GPP Kejiranan Hijau (GP024) 2012 PDF

GP024
GARIS PANDUAN PERANCANGAN
KEJIRANAN HIJAU
GP0
KEJIRANAN
KEJIRANAN HIJAU
HIJAU
JABATAN PERANCANGAN BANDAR DAN DESA SEMENANJUNG MALAYSIA

KEMENTERIAN PERUMAHAN DAN KERAJAAN TEMPATAN
2012
Cetakan Pertama 2012
© Hakcipta
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan
Hakcipta terpelihara
Mana-mana bahagian dalam laporan ini tidak boleh

diterbitkan semula, disimpan dalam cara yang boleh
dipergunakan lagi, ataupun dipindahkan dalam sebarang
bentuk cara, sama ada dengan cara elektronik, gambar
rakaman dan sebagainya tanpa kebenaran bertulis
daripada Penerbit terlebih dahulu.
ISBN 978-967-5456-19-0
Diterbitkan di Malaysia
oleh
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa
Semenanjung Malaysia
Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan
Tel.: 03-2081 6000 Fax: 03-2094 1170/80
Pemberitahuan
Garis panduan perancangan ini hendaklah dibaca bersama undang-undang,

peraturan-peraturan, dasar Persekutuan dan Negeri, serta garis panduan yang
telah disediakan oleh agensi-agensi teknikal berkaitan. Garis panduan perancangan
ini juga akan menyokong garis panduan sedia ada di jabatan-jabatan
kerajaan dan agensi-agensi lain.
Bagi membantu kerajaan negeri dan pihak berkuasa tempatan (PBT) yang
bercadang membangunkan bandar hijau, garis panduan perancangan ini perlu
digunakan bersama dengan dokumen Low Carbon Cities Framework and
Assessment System (LCCF) yang diterbitkan oleh Kementerian Tenaga,
Teknologi Hijau dan Air (KeTTHA).
Garis panduan perancangan ini telah diluluskan oleh Majlis Teknologi Hijau
dan Perubahan Iklim (MTHPI) pada 11 Ogos 2011, Mesyuarat Jemaah Menteri
pada 25 November 2011 dan Majlis Perancang Fizikal Negara (MPFN)
ke-15 pada 20 Mac 2012.
iv
i GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEJIRANAN HIJAU
ISI KANDUNGAN
1. TUJUAN 1
2. LATAR BELAKANG 1
2.1 Trend Rekabentuk Kejiranan 2
2.2 Keperluan Pembangunan Kejiranan Hijau 3
2.3 Kebaikan Pelaksanaan Kejiranan Hijau 3
3. SKOP 3
4. DEFINISI KEJIRANAN HIJAU 4
5. KONSEP PERANCANGAN 4
6 PRINSIP-PRINSIP PERANCANGAN 6
7. GARIS PANDUAN UMUM 6
8. GARIS PANDUAN KHUSUS 7

8.1 Ekologi dan Alam Sekitar 7
8.2 Persekitaran Hijau 12
8.3 Reka Bentuk Kejiranan dan Pengangkutan 18
8.4 Bangunan 41
8.5 Air, Tenaga dan Sisa Pepejal 44
8.6 Pengurusan Air 47
8.7 Sumber Tenaga 59
8.8 Pengurusan Sisa Pepejal 65
8.9 Komuniti Hijau 66
8.10 Inovasi 67
9. KESIMPULAN 68
10. RANGKA PELAKSANAAN PEMBANGUNAN KEJIRANAN HIJAU 68

10.1 Rangka Pelaksanaan Sedia ada di Peringkat Persekutuan 68
10.2 Mekanisme Pelaksanaan oleh Kerajaan Negeri 70
10.3 Mekanisme Pelaksanaan oleh PBT 72
10.4 Pelaksanaan Kejiranan Hijau bagi Pembangunan Sedia ada 73
10.5 Sistem Pengukuran/Penarafan/Penilaian Kejiranan Hijau 69
11. PENUTUP 75

GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEJIRANAN HIJAU ii
v
SENARAI JADUAL
Jadual 1 : Kategori kawasan brownfield dan jenis pembangunan yang dicadangkan 8

Jadual 2 : Hierarki tanah lapang awam 14
Jadual 3 : Kategori kepadatan mengikut ciri kejiranan 22
Jadual 4 : Perbandingan ‘mono-use’ dan campuran pelbagai guna tanah 25
Jadual 5 : Cadangan kepadatan bersih minimum mengikut jenis perumahan 28
Jadual 6 : Penilaian ruang tempat letak kereta dalam kejiranan hijau 40
Jadual 7 : Pendekatan pengurusan berteraskan konsep 3R 44
Jadual 8 : Komponen reka bentuk bio-retention 48
Jadual 9 : Amalan 3R dan tindakan 66
Jadual 10 : Rumusan keseluruhan pelaksan aan sama ada bagi pembangunan
baru atau pembangunan sedia ada 79
SENARAI RAJAH
Rajah 1 : Hierarki konsep utama garis panduan 5

Rajah 2 : Rajah (A)-Keutamaan pembangunan harus diberikan kepada tapak 9
Kawasan brownfield. Pembangunan yang hendak dijalankan,
perlu mengintegrasikan dengan fabrik bandar sedia ada
termasuklah jaringan pengangkutan sedia ada dan yang baru.
Rajah (B) contoh bagaimana kawasan brownfield boleh dibangunkan
setelah pengintegrasian dengan pembangunan sedia ada dijalankan
Rajah 3 : Pemilihan Tapak Pembangunan Mengikut Keutamaan 11
Rajah 4 : Hierarki perancangan tanah lapang di dalam dan di antara unit 15
kejiranan
Rajah 5 : Hierarki perancangan tanah lapang dalam peringkat wilayah 15
Rajah 6 : Contoh susun atur kebun kejiranan 17
Rajah 7 : Contoh Kebun Kejiranan di kawasan perumahan kepadatan tinggi 17
Rajah 8 : Prinsip Asas Perancangan Hierarki Pengguna Jalan 18
Rajah 9 : Perbandingan corak jalan dengan kebolehtelapan yang tinggi 18
dan rendah
Rajah 10 : Gambaran 4 Modul kejiranan dan lokasi pisat kejiranan 19
Rajah 11 : Prinsip perancangan jalan yang bersambungan dalam sesuatu 20
parcel bagi satu modul kejiranan
Rajah 12 : Contoh modul kejiranan dalam membentuk bandar dan pusat bandar 21
terletak kawasan yang mempunyai aksesibiliti yang tinggi.
Rajah 13 : Perkaitan kepadatan dengan kemudahan aksesibiliti dan pengangkutan
awam. 23
Rajah 14 : Contoh pembangunan guna tanah pelbagai secara menegak 24

vi
iii GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEJIRANAN HIJAU
Rajah 15 : Perbandingan ‘mono-use’ dan campuran pelbagai guna tanah 25

Rajah 16 : Contoh pengintegrasian kawasan perumahan dan tempat kerja 26
Rajah 17 : Zon Jenis Rumah dalam Sesebuah Modul Kejiranan 28
Rajah 18 : Contoh pusat kejiranan hijau 29
Rajah 19 : Orientasi dan laluan masuk ke bangunan 30
Rajah 20 : Fasad Bangunan 31
Rajah 21 : Contoh reka bentuk Fasad, Laluan Masuk dan Kegunaan aras bawah 32
Rajah 22 : Contoh keratan rentas zon streetscape 33
Rajah 23 : Keratan Rentas Jalan 30 Meter (100 kaki) Mengikut Arahan 35
Teknik Jalan (JKR)
Rajah 24 : Cadangan Keratan Rentas Jalan 30 Meter (100 kaki) Dengan Median 35
Berbentuk Swale
Rajah 25 : Keratan Rentas Jalan 20 Meter (66 kaki) Mengikut Arahan 36
Teknik Jalan (JKR)
Rajah 26 : Cadangan Keratan Rentas Jalan 20 Meter (66 kaki) Dengan 36
Penyediaan Median
Rajah 27 : Cadangan Keratan Rentas Jalan 20 Meter (66 kaki) Dengan Tempat 37
Letak Kereta Di Atas Turapan Jalan
Rajah 28 : Cadangan Keratan Rentas Jalan 15 Meter (50 kaki) 37
Rajah 29 : Cadangan Keratan Rentas Jalan 12 Meter (40 kaki) 38
Rajah 30 : Menunjukkan contoh 9 cara bagaimana apartment keluarga 43
(multi-family apartment) sediada boleh diubahsuai dengan mengambilkira
teknologi hijau semasa.
Rajah 31 : Pengurusan Air Larian Berintegrasi 45
Rajah 32 : Sistem Pengagihan Rawatan Air Sisa 46
Rajah 33 : Pengurusan Sisa dan Integrasi Bahan 46
Rajah 35 : Konsep bio-retention (sebagai penapis dan penyerap air larian permukaan) 49
di kawasan pembangunan
Rajah 36 : Keratan rentas bagaimana teknik ‘permeable pavers’/porous pavement 52
Rajah 37 : Contoh cadangan penggunaan bahan telap air, bio-retention dan swale 52
di kawasan TLK
Rajah 38 : Contoh penyediaan penanaman dan saliran di atas bumbung 53
Rajah 39 : Keratan rentas komposisi penyediaan penanaman dan saliran di atas 54
bumbung
Rajah 40 : Contoh lakaran penggunaan tree box filters untuk mengurus air hujan 55
Rajah 41 : Contoh keratan rentas dan illustrasi pemasangan sistem penuaian air 56
hujan bagi bangunan kediaman
Rajah 42 : Contoh keratan rentas dan illustrasi ‘rain barrels” 57
Rajah 43 : Kaedah pengurangan aliran air hujan dikawasan kejiranan 58
Rajah 44 : Menunjukkan contoh constructed wetland yang mudah untuk merawat 59
air sisa
Rajah 45 : Contoh orientasi bangunan yang mengambilkira aspek pencahayaan 60
Rajah 46 : Contoh rumah yang meninitikberatkan pencahayaan dan aliran udara 61
semulajadi

GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEJIRANAN HIJAU vii
iv
Rajah 47 : Contoh susunatur bangunan dengan aliran angin 61

Rajah 48 : Contoh rangkaian District Cooling System bagi sebuah kejiranan 64
Rajah 49 : Rangka kerja melaksanakan pembanguann kejiranan hijau 68
Rajah 50 : Skala penentuan tahap negeri untuk mencapai tahap yang diingini 70
Rajah 51 : Proses mengurus perubahan bagi melaksanakan pembangunan hijau 71
Rajah 52 : Proses kolaborasi bersama dengan rakyat dan lain-lain pihak dapat 71
membantu suatu pelan yang lebih baik bagi negeri
Rajah 53 : Pendekatan bottom-up dan top-down mampu menjayakan matlamat 72
pembangunan hijau dalam negeri
Rajah 54 : Rangka Kerja Perlaksanaan dan Penyelarasan Berhubung dengan 81
Pembangunan Hijau
SENARAI FOTO
Foto 1 : Contoh-contoh rangkaian hijau yang diintegrasikan dengan laluan 13

pejalan kaki serta sistem bio-retentation dan swales
Foto 2 : Contoh Kebun Kejiranan di kawasan perumahan kepadatan rendah
dan sederhana Pelbagai kegunaan laluan pejalan kaki 17
Foto 3 : Contoh pusat kejiranan hijau yang berorientasikan kemudahan awam 29
Foto 4 : Bangunan yang berada di pusat tumpuan hendaklah dibina 30
sehingga ke sempadan jalan
Foto 5 : Laluan pejalan kaki yang selesa 34
Foto 6 : Contoh penambahbaikan laluan pejalan kaki 38
Foto 7 : Contoh pembangunan melebar luaskan laluan pejalan kaki/sikal 39
Foto 8 : Contoh pembangunan pejalan kaki/sikal yang diasingkan daripada 39
jalan utama
Foto 9 : Contoh-contoh reka bentuk kemudahan tempat letak basikal 39
Foto 10 : Contoh Barrier Free di pusat bandar 41
Foto 11 : Pelbagai Kegunaan Laluan Pejalan Kaki 45
Foto 12 : Contoh turapan telap air 51
Foto 13 : Contoh meminimumkan saiz jalan 52
Foto 14 : Contoh pembinaan bumbung hijau 54
Foto 15 : Contoh pelaksanaan penanaman sayur-sayuran di Jepun (atas) 55
dan Hospital Changi, Singapura
Foto 16 : Penggunaan tree box filters untuk mengurus air hujan 55
ditepi jalan
Foto 17 : Contoh reka bentuk pasif bagi pencahayaan semulajadi 60
Foto 18 : Contoh rekabentuk pasif bagi perpustakaan 60
Foto 19 : Contoh penggunaan sistem tenaga solar di tempat awam 62
Foto 20 : Panel solar yang dipasang di pelbagai jenis bangunan 62
Foto 21 : Contoh facade collector system yang dipasang sebagai 63
sebahagian daripada fasad bangunan

viii
v GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEJIRANAN HIJAU
Foto 22 : Contoh penyediaan ruang bagi menempatkan panel solar di atas 63

bumbung yang dilaksanakan di Malaysia
Foto 23 : Penggunaan dan pemasangan lampu LED dari sumber tenaga solar 64
bagi lampu jalan mempunyai banyak manfaat
Foto 24 : Contoh vacum concept collection yang dilaksanakan di Finland 65
Foto 25 : Penglibatan aktif penduduk penting dalam membentuk sesebuah 67
kejiranan hijau
Foto 26 : Contoh projek perintis pengasingan sampah di kawasan 74
perumahan di Putrajaya - Isnin dan Khamis merupakan
pengumpulan bagi sisa organik
Foto 27 : Contoh pelbagai-gunaan bangunan Marine Parade Community 75
Club di Singapura

GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEJIRANAN HIJAU ix
vi
GLOSARI
Amalan 3R
Amalan yang melibatkan reduce, reuse, recycle.
(Diterjemah daripada: Eco-cycle Design, Green Planning & Design:

http://www.ecocycledesign.com/1/1.0.1.0/1/2/)
Amalan 5R
Amalan yang melibatkan reduce, reuse, recycle, renewables dan rethinking.

Bandar Berkarbon Rendah
Bandar berkarbon rendah bagi perspektif Malaysia boleh ditakrifkan sebagai sebuah bandar
yang terdiri daripada masyarakat yang menggunakan teknologi hijau secara lestari,
melaksanakan amalan hijau dan mengeluarkan karbon atau GHG yang secara relatifnya
rendah berbanding dengan amalan sekarang bagi mengelakkan kesan buruk ke atas
perubahan iklim.
(Diterjemah daripada KeTTHA (2011), “ Low Carbon Cities framework & Assessment System), KeTTHA.
Bandar Padat
Secara umumnya merupakan bandar yang mempunyai kepadatan yang tinggi, bersandarkan
guna tanah pelbagai, berdimensikan sistem pengangkutan awam dan menggalakkan berjalan
kaki dan berbasikal.
(Diterjemah daripada: Elizabeth Burton 1999, The Compact City: Just or Just Compact? A Preliminary
Analysis, Urban Studies 2000 (www.sagepublications.com)

x
vii GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEJIRANAN HIJAU
Brownfields
Kawasan yang telah dibangunkan sebelum ini tetapi ditinggalkan atau terbiar, atau
mempunyai struktur pembangunan yang usang, atau kawasan pembangunan yang tidak siap
sepenuhnya dan terbengkalai. Kawasan ini mungkin tercemar atau tidak tercemar. Tanah
kawasan brownfield ini juga termasuk tanah kerajaan atau tanah persendirian.
(Sumber: JPBD, 2011, “Garis Panduan Perancangan Pengenalpastian Bagi Pembangunan Kawasan
Brownfield”).
Bumbung Hijau
Bumbung hijau bumbung yang ditanam dengan tumbuh-tumbuhan. Rapi bumbung hijau
mempunyai lapisan tebal tanah (6-12 inci atau lebih) yang boleh menyokong pelbagai yang
tumbuh-tumbuhan atau spesies pokok.
(Sumber: Diterjemah daripada United States Environmetal Protection Agency (EPA):

http://www.epa.gov/)
Eco-Cycle Design
Merupakan suatu cara holistik untuk merekabentuk bangunan dan bandar melalui
penggabungan reka bentuk yang menarik dengan sistem reka bentuk. Eco-cycle design ini
bermatlamat untuk mencapai 5R iaitu reduce, reuse, recycle, renewables dan rethinking.

Gas Rumah Hijau (GHG)
A gas rumah hijau adalah apa-apa gas yang menyerap sinaran inframerah. Gas rumah hijau
termasuk, tetapi tidak terhad kepada, wap air, karbon dioksida (CO2), metana (CH4), nitrus
oksida (N2O), berhalogen fluorocarbons (HCFCs), ozon (O3), karbon perfluorinated (PFCs),
hydrofluorocarbons (HFCs ), dan hexafluoride sulfur (SF6).


GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEJIRANAN HIJAU viii
xi
Eco-Cycle Design
Merupakan suatu cara holistik untuk merekabentuk bangunan dan bandar melalui
penggabungan reka bentuk yang menarik dengan sistem reka bentuk. Eco-cycle design ini
bermatlamat untuk mencapai 5R iaitu reduce, reuse, recycle, renewables dan rethinking.
(Diterjemah daripada SustainableBuild : http://www.sustainablebuild.co.uk/greenfieldsites.html)
Greenfield Site
Sebidang tanah yang lazimnya merupakan pertanian atau tanah yang diperuntukkan untuk
tujuan penyediaan ameniti yang boleh dipertimbang untuk tujuan pembangunan akan
datang.
(Diterjemah daripada SustainableBuild : http://www.sustainablebuild.co.uk/greenfieldsites.html)
Infill Development
Pembangunan tanah yang tidak digunakan dan digunakan sepenuhnya dalam kawasan
bandar.
(Diterjemah daripada Greenbelt Alliance, “ Infill Development: Rebuilding Our Cities for a sustainable
future http://www.sustainablebuild.co.uk/greenfieldsites.html)
Kejiranan
Kejiranan adalah komuniti tempatan yang ditentukan berdasarkan kepada kedudukan
geografi sama ada di dalam sesebuah bandar, pekan atau pinggir bandar. Kejiranan lazimnya
merupakan satu komuniti sosial yang boleh berkomunikasi secara bersemuka di antara
ahlinya.
(Sumber: Diubahsuai daripada Alexandre Lebel, Robert Pampalon, and Paul Y Villeneuve (2007), “ A
Multi-Perspective Approach For Defining Neighbourhood Units In The Context Of A Study On
Health Inequalities In The Quebec City Region” Published online 2007 July 5. doi:
10.1186/1476-072X-6-27, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1936419/#B24)

xii
ix GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEJIRANAN HIJAU
Kesan Pulau Haba Bandar
Peningkatan suhu yang diukur dalam ambien bandar yang terhasil terutamanya daripada
penggantian tumbuh-tumbuhan dengan bangunan-bangunan, jalan raya, dan lain-lain
infrastruktur menyerap haba. Kesan pulau haba boleh menyebabkan perbezaan suhu yang
ketara antara kawasan bandar dan luar bandar.

Konsep New Urbanism

New Urbanism adalah merupakan suatu konsep reka bentuk alam bina bagi meningkatkan
kualiti dan taraf hidup penduduk dengan mewujudkan tempat-tempat yang sesuai dan
mampan untuk didiami. Konsep ini menekankan kepada perubahan reka bentuk bandar yang
mengutamakan pejalan kaki dan mengandungi pelbagai jenis rumah dan pekerjaan.
New Urbanism menggalakkan kepelbagaian, walkable, padat, vibrant, komuniti bercampur

yang mengandungi komponen yang sama seperti pembangunan konvensional, tetapi direka
bentuk secara bersepadu dalam komuniti yang lengkap. Ianya mengandungi perumahan,
tempat kerja, kedai, hiburan, sekolah, taman, dan kemudahan sivik yang penting untuk
kehidupan harian penduduk, dan sediakan dalam jarak berjalan kaki antara satu sama lain.
Konsep New Urbanism termasuklah walkability, connectivity, kegunaan bercampur,

kepelbagaian, perumahan bercampur, senibina dan reka bentuk bandar berkualiti, struktur
kejiranan tradisional, tambahan kepadatan, pengangkutan pintar, kemampanan dan kualiti
hidup.
(Sumber : Diadaptasi daripada New Urbanism Congress : http://www.cnu.org/)
Pemanasan Global
Pemanasan global adalah peningkatan purata suhu atmosfera berhampiran permukaan bumi
dan di troposfera, yang boleh menyumbang kepada perubahan dalam corak iklim global.
Pemanasan global boleh berlaku secara semulajadi atau akibat daripada aktiviti manusia.
Dalam penggunaan biasa, "pemanasan global" sering merujuk kepada pemanasan yang
berlaku akibat pelepasan dan peningkatan gas rumah hijau daripada aktiviti manusia.


GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEJIRANAN HIJAU xiii
x
Pembangunan Guna Tanah Pelbagai (Mix use Development)

Percampuran pelbagai gunaan di dalam sesebuah bangunan di atas sebuah tapak, atau di
sesebuah kawasan. Pembangunan bercampur secara mendatar (horizontal mixed uses)
lazimnya adalah secara bersebelahan antara satu sama lain (are side by side). Manakala
pembangunan bercampur secara menegak (vertical) adalah di dalam satu bangunan pada
aras yang berlainan.
(Sumber : Diubahsuai daripada Healthy Spaces & Places: http://www.healthyplaces.org.au)
Pertumbuhan Bijak (Smart Growth)
Merupakan teori perancangan bandar dan pengangkutan yang menumpukan kepada

pertumbuhan pusat bandar bagi mengelakkan penyerakan bandar; dan menyokong bandar
mampat, berorientasikan kepada kemudahan transit, mudah dihubungi melalui laluan
pejalan kaki mahupun basikal, mempunyai kemudahan sekolah, jalan yang lengkap dan
pembangunan bercampur yang menawarkan pelbagai pilihan jenis perumahan.
(Sumber : Diadaptasi daripada Smart Growth Online : http://www.smartgrowth.org/).
Streetscape
Ciri-ciri yang membezakan jalan tertentu yang berbeza dari segi kelebaran, darjah
kelengkungan, membuka bahan-bahan, reka bentuk perabot jalan dan bentuk bangunan-
bangunan sekitar.
(Sumber: Diterjemah daripada Urban Design Glosary :

www.scottsdaleaz.gov/Assets/Public.../UrbanDesignGlossary.pdf)

GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEJIRANAN HIJAU 1
1. TUJUAN 2. LATAR BELAKANG
Garis Panduan Perancangan (GPP) Pada Disember 2009, semasa Persidangan

Kejiranan Hijau ini disediakan bagi United Nation on Climate Change
membantu kerajaan negeri, pihak berkuasa Conference 2009 (COP15) di Copenhagen,
tempatan (PBT), pemaju, badan kerajaan Denmark, Malaysia telah menzahirkan
dan bukan kerajaan semasa merancang, komitmen untuk mengurangkan
merekabentuk dan mengawal pengeluaran karbon sehingga 40%
pembangunan kejiranan hijau. menjelang tahun 2020 berbanding tahun
2005. Justeru, bagi mencapai matlamat
Kerajaan negeri boleh menggunapakai berkenaan, pelbagai inisiatif harus
GPP ini untuk merangka dasar dan kaedah- dilaksanakan dengan segera terutama oleh
kaedah tertentu dalam menggalakkan kerajaan negeri dan PBT, pemaju dan
pembangunan kejiranan hijau di negeri sebagainya sebagai pihak pelaksana.
masing-masing.
Salah satu langkah yang boleh diambil oleh
Bagi PBT, GPP ini akan dijadikan asas oleh kerajaan negeri, PBT dan pemaju adalah
PBT dalam mempertimbang permohonan melalui pembangunan kejiranan hijau.
kebenaran merancang (KM). Ini kerana kejiranan hijau merupakan salah
satu konsep perancangan guna tanah yang
Bagi pemaju GPP ini akan menjadi asas penting dalam pembangunan hijau (green
panduan untuk merekabentuk sesebuah development) yang asas kepada
kejiranan hijau. pertumbuhan hijau (green growth).
Jabatan dan agensi kerajaan semasa Pelaksanaan pembangunan kejiranan hijau

merancang program masing-masing, GPP yang telah dilaksanakan di beberapa buah
ini boleh dijadikan rujukan bagi tujuan negara didapati telah berjaya membantu
tersebut. mengurangkan pengeluaran karbon, kesan
pulau haba (urban heat island) dan
Badan-badan bukan kerajaan dan mewujudkan kualiti persekitaran hidup dan
pertubuhan profesional juga boleh suasana yang lebih baik bagi kawasan
menjadikan GPP ini sebagai asas dalam berkenaan. Ini dibuat melalui perancangan
merangka suatu sistem penilaian reka bentuk pasif (passive design),
pembangunan kejiranan hijau dalam penyediaan lebih banyak kawasan/ruang
negara. hijau, memanfaatkan sumber semula jadi
dengan efektif dan pada yang sama
menggunakan sumber tenaga alternatif
yang boleh diperbaharui, mengguna pakai

2 GARIS PANDUAN PERANCANGAN KEJIRANAN HIJAU
konsep 3R (reduce, reuse dan recycle) x. Road Map Untuk Mengurangkan Kesan
dalam aktiviti harian dan sebagainya. Pembebasan Gas Rumah Hijau (GHG)
di Malaysia.
Dasar Berkaitan Dengan Kejiranan
Hijau 2.1 TREND REKABENTUK
KEJIRANAN
Dasar pembangunan hijau mula diberi
perhatian sejak Rancangan Malaysia Perancangan dan rekabentuk kejiranan di
Kelapan (RMKe-8), iaitu melalui Malaysia pada masa kini memberikan
pemuliharaan dan pemeliharaan alam penekanan terhadap pertumbuhan dan
sekitar bagi mencapai pembangunan perkembangan bandar yang lebih mampan,
mampan. Dasar diteruskan dalam RMKe-9 di mana selain pembangunan ekonomi,
yang memberi penekanan kepada pembangunan sosial, dan alam sekitar
penggunaan tenaga secara efisien dan turut diberi penekanan, kerana ketiga-tiga
termasuk tenaga boleh diperbaharui bagi aspek berkenaan memberi impak kepada
melindungi alam sekitar. Di dalam pembentukan struktur dan bentuk sesuatu
RMKe-10, penekanan adalah kepada kejiranan. Pendekatan baru konsep
pembentukan bandar berdaya huni, kejiranan telah diberi penekanan kepada
mampat dan vibrant, pembangunan aspek berdaya huni, vibrancy serta
teknologi hijau dan bangunan hijau, yang mampat di dalam RMKe-10. Integrasi
mana ianya adalah sebahagian daripada ketiga-tiga aspek dengan inisiatif ‘hijau’
komponen kejiranan hijau. dijangka dapat merealisasikan
pembangunan kejiranan hijau, dimana
Terdapat beberapa dasar sedia ada penggunaan tanah dan tenaga yang lebih
berkaitan pemeliharaan dan pemuliharaan efisien serta dapat mengurangkan
alam sekitar ke arah pembangunan kebergantungan kepada kenderaan
mampan yang berkaitan dengan kejiranan bermotor persendirian.
hijau seperti berikut:
i. Rancangan Malaysia Ke-Sepuluh Justeru, GPP ini telah dihasilkan dengan
(RMKe-10); mengambilkira prinsip-prinsip di dalam
ii. Rancangan Fizikal Negara (RFN); konsep new urbanism, compact city, smart
iii. Dasar Perbandaran Negara (DPN); growth, berdaya huni, dan juga prinsip low
iv. Dasar Alam Sekitar Malaysia; carbon society dan low impact
v. Dasar Teknologi Hijau Negara; development.
vi. Dasar Perubahan Iklim Negara;
vii. Dasar Perumahan Negara; dan
viii. Dasar Landskap Negara (DLN);
ix. Dasar Pengurusan Sisa Pepejal
Negara; dan

2.2 KEPERLUAN PEMBANGUNAN iii. mewujudkan petempatan yang

KEJIRANAN HIJAU harmoni dan selamat;
iv. mengurangkan impak terhadap
Pembangunan kejiranan hijau amat perlu aktiviti pembangunan;
bagi– v. mengurangkan kesan perubahan iklim
i. mengurangkan pengeluaran gas global;
rumah hijau (green house gases) vi. mengurangkan carbon footprint;
selaras dengan Dasar Teknologi Hijau, vii. menggalakkan penggunaan tenaga
Dasar Perubahan Iklim serta secara efisien; dan
Rancangan Fizikal Negara; viii. memastikan sumber-sumber
ii. membolehkan pembangunan digunakan secara berhemah, tidak
dilabelkan sebagai pembangunan yang melebihi batasan serta memastikan
mesra alam; life cycle sesuatu bahan itu boleh
iii. bagi menjana permintaan yang lebih digunakan secara from cradle to
banyak terhadap konsep grave.
pembangunan mampan dalam
pasaran hartanah;
iv. memudah cara perubahan gaya hidup 3. SKOP
dan juga reka bentuk pembangunan
kejiranan daripada reka bentuk yang GPP ini menerangkan berkenaan-
bercorak konvensional kepada
rekabentuk yang inovatif; dan i. definisi pembangunan kejiranan hijau;
v. mempunyai pelan keselamatan ii. prinsip-prinsip kejiranan hijau;
makanan dengan mewujudkan iii. garis panduan umum;
kawasan pertanian mini di sekitar iv. garis panduan khusus dalam
kawasan perumahan. merancang, dan membangun
kejiranan hijau; dan
v. mekanisme pelaksanaan
2.3 KEBAIKAN PELAKSANAAN pembangunan hijau.
KEJIRANAN HIJAU
GPP yang disediakan ini boleh digunakan
Kebaikan pelaksanaan kejiranan hijau bagi pembangunan yang baru sama ada
adalah- brownfield, infill development,
pembangunan semula kawasan atau pun
i. menerapkan gaya hidup sihat dan kawasan yang belum dimajukan. Bagi
lebih mampan; kawasan sedia ada, yang ingin mengubah
ii. mewujudkan jalinan komuniti yang kepada konsep kejiranan hijau, boleh
erat; merujuk kepada aspek pengurusan di

perkara 9 (Bahagian Mekanisme (b) membentuk jaringan dan laluan

Pelaksanaan Kejiranan Hijau). hijau yang bersambungan serta
memperuntukkan lebih banyak
kawasan hijau di dalam kejiranan;
4. DEFINISI KEJIRANAN HIJAU
(c) mewujudkan kemudahsampaian
Kejiranan hijau boleh ditakrifkan sebagai yang bersambungan melalui
suatu kawasan kejiranan yang penyediaan kemudahan laluan
dirancang secara bersepadu dengan berjalan kaki dan laluan sikal;
memberi keutamaan kepada
perlindungan dan penggunaan sumber (d) menggalakkan guna tanah dan
semulajadi, aplikasi teknologi hijau, guna bangunan yang pelbagai
amalan hijau dan kitar semula, yang (mixed-use development and multi-
bertujuan untuk memelihara alam use building);
sekitar, meningkatkan kesihatan
awam, keselamatan dan kebajikan (e) menggalakkan pengintegrasian
umum penduduk bandar. elemen-elemen semula jadi
dengan teknologi tradisional
seperti sistem penuaian air hujan di
5. KONSEP PERANCANGAN rumah yang hanya melibatkan kos
yang rendah dan memberi manfaat
Konsep asas GPP ini adalah berteraskan yang banyak; dan
kepada perkara-perkara seperti berikut:
(f) menggalakkan reka bentuk pasif
(i) Reka Bentuk Pasif Sebuah bangunan melalui penggunaan
Kejiranan unsur-unsur semula jadi seperti
pencahayaan matahari dan arah
Reka bentuk pasif sebuah kejiranan yang tiupan angin.
memfokuskan kepada perkara-perkara
seperti berikut:
(ii) Melaksanakan Amalan Konsep
(a) menitikberatkan faktor Reduce, Reuse And Recycle (3R)
keseimbangan antara
pembangunan serta persekitaran Di dalam sebuah kejiranan hijau,
yang boleh menyumbang kepada ianya bukan sahaja merujuk kepada
kualiti hidup yang tinggi dan kaedah mengurus sampah, tetapi
selamat; juga turut merujuk kepada
bagaimana sesuatu sumber atau
elemen itu boleh dikitar atau

diguna semula supaya kitar hidup Justeru, hierarki konsep utama adalah
sumber atau elemen itu dapat seperti yang digambarkan di Rajah 1.
dimanfaatkan sepenuhnya;
Rajah 1 : Hierarki konsep utama garis panduan
(iii) Penggunaan Tenaga Yang Cekap
Perancangan kejiranan hijau juga

memberi penekanan kepada
penggunaan tenaga yang cekap.
Penggunaan tenaga yang cekap
bermaksud menggunakan tenaga
secara cermat dan bijaksana
untuk menjamin bekalan tenaga
yang berterusan tanpa menjejaskan
produktiviti atau kualiti hidup; dan
(iv) Penggunaan Teknologi Hijau
Dasar Teknologi Hijau

menggalakkan penggunaan
teknologi hijau dalam
pembangunan dan kehidupan
harian. Walaupun teknologi hijau
merupakan produk/ peralatan/
sistem yang kurang mencemarkan
alam sekitar, menjimatkan tenaga
dan sumber asli dan mampu
menggalakkan sumber-sumber yang
boleh diperbaharui, namun teknologi
ini melibatkan kos yang tinggi untuk
dilaksanakan dan belum cukup untuk
memenuhi keperluan penggunaan
tenaga masa kini. Justeru, GPP ini
amat menggalakkan penggunaan
teknologi hijau bagi menyokong
pembangunan kejiranan hijau.

6. PRINSIP-PRINSIP pendinginan berpusat (district

PERANCANGAN cooling system); dan
(x) mereka bentuk pembangunan
Kejiranan hijau perlu dirancang kejiranan berskala manusia (human
berdasarkan kepada prinsip-prinsip scale) seperti dalam reka bentuk
berikut: streetscape, bangunan, ruang awam
(i) mengutamakan aspek kemampanan dan sebagainya untuk memastikan
dan pemuliharaan alam sekitar; kejiranan hijau dapat berfungsi
(ii) menyediakan satu kawasan dengan baik, selesa dan selamat;
petempatan yang mengutamakan
keindahan dan keselesaan kepada Prinsip-prinsip perancangan kejiranan hijau
penduduk; ini berteraskan kepada Panduan
Perancangan Pembangunan Sejagat yang
(iii) mempunyai ciri-ciri affordable iaitu
diterbitkan oleh Jabatan Perancangan
penduduk mampu untuk
Bandar dan Desa (JPBD) Semenanjung
menjalankan aktiviti ekonomi,
Malaysia pada tahun 1997.
memiliki rumah, bekerja dan
berekreasi dalam lingkungan
kawasan kejiranan; 7. GARIS PANDUAN UMUM
(iv) mewujudkan masyarakat harmoni, Garis panduan umum menggariskan 7

sejahtera, sihat dan berinteraksi; elemen kejiranan hijau utama yang perlu
diambilkira dalam merancang dan
(v) mewujudkan aktiviti ekonomi
merekabentuk sebuah kejiranan hijau
setempat yang berdaya saing;
iaituÐ
(vi) mewujudkan kemudahsampaian
yang tinggi kepada penduduk bagi i. ekologi dan alam sekitar
menghubungkan pengangkutan
awam dan berjalan kaki serta aktiviti ii. persekitaran hijau
berbasikal; (greenery environment)
(vii) menawarkan kepelbagaian iii. reka bentuk kejiranan dan

kemudahan dan perkhidmatan untuk pengangkutan
aktiviti harian penduduk; iv. bangunan
(viii) menggunakan kaedah tenaga boleh
diperbaharui dan kecekapan tenaga; v. air, tenaga dan sisa pepejal
(ix) menyediakan infrastruktur hijau vi. komuniti hijau
seperti penuaian air hujan (rain
vii. inovasi
water harvesting) dan sistem

8. GARIS PANDUAN KHUSUS
Garis panduan khusus adalah seperti kawasan warisan

berikut: semulajadi dan antikuiti
8.1 EKOLOGI DAN ALAM SEKITAR

Perancangan Tapak Yang Strategik
hutan simpan kekal
Pemilihan dan perancangan tapak yang
bersesuaian mampu memelihara alam sekitar
melalui pemeliharaan dan pemuliharaan
tanah, memaksimakan penggunaan sumber
supaya pembangunan tidak akan lebih
berserak sehingga menceroboh kawasan
yang dilindungi. Dalam memilih sesuatu kawasan tadahan air
tapak untuk dibangunkan, kriteria berikut dan sumber air tanah
hendaklah dijadikan panduan iaitu-
a) Mengelakkan Kawasan Sensitif Alam

Sekitar (KSAS)
kawasan dataran banjir,
tanah lembap, bekas
KSAS yang perlu dielakkan adalah –
lombong, tasik dan
sungai
kawasan tanah tinggi

dan bukit yang melebihi
35° dan ketinggian
kawasan pertanian
melebihi 1,000 meter makanan
kawasan simpanan
mineral dan bencana
kawasan hidupan liar geologi

KATEGORI JENIS PEMBANGUNAN

BROWNFIELD YANG DICADANGKAN
pesisiran pantai dan
taman laut A:Bekas lombong/kuari ! Pembangunan
bercampur
! Kawasan rekreasi
! Tempat peranginan golf
! Kawasan perumahan
! Kawasan warisan
! Pertanian dan
kawasan bekas dan perternakan
! Insititusi
tapak pelupusan sisa
pepejal dan sisa toksid ! Kawasan rekreasi
! Padang golf
B:Bekas tapak pelupusan ! Kawasan penghasilan
sisa pepejal yang telah tenaga berasaskan
penuh/ tidak lagi biogas
digunakan secara kekal ! Projek pertanian
Pembangunan juga harus dijalankan
berteknologi fertigasi
mengikut topografi, saliran serta badan air.
Selain itu, pembangunan yang hendak C: Kawasan ! Kilang
dilaksanakan hendaklah mematuhi perintah kilang/perniagaan/perum ! Perniagaan
pemuliharaan pokok seperti yang ahan/ institusi yang telah ! Perumahan
diperuntukkan di bawah Akta Perancangan ditinggalkan melebihi 10 ! Institusi
Bandar dan Desa 1976 (Akta172) tahun ! Hotel dan resort
! Pembangunan
bercampur
dan
D: Projek-projek ! Perniagaan
b) Mengutamakan Kawasan Brownfield pembangunan ! Kilang
terbengkalai yang tidak ! Perumahan
Pembangunan yang hendak dijalankan perlu siap dalam tempoh ! Institusi
pelaksanaan ! Infrastruktur
mengutamakan kawasan brownfield.
pembangunan melebihi ! Hotel dan resort
Kawasan-kawasan yang telah dikategorikan 10 tahun ! Pusat membeli-belah
sebagai kawasan brownfield dan cadangan ! Pembangunan
pembangunan kawasan berkenaan seperti bercampur
yang terdapat di dalam Garis Panduan
Perancangan Pengenalpastian Bagi E: Bangunan/deretan lot- ! Perniagaan dan
lot bangunan yang telah perkhidmatan
Pembangunan Semula Kawasan Brownfield
siap tetapi terbiar ! Rumah kedai/Kedai
yang disediakan oleh JPBD Semenanjung melebihi 10 tahun pejabat
Malaysia, 2010. (Rujuk Jadual 1). ! Institusi
F : Kawasan bekas ! Hub pengangkutan
Jadual 1 :Kategori kawasan brownfield dan jenis depot/stesen bersepadu
pembangunan yang dicadangkan pengangkutan awam, ! Perumahan

Selepas
KATEGORI JENIS PEMBANGUNAN
BROWNFIELD YANG DICADANGKAN
kemudahan infrastruktur ! Perniagaan

dan utiliti ! Pembangunan
bercampur
Sumber: JPBD (2011), “Garis Panduan Perancangan Bagi
Pengenalpastian Pembangunan Kawasan Brownfield”, JPBD.
Pembangunan di kawasan greenfield tidak

digalakkan sekiranya masih terdapat
kawasan brownfield di kawasan bandar. Ini
bertujuan untuk mengurangkan penyerakan
bandar. Rajah 2 menunjukkan bagaimana
analisis tapak kawasan brownfield boleh
dibangunkan setelah beberapa penelitian
kawasan keseluruhan diambil.
Rajah 2 : (A)-Keutamaan pembangunan harus diberikan
kepada tapak brownfield. Pembangunan perlu
mengintegrasikan fabrik bandar sedia ada termasuk jaringan atau
pengangkutan sedia ada dan baru. Rajah (B) contoh kawasan
brownfield setelah pengintegrasian dengan pembangunan
sedia ada dijalankan. c) Menggalakkan Kawasan Infill
A. Sebelum Development
Salah satu cara bagi mengoptimakan

pengunaan sumber tanah di kawasan bandar
adalah melalui infill development. Walau
bagaimanapun, sekiranya kawasan
brownfield/infill ini tidak dapat dibangunkan,
maka kawasan greenfield masih dibenarkan.
atau
d) Memaksimakan Penggunaan Tanah

