CARSTVO U DOBA VASILIJA II (976-1025)

Vlastela plaćala porez i za seljake (alilengion). Veleposednici su se bunili, čak i patrijarh Sergije (999-1019)
je tražio od Vasilija da ukine ovaj zakon. Alilengion je obezbeđivao redovna sredstva za njegove vojne
pohode.

Sklopio savez sa Rusima (sa princem Vladimirom) da bi zaustavio pobunu Foke i Skrila. Vladimir mu je
ponudio 6000 ratnika u zameni za njegovu mlađu sestru, Anu. Kako bi ona pristala Vladimir je morao da
prihvati hrišćanstvo.

Na SZ ratovao sa Samuilom (Bugarska – prozvan bugaroubica) na JI sa Arabljanima. 1018. godine zauzeo

celo Makedonsko carstvo.

VLADAVINA CIVILNOG PLEMSTVA (1025-1081)

Nakon smrti Vasilija II, njegovi naslednici nisu bili dovoljno sposobni da nastave istim tempom, tako da je
došlo do opadanja snage državne vlasti. Samim tim je počela da preovladava civilna i vojna vlast. Zbog
prethodnih ratova, vojna vlast gubi na značaju dok civilna vlast preovladava. Tako i počinje ovaj period.

Nakon Vasilija II na presto došao njegov brat Konstantin VIII (pošto je bio star i brzo umro, on je svoje
ćerku (Zoju) udao za Romana III Argira). Roman je nakon smrti Konstantina VIII došao na presto (vlado
kratko jer je i on bio star). Ukinuo je alilengion. Zoja našla ljubavnika (jer je on zapostavio; preko nekog
evnuha Jovana Orfantrofa) i nakon Romanove iznenadne smrti udala se za njega i tako je Mihailo IV
proglašen za cara. Ali i on je zapostavio nakon dolaska na presto. mihailo IV se sa Balkana vratio veoma
bolestan tako da je Zoja usvojila njegovog nećaka Mihaila V i proglasili ga za cara. On proterao Zoju i Jovana
tako da je ubrzo zbačen sa prestola. Nakon njega na presto došle Zoja i Teodora (njena sestra) – nisu mogle
da vladaju zajedno jer su se mrzele itd. Zoja se opet udala, za Konstantina IX Monomaha, koji je došo na
presto.

- U međuvremenu Petar Deljan podigao ustanak i proglašen 1040. godine za cara u Beogradu i
počeo da osvaja balkasnski deo Vizantije (pao 1041. godine).
- Zetski knez Stefan Vojislav – podigao ustanak i 1042. godine u potpunosti oslobodio Zetu
(nezavinsa država)

1) U ovo vreme je filozof Mihailo Psel najistaknutija ličnost. Bio je deo prestoničkog činovničkog
plemstva. Najznačajniji vizantijski filozof i prvi humanista. Otvorio zajedno sa Jovanom Ksifilinom
u Carigradu filozofski i pravni fakultet.
2) Kao nagradu za službu velikaši dobijaju u proniju (na upravu) određene posede. Ti posedi nisu
nasledni niti se mogu otuđiti.
3) Novac gubi na značaju, u zlato dodaju druge metale.
4) Opada vojna snaga Vizantije. Tako da najamnička vojska čine veliki deo iste.

Poslednja godina vladavine Konstantina IX Monomaha je obeležena rascepom crkava (1054). Nakon
njegove smrti (1055), na presto dolazi Teodora (umire 1056 i tako se gubi dinastija makedonaca). Za
naslednika postavila činovnika Mihaila VI (vladao do 1057). Bio je gluv prema zahtevima vojske tako da je
general Isak Komnim podigao ustanak, pobedio (imao podrški crkve i patrijarha) i bio proglašen za cara.
Isak Komnin je nakon smrti Mihaila Kerularija (patrijarha koji je zamenjen Mihailom Luhidom) smenjen i
na presto je došao Konstantin X Duka (predstavnik civila). Turci-Seldžuci prodirali sa JI do Male Azije zbog
oslabljene vojske. Nakon smrti Duka (1067), njegova žena Evdokija se udala za vojskovođu Romana IV
Diogena (1068-1071) i on je došao na presto. Krenuo je u borbu protiv Seldžuka i završio u njihovom
zarobljeništvu (izdajom jednog od Dukovih sina). Nakon njega na presto došao Mihailo VII Duka (1071-
1078), zatim vojskovođa Nićifor III (1078-1081).

