Sie sind auf Seite 1von 129

,

a
8160ss't
Santiago Segura Munguía

Método de latín

2008
IIniversidad de f)eusto
Bilbao
(
(
(
(
(
Serie Letras, vol. 4l (
(
(
(
(
(

¡' (
Presentación (
(
(
El año 2004, la Universidad de Deusto, movida por el loable deseo (
de paliar, en la medida de lo posible, la continuada e implacable margi-
(
nación de los estudios latinos, reeditó, en edición facsímil, la Gramáti-
ca lttina, que yo publiqué, como autor-editor, en el año 1961. (
El presente Método de lntín viete a completar dicha obra, ya que (
constituye su libro de ejercicios, parte esencial en el aprendizaje de (
cualquier lengua. En cada uno de tales ejercicios se indica el número (
del párrafo de la Gramótica ldiza en el que se explica el mismo tema.
(
Para facilitar la traducción de los textos latinos, en esta edición,
también en facsímil, se ha incluido tn Vocabulario básico, en el qlue (
cada palabra latina va seguida, además de su equivalencia en español, (
de las voces que de ella derivan en castellano, en gallego, en catalán, (
en euskera, en francés y en inglés. (
Esperamos que esta edición del Método de Latín goce de tan fa-
vorable acogida como la Gramdtica lalina, a la que sirve de com-
(
plemento. (
Ninguna pafe de esta publicación, incluido el diseño de la (
cubierta, puede ser ¡eprod¡¡cida, almacenada o transmitida Bilbao, marzo de 2006
en manera alguna ni por ningún medio, ya sea eléctrico, El autor (
químico, mecánico, óptico, de grabación o de fotocopia, (
sin permiso previo del editor.
(
l u reimpresión: Mayo 2008
(
(
O Publicaciones de la Universidad de Deusto
Apartado I - 48080 Bilbao (
e-mail: publicaciones@deusto.es (
ISBN: 978-84-9830-024-6 (
Depósito legal: NA - 1.984-2008
(
Impreso en España/Printed in Spain (
Imprime: GraphyCems (
(
(
,

METODO
DE

LATIN
t
(
(
(
(
(
(
(
(
(
INDICE (
(
?EMA PóO. IEXA (
PRIMERA PARTE XXIU.-[ s numeralcr. f,l trogd, ... 75 (
XXlV.-Pronombtce pcñoDsle¡, D¿co-
I dcclin¡ción 5 racün, nobilí*b, oesti.ilo, adortos, 7t. (
-Prime¡¡ declinsciár.
II.-P¡imc¡a Particula¡i. XXV.-Pro¡om}¡es-adietivos posesivos. (
d¡dee...... La comida¡ 82.
III.-Segu¡d¡ deelin¡ción ... Gus) ... 9 XXVI.-P¡onomb¡es- adjetivos demos. (
IV.-Segunda declinación (-e¡) ... ... II tratiios: EIc, fs'ro, tLLt. Romd. El
V.-Segunda declinación (uml ... ... l4 Capitoüo ... 85.
(
Vl.-Adjetivoe de tré6 termiuaciones. XXVll.-P¡onomb¡es-adjetiroe demor- (
VII.-T¿rce¡¡ declinación. Temas en !ra!ivo¡: ¡s, ogr, wsE El Foto-
labi¡l ... ... m Edilicias púbücos. El Tíba. El can- (
VIII.-Tercera declinación. Temas en dc Mstc... ... ... 8A
dent¿l ... ... 23 xxvl Il.-Ptonombtca-edjctivoe rclati (
IX.-Te¡cer¿ declin¡ción. T¿mas etr 1@. El corrErcb (
gúür¡l ... ... ú XXlX.-ho¡omb¡t¡-¡djetiroo íntcrro-
X.-Tcrcer¡ declinación. Tenus cn gttiYos. ¿¿r cdzada¡ ronar*| Los (
üquida ... ... 30 ul4tct ... ... 96,
XI.-Terce¡¡ declin¡ción. Tem¡e ca (
XXX,-P¡onombrce-¡djetivos indefini-
n¡s¡l .,.... 33 doe. lcu¿thtctos ac¡Ítctt -.- ... ...
í 99 (
XII.-Te¡ce¡a declinación. Temas cn XxXl.-Indicativo: Presente, Imper-
silbante... ú fecto, Futu¡o imperlecto. Especuácu. (
XIII.-Terce¡¡ decli¡ación. Temag cn bs, fed¡o ...
i ... ... .., 39 XXXI.-Subjuntivo: Preeente, Imper-
103:
(
XIV.-Te¡ce¡e declinación. Temas mir- fecto. El circo. Las csrcras ile ca- (
tos......... 42 r¡oJ ,.. ... ... 107
XV.-Tetce¡a d¿clinaciór- Parlicul¡d- XXXIII.-Indic¿tivo: Pretérito perlec- (
dades e irregularidade§ ... ... ... ... 45 to y pluscuampc¡feclo . El aúiceatro. lll
XVI.-Te¡cer¡ declinación. Adjetivos. 49 (
XXXIV.-Futuro pelecto. Subiuntivo
XVII.-Cuarta dcclin¡ción -.. perlecto y pluscuamperf*to. La t¡íila (
XVIIl.-Cuana rleclinación. Perticu- ¡ústica L¿ cssa ¿¿ cdztpo ... ... ... t
la¡idades... fi XXXV.-Expresión de la. orden y de la (
XIX.-Quinta declin¡ción 59 prohibición. Los dioses. lúIitc¡ -.. lt9
XX.-Quinta declin¡ción. Psrticula¡i- (
XXXVI.-InIinitivo. tuno y
Mínerw. 123
dades ... ... 63 XXXVIL*Participios.-y et us, Mdrte, (
M¿tcu¡io... t27
XXXVIII.*Gerundio y ge¡undivo. (
SI.(;t]NI)A PAIt [¡] (con lecturas) Su-
pino, Yulcana, Yesta, Neptuno, Plu- (
I\f. (;,r.los dr.l adjctivo. El compa- t¿ín ... ... ... t31
ratito. l.¡t itlan, ia 6fJ XXXIX.-Con j ugación perilrástica. (
\\lL (;r¡rl¡: rlrl adjtrivo. El super- Apoh y Diow l3¡
)atit<t. Ln elttorií¡ 7t Xl.-Verbos deDonentes. Ceres y Boco. t39.
(
(
3
(
(
(
,

IEMA PI'E. IEf,A Pá'.

ILI.-Yc¡bo 3ur , aur coEpucútoa' L--Or¡cio¡a de inlinitivo. Complc-


volo, NoLo \ t Lo. Tc4plot r t¿,, tiv¡r coD euoD. El a¡cdia ..- ... ... r73.
,Ln¡i^r...... t42 IJ.-Complairu cou m, xE, euor¡xu8
J(LIL-r¡ro y ¡u¡ compücatG. Do, !Io, y Qu¡N. I¡t¿rrogstive! i¡di¡acl¡!. I¿ I._PRIMENA DECLINACION.
EDo, Do. Vcrboo dcf¿ctivos e imDc¡- gucna naoal l7ó
y
L[.--Or¡ciooc¡ de relativo lindca. TEMAS EN -a. lGramática, §§ 50'53.)
eo¡¡lc¡. EJ culo, lor §.c¡¿okt ... t4ó
XLIII.-I¡ co¡co¡d¡¡ci¡- Ueoe dcl ¡o Ian rccompwas mütatct. El ttiuílo, 179
miaatiro y wcrlíro, Irt p¡c¡otb¡, L[L--Or¡cio¡cs co¡!@utiv¡s y c¡u'
la drüuiric¡lt t 150 ala. Ias clascs to€ialct ... ... ... ... 182
PRESENTE DE lNDtc,\rlvo DE Los vERBos Eum y amo (voz activa)'
LlV.--Orecioocr comp¡rrtiyrs y t.mpo-
XLIV.-EI ¡cu¡¡¡ivo. Culn doméstico.
r¡lc¡. §a¡¿u¡ popúuqaa Rornú¡Lt- l$
Fut¿¿¡al¿t,,, t53 Ego 6U-M, yo sol Ego am-o, yo amo,
LY.-O¡¡cio¡c¡ ootdicionrlca y coBcc-
tu tú @nnt
.XLV.-EI d¡rivo.It ntjcr at Romo- BiI'rB. Lot n@gistrddos 189 tu €'S' al e¡es ama-s,
El ñalinonin l5ó ille €§-T, él es ille ama-r, él ama
XLVI.-EI gctrilivo. Gucrrzs y trata- ANTOLOCIA n03 6u-l¡us, noso,tot to urs nos ama-MUS, tuosorrolt aln4not
dos. El cié¡cin 159
vo6 oototrot drruúíj
XLVIL-EI ¡bl¡üvo. Io hgür roma Llom¡d 195 vo9 €E-Tls, ttotot¡os soü ama-TIS,
.r8 ... ... ... tó2 Eut¡opio . m3 illi EU-NT, cllos sott illi ama-Nr, ellos amst
XLV [I.-Circu¡¡t¡¡cirs dc Iugr y Ncporc ... M Como puede obeervarse, lag o¡srN¡Ncu,s del verbo son, en ¡a voz Acrfv^:
tiemw. El cdmpn¿rta t6 Fcdro ... 2tl
XLIX.--Oücio¡r. iDtc¡tog¡tir¡& yu¡- C,ó¡¡r ... 215
tapueste!, cm¡diDrdls. La nocha, PERSONAS SINCUI.^R PLURAL
el conhtc ló9 Yocabula¡io 223

1.. -M, -O .MUS


.s -TIS
.T .NT

Estas desinencias sirven para todos los tiempos de indicativo y subjuntivo,


ercepto pars el pelecto de indicativo, que las tiene eEPecisles,
Se emplea la desinencia a, e\ va de .mr en el presente de indicativo
lsalvo en el verbo aum y en sus compuestos), en el futuro imperfecto de las
con.jugaciones l: y 2: y en el futuro pedecto de las cuat¡o conjugaciones.

\or lr strtÁr-rtr ls au\rl-raREs-


l.' El suJETo y el rnrorcloo \-oltINAL se ponen en NovINATrvo.
Rosc puL(iHRA esl, la rosa es hermosa.
[,] sujeto de un verbo en INFINITIvo se pone en ACUsATno.
2.'
El sujcto se suprime, gene¡almente. si el verbo va en la 1.' o 2.' per-
sona (del singular o del plural), ya que las desinencias personales ¡rermiten
s<¡l,rtentende¡lo:
Bona eum' yo soy buena; bonae estie, .^osotras sois bucn.rs.
3." t'n nomb¡e en APoSICIóN concie¡ta en caso con Ia palabta a que se
¡eliere:
llinerva, DEA Eapientiae, magna dea ea\ M,, diosq de la sabidurí«,
es una gran díosa.

-4 -5-
I 4.. El vERBo concierta con el su¡¡to en número y persooa: Puella a¡am o¡nat. Puellae columbas amant. Aquilae
t
Rostr pu¿ct{me sunt, ,o, rosas ton hermosas. columbas fugant. Bonas puellas lsudamus. Minervam,
(Eco) roaas Aluo, yo orw las rosas (=mz lts deam magnam, laudatis. Diana est dea lunae. Laudatis
prudentiam aurigae. Amamus Minervam, Patronam
5.' Como se acaba de ver en el ej anterior, el coMpLE¡dENTo DIREcro puellarum.
de un verbo transi tivo, re pone eD ACUSATM SIN pnEpOSrCfóñ:
Puell¡ enrr¡ otzrr\ lo niñe- donto el dt¿r.
6.. El coMpLEMENTo [{DrREcTo se pone €a DATrvo: IfI) PoNER EN rrrÍ¡{.
El na¡incro conlcmfu bs cstrcllas, L¿ rcüu oma
Puella ro¡a¡ DoMINAE d.¡t, Ia niña da ¡osds q la ¡¿ño¡a.
t hs niñas buen¿s. Miten¡a a ulut grq. diosa. Vos'
7.. El cENrTrvo ea el complernento naturgl del xousn¡: olros ailorruiis las dtarc¡ d,e hs diosas con rotas. It
Filia oounree, b hiia fu la s¿ñora. sicraa prepra Las ¡osas Wa lot alt4tcs. Sicilia cs
8.. f,l ABLATTVo es el caso del co¡¡p¡,¿usxro crRcuNsr^Ncr^L: ¿tn4 ish $an¿c.
Ix uvsur.r incolac eunt, en la üla hty h.abitantes.
IV) Lecrune, ANil,rsrs y r¡.al)uccróN.
i.' En todoe los antériores ejemplos el verbo va al final de la frar. Es lo
más frecuente en latín. +---- Poetae saepe laudant Minervam, magnam deam
Graeciae. Mine¡va dea semper portat haEtam et 8t8.
I0. En latin No ExrsrE sr, rnrÍcuLo. En la t¡aducción al eepañol se poac tuam Victoriae, nam saepe pugnat. Agricolae Miner-
cl indeterminado o el determinado, segrin convenga: roaa, h rosa, utu rosa. Ftc. \.-Dia¡a d¿ Y¿¡- (
vae a¡aa rosis ornant et benevolentiam et gloriam Mi-
sal/¿¡. P¡rí¡. l¡uv¡r. (
I
i
süsr¡¡rrvo;
voOtBULARro
hna, -ec, f. ltaa p¡rv., ..e, Í. pcqucña
nervae laudant,
Cussr¡o¡{Es.-a) ¿CuúJ cs cl sajcto d¿ laod¡nt? ¿Por qué? Poa.sta wlab.d ¿L fui- (
- üincrva, .ae, f. Miprua polchra, -ae, l.hcrmosa w plutal- bl ¿Por qui w dczrftr.rL c6o úusdrioo? Por csm pdabra a gcütbo ti¡gular. (
A;rlcól¡; -re, ñ. cnt n,,-- -n¡uti, -¡cr m. ¡noi¡c¡o "¡ ¿Por qui ua ct plurol ¿i uaóo Ia¡d¡¡t? d, ¿Córño sería h¡!t¡m, ri cn uez ¡l¿ sc¡
- lino. t, prtrdne. -ae, f. patroza VERBO§
complcmzruo directo lucsc suiao? c\ Erplíca la co¡cordanciz de egricolce 7 ornrnt. (
:ae, f. cridda p¡¡¡dentl¡, .sq Í.. Fudenc¡d t) ¿Ha! alguna plabra cn aposicün en estc ¿icrcicio? ¿Por qué?
- enclll¡,
aquila. -ae, f. d6uila puclle, -ae, I. niña Amo, -ite, amar (
..- ar¡! -¡at l, ard, ahar re¡ine, -re, f. retzo luao, ire, hacer lwit , o\,o116wtof Y) Locrunr, ANÁLrsrs Y TRrDUcc¡óN. (
!or¡!e, -¡e, r¡. cochc¡o aatittr, -ac, f. J¿"rd Ieudo, -ire, a/aáar
bencvolentia, -ae, f. ácnc. Stcilia, -rc, l. sicjáia mico, -á¡e, b¡illa¡ Puellae deam Di¿inam amant, nam Diana lunae et silvarum est dea. Diana (
wlencid monalao, -Aac, mosrrr¡¡ tunicam et sagittas portat. In silvis Diana reras captat sagittis. Dianae statuanr
ailva, -ec, i. scluo
colonbe, ,-ae, f. pa,loma sraUa, -ee, f. cstarua pa?o,- are, p¡¿wdf rosis ornatis, nam magna dea est.
(
dea, -ee, f. dÍosa .ae, l, estrcll.a porto, -ire, lleacr (
Dianr, -ae, l. Diam ( díosa\ 'r'.ella,
-ae, f. camino, o[a sp€cto, -Are, ,ri¡dr t !, I^tt¡/^F Cu[srroN[s.-a) ¿Cuál c¡ el su¡eto ale ,,ú,¿i ll ¿Cóma conci.rtan las dos ylabras?
et complerneüo dirccto ¿e poíall ¿Pot qui? cl ¿Que caso es eilvi¡l Dí
{¡Olnl-na, _oer t. s?t¡o¡a "ia,
victori¡, -aG, f. ¿iato¡ra b) ¿Cwál es (
f-abüla, -ae, f. lábula P,ILÁBRlS IÑVARfABLES eL genitiao de phl¡dl ¿e esta palabra. d,) ¿Cotu qu¿ orma o ínslturcnlo caza Diarn? ¿Por
ú|.¡,, -ee, Í. üi¿a qué se pone cn ablatioo? e) Dcclíta en plural rosie. fl ¿E¡ qué c¿ro u¿ 3latuam? (
fera, -ae, f. /i¿m Et, conj. /
doÁe, -ae. n. glorit n¡m, conj. p¿er .Po¡ qué aa ¿n este caso? (
- h¡sts. -¡e, I. /dazd ^DJETIvos
B,o,¡¿, -ae, f- bu¿na saew, adv. a menudo
.- inrüla, -ee, f. isla mr,gta, -ae, l, grand,c semper, adv. sremprc (
*** JI. PRIMERA DECLINACION. (
¿4o*o():ca.zd.r TEMAS EN -a. (Pa rticularidades. ) Gramática, § 53.
(
I) AN^r-rzAR. ¡ñL'or. 1 {¿rnr'c¿..
Stellis, ütae, reginam, bonis, insulam, parvae, fabulis, aram, aquilae, micat, (
PnrseNlr DE INDIC^TIYo DEL vERBo amo (voz pasiva):
mo[strant, ornamus, fugatis, amant, Iaudo, laudatis, amas. micant. (Decir (
todos los casos posibles.l ligo am-o.n yo soy amad.o
tu ama-Rls. -RE tú eres amado, etc. (
II) Axelrz,cn Y TRADUcTR. ille ama-run (
Stellae micant. Vitam amamus. Regina bona est. Insulae parvae sunt. Fa- nos ama-MUR (
bulag amatis. Ancilla, bona es et dominam amae. Nautae stellas spectant, vos am¿-MINf
nam stellae viam nautis monstrant. Puella pulchra est. Sumus agricolae. illi ama-xtun
(
(
(
-ó- -7 - (
\
presentes y pretéritos imperfectos del indicativo y Ips durcs son do¡nodos con rotas por lzs señoras. Los marineros son ahu-
-
Las desine.ncias
.de los
y las del futuro ycntdos por las tempestades. la patia es saloada por los mwineros.
-
subjuntivo imperfecto en Ia voz pasiva son:

PERSONAS SINCUI.TR PLURAL IV) E¡snc¡cIo DE LEcruR , ANÁIISIS Y TMDUccróN.


Patria ab incolis saepe servatur, ab incolarum copiis liberatur et s poetis
1.. -(o)R -MUR laudatur; a pueüis, a feminis et a deabus am¡tur.
2.. .RIS,.RE -MINI
.TUR CuDsrroNEs.-¡) Iadica¡ los- suictos pcicuc y dtcnt¿ dc *raatú¡t crplica\ü lbr
3.. -NTUR dú. bl ¿Qa¿ dab¡a oa con l¿ 2.'peposiciór ¡b tcnietdo c¡ aEDM qu. .lclo tc¡
u aúatiw? ¿Có¡no tc t¡adt cc? cl ¿Po¡ qu¿ poerir I pucllir lleum h prcposicüt ¡
* * * ¿¡ bto dc ub? dl Póngdtc uda Ia traducció¡ ctt l¿ wz actitm lc¡ ¿swñoll. cl Pón-
Nor s srNTÁcrrc^a z¿s¿ i¡coli¡ cn genüoo plwdl y en acusatioo singular. l) ¿Por qué son dilcrcacs bs
^r*raa"ra.
qma a la. reina, vemosi un sujeto (la ndío), uu verbo icsittc¡chs dc femi¡i¡ 7 delbue?
En Ia frase la niña
trsnsitivo (ama) y un complemento directo (a la reüw). Esta misma idea
puede aer exp¡eada m€diante la voz ¡rasiva: h ¡eina cs amada por h niña-
Etr psta - segunda lra¡e encontramos los siguientes etementos: un sujeto pa- III. SECUNDA DETLINACION.
ciente (lo rcino),_ un luje-to
-agetrte,
quc realiza la acció¡ (po¡ 14 niio') i d, ' TEMAS EN <; nomiaativo singular acabado en -u6. (Gramática, §§ 54-58,)
verbo en voz pasiva, En latin, el sujeto paciente se pou. á noxnverrvo; el
verbo, en oasiva, coNcrrnrr coN EL suJETo p^crñTE; el suJrro lcn¡rs
ya €n caso lBLATtvo (con la prepoaición a o ab, si es uns persona o coaa Nor,rs s¡¡rÁcrlcrs a¡rxIL¡ARE s.
personificada; ¡ ante consoDanüe; ab ante vocal). U¡¡ oración de verbo transitivo conata, en la voz lcrtu, de su.lero,
puella r,eginam rm¡t VERBO y COMPLEIIENTO DIRECTO.
Activa f (sujato, No¡¡.) (compl. dir. rcus.) (vc¡bo, rcr¡v¡) :h niíw ama Para conve¡ti¡la en au correspondiente oración PAslv , s€ tra¡sforma:
( h níña a la rcina autu,
a h ¡cítt¿. A) Su SUJETO (en XOUnerrvO), en un SUJETO (en ABLATTVO,
con la preposición a o ab, ei ee de pereona). ^GENTE
a puclla ¡"gin¡ ¡matur :b reítw c¡
Pasiva (suj. ¡9., r¡r,. ) (sui. p¡cic¡tc, ¡ou.) (vcrbo, prsrvr) B) Su courlruENTo D¡RECTo (en ecus,rrtvo), cn un suJETo pacrENTE
amada por la (ct¡ Nou¡N Trvo).
por lo niña b rcíru cs amdda nií¡o., C) Su vERBo (en voz ,tcrrve), en el mismo tiempo de la voz rr'sr4
VOCABULARIO concertando en número y p€rsona con el suJ¡to PAcIENTE. Ver Gramática,
s(isTtNTtvos ADJET¡VOS ac'nto, -i¡cr cotutcñ,ar §§ 23?-238.
-{drenr, -rc, m. crttoticro Eoncrta, lc, Í. howada !,,.rlo, -itc, datatu Puell¡e ruagirtram áalutrnt, las niñas saludan a la
cgpirc, .¡n¡mr l- pl. tropas improb¡, -¡c. f. mal¿ vihpcro, -¡re, rir¡¡p€¡¿r
(Suj., r.¡o¡¡.) (C. dir., rcus.) (verbo, rcnvl) mtesrro.
fcminr, -rc, f. mufer
malróu, -ee, f. malrona rERaoS
PAL¡Bf,AS IIIV¡¡IIELES
A puellio magiarra salul¡tur, lq maestra cs salu-
proccllr, -ec, Í. ,ampcstad Aro, -ire, arar (Suj. agente, ,trr.) (Suj. pac., NoM.) (Verbo, nrslvr) dadapor hs niñas-
rcrrs, -¡e, f. ,¿.rra libero, -ire, Iióerar A, ab, prepos. dc, por Dominus bonum aervum amat, el señor q,t@ dl buzn sicroo.
I) Arrlrzrn. A domino bonu¡ ¡crvus ataatur, eJ buen síervo es amad,o por el
Adlenanr, procellis, terris, copiarum, deabus, feminae, matronam, im- señor.
proba. vastat, servant, aratis, liberas, copiis. Las oraciones en voz pasiva pueden, a su vez, trans{ormarse €n oraciones
II ) A¡-ruzrn y rR^DUcrR. activas; para ello se realizan las mismas operaciones a la inversa:
l. Puella s domina laudatur.-2. Stellae I nsutis spectantur.-3. SuJETo pac¡ENTE (wou.) pasa a coMpLEMENTo DrREcro (acusarlvo)-
Ab
honestis puellis laudamili, sed ab improbis puellis vituperamur.---4. Ab ad-
SUJ¿to,rcsxr¿ (ABr,rr.) pasa a suJETo (norrltlrrrvo).
venis copiae Romanae fugantur.-S. Regina- ab incolii insulae amatur.--6- Vrnro (r,tsIvo) pasa a la voz acr¡vl, conce¡tando con el suJ¿to en nú-
Magnis procellis terrae vastantur.-7. Pai¡ia ab incolis liberatu¡ et servatur. mero y Persona.
8. Te¡¡a ab agricolis aratur. (Traducirlo ahora en activa, en español.) A puellia regina amatur = puellae reginam amant, los ziñas
oman a la rcinu,
III ) Poxen EN r,rrríN. A servis domini non anantur: a€rvi dominos ¡ron amantt
L¿ rci¡a cs alabda por Las niñts, El morincro cs amtdo por Los hijas. los síer¡tos no anÍ.an a los du¿ños.

r) -8-
) -9-
)
{
(
\ (
(
VOCABULARIO Incolae muro6 se¡vant.-l2, Poet¡ amicum appellat.-13. In pugna nautae
¡3nu6t -i, trt. co¡dc¡o hortrú, .i ,m. ,út&¿ sagittas ütant.-14. Agricola in silvis lupos gladio vulnerat.-15. Lupus et l
,útíct t, it ñ. @iito humor, -i, m- suclo riv!!. -i. m. crro o aquila prsedsm capt¿nt.-16. Ignavos amicos smici yituperant, sed bonos (
animur, -i, m. ¿/m¿ laurur, -i, f. laural rcopüue, -i, m. escoUo
amicos valde laudant.-I?. Fagos altas agricolae non secant, nam.fagi silvas
rnnu!, ir m. dío lecr¡¡. -i. m. lc¿l¡o rervo.r, _i, m. sicruo (
-it¡tt. a)aro locul, i, m. lugat ¡ic¡riu¡, -ii, m. sic¿¡¡o orr¡ant.-I8. Scopulos periti nautae ütant.-Ig. Ventus et procellae nautarum (
^aaror,
ar¡¡!', -i, m. abu.lo lucua, -i, m. óosguc ¡ociu¡, -ii, rn. conlpdñero animos non debilita¡t.-20. Viücus agnis herbas dat.-21. Servi equos do
b¡rbit¡¡. -i, m. hi¡baro ludur, -i, m. ¡'ucgo romnoe, -i, m. szcío mfui curant.-22. Agricola tauros in campis domal nam agricolae tauris (
crmPÚ¿tr 'i, rñ. lldfuL¡a lupol, -i, m. loüo ronu.r, -i, m. .ronido caupos araat.-23. Stre-r¡uum nautam agricola sp€ctat.-24. Dominus pecu-
.lpillut, 'i, m. cúó.rlo melue, -i, l. manzd¡o tru¡üa, -i, m. ,¿ro (
c¡privúr, -i' 6. cdarfuo morbue, -i, m. eflcrmcdai rribünue, -i, m. tribuno niam filiis dat. (
dcu¡, -i. m. dios nr¡¡rtiu!! -ii, m. nuisaiero trutrcu!, -i, m. ,¡or¡¿o
e<fu¡¡¡, .i, ¡ñ. caballo oculu¡, -i, m. qrb. tr¡ nüu., -i, m. aúñalo III) Axrr-Izen, TR DUCIR y poNER rrrs FR sEs EN Acrrv^ (en latín). (
fasg, , -i, l- hlrya pi't!¡t, i, f. perd trr¡nüú!, -i, m. ,irúrro l. Avarus pecuniE non satiatur.-2. Dominus a servis laudatur.-3. Agri (
fiüu¡, -ii, m. á¡¡b po¡t¡r, _i, m. urniru¡, .i, m. homb¡o a servis ara¡tur.--4. Amicus ab amico am¡tur.-S, Horti vento vastantur.-
fluviur, .ii, m. río popüor, -i, m. ',¡a.pucblo vcntur, -i! m. i,i¿r¡to
ó. Barbari rictoriam nuntia¡t Agnus devoratur lupo.-8, Bonus servus (
furnur, -i, m. ázmo popülu¡, .i, I. cá¿po vicue, -i, m. ba¡rio, aldea -7.Arae coronis
¡ladiu¡, -ii, m. cswdz ramur, -i, m. .cma vul¡ur, -i, m. el oulgo s€mper laudatur a domino.-9. a filiabus domini ornantur.- (
10. Via ab amicis monstratur.-11, Insula a barbaris expugnatur.-12. Mor- (
I) A¡r¡.lz,tn Y TR,tDUctR. bi a ¡nedicis curantur.-13. Eqü et tauri a Romanis inmolantur.-14. Vici
Agnos, amicis, animüm, annorum, avaro, avus, barbarorum, campis, ca- ab incolis habitantur.-15. In hortis domini ahae fagi vento agitantur.-16. (
pillos, captivorum, deos, fagus, filius, fluvium, fumo, gladios, hortos, humum, Lupus non a.rnatur agno, nam agui io campis a lupis devorantur,-17. Agua (
ii €quorum, laurus, lectum, locorum, luci, ludie, lucus, lupi, malus, morbos, nautae a filiabus datur.-I8. Multae fabulae a poetis narrantur.-19. Villa
I
nuntiis, oculos, pirus, pontus, populi, ramos, reo6, rivo, scopuli, servos, ei-
(
i .i domini a vilico admini¡tr¿tur.-20. Campi silvaeque Hispaniae a claris poe- (
carios, sociis, somnua,6onos, taurorum, tribunum, trunci, tumulum, tyrannog, tis celebrantur.-21. Hirpania fluvio Ibero rigatur.
i umerum, ventus, Yicos, vulgum. (
EJrERcrcro DE LEcruR, ANÁL¡sts y rR DUccróN.
YOCABULARIO (
upus et agnus ad ripam fluvii aquam potant. Lupus agnum devorare
ll suSrAñrIvos
Aqua, _ee, f. a6aa
iniúlt¡ra, -s, 1¡m, ir¡l¿J¿o
p€fits!, _¡, 't n, N¡íto
expr¡tno, -ete,
habito, -irc, Á¿óil¿¡
conquistd. sperat. Lupus tunc inquit kliio): ¡ua car¡sr aqua turbulenta est. At aF¡us
inquit: tu potas superior (mds arribo); sed lupus iniustus agnum devorat.
(
(
caúsa, -¡G, f. cc¿§a
Rominur, -a, -rl:ntt ¡otnano immolo, -itc, izmolar
coróta, -ae, l. corond
!tren[u!, -¡, -tm, oaliente irrigo, -are, r¿6¿¡ Curst¡o¡¿s.-a) ¿Cwilcs son hs sujeus dc potent? ¿Por qué? b\ ¿Por qué w (
discipülus, -i, n- dücípulo turbuler¡tus, -¡r -urnt ,r¡r- narro, _Áre, zarrcr áqüem e¿ acusatilo? c) ¿En qué caso u¿ fluvii? ¿CuÁl es el comple¡izñto ütecto d¿
dominur, -i, m. ducía
bia nunlio, -ire, dnür¡cidr devo¡¡re? cl Dccir cl sujao y cl complam¿nto ür¿cto de deaorali erplicar por qué. (
Hi¡pa¡ia, -ae, f. tspañ¿ tuu6! -¡, -umr lxlo poto, -ñ¡e, l¡¿ó¿r f) Pone¡ et voz Insíüd la últimd o¡uió¡. (
incóla, .ee, m- hdbiu^tc ÁZo, -Áre, regar
medYcur, -i, m. mád.rco
\ERBO5 s.tio, -ire, r¿ciar (
¡nu¡us, -i, nr. ,¡¿¿ro Admini¡t¡o, .á¡e, admí¡is- eeco, .ire, corúar IV. SEGUNDA DECLINACION.
praeda, -re, l. botín, prcsa spcro, _ire, esperar (
pugrra, -ac, l, lucha
aglto, -á.e, agita¡ vito, -ire, e?drdr TEMAS EN -o. Nominativo singular acabado en -er. Gramática, §§ 59'ó0. (
tipa, .te, l. iberu ¡ppello, -ire, lJar¡¡¿r vulnero, -áre, Áerir
vilicus, -i, m. ¿rotjcto c¡plo, -ire, c¿¿¿¡ (
curo, -ire, cutot, cuidar PALABR.IS INVA¡IABLES PRTsTXT¿ DE INDICAT¡YO.-CaIeCe de CAR CTERíSTTCA MODAL.TEMPORTL.
rlilla, .ae, l. granja debilito, -ire, dcbilitar In, prep.; con Ac., a; con
I (
ADJETTVOS
delecto, -árc, delcitar
detoto, -Cre, d*orar
DESTNENCIAS
(
I 1.. conj. 2.. c. 3.' c. ¡omal 3.¡ c. mixta 4.n coni
Bonus, -r, -o,ñ, bucto do, dirc, do¡ tunc, adv. €nroncas Acti Pagiva¡ (
l¡3! -ár -Um, p¿t¿¿oso ilomo, -ire, domat v¡lde, adv. mucho, muy
I am(a) (l) l.g' i cap-i- (5) audi irr (
TR DUCIR Y PoNER EN p s¡v^ (en latín).
I 1.. dele-
^LIzaR,
¡ 2.. 'ama- dele- leg-i- (2) cap.i. (4) audi- -5 -ria, _ra (
I Dominus seryos amat.-z. Lupi agnos devorant.-3. Nuntii pugnam I a ama- dele. lcg-i- cep-i- audi. -t -lúr
narrant.--4. Medicus s€rvorum morbos curat.-S. Servus rivi aquá hortum i
i
(
irrigat.-6. Romanorum eocii gladiis barbaros fugant.-?. Ventus ho¡ti mu. 1.. delc- leg.i- cap-i_ ¡udi (
2.t ama- dele- lcri. cap-i_ ¡udi -tis -mi¡i
ros vastat et mali ramos agitat.--€. Ludus discipulorum animos delectat.- 3.. !ma- dele. leg.u. (2) cap-i-u- (3) ¡udi-¡- (3) -ñl -t!tur (
9. Populi alt¿e fluvii ¡ip8s ornant.-IO. Servos bonos dominus liberat.-Ll. (
_ 10_ (
- ll - (
I
/,
- Url\-¡ai. \!8- ab-g-, ->c^e-t & 'tn)
- ' a \.^_r1-i-l}0 ótseb'ee'
@) -)-sUr
O¡s¡nvrcro¡rs.-1.' La -a final del tcma
al cont¡ae¡s€ con la .o de la desinencia, €n
aDr.o: am6.
18
de Ia 1.'conjugación Iorma,
l.'Perrona singular, una .6t ffr-^*"SUSIANIryOS
VOCASULARIO

verper, -¿ri, m. la ladc pi3cr, -gr¡, -\mr Nrczoso


AÍct, ..li, m. cürlpo vir, viri, m. ñ¿m¿r¿ pulcher, -chre, -uan, Áer-
2.' En la 3.'conjugación normal aparece una -i- (-u- ante .nt) como aper, epri, rn. laódí
voc¡l de unión entre el tem¿ y las deslnenciat. En la voz pasiva, la 'I' de la rrbirer, -tri, m. rióúro roJEI¡VOS a¡cef, tr¡, .g,r,,, swoú
2.' persona singular cambia a a. ante .ri¡ o -ne. colbr, -tri, a. ct¡hillo Aotcr, -are, .rlñ] eílc¡mo l€nerr -érá, -ü.I,., ticrro
5.' En la 3.' conjugación mixta y en Ia 4.' conjugación hay una vocal diügeüri¡, -ae, f. üligcncia ¡atErr -tts, -tE! ispcro t¿RBOS
frber, -bri, m. t ¡tcssio frr:ilcr, -é¡r, -r¡¡, lruaí-
de unión -u- ante -nt. aenet, -éri, a. fcrno Colo, -é¡e, cul¿ioa¡
4.' En la voz pasiva, la -I- de la 3.' conjugación mixta s€ cambia en liberi, .6r¡u, m. pl. fu7os i¡¡pircr, .!¡¡, -u.m, dili- €fl¡dio, -ire, ir¡.rrrai¡
.é. ante .ri¡ o -re. mstiaterf -l!i, d" ñ,a.ttto, Sct\l¿ h6beo, -¡re, ¿?rr¿¡
5.' Como la 3.' conjugación mixta iote¡cala Dna .f. en todas las per- irnpmbuc, -., -ofr, t tol- le5o, -ére, lc.r, coget
minirtcr, -tri, m. scroido¡ oad4 tano, -ale, cu¡a¡, saia¡
sonas de este tiempo, resulta en él similar a la 4.'. p*tia, -ae, f. ptrh ¡nla3Gr, -!r!, -sú\ cnt¿ro vinco, -ére, uencer
puer, _eri, m. ar'ib llber, .üm' -u.m, Iióre vivo, -ére, ujuir
.ignlfer, -;!i, m. adc¡a- mlrer, -ón, -uan, míscro
do, portacsundotc, iclc mdli¡a. -a, -tD' macho P^LAaR^S l V^S¡ABLES
toae4 -óri, m. sucgro nl¡er, -¡l¡, -l,d., ttcg¡o Numqr¡sm, ailt. ru¡ca
PRÉPOSICIONES MAS FRECUENTES.
Ver Gramática, §§ 2?I-274.
ako-?e: &lr,tkvt.
A) Cor ,rcusrrtvo. I) o) Arrr-lzrn y TRADUcIR (Indicar todas las posibilidades).
Ad, a, ha.cia, junto a: Agrorum pulchrorum, arbitris impigrie, fabri impigri, generum pigrum,
Nauta ad insulam navigat, el m.orinero rwaega hoda la isla, liber pulcher, liberie aegris, magist¡os integros, ministro aspero, pueri mi-
Ancill¡ ad ianuam Btat' la sin¡ienla está en pie junto a la puerta- seri, signiferi impigri, socero liberq vesperum pulchrum, viros sacros; vin-
cis, habes, legimus, colit, vivo, eruilitur, coluntur, habemuq vincimus.
B) CoN o lBL TrYo.
^cus^Tlvo ó) PoNEB Elr rÁTfo.
In , con acu§ativo, in dica dirección, c, áosrc.
Naut¡ in ineulam navigat, el marin¿ro nauega hasla la isla. Dc los campos ; los hi jos rh lot ,twst¡os ; los níños prczotos ; cl suzgro
x los ycraos ilel homb¡¿ pcrezoto; los libros hermosos; la campos th los
In, con ablativo, indica ulugar en»: en. hombres buenos; cl t tacstro dc hs niños; p.ra los obrcros dílígcntcs.
Nauta in insula habirar, el marinero habita en la isla.
C) Cor e¡rlrrlo. II) Amluen Y TR¡tDUcrR.
A, ab, dc, desde, por: l. In agris aprum sagitta vulneratis.-2. Socer genero librum dat.--3.
Nsuta ab ineula ra,avigal, el marínero nat,ega desde la islo. Caesar (Césor) eocer Pompeii est, sed Eooet generum non emst et geDer e
Nauta a filio vulneratur, el marine¡o es herido por el hijo. soce¡o vincitur.--4. Magiercr pig¡os pueros non laudal sed impigris pueris
Cum indica conrpañía o modo, ¿o¿.' libros pulchros dat.-S. Diligentia puerorum a magistro semper laudatur,
nam pueri boni impigri sunt.--ó. Magister libros pulchros liberis virorum
Nauta cunr filio navigat, el marinero natega con el hijo. bono¡um dat.-?. Miser puer oculos nigros habet.--{. Pueri et viri impigri
Naula cum gaudio ad insulam navigat, el marinero na1)eg(t con multos libros legunt.-9. Piger agricola numquam agrum Irugiferum colit-
alegría hacia la ísla, 10. Ilispania liberorum virorum patria est.-ll. Mieerum aprum in 8gri8
De, de.,lesde: §agittis captamus.-I2. Teneri agni a lupis devorantur.-13. Pueri.-impigri
Nauta rle rnuro in aquam cadit, el marinero cae del nuro al aguo. in lud-o sedent; libros pulchros legunt et a magi-stro erudiuntur.-{J4, ' Bonus
agricola vir bonus est, agros frugiferos arat, pulchras malos et bonas piroa
E, ex, r1e. rlesde.'
colit; mali fecundae a piri frugiferae sunt.-Is. Tenera puella pulchra est
Nauta ex ineula diecedit, el marinero sale dc Ia ísla. et in agris vivit.-16. Medicu§ aegros pueros sanat.-I7. Virorum impro-
Co.-¡urc¡orrs cooRDrN^DAs copur.?rrrvAs (ver § 332): et. {ue, atque, borum vita mfuera est et a vi¡is integris non laudatur.-18. Socer genero cul-
act /, trum dat et gener cultro aprum rulnerat.
_ t3_
-12-
I
(
!dra\€?tuf
(
(
III) PoNER EN lrrríN. 2., La 3.'conjugació[ mixta toma uns -I- atrte esta .e-r de modo que (
eD este tiempo resulta similar a la 4.'conjugación.
Cazamos jabalícs en los catnpos, El suegro th al ycrno un hermaso libro. Pn¡r. rup. INDIc. DE Sfrllfl: eramr cralr Gralr erlmutr eratiar erant. (
Los libros no ton qradabbt Wra los niños ,Etli6cnles. El mteslro oma o (
los niños <liJigaues y no alabo a los hombres prezosos. Ias hijos del m¿cs- ***
tro ticncn bs ojos rcgros. El ampsino dilígc* cahíoo tuü.?anos y Wrul¿t (
Norrs s¡¡tticrtcrs lux¡LIAnEs.
lructílcros, ara los campos y es olabado Wr las hombrcs buenos, Los niños el que pryelitiL un collPLEuEt{To DIREcro Para
(
enlcrmos son curados por el nú¡lico. Yerbo transitit¡o.-Es
(
completa¡ y pr€cisar su signilicación:
Puella ¡m¡t reginrmr h niñt oma a h rciru. (
IV) LEcrus , rx¡rrs¡s v rRADUcc:óN.
(
Agricola aprum cultro vulne¡at in agris et filiis monstrat. Agricola bo- I/crbo -iúransitit¡o.-Ee el que qgqlg_rl-!9b-rr€q&csiáo
-DIREcro: -ahrcJ pre-
cisa, por lo que no necesit¿ coMPLE¡úENTo (
nus vir est et pulch¡os pueroE habet. Pueri agricolae libros legunt et a ma.
gistro laudantur. Sed apros non captant nam pueri parvi sunt. Puclla plorat, h niña llora, Puer curritr d niño cor¡e. (
Compbnento indireclo.-Además del coMPEMENTo DIREcro en acus^- (
CuEs¡¡on¡s.-a) ¿Cual cs cl sujeto de vrü''c¡,i? ¿Por qué? bl ¿Et qu¿ cdso 1,vB
aprrim 7 cultro? ¿pr qué? cl j,Cuil cs el complcmcnto ¿írccto dc h^betl ¿Er¿ qu¿ T¡vo, lo; ve¡bos transitivos pueden llevar un coMPLEMENTo INDIREcTo en (
caso ta? Poner cstat pslab¡as cn genitit o plu¡al. d) ¿CoD qué plabra coiaic¡t4 air? orrtvo, el cual indica la persona o cooa que se benefici¿ o periudica de lo (
e) ¿En qué cato va a l[¡rri.tt!l ¿Por qué llcoa ¡tcpstün al ¿Qué olício dcsct¡tecfu ef,presado por el verbo. Asimismo, los verboa intrsnsitivos pueden llevar ün
en la o¡aciór pasiva? f) ¿Cwál es ¿l suicto ¡ncbnrc dcl ucrbo leü¿l.rntut'! ¿Cuántos (
stjetos hay cn etta ordción pdsira? ¿Eb qué caso ilcbc i¡ adz uno? complemento en Dlr¡vo.
(
Dominu¡ d¡bat don¡ scrvig
tr*om. suj. ve¡bo Ac. compl.dir. Dat. compl. irrdir. (
El señor dsba regalos a los sic¡uos
(
V. SEGUNDA DECLINACION. (
Bcllum patriae nooet, la guerra perjurlíca a la patrio.
(
TEMAS EN -oi nominativo singular en -um. (Grsmátics, § 61.) Nom. suj. Dat. compl. indir. vc¡bo
(
*** VO(;AITULARIO
(
susrlNlrvos 6tudi¡m, -ii, n. cstudío,
Pr¿rÉnrro TMPERFEcTo ¡r rxorclr¡vo.-CluctrnÍsrrct uoDAL.TEMpo- alíción (
Ar¡enturn, .í, n. plara
telum, .i, n. atrw (o[en-
ml:.ba-. etma, -óruu, n. pl. armas siv¡)
(dclcnoivas)
_i, n. oro templom, -i, a. ranplo
urum,
D¡s¡r¡¡c¡rs bcllom, -i, n. Bucrra VERtsOS
N," pr¡so¡¡s Con 2 C.,j 3¡ C. Norma] 3.. C. Mirtq 4,. Conj. ceelum, -i, n, cielo
Activa¡ crllr¡, _órúrnj n, pl. cam. Aedifico, -áre, co¿sr¡¿¿¡
Pa¡iras
aperio. -i¡e. aürir
1.. ama-b¡_ dele-b¡- leg-e-ba- cap-i-c.b!- audie-ba- -m donom, -i,t don, rtHdo deocendo, -ére, d¿scendcr
2.. ama_be- del¿-b¡- leg-e-ba- capi-e.ba_ audi-e-ba- -6 -ii, n. ñotp.:a-
f,orpirium, dico, -ére, d.ecir
z 3.. ama_ba' delc.b¡. lege-ba- cap.i_e-br" audi-e-b¡- -t -lur lidad f¡cio, -ére. /¿ac¿¡
imperium, -i;, ímpctio, 8ero, -ére, Llet¡a¡, hacc¡
-i t.. am¡_b¡. dele-ba- leg-e-ba- cap-i-e-ba- ¡udi-e-ba- -ÍrE! -É¡tr ma¡do iacio, -¿rc, lonzor, cchor
!! -tir oppidrm, -i, n. pl*a lucrtc includo, -ére, eucrmr
l¡r¡¡-b¡- dele-ba- leg-e-be- cap_i_c_ba_ audi-e-ba- pilum, -i, n. ¡aóaüno iudico, -it€, i¡¡z8dt
3.¡ dele-ba- leg-e-ba- cap-i-e-ba- audi-e-ba- -nt 't¡lut p¡Aemium, -ii, n. premio labo¡o, -Á¡e, trabaia¡
proclium, -ii, n. ó¿r¿r.l¿ r¡,oceo, 'ite, ilañar
acülum, -i, tr. erca¿o olfero, -lerre, olrecer
.tilú!, -i, m. csdlo (punzón pugno, -ire, lucáar
. Ver Gramática, §§ 18f-I82. para cscribir renio, -ire, acrur
Onsrnvlctoxos.-l.' Las conjugaciones 3."
el tenla v la ca¡acterística -ba-
y 4," intercalan una .€- entre &¡¡u¡4o
U Frc
D',O.O -dÉ i ilifaf
tLn¡aol" tob,¡.^ao u, oto,.
cual
- t4- -15- T, ¡.
I
I
<)
"diYf?- k2 \r-qn+ /*^ W3 dol \r*-^*¡A ao,Lr+¡>+-€)

I) Axrr,rzan y
rR¡DUcIR (Indicar todaa las posibilidades de cada palabra). E
III) Po¡ien r./rríN.
Í Argento, armorum, bella, castris, donis, caelo, imperio, oppida, praemiiq
las romatas huíon b gu,erra, edífiuban krmosos templot y olrecí-an
proelium, pila, telis, templa, hospitio, gerebam, iaciebat, pugnabatur, aedifi. In gucrro no crc anda por lot @t tF inos,
cabant, offerebam, descendebatis, iudicabas, nocebant, veniebamus, dicit, a los dioset gratdcs rcgalos.
.pucs bt guzrras pc¡iu¿ier. a b o{íaitura. Lot niños iban toilor loi ilios a
aperitur, laborabatig includit, includebantur, faciebatis.
b c"cu¿h. El musr¡o hs narrabc lcycrdos antigtns. Los üños ¿scribían con
VOCABULARIO el estilo y el nnstro ilaba premíos a bs bu¿noi y ccnEuraba a las Wrezosos.
§¡ISTANTIVOS rrrortl¡or, -a, -l¡in, ñaarlo punio, _irc, casd6ar IV) Lrcrunr" .rNfl-rsrs r rR DUccróN.
-Aoiry, tc;-l:'dttta ¡c¡ibo, .óre, .ft!i, -ptum, Daedalus, vir magro iugeuio praeditua iu i¡sula Cret¿ eruls¡¡t Ibi ty-
VE¡EOS
tale\ -ae, l. casco cscribi¡
rsmus Crets€ Daedalo hoapitiuffiÉtÉE8t ct Dsedalu8 rnagrum Labyrin.
inféri, -órum, m. pl. /os Accipio, -Ere, .cipi, .cep-
tnñ, .ecibi, ac¿pta¡ PALABfiAS INVARIABLES
thum tyrauo aedificabat. Sed postea §raonus Daedalum cum filio ia La-
forica, -¡e, l. hrisa, co¡dza .dmino, -ér.e, -mi¡i, -mi¡- byrinüo includit. Tunc Daedalue alas pinnia et cera facit et humeria acco-
modur, _i, m. modo, mcdifu .ú, a¿rñiti¡ Ad, prc. de Ac., o, hacía
modat. Deinde cum filio evolal Pue¡ d¡s i¡ cado sgitabat,6ed c€ra alarun
numÉros, -i, m. ¡úmcro crucio, -ire, ctorñcntd¡ atque, coni. /
¡ab¿ll^, -ae, f. tablilh damno, -ire, condanar coridie, sdv. dia¡i¿mtuc liquatur et miser puer i¡ u¡da¡ cadit Interea Daedalu¡ in Italian veuiebat
phcco, -ire, -cul, -itu.m, deind¿, ¡dv. dc¡puis et io pulüro templo alaa dei¡ offe¡ebat.
ADJETIVOS agr6da¡ ibi-qne, y altí
Doctus, .a, .ram, sabio, doc- praehco, --re, -ui, -irum, primurn, adv. priira¡amcntc CúEsrroNEs.-r) ¿Qu¿ ct aial ¿Sabct lo qw cs zna e¡rooidóu! bl ¿Er qul ceo
-que, conj. enclítica / r¿ i¡¡¡la? cl ¿Qué clatc ¿c coñpLñc¡lo ¿¡ Drcd¡Io? ¿Por qui oo ¿¡ d¡rlvo? d) Dc-
cir cl sujcto y los cqmplcmentot ili¡ccto c i¡diecto d¿ ¡edlflclbst. el ¿Et qué caso
,úr¡ plnni. y ccr:e? El iltat¡tr.c¡tto y la mucrh 5¿ ponc c,t atlaioo. f) ¿Cu¿l ct al
II) Axllrzrn Y TRrDUcrR. complcmcnlo ü¡ccn d¿ f¡¡ltl ¿Et qué ca¡o dcbc ü?
l) Studio imperii Romani magna bella gerebant. In bello arma telaque por.
tabant; galeae et loricae €t scuta arma appellabantur; pila, hsstaeque et gla-
dii a Romaais tela appellabantur. In proeliis p¡imum pila iacebant, deinde
gladiis scutisque pug¡ebsnt.-2) Romani magna et pulchra templa deis et VI.-ADJETTVOS DE TR.ES TERMINACIONES.
deabus aedificabant, Templa auro ¿t a¡gento a Romanis ornabantur atque G¡amática, §§ 80.8I.
deis deabusque magna don& Rom¿ni offerebant. Mortuorum animae ad Infe-
ros descendebant, ibique iudicabantur. Malorum animae damnabantur, punie- FuruRo rupERFEcro.--trmcrnúsucas xoDllEs-TEr(roarr,rs: 1,. y 2..
bantur et multis moüs c¡uciabantur. Sed bonorum animae laudabantur et conjugación: -b, (1.'pers. sing.); .b¡. (2.', 3.'pers. sing., l.', 2.'perc. pl.);
in deorum numero admittebantur.-d) Castra et oppidum a Romanis cx- .bu- (3,'pers. pl.). 3.'y 4.'conjugación: .o- (1.'pere. sing.); .o, (resto).
pugnsbantu¡. Magnum bellum gerebatur a Romanis, sed agricolae bellum
non amabant, nam bellum agricultu¡ae nocet. Bella multos captivos Romanig f)¿s rr.rzrvcus
praebebant.--{.) Puer ad ludum cotidie veniebat; magister docta verba pue- N.o PIRsoN^s l.¡ Coni. 2.. CoDj 3.. C. Norm- 3.' C M¡¡¡ 4 co"j
¡is dicebat; pueri t&bellas aperiebant et stilo scribebant. Magister bonis disci- ,Actieas Pagiv¡!
pulis praemia dabat, pigrosque vituperabat. Puer sem¡rr laborabat et multa -o(1..,2l) -r'r( 1,..2t)
praemia accipiebat. Magist€r saepe fabulas narrabat. Fabulae pueris multum E
l-. am¡-b- lrr-r. leg:r- ctp-i-.. ¡udi-¡- 'e(3..,4') '?(3..,4.¡)
placebant. 2.. ¡ma-bi-(l) l¿.,r¡utrl lcg-c- ceP"i'e' audi-e^ .a -rir, -tc(l)
VOCABULARIO sma-bi. la.to-ti- lca.c- caP'i-e- rudi-c- -t -lBr
srrslANl¡vos lDrEl¡VOS exculo, -áre, estat ¿este- IJ ama-bi- delc-bi- leg-e. cap_i-e- audi-e-
2.t ¡m¡_bl- dele-bi- leg'e- cap.i_e- rudie. -tir
Ale, -ee, f. dla P¡¡edit¡¡, -a, -oo¡, bta- ligneo, -Ete, licui o liqúi, tr 3.. am¡-bn- dele-bu- Ieg.e. caP-i-e' audi-¿- -¡rl -¡It¡tr
cer¡, _ae, [. ccra do, N@kto d¿
Daediln¡, i, n. D&hlo lundírsc
hurné¡o¡, -i, m- homb¡o Notr (l). E¡ Ia voz paeiva la -l- de la cs¡scleristica (cn la l.¡ v 2.. conj.) p.s.
ltalia, -ae, ,- ltalid VERBOS PALAARAS ¡NYAR¡AI}LES e .c- antc -ri! o _re (ama_be_rir, ema_be-rei dele-be-rir, dele-be-re )
Labyrinrh¡¡, 'i, m, cl Ld- Accomodo, -ire, athptar Cum, prepos. de Abl. con;
be¡ínto lde Creta) cado, -ére, c€cidi, c¡.um, conj, cuando, como tr'uruno ¡r¡p¡nrrcro DE Sullf : ero, eria, erit, erimur, eritio, crunt.
}¡ínna, 'ae, f. pluma iItrlete a. a fl\. eür etdnlo
unda, -¡e, f. o¡da" oh evólo, -ire, solir oolando ¡rortea, adv. dcspzés ***
-t6- -17-
(
ii I
(
(
(
Norrs s¡xrÁcr¡c s ArrxrLIá¡Es,
f) A¡,ruzrn Y r¡¡{DUcI& (lnücar todao lar poeibilidader') (
1.. Cor.cod@rciq dcl djctíao con d usto¡titto (Gram., mia- § g6).-Un (
mo adjaivo pucA¿ pnientar "terminacione¡ diler¿ntca para cada uno de loa Fidi g€rvi, doctir verbia, vitsm bestarq aeüficia pulchra, magno incen-
trrs género!. Debe toma¡ aiernpre el género, número y caso del nomb¡e al dio, alt¡e fagus, mirae cl€mentisq aedificiia pubücis priyatisque, latir rpa- (
que califica o al quc rirve de prodicado: tiis immensi caeli, nitida 8rm8, nigri Afri, clarorum virorum. (
ro¡¡ ¡lba ert pulchra, l¿ roso bhi.a cs h¿nnosa. E (
II) A¡,[¡Z¡n Il)S VERBOS SIGUIf,NTES Y PONERLOS EN PRDSENTE rMPER-
vir improbur non est bestus, el hombrc mohtdo no es lcliz. FECTO DE INDTC T¡vO DEL IIISMO miUUAO t prnSOX,t. (
Audiea, ma¡ebimuE, inveniemu§, inseret, subig"tis, Iavebo, delebitur, vi. (
2., Susbnti¡¡qción &l ailjetioo (Gram., § 8?).-Tanto en latín como er¡ debimur, eervies, errabimur, defendetur, fugient, oppugnabimus, terrebun' (
-
español, el adjetivo puede uga¡se haciendo las veces de sustantivo; en mascu- ¡u, diripietur, occidentur, amittetur'
(
l¡no, para des¡gnar personas; en neutro para deaignar cosas; eatas persons!
o cosas pose€n la cualidad expresada por el adjetivo: (
III) A¡ruzrn Y TRADUCIR.
Boni patriam auant, /or (
anan o la wtria.
bu¿nos
l. Medicu¡ €,st doctus.-2, Sersi ¡unt Iidi.--3. Doctum magiatrum amabi
Mal¡1n eal aetemum, el mal cs cterno; bota eunt caducr., (
bbus rcn caducos.
tror mus.-4. Boni pueri in ludo docta verba audient et a docto rnagistro eru-
dientur et laudabuntur.-J. Viri impig in agris manebunt, in l¡ti¡ eilüa al- (
tas fagos inveaient, aprosquc aagittia vuluerabunt, agros colent et aratro ara- (
3.' Formacün de dguos dt¡crbios de modo.-sustituyendo la termi- bunt; malos pulchras pirosque frugileras inserent, vitam beatam üven! nam (
oación
_.u¡ de un adjetivo de tres terminacion€!¡ por .c, ¡e fo'rma el adverbio vita libera in latis agris semper impigris viri-s placebit.--ó. Tener puer, ab
de modo correspondiente (Gram., § 253): impigro magistro erudicris übrosque pulchros leges.-7. Afros bellis asperis (
B,olntt, btuno; trlne, buznoncüe,. malur, malo; male, mfu populus Romanue subig€t, nam dei boni bonis et strenuis aemper favebunt....- (
DEnte. 8. Memoria claro¡um viro¡um semper manebit, numquam delebitur; semper (
bonorum yi¡o¡um miram clemenüam laud¡bitis.-9, Clipeur et lorica su¡t niti-
da.-I0. Imperia et victoriae Eunt fortuita.-11. Pulchra Romae templa mor vi- (

VOCABULARIO debimus,-I2. Aedificia publica €t privat& sacra et profaaa ab impigris labria (


aedific¿burtur et pulchris Btatuir omsbuntur.-13. Avarus 8emper pecu¡iac (
st sr^ñ¡tvos morr¡fcr, -ü¡¡, -Er¡m. fljio, -¡rG, fi3i, ¡u¡t
rrviet.-I4. Caelum plenum stellarum spcc-tsbimuE, nam €§tr¡ per ampla
no¡ tí | cro, mo¡ ¡¿1, loul apatia infiniti caeli semper errsbunt.-15. Bellum diutur¡um geremua; bar- (
Aedificium, ii, n. eülicio inrcro, -Etc, .eEvl, -rirun,
eretrum, -i, u. arido nirid¡r, -., -Ú1m, útido_ atatcrlar. ¡rÉerd¡ biri venient et mis€re ten€ro€que pueros rapient; sed pueri a viis strenuis (
a6lruÍr, -i, n. ¿sr¡o b¡illa¡t¿ invcnio, .ire, .v-ni, .vcn. drenue defendeotur; barbari fugien! s€d mortilera.e eagittaa non vitsbunt 6t
plcnur, -a, -aú, plc^o. ltEl. cicorattur (
clernentia, -ec, f. clcm¿¡cia
Uc¡o magno proelio delebuntu¡.
clipeus, -i; -ana, -i, csculo
p.ivitr¡!, -¡, -tE. p¡iwü
maneo, -ére, maDll, rnal- (
incendium, ii, ¡. i*culio publicur. .e, -o.t,
íDt'¡, w¡naÉcc¡
memotia, -ec, l. mcmori,a, lu[l! -1, -¡tnr J¿ro
ptiblico occido, -lrc, -c-¡di, -c-r¡¡n, fV) Poxrn EN l.rrÍN. (
recuerdo, é¡aca (
rolum, -i, t. suclo, basc opgÚ.jno, -ire, dtucú Nucstros catrpot se¡án dcoaidos pr los bórbaros. Seremos úbdos
verbom, -í, n. palabru VE¡BOS ac'fiio, -lre, tcn)ir por los bucnos ! tcrcmos censurdos por bs malos. Los riratas scrá¡ temí (
Amitro, .Ere, -rni¡i, -mi¡- eubigo, .ére, .6gi, -acturt,
dos sicmpre por stu enemigos y por sut amígos; nura amarcmos a hs ü. (
Y ttlm, pcrder, dcjat ¡anos. La tempesra¿ asuttaró a los marírlcros, pero los mairros llcgarón a
ADJET¡VOS PRONOMBNES
audio, -ire, oír, cscuehar terr¿.o, .Er.c, .ui, .ílurn, (
Afer, afra, afranrn, alrícano defendo, -Erc, -fcñdi, atcüa¡, otutla¡ la orilla y ll¿t¡d¡ón a sus hi jos diarimante h coniila El macstro uslígoró
altus, -a, -orn, aüo. hondo -f enaan, deleader, olcjo vldeo, -irc, vidi, viror, a los dkcípulos Wrezotot y dará grarules prcñüos a los niíos ilügentes. Los (
amplus, -a, -rrn, anpüo deleo, -Ere, -6ü, -étrrm. niños dügentes serón qlúdos por cl mustro.
beatus, -a, -urn, lclü dest¡tti¡. ho¡m¡ (
clarue, -a, -orrn, cloo, gla diripio, lére, -pni, rep. PALABAA§ ¡IW¡,RTAELES (
rioso, brilla¡tte
fidua, -¡ -um, lieJ
-lrrrn, saqucar, toht Nele, edt. malaacntc v) LEcrunr, r rR ¡ruccró¡{.
(
etto, -áte, ir crrantc lr¡oxt adr. p¡or¡ro ^NÁLIsrs
latus, -á, -¡rm, ¿¿c¡, faveo, --re, fav¡, f¡r¡tum, Itrenue, adv. oalic¡ccnanlc, Patria a barbarig oppuglabitur. Mireri agricolae bello terrentur et in op
mirue, -a, -rlra, adm*a (
c lau*ecer. protc¿cr dctioúne¡tc pida lugient. Multa aedifici¡ publica privataque incencliis delentur; agri a
(

- 18
- _ 19_ (
(
)

ba¡ba¡is vssta¡uaiü, Templa deorum a riris improbis diripieutur. Pueil PBoNoü8sEs FosDs¡Yos.
(Gramática' § 122')
virique male rspientur et occidentur. At pstris Bemper vivet, nam a viris
st¡enuir defendetur" Taudem vi¡i ¡trenui barbsros vince[t et fugabunt ao. ' ut Fosf,EDoR VAÉ¡OS POSEEDORES

lumque patriae strenue lib€rsbunt et suis lib€ris ütegrum servabunt. NóC 1.. p€IE. Eer¡lt mea, meumt
mío' no6ter, Dostrs' trodru;' ,ru";rro.
vealert veslr¡t veatrumr ?¡¿6rto.
patriam amabimua et memo¡iam claro¡um ürorum rr¡mqu¡¡m amittemu¡. i 2,. p€rs. tuurt tutr tuumr
,¡¡rlo.
CúEsrIonB.-¡) ¿Cwíl cs cl suicta ogct c ¿¿ oppr¡fr¡.bihr? ¿En qtú c¿¡to oa? 3.. p€IE. sUr¡tt tuat
6Uumt kh é1, de üos...)
'¡¿rro'
¿Por qu¿? b) ¿En q!á tiempo rd tcrrcEti¡? ¿Cwól á- cl-sujeco ¡aciinte dc cstc ¡tc¡bo?
¿ErL qu¿ cctq oo? cl Conoicrtc .í
acaiod 14 1-" ordcüt\ d) ¿Qu¿ cdso cs mileri .ari.
colae? ¿Qué olício tlcscnpcíra ct su o¡acü¡? e\ ¿Cuú¡es pahbres hcy ¿n pñvst¡quo? VOCABULARIO
¿Qu¿ otrer coniuÚciottct coo¡di¡sda copuhtútas co¡ocm? * ll
¿Como concie @L Di-
rerl y a¡ricolac? ¿Pwdc cot c¿raa¡ aB tt/,ttañtioq dc la 2.. dccünacióL con un odjctfuó recriló¡ur, 'e, 'om, sacl- peto, -¿¡e, -riYl ('di)' d',
dc la l:? ¿Et qul circu*tanctas?
StIsIANTrVOS
lcEo ttu-, p¿di¡, busca¡
f.r¡llt+ 4, m. críado ¡rlrr¡¡. -¡, '¡¡¡, ¡c&¿do quie.co,'türer q¡tivl,
ff¡tiitia,,,,' 4'1, ¡. duldú¿ rupcrbur, -e, -un' soücrürio q¡i;ün, dcqcp¡.tqr fli
tfrlia' -¡e, l. 6¡a'Lo, $a' aGtu, , -r, -ürl, t¿r¿ld¿cto tat aranquilo
VII._TERCERA DECLINACION. tilu.l, ittratQÚck' re!o, -éte, rcl, rcclüb,
blmlcitia, -.G, f. .¡¿mi!' ,. vEnBos ¡egii .'" :,
TEMAS EN LABIAL. (Granitica, §§ 63-67.) ud. odio A¡e, .ó¡c, ñ¡i, ¡ctr¡ñ, ,J¿- ¡¡p!o, .ü¡e, 'li, t¿¡ tcatalo
l ficülum, -1, n. P.l*a' o@, llÚ,c.t rto, 'E!G, atcd; !üt!ü'r Gt
Pn¡s¡¡rt¡ DE suBJuNT¡yo.-{ln¡,cr¡nísr¡crs MoD LEs-TEMpopÁLEs: ' hru.bq rrcggo btbó; -¿rc, blbl, 6eüa to',cn ¡ic, r,ttktü :.-1
I.' conjugación: .o. (que ae contrae en €. con la -a- del tema). Restartes oiilomph¡¡, 'i m. /jlásolo c¡pio, !¿r., c¡pti .¡pEEr ¡ubqo, .irq -¡1,'ItE¡oi.r¡.
iri¡ccpr, -iPi¡, m. PlrciPc cogar, loñ@
conjugaciones: -a-. '¡¡t¡c, 'bb, l, ciudd ' valeo, -Ere, -ú1, tq tttal¿
ccrao, -ürc, crcvl, critnra, - r'i
dá¡m, 'i ¡. ¡ri¡¿ oc ¡, ¡lúti¡ gtti¡, dü c c¡ ¡i¡
l.
. PALABMS IITYA¡¡A¡LES
DEsrNEtcrr! vlriu¡r, 'ti, u. oicü
N Pmso¡us 1.. Cohj. 2'^ Co¡i. 3t C Norm. 3.. C. Mült 4r Cotrj. _it d¡Étto; -irc, Ado
Active¡ P¡¡ir¡r votErn. n' Üota, Promctd odo, edt¡e (c¡¡c)r 6ü, Bcnc, edv. á¿c¿
-ctrÚ' comcrt co*umit ac, adv,.ao; coni: qaa no,
l.¡ ¡r¡(¡)-r- d¿lc-e- lcc.- c4-r-a- rudi-¡' .D -t ADJEI¡VOS Y IROI{OUBf,ES cvcaio, -itc, cvinl, cvcE' wta quc no; quc lco\
2.. r¡¡(¡)_o- dclc-¡- lcae. c¡p-r-¡- sudi_¡' -l .d¡, .tr !:Urñt succ¿c¡, ¡cluÜo r¡rl¡¡ dc temor)
Alicnr.r, 'e, 'am' aicao excnceo, -;Br, 'crcul, -cr Lz,¡p¡, s t emboto
q 3.¡ ¡m(¡).c- delc-¡- lcg-e. clp-¡-r- ¡udi_¡- -¡ d. a*u, -,,, 'r,,,ñ, quzrido citúÁt, ciaciao¡ ¡bi. ¡dv. i-¿ ¿onL; ¡¡niñ-
caútur. -a, 't'ñ, ccuto mctuo, -Erc, -ui, tem¿¡ ció¡ cactdo
¡.. ¡m(r)'c- dclc-¡- lcg..- cepi-r- audi-¡- -D[t hotrótl¡, _t, '|,.ñ, hon blo ño¡n€o, -;r¿, -ri, .II¡ú, utir¡¡rú, intcri. oi;¿i.
¡m(¡).c- dclc-¡- lcg'e' capi-e- ¡udi-¡. -li! har¡tú, '¡, l.m, ingroto ttdtc¡ti¡
am(¡)-c- delc-¡- Ls.- capi-a- ¡udi-s- -nl -nio¡ ¡¡inict¡!, -¡, 'tm, cncmito r*io, .í*, no sobcr LOCOqlONTt :
laie, 'c, lco¿, li&ro oplo, _irc, ¿esáú¡
¡oalcai t¡, _l¡omr tuarrto pcrdo, .órc, {idt, -itEn, Gr¡d¡¡ ¡aE¡c, do b 6rt
Pn¡ssNrr DE suBJUNTrvo pe SUM¡ aim, air, sit, aimu8, Eiti6, EinL qú. qué; qrlL, qLür pcrdcr, orruitar - cí¿¡
Pnoxou¡n¡s pERsrNALEs. (Gramática, §§ ll?-l2l) :
I) AN Lrz^i Y TrrDUcn"
S¡NCI,LAR U¡bes, u¡biu¡¡l principibus, principe, plebiE, plebi, plebem, dapes, opie,
1.. pe¡s 2.. p€rs 3.. pe¡s. 1.. pe¡s. 2.n pers. 3r p€re trabi¡, ¡tirpes. Srpiamus, agatis, pet8D, subeamu8, metuss' Perdant, quiescst'
cdsmu8, opt€nt, capiatis, valeati!, e¡erceantur, oefDarEus.
N. ego tu
te s€ II) Po¡¡n EN r,irrÍN.
c. mai tui sui lnostrum,'i vest¡um, -i Como
D. mihi tibi oibi
I Para las ciudodet; rk hs príncípes soberbíos; Wra h Plabc íngrata; de'
nobis vobis I
Ab tc singular mos gracias a los ilioses; teamos bugnos; ¡iilamos oino; que cl maes,ro ocotl'
*je a los niños; tomcmos b ciudad; tcnamos 4l prínciPe sobe¡bio.
T¡as el ablativo se une a veces la preposición cum: mecum, colmigo;
tecu\t, contigo; eerrtrm, consigo; nobiacum, con noso¿ros; vobiscum, co¿ III) Usos DEL pRESENTE DE suBJUNTrvo. (Ve¡ Gramática, § 186.)
oosotros. ll Erhortadón.-Amemug patriam.--Cautus sis.-Sapias'-Nostra vitia'

20- 21
-
I t

non vitis ali€na cernamus._CrstiaE d€iE rgsmuE._Honesta p€tsmur._Su_


beantur inimicitise.-Bo¡u¡i vinum bibamu¡.1_fr-"r*-i"iri.lt_¡g"
parra.-Ne (="") ,i-* i"s,"ti_U;L. er tp¡inci. =¿ol
*I"T-ffT^T-f.-rivat
pem oetc¡damu¡L
2) Dcsco.-Yabant viri boni,,sint pro6pc¡i, Eint b€ati; stet urbs praecla- 1'trI,_1ERCERA DEüINACION.
ra.-Bene evenial--§it übi terra tev¡._lJ aei TEMAS EN DENTAL (Gramática, § 68.)
[.a*i_U]."_ ca¡u¡ aim
bonis vi¡ia.-Uti¡am parria ralva sit._Uti¡¡m ;";;;-;.""-;;üat._Utinam INFNTT¡Vo DE pnEsENrE. (Yer Gramáticq § f7¿ B.)
¡obis victoria detur.
.3) Ordan;-Qúwas.-Vcniat-Vilicug
amicorum amici sint amici no¿tri.
f¿mulis bonus sit._Noatro¡um suM 1.. conj. 2.. conj 1.. c. No¡rn 3.. c. Mi¡ta 4.. coni.

_, 4)
lre
Prohibición
-(rlc-: quc no).-Ne faciat._Ne dubites._Ne venlat,_
aeryum occidat domi¡us._princepe,
dclé-re leg-é.rc cap.ü.rc audl-re
ne tua vots te moneant, sed publica
vota. delé-¡i leg-i
I
I c¡p-r áúdl-¡i
5) Dcübaacün.-Qlid faciam ? Quid agam? Ubi filium inveniam?
6) Oraciorus subordindas--a) F¡¡r¡.e s._Vi¡i. boni pugnent, \a (:Wa Not4s.-L.' En la voz activa la c¿r¡cteristica era primitivamente {e,
guc) patiam libereot.-Edamus ut vivamua, oo¡ ür¿mul it edamu¡._Viri que se cambia ct¡ .ñe entre vocales; la -I- de l¿ 3.'conjugación cambi¡ a é
Donr arma capiant, (=para
De ¡nte -re (ver Gram., § 215, A). 2.' f,n la voz pasiva -re cambia en .ri en
'aint, qu,e noJ barbari urbem expugneut._J) Cow- la l.',2.' ,f 4.' conjugación; en la 3.'conjugación el infinitivo paaivo ee for-
11.^,1l1*r=P"p"li beaü ai .phioaophi i = ¿",iiüt-,.___-c) Cox-
cEslv^s.-Srt eacrilegua, ait flagitio-rum... "-
viüorumgue p;rirrr. ma añadiendo directamcnte al tem¡ un¡ -i (ver Gram., § 2f5, B).
y:,?* "*,..).',.;§int 9¡ae^ aupc¡bi.--Cur¡ t=r"ü*f ,¡" -iá"o", 1cánctd+
*-"o El rrv¡¡¡l¡rIvo puede urarce como suJETo o coMpLEMENTo »Inecro de al-
i:yi::.r, .r,:.. habea.--d) Co¡¡p¡¡r¡vrs._Monco te, ut ( : qu) r'.,rict'- gunos verbos (ver Gramática, §§ 216-221).
¡um.
lugr:9.--Uptemus ut ( = quc) amicus veniat._Timeo ne ( :iu¿) imicu¡
f,l INF¡N¡Trvo con un suJETo EN AcusATrvo fo¡mc las oR c¡oNrs DE .
ven¡at.-t\eacio quie ( : quián) sit. INF¡NITIYo, que hacen de su.¡¿ro o de coupL¡urrto DIRECTo de algunoa ver-
bos (ver Gram., §§ 34f-34Á).
IV) Poren ¡n r-rrÍ¡. Si ee añaden las dcsinenciaa personales o loe infinitivos de preeente de
Dcleadamos 14 ñtrío. S¿omos cqaros. Scil scnsa¿os. la voz activa, te¡¡d¡emog el:
Ojdá se sahtc et imiso. o¡"t¡ to"_i¡iÁ
Comtmos poru úvir.
is'ü1á"',,iiíír.*q* ,%, a Pn¡rÉnrro rMpER¡Ecro DE suBJuNTlvo.--{amcr¡nísr¡cr MoDAL.?EIrt-
:!:9": aT et,si.cruo-^o
'; 1,,.t!d; ;; ü;;;.'b;';í;;Íán ,"o ,*- POR.AL : -l'rF.
a s us'hi j o"' ¡-'p,i e;:;aff ff{ffi! ?lli#* y;x
v,.to por tos ctcscos dcl D.ublo.

Dcsco que los omigos ocngot-'Tcmo que cl niño


;;"1.-
"^" * N P[nsoN^s lr Conj 2.. Co¡j. 3.' C. NorD. 3.. C Mirt¡ 4'. co¡j.
Activ¡¡
I)Buüxc¡ a
P¡di,
V)' Lrcrunt, r¡Á¿rsrs y rRrouccló¡. 1.. dclc-rc- lc¡=-rc- C¡Prl_l? ¡odi.ro- .t
É
2.. lm¡54- dclc-¡c- Icg-c-rc- crp_É.fiF ¡udi-to- .' .ri¡ .¡c
Viri
Romani, b¡rba¡i urbem multis copiis oppugnar¡t. Urbem 3! tEa-nt- crpftlc- -t .lút
ut (=pra quz) liberis nostris liberam delendamus, dcle_¡c_ leg:c'tc' ¡udi.rc.,
pát i"rn'i,".rl-.r"r".1ign"rio,
ne (=para quz no) Íitii,,ost.i . barbá,i; ;;;ü,*.-il;""T;i'strenui, l¡
(:para que) liberi noetri in libe¡a ,.¡" irí"¡"
",.u"ou,
ut I delrrc- lo¡_c-re_ crp.e-?e. godi-rc- -¡[t¡,
.tt¡
.ñ¡t
dent,
r;;i" vicroriam
"r.i.";;;"
2.. dclc-rc- lcg-c-r"e- audi-re- úlD¡
3.. am¿-re- delc.rc" lcg-_tc- rudi*e_ -nl ntnr

PRETÉRITo rMprnr. suBJ, os SUMI eo-6e-m! eaaes, €aa€t, esgemua, eaae-


#;¡#rfiÍhi;tr#;itr^r"*!.**ti"t};irráI:;":T:i) tis, cssent.
',i*{tr*:{W{'?iffi"#,!ffi i;#i#''## Cum, conjunción, con el lMp¿nrrcto DE suBJUNTIvo se puede traducir
pot como, por un gerundio simple o por ¿l+ inf.: cum amicus veDiret,
como oíniero el o"nigo, t¡íniendo el amigo, al oeair el amigo-

23-
I

r 1

PEoNoMBRES-Á-DJ. DEMosrn rrvosi bic, cEk; isle, ese; ílle, aqucl. (Gra. III) Axr¡,Izrn Y TRADUCIR'
mática, §§ 124-130.)
1. Claros vi¡os antiquae civitates honora-
N.o Masc. Fem. Neut¡o Masc. Fem. Neut¡o Masc. Fcm, N.uh bant magna laude.-2. Cum mira virtutis
exempla Yideret, virtutem ¿m¿bat.-3. MiIi-
N, hic haec lste iste ille ill¿ tes deo M¿rti Epolia dabant, ut (¡nra quel

;l
hoc istud illud
hunc h¿nc istum istam illum illam I vi uli 6uae Ma¡s adiuvaret victoriamque mi-
c. [uiu¡ ------------> <- istius ------)' (- illius ütibus concederet.---4. Milites pila timent
D. <-- huic ---------+ isti rlh
Ab. hoc h¡c hoc isto ista isto illo iUo ¡6m milites pila necant ÍPotÉr esl,a lrase: a)
,odos sus términos en síngúar; b\ en singular
N. hi hae isti istac iui illee l plural de La ooz ysioa).-i, Vi¡tutem mi-
hor h¡s l¡aec
istos istes
ilta illos illas
illa iitum laudamus, nam podites equitesque sem- T
I I
c. horum h¡rum Lo¡um istorum i¡tarum isto¡um illorum illa¡um illo¡ur per strenue pugnant; cum milites strenue pug-
I
D. Ab. <__ hia .------} istis -----------+ ¡¡¡ent. urbem servant.-ó. Iustitia vi¡tutum
¡egina est.-7. Tem¡restas longa est. -8. Aéta-
tes yeEtrae nihil differunt; ego aetate vobis
VOCABULARIO
antec€do et aetas me multa cumdocet'-9' Frc.3.-o¡lco .r Eu¡ídíc¿. He¡ma
susr^!T¡vo5 milea, .iris, m. soldado ¡nlecedo, -ére, -cer!i. .cer. vi-
exempla plena dignitatis, plena artiquitstis iipiri iÉiiáll"-ie su esposo
Aeta6,-itir, I. .dal pecus, -üdi¡, f. arrinaJ .M, at)e ¡di@, ir d,eLante
derem, exempla a me laudabantur.-10. Cum paia llevarla a los l¡6ernos. L¡
antiquir¡s, -ária, f, aad. péde!, -itt!, m. ir¡lor¡¿c concEdo, -¡r€, -cárri, -cee- er
güedad epoliurn, -ll, n. dapo.¡b arm, conccder Romani ariete urbis mu¡os oPPugnar€nt, mi- inacripcióa cuperior errónea'
aries, -;ti!, rn dricre, cú. temerilar, -Atb, l, t¿nt rí- confido, -6re, coofrrur lites barbaro¡um urbem deserunt.-11. Celeri-
eÍo dad tas militibus victoriam saepe dat.-12. Bellua multorum capitum est.-13. Prin-
bellua, -ae, l. bestia, lic¡o tc![pesl!!, -itir, I. ampcs- deréro, -ere, -seruir -rcp
ud ceps mfites suos co¡de airabat; cum cupitlitatem t€meritatemque militum ¡e-
csput, -ilis, ¡r. c¿ó¿z¿ túrn, abdndonar, ¿eia¡
celeritae, -itie, I. rapidez uti¡ir¡6, -;ris, I. udriddd üffero, -fene, disrüi, ü- prehenderet, milites principi obtempe¡abant,-14. Dei custodee urbis su¡t.-15.
cor, corilia, t. coruzón virtu!, -üüs, f. oi¡¿¿d. lÁ,rrrum, d,ilerencianc Utilitas saepe cum honestate pugnat.-16. Yiri peordibus ¿ntecedunt.-17. Yir.
cupidirar, -itie, f. dcseo, hondro, -ire, iozrar tuti tuae confido.
codicia ADJETTVOS Y P¡TONODIBN'S rl.eco, -irc, inatar
cusros, -6dir, m. gua iin obtempero, -Cle, obcilccer
dignit¡¡, -iü¡, l. ücnida.d
A¡¡tiqu[r, -a, -ant,
longue, -a, -trr,
antiguo
laryo
reprehcndo, -Ere, -cndi, IV) Po¡rn EN rrrriN.
-itir, m. lrnctc
eques,
rnagnus, -a, -rrn, grafule
-enrrm, reprcnder, sujc-
exemplm, -\ n. c¡¿mplo ld¡ . Alubamos los grandes ejetnphs de oirlu.d. Los soldddos adorot aJ díos
.iti!, veater, -lrt, -lrú¡,-a uucsl¡o
honelr¡!, l-
ho¡¡adez Ma¡t¿. Am¿mos b ui¡tu.d. Yo os aoentajo en ed,ad y la edad enseña aI ho¡tt-
immanitaa, -dti., ¿ or-
l. VE¡BOS
bre mtchas cosas. El príncipe reprcn¿í4 La teme¡íd,ad ile los soldados, Los jc
mid.ad, crueldol PALABRAS ÍI'¡IARTIALES
bol,inas hie¡en a los solda¡los. Los sokl.ados knzaban jabalinas. I-a, honradez
laus, Iaudie, f. alnbatza Adiuvo, -ire, -iüyi, -iü-
llla¡e, -rtia, ñ. Md¡re Itltrar ayuda¡ Nihil, ¡¡¿d¿
cstá q aeces en pugtw con la utilida.A. El hombre at)aro es siert)o de I.a co-
dicía,
ANALTZ^¡ y rRÁDUcrR,

udibus, ürtutum, militi, pedibus, equitibus, tempestatis, aetate, digni. YOCABULARIO


tatem, antiquitatis, ariete, celeri tate, caput, corda, capita, custodum, utilita-
ti, honestate, pecudes, lmmanl tatem, lapidibus, suayitaie, pede. Adiuvare, ad- SUSTAIYIIYOS ¡¡¡avitae, -itb, l. suauídad ürordco, -ére, r¡omo¡di,
iuvaretis, concederetr¡, necares, differre, anteoederet, obtemperarem, morde. Ápe¡q -:,e, l. t¡íbo¡a rroEurnr Íra¡dc¡
retur, reducerentur, respicerem, desererentur. EuridYca, -ae, f. Eu¡íüce red[co, -ére, duxi, .dtrc_
lapir, -idie, f. piedra ta!n., .rctí¡dr
II) Porvrn EN LATÍN. lt¡a, -ae, f. lira ^DJfnvo§
Canornr, -a, -um, sono¡o rcrpicio, -érc, -¡Pexi,
Orpheue, -ei (-eos), m.
maeatuar -a, -úm. Lt¡-sLe
-speclutn, rni¡a¡ hac ia
Para los soldad,os; ile los oírmdes; cot, píedrus; con los píes; con los Orleo ü¡ás
pes, pedia, m. pic
arietes; los jü.etes; ?aaa la cabeza; cot el co;azón; pra los gua.riianes; lat VTRBOS
al,abanzus; por Ia eddd.
Protetpina, -se, l. Proseft
píni Inko, --are, c»lrar EtiaIr , tdmbiétl, inctuso

-24- -25-
I t
(
(
(
úT L".rr*^, r¡Ár,rsrs y rRADUcc¡óN. PRoNoMBREs-^DJETIvos DElrosrRrrlvos: ir' €rre, el; idem, el mismo;
(
Orpheus poeta lerarum immanitatem domabat et lapidee ipce, d mismo, (Ver Gramát., §§ 13f-135.)
(
etiam lyrae Buavitrte morebat Eurydicam in matrimonio ha.
bebat, et beatus e¡at, s€d üpe¡a Eurydicae ¡redem mordet s¡ c¡so§ M¡sc. FcnL Na¡l¡o M¡¡c. Fcn. Neut¡o Masc. fcm. NQur¡o (
Eurydicam nocat, Tunc Orpheug cum in Inferos intrare! In. (
ferorum custodem domst et deam Proserpinam sus virtute ve¡- N. l¡ id idcm eedem idem ip¡e ipsa
iprum (
bisque canoris movet. Orpheus Eurydicam in terras reducebag cum euadem c¡¡dem ipsum ipeam
--.----.---> ei¡¡dem -----.------.> ipriur (
sed cum ad Inferos respiceret, Eurydica in Inleris manet. De- cidcm <-- ip.i -------)
D,
inde Orpheus corde maesto in ter¡is errat et Eurydicam aem. eodem ipso ip". ip6o (
per appellat.
Ab.
- -+
(
CuEs?toNEs.-a) ¿Cuíl cs cl complcmato ¿i¡ccto d¿ dom¡[at? N, ii (ei) e¡e iidem (eidem) ee¿demipsi ips¡c rpsa
eadem (
¿Y el sujcto? h) ¿Ctul ca cl complcmato dircao d¿ rnoaébrl? ¿Por qw
CE
cosdem ce¡deñ iplos ip.¡6
üo .¡.üt.tc c¡ cse caso? cl ü cl ütioo y atlaioo dc plaml dc lqlta.
carüm e¡rundem eorundem ipáo¡um ipa¡rum ipsorum (
iir (ei¡) ---> <-- ii¡dem (ei¡de¡n) -------+ <- ipie ------)
Ftc. 4.-Orlco Músi- ¿l qu¿ ¿ccbúciór pcrtcntcc? d) ¿Cuíht ton cl suicto y cl cortpl¿rn t- ,{b.
(
co. Pintura de u¡a to ¿irccta & ¡nordct? .) Ponet el conplcmqúo dirccla dc ¿loD,tt an
crritera. Berlín. Anti- datíw de plural. Poncr at psüm la oración corrcspondic¡c¿ al oabo (
quarium.
EL pRoNoMBRE RELÁTIVo: qu¡, quae, q\dt que, cual, quien, cuyo,
(
(
f)ECLTN^c¡óN:
(
IX.-TENCERA DECLINACION. PLURAL Srxculrn
(
TEMAS EN GUTURAL. (Gramática, § 69.) Masc. f em. Neut¡o Masc. f em. Neu,ro
(
PnrtÉnIro pERr,Ecro DE rNDtcarlvo.-Se caracteriza por tener deeinen- qut quae qui qule (
quós quas lrrr"u,
NoUINATIvo
cies esp€ciales. Acusrrlvo . queln quam | ,"ou t'
(En el estudio de los tiempoa de perfecto se incluye el verbo sum).
Gr¡tuvo ... <__
(--
cüil¡s
cui
-----> quórur quArum quórum (
(
DlfIYo . ... --------> (-_ quibua --------->
l 3.. C. 3.. C. C^Á¡crEfi. DEs ¡¡iE¡rcu3 quó
PERsoN^s SúM t.. c. Normal Mi¡ta 4.. C.
IOD.-l¡ltto¿ ESPECI LII A8r-arlvo . qu6 que (
(
1.. Iu- ddcv- lcg- ccP ¡udiv- -i (
2.t ft¡. trltv' dclcr. Icg- ccP ¡udiv- -l'ti VOCABULARIO
3.. fu- l¡¡¡lV. dclcr. lcg caP ¡udiv- -ir (
3rúhiti!, _áe, f. ,¿.€d¿¿ duco, _ére, d[xí, d¡cluñ, (
fu- dclct- lcg- clP ¿udiv- .lDr! vor, vocir, I. toz.
lu- dclcv- Icg' ccP -i*ü L¡iicx, -\cia, m- attílicc e¡cilo, _i¡e, czcü¿¡ (
2 áudiv.
*¡, -cie, l, expello, -ére, -püIi, 'pul-
fu- dclcv' lcg- ccP audiv- -;ru.¡|, iro ciudddcl¿
,uln1 cupuka¡ (
cervix, _ici¡, l. cuello, cer-
r¡íz
^DJirrvos in¡ellEgo, -é¡e, -lexi, -lec- (
dominrtúx, 'icia, f. domí Audex. -ici¡, ¿¿d¿z túm. ¿ endcr, comprcn-
§r¡cur¡.¡ ámal¡r! delcl!!, leclu., cápt[!! ¡u,lirur, -¡, -anrn.. cicgo (
- I
-rt -¡rn i¡r -t¡h fui, fuilli, füir caecus, de¡
i dax, -ci¿. m. iclc, euio lr¡pplcx, -icir, t¡/pli.¿¿re motúa, -ar -um, p. perf. de
lelox, -6cie, ocloz rrr.olreo, mottido (
lccli, crpti indcx, -ici¡, m. y f. hüct
Plun,rl ¡m¡l¡, de)eti, audiri, rt¡mu!, elti¡ arnt o
dot, d.latot ¡ileo, -ére, -ui, c¿lLn¡ (
fúimü!, f¡¡iltir, f¡¡erúnt iudex, -icia, m. fuez suetineo, .ére, -tinui, -tcn-
lex, le¡ir, I. Iey lum, roiúen¿¡, tasisri¡ (
En la voz pasiva, los pERFEcros y eLUSCUAMeERTECIos se fo¡man con el rox. nocti!, f. noc^.. (
el verbo auxiliar aum. Este participio se for-
r)..rnTrclplo DE rERFECTo más P¡r, Psci6, f. Pl: Coerceo, -ére, -ercüi, -er-
trr, reti!, m. rsy cilrrrl-, cowcncr, rcprimír PALABBAS ¡NVIRIABLES (
ma añadie¡do al tema de sUpINo (Gramát., §§ 197-200) las te¡minaciones !¡ccrdoa, .6tis, m. r4cer- debeo, -6re, úi, _irurn, d¿_
.usr -a, .um; se declina como un adjetivo de tres te¡minaciones. ¿ote be¡ Inte¡. prep. de Ac., anrrc (
(
_27 _
-26 (
(
)

VOCABULARIO
I) Amr,rzen Y TB¡tDUcrR. l
Prometheur, -i, m, Prcme' dar cuho: cu ios: habi-
Regum, sacerdotem, iudicum, ltgibus regunr, vooer ducum, pacem amavit, sÚsrAt{lÑos w
nocte pervenerunt, audaces facti sunt, in arcrem veni, supplices fuistia, domi. f' AlcmeÍo
-ee, eerpeiri, -ntlr, it y f. ser- coirpEro, .áre, consc6uir
Alcmina'- fio, ficd, factur !uE, 5a¡
natricem iudicum vidimus, velocis a¡ti{icis, iudices vene-nt et indices ¿d iu. -ri.-'i!' l 'í,at¡t --' Ií?nt.
Srymph¡Iic¡ p¡lg,., h la- hqcho, hace¡¡¿, surcder
dices duai sunt; iudices damnaveru¡t indices; voces ducum et regum auü. ?,^t"i¡su¡, m' t-au¡aso
interimo. -ére. -émi,
vimus, regibus paruimus. 'i,
ñirt¡¡ru¡, -i' Í1. L¿ntdu¡o glrna Estíatálíca
-r:ñptafii, uir,
m Lc¡o¿ro Theeeue, .1, m. Ierco m dta.r, iL s tr
Óerberu¡, v€rtcx, _icla, m, ciña, ca. aboltr
-¡,-' o. pt,' bazr
Vulcinu¡ (Yplo), -i,
pervenio, .ire, -v¿ni, :v€¡r-
lrlñ,
ll) Poxen EN r,rlríN.
"ofitit,
I cu¡rz llulcao
m.
¡uffóco, _ire,
A.go¡
aho6@, solo-
¿lLíiÚ.r, -i, m dcdo

Ias lcyes ih los reycs condetwron a los jelcs; h lortuna ayudó a bs Elm¡¡thr¡l' 1t m. DrL'
ADJEl¡VOS tr¡Es63o, _érc, -fixi, -fi-
audrces ; los reyes y bs iclcs dc los sohldos ; la lortalzn firc conquistada sH#^, -¡ (i') ' m- Hé¡' xt,¡\ at¡oeesd¡, lrdswsa¡
por los jeles; los artílíces de los tzmpbs; el ¡¿o supliunte no Adultu6, -a, 'uuo, dibho vincio, -ire, Yinxi, Yin'
lai acuehdo l. auréús. -a! .um, ilc o¡o, cllul,n, encaden4¡ : toilcdr,
por los itucet. Ée¡pe¡¡"de¡, 'urrl' Pl. tr¿s
ceñir
-Hesút¡de3 áweo
f. hid¡d (ac¡' dao, doae, duo, los vinctt¡.. _¡. -um, p. p. dc
hydri, '¡e' p¡r ur, _¡r -tn7, wqu.no_
vincio
: ni.nte)
¡¡'fpirer. Iovir, m. .lúfltcr leptem, indeclin. ri¿r¿
JII) AN^Lrz^R ,* or"r*. mdúú, -i, n. nútzd¡ut, md! vrvul; -e! -um, u¡rro PALABRAS ¡NVAR¡AALES
" ñoÉ, 'al¡r, m. motlt¿
l. Reges antiqui sacerdotes et iudiceg Eaepe fuerun! custode{ue legum Nc¡¡¡¡, '1, m. lV¿¡o (cc¡' vEaBos lam, adv. /a
appellati sunt; aed postea regee Romanos non rexerunt, nam Romani reges lleñ, rd]". íguqlñcnlc, taDL

Roma expulerunt.-2. Dux bello pacem parst; ducis vox.nocte audaces velo- r. o¡ro colo, -trc, col'l, cu¡roñ, bü¡
cosque milites i¡ arqem duxit, sed militum vooes arcis custodes excitaverunt,
"JilI)-",
custodesque arcem Etrenqe defenderunt; dux militum voces coercere de[uit V) Lrcrum, ^NÁLIsIs
Y TRTDUCCIóN.
et milites duci obtemperare debuerunt.-3. Ifilitum duces leges paqernquo ¡ Filius lovis et
semper delenderunt, atque ducum vor ad victoriam pacemque zrilites.aaepe Hercules sua virtute sibi magnam gloriam comparavit'--
suffocavit'
eti""." "r"t et iam in cunabul'ig duoi 8e¡pentes parvis -digitief€ctus
duxit.---4. Nunc dux, motue cupiditatg caoca animi dominatrice, uec .logir
lJt¡ krorr¿") ad adultam aetatem Pervenit, multis operis clsrus est et
utilitatem nec dignitatem pacis intellexiu--5. Iudices, inte¡ arma silent lege* (qzei
ó. Milites duces laudaverunt, nam duces milites ad victoriam duxerunt [pón. ;;il-;;lil mánstris libe¡avit. HydrunL qu,e aeptem caPita habebat'
ganse todos los términos th la lrase: a) en sínguhr; b) en la ooz pashta, n""r"it. Aprr. Ervmanthi montis vivum cepit ei aves Stymphalicae paludis
<n singdar y plurall.-7, Aedificia artifices orn&nt, et aedificia artilices Etiam in tnfiros descendit'
rii,ii"'""'.,"iiiriÉ*[.idr. "u.." mala rapuit.ami"'m
delectant (póagczs e todos las tirmüas de esla lrase en singuLarl.--4. Dwit l¡i- t""-li"¿Á G.b"-- custodem domuit et suum Theseum capi'
'ii-¡"*At.' in item
Caucasi vertice a Vulcano vinctum'
caput cervicesque militum bellum eustinuerunt,-9. Vox saepe index gtultitiae -,- Promeüeum,
est; oculi animi indiceg sunt.-IO. Pax aequis legibus facta est a Romanis übe¡ayit. Centaururr Neesum interemit. Gtae'
(poner la orución en oc¿ioa).-ll. Deus a¡tifex mundi est.-12. Reus supplex ci He¡culem in deorum Dumero colü€runt.
iudicibus fuit, sed iudices supplicia verba non audiverunt, nec voce supplici
CoÉsr¡oNEs.-a) Compl. ü¡. le compateüt'
moti sunt. ;Por ouá? hl )Ou¿ caso et eibil ¿Qué olicio d¿s'

q
'cmoeio
eo lo idcíót? cl ¿Qu¿ ceto ct air¡rlol
Poi¿¡lo en acusüito sinaul.ú. d) ¿Qué caso cs
lVlrr Pox¡n EN LrrrÍN. o¡rvis di¡iri¡? ¿Po¡ qué? el ¿Cu,il es el suieto ^
?¿ ¡uffoc-¡vir? 20" i* ca¡o l¿ cun¡buli¡? f)
\r' iI ¿Qu¿ caso es reirle¡nl ¿Cuíl cs su g¿nicioo phl'
'Et jele condujo a los soldados hosta ln lortalea. Los solilailos ¿lesq¡tarot ¡al y síngular?
con sus ooces a los guulianes ile b lortaleza. Los jue ces no escucht¡or Ia
ooz suplicanl,e del reo. Los rcyes lueron guardi.anes dc las leyes y de la paz.
Los Romanos no obedecítn a los re1,es. La,s csbezas de los artílbes y de los Ftc. S.-Hé¡culcs ¡iño solocado
rcyes. Los jeles delendizron Las lcyes y b poz. El rey hízo layes pra Roma y dos s¿¡fi¿nr.s- Rorna. Museo
los solddos delendieron a los reyes, C'pitolino.
J I
_28_ -29,
r¡el, melli¡' m. zú¿l tDJEt¡tos -ñi..tm I p¡ omcl¿ ¡ ; ¿¿i o¡
-éri¡, f. m¿l¿¡
rn¡lier,_óá¡,
X.-TERCERA DECLINACION. ¡n oI¿¡ Dcnr¡r, -r, .rllo., dc*o, es.
p.ot¿!o, -ére, -lcxi, -tcc-
odo¡,
o¡ito¡, -o¡t\ r¡. q.aoor Nso trñ, ptot.6e\ ¿clcndcr
TEMAS EN LIQUIDA. (G¡amátic¡, § 70.) feetut, .e, -um, redto, -ire, -ii. -Itun. r..
par. P¡ru'-m. ¡rü¿¿
rd¡iado
Er pn¡rÉnrro plusculuprRrccro o¡ r¡orcrr¡vo.-{lnlct¡nÍsrtc¡. uo. prrlor, _or¡ai m, Ixt¡lor vicinur, -e, -un, r:ecizo
DAL.TEMPoRAL: +rr- (=eufijo -lr. de p€¡fecto + a' característica del imper- ú¡ter, -lrilt m. P¿dr?. reli¡o, -irc, ata¡, su¡.tü
'o¡spe¡, _Ir¡., m. poó¡¿ ralüro, -ire, saludar
fecto; cfr. er-a-m). vl¡60s
;rapertt ,.'eti,, l. pob¡¿za ¡cdéo, -6re, ¡Edl, ¡c¡¡u¡,
o¡vo¡r -o , ll¡. plluo, Con!¡cto, .*e, rcunír, .shr se,¡!s¿o, quí4o
3.. Ll. ¡oli¡, m. ¡ol conSrcSaf eedo, -itc, calnw
C. 3.¡ Crnrcren
N- | PERsoNÁs Suu 1.. c. 2.. C.
Norm¡l Mirtt
C.
4.. C.
uoo-.rEuPoR.
DEsffE¡c¡ s tiflor, _6 r, m. ,¿rño¡ demitlo, -óre, -mi¡¡i,
FALABAAS INVAiIIALES
o¡bra, _se, f. somá¡o -úlia.rdñ, m¿tcr cn; baid¡
¡ror, -6ri¡, f. ¿¡pos¿ devinco, .ére, -vici, -úc-
I
wb. prep, bajo, debajo
1.. fu- amll. dclcv- lcg' ccP ¡udiv. -nt venator, 'órie, m. caz¿do¡ lt¡tt\ tcttcc¡, toñctc¡
LocucrdñEs
fu ¡m¡v- dclcv. lcg' ccP ¡udiv- riiao¡. -6!it, m. ?üi.¡o ereo, .i.e, -ii, .itum, s¿-

3.. fu- l.g' ccP -t rictor. _6ri., m. ue¡c¿do¡ li¡ Malnir itineribur, a zrr-
An¡At. dclcv- ¡udiv- promitlo, -óre, -miral,
lt
DI
t.¡ fu.
fr¡.
¡f¡tlv.
¡mlY-
dclcv-
dcl¿r-
lcg-
lcg'
ccF
ccP
¡udiv-
¡udiv.
-et¡. -mut
-t¡. I) ANALTZAR Y TR DUCTR.
I
o.l 3.¡ fu- amll- dclcs- leg' ¡udiv- -at Viatpribus; itineribus; §ole; ardoribus solis; odore et colore florum.;
""F pavo¡em et timorem habuerat; pauperibus aratoribus praemia dare; mulie-
§NcuL^¡ túat[¡. dclcru¡' lectue, c!plr¡¡, euditú., crrmr eaia, Gr¡l o res a¡ato¡ilin et pastorum domi maneerant; victo¡es in carcere non fuerant;
.¡, -¡¡.ül .a, .om -¡r tú _¡r -l¡¡ú foerrm, fucreq f ucrrt uxoris timor €t matris amor; clamores mulierum consules non t€rruerant;
magnis itineribus ven€tat; devicerat; salutaveram.
PLUR^L amaü, deleü, lccti' dFri, aodiü, crai¡r¡t, er¡l¡rt at¡¡l o
focra¡úur, tia! .ot II) PONER EN LATÍN

l,as esposas ¡le los cónsules; lot Wtotet están debajo thl órbol; b soru
bra d¿ las árbohs es agrdobh Wra lü oi.oierot; hab'wmos salu.ddo a los
Nous sr¡rrícr¡crs aux¡LranEs. cónsules; habíat salido; el glad.iúor había oercido.
Cuestión UBI? ¿En dónde? (Grarnát., § 325.)
o) El lugar en donde tiene lugar un 6tado o acción se pone generalmetr. III) Ar'ür,lzá.n Y TRr.DUcrR.
te eu ABLATIvo con la prepos. in: In urbe, cn la ciudad. In Iliepaniat l. Cum altae a¡bores viatoribus itinere fessis gratam umbram praebe'
en EsWñ&. ¡ent, viatores sub a¡borum umbra sederunt atque a solis a¡do¡e arboribus
á) Cuando s€ t¡ata de nombres propios de ciudad, qu€ no sesn del 6in- protecti sunt: cum sub a¡boribus mult¿e flores essent, vario florum odo¡e
gular de la l' o 2.' declin., Ee expresa en aBlltrrvo sin preposición: Atheniat €t colo¡e viatores delectabantur. 2. Cum pauperis agri arator in magno
cn Atenas. Carthagine, cn Cartago, pavore et timore esset, tandem solis ardo¡es sedati sunt arboribusque non
c) Con los nombres propios de ciu&d de la 1.. y 2.. declin. en singular, [ocuerunt.-3. Inte¡ densas arbores venatores multi erant.---4. Cum consules
con los de islas pequeñaa y con los nombres comur¡€s domue, rue y humuÉ urbem defenderent, urbis incolae consules laudaverunt.-5. Civitates consules
ee emplea un antiguo caso, el LocaTlvo (que acaba en -ae en la 1.. declina. laudant, nam consules ciyitaües servaverunt easque a periculo libe¡averunt
ción y en .i en la 2.'): Romae, ez ft. Tarenti, ez I Domi, ez co.ro. Ruri, lpóngase la trase: a\ en singular todos sus tér¡ninos; b) en la ooz pasioa, en
en el campo. Hrurrl,i, en el suelo, singular y e.n plurall-4. Cum consules mulieres a pe¡iculis servarent, mulie-
res magno clamore consules «patriae patres» appellaverunt.-7. Cum consul
VOCÁBULARIO gladiatoribus victoribus magna praemia promitteret, gladiatores magno cla.
SUSTANTIVOS carcer, .érie, m. crírcel flo¡, -6ri¡, f. /lo¡ more consulem salutaverunt.-+. Cum Caesar in itinere cum militibus suis
clamor, -6rir, m. clarnor fratcr, -tde, m. he¡tana €sset, magnrs itine¡ibus in Italiam pervenit.*9. Cum orator in carce¡em
Amor, -órir, m. dm¿¡ color (-o¡), -óis, m. colo¡ gladiator, -ó¡ie, m. 6r¿d¿d- demitteretur, co¡¡sul oratolem ca¡ce¡e liberavit.-10. Amor et felle et melle
aritor, -6rie, m. labriego conaul. -üi¡, rn ccí¡¡ul do¡ €st lecundus.-ll. Fratres pares in amore esse debent.-I2. Patrum nostro-
ardor, _óri¡, rn. ¡¿¡lor corpu¡, _órie, ¡. c¿rrpo it€r, iriE8rir, n. 6an¡i¿¿ ¡um aetas paupertatis timo¡e non terrebatur.-13. Pares cum paribus con-
Caeaar, -irie, m. Cdscr fel, felli¡, n. ái¿J Íralet, -lri., f. nad¡c
3l
-30- - -
)

gx€gentur.-14. Cum pastore Romani uxo¡es non haberent, mulieres ücina.


¡um u¡bium ¡apuerunt.-15. Patrum n¡atrumque consilia liberis multum
adiuverant.-16. Longa haec itine¡¿ fuerant.
XI.-TENCERA DECLINACION.
IV) Porirn EN LATíN. TEMAS EN NASAL. (G¡amática, § 71.)

