulphide health and daily activities.

(iii) Menggunakan magnet
(b) IPU ialah petunjuk tahap pencemaran udara.
Using a magnet API is an indicator of air pollution level.

(iv) 1. Sebelum pemanasan tiada pembentukan bahan
(c) 1. Kebakaran hutan / Forest fire
baharu tetapi ada pembentukan bahan baharu

2. Ribut tropika / Tropical storm
selepas pemanasan.
Before heating there was no formation of new substance
(d) 1. Menutup sekolah / Close schools
but there was a formation of new substance after heating.
2. Membatalkan penerbangan / Cancel flights

© Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd. J22

3. Membatalkan aktiviti di luar bangunan
Cancel outdoor activities
4. Menjalankan operasi pembenihan awan
Carry out cloud seeding operation
(e) Pencemaran udara bukan merupakan geobencana tetapi
ia adalah kesan daripada geobencana. Sebagai contoh,
letusan gunung berapi merupakan geobencana yang
boleh menyebabkan pencemaran udara disebabkan
oleh debu-debu, gas dan zarah-zarah letusan gunung
berapi.
Air pollution is not a geohazard but it is the result of geohazards.
For example, volcanic eruption is a geohazard that can cause air
pollution due to the ashes, gases and particles of the volcanic
eruption.
(f )
Lubang-lubang dibuat pada kadbod. Selepas itu, pita
selofan ditampal di atas kadbod. Tali digunakan untuk
disangkut pada tempat-tempat kajian. Zarah-zarah,
habuk dan debu dalam udara akan melekat pada pita
selofan bahagian bulatan. Semakin tercemar sesuatu
kawasan, semakin banyak bahan tercemar melekat pada
pita selofan.
Holes are made on the cardboard. After that, the cellophane tape
is pasted on the cardboard. The string is used for hanging the
instrument at the investigation places. The particles, dust and
ashes in the air will stick on the cellophane tape at the circle parts.
The more polluted an area, the more pollutants are stuck on the
cellophane tape.

Kadbod Pita selofan

Cardboard Cellophane tape

Tali Lubang
String Hole

J23 © Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.