Nakon Nićifora na presto dolazi Aleksije I Komnin (1081-1118). I tada dolazi do nastavka dinastije Komnin
i prave vladavine vojnog plemstva.

RASKOL CRKVE 1054. GODINE

Poslednje godine vladavine Konstantina IX Monomaha dolazi do rascepa crkava. Vasilije II napustio
tradicionalnu prorimsku politiku Makedonske dinastije (za vreme patrijarha Sergija 1009. godine) – papino
ime izbrisano je iz diptiha carigradske crkve i time je oživljena Fotijeva odredba.

1043, god. Mihailo Kerularije postao patrijarh (papa Lav IX). Učestvovao je u zaveri vizantijskih aristokrata
protiv Mihaila IV Paflagonca i zbog toga proveo više godine u progonstvu. Kada se vratio u Carigrad posla
pada Paflagonca mogao je samo da nastavi crkvenu karijeru jer se u izbeglištvu zamonašio.

Papa i patrijarh opet ušli u sukob. Glavna pitanja sukoba:

- Filioque – po II Vaseljenskom saboru sveti duh proizilazi samo iz oca, na II Toledskom saboru doneli
da sveti duh proizilazi i iz sina
- Pitanje svasnog (Vizantija) i beskvasnog (Rim) hleba
- Subotnji post i čistilište na zapadu
- Celibat (neženstvo sveštenstva)

1054. godine rismko poslanstvo (na čelu sa kardinalom Humbertom) je došlo u Carigrad. U subotu, 16.
jula, u Aja Sofiji, papski legati su stigli do oltara i spustili bulu kojom papa baca anatemu na carigradskog
patrijarha. Tim činom konačno dolazi do raskola crkve.

VLADAVINA VOJNOG PLEMSTVA (DINASTIJA KOMNINA)

Aleksije sklopio savez sa Mletačkom republikom protiv Normana i zauzeli su Drač. Pečenezi su doprli do
carigradskih zidina. Smirnski emir Čaha je odlučio da napadne Carigrad sa mora. Aleksije sklopio savez sa
Kumanima i porazili su Pečeneze. Takođe je porazio Čaha na moru. Raški župan Vukan je takođe upadao
u teritoriju Vizantije ali je i njega pobedio. Kumani se zatim okrenuli protiv Vizantije ali i njih je rasterao.

Krstaški ratovi

Kreću Krstaški ratovi (probudila se želja da se oslobodi Sveta zemlja od nevernika koja će se kasnije
pretvoriti u osvajački rat protiv Vizantije). Aleksije, sa zapada, očekivao najamnike a ne krstaše.

Prvi je stigao pustinjak Petar iz Amijena, koga je pratila gomila sirotinje okupljena sa svih strana. Celim
putem do Carigrad oni su pljačkali. 1. avgusta 1096. godine došli su pred Carigrad (nastavili da pljačkaju)
pa ih je car prebacio preko Bosfora na drugu stranu gde su oni pretrpeli porez od Turaka.
Zatim, veliki feudalni baroni počeli su da pristižu sa svojim vojskama. Aleksije je hteo da izvuče što više
koristi od te situacije. Tako da se dogovorio sa njima da Vizantiji vrate sve njene teritorije koje osvoje a da
će ih on snabdevati namirnicama i oružjem i da će se boriti sa njima protiv nevernika.

Prvi veliki uspeh krstaša bio je zauzimanje Nikeje (1097), dok je car Aleksije to iskoristio i opet prisvojio
veliki deo Male Aziji Vizantiji. Nakon zauzimanja Antiohije (1098 - Boemund) došlo je do prekida
sporazuma između krstaša i Vizantije (jer nisu želeli da je predaju vizantijcima). Krstaši zauzeli i Jerusalim
(1099 - Bujonski).

Pronijari sada vrže vojnu službu. Haristikija – običaj davanja manastira i manastirksih imanja na upravu
svetovnim licima.

