शिक्षा एवं प्रशिक्षण आं चशिक संस्थान,मैसूरु

3 DAY WORKSHOP FOR PREPARATION

OF MASTER TRAINERS – TGT (SKT)

26-06-2018 TO 28-06-2018

COURSE DIRECTOR
Ms.L.CHARI.
Deputy Commissioner KVS
&
Director, ZIET

VENUE
शिक्षा एवं प्रशिक्षण आं चशिक संस्थान,शसध्दाथथ नगर, मैसूरु.11
Zonal Institute of Education &Training
Siddharthanagar, Mysuru-11

[1]
 3 DAY WORKSHOP FOR PREPARATION
OF MASTER TRAINERS – TGT (SKT)

26-06-2018 TO 28-06-2018

ZONAL INSTITUTE OF EDUCATION AND TRAINING

GITB PRESS CAMPUS, SIDDHARTHA NAGAR, MYSURU -11
www.kvszietmysore.org zietmysore@gmail.com
Phone- 0821-2478578

पाठ्यक्रम शनदे िक सह पाठ्यक्रम

शनदे िक
श्रीमती एि चारी डॉ वी कल्याण
रामन
Deputy Commissioner प्राचार्थ के शव पे रंबिू र
Director, KVS, ZIET, Mysore
संसाधक
श्री एल एम भट्ट डॉ ए जी मणिकंठन
प्रणिणित स्नातक अध्यापक (संस्कृत) प्रणिणित स्नातक अध्यापक
(संस्कृत)
के णि मै सूर के णि तृश्शूर

[2]
 LIST OF PARTICIPANTS

S No Name of the Name of the KV Region

participant
1 Sh.T R Sharma No.2 , Hubbali Bengalore
2 Sh. L K Bhat DRDO Bengalore
3 Sh. Nagaraj ASC Bengalore
4 Sh.R.G.Bhat NAL Bengalore
5 Sh. G. Bode Malleswaram Bengalore
6 Sh. S.R.Bhat Shiivamogga Bengalore
7 Sh. Vinayak Bhat NSC Bengalore
8 Sh. M. Sharma No.1, jalahalli Bengalore
9 Sh.O.P.Tiwari No.2, Belgavi Bengalore
10 Ms.Bhagirathy.S Karaikal Chennai
11 K.Raghunathan AFS Avadi Chennai
12 Sh.Rajesh Kr.Bairawa Sivagangai Chennai
13 Sh. Srinivasan HVF Avadi Chennai
14 Sh. M.Narasimhan Anna Nagar Chennai
15 Sh. V . Raghavendran Ashok Nagar Chennai
16 Sh. Sheshadri OCF Avadi Chennai
17 Sh.Subhash Chandra No.1.,Port Blair Chennai
18 Sh. Shibu kumar K AFS AKKULAM Ernakulam
19 Dr. B.Manoj SAP , Peroorkada Ernakulam
20 Sh. Pradeep kumar No.Kasargode Ernakulam
21 Dr.K.S.Mathews Ramavarmapuram Ernakulam
22 Sh. Ajayan. NTPC, Kayamkulam Ernakulam
23 Ms. Parvathy.N. Kalpetta Ernakulam
24 Sh.T R Sharma No.2 , Hubbali Bengalore
25 Sh. L K Bhat DRDO Bengalore
26 Sh. Nagaraj ASC Bengalore
27 Sh.R.G.Bhat NAL Bengalore
28 Sh. G. Bode Malleswaram Bengalore
29 Sh. S.R.Bhat Shiivamogga Bengalore
30 Sh. Vinayak Bhat NSC Bengalore
31 Sh. M. Sharma No., jalahalli Bengalore
32 Sh.O.P.Tiwari No.2, Belgavi Bengalore
33 Ms.Bhagirathy.S Karaikal Chennai

[3]
 CONTENTS
S.NO NAME OF THE CONTENT FILE
NUMBER
Introducing Aims and Objectives of the
1 1
Workshop
2 AREAS ALLOTED 2

3 SCHEDULE 3

3 DEMO LESSON TOPICS 4

4 REGIONAL LEVEL TRAINING SCHEDULE 5

5 QUESTION PAPERS 6
LESSON BASED ASSIGNMENTS /
6 7
QUESTIONS
5 PHOTO GALLARY 8

[4]
 FILE - 1

CONDUCT OF 3 DAY WORKSHOP FOR PREPARATION

OF MASTER TRAINERS – TGT (SKT)

STEPS FOLLOWED
1. Sending letters through Principal to the participants.
a) Registration pro-forma (Including Mobile No. & E-mail address)
b) Arrival and departure details of participants.
c) Areas where training needed. (Pro-forma to be filled by the
participants)
2. Sending instruction to reach venue and the list of materials to be
brought for the course as well as Learning Material through the E-
mail
address of the participants.
3. Topics for Demo lesson with instructions and materials required to be
decided and brought by the participants
4. Division of the sessions for the resource persons.
5. Ensuring the availability of sufficient Stationery and other materials
required for the concerned session.
6. Making sufficient copies of pretest question papers. Preparing
Registration forms for the participants to be issued on the arrival and
get sufficient copies to be made for the participants reporting for the
course.
7. Commencement of the course: Prepare Attendance sheet Tea, Food
and Water arrangement.On the last day before valedictory distribute
the feedback pro-forma and get it Filled by the participants.

[5]
 FILE-2
WORKSHOP – INTRODUCTION OF SEMSUSHI TEXTBOOK
THREE DAYS DURATION

Sl. No Topics Time in

Minutes

1 Introduction of the text book 60

2 Training Methodology of Prose lessons 105

3 Training Methodology of Poetry 105

4 Training Methodology of Drama 105

Difficulties faced by the participants –

5 105
discussion and solutions

6 Model lessons 105

Communication Skills in Sanskrit to develop

7 105
expressions in Sanskrit

8 Introdution of Vyakaran veethi 60

Preparation of CAL/TAL – PPTS BLOGS , WATS

9 60
APP GROUP

Total 810

[6]
 FILE NO-3

केिीएस णििा एिं प्रणििि आं चणलक संस्थान

टीजीटी (संस्कृत) में मास्टर टर े नर अध्यापक ं के प्रणििि हेतु 3 णििसीय
काययिाला
26.06.2018 से 28.06.2018 तक

समय सारिी

Day 9 TO 9.30AM TO 11AM 11.15AM TO 1 PM 2 PM TO 4 PM 4.15 PM TO 5.30

9.30 PM
26/06 Regist Inauguration Expected Learning Semushi Part 1 New Assessment
/18 ration & Objectives Aim & outcome on the – An overview Criteria &
Objective of the perspective of Shri. L M Bhatt Preparation of
Workshop. Shemushi Part 1. Blue print .
Dr: V.Kalyana Raman Dr:
, ACD A.G.Manikantan Dr:
A.G.Manikantan
भ जनािकाि
चाय अंतराल

चाय अंतराल
27/06 Praye Syllabus for the Model Lessons on Model Lesson Group Work
/18 r& Grammar Part . Prose by on Poetry by
Repor Shri. L M Bhatt Participants Participants
t Followed by open Followed by
discussion open
discussion
28/06 Praye Model Lessons on Discussion on Group Open forum,
/18 r& Drama by Difficult areas Disussion on Valediction
Repor Participants Followed prepared
t by open discussion Question
Papers.

[7]
 FILE NO-4

DEMO LESSON TOPICS

Workshop – Introduction of Semsushi Textbook

S LESSON TITLE TEACHER DESIGNATION

No
Associate Course
1. Second स्वियकाक: Dr. V. Kalyana Raman
Director

2. Tenth जटाय : िौययम् Mr. L M Bhatt Resource Person

3. Grammar अनुिािणिणि: Dr. A G Manikantan Resource Person

4. First भारतीिसन्तगीणत: Sh.T R Sharma Participant

Participant
5. Third स मप्रभम् Sh. Nagaraj

Participant
6. Fourth कल्पतरु: Sh.R.G.Bhat

Participant
7. Fifth सूक्तिमौक्तिकम् Sh. G. Bode

Participant
8. Sixth भ्रान्त बाल: Sh. S.R.Bhat

Participant
9. Seventh प्रत्यणभज्ञानं Sh. Vinayak Bhat

Participant
10. Eighth लौहतुला Sh. M. Sharma

Participant
11 Ninth णसकतासेतु: Sh.O.P.Tiwari

Participant
12 Eleventh पयाय िरिम् Ms.Bhagirathy.S

Participant
13 Twelfth िाङ्मयं प्रािस्वरूपम् K.Raghunathan

[8]
 FILE-5
SCHEDULE FOR REGIONAL LEVEL TRAINING

SHEDULE FOR REGIONAL LEVEL ORIENTATION PROGRAMME FOR TGT

SANSKRIT
ERNAKULAM REGION
DAY FROM TO TOPIC
9.00 AM 10.00 AM OPENING SESSION
10.00 AM 10.30 AM PRE TEST
10.30 AM 10.45 AM TEA BREAK
10.45 AM 11.30 AM METHODOLOGY OF TEACHING DRAMA
11.30 AM 12.30 PM TEACHING DRAMA
12.30 PM 1.00 PM DISCUSSION & CLEARING DOUBTS
DAY - 1 1.00 PM 2.00 PM LUNCH BREAK
2.00 PM 2.30 PM EVALUATION CRITERIA
2.30 PM 3.00 PM METHODOLOGY OF TEACHING POETRY
3.00 PM 4.00 PM LESSONS
TEACHING POETRY LESSONS
4.00 PM 4.15 PM TEA BREAK
4.15 PM 5.00 PM DISCUSSION & CLEARING DOUBTS
5.00 PM 5.30 PM EVALUATION CRITERIA
9.00 AM 9.15 AM ASSEMBLY
9.15 AM 9.45 AM METHODOLOGY OF TEACHING PROSE
9.45 AM 11.00 AM TEACHING PROSE
11.00 AM 11.15 AM TEA BREAK
11.15 AM 1.00 PM DISCUSSION & CLEARING DOUBTS
1.00 PM 2.00 PM LUNCH BREAK
DAY - 2
2.00 PM 2.30 PM METHODOLOGY OF TEACHING GRAMMAR
2.30 PM 3.15 PM TEACHING GRAMMAR
3.15PM 4.00 PM PREPARATION OF TEACHING AIDS
4.00 PM 4.15 PM TEA BREAK
4.15 PM 4.15.00 POST TEST
4.45 PM PMPM
5.30 CLOSING SESSION

[9]
 SHEDULE FOR REGIONAL LEVEL ORIENTATION PROGRAMME FOR TGT
SANSKRIT

CHENNAI REGION
DAY 1

SL.NO TIME PROGRAMME

1 9.00am to 9.15am Inaugural function
2 9.15am to 9.30 am Introduction
3 9.30am to 10.00am Pre-Test
4 10.00am to 11.00 am PROSE
* Methodology
* Dealing with difficult areas
11.am to 11.15 am Tea Break
5 11. 15am to 12.45pm PROSE
* Methodology
* Dealing with difficult areas
12 . 45pm to 1.45pm LUNCH
6 1.45pm to 3.30pm POETRY
* Methodology
* Dealing with difficult areas
3.30pm to 3 . 45pm Tea Break
7 3.45pm to 4.45pm POETRY
* Methodology
* Dealing with difficult areas
8 4.45pm to 5.30pm GRAMMAR

[10]
 DAY - 2
SL.NO TIME PROGRAMMER
1 9.am to 10.00am GRAMMAR

2 10.00am to 11.00 am DRAMA

* Methodology
* Dealing with difficult areas
11.am to 11.15 am Tea Break
3 11. 15am to DRAMA
12.45pm
* Methodology
* Dealing with difficult areas
4 12 .45pm to 1.45 pm LUNCH
5 1.45pm to 3.30pm Evaluation methods
3.30pm to 3 . 45pm Tea Break
6 3.45pm to 4.45pm Group discussion
7 4.45pm to 5.15pm Post Test
8 5.15pm to 5.45pm Valedictory function

[11]
 FILE-6

QUESTION PAPERS
QP : 01

केन्द्रीय णिद्यालयःOCF AVADI CHENNAI

-रचनात्मकं मूल्ां कनम् 2018

PERIODIC TEST 1 SANSKRIT
किा -: निमी णिषयः -: संस्कृतम्
समयािणिः -: सािय-एकह रा पू िाां कः -: 40

खण्डः- क अपशित- अवबोधनं अंकाः- 05

प्र.(1) अधोशिखखतम् अनुच्छेदं पशित्वा प्रदतानां प्रश्नानाम् उत्तराशण शिखत-
िारािस्ां पुरा कपुय रपटक नाम रजकः आसीत् । तस् गृहे एकः गिय भः
एकः कुक्कुरः च अिसताम् । गिय भः भारं िहणत स्म । कुक्कुरश्च चौरे भ्यः
गृहरिां कर णत स्म । एकिा रात्रौ एकः चौरः द्रव्याणि हतुां तस् गृहं प्रणिष्टः ।
गिय भः श्वानम् अकथयत् –“सखे ! भितः तािियं व्यापारः तक्तिणमणत त्वमुच्ैः
िब्दं कृत्वा स्वाणमनं न जागरयणस ?” कुक्कुर sिित्-“ भद्र ! मम णनय गस्
चचाय त्वया न कर्त्य व्या । णकं न जानाणस यत् अहं अहणनयिं तस् गृहरिां
कर णम । अयं च णचराणििृतः मम पय गं न जानाणत । इिं श्रुत्वा गिय भः
अकथयत्-“त्वं णिपर्त्ौ स्वाणमकाययस् उपेिां कर णष । भितु , ताित् यथा
स्वामी जागररष्यणत तन्मया कर्त्य व्यम् ” इत्यु क्त्वा सः उच्ैः चीिारिब्दं
कृतिान् । ततः सः रजकः णनद्राभङः क पात् उत्थाय लगुडेन गिय भं
ताडयामास ।
I. एकपदे न उत्तरत 1
(i) कपुयरपटक नाम रजकः कुत्र िसणत स्म ?
(ii) रजकस् गृहे कः भारं िहणत स्म ?
II. पूणथवाक्येन उत्तरत- 1x2=2
(i) रजकस् गृहे कौ अिसताम् ?
III.शनदे िानुसारं उत्तरत- 2
(i) ‘िहणत स्म’ इणत णियायाः कतृयपिं णकम् ? (अ) कुक्कुरः(ब) गिय भः (स) रजकः(ि) चौरः

[12]
(ii) ‘अिुना’इणत पिस् णिल मपिं गद्यां िे णकं प्रयुिम् ? (अ) रात्रौ (ब) णनद्राभङः क पात् (स) अहणनयिम्(ि)
उपेिाम्
(अ) उच्ैः(ब) यथा(स) पुरा (ि) ताित्
(iv) ’त्वम् णिपर्त्ौ स्वाणमकायय स् उपेिां कर णष’ अत्र
(iii)’राणत्रक्तििम्’ इत्यथे अत्र णकं पिं प्रयुिम् ?

खण्डः ’ख’ रचनात्मकम् कार्थम् अंक- 5

(2)भवती श्यामिा । भवती शपतरं प्रशत एकं पत्रं शिखशत । मञ्जुषार्ाः उशचताशन पदाशन शचत्वा ररक्तस्थानाशन
पूरर्त--1/2x10 =5
मञ्जूषा
अभित् , श्रीनगरतः, श्यामिा, स्वास्थ्यणिषये ,अनुजार्, आगत्य, ििनाणन, पश्चात् , पुस्तकं, कुिणलनी ।

110, बैंक-णिहारः
(i).......................
णतणथः- 15 /01/2012
णपतृचरिसणििौ,
सािरं (ii).......................।
भवतःपत्रंप्राप्तम्।पत्रंपशित्वाबहुआनन्दः(iii)………………….| अहम् अत्र (iv)………………....।भवतः मातुः च
(v)………………………. अशधकं शचन्तर्ाशम । अत्र मम प्रशिक्षणं सम्यक् प्रचिशत । भवता दत्तं (vi).............................
आगमनसमर्े मागे एव मर्ा पशितम् । प्रशिक्षणस्य (vii) ……………………. अहं िैशक्षकप्रवासार् गशमष्याशम । ततः
(viii) …………………………गृहम् आगशमष्याशम । एतं शवषर्ं पूज्यमातरम् अशप सूचर्तु । मातृचरणर्ोः अशप मम
वन्दनाशन(ix)..................... च िु भाशिषः ।
भवदीर्ा शप्रर्पुत्री
(x)..................
(3) शचत्रं दृष्ट्वा मञ्जूषातः पदाशन आदार् 10 वाक्याशन रचर्त- 1x५=5

मञ्जूषा
निी, िृिाः, रजकः, बालौ, िालयणत, िस्त्राणि, तरतः, िु ष्यक्तन्त, णिलापट्टके , पियतः, रमिीयः, कुटीरः

[13]
प्र.(5) शनशदथ ष्ट-धातु-प्रत्यर्-प्रर्ोगेण वाक्येषु ररक्त-स्थानानाम् पूशतथः शक्रर्ताम्- (2)
१) प्रातःकाले कृषकाः िेत्रं प्रणत _______। ( िाि् +तुमुन्)
२) एका िृद्धा नारी अिसत् । ---------+----------।
३) सा बालकं (णि+ ल क्+ ल्प् ) ----------- णिक्तस्मता।
४) राजा णिद्यालयं ------- पाठं पठणत । (गम् +क्त्वा )

शिखखतनां धातू नां िोट् िकारे पररवतथ र्तर् ______________- 1x3=3

1) रजनी उपवने खेिशत ( िोट्) __________________________________________

२) अहं तत्र न गच्छाशम । ________________________________

३) सा तत्र गानं गार्शत । __________________________________________

खण्डः- “घ” पशित- अवबोधनं अंकाः- 12

(7) अधोशिखखतं गद्ांिं पशित्वा प्रदत्तानां प्रश्नानाम् उत्तराशण शिखत- 1x4

पु रा कक्तस्मंणचि् ग्रामे एकाणनियना व्रुद्धा स्त्री न्यिसत् । तस्ाश्चै का िु णहता णिनम्रा

मन हरा चासीत् एकिा स्थाल्ां तण्डु लािीणिप्य पुत्रीमाणििे ि , सूयाय तपे तण्डु लान्
खगेभ रि । णकणित् कालािनन्तरं एक णिणचत्र काक: समुड्डीय तामुपजगाम । नैतादृि:
स्वियपि: रजतचञ्चु : स्वियकाक: पू िां दृष्ट: ।
प्रश्ना: िृद्धा स्त्री कीदृिी आसीत् ?
ii १) तस्ा: िु णहता च कीदृिी आसीत् ?
२) सा तण्डु लान् केभ्य: रणितुं पु त्रीम् आणििे ि ?

iii) १) “उपजगाम” इणत णियापिस् कतृय पिं णकम् ?