Yang Dikenalpasti Sebagai Underused
Terdapat sesetengah kawasan di dalam

sesebuah pembangunan kurang digunakan
dan menjadi terbiar. Kawasan ini seharusnya
diberikan keutamaan untuk dibangunkan

atau f) Pengintegrasian Dengan Kemudahan

Infrastuktur Sedia Ada
e) Memilihan Kawasan Bersebelahan/
Berdampingan Yang Telah Tapak kejiranan hijau yang berdekatan
Mempunyai Kemudahan Jaringan dengan sumber air dan infrastruktur
Perhubungan Jalan Raya Dan Telah kemudahan air merupakan satu kelebihan
Mempunyai Perkhidmatan Transit dan boleh dimanfaatkan sepenuhnya di
dalam sebuah pembangunan kejiranan;
Perancangan sebuah kejiranan tidak dapat contohnya sungai atau tasik boleh dijadikan
lari daripada melihat dan merancang sebagai kolam takungan sebagai sebahagian
keseluruhan bandar, terutama daripada sistem penuaian air komuniti atau kawasan
aspek jalan dan lalu lintas, kemudahan awam rekreasi pasif atau sebagai sebahagian
dan kemudahan utiliti. daripada kawasan bio-retentation.
Cadangan pembangunan kejiranan hijau Oleh yang demikian, penimbusan saliran

perlu diintergasikan dengan jaringan jalan semulajadi perlu dielakkan. Sekiranya
raya, laluan pengangkutan awam, lebuh raya saliran pada cerun diperlukan, ia seharusnya
dan jalan arterial sedia ada. Dalam masa dibina mengikut rupa bentuk cerun
yang sama, analisis perlu melihat jalan semulajadi berkenaan.
arteial di antara pembangunan baru dengan
cadangan pembangunan kejiranan hijau. Zon penampan perlu dikekalkan bagi
Jalan arterial ini tidak boleh kawasan riparian yang terdiri daripada
membahagikan/mengasingkan antara tanaman semulajadi kawasan berkenaan.
komuniti. Sekiranya tiada, perlu mewujudkan zon
penampan riparian tersebut.
Perancangan tapak jaringan jalan juga perlu
melihat kesemua mod laluan termasuk laluan Rajah 3 menunjukkan pemilihan tapak
bagi pejalan kaki, basikal, kemudahan transit pembangunan mengikut keutamaan.
dan mod pengangkutan transit yang akan
digunakan di dalam kawasan berkenaan.
atau

Rajah 3: Pemilihan Tapak Pembangunan Mengikut Keutamaan

8.2 PERSEKITARAN HIJAU flora dan fauna, bumbung hijau. Ini

dapat dilaksanakan melalui pendekatan
Jaringan hijau merupakan satu gabungan berikut :
kawasan hijau yang bersambungan dan
berangkaian yang diliputi oleh • memelihara kawasan hutan dan
kepelbagaian elemen-elemen alam sekitar kawasan hijau dengan mewartakan
semulajadi dan buatan manusia. Elemen- kawasan berkenaan;
elemen ini termasuklah tumbuh-tumbuhan, • memperindahkan jaringan hijau
badan air, kawasan lapang/rekreasi, bukit- melalui penanaman pelbagai spesis
bukau, flora dan fauna. tumbuh-tumbuhan seperti pokok-
pokok teduhan dan hiasan yang
Persekitaran yang hijau dalam sesebuah sesuai;
kejiranan merupakan konsep utama • mempelbagaikan elemen-elemen
1
sesebuah kejiranan. Ini bermakna, landskap lembut dan kejur yang
tumbuh-tumbuhan hijau merupakan sesuai;
‘carbon sink’. Ini akan menjadikan • mereka bentuk jaringan laluan
sesebuah kejiranan yang hijau mempunyai pejalan kaki dan sikal yang
kualiti udara yang lebih baik serta nyaman dilengkapi dengan elemen-elemen
sekaligus mengurangkan kesan pemanasan landskap lembut dan kejur;
pulau haba yang berlaku diantaranya di • menyediakan jaringan hijau yang
kawasan bandar. Untuk itu, jaringan hijau bersambungan antara unit kejiranan
di dalam kawasan kejiranan boleh dengan unit kejiranan yang lain;
dilakukan. • menyediakan lebih banyak taman
khususnya taman komuniti;
Aplikasi jaringan hijau boleh dilaksanakan • menggalakkan pembinaan bumbung
melalui langkah-langkah seperti- hijau (green roofs), dinding hijau
(green walls) dan taman atas
i. mengintegrasikan rangkaian kawasan bumbung di bangunan bertingkat;
hijau sedia ada dengan yang baru • menggalakkan penggunaan kawasan
seperti taman rekreasi, badan air, lebihan dan terbiar sebagai tanah
kebun kejiranan, tanah lapang, kebun kejiranan sama ada secara
kawasan sensitif alam sekitar (KSAS), kekal atau sementara; dan
• memelihara dan mengekalkan
!
"Penanaman tumbuh-tumbuhan seluas 0.4 hektar (1 ekar) kawasan tasik, kolam dan anak
mampu memerangkap 12 tan debu dan gas di udara setiap
tahun. 1 hektar kawasan yang ditumbuhi dengan pokok
sungai untuk diintegrasikan dengan
juga mampu menyerap 900 kg karbon dan pada masa yang sistem pengurusan air larian seperti
sama mengeluarkan 600 kg oksigen. kaedah bio-retention dan swale.
Sumber: http://www.thelawninstitute & Urban Greening
Presentation Jeunesse Park, Executive Director, Trees for
Africa dalam Proceedings: Strategies for a Sustainable Built
Environment, Pretoria, 23-25 August 2000"

ii. setiap PBT hendaklah mensasarkan 2 a) Liputan Kawasan Hijau

hektar bagi 1000 penduduk di kawasan
pentadbirannya selaras dengan Dasar Pada masa kini, semua pembangunan
Perbandaran Negara. yang dikemukakan kepada PBT perlu
memperuntukkan sekurang-kurangnya
Foto 1 : Contoh-contoh rangkaian hijau yang diintegrasikan
10% kawasan tanah lapang awam
dengan laluan pejalan kaki serta sistem bio-
retentation dan swales. daripada keseluruhan pembangunan.
Tanah lapang perlu disedia berdasarkan
hierarki, keluasan dan saiz tadahan
penduduk mengikut keperluan di dalam
Garis Panduan Perancangan Tanah
Lapang dan Rekreasi (2011) (Jadual
2).
Sebagai nilai tambahan kepada sebuah

kejiranan hijau (selain daripada
peruntukan 10% kawasan lapang),
pengiraan liputan kejiranan hijau boleh
meliputi elemen seperti berikut:
i. bumbung hijau;
ii. tanaman di sepanjang jalan/laluan
pejalan kaki;
iii. tanah perkebunan komuniti;
iv. teknik pengurusan air larian yang
boleh mengurangkan kesan pulau
haba seperti bio-retention dan
swale;
v. badan air seperti tasik, sungai; dan
vi. KSAS seperti tanah lembap, hutan;

Jadual 2 : Hierarki tanah lapang awam Tanah lapang utama seperti taman
Hierarki Keluasan Saiz Fungsi
(Hektar) Tadahan
wilayah, taman bandaran dan taman
Penduduk tempatan boleh dijadikan sempadan
kejiranan untuk memastikan
Taman 8.0 12,000 – Kawasan rekreasi kesinambungan kawasan hijau dan
Tempatan 50,000 untuk kegunaan
orang aktiviti sukan, memelihara ekologi semulajadi (Rujuk
sosial dan Rajah 5).
kebudayaan yang
menampung
beberapa unit
kejiranan.
KSAS seperti tanah lembap boleh dijadikan
sebahagian daripada taman tempatan
Kawasan rekreasi
Padang 2.0 3,000 – yang mempunyai dengan syarat perlu mendapat persetujuan
Kejiranan 12,000 padang permainan daripada pihak berkuasa berkenaan.
orang dan kompleks
sukan kecil di
dalam sesuatu
kawasan kejiranan
Perancangan tanah lapang hendaklah
Padang 0.6 1,000 – Kawasan rekreasi
mengutamakan aspek keselamatan dengan
Permainan 3,000 orang untuk kegunaan menyediakan jalan di sekeliling sempadan
orang dewasa dan
kanak-kanak bagi
tanah lapang awam. Sekiranya jalan tidak
menampung dapat disediakan di sekeliling tanah lapang
keperluan 3 sub
kejiranan. tersebut, pembangunan sekitar kawasan
Lot 0.2 300 – 1,000 Kawasan rekreasi
tanah lapang berkenaan perlu mempunyai
Permainan orang untuk kanak-kanak elemen-elemen perancangan, pengawasan
peringkat umur
kurang 12 tahun di
atau ‘overlooking design’ dari bangunan
sesuatu kawasan yang berhampiran. Justeru -
sub-kejiranan.
Sumber: Draf Garis Panduan Perancangan Tanah Lapang Dan • semua bahagian hadapan bangunan
Rekreasi, 2010
hendaklah menghadap tanah lapang;
dan
Keseluruhan kawasan pembangunan • menyediakan akses ke taman
perumahan hendaklah mendapat akses ke melalui jalan tempatan dan laluan
tanah lapang dengan mudah dan cepat. pejalan kaki.
Sekurang-kurangnya 1 lot tanah lapang
hendaklah disediakan dalam satu unit
kejiranan.
Taman Tempatan yang dirancang

hendaklah diletakkan di pinggir kejiranan
untuk dikongsi dengan kejiranan
bersebelahan (Rujuk Rajah 4).

Rajah 4: Hierarki perancangan tanah lapang di dalam Bagi memperbanyakkan liputan kawasan
dan di antara unit kejiranan
hijau di suatu kawasan kejiranan elemen-
elemen seperti bumbung hijau, tumbuh-
tumbuhan tepi jalan, kebun kejiranan, bio-
retention, swales, badan air (awam), dan
taman rekreasi adalah digalakkan
disediakan.
Pokok-pokok jenis teduhan perlu ditanam

di sepanjang jalan dalam kawasan
perumahan untuk memberikan teduhan di
sepanjang laluan pejalan kaki, tempat letak
kereta dan tempat menunggu
pengangkutan awam.
Spesis pokok yang dipilih perlu mempunyai

ciri-ciri yang boleh menampakkan imej
jalan, kanopi yang berkesan, tidak
merosakkan ruang pejalan kaki serta
meminimumkan dalam aspek penggunaan
Rajah 5: Hierarki perancangan tanah lapang dalam air.
peringkat wilayah
Dalam keadaan tertentu pokok-pokok perlu
dipangkas secara berjadual untuk
melancarkan laluan kenderaan
perkhidmatan atau pengangkutan awam di
jalan-jalan dalam kawasan perumahan.
Penanaman pokok-pokok tepi jalan akan

dapat mengurangkan haba dari permukaan
jalan dan mengurangkan suhu iklim mikro
kawasan kejiranan.
Ia juga dapat menyediakan ruang untuk

kehidupan habitat seperti burung-burung,
serangga dan mamalia kecil.

b) Kebun Kejiranan Aktiviti pertanian yang bersesuaian

diusahakan di kawasan kejiranan adalah
Kebun kejiranan merupakan aktiviti aktiviti bercucuk tanaman seperti sayur-
pertanian yang dijalankan di kawasan sayuran dan buah-buahan.
kejiranan sama ada diusahakan secara
individu atau komuniti. Ia merupakan di Dua jenis kebun kejiranan iaitu -
antara salah satu usaha yang boleh
menggalakkan pengeluaran makanan i. Penanaman secara individu
tempatan yang dapat menjamin kesegaran
makanan, menggalakkan aktiviti kebun Setiap isi rumah digalakkan
yang menghasilkan pelbagai jenis menjalankan tanaman di tanah kosong
tanaman, menyokong pembangunan rumah kediaman sendiri, sama ada di
ekonomi tempatan dan menggalakkan depan, tepi, belakang, beranda, di atas
pertanian yang berasaskan komuniti. bumbung, termasuk ruang di hadapan
Selain daripada menjadi sumber untuk rumah.
bekalan hasil-hasil pertanian bagi
kegunaan sendiri ataupun dijual, ii. Kebun Komuniti (Community Farm)
perkebunan bandar merupakan langkah
yang boleh dilaksanakan bagi menghijau Penanaman secara komuniti merupakan
dan mengindahkan lagi kawasan aktiviti pertanian yang dijalankan oleh
persekitaran. penduduk setempat secara sukarela di
atas sesuatu parcel tanah. Minimum
Pada tahun 2008, Kementerian Pertanian saiz yang sesuai untuk kebun komuniti
dan Industri Asas Tani telah adalah 929 meter persegi (10,000 kaki
memperkenalkan Program Bumi Hijau persegi). Walau bagaimanapun,
sebagai langkah menggalakkan rakyat keluasan ini boleh dikurangkan
menyediakan bahan makanan sendiri mengikut kesesuaian tapak (Rujuk
melalui ”Tanam, Ternak & Makan Rajah 6).
Sendiri”. Bagi tujuan pelaksanaan
Program Bumi Hijau di peringkat PBT, Kebun komuniti digalak menyediakan –
Pekeliling Ketua Setiausaha Kementerian
Perumahan dan Kerajaan Tempatan Bil. 5 • pagar, sistem pengairan (watering
Tahun 2008 – Pelaksanaan Program Bumi system), ‘garden bed
Hijau oleh Pihak Berkuasa Tempatan yang enhancements’, stor bekalan, tangki
berkuatkuasa pada 1 Ogos 2008 telah tuaian hujan dan laluan pejalan kaki;
diedarkan.

• bangunan menyimpan peralatan, • mengenalpasti tanah-tanah kosong

Ô tea houseÕ , tempat duduk, tempat di sekitar pejabat PBT yang boleh
kunci basikal, beds tanaman, tapak diusahakan;
kompos, meja berkelah, pagar • mengenalpasti kawasan yang
terkawal dan tidak boleh digunakan
Sekiranya, tanah kebun komuniti tidak untuk aktiviti bercucuk tanam
dapat disediakan dalam kejiranan hijau seperti di rizab jalan utama; dan
tersebut, satu kebun komuniti di luar • mengalakkan supaya tanah kebun ini
modul kejiranan hijau digalak disediakan diuruskan oleh satu badan entiti
dalam lingkungan 800 meter jarak berjalan seperti persatuan penduduk, Rukun
kaki dari sempadan kejiranan hijau. Tetangga atau JKKK yang
melibatkan penghuni di kejiranan
hijau tersebut.
Rajah 6 : Contoh susun atur kebun kejiranan
Bagi kejiranan baru, pemaju digalakkan

Roof top ChildrenÕ s
Townhouse menyediakan rizab kebun komuniti dan ia
yard
terrace garden boleh dikira Õ value addedÕ kepada pelan
Vegetable
tatatur. Rizab kebun komuniti dikira
Green
garden sebagai kawasan liputan kejiranan
Street
plantings roofs (neighbourhood green coverage).
Foto 2 : Contoh Kebun Kejiranan di kawasan perumahan
kepadatan rendah dan sederhana
Di kejiranan sedia ada, PBT hendaklah :

Rajah 7 : Contoh Kebun Kejiranan di kawasan perumahan
kepadatan tinggi
• mengenalpasti tanah-tanah kosong
seperti tanah rezab dan kawasan
lapang atau kawasan rentis Tenaga
National Berhad untuk diusahakan
sebagai kebun komuniti dengan
syarat mendapat kebenaran tuan
punya tanah atau pihak berkuasa
tertentu;

Pasar Tani berpendapatan sederhana rendah dan

rendah.
Perancangan penempatan Pasar Tani
Rajah 8 : Prinsip Asas perancangan hierarki pengguna
sesuai dalam lingkungan 800 meter dari jalan
kejiranan hijau. Tempat letak kereta
Pertimbangan Pejalan Kaki
terbuka boleh dijadikan sebagai tapak
Pertama Penunggang Basikal
untuk kegunaan ini.
Pengguna Pengangkutan
Awam
Hasil tanaman daripada kebun komuniti
Kenderaan Perkhidmatan
boleh dipasarkan di pasar tani. (contoh kecemasan,
Pertimbangan pengangkutan sisa dll)
Akhir Kenderaan bermotor
8.3 REKA BENTUK KEJIRANAN
DAN PENGANGKUTAN
Corak jalan yang memberi keutamaan
kepada pejalan kaki adalah seperti di
a) Walkability And Connectivity
Rajah 9.
Struktur kejiranan hendaklah direka bentuk
untuk mengurangkan kebergantunan Rajah 9 : Perbandingan corak jalan dengan kebolehtelapan yang
tinggi dan rendah.
kepada penggunaan kenderaan bermotor
bagi menjalankan aktiviti harian. Ini kerana
kenderaan bermotor merupakan
penyumbang terbesar dalam pengeluaran
karbon. Bagi tujuan ini, sebuah modul
kejiranan hendaklah direka melalui prinsip
rekabentuk pasif dengan ciri-ciri walkability
dan connectivity supaya ia berupaya
menggalakkan penduduk setempat
berjalan kaki untuk melakukan aktiviti
harian di antara kediaman dengan tempat
kerja, tempat beriadah, membeli-belah,
belajar dan beribadat. Rajah 8
menunjukkan asas perancangan hierarki
pengguna yang memberi keutamaan
kepada pejalan kaki. Konsep ini sesuai
untuk semua golongan komuniti khususnya
golongan kanak-kanak, warga emas,
golongan kelainan upaya dan golongan

Perancangan dan reka bentuk kejiranan Rajah 10 : Gambaran 4 modul kejiranan dan lokasi pusat
hendaklah bermula dengan konsep modul kejiranan.
kejiranan dengan ciri-ciri berikut:
i. Saiz kejiranan ditentukan melalui 5

minit2 hingga 10 minit berjalan kaki
yang diukur dengan kira-kira 400 meter
jejari dari titik tengah ke tepi. Keluasan
yang sesuai untuk sesebuah modul
kejiranan adalah 16 hingga 51 hektar
(40 hingga 125 ekar).
ii. Setiap kejiranan hendaklah mempunyai

sebuah pusat kejiranan yang
merupakan fokus komuniti. Ia
hendaklah terdiri daripada campuran
kegunaan tanah yang serasi
(compatible) yang membekal barangan
dan perkhidmatan untuk keperluan
penduduk setempat. Ini boleh disokong
dengan perhentian transit utama, Bagi mewujudkan laluan pejalan kaki
kemudahan masyarakat dan kawasan dan sikal yang selesa dan selamat,
lapang. Rajah 10 menunjukkan contoh aspek pengurusan trafik yang
kedudukan pusat kejiranan untuk bersepadu hendaklah dilaksanakan
sesuatu modul kejiranan. untuk memberi keutamaan kepada
iii. Sistem rangkaian jalan, laluan pejalan pejalan kaki dan penunggang basikal
dengan strategi-strategi berikut:
kaki serta laluan sikal yang mudah
sampai dengan tahap penyambungan • menyediakan ruang tempat letak
yang tinggi di dalam sesebuah modul basikal;
kejiranan perlu diadakan (Rujuk Rajah • rekabentuk elemen jalan yang
11). Kemudahsampaian ini penting bagi mengurangkan kelajuan kenderaan
perjalanan di antara kawasan yang tinggi; dan
perumahan ke kemudahan awam, pusat • menghadkan penyediaan ruang
tumpuan masyarakat dan tempat letak kereta.
perkhidmatan, kemudahan transit, • menetapkan had kelajuan di
tempat kerja serta kawasan rekreasi. kawasan perumahan adalah 25-
30km/jam seperti yang dicadangkan
#
"$%&'()"*"+),()"-!./01"2"34%5(52"67879(5"7:;"<,=,(5>"

oleh Jabatan Kerja Raya (JKR) untuk iv. Kemudahan sistem transit3 yang
tujuan keselamatan. dekat (5 hingga 10 minit berjalan
kaki) hendaklah dirancang dengan
Rajah 11 : Prinsip perancangan jalan yang bersambungan
mengambilkira had waktu menunggu
dalam sesuatu parcel bagi satu modul kejiranan. yang selesa dan praktikal tidak
melebihi 15 minit4. Bagi pergerakan
secara dalaman sesebuah kejiranan,
feeder bus digunakan dan disokong
dengan kemudahan perhentian bas.
Bagi pergerakan ke peringkat wilayah
boleh disokong dengan penyediaan
kemudahan perhentian bas, dan stesen
hentian rel (sistem transit aliran
ringan, monorail, komuter atau MRT).
Perletakan hentian bas hendaklah di
dalam lingkungan 5 minit berjalan kaki
(400 meter) atau stesen transit dalam
10 minit berjalan kaki (800 meter).
Rajah 12 menunjukkan perhubungan di

antara modul kejiranan, pusat kejiranan
dan pusat bandar. Rangkaian hijau dan
pengangkutan rel merupakan elemen yang
perlu diintegrasikan.
3
Penyediaan kemudahan transit adalah satu alternatif
kepada penggunaan kereta persendirian yang praktikal bagi
perjalanan melebihi 4 km (Sumber : Green Communities
Criteria, 2008 melalui www.greencommunitiesonline.org)
4
Sumber : Green Communities Criteria, 2008 melalui
www.greencommunitiesonline.org"

Rajah 12 : Contoh modul kejiranan dalam membentuk bandar dan Justeru, kepadatan yang rendah adalah
pusat bandar terletak kawasan yang mempunyai
aksesibiliti yang tinggi.
kurang sesuai untuk dilaksanakan di
dalam kejiranan hijau.
Manakala kawasan yang

berkepadatan amat tinggi tidak
begitu sesuai untuk menjadi
kawasan kediaman yang selesa
kerana terlalu sesak. Bagi
kawasan seperti ini, ia
memerlukan perancangan yang
amat teliti melalui rekabentuk
bandar yang berkualiti tinggi dan
penyelenggaraan yang berkesan.
Dicadangkan satu modul

kejiranan dirancang dengan
purata kepadatan sekurang-
kurangnya 30 unit/hektar (12
unit/ekar) bagi menyokong
kemudahan aktiviti harian seperti
tempat pembelajaran, tempat
membeli-belah, tempat ibadat,
tempat beriadah dalam sesuatu
b) Kepadatan Sederhana Dan kejiranan.
Tinggi
Manakala purata kepadatan maksimum
Kepadatan yang sederhana dan tinggi amat kejiranan yang dicadangkan adalah
digalakkan di dalam sebuah kejiranan 128 unit/hektar (52 unit/ekar) ke arah
hijau. Ini bertujuan untuk- kejiranan yang bermandiri (self-
contained). Jadual 3 menerangkan
i. memanfaatkan sumber tanah; kategori kepadatan kejiranan mengikut
ii. menjimatkan ruang bagi penyediaan ciri-ciri kejiranan.
kemudahan infrastruktur dan utiliti;
iii. menyokong kemudahan sistem Rajah 13 menunjukkan modul
pengangkutan awam bagi menjamin kejiranan yang menyokong stesen rel
pembangunan yang feasible. mempunyai kepadatan yang lebih
tinggi.