Jovan II i Manojlo I

Nakon Aleksija na presto došao njegov sin, Jovan II (1118-1143). Glavni problem je bila borba sa
Antiohijskom kneževinom. Mletačka republika je potpisivanjem još jednog ugovora i dalje nastavila da
trguje u Vizantiji. Pečenezi su opet nakon 30 godina došli do Trakije ali ih je Jovan konačno pobedio. Srbi,
uz podršku Ugara, stalno upadali na teritoriju Vizantije i stalno imali ustanke. Nakon dešavanja na Balkanu
prešao je na Malu Aziju i osvojio je Antiohiju. Protiv normanske države u južnoj Italiji sproveo je
diplomatske mere.

Njega nasledio njegov najmlađi sin, Manojlo I (1143-1180). Bio obažavaoc Zapada. Za vreme njegove
vladavine došlo do drugog krstaškog rata (1147). Bio u dobrim odnosima sa Francuzima i Nemcima, koji
su nakon prelaska u Malu Aziju bili poraženi od strane turaka. Takođe, sa krstašima je sklopio isti sporazum
kao i njegov deda, Aleksije. Dok je car bio zauzet krstašima na istoku, sa zapadne strane napao ga
normanski kralj Rožer II (osvojio Krf, Tebu i Korint). Uz pomoć mletaka i nemaca, povratili su Krf.

Stvorila su se dva saveza – sa jedne strane Vizantija, Nemačka i Mleci, a sa druge Normani, Velfi,
Francuska, Ugarska, Srbi, zajedno sa papom. To nije drugo trajalo. Vizantija je odlučila da ponovo osvoji
Italiju i normane, ali su joj nemci i mlečani okrenuli leđa tako da je Manojlo morao da sklopi mir sa
normanima i povuče svoje trupe sa Italije. Pripojili Ugarsku Vizantiji (Hrvatska, Dalmacija, Bosna i Srem).

I Jovan i Manojlo su nakon pokorivanja određenih država (većinom Slovena) ljudima dodeljivali zemlju u
zamenu za njihovu vojnu službu i porez, što je ojačavalo vizantijsku vojsku – stratiotski stalež.

Andronikov pokušaj regeneracije

Nakon Manojla I na presto došao njegov sin Aleksije II (1180-1183) pod regenstvom njegove majke Marije.
Njegov stric Andronik (1183-1185) je nakon Aleksijeve smrti imao potpuno kontrolu nad Vizantijom. Borba
protiv plemstva. Ugari su ponovo zavladali nad prethodno osvojenim teritorijama. Srbi su se proglasili
nezavisnom državom. Normani zauzeli Solun, zatim se uputili ka Carigradu.

Unitrašnji slom Vizantije i prvi pad grada

Nakon neuspešne politike Andronika, na presto dolazi dinastija Anđela (imaju visoke pozicije na dvoru još
u vreme Aleksija I). Isak II Anđeo (1185-1195) prvi iz te dinastije. Totalno suprotna politika od Andronika,
pusti sve da ide svojim tokom umesto na silu. Prodavanje položaja, podmićivanje činovnika, ucenjivanje
sakupljača poreza su postali svakodnevna pojava.
To se sve nastavilo vladavinom njegovog brata Aleksija III (1195-1203). Normani usled epidemija
napuštaju Solun, Drač i Krf.

Isak sklopio savez sa Ugarskom sklopivši brak sa kraljevom ćerkom. Bugari proglasili nezavisnost. Treći
krstaški rat (1189 – Balkan i Levant, Kipar). Nemci sklopili sporazum sa Srbima i Bugarima tako da ih
Vizantija nije pustila da pređu na Malu Aziju. Nakon što su Nemci počeli da osvajaju grad po grad u Vizantiji,
ovi su odlučili da ih ipak prebace na drugu stranu (ali Barbarosa se udavio u reku lmaoo). Ali tamo su
krenuli i francuzi i englezi (kad su se vraćali zauzeli Kipar).

Sa Srbima sklopili ugovor (vizantijska princeza se udala za Stefana). Borio se protiv Bugara ali gubio
konstantno. Zbacio ga brat Aleksije III sa vlasti.

Srbija i Bugarska se obratile Rimu za krunu.