२) िायस: इत्यथे णकं पिं प्रयुिम् ?

पपपपपपप:= पपपप पपपपप पपपपप पपपपप पपपपप

,पपपपपपपपपपपपपप पपपपप पपपप प

14
 पपपपपपपपपपपपपपपप पपपपपपपपपपप, पपपपपप
पपपपपप पपपप पपपपपप पप
पपपपपपप: - प) पपपप: (पपपप: ) पपप पपपप ?
प) पप पपपपपपपपपपपप पपपपप ?
ii) प) पपपप पपप पपपपपपपप ?
iii) पपपप: पपपपपपपप पपप पपप पपपपपपपपपप ?
पपपपपप पपपपपपप प: पपपपपपप: पपपपप ?

पपपपपपपप: =
पपपपप - पपप पपपपपपप पपपपपपप पपपपप पपपपपपपप
पपपपपपपप-पपपपपपपप
पपपपपपपप - पपपप प पपपपपपपपप पपपपपपपपपप प
पपपपप – (पपपपपप पपपपपपपप) पपप पपपपपपप पपपपप ?
पपपपपपपपपपप पपपपपपप पप- पपपपपपपपपप
पपपपपपपपपप: पपपपपपपपपप
पपपपपपप: - पपपपप ! पपप पपपपपप पपप पपपपपप ? पपपप:
पपपपपप पपपपपपपपपप?
पपपपप – (पपपपपपपपपपपप ) पपप पप पपपपपपप: पपपप
पपपपपपपपपप:पपपपपपपपपपपपपपपप)
पपप् , ( पपपपप; पपपपपप पपपप पपपपपपपपपपपप प) पपप
पपपपपप पपपपपपपपपप ?
पपपपपपप: प) पपपपपपपप पपपपप: पपपपपप पपपपप ?
प) पपपपप पपप पपपप पपपप ?

15
 ii) प) पपपपपपप: पपपपपप पपप पपपपपपपप ?
iii) प) ’पपप:” पपपपपपपप पपपप पपप पपपपपपपपपप?
प) “पपपपपप” पपप पपपपपप पपपपप पपपपप पपप
पपपप ?
8) पपपपप पपपपप पपपपप (2)
पश्चात् x ------------| 2) श्वे त: x -------------- 3) णप्रयम् x -------- 4)
प्रश्न:।
[ उर्त्रम् , / कृष्ण:/ अणप्रयम् / पू ियम् ]
9) सक्तधं अथिा सक्तधच्छे िं च कुरुत (3)
1) न्यिसत् -------- णन+ ------------। ३)िृिस् + उपरर -----------------

२) च + एकाणकनी ।-------------------। ४)मयैतत् ------- मया+ -------।

५) तत्रैि --------+-----------। ६) सक्तध+ छे ि: ---------------।

........................................
QP : 02
केन्द्रीर् शवद्ािर्संगिनम्
प्रथम सावशधक परीक्षणम्
णिषय – संस्कृतम्
समय – 1:30 ह राकिा - निमी पूिाय काः 40 अङ्ाः

णनिे िाः –
 प्रश्नानां अङ्ाः तेषां समिे सक्तन्त |
 प्रश्नसं ख्या प्रश्नपत्रानु सारं अिश्यमेि ले खनीया |
 प्रश्नानां उर्त्राणि यथाणनिे िेन लेखनीया

16
 ‘क – कककक: ( ककककक- कककककककक ) (04)
रामायिम्अस्माकम्प्रथमंमहाकाव्यम्अक्तस्त।रामायिस्रचणयतामहणषयःिाल्मीणकःअक्तस्त।
अक्तस्मन्ग्ग्रन्थेपुरुष र्त्मस्श्रीरामचन्द्रस्जीिनस्िृर्त्ान्तम्अक्तस्त।भगिान्ग्श्रीरामःस्वणपतुःआ
ज्ञां पालनायचतुियििषाय णििनेअिसत्।तेनसहतस्भायाय सीताअनुजश्चलक्ष्मिःअणपिनम् अ
गच्छताम् ।िनेलङ्ायाःनृपःराििःसीताम्अहरत्।तत्रश्रीरामःसु ग्रीिः,अङ् गिािीनां िानरािां
साहाय्येनराििंहत्वासीताम्अलभत।रामायिंभारतस्आणिकाव्यम्अक्तस्त।आणिकणिना
णिरणचतःअयं ग्रन्थःअस्माकंराष्टरस्अमू ल्ंसम्पि् अक्तस्त।रामायिं पणठत्वाजनाःिाक्तन्तणप्रयाःस
िाचाररिःचभिक्तन्त।
एकपिे नउर्त्रत। 1/2x2=1
क) अ
ख) ््
्् ््
्् क)्
््
््
्
्् ्््
य
््
ि क) ि््
आ
“
्् ्् ््ज
भ
्् ् ््
ख)्“्््
ि
्् खण्ड
‘ख’ ््
य ्् (रचनात्मकं कार्थम)् 10
ि््
म
प्रश्न .2
्नउ््तरत।
्् सण्
-
र््गु
्
ह
िाहाटीनगरे
1X2=2 छात्रािासे णनिसत: भित: नाम अणभनेष: अक्तस्त। णपत्रे णलक्तखतं
”
रििानणिणिरणिषयक ं इिं पत्रं मञ्जू षायां ितै: पिै : पूरणयत्वा उर्त्रपुक्तस्तकायां णलखत-
्र ््उ््तरतह्
््
च ,् -
½x10=5ण्
््
््््
इ
्ः छात्रािासत:
ण्
््््
्् गुिाहाटीनगरम्
््
अि ्््,््न्््
्् २७/०६/२०१८
््
पूज्यणपतृ ््
्नम्् ह िय,
््
चरिििना। ््?
अ््््
््
््
्््् 17
्््
््
अ्
््
अत्र कुिलं तत्र अणप अस्तु।अद्य अहं (i)........................ णनिेियाणम यि् अस्माकं
णिद्यालये गते सप्ताहे (ii).................. आय णजतम् । अस्माकं किा
अध्यापक:(iii)...................... प्रमु ख: आय जक: आसीत् । स: प्रथमं स्वरिं प्रायच्छत्।
तिनन्तरम् (iv) ..................... पि छात्रा: एतक्तस्मन् िु भकाये अग्रेसरा: अभिन् । तेषाम्
उत्साहं (v) ....................... मम मनणस अणप भािना संजाता तथा च मयाऽणप स्व रिं
(vi).................। आिासे यि् (vii).................... मम एतां भािनां (viii)...................... प्रसि
भणिष्यणत। अहं पूियतया सकुिल ऽक्तस्म।(ix) ...................... णचन्तया ।
भित:(x) ................... पुत्र:
अणभनेष:

प्रिर्त्म् , रििानणिणिरम् , ििमकिाया:, भिन्तं , आज्ञाकारी, अलं, णिणिरस्,

दृष्ट्वा, भिान् , ज्ञात्वा

प्रश्न 3-शचत्रम् आधृ त्य वाक्य शनमाथणम् - 1x5 =5

खण्ड (ग) अनुप्रर्ुक्तव्याकरणम् (10)

18
4.(क)ििायनां य जणयत्वा णिय जनं कृत्वा च पिम् णलखत- 1/2 x 4 = 2
1. ल् + ए+ ख्+ अ+ न् + ई=
2. ि् + इ+ ि् +य् + आ+ ल् + अ+ य् + अ=
3.मयूर: =
4.िािणत=
(ख)अि णलक्तखतानां ििाय नां उच्ारिस्थानं क ष्ठकात् णचत्वा णलखत 1 x2=2
1. प् ........... (तालु :, कण्ठ:, ओष्ठौ)
2. ि.............. (तालु :, कण्ठ:, ओष्ठौ)

5. संणिकाययम् कुरु- 1X3=3

1. सायं सूर्ाथस्तंभिणत।
क. सूयय+ अस्तंख. सू याय + अस्तंग. सू + आस्तां
2. अणििेक :परमापदं पिम्।
क. परम्+ आपिां ख. पर+ मापिां ग. परमा+ पिं
3. सिय त्रपरम+ ईश्वर: णिराजते I
क.परमेश्वर ख. परमे श्वर: ग. परमेश्वरा घ. परमेश्वरर
6.उशचतिब्दरूपाशण शचत्वा ररक्तस्थानाशन पूरर्त---1x3=3

1. .................... णकरिा: स्वास्थयप्रिा: भिक्तन्त |

क. रणिः ख. रिे : ग. रणििा घ. रणिषु
2. ................... नमः |
क. तस् ख. तया ग. तेषु घ. तस्मै
3. गङ्गा पणित्रा ................... अक्तस्त
क. नद्यः ख. निी ग. निीषु घ. निीनाम्

घपशित अवबोधनम् -: (16)

7. अि णलक्तखत गद्यां िं पणठत्वा प्रश्नानां उर्त्राणि यथाणनिे िेन णलखत –

19
पुरा कक्तिक्तन्ग्श्चि् ग्रामे एका णनियना िृ द्धा स्त्री न्यिसत् Iतस्ाश्चैका िु णहता णिनम्रा मन हरा
च आसीत् I एकिा माता स्थाल्ां तण्डु लान् णनणिप्य पु त्रीम् आणििे ि – सूयाय तपे
तण्डु लान् खगेभ्य रि I णकणित् कालात् अनन्तरम् एक णिणचत्रः काकः समुड्डीय
तामु पाजगाम I

(क)एकपिे न उतरत - ½X2=1

1. िृद्धा स्त्रीकुत्र न्यिसत् ?

2. का णिनम्रा मन हरा च आसीत् ?
(ख) पूियिाक्येनउतरत----- 1X1=1
माता स्थाल्ां तण्डु लान् णनणिप्य पुत्रीम् णकम् आणििे ि?
(ग) क ष्ठकातउणचतउर्त्रं णचत्वाणलखत --- ½ X 2 = 1
(1) ‘पुत्री’इणत िब्दस् कृते गद्यान्ग्िे प्रयु ि पयाय यपिं अक्तस्त ?
(क) अक्तस्त (ख) िु णहता (ग) िृद्धा (घ) आसीत्
(2)‘एकिा माता पु त्रीम् आणििे ि ‘ इणत िाक्ये कः अव्यय ?
(क) माता(ख) एकिा (ग) आणििे ि (घ) पुत्रीम्
8. अि णलक्तखत पद्यान्ग्िं पणठत्वा प्रश्नानां उर्त्राणि यथाणनिे िेन णलखत –
शननादर् नवीनामर्े वाशण ! वीणाम्
मृदुं गार् गीशतं िशित-नीशत-िीनाम् I
मधुर-मञ्जरी-शपञ्जरी-भूत-मािाः
वसन्ते िसन्तीह सरसा रसािाः
किापाः िशित-कोशकिा-काकिीनाम् II
 एकपिे न उतरत - ½X2=1
(क) िािी णकं णननािय ?
(ख) रसाला: कीदृिा: सक्तन्त ?
 पूियिाक्येन उर्त्रत
1X1 =1
(क) िसन्ते के लसक्तन्त ?

20
  क ष्ठकात उणचत उर्त्रं णचत्वा णलखत --- ½ X 2 = 1
(क) ‘सरस्वती’ इत्यथे पद्यां िे णकं पिम् प्रयुिम् ?
(अ) िाणि (आ) णननािय (इ) मिुर (ई) क णकला
(ख) नीरसाः’पिस् णिल मपिं पद्यान्ग्िात् णलखत |
(अ) णननािय (आ) सरसा (इ)िािी (ई) रसाला:
प्रश्न 9 अि णलक्तखत नाट्यािं पणठत्वा प्रश्नानां उर्त्राणि यथाणनिे िेन णलखत –
(तत: प्रिसणत करतलाभ्यां चिुषी माजययन्ती पििषयिेिीया बाणलका स मप्रभा)
णिमला- अये जागररता , त्वरस्व ताित् , पररहीयते णिद्यालयगमनिेला I
स मप्रभा- अम्ब अद्य न गणमष्याणम णिद्यालयम्
णिमला- ( हस्तेन स मप्रभां गृहीत्वा) अये णकमेतत् कथयणस I णिद्यालयस्तु गन्तव्य एि
प्रणतणिनम् I
(स मप्रभाया: प्रस्थानम् )
श्वश्रूः- णिमले अणय िु ष्टे कुत्र मृताणस ? णकयत: कालात् िब्दापयाणम ?
णिमला- (सकरुिं ) णनिम्य) इमं मम श्वश्रूः सिै ि ममयघाणतणभ: कटु िचनैराणिपणत माम्
(उच्ैः स्वरे ि) अम्ब इयमागच्छाणम I णकं करिीयम् ? (पररिामणत) I
 एकपिे न उतरत - ½X2=1
(क) का चिुषी माजययन्ती प्रणििणत ?
(ख) स मप्रभाया: माता का अक्तस्त ?
 पूियिाक्येन उर्त्रत
1X1 =1
(क) श्वश्रूः सियप्रथमं णिमलां णकं कथयणत ?
 क ष्ठकात उणचत उर्त्रं णचत्वा णलखत --- ½ X 2 = 1
(ग) ‘माता’ इत्यथे गद्यां िे णकं पिम् प्रयुिम् ?
(आ) जागररता (आ) अम्ब (इ) बाणलका (ई) अद्य
(घ) मिुर’पिस् णिल मपिं पद्यान्ग्िात् णलखत |
(आ) कटु (आ)िचन (इ)स्वर (ई)सिै ि

21
10. रे खांशकत-पदाशन आधृत्य प्रश्नशनमाथ णं कुरुत- 1 x 3=3
(क) अहं शवद्ािर्ं न गणमष्याणम |
(ख) ग्रामे णनियना स्त्री अिसत्|
(ग) वीणां णननािय|
11. अि णलक्तखतानां िब्दानां णिल मपिं णचत्वा णलखत-
1/2x4=2
( निीनं , कृष्ण:, मृिंु , मिं )
कठ रम् - ..........
िीघ्रम् - ...........
प्राचीनं -............
श्वेत:-..............
१२. घटनािमानुसारं िाक्याणन पुनः णलखत- 4x1/2=2

(क) स मप्रभा आरणिि: समीपम् अगच्छत I

(ख) णिमलाया: श्वश्रूः ताम् कटु िचनै : आणिपणत I
(ग) सा आत्मत्रािाय प्रयत्नं कर णत I
(घ) पुरुषणनरीिक: स मप्रभया सह आगच्छणत तस्ाः त्रािं कर णत
(Dr. V. Kalyana Raman, Principal, KV Perambalur, Chennai Region.)

QP : 03
केन्द्रीर् शवद्ािर् संगिनम्
आवशधक परीक्षा -1 (2018-19)

किा – निम्
पूिाय क:- 50
णिषय: - संस्कृतम् काल: -
90 णनमेषा:

22
अक्तस्मन् प्रश्नप्रत्रे चत्वार: खण्डा: सक्तन्त ।
खण्ड क – अपणठत अिब िनम् = 04 अङ्ा:
खण्ड ख – रचनात्मकम् काययम् = 10 अङ्ा:
खण्ड ग – अनुप्रयुि व्याकरिम् = 12 अङ्ा:
खण्ड घ – पणठत अिब िनम् = 24 अङ्ा: ।
य गां क - = 50

णनिे िा: 1॰ - सिे प्रश्ना: अणनिायाय : सक्तन्त ।

2॰ – प्रश्नस् उर्त्राणि िमानुसारम् लेक्तखतव्याणन।
खण्ड क
अपशित अवबोधनम् = 04 अङ्का:

1॰ णनम्ां णकत गद्यां िम् पणठत्वा तिािाररतान् प्रश्नान् उर्त्रत्

मथुरायां कंसः नाम नृपः आसीत् | सः अतीि िूरः प्रजापीडकः च

आसीत् | ‘कंसस् भणगनी िे िकी आसीत् | तस्ाः णििाहसमये आकाििािी

अभित् – िे िक्याः अष्टमः पु त्रः कंसस् संहारकः भणिष्यणत |’’ कंसः िे िकीं

तस्ाः पणतं िासुिेि च कारागारे अणिपत् | कारागारे एि श्रीकृष्णस् जन्म

अभित् | िासुिेिः श्रीकृष्णं नंिगृहम् अनयत् निः यि िा च श्रीकृष्णं पुत्रित्

अपालयताम् | श्रीकृष्णः स्वबालीलाया: जनान् णिक्तस्मतान् अकर त् |

I)अि णलक्तखतानां प्रश्नानाम् एकपिे न उर्त्रत – [2x1/2=1]

(क) कंसः कस्ाः नगयाय ः नृपः आसीत् ?

23
 (ख) सः कीदृि: नृपः आसीत् ?

II) अि णलक्तखतानां प्रश्नानाम् पूियिाक्येन उर्त्रत – [1x2=2]

(क) िे िकी का आसीत् ?

III) णनिे िानुसारं उर्त्रत - (भाणषकं –काययम्) – [2x1/2=1]

(i) ‘कंसः’ इणत कतृयपिस् णियापिं गद्यां िे णकं प्रयुिम् ?

(क) आसीत् (ख) नाम

(ख) नृपः (घ) मथुरायां

(ii) ‘आनयत’ इणत णियापिस् णिपयययं गद्यां िे णकं प्रयु िम् ?

(क) आगच्छत (ख) अभित्

(ख) अनयत् (घ) अभिम्

खण्ड ख (रचनात्मकं काययम्) 10 अङ्ाः

2) भिती स नाली अक्तस्त | स्वछात्रािास जीिनं णिषये णपतरं प्रणत
स्वहस्तेन णलक्तखतम् एतत् प्रत्रम् स्वमे ि मंजूषाया; उणचतिब्दै : पूरणयत्वा
णलखत्।
[10x1/2=5]
i) .................
.........

णिनां क:...................
श्रीमन्त: ii)……………………..
iii)

24
 अत्र कुिलम् तत्रास्तु । हय: एि iv)
..................... स्वािासकिं लब्धम् । कि sयमणत ि भन sक्तस्त
। भ जनालय sणप (v) ------------अक्तस्त । अत्र सुस्वािु (vi)
..................... प्राप्यते । पररत: हररत घास िेत्राणि अणप
सक्तन्त । रात्रौ छात्रा: मध्यराणत्रं याित् (vii) ................... ।
अत: अध्ययनस्ाणप िातािरिं
(viii) ............... अतीि लाभकरम् अक्तस्त। तत्र भिता मम
(ix) --------------- णचन्ता न करिीया।
(x)
....................