Jadual 3 : Kategori kepadatan mengikut ciri kejiranan
Kepadatan Kejiranan Orang

Ciri-ciri Kejiranan Panduan
(*unit/hektar & ekar) /hektar
Kepadatan Rendah < 30 Tidak dapat menyokong kemudahan aktiviti Tidak digalakkan
7 unit/hektar harian dan pengangkutan awam
(3 unit/ekar)
5
Kepadatan Sederhana 31 – 130 Dapat menyokong pengangkutan awam Kurang
Rendah digalakkan
8 – 29/hektar Kekerapan bas yang rendah (tempoh masa
(4-12 unit/eker) menunggu melebihi 30 minit)
6
Kepadatan Sederhana 131-240 Dapat menyokong pengangkutan awam Digalakkan
30 - 53 unit/hektar
(13 – 21 unit/ekar) Kepadatan minimum untuk menggalakkan
penduduk setempat berjalan kaki bagi tujuan
menjalankan aktiviti harian
Kepadatan minimum untuk menyokong

perkhidmatan bas dengan kekerapan 15 minit
masa menunggu
Kepadatan Sederhana 241 - 400 Kepadatan minimum untuk menyokong Digalakkan

Tinggi perkhidmatan rel
54 – 89 unit/hektar
(22 - 36 unit/ekar) Kepadatan minimum untuk menggalakkan
penduduk setempat berjalan kaki bagi tujuan
keperluan harian
Kepadatan Tinggi Tahap mandiri yang tinggi, menyokong pelbagai Digalakan

90 – 113 unit/hektar 401-580 kemudahan pengangkutan awam, akses yang
(37 - 46 unit/ekar) tinggi kepada kepelbagaian perkhidmatan dan
barangan.
7
Penggunaan tanah yang efisien.
Kepadatan amat
tinggi > 580 Kepadatan yang amat tinggi tidak digalakkan Tidak digalakkan
> 114 unit/hektar orang kecuali pusat bandar yang direkabentuk bandar dalam modul
(>46 unit/ekar) yang berkualiti tinggi kejiranan
*Nota : purata saiz isi rumah Malaysia adalah 4.5.
?
"$%&'()"*"<,=,(5"7:;"@%=4&4',8("A(B(:;(:9(*"@"$4%)9('44C"-D(E&7:"F"+(:E4)=GH"!./.1>"
I
"+(B7;7=7:"!J0KL00"4)7:M"B()"G(C=7)"&(:MM787CC7:"C4&%:,=,"'()N787:"C7C,"%:=%C"7C=,O,=,"G7),7:"-$%&'()*"<,=,(5"7:;"@%=4&4',8("A(B(:;(:9(*"@"$4%)9('44C"
-D(E&7:"F"+(:E4)=GH"!./.1>"
P
"+(B7;7=7:"?00"4)7:M"B()"G(C=7)"&()%B7C7:"C(B7;7=7:"&7C5,&%&"%:=%C"B(:MM%:77:"=7:7G"H7:M"'()C(57:";,"C7E757:"B%57="'7:;7)"-$%&'()"*"<G7%"Q44:"
Q7,2"A(5,M:,:M"R(==()"<,=H"<(:=)(5"S4E7);5"T&B)4O,:M"$%5=7,:7',8,=H"7:;"U,O7',8,=H2"#00!1>"

Rajah 13 : Perkaitan kepadatan dengan kemudahan aksesibiliti dan pengangkutan awam.

c) Kepelbagaian Kegunaan Tanah ii. Pembangunan Guna Tanah Pelbagai

Secara Menegak (vertical)
Kepelbagaian guna tanah bermaksud
pelbagai aktiviti seperti kediaman, Pembangunan guna tanah pelbagai
perniagaan, kemudahan awam dan institusi secara menegak merupakan komposisi
berada di dalam lingkungan berjalan kaki. guna tanah perumahan dan kegunaan
Pembangunan guna tanah pelbagai boleh lain mengikut tingkat berlainan dalam
terdiri daripada sama ada - satu bangunan. Rajah 14 merupakan
contoh pembangunan guna tanah
i. Pembangunan Guna Tanah Pelbagai pelbagai secara menegak.
Secara Melintang (horizontal)
Setiap modul kejiranan hijau dicadangkan
Pembangunan guna tanah pelbagai menyediakan pelbagai campuran guna
secara melintang merupakan komposisi tanah sama ada dalam sesebuah
komponen perumahan dengan bangunan, sepanjang jalan atau sesuatu
kegunaan lain yang diletak secara kejiranan.
bersebelahan di sesebuah
kawasan/kejiranan.
atau
Rajah 14 : Contoh pembangunan guna tanah pelbagai

secara menegak

Tujuan campuran kepelbagaian guna tanah Jadual 4: Perbandingan ‘mono-use’ dan campuran
pelbagai guna tanah
adalah untuk memberi peluang kepada
setiap golongan komuniti menjalankan Mono-use Zoning Campuran Guna
aktiviti dalam satu perjalanan, Tanah
memendekkan jarak perjalanan. Ini Pembangunan Pembangunan
mengurangkan kebergantungan kepada berorientasikan menggalakkan
kenderaan bermotor. Rajah 15 kenderaan bermotor penduduk berjalan
menunjukkan konsep ‘mono-use’ dan kaki
pembangunan pelbagai. Aktiviti diasingkan Aktiviti dijalankan
secara setempat
Rajah 15 : Perbandingan ‘mono-use’ dan campuran pelbagai guna tanah
Sumber : Planning for Sustainable Travel, http://www.plan4sustainabletravel.org

"
Rajah 16 pula menunjukkan contoh
kawasan perumahan dan tempat kerja
adalah berhampiran dan mempunyai
aksesibiliti yang tinggi untuk dihubungi
melalui kenderaan awam, basikal atau
berjalan kaki.

Rajah 16 : Contoh pengintegrasian kawasan perumahan dan tempat kerja
Prinsip perancangan pembangunan guna tahap kesihatan penduduk. Justeru,

tanah pelbagai - guna tanah berkenaan perlu dirancang
di kawasan lain yang bersesuaian.
i. Guna Tanah Serasi
ii. Lokasi Yang Sesuai
Jenis guna tanah yang bersesuaian
untuk pembangunan bercampur dalam Pusat tumpuan komuniti/pusat
sesebuah modul kejiranan adalah kejiranan merupakan lokasi tapak yang
seperti kediaman, perniagaan runcit, paling sesuai untuk pembangunan guna
kemudahan awam, pejabat, industri tanah pelbagai.
ringan. Manakala guna tanah tidak
serasi ialah aktiviti yang boleh memberi Sekurang-kurangnya 10% daripada
risiko pencemaran yang menjejaskan pembangunan perumahan keseluruhan

seperti perniagaan dan kemudahan Bagi perumahan berkepadatan tinggi

awam diletakkan di kawasan pusat dan sederhana seperti pangsapuri
tumpuan komuniti/pusat kejiranan. dibina di dalam, bersebelahan atau
berhampiran pusat tumpuan kejiranan,
Kepelbagaian guna tanah kemudahan kemudahan transit atau kemudahan
awam bergantung kepada kepadatan awam utama (Rujuk Jadual 5 dan
penduduk. Kepadatan penduduk yang Rajah 17).
tinggi memerlukan kemudahan awam
yang lebih pelbagai berdasarkan kepada
tadahan penduduk sepertimana di e) Kemudahan Transit
dalam “Garis Panduan Perancangan
Kemudahan Masyarakat” terbitan JPBD Sistem transit lebih berkesan di kawasan
Semenanjung Malaysia. berkepadatan tinggi, kawasan
pembangunan pelbagai yang tertumpu di
sepanjang jalan utama, dan penyediaan
d) Kepelbagaian Jenis Perumahan tempat letak kereta berpusat bagi
menggalakkan penggunaan kenderaan
Salah satu ciri kejiranan hijau adalah awam. Panduan perancangan kemudahan
menyediakan kepelbagaian jenis transit -
perumahan untuk menggalakkan
percampuran penduduk. Percampuran i. hentian bas dibina di dalam
penduduk yang terdiri daripada pelbagai lingkungan 5 minit berjalan kaki (400
latar belakang ekonomi, kaum dan meter);
umur mampu menjadikan sesebuah
kejiranan lebih berdayahuni. ii. stesen transit disediakan dalam
lingkungan 10 minit berjalan kaki (800
Setiap modul kejiranan dicadang meter);
menyediakan pelbagai jenis perumahan
mengikut saiz lot, kos rumah dan iii. stesen/hentian transit disediakan drop
kepadatan rumah bagi menyediakan kerb, digalak menggunakan solar
pelbagai pilihan kepada penghuni. Ini panel bagi tujuan pencahayaan pada
termasuk rumah mampu milik mengikut
waktu malam dan kemudahan letak
dasar harga yang ditetapkan oleh
kerajaan. basikal berkunci.
Perumahan berkepadatan rendah

seperti rumah banglo dan rumah
berkembar dibina di pinggir kejiranan.

Jadual 5 : Cadangan kepadatan bersih minimum mengikut jenis perumahan
Jenis Rumah Kepadatan Rumah Kategori Kepadatan

Rumah
Rumah sesebuah 3 – 6 unit/ekar Rendah
Rumah berkembar 7 – 10 unit/ekar Rendah
Rumah teres 11 – 20 unit/ekar Sederhana
Rumah Bandar (Townhouse) 21 - 25 unit/ekar Sederhana tinggi
8
Pangsapuri Kos Sederhana dan Kos 40 – 100 unit/ekar Tinggi
Tinggi
Rajah 17 : Zon Jenis Rumah dalam Sesebuah Modul Kejiranan
f) Pusat Kejiranan
/
"V7),5"67:;%7:"6()%&7G77:2"W6RA"-#0!!1"

Setiap modul kejiranan hijau hendaklah Rajah 18 : Contoh pusat kejiranan hijau
mempunyai sebuah pusat kejiranan
sebagai pusat tumpuan komuniti.
f) Jenis Pusat Kejiranan
i. berorientasikan kemudahan
pengangkutan awam (Rujuk Foto 3);
ii. berorientasikan kawasan perniagaan
yang terletak di jalan utama dan
digalakkan direkabentuk dengan
kegunaan pembangunan pelbagai
seperti service apartment atau rumah
kedai; dan
iii. berorientasikan tempat awam Sumber: LEED Neighbourhood Development, 2009
khususnya komuniti club house,
kawasan tanah lapang utama,
perpustakaan, dewan orang ramai,
tempat ibadat.
Foto 3: Contoh pusat kejiranan hijau yang berorientasikan kemudahan awam
Sumber : Making a Great Place, http://www.oregonmetro.gov

Pusat kejiranan hendaklah direkabentuk jalan dan anjakan bangunan tersebut

dengan komponen yang dapat membentuk hendaklah tidak lebih daripada 8 meter
sense of community dan sense of identity (25 kaki). Ruang 8 meter tersebut
(Rujuk Rajah 18). hendaklah dijadikan ruang awam
seperti courtyard.
Kriteria perancangan dan reka bentuk • Untuk bangunan bukan perumahan dan
adalah seperti berikut: bukan stand-alone, laluan masuk ke
bangunan berkenaan hendaklah tidak
i. diletakkan di lokasi yang mudah dilihat lebih 23 meter (75 kaki) di antara
(pandangan vista); laluan di sepanjang jalan tersebut.
ii. menyediakan kemudahan awam di
kawasan yang mudahsampai dan Rajah 19: Orientasi dan laluan masuk ke bangunan
dilihat; •
iii. menyediakan keperluan harian bagi •
majoriti komuniti terutamanya untuk •
kanak-kanak, golongan berumur dan •
golongan kelainan upaya; dan •
iv. menggalakkan pembangunan pelbagai. •
•
g) Reka bentuk Dan Kegunaan •
Bangunan Di Pusat Kejiranan •
Pusat kejiranan hendaklah direkabentuk

dengan penekanan kepada orientasi dan Sumber: DPZ Asia
laluan masuk serta ciri-ciri aras bawah
Foto 4 : Bangunan yang berada di pusat tumpuan
bangunan. hendaklah dibina sehingga ke sempadan jalan
i. Orientasi, Fasad Dan Laluan Masuk
! Bangunan di pusat kejiranan digalakkan

menghadap ke arah jalan dan dibina ke
sempadan laluan pejalan kaki di tepi
jalan (zero setback). (Rujuk Rajah 19
dan Foto 4).
! Sekiranya terdapat bangunan yang
tidak dibina ke sempadan laluan pejalan
kaki di tepi jalan, sekurang-kurangnya
Sumber: DPZ Asia
80% bangunan dibina ke sempadan

ii. Aras Bawah Bangunan h) Streetscape Kawasan Kejiranan

Hijau
! Semua aras bawah (ground-level)
bangunan yang menjalankan aktiviti Dalam pembangunan konvensional,
runcit, perkhidmatan dan perniagaan pendekatan kejuruteraan yang diamalkan
hendaklah menghadap ruang awam. dalam menentukan klasifikasi jalan adalah
! Sekurang-kurangnya 60% daripada berdasarkan kapasiti isipadu trafik
fasad bangunan dipasang cermin jelas kenderaan bermotor sahaja. Didapati
yang berada di antara 1 hingga 2.5 pendekatan ini telah mengabaikan peranan
meter (3 hingga 8 kaki) dari kaki street yang sebenar yang mempunyai
bangunan (Rujuk Rajah 20). pelbagai fungsi (multi-functional). Oleh itu,
! Dinding bangunan yang kosong (blank) klasifikasi ‘street’ harus ditentukan
tidak digalakkan. berdasarkan gabungan kapasiti, kelajuan
! Aras bawah komponen kediaman, perlu kenderaan dan fungsi/karektor street.
dinaikkan (elevated) dengan tidak lebih
daripada 0.6 meter (2 kaki) dari kaki • Kapasiti: bilangan kenderaan bermotor
bangunan. yang boleh bergerak dengan tahap yang
selamat. Aspek fizikal yang berkaitan
Rajah 20 : Fasad Bangunan
dengan kapasiti adalah bilangan lorong,
kelebaran jalan, kelajuan dan radius
kerb.
Sumber: Traditional Neighborhood Development (TND) Guidelines, • Karektor street: karektor street
North Carolina Department Of Transportation, 2000
dibentuk daripada peranan street
terhadap kawasan bandar (urban
realm) yang termasuk laluan penjalan
kaki, jenis bangunan, landskap di
sepanjang street tersebut (Rujuk
Sumber: Traditional Neighborhood Development (TND) Guidelines,
Rajah 22).
North Carolina Department Of Transportation, 2000
GPP ini akan memberi fokus kepada laluan
Rujuk Rajah 21 untuk perincian penjalan kaki dan sikal, tempat letak
penerangan bagi orientasi, laluan masuk kenderaan dan tempat letak basikal.
dan fasad bangunan.

Rajah 21 : Contoh reka bentuk Fasad, Laluan Masuk dan Kegunaan aras bawah

Rajah 22 : Contoh keratan rentas zon streetscape
Sumber : Brisbane Streetscape Design Guidelines
i) Laluan Pejalan Kaki dan Sikal Bagi kawasan pusat kejiranan atau pusat
tumpuan orang ramai atau kawasan
Intensiti pembangunan bagi komponen berkepadatan tinggi, laluan pejalan kaki
bukan perumahan, mestilah menggalakkan hendaklah lebih luas atau tidak kurang
akses pejalan kaki dengan memberi daripada kelebaran penjalan kaki di
penekanan kepada kaki lima, lorong kawasan perumahan untuk menyediakan
pejalan kaki dan perhentian transit (transit perabot-perabot jalan.
stop).
Setiap hieraki jalan perlu menyediakan
Perancangan kejiranan hijau tidak laluan pejalan kaki/sikal di kedua-dua
menggalakkan penggunaan cul-de-sac. belah jalan.
Sekiranya diperlukan penyediaannya,
sekurang-kurangnya 90% cul-de-sac perlu Untuk jalan 30 meter, contoh keratan
bersambung dengan laluan pejalan kaki rentas yang dicadangkan adalah seperti
atau basikal. Maksimum panjang jalan cul- Rajah 23 dan 24.
de-sac adalah 75 meter.
Laluan pejalan/sikal untuk jalan 20 meter,
Laluan pejalan kaki/sikal di kawasan terdapat 3 contoh rekabentuk keratan
perumahan hendaklah sekurang-kurangnya rentas iaitu di Rajah 25, 26 dan 27.
1.5 meter (5 kaki) lebar bagi menjamin Disamping laluan pejalan kaki/sikal,
keselesaan untuk membolehkan 2 orang penyediaan TLK jenis on street juga boleh
berjalan seiring pada masa yang sama disediakan di tempat-tempat yang sesuai
(Foto 5 dan Foto 6). seperti di Rajah 27.

Untuk jalan di kawasan perumahan iaitu Pelan susunatur jalan direka bentuk supaya
jalan 15 dan 12 meter, keratan rentas semua pembangunan menghadap jalan
yang dicadangkan adalah seperti di Rajah termasuk taman dan kawasan semulajadi.
28 dan 29. Konsep longkang tertutup
Foto 5 : Laluan pejalan kaki yang selesa
digalakkan untuk memberi lebih ruang
kepada laluan pejalan kaki/sikal dan
landskap.
• Sepanjang laluan pejalan

kaki/sikal perlu dilanskap
dengan pokok-pokok yang
boleh memberikan
teduhan kepada pengguna
untuk tujuan keselesaan.
• Laluan pejalan kaki/sikal
hendaklah dirancang
secara jaringan berterusan
(continous network). Ini
termasuk meminimumkan
potongan kerb bagi
mengurangkan gangguan
Bagi penyediaan lorong belakang,
kepada pejalan kaki dan
pelan susunatur perlu diterapkan
penunggang sikal.
dengan konsep pengawasan
semulajadi untuk memastikan
• Laluan pejalan kaki/sikal hendaklah
laluan awam tidak dilindungi dan
menghubungkan di antara tempat-
menghalang penglihatan.
tempat tumpuan. Ia hendaklah
merupakan laluan yang jelas, selesa
dan terus ke pusat kejiranan atau ke
• Laluan pejalan kaki/sikal yang utama
tempat perhentian transit.
perlu bersempadan dengan bahagian
hadapan lot-lot kediaman, taman
• Laluan pejalan kaki/sikal alternatif di
awam, plaza atau lain-lain kegunaan
sekeliling taman-taman perlu
komersil.
disediakan bagi penggunaan di waktu
malam atau faktor keselamatan.