Mleci odlučili da ovaj četvrti krstaški rat iskoriste kako bi pokorili Vizantiju. Krstaši na predlog Mlečana
zauzimaju Zadar (prvo skretanje krstaša sa svog cilja). Aleksije IV (sin Isaka) sklopio sporazum sa krstašima
da im da određenu količinu novca i da se Vizantija pridruži krstašima. 1203. godine krstaši i mleci su došli
u Carigrad. Pošto nije mogao da ispuni svoje obećanje došlo je do pobun. Na presto je postavljen Aleksije
V Duka Murzufl. 1204. godine Carigrad je pao u ruke krstaša i Mlečana, i tako je započeta njegova deoba.

LATINKSA VLADAVINA I RESTAURACIJE VIZANTIJSKOG CARSTVA (1204-1282)

Za cara Latinskog carstva postavljen je Balduin Flandriski (krstaš) a prvi patrijarh Toma Morozini
(mlečanin). On je vladao samo nad ¼ carstva – Trakija i SZ deo Male Azije (i neka ostrva tipa Lezbos, Hios
i Samos). Ali nakon nekih bitki dobio je Solun, deo Makedonije i Tesaliju.

Mlečani su zauzeli luke i ostrva na putu od Mletaka do Carigrada. Vizantijski begunci zasnovali nove
države u kojima je Vizantija nastavila da živi. U Maloj Aziji je Teodor Laskaris (zet Aleksija III) stvorio
Nikejsko carstvo. Na Balkanu je Mihailo Anđeo (brat od strica Isaka II i Aleksija III) stvorio Epirsku
despotovinu. Na JI obali Crnog mora Aleksija i David (unuci Andronika I Komnina) stvorili Trapezuntsko
carstvo.

1205. godine Balduin je pretrpeo poraz od strane Bugara, zarobljen i umro u zarobljeništvu (nakon njega
na presto došao njegov brat Henrik). Teodor Laskaris je za glavni grad uzeo Nikeju i zadržao je Vizantijske
tradicije – carstvo i patrijaršija. Krunisao se za cara, a za patrijarha postavio Mihaila Autorijana.

Mihaila Anđela osnivača Epirske despotovine nasledio Teodor Anđeo Duka Komnin. On 1224. godine upao
u Solun i samim tim pripojio Tesaliju i dobar deo Makedonije Epirskoj despotovini. Takođe se je proglasio
za cara, samim tim ušao u direktno suparništvo sa Nikejskim carstvom.

Polet i pad Epira – pobeda Nikeje

Nakon smrt Teodora Laskarisa Nikejskim carstvom vladao njegov zet Jovan III Vatac (1222-1254). Teodor
Anđeo i dalje vladao nad Epirskim carstovm. Bugraskoj vladao Asen II. A u Latinskom carstvu se carevi
stalno menjali.
Bugari pobedili Teodora Anđela. Bugari sklopili savez sa Nikejcima i Epirima protiv Latina. Ali Bugari
prekršili taj savez i sklopili novi sa Latinima. Nakon Asenove smrti opada moć Bugarske i samim tim Jovan
Vatac nema konkurenciju u osvajanju Carigrada.

Solunska država u dogovoru sa Nikejcima izgubila titulu carevine i opet vraćena na despotovinu, da bi
kasnije bila osvojena od strane istih. Prodor Mongola – nametnuli danak i oslabeli Bugare, Trapezuntsko
carstvo i sultana (turke).

Uoči restauracije - Paleolozi

Jovana Vataca nasledio sin Teodor II Laskaris (1254-1258). Nikeja u kulturnom pogledu napredovala. Za
patrijarha postavio Arsenija. Nije podržavao aristokratiju što je i ubrzalo propast dinastije Laskaris.
Nasledio ga sin Jovan IV (pod regenstvom Georgija Muzalona – ubijen je ubrzo tako da je regenstvo palo
na Mihaila VIII Paleologa). Ubrzo je krunisan za savladara Jovana i dodeljena mu je carska kruna.

Protiv Nikejskog carstva Epirska despotovina, Ahajska kneževina i Sicilijanska kraljevina (zajedno sa
Srbima) su sklopile sporazum. Ali su u borbama gubile protiv Mihaila VIII. Sa Đenovljanima sklopio savez
protiv Mletačke republike, tako da su sada oni preuzeli svu trgovinu. 1261. godine je osvojio Carigrad.

