ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.
157 – 495
ΕΠΟ 20 - Α Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗΝ
ΕΥΡΩΠΗ
ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ (1400-1525 µ.Χ.)
Με τον όρο Αναγέννηση, προσδιορί-
ζουµε την πνευµατική και καλλιτε-
χνική δραστηριότητα που παρατηρή-
θηκε κατά τον 15 ο και τον 16 ο αιώνα
στη δυτική Ευρώπη και χαρακτηρίζε-
ται από ορθολογισµό και ενδιαφέρον
για τη µελέτη και την ερµηνεία της
πνευµατικής και της καλλιτεχνικής
κληρονοµιάς της ελληνορωµαϊκής
Αρχαιότητας.
Κύριο χαρακτηριστικό της Αναγέννησης
Η αναβίωση των γραµµάτων και των
τεχνών υπό την επίδραση των κλασικών
προτύπων.
Ήδη από τον 14ο αιώνα είχε αρχίσει
στην Ιταλία ένα κίνηµα, ο ουµανισµός,
που αποσκοπούσε στην αναβίωση της
κλασικής γραµµατολογίας και έλαβε
µεγάλες διαστάσεις κατά τον 15ο και 16ο
αιώνα στη δυτική Ευρώπη.
Στην εξοικείωση των ∆υτικών µε τα
αρχαία κείµενα συνέβαλαν:
z Η εφεύρεση της τυπογραφίας το 1451.
z Η έξοδος των Ελλήνων λόγιων προς
την Ιταλία µετά το 1453.
Πρώιµη Αναγέννηση στην Ιταλία
(1400-1500 µ.Χ.)
Καλλιτεχνικά κέντρα
Το µεγαλύτερο πνευµατικό και καλλιτε-
χνικό κέντρο της Ιταλίας ήταν :
- η Φλωρεντία
- Βενετία
- Ρώµη
Άλλες πόλεις: Μιλάνο, Πάδοβα, Ρίµινι,
Ουρµπίνο, Μάντοβα.
Η αρχιτεκτονική
Χαρακτηριστικά
1. η οµορφιά και η αρµονία,
2. υιοθέτηση µορφολογικών στοιχείων
(ηµικίονες, παραστάδες, αετώµατα, το-
ξοστοιχίες κ.ά.) καθώς και αναλογιών
των ρωµαϊκών κτιρίων,
3. υπεροχή του οριζόντιου άξονα,
4. στατικότητα,
5. συµµετρία,
6. παράθυρα τοξωτά,
7. τοξοστοιχίες µε ηµικυκλικά τόξα και
κιονοστοιχίες µε οριζόντιους θριγκούς,
8. οι κίονες και οι παραστάδες διαµορφώ-
θηκαν µε βάση, κορµό και κιονόκρανο,
9. τρούλοι στις εκκλησίες που πολλές
φορές έφεραν φανό (= κυκλικό ή πολυγω-
νικό κορύφωµα σε κάτοψη µε περιµετρικά
παράθυρα), στοιχείο που εµφανίστηκε για
πρώτη φορά στην Αναγέννηση.
Εκπρόσωποι
Brunelleschi, Alberti, Michelozzo.
www.arnos.gr – e-mail : info@arnos.gr fast & easy
Σύνοψη
Η γλυπτική 3. οι επιρροές της πόλης από τη φλα-
Χαρακτηριστικά µανδική ζωγραφική που τόνισαν την
1. η περίοπτη γλυπτική και το ανάγλυφο ιδιαίτερη σηµασία του χρώµατος.
γνώρισαν µεγάλη διάδοση, Σχολές
2. νατουραλιστική απόδοση της ανθρώ- Χαρακτηριστικά
πινης µορφής και της κίνησής της,
Σχολή Φλωρεντίας : ανάπτυξη σχεδίου
3. αποδόθηκε η τρίτη διάσταση χάρη
Σχολή Βενετίας : κυριαρχία χρώµατος
στην προοπτική.
Υλικά Εκπρόσωποι
Πολύτιµα υλικά, ορείχαλκος (πολύπλο- Andrea Mantegna, Giovanni Bellini.
κη, δύσκολη επεξεργασία), µάρµαρο, Alberti
ξύλο, πηλός. Φλωρεντία Botticelli
και della
Θέµατα της γλυπτικής Francesca
κεντρική
z θρησκευτικά, 1450-1500 Ιταλία Gozzoli
z παγανιστικά από την αρχαιότητα, Pollaiuolo
z µετάλλια. Del
Verrocchio
Εκπρόσωποι Mantegna
Βόρεια Ιταλία
Bellini
Lorenzo Ghiberti, Donatello.