Rajah 23: Keratan Rentas Jalan 30 Meter (100 kaki) Mengikut Arahan Teknik Jalan (JKR)
Rajah 24 : Cadangan Keratan Rentas Jalan 30 Meter (100 kaki) Dengan Median Berbentuk Swale

Rajah 25 : Keratan Rentas Jalan 20 Meter (66 kaki) Mengikut Arahan Teknik Jalan (JKR)
Rajah 26 : Cadangan Keratan Rentas Jalan 20 Meter (66 kaki) Dengan Penyediaan Median

Rajah 27 : Cadangan Keratan Rentas Jalan 20 Meter (66 kaki) Dengan Tempat Letak Kereta Di Atas Turapan Jalan
Rajah 28 : Cadangan Keratan Rentas Jalan 15 Meter (50 kaki)

Rajah 29 : Cadangan Keratan Rentas Jalan 12 Meter (40 kaki)
Foto 6 : Contoh penambahbaikan laluan pejalan kaki Dua kaedah untuk melebarluaskan laluan
pejalan kaki/sikal iaitu (Foto 7):
a) mengecilkan saiz kelebaran turapan

permukaan jalan khususnya di jalan
pengumpul kecil dan jalan tempatan
bagi membolehkan ruang yang lebih
Sebelum besar dapat diperuntukkan kepada
pembinaan laluan pejalan kaki dan
laluan berbasikal; dan
Selepas
b) menambah kelebaran rizab jalan
dengan mengekalkan turapan jalan dan
menambah kelebaran laluan pejalan
kaki/sikal.
Sumber : Urban Advantage, http://www.urban-advantage.com/

Foto 7 : Contoh pembangunan melebarluaskan laluan Selepas

pejalan kaki/sikal

Sebelum
• Bahan binaan lain selain daripada
bitumen digunakan dalam membina
permukaan laluan pejalan kaki/sikal.
Selepas j) Tempat Letak Basikal
• Perletakan kemudahan tempat letak

basikal hendaklah disediakan di
kawasan-kawasan yang mudah sampai
kepada pengguna (Foto 9).
• Reka bentuk kemudahan tempat letak
• Laluan pejalan kaki/sikal boleh basikal yang disediakan hendaklah
diasingkan daripada jalan utama selamat dan mencukupi.
dengan tanaman pokok jalan (Foto 8). • Menyediakan papan tanda penerangan
yang jelas tentang penggunaan
Foto 8 : Contoh pembangunan pejalan kaki/sikal yang kemudahan tempat letak basikal.
diasingkan daripada jalan utama
Sebelum Foto 9 : Contoh-contoh reka bentuk kemudahan tempat

letak basikal

k) Tempat Letak Kereta (TLK)
• Ruang TLK hendaklah diletak di tempat ! Bagi kawasan perdagangan atau pusat
yang tidak mengganggu kejiranan, ruang TLK digalakkan
dikurangkan sebanyak 10% hingga
kesinambungan di sepanjang laluan
50% daripada piawaian TLK sedia ada.
pejalan kaki.
Tindakan ini hanya dapat dilaksanakan
• Kedua-dua belah jalan hendaklah
apabila kawasan ini telah mempunyai
disediakan ruang TLK ‘on-street’.
sistem pengangkutan awam yang
! TLK off-street boleh diletakkan di
efisien serta persekitaran yang
belakang lot bangunan supaya tidak
’walkable’ seperti penyediaan laluan
menganggu akses pejalan kaki.
penjalan kaki yang bersinambungan
! Setiap modul kejiranan hijau digalakkan dan selesa.
memperuntukan ruang TLK yang kurang
daripada 1.5 TLK bagi setiap unit rumah
(Rujuk Jadual 6).
Jadual 6 : Penilaian ruang tempat letak kereta dalam kejiranan hijau
Kurang Baik
Sederhana
Baik (Kejiranan yang
(Kejiranan Hijau yang
(Kejiranan Hijau yang bergantung kepada
bergantung kepada
Peruntukan ‘walkable’) kenderaan
kenderaan awam)
Tempat Letak persendirian)
Kereta
Kurang daripada 1 1.5 – 1 TLK/Unit 2 – 1.5 TLK/Unit

TLK/Unit Rumah Rumah Rumah

l) Persekitaran Kejiranan yang Foto 10 : Contoh Barrier Free di pusat bandar

Selamat dan ‘Barrier Free’
Aspek keselamatan merupakan elemen
penting dalam perancangan sesebuah
kejiranan. Perancangan
pembangunan menggunakan
pendekatan ‘crime prevention
through environmental design’
(CPTED) boleh mengurangkan
kadar jenayah di kawasan
kejiranan.
Pendekatan ini, boleh dirujuk

dokumen “Panduan Pelaksanaan
Crime Prevention Through
Environmental Design” terbitan
JPBD (2010).
Kejiranan yang selamat akan

menggalakkan lebih ramai
penduduk selesa untuk berjalan
kaki dengan rasa yang selamat untuk
ke destinasi mereka. 8.4 BANGUNAN
Selain itu, rekabentuk barries free di Bangunan merupakan salah satu elemen
dalam kejiranan juga dapat penting dalam melambangkan sebuah
menggalakkan orang kelainan upaya kejiranan hijau. Matlamat utama
untuk berdikari mendapatkan keperluan pembinaan bangunan di dalam kejiranan
mereka dan berasa selamat untuk hijau adalah bangunan yang memenuhi
berjalan di dalam kejiranan berkenaan ciri-ciri bangunan hijau iaitu-
serta menggunakan pengangkutan i. menggunakan tenaga secara cekap;
awam (Foto 10). ii. menggunakan bahan kitar semula
untuk pembinaan bangunan;
iii. perancangan dan pengurusan
bangunan yang mampan
iv. menggunakan inovasi teknologi hijau;

v. menghasilkan suasana dalaman yang Oleh yang demikian pembinaan bangunan

berkualiti dan selesa untuk penguna; di dalam kejiranan hijau perlu memenuhi
dan ciri-ciri bangunan hijau dari segi struktur
vi. mencerminkan identiti dan budaya bangunan dan keseluruhan proses
masyarakat setempat. pembinaannya (life cycle) yang mesra alam
bermula daripada penetapan lokasi tapak
Pembinaan bangunan, di negara ini pada bangunan, sehingga keupayaan bangunan
dasarnya perlu memenuhi Undang- untuk mengekalkan ciri-ciri berkenaan.
Undang Kecil Bangunan Seragam 1984, Bangunan hijau juga menggalakkan
selain daripada standard keperluan amalan penggunaan inovasi teknologi hijau bagi
(Code of Practice) yang dikeluarkan oleh menjadikan bangunan lebih selesa dan
SIRIM. Undang-undang kecil dan Code of mesra alam. Rajah 30 menunjukkan salah
Practice ini dari semasa ke semasa satu contoh bagaimana ’retrofiting’ sebuah
dikemaskini bagi memenuhi aspek-aspek pangsapuri boleh diambilkira untuk
pembangunan yang lebih mampan dan memenuhi ciri-ciri bangunan hijau.
juga sebagai langkah mitigasi menghadapi
rintangan bencana seperti gempa bumi.
Pada masa kini kebanyakkan negara telah
mempunyai sistem penarafan bangunan
hijau. Bagi Malaysia, penarafan bangunan
hijau berdasarkan kepada Index
Bangunan Hijau (Green Building Index
(GBI) Malaysia). Enam (6) kriteria utama
yang digariskan di dlam GBI ini adalah –
i. kecekapan tenaga yang digunakan;

ii. kualiti persekitaran dalaman bangunan;
iii. perancangan dan pengurusan tapak
yang mampan;
iv. material dan sumber material yang
digunakan untuk pembinaan bangunan;
v. kecekapan penggunaan air; dan
vi. inovasi dalam reka bentuk bagi
memenuhi GBI.

Rajah 30 : Menunjukkan contoh 9 cara bagaimana apartment keluarga (multi-family apartment) sedia ada
boleh diubahsuai dengan mengambilkira teknologi hijau semasa.
Sumber: Adaptasi daripada : San Francisco Planning and Urban Research Association (SPUR) “SPUR Report (02/2011) :
Greening Apartment Building”.
1. Sistem Pemanasan Air – strategi termasuklah meningkatkan kecekapan tenaga dengan memasang sistem
air panas melalui penggunaan solar.
2. Sistem pengudaraan dan penghawa dingin - perlu ditukar dengan sistem yang lebih mesra alam dan
menjimatkan tenaga.
3. Memasang sistem pembuangan sisa yang mampu mengasingkan sisa buangan daripada sistem sedia ada.
4. Peralatan memasak dan membasuh perlu diganti dengan peralatan yang lebih menjimatkan tenaga.
5. Lampu di ruang guna sama – boleh menggunakan sistem photocells, juga sensor bagi menjimatkan
penggunaan elektrik.
6. Memperbetulkan sistem pengairan dalam bangunan. Penggunaan sistem penuaian air hujan untuk kegunaan
tandas dan laman boleh digunakan.
7. Tandas – menggunakan air daripada sistem penuaian air hujan, menukar sistem flush dan kepala shower
supaya penggunaan air dapat dijimatkan.
8. Pengudaraan – Boleh menukar jenis cermin, dinding supaya menggalakkan udara semulajadi masuk ke
dalam bangunan.
9. Unit individu- menukar lampu, kipas, penghawa dingin peti sejuk dan lain-lain perkakasan yang mempunyai
kecekapan tenaga.

8.5 AIR , TENAGA DAN SISA Sisa ! Mengurangkan penjanaan

PEPEJAL ! Mengguna semula sisa untuk
menghasilkan tenaga.
Sumber air, tenaga dan sisa perlu ! Kitar semula sisa
dimanfaatkan sebaik mungkin di dalam
perancangan kejiranan hijau melalui Selain pendekatan konsep 3R, pengurusan
pengintegrasian pembinaan infrastruktur sumber air, tenaga dan sisa boleh diurus
dan utiliti serta bangunan secara ‘eco- secara bersepadu bagi memastikan kitar
cycle’ design. hayat (life cycle) elemen-elemen
berkenaan dapat digunakan semaksima
Bagi memastikan sumber air, tenaga dan
mungkin dan seterusnya dapat
sisa diurus secara mampan, GPP ini
mengurangkan pembaziran.
mencadangkan pendekatan pengurusan
yang berteraskan konsep 3R (reduce,
Perancangan guna tanah yang berkesan
reuse dan recycle) seperti yang
bagi pembangunan kejiranan hijau, dapat
ditunjukkan di dalam Jadual 7.
dilihat bilamana penyediaan reka bentuk
Jadual 7 : Pendekatan pengurusan berteraskan konsep 3R sistem kemudahan infrastruktur, bentuk
kejiranan (neighbourhood form),
Aspek Pendekatan 3R kepadatan, penyambungan (connectivity)
dan pengintegrasian sistem jalan raya
Air ! Mengurangkan penggunaan air.
dengan rangkaian hijau dan kemudahan
! Menggunakan air hujan,
infrastruktur dalam sebuah kejiranan hijau
! Mengitar semula air sisa
domestik. boleh dipertingkatkan melalui
pengintegrasian elemen-lemen berkenaan.
Tenaga ! Memanfaatkan sumber tenaga
semulajadi.
Menurut Suzuki et al., (2009), terdapat
! Menggunakan tenaga secara
pertalian antara kemudahan sistem
efisyen.
! Mengintegrasikan sumber tenaga infrastuktur dengan bentuk bandar. Bentuk
semulajadi dengan sumber bandar dan pembangunan spatial pada
tenaga konvensional dan masa yang sama menetapkan lokasi pusat
renewable energy. tumpuan, pengagihan, pusat permintaan
! Menggunakan tenaga alternatif dan juga reka bentuk rangkaian sistem
dan tidak bergantung kepada infrastruktur. Bentuk bandar juga
sumber tenaga konvensional. membentuk parameter bagi rangkaian reka
bentuk sistem kemudahan infrastruktur,
kapasiti penggunaan serta pilihan teknologi
yang digunakan. Justeru, pengintergasian
perancangan spatial dengan reka bentuk

sistem infrastuktur mampu menyerlahkan Rajah 31: Pengurusan Air Larian Berintegrasi
prestasi keseluruhan sistem bandar.

Sistem pengurusan air larian kawasan kejiranan boleh
diintegrasikan dengan sistem-sistem lain. Laluan pejalan kaki
Sehubungan itu, pihak-pihak yang terlibat dan laluan basikal yang disediakan dapat bertindak sebagai
di dalam perancangan pembangunan harus menapis air hujan dari masuk terus ke dalam parit; pokok-
pokok dan bumbung hijau dapat memperlahankan larian air
berbincang bagaimana cara yang berkesan hujan dari terus masuk ke dalam sistem perparitan; sistem
untuk mengintegrasikan kesemua elemen penuaian air hujan menyediakan bekalan air untuk penyiraman
lanskap dan kegunaan luaran harian; dan air larian yang
ini bagi mengurangkan kos dan mengalir melalui proses semulajadi membantu merawat
menjimatkan sumber kawasan. Contoh- kumbahan.
contoh pengintegrasian boleh dilaksanakan
seperti dalam Foto 11, Rajah 31 dan
Rajah 32.
Foto 11 : Pelbagai Kegunaan Laluan Pejalan Kaki
Laluan pejalan kaki ini bukan sahaja disediakan bagi tujuan

untuk berjalan kaki tetapi pada masa yang sama berfungsi
sebagai jajaran kemudahan infrastuktur di kedua-dua tepi
laluan berkenaan. Garden strip di kedua-dua tepi laluan
berfungsi untuk menurunkan suhu di dalam kawasan
kejiranan. Laluan pejalan kaki juga sesuai bersebelahan
swales yang berfungsi untuk mengurang dan melambatkan
air larian bandar. Ini merupakan salah satu contoh
pengintegrasian laluan pejalan kaki, rangkaian hijau dan
pengurusan air larian.
Sumber: Suzuki, et al., (2009) “Eco2 Cities: Ecological Cities

As Economic Cities” The World Bank.
Sumber: Suzuki, et al., (2009) “Eco2 Cities: Ecological Cities


Rajah 32: Sistem Pengagihan Rawatan Air Sisa

Negara (2009) yang menegaskan sektor
Salah satu cara memastikan air sisa diurus secara mampan air, tenaga dan pengurusan sisa digalak
agar tidak merosakkan alam sekitar adalah dengan
menggunakan aplikasi teknologi hijau di
menyediakan jaringan sistem pengagihan bagi rawatan air sisa
yang lebih luas. Jaringan tempatan yang memerangkap air dalam pengurusan dan penggunaan
atau yang menghasilkan tenaga, mungkin boleh mengatasi sumber.
masalah ketidakcukupan tenaga dengan kawasan yang
mempunyai lebihan tenaga. Sebagai contoh, sistem rawatan
pengagihan yang ditunjukkan di bawah, menggabungkan flow Salah satu isu yang besar di dalam
fixture di dalam bangunan, primary treatment di tangki septik sesebuah pembangunan samada di
yang disediakan di setiap bangunan serta sistem advance
secondary treatment di kawasan courtyard di bangunan rumah. peringkat bandar atau kejiranan adalah
Air ini dapat digunakan untuk pelbagai kegunaan kecuali untuk berkenaan dengan penjanaan sisa pepejal.
tujuan minuman. Dengan matlamat ke arah mengurangkan
penghasilan karbon di udara serta
memanjangkan jangka hayat tapak
pelupusan sisa pepejal, maka peranan
komuniti adalah amat penting.
Rajah 33 : Pengurusan Sisa dan Integrasi Bahan
Sisa yang dihasilkan oleh kawasan kejiranan boleh

digunakan di dalam lain-lain sektor. Contohnya, kompos
organik kasar boleh digunakan di dalam pembinaan parit di
tepi lebuhraya yang mampu memerangkap dan
membersihkan air larian dari jalan raya; bahan sisa organik
yang telah diolah juga boleh digunakan untuk menjana
biogas bagi menghasilkan tenaga; sisa daripada kaca boleh
Sumber: Suzuki, et al., (2009) “Eco2 Cities: Ecological Cities dijadikan sebagai bahan asas pembinaan jalan dan kompos
As Economic Cities” The World Bank. organik halus boleh membekalkan nutrien yang lebih baik
bagi tanah di kawasan tanah lapang awam.
Kos penyediaan dan penyelenggaraan
infrastruktur secara berintegrasi ini
sebenarnya adalah lebih murah
berbanding dengan penyediaan kemudahan
infrastruktur yang konvensional (Rujuk
Rajah 33). Penyediaan infrastruktur
seperti yang dinyatakan di atas
memerlukan penglibatan semua
masyarakat di dalam merancang dan
menyelenggara kemudahan infrastuktur
yang disediakan. Kemudahan infrastruktur
sebegini juga boleh ditambah baik dengan
sokongan penggunaan teknologi hijau,
selari dengan Dasar Teknologi Hijau Sumber: Suzuki, et al., (2009) “Eco2 Cities: Ecological Cities

Matlamat utama pengurusan sisa pepejal seterusnya risiko banjir serta memperbaiki
adalah untuk mengurangkan penjanaan kualiti air. Konsep ini dapat dilaksanakan
sisa pepejal. Oleh yang demikian peranan melalui amalan pengurusan terbaik (best
komuniti yang juga bertindak sebagai management practice (BMP)) yang
pengguna dan pembeli, amat penting memberikan penekanan kepada "life
dalam sebuah kejiranan hijau. Pengguna support" ekosistem sedia ada bagi
perlu berfikir terlebih dahulu sebelum menaikkan nilai tambah kepada kawasan
memiliki sesuatu barang supaya tidak berkenaan.
mewujudkan lebihan permintaan terhadap
barangan berkenaan. Justeru amalan 3R di Konsep asas pengurusan air larian yang
dalam komuniti hijau hendaklah diamalkan mesra alam dan mampan, adalah melalui
supaya menjadi budaya dan perubahan pengekalan keadaan alam semulajadi,
gaya hidup masyarakat. hidrologi dan ekologi sedia ada.
Pelaksanaannya lebih fleksibel, kos efektif
melalui penggunaan teknik yang mudah
8.6 PENGURUSAN AIR diaplikasi bagi mewujudkan pembangunan
mampan yang komprehensif. Ia bertujuan
untuk mengawal curahan hujan melalui
a. Pengurusan Air Larian
reka bentuk pembangunan.
Bagi pengurusan air, penekanan diberikan
Bagi mencapai matlamat mengurangkan
kepada pengurusan air larian melalui
risiko banjir di sebuah kawasan
pendekatan saliran mesra alam. Untuk
pembangunan, pelaksanaan teknik dan
itu, GPP ini amat menggalakkan
amalan reka bentuk saliran mesra alam
penggunaan Manual Saliran Mesra Alam
perlu dijalankan secara integrasi atau
Manual Saliran Mesra Alam (MSMA) yang
digabungkan mengikut kesesuaian dalam
diterbitkan oleh Jabatan Saliran Mesra
sesuatu reka bentuk tapak pembangunan
Alam (JPS).
kerana ianya saling berkaitan antara satu
sama lain.
Matlamat utama pengurusan air larian
adalah untuk mengurangkan jumlah air
Beberapa kebaikan melaksanakan reka
larian memasuki sistem perparitan.
bentuk saliran mesra alam bagi mengurus
Pengurusan air larian perlu dirancang
air hujan dan mengawal air larian
dengan mengambilkira rangkaian tanah
permukaan ialah-
lapang awam dan kawasan semulajadi
yang bersambungan seperti kawasan
i. reka bentuk pemuliharaan
penanaman, tanah lembap, taman, hutan
(conservation design);
(seperti yang diterangkan di bahagian
6.4) bagi mengurangkan air larian

ii. amalan peresapan (infiltration permukaan sekaligus dapat mengurangkan

practices); bahan pencemaran dan melindungi laluan
iii. amalan penyimpanan air larian air -
permukaan (runoff storage practices); ! amalan bio-retention sangat berkesan
iv. amalan pemindahan air larian direkabentuk bersama grass swale.
permukaan (runoff conveyance ! amalan bio-retention kebiasaannya
practices); dan dilaksanakan di halaman rumah,
v. amalan penapisan (filtration practices). kawasan lapang di sekitar kawasan
pembangunan, dan adaptasi melalui
Contoh beberapa teknik yang sesuai konsep lingkaran hijau.
dilaksanakan adalah –
Jadual 8 : Komponen reka bentuk bio-retention
! Keperluan lapisan puing atau
i. teknik bio-retention/rain gardens; Kawasan
batuan. Lapisan rumput atau
ii. teknik ‘permeable pavers’; perawatan
vegetated swale kebiasaannya
(pretreatment
iii. teknik ‘green roofs’; digunakan sebagai alat
area)
iv. teknik ‘tree box filters’; dan perawatan.
v. Sistem penuaian air hujan melalui ! Kebiasaanya terhad pada
Ponding area
kedalaman 0.15 meter
teknik ‘rain barrels and cisterns
Groundcover ! Mature mulch dicadangkan
area 0.08 meter
! Kedalaman: 1.22 meter
i. Teknik Bio-retention/Rain Tanah untuk ! Tanah terdiri daripada
Gardens; tujuan campuran pasir, loamy sand
penanaman and sandy loam
! Clay content ! 10%
Teknik rain gardens amat berkesan ! Kadar penyerapan !
digunakan untuk mengurangkan risiko 1.27cm/jam bukan saliran
banjir dan limpahan air yang banyak bawah tanah
In-situ soil
daripada sistem perparitan disamping ! Kadar penyerapan "
1.27cm/jam dengan saliran
memelihara habitat hidupan liar. bawah tanah
! Minima 3 spesis tumbuh-
Spesis tumbuhan
Penggunaan bio-retention merupakan tumbuhan semulajadi
penyelesaian kepada pengurusan air larian Kawalan saluran ! Non erosive flow velocities (0.5
keluar-masuk ft/sec)
secara semulajadi kerana lapisan asas
! Seperti penyelenggaraan yang
kawasan tanaman terdiri daripada Penyelenggaraan rutin/biasa
campuran tanah, pasir dan mulch organic
! Ditentukan oleh pihak
(Rujuk Jadual 8 dan Rajah 35). Reka bentuk
berkuasa tempatan/agensi
hidrologi
berkaitan.
Lapisan-lapisan ini secara semulajadi akan
menapis dan menyerap air larian

Rajah 35 : Konsep bio-retention (sebagai penapis dan penyerap air larian permukaan) di kawasan pembangunan
Sistem saliran bioretention.