स नाली
मञ्जू षा—[ पठक्तन्त, मह्यम् , मया, भ जनं , मयराष्टरम् , सािरं प्रिामाः,
भििीया पु त्री, णपतृचरिाः, णनकटिती, काणचिणप ]
3.
अनुप्रर्ुक्त व्याकरणम् 12 अङ्ाः

4. अ) अि णलक्तखतेषु ििेषु िियसंय जनम् िियणिच्छे िं िा कुरुत – 1x 2 =

2
अ) क्+अ+म् +अ+ल् + अ+ म् = ---------------------
आ) गच्छक्तन्त = -------------------------------------
----
ब) अि णलक्तखतानाम् ििाय िाम् समुणचतम् उच्ारिस्थानं क ष्ठकात् णचत्वा
णलखत – 2x1 = 2

i) ऋ – ( मूिाय , कण्ठ, तालु )

25
 ii) ल् – (कण्ठ, तालु , िन्ता: )
5.) अि णलक्तखतेषु सक्तधं / संणिच्छे िं िा कुरुत – [4x1=4]
i) िाणषयक + उत्सिः iii) तथा + एि
ii) सुख + अथी iv) जन + ओघः

6.) उणचतै: िब्दरूपै : िाक्याणन पूरयत :- 1 x 4 =

4
i) जना: --------------- प्रिमक्तन्त । ( मुणन- णितीया )
ii) पुत्री --------------- पुष्पाणि यच्छणत । ( मातृ – चतुथी )
Iii) ------------- सह त्वम् णिद्यालयं गच्छणस । ( णकम् - तृतीया
)
Iv) िृिानाम् सुरिा ------------- परमं कतयव्यम्। ( अस्मि् -षष्ठी )

खण्ड घ – पणठत अिब िनम् = 24 अङ्ा:

7.) णनम् गद्यां िं पणठत्वा तिािाररतानाम् प्रश्नानाम् उर्त्राणि णलखत –
पुरा कक्तस्मणश्चि् ग्रामे एका णनियना िृद्धा स्त्री न्यिसत् | तस्ाश्चैका िु णहता
णिनम्रा मन हरा चासीत् | एकिा माता स्थाल्ां तन्ग्िुलाणिणिप्य पु त्रीमाणििे ि –
सुयाय तपे तण्डु लान् खगेभ्य रि | णकणििालािनन्तरं एक णिणचत्रः काकः
समुड॒डीय तामुपाजगाम |
अ) एकपिे न उर्त्रत्--- 2x 1/2 =1
i) िृद्धा स्त्री कीदृिी आसीत् ?
ii) िृद्धायाः कीदृिी िु णहता आसीत् ?
आ) पूियिाक्येि उर्त्रत्--- 2x1=2
i) पुत्री माता णकम् आणििे ि ?

26
इ) भाणषक काययम् – 2x1/2=1
i) अनुच्छेिे ‘न्यिसत ’ इणत णियापिस् कतृय पिं णकमक्तस्त ?
क) एका ख) िृ द्धा ग) णनियना घ) स्त्री
ii) अनु च्छेिे ‘जननी’ इत्यस् पिस् कः पयाय य: आगतः ?
क) माता ख) णनियना ग) एका घ) स्त्री

8.) णनम् पद्यां िं पणठत्वा तिािाररतानाम् प्रश्नानाम् उर्त्रणि णलखत –

णननािय निीनामये िाणि िीिाम्
मृिुम गाय गीणतम् लणलत-नीणत-लीनाम्।
I) एकपिे न उतरत – 2x1/2=1
i) िािी कीदृिीम् िीिां णननाियतु ?
ii) सा णकदृिीम् गीणतम् गायतु ?
II) पूिय िाक्येन उर्त्रत – 2x1=2
i) कवेः अनुसारं सरस्वती (वाणी) कां शननादर्तु ?

III) भाणषक काययम् – 2x1/2=1

i) ‘निीनाम् िीनाम् ’ अनय ः पिय ः णििेषिपिं णकम्
?
क) िीिा ख) निीनाम् ग) िीिाम् घ)
निीना
ii) श्ल के ‘क मलाम् ’ इत्यस् पिस् अथे णकं पिम्
आगतम् ?
क) मृिुम् ख) गीतीम् ग) नीणत-लीनाम्
घ) िीिाम्

27
 9. णनम् नाट्यां ि: पणठत्वा तिािाररतानाम् प्रश्नानाम् उर्त्रणि
णलखत –
णिमला – स तु मां नेतुमागतः श्राििे णिगते | भितीणभरे ि
...
श्वश्रूः – अणय िु ष्टे ! िेतनस् गियमुिहणस ? अणतमात्रं गणियताणस
णत्रचतुरः पिकानजयणयत्वा आनयसीत्येतेन | णनष्ठीिनं कर णम ति पिकेषु
| थुः! णकं मन्यसे त्वम् अजयणयत्वा िनमानयणस ? णकं
ति
िनं तत् ? ति णपता यािन्तं यौतकराणिं प्रणतज्ञातिान्
ताित sियमेि
समणपयतिान् |
णिमला – अह नृिंसता युष्माकम् | अह ल लुपता ...
श्वश्रूः – अये ! एतिां स्ति साहसम् त्वं मामाणिपणस | नेत्रे
ििययणस
माम् |
I) एकपिे न उतरत – 2x1/2=1
i) णिमला कां नेत्रे ििययणत ?
ii) कः णिमलां नेतुम् आगतः ?
II) पूिय िाक्येन उर्त्रत – 2x1=2
णिमलायाः णपता णकं न समणपयतिान् ?
III) भाणषक काययम् – 2x1/2=1
i) संिािे ‘मारणयतुम्’ इत्यस् पिस् कः पयाय यः अत्र
णलक्तखतः ?
ii) ‘श्वसुरौ ताम् अपश्यन्तौ’ | अत्र ‘ताम्’ पिं
कस्ै आगतम् ?
28
10. रे खाणङ्तपिाणन आिृत्य प्रश्नणनमाय िं कुरुत – [1x4=4]

क) ग्रामे णनियना स्त्री अिसत् |

ख) स्वियकाकं णनिारयन्ती बाणलका प्राथययत् |

ग) सूयोियात् पूियमेि बाणलका तत्र पक्तस्थता |

घ) बाणलका णनियनमातु: िु णहता आसीत् |

11. अि णलक्तखतानाम् पिानाम् पयाय यपिम् णलखत 4 x 1 = 4

i) पुत्रििू iii) पाकिालाम्

ii) पित्रािे iv) पात्राणि

12. घटनािमानुसारं िाक्याणन पुनः णलखत – 8x1/2=4

क) स मप्रभा आरणििः समीपम् आगच्छत् |

ख) णिमलायाः श्वश्रूः ताम् कटु िचनैः आणिपणत |

ग) सा आत्मत्रािाय प्रयत्नं कर णत |

घ) णिमलायाः श्वश्रूः श्वसुरः च ताम् ज्वालणयतुम् महानसं नयतः |

ङ) पुरुषणनरीिकः स मप्रभया सह आगच्छणत तस्ाः त्रािं कर णत

|
च) स मप्रभा पििषयिेिीया बाणलका आसीत् |

छ) त्वम् िेतनस् गियम् उिहणस |

ज) अम्ब ! अद्य णिद्यालयं न गणमष्याणम |

-----------------------------------------------------------

(Dr. V. Kalyana Raman, Principal, KV Perambalur, Chennai Region.)

29
 QP : 03
केन्द्रीय णिद्यालय सङ्गठनम्
अद्धय िाणषयकी परीिा अङ्ा: 80
कक्ष्या-IX संस्कृतम् समय: ह रात्रयम्
(क) खण्ड:-अपणठत अिब िनम् (अङ्ा:-5)
1) अनुच्छेिं पणठत्वा प्रश्नानाम् उर्त्राणि णलखत ।
कक्तस्मंणश्चत् िने एकस् िृ िस् अि: एक: णसंह: णनद्रया पररभूत:
आसीत् । णनद्राििीभूतं तम् अदृष्ट्वा अकस्मात् तस् णसं हस् केिानाम्
उपरर कणश्चत् मूषक: अनृत्यत् । स: िुद्ध: भूत्वा मू षकं हन्तुं प्राितयत
। भीत: मूषक: णनिेिनं कृतिान् । “भिान् मृगराज: अक्तस्त । अहं
लघु: प्रािी अक्तस्म । मां िीनं प्रणत भिान् ियां कर तु ”।
(1)एकपिे न उर्त्रत-
1
(क) केषाम् उपरर मूषक: अनृत्यत् ?
(ख) िुद्ध: णसंह: कं हन्तुं प्राितयत ?
(2)पूियिाक्येन उर्त्रत-
2
क)िृिस् अि: णसंह: णकं कर णत स्म ?
ख)मूषक: णकं णनिेिनं कृतिान् ?
(3)यथाणनिे िम् उर्त्रत-
2
(क) “अनृत्यत्”-इत्यस् कतृयपिं णकम् ?
(ख) “प्रािी”-इणत पिस् णििेषिपिं णकम् ?
ग) “भीत:”—इणत पिस् णििेष्यपिं णकम् ? घ)” णसंह:”—
पयाय यिाणचपिं णकम् ?
(ख) खण्ड:-रचनात्मकं काययम् (अङ्ा:-15)
30
(2)णिद्यालय-पययटन-काययिमस् अनु मणतहे त : णपतरं प्रणत पत्रं पूरणयत्वा
पुन: णलखत 5

नि ियछात्रािासत:

लक्तक्कटी

णतणथ:-------/------/--------आिरिीया: णपतृचरिा: !
सािरं (1)------------------------
अत्र (2)----------------तत्रास्तु । मम अियिाणषयकी परीिा
(3)----------------जाता । पररिामस् पश्चात् मम(4) -----
-------केचन छात्रा: (5)----------------गणमष्यक्तन्त । अहम्
अणप तै: सह गन्तु म् (6)---------------। अस्माणभ: सह
णिद्यालयस् िे (7) ------------अणप गणमष्यत: । मम समीपे
गमनाय (8)---------------िनम् अक्तस्त । तत्र गमनेन मम
(9)------------------भणिष्यणत । कृपया भिान् मह्यम् (10)-
----------- प्रिाय माम् अनुगृह्णातु ।
मातृचरिय : मम प्रिामाञ्जणल: ।

भिताम् आज्ञाकाररिी पुत्री

अिक्तन्तका
पयाय प्तम् , समाप्ता, अनुमणतम् , कुिलम् , िैणिकभ्रमिे , इच्छाणम,
प्रिामा:, ज्ञानिृक्तद्ध:
णिद्यालयस्, अध्याणपके
3.णचत्रं दृष्ट्वा प्रिर्त्पिानां साहाय्येन पि िाक्याणन णलखत । 5

31
4)अि िर्त्ाणन िाक्याणन संस्कृते अनु िािं कृत्वा णलखत । 5

गजणििु :, छायाणचत्रकार:, प्रसि:, िनस्, िृ िा:, लालयणत,

अक्तस्त, सक्तन्त, स्पृिणत

1)मैं णिद्यालय जा रहा हूँ । I am going to school.

2)यह मेरा भाई है | This is my brother.
3)बगीचे में अनेक पेड हैं । There are many trees in the garden.
4)गाय िू ि िे ती है । Cow gives milk.
5) तालाब में कमल क्तखलता है । Lotus blooms in the pond.

(ग)खण्ड:-अनुप्रयुिव्याकरिम् (अङ्ा:-25)
5)(अ) िियणिच्छे िं / िियसंय जनं कुरुत ।
1
1.िाणमयकम्
2).म् +अ +क् +ष् +इ +क् +आ= ------------

32
5.(ब) अि िर्त्ानां प्रश्नानाम् उर्त्राणि णलखत ।
2
1.’गज:’-इणत पिे ‘ज् ’ िियस् उच्ारिस्थानं णकम् ?
2.’िृि:’-इणत पिे ‘ि् ’ ििय स् उच्ारिस्थानं णकम् ?
6.सक्तधं/ णिच्छे िं िा कुरुत ।
4
1.(गिेि: ) ले खक: अक्तस्त ।
2.उर्त्रस्ां णिणि (णहम+आलय: ) क्तस्थत: अक्तस्त ।
3.(राजणषय : ) जनक: णमणथलायां िसणत स्म ।
4.हुतं च िर्त्ं च (सिा+एि) णतष्ठणत ।
7.उणचतिब्दरूपै : िाक्याणन पूरयत ।
6
1.पुस्तकालये ----------------णनश्शब्दं पठक्तन्त । (बालक)
2.-----------------पुष्पाणि सक्तन्त । (लता)
3.िृिेषु मिुराणि ----------------सक्तन्त । (फल)
4. ----------------िने तप: कुियक्तन्त । (मुणन)
5)------------राज्ञ: नाम चन्द्र: इणत आसीत् ।(तत्)
6)जना: ----------------स्नानं कुियक्तन्त । (िारर )
8.उणचतिातुरूपै : िाक्याणन पूरयत ।
3
1.छात्रा: पुस्तकालये पुस्तकाणन ----------------------।(पठ् —लट् )
2.पुरा उर्त्ानपाि: नाम राजा --------------------।(अस् —लङ् )
33
3)श्व: संस्कृतपरीिा --------------------।(भू—लृट् )
9)उणचत्िब्दरूपै : िाक्याणन पू रयत ।
4
1) बाणलका: ---------------सह पठक्तन्त ।(बालक )
2)अलम् ----------------। (क लाहल)
3)--------------पररत: िृ िा: सक्तन्त । (णिद्यालय)
4)भिा:---------------प्रणत गच्छक्तन्त । (मक्तिर)
10)प्रकृणत-प्रत्ययौ संय ज्य िाक्याणन पूरयत ।
3
1) िीडका: िीडािेत्रं (गम्+क्त्वा)---------------- िीडक्तन्त ।
2)स: पािौ जले (णन+णिप् +ल्प् )----------------पठणत ।
3)बाणलका जलं (पा+ तुमुन् ) -----------------इच्छणत ।
11)अि िर्त्पिे भ्य: उपसगां णचत्वा णलखत ।
2
1) न्यिसत्
2)प्रत्यिित्
3)पययत्यजत्
4)प्रिियते
(घ)खण्ड:-पणठत अिब िनम् (अङ्ा:-35)
12)गद्यां िं पणठत्वा प्रश्नानाम् उर्त्राणि णलखत ।
अक्तस्त णहमिान् नाम सियरत्नभूणम: नगेन्द्र: । तस् सान रुपरर णिभाणत
किनपुरं नाम नगरम्। तत्र जीमूतकेतुररणत श्रीमान् णिद्यािरपणत: िसणत स्म ।
34
तस् गृह द्याने कुलिमागत: कल्पतरु: क्तस्थत: । स राजा जीमूतकेतु: तं
कल्पतरुम् आराध्य तत्प्रासािात् च ब णिसत्वां िसम्भिं जीमूतािाहनं नाम पुत्रं
प्राप्न त् ।
1)एकपिे न उर्त्रत ।
2
क)नगेन्द्रस् नाम णकम् ?
ख)णिद्यािराणिपणत: क: ?
2)पूियिाक्येन उर्त्रत ।
2
क)कल्पतरु: कुत्र क्तस्थत: ?
ख) जीमू तकेत : पुत्र: क: आसीत् ?
3)यथाणनिे िम् उर्त्रत ।
2
1)”पियत:”—समानाथयकपिं णकम् ?
2)”िसणतस्म”---इणत णियापिस् कतृयपिं णकम् ?
3)”नगेन्द्र:”-णििे षिपिं णकम् ?
4)”ि भते”-समानाथयकपिं णकम् ?
13) पद्यां िं पणठत्वा प्रश्नानाम् उर्त्राणि णलखत ।
णप्रयिाक्यप्रिानेन सिे तुष्यक्तन्त जन्ति: ।
तस्माि् तिे ि ििव्यं िचने का िररद्रता ॥
1)एकपिे न उर्त्रत ।
2

35
क)के तुष्यक्तन्त ?
ख)तस्माि् णकं ििव्यम् ?
2)पूियिाक्येन उर्त्रत ।
2
क)जन्ति: केन तुष्यक्तन्त ?
ख) िचने का न स्ात् ?
3) यथाणनिे िम् उर्त्रत ।
2
क) “प्राणिन:”---समानाथयकपिं णकम् ?
ख)”अणप्रयम् ”—णिपरीताथयकपिं णकम् ?
ग)”तुष्यक्तन्त”—इणत णियापिस् कतृयपिं णकम् ?
घ)”जन्ति:”—णििे षिपिं णकम्?
14)नाट्यां िं पणठत्वा प्रश्नानाम् उर्त्राणि णलखत ।
णिमला—अये जागररता ! त्वरस्व ताित् । पररहीयते णिद्यालयगमनिेला ।
स मप्रभा-अम्ब ! अद्य न गणमष्याणम णिद्यालयम् ।
णिमला—(हस्तेन स मप्रभां गृ हीत्वा ) अये णकमेतत् कथयणस । णिद्यालयस्तु
गन्तव्य एि प्रणतणिनम् ।
(स मप्रभाया: प्रस्थानम् )
श्वश्रू:--णिमले ! अणय िु ष्टे ! कुत्र मृताणस । णकयत: कालात् िब्दापयणत ?
णिमला--(सकरुिं णनिम्य) इयं मम श्वश्रू: सिै ि ममयघाणतणभ: कटु िचनै :
आणिपणत माम् ।(उच्ै ; स्वरे ि) अम्ब ! इयमागच्छाणम । णकं करिीयम् ?
(पररिामणत)

36
 (तत: प्रणििणत साट पं क पं णनरूपयन्ती श्वश्रू: )
णिमाला—अम्ब ! णकमाणििणस ?
श्वश्रू:--(णिडम्बयन्ती) णकमाणििणस ? णकणमिानीमणप महािे व्या: प्रभातकाल न
सञ्जात: ?
णिमला—णिमला—प्रात:काणलकं काययजातमेि सम्पाियाणम ।
1)एकपिे न उततरत ।
2
क) का पररहीयते ?
ख)का िब्दापयणत ?
2)पूियिाक्येन उर्त्रत ।
2
क) श्वश्रू: कीदृिै : िचनै : णिमलाम् आणिपणत ?
ख)श्वश्रू: कथं प्रणििणत ?
3)यथाणनिे िम् उर्त्रत ।
2
क)”आणिपणत”---इणत णियापिस् कतृयपिं णकम् ?
ख)”सियिा”---इणत पिस् समानाथयकपिं णकम् ?
ग)”नीचै :”—णिपरीताथयकपिं णकम् ?
घ)”कटु िचनै :”---इणत पिस् णििे षिपिं णकम् ?
15)प्रश्नणनमाय िं कुरुत ।
5
1)ग्रामे (णनियना स्त्री) अिसत् ।

