[Νεότερη Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία: Ρεύματα, σχολές, τάσεις και κινήματα]

"Κλασικισμός"
Επιμέλεια: Λάμπρος Βαρελάς

- ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ο όρος κλασικισμός στην αισθητική φαίνεται πως είναι γέννημα του 19ου αι., με απώτερο στόχο να διακριθεί
το ρεύμα αυτό από τον ρομαντισμό.

Είναι πολύ δύσκολο να δοθεί ακριβής ορισμός του κλασικισμού που να καλύπτει όλες τις διαστάσεις του
αλλά και τις γεωγραφικές του εξαπλώσεις. Υπάρχει ο κλασικισμός της ελληνικής και λατινικής αρχαιότητας
και ο νεότερος ευρωπαϊκός κλασικισμός του 17ου και 18ου αιώνα, για τον οποίο συχνά χρησιμοποιείται, προς
διάκριση από τον πρώτο, ο όρος "Νεοκλασικισμός". Η χρυσή εποχή του γαλλικού κλασικισμού υπήρξε
ολόκληρος ο 17ος αιώνας, του αγγλικού ο ύστερος 17ος και ο πρώιμος 18ος, ενώ του γερμανικού οι τελευταίες
δεκαετίες του 18ου.

Από τα κείμενα που παρατίθενται εδώ για τον κλασικισμό προτάσσονται τρία κατατοπιστικά λήμματα από
έγκυρα λεξικά.

Το λήμμα "Classicism" από τη New Princeton encyclopedia of poetry and poetics (αρ. 1) αποτελεί μια γενική
επισκόπηση των όρων "κλασικός" και "κλασικισμός" στη λογοτεχνική ιστορία και αισθητική. Το λήμμα
"Neoclassical poetics" (αρ. 2) ύστερα από τη γενική επισκόπηση προχωρεί στην παρουσίαση του πώς
εκδηλώθηκε το ρεύμα αυτό στις επιμέρους ευρωπαϊκές εθνικές λογοτεχνίες (γαλλική, αγγλική, γερμανική,
ιταλική, ισπανική και ρωσική).

Το εκτενές λήμμα του Rene Wellek (αρ. 3) στο Dictionary of the history of ideas εξετάζει την ιστορία της
εμφάνισης και χρήσης των όρων "κλασικισμός" και "κλασικός" στον αγγλικό, γαλλικό, γερμανικό και ιταλικό
χώρο, την κυριαρχία του κλασικιστικού ρεύματος στους ίδιους χώρους κατά τον 17ο και 18ο αιώνα αλλά και
τις αναβιώσεις του στον ύστερο 19ο και πρώιμο 20ό αι. στην Αγγλία (με τον Eliot), στη Γαλλία (με τον Ch.
Maurras), στη Γερμανία (με τον Paul Ernst Hugo και τον von Hofmannsthal) ακόμη και στη Ρωσία. Καταλήγει
στο συμπέρασμα πως ο αγγλικός και ο γαλλικός κλασικισμός είναι περισσότερο "λατινικός", ενώ ο
γερμανικός περισσότερο "ελληνικός".

Το απόσπασμα από τη μελέτη του Dominique Secretan (αρ. 4), επισημαίνει τη ρευστότητα που χαρακτηρίζει
τον όρο και, παράλληλα, αποσαφηνίζει μερικές γενικεύσεις που καλύπτουν τη χρήση του όρου κλασικισμός:
ότι δεν επαρκεί, για παράδειγμα, να εμπνέεται απλώς κανείς από την αρχαιότητα για να χαρακτηριστεί
κλασικός· ή ότι ο κλασικισμός δεν τροφοδοτείται από όλες τις θεωρίες των αρχαίων.

Τέλος, το δοκίμιο του T. S. Eliot (αρ. 5) παρουσιάζει και αναλύει ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά ενός
λογοτέχνη, για να χαρακτηριστεί κλασικός. Προβάλλει ως πρότυπο κλασικού λογοτέχνη τον Βιργίλιο,
επισημαίνοντας πως τα βασικά αυτά χαρακτηριστικά είναι η ωριμότητα σκέψης, που απαιτεί γνώση και
συνείδηση της ιστορίας.

(c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 1 / 1