Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

Tr−êng §¹i häc n«ng nghiÖp Hµ Néi

--------------------------

Pgs.ts. NGUYỄN TRƯỜNG SƠN (Chủ biên)

Nguyễn Thị Hồng Linh, Bùi Thế Vĩnh

Gi¸o tr×nh

HOÁ PHÂN TÍCH

Năm 2007

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Hoá Phân tích…………………………………………1
 Lời nói ñầu

Giáo trình “ Hoá phân tích ” này ñược biên soạn trên cơ sở ñề cương môn học chính
thức dùng cho khối ngành Nông- Lâm- Ngư nghiệp ñã ñược Trường ðại học Nông
nghiệp I duyệt (Quyết ñịnh Qð 25/2004/Qð-ðH1 ngày 14. 1. 2004).

Giáo trình nhằm cung cấp cho sinh viên những kiến thức cơ bản về Hoá phân tích
và dành cho sinh viên khối Nông Lâm Ngư nghiệp.

ðể tiếp thu ñược những nội dung trình bày trong giáo trình, yêu cầu sinh viên phải
có kiến thức về toán học cao cấp, toán xác suất thống kê, vật lí học, hoá học ñại cương,
hoá học vô cơ và hoá học hữu cơ.

Dù ñã rất cố gắng ñể cho giáo trình có nhiều thông tin, dễ ñọc và dễ tiếp thu, song,
không thể tránh khỏi những khiếm khuyết, chúng tôi rất mong nhận ñược những í kiến
ñóng góp của bạn ñọc và ñồng nghiệp ñể khi tái bản giáo trình ñược hoàn thiện hơn.

Hà Nội, 2006

Các tác giả

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Hoá Phân tích…………………………………………2
 Bảng kí hiệu
Kí hiệu Tiếng Việt
A ñộ hấp thụ quang
C nồng ñộ
D mật ñộ quang
ð ñương lượng gam
E thế ñiện cực, hiệu ñiện thế
E% phần trăm chiết
e electron
e% sai số phần trăm
I cường ñộ ánh sáng
Ind chỉ thị
K hằng số cân bằng
K’ hằng số cân bằng biểu kiến, hằng số cân bằng
thực nghiệm
L phối tử, ligand
l chiều dài
l lít
λ bước sóng ánh sáng
M nồng ñộ mol/lít (nồng ñộ phân tử gam)
M kim loại M
M khèi l−îng mol ph©n tö (ph©n tö gam), khèi
l−îng mol ion (iongam),
N nång ®é ®−¬ng l−îng gam
p -lg
ppb mét phÇn tØ
ppm mét phÇn triÖu
Q hÖ sè ph©n bè
q tØ sè ph©n bè
T tÝch sè tan
T% ®é truyÒn quang
TKHH tinh khiÕt ho¸ häc
TKPT tinh khiÕt ph©n tÝch
TK tinh khiÕt
w khèi l−îng

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Hoá Phân tích…………………………………………3
 Mục lục Trang
Lời nói ñầu 1
Bảng kí hiệu 2
Chương I: Các khái niệm cơ bản của Hoá phân tích 6
1. Hoá phân tích và vai trò của nó 6
2. Phân loại phương pháp phân tích 6
2.1. Phân loại theo bản chất của phương pháp phân tích 6
2.2. Phân loại theo khối lượng và lượng chứa của chất phân tích trong mẫu 8
2.3. Chọn lựa phương pháp phân tích 8
3. Các bước cơ bản trong Hoá phân tích 8
4. Lấy mẫu và xử lí mẫu phân tích 9
4.1. Lấy mẫu 9
4.2. Lập hồ sơ mẫu 10
4.3. Khoáng hoá mẫu 10
5. Hoá phân tích ñịnh tính 11
5.1. Phân tích ñịnh tính các hợp chất vô cơ bằng phương pháp hoá học 11
5.2. Phân tích ñịnh tính các hợp chất hữu cơ bằng phương pháp hoá học 16
5.3. Phân tích ñịnh tính các hợp chất bằng phương pháp công cụ 17
6. Hoá phân tích ñịnh lượng 18
7. Dụng cụ, thiết bị ño và hoá chất 18
7.1. Dụng cụ thuỷ tinh 18
7.2. Thiết bị ño 19
7.3. Hoá chất sạch, nước cất 21
8. Một số loại nồng ñộ dung dịch thường dùng trong Hoá phân tích 21
Câu hỏi ôn tập, bài tập 23
Chương II: Phân tích khối lượng 24
1. Các khái niệm cơ bản trong phân tích khối lượng 24
1.1. Phương pháp tách 24
1.2. Phương pháp chưng cất hoặc ñốt cháy 24
1.3. Phương pháp nhiệt phân
1.4. Phương pháp kết tủa (Phương pháp phân tích khối lượng kết tủa) 25
2. Phương pháp phân tích khối lượng kết tủa 26
2.1. Yêu cầu của dạng kết tủa 26
2.2. Yêu cầu của dạng cân 30
2.3. Sự gây bẩn kết tủa 31
2.3. Một số kĩ thuật trong phương pháp phân tích khối lượng kết tủa 32
2.4. Một số ứng dụng cụ thể 35
2.5. Ưu nhược ñiểm của phương pháp phân tích khối lượng kết tủa 37
Câu hỏi ôn tập, bài tập 38
Chương III: Phân tích thể tích 39
1. Những khái niệm cơ bản về phân tích thể tích 39
2. Yêu cầu của phản ứng chuẩn ñộ 40
3. Phân loại phương pháp chuẩn ñộ 41
3.1. Phân loại phương pháp chuẩn ñộ theo loại phản ứng 41