I-a espsa <Jel War cstá sentoda a h sombra ilc los alros á¡boles, Los 3.. C. 3 C. CÁn cr[s.
pobres compesínos unen los calo¡cs ilel sol. los calores del sol perjudícan PE¡soNÁs Suu 1.. c. 2.. C. 4.. C. DEsTNENc¡^s Voz
N ormal Mixta MOD.-IE!úPOE.
a los á.rbol¿s. las mljeres lucron sahnd,os por cl cónsul y llamaion a ésle
nrydre de la patia». Como los cón¡ul¿s hubi¿¡a oenilo a mtrclws lorzailas 1.. Iu' delev- l"g- ccP ¡udiv-
a España, conquisttron mu¿h.a.¡ ciu<ladet. Los azdo¡es cazaban cn ¡e los Iu- aIll¡Y- dclev- Ieg- ccP .lerF
'.
ahos ó¡boles. 3.. fu- tmav- dclcv- l"g- ccF ¡udiv- -ctr- -t
VOCABULARIO
fu- amav- dclev- l"g- ceF audiv- .múl
Minotaurur, i, Mí¡otau¡o tIRBOS -ti.
(monstruo) fu- lmlY- delev- Ios- ccF ¡udiv- 'crl
nuptiae, -itum, f. pl. áoda
Mnlco, -árc, nahmtat q 3.¡ Iu- !m¡v- dclcv- leg- CCF ¡udiv- -efl- -rl
Amazin, -ónia, Í.. lmazona Pirilhoú!, .i, m. Pin¿oo
A¡íad¡a, -ae, f. Ari.sd,na PALABAAS INV iIASLES
auxilium, -ii, n. aldio S¡¡cu¡-¡n ¿matua, dcletE!l lcctEr, capl¡¡rt rudiru:, ero, crlq oril o
filum, .i, n. ñ¿lo
gen!, -ntis, f. pucblo, na- Athenienric, -e, dt.ni.ns¿
Qaoque, adv. ramáüa
quote¡rni!, sdt. todas lat 1T fuero, fue¡i¡' fuerl¡

cün horridue, .a, -rtr, horriblc Pru¡¡l- smali, delctl, lecti, c¡pti, audiai, edmÍ!, -ti., -Bl o
Lapithre, -irom, m. pl. Ior hurnÁnur, -a, -um, ázmano fúe¡imE!' -ti¡' 'Dt
TOCUCIONES
Iapitar (pueblo de Tesa- i¡¡rtu!, -s, -am, iusto
lia ) latue, -a, -um, cacáo Uxorem ducere, ccsarsc
V) Lrcrunr, lNiusrs y rR DUccróN. ltyenda de Tcseo. Nor,ts srxrÁcr¡ces aüxrlr .REs.
Minotaurus, horridum moDstruq in corpore humano tauri caput gerebat Cuestión QUO? ¿A ¿ón¿e? (Graraática, § 325.)
In Labyrintho Cretag qui a Daedalo aedificatue erst, inclusum erat. Quo- !e Pono c¡
t¡nnis septem puellas septemque pueros Atheniensee devorabat, sed Theseue, El lugar hacia donde ¡¿ v¡ o al quo Ec dirige un movimionto
Athenarum regis filius, cum ab Ariadna, regis Cretae filia, adiuvaretur, hunc ACUSATIVO:
monstrum vicit necavitque. Deinde Theseus e Labyrinüo exiit (scirtí) auxi c) Con la prepos. inr si indic¿ entrad¿ efecüva: Venit ln ltaliam, uina
lio fili, quod antea in limine (en el umbral) religaverat, atque in patriam a It41í4.
¡ediit, Ibi rex factus est legesque iuxtas dedit (dió). Postea, cum Amazonum á) Con la prepos. adr ¡i ¡e indica sólo la dirección o aProrimacióD: Ad
gentem vinceret ea¡umque reginam uxorem duceret, devicit quoque Centau- urbem vdrit, úno a bs prorimidades ú la ciudd. Venil ad flumont
ros, qui (los cu.oles\ in Pirithoi nuptiis Lapiüas male mulcaverant. Post oino q la orill,a del río.
mortem templum magnificum Athenis Theseo aedificatum est. Por esta razón, se prefiere eEte giro con nomlres de P€r6ona: Venlt 8d
regeú, 1)irw htci.a el re¡
Cu¡s¡¡o¡¿s.--a) ¿Qué es i¡t corpote2 ¿Por qué ta eL ablativo? b) ¿Cwil es cl El uso de in coa nombres de peraona inüca a menudo hostilidad: Venit
complententoai. de gercbatl ¿En qué ctto ertd caput? ¿Pot qte? c) Señaldr toüs in negem, oitlo contrq cl rey.
los complementos de lugar del pirnlo.
Razónese cad.a uta d.e ellos. ¿) ¿Cóno c) Con los nornlres propios que indican ciudades o islas pequeñas y
se t¡ad.ucer. los plusc- dc subj. con lc con los nomi¡es comunes ru6 y domue, §e usa el acus^Tlvo sIN pREPo-
coniúrctón cülr? ¿Cuántd.s úces apa¡e- sIcIóN: V€nit Romam, Cyprum, domum, rrue,, ttino a R., a Chipre, c
ce dqui csta constucción? Dígase cuáles
son. e) ¿Qué caso es Daedalo? ¿Qué caso, al conpo.
lun¡ün sínuíctica desempeña? i) ¿Puad¿ VOCABULARIO
r¿r Cletf,e wL locdliüo? Expücar por qué
suST^NTtVOS caro, carnia, f. corze er[ptio, -6nir, f. salida via
coSnomen, _iniq n. soóra- lenla, crupciór¿
.l Agmen, -inir, n. c¡é¡cito nomb¡e flamen, -inie, ít saccralota
Ftc. 6.-Teseo. F¡ontón O¡ien. len marchal, colututa con¡ú€túdo, -inie, f. cos. flrmen, -inir, n. río
tal del P¡nenón. Lo¡dres. cetmen, -inir, n. cañto, tumb¡e forti;ln, -ac, f. lottura
Museo Británico. d€lect¡tio, 'ó1i!, f. dcleite f¡rlmen, -ini¡, ¡. ralo
s
33-
, t
(
(
(
lar¡¡ndo, _ini¡, f. ca¡i¿ oritio, -ónir, dúc¡,rro va!lu!. -af .l¡m, granle ¡omina hominum nostrorum cognoscebat, at nunc omen nost¡i nominis mul-
hiberna, .órum, n. pl. cu¿r- pr¡enomen! _lnrq
-1. _
n. ,}om. tum homines nationesque movet.*l?. Fe¡ae rationis et orationiB expertes (
teles dc i¡vicrto brc propio (de una per- Sunt' (
hiem¡, -ml¡, f. i¿ui¿¡¡o sonr)
hirundo, -inl¡, I. golo¡- provincia, -.e, l. p¡oaíD- Appropinquo,'Áre, acer. IV) Por¡n EN L^ríN. (
cia; citgo, lunción, mi- En inaierno huyen las golondrinas, Céur conducía ol eiército hacia los (
homo, .i¡i¡, m. áomóre sün coepi, coeptuln, v. delect.
imÁgo, -\¡b, l. imog¿¡ rstio, -6tút, l. ¡azóD durteles .h int¡ierno. El ejército aoanzabo haeia el río. Las lagiorcs aoanza- (
lac, lactir, n. lccit regio, -6¡it, l. rcgtin deicio, -á¡e, -ieci, -ieclurn, bat haciq regíones cubi.erlds de órbol¿s. El rayo maló al sace¡iloüe. En b
legirio, '6nl¡' l. cmbtioda !¡ntuir, -inir, Í¡. sanSac derribar, hacer cde¡, cch¿¡
orilla del río los hombres estaban sentd,os e¡ eI sualo. Ias twciones conocen (
lesio, -6¡ic, 1. l¿¿iórt rermo, -6nir, m. colt)ersc,. efficio, .ére, -ff,ci -fec- (
Iimen, -ini¡, n. ¡¡mürcl ción lrD¡, consctuir, hacer nu€stro nortubre. Los B¡itanos hicieron una salida luera ile sus lortilicacíones.
lumen, _ini¡, n. la¿, lu¡n- eolitüdo, -inie, l. lu6ar de- hiemo, -ire, dnucrrur las poemas nos ryradan. (
bre síer to, soletlanl, aba*lono incódo, -3¡e, -ce!ai, -ces- VOCABULARIO
m€ntio, -óni!, l. ñenc¿ón rurpicio, -ónir, Í, tosqcha atu,m, aranzar, andar (
munitio, -6nir, l. lo¡tílíco- ver, veria, Í. prinaxera opp€rlur, .a, .rrm, p. p. de susr^NTIvo§ iSneu!, -a, -om., th luc¿o diquendo, una t)ez, o oeces
opperio, cubrír se'cun, Abl. consi¡o inrerdiu, de líc (
ción Gig¡¡, -ntie, m, Ci6ante
mutatio, _6nit, I. camáio ADJETIVOS Y PNONOMARES
iccúr, 'có¡is, o iecinóris, , VEf,¡O§ itaque, conj. ¿sí p¿e§
(
.óni., l. ¡acióL Creber, -bra, -brum, zz- PALABfiAS ¡NVAATABLES n. hígado rl,octa, ih nochc
'r.a¡iÚ' -inir, n. nomóre
noriren, lt,.i., 'iB, m. lue|o Apporto, -Are, ap ot rd r, ruraua, sdv. de nuno, ha- (
omen, -inir, n. p¡csagia exper., -rtis, dcsproakto Antes, ¡dv. d¿r¿j ni¡e¡icordis, ae, l. compa.
oppugnário, -6ni¡, f. ¿ml- nemo, Ac. neminem, Dat. at, conj.adve¡set. Pro sión crcoco, -ére, c¡6vl- c¡e- (
nemini, aadíc vero, coni. advers¿t. p¿¡o p¡rs, .fia, f. p¿rle tumr c¡ec¿¡
(
I) A¡rr¡.Izr,n Y TR DUcIR. Yúlr¡r, -üris, m. óuilre PTLABRAS tNy^¡tAALES
LOCUC¡ON
(
Hieme; consuetudinis; nomina, hominibus; imaginum; lumine; Iimina; ADJEfIVOS Y PRONOMBRES Advcnur, prep. cona¡o,, ls- Ob henc causam, por csk
legationcs; mentionem; nationis; legionibus; agmina; flumine; fulminum; Fcrrcue, _a, .llm, de hierro ch (
rationibus; o¡atione. Incesserit; dei€c€rit; effeceritis; apportavero; Ianiave- (
rit; c¡ever;s; hiemaveris; effecta e¡it; eflectum erit. V) Lrcrum, ANÁLrsrs y TnADUCCIóN. Prometco.
Prometheus, arti{ex magnus, Iovem in bellig adversus (coruro) Gigantes
(
II) Ponrn EN r-aríN. 6aepe adiuverat. Postea, cum Iuppiter Promeüeum e caelo in ter¡am demitte- (
En intiz¡no; con las legion$; los ríos; para rud.ie; de los hombres; los ret, Prometheus, Minervae auxilio, homines ex terra et squa creave¡at. Dein- (
poemas; los rayot de IúpíEr; las salülas desde las lortilicacíones; paru lzs de ignem (luego) e caelo hominibus praebuerat. Nam, cum aliquando in
imógenes de los homb¡es. caelum veniret, facem igneam *tl.tm (consígo) de caelo in te¡ram hominibus
(
III) AN^Lrz^R Y TRrDUcrR, apportavit. Itaque homines te¡ra¡um domini aemulique deorum facti sunt. (
1. Hirundo hiemen fugit,-2. Hieme Caesar consuetudine sua legiones Ob hur," Prometheus in monte Cauc¡so le¡- (
"uusa-
reis catenis vinctus est. Iuppiter vulturem quotidie
in hiberna rcduxit; cum ver appropinquabat, agmen legionum, qua€ in regio-
nibus flumini proximis hiemaversnt, ad oppugnationem munitionum magnis mittebat, ut (para qnc) P¡omethei pectus (pec[o)
itineribus duxit.-3, Homines ex munitionibus eruptiones creb¡as faciebant laniaret et iecur ederet; sed ea pars iecinoris, quam ,
fulminaque belli fortunaeque non timebant.---4,, Vastae solitudines in locis vultu¡ inte¡diu devoraverat, noctu crescebat, ut {
(para que) rursus a vulture devo¡aretu¡. Tandem
flumini vici¡ris erant, s€d dux agmen ad flumen duxit et agmen in regiones {'¡¿.. (
harundinibus opertas incedere coepit.-S, Duces legiones ducunt et legiones He¡cules, mise¡ico¡dia motus (motido), vulturem
ducibus obtemperant,--{. Sanguinem hominum humi videbant.-1. Homo sagittis transfixit, Prometheumque catenis liberav:t,
homini saepe lupus est.-8. Iuppiter, deorum hominumque pater et rex, Iul- Cu¡s¡ro¡rs.-a) ¿En qué caso w lotcml ¿Qu¿ oli (
men in te¡ras saepe mittit.-g. Flamen in fluminis ripa sub alta a¡bore se- cío desenpeña eL su orución? bl ¿IIat qlsuna aposicü¡
L
I
debat, sed fulmen arborem deiecit flamenque interemit-I0. Carmina magna cL h p¡imerc lrase? ¿Cóno coicue¡fu? cl ¿Qui coso
cs in belli¡? ¿C,imo se ctp¡esa en latít el lugat ct dot'
delectatione legimus.-ll. Carne et lacte Britanni vivunt.-I2. Praenomine, de? d) In terrrm, ¿en qué cao oa? ¿Por qué ücoa
nomine et cognomine Romae homines appellabantur: Caesaris praenomen preposicíón? ¿Pue¿e ser el d.cusotiao complcm- cí¡.? el
i
Caius erat, nomen lulius, cognomen Caes¿r.-I3. In nrovinciam legiones
mittit.-l4. Vultus (el ro§rro) animi imago est.-15. Homo lumen in limine
collocavit.-16. Legatio nostra mentione [oEtra€ nationiB magnam mutatio-
uem efficiet et suspiciones sermonesque homiuum sedabit; antea vero nemo
¿Cómn se traductró cum demilter€l? ¿Pü qué? ll
¿Qué ti?mpo es cre¡ve¡¡t? Ponet csla otucíótL ctL wiod.

Ftc. 1.-Prometeo encaile¡ado.


(Jordaens). Museo Wallraf. Richartz. Coloni¡.
i \
\
I
¡

I
-34- -35- I r1'
)

vo¡¡pl¡¡, -iü., f. pkc¿¡ a¡pic.!, -¡ür, abio, sctu porto, -lre, pooi, ¡rcll-
vdn¡¡, .Eri¡, n. i¿¡ids súao t[D, ¡¡o¿cr, ¿¿Ja¡
aclr4 4rl\ oi.io rurnpo, -Erc, ripi, r¡tF
lnút Íot¡tp?¡
XII.-IERCERA DECLINACION. ADJETIVOS
VE¡DO3
TEMAS EN SILBANTE. (cramática, § ?2.) lll¡ior, -i¡¡; Ccn. -órir, Effu¡io, -5re, 4igi., huir PAIABf,AS I¡'VATÍA¡LE§
comps¡stivo de !¡¡!rrr¡!, de Aut, coni, q, o ói?,r
Pn¡rÉnno pERFEcro DE suBJUNrrvo.__{ÁR crERísrrc^ MoD^L.TEMpo. gdndc eo, i.e, li o ivi, it!,rr, r¡ ¡ú¡€m, coni. pc¡o, ahord
RAL: .eri.. (V. § 205 de la Gramática.) ¡oclurnt¡sr -r, -¡rr¡¡, illu¡tro, -ire, üu¡¡¡'¡¿¡ bie¡
l
tumo ',oc- l¡tco, -;r€, -to¡, octltirtc ex, prcp. de Lbl. ü,.lct.t4
prlcrnulr -¡, úñ, p,¿nú praao, -¿rc, pivl, p¡llrtrn, pro, prep. lbl. por, ar lo
Pmso¡rs Suu 1.. C 2.. 3.. C. 3.. C. C¡¡ crEf,. robollur,'¡, 'rlm, luet,c apac¡la¡, dt¡ ¿c coña vú dc
C.
Normal Mi¡te 4.. C. DEsrialc¡§
llOD..TEMPOR.
'i I) A¡r¡,lzrí v rnrDucrn.
5 t.. fu- delev-
I
ccp- lcg. ar¡div- -tD Foedera eervavero; vete¡s opefa laudaverim; pondera magna port&veris;
2.. fu. dclev- ccp_ leg. ¡udiv- rus venies; frigoribus pecora Decatr erint; iura moresque gentibus dederitis;
3.. [u. delev- cep_ lcg. audiv. -t ruri yixero; sid€r8 caeli terras nocte illustrant; foedera eervaveri4us; tem.
; 1.. fu- dclev- cap- l.g- ¡udiv- .crl- I poribus antiqüis vixerint; operibus magnis; ru¡e venio.
E fu- delev- CCP lcg- ¡udiv- .or¡- -th II) Pox¿n EN L^riN.
fu- delcv- ccP. 1"8- ¡udh- .cr¡- _nt
Las coslwnbres de los antiguos romanos; hzbrós lleoado un g¡an pcto;
S¡¡tcu¿r¡ áhrtú!l d.lelu!, caplEa, lecrú!,
cn el canlpo; venimos del campo a lt ciudad; los tratdos hobrá¡ sülo obser.
auditur, iim, !is, .it o to¿osi en los tíempos antiguo¡.
fúerim, ..r -t
PLtm,{L amaü, deleri, capd,
lll) Axrlrzen Y rR DUct¡.
I¿cri, audirl, si¡nu., li¡ll lint o q
.l fue¡imu5, -!t!, -nr l. Antiquis temporibusvete¡ee Romsni Baepe p&tema rura arabant;
saelre ibant (iáon). Illis temporibus foedera
ruri habitabant aut ex urbe n¡§
n¡mpere magnum dedecue i¡¡t et verum ilecus in virtute pon;batur. Corpora
Nor.ts s r¡gTÁct¡crs operibus exercebant moresque maiorum (dc sus aúerydos) §ervabant. Iura
^ux¡LrAREs. divina humanaque defendebant. Milites in pectore vulners pro patria accipie.
Cuestión UNDE? ¿De dóndc? (Gramárica, § 325.)
lugar de donde ps¡te
bant.-2. Nocturnis temporibus side¡a c¡elum suis luminibus illustrant.--
-un movimiento o procede algo se
-*-T^1." ,.-l-:T:_.el gen€¡almenie precedido 3. Pastor pecora pascit.---4. Non corporis vires (hs lueras), *d (sino)
:lrl:". "l de las preposiciones: e, ei, si animi virtutes st¡enuos vi¡os faciunt; non robustum hominem, sed sapientem
^¡Iirlvo,
eI movrmrento parte de. dentro: E ca¡rri¡ cxire, .ra&.r diel
q co¡npameruo.
sr,el movimiento Iarte de- las cerca¡ías: Ab urbe'venire, uezdr virum semper laudamus.-S. kpus in rcgetibus latet, d (pero) venatores
, hs
d€ Ir ce¡caniqs dc l¿ ciudad (no del interior).
leporem excitant; cum lepus yenatores audit, e campo in silvam effugit, sed
eenatores leporem sagittis ¡ecant,--6, Yoluptates nost¡o corpori nocent.-
lt nombres propios de ciudades e islás pequeñas y con los comunes 7, Opera scriptorum Neronis scele¡a narrant.--8, Fulmina pecora terrent.
qomo
-r^_C:ny- n¡re se emplea el pnEposrdróNr
rento, domo, ru,re, vengo de
^BLATrvo _srN *
Venio Roma, Ta- 9, Sace¡dotes taurorum capita flo¡ibus ornant.*lO. Romanus populus iura
R., de T., rt" i"l'"o*p;* gentibus dabat,-ll. Hieme pecora lrigora timent, nam hoc tempo¡e frigora
"*o, pecoribus saepe nocent; etiam temporibus aestivis aliquando frigus et grando
VOCABUI.ARIO
s€gctibus nocent.-I2. Multa genera pecorum ru¡i sunt.-l3. Non corpotum
SUSTANT¡VOS genua, -Eria, n. género, rdza pondus, -éris, n. p¿ro
Conailium, .ii, n. rellexión. g¡ando, -í¡is, f. e¡anizo viribus sed (sízo) consilio facinora egregia geruntur.-14. Nauta in lito¡e
decistó4 plan, ruzón
rus, ruris, n. compo e¡at,-15. Pastores sunt pecorum custodes, reges autem pasto¡€s populo¡um
iua, -rie, n. de¡ecio, lel. laxum, -i, n. pcña, roca
dccus, .órie, n. hono¡, o¡- Iepu¡, -óri¡, m. li¿á¡¿ esse debent 16. Egregia facinora laudamus-I7. Vetus miles saxa magni
ecelua, -érie, n. crimez
lito!, -óri., a. costo, üta¡dt scriptor, -oris, m- escrito¡ ponderis portabat.
dedéc¡¡, -ó¡i¡. ¡, tkshono¡ tnos, -ria, m. coscumbre
facinu¡, -óri¡. n. 6e8e!, .Er¡¡, f. mies, camtn
¿cc¿rí¿ Nero, -ónis, m. ,ryerdz sidua, -Erir, n- osrro IV) Porrn EN r-aríN.
(mala) opue, -éris, ¡. ob¡a_ t¡abdio
foed¡s, -éü!, ¡. ,¿c!o tempu¡, -6ü!, h. ,¡¿mpo
pectur, -óris, n. pccho vis. Ac. vim. Abl. vi; pl. Los romanos a¡aba¡ los co¡npgs; a üeces üú)íaL eD el canry y con lrc-
fri¡ur, iria, n. lrío pccur. -óri!, tr. ¡xr¿alo vi¡eÉ, virium, f. cuencia ibdn al campo ¡lesde h ciulad. Los gantdos Lem.cn el frío, El aer-
/¿?r¿d

-36- -37 -
l
(
(
po del hombre, Los cazado¡et naltron una li¿b¡e coa sus lbchas. Los lrías "(
perjudícan a los ganados. Ias anriguos dcleüío las lcyes y cottumbres dc (
su.s anteryddos. El soklado rccibió graoes hcridas en cl pecho. El delendcr XIIL-TTRCERA DECIINACION: TEMAS EN -i. (Gramát. §§ ?J.24.)
(
hs de¡echos d.íoínor y humanos es un gran hotor. INrrNrrrvo DE pER¡Ecro.-Terminación .i¡e€¡
(
VOCABULARIO - Fu.iase; amav.ieee, delcv-leee, leg.lerc, ccp.ieae, ¡udiv.isse. (
sosf^M¡vos Si al infinitivo de perlecto de un yerbo se le añaden las desinencias per-
re¡norn, -i, n. rciao ail¡t!, -¡, -um, §riu¿¿o
sona¡6, r6ulta el: (
Aetna, ae, l, Elna (rolcÁn) IDJE1IVOS Y Pf,ONO!,ÍARES PLUscuAMpERrEcro DE suBJtNTrvo.-ün¡.cr¡úsr¡cA MoDAL.TEMPo- (
Cerea, -éria, I. C¿¡.¡ (dio- .A.lter, -éra, -!ñ, el otro R{L: -is-8e.
sa) (de doe) Erumpo, -5¡e, -¡üpi, -rup- (
frotea, -urn, Í. pl- coscchas ahet -.. 3,Itr.et..., u¡to... oltg... tar , s al í¡ ! ii letttna., c
Henna, ae, l. Hcn¡¡a (ciw ¡moerru!, _!, .um, dcliio- ti8uo, -é¡c, :en¡i, Seni- 3.¡ C. 3."
(
C. CIRAc¡a¡.
dad) trrn, engenüar, críar P ER s or{ SUM r.. c.
No¡m¡l Mix!a 4.C D¡sr¡r¡cug Voz
(
l¡cua, i, m, lago, catañque cetórus! -r, -,a,m, ¡eslcnt¿ impetro, -ire, cozseBzir ¡lo¡r..TEMPOR.
nemus, -óris, t. bosque sa- flammifer, -ira, -Erum, únploro, 'ite, imflarar (
grado a¡dünte infl¡mmo, -ite, cncendcr fu- delev. l.s' ceP audiv-
Pluto, -6nis, m. Plutó¡ p€rp€luE8! -t, -trtt, atcfno peragro, -Áre, r ecor r e r fu. rlelev- l.c' ccP audiv- -i!ac- I
(
(dios) 3rc¡al¡¡lr -a, -l¡ttt, cotu|d. qusero, -áre, -¡ivi, -riturn,
prex, +is, f. rueso, súplica ¿rado
3. fu- delev- leg- cep. aud¡¡. -ia¡c- -t (
V) Lrcruru., Nil-rsrs y rR DUccróN. Prooerpina. l.¡ dclev- lcg- cep- ¡udiv. -rt¡c-
E (
Siciliae insulae incolae ceteraeque gentes antiquae Cererem, frumenti fru- 2.. deiev- l.s' ceP ¡udit -ti. (
gumque deam, Proserpinamquq filiam Iovis et Cereris, magno amo¡e cole- 3.. delev. lcg' cep- ¡udiv. Laa. -nt (
bant (ad,orabanl, Insula Sicilia Cereri Proserpinaeque sacrata e¡at. In medis : (
insula (en eL cenrro de la ísla) q¡ lacus et ci¡c¿ lacum lucue amoenus. Hu- 5¡rcul-^¡ amal¡úr deletue, captut, auditur, G6t€!¡r G!!e!, eltcl o
mida ter¡a ¡arios flores gignit (hace brorarl el hoc loco perpetuum ver est. fqir.cñ, -!, -r (
Ibi Proserpina a Plutone, qui sub terris apud (en) Inferos regnat, in nemore (
prope (cerca de) urbem Hennam sito, rapta est. Pluto Proserpinam in Infe- P[ú'R^L amati, deleti, ¡ccll' capü, aurlit¡. c6acml¡!, -tia, -¡rt o
fui!.cmús, -ti!, -nt (
ros, sua regna, secum duxit. Interea Ceree, cum filiam suam frust¡a (en oano)
quaereret, tandem taedas (anlorch.a.c) ignibus, qui ex Aetnae ve ice erum- (
Norrs srxricrrcrs AUxILIARUs.
punt, inflamavit omnesque (y toda¡) terras maesta peragravit. Noctu flam- Usos Principales de CUIII: (
miferas taedas gerebat; cum sol cetera sidera {ugaverat, suam liliam ¡ursus A) Preposición.-Con,rsLlrrvo:¿o¡¡. Puede indicar: (
quaerebat. Tandem auxilium deorum imploravit precibusque impetravit ut l) Mooo: Multie cum lacrimie, con mtthas lágriman.
(gue) Proserpina, quam Pluto uxorem duxerat, partem (durunte una partel 2) Corurrñí,r: Cum patne venit, uino con el Wd¡e. (
anni apud (ez) Inferos cum Plutone, at alteram par¡em (durank la ol,rd Wr- B) Cox.luxcróN. (
le) in terris cum matre sua viveret. l) Con el verho en ¡1,,¡orclrl yo cuan¡lo: Cum pater venil, (
Ct Esl¡oNEs.-a) Decir los suj. y c- - cuando
di¡. de coleb¡nt. b) ¿Qu¿ caso es iú.t- el padre oino. (
lae Sicili¡e, teniendo et cucr¿a qt@ od 2) Con el ve¡bo en susJuNr¡vo.
re6id.o por incol¡e? c) ¿EL qu¿ cdto a) PntsENrs o PERFECTo: p¡¡esto quc, ya que: (
¿4 r,¿ ¡more? ¿l qué d¿clinocián pcrten¿- Cum pater veniat, p¡¡esro que el padre viene. (
ce? rl) i ay alguna ¡nlabra pertenecicn-
te a los temas etu sill)ante? ¿Cuáles? ¿Eñ Cum pater venerit, p¿¿esro que el pad,re ha uenido. (
qu¿ caÁo oa cad¿ una? el ¿Quá dilc¡cn-
cias hoy entre lacu¡, Iocu¡ y lucu¡?
ó)
gerundio simple cum pater veniral : oinien- (
¿Qué signílica cada una dc ¿stas pala. lmperlecto como e imperf. subj. do cl pad¡e (
Lns? l\ ¿En qué ceso esui il n¡edia como el pdre oiníera

\;/#
inrula? ¿QuJ oalot s¡ntáctico tieñe etti il ol e ,¡Í.
al veür el padre (
(
l gerundro cultt pster veniE)ae¡: habiet
il Pluruamperl.
.
compuesto (
l'rc. 8.- Dcmcter y Cote (Cet* ' ' II y plusc. eomo subj.
do leni.do cl padrc
como el padre hubiese aenido
y Ptoeerpina).-Grupo del fron- (
lón oriental del Partenón. [-on-
dres. Museo Británico. (
\ -39- (
(
)

VOCABULARIO tibus imbres noc€nt.-I7. In vallibus collibuaque ove¡ multae e¡ant.-I8. In


collibus hostium ignes videbantur.-19. Deug c¡eayit maria et llumha, vallee
SUSTANTIVOS merc, ir, n. rao
nrYi!, -¡a, l. r¡¿rc ^oJE¡tvos collesqus, nubes et imbres, pisoes marium atque aves caeli,
Aede., -i¡rm, I pl. ccsc nubc¡, -i¡, f. ¿¿óc
l-te¡. -¡tr¡, -1ofrt, i.Bro
emnfu, .ir, ¡n. ¡ío nucr, .inie, ¡. üd¡i&d, et.rdilir, -e, crzcl IV) Ponrn EN LrrÍN.
¡¡rluit, -i., B. y ¡.. tc¡Phrl¿ uolu¡lad
rimidur, -e, .Ú.,,,., ,ímido
Los cncmigos estqbad ca las colirus. l* ¡ubes y hs üuui-os perju,ilicot a
c¿dea, -lt, l. mata¡¿a Optim¡rc., .lum, rn. pl. vEiBoS los uiñcdos . Et las ma¡es hay peces. EI Wtor estaba con l-as ooejas en h
crnir,'i!, m. y l. Perto''a ¡oblcs
coliot; como cl Wto¡ hubí¿se llcuailo la's ooejas d oollz, las otejas prma-
cc¡tiÍ¡cn, -idc, t bcha ovilc, -lr, ¡. ¡cdil, e-snbb At{ao, -érc, ¡a¡i, ¡Ectr¡¡,
clede¡, _i¡, I. d¿¡¿¡¡¡¿ ovie, ic, l. orcja n¿cí¿ron en cl t¡qlb con el pstor , Los peces son cogíilos con rdes. Ñt/r.st¡a
cl¡.!l., -i!, l, ctdo&n pilcis, -ir, Dr. p¿, ob¡c¡ro, -irc, osc¿¡cc¿¡ csctud¡a t¡enció a los cnemigos. los encmigos sulrizron wt grara datottre.
colli¡, -i¡, m. coli¡¿ ¡G,lc, i., a. rad a[pan r .¡aq o¿rrcc¡, t4pl+ r
6¡cr¡fic¡[D, -li, ¡. ¡¿c¡il¡-
Los ma¡es los peces, Ios ¡¡all¿s y hs colirws hst silo creúos por Dios.
ftna, ic, l. lumbc El pcrro gta«lo h cano^
febÁ¿, -ia,l. licb¡c cio PALA¡tr^§ llIv/ti¡¡l¡,¡!
horür, ir, a. y L arcmi,o l¡¡!rir, i,, l. w¡c VOCABULARIO
iacúlum, -i, n. dodo l¡¡3sia, {t, l. ,6 Cltt., dcl hdo dc aaá susrlm¡vos or, -oria, n. óocc coñrla¡o, -¿tc, .!lr[rt,
imber, .b¡l¡, m. ll¿u¡¿ vdlc¡ (-l¡) , *, l. ealL ¡i, co¡j. si
, -it, l. cd¡áaaar eirir, -¡r, f. uü .ubito, ¡dv. ¿c imwooüo li¡, icri¡ (Ac. ie¡¡), m. q!.!dia'.re' f. f¿rai¡a
vcuElt -crrlt n. ,¿¡¿o,r
rrrctun' corrtruü, ocr-
iút4r
airc
A¡¡6, _ü, lr6os ln*c) c[rlodltElr- _¡, '1¡rn' P p.
AxAIlz rR Y rM.DUc¡n Arlonaurrc, :¡r"-, n. pt. ADJErIvos - dc cuetodlo, gua¡dat -
In collibus ov€6 aunt. Caneg timent lupoa' Hoetium. Caede et igai. In
oyile oves pastor agit. In ovili oves imbe¡ retinet. Vitibus im¡€r nocet. Amneg
fluminaquC lats sunt. Caedem hostium videmus. Navibus' Maria vallesque.
Nubium. Irüribus. Tur¡im. Anguem. Egissetia; obscursviss€t; auxias€nt;
?frffi¡ry+h.: ffr:#i:"i{ff;y,Sm.;r;r;;
lr'olcn¡lf_-rdú, l. -Lolqutdí so

consc¿ndissem navem ; voluissetis ; nsvibuE transPortati ess€mur ; celebrati ifi*i;:=f;, i'.'#,,, 6il#,J; ;:#L.*f *"l.*';"ff lÍ
essent; diripuisset; obscuratae; €ssent; auctus es8et. Si viciss€t. til!.,, ..., ¡. a,- =r1',r*5";-
P'co
? l,taf,rs ñY¡¡lltLE§
II) PoNER EN r,rrríN. ta¡on, -6ni¡, m. .f¿¡rj¿ v'tBos
ab"l; .ó'i;l ; ;üo Pcr, prcp. Ac. z trúté, d¿,
Los perros glordan hs oteier. La^t lluufus prjudban o l.as oidcs. Los Medi¡, -¡e, l. ltedea (ma. Celébro, -Árc, lrecuattu poi -
cnemigos d.c las tuues. La ih¡rott tk los cnemigos. Los uollzs y bt alhan. sa)- con*endo, -ére, -rccnü, po.t, eda. dctr,it, ¿etpu¿t,
Habríamos r¡erciilo, Itab¡íds aumcata¿o. Sí hubíe¡aü emba¡cado. ñaviSitio, -óni!, I. nar¿Ed- -acensum, eraóocar, sz- ptep. Ac, thspuás ü, dc-
cün bit t* d¿
III) Amr,rzrn Y rRADUcrn-
V) Te sro.-[,os Anco:rrurrs.-El V¡lr-oc¡¡o DE ORo.-MEDE^.
l. Oves timidam indolem habent; cum pasto¡in collem oves egiss€t, oves
cum pastore in colle manserunt; postea, cum ps¡¡tor oves in ovile duxisset, Multas labulas a Graecis accepimus. Nobilis est fabula, quae miram laso,
oves in ovili cum pastore fuerunt.-2. Retia pisces timent, nam retia pisces nis Argonautarumque navigationem na¡rat. Iason, filius Thessaliae regis, cum
captaú (poner esta lrose en singulatl,-i. Canes lepores fugant, canes lepo- rapere voluisset vellus aureum arietis, qui olim duos fratres per aera (por los
¡es timent l.pónga* la lrase: a) en sing ar; bl en ooz pasíoa, en singüar oires) transportaverat, magnam expeditionem parcit (organizó). Rex Col-
y en plurall,- , Cum imbres flumina et amnes auxissent, hostes cit¡a flu- cho¡um vellus aureum servabat, custoditumque e¡st ab immani ilracone tau-
men manserunt magnaque hostium caedes facta est; hostes magnam cladem risque feris, qui flammas o¡e vomebant Cum Iason immens¿m navem, quae
áccepe¡unt.-s, Dux noster cum multis navibus longis in hostium classem Argo dicta est, construxisset, et in navem conscendisset cum Theseo, et
p¡ocessit; subito al¡ae nubes solem obscuraverunt, sed cum classis nostra Hercule multisque Graeciae principibus in Colchidem pervenit. Ibi a Medea,
vim tempestatis sustinuisse! nostraeque naves cele¡itate hostium classem su. regis filia, adrutus est. Cum Iason Colchidae regem post (ilespués d.el multos
peravissent, hostes victi Eunt.-6. Marium litora videmus, nam litora ma¡is labores devicisset, vellus aureum rapuit et Medeam in pa.triam secum ilevexit.
proxima sunt,-7. Numina aatiqua crudelia erant; crudelia numina homines Cum Argonautae in G¡aeciam venisse[t, Olympicos ludos instituerunt, qui ab
timebant et sacrificiis hominum placabant.- 8. Cum hostes milites nost¡os omnibus G¡aeciae populis semper celeb¡ati sunt.
non terruissent, milites nostri hosies vice¡unt.-9. Milites de tu¡¡i iacula in Cuesr¡o¡¡s. a) ¿Cwiles son el sui. y c. dír. dz accepimuc? bl Explicar todos los
hostes mittebant.-10. fames pecoribus noc€t.-ll. Anguis in he¡ba latet.- cum que hty en torlo el pirrafo. c) ¿C&ól es el sujeto y el c. dt. de Yolti¿aet I d¿
peravir? d) ¿Cuól es el suj, agente ¿e custoditum etat? ¿En qui caso oa? ¿Por que?
12. Avium regina aquila est.-13. Feb¡i et tussi laborat (¡u/¡e),-14. In aedi- e) ¿Hay olgún .omplemento de lugar? ¿Cuáles? Etplíqucwe. l) el
¿Cuál es comple-
bus est canis.-lS. Plebis et optimatium certamina multa videmus.-16, Vi- mento ¿ ecto de rapere? ¿f el de tranrpoúaverat?

40-
-41-
(
(
(
(
VOCABULARIO
(
susrAt{ltvos por¡6.-ntir, m. p¿¿¿re vf,nBos (
Quiritee, .ium, o -rm, m. Cano, _ére, cecini, can- (
XIV.-TERCERA DECLINACION. TEMAS MIXTOS' (G¡amát' § 75') Añ, ¡rtir, f. ottc, cudlida¿ pl. Qüritcs, ciudadaws
stirp!, -pis, l. cstirp,
civi¡, {¡, m. y f. cidadano raiz celo, "ate, ocuJlat (
Cutdro-resumen ile hs lormos prsontles ilel lemo de perteclo' ¿lena, 'nlir, m. dient¿ condo, -áte, didi, ditum,
(
d¿u¡, -i, m. dío¡ ADJETIVOS I untlar, c o*tr uír, c sconder
¡NDICATIVO SI]BJUNT¡VO fr*it, -ie, m, ha eripio, -ü¡€, -¡ipül, -rep- (
rEMAS DE
f¡túm, -i, n. hado, dcstino Divereue, -a, -wa, divcrso lvm, aftefutor
funeatu!, -a, -ú, lunatto,
CONJU-
c^cfo-
PENfECTO
feucer, -ium, f, pl. lauces, interrumpo, -érc, -rüpi, (
o gar$anll, dctl¡h¿crc lirncb¡c, trktc -¡opl!'m, inI tr utft pi r,
NES
PARIIC¡PIOS
PERÉEClO PLUSC FUTURO P. PT]R'ECTO PLUSC.
, 'nliz, f. lu¿^,e
tor, Greccur, _a, 'r¡rt, gtieqo
e
(
G¡lli -ó¡¡rm, m. pl. lor humili¡, -e, humiLrlc, bajo operio, -ire, -¡rerui, -per (
plas íllu¡r¡i¡, -e, ilustre, claro tann, cubrir, ocuhar
ru- .i intéru, -ntis, enoa,ne, in.
5UM
-e¡-is -erls -ia¡e-s
inf.ns, -nriÉ, m. ,rirño scio, 'ire,.ivi o ii, -itum, (
l.¡ -isli def¡!, -nti6, l. mente, razót g¿ntc
2! dele-v' .ir -crs-t -er-it
.et-imug
.eri-t .isse-t
nix, nivis, f. ¿¿¿¿¿ omnir, -e, ado teneo, .Ere, t€nui, tentum, (
'erimus -isse-mrr§
ori¡lo, -ini¡, f. origea, causa otiliq -e, útil, elicaz
3.¡
J.'
not.
ñir.
l.g' -imus
.istis -era-tis -e¡-i-¡ia -eritis -is6e-¡is (
.kse-nt
4., ¡udi-v. +runt (-c¡c) -cr-i-nt -eri-nt (
l) Arv[rzrn Y TRADUCTR. (
l.¡ -tuB
2.3 dele- -ta efc6 eris sis '
Pontes fccerunt, Gentium. Inlantium. I'ons in monte erat, Quiritiúm iura (
3.. nor. lec- .lum efat erit sit eaget
3.n mix. cap_ .ri erarnus €rimu6 slmu§ defendetis, cives. E faucibus eripere. Artibus. In arce sunt cives. Arcis moenia (
t.' audi -tae esiis er¡lis eritie sitis e6setis defenduntu¡ ab Optimatibus. Dentibus petere. Mentes infantium. Fontibus (
-la efanI erunt sint plenus mons. Pontes inte¡rupti sunt vi fluminis, In arcem ¡rervenerunt. Gentis '
EUae nomen scimus.
(
En la voz pasiva pueden usarse también las formas de perfecto de SUM" (
o fui', fui¡ti'.'; erram... o fueram, fueras"'; ero"'- o fuero' II) Po¡¡n EN L^rÍN. (
"um.,.
i".i¡"...; ¡im,.. o fueúm' fuerie. .. ; .e9!em'. ., o fuisaem, .fuieeespre-
''; (
fo.*u" de SUM aparecen en las casillas de la parte superior del Los d¿¡echos de los Opümatcl los Quiritcs tenían tt .büt tua, dercchos.
""tu"
sente cuadro. Delendemos, Quirites, las mu¡allas d,e las ciuddes y de bt lortalzzas. No (
súc el nomb¡e ile su wción. La t¡iolencia del río rompü los putates de las (
l/erbot dcponznles.-Son aquellos que tienen lormas pasivas y significado cfudades.
(
activo. En lol dicciona¡ios acian en 'or! moriorr ,¡¡o¡i¡ i s€quori J¿guir'
etcétera. (Ver Gramát. §§ 241' 4.) (
III) ANALIZAR Y TRADUCIR. (
llot-r s s¡¡r'Ácrlcls ,ruxlLI^REs. l. Milites in llumine pontes f€cerunt,
nam magna pars pontium interrup. (
ta erat ab hostibus,-2. Fontium numina poetae sáepe canunt.-3. Roma mul-
QUA? ¿Por dónde? (Gramática. § 325')
Cuestión
tarum gentium domina fuit,--4. Infantium mentes tenerae Bunt,-s. Magna. (
Para indica¡ el lugar upor donde, sc usa per y ACUSATIvo' salv. si se ¡um u¡bium origines saepe humiles fue¡unt.-5. Pars Optimatium in urbe (
trata de nombres como vio, iter, pone, Po¡ta, vadunl' lerra y mare' que mansit.-I. lus Quiritium in urbe servatum est.---8. U¡bs e faucibus Iati
se l)onrn en ABL^TIYO sIN PREPOSICIóN:
(
erepta fuit,-9. Homines sapientes gentium suarum gloria semper fuerunt.-
Per Hiepaniam, per eilvaa venit, ¿ino a t¡aoés de Es¡níía' de 10. Ingentibus nubibus sol celatu¡.-ll. Milites in urbis arce €aatra posue. (
las sehtas. ¡unt.-12. Bella gentibus lunesta et fue¡unt et erunt.-I3. Canes dentibue (
petunt (@rcc@¿).-14. Hieme montes nive operiuntur.-15. Tempus omnia (
Via Appia profectue eE\ P!1rtió por ln Yía 'lpia' delet, urbium turres, hominum stirp€m; at rtomina hominum illust¡ium non
delebit.-16. Mont6 et maria prámisit.-l?. In consule multae bonaeque' (
El verbo <lefectivo INQUIT, dijo, se coloca entr€ con¡as después de la
primera ,, primeras palabras de la f¡ase. (G¡amát. § 250') artes (cualidades) animi'e.t corporis erant.-I8. Philosophi bona¡um a¡tium (
(
-42- (
(
I

Animali¿ ¡ationis V)
masistri sunl.-lg. Tempus nostrae mortis neecimw'-20' Ntonr.
ff;:; ;;i.-;i. r"riir- .t montium numina ab incolis -colebantu¡'-
s¿d suae Cum aliquando mulie¡es Thebanae Latonae,
lii"'vii ,]it"r*' c"tii.'-.."t.-za' Nationie gua€ nomeohostes
sciebat',
deleverunt'- Apollinis et Dianae matri, sac¡ificium facerent, Nio-
il"* r"i""t nesci"ebat.-24. Urbium magnam Ps¡tem
"gentir¡im omnibus gentibus utilis ba, Thebanorum regina, eas vituperavit et: «Cur,
ñ*i'ffi1;' ""ri*tir. civium omnium inquit, mihi sacrific'ia non facitis? Cu¡ l,atonam
::#l';ili.:i;.'ilii
"'il'sr¡ p;J; Italiae <liu"(¡ru¡¿ñofuit'-28'
tiempo) te"nteru,¡. (ocu'
Gentes graecae mihi anteponitis? Ego septem filias septemque li-
i,),í" i. d d. d"l) monte urbs magna
(habiwon) ibique magnas urbes condi' lios habeo; Latona autem tantum (sólo) unum fi-
Í'ji',lfi¡rr"i;;'í-;"1É; lium unamque filiam habet.» Mulie¡es sacrilicia
omaveru¡l-29' Rámani omnes gentes vice'
ffiffi";ü; ;;tJ"ii," t"-lii" dede¡unu-30' Multae gentes dive¡sas menter omittunt. Tunc Latona Niobae irascitur (se irritó
;;,;;Efi;1-;"ntibus iura
conlra Niobe) precibusque libe¡os suos oravit, ut
habent. (pfulió quel superbiam Niobae vindica¡ent et iniu-
riam ulciscerentu¡. Illi precibus mat¡is statim pa-
IV) Por¡tn ¿x ¡¿rÍx. ¡¡¡e¡unt. Apollo om¡es Niobae filios suis sagittis il
cíudades e¡ut
Los sol¡ldos l.rrlblrln hccho vn Pu¿nte' Gran park-ile-las interfecit. Mise¡a mater suo corpore {ilias suas te-
y la habían sido coaquista- gere tentabat. sed Diana septem sorores sagittis ne-
-"íár"'i7 üt cnemi3,os. l,a c;uáa¿ lortaicza
costumbrcs dz c¿yit. Inter filios et filias exanimeg resedit Nioba.
1í'"ff"6rr¡r*"t- iiií"¿r-r'¿ tle¡echi ilc ios Quírítcs v.lts
ií")¡fr"¿lLit
':,;;;;'-;;,n;" ir^-"i."'¿¡",* kves a h nwyoir parre de los
.puzhlos'
Los Ventus capillos suos non movet, in ore color cgt Frc. 1¡._Niob¿. Murco del va¡ic
i
t*, iti;iniddes de'las lucntes v d¿ to.J monttño* sine sanguing oculi immoti man€nt, tota rigida ae-
El iobo atacaba con"rn los die¡ks' det, Mise¡ico¡dia deorum in saxum mutata est. Ta-
men Pe¡petuo flet. Vento in montie Sipyli verticem rapta €st. Ibi fixa in n¡ont s
VOCABULARIO cacumine liquitur (se lícua; se ¡leshace en hgrimasl et saxa etiem (incluso)
lunc lac¡imrs Niobae manant,
Sipyl¡¡, -i, m. Si¡lo mano. 'ire, nanat' tluir
susf?ttlrMS
múlo. _¡re, mudt, combiat CuEsrtoNEs.-a) ¿Cot qué pdlabrd cr cum? ¿Er aquí preposicíón o cot iurlcióL?
to¡o¡. -ó¡l¡, l. herna¡a _Ere. -mi!.i, 'rnl.' ¿Cóito s. t¡aduce? b) ¿Qué caso es Latonrc, tctieÍd. c¡t cuenla que mat¡i er ¿¡¿
Apollo, 'inla, m. .iPolo ¡upe¡bia. -ae, l. soá¿¡óia omitto.
.rl;fi. omili¡, deia¡, so ¿r oposíciin dc esta Wlab¡d? ct ¿Cuál ¿s el suj. y el c. d¡¡. dc f¡cerent? ¿¿s tscércnt
ldios) ocrbo principal o subo¡ü¡¿do? ¿Por qué? dl ¿Cuí¡ttut pahbras et aposicün Áay hasta
.""ümcn. 'ini¡. n. cuná¡¿ oto. -i¡e, roEa¡, deci¡
o¡¡eo. -é¡c. -vli, obcdtccr vitupcrsvit? ¿Qu¿ cs apsícíór? el ¿Cuilet son las c. dir. d¿ h¡beo? ¿Y lot dc
iniEri¡, -¡., I. i¿i¿r¡¿ ^DJE',a¡VOS
h¡bet? ¿8, gui caa wn? Potc¡ ¿stqs polobres cn oblaíoo dc plural. fl
laerima, .ae, I. l.ágr¿ma Exaními¡, -e, crinimc ieaido. 'éte, ridi' -¡c¡- ¿Cwál cs
irnmotu.. _s, -Úit'n, innuiuíl eü , se¡tarsc, cdlmd¡se ¿l c. dí¡. de omittr¡ñt? ¿Por.quá acaba e* a2
Lato¡a. 'te. f. Latoba
Niobs, -ae, f. iYioác tdnlua. -¡. 'rtÚr, tan Üdnd? re:o, _Ere, lexi, tectúm,
IhebEnus. -a, -um. de fe- Voteger, cubri -
bas ¡ento o templo, 'ere' ¿rl'
tentar - o¡obar, sondcd¡
lf,RBO5 .l"i¡eoi- ulci¡ci. ulru¡ XV._ITRCERA DECLINACION. PARTICULARIDADES E IRREGULA.
rum, v. dep., oengd¡, cd:r' RIDADES. (G¡8mát. §§ 76.79. )
Antep6no, -órc,'Po!ui' tigat
-ooeilum, azlePoner vindico, -Ere, vengtr, ¡c' IIupsnlr¡vo.-Tiene desinencias especiales.
fix-us. -4. -um, P. P. de fi-
go. fixi, firum, rlaua¡ PEnso- 3.. C. 3.. C. DEsr¡iENcI^s DEsrNEne^s
- fl;. -arc, -évi. -étum. IIo' PALABAAS INVARIABLES
Titmpos N.d Su¡¡ 1.. c. 2.. C.
Normal Mirr¡ 4.. C.

inquatn. _i!.'it... v. defect Cr¡? ¿por qué


dieo. dices, dice... eti¡m nunc (num). ¿od¿' h¿s¡¡- Sg. 2.. dcle- leg-e- audi
inre;ficio. -érc, -f6ci. -fec' aía TX Pl. 2. del+. leg-i' cap-r_ ¡udi -rDtnt
p€rpetúo, adv. el eri4mc,alc
l:quo, -Are. licuat, d.enerí¡ .tátim. sdv. dl i.útailc -lor
2.. dele' lcg-i capl' ¡r.rdi-
Ss,. _1or
a¡na- dele- les'i' cap-¡' ¡udi-
&¡mo
I t ,. leg-i- ar.rdi -lote (¡o se us¡)
Ftc.g.-Niol¡e i^letLta p¡oLcgct a Pt.
amá- dele- cap_r-
su hiia más Pcqueñt de las llach¡t
¿l¡ D¡¿na.-Florcncie.-Uf f izi.
I ;,. au- atrta- dele- Iog_u_ cap-i-Ú_ audi-ü- -nto -nlor

-44- -45-
(
l
(
rero, .ére, -aEvi, eo, -ire, .ivi ('ii),.
(
Ossrnvl.cro,yss.-1.' El imperativo ee Iorma con el tema de preaente, hotcigdr; No ocdr, ¿csd- eetura, aran
porque carece de perfecto, ya que sólo puede darse una orden para que Eea señ b¡ a¡, plinto¡, cr ear -ítorra., cruzar, wso (
."vco. .6re. pÁví. tener eubvenio, -ire. -vini, -ven- (
cumplida en el presente o el futuro. ilaudo, -Ere, pl¡u¡i, pl¡¡- tun, ayudar, lle¿ar des-
2.' El ve¡bo SUM no se emplea en el imperativo pasivo. '.trñ, oplaadi, oprobo¡ wcs PALABRA§ INV¡NIAB¡,ES (
proflcircor, .ci¡ci, -Iecru¡ rumo, -óre, rurnpri, rump-
3.' Tampoco s€ usa la 2.' pers. pl. del imperat. futuro pasivo. ¡r¡¡, W¡ti¡,
ma¡char, salü IIúrí, tofiul¡, coge¡ C¡s¿, adv. nañana (
4." La desinencia de la 2,' pers. sing, del imperat, pres. activo ee -e rerPondeo, --re, _epondi, aurto, -ére, alrirexl, !úr- huc, ¡dv. ¿gu-¡ (con movim.)
(
-apo¡tum, rcspotúer palam, adv. públicam¿tc;
para la 3.'conjugación. En las demás conjug. no hay desinencia, apareciendo recttm, levantar se, s ur gir
relineo, -crc, _!inui, -tcn- tollo, -ére, rurrüli, ;obli-
prep. Abl. cn prcsencia de (
sólo el tema de presente. trm, rctenu, impedir aecrelo, en ,cc¡e,o, dpo e
co,lve'l v. delect. ¡salud! lrtIn, alzat, co9er, quinr ut, conj. Iinal pcm qu¿ (
Noras si',tticticds aurília¡es,-ExpxxslóN DE LA onosx v pnoEIsIcróN. (
1Véase Gramát. § 213.) Una onoun puede expresarse en IMPEItarIvo o suB- I) ANALTZTR Y rRADUcrR.
JUNTIvo (generalrnente PRES.) :
(
Retine. Pat¡is. Matrum. F¡atribus, Abstine. Bovis. Absolvite. Disce. As.
l
Fac, facito, haz; faciae.. haz; faciat, que haga; faciamua, áa- picite. Boves. Surge. Defendite. Salve. Ama. Dele. [.egito. [cge. Clamate. Ne
(
. tamo¡. facias. Noli facere. Cave facias. Cave feceris, Yatum reponoa audite. Iovem (
El tMPEMTIvo a€ usa rarameute para expretar la on»rn y casi nunca para timete, Vires magnas. (
la rnorlarcróx, que se exp¡esa mediante ne o cavc y el pa¿srxrr o p¡n- (
FECTO DE SUBJUNTNO: II) Poxrn EN ¡,rríN.
Oíd al o¡dor. Amad a túpiter. Ard col bs bucyes, agriaitorcc. Damc.
(
Ne faciae, cave faciae; ne fecerie, cave feceria, no hagas. (
No oengas. No lema¡. l¿oantaot y jugd. l/enid a b escuclt. huhd por b
También puede emplearse el giro formado por noli, nolite (imperativo ¡ (
de nolo, zo querer) y un rNrNITIvo:
Nl¡b con todas la.s fucrns.
III) Ar.r.r,rzrn Y TR ¡ucrR. (
Noli facere, no htgas. Nolite faccre, no hagáis.
l. Pat¡um matrumque consilia semper retinere debemus.-2. Vaturr
(
VOCABULARIO responsa saepe ambigua erant.-3. Vim
tempestatis sustinete, nautae.---4. Mi- (
litem vires defece¡unt.-5. Salve, agricola!, multos boves habes,--6. Sunto (
susr^ñTfvos inops, -ópis, pobre, débil cla¡do, -é¡e, cl¡u¡i, cüu- boves in agris.-1.
Iuvenes, arma paratq ad moeni¿ festinate, patriam de-
(
Bos, bovi¡- m- y f. buq,
iuvinir, -ir, 7'ouez ao'm. c.i¡dr, ¿mpcür fendite.-8. Magna vi castra hostium oppugnate, iuvenes; servate nost¡a moe-
nodua, -a, -urrr, desnwlo, coñcuf ¡ft, -cre,.curllr -cút- (
príxado dc. puto arn, dcudít, chocar nia, senes.-9. Pater, filium castiga, nam piger fuit.-l0. fratres iuvenum
Catllin¡, oe, m. Catilitd
cxiliun, -ii, ¡. destie¡¡o con¡ido, -ére, -¡6di, -¡es- videtg iuvenes.-ll. Amste patrem et matrem, f¡atres.-I2. Egredere ex (
fe¡esl¡s, f. oat ittd au.I[r, sentane, ¿elme4¿ urbe, Catilina, ... in exilium proficiscere.-13. Surgite, milites.-I4. Spec- (
^e, f. l¡atd¿, ¿tt-
frauc, -udir, conlcmno, -Ére, -ernpei, tatores, plaudite.-15. Divites, subveniüe inopi.-16. Servg Iuppiter, ma-
Ab¡olvo. -ére. -solvi, -¡o- -emptum, dcspreciar
17. Tolle, lege.-I8. Cape argentum.-19. Bonum animum habe, mulier.- (
caño lolann, absoloer, sohar c¡edo, 'é¡e, .didi, dirum,
innocentia, -ae, f. inocca-
ahtineo, -ére, .linui, -tcn- 20. Da mihi pignus.-2|. Bellum parate.-22. Cave Iacias.-23. Cave Iece- (
tü,n, apartat; a, ae, abs- deficio, -ére, -fEcí, -fec- ris.*24. Cras petito, nunc abi (oete') ,-25. Huc venito,-26. Hominem absol.
moenis, i[rr, n. pl.
(-é¡i¡), ¡.
muros tú¡n. la\at, desettar vitote, iudices.-21. Abi (oete) et narra.-28. Veni et disce.-29, Nudus
(
pignus, -óds despicio, -ére, _rpexi,
pr enda, garantía, tiznza
admoneo, --te, .nronui.
-rnonitum. othtertü, re- -spectom, desprecicr, mi- ara, sere nudus, agricola.-3. Aspice aedem et Iac mentionem innocen- (
¡esponsúm, -\ ¡. t¿spucsad tiae.---3l. Ne cures.-J2. Ne fle.-33. Ne pave.---34. Ne clama. 35. Ne (
sen€x, .fu, m. arc¡;@¡o co¡¡l¡r ru¡ desde a¡¡íba
aspicio, -ére, a.p€xi, ¡s- di¡r:o, -óre, didici, apr¿¡- rnone.-36. Ne interpella.-37. Noli me tangere.-38. Noli ti¡¡ere.-39. Ci.
spectátor, -ória, m. espec.
pecl[in, mirur, 1)et der ves arma c{piant,--40. Noli facere.--4l. Noli fle¡e.---42. Cave venias.-
(
toga, -ae, f. loga atlendo, -é¡e, -lendi, -ten- eSredior, di, -lreaaur
4Í). Cave responderis,--44. Ne contemnas aut despicias.--45. Cave c¡e- (
vates. -fu, m. adioino, pocta túIm, al.en¿e¡, cscuchar eunr, v. dep., solir, reba-
crstigo, -Ate, castígar das.---46. Ne fraudem fece¡is.---47. lmpiger semper esto, puer.--48. Ora (
caveo. -ére, civi, cautum, fe¡io, -f¡e,golpear, herír \reza) * labora.-49. Sustine et sbstin¿.-s0. Caye canem.-Sl, Feri, sed
AD'ETTTOS
p¡ecalerse, guardarse de . fe¡tino, -áre, dpresuro$e audi.-S2. Virtutem colite, pueri.--S3. fac multa, dic pauca.-S4. Noli
(
Ambigous, -r, -um, omóí cedo, -ére, ceeei, cesrum, interpcllo, -AI.e, inter pelar,
iniurias face¡e.-S5. Salve, magister! Salvete, pueri! Intrate om¡res in ludum, (
guo, i*eguro, íadccüo ceder, se, ir inle unpü, iñpe¿ir
dives. -ítie. rico, té¡til clamo. -ire, grítar, üamar lace*o. -Ete, -ivi, -itum, cl¡udite fenestras, considiie, si-lete et auendi¡e. Pr¡er, aurge et lege.-56. I\le (
(
-46- -47 - (
(
(
)

aliena cupieris.-5?. Noli pauperes conteru¡e¡e.-58. Ne canem excitave¡is. CuEsr¡o Es.-s) Explicar adan bs const¡uccioncs cn qw dw¿ce la palabrc com.
)Cóno s. ,¡dducc? ¿Po¡ qu¿? b) ¿Hal alguaa plabra cn apsicüt crt b L.' An o
59. Ne hóstes laccesiveritis, milites.-60. Subvenite mise¡is.---61. Nolite des- i¿ cstc pú¡olo? ¿Có,rú co¡ciata con la palab¡a z que se rclitrc? c) ¿Cu,áIc¡ sa los
picere pauperes.--62. Audi consilia.--63. Sume animum.--{4. Omittite arma; ,i^ol¿¡i¡tts
-ohialo? dü. d¿ obli¡¡vi¡¡et f dc dedi¡acl? d', ¿Hol akúD imperaioo at cl
veni et sume,-65. Ne impiger fue¡is.-{6. Audite verba magistri. pueri.- lndí,tuc^tc I díta* su t¡aducciótt. c» ¿Cuil ct d *icn dcl princr »crbo
6?. Ludite, pueri.--ó8. Ne flumen traasieris.--69. Ceda¡t arma togae.-?O' Ca- 'iirl¡i D¿chrletc er sin6. y pl. ft ¿Cuil cs cl c. ür. d¿ dert ¡it? ¿Qu¿ coro "t
veant consules.-71. Sec¡eto amicos admong lauda palam.-?2, Nemo quies- úbo.cl ¿Po¡ qú lku a'l
cat cum cives ad arm& cotrcurrunt.

IV) Po¡¡n L ríN.


EN
X1'I.-ITRCENA DECLINACXON.
lúpile4 saloa a mi padre y a mis hermanos, Campesíno, ara los campos
con los bueyet. lóoenes, obedeced a los oiejos y escuchad sas coasejos, Cút ADJE'TMS. (Gramática, §§ 82.85.)
iladanos, tomad lts armas, delended la palria, lucfud con ttalen íu. No ten. Sustituyendo las desinencias de muchos adjetivos de la 3.'declinación
gáis micdo, niños. I*oantqos y jugal, discípulos. No hagas. por la terminación -ter resultan los ¿dverbios de modo correspondientes:
Prudene ) prude t-ler) prudenlenenle; brevie } brevi'le4 bre'
oemenle.
VOCABULARIO
EL p^RTIcIPIo DE PREsENTE.-Se forma añ¿diendo al tema de presente
susTrtNTflos optio, -óni., f.
Pact6lu¡,
¿l¿¿¿ió¡
-i, r¡.
eluo, -ére, -lui, -h¡rr¡m,
quítat Lcldndo, lotflt la característica .nt. y las desinencias de la 3.' declinaci6n. La 3.' y.4''
coniugación inte¡calan una -e- entre el tem¿ de presente y la ca¡acterística'
Pactolo
Arbor, -ó¡i¡, I. á¡üol (río) exaulto, -ire, dar saJros
B¡cchu¡, -1, m. B¿co (dios) Phry¡ia, -¡e, I. f¡úgi¿ pecco, -ite, wcar,-errar & á"ilin"n como un adjetivo del tipo prudene, Prudentia (Gram., § 83);
cibus, -i, ¡n. conída, c?bo Éiti., -ir, f. red ¡ev6co, -'are, llamdr de tuc-
crlmen, -Inir, n. calpa, ocu. tenit, -ae, f. N¡üL SINGULAR
sacün vira¡, -¡a, l. toa, rama rango, -Ere, t€rigi, tactum,
Amane (( ama-nt-s)
d¡p¡, -pi¡, l. comida, ban- tocar, llzgar, ¿olpear N. dele-n (t) -e' dele-nt-ie... Se declinan
quetc, lestín, nanjo VERDOS tingo, -ére, tir¡xi, tinctum, Ac. amant-em! amanE ( n,) leg+-n (t) -e' leg-e"nt-ie... como
gaudiurn, -ii, n. gozo teñir, imprepa amanl-is
Mid¡¡, -¡e, n. Míths (rcy) Abl¡o, -ire, -lui, -lüm.ur, urgeo, -ére, -rrtí, acosar
G. capi-e-n (t) -e, capi.e-nt-ia. amana,
laar, bañaq limpiar D. amant-i audi-e-n (t) +, audi-e.nt'i¡ amanti¡
monur, -Etir, n. re6alo, cta- vado, -é¡e, it, narchar
so, oblisocün, tñ¿a
d.tr.ho, -;.., -t¡.sxi, -tr.c- veho, -5¡e, vcxi, vectum, Ab. amant-i, -e
tn n, d¡rdLcn¡, gütat Aeltat, trcnsporlat
PLUNAL
Como los temas en .t. de la 3.' de-
v) Ac.¡mgnt+er .i-¡ (n.)
N. V. clinación, la -t- de la característic¡
MrD s. -nt- se pierde a¡te la desinencia -e del
G. lmant.l-um
Cum Midas, Phrigiae rex, Bacchum bene{icio magno aliquando obliga- D. Ab. amanl.i.bu¡ nominativo singular.
visset Bacchusque Midae optionem muneris dedisset, ava¡us rex ei dixit: Y
nBacche, effice ut (gue) omnia, quae tetige¡o, in aurum mutentur.» Deus Norrs snríctlc.rs AUXILIARES. Uso »r r-os P RT¡cIPIos DE PnESENTE DE

PERFECTO.
annuit. Midas, laetitia plenus, ex arbore virgam detraxit et rt¡tim virga
l
au¡ea facta est. Deinde aaxum humo (del suzlo) sustulit et saxum in aurum A) Como ADJETIvos: homo amans virtutit, honbtc anw¡l¿ d¿ l¡
mutatum est. Etenim omnia, quae tetigcrat, in aurum statim mutabantur. oittul,
ri
Midas magno gaudio exsultabat, sed postea, cum servi cibos et vinum appor- B) Como susraNTlYos: damnati' los condentilos; audientea, Jos

tavissent, et dives miserque r€x omnes dapes in aurum mutatas üdisset, oyenles.
lamesque eum urgeret sitigue cruciaretur, deum rursus precatus est, ut (qu") C) Cotctnuoos con una palabra que desempeña u¡a función en la
donum suum revocaret: «Da mihi veniam, Bacche; peccavi; miserere mei f.".", d..*, miaericor<lia motúe, veniam dedir, eJ iele, mooido por la
(apiádate de mí), ptecor.» Deus, misericordiá motus (n¿o?ido), ei dixit: müe¡icordia, conce¡lió el perdón. Yidilnta te venientem' te t¡imos ttenir'
li
uVade ad amnem. Incede ad fontes fluminis Pactoli. Albue tuum caput totum. D) Arioruros, conce¡tando en ABLATIVo con una palabra independien-
(
que corpus tuum in fontibus atque elue tuum crimen. Rex deo statim paruit. te de la frase. La construcción se llama rsr-arIvo ABSoLUTo:
lr
Aurum flumen tinxit et ex corpore miseri regis in amnem cessit. Et €x eo Regnante Romulo, Sabinae rapt&e erula:l, reihand'o R' lueron
tempore Pactolus flumen in undis suis au¡um vehit, raptadas los S.

_48_ _49_
I
I

Urbe crpta, hostee di¡ceáseru\|, to¡nada b ciudad., los enemigos III) Axruzrn Y TR DUcIR. rr
se ¡ctirarotu. l. I¡a luro¡ brevis est.-2, Omne scelus punietur. I
Con palabras que designaa «edad» o «cargo» ea f¡ecuente el ablativo 3, Humum gravi vomere agricolae lindunt.---4. Senum
absoluto sin participio, En la traducción se sobreentiende ¡íe¡lo,' consilia utilia sunL-S. B¡eve tempus est,--6. Milites
Cicerone consule, rdezdo cónsul C.; me puero, siendo yo niño. acres alacri animo pugnant. 7. Vita divitum hominum
multas voluptates habet; vita autem pauperum multos /
Oss¿nv,rcIóx.-El participio de presente expresa una acción SIMULTÁNEA, dolores; sed post mortem, pauperes et divites pares sunt.
y el de perfecto, una acción ,rr{TERIoR a la principal. 8. Vir summae virtutis erat.-g, Homo corpore b¡evi e¡at.
ExpnssróN DE r,rr cU LIDAD. (Gramót, §§ 302 y 315.) 10. G¡andi statu¡a fuit.-lI. Caesar fuit nigris oculis, .l'
capite calvo.-I2. Britanni sunt homines capillo promis-
B) GruIrIvo DE culLIDAD: homo magnae prudentiae, homb¡e de so.-13. Vir insignis virtutis magnaeque scientiae.-14.
I gran pru.denci.a. Homo loquax et faceto animo pr8€ditus, impudenti ore
C) Anutro DE CuALIDAD: homo magna prudentia, hombre de gran fabulas fictas narrabat,-15. Proelium atrox et anceps
prudencía, fuit.-16. felix es.-17. Cum populo potente bellum fe-
f,n el culruvo y aBlrrrlvo DE el sustantivo que
cuaLlDAD expresa quó cit.-18. Divitiae a sapiente contemnuntur.-19. Tenaci §
cualidad es va acompañado de un adjetivo, que la califica: labo¡e omnia Iaciemus.-20. Loquaces mendacesque pu.
nientur.-2l. Audaces fortuna iuvat.-22. Cervus velo. (
VOCABULARIO cium canum turbam vitavit.-23. In veteribus tempori- ¡r¡6. ]l.-C¡or¡o! (Sa.
brevic, -e, btetc, corto lenax, -eci6, ler¡¿z bus ingenüa animalia in ter¡is erant.-24. Miles cecidit ¡¡mol- ilcwrando a (
sus hiios'-
c¡lvo¡, -a, -rlo', calvo, liso acriter;ugnans,-25. Duci mo¡ienti victoria nuntiata est, uno:1¿
Gova' Mueco del (
Diviriae, -irum, f. pl. ri. C¡¡thadnieneis, .€, d¿ Cd¡- VERDOS 26. Dux, misericordia motus, .,""t;;;i;;r'ilI:il:
quezas, bienes ,ap, cartodnés ' (
.t¡,,. Findo, -é¡e, fidi, firso¡n, Hominibus laborantibus fo¡tuna favet.-28. Hostes ter¡i-
fu¡o¡, -5¡i¡, rn. locr¡¡a damnatEs, .a, cond¿-
lender, abri¡, d,hidi¡ (
i¡a, -ae, f. ira, cóle¡¿ nsdo tos nostri milites fugaverant.-29. Caesare duce Romani Galliam subegerunt.
,. c¿¿rci¿ -a,'tm, iaceo, -6re, -ui, /acer 30. G¡aecia capta ferum victorem cepit.-3I. Graecia capta, Romani Romam
6cientia, -se, facétu.r, qtatioso
iuvo. -irc, iüvi, iül¡¡¡n, (
6t¡tür¡, -ae, f. ¿§rdr¿¡d felir, -icis, kbz, lütil ofudar victores revertuntu¡.-32. Duce inte¡Iecto, milites victorism ami§erunt.-33.
turba, -ae, f. tu¡bq mul i. ficto¡, -a, -úm, /¿r¡8ido (
grandir, -e, grancle, alto morior, mori, morlr¡u§ Scipione duce, Romani Carthaginienses vicerunt.-34. Regibus pu§s, Romae
tud., tumuho
eum, v. dep. mordr consules creati sunt.J5. Damnati in ca¡cerem ducti sunt.-36. Militea hos- (
vome¡. -Erl¡, m. reia de ¡¡¡ü!, .e, $ac, pesado pello, -Ere, pepüü, pul-
lmpodcne, -rnli., ¿esuer fj.¡- tium iacentium corpora spoliaverunt.-37. Militem vulne¡atum medicus cu' (
zada
rrrn, e t púsar, impulsar
reverto, -ére, -ti, .sum o ravit.
lnsi¡rri!, -e, ir¡sigr¡¿ .tor, -ii, .versus sum, l,or-
(
interfcctu!, _at -üm, ,n¿er.
Acer, acrir, acre, luetlc, aa- IV) Porrn EN r,rrríN. (
loquax, -ácis, loczaz apolio, -ire, despojar
lientc, agudo
te¡reo. -üi, .ituñ, ¿TüJrú Era un hombre de ojos rwgros. Sois hombres de gran oirtud, Los solda. (
alaccr (-c¡i¡), -crc, alcqre mendax, -Eci¡, m¿¿¿i¡oso dos t¡al¿¡osos lucharon t¡alerosamenle. Después de conquistado la ciuiad, los
anceps, -cipÍris, ¿rr¿i8¡¿o, porenr, -ntia, paderoso (
inseguro, indeciso promilaús, -a, -lurn, largo PA'-AARIS INVARIADLES enemígos lueron t¡enci.dos en un combalc oiolenlo. Siendo cónsul Cícerón,
atrox. -6cie, at¡oz, Roma se sal,aó. Al ocr muerto a su jele, los sdd.q¿os huyeron, Los condenu
(
¿uto, lulnmua, -a, -urn, §tlmo, s¿. Actitet, ualerosamente,agu-
premo, el nuís alro dos lueron cdstiga.dos. Los oyentes af,audítn al orador. Muer,o cl cóasul, los (
Il r\il,rr-rz,r¡r Y TRADUCTR. soldol,os lueron oencídos. (
llominum mendacium. Amice dulcis. Corpore ingenti. Vcteril¡us amicis. VOCABULARIO (
Divitibus hominibus. Omnes homines Deum amant. Audientes. Conden¡nati (
puniti {uerunt, Ac¡es milites acriter pugnantes ceciderunt. Breve lenrpus bre- los Coribartes (sace¡dotee
viter consumptus erat. Amantis. de Cibeles) ADJ!:T¡VOS
(
Lmslthea, -ee, f. Amaltea culrüra, -ae, f. culriuo (
II ) Por¡n EN LArÍN. rpi6, .is, I. aóer'a Lstium, .ii, n. el Lacio Adulecenr, -rrtie, iooeÍ
Para ,odos los hombres, Los rícos y los pobres. Los que oyen. Hombre
cepra, -ee, f. coóra Rhea, -ae, f. Reo, Cibeles iilkis, .a, duJce, suaoe (
co¡rilx, -iú3i!, m. f. aíryu- SAtúrnoq -i, m. Sotwno fidélie, *, licl, lcdl (
poderoso. Para los pobres y los rícos. Hombres de grandes oirtu.des. El sol- 8e (dio¡) inrcieí!, -nti!, ignor¿r¡¿e
¡lod o herido luchaba ¿ale¡osam¿n-te, Co¡rbsnter, -ium, m. pl. rpelunca, -ae, f. cucuo Larinu¡. -¡. -urn. ltti¡n (
(
5l
-50- - - (
(
)

vERAOS e-duco, -i¡e, criar, e¡luco¡


involvo, -ére, -volvi, -vo-
4um) con ve¡bos de movimiento se traduce por d. para e in{initivo:
Adolesco, -ére, .lEvi, ¡dul. S INV R¡AELES
Yenit poatulatum, oino a pedir; eo lusun' ooy a iugar.
PALADE
tlltn, uecer, ilesanollat sc litram, cntohet ocuhor
alo, -E¡e, ¡l¡i, ¡ltnm o n¡rcor, .ri, n¡tt¡! !r¡m, ¡¿.
slilüm, alituentar, nut¡it
Sic,
vir,
edv. B) En D^Tlvo (-tu o -eu), dependiendo de adjetivos- o arlresiones como
adv
fa8 e6t, er tíciúo; nefae ea\ es ilicito, se traduce por de e ln{initivo:
V) INPANCIA DE JÚPITER. Ree facilis dictu' difficilis factu' co§a lácil de decir, dilícil de
hace¡.
Cum deus Saturnus suos filios, vix natoa, vora¡et, R-hea, Saturni coniux
Iovisque mater, cum luppiter natue est, te (para quc ¡¡.o) infanE €tiam I pa- ClRcuNsr^Nctas DE rIEMPo. (Gramát., § 325.)
tre voraretu¡, non puerum sed saxum linteis involutum Saturno dedit. Sa- Cuestión quando? ¿Cuóndo?
tumus saxum in¡ciens vorarit. Iuppiter autem in i¡sulam' Cretam ab ancilla li ia¡a indiár cuándo" ha sucedido algo se emplea el err-erIvo, solo o con
dele yectus est. Ibi in lata spelunca educatus est. Capra Amalthea Iovem dul-
la preposiciírn int
ci lacte aluit apesque in o¡e infantie mel suum ponebant, Corybantes ecuta
gladiis feriebant mag¡roque clamore Iovis vocem tegebant, ne (para quc nol Hierrc, en inaierno.
Aeel.alet en leroio.
Saturlus iniantem audiret. Sic Iuppiter aduleacens factus e6t. Cum deus ado-
levisset, adversus Saturnum patrem bellum gessit. Saturnus e caelo pulsus In coneulatu ¡oslro) ¿lurdntc nucst¡o consulqdo'
est, et in ter¡is latuit. In Latio Latinos artibus erudivit atque agri culturam Cuestion quanto tempore? ¿En cuánlo tiemp?
docuit. f,x eo tempore Iuppiter, deorum hominumque ¡ex et pater, in caelo Para indiá¡ en cuántá tiempo se realiza algo, se usa el Arl.ruvo sin pre'
regnavit. posición:
Cu¿srror¿s.-a) ¿Qué dilerencia hay enue el prime¡ cM y el se¿undo? ¿Cómo Graeci T¡oiam decem annie ceperutrt' los griegos conquistoron
sc ,¡aducen cada uno ilc cllos? ¿Son preposicioncs o conjuncíows? bl ¿Cuál es el co¡tt- Troya en d.iez años.
plemento dírecto y cL suieto d¿ vo¡aret? Dí6anse los complemcntos iLe hgar de todo
el pirralo. cl ¿Haf algu a apsicíón cn la pimeru fruse? ¿Cóño conci¿rta? d\ ¿Qu¿ Cuestión quamdiu? ¿Durante cuánto tiempo?
clase de uerbo es n¡tu. crt? ¿Cómo es cl presentc dc indicarú¡o? ¿Cómo se trcducen Para indiár cuánto tiempo dura una acción o estado puedc emplearse el
los t¡e¡bos de esta cl¿¡c? e) Dígan-re el sui.to pacicn e ! el suiaq agenle de totztetan, lcusAT¡VO o el lgl-rrlvo:
¿En qué c$o dcbc i¡ cada u¡w? l) ¿Et qué ca* rn S¡hrDo? ¿Oüé olício ¿Bcñ.pe:nd
Decern annoe Troia obeegea ea\ Ttoya lue sitiada durante diez
años.
Graeci Troiam decem annie oppugnav€runt' los griegos ala-
caron TroYa durante diez años,
XVU.-CUARTA DECLINACION. TEMAS EN .u.. (Gramát., §§ 88-90.)
VOCABULARIO
lletürt -u¡, nr. ,,¿o¿b p¡lch¡irüdo, 'int¡, f. óc-
PÁRrrcrpro DE FUruRo Acrrvo. (Gramát., § 222,C.) frúctus. -t¡.. m. /r¿¿o llezo
Se forma añadiendo al tema de supino (§§ 19?'198) la terminación A€!ts., -¡ti6, f. ¿srío, ,É¡dno G¡llia, .ae, f- la Galía saltus, -ur, m- bosquc, paso,
.urua, -ur8r -ururn. Se declina como un sdjetivo de tres terminacionB: Appia via, f- la lía A¡iz selu, indeclin. ¡. hiclo, l¡ío deslil¡dcro
ttcu§, -rñr m. d/¿o gemituq -us, m. gemido seürtort _üar l¡i. ser¡¿do
Amaturuar -ar -um; delelurusr -ar -um; lecturuer -4, -umi caPtu- ¡Ítümnu6, 'i, fn. oloño H¡nnib¡I, -ális' m. Aníbal September, 'brie, nr. .reP'
) ruÉr .ar -um' audituruEt -ar.um. C¡mpani¡, 'ae, f. La Cam' impétur, -ue, m. alague ¡icmbte
Los distintos valores del parti- paru¿ (región d€ Itslia) Iegatu3, 'i.
m. legado, emba' apcc¡¡!, -u!, m, c¿¿rc
crnl¡¡a, -úa, m. co¿lo iador, lugat taniente t¡ibEs, .úr, l. ,r¿á¿
cipio en -urua se estudian en los mag:strátu5, 'ut, m. magis' Ulixee, -ia, m. Ulrses
consp€clua, _u., rn. ,is¿a
§§ 233 y 234 de la C¡amática. coneultum (6enstus), -i, §era[s! -oa! m. oefso, líned
¡. ilec¡eto ileL Senado mcnrk, _ir, m. mer
Surno. (Gramát., § 232.) Cyclop¡, .6pi¡, m. el Cí- Neapóli¡,'i¡, f. NáPolcs ,
occ¡BsulJ -ua' m. oclt§o' (Yl'
v' A) En rcusrrtvo (.tum o domu¡. -us (o -i), L caso ¿o
{ cquitetoe, -ur, m. cabolle- Difficilit, -e, dficil
id orro (de 106 ast¡o3) dignu¡, -a, -tn, digno
critus, -ur, m. solida, ¡esul- p€dira¡¡r, -ut, ú. ¡nldnte' furüru¡, -¡, -on, luturo
la¿o, des¿nla¿e inc€rtr¡s, -4, -u,ñ, i^c¿etlo
Frc. l2.-lnlancia de t úpi-
ter. La cabra Amdltea.
t É Cuad¡o de Poussin-
-53-
t
fl (
.(
-(
incredibilis, -e, ir.crcíble di¡rribuo, -ére, -bui, -bü- IDo6rúlo, -¡re, pcd¡r, pr¿ren- IV) Portn EN lrrrÍN. (
lerliüÉ, -a, 'r¡tt¡t lercero n ¡n, ¿ist¡iürir, reryrtit det
La cqball¿¡ía no resistíó el a.taque de la inlqt teúa de los enzmigos, Los
urLánus, _a, -urn. wbonc frango, -ére, lr6gi, frac- prees¡un, -es3e, -fui, pr¿si-
twn, romper, quebrar d.ir córcules son los jeles del ejércin iluraate uL año. Los enemigos aoaruan dís- :(
Aút¡Í'lor, -;i, lclicíw p¡oficiscor, _ci, _fectur puestos o alacar l¿ ciudad. Yino a Romt para W¡lir aurilio. IIemos oeniilo o (
inpedío, -ire, tmpedir ald.¡n, pd¡tif, nafchaf let al, psdre. Ante nuestra ¿¿lla está el ejércín de los enemigos. El sendo (
Aggredior, -di,'gre:eur nenóto, -'are, r ecor dar rcc¿do, -é¡e. -ce6si, -cea-
st,.t¡, oracar, dccl caf sc pcrcipio, -¿re, -cépi, -cep a[,rm, rc¡oce¿Lr, ¡eti¡d¡3e enlrió enbsiadorcs para Wdir la paz. Aníbal se retiró con d eiército a Cam. (
¡ve!, imperat. de ¡veo, irdl- turrn, recoger, percibi re6óno, _ir€, _ui y -avi, Wía, dispu¿sto a alacrr Las cíud,ades, (
(
VOCABULARIO (
I) Amr-Izrn Y TnADUCIR.

Equitatus impetum hostium sustinet. Domi sum. Senatus auctoritas. Ge- SIJSlANTIVOS i6nirue, -a, -o,[¡, iglordbte occupo, .ire, ocu¡nr, ade- (
d¿scotaced.or ilc
mitus audimus. Cantus audiuntur. Ortus soüs videmus. In sDecubus. Arcubus A¡bitrium, il, n. o¡bit¡io. i!uolu!, -e, -úñ, ignora&r, p¡lleo, -i¡e, -rl,i, plídeccr (
pugna¡e, E¡uctibüs. Gelu laborare. Saltus peragrare. Exercitibus praesum. juícío, decisür; dercchos d,csconocido, igtom permitto, -¿re, -mi!i, -mi!- (
Amaturus es. Dicturi sunt. Processuri erant. Currum regere, ¡tra, _áe, f. o,urd, dite, so- infElix, -icl¡, desgraciado turn, pcrmitír, soltar, con-
d" prúdcú!, -!ü6, p¡¡¡L¿rc lidr (
o¡rfrart -art ¡n. cd¡ro solilur, -a, -úrn, habitunl reünquo, -ére, -l-rqd,. -lic-
II) PoNER [N LAríN. l¡c¡tm, -i, n. l¡ct¡o solutur, -a, -ün, sualto ¡.vn, dcia¡, aba¡dona¡ (
letu., -ur, n. rodilla volucer, ttir, -cte, oolailor remitto, .ére, -miri, -mia- (
Los magistrados ile Roma. Los jeles fu los ejércitos. En cl ejército, Es- L¡bEn¡, -¡e, l. brül¡, ¡ic¡- trn, alloiar, soltdr,
A l,a oist¿ de las cjércitos. En b¡ cucuas, En los bgos de
cucha.ron llqntos. dn vEiEos
d.e.
'(
los bosquzs. Los jeles ¿el senado. Vinteron qJ seno¿o. Yiniercú a Wdir tinnitüs, _us, m. relincho ¡cindo, -6re, acidi, .ci6-
(
manus, _ur, f. mano Ardeo, -áre, -úai, d¡iler .tttr. ¡t sgor, ab¡i¡, dit¡idit
lo Wr. ¡ebüIa, -ae, f. ru¿óla audeo, -6re, a[!ur a[m, tremo, -ére, -ú1, tcmblo¡
Pheetoñ, .onti6, r¡. Fdcrd¿ semidep. olrcoctsc o, osaÍ
Y.
uro, -ére, [rai, Ellum, g¿¿- _(
III) Auuzrn Y rMDUcrR. ¡egi¡, -ae, I. palncio reai flagro, -ire, abmsarsc, ar- (
tellu¡, -üri¡, I. lo ¡íerra ile¡
impleo, -Ere, -Evi, irorú, (
1. Peditatus equitatusque noster hostium impetum fregit.-2. Omnes cives ADJETIVOS llena¡
PALAA¡AS TÑV¡¡IAELE§

maBist¡atibus parere debent.-3. Senatus duos exe¡citus in hostes misit.- (


incendo, -3re, -cendi. Noc, arque, co¡i. ní, y no
4. Naves e portu process€runt.-5, Exercitus hostium Ta¡ento profectus, pe¡ Calidus, -a, -u¡n, ailido -cenattn, enceniler, íncen- p¡ru¡ü ¡dv. po¿o (
Italiam Romam magnis itineribus pervenit.--{. Ruri cantus avium au. firmus, -a. -rr'¡, lirme üdt ondiqric, dc todot prtes
diuntur, domi fletus gemitusque puellarum.-7. Yere (en prímrh)ero) ayiún
(
cantu omnia ¡esonant; aestate ru¡i ab ortu solis ad occassum agricolae la- (
bo¡ant; autumno fructus percipiuntur; hieme omnia nive operiuntur.--€. Ter- V) ['rrrór. (
tio anno belli exercitus hostium ab equitatu peditatuque nost¡o victus est.- Cum Phseton in regiam patris Phoebi veniret, patrem oravit ut (gae) ei (
9. Caésa¡ mense Septembri ex Gallia Romam cum exercitu veniet.-IO. Ita- permitte¡et currum et equos solis unum diem regere. Phaeton prudentia patris
Iiae saltus lascusque in conspectu sunt,-ll. Antiquis temporibus reges exe¡- consilia non audivit atque laetitia exsuhans levem cu¡rum occupavit et in (
citibus praeerant; nostris temporibus consules exercituum duces sunt.-I2. Ver- manibus suis habenas gerit. Volucres equi Solis, hinnitibus flammileris auras (
suum pulchritudine delectamu¡.-}3. De magistratibus senatus consultum implent, pedibusque per aera motis, nebulas (
factum est.-14. Equitatus alacri impetu hostium peditatum aggressus est.- scindunt. Sed currus pondus leve erat et ma-
15. Ulixes in specum Cyclopis cum sociis int¡avit.-16. Senex vix t¡es annos nus aurigae parum firmae. Equi viam soli-
regnatulus e¡at.-17. Exe¡citus ite¡ gelu impediebatur.-18. Bello¡um exitus tam relinquunt, Ignarus Phaeton ne quidem
seml,e¡ incerti sunt.-I9. Magistratus cives in tribus u¡banas dist¡ibuunt.- (ni siquiera) iter cognosclt. Pallet timo¡e et
20. Hannib.l in Campaniam processit oppugnaturus Neapolim.-2l. Romam §ua genua metu tr€¡nunt. Nec frena ¡enritte-
ad senatum legatos miserunt auxilium postulatum.*22, Nihil dignum memo. ¡e audet. nec equos regere potest. Ne qui-
¡atu factum est.-23. Barba¡i pacem petitum venerunt.-24. Exercitus hostium dem (ni siquiera) equorum nonrina scil.
in Canrpaniam hiematum recessit,-25. Futura difficilia sunt cogn:tu.-26.
Ave, Caesar, mo¡ituri te salutant.-27. Venimus puerum visum et patri gratu- Fr.c. 13.-/polo
latum.-28. Inc¡edibile e$ dictu. do el ca¡to

54
-55-
I
'.r. 1 r
¡
!

)
I Equi soluti per auras ignotae regio- Quouaque? ¿Ha"sta cuóndo? Se expresa mediante in, ad, uoque ad y
I nis currum sine lege rapiunt. Uritur Ácus^Tfvo:
flammis tellus, magnaeque urbes in- In ¡nult¡m noctem lerrnonem producene, prolongar la conüersq,-
Itf cenduntur et silvae a¡dent. Phaeton ción h.qsta muy en rsda b noch¿.
"t, \ I '., , l:, calido fumo undique involvitur et Uaque ad hanc diem ¡Emanere, Bcrnuüwccr h*sta csta lecht.
t t\
l.r
t
a¡bitrio voluc¡um equo¡um rapitur. Ad mcn¡em lanuarum, ha¡b cl m¿s d¿ ene¡o.
/) I At Iuppiter, ne omnia incendio fla-
g¡arent, fulmen in aurigam mittit et El .rcusrr¡vo con in puede contestar a vec€s a la pregoúa ¿p@ra cuúnto
infelix Phaeton in mare cadit. dcmpo?
Con¡ulec in ¡nnum cneabantur, los consul¿s eran crcados W¡o
Ítc. l4'-Fa¿?itt o'ttc lpolo' cursr¡o¡¡s.-e) ¿Hat at ct píúdlo an año.
cün? ;cwálcs? b\ ¡ott¿ cs b wirn¿¡a pal¡bra nr*o'á,ffí::";?;:::";"i i;:"ií;i# VOCABULARIO
¡Por iué? c\ Dísd'i el conpút ,tto ,tir*¡o d. rcteti. ¿En qul caso oa @li.l ¿Pu.Ac
in oliúo c*o ,hrl al ¿nb .L cl gi¡tulo dgit complcmcn o dc lugat o ¿. ti¿mpo?
Etpóip*c todos cllos y-cxjüqwrsc tur rcspcitirns cú¿,et¿¡ística.. el ¿Hal dlgú¡ w' §USTAIIT¡VO§ i¡¡¡¡o¡; Abl. ilr!!u, po¡ or. levo, -árc, I¡r'1,
l.v¡tuú,
ticipio-obsoluto? Exptiqic¡si sur¡ ckmctos. fi iCwil cs d s¿r'.to d( P€rmitterclt ¿y t¡¡ dc¡ dc leq¡[m o lot¡m, ko¡¡r,
compleneno di¡ecto, sabic¡do qw cs u blhitíw? l¿vclnll.a, .1!ia, m. llcgd¿¿ pi¡ir¡, -ae, r¡. p¡¡¿¿ bañar
Al¡íc¡, -¡c, l. ,U¡íco Scipio ,-óni¡, m. Escípün poa!úrú, po.lar potEi, po-
¡rtt¡i, 'ur!l,¡' -ubue, m. Pl. Yerree, -ir, m. Zcrres dcr
mi¿m bros, d¡ ticul¿ciottc s prohüeo, -6re, -r¡i, -itun,
Crpirolinm, ii, n. El Ca- ADJEr¡VOS prohíbir, impcdit
(colina dc noma)
p¿roJ¡b
Cili|{!, -., -o,,n, rdpido ¡e,tr,llo, -ite, ¡cbch¡te
XVI.-CUARTA DECLINACION, PARTICULARIITADES. (Gramática' @rameitue, -úa, in. prolrí- dexter, -t(e)¡a, -t(e)rúñ,
I §) Be.) sía\¿s, comoy, p¿tmiso
¡lcrccho, liestrc, üopicia
PAI-ABRAS INVA¡¡ABLES

L¡. coxLucecló¡ PERIFRísIICA acrrvl,-Se lo¡ma con el participio en coliú¡elur, -i, m, coaju- infirmo.r, -a, -¡Á, tébil Apud, prep Ac- iuG,a d, .¡
I ¡ado repenlinus! -ar -l¡In, r.p€¡.
-turu¡ (o +urua) y el verbo sum. @rnu, -8 , cucrna, al,a
n.
I Las fo¡mas perifrásticas admiten diversag traducciones, según el con- (de u¡ ejé¡cito)
aír.o

c¡rro!, .u+ m. aor


VEf,BOS LOCUC¡ONES
o
I texto:
¡radur, -ue, m. wo, ntd¡. Armo, -ire, atmar, equipr Con¡meitu prohibEre, ún-
I I l) Esroy a Punto ¿le ¿scriói¡
(inminenc'ia) cha ceno, -ite, cenat pe¿fi cl dp¡ookionatnicn o
I scriplurua alulm\ 2\ E"toy dispu¿sto a... (intención) iÍ!!¡rn, -i, n. orde¡, ñan- excédo, -ére, r€¡¡i, rer' rlare p6pulo, d.ar al pucblo
' dalo anln, irse, salir, retira*e (un espectáculo)
rl | 3) He tle esciibir, tengo que escribir (destino 'obligación)

,1 CrRcunsrlmcr¡.s DE rrEMpo. (Gramát., § 325.) I) AxaLIzaR Y TRrlucrR.


f A quo tempore? ¿Desde cuóndo? Puede expresarse:
A) En ,{cusATlvo con iam:
Consul exercitui praeerat. Amaturus es patriam, Cornibus petit. Cursus
curruum in circo erat. Cursug curruum expectavimus in circo. Arcubus; arcis;
,l arcum; a¡ce; arcibus; arcium; arcuum. In dext¡o cornu exercituum equita-
Annum iam tertium ¡egnat' reina desde hate ¡nás ¡le dos aííos
{ (está en el te¡cero de su reinado). tus erat. Iussu magistratum. Iussu senatus. Artubus; artus; artis; artibus; ar-
tium; artuum. Pugnaturi sumus, Daturus es. Cenaturus sum.
ll) Un ABLATIvo DE puNTo DIi IaRTIDA:
)
Ab inirio, desd.e el príncipío, A puero' destle níño. II) Porrn EN r,rrrÍN.
) Con los cuemos, En la lortaleza los soldaLos estaban a¡mados de arcos.
Ex quo tempore? ¿Cuá.nto tiempo hace? P,¡ede exPrcsarse:
) A) Con abhinc (: hace) y Acus^rlvo: En el al.a izqui.erk del ejército. La úbqlh¡ía de los ejércitos. Po¡ orden del
nagistrado. Hemos de luchar, Hemos de d.ar. Hqbéis de luchar,
) DemoEteneF abhinc prope trrecentos annos fuit. D. existió hace
unos 300 años. III) Amuzrn Y TR.{DUcrR.
B) En ¡.¡r-rrIvo LocATIvo: l. Domi sum.-2, Consul domum amicis implevit,-3, Domo excedo.---4.
) Roman multis annis non venit, hace ¡nuchos años que no ha oe' Hostes domosdiripuerunt.-5. Hostes arcubus sagittisque exercitum suum 8r-
niilo a Romt- maverunt.-ó, Bellum scripturua eum.-?. C¿€ar spud Lucullum cenatun¡3
)
,
-56- -57 -
I

..i

est.-€. Coniurati consulem in domo sua inte¡fecturi e¡ant.-9. In lacubus ¡iae, Agamemnonis liliae, iram deae placare
pisces sunt.-l0. Multi homines in specubus habita[t.-11, Dux milites arcis poteral. Ilaque paler. magno dolo¡e anxius.
arcubus sagittisque a.rmaturus est.-12. In ssltibus ferae in specubus vivunt.- iiljr, "r". in castra vocavit, simulans nup.
13. Exe¡citus noster repGntino hostium adventu non vincetur.-I4. In dextro tias cum Achille. Infelix puella propere in
co¡nu exercitus €quitatus erat.-Is. Senatus exercitui g¡atias acturus est.- castra yenit, de cu¡¡u descendit et citato gra-
16. Cu¡¡uum cursus iussu magistratuum populo dati sunt.-|l. Scipir exerci- du ad patrem contendit (se diri6ió). Aga- I
tum in Af¡icam ducturus est.-18. Hostes adve¡sus Romanos ¡ebellaturi sunt. ñemno longo amplex]u (abruzo) filiam suam t ó
19. Hostes cast¡a Romana oppugnatu¡i slnt.*20. Coniu¡ati u¡bem incensu- tenet. Pater et filia lacrimas e{fundunt; li
ri erant.-2I. Filium meum ad te missurus sum,-22. Galli Capitolium ex- lia gaudio lacrimat; pater imminentem liliae !'
pugnaturi erant.-23. Cum exercitu hostium pugnaturi sumus.-24, Discipuli mo em cogitat. Tandem sacri{icii tempus ap-
labulas lecturi sunt.-2s. In mise¡ias venturus eram.-26, Omnia magna di- propinquat, Sed Diana, magna misericordia
ligentia facturi sumus.-2I. Hostium equitatus peditatusque exercitum nostrum mota, cervam per aera traxit et Iphigeniae á
I commeatu prohibet; at exercitus noster impetu {acto, hostes victurus €§t.- in sacrificio supponit (s¿§rir¡rle). Iphigenia
per nuks in terram Tauricam abrepta est, (
28. Manus nlanum lavat.-2g. Veri amici futuri sumus.-30. Verres candela- Ftc. ls.-Sac¡ilicio dc llQcnb.-
brum, quod rex in Capitolium missurus erat, abstulit (roáó).-31. Piratae in ibique Dianae templi sacerdos (sacerdotüa\ f¡eeco de l¡ nCas¡ dcl Poct¡ trá. (
Siciliam venturi sunt.*32. Equitatum in cornibus dux collocatu¡us est.-33. facta est. gico».-Pompcya. (
Senato¡es in Eenatum veniunt, nam s€natus consultum de magistratibus fac-
(
tu¡i sunt.-34. In portu naves mansurae sunt.-3s. Cornibus tau¡i se defen' Cu¡sr¡o¡¿s.-a) Eqliquersc totlos los complcmaras ¿e lugd¡. bl ¿Sh i¿uales bs
dunt.-36. A¡tus senium infirmi sunt; gradu citato senes incedere non pos' <los cl¡m quz qwecen cn cstc pirralo? Ezplíquznse to.los l.ot usos qL. te coiozc¡at .h (
.úm, c) ¿Qú caro er portu? Decüno csta pahbra c¡ sineular I plwal. ü ¿Hal dgírn
sunt, nam artubus genibusque saepe laborant (sufrez), oerbo en ü.liÍiti\o? ¿De qu¿ oerbo depcnd¿? e) ¿Esuin en cl mkmo coso cl ptimcr (
.xc¡citú. / el segundo? ¿Por qué? fl ¿Hdl dlguña plabra a dpsición? ¿Qa¿ et ap- (
IV) Ponrn EN LArÍN. sícüt ?
Estdré etu casa. Los enemígos han de venir a ataca¡ la ciudail. Nwstro (
ejército ha ile t¡encer a I,a caballería y a h ínlantería de los enemígos. El se. (
nqdo ha de enl)íar dos ejércí.tos a delender la gtiu El ataque de los enemigos (
no ha d,e oencer a ntostro ejército. Los magülrados oinieron al sena¿o. I{e-
mos d,e hacer un senadoconsulro acerco ¡le lqs m.agisúraluras. Aoanzaba con
XIX.-QUINTA DECLINACION. TEMAS EN +, (Gramát., § 91.) (
hs manos y las rodilla¡, Er, crnuuoro.-Se fo¡ma con el tema de presente y lag terminaciones (
VOCABULARIO -ndi (genitivo), .ndo (dativo y ablativo) y -ndum (acusativo). Pe¡tenece. (
pues, a la 2.'declinación y es una especie de declinación del infinitivo de (
¡imülo, -á¡e, sínuLa4 lin- presente, que puede ser considerado como el nominativo de un sustantivo
gír, tmitú
verbal.
(
Anxiua, -a, -vrrr, inquieto ruppono, -¿re, -po3ui, -po-
Achillee, -is, nr. Aquíles immine¡r, -nais, ce¡cano e\lúrn, su:tituit, somel.¡ (
Agamcmno, -d¡ie, m. ¡lga. Tauricua, _a, .wn, Táurico traho, -ére, -¡rexi, -trac. c^sos 1.. conj. 2.. conj 3." c. no¡mal 3." coni mixts 4.. coni (
lr¡rJ¡, a¡rasttar, atraef
anrplcxu3, -ut, n. dbrazo (
cc¡ta, -ae. l. cie¡ta Ac. ("d) ama-¡dum dele-ndum leg-e.ndum cap-i-e-ndum audi-e-ndum
Iphigenia, -ae, l, Ilisenia Ab¡ipio, -ére, -.ipt¡i, -¡ep- PAI,ÁBRAS I:{VAR¡AALIS (
mors, -rtis. f. muerre lürr¡, arrebatar, rubar G. ama-ndi dele-ndi leg-e-ndi cap'ie-ndi audi'e.ndi
Trois. -sc. f. Troya rrin- cogilo. -i¡e, per§or Ob, prep Ac. a causa de, D. As ama-ndo dele-ndo leg-e-ndo cap-i-e-ndo audi-e-ndo (
(l!rl) effundo, -tre, -füdi, -fü- (
sufn, aler ramaf, xettet, pmpére,
(
\') I r¡c r;nr,c..
I) Las conjugaciones 3.' y 4 ." tonlan una.€- ante la caracte¡ística ge- (
neral -ND.. (
(ir¡nr O¡aecolu¡¡ e-\ercitus ad T¡oiam urbem duceretur navibus, in portu 2) La 3." conjugación mixta toma ante esta -e. una.i., quedando si-
cl¡s<is retinebatur diuturna tenlpestate ob iram l)ianae. Agantemno. cxerci- mila¡ a la 4.". (
Ir¡s dr¡r. r.e¡r,an¡ Dianae sac¡arn vulnet'arerat. Tantum (so/amentel nrors Ifige- 3) El acusativo del geruldio lleva la preposición AI). (
(
-58- -59- (
(
,

ADJErrvo vEBBAL ¡n -lIDUS.-Llamado también participio de futuro VOCABULARIO


pasivo, tiene sentido pasivo y de obligación, es decir, la -acción debe¡á ser
ioportada por un sujeto «pacienle». Se {orma añadiendo al tema de presente túñt soportat, Uetd¡ a
lai terminaciones -NDUS' .NDA' -lfD[IMr declinÁndose como el adjetivo Acie., -ai, f, ü¡ca d¿ ba. Ab3tr¡ho, -ére, -trexi, trac" pe¡leqüor, -qEi, -!ccürlt!
bonus, .¡, .um. ulla, campo dc botolla lram, oleidr, st sttd.r arm, per sc guit,-pr c tcttd*
die!, -;i, m. dío; f. lccho adhibeo, -G¡e, -bui, -bi- rcc¡pro, -€¡e, -cepr, .ccp-
l*iee, -ái, l. ca¡o. laz tu,m, aplicar, usar de nrñ, recogct, tetiw¡
2.. conj 3.. c. no¡mal 3.¿ c. ñixta 4.! coni
1.. coniugación fide¡, -ói, f. tc, lideüüd, bello, --ate, guerreor redimo, -Ere, -Emi, -cmp-
conlianzd, crédito, protec- cohibeo, -ere, -hibui, -hi- lú, ¡edími¡, rescatat
ción bítuJ¡t, r e N iñit, conteict repo, -Ér.e, r€p6i, reptúrn,
ama-ndus (Masc.) dele-ndus leg-e-ndus cap-i-e-ndus audi-endus committo. -é¡e, - ri86i,
iúventr¡r, -üd!, f. juxentud repto, ir kntameú,c
ama-nda (Fem.) dele-nda leg-e-nda cap-ie-nda audienda oour, -érir, n. catga, I1..¡0 -lr¡ieeun, coúht; uni¡, re3tingltot -¿re, -¡tinxi,
ama-ndum (Neutro) dele-ndum leg-e-ndum cap-i-e-ndum audi+ndum oernicie¡. -ii. f. ¡uir¡¿ ¡abar _slincturr, apdgdt, erti^-
_óre, ¡ul¡i, _¡ul_
fontifex, -icir, m. ponlílicc coneulo, 8Ut¡
..1. -er. 1. cosd. ¡¿cno twrro, atcntler a, consu)tar sirio, -ire, teter sed, estar
ledes, _lg. I. asienlo, sede curro, -ére, cucurri, cur-
Se forma de maner¿ senrcjants al gerundio. ¡ig¡Úm, 'i, n. ¡¿ñ¿l vi6ilo, -ire, ví§lar, uelo
Socrát€., _iE, m. Sócrates cmineo. -E¡e, -ui, soó¡es¿-
Usos nrr GERUNDTo v DEL aDJETrvo VERBAL EN -NDUS. (Cramát., §§ 229 Sp¡rra, -ae, l. ,rpa¡ra lir PAI,ABRAS INVARTABLES
apca, -ei, l. esperanza *urio, -ire, ten¿r hambre Nimis, adv.
al 231.) fallo, -ére, Iefelli, I¡lsum, dernasiado
proép€.ra,
A) El gerundio puede emplearse como complemento I engariar; ocuLhrse W ó s per ame\t e

l) del uombre (eo gcnitívo): ÁDJf,T¡VOS Y P¡ONOMBRES fcro, ler¡c, lÚli, lalum, LOCUC¡ONES
Llexar, aguanlat, soporldr
Tempua eat dieoendi, cs cl moncnto th cstwliar; amor Pugnsn' AccomodEtue, -a. -um, ale horro\ ';Á, erho a¡ Aciem in6t¡u€re, lorz¡¿r ¿a
ill, el ilcsco de ltelur; ¡16 n¡vlgsndii el arte de nantegar- cuado, apropiado impello, -ére, -püli, -pul- línea de banlla
fsñili¡ri.,'e, lamiliar au:ln, empujar, impulsat fidem adhibete, lar cré-
2) del adjetivo (geniüvo, dativo o acusativo): idoncuÉ, -a, -um, ide¿¿ in.truo, -ére, -.1!uxi, dito
impe!, -X¡is, desiatol, in -ltrüctnm, disponer, cons- ree adver.cae, la adoe¡sídad
Apru! dbccndo homo eet, el hamb¡c cs aPto Wra aprcnder. t¡u , instruir, cquipor ree femiüide, iaciendo
¡¡¡llu¡, .¡, .ru'¡ll, nintuno irarcor, -ci, ir¡tu! sum, rer publíca, repiblica, Es-
3) del verbo (acuaativo, dativo, abl¡üvo): promplua, -e, urn, dr,rpaes airarse, irrita¡s¿ lodo, potticd
Mcns dbcendo alitur' tr¿ mc¡b sc üssnollo aprendiztdo' me¡lior, -i¡'i, merrit rea cecundae, lt prapcri-
pcrfero, -ferre, -rüli, -li- d4¿
Vos hortor ad dieccndumr os onimo o qrender.
Si, por pertenecer a un verbo tranEitivo, lleva complemento directo' ésto I) AN^LrzaR y rR Ducrf,.
va en ACUSITM;
Res. Re¡um. Rebus. Re lamiliari. In adyersis rebus. Perniciei. Aciem
Cupidue üdendi urb€mr des¿oro dc ur la ciudad. instruxit. Non habet fidem. Spe. Diebus. Pulchra Iacie. Spem. Rebus se-
ts) El participio en -lfDUS puede €tnpl€s¡se: cundis. Res familiaris. Fide. Delenda. Audiendi. Mone¡dus. Capiendae urbis
l) Como adjetivo. (Equivale a un adjetivo espaiol acabado en -ble): cupido. Ad capiendam urbem venire. Bonus alendo pecori, Videnü patriam
Homo terrendus, hombre ter¡ibb. Illoroo contemncndue, rtom- cupido. Videndae pstrise cupido. Dare magistro filium educandur¡r
bre despreciable.
2) Col valor de verbo. Si llwa complemento di¡ecto debe concertar con II) Ponen EN r-rríN.