37
2)(सूयोियात् ) पूियमेि बाणलका तत्र उपक्तस्थता ।
3)णिमला (आत्मत्रािाय) प्रयतते ।
4)स: (कल्पतरिे ) न्यिेियत् ।
5)कुक्कुर: (मानुषािां ) णमत्रम् अक्तस्त ।
16)अि िर्त्श्ल कियस् अन्वये ररिस्थानाणन पूरयत । 4
1)लतानां णनतान्तं सुमं िाक्तन्तिीलम्
चलेिुच्छले त् कान्तसणललं सलीलम्
तिाकर्ण्य िीिामिीनां निीनाम् ॥
ति अिीनां --------------आकर्ण्य लतानां --------------
----------िाक्तन्तिीलं सुमं चलेत् ।
------------- कान्तसणललं ------------------उच्छले त् ।
2)िृर्त्ं यत्नेन संरिेत् णिर्त्मेणत च याणत च।
अिीि णिर्त्त; िीि िृर्त्तस्तु हत हत: ।।
िृर्त्ं ----------संरिेत् । णिर्त्म् -------------च याणत च ।
णिर्त्त: -------------अिीि:, िृर्त्त: तु ---------------हत: ।
17)घटनािमानुसारे ि िाक्याणन पुन: णलखत । 4
1) प्रथमा बाणलका णपप्पलिृ िस् समीपम् अगच्छत् ।
2) माता तण्डु लान् खगेभ्य: रणितुम् अिित् ।
3) सुिियकाक: सुिियस पानं ििाणत ।
4) सुिियकाक: ताम्रस पानं ििाणत ।
5)प्रथमा बाणलका रत्नाणन अलभत ।
6) मञ्जूषायां कृष्णसपयम् अपश्यत् ।
7)णितीया बाणलका काकस् भत्सयनम् अकर त् ।
8)अहं तुभ्यं िान्यमूल्ं िास्ाणम ।
18)प्रसङ्गानुसारे ि अथां णचत्वा णलखत । 4

38
 1)कणलिात्मजाया: (सिा) नीरतीरे ।
(िेतस् , से िा, णसिम् , जपा)
2)सा तस्ां (महाहाय णि) हीरकाणि अपश्यत् ।
(महापुरुषा:, महापियता; , बहुमूल्ाणन, मूल्रणहताणन )
3)ियं (नृिंसा: )ियं ल लुपा:, िय6 रािसा: ।
(नरा:, नीचा:, िुद्धा;, िूरा: )
4)त्वया अस्मत्पूिेषाम् अभीष्टा: ( कामा: ) पूररता: ।
(इच्छा:, कृमय:, पुष्पाणि, प्रिय: )

केन्द्रीर् शवद्ािर् सङ्घटनम् ,बेङ्गिूरु सम्भाग:

वाशषथकी परीक्षा ( ANNUAL EXAM ) March-2019

शवषर्: -संस्कृतम् ( SANSKRIT)
कुशिका ( MARKING SCHEME )
कक्षा - नवमी (IX ) समर्ः-होरात्रर्म् पूणाथ ङ्काः-

80
प्र. सं. प्रश्न: उत्तरसूची अङ्क- पूणाथ

शवतरणम् ङ्का:

खण्ड: -क (अपशित-अवबोधनम् )-5 -अङ्का:

I अपणठत-अिब िनम्- प.गुरुभक्तिं, प. नैणतकणििाया: , ½ x 2= 1

अ)एकपिे न र्त्रत-

आ) पूियिाक्येनउर्त्रत- पद्याणथयजीिनस् कृते गुरुभक्तिः अणनिायाय प 1 x 2= 2

प.छात्राः िीडासु कुसंगेषु णचत्रपट-
05
ििय नाणिषु अमूल्ं समयं नाियक्तन्त ।

39
 इ) णनिे िानुसारम्उर्त्रत- प.ते प. णतरस्कारम् प. णिद्यते प.णिद्याणथयभ्यः । ½ x 4=2

खण्ड: -ख ( रचनात्मकंकार्थम् ) 15-अङ्का:

II पत्रलेखनम् ( ररिस्थानपूरिात्मकम् ) प.व्यिस्थापकमह िय प. हे माबुक्-हाउस्

प.निमीकिायाः प.प्रकणटताणन
½ x10=5
प.पाठ्यपुस्तकाणन
15
प. दृष्टाणन प.िेतुम् प.प्रेषिीयाणन
प.णिश्वासय ग्यः पप.स मेिः

III णचत्रिियनम् पपपपपपपपपपपपप पपपप 1 x 5= 5

पपपपपपपपपप पपपपप

IV भाषानुिािः प. सः सायं गृहे संस्कृतं पठणत । प.त्वं प्रणतणिनं 1 x 5= 5

णिद्यालयं गच्छणस । प.मम किायां संस्कृतस् िि

छात्राः सक्तन्त । प.माििः मम णमत्रम् अक्तस्त ।

प.ताणन फलाणन मिुराणि सक्तन्त ।

खण्ड: -ग ( अनुप्रर्ुक्तंव्याकरणम् ) - 30-अङ्का:

V िियणिन्यासः प.ि् , प.मह ियः, ½ x2 = 1

िियस् उच्ारिस्थानम् 1x 2 = 2
आ) िन्त ष्ठौ , रे फस्

VI संणिं णिभजनं िा णलखत प.तुण्डॆन + अस् , प.तत्र + एि , प.खल्वेषः,

प.यथेच्छाम्,
1x4=4

VII उणचतणिभक्तिरूपेि िाक्याणन पूरयत प. बालकस्, प.लता, प.निीम्,प. फलाणन, 1x6=6

प.म हनः, प.अहम्, 25

VIII उणचतिातुरूपेि िाक्याणन पूरयत ५.पिामः, ५.सखन्त, ५. सेवन्ते, 1x3=3

IX उपपिणिभक्तिरूपेि िाक्याणन पूरयत ५. ग्रामम्, ५.गृहात्, ५.ज्ञानम्, ५.गुरवे, 1 x 4= 4

40
X प्रत्ययं संय ज्य णिभज्य िा णलखत ५. पशितुम्, ५. शिखखत्वा, ५.आगत्य, 1x 3 = 3

XI पिे भ्यः उपसगयस् पृथक्करिम् प. णन, प.परर, प.उप, प.सम् ½x4=2

खण्ड: - ( अनुप्रर्ुक्तंव्याकरणम् ) - 30-अङ्का:

XII गद्यां ि: प्रश्ना: अ)एकपिे न-उर्त्रत- अ) ५.अजातणििुः,प.प्राणिनां , 1x 2=2

ििाणत, इयम्, कमलायै

आ) पूियिाक्येन उर्त्रत- आ) प.पयाय िरिम् अस्मभ्यं सां साररकं 1x2 =2

जीिनसुखं, सणिचारं , सत्यसङ्ल्पं

माङ्गणलकसामग्रीः च प्रििाणत , प.पृणथिी जलं
तेजः िायुः आकािः च अस्ाः प्रमुखाणन तत्वाणन
।

इ) णनिे िानुसारम् उर्त्रत- इ) प्रकृत्यै , अजातणििुः , आकािः, मानिः , ½ x 4= 2

XIII पद्यां िः प्रश्ना: अ)एकपिे न-उर्त्रत- प) प.नद्यः, प.गुिज्ञेषु , 1 x 2= 2

आ) पूियिाक्येन उर्त्रत- आ) प.सुस्वािु त याः, प.नद्यः, 1 x 2 =2

इ) णनिे िानुसारम् उर्त्रत- इ) प.आसाद्य, प. अपेयाः , प.ि षाः, प.गुिेभ्यः, ½ x 4=2

XIV नाट्यां िः प्रश्ना: अ)एकपिे न-उर्त्रत- ५. श्वसुरः सि िम् अह अस्ाः िु स्साहसम 1 x2= 2
35
पपप पपपपप प प.चायभाजनाणन,

आ) पूियिाक्येन उर्त्रत- प. ियं नृिंसाः ियं ल लुपाः, ियं रािसाः । 1 x 2 =2

प.णकं जातम् ? ……..लब्धम्……

इ) णनिे िानुसारम् उर्त्रत- प.िौभाय ग्यम्, प.ििाणत, प.इयम्, प.कमलायै ½ x4= 2

XV प्रश्नणनमाय िम् प.पपपप, प.पपपप, प.पप, प.पपप, 1x5= 5

प.पपपपपपप ,

XVI अन्वयपूरिम् ( श्ल कियम् ) प. णप्रयिाक्यप्रिानेन, प. जन्तिः , प.तिे ि, ½ x 8= 4

प.िररद्रता ,प. महाबलः, प.तीक्ष्िनखाभ्यां ,

41
 प.गात्रे, प. पपपपपपप,

XVII घटनािमः 3, 8, 5, 6, 2, 7, 4, 1, ½x8=4

XVIII पयाय यपिलेखनम् प. पपपपपपप, प.पपपपपप, प.पपपप, 1x 4=4

प.पपपपपपपप

पूिाय ङ्ाः 100

शनमाथता – श्री एस्. नागराजः के शव ए एस् सेंटर् बेंगिूरु

केन्द्रीर् शवद्ािर् सङ्घटनम् ,बेङ्गिूरु सम्भाग:

वाशषथकी परीक्षा ( ANNUAL EXAM ) March-2019
शवषर्: -संस्कृतम् ( SANSKRIT)
५५५५५५५५५५५५५५५ (
BLUE PRINT )
कक्षा - नवमी (IX ) समर्ः-होरात्रर्म् पूणाथङ्काः- 80
प्र. सं. प्रश्न: उत्तरसूची अङ्क-शवतरणम् पूणाथ
ङ्का:

खण्ड: -क (अपशित-अवबोधनम् )-5 -अङ्का:

I अपणठत-अिब िनम्- अ)एकपिे न र्त्रत- ल ½ x 2= 1

््
््त््शण ( बोधात्मकम् )
42
 आ) पूियिाक्ये नउर्त्रत- ्् 1 x 2= 2

्् 05
इ) णनिे िानुसारम्उर्त्रत- भाशषकंकार्थम् (शवकल्पात्मकम् ) ½x4=2
्
खण्ड: -ख ( रचनात्मकंकार्थम् ) 15-अङ्का:
ि

II पत्रलेखनम् ( ररिस्थानपूरिात्मकम् ) ््
णनबधात्मकम्-रचनात्मकं च ½ x10 = 5
््
III णचत्रििय नम् णनबधात्मकम्-रचनात्मकम् च 1x5=5
््
IV भाषानुिािः 1x5= 5 15
णनबधात्मकम्
्् -रचनात्मकम् च

खण्ड: -ग ( अनुप्रर्ुक्तं्
व्याकरणम् ) - 30-अङ्का:
म
V ििय णिन्यासः ल ½x2=1
क
ििय स् उच्ारिस्थानम् ््
्् 1x2 = 2
््त््शण ( शवकल्पात्मकम् )
VI सं णिं णिभजनं िा णलखत ्(ज्ञानात्मकम् )
ल
्् 1x4=4
््त््शण ( शवकल्पात्मकम् )
VII उणचतणिभक्तिरूपेि िाक्याणन पूरयत ल 1x6=6

््

VIII उणचतिातु रूपेि िाक्याणन पूरयत ््त््शण ( शवकल्पात्मकम् ) 1x3=3

ल 25

््

IX उपपिणिभक्तिरूपेि िाक्याणन पूरयत ््त््शण ( शवकल्पात्मकम् ) 1 x 4= 4

ल

प्रत्ययं सं य ज्य णिभज्य िा णलखत ््

X ल 1x 3 = 3
््त््शण ( शवकल्पात्मकम् )
पिे भ्यः उपसगय स् पृथक्करिम् ््
XI ल ½x4=2
््त््शण ( शवकल्पात्मकम् )
््
खण्ड: - ( अनुप्रर्ुक्तंव्याकरणम् ) - 30-अङ्का:
््त््शण ( शवकल्पात्मकम् )
XII गद्यां ि: प्रश्ना: अ)एकपिे न-उर्त्रत- ल 1x 2=2

््
आ) पूियिाक्ये न उर्त्रत- ्् 1x2 =2
््त््शण ( बोधात्मकम् )
््
इ) णनिे िानुसारम् उर्त्रत- भाशषकंकार्थम् (शवकल्पात्मकम् ) ½ x 4= 2
्
ि 43

््
््
XIII पद्यां िः प्रश्ना: अ)एकपिे न-उर्त्रत- ल 1 x 2= 2

््
आ) पूियिाक्ये न उर्त्रत- ्् 1 x 2 =2
््त््शण ( बोधात्मकम् )
््
इ) णनिे िानुसारम् उर्त्रत- भाशषकं कार्थम् (शवकल्पात्मकम् ) ½ x 4=2
्

XIV नाट्यां िः प्रश्ना: अ)एकपिे न-उर्त्रत- ि

ल 1 x2= 2

््
््
आ) पूियिाक्ये न उर्त्रत- ्् 1 x 2 =2
््
््त््शण ( बोधात्मकम् )
््
इ) णनिे िानुसारम् उर्त्रत- ्् ं कार्थम् (शवकल्पात्मकम् )
भाशषक ½ x4= 2 35
्
XV प्रश्नणनमाय िम् ्् 1x5 = 5
ल
ि
्
््
््
XVI अन्वयपूरिम् ( श्ल कियम् ) ल ½ x 8= 4
म
््त््शण
्् ( शवकल्पात्मकम् )
घटनािमः ््
XVII क
ल ½x 8=4
््
््त््शण ( शवकल्पात्मकम् )
पयाय यपिलेखनम् ््
XVIII ल
्् 1x 4=4
्(ज्ञानात्मकम् )
््त््शण ( शवकल्पात्मकम् )
््
् पू णाथङ्काः 100
््त््शण
म ( शवकल्पात्मकम् )
शनमाथ ता – श्री एस्. नागराजः के शव ए एस् सेंटर् बेंगिू रु
क
््
QP : 04
केन्द्रीर् शवद्ािर् सङ्घटनम् ,बेङ्गिूरु सम्भाग:
्(ज्ञानात्मकम् )
वाशषथकीपरीक्षा , March - 2019
शवषर्: - सम्प्रेषणात्मकं संस्कृतम् ( SANSKRIT )
कक्षा- नवमी ( IX ) पूणाथङ्का: - 80 अवशध: - होरात्रर्म् ( 3 Hrs.)
…………………………………………………………………………….
खण्ड:- (क) अपणठत अिब िनम् - 05 अङ्ा:
खण्ड: - (ख) रचनात्मकं काययम् - 15 अङ्ा:
खण्ड:- (ग) अनुप्रयुि व्याकरिम् - 25 अङ्ा:
खण्ड: - (घ) पणठत अिब िनम् - 35 अङ्ा:
णनिे िा: -
1. अक्तस्मन् प्रश्नपत्रे चत्वार: खण्डा: सक्तन्त ।
2. प्रत्येकं खण्डमणिकृत्य उर्त्राणि एकक्तस्मन् स्थाने एि ले खनीयाणन ।
44
3. खण्डसंख्या अणप ले खनीया ।
4. प्रश्नसंख्या प्रश्नपत्रानुसारम् अिश्यमेि ले खनीया ।
5. प्रश्नपत्रे उर्त्राणि न ले खनीयाणन ।
6. सिेषां प्रश्नानाम् उर्त्राणि संस्कृते न ले खनीयाणन ।
……………………………………………………..........................………..
खण्ड: क - अपणठत अिब िनम् -10

1. अधोशिखखतम् अनुच्छेदं पशित्वा प्रदत्त प्रश्नानाम् उत्तराशण शिखत । 5

णिद्याणथयजीिनस् कृते गुरुभक्ति: तथै ि अणनिाययम् अङ्गम् अक्तस्त यथा

ईश्वरभक्ति: अणनिायाय । गुरुभक्तिं णिना न क ऽणप णिद्याथी णिद्यािान् भणितु महय णत ।
अिुना नैणतकणििाया: अभािेन णनतान्तं चंचलता, उच्छृं खलता अनुिासनहीनता
च िृक्तद्धमाप्नुिक्तन्त । छात्रा:स्वाध्यापकान् नैि सिुियक्तन्त । ते िीडासु कुसंगेषु णचत्रपट-
ििय नाणिषु अमूल्ं समयं नाियक्तन्त । ते सियत्र णतरस्कारं लभन्ते ।।
1) एकपदे न उत्तरत ½x2= 1
1) कां णिना णिद्याथी णिद्यािान् भणितुं न अहयणत ?
2) कस्ा: अभािेन अनुिासनहीनता िृक्तद्धमाप्न णत ?
2) पूणथवाक्येन उत्तरत 1x2= 2
1) णिद्याथीजीिनस् कृते का अणनिायाय ?
2) छात्रा: कुत्र समयं नाियक्तन्त ?
3) शनदे िानुसारम् उत्तरत - ½x4= 2
1) लभन्ते इणत णियाया: कतृय पिं णलखत
क) ते ख) सियत्र ग) स: घ) णतरस्कारम्
2) सिारम् पिस् णिल मपिम् णकम् ?
क) अपमानम् ख) उपमानम् ग) सम्मानम् घ) णतरस्कारम्
3) अक्तस्त – इत्यस् पयाय यपिं णकम् अक्तस्त ?
क) नाक्तस्त ख) णिद्यते ग) णििान् घ) आसीत्
4) ते सियत्र णतरस्कारं लभन्ते- अत्र ते इणत सियनामपिं केभ्यः प्रयुिम् ?
क) समयेभ्यः ख) गुरुभ्यः ग) णिद्याणथय भ्यः घ) िीडाभ्यः

45
 खण्ड: ख = रचनात्मकं कार्थम् 15

2) ( पत्रिे खनम् ) मञ्जूषार्ां प्रदत्तानां पदानां सहार्तर्ा पुस्तकप्रे षणाथं प्रकािकं प्रशत
शिखखतं पत्रम् उशचतै: पदै : पूरर्त - ½ x 10 = 5
सेिायाम्
श्रीमान् 1) _________
2) _________
अि कनगरम् , बेंगलू रु
मान्यिरा:
मम अग्रजः 3) ___________ छात्र: अक्तस्त । भिक्ति: सद्य: 4) _________पपमी
किाया: 5) ________ मया 6)_________ । अहं ते षु काणनणचत् 7)________
इच्छाणम । अि णलक्तखताणन पाठ्यपुस्तकाणन िी पी पी िारा िीघ्रं 8)_________।
1) सरस्वतीसंस्कृत व्याकरिम् ।
2) िे मुषी प्रथम भागः ।
िन्यिािा:
भितां 9) _________
10) _________
( मञ्जूषा- शवश्वासर्ोग्यः , नवमीकक्षार्ाः, क्रेतु म्, व्यवस्थापकमहोदर् ,
प्रकशटताशन , हेमाबुक्-हाउस्, पाठ्यपु स्तकाशन, प्रे षणीर्ाशन, दृष्टाशन, सोमेिः,)

3) शचत्रं दृष्ट्वा मञ्जूषार्ां प्रदत्तिब्दानां सहार्तर्ा संस्कृते पि वाक्याशन शिखत 1x5=5

46
 ( मञ्जूषा - शविािः, नाररकेिवृक्षाः, गृ हम्, प्रदे िः, जनाः, सखन्त, ग्रामीणस्य,

वातावरणं, पु रतः, सुन्दरम्, वसखन्त, सुखेन, न, क्रीडनार्, फिाशन, )

4) अधोशिखखतवाक्यानां संस्कृतभाषार्ाम् अनुवादं कृत्वा शिखत - 1x5=5

1. िह िाम क घर में संस्कृत पढता है ।

2. तु म र ज स्कूल जाते ह ।
3. मेरी किा में संस्कृत के िस छात्र हैं ।
4. मािि मेरा णमत्र है ।
5. िे फल मिुर हैं ।
खण्डः – ग अनुप्रर्ुक्तव्याकरणम् 30
5) अ ) अधोशिखखतपदानां वणाथनां शवभाजनं संर्ोजनं वा कृत्वा शिखत ½x2=1
1. णिद्याथी = ि् + इ+ _ + य् + आ + र् + थ् + ई ।
2. म् + अ + ह् + ओ + ि् + अ + य् + अः = _______________ ।
आ ) उच्ारिस्थानाणन 1 x 2 =2
1. राििः – अत्र व् इत्यस् उच्ारिस्थानं णकम् अक्तस्त ?
क) कण्ठः ख ) िन्ताः ग) िन्त ष्ठौ घ) मूिाय
2. मन हरः - अत्र कस्य िियस् उच्ारिस्थानम् कण्ठः अक्तस्त ?