Obnova vizantijske moći – Mihailo VIII Paleolog (1259-1282)

On i njegov brat (Jovan Paleolog) pobedili Epire i sklopili savez sa njima. Sklopoi ugovor sa Mlečanima i
obnovio isti sa Đenovom. Cilj mu je bio da pridobije papu.

Kao pretnja se javlja Karlo Anžujski koji je preuzeo vlast na Siciliji. Karlo kao saveznike uzeo Srbe, Bugare
i Axajsku kneževinu. Papa želeo da oslobodi Svetu zemlju, dok je Karlo želeo da osvoji Vizantiju.

Sa Ugarima sklopio sporazum tako što se njegov sin oženio sa ugarskom princezom. 1272. njegov sin
Andronik je krunisan za suvladara.

Najveće sile na istoku bile – Tatari Zlatne horde u južnoj Rusiji, Mongoli u prednjoj Aziji i Mameluci u
Egiptu. Tatari sa Bugarima napali viznatijske trupe gde su oni i izgubili. Tatari i Vizantijci sklopili sporazum
tako da su držali i Bugare u šaci. Dok je Karlo ujedinio sve neprijatelje Vizantije – Latine, Grke, Slovene i
Albance.

Mihailo VIII nije imao drugog izbora osim da se pokori/potčini papi (Grigorije X). Na saboru u Lionu 6. juna
1274. godine unija je potpisana (Lionska unija). Karlo pod uticajem pape nije imao drugog izbora osim da
odustane od rata protiv Vizantije. I Mlečani su obnovili ugovor sa Vizantijom. Stvorila se stranka arsenita
– koja se protivila caru i novoj crkvenoj upravi. Patrijarh Josif se protivio volji cara tako da je zbačen i novi
patrijarh je postao Jovan Vek (u početku bio na strani opozicije, kasnije prihvatio uniju). Nakon smrti
Grigorija na čelu rimske crkve dolazi francuz papa Martin IV – tako da rim više ne uvažava Lionsku uniju.
Unija doživela totalni neuspeh i Zapadne sile su se ujedinile protiv Vizantije.

Mihailo sklopio savez sa aragonskim kraljem i on upao na Siciliju, zbacio Karla i postao kralj Sicilije. Tako
da tu prestaju svih Karlovi pokušaji da osvoji Vizantiju.

OPADANJE I PROPAST VIZANTIJSKOG CARSTVA (1282-1453)

Vizantija kao država drugog reda – Andronik II

Osmanlije se šire u Maloj Aziji, Srbija na Balkanu. Mihaila VIII nasledio Andronik II (1282-1328). Tada
Vizantija spada u državu drugog reda. Pronije se prenose na naslednike – dokaz da je sistem postao labav,
slabljenje centralne vlasti i njenu sve veću popustljivost prema prema prohtevima moćnih feudalaca.
Vojsku čine isključivo najamničke grupe – što je dovelo do finansijskih problema. Andronik smanjio
vojsku. Dalja dešavanja u finansijskoj krizi bila su dodavanje metala manje vrednosti u zlatnike – smanjivši
njihovu vrednost. Dok je italinajski novac porastao u vredsnosti. Uvedena nova dažbina – sitokriton –
svaki zemljoradnik je bio obavezan da preda državi jedan deo žetve. Sve ovo u cilju da podigne državne
prihode.

Pošto unije više nije važila nastavljati unionističku politiku bilo je uzaludno. Andronik pokušao sa svima da
sklopi mir jer nije imao dovoljno vojnih i finansijskih sredstva za borbu (npr. sa Srbijom – ćerka Simonida
se udala za Milutina). Jedna od grešaka Andronika koja je dovela do slebljenja države jeste to što se
oslonio samo na Đenovljane što je prouzrokovalo ratu između Đenovljana i Mletaka (Mihailo VIII nije
dozvolio ni jednima ni drugima da stekntu veliki uticaj). Ali Đenova ih zajebala i potpisala mir sa Mlecima,
i na kraju to bio rat između Metaka i Vizantije, ali i oni sklopili mir.