Bio-retention di kawasan berdensiti rendah Bio-retention di kawasan berdensiti tinggi.
Sumber : Monograf Perancangan Bandar dan Desa Ò Geobencana Dalam Perancangan Guna TanahÓ JPBD (2011)

ii. Teknik ‘Permeable Pavers’/Porous Kemudahan yang boleh menggunakan

Pavement bahan telap air sebagai struktur bahan
binaan ialah -
Penggunaan bahan tidak telap air di
kebanyakan kawasan kejiranan ! laluan pejalan kaki;
terutamanya pada sistem pengangkutan ! laluan atau lorong belakang rumah;
seperti binaan permukaan turapan jalan, ! shared driveways;
tempat letak kenderaan dan pejalan kaki ! tempat letak kenderaan;
telah meningkatkan lagi kadar aliran air ! kemudahan lintasan pejalan kaki/
larian permukaan dan penyerapan air menyeberang jalan;
memakan masa yang sangat lambat. Ini ! bahu jalan;
kerana turapan telap air atau turapan ! lorong kecemasan;
poros membolehkan air melaluinya dan ! sistem pengurusan lalulintas yang
meresap ke dalam tanah. Justeru, amalan menggunakan konsep tenang trafik
penggunaan turapan telap air sangat seperti penggunaan turapan berbeza
berkesan jika digunakan bersama ‘grass daripada tar untuk mengurangkan
swale’. kelajuan kenderaan, bulatan lalulintas
dan kawasan untuk mengecilkan ruang
Foto 12 menunjukkan contoh bahan telap saiz jalan;
air seperti gravel-filled interlocking ! vehicle crossovers;
concrete blocks, soil and grass-filled ! jalan yang membawa jumlah trafik
interlocking concrete blocks, gravel-filled rendah; dan
plastic cell networks, soil dan grass-filled ! ’center islands’ di lorong jalan mati.
plastic cell networks.
Reka bentuk jalan tradisional (bentuk grid)
Foto 12 : Contoh turapan telap air
dielakkan untuk mengurangkan panjang
jalan, anjakan belakang dan depan rumah.
Contohnya, cul-de-sac menggunakan
turapan interlocking concrete dan kawasan
bulatan di hujung cul-de-sac dibina
kawasan bio-retention melalui tanaman
kepelbagaian tumbuh-tumbuhan.
Merekabentuk jalan kawasan kediaman

dengan kelebaran yang seminima mungkin
untuk menampung trafik sahaja
terutamanya di kawasan trafik yang
rendah.

Laluan pejalan kaki dan TLK sebaiknya Rajah 37: Contoh cadangan penggunaan bahan telap air,
disediakan di sebelah sisi jalan sahaja bio-retention dan swale di kawasan TLK
berbanding di kedua-dua belah jalan.
Permukaan telap air juga boleh

dikurangkan melalui reka bentuk susunatur
kawasan pembangunan. Bentuk susunatur
konvensional (grid iron) dielakkan kerana
lebih banyak menyumbang kawasan tidak
telap air. Reka bentuk yang digalakkan
lebih kepada berkelompok seperti honey-
comb dan loop.
Rajah 36: Keratan rentas bagaimana teknik ‘permeable

pavers’/porous pavement
Sumber : Monograf Perancangan Bandar dan Desa

“Geobencana Dalam Perancangan Guna Tanah” JPBD
(2011)
Foto 13: Contoh meminimumkan saiz jalan

“Geobencana Dalam Perancangan Guna Tanah” JPBD (2011)
.

“Geobencana Dalam Perancangan Guna Tanah” JPBD (2011)

iii. Teknik Bumbung Hijau menyerap pemendakan dan mengurangkan

air larian.
Bumbung hijau juga dikenali sebagai ‘eco-
roofs’ atau bumbung bersifat semulajadi. Ketebalan tanah dan peningkatan cuaca di
Permukaan bumbungnya ditanam tumbuh- atas bumbung menyerupai ekosistem
tumbuhan untuk mengurangkan kesan padang pasir. Ini bermakna, bumbung
negatif perbandaran melalui penapisan, hijau berkesan untuk mengurangkan air
penyerapan dan penahanan curahan hujan. larian tetapi terhad untuk membuang
Amalan ini sangat efektif untuk fosforus. Bagi bumbung yang lebih curam,
mengurangkan air larian melalui sebuah tangki untuk mengumpul air hujan
pengurangan peratusan permukaan tidak boleh disediakan untuk mengawal air
telap air khasnya di kawasan bandar. larian.
Selain berfungsi sebagai pengurusan air
larian, teknik bumbung hijau juga dapat Rajah 38: Contoh penyediaan penanaman dan saliran di atas
meningkatkan nilai estetik, memperbaiki bumbung.
kualiti udara, dan mewujudkan kawasan

habitat semulajadi tumbuh-tumbuhan serta
mengurangkan impak pulau haba.
Bumbung hijau dibina berasaskan struktur

tanah yang ringan, berlapiskan alat
penyaliran air (lapisan parit sintetik) dan
membran tidak telap yang berkualiti tinggi
untuk melindungi struktur bangunan
(Rujuk Rajah 38, Rajah 39 dan Foto
14).
Tanah yang digunakan ditanam dengan “Geobencana Dalam Perancangan Guna Tanah” JPBD (2011)
tumbuh-tumbuhan khusus yang boleh
hidup dan tahan pada permukaan keras,
kering, keadaan suhu tinggi pada bumbung
dan dapat menahan seketika curahan air
hujan yang lebat sebelum diserap dan
menjadi kering.
Kebiasaanya, sekeping bumbung hijau

mengandungi 3-4 inci tanah di atas
membran kalis air. Lapisan tanah

Rajah 39: Keratan rentas komposisi penyediaan penanaman Selain dari menjadikan kawasan bumbung
dan saliran di atas bumbung.
sebagai taman atau bumbung hijau,
beberapa negara telah mengambil
beberapa inisiatif untuk menjalankan
penaman sayuran di atas bumbung
bangunan sebagai usaha untuk
mendekatkan masyarakat kepada alam
sekitar, mengurangkan suhu kawasan
bandar, serta mengurangkan pembaziran.
Sebagai contoh, JR Station di Osaka yang

merupakan salah satu stesen laluan kereta
api laju Shinkansen, telah melaksanakan
inisiatif penanaman sayur-sayuran dan
juga padi di atas stesen kereta api
berkenaan. Ia dikendalikan oleh pihak
pengurusan stesen dan diusahakan oleh
pengguna perkhidmatan kereta api
Ò Geobencana Dalam Perancangan Guna TanahÓ JPBD berkenaan.
(2011)
Foto 14: Contoh pembinaan bumbung hijau Hospital Changi Singapura melaksanakan
penanaman/perkebunan di atas bumbung
bagi mendekatkan pesakit dengan alam
sekitar (Foto 15).

Ò Geobencana Dalam Perancangan Guna TanahÓ JPBD
(2011)

Foto15: Contoh pelaksanaan penanaman sayur-sayuran di masuk ke kawasan tadahan air, lembangan
Jepun (atas) dan Hospital Changi, Singapura
air sungai atau kawasan tanah sekitar.
Sistem ini mempunyai sebuah kotak yang
mengandungi-
! campuran tanah;
! lapisan Ô mulchÕ ;
! sistem saliran atau parit; dan
! tumbuh-tumbuhan
Rajah 40 : Contoh lakaran penggunaan tree box filters

untuk mengurus air hujan
Sumber : http://www.cityfarmer.info/2008/11/10/tokyo-
rooftop-and-underground-urban-farming-lures-young-
japanese-office-workers/
Sumber : http://www.greenroofs.com/projects/
Foto 16 : Penggunaan tree box filters untuk mengurus air
iv. Teknik Ô Tree Box FiltersÕ hujan ditepi jalan
Kotak penapis pokok adalah kawasan mini

bio-retention atau dikenali sebagai Ô rain
gardensÕ yang sangat efektif untuk
mengawal air larian permukaan
terutamanya jika disediakan sepanjang
kawasan penanaman pokok (Rujuk Rajah
40 dan Foto 16).
Air larian permukaan akan dialir menuju ke

dalam kotak penapis pokok, kemudian
akan ditapis dan dirawat atau dibersihkan
oleh tumbuh-tumbuhan sebelum dialir Sumber http://ellenlandscapedesigns.wordpress.com

iv. Teknik Penuaian Air Hujan Rajah 41 : Contoh keratan rentas dan illustrasi
pemasangan sistem penuaian air hujan bagi
bangunan kediaman
Sistem ini adalah bertujuan untuk
melambatkan aliran air larian permukaan.
Kawasan tadahan bagi sistem ini adalah
keluasan bumbung bangunan. Sistem ini
mempunyai dua fungsi utama iaitu sebagai
"on site detention" dan penuaian air hujan
(Rujuk Rajah 41).
"On site detention storage" berfungsi untuk

melambatkan aliran air larian permukaan
yang mana dengan menahan seketika air
hujan. Manakala tangki penuaian air hujan
adalah berfungsi sebagai bekalan air hujan
untuk kegunaan di tandas, menyiram
tanaman, membasuh kereta dan lain-lain
kegunaan. Semua jenis bangunan
digalakkan mengguna dan memasang
sistem penuaian air hujan sama ada
bangunan baru, atau bangunan sedia
(retrofitting).
Sumber: klcityplan2020.dbkl.gov.my
Kementerian Perumahan dan Kerajaan
Tempatan (KPKT) pada tahun 1999 telah ! Teknik Ô Rain BarrelsÕ
mengeluarkan Ò Guidelines for Installing a
Rainwater Collection & Utilization SystemÓ Teknik Ô rain barrelsÕ memerlukan kos yang
(Sistem Pungurusan Air Hujan) untuk rendah, berkesan dan kaedah takungan
kediaman. Justeru PBT disarankan agar yang mudah diselenggara. Ia boleh
menggalakkan pemaju menggunakan digunakan di kawasan kediaman,
sistem penuaian air hujan ini dalam perniagaan dan tapak-tapak perindustrian
pelaksanaan projek-projek mereka. Bagi untuk mengurus curahan air hujan di atas
unit kediaman, teknik-teknik bersesuaian bumbung.
samada secara tradisional atau seperti
teknik rain barrel dan cistern boleh Penggunaan tong takungan hujan yang
digunakan. konvensional akan mengalirkan air hujan
dari bumbung ke dalam tong takungan. Air
ini boleh digunakan untuk aktiviti harian

lain seperti menyiram tanaman dan Penyimpanan air pada sesuatu tapak
membasuh kenderaan. Sistem yang lebih pembangunan dapat membantu
besar dan sesuai diaplikasikan di kawasan memulihara sumber air dan mengurangkan
perniagaan, perindustrian dan institusi kos utiliti.
dengan menyediakan pam dan peranti
penapisan (Rujuk Rajah 42). Bagi sistem penuaian air hujan di peringkat
komuniti, kolam takungan boleh digunakan
! Teknik Cisterns sebagai sumber menakung air hujan dan
disokong dengan lain-lain elemen seperti
Tangki air larian merupakan pengurusan swale, porous pavement dan sebagainya.
air bumbung yang menyediakan Rajah 43 menunjukkan bagaimana
penyimpanan isipadu air yang kekal sama sesebuah komuniti dapat mengurangkan
ada diletakkan di atas atau bawah tanah. air larian dalam sesebuah kejiranan,
melalui penggabungan beberapa teknik.
Tangkinya adalah lebih besar berbanding
tong simpanan air hujan sehingga
berkeupayaan menyimpan 37,854 liter
(10,000 gelen) air.
Rajah 42 : Contoh keratan rentas dan illustrasi ‘rain barrels” dan “cisterns”
Sumber : Monograf Perancangan Bandar dan Desa “Geobencana Dalam Perancangan Guna Tanah” JPBD (2011)

Rajah 43: Kaedah pengurangan aliran air hujan dikawasan kejiranan
b. Pengurusan Air Sisa

Pengurusan air sisa melalui pendekatan
Air sisa boleh didefinisikan sebagai pengintegrasian dan kitar semula sangat
kombinasi dari cecair atau air pembawa penting bagi memelihara badan air sama
sisa yang disingkirkan daripada kediaman, ada tasik, sungai atau ekosistem pantai.
institusi dan kawasan komersil serta Aspek pengurusan air sisa perlu
industri bersama-sama kehadiran air bumi, dilaksanakan secara menyeluruh dan tidak
air larian permukaan dan juga air hujan. tertumpu kepada pengeluaran atau
Air sisa biasanya dibahagikan kepada 2 penghasilan air sisa individu.
jenis iaitu air sisa industri dan air sisa
domestik. Apabila air sisa yang Selain daripada melaksanakan sistem
dikumpulkan di dalam tangki septik pengagihan rawatan air sisa yang
semakin bertambah, penguraian bahan dinyatakan di dalam bahagian 8.5,
organik akan membawa kepada keadaan sebuah kejiranan hijau juga boleh
persekitaran yang tidak menyenangkan membina constructed wetland bagi
termasuklah penghasilan gas yang berbau merawat air sisa secara semula jadi dan
busuk. merupakan suatu teknik yang murah
berbanding dengan penggunaan teknologi
(Rujuk Rajah 44).

Rajah 44: Menunjukkan contoh constructed wetland yang Bahagian ini memberikan contoh
mudah untuk merawat air sisa.
bagaimana reka bentuk perancangan
kejiranan hijau mampu mengurangkan
penggunaan tenaga, melalui
memanfaatkan sumber tenaga boleh
diperbaharui. Untuk meningkatkan nilai
tambah dalam sesebuah kejiranan hijau,
penggunaan peralatan teknologi hijau
digalakkan.
a. Penjimatan Sumber Tenaga Melalui

Reka Bentuk Pasif Bangunan
Perancangan yang teliti dalam menyusun

Sumber : http://www.fujitaresearch.com/ atur bangunan di dalam kawasan
kejiranan, akan dapat memaksimakan
Contoh pelaksanaan yang telah akses cahaya matahari masuk ke dalam
mengamalkan prinsip ini adalah Taman bangunan, sekaligus mengurangkan
Wetland di Putrajaya dan Taman Eco-Park pergantungan terhadap sumber tenaga
di Setia Tropika, Johor Baru. elektrik konvensional. Asas utama dalam
reka bentuk pasif adalah mengambilkira
keatas iklim tempatan. Reka bentuk ini
8.7 SUMBER TENAGA boleh digunakan untuk semua jenis
bangunan baru dan bangunan sedia ada
Pengurusan sumber tenaga memfokuskan
(retrofitting).
kaedah memanfaatkan sumber tenaga
semulajadi serta disokong dengan
Semasa merancang pencahayaan
teknologi hijau sebagai elemen nilai
bangunan, aspek pencahayaan semulajadi
tambah kepada pembangunan kejiranan
dan aliran udara perlu diambilkira supaya
hijau.
dapat membantu mengurangkan
kelembapan di dalam ruang bangunan
Matlamat utama dalam pengurusan sumber
seterusnya menghapuskan bakteria yang
tenaga juga adalah menurut konsep dan
berpunca dari ruang lembap. Cahaya
hierarki 3R iaitu reduce, reuse and recycle.
memasuki ruang bangunan bergantung
Di dalam pembangunan sebuah kejiranan,
kepada saiz bukaan tingkap.
perancangan sumber tenaga merujuk
kepada sumber tenaga boleh diperbaharui
(renewable energy (RE)). Kedudukan sesebuah bangunan perlu
mengambilkira kedudukan cahaya

matahari. Kedudukan terbaik sesebuah Kesan daripada kemasukan cahaya ke

bangunan adalah dapat menerima cahaya dalam ruang bangunan juga dibantu secara
matahari pagi di bahagian hadapan dan efektif oleh siling dan dinding belakang
cahaya matahari petang di bahagian berbanding dinding sisi dan lantai.
belakang (Rujuk Rajah 45).
Selain itu, permukaan yang berwarna
Kelebihan ini membantu dari segi cerah akan membalik dan menyebarkan
keselesaan kerana cahaya matahari waktu cahaya lebih efektif berbanding permukaan
petang agak terik berbanding pada waktu gelap.
pagi. Bagi kedudukan menghadap utara
pula cahayanya tidak terik, begitu juga Foto 17: Contoh reka bentuk pasif bagi pencahayaan
semulajadi
pada kedudukan menghadap selatan.
Rajah 45: Contoh orientasi bangunan yang mengambilkira

aspek pencahayaan.
Sumber : www.indiodacosta.com
(Orientasi Digalakkan) (Orientasi Tidak Digalakkan) Foto 18: Contoh reka bentuk pasif bagi perpustakaan.
Sumber : Abdul Majid Ismail Ò Penjimatan Tenaga

Menerusi Rekabentuk Bangunan Yang
Berkesan.
Untuk rumah kediaman, kesan cahaya

semula jadi dan kadar iluminasi pada
waktu siang dari segi kuantiti dan kualiti
ditentukan oleh saiz bukaan dan orientasi
tingkap.
Sumber : http://unfcccecosingapore.wordpress.com/
2010/01/26/did-you-know/

Sumber tenaga angin juga boleh

dimanfaatkan sebaiknya. Beberapa aspek
yang boleh diambilkira adalah seperti
rajah-rajah di bawah:
Rajah 46 : Contoh rumah yang meninitikberatkan

pencahayaan dan aliran udara semulajadi
Susunatur bangunan juga boleh memberikan kesan

kepada kualiti kawasan lapang dengan aliran angin
disepanjang jalan.
ng meninitikberatkan pencahayaan dan aliran udara

semulajadi b. Penjimatan Tenaga Melalui
Teknologi Hijau
i. Penggunaan Tenaga Solar

Sumber : Yuan, Lim Jee. “The Traditional Malay House.”
Pemasangan sistem tenaga solar bagi
Rajah 47 : Contoh susunatur bangunan dengan aliran
sesebuah bangunan membantu amalan
angin penggunaan tenaga secara lebih berkesan.
Pemasangan panel solar/modul photovoltic
digalakkan dipasang di bangunan awam,
lampu jalan dan lampu di tempat awam
(hentian bas, taman awam, tempat letak
kereta dan sebagainya). Pemasangan
Corak bandar yang berintegrasi menggalakkan aliran dan sistem tenaga solar di kawasan kejiranan
pergerakan angin. Aliran angin akan manjadi lancar bagi
pembangunan yang mempunyai bangunan yang rendah di adalah digalakkan (Foto 19 dan Foto 20).
kawasan yang padat.
Apabila ruang-ruang yang luas, angin dipaksa turun ke

bawah dan menjadikan kawasan lapang menjadi tidak
selesa
.