47
 क) मकारस् ख) नकारस् ग) हकारस् घ) रे फस्
6) रे खांखखतपदानां सखिशवच्छे दं शवभाजनं वा कृत्वा शिखत 1x4=4
1. तुण्डेनास्य खगाणिपः ।
2. इयं तत्रैव ज्वलतु ।
3. भ ः क नु खिु + एषः ।
4. बाणलके ! र्था + इच्छां गृहाि ।
7) मञ्जूषातः उशचतं िब्द रूपं शचत्वा ररक्तस्थानाशन पू रर्त 1x6=6
1) तस् ____ णपता कुत्र कायां कर णत ?। (बालकात् , / बालकेन/ बालकाय/ बालकस्)
2) ____ पुस्तकं पठणत | ( लतायाः / लताम् / लता / लतायाम् )
3) जनाः _______पश्यक्तन्त | ( निीम् / नद्या / नद्याम् / निीषु )
4) िृिे _______ सक्तन्त । ( फलानाम् / फलाणन / फलस् / फले षु )
5) सः ______कायां िीघ्रं कर णत ) ( म हनाः / म हनात् / म हनः / म हनम् )
6) ____ णमत्राय पुस्तकाणन ििाणम | ( ियम् / आिाम् / त्वम् / अहम् )

8 ) उशचतधातु रूपै: वाक्याशन पू रर्त- 1x3=3

1 )ियं तु गृहे एि _______( पठक्तन्त / पठामः / पठािः / पठणस )
2) मम किायां िि छात्राः ______ ( अक्तस्त / सक्तन्त / स्वः / स्थ )
3) पुत्राः मातरं _______ ( सेिते / सेिसे / सेिन्ते / सेिे )
9) अ) उपपदशवभखक्तरूपै ः वाक्यपू शतं कुरुत - 1x4=4
1. _________ उभयतः िेत्राणि सक्तन्त । ( ग्रामस् / ग्रामम् / ग्रामात् / ग्रामेि )
2. ग पालः ________ बणहः गच्छणत । ( गृहेि / गृहस् / गृहात् / गृहम् )
3. _______ णिना नरः न ि भते । ( ज्ञानम् / ज्ञानात् / ज्ञानस् / ज्ञानाय )
4. छात्रः ििणत ________ नमः इणत । ( गुरुम् / गुरिे / गुर ः / गुरिः )
10) अ) धातु शभ: सह शनशदथ ष्टप्रत्यर्ान् र्ोजशर्त्वा ररक्तस्थानाशन पू रर्त - 1x3=3
1) छात्रः रामायिं ____ ( पठ् + तु मुन् ) इच्छणत ।

क) पठनाय ख) पणठत्वा ग) पणठतु म् घ) पाठणयत्वा

48
 2) कणिः कणितां _________( णलख् + क्त्वा ) पठणत ।
क) णलक्तखतु म् ख) णलक्तखत्वा ग) णिणलख्य घ ) ले खनाय
3) ति णपता _______ (आ + गम् + ल्प् ) कायां सािणयष्यणत ।
क) आगन्तुम् ख) आगल् ग) आगत्य घ) आगम्य
11) रे खांशकतपदे भ्यः उपसगं पृ थक् कृत्वा शिखत ½ x 4 =2
1. िृद्धा स्त्री तत्र न्यिसत् । ( न्य / णन / िस् / अत् )
2 . पररहीयते णिद्यालयगमनिेला । ( ही / यते / परर / हीय )
3. एषः महाराजः । उपसपयतु कुमारः । ( सर् / उप / पत् / उपस् )
4. तत् समपयय मे सुतम् । ( अप्य / पय / सम् / अपयय )

खण्ड: ( घ ) पशित अवबोधनम्- 35

12) अधोशिखखतं गद्ांिं पद्ांिं नाट्ांिं च पशित्वा प्रश्नानाम् उत्तराशण शिखत
प्रकृणतः समेषां प्राणिनां संरििाय यतते । इयं सिाय न् पुष्णाणत , णिणििैः
प्रकारै ः तपययणत च सुखसािनैः । पृणथिी जलं तेजः िायुः आकािः च अस्ाः प्रमुखाणन
तत्वाणन । तान्ये ि णमणलत्वा पृथिया िा अस्माकं पयाय िरिं रचयक्तन्त । आणव्रयते पररतः
समन्तात् ल कः अनेन इणत पयाय िरिम् । यथा अजातणििु ः मातृगभे सुरणितः णतष्ठणत
तथैि मानिः पयाय िरिकुिौ । पररष्कृतं प्रिू षिरणहतं च पयायिरिम् अस्मभ्यं सां साररकं
जीिनसुखं , सणिचारं , सत्यसङ्ल्पं माङ्गणलकसामग्रीः च प्रििाणत ।
अ) एकपदे न उत्तरत - 1x2=2
1) कः मातृ गभे सुरणितः णतष्ठणत ?
2) प्रकृणतः समेषां केषां संरििाय यतते ?
आ) पू णथवाक्येन उत्तरत - 1x2=2
1) पयाय िरिम् अस्मभ्यं णकं णकं ििाणत ?
2) काणन अस्ाः प्रमुखाणन तत्वाणन सक्तन्त ?
इ) शनदे िानुसारं शिखत – ½ x 4 =2
1) इयं सिाय न् पुष्णाणत- अत्र इयम् इणत सियनामपिं कस्ै प्रयुिम् ?
क) पृशथव्यै ख) प्रकृत्यै ग) तेजसे घ) वार्वे

49
 2) णतष्ठणत इणत णियापिस् कतृय पिं णकम् ?
क) मानवः ख) पर्ाथवरणम् ग) अजातशििुः घ) सुरशक्षतः
3) पृणथिी - अस् णिल मपिं पररच्छे िे णकं प्रयुिम् ?
क) आकािः ख) गगनम् ग) वार्ुः घ) मेघः
4) मनुष्यः – अस् पयाय यपिं णकम् अक्तस्त ?
क) वानरः ख) मानवः ग) अध्यापकः घ ) प्रकृशतः
13) पद्ांिं पशित्वा प्रश्नान् उत्तरत-
गुिाः गुिज्ञेषु गुिाः भिक्तन्त ते णनगुयिं प्राप्य भिक्तन्त ि षाः ।
सुस्वािु त याः प्रभिक्तन्त नद्यः समुद्रम् आसाद्य भिक्तन्त अपेयाः ॥
अ) एक पदे न उत्तरत 1x2=2
1) काः प्रभिक्तन्त ?
2) गुिाः कुत्र भिक्तन्त ?
आ) पू णथवाक्येन उत्तरत 1x 2=2
1) नद्यः कीदृश्यः भिक्तन्त ?
2) काः समुद्रं गच्छक्तन्त ?
इ) शनदे िानुसारं शिखत ½x4=2
1) प्राप्य – अस् पयाय यपिं णकम् ? – ( निी / अपेयाः / आसाद्य / गुिाः )
2) अपे र्ाः नद्ः अनय : णििे षिं णकम् ? ( समुद्रः / अपेयाः / नद्यः / त याः )
3) गुिाः – अस् णिल मपिं णकम् अक्तस्त ? ( भिक्तन्त / ि षाः / अपेयाः / प्राप्य )
4) ते णनगुयिं प्राप्य -अत्र ते इणत सियनामपिं कस्मै प्रयुिम् ?
( गुिेभ्यः / ि षेभ्यः / निीभ्यः / समुद्रेभ्यः )
14) नाट्ांिं पशित्वा प्रश्नान् उत्तरत-
श्वसुरः – णकं जातम् ? क ऽहं कलहाडम्बरः प्रातः कालािे ि ? प्रातःकाणलकं चायमणप
इिानीं याित् न लब्धम्……
श्वश्रूः - का कथा चायपानस् ? त्र णटताणन अनया िु ष्टया चायभाजनाणन । न
मया णकमणप भणितम् , तथाणप अणिणिपणत माम् इयम् । ियं नृिंसाः

50
 ियं ल लु पाः, ियं रािसाः ।
श्वसुरः –एतत्सिां कणथतम् अनया ?
णिमला – न मयैतत् कणथतं णपतः !
श्वश्रूः – पश्यत पश्यत अस्ाः िौभाय ग्यं िु भयगायाः । णकं णकं िु ष्कृत्यणमयं न
कर णत ? सम्मुखमेि प्रत्युर्त्रमणप ििाणत, णजह्ां चालयतीयं
मत्समिम् ।
श्वसुरः – ( सि िम् ) अह अस्ाः िु स्साहसम् )
अ) एकपदे न उत्तरत 1x2=2
1) कः सि िं णकं कथयणत ?
2) काणन त्र णटताणन ?
आ) पू णथवाक्येन उत्तरत 1x2=2
1) ियं कीदृिाः इणत श्वश्रूः ििणत ?
2) सियप्रथमं श्वसुरः णकं ििणत ?
इ) शनदे िानुसारं शिखत ½ x 4=2
1) सौभाग्यं -पिस् नाट्यां िे क: णिल मः अक्तस्त ? ( िौभाय ग्यम्/ िु ष्कृत्यम् / िु भयगा )
2) र्च्छशत – अस् पयाय यपिं अत्र णकं प्रयुिम् ? ( कर णत / अणिणिपणत/ ििाणत )
3) अशधशक्षपशत – कतृय पिं णकं प्रयुिम् ? ( माम् / इयम् / मया / णकम् )
4. अह अस्ाः िु स्साहसम्- अस्याः इणत सियनामपिं कस्ै प्रयुिम् ?
( श्वसुराय/ कमलायै/रािसाय)

15) अधोशिखखतकथनेषु स्थूिपदाशन आधृ त्य प्रश्नशनमाथणं कुरुत 1 x 5 = 5

1) प्रकृणतः जीवनसुखं प्रििाणत । ( कस् / णकम् / केषाम् / कय ः )

2) तरोः कृपया सः पुत्रम् अिाप्न त् । ( कस् / काम् / किा / केन)
3. आरुणिम् उपगम्य श्वेतकेतु ः अणभिाियणत ( कस्मात् / कया /कः / केन )
4) अद्य शवद्ािर्ं न गणमष्याणम। ( कः / कम् / काम् / णकम् )

51
 5) सूर्ोदर्ात् पूिां बाणलका तत्र गता | ( केन / कया / णक / कस्मात् )
16) श्लोकं पशित्वा अन्वर्ं पू रशर्त्वा पु न: शिखत – ½ x4=2
अ) शप्रर्वाक्यप्रदानेन सवे तु ष्यखन्त जन्तवः ।
तस्मात् तदे व वक्तव्यं वचने का दररद्रता ॥
अन्वर्: - ________ सिे ________ तुष्यक्तन्त । तस्मात् ________
ििव्यम् । िचने ___________ का ?
( दररद्रता , शप्रर्वाक्यप्रदानेन, तदे व, जन्तवः )
आ) तस्य तीक्ष्णनखाभ्यां तु चरणाभ्यां महाबिः । ½ x4=2
चकार बहुधा गात्रे व्रणान् पतगसत्तमः ॥
अन्वयः - ________पतगसर्त्मः तु ______________ चरिाभ्यां
तस् _________ बहुिा__________ चकार ।
( व्रणान् , तीक्ष्णनखाभ्यां, गात्रे, महाबिः )

17) घटनाक्रमानुसारं शिखत- ½ x 8=4

1. पुत्री महाहाय णि हीरकाणि णिल क्य प्रहणषयता जाता ।
2. सा प्राथययत् – तण्डु लान् मा भिय । मिीया माता अतीि णनियना ितयते ।
3. ग्रामे एका णनियना िृद्धा स्त्री न्यिसत् ।
4.काकः प्रत्यिित् – बाणलके ! यथे च्छं गृहाि मञ्जू षामेकाम् ।
5. कन्या अि चत् – अहं णनियनमातु ः िु णहता अक्तस्म ।
6. बाणलका िृिस्थं स्विय मयप्रासािं दृष्ट्वा आश्चययचणकता जाता ।
7. काकः अिित् – त्वं िीघ्रमेि स्वगृहं गच्छ ।
8 स्विय पिः रजतचञ्चुः स्विय काकः पूिां न दृष्टः ।
18) रे खांशकतपदानां कृते उशचतम् अथं शचत्वा शिखत – 1x4 =4
1) भिक्तिः उन्मीणलतं मे नर्न-युगलम् ।( मुखम् / नेत्रम् / पािः )
2) लणलत-पल्लिे-पादपे - पुष्पपुञ्जे ।। ( चरिे / पत्रे / िृिे )
3) एते पशक्षणः मानुषेषु न उपगच्छक्तन्त । ( पिाः / खगाः / पििः )

52
 4) नयतु एनां महानसम् इयं तत्रैि ज्वलतु ।। ( पाकिालाम् / पाठिालाम् / णिद्यालयम् )

------ िु भम् भूयात् ------

QP : 05
KENDRIYA VIDYALAYA SANGATHAN CLASS- IX
[ PERIODIC TEST – I ] F. M.- 50 Subject – SANSKRIT
Time – 1.30 hrs

‘क’ खण्ड: - अपशितावबोधनम् 4

1. अधोशिखखतम् अनुच्छेदं पशित्वा प्रश्नानामुत्तराशण शिखत - 4

िने एक: णििाल: आम्रिृि: आसीत् । तक्तस्मन् िृिे िहि: पणिि: िसक्तन्त स्म । तेषु एक: क णकल:
अणप आसीत् । अन्ये सिे पणिि: णमणलत्वा “त्वं कृष्णििय : अणस” इणत क णकलस् णनिां कुियक्तन्त स्म ।
अत: क णकल: िु :क्तखत: अभित् । कालिमेि िसन्त: ऋतु : आगत: । क णकल: मिुरस्वरे ि गायनम्
अकर त् । क णकलस् मिुरस्वरे ि आकणषयता: सिे पणिि: तस् णमत्राणि अभिन् । अत: किाणप
अस्माणभ: िियभेि: न कतय व्य: । णकन्तु गुिदृष्ट्ट्या णमत्रता सम्पािनीया । मानिानां कृते अणप एष:
णनयम: पालनीय: । I. एकपिे न उर्त्रत –
1/2x2=1 (i) क णकलस् णनिां के कुियक्तन्त स्म?
(ii) क: मिुरस्वरे ि गायनम् अकर त् ?
II.एकिाक्येन उर्त्रत- 1x1=1
(i) पणिि: क णकलस् णमत्राणि कथम् अभिन् ?
भाणषककाययम् – 1/2x4=2
(i)‘ खगा:’इणत पिस् कृते णकं पयाय यपिं प्रयुिम् ?
(अ) णमत्राणि (ब) पणिि: (स) गुिा:
(ii)‘णििाल:’ इणत णििे षिपिस् णििेष्यपिं णलखत ।

53
(अ) संयम: (ब) ऋतु : (स) आम्रिृि:
(iii) ‘िसक्तन्त स्म’इणत णियापिस् कतृय पिं णकं प्रयुि: ?
(अ)सिे (ब) पणिि: (स) कतय व्य:
(iv)‘प्रिं सा ’ इणत पिस् कृते णकं णिपरीतपिं अत्र प्रयुिम् ?
(अ) व्यथा (ब) णनिा (स) पीडा

‘ख’खण्ड: रचनात्मककार्थम् - 10
2.भवान् मोहनः छात्रावासे वसशत | भवान् च स्वशदनचर्ाथ – शवषर्े शपतरं प्रशत पत्रं शिखत- ½ x10=5

णिनाङ्ः 27-06-2018
(1)-------------------
पूजनीय (2)----------------------|
अत्र कुिलं तत्रास्तु । मया भितः पत्रं प्राप्तम् | मम िाणषयकपरीिा-पररिामः अणति भनः अक्तस्त |
(3)------------- तु ितं अङ्ाः एि प्राप्ताः | अहं (4)----------------- पििािने उत्थाय पठाणम |
ततः सप्तिािने णनत्यकमय कृत्वा(5) --------------------- स्मराणम | सायं भ्रमिाय अणप गच्छाणम |
रात्रौ भ जनस् पश्चात् (6)------------------- िाििपययन्तं पठाणम | अहं अत्र स्वस्थः अक्तस्म | काणप
णचन्ता न कायाय | िाणषयक –परीिायां अणप ि भनैः .........(7)उर्त्ीिय ः भणिष्याणम | इणत (8)------------
------------- अक्तस्त | पूजनीयै........(9) ....नमः | अनुजाय स्ने हः |

भििीय: पुत्र:
(10) -------------------------
मञ्जूषा- [ मोहन:,आिा,ईश्वरं , नववादनत:,प्रात:कािे,शपतृपाद !, छात्रावासत:,संस्कृतशवषर्े ]
3. अध: प्रदत्तं शचत्रं दृष्ट्वा मञ्जूषापदसहार्तर्ा पिवाक्याशन संस्कृते न शिखत - 1x5=5
मञ्जूषा- [ ZÉaÉÉæ, AkrÉÉmÉMü:,uÉפÉ:, NûɧÉÉ:, ÌuɱÉsÉrÉxrÉ,
mÉëÉjÉïlÉÉxÉpÉÉ, अङ्ैः
pÉuÉlÉम्ç, aÉÉrÉÎliÉ, AkÉÉÌmÉMüÉ, Mü¤ÉÉ, ÌuɱÉsÉrÉaÉÏiÉqÉç,पररसर: मात्रे]