) óste en gén€ro, número y caso, Esta const¡ucción se llama comúnmente César lormóbs trops cn battlh. Estut¡o dos dits en cl ampo. Ia hal-
GERUNDIVO. ,d Ia perdición sin esperanza. Hombre sin pat¡imonio ¡i
de los amigos.
, c¡édito, El asrycto de la cíuilad lue horibh du¡anJc dos ilíos. Con gran es-
Cupidus videndae pstr¡se (Gen,), descoso de l)er la patria.
) Aptue alendo pecori (Dat.), decudo para cri.or ganado. wtar|z0.
Yoe hortor ad legendae fabulaa (Ac.), os erhorto a lecr l*¡
leyendas. III) Axrr,rz,m y rR^DUcrR.
)
Ternpue conrumir hi.toriE lcgenda lAbl.). consumü el tiempo I. Res rcundae homines ad perniciem saepe ducunt. -2. Caesar aciem
en leer hislo¡ia, instruxit.-j. Senatus rem publicam consulis fidei committit.--4. Catilina
)

-60- -61 -
)
(
(
I
.(
homo e¡at sr'ne re familiari, sine fidg sine spe, sine sede.-S.-In adver¡is
.(
introdñco, -ére, duxil st.tuo, .ére, -úi, -ülÚm, propter, prep. Ac. por,
rebus vi¡es saepe hominem deficiunt, at in secundis rebus homo nimis su- ¿l¡clvíl, it trcduri, me- decidt, et¡dblecc¡ causa de, cerca de (
perbus est.--{. Nullam fidem rebus fictis ¿dhibere debemus.-?. Multos t¿t eine, prep. Ab. ¡in
dies in armis exercitus fuit.--S. Coniurati caedem magist¡atuum paraverant.- irrúo, '¿re, -r¡i, inum¡ir ¡ALAEf,AS ¡NV¡¡IABLES :(
obtiee!(.o, -pai, quc¿at (
9. Fides omnibus rebus humanis anteponenda est.-10. Caesar equitatum mi- Penilu!, adv. pot complcto
sit ad persequendos hostes.-ll. Hominis mens digcendo et cogitando alitur,- (
12. Scribe¡e scribendo, dicendo dicere disces.-I3. Orator est yi¡ ho¡estus di- V) EL c^BALLo Df, TnoYA. (
cendi peritus.-l4. Urbs hiemando idonea erat.-I5. Ager idoneus alendo pe- (
Cum Graecorum exercitus urbem Troiam expugnare non posset, Graeci-
co¡i.-I6. Multa animalia volando, multa natando, multa rependo vivunt.- que tam dubiam victoriam tamque incertum in patriam reditum cernerent,
17. A bellando abstinere.-18. Vigilando, agendo, bene consulendo omnia (
dolum inauditum excogitaverunt. Equum ingentem in litore aedificaverunt
prospere agemus.-I9. Multi pueri ad fallendum mentiendumque propensi sunt.
€t in vaEti equi alvum duces acres inclusi sunt. Deinde G¡aeci castra sua in- (
20. Dux milites ad pugna-ndum hortatus est.-21. Senex adulescentem ad cendunt et, cum equum in litore reliquissenq in naves conscetrderunt atque (
parendum legibus impellebat.-22. Miles suae i¡ae cohibendae impotens fuit.
¡editum in patriam simulaverunt. Tum Troiani ab urbie moenibus in litus (
23. Sapiens omnium ¡erum cognoscendarum ayidus est.-24. Autumnus fruc-
laeti co¡rcu¡runt Ingens turba immanis equi aspectu obstipuit, Deinde Troiani
tibus percipiendis accommodatus est.-25, Pontifices sacris faciendis prae- (
in urbem equum introduce¡e statuerunt. Propter equi magnitudinem moenium
era¡t.-26. (iaesar loca ad instruendam aciem idone¿ elegit.-27. Senectus pa¡tem diruunt, equusque ad arcem a Iaeta multitudine vehitur. Noctu, cum (
a rebus gerendis non abstrahit.-28. Philosophi de contemnenda morte oppidani vino gravique somno oppimerentur, duces Graeci ex equo desccn-
multa dix€runt.-29. l,egatio de captivis redimendis Romam missa est.-30. (
derunt, urbisque portas sociis suis aperuerunt. Exe¡citus G¡aeco¡um in u¡bem
Spa¡tae iuventus ad belli labores perferendos exercebatur currendo, sitiendo, (
esu¡iendo.-31. Socrates i¡¡te¡rogando docebat.-32. Signo recipiendi dato,
irruit. Magna caedes {acta est. Urbs Troia, quae per decein annoe impetum
hostium fregerat, penitus una nocte direpta incensaque est. (
milites ad defendenda castra redierunt.-33, Impares sumus ferendo oneri.-
34. Locum condendae urbi ceperunt.-35. Filio rura colenda tradidit.-36. (
Cu¿sr¡oNcs. . ¿) ¿Por qué partícula tnt regklos ,os ire¡áor poÉet / cérnerent?
In ducis facie magna fides eminebat.-37. Cives ad incendium restinguen- ¿Cóna se trcduce csu con¡t¡ucción? bl ¿Qué cle* ile complemento citcut st@,cia) es
(
dum concur¡e¡unt.-38. Erat homo promptus ad irascendum. in patiiam? ¿Pot qué Ueoa preposición? c) ¿Qué ca¡o ¿s exercitü!? ¿Pued,e s* o1- (
gún o¡o caso? d) ¿Qu¿ luncih sín!áoicd. desenLpcña duces sc¡es? e) Erpliur los
IV) Pol,¡¿n EN r,rrÍN.
complernentos cí¡cunstancioles de lugar quc furya et el terto. f) ¿Hcy uerbos at inlini- (
tho? ¿De qu¿ *¡bo dependen?
Los ciwlddsnos acudíeron a thlender lo Wrrít. It l¿akt¿ ha de ser @rúe- (
pucsta, en las cosas huma¡us. La inlanteria et/.u o cn el umpamenlo mu,chos (
días. Los hombres son propetuos a i¡rilarse, Era íncapaz de reprimír su ab- (
gría. El buen soldado est,i ansioso ile delendcr la rytria. Los jóoenes ea XX.--QUINTA DECLINACION. TEMAS EN .c. PARrrcuL^RrD^DEs. (Gra-.
Roma se ejercitaban para resistir las laligas de h guerra. (
mátics, § 91.)
Explicar las palabras siguientes: agenda, leyenda, reverendo, educando, (
examinando, multiplicando, dividendo, referéndum, memo¡ándunr... (
Ll co¡r¡uclclóru pERIFRÁsrriA pASrvA,-Se forma mediante cl adjetivo (
verlral en -NDUS, -NDA, .NDUM (llamado también PARTICIPIO LE FUruRo (
VOCABULARIO PAsIvo) y el verbo SUM. (
La accirin DEBERÁ s¿r soportada o sul¡ida en el rutuno por el suJero
porl4 plc¡eNt¿ (en NoMINATIVo). Si se expresa el suJETo AGENTET óste deberá ir (
5US tAliTlVOS -ae, l. pa¿rra lact¡¡r, -a, -Iüm, alegre
reditus, -ua, m. regreso en DATIVO (olrlvo lcrrrn): (
Alvus, -i, i. ,i¿nre vf,8BO5
aspectrr§, -us, m. aspccl,o, ADJETIYOS Mn¡:e homini sapienli non timenda est! la muerte no debe ser (
Concrrrro, -6re, .curri, lemída, por el hombre sensato. (
tlolus, -i. m. cnsaño, dolo I)ecem, adj numer. diez .cr¡tzr¡¡, acudi, ch oca¡
magnirüdo, -Ynis, f. ¡ama- dubiu¡, -a, -um, dudoso, diruo, -6re, -¡üi, -rürorrr, (
de¡¡ifu, dcst¡ü¡
mulrirüdo. -ini¡, f. m¿I¡i' inauditus, _a. _Em, in¿¡r. excotito, -ir.e, ddscurrir, (
üto (
(
-62- -63- (
(
,

NESUMEN DEL VENBO VOCABULARIO


A) Cu¡dro*ec¡m¿n dc ha csr¡cterírüc¡. tcñpo¡¡le! t voc¡le. ¡rniüvra SUSTANT¡VO5 acriplurD, i, n, esoito, tex- exerdecco, -¿r€, -sisi, -ar-
dc l¡¡ forma¡ per.ronelea en l¡ voz ¡ctiv¡. eurn, ard,er, aórasarse
Caeur, -ue, m. cauzlidad, excipio, -Ere, -cápi, -cep.
voc^LEs T¡EMPOS DE ¡N'ECTUM TIEMPOS DE PERFEo:IT'¡I tucclo, iletgaci4 ll!,n,, dcogc¡, rcc¿bir
o tffv^5 f.cú¡l¡6, '¡d!, Í. ldcu.had, ^DJEr¡VOS
Csr¡clerís Presente Impcrfac. Fut. imp. Perfecto Pluscuam. Fut. pcrf msibilidad Aptar, -a, -u,trl-, apto, aile-
fo'rtirüdo, -ini¡, m. talor, I'ALAIIRAS TNV¡.RIABLES
lutalczo facilir, -e, lócil, dtupacsto
Vocal -i. (3. . c.) .e.(3.', gl, torír, '.c, l. H¿s¿ona !.€leritr¡!, -e, -om, crimi- Bettigrne, baigsncntc
-u- (3 .., 4.. c.) 4.. c) ho¡pe, -iti¡, u. i¿á¡p¿d ndl lo¡tite¡, luc¡t¿, uahrosa-
lúri[r¡údo,f, lori.iúr¡n-
ü, n. jwamcao
tND¡C, bo', -bi., -bu- l1¡ttt, '¡e, l. bt9ua
(1...2r c.) (desin. 'C¡r.
Caract. -ba. (-c¡o,lt t|¡¡t€ri., -se (o -iee, -ói), Conrineo, -ire, -tinoi, -ren- LOCUCTO¡'E§
(3..'4. c.)
espec. ) pcra. r.) l. nad¿ro, md¡eria, molíoo lün. ¡atcia¡, contera¿f
prrens, -nti!, m. f. pdrc, édi!.o, -¿re, edidici, ap¡¿n- Proelllm cornmittútc, tra-
madrc; pl, los padrcs hr comhtc
V. unit (3.. c.)
I) Ar,rr,tzrn Y TRADUCTR
(1..c.) Agendum est. Signum committendi proelii da¡rdum est. Pulnandum est,
SUBJ €-
Caract a. (2..,3.., L¿udandae sunt virtutes. Urbs delenda est. Benigne excipiendi estis amicis.
4.¡ c.) Mo¡s non timenda est. Pueri pigri vituperandi sunt. Muliae res homini con.
temnendae sunt. Multi homines puniendi sunt, Patria civibus defe¡rdenda est.
Voc¡l -i- (3.. c.)
unit. II) Ponrn EN L ríN.
Caract. Desin. esp De¡. espec Ia
üi¡rud lw d1 yr amada por el homb¡e. la Nña ha de ser sal¡.tada
por los soldadot. Habéis ¡le tet castigd¿los. Los conjurdos han de ser casti-
g:do! El ci&cito de los enemigos hz de ser oencido Wr nu¿stros soldodos.
B) Curd¡o-re¡uocn dc I¡¡ tcroinrciooc¡ dc l¡¡ form¡¡ nomin¡lc¡ Tú fus de ser cerüurad,o.
(o i¡npcr¡on¡lc¡).
III) Amuzrn y rR DUcrR,
TIEMPOS 1. Audendo virtus c¡escit, tardando timor; igitur propere agendum est.-
INfINITIVOS CE¡t'NDIO INfINITIVO P^nfrcltl(xt 2. Duci proelii committendi signum dandum erat--3. Spes máma in ¡ebus
adve¡sis homini habenda est.---4. Materies facilis ad exa¡descen-dum inventa
Nom. '¡s
G. -m¡s est.-S. Magna diligentia in omnibus rebus adhibenda est.--{. In acie fo¡ti,
(voc¡l uniti- (Declin¡do C. -NDr -ri ( 1.., 2.¡ y ter nobis pugnandum est.-7. Delenda est Carthago,--8. Ducis fo¡titudo vobis
Presente
va: "e- 3..
Ac. -¡ou¡r 4¡ coni.) laudandaest.-9. Iusiurandum vobis se¡vandum est. 10. Pa¡entes nobis
co¡j. )
dene, -ntis) D. Ab. -t¡o -i (3.. conj.) amandi sunt.-11. Hospites nobis
(Vocal unit.
-€- 3.., 4..) benigne excipiendi sunt.-12. Virtu-
tes omnibus rebus homini antepo.
-u5, -q üm nendae sunt. 13. Pueri ad labo¡an-
Perfccto sut¡No (dccli¡. como dum saepe hortandi magistro sunt.
bonu¡, -¡, -um)
Dat. -u
14. Bona consilia s€quenda sunt.-
15. Mors homini sapienti non ti-
I
dcclin. -nduB, -!, -üt!
]l.urum i csse -urü§ .ndum (dccli¡. cooo menda est.-16. Vi¡tus nobis colen-
tulufo !l 1..
-ure
bonus,
-nd¡m o bonu¡, -¡, -um)
li-urum !Iul53a fuiss€ (Voc¡l unit. +
;l 3.. 4..)
Frc. 16.-ü¿irer y las sirem:.
Mueeo Británico. Lond¡es.
-64-
(
r (
(
(
da est.-17. Omnia suo tempore facienda sunt.-I8. Non omnes homines ad magnamque lactis copiam in amphoris reconditam viderunt. At subito vox (
om¡¡es art€s discendas apti sunt, sed ei, qui discendae alicuius (alguzo) artis horribilis auditur atqu-e in liminc apparuit morstrum horrendum specie hu-
¡ana sed immaui. In lronte tantum (iobmcnte) unum oculum habei¡t. Cum (
lacultatem habent, vituperandi sunt, nisi (si ao) eam exe¡ceant.-19. Homi-
nes ad homines iuvandos servandosque nobis impellendi sunt.-20. In bello Cyclops oves suas in specum compulisset, ostium ingenti saxo obstruxit. Cum (
gerendo co,rsilia ducum sapientium sequenda nobis sunt.*2I. Multae ¡es ¿dvenas a¡i¡nadvertit, statim duos homines corripuit atque ayide voravit. (
vobis contemnendae sunt.-22. Multi homines ad suscipiendum discendi la. Deinde humi recubuit et mox placido somno ücius est. Postero die, cum
borem impellendi sunt.-23. Nunc est bibendum, nunc pede libero pulsan- axi|:um non invenissent, callidus lllixes poculum ingens vino imple- (
-(salid,aldedit. Cum Cyclops multa pocula-exhauxig
vit e1 Cyclopi
da (est) tellus.-24. Nemo est casu bonus, discenda est vi¡tus.*2s. Histo¡ia ibdormivit. Tum (
o¡atoribus cognoscenda est.-26. Lingua saepe continenda est.-27. Pauper- Ulixes et socii palum igne p¡aeustum in oculo monstri totis viribus defixe- (
tas sapieñtibus non timenda est.--28. Cum pares non essent viribus dolo runt, Caecus Cyclops frustra homines per specum inquirebat. Post¡emo ad
pugrrandum c¡at.-29. Scele¡ati homines puniendi sunt.-30. Exe¡cenda est ostium procubuit. Sed omnes, ad a¡ietum ventres viminibus adstticti, ex (
n¡erno¡ia edisccndis scriptis.-31. Labo¡es vobis {ortiter tolerandi sunt. apelunca incolumes evadunt. (
a) (
IV) Poren ¡lv r¡.rix. _ CuEsr¡oNE§. ¿Qué ¿ilc¡encia hay ewre in ineulam ¿ in in¡¡la? ¿.Qué ctase
de compkmentos so¡.? h) ¿Quz dilerencia sintáctica, hay enlÍc c[¡Ít ¡ocii¡. c"¡¡m intr¡. (
.Los lombres han d,e se¡ impulsados a ayudar a los hombres. La ntarte visrcnr y cum ¡nimadve¡rir? c\ ¿Cuol es el sujeto y el complenctto directo ¿a
no ha de ser t¿mída por el hombre. Los soldados han d.e ser alabados por pas(ebrntl ¡ll ¿Qu" es explorare? ¿De qué aetbo d,epe e? ¿Cwít ?s st complcme¡to {
dtecto? .e\ Decir los conplenenros ¡lir¿ctos d¿ vider¡nr. D ;eué ., ,ndilxL;? ¿Cuíl (
el jele. Roma debe ser delendüla por sus ciudodanos, Los malos ciud,qd.anos ¿s stl su¡cto pcciente?
han de se¡ censu¡dos. La señ¡l de trabar combate debía ser dad,a por los (
cónsules, Los enemigos deben ser oenciilos, Los bu¿nos deben ser imilad.os.
(
(
VOCABULARIO (
SUSTANTIVOS placidus, 'a, -uln, plácülo obdormio (-misco), -i¡e, (
postérus, -o, -ur¡r, pos¡erior dormír prolundamente
Amphór¡, 'ae. f. ánlo¡a iotusr -a, _umr todo, enle¡o obstruo, -ére, -6truxi, (
caseus, _i, m. o -un,'i, n. -st¡uctum, obsüuir, c.- (
copia, ae, I. abundatcia; praeu6tu6! -a, -um, p. p. de (
tn plural, lropas praeüro, -ussi, -usrum,
frons, -nris, f. Irenle Adsrrin8o, é¡e, -!trinxi, quemar por la ptnta (
grcx, -gis, m. ¡¿áaño '.l.iclnm ) útat, su i e ldt procumbo, -ére, -crbui, (
ostium, -ii, n. puertd, boca animadverto, -ére, -rci, -cubitum, rümó¿¡r¿, pos-
palus, -i, m. palo, postc -rrrom, odvcrtir, obseruar (
pocülum. _i, n. copa, lcso corripio, -¿re, -ripui, -rcp- rccondirus. -ar -um. I. p.
(
;prcios, -ói, f. aspeao ll[tr¡, a¡rebalar, lomar, co- de recondo, -é¡c. -didi,
r€nlrr. -tris, m.
vimr:n, -inis, n.
üienl¡¿ 8er
def-rso, -ére, -fixi, -fixum,
'díutm, g nar da r,
recumbo, -éte, -cubui, -cu-
es conder .* (
mimbre
AO ¡f, fVOS Y PRONOMBRES I¡itu¡n. recosrarse (
Callidue, -a, 'utr:., asü o evado, -é¡e, -visi, -ri¡um,
horr¡hilis,'e, horrible escawr, salir tle (
incolumii, 'e, Libe, a salvo exhau¡io. -ire, -h¡u¡i, l-rc. li.-Ulíses cegando Polilemo. Mweo de Florencia-
infandus, -a, -um, mons- -hsurtum, taciat, dgotar
ITAI,ABITAS INVARIAI]t,I:\ (
explóro, -ire, e:plorar Avidc, adr. áu¡¡lancntc (
(
Vl IJr,rs¡.:s trN LA cüEvA DE PoLrrEMo. (
lllixcs post multos navigationis annos in insulam ignotam cr¡nr navil,rrs (
In insula inlandi Cyclopes altis montibus silvisclue densis hahit¡.
¡u,r'r','rrit.
l,ant itriquc caprarum oviumque greges ¡rascebant. fllires cunr sociis strcnuis (
l,,ta er¡rlorarc voluit. Cum in imnrensum specum intravissent. mr¡ltos caseos (
(
-66- -
6',7
- (
(
)

XXI.-GRADOS DEL ADJEIM. EL COMPAR.ATIVO. (Gramótica' sperata victoria. 13. Saepe remedium malo
peius est.-I4. Vergilius poeta tam clarus
§§ 93-96; 99, 100, 102, 103.)
est quam Home¡us.-Is. Terra maior eat
VOCABULARIO (uam luna. sed minor quam sol,-16. Curatio
susl^Mlvos Taygetus, -i, m. f¿it.ro mino¡, -6ri¡; cp. de par- vulaeris gravior vulnere saepe est,-I?. Ne-
le.ludo, -ini!, f. ¿ortuSa voa, menof, mós pequcño mo orato¡um vehementior callidiorque fuit
Asinu!. -i, m. arno
curá¡io, -6ni¡, f. cuidado,
ultio, -onis, l. tenganza p€ior, peiusi GeD. p€iorlan ouam Demosthenes.-I8. Nihil est in ho' {
Versiliuc, -ii, m. f/irgüo cp. de tnelulr Peot mine divinius ratione.-lg. Platonis oratio
pettin¿x, _ici¡, tcrco, obs-
I)emoslhenes, i*, m. De-
ADJET¡90S tina¿a melle dulcior erat.-20. Romani res gravio-
pretiósus, _a, -úrm, Fccío- res nunquam post cibum tractabant.-2l. La. ,,
')
dolo¡, -6 ¡, m. dolor, pem Amebilie, -c, omoóle so, ca¡o cedaemonii parvulos liberos deformiore cor- /-i,\:.§
equu¡, _i, m. ¿¿ó¿üo cert[lr -¡, -!út, ci¿rto, tc- a€verúlr -a, -l¡m, t¿¡¡o, ¿üJ-
fer¡um, -i, n. ñic¡¡o tuto Dore aut debiliore de Taygeto monte deiicie- \{
H¡¡drübal, 'álie, n- lsd¡ú- cirilia, -e, croü ¡ilcns, -ntis, siL¿cio¡o ia¡1.-22. Consilia minus utilia sunt quam
cler'I,ena, -^lie, clcñ¿ntc, vehemenq -rltir.r úcheme¡,c cxempla. 23. Venia ultione mellor (meior)
Honérta, 'i, m. Ilomcro
od¡üm, -ii, n. o.dio, ate¡síót
dulce ailie, -e, furcI.o, corticntc est.-24. Peior (peo¡) odio est amoris simu-
deformie, -e, dcfotmc, lco
Plúo, -dnie, m. Platón divinur, r, .om, diviao latio.-2S. Loquacior es.-26. Velocior testu-
poen¡, -¡€r f.. peno, cascigo dorul -r, -un, duro, lirmc VERBO§
dine lepus est.-27. Meliores, prudentiores,
Jroeta, -ae, m. po¿t¿ feror, -6cir, lo¿oso, @¿e Ae¡rimo, -i¡e, ¿:¿ina¡ constantiores nos tempus fsciet,-28. Te¡¡a
rcmedium, -ii, n. rcd.dio fotlJ., -e, lucrt¿, wlialtc rpero, -áre, Frc. 19.- iñd iuaando o
srneclus, -ütis, [. ,¿i¿z
esperar
est gravior quam aqua.-29. [iliug cla¡io¡
melior, -iur ; Ge¡. melio- tracto, _¡re, trafut\ ocuryr- filio.-3O. l¿s r¿áas. Bc¡Un. Altc¡
simulario, -6nie, [. simu-la- rie, cp. de bontq mcjor se de {uit patre, sed pater callidior e¡at Museum.
Cato seve¡ior fuit.-3l. Hasd¡ubal tam for'
I) ANALTZAR y rR.{DUCTR EsprtÍoL. tis fuit quam Hannibal nec minus audax.-32. Vi¡ honestus decus clarius
^L
Gravior, breviores, longiorem, mircriores, utilius, duriore, dulciora, gra- vit¡ aestimat.-33. Belgae ferociores erant quam Galli.-34. Hispania maior
vioribus, amabiliorum, g¡aviora, utiliorum, seyeriora, callidiorer, debiliore" est ltaliá, sed mino¡ Galliá.-35. Yirtus magis necessaria est quam doct¡ina.
severiorum, graüorum. 36. Nemo (¿¿die) inocentior fuit quam A¡istides,-37. Asinus non tam velox
€st quam equus, sed pertinacior equo.
II )
Poxon EN rrrríN.
Tan qlto corn4 la ctsa; mznos sercro qu¿ l onio; naís olto que Pcdro; lY) Po¡isn EN LAriN,
con he¡idas más 6raoes; nas astuto qu. el W¿¡e; nuás üil quc el oro; pa- Los dí,a.¡ son más largos quc las nochcs. El pobre es mds leüz que cl ava-
labras más duhes que lo mícl. n. Noda luy mós dulce que la libertd. Dl niño es demasido habla¡lor. El
hijo era mús a .o quc el padre, h tor¡c es mtis dta qu.e la cq.ta, l4n alra
III) AN^Lrz^R Y rRADUcrR. eomo el árbol y menos ah.a que d monte. I-as Wlabras del poerd eran nós
l.f)olo¡ animi gravior est quam corporis dolor.-2- dulces que la miel. Con los consejos ül ma¿stro serernos más prudentes y
Aestate, noctes b¡eviores sunt quam dies; hieme, lon- meio¡et. El honor es más uaüoso quc b tilo, El caballo es mát ueloz que
giores.-3, Ava¡us mi¡e¡io¡ est paupere.--4,. Fe¡¡um du. ¿l asno.
a rius et utilius est suro; aurum pretiosius est le¡¡o.-5, El ¡tño no¡¡uo.
T Vilius argentum est auro, virtutibus aurum.-6. Nihil
est homini dulcius libertate; nihil ca¡ius quam patria; Mo¡e maio¡um Romae die natali infans* patri ostendebatur atque a pa.
nihil est amabilius virtute.-?. Nullum maium gravius tre susceptu§i e¡at, ut agnoscereturr, Postea bulla* e collo inlantisr suspen-
est quam bellum civile.-8. Saepe utilior est homo si debatur, ne veneficiis (¿o¿ malelicios) ei noceretur. Faciebat quoque rem
ü:-q.,.,--¿:L. lens quam loquax orator.-9. Caesar tam clemens erat ,divinam parter nono die poit ortum, ut infans* lust¡aretu¡. Puero dabantur
loquacior.-ll, Sev€rio-
quam strenuus.-I0. Senectus est crepundia (sonajeros), in quibus parentum nomina 'inscripta erant, ne amit-
.a I { re poena punitus €rat.-12. Melio¡ est certa pax quam te¡e¡tur, neve rap€rentu¡.
t. ,18 l'rc. I8.-Niños I jugando.-
Co¡sno¡¡s.--a) ¿Qué caso ¿¡ Rom¡e? ¿H6r alsún ot¡o com?lemento dc lugar
ct .sae t*to? bl ¿Qué cao.¡ p¡tri, s patr. y parcr? Decir el olicío que dcsempeña
cda una dc cstry Nlab¡as. c) Nc... noccretúr es u¡a oración línal, ¿Cóno sc traduce?
Roma. Musco Late¡¿nense. d) Ur.. Iu¡rtaretur es una aracíón lnd. ¿Cóno se ¡roduc¿? e) In quibo¡... insc¡ipta

n ¡ -68- 69
d;
r
q
e.Arat, ¿qué clas" de oracíón es? ¿Qué una t¿¿icd corta, de laneo de lino, con cinturón, y mbrc ella, la
cÁro es quibus? f) ¿Qué cdsos pucde togt ptscterta. to¿a bordada de púrpura, que 6e c¡mbiab¡ por
rer nomina? Po¡er esta plabra cn cl la tod¿ de los ciudadanoe ¡l llegar a los 17 años.
ablztivo singuldt y plural. La imaginación les sugería las más variadas e ingeniosas die-
Las palabras señalad¡q en esto! EJER- rr¡cciones. Segrin el poeta Horacio, «construir casita6, unci! ra-
CICIOS DÉ APLICACIóN CON UN AEtETfuCO lones a un carrito, jugar a p!¡es y noncs y cabalgar cn una
Ftc. 20,-- Lactancia. tucgos. Patk. l-owte (t) deben ser consultadas en las lectu. l¡rga caña» eran loe primeroe juegoe infantilee. Imitaban e los
ras correspondienteS. mayores y jugrban «a los soldadog,, (e los magist¡ado.r, d¡ los
Jurcos Irmrvrl¡.e §. juer.sn, etc. Otras veces jugaban a los cahallos \hun"it vecl@e),
¡l aro (cla¡is, *; -trochus, .i), ¡l balón (loflis, .ü), a la p,6-
Hodie pueri tes.s€¡isr vel pila* ludunt. Heri t¡ochum* agitartes diu con- lora Gili, -a¿'r, a los dados (tali, -órum; f¿§rer¿, {"), s c;¡
currerunt, stque foUemr vel manu vel pede retors€ru¡t (iugarcn ol balón). o c¡uz (llamado capita et naüia porque las moned¡s mis us¡.
Postea per hortum aut nemors vagati gunt, avium nidos quaerentes. Postre- d¡s leni¡n por r¡n lado un¿ cabeza y por el olro un¡ navc). ¡
la peo¡za \¡u¡bo, -inir). Juego muy corrienle era el dc l¡s ¡uc-
mo, ludendo fessi, in molli gramine recubuerunt. Cras e lacu pisces multos ces (n¿¡, -cis): se hacian montoncitos con tres nueccs debajo
hamo cairtabunt et domum praeda laeti venient. y una en-cim_a
-y-eran del que acertaba a de¡¡ibarlas. Ios juegos
de ingenio, habilidad o fuerza eran infiniro§. Las niñas .iugab-an
Cursr¡onrs.-a) ¿Hay algútu adrcrbin de tiempo cn este terto? b, ¿ErL qué co:os con 6us muñecas lpupp, -ael, el columpio, las rabas, etc.
ua¿ teaseris y pila? c) ¿Efi qu¿ cdso t'a¿ rnanu y pede? ¿A quÁ decünocíones pcr-
telecetu estas palnbras? Póngaue en abtdtioo ¿e plural, d) ¿Qué círcunstancía etyest
per horrum? el ¿Quc es quáerentes? ¿Pue¿e Ueaa¡ esta palabra compleñen o dircc- Ítc.22,-Niño
to? l) ¿Qua ¿s ludendo? Explicar los lorrnas s¡ptÁ5r., y venient. .bulla,.

(
LA INFANCIA.
Cuando en un hogar romano nacía un niño linlaLr,.nli:r, éste era depositsdo en tierr¡ (
y su padrc lo tom¿b¡ en sus brazoe (suscipere) en señal de que lo reconocia (ag¡o¡ccrcl
LXII.-GAADOS DEL ADJETM. EL SUPERLATM. (G¡amática.
(
como hijo legítimo. Nucve días después el recién nacido era purificado (lust¡dre, cl §§ 97.I01; 103.
altar doméstico, Be colgaba de su cuello un pequeño estuc[e lbullal con rmuletbs y^nre
se le (
imponia un nonrbre. VOCABULARIO
Este nombre constaba no¡melmente de tres; nomb¡e peÉor,al (p¡denonun), apellido o susTlñTrvos egregru8r .a, .u¡nt eq¡eg¡o,
(
nombre de la lamilix (nomen) y un sobrenombre (cagnomm\. Así, en Marcus TuUlus Ci-
Amicitia, -¡e, f. ¿¡¡¿s¿d¿ ilustre, d,ístinguído . vEaBos
(
ce¡o, la 1.,, r¡alabra cs el praetwm¿n,
¡nnus, -i, m. 4ño ext¡emüs, -a, .úÍt, cttre- Cupio, -ére, ,ivi o -ii,
7a 2.u el nomen, la 3.. el coEnomer. mo. último .itum, desear, anstar (
Los sol¡renonrbres derivan de alguna Calo, 16nis, m. Cadz doceo, -óre, {uit .ctu¡n!
Corinthuc, -i, m. Corinro fccundur, -*, .úlm, lbdl (
particularidad física, espiritual o mo- enseñar, manilesnr
ral (a v¿ces tambión de las haza- I fioia, -ic, m. f. línite, hon-
terd; pl. terñtoria, poís
iucundue, -a, -vn, agrarh.
ble fluo, .ére, fluxi, flucrum. (
ñas) de quien lo llcva o de ¡lguno maximus, .a, -t-nr, ep.
d¿ sus antepasados, a los que la fa- imperitor, -óris, m. i€l¿ de
ci.
milia ¡endía cuho. Como este culto supremo, ¿eneral, cmpen- magntar, mtítimo, el ma-
irnpéro, -6re, mandor,
gtr
I
dar yo¡ (
sólo podía ser perpetuado por la minimus, -a, .um, sp. incólo, -ére, .colui, -cul-
descendencia mascr¡lina, la ley per- infanli., -a€, f. ,¡it¿z de
ú',r, h4biw, aív en
Ico, .6nis, m. ,eón pafl^ral mLy pequeño, el (
mite a los padres sin hijos varones
l¡centia, .ae, l. libertad, tí-
iribuo, .¿!e, -ui, .útum,
adoptar como propio al hijo de oro oprimu§, .a, -un, sp. de tríbuldr, ¿ar, d,es¡inar (
cencía, permi.so .áre,
ladoplio,.ónís). En este caso, el metallum, .i, m. metal, mi. bon'os, óptimo, el mejor
voco, amar
hijo adoptivo llcva, además del cog. voro, -ire, dewrut, tra9d¡ (
nonen del adoptanle, otro derivado plurímue, -a, -um, sp. de
del nonen de su familia de o¡igen.
probitas, -itis, i. hon¡adez plrls, muy grunde, el na- (
Así, el hijo dc L. Acmiüus Paulus, lomnus, .i. m. §¡reñ¿ yor PALIBRAS ¡NVARIABLt:S
uaua, .us! m. uso, emplco r&rusj -a, -urn, ra¡o, aüludo
(
al ser adoptado por P. Comelius vulpes. -i¡- f. zo¡ra
marime, sp. de m¡gi¡, m¿.
Sclpio se llanró P. {.orneüus Scíp|o religiosus, -¡r -um, er.ru- chísimo. lo más wsíble (
Aemilíanus, puloso, piadoso, relígioso rninime, sp. de parum, po.
l¡s niños vesrían, gcnelalmetrte. ^DJEl¡VOS saevua, .rr -nm, lwioto, qu;síno, lo mcrns psiblc (
Celóber. .bris, -brc, pobta- ¡ro.trc,r¡o, adr. liiaimente
: (
,lo célcbre, lamoso únília, -e, semejante
tsrc. 21. |lluchacha: ju. (
gando a las ,a¿as. Pintrr- I) Aller,rzln y rR^DUCrn. (
¡a halla¡l,r en Ilerculano-
Sapientissimis. h¡evissima. {idissimo, optimorum, carissimos, lortissimae, (
(
-70- -7t- (
(
,

Baevissima, callidiasimum, pulcherrimis, maxima, mi- Roma, Saturto lue el mÁs cruel de los dioses, El león es el rruús luerte de
nimo, maximorum, summae, summis, asperrimis, si- Odos los animales. Eres el más t¡aliente de los sol.ddos. túpiter Optimo
millimum. M,iximo era el más pod.eroso de los diases. las causas mós pequeñas pro-
ducetu a oeces los más grandes elecrot, Roma cs la más hermosa d,e Las ciuda-
II) PoNEB EN LirriN.
¡les de ltalia. Eres muy semeiante d ,u hernwno.
Los más sabios; con muy sabios cottscios; de unl
úla muy cotto; corL wr amigo may liel; un solda' LA EscuEL ,
do muy-oaliente; liera muy cru¿l; de los hombres
muy asrutos; los truís astuos d.c todos; llor ruy her' Prim¡ luce (al amanecer) puer e lecto surgit; toga praetexta indutus ad
mosa; ile hombres muy semeiontes; con esfiterzos muy ludumr properat. Servus ei ceratas tab€lla8* ad scholae'ianuam portabit.
grandcs. Discipuli' omneg in subselliis' considunt atque, appropinquante magistrol.
gilentium faciunt. Postea legere, ecribere, numerarg computare diec'unt, cla-
III) Arirlrzrn Y TRTDUc¡R. ¡o¡umqr¡e virorum dicta recitant. Magister* eos linguam latinam et lin-
guam graecam docet. Deinde ve¡ba cla¡a voce dicit stque pue¡i ea in tabellis*
l. Socrates omnium hominum sapientiseimus a
stllo* scribunt. Pigros discipulos* magisterr ferular castigat, Sed post pran-
deo vocatus est.-2. Hieme dies b¡evissimi sunt, aesta-
te longissimi.-3. Mea Terentia, fidissima et optima dium in Campo Martio pueri ludis exercitationibusque animos ¡ecreant et
uxor, et mea carissima filia, valete.--4. Omnium Gal- corpora lirmant. uorandum est, ut sit rnens sana in corpore aano, Iuvenalis
poeta dixit.
Frc.z3.-,ryin-d sentaih, lo¡um lo¡tissimi sunt Belgae,-S, Hercules ab i¡.
fantia fi¡missimus lo¡tissimusque fuit.--{. Saturnus,
saevissimus patrum (e patribus, int€r patres) filioe INFLUf,NCTA cRrEca EN r-A DDUC^CIóN RoM,rNA.
suos vorabat.-7. Omnium ferarum callidissima est vulpes.--8. Firmissim¿ est G¡aecia omnis civitatesque, quae sub Alexand¡i Magni imperio fuerant,
I
ilter pares amicitla.-9. Iuppite¡ erat deorum potentissimus,-10. Yer est anni a Romanis hello subactae sunt. Mox Romani ¡ense¡unt se multa apud Grae-
temporum iucundissimum.-11. Aristides omnium Atheniensium iustissimus cos disce¡e posse. Itaque Graecos praecepto¡es Romam adduxerunt atque fi'
erat.-I2. L¿o est nobilissima ferarum (e feris),-13. Ex omnibus floribus pul' lios in Graeóiam mis€runt, ut (pora ryz) Graecam linguam discerent litteris-
che¡rimus rosa est.-14. Imperare aibi maximum imperium est..-15. Romani que Graecis erudi¡entu¡. «Graecia capa ferum victorem cepit et artes.-. intu'
Iovi Optimo Maximo plurima templa aedificaverant reLigiosissimumque cul- Iit ag¡esti Latio», dixit poeta.
tum tribuebant.-16. Romae plurima aedilicia pulcherrima erant.-I?. Ab
hominibus optimis laudatus es.-18. E minimá causá saepe maximae res eve- ¡
CuEsrtoxEs.-e) ¿Qué coso es Bom¡ni¡? ¿Pot qui llcw pcpsición? bl ¿Cóna
niunt.-I9. Vir summae yirtutis.-20. Homines ubi multa habenq plura cu-
I

sería el uobo aübsche 3unl cn la 3.o persona fl,ttd thl nisno ticmp ot la ooz aclivI?
piunt.-2l. Hannibal ex imperatoribus Carüaginis prudentissimus et infelicis- c't ;Oué es ael ¿Oui olicic ilcscmwít et su orocün? ¿l ¿Po¡ qué uc Rom¡m at
simus fuit.-22. Corinthus omnium urbium Graeciae pulcherrima et cele- ¿a¿j it o sí" p¡epoi¡ciá"? .l ¿Pot qu¿ Aam preqsí.ü¡t in G¡¡eci¡m? fl ¿Qué ¿s
ciudirentEr? ¿Cóno cs el Wúérilo pe¡lcclo i¡ücarito .n la uoz patbo?
ber¡ima fuit.-23. Somnus est morti simillimus.-24. Matrum mis€¡rima est.
25. Summo ingenio, sumrna virtute filium perdidit.-26. Optimo p8t¡i fece. Ixcotvrtlett¡s DE uN^ EDUcAcIóN Poco AUSTER^.
runt filii mise¡¡imi (lnscripción sepvlcrall,-27. Hercules asperrimos labo-
res perficit.-28. Filius patri simillimus est.*29. Cato ingenii fuit asperrimi Apud maiores nostros filius non ab empta nutrice, sed ab-ipsa matre
severissimae probitatis.-30. In ext¡emis Aquitanorum finibus Ga¡umns flu- educaiatur, cuius praecipua laus erat tueri domum et inservire liberis. Elige'
men Iluit.-3l. Scientia est hominibus maxime necessaria.-32. Hoc consi-
lium maxime utile, sed minime honestum est.-33, Egregius scriptor est
Xenophon. :cd magis egregius Plato.-34. Regiones minime fecundas inco.
]el¡ant.-35. Ex omnibus metallis ferrum minime ra¡um est, a¡¡rum autem tt
¡'a¡issimunr.--36, Usus, magister maxime egregius, multa docet.-37. In ma- ,'út
x ma forluna minima licentia est.

lV) Porion EN rrrrÍN. Ftc. 24.-EwLución de la


úda dc un ¡iña: ürcldn-
A polo llamó a Sócraks el má,t sabia th los homb¡es. Los ilías son twy cra, iuegos, cscuch. Pe- i.r
largos cn t¡e¡ano. Los belgas son los más belícosos ilc toilos los enzmigos ile ¡ís. l¡uvrc. l'

72
-'13 -
(
¡
(
II .(
batu¡ autem aliqua maior natu propinqua, cuius probatis mo¡ibus omnis Xiln.-LOS NUMER.ALES. (Cramática, §s
'(
l05.lt4; 280, 3IB.) (
eiusdem familiae soboleg committebatur, cor¿lm qua neque dioere fas er¿t id
quod turpe dictu, neque facere id quod inhonestum lactu videretur, At nunc VOCABULARIO
libero¡um nostrorum mores ipsi perdimus. Nam mollis ista educatio nervos phelerae, .imm, l.
;(
su51^NTTVOS pl. la- dccedo, -ire, -cea!i, .cca, (
omnes mentis et corporis frangit (de Tdcito y Quintiliano). c¿s (condecoracione.s) aom, üsc, norír
Archon, -nti6, ñ. arcoite popüloe, -i, m. pzcólo decerno, .5re, <rEü, -cre- (
(magistrado de Atengs) luovet¡¡¡rili., -irm, n.
Cuesrror.¡es.=a) ¿Qüe cdso cs ab empta nütricc? ¿Po, quÁ üeüa preposiciór? pl. tr¡r,., d,c ciür, ilecretar (
¿Hcy algún otto coso ¡Budl e* lo lrasc? b\ Po*r a a'cl.ioa h príneru lra* hasta ¡rmiue, -se, l. b¡azalet¿ (s¡cri6cio de un cerdo. dicto, .¡"e, dicr¿¡
educabarur. t) ¿Qui ¿s libeÁa? ¿Puzde ,euer oarcs si6ailicados csta plabra? d,l lQué aenlúti,\ -ee, i. centuria una oveia y un toro) dono, .ire, h¡, p¡¿mia¡ (
¿s maio¡? Dect su posít¿lro y comry¡orioo. el ¿Qu¿ c¿"¡o cs probatir moribue? ¿De cicirix, 'ici¡, I. cico¡¡i¿ rorqui! (-e!), -i!, f. collar milto, -¿re, mi!i, m:63um,
qué lterbo depende? fl ¿Qu¿ es faclu / diclu? lDe qu¿ FLabra dcpenten? cohors, -rtis, f. cohotte (dé. lril¡rnphu!, -í, m. t u,.lo, cnuiar, d,cspcdir (
cima pane de la legión) desliLe triunlal nomino, -ire, nomórar
ephóru!, -i, m. éloro (ma- paléo, irer .t\i.
crte^¿er-
(
gistrado de Esparra)
LA EDUCACION. frurt¡entrrm, .i. n. LriEo,
ADJETTVOS sc, esta¡ abie¡ro
praeficio, .ire, -f6ci, -fec-
(
graio Advcrrne, .e, -o;ln, opurtro, (
En la Roma auste¡a de los primeros tiempos, ersn loe pedree los encargadoe de la tum, pon.r al l¡cnte de
Eelvetii, .6rum, m. pl. los que csui ¿c l¡entc
roleo, -ére, áol¡.u6 §rm.
educación de sus hijos. ta m¡dre les en¡eñaba a leer, a haccr cuentas y las leyendae dc hehtccios o suizos muriliq .e, arural (
dioses y héroes. El padre guiaba sus prim€ros pams, oricntaba au dcspertar a l¡ vid¡, los l¡ütüdo, .inis, f. a¡chu¡a
educaba en los debe¡es cívicos, vigilaba eus pelabres y scciones y €vilaba cl t¡ato coB vEaBos triumpho, .Árc, triunlar. (
lo¡:itüdo, -ínia, Í. lonsirud. toma¡ patte en un rríunlo
esclavos. De este modo aseguraban la continuidad espiritual de le ¡az¡ ¡om¡na- nreniprÍlo.r, -i, m- manípulo Acccdo, .ére, .cé¡lri. .ccr- (
El engran,lecimi€nto de Roma y el contacto cultural co¡ Grcci¿ hizo quc la educscióD modius, -ii, m. modio {me- a!¡m. acc¡c4rsc a
fuese cad¡ rez más compleja. Por ello, l¡ mayoría confiaba sus hijos a un me*tro (m¿. PALAASAS INVARIABLES (
dida de capac. = 9 l.) adicio, .ére, .ióci, -iectum,
sis¿er), gene¡almente griego, o los envi¡bu a una escuela (sciol¿, ludus, lulus li¿terd¡ius), Olympiae, -ádis, f. olimpia- añadí¡, aumentar Anrc, adv. ¿elante, dntes;
aconpañados por un esclavo de confianza Qoed.a¿ogus), que les llevaba el materi¡l 6colar. da (espacio de 4 años) amplector, -plexr¡s lu¡n, prcp, Ar. ante, antes
(
La enseñanza comprendía varios grados. En el primero, bajo la dirección del ma§stcr ¿e
Pa§§u§r -u3, m. poJo abrazat, abarcar (
lu¿i, liltetatoL calculatot y demás maeslros elementales, e[ niño aprendír a lee¡, esclibir
y hacer operaciones aritmétic¿s. Ls lección se daba en una habitación alquilad¡ (rr¡ó¿¡rro, (
pergula\ y a v€ces sl aire libre o bajo un pórtica de colümnas, en medio dc un jardín. El I) Ar.lr,rz,rn y rRADUCtfi.
maest:o sc senkba en una silla con respaldo (cathed¡al o sin él (s¿Ila), loe discípulos, en (
banqucras (saáselliznr). El material escolar era sencillo: se escribía sobre tablilla¡ recu- Duo milia e(lu;tr¡nr; triur¡; rluobus; cum tribus militibus; duae legio-
bicrtas de cera (tabellae, tabube, cerae, con un punz,ín (s¿jlus) que tenia en cl extremo nes; misit duas coLortes; unius viri; unius templi; uni mulieri; mille ;il¡ (
opucsto una e,:pátul¿ para bo¡rar lo esc¡ito y a)lanar dc nuevo l¡ e€ra lsrilum ae .re tes; ducentis annis; treoentesimo alno; sexagesima pars legonis; prima lr: (
= corregir). Se juntaban varias tablctas mediante un cordrin pasado por oriñcios practica- gio; secundus nrensjs anni; singulis lcgionihus singulos lJgatos praefecit;
dos en el borde \cerae duplíces, tiplices, etc.). El con¡unto de varias tabletas se llam¡ba (
codez, Cundo escribían en ellas cartas Gpistullr, lítteruel las ataban con r¡n cordón anno decimo.
\línunl) y les ponían un sello (sign¡¡m) con el anillo (a¿ul¿¡). (
El siste¡¡a educativo se basaba generalnente en el lema ula letra con sangle entrsr. II) Po.ren EN LAriN. (
El nraestro r¡saba con f¡ecuencia la palmeta \lerulal y era el ejecutor de los castigoe
co¡porales, incluso por faltas cometidas fuera de la escr¡ela.
Terminados los estudios elementales, comenzaba la enseñanza que pudiera llamaree
Murieron doscicntos soldados; con tres legiones; con d,d hombres: du- (
tr{e,lia, en casa, con un profcsor griego o en una escuela pública. Con el gtdnmúlicus cl año tetceto; dos millares de jinetes; con tloscientos
rante d.iez ttíto.t; en (
aprendían la lengua y literatura dc Crccia y Roma y nocionee de Histo¡ia, Geog¡afía, Fi- caballos; el segund.o mes deL año, con
sica, etc. Con el ráetor aprendían elocuencia
(
dos millares de hombres; un millón de
y se prepa.aban para la vida pública. Sus soldados.
I
cjercitacioncs eran las sudsoriae, o monólogos, F
en los que personajes lamosos de la Histori¿
o de la Mitología sopesaban el pro y cl con- III) A¡lr,Iz,rn Y rnADUCrR.
tra antrs de tomar una decisión, y las cont.o- ( (
aersiae, discusionea entre dos Bcolsres que
I. Co¡sul adversus hostes quinquagin-
defendían punlos de vista opuestos sob¡e los ta nrilia n¡ilitunr duxerat.-2. In proelio
temas más variados. quindecim milia peditum, duo milia equi-
tum perierunt. 3. Licinius Dentatus accr
miles luit; pugnavit in hostem centu¡r
el viginti pro+liis. r-icatrices adversas quin-
que et quadraginta tulit, octo coronis

f¡rl. 25. .Srrscep¡¡o". París Ftc. .- N¿ño onte el


I¡uvre. a¿¿rl¡o. Paris. I-oúv..
)

§'
,l:r1 :l:
.'A-., Iú.''
uJ, .
*# .z)
, Á-l

aureis donatus est, obsidionali


r
(de-
l

í::
t,:
rylr, §- muralibus tribus. civicis quottuor-
decim. torqu bus t¡ibus et octo-
ginta. armillis plus centum sexa-
P¡imum bulla aurea detracta
ro,bo, quilar)
'
quam in collo Eem'
¡ro¡ habuerat, in Larlum ara sus'
Lnditur; deinde, Praetextar toga
r')'.

¡
t-o& ginta, hastis duodeviginti. Phale- áetrscta sumPtaque virili' ad Pa-
ris item donatus est quinquies vi- trem accedit atque eum amPlectj-
Ftc.21.-Lo lecció¡. Mt¡seo,le ciesque. Triumphavit cum imper¡. ú¡, Tu¡c omnes plaudunt et Mar'
TIévcri¡' to¡ibus suis triumphos novem (d6 cum civem Romanum vocant.
Aulo Gelio. Véase «Recompensas militares», tema 52).---4. G¡aeci decem
annos Troiam oppugnave¡unt,-5. Galli octo annos adve¡sus Caesaris Ie- CuÉsrrorYEs,-a) ¿Qae ¿r .uñptu.
siones bellum gesserunt. flelvetio¡um lines in longitudin€m milia passuum .a,61? ügo.te el prctérilo inp. ecto
ducenta quadraginta, in Iatitudinem centum octogint¿ patebant.-6' Car- ;'ld.t pl,u-tcuatrlperlecto de ¿ste t¡¿¡bo en
thago condita est septusginta duobus annis ante Romam.-7. Homo cau- @z a¡nta. b) ;Qu¿ domi? c)
sas mille dolo¡is habet.---8. Triginta ouinque erant tribus populi Romani.-
:n i .ircutLstarc¡o ¿rpr¿s,"sin ¡trium? l rc. 28, Maquera dc
ái ¿Qu¿ e" b¡IIa... derr¡cta? ¿¡lay
9. Quinque ephori cum duobus regibus Lacedaemoniorum, novem archon- a cl tcx¡o akutw cotvst¡uccíón del mis.
tes Atheniensium, duo consules Romanorum rei publicae praeerant.-10. no típo? Erplíqu.se. cl Exolico¡ lo¿as las cücuista^.i¿.t dc lugar qu owecc¡t ¿n el
Roma sub regibus fuit prope per annos ducentos quinquaginta.-l l. Verbuni krb. ll ¿Q!¿ ¿s amplect¡túr? ¿Cómo sc t¡dduccn los oc¡bos dc ct,a clatc?
suovetaurilio ex t¡ibus verbis áonst¡t.-I2. In legione romana erant¡ohortes
) LOS NOIU¡OS HONRABAN A LOS AICI^¡IOS Y A I.OS PADRf,S DE FAMILIA.
decem, manipuli triginta, centuriae sexaginta; itaque crlturia altera pars
) manipuli, sexta pars cohortis, sexagesima pars legionis erat.-I3. C. Iulius Apud antiquos Romanos senes maximo in hono¡e habebantur. Maiores
, Caesar anno quadragesimo sexto ante Ch¡istum natum decrevit t (decrétó enim natu a minoribus colebantur (colo, oenerar\. Post convivium geniores
gze) annus trecentos sexaginta quinque dies haberet, quarto autem cuique a iunio¡ibus domum deducebantur. Poste& autem ad cives qui plurimos li-
) anno (pero quc a coda cu.arto año) dies t¡ecentesimus sexagesimus selus be¡os habebant summi hono¡es (corgo.r) delqti sunt (delero, olrccer). Nam
) adice¡etur.-14,. Apud Romanos initio (cn un pincípio) Martius primus anni r€rex, qui maiorem experientiam quam iuvenis habet, iure coli potest (puz-
) mensis luerat, Aprilis alter, Maius tertius, Iunius quartus; Quintilis mensis de), sed pater, qui multos filios rei publicae dat, magis etiam patriae
nominatus cst postea nomine C. Iulii Caesaris; Sextilis mensis nominatus est prodest (e.r úlil).
, Augustus, ab imperatore Augusto; September, October, November, Decem. CoEsr¡oNts.-a) ¿0¿¿ .s h¡beblnhr? Euhwicse csac t¡c¡bo. bl
Decit los psiti-
) ber menses septimus, octar'us, nonus, decimusque e¡ant.-lS. Condita egt oos de maiorer, minoriboq ecnioree I inniorlbo¡ cr cl ,nismo caso en shgular y
) Roma septingentesimo quinquagesimo tertio anno ante Cristum natum.- plu¡dl. c) ¿Qué es domum? ¿Por qué Do üata pteposición? dl ¿Qu¿ olicio descmpeña
16. Alexander decessit anno t¡ecentesimo vicesimo te¡tio ante Ch¡istum na- ¡ i¡nio¡ibue? Pone¡ esta o¡actón en dc¡ioe. e\ ¿Cómo scría coli e¡ la »u ac,ívd tcnien-
, tum, tres et triginta annos natus.-I7. Diebus quinque et quadraginta ducen- ¿o c¡ dLenta que es u.t íLlinidoo üescn¡e? f) ¿Hoy cn el t*to algua o¡ación de
rchtipo? Señ.dú hs artecedentes ¡le su relatívo y etplicat la concordancí*,
) tae viginti naves elfectae sunt.-I8. Atticus singulos Alenienses septenis
modiis Irumenti donavit.-l9. Caesar quaternas litte¡as eodem tempore (al EL HOGAR.
)
mismo liempo) dicta¡e solebat,-20. Roma secundo anno Olympiadis sextae L¡ nislica cabaña (ca¡a) citcular fue sustituid¿ en la ciudad por la casa (domu¡l de
) condita est. planta r¿ctangular, de un solo piso, dispuesta en torno a un p¡tio cent-ral (a¡¡i¿m). Su ex-
tc or, sin adornm, con r¿ra3 ventanas asimétricas, el est¡r habitado por una sola Iámilis,
)
IV) PoNER ¿x r.r¡íx. con sü 6e idumbre (lamilia'l y el estar orientado hacia el inlerior conñeren al hogar
romano una gran intimidad.
Dos nillares de sold,ad,os. Yeintiocho hombres. Con lres legiones y ttein_ Desde la calle al dtrium hay un corredor, en cu)o centro está la puena (íanul. La
) t-a y ocho twves. En eI año cienlo cuarenla dnres d,e Cristo. En"el año parte de fuera se llan¡a *stibulum; Ia interior, fazcer. La puerta está formada por el um-
tres de bral llinen, -inis), las jambas (p¿sl¿s) y las hojas bdhoe, lo¡est, $e giran sobre quicios
) \ quinta Olimpiada. En el año cualtocientos cinatenta de la lundación de \cardo, -ínisl. A veces hay una puerta de se¡vicio lposticu¡¡t), que da a una calle lateral.
Roma. La ciudad lue sitiada durante doce años. l)na mlralla he seíscientos El atrium era trna habitación espaciosa, con una gran abertura (compluviuml en el techo,
i pasos de,larga. ribuyó cien sestercíos a cada sold,a¡lo. Luchó nueoe ¡¡eces por la que entra la luz y el aire. Bajo el complutium eatát el inp¡uoiwn" €stanque que ¡e-
.Dist coge el agua de lluvia. Un brocal de pozo lputeall la conduce a u¡a cistema y eine para
conlta cl, enemtgo.
usos domésticos. Primitivamente cl at¡íum eru el lugar de reunión. comida, trabajo y sueño
U¡ ¡ovs¡¡ RoM^No sE coNyIER?E EN cIUDtDlNo. de ¡oda la familia. Allí estab¡ el hogar (locus) y el humo salía por el compluuíum. Poco
a poco fueron surgiendo a ambos lados pequeñas habit¡cione (aJoe), destinadas a dor'
Marcus togam* virilem hodie sumpturus est (sumo, tomar). Domi om- mitorios (cü¿i.ü¿rrr), despensa (pen¿¡; cÍ¡. Pe¡atesl, capilla de los dioses del hogar
nes amici, propinqui clieotesque iam sunt, Puer in atrium+ ad Lares ducitur. {¿or.sl y, €n las familias nobles, santuario en el quc guardaban las imágenes de cera

-76 - -77 -
(
(
I
I .(
-(
It liñdgin t, ce¡a¿) de los
ilu¡t¡es. El aldun p&de ests¡ sosteni.
do por vigas h. Tuscanícum) o por caa-
antepaeadoc
I) A.riuIzrn Y TRADUCIR.

tu; ego; §e; nos; tecum; uobiscue; vestrum; müi;


(
Nobis; robiscum;
tro columnas la. tctrastylumt, !ñ¿, eÁ Dostrum; vos; sibi; sese; vestri; sui; nrci; Eecum i tibi; mecum; rre. :(
a ceda esquina dcl impludun"

r C-on
6e const¡uyó
el ticmpo, al londo deL
el tablinum, cuarto de ua-
brjo y archivo del patet lanili&s. Es-
otium
II) PoNsn EN r,aríN.
(
(
I tsbs s¿per¡do del auium po¡ una cot- Nosottos; con losottos; Wra tosorros: ü t)ototr'ot; th mí; a tigo; (
tina, y d€l jsrdín adosado a la casa, pot cotltigo; a mí; rna dio; me alabó; tc dio; te úbó: b dio; tc úhó; Wú, sí; (
un labique de madera, que solíe qui
¡arse en el buen tiempo. Este jardín Potfa mí; w¡4 1)oso,tot.
(
dio origen a un gran petio, cl peri-
stylu,n, i^rdí¡ cuidado, con piscina, (
ob¡as de srte, etc., ¡ode¡do por un pór. III) Areltzrn Y rR.aDUcIR. (
Frc. 29--El «orz'urr¡¡.-Pompeys. tico dc. columnes y
alrededor del curl l. Nobis fabulam nar¡aüt.-2.Vobiscum bellum faciemus.-3. Tu rides,
se slz¡brn construcciones, generalmcn-
ego fleo.-4. Antonius se laudat, sed nos eum vituperamus.-5. Nos fruges,
(
te de dos pisos, cuyos nombres griegos evidenci¡n su origeñ:. eted¡a (sala frente
al ¿oblinum), occú (= cubiculuñt, tticlin¿um (comcdor de gala). La vida faúiliar luc nos arbo¡es serimus, nos ter¡is fecunditatem damus.--6. Pax tecum,-I. Do- (
desplaándosc hacia cstc segundo patio. Sobre el tabk¡um estaba el ce¿¿cul¿m (comedor minus yobiscum.-8. Unus vest¡um.*9. Nullus (niaguro) vestrum.-I0, Ni. (
de diario de l¿ familia). Las habitacioncs dc l¡ ¡ervidumlre no ocupaban sitio ñjo, salvo
la del portcro (osrüd¿r). hil mihi ca¡ius est quam patria.-Il. Melior pars nostri €§t animus.-I2. (
El aumeDto de población trsio consigo l¡ ap¡rición de las cagas dc vecindad (i¡¡¿,1¿¿) Multi nost¡um felic",s sunt, multi vest¡um infelices.-I3. Ego reges eieci, vos
de varios pisos, en las que se hacinaben l¡¡ famili¡s humildes. Casas ruidosas, incómodas, tyrannum introduxistis.-14. Unus ex vobis me tradet.-ls, Nos patriae fi- (
expuestas ¿ incendios y a hundimientos, semejantcs por 6u ¡¡¡pecto y dist¡ibucióa r l¡¡ nes et dulcia linquimus arva, nos patriam lugimus.-16, Antonius sibi no-
casas de lss c¡ud¡de! ¡¡odcm¡s.
(
c€t.-17. Stulti se laudant.-I8. Habetis ducem m€mo¡em yestri, oblitum (
sui,-Ig. Consul sibi domum aedificavit.-20. Sapíens semper in se divitias
habet.-2I. Milites sibi pugnando viam per hostes aperuerunt.-22, Ego la'- (
boro, tu ludis.-23. Nosce te ipsum.-24. Tu mei memor €ris, ego tui.-25. (
XXIV.-PRONOMBRtrS PERSONALES. (Gramática, §§ r r5.121. ) Tibi ipsi noces.-26. Multi vest¡um nobis nocue¡unt.-27. M¡ter rrecum ve- (
¡iet, poslea yobiscum manebit.-28. Tu scelere vicisti, ego vi¡tute vincam.-
29. In nobis eet innata ergs pstriam caritas,-3O. Aeneas fugieus filium pa- (
(JRACToNES DE lN[tNrrrvo. (Gramática, §§ 34I-344.) tremque secum abduxit.-3l. Cicero saepe se laudat.-32. Croesus se beatis- (
simum hominum putabat.-33. Magister nos ad se vocat.-34. Hostes s€
VOCABULARIO Dobis tradiderunt.-35. Hostes fugae sese mandaverant,-36. Bella post se
(
multa mala relinquunt.-37. Callida vulpes a se periculum avertit.- -38. Gra- (
SUSTÁNT¡YOS innEtu6, -e, .vñ, tudtu¡dl, obliviscor, -é¡e, Iiru¡ ¡¡m, culus formoso pavonum gregi se miscuerat; at eum pavones rostris ,ugave- (
Awum, -i. n. olvida¡; oluíd.arse de
campo, mics memor, óri¡, que sc acue¡- patco, -ére, peperci, per- ru¡t.-39. Sapiens non sibi consulit s€d patriae: ei enim patria carissima
caritas, -iris, f. amor: ca.
da, que píensa cn est.--40. Host€s non se nobis dediderunt, sed nos €os magno proelio vicimus. (
restía donar, tespetar
Cice.o, -6n¡!, m. Cicerón
ltul¡üs, -a, -lL¡mr L¿cio puto,.ire, l¿¿¿ur 41. Caesa¡ mihi dixit ut (g¿e) sibi ess€m legatul-42. Nobis dixit se in Its- (
-i, m. C¡eso (rey) ridco, risi, rial¡m, reír; es- liam venisse, at nos scimus eum secum milites in Galliam duxiss¿,--43. Pa¡ce
Croesus,
fecundita¡. .Átig, f. tar alcgre, burlarse de (
l¿cun. mihi, miserere nobis et tibi maximas gratias agemus.--44. Magnum bellum
dídad trado, -didi, ¿itum,
gar
¿nú¡¿-
; traicionar, trunsmirir inter se gerebant. (
gracülus, -i, m. gralo
paao. .6ñ:s, f. paro ¡eal Abduco, .áre, iuxi, iuc.
rostruñ. -i, n. lco (de tlIrit, lle,a\ rct¿¡dt IV) PoNER EN r"rriN.
averto, -ére, .verti. .ver. PALABRAS INVARIABLES t
aw) ; espolón (de una na-
ve)
erlm. destior, alejar El pdre oendú con nosottos. ¡

3tatnltm. -i. n. estaiquc linquo, .Ere, liqú, d.e ia¡ Erga, prep. Ac. hacia, pta, I
ludo, .éte, Iiri, lueum, la- Os da¡emos un tratl p¡emio, Nos-
con, con fcspccto d
tyrannus. -i, m. ,irano gar; burlarse dc
nrando, -ire, conlíar, eacar-
8d¡
itrct¡¡. a la ma¡era ilc
quie, conj. potque,
qua
puesto
ol¡os nos alú¡nos. Dos de oos-
otros ¿end,¡éis co¡¿migo. Muchos dc
i¡#¿
!

.r4
Fo¡mo¡us. -a. -um, iermo- ¿re, E¡ilcui, tnix.
mi6ceo, !:
lum o mirlrlmj mezcla¡
Frc. 30.-f, tpctistilumr.
_78 _ Pompcr¡. a,
t

oosot¡os y d.e nosotros b ana¡emol Se


hizo ¡...lmDestres, de caza o mitológicas, anrcrcillos ocupados en diver-
utur- casa. Conoceos a ,orotro"
li ñ acri"idsde", reproduccione; de obras famos¡s' erc
a, ,i ^ir*o". yq
a nosotros. - f.. muebles eran escaaos, ya que las habiteciones, ercepto
-4
fai"4i^
traba¡o, lú. lees. lusno, - !.o-
Los soldados
el

iffir',::^y#":'""::;y!::':'fr 'ffi *'Hrlil"'i:#,fr ,l;!Hj


se entregaroin.
q,vosolros. eon uosotros, ¡xro b
ahuyeü$rsil -Se -iuntó
Nos dijo que A habü t¿rcü
ll .l¿nental y comprendía ptincipalmente l¡ ca¡¡a (lccur), el col.
]it- to, u:. ca-lcita). almohado¡eg (Alu¿t¡ür), coberlorcs (st¡¿ttr.B-
t
contra ellos, Wrc que ha- banquetas (scannun^ subsclliut ), sillas (s¿ll¿.
otz ry!úrr*ry-
1? Tiuie¿o uesds), (m¿ru¿), ¡rca¡ para objetos v¡liosoe (sc¿), lám-
sldo vcnctdo porque no tenít corlsigo Tn»dri\, ,*,
todas las legíonzs. ^uu"(luc.rar). ahtorchas llaedt, lazl, tc'las lcdn¿¿lil,
;-,*. ¿á ,""¡t.
íÁlc" lümte¡rn ro¡*o, la¡terna de oes¡.ca\, candelabros (co¡dera-
lum), braseros, balanzas romanas. relojes dc agua (clewd¡al, eu. il
I¿ ¿ocuar DE LA coNsrRuccróN. El ?estido fue pasendo de la sencillez al lujo, pero ¡o sulrió c¡m-
tio¡ esenciales. Denlro de casa y fuera de Roma, el vestido normal
L, h rúnica (tunicd), que llegaba hasta lae rodillas; c¡a de l¡n¡.
li
Domum' in Palatino monte Ne¡o aedifi-
.i| rung". y se ccñía con un cinturón. §ílo tn época t¡rdí¡ lue dc I
cavit, quam Au¡eam nominavit. Vestibulumi iioo o sedu y llevó mangas delnÁlica\. L¡ túnic¡ est¡b¡ adom¡da ¡
I I
eiug tantum fuit, ut in eo Colosgus ce¡tum i¿ces con unas franjas de púrpura (clcuu-s), que llegabal desde el
viginti pedum staret; tanta laxitas, ut porti- ¡¡cllo ¡l borde inferior y cuya rnchu¡a denotaba el rango eocial del
cus t¡ia milia passu_um pateret; item stagnu¡ mn¡dor; l¡ rúnica de f¡anja a¡cha (t. hticl¡vi.a) era llcvada por la
erat maris instar. In ceteris partibus c-uncta ilrre senatorial; la de franja estrechs (r. d¡¿usltcLaaia\ correspondia
F¡c. 3I.-nCazc ¿¿¿.m,. Mo¡ai.o r fos caballeros. El general triunfador lucí¡ la t¿zica plnota, bor. Ftc. ,2.-Brasero ¡onano,
Museo Nazionale. Nápolee. au.ro lita (lino, ¡ec¿ó¡ü) et- digtjnct¿ gem- d¡da con p¿lmas doradas. Las mujeres yestían una ,unica má6 lerga Nápoler. Musm.
mis erant. Eius modi domum cum deáica- y holgada, y, sobre clla, la srolc y un msnto lpalLa, ríciruml-
ret, dixit se quasi bomi¡em ndem habitare coepisse (Adoprado d,e Sue- Sobre l¡ túnica loe hombres llevan en público la ro¿2, traje nacional, dc lana blaaca.
tonío). 1or muchactos, hasta loe diecisiete años, vestían la ¿ogd proacrb, bordcada por una
f¡¡¡j¡ de purpu¡¡. La ro¿o sordid4 grisácea, €rs ¿l traje de luio y €l quc rcstistr los ¡€06
Cu¿sr¡on*.-¡) Señ¿lo¡ v ¿tnfica¡ rodas oera inspirar compasión a loa jueces. La ,oga candida. de bl¡ncura iamaculada, era llc-
?l terto. -lts comlcneuos dc lugt q4e hal cB
bl Dcci¡_ct sai..o y'cl cinptcmento ¿i."rr-¿iiJil¡*ui irda por los ncandidatog, a los cargm públicos. loe trir¡nfado¡e¡ lrcían le. togt purpurea
y'f;iouto" ,o ouo-
ttoo sinsuts¡. c) T'Drom... .,r = rnn
sr¡¡de... qii, j¡_y -liil'",j*íii,il"u" iiliL ol0. totct picld, que lue rnás tarde símbolo del poder imperial. La lo8a, restidura taa bella
en el tcxto? ¿Cóno sc llznan lat or4¡1¡4¿5 dc.cst. ,if,{? d) ¿euc cs tital Dccú¡o y ¡oble, como pmo práclica, era sustituida íuera de l¡ vida olicial y ciudadana por otros
esta phbra. e) üxlt, E¡ucit stt e¿¡[¡ y dccir
ct pictérili üáirÁiilccto ¿c irantos que permitían mayor libenad de moümi€ntol (pollium" hcema, wenulal, Ntmvie-
"nt- tos ¡ veces de capuchón (cucal.las).
'ft¡tcción?
:ti?,,1:qi,{:{..1,trt¡.1","*.;.":r*#.}z;,Xi*:;:iilY:fíii::Il; El m¡nto nrilita¡ era el sagum" símbolo de la gucrra (mgum .Ú.ñc'te, ,onar l4t ar-
lYe¡ cramár., §! 34i y sig.r ñar; r¡3a ponere, deponer las arnas). El wlud¡natum era ¿l m¡n¡o de los genersl€s
.o campaña. Lo usaban también los dicqadorer y, luego, los emperadorca.
Los v¡st¡oos DE Los RoM^nos. El calzado m¿sculino y Iemenino era casi idéntico, salvo l¡ finu¡a del cuero. En case
r!¡ban Bandalias (solea, sofuLinl sui€tas al pie lrcr tir¡s de cteto (habcnae, atncnrd\,
_ Romanis onus multorum vestimento¡-um non placebat. primum, enim, ci- Pa¡e l¡ calle empleaban zapatos mrís fuertes (calc¿i); el colcew Nr¡¿cüB era mjo, el
r1s. Rom,alus tunicam+ semper gerebat. cqlccus senztotitts, negro. Otros calzados eran zueco¡ (socci) y l¡ bot¡ militar (cc&gc),
In ,iiü ,'J;;rt"';;,ii"u. ."ti" I¡s mmanos iban generalmente con la cabeza descubierta. Un capuchón (c¿c¿l¿s)
erat; §eo ¡n urbe et ¡n foro et in curia sem¡rer togam* albam
i

antiq,i togam*
-"ffi surrer tunicam+"i" loa protegía de le lluvi¡ y un sombrem de viaje (p¿rdruJ), de loe rayoe aoleree. El gorm
de l¡na puntiagudo (pílleus) era el símbolo de los libertos.
l
ll-r:*"::.1^p::
rogaram appellant.servi togasi non"".p"
r",á"rt i"lJ' ñ"."",* g",,"rn Las señoras usab¡n a veces abanico Ulabellunl y sombrilla Q¡nbella, umbraculum).
habebant tuniciique* tantum vestiti-erant-
Cives El único adorno vsronil e¡a el anillo (c¿lu¡), que servía corno sello. Lss mujeres usaban
.calceis* ambutabant.- Capite nudo i";;ü;;]-;, ;'a*; irine¡ibus ronijas, hebillas (liála), horquillas lacus crinalis, corutoriat, dirdemas y cintas (uirl¿,
lxtaso+ caput tegebant. mi!to), pendieDtes (inaares), brazaletes (a¡nillae\, collares (monilial, ctc.
Cuusr¡orrs.=a) ieué casosouedt
t,tu¡at. h) E,ptic;;.hi'";;;í;;,;;;:;:íL::fr: ;;;i;:1"::,:::ir,,:i:.ff
ttecltnar esti lf,lab¡a d) )Cwjntos co
¡ic¡e el .ue¡bo
r:6,f?,l:í
n¡auca. § 82i.) et Dectinar irin"ri¡".1.^,("!f^'."s lVer ira'
.:t.ómo es su ,;;r;;;;-;t;;i;" ""e" tl ':Qu' tasos puede ser capur?
"pp"ll"nii
¿Cwit cs aquí?
DECOBACION Y MOBILIARIO. VESTIDO
Y ADORNO PERSONAL
El pavimento de Ia casa ¡om¡na siab-a- á ver€s formado
paredes ee decoraban con pinrurae al pot artísticos mossjco¡ y las
fresco, con _"ri"G;.d;";;;;;;i.'o..ñi."t"",.""-

\
-81 -
(
(
(
(
aed plerique homines sua ignorant.-14, fiüus noster Ee suaque om¡ia in (
tuto collocavit.-I5. Cives vestri se suaque omnia i¡¡ tuto collocaverunt.
ló. Hostes s€s€ in Iugam verte¡unt.-I?. Amicus noster tibi negotium auum (
XXV.-PRONOMBRES.ADJETMS POSESMS. (Gram. §§ 122-123., committet.-18. Hic liber est meu8, non tuus.-Ig. Vestris laborüue meam (
yitsm servayistis.-20. Ego meam orationem scripse¡am, tu tuam no,n sc¡ip- (
DrsrrNrAs M.lNEn s DE ExpnEsan LA pRoprEDAD. (Gram. §§ 293,299,) sisti.-2l. Multi sunt mei amici, rui pauci.-22, Vestris votis favet Iuppiter
non nostris.*23. Mei semper erunt mihi cariEsimi.-24, Hostes se euaque
(
VOCABULARIO r¡ostro duci dediderunt.-25. Dixit leo: «ego primam Partem tollo, quia (
SUSTANT¡VO5 ignóro, .áre, ignorar ¡ominor leo; §ecundam yos mihi tribuetis ipsi, quia sum v€ster Eocius; te ia (
v¡CuUl' .4, -ufn, ineidior, -iri, tendet cmbos- erit mea, quia ego plus quam vos valeo; qua am nemo vestrum 6ine 6uo
Fura, -ae, f. lugo, huida
,UC¡o
cad,as, aaccha¡ periculo tanget».-26. Meum est imperare, vestrum parere Te tua, me (
n¡erito¡rr, .i, n. m¿¡ir¿ VERBO§ po¡¡ideo, -Ere, +-di, *cr- -27.
áelectant mea,-28, Vergilius poeta agricolas saePe laudat, eon¡mque vitam (
o¡bie, .it, otbc; círculo Collóco, .ire, col¿co¡
in carminibus suis cecinit.-2g. Dux su¿ merita militibus exposüit; dux
Priimur, -i, ¡. P¡ísmo conlEro, .ferre, conrüü. procEdo, .ére, rer.i, -ce!- (
(¡ey) calf,It¡t, üan¡, rcu¡ü; 6ltat, aaanza¡, pf o8 ¡ cso¡ eorum me¡ita militibus exposuit.-30. Priamus superstes omnium suorum
sore, -rtir, I. suc¡ac, alcstino relle* ürigírtc a; com- t¡tclilo, -i¡e, dctollar exstitit.-3l. Dicebat Cato: «Nos omnibus totius orbis hominibus imperamus; (
suppliciEm, .ii, n. suplicio wf¿rt vc¡to, .Ere, v€tür veÉúm, st uxores nostrae nobis imperant.»-32. Nemo sua so¡te contentus est.- (
tutum, .i, n. lugor tguro de¡ino, .ére. -aii, .ritr¡m, tr. úoh)et; at bui; int¡. 33. Medea liberos suos trucidavit.---34. Aristides suis civibus darnnatus
dejar, acabar; cesar d,e t)olúrse, dirígtrs¿ d (
ADJ6TIVO§ eicio, -5.c, .i6ci, .iectum, est.-35. Mater Iilio suo obviam processit eiusque animum precibus suis mo'
cchar luera, etpukar vit.--36. Darius adversus G¡aecos Mardonium, generum suum, misit, eed eius
(
Socius, -a, .rrrl., ocio, dlia- exp6üo, .érc, -Iro¡ui, .po- PALABR/IS ¡NVANIABLES exe¡citus victus est,-3?. Dux cum exercitu suo urbem cepit. sed eius (
do aíltlo, etpner, etplícar ;
incolis p€percit.--38. Brutus suos filios capit€ damnavit (condenó a mu¿rte)
aupeBt€É, -!títia, 3¡2parri- ¡lcsembarca¡ Nunc, adv. arlora (
úente; tcttigo e¡¡ilto, .ére, .atiri, sarir, obviam, adv. al enctE¡tto et eorum supplicio adluit (asisrró).
lutl¡6, .¡, -úñi s¿6¿ro sufSlr, n¿rcef plus, adv. zis (
IV) Po¡rrn EN utrÍN. (
I) ANALIZAIi Y TRADUCTR Los nueslros üetuci.eron a t)ueslros soldados. El púre ama o los suyos. El (
consito todos tus cosas. Todqs mis cosds sott tuest¡as. Nteslros
sabio ll.eoa
Nostri milites; nostros; suis; suos; tua omnia; omnia mea; sua omnia; (
sold¿dos nos delenderán. El hijo notó a su propitt nudre, Aníbol luz erpul-
meus; tuam; suorum; sui cives; fili mi; tuam; mea vitia; se suaque omnia;
so¿o de la ciu.dod por sus propíos concíud,ad4nos, Hiio mío, ana y deliende {
sese; tuam vitam; mei amici me amant; mei amici vitam servavi; pater süos
a tu Wt a. Los hombres igwran sus ProPiü oí.ios y rcprenden los aienos, (
def€ndit; filios suos necavit; hostes vicit eorumque urbes cepit.
Tvs cosas nos agradan y nu¿stras cosos te agrqd,an.
(
lI) Potqrn ¡n uríx Un ntrqurrr. I
Los nucslros; ouestros soldolos lueron aencidos por los nueshos; mis Heri pater meus paucos amicos ad ce. (
cosas; los míos; deliendo a los míos; mí patría; salaó a su Wtrid: nuestro nam vocavit. Hi, occasu soli§, domum ve-
jele derrotó d sus enemigos y las ciudades de éstos lueron conquistadas por nerunt paterque eos statim in triclinium*
sus tropas; notó d su propio hermano. duxit, ubi mox convivium inceptum est.
Mensa a servo inte¡ lectosr posita est; in (
III) A¡ulrzln y TRADUCTR. ea panis e¡at, et lac et optimum mel multi-
1. f)onr.¡s mea; domus est mihi; domunr possideo; don¡um habeo.- que alii cibi. Convivae in lectis accubue-
2. Nostri impetum laciunt,-3. Pater a suis amatur, quia suos a lxriculis ser- ¡unt et multas ho¡as ede¡unt et biberunt.
vat.- 4. Omnia tua mihi dedisti; itaque nunc omnia mea tua sunt.-S. Nos facetiaque verba facientes convivium in
nostrosque nost¡i milites delendent,---6. Hostes se suaque omnia in oppidum multsm noctem produxerunt (prolonga-
-(gue) rcn).
contule¡unt,-7 On¡¡ia mea mecum po¡to.--8, Meus me o¡avit filius ui
(
tuam {iliam posce¡em uxorem sibi,-9. Miles lratrem suum interfecit.- Cú¡srro¡¡s.-¿) Scíala¡ todos los complemcn-
10. Hannibalem sui cives e civitate eiecerunt.-I1. Desinant insidiari domi (

suae consuli.--12. Ama, fili mi. tuam patriam.--13, Non ignoro mea vitia- Ftc. 3l.-Mesa de b¡oncc. (

(
82-
-83- | 1.,
\

tú ¿e Luga¡ .lel ter.to, indicdnd.o stts nisn los manjsres, el reciptente con cl
¡ino llatoenal, el salero (sa/inzm) y
I F P {,,
-,8,
!\-'.
/ Wrticuldidod¿s, b) ¿EL qú¿ caso oa las vinagreras (acetdót¿um). El man-
ocsrlu? ¿Co¿ qué üerbo cstaá .nwt.t -
tafut esn plnbra? c) Po¡e¡ e¡ actün h kl (mantelc\ no ep¡rece hast¡ la épo.
oración de poaita eat. d) Dcclinar lr.c y c¡ i¡¡pe¡ial y la senillera (n¿ppa)
r¡e|, e\ ¿Qui cdro ¿r dii cn esre .erto? ,ra a veces de los propios invitadoe, ú.
¿Qué casos we¿e ser? il A¡¿líza¡ ¡i.
h- dentee y facientee. ¿Llan aL¿una
.stos Wlob¡as complemento dir ccto?
de
los cuales se llevab¡n ¿n ella los ¡e¡.
ros del banquete o los regalos (apopáo-
¡?r¿) ofrecido3 po¡ el ¡n6r¡ión v so¡-
te¡dos cntre los comens¡le¡.
F a,

Frc. 35. -lajillz.


1_- _á__.

U¡i,r¡¡r¡rnró¡ sTNGULA¡. El banqucte comprendía tr.s fs6cr:, a) o á¿.¡r,aú¿r, entremese., uno de cuyos
Frc. 34.-Lómpras de broacc -gustus
ptaros obligadoe e¡an los huevos (de ¡hí.la fi¡se .aj ;;;;;,';i';;7;,'disde
Cenavi apud quemdam (en ccro
'_P-:1::y:,,: ny! et p¡incipio at l¿,r; ¡i *,.il-u áif,iiil"-p"r"to"ct huu
4:fi, c) u".
maoan c?na o ,et.utum: secundac ,r¡?§¿¿, o postres, ll¡medo I¡mbién ,;"ri"*ai";.;;-
""
sum. Nam sibi et paucis opima quaedam ,*:::1.;:: *i:#;',T*:ifflll:; míen.toaas. picantes o secrs y bebían copioeamcnic.
ó¡¿di) decidía. en. qué proporción se deLía mczclsr
,i- iirul't'iüaiíi, a,titc,, b;
ei
ii "si,r lL- ;r ';ff?',t, ,,ot",o
aliud (uzo) sibi et nobis,
minuta pon¿bat. Yinum in tria genera descripserat, cr¡dndo se h¡l,ía de beber. EI vino se s¡cab¡ d. I.
aliud (orro) minoribus amicis, aliud (olro) suis nostrisque libertis. Is qui i,--e;:::,[T,,.:^.:-l:^::ryI.:1,6J,- ";;,;;;--;';;'"ii,," tiirü"iÁ'ti""j "
(c"t"aí"tu;¿iiu¡;;1i"ti,'ilii,aescenciar).
mihi proximus recumbebat 'interrogavit me: «An tu id probas?» Negavi. ¿ar¡avo8 ereg¡oos tpue¡L a cfathol escencieban el vino en l¡s copaa
/ir, elc..)..En
esta úhima tasc, caldeados.los ánimos, se convcnaba, se
lpcu.lu,rn wre¡a, ca.
uTu ergo, iaquit (di.¡o), quam consuetudinem Bequeris?) Eadem omnibus ái¡cutí" ie temrs de
acrualidad. de. potír¡cs o de tireratuta. A
pono. Magno (carc) tibi constat? Minime. Quomodo id fieri potest? Quia "."." h;;r"
cales, iuesos dc azar y actuaban arrtsras. acrruaras
;ii;i";. isil;:';til¡on."
l, .; ;i;;;;;i;;:'hasta
muei
gledia.
or¡nes non idem, quod ego, bibunt, sed idem ego bibo, quod omr,es, (Adap-
Las mujeres podisn asistir, sentadas, a los banguetee, pero se retiraban a los
tado de Pünio el lor¡en.\ poerres.

CunsrroNgs.-s) ¿Qui caso es áibi? ¿Qu¿ olicio desempeía et su orccíin? bl iQué


casos ron opimr, qrredem, vilir I minuta! ¿Puedca so complc E¡úos diectos aca- XXVI.-PRONOMBRES.ADJETIVOS DEMOSTNATryOS. HIC, I§TE,
bantlo en -a? ¿A qu¿ Eénero pcrtatecer? c\ ¿Quá es t¡íal ¿Cotr qu¿ wlabra co¡cíetta?
d) ¿Cuál es el complcmcnto dir. de probar? e) ¿Qué clase ile ocrbo es ccqaeritl ILLE. (Gramática, §s t24.tJO. )
¿CóÍa se truduccn los tobos dc cst¿ tipo? tl Fi€ri polc6t, puede suceder; ¿cull d¿
estos ilos uerbos cs cl printípl? ¿Po. qué? ly".r Gramát. § 217-8.)
VOCABULARIO
LAS COMID¡S, gaudeo, -ire, 3evicue rum.
A la sob¡iedad eustem de los primitivos romanos, que se cont€Dtaban con p¡n, queo, v, Beñidep,, dlerrart.
sopa de cereales, legumbres, verdu¡¡¡ y Irutas, sucedió poco e Fco, en l¡s clases soci¡les Ale¡, .¡e, f. sucrte, ¿ddo Bellico¡u¡, .a, .\rln., gte¡re- obocdio, -ire, oóádccer
pudientes, el ¡efin¡miento y el lulo. las ¡omanos solí¡¡ levrt¡tars€ muy temprtno. §u Alerarder, 4ñ, n. llejan. ptatdico. -áre, pr egonat
desay¡¡o (iantacú,lun) consistís en peh, queso, huevos y leche. f¡ comida del mediodía comrnünia, -e, conlz B¡no. .ére. sivi, ¿irum, de-
(prandfuml ere ligera, se tom¿ba hacia las doce, genetalmente en pie (sizc mensa) y con. ¡tilaci* .ee,
l. audtcia- notu;, .a, -um, coaocido
sistía en fiamb¡e, c¡me (regto a v€ces del día anterior), qucso y fruta y se bebía m¿rs¿rn Cennee, 'iram, f. pl. Ccn. pios, .a. -t!m, ¡eligioso, oi.t. §itu., .a, -um, p. p. de sino¡
vino endulzado con miel) o vino aguado y caliente. doso
Ia comida principal era la cena, que comenzaba hacia l¡s cu¿tro de la t¡rde. Primitiva- iaridiae, -irnm. f. pl. ase- pr¡mu!. .a, -um. cl primcro srimüIo.,ire,
chaua. ¿mbosra¿la
a¿ur¡onear
mente 6e tomeba en el dlrium; mís tarde, en el cenacului\ comedo¡ situado sobre el ,r. succedo. -I¡e, {e!,
álin¿m; la inlucnci¡ griega dio origen ¡ l¿ construcción del tricliniut¡t" En este comcdor modelti¡, .r., f. modera- vE¡taos
-c€6s!.
s.rm. i ¿le¡¡ás, ace¡m¡sc
c ió¡ : díenidid ; dkc ec ió n
de lujo los invil¡dos se recostabsn en tres lechos de tres plazas cads uno, dispues(os cn r

forma de U Ln torno a una mesa central. La cuat¡ car¡ de la mesa quedsba lib¡e pa¡s munduc, .i, m- el mundo Accneo, .Ere, acu:a,. al¡n¡
el servicio. Los lechos cr¡n inclinados y estaban cubie¡tos con colchonetas. Unoe ¡lmoha- Philippus, -i. n. F ili po rlecipio, -ére, -c-pi. ,cen.
(r€rl PAL¡B¡AS INVA¡IAELES
dones separaban el lugar de los comensales, que apoyaban el codo izquierdo en un cojín tttt¡, ensañ.or. bur la¡
(puluinur). l,os tres lechos triplee \lcctus, ticLiti.al se llsmaban, de derecha a izquierda, Syracüsae. -irum. f. pl. Si detégo, -ére, ,texi, -r€c- Quot:e(n)!, cuantdt üccet
¡¿.üsr¡ lc¡úd,¿l I
sunmus, me¡lits e ¿m¿r y este mismo nombte designala cl lugar en cada lecho (Ioc¡¡ tt¡m. descubrir. reoe!a¡
s¿m¡¡¿s...). El eitio de hono¡ e¡¡ el locís imus in m¿dío Qecto). llemado locur coalr-
la¡is; ef de1 ¡nftrión, el bcus summus ir¡ imo, iunto a Ia persona de mayor ¡6pc¡o. [¡s I) Arvrlrzrn y rR^DUCTR
tríclinh fue¡o¡ swtituidos en la época imperial por un lecho único semici¡cula¡ (s¡iá¿-
¿íun'). Illius belli.gloria; istius fac no¡is; his consiliis hunc honrinem
Acomodaos los invitados en sr¡!¡ puesLos, unos escl¡¡os traian agua perfumada, pan h -- ad virtu-
I€m-¡mput¡t; huic oboedimus; hunc vinces; hoc bello; hae manus; illum
ablución de las menos y comenzab¡ el banquete. Un esclavo t¡inchab¿ los manjsres (icis'
sor, corptot, slructor\ en pequeñoe trozm (pulmettum), lo quc hacía i¡nccesario el uso ,;"':fl t' p..un',
del tenedo¡ y cuchillo. SÍ se us¡ba la cuchan (cocleat, lígula), Ei la rnese ce¡tral se po. i*:l'H, il i,iil,;:i.;. l' n::l; ;:li
"T#ii a,3;,'":,'i, ',
t.
I
-84- -85-
(
ffi' (
.(.(
II) PONER EN LATÍN oarva, {uam urbi Pons Fab¡icius' iupgebat, aque inter .hatrc in¡ulam et
Este hombrc; ü aqucl híjo; coo oquel niño; esa rosa; el color de aquc- Iiro" Póo" Cestius' e¡at. Moenia antiqua, quae a Rómulo aodificata eraot, (
lla rosa; la ma¿re de aquellas niñas; doy dinero a aquzllos hombres; amóis il¡tii monüs radicibus te¡miuabantur; Eed ea pro iocrementi.s reipublicae :(
a estos niños; castígiis a esos hombres; los h¿chos de eslos soldúos; la rliouotiee prolata luerunt et multos editoeque colha circrrmplcxa sutrt. Eorum (
gloría de tquella lomosa batalh. ,,,ü, ¡¡x u¡bis sedesque Iovis templi, Capitoliusr eraL Romao multae portae
¿¡¡¡t, nam mullae viae ex urbe in omnes It¡Iiae regiones duoebant. Via (
III) Arulzrn Y TR DUCIR. Aopia'siarum regina nominabatur. Via Sacr¿* duces victbr€s in triumphis (
i, Foru-' curru vehebantur atque inde in Capitolium ascendebant, ut gra- (
l. Philippo regi Alexander filiue sucessit; prudentior ille, audacior hic tiae diis pro victoria agerent. Ext¡a murum in Campo Martio' milit€s olim
Iuit; vice¡at.-2. Nostra
gaudebat ille quoties hostes deceperat, hic, quoties eos re srmis exe¡cebalt; postea cives post ¡¡egotia ibi cum amicis ambulab¡nt (
omnis yis in animo et corpore sita est; ille nobis cum diis, hoc cum beluis ¡ut i¡ vi¡idl gramine eedebant. Saepe etiam pila multisque aliis ludis cor- (
commune est.-3. Hic.puer Marcus appellatur, ille Antonius.--4, Romulus ¡ora exercebant. forum Romanum inter Capitolium collem et Palatinum pa-
et Numa luerunt primi Romanorum reges; hic fuit pius, ille bellicosus.- Vestae* templum et Rostrar et Curiar multaque alia pulcherri'
(
Lbrt.
5. Mundus Deo paret et huic oboediunt maria terraque,---ó. Hunc lib¡um "r.qr"
ma aedificia ornabant. In Circo Maximo*, inter Aventinum+ Palatinumquer (
ail te de s€necutte misimus.-7. Hunc librum tolle et lege.-8. Huius pueri gito, Romani ludos celebrabant. (
haec est mater.-9. In hac urbe habitamug.-10. Hoc bello libertatem de-
fendimus.-11. Hae manus, iudices, nullum scelus admise¡unt.-12. Hunc (
timor frangit, illum virtus stimulat.-I3. Hos mores sapientes vituperant. Er¡p¡.rzr¡¡¡e¡rro IDEAL DE RoMA. (
14. His temporibus multa bella Romani gesserunt.-15. Tutio¡ est certa pax Urbi locum inc¡edibili opofunitate Romulus delegit; non enim ¿d ma¡e (
quam sperata victoria: haec in deorum manu est, illa in nostra.-16. Ca¡tha- admovit, quod ei fuit facillimum, sed (s¿no) semit &c vidit non ess€ oppor'
ginienses apud Cannas Romanos vicerunt: illis praeerat Hannibal, his Aemi (
tunissimos situs maritimoli urbibus eis, quae ad apem diuturnitatis conde¡en'
lius Paulo et Terentius Va¡ro.-I7. Catilina adve¡sus Cice¡onem insidias pa- tur, quod (porgae) essent urbes ma¡itimae multis periculis oppositae. Nam (
raverat; sed hic nelaria istius consilia detexit.-I8, Turpis est immanitas t€¡rs contineos adveutus hostium multie i¡dicii¡ snte de¡unüat. Ma¡itimae (
istor¡¡m, qui (gae) patriam delere cupiunt.-I9. Cice¡o Antonium accusavit, urb€E contaminantur novis s€rmonibus (bngu\ ac disciplinis, et imPortsn' (
istiusque scelera vituperavit; itaque illum Antonius occidit.-20. Istam mo- tur non 6olum merces adventiciaq sed etiam mores: nüil igitur Potest ex
destiam laudo, fili mi.-21. Istius militis virtus inc¡edibilis est.-22. Isto patriis institutis man€re inüegrum. Cives earum non hae¡ent (cstón li$dos) (
magistro negligenti meos liberos nunquam committam.-23. Notissima est iuis eedibus, sed mercandi ei navigandi cupiditate aglorum et armorum cul' (
illa Caesaris vox: «Alea iacta est»,-24. Hannibal magno illi Alexandro par tum saepe relinquunt. (Adapodo de Cicerón )
est.-25. Ista audacia punita eiit.-26. Syracusas, u¡bem illam pulcherrimam, (
cepit Marccllus.-27, In ill¿ urbe diu vixi, nunc Romae habito; illis tempo' Co¡s¡ro¡F§.-a) ¿01 e¡ facillim¡m ? b) ¿Quc cdro .r !ilú! y con qué plab¡a (
¡ibus multos homines nobiles cognovi.-28. Haec domus altior est qüam cqn íc¡ta? Es su¡ea áe7 ínl. 6.e. ¿Cttál cs et pi"áícado noniul? cl ¿Qul cosos pucde
¡cr r¡rbibu¡? ¿Cuit aqui? d\ ¿Qué caso ¿r adventu! y qu¿ olicio dcsempeña m (
illa.-29. Athenienses Marathoniam illam victoriam semper praedicaverunt. sx l¡a¡e? el ¿Cómo "sse tmrlucc l¡ co¡¡ehcíór nou ¡olum-. ¡cd eti¡m? ll ¿Qú cs
Eer.¡ndi / navigandi? ¿Dc qué f,abra dependen?
(
IV) Poren ¡n ¡.rrrÍ¡'r. (
Est¿ niño es mós al¿o quz aqué|. Rómulo y Nunt lueron dos reyes: aquil (
TA CIUDAD DE ROMA. EL CAPITOLIO.
e¡a guerrero, éste muy religíoso. Dios hüo el ¡nundo y ésle lc obedece. Dame I
ese liltro y ,ornt éste. Este homb¡e cs.el padre de aqucüos niños. A ésle h Roma, la Ciudad Etema, capital política del muado antiguo y ectualmente del mundo
di un libro, o ése un premio, pero aquéllos lueron castigados. Cas¿igaremos cristiano, Iue en eu origen uD pequeño poblado a orilles del Tíber. Lr humilde oRoma (
a ese hombre peruerso. En aqu.ellos tiempos, Marcelo conquiitó Siracusa, pro Quadrata» del Palatino llegó e ¡er la ciudad míe imponante de l¿ antigüedad gracias ¿l (
tetón y a la disciplina de gu¡ ciud¿danos.
perdonó a los ciud¿danos de o4uella. lamosa ciudad. Su población fue creciendo progrÉiv¡rrrcnte, gberc¡¡do cou srr: mu¡allas las colina¡ (
ci¡cundanles. Quedao aún rest@ del p¡iñitivo reci¡¡o construido por el rey Servio Tuüo.
Ll cruo,to Dt Roul.-l,ectu¡a y E¡ él e¡taba la paefl.a. Capcnt, al Sur, entrc el Celio y el Aventino. F¡ente ¡ l¡ puerte (
trad,uccióa improoisadas.
Collina, situada al no¡te, estsbleció Anibal au campamcnto. Al este, eobre el Esquilino, (
Romulus u¡bem Romam in Tiberisr fluminis ripis condidit. In hoc flu- cstsbe la püerte Esquilina. Por la pterta Carmeaalü, eitu¡d¡ cerc¡ del santua¡io de la
mine pontes multos Romani post€a lecerunt, sed Pons Sublicius*, quem olim ninfe Carmenta, ealiemn los 30ó F¡bios en ru desgraciada expedicióu contra Yeyes. Bajo (
€6t¡! pücrlas, fanqucades dc torree, parabeu las primcrrs ,¿¿¿ ¡omsnss. Mís tarde, étss .
Horatius, vir egregiuq adversus hosles acriter pugnans, servavit, primus aedi. pucnas famosas fuemn ¡bsorbid¡e por le ciudad en !u inces!¡te cxpansión. En la época (
ficatus est. Deinde factus est etiam Pons Aemiliusr. Est in Tiberi insulg dc Aagusto, Roma, ciudad Egantesca, cataba diüdida cn 14 dist¡ito8, uno de ¿llos al otm (
86- 8'7
(
- - (
(
)t p

lado del Tíber. Cada uno de ellos c6q.


plcndra varrcs bar¡ro3 (r¿cüJ), rcgidcl JI) PONER EN L^TIN
por un vtcomodster elegido por los
"vj A ésrc; deeste hornbre; a ld ?
ra
La más venerad¿ de Iae colinae ¡. m*ma muier: al múmo temPlo:

Iphr;;xff::
l
Roma e¡¡ el Capirolio, roca sarrarti- enemtgos: 1., Dtr' 1j
ciudadela y símbolo de su grander¿. So: con los mtsnos
¡ud misma: Le.sar en Per-sona:- los .l
b¡e una dc 6us cimas. €l Cdlitolíun\ h
ssehtrba el templo de Júpite¡ Oprino
'propiose|rrugos: -en la ¡rLsma ¡ ¡¡:"_
Mlximo, que albergaba también laa im;. icrnla 7 con e[ m$mo 'naeslto;
genes de Juno y de Minena. Era Ir mümos; tas mis'
met¡ de los lriunfadores y en él se cur.
lodi¡b¡n la6 tablss de bronce y 106 docu-
Ftc. .-Recorxtru¡cün ¿. ta ffig $:"ft l'§:?;;i":"ñ"'j:¿1: III) Aleltzr'n Y TRADUCIR'
tl._El Foro ukto
Rorna at rigua lnaqucta). h Frc. ilcs¡le el
"i, i" "im" dci
Tríada C,apitolina,
I. Collem occupavit, eumque lo- cdrirolia.
ruto M.oneta, en un arcjo del cual ¡c rr"u*" J}iÍi,.tl',Í);"i","l,ij"i',j"[il'" Íl cum munivit,-2. Pater filios amat,
esta colina, ya cerca del Foro, cstaba cdificado el templo de Sstumo, iu."ro-frI
blico l¡lera¡ium Sdtüni)._A\ sur, la roca Tarpeya, deide la que eran "on "t s€d €orum vitia vi¡uperat.-3, Bonos amamus, eisque favemus.---4. Sapientes
to, t""i-
,lores., Cerca ,)e ella, el Tullianutn, antigua ciirina errueca eicavada "rr"¡ao"
en lJ .oca; crí¡cá r€ncs colemus eorumqu€ P¡aeceptis oboediemus.-5. Dux noster hostium regem
húnreda y oscura, en la que morian de hambre- o e6t¡sngulados los caudilloe enemigoi sepit, Romamque eum eiusque filios adduxit.-6. Eodem temPo¡e' omnes
prisioneros, t¡as h¡be¡ tom¡do
_perte en el desñle t¡iunfei del vencedor. trr_ iiii eiusdem scholae discipuli eodem ludo ludunt'-?. Consul ipse agmen duce-
bién ejecutsdos los reoe dc alte [sición. "r"n b¡t.--8. Senectus ipsa morbus est.--4. Bello Troiano dei ipsi interfuerunt;
eidem dei eidem populo semper favebant; Yenus ipsa pugnis aderat; Hecto-
rbm ipsum in proelio adiuvit.-I0. Catilina fuit imp¡obus homo; Cice¡o se-
tratui eius coniuration€m indicavit et rem publicam servavit. Itaqu¿ Romani
xxvrr-pRoNoMBRDs-ADJErrvos DEMosrtATrvos. Is, IDEM, eum patrem patriae appellaverunt et ei maximos honores t¡ibuerunt. Tamen
IPSE, (Gramática, §§ r3f-f35.) eius me¡itorum postea obliti sunt et in exsilium eum mise¡unt. Mors eius
m8€stiásima fuit; eam narrat T, Liüus.-ll. Non semper eodem modo de
VOCABULARIO ii¡dem rebus iudicamus.-I2, Ipse id nobis narravisti.-I3. Omne animal se
ipsum diligit,-I4. Nosce te ipsum.-I5. Romanae mulieres in suis domibus
susrANr¡vos inilico, -ire, denunciar saepe manebant; earum autem viri in foro vitam agebant.-16. Italiam Pera'
int€rsuln, -ess€, -fui, ¿lr¿r
Coniuritio, .óni!, f. cor¡s- Addüco, .ére, duxi, duc- en me¿io, itll.eroenir gravi: ea regio pulcherrima est.-17. Homerus omnium poetsrum maximus
¡iroció4 conjurcción ll,.rr¡', Ueüa¡, coniLucir no¡co, -¿re, novi, t¡otrlm. est, €iusque opera libentissime legimus.-I8. Se¡vus meus aulugit: is est in
Hector, ir¡r, m. I/áctor adcum, -eeae, .fui, esra¡ provincia tua.-I9. Horatius cecidit; eius interitu constemati, Romani fugere
ir.teritu6. .us, m- muc¡tc, d.tisl ; aru.lat
. presenle, ¡eddo, -ére, ¿Ídi, iilÚñ,
auIu3io, -ére, .fisi, hut dcxobet; dar o cambio; ioeperunt.-20. Deus amat virum bonum eique fávet.-2l. Immo¡talis est
morbu!, .i, m. enlomcdad cerro, -ire. dkputar, com- lnu.tlo¡ma¡ en ¡nimus? De ea re philosophi certant-22. Virtus conciliat amicitias easque
officiurn, -ii, n. /cócr bat;¡ üentio, -ire, sen6i, aen!¡ün, conservat.-23. Ducis ipsius exemplo militum virtus augebatur,-24, Non
Venus, .Éris, f. le¡us (dio. concilio, .ire, unir, arraer, s.nti. opina¡, pensat {amulo tuam epistulam reddidi, sed domino ipsi.-Z4. Rex ab uxore ipsa
ra) concíliar, coaseguir
rulrus, -us, m. ¡ostro, ds- conor, -ári, inle^tat, eñ- PAI,AB¡AS INVARIABL'S
interfectus est.-25. Deos ipsos fallere conantur improbi.-26. His lrat¡ibus
est idem vultus, sed non eadem indoles.-27. Non omnes eaaem sentimus.
coneervo, -ire, saluar, con- Lilrenter, adv. .or¡ 8üsro 28. Eadem via in Italiam pervcnimus. 29. Eisdcm morbis non eadem reme-
sertat, ¡espetat dia adhibentu¡ ab omnibus medicis.-30. Vir bonus natura ipsa in officio
rD.I¡:TIVOS consterno, -Áce, aststar LocúcróN
diligo, .ére, -lexi. -lecrum. retinetur,
Aserc vitam. pasar la rida,
In¡n¡ortális. -c. inn¡ot tal
IV) Poxrn EN LAríN.
Ir -{¡etrz,Ur y TnaDUCIR
Conquistó b ciuda¡l de los enemigos y la destruyó- El macslro dmt a los
Eos; eidem; eodem tempore; ab ipsis consulibus; de eadem re ce a¡e; dücípulos, Wto censura los oicios de éstos. -4mamos a los amigos y les ayu-
dux ipse;- ciusdem region:s; ipsi consuli; ipsi hostes; 'ipsae matres; ipeun; damos. Capturé al candillo ile los erlemigos y enaié a Roma a éste y a los
ipso templo: eo homine; eo templo; ipsorum hostium: ipsorum templorum. hijos de éste. César en persona condujo las trorys cotllrd los enemigos, Los
I
-88- -89-
(
(
(
(
r;n los p¡ln¡eros tiempos, 16 vida política quedale rclegadr el lugar llamado Comi-
úñDiú dioscs l¿aytfurón' Tú mkmo nos arwrás' Conaeos o toto'¡os mi¡'- rju¡r. El resto e¡a un 8r¡n mcrcado. L0cgo, I¡¡ tiende¡ dc comestülc! fueron rcunid¡s (
nritr"'r" *, sí müml Estos üñ'ost¿stienen el mkmo mustto' i¡ un rrer"rdo aeneral \Mdceúun) y poco ¡ poco &ílo lucron guedendo cn el Foro, y
'^í{' t"l' mismas cosas al mümo ¿¿¡pué¡ en sus cercaníae, las tiendas clcgentes de los orfeb¡c¡ y de loe cemüiatas.
(
No codos pensamos
;::;;;1"";;;;ii*i"¡"' Los primeroe cdificios alll const¡uidoe fuaon lor templor dc lato y dc ycata y la (
tizmpo. Cuía Hosrilia, sede del Scn¡do. H¡bf¡ cn cl Foro una gran tribuna, dcrdc la quc los
i¡¡dores pmnunci¿bao ante el pucblo ¡us discü¡so6. Se ll¡n¡b¡ Ros,'¡d, ptcgt!¡ ¡dor, (
n¡d¡ con lm ctpolones (rosrra) de les Dryes de gucrra de Audum, tcncidae por el cón-
Rour. E¡, Fono Y ¡r- CruPo os Manrr' l¡
¡ul M. Meenius cn la Guerra Latin¿. Ccrc¡ dc t¡ibu¡e habíe unr columru, omada (
Ubi nunc Roma egt, quondam silva ingens ürebat, .atque ubi iuo
Patet Fo' ianbién con espolones y que recordaba la üctori¿ ¡¡v¿l dcl cónsul Duilio ¡obre los (
,,rrni. oli. palus erat; lacusque Curtius, iuncis harudinibusquc temPo¡e .lt!:ilff
'i,"¿i" del Túlidrutm conarrryó C¡¡ón el Ce¡¡or l¡ b¡sílic¡ Po¡ciq para la adminis- (
lii,,lr. iá¿, L rt ét. Multa p,lcherrimaque aedificia
¡edent
Forum
et de
Ro'
¡e u¡ción de ju¡rici¡. Muy cerca surgicron l¿s b¡sílic¡¡ lulia y ,lcnilit. En eatc punto (
;"i,u; ;;;-óuri"-Áottiti.', ubi ónatores
quo
plerumque
p8tr6, con§cripti
¿entr¡l de la ciudad colocó Augusto cl ,nilíÁ¡ium du¡curn columna de piedra recubierta
la que 6e contib!, le! dist¡¡lciár r cualquier punlo d€l Imperio.
á"i,¡.."r,; Concordiae' aedes, saepe e¡i-am de bronce dorado, desde
C¿ser, Auguslo y los aucesivos empcradorce empliaron el fo¡o co¡ la creación dc los
(
"ri¡ii""
#;;,;;; l;;;1;,n-s"ru-r, ubi Aeiarium' rei publicae custoditur; Ves'
ign€m slunt;. basilicae'' Foros Imperi¡les lF. lulii. F. ltgusti, F. l/cswiati, F.-Ncroa¿), (
;';;;J;'J;í tn
"."
vi.gin"" Yestales perpetuum l¡ calle más anliguá qu€ desemboc¡b¡ en el Foro eru la Yb §acra, que llcgaba
Possunt ei, qui sunt
otiosi aut (
J-l ,riiülfii "rri
atque aribulare vel s€d'ere üasta el lugar que actualm€nte ocupa cl Gliaeo; en este cell€ se agrupaban la mayoría
*-
mercaturas faciunt. de l¡s mansiones señoriales y de las tiendas más €leg¡Dt6 de Rom¡; por ella avanzaban (
Ibi magistratus con' 106 corteios triunfales que, a royés dcl Foro, llegaban hesta el Capitolio.
i; ;;;rl" Fo¡i, sub Capitolio monte, Comitiumr est'Forum ca¡cer' et ir El Palatüo se coDürtió en lugar dc reaidencia impe al. Cerca de él ae levaltan los (
ti"";;-;á;;;*i poprlr-qo" aüortántur' Est prope D¡imirivos sanluarios: el ,1ra Moxima y el Lupe¡col.,{.1 pie del Palatino edificó Nerón
(
;;;; l;.;", cirátei duodecim pedes humi
-il"t';'áá'Tuttiáno-* appellatur, atque ie l¡stuosa Domus Au¡eo, en cuyo eetanque desecado 6e construyó más ta¡de el Coriseo.
insuper- camera lapideis Engrandecid¿ sin cesa¡. Roma llegó a tener en el s. ¡v d. C., diez basílicas, 36 arcos
;;;;;r;. muniunt undique'parietes,
foeds atque terribilis de mármol, 1.152 fuentes, 28 bibliotecas, dos circos, dos anfiteatros, tres teattos, dos
(
i.-I;i;b* l¿7rrd"l ir""t"; sed'incultu, tenebris, odore
ibique eis laqueo ¡¿w¡a¡híae y cuatro escuelas de gladiadores. (
*,. In eum locum condemnati demittebantu¡ Roma se de€sr¡olló en la orilla izquierda del Tlber; eólo en época tardía ec va for.
(
"irr'iá"ii""i*
eula fransebatur. osndo en a otra orilla un suburbio pobre, el Tr¿nstíber. Eeo explica el que en loa pri-
"*j;'F;?;;i; in via Sac¡a* multae tabe¡nae erant, in quihus omniB ¡¡e¡os tiempos apenas existieran puentea. El Pons Su.blicíus fue conslruido, según la (
rradición, por Anco Marcio; e¡a de madera y fue valientemente delendido por Horacio
*""".i.' ,t"."*'p.oporab"rtut. Turba civium undique in fo¡um Ibi
confluebat'
erant Rostrar' Cocle3 contra los €truscos. Cerca de é1, el censo¡ M. Aemilio Llpido construyó el Pons (
il;;;'i;;; "i"eá
ot;osi te-pus 6aepe terere solebant'
vel
lenilius, de piedra. El Pons Fabriciu: 'unía también la isla tiberina a Roma. En época
(
;;1; p"p;l,rm sua eloquentia movebant' Multae statuae' pedestres dc Adria¡o se consrruyó el Pons Aeliw, que unía ou Mausoleo con el Campo de Marte,
-"1-'q;;;";;
";;;; in To.o in honoiem deorom immortalium aut memoriae cla¡o' Er6 ést€ una Ilanura que se extendía cntre lag mu¡alla¡ y el Tíber. En ella se ejer- (
citaba la juventud en los deportes y en el manejo de las armas, educación premilitar
rum virorum positae erant. dc los futu¡os legionarios; allí ¡ealizaban los soldedos maniobr¿l táctices; ere l¡ meta (
Sunt ouoque Romae alia Fora: Forum Holitorium', quo agrorum Iructus an quc 6e delenían los generales con su6 trop¿s al regresar de eus campañas, porque en
'nundinis advectabant; tr'orum Boarium*, quo boves adducebantur; Roma no podían entra¡ hombres atmadoe; era el lunto de
^nricolae ¡¿unión del pueblo para elegir magistrador y realizar el cen.
F"orum Piscatorium' haud procul est. ro; por últirno, era un lugar de paseo y €sparcimiento de log
Extra moenia, inter urúem flumenque Tiberim*, in Campo Martio' Ro' ciud¿da¡os. Poco a poco fueron surgiendo en este lugar di-
mana iuventus in sole et pulvere corpora cotidie exe¡cet' AIii c-u¡¡us flectunt ra¡as edificaciones: Círco Fbmínio, Saepta, Porticus Agrí¡n,
tcnplos de lsis y Serupk, Mausoleo de AuSusto. Colunna
vel equos domant; alii cuirunt a¡mati et inter se pugnant: alii denique hasta' ilc Ma¡co Aureüo. elc Hoy está completamente sepultado ¡or
pilo, disco se exercent. Sic romanae le§iones milites validos strenuosque h Rom¡ modema.
i
irabebunt, Campus Martius cinctus e§t a Tibe¡i flumine' in quem iuvenc
corpora saepe demergunt'
(
EL FONO, LOS EDIFICIOS PUBLICOS, EL TTBER' EL CAMPO DE MARIE'
A loq oies del PaLatino, cuna de Roma, r del Capttolio, roca sagrada y símbolo pG de (
* 'rri.il"l-"" a Foro, corrzón de lÁ ciudad, cenlro de su vida cor,etcial v
-á""á" -J"r¿"
"ii¡."á" i'*¿üo, hasta las últim¿s provincias del ImPerio, las calzrdag
(
i;i iá-1,,*"'. Frc. 38.-E Coliseo visto ¿
lr"-i;.¡"?" -.¡lt sr¡ qrandez¡. E¡a en un principio una contribuló
región pantanosa v deshabi'
traés del A¡co de Ti o (c^
(
i;¿,.' i.;'¿¡r;;;- M*,^o] qr" lo lonsiiudinaimente, a su desecsción'
el
"ut"" untt-" l¡s diversaj colinas v fue la eede de los
ó"..,* *-'"árri.i¡l ., lrrii ¿. .n1"". Fo¡o\.
,".rü" v ediGüos públicos v el paeo obligado de procesiones, {unerales t e"
"i¡ii""Li.-Era. pues. el hogar eomún de la gran familia romana.
rriunfos. '

-90- -91 - 6-
I ,

[agiones. quibus Caesar ipse Praeerat, hostes


oiclerunt.-Il. l,egatus, cui imperator exer-
¿itum commiserat, ab hostibus victus est,-
(Gramátca' 12. St:lus, quo scribo, {ratris mei donum
\XVIII.-PRONOMBRES'ADJETwOS RELATIYOS'

est.-13. Atticus, quocum Cicero consilia sua
r lafos 136-142. ) communicare solebat, amicorum e¡at Iidelis-
¡imus,-I4. Clementes esse debemus erga eos,
VOCABULARIO 6 quibus iniurias accepimus.-15. Sapiens t
nulla re eget: numquam enim ea cupit, quibus
iimeo. '¿re, .ui, ,¿met
VERBOS
video¡, -ári, vierr rum, c¡ret.-16. Syracusae ex quattuo¡ urbibus ma-
AdoDlo, '¡rc, adop¡¡, par¿cei, moslfd¡se ri¡rúg constat, quarum una €st ea, guae vq-
Liber. -bri, nr. lióro
praetor. -6rio. m. pretor sntecello, -ére, oÚ¿¡ldrar catur insula, in qua domus est Hie¡onis re-
(maaislrado¡: ,../e conolo, 'ire, -!¡ili, co¡sral PTLABRAS INVABIABLES gis, quam praetores Romani habitare sole' g
rimul¡crum. .i. n, ima*t ¿c; costst; ,eririr; imp. iant; ibi fons est, cui nomen Arethusa est.-
lesl:düm. .ii, n. hu.lla ¿onttar, eslar claro Bi¡, adv. dos u¿c¿¡
desum, -eeae, -ini, laLlor 17, Homo, cuius lilius Eum, meus pater €st,
egeo, .Ere, .ui, cd¡ec€¡, es_ illíco, adv. inmedíatamente ¿ quo amor,-I8. Phidias Minervae simu-
nr necesitado (del satis. adv. ¿as¿an¡e
t¡ans! pr€p. Ac. ruís
hcrum fecit, quo ornavit templum, quod
expilo' .a¡c. sagü.ar
de, aJ otro lado de
aLLó
Athenienses illi deae sac¡ave¡ant.-I9. Bis Frc. A,._Tienda ¿e le¡r¿t.río.
Conlenlu!, -¡, .Úm, otrl.o, -Áre, odornar. equrPr
Ja¡r¡s'
reposco, .ére, rcc/aaar ulrique, en todas Partes dat qui cito dat.-20. Caelum, non ani- Roma. Museo del V¡ticano.
Eum mutant, qui trans mare currunt.-
21. l¿vis est lortuna, cito reposcit quod dedit.-22. Quem ubi vidit, ta-
II Aj\-ALIZAR Y TRADUCIR
qul; qul cuit.-23. Quod ubi dixit, tacuit.-24. In iis summa dignitas est, qui mi-
,uius civitatis; quibus hostibus: quorum: qua..re; quael
Ouam;'.,i.^ üta¡i laude antecellunt, et a quibus civitas defenditu¡,-25. Caesaris testa.
quorrtm virlus
,
'r"rt" ",' r"i.-.iii*'.,ir, ei. qui acriter ¡-'ugrrant; milites' mentum apertum est, quo Octavium adoptave¡at.-26. Erant duo itinera, qui-
ia na fuer"t. laudabamus; quibr-rs itineribus' bus itine¡ibus domo exire possent.-2?. lrgatos misit, qui pacem petere¡¡t.
2& Non eum nominamus beatum, cui sunt maximae divitiae, sed eum qui
lll PoNen er l,rríx §orte sua contentus vivit.-29. Is dives est, cui id satis est, quod habet.
Los hontb¡es qu¿ hemos »islo; los hombres qul o¡encn; los.hombres cu' 30. Quoscumque divites existimave¡at, eo¡um domos expilare solebat.
quienei hemos tuchado:. to ciudad
,),íi
'i'!íi")'""i,,ii,ii,-íii;; iiib,", "'n
',',"íi¡i"-i,í*.";;,;'; iu'olla han sido conquistadas: tos IV) Ponrn'nx r,rrin,
"i"i'¿oencerán'
üalo¡ es grunde.
"uvo'
'c!da¡!as. "uto Funda¡on una ciud,ad en aquellos lugares, en los que habian sido criq-
i[os, El homb¡e qtu ha tteni.do conligo es mi Wdre . Roma, cuyo imperio era
I III I A¡¡,rt-tzen Y TaADUCIR. gande, lue conquisbda por los bárbaros. Los encmigos, a quierus hab:umos
l
l. Urbs. quae a Romulo condita est, Roma appellatur'-2' Herodolus ocncido en ld bo¿qllo, se retiroron a las sehtas, en lts cu¿l¿s se lorlilicaron
t"ttrrr. qt-,t J Gr"""i. cum Persis Seslum eral'.narravit'-3 luppiter'quem
qui y desü las cuales atacaban a los nu,estros. l,a carla quz mz enviasle lue
¡;;;r;, ;- est. fulmina iacit.-4. Liber, quem habes, meus- esl ls' 'lcída por mí. Los soldados, cuyo ovlor es grande, delenderán a los ciu'
-5
multi timent, multos timere debet' ikddnos.
6. Ur[,em. ,1uam condiderant- Ro'
mam aunellaverunt.-7, Sorrates. cu_ E¡, núsuco r EL BANeuERo.
ir. .riu.a erat l irlus. a civibus
Rusticus quidam, e
suis danlnatus est.-8. Romani, quo'
'ico (aldeal remoto primum egressus, Romam venit.
Cum urbis viis diu ambulavisset, singulas res admirans, tandem in Forum
runr imp€rium erat immensllm' ves_
tiela sui ubique reliquerunt 9 ls' descendit. Ibi. cum multa templa aedificiaque pulcherrima attonitis oculis
.,ii o¡hil d"".r. lelir videtur. -10' perlustrasset, postremo ad ta-bernas', ubi plurirnae merces exponebantur
acoedit. Volebat (quzrí,a) anim aliquid emere, quod ad uxorem ac liberos
rclerret (lleao a su ttuzho). Pe¡lustratis iam compluribus tabernis, in argen-
3 Ftc. 3g.-Mostrodor ) álloros
-93 -
(

J,'
(de merconcíos). nihil' at ¿turi et
tariam tab€rnam Pervenit, ubi mercium EI come¡cio al Por menor se reali
;;;i ;;i;; uildl,. Tun" cupidissimus discendi quid ibi veuiret (gui 're éb^ taN toe¡ las tiendas lujosas como
tenduc hos y en los puestos al
i'"""ii tUil, in tabe¡nam ingressus est atque de ea re argentarium interro'
rusticus illi res'
an los
de los vendedores ambu-
tib re
;;;;. á;il; (le asno) -Itequentia
cápita», dixit i[e ¡idens' Homo
l¡¡tes G€neralment€, las tiendas y es_
;;;;i, llit";; uD" e-ptoiu- te gratulor, nam istius modi caput tablecim ientos
industriales o altesanog
iantum (só/o) hic (quí) unum reliquerunt'» del mis¡no
gr€mo §e agup aban en de-
t€¡nins d¡s calles, a lag
que deban
üoceros (/dlc¿¡ii), bat¡neros I
{:nEsrIoNEs. a) Erptíca¡ lat ctrcunstcncia: de lugar e vico y Romam' b)
Vii¡ uomb¡e
," oq,iz ¿Qué cicrnstincía. erpresa? e),Cumotrg ambula- li¡loreros (¿;ncrqrii), curti
':iLi.,""¿'ilr*
',,i"?,li'íi)¿,'*rz'-Td"¿t
dc coluutcün es? ¿Cómo pue¿e t¡a¿ucitse? -¿Hov dlguna cons' corarii), zapalercs lsulotíi), Í tc, 42.-I a¡¡ic e¡ía. Dresd e.
Q¡estia¡íi), alfarcros Uiguü), (
comp¿em.e os ¿e
ili,".1i¿Í'ii"il"í 1i iitio? Señuitese. Át Señalar v ezplicat rodos losLomb¡e ttele esta llerra¡iil, orlebtes lawili-
Museo.
i"trár'- ir"' en el terto. e, PerluÉtratiE-' lrbern¡8' ¿qü¿ be¡os (¿or¡rores), carpinieros
(
'i,.Pii,i",Uií'iiA¡".¡
"p*u* sus elenzntos. f) Discendi ¿qué es? ¿De qué paldbd ¿epen¿e? c¿¡)
' etc. En las giandes panaderías, junto a los panaderoa (pislores), traba-
l¡snaií\, (
,- Llaa comPlemmlo dtrecto? los molineros (nalin¡¡ií\. Los posaderos se llamahan caupnes lcauporw posada,
i¡bem, los tabemeros, rhermopolae. (
UN BoRR-{cHo QUf, No PIERDE su BUEN HUMoR' Le! tiendás ltabertae) tenía¡ un mostrador de alb¿ñile¡ía, en el que se exponían las (
-¿¡cancías. En el interior
solia }aber una o mis trastiendss. Generalmente, hay encima de
Tlomo quldam, cume cauPonar (nbenw) ebliw egre€su§ esset' atque i, tienda un entresuelo (p?¡gx,Ia). habitación humilde Qüawíuñ't. La propaganda comer- (
,.bi;;ii; ii$edi'(caminsr) aegre conatus e§s€t, mox in terram cecidit' Cum .j¿l era elemental. [¡s diferentes establecimientos ee distinguían mediante un¿ muestra con
d" Iá ocupación o de la actividad allí ejercida: las de los camiceros represen- (
turba ho¡ri¡ium Puerorumque eum ci¡cumsiste¡et omnesque -eum- irriderent, "t.irbolo
t¡ban una hilera de janron"s; el peluquero exhibía en su puétla un espeio y una navaja.
ir"¿"- .* ii,; urius, hominis iacentis miseratus, eum luto (de lodo) san6ui' (
r asi. sucesivamente, los demfu artesanos o com€rciantes. A veces había rót¡los con lrases
rreoue lespersus erigere conatus est, eique dixit: uVide, amice' quanto cum í¡n altisonantes como las empleadas Por la propaganda modema (
,r"ll"rl. i,l* vitae i"n cauponis ünum bibas.' At homo balbutiens respondit: Primitivamente se realizaba un comercio de interc¿mbio de productos, siendo el ganado (
l,Ñ.iü- rnril p"ii"ulr. est cum in caupona sedens vinum bibo; periculum (¿eru¡) el más sntiguo elemenlo de pago, es decir el dine¡o (pecanü). Luego loe pagos
rerliz"ron lambién medirnle trozos de cobre ein ¿cuñar (¿es rudc) y de distinto peso. (
solum est cum in urbe ambula¡e volo' "i
De ahi que el reúo perulere signifique «pesar» y upagar,. Después un cuño oficial galantizó
su Dureza y oeso, primer paso para llegar a la moneda oficial, cuya unidad lue el as, que (
Cu[:srtoNEs ¿Qu¿ cs cu',¡,-. eSre6su! e66cl ? Explicar los--dioersos tt"¡os de ¡rimitivamente se llamó ¿s libralü, porqae equivalía a una libra. Se dividía en 12 onzas (
;i';ó;; -a)áíl*í"1¡" ¿" sitgni¡haal htv entre los lterbos €sredior ¿ in¡redior? '(tnctue). I'l introducirse el patrón plala (268 a. C.), se instaló junto al templo de l¿no
'rP",'
"..,i, se t¡adu;¡ con¡ actiuos? c) ¿Qué tu:o es omnesque? ¿0uÉ
"r¿i'ri-- ,ré
';i,::"';;,.;;r. ll- ¿l \tide ¿qu¿ tiempo es? ¿TienP compteñ' ürccto?
Monets úna fábrica de acuñar moneda. Ls nue¡,¿ u¡idad monetaria fu€ el dena¡io
(denariusr, qae se diüdía en cuatro sesteicios (scsre¡dtñ\, equivalente cada uno a 2,5
(
f i;,ik" ""- "ii¡¿ii
ini
'";;;;ñ"Liá*'.",oi¡¿"
¿¡i. enteía? et Eiptícar tos úler.encia: de oator de asfB (¿luo et, ¡emjs). El seste¡cio, llemedo comúnmente nummus, Iue la base de cálculo (
Í;;1,,1;; ")i'íiilrul.- q","'" corn pericuro. eum bibo.v cum voro' mon€tario. El Cenario de oro (a¿¡¿u¡) equivalía a 25 dena¡ios de plata, es decir, a 100 (
f) Deci y explicar ¡a¿os los conpleme^tos de lugu que apareten en et lexto' e€stercios. Como el ralo¡ del dinero depende de su poder adquisiriyo, es imposible esta-
blecer una equivalencia con las monedas actuales. (
L¿ unidad de peso era Ia lifia (po.nd,o = U3 Kc.), dividida en 12 unciae- Las ba-
EL COITIERCIO, MONEDAS, PESOS' MEDIDAS Y COMPUTO DEL TIEMPO' la¡zas eran Je dos tipos: de brazos iguales llib¡a, bilanx) o de b¡azos desiguales, es (
A1 crecer Roma, los mercados Iueron desp lazados desde el Fo¡o
hacia el Tíber v las deci¡, las que ¿hora llamamos balanzas ¡omanas (stateru). La unidad de capacidad era
países v en sus orillas (
latleras det Esquilino. Po¡ el Tíber llegaban merca ncí¿s de todos los el it:-lora (amphora,26 litrcs); el serrarius equivalía a U2 tit¡o. l,as mercancías, salvo
fuelon surgiendo m uelles y grand es almacenes (Áor¡ea ), desde los q ue iban estas mercan' los metales y algunas otras, se vendían ¡or medidas de capacidad, no de peso. En los (
(áoli¡ orii), pescaderos (rrs-
cías a los mercados y tiendas: Irutero s llrucluarií), verduleros fluvial y en sus
mercados existía tn local (ponderaríum) en el que eran guardadas las medidas-tipo,
(
cdroríi), carniceros (/¿¿ii), etc. El Tíber se convirtió en un gran Puerto cuyo arquetipo se custodiaba en el templo luno Moneta.
se efectuaban los grandes negoci os. Había grandes deñsito sdesa
I (sa.li¡¿¿) y los La unidad de longitud era el pie (pes = 29,6 cms.). El paso (¡¡¡ssus =2 gru¿us = 5
grandes mercados del l/elabrum (mena- pies) equivalía a 1,479 m., por lo que la milla (=mil pasos) equivalía a 1,479 Kms,
(
,lo eenc.al; tre de Roma, lo lla' Unidad agraria de superficie era el iugerum, parcela que podía ararse en un día una (
ma Floracio ), del Forum Boarium (mer' yunta de bueyes (= 1/4 de hectárea).
cado de carnes), del Forum H olítorium La fundación de Roma (¿ó u¡be condita, 753 a. J.C.) se¡ría como punto de partida (
(mercado de las verduras); e\ Forun psra conta¡ los años. Desde el 50q éstos llevaban el nombre de los dos cónsules en
Cuooedtnis e¡a el mer.¡do de las go' (
€je¡cicio. El año, origi¡¡riamente, comenzaba en marzo. Dentro de cada mes hay tres
l*i;*. L. aediles e¡an los magistra' fechas.base (Ka1e¡d¿e, dia 1.o: Nonae,5.'; I¿ur, 13..). En ma¡zo, mayo, julio y octubre (
dos encareaJos de los aprovisionamicn- I¡s Nonas e ldus csen, respectivamentq en ? y 15, El día anterior s l¿ lecha.base se
tos; cobrÁan los derechos de enlradá denomina prídie (con el Acus, de dicho dí¿-base). I¡s demás días se contaban hacia (
I potto¡ium), inspeccionaban las mercan' áltás (ante d.ien...), es decir, con ¡elerencia a los días- hase Biguientes. Cad& día es-
cías, comprobrban los pesos, elc. t¿ba diridido er, 12 horas (ño¡a), más o menos largas según la estación; la noche se.
(
dividía en cuarro panes (uieilia). (
frc. Al--Tienda de Paños (
I Florencia. Uffizi,
-95- (
(
t

Eors ountiata es.i? Qua re de'


-22.§criPtae
A quo sunt
l¿.]tar'ts?
XXIX.-PRONOMBRES-AI)JETMS INTERROGATIVOS. (Gramáti- -23-
ca, §§ 143'147')
lias et OdYssea?-24. Pate¡ duos
lilioa habebat; utriuE virtutem lau-
VOCABULARIO dsbat? Utri Praemia dabat?-25.
SUSlANTIVO§ t!¡icio, .é.e, .i¿ci, -i€ctu¡D, Ouid dicis? Quid dicitur? Quae
larzar; hacer pasar al otro o-'arratis? Quae na¡¡antur?-26. A
Alpe¡, -ium, l, pl. los ,'llpcs
Affero, -fe¡¡e, ¡rtüli, al. lddo; atransar suibus vocsrie?-27. Utra manuum
A¡chimede¡' .ia, m. ¡lrquí'
lelrün, t¡de¡, aporld¡; ¡c¡ibimus?-28. Quid est amici'
PALAB¡AS TNVARTABLES
€rror, -ó¡irr fi. crtot; ro' anunc¿at; cdusar tia?-29. APud quem gentem tres
deo, vin¡e crrante conrirtor -óre, conrtili, r¿- Ilaud, adr. no úoos Yiristis?-30. Cum quo ami-
co ite¡ fecisti?-3l. Quod verbum
Genua, -ae, f. 6éaola hodie, adv. ioy Ftc- 4.-Biga ror¡l,&t. Roma- Mu-
tua¡se; dete6eÍse; bosat-
Ilias, -idi¡, f. b llíadt nuper, adv. poco áo ve¡bi a consule s¿o ve¡ic¡¡o'
nuntium, .ii, n. r¡¿¿icia se en. dcscansar en procul, adv. lejos, de lejos áixisti"? Quae
OdyseE¡, -ae, I. la Odisea coñtendo, -¿.e, -lendi 'ie - u6que ¡d (o in), /¡¿sl, ücta sunt?-32. Quibus armis milites pugnabant?-33. Quot proelia
semita, .ae, Í. senda tú¡n, fender; ¿iridBe a; -ve, enclitica, o Romani gesserunt! In quot periculis fue¡unt!-34. Quis venit? Serms. Qui
aDJI:1.tvOS luchar LOCUCION
¡ervus venit? Stichus. Quid attulit? Nuntium. Quod nuntium sttulit? Ma-
ineo, 'i¡e. 'ii. .itrú|, enlrct, lum.-35. Cuius Philippus pater est?-36. Cui successit Numa rex?-37. Quos
srru¡dus. .a, .üt. ldnru Viae 6e committerc, por¡.¡- i¡ convivium invitavit pater?-38, A quo litteras accepisti?-39. Quod no-
btt pen.¡,gt; empezar
Ii v¡lidus. -a, .um, luerre navi¡o, .áte, nauegar men Caesa¡is nomine clarius est?--40. Cuius regis errorea Homerus narra-
vit?--41. Quae flumina traiecimus?-42, Uter consul in acie occisus est?
I) ANALIZTR Y TRADUCIR. 4i|. Quanta erat Socratis sapiential-44. Quis Romanorum rex primus fuit?
Quis? Quid? Quibus? Quorum? Quo? Cui magistro? Cuius patris? Quot? CuiuJ e¡at filius? Quis eum in Tibe¡is aquis exposuit? A quo inventus est?
Quis ei successit?-45. Quae urbs ab Archimede defensa est?---46 Ut¡s
manu
Quantls laboribus? Quae?
validio¡ es?
II) PoxER EN L^rÍN.
¿Quién? ¿,4 quiéLet? ¿De quiéus? ¿Qué dices? ¿Qué cosas ha¡ oisto? IV) Porrn EN r./rrfN.
¿Cin'guiénei has luchado? ¿De quién eris am)go? ¿Quiénes han oenido?
¿Cuánlos murieron? ¿Quün oiene? ¿Por quién hrc uncído el eiérciro romano et Cannas?
IIII A¡,ruzr.n Y TRADUCIR. ¿Quz lus hecho? ¿A quiües ha.t üüto? ¿De quün luz hijo Alejaidro Mag-
¡o? ¿Pü hE cscrita la Etusida? ¿A cuól de los dos ¡la¡emos el premio?
qviérL
1. Quis te vulneravit?-2. A q uo duce victus est exe¡citus hostium? ¿Quc cosa es La t¡írtu.d? ¿Con quz solddo hts oen lo? ¿Quz pal¿bras has
I
3. Qui luerunt maximi oratores?--4 Quid agis?-S. Quorum amici tram dicho? ¡Cuánlos sauilícíos hemos soporndo! ¿CwáJ ile lan dos. manos es
appete s?-6. Utri vestrum hunc p raeml um magister dabit?-7. Cuius Ale- ruús lucrte? ¿Qué cíudad dclwlíó Arquínzles?
xander filius fuit?-8. Quo morbo doles ?-9. Quem vulneraveras?-10. Quem
rnvenles, qu i ea docere possit,
-!
quae ipse non didicit? Quid Il. V¡rJr r r-r cAsA DE clt[Po.
te impedit?-I2. Quis venit?-
1
13. Quem vides?-l4. Cui prae' In villamr nostram ibimus (iremor). Quando viam inibimus? ( inici.are-
mium das? I5. Quid dicis?- mor). Qua ibimus? Quae fumina tran¡ibimus? Quibue pontibus? Per silvas
16. Utri superaierunt (de dos aut per agros an viis semitisve ibimus?
bandos).-17. Qualis artifex !- Hodie domo egressi viae nos committemus urbemque porta Capena relin'
18. Quanta virtus!-I9. Quot ho' quemus. Non in lecticar sed in rhaeda{ vel in carpentor sedentes vehemu¡
mines venerunt?-20, Quam re' totumque diem in itinere erimus. Ab hora prima ad horam sextam via Latina
gionem habitamus?-21. Cuius progrediemur, fuminaque pontibus transibimus. Nocte non in deversorio* quo-
dam, sed apud (en casa del hospitem consistenue. Cras famuli obviam no.
I
f'. bia e villa* procedent, atque iter reliquum usque ad villam lectica+ faciernus.