Η ώριµη Αναγέννηση στην Ιταλία
Η ζωγραφική
(1500-1525 µ.Χ.)
Χαρακτηριστικά z Λίκνο και κύρια πνευµατική και καλ-
1. προσπάθεια απόδοσης της πραγµατικό-
λιτεχνική εστία της πρώιµης Αναγέννη-
τητας,
σης ήταν η Φλωρεντία.
2. ενδιαφέρον για την τέχνη της Αρ-
z Σηµαντικότερο καλλιτεχνικό κέντρο
χαιότητας,
της ώριµης Αναγέννησης ήταν η Ρώµη.
3. φυσιοκρατική απεικόνιση της ανθρώ-
πινης µορφής, Χαρακτηριστικά
1. αναζήτηση οµορφιάς, αρµονίας, συµ-
4. απόδοση της τρίτης διάστασης,
5. µετά τα µέσα του 15ου αιώνα σηµειώ- µετρίας των συνθέσεων,
νεται επιστροφή στις παλαιότερες παρα- 2. κλασική φάση της τέχνης του quattrocento,
δόσεις : γοτθικός ρυθµός που χαρακτη- 3. ολοκληρωµένη και κατασταλαγµένη
ρίζεται από λεπτοµέρεια και γραµµή. µορφή στις κατακτήσεις του 15ου αιώνα.
Εκπρόσωποι Εκπρόσωποι
Masaccio, Sandro Botticelli, Filippino - Bramante, Leonardo da Vinci,
Lippi, Luca Signorelli, Benozzo - Ραφαήλ,
Gozzoli, Andrea Mantegna. - Μιχαήλ Άγγελος,
- Giorgione,
Οι µεγάλοι ζωγράφοι της πρώιµης - Τισιανός.
Αναγέννησης στη Φλωρεντία
Masaccio, Fra Angelico, Paolo Uccello, Leonardo da Vinci
Piero della Francesca, Sandro Botticelli. Ο καλλιτέχνης – ερευνητής
∆ύο τεχνοτροπικά ευρήµατά του έδωσαν
Brunelleschi νέες διαστάσεις στην ευρωπαϊκή
Νέο στιλ Donatello ζωγραφική :
Masaccio 1. το sfumato, σχετίζεται µε:
1400- Φλωρ
1450 εντία Νέο στιλ Ghiberti α) το χειρισµό φωτός και σκιάς,
σε συνδυ-
ασµό µε
Fra Angelico β) την κατάργηση έντονων περιγραµµάτων,
συντηρητι- Uccello γ) τη χρήση απαλών τονικών διαβαθµί-
κά στοιχεία σεων που επιτρέπουν στις φόρµες να
σβήνουν η µια µέσα στην άλλη,
Η ζωγραφική της πρώιµης Αναγέννη-
δ) τις αόριστες µορφές, που µοιάζουν να
σης στη Βόρεια Ιταλία
εξαφανίζονται µέσα σε σκιά ή να καλύ-
Οι παράγοντες που επηρέασαν τη φυσι-
ογνωµία της σχολής ήταν : πτονται σε οµίχλη, ε) το µυστήριο,
στ) τις µορφές, οι οποίες αποκτούν αέρινη
1. η στενή σχέση της Βενετίας µε την
απαλότητα δένοντας οργανικά µε το τοπίο.
Ανατολή που έδωσε µεγαλύτερη σηµα-
σία στο χρώµα, 2. η ατµοσφαιρική προοπτική :
δηµιούργησε στα έργα του την εντύπω-
2. η ευαισθησία των Βενετών για τις
ση του βάθους απαλύνοντας τα περι-
τονικές διαβαθµίσεις του χρώµατος που
γράµµατα των πιο αποµακρυσµένων
οφειλόταν στην εξοικείωσή τους µε τη
αντικειµένων και αποδίδοντάς τα σε
θάλασσα,
φωτεινότερους τόνους.
Ο Μιχαήλ Άγγελος Οµοιότητες Οι µεγάλοι καλλιτέχνες της Αναγέν-
Γλύπτης - ζωγράφος - αρχιτέκτονας z σεβασµός προς τη φύση, νησης στη Γερµανία
Χαρακτηριστικά z ενδιαφέρον για την πιστή απόδοσή της, Albecht Durer, Matthias Grunewald,
1. Θεωρούσε τη γλυπτική ανώτερη από z δεν υπάρχει οµοιογένεια στην τέχνη Lucas Cranach, Albrecht Altdorfer.