Solar Panel
Foto 19 : Contoh
penggunaan sistem
tenaga solar di tempat
awam
‘Solar Sail’
Foto 20: Panel solar yang dipasang di pelbagai jenis

bangunan
Solar panel
Sumber : http://rensus-uae.com/3.html

Panel solar boleh juga dijadikan kaki persegi untuk pemasangan panel
sebahagian daripada fasad bangunan tanpa solar9 (Foto 22).
menjejaskan nilai estetik (Foto 21).
ii. Penggunaan Lampu Yang
Foto 21 : Contoh facade collector system yang dipasang Menjimatkan Tenaga
sebagai sebagai sebahagian daripada fasad
bangunan.
Pada masa kini di pasaran terdapat
beberapa lampu yang menjimatkan tenaga
seperti compact florescent light (CFL) dan
light emitting diode (LED) (Foto 23).
Pembangunan baru dan pembangunan

sedia ada digalak menggunakan lampu
yang menjimatkan tenaga terutamanya
lampu jenis LED dan diintegrasikan dengan
penggunaan tenaga solar. Penukaran
kepada lampu LED mendatangkan banyak
manfaat seperti-
Sumber: http://rensus-uae.com/3.html
• menjimatkan kos kerana boleh

Menyediakan ruang pusat penyimpanan diintegrasikan berasaskan kepada
tenaga adalah digalakkan bagi tujuan sumber tenaga solar serta jangka hayat
pemanasan air kegunaan komuniti. lampu LED adalah melebihi 10 tahun;
• mengurangkan pengeluaran CO2 kerana
Foto 22: Contoh penyediaan ruang bagi menempatkan
panel solar di atas bumbung yang dilaksanakan
lampunya tidak bertoksin;
di Malaysia • pencahayaan adalah 8 kali lebih terang
daripada lampu biasa tanpa
memberikan kesan kepada alam
sekitar. Ini menjadikan kawasan Bandar
dan perumahan lebih selamat dan dapat
mengurangkan kemalangan jalan raya;
• Pemasangan lampu jalan perlu
` mematuhi keperluan PBT dan garis
panduan yang ditetapkan oleh JKR; dan
Sumber : http://www.sirim.my/isce/wg_solar_pv_main/
solar_pv_home.html • Lampu LED ini perlu digunakan di
kawasan-kawasan seperti lampu jalan,
Pembinaan bumbung perlu menyediakan
ruang yang mencukupi iaitu minimum 450 !
"#$%&'(")"!"##$%&'(()$*+*#,%&"*+#"*-.%/0012"

taman, perhentian bas dan kawasan- elektrik di dalam bangunan kerana

kawasan yang dikenalpasti sebagai penggunaan building-specific chillers yang
crime hot spot, bagi meningkatkan digunakan di dalam bangunan pada masa
keselamatan penduduk. kini adalah berteraskan penggunaan
elektrik (Rujuk Rajah 48).
Lampu LED ini juga sesuai digunakan di
dalam rumah. Oleh yang demikian, Bagi pembangunan baru berdensiti tinggi
komuniti digalak untuk menukar daripada atau di pusat tumpuan komuniti, rizab DCS
penggunaan mentol sedia ada kepada boleh disediakan. Ia bertujuan
mentol LED bagi menjimatkan elektrik dan menggantikan chiller dan auxiliary yang
menggunakan tenaga yang lebih berkesan, dipasang secara individu di setiap
sebagimana keputusan kerajaan untuk bangunan untuk meminimumkan kos
menghentikan penggunaan lampu pijar ini perbelanjaan.
secara berperingkat-peringkat.
Di mana telah terdapat DCS, usaha untuk
Foto 23: Penggunaan dan Pemasangan lampu LED dari menyambungkan dengan DCS sedia ada
sumber tenaga solar bagi lampu jalan adalah digalakkan.
mempunyai banyak manfaat.
Rajah 48: Contoh rangkaian District Cooling System bagi

sebuah kejiranan.
Sumber: solarpower-mart.com
iii. District Cooling System
District cooling system (DCS) merupakan

satu sistem yang sesuai digunakan bagi
pembangunan berdensiti tinggi atau
bangunan sesebuah seperti pejabat, hotel,
pusat membeli-belah yang mempunyai
permintaan yang tinggi terhadap Sumber : K.S. Kannan, UTM (2010)
penggunaan penyaman udara. Penggunaan
DCS ini dapat mengurangkan penggunaan

8.8 PENGURUSAN SISA PEPEJAL Melalui kaedah ini, sampah dikumpul dan
disusun menggunakan sistem
Dalam aspek pengurusan sisa pepejal, pengumpulan sisa bawah tanah dan
pendekatan konsep 3R boleh dan sesuai disedut melalui paip ke dalam bekas-bekas
untuk dilaksanakan oleh komuniti dalam yang mengasingkan sampah sama ada
sesebuah kejiranan hijau. yang boleh dikitarsemula, dan yang tidak
boleh dikitarsemula.
Kebanyakan bandar hijau yang diiktiraf
oleh dunia, mengambil berat berkenaan Sampah ini kemudiannya akan dibawa oleh
dengan isu pengurusan sisa, terutamanya trak pengumpulan sampah ke tapak
sisa pepejal. Prinsip asas pengurusan sisa pelupusan. Kaedah seperti ini adalah lebih
adalah mengurangkan penjanaan sisa mesra alam dan mengurangkan jumlah
melalui perubahan gaya hidup (Rujuk perjalanan kutipan trak pengumpul untuk
Jadual 9). mengangkut jenis sampah yang berbeza
pada hari yang tertentu.
Pengurusan sisa pepejal di dalam sesebuah
Foto 24 : Contoh vacum concept collection yang
komuniti, pengasingan sisa dipunca
dilaksanakan di Finland
adalah amat penting untuk dilaksanakan.
Justeru, komuniti perlu memainkan
peranan yang penting untuk memastikan
sisa buangan diasingkan supaya konsep 3R
dapat dilaksanakan. Ini juga adalah amat
penting sebagai persiapan kepada
masyarakat Malaysia apabila kerajaan pada
masa akan datang melaksanakan sistem
pemungutan sampah secara berasingan
dan juga konsep polluter pay principle.
Sumber: http://www.envacgroup.com/
Pengasingan sisa pepejal dipunca dapat
dilaksanakan melalui 2 kaedah iaitu –
a. secara manual; atau

b. menggunakan teknologi.
Salah satu kaedah yang telah digunakan

dalam pengasingan sampah dipunca adalah
vacum concept collection (Foto 24).

Jadual 9 : Amalan 3R dan Tindakan Recycle ! Komuniti perlu

Amalan 3R Tindakan (Kitar mengasingkan barang-
Reduce Fikir dahulu sebelum Semula) barang yang boleh
(Kurangkan buang - dikitarsemula seperti
penjanaan ! Tidak mengambil atau botol plastik, kaca,
sisa dan membeli barang-barang kertas, kain, minyak
sampah) yang tidak diperlukan. masak terpakai dan
! Menggunakan sebagainya untuk dikutip
sepenuhnya barang- oleh pengumpul sampah
barang hingga tamat atau menghantarnya
tempoh atau jangka sendiri ke pusat kitar
hayat barang berkenaan. semula.
! Memilih barangan yang ! Bagi sisa bahan
mesra alam dan makanan, komuniti
mempunyai jangka boleh melakukan sendiri
hayat yang panjang. untuk menghasilkan
Reuse ! Barang-barang terpakai baja kompos atau enzim
(Guna boleh digunasemula bahan pencuci.
semula) sama ada diberikan ! Komuniti juga boleh
kepada kaum keluarga, mengadakan kelas atau
pertubuhan kebajikan aktiviti kreatif mengitar
dan sebagainya. semula bahan-bahan
terpakai.
8.9 KOMUNITI HIJAU
Kejiranan hijau yang mampan dirancang

dan direkabentuk untuk memberi faedah di
dalam kejiranan berkenaan. Penglibatan
aktif komuniti dalam proses merekabentuk
perancangan pembangunan merupakan
salah satu faktor yang penting ke arah
mewujudkan persekitaran yang berkualiti
dan mampan. Pembentukan kejiranan hijau
memerlukan sokongan dan kerjasama
komuniti yang aktif dan responsif kerana
komuniti berkenaan yang mencorakkan
hala tuju pembangunan kawasan mereka.

Komuniti hijau tidak hanya terhad kepada kerajaan bagi mengubah corak dan
satu unit kejiranan tetapi juga perlu gaya hidup yang lebih lestari. Majlis
melihat kepada beberapa unit terutamanya dialog antara penduduk boleh diadakan
apabila merancang mengenai sistem untuk mendidik masyarakat mengubah
pengangkutan, kemudahan masyarakat gaya hidup mereka.
dan kemudahan infrastruktur. Penglibatan
komuniti dalam perancangan guna tanah Foto 25 : Penglibatan aktif penduduk penting dalam
membentuk sesebuah kejiranan hijau
adalah selari dengan peruntukan Akta
Perancangan Bandar dan Desa 1976 (Akta
172) khususnya dalam peringkat
penyediaan rancangan struktur, rancangan
tempatan dan rancangan kawasan khas
dan lot tanah berjiran.
Pembentukan komuniti hijau boleh

direalisasikan melalui langkah-langkah
berikut (Foto 25):
! membentuk kerangka/struktur institusi

pelaksanaan di peringkat komuniti bagi
mengurus aktiviti dan program yang
dirancang;
! menjalinkan kerjasama yang erat di
kalangan komuniti melalui penganjuran
aktiviti atau program kemasyarakatan
seperti gotong-royong, dialog, forum,
mesyuarat penyelenggaraan
kawasan/taman, penggubalan pelan 8.10 INOVASI
pembangunan, pendidikan serta majlis
ilmu mengenai pemeliharaan alam Perancangan dan reka bentuk kejiranan
sekitar; hijau menggalakkan prestasi inovasi
! melaksana dan melebarluaskan (innovation performance) yang melebihi
program berkaitan Local Agenda 21; keperluan yang ditetapkan dalam GPP ini.
! menyediakan tempat dan kemudahan Ini adalah selaras dengan perkembangan
untuk melaksanakan program dan idea baru serta ciptaan teknologi baru yang
aktiviti komuniti; dan lebih canggih ke arah karbon rendah atau
! menjalinkan kerjasama erat dengan sifar karbon dalam pembinaan bangunan
agensi-agensi kerajaan dan bukan hijau dan pembangunan kejiranan hijau.

Inovasi baru hendaklah memenuhi prinsip- Rajah 49 : Rangka kerja melaksanakan pembanguanan
kejiranan hijau.
prinsip perancangan dalam GPP ini.
Kerajaan Dasar-Dasar Kerajaan
Cadangan penghasilan inovasi hendaklah Persekutuan Persekutuan
mengemukakan justifikasi yang kukuh ke
atas kesesuaian cadangan penggunaan
teknologi termasuk mengambilkira potensi Matlamat & Sasaran
Kerajaan
impak kitaran hidup dari segi pengeluaran Negeri
karbon. Rangka kerja pembangunan
kejiranan hijau Negeri
9. KESIMPULAN
GPP ini telah menggariskan panduan umum Polisi Strategi

kemampanan perancangan
dan khusus untuk membangunkan
kejiranan hijau. Rumusan keseluruhan
pelaksanaan sama ada bagi pembangunan PBT
Pelan tindakan
baru atau pembangunan sedia ada adalah
seperti Lampiran 1. Rajah 50 : Skala penentuan tahap negeri untuk mencapai
tahap yang diingini.
10. RANGKA PELAKSANAAN

PEMBANGUNAN KEJIRANAN 10.1 RANGKA PELAKSANAAN
HIJAU SEDIA ADA DI PERINGKAT
PERSEKUTUAN
Untuk memastikan pelaksanaan
pembangunan kejiranan hijau teratur dan Kementerian Tenaga, Teknologi Hijau dan
menyeluruh, penglibatan kerajaan Air (KeTTHA) merupakan kementerian
persekutuan, negeri dan PBT adalah sangat yang dipertanggungjawabkan untuk
penting. Disamping pembangunan baru, menerajui industri teknologi hijau serta
pembangunan sedia ada juga perlu diberi menetapkan hala tuju sektor pembangunan
perhatian untuk menjadikannya sebagai industri teknologi hijau dalam negara.
kejiranan hijau (Rujuk Rajah 49).
Di bawah KeTTHA juga telah ditubuhkan
Malaysian Green Technology Corporation,
iaitu sebuah agensi untuk menyelaras dan
melaksanakan usaha dan program
teknologi hijau yang efektif.

Kerajaan telah menubuhkan Majlis Lampiran II menunjukkan rangka kerja

Teknologi Hijau dan Perubahan Iklim penyelarasan pelaksanaan pembangunan
(MTHPI) yang merupakan platform hijau sedia ada di Peringkat Persekutuan.
peringkat tertinggi bagi menyelaraskan
antara Kementerian, agensi, sektor swasta Jawatankuasa Kerja Kejiranan Hijau di
dan pihak berkepentingan utama untuk bawah KPKT bertanggungjawab dalam –
melaksanakan teknologi hijau yang efektif.
Di bawah MTHPI, 8 jawatankuasa kerja i. menerajui inisiatif pembangunan hijau
telah ditubuhkan bagi membantu MTHPI melalui peningkatan capacity building,
iaitu- merangka dasar kejiranan hijau
meliputi aspek-aspek bangunan hijau,
i. Jawatankuasa Kerja Penyelidikan dan reka bentuk pelan susun atur,
Inovasi (Dipengerusikan oleh landskap, eco-mobility dan
Kementerian Sains, teknologi dan connectivity;
Inovasi); ii. mempromosi amalan perancangan
ii. Jawatankuasa Kerja Industri hijau yang baik dalam negara;
(Dipengerusikan oleh Kementerian iii. menjadi penyelaras dan memantau
Perdagangan Antarabangsa dan pelaksanaan perundangan, dasar-
Industri); dasar, garis panduan, program, aktiviti
iii. Jawatankuasa Kerja Pengangkutan yang serta menyelaras peranan agensi-
(Dipengerusikan oleh Kementerian agensi yang bertanggungjawab dengan
Pengangkutan); pelaksanaan kejiranan hijau; dan
iv. Jawatankuasa Kerja Modal Insan iv. menasihati dan mencadang kepada
(Dipengerusikan oleh Kementerian MTHPI, melalui Jawatankuasa Kerja
Sumber Manusia); Kejiranan Hijau mengenai perkara-
v. Jawatankuasa Kerja Promosi dan perkara yang berhubungan dengan
Kesedaran Awam (Dipengerusikan oleh pembangunan kejiranan hijau.
Kementerian Penerangan;
vi. Jawatankuasa Kerja Adaptasi Di samping itu, Majlis Perancang Fizikal
(Dipengerusikan oleh Kementerian Negara (MPFN) yang ditubuhkan di bawah
Sumeber Asli dan Alam Sekitar ); Akta 172, juga akan dijadikan sebagai
vii. Jawatankuasa Pembangunan Hijau platform untuk membincangkan perkara-
(Dipengerusikan oleh Kementerian perkara berhubung dengan pembangunan
Tenaga, Teknologi Hijau dan Air); dan bandar dan kejiranan hijau. Selain
viii. Jawatankuasa Kerja Kejiranan Hijau peranan-peranan yang dinyatakan di atas,
(Dipengerusikan oleh Kementerian JPBD juga akan menjadi pemudah cara
Perumahan dan Kerajaan Tempatan). bagi penerimapakaian GPP ini serta lain-
lain inisiatif perbandaran hijau.

Justeru, JPBD melalui KPKT akan untuk merangka satu perubahan, negeri
membantu Kerajaan Negeri, PBT dan lain- boleh memilih salah satu elemen
lain pihak yang terlibat secara langsung penerapan pembangunan hijau untuk
atau tidak langsung dalam hal ehwal dilaksanakan di negeri (scoping).
berhubung dengan pembangunan hijau Sebelum menetapkan matlamat rangka
dalam negara. kerja pembangunan, kerajaan negeri
harus mengenal pasti tahap pencapaian
10.2 MEKANISME PELAKSANAAN negeri dan kedudukan negeri bagi
OLEH KERAJAAN NEGERI elemen pembangunan yang dipilih.
Bagi menilai kedudukan semasa
Kerajaan negeri perlu mengintepritasi negeri/bandar yang ingin dijadikan
dasar-dasar sedia ada Kerajaan sebagai projek perintis, dokumen Low
Persekutuan dalam rangka kerja Carbon Cities Framework and Assessment
pembangunan hijau. System (LCCF) yang diterbitkan oleh
KeTTHA boleh dijadikan sebagai
Sebagai langkah permulaan, kerajaan panduan bagi pihak negeri untuk
negeri harus menubuhkan suatu membuat penilaian (Rujuk Rajah 50).
jawatankuasa atau melebar luas Seterusnya kerajaan negeri boleh
peranan jawatankuasa sedia ada yang menetapkan matlamat rangka kerja
telah ditubuhkan di peringkat negeri untuk pembangunan mampan (sustainable
merangka matlamat, dasar, pelan tindakan development framework) untuk negeri
dan memantau pelaksanaan pembangunan berkenaan. Selanjutnya strategi
hijau dalam negeri. Jawatankuasa ini boleh perancangan perlu dirangka bagi
dipengerusikan oleh Timbalan Setiausaha mencapai matlamat yang ditetapkan
Kerajaan Negeri (Pembangunan) dan sebelum melaksanakan tindakan dan
Pengarah JPBD Negeri menjadi setiausaha memantau pelaksanaan (Rujuk Rajah
jawatankuasa ini. 51).
Polisi dan strategi perancangan kejiranan Rajah 50 : Skala penentuan tahap negeri untuk mencapai
hijau boleh diperakukan oleh Mesyuarat tahap yang diingini.
Jawatankuasa Perancang Negeri atau lain- 1. Indicate on the scale where you stand now, as you engage in
lain Jawatankuasa berkaitan. Langkah- urban development projects?
langkah yang boleh diambil adalah - Not even
1 2 3 4 5
Almost
there
close
2. Draw a larger or small arrow to indicate what direction you think

i. Kerajaan negeri dicadangkan supaya the city is moving? And how fast?
memilih satu projek perintis sama ada
Sumber : Suzuki et al.,(2009), “Eco2 Cities: Ecological
peringkat sebuah bandar atau sebuah Cities as Economic Cities”, The World Bank.
kejiranan. Sebagai langkah permulaan

Rajah 51: Proses mengurus perubahan bagi melaksanakan ii. Di dalam merangka matlamat
pembangunan hijau.
pembangunan, kolaborasi bersama
komuniti, pertubuhan bukan kerajaan,
PBT, lain-lain jabatan peringkat negeri
dan persekutuan perlu dilaksanakan
untuk mendapatkan maklum balas serta
keadaan semasa (Rujuk Rajah 52).
Kerajaan negeri perlu mendapatkan

komitmen PBT serta agensi-agensi
pelaksana di peringkat negeri dan
daerah supaya apa yang dirancang,
dapat dilaksanakan dengan jayanya.
Rangkaian kerjasama juga harus
diperluas kepada institusi pendidikan,
institusi penyelidikan, syarikat swasta
dan korporat, pembekal dan lain-lain.
Sumber: Suzuki et al.,(2010), “Eco2 Cities: Ecological Cities as

Economic Cities”, The World Bank.
Rajah 52: Proses kolaborasi bersama dengan rakyat dan lain-lain pihak dapat membantu suatu pelan yang lebih baik bagi negeri.
Sumber: Suzuki, et al., (2009), “Eco2 Cities: Ecological Cities As Economic Cities” The World Bank.