T Frc.43.-Fragw, 9'.7
- -
i t
(

Cu¿sr¡oNEs.-s) Ezflieat tados lot complematos dt lu¿ar .por ündco, qw apa. .ltudirr a Crecis. El vcsrido de viaic c¡¡
rccc¡ ¿t es,e ccrlo. (Vcr Gr¿a. ! 325.) b\ ¿Qu¿ .t do¡¡ol ¿Pot qué üd sir¡- Ncqti- l¡ túnica y el manto (N.nt al con caouchón
ción? ¿-Hat algú¡ ample,tuüo dcl müno tipo d. ¿l tcrto? cl Señalo to¿qs los lLtu¡ot tatullus).
del ,erto, ctdíc@¿o la¡ tlisti¡t¡t lt¡dton¿s. dl ¿Qtú circurlrt4rtcias erprcsan .b Dcl cintürón pendía la bolsa fmt¡sutiunl.
hors pri;¡ r ¡d ho¡¡m ¡crtgm? (Vcr G¡em. § 325.) cl ¿Qul cdsos pucde ser ¡,e" Lo6 ricos viaisban recostados e¡ la lite¡e
bisl ¿Cu,íl .s aquí ! ¿c qu¿ dcb¡a dcpule? ll ¿Cuíl cs el complem. ü¡. dé (kctica), o ¡entados en la sill¡ de m¡no¡
l¡ciemu¡? (talld tctaato.ia'), llcvadas por eeclevo¡. o cn
rchículos de do¡ ¡ued¿¡ lcisüLm, ctsc¿lun"
Ulr v¡r:¿ r,Jr¡co PoR ¡áLR Y TIEBR . carp.nlum, o de cu¡tm (¡ñ¿edc, pcL¡ridlr^
Amicus quidam et hoopes nuper Athenis Romam venit atque a patre meo Iikntum, cdt¡uca).
Habí¿ distintas cleses de c¡rros dc c¡¡-
maximo tsudio in hospiüum act€phü] est; Romae nobiecum paucos dies domi gtt plaustrum, $rtoct rn- úccry ctc.
mansit. Mihi narravit Ee in portu Athenis vicino i¡ navem ascendisse (gue.,, El cu¡¡u¡ c¡a el carro depo¡tiyo o militar.
había embarcado) atque per aliquot dies in Ionio mari navigavisse, ventoque El ¡cnicio de correor (carsus pallicz.r)
cátrba o¡ganiz¿do por y para el Eetado, con
secundo Ta¡entum p€ryeniss€, Inde via Appia, per pulcherrimam Campaniam, objeto de ssegurar uD contácto p€Ín!¡rehte
Romam iter fecit, non pedibus equove, sed lectics, Roma egressus via Aurelia, @trc Rolra y los jefet civiles y milihrcr dc
per Etruriam, Genuam, sub ipsis Alpibus haud procul a Gallia Transalpina l¡¡ provincirs.
Frc. aÁ.-Yüic¡6 ¿i cd¡ro aud asltt-
sitam, magnrs iti¡eribua contendit, Cum Genuam peryenisset, ex hoc portu d¿ ua ciu-dad. Muaeo Arqueológico dc
¡u¡sus in Graeci¿m ¡avigavit l-Btocolrm.
CuEs¡ro¡rÉs.-a) Expltor los coñplqúDtos Aücair 7 Rom¡m. b) ¿E cn d. tí
mismo ceso l.a palab¡a At}.e¡ic las dos o¿ccs qa. ary¿ce et .sae póralo? ¿Dc qul
palzbra depenle en ,ho y otto caso? cl ¿En qué caso crtin Romae y domi? d) Se... XXX.-PRONOMBRES.A.DJETryOS INDEFINIDOS. (Gr8¡trát.,
ascendia¡e... tf.vigavia!€... p€rvcnia!é, ¿¿c qué t¿rbo depcadet? ¿Cómo sc üotwr 1ú. §§ l48.
l@s consrruccíonca dc cste tipo? (Ye¡ G¡em. § 341...) e) ¿Qu¿ díle¡enaid ha! cüt.
los complem- vi¡ Aureüs y per Errurieo ? ¿Pot qu¿ od c¡ ccro dücioto? ¿Qué er VOCABULARIO
cum... p€rv€nirr€t. Explico lqs tbue¡sos talo¡cs dc claro,, SUST¡NTIVOS prindpitur, .tt , m. prinw- t tottru¡, c&mpli¡; g¿,¡a¡tí.
LAS CALZADAS ROMA¡IAS. I.oS VIAJES. A.,.ilítNE, .Aú,, f. c¿ili¿a¿, ctd, hcgemaia 24r ; intú. a)cnw¡ú
caryo de edil saccrdotiurrr, .ü, n. ¡oc¿¡- Premo, .Ire, prcari, prea.
Para unir las lejanas guamiciones militares, Roma conatruyó una magnífica red de d.ocio, co go sac e r iloral .#;oerinú,
b¡l(l)¡e¡m, .i, n. üaá'o «sobia4 do-
calzadas, que f¡cilitaron t¡mbién la ¡dminis¡¡ació¡ de lae provincias e hicie¡o¡ posülc bcrtia, .ec, l. líeru, aninal scelur, .érie, n. crimcz
el comercio y los viajes. la más antigua dc estas ur¿e fuc const¡uida por cl carsorAppiu.r bcrtlole, -ae, f- aniñalito .ervitirm, .ü. n- scrtt¿ilLn. reflcto, .lre, -fEci, .fcc.
Claudius en el aio 312 a. J.C. Es la le¡«na Yia lp¡ia, qre saliendo de Roma ¡»r la commemoratio, .6ni., f.
b¡c ln¡l., rchaa¿r, rcNrat, res-
puerta Capena, llegaba hasra Capua y de ¡ilí iba a T¡ren¡o y Bríndisi, puenos de em. ¡ ccuc¡ do, co nmemo¡ació¡ fiberiue, -ii, m. fíücno
barque para Crccie. En sus prim€r& mill¡s ¿lt¡ba flanqueada por las tumbas de l¡s curi.r, .ae, f. cuti.a; senailo unauir, -i!, m. ¿¡ia repcrio, .ire, .ppeü, -per-
familias más ilustres (la de Cecilia Metela, la de los Eacipiones, etc.), Ecta rr¡2, dc Dio¡óner, -ie, m. Düte¡es tun, cncontrar ; idea¡
8 m. de ancho, cubien¡ de grand.s losae poligonales, colocsdas 6obre varias capas (rt/d- drctoe, -ar, m. conduciün: ADJETTVOS ¡ogito, .i¡e, pcdir, rogdr
r¿) de piedras, gr¡va y mo¡t€¡o, ei¡vió de modelo a las conslruidas despuée: la Zio ¡aado; d. aqu rr¡ln¡.
Aurelia, qoe, cruz¿ndo el Tíber por el Puente Sublicio, llegaba a la Calia a travég de Probebilie, .e, loablc: wo rtodeo, .ére, arj, alanatse.
l¡ Etruri¡; la lh Flanida, gue llegaba hasta el pue¡to de A¡iminium (RÍmini), cn el f¡crio, -6ni¡, l. w¡tido. bat¿. babl¿, oe¡osímil dedictrsc con alón
Adriárico; fa Yia Sahria, que unia los ma¡ts Ti¡reno y Adriático; lx Yia Latint, qre do
i unía tarüién Roma con Capua; lz l/i¿ Aenilit, que iba de Ariminium a Placentia, Dobilíars,.;tis, I. lanw: no-
pasando por Bononia, cn la Galia Cisalpina. Las c¡lzsdas ¡omanas cn¿a¡on los Alpa y vEtaos PALABRAS IIYVAf,¡ABLES
bl¿a
los Pi¡ineos y se prolongsron hast¡ los último¡ confrnes del Imperio. Las dista¡ciae ¡ opportunitar, .itie, f. Emeado, -áre, enmenilor Nüm, inter¡og. ¿ocdso?
Roma esr¡b¡n indic¡das en cada mi,a por r#Wtrí",!:")iffp, oen.
iSnorco, .Ere, i3lrdl.i, ic- pr¡€lcrce. adv. dd¿zír
"" tÍi::"#,H,,? oD.. opi., f. po¡ler. lue¡za: lroutm. pe¡dondr- tol¿rd¡
en los quc los viajeros (rfutor) pdíao ayuda: ol. ¡ect¡so¡ odi, odi¡¡e, v. delect. odüu
pasar la noche- Pornpeior', -ii, m. pomoeto pereo, .ire, .it, -itú¡Í, d¿r-
Locuctón
Los ¡omanos viajaban mucho por ra- pretiutn. .ii, m. precio,
zones militares, edministrarivas, comc¡ci¿.
ia. awtec¿r, perecc\ n¿orír Operern dere, dten¿et, No-
pr¡e.ao, .Are, atitii tr. d¿,
les e inclugo turísticas y educativae, ya
que era lrecuente enviar a loe hijos r I) A¡rluzan y rRADUcrR,

a .Quis; alter; alius; nullius rei;. alterum; alia; -;ü,]t


quisque: aliae; aliis; alterius; unus-
quodr-umque: atre¡i;
;;;J;;;

trG /i'
n¡hrt; nemini: nulli rei: neutrius;
i".i,rr'", quaedam;
"lir.,.aliquo¡ quídt q'uü;; poeta;
Ftc, (5.-Car¡o cubíe¡to, d,e 4 quodam

I "tE{ rued¡s. María Saal. Carintia.


I ) -99-
T
)

a ta:tt )
atl

die: nuüum; nulla re; totius Galliae; non nemo;


nemo non; non nulli: IV) Por¡n EIv rfírv.
nulii ,,on; non nihil; nihil non' Si algún niño no obedece al
ñustto, será rePrendido, Los ene'
II) Ponrn eir nrí¡r. ,ni¿os nalarotu a uno de los cón'
a ndie; w¡a ndie; ni d uno ni al otro; ,uícs, No oimos a ningún solddo. {
Quién; ite quién; ndo; adiz;
,..
EsWña; el ofio; ot¡o; S¿ ñal¡ton las unos a los ot¡os, Lo¡
alcu¡us cosos; de olgülos: Wt 'ungutúo coso; ile toila a
aliuien úene ; el rno Y el olro' rnos huye¡on. los otros lueron ap'
urddos. A unos los matdron los
III) Axr.r.tzrn Y rMDUcrR. enpnigos. a los otros sus ProPios Frc. 48.-Po¿, d¿ Ga¡d, Nimcs
F¡ancia.
Si quie miles im¡rer.atori non cotttiudadanos. Na.die regrcsó de la
l. Ouotidie aliquod vitium emendabis'-2'
periit'---4' Alius vi¡'-5' Nullum tem' ciufuÁ. A n4die perdorwron los ene'
Ñi"i*n*t ¡¡rigos. Nada ,enemos. Aqtso alguien es nayot quc César. Cierro d,'w oino a
"#ái;,;-,ni;;Iá'
-1,'- wi¡limus.--{. Alter stterum o¿itl-Z' Ou* callidus alia -cogilsbat' 8li8
in aliis locis repe' mí un amigo. Nadie r¡endrá. A tadi< oimos.
Hll"iui:j: A; h;;;"; 'itam oppo'tu"itates' gessit;
aliae.
alÜerius ducrs causa me'
rir.,r"-S. Pompeius cum Caeaa¡e bellum
interrogabat et' CoNSTRUCCION DE ACUEDUCTOS.
i';;";i;"brir;. ait"ri.," ñr-io..-i0' Unu"qiitq'" viato-reE al¡um oPes
."^¡"r-.r. audie¡at alteri statim dioebal'-ll' Nium honores' Q. Marcius Rex, iussus a rnatu aquarum ductus relicere, novam aquam,
li.H;i;';:.#; q'osrlam hu-ilit* premit; quosdam exsi' Marciam appellatam, cuniculis (golaúa) per montes actia, intra praeturae suae
"'"'
'i"uliii"" t omnis üta servitium est'-12' Con'
tempus adduxit (acabó). Agrippa vero, ceteris cuniculis co¡¡ivatis (deni,or\
';;.i;tenent,
Iia uno loco quosdam
""""'fJi" h"b"'" nemo . potest'-) & Quaedam atque emendatis (repararl,laata (luznte) septingentos fecit, praeterea salien.
i"l,;;; dtqu'is potest, o-],1"-
scio' nüil scio'-Is' Alius vo'
;#;i;" ;;; ai"nl uirirot.-r¿' uo" un"m
hono¡ibus'-16' Suia se armis quaeque
la (surtidorl centum sex, castella (de¡ísiro) oentum triginta. Adiecit ipse,
ffi;ru;;; "lt;;--p""rni"",
'"iü '""'"i¡"J' alius dentibus, alia unguibus'-I7'- Nemo om'
in aedilitstis suae commemoratione, g¡atuita praebita balinea centum Beptua-
ginta; quae nunc Romae ad infinitum auxerunt numerum, (Resumido de Pli-
illil"' ¿lr"Lir,, alia
Mors nemini parcit'-2o' Ava'
iTi"},.]iá.'Ñ.ir,*;;; Jp;" leges est.-19'Nullius rei avidus- es'-. 22' Nulli
aio el Yieio.,t
;: ;tilit h"ú; ; ;i;;ihil satf ;t.-2r' CuEsrtoNEs.-¿) ¿0a. ¿r dBctEr? ¿Co¡ qui o¿¡bo c*í ¡cl¿ciotuda csta wlab¡a?
preti-o' ad scelus impel'
;i ;i.it;.J."ñ''N;;- áp","'" ¿"4:t-23' Bo¡i nullo . b) C¡nicolia... .cti,D, ¿có^o sc llat¡a¿ las cotts,¡uccionct de cstc tip? Scñalo s¡ts
*nú¡aos- cl ¿Cuál cs el compbm- ür. de ¡dd¡rilt ¿Lhta ctk complcm. olCú¡ Wt-
iii,,ii;:-;;:G;*iliri'ir-'"iN"'on","laudarepo-test?Ncutl1"j'"*.-T: ticitio co¡ce¡tzlo? dl Scñd¿¡ todos los cicmplos ¿c cotLsarucciot cs d¿I ¡ipo cq¡lculi¡
Num quis pauperior eat Diogene?-2Ó' 5i quam
rnlunam
lui-itiu pretii *Á¡. e) ¿Cwil cs el complem. dí¡. d¿ ¿iliecit? ll ¿Quá casos prede ser qteel ¿Cwil
"rnt.lzs.
;-;ñ;;- ;"."p..o, "i íg,,o,""t'-2i' si qoiá alicuius habes' mihi
a aqai? ¿Po¡ qué?
dffi :;;. P;;i; ;i,iáu,,,"e,,g,"t"- ¡iquid iuotidie rogitabat'-29' Quodam
;*;" ;i;a,J i""""ii-¡ol sil'i' "'utt'ni
rirum habe¡^ei licet {ilium al'
est'-32' Ab aliis unus'
Los años, LUc^REs RulDosos.
i",',. ^¿.tirr".-sl' Optimum quiilque rarissimum
vidi'
;JüJ J"ffi üü*íi, "¡ "tirt vit-uperatur'-33' Neutrum
.consulemNum'
Undique me va¡ius clamor cirumsonat. Supra ipsum balneum habito, Pro-
tibi (imaqínata...) omnia genera vocumi cum fortiores exercentur
3 t. Nemo non parentes ,,n.t.-J5' N* ingenio^pra9stlt';36' pone nunc
'"rno Nihll de nuüa ¡e et manus plumbo graves iactanq cum aut laborant (hacer esluzrzos\ aut la-
;;;,'";;;t;';;tl;;am.-37. Neque quisquam venit'-38'.
non admiratu-r'---40' Nul' bo¡anüem imitantu¡, gemitus audio, quotiens retentum spiritum remiserunt
;;;i ;;;;., ;t iomine.-39. Ñe,no'p"lih'a' res
intere§t: ¡ibilos (s¡láido) et acerbissimas respirationes. Si vero pilicrepus (ju&p¿or de
i,iii';r:Iu",i'; i"i."i"'t r"¡u1""'--¿i' Inter nalius' et "alter'.¡oc
alte¡ est ex duobus,alius ex turba' pdord) supervenit et numerÁre coepit pills (.tantos), actnm est (estoy perdí-
42. Galliae totiu§ duae e¡ant lactio' do). Adice r¡unc Iurem deprehensum et illum, cui vox sua in balneo placet.
nes: ha¡um alterius PrinciPstum Adice eos, qui in piscinam cum ingenti impulsae aquae sono saliunt, Iam
habebant Haedui, alterius Arve¡ni' (odemds) biberarii (oendedor de bebídas) varias exclamationes et botula-
43. In ipsa curia non nemo hostis tillrm (aendedor de embuti.d,os) et clustularium (conlitero) et omnes popina-
est,-14. Neminem amas, nemtnem ttm (canliaa'¡ instítores (oendedor) mercem suam quadam et insignita (eJ-
audis, nulli magistro Pares, nulli pecíal) modulatione vendentes. (Resumi¡lo de Séaeca.)
¡ei studes. Cursrrorrs._a) ¿Qu¿ ¿leñeitot simples lo¡man clrc¡rnsonat? ¿Llcod cste oe¡bo
comphnl?nto ¿i¡?.to? hl ¿Qué tienpo cs propone? Señala¡ toüs lot lorn* verhles
otóbgos que l.aya cn el !er¡o. cl Cum... exercentu.... ¿cómo tc aradu.c curn ¿n l¿s

Frc. 47.-,lcueducto de Segotia


-l0l-
(
(
I
.(,(
tip? ¿Po¡ qu¿?
cotrt/,fu.cioi.5 dc .slc
Ezolico los ütcrsos usos ¿e c¡m. d) (
C¡i... pl¡cer ¿qui clase ilc orucüt as?
¿Cuil .s tu dttec?dente? EzPlico¡ h ., l,
I cottco¡thn¡ia- ¿Hat oructones otúlota, xxxr.-A) PRA§EIITT DE INDICATTVO. (
ct cl pár¡alo? e) Scñalar y czplico lot
.¡ ¡ complcmcitq's dc lugaL l) Curn in¡en- Gramátioa, §§ l78, f79, (
ti... tono. ¿Cómo s. udduc. dqui cúfitl
¿Po¡ quc? B) PRETERITO IIIÍPENFECIIO DE INDICAIIVO. (
.
* .-¡.": , Gramát., §§ 180, l8l. (
ACUEDUCTOS Y TERMAS.
(
C) FUTURO IMPERMCTO.
Roma fr¡e y sigue siendo la ciudad dc (
Frc. 49.-T.rnÍü. Lu¿ar de des'
l¡s fucnt€s. Numerosos ecücducto¡ crh. Gramát., §§ 182-184.
nu.larse, PoÍ\Pels.
ducían hast¿ ells, €n la época imperial, (
más dc un millón de m¡. de agu¡ el dia.
E¡t¡: audace¡ crcacionca de la ingenierír YOCABULARIO (
roman¿ salv¡ban l¿s hond¡da¡ medisDte pucDtc. colosslc. dc arcadas suPerpuétas'
y lr! sgsl^Nrtvos dtlibor, -i, .laprul erru, (
;;;ü";, ¿;; túnelee que vece6 sobrcpaoabrn los 2 Km¡. Vertían cl agua ¿¡ grándc!
¡ ^DJ¿rlvOS
Ardent, -rltle, aulaz düpercuse, perccer
tál"Ur.l,
l.'*"ir""' ginetrlmenle r¡iPles. UDo dc ellos suministrab¡ egua- a las luentcs Brir¡ñni, .6rütn, m. pl. ¿or
dimico. .i¡c. l¿ci¿¡ (
f¡bu¡, -¡, .um, l¿lso
;-;;i;ñr; públicos, óro a los b¡ño;, cl tcrccro ¡ l¡¡ viviend¡* s trtv& dc cañerí'! briunos
fugicne, -nrle, lugauq dixcdo, -érc, .ceei, <e (
de plomo. a¡ñPor, i, ra. llonura, can nünl[ar a, .o¡rr, crc¿J¿uo trm, sc ¡nr ar sc, olc j ar se
Reco¡tado¡ en el cielo dc la campiña romaor puedan ve¡¡e ¡ún lo-s reBlos dc 14 !cuc' pií4 nubil¡¡¡, .¡, -ot¡, nublado fodo, Ále, ¡¡a¡cha¡ (
¿*;; E" l¡ Provcnza. cc¡c¡ dc Ñimcs. el Po¡i du G¡rd cruz¡ cl v¡lle mcdi¡ntc u¡ crpcllr' -ae, cabriu pslrir¡a, .¡, .t!,,.t Nlcttro: lenio, .ire, ñitigar, cdña¡
nuente de 2ó9 rn. v 50 d¿ ¡ltu¡¡- ¡lsu¡os de cuyos ¡¡oos midc¡ tDás de 24 m' de llJq. @lcordir, .re, t. co\co¡- nu-E¿r.o, .¡.e, poge (
'En p§ía, tuciarul cor¡ú¿¡,
Espeña podcmoi admirar hr di Scgovia (813 m. de ¡rc¡d¡¡; 3l m. de ¡ltu¡¡; bloquc¡ ¿h rectú!, .ar .a,m., rcclo, buc- eepüo, .ire, - iü (-li ), (
unidos sin mo¡tcro), Mérida y Tarr¡son¡, -irum, {. pl. lo- -pultom, ¡ap¿J!¿a, cr¡le.
deliciae,
Esta abundancis de ¡gr¡¡ pe¡mití¡ ¡¡ti¡faccr la aÁcióa ¡l b¡ño caliente, tlu gcue' (
relir¡ds (e parti¡ Cel 6. ¡u a. J.G) cnlrc lm tomanos, quc ¡o se tlegaba ¡i ¡ lo¡ cs' ve¡bü¡o, .i¡c, ozo&r, 8ol.
clavos. Loe iico¡ tcniaa iDstalrciotrcs dc belo (üo¿¿r¿m) dr aua casas; Io! Dobré di!' dcrlderlun, -íi, n. deseo, VE¡BOS (
ponian de loe baños públicog quc cn tiempos dc Agripa aan 170 y en los dc Pli¡io cl ansi4 aahelo, nostalgia Aberto, -Áte, cztraiarsc (
Viejo, incoolrbles. [¡¡ term¡¡ (rá¿¡rn¿¿), imit¡d¡¡ de G¡eci¡, prcscniatr, como itrtrov¡. dircordie, -ae, l. dísco¡día sccer¡dor .ére, -ce¡di, <en-
PALABXAS INVARIABLES
ción típicrrmcnte rom¡n¡, u¡r campo dc deporte eacjo. Pcncnecían el Estado, quc llr al,¡ll[., -re, f. ca¡ta ,nfrl, cnccn¿c¡, crcirú l)ot^Gf,, ,nü^iar, horta quc (
¿r¡endeb¿ ¡ un psrliculs¡ (conducurl. E¡le cob¡¡bs un¡ reducida ent¡sda (¿srr¡.¿ri- Xcliboco¡, .i, m. Mclibco crcmo, .¡Fc, g¿¿n!¡r
cumt, qc t veces era pegada, en bloquc y prre un cie¡to ticmflo, por Ull pc¡8oDlic Pcrnc, .itum, m. pl. lor dep6no, .cre, .posul, .po. LOCUCIOTü:s (
importaDte, como hizo Agripa e¡ el ¿ño 33. (
pca«t¡ eitu.rrl., d,epositzr ; dc¡o- Ra gerete, luchar
CoLetabsn de v¿ri¡s sala¡: l¡ de degnuds¡se (dpodflctium); un gran rcciDto aboyc. ¡rodi¡iun, .ii, n- prodisio bellom ¡etctc, ñacar /a
dado y tibio {tepi&ti¿¡n); cl b¡io calic¡te lcahl.oíun); cl baño f¡lo Uiido¡iunl; a) gUC¡¡d (
baño de v¿po¡ (laconicu¡tt ¿.¡so sulatio), habitación pequeña y circular, muy calientc, (
cuya t€n¡pelaturs ee regulaba m€dia¡tc un di¡co metálico (c,jpe¿s) pendiente de una¡ A) I) Ariruzrn y rMDUcrR.
il cadenas y que cerr¡ba mrí¡ o me¡oa l¡ ¡be¡¡u¡¡ cent¡¡l llua¿n) dc la cúpula. Teníet
I (
además salas oc rcunión, bibliotcca y girtuagirs y e6tüa¡ deco¡sdes con magni6ceucia:
mármol€s, mossico§, estelu¡s y otras ob¡¡s de ¡¡te. El ¡i¡¡cma de c¡lefacción lue inven.
l. Domum aedilico.-2. Avaritiam vitupe¡amus, parsimoniam laudamus. (
tado por un romaro de Ia época de Cice¡ón. Consi¡tía en un ho¡no (hipolcausísl, cone- 3. Nimiae deliciae animos molliunt.-4. Q;id ago?-S. Non ludimus, non
truido baio una cám¡ra especiál lpraclu¡niurr); inadi¡b¡ rire csliente po¡ u¡¡a tuberír [ibimus: aegri sumus.--6. Audentes fortuna iuvit.-1. Libenter homines id
(
\topororíum), a t¡avés de cavidades dirpuestas en un suelo dc doble piso y de pa¡edcs quod volunt credunt.-8. Ab i¡ius- (
de ladrillos húecos lwñetes,abulaai't.
tq domino verbcro¡. 9. Ab hones- {
Las termas mis importantes Iue¡on las de Agripa, Nerón, Tito (ce¡ca del Coliseo),
Trajano (en el Aventino) y Constsntino (en el Quirinal). Mención Gpeciel merecen lag tis laudamur, ab improbis vitupe-
tle Diocleci¡no y )as de Caracalla, que hoy olrecen un cscen¡¡io ideal para las repre. ¡8n] ur.-I0. Studio glo¡i ae semper
sentaciones de ópere. imur.-ll. Om¡es ho mtnes sunt
les,-12. Conco¡dia parvae res
untJ discordia maximae dila-

rJ

Ftc. 30.-Teqttu de Mérifu"


-toz-
buatur.-I3. facile omnes, cum valemus, reo ,i:*"lxi,,#'i.üiit+$J:.TiTi*:.
ta consilia aegris damus-I4. Nogtri omis-
sie pilis pladiis rem gerunt. Repente po6t
mfl,H"T,ffi j:#*,q1,ü
tutem et patrios deos colam.--4
te¡gum equitatus cernitur; cohortes aliae ap
malum facies, digito ostenderis.--{., Don"" r"i¡i. '-rri." it..,'il"¡r" ...i-
p¡oquinquant. Hostes te¡gs vertunt: fugien- "¡"
tibus equites occurrunt. Fit (sc p¡oductl
qos temp^ora-..si fuerint nubila, golus eris._7. Irdí;r;;;;-#';n damna.
bo¡.-{. Si filium habebo, A¡tonius_nominabitrr.ji-ñ;;;
magnae caedes (Coesor). "'
ducem, numquam aberrabimus.-9. Multorum o"rli t" ":" ""rr.,u,
"rri"l¡lri.
I
II) Porm EN LAri!¡. II) Porrn EN L^rÍN.
El ca¡npo es deoasrdo ¡ar los enemigot. El homb¡e prudentz dcjorá a ros
añqor. nNo ¿eú;s el sol o'cru¡a de.h -adur¿do¡es y no ros conlará enfie sus
Con lrecuencí.a rccibimos oleruas, pero a ve nuhiaul i iii"¡-á,,"ü"""l
Frc. 51.-rlÍiscorar. Nápolcr
ccs las ho¿emos. El genzral conducc el ejh.
*^_?: f::.:::;!"1::: pe.tearcmos a b. som.b,ou,.,c,,'pin¿l;,;;i; "^xr¡"
Z¡n,rooo,.
cito, Al)aro, eres
esclanto del dinero, La,s en- Jc¡ot censu¡.uto, Nro no serds azotado. Si obedccéis a las lcyes, sc-réis bw-
Mm¿o N¡áonalc.
fermedad,es son sandas par los médicos, Los ¡ot ciu.dadonos, La muerk acabará toilos nr¿rtrir-Áak".'ñ uilo"iá¡"¡or"^""
tiratuos son temülos no tólo por tus ercmitos, siw tambié¡ pot sus amígos. los bíenes ajenos.
Soy costigado wr el mdestro. A m¿nudo nos abhndomos por lar Lágrimaa
Hermoso es morir por li Nrio. EN uN T¡^rRo cRIEGo.

B) I) AN¡,LIZ^R Y rR DUcr¡. in dei Dionvsi, honorem scaenici ludi* per tres dies celebrantur-
Athenis
I Cives theatrum* co-plent. In i,,,i" ;;;ib;"-*^""[. ;:"ü';*. In o¡ches.
L Latebam, sed videbam.-2. Reginam orabas, sed veniam non eperabas. t¡amr, quae circum dei a¡am inter -caveam. ;*"r;;.-;;;;-,-"t
3. Spartae pueri humi iacebant ibique do¡miebant.--4. Deos contemnebat, sed (dr prodeo). porcus deo immolarur. Tr"g""di;. o.u" f..Jir
"t l;;;i" i,lnlli" inau,t rr"".
prodigia metuebat.-S. A lalso amico sccus¡bar.--5, Pompeius a populo ,¡¿oJJ, cornumos- et personas. cum grandi oris hiatu ge¡unt.
Magnus appellabatur.-7. A perito patrono defendeba¡is.--{. Nostrum desi. Ante spe.tan-
rium oculos histriones. fabulam peragrint t*pr*""tÁl ti"riÁ""qu.
derium c¡eb¡is amico¡um epistulis leniebatur.--9. Bellum adversus hostes ge- ,r,ultoru-
-f'l-""üuou"
.- saepe movent.. Pe¡actis tribus fabulis, ex iudi"r.
.o"",r-
rebatur.-I0. Capellae a Meliboeo per carnpum agebantur.-Il, Romae quo. . torum, praemium choragor datu¡ atque palma poetae ""nlnti"
tannis bini consules creabautu¡.-12. Solem Persse ador¿bant. Quia eis non victo-ri i;i#ir;:'q;;.
omnibus acclamantibus. hederá coronatur.
e¡ant dei humana Iacie, nullam deorum effigiem in templis habebant. In
publicís caerimoniis imago solis a a¿cerdotibus Serebatur. Currum deo sac¡um CuEsrroNEs.-a) ¿eu¿ crlunstt
albi hahebant egui. Persae mortuorum corpo¡a neque cremabant neque s€- qu¿..o,o:,a o,i , .tii,'i"iiiiiíii'ii.i;fi:i: #l,IT"l#',Po:9f,,;":#r,ri!,I
a4ai ottun ronptem.^to de tued¡2 Se¡üles¿. di -¿euz ca.', ;"-i;i
peliebant, sed in altis turribus deponebant, et vulturee cadave¡a vorabanl d*í es un ra¡¡ieipio. ;,once¡-t¡do o Ti;, quá? el te-
13. Audiebantu¡ verba, quibus milit€s ad virtutem dux frustra accendebaL .aüotuto?. ¿"p;;'q;; ¡;';'"',iÍl.l r,r"l¡".
aku¡a_construccü^ pweci,a a ct pirraloi
tipo? Ewli.u tos ctementos que l,r¡ lo¡nan. ¿c;;; ",'¡;.;; iá'ii[;;,,¡.,." ¿"¿¿,r,","
14. Britanni nostros intra munitiones ingredi prohibebant: at milites legionia
septimae... locum ceperunt.
Ur.¿ r¡r,rno Roluxo.
II) PoNER EN u.ríN.
El ti¡ano Dionisio e¡lucaba niñas eL Corinta. Con tus palabras ta apl*
cabas la ira del seño¡. César hacía la gucrra en la Ca1b. Los tomanos queríot
el ímperio del mundo. l,o islt era fut¡astadq a menu.do por los piralas. Esb
In theat¡o
et
su ¡rer fundamenta
ma¡mo¡ea g¡adationes
grsd,eríos) lieri (hacerse) debent.
tus complures et spatiosos opor-
l
orador solía tomar la palabra a menudo. Los cenruriones trataban de coüe¡ut disponere, nc ( para quc no\,
a los sohlados. Prctcrulí,ais ir a Alrica, pero sé no pudisteís. popul us dimitti tur de specta-
{ !
ls, com primatu¡, sed habeat ex
C) l) Anelrzrn Y rnrDucrn. ibus I ocrs exitus séparatos s:ne
itiones. Etiam di[genter ani- II
l. Deum, dominum tuum, laudabis; patr€m et matrem amabis; iniuriar
non vindicabis; nemini nocebis; hominem nunquam necabis.-2. Patriae le
gibusque semper serviam.-3. Cum miles e¡o, numquam mea a¡ma foedabo;
Ftc. r2.-/rdo,¡.s y ¡¡,ti:.d-
104 ¡as. lltuseo Lar.-,",*
- -
(
(
(
madvert€ndum est
(
co¡¡o poco hou¡oa¡ (t!s-
(procurar\ ne (gut ,¡io cs utr támino des.
(
z¿l sit locus au¡dus, pectito). I¡6 clp€ctado- (
seá ut (gue) in eo 'a, a res corricntee ocupaban
vox quam clarissime lc graderíoe (catoa, cu- (
<l n¿zs) semicircul¡res y
vagari possit (Pue. los een¡dorcá y rutorida' (
do). Orchestra inter
gradus imos patere
=f. des los lugaree resena"
doe cerca de l¡ orc[¿¡-
(
debet. Genera autem
lts, (
sunt sca€na¡um tria: (
unum, quod dicitur (
tragicum, aherum co- Ftc. S'.-lsi¿¡tos dc ho-
micum, t€rtium satiri- tor, dc ruirmol, cn lzs (
curl. (Adapta.do cle prim*a lilat dc wt (
tcatro,
Iti¡ubío). (
{ i,r:sl roNEs.-a) M¡r. (
n¡'orea, ¿qu¿ casos pte. SENTE DE SUBJUNTIYO.
de set? ¿Cúól ¿s dquí? (
¿Por qué? b) Adi¡u¡,
',:qw Frc' 53'-E¡cc¿¿ dc com¿dia' Gramát. §§ 185, 186. (
idsos pucdc tcri
¿Cui! ¿s aquí? ¿k tu- VOCABULARIO (
ieaoo compl¿ma^lo ü- lobri¡a, .., -[D,
recro de diaponerc? susTA¡tI¡vo5 !¿ór¡¿, ncdeto, Jr.c, .lexi, .1..- (
¿De qué ucrh depcnl¿ dilponere? .)
Cl,D,, ¿cómo dcb¿ t¡du¡i¡sc dquí? ¿Por qu¿?
éÁ¡, ¡. caüvcr
moderu¡lo ltt tr, Lo preocupttc dc
precp6no, .érG, .poa¡i, (
ill ,:c¿^o s, t¡aducc td d,eswés de u¡a o¡rcü¡ uga n? c) Q¡¡m .l¡ri!.¡rné' lo m¡r VE¡BO5
.!É.rilltÁ, d¡tcpote¡ ;
.larimentc waibl., ¿qrc cs cl¡ri¡¡ime? f) Gcne¡¡, ¿qu¿ cdsos pu¡dc sc¡? ¿Cuál a peli$o;
W- (
aquí? Ponei genere tris c¡ C¿nitioo y Ddtioo tlc plwal. rn¿nto decisiao; Algeo, .Gte, dri, tencr lrío nQr al lrcntc
distinció¡ cenaoot .¿re, cen!üi, cen. removeo, .ire, .mivl, .rüo- (
l. se¡oidumb¡e. aúr¡¡, opltar, pcnssr tl[ñ, alc¡ar, tctitot
condio, -ire, cmlnkanar; alt lenlo, -¡rc, Jorr¿nar, (
I,OS ESPEITACUU)S. EL TEATRO. lanilía
-Irum, f. pl. /ies¿as aduczar; cmbeÚeccr dguinao¡ (
La generosid¡d de los maa¡sr¡ados, y e vcccs la de los psrticulrrca, proporciooabe .itie, l. salud cxpedio, -ire, lib¡a¡se d¿; vieo, .érc, viri, vi!¡rrr, w¡;
al pue5lo divenioncs organizadas llam¡d¡¡ l¿&. Pcnenccí¡ eu cclcbració¡ ¡l cuho t¡tr. co¡tnni i¡ d t)ct; okik'r (
oficial y tcní¡n lúglr cn detcfidnád¡r liertss. Podían zer -circ¿nscs o scaanrci' ee decir, AOJETIVOS indolgco, .ire, dolet, jol.
podían desarmllatec cD el cüco (o cl anli¡eatro) o en cl te¿t¡o.
' l¡s ludi lor¡, se¡ írdulge c; dd¡-
PALAANAS INVANÍABLES (
¡c¿cnici ¡ólo dcsperteben verd¡dero intcrés en l¡ minoría culta del pueblo, ot, .a, .om, hco, lu. Norte? ¿Acoso no? (
El teat¡o, qu¿ lenía en Greci¿ un caricter rcligioso, relacionado con el culto de Dio l¡rsior, -i¡i, ila¡ co¡ lor- Qro, adt. donde, a ü¡de;
nisos (Bsco), se dear¡olla tardíemente en Roma. Las primeras represenlaciones ec Álie, -e, libe¡al ..nj. fi¡al, Wd que (
hacían en el circo y-más tarde en teauos Proüsionsle€ de madera. El primer tcstto
de piedra lo mándó construir Pompeyo, en el ¡ño 55 a. J. C. En época de áugusLo--rc A¡lllzln y TRADUCIR.
levantaron el de Marcelo y el de Balbo.

il A dife¡encia de lo que ocurría en el ter.


tro griego, los concursos dramáticos fucmn
l. V¿leant cives mei, sint in.
umec, si¡rt beati; stet haec
t!
muy ra¡os en Roma.
¡ Los actores lüst¡to, acto¡, ttago¡dtLt) Amemus patriam, pa
¡ealz¿ban su eslatura en la scaetw a¡ us senatui, consulamus bo-
unos zapato§ de suela muy 8¡uesa (c¿¡
thuruLs\ y se c¡racter¡zrban con
praesentes fructus neglega- ¡
É? mis.
caras (pe¡sor¡¿) y tr¡jes magníficca. Ee posteritatis gloriae servia-
taban dirigidos por un ¿omi¡ur 8r.¿'ir o ---3. O¡namus corpora! orne-
ehoresus y su profesión considerad¡
"ra
i i,

I fi.-.luriga co¡tlucieÍ¿lo una cui-


Frc. 54. Teatro de Onnge
cerca de h m¿¿a.

I
,

mus etiam animos.--4 Gdant srma togae'--6 Caveant co¡' ramen l¿onidas usque ad mortem
Bene rem geras et valeas, dormias sine cura (epr' Dugnavit.-Il. Coriolanus, cum a ,l
"o1"".--ó.
talio\,-?. Di a nobis funestum hoc omen avert¡nt'--{. l¡a-tre sua imPloraretur, ab Ur-
(toieios dc Carón\ Haec e¡unt vilici officia' Feriae ¡er' be castra movit.-l2. Regtlus, cum )
ventur,'Alieno manum abetineat, 6ua aervet diligenter' Fa' guo iureiurando teneretut, A{ricam
milia ne algeat, nec eau¡iat. Vilicus ne sit ambulator, go' reDetere non dubitavit.--13. Cum
brius sit se;pe¡' familiam exe¡ceat. Ne Plus cens€at sap€¡e aoud Aegyptios condirentur mo¡tui,
se quam dominus. Amicos domlni habeat sibi amico-s' Opur Piaraonum cadave¡a etiamnunc in-
.usticum omne cu¡et. Primus surgal, Post¡emus. cub€t'-g. tegra remanent.-I4. Cum oppi-
Sit Scioio cla¡us ille..; ornetur ¡lter (el segundo\ exirnia dum a nostris undique oppugna. rl
Lrd" Áf.i""nu"...; habeatur vir egregius Paulus ille ; sit retu¡, tamen hostes legionum im-
aete¡na Gloria Marius...; -agamus?omnibus
sntePonatur Pompeius ' pctum facile sustentabant.
lO, In tanto discrimine quid Quem appellemus?
11. Ubi amicum quae¡u-? Quo me vertam? Ubi amicuur II) Ponrn EN r,rrÍN.
Ftc.í8,.-Luch¿ contta licros cn el circo.
fidelem inveniam?-12. Ne audiantur improbi cives'-I3. Ínun peligro tnn grun-de, ¿qu.e Rom¡. Museor V¡tica¡o.
ii. ori in nos peccaverunt indulgeamus, neve utilitatem ,ibo,l a huer? ¡Ojal'd luzramos bue-
no.tr'arn co-muni utilitati praeponamus'-14' Senes a iu' rcs! ¡Oial^ó luiromos iblendidos por nu.ttros solddos! ¿No t¿ gus¿qlia set
ventute honorentur'-15. Yaleas, tibi habeas res tuas, red' rico? ¿Quién se dtraterít a ncgar csto? Como lu¿hasen con t)alor los cnemi-
t*- jl.- AutL¿a con 14 Nlñ0 <las meas.-ló. Unus lu¡iosus glsdiator"' contra patr:am " got, los ruteslros estaban en un gron yligro. Al ocni¡ los soLdad,os ile Las le-
J, h tictotis. Roma. V¡ticano. n"iit b"llurn. Huic cedamus, ñuius condiciones audiamus, gíonet, h caballerí¿ huyó, Yi.endo a su generd, los olddos ¡ccobra¡on cl
cum hoc Pacem firi posse credamus?-I?. Sint sane liberales ; at ne san' üalot.
guinem nost¡um largiantur.
EN EL clRco.
ll) Po:rrn EN L ríN. Romani ludis circensibus* msgnopere gaudebant. Plerumque theatro Ci¡-
No nos alegremos con lals desgraci.os dc los ümís. -DiSamos sie-mpte -h
cum Maximum anteponebant, qui ducenta quinquaginta milia spectantium
terdad.. Que ,ádi" prrrr*r"o traiquila cwnilo los ciuddanos a-cuden a h¡ co¡üirere poterat. Die ludo¡um pompa* e Capitolio in Circum Maximum'
los ciudalanos tomen bs.trrtuts' Wr.t quc los enemig-os no ca' procedit. Primus incedit aedilis in quadrigist vectus; quem equites, aurigae*,
or*or. Qr"
auisten la ctudad. Anteoonsa.nDs la oi¡lud a las riquezas. OialÁ oerya ni curn¡sque magnifice ornati s€quuntur. Aurigae', sinistrÁ flagellum*, dextrá
habenas gerentes, capite galeá tccto, corpus suum habenis+ cingunt, ut eas
á^ino. Demos sraaias i Dlos. Háelse tu toluntd; sea sanlilicado tu nom'
hr"i o"rno a n"osotros tu ¡eino. Si coui,o, Ojalai llcguzn al Pue¡lo l¿s naocr' firmius teneant. Cult¡os tamen habent, ut, si lorte de curru decidant, habe-
Oiitá bí d¡oses m¿ lib¡en de esta oida desgraciada. Nadie anteponga la scr . lasr secent. Praemii consequendi cupidi aurigae' loca sortiuntur. Cursus
h t¡iclo¡ia' incipiunt. Aedilis qui ludis praeest (presid,e), mappár albá in a¡enam* mis-
,irlu.br" o la mtorte. Ojdtá se nos conxda
rá, signum dat. Statim equi e carceribus' apertis in arenam' procurrunt. CIa-
more ingenti spectatores aurigasr hortantur ad equos incitandos: stant, cla-
mant, plaudunt. Volantes in pulvere quadrigae* vix aspici possunt. Auri¡¡ae*
Br PRETORITO IMPERTDCT0 DE SUBJUNTM.
. equos flagello' concitant et spatium arenae* septies decurre¡e conantur, ad
Gramát., §§ 187-188. metasr equos ita flectentes, ut eas non of{endant neque currus frangatur.
Equorum velocitas et aurigarumr calliditas populum delectat, omnesque laeti-
It AN^LIZAR Y TRrDUctR. tiam studiumque magno clamore et plausu significant. Sed ex aurigis* unus
metamr flectit, eamque sinistrá rota oI{endit et currus {rangitur. In-
L Ab omnibus dese¡eba¡; quid facerem? A quo auxilium peteretn? ccuens auriga* continuo consistere et equos sustinere cogitur. Tunc tertius
2. In illo pe¡iculo quid faceret? Q,lo .odo ex insidiis se expediret?--3' Re' .facile aemulos superat et primus ad calcim venit, victoriamque consequitur.
mota amiiitia, quae vita iucunda eeset?--4. Utinam a bonis amaremu¡!-
5. Diligentius enlm valetudini tuae consule¡es l--ó. Nonne te iuvaret Athen¡¡ POR LAs CARRERAS,
,i"e."?1?. Utinam homines colerent iustitiam!--{. Quis negare auderet hu¡c
hominem bonum civem esse.-9. Romulus eiusque so;ii, cum uxores non h8' Mi¡or tot milia virorum tam pueriliter cupere currentes equos et insisten-
berent. mulieres Sabinas rapere statueru¡t.-lo. Cum victoriam non sPerar€t
cur¡ibus homines vide¡e. Si tamen (oJ menos) a:ul velocitate equorum aut

-108- -109-
I
(
(

hominum ar¿e trah€retrtur (atre¡), e$el ratio tronnulla. Nunc favent pan¡q "(
.(
(color, bando), pannum ar¡lant. Si in ipso curru hic color illuc, ille huc trang- (
feratur stud¡um favorque transibunt (de tianoeo), et r€Irnte agitatores
(aurigas) illos, equos illos, quo¡um clamitant nomina, relinquent. (De Plinio :(
el lot)eo.) XXflII._A) PREITRITO PERFECTO DE INDICATTVO. (
CuDs¡¡oxE§.-a) Miror... cupcrc vidcre, me admiro de quc... snsictr Yc¡, t¡ ¿¡4
omción de hlinitioo; ¿cudl cs cl oc¡bo p¡ilcíwl? Dc los ¡los inlhi íoos, ¿cuil ¿¿ c[o'r
Du.¿e rcdr al otro? b) ¿Ll@a co¡nplenu6co dirccto cl hlínitito vldercl Indíquese.
I Gramát., §§ 201.203.
VOCABULARIO
(
(
;Ou¿- to" cúrr nlcr ¿ lo.i!lcrt6? dl Deci¡ los tuictot agc¡'tet d¿ r.here!rt[.. 5US¡^NTTVOS conformo, -Á¡c, da¡ lo¡mo, (
") -¡.rr.lloút, rcmpcr, ¿.stro-
e'l ).0ué sqn illuc 7 huc? ¿Cot qué prorambrat d.tuosl¡atúrú cstáí rehciouadot? nodcl.ar, adaptar (
f) o¡orum; pone¡ cst4 Nhbd .n Nominarioo y ,ltlotioo de plurol. Dccir lus antece. Britannis, .¡e, Í. Inglaterra co¡t3eho, .¿re, -ae!ri, .¡e- p.rctnitto, .Ire, .mieei.
denles y ct.plicar la concordotch. ¿Dc qué palobra dcpcndc? .r.tc! (-i6), l. panal
-ia, aal¡II¡. dnurntona¡, t.unlr .t'.l',tn, cnoiar par dc- (
dGbilirs!, -iti., l. d,ebílitnd. conrpiclo, .¿rc, -.pcxi,
Iti¡¡r, -ii, n. llkn o Trcya 4pecÍo;Ér, aü, co em- rc.cribo, .üte, -ctripei, (
EL CIRCO. l,rls CARRERIS DE CARROS. Laco, .6nio, m. lnced.emo- pla\ miúr .aaript¡rm, co\t.staf Dof (
contingo, -Ere, .tl3i, -rec- ctcrito
l,¿ creación del Circo Miximo, en la reguada lo¡m¿da c¡t¡e cl P¡l¡tino y el Aven- phrJ,arrx, -ngia, l. lalange; hrn, ,oc¿r, alcanzm: su rolvo, -ire, rolvi, rolütum. (
tino (yaltis l}ru¡cic), remorts, según la t¡adició¡, ¡l reinado de Tarquiuo el Soberbio. .iétc;to; ¡ropn cede¡
I-os primeros cspectadorcr ¡c eeot¡b¡¡ c¡ cl céspcd de la¡ doe l¡dc¡¡¡ p¡r¡lela¡. Siglo¡ ragüum, .i, n. capote mi. convóco, .¡¡e, conooclü, ¡e-
d.etato¡, dcshace¡
roblclo, .Ite, .iici, -iec.
(
r despúés, se ¡lzaba ¡llí la coDstrucción mí¡ f¡stuors dc Roma, ptolusamcntc decor¡d¡
con márrnoles, bronces, eataluae y todo. los dcmi¡ ¡ecu¡sos de u¡a civiliz¿ción reli¡ad¡.
Utú¡
Teuc¡i -6¡um, los troyanos dehon.tro, .á¡e . mostto¡
lr¡fri, somct¿¡ ; sugett¡ :
eña¿it
(
El Circo Máxirro, de lorma muy slargads, tmís u¡o dc sus cxtremoo semicircuhr y Troes, -úm, n. pl. /os rro. inüca¡, menciona¡ ruccurro, .5re, .curri, -cur- (
el otro ¡ecto; en log dos había ent¡¿dr¡ grandioeas. Ia pirta (crcna), de 650 mc!¡or' deetringo, .;re, -rtrinxi, et'm, acudir .n dyu,ila, so- .
es¡aba dividida longitudiualmentc por un müfl, (spttu) c¡ cuyoa ettremos había do -llticlum, .o3¿r, (
me¡as (rn¿r¿) scmici¡culares, en tomo ¡ la¡ que debí¡n gi.er lo3 csr¡os. Lt sd¡a x
d¿sen¿,a¿.
ADJET¡VOS
cudo, .ire, suilar, alanarse (
adomó cada vez de mane¡a más eunluosa: eslatues de diose6, Yicto¡ias ¡ladas mb¡o diricio, -ére, .i6ci, ,iectum.
columnas, disposirivos psrs contsr l¡¡ wch¡¡ (eiete hueros en un cttr€D¡o y 6ie!e Opla¡u§, .a, .ü1r. desea¿o des¡oza¡, dest¡ui¡ (
delfines en el opuesto; csda yu€lt& .e quikba uno). El ador¡o principal era el obe- dirpergo, -ére, -.pe!.i, PALAInAS I¡fV¡i IABLE§
Iisco de Ramses II, traído dc Hcliópolir po¡ d*pcrso, cs- (
Los juegos del ci¡co comienza¡ con un d€s6le majestuoso (pqmp¿). El ñagistr¡do
^ugusto.
orSanizador de loa mismoo, llevado por une cusd¡igs (qund¡iga), y rcguido dc loo Fere, edv. casi, gcncrol- (
caballeros, atlets§, aurigag saccrdotce y pueblo, rc dirige dcsdo el Capitolio al Cüco , dítpcrsat
(
Míximo, da l¡ vuelts ¡ la arena y of¡ece un sac¡ifcio, Deepuéa comienza la carrera.
-ére, .frógi, pridic, adv. cl díd a¡tcs
El magistrado-presidcnte da la ¡¿ñal ¡¡toiehdo a la ¡rcna un pañuelo blanco (zrappc) (
desde su palco, colocado cDcims dc las carcercs, o coc[eras, gituad¡¡ cn el e¡t¡e¡¡o
recto d€ la lista; en ell¡! sgua¡d¿n los co¡¡edo¡e¡. Sus puertss se ab¡e¡ s I¡ vcz (
mediante uD ingenio¡o diepositivo, y las cuaüigas vuelan c¡t¡e nubes dc Dolvo. Dc scripta est.-3.
Postquam dux occisus (
pie sobre el car¡o dc doe ¡u€das (c¿¡r¡rs), loa euigaa, vetidos co¡ uns túnica del et cr€mata est a G¿llis.-s. Nogt¡a c¿s-
color de su bando, protegida l¿ caitza con uD casc,o de ctero (éslea), con les ¡iend¡¡ (
lhabcnae) arrolladas ¡ su cintu¡!, pero ¡r¡ovistos de un cuchillo pa¡a cona¡las en c!!o onsul cecidit, exe¡citus eius ab hostibus
de caída, dirigen los caballos con la mano izquierda y manejan el látigo UhgeUunl pulsus esL-7. Fuimus Troes, fuit I lium et i ngens gloria Teuc¡orurn--8. T¡is- (
con l¿ derecha. C¡da car¡era consist€ en un númc¡o determinado de vueltas, normal- te est nomen ipsum carendi, quia subicitu r haec üs (prcs sugbre
mente siete. La máyor dilicultad consiste en ceñirse lo más posible a la m€ta, psr¿ habuit, non hab€t.-g. Fuisti I pud Laecam illa nocte, Caülina,
b iileo (
acortar espacio, y en evit¡¡la, ys que el choque eerfa de lat¿les co¡secuenciaa. partes ltaliae, 6tatuisti
dis-
10. Quattuor le rme ho¡as pugnStum est.
(
Estas carreras tenían en un principio ci€rto matiz ¡eligioso y participa¡an €n ell¡6
ios ciudadanos más encumb¡ados con sus propios co¡celes. Pe¡o plonto sugió el ¿¿rig¿ l. A¡ma parare russit. 12. Ad (
profesional, generalment€ un esclavo o liberto, que of¡ecía sue servicios a las aociedad€a ¡a quaedam no§ ,ratu¡a ge- (
orSanizadoras de car¡eras que mcjor le psgaleD. Cada una de cslas sociedades cleS¡r et cottformavit.-13. Cae-
un c¡¡lor (blanco, rojo, azul o verde) y arrendaba sus cuadrigas a los magistrados que proelium commisit; mili- (
quÉrían capt¿rse la volunt¡d del pueblo con tal€s €sf,ectículos. El público erta¡s diyi.
ostium phalangcm perfre- I
dido cn Lrandos, y la vicloris de un determinado au¡ige, ídolo de las masas, tení¿ ent¡e I
ellas más resonancia que los hechos políticos de mayo! t¡ascendenci¿ naciotral. Muchod ea rlisiecta, gladiis des- ¡
\ \\
cnrperadores lomcntaron esta i¡racionsl pasión de aus súbditos. De este modo halagabstr in eos impetum fecerunt.
sur instintos y al mismo tiempo canalizaban sus impuleos hacia objetivos que conside. /./
r¿ban inofensivos. El grito popular dW e¡n e, ci¡cer¡ser¡, tan f¡ecuente cn Romq
prui:ba por sí solo la degeneración moral y patriótice de una r¡rzs y erplica so de'
rrur¡rbarniento político anle el ímpelu juvenil de los pucbloe bárbaros.
Ftc. 59.-Anlit.atrc Fla \
r¡;o (Coliseo).
-110-
ü
-
,

e¡at.--6. Alex¿nder ab
14. P¡omeüeus- in
Caucaso monte a lore sl,. Ariltotel€ e¡at eruditus.
7. In templo Apollinis
vinctus est Ub rnagnae divitiae conges-
-15' anr'
eam debilitatem 't i_1
tae e¡ant. 8. Omnia
mi multi Parentes' animali¡ ¡ -leone convo-
mrrlti amicos Perdt- I csta erant,-g, Hoste§
de¡unt.-I6' Amisso viccramus,-l0, Equita-
( rege) sup€re lldem tus noeter fregerat im'
constructaque mella r,l :§ petus hostium.-ll. Pa-
(aPes)
diripuere iPsae I ter iam venera! cum fi-
Pt c rate§ solvere liu.s domum venit.-I2.
iYi rg.).-I?. Qui stu' Í .i Cum his legatis Com-
det oPtatam culsu mius Atrebas venit,
conting ere metam' quem supra demonstra-
multa tulit (de fero) veram ( : demonstravi)
Frc. 60.-ltliteatro ¿c f 'rcid'
fecitque P uer, sudavit t a Caesa¡e in B¡itanniam
et ¿lsit, abst inuitlB. praemissum; qui tum op-
(Ho¡.). humi iacentem... con§Pefe¡u¡¡t' pido praeluerat ( :prae-
ulo oPertum (Hannibalem) aP uil Cannas lttc. 62.-Lucht cont¡d. utt toro
saepe militari sag
m undus caPtus est.-20. Romani erat).-13. Nihil habe-
19. Lacones nls s uccurritis, conclusa nun c artibus,
i sunt.-2l. Omnia {ere quae sunt m fuit.
bam quod scriberem, ne'
ab Hannibale vict
quondam {uerunt. -22.
Templum bis clausu
ffitu" "ni, novi
quicquam audieram et ad tuas rescripseram pridie.
dispersa et dissiP ata

h) Po¡*¡n sN LrríN.
lI ) PoNEñ EN r,ll'riN' '. La ciudod había sido saqueada por los enemigos. César habí.a, uenído a
Roma. Habíais oencido en la batalla, El campamento había sido conquistado
t,t ctudod lue conqu!
muchos ciu'ladanos'
ouístodo Po¡ los
ío,
"n"mígot
M uch
¡omonos'
AqÜiles luc r¡pffi*rr¡;l;W for los barbaros. Las puerlas habían esud.o abie¡tas. Eab'tnn escrito una
j*ta, Hab'w alabado ol discípulo. Habíamos conquistad,o un¿ ciudod. Hab'an
la.hodo I conseguido la oictoria,

I
sido aüquilodo'
T is saepe edita sunt: histriones, ludi circen.
nationesr, sed praecipue munus glediato-
'. Gladiatorum spectaculum c¡udele et inhumanum e8t atque eo¡um con-
R.l PRETERITO PLUSCUAITTPERFECTO o at¡ox, nam pristinam libertatem patriamque deside¡ant gravissimáque
DE INDICATIVO. ipliná in oflicio continentur. Etenim plerique gladiatorum a Romanis in
Gramát , § 204' o capti sünt; deinde in ludo gladiatorio' lanistar hos se¡vos feroces el
ad dimicandum ligneis gla-
I) Anurzrn Y TR DUCIR' exercet. Ubi circenses ludi ap-
t " ,.-;;";t laudati erant -2 Domus aedificat¡ quant magno pretio a domi
"i"l's: ocantur et in Circum vel in- ?t i¡v yrl¡I t¡tys.{{
#-.*i:,":]:.'i1{i'*'il'f:fl itreatrum adducuntur, ubi
Ftc,63.- Lucha núltiple de
Frc. 61.-Lucha co'Ltn lietas' sladtadores. Roma. Mosaico
de la Galería Borghesc.
-ttz-
(
(
., ferro dec€¡tant. Hodie in Amphithea-
tro duo gladiatores inter se fo¡titer
pugnabant. Unue ex his, qui ss€pe ante
I yictoriam consecutus erat,. in arena gra-
I vite¡ sauciue cecidit. Laevam manum
I sustulit (leuonró). Ita a populo aalutem
I l
petiit: no¡rumquam enim populus gla-
distori victo. parcit. Alii vitam ei ser-
I
I vandim essp oepsebant, alii adime¡-
I dam. Sed princeps, a¡bit¡atus victi mor-
I
te populum laetaturum esse, pollioem
vertitr, idque inc¡edibile clamore et
plausu comprobatum est. Tunc victus
Ftc.64. Lucha indiuidual de ¿h- uno ictu a victore interfectus est.
diado¡¿s. Saepe etiam iudices Christianos a
bestiis laccrari iubent. Sed Ch¡istianos
numquam deficiet fortitudo animi, quia eig a Deo dabitur. Quondam cum
aperirentur leonum -saepta, scne¡.¡Ecerdos a m¡ltitudine Chrietiano¡um orai-
tium circumventus est. At ille plaqidq ore eis dixit: uNe ignavi simus, atque
(
pro fide laeti mo¡tem oppetamus; scimus enim non una cum corpore animum
extingui, sed nobis in a¡ena cadentibug caelum aperiri., (

Lts <:lceníts EN EL ANFITCATRo.

l'uerunt renationes binae, per dies quinque, quas magnificas fuiss€ ¡emo
negat; sed quae potest homini polito esse delectatio, cum aut homo imbecillus
I
a valentissima bestia laniatur, aut praeclara bestia venabulo transverberatur? (
Extremus elephantorum dies fuit, in quo admi¡atio magna fuit vulgi atque (
turbae, delectatio autem nulla exstitit. Quin etiam misericordia quaedarn (
consecüta est. ( Ad.aptdo de Cicerón.) V.-A) FUTURO PENFECTO.
(
(.lurs¡¡o¡ss.-a) Per diee quinque, ¿qié circurstancia G¡amát., §§ 2o5, 206.
expresa?bl Nemo ncaer (
quaa fuire..-, nadie niega que fucron... ¿gu¿ Nlabrct hacen de sujetos de foi!!,e y b
netstl ¿Pot qué no tat los dos suictos et cl mtsmo caso? ¿Tiae fúa* preücalo VOCABULARIO (
noninal? ¿En qué crso debc ír? ¿Por qué? cl ¿En qu¿ cosa oa pliro? dl ¿Cóno (
deb¿ trodutirse aquí cu'm? ¿Po¡ qu¿? .l Dccit los suietos age ¡cs d¿ llni¡lúr y paricidiu-ú,
transve¡ber.tur. I) Quo, ¿q¿é pucdc set? ¿Qué cs aquí? ¿Por 9ué? n. pat¡ici-
-id',
dlo, esesinolo; dltd lrai- l\tpi., a, l.o, to.N, ir{d- (
¡tectus, .i, m.
EL ANFITEAITO. pertlce, .¡e, l. vend¡x, -ici¡, olicionado a (
, .i, m. bo praur¡trulr, .i, Édha, Nlo
a. cancia (
Antes de l¿ construcción dc loe primcros anliteetros, loo cspcctáculoa arngricotoo )io, '6ni¡, pluvia. -ac, I. IJrura
tenían lugar en cl Circo. Era el anlitc¡tm uni constlücción parccida a lú ¡ctudat ¡¡ercr¡¡, üli¡, n. catürcol vf,REOS
(
plazas de toroe, pcro d. phnte clipooidal. El primcm de piedra sc construyó en Rone tonel, cuba .upp¡icrüo, .d¡le, l.
el año 29 ¡. J. C. Deapuéa 6e levsnt¡ron cn tode¡ las tiudades imponanres de halie r¡w ñblüa
¡oza. Ce¡¡o. -irc, tarda¡; cesar (
(Verona, Pompeya, etc.) y de las provincies (Itílica, Mérida, Nimcs... ). cuerd,a, s¡gq tértimoni¡rt, .¡i, n. r.rd- de; asta¡ ocioso. in ctit)ñ
[,os principalee esp€c!ículG sangri€nlos er¡n les luchas dc gladiadorcs (n¿¡¿¡ contirmo, .ire. a/i¡ma¡. (
f,ln¿¡nto¡iunt), de origen itílico. Introducid¡B por prime¡a vez cn Rom¡ en el ¡ío at¿6urar; animd¡
(
¡ntes J. C., cobra¡on tal desarrollo, que llegaton e ser eleñento casi obligsdo en todo f. laa d.faüao, -¡!c, l¿r,a@
pmgrama de festejos. Las lilas de loa gladirdores re componían de cautiyos de .ae, f. cscon¿riio DJET¡VOS
lactor, .¡ri, 6lcg¡a;sc (
de c¡imin¡les eeotenciadoe, de esclavo¡ e incluso de hombres libres, que hacian de rrt. pl. Celer, .éri¡, .é¡(,, ¡óoido mercerco, -ürc, mar cüa¡ sc
lucha una profesión. Vivian en eecuelas de gladiadorer, sometidos s áura disciplina
los
ernax, -;cis. dli.ionado olrpr¡r¡¡o, .tre, .pterri. '(
d .p¡e¡¡um, op¡¿r¡¡i, c¿Jas-
ttr- sotDte^¿.¡
(
-|4- 5 _ .(
(
t

)/ 't'u ri',,t /l
.;;i, '¡crÜr' ¡¡¡cio. -i¡e, a¡t i, a¡t'turn, II) Pox¡n r¡r-rrir. .
p€rs5o, -ére!
t.¡ñiL : hcn¿e¡ zurcir; rcpar Algui.en podría decírlo. Yo
¡

I pe.ficio, -¡rc, -l-ci, 'fec' vapulo, 'irc, scr golPcodo


T: túm. lermintr: coñagulr oodrít asegurarlo. Como has si-
pn¡go, -i¡e, limPia¡ PL ARAS INVARIABLES do buen tlücípt o, el t to¿stro te t. it
\ i.edi¡o, -Ire. .¿3i, '¡cl¡m, daró rur premio. No conquistéü ü
Ceteriu¡, adv. cP., más tó. lt ciwld. Conced.amos qrn ha-
quat¡o' .Ire, qua¡6umt s¿' pidamcnte
ya sido m¡l ciud.adano, pero ol
cu¿it- Nlpeat; tu¡bat fo.ú. rd!. lu¿¡o
ruo, -ire, ¡ui, rulu¡¡l! co' re.te, adv. . árc¿; rcctiur. Árnos oo ha hecho b guerra a
§ r¡e¡, cdcr, d¿rruñba¡sc lt pdrio.
Ftc. 67._l,ab¡¿egos cott su yun-
!¿. Bronce etrusco.
I) AN^L¡Z^B Y TMDUCIR.
I. Si dixe¡o m€ndacium, meo more fece¡o'-I' C) PRETERITO PLUSCUAMPERFECIO DE SUBJUNTIVO.
Si haec imP etro abs te... satis Iructi cepero'-3. Gramát., §§ 2r:D,2lO.
Cum tu haec leges, eg o illum {o¡tasse convene'
¡o.---4. Si hunc librum legeris, laetabo¡.-5.
(f,e. I) ANALIZ^R Y TnADUcrR.
«Si architec tus domum lece-
l. Hostis urbem nost¡am cepisset, eamque delevisset.-2. Corvus vocent
1es de HammwabLl
rit domusque ruerit et dominum oppreserit, archi- ostendit stultus: quanto rectius tacuissetl-3. Utinam prudentior fuisses!-
Ftc. 66. Púqil iLescdtstnLo tectus occidetur. Si domini filius domo oPPres' 4. Polyphemus Ulixem omnesque eius socios facile vo¡avisset,-5. Utinam
Ito¡ra. Museo de las Termas
sus erit, architec ti filius occidetur; si domini bona domo mansissem !---6. Utinam ne mihi ullus fuisset unquam filius neve servi!
deleta erunt, architectus bona similia ¡ed det et domum sua P€cunia Perfi' ?. Utinam n¿ unquam natus esem !--8. Utinam cives urbi celerius succurris-
ciet.»-4. (Ley del Tdión entre los h¿b .eor.) «Qui ceciderii et occiderit e€nt!-9. Utinam ne Ho¡atius so¡orem suam inte¡fecis¡et.-10. Hannibalis
hominem occiiletur. Qui homini iniuriam Iecerit, in iuriam accipiet: {rac' milites, cum magnis itineribus defatigati essent, tamen Romanos vice¡unt.-
7. ll. Cum H¿sd¡ubalis copiae apud Metaurum a consulibus ücta€ ess€nt, se'
turam p ro fractura, oculum Pr o oculo, dentem Pro dente ¡eddet.» Si
a itibus iam
a magist ¡o laudatus eris, lili mi, valde gaudebo.-8. Pugna ped
in villam
eupplicationem dec¡evit.-I2. Cum bellum Troianum confectum esset,
erit comm issir, cum equites advenien t.-9. Cum lrumenta sécta erunt, in patriam ¡edie¡unt.-I3. Cum exercitus Romanus hostes vicisset, in
ducentur. urbe magna lsetitia erat.

II ) Por¿n EN L^ríN. Pon¡n r¡,r uríN.


La
Las oue¡las habran sido abie¡las Los enemigos habrán llegado'
cíu' El enemigo habría hui.do. Ojali le hubi¿set quzdado en casa, Ojaló hu-
d,;T,i:;"";;t" ,l""irr¡ll t uo"ot.,s' ciudadanós habréís sido cautiuados' luchod,o con m.ás oalenría, Como hubíese caí.do su jele, los enemi-
l"ií",:i ¡ii" ,ído oouo"ioilo, daremos gtacias a los dioses iv huyeron, Ilabi.endo con4uisnd,o tres ciuddes, la.s destruyeron. Como
r

Ti""L"'ú
nortales. sen dioisado a los enzmigos, aoanzaron contra ellos. Como Aridru
sido abarulonada por Teseo en una playa desierta, lue halloia

B) PNETERIII(} PERFECTO DE SUBJUNTIYO.


Gramát., §§ 207,208. VIDA RUSTICA.

Nostri maiores non si¡e causa praeponebant rusticos Romanis urbanis,


I) Axrr,tzrn Y TRADUcIR. ex u¡be in agros redigebant cives suos, quod et in pace et in bello a
l. Ne falsum testimonium dixeris; ne f¡audem fece¡is'-2' Turpia nc Romani alebantur, Non sine causa terram appellabant mat¡em. Bea-
Nemi'
ai--i",' r"if,ii-i"ir.Jl"*rit.-3. Ne cessaveris' opu§ tuum perage'--4'
-fuerint illum, qui procul negotiis pate¡na rura bobus suis arabat, existimabant.
;fi';"";:';;;'"""'j",¿","'i"- r'u"i't cuÑi' irsti'
incipiente aestate, divites Romani villas suas quotannis petunt, ruri
i,l.ll*- "".,¡^^""", sceleris vero "iio-s"
crimine, furoris, parricidii liceat carere'
procul fluminum ripis aut in ma¡is litore sitas. Pater familias, ubi ad
;.'¿r;';;;;;; prnii,. "i' a magistro' a. Patre nunquam üruDeratus yenit, yilicum vocat, rogat quid factum sit v:ni, frumenti, aliarumque
sum.-?. Cum ignis sacer "r",,t;,;';"it."ñtalel nunc puniuntur'jl' Hoc Si pluviae fuerint, videt quae per imbres fieri potuerint: oportuit enim
dubitatione confi¡maverim'
sine ulla
tt7
- 116
- -
(
YiJ:'d 't

dolia lavari, villam purgari, ster' T,iT VIDA RUSTTCA. LA CA§A DE


loras efferri, funes et cucullo' CAMPO.
"rs sarciri. Ubi haec cognita sunt'
nes Eú 6cdio de h vida trepidente dc
rationem Putat argenti -{rumenti' ciudad, los romanos ¡ñoraban la t^
¡¿¡ena del Pocos puebloe
oue. Yilico iub€t ut vendat oleum' ecntido tan hond¡ la poe§ía dc la
Jinum. frumentum, boves robustos, ralezr, cantada por Virgllio. Ias (
II .ves infirmas, lanam, Pelleo' fe¡ra' ¡ndíen ee construían un¡ oü¿
iübona en algún lugar que les permr.
Írc. ?o.-Cd¿ctís co^p.strc. lllo
ssico encont¡edo en Udine. (
menta vetera. ""t-* ""n*'.*'' 1k§€ gozar dc Ia campiña o d el m¡r.
vum morbosum. Patrem lamlli¡e o rnenor magnificencia y comodidad dc eatas uillcc dcpendíe dc la riqucra (
vendacem, non emacem esse
oPor' dcl caPricho del ducño. Muchas recce, l¡ c¡¡¡ dc c¡m po comprendí r¡mlié¡ i¡e¡- (
agricolas, es decir, una aillc rüJti¿d, reervad¡ s los escl*voe lltmili¡ ¡ustica\,
ltc.68.-Lahtic6o Y Yu td con un cultiv¿ban la fnca dirigidos por un encargado (r¡ilic¿¡). A reces sélo h¡bi¡ ,¡¿l¿ (
ca¡ro. Esccna de l¡ vendimi¿ villa non solum dom nis el y en elle se tesenaban un¿e h¡bitacio¡ca pan cl ducño y eu lemilia
is vasta stabula, et Plaus' la oiÚa rustia, las construccioner se levantatr¡n norm¡lmcnlc alredrdor de un (
servis a€diIic¡a §unt' sed etia m ium€ntis, equis'
vacc
pario. Una erpaciosa cocin¡ (cul¿na) eervía de lugar de rcunión y de trebajo.
tris ac ceteris instrumentis tecta an¡ Servi, alii ter ram aiant, alli vites aut ¡ éstá estában los baños (áal¡ea), la bodega, los cslablos de bueycs (ónIu'Iü) y (
pascit. V illa abundat Porco, hae c¡brllos (¿g¿üi¿) y a veces el gallincro. Mác lcjos, lo! gn¡e¡oc lhotrca, íraaoria\ . (
oliveta curant: bubulcus boves, pastor oves
in agris, P rata et arbor€s florent. ¡dos de estr co¡et¡ucción cst¿ban los elm¡cmc¡ míe expuc3tffr s incendio (uilla
do, agno, e allina, caseo. Vere omnia rident paja¡es, €tc. Jun¡o a la uílld, la ers. (a¡¿a) y lo¡ cobertizos prra los carros (
consP iciuntur, áPes lo floribus ),
Laetae aves in foliis canLrnt, {lores in herba P¡ra proteger las mieses hacin¡d¡s de una torm€nta imprcvista (¿¿6.10-
plaustra tr ahunt, Ping ues s€gete§ in (
mel legunt, boves iugo iuncti Pede sedu lo ). I¡¡ esc sc alojaban en ¡lcoba¡ lc.llac larniliares\ y, si cstaban enfemros,
campo videntur' Autumno horrea pa bulo et frumen to relerta erunt. Poma üúlctudilarú&; los castigados dormían en el cr¿astulum y trabajaban cn el nrlino (
Ve¡ bet {lores; igne levatur inuml y en los trabajos rnís rudos. En genetal, l¡ condición dc la tanilfu rustica
dat autumnus; {ormosa est messibus aestas. uvamP¡c t et nudo sub Pede míe dura que la de los sienos de l¿ ciudad \laniLia utbata\, El t¡¡sl¡do dc un (
hiems. Temporibus certis aturam rusticus vo de la ciudad al cempo cra congidetado como ün duro cistigo
§emina rac (
musta fluunt. Deinde agr icolae in fecundum solum I¿ vü¿, los romanos podían setiafscer su gran alición por la cazat <Yctai,
e terra manu ec scalis, legere
I)e oli\'€to oleam, qua m tangere Potes lutere, ¡idcre, hoc ¿st tio¿rc" e¡¡ una c¡eencia general. La caza prcrcntaba doe
una requería acción, ejercicio y hasta valor (tc¡atio); le o!r¿, l¡ caz¡ de
(
()portet Potius quam quatere' quod ea, (aucupium\, sólo exigía habilidad y paciencia. lae reDrtor€3 utiliz¡bsn perroa (
quae vap ulavit, marcescit nec dat tan- v¿totícos), para seguir las huellas \ínvesti6a¡e\, e ib¡n ¡rmaclos con houd¡¡
(
tum olei. Q uae manu tangi non Potue' ), cuchillos lcuher renato¡itx\ o llevaban un oetabulum; t¡mbién usaban ¡edcs
pla$e), lazog Uaqucus, pcdica\, trampas (foocc), etc. (
¡unt ita qu ti debent, ut harundine Po'
tius quarñ pertica feriantur' ne ramr (
tloceantur.
Nonnutnouam aper agros vastat ac
(
nrultos agric;las v;lnerat. Tunc vena' (
tores venábula et retia ad venationem V.-E,XPRESION DE LA ORDEN Y EE LA PROITIBICION. (
p¿rrsnt. atque canibus venstlcis feram Gramát., §§ 211.213.
(
e latebris excitant et per camPos' per VOCABULARIO
ur,,,,t".. p". silvas eam agitant Tñn- (
J"n, aprum Ierocem cingunt Fe' (
""nJ. ardent; repente monstrum suslANl¡YOS IltbEror, .i, m. el ¡ío Eb¡o perditru, -¡, -wn, perdido,
lue oculi l¡trocininrrl, -ii, n. áa¡di. ilcpratado, inlome (
ruit canumque turbam spargit Vena- í1r., -átir, l. ¿wcrd dtic retiur, -s, anrn, rcgio, rcal
t¡¡res fusiunt alii, alii acri animo stant 'tl -ó¡ie. l. adte¡- obsidio, .óni., I. as¿d¿o aimplex, -icia, rczcillo (
iu loco" feramque venabulls traiciunt
i cnsün.
oa, osslr, n. ñ¡¡a¡o
:G!É iucgo dc ozar pmpo.ilüm! -i, n, proycclo vEnaos (
1 4iopn"ión ¡le' l/ar¡ón. Catón' Ooülio' t¡r,.¡tis. f. s¿re¡i
etcéteta). -JE¡:¿t:A \ Al¡eo, .i¡e, .ii, .itum, irsc (
':::¡iYlir.J{: J
. .Áú,e. f. t¡ond,al, ebeurn, .c4e, efui, dirtor,
^DJEÍ¡VOS
Aequur, -e, -tm, (
, dulzuro i$aol;
¡urao sr!¡¡caco, ¿ra, a!¡ü, {rl;- § (
l'(t. 69.--Mo!ino isti ac'íonado psticn!, -ntis, pdcier¡t¿ turn, acoslumórar(sc)
por nn caballo is, -¡.c, f. olr¿nta (
(
ll9-
-
118
- -
I

vlolo, .ire, ñalÜata¡, ull/d' gistri haec consilia audi: «Ante omnia, sume parentis animu¡n e¡ga tuos
ior áiscipulos. Memento üe succdere in eorum locum qui tibi suos libe¡os
-::#:*::i*yr sÍi:,??,,ffi*
¿iíÍí-rro.-';", nulat' o'lto'.''í;",:i;i:T' "'
düi
PALABEAS INVANIABLBS

llinc... illinc, dc dquí... tlc


commiseru[]. T¡istis auste¡itas aut nimis comitas a te pa¡iter absit: me-
tue €nim ne (gue) iUinc odium, hinc contemptus oriatur. Saepe admo-
"
du nitioibus uüere, rarius Dsstigs. Esto minime iracundua; tamen ne ea, qua€
nulqú¡rnr ¿¡ ninSútt lugar €mendanda erunt, dissimulaveris. Praesta te in docendo simplicem ac patien-
*flrÍ.rf;Pu' ffi:'*tx?t'r',# rllrl.' seParar' disringuir
e.Áler, tSualme e ¡¿¡n. Discipulis interrogantibus libenter responde; non interrogantee pe¡con-
trre ultro. In laudando ne parcus fue¡is neve effusus. In emendando fuge
scetbit¿tem et contumeliam, quae multos a studendi proposito avertit.»-2. Ne
tansieris Hiberum; ne quid rei tibi sit cum Saguntinis. Nusquam te vestigio
moveris.-3. Ne aliena bona cupiveris,- {. Ne cum improbis amicitiam iun-
ORDENES.
leritis.-S. Cave iniuriam fece¡is.--{. C. Caesar, cave ignoscas; cave te fra'
I) Al^Llzrn f rR DUcIn' trum... mise¡eat.-?. Impius ne audeat placare donis iram deo¡um.-8. No-
lite despicere pauperes.-9. Noli me tangere.-I0. Noli ossa mea violare
(fuscripción sepulcral),-71. Nolite, agricolae, dum flat Boreas, agros arare,
12, Vilicus ne sit ambulator.-I3. Tu ne cede malis, sed contra auden-
tior ito.

ffi1*ffiñ#,-?trLq#ffffi II) Po¡¡n ¡x ¡.ltíx.


despreciéis a los mendigos. No seamos ingrolos. No lu.chéis contra
palria. No c¡uces el río. No te prdoncs a ti mismo. No ,¡abéis amis-
los malos cütdad,anos. No me toquéis, No deseéis la desgracia ajena.

i,T n#r:t*,i[{x*ilt***""'r;l¡ü':HTl1lffi;
er mo¡te nostra eripiamus
"-
-

.¡"iá;."" "lr"r^ventas legiones.-10' Nost¡¡


YENDA DE JÚPITER.
Romani rnultos tleos mult asque deas summa pietate coluerunt, sed Ioverh
Qua re seceáant im¡robi,
secer-
vitia in oculis habeamus. , ,,"rg.;';n;.-ii. tut9, sece-rnantur a nobi§;
atque patrem deorum hominumque sestimabant. Itaque magnum teni-
nant se a bonis, unum '" """- Ligt"g;ii Cras petito' nunc abi-13' Regio in Capitolio Iovi Optimo Maximo dedicaverunt.
rlesinant insidiari domi suae "o"t'li
l-iZ' Primi dei U¡anus (el Cíelo) et Gaia (la líerra) fuerunt. Titanes, eorunr
s-ummum ius habento'
imoerio duo sunto iique "onart""- "pp.ll*to¡, -iiiti"" Ignoscito saepe alteri' , pat¡i bellum intulerunt, Unus ex his, Saturnus, Uranum regno expo
ne;ini Darento, illis salus ptP"tt "'?t:;;;;
LJ"'-r+' vit atque Rheam (Rea o Cibelcs) sororem uxo¡em duxit. DeinCe vc-
E"üt'' báni semperque of{icio servitote' rilus oe (temiendo gze) liberi eum quoque regno
;ffi11"fi';úl".fl5: "Lq'i t, eos inlantes vorabat. Sed, cum Iuppiter
ll r ¡¡
PoNER r.ltí¡r' Lm esset, Rhea mater feroci coniugi saxum lin-
involutum pro infante praebuit filiumque in
Ayud.a!a-.!9s¿:'e'o"-id*;,?¿il'"::h"fr:##.i:;,X';:'"#;";"I' la C¡eta abdidit. Ibi capra Amalthea eum sua
'i;:'';Í:ll,',uí:,!i,:"r:;;"';'fri';i;;'.\;;;;;;"dit;s"nt":'"¡bu"'' aluit. Quodam die Iuppiter ludens alte¡um
u Amaltheae lregit. Magnum dolorem susce-
\ i¡ios, escriIid. puer, sed Nmy¡ha, Melissa nomine, statim vul-
saüavit. Postea Iuppiter, mundi rex factus, hu-
PROHIBICToNES.
rR^DUCIR
i beneficii memor, uber atque lertile hunc cor-
lecit atque- mise¡ico¡di nymphae dono dedit.
I) AN^LIZAR Y
¿
) u omnibus donis opibusque statim impleba-
l. (Conseios dc Quintiliu$
¡luoties optabat Melissa. Inde cornu copiae dic-
a los musaros.\ Tu' qui d¡scrPÚl .est.
mt
los ductu¡us es, clsrissimi
{
d Ftc. 72.-La Io¡¡¿na. Roma
l:: l];"i::;i 3if,i"!"1ü' { Mus€o Vaticano.
¡a¿tes. Friso del altar-de ¿cus I
" en Pérgamo. Berlín MÚs'o' I
-tzt-
(

e::-r.
Saturnus a Iove e
caelo expulsus ect atque i¡ lh:! .t !_!y*, protesían, respecrivamenre. tss
flores y los
Latio latuit, ibique regnavit. Tunc exstitit in terris
illa aetas aurea a po€,is tam saepe celebrata. Tünc
FiüÍü¡:{" *ü;1,*'l;l*"i,,ru#";i:{i
-rli" 'col,,r-,lj. ;
rr¡reter
iff,H*gl T.,,T, de un ¡o.¡." á ¿o t
homines beati vivebant et, sicut cecinit Ovidius
tll, poeta, «nondum praecipites cingebant oppid& Ios.
- llr sae; non galeae, non ensis (e.rpoda) erant... Ver
erat aeternüm... fruges tellus inarata (sin crcr)
I ferebat,. Sed Titanes Iovis imperium nol accc.
I
pe¡unt regnumque eius vi occupare statuerunt. Om.
nes erant magnitudine corporis viribusque insig-
t nes, Montes igitur in monies imponere coeperunt I

et:ncaelum ascenderunt. Sed in terrae cave¡¡is


labo¡abant Cyclopes, Iovis amici fideles. Ibi quo-
que habitabant Gigantes tree, quinquaginta capiti.
bus et brachiis centum praediti. Ob his Iuppiter
¡uxllium oravit atque omnes in{enso animo adve¡..
sus Titanes conflixerunt. Atrox certamen o¡tum €§t.
trrc. ;3.'-Rea ent¡esd a Saru.- Clamor te¡¡ibilis auditur atque strepitus horridur
cn u^ terram compl€t caelumque ipsum -concutit. Tela Ftc. ?4- lúpitc¡ de Ot¡
"" '"' e:1:", '¡uucl'a
noma 'irrg"rr'tiu, li. Rom¡. V¡ticano.
utrimque volant au*uqo" altis de montibus ^
'x¡nat'
r.evulsa. in proelio magna vi omnes in hostes coniciunt. At Iuppiter, aummo
de Olympo fulmina, quae Cyclopes ei fecerant, cum maximo fragore demittere
coepit. Tum vero ardens uritur teüus fervetque immensum mare; terra Iur-
ditus movetur ruitque totum de culmine caelum, Diu tam€n anceps proelium
YI.,-INPINITIVO.
{uit. nam utrimque pari ardore pugnabatur. Tandem Titanes, alii ab ipo Gramát.. §§ 214.221.
Iove perculsi, concidunt; alii densissimo lumo oppressi, suffocantur; reliquor
victos vinctosque in hiantem terram praecipitavit Iuppiter. Tunc omnes Olympi VOCABULARIO
incolae Iovi paruerunt totumque caelum orbemque terraruh summa cum sa.
¡ricrr!ir Iuppiter regere coepit. . SUSTANTIVOS
\uor. nui, loc¡ru¡ ¡um-
i tio, -ánie, f. lison¡a habla¡, deci¡
LOS DIOSES. Aegr6ro, -i ¡ubcr io liber). -bEir r"
l ta. .6rum, n. pl. e/
[¡r; ronranos de los primeros tiempos scntian un profundo respeto por sus diolo, Iibirnm esr¡, asrada.
nacionales. Ado¡¡ban como divinidades a laa Iuerzas quc influían en su vida, et dech,
.E*, .¡r6"i.
.Snolu¡n- matü!o. -irc, oprer¿.d¡(
las que regían el nacimiento, la muerte, la prosperidad y la ruine de sus hoSares, & s. )
ius campos y rebaños o de la comunidad politica de que lormaban p¡rte. AI ptincipb ¡nereo (r), -ui, .it¡m. a¿.
.i, nr. P¡oreo (dios) compello, -ire. aóordar
tenríun individualiza¡ y personificar estas lue¡¿as invisiblee; no poseíen, por t¡¡tto! cou.i8o, ,ére, -rexi,
inrágenes de su¡ dioscs y los rcpresenteban por medio de eímbolos: una lanze, lor -rec- oportet, -uit, impers. .oa.
ejemplo. represenrabe ¡ Manc. Dcl contscto con otras civilizaciones (etrBcos, gri.go6
ltm, ende¡eza¡. co¡teet¡
d€f €tiscor, .i¡e, -fe¡¡Iu¡ perturbo, .i¡e, pe¡l¿rá¿¡
etcétera) sur8ieron las repreeentacioriee humanas de los dioses. Erigieron templos, ¡ña' al¡rn. cansarse; estdr ldt;-
Cieron nuevas divinidades y transformaron o fundieron con ástas l¡s shtiguas. Por pmfusio, -é¡e, -f nÁ. hui¡
r'n época.histórica los dimes ¡omanos coinciden, en sus rasgos esenciales, con 1o: cado pud€o, .¡ri. auetgonzüse;
edoceo, -€¡e, docui, doc.
rlioses de Ia MitologÍa griega, lur¡. elseña¡. inst¡Li¡ t¡npefa,t clar le¡Íüenza
No obstante, pe¡sis.ieron, b¡en dile¡enciadlr, algunas divinidadcs itálicas, .nti., ir¡J¿¿rc,o reféro, .fere, ,ri¡¡i, -li.
incip'o, .é¡e. .cepi, <€p- ttlm, danlaer; relerir:
trrre'ares ¡lel hoga¡ y de los campos. Ianus, la¡o, es el dios de la puerta de la (con ¡lm), inde-
lianua), co¡ doble ce¡a (como las puertae); su templo sólo se cerraba en tientpo le. n.caaio, ineui- - tum. .ar€,
rntlo.
empezar, emprculer
paz- Saturnus er¡ el dios de l¿s simie¡¡es y de Ia tierr¡ fértil; la leyenda contabs sopla¡: tocat .¡rpicor, .¡ri, rojpe.ri¿¡
lic€t. -cui¡, .itE¡¡r e¡t. im- olo¡i ut¡, l!![s aum. .ón
expulsado del cielo por su hijo Júpiter, habia sido rey e¡ el La¡io, dando origen a .icis, ¡¿gaz, asudo perFonal, e$¿á pe¡mitido;
Edad de Oro. revivida cada año du¡an te las fiest¡a S¡turn¡les. Consus (de AbL seruirse de, asa¡
a, !?nal, ¿n ue¡ta
tmrddrt e¡a (l ¡roteclor dc l¡s coscchas y se lc honraba cn lss liesirs C vercor, .iri. .ilu¡ ¡¡m
rasp?tat ; teme¡ ; rcne.ot

t22
- - -t23_
I

I) INFINITIVO SUJETO O COMPLEMEN. te€tas m^agi8tratui maxima permittitur. bellum ge.