54
 ‘ग’ खण्ड: अनुप्रर्ुक्तव्याकरणम् 12
4. (अ) अधोशिखखतप्रश्नानम् उत्तराशण शिखत- 4x ½ =2
(i) च्,त् ,क् एषु क: ििय : कण्ठाि् उच्ररत: भिणत ?
(ii) ‘महे ि:’इणतपिे ‘ि् ’िियस् उच्ारिस्थानं ---------- अक्तस्त ।
(iii) ‘कृपा’ इत्यत्र कस् िियस् उच्ारिस्थानं मूिाय अक्तस्त ।
(iv) ज् ,ि् ,भ् ििे षु क: ििय : िन्त्य: अक्तस्त ?
(आ) (I)वणथशवन्यासे ररक्तस्थानं पू रर्त – 2x ½ = 1
(ii) णिद्याथी = ि्+इ+ि् + ------- +आ+र् +थ्+ई
(iii) आिीिाय ि: = आ+ि् +ई+ -------- +ि्+आ+ि् +अ:
(II) वणाथन् संर्ोज्य ररक्तस्थानं पू रर्त – 2x ½ = 1
(i) ि् ++ि्+आ+र् +इ+क्+आ = ----- ररका
(ii)उ+ज्+ज्+ि्+अ+ल्+अ+ल्+अ = उज् --िल
5.अधोशिखखतवाक्येषु रे खाशङ्कतानां पदानां सखिं वेच्छेदं वा शवकल्पेभ्य: शचत्वा शिखत - 1x4=4
(i) अद्यािकाि: = ------------- + -----------
(ii) तत्र+एि = -------------
(iii) इणत+ उिाच = ------------
(iv) मात्राज्ञा = ----------- + -----------
6.कोष्ठकात् उशचतिब्दरूपं शचत्वा शिखत – 1 x= 4
(i) ---------- आत्मा अणस । (त्वम् ,पपपप ,पपपपप)

55
(ii) य: पररश्रमं कर णत --------- सुफलं प्राप्न णत । ( ते , स:, अहम् )
(iii) अक्तस्मन् आश्रमे ----------- िसक्तन्त । ( मुनी, मुणन:,मुनय: )
(iv) ----------पठनाय णिद्यालयं गच्छक्तन्त । ( छात्रौ,छात्रै:,छात्रा: )

‘ग’ खण्ड: पशितावबोधनम् 24

7. अधोशिखखतं गद्ांिं पशित्वा प्रश्नान् उत्तरत –
््
््
क)एकपिे न उर्त्रत। ½ x2= 1
i्
)i
क
i
ख)पू िय िाक्येन उर्त्रत। 1x2= 2
््
i)
्््
््
)्् िानुसारम् उत्तरत ।
ग)शनदे ½ x2= 1
््
i््
््
्
i)््
््
्
8)अधोशिखखतं
i्् पद्ांिं पशित्वा प्रश्नान् उत्तरत –
्््् ्
्
)््
््
्््् “््
््
्
् ्् ्
्
््
््
द ्् र्
आ
््
र् ्् य
््
्
त
्
््
ि
््??
््
न
क)एकपदे ््-
स अत्र
न णििे षिपिं णकम् ?
उत्तरत। ½ x2= 1
ए
््
आ
््
i ््
््
््
््
i) ्
्
््
््?
्
i््” 56
म ्
)् ््
्् इ
््््
ख)पू णथ वाक्येन उत्तरत। 1x2= 2
i
)
ग)शनदे िानुसारम् उत्तरत । ½ x2= 1
i)आम्रिृ
र िाः-इणत अथे श्ल के णकं पिं प्रयुिम् ?
i््
i्््
9)अधोशिखखतम् अनुच्छेदं पशित्वा प्रश्नानामुत्तराशण शिखत|
)्् रः – (सि िम्) अह अस्ा िु स्साहसम् !
श्वसु
् (श्वसुरः श्वश्रूश्च तां न पश्यतः उभौ सिौयां सणहं स्रभािं णिमलां णनभालयन्तौ
््
्् तामुपसपयतः । स मप्रभा प्रणिश्य एतत् पश्यणत )
णिमला-
्् अम्ब ! णपतः ! न मया णकमणप अपराद्धं सत्येन िपाणम । णकणमणत यूयं मामेिं पश्यथ? नणह,
्
नणह,
्् न मां ताडणयतु महय क्तन्त भिन्तः …… ।
ि
््् ( उभौ णजघां सया बलाि् णिमलां प्रिषययतः )
य
स मप्रभा- ( भयग्रस्तेनाणतमिस्वरे ि) – अम्ब….. अम्ब…
््
( श्वसुरौ तामपश्यन्तौ णिमलां कषयतः )
्
न
क)एकपदे न उत्तरत। ½ x2= 1
््
i)
स कः कथयणत – अह िु स्साहसम् ?
््
ii)कौ
्् णिमलां कषयतः ?
्
ख)पू
्् णथ वाक्येन उत्तरत। 1x2= 2
म ?
i) पपपपप श्वसुपप पपपपप पपपप पपपपप?
््
ग)शनदे िानुसारम् उत्तरत । ½ x2= 1
्
i) अह अस्ा िु स्साहसम् !-पपपप अस्ा: पपप पपप पपपपप पपपपपपपपपप?
ii) भयग्रपपपप पपपपपपपप-पपपप पपपपपपप पपप पपपप ?
््
10) ५५५५५५५५५५५५५५ ५५५५५ ५
््
1x4=4
्
प)पपपपपप ५५५५५५५ ५५५५५५ पपपपप प
!
57

््
््
प)पपपपप ५५५५५५५५५५ पपपपपपप प
प)पपपपप ५५५५५५५ ५५५५५५ पपपपपपप
प)पपपपप ५५५५५५५५५५५ पपपपपप पपपपपप
11)५५५५५५५५५५ ५५५ ५५५५५५
1x4=4
पपपपपप पप पपपपपपप!
पपपपप पपपपपप
पपपप ! पपपपपप
पपपपपप पपपपपपप
12)५५५५५५५५५५५५५५५ ५५५५५
1x4=4
प)पपपपपपपप पपपपपपपप पपपपपप पपपपपप
प)पपपपपपपपपपपपपपपप पपपपपपप प पपपप पपपपपपपपपपप
पपपपपप पपपप
प)पपपपपपपपपपपपपपपप पपपप पपपपपपपपपपपपपपपपप
प)पप पपपपपपपपपप पपपपपपपपप पपपपप प

QP : 06
््
आं शिकपरीक्षा– (IUNIT
्् TEST) I (2018-19)
््
््
COMMUNICATIVE
्् SANSKRIT
््
््
्
्
58
र्
त
््
््
््
 ््् 40 समर्ः-साधैकहोरा (1½ -hours )
.......................................................................................................................

ख
््
ख
््
ख
््
्
ख
््
्
््
््
क
्
्् घ : प््त-अि््िन्् (प््तएकत्रअि््िन ) Reading Comprehension. 14 अङ्ाः.
्् 2. प्रये कस् खण्डस् उर्त्रम् एि प्रिर्त् उर्त्पुक्तस्तकायां लेखनीयम् ।
ख
:््: – 3. प्रश्न सं ख्य ा प्रश्नपत्रानु स ारम् अिश्यमे ि ले ख नीया ।
ग 4. सिे षां प्रश्नानाम् उर्त्राणि सं स्कृते नैि लेखनीयाणन |
:

अ
:........................................................................................................................................................
रप
५५५५: - (५) ५५५५५-५५५५५५५५ – 6.५५५५५:
््
च
५५५५५५:
अ
्््
्् 1. ५५५५५५५५५५ ५५५५५५५५५ ५५५५५५५ ५५५५५५५५५ ५५५५५५ -
््
्् पपपपपपपपपपप पपपपपपपप पपप पपपपपपप पप पपपपपपपपप पपपपपप प
पपपपपपप पप पपपपपपपपपपपपपपपप पपपपपपपपप पपपपपपप पपपपपपपपप
््
्
पपपप प पपपपपपपपपपपपपपप पपपपपपपपपपप पपपपप पपपपपपपपपपपपपपप
्
ि
म
पपपपपपप पपपपपप-पपपपपपपप पपपपप प पपपपपपप पपपपपप पपपपप पप पपपप
र1््
अ
.््
, पपपप पपपपप पपपपपपपपप पप पपपप प पपपपपपप पपपपपपपपप
पपपपपपपपप
्
पपपपपप
अ
ि पपपपपपपपप पपपपप पपपपपपप पपपपप पपपपपपपपपप पपपपपपपपप
््
पपपप
््
्
पपपप प पपपपपपपपपप पपपपपप पपपप पपपपपपपप पपपपप पपपपपप,
5
््
्
पपपपप
त , पपपपपपपपपप , पपपपपपपप पपपपप , पपपपपपपपपपपपपपपप प
.््
्
ि
पपपपपपप पपपप पपपपपपपप पपपपप प पपपपपप-पपपपपपपपप पपपप पपपपप
्
न
य
््
स
पपपपप प पपपपप पपपपपपपप पपपपपपपपपपपपप पपपपपपपप पपपपप प पपप््
््
िय
्
पपपपपपप
््
् ् पपपपप प पपपपपपप,पपपपपपपपप,पपपपपपप,पपपपपपपपप प प
्
क
पपपपपपपपप
िे
् पपपपपपपप पपपपपपप पपपपपपपपपपपपप पपपपपपपपपप पपपपप
रप
्े
(र
ि
रअ
््
५)
्् ५५५५५५ ५५५५५५-
प
च
्
् 1x 2 = 2
््
न
र 1. पपपपपपप पपपपपप पपपपप प: पपपप ?
्््
््
(््
प
््
्
अ
््
2. पपपपपप-पपपपपपपप: पपपपप पपपप ?
्््
्
म
््
््
््
ि
क
््
्
्
्
््
अ
च
रअ
््
ि
्् 59
््
्् ) Writing Skills.
्य
्् 8 अङ्ाः
््
्
््
्
््
ि
५) ५५५५५५५५५५५५ ५५५५५५-
1x 2 = 2
1.पप पपपपपपपप: पपप पपपपपप ?
2.पपपपपपपप पपपपपप पपपपप पपपपपपपपपप ?

५) ५५५५५५५५५५५५५५५ ५५५५५५-
½x2=1
1. ५५५५५५५५: ५५५५५५५: पपपप: पपपपपपपप पपपप पपपप ?
प) पपपपपपप: प) पपपप: प) पपपपपपपप: प)पपपपपपपप
2. ५५५५५: - पपपप पपपपपपपपपपप पपप पपपपपपपपप पपप पपपपप?
प) पपपपपप: प) पपप: प) पपपपपपपपप प) पपपपपपपप
५) ५५५५५५५५५५५ ५५५५ ५५५५५ ५५५५५५५ ५५५५५५ ५५५५- -
1x1=1
( पपपपपप-पपपप: / पपपपपप-पपपप: / पपपपपप-पपपपपपपप: )

५५५५: -(५ ) ५५५५५५५५५ ५५५५५५५ –8 ५५५५५:

५५
५
५
५५ (1) …………………
५
५
:

2
.
््
््
स
भ
्
््
्् ््
््ह््
य (3) ……………
्् ््
५५५५५५:
-म 3. ५५५५५५५५५: ५५५५५५ ५५५५५५५५५५५ ५५५५५५५५ ५५५५५५५-
् ््
५५५५५५५५
्् ५५५५५५५ ५५५५५५ ५५५: ५५५५- 1x 3 = 3
्् ््
1. पप पपपप पपपपप पपप प( Yesterday it was heavy rain . )
््र
्् (2) ……………… !
््
्
्् ् 60
त
्
्् ््
:
ि
् ्
 2. पपपप पपप पप पपपप पप प ( Monkey is climbing on a tree. )
3. पप पपप पपपप पपपपपप प ( Tomorrow I will go to my village. )

५५५५: -( ५ ) ५५५५५५५५५५५५ ५५५५५५५५५ – 12 ५५५५५:

५५५५५५: 4.५५५५५५५५५५५ , ५५५५५५५५५५५५ ५५५५५५५ ५५ ५५५५५-
½x4=2
1.पपपपपपपपप: = प+पप+पप+प+पप+.....+पप+पप+प:
2. पपपपपपपपपपपप: = पप+पप+पप+प+पप+पप+प+पप+.........+प+पप+प:
3. पप+प+पप+प+पप+पप+प+पप+प+पप+प+पप+पप+प+: = .....................
4. पप+पप+प+पप+पप+प+पप+प+पप+प+पप+पप+प: = ..............................
५५५५५५: 5.५५५५५५५५५५५ ५५५५५५५५५ ५५५५५५५५५ ५५५५५५५५५५५५५५५
५५५५- 1x2=2
1.पपपपपपपपप (पप ) = ............ ( पपपप: / पपपपप: / पपपप: )
2. पपपपपप (प) = ................ (पपपपप: / पपपपप / पपपपपप )
५५५५५५: 6. ५५५५५५५५: ५५५५५ ५५५५५५५५ ५५५५५५ ५५५५५५ ५५५५५- -
1x2=2
1. ………………. पपप पपपप ? ( पपपपप / पपप: / पपपपपपप )
2. पपपपपपप ……………. पपपपपपपपप प ( पपपपप / पपपपपपप / पपपपप: )
५५५५५५: 7. ५५५५५५५५: ५५५५५ ५५५५५५५५५५५५ ५५५५५५ ५५५५५५ ५५५५५- -
1x2=2
1. पप पपपप पपप: पपपपपप .................... प (पपप-पपपप) ( पपपपपप /
पपपपपपपप / पपपपपपप )
2. पपपपपपपप पपपप पपप ………………… ? ( पपप-पपप ) = ( पपपपप / पपपप /
पपपप )
५५५५५५: 8.५५५५५५५५५५५ ५५५५५५५५५५५५५ ५५५५५५ ५५५५५५५५ ५५
५५५५५- 1x2=2
1. पपपपपप ५५५५५५५ पपपप पपपपप: प
2. पपपपपपपपप ५५५५५५५५५ पपपपपपपपप प
५५५५५५: 9. ५५५५५५५-५५५५५५५५ ५५५५५५५ ५५५५ ५५५५५५ ५५५५५५ ५५५५५-
1x2=2

61
 1. पपपपपप: .... (५५५+५५५५५५) पपपपपपपपप प ( पपपपपपप / पपपपपपप /
पपपपपपपपप )
2. पपप: ५५५५५५५ पपपपपपपपप पपपपप प ( प+पपप+पपपपप /
पपप+पप+पपपपप / पप+पपपप+पपपपप ) )
५५५५: -( ५ ) ५५५५-५५५५५५५५ – 13 ५५५५५:
५५५५५५: 10 . ५५५५५५५५ ५५५५५५५ ५५५५५५५५५ ५५५५५५ - 4

५) ५५५५५५ ५५५५५५-
½ x 2 = 1
1.पपपपपपपपपप पपपपपप पपप प पपपप ?
2.पप पपपपपपप पपपपपप ?
््
५) ५५५५५५५५५५५५ ५५५५५५-
््
1x1=1
्
््
1.पपपपपपपपप: पपपपपपप पपपपप पपप पपपपपपप ?
््
५) ५५५५५५५५५५५५५५५ ५५५५५५-
्
््
½x4 =2
्
र
1. ५५५५: पपपप पपपपपपपपप पपपपपपपपप पपप पपपपपपपपपप ? -
््
च
प) पपपपपपपपप प) पपप: प) पपपपपप प) पपपपपपप
:
््
2. ५५५५५५५ पपपप पपपपपपपपपपप पपप पपपपपपपपप पपप पपपपपपपपपप ?
।्
््
-
।्
््
प) पपपपपप प) पपपपपपप प) पपपपपपपप प) पपपपपपप
््
्
ि
:
्
््
म
प) पपपपपप प) पपपपपपप प) पपपपपपपपपप प) पपपपपपपप
्
््
््
्
ि
प) पपपपपप प) पपपपपपपप प) पपप प) पपपप
्
््
्
््
न
ि
५५५५५५: 11 . ५५५५५५५५५ ५५५५५५५ ५५५५५५५५५ ५५५५५५ - 4
््
र पपपप पपपपपपपपप पपपपप पपपपप
3
्
््
य
.
््
ि ।
4 62
््
्
प
.््
््
्
्
 पपपपपपपपपपपपपपपपपपपपपपपपपप ,
पपपप पपपपपपपपपपपपपप पपपपपपपपपपपप प
पपपपपप पपपपपपपप पपपप ! पपपपपप प
५) ५५५५५५ ५५५५५५-
½x2= 1
1.पप पपपपप पपपपपप ?
2. पपपपपपपपपप प: पपपप ?
५) ५५५५५५५५५५५५ ५५५५५५-
1 x 1= 1
1. पपप: पपपपप पपपपप पपपप पपपपपप पपपपप पपपपपपपपपपप पपपपप ?
५) ५५५५५५५५५५५५५५५ ५५५५५५-
½x4 =2
1. ५५५५: - पपपप पपपपपपपपप पपपपपपपपप पपप पपपपपपपपपप ? -
प) पपपप प) पपपप: प) पपपप: प) पपपप
2. ५५५५५५५५५ - पपपप पपपपपपपपपपप पपप पपपपपपपपप पपप
पपपपपपपपपप ? -
प) पपपपपपपपपप प) पपपपपपपपपप प) पपपपपप प) पपप
3. ५५५५ ५५५५५५५५५ - पपपप: पपपपपपप पपपप ? -
प) पपपपपपपप प) पपपपपपपपप प) पपपपप प) पपपपपप
4. ‘ ५५५५५ ’ पपप पपपपप पपप पपप पपपपपपपपपप ?
प) पपपप प) पपपपपपपपपप प) पपपपपपपपपपपप प) पपपपपपपप

५५५५५५: 11 . ५५५५५५५५५ ५५५५५५५ ५५५५५५५५५ ५५५५५५ - 4

( पप: पपपपपपपप पपपपपपपपपप पपपपपपप पपपपपपपपपप
पपपपपपपपपपपपपपपप पपपपपप पपपपपपपप )
पपपपप - पपप पपपपपपप ! पपपपपपप पपपपप प पपपपपपपप
पपपपपपपपपपपपपपप प
पपपपपपपप - पपपप ! पपपप प पपपपपपपपप पपपपपपपपपप प
पपपपप - ( पपपपपप पपपपपपपपप पपपपपपपप ) पपप पपपपपपप पपपपप प
पपपपपपपपपपपप पपपपपपप पप पपपपपपपपपप प
(पपपपपपपपपप: पपपपपपपपपप )

63
 पपपपपपप: - पपपपप ! पपप पपपपपप ! पपपपप पपपपपप ? पपपप: पपपपपप
पपपपपपपपपप ?
पपपपप - ( पपपपपपप पपपपपप ) पपप पप पपपपपपप: पपपप पपपपपपपपपप:
पपपपपपपपपपपपपपपप पपपप प
(पपपपप: पपपपपप) पपपप ! पपपपपपपपपपपप पपप पपपपपपप ?
(पपपपपपपपपप)प