iii. Kerajaan negeri juga dari semasa ke iv. Kerajaan negeri perlu bekerjasama
semasa perlu meningkatkan kesedaran dengan kerajaan persekutuan terutama
masyarakat supaya wujud self-reliance dari segi penyelarasan dasar,
sehingga ke peringkat komuniti di menyediakan kemudahan latihan
dalam negeri. Pendekatan secara kepada para pegawai serta lain-lain
bottom-up dan top-down adalah lebih program yang boleh membantu
berkesan daripada hanya bergantung menjayakan pelaksanaan kejiranan
kepada pendekatan secara bottom-up hijau.
sahaja (Rujuk Rajah 53). Ini juga
dapat mengurangkan kebergantungan Nota:
terhadap insentif kerajaan semata- Kerajaan negeri boleh menyegerakan
mata. pelbagai inisiatif pembangunan hijau
walaupun rangka kerja serta sasaran masih
Rajah 53: Pendekatan bottom-up dan top-down mampu
menjayakan matlamat pembangunan hijau dalam
belum ditetapkan. Ia boleh dijalankan
negeri. secara serentak tanpa perlu menunggu
rangka kerja dan sasaran negeri disiapkan.
10.3 MEKANISME PELAKSANAAN

OLEH PBT
Tindakan PBT adalah–
i. menggalakkan perkongsian pintar

dengan semua stakeholders, di dalam
aktiviti atau program serta aspek
pengurusan dalam pembangunan
kejiranan hijau. Contohnya dalam
penyelenggaraan taman di kawasan
kejiranan, pihak swasta atau badan
bukan kerajaan (NGO) boleh dilibatkan
untuk menyelenggara taman
Sumber: Suzuki, et al., (2009), “Eco2 Cities: Ecological Cities berkenaan.
ii. mempercepatkan proses kelulusan
permohonan kebenaran merancang
kejiranan hijau yang dikemukakan oleh
pihak pemaju dalam tempoh kurang 2

minggu daripada tarikh terima a) Mengkaji semula sistem aliran

permohonan. pejalan kaki dan kenderaan
bermotor
iii. memperkenalkan rebet hijau kepada isi
rumah yang menyumbangkan kepada i. PBT perlu mengkaji semula sistem
penjagaan alam sekitar. aliran trafik sedia ada dan
mengintegrasikannya dengan laluan
iv. Mengurangkan / memberi diskaun cukai pejalan kaki dan basikal.
taksiran kepada isi rumah yang
menyumbangkan kepada penjagaan ii. Laluan pejalan kaki dan basikal perlu
alam sekitar. disokong dengan kemudahan
landskap, tempat letak basikal,
v. PBT juga, melalui program Agenda 21 kemudahan untuk berehat dan
atau melaksanakan program yang berteduh daripada hujan dan panas.
berasingan, digalakkan untuk
menjalankan program-program iii. Laluan pejalan kaki dan basikal
kesedaran masyarakat berkaitan dimana perlu hendaklah dilebarkan
dengan teknologi hijau dan keperluan dan bersambung melalui bangunan
pelaksanaan pembangunan hijau. seperti ‘pedestrian transit mall’ bagi
menggalakkan penduduk berjalan
vi. Melaksanakan inisiatif kejiranan hijau di kaki dalam jarak yang dekat.
kawasan pembangunan sedia ada
seperti yang diterangkan di dalam
bahagian 10.4. b) Menanam lebih banyak pokok
PBT perlu menanam lebih banyak pokok

dan menggalakkan komuniti terlibat sama
10.4 PELAKSANAAN KEJIRANAN dalam aktiviti penanaman pokok. Pokok-
HIJAU BAGI PEMBANGUNAN pokok di kawasan bandar boleh di tanam di
SEDIA ADA kawasan tempat letak kereta, sepanjang
laluan pejalan kaki, kawasan lapang, atas
Langkah-langkah yang boleh diambil oleh bumbung bangunan dan sebagainya.
kerajaan negeri dan PBT bagi kawasan Langkah ini akan dapat mengurangkan
sedia ada untuk mengarah kepada kesan urban heat island, menambah
pelaksanaan pembangunan hijau adalah- penyerapan karbon selain daripada tujuan
untuk pengindahan bandar.

c) Melaksanakan low impact digunakan semula serta dapat

development dalam sistem menjana pendapatan; dan/atau
pengairan dan saliran
• menyusun jadual pengambilan
Bekerjasama dengan Jabatan Pengairan sampah mengikut jenis sampah
dan Saliran (JPS) di peringkat negeri dan yang diasingkan (Foto 26).
daerah bagi menukar longkang dan parit
konkrit kepada kaedah swales atau bio-
Foto 26: Contoh projek perintis pengasingan sampah di
retention bagi mengurangkan air larian di kawasan perumahan di Putrajaya - Isnin dan
bandar. Khamis merupakan pengumpulan bagi sisa organik.
d) Menjalankan projek usaha sama

pembangunan bangunan hijau
PBT boleh menjalankan projek usaha sama

dengan pihak swasta dalam
membangunkan lebih banyak bangunan
hijau di dalam kawasannya.
e) Menggalakkan aktiviti dan

program 3R Sumber : Akhbar The Star –Khamis, 19 November, 2009 “Solid
Waste Separation At Source Pilot Project Initiated In
Putrajaya” oleh Geetha Krishnan.
i. PBT hendaklah menetapkan sasar/
matlamat pengurangan bahan
buangan terutama daripada sisa f) Merangka dan melaksakan
domestik di kawasan PBT. strategi pembangunan
brownfield dan infill
ii. Merangka program/projek yang development
dapat menanam kesedaran tentang
keperluan dalam mengasingkan Kerajaan negeri dan PBT perlu merangka
sampah. Contoh: suatu strategi di dalam menggalakkan
pembangunan semula kawasan brownfield.
• mewujudkan peluang pendapatan Inisiatif seperti memberikan keutamaan
daripada program 3R atau kepada projek-projek sebegini semasa
menjalankan kursus bagaimana kelulusan kebenaran merancang atau pelan
bahan-bahan terbuang dapat bangunan boleh diperkenalkan.

g) Pembangunan pelbagai di h) Penggunaan lampu yang

kawasan pusat bandar menjimatkan tenaga
i. PBT perlu mengenalpasti lokasi yang Seperti yang telah diterangkan di dalam
sesuai untuk membangunkan semula bahagian 8.7.
pusat bandar supaya pembangunan
pelbagai dengan pelbagai aktiviti
dapat diterapkan terutama di kawasan 11. PENUTUP
bandar.
ii. Penggunaan pelbagai fungsi di dalam GPP ini menjadi panduan kepada semua
satu bangunan juga boleh pihak yang melaksanakan dan mengawal
diperkenalkan bagi memanfaatkan pembangunan kejiranan hijau serta
sumber tanah di kawasan bandar. menjadi rujukan bagi pelaksanaan dan
penarafan agenda pembangunan hijau
Foto 27: Contoh pelbagai-gunaan bangunan Marine Parade
Community Club di Singapura negara.
Sumber : Urban development and local government, singapore

RUJUKAN
1. Alexandre Lebel, Robert

Pampalon, and Paul Y Villeneuve 6. Geetha K. “Solid Waste
(2007), “A Multi-Perspective Separation At Source Pilot Project
Approach For Defining Initiated In Putrajaya” The Star –
Neighbourhood Units In The Khamis, 19 November, 2009.
Context Of A Study On Health
Inequalities In The Quebec City 7. Ismail A.M “Penjimatan Tenaga
Region”, Menerusi Rekabentuk Bangunan
(http://www.ncbi.nlm.nih.gov) Yang Berkesan”, Buletin Pusat
Pengajian Perumahan Bangunan
2. Burton, E, (1999), “The Compact (PBP) dan Perancangan, Jld. 4,
City: Just or Just Compact? A No.1, 1992.
Preliminary Analysis”, Urban
Studies 2000, . 8. JPBD (2010) “Panduan
Pelaksanaan Crime Prevention
3. Elizabeth Burton 1999, The Through Environmental Design”.
Compact City: Just or Just
Compact? A Preliminary Analysis, 9. JPBD (2011) “Garis Panduan
Urban Studies 2000 Perancangan Pengenalpastian
Bagi Pembangunan Kawasan
4. DID (2002), “Urban Stormwater Brownfield”, Jabatan Perancangan
Management Manual For Malaysia Bandar dan Desa Semenanjung
(Manual Saliran Mesra Alam Malaysia.
Malaysia)”, Department of
Irrigation and Drainage Malaysia. 10. JPBD (2011), “Monograf
Geobencana Dalam Perancangan
5. Greenbelt Alliance, “Infill Guna Tanah” Jabatan
Development: Rebuilding Our Perancangan Bandar dan Desa
Cities for a sustainable future” Semenanjung Malaysia.
Green Greenbelt Alliance.
(http://www.sustainablebuild.co.
uk/greenfieldsites.htm)

11. Division Of Highways North Rujukan Internet

Carolina Department Of
Transportation (2000), 16. Eco-cycle Design, Green Planning
“Traditional Neighborhood & Design,
Development (TND) Guidelines”, http://www.ecocycledesign.com
Department of Transportation,
State of North Carolina. 17. Eco-cycle Design, Green Planning
& Design,
12. KeTTHA (2011), “Low Carbon http://www.ecocycledesign.com
Cities Framework & Assessment
System, Kementerian Tenaga, 18. Healthy Spaces & Places:
Teknologi Hijau dan Air. http://www.healthyplaces.org.au
13. SPUR “Greening Apartment 19. http://www.ellenlandscapedesign

Building” dalam SPUR Report
s.wordpress.com
(02/2011), San Francisco
Planning and Urban Research
Association. 20. http://www.envacgroup.com
14. Suzuki, et al., (2009) “Eco2 21. http://www.fujitaresearch.com

Cities: Ecological Cities As
Economic Cities” The World Bank. 22. http://www.indiodacosta.com
15. Yuan L. J (1991), “The Malay 23. http://ww.rensus-uae.com/3.html

House: Rediscovering Malaysia's
Indigenous Shelter System”, 24. http://www.sirim.my/isce/wg_sol
Institut Masyarakat / Central ar_pv_main/solar_pv_home.html
Books Ltd.
25. http://www.solarpower-mart.com
26. http://www.unfcccecosingapore.w
ordpress.com/2010/01/26/did-
you-know

27. Smart Growth Online :

http://www.smartgrowth.org
28. SustainableBuild :
http://www.sustainablebuild.co.u
k/greenfieldsites.html
29. United States Environmetal

Protection Agency (EPA)
(http://www.epa.gov/).
30. Urban Advantage,

http://www.urban-
advantage.com.
31. Urban Design Glosary

www.scottsdaleaz.gov/Assets/Pub
lic

LAMPIRAN 1
Jadual 10 : Rumusan keseluruhan pelaksanaan sama ada bagi pembangunan baru atau pembangunan sedia ada
Pembangunan
Pembangunan
Pembangunan
Pembangunan
Sedia ada
Sedia ada
Baru
Baru
Jenis Aktiviti / Elemen Jenis Aktiviti / Elemen
Pembangunan Hijau Pembangunan Hijau
A. Ekologi dan Alam Sekitar C. Persekitaran Hijau

i. Elak kawasan KSAS ! i. Jaringan kawasan tanah lapang !
ii. Utamakan kawasan brownfield ! ii. 10% kawasan tanah lapang !
iii. Utamakan kawasan infill ! iii. Kawasan lapang dalam radius 400
!
iv. Memaksimakan kawasan undersused ! ! meter
v. Mengutamakan kawasan yang telah iv. Perkebunan di plot dalam rumah ! !
! !
mempunyai sistem perhubungan v. Tanaman di sepanjang jalan !
vi. Pengintegrasian dengan kemudahan vi. Taman atas bumbung
! !
infrastruktur sedia ada vii. Pemeliharaan Badan Air (Anak Sungai,
!
B. Reka bentuk Kejiranan & Tasik, Kolam)
Pengangkutan viii. Pemeliharaan KSAS !
i. Pengukuran saiz kejiranan dalam ix. Penggunaan kaedahbio-retentition dan
! !
lingkungan 400 m radius Swale dalam sistem pengurusan air ! !
ii. Pusat kejiranan ! ! larian
iii. Kepelbagaian jenis guna tanah ! ! x. Pengwartaan tanah lapang ! !
iv. Pelbagai pilihan rumah ikut jenis dan xi. Pengwartaan kawasan hutan !
!
kos xii. Penyediaan elemen-elemen landskap
! !
v. Rangkaian jalanraya yang lembut dan kejur
bersambungan/kemudahsampaian yang ! xiii. Mereka bentuk jaringan laluan pejalan
! !
tinggi kaki dan sikal
vi. Kepadatan sekurang-kurangnya 30 unit xiv. Penyediaan lebih banyak taman-taman
! !
sehektar seperti taman komuniti
vii. Elemen yang menghadkan kelajuan xv. Penanaman pelbagai jenis tanaman
! !
kenderaan seperti pokok-pokok teduhan dan ! !
viii. Laluan pejalan kaki/sikal ! ! hiasan yang sesuai
ix. Tempat letak sikal ! ! xvi. Rekabentuk jaringan hijau yang
x. Pusat kejiranan dalam radius 400 meter ! bersambungan di antara unit kejiranan !
xi. Sekolah dalam radius 400 meter ! dengan unit kejiranan yang lain
xii. Perhentian bas dalam radius 400 meter ! xvii. Menggalakkan pembinaan bumbung
xiii. stesen transit dalam radius 400 meter ! ! berasaskan teknologi hijau (Bumbung ! !
xiv. Mempelbagaikan kegunaan tempat Hijau)
letak kereta ! ! xviii. Menggalakkan pembinaan dinding hijau
! !

Jadual 10 : (Sambungan)
Pembangunan
Pembangunan
Pembangunan
Pembangunan
Sedia ada
Sedia ada
Baru
Baru
Jenis Aktiviti / Elemen Jenis Aktiviti / Elemen
Pembangunan Hijau Pembangunan Hijau
D. Air, Tenaga & Sisa Pepejal tenaga

i. Pengintegrasian laluan pejalan kaki iv. District Cooling System ! !
! !
dengan sistem pengurusan air larian. F. Komuniti Hijau
ii. Sistem pengurusan air larian yang i. Pelaksanaan program Local Agenda 21 ! !
!
berintegrasi ii. Mewujudkan kerangka/struktur institusi
iii. Mewujudkan sistem pengagihan bagi pelaksanaan di peringkat komuniti
! ! !
rawatan air sisa seperti Persatuan Penduduk dan
iv. Pengurusan sisa pepejal dan integrasi sebagainya
! !
bahan iii. Penyediaan kemudahan tempat untuk
v. Penggunaan teknik pengurusan air menjalankan aktiviti dan program !
larian komuniti
! Teknik bio-rentention/rain garden ! ! iv. Penganjuran aktiviti-aktiviti
! Teknik pemeable pavers ! ! kemasyarakatan seperti gotong-royong,
! !
! Teknik green roof ! ! dialog, forum dan sebagainya yang
! Teknik tree box filter ! ! dapat menggalakkan amalan hijau
! Teknik penuaian air hujan ! ! v. Program kolabrasi bersama-sama pihak
vi. Penggurusan air sisa berkepentingan dalam menjalankan ! !
Constructed wetlands ! aktiviti/program
vii. Penggurusan Sisa Pepejal vi. Penglibatan aktif dalam bersama-sama
viii. Vacum concept collection ! merangka hala tuju/perancangan ! !
E. Bangunan pembangunan sesuatu kawasan
i. Pelaksanaan reka bentuk pasif vii. Pelaksanaan program Local Agenda 21 ! !
! ! G. Inovasi
bangunan
ii. Penggunaan tenaga solar ! ! i. Prestasi inovasi yang melebihi
! !
iii. Penggunaan lampu yang menjimatkan ! ! keperluan GP

LAMPIRAN II
Rajah 54 : Rangka Kerja Perlaksanaan dan Penyelarasan Berhubung dengan Pembangunan Hijau
Peringkat Persekutuan
JEMAAH
MENTERI
MAJLIS PERANCANGAN MNKT

MAJLIS TEKNOLOGI HIJAU DAN PERUBAHAN
IKLIM (MTHPI) FIZIKAL NEGARA (MPFN)
Jk Kerja Jk Kerja Jk Kerja Jk Kerja Promosi Jk Kerja Pembangunan Kejiranan

Pembangunan Penyelidikan Dan Pengangkutan Dan Kesedaran Hijau (KPKT)
Hijau Inovasi (MOT) Awam
(KeTTHA) (MOSTI) (KKP)
Jk Adaptasi Jk Kerja Jk Kerja Modal Pasukan Petugas Pasukan Petugas Pasukan Petugas
(NRE) Industri Insan Kejiranan dan Pengurusan Sisa Low Carbon Society
(MITI) (KSM) Teknologi Hijau Pepejal Mampan (UTM, JPBD, JICA,
(JPBD & JLN) (JPSPN) KYOTO University,
IRDA & Green
Technology
Corporation)
Peringkat Negeri
KERAJAAN NEGERI
Peringkat Tempatan
PIHAK BERKUASA TEMPATAN

Sebarang pertanyaan, sila hubungi:
Pengarah
Bahagian Penyelidikan dan Pembangunan
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa
Semenanjung Malaysia
Tel: 03-20816 000

Faks: 03-2094 1170 / 1180
Email: bpp@townplan.gov.my
Laman web: www.townplan.gov.my
GP024
KEJIRANAN HIJAU

GPP Kejiranan Hijau (GP024) 2012 PDF

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Originaltitel

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

GPP Kejiranan Hijau (GP024) 2012 PDF

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

GP024

GARIS PANDUAN PERANCANGAN

JABATAN PERANCANGAN BANDAR DAN DESA SEMENANJUNG MALAYSIA

Mana-mana bahagian dalam laporan ini tidak boleh

Garis panduan perancangan ini hendaklah dibaca bersama undang-undang,

4. DEFINISI KEJIRANAN HIJAU 4

7. GARIS PANDUAN UMUM 6

8. GARIS PANDUAN KHUSUS 7

10. RANGKA PELAKSANAAN PEMBANGUNAN KEJIRANAN HIJAU 68

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Jadual 1 : Kategori kawasan brownfield dan jenis pembangunan yang dicadangkan 8

Rajah 1 : Hierarki konsep utama garis panduan 5

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Rajah 15 : Perbandingan ‘mono-use’ dan campuran pelbagai guna tanah 25

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Rajah 47 : Contoh susunatur bangunan dengan aliran angin 61

Foto 1 : Contoh-contoh rangkaian hijau yang diintegrasikan dengan laluan 13

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Foto 22 : Contoh penyediaan ruang bagi menempatkan panel solar di atas 63

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

(Diterjemah daripada: Eco-cycle Design, Green Planning & Design:

(Diterjemah daripada: Eco-cycle Design, Green Planning & Design:

Bandar Berkarbon Rendah

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

(Sumber: Diterjemah daripada United States Environmetal Protection Agency (EPA):

(Diterjemah daripada: Eco-cycle Design, Green Planning & Design:

Gas Rumah Hijau (GHG)

(Sumber: Diterjemah daripada United States Environmetal Protection Agency (EPA):

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

(Diterjemah daripada SustainableBuild : http://www.sustainablebuild.co.uk/greenfieldsites.html)

(Diterjemah daripada SustainableBuild : http://www.sustainablebuild.co.uk/greenfieldsites.html)

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Kesan Pulau Haba Bandar

(Sumber: Diterjemah daripada United States Environmetal Protection Agency (EPA):

Konsep New Urbanism

New Urbanism menggalakkan kepelbagaian, walkable, padat, vibrant, komuniti bercampur

Konsep New Urbanism termasuklah walkability, connectivity, kegunaan bercampur,

(Sumber : Diadaptasi daripada New Urbanism Congress : http://www.cnu.org/)

(Sumber: Diterjemah daripada United States Environmetal Protection Agency (EPA):

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Pembangunan Guna Tanah Pelbagai (Mix use Development)

(Sumber : Diubahsuai daripada Healthy Spaces & Places: http://www.healthyplaces.org.au)

Pertumbuhan Bijak (Smart Growth)

Merupakan teori perancangan bandar dan pengangkutan yang menumpukan kepada

(Sumber : Diadaptasi daripada Smart Growth Online : http://www.smartgrowth.org/).

(Sumber: Diterjemah daripada Urban Design Glosary :

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

1. TUJUAN 2. LATAR BELAKANG

Garis Panduan Perancangan (GPP) Pada Disember 2009, semasa Persidangan

Jabatan dan agensi kerajaan semasa Pelaksanaan pembangunan kejiranan hijau

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

2.2 KEPERLUAN PEMBANGUNAN iii. mewujudkan petempatan yang

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

perkara 9 (Bahagian Mekanisme (b) membentuk jaringan dan laluan

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

(iii) Penggunaan Tenaga Yang Cekap

Perancangan kejiranan hijau juga

(iv) Penggunaan Teknologi Hijau

Dasar Teknologi Hijau

Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia

6. PRINSIP-PRINSIP pendinginan berpusat (district

(iv) mewujudkan masyarakat harmoni, Garis panduan umum menggariskan 7