TO DE OTNO YERBO. rcre.-zO.- Meque... hoc ipsum nihil sgere... ác-
G¡amát., §§ 217.218. lfr;tal.-2l. Nostrum istud üvere trish.:22. Sunt
qr¡i.dicant nüil interesse inler optime valere et gra-
I. P¡sestat mori quam cedere.-2. Accipere vlssrfn€ aegrotare. | "'l)
quam facere praestat iniu¡i¿m.-3. Fo¡tis animi
est non p€rturbari in rebus adversis.--4. Oportet
,r,
legibus obtemperare.-5. Incipere non licet id quod IIr) InFIMTTYo usDo coN YALOn DE F
perlici non potest.--{, Facinus est vincir€ c;vem,- FORMA PERSONAL
7. Er¡are humanum est.---8. Dulce et decorum eet
pro patria mori.-9. Melius est a sapiente corrigi
Gramática, § 221. r
7
guam stultorum adulatione decipi.-I0. Praete¡ite . l. Rex primo nihil metuere, nihil suspicari; I
¡rrutare non possumus.-Il. Vincere scie, Hanni-
bal, victoria uti nescis.-12. Avaritia superbiam,
dies unus, alter, plures, ... non ¡efer¡i
b¡um.-2. Interea Catilina in prima acie versari,
candela- !
o
crudelitatem, deos neglegere, omnia venialia ha- ' laborantibus succu¡¡e¡e, omnia 'providere, multum
bere edocuit.-l3. Incipe, parve puer, risu cog- ipse pugnare, saepe hostem feri¡e.-3, Repente om §
noscere matreo.-I4. Quod le.cerunt homines tem- nes tristitia invasit: festinare, trepidare, neque loco
lrc',-.r1rp"", pus delere solet'-I5' Catonis o¡ationis legi desi- aeque homini cuiquam sa tis credere,---4. A Diodoro
"*r¿" ^
el't¡o¡o. tae sunt.-I6, Si amari cupis, ama.-17. Aut pro- er€pta sibi vasa... diceba t; rninita rl abse¡ti Diodo- F¡c. 76.-C¿be¡a de luo
desee volunt aut delectare poetae.-I8, Helvetiie ro; vociferat palam; lacrimas inteidum iix tenerei
erat in animo iter per provinciam facere.-l9, Sta- 5. Signum dat ur s magistro: statim discipuli e ludo egre,,r, currere, salire,
tuit Senatus bellum infe¡¡e.-20. Galli consilium ceperunt ex urbe pro. omnibus modis ludere.-,6. O ccupata sunt cast¡a hostium: tunc alii fulere,
fugere.-Zl. Caesar matu¡avit ab urbe proficisci.-22. Proteus pecus egit alii occidi, alii capi .-7. Romae Catilina consulibus ineidias. tendere, incendia
altos visere montes.-23. Tristitiam et metus t¡adam proteryis in ma¡e C¡e. caedesq ue parare, dies n octesq ue festinare, nec vigiliie nec labore fati garl.
ticum po are ventis.-24. Cupiebat Caesar clemens vide¡i.-2S. Volo et esse h aec posse fe¡¡e !--9. Mene incepto desisüere victam? 9. Tantam
et haberi gratus.-2ó. Pudet me ignavum es.se.-27. Mendacem esse turpe negliginter agere!
est.-28. Impune quae lubet facerg id est ¡€gem esse.-29. Contentum esse
rebus suis nraximae sunt divitiae:-30. Illis timidis et ignavis licet esse, yobie H¡uro r Iuro.
necesse est fortibus vi¡is esse. _ Iunonem cano, in aureo solio _sedentem, immortalem reginam, Iovisque
iororem.uxoremque. quam omnes dii per Olynrpum t
üente fulminibus. ".or""il"rrn'f""" g"r.
I¡) INFINITIVO COMPLEMENTO DE SUSTANTIYOS O DE ADJE.
i
TIVOS. INFINITIVO SUSTA¡ITTVADIO, L¡y¡t»r ¡r MtxERvA.
tlramát.. §§ 219, 22O. E capite quondam vehementer labo¡abat I uppiter. Cur4 tantum dolo¡em
x tole¡are posset. Vulcanum filium ad se v ocavit: «Acutissimam tuam s€cu-
l. Miroque incensum pectus amore compellare virum et casus cogno§' fili mi, inguit, in caput meum deice atque uno ictu lrontem mihi aperr.»
cere tantos.-2, Culpam occidisse illum,-3, Sagax futura videre.--4. Fo¡s anus, non sine al rqua mora, paternis iussis quamvis invitus parui
rivo dare nomen idoneus.-S. Quid meruere boyes, animal natum tolerare t, Tum
e capite proruit pulcherr lma vl rgo et omnibus armis instructa: cass¡-
labo¡es. -{. Pa¡atus novum iter ten¡ptare.-I. Boni... tu calamos in{lare..., auream in capite gerit; agitat in dextra acutam hastam cla rumque clipeum
ego dicere ve¡sus.--{. Avidi committe¡e pugnam.-9. Dies felix ponere vi- sinist¡a tenet. O bstipuere om¡es dei, tanto miraculo perculsi, Terra sonuit
tem.-10. Sum defessus quaerere.-I1. Dignus cantari.-l2. Invidere non ca- que est ma¡e, dum puella ab hume¡is suis diy ina a¡ma tolleret. Sic
dit in sapientenr.-I3. Er¡a¡e humanum est, sed in er¡ore perseve¡are insi- ¡eqta est lov:6 lilia, dea bellatrix, Minerva.. Sed quamquam yirtute
pientis.-l4. Melius est habere quam habuisse; melius est flevisse quan erat
ri, qb omni crudelitate abhor¡ebat Mi nerva. Nihil ei crudelius invi-
fle¡e.-l5. Quos omnes eadem cupere, eadem odisse, eadem metuere jn unum videbatur, quam in hostem victum saeyi¡e.
coegit.-16. Hic vereri p€rdidit.-l?. Ego amo hanc :: at ego esse ( :edere) ,non solum rebus bellicis, sed etiam paci s artibus praeerat. Olim in
et vivere.-I8. Loquor de docto homine, cui vive¡e est cogitare,-19. Ea po- ica, haud procul a mari, condi tüm ¿¡at noyum oppidum. Duo numiua,

124
- - -t25_
(

i ...
tl
3 Mine¡va et Neptunus, munilicentia gua incola¡u¡r C¡oitolio. Su ave predilecta es el ganso o- el- pavo real, símbol,o
pietatem me¡ere cupiebant atque novae urbi guum f]-la prim¡vet¡. Dio nombre a un mes: I¿n¡üJ.
-- I-r diorr Mina¡r, (ltc¡ca) no ¡p¡recc en la rcligióo roma'
t imponere nomen. Inde inter eos magna contentio
lr i¡imducción dc la lrísde d€l Capitoüo, por imiteción
L'e
exorta est. Ceteros deos arbítros adhibuerunt. [¿r jI"; hiltt
t" r¡u¿, ztieza Zeos-Hcra.Ate¡ca. Según la lcyend¡, ee un¡
ce¡taminis fuit: «Is victor erit, qui hominibus me-
lius munus dederit». Acepta condicione, signo dato, ^-lon¡¿ción
.Ii-ir"i¡
del propio Júpiter, de cuya cabeza, ücndide por
de Vulcano, nació completamentc armada. Miner¡a es,
rt i
Neptunus prior t¡idente a¡dua saxa percusit. Sta-
tim e saxis discissis fons aquae salsae emicuit atque
i,,¿.. cl peneamicnto dc Júpiter, el relámpago que brota dc cu
I"rr"ccio. t¡ inteligencia del dios supremo, quc la ücvabe en
i, c¡bá antes de n¡cer. [¡ lcyenda repreeenta probeblcmen-
ir,
't"
acer equus prosiluit, bellicae virtutis signum. Mi. ii cl pod.r luminoeo dcl rayo hendicndo l¡s nub... En Crc.
nerva deinde hastae ictu te¡¡am fidit subitoque in r, re ci.ía que Atene¡ h¡bí¡ surgido de una nubc hcndida por
auras surrexit olea, lrondibus €t bac:s onusta, quae la.
---Lomo diosa de la guerra, ayuda a au p¿d¡e cn la luch¡
pacem ubertat€mque hominibus portendebat. Tum
dei Minervae praemium tribuerunt. Itaque Minerva, ¿o¡tra los Titanca, mat¡ndo en ella a Encédalo. M¡l¡ tam'
iién e la Cotgona M"dus¡ y coloc¡ cn 3u ¿scuudo le c.bcz¡
C¡aece dicta «Athena", urbi nAthenisu nomen suum ,1. áta, cuyr mirada de fuego pctrifcaba a loe ¡dv.Érrios,
imposuit, atque arx, in summo colle exstructa, ei ab conro el rayo atutde ¡ mata a los homb¡cg. Pc¡o ru Yalor nó
Atheniensibue sac¡ata est. ¿¡ ir¡cflerivo y futioso, como el de Mane, eino ¡ercno, c¡lculedo
Eadem dea feminas docuit lanilicium et artem . intcliS¿nt€.
E6 trmbién dioea d¡ l¡ psz y pIoleclors dc la* rttcr y dc las
illam, qua teuui filo texuntur molles vestes et deli. ci.nciá!. Introduc€, en pugri con Neptuno. el olivo, cuyae ramar
Fro. 77.-.I¿¿o. Roms. cate acu pinguntur. Athenis, quinto quoque anno, ¡o¡ cl ¡ím[olo de su caráct¿r pací6co. Favo¡ecía Ia indrptria, F tc. ?9.-ltcnca Pa¡t¿ttos. (
Musco To¡lo¡i¡. jbrc todo l¡ te¡til y ers reconocido como incoopürable teí¿do¡a S€8ún Fidias. r{tenas.'Mu5co
i¡ honorem deae pompa ducebatur. Ex tota G¡ae- oor tods! ls3 mujeres, discípulas suyas, como lo prucba la lcyen. N¿cional. (-
cia ingens multitudo concurrebat. Puellae Athenienses peplum deae sacrum ¡r de AracnÉ, joven a la que convirtió en araña, por haber
in eius sacra¡ium Panathenaicis de{erebant. d¡do comD.tir con ella en e¡tc ¡rlc. Er¿ vene¡¡da eob¡c todo en (
Atco¡¡, cuy¡ rt¡ópolis lc eataba coaea¡iada. En sú honor ¡c celcb¡ab¡n las fest¡e P¡' (
JTJNO Y IIINEBVA. ¡.tcDc¡q dur¡ntc lag cu¡lcs se lc olrecí¡ en su tcmplo, cl Pertenón, un peplos nuevo.
y rcy del El écqftor Fidi¡s creó su imrgc¡ idcal: ,ltcn¿a Patutos, Atctea P¡ómacos, Aacneo (
Júpi¡€r, ordcr¡do¡ del caos mundo l,,Jnría. Sn ¡ve girnb6icc cre l¡ lcchuza. coya minda treepasa las t¡hicblas de ln noche.
.le los dimes y dc los hombrca cr¡ ¡cnc¡¡do como la intcligcncia la oscurid¡d de las cosas. (
I
., Roma, en cl Capitolio, eD un templo r g¡í
fico. companido por 3u cslrcs!, Juno, y su hiia (
predilecla, Miñerve. Su É¿cerdotc particular cra (
cl lbnen Diali¡. Lr espos! dc éote, le llami¡ict, )
r,d, ¡ su ycz, l¡ sacerdotis¡ dc Juno. XXXVII.-LOS PANTICIPIOS. (
Juno (Hera), hija de Satumo (C¡ooos) y de
Riea, hermana y esposa de Júpiter, c¡mp¡¡te Gramática, §§ 222-227.
(
.oh ésle la raajesrad y el podcr. Esencielmente, (
l
r.presenla la sagrada mieión del matrimonio, cu- VOCABULARIO
t¡ tutel¡ esume, y es el prototipo y la defensora (
,;E la muier,particulermenle coÍro €sposa y ma . SU§TANTIVOS liquidu¡, .a, -$a, líqui¿o; lurtl. asen¿¿r: ctlor ale
,i,e. Como esposa de Júpiter y ¡eina consorte del límp,lo, claro (
Climpo. recibe el nomb¡e de luno Rcgina y zus ) Dclcc¡u¡ (di-). -u¡. m.
profürus, -a, -rlrn, pródigo c¡ndro, .ui, €sdr cd¡¿aratc
atributos son €l cet¡o y l¡ diaderna. Como pro- el.ccción ; r.cluum¿enlo (
tim€ns, .nlb, aJ¿¡r¿do cin6o. .érc, .xi, {lr¡mr ¡o-
t.ctora dcl anxrr enta€ los esposos, se Ia repre. fotrna, .ee, I. lo¡na, ligu¡o
linrer, .tri!, l. ba¡ca, hncha
iimidü!, 'i, tímido, micdoso
renla con u¡ velo, símbolo de la despog¡da, y uns ton.oriuÉ (coher), no.,rr'¿ collineo, .i:e, ¿dr ¿n eL
E.ienada; su hijo Marte nació el primero de mar- hr, l8c¡., l. l¿., de ba¡bero (
zo, fecha €n quc les matrouas cclebrab¿n en ¡u 0lympur, -i. m. el Olímpo coniungo,.ér€, -Dxi,
ho¡o¡ las fi€§tae t[d¡ona¿ia o fie¡tas de l¡s m¡. pcrpeucl, .6rum, m. pl. .I,,clú,,,, ¡uñaar, rcwi¡, (
dres a l¡s que p¡ote8e colrlo lu¡o Prouth y pnlvtr, .Irie, m, pobto, arc- (
lu¡o Luti¡a. Como selvedora, lleva el nombrc de Adu¡o, .ére, -u6si, .u.tum, depcllo, -ére, -püü, .pol-
Sosp¿r¿ y, co¡no conacicra, cl dc Mouu, bajo chamu-ccar; tos¿ar l¡m. ¡cchaza¡, dleia¡ (
cuya advocaciól tcoía un templo p¡opio en el .ollicltüdo, .lñi., f. üq¿ie- appero, -ére, -peti(v)i, di¡pello, -E¡e, -püli, -pul-
,t¿ (
-pellll[lm. dpcl.cer ; a¿.r- .wÍt, ¿ült¿¡ sar, díti,Ú't
Frc. ?8.-ltenea pnsatioa. Ate.
li l AD'ETIVO§
di¡p6no, -órc, .po¡ul, .po- I (
nas. Museo de la Acrópolis.
Exrcrur, .r. ¿olmt crtro¡- atlrirror, -iri, juzgar, crccr citu;m, dispcner, orderwr
a¡¡enrior, -iri, .cer.i, .r€n. f¡c¡do, ¡echína¡ los dic¡tcs (
.(
-126- -t27- (
(
,

nrncircor, ntcto! lr¡.q, 6iuius, auspiciis neglectis, apud Trasumennum cecidit. Erercitu ad T¡asu-
¡rDor -¿rc, .ol, -i¡¡m, ,¿- mennum victo reliquisque militibus lugatis, cum, incalescente sole, dispulsa
mi¡ ; latenta¡, dcplo¡a¡ obteacr, halht, cncottlta¡
l.c¡lo., .¡ri, d¿¡Po¡dr populo¡, -iri, saquco, tlc- ¡ebula aperuisset diem, tum, liquida iam luce, montes campique perditas res
lnc¡lc¡co, -irc' <dui, c¿' stratamque Homanam aciem ostende¡unt, Itaque fugientes, tribuno duce, ci-
lentar, otcndcr obtrunco, -i¡e, d¿tollq¡
irllc.tor, -iri' P.rr.8¿¡¡ trano, -ire, Üuzat o ,to¿o lati$imo agrnine, hostibus ignorantibus, evaserunt. Sed postero die, hostium
mo¡o¡, -irl, ilctcnc¡(se\ vcxo, 'iie, aro¡ñeú¿,¡, rn- cquitstu minitante, fsme consumpti, Carüaginiensibus se dediderunt.-7. Ce-
ia, le;iüer con{ecto dilectu, t¡ibus ante actam hiemem et constitutis et adductis
legionibus, duplicatoque ea¡um coho¡tium numero, quae amiserat, Caesar ad
I) Vrlon nottIn,u. ho-stes magr¡¡s itineribus contendit.-8. Saturno reBq homines beati yiyebant.
I. Et oraeterita et fulura delectant nos'-2' Mul- p. Te praetore, populi Romani classis a piratis victa €st.-10. Caesar explo-
tae bestiae ins€ctante§ . depellunt.-3' Ut omittam ¡atis regionibus. albente caelo, omnes copias cast¡is educit.-ll. Quaenam
levltatem temere as§entientium.--4. Audentes fo¡' ,ollicitudo vexaret impios, sublato suppliciorum metu?-I2. Perditis rebus
tuna iuvat,-S. Ouo distet . timens a timido postea omnibus, tamen ipsa virtus s€ suste[tare potest.-I3. Utpote capta urbe,
dicam.--6' Male- parta, male dilabuntu¡'-?' Bene [ostri tutius populabantur.- 14, Maximas virtutes omnes iace¡e necesse est,
Iacta male locata male facta arbitror.-S Navigan' goluptate dominante.-I5. Videmus civitates ita in campis patentibus consti-
tibus moveri videntur ea quae stant.-9' Nimium iutas, ut, deEciente auxilio locorum, srte tamen et op€re redderentu¡ invictae.
lonsa D¡op€¡anti omnis mora est.-10. Lucius Cati'
lina" alieni appetens, sui profusus fuit.-lI' Sequere Vu,rus, Mrnrr, MencunIo.
Í'tc q0.-Ma¡te (Area Ludovi- ,ir- ""or"rie. ad virtuüm.-l2. Pisistratus Home' , Mars bello et armis praesid€bat. Yenus autem inter omnes deas forma in-
si), Rom¡. Mu¡eo .¡ iiLro", unt"" confusos. in ordine disposuit'
Nacion¡1.
rigni praestabat. Cum dea nata esL Z.ephyri eam per aquam molli in spuma
¡rlerunt. Maris in litore Ho¡ae deam gummo honore acceperunt atque in
II) P^RTrcIPIo coNcEnr^Do. tapite deae coronam auream posue¡unt monilibusque aureis eam ornaverunt.
l. Homini nihil agenti dies est longus.-2' Cons¡l host€s flumen transgrc' háe, cum Venerem vesle pulchra vesliissent Horae, deam ad Immo¡tales du-
dientes sssrcssus est.-3' Aristidem, expulsum palriae, exterae gente§ recePe' i Vene¡em ut deam salutaverunt, Omnes admi¡abantur formam vio.
.rli.-¿."ñr--¡".iatus auoa proelium commisit'i. In Ollmpo sedet Iuppiter' ae deae. Venerem aves candidae curru volucri Per aera trabunt, or-
.riiur. "iJ"".--¡. Homini laboranti dei favent'-7' Hosti vulnerato b¿¡- ter¡arum pulcherrima dea continuo peragrat. Ven us enim et frlius
;;;i-;;.- pu.""u"nt.-4. Magistro imperanti d-iTiPuli Graecia o, amoris deus, teÍeriores faciunt hominum animos. Iovis iussu Yenus
.parent'-9'
Ro.l. victricem ipsa Lpit'-ld. Scipioni io Afrióam advenienti Ma' Vulcano nupsit.
""rt"
;trl..^ ;; 'f
irn * i,.- t t. ,heniensibus viais'Lyaander triginta. tyrannos.im' Mercurius, Iovis frlius, nuntius deo¡um est. Patris Iovis imperio paret.
oosuir.-\2."orHannibal laudatos Tarentinos oneratosque ingentlbus Promlssu ille aliquod nuntium ei committit, primum pedibus
á".r. *¿¡t" i*.it-13' Pu.pro"i aut viribus confisi tranare contende¡utrt aur€a nectit, quae sublimen alis, sive supra aequo-
iir"¡¡r" itt"rtis sibi salutem rePPererunt' In his fuit Ariovistus' - qui Eeu terram rapido pariter cum llamine portant, Tum
..i .
"íi d"lig"t"* ad ripam nactus La profugit; reliquos omnes equitatu capitr hac animas ille ovocat Orco pallentes, alias
"""i""i". nost¡-i interfecerunt.-14. Hannibal, Italiam linquens, revocatus a
consecuti tristia Ta¡tara mittit, dat somnos adimitque, et oculos
lrendens gemensque navem asoc¡rdit'-15' Miles --quidam Ro' claudit. Illa virga fretus agit ventos et tu¡bida nu-
"irilu. "uir,
*un* Jt.rn"""it Arch'ímeclem attente in pulvere formas de'scribentem'-I6' tranal. ).
Dionvsirrs- cultros metuens tonsorios, candinti carbone sibi ba¡bam adu¡e' Iam a puero sui ingenii multa exempla dedit. Mercu-
,
ñri-ii.'lur- "xe."itu- contemno, collectum ex senibus desperatis'-18' infans in cunabulis iacebat. Sed mox inde desiliens,
ó;i. ;'q;i;;r;; di". i"*1"*, non aliquando colliniet?-19' Siculi uni' speluncae transit. Testudinem invenit lente pedibus
;;t ;;;;;. 6dem, quam habent spectatam iam et cognitsm, confugiunt' antcm. Eum necavit septemque chordas ovium in
re cavo testudinis tendit. Cithara sub manu parva
III r PARTIctPIo ABsoLUTo.
iter sonuit, dum pulchre canebat deus.
llo ipso die, cum sol occidebat in magnum Oceanum
1. Tro a caPta, Graeci domum redierunt.-2. Nullo hoste prohibente aut equi6 et curru, Me¡curius ad montes umbrosos ¿dve-
iter morante incolumem... legionem in Allobroges perduxit.-3. Urbe deleta, \
ho.t". di.""rs".un-t.i 4' Dariá victo, Alexander-ma-grram Asiae Pa¡tem sub€' Frc. 81.-r¿ dios Ma¡te. \elín- ?
git. .S. X"t*"". Tlrermopylis exPugnatis, protinus A-thenas contendit'-6 F18' quez. Museo del P¡ado.

129
-t28- - t')
(
(
I
.(,(
I nit, ubi deorum immo¡talium boves pasceban. E o .r".", ¡ínbob del gcrio conquht¡dot de Rom¡. E¡¡ i¡roc¡do c¡ l¡¡ b¡¡[¡¡, y
I tu¡. Tunc Mercurius quinquaginta boves Apolli. ! i io ,o.1.. ec otorgaben l¡¡ ¡ccompcn¡e¡
'3 milir¡¡cr. Su comlnñc¡¡ c¡ Bcl,onr. y coD (
I nis ab armento ave¡tit, eosque p€r locum a¡e¡o. ]lortaco coDglarl€mcnte Deir¡o¡ (cl prvor), Foboe (el micdo) y l¡ dio¡¡ Di¡co¡di¡.
: sum caudis traxit. Multos montes umbrosos va. E i- .q+* le-consagraron cl lobo y el rtcus Mutius. Sc lc rcprcacnta ¡cncrelmeatc :(
I , llesque sono¡as et campos floridos t¡ansiit cum *jG tt*,fff r*',T1. J¿r¡,., ,
de la ninra Meis, nació én un. s¡ur. dcl r¡o!& ciLoc
(
praeda Mercurius. Tandem ad Alpheum fluvium lrrr¡di¡). Originariamente fue dioa protector dc pa¡to¡c¡ y guí¡ dc camiDa¡lc& Por (

G li._. I* encr,r"ijrdas estaban ado¡nedas con imigcncr ¡uy¡6, ll¡mrda! Hcrocq ¡omb¡c
boves Apollinis egit. Inde ¡ursus ad Arc¡diae iD riqucza coaeislír cecaci¡l¡c¡lc cn geaado y
I.'"o ¿el di.ns. Como primitiv¡mc¡lc la (pcc¿r, (
montes properavit. Accu¡¡it autem A¡ollo iratus, ü fi"-.r¡ el elemento principal de c¡mbio pccunü), Mcrcurio fuo vencredo com (
At Mercurius verbis dolosis: «Cur boves, inqui¡, f ii* ¡-r""to. del comercio, por lo quc deepuéc llevó coEo dribuio l¡ bol¡¡ dcl di¡cro.
guse¡ens huc venisti? Non vidi neque audivi. l-, {, civado de pastor y camin¡nte 8e tramlotúó €n el c¡ducto' v¡¡itr Elgica quc (
S,- ii.o"ni la lonuna y descubre teao¡o¡ ocuhoa, €¡puh¡ndo loa dregoncr o la¡pianta. (
Heri natus sum. Molles vero mihi eunt adhuc m ;;; l¡l: cugrodian y que quedan cn¡oacados en clla. Cor¡o caminantc infrtlgrblc llcva
pedes, at aspera est ter¡a. Tamen non decepit M li p"r^^ (eombrero de vi¡ie) y, como pruebr de su rapidez, au calzedo va ptovieto (
I
Apollinem, §tatimque eum adduxit in Olympum *
I
#' it*1"0". ¡obedo los bueyes que gua¡debd Apolo le convirtió cn prolotipo dc l, (
B,rruci¡ y habilidad y en dios protcctor de los ladronee. SG le ¡t¡ibuy. l¡ invención dc
I
ad patrem Iovem. Iuppiter tonans eum interroL
gavit, s€d, negante puero, ambos quaerere boves ff il zrrpoñ" y de la lira. Como cs cl guía de loe c¡minos descono€idos, conducc lae (
i iussit. Cum ad Alpheum amnem venissent, Mer- * in., , loe I¡liernos y airve dc mensaicro a loe diecs. (
.:.¡{¡fll }á A ¡u culto como dios de lor paslores se e¡ocia cl de eu hijo Pen, quc(pínico)-e vcccs
curius in saxo insidens ciüsram sumpsit et eua- E ¿¡p".o rebaños o ciétcitoe inrpi¡á;dole un tcrror inciplicsble c irrairtible (
l tc. &2.-Me¡cu¡io. B¡once viter eá lusit. .Quis donum hoc tibi dedit?» di- (
¡le Juan dc Bolo¡i¡, xit Apollo. «Quis docuit te divinum cantum?»
floreuci¡. «Mi frater», respondit Mercurius, «citharam pul- (
sa, tibi ego dabo hanc atque dooebo te quoque carmina pulcherrimar. (
Sic locutus, €am fratri dedit. Accepit donum Apollo redieruntque ambo ad
XXXVIII,-GERUNDIO Y GERUNDTVO.
(
Olympum amici. G¡amática, §§ 228-23I.
(
VOCABULARIO (
VENUS. MARTE. MEBCURIO. (
Venus fue en u¡r ptincipio e¡ Rom¡ una diosa ptotcctora de campoe y jardincr, cl §usrANllvos ADJETIVOS Y P¡ONOMB¡ES dem f t o, .érc, .me¡¡ul,
¡ímbolo de l¡ Nstüral€¿¡ y de la primavcra. Ml¡ t¡rd¿, cu¡¡do loa romano¡ conocic¡o¡ -mecsüñ, ¡ccolectar; sc- (
Acqüor, iri., llar*ra; mor Flasirio¡u¡, -¡, -rrn, d¿!,
el culto griego dc Af¡odit¡, ¡ t¡¡vé¡ del .eútua¡io del mgntc Erix, en Sicili¡, du¡¡ntc otcid¡, -ae, l- cigor¡a 8df (
la primera Guerra Púnica, Venus se asimiló ¡ la diose griega de la bellez¡ y dcl ¡r¡ot, nonnullur, .a, -rrra, aljuno dor¡¡io, .i¡e, do¡m¡i
y en lo sucesivo revfutió este cerícte¡. L¿g Romanos l¡ considera¡on m¡dre ( /¿¡¿¡ cl¡ritido, 'ini¡, f. á¡illo incito, .ir.e, incils¡ (
C¿nctrh) d¿ ¡u héroc nacion¡l Eneaq y rclacioneron su culto con el dc M¡¡t¿, p¡drc
.rríitiúm, -ii, ¡. comicio ¡ndico, .¿re, .dixi, Jiclúm,
(h¡gar); pl. cornicios (
de Rómulo, con lo que smb¡s divinid¡des preidie¡oú los orígenes y los dc¡tino¡ dc cma, cr¡¡É!, D. detn¿
v&Bo5 cont¡ocar; dech¡a¡
Roma. Por se¡ madrc de Encas, cuyo hijo Iulus fué considerado como lundador dc neto, -ire, nadar
r¡n¡ de las f¡milias más poderosas y nobles, l¡ de los Julios, su culto adquirió gran
forcepa. -ípir, m. ! f. tc- Abho¡reo, ;r.e, .¡¡¡, r¿n¿i¡
solvo, -E¡e, toLot, WEa (
aoersíóa ; ser i¡coñNtíbl
(
inrportancia en los primeros tiempos dcl Imperio. fo¡n¡x, .icis, nr. iorno, ablt€rr€o, -ire, -ui, -imm,
Según Homero, fue hija de Júpiter y de Dione. Heeíodo, en cambio, dicc quc surgió opdr¡ar ( por el te¡nor)
de la espuma del mar y que loe Céfiros la condujeron hasta Chipre, en cuyae pleyas lruBua
ae.tüo, -are, abrasarse, p-
(
futura, .6rum, n. pl. e/ lu- P^L^AA^5 tNlA^IABLf,S
la acogieron las Ho¡as. Sus santua¡ios cr¿n numerosoa ¡ lo Targo de las rut¡s m¡¡i¡¡! turo, el porvenir sa¡ calo¡; he¡t¡ír (
nrás frecuentadas. Sus amoree con Adonis, a qui€n v¡ a buscar a los Infiemos, con' len.lr3, .u3, m. ren¿ido cubo, 'i¡e, -ui, .itum. es- Intcrdum. d ,.c¿s
siguicndo que todos los años ¡elorne durante seis meses a ls tierra, Eon un elmbolo vc.lis, -is. f. uesri¿o tar echado, d.otmir p?o¡aü9\ e¡letamenle (
de la llegada de Ia primavera y de la transformación que con ello se origina cn h
l\aturaleza.
Las palomas eon las avee predilectas de Venus, [¿s poetas y arlislas la imaginao I) Erv r,cusrrrvo.
Ilen¿ de i¡¡esisribl.s g¡scias y atractivos. Con la complicidad de su hijo Cupido (Eroe)
r'inde los corazones de loe dioses y de loa hombres. las Gr¡cias forman parte de sn l. Naves ad navigandum paratae
erant.-2, Homo ad duas res, ad
Los ¡omanos asimil¿ron a Marte, cuyo culto cn Itali¡ era antiqulsimo, al Ares intelligendurn et agendum, natus est.
griego, hijo de Zew y Hera. En los priméroi ticmpo! aparece también con el nombre
dr Quirino, y su stibüto esla lanzs. Para lor antiguos pueblos itálicos era un dios
ríntico. que presidía la vegetación y los campos. Pronlo fue co¡siderado como dios dc i'Ic. [X].-Z¿ lrugua dc l/ uL
c¿r¡o. Rooa. Mu¡co de loe
130 Conserv¡dorcs.
- -
,

i'a É J
w /fl fr lt
3. Milites Darati erant ad omni¡ V) PoNER ¡¡r nrÍx.
oe¡icula sub€unda.--4'. Flagitio- Los soldados eslaban disprestos a lurhar. Estoy dispuesto a al¡onta¡ ,o.
lum est ob rem iudicandam Pecu' dos bt peligros. Enoió u¡w centrurit q ctplorar cl ma*, El ark dc escriür
niam accipe¡e.-S. Nec mihi iam tc oprctude escribiendo. Los celtas erah homb¡es deseosos de guerrear. El
oatriam spes ulla videndi est -{. jele la seíul d,e com¿nzar la hrcho. Los bucyes son dccuados para
Nonnulli milites missi sunt ad ex' 'oa¡. dorá
Se conoocoron comicios para elegir un dicudo¡. Se señdó uw lcchi
nlorandum hostem'-7. Ad discen' pro inoadir el tzrritorio enemigo. Escribió u¡ üb¡o sobrc h e¡lucoción de
i$, á.- *u"ic"- te incito magistroque
los niños.
I I '} oDtimo te docendum trado. Non

I I ir
t
oinnes apti sunt ad hanc artem
discendam; qui autem discendae SUPINO. (Gramática, § 232.)
¿ \ musicae facultatem habent, vitupe' l. Totius le¡e Galliae legati ad Caesarem convenerunt gratulatúm.-2.
# ¡andi sunt nisi eam exerceant'-8. Aedui legatos ad Caesarem mittunt rogatum auxilium.-3. Lusum it Maece-
Caesar quaHuor legiones in hiber' nas, dormitum ego Vergiliusque.--4. Vilicus primus cubitu 6u¡gat, postremus
Frc. 84.-La lmaut de l/ulcata nis Labieno ducendas dedit' cubitum eat.-S. Haec verba ho¡¡ibilia erant dictu et auditu.-6. Dormitum
I Velózquez. Muam dcl P¡¡do.
rl eamus.-7, Divitiacus Romam ad senatum venit auxilium postulatum,--8.
Pe¡contatum ibo.-9. Abi deambulatum.*10, Hostes legationem miserunt,pa-
II) EN cENlrlvo. c¿m petitum.-Il. Quid difficilius est cognitü quam Iutura?-I2. Non est
I. b€lla¡ii
Ars dicencli scribenclique.-2' Equitandi peritus -3' Homines. rn ca§' honestum dictu id quod non honestum factu est.-I3. Eamus puerum visum
cuoidi,--4. Sensus videndi.-S. Cupiditas belli gerendl---ó' uermanr ct pat¡i gratulatum,
;#';";;';;;;";Ji ;i ;";.i-7. Aegvptuir proñciscitur est'-e'
cognoscendae
l',ir"ii]i".-i.-füii" riie"*-á.p.u"n,li iáo"u reperta-pr.imo Multi Vurcrno. \tprur'lo. Plurón,
li'ii]-""rrr¿l
"¡.ilr- -"?""¿1.,t '-I0' Inita suni a Catilina- con-silia u¡bis
in vitam venit: itaque de Olimpo deiectus est
Vulcanus deus deformis
üil;il,'ffi '--;;tH;;;;;' nominis Romani exstinguendi'-ll' caesar
puer atque ictu ei crus fracta est. Sub Aetna monte, Cyclopes in vasto antro
fr;;;-iü;áai";iJrz. or* proelii committendi signum dedit' ferrum exercent. fulminaque plurima, quae luppiter de caelo saepe demittit
in terras, cum Vulcano {aciunt. Ibi aes rivis fluit aurumque vasta forn¡ce li-
III) EN D alvo. quescit. Alii ventosis follibus auras accipiunt redduntque; alii etridentia aera

I l- Anta
'lii,¡i.:l.. ranarum crura'-2' Magius solvendo -non e¡at'-3' Scri'
-H;;;;;;
natando titgunt aqua. Gemit antrum ictibus impositis incudibus, dum Cyclopes inter
¡".á. bonui ferendo labori'-5' Quaedam ¡ese multa vi bracchia tollunt in numerum veraantque massam tenaci forcipe.
i ;#i";;;;; de-"iendis "*","itu-
l¡uctibus et percipiendis accommodata sunt'-6' De' Vulcanus cum cla¡a Minerva artes homines docuit in
;:;;i;i ü;;;;;il",ái. u"ti sunt.i-?' Comitia magistratibus c¡e¡ndis in' terris. Homines antea in montium speluncis, tam-
i¡"'ü'.,*5-cli,";i ;i;;";;i; J"i" t'"l"ndoqru dilectu dat operam'-e' om' ,quam ferae, habitabant. Nunc ve¡o per Vulcani ar-
nibus hibe¡nis Caesaris oppugnan¿i" á¡"t" erat die'-10' Mons bonus alendo lem, quieti vitam in aedibus agunt, Vulcano Iuppi-
in matrimonium Venerem, dearum pulcherrimam,
Pecori erat. it.
IVi Er ,r¡¡-lrIvo, Neptunus maris et omnium aquarum imperium a
e frat¡i obtinuit, Sedes in mare immenso ei sunt,
1. Hodie a sc¡ibendo prorsus abhorret animus'-2 lugurtha
.,,n* rror"nAo et saepe obrliam euntlo periculis in magnam
modestis'
claritudinem b¡evi e regiam magnificam habitat. Fluctus tamen in.
um placide peragrat sedens in curru, quem albi
i*
;"-il;;;i.i.-L;;oi*i l"*"" laboribuá e¡udiunt iuventutem' venando' cutren'
';ü;;J"' i per aequora immensa trahunt. Interdum gravi-
li..'"1i,'"'¿". "til;;"". aestuanrlo'-4' Multa de bene beateque vi'
rend,) a Platone disputata sunt-5. Loquendi -elegantia' -prospere
augetur legendis
comrnotus sensit pontum misceri magno murmu-
emissamque hiemen et stagna refusa imis vadis.
r
l¡r, n"",i.-0. Vieilando et co'nsulendo omnia fiunt -?' t
,,' c extulit placidum caput ex summa unda, dum
^ilr "
i'*iál" "i".,]"'riüi *'n"nao.-B' Nunc de erudiendis pueris loquimur'
"git
n' ,ti- ".,-"."r4" Neipoli Hannibalem absterruere moenia'-lO'
"onsptót"orpugnandam'
urbem
á".ii,¡li',,!.-"ü i"'-;'i¡; ;ii; pergit ire ipse ad Ftc. 85. §ep¡a¿o. Atenas.
i1.''i,ni"i,lii, ü1"t"- ¿"¡"-r. magis'dandis quam accipiendis beneficiie' t Museo N¡cional. \r. ¡

-132- -133-
!
I
(
I

! f
th; . v€nti caelum terramque miscent.
Neptunus motos fluctus componit,
lo qut se.invocaba durante los mismos a este dioe. El caballo que se le s¡crific¡ba
g: :, ::-ry:'",-"i- ra:1u:J?¡ Bajva¡e de tar rorEetrt¡s. - Neptuno es r¡mbiéD u¡ dios p¡-
cjlico, dueno oe 106 vrenlos y de Ias ols§ guc aplaca las tormentas y avaozr majestüao
.(
'(
(
tumida aequora placat, collectas nu- ¡or la espumosr, superficie del _mar sentado en iu carro, tirado poi caballos dá criles :.(
bes Iugit solemque ite¡um ¡educit. d€ oro.y segu¡do..de un corlejo de d€lfinca. Es, por tanto, cl dioa prorcctor dc loe
I

lpse tridenti temperat aequor ¡t- ¡av¿ganres. Jus nuos 6on .lo3 ¡io6, ¡epreentsdG p¡imitivsmenle como podcroms toros (
I c-o¡.If nlm¡n¡ y mas ta¡de. corao. vigorosos ancianos rccogt¡dos en un lecho de plantas (
que rotis levibus perlabitur sum-
'i¡i t; mas undas. Cunctus pelagi fragor
fluvhte3. Il Iuerza vivificsdora de las aguae encuentra au síñbolo
Níyades, iiünidadee de las Iuenrcs. l¡¡ ó¡é¡dae *t"i*
-.n en las Niirfae y
áo¡¿á' li¡bu¡danci¡ (
J r L, cadit, cum Neptunus invectus cae.
lo aperto flectit equos atque tenet
da ¡gue- hac¡¡ Burg¡r una veSetación exubcrante; l¡s Drí¿da¡
l¡s irboles.
"il; er¡n l¡e divi¡id¡dcs de
Plutón (Hades) es cl todo_poderoao rcy dcl mundo subterránco, de las moradas de
(
habenas. Neptunus terram €t mare h6 ñucrlos. !-s ¡erm¿no de Júpiter y su eapoa¡ c:s proaerpiaa, hija de Ccres. En el
(
t
moyel, equos domat, naves servat, ¡eiDo de tas sombras. iue.es iDexor¡bles, E¡co, Minos y Rrdemantó, juzgan l¡r ¡lma¡ (
F¡c. 86.-EJ ¡ío Tíber. Pa¡i.. l-o¡vre. y lee conceden prenrios o castigos, según haya s¡¿o su v¡¿a ; h iiil;:-'
nautas adiuvat. Deos multos mul.
(
tasque <leas minist¡os b¿bet' Flu.
mira, potentes dei, Nymphaeque, fontium deae, N€Ptuno Pa¡ent. Amphitrite, (
Neptuni coniux. cum marito fluctibus praeest. (
'Inferorum regna autem suo imperio'Pluto, lovis fr¡ter. regit. Canis Cer-
XXHX.-CONJUGACION PERIFRASTICA. (
berus in limine ie"ubatt", lame rabida tris guttura pandens, ingentique la'
Gramática, §§ 233-235.
tratu omnia personans! haec regna custodit, atqu€ humanos, qui de vita de' (
cess€runt €t ln Inferos desoendunt, terret. Regiam Plutonis ingentibus moe' VOCABULARIO (
nibus Cyclopes muniverunt; ibi sedet in solio, cum Proserpina coniuge, deus (
crudelis' umLrarumque dominus. Eacus, Minos Rhadamantusque, duri iudices, susr^NrIvos yEBAOS obrineo, .ire, ,riñui, .ren-
animis ius reddunt. Sapientes et probos homines in Elysium, laetam aedem, (
Pctr¡¡ri¡, -ae, f. €rc¿J¿z Abnuo, .éro, .nti, rchusar,
tllm, poseer; gaaal lograr
mittunt; viros autem sceleratos in Tartarum d€mittunt. Proserpina dea, olim ptelr., .Adr, f. píedad,; oponcrse a; neSa¡
potior. -iri, apodercrse de (
a Plutone rapta, partem anni cum Cerere mat¡e in ter¡is, Partem cum ma¡ito cmor lilial combüro, -ére, -uesi,
puleo. .ire. impuLar, sol.
(
in Inferis agit. rocordia, -ae, t. desidia, tom, abtosar, quemar
' drylía; cobsr¿ía duro, .ire, cadurecerj tolero, -ire, soportar (
Wrlar; petdurut
VULCANO. VESTA. NEI,TUNO Y PLUTON. (
Los ¡omaros llam¡¡on Vulc¡no al gtiego Hclaistos, dios del fuego y prot€cto¡ dc (
herretos, venerado en Atcnae y, sobre todo, cn Lemnoe, isla volcínic¡. La lcycndr lo ACTIVA.
tcpresenta coio, a caus¡ del golpe que ae pmdujo al eer lanz¿do desde el cielo a l¡ (
ticrra, alusión probable a gue la llama fue conocida a cons€cuencia de algún rayo. ) Al,tuzen y TRIDUCTR
(
Suc fraguas están en los snlros inmcnsos de los volcanes, cerca de Sicilia. Lc ayudan l. Bellum sc¡i pturus sum, quod populus Romanus cum Iugurtha gess¡t,
en la ruda rarea sus hiios, los Cíclopes. Vuelto al ci€lo por la iatercesión de Baco, (
construyó con m¡rsvillosa habilidad y ¡rte tode cls¡e de joyas, a¡mas e io¡trumenlo¡ Helvetii frumentum omne, praeter quod secum portatu¡i erant, c ombu¡unt.
para los dioscs y lo,s héroes. Su espoea era Vcnus, lo que dió lugar a lcyendas poco qui imperaturus est o mnibus, eligi debet ex omnibus.---4. Vigilate, mi- (
piadosas. Junto ¿ Vulcano se ado¡aba también ¿ Prometeo, ¡ímbolo de l¡ habilid¡d, ; mox cum hoste pugn aturi sumus.-s. P e¡uria ¡nulierum homi¡is eeta.
inteligencia y astucia en el rrabajo. Sesún la leyenda, rcbó el luego a Júpiter, craó
(
du¡atura Romae magnitudo erat
al homb¡e con arcilla y le dio vid¡, po¡ lo que fue duramentr castigado por el re)
del Olinrpo. Nihil petas, quod negaturus sis;
La tlios.r \c.ra (Hestia) repr€senta el fuego del hogar. Se la rep¡esentdba co¡no I neges, quod petitu;us sis.-7
una nrr¡.ier .ioven. completámente veslida, cubiertá con un velo y con una taza o un puli lecturi sunt historiam Grae-
cetro en la ruan:r. Su santuario eslab¡ en Ror¡ra en el Foro y se conserva aún. E9 .--8. Tota potiturus erat
"{
r¡n etlificio ci¡cula¡. imiteción de las primitivas chozas itúlicss. Las Veetales vigilaban Asia
de¡- cum mili tes eru§ Parere
\,..
conslanten)ente el fuego sagrado, que ardia en este hogar nacional.
De entre un¡ gran multitud de dioses m¡¡inos sobresale Neptuno (Po.eidón), her- t.-9. Catilina urbem incen- .!
mano de Júpiter y de Plutón, seño¡ de los mares y de todas las aguas. Con eu tri' s erat.-Io. Ave, Caesar, qui mo- \:
dente hiende montañas y forma valles. Su mo¡ada es un palació de o¡o en el londo ri sunt te salutant! 11. Themis-
del mar. Alli vive Anfítrite, su espos¡. Se creía que el Océano circundaba l¡e tierrú'
que los mares estab¿n unidm entr€ sí por comunicaciones sübteraáñees y que los tc-
rrcmotos ae debían a los nrovimientos violentos de estas aguas subler¡án€as. En ellog
1 I
s. crcia oir el estr¿Iito del carro temp€ctuoso de Neptuno matcha:rdo bajo tierra, por Frc,8i.-lpolo y Dianra con- I
ducicndo los co¡os. P¡¡ís.
.!
- 134
-
louvre.
1i I
k
,

tocles, ad Salaminam pu6natu¡us, Graecos Persarum cl4. Arol,o Y Dl.r,r¡,1. !


sem victuros esse existimsbat. C€teri sutem duces, cum p¡. i
Apollo, Iovis Latonaeque Iilius, Iucis est deus.
ts¡€nt se a Pe¡sie facile superatum iri,
iam fugituri eran¡
P¡imos vitae annos in insula Delo, ubi natus est,
Dicebant enim.milites Graecos facilius suam patriam pG
destri proelio defensu¡os ess€. Graeci tamen in putnam na.
.erit, insulaque deo semper cara mansit. Puer ser,
pñ¡tem crudelem, Pyhon, suis sagittis occidit Apol-
t I

valem ierunt, ubi Persas victu¡i erant- io. Delnde Delphos venit. ubi incolae templum illus-
,I ̀m deo exstruxerunt. Ex omnibus mundi partibus
'.homines frequentes Delphos apud
Pythiam veniunt,
II) PON,R EN LATÍN. ,ham Pythia oracula Apollinis eis reddit. ln Italia
Debemos lu.char por h palrit. Pronto oomos a conquit Sybilla antrum immane Cumis, prope Neapolim,
n¡ l¡ cí¡dd. Los cnemigos estabat dispnzslos q lucha¡ cott habitat. Eam quoque Apollo fulura Iovisque secre-
ard nuestras legiones. Los d.iscípulos deben ir a la escteh. ta docet, ut mortalibus tradat.
Cyclopes, fulminis auctores, Apollo aliquando
Murió cuando te dísponía a inoadír el terrilorio enemigo.
inte¡f€cit; itaque Iuppiter deum e caelo pepulit.
Debenws amat o ntos,ros en2nigos. Si esás dispuesto a .Deus exsul ab Olympo apud mortales fuit servus
lucha¡, lucha. Yoy a escribü ura car¿a, Tengo la intcnción Admetique regis iumenla in Thesaliae campis pa-
de i¡ a Roma. ,vit, Tunc pulchris cantibus homines delectabat et
Fro, §.-,lpolo ltuu¿c. feras domabat.
Frc. 89.-¿6 Musas. Ate-
ta. Roma. Musco n¡s. Museo N¡cional.
Deinde Iuppiter caelum Apollini reddidit. Im-
PASIVA. mo ales gaudent cithara et cantu. Musae omr¡es, suse comite§, voce pulchra
celebrant deorum dona immo¡talia atque dolores hominum, qui remedium
I) AN^Lrz{R Y TRr.DUcrR. mo¡tis invenire nequeunt. Musae Pindum, Heliconem et Parnassum habent
sedes. Apollo novem sororum magister est. Graeci Musas, Iovis fili¿s, coluot
l. Tibi, Caesar, haec vulne¡a sananda sunt.-2, Delenda est Carthago.- tram a ium et doct¡ina¡um €t litterarum deae sunt. Luce in Permesso flumi-
3. Multae ¡es discipulis discendae sunt.-4. Unicuique suum tribuendum est.- .ue corpor¿ abluunt aut circa fontes saltant, Noctu poetas divino spiritu ex.
5. Scelesti homines puniendi sunt.--{. Nunc est bibendum, nunc pede libero
pulsanda est tellus.-?. Nemo est casu bonus; diecenda est virtus.---8. Captivi
úitaot, In deo¡um convivia Mue¿e saepe veniunt atque Immortales cantibus
delectant. Gr¡tiae Iovis quoque Iiliae sunt; pulcherrimae virgines saepe Ve-
diligenter custodiendi eunt.*9. Laudanda est militum vi¡tus.-I0. Iuveni Ma-
¡€¡em comitantur atgue hominibus omnia pulchrs portant.
rio ad obtine¡¡dos militares honores multi fue¡unt tolerandi labo¡es.-ll. Ho+
Solis currum Apollo regit et candidi equi eum per aera trahunt. Phoebus
pites nobis benigne excipiendi sunt,-I2. Id quod iuratum est, vobis servan.
rlil
dum est.-13. Summa pietate colendi sunt parentes.-14, Animi virtutes bo¡ie
Apollo, purpurea velatus veste, in regia sedebat. A dextra laevaque Dies et
Mensis et A¡nus, Saecula et positae spatiis aequalibus Horae, Verque novum
co¡poris anteponendae sunt.-l5. Probo¡um consilia sequenda sunt, improbo.
stabat, cinctum florente corona; stabat nuda Aestas et spices serta gerebat;
rum fugienda,-16. Matri ipsi educandus est infans.-l7, Omnia suo tempore
facienda nobis sunt.-I8. Quaedam beneficia palsm danda sunt, quaedam s€' siabat et Autumnus calcatis uvis sordidus, et glacialis Hiems, hirsuta canis
cspillis.
c¡eto.-I9. Discipuli saepe ad labo¡andum magistro hortandi erant; discipulis
lugienda est pigritia.-20. Atheniensium soco¡dia Demostheni o¡atori vincen-
Apollinis dono, filius Aesculapius docet medicos facitque peritos. Itaque
Pluto, qui Inleris praeerat, Iovi dixit: ulnane regnum mihi dedisti et me de.
da luit.
rident homines, quos iste sanat omnes. Iam proclamabunt se quam nos poten.
tio¡es esse." Statim Iuppiter iratus fulmi¡e Aesculapium percussit. Homines
II ) PoNER EN LATíN. illum medicinae deum summa pietate coluerunt.
Diana Apollinis soror est. Pe¡ montes umb¡osos et culmina ventosa. vena.
La patria d,ebe ser d,elcndüla por los buznos ciu.dad.anos. La oirrud übc tione gaudens, dea aureum a¡cum tendit mittitque sagittas. Sonat silva clan,
ser cuhit¡ada por lodos. Estos leyes deberán sc¡ escritas y anuncbdas al pu- re ferarum, atque dea, quacumque se vertit, feras necat. Aliquando arcum
blo, El enenígo ¡lebe ser oencí.d.o por nucstros soldados. Debes luchar y moir sagittas suspendit atque Musarum Gratiarumque chorurn praeceCit.
II por lu polña. Debemos soporlar con Wieucia las in juias. Los niñ.os hat de
I
ser instruidos por los pdres y los ni¿stros. Los t¡üdores d,eben ser desprc-
ciados. La Hisl.oria debe ser conoci¿4 por los buenos ordores.

136 t3'7
- - - -
!
r (
(
.(
APOtI).
'(
(
Hijo de y dc Lstons Y herrnano de Diana. Dios
Júpit cr
de la lr¡¿ e¡re¡nrgo de las tinieblus, imPurezas' lealdade¡ :(
y mslss accione! qu€ en cllee ee engendran L¡ fábul¡ (
cuenla que con la primer a flecha düparada por eu tco XL.-VERBOS DEP'ONENTES.
mató a la ae¡Piente Pitón, significando probsblem€ntc la Gramática, §§ 24I-2,14. (
vicro¡i¡ del dioa de la Primavera sobre el invie¡no. Sus (
6est¡r tie¡e¡ lugar en la primaveta o Yersno. Protector de
cosechas Y Sansdos. Pmcura Ia sal ud y el biencsts¡ ! loi VOCABULARIO (
homb¡ea. Como dios de la lenilidad, se Ie inv@¡b¡ en
las bod¿s ! también sc Ic vcne¡aba como guardiin de la conlpicor, .iti, coa¿mphr molio¡, .iri, naquitdr; cs- (
juventud. E€ gufa y guardifn cri el mar y en l¡ li€¡r¡, sím' cl¡nctor, .4.i, totildt; coD- lot*se: consttair
bolo del mar navega ble, vcnerado en puertos Y Pro¡¡ron Adhor¡or, -Eri, c¡io¡t¿¡ p.üor, .li, p¡rúqr !uE, (
rorios, como Accio. Como ll¿ricacos o alejador de enfer- ¡dipi¡cor, .ci, sdeptü6 delibor, -bi, Japrur curn, sulri¡: ¡csistí¡ (
mcdades, rtru€stta 3u Poder, sobre todo en riempos de epi- a'¡:m\ co¡segui, obtenet polliccor, -iri, .itue aum,
demia, porlo que élv su hij o Escula¡io er¡n renerados ¡llicio, .Ere, 'lexi, 'le.lum, q,lo¡io¡, -'a,á, slo¡ íaft ¿ Foncler; proponct (
cooo diose. dc le ssl ud. f,l p¿¿c¡ cra ca alúetse, se¿uci imitor, -Ari, imi¡¿, prcco¡, -irl, rogar, Pedir
hono¡ como proteclor contra cp idemias y o¡roe msl€s. El ¡.o'xiliot, -i¡i, ayudor in¡redior, di. .¡teoue requor, qui, a¡bcúlú! aúm, (
l ditx de la lu¿ cn cl 6enlido mís ,eler¡do, ¡e convirtió c¡ .o¡¡ilor, -i?í, acomqañar áIüan, enarar, guanzar scguir; butc^¡ ; t.sullar (
el dim de la Pureza esgiritual o r¡Ioral, y, flor lánto, dcl aonleq¡¡or, .qni, -aecutu! lamentor, -iri, lamenlar rucor, --ri, nirat, ocla:r
justicia y lcgrlidad cn Ia vid¡ humana, Y corno t!1, !¡m, seg¡rir, resútar, coa- (s¿) por; delender (
csstiga a Tityos, ¡ los A loade-s,¿Niobeyrlo¡ gnc8o3 «guir miror, -Ari, admin¡(scl vclcor, ri, con Abl. ali
Frc. g0.-Di.arn dc Ga-
ante Trcya imponiendo bdos ¿l rcconocimie[to dcl po. mcar.arse de; comcr (
ái¿s. Paris. l¡uvre. der de la penitencia c¡Pia¡oria del q¡iñen en opoeición (
la an tiE¡¡a ley de la venganza , que..aríto 4¡gtndra nuclos
c-ríorenes y nuevas culpas. Dc ¡hí loe ritos cxpiatorios de Del{oe,
que sleclen ls¡¡lo s I) ANAL¡ZAR Y TR DUCIR. (
individuos como s comunid ¡des. Crmo dio¡ dc lu¿ es el dios de la prolccia, de

carácter ético, comunicíndol¡ a los hornbre¡ por úcdio de i nBtru¡nentos humanos, Prin.
l. Is stultus est qui 8uis divitiis gloriatur.-2. Nemo nascitur dives.-3. (
cipalmente mui eres en éxt¡sis. El oráculo de DclIos cs cl mie importsnle. Dios de la Cato eodem cibo utebstur quo milites vescebantur.--4. Natu¡am sequamur du. (
m,i.ica. del canro Y de la poesía Y maestro cem.-s. Reguli p¡obitatem miremur.-{, Mala multa patimur, ut Bloriam et
de la danza, tc .soci¡do ¡ las
íntimamen divitias adipiscamur.-?. Aliorum miserere, ut ipse misericordiam consequa- (
Cracias. Unid o i l¡ N¡tut"lcz¡ Y al hom- ria.-8, Tarquinius mo uus eEt exsul,-g. Marius, cum ex humili loco ortua (
bre, ocupó ión precmincnte en la
religión griega. [¡s dos prin cipelcs 6aDtu¡- csset, tamen consulatus adeptus est.-10. Bestiae ipsae in Phaedri labulis lo- (
rios fueron Delos Y Delfoe. [¡6 romanoc le quuntur.-ll. Iugurtha largiendo et pollicendo multos sonatore§ alliciebat.-
conoci€ron en la éPoca de Tarquino el So- 12. Vitia persequenda sunt.-13. Dux noster hostium castris potitus e6t.-14. (
berbio, el me¡ ¡omano que Itó el
oráculo de Delfos y adquirió los Lib¡os Si-
dexander militibus suis Persarum divitias pollicitus esL-15. Moenia quae (
I
bil¿nos. por cuYa influencia s€ 'gener¡ lizó su urbem tuebantur t€rrae motu delapsa sunt, plurimae domus quoque lapsae (
.1 crrlto. El año 431 se le erigió un tcmPlo co- ) sunt, diraque miseria secuta est.-I6. Lame[tab¡ntur omnes deosque preca-
-. a¡"" ¿" la s¡lud, de dónde solían pani' buntur ut mis€ris incolis auxiliaretur.-I7. Dux milites hortatus e¡at, ut hostes (
hs suoolicatio¡es prescritas en los Lió¡os fugientes persequerentur.-18. Hi pueri neminem vcrentur, imitantur nemi- (
-siói¿in;;. Sus atriburos son la lir¡. cl ¡¡co
, el triood.. Se le consaaró el laurol v la Dem.-Ig. Tibi irascor, quod non solvisti quod pollicitus eral-20. Bellum ex (
.almera. S. le repr€srnl¿ba como un ioYen d¡. iniu¡ia ortum erat.-2l. Nasci et mori hominis est.-22. Quod sentimus, lo-
Larbilamniño de larga melena. ¡llo, muscu- qusmur; quod loquimur sentiamus; concordet §ermo cum vita.-23. Cum (
l"'" v.lc he¡mosas facciones. [.as más im' ..4
son la¡ de Aplo de Bcl' E ¿.É. t¡entior et mentiri me dico. mentiorne an v€rum dico? (
-.,"nt..
i'.¿"," ," ".r"tu""
,l Vaticano; el ,lpolo MustScta ,1,!;lr'tr
y cl Apolo Sauróctono. ll'[ +- (
Su herrnana Diana (Artemis) es r.pre- , tI II) Por.rrn En* LATíN. (Recurriendo a verbos deponentes.)
senrsda seneralmcntp como un¡ hóbil c¡za'
I '.iF; (
El jele murió ont¿s de la batall4, Oiolá: Írcrezcomos Ia aprobación de los
do¡". .on- un ciervo y armada de arco y fle_ (
buenos ciu¡ladanos. Los enemigos atocaron a nues,rc eiército. Me acompañó
chas: llían¿ de VersaUes. etc.
$,i lwrta 14 ciudod. El eiército d,e¿astó el territo¡io ¡le los enemigos. Conseguirás
I
(
rr e §orío y riqueza.s. Saldré de Ia ciudod. Los niños imito¡ a loi hombres ;r¡ ,¡¡s (
Ftc. 91.--(eres ¡le C¡ido iazgos. Todos se lamentaban. El enemigo ha ¡le entrqr en la ciu¿qd.. No mien- ' (
(
139
-138- - - (
(
,

t lan; di sizmpre la tterdad. Todos deseamos consegui¡ et obviam mat¡i cucurrit. Mate¡ filiam diu
La oeiez y, ttrw oez conseguida, la ceruuranos, i¡ amplexu tenet totumque diem a dolori-
-l
bus requievit animus matris et filiae.
III) Arurzrn Y TRADUCTR.
Brco.
1. Fabius cunctando hostes debilitavit; pesl¿e Bacchus quondam. iuvenis similis. in ma-
Scipio in Africam ingressus, victo¡iam adeptus ss¡.
li
2. Catilinam caedem senatus et interitum urbis mo- ¡is litore ambulabat. Cum praedones qui-
I {6m eum vidssent, statim rapuerunt atque
lientem, egredi ex urbe Cicero iussit; Catilina, i¡- in ¡avem suam adduxerunt. Laeti omnes
ll dignationem civium veritus, in exsilium profectus c¡ant: filium enim regis eum esse existima-
I
t est, sed eum ex urbe egredientem comitari socii non
bant. Itaque iuvenem ad malum vinculis li-
I ausi sunt.-3. Quis ausus est, quis unquam audqs¡ gare coepe¡unt. At omnia vincula a manibus
parentum calamitatibus gaudere?---4. Is qui rebus pedibusque cadebant. lpse uvenis ridens pla,
s€cundis vehementius gavisus est, adversis faciliug ¿ido ore sedebat. Quod cum gubemator ani.
frangi solet,-5, Dux, militunr multitudine conlisur, madvertisset, nautis dixit: «Miseri, hunc es, ;.-
ausus est proelium committere,--6. Caesar, conspi- * d.u-.-c,.do. 4.,, .".iry Lppit ;';;'.J "" ,. - . ,. "-
t';;,j*.
catus hostium copias, milites adhortatus est ut eo8 o'i"ií1,'"r.'ffií;,ff.'"
aut Apollo, aut aliquis déus. Non hominum
aggrederentur et csstris eorum potiri conarentur.- similis est, sed deo¡um. Eum statim dimit-
. gz.-C¿res con Ln ma o¡o
e espiaa.s. Roma. Vaticano. 7. Culpam nega¡e ausus est.-8. Victoria militum no¡. t¡mus, ne fo¡te i¡atus rapidos ventos tempestatesque sono¡as excitet». Sic
trorum gavisi sumus.-9. Amici nostri nobis auxili¿¡i gubernator locutus est. Sed dux praedonum ei respondit: «Secundum ven-
non ausi erant,-I0. Aegre id pubes Romana pasa est.-ll, Magni viri conan- tum vide; mox in Aegyptum aut Cyprum perveniemus atque pro iuve.
tur relinquere exempla imitanda et nomen quod non sit obliviscendum.-12. De m&gnum pretium ab emptoribus accipiemus, Tum vero prodigia mirabilia
Patiendum est id quod vitsri non potest.-I3. Maiorum egregia lacta miránda piratis apparuerunt. Vinum dulce per navem fluebat, ad summum velum ascen-
atque imitanda sunt.-14. A tyranno vapulavi.-15. Hostes in urbem ingres- dit vitis, €x qua multae uvae pendebant. Circa malum nigra hedera volvebatur
suri sunt. omnesque remi coronas habebant, Nautas omnes magnus timor invasit, atque
hoc prodigio perculsi gubernatorem iusserunt ter¡am adi¡e. At tunc ille iuvenis
IV) Poxrn EN IrrriN. (Recurriendo a verbos deponentes o semideponentes, ) lco te¡¡ibilis factus est. P¡aedones omnes in puppim Bese receperunt et guber-
tratorem prudentem circumsteterunt pavidi. [,eo autem praedonum ducem ce-
El generul se opoAcró de l.a ciudad. No temas. Consiguió los m.ayores ho- pit. Alii omnes, praeter gubernatorem, in mare desiluerunt delphinique facti
no¡es. P¡ometió trar.dcs rccomperlsas sí se alreoían a hrchar. ¿Quién se dre-
8r¡nt.
oerá a entror en d campnwnto enemigo? Se alzgró d,e mi desgracia. El jelc Apertos Bacchus amat colles. Baccho caper omnibus aris sacrificatur. Agri-
había confiado demasia¡lo en sus toldol,o§, Serás qzotddo pot tu dueñ.o. Te colae laeti mollibus in pratibus deum colunt versibusque incomptis ludunt.
has atreuido a crucilicar a u¡ ciuddano ¡omano, Tod.os nacemos y morimos risuque soluto o¡a corticibus sumunt hor¡enda cavatis et te, Bacche, vocant
necesa¡iantenle. per carmina laeta tibique oscilla ex alta suspendunt mollia pinu.

C¿n¡s: Lr vuELT^ DE PRosERpt A. CERES Y BACO.


Ceres era, en un principio, una divinidad itilica de la vegetación, p€ro su figura
Flava Ceres fe¡¡o mortales ve¡tere terram docuit, cum iam viitum eis sil- m cobra grandes p¡oporciones hasta que se confundió con la diosa griega Demóter.
vae negarent. Proserpina, eius filia, quondam a Plutone rapta est et in Infero§ lln el año 4 a. J. C.. el dictador Aulo Postumio, pata hacer lrente s una gran
deducta, Ce¡es eam frust¡a diu quaesivit pe¡ terras. Tandem Iuppiter, Cereris crr!§tia, h¡ce consultar los Libros Sibilinos. Estos ordenan la e¡ección de un templo
precibus fatigatus, fratri Plutoni iussit, ut Proserpinam ex Infe¡is dimitteret. Ce¡es, Liber ¡ Libera. que corresponden a los griegos Deméter, Dionisos
¡ los dioses (Ceres.
Risit rcx Inlerorum, at Iovis mandatis paruit. Statim Proserpinam ad se voca-
i Perséfone Baco, PrrsetD;x71.
Aeí como Ge¿ es la nradre ti€rra, eng€odradora de hombres. animales y plantas
vit ac sic hortatus est: «I, Proserpina, ad matrem. Noli maerere, Tibi inter Ccres es la diosa quc protege especialmcnte los cerealee, principal mcdio de alimen.
immortales bonus vir ero, Ego Iovis frater sum, Huc cum ru¡gus veneris, omni tación de los pueblos mediter¡ánms de aquellos tiempos. Por eeo se la llama l¡ Gran
bus imperabis., Proserpina gaudio exsultans in currum conscendit. Me¡cu¡iu¡
odriz¡ de la hija de Gea y de Satumo. De su unión con Júpitcr
Natu¡aleza. Es
PtoserpinalCorc, Persélone), raptada por Plutón, quc la convirtió en su
equos agitavit: neque montes neque valles equo¡um cursum tardaverunt. Ut ¡eina de los Infiernos. El culro de ambas divinidÁdeq. Ceres y Proserpina. va
Ceres. quae ante templum maesta sedebat, currum vidit, accurrit. Proserpina i¡olublemente unido. Después del Epto, lá madre la buscó sin cesa¡ du¡ante nueve

r40
- - -l4t-
(

dias. DGro. sl cohocer quiéD .¡s cl rsPtor y sabcr que cl mstrimonio de 6u hija co¡
PIur¡; hebía cont¡do con el sscntimiento de Júpiter, cegada por el dolor y la ir¡, l¡c¡a.-S. Patres omnium gui sunt,
se reti¡ó ¡ Eleu¡is, impidiendo cl crecimicnto dc loe frutos. Co¡ esta sctiLud consiguió qui fuerunt. qui futuri sunt.-ó.
ouc P¡oserpila rcgrcsase duranle 8r!n plnc dcl ¡ño ¡ l¡ tierra. Entonces rctornó ¡l femeritas est florentis aetatis.-7.
ólimoo v devolvió de nuevo l¿ fccundidad ¡ loe campoa. La leyenda es una imagc¡ Hominis est e¡¡are.-8. Ei morbo
dcl áesarollo del grano scmbrado. En recuerdo dcl repto y de la búsqueda poeterior, Domen est avaritia.-g. sunt no-
sc celebr¡ban en Elcu¡is, au p¡iDciPsl s¡ntua¡io, ¡ss lieslas Th.snolorh¿, durantc cl
mes de l¡s siembraa, coo puriric¡ción de loa campoa y proceeionce noctumas de ¡d- bis mitia poma.-I0. Est sdules-
to¡chas. Sc r€p¡escntaba t¡mtrién u¡ drama ee8ndo, cn cl quc ae consid¿¡sba eser¡ci¡l c€ntis senes vereri.-lI. Siciliae
la ir.nsrorne¿iótr de ls üislc?¡ dc Cc¡e¡, ¡l i¡ buac¡¡do a eu hije tobada, en la alegríe orimo Trinacria nomen fuit,-l2.
dcl encueDtro, cn el que he l¡mcnt¡cione¡ sc lom¡brn c¡¡ros de iúbilo. E§tss fie€t¡s iUagrr" arbor"" erant in horto,-
dieroa lugar a los fa¡¡¡osos Mi¡terios dc Elcusi!, íDtiEuúc¡tc rclacio¡¡dos con cl culto
de Dionisos (B¿co), y cn lo! qu€ ae pleatce cl problcrna de la e¡i¡tencis dcl ¡lm¡ 13. Hoc est mihi gaudio.
después de l¡ muene. P¡r¡ los inici¡dos cn csloa Mirtcrioa, lo más importanre dcl
mundo era la scgurid¿d dc un¡ vida feliz dcapuá d¿ l¡ mucrle. II) Pox¡n EN rrrrÍN.
El cul¡o de Baco (Dü¿i¡os) ticn¿ !u ori8ca cn Tracie, dc donde emigró a Grecia F¡c. 9(-.EJ uitnlo d. Bncon, mie (
y más tarde e Rom¡. Esrc culto inspiró les fi¿st!5 Dionisl¡c¡§, en donde tuvo lugar Es obligactón del ciudadano conocido por ¡Los Bo¡¡athos¡. \eláz'
(
ie nacimiento de la conedi¡ y la tragedia. Según la leymd¡, los Sátiros lo¡maban co rcsPetar l¿s l¿yes. En el jordín ha- qucz Museo dcl P¡'do'
el correio de B¡co y ¿¡ntában el Ditirambo, que cn ru origen debió ser eimplancnt¿ (
un canto a la bebid¡. En las Diouisí¡c¡r sc corvirtió cn un canto coral, cuyoo actorca b:u mucha¡ niñ¿s, El niño se lb.
ibsn disfrázádm de SótLo¡. .Asi eurgicron los ditir¡mbo¡ de Píndaro y el drame, que maba A nlonio. Eslo os ¡in¡e de alzgría. Somos, hemos tido y seremos siem- (
se desarrolló cotrn tragocdio (clnto d€ los Sítiro¡ o m¡chos c¡bríoe). Al f¡e¡te dcl pre buenos ciuddanos. Es propio de accios persa)erar en el error. (
coro de Sátiros, el sace¡dote de Dionisos conducía ¿l barco puesto eobre rucd¿s del
ca¡¡us namlü (ca¡¡o de Tespis, Cemaval), porque Baco llegó !l Atica por mar. Co¡r III) l.-ArlrltzeR Y TRADUcTR. (
el tiempo, la rrpresentación del drama llegó r constitui¡ l¡ frs¡te €sencisl de l¡s Iieta¡
Dionisiac¡s. 1. Omnibus prosimus cum possimus, nam quidem semper prodesse non (
ABaco, dio¡ del vino y de las vcndimias, 6€ lc rcp¡csente a vcccs coron¡do dc possumus; saepe enim desunt vi¡es.-2. Pugnae adfueram; a patria nunquam (
hiedra y de pámpanos.
afuero.-3. Homines hominibus plurimum et prosunt et obgunt.-4. Ex ea
pugna pauci milites superfuerunt.-5, U¡bs non longe abest.--{. Tuis nuptiis
(
adese€ non potero.-I. Rosae non deerant in hortis.--8. Druidee rebus divinis (
XLI_A ) VERBO SUM Y SUS COMPUESTOS. intersunt, itaque bello abesse consueverunt; om¡ibus D¡uidibus pra€est unus, (
Gramática, §§ 246,247. cui summa inter eos €st auctoritas.-9. Eloquentia sine sapientia magis obest
civítatibus quam prodest.*IO. Quid mihi carius es6,€ potest libertate?-ll. (
VOCABULARIO Bona exempla tibi pro{uerunt.-12. Non possum tibi prodesse.-13. Desunt (
§u§TANI¡VOS ruper, .ir, i. roca, wia obrum, obesre, obfui, s¿r ¡unc nobis consilia vest¡a.-I4. Hasd¡ubal exercitui Carthaginiensium apud (
obslácuLo, petiudicnr Metaurum prae€rat.
Anfractus. -ue, nr. sinuosi-
dad ADJETTVOS
proaurn, prodeore, ptof ui, (
ser úttl, set prorrcchoso 2.-Po:ren Er\ ráTíN.
Druidae. -¡rüm, o -er,
Exisuu., .a, -ú,,¡, wqucno .üpe¡lumr 'eue, .fui, so-
(
-rm, m. pl. los druídzs El agut lalnbo a los soldados, Los lobos perjudican a mcnudo al gana.do.
fo¡amen, -inie, n. orli¿io opu.lenrur brar ; sobreoivír, quedor (
Mandábamos muchos soklados. Les laltaron lills luerzas. El có*ul csi,aba ql
horrus, .i, nr. furdín (
rnsiesta§, -áti§, i. dignidod;
PALADAAS INVÁ¡IABLÉS
lre* dd ejércíto. La ciudo,al d,ista poco del río. Pocos sob¡evit:ieron a lt nt-
¡wiestad; soberanía IIic, adv. aq¿í, .n eslc l¡!- ttnn. El cónsul Bruto estuoo presente al suplicio de sw propios hijos. Dl tra. (
munimentum, -i, n. d¿- f,do, -óre, edidi, cditu¡n, ga¡ bajo os será. útil. Que esto le sa protechoso. Un ilolor Áuy luerte no pueile
haccr salir, emítir ita... ut, dc ,al rnoda.., quc durar mtcho tiempo. La rana no puilo ígualar el umaño del buey. Sé útil a
(
oracülum. .i. n, oráculo floreo, .-re, .u,i, llorcccr túdc, ta¡üamcntc,,ar¿e (
planitieE, -ei, f. plan¡cie impendeo, '¿re, ¿Jra¡ ¡¡¿i- utr¡m... añ, ¡i... o (intc- tus padres, qw lanto tiempo te ayud.aron.
pomurn. 'i. n. /ruta pcn¿idq sob¡e; ¿omiia¡ r¡og¡tilo) (
prsesidium. -ii, n. delensa; msllo, mellc, tr¡alui, g¿?. ut... i¡., ¿rí coma.-. así
suordia, suarnicíón rcr mát, prclcrir tamüin B) YOil), NOLO, MArl). (
I) A\ALrz{R y rR DUcrR.
Gramática, §§ 24{1250. (
t.
Est viri probi cuique prodesse nec obesse cuiquam.-2. Melius est pro' I) Amuz-rn Y rR¡.DUcrR. (
desse etiam malis, quam bonis deesse.-3. Fuit Trois, fuere multae magnae ur- Si vis pacem, para bellum.-Ubi vole6 civis eese, ibi civig bonus es: ubi I
l. (
bes; at tu, Roma, etiam nunc es.---4. Erant in Gaüia plurima Mercurii simu- noles ne fueris civis in ea a""t"m quod vultis.---4. ,," ,nn,,tr,
"tn
l;r; ,a
-142- (
(
t

It L*il,'r. -,t
i --''-{i¡' Disce prius tace¡e.-S. f'ac alteri t ró¡¡o sc t¡oducc dr¿ itu? Íl Qn.G, ¿quc cfuot ,,.tc- fit.
I , quod tibi fieri velis.--ó. Ducunt vo- dc c¿¡? ¿Ctuil .t dquí? ¿Cóno conciettd cqt tu a¡a..
.),',ri lentem fata, nolentem t¡ahunt,-?.
Tyrannus metui mavult quam dili-
caknlc? ¿Po¡ qué?
y corsrRucctóN It,
gi.--8. Miser mori quam dolorem EMpIrzaMrENTo, roRMA DE Los
TEUPI,OS DE ROMA. I
ferre se malle dicebat; sed cum Morg I
eum aufe¡¡e voluisset, eam sequi no. Aedibus sac¡is deorum, in quorum tutela ci- I
vit¡s.videtur esse, ut (cor¿o) Iovis, Iuno4is, Mi-
liitut IJ
á
luit.-9. Cato ess€ quam vide¡i bo.
nus malebat.-1l0, Et idem velle et
ídem nolle, id est firma amicitia.-
nervae, in excelsissimo loco, unde moeniüm ¡iare
narima conspicitur, areae discribuotur; aliis 8u.
I l. I

11. Ta¡de velle nolentis est.-I2. tem diis in foro, aut in urbe, out extra utb€i¡r r.ñ
Frc. 9í.-Tenplo de l/esta,
Roma.
Cum oppidum aggredi velle! Caesar
copias suas ad u¡bem duxit.-I3.
a¡eae sitae suit Pleraeque aed6 sunt quadrstae,
nonnulla€ rotundae. Horum generum utrumque
' '.:,ii.:.r! .1. ;¡.
t lv.
Mavis se¡vire quam pugna¡e: sí,r- proprium habet usum (de Yitruoio).-Templum I
vus es. Ápollinis in Palatiio cum porticibus, aedem divi -. -,'. :,-,
fll PoNER EN LArÍN. Iu1ii, plures aedes deorum in Capitolio, in Aven-
No queremos ir o la ciudad. Si queréis scr libres, luchad por t¡wst¡a lib*- tino, in Palatio feci... Duo et octoginta templa
tad, Prelerís ser esclaoos a morir, No qucrían luchar por la palria. Prelíríeron deorum in u¡be ex decreto sena¡us refeci. nullo
eo tempore ¡efici debebat (de ltc. 91.-Ruijrat ¿.1 tcmplo
morir a ser caplurados por los etomitos, Cu,oado quzremos, no quiercn; cuan- 'lt inscripióaquod
Draetermisso
de Augusto. Monumenlo de An'
dc Sdlutilo.
ilo no queremos, quicreo. El pobre, a,undo quiere ímitar al pothroso, perece.
cifa\.
Er, srxtutnro DE APoLo EN DELros.
Cu¿srron¡s.-r) ¿Qu¿ cero cs ¡cdibu¡ ¡¡cri¡? b, ¿Qu¿ cato ¿¡ ¡lii¡... dii¡? c)
Templum Apollinis Delphici positum est in morte Parnasso, ¡upe undique S¿tuh¡ y explicar codos los complcm.rltot d¿ httat d¿ ctk pá¡ralo. d) Núllo pr¡eter.
impendente. Templum et civitatem non muri, sed naturalia praesidia defen- alao, ¿cómo sc llana esta consa¡uccü¡? ¿Hay dlgutú i6ual cr cl pbrdo? Ezplicar
dunt, ita ut incertum sit utrum munimentum loci an maiestas dei plus admi- J|lLt cLrncato¡. e) ¿Qu¿ cücu¡stancii .rprc* oo temDorc! f) n(il,.il, ¿qu¿ ¿s? ¿D¿
qui ocrbo dcpende?
rationis hic habeat. Media ¡upes in formam theat¡i recessit. In hoc rupis an-
lractu planities exigua est, atque in es est amplum foramen, quod ad o¡acula TEMPLOS Y SANTUARIOS.
edenda patet. Multa ibi et opulents regum populorumque videDtur munera,
quae gratam voluntatem ob deorum responsa manifestant (de lustino). P¡imitivaDeDtc los ¡omanos ¡dor¡b¡¡ ¡ l¡e diü¡id¡dec cn Iugrrc. trrtu¡rles, g¡üta6,
bolqucs slg¡ado! (lucus, ¡emtsl... El rccintoconaegrado, con o sitr cdificior, conetituia
u¡ oanlu¡rio llanum, sdccllunl. l-aa dcluba G¡sn rl principio lugrrcs conaagrados, cn
CuEsl¡oNrs.-{) ¿Cóno se llana l.a colstruccrín rrpe... impend.nr€? .lnolia¡ lor quc los srcrificadorcs y olercatcs dcbían purifice*c con agu¡ corrie¡te (d¿i¿c¡e);
sus elementos. ¿Hay algu-
despt¡és cl nombre pasó
na construcción igual cn a áeeignar Ia morada del
este pá¡rulo? b) Ita... r¡t,
dio¡.
de lal manera q\e, ¿cómo El rcmplo (rempl¿m) es
se llama este tipo ¿e oru-
la morad¡ inviolable del dioc
L

cioaes? c) Utrum... an, al quc cstó consagredo. Só.


si... o, ¿r ¡¿r¡d o¡act'óo ín- lo los eacerdotee tienen ac-
tetrogdtiva índ¡ecta do- c€so sl ssntua¡io (lrn¡rrn;
ül¿; ver Gramát., § 349,
B, ¿en qué modo debe ir
el ry¡bo? ¿Caíl es? ¿Dc
H G
,t .ir. lañai ico, yolano). El
abar (altare, aro), en el que
:'li se ofrecen los' s¡ccrificios,
out polabra o giro depen- e§lá §iempre ante su ¿Dtra-
¡le esta oración? d) Híc, i.. da. En el interior sólo hay
¿qué puede ser? ¿Qué
aqaí? e) Ad oracula
tdellda, ¿cómo se lldña
es
fi u la estatua del dioe, en tor-
,.r n!...r.-. Ftc. g\--Plano del templo
Ftc. .-La Maiso¡ ..- rtrññ.
. i,¡¡ .",.... in. de lúpirer Ca¡itolino. To-
Carré¿. Nimes.
r '-n¡ "r,rr. ¡.tidn¡
!i::1a¡,¡
i l,'l l;- m¡do de la obr¡ nRor¡¡¿,, de
Nack-'Vigner.

144
- - -145-
I
no á l¡ cu¡l los sacerdote! depoait!¡ Í:ENO Y SUS COMPUESIOS.
las ol¡cndas dc sus dcyotos. S€ difl.
l rcnci¡n los tcñplos romanos de lo!
gricgoa en que crtán amphzadog io.
f) Anurzr.n Y TRADUCIn.

l. Nemo eine msgna spe immortalitatis E€ pro prt a


'l b¡¿ un ¡lto basamento {po¿¿¿m)' G..
, §¡
ncrrlmcntt rólo ticncn colurn¡¡¡ cn l¡ offerret ¿d mo em.-2. Fe¡amus iniuriae aequo animo.
:l f¡cháde d.lantcr! y ron dc Plrnta 3. Fortuna opeE auferre potest, non ¿nimum.--4. For-
cuedreda. Algune, ¡in cmb¡¡go, ctan
üte¡ fe¡re miserias hominis est.-J. Postquam te ,8tr
circul¡rc., an ¡ecuddo dc la priln¡.
Ftc. 99--Suovctauilia. P¡rís. l¡urrc. tivt chozr itálice. El mlr importu. tul€runt.--ó. U¡bi obsessae dux auxiüum tulit.-?.. F8-
tc dé crte tipo ca cl d¿ V..tr, co¡ ciliua est laudare quam fer¡e paup€rt8tem.--{. üilites
column¡g al¡dcdcdor lpEáplaol, quc, iuDto con h Cls¡ do ycrtt lltrium fca&.t, ¡obis auxilium fe¡e¡t.-9. Quod ferendum est,8€quo
cdifcio contiguo cn cl quc viíaa Laa Vatalce, y la Rogia, ¡ntigur ¡a.idcncis dcl rcy ¡nimo fe¡amus,-I0. Hi populi inter se diffe¡unt lin-
Nuña, codstituyó, .D lor p¡iúcro€ tic¡npoa, le p¡rle Els imporlantc del Foro dasde .l
punto d€ vist¡ religioso. Su tejado, cónico y con abe¡tura ceatral dcjaba €scrpat cl humo rus, irstitutis moribusque.-l I. Caesar Galliae bellum
guc producía él luego .!gtado, que coDst¡ntcmentc dcbl¡ ¡rde¡ cn ru ahrr, cpccic lotulit.-l2. Bellum illatum erat nostrae patriae.-l3.
dc hogiar hacional. Nostri pedem retule¡unt ea pugna.-I4. Hostee in op-
En cl Fo¡o hrbí¡ otñs tcmplos. El dc S¡tumo fué convertido en Tesoro Público pida se suaque contulerunt.-l15. Cetera, quamquam
(lc¡aium Sc¡u'a'i\. El d¿ l¡ Concordia lué dedic¡do por €l dictrdor Camilo, prra
celebr¡r cl scc.so dc loa plcbcyos al cormülado y perpctuaa la pez con lo. pet¡icioa. ierenda non Bunt, feramus.-16. Consules de re publi-
El dc Casto¡ y Pólur fue lerantado despuá dc su intewención pcrsoí¡l en I¡vo¡ de ca ad populum retulerunt.-I7. Nocte in u¡bem ho¡tis
Roma, cn la b¡t¡ll¡ dcl lago Régilo; au¡gió cn cl mismo lugar cn que lsr dos diviDi- se transtulit.
dsdes l¡varon aua mano! cl!¡n¡tc¡rtld¡r dcrpuée dc la b¡reüa. El templo de Ja¡o F¡c.I00.-/at¿L Rom¡. (
estaba a ls dcrech¡ de l¡ b¡¡ílica Acmilia y sus pucnrs sólo . se ccrrab¡ñ en ticmDo Museo Nazion¡lc.
de paz, cosa que rólo ruccdió t¡c6 ycacr hada II) Po¡v¿n EN LAríN. (
El tcmplo mís importantc cra el de l¡ tríede Capitolir¡¡ (Júpite¡, Juno, Mine¡ra)
^ugusto. Soportad las iniurias con ónimo sereno. Los sie¡tos lleuban grandes pc' (
en el Capitolio. Al pic dc la imegcn dc Júpitcr rc ecumulabsn las ofreodrs dc lor
generales triunfadorcr. L¡ ú¡ica cat¡tur humrnr que al Sc¡¡do pcrmitió ponc¡ crl a!t. sot. iios nos úraerá su ayuth, si siempre b olrecemos nwsrras obrds. Lot (
tcmplo fue !a de Escipión cl A{ric¡uo. Ectc tcmplo tmía un meg¡lílico pórtico con c¡.mitos h4rá¡, la guerra conlra n^et,ra patrí4. Sopoaé bs olcnsos. It cos' "
t¡¿s hilcras de ¡ci¡ colum¡¡¡ ced¡ u¡a. ,vmbi enseño a sopodar el ,rabaio, ¿Quién soportani o los oe¡ccdo¡es? Lot {
En la época impcrial ac construyeron cD Roms numcrosos templos, inclueo dedicadoc
a las divinidedG c r¡nic¡¡s. cónsules ínlormdron acerca de todo al S¿nalo. (
(
EO, FIO, EDO, DO.
(
XLII.-YERBOS IRREGIJLARES. (Gramática, § 249.) (
VOCABULARIO I) Amrrz,ln Y TRÁDUCrR.
(
súsrANT¡vos P^LABR^S rNV^A¡ABI-ES l. Divitia pereunt, virtus manet.-2. Caesar, cum Rubiconem amnem tran- (
Aventinum, .i, B. (-r., .i, siturus esset: «Eamus», inquit; «alea iacta est!».-3. Omnes illuc sbituri su-
ñ.1 ¿l A'entino (n[¡tc\ Conaucrco, .I¡e, .¡uEvi, Forlaaae, acaso, quizá mus quo abierunt maiores nost¡i.---4. Omnibus semel t¡anseundum est flumen (
cxercilelio, .6¡ir, .au;t[.E, Ecúr¿mórar(s¿) illu'c, allí, aÜi
1. e¡ctci-
exc¡[cio, -Are, ato¡ma¡td¡ nonduÍr, dú, ,¡o
illud, cuy Styx est nomen.-s. In patriam redire cives nequeunt.--{. Plebeii, (
exeeili\ qatuticne orol\nt , urbe egg¡essi, in Aventinum abierunt.-I. Qui fortuna 8ecunda utitur 8ae'
fas, indeclin. * lcy diúna,
i¡llerco, -ire, .tt, .irúm,
dÚecldmeúe
aet,frel, und nez, ile una tcz fit superbus.--$. {xercitatione corpora nost¡a fient ¡obustiora.-9. Dixit (
lo líctto: la iusto
institürum, -i, n. ir¡sri¿¿cio- : «Fiat lux». Et lux {acta est.-10. Teneb¡ae iam fact¡e erant et pater (
memYni, -is!e, ¡¿corda¡, LOCUC¡ONES
nondum redierat.-Il. Fiat voluntas tua, Domine.-I2. Omnes ¿bie-
p¡omi3s¡rmr .i, n. pfoñcad aco¡da¡se de (
nequeo, -ire, no podcr AIea iácta eel. ld suert¿ cs' s€d p¡otinus redierunt in locum un& e¡ierant.-I3. Pudor, uli abiit,
pudor, -Ari§, m. od6,írnza,
pigcl, -uit, d¡¡cp.n írsc tó ccho.la nescit.-I4. Leve fit, quod bene fertur, onus.-Is. Ei magnum prae- (
honor, reputacün
¡eli¡io, .óni¡, escr,úpulo rc- plait, ll0¿r, ccc¡ Uuú0 belln¡n inferre. ¡taccr la dederunt.-16. Ego amo hanc :: at ego esse et bibere'-I?. Eo domum, (
Lisíoso; relisüo re qr¡iro, .ére, quirivi,
cito redibo.-l8. Ite, missa est.-19. Multi in acie interie¡unt.
S¡yx, -ygi¡, l. la Estigía quisitum, buscar, requc- oáem referre, rctroccdcr (
tenebrae, .irum, f. pl. ,í- rír placuit ser¡tui..., e, ,e@'
aíeblas, oscuriihil, nochc laed,el, asqu¿a\ h,.tliü do... decidü Poxrn rr urín. (
tono, .ir€, ,ro,¡út referre ¡d popElútr.." yo cosualmentz por la Yía So¿rq, cuando rcgrcsabar. d Roma los sol' (
transféro, .ferte, .f üü, .l& propoñer al pueblo...; r.
Plebelur.^DrElMS
-e, .íñ, plcbcfo tl¡t¡¡. t¡dshd@ ad ¡en¡lu¡n, p. al selodo que habíin ido a h guerra, No puzde suceiler de otra mar.era. Los ede' (
t4't
(
-146- - - (
(
I

I:=t ,,tigo! hob?!, sslí¡lo ¡lc b ciudad. yete en paz.


Ls¡ eo .t I cómo sc üoducc cst¿ güo? d .D*a¡.
que ibar deloate e¡an se¡uidos pat todü. Vá ,*liá ;l¿,€, ¿¿. Cu. uctbo depmd¿? ¿Ticnc sujeu?
los solildos. Muchos ciitlodatás jE¡ qui caso ¿ebc ir? ¡l Quo ¿Qué puc¿c s¿¡?
lucron ol ,*;;;:: iqu¿ .s oquí? lte¡ ii¡ ctat = s¡ di¡i¡í¡n (= cl
de Cicrrón. quz regresabo d¿l áeslier¡o, L" ¡¡;:
grandes premios. Debemos comc¡ ir-miop cr¡ Pa¡a ellas).
.lÜfa comct.
pro r;rtr, oo iiii
t: OSLICACTONES DEL FI,IMEIÍ DE JÚPITEh.

VEIBOS DEFECTTVoS E rMpEnsoNALES. ,. Caerimoniae multae flamini Diali impó-


Cramática, § 2S0. ¡itae sunt: equo Dialem flaminep vehi re-
[gió est; ... extra pomoerium exe¡citum ar. I tc. lUz.-H a¡üsptces
I) AN^L,z.rR y TR DUC¡R. matum vide¡e ei fas non est: idci¡co raren-
le¡ flamen Dialis creatus consul est, cum
l. Odi et amo Quare id Íaciam, {ortasse requiris. bella consulibus mandabantur; ... item anulo uti, nisi pervio cassoque ii! non
Nescio, sed fieri sentio et excrucio¡ .-2. Rara tempo. act; ... §i aedes eius introieril, solvi necesse est: et vir¡cula per impluvium in
rum felicitas, ubi senti re quae veli s et quae sentia$ tcgulas subduci atque inde in viam foras demitti,,. Ñ{uo in cinctü neque in
dice¡e licet.-3. Mise¡et te aliorum, tui te nec miseret alia parte vestis nodum ullum habet. Capillum libor tantummodo homo ton-
nec pudet.--4. Me piget Btultiae meae.-S. Eos vitae dct... Pedes lecti, in quo cubat. luto unüi ci¡cumlitoi ess€ oportett neque in
f ¡c. l0l.-El cmprador Muco taedet.--{. Iüno A eneam oderat, cui favebat Venus.- ü, eo lccto cubare ¡lium {as est... Ca¡¡¡cm i4coc,tam et f¡rinam-fermento lmbu-
enda u» sdctílício 7. Utinam officior um suorum semper homines memi-
S u. t"ng"r" ei fas non 6¡ (.tc Au¿o Geli;).
mplo dc t úñn nigsen t.--{. Aegyptii mortu orum corpora condire con-
. CuEsrtoNEs.-s) yehi ¿qL¿ cs? ¿Dc qué plaüat dcpcndc? Reli¡lo eet, fea non
Cdlitolino
sueverant.-9. Equites flu men transire coeperunt.- at, no está pcrmitido. b) \iderc, icutl cs su coaplcmcnlo düccto? cl Anulo, ¿ca
I0. P¡omissorum sem p€r memento. 11. Nolite, si tonabit, sub a¡bores con- qué cdso rv? ¿Es to ¿¿ ¡rtl, ir.lin¿tíl¡o ¿. ¡brt d) $olai, ¿qú cs? ¿De
fugere.- 12. Flumina pluendo crescere solent,-I3. Omnibus ex pedit salvam "l complcrnc
qn pl¿b¡as dcpende? Scíalu bs plab¡as dc igd morloloth quc h'a!_ cn cl tcta.
csse rem publicam.-14. Placuit ¡enatui bellum in dice¡e.-15. Fo¡tuna om- o'l Scñ¡lo¡ todu ht cücuitttací¿tt rlc lqar dcl pónalo. f) Clrcumllroc ..rc (d¿ cit.
aú¡¡rlinor untsr, cubrir), ¿d¿ qué pdobrs ¿¿p.»¿e?
nia regit, ut lubet.-16. Pugnatur acriter.-l?. In forum concurritu¡,
EL CULM. I,OS SACERDOTES.
lI) Pon¡n EN L^ríN. Toih ciudedano es realmente sscerdote, ys qw cl ptcfiamilias rinde die¡iarncnle
c¡lo ¡ loa dio¡cs domesticos. Pcro cn las ccreÍ¡oniá! y slcrilicios públicos cl ritürl
. Todos oCiaban a los ti¡anos. No te aoergücnzas
hastiqdos
de u* mddades. Estáís cr¡ complic¡do y cxigia secerdores con gran crpcricncia. L¡s lórmulas rituala, a vccca
de l.a t¡ída. Nos aco¡ilamos con agíado de tas dilículnies pasad.aa. hintel¡gibles por la evolución nrtu¡al dal idiomi, no podían ser elteredas, ya que cón
4cuérdate de tu deber. Conoiene que los cii¡ladanos estén íle acue¡di. En ¿üo pc¡dí¡n su poder migico. Por cllo, a los magietredos que dcbían recitar públice-
í¡_
o¡eino trueni. nieto, relampguea y graniza con ocote plegaria.a s€ lcs epunt¡b¡ much¡s veces cl tcrto de l¡¡ mism¡s. La pcrsoua quc
frecuencia. Se luchó oalien- o¡¡le ¡e cub¡ia Ia c¿bez¡ (cryür¿ lclatol y l*,¡taba loa brazos co¡ lás palma8 dc lss
lemen)e.
n¡¡os h¡cia ¿rriba (n p¿a¿r ail caclum naru.s. iculcrc\. Si es un m¡gilt¡¡do, quc
of¡cce un sacrificio, vcetido con h tog¡ bl¡n¿a y coronado dc l¡urel, egpcr¡ con l¡
El nrsprto trts vf,srAlf,s c¡bc¿¡ vcl¡da r que todos guardeo silencio (lin&ú lai)üc); luégo, rccita las plcgetirs,
^ of¡ccc libsciones de v¡no e incienso y el oictitarius inmol¡ la uic¿im¿ u áo¡l¡¿ con el
Cum Galli copias Romanas magno proelio profligavissent atque Romam h¡ch¡ o el cuchillo. Hccho el sccrdiciun se rcparte la víctim¡: l¡¡ c¡¡nes (a¡sccro, -um)
contende¡ent agrumque Romanum passim vastarent, ñrulti incolal urbem re- ac dist.ibuyen c¡t¡e loc esist¿¡tes y las entreñ* (crt4 aruñl son cnt¡egldrs s los
Iiquerunt atqu€ sua omnia secum asportaverunt. Virgines vero Vestales, cum houspiccs, pzra que mediautc cllas inte.p¡etc[ Ia volu¡tad dc los dioees.
Estoa s.scrilicios e¡an olrecidos segúu ritos también muy !trtiguos; soleÍ¡nes, pre-
de u¡bis salute desperarent. sac¡a init¡umenta parti# condiderunt in t...r., ci¡os e in¿lterable§. I-os dioecs recibían tod¡ cl¡se de of¡endas: frut¡6, tortas... ¡nirD!.
partim secum tulerunt, Ingenti onere impeditae, via, quae ad Ianiculum du. l€ (oveis!, bueyes, cerdos, etc.). EI altar se ¡do¡naba coo guimaldas y florcs y la
c t. discesse¡unt. Sed, cum in fugitivorum agmine eas vidisset homo ple- víc¡ima con cintas (inltid, rittat.
beius, L. Albinius nomine, qui plaustro coniigem En ci¡cunst¡nci¡e cxcepcionales o cn dcogrecias públicer, ac celebreb¡tr rog¡tivs6
liberosque vehebat, ám, Itupplicarioncst psra cohiurar cl mal. Si ¡c ¡lc¡nz¡b¡ el éxito deaeado, sc organizeban
nes eos e vehiculo stat;m d$cendere iussit. Virginesque cum sacris in plaus- licstrs de acción de graciae l!¡atuhrío¡es\- ,{ las plegeriae ác añsdía ¡ v€c€s un¡
trum impositae sunt atque Caere, quo iter iis eiat, a plebeio perductae sunt. p¡oúes¡ (uo!¿m). Habí¡ días en que tro eetaba permitido (¿¿lc¡) ¡ealiz¡r ¡egocios
¡i rcu¡ir sssmblers Q)ics lcsti, lctiacl, Ltz liest¡r l¡mitiares gc ll¡o¡ban letiac pri.
Cu¿sr¡ores.=a) CUIúi ctplica¡ los üstinros clutr. qu¿ dyrreccn ¿n cl re o. bl oaaa, laa públicas, loiae publicac-
SECUM¡ crpiirar los elementoi,.quc lonnan estd plabro y dlci rcaa" tii ii El culto público era al principio de la sola incumbencia del rey. Luego, al ir com.
ntuitogd qu? ,c cono2ron. cl Yia; ;en qué caso csUí? ¡ormocfan
¿por qué? d) Nomiíe, ¿quá pücíndoee, surgicron diversos colegios de sace¡dotes. El prbcipal err el de los Pon-

- 148
- -149-
(
(
(
(
¡íliccq ¡ezido pr cl Poatilcr llu.i¡tus. Í¡tc crr cl cüslodio c in!érprcle dcl Dc¡ecf,o cunt.-I8. Socrates lsetus ven€num hausit.-l9. l,aetu¡ venit, n¡c6tus rbüt. (
S¡qredo. Su ce¡go c¡¡ vit¡ücio y.ürbiuba ct b Rcli4 !¡tiguo prlacio de Nuñ¡. o¡r¡ 2[. Cato senex litteras smsre cocpit, quss puer €t iuYco:e [cgle¡erst.
colcri,o ¡accrdo¡.I ioDort¡¡t¿ crr cl dc l¡¡ Vc¡¡¡lc¡, li8¡d¡¡ ¡l culto dc Vcg¡ por vo¡o (
de &4id¡d y obügeür ¡.4|¿¡dc aicoprc üvo cl lucgo ragrado en cl dra¡ dc l¡
plt¡ia. Goz¡ba¡r dc g4¡ p¡átigb" y a pcser dc quc a lot trcintr aáoa de reccrdocio II) Porisn EN LAríN. (
podí¡¡ rolvc¡ a la ridi aororl, rolíaa pcrrnancccr c¡ él h¡Bls au muc¡te. qdlo qw t@s a$dd.
l^oe l&,mút¿s c¡¡¡ !¡cc¡dotF qu¿ ateodí¡tr .l culb dc una detcrmi¡¡da divioid¡d. Sc luchó ilu¡anle toilo el ilb. C¡ccmos con gtÁto (
Eatrl¡ r., tlanirct noioru: .Didi¡ (de l,úpitcr), Quirinalí, (dc nórDulo), ivorr¡a!¿t Ambos llaaa d
'bultq, ciércíto al @nrywnro. an núlu dc lamb¡cs cayó en b (
(dc M¡¡¡c). Ouu l:l llanina r¡i¡orc.¡ atcodí¡a al culto dc diosee dc meno¡ impo¡trDci( El lobo es cosa Mltth Wru el 7ando, lt cs&uiad 6 coto pcor
ln Saliot e¡¡¡ ¡¡ce¡dote¡ de Mmg y lu lnnlu, dc Ce¡a. Todos loa'c¡cr¡dota iu¿ b mtertc. Los bárbaros deslruyuon Ronr+ ca¡ital dcl mwdo. Ian ri- (
vivíau en noüa como cl ¡ccio dc loe ciud¡duo¡. Gc¡e¡almente los magirtndoo cr¡¡
al misño lieBpo lscc¡dotc& ir.ra, I lot hono¡es son costt loúuilas. (
(
USOS DEL NOMINATTVO Y VOCATIVO. (
Gramática, §§ 275, 276. (
XI.III.-CONCOND¡NCIA. (
Gramáticq §§ %5-2?0. I) A¡rruzrn Y TMDUCIR' (
l. Ouid de illis dicam quae... cum ipso homine na¡cuntur: linguae eolu' (
VOCABUI-ARIO tio.. voclis latera, vir&?-2. O festue dies!-3.'O lrustra suscePti l&'
i"iol--¿."onus,
O consrvandus civiglJ. Gyges repente annuli be¡eñcio rex (
§usf^Nftvos mulábili., .c, mdibh h¡urio, -ire, -E i, .ortl¡r, e¡ortw €st.-ó. Ancus Ma¡üue rex s Populo cteatus €sL-7. Aliter amicitiae (
obrcüror, -¡, -t!, otcltro dgo&f; crtfaef
cr¡e!, .i., m- Císcs kq) o!.nilEr, : .¡, lm, prol,ütO mcrto, -¿¡e, -¡ri, -¡!o-8, stabiles permanere non pos€unt.--8. Rebuc adversis 8¡imoEus ¡tque forÉs (
lit¿¡, -lrl¡, L cosra¿o, pal- a€ürpilcrn¡¡a, .ar .Eñ, ¿r¿a- sume¡ñ¡, hund,i oui e¡¿nt cum Aristotrle, Peripatetici ücü sunt.-Io. Ipse ho'
mones; hdo, llcaco pe¡m¡nao, .ére, .raenri, "o*r".-ig.
nütissimus iiter suos nume¡abatu¡;-ll. Ars longa, üta brevis e§t; verae (
.olulio, -óni., l. soltuta: rr¡bi¡ir, .€, sóEdo, lirmc .rrrarrarm, pcr sistir, d,uro
amicitiae sempiternae sunt--I2. Ego primam partem lollo, quia nomirot (
pago; solucün per:uadeo, -ire, .euirl
!onu!, -uar m. sqtido, torn <a.a.al¡,¡tr coraucicar leo,-13. Consules creantur Caessr et Servilius.-14. Salve, primus omnium (
turmaf .ae, f, escuad¡ót rarens patriae appellate, primus in toga triumphum medte.-Is. Audi, Iup-
ven¡n¡.ú, .7, D. ocna¡o
iit"., t , Ianá Quirine, diique omnes caelestes, vosque, terrestres, Yosque, (
Agaorco, .órc, -n5ü, .ni. PALAB¡^S lñVt¡tl¡¡,Es "i audite.-ló.
'lnfeái,
lu.úl, coltocc¡, r cc o^occ¡ O fortunate adulescens, qui tuae virtucs Homeruu (
rDJE'¡VOS Y PROIYOI,ARES appareo, -irc, -ui, rro:- Alite¡' d,e ot¡o modo praeco;em invene¡is.-l?. Senex in patriam revertor, unde Puer P¡ofectus
ileñl['J¡, pr¿ckdñent¿ ; w EUm.
{
Aliquor, indeclin. pl. algu- creo, .ire, crea4 nombrat lin, en una pahbrc (
exorior, -iri, <rrtu! ¡ütúr qoo').ia,rt, puesto quc II) Poren EN L ríN.
fortuitus, .a, -otn, casual sur gir, haccrtc, orígínonc azltem. por la menos (
Cícerón y Antoaio lueron credos cóntubs Por d yEUo. Césa¡ c¡a con'
(
y grándc por sú libcruli¿ld, Caón por b intagridad de su t¡i¡h. Salió
l) Anerrzen TRADUCTR. "i.derado
pobre de su palría y rcgresó ríco. Yo soy ce^ti¿eru¿o rico, pero soy Pobre. (
l. Deum non vides, tamen Deum agrrosces ex operibus eius,-2. B¡evíE A¡íbal iba el primero al combote y sc ¡eriraba cl ítl¿imo. ¡Oh, jacn w' (
esse laboro, obscurus fio.-3. Ya¡ium et mutabile eémper femina.--4. Idem li¿nte!
velle atque idem nolle, ea demum ñrma amicitia est.-S. Secundae res, hono- (
res, imperia, yictorise Io¡tuita sunt.--ó. Po¡ta mu¡usque de caelo tacta sunt. Los polros sAGRlDos. (
i
7. Consules diversi (en díreccio¡t¿s opuesus)... Fulvius in ag¡um Cumanum, Claudius Pulche¡ consul, antequam naysle proelium adversus Poenos (
Claudius in Lucanos abiit.-8. Via Flaminia, iter belli, e¡at, obstructum.- committeret, pullos sacros consule¡e voluit. Quoties pulli cibi avidi e¡ant,
9. M, Ma¡cellus Syracusas, urbem ornatissimam, cepit,-lO. Castor et Pollux (
credebant Romani sibi deos propitios ۤse. Tum sacerdos nuntiavit pullos
ex equis pugnare visi eunt.-ll. Homerus {uit et Hesiodus ante Romam cor- manere in cavea negue edere. Risit Clau- (
d-tam.-l2. áliquot turmae. . . sunt deiecti.-I3. Sulla cum Scipione... de iure dius et pullos in mare mergi iussit: uSal'
civitatis leges inter se et condiciones contulerunt.-14. Millá hostium capti tem bibant. inquit. quoniam ede¡e nolunt.,
sunt.-Is. Maxima pars vatum... decipimur specie recti.-16, Civitati per. Quae impia verha magnanr classi claden¡
suasil, ut de {inibus suis exi¡ent.-l?. Uterque áorum exercitum e castris ;du. attulerl,nt.

150
lt'tc. 103- Suouetaurilia.
- - t
¡ ll,
I

t
I a Cu¿sr¡o¡¿s. -a) Anlequam... rommittcr.r
¿qui c'Ltc ¿e o¡ación cs? ¿Pucde sci Poenoa comi
pleneilo di?.to? b) Coneulere. ¿de qué wrh" N
¡
t. ,
.;.,.idJlt* dcynde? ¿Lleu co¡np!?mcnto ¿iftcto? ct E; ¡
¿.n qu¿ cosos deb¿n i¡ su su¡eto y su ptcdicadi
t noninal? ¿D¿ qué ocrbo dep"de? ¿) ¿Cuáf ¿7
i'
t.' t t
el romplemcato dir.cto de nunti¡vit? ¿Puede u¡u t.
orac¡ói ¿¡t?rs scr complcmento dirccto? e) lllci
I zi: analizd¡ csu plabrd, iCuúl cs su tu¡cto? ¿Dc
I ruá ¡nlabru deÚndc ¡rc¡ci? Íl Flerai ¿qui e:2
i De qui daüa depende? ¿ Puede esta Nlabra
o¡esentú otta loma dülinla?

Expncróx DD PRoDrcros.

0 It Prodigia procurari placuit (se decüió).


In Albano monte tacta de caelo (ser heri.le
por el rayol €¡¡nt signum Iqvis arborque
templo propinqua, et Ostiae lactís, et Capuae
murus [ortunaeque aedis, et Sinuessae murus portaque- Cruentam etiam flu-
xisse aquam Albanam quidam dicebant, et Romae intus in cella Fortis. For-
XLW.-USOS DEL ACUSATWO'
tunae sigillum ( diminul. de signum), quod in corona- erat, de capitt in Gramática, §§ 2??-285'
msnum sponte sua prolapsum esse. Et Priverni sati8 constsbat bovem locu- VOCABULARIO
tum esse vultu¡emque frequenti in loro in tabemam devolass€. Ea prodigia d¡etot! queall¡s tüñt q4¿'
hostiis maioribus procu¡ata sunt, et eupplicatio ci¡ca omnia pulvinaria et
vEaaos ' iarsc dc, tlcPlorar
: susf^Ñrlvos
obsecratio in unum diem indicta est (adaptado de T. Lioiol, Amicio. 'ére, <oi ('$-)' oicr.o
ráolco, 'ire, '¡i' queddrs'
A¡¡cr, .Iri¡, Ít. tcÜaql¿n .ic!u.e,, ?^uobq , cubtu - .túDáo. ;!Gt '!,l,
Cu¿sr¡o¡¡s. a)
Procuretc, cgnjurar con expiaciones, ¿qu. ti¿ñpo es? ¿Llcoa su- üquc; catzaaa
circ¡md¡co''ére. dÚxri tÁlito; titd¡ co^ ettu'
er¡ur, 'üric. rn' auSut' ago'
i¿to o compleñaúo dírccto? ¿Dc qué tterbo dcpende? b) Templo' ¿cs Ddtito o rcfo, adlvarlb
Aucl¡m, üct's¡ cn to¡tw;
Abl.atíúo? ¿Pü qué? c) Or¡iac, Cipu, e, ¿cn qué caso esuútt? ¿Qué circuntaacia a- ¡odto¡ : ¡cconct
prcsan? Seíalar lo-¡ palab¡as quc cstan cn cstc mümo caso cn cl acrlo. dl ¿Cwál ¿t cl f¿¡r¡r, óri¡, n mus¡o dc.irto, 'óÉ, .lIil' 'l¡'¡te
lnccDlum, 'i, n' amP¡¿td rum. lesis¡ir ¿e; cesat PALABRA§ IÑVARIABLE§
sujeto de ¿CuÉl ca tu oqbo rcg.^tc? ¿) It cdl¡, ¿qu¿ circunstotÉiL .a.Na!a
flrxie*l lafimtr, 'ee, Í' 'ndla ltnú'
este giro? Señzlar los ¿iros simibres que hata et cl t¿rto. nl Locutum eeeei lecir ru deshoiot, inloÍltd enitor, .ti, 'ia¡! 6um, ¿r_ Abhinc, ¡¿c? (Ac' o AbL)
sujeto y el L'crbo de que depc¡l¿, lorzorse; aÜittt Nso
Et.l¡ti., 'ec' I' naldid .
eior.uo, ire' 'trüri' 'lrÚc' ¡l¡qE¡mdiu. tluaau attun
LOS PRESAGIOS. LA ADIYINACION. rapleBti¡''tc',. tdbLdutto' lafri. l¿oon'qr, co^s lt uÜ ít c
.ianci( taítotQz ic(i)o, .érc, 'ici, iclÚñ'
c o n'itúLa m c

Los dioses manilie¡tan con l¡ecue¡ci¡ su volunt¡d o su diapoaición lrente . las rl.diú.E, 'ii, n. ¿stddio ""',ii[?"r."
empresas humanas medis¡tc prodigios {prodísiun\, fenómenos naturales que, por lo .¡cú,.6rúm, m' Pl los fl¡''
ineólitos y por lo difícil de su cxplicación ligica, indican cierta perturbación cn las
t ¡¿laciones entre hombree y diünidedeg. El ¡ne ds .obsenar, inlerpretar y conjurar
los acusatlvos)'
mediante las debidrs expiacionee estss señsles divinas, en sumá, lae lormas dc resta-
I) ANALIZAR Y Tn'lDUclR (explicanilo el valor de
blece¡ de nuevo l¡ buena armonía €ntre diG€s y homlres constituyen la sdirinación.
Sunt homines' q¡¡o§ inlamise
[.os mérodos son dive¡sos:
l) Observación de ciertos fenómenos de la Naturaleza, particül¡rmente 106 cig¡ros 1. Ouis non dolet interitum talis civi?-2
celestes (rián¿ ez caelol: ¡elámpa¡oq truenos! rsyos, lluviaa de sangre, etc. 6u"e''.:q;:;;i";;;;q;""qt#;t[:::fum;m:;:LtX,ry*:
suum fatum querebantur':";'
2)Obsenación del vuelo de las aves (signa er aibu:l: el auaur con su besuón tam.--4, --:;:; 1:" :'i]:' h^minum vivebat.
cr¡rvo (li¡¿¿s) trrz¡ en el cielo un campo de observ¡ción (tcmplum) y deducc l¡ vo.
h¡ntad divina por el lugsr en que las avea apar€cen, por su número, ahura, vuelo, graz-
;1"iü;r#;;.;;"i::1":tl-*Il*'Iif
8. Diocenes Cyoicus alrquamoru.
,:"j'i#J.'l;:!ui",,,.,,
"l"i'^.i-i"-
nido, et.. ^-'X'i:' redolent.
"-i;-,lt¡tem
3) Obsetvaciria del apelito de los polloa sagrados (püJtd); si esroe comcn con avi. l';¿"t'.',lñ,iá;¡.t.utvincat.-r0'or:H:ffi
amrctus augu¡ i,t"'.TJ:',iH'fiTadversum
dcz, el ptesagio (oncn) es lebz (l¿,t,ltt/-t; aripu.díum solütiñ/,Jn\; ctr caro cont¡ario, II.
'á,.Nube candentes humeros
-'1.I{u'í'-i1,';;;; vivunt.-I4.
es de6favor¡ble (di¡¡.¡s). En campeña, los ejércitos llevaban estos pollor en uns jruls
lcaua), lo üual lacililaba cn cualquier momento l¡ toma de los auspicioa. I¡r jele6
i"* *"i¿rt. -r3- suevi-maxl1,:T
X#L|i:i*.iiili, Hil.. tri' 1'
eran lo¡ únicos facuhadoe para consuha¡los. De ¡hí la fraee «eob aurpiciic alicuiue r"'- t¡ecertog
pe<rea
pu¡nare», lucáar kjo et nantlo dc mo. '.iffi,"0;'§::i':;"[r'T::,: ffi;',1"jft:,rge"'".
-152- -153-
(

I
;t
ginta" al,tum pedoo octogüta cxEttuxerunt.-f ?. A¡bores crassas pedes duog
altae podes novem.-I8. Sunt quriedam bestiolae quae unum diem vivunt.-
hudibus virtutes deluncti ad cae,
19. Per quattuor ho¡48 cortinenter putnatum est.-20. Socrates triginta dieg l¡¡n ertollil Aliquamdiu anicum. t
in ca¡ce¡e mansit Romulus septem et triginta rognavit annos,-22. Pu. Eortuum ldudavit Portumiu! stque q
-21. a¡num i¡m ILalia urebatu¡.-23. Quaestor fuisti abhioc
nico bello duodecimum i! extrema or¿tione addidit: «Salve q
¡¿t€mum, maxime Aemili, aetemum-
annoe quattuordecim.-?A. Haer via Capuam ducit.-25. Pompeius Luceria
proficiscitur Ca¡usium aque inde B¡undusium.-Zi. Mesopotamiam fertilem úue Yale». Post hanc laudationemr,
efficit Euphrates.-27. Ancum Marcium regem populus creavit.-28. Romu. árpua in mogo*, qui in Via Appia
lus urbem Romam voc¿vit.-29. Quidam hominee malitiam sapientiam iudi. i[structus erat, illatum est, ibiquc
canL-3O. Cato Siciliam plebis Romanae nut¡icem nominabat.-31. Themis- crematum est. Cinis ossaque in oo,
pulcro* condita sunt.
toclea Aüenienc€s belli navalis peritirsimos fecit.--.32, Dux circumduxit exe¡.
citum urbem.-33. Usua te plura docebit.-34. Docebo te quoque caussE et v¡vo. Frc. 107,-Tukbo th Cccilü
signa morborun"-35. Catilina iuyentutem mala fucinora edocebat.-36. Yer. UN UUBRT.
lletcla- Roan- Yi¡ Appi¡.
res parentes pretium pro sepukura liberum poscebat.-37. Hostes legátos Quondam homo ebrius quidam
Romam ed s€nátuh mi.¿runt- i¡ via cecidit atque graviter ictu vul.
o€ratus eet. Cum domum inde delatus esaet, uxor, ubi primum medicum vidit,
lI) Ponen nr r.rrít (utilizando giros con acusativo). eum interrogavit num ma¡itus in ütae discrimine esset. Medicus, homo i¡¡ arte
euC excellens, postquam sccurate hominem inspexit, uxori reepondit: «Plane
Todos lanuntmos b mu¿rte dc tu padre. Mc aoergiiznzo de mis il¿lilos. ítoftuus ¿st; mox poteris córpur eius in rogum imponere». Cum haec lerba
/ütimot u¡t¿ trisk s¿ruídumbre, Los britanos, er, tu ,rutyor parle, se alimen- ¿udivisset maritus, qiri nondum mórtuu¡.erat, voce aupplici dixit: «Nolite vin¡m
tan d.e leche y canu. El @nrynzn o de los ewmigos distaba de Rona ,rcin- ne ¿femare; expectate dum moriar,. «Tice», inquit uxor; «num te scire plus
,a millas, Coütrvyeron un¿ muralla dc diez pics ¡le oüvra, La cíudod lue asc- quam medicus exietimas?»
di¡da duranle tres años. Camitwron du¡on 4 ct 4tro horas seguidas. Murió
hace cato¡ce años, Aníbol s díigíó a ltalía" El ptebb nombró cónsul a Cursuones.-a) Ctn, ¿cóno se uaducc? ¿Hal dl&tna coltaruccíón p¡eci.ila an
cl tcxto? Ezplicor los dtue¡sos »dlo¡es d.e c¡rm. b) Domnm, ¿qu¿ úlü ticac? ¿Por
Cicerón. Eneas llamó Laoinío a h ciudqd quz había lundodo, El general ocnl qu¿ no llew preposiciÁn? c) No-a... G..et es urut intcüog, ir.üt. ¿D¿ qt¿ ¿crbo ¿a
tó l<t nottcia. a los solddos. Los qtení.ensis enseñaban a los niños los oersos peade? ¿Cóno se traducc? iQui olicio desempcía respecto ql, f(,aáo ptíÉi4v ¿\
de Homero. El maestro c¡seña la Crqnuótica q los üños, Si alguien te pre- Po!tqu.m... inlpexit, ¿gr¡r cbse d¿ ordcü¡ ¿s? c) IYoütc..- úq are, ¿cómo t¿ t¡c-
gunta mi edad, Enai.astc a ltalia ut cmkaria. luce? ¿Por qué? (Cramít., ! 213, 3.) f) Te *irc, ¿qui closc ile o¡acür cs? ¿Dc qai
oobo dcpcnde? (G¡¡má¡., § 341.)