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Hoá Phân tích…………………………………………4
 Trang
3.2. Phân loại phương pháp theo cách tiến hành chuẩn ñộ 43
4. Cách pha dung dịch tiêu chuẩn 45
5. Cách tính kết quả phân tích 47
6. ðường chuẩn ñộ 48
6.1. ðịnh nghĩa 48
6.2. ðường chuẩn ñộ trung hoà 48
6.3. ðường chuẩn ñộ oxi hoá khử 63
6.4. ðường chuẩn ñộ kết tủa 67
6.5. ðường chuẩn ñộ tạo phức 70
6.6. Nhận xét chung về ñường chuẩn ñộ. Ứng dụng của ñường chuẩn ñộ 73
7. Chỉ thị 74
7.1. Phân loại chỉ thị 75
7.2. Khoảng ñổi màu của chỉ thị 75
7.3. Nguyên tắc chọn chỉ thị 77
8. Các phép chuẩn ñộ thường dùng 78
8.1. Chuẩn ñộ trung hoà 78
8.2. Chuẩn ñộ oxi hoá khử 79
8.3. Chuẩn ñộ kết tủa 83
8.4. Chuẩn ñộ complexon 85
9. Ưu nhược ñiểm của phương pháp phân tích thể tích 88
Câu hỏi ôn tập, bài tập 89
Chương IV: Phân tích công cụ 91
1. Phân loại phương pháp 91
1.1. Nhóm các phương pháp quang học 91
1.2. Nhóm các phương pháp ñiện từ 92
1.3. Nhóm các phương pháp tách 92
1.4. Nhóm các phương pháp nhiệt 92
2. Phương pháp quang phổ hấp thụ phân tử vùng tử ngoại và ánh sáng nhìn thấy 92
2.1. Cơ sở lí thuyết của phương pháp so màu 93
2.2. Yêu cầu ñối với phức chất màu 95
2.3. Phổ hấp thụ và chọn bước sóng ño 97
2.4. ðo so màu 99
3. Phương pháp ño ñiện thế 101
3.1. ðặt vấn ñề 101
3.2. ðiện cực 101
3.3. ðo ñiện thế 103
3.4. Ứng dụng phương pháp ño ñiện thế trong phân tích 104
4. Phương pháp chiết 105
4.1. Khái niệm 105
4.2. Chiết chất rắn bằng chất lỏng 105
4.3. Chiết chất lỏng bằng chất lỏng 105
Câu hỏi ôn tập, bài tập 106
Chương V: Sai số trong Hoá phân tích 108
1. Sai số 108
1.1. Phân loại sai số 108

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Hoá Phân tích…………………………………………5
 NHÀ XUẤT BẢN NÔNG NGHIỆP

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO

TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP I HÀ NỘI

NGUYỄN TRƯỜNG SƠN (Chủ biên)

NGUYỄN THỊ HỒNG LINH, BÙI THẾ VĨNH

GIÁO TRÌNH

HOÁ PHÂN TÍCH

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Hoá Phân tích…………………………………………131
 NHÀ XUẤT BẢN NÔNG NGHIỆP
HÀ NỘI - 2007

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Hoá Phân tích…………………………………………132