τη ζωγραφική. των διάφορων περιοχών (τοπικές πολι- Σχολή ∆ούναβη
2. ∆εν τον διέκρινε η ευρύτητα ενδια- τικές και κοινωνικές συνθήκες). Χαρακτηριστικά
φερόντων του Leonardo da Vinci. Η Αναγέννηση στις Κάτω Χώρες z περιγραφή τοπίου,
3. Επικεντρωνόταν στον άνθρωπο, στην z ποιητική διάθεση,
Καλλιτεχνικά κέντρα
έκφραση του εσωτερικού του κόσµου z ακρίβεια στην απόδοση.
- Bruges,
και στην οµορφιά του σώµατός του.
- Γάνδη, Καλλιτέχνες Έργα
4. Μελέτησε την ανατοµία του ανθρώ-
- Βρυξέλλες,
πινου σώµατος. Klaus Sluter Κρήνη του
- Αµβέρσα. Μωυσέως
5. Σχεδίαζε από ζωντανά πρότυπα, απ’
όλες τις οπτικές γωνίες. Χαρακτηριστικά Hugo van der Goes Πέτασµα βωµού
1. τεχνική ελαιογραφίας, των Portinari
Η ώριµη Αναγέννηση στη Βενετία 2. αληθοφανής και λεπτοµερής αποτύ- Jan van Eyck Αρραβώνες των
Χαρακτηριστικά πωση της πραγµατικότητας, Arnolfini
1. φωτεινή ατµόσφαιρα, Hieronymus Bosch Κήπος των γήινων
3. µεµονωµένα συµβολικά στοιχεία.
απολαύσεων
2. αγάπη για την οµορφιά της υπαίθρου, Εκπρόσωποι της Αναγέννησης στις Albecht Durer Αποκάλυψη
3. ροµαντική ταύτιση του ανθρώπου µε Κάτω Χώρες Matthias Grunewald Αγία Τράπεζα του
τη φύση, - Klaus Sluter, Isenheim
4. οι δύο φάσεις της Αναγέννησης δεν - Jan van Eyck, Rogier van der Αποκαθήλωση
είναι πολύ ευδιάκριτες. - Robert Campin, Weyden
Εκπρόσωποι - Rogier van der Weyden,
Giorgione, Τισιανός, Correggio. - Hugo van der Goes, Η ΟΨΙΜΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
- Hieronymus Bosch. Μανιερισµός
Καλλιτέχνες Έργα Ο όρος µανιερισµός χρησιµοποιείται για
Η Αναγέννηση στη Γαλλία την περίοδο που ακολούθησε την ακµή,
Brunelleschi Νοσοκοµείο των Αθώων
Η Γαλλία την εποχή της Αναγέννησης δηλαδή την ώριµη Αναγέννηση και
Alberti Ανάκτορο Rucellai
Michelozzo Ανάκτορο Medici – Riccardi
έχασε τον ηγετικό της ρόλο στις καλλι- προσδιορίζει τα έργα από το 1525 ως το
Donatello Άγαλµα του Gattamelata τεχνικές εξελίξεις και δεχόταν επιρροές 1600 περίπου. Μπορεί όµως να θεωρη-
Masaccio Αγία Τριάδα µε Παναγία από τις Κάτω Χώρες και την Ιταλία. Τον θεί και ως αυτόνοµο στιλ που τέθηκε
Botticelli Άνοιξη 16ο αιώνα πολλοί Ιταλοί καλλιτέχνες από τους ιστορικούς τέχνης του 20ου
Leonardo da Vinci Mona Lisa έφτασαν στη Γαλλία. Οι επιδράσεις τους αιώνα.
Μιχαήλ Άγγελος ∆αβίδ γίνονται φανερές στην αρχιτεκτονική Χαρακτηριστικά
Ραφαήλ Η Σχολή των Αθηνών των κάστρων του Λίγηρα. z Ο µανιερισµός εµφανίζεται ως τέχνη για
Giorgione Καταιγίδα
Τισιανός Αφροδίτη του Ουρµπίνο Κέντρα λίγους αλλά καλλιεργηµένους φιλότεχνους
Correggio Αγία Νύχτα Προβηγκία, Tours. που γνωρίζουν την ερµηνεία της αλληγορί-
Εκπρόσωποι ας, η οποία επιβάλλει συγκεκριµένες γνώ-
Η Αναγέννηση στη Βόρεια Ευρώπη σεις για την αποκωδικοποίησή της.