Ul rux¡m¡-.
EL CULTo DOME§TICO. LOS FUNERALES.
Q. Aemilius senator d€cessit. Huius ext¡emum spiritum suus carissimus f,n cl hogar ¡oma¡o se ¡inde culto doméstico a trc¡ clase6 de dioses. [¡s larc¡
filius ore excepit oculosque compressit, dum uxo¡ filiaque lacrimas maestae ron los protectores de la casa, cspíritu¡ bcnéIicos de loe aatepasadoa, cuya! imá8eücr
effundebant. Deinde ter ab omaibus, qui aderant, Aemilius magna voce cotr. !a conseíao en un armarb cn forma de,capilla (La¡arium), en €l drri¡r¿. Si le lr.
clamatus est. Tum servi omnes magno cum gemitu et clamore in cubiculum milia ¿bando¡a la casa, el La¡ laniliaris se queda en ¿ll¡. En los días dc ficsta sc
cotona su imsgen y sc lca ofrecc vino, incienso y ccrealcs. T¡mbiéa er¡n vmcradoe lo
concurrunt rncillaeque sibi pectus percutiunt capillumque solvunt. Corpus Izrcs en capillitas situ¡da¡ cn las cncrucijadas (comlitum; La¡cs Comlitales\ y e¡
Aemilii toga candida indutum est atque in ¿trium delatum et in lecto fune- los linderos de los campos. Los Penates eran lpe diosee de las proüeiones (despetr-
bri* positum est. Aliquot post diebus funus* magniñcum factum est, Plurimi !e=pezus), divinidades tutelare dc la aalud y biene¡t¡¡ de la farfli¡, a la cual per-
cives. amici clientesque ibi convenerunt. In exsequiis primi incedunt servi, tctrccían y con la cual emig¡aba¡, si emigraba ésu. La Sran familie del Estsdo te¡í¡
tos propios Penaúcs,
imagines Aemilii maiorum ferentes. Inde procedunt mulieres pracficae* tibi Por último, cl culto de los diosee ,lla¿¿¡ conslitüye l¡ pane más importante de lor
cinesque*. Dei¡de fe¡untu¡ tabulae, in quibus Cornelii res bene gestae nu- ritos religiosos que incumbea al patertanilios y est¡i íntiñametrt€ ¡el¿cionado con ¿l
merantur. Postremo, post lectum, in quo mortuus a propinquis libertisque culto de los muertoq cuyos complicadoe ¡ito3 comienz¡n con los funerales, ceremonias
fertur, clientes amicique omnes ingrediuntur. Pompa* in lorum venit ibique que Horacio conside¡a como los aconlecimientos más ¡uidosog de Roma.
Colocado el agonizanta en tier¡a, uno de loe máa allcgados recoge con un beso su
cr¡nstitit. dum A. Postumius, vir consula¡is or¡tionem habuit plurimisque último suepiro y le cierra los ojos. Los p¡esentes lleman en voz alte gl dilunro (con-
cl¿t¿¿r¿o). Despues de levado, ungido y ar¡ro¡tsiedo con los vetidos de gala, el cadáver
€3 expu$¡o en el alritlm sobre un féretro llectu: lut¿b¡ís\, mde¡do de lómparas y
candelabros y ctrbierto de flores, coronas y cintas. E¡ Ia¡ f¡mili¡¡ sristocráticas ests '
exposición se prolonga a v¿ces hasta una 6ema¡ta. L¡ gcntc humilde, en cambio, es
ente¡¡ad¡ el -i".o áíe y srls funeralee, gsí como loe dc los niño§, so¡ sencillos \' ñ.
Frc. 106. Corteio fúnebrc.
Mrueo de Aquila.
r55
- -
vt íii
,

I h¡ccn dc noche t¡u^us Dlebeiu,n


tdcitun- dc.tbum)-
t s demás funerales. quc prec.-
11. Belgae proximi sunt G¿¡manis.-I2. Antiqui Romani gra.
vitatem modeotiae miscebant.-13. Namgue erit ille mihi ser¡.
d¿n el .ntie¡ro o a Ia cremación. m per deus.-I4, Hostem qui fe¡iet, mihi erit Carthaginiensis.-
hace¡ de día y con gran pompa. i5. Est u¡be egressis tumulus templumque vetustum.-I6. I,o-
zs el corteio fúneb¡e (po¡npc),^vaD-
p¡r,.
cedido de tocadorB de f¡ut¡ (¿¿ó¡c¡. cus qui nunc saeptus descendentibus inte¡ duos lucos est.-17.
,¡c¡), d€ tror¡lpeta (corrucincs) y ¿¿ Quod est oppidum primum ab Aetolia incipienti.-18. Vere
tuba (r¿á¿cirr¿r). Detrás,
los ¡pn¡- ¡estimandi Aetolicum magis bellum fuit,-l9. Ecce tibi ¡ostra
dores de ¡ntorchas. Las plañidcr¡¡

&" ti . lt,'
':¿-
lproclicael lanzan atudo§ grito. dc
dolo¡ (lx6uórü ci¡¡l¿ao). Dr vcz
cuendo ¡¡!r dc ellas profcrc frastt
¡lab¡nz¡ pa¡¡ él dilunto (r¡¿"¿ü.).
en
¿¿
advolat Cato.-2O. Hic quisquam mihi mansuetudincm et mi-
s€¡ico¡diam
c¡¡at uoi
nominat.-2I. Quid mihi Celsus agit?-22. Nemo
sibi.-23. Non solum nobis divitee eseo volumus, €ed
überis propinquisque.-24. Ei nomen erat Pet¡us.-2S. Non
Anre el fé¡etro, llevado a hombroc omnibus idem mos €st,- . Bt in Sicilia fona, cui nornen est
por prrientc¡ o ¡iberro€, svanz¡i t!¡n.
l'fc. 108.-Dor cspsos lCuón I bi¿n los portador€c de lae imúgeqcs A¡ethusa.-2?. Mihi amicitia est cum Caesare.-z8. Id tibi
Po¡¡ia). Rom¡. Musco V¡ticano. de ce¡¡ .do los ¡ntepasado¡ ilu¡tic¿ v ducis laudi, quod alte¡i opprob¡io das.-29. Populo ludorum
. tr¡s c[ói,' esclavoi' llerando pencar- magnific€¡tia voluptati est.-30. Plateenses mille a¡matos A.the-
r¡¡ <i ¡lmbolo¡ que recuerd¡; los hc. ¡lensibus subsidio miserunt.-31., Magno dolori fuit Geim¡ni¡
choe glorioeos del finedo. El concio
se detienc en c¡ foro, micntrs€ un hirb o un ¡lto perion¡je, periente o amigo del muc¡ti Ariovisti mors.-32. Saepiue diy'itiae nobia dolori sunt quam
pronut¡ciá su'clogio lúncbrc lhudatío tutcbrisl, Dcrpuá, el cortejo prosigue hecie Li voluptati.-33, Mulieres manus supplic€s caelo tendebant.-34.
Vi: Appia. El c¡dívcr as quemado sobrc une pirr (¡og¿!) y l¡c cenir¡s son encc¡rr- Ruit Oceano nox.-35. Vae victis! Ftc. 109.*Mu¡c¡ v.t.
das en una ¡rna ¡ dcposiradas en uh r¿p¿rc¡¡¡m.

II) Por¡n EN L ríN (utilü8ndo giros con dativo).


El generol <listríbuyó cl botb a los solddos. El rey conliaba en b l¿ol-
XLV.-USOS DEL DATIVO. uil dc los ciu.dadanos. No conrkn¿ i¡¡i!¿¡se contro las ánigos, El hombre
tcr.salo no es cscldoo de la riquzza* Ilacemos lo que nos esaú permitido, no
Gramática. §§ 286-298. h qut nos gusta. Obedezcamos la.s lcyes, Los Wtas deban unir la útil a lo
VOCABULARIO agrdable. Para mí Escipíón es inmor,al. l¡¿idcira esui. situada a la iz-
slrsT^ftTIvos ¡ub¡idium, -ii, n- rcluctzo; quícnla, según se entra cn el gollo de Corínto. Estq jancn'pra nuchos es
hermosa. Camysino, pra ti siembras, poro ti trabajas. Tiew un híjo quz
VERBOS

Aetólia, -ee, l. Etolia (¡e. dutiLio ; rccurso; rclu9io Iavideo, -Ere, -vidi, .vi.
gión)
lunrúlu¡; -1, ñ. colina, tú- ettt, enaidhr, qu.rcr mal se llorw Aüonio. Ent¡ió dos lzgiotus ryra delender l^a ciu.d,ad. Esta oictoria
lucue, .i, m. bosquc sagrada !¡epio, -ire, -p6i, .pttun, produjo gron olcgría a los ¡omonos. Los gritos subíon d, cíelo-
mauuetudo, .inle, f. moa- ccrca4 poner un wlhdo
sedumbrc, clcmmcia loJETtvos Ur¡r ¡oor.
mur, murir, m. ratía PALAARAS INVA¡¡AALES
opprobriom, ii, a. opro.
Dc i¡r..-q dríei¿ üce , he aquí; dc prono Omnibus rebus ad nuptias* comparatis, tandem dies nuptiarum* adest.
propiDqu¡r, -e, -om. ucci-
bio. tlcsho q¡, tc¡rúenu,
rw, yórimo; pticuc n¡mr n¡¡l¡qúer pü?s Sponsaet domue maxime perturbatur; servi trepidi huc illuc lesti4ant: alii in
propinqúi, .órum. m. pl. rael interi. ¡dy! ¡oh! triclinio lectos sternunt atque argentum exponunt rrcnsamque parant, alii
vclurl¡4 -¡t .únrt ,¿?ro
veté, od.hdcrcñeDta, ob¡.-
se¡ta viridis f¡ondis in ianua ponunt; ancillae sponsami ornsnt. Interes spon-
sum*, candide vestitum coronamque in capite habentem, ¿mici multi domi
I) ANALIZaR y
rRlDUcrR (explicando el valo¡ de los dativos). suae ci¡cumstant. Pulchre o¡nati pueri {aces nuptiales gerunt, Facibus* ac-
censis, pompa facta, omnes sponsae* domum petunt; sed, more maiorum'
1. Domus pulchra dominis aedificatur, non mu¡ibus.-2. Montes et marla ianua clausa est. Tum iuvenes ante fores consistunt, sponsaer adventum ex-
omnibus pollicebatu¡.-3. Di, probos mores docili iuventae, di, senectuti pla- spectantes. Brevi tempore ape¡ta est ianua, omnesque sponsam* prodeunt€m'
cidam quietem date.---4. Xerxes suorum nume¡o plus quam virtuti c¡edelat. stolam candidam flammeumque* atque cslceos fulvos gerentem, vident. Turba
i. Is multis vitlis servit. qui corpori servit,--{. Pruinae nocent vitibus.-?. amicorum clientiumque, qui ad officium nuptiale venerunt, atrium comPlet.
Patriae aut. parentibus iraici neias est.-8. Sapiens nunquam voluptatibus Tandem sacra nuptialia incipiunt. Sponsa primum dext¡am cum dextra spon-
servit. invidet nemini.-g. Facite non quod vobia libeat, sed quod vábis de- si iungit; tum sacrificium 6t; deinde epulae magna laetitia celebrantur. Postea
ceat.-10. C¿tilinae bella intestina, rapinae, discordia civilis -grata fuere.- iuvenes et puellae cum facibus conveniunt; pueri hymenaeum cantant. Om'

-156- t5't
- -
¡
nes fscibusi süblatis novam nuptsm in coniusis ,." P. 1á#*,rd;:"'i.*n",** "tli',SuT*'I
domum comitantur, ca¡mina cane¡tes. In itiie.
re nuces spa¡gunt omnibm qui obviam veniunl
Cum ad novam domuln nupta accedit, a con. ["r#"['.frrÉx"rJrft5l#T"#
iuge tollitur, ne pede infelici limem of{e¡.
ii "l*1, ;'rir ;:Ih.#: ::r,:"rü,'ü
d8t.
DrvEnsos MoDos DE RE^LIZ^RSE EL rtATtu-
MONIO.
ftfiffi;ff*";#,*,*+*g 1*-:

.. Tribua modis in mat¡imonium ibant Iemi. '{


ii, I
I
nae Romanae: uEu, farreo, coemptione. Usu l¡ *t*51¡.¡'*11¡":;"{q:i.1.,"
matrimonium ibat nupta quae in familiam viri
transibat filiaeque locum obtinebat, sed hoc iu¡
H-l*iffi .,"lr
jni,:*l*jl"iTn**?;
desuetudine obliteratum est. Farneo in matri. o"¡t" v conplicado que el rrr ¡aüm o
monium eunt feminae per quoddam genus sa- Ii,-r¡"
¡^.tuaton¿ñ.
guod Iovi larreo 6t. Quod ius etiam
--.
n'i:;'í;-;;; n,Ptiatü, cn c¡¡4. de h uovia' u¡
I crificii,
nostris temporibus in usu €st apud flamines et h"#fr*' ;;il ;" Peás td'&E út ' ts tc'
oo c'rvo -otriuln cl
t- reges sacrorum. Coemptione vero in mat¡imo- l#"i-"i"¿i-l á, ,'""o
-ár*". -"i hos"t'-
-el Frc. lll.'-Scño'd tondv
v fuego simbólicoe'
llll*""i. tn ¡M¡. (
F tc. ll0.-Escla¿as pc¡^a¡- nio feminae conyeniunt ¡rer mancipationem, id 'iua 'c¡t¡h c¡
da a su seño¡d. Mtsaa dc est per quandam imaginariam emptionem; naru, (
Trcr,c¡. adhibitis quinque testibus, maritus asse emit (
nulierem (Gaü2,r,' lrsrir.).
Cuesr¡o¡rEs.._¡) ¿ED qu¿ ca;ro uuán ant, fetrco y coenption¿? Po¡u¡ hs u¿t XLVI.-USOS DEL GEMTIVO. (
@hbtds crL Geritioo y cn ,lcu¡atioo dcl dngrla¡. bl I¡ f¡mili¡m, ¿qu¿ ci¡currrta¡cla (
cxprcsa? Scñalar lot gios pccidos qu¿ lcía c¡ .l t.zro. ct loa7, ¿qua coso ¿s? Dc- Gramática, §§ 298'306.
cünar $Ld polab¡d. dl Tcnporlbur, ¿q,¿ cr.so ct? Púrganc esu pahbra cn lcwatioo (
y Cenitiüo plurL c) Adhibirir... tordbor; cxplicat csn coitttuccüD. l') Ae¡e, ¿ctt VOCABULARIO
qué cao w? ¿Qui oticio tlcscmpcíu? üvido, .¿.G, 'vi¡i" 'vi¡o¡¡' (
suslANlM¡ ¡rtbúno¡, 'i, m. niüno
¿í ídü: ü¡tí¡suü (
LT MUJER EN ROMA. EL MAIRIMONIO, Al¡¡, .ac, f. dlgt: cosd uil porco, -Irc, Poporcl' Pcdrt
aontcDlio, .óñiá' f. d¿JPÚE
AI'JETIVOS
reminircor, ai, dcordar sc (
Los romanoa, a difcrencie de loo gricgos, ers¡ aficionsdoc a la vid¡ del hoga¡, ¿¡ -t¡c, 'i(v)i' -rlum'
el que la mujer era una compeñera y coleboradora y no ocupaba un aposcnto ctpccial. cuoidur, .et '[mt d'rsroJo tmbecillu¡, .e, 'ot¡' -übi) mo5to.
'buscar'dc ruzrto, ctigit (
La esposs tomabe p¡¡te junto ¡ su msrido cn rccepcio¡¡es y banguetes, aunque ea értoa Lcib¡. -ec, f, hiuba, Pbttd ;nñmo6. -a, ratrnt cl ña:t
lncoíinodúm' l, n dcsas_ baio : ¿t ruís humiJdc ¡¿códo, .ére, '.e.ri, 'cc6_ (
pcrmanecía sentade, no bebí¡ vino y.c retirsbs entes d¿ I¿ comúsdlio. Cor¡p¿rte !u .r;t',.. a@tlatt ' ¡'lLrots'
autoridad sobre los hijos y airvicntcs, dirige lss raress domésticss y participá rambién
.roal¡*. .", 'o,fii. ocuho {idi' ditEñ' (
,rcctir, .ári!, ¡. ¡éctor . pallidur, -4, 'o;ln, rtüdo t.n¿o. -Brc,
de la dignidad de su ecposo e¡ l¡ vide Biblic¡. h coeducación d¿ los jóre¡.s dutúIc D.i.cor. .4. .l¡m, u¿aro *uler
sus prinreros sños e¡a cosa normal, pcro al ac¡bar los estudioe primarios, laa ióvenee prictinur, 'r, 'Ú,f\ P|LñL' cub¡i¡ (
;efertú!, :a, -um, ücno vcltio, 'ire, tcslir,
de las familias arisloc¡áticss e¡¡n instruidrs en 8u ca6a po¡ preceptores, con loe quc ti1)o
rlrÍmús. -s. -ari, i¿tina (
aprendían literatura griega y latina, música, danza, ctc. rcverentis, -ue. L tcspcto
Las jóvencs ¡omanas ¡olían c!§arse eD edad muy temprana. La ley erigía sólo un ..crile¡ium, .íi, ñ. sacile' (
mínimum de doce sño¡ a laa mujcres y cetorcc a log homb¡es páre contrácr m¡t¡iúonio. áa VERBOS

Esto las ¡ecluia muy pronto en el hogar patemo, hasta que la boda les devolvía l¡ ¡cóp ¡¡, -i, m. escollo, ¡oca
t¡bcrn¡. .¡e, f c ho zd, Diríso (der'), 'ére, 'rexi' Ilhinlm! lEl¡ qu'é Pa c? (
libertad de vida, ya que las seño¡as casadas podían ealir dc compras, de visit¡, acudir
a los espectáculos, acompañar a Éu ma¡ido a loe banquetes, etc. ticul¡ -txtf[tr¡.- entlcrezor, 6uun (
A la boda propiamente dicha precedían loa esponsales (spa¿dco, promcle¡), en los
que ]os futuros cónyuges daban carácter oficial ¡ sus ¡elacio¡es, convirtiéndose e¡ el valor ile loa Genitivos)'
(
I) Arrl.tz.rn Y TRADUcIR (expücantlo
prometjdos, cs decir, en spo¿s&s y rporrrd. En elloe, el novio ponía un ¡nillo e¡ el (
dedo de la novia. El dír de l¡ bod¿ (nupriael an elegido cuidadosament€, pe¡e evits'
'(
días nefastos. La vícpera, la sponsa consagaba ¡ lo¡ dioge! Lares los juguetes dr
su niñez. ,.iil*'',:fi t"::fl ::Ji:llii:'HT'"ül;".f.,r.:i''TsTH:*::*;;
"'"},'..J. érirrii"-*i nulliu! nisi insipientia-in errore P€rseYerare'- (
La c¿sa de la novia aparccc prolusamcnte adomrdr con guimaldaa, flores, ramar
verdee dc laurel y mirto, cinter dc colorer, allombrr.c, etc. En cl hrdtiutu sbi'etto a.
"*"" á
i:'#;;#;l"".i.t"nti' i' rebus .!PcriE-s' Est pro'
.(
'"'i[""1"i (
159
-158- - - (
)

prium stultitiae aliorum vitia qc.. Y EL DERECUO


nere, oblivisci euorum.--ó. Qua¡ lrr GUERR^ DE
GENTES.
multi sunt qui sup€rstitionem imh€.
cilli animi atque anilis putent.-?. Sunt quaedam officia etiam
Pro veteribug Helvetiorum iniurüs ¡dyersu¡ eos aewanda, a quibue
populi Romani (=in populum [s- iaiuriam acceperia. Bt enim ul-
manum) ab hia poenas bello repetit. c€§csndi et puniendi modus. At. Ft¿, ll3,-Licc¡ciatic^to kl¡-
8, Ad[ibenda est reverentia quaedarn que in re publica maxime co¡ser. ni¡tiol d¿ ¡rops o P"-
advereus homines, et optimi cuiur. v¡¡da suat iura belli. Nam cum rI¡. Lor¡v¡c. "*.
que et reliquorum,-9. ü¡cendi cu. rirt dua geaera decertandi, uoum
piditas initium gcie¡tiae eet.-10. per direplationem, aherum per vim, cum illid proprium eit üominir, hoc bel.
Signum petenti tribuno dedit opti. iuarum, confugiendum est ad posüerius, ei uti non licet ouperiore. Quare eusci-
Ítc. ll2.-tlna boü romaa mae mat¡is.-ll, In oppido Antio. pienda quidem bella sunt ob eam causam, ut sine iuiuria in pace vivatur; parta
chiae fuimus.-12. Scopuli heibis al. autan rictoria, conserva¡di suot ii qui non crudelee in bello, non immanes
fuertumt (daq. ü Círurón),
neris ad me ven it.-14. Utixes vir :lfiix1,:; CuEsrto¡ilj.-¡) Sint... !.tv¡nd¡i @taliú , ¿ccü sL suicto @ai.nl¿. ¿Eq cn
fuit.-I5. "r,,-"':"tJ;1lt';1"',.;;r'3;tn
Homo maximi corporis terribilique facie.-16. T. Manlius Torquatue cl uzto al6uu toma gccida? Scülcs¿. b) lllci¡c¿ndi, punicnü; @r;rl¿rú. ¿Dc qr¿
(vir), priscae ac nimis durae... seve¡it¡tis-I?. G¡aeco¡um claseis triginia n¡, plabra dcpcndcn? ¿Hor cn .l ,crto dlgurs totnz ptcci&? S¿flíl¿tc. cl Cuú rl¡L
vium erat.-I8. Flumina iam lactiq iam flumina nect¡ris ibant.-l9. Pisistra- ¿Qrú üdlo¡ .i2. caa¿ cEDl ¿Hof oltin o,¡o ct!ñ similn¡ cr. cl adtu? Erplico las
ülctcatct oalorcs d¿ c¡m. d) Ud, ürrr¡¡a¡,o d¿ atú, ¿qu¿ f,aba dcparü dc él?
I
tus ingentem librorum copiam Athenis collegerat.-20. Maxima pars vatum de, ¿Por qué? cl Ut, para qu.. ¿Qtú o¡¡ot proccdimicntot lot poa lo¡t¡to oracia* lL
cipimur specie recti.-2|, Caelum ipsum, quod extremum atque ultimum mundi ¡aLs? 1) P.rl, alclo¡ir. ¿Cómo u llanat¿ b¡ co¡sa¡u¿cio¡cs tlc cstc dpo? Ez¡lico
l est.-22. In occultis ac reconditis templi secessit.-23. Gallia est omnis divisa sts clcm¿¡tos.
in partes tres, qua¡um unam incolunt Belgae.-24. Multae ieta¡um arborum
I mea manu satae sunt.-25, Trium frat¡um mi¡imue ad exe¡citum proficiscitur. Bnrwnt DE uN poRTárNsEña EN EL DEsEMBABco DE CÉslR EN INcLATERRI.
I 26. Quod auri in urbibug Siciliae fuit, Verres abstulit.-2?. Ubinam gentium Aque nostris militibus cunctantibus, maxime propter alütudinem maris,
l
sumus?-28. Fugae formidinieque hoatee impleüt.-29. Senes praeteritorum qui decimae legionis aquilam ferebat, conteEtatuE deos, ut ea res legioni le.
Iibenter ¡eminiscuntu¡.-30, Nero suae dignitatis oblitus, currus in circo di¡i- liciter eveniret: «Deeilitg inquit, commilitones, nisi vultig aquilarn hostibus
I
I
ge¡e ausus est,--41. Reminisceretur et veteris incommodi populi Romani et prodere: ego @rte m€um reipublicae atqu€ imperatori ollicium praestite-
I
pristinae ü utis Helvetiorum.-32. Gallia referta negotiatiorum erat.-33. ¡o». Hoc cum magna voce dixisset, ex navi se proiecit, atque in hostes aqui.
Homines contentionis cupidiores quam veritatis.-34. Voluptatem virtus mini- lam ferre coepit. Tum nost¡i cohortati inter se ne ta[tum dedecus admittere-
I
mi aestimat.-35. Eam tanti quanti poscit vendidit.-36. Ver¡es nec lurti ¡ec tur, universi ex navi desiluerunt; hos item alii ex proximis navibus cum
sacrilegii absolvi poterat.-37. Te ava¡itiae et audaciae accuso.*38. Miseret conspexissent, subs€cuti hostibus appropinquarunt.
nos paupertatis tu¿e.J9. Interfecto amico, irae suae Alexand¡um maxime
paeniruit.--4C. Pudet me tui. CúEsrroNEs.=s) No!tri.... cu¡rct{ntibte. ¿Cómo se Uoiú cs¡a cottst¡u¿cün? Ez-
plíquese. Contertaluei ¿ste ptticipio ¿.s dbsoluto o no? ¿Por qué? Señalar todot
bl
bs partícipios de ln mtsma clase que aprecet ¿n el terto. ¿Puc¿e Ueoar LL wticipío
lI) Porrn ru rmfu. complemento dírecto? cl Deeilite, ¿qué ,iempo e3? d) Cum ¿cs preposicióa o con-
iurlcíón? ¿Pü que? ¿Hoy alqrit otto crarrt sinílar en el pánalo? e) Ne, para que no,
La ca"¡a dc mi scño¡. Es proyio del hombrc sensato acomod.arse a las ci¡- ¿cot qu¿ oetbo ra? ¿Qué clase dc o¡ació¡t lo¡¡w? f) Iloetibue, ¿qué casos puede ser?
cuttsldt cids, la.s injurías de nu¿st¡os enemigos. El respeüo a los ancianos, La ¿Cwil es aquí? ¿Por qué?
palabru «amistad» ihri¡ta de l¿ palabra ,,amorr. Hombre de noble estirye y
de gran talento. La cscuad,ra de los persas erd de 1.200 tutaes. P¡ometía q lodos
CUERR.AS Y IRATADOS. EL EJEECITO.
montes de oro. La mtyor parte de los hombres. Los más aalientes de todos, El Roma conquistó y conservó bajo su dominio un gran imperiocou un ejército rcla-
mayor de los cinco hermanos. Me llenó d.e oergü¿nzd y de lemor. Acordémonos tivamcnte reducido, ys que en época de Augusto no de 300.000 hombres. Aunque
paaó
la guerra fue la base de eu pode¡ío, nrmca se lanza¡on a ella los mmanos sin h¡be¡
de los fuchos gbríosos y seamos ombicíosos de nueoa gloria, ¿En cuánto has hccho antes rodo lo posible por evitarla. Sólo el Senado y el pueblo pueden declara¡ls,
comprado q esre esclol)o? Te acuso tk h muerte de un inocenle. Nos at:ergon- y antcs de emprcndeda, se han de cumplir determrnadas cereúordas religiosas. Cuando
zamos de li porque no ,e errepientes ¿e tus mald,ades. Roma ee considerab¿ agrariada, trataba de obtener la debida rcparación por medioa
pacíficos, y sólo declaraba la guerra en el c¡so de que éetoe fallaran o lt reparación
lc p¡reciese insuficicnle.
l

160 161
- - - -
(
(
lr I , .(
\
VE¡BOS cmodof, .ltüE! aum, ,tro- (
Elcolegio eacerdotal de lo¡ /4¿a
(
ler era el encatgado de la co¡serti- ^DJEI¡vos
l¿v.rt¡rilrt, '"t '"I'ruat/' Abundo,'ir¿' dbunih¡ .tt fruor, frrl, wa¡, dklruo
ción y cumplimiento dc los rito. ; o¿rsorb, e¡emt¿o, conficio, .I¡c' .fcci, -fct. praeféro, -fetre, .rüüi 'l¡- (
!
\t I
ligiosos qu¿ regulaben le declaraciói
de gucrra y la conclusión de t¡ar.l
doe dc paa Lo coñponíaD m mic..
¿fccbú!, a, 'om' allo
lnledof,'ii¡a' ¿r¡¡a¡¡o¡,_
tum, iermitwr, acabor
dir.idco, ;ré, -É¿di,
!t¡r|¡, ¿5t¿¡ ¿itt@úe, ¿itcl-
l¡,,0, Pt.letít
rutor, -iá' d.len¿cr (
bros, reclutados cntrc los ciudld¡¡o, ;roa;rú!, _r' 'tt¡r, t'tlo, .
Ut
(
más not¡bles y actuabs¡ Dorm¡l&aD- Icc¡¡d¡¡' '"' 'o;o, PtoPLc'o
(
te cn gruPos de dos o cuatro, s¡ya
jefe era el pdtc¡ pltdlus y de¡e¡¡o+ (
I, ñaba cl papcl de p¡d¡c o rep¡esü.
tantc del pú€blo romstro; o¡ro e¡a .l
odb.tarius, o po¡tedor de l¡¡
Lic¡.
bae eagtadae lsdgñino' úetbenoe). De-
bí¡n ent¡rr ¡rerronal c inmediatamcl. (
Ftc. ll+-Rornüro y Mrbo ¡e en ¡eleción cou el cncmigo r¡l¡
lu¿|lc¡do. ptet palratLt abrír
6u territorio. El (
le¡
hog¡ilidades lanz¡ndo ¡obre cl tc. (
rritorio enemigo una iabalina cnsi¡.
'grenlads. Cuando ls g¡sn cr¡€nsió¡r dcl tcr¡ito¡io ¡om¡Do hizo m¡is difícil c¡tc decpl¡- (
zamiento, ee realizaba c¡ta ce¡cr¡o¡ia e¡ la misoa Roma, cerce del templo de Bclon¡.
Declarada la guerra, ee abría el templo de Jeno, para que ete dior pudicra acudir ¿¡ (
auxilio del pueblo romano. (
En los tla¡¡do¡ de paz int€rvien€¡ ra¡nbi¿n los lctiales, l-eldo y jurado el trarrdo
Uoedus), es con.rgrado con cl s¿crificio de un cctdo, q,ue el pad paa¡a,us golpee (
(loedus percutere, leríre) con un cuchillo de 8flel reminiscenciá de las ¿pocas Dú¡tri-
tivas, en que se usaba €ste mate¡ial como instrumento cortante.
El ejército rom¡no suf¡ió iuc€sivss transformeciones. En un principio, los ciudeda- (
nos pobres estaban crcluidos d¿ é1. p¡ocl¡msné l¡ ler¡, lo¡ ciud¡d¡no¡ re lg¡upr¡!¡
y cade uno ¡e ¡rmsba y eguipsbá por su cuc¡rta.
por tenles, e3 decir, por lamilias, ^l (
Ac¡b¡da la campsñe, todoB volvían a cuc obligecionca habituales. Con la rcforma ¡ocial
atribuida al rey Seni¡ Tulio, se aumen!ó el núrne¡o de soldados y se ¡cglarDentó rq (
armam€nto, ¡,ero la última clas€ del cemo continuó Éxcluid¿ del ejército. Los ricos (
siguieron formando la c¡ball¿rí¡ (cq¿¡¿e¡, cab¡lleroe). Más ta¡dc, en época de Caoilo,
al no permitir la prolong¡ción de laa operacionea cl regrcso de los aold¿dos a su t¡¡- (
bajo, el Estado lea eaignó un sucldo, y en lugar dc rcr dis!¡ibuidos po¡ cl¡s€s soci¡la!,
Iueron agrupadoe según ru valo¡, aptitudes y ticmpo de scrvicio, aunque Beguían si€ndo (
propietarios-soldados. M¡rio int¡odujp una iDnot¡ción r€voluciona¡ia, origen de todos
los c¡mbios políricos que conduje¡on a la c¡esciór del régimen imperial: alistó et el
ejérciro a los plolers¡io§, con Io quc el €jército sc conyirtió en p¡oferionsl, formsdo
por hombres cuyo medio de vida era la milicia. Se u¡rificó el ermamento y la cabellería
dejó de ser un cuerpo mili!á¡ exclusivo de los ciudadanos ¡icos. Así ¡e organizó dcli- (
nitivamenle la legión, cuya enseña (¡ignum) era un águils bquiLd) de plata, llevada por (
I
el soldado más fuerte y valiente (aguililer, signifer\.
I (

XLUI.-USOS DEI, ABLATIVO.


Gramática, §§ 307-324.
VOCABULARIO
uiculo: .a, -6rom, izrpc. morlua, .u!, m. monlüco
sustlNrfvos ümcnta" equipjc 6ac¡sriúm. -ii, n, caPilla
Calcar, -iria, n. cspucla luxuri¡, -ae, I. l¿io rcalae, .erum, f. pl. cscak.
faen¡¡. -óris, ¡. ¿s¿¡s mollitia, .ae, l. bla wa,
impcdimentum, -i, D. o¿r- debilidad, molici¿ vallum, .i, n. crnpdlizaila
F tc. 115.-Lic¿¡ ciamie¡to'
P¡¡ís. l¡uvre.
-162-
e multis annis fuit ante Romulum-_
D¡rEnENTEs clnlsDs Dtr soLD Dos or Irgr¡J'¡t¡nÍe.

i,ffi:* +r[,"¡
lrb€rts.s.--43. Suut quidam hour
:r1i:#*r:T Il¡¡t¡tiomnium primi pugnam inibant. Si
[aatati profligare hostem non poseent, pede pres-
) t
I
!o eos retro cedentes in intervalla ordinum prin-
cipes reciÉiebant. Tum principum pugoa erat;
\- ¡áarati sequebantur, Triarii sub vexillis con-
i;4].g$];,**Jt{'i#s'trffi
pe¡ vrrtutem emori, quam mi"eram
oecus amittere.-__4.9.
vitam per fi
¡idebant sinist¡o c¡ure porrecto, scuta innixa hu'
me¡is, hasta surrecta cuspide in ter¡a fixas te-
. Multa dolo. oetrtes. Si apud principea quoque haud satis
racta bunt.--4e. §Jd;. prospere es8€t pugnatum, a prima acie ad tria-
-1;;"}l'j'i:"¿:,H,:,: rios sensim ¡efe¡ebant. Inde vox nres ad tria. lll'lti
t Iil:' L
LH?:'Tr"1li:'
'¡l
lit
"P'ffi,#"- iiii:H rios pervenit» proverbio ve¡tit. Triarii congur.
gentes, ubi in intervalla ordinum suorum prin-
cipes et hastatos recepissent, extemplo com.
II) Porvrn r¡ ¡..r,rin.
pressis ordinibus velut claudebant vias: unoque
continenti egmine, iam Dulla spe post se relicta.
in hostem incidebsnt: id e¡at {o¡midulosisissi-
mum hosti, cum, velut victos insecuti, novam re' Ftc. ll?.-Guo ía pre-
pente aciem auctam numero ce¡nebant. toriana. l o,ul're.

CuEsrroNEs.-r) Inire p¡a¡¡m, cmpczar l¡ lu-


che, ¿de qué ue¡óo es inibant? b) Po¡¡enr; deci¡ ¿l
olusc. i¡di¡- y subj- de cst¿ ucrbo, ¿Cwál ¿s su compl. dirccto? ¿Qtri otros ocrlns
llatan ut complemento di¡ccto similor? c) Porrecloi scízla¡ todos los Í'c¡ricip¿os del
tetto, ind,ícando su wlor corrcspondic¡tc. dl ¿Ch qué úbb¡a cotcie¡ta le e tell
¿Lleoa complcmcatos ¡li¡cctos? el NoIIa rpc... relictai ctplicdt.tta consaruccür.-
Íl ¿Cuil es cl conplematto ¿i.cta d¿ b.acnti?
Hrnois¡.ro or ut c¡¡vruRlót. LA LEGION ROMANÁ.
M. Pet¡onius c€¡tu¡io, cum oortam excidere Lr legión romana e¡e una unidad tácticr complcta, quc comprcndia infañtería lige¡¡
conatus esset, a multitudine y pcsada, caballería y ñáquines dc gucrra. Su gran espíritu cívico, producto del scn-
op¡¡essus €c sibi desperaos. limienlo nacional, la identi[ic¿ con la propia Roma y ca la cl¡ve de eue t¡iunfos. Pa¡a
miJ
Iormar parte oe cll¡ er¡ condición prcvia aer ciudadano; ri ec reclutaban esclavoo,
",ü,quiirrum'Icu;:1"ü";#,:'jii,:i[,":,qH*T,"":*(r,ltlTlili?#
cum servare non possum, r.esttae libertos o bá¡ba¡os, ee les declarab¡ al mismo tiempo ciud¿danoe. Sus niiembros pres-
taban juramento lsacramentuml el general límperutor), lo cual creab¡ un rínculo entre
v os in pericur u m
.
vobis
il;;i' e ;; r,",,: tüLj"Tti
consulite.» Simul in ";,m'edios^¡ostes
Jiff, i;:fÍi:,:T,; i::,il,ü cate y cl €iército. Esto eiplice la rutorid¡d per6oD¡l creci€nte de loe gencrales, que
de¡embocó e¡ cl régimeu imperial.
quos a porta paulo summovit. irrupit,,. du-obusque interfectis, reli-
-,,ñ.r",.", Cada legión está formad¿ por 4200 a 6.00O infa¡tes (pe¿i etl y 300 iinetes (.q¿;
Cona¡tibus ,ir"iti"ri irquir, ¿cs). Los pedites se dividen en hdstati, principes y trízrii, El número de esros últimos
"rL,, no varió; era un título honorífico olorgado e Ios rete¡anos máe bravos, que aólo ectua.
ilii'",r'Jtii,iltl",li'"""",''ilil',I:n"'t'',nu.i"-',"ig;",i,Lql,"i'a"r"ii,*.
vosque ad legionem recipite'rr lta üan en situaciones muy comprometidas, por lo que, p:¡ra exp¡esar las grandes dificul-
po"t p"rrr*' pugnans
".iáii i¿;r).**
tades de uns empresa, se creó la f¡ese s¿ triaríot wn)enit». La infa¡tería estaba
dividide en (t0 centuri.ae; dos cmtu¡ias "¡es
formaben un manipulus; tres manípulos, una
eqho¡s; diez cohortes, una legión. Los jinetes estaban a su v€z dirididos en grupos
dc 10 (decuria\; trcs decu¡ias lormaban un escusdrón (r¿rrñ¿); en cada lcgión había

rffi
10 turmae- La infantería ligera (r?rir¿s) combath fue¡¡ de lag {ilas de h legión.
Después del gencral en jele del cjército (consul, du,¡, imperatorl, el mando supre-
mo de la legión correspoade a los seü ,¡.iá¿¿i mütum. qre ejercian el mendo alter-

{:#*yitffi{!,####i;##iif Dativam€nte. P¡imi¡iv¡me¡te erar ¡omb¡¡dos dir€clamenae por los cónrules, después
por el pueblo; en época impeúal, por cl empcrodor. Generalmente enn nobiles ddu-
lcac¿x.tct qrue h¡bí¡¡ hecho eua primerar csmprñás etr la caballería lequo iLercrel o
.omo contubennles o comiles imperctork, es decir, cn el eéquito de ttr, imperaor.
Dcspu& de Augrsto re creó el legaus, con sutoridad .ob¡e los tr¡bu¡os.

-164_ -165-
(

Ei¡""..--
,X. 6o ccntuiw¡c.s, c¡d¡ u¡o de loe cualcr u¡¿¿"¡. pro patria multos annos strenue pug.
"""r:,;:l*.*df,i,:1,,fi,;,"j" ¡avit. Troia a Graecis capta, ex ea
:.i.1",:'*,,'"y*lhl#"..rHTr,s.-%mr""*rr¿l'*l"lu#'ir'lF"l$ ¡rbe cum patre filioque aufugit, Pri'
g:ix;il:;'.:ltff J'f;.15,,*iti mum in Thraciañ, deiude in Cre-
9."!:-':?;¡¡:t,¡il""Xil1,o#,:i,"T"',;fr
madera recubierte de cuero y con aplicaciones mctílicas, ,
tsm vento s€cundo navibus advectus
cn el cenrro (¿müo). Su apada ( adi.us) cra con- ;;
-casi "iii"it" y"¡ort¡¿"
ancha y-á" f,o¡iJ'ii'ü, U*"¡"o est. sed mox ex ea insula profectus
iabalina (prr,rn) de "ona, de lars;,
doe rDetros ru¿¡o ..r, €§t, quia ibi saeviebat gravis pesti-
::l1il #: "uvi--"1"*""
lban vesrjdos cor¡ una ní¡ic¡ d. m¡nga. corl¡ y uD cepotc rnililsr (satr¡n) Ientia. Iuno dea, Troianis infesta,
dos con las caliqae, zaeatoa de crur*a siela. 'i'i"i""""irr"",.""fi1gr¡"ny calza. Aeneam ab Italia arcebat tempesta-
med¡a pierna. Las aelites G le¿ü tmatural"l*á."¿" -";; -je';"rol, t""u
qteño (prnal, llevab¡¡ Jn escudo ¡n- temque movit saevissimam. Aeneas
y un¡ i¡balir¡ ."n, Otc"iinl.-iÁl;r;;;;;; ¿il üld;.ü.,ü: tempestate in Af¡icae litus ¡eiectus
escudo redondo (ctipc¿s). coraz¡ .t. hmDce,
la de los legionarioe. Su cst¡Dds¡tc ea rojola;..ara;il-'i'ril
(ocriliun), ".pli"Ti
,"r"" nu" Carthaginem venit ad reginam Di.
donem, sed Carthagine non diu man.
ait, nam deorum iussu Carthagine lrc- 119,J onqmento ¡omano. E¡
mox proficisci debuit. Tandem in cl centro, cl Pnctoríum y c) Form" (
XLVM..{IRCT'NSTA¡ICIAS DE LUGAR Y TIEMFD. Italiam pervenit, ubi, post multa Obsé(csc el foro v l¡ empaliz¡da.
(
egregia facta. urbe Lavinio in Latio
Cramática, § 325.
condita, in proelio apud Numicum flumen pugnans cecidit,-S. In insula
VOCASULáRIO Melita, lato ma¡i ¿ Sicilia disiuncta, €st eod€m nomine oppidum, quo advenae (
ra¡o accodunt. Non procul ab eo oppido, in promuntorio quodam Iunonis {a-
sus,r^NrIvos ebu¡n.(ü ) ¡¡, -e, .o.m, dc arceo, -óre, .ui, ale¡ar; co¿-
num est. Cum quidam nautae ail eum locum aopulissent, dentes ebu¡neos e
(
Clivu¡, -i. m. c¿¿s¡¿ ,enet, recÁazat : í¡nD?¿it
fanum, -i, n. sdrluario iafcctr¡!, -r, .um, trosd dieiun¡o. .ére, .nrl, fano sustule¡u¡t eosque in Africam, ad Masinissam, auum regem, attulerunt. (
meridiee, -ei, m. m¿diodía .nclúñ, detunir. serrord, Sed rex ad fa¡u¡n eos statim referri iussit.--6. Hannibal ab D¡uentia flumine (
pestilends, .ae, I. pestc elicio, .é.e, .cui, .ciium-
vEnBOS campestri itinere ad Alpes pervenit. Tunc, priusquam in primos clivos agmen
p¡on¡untlrium. .¡i, ¡. p¡o- Adveho, .üre, .yexi, .vcc-
hacer salü; sacu
duce¡et, cast¡a inter montes in lata valle locavit, ibique totum diem mansit,
(
exrpécto, .¡re, ¿rprd
lú, : Das. uc -
l¡arat po ¡ &¡ reicio, .ére, -i;ci, .iecrrrn. Die insequenti hostes fraude ex montibus in valles elicuit, atque iis ipsis in (
gaf rcchaat; ruhutt: thtoi
appello, -6re, .püi, .pul- montibus, quos hostes antea tenue¡ant, consedit,-1. A me¡idie ad solis oc- (
^DJE1¡VOS
(j¡mpe¡te¡, .¡ri!, .trc, ¿a¿o eI,-,It, eñpu ja¡ ; at¡¿ba¡ casum pugnatüm est.-8. Nos hic te ad mensem Ianua¡ium exspectamü4.*9.
.ummitto, miri, mirlum, (
E corporis vinculis, tamquam e carc€¡€, supremo die animus evolat.-l0. Iam
sextum decimum annum in Italia bellum gerebat Hannibal, cum Ca¡thaginem (
lr Arr ¡-rzrn, y rR DUcrR (explicando los giros que expresan a civibus suis revocatus est.-11. Alexande¡ Babylone mortuus esl, anno tre-
¿ut@r y tlempo).
(
centesimo vicesimo tertio ante Christum nstum. tres et triginta annos natus.
(
_ l. Per Hispaniam Galliamque in Italiam itc¡ feci: cum
Komae sex menrs fuissem. Neapolim profectus sum: lI) Ponrn r¡¡ r.lríx. (
áx hac (
¡rrbe
-Syracusas atque inde Brundusium- navigavi. ex quo oor- Aquel mismo dí.a,, lns legiones m.archnndo a traoés de lz,s seltns llegoro*
lu tribus diebus in Graeciam perveni._2. 'Rom¿e iíoeáto- a h ciudad. Licurgo se dírigió prímero a Asia y desgús a Egipto. Céso4 (
res triumphantes Via Sacra p"i fo.u- in Cap:tolium 'a.Ji_ habicn¡lo sali¡lo de ltalia, llegó a t¡aés de la Praenza, a marchas lorzdos,
,lcbant.-3, Post Alliensem cladem Galli victo¡es (
Romam con- al pak de los enemigos. El ¿íruno Dionísio, como hubiese sido erpulsado de
tcnderunt..Cu-m in u¡bem pervenissent. ir".rtr" R;;;";-;; Siracusa, huyó a Corinto. l/ioí mt¿hos años en el canpo, pero después mc
(
arcem contugit, at sen6. domos regressi, in sedibus
uum adventum
suis hos_ lui &l canpo a Romt. Cicerón luc asesinado el año ,13 ant¿s del nacimicnto (
_exspectaverunt. ibique a Gallis occissi sunt._ ile Cris¿o. Los árboles fiorccen in prímauro, los lrutot ndurio en uerur.o (
+. Aeneas. ex venere et Anchiss filius, Troiae natus y los hojas sc cqcn en otoño. Se ht¿hó ilurante qtallo ho¡as- Ia ciunad fue
erat ct (
anquisnda cn dizz mcses. Iloce ¡liez oños que luistc pretor. Estaremos aquí
lwsta el mes dc marzo. (
¿
1 ltc. 118. Legtonatío romdrlo n- (
na¿o de g)a¿ius. scurum y pilum.
(
{ _ tó6 _ t6'7 (
- - (
(
)
.l


EL c ¡[pa¡úENTo Es UNA sEcu¡rD parRra. dc batells para impedir que lor que
trabajan sean rnolestádoc. El carnpa.
Consul sacrifrcio rite perpetrato, ad consilium mento (c6!¡¿) queda, pues, convenido I .*'-
vocavit atque o¡ationem habuit: «Maio¡es nost¡i en una phz¿ füene denuo de la cual
castra munita portum ad omnes casus exercit¡¡ c¡da uno tien€ un lugar dcterminado e."
lt de ant¿msDo. El atrinche¡amiento esll 1

.L ducebant esse, unde ad pugnam exirent, quo iac.


tati temir€8tate pugnae receptum hab€rent: ideo
i¿Dsrado de l¡e tiendas Dor un csp¡cio
libre de 200 pies de ancho, i.r.t tudlurn,
e cum munimentig es saepsissent, praesidio quoque
valido firmabant; quod, qui cast¡is exutus e¡aq
que lra8e¡v¡ del Iuego Y loe
¿nef¡rrgo§.
DclermiDado el
emplazamieoto del
dardog

etiamsi pugnando aci€ viciEset, pro victo hale. campamento, Áe señale con uns bsnde-
f batu¡; €ast¡a eunt victo¡i receptaculut! yicto ra el lugar gue debe ocupar la tieuda Frc. 721,-Paso dc ur río sob¡e ut
peúugium... Pat¡ia altera est militaris haec a6. d¿l gencial Grd.,oriun). Al¡cdedo¡ gc p*i Z" U"a. Columne Trrjana.
marcs un cuedrilálero, de modo quo Rom¡.
des, vallumque pro moenibus, et tentorium suum ¡ue ladoe disien 100 pasos de csla ban-
cuique militi A
I
¡ *^1,
r Cu¡sr¡orts.
domus ac p€nates sunt.

- a)cot S¡crilicio... perp€traro, ¿q¿¿


dcra.
t
ambo¡ ladoB del practoium,
cD líne¡ con é1, se leyan!á la hilere dc tiendas de los tribuloc, cuyar puertas cstán
;bieflas haci¡ la pane que ocupan las l¡opa!. Del¡nte del proeuritm y dc cstae tiendaa
nombrc ¡ccíbc esta srtucción? Etplico ws elcmcntos. dc los trüu¡oe hay una amplia cellc (uia p¡i¡ciwlis), conad¡ cn su mitád por ot¡s
bl C¡.lra cue porttrm... ducebrnt, consideraban quc c¡llc pcrpendicular, de f) pics dc ¡¡cto (uü dccumow'), A ¡obo¡ l¡dos acempt¡ 106
el campamenlo,.. era uD pu€no,,. ¿Cóno se lhna csto cqulet rondü de lae dos legionce, y det¡is dc ¿.tos, lo. ,¡iarü, Nincipes y hastari.
Ftc. l,o._Lct,¿Itrarios ñü. cotu¡ucció¡? Scíolat cl sujeto y el preücado nomial A partir de los [ortali se deja una nueva c¡llc y cnfrcnte acampan los cquites sociorurn
:ñ¿nlo. Relie-ve de l¿ co- dc c;*. jEn qué caso tan? ¿Po¡ qu¿? c) Exircnr, ¿dc y pcditcs sociorum. Ent¡e l¡ 5.. y ó.. cohorte hay oua callc ktia quintanal. Dcttis d.
lumna dc M¡rco Au¡cüo. qué t¡e¡bo simplc csui compuesto? Señaldt o,tot con, l¡¡ tiendas de los tribunos, s smbos l¡dos dcl proctoriun, quedan dos grandes espacioe
pu*tos ¿el mtsmo a¿rbo tiñple. dt ¿Qu¿ so¿ unde y libres, el fo¡¿m, co¡ el tíbunal de las arengaa lúo,liol, y el qvaestorium, co)n loa
qrlo y quá circu^stonda! etprcsa? el Cettrtt, ¿qu¿ mso cs y ilc qué Nlibru dcpca.t¿i .proeision¡mienlG y el dugtuolc, donde ¡e tom¡¡ loe euspicioe. A los hdos de catse
I) Eti¡msi... aici¡Éet, ¿qu¿ clase dc o¡acüt cs? piAzas rcampán los €q¿i¡¿, dalecri y algunos p¿¿i ct ¿¿lccli, ! det¡áÁ, lú .qu¿aca i
gedites cztroo inaríí. Tiene cuatro preflasi prae,o a lbcnte al p¡aeto¡iuml, decu¡n¿¡a
Fonrlrrcrc¡óu DE uN c.^üp ttENTo. (cn cl lado opuesto), p¡irr¿¡palrs ilexua,J p. si¡ül¡d,- La tnra& prac,oria csti oricDt¡da
hecia cl E. o hacia el enemigo, para pcrmiri¡ una rápida y ordenada s¡lid¿ de l¡e
Instituendus est ti¡o, ut Eine pe¡turbatione et celerite¡ castra possit muni uopas,
¡e, Nihil enim neque tam salutare neque tam necesaarium inveoilur in bello. También hay cempsmentos Gsts¡l€s (c6!ra tu,iod), de inüerno (c. hibena\ j ¡a-
r¡les (c. ¡arJi¡).
Tum legitima (reglamenlaria) foss¿ convenit muni¡e amlitum cast¡o¡unq
ut XII pedes lata sit et alta pedes IX. Deinde ad eaepem {aciendam terra,
quae de lossa levata erit, congeritur, ut saepes sit XIII pedes alta et XII lata.
Supra eum sudes, quos miliües portare solent, praefiguntur. Post hoc a centu-
rionibus fossa inspicitur ac mensuratur, atque puniuntur ii qui neglegentius XLIX.-A) ORACIONES INTTRROGATTVAS.
labo¡averunt. Ita quasi muratam ciyitatem milites romani videntur secum Gramática, § 32?, C.
ubique portare (Yegecio).
B) ORACIONES YUXTAPUESTAS.
Cuosr¡o¡¿s.-¡) Inrtituend¡¡. at; ataücese cstc lotnto, ¿Cóimo sc ttaru cstc ti¡n
de cotjugacióa? b) Po6.ili aaalícese y conjúguex cn petl. y plusc. de id.icat. ., ¿De Gramática, § 330.
qaé ucrbo nwúrc? ¿Llata compLemcnta di¡ecto? d) Foeet, ¿qué cosos puedc
d.epend.e
ser? ¿Cwál es aquí y qué olício desempeña? e) Ad aaepem i,,ci"Jüde,mi ¿cómo sc C) ORACIONES COORDINADAS.
lLama cstd construcción? Etplíquese. f) Neal€lentiur, ¿qu.e puede lcr ! qué es aquí? Gramática, §§ 33f.336.
EL CAIIIPA.ITENTO. YOCABULARIO
El ejército romano acampaba siempre de noche, haeta ral punto que sus días de pagus; .i, m. aldea; ¡egi,6n ADJET¡VOS
ma¡cha soh'an contarse Dor el número de sus campamentos. SUSTANT¡VOS
rDrslEm. 'i, n. prdlo Nalticü!. .e, -trrnt ndodl
Nunca comb¡tí¡ sin es¡ablece¡lo antee. En l¡e marchar, ee ad€lan¡sn un tribuno y f,pülum, -i, n. lestí¿ Roscius, -ii, rn, nos¿io
varios centu¡iones para elegir el emplazamiento adecuado y hacer eJ trazado, asignando pr¡!Íu!! -a, -o:mr pemef'o
erc€!!u!, -r¡¡, m. saüda, rociet¡s, -Eti!, l, asocídcíón reliquue, .a, .nÍt, restottc
el lugar que debc ocup¡r cada unidad. Al llegar l¡6 legionee deben fortificarlo, c¡va¡do [ngúenlumr -i, n. 4¿-
en lomo ün foso (/osrd) de 12 pies de prolundidad y ouos 12 de anchur¡. Con l¡ tic- r¡overca, .ae, l. nail¡ast¡a gü.nto
rre caveda ¡e letanta un terraplén (a66er) y aobre éste re pla[ta una empalizada oDYlú!, -us, Íñ. ocoso, ¡nuer viner, -ae, l. úía, rid
(odllun),5i c€ está lrente al enemigo, los tria¡ioB y la caballeríi permanecen en ordca tc veridit¡¡, -áti¡, I. ¡c¡lo¡ Accido, -ére, aídi, sucedzt
fr
169
-168- - -
(

effi¡r,¡o, .i¡e, dlüma¡


"¡¡:;Í:;;3;.;rfi:
:
evel

::fr;i::i;Atr*
conqu_¡loi .ére, quütvr-.. finr
""HI?;f:.:, ;H:';r obitum, vel potius excessum Romuli.-9.
ius opulentam urbem matri, aeu nover-
li ¡;:;;;;;:: ,,",o-, p^L^Bi^s *v^,t¡^llf,s reliquit.-10. Vel imperatore vel milite me
;;L;i"'i. W',;Íü',ffi mini.-Il. Ita sive casu, sive consilio deo-
immort¡lium... accidit.-I2. Magnae divi-
i;,[itEiri": .m _H1,,i,:,i1]:Tt "fil,fiití#- et alia huiusmodi brevi dilabuntur; at in-
(

^, ""c i,,¿,;.-'ioi;;; liilli:í: #i,i,itr;;Zn


i praeclara facinora, sicut anima, irnmortalia
A) Ar,tr¡zrn y rn,{¡ucrR. \tpoae, puzto que ,-I3. Haec vero qua dicitur vita, mors est.
i4l. Dir"" est, sed miser'-l5. Is pagus appel.
«Roscius patrem occidit». labatur Tigurinus; nam omnis civitrs Helvetia
i¡ quattuor pagos divisa est.-16. Galli turpe
¿¡ge ducunt frumentum manu quaerere, itaque

*":rlt*+titr¿','.ffi
r¡r'Lur l]*,:ri+;;ftitii',::-*m
non nomir¡antur?
s¡ no_r.i"i"i*"-: _l_:1"1rí qui si. cives, gu¡i
a¡mati alienos agros demetunt.
JI) Pomn rx r-míu.
i["fi,;li;}'if No si»lo otentajaban en núme¡o a los ¿n¿-
#j1;,f",,,"'n,,itr'ift iflü.f ,=;:l::iü,#:f migos, sino quz tambíén pelcaban con más oa-
B) lor. No solo no pucdo alabark, sino quz inchu
A¡ve¡,rzrn y TRlDucIR. so d.ebo censurarre. lms iw.cio¡us perecen por el
Ftc. 12- -An conbate co\trd
los Urd,¡os. Colum¡a de Mar- (
.1. O vitae philosophia dux! T,, ..L_ aaque de los ercmígos o sucamben por sns co ,{urelio. Roma.
propios oicíos. Después de La batalls, o mas (
bi¿¡ del d.esoure de Cannas, los Romanos estaban d¿salatt¿dos. No cstá mi (
iFi,i-,,'i:***+$:*:itiil#'üil,::r,¡t'n'di}ffi
appro¡-inqu_a;,;';;d t__1dÉili:lüj:,n{U!,;;,.ffi*i"*
j.1e
herma,no en l,a ciudad, y& quc no h.a t¡en lo a recibírme, No habéís lucktdo
por l)wslra libertad, por consíguie*e, sulrí.d Ia senidumbre.
(
1l (
DIsposIcló¡¡ DE uN^ coLUMNA EN MlrcH aL acERcaRsE aL ENEMIGo.

fl,,"1'qifr
.",T:;#*t**-1i:+;l¡*-ffi ,}r:Ht Nam quod hosti appropinquabat, ratio ordoque agminis haec e¡at: Caesar
sex legiones expeditas ducebat, post eas totius exercitus impedimenta colloca-
(
(

rat; inde duae legiones quae proximae conscriptae e¡ant, totum agmen clau- (
C) A¡¡,¡,¡z,rn y rMDUcn.
debant praesidioque impedimentis erant. Equites nostri, cum fundito¡ibus (
l. cautis hominibus dant prava sagittariisque flumen transgressi, cum hostium equitatu proelium commise- (
^,,, 9ui co¡r.
¡unt... Ubi prima impedimenta nostri exercitus ab iis qui in silvis latebant
i#* ;j g'11i1"m, 1 Í:,.;r""1 :t ll."r; abditi visa sunt, ... subito omnibus copiis provolaverunt impetumque in (
l" j::r- naltica¡um reliquos antecedunt._ Dostros equites fecerunt (adopc. de César). (
Co¡srro¡rs.-a) Qr¡od ¿,qué puede set? ¿Qué es aqú? b) C.ollc¡carati dnaliza¡ (
íü
.,.-.
lgo
ü!,Iffi
non modo
.ñ:
i:ii.rü*jffi: #iH
tibi non irascor, sed
cst¿ lo¡ma. ¿Cuúl cs su lorma plena? ¿Cuíl es su suiao I su cornpLemento díreclo?
c) Qr¡se ¿cor¡ qué v*bo oa? ¿Cuál cs * dúece.len e? Explicar la concordancía. dl
P¡aeaidio imp€dime¡lie, ¿cómo se llama esla constru¡ció¡? ¿Cómo se traduce aqui
(
l-"
t"qt"h".ndo- qrldem.-S. solet rlira erant? e) Cum funditoribus..., cnm... eqBit¡tú; ¿qu¿ úlar tienen los dos cl,n?
(
:,_::,."Crif. Dolor meus non modo"uriinon ¿Qué o¡ros oalores pueile tene¡ *ta laldbra- f) Ubi... ü¡a er*nl ¿q¡.bé cldse de ordción (
mrnu¡rur sed..etiam augetur._2. cs? ¿Cual es su sujeto agente? ¿Cuál es la orcción principl dc su pírralo?
prarorum viriditate aut ario¡um Quid áe (
v¡nearum olivetorumve o¡dinlbu; a;
specie dicam?_S. UN corr¡¡rrs os CÉsrn. (
Caesar, primum suo, deinde omnium ex conspectu remotis equ:s, ut ae- (
t::#-"r:*:L*F% quato omnium periculo spem fugae tolleret, cohortatus suos, proelium com-
misit. Milites, e loco superiore pilis missis, facile hostium phalangem perfre-
(
(
gerunt. Ea dieiecta, gladiis destrictis in eos impetum fecerunt. Gallis magno
I70 _ (
- (
I -t1t- (
(
)

sd pugnam erat impedimento, quoq


pluribus eorum scutis uno ictu pilor¡¡
transfrxis et colligatis, cum ferrum 66
inflexisset, neq¡¡e evellere, neque, si. L-A) oRACXOnaES DE INFINUVO.
nistra impedita, satis commode pugt¡- Gramritica, §§ 34f{4¿.
re poterant, adeo ut multi... praeopta.
rcnt scutum m¿nu emittere et nudo B) COMPT,ETIVAS EII INDICATTVO CON QUOD.
corpore pugnare, Tandem vulne¡ibuc Gra¡¡uíüc¡, § 3,15.
defessi pedem referre coeperunt (cdop VOCABUIáRIO
'tf tación de César). pr!cter€o, -iro, -i (v) t,
suslrl¡rrlYos vEaBo§
Cui,sr¡oNEs.-a) Remoti¡ equi!; crd¿ -itum, pcscr wr ¿elanlc
.-dr csla cotlsttucc ífl y todas las símilatt Eañur, -i, ú- gai.ha' @r Adcquito, -ine, caloJgar dc, pas@ por aho, oñitit
que dwecet eL el tetto. b) U¡... roUG hacia prodo, -ére, diü, ¿iru¡n,
rcti oració¡ li¡al; ¿cuól es su complemca¡s tniri!.ú, 'ii' a. co(¡)icio, -lre, -iáct' lcc' itotio¡; ,totci,oia¡ ; lrarLs'
-PrinciPío túñ, ¿üwü, d¡¡oi@
Ftc. L24.-Solddos roñ¿ttoB cow. dírecto? c, CoLortaturi anolízar y cxpl¡ nsceris, -ae, l. P@€d mitú, legar; rclerir
. truyendo un «dtgcr»- Ro¡¡'J.a. ca¡ esta NJ¿b¡a ¿Lleüd, comd.enr^to ¿i¡ccta? ¡crobi¡, -i¡, n" Y l. haYo' dübro. .arc' desco¡tczc¡ ¡c¡ci¡do, .ére, ..ciü, {ci6_
Columna Ttajana. d) Gallie magno... impédiménto er.L expriEor -érc, 'Prc.d' ao.ñ, co¡l ; ¿Qíl¡Uit
hüpc¡, -iti¡, Nlo, ,torlco .ptata!,E | ,@ccr tdlir: cr' revcl¡o, -óte, -velli (.vul'
cl oe¡bo ¿t,,¡t cL estc tipa
¿Cónro se traduce
dc corlslrucciaí¿s? Erpliar cttd ct¡st¡uccíó¡t c) Q¡od, el hecho de quc, uc co¡ Stoicu. -i, ú. lilótolo ct' pteSof ai), .vl ru[!, d¡¡¿t¡cdt
poterant I es una otacün quc hacc ilc tuicto d¿ era'- ¿Cómo se llaman bt o¡dcion t loico fodio, .é¡c, f6ü, foo¡¡m' ¡cvi¡cto, -é¡e, -vlnxi' 'vln'
que hacen dc sa¡eto o ik compkmcruo d¿ ottds? ¿Ct htet clases hay? ¿Cwílcs son la r¡rrEtrú¡n' i, n raaaic cú,lt, atd¡, gmrf d¡
hlinitioos rcgidos po. pol€rantt f) Adeo nt, tshto qu€; ¿gLá chse d,e o¡acüt cs? impüco, -itc, .r¡¡ (-iv¡)' vcto, -Ár€, -t¡i, -titú¡Ú, Pro-
.irúm (.¡l[D), crt.¿@' hibb ; i,tpcdir ; rLterct
¿Cuil es el oerbo regido por l¡tl ¿Lleúd contplcñcnto! ¿itcctos? ¿Cuíl¿t so¡t? ADJETIVOS cnLoza¡, co,rplícat
LA MABCIIA. EL COMBAIT. Prac¡cutu!, .s, 'úDr P¿n' iú¡o. .¡rr, r'tt¡¿, PALA¡RAS I¡TVAN¡ABLES
Ios legionarios ¡ealizeban sus ma¡ches con asomb¡ola ¡¡pidez lmagnís itircibusl, da*do ob¡ideo, .órc, .¡idl, +ce-
aanr\ dsc¡líÜ, ocuw Peropporlune, m¿l oPo,
cargados con uns impedimchta perronal pesadísima (sarcirlal, cn la gue lleveban hc. D¡opitiE!, .., -l,,nt lcxotd'
rramienla3, a¡rhas y víveres, a v€ccs psr¡ un mas. Nsturelmen¡e, pa¡¡ combrtir ra bh offcndo. -t¡c, .fcndi, 'fcr'
desembarazaban kqedire) de tal peso, que llegaba hasta l@ 20 ó 25 Kgr. En ocasio- r@enl -rtrlia, ¡ec¿ctLc¿, nud)o stm, choar; ctconlttt i p¡opiú!, nuiJ pü
cercd
nes, sin embargo, un ataquc ¡ep€ntino dcl cnemigo lcs obligaba a luchar suó sarcinü, oletdcr aep¡r¡timt tc ddome ilc
t tr,,, -éalt' ,o¡naado
en inferiorided de condiciones.
La columna en msrch¡ (agnet, clñWendia. la vanguardia lpriñtü¡t a,gúenl, el A) I) A¡,rr-lzrn Y rR¡DUcIR.
cenlro (meiliu¡ agnrnl y la rctlgu¡rdis (agmo. crrrcqrurt a6men touissimun o eim- Omnes iurent s€
plemente r¡orisrir¡i). Lae legiones constituían no¡malmentc el centro y la caballería y l. No¡ce te ees€ hominem.-2. Dico te €sse bonurn.-3' ca€cum fui§8€.-5. f-€'
los aliados cubrían los ertremos y los llancos. Du¡ante la marcha, la disciplina no per. aon desetturos esse exercitum.--4. Dicitur Homerum
mitía salirse de la fila, con obieto de e6tar sieDp¡e en dieposición de e¡tabl¡r combatc. oPortet.--4. Re u3 Ee esse lDno_
Cuando la columna era demaeiado larga, con lo que corrie cl riesgo de eer cortada 8em esse brevem
por u4 atague enemigo de flanco, o cuendo ¡e avanzaba cdca del enemigo, se adoplaba centem dixit.- ?. Scimus milites nostros Pugna-
el ngmcv qua¿¡dtuñ, pílatuñ o densun, orden ¡ ls vez de marcha y de combate, co¡ re, et pugnavisse PuBnalurosque e33e 'emPer pro
l¡s impedimentas en el centro,
Primitivamente el orde¡ de batella (acíes) era cornpacto. Con Camilo y despuá
;;.ir.:á'. Ille scieb"at se punitum i¡i'-9' Tha'
con Mario, la táctica fue evolucionaodo y el manípulo 6e convirtió en u¡idad básica ies Milesium aquam dixit ess€ initium rerum'-I0'
de maniobra. En el aci¿¡ tr¡pler, en 1.. Iínea, se colocan los manípuloe de hdstati; Ornheum poeiam docet A¡istoteles numquam
detrás, los d€ príncípes, y en 3.¡ línea, los de triatii o p¡l¿ni. Para dar la o¡den de IGse.-ll.' Spero me tibi persuasurum esse'-l2'
Ir¡talla errena la !¡ompeta (r¿¿a), micntras el estandarte mio (oerillum) se €Darbol¡ Sr¡ero fore ui me non paniteat stultitiae meae'-
(prcWnete) ante e\ pretoriun. Dada la señal de combate \¿arc sigtluit puenael, los
legionarios se lanzan impetuosamente al ataquc Udcc¡e ínpetum), lanzando el grito dc
11. Caesari nuntiatum ist equites Ariovisti pro'
gutrra lclanorl. Al llegar a pocos pasos del enemigo, lanza¡ lconicere) la jabalina oiu" et ad nostros obequitare. et lapi'
(piizm) y después ya no luchan de lejos (emi¿¿s), sino culrpo a cue¡po (¿omm¡¿¡¡s)
""""d"r".
áe" telaoue in nostros conicere.-14. Scriptores
con las espadas (gladiis rem d¿¡cr.), ha§!¡ que hacen ¡ctroceder (loco mooere\ ¿l e¡c nar¡ant 'Romanos multos colui$e deos; c¡ede'
migo. que abrndona sus posiciones (loco cede¡e) y ¡e da a la laea Uugae se dare, la$d
salutem quaererel, mientras la caballetís, (cquitatus) desbarata a loe fugitivos (r¿ci. bant enim silvas, {ontes, montesque a numinibus
darc lugíentesl o los hace prisioneros (cdp¿iu¡¿r).
Entonces el ejército lanza el g¡ito de tictoria (victoidm con¿l.ama¡e), erige troféoo Frc, l2'.-Atdqrc s ht ñrÜollas.
Itropaeun'l y retorna ¡l cernpamento al da¡ l¡ Áeñ¡l de r.tir¡da Geceptui c@t¿¡c't. Trst Reü¿vc dc la colu¡n¡¿ dc M¡¡co
el combate, el vcncedor retira s los heridos, entierra a los muertos y dapofu (spolio¿) Aur¿lio.
a los cadáveres cncmigos.

-r12- -t73-
(
(
(
habita¡i.-_15. Consul nuntiavit (
manos ab hostibus victos esse,
f,6- Er, ,rsrolo DE ALEsTA pon CÉsrn- O¡ms ps clnct ¡rva¡¿.c¡óN. (
sqs-
que l(omam contendere atque Ipsum erat oppirlum in colle eummq admodum etlito lrco, ú (ile modo (
¿¡-
cem obsessuros esse. Itaque iussit qü¿) nisi oLeidione expugnari posse non idereúr (precía). Cuius collis
omnes tuvenes cum armis in iadices duabus ex partibus flumina eubluebsnL A¡te id oppidum planities (
Ca-
pitolium ascendere.-16. per ¡elus potebat: reliouis ex omnibus partibus colles oppidum cingebant Sub muro, (
postulat ut turent omnes se exerci. qua. pr." collis ad orienüem aolem spectabat, hr¡nc o¡¡r¡em locum co,piae (
tum ducesq ue non deserturoe, ¡e- Gallorum compleverant fossamque et mac€riam sex in sltitudhern podum
gue prodi turos, neque sibi (
8ePara-
tim a reliquis consilium capturos. 'lrrduxerant.
Eius munitionis, quae ab Romanis instituebatu¡, ci¡cuituE decem milia (
Frc .1 .-Una n¿t¿ con,ot 17. Stoici censent mutrd um d€o. passuum tenebat. Castra opportunis locis erant possitq ibique castella vigin- (
Rom¡. Musm Vaticano. rum n umrne ¡egi.- 18, Dux 8pe- ii t.ia f"ct"; quibus in castellis interdiu stationes disponebantur, ne qua Eu- (
rabat deos Romanir futuros €s§e bito eruptio fieret: haec esdem noctu excrlbito¡ibug ac ñrmis praesiiliis te-
propitios.-l9. Multi homines ex¡a- ¡ebantu¡. (
tjm ant te e&se, luisse et futurum esse bonum-20. Caesa¡ haec genera munitionis inslituit. [oosam pedum üginti derectis la-
Saepe dixistis vos es8e, (
T uisse futurosque esse
sem pe¡ amrcos nostros.-2 1. Mucius credebat se tcribus duxit, ut eius lossse solum (el suzlo) unnimdem pate¡et, quantum
§enam legem ln terfeci sse.-22. Cogita sem per
tuum s€rvum hominem esse.--
Po¡.
6ummde {ossae labra (bordes) distarent. Reliquas omná munitione¡ ab ea (
23. Constat ad salutem ci vrum lnventas esse leges.-24. fossa passus quadrigentos ¡eduxit. Hoc inte¡misso spatio, duas fossas, quin- (
dere iubentur. 25. Pueri abi¡e vetiti §u¡t.-26,
l'abri pontem rescin.
Galli dicun tu¡ in Itslian decim pedes latas, eadem altituding perduxit: quarum interiorem, cam- (
transisse pestribus ac demissis locis, aqua ex flumine derivata comdevit. Post eas
ággérem ac vallum duodecim pedum exstinxit; h¡iic lo¡icam pinnasqué adíe- (
II) Po¡i¿n EN L^Tíx.
(
cit, grandibus cervis eminentibus ad commissu¡as pluteorum atque aggcris,
-.Sabemos que el lucgo calietla y quc l,a nieoe cs.bhnca. luremos to¿los qu¿ qüi ascer¡sum hostium tardarent; et turres toto opere circumd{it, quae pe- (
r"ia". .Dii" q,, ioi e,w^isos- ütli"7üi des octoginta inter se distarent. Truncis a¡borum aut ailniodum fi¡mis ramis
!e!e1!-ereyos
no !
atocdriqn de nueto lq ciudad.
l",i"^a"" y qp
qle hayáis,iito bi"ii y gue col- abscisis, atque horum delibratis ac praeacutis cacuminibus, perpetuae lossae, (
_Es¡xro
seguiréis un premio. Se dice oue Césár *i"¡¿ i'ii^p"yí.-lJlqu. quinos pedes altae ducebantur. Huc illi stipites demissi et ab infimo revincti, (
han trabajado y. que. dhora to" nfao,
¡ínsqi eo á i;;;;.'d;;;;;u"'i1, ou"oo. ro. ne (paro que ¿o) revelli possent, ab ramis eminebant- Quini erant ordines, (
dos sa-bcn qu< la Tierro es redán¡la, Muchos cr"io q*
i; coniuncti inter se atque implicati, quo qui intravelant, se ipsi acutissimis
que el reo scrá conlcnado- ";i; rdo:'C; vallis induebant. Hos cippoe appellabant. Ante hos scrobes t¡ium in altitu- (
dinem pedum {odiebantu¡. Huc teretes stipites praeacuti €t praeusti demit- (
B) I) Amrrzrn y rR^DUcrR. tebattur ita, ut ¡ton amplius ügitis quattuor ex te¡ra ' emine¡ent, atque ad (
occultandas insidias viminibus ac virgultis, integebantut. Id ex similitudinis
li 1. Bene facis, quod me adiuvas.-2. G¡atulo¡ tibi, quod
ex p¡ovincia eal. flo¡is lilium appellabant. Ante haec taleae, pedem longag ferreis hamis in' (
I
,u,"d^IT recepisri.-3.. praerereo quod ."rn ;;üñ t. fixis in te¡¡am infodiebantur, quos Etimulos nominabanL Pa¡es eiusdem (
¡j1
¡egrr.-4. t\um recentium iniuriarum, quod Aeduos,"iÉi'Jo.u_
quod Ambarros, quod generis munrtiones dive¡sas (e¿ dirección opuesta) ab his, contra exte¡iorem (
_d.pon"i." p"*ii-iá,rir"#;rá)._s. lvu_
Allobroges vcxassen! memoriam hostem per{ecit (adapt. de César).
quod patriae ;ab (
::-g^l-l^:."t,.],- offenderat, ";J,;;at,;á ;tism, quod
EL
lTj::,::,lr:i^ ""n
prae6tirerat.___6. Aeidit peropportune
uermanr rn (ast¡a vmerunt._?. Hoc- enim uno praestamus
quod posteio.die ASEDIO. (
Cuando una plaza fuene fuppíd,um) ea de dificil esaho loppugnotio\, sc recurría
quod colloquimur inter noe, et quod dicendo eñ;ñ;;;;
vel máxime feris,
¡l asedio (oósidio). Las ciudadea antigua6 estaba¡ g¿neralmente rodeadas de poderosae (
po"",r_r... fo¡tjficaciones \moenia, mu¡us, munir.iones) y ee intentaba obligarlas a la ¡endición
II) Por,rrn EN LAríN. (deditiol por hamb¡e. P¡ra ello solían trazerce líneas de cont¡¡valación, par¿ impedir (
cl socono a los de la ciudad {oppidanil y el eer atacados por l¿ espalda, y otras líneas (
,: periuilicó el
,no ser ciu.dada¡o romqto. Strcedió por ilesgoda
de ci¡cunvalación para rechazar los contraataquee y las saüdas (e¡¿p¿io) de los ei
(
-.. -M_r:,i? a tiempo.los ti¡dos.
1!-:r:? !:1*:" gar:uciln.reluerzos. Se añadí.q l¿ circunsta a de iuc b Estas líneas de bloqueo, como podemos deduci¡ de las construida¡ por César anle (
lr,!!o1, lo.rl"*,o" Me
-alegro-
de quc hayáis tencido. pas'o por Alesia, eran complicadas. C,onstaban, eo esencia, de un gran foso (/o¡s¿) y un ¡erra.
ato et hecho d,e que abdndon¿ste la ciudad. Te lelbio por haber conseguí plén (aggerl fortilicado con ut oallum y Lurrcs. A¡¡e cl foso se c¡vaban pozos de lobo (
do I¿ uicto¡ia- {/ilíum), trampas lsrinulusl y se construían toda cla¡e de obeticulos. Una vez ce¡cada
Ia ciridad, er¡n colocadas a dist¿ncia conveniente ls6 rniquinas de g\e¡ta ltorment¿, (
(
-174- -115- (
(
)

.t h,t
J4;t'.{f
hlLru, cotapluq oúg¿¡,.,1, baio cuya protcccióo ce proccdía t lcc¡clt lo! cütr¡-
para golpcar la¡ mur¡lla¡ y abrir breche cn cllar; lor llacantc. trsb¡irb¡n !l lbrir;
Ae oincac, t¿stu¿iact y plwci y t eec€6 ae abríen grandes gelcrí¡s (¿¿r¡iculi) mi.
socrvs¡ lú mu¡¡ll¡¡. E¡ ocesioacr, Ioe ¡iri¡dorc¡ lev¡¡r¡b¡¡, cotr enormc eofucrzo, u¡
aDcho ¡crñplé¡ (agte¡l ct rempo, _cou- objeto de ignal¡r la altur¡ de_ I¡¡ muaüat j
pcrmitir asf el attque, ys qua po¡ él ¡ubían la¡ mfquin¡¡ dc gucrra y ls6 ,¡¡¡¡.!, rnoü'.
úlc¡ y dc v¡rios pixt (coatabulaal, dccde ler guc ¡e domi¡¡b¡ ¡ lo¡ ¡iti¡do¡.
Dc cse modo, Eicntrer 106 rriacr golpcea l¡¡ mu¡ell¡¡ t ls! brllc¡tas, crr¡pülh¡
y dctr,ia totn2nt4 l¡¡zen ¡ob¡c lo¡ gitiadoe un¡ lluvi¡ dc p¡oycctilcs dc tod¡ cl¡¡c.
lo. legioDlriG, fo¡m¡¡do l¡ tortuge (r.rt¿do), c¿locando lo¡ cgcudo¡ c¡ lorn¡ dc tcj¡dó
sobrc sua csburs y aubiéudoee otto6 c¡cimr, t¡¡t¡n de cgc¡l¡r (¿¡c¿¿dcr¿) lo¡ ou¡ro
crcmigos,
I¡s defe¡sores, por !u perlc, pnrcur¡r por todo¡ lo¡ mcdio¡ neutralizar y dcrurir
lo3 r¡rbaio! del ¡dvcre¡¡io, i¡ccodi¡ado cl b¡teri¡l y obro ca lus lrccucntcr .¡üd!a
Cuando golpee el ericlc' iút.Dt¡¡ enlaz¡¡ ¡u c¡beza cotr u¡a logr y dcrtruirlo, Tan
bién amino¡an cl cf¿cto dc os golpcs colocando ¡nte él meteridea clá¡¡icoc, acolche
dos, ctc. Cubrcn Ia¡ brech¿¡ con un ecgundo muro y laueu conlr¡ lo! rtace¡t¿r toda
cl¡se dc ¡r¡nss ¡rrojrdiz¡. (r¿ra), p.z (p¿¡) .rdic¡do, ctc. Eu d f¡mo¡o ¡i¡io dc Si¡¡.
crra, Arqulmcdee iny.Dtó iDgcnio.s mlquioar dclemirrr. U¡¡ dc cll¡¡ lcvrnt¡b¡ @
vilo lss'¡¡ver rooanae y dcepuér l¡! rstrclhb¡, dcjándolaa cacr dcgdc lo dto.

LI.-A) COMPLETMS EN SUEJU¡ITTVO CON ut, ner quominur


y quitr.
Gramáticq §§ 34ó348.

B) COMPLETTVAS INTTRROGATTVAS INDIRE C]TAS. tl) Ponrn EN L ríN.


Gramática, § 349.
Aconseió a su amigo quc salíese ¡h to cíuto¿'
Pi'ilíeron quz s¿ Ls co't'
qu" atacorw h ciudd'
VOCABULARIO -.i}in,n "l ncrilón' El se¡urol "r;;,ó;- "; 'olddo" qte Üedgon-tos e¡¿m'Eot'
H;;;; --"1s,. il¿ ctb dín Temo
§usl^¡Yrño3 rcditio, -ónh, f. düco¡dh, ¡fñto, -Erc, -fixi, .fixut,
liia\ suietdt
'i;;"'; ie ";,';;;B;-;;
acuerdzs"siempre
Te¡ía¡ mi¿tlo de qrn lt ciudd.lucse s"qu¿a'
AIüte, .ee, l. picl, cuc¡o
sedición, ¡¿beM¡
rt¡tr¡!, .¡¡!J m. si.tuacü4 c* con63o, -tte, -fixl, -fl. da. No rc impid,o qu¿ t" ,,v*' ;;-;;;'i;úi qi* íi*"'*
s mi *¡a No du'
aerl[!, -ú!, m. anlor, lcr- ta¿o: ac,itud, posici|ítl trñ, claoa\ hu¡'¿ir
vot, oleaia, ñarad damos d,e quc lu,charéis ¡¡ah¡osamztttc'
tranltn¡mr .i, t barco de conlector! -;¡1, Pe¡sc9uü
ancóra, .ae, f. oncla rcmeros; lnoesaío decoro, .ire, ailornar; hon-
antetrrnr, .¡cr I. a¿r¿r¿ vadrrm, -i,¡. wdo, baiíos
carina, .ae, f. quilla; tooc
falx, .ci¡, f. hoz; lalce mu-
velum, .i, n. xch; toho de.¡írno, -A,.e, súicta\ lii@i B) I) An¡-Izrn Y TRIDUCIR.
destind¡: designa¡ filium vellet-
ADJETIVOS dirtráho, -ére, -tr¡xi, -tr.c- I Otrae-sivit viveretne Daüer suus'-2' Hannibal interrogavit
"p."hll"i
lonÍuriua, ¡í, m. pirligo tuñ, rlesoriLnü : s¿patu¡ Perquiritur suamne Propter dignita'
Iinum,.i, n. líno; hilo; cor-
Abaimilie, -i, dütínlo
.a, pe¡qui¡o,'ér+, -qui¡ivi,
;r;l;;;.i; necne
-3' lr¡turum eit'
er€cllts, -¡,{,nt, ¿lerecho, ""
i.--
* r"- Quid cras
daje, jarcias, velánen
lupur, -i, m- loóo leoan¿a(k; onimoso .q¡¡iÉitom, índa6ar, bw- ^' "r.r,", fruci,rs aliquos
-ól*i,","- "itt'"l"boribus
qr".ai" "tpttui"'---4'
hoc-imperium fundatum sit'-
prora, 'ae,l. proa; tac vEnBos p¡aedico, .ére, dixl, iic- ""'t;t;-i.
i. "ili"ri'.' ,'llr;,"¡;;;;"" proüde¡tia mundus regatur' deinde' consu'
puppir, -is, l. poq: ¡dE en sint virtute
Pyrhia, -ae, l. b Pitoni¡a
Abecindo, -Ere, -ecidi,.rcir tum, ¿¿ai. antes; otdetar iil;;ffi ñ;;;i;.-i. dii''ius. utrum divitiie-¡omines rogavit
elüñ, ¡les|andr ü;;-' Ñ;-;ii qu..aÍ'
"l"il.u" 'it'-+'
Ulixes Naueicaam
quae.esset eius
A) I) Amlrzrn Y rMDUcrR. ;;;; ;;ai;s;' at Nausicaa Ulixem inlerrogavit Pa-
";;r';;
t f",-iO. Minos in Inferis homines interrogabst -quomodo
sPud superos e€l¡s'
l. Agnus lupum frust¡a o¡avit ut Bibi parc€ret.-2. Stoici hominí suadent ;ii:i].'il;;"i";;;;;;;-b;""-i'omiln'sen:i"iatannonquaeritur'-12'
e& lortuita sint,¡ecne'
ne cupiditatibus serviat.-3. Hannibal regi Antiorho persuasit ut adversue ii;;"";; ;; ;r. staiu sit ¡es'-13' Yideamus utrum
Romanos a¡ma cape¡et.---4. Orpheus rogaüt ut Eurydice coniüx sib re¿l¿e'

l7'7
-176- - -
(
(
(
I.A CUERRA NAV.AL
(
II) Poxon EN L rfN; (
Durante v¡rios aigloB, los romenor c¡¡ccieron de una podcrora flotr permr¡€Dte de
Todos sabe¡nos qué has hecho, en dónde la¡ es- auerra. Sólo en dcterminada¡ oca¡ionc¡ recur¡ic¡on s coDstrtrir cccuadraq a vecee nu. (
udo y que d¿cisión has tomado. Dülo ignoraba quién merosas) como ocurrió en sus luch¡o contra loa Canagiacacs. Vc¡cirloa - é€tos y sometids
¿ra En¿as y de dónde t¡en'a. Se discule si hay un G¡eci¡, Roma eb creyó dueñe del Mediter¡íneo y abandoló dc ¡uevo l¿ E¡rioa, Lasta (
que la amenaza de los piratas hizo prcciea h c¡eación de u¡e fuertc eecuadra. -Drispuéa (
nutdo o ha1 muchos. El jele pregunlo a las erfl,o. de las guerras civiles y de la victoria de Actiurn, Augusto, con .us ¡¡ies , lre ca}
rdores qui hocíaa los enzmigos, et dónde hobíat¡ tu¡edes a M. Antonio, fo¡mó u¡a flol¡ podcrooa, s l¡ quc ¡.i8¡ó bl*s ¡aralce cn (
ocam@o y sí lrabarfui combüe o no. No sé si oa- Forum Iulii (Frejus), Miseno y Raveua. Hebía taEbiéD, dure¡tc cl luperio, numcrorer
mos a Roma o nos quedaremos en el qmpo flot¡s au¡iliares en Britrnia, Alejandrír, Ponto, Siri¡ y cn loc Snndca ¡íoc f¡o¿rcrizo¡: (
Eufrates, Danubio y Rhin. (
La¡ ¡ave¡ de güerra (nalis b¡gal tctíc:¡ le quilla dc madae dc cncine, p¡¡¡ d¡¡lc¡
Brrr¡-¡-e xrvr¡. DE CÉsaR coNTRr Los vÉNETo§. Eayo¡ r€6istcncia. La made¡a sc trabajaba ¡¡t€6 de que 8c secslc, Ét¡ poderlt curvar; (
las junturas se cslafsteaban co¡r estop¡, ccr¡, ¡csi¡&.y otre. P{tcriar. Pq¡¡.diferrnci¡r
Nost¡ae naves tempestatibus detinebantur summ{- loe navíos ge ponían figuraa cn l¡ pm¡. t¡ pope ólí¡ ¡c¡b¡¡ qi fórm¡ dc col¡ do (
cilDe y constituía r¡n t¡ofeo. A babo¡ y ¿st¡ibo¡ tcnísi uDos agújcrorr-e oodo de ojoc, (
que erat yasto stque sperto mari, magnis aestibu¡, que primitivameotc d¡ban al nsvío la eperiencie de un ter vivo, y luego ainierol pare
raris ac prope nullis portibus, difficultas navigandi. úa""i pa"". lo¡ c¡bles dc las ¿¡cl¡¡. Com mcdio¿ olcn¡ivo¡ dirpodra cn !a nroa do (
Namque ipsorum navee ad .hunc modum factae ún e6poló¡r mctilico (torr¡¿r¡t) y de oror edicio¡¡lcs, c¡ form¡ dt uidcnu, prrt
armataeque erant, Ca¡inae aliquanto planiores quam agrandar la hrecha Producid¡ por equél co l¡ n¡¡e ¡dverea¡i¡. T¡mbién llevlba un¡ (
b"rre, deede le que podían lenz:nc pioyectilca. (
nostrarum navium, quo (para que) facilius vada ac Jutrto s losiemtroe (rcturl y mirincroe (r¡úE r¿), üeD ¡old¡do¡ dc m¡¡in¡ clo¡¡i¿
l'ré. l .-El cmperador Marco decessum aestus excipere possent; prorae admodum ¿i) mu, cjcrcit¡do¡, y a veccs lcgioDa¡ior conie¡rtes. L¡ luch¡ c¡¡ p¡¡ecid¡ ¡ l¡ tc' (
Au¡elio en cl carro triujal. Ro- erectae atque item pupp€s, ad magnitudinem fluctuum ¡re3t¡e, Si no se hebía hu¡dido lmz¡zc¡¿l la ¡aYe cont¡¡¡¡¡, mcdi¡Dtc ls cEb€atids
m¡. Pel¡cio ie loa C¡n¡c¡v¡- t€mpsstatumque accommodatae; naves totae factae f¡ontal del espolón .n su costado, se proccdle ¡l ¡bo¡daje (tr@úccrt¿¿r. h na¡cml' pan (
dorc¡. lo cual lo¡ ¡ám¡nos inve[ta¡o¡ unoo grendca ganchos (rt¿t¡üJ tcüadl y \n pueütc coD
ex robore, ad quamvis vim et contumeliam perferen- garfios cn su et¡r¿r¡o (co¡rIrr). Apretada la olve encaiga, ¡c daar¡oll¡bs un tcrd¡'
(
dam, transtra con6¡a clavia fe¡reis; ancorae pro funibus, ferrcis catenis ro, dc¡o combate de infsnte¡í¡. (
vinctae; pelles pro velis, alut¡e tenuiter confectag aive propter lini inopiam Atrtcs dc cor¡€nz¿r la batella, cl coD¡trdr¡tc dc l¡ lo¡ tomrb¡ lor auspicioo y, .i
atque eius usus inscientiam, aive quod tanta8 tem¡¡estate3 Oceani tantosque éstoe eran favorebles, ¡e e¡a¡bolaba en h ¡¡¡c crpit¡!¡ (¡¿t¿t yaetorbl d e¡andtte (
impetus ventorum sustineri ac taDta onera navium regi (de regol velis non mjo de combate. A csta eeñal, la¡ n¡v* ¡va¡z¡ba¡ p¡ocur¡¡do ¡lsca¡ el cost¡do dal (
n¡vío contrario.
§atis commode possc arbitrabantur. L¡g n¿ves er¡n dc diversas cla6ee y ttrn¡ños. L¡s mi! co¡ocid¡. ¡o¡ lrg dc uc! fl¡¡ (
C8es8r Etatuit exsp€ctsndam (esse) olas.sem. Quae ubi convenit ac pri- d. rrmos ( ¿¡i¡?r¡¿?¡ ).
mum ab hostibus visa eet, circiter ducentae viginti naves eorum paratissimse
(
atque omni genere armo¡um ornatissimae, profectae ex portu, nostris advei- (
sae constiterunt... Rost¡o noceri non poterant; turribus sutem excitatig ta- (
men has altitudo puppium ex ba¡barig naübus superebat, ut negue ex infc- IJI.-A) ORACIONES DE RETATIYO.
¡iore loco saüs commode tela adigi posscnt, et missa ab Gallis gravius acci- (
derent. Una erat magno usui res praeparata a nostris, falces praeacutae, in. Gramática, §§ 350-354. (
sertae aflixaeque longuriis, non absimili lo¡ma mur¿liqm falcium. His cuín (
funes, qui antemnas ad ma,los destinabant, comprehensi. aüuctique erant, B) ORACIONES FINALES.
(
navigio renris incitato, praerumpebantur. Quibus ebscissis, antemnae neceg- Gramática, § 355.
sa¡io concidebant. Cum om¡is Gallicis navibus spes in velis armamentisqug (
consiste¡et, his erep¡is, omnis usus navium uno tempore e¡eptus est. Reliquuur. VOCABULARIO (
erat certamen positum in virtute, qua nostri milites facile superabant, atque potertac, -itir, f.. podcr;
eo magis, quod in congpectu Caesaris atque omnis exercitus pugnabatur.
susf^NT¡vos
autoriddd; lacuLtad
AD.'ETIVOS (
Bellicum, -i, n. mocha gue- AJtúa, -t, -un, ap¡ata¿o, cs- (
Deiectis antemnis, milites surruna vi transcendere in hostium naves con- 3e um, -i, n. gubnalda
l¡echo, p¡olu¡do
speculitor, .6¡ia, a- *lia
tendebant. Expugnatis compluribus ¡ravibus, barbari fuga salutem petere con- diditor, .óri!, ñ. dictddo¡ spiritur, .¡¡3, m. .spít¡tu, eruditur, -a, -tñ, docao (
tenderunt. Singulas nostri consectati expugt¡Fverunt, * (dc modo quel pe¡- eleplanru!, i, m- y f. ele. iñperitus, .c, -urq iz-
al¿ento, vida, ánímo
ctp¿rlo (
¡raucae ad terram pervenerint. Quo proolio bellum Venetorum totiusque orae ianiror, -6rio, m. porlero hbulatÚü, .i, n. tablado otili¿. .o, de aaeión
nraritin¡ae confectum est (daplado.de Césor). licror, -6riq m. Iicor tus, rtúri!, n. iicienso pc¡tifer, -É¡¡, .éru.m' /u-
(
pinrra. -ae, l, almena (
(
-178- -179- (
(
,

politus, -¡, .f¡ñ. inttruido complector, -ü, .plerrr refercio_,- .ire, -fers¡,
qrerD (ó) r¡!, ..r .!¡n, ¿€ 31rn, obroz.t ; dpode¡d¡- luJfi, Ueiat. cohnÚ
-fer- II) Po¡v¿n¿x ¡.rríx.

rono, -i¡e, -ui, .itum, ¡6 Estamos aquí para ayudarle. Yendrót conmigo
fu,mo, .-tte, humcor ntt;,ocar; cdnrar
vEaao9 itrroeo, .irc, .i(v)i, -íruh, pora que el oiaje sea m.ás agrdable. Ccrcó la ciulad,
euadeo, .Cre, su¡!i, au¡.
Adeo, .ire, -ü, .ltur, i a crl,nt, aconseiar pn¡a que no pudiesen huír los ewmi6os. Sacó sut
ocr, uüíta¡ cmprcndcr invc[o, -üre, ,vcri, .vcr. Irlnlilio, -ire, .E¡ o -i(v)i. trory ¿cl campamcnlo, Wra attcTrr a los crcmigos
adiúnao, +¡e, .iunxi, .iur. lu.rn, Udd¡; pa.. ü Wd¡ úUdndo, cruzo¡ mienl¡as cruzaban el río, Eruiaron embajad,ores a
cl]t,,I, ¡uDtaL añadi¡ ovo, .irc. obtc¡.r lot lb.
torcs d,¿ lz ov¿tlo pedir aur io. Yinie¡on a leliciur a César.
REcoMpENsAs Mtrlr REs. EL TRrUN¡o.
A) AM,uzrn y TR DUctR (explicando el valor de lae diversas o¡aciones
;

de relativo). Aure¿e sunt triumphales coronae, quae impe¡sto, t


ribus ob honorem triumphi mittuntur: id vulgo au-
9ulTd q,9i. Thermopilas occupsrent.-2. Germani neque rum coro¡arium dicitur. Obsidionalis corona est ea, t(
_r^r* quam ii, qui obsidione liberati sunt, ei duci, qui eoe
"_.1:-Il* qu.i rebus divinis praesint, neque sacrifciis arudent._3.
-"^:,::^_llTl,, drmr8 qu.i, cotnoscerent, qualis Cie-
ff1r*:lfyI:l: , esser natura montis.__4.
rompelus nav¿l o¡navil ouibus advc¡sus piratas pugnaret.__5.
liberavit, tribuunt; ea corona graminea est. Civica
O fortunaü corona appellatur ea, quam civis civi, a quo in proe-
ad.ulescens, qui tuae viriutis Home¡um praeconem lio s€rvatus €st, dat, ut teEt€m Eit vitae salutisque
invene¡is._-6, Mise¡et me
tui, qui hunc tantum hominem {acias i-niinicum iitl.:z."mii*i." perceptse; ea e fronde quernea ñt. Mu¡alis eEt co-
quem improbum esse nelciret- cine uüa suspicion" rex yerri,
rona, qua ab imperatore donatur ia, qui primus mu- Ftc. \29. El borín Ue-
commissir.-8. Quae tam frma est- civitas, """alf"i'i,,ii-L"g¡in"r_ rum subiit, inque hostium oppidum per vim aa. udo ¿n ct trhnlo. Atco
iuae o¿li"-i*
9- Mr, qui ur.l mukam ¡ocrem vt8tlas6€m, '".1i"; ñ*rii
'*',üult-IáLu"
q;;
plexus.est,-10. Catonis orationeq".q""" qriá". Ég"ii-_,
"r"rtii_ cendit: idcirco quasi muri pinnis decorata est. Cas- de Tito. Romr.
"oln-
lJi"lrri" run, ."¡r, betrsi corona donat imperator eum, qui prünua hos.
lllr:tdblls.-.1t. Quas scripsisti tltt"."", '¡i1"","^"?---ili._Iii.'jv.,,., *.. tium castra pugnans introivit: ea insigne v¡lli habet, Navalie eet, qua do-
srDus a(runxrt rationem, qua
nihil e-st in homine divinius._13. Aristicles, nari ¡olet is, qui maritimo proelio primus in hoatium nayem arm¡tus vi
nemo umquam iustior fuit, exsilio damnatus ¿ ciyibus luo transiluit; ea quasi navium rostris ornats eet. Et muralis autem et castren-
orato¡um,
euis OÁiirm
quos, qujde_rr_r eg-o cognoverim, acutissimus ".t_i¿-.
ot S"iio.iu"_fS. Sy_ sis et navalis 6e¡i ex auro solenl
ra_cusae,quae ab Archimede defenderentur, tu-"r. Mr*Io
Ovalis co¡ona dsbatur imperatoribus gui ovantes u¡bem introibant. Oru¡r-
16. T¡ibunorum plebis.potestas müi quidem. p""ii".. ,ñJtr.,lripp" ""ri". "onl_
¡n sed.rione et ad seditionem nata sit.:_l7. Sc,inpe. qr"" di autem autem ac non triumphandi cawa eet, cum eut bella notr rite indicta,
in piáio' ii-rn"*irnr¡n neque cum iusto hoste gesta sunt; aut hostium no¡ren humile et non idoneum
f.''F]::_":1,_:I,
maxirne timent._l8. Eu p;;p;l;,';il;;i
iüe paruis est, ut §€rvorum piratarumque; aut, deditione repente Iacta, incruenta vic-
,uot1 non habuisset._19,"uu.i
Id solum bonuh est, quo qui po.
Xl-"iyl :p.:
ú¡rur, necesse est beatus sit._20. Epicurus est
non 8€tis potitus lis urtilu",
to¡ia obvenit,
quas qui tencnt, eruditi appellantur. Sed inter omnia Romanis iucundissimum est epectaculum imperatoris
triumphantis; triumphus autem non decernitur saepe a Senatu. Cum triumphi
dies advenit, temple omni¿ flo¡ibus ornantur omnesque arae s€rtis coronatae
B) I) AxALlz^R y TR.rDUCTR-
ture fumant. Cives omles, candidas togas gerentes, cum uxoribus et liberis,
spectandi causa in loru¡n concurrunt. Ingens multitudo in tabulatis, quae per
L"g.. oportet esse brevem, quo facilius ab imperitis teneatur._ lorum exstructa sunt, sedet. Triumphus tandem incipit. A Campo Martio, ubi
^ Milites puemanr, ut suam
o" .1..,.
patriam.. deferd;"i.-.-H.;;if;i'ii im¡rerator civibus convocatis milites suoe laudavit, pompa triumphalis Via
elephantos cottocat, ut Roman'i ab iui, t"i.""iir..]¿.'ilff;ilt jr,,.. u";"
non quia Sacra, clamante civium multitudine, ad Cspitolium incodit. P¡aecedunt tubi-
peccatum. esl sed nc
¡rccetur. Legum idcirco o.""" iñ--"í_rr, ut til"rl cines, qui bellicum sonantes agr€n ducu¡rt. Tum praeda ex hostibus capta
esse possimus.-S. Romani ab aratro
Cincinnatum-.ilu*"r-uit-rt al"t"to. plaustris portatur, Deinde albi tauri, cornibua auratis, ad sacrificium ducun'
quamqusm rnnocentes erau! in carcerem includu¡tu¡. tur. Hos sequuntur viucti captivi obsidesque multi nobiles, Tum ipse impe'
irl^".r:1: 9**ryati,
¡ uslea uc¡or Jext¡us. ranrtor c¡rce¡is, miseris parentibus sic
dicebat: rator, toga picta tunicaque palmata vestitu§, sceptrum ebumeum gerens, !au-
tanrum dabis; ,t,"r¡,. ii¡i-ii.i" íü;i."tJ;#;.iiemo «ut
ll',ll "9:.""
§u!ur. rur uno rctu s€currs áffcram mortem filio
tuo, guid dabis? Quid, no
recu- ro coronatus, in curru triumphali, a quattuor equis ttacto, invehitur. Curum
sequuntur milites victores. «Io triumphe» clamantes, im¡reratoremque cauti-
ne saepi us reriatur ? Qu kl-,' ie 1-,i,,' *-o"i'i Jto,.ii bus laudantes. Imperator in Capitolium arendiq ubi tauros immolat spolia-
#,;:":"Jr:Íf;d' aiq,.
que opima Iovi dodicat.