५) ५५५५५५ ५५५५५५-
½x2= 1
1. पपपपपपपपपप: पपपप पप पपपपप ?
2. पपपप पपपपपपप प पपपपपपपपप पपप पप पपपपप ?
५) ५५५५५५५५५५५५ ५५५५५५-
1 x 1= 1
1. पपपपपपप: पपपपपप पपप पपपपपपपप ?
५) ५५५५५५५५५५५५५५५ ५५५५५५-
½x4 =2
1. ५५५५ - पपपप पपपपपपपपप पपपपपपपपप पपप पपपपपपपपपप ? -
प) पपपपप प) पपपपपपपप प) पपपपप प) पपपपपपप:
2. ५५५५५५५५- पपपप पपपपपपपपपपप पपप पपपपपपपपप पपप
पपपपपपपपपप ? -
प) पपपपपपप प) पपपपपप प) पपपपपप प) पपपप: पपप प
3. ५५५५५: ५५५५: - पपपप: पपपपपपप पपपप ? -
प) पपपप: प) पपपप प) पपपपप: प) पपपपपपपप
4. ‘ ५५५५५५ ’ पपपपपपप पपप प: पपपपपप: पपपपप ?
प) पप प) पपप प) पपपपप प) पपपप: पपप प
५५५५५५: 12 . ५५५५५५५५ ५५५५५५५५५५५५५५५ ५५५५५५५५५५५५५५
५५५५५५५५ ५५५५५ ५५५५५५ ५५५५ – ½ x 4=2
1. पपपपपपप पपपप: ५५५५५: पपपपपपप प (पपपपपपपपप / पपपपपपपपपप:
/ पपपपपपपप )
2. पपपपपपप ५५५५५५५५ पपपपप: पपपपपपप प ( पपपपपपप /
पपपपपपपपपप / पपपपपपपपप )

64
 3. पपपप ५५५५५५५५५ पपपपपपप पपपपप पपपप प (पपपपपपपपप /
पपपपपपपपप / पपपपपपपपपपपपपप )
4. पप ५५५५५५ पपपपपपप् प प ( पपपप: / पपपपपपपपप / पपपपपपपप )

*****

QP : 07
कक्ष्यापरीिा
कक्ष्या- निमी, पाठ: - कल्पतरु:, समय: - ३५ णनमेषा:, पूिाय ङ्ा:-२०

प्र.I एकपिे न उर्त्रत । 1x4=4

१
.२
.्््
३
््
.क
४
्
.््
प्र.II.पूियिाक्येन उर्त्रत । 2x2=4
्
््
१
््
्
््
च
.
्
््
न
त
प्र.III.सक्तधं-सक्तध णिच्छे िं िा णलखत । 1x4=4
म
््
२
््:
््
्
१ क ?
क:: िस्् ््म ?
.न
.ि
्
््
ग
््
््
््
र््
क
्
्
््
पपप. IV.णििे षि एिं णििे ष्याणि य जयत ।1x3=3
:्
च
त
् कुलिमागत: जीमूतिाहन:
त
्् िानिीर:
्् पर पकार:
््
् अनश्वर: कल्पतरु:
््त:
््
अ ?
््:
प्र.V.समासणिग्रहं
च + इ््=------------
कुरुत । 1x2=2
््
्
ल
:्् ? 65

््
््
्
१.नगेन्द्र: ।
२.पर पकार:
प्र.VI.क ष्ठकित्त्तपिे षु षष्ठीणिभक्तिं प्रयुज्य िाक्याणन पूरयत । 1x3=3
१.तस् ----------- उद्याने कल्पतरु: आसीत् । ( गृह )
२.स: -------- अक्तन्तकम् अगच्छत् । ( णपतृ )
३.अयं ----------तरु: ? ( णकम् )

*************************

QP : 08
कक्ष्यापरीिा
कक्ष्या- निमी, पाठ: -अणभज्ञानम् , समय: - ३५ णनमेषा:, पू िाय ङ्ा:-२०
प्र.I एकपिे न उर्त्रत। 1x4=4
१.अयं पाठ: कस्मात् नाटकात् स्वीकृत: ?
२.पिरात्रं नाटकस् कताय क: ?
३.णिराटस् गाि: केन अपहृता: ?
४.अणभमनु: केन गृहीत: ?
प्र.II.पूियिाक्येन उर्त्रत । 2x2=4
१.भीम: अणभमन्युं कथं गृहीतिान् ?
२.णिराट: भटं णकं अपृच्छत् ?
प्र.III.सक्तधं-सक्तध णिच्छे िं िा णलखत।1x4=4
१.केनाणस =---------+ ----------
२.यतु + इणत=--------------------
३.खलु + एष: = ------------------
४.बल + ---------- +अणप =बलाणिकेनाणप
प्र. IV.श्ल कान्वयं पूरयत। 1x3=3
१.पाथां णपतरं मातु लं ---------- च उणिश्य --------- तरुिस् ---------- युि: ।
( कृतास्त्रस्, युद्धपराजय:, जनािय नं )
प्र.V.रे खाणङ्ताणन सियनामपिाणन कस्मै प्रयुिाणन।1x2=2
१.िाचालयतु एनम् आयय: ।
66
 २.मम तु भुजौ एि प्रहरिम् ।
प्र.VI.क ष्ठकित्त्तपिे षु पिमीणिभक्तिं प्रयुज्य िाक्याणन पूरयत । 1x3=3
१.----------- पत्राणि पतक्तन्त ।(िृि)
२.गङ्गा -------- णनगयच्छणत ।(णहमालय)
३.रमा ---------फलाणन आनयणत । ( आपि )

*************************

67
 FILE-7

LESSON BASED ASSIGNMENTS

पाि: १२ ॥ वाङ्मन:प्राणस्वरूपम् ।
1)िब्दाथाथ: ।

अधीतम् - पशितम्
ऊर्ध्थ: _ उपरर
सौम्य - पुत्र
शचरञ्जीव _ दीघाथर्ु: भव

2)अव्यर्पदाशन।

१.अद् अहं शवद्ािर्ं न गच्छाशम।

२.स: अशप रामॆण सह गच्छशत।
३.”अहं न आगच्छाशम” इशत स: अवदत्।
४.बािक: भूर्: अशप तदे व अकरोत् ।
५.छात्रेषु राम: एव समथथ: भवशत।
६.जटार्ु: रावणं सीतां च अपश्यत्।

3)िब्दरूपाशण शिखत।

१.र्त् िब्द: शत्रषुशिङ्गेषु कण्ठस्थीकरणम्।

२.सकारान्त मनस् िब्द:

4)उशचतपदे न ररक्तस्थानाशन पूरर्त।

१.वत्स! अशितस्य ________र्ोऽशणष्ट: तन्मन:।

68
 २.पीतानां_______र्ोऽशणष्ट: स: प्राण:।
३अशितस्य ________र्ोऽशणष्ट: सा वाक्।
४.अन्नमर्ं भवशत ________अपोमर्ो भवशत_____।
५.तेजस्वी ______अधीतमस्तु।

5)क: कं प्रशत वदशत्त इशत शिखत। क: कं प्रशत

१.ित्स! णचरञ्जीि ! आरुणि: श्वेतकेतु:

२.भगिन् ! प्रष्ट्टुणमच्छाणम णकणमिं मन:? श्वेतकेतु: आरुणि:
३.यिाज्ञापयणत भगिन् ! एष प्रिमाणम। श्वेतकेतु: आरुणि:
४.एतत्सिां हृियेि अििारय। आरूणि: श्वे तकेतु:
५.स एि प्राि: भिणत। आरूणि: श्वे तकेतु:

6)उपसगथ चर्नं कुरुत । उपसगथ:

१.अििाययम् अि
२.णिज्ञापयतु णि
३.व्याख्यातम् णि
४.उत्पणर्त्: उत्
५.समुणिषणत सम्
६.अिगतम् अि
७.उपिे ि: उप्

7)प्रश्नशनमाथणं कुरुत।

१.अणितस् अिस् य ऽणिष्ठ: तत् मन: । कस्

२.पीतानां अपां य ऽणिष्ठ: स प्राि: । क:

69
 ३.सौम्य! साििानम् श्रुिु। कथम्
४.व्याख्यातं भिता घृत त्पणर्त्रहस्म्। केन
५.सा खलु िाक् भिणत । का

8)वाक्यशनमाथणं कुरुत।

१.सिे श्र तार: उपिे िान्ते िान्तमना: भिक्तन्त।

२.भगित: स्वरूपं तेज मयं भिणत।
३.अयं णिष्य: छाि ग्य पणनषिं पठणत।
४.पीतानां अपां अणिष्ठ: प्राि: भिणत ।
५.गुरु: णिष्यं उपणििणत।

9)शचत्रं दृष्ट्वा पिवाक्याशन शिखत।

गुरुकुल: िृ ि: िातािरिम् गु रु: णिष्य: सुिरम्

अक्तस्त उपणििणत उपणििणत उपरर उपिे ि:

१.एतत् गुरुकुलस् णचत्रं अक्तस्त।

२.अत्र गुरु: आरूणि: उपिे िं ििाणत।
३.णचत्रे णिष्य: श्वेतकेतु: उपिे िं प्राप्न णत।
४.अक्तस्मन् णचत्रे िृ िा: कुटीरा: च सक्तन्त।
५.णचत्रे िातािरिं प्रकृत्या सुिरं अक्तस्त।
१०)अि णलक्तखतेषु िाक्येषु रे खाणङ्तपिाणन आिृत्य यथापेणितं सक्तधं सक्तधणिच्छे िं िा
कुरुत-
(१) मानिस्तादृिमेि् तस् शचत्ताशदकं भितीणत मिु पिे िसार:।

70
(२) मानिस्तादृिमेि् तस् णचर्त्ाणिकं भितीणत मत् +उपिे िसार:।
(३) मानिस्तादृिमेि तस् णचर्त्ाणिकं भितीणत मिु पिे िसार:।
(४) तेजक्तस्व नौ +अिीतम् अस्तु।
(५) ित्स! णचरञ्जीि।
११)अि णलक्तखतेषु िाक्येषु रे खाणङ्तपिाणन आिृत्य यथापेणितं समासं णिग्रहं िा कुरुत-
(१) ित्स! अणितस्ािस् य ऽणिष्ठ: तन्मन:।
(अ) अणितािस् (ब) अणितअिस्
(स) अणितेऽिस् (ि) अणितेिस्
(२) भगिन् ! भिता व्याख्यातं घृत त्पणर्त्रहस्म् ।
(अ)घृत र्त्पर्त्े :रहस्म् (ब) घृतत्पणर्त् रहस्म्
(स) घृतूत्पणर्त् रहस्म् (ि) घृतत्पणर्त्: रहस्म्

(३) पीतानाम् अपाम् य $णिष्ठ: तन्मन:।

(अ) पीतापाम् (ब) पातापाम्

(स) पीत पाम् (ि) पातपाम्
(४) ित्स! उपिे िान्ते भूय ऽो॓ णप त्वां णिज्ञापणयतुणमच्छाणम।
(अ) उपिे िम् अन्ते (ब) उपिे िस् अन्ते
(स) उपिे िात् अन्ते (ि) उपिे िे अन्ते
(५) आरुिे: स्वस् मतानुसारम् पुत्रम् उपणििणत।
(अ) स्वेमतनुसारम् (ब) स्वामातानुसारम्
(स) स्वमतानुसारम् (ि) स्वमत्यानुसारम्

71
१२)अि णलक्तखतिाक्येषु क ष्ठके प्रिर्त्ौ प्रकृणतप्रत्ययौ संय ज्य णिभज्य िा ररिस्थानाणन
पूरणयत्वा पुन: णलखत-
(१) भगिन् ! णकणित् प्रष्ट्टुम् इच्छाणम।
(अ) प्रच्छ् + तुमुन् (ब) प्रच्छ् + िितु
(स) प्रच्छ् + ि: (ि) प्रच्छ् + िानच्
(२) ित्स! णकमद्य त्वया प्रच्छ् +तव्यत् अक्तस्त?
(अ) प्रष्ट्तव्यम् (ब) प्रष्टव्यम्
(स) प्रच्छतव्यम् (ि) प्राश्टव्यम्
(३) सम्यग् अिगतम् भगिन् ! ।
(अ) अि+गै +ि: (ब) अि+गम्+िितु
(स) अि+गम्+ि: (ि) अि+गि+तव्यत्
(४) मथ्यमानस् िध्न: य ऽणिमा,स ऊर्ध्य: समुिीषणत।
(अ)मथ् + िितु (ब) मथ् +ि:
(स)मथ् +मतुप् (ि) मथ् +िानच्
१३)अि णलक्तखतिाक्येषु उणचतणिभक्तिम् प्रिर्त्णिकल्पे भ्य: णचत्वा ररिस्थानाणन
पूरणयत्वा पुन: णलखत-
(१) भगिन् ! ------------- अहम् ििे ।
(अ) श्वेतकेतु: (ब) श्वेतकेतुम् (स) श्वेतकेत : (ि) श्वे तकेतौ
(२) ित्स! णकमद्य ------------- प्रष्टव्यम् अक्तस्त?
(अ) त्वम् (ब) त्वाम् (स) त्वया (ि) तुभ्यम्
(३) श्वेतकेतु :------------- पृ च्छणत।

72
(अ) िाक्तिषय: (ब) िाक्तिियम्
(स) िाक्तिषये (ि) िाक्तिषयस्
(४) महषे :--------------पु त्र: श्वे तकेतु: आसीत्।
(अ) आरुिे (ब) आरुणि: (स) आरुणिम् (ि) आरुिे:
१४)अि णलक्तखतिाक्येषु णनिे िानुसारम् िातुरूपम् प्रिर्त्णिकल्पेभ्य: णचत्वा
ररिस्थानाणन पूरणयत्वा पुन: णलखत-
(१) साििानम् ---------------।
(अ) श्रुतम् (ब) शृिु (स) शृि णम (ि) शृण्म:
(२) मन: अिमयम् -------------------।
(अ) भिणत (ब) अभित् (स) भणिष्यणत (ि) भिे त्
(३) श्वेतकेतु : आरुिे : णिष्य:----------------।
(अ) आसन् (ब) आस्म (स) आसीत् (ि) अणस
(४) अहं णकणित् प्रष्ट्टुम् -------------------।
(अ) ऐच्छत् (ब) इच्छाणम (स) इच्छाणन (ि) इच्छ
(५) तेजक्तस्वनाि अिीतम् --------------।
(अ) अक्तस्त (ब) आसीत् (स)भणिष्यणत (ि) अस्तु
१५)अि णलक्तखतिाक्येषु णिपयययपिम् प्रिर्त्णिकल्पेभ्य: णचत्वा ररिस्थानाणन पूरणयत्वा
पुन: णलखत-
(१) मया सम्यग् अिीतम् ।
(अ) अनिीतम् (ब) भणितम् (स) कणथतम् (ि) िीतम्
(२) अहम् णपतरम् णनत्यम् प्रिमाणम।

73
(अ) रिणत (ब) पठणत (स) ििे (ि) चल
(३) िृिस् अि: पणथक: िे ते ।
(अ) बणह: (ब) अन्त: (स) पूियम् (ि) ऊर्ध्यम्

५५) (I) अनुच्छेदं पशित्वा प्रश्नान् उत्तरत।

श्वे तकेतु:-भगिन् ! श्वेतकेतुरहं ििे - - - - - - - य ऽणिष्ट: स प्राि:।

एकपदे न उत्तरत।
१.श्वे तकेतु: कस् पु त्र: आसीत्? २.श्वेतकेतु : कं प्रिमणत?
पूणथवाक्येन उत्तरत ।
१. मन: कीदृिं भिणत ?
शनदे िानुसारं शिखत ।
१.’अणिष्ट:’ इणत पिस् अथय: भिणत __________। (लघुतम: / बृहर्त्म: )
२.अत्र ’अपाम्’ इणत पिस् णििेषिपिं णकं अक्तस्त? (पीतानाम् / भुिानाम् )

II) अनुच्छेदं पशित्वा प्रश्नान् उत्तरत।

श्वेतकेतु: - भगिन् ! केयं िाक् - - - - - - - - - सम्यगिगतं भगिन्!।

एकपदे न उत्तरत।
१.तेज मयी का भिणत? २.णकं अिमयं भिणत?
पूणथवाक्ये न उत्तरत ।
१.प्राि: क: भिणत?
शनदे िानुसारं शिखत ।
१. ’ अि:’ इणत पिस् णिल मपिं अत्र णकं प्रयुिं अक्तस्त?

74
 २.”स एि प्राि: भिणत ।” अत्र णियापिं णकं भिणत?
(३)- अि णलक्तखतं नाट्यां िं पणठत्वा णनिे िानुसारं प्रश्नानान् उर्त्रत-
श्वेतकेतु: भगिन्! िाचमणप णिग्यापयतु।
आरुणि: सौम्य! अश्यमानस् तेजस य ऽो॓ णिमा,स ऊर्ध्य: समुिीषणत। ित्स!
उपिे िान्ते भूय ऽ
ो॓ णप त्वां णिग्यापणयतुणमच्छाणम यििमयं भिणत मन:,आप मय भिणत
प्रािस्तेज मयी च भिणत िाणगणत। णकंच यादृिमिाणिकं गृह्णाणत मानिस्तादृिमेि् तस्
णचर्त्ाणिकं भितीणत मिु पिे िसार:। ित्स! एतत् सिां हृियेन अििारय।
श्वेतकेतु: यिाग्यापयणत भगिन् ! एष प्रिमाणम।
आरुणि: ित्स! णचरं जीि। तेजक्तस्व नौ अिीतम् अस्तु।
एकपिे न उर्त्रत-
(१) अश्यमानस् तेजसां य ऽो॓ णिमा,स ऊर्ध्य: समुणतष्ठणत सा का?
(२) प्राि: कीदृि: भिणत?
पू नयिाक्येन उर्त्रत-
मानिानां णचर्त्ाणन कीदृिाणन भिक्तन्त?
यथाणनिे िम् उर्त्रत-
(१) “ ऊर्ध्य:” पिस् णकं पयाय यपिम् अत्र प्रयुिम् ?
(अ) अि: (ब) आिय : (स) सा (ि) नौ
(२) “ त्वां ” इणत सिय नामपिं कस् कृते प्रयुिम् ?
(अ) आरुिे: (ब) श्वेतकेतु: (स) श्वेतकेतिे (ि) श्वेतकेत :
(MR.K. RAGHUNATHAN, KV AFS AVADI CHENNAI, DR.ANAND DIKSHIT, KV NO. 1.
TIRUPATHI, HYDERABAD, MR.AJAYAN, KV,NTPC, KAYANKULAM, ERNAKULAM)

75
 पाि: 3 – स मप्रभम्
व्याकरिां िाः -

1.िब्दाथाय ः –

१.करः – पाणिः, हस्तः,

२. चिुः- नेत्रम्, नयनम्,

३. णनिम्य – श्रुत्वा, आकर्ण्य,

४. अम्बा- माता, अक्का,

५.णपता- जनकः,

६.िनम्- णिर्त्म्, अथयः,

७.उपानहः – पािरिा,

८.गृहम्- णनकेतनम्, सिनम्,

९.मम- मे

१०. काययम्-कमय, णिया,

2.अव्ययानां संग्रहः-

अद्य, न, एि, कुत्र, उच्ैः, आगत्य, च, कथम्,गत्वा, तत्र, तु,

76
3. कृिन्तपिाणन-

ग्रह् +क्त्वा = ग्रहीत्वा, गम् + तव्यत् = गन्तव्यः,

णनिम्य = णन+िम्+ल्प्, आ+गम्+ल्प् = आगत्य,

गम्+क्त्वा=गत्वा, ताड् + तुमुन् = ताडणयतुम्

उप+ सृ + ल्प् = उपसृत्य, णनर्+णिि्+ल्प्=णनणिय श्य,

4. तक्तद्धतान्तपिाणन-

नृिंस+तल् = नृिंसता, ल लुप+ तल् = ल लुपता,

णहं स्र + तल् = णहं स्रता, मनुष्य + तल् = मनुष्यता,

सािु + तल् = सािुता,

6. समस्तपिाणन-

णिद्यालयस् गमनिेला – णिद्यालयगमनिेला ।

णिद्यायाः आलयः = णिद्यालयः,

णपतुः पािम् = णपतृपािम्,

चायस् भाजनाणन = चायभाजनाणन ,

भयेन ग्रस्तः = भयग्रस्तः, न णिलम्बः = अणिलम्बः,
77
7. कारकाणि –

१.णपता आगत्य सािणयष्यणत ।

२. यूयं माम्एि पश्यथ ।

३. न णकमणप सत्येन िपाणम ।

४.पुरुषणनरीििाय मया णनिेणितम् ।

५. णकयतः कालात् िब्दापयाणम ।

8. पाट्यसामग्र्यः

१.छात्रैः अणभनयिारा नाटकस् प्रिियनं कतयव्यम् ।

२. पयाय य, णिल म, प्रत्ययान्तपिानां कृते चाटय णनमाय िम्

अथिा ppt णनर्मािम्

9.एकिाक्येन उर्त्रत-

(1) श्वश्रू: कथं प्रणििणत ?