- Jean Fouquet,
(1400-1525 µ.Χ.) z Ο µανιεριστής δηµιουργεί πολλαπλά
- Enguerrand Quarton,
∆ιαφορές και οµοιότητες Βόρειας Ευ- - Nicolas Froment. σηµεία αναφοράς.
ρώπης - Ιταλίας z Αντιστρέφει το κεντρικό σηµείο και
Α. Βόρεια Ευρώπη Η Αναγέννηση στη Γερµανία το πολλαπλασιάζει, δυναµιτίζοντας κάθε
Χαρακτηριστικά Με τον όρο γερµανική τέχνη του 15ου έννοια γεωµετρίας και στερεοµετρίας
z Ήταν στενά συνδεδεµένη µε τη µε-
και 16ου αιώνα εννοούµε την τέχνη της διατηρώντας την έννοια του χώρου. Έ-
σαιωνική παράδοση. σηµερινής Γερµανίας, Αυστρίας, Ελβε- τσι συντελείται ο ατέρµων εικαστικός
z Αφορά µόνο τη ζωγραφική.
τίας, τµήµατος της Τσεχίας και της Πο- χώρος εν κινήσει που προκύπτει από µια
λωνίας. Στη γερµανική τέχνη των αρ- στρεβλωµένη αντίληψη της κλασικής
z ∆εν χαρακτηρίζεται από αναβίωση
χών του 15ου αιώνα κυριαρχούσε η γοτ- προοπτικής (αντικλασικό στοιχείο).
µορφών της Αρχαιότητας.
θική τεχνοτροπία. Η ανακάλυψη της z Η καινούργια εικαστική µατιά αµφι-
z Αποδίδει την πραγµατικότητα µέσα
τεχνικής της ξυλογραφίας και της χαλ- σβήτησε τις αρχές του χώρου και επιχεί-
από εµπειρία και παρατήρηση. κογραφίας, σε συνδυασµό µε την ανα-
z Χρησιµοποιεί τη βράχυνση εµπειρικά. ρησε διαφυγή µέσα από την κίνηση.
κάλυψη της τυπογραφίας αποτέλεσαν
z Παρουσιάζει αληθοφανείς συνθέσεις
την αφετηρία για την εµφάνιση µέσα
χάρη στις λεπτοµέρειες και στην ελαιο- στον 15ο αιώνα τυπωµένων βιβλίων µε
γραφία, που όµως έχουν ανατοµικές εικονογράφηση, τα οποία γνώρισαν
ατέλειες. µεγάλη διάδοση γιατί :
z ∆εν έχει τις χρονολογικές διακρίσεις
1. είχαν µικρότερο κόστος ώστε να µπο-
της Ιταλικής Αναγέννησης. ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΕΑΠ
ρεί να τ’ αγοράζει το ευρύ κοινό,
Β. Η Ιταλική Αναγέννηση 2. χρειάζονταν λιγότερο χρόνο, ∆ΕΟ–ΕΛΠ–ΕΠΟ–ΠΛΗ–ΦΥΕ
Χαρακτηριστικά 3. είχαν ευρύτερη θεµατογραφία,
z Φροντιστηριακά Μαθήµατα
z Αποµακρύνθηκε από τις αντιλήψεις 4. είχαν την δυνατότητα διάδοσης καλ-
του Μεσαίωνα και καλλιέργησε στον λιτεχνικών µορφών σ’ όλη την Ευρώπη z Εξ’ αποστάσεως στήριξη
άνθρωπο συναισθήµατα αυτάρκειας και µε αποτέλεσµα τη διάδοση συνθέσεων z Εκπαιδευτικό υλικό
υπεροχής. ιταλικής Αναγέννησης στον Βορρά. z Εκδόσεις βιβλίων
z Αγκάλιασε όλες τις εκφράσεις τέχνης. Εκπρόσωποι
Τηλ.: 210.38.22.157 – 210.38.22.495
z Σφραγίστηκε από το ενδιαφέρον για τις - Michael Pacher,
καλλιτεχνικές µορφές της Αρχαιότητας. - Conrad Witz. www.arnos.gr