180
- - - 181-
(
(
(
LAS RECOMPENSAS MILITARES. Lctl¡¡r, 'i, ¡.¡ccha, casa delY;o, .iro, tibr, otntto ,PAL¡¡NAS INVARIAALiS
(
l
EL ITIUNFO. v¡¡¡i¡. n. wto; wiilla diaecro, -Ite, ¡cr[l ..... Cl,I.n, ocuham.ú.
".¡. $m. ü3crrd¡, hzblñ (
-irc, _mi+l' dcblrc, dcspuis, bc6o
Loe ¡omanog concedí¡¡ co¡deco¡¡- ^rr"trroa -¡r.ooút¡o,da¡- l¡ lik¡nd itr, tdv. dri (
I t cionea y premioa al valor: colla¡eg (or-
Cryltrllin¡., 'a, 'm. (v¡-
nl dc ctutal
-mi¿¿!uln,
(¡ un csclavo)
prr€ler, rdv. erccpto; pt.p,
(
I
qu?s), brazaletes (¿¡¡ny'la¿), pl¿c¡. Ac. pbr dclantc de, nús
h
i rlccemPlcx, 'ici¡' diez ue' dilerao. -¿re, dm@¡r¿rt¿ dlli .k; cotltd; ctc¿p,o
\phaleru.l. corcnas. (coror¡¿r). &ta! ' c.s mdto¡, dicupl. pe érr€o, -óÉ, .ul, .irun' q¡todo, coni. Pu.tto qtc; (
podían eer de vr¡i¡s chs€: clvic!. ol¡.
rr,raT,jr, -c, iL c§cldto Aend¡ ¿c awnto adv. cwindo; alguru ncz
sidional, mu¡el, ¡,ells¡, [¡vsl, ctc., sG cúkeri!, a, úul6rr¡, conriL p¡ofli¡o, -irc, dc¡¡oto (
grin rc hüieran concedido por ealva¡ vchcDcnlcr, vi¡lc¡tamatt¿
p¡oicio, .é¡c, -iEci, .icc' (
s un ciudsdáno libra¡ ¡ une ciudsd vEn¡os
tv'ñ, attuia¡ (h¡ci¡ rde_
del ¡sedio o scr cl primcro ca ceca.
lat una muralla, rsllt¡r u¡ c¡r¡D¡-
Abicio, -Irc, -ióci, .icctum, lantc)
LOCUCTóX
(
Ftc. ll0.-Po¡tado¡cs dcl botin. ¡ápio, .¡rc, -Pllit .Pll¡D, In vl¡c¡l¡ coñlcc¡?r ¿naa-
A¡co de Tiro, Rom¡. mcnto o p.6¡r ¡ l¡ aave co¡t¡¡ri¡ cn ¡ompleo, i¡e, -plivi. -pli. ¡dpl6t, rckt, &t?bala¡ lcta¡ (
un sbo¡dai€. l¡lñ, Uena¡, ll¿no¡, coñ.
plrw (
Pero el mayor honor que cl Senado puede conceder ¡ un gene¡al vic¡orióso e6 el
¡rit¡lo (tríumplu¡), üoara quc mía t¿¡de sc ¡eservamn para sí los emperadores. Desde {
ql Campo de M¡ne cDtts el corteio po¡ la Porw Tríumphalís en la ciudrd en ñestae. A)' I) A¡r¡,¡zr¡ Y TRDUcIR. (
E¡pcctÁiulo incompurablc en l¡ yicjs Roma. At¡nz¡ el dcsñle victo¡ioso por Ia Via Sa- l.'E¡ condicione nati 8unus, ut nihit, quod homini accidere Po,ssit, ¡€cu'
cr¡; ¡b¡cr le m¡¡che los trompctercs, ¡t¡tc uns l¡¡gt hilera de ca¡¡os ponadoree dcl sare debeamus.-2. Ea cele¡itate atque eo imPetu milites ie¡unt- ut hostes
im' (
botín. Tocado¡es de flaut¡ (¿ióici¿es) preceden s.le víctim!, un toro bla¡co adomsdo con
Dctum legionum sustinere non Poss€nt.-3. Tanta vis-probitatiE est, ut eam (
bandas de lan¡ línluhcl; detrás, log gsce¡dotes qoe han de ¡ealiza¡ el ¡sc¡ificio. f,n. illa plurima
6eñes ar¡€batadas ¡l enemigo,. p¡iaiotre¡os dc gucrta encadcnados, lictorcs cotr sue I!s. Li"^- in'1,.",. dÜgamus.--4. Érat... ita non superstitiosus' rit. (
ces... Por último, cl gcneral t¡iu¡Iedor, y€stido con un manto de púrpura eobrc la rúni- in sus sat¡ia sacriñcia et lana contemneret it¡ non timidu6 ad mortém' ut
ca bordada de palmos de om, co¡onado. de .laurel, co¡ el cetro de mar6l el eü ilicrtrr, tsnto Plu§ Yirtute
i, i"i",'"i, ob rem pública interfectus.-5. In quo proelioprofligaverint (
¿ysnz¡ orgulloso robrc el ct¡m triuhf¡1, tirado por cualro ceb¡llos bl¡¡coa. En eu cüro holtium ¡d¿¡-
le acompañan eue hijoe mls jóvenee y un csclsvo que, mi€ntras extierd€ sobre au c¡- ;;;t;-¡,h;ri"rsei
-*i"r.*ti.,, ut decemplicem numerum
'P"ro"... naves petierint --6. Nulla bestia gic ii'nmanis (
bez¡ un¿ coro¡¡ de oro, le recucrda que é utl simple mortgl. Detrás, sue hijo6 ¡¡syorcq ,t (
en medio de un eéqrrito formado por legadoe, tíbunos y csballe¡os. Scnidores quc lle- "r"
JJ ui cttulo" ¡uos non amet'-?. Risus aaepe aic vehernenter erumpit' ut non
van psnc¡nrsr €n lss qué áparecen escritos los ¡ombree d€ 6uÁ victorias y de los paiscr l"il" Socratcs, supremo vib; die, de immortalitate- áÍimi its (
conquistados pr€ced€n a lae legiones, que svanz¿n c¡nl¿ndo himno¡ de al¡ba¡z¡ o can.
ciones de burl¡. Í.*-i -"",rr.--+.
, * non ad mortem tradi, 8€d in caelum -ascender.e videretur'-9'
f€rus Ét ut
(
Ent¡c las acl¿maciones del pueblo llega el general triunfado¡ hasta el Capitoüo. Alll Ñrrnor"rn accodo ¿d te quin abeam doctior.-l0' Nemo ¿deo
(
ofrece un sacrifcio ¡ Júpiter y pone antc 6lrs pies la co¡onÁ t¡iunfal. ;ffiá;;-;J-i I I Ir".i, ei praemium tribui, sed ea condicione' Be
Después del triunfo, l¡ orurio constiluyc la mÁyor recompensa militar. S¿ oto¡ga ¡ qrii p."i"" *tiu.t"t.-12. Nemo est i¿m fortis quin rei novitate Pertu¡b€tur' (
los generales quc han obtenido iEportant.s viclorieá, si¡r pone¡ 6n ¡ uns gucr¡¡, o e los
rencedores de en€migos irregula¡es (piratas, eaclavoe, puebloe ¡emisolvaj€s...), o cuan. (
do la guerra Do ha sido decl¡¡ads conlo¡me ¡ los ritos tr¡dicio¡elmente preecritor. f,l II) Po¡sn EN LArÍN. (
general galardonado enl¡a en la ciudad a pic o á csballo, al eon de flautae, prccedido su palrit? H.abbba tle tal
de sus lropas, que llevsn rsmas de olivo. Va veetido d¿ blanco con bordade de púrpun ¿Quién hay tan loco que lwga la guerra coñtta (
y coronado rle mirto. Senadores, caballeros y destac¡doa ciudadanos.le acompañaa has. * ,rí"no. ,u" parecí¡'rucidí en Atetas. Tan' granle lue cl nmuho
Ia el Capitolio, en donde sacrifica una oveja (ovi¡ > ov¡tio),
^oi"'ro
;;')';;:;.";;" t"";;";1";;' abandonaron la cíudad I se- embq¡caron' I4 (
;;;;;;'i;i;;""i
-hoy it, qu¿ todo to qw ha nocílo debc
-mo.ir'
Nadíc
(
nn "' censu;c a los troi<lores, rudie ta" coba
que no le' qu' no
luihe en ^irod,o
rlefe.nsa de sv ¡nrria,
(
LIII.-A) ORACIONES CONSECTITIVAS. (
Gramática, § 357. (
B) ORACIONES CAUSALES.
'' ,]'*,i}"Jj],'",'lTlll]l' *t.,,. quia mssnum ct atrox variaque {or'
(
G¡amática, § 358.
tunc p¡imum superbiae nobilitstis obviam itum eEt'-
(
VOCABULARIO rrn, frir- del,inc cuia
i.'ór*'i,t¡*'"rll ;ti;; aodifcsts €3t, Neapolis nominatur'--3' Cum so' I
insidiarr¡m flena rit' ratio iPss nos mo.net ut aml'
crux, .cia, f. cruz, to¡ñcnto palrocinium, -ii, n. dtl¿r¡r4
su§¡ANTtvos
eec¡, -ae, f. comida, Fsa pircino, -ae, l. viaero (dc itrá. "t (
C¡tült¡!, -i, ñ. cdchot¡o, mu¡ (a)ens, .ae, f. murcnq wce.r, pkcind" atdrqu
"itr "in" "rr,i"i"
;;;;;;;.j.'Ho"to Iugien'le' pro'équi v¿hiiq .t quod lry .""T' (
cría
ctepitu., .ur, m, chasqu lo
morcna lpez) pláge, -¡c, L ¿dpc, h¿ri& "il;
,am igno;bat, et quod munitioni ca§trorum temPus rctinqui Yoleba¡'----o'
(
183
- (
-r82- -
(
I

Graeci T¡oianis bellum intulerunt, quia Paris Helenam rapuerat,--6. Manliu¡ Cu¡stro¡¡s.-¡) Curn, ¿Qul wlor
filium suum, quod is contra imperium pugnaye¡at, necari iussit.-l. Quia fi- dc* aquí? Ezplitat sus d¿más u.ros.
ves es, non idcirco eg beatus; quia pauper, notr idcirco miser,--{. Hostee fu- b) FrcSiai drali¿o¡ ¿tu pLabro 1 dc-
gerunt, quod exiguas copias habe¡ent--9. Quando iam est nox, iu tecta ve..
ci su sujcto y complemauo dirccto. c\
¿Cwúl cs cl compleñcnlo ¿tccto ¿c
tra discedite,-10. Romulus eiusque Eocii, cum uxorea non haberen! mulierss iÚl.ritl ¿Tiq. twios? ¿Cuil.t? d)
Sabinas rapere statuerunt.-11. Coriolauus, cum e Yeturia matre imploraro, Becorenr; cnalha¡ csta plabra; ¿Uc-
tur, ab Urbe castr8 movit-I2. Id omitto, quando vobis ita placet.-I3, Arir oa compl. ür.? ¿Hay alguaa plzbra
tides nonne ob eam c¿usam expulrus est patria, guoil praeter modum iustue
imihr m cl acrto? ¿Cuil ct cl co¡¡t-
pl,emaúo ¿i¡ccto dz rogaf,,cl ¿Pucde
esset?-I4. Cu¡¡ sht in nobie coneüum, rstio, prudentia, necesse, est deur¡ s¿¡lo uta o¡a¿üt entcrd? e, Flcccti
haec ipea habore m¡io¡a. @úlizd¡ ctt, fiabra; ügetc cl pcrl . y
plusc. d¿ i^dic. k cstc ocrbo. ¿Ticae
II) Porm EN r.ariN. üoz dctivd? ll D¿ci¡ los amplemcntos Í tc. 131.1 iu dúaot ¡ oúta¡os.
tircclos dc tra¡ do¡ iu.¡¡it qu¿ dq¡ac¿n A¡¡ P¡cis. iome.
Muchos ha¡ s lo índrcidos al crima¡ porqw anbiciontro¡ el podcr. aí ¿l tc1,to.
th umpo, No cs lelíz porquc
Puesto que no uí¿n¿s a Roma, íremos a tu cost
sea rico, sino porqte es s¿nsaro. Yencb¡oo.porque luchaton con oqlz¿íd- Lls crrsEs socrÁr,Es.
Huyeron, porqué'p*saban qu. cron inleriores cn wúmcro,
La poblecióu ¡oman! cEtl formede por hombrce librc¡ y por caclrroo. Lo¡ üb¡cs
pucdcn ¡cr ciud¡d¡noe (c¡¿i¡) o c¡tra¡jcro¡ (pctc6riruul. Lirc ciuc.r poscca la ciuira.r,
Supl,rcro DE rrr{ cruDAD r{o Rot( No. o dcrccho dc ciudadanía, quc coafcrc cl dcrccbo ¡ roa.r (ilrs tÜ,ll¡dgüI, e ccx clegido
Romanue civie, Gavius nomine, a Verre praetore in Latomias coniectus
pr¡á un ca¡go lius ho¡oruml, ! lpch¡ antc l¡ ¡a¡mbl¿s del pucblo dc l¡ ¡cate¡cii dc
ütr rnsgislr¡do (iu¡ p¡ot¡ocatio¡is\, a coDtra€¡ m¡t¡lmonio Gu¡ co,irutbü\ , e sdquirir
e¡at. Cum e Latomiis clam aufugisse! Messanamque venisset, palam questur propicdad y cjercer el comcrcio lius cqnuncrcü).
est se civem romanum ¡ praetore populi Romani in vincula coniectum esse.
Sc dlvidcn 6tos cire.¡ en p¡tricioe (pdt¡ic¿i) y plcbeyos (lcácü). lac petricioa cran
Eo ipso die Verres Meeganam venit atque rem audiit. Tum, furore inflam- los primitivoe romanos, que gozeban de le cir¿rdr plcn¡, Estsban divididos e¡ lamilia¡
matus, hominem comprehendi statim iussit atque in ipso fo¡o nudari ad de- G¿¡tctr. l8 plebeyos, pobl¡ción proccdentc de loe puebloe aomctidor yic la inlIigra-
ligare, ürgasque expedi¡i. Clamabat inte¡ea ille miser ee civem esse Roma- ción, Iucron conguisundo todo¡ los detechos cívicos tr!¡ tcusccc y lerg!6 luch¿s co¡ loe
num. At p¡aetor imperavit ut vehernentiseime verhraretur. Caedebatur igitur prrricio.. A parti¡ de la equipareción poütica de rmbea cles€s ¡oci¡lcq l¡ primitivr Do-
blez¡ d¿ ¡ecimicnto lue poco a poco sustituide por la aoblez: de lot cargos públicos,
virgis, in medio foro Messanag civis Romanua! Neque ulla alia vox illius quc confcrí¡ r los dcacendientcr dc loe quc lor ocuprbao cl dc¡ccf,o ¡ con¡crvr¡ las
miseri inter dolorem crepitumque plagarum audiebatur, nisi haec: «Civis ioígencs (iür imagiauml de sus ¡ntepassdos iluetrcs. Surge co¡r cllo h clalc 6drtorial
Romanus sum!» Ver¡es autem illum civem Roma¡um in crucem, quoil est lonlo scnatoríus) y la de los c¡ballc¡o¡ (o¡do ¿qucstc¡'|, o ¡oblcza dcl dinero. El ple-
servile supplicium, egere ausua ett! bcyo quc conseguía llegar a edil sc conver!ía e¡ hott¡,o noous y lundaba h nabilítas de
eu lamilia. l,os nobles ee llamaron a el mismo¡ oplímnlct y boni cioet.
Cues¡¡o¡v¡s.-¡) In L¡tomi¡¡ (la¡ Latomi¡¡, dc Siracusa, cantcre quc rcrvla dc Loa clic¡tes eran ciudadenos libree que voluntariamente se ponlan bajo la protección
pnaiónl. ¿Qui cí¡cuBstatcí4 cxptcso? Scñalo lat plabros quc ilcscmpcíar ct esk tcrto dc una l¡milia encumbrade. El pa¡onus eetaba obligado ¡ dcfe¡de¡lo¡ ¡ntc los tribu-
tn olicio anílogo. b) Cum. ¿Quá odlo¡ tic¡c aquí? c) Sc... coniectnrn a.ei ¿¿¿ qu¿ nales y e apoyarlos económic¡mente. A c¡m.bio de cüo gug cüe¡tcs lc dcblen rcspeto y
I verbo depmde estd o¡aci/ir. de irlinitioo? ¿Cuál ca su suicta at¿^!c? d) Comprchenü; obedicncia, le acompañaban en público, ¡cudí¡n ¡ s¡lud¡rle por le mrñaua (sdura
i
¿cuál cs su sui¿to pací.nt¿? ¿Ea qué ce.a dcbe i¡? ¿Po¡ qué? ¿Dc qL¿ o¿rbo dcpcndc ,i¡o, , .tc.
comprehcndi? cl ¿Cwál cs cl complcmcnlo di¡cc¡,o de clarr¡tb¡t? Ezplicar pot quz. fl Pero una gran parte de la población de Roma estab¡ sometid¡ ¡ l¡ a€rvidumb¡e.
l Au¡ü. e.ti ¿qué clasc de ocrbo cs? ¿Llatd complcmettto di¡ecto? ¿Cuál cs? Hesta ¿l ciudadano mís humilde poeeí¡ uno o do¡ c¡clavos. 1¡¡ I¡mili¡¡ dcas, vados
millar¿¡. [¡s esclavo¡ (s¿r¿us) podían ser hijoe de eeclavoe o prioioncroe de gucna y, a
Escnvos .aRRoJ Dos LAs MURENAs. veces, niños rohados por pirsts. Eran objero de un trrífco inhumano, vendidoa por mer-
I
^ caderes, gue loa erponían al público medio desnudoa y con un esc¡ito (ti¡¿lus), cn el
I Cum aliquando Augustus apud (en casa del Pollionem quemdam cenaret, que se decía su edad, nomb¡e, n¡cionalidad y sptitudes. Estabrn somctidos a en d,orninus
unus ex servis vas crystallinum fregit: illum statim Pollio comprehandi ius. como si fucr¡n cosas, ya que jurídicamcnte no cran coueiderado¿- co¡t¡o pcrsonss, Irs
sit, et, ne (para que no) r.ulgari mo¡te periret, abici muraenis, quas ingens castiSos erÁn horrendos y su dueño tenía sobre ellos el de¡echo dc vide y mueng que
piscina continebat. Evasit tamen e s€rvo¡um manibus puer, et ad pedes Caesa- Iue suprimido por Adriano. Consta¡tino conside¡ó corno lrcmicidio l¿ hucrtc de un es-
claro. De ahi ee deduce que la dura co¡dición de los caclavoa, quc dio origen a ñc-
ris se proiecit, mortem non reeusans, sed rogans ne (qae zo) piscium era cuentee eublevaciones armadaa, fue mejorando con el ticmpo. Dc todor oodoe" aus rela-
fie¡et. Motus tanta crudolitate, Augustus eervrli infelicis patrocinium suscepit, ciones con süs dueños dependían del ca¡ácte¡ de ésto3 y la co¡duct¡ de loe esclavoe para
sed a domino crudeli veniam impetrare non potuit. Tum vasa cryetallina ad con elloe iba desde el odio móe profundo a la meyor ebnegeción. Sc lec pe¡mitía en
ocasionee ahor¡ar ua peculium, con el que podíaa comprar i¡clrro au p¡opia libenad.
ee alferri iussit atque ornnia eua manu fregit, seryum manumisiq piscinam-
Uu esclavo podía convertirse en hombte librc (¿¡ó"¡r&r) medie¡te I¡ nanumissío.
que comy'eri iussit,

184
- - -185-
(
(
(
mo 8c p¿ter.-Ig. Amicos aeque ac nosrnet i¡»os amare debemug.-20. Num-
:.(
LIY.-A) ONACIOI\IES COMPANATIYAS.
guam dixit Cato secus ac Bentiebat.-21. _Sapiens e- üta, tamquam ex hosp! (
Gramática, § 359. tiq non tamquam domo, disc€dit.-22. Sempe r aliter sentis ac dicis.-i3,
Cloria virtutem tsmquam umbra sequitur. :(
B) ORACIONES TEMPORI|LES. (
Gramátiqa, § 360. II) Porrn EN ¡rrrÍN. (
lt¡ cosas lwn sucedi.do tal como yo fu dicho y ile modo nty tlilcrentc (
VOCA3ULARIO ., como te l.as hqn con alo, Trahré a tu otnigo como mc.ilies, amo sc me-
rece y como ¿lebo, Como lw d pdre, ul el el híjo.'Así como cómi¿nc ser
(
susr Nl¡vos ÁDJETÍVOS r¡ci¡o. .irc, ¡ak¿a¡,
,ta¡ta. fchlttú
opo.
ínodc¡dos en .la prcsryridad, osí bmbün hcmos ile sc¡ a¡imosos cn t4 d- (
.Ae(vi)r!., .iút, f. cda¡l Annuue, .r, -ou,, anul
annoÉ¡! .¡c! l. ¿bcrtcc¡. rrep¡crarco! ¿tc, wbcr ¡ arc¡s ld. Te aprecio cono si tuerat mí hennaao. (
mic¡to
sapi¡, -idi¡, l. áspid, tr- (
piente A¡¡id (e)o, .crc, <6ü, <cr- PALABñAS TNYI¡¡A¡LES B) I) A¡,r¡,¡zrn y rR ¡ucrR. (
curálor, -órir, m. cicd¡ld- tr¡m, sct tar(scl, coloco¡-
¡lo dc (sc) A.l, al, pcto; at cadbb l. facile omnes, cum valemus, recta coDsilia aegrotis damur.-2, Set li- (
dieceptátor, ótit, a. jucz cenaeo, .-re, .Ei, -auBt, irrprobe, nra! bros de re publica tunc scripsimus, cum gub€rtracula rei puHicae t¿nebanus. (
indústri¡, ..e, 1,. actitidad hac¿¡ cl censo d¿; analuo ln¡prüd€ntér, iz}¡,,ud¿,,,.. 3. Fuit quoddam tempus, cum in. agris homines beetiarum more vagabantur.
peccátum, .i, ,\. dcto cul- conté8o, .E¡c, .tcl, .tac. mcatc, si'l. darc cua*a (
pablc, falta; crimca lúrm, ocuhar, cubi¡, cs.
4. Vix agmen novissimum extra munitioires proc€sser8q, cum Galli comittere
probrum, .i, n. desltonor occoJte, ocuhamctc proelium non dubitaba¡L-S. Vix dies aderal cum clamor in c¿stris e¡o¡tus (
subólcr, .ir, f. prolc portremom, por úLíta uz cst.--ó. Iam ver appetebat, cum Hannibal castra movit.-7. Cum. ad. gubor-
vecti¡:1, .ic, n. rrd&rro inmnio, .ite, crtar loco
[rpiam, ¿¡ olSraq Wac
(
Bscula rei Dublicae audacqs acceEserant. maxima naufragis feb¿nt.--8. Ñost¡i
aimul in arido constiterunt, in hostee impetum fecerunt --9. Oppidani, simul (
A) I) Anelrzrn Y rRADUcrR. atque Eigna nostra viderunt, portae aperueru¡L-I0. Ut Hostius cecidit, con. . (
l. Haec, sicut exposui, ita gesta sunt.-2. Ut ignis aurum probat, sic mi- lestim Roma¡a indinatur acies.-ll. Hostes terga verteruht neque prius fu- (
serie probst virtutem.-3. Pausanias ut vi¡tutibus €luxit, sic vitiis est obru- gere destiterunt, quam ad flumen Rhenum perv€oenmt.-12. Ducentis annis,
antequam Clusium oppugnarent...; in Italiam Galli tra¡isccnderunt.-13. Vul.
(
tus.--4. Ita me di ament, ut ego laetor.J. Ut erat laena amictus, ita venit
in contionem.-6. Plato rationem in capite sicut in arce possuit.-7. Sic vive gus trucidatum est, donec ira permansit.-15. Dum ea Romani parant consul. (
cum hominibus, tanquam Deus videat; sic loquere cum Deo, tamquam ho- tantqug iam Saguntum summa vi €xpugnabatur.-ló. Hor¡tiua Codes impe. (
mines audiant.-8. Ut quisque est doctissimus, ita tum hostium sustinuit quoad ceteri pontem interrumperent; sed cum pon-
modestissimus.-9. Absentis A¡iovisti crudelita- tem ruptum esse sensiséet, in Tiberim desiluit. (
tem, velut si coram adesset, hor¡ebant Sequani.- (
10. Quidam Deum idcirco esse non putant, quis II) Poxrn EN L^ríN. (
i
I
non apparet nec cernitur, proir¡de quasi nost¡am Cuatdo llegó el pad.re, los hijos salicron a su ¿nctat¡Jro. Antes de que vi- (
ipsam ment€m videre possimus.-ll. Iuxta ac si a.i¿ran los enenígos, los nuesrros ocuparon los deslihdcros. Cda ucz quz
I
meus {rater fuisses, apud me vixisti,-I2. Quid est los ¡omanos atacaban, los enenigos se retirahn a as tortifi.cacíones, Tan (
i
i
o¡atori tam necessa¡ium quam vox?-13. Proelium pronto como me oio, salíó a rccibirme. Esperaré miz*ras liene, Me quedaré (
I
I
at¡ocius quam pro numero pugnatur.-14, Maior lwsta quc regrese. Despuis de llzgar a Roma, uud,ió d Scndo. (
sum quam cui possit {ortuna nocere.-Is. Eo c¡aaior
I

l est ae¡, quo terris propior.-16. Ut quisque est ür UNA VoTACIóN EN EL SENADo, (
optimus, ita dif{icillime esse alios improbos suspi- Cornutus Tertullius, consul designatus (elccto), primus interrogatus sen' (
catur.-I7. Ut quaeque r€8 est turpissima, sic Da. tentiam censuit: «Septingenta milia, quae a@eperat Marius hcuscdo de so' (
xime vindicanda est.-18. Filius saepe alio est ari- borno con Martiaruts\, aerario infe¡enda esse; Msrio Urbe Italiaque inter-
I
dicendum esse; Martiano hoc amplius, Afric¿ interdiceudum esse»... Assen'
(
Ftc. 132.-Notlc reqtatlo cot serunt omnes consulares usque ad Pompeium Collegam; ille censuit et sep- (
las irruígencs d¿ sus au¿N*-
los. tingenta milia. quse aocepbrat Mariug aerario i.oferentla esae, et Ma¡tianum * (
I Rom¿. P¡l¿zzo dei
Conservatori. iñ quinquennium relegandum e88e; Marium rePetundarum Poenae, quam ialn (
186 (
- - -187-
I
1/
a
)

passus esset, censuit reliquendum esse. E¡ant in utraque sententia multi, Nam s eu l¡do (Fdió¿s ¿L süúe^,ía¡,¿ olicuios t¡cl. r¡,tt
multi ex illis quoque, qui Cornuto üdebantur assensi, hunc, qui post ipsoe cla¡e dc votació¡ se ll¡Erb¡ disc¿ssio. l-a opinióu de
f censuerat, sequebantur. Sed cum fieret discessio, qui sellis consulum astiie-
la m¡yo¡ís cor6lituís l¡ dccisió¿ del Scnado (¡¿r¡¿.
,t/scotlsaLtt'lll . t, ,itlt', t¡
rant, in Comuti sententiÁm ire coeperunt. Tum illi qui se collegae annur¡s. El pucblo hace u¡o dc ¡u ¡obe¡ani¡ co log comi.
rari patiebantur, in diversum tra[sierunt. Collega cum paucis relictus est cíos komitío). E¡ ellos votr o rccLaza los proycctoo
(dapdo de Pliüo cl louen). dc leya (¡otstbl, elige loa magistradoa y dccidc
CuEsrroNEs.-i) Jnfetend¡ eraai ¿¿c qu¿ ocrbo dcpcndc?.¿Cuil ca sL tuicto pa-
aobrc lae apelaciones de loe co¡de¡¡do¡ ¡ oucnc
o destier¡o y accrca de la guerra y de l¡ p¡¿ L¡¡ il¡tt
cieatc? ¿Eay alguna construcción anilo6a cn cl tcrro? bt Interdicerc aignilica aqul com¿,ia ún convoc¡dos y dirigidoa por loa nrgir-
ndesr€rrrr¡; ¿qu.é caso igc? IDtcrdiccndúrb ctcc dcpcadc dc ceDuil y ct impc¡sortul. uedoe quc ticnm cl ,¡rs crm populo agcadi l-e ic
c) ¿Cwíl ¿s cl compk ncG,o ¿i¡ccto dc lot dor rcco¡rcnt quz hay cn .l lcrlo? ¿l ¿Cuil cha ac 6ja mucho ¡¡rt¿s , se o¡i¿Dl¡ al pueblo co
cs .l su¡do pchac de tclirgucndon a*l c\ ¿Cwil ¿t ¿l complan nlo di¡?cto d. reunionea prcvias (contiol, @ l¡¡ que, ¡l co¡tr¡rb
¡¿qoeb¡nrur? ¿l qui plzbra oa ¡elc¡ido? I) C¡t fic¡cr; ¿qu¿ lslo¡ ,ien cA¿l cu¡¡? de lo que ocurre cD los comicios, ac discutc, DG¡o ¡o ,t
Eryücar las ottos ttsos dc csh Nhb¡G !c yot!. El día de los comicios, los ciud¡d¡¡os rc re.
unen cn cl Cam¡¡o dc Me¡tg cn un cspacio cercldo
INFLUENCTA DE ¡,As c¡ltsEs DE cruD¡Dtnos Rrcos EN Los coMrcros. <tacpta arüc), de dondc v¡n ¡¡licndo dc uno ca uno
¡ror nur¡rcrose! pas¡rel¡¡ (poan). Cade uao dcpositr
Equitum magno numero ex omni populo separato, roliquum populum crl uná uma uo¿ tsblill¡ con l¡¡ i¡iciales U. n (¿rj
distribuit Seryius ia quinque classes, s€hioresque a iunioribus divieit, eosque ¡o¿Es, como proponee) L (o¡aiq¡lo, ¡cch¡zo), ¡i ¡c
o
I
ita disparayit, ut auffragia uon in multitudinis, sed in locupletium potetate t¡¡i¡ L (libcro, ¡b¡uclvo) o C.
dc una ley, o bieu
(co¡d¿mt+, condcno), d ¡c t¡¡t¡ de uar epclrción.
essmt; cursritqug quod (cosc quzl *m¡r.r in republica tenendum est, ne En l¡s elecciones ae ecribl¡ cn cll¡ cl ,¡oEbrc dc
(gue zo) plurimum valeant plurimi, Ita nec prohibebatur quisquam iure suf- loe candidatos preferidor. f¡e , 133.--{/¡¡ o¡úr ¡ontoo.
f,s¡atua li¡m¡d¡ cl rArtigaro-
fragii, et is valebat i¡ suffragio plurimum cuius plurimum intere¡at esse in ¡c»_. flo¡cnci¡. Museo Arqueo-
optimo statu civitateE" lógico.

CsEs¡ro Es.-_¡) Mr¡no nnrneto... ..paraloi, ¿cómo sc llañd 6¡¿ co¡sarucc ón?
Erplica¡ üLs ft!..., uri ¿quá chsc tl¿ o¡ació¡ formot? c\ ¿Cuil .t .l tL-
cLñc^tot- b) LV._. A) ORACIOITIES GOI\IDIOONAI,E§:
jeto pcicntc d¿ tcn€nd[m .,,l? dl ¿Dc qué ploha dcpcrdc b orccaín nc.., v¡Ie¡n¡!
¿Cwól es cl tui¿to ¿. r.lernt? c) Ilrc; ¿cn qué ceso oo? ¿Dc qué plobra depc*lc?
Gramática, § 361.
l) In&rerrt, impons¡; civilrlcE trrraa..., o¡ac. il/., quc la ciuded étuvictr; c¡lu¡ i¡di.
« a quün impo¡a: czplicar l¿.s co,^t¡,¡uacíotÉ, ¿c Inlcraat y rcfcn (Gram., ! 306, C). B) OnACI0r\tES CONCESTVAST.
SENATUS POPULUSQUE ROMA¡ru§. Gramática, § 362.
S. P. Q. R. son las iniciales mrí¡ co¡ocid¿s de la Antigücdad. Ronu es cl Senado y YOCABI'LARIO
el Pueblo Romano. Cuetpo y cabeza Iorman cl todo, cl E¡udo. El Senado ce, al prin-
cipio, un Coneejo de Anci¡nos (cft, s¿ncx\, un órgano coneultivo del Rcy; ee¡d intc- suStANTMS Cra!!U!, {, .l¡ñ. tmao, interdico, -Ere, .di¡i, .dic.
grado por los parr¿s, es deci¡, por los cabezas dc f¡mili¿ míc dirtinguidor. Mís tard¿, A€grotu., .i, m. cnlerno
derco, gorrlo tllm, pro6bt, rcdat
lo constituyen aquellos quc han ocupado las msgi6tretura. guc con6eren cl ¡cccgo ¡ ¿cte propior, -iue, ruít prózimo, obruo, -Ere, .rui, .rdtuñ,
aridnm, 'i, t. tierta lirme más semeia¡tc; n¿¡or cub¡ir, ¿b¡utnar
organismo. Por t¡Dto, se compone de er magistrados, csto a6, de pcnon8 dc cicna cr- coll-!a, -ae, m. colc9a (cn
periencia polítice. El Senado cs clegido cada cinco añoa por lor ccnsorce, que haccn la una magistratura)
probo, .irc, probot, apro-
nueva lista de senadores lalbum senatoium\ ruprimicndo dc la anterior lo¡ nomb¡e¡ dc conlio, .ónir, f. asamblca:
YEñAOS kt, aprcciar
Ios lallecidos o indignos, añ¿diendo los de aquellos quc han eido censoree, cónsules, prc- aren$d, ü§cutso Annuméro, .áte, suño¡ d tranecendo, ére, acendi,
toreB, tribunos o cuaatoreB y completándola con algunos ciud¡danos irreprochablcs. Esto
.rceuorn, cruzor (aubien.
tübernecülúm, -i, rirn{ír¡ ¡.sirto, -óre, -.titi, ¿s¿¿¡
hacía que el Senado gozase de gran prestigio y turiese enorme autoridad cn todos los l¡ena,.re, f. cap¿ (de la¡¡) ce¡cd ¿e; asi-ltir
do\, wor, cscobr
asuntos públicos. oppidAnú!, .i, habiuntc ssto, .ire, .{títi, astar iun- l ¡.laRls t¡{v¡n¡ABLE§
Las sesio¡es ti€n€n lugar, generalm€nte, en la Curia, aunquc puede ¡eunirse en un (de un oppidum) to a: hallarse ce¡cd
templo. El msgist¡ado que lo ha convocado propone los s¡untoa a lrrlat (¡.|dft ad repetundae, .irum, f. pl. conúullo, .Arc, d¿r¿¿erar Aeqrle ac, igaal que
Senatun) y somete €l asunto g discusión (co¡sul¿¡c\. A continusción pr€gunta le opi derilio, .ire, .¡ilui, asl. alírer ac, dz itodo ¿í\tí¡to
ni6¡ (roga¡e sen eqtiam\, comenzando por el aenador di más c¿tegorís (princeps sena' ¡elle, ¡e, I. silla, asiento lsrm, salla¡ abaio
,¿r), que erá el más viejo de los censores, y continuando por rigurooo orden jerárquico vulgrrr, -i, n. t)ulgo, ge\le; éhceo, .;re, -lux¡, brilla¡ io¡ra, adv. cerca, iun o:
(ceneoies, consules, ctc.). Los s€nedor.s podían limitaree s etponer !u opinión (cezscra) horreo, -óre, .ai, cstar cri- iSrúl
sob¡e el asunto o t¡at¿r también de otroa problemae Güedi ¡el¿tioneml; como no podírn zadq; temblar; ,circt i[xts ¡c !i, com¿ ii
6er inter¡umpidos, podían incluso aplazar una re¡olución heblando h¿st¡ cl 6nal dc le ADJI]TIVOS inclino. -i¡e, i¡cú¡a¡kc\. aar¡¡! ac, ¿e modo .lisli¡to
seeión (dicm dicendo consume¡c\. Piro los aenadoree, €t¡ 6u mayoríe, ¡c adhcl¡¡ ¡ l¡ ce¿er, caet, ¿lecLin@
opinión de a)guno de los más inf,uy€ntes (w¡bo as¿*ír¿) y, para votar, se eline¡b¡¡ Aridu¡. .¡, .tlrn, áriclo, scco
Yír, ap¿¡as

188 * 189
- - -
il
(
(
(
:(
A) I) An^LIz^R'Y TR DUCIR. tates subole§, familias pecuniasque @nseito: urbls templg üaq aquaq aere-
(
rium, vectigalia tuento; populique partes in tribua dircribunto..., morea po-
I. Naturam si E€quemur ducem, numquam ¿berrabimus.-2. Si id facis,
puli regunto, probrrrm in s€nÉtu ne rdínquunto Bi¡i ¡unto: magistratum
hodie postremum me videg.-3. Si vis, potes.--4. Nemo, nisi impius est, p,¿- :(
guinquennium habento; reliqui inagistratus annui sunto, esque potestss (
triam prodet.-s, Pecunia, ai ea scis uti, ancilla est; ei nescis, domina.- semper e8to. Iuris disceptator, qui privata iudicia iuücet iudicarive iubeat,
6. Si quandO dives sim, mise¡is libentiesime succurram.-7. Pstria I te suri- praetorr esto. Is iuris civilis cust¡! €sto. Regio imperio duo eunto; iique prae- (
lium si petat, noDne imp€tra¡€ debéat?-{. Si quis deus müi lsrgiatur ut undo, iudicando, consulendo «praetores»*, uiudices»', «consulee»' app€llan- (
repuerascam, valde recus€m.-9. Si scieris aspidem rcculte latere uspiam,6¡
velle aliquem imprudenter su¡rr esm assidere..., improbe feceria, nisi mo-
tor; militiae summum ius habento, nemini parentq illie ealus populi suprema (
nueris, ne assideat.-10. Si glaüum quis apud te sana mente deposuerit, re- lex esto. Ast quando bellum gravius, discordiaeve civium erunt, unus, ne am-
plius eex menses, si se¡atus decreverit, idem iuris, quod duo consulea*, te-
(
petat insaniene, reddere peccatum ¡it.-ll. Si hominee natura boni easent, (
i
quot msla vilarent !-1.2. Si Haedrubal exe¡citum auum cum Hannibali¡ fr¿- neto, isque populi magisterr eato,
¡
I triE exercitu iungere potuisset, Romani in magno discrimine fuissent.-13. Re- (
gulus, si domi remansiss€t, vixisset quiderq sed iusiurandum neglexisset- ELEccróN DE MAGrsrRADos EN Los coMlclos.
(
14, Nigi Ilias €xstitisEet, idem tumulua, qui corpus Achillis contexerat, me- Comitiorum* consula¡ium iam appetebat (se rcercaba) lempue: aed, quia (
moiiam eius obruissct.-15. Vicoramus, niei Lepidus r€c,episset Antonium.- consules bello intentos avoca¡e non plácebát (porecí.a bíenl, Ti. Semproaius
16. Clam e castriE exierunt, si (por rr') quid frumenti in agris reperire pos- congul* comitio¡um* causd dicti¡torem' dixit C. Cl¿udium Centonem, Dicta-
(
sínt.-17. Manent ingenia senibus, modo perman€at studium et industria. tor primo comitiale die creaYit conaulesr... Tum praetoree' c¡eati... Comitiie* (
oerfoctis* dictato¡' mqsist¡atu abiit. Aedilis' curulia fuit eo anno cqm M. (
1
II) Porrn EN LArlN. bomelio Gthego P. Cárnelius Scipio. Huic petetrti aedilitatem cum obsiste'
(
Simañano b¡i.lla d sol, ircmos al compo. Si tuuizras dincro, tendríat rent tribunit plebis, quod nondurr ad Petendum legitima aetas- ei esset: «Si
muchos atnígos. Sí hubi¿ran luchtdo con oolo¡, hzbrí¿n ocncido a los ctt¿- me, inquit, o-ne" aedilem'facere volunl satis anno¡um habeo»' Tanto (
migos. Si tuuí¿ra ahora dinzro, te lo ¿a¡í.a, Si los hombres pudieran rc, "ivis fe¡endum discursum.est, ut t¡ibuni rePente incep-
i¡de favo¡e ad suffragium (
cer ricos, ndic scrí.a pobre. Si hubizra omido, habría visto a su hcnnano. to destiterint... Praetores* provincias sortiti sutrt. Conculibus* bellum cum (
Hannibale et binae legiones decr€tae sünt (ddaptdo ü T, Littio).
(
B) I) A¡{ALz^n r rRlrucrR. CuEsr¡onEs.-¡) Atoaata ldcqu¿ acrbo d.pcnd¿? ¿Llcoa complcmeato ürccta?
(
ItiÁ¡ ; cwántos comol"m¿ntoi cn Zauatioo ll.ttA? ¿Cóño * lhrrtd ctl4 cottst¡uccün?
l. Quod turpe esl quamvis occultetur, tamen hon€stum 6eri nullo modo ci pe¡lcctic; ¿cóno s¿ lhma cstd co\taruccü¡? Erplíqbc!.- d) M"l'tr¡lEi (
potest.-2. Quamquam itrnoc€ns erat, damnatus est Socratee.-3. Cum vis- j,,*Comir¡-¡¡
," i" ,", ,áoi )Ou¿ cit.u^ttdici&s ezptesa? cl Pclcnlii ¿hq ct cl tcz¡o al'
"r¿
iii pittlr¡pi, dct nisno ú:po? ¿E' absotuto o coicc¡utlo? ¿Por qui? ¡) Ad euffragiorn (
toriam non spe¡aret, tsmen l.eonidas usque ad mortem pugnavit.--4. Homo,
quamvis sit doctus, multa igaorat; vir doctus, tsmetsi multa scit, mults ta- i.r"i d,.*.' ¡ emitir el voto; ¿qué clas¿ d¿ cotlsttucción es? Ezplíqucse' (
men se nesci¡e eentit,-S. Deum etsi non videmus, tamen ex operibus eius If)S MAGISTRADOS. (
agnoscere possumus.--6, Cum hostes numero praestarent, eos tamen exe¡Ei-
Junto al Sen¿do y pr¡eblo, los magistrados, altos funcionarios elegidoe por éste, cn_ (
tus noste¡ profligavit.-7. Ut ¡ationem Plato nullam afferret, temen ipsa auc- 'yelel'podei ejecuriio. las cargos públicoa (ltottos). eo¡ honorlficos,
-desempeñados,
toritate me fran6eret.-€. Cum opgidum a nostris undique oppugnaretur, ta- ""á"n'lr- -"oioii¿"¿
á-'lJiil ,"iii¡riá"" i eetin ginrralmente, por mÁ¡.de u¡ rirular (
colega; salvo la censura, son ¡nu¡le¡ Dcade que
:
men hostes lcgionum impetum {acile sustentabant. (collegiuni, qu" pued" opone¡se a (
I
,, .ici"i.;d,; ee'elesido. hasla que"u toma-posesión del ca¡go, ac denomine destgnatus
-desisra la peraona que lo ostent¡ Cada
II) Pornn ¿x r,rrív. i'aitái. ¡lá¡"i*ti" tanio el car;o
"omo (
i ,;;i:,;;ir;;-;;;ri"." una- edad mínim¿ (áetzs lesitinil v debi eesuirse un o¡den
Aunque tengan'las ercmigos, no abandonaremos la cíud,ad, A pesar de (cirsus honorum). La¡ dc más catego¡ía, Be denominan curules, por poder eentarae eus (
que eran alacddos por todas Wrtes, resistieron en su.s lortilí.caciones. Aun- ii,rl"."" l, iáfu, iuril¡". Et pr"ir¡o pro- colocado ahte un nombre de cargo, indica (
_
qtre éste ",
ee rlesempeña en una prorincia: pro'consul' pro'preor'
ga.e no Eúeran, lo hará.n, A psor de que el río era anch.o, lo cruzaron a tosmacistrado; más ¡mpo¡tantes durante la époce tepublicaaa eon: (
nado, Co¿sdei-Son doe y ostintan el poder suPremo; en uD p¡incipio s€- llama¡on Ptaelo_
¡cs v t¡mbién i¿l¡ccs.'Visten la toia p¡aaátta, se sienlsn co le sclla cutuüs' lleuan (
Lrs ¡urctsrnlrums REpUBL¡c¡NAs. ,Ár' iii*,ii c¡d" uno y dan -,o-br. ¡l año. Al salir dcl carso iban a gobernar (
-l¡a "i-ii-
o¡ovincia
'-oíiu1ii.-¡,"-¡omo o¡o-consules.
(¿ü'atoftm ¿icÜe\' el
iiá"'Jrif,", io" cónsuleg dcsisnan uD dict¡do¡pri¡cipio, el dictador se (
Sunto aediles' curatores urbis, annonae ludorumque sollemnium, illisgue
ad hono¡is amplioris gradum is primus ascenaus eeto. Censoresl populi acvi. *ri"",á.¡t" -;Á¿;; (nasitte¡ cáuitun\. En un
I;ó i"ñ;¿; "-J,,*,,prpr¡i"y.i¿rrt.
s, ,,r"i¡¿"á es ili;nsd¡; es irtetponaable e inviol¿ble rsa- (
190
(
- -l9l- (
(
)
l
,l
cÍNaÍctutr. f,lañ rnL¿ .í licto¡cs y dcbe dimitir a
los seis mcae6. En ausenci¿ de los cón¡ules 8e no¡nbr¡
a veces un dict¿dor cspcoial prrs @nvoc¡r comicior, ctc.
En Ie últins époc¡ de la república no se cr€¡bsD dict&
dores, eino que re confe ¡ ¡ loe cón¡ules el poder ru.
pre¡¡¡o coD l¡ fó¡mul¡ .c@c6ñ, (o o¿deantl coñules i.
quid rcspblia darin¿nti capi.at".
Prd¿a¡cs.-So¡ loe dos supremos mtgist¡¡dos iudi-
cislcq no colcgirdoo. El praetor uboats rerolvia loe prc
ccsos eütte ciudadaro¡; cl ptacat pcregrínut, ¿Dt¡€ lor
ciudad¡no¡ y loraeteros o los loraste¡os cntre sf. Su üú.
mero llegó ¡ ¡umeDtar he¡ta 16. Podí¿n tcDer ma¡do mi-
litar y gobcmar p¡orittciss como prop¡ale,otat.
d¿r¡.¡o¡¿s.-Son dos; ti€nen como t¡r¡sióD la co¡f¿cció¡
del censo, la ügilancie de l¡s costueb¡€s (¡cgiñan Ír,-
¡z¿¡), le ¡edacción de la lhts del Sen¡do, l¿ supremr
¡dmi¡istrecióa del Teoro público. cl ¡¡re¡d¡miento dc

t,
¡
tt ;É
al
los iagreaoe c6t¡talc6, obr.r púbücas, €tc.
Aeüles.--:ti.nen r !u ce¡go la policla de la ciudad
kwd u¡bür: .provilio¡.EieDt6, limpiaz¡, organiración
ANTOLOGIA
ñ de lo3 iuego€, ctc.
f.tc. l34,-Estdtua de un Qudcstofts.*S! núma¡o vsrió según laa épocar. Erau
cd¿s¿J. Roma. Palacio de los
empleados de le H¡cienda pública. Acompañaban a los
C¡¡cervadores.
cónsul8 etr campaña, para organizar aproviaionamielloe,
lleva¡ la contabilidad, etc. Este cargo era el prime¡o e¡
el cwsus ho¡orut*
Tnbati plebk.-No podían abandonar Rom¿ du¡antc todo uo dia, ya gue ctaa ki
defe¡so¡es de los plebcyoe y tenían par¿ ello el de¡echo de auxilio y de veto.
Hsbía también .mpl€¡dos subalterDos (ipwatorcst: scríbde, üclo¡es, praeconcs, vi+

I
I
I

-t92-
(
(
(
(
[mnms-mar[tlrs r,lt0]t{0tü.
,i*
La redacción de la obra uD¿ Yiio''-:
.tirit ilhlsrrib&, urbís Rolwe» se A
debe al francée Lhomond, que,
en el siglo xvIII, s€ propuso po- \
aer al alcance de la juventud
escolar «los homb¡es cólebres de 1 i'i
la antigua Roma, desde Rómulo
al emperador Augusto». Ias edi. L
t
ciones actuales de la obra de
r-homond suelen adaptarse a lo" "" *tj;;.'rÍ"jlÍ#,"Íí#1' (
conocimientos elementales de los (
estudiantes del primer curso de
Latín. desprovistas de las di{icultades sintácticas que aparecen en la obra ori, (
grnd. (
Presetrta una serie de cu¿dros de extensión desigua], rcg¡! la importaa- (
cia de cada personaje. Lhomond pretendía simplemente deepertar la curiosi-
dad juvenil con hechos gloriosos y formar el carácter con rasgos de valor, (
clemencia, desinterés, grandeza de alma, benevolencia, patriotismo, etct Se (
inspira principalmente en Cornelio Nepote. T. Livio, Valerio Máximo, trloro, (
Suetonio y Justino, conte¡rtándose con hace¡ asequibles los heáor a un pú-
blico iofantil. Su obra ha contribuido en g¡an manera a la lo¡mación de mu- (
chas generaciones de jóvenes del mundo occident¿l. (
(
(
DE VTRIS ILLUSTNIBUs (

URBIS ROMA.E A ROITUI,() AD AUGUSTT'M (


(
I) Onfcrnes DE Roü.-LErENDA DE RóMUm y RExo. (
(
I) Proca, rex Albauorum, duoe frlios, Numitoiem a Amulir¡¡q h¡buit,
(
Numitori, qui natu maior er&t, regnum legavit; sod Amulius, i¡yidia ir¡cita-
tu§, frat¡em regno expulit et, ut eum sobole privaret, Rheam Silvi¡m, ciue (
(
I{OTAS DE LT .ANTOI,OG¡A. (
Después dc la ab¡eviatu¡a Gr. se indic¡ cl pírr¡fo de h Gr¡mítie¡ en quc 5ó trrte (
del pmblcma cotapondicnte. Deepuéc dc M¿t., iadic. cl tcm¡ dcl Máodo, co cur¡ lcc- (
rrra ¡c h¡bla de algo rclacbnado con la palabn enotede.
I.-l) Nalü, a edad; G¡., B2l.-Invidir, Cr., 313.-Ut, Gr., 355.-Rhc¡n... Ye¡- (
tslem, Cr., 5; Mé¡., 38 y ig.-Marq Mét., 37.-Irs, Gr., 313.-fn c.erce rem, (
G¡.,285.-In alveo, Gr., 323.- Impoaitor, Gr.,2 .-Tibeüm, Mét., 2?.-Relabente -,
Itumine, Gr.,2Zi.-In ¡icco, Gr.,323 y 8?.- Súlcipieru, Gr., 226.-Oribu¡, Gr., (
288. A.-Lade, Gr., 316. (
(
-195- (
(
I

II) . f,L Rf,rNrDo »r Róuur,o (753.715).


filiam. Vestalem fpcil. Haec tamen geminos edidit, Romulum et Rcmum' guo-
rum pater Mars ipse e¡at. Statim Amulius, ira incensus, Rheam Silviam in ll Rapto de las Sabüws.-Romulua imaginem urbir magis quam urbem
carceiem coniecit' eiueque {ilios, in alveo impoeitos, abiecit in Tiberim, qui fecerat; deerant enim incol¡e. Erat auiem in proximo lucua; huñc asvlum fe-
tunc {orte süp€r riPas erat effusus; eed, relabente llumine, aqua mox alveum cit, _quo stat:m multitüo latronum pastorumque confugit. Cum vero iprc et
in sicco reliquit. Vastae tum in iis locis solitudines erant. Lupa' ut fama populus uxores non haberent, legatoe ail ücinas geotea misit, et per eos-socie.
est, ad vagitum infantium accurrit, et, matris ministerium suscipiens, eorum tstem connlrbiumque petiit. Nusquam benigne audita cst legatio; ludibrium
oribus mamrn¡¡ admovit eosque lactc suo nutrivit. etiam qst additum: «Quidni feminb quogue aeylum apciuistia? Id enim com-
par esoet connubium!» Romulus, aegritudinem animi diaeimulans, ludoe parat;
2) Cum lupa aaepius ad parvuloe veluti ad c¿tulos reverteretur, Faustu- spectaculum deinde ñnitimis indici iubet. Multi conye¡crr¡nt, hovam urbcrn
lus, pastor rcgiua, rem animadvertit, infantee in auam caaam trsnstulit. Ac- üdere cupientes, maxime Sabini, cum liberis et coniugibus. Ubi spectsculi
caeque Laurenti¿e coniugi tradidit, ut ab e¡ alerentur. Hi, int€r Partores tempus v€nit, omne«luc animog et oculos ¡uos in hoc habr¡erunt convcrEds,
educati, primo ludicris certaminibus vires suxerun! deinde feras venari in tum, dato signo, virginea raptse sunt. H¡ec fuit st¡tim causa belli diuturni.
saltibus áoeoe¡unt et lat¡ones a f,ecorum rapinis arcere. Quodam die iis insi- 2\ Gucrra con los Sabinos. Tarpya"-Sabíñ ob virgiirce raptss bellu¡F
diati sunt l¡troncs: Remus captus abductusque est; Romulus autem evadere adversus Romanos susceperunt, 8t, cum ad urbcm appropiri<iúsreut, Vcst¡lerh
potuit. Tunc Faustulus, necessilate compulsus, indic¡vit Romulo guis es§et quamdam, Tarpeiam nomine, nacti sunt, Ea virgo, cuius pater ¡rci Rom¡¡iai
qr"" mater. Statim Romulus, armatis paetoribus, Albam, ubi regna- praeerst, tunc forte e Cspitolio descenderat, ut c fon[e sacio a<iuain s¡crifióii¡
"ir" "r,,"
bat Amulius, properavit. necessariam hauriret. Huic virgini T. Tatius, Sabinorum dux: «Quod a me
optabir, inquit. id ego tibi libentiesime dabo, si excrcitum méurir in Capito-
3) Inte¡ea latrones Remum ad Amulium regem perduxeran! eum effir-
lium perduxeris.» Illa petiit quod S¿bini in sinistris manibus gerebant, acilioet
mantes in Numitoris agros multas incu¡siones {eci¡s€. Ideo Remus Numitori
anulog et annillas, Eis rebue dolose promissis, Tarpeia Sabinos in arcem per-
a ¡ege traditus est ad supplicium; at Numitor, considerato adulescentis vul' duxit. ubi Tatius eam scutis obrui iussit: in sinistris enim scuta quoque habe.
tu nlpotem suum atnovit' Remus enim oris lineamentis erat matri similli- bant Sabini. Sic impia proditio poena cele¡i vi¡dica¡¡ est.
-og iiu¡qu" aetas tempori expositionis congruebat. Dum ea ree ¡nimum
-anxium
Numito¡is ten€t, ¡€p€nte Romulus Alb¡m advenit, {ratrem liberat' 3l Romulus adversus Tatium-Primo processil. et in eo loco, ubi nunc forum
Amulioque interfecto, avum Numito¡em in rcgnum re§tituit. Romanum est. pugnam commisit. impetu, vir inter Romanos iruignis,
Hostilius nomine, fortissime dimicans cecidit; cuius morte territi, Romani fu'
4) Deinde Domulus et Remus urbem condere ilecreverunt in locis gere coeperunt. Iam Sabini clamitabant: «Vicimus ¡rerñdos hóspites, imbellés
iosis ubi expositi educatique erant. Sed de imperio i¡lter eos o a est magna hostes! Nunc sciunt longe aliud esse virgines rapere, aliud pugnare cum virisl»
óntentio, ei, ut ¡es a deis diiudicaretur, adhibuerunt auspicia. Remus qui' Tunc Romulus, arma ad caelum tollens, Iovi aedem yovit, et exercitus, Eeu
dem sex vulturgs vidit prior, Romulua autem paulo post duodecim. Hic igitur, lorte, seu divlnitus, restitit. Statim proelium redintegratur; sed raptae mulie.
augurio victo¡, u¡bem futuram aratro designavit Romamque vocabit' et res, crinibus passis, ausae sunt se inter tela volantia inferre; et hinc patres,
edúit ne quis sulcum vome¡e circunductum t¡ansiliret. At Remus hanc fos- illinc viros deprecatae, pacem conciliaverunt.
sanr sacra; transiluit i¡ridens. Tum vero Romulus iratus fratrem interfecit' 4) Muerte de Rómulo.-Romulus, foederc cum Tatio percusso, Sabinos
his iacrepans ve¡bis: usic deinde malo afficiatur quicumque transiliet moenia
-e¡.r, IB imperio solus potitus est Romulus,
Il.-l) Hunc erylum. Cr.. 285.*Quo, Gr- 281.-Cum, Cr., 188.-Connubium.
llét., 53.-Di¡s m¡l¡n!. Cr., 226.-P¡r¡t, iubet, Cr.. 179, 5.-Indici, Gr.. 341, 312. D.
Cupiente., Cr.. 226.--Videre, Gr.,217, B.--Com libc¡i¡, Gr.,314.-Ubi, Gr., 3ó0.-
2) Cum. Gr., 188; 360. Regius = resi¡.--In. . ca¡¡m, Gr., 284.-Ut. Gr'. 3i;.- In hoc, G¡., 284.-Dato, Cr.,226.
Educati. Cr., 226.-\e¡a¡i, Gr., 217, B.-Quod¡m, Gr,, 152.-Evadere, Gr., 217, B- Mér., 38, 42. C¡piiolio, tr{ér., .-Ut, C¡., 3;;.-
Quis esset, Gr., 349.-Armarie pastoribu!, Cr..266.-db¡rn, G¡', 284.
2) Cüñ, Cr., I88. --Vc.r¡lem,
§i. Cr.. 361.- Quod, (;r.. I40.-Promtu.is, Gr., 226.-ln arcem, Cr., 284.*Ubi, Gr..
3) .{d Amulir¡¡r, Gr., 284.-A{fi¡manlee eum fecieee, Ct.,342, A 1 2%.-Cor,' 323.-Obrui, Gr., 341, 342. D.
siderato Íultr¡, G¡., 2 ..-Lineamenri¡. Gr., 321.-Simillimu¡, C¡, 98. 3.-Dum.
1.r.. 3ó0.-Inrerfecto, Gr., 226. 3) In eo loco. ubi. Gr.. 323.--Forum, Mét., 27.-Nomine. Cr.,321.*Mort€, Cr.,
4i!.-Au!urio. Uér., i3.- 3l3.-Tcr¡iri, Gr.. 226.-Fu¡ere. Gr.,217, B.-Sciunt... rliud er*..., ¡liud, Gr., 312,
1r Condcre. G.., 217, B.-Ut, Cr., 355.--Aucpicia, I{ét., .{: l6li 217, A.2: sab¿n qu. una cosd... cs... I orra...-Tollcnc, Gr., .-Iovi, Mét..
trhem... Romanr, Gr.. 285.-Ne qt,Á, que nadie. Cr., 149, 346.-Circumduclunr. 3i.-Acdcrn, Mét., 41.-Au¡¡c .¡rnt, 24i|.-Dcpt.ec¡t c, Cr.,242.
r,r.. ,26. Irriden.. irarus, incrcpans, Cr., 22ó. Affici¡rúr, G¡., 186, e. Qu:curn-
rtu.- (;r.. ltl. Trsnsilier. Cr.. lt]ó. g.--PolitüB e¡t. Cr.. 316. 4. 4) Focdere... percuro, Gr-, 22ó M¿t., 46. {r¡m, Cr., 3l( In urbcm, Gr.. 9&4.-

-196- -t97-
(
(
(
:(
in urbem recepit. C,entum €x senioribus elegit, ut eo¡üin conailio omnia.agerel: lcrant lratri, iam Horatiue cum oocidorat. Altcrum dcindq:.priulquam te¡tiu!
qui, ob senilem aetat€n! «s€[atua» vocati Eunt. Tres oquitum centuias consti- posr€t consequi, ir¡t€lecit. Iam riroguli aupereran! ¡od ncd ¡pc -ncc viribu¡ (
toit; populum iD tri6ints cu¡isE di€tribuit. His ita ordinatis, cum ad Caprac pares. Alter incolumis erst et duplici vhtoria ferox; dter feaau; fea- :(
paludem exercitum luctraret. subito coorta est tempegtss cum rnagno fragore "rh".",Alba.
sum cu¡au trahebat corpus. Nec illud proelium luit: Romanus orsultsns (
¡onitribusque, et Romulus e conspectu ahlatus est. Fama fuit regem, in cumr ttum arrna rnale suotinentem conficit iacentemque spoliat.
Martie patris i8ptum,8d deoe abiisee, cui rei fidem fecit Proculus, ür nobi- (
lis. Orta enim inter patres et plebem seditione, is i¡ contionem processig rt 3) Romani ova.otes ac grstulantes Horatium accipiu¡t, et domum dedu. (
iu¡eiurando offirmavit Romulum eibi somnianti ap¡aruisse diüna forma prae- cunt, Princeps ibat Horatiue, trium l¡atrum Epoli& prie se gerens, Eí sutem
ditum, eumdemque Romanis praecepisse ut semp€r seditionibus absth€rent. obria fuit Eoro¡, quae uni ex Curiaüi¡ deaponaa erai cottritoque supQr fratri! (
Ita Romulu¡ p¡o deo cultus est et Quirinus appellatus. humeros paludamento, sponsi, quod ipsa confeceul solvit crine ei
"por,"um
(
mortuum multis cum l¡crimis nomine appellat Movit feroci íuve¡i i¡am com-
ploratio sororis in victoria Bua tantoque gaudio pulüco. Itaque Ierro trausfixit (
III) Er nour»o o¡ T\¡r,o Host¡r,ro (672-@1. puellam, simul eam ye¡bis increpaus: «Abi hi¡rc cu.m immatu¡o amore ad (
l) La gucrra conlra Alba. Horocíos y Curiuíos.-Mortro Numa, Tullus eponsun¡ otlita fratrum, oblita patriac, Sic p€reat qusecumqu€ Romaoa luge. (
Hogtilius rex c¡eatus est. Hic non solum proximo regi dissimilis fuit, 8od etisD bit hostem! »
(
fiomulo lerocio¡.. Eo regnante, belluia inte¡ Albanos et Romaaos exortu¡n eat; 4) Atrox visum est id facinus patribus plebique; qu¿re raptua cst itr ius
sed ducibue Hostilio et Fufetio placuit paucorum manibus fata utriusque po- Horstius, et a iudicibuo condemnatus. Iam accesserat üctor, inüciebatque la-
(
puli committi. Erant apud Romanoa trigemini Horatii, trigemini quoque apud qr¡eum. Tum Ho¡atius ¿d populum provocavit. Interea pst€r Horatii senex pro. (
Albanos Curiatii. Cum iis agunt reges ut pro sua quisque patria in conspectu clamabat filiam suam iure ca€Esm esse; et, iuyeDem aruplexus apoliaque Cu- (
ambo¡um erercituum fer¡o dlmicent. Itaque trigomini arma capiunt, et in riatiorum ostentans, orabat popuium ne se orbum libe¡is face¡et. Non tr¡lit
medium i¡ter duas acies procedunt. Datur signum, infestisque armis terni,iu- populus patris lacrimas iuvenemque absolvit, magis admiratioue virtutie quam
'(
venes, magnorum exe¡cituum animos gerenteE, concurrunt, iu¡e causae. Ut tamen caedes manifesta expiaretur, pater, quibusdam sacrifi. (
2) Ut primoconcursu increpuerunt a¡ma, horror ingens spectantes pe¡- ciis peractis, t¡ansmisit per viam tigillum, et fiIium, capite operto, velut aub
'( (
strinxit. Cons€¡ti8 deinde manibus, ststim duo Romani alter su¡rer alterum iugum misit: id tigillum «so¡orium» appellatum est,
exspirantes ceciderunt; tres Albani sunt vulne¡ati. Ad casum Romanoru¡n con- 5) Destrucción de Alba (653),-Non diu pax Albana maneit. Nam fule.
clamavit gaudio exercitus Albanus, Romanos autem iam spes tots dese¡ebat- (
tius, Albanorum dux, cum ee civibue invidiosum csse vide¡et, quod bellum
Unum Horatium tres Cu¡iatii circum6te¡eraDt. Is integer quidem erat, sed tri- uno paucorum ce¡tamine finivisset, Yeieutee, ut ¡em cor¡igeret, adyerEus Ro. (
bus impar. Itaque lugam simulavit, ut singulos, per intervalla insequentea, s€- manos concitavit. Ipse, a Tullo in auxilium arcessitus, aciem in collem suHu. (
paratim aggrederetur. Iam aliquantum spatii ex eo loco, ubi e¡at puSnatum, rit, ul fo unam belli experiretur ac sequer€tur. Hac re intellecta, Tullue clara
aufugerat, cum respiciens videt unum Cu¡iatium haud procul ab s¿ abesse. In (
voce pronuntiavit euo iussu illud Fufetium facere, ut hostes a tergo circum.
eum magno impetu redit, et dum Albanus exe¡citus inclamat Curiatiis ut opem v€ni¡ertur. Ubi hoc audive¡unt, hostes ter¡iti victique Eunt. Poatero die Fu. (
fetius, dum ad Tullum venit, ut ei victo¡iam gratularetur, duabua quadrigis re- (
(
Ur. Cr., 355.-Senalwr, Gr., 9i Mét., 54. Equitum centuriae, Mét., 47, 53.-{»-
dina¡i6. Cr., 2;26.--Cr¡¡¡n, Gr., 188.--4aprae, Cr., 301.-Cum masno, Cr., 314.- (
Martis. l\{ét., 3?.-Rsptum, Gr., 2 .-Regen... abiisse, Cr-. 342.-Nobilir, Mét., 53- 3)Domum, Cr., 284--Ei, Gr,, 288, B.-Uni, Gr., 288, A.--4orú¡to... prluda-
Par¡er, Mét., 53 y 54.- Plebem, Mét., 53. -Contionem, Mót. 54.-Romulum... ap- me nto, Gr.. 2?i.-Quod; Gr., 138.-Com lacrimi¡, Gr., 322.-Iuvcri, G¡., W2.- (
Sorotir, Cr., 300.-Ferro, verbfu, Cr., 316,-Frerrum p.trl¡e, Cr., 304-Pcrear, Gr.,
paruirse. Gr., 342, A. Prüedirüm. Gr.. 226. Eumdem... praccepiese, Cr., 342, A.-
trr. Cr., 346.-Sedirionibos, G¡., 308.-Quirinur, Gr., 275. IM, e.-Ifo¡rem, Cr., 278, A, (
4) Rapere in iot, llent o los tribunalcs, ptoccso,-l)cro.r, Mét., 55, ñnal.-Prc- (
lI¡.- l) Mortüo, G¡., 226.-Rtx, Gr., 275. -Resi, Gr., 288, B. Romuto, Gr., 3ll- vocavi3, Mér., 53. Fitism... ceeram e.6e, 341, 342, A.-Iure, mctccibne¡tc-
(
9;.-Eo regnante, G¡., 226.-Duc!bu¡. Gr..288, A.-Manibus, C¡.,288, A.-Committi, Amplexus, Cr.. 242.-Oslent¡nr, Gr.,226.-Orabar ne, Gr.,346.-Se orbum, Gr.,
r;r.. 341, 342, D. Cum, Gr., 314.-Capiunt, proc€dünl, concürrunt, Gr., 179, 5. 285.-Facere aliqucm orbum liberie, prüur a uto ile gts hiios.-Talit, ¡esístió.-- (
Admi¡arione, iure, Cr.,313.*Ut, G¡., 355,-Pe¡acti¡, Gr., 226,
2j f.r. Cr.. 3ó0.-SpcctantB, Cr..224, B.-Conre¡tis, Gr., 226.-Alre¡... ¡lterum, (
i;r.. Gr., 163.-Tribu¡, Gr., 106. 288. B.-Ul, Cr,, 355.-Inaequenrcr. 5) C¡m, Cr., 188.-Se e¡¡e, Cr.. S4l.-Civlbo¡, Gr.,248, B.--Quod, Cr., 358.-
t;r..226.-Tota.
161.
.Spadi. Gr.,303.-Ubi, Cr., 323.-E¡at pugnrtum, Cr.,239.-{um, Gr.- U¡. cr..3;;. Ar(rssi¡üs- Or.,2:6.-Acicm, Mét.,49.-Ur, C¡., 355.-Inrelleck, Cr., (
.16Ú. Ab e€, Gr.,308.-Abe$e, Cr.,342, A.-Magno imperu, Gr.,322.-Dum, Gr.,360- 2 .-Fuferium facere illud, Cr, 341, 342, A.-Ut, Gr., 355.-A terlp, pr la ¿s@l-
Priusquam, Gr., 3ó0. -§pe, vi¡ibu¡, Cr.. 321.-Alter... alter, Cr.. 161.-Vicroria, r'ul- da.-Ubi, G¡.,3ó0.-Dum, G¡.,3ó0.-Ad lhü¡m, Gr., 284-Vlcrorlam, G¡.,278, A.- "(
ne.e, cu..u, G¡., 3l3.-Ex¡uhan¡, lustinentem, iacentem, Gr.,226. Duabur, Gr., 288, A.-Albenor... lranrirc, Gr,, 342, D.-Romarn, Gr., 284. (
199 -(
-198- - - (
(
ligatú8 est, ct in dive¡sa distracluo. Deinde Tullus Albam pro¡er duc-lrrpcrfi- V) Er, rurxroo DE SERvro
'1 diam diruit, €t A¡b¿nos Romam trsnsire iussit.
Tuuo (5?8.584) .

l) Servius Tullius matre nobü, sod captivs, ¡stus est. Cu¡¡ in domo Ta¡.
IV) El nelx oo DE TaReuI¡{o ¿r, Ar¡rrcuo (616578). q_uinii Prisci educaretur, ferunt prodigium- mir¡bile ¿ccidisre: flarnma quac.
dam pueri dormientis glput amplexa est. Hoc viso, Tanaquil summam digni-
l) A¡co regnatrt , L. Tarquinius quidan¡ ex urbe Tarquiniis profectuo, tatem ei portendi intellexiq et coniugi suatit ut eum nón ¡ecus ac libe"ros
cum coniuge ct divitii¡ omnibus Romam iorrmigravit. Ei advenienti, ut fama suos educa¡€t. Is postr¡uam adolevit, a Tarquinio gener assumptua cst; et,
cet, aquila pileum surtuliq et supe¡ carpc¡¡tu¡t! ubi Tarquinius sedcbat, cuu cum Tarquinius occisus eseet, Tanaquil, colaia eiui mortg populom ex su_
magno clangore volitane, rurrus i! caput eius apte ¡cposuit; i¡de gubliEi¡ periore parte aedium sllocuta, ait regem, 6ravi quidcm, ¡cd' ¡ou mortifero
abiit. Tanaquil coniux, auguriotum perita, rcgaum ci portendi itrtcllcrit; ít!- vulnere accepto, p€tere ut. dum conyalereret, Servio Tullio orot¡ea parerent
que, virum complexa, iuadt er¡m magna Eperare. H¡r Epcs cogit¿tiorlclquc sc- Serríus Tullius quasi precario regnare coepit, sed magna prudcntia iivitatem
cum portant€s, in urbem ingressi runt, domiciliogue ibi comparato, Tarquiniuc, administravit.
homo dives, rollere, eubdolur, multorum Roma¡orum &tque etiam Anci rcgie
amicitiam conoccutuE eet, Mox ¡b hoc liberorum tutor €st deEiguatus; se4 2) Servius Tullius urbi aliquod decue ¡ddere voluit. Iam tum nobili.s.
Anco mgrtuo, regnum s regiie adulercentibus int€rc€pit idgue per duodcqua- simum crat Dianae Ephesiae templum, Id a civitatibu¡ Asiae communiier
draginta, arnor obtinuit. aedifrcatum essc fama ferebat. Itaguc Latinorum populis ¡uarit ut ipei Ro-
mae templum Dian¿e cum populo Romano ¡odifcaient, Templo aediñcato,
2) Tarquiuius Priscus bellum cum Sabini¡ geaait. In eo bello equitum bos mirae magnitudinis in stabulo cuiuldsm agricolac Sabini nata est, eique
centuriarum nu¡tlerum augero voluit; aed non potuit, deterritus, ut lerrmt, oraculum consulenti hoc est reEponsum: «Ie póprlus aummao imperii haL-
Accii Navii auctoritate. Hic cnim, augur nobilissimus: «Res, inqui! fieri non bit, cuius civis bovem illam Dianae immolaveriL» Sabinus extemplo bovem
poterit, nisi aves aüixerint.» Iratus rex, cum artem eius experiri cuperet, s_uam-ad templum Dianae perduxit, et ¡em a¡cerdoti Romano exposuit. Sacer-
eum interrogavit fierine posset quod ipse mente conceperat. Accius, augurio dos, homo crllidus, dixit eum debere prius viva fluminia aqua manus ablue.
capto, id fieri posse rcepondit. «Atqui hoc, inquit Tarquirius, agitabam num re, Dum Sabinug ad Tibe¡im d¿scendit, sace¡dos bovem immolavit. Ita im.
coten¡ illam novacula geca¡e possem.» «Potes», inquit Accius; et Tarquinius períum Romanis tributum est.
secuisse dicitu¡.
3) Servius Tullius duas filias habebat-utrique nomen erat Tullia-, ql.
3) Supererant duo A¡ci filii, qui,aegre Ie¡entes se paterno regno frau- teram ferocem, _alte¡am mitem, Duo quoque Tarquinii Prieci filii, Luciue,ot
datos esse, Tarquinio regi insidias paraverunt. Ex pastoribus duos lerocisgimoe Arruns, lonee dispares moribus e¡ant. Tullia ferox Arrunti rniti nupserai
deligunt, ut scelus perficiant.'Ii, simulata rixa, in vestibulo regiae tumuhum Tullia vero mitis Lucio feroci. Sed, seu Iorte seu potius Iraude, Ar¡uns ét
laciunt. Cum eorum clamor penitus in regiam pervenisset, vocati ad ¡egem Tullia mitis prerierunt; tunc Lucium et Tulliam fe¡mem mo¡um aimilitudo
pergunt. Primo uterque simul vociferari coepit, et certatim alter alteri obstre. coniunxit. Statim Lucius, a Tullia inqitatus, advocato aenatu, ¡egnum pater.
pere. Cum vero iussi essent invicem dicere, unus ex composito ¡em ordítur; num repetere coepit, Hac re audita, Se¡vius ad curiam contendit, s€d a Lu-
dumque Tarquinius diligenter attendit, alter elatam securim in eius caput dei- cio ipso gradibus deiectus est, et, dum domum refugit, interfectus. Tullia,
ir it. et, ¡elicto in vulnere lelo, foras se r"um conscio prori¡,it.

IV.-I) Resn¡nte, G¡., 226.--Q¡klsm, Gr., 152.-Prolccrü§, Cr., 2'12.--4um' V.-l) Illatre, Gr. 309. Cum, Cr.. 188.-F€rünq cuentan, ilicen--Prodigit¡rm-.-
Cr.. 3t4.-Ut, Cr., 359.--C¡tlrentu¡n, Mét.,29.-Ubi, G¡.,350. {]um ma8no..., Gr., rccidir*, Gr.. 342, A.-Vi¡o, Gr., 2 .-Di¡nirate¡rr. . portcndi, G¡., 342, A.-Non
.

322--Voliran§, Cr" .-l¡ c¡püt, Gr.. 284.-Au:¡riorum. Mét., ,lil, Gr., 304.- .erú. ac. ígual grre.-Gener, Cr.,275, -Cum, Gr., 2I0.-Celrra, Gr., 2 .-ALloc¡ta,
Resnum porrendi, Gr.,341,342, A.-{,omplexa, C¡, 242.-Eu¡n... sperare, Gr., 34I, Cr., 226, 242.-Resem. . . peter¿, Gr., 342, A.-Accepro, Cr., 2 .-Ut... p¡r€¡Dt! Gr.,
312. D.-Masn¡, C¡., 2?9.-Port¡nler, Gr., 2 .--Comparalo. C¡.,226.-Tutor, Gr., 346.-Dnm, Gr., 3óO.-Servio, Cr, 288. A.-Resnare, Cr.,217, B.-M¡:n¡..., G¡., 322.
2;;.-Mortuo, Cr., 226.-L regii¡..., Cr., 308.-Pcr... annos. Cr., 280. 2) Addere, Gr., 217, B.-Di¡n¡c, Mét., 39.-Id... aedificatum e¡¡e, Gr., 342, B.-
2) Augcre, Cr., 21?, B.-Ut fer!IJ'j-, se6in cuentan.-Au.$ttr, trlét., 43.-Cum, C¡., Populir, Gr.,288, A.-Romae, Cr., 323.-{üm populo, Gr.,314.-llirae m¡snilü.
188. Fierine poesct, Gr., 349.-Au¡orio c.plo, Gr., 266; Mét., 43.-Id... po$e, Gr., dini¡, Cr., 302.-Responeum err, Gr.,239.-Ad ternplEm, a la: p¡azímida¡lcs d.¿l tem-
341. 342- A.-Num... porsem, Gr., 349.-Nov¡cula, G¡., 3l6.-Tarquiniu6 Bec¡rir.e plo.-Eum debere, Cr., 342, A.-Yiva... aqt tj en agua conientc.-Abl¡,ere, Gr.,217, B.
dicitur, G!., 314 3) Ur¡iqre, Cr..293.-Alre.aÍr..., Gr., 16l. Moribu¡, G¡., 321.-Ar¡nti, Cr.,
3) Acate lerrc, tontar d m¿r.-Ferel¡l€!, Cr., 2 .-Se... fr.rdsbs es!c, Gr., 241. 288, A.-Inci¡aru¡, adrocato, Gr., 2 .-Reperere, rccla no, Ct., 217, B.-Audirs. Cr.,
Tarquinio, contra Í.-Ul, Gr., S55.-Simul¡r¡, Gr,, 2 .-Red¡q del wld¿io ¡al,' 226.-Contendir ad, se ¿írígió ñacia.-Gradibor, Gr., 3l?.-Domum, Gr., 284.--Cat
Cum, Cr., 2l0.-Yocifcr¡ü, obllrcpcr€, G¡., 217, B.-llte¡ elreri, G¡., l6l.--C¡¡. pento. Mót., 29.-E cud¡. G¡.. 308.-Eum . rcacm, Cr.,285.--{¡rn dorn¡m, G¡.,
Cr,210, como sc lcs iubietc otd¿pdo habla¡--Acllc¡o, Gr., .-C¡m, Gr., 314. 188, 284.-Co¡rtpeclo, Gr.,226.-Mulloncm... e¡crc, Gr.,342, D.-Sccle¡¡t¡¡, Gr.,275-

200 201 _
-
I
(
(
(
carp€oto v,ecl¡, in lo¡um properavit, ?irum e curia evocavit, eumque primr luIn0PI0 (
regem ealutavit. - Cum domum r€diret, conspecto pstris corpore, mulionem, (
qui frenoa i¡hiebst, p€r ipsum corpus carpentum agere iuseit. Quare ücui Poco sabemos con c€rteza ace¡c¡ de su vida. Del 364'¡1 378 fw
«magkkr
(
ille «scderatus¡ dictus est. ,lumoriae» (secretbrio) imperial y procónsul eo A¡ia'. Tomó Parte er¡ Ia
crpedición que organizó contrE loB penas el empcrador Jüa¡o. Por encargo (
VI) EL RErN^Do DE T^neurNo EL SoBERBTo (534-509). dei emperador Valente emprendió u¡a obr¡ con¡iderable: «ffratiaiitm ab (
urbe ciriditar, en diez libróe, que comprenilía deade la fundación de Roma
l) La co juüta dc Gobies.--:larqlinius Superbus regnum sceleste qc- al año 364 d. J. C., inrpirada €o Tito iivio, Suaonio y algrin otro biógafo (
cupavit, sed host6 bello gtrenue domuit. Urbem G¿bios in potestatem redegit imperial. (
'fo
fraude Sexti flii. Ia, cum indigne ferret eam urbem a patre expugnari non
posse, ad Gabinos s€ contulit, aimulane se pstris saevitiam ferre non
I un claro y comiro de la Historia dc Rom¿ Su estilo e ágil
,urr-"r,
v sencillo. cualidades máe notablcs aún, oi tcnemoa "¡ cucota Ia epoca cn
(
posse. Benigne a Gabinis exceptus e8t, et, cum paulaüm eorum benevolentiam áue fue escrito, Fue una ob¡a muy divulgada y conrultaila en su tiempo' (
ñctie blanditiis allexisset, dux belli electue e¡t. Tunc e euig unum ad patrem óoostituy" a(tualmente un elemnto valioso para inlcia¡ a Io¡ alunuioe en eI (
misit, ut quaereret qüdnam Iieri vellet. Pater nuntio filii nihil reepondit, sed egtuüo del Latín. (
cum eo transiit in hortum, ibique inambulans altissima papaverum capita
baculo decugsit Nuntiua, exs,pectatioae {eaeuq Gabioe rodiit. Sextus, cognito LAS GUERRAS PUNICAS (
rilentio patris simul ac facto, intellexit quid vellet pater: primores civitatie (
interemit, urbemque ei¡e ulla dimicatione regi tradidit. l. Yictorias de los ¡onwnos en Sieili¡ durante lt primcra Gucna Púni'
¿o,-Anno quadringentesimo septimo, quum iam cla¡um, u¡bis .-Rom¡e ao- (
2)
Muzrtc de Luc¡ecía. Expdsión dc los Torqünos.-Postea Tarquinius -"o or",, uima Italiam mót¡ non fue¡ant. Cont¡a A{¡os bellum suscep (
Superbus Ardeam urbem oppugnavit. Ibi Tarquinius Collatinus apud Sex. "ttia
iul est primum. Appio Claudio et Quinto Fulvio consulibus' In Sicilia contra (
Tarquinium cum aliis iuvenibus quodam die cenabat. Cum de uxo¡ibus lo- --- ,r*rir,r- Át, "i eppir. Claudius de Afris
iá" et rege Hierone triumphavit'
querentur suamque quisque laudaret, constituerunt experiri quae omnium ea- I'".Jouunti anoo in'Siciliu a Romanis magnae res gestae aunt' Tertio (
rum dignissima Iaudibus esset. Statim citatis equis Romam avolant: regis ,r,no in'Si"il¡" contra Hieronem bellum paratum est' Is cum omni nobilitate (
nu¡us in convivio et luxu cum aequalibus tempus te¡ent€s deprehendunt. Per- §i.""r."r"."* pacem a Romanis impetravit, deditque argenti talenta duce¡r- (
gunt inde Collatiam: Lucretiam, Collatini uxorem, Ianae inter ancillas de- ta. Af¡i in Siciiia victi sunt, et de his secundo t¡iumPhstum est'
(
ditam inveniunt. Ea igitur c€terio praestar€ iudicatur. Paucie post diebue, 2. Los ¡omanos gan4n por ptimeta uez utn baull¿ ¡¿o¿J'-{uinto anuo
Se¡tus Collatiam rediit, et Lucretiam marito rapere conatus est. Illa postero ¡"Ui'r*i"¡. quod "intrt Áfros gerebatur' primum Romani, C' Duilio a (
dig advocatis pat¡e et coniuge, rem exposuit, et se cultro, quem sub veste ab- -Áiri
Comoiio Asin" consulibus, paratis navibus rost¡ati§, qua§ libumas Yocant' (
ditum habebat, occidit. Conclamant vir paterque, et in exitium regum con- ¿i.i"*-unt. Consul Cornelius fraude deceptus est' Duiliua, com-
iurant: Tarquinio Romam redeunti clausae sunt urbis portae, et exsilium in-
in (
Carthaginiensium ducem vicit; trigints €t unam aaves -cepit;
-i""o or*lio. meisit;"oao
dictum. millia hominum cepit; trit millia occidit' Neque (
;;irJ.d*; mari plu.ri-
-ó;il" gr"tiot fuit, quod invicti terra, ism etiam
;ii;;"i;;i. Rornuni" multa
(
;;;';;;,.-inde iu"irt s"ipio Corsicam et Sa¡diniam vastavit'
(
millia captivorum adduxit.
VI.-l) ferrc indi!¡¡r¡m, consüle¡o como wa índ,i$idtd.-E'arm. .. non poarac cr- (
l
porn¡ri, Cr., 241,217.--.Se non po..c ferre, Gr., 242, A; 217, B.--4üm, C¡., 210.- 3, Los tomanos son d¿rrot'qdos en Alrica'-Postea bellum in Af¡icam
Dux, Cr.,275.-Ur, Gr.,855.-Quidnrm... yellet, G¡., 3¡19.-Fieri, Gr.,217, B.--{um ducem' In mari pugna- (
eo, Gr., 314.-Gabio!, Gr., 284.-Co¡¡rito, Gr., 2 .-Facto, C¡.,224, B.-Qüid v€llet,
,."J",o- est contrs Hamilcarem, Carthaginiensium
(
Cr.,349.
I

Cr',226; Mét' 55'-In Sicilia' (


2 r Cu[r alii!,G¡., 314. {um... loquerentut, Gr., 188. Experiri, G¡., 21?, B.- II Orlrm = cu¡r. Gr.. 188.-Appio. conaulibur,
Quec.. esset, Gr.. 349.-Laudibus. Gr-. 3lg.-Citetir eqria, ol galope,-E¡ prsetlere cr.5z¡.lff'1"-pt,'it. Mét.. s2.-{oln omni"'' Cr" 314' (
""il- w"'it"" '-"t.'ii". Mét., sI.-{on¡ul' Mét 55 Commir§o' Gr'' 22ó -Homi-
I

i!¡dicatür, Gr.. 344. Advocsti!, Cr.. 226.-Tsrqúinio, G¡.,288, A.-Redeunr¡, Gr., 2lt-
".,i i.-
--'i'i i¡t-T.*¡. 'm¡ri. cr.,á"i,
"r":' ñ;;"";.'c,,.
323 -Quod" ' poreenr' Gr" 358
^
ci ¡z¡' Éusnarom (esr)' Gr"'23e- Perdi'
(
z-s+.-i" (
,¡.1.'""lifi".'C." zio._il""-.'ci. zio-in Africam' Gr', 284 -Co-n¡ule¡' Mét' 55'
iltil.'é;.'rd:'--ñá-ü, c'., 284.1¡privorúm. Gr" 303- In Africa' Gr-' 323- (
ü;ili";';.:¿f., ü:n"ii¡l. il'.' c.,,-iiz.
B xanrippo' cr'' 226 - Qui' Gr''
-Docc (
350.-Cum imperslo¡e, Gr., 314.
(
-202- -203 - (
(
I

tum victusque est; pc¡ditis s€xaginta quattuor navibus, ret¡o's€ rccepit. Ro. tatos denuntisve¡unt, ut bello akineret. Is legatos admittere noluit. Romani
mani viginti duas amiserunt; sed quum in Africam transiissent, primum Cly- etiam Carthaginem miEerunt, ut. maed¡r€tur Hannibali; ne bellum contra
peam, Alricae civitatem, in deditionem accep€runt. Consules usque ad Car. socioa populi Romsni gereret, sod dura responEa a Carthaginiensibus red-
thaginem procesoerunt, multisque vastatis oppidie, Manlius victor Rom¡m dita. S¡guntini interea fame victi captique ab Hannibale ultimis poenis af-
rediit et vigir¡ti millia captivorum redurit. ñciuntui. Tum P. Cornelius Scipio cum crcrcitu in Hispaniam prolectus est.
Attiliue Regulua in Alrica remansit. Is cont¡a Af¡os aciem instruxit, et Hannibal vero, ¡elicto in Hispania fratre Hardrubale, Pyrenaeum transiit,
cont¡a t¡es Carthaginiensium duces dimicans, victo¡ fuit. Carlhaginienses AJpes adhuc in ea parte inviar, eibi parefecit Traditur ad Itali¿m octoginra
pacem a Romanir petieru!¡t, quam Regulus noluit, nisi du¡issimis conditioni- millia poditum, et viginti millia equitum, lcptcm ct triginta elephantes ad-
bus, dare, Tum Afri auxilium a l¿c¿daemoniis petierunt, et, duce Xantippo, duxissc.
qui a Lacedaemonii¡ missus fuerat, Romanorum dux Regulue yictuE €st ulti.
ma perr¡icie; nam duo millia hominum tantum er omni Romano exercitu 6, A»íbal dcrrota a los ¡omanos cn Tcino, Trchb, Trasímcno y Cannas-
¡enranE€runt; guindecim millia cum imperatore Regulo capta sunt; triginta Publíus Cornelius Scipio Hannibali primus octurrit. Commisso proelio, lu-
millia orciaa; Regulus ipre in catenas coniectu§. gatie suis, ipse vulneratus in caetra rediit. Scmproniu¡ Gracchus et ipse con-
flixit apud l'¡ebiam amnem: is quoque vi¡rcitur. H¡ ibal, Flaminio consuli
4. 14 Lalad al juromento, Muertc dc Atilio Régulo.-L. Caecilio Me- mcurrit, et rpsum flaminium interemit. Deinde Q. Fabiue maximus, Hanni-
telló et C. Furio Pacillo consulibuq Metellus in Sicilia Alrorum ducem cum balem diffe¡endo pugnam ab imp€tu fregit, et mox, inycnta occaeione, vicit,
centum triginta elephantis et magnis copiis v€r¡i€ntem superavit. Poet h¡cc
mala, Carthaginiensee Regulum ducem, quem cepersnt, petierunt, üt Romam Quingentesimo et quadragesimo anno a condita urbc L, Aemiliue et P. Te-
¡entius'Va¡ro Fabio succedunt, qui Fabius ambos coneulcs monuit, ut Han-
proficisceretur. et pacem a Romanis obtineret, ac p€rmutstionem captivorum
nibalem, callidura et impstientem ducem, non aliter üncerent, quam proelium
laceret.
diffe¡endo. Verum, quum impatientia Varronis consulii, contradicbñte consule
Ille, quum Roma venisset, inductus in Se¡atum nihil quasi Romanus egit, altero, apud vicum, qui Caunae appellatur, in Apulia pugnstum eaa€t, ambo
dixltque: «Se ex illa die, qua in poteEtatem Alrorum venisset, Romanum congulás ab Hannibale vincuntur. In ea pugna pare de exercitu Hannibalis
esse desiisse, Itaque et uxorem a complexu removit, et, Romanis suasit, ne sauciatur; nullo tamen Punico bello Romani gravius accepti sur¡t.
pax cum Poenis feret. Illos enim fractos tot casibus spem nullam habere;
se tanti non esse, ut tot millia captivorum propte¡ unum se, et s¿nem. et pau' 7. Escipión el Alricano conquistt Lspaña.-ln Hispania Hesdrubal ct
cos, qui ex Romanis capti fuerant, ¡edderentur., Itaque obtinuit; nam Afros Mago, tertius frater Hannibalis, vincuntur. Decimo anno postquam Hanni'
pacem petente núllus admisit. Ipse Carthaginel ¡ediit, offe¡entibusque Ro- bal in ltaliam venerat, P. Sulpicio Cneo Fulvio conaulibue, .Ilannibal uaque.
manis ut eum Romae tenerent, negavit se in e¡ urbe mansurum! in qua, ad qua¡tum miliarium urbis accesit; equites eiue usque ad Pofta!' Co¡rgulüÍL
postquam Afris s€¡vierat, dignitatem honesti civis habe¡e non posset. Re- metu cum exercitu venientium Hannibal ad Campaniam se recepit' In His-
gressus igitur ad Africam omnibus suppliciis exstinctus est. pania a fratre Hasdrubale ambo Scipiones. qui per multos annos Íictores
{uerant, interficiuntur, exe¡citus tsmen integer remansit; casu enim maBis
5. Segunda Cue¡ra Púnica. Sitio y destruzción de Sogunto.-Bellum ¡ru- qusm yirtute erant decepti. Interea ad Hispanias, ubi, occisis duolius Scipio-
nicum secundu¡n Romanis illatum est per Hannibalem, Carthaginiensium du-
nibus, uullus Romanorum dux erat, Publius Corneliue Scipio, mittitur, filirrs
cem. qui Sa¡¡untum, Hispaniae civitatem, Romanis amicam, oppugnare as¡es-
Publii Scipionis. qui ibidem bellum gesserat, annos n¡tus quattuor et viginli-
süs est. agens vicesimum aetatis annum, copiis congregatis centum qujn' vi¡ Romanorum omnium et 8ua aetate et posteriori tempore fere primus. Is
.quaginta nr.lihr-rs peditum et viginti millibus equitum. Huic Romani per le-
Carthaginem Hispaniae cápit, in qua omn¿ auruYn €t argehtüm Af¡i habebant-
Magonim etiam, fratrem Ha¡nibalis, ibidem capit, querh Romam cum alii§
mittit. Romae ingens laetitia post hünc nuntium fuit. Scipio Hispanorum
{) Consulil¡u¡. (;r..226i I'lét..;.r. In Sicilia. Gr..323. Cunr rtntunr. Cr..314.-
Quem. Cr..350. Ul, Gr.,3ló.-Romam. Cr..28liQ¡¡urn... veniáset. Cr.,210. Ex...
die. Cr..308. Qua. {ir.. 3;0.-Romanum, prtrlir:-Esre, Gr.. 217.--Deriirre. el suj.
es el acus ¡e¡ Cr.,3{l: 342, A; 363-364.-A complexu, Gr.. 310. Romani., Ct.,288, A. 6) Commisso.... fugatir... vulneratus, C¡., 226.-In ca.trs, Gr. 284.--Con¡uli-
Ne. 34ó. Illo¡... h¡bere. Cr., 241:, 242, A; 363'364.--Tanti, Gr.. 3Oi.--T¡n¡i... ut, Cr., 288, A; I'{ét., 55.-bifferendo, Cr., 228'230.-Invcnb, Gr., 22ó.-Conditg urbe'
Cr.. 357.-C¡rth¡¡inem. Cr., 284.-.OfferÉntibur, Cr.. 226.-Se... man¡u¡um e¡¡e, Cr.. 227. A. l: 308-10.-Febio, Gr., 288, A.-Ut, Gr., 346.-Quum... Pú8naluñ e.a€t-
Cr., 3d2, A; 233, 231.-Posrquam, Cr., 3ó0.-Habe¡e, Cr., 217.-Reg¡e¡¡u¡, C¡., 242. Cr., 210: 239. lmp¡tienti., Cr., 3I3.-Consúti¡, Mét., 55.-Conrradice¡te, Cr,' 2'26,-
;) Oppügnarc. Gr., 217.-Conaicartir, Cr.. 2 .-Pedin¡In... equirum, Cr., 303.- Grávius accepti ai¡.t. lucron t¡otailos más duramette: s{rícron un ilesastre mayor.
Ur. Gr., 3,1ó. Bcllo. Cr., 310.-Admittcrc, G.,217; 342, D.--{artha3incm, C¡.,28{- 7) Consnlibus. C¡..22.6t Mé¡.,55. Usqü€ ¡d... milierium. Cr., 284; llé1.. 2q.-
Ur. cr-. 355. Nc- Cr.. 3ró.--Rcddir¡ (.rnr).-¡n H¡lpániam, Cr., 281. Relicro, Cr., 1cn:¡nr:um. C¡..226. Ad Campaniam. Cr.. 284.-ubi. Gr., 350. Occi.i¡. Cr'.226-
226. In Hirp¡nir, Cr., 323. Adduxi¡¡c, Cr,,2l;; 242, E. Cxr t (;r. 1i',- i. Culn alii¡. Cr.. 314.-Romae. Gr,, 323.-Ad eum, Cr.. 281

205
-204-
(
(
(
:(
obsides parentilus reddit, Qua ¡e ornnea lere Hiapani ad eum alimo trat¡. que poilrían aplicarse indiaüntamc¡te a v¡rios ¡rraonajcc. D ¡C¡to c¡¡ec¿
s;erunt. de ¡rcnetración peicológic8, viveza detcripiva' anoción, imágeuer, mctáfo¡¡¡ (
y dcmrás cualidedes que le den verdader¡ calidad lite¡¿ria. El auto¡ no cscri. :(
8.Aníbal es kr¡otado cn Zama. Fín dc la scgutda Cwrra Púnico.- par-a el gran
_público, al que pretende cducar, precen-
bió eruditos,
Anno decimo quarto postquaú ín Italiam Hannibal venerat, Scipio, qui muhi -para -sin9 (
tándole uua aerie de ejemplos provecheoe de virtud o de valor. Su iniención
bene in Hispania egerat, consutr €st factuE, et in Africam mi¡us: cui viro di- es la de imoralista, no la de historiado¡. (
vinum quidam innees€ oxistimabatur adeo, ut putaretur etiam cum numini- Precisamente, esüe yalo¡ educ¿tivo y Ia simplicidad, claridad y relativa (
bus habe¡e serrnonem, Is in Afric¿ cont¡á Annonem ducem Afrorum pugnat, pureza de su estilo han hocho que la obra de Nepote se haya convefido en
€xercitum eiús interficit. Secundo proelio castra cepit, cum quatt¡tór milibus (
un ínst¡umento lormativo de la juventud de todoe los tiempoa.
€t quing€ntis militibus occisis. Syphacem, Nr¡midiae regerr, qui se Af¡ib'óon- (
iunxe¡¿t, cspit, et csstrs eius invadit. Syphax cum nobilissimis Numidis et (
infinitís spoliis a Scipione Romam mittitur. Qua re audita, omnis fere ltalia ANIBAL
Hannibalem deserit. Ipse a Carthaginiensibus i¡r Africam redire iubetur, quam (
Scipio vastaliat; l. A¡tíbal no lu.c oencido por Roma, sira por la enlidia de sus co¡cíu- (
,

Hannibale ad'Africam ve¡iente, pax turbsta eEt. Frequentibus proeliie dadoto*.-Haru.ibal, Hamilcaris filius, Carthaginiensie. Si verum es! quod
nemo dubitaq ut populus Romanus omnes gentes virtute superarit, non est (
victus petiit et ípse,paoem; sed crndicionee Carüaginiensibw displicuerunt,
iusseruntque Hannibalem pugnare. Proelium ab utroque duce i¡structum est, infitia¡dum Hannibalem tanto praestitisoe ceieros irDperatores prudentia, quau. (
quale vix ulla memo¡ia fuit, quum peritiesimi viri copias suas ad bellum edu, to populus Romanus antecedat fortitudine cuncta8 nationes, Nam, quotiee- (
cerent, Scipio victor reccdit, paene ipso Hannibale caflo, qui primum cum cumque cum €o cong¡essua est in ltalia, semper dircessit auperior.
(
multis equitibus, deinde cuiir viginti, post¡emo cum quattuor evasit. Post id Quod nisi domi civium suorum inyidia ilebilitatus esset, Romanos vide-
ce¡tamen pax cum Carüagirriensibus facta est. Scipio Romam rediit, et in- ¡etu¡ aup€rare potuisse, sod multorum obt¡ectatio dericit u¡ius virtutem. (
genti gloria triumphavit, atque Africanur ex eo appellari coeptus est. Finem Hic autem velut hereditate reüctum, oilium patenum erga Romanoa tic (
accepit secundum bellum punicum post annuim nonum decimum, quam co€- conservavit, ut prius animam, qu&m id depoouerit; qui quidenr, quum P8tria (
pe¡at. pulsus esset, et alienarum opum indigeret, numquam destiterit animo bellare
cum Romanic. (
(
2. Odío etenw dc Aníbal con ra los rorrlcnos,-... «Patcr meua, inquit,
Hamilcar, pue¡ulo mq utpote non amplius novem anuoa nsto' in Hispaniam (
[0nilH,t0 lftP0m imperator profciscens Carthagine, Iovi Optimo Maxioo hostias immolavit (
Nace hacia el año 99 a. J. C. ea la Galia Ciralpina y vive en Roma, al Quae divina ¡ee dum conficiebatuf, qusesivit a me vellem¡e,secum in castra (
menos a partir del 65. A.ficion¡do al estudio, se ma¡tuvo a§ado de la poli proficisci. Id cum libenter accepissem aque ab eo ¡retere coepissem ue dubi'
üret ducerg tum ille: «Faciam, inquit, 8i mihi fdem, quarn poetulo, iledoria.» (
t tica. Fue amigo de Cicerón, del orador Hortensius, del erudito Yarrón y del
poeta Cátulo. Murió en d aíto 211. Simul me sd aram addurit, apuil quam eacrific¡re instituerat, c€nque' cet€' (
Actualmente se conaervaD alguna.e de aw ercclentium ris remotis, teDetrtem iurare iussit numquam ne in amiciti¿ cum Rom¡nie (
"Yite
¡um» o «Yídas ü los gratdes cotdilbs», precir8¡neote las de los €rtranjeroa, fore. Id ego iue iuranilum patri datum usque ad hanc aetatem ita conservavi,
(
más las biogralías de Catón y Atico Máe que historiador, ee un ua¡¡¿do¡
de anécdotaa, mero compilador ile d¿tos, derpronsto de eapiritu crítico y de (
originalidad, lleno de anacronismos y vacío de ide¡s. Los retratos que nos 1) Quod, Cr.. 350.-Ut... .upcE(vc)rit, Gr, 3'ló.-Vitt¿r¿' Cr., 321.-E l tnl¡' (
p¡esenta están constituidos, casi en gu integridad, por colecciones de anádo- d""á";. G... 235.-E¡nnüstern... pracrütialc, or. inf. depcndicntc dc tnllü¡rd¡n (
e¿t lno s¿ lo d¿ ¡cgs que. ..\.-Foitodi¡e, G¡.,321.1¡m co, Gr.,3l4-Don¡' G¡.'
tas, más o menos verosímiles, pero tsn p@o evocadoras de una personalidad, üdcá¡r' (eE¡t¡) potui&e ¡uperare, G¡., 361; 344; 2l?' B.--§ic. .
323.-Niúi..., (
út, Gr.,35i.-Priu!... q¡¡m, G¡.,360.-Quum, Gr., 210.-Prt¡i¡, G¡.,310.--Op¡m'
Gr., 304. (
8) In ltaliam, Gr.,284.-In Hi¡p¡nia, G¡., 323.-Conrul, Mét., 55. Cui üro, Gr., 2) P¡erulo ne, Cr., 226.--Í,atrhasine, Gr.. 310.-Vellemne, Gr., 049.-Profici¡' (
2!3. -Ine§6c, Gr., 342.-Adeo, ut, Gr., 357.-(Euñ) h¡bere, G¡., 342.-Pu¡¡at, Gr" B.-Cum... ¡ccepi¡¡eñ, Gr.. 2r.6.-Petere, G,217' B.-Ne' G¡., 34?-
ci, ó¡., 317,'Gr..
l7(r,5. Cum, Gr., 315. Afris, Gr., 288, A.-Cum, Gr,, 315.-Romam, Cr., 284.-At!dita, Aá 284.-Remotiá. Cr., 226.-(Me)... teneDt€ñ ir¡rere, Cr.' 342, D- (
Cr., 2 Redire, Gr., 217.*Venienre, C¡., 2 pugna¡e, C¡-, 242, D.- """m.
Mc... fore (= fururum esse). Cr., 342, A.-Its... út, Cr., 357.-ErrG, Cr.' 217- (
Clplo, Gr., 226.-Crr:n... cüm... cum , C¡., -Hannibalem
314.-Romam, Cr., 284.-Triumphavit, Quin... fururus sim. C¡., 348: . . qrc noilie del¡e duda¡ le gue será.. -Si cela(ve)'
Mét., 52-Ex co. Gr., 308. ás mc, si me lo ocuha. (
(
207
-206- - - (
(
t

ut nemi¡i dubium e¡ec debeag quin reliquo tempore eadem met¡te sim fu- pncrcntibua deponit in tcnplo Diaarg cimulanr sc ¡ua fortu-
turu§. Quare ei quid amice de Romanig cogitabis non imprudenter fece¡is. si -p-riacipibus,
¡ag illoram 6dei credere. Hie in er¡orcm inductir, atatuas !cl¡c!a, {usa !€cn!¡
me celaiis; cum quidem bellum parabia, te ipsum frustraberis, si non me in portsbst, orrni sua pec.unia compleg easque in propatulo domi sÉiicit. Gor-
eo principem Poauerie.» gnii- teEplum magna cura_-custodiunl nou tam a ccterir quam ab Hannibate,
ne ille, inscientibus iis, tolleret lua s€cumquo d[@rct.
8.Tros h derraa y cl dcslbrro, iltlc¿a Aníbal 1)olücr o su pntria. Fra-
qrsa t. pn ¿c nacvo al sc¡uicio ül rcy Aalíoco.-At Hannibal, anno ter-
y 10. En uw balla nad coüra d rey Eunurcs arrojo co¡ú¡a lcs twt¡cs
tío poEqusrtr dooo profugerat, L. Coracliq Q. Minucio consulibu*, cum cnemigas lasíju de ba¡¡o lletus dc serÍi¿ntcs.-§ic con¡ervatig auia rebua,
quinque navüus Af¡icam acoc¡it in finüue Cyrenaeorum, Ei forte Csrthagi- Poenue, illueie Cretensibug omnibug ed Prusiam i¡ Poutum perveoit Apud
niens¿s ad irllum A¡üochi epc fduciaquc poss€nt induci; cui iam persua- quem eodem animo luit erga Italiam, neque aliud quicnuam egit quam regem
!¡€rat, ut cüm €¡€rcitibu! in lt¡li¡m proficisccrctur. Huc Magonem fratrem ¡¡mavit et exacuit adversug Romanog. Quem cum viderct ilomesticis opibus
excivit. Id ubi Poeni rescivcrunt, Magoncm €adem, qua fratrem, absenlem minug esse robustun¡ conciliabat ceteros regea, adirmgebat bellicosss uatio-
il affece¡unt po€na. aes. Dissidebat ab eo Pergamenue rex Eumenes, Romaoia amiciesimus, bel.
IIli, desperatis ¡ebul, quum solvissent naves, ac vela ventis dodissent-Hsn. lumque inter eos gerebatur et ma¡i et terra. Sed utrobique Eumenes plus
nibal,'ad Ántiochum pervlnit. De Magonie inieritu duplex memoria píodita valebat propter Romanorum societrt€n. Quo rnagie cupiebat er¡m Hannib¡l
l,lii est: n¡mque alii naufragio, alii a serru.lis ipaiue interfectum eum scriptum opprimi; quem si remoüsset, faciliora aibi cetera fore arbit¡abatur. Ad hunc
reliquerunt. Anüochus autem, si tam in gerendo bello consiliis eius parere i¡te¡ficiendum talem iniit ¡ationem. Classe partcis diebus era¡t decretu¡i. Su-
voluisse! quam in euecipiendo inatituerat, propiue Tiberi quam Termopylis ¡rerabatur navium multitudine; dolo erat pugrandum, cum par non esset
de summa imperii dimicaeeet. armis. Imperavit quam plurimas ve[enataa serpentee vivrs coügi easque in
vasa fictilia coniici. Ha¡um cum effeciaset mrgnam multitudinem, die ipso,
Quem, etsi multa etulte conari videbat, tam€n nuüe deseruit in re. Prae-
fuit paucis navibua, quas ex Siria iusous €rat in Asiam ducerg hiaque ad- quo facturus erat navale proeliunr, classia¡iog coovocat hisque lraecipit om-
r".eui R-hodioru- class€m in Pamphilio mari conflixit. Quo, quum multi- nes ut in unam Eumenis regis concurrant DaverD, a ceteris tantum sstis ha.
tudine adversario¡um sui super¿r€ntur, ipse, quo comu rem gessit, fuit su- beant se defende¡e, Id illos facile serpentium multitudine cousecutu¡os. Rex
perior, autem in qua navc veheretur, ut sci¡ent, se facturum; quem si aut cepissent
aut interfecissent, magno iis pollicetur praemio fore. Tali cohortatione mi-
9. Aníbal ctcary, mcdhnk ui4 cttratogent4' q h codicio dc los c¡¿len- litum facta, classis ab utrisque in proelium deducitur. Quarum acie consti-
s¿s,*Antiocho fugato, verena ne d€deretur, quod.sine dubio accidisset, ri eui tut¿, priusquam signum pugnae datetur, Hannibal, ut palam faceret suis quo
filciss€t potestst€m, Cretam ad Gortynios venit, ut ibi, quo se conferret, con- loco Eumenes esset, tabellarium in scapha cum caduceo mittit. Qui ubi ad
sideraret, Vidit autem vir om¡ium callidisgimuc magno se fore in periculo,
nisi quid providisset, propter .avaritiam Cretensium; magnam enim eecum
pecuniam portabsl de qua sciebat exi*se f¡mam. Itaque capit tale consilium. l0) CoD.crv¡tir... tll¡¡i¡, G¡.,2 .-Q¡cn... c¡¡c, G¡,, 3,l2, A; dcpcadc dc
Ámphoras complures complet plumbo, summas oporit auro et argento. Has, cqE... vidc¡ct (G¡., 188).-Ab eo, Gr.,310.-ilrrt... lcrr, Gr.,323.-Eu... oppri.
mi, Cr., 342, D.--4ét€r. fo¡o ( =futu¡¡ e¡.c) feciliora, Gr., 312, A, dcpcndc de
rrblr¡b¡t[¡.-Er¡nt dccr€ruri, iba¡ a lu¿ha¡; clrlre, cor ,¿ ,¿or¿.-ME¡d¡Edinc, G¡.
321.-Dolo, Cr.,316.-A.mi!, Gr.,321.-Qú¡¡tr ptuiriro... c¡lll¡i, Gr. ?4\ D; qL.
8) Domo, Cr., 310, dc r¿ par¡¿4.-{on!úlibúr, Cr-' 2%t Mét., $. Si, por si.-In- lueru caputado el nayor númcto psiblc d,c sct¡ic*cs.-bt... conicl, Gr. 3,l,il, D.-
d¡ci. Cr.. 217.-Ur, Gr,, 346.-I)c¡per¡ti¡ , G¡.,226, sícndo la s;tuacíin descspcmü.- Ei!... pr¡ecipit, Gr., 288, orÍnca... ctrncErr.nt, Cr.,346.-A ccterl¡, C¡"
Ouum, C¡., 2lo--Dc, dcerca l¿.-Ordcn: eüi r.cllquerunr lcrlplÚm (= tcrip..rúnl) ^.-Ut G¡.,34¿ A; 3ó3-364..-Itr q¡¡..., Gr.,349.-Ut G¡,,
310,-[.lo¡... c¡rnrecutr¡ro! (c¡¡c),
c¡lfn intcl.ctlm (c¡¡e)..., ¡¿o¡ csÜiücron gue nu¡ió ¿n ut ^aulragio, otros que lw 3r16.-§e f¡ctrr.m (ecee), Gr.,342, A; 363-3ó4.-Orde¡: (dixit) ¡c f¡ctur¡m (c¡¡¿) ur
asesitndo por...*h Scrcndo bello, Gr., 230.--Con¡ílii¡, Gr., 288, A.-In rurcipicndo lci.enl in qu¡ nave ¡€x vehe¡etrr.-Pollicetúr, .i... ¡!t... ¡ut..., (id) forc ü.
(bello).-Qucm; se ¡cfie¡e a An!ío@.-De.crt¡ll, el suj. es Hannibal.-P¡ucl. n¡vi- m¡8no praemio, protn¿te que, si ...o si..., esto lcs granjcaáa ulu g¡6n ¡acompcnsa.-
bur, Gr., 288. A.-Iu¡¡¡r ' er¡t... duccte, conB!¡. p€rs. dc i[.beo, quc se lc hzüo ot- Fec¡¡, Gr., 2 .-Con!titút¡, C¡., 2%.-Priú.Súsm, Cr., 360.-Ut, Gr,, &55.--Quo,
dcnado lla'dr de... ¿...-Quum, Cr., 188.-Quo cornu = i¡r eo cornu quo..., cn cl Cr., 349.-{educeo, bastón ugado por los parlamentarioe; e¡¡ eímbolo dc pez y diBtitr-
aldenqecombatió. tivo de Melcu¡io (Mét., 37).-Orden: profersú. c6t .€ qú.erene re¡em, Gr., 342, A.-
9) Fug¡to, Cr., 22Á.-yerene ne, G¡., 347. Quod, C¡., 350.-Sui (capicndi), Quin, Gr., 348.-Declarata, Gr., 2 ,-Eodem, adv..-Unde, Gr.. 350,-Solur¡. G¡"
226; Mét,, 22 (las csnas se alaban con un cordón, cuyo nudo ec ¡cllaba).-Praecepto'
de apoilcrorse de éI.--4¡eten sd..., Gr., 2a4.-U1... conrid€rarel... quo .€ confctret, por orden.-Cann su3linere... poss€t, Gr., 188: 217, B.-Prae6idir, §e trata de su
Gr..355; 349.-Or¡niúm, Gr., l0l; 3{)3.-Se fo¡e (= f¡tu¡um e¡¡e), G¡.,3,12, A.- campamento naval.._In... litore, Gr., 323.-Acriua, cory ruís oiolencir,-Vssa... coniici
¡{isi, Gr., 361.-F¡ ¡am exiare, Gr., 342, A. Summar, por arríba.-Ptaeaenrlbur, Gr., coepta sunt, cuando cocpi llcva un inf. pasivo se pone frec. en p¡siva.-Quae i¡cts,
226.-Se crederc, C!., 342.-Indoctir, Gr., 2 .*Omni aua.-., Cr., 3ló.-A cereri6.. Cr.,227, A, l.- Poterat inrell€si quare id fie¡ct, podía comprenilerse por qué se
¡b Hennibale, G¡., 310.-Ne, Cr., 355. hacía esto.-Ct¡¡ non vid€rent quid-.., Gr., 188; 349.