(2) णिमलायाः णकं समणपयतिान्?

(3) श्विुर: प्रणिश्य णकं कथयणत ?

78
 (4) स मप्रभा प्रणिश्य णकं पश्यणत ?

(5) णिमलां कौ मुितः ?

(6) णिद्यालयात् गृहमागत्य स मप्रभा कीं अपश्यत्?

7. श्वश्रूः कैः अणिणिपणत ?

8. श्वसुरः प्रणिश्य णकं कथयणत ?

9. स मप्रभा णनरीिस् समीपं णकमथां गच्छणत ?

10. णनरीिकः प्रणिश्य कस्मै णकं ििणत ?

10. णििेषि- णििेष्यपिाणन –

प्रातः काणलकं काययम् , अस्ाः िु ष्टायाः,

णत्रचतुरान् किान्, अनया िु ष्टया ,

सार्ध्ी स्नुषा, अनया बाणलकया,

ियं ल लुपाः, ियं नृिंसाः,
रुग्णा स्नुषा , ममयघाणतणभः कटु िचनैः,

11. ररिस्थानपूरिम्–
79
1.स मप्रभा ____चिुषी माजययणत ।( करतलभाम् / पािाभ्याम्)

2. ति ____आगत्य सािणयष्यणत ? ( णपता / माता)

3. णिमला _____ गियम् उिहणत । ( भ जनस् / िेतनस् )

4. कलहाडम्बरः ______कालात् एि प्रारब्धः ।( सायं / प्रातः)

5. अस्ाः िौरात्म्यं _______ । ( िु भयगायाः / सुभगायाः)

1. णियापिचयनम्-

12. अद्य न गणमष्याणम णिद्यालयम्– अक्तस्मन् िाक्ये णियापिं

णकम् अक्तस्त ? ( अद्य / णिद्यालयम्/ गणमष्याणम )

2. प्रातः काणलकं काययजातं सम्पाियणत – अक्तस्मन् िाक्ये णियापिं

णकम् अक्तस्त ? ( सम्पाियणत/ प्रातः/ काययजातं)

3. श्वसुरौ णिमलां कषयतः -अक्तस्मन् िाक्ये णियापिं

णकम् अक्तस्त ? ( णिमलां / कषयतः/ श्वसुरौ )

4. मम श्वश्रूः सिै ि कटु िचनैः अणिणिपणत ।- अक्तस्मन् िाक्ये

णियापिं णकम् अक्तस्त ? ( सिै ि/ मम / अणिणिपणत )

80
5. णकं णकं िु ष्कृत्यम् इयं न कर णत ?- अक्तस्मन् िाक्ये

णियापिं णकम् अक्तस्त ? ( णकं / इयं / कर णत )

13. कमयपिचयनम्-

1. णपतामही त्वां मारयणत ? अक्तस्मन् िाक्ये

कमयपिं णकम् अक्तस्त ? ( मारयणत/ मारयणत/ त्वां )

2. णपता यौतकराणिं प्रणतज्ञातिान्-अक्तस्मन् िाक्ये

कमयपिं णकम् अक्तस्त ? (यौतकराणिं / णपता

/प्रणतज्ञातिान् )

3. अहं णिद्यालयं न गणमष्याणम - अक्तस्मन् िाक्ये

कमयपिं णकम् अक्तस्त ? (अहं /गणमष्याणम / णिद्यालयं )

4. न मां ताडणयतुम् अहय क्तन्त भिन्तः -अक्तस्मन् िाक्ये

कमयपिं णकम् अक्तस्त ? (न / मां / भिन्तः )

5. युिय ः उपचारम् अहम् कररष्ये – अक्तस्मन् िाक्ये

कमयपिं णकम् अक्तस्त ? (उपचारम् / अहम् /कररष्ये)

81
14.सक्तधं कुरुत-

१.न+अक्तस्त =नाक्तस्त
२.तत्र + एि = तत्रैि
३.मया+ एतत् =मयैतत्
४.प्रणत+एि =प्रत्येि
५.प्रचलणत+अत्र = प्रचलत्यत्र
६. कलह +आडम्बर:= कल्हाड् म्बर:

15.प्रकृणतप्रत्यय संय गं णिभाजनं िा कुरुत-

१.सम्+बुि्+ल्प् = संबुध्य
२. आ+गम्+ल्प्= आगत्य
३.णनर् +गम्+ल्प्= णनगयत्य
४.सम्+पूज्+ल्प् संपूज्य
५. अणभगम्य अणभ+गम् +ल्प्
६. णिहाय णि+हा +ल्प्

16.प्रश्नणनमाय िं कुरुत-

१.अस्ा: दुष्टार्ा: अिर र्त्रम्

कस्ा: अिर र्त्रम्?
82
२.अपराद्धं सत्येन िपाणम?
अपराद्धं केन िपाणम?
३. शपतामह: णपतामही च त्वां मारयत: ।
क: णपतामही च त्वां मारयत:?
४.त्वम्सङ्कटात् माम् उि् िृ तिती।
त्वम् कस्मात् माम् उि् िृतिती?

17.कतयपिं णचत्वा णलखत-

णिद्यालय -गमनिेला पररहीयते – अक्तस्मन् िाक्ये कतुयपिं णकम्?

मां प्रत्येि कथय – अत्र कतृयपिं णकम्?

18.णिल मपिाणन णलखत-

गणमष्याणम आगणमष्याणम

माता X णपता

अक्तस्त X नाक्तस्त

गत्वा Xआगत्य

नेतुम् X आनेतुम्

83
प्रात:X सायम्

॥ सूक्तिमौक्तिकम् ॥
पिमः गिः (पतञ्जणलः )

१) िृर्त्ं यत्नेन संरिेत् णिर्त्मेणत च याणत च ।

अिीि णिर्त्तः िीिः िृर्त्स्तु हत हतः ॥ १ ॥

२) श्रूयतां श्रुत्वा चैिाििाययताम् ।

आत्मनः प्रणतकूलाणन परे षां न समाचरे त् ॥ २ ॥
३) णप्रयिाक्यप्रिानेन सिे तुष्यक्तन्त जन्तिः ।
तस्मात् तिे ि िज्तव्यं िचने का िररद्रता ॥ ३ ॥
४)णपबक्तन्त नद्यः स्वयमेि नाम्भः
स्वयं न खािक्तन्त फलाणन िृिाः ।
नािक्तन्त सस्ं खलु िाररिाहाः
पर पकाराय सतां णिभूतयः ॥ ४।

५) गुिेष्वेिणह कतयव्यः प्रयत्नः पुरुषैः सिा ।

गुियुि िररद्र ऽणप नेश्वरै रगुिैस्समः ॥ ॥ ५॥
६) आरम्भगुिी िणयिी िमेि लघ्िी पुरा िृक्तद्धमती च पश्चात् ।
णिनस् पूिाय ियपराियणभिा छाय्येि मैत्री खलसज्जनानाम् ॥ ६॥
७) यत्राणप कुत्राणप गताः भिेयुः हं साः महीमण्डलमण्डनाय ।
84
 हाणनस्तु तेषां णह सर िरािां येषां मरालैः सह णिप्रय गः ॥ ७॥

८)गुिाः गुिज्ञेषु गुिाः भिक्तन्त ते णनगुयिं प्राप्य भिक्तन्त ि षाः ।

आस्वाद्यत याः प्रिहक्तन्त नद्यः समुद्रमासाद्य भिन्त्यपेयाः ॥ ८॥

िब्दाथयः –

िृर्त्म् – चररत्रम्

णिर्त्म् = िनम्
संरिेत् = पालयेत्
एणत = लभते
याणत = गच्छणत
श्रुत्वा = आकर्ण्य
आत्मनः = स्वस्
परे षाम् = अन्येषाम्
85
 जन्तिः = प्राणिनः
अम्भः = जलम्
िाररिाहाः = मेघाः
अिक्तन्त = खािक्तन्त
भूतयः =सम्पिः
ईश्वरै ः =िणनकैः
गुिी= बृहती
पश्चात् = अनन्तरम्
खलः = िु जयनः
मरालैः = हं सैः

२) णिल मपिाणन –

अिीिः िीिः
प्रणतकूलाणन अनुकूलाणन
प्रिानेन आिानेन
िररद्रता िणनकता
उपकाराय अपकाराय्
प्रयत्नः आलस्म्

86
गुियुिः णनगुयिः
गुिी िणयिी
लघ्िी िृक्तद्धमती
मैत्री ित्रुता
छाया आतपः
खलः सज्जनः
गुिाः ि षाः
णनगुयिम् सगुिम्
अपेयाः पेयाः
३) सक्तधः
िृर्त्तः +तु = िृर्त्तस्तु
च+ एि = चैि
न +अिक्तन्त = नािक्तन्त
गुिेषु+एि = गुिेष्वेि
िररद्रः + अणप = िररद्र ऽणप
सक्तधणिच्छे िः
ईश्वरै रगुिैः = ईश्वरै ः +अगुिैः

87
छाययैि = छायया + एि
सज्जनानाम् = सत् + जनानाम्
यत्राणप = यत्र +अणप
कुत्राणप= कुत्र+ अणप
हाणनस्तु = हाणनः + तु
भिन्त्यपेयाः = भिक्तन्त + अपेयाः
४) णििेषिं णििेष्यम्
कतयव्यः प्रयत्नः
गुियुिः िररद्रः
अगौिैः ईश्चरै ः
पराियणभन्न्ना छाया
अपेयाः नद्यः
५.िब्दः प्रकृणतः प्रत्ययः
शृत्वा श्रु + क्त्वा
प्राप्य = प+ आप् +ल्प्
६. उपसगयचयनम्
प्रणतकूलाणन = प्रणत

88
 अििायय = अि
आस्वाद्य = आ
प्रिहक्तन्त = प्र
णिप्रय गः = णि
णनगुयिम् = णन
७. अव्ययानां सङरहः
च, तु ,न, श्रुत्वा, एि ,खलु, णह, सिा , अणप, इि ,तत्र, कुत्र ,सह ,

८. कताय णिया
णिर्त्म् याणत/ एणत
नरः समाचरे त्
जन्तिः तुष्यक्तन्त
नद्यः प्रिहक्तन्त
िृिाः खािक्तन्त
िाररिाहाः अिक्तन्त
हं साः भिेयुः
गुिाः भिक्तन्त

89
९. लकारपररितयनम्
लट् लङ्
तुष्यक्तन्त अतुष्यि्
णपबक्तन्त अणपबन्
खािक्तन्त अखािन्
अिक्तन्त आिन्
भिक्तन्त अभिन्
प्रिहक्तन्त प्रािहन्
१०. अन्वयः
१. िृर्त्ं यत्नेन संरिेत् णिर्त्मेणत च याणत च ।
अिीि णिर्त्तः िीिः िृर्त्स्तु हत हतः ॥
अन्वयः = नरः िृर्त्ं यत्नेन संरिेत् णिर्त्म् एणत च याणत च । णिर्त्तः
िीिः अिीिः िृर्त्तस्तु
हतः हतः ।
४. णपबक्तन्त नद्यः स्वयमेि नाम्भः क्स्ियं न खािक्तन्त फलाणन िृिाः ।
नािक्तन्त सस्ं खलु िाररिाहाः पर पकाराय सतां णिभूतयः ॥ ४।
अन्वयः = नद्यः स्वयम् एि अम्भः न णपबक्तन्त , िृिाः स्वयं एि फलाणन
नखािक्तन्त ।
90
 िाररिाहाः सस्ं स्वयं न खािक्तन्त , सतां णिभूतयः
पर पकाराय खलु ।
७. यत्राणप कुत्राणप गताः भिेयुः हं साः महीमण्डलमण्डनाय ।
हाणनस्तु तेषां णह सर िरािां येषां मरालैः सह णिप्रय गः ॥ ७॥

अन्वयः –हं साः महीमण्डलमण्डनाय यत्र कुत्राणप गताः भिेयुः । येषां

सर िरािां मरालैः सह
णिप्रय गः भिणत तेषां (सर िरािाम् एि हाणनः )
८. गुिाः गुिज्ञेषु गुिाः भिक्तन्त ते णनगुयिं प्राप्य भिक्तन्त ि षाः ।
आस्वाद्यत याः प्रिहक्तन्त नद्यः समुद्रमासाद्य भिन्त्यपेयाः ॥ ८॥

अन्वयः – गुिज्ञेषु गुिाः गुिाः भिक्तन्त ते णनगुयिं प्राप्य ि षाः भिक्तन्त ।

नद्यः आस्वाद्यत याः
प्रिहक्तन्त समुद्रमासाद्य अपेयाः भिक्तन्त ।
िृर्त्ं यत्नेन संरिेत् णिर्त्मेणत च याणत च ।
अिीि णिर्त्तः िीिः िृर्त्स्तु हत हतः ॥

१) एकपिे न उर्त्रं णलखत –

क) यत्नेन णकं संरिेत् - िृर्त्म्
ख) णकम् एणत याणत च ? णिर्त्म्
ग) नरः कस्मात् अिीिः भिेत् ? णिर्त्तः
91
 घ) कुतः नरः हत हतः ? िृर्त्तः

२. णनिे िानुसारम् उर्त्रम् –

अ) आचारः इत्यथे श्ल के णकं पिम् ? ( संचारः / िृर्त्म् )

आ) गच्छणत अस् पयाय यपिम् णकम् ?
इ) अिीिः अस् णिल मपिं णकम् ?
ई) श्ल कात् एकम् अव्ययं णचत्वा णलखत
४) णपबक्तन्त नद्यः स्वयमेि नाम्भः क्स्ियं न खािक्तन्त फलाणन िृिाः ।
नािक्तन्त सस्ं खलु िाररिाहाः पर पकाराय सतां णिभूतयः ॥ ४।

१) एकपिे न उर्त्रत
क) नद्यः स्वयं णकम न णपबक्तन्त ? अम्भः
ख) िृिाः स्वयं काणन खािक्तन्त ? फलाणन
ग) के सस्ं न अिन्तु ? िाररिाहाः
घ) केषां णिभूतयः पर पकाराय भिक्तन्त ? सतां

२. यथाणनिे िम् उर्त्रत

१) णपबक्तन्त नद्यः अत्र कतृयपिं णकम् ?
२) खािक्तन्त अस् लकारः कः ?
३) िाररिाहः इत्यत्र पयाय यपिं णकम् ?

92
 ४) नािक्तन्त सस्ं -----------------------ररिस्थानं पूरयत-

पाठस्थसरलैः िब्दै ः िाक्याणन रचयत –

१) णपबक्तन्त पििः जलं णपबक्तन्त ।

२) खािक्तन्त जनाः फलं खािक्तन्त ।
३) यत्नेन िृर्त्ं यत्नेन पालयेत् ।
४)ििव्यम् - सत्यम् ििव्यम् ।
५) हं साः हं साः सर िरे भ्रमक्तन्त ।
गिसिस्ाः

SESHADRI . S – K V O C F AVADI

VEDA SINDHU K V CR P F HYDERABAD

G R BODE K V MALLESWARAM

93
 FILE-8
PHOTO GALLARY

Prayer

94
 Discussions Discussions

Morning Assembly Activities

95
Director , Associate Director, Resource persons and Participants..

96
 OUR SINCERE THANKS TO
श्री. संतोष कुमार मॉि, ऐ.ए.एस Sh. Santosh Kumar mall, IAS
माननीर् आर्ुक्त Hon’ble Commissioner
के.शव.एस. नई शदल्ली KVS New Delhi

Sh.u.n.khaware
श्री र्ू. एन. खवारे
Additional Commissioner (Acad.)
अपर आर्ुक्त (िैशक्षक)
KVS New Delhi
के.शव.एस. नई शदल्ली
डॉ.ई. प्रभाकर Dr. E PRABHAKAR
संर्ुक्त आर्ुक्त (प्रशिक्षण) Joint Commissioner (Trg.)
के.शव.एस. नई शदल्ली KVS New Delhi

डा िी. णिजयलक्ष्मी DR. V.

VIJAYALAKSHMI
संर्ुक्त आर्ुक्त)प्रिासन JOINT
COMMISSIONER (ADMIN
के.शव.एस. नई शदल्ली KVS New
Delhi

डॉ. िचीकान्त DR. SACHIKANT

संर्ुक्त आर्ुक्त (काशमथ क) JOINT COMMISSIONER (PERSONAL)
के.शव.एस. नई शदल्ली KVS New Delhi

एस्. शवजर्कुमार SH. S. VIJAYA KUMAR

संर्ुक्त आर्ुक्त (शिक्षा) JOINT COMMISSIONER (ACADEMIC)
के.शव.एस. नई शदल्ली KVS New Delhi

97