Turci pokorili skoro čitavu Malu Aziju i tako je Vizantije zauvek izgubila taj deo. Sa Kataloncima (Rožer de
Flor) sklopio sporazum protiv turaka (ali su i oni stoke i samim tim su pljačakali sve redom i ulazili u sokobe
sa vizantijcima što je prouzrokovalo smrti njhovog vođe i dosta krvoprolića). Sa severa ih napadali Bugari
(oslobodili su se Tatara i krenuli u napad).

Karlo Valoa predstavljao pretnju na zapadu (hteo da oživi osvajačke planove Karla Anžujskog). Sa Srbijom
i Mletačkom republikom sklopio savez protiv Vizantije. Takođe i sa Katalonijom. Ali sve se rapalo i Mleci i
Srbija se ko poslednje pičke opet okrenule Vizantiji.

Andronika II nasledio unuk Andronik III (1328-1341) – nakon unutrašnjih sukoba i građanskih ratova.

Epoha građanskih ratova – prevlast Srbije na Balkanu

Andronik III zbacio svog dedu sa prestola. Srbija i Turska se šire. Sa Bugarima sklopili savez protiv Srbije
(ali su poraženi). Bitka kod Velbužda – ova bitka udarila temelj srpkoj prevlasti na Balkanu. Nakon dolaska
cara Dušana na presto sklopljen mir sa Vizantijom. Savez sa Seldžucima. Epir, Tesalija i Albanija prisvojeni
Vizantiji – nisu bile zajedno još od pre 1204. godine. ali car Dušan ih je ubrzo osvojio. Andronik III obnovio
flotu.

Nakon smrti Andronika III došlo do drugog građanskog rata (između njegovog sina Jovana V i Jovana VI
Kantakuzina koji je želeo da bude regent malom Jovanu). Za cara postavljen Jovan V (1341-1391 – sa
prekidima).

Javlja se verski pokret – isihazam – kaluđeri koji su u potpunoj povučenosti i tišini vodili strog pustinjački
život. Osnivač je Grigorije Sinait. Sveta gora postala središte isihazma. Cilj – vizija božanske svetlosti
(isihasta morao stalno da ponavlja „Isusovu molitvu“ i svaki put kada je izgovara da zadrži dah – tako bi ga
obuzeo osećaj blaženstva i ugledao bi neku svetlost). Protiv isihazma je bio Varlam, drčki monah iz
Kalabrije. Dok je Grigorije Palama stao u odbranu isihazma. On je bio najistaknutiji vizantijski bogoslov
tog vremena. Palama je tvrdio da postoji neka veza između nebeskog i zemaljskog, dok je Varlam smatrao
suprotno. Došlo do sukoba između isihasta (Jovan Kantakuzin) i antiisihasta (Jovan V) u političkom i
verskom smislu.

Ziloti zauzeli Solun. Kantakuzin proteran i proglašen za cara Tesalije. Srbi i Bugari sklopili savez sa
Vizantijom protiv Kantakuzina. Kantakuzin sklopio savez sa turcim i seldžucima – pokušali da zauzmu Solun
ali nisu uspeli pa prešli na Trakiju i osvojili je skoro celu. Kanatakuzin ulazi u Carigrad i proglašavaju ga za
cara, i Jovana V sa savladara. Kantakuzina pobeda je bila i pobeda isihasta. 1351. godine isihazam priznat
kao pravoveran i Palama nakon smrti proglašen za sveca.

Vizantije je nakon pustošenja od strane Srba i Turaka ostala samo na jednoj provinciji, Trakiji, i zapala u
veliku bedu. Kantakuzin uvodi dinastičku vladavinu – svaki član dobije određeni deo države kojim upravlja
– kako bi učvrstio poziciju svoje dinastije u poređenju sa Paleolozima. Kantakuzin želeo da poveća prihode
tako što bi smanjio carinu uvozne robe. Na šta su Đenovljani odgovorili ratom i pobedom nad Vizantijom.
Tako da je su Đenovljani tu ostali.

Još jedan grđanski rat između Kantakuzina (sa turcima) i Jovana V (sa srbima) doveo je Kantakuzina do
pobede i tada je odlučio da zbaci legitimnog cara Jovana V Paleologa sa prestola. I svog sina Matiju
postavio za suvladara. Jovan V sa Đenovljanima (neprijateljima Kantakurzina) sklopio savez, upali u
Carigrad i zbacili Kantakuzina sa prestola.

Osmanlijsko osvajanje Balkana – Vizantija kao vazalna država Turskog carstva

Pošto ce Vizantijsko carstvo svejedno pasti, sada je bilo pitanje da li će pripasti hrišćanskoj državi ili
turcima. Nakon Dušanove smrti Srbija ispada iz igre. Nakon pada Srbije nije ostala ni jedna dovoljno jaka
država na zapadu koja bi mogla da se suprotstavi turcima.

Tako da se Jovan V odlučio da zatraži pomoć od Pape. Njegov uslov je bio da Jovan prvo preobrati svoje
stanovnike pa zatim bi usledila pomoć. Što nije bilo moguće izvesti. Tako da je Jovan išao redom i molio
za pomoć ali bezuspešno. U međuvremenu novi krstaši pohod je bio u planu. Turci takođe polako ali
sigurno osvajali Balkan. Izgubivši bitku na Marici 1371. godine makedonija je pala pod turcima.

Ubrzo nakon bitke na Marici Vizantija i Bugarska su ušle u vazalni odnos prema turcima. Sultan i car su
krenuli u pohod na Malu Aziju a u međuvremenu njihovi sinovi (Andronik i Čelebi) u Carigradu su podigli
pobunu sa ciljem da zbace svoje očeve. Murat je ugasio pobunu, zatim su oslepeli svoje sinove i sklonili sa
prestola. Dok je Jovan postavio svog drugog sina Manojla sa savladara.

Srbija je konačno 1389. godine postala vazalna osmanlijama. Jovan VIII (unuk Jovana V) nasledio Manojla
II. I tada je Vizantiju činio samo Carigrad.

Propast Vizantije

Uloge su se promenile – ne brani država crkvu već crkva državu. Molili svuda za pomoć. Propadanje
Vizantije na kratko je zaustavio Timur, mongolski vladar, napadom na turke u Maloj Aziji (Bajazit umro u
zarobljeništvu). Ali je Timur napustio Malu Aziju i ubrzo umro. Tako je nastao građanski rat među
osmanlijama. Nakon toga Vizantije je oslobođena vazalne zavisnosti i prestala je da plaća danak (i dobila
Solun). Građanski rat prestaje sa dolaskom Mehmeda na presto. Dobar odnos između Vizantije i turaka
prestaje Mehmedovom smrcu i dolaskom na presto Murata II i opsao je 1422. godine Carigrad (nije ga
osvojio zbog jačine utvrđenja). 1428. Vizantije opet pristaje na plaćanje danka turcima.
Jovan VIII opet pokušao da sklopi uniju sa Rimom. Tzv. Firentinska unija započeta 1438. godine. Marko
Evgenit bio stogo protiv unije. Svi osim njega potpisali uniju. Unija propala, nije došlo do dogovora. Unija
izazvala u Vizantiji unutrašnje sporove.

Papa poslao opet krstaše 1443. godine – naneli jak udar osmanlijama. 1444. godine krstaška vojska
uništena od strane turaka kod Varne. Konstantin pobeđen i Grčka zauzeta od strane turaka – vazalni
odnos. Nakon smrti Jovana 1448. godine, Konstantin je krunisan za cara. Murat umro, došo na vlast
Mehned II, i tada je kucnuo poslednji čas Vizantiji.

Konstantin pokušao da sklopi uniju kao njegov prethodnik ali nije uspeo u tome. Pitanje bilo da li će
Vizantija pripasti Latinima ili turcima. 20. april 1453. – pomorska bitka, Vizantija pobedila. 22. aprila –
bombardovanje Carigrada i sa mora (Zlatni rog) i sa kopna. 29. maj – sultan pustio janičare. Turci upali u
grad, car Konstantin poginuo, grad pljačkan 3 dana i 3 noći, zatim postao prestonica osmanlija. Takođe svi
umetnički spomenici i rukopisi, ikone i relikvije su uništene. Tada je Vizantija u potpunosti pala. Morejska
despotovina i Trapezuntsko carstvo pale par godina nakon Vizantije.

„Treći Rim“ – Moskovsko carstvo