-208- -209-
(
(
.(
naves adve¡sarioruiu perwnit epistirlamque oEtendcm ae regem profearua eet '(
quaerere, Btatim ¡d Eumenem deductuc est, quod nemo dubitabat quin ali. (
quid de pace esset scriptum. Tabellarius, duciE n¡ve declarata suia, eodem
u¡de e¡at egres¡rua so r€cepit. At Eumenes, aoluta €pi8tula, nihil in ea rep. ,'(
perit nisi qu8e ad irridendum oum pertiner€nt. Cuius rei etsi causam mi¡a-
TTINll (
batu¡ neque reperiebat, tamen proolium statim committere non dubit¿üt. C. Iulius Phaedrus. esclavo nacido en Tracia y manumitido (
Ho¡um in concursu Biüynii, Hannibalig pr8eceptq universi navem Eumenis on Roma por
adoriuntur. Quorum vim rex cum su¡tine¡e uon posEet, fuga salutem petit,
Auguato, rivió hasr¡ los tiemoo¡ dg gt
ea Roma un cs¡go admirist¡afyi
rdil;,ír";;"ñ"'i"lu*"-p.no (
quam consecutus Don e88et, nisi intra sua praeaidia ee recepisset, quae in (
proximo litore e¡ant collocats. Reliquae Pergamena€ navcs cum adve¡¡arioe
premer€nt acriua, repente in eas vaEa fictiüa, de quibue supra mentionem fe-
fl Li:JYü:::#H{'-'*iT",l:"'Íffi r;'i'*"-Y.3"¡*1 (
cimus, coniici coepts sunt. Quae iaaa initio risum pugnantibus concitarunt F*, d primero que,traaplantó a Roma el (
_ , literario de Ia fábula, de
neque, qua¡e id fieret, poterat intelligi. Postquam autem naves áuas oppletas rargatr¡-bre
o¡iental, traducie¡¡do eu vereo.las ü-gónero
nop" y (
irxpiradas en Ia vida ¡e¿l de su p.opi" ep*",-"o.á oir* ou_"",
consp€xerunt serpentibus, noy& re p€rt€riti, cum, quid potissimum üta¡ent,
non .viderent, pupp€s converterunt eeque ad sua caatr& nautica rettulerunt.
"-""aáti
ü?iiiAr') ¿ w.". (
Su espíritu satírico t¡aduce las p¡otestas de los humildes (
cont¡a los poten-
12, Mu¿rt¿ de Aníbql, traiciondo por cl rey Prucrkr.-Quae dum in hdoe y. la.amargura de un hom.bre q* ü;áiio"Jl",in
de crueldades y desilusiouee. La mo.al que"r."iü (
Asia geruntur, accidit casu ut legati Prusiae Romae apud T. Quinctium Fla- *;;"j;;;r]* * "oo.¡rnto
_"nu-
minium consularem cena¡cnt atque ibi, de Hannibale mentione facta, €x ii§ "o "[r"
do de elevación y esüÁ dom.ioada p". d';"iid; pú;;;iJ;. " (
unus dice¡et eu¡n i¡ Prusiae ¡(Bno ess€. Id postero die Flaminius s€natui r"*o: :o" gocg espontóneor, (
pero perfectos; m¿ntiene en ellos la
detulit. Patrés conscripti, qui Hannibale vivo numquam ee sine insidiis futu- -,,lll. y el ¡nteré€ de las fábulas de &opo, Io eoriquoce con elemeuto¡ (
ros existimarent, Iegatos in Bithyniam miserunt, in his flaminium, qui ab :i1l:l^".1 prntorercos.y vivaces y llega a conseguir ¿ yeces efectos
rege pete¡ent ne inimicissimum auum secum haberet sibique dede¡et. His -oeccr¡pr¡vo6. dramá. (
tlcls y.,:omlcos estrma-btqe. l,a pureza de su lenguaje y conciaión,
Prusias negare auatxr non est; illud recusavit, ne id a ee fieri postularent. y senc¡uez dc Eu e6t¡lo ha¡ hecho que sue fábulas hayanlaaido claridad (
quod adversus iua hospitii esset: ipei, si possent, comprehenderent; locum, i¡cluidas e¡tre
Ioe textos latinos dedicadoa a los principiantes ¿. ár-U-r'srr.-*-' (
ubi esset, facile inventuros. H¿nnibal enim uno loco se tenebat, in castello
quod ei a rege datum erat muneri, idque sic aedifrcarat ut in omnibus par- (
tibus aedificii exitus hab€ret, ¡cilicet ve¡ens ne uou venir€t quod accidit. Huc (
cum legati Romano¡um v€nissent ac multitudine domum eius ci¡cumdedisent.
FABULAS
(
puer, ab ianua prospiciens, Hannibali dixit plures ptaeter consuetudinem I¿ mrve y ¡r- ¡u¡y
ármatos appÁrer€. Qui imperavit ei ut omnes fo¡es aedificii circumiret ac pro- (
Inops potendem dum r.ult imitari perit.
pere sibi nuntiaret num eodem modo undique obeide¡etur. Puer cum cele-
In prato quondam rana conspexit'bovem (
riter, quid esset, renuntiasset ornn€§qu€ exitus occupatos ostendisset, sensit (
id non fortuito lactun¡ sed se peti neque sibi diutius vitam esse ¡etinendam- Et tncta invidia ta¡tae masnitudinis
Rugosam in0avit pellem; t"um natos (
Quam ne alieno ¿¡bitrio dimitteret, memor pristinarum yirtutum, v€nenum, Int€rrogavit an bove esget latior.
Euo6
quod semper secum habe¡e consuerat, sumpsit. (
Sic vi¡ io¡tissimus, multis variisque perlunctus laboribus, anno acquievit
IIIi negarunt. Rursus i¡te¡rdit cuteo
Maiorc nisu, et sinili quaesiyit modo, (
s€ptuagesimo...
Quis maior eeset. IIIi dixeru¡t boveo, (
Novisgiue indiguata dum vult validiru
12) Accidit... ut, Gr., 34ó.-Romsc, G¡., 323.-Apud, con n. d€ pers. = e¿ .ara Inflare sese, rupto iacuit corpore.
(
de.-Eum... os6e, Gr., 342, l.-Senetui... Parre!..., Mét., S4.-Hannib¿le vivo, G¡.,
(
226.-Se... fu¡u¡o¡ (e.see), Gr., 342, A.-Ne... haberet..., Gr., 346.-Orden: Ne ¡»ortu-
la¡enr id fieri a ee, Cr., 34ó; 342.-Qúod, Gr., 350,-Ip¡i..., esrilo indi¡ecto (G¡., 363- (
364).-Ubi, en donde.- (lpaot) inventuror (eaae), quz,,. enco¡ttd¡ían...-E;i.,. ú1ú. NOTAS DE FEDRO. FABULAS.
neri, Gr.,295.-Aedifica(ve)rar.-Yerenr ne, Gr.,347.-(Id) quod.-Plurcs... ap. (
parete, Gr., 342, l.-Ut, Gr.,34ó.-Num... obside.etur, Gr.,349.-Quid es¡et, Gr.- LA R^N^ y EL BUEy.
349.-Occuparoe (cs.e), G¡., 342, A.-Factom (eue)... re peti... viram .eünendsm (
else, Gr.. 3.12, A; 235.-Ne, Cr., 355.-Perfunctue, Gt.,242; 3ló, 4. Acquievit, cor-
tra¡one eJ descanso de la mre¡te a una vida tan agitadr.
M:[:t';,9J : .',:?;ft
m¡do sobre ooürrimue),
i:,::t:, 3ir_$L"I;:,Í:¿;,%:ift;ilH.:;..i];;
pri _Un.i.l
(
fr. ói., ñi.'SI'" (
(
;fi -2to- -2n- (
(
,

E¡. ¡,o¡o r EL PERRo Contexit illum lrutice et admonuit simul


Ut iDsuets voc€ te¡reret ferar,
Quam dulcir ¡ít libe¡t¡s breviter proloquar. Fugieutee ipse exciperet. Hic auritulua
Cani pcrpaato macie confectuo lupua (f,amo¡em aubito totis tollit viribu¡
Forte occucurril Dei¡ oalutati i¡vicen NoYoque tu¡bat bestias mi¡aculo.
Ut r€stitcrutrt: «Uuile aiq guaero, nitee? Quae dum pavet¡tes eritus roto8 petu¡t,
Aut quo cíbo fecisü tantr¡m corporir? Leoais affliguntur horrendo iupetu.
Ego, qui rum longe fortior, pereo fame.» Qui postquam caede Iessu.E est, asitrum eyocat
Canis aimpliciter: «Eadem est condicio tibi, Iubetque vocem premere. Tunc ille insolene:
P¡aestare domi!¡o ei par officium poles,» «Qualie videtur ope¡a tibi vocig meae?»
? » inquit ille «Custoe ut sie liminis ; inquit, eic ut, nisi nosrcm tuum
-«Quod
A - domu¡¡"»
lu¡ibus tuearis ei noctu -«Inrignis,
Animum genusque, simili fugissem metu.»
vero sum pa¡atus; nunc patior nivea
-«Ego
Imlresque il oilüa, aeperam vitam trahens;
Quanto eat facilius mihi aub tecto vivere Er cu¡nvo Y LA zoRRl
Et otiosum largo catiari cibo!»
ergo mecum,» Dum procedung adspicit Qui ae laudari gaudet verbis su¡dolis
-«Yeni
Lupua a calena collun dehitum ca¡i. Fere dat poenae turpi paenitentia.
«Unde hoc' amioe?» «Nihil esL» «Díq sodes, tameo.» Cum de Ienest¡¿ corrur raptum caser¡m
videor sc€r,-alligstrt me i¡te¡üu.
- Comesse vellet celsa residena arbore,
-«Quia
Luce ut quiercam, et yigilern, nox cum venerit; Vulpes ut vidit, blande sic coepit logui:
Crepueculo aolutua, gua virum esl vagor. nO quí tuarum, corve, p€n¡¿n¡m €st Ditor!
AJfe¡tur ult¡o psnia; de mcnsa 8ua Quantum decorem corpo¡e et vultu geriat
Dat ossa dominus; frusta iactat lamilia Si vocem haberes, nulla prior ales loret.¡
Et, quod faetídit quisqug pulmentarium, At ille ¡tultus dum vult vocem ooteadere,
Sic sine labo¡e venter impletur meus.» Emiait ore caseum, quem oeleriter
oi quo est alimue, €at atr noD lice¡tia?» Doloca yulpes avidie rapuit dcntibua.
-«Age, pla.ue est», iaquit. «Frue¡e quae laudaa, caaia; Tunc demum ingemuit corvi al€ceptur sttpor.
-«Non uolo, liber ut non -aim mihi.»
Regnare
Lrs nr¡rrs euE PEDÍ^N B§t
Er, ¡-róx t EL asNo cazÁNDo
Ranae vagantes liberia paludibus
Virtutis erperE verbis iaaans gloriam Clanore magno regem petiere ab love,
Ignotoe fallit, notie est de¡isui. Qui diroolutos mores vi com¡rseret.
Ven¿¡i asello comite cum vellet leo,

E¡. ¡.o¡o y t¡, ¡¡¡no. co¡ocid¿-l¡rit¡lo¡, orcjulo.-To'dr.. vi¡ib¡¡, G¡, 32.-F...¡. c.t, pcl. dc trtt}
ptab, q¿c...-No (vi)¡¡ct, do
Qrsm... .it, Gr., 349.-lllecie, Gr., 313.-Salureti, ralor rcf,€rivo, ¡l¿tptús d¿ sd*
cot
-Prcocrc, G¡. 2l?, B.-Sic ur, Cr., 357; húta td
datse.-Ut, Cr., 3ó0.-Qurcro, por lator (lórmda dc cortceía).-{ot¡rorir, Gr. 303.-
Fame, G¡.,313.-Tibi, Gr" 293,-Praertare, Gr.,217, B.-Uq G¡., 346; e¡plica a prr E¡, cu¡¡vo t LA zoñal.
officiurn.-A furibu., C¡., 310.-(Ut) tr¡éari..-El, G¡., 2Ez.-Yirc¡a, raüarl, Gr.,
217.-Cani, Cr., 292.-Sodee, de ri audeq por laoor (lórmtla de ca¡tesíe).-Quis, G¡,, Se laudari, Gr., 342, C.-Fere, casi síeñ{rre.--4o teaser dc coñedo.-4el¡a. . . e¡.
358.*Ut, Gr.,355.-Qu¡, G¡.,317,-{uo, adv. de lugar; se sobrecnti€nd¿ ho.-E!t bo¡c, Cr., 323,-Ut, Gr., 3óO.--Loqul, G¡., 217, B.-Decoretn, beüeza.-Foret: e.!ét.-
(tibi).-Licenri¡, liber¡ad--Frte¡e (ii.), quee..., Gr., 316, 4.-Ur, si.-ltlíl,li, para ni, Oetendete, Cr., 217, B.-Ore, G¡., 310.-Dentibu¡, G¡., 316.-Corvi .túpor = corvü.
dst. de inte¡&. !tupidu!.
EL r.Eó¡i y Er, cAz^NDo. LAs nANAs euE PEDíAN nEY.
^sNo
\¡irtulie, Gr., 304.-Noris... derisui, Gr.. 295.-Ignoros, a los que to (lo) conocet; IJ"berir paludiboe, Gr., 317; libertad poética, por i¡ sin p¡cpo!.-Pétiere = petic-
ttoli., pa¡a los que lo conocen.-Aeello comite, Gr., 226.-üt, G¡., S4ó.-In¡uet¡, d¿s- rnht.-Iov., IUét., 35.-Q!¡... cotEpe*c¡et, Gr.,351, l.-Yl, G¿,316.-O¡dc¡: q¡od

-2t2- -213-
(

Pater deorum risit atque illie dedit t. ruilus [aI$aR


Parvum tigillum miesum quod subito vadi!
Motu sonfrue terruit pavidum genus. Julio Césa¡ nace el año 100 a. .J. C. Perte¡ecía a la
Hoc me¡aum limo cum iace¡et diutiug, noble {amilia de los Julios, cuyo origen remontsbs, se,
gún ellos, a Iulus, hijo de Eneas y nieto de Vgnua. &.
Forte una tacite Profert e Etag¡o caPut
caló los más altos cargos políticos y militaree; haeta el
Et explorato rege cunctaE eYocat'
Illee iimo¡e Dosito certatim sdnata¡t punto de que su biografía casi se confunde con l¡ hieto-
Lignumque supera turba petr.rlans ineilit.
ria de la propia Roma, de la que fue árbit¡o du¡ante loa
O,iod crim i¡quinaEsent omni contumelia, tres últimos lust¡os de su vida. Formó con Pompc.vo y
iliu- rog-tÁ regem misere ad Iovem, Craso el primer triunvirato (60) y, como procónrul dc
las Galias, llevó a cabo la conquista de esre paíe, al que
Iqutilir quo¡ian esoet qui fuerat datue. convirtió en una provincia romana.
Tum misit iüis hydrum, qui dente aspero
En el año 52 a. J, C,, momento en que escribe rus
Corripere coepit aingulae. Fru¡tra necem
Comeaarios sobre b Ctprra de lz.¡ Calía¡, hacía ¡ei¡
Fucit;nt inert€& vocem p¡aecluüt metus' años que era procónsul de dicha región, contra toda¡ I¡s
Fuftim icitur dait Merci¡¡io mandat¡ ad lovem
üormas constitucionales. Para juetificar esta situacióu cx-
Afllictis "ut luccurrat. Tunc contra deu¡:
cepcional, que le permitía granjearee la devoción i¡con-
«Quia noluistio vestnm ferre, ínquit, bonum,
dicioual de un gran ejército, había emprendido ¡na lar.
Malum perferte,» ga y peligrosa conquista, que suscitaba las cengur¡g de ftc. l?r6--lulio Cá (
eus enemigos políticos. La gu€r¡a, tras un brillante co.
Roma. Mu¡co dcl G '(
Il zoRn , LAs was
rnienzo, a pesar de sus indiecutibles dotar como gen€.
tolio.
(
f'ame coact¡ vulpee alta in vinea ral, habia tomado un mal ca¡iz para los romanos. Pompeyo se había
Uvam appetebat aummis saliens viribue; ¡nsado al bando de sus rivales. César, pues, tr¡ta ale obtene¡ una nueva pró-
.(
Quam tángere ut non Potuit, discedens ait: rroga de sus poderes, demostrando que se ha visto obligado a lanzar¡e.'a (
nNondum maturs est; nolo acerbam sume¡e." €sta guerra en interés de Roma, e incluso de los propios galos y que loa rb- (
Oui facere ouae non oossunt verbis elevant,
Adscribe¡e hoc debebunt exemplum ribi. En efecto, la conquista fue acabada al año aiguiente. Cerar particip6'pór- (
1
sonalmente en los euc€sos qu€ na¡ra. Intenta captars€ la corfia¡zs'dél (
La zoRR^ v ¡-l tuisc,rm lector, dando al relato un tono objetivo e imparcial y rinde homonaje a eus (
colabo¡adores e incluso a sus enemigos. Para los romanoe, César iro eta üh
Personam tragicam forte vulpes víderat: historiador, sino un caudillo que había publicado su dia¡io de campaña. Co'm- (
I uO ouanta aoecies. inquit. cerebrum non habet!' prende siete libros; el octayo se debe a Aulo Hi¡cio. (
Hoc'illis dicium est quibus honorem et gloriam Años más tarde (hacia el 45), tras sus victorias de farsalia; Tapso (46)
Fo¡tuna t¡ibuit, sensum communem abstulit. (
y Munda (45), dueiro absoluto de Roma, escribió ot¡os «Commentarii», en los
que narra la guerra civil contra Pompeyo. La muerte a manos de los conju- (
rados (44) lc impidió seguramente acabar esta obra, ya que la continuación, (
es decir, el , Eellunt Hispaníense, Alricum et Alertndrinum», pertenece evi- (
missum sulrito vadis terruit motu.. -Vadis, Cr., 296.-Hoc = tieilluE' -Explo¡ato dentemente a otro autor de categoría litera¡ia in{erio¡,
.."". Cr.. Z:0. PoÉito, Cr., 226. Supera, areaísmo. ¡"r rupra'-Quod lisnurn'-
(Ie) qui.-Inertes Estas dos ob¡as de Césa¡ se caracte¡izan por la sencillez y transparencia (
iii,"..j ñesc-. "ornpt áir. ie roeanres. rnd"/en-
'á*.",...
sas.-lttc¡curio. ]fÉt., 3?.-Afflicl¡6 (!sniE). de su estilo. unida a una gran claridad de ¡rensamiento, una lúcida visión de (
la realidad r una pureza de lengua inigualada. Estas cualidades, .iunto con su (
LA zo¡Rl Y L^s uvas. contenido histórico excepcional, las han conve¡tido en textos insustitu;bles y
Alta in rinea, G¡., G¡., 181, 2.-Summi¡ ü¡ibus Gr'. 322 clásicos en los estudios de Ia lengua latina. (
323
-Apperebal -Ul'
Gr.. 360.-Tangere, eumere, facere, sdacrib€re, Cr.' 217, B (
L¡ zonn¡ Y LA Míscaf,^ '(
Perroano, Mét., Sl.Jpecie, belle¿¡. (
\ *(
-214 - -2t5- ,) (
(
t

DE BELLO GALLICO Hia ¡ebus adducti et auctoritate Orgetorigir permoti, conotitueruat ea quse
ad proficiscendum pertineíent iuieñtorum €t carrorum quam ma-
divi§a in partes tresi qua- "onrp"."i",
quam maximas facere, ut i¡ itine¡e co-
l- l. Descripción dc la Gdi¡--{'allia egt omnis qui ips.orum.lingua Celtae'
ximum numerum coem€¡€; 8em€Dtes
pia frurueati Euppet€ret; cum proximis ciütatibue' pacem et amicitiam confir-
Bekae, &ll"m Aquitstri, tertism
';'r;;1;;;lí;
ffi;c;ut ;;li"rrti. iri omnes- lingua, iastitutis, legibus inter ee iliffe- mare. Ad eas res co¡ficiendas bie¡¡ium ¡ibi eqtis esse duxerunt: in tertium
Sequana di-
ffi: áil i'iq.ii*rt Ga.um¡a flu¡ie-n, a Belgis Matrona,et
quod a cultu atque
annum pro[ectionem lege confirmant Orgetorix aibi legationem ¿d civitates
auscepit. In eo itine¡e pereuadet Caatico, Catamantaloedis flio, Sequano---cuius
;td;. H;r;--om,,-tum forticrimi sunt Belgas propterea
i;;;"íJ Prorinciae longissime üsunl minineque ad eos mercatores saepe pater regtrum in Sequania multos aunos obtinuerat et a senatu populi Romani
;"-;;;;;"iÑ "" qr"" ia efleminaudos anim-oJ pertinent imPortant'. Proxi' amicus appellatus erat-ut regnum in civitate sua occuparet, quod pater ante
;ü;;;;"i b"r-*it-<oi trane Rhetrum incolunt-' q^ui!-uscum continenter habuerat; itemque Dumnorigi Haeduo, Iratri Diviciaci--{ui eo tempore prin-
ilijH;;;;ri Or" ,le "'"r", Helvetii quoque reliquos Gallos ürtute Praece- cipatuo in civitate obtinebat ac maxime plebi acceptua erat-ut id€m conare-
;;;;i;d ];"';iáianie p'oeliis com Gá¡'ani" contendunt' cum aut euis tur p€rsusdet, eique filiam guam in matrimonium ilat. Perfacile lactu esse illie
f"i[;-;". prohibent sut ip;i in eorum finibus bellum gerunt- probat consta p€rficere, propterea quod ipse suae civitatis imperium obte¡rtu-
-'H.,i" í;-;;;" c"uo" obtine¡e ilictum est- initium.capit a flu- ruE ess€t: «non es§o dubium quin totiue Galliae plurimum Helvetii possent»-
-ou"á flumine, Oceano, finibus -Belgarum; at' Se auia copiie suoque exercitu illis regua conciliaturum confirmat. Hac ora-
-r"i"iü.4-.,""".ünJiiiret Garumna tione adducti, inter se ñdem et iusiu¡andum datrt et-regno occupato-per tres
;;;i, ;;;;'S"ñanis Helvetii§ flumen Rhenum; vergit ad
ad
-sepentriones'
iuferiorem partem potentissimoe ac firmiesimos populoa totius Galliae sese potiri posse spersnt.
il.i;"-;b;";il Calliae fit ib,," oriu¡tur; Pertinent
Aquitanía a Ga'
tliiii'¡"-ñ¡ái, iñt"ot-i" *pt"nt.iooem etpartem oiientem solem'
quae ad Hispa- l, 21, Combot¿ conrra los Hdoecios,-Poatquam id animum ailvertit, co-
;;; fl;;i;" "á Pyr"o""* i¡outes est
i
et eam oceani
pias suar Caesar in proximum coüem eubducit equitatumque, qui sustineret
,,i"- p"*iout, apectat inter occasum ¡olis et sePt€ntriones' hostíun impetun¡ miait. Ipe interim in colle modio triplicem aciem instruxit
l,2, 3. Oigen de b guara: h migra'ün ilc los Heloecios'-Apud M'
Hel- legionum quattuor yeteranarun, ita uti oupra se it¡ summo iugo duat legiones
'"ti;'"
i;"; ,Jf,l*m*l,iri et dirissimig orgetorix' Is, M'.Messala Piso' quas in Gallia citeriore proxime con¡cripserat et om¡ia ¡uxilia collocare! ac
;;;Ñiú;"gri cupiditate inductru, coniurationem nobilitatis fecit et ci' totum montem hominibus compleret; intcrca sarciu¡¡ in u¡um locum conlerri
;i"ii ,"r.u""it ut- de frnibus suis cum omnibus copiis exireut: t<perfacile esae
potiri' «Id hoc fa-
et eum ab his qui in euperiore acie conltiterslt nuniri iu¡git. Helvctii, cum
;;';;;; ;ibua praeatareut--totiua Galliae- imperio
una ex
omnibus suia cairir secuti, impedimcnts in unum locum conh¡lerunt; ipoi, con-
oilius eis persrasit, quód uoüqrt loci n¡tura Helvetii continentur: fe¡tigsima acie reiecto noetro equitstu, phalange facta sub primam nostram
nr-in" R-heoo Lti*"imo ¿tque alti¡simo, qui agmm Helvetium a Ge¡'
-rt" "S;";;;
;;;" Holvetios; terüa hcu l¿rna¡no et flumine Rhodano' qui
aciem succBserunt.

ii';;;"i;;;;"i'"- ab Hetv*iis diYidit. His rebus fiebat ut et minus late Ya' l, 26. Los Hdoecios sott d¿r¡otdol-lta ancipiti proelio diu atque acri-
qua ex parte homi- rer pugnatum est. Diutius cum sustincre noatrorum imp€tug non possent, alteri
;;r;;,r;-;; ,r,inus lacile fi¡itimis bcllüm inlerre possent:
autem homi-
i*-t"iürár l.rlál -"mo dolot" afficiebantur' Pro multitudine
;;.;';;; gl;;i" u"ui'"qu" fo¡tituünis an^gustoa. se.fines )rabere arbitraban- Cr,, 289 A-lluhor rnrror, Gr., 2m.-Ut. . . occup¡ret, G¡., 8,16.-{¡od, Gr. 3$,-
;;, q;f l; io"situain"- '-ili" p"""rr- CCXL, ;n lstitudin€m GLXXX pa- Dumaorl¡|, Cr., 288, A.-Ut Gr., 34ó.-Frau, G¡., 234 B-Orden : Probet llür ¡rcr-
fic€re coD.L ceoc ¡rcrfeclle f¡ctri ¡rcrficclc, iol, ruj. dc c¡¡c (G¡.,217); ¡¡crf¡-
tebá¡t. cilc, prcdic.-Propterea quod, Gr., 358.--,Obrcnturtr G.lcli Gr., 231234.-Non ce¡e,
Cr., 3ó3-3ó¿1, quc ¡to c¡a.-Q[.i¡, Gr.,3,18.-sc... conciü¡t¡ro.m (c¡¡e), G¡. 3,9, A;
BEIII) GI'LLICO¡. 2ili|-84.-Occuparo, Gr., 21i.*Orden: .¡rcr.nt !c..e ¡rorrc potiri toüu¡ G¡lli¡e
l NOT S DE (ESAR. aDE (Genit. dcpcnd. de potior); Gr., 342, A; 217, B,
I. l.-Liaana. iulitutir, morüul. Gr., 321.-Ab Aq[lr¡ni' a BelSic' Gr" 310
I
u"i-. eil'loi, 303.-A ;drtr. , Gr., 310.-Ad exn, G¡', 2$4'-AA effeminr''lo¡"- ' I, 24.-Po¡tqusm, Gr., 3ó0.-In.., collem, Gr, 284--Qul eurtineret, C¡., 354, I-
I

C.-.,iiii.j6:;;ü.-'c'., zes, B-vin'"re, cr.' 321.--Quod' Gr.. 358 -sui¡ flnlbu¡' In colle medio, Gr.,323; cn med,ío de l¡ coüna, cn la !aldz...-Aciem, Mót., 49.-he
Lr, 3lO.-IÍ... finib¡¡, C¡., 323.-G¡[o¡ obüne¡e'G¡. 342 u¡i, Cf., 357,-In .ümt¡o lugor Gt.,323: dL la ctunbre.-Atxllia, l.as t¡opas aurilid-
¡es.-S¡rcin¡¡... conferri, Gr., 342, D; Mét., 49.-In... locam. Gr., 284.-Eum ( =lo-
l. z l.-Cons¡libu¡. C¡.. 22fi Mé1., 55.-Ut . eri¡cnr, Gr., 346 - Cum Cr'' 314-- com)-.. rnuniri ab his qoi..., Gr., 342. D.-Cum, Cr., 322.-Secuti, Ct-, 226...
P.;";ü ...-ó;.-3ót s6a.-'vi"r;rr..por ir' 321.-tmperio, Gr', 316' 4 -Potiri' inl eui Reiecio. , fad¡, Cr., 226.
'1r,, H;. ci.. sl¡. c'pli"u¿o
,,"";;.;:- quod... cónrinenr¡¡ (Gr.. 358 ) -F¡ebar úr'
,,'l' },iJ..",- c.., zrz, r.-niu,"ii' Cr'' 228-Se... babere. cr', 342, A- I, 26. Pugnarün e6t, Gr.. 239.-Cum... possent sustinere..., Gr., l8B; 2f7, B
l,i¿r"ii- p"--.t¡. ii., zza--x p¡ofifi¡cendum, Gr., 228'30 -Compa-r-a¡e, ruPpete'
G¡ 2li'
'
A.lteri..- alteri, Cr., 161.-Hostem, compl. dir. de videre.-Yide¡e, Gr.,217, B.-Propter-
ea quod, Cr., 358.-{um... pugnatum e!!el, Gr.,210.-Impedimenti...., Cr.,316,4.
n. óo"meie . f4c.""..., con{i¡mare, inI. explicando a comparare'-Ut. lnternisso, G¡., 226. ln fines, 284.-Morari, Gr., 242. Sequi, G¡., 217, B.-F¡u-
.oniiciendes, G¡., 230.-B:ienniu¡n... e¡¡e, Gr', 342, A --C$rico'
"..-i;.'¡ss"-l¿...
217
-2t6 - - -
(
(
(
(
6€-ut coeperant-in montem recePerunt; alteri ad impedimenta et carroa suos aaepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantu¡, equosque codem ¡emanere (
se contule¡unt. Nam hoc toto pro€lio----cum ab hora septima ad vesperum vestigio assue{ecerunt, ad quos ¡e celerit¿r-cum uBus est-recipiúnt; neque
pugnatum sit-aversum hostem vide¡e uemo potuit, Ad- multam noct€m etiem e¡rum mo¡ibus turpius quidquam aut inertiuE habetur quam áphippiis uti. (
ad impedimenta pugnatum é8t, proPter€s quod pro valle car¡os obiece¡ant et Itaque ad quemvis numetum ephippiatorum. equitum, quamvis pauci, adire (
e loco superiore in nost¡os venietrtes tela coniiciebant, et nonnulli inlet carroE audent. Yi¡um ad se om¡ino importari non sinu¡t, quod ea re ad lüo¡em fe. (
rotasque matara8 ac tragulas subiiciebant noEtrosque vul¡e¡abant. Diu cum rendum remollesce¡e homineo atque effeminari arbit¡antu¡.
€sset pug¡atum, impedimentis caatrisque nostri potiti sunt' Ibi Orgetorigis (
frlia aique uuus e filiis captua est. Ex eo proelio ci¡cite¡ hominum milia CXXX Y, 12, Descipción de b Grat Brctaíw.-Britarniae pare interior ab iia (
ruperfueruut, eaqu€ tota nocte contin€nter ie¡unt: nullam partem noctis iti- iacolitur quos natos in ingul¿ ipei memoria p¡odih¡m dicunt; maritima pars
ab iis qui praedae ac belli inferendi causa ex Belgio trsosierant--qui omn€s (
neie intermiaso, in fines Lingonum die quarto Pervenerunt, cum et Propter
vul¡era militum et propter sepulturam occisorum nost¡i triduum morati eos fere iie nominibus civitatum appellantur, quibua orti er civitatibus eo per. (
sequi oon potuirsent Caesar ad Lhgonas litteras nuntiosque misil ne eor venerunt----€t, bello illato, ibi permanserunt etquc agroc colere coeperunt, Ho- (
frumeuto nive alia re iuvarcnt: qui si iuviesen! se eodem loco quo Helvetioc minum est iofnita multitudo creberrimaquc aedifciq Ierc Gallicis consimilia,
pecorum magnus nüuerus. Utuntur aut aere aut nunmo ¿ureo aut taleig ferreis
(
habiturum. Ipae, triduo intermisso, cum omnibus copiis eos sequi coepit.
8d certum pondus examinatis. Na¡citur ibi plumbum album i¡ mediterraneis (
lY, l¡ 2. Comryña contra los suat)os. Cos fiib¡es dc este pueblo,-Sur.- regionibus, in maritimis lerrurr, red eiue exigua est copia; lore utuntur im- (
borum gens est longe naxima et bellicosi¡eima Germa¡orum omnium. Hi cen- ¡m¡tato. Materia cuiusque geuerie--ut i¡ G8IIi8--€st, p¡rGt¿r f¿gun atquc
tum pago€ habere dicuntur, ex quibus quotannis siagula milia armatorum abietem. leporem et gallinam et auerem gust&e Ias Do¡ Pr¡t&t: haec trmea
(
bellandi caus¡ ex fi¡ibus educunt. Reliqui, qui domo matrserutrt, ae atque illoc ¡lunt animi voluptatiEque causa. Loca 8u.nt temperstiora quam in Gallia, re- (
dunt; hi ru¡sus invicem &¡¡no post in armis sunt, illi domi rem¿¡ent. Sic oi¡sioribus lrigoribus. (
treque agriculturs nec ratio atque usus belli intermittitur. Sod privati ac ae-
parati agri apud eoe nüil est, n€que longius anno r€mane¡e uno in loco colen- V, 13. ¿at cost¿s de Gran Bret¿íu"-Iwtia ustura triqucira, cuius u¡un (
ái cau¡a licet. Neque multum fru¡¡ento s€il ma¡imam partem lacte atque F. latus eat contra Galliam. Huiu¡ late¡i¡ alter angulus, qui cgt ¡d Ca¡¡tium--{uo (
co¡e vivunt, multuoque aunt in venationibus; quae res et cibi gene¡e et co- fe¡e omnes er Gallia naves appelluatur-, ad orientem aotrem, hfcrior ad me. (
tidiana exercitatione et libelate vitae-fuod, a pueris nullo officio aut disci- ridiem spectat. Hoc pertinet circiter milia passuum quhgeDta. Alterum vergit
plina assuefacti, nihil omnino contra voluntstem faciunt----€t vires alit et im. ad Hispaniam atque occidentem aolem; qua ex p¿rte €st Hibernia, dimidio (
mani corporum msgnitudfu€ homines efficit. Atque in eam ge consuetudinem oinor-ut existimatur--{uam Britanniq sed pari rpatio tranlmiraur atque ex (
adduxerunt, ut locie frigidiasimis neque vestitus praeter pelles haberent quid- Callia est in Britanniam. In hoc meüo curau eot inrula, quae appellatur Mona; (
quam---quarum propter exiguitat€m magna est corporis pars aPerta---€t la- complures praeterea minores subiectse iusulae exirtimantur; de quibus insu-
va¡entur ín fumi¡ibus. lie nouiulli scripserunt dies continuos trigiata aub bruma e¡se loctem. Nos (
Me¡catoribus €st aditus, magis eo ut, quae bello ceperint, quibus vendant oihil de eo pe¡co¡tationibus reperiebamus, nisi ccrtig ex aqua mensuris bre- (
habeant, quam quo ullam ¡em ad se impo¡t8¡i deside¡ent. Quin etiam iumentis viores esse quam in continenti uoctes videb¿mus, Huiur est longitudo lateris (
maxime Galli delectantur quaeque impenso parant pretio-impo a- fert illo¡um opinio----septingentorum milium. Tertium est contra septen-
-quibus
tis non utuntur, sed quae sunt apud eos nata, prava atque defo¡mia, haec co- -ut
triones; cui pcrti nulla est obiect& terra, sed eius angulus late¡is maxime ad (
tidiana exercitatione summi ut sint laboris efficiunt. F,questribus proeliis Ge¡maniam spectat. Hoc milia passuum octingenta in longitudinem esse existi- (
matur. Ita omnis insula est in ci¡cuitu vicies centum milium passuum, (
merro... alia... re, Gr., 3ló.-Eodem loco haberc, uata¡ de ln misma manera. 5e... (
i
habi¡urum (c¡¡e), Cr., 363-3ó4, trad. por un condicional.-Inlermieso..., Cr., 2Zi;
t¡anscur.ido... Cum, Gr., 314; 322.-Sequi, G¡,, 2U, B. V, I2.-Ordcn: ipsi dicunt quos nator (eare) in insula p¡oditum (€sse) lne.
(
l
IV, 1,2.-Sucbo¡um, G¡., 301.-Germsnorum..., G¡.,303; I0l,-Habere dicuntur, motia, gr¿ se consileran nacidos en la ísla, según h trad,íción,-Belli infcrendi caüsa, (
Gt., 314.-Bellandi, Gr., 228-30.-Domo, domi, Gr., 323.-Privati... separati ag¡i... Cr., 230.-Iis nominibus civitatum=earum civilstum ¡¡omi¡ribue.-Ae¡e... nu¡n.
nihil, Cr.,303.-Anno, G¡., 3ll.-Uno in loco, Gr., i123.-F¡umento... lscte... pe.o, mo... taleis feneis..., Gr.. 3ló,4; Mét., 28.-Plambum slbum, ¿irdáo.-Medilerra- (
re, Cr..316,3.-A pueri¡, desde niíu.-l'ftrDan¡... matni¡udine, Gr., 315.-Eam... neie, del ínterior; se opone s DsritiEi..-Aere, Cr., 316, 4-Ur, cont.*F*t pcrmití-
ut, Cr., 357.-Msei! @, tuí, pot r!¿o.-Orden: U¡ h¡be¡nt (eos), quibur v€nd.nt do.-Animi voluptatieque cau6r, por gt sto f cdp¡icho.-Rcfrilioúbo¡..., abl. absol. d¿ (
(ea), quae ceperint beüo; Cr., 355; 351.35(-Quam quo, que prque.-Anam rslor causal. (
rem... irnpo¡tari, Gr., 342, D.-Inmenti¡, G¡., 316, 4.-Sl¡mmi.,. laboria, Gr,, 302.
Ut sinr, Gr., 346.-Pedibu., ¿ pi¿.-Ephippü., Gr.,316,4; síüa de monw.-ád,ltc, V, 13.-Qso, adv.-Ex Gallia, proceilaúes dc l¿ Cali¿.-Dir¡iüq C¡', 3m.-Ut (
Gr.,217, B; a¡aca¡.-Yinum... importari, Gr., 3,12, D.-Ifomhor rcmolles.ere .t{¡G segú2, como.-§ubieclre, adyacenaes.-Stb btlrma, ca uicr¡o.-Ea¿a r¡octem' g¡r?
effeminari, Cr., 342, A. ls ¡och¿ du¡a.-Noctcr cere blcviorr.r G¡, 344 A.--tr q ugún, como. (
(
-218- -219 - (
(
I

Y, 14. Cosauúret dc los brítotos.-F'r his omnüus longe suat humania- niumque ¡erum habent immu¡it¡t¿o. Tüti! .rcirrti pracoii&
ct !r¡¡ rDonte
Eimi qui Cantium incolunt--nuae reglo €st Earitina omnis-nequ€ mültum s mulü in disciplinam conveniurr. et r par€orib¡! p."p¡drnq;;rñ;.*:tli;
Ga[ic; differutrt conEuetudine. Interio¡es plelique frumenta non ae¡unt, oed num ibi nurnerum verEuum edisc€re dicuntur. iuqa'uuL ¡oa¡ü¡ vicenie
lacte €t came vivunt pellibuaque Eunt vestiti. Omnes vero so B¡itanni vitro in- in,di¡cipli¡ra pe¡mauelr.,Ncque fas e¡se exi.stie&t á¡ üttcr¡¡ ¡maudarc, cum
r*gy f9* qebus, pu!ücic privatirqrrc rationüur¡ $ei! titteris utantur, ii
ñcíunt--quod cae¡uleum efficit colorerr'-atque hoc ho¡ribilio¡es eunt in pugua Id
aspectu; capilloque 8unt p¡omisso 8tque omli Pa e corporiE rasa Praeter müi duabus de causie instituirse vidátur, quod- neq:ue i! vulgun dl""tpÉ;
caput et labrum superiur. , eflelri_ velin¡, neque eoE qui diecunt liueris confuoa'mirr¡s m;oriae ai;der.,

\1, 13. ltt casto., en la Colia, Los druúlos y caballeros.-ll. omni Galli¡ . quod fere.plerisque acciüt, ut praeaidio ütterarum diügentiam i" p.rdis;;d;
r ac.me]nolilm remitta¡t, In pri-i¡ hoc volunt persuade¿ non iater:ire animas,
eo¡um hominum, qui aliquo Eunt nume¡o atque hotrore, gerera sunt duo: nam i ¡ed ab aliie post moÍcm hs¡lirc ad alios; ique hoc marime ad ürtutem
plebes paene servorum habetu¡ loco, quae uihil audet p€r se, nullo adhibetur excitari-putant,_metu mortis Beglecto. M_ulta pfsctcre¡ de oideribu¡ atque eorum
consilio. Pleriqüe, cum aut aere alieno ¡ut magnitudine tributorum aut iniuria
. motu, de mundi ac terrarum magaitudinc, -do ¡erum [atura, de deo¡um im-
poteutio¡um premuntu¡, sese in servitutem dicant nobilibus, quibus in hos mortalium vi sc potestat€ disputaut et iuventuti tsdüu¡L '
eadem omnia Eunt iura qu¿e domini¡ in servos. Sed de his duobus generibus
alterum est druidurr, alterum €quitum. Illi rebus divinis intersun! sacrificia VI, 15. Zos cuballe¡os.-Ntellol. g€nuo €st cquitünr. Ui, sum €at usuE at.
publica at priiata procuran! religionee i¡terpret¿ntur: ad hos magnus ado- que aliqu-od l»llum incidit--quod fe¡e ¡nte Caessd! rdvot¡m quotan¡¡is acci-
lesce¡tium nu¡nerus discipliuse causa concurrit, mag¡oque hi Eunt apud eo8 dere golebat, uti aut ipsi iniurias inferrent, aut illat8! propu.laarent-, omnes
honore. Nam fe¡e de omnibus controverelis publicis privatiaque constituunt et, in bello - yersantur; atque eorun ut quiEque est genero óopiirque amplissimue,
si qüod est sdmissum facinus, si c&edes facta, si de here¿lit8te, de 6¡ibus con- rta plu¡irDos ci¡cum se ambactos clientesque h8¡et, Ha¡c unan grsti8m po.
trove¡sia est, iidem decernung p¡aemia poenasque comütuu¡t; si qui aut pri- tentiamque noyerunt.
vatus aut populus eorum dec¡eto uon Etetit, sscrificiis interdicunt. Haec poena.
apud eos est graviasima, Quibus ita €st i¡terdictum, hi numero impiorum ac \1, L6, Religíón" Sacrificios ¡l¿¡¡¿¿os.-Natio €st om¡io Gallorum admo_
sc€leratorum habentur: his omt¡es deceduut, aditum s€rmonemque defugiunt dum dedita religionibus, atqug ob e¡m caus&m, qui sunt alfecti graviorüus
quid ex contagione incommodi a@ipiaut-, leque iis petentibus ius ¡ed- morbis quique in proeliis periculisque veraantur aut pro üctimie hámines im-
-ne
ditur neque honog ullue counur¡icatur. His autem omaibus druidibus praeest molant aut s¡j immolaturos vovent, administrisque aá ea sac¡i6cia D¡uidibus
unu,g qui summ¿m inte¡ eos habet austoritstem. Hoc mortuo, aut, ei qui ex utuntur, pro vita hominis nisi hominia vita reddatur, uon poeee deorum
-quod,
reliquis excellit dignitate, euccedig aut, !i sutrt pluree pares, ruffragio druidun¡ immortalium _¡umen. _placari arbitrantur; publioeque eiusdem generis habent
loDnumquam eti¡u armig de principatu contendunt. Hi certo anni tempore instituta sac¡i6cia. Alii immani msgnitudine eimüacra habenl quorum con-
in fnibus Csrnutum--fuae regio totius Galliae medi¿ habetur----considuDt b texta viminibus memb¡a vivis hominibus complent; quibua ruódeio, cücum_
loco consecrato. Huc omnes uadique, qui cont¡ove¡sias habent, conveniuDt eo- venti flamma exanimantur homines. Supplicia iorum qui in furto sut in lstro.
rumque decretis iudiciioque parent, Dirciplina i¡ Brit¡n¡ia reperta atque inde cinio aüt aliqua noxa sint compreherii gratiora die immorlalibu¡ ease arbi-
in Galliam translata existimatur, et Dunc qui diligentius eam rem cog¡¡oscere trsrturj sed cum eius generis copia defecig etiam ad innocentium supplicia
volunt plerumque illo disoendi causa proficisorntur. desc€ndunt.

\1, 14. Prútile§os th los ¡l¡uida¡. Su cí¿¡ei.a.-D¡aides s bello abesse VI, 17. Los dioses adorados por los Calos.-,Deum ma¡ime Mercurium
consuerunt neque tributa una cum reliquis pendunt; militiae vacationem om- c¡lunt; huius sunt plurima simulacra; hunc o¡uium inyento¡em a¡tium fe-

V, I4.-Matiüma, cotlc¡o.-A... conrucl¡¡dilc, Cr., 310.-Int.riorc!, ht ¿cl irttc- G.r" 344--Dirciplimm clferri-., cor... ¡tude¡c, Gr.,3,12, D.{rt... r.mllhr¡t, G¡.,
rio¡.-Lacte... c¡rne, G¡., 3ló, 3.-Vitro, Gr., 316.-Eoc... .rp€ctE, Cr., 313.-C5- irzlo.-A.im¡! Eon intcdrc, r.d E¡lrrii., G¡. 34?, AD dii¡... ed aüor, Gr., tOtj
pillo... promiero atquo omni... rara, Gr,, 315. 310; 284-(Eomin€!) c¡ctr'd, Cr, ¡ti e-Uórr¡¡, ^._ c¡, i00.:N;ü;; cr.:,226.
VI, l3.-Aliquo... numero c.6e, cottor, teÚe¡ imporrancü.-Nullo, lorma popular 15.-Uti..., inferrent-.., Gr., 3,16.-fr¡ qutrguc amplimimu!, ir! plurimo!...
L-I/I,
b^Dc\ cua¡to ruit ,mp¡tirttc...t aaúos ,ruír... tieq¿; C¡.,359._Un¡m, únic¿
¡,or nulli, Jat.-Aec alienum, deudan.-{ulbue, Gr.. 293.-Donini¡, Gr.,293.-AI-
lcrum... sherum, Gr., lóI.-Pracmla, bs inilem¡izacíoncs.-Decreto non rtetiL ,o VI, 16.--.Rcligionibur, Gr., irnmoleruror (€r.e), Cr., 342, A._Druidi.
a sontete {, decisión.-Sacrificiie, Gr., 310.-Ne, Cr., 855.-Iir, dar.-Hie, Gr., 28& A. .Dl¡r,, tt¡., 3ló, 4.-Orden:-q¡rod-288.-so
¡rbitr¡ntur nuErcn... non porrc pl¡c¡ü, nili vits
Ii,,: mortuo, Cr., 226.-Dirnitare, Gr.,321.-In finibúr, in loco, Gr.,323.-Eo¡um, nomrnr. reddátur pro v a homini6; Cr., 3Sg; 342, A; 361._S¡ccen¡ir, C¡., 22ó._
., refiere a los druidas.-Dircipün¡... reperts atqEc lrandah exiatimatür, Gi., 344. O¡den; arbi¡rantur aupplicia eorum, q,it...
lllo. adv.-Discendi cauea, Gr., 228,30. ¿¡.
( =dei¡)... ".-liJá""i- "iil'iiJl",ri"."
VI, 14.-A bello, Gr., 310.-Une cÚ.m, iunloñ2ntc cor.-Hiscere dicuntur, Gr., 7.--1tlercurium. ]!lé1.,- 37.- Feru
VI, J ¿licen; co¡siilerc¡ (con doble acusárivo;
3+4.-Litierir, Cr., 28& á.-Gr¡eci! lirteür. Gr., 316, 4-Ir!ütúi!r€ videtrrEr, rr¡., ^t,
^ 285.-Hunc... habere, Cr., 342, A.-Opinionem, c.ec¿cü._Apollinem... de.
220
- 22t *
(
(
(
rufir, Iru¡¡c v¡aru¡u aLque lttllE¡uln ouce[! trufr(i ¡tu quac§lug Pecun¡¿e mercatu- :(
rasqu€ habe¡e vim maximam arbitrsntur. Post hunc, Apollinem et Martem et
(
Ioyem et Mine¡vam, De his eamdem fere quam reliquae gentes habent opinio-
nem: Apollinem morbos depellere, Minervam operum atque artificio¡um lnitia :(
tradere, Iovem imperium caelestium tene¡e, Martem bella regera Huiq cum (
proelio dimicare constituerunt, ea quae bello ceperint plerumque devoyent; cum
(
superaverunt, animalia capta immolan! reliquas res in unum locum confe-
¡uut. Multis in civitatibus ha¡um rerum €xstructoE tumulos locis consecratis VOCABULARIO (
conspicari licet; neque saepe accidit ut neglecta quispiam religione aut capta (
apud se occultare, aut posita tollere auderet; gravissimumque ei rei suppli-
(
cium cum cruciatu constitutum est.
r ó, rür, prtpos. de abla.. de, Ingl. admlrc, ad¡rrrar -raüon, Cat. edát // F¡. áge, €dad: egé, (
VI, f8. ¿, culto ¡le Plutón. Iaeducacün de los hijos.--4alli se omne¡ ab dcsde, pr -r¿ble d..dad
¡taó, 'Lr, -8, -It!!, ,¡sd, arcj¿r- úr{0$, fua, ege\ sobrevenlr / .fató, .f.tr!, .ttü¡t, .ll¡tuo, t¡.. (
Dite patre prognatos praedicant, idque ab druidibus proditum dicunt. Ob eam /

causam spatia omnis temporis non numero dierum, sed noctium finiunt; dies
sa Cast. avenir, -nencia, -nlda, awrlar; lJeva¡ a o contn; cau- (
ataü!6, ¿¡., -.uDpaf, -au¡rp nturai advened¿o //
Fr, ave- sa¡ //
Cast, aferént€ // Fr. aI
natales et mensium et ¿nnorum initia sic observant, ut noctem dies subsequa- at,@.,tr., conswnlr, agota¡, gas- nl¡, sob¡erq¡l¡i el prwnl\ cl férent
(
tur, In reliquis vitae institutis hoc fere ab reliquia diflerunt, quod suos liberos, t4 anlquilar. desbulr Íutuñ, adea]jtr, @u¡¡i¡ I I hr{l. .f¡it6, ¿É, 'd, {t¡8, gorpea¡, (
nisi cum adoleve¡unt-ut munus militiae sustinere possint-, palam ad se adi- taar, ¡ada, ¡c¡G ¿¿udo; ¿g¡rsrr¡o. adEnture. álrr¿ü¡a¡lse¡ -¿ura; chüar cütha; abatt¡, deÍ1br:
¡e non patiuntu¡, filiumque puerili aetate in publico in conspectu patris ad- vlole¡lo, fuerle, aér€ko, \-¿len- -tulous, -turer. ar€D¿urEro afligir I I Cast aftgr, aflicrción
(
sistere turpe ducunt. t¿ //Cast. acrei agjo cá.r. ll ¡d6oó, -4., -¡t , -ari, -at¡¡o, I I
Cal. afit4t / / F¡. atrliger I / (
áge I I Ft. a:qrc, agnc, irre, ás- dnca\ construir. I I Asl. .dl- Ingl. afllict, ariEl¡i afltction
(
peo /lln9l. ac¡id, acre, agio, f,(ár, -carit€, -cación // Fr. &l' a¿cr, .¡gd, fn., camq; teÍltodo
pellere, Minervam... tradere, Iovem... tener€, Marlem... ¡e¡er€, or, inl. depend- acrlnony, acrldlty, ac¡itud 0(f, -0cation ll lrú. edry. // Cast, agrol agrarlo; agrestc (
de habenr opinione¡h, oeen; Cr.. 342, A; Mét., 35.39.-Cohrpica!i, G¡., 217, A, l- r.cadó, ¿rr, ca.a¡, <atr!ú, a- €tlon. -tory IIFt. agcat i ag*e // lnd. (
Accidit ut, C¡, 346.-Ne¡lecr¡... ¡cüfionc, Gr., 2 .-Oc¡ult¡re... rollere, Gr., 217, B: c¿rrars€. ariadirs¿ //
C¿sl. ac- ¡qF{ adv., pcnosamenfe, ¿Y¡Il di acre lmedlda agraria); agrcs'
sus compl. dir.6on csple y polll¡, crder acrtssit {= se ac¿¡cd; ac- nerhad ti(c)al, ¡ur¿l (
VI, 18.-Dit€, G¡., 301); Mét., 38 (Plutón).-Finiunt, log Galos, como muchos otros ctsorio, a§:eso. -sible Fr. // ¡.úrl¡dó. ¿¡l¡. f.. emuhclón. ¡lg¡úüot, .¿dl, .c.¡r! r¡e, 1¡ (
pueblos, calculan cl tiempo eegún la Luna, cuyar l¡sca son más eimples y más Iicilec accéd€r; acc¿sl acc€solre // tirzhdad hack; atacar: emprender ll
rle observ¡¡ que los rnovimientos aparentes del eol; dc ese modo, los días siguen a lae Ingl. access, a¿ceso ¡aqüur, .¡, .ün, llano, lgual; Cast. agredl¡t agreslón, -sivo // (
noches, y ee cuentsn desde una pu€sta de 60l a otra, como ocur¡e sún €ntre lo9 jüdIoé ¡cc-a¡dó, +¡r, {i,
-¡ruú, tr. , e.uárlme,./usto,' lmilit.) Iarcra' Fr. agre$€ur: -8lon // Ingl- ag-
y mahometanos; eslo lrace quc sus fies¡as comie¡ce¡ la víepera por Ia tarde.-Hoc" (
pender fuW a: encender, llu- ble // Cast. ecuánlrnei equ[áte- giess, atecer, zgrdlr
C¡., 321.-Ab reliquir, Gr., 310.-Suo¡ liberoc... adite, Cr,, 342, D.-(Il¡) rr .. ñlner: exitar ro: cqulllbrar.- [briol €quino.- a{inó, {¡., -¡ü, -¡tüD, adflá¡ (
polsint suitinere..., Gr, 357; 217, B.-Puerili .ct!te, G.., 315.
¡ccIDIó, +rr. .ca?i, {cptuo, tr.. cloi equlvocar: equivaler Fr. // @upotsc de. cJc¡cltar l/ CasL (
lonar para s¡, recibr'.\ aaoger / I equilibre, -brei equi¡oxc; equi- agitar. -taclón, -tador // Fr.
Cast. aceptar //
Fr. accrpter, voqueri equivaloir // lrgl. a$t€r. -tation, -tateür // lngt (
-ptable //
lngl. accept, aceplar €quanimityr equivoca.l // Fam.: aglt e. a4llat,-tatlon, 'tator. - (
¡d¿ó adv., ,rasta táJ puDfo ¡aqua¡ ¡a$ror; l,Elqúú tiv€
¡d¿ó, -tur, ñ, -ltnñ, lr hacia. ¡a.t¡t, -Itb, l. es¿lir. verer¡o .8¡u!, -i, m., co ero ll Fr. aE
(
ecer?aÉe- ac\dir a: '.¡,sitar aaaalúo, -¡¡r, ¡rl
-¡tu!, raro' n€au (
adfuc, adv.. ¿as¿a aqu,-i arin. to- fa¡, esltnar. lasar. juqat pcn- il6, -ar., agi, rctüD, llemri con.
i deúa //
C^sl. aún. lant. adú, sa¡ //
Cast. estina¡ 'ria -na- ducir, gulat: llevarcc; persegub: (
ahú) ble, -maclón //
Cat. esnar // llet"¿r a cabo. hacer ll
c^sl. (
I ¡dI66 érc, .édl, .aúptuñ, tr., Eusk. asmatu, pensar, Fr. ll agente: a8enclai ag¿nda Ft. ll
qultar estÍñer. -me. -mation. -ñatli agir, obra¡, actue¡ agenti ageÍ
(
I ¡dlDfucor, acI, ¡dcptu¡ a¡o, al' 'ñablc // lngl. esteeñ. estlma' da //
Ingl. agent. -ncy, -ntship; (
canar. cütryüif . adqulrtf. b L. csíÍna. -¡nar ag.ndlal ll 'Fam. a{ltó:
(
ne¡ // Cest. edeplo Fr. ll ¡a.aú., .ü, m., calor etdlente, cófltót cóló: cd¡6
adepte. secuaz //
Ingl. ádept sofocárta .Ió. .¡t. ¡lt. defect. tr.. decir, a/ir (
rdúi¡o¡, -¡¡i, -¡t¡r aü8, ad¡r¡i ¡ctar, {tL, f. edad: Acnp: ge- ñaf (
rer // Cast. adnlrar, -raclón, n.ra.ró¡¡ //
Cast. edadi coctá- ¡üarua, -¡, -r¡8, aleno. extaño;
.rable //Fr. admir€r. 'rable // neo // Gall. -edade edoso // hosüL, deshvoablc Cast. ll (
(
-223- (
(
,
I
l

ajenoi allenar; enalenar; elleni dia: ali.arza {csp€c. ent¡e pue. ántl'l avarvári avmtaJaÍ a¡da- // Eusk. th) a¡na // F¡.
arl¡iá ¡Iúr, {4, l. dcnto, §plo. b¡tsa: c¡dó, -&r, cGG¡dI, c¡¡l¡¡! cae¡;
gana //
Eu3k. alieriatu, ane_ blos) // Cást. alnistad, 'tcso // no; dcla¡¡t€ // GaL a¡t.{s) // amc; árrnolrc; i¡¡mufr. ¡¡¡¡ra- fawr {popular) // Cast. aur¿l sucumbjñ acaoall // Cást. ca,
.¡ Fr. ll Gall. anlstade //
Cát. arn¡stat Cat. ens // Eusk abant ad.. dura; alffÍ¡a. -t¡,¡cr l/ ln{. orÉr // Oall. oura // Cat. oral et: caidai cadcncia // Gall. ca-
lcna¡. dlrlr]ÉlPcn 'ñaÁo
aliéner. mqlanar alléné, ,o¿!: // Fr. anitié I¿r¡¿q abantala. !Jl.,úala F¡. ll itfllts. ¿¡¡rnas; af¡l¡, ¿rr¡a¡ ar- orcJa¡: orátge // Fr: oragc. ¿err- c¡, cair // C¡t. cáun Eusk. //
-nauon //
IngI allen 'nat€. a¡¡coa, -i, anlSo //
Cast. an¡igo a ¡t: awmclr; avanta¡p; de úo'utr, arrnadun: alarfi I I pestad -8eux kasual, kasualkt fr. chotr. //
analcneL alcnu, 'n llon I I ft. ^nt
I I
l¡gl. amtable. \E¡t; ancl€n, and*n ll lné. Fam. üü0, ¡rlc¡t!!,
a¡t tu¡trE, -I, n.. oto: 4ua2 / | cae¡; chuta, c¡id¡; chanct, aca
¡üqua¡t¡!, ernabl€: arfcable, an stoso ad\¡¿nct. alar¡rari -nct; adva!-
adv,, be§ta¡tc úErút!ú, 'I, n., maDad4 rcfu- Cast. orc; áurco; aurifcro; orfc- so. sucr¿q cad¿ncr // InEl.
aüqrt , {o¡. {Id, Pron'adJ. i¡- lDIttó, -al., -Ei¡¡, -El¡.¡o, W¿, adclarw, pmv€c¡oi an- ño bft llGa\.ot$o Cat. o¡ l/ ll chanc!. 9u¿r-de¿ sücrtq caden,
P.rde¡ ddrt. a¡leuo lr!0, -¡r!, -a'l, {tuD, .gu¡pa[ Eusk. auIio // Fr. or ce // Fañ. c¡doc¡¡, c¡.ü
Cast. al8ul€n, alSo at¡¡b, ¿. m.. ¡Ío .!t!!D, -¡, n.. enbo, gtüta ll propotdonar // Cast, a¡ma¡, ¡utGD, cinj. a&ers,, pc¡o, ¿¡orB qd&r¡a, a, d,
qua caa, c¡duco
I¡qúit, prcn-ad.J, lnd.i lndÉclií, .Dó, -¡t!, -¡YI, .&1!, arna¡ ll Csst. ant o -adá, -adura. l/ Gal. ar-
úón blcn // Cast. cadu{o. @, l ü l
pL, el4unos, unos cuantos l/ Cast. aInár, amante Oall. // rDrf, .!¡I, ñ.,Jabaf n|6r ll Cet. eÍ¡ar ll Fr. $- bc¡t¡., .¡, .!& fe.l¿, dicl¡oso; d- fr. caduc // Ingl. cáducou8, dty
Cast. alicuota {part ) c,.t. arf,at ll
Fr, alrner; ama- ¡Darl6, -frc, rú¡, .far,., afut¡ ll Írc¡:. ñné.., cJéttlto I I lnd. .e // Cást. beato; -tillcs, -üficá¡ crcdó, .éra, cac¡ll, ca!üD, co¡,
üIú., ., -ud, ot¡o // Cast. á.lla§, ll lníl
le!,ú. aficlonado, anlgo Cast. ábfu; ahtur¿, apertu¡l añ¡ly, aJ¿¡clto; a¡m(o)ur, a¡rra- ¡cllro, -I, n.. guerr¿ // Cast. be- tar, he¡l¡: abat¡, matar ll
"por otlo nombrc' // lngl, alas. amat€ur, arclorado // Fam. ap€rluvo // Ga[. abrlr // CaL dura Itgerant€, -rancla //
Fr. beülgé- Cá§t. homlddlo. -ctda: Éulctdlot
seudónlño ll Fam. .¡lqü¡¡. aoor, .¡lcú, aúlcltl¡ abrlull. ab@Jo //
nr. ap.rltr .r., .tl&, f,, att , acañdad. pro- ra¡t, 'fa¡ct // Ingl. bcÜ8crcnt, ce§ura //
Fr. ctsurE. hor¡ttclde
trE, üqsot, .ü.¡!¡, .ltG¡ ¡Dor. {rl¡, m., ¿¡nori c¿¡liloi rDu¡1, pr.P. acus,, Ju¡to a, €D aa- Latón, hebtldad; lpll ncdlos: -la¡rce cad[ú, .I, n., c/e,o // Cast. clclo;
¡ló, .at , r¡üI, .ltu, arltrc¡¡tat, ¿rristad // Ca§t. amot: enamo- se de, cntre artldes ll
C§l. art€: artlsta; baita, adv., br'm // Cast. bien; b€- c.l.st., -tlal; ccn¡Lo // cal.
¡ut¡i¡ //
Cast. allncnto, -nta¡, ra¡ // Eusk. anorel amoratu. .q!¡, {c, l. agüa // Cast. aguai añcsánor artl¡mña // Gall. ar- ne-l b.ndcdr G^ll. t.n
ll ll cco // Cat. c.l // Eusk. zaru.
-ntaclóri; alumr¡o // Fr. a.liñét¡t, enatnondo, 3Ún(dlo, amoflo / I acuosoi acuarela, -rio; acuátk!; te: aftcsán, {a!¡o, .3á¡a // Cat. bc //
Fr. blm: mmblen. zen ko. zcrukoll zcruratu, l¡ el
-tejrc. -ter, 'tauon //
Ingl. ali- Fr. amour, -reux, -rette; amou- acueducto //
CaI. agoa. auga Cat. art; aninaíf¿ // Fr. art; cuárlo. qué: benl¡, berdecrr: crelo //
Fr. clet ctle6tc; cerulé-
mcnt. ¿rrr¡rcr¿o, -tar. -¡atjon l/ racher. eraDor¿¡se // cat. a8ua //
Eusk. akua¡!, asuste; aflsan // Ingl. a¡i; ar- bienheftúx, f€i¿; bientót, pmr- cn //
Ingl. cclcstlal
Fam. dt¡a a¡Ída, -L, r¡. l, se¡piert . flr¡.- h; akualum: aku.dultu // ft. üst afful. a¡üllcial aflless. to // Ingl. benedtctor¡. benison c.t¡D¡., -¡, ¡n,, caña; nauta ll
dt.r, dtal., .ltaf!D, uno dc ros bn llcaÉt. anguila, -ula // aau. agu¿i áqueur, ecüosq ,rtu¡el arUsán ta.d& {G, f., btsua, nefa ll Cast. cálamo, -na¡: ca¡:ardlo {<
dos. el ot D (habla¡do d. do§ // ca[. anguia; anguiacho //Cat. aqu€duc // ¡¡Ul. aquaücla!; arr¡o, -¡, n., crm.p ado: lle- Cast. b€stid. bestla // GaX. c¡L!¡c¡lú, dlm.); caramelo //
Cast. ot¡o; altnlsmo. -lsta; al' a¡guila. lejar. lcra // Eusk. aqucou§; aqu¿duct nula besta. // Cat. besda // Eusk. Cat., calaoars //
Fr. chaume,
terar; adultérar, 'tarlo Gall. // aingiral aingba&o; an$¡la, -ura rra" .aa, i. a.,tr¡, ara // Cast. ar¿ úa, a,r.,!. ¡., cludadch: c na bistia, pistia. piája,.... hlc¡o, pala; chaunlere. c¡ou; chalu-
outIo //
Cat. alt,l //
Eusk. al' // F¡. angunk .¡tor, {rL. f., átbl; nástil ll aaftr!¡, -I, m.. asno; neclo ll dl,nalla. ll
Ft. úte', bétall, ga- m.au, c¿fa¡allo, prpai chalu'
teratu. álterar //
Fr. aut¡e, atrlñ¡, .¡a, f., a¿re. a¡er¡to; almar Cast. á¡bol. -ladur¿, ieda; ar- Cast. asno // Fr. án // Ingl. n dq béüs.. torrte¡ia: bestlal; Ír.t, p,pa // Ingl. calum.t. prpa
ot¡o; autrui. o¿¡0, los oú¡osi al_ vida ll Casl. al¡na; a¡imlco, busto; arborlcultu¡a Gall // as§. ásro blche, cJe¡a //ln€I. bqst; be- c¡hr, {dr, m.. calo¡: ardo¡, p-
térer. -ration; adultér.r. -GrÉ, 'mismol anl¡nado // Oall. alma árbore. -rlsta ll
Ctl. añ¡e ll ¡.pG¡, -ara, -ár{ú, ásFro, du¡o. astly, bcstal slón // Cast. c¡lor, loria; ácá-
altruisme, -lste //
Ingl. elter, // Cat. anima Eusk. adma // Fr. arbre; arbustc //
Ingl. ar.
Wnoso // CasL áspcro. '¡.za: blbó, ¿rr, blDi, beber empáparse lora¡sel caloífcrc // Cat. calor
a./tera¡: adulteratei oth€r, ot¡o; // Fr. áme // Fam. .nIúü. bour. á¡bol, e./ei aóorous, a¡bii evesperer // Call. aspro cat.// de // Cast. beb€r; bebida; blb€- // Fr. chaleur, 'reu¡ // I¡gl.
altrulsm, -lst, lstlc rdúú, .f, m., ñente, lntenclón: ¡toi a¡bus.(u)le, a¡borto aspre // Fr. apre ápreté: cxas' mni brebajel abrevar Gall // calory. rlc
¡ltu¡, '¡, "uE, alma¡¡tedo; 0€.j. ánlmo, wlo\ elma, espi¡1tu, /l ¡rcfu, .0a, m., arco: arco lds ll WM / / lnú. aspenty, aspereze beb€r, -rax€ //
Cat. b€ur€ // c¡!dáó. 4a. {rc. {üI. eslar in'
do: alto; profirndo /Casl. dlo:
I Cast. ánlmo; ecuánime: ma8¡á' Cast, arco, -adai arqu€ro, -eáf úplcf6, .aÉ, .¡p.d, .rp.ct¡a Eusk. biberoi, btberon Fr. ll llamado, añet: ser blanco bti-
altaneroi alturai alzr; exaltar: nimoi pusili¡lme; unánime // enarcar //Gall. e¡coi arqueiro mlrar heda; nlene en; pcnsar boirei breuvagei abrcuver; bu- a c ll CAst. candor -dente;
otero (<.!t¡¡lu¡¡) //
Gall. alto; Fr. magnanime, 'Íltéi unánl /l Cat. arc', aquer. -era // e, // Cast. aspecto // Fr. as- veur, bebedor: pourbol¡e, p¡opr- ca¡dela. le¡o, labro; cándll //
altor. 'allur¿' ll Car. el| l/ me. 'ffrté Eñk. arko, a¡ku; alkupe, sc pect // Ingl. aspect ,a // Ingl. beverage, bebrdá, Fr. candeuri chandclle, car¡deral
Eusk. altul altuera. altura // ¡¡¡ür, -i, m.. año: cosecha portaJr a¡kutu, arquee¡ Ft. ll ¡úlIó. -l¡., -inlÍ), ltr¡ñ, oir es- brúale chandelier. -délabre InEl. //
Fr. haut. al¿o: hauteur, ailur¿; (a¡ual) // Cast. año: antañoi a¡t; a¡ch€r //
Ingl. aJci a¡ch, cucha\ hacer caso, odettr I I bL, a(h.. dos vcres cardle. cárdela, vela; chande'
hausser, alze¡ exhausser. €xal- anual; anuario; añejoi añosot i*Ec. arguear Cast. olri audible, .tivo; audltor, h@!r, 'a, -ru, búeno: vdlente ller, rimparar cando(u)r
ler. ensabar. aulel, altar ll bler¡io, tfienio, rdlenlo,... // ar¿a6, -at!, ¡rrl, ¡ra¡r!, a¡der toria, 'torlo; aüdlclón. -dlencia; // Cást. bueno; abonar, -no; c¡nlüdr¡, .¡, úú, brarco (brillan-
Ingl. haugty. ailrvo; exalt, exál- Gall. ano. antano /lCa| a¡y. fu lar ard en dexos th ll inaudlto //
Oall. ouvlr Cat. // bonito: bondad //
Ga[. bon. tc) // Cast. cándldo. -dez, 'deal
táJ: 'tat¡on. -teri old. vieja ol- anta¡y //
Eusk. ano. ¡acrón; Cast. arder; asa¡ //
Gall. arder l/
oÍ Eusk. adll|u, e*uchar ll bo, boa // Cat. bo Fr. bon: // // Ga[. ca¡dial (pa¡) // Eusk.
den, en!€lfece¡ anhoa, ví,eEq enoi, mmida // // ft. ardent lngl. ardent; ct
// Fr. oulr: ou¡e, oido, audblóna bo¡té // Ingl. bonbon // Fam. kandldetu. tura Fr. candl //
aúbó, .¡c, {, ,os dosjuntos; am' Fr. an. année. ario: annuel: an- ash. au¿a audlencer audlteur, .tolIe. -tlf ba¡a dc.'didat // Ingl. candid, -date.
bos // Cast. ambos // Fr. am nuáirei á¡ten // Ingl. a¡nua-li ¡¡¡¡, {t¡o, n. pl., áñDas; con- // lngl. audlenct. -ent b6, {oL,m. f. búey, wce ll -daturc. -dateshlp
bidextre // ln8l. ci both. Ios annvi,ty. anualidad, renla b¿¿esi 8'¡rc¡ra; ñedios, ¡ecu¡sos úf¿ro, 'f.rt!, ¡b.túl¡, ¡Dl¡tt¡D Cast. bue$ boyero: boüno // c¡úl¡, .b, c.. Fro. -e: can //
anl,, adv., delanle. hacia adcla¡- // Cast. ama; alaÍ¡a. 'ña¡, llelzr de; qülte¡: elelar l/ CasL Fr. bo€uf: boui,ier: bovi¡l // C-ast. can: cáLntdoi canino //
¡Da!a, 'rtlr, dementr. lo.o te; prep, acus. árte, deiarle dei -manlet almarloi Írm€ro, -rial //
ablacióni ablativo // Fr. abla- lngl. cl beef, ca¡r¡e de buqrl be' Gall. can //
Fr. chieni canln
¡DicftL, '¡a, l. ar¡rslad. conco¡- artes de // Cast. ante(s)i ante-, inenhe //
Gall. arma Cat // tlon, {if // Ingl. ablation. 'tive ef'stea¡, roast-beef lngl. kennel, pcrera, ja¡r¡ía

-224- -225-
ca!n¡, .aG, l. cana l/ Casl. ca' c¡rc.r. +l¡, m., cáúxcl, ptlslóai clrü, 'úr, m., caída, c!so; suca, // Fr. ceMcal ll l¡td, @Nl,\ // Cast, clamo¡, -1060 Fr. // cájll€r. aoagula¡ coaguler, -la-
ña. -ot carieria; cañón, -nero, baien llCasl. cá¡cel, .laño. so; casualldad; desgr¿ah tl I¡ucai céMca.l clañeur // InBl. dalllour üon // Ingl. cogent. urgertei
.nazo. -near; encáño¡üú¡ oánula; -laro; cncaIcelá¡ Gáll cá¡ce- // Cast. casol casual, -lldád: (¡. cataó, {¡a {vi, ltuE, útse¡ far- cllrua, -¡, 'E!, cla¡o: cúdarte: clgency. ,ac€srde4 cúact, obl-
ca¡áli canuto ll Gzl. @ño / I r., -rsf; cá¡ctlel¡o // Eusk. sl¡isticq acalo //
Eusk. k¡$¡. trr. deJa, //
Cast. .6a!. -antc; br la¡.tc. usre, Iaito& ll 8a¡ cmctjon: clagulate. cuaJa¡
C¿.l. ca¡a // F¡., cz¡¡re // W. qaúraa, gaírlai gü12.1aÁi -suáI, -sualltatc.... //
Fr. cas. cr§¿: crJá¡ // Gall. ctso. c!§lón, Cást. cla¡o. -r€¿r, -rlfi; -rtded; coE¡ó, -arc, {.fl, -Lctuo. ¡Eco-
cane: du¡nel catmon, -nade ga¡tzrla(¡a)tu. encareh¡, Í!a¡l- -sud. // Ingl. case ftnunchll l/
Cát. (rs!Ér Ft. acl¿rá¡: escla¡ecri dafficar // 8€¡, ¡eun¡¡ // C¿§t. cogec co6e-
ca¡ó, ért, caal¡!, ct!ht!, car_ z.lanatdl¡; giafueladgD¡, pru Gaoaa, -aG, f, crüsá, raár, ¡¡ou. c!§cr, -s€ // ¡n81. ñssatlor¡ Eusk. klalolr klartu, aclar¿t // cha, -chai coleglr; colección.
lar; tocar lün lnstrum. ñús.): de ll
cárEI Ff, incárcér.r, ¿rr- w: Pretel,o, Pro.6oj (en abl.l aat¿ñr, .a, .ú, ¡rsl¿¡tei c, rrs- Fr. clair, crarD; clalror¡, clríq -naI; rccola(dón, -lcctaÍ ác!-
predeclr, prcfetlra¡ I / C^st, ca- cr¡r.Iar // Ingl, l¡ca¡cc¡ate, N, a cause de: Pafa c.sL ll ¿oi (pl) Ios o&o.§, los denás // claüté. clardad, eclatt{l¡. chn' ger. recoger.,.. // GaI. colle¡l
noro: ac€Dtor l¡¡centlvo Fr. // cncafi,ljJ,a¡ causa, -sar; co€a // Gall. courá Cast, etcete¡'a, y d És¿o ñer, ¿clara¡ éalal¡er, alurnb¡a: collelta. -tár, -tio; acolle¡, ft.o-
acceDt, {ue¡ // lngl. actrnt // útlt&..ltb, f .. añor crrllo: @- // EusI. kausa, ,§atui gaura cbt¡, -éd¡, m., cenl,, ll Czst. &].ab, rckn4q bnilo ll
lnd, ller // Cat culllr; .rcolli¡; És-
Fam. c¡¡tot rcatla: elcficlón de prrflo ll // Fr. chca.. cosa; causé // clniza. -niatfo: actndiar: lnct- cl€a¡, cla¡o, ach.a¡ ch.rltyi cla- cu[; acullr. rccolllc r!cr¡[ //
ca!tü, -ú¡, m.. canto, carrclÚt Cast. ca¡ldad. caritatlvo // Ir¡gl. causc. causal¡i bécausa. nerax dn rafa (un¡al // Ca[. donr cladry, chrúca¡ // Fam. Eusk. lolekton. -Sbitate; kolu.
// Cast. canto. -ta¡. -tor cáatl- Ca[. carldá. -dade // Cat. cad- pof caü§a dc, pryüe ccndrada; clr¡?¡ // Cat. ctÍdra, tLcta¡ü ¿qE¡: kojldu, RrWr I Fr. I
co // Oa.ll. car¡tigai can // Cat. t¡t //
Eusk. karitate, ca¡ldad, ccdó, a¡a, caaaf, c¿a¡uD, l¡". -drada //
Fr. cmdre. ctr¡lzá; ch¡d6. ¿ra. {i. {![, c¡ra¡ // cuellf, .rg.r coll€cte, @r€.¿a;
can. cantar // Fr. chant. 'teur; lírosna ll
Fr, chaltó, -t¡ble; marcha¡; h9c, ¡e{tuse, Édú, cend¡ler, ac¡rce¡o; Cenddllon, Cast, clausura, 'su¡ar'; cláu§ula colledeur. -tlon, -tloner. -tlf. -ti.
chanson, cha¡¡tage Ingl. // cherte, caresta // Ingl, chá¡ity, d¿s€páIrctr // Cast. ccder, ct- Cehldenta (la¡, l¡clnércr, .ra- // Cat, clourc //Fr. clore. ct- vlté ll ln$. coüect, cri€c¿e,
l'i chaütl. canto. ca¡tlcle, 'lá¡ -dtabh stón // tl. cfier; cession // ton ll lnd. c,¡¡dcr. .r¡üir¡l ffir I I lníl. close, .r)cÉ¡r¿¡, frhoge¡: coll.ctlon, -tor. 'tive
cÁntlco carua, {, -uú, caro. da ¡r'a, ua- I¡{1. crd., .rdd // Fam. c.ao, cindér§. arr¡Iza§ -cleñt c:arfar colló.ó, {rt, -aü, -atuD, ooro'
arpalb, -,.c, t., cabtllla fu, pr?flo§; querido, g¡eto I/ ¡c.adó, co¡c{dó d¡lltar, adv., alrEddoL awd- cl¡Yt¡, -L, f, aw .:cnoJo l/ car, Nrrct: cstabkctr case¡ I I
c¡Dar, -rri, m.. fiacho cabño. Cast. cáIo, encárEcar calcia // cll¿bró, 'a¡r, -¡ü, {t¡o. li!. naalamente Cást. clavei llarr. -verol clavicu- Cast. colocat @W l/ Cá|
chlw I I Farn. c¡pr¡. qFIl¡ Gall. ca¡lñento Cat. cat ll ll cucntAf cn grai núme¡o: can- cLcú¡, adv.. el¡€dedor prep. ac., Ia, -vljar cónclave //
Gall. cha- mlgar, acos¿¿, //
Fr. couchcr,
c¡Dll¡u!, .f, m.. cabcllo, peh: ca- Eusk. gá¡6tl; gal€zti; caro; ga- cunl¡ en masa; celebÍar, cnsal- alrcdedor de, Étca da, lunto a \e, .veua // Cat. clau; chavtlla acú§taf. @asc, couch€, Iecñq
/
bcllera I c,.st. cabello, -em; téstitu, cDc¡r€ce¡; karesti. ka- at / I CeBt. .:elúrar. -^c]ór¡ ll // Cast. crcum' (prellJo = alre- // Eusk. xab a (<cl¡'lclüI// couchette, li¿era; colloquer //
cap¡¡aJ. -rldad //
Ga.U. cabelo, reztl, ká.n?tu, e¡¡0, cos¿o9o,... Fr. élébrcr, -brlté // I¡gl. ceh- dedor) // Fr. ctt(,.¡- ll [tl{J.. F¡. clcf clavl€r. ilatt¡oi claücu- lngl. colocate, cúIoca¡: -catlon
-¡udo // Cát. cabcll, -llut Fr. // // Fr. ch.r. gue¡idq ca¡rsse. brate. a€lcbr¿¡; celebrity cl¡tuñ- le; ctrc\lle, clañJa, tob lo ll c6ll¡¡, .I, n.. cuello CasL l/
chev€u, -wlu carlcfá: cartss€r, acdriclaÍ ca- c¿Lr, cáada, A.,
vel@, ¡áptdo ctc{r. '¡. m.. cittulo: clrag ll Fam. l¡dú¡ó
cl¡udo, cuello; degollar. -$1ello // Gall.
clp¡6, -¿r., c¿pr-, c¡,t¡¡, cqge¡, ressant, car¡ioso Ingl. che- // cat6, -a¡t, .Iü .¡trE, oculter, Cast. cllclt cerc!. -car. -ca. claDa¡a. -ntlr. cleircnte; guere colo // Cat. co[ // Fr. col. cou,
lonar, apúenrse de, coñquls- rlsh. ap¡ecra¡, ar¡a¡ caress, ca- esao¿d¿r // Cast. celar, -ladel -cén. -cenar // Fr. clrql¡e. cirm; // Cást. clem€nte // Fam. cr¡ello; collet, cuallo lde ves¡do);
lar // Cast. caber; cupo; c¿zár; nch, ecarlclar / I Fam. c,¡llrt re.rla¡. lo // AL crlat ll clrculti cerclei clrculer Ingl. // clañéúdr clllier, cdlá¡ decllle¡, dqo¡Iar
cap{ioso. captura GaJI c - l/ a§, .ta, f., cabaña, choza: Efan- Eusk. zelata, brsldia; zrlaletl. cl¡tulti circle //Fam. cfrt!¡, clcúéút¡¡, -¡., 1., chncncta ll // lngl. colla¡, cu.r.lo (de t'esti'
&r. cabre //
Cat. caber Fr. // Ja: casa ll
CasL casa. 'seío, e§piai erezelu. ¡€c€lo, sosF- clrcltcr Cast. clemencla do), callar
capture: capüeux, cepciosoi -s€ta. -sino. -sulla; casa¡ // cha:-.. l/
F¡. c.ler, @ulla¡, dé- .i1b, .b,
m., ciudadeno I I Casr. coapi, .It tt, cocpt!., ñ¡ de- cólü ¿r!, colü, c!¡t!ú, f¡abilaa
chass€r, cazar. ¿rpursax chas- Gáll. casa. -s€i¡o Cá¿ casa ll cder. d¿scubrl¡ ¡ea¿ler. ocurta: cMsmo; cMc,o // Fr. cMque, 'vls' frd-. úñenar cnlt',¡ar. culder, hat¿¡: ftndit
se, caza: cher*ú, cazadot I I ll Fr, chez, casa (en), eht e, rÉel, -l¿, crrcuÚlrn]r.nto /l roc l/ l¡14. civic // Fam. cólltó, -¡¡r, -¡!i, ,tt[¡¡, persát, ctlto, honnr // Fün. hcól¡
Ingl. captur€. -tlous; chase, ca- chasuble. casula Ingl. conceal, ocuhar Fa,,.ll clrlt¡! luzge\ planear; nedltar ll oóhDb.' ¿c, Í,. pahna l/ c,.st.
22, -zar /l Fam. ,fl¡ccP6, ca.¿u., .f, m.. queso Cñt. ll occult6 cfrltt , -atl., f., ctudadank lde- Cast. cuidar, 'dado; d€scuidarl columbaioi olomboflia // Cat.
Drlnctpluñ, .ccfpI6, co¡cIpló, quc§o, -sero; rEqu€són; caseina cé¡¡, -ac, [,
Nmld4 cena ll tüho de); conJunlo de cludada- cogltaclón Fr. cogitation, l!-
// colom(a)i coloncr, -mar // Eu§k.
l¡clpló, p.rcipló, Dr¡rclÉo!, // Gall. quelxo, -xelro Fr. ca- // Cast. cena //
GaI. cea // Fr. nos, pueblo, naclón, estado / I fi ?ñón I I lngl.o9lf^Ie, Énsar. bolonu // F¡. coldnb4. -bier
rrcfPIó s€ine // lngl. chees€ Cast. ciudad. -da¡ia. -dano. -tation. live óú,re,f ., cafu en: fo aJe
c¡püt, -Itlr, n., caLreza: Ú/.¡so¡a: caatall¡¡¡, .1, n.. {dim. de ca} c&tró, -at!, -c¡ari, c¡at!¡D, drs- -dela // GaI. cidade. -dán. 'da' cof!óacó, a¡r, -¡ó'r-, -¡ltt¡ú, có'E¡tor, -ati, -¡túa a!ú, acor¡'
ida: cumbre, punta: Jcfe; capi t¡¡E), foáír, casülo Cásl. l/ tingulr, ver dlsccñ¿r; cñbar, niai cidadano. 'a; clbdadan // a9¡oce¡ //
Cast. co¡loatr, _c! pada¡ // Cast. codtn'ai clnco
lal // Casf. cábeza. -becera, castlllo; Castilla. -ellano: cncas' cemex decldt¡ // Cast. cem€r Cat. clutat // Fr. clté. .rudad; mientoi lncóg¡ito // Gall. cono- r¡ tar. -tante
becillai caboi acabari capicúai tdlar //
Gall. castelo Cat. // // Cat. cendre // Fr. concer- cltoyen. citadin. cludadanot cl- c€ri coñ€ceri cono§.er //
Cat. cod¡¡ürdó, '¡rt, -¡ü, .ltúo,
cabotajei jefe l< fr. chef < .¡- castell // Eusk. 8aá€lu: Oazt€- ner, -nant // Ingl. concemi tadelle // Ingl. clty. cludad clti- mn¿ixer // Fr. clnnaitre, aono- a¡fiu, enamendar rccomen'
put): decapitaÍ cepttcl; caudillo h. Casüllai Eaz].elera, cestclle- cen¡18. ¡rspecto a Fam.// zen. -tádel ce¡ mnnalssance, c!¡cit¡dcr- I
dar I Cast. enco¡rrnda.i; co_
(< c¡rlt.[r¡o. dim.)r capltáni no (I.¡gual // Fr. cháteau. cas- *crat¡¡; carté; ca¡t¡th clfDó, -¡¡r. iri, -¡tt¡¡, ¿r¡ta¡ fo // Ingl. quaint cu¡f6o; ac- mardar. io. -datltq fccf)men-
blceps.... // Cat. cap: acabar // t lo, Nlacio // lngl. casüei carta. cartó, att' clertamenlc. // Cast. [amar. clar¡lat // Oall. qualnt, ñ¿c€r ¿Dro.tr dff; conendador // Ga[.
Fr. chel cap, cabeza: aahetet, castellan se¿urarnerte; sl,l dúda, cnn chámar, 'mada //
Cat. clamar c6!ó, .ér., 4li, .Ictrú, .c¡a¡ aüíanda¡. 'da // C¿t. comanar
acabar capltahe // Ingl. chiel caatn, {ñú, pl. n., ca¡rrpamer- É¡teza I Fr. .larr(J I I ln([ cld\¡n, re-
I con: conccnÍa\ reuñl¡, Juntaf // Eusk. komando, -dant€,
pnndpal cap, .aboi achieve, fo // Cast. castro. {reís€ // cdrü. .fcL, Í,, cenü, cuello ll clama¡ // Fam. cl¡oo¡ oblEa¡ // Cast. coacclón. -clo- -da¡tzla // Fr.
clmmander'
e./ecufár'i chieftaini captain Fam. caatcllun Cast. ceMcal // GaL c€Mc. cl¡Eor, {rb.
m., gito; cla¡no¡ nar: cuajo, Jar: coagular // F¡. -demcnt. -deur. -denl. -do l/
227
-226- - -
I

lngl, command. itarrdet, ct.m- unl¡. Junla¡. conJolnt, unldo. cooaa¡dó, -art, .tc¡d, -t r¡tq gonbldatu. invilr¡, .¿ado; korni- derezar; coÍegi I I Casl. c!fie- cot¡tr, -¡., i, culpa, fálra // Cast.
ñandet, leÍe, commandment. conJu¡,loi conloncüon, -cture tender, tensar: p¡e/rnder, dlrt. tatu:... //
Fr. convlva, mrvida- giri correcto¡. ecto, -e.dón // culpa, -par. ,pablei dlsculpar.
mandatoi cot iend, encomen- // lngl. mnJoiÍ, u¡¡i¡; cor¡Jolnt, W a; c!,n.¿ndcr, luchar ll do, co¡nensal ll In(I. conültal Eusk. kor€gitu, -du. coregl¡; t¡culpar. exculpar // Gsl¡. cul,
d¡r: recúrmend aonLúnto Cast. contender, -üenda. -ta¡- oóp¡, .¡., [,
abund¿ncjá; Posrbl- korrekzlo, korregldore.... // Fr. pa // Cat. culpa
co[Eódr¡o, .1, n.. yentala, pN- có¡l!¡, -Iü8L, rn. 't., cü1r\19e, dlante. -tendGo // Fr. contc¡t. ldad, ocasióñ: pl., trDprs. fl' co¡rlger: cgrrect ll lnd. (,.r- c[¡ct¡r. -¡, -oo, todo; enlero
rrcho conso¡te. /l Cást. cónyugei Uon, -üeux // lngl. co¡tend, cu¡gos // Ca§t. coPla. _ar. _lsta; [rct, a9¡¡€gi¡ cúp¡ó, +ra, -ivi, -itr¡D, desear.
aoaÁfia,., a, cgmún: geneñl / / conluga.l // Fr. conJuga.¡ contesto¡, cgnteñila¡ aoplar. -plo // Fr. copie, -pler co¡¡Ipf6, ¿r., -tlPü¡, -¡cDtt¡!, aaslar queftr; codlclar / I Cast.
Cast. común, -n¿.1. -nlsmo, ,nls- coúaquor, {¡I, rütla au¡, s.- cootl¡fó, -¿!c, -.tl, ,t¡ct¡q //Ingl. copy. copia. -a¡: copler. afrcbatar: aqode¡erse de: ft- codlda (< cr¡pftlltt¡), -cta¡, -clo-
ta; des.úu¡al // Cat. comú guff p.lqulr alca¡aq loga¡ t@t. alcana¡; su(l'd,.f ll coplsla pendet so // Fr. convoltcr. aodlcler //
// Fr. commun, -ne ll lng. // Cast. cons.[ui¡, -s€cuencta Cast, contaglo. -g¡¡; contacto, a6, coldb, m., anazon: a[e,¡to; co¡rüEDó, "¿ra, -rüPr, -¡t{t!!, I¡gl. co,rt. cúdlcla¡ clvetous
con¡¡non. -ne // Oa[. consegulI // Cat. con, -flguo, ,t¡gente; acont .rr
// tt¡dtlc ll
C^Bt. coraán. cor¿Je; ilestnllÍ; conompet; sbo¡¡a¡ ol¡tr, .¡4, [. cúldado, hqutetud
coú!¡¡ú, .¡rt, -¡ri, -¡tü¡ (< s.8re // ft. cans.quent, -qua¡. ¡1. contlgent, -g.nce; cantgui acorder, -de; ac!€rdo; cordlali // Cast. conomp€r; corruptro, // Cást. cura; curloso, -sldad.
coDpa¡, igua4, reu¡r¡i compa, ca // Ingl. consequet¡ce. -s.cu- conta¿ion. -geu{ contact // cucdo: recordai aodarse // -upclón, -ptelá //
F¡. mnom- -scaf hcurla ll
GaJl clula /¡
ra¡ // Cast. c!np6r¿¡. -r¿clón. tlve Ingl. contingcnt, aocrdcnhl, Oall. cox cur¿áni corafu cora' prE; coÍuptlon // Ingl. corrupt. Cát. cura // Ewk. kurloso, -si
-ratlvo. -rable // Eusk. gonba- coúarv6, {¡c, .ad. .¡t@. a9r- conÚngeñclai @ntact; @nt¡. xe // Cát. cor acorar // Eusk. mrTompcri corruptlon tate // Fr. cure; curer; cure,
seüa\ .W -rraclón, -vadot ll $on, -¡lous; contlguous korde. mrochlento ár¡r¡nc kor- cott¡dl, adv., dtatlanente ll cu¡a (saceIdote); curleux, -losl.
coúÉró, -a¡r, -¡ü, .¡to¡n (< Da- Eusk. tontsertáí. -batza.ile // coodo (< .oúr.út¡o), "óob, f. d.gabetu, -bá8atu. pe¡der el Cast. cotldiano // ¡r. qr¡ou té; lncufe //
Ingl. cure, cu¡a,
tó'j, prerytar [Íocuraf com- Fr. clns€rve¡. .ve, -l?tion, -va, rrunlon, asarnbl.a: arutga, dts- scr¡ddq kordedun, que dér¡e dien. dra¡io 'ral: curer, sa¡adox curiou§ //
prar l/Casl. comprar, -pr¿. tol¡e //
lnd. clnserve, ¿Dr¡se¡- CUI§O ser¡Udot ákordlol... Fr. coa¡x // c¡adó +., ddl, {It!ñ,
(c!n Fam. cu¡a
-prado¡ //
Cail. mmpra¡ // ¡ -\,"¿tion, ,tatory cÜ¡ñ, ádv., enlÉntc; el @ntra- ecourer. desar¡fhá¡ aúrdlall ac- dar.) Ílarse: cre¿¡, @nla¡ ll q¡tó, 'a¡a, lrl, .It!ú, cuidár de.
Cat, comprer co¡allftú. '1. n., cansulta: con- ¡io; prapos, ac., crntr¿, cI¡álnlc c!¡der // lngl. carc, aañán, Cast, creü: oedo; cr€€nclai @upaw de: atcnder e; curar I I
co¡c¿d6 -al., +..al, .c.r.¡¡! lr, sc|o: declsión; plen, proyecto, I
de, hacla; I Cást. contra: m. cüt ol coura¡lel actord, coÍ¡ct- cr€dencial: acrc€dor: aúeditar: Cast. curar. -raüvo; pmcurár,
se, cede¡ a: con&deL Nnnlllf ¡Dtenclón: opinlón, jutcto / I cont¡ar; encuentro // Gall. con- de¡. a¡r€Eila¡ rec!¡d, lEgist¡o cÉduloi engeirse // Gall. cr& -mdor // Oa[. cur¿r // Cat. cu-
//Cast. concedcr. -ce§lón, -ce- Cast. cons€Jo. Ja, Jero; aconse- ba // Cat, contñ // EuBk. coññ, adv. Y PreP. abl., a, P¡e_ // Cat. creure // Fr. crolr€: rar // Eusk. cura(t)u; pmkura-
slvo //
Fr. aonc&er, -cesslon )er l/ GdI consello, -llctro; kontra; kontr¿ cpn, opo¡lc¡- *ncla de crcancel c¡edjt; cr€dule; croya- d, procuradox -radorc // Fr. in-
// ¡ngl. conceda, cor¡cede¡ a.ons€llár // Cat. conrelLr. §e;... // F¡. clntrt: cor¡tñc. co. cór¡ü, 'üa, cue¡ro;á/¿ (del qéd- ble. .¡ríblei mécrtarlt, incrÉdu- cunble // Ingl. tncur¿ble
co¡cIpl6, -ar., 'cafl -cGpt¡D, ller, -se[ // Eusk. kontsetlu, marf,a //
Ingl. munter, .o¡¡t¡a. to) // Cast. cuerÍoi cómeo // lo; ll lnd. mlscreant, dcs- cM, .érr, {cübü¡d, {o¡!¡8,
contene¡; recogcf: conc:ebl¡ / / Juko, -lad. la¡lt2á, -latu.... // -ha¡ra¡ count¡y, pai§ Gall. como // Cat. com // F¡. cr¿ído: credence. cÍecncla. cfe- conBr // Cast. coner // Eusk.
Cast. .onc€blI. -cepto, ,cepclón Fr. consell, conscJo: cons€ille¡. co¡tllall¡, -¡a, f., ultraJc, tsul cor. come // Ingl. comer, ¡irl- difo: cr€dibler creed. cr€encia: korritu, cor¡q korlka // Fr.
// Gall. conceb.r Cat. c!n- // aconselü, .an§,Jero hÉ. ll ¿o. lrJurre // Cast. contu¡Dela, gulo, nncon credulousl crcdlt, dEeLcttdlto murf // Ingl. cúurier. corrEo
ceblr //
Eusk. kontzeptu. con- cot¡nscl, 6gnseJo. aaonseJa¡ -lloso cóñr¡¡.'¡.. l, cañne; com ll cra6, -a¡!, -¡ri, -¡tr¡ú, cfta¡, // Far¡¡. c¡ñr¡r, .¡ccún6
ceploi zeptio // Fr. concevolr, conrl.tó, -ét!, .adt¡, detene¡se; co!rad6, -i¡!, 'vé¡I, -r@t!ú, Cast, corona, -nar; corola. _lado produch: elegi nombrar ltna' cr¡rrúa, .ür, m., cuEo, ca¡TEral
-cept. -ceptlon //
Ingl. concel- ser conslstente: ¡nantener* !lr- cncontñr; acúdlr a: P.unbs.;, I I Gall. corca I I Cal. corcna I / gstrados) //
Cast. crear, -adori n¡arrl¡a //
Cast, curso, saI;
ve. -ception ¡re; consls¿ír // Cast. clnslstlr, *r adecuaú; (tlnpc¡sJ h¿y Eusk. koroa. koroe. korci // Fr. criar, cria. criatur¿ Eusk. // acosár // Cat. cós: curs, -sar.
co¡cüda, ¿rc. +!a¡-, iú¡nD, {ente. -tencia. -totlo l/ Ft. acuedo; canvle¡rc, es proplo ll .ourorrl{.. -ner: crmue, lalre krcatu. crear: keagab€, /nc¡ca- -siu // Eusk. kurtsu // Fr.
sacúdlr, conmow\ eleftar /l conslster.-ta¡t. -tance. -tolre Cast. convmlr, -nlo, ,r¡imte: cour§, -r!¡ler; cursif, cu¡§lvoi
// lngl. crown. co¡ona, 'nar doi k¡eatzail€. oeado¡. kreado
Cast. concusión // Fr. concus- // Ingl. consist, .orsistr¡ en: convento. vención // Gall. con- cürpur, {da, n., cuerpo; cadárc¡ // Fr. crerri créateur, -lion, 1u couf§€, carrera // lngl. course,
sion conslstenc€, -cy -tent úr Cat. convenlr, ,!€ni
// // // Cast. cuerpol corpiño, corsé rc ll ln . crc:ale, crezr, criar. cu¡sq cufslve
co¡icló, ¿rr, -féci -fcctuD, ¡a, c6!rdtúó, +¡!. .dtü. {t¡!i- Eusk. konbertdo, -do¿@: ko- f< fr. cors€t. dlrn. de corps)i .or- creator. -tion,
{ure; úeative, d¿Saó, +rr, -tüi, -bItü¡, ser
cet del todo, acebe\ consumlr t¡4, establcce¡. t¡Jat: decidi¡, fhenl, mrrt¡¡ic konb€ntu: ko, pús.ulo; corpulentoi corPor¿l. crcadot llFam.$a*ó deudoL delter: estar obligado a
// Cast. cor¡fección, -onar: con- detetu lnar I I Cast. consütu¡r, mentu, conyenfot... // Fr. ñn- -r¿clón; corPóreo: incorPorar // cr¿ac6. -c¿!r, cÉvf, +¡atuE, // Cast. deber; deuda. -dori
fite. 'teria // caI. confelto, -tuyente, tución // Fr. const venf, -na¡¡t: coüvent. apr¡r4,rlq Gaü. corpo //
cat. cos: cos§€t c f ecer, desaflolla¡sc.
aumenlz¡ adeudar // Cat. deure
.lar. teiría // Eusk. konlitura, //
tuer, 'tuüon // Ingl. mnsütute. conwntjon, -vena¡ce Ingl. // // Eusk. gorputz. gorphitz, // Cast. crectl: acre.entar d¿c.t, décér!, décúlt, imp€rs.,
memelada, confitun ll Fr. aonsútuix -tution convenant. aorvt l¡, -r.ioi con- cue¡po; gorPu; aadát€¡ kor_ Gall. cresc€r // Cat. c¡étxer // estaf blen: sentaÍ bier': conve
conlhe. co¡r¿á¡. adobáx .onll- cóúul, -ür, m., cónsul ll Cast. venlent, dirrodo, út l convc- putz: kortse;... Fr. corPsl // Ft, croitr€. cIecer croissant, Íi¡ Cast. d€.entei decencia
//
ture. .orlrtura, me¡melada // cónsul. lar, -lado // Eusk. nience, cy. ormodld¿d co¡vcn- cors€tt copusculcl corpulent: c¡EcJe¡¡le // lngl. lncreas€, crE- // Fam. d.cr¡!, dlSDt¡r, l¡dl¡.
lngl. conf€ctioni confet, durcr, kontsul. -sualdi. ,sula¡en,... // tlon. -üonel corporel. -rationr lnaorPortr // ¡ú
conlile Fr. consul. lajre, ¡at // Ingl. co¡rirJu, -I, n., berguete fes- Ingl. corps. cuerpol corps¿. ca' cd.Dr!, -l¡L, n.. cúmbrc: clma: d¿cl¡t6, ,a¡t, -¡ti '¡tl¡ú, rrári
c6¡lü¡gó, -é¡., -lü¡d, ,lú¡c- Ja¡, late
consul. ¿in // Cast. cod!,idar, -vite // dáve¡'i corset: incorporate, ir¡' tecl¡o // Cast. cumbrcl encum I
testa¡; declarar I Casl. decla'
tt,,¡, luntar I / Cast. colrnda: co¡taD¡ó, +r., -tcúprl, ,taDF Gall. c!ru'tda. -Mda I I lat. co{porá¡, asocia¡ corPoreal: brari culminar // Gall. cume // rar. -raclón //
Fr. déclarer. ra
mn,ünto. -unciónt aoyuntur¿i tü¡!, despreci¿¡. desdeñ,at no mnvldá¡. -üte //Eusk. conbltu. corpulent Fr. cllminer //
l¡81. culminat., tion // Ingl declare. declárax
deÍonFntar' // fr. cot¡joindre, tener convldat, gDÍtlt indtar, !, co¡rl¡ó, ¿É, -rari, 'rÉctu¡ en- c¡llrD/rax -nationl -nant -ratlon

229
-228- -
(
(
(
d¿c¡r. {r1.. n.. ofialo: dervo: I déoa, -i, n., d/06; dca, ¡c, t. dr,o bulr. -bución, -bulvo // Fr. má f< fr. dame < doE¡n¡)i duaee duraciór¡ // lngl. dul¡g, ¿ó, in, M (¡), ItuE irl/ Cast. (
hoñor dign¡dad, noblen, EMa: sa // Cást. dio§, -s,a: endiosel dlst¡ibuer, -bution, ,butf // adueña¡se: doÍf¡8o. -mlnlcal durarte rnjertrás dur¡nc€, tr: lda // Fam. Itcr, c6o¡tor, (
be ea /l Casl. ddoro. .ra¡l adlosi pordloseml drldad. deis- Ingl. dlstfibut€. dls¡r1büh, cla- // Gall. doncela, donlcela, do- .ñtion lba6, ItLó. .¡éó, Dct¿ó, pr.e
// t^ ll ll ll
|
nlña // Cat. dona; doncell, lla ll(l., (
cond€corar Fr. decorcr; dé- Gall, d.tts Cal. déü crfcar: -büüon. -buthe d!s., ú., Jefe, guia, genelal tar¿ó. r¿d¿6, .übft!., t¡a¡.¿ó,
cor // Ingl. decorate. embcllc- Eusk. adlo, adrós ft. dicu; // ilirar, {tL, ¡L!, ¿bur¡dalr¿e // f¡. dam€; dtnanche (< iüc. //Cast. duque; duc¡l,'cado // tuqIéó (
c¿r: -ratlon. -¡lttlve Dleu; adteu //
Fam, d¡vl¡u., dHd6, ¿rt, .rL¡, -rt¡¡o, dj!r- dool¡lcu!), Cat. ducat //
Fr. duc; duché. // Cast.
aqu.., "ru., m., Jinete
dadücó, ¿r., .düd, d[ctüE, dlv.¡, dL., cotddL dlr, separa¡i dlst lbulr, repa¡tjr dóñu., -l (y
dondr¡go
-ü!), f., casa, patrra ducado ll
lnd. duke; duchy. ccucstre; equttaclón // Fr.
(
hac$ bajar; aprlar: qülta¡ / I dértcr, -(é)¿ -(tr)ruo, dcrcc¡o; // Cast.. diüdtr, -dcndo: dM- / I F¡ . linÉ, cupuh I / l\d. do- ducado .queshe, €qultadon // Ingl. (
Cast. deducl¡. -clon. -ctlvo dl6tro: proflcro I I A{. dles- sló¡, -Bor, -§orio, -slblc¡ lndM- me, cúpula I Fam. dóú..d' adó, -ar., a:dÍli, a{ItIo, p¡odu' cqultaUon
t¡o. -a; adlestra¡: dast¡lza //
/
ll ¿qdt¡tú, .ü, m,, hnry
(
d.lú; d.l¡d., adv., d6pu&, lue- duo. -dual //
Eusk. dlblslo // c¡¡a, dóElÍra ch dar a luz; publcar Casl. dc @.
Eo Ga[. d€stro // C¿t. d€st! // Fr. dMdcnde // Ing. dMde, di, dónó, .a¡t, {ri {tú¡,
dar, do- cdlción; editár. -tor. -torlal; ,¡é' b)leria (
dalaÍó, .atÉ, .aü, {t!¡,
de,qgar Fr. dextérité. d6ha ll lr.gL. vidir: {end na¡, rcgalac W¡DlaL pager I / dlto // Fr. editer. -tl,on, {eur // éq!!r, -i, m., ca¡alol/ Cast. yr- (
eD // Cast. delegar. -gado, -8a. derde¡, {erous, dfu.bn, háU}, dir¡lur, -a, -!o, de los dfoscs, Cast. donar. -nación, -nativol ¡ngl. edlt. editar, edició¡ guá (<.q!¡l; équldo, .quino //
ción // Fr. d¿légucr, -8auon // -tertty, d€s¿ftza /
dir,l,lo / cá.sl. dlvl¡to, -r¡lüd. p.rdona¡, -dón Gall doa¡, // ad6, éd¿É (a.!.), éd¡, a.uú, .ú- Fañ. équ.., éqdt¡tü (
fngl. delegate. dchga¡. -galdon ücó, ¿¡!, diri, illctu[, decl¡ // -nb /l Ft. d[,ln, -rils€r; de- -ador // Cat. dona¡ // Fr. don- mer Gr¡o, c!¡J., pucs, asiPues
(
dallró, +rr, -ta¡¡, .Lctua, cie- Cast. decir; b€ndccf. -dlclón, ün, adlúnq deylner, adb,/¡,ar. ner, -nationt (s') ado¡¡er. ert¡E- adücó, -érr, durr-, {úcttD, ,a' arr6, ,¡!a, -¡rl, '¡h¡D, sr¡da¡
gi: recluta¡ 'dlto; maldcclr, 'dlción, -dltoi óeilnaUon, adtulnaclón ll
lng). ga¡se a; pardon, -ner ln9l ll cer salt; saca¡; produck: levan- eÍante; odraúarse, equlyocar- (
dclph¡!ü!, -i m.. delin dicclón. -cionarlo // Oá.11. dlzer dM¡e, adiú¡¡ár, 'rr¡oi dMrfty; donate. dorar; donation: donor, tar se // Cast. enari errata; yerm (
daEo¡rt¡ó, -a¡r, {ri, -¡tue, de- dicl¡ //
Cat. dlr // Fr. dire; b€- durúq dh'lnlzar do¡¡artq pardon, pefión, -nat rlé¡6, 'Lr¡t, Grtúli, al¡tuú, ]Ie- ll Gal. eÍawa, -n.o; cno //
most¡ar, lldlcar, cxryer I I njl. beDdeci¡ r¡audlre, marde- d6, ü¡!, d¿di d¡t!o, dar po drlcó, .ó¡l¡, m., dragór, seryier- r¿r de; sacar: publicet ekw' Cal. cÍar l/
Eusk. ar¡atu, (
Cast. demost¡ar, -aclón. -átlvo cir, ñatudll naidlto ll lng. I
neri causa¡ I Cast. da¡r dala. ¿e // Cast. dragón // Cat. dr¿- ensdzat lpasl\z1 dalarse eñ¡ a¡r¿r, dxt¡'álrársc erru, c¡¡or, (
// Fr. démontrer, -tr¡Uo¡ // diction. 'nály -to; dote, -tar. -tacion; datjvo: gó // Eu3k. dragoi // Fr. dra clñcl6, ¿¡., -faci -f..tt¡D, pm- enu q,n. cguñocars¿ // ft. ,
lngl. demonstrate. de¡noshal dL., ..i, m. n., dia, fccha: plaza dádhq dador //
Eusk. data. fe- gon // lngl. drake ducit: curnplit hact\ aan*- err€r; efroné, erronfo l/ l¡.d. (
-tratlon ll Cast. dt ; dlaño; tlduo // cáa: datatu. fcc¡aa datlbo // dütltó, -¡r., -tü, -¡t¡E, !"crrar, gutr llCasL enciente. coef¡' err. ¿frar; err¿¡t, erratlc // (
dc¡r. dé!tL, m., dle¿te // Cast. Gajl. Cat. dia //
Fr. di (cn midl Fr. date, fÉrñai dot. dot ! doter, duda¡ // Cast. dudar, 'da, -do' ciente; efecto, .tuar, -tlvoi c0cez. Fám. c¡tar
diente: dentlsta, -tal. -tadura. y e¡ los nonbres de los dias de douer. dotá¡ datlf // Ingl. date, so // call. dubidari dúblda. -cacia l/F¡. ell€d, -ctueri €fl- ürür, {¡fu, m., emL eguhnca- t (
'tiftmi tridcnte Gall. dente// la semana) I I lnd. dlary , dlarlo fe.rra, -er // Fam. do¡ú¡. do- -doso // Cat. dubtar // Fr. cace, 'cient //
lngl. elle.t, e/ca' dór, // Cast. error, en'¿bundo, (
// Cat. dent. // Eusk. denufrl' dIg!u!, '., -uú, dlfro, m$ee- ¡ó, dad6, adó, Dc¡rtó, D¡¡.dI- douter, -te, -teux; redout€r, te- túa¡ erráüco //
Fr. ereur Ingl. // (
ko. 'tlstÁ //
Fr. d€nt: dentelle. dot de; debldo. ñerccldo ll ts.: ¡.dd6 mer ll
lnÚ. dorbt, dúda, -dar, cñu¡dó, -é¡., -füdi, -fErra, de- eÍo¡
ercaJe dentura, der¿adu¡-a; C,est. dlgno, -na¡se, -rünca¡ // dócéó, +r!, rüI, {tr¡ú, ers¿- doubtJul. dudoso ftamar; dhipa¡: s¡ltar ll
Casl. Gth!, conl., adeñás, larñblén, (
dentifric€; trident // Ingl. d€nt, CaL dinoi djnldá, -dact // Cat. ñq tnstrult, educar lnlo¡nw: dübfu¡, -¡, -üD, d¡rdoso. r€cirer- efusión, -slvo // Fr. eltuslon // t duso
(
'tition: trident digne //
Eusk. dina. drdno: dl- mostra¡ // Cast. docenta. -cen le Ingl. effuslon. -sive aú1d6, .ar!, ¿rari arra¡!ú, srir
datrtu!, -¡, 'uE, derso, ¿speso, na tzen, sef d¡gno. ñerccer, dl- cia: docilr docto¡ // Eusk. dok- dicó, ¿¡!, dú¡i, doctrú¡, .o¡ k¿ó, 4¡c, -üi, clÍecer de; csla¡ de: escaI€.lscl: c!.nveft¡se en (
cenpacto /l
Cast. denso. 'si- riatu, di8Da¡se // Fr. dtgne, 'ni' torq dotore, elqanÍ€ // Fr. do- ducir, lle@r, guial Juzga¡: en la mlseña / I Falx. .4.,f.b // Cast tl,adl!{st); er¿sito, a;
(
dad: condensar //
Fr. dcnsc, ner // Ingl. dignify, horu..¡ c,iie; docteur, .tora¡ // Ingl. consttuif, sac4f // cast. du' ¿8.ía¡. -¡tL, f. neces/da¿ esca erasión F¡. á,"¿d€r (sli e1?-
//
-sité: condenser //
InEl. densc, dll¡üor, -1,ó1, -l¡p.u! r¡¡, des¡' docilei doctor. -ral, -ratq do.- chol dúctjl // Fr. ductile // sez slón. -sif // lngl. eráde. cdl¡¡, (
.sltyl mndense, ¿prder¡sar: con- a¡s¿; dispe¡sa¡sei desñac€rse, lot shlp docto¡ado lngl. duct. conduc¿o; ductlle // rao, Pron. Pers., yo casl. yo: ll eludir: ewsion, 'slve
(
densed nflk. leche condensade desfa¡ece e dótú., ¿É, 'üi -ItuD, sentir do- Fam. dü¡, dad0c6, prodúc6, €goismo //
Gall. etl F¡. lel ll ar¡c6. -¡r.. {ri. -at¡o, }¡¿cer
d.pc[ó, ¿tr, 'DúLli, -pul¡r¡D, eJ- dÍIEGld¡, -¡c, 1., culdado, d l- lor, doler; dolerse deplora¡ ll ¡rdúcó, .dúcd égoiste, 'isme szlb llanan¿lo: e\ocar raclutar (
pulsar: quita\ dlsuadlr gencia // Cast. dlllgencla, -ciar Cast. doleri doll€nte; dole¡¡cla: duo, co¡J. tempor., mientrásl a$¿gu!, -r, -rutu, excelente ll // Cast. evoce¡. -caclón Fr, // (
da¡ara, -a¡t, {alül, {adr¡n, se- // Fr. Ingl. dlligence adolecer: lndolente, lcncla; con' ¡as¿a gue Cast. egregio evoqu€r, &ocaüon //
Ingl. evo.
pañtse de: abaidonar da$1ar dllI8ó, +rt, -l¿d, .l.chrE, esco- doler, -lencla ll
Gaú. dc.r ll duo, du¡c, düo, adj. num., dos alúdó, ¿tl, -Itui, .lü!oo, edlar cáüon (
// C.ast. deserlár. 'rtor. 'rcionr ge¡: Wefcrt, aüecler, emer ll Cat. dolex doldre // Eusk. dolo- // Cast. dos: dúoi dual // Gall. 0úgando). esgujüar, bu¡ia¡s€ de crdt6. -ara, -¡rl, -¡tro, ,¡ace¡ (
desielo //
Eusk. des€nu. de- Cast. dilectoi predilecto. Jer- re, 'retu //
Fr. dolent. dorl€rrte dous // Cat. dos // Fr. deux: I I Cast. el,rdtr I I Ft. ¿luder ll s€ll. arcitar, provoczr l/ Casl.
siertol desertatu. d¿se¡tá¡ deser- ción /l Ft. düection, ¿¡cctq d¡tDaaücr¡. '¡. -o!. dorn¿sdca. dualité // Ing. cl tlrD // Fam. lngl. elude, eludir. erd¿á¡ elü' q.atar I I tu. exctt.r // lngl.
(
táptn, // Fr. d¿s€rt,
desercr'ór¡ predilectlon de casa: Íarnlllar dcl ,d.is: t¡¡- bh dübl¡r; d,úblt6 slon. evásivá exdte, e¡dta¡ (
1er. 1eu¡. tlon // lng. desert, d&¡r, -¡, 'uú, furesto, srniestro. tano /lCast. domestico, -car. dri¡ua, -¡, ,!8, ilrme; r¡¡doi c¡üel; a¡ó, +rc, éDi, coDtuo, toore¡. .¡.orlú, -I, n., eJemPlo, mode'
abndúar, d eslerto, - nio¡t de ñal agúe¡o; ho¡rendo -cidad // Eusk. domcstikatu. penoso: d¡ficll Cast. duro. // cogcr: compfef I I Fad¡. adlú, to // cast. qletnplo, 'plar // Fr. (
datüló, +rr, -tc¡i, .tcctuD, des- dbc6, -a¡c ap¡er¡de¡ // Cast. dls- doñesücar l/ Fr. domesüque, -reza -rar, -rantei endurecer // a¡añplu¡, arü¡ró, aut¡Ptual ex€ñple (
.ub¡i¡ // Cast. detector, -tlve // cipulo. -plj¡a -quer, -ticldé //
lngl. domesüc Cat. dur, durar, dumnt // Fr. ¡b'l¡ñó craó, -ta, .ñ, -Itr¡& sarl¡, l¡sa //
{eur, .tlve dlrtrüiü, .¿n, -ü, -ütu¡, // (
Fr. dete.ter. // Ingl. dls- dóE¡¡u., -1, n., dueño, s.ñor ll dur. -reté; durcir, er¡durecer'; GúlE, adv. conJ., sln itude: pues, cást. elido: forajldo oall,
detect. descÚb¡¡,: -cti!r. .ctor t¡ibui¡, rcpa¡tl¡ // Cast. dlstri- Cast. dl¡eño. -a; don, doñal da- durer. durur duraít (prep]l en e[ecto .dr; oddo // Cat. elfr //Fr. (
(
-230- -23t- (
(
,

lsue, sarda // Ingl. lssue, sali, aguaña¡ espc¡a¡ Cast. at- tl hlfil, {¡r, flfctli, -ñl¡u¡" e¡sa- Wt l call. t$at l l C, tt l
da. emiü pcdante, -taüon. -tawa I I Fr. ñar. eullar pasa¡ tru*rni¿"
fo.¡aa, adv., casl, aprotdr¡ta- I tar l Eusk. fedc¡'¿tu Íedcrar ll F¡.
¿lamente Fr. Iinl linal; afinité; confins. f¿deral, 'ratton. ,rcri co¡fedé-
a¡¿tt¿ó, at!, tu¡-, iltrD,
I,er- cxpactatlr? //
M. cxpcct. e§- // Cast. telar, -[oi falh.
seguir: elerrltaÍ adleslla¡: t¡a-
.tai ñra, fcr¡., túl¡, UtrE, ,raár. -ñneñ nnesse, nr¡urat r¿fr¡er f!¡. -r¿Uo¡ // Ingl. fedcral. -r¿,
p€rar: -taüon, -tancy, fall.ftr: falble
e§pere // ca.ll fala. -o t¡¿e¡: Prcscnla\ Produci,; su' // lngl. ailrüty; .ennnes: t¡al; llzc, -r¿üon; confcdcrat . -re-
ba|a¡: eJercer ll
Cast. ejerÉr. .¡.Dl¡ó (G¡P), -rr., exhakr. cx- // Cat. falta; fals //
Eusk, fatt- frtr, dcdr / / lnd. .1, btth, ne- fnc, fro, afna¡ nn.ry, luJo; B- tlon
-clcio, ,citar // Fr. exercer, ,cl pl¡?'¡ ll Cast. €t pi¡ar. -ractón su, talso ll Fr. falof. fa.ltar dÍler,t'ol bft hday, cutr¡prearlos nés§e, artllrcioi re8ne, 'nery .núa, rf.., fircntc: ong.n /
loD,,, I
ce // Ingl. exerc,se. n/errrr, -cl // fr. exprt¡. -r¿Uon Ía llr, fejh¡, hltz, ?r¡or hrt¡¡¡, .ñrú, ¡dra, fó, Lti, frctur .!D, ¡ec¡q
tar, -cicla //Fam. G¡a¡cltit artlEE¡ó, adv.. tnñedtalarnente
ÍÉ,ate. // Fem. se¡ Cast. fuentc; fonta¡E. -nero //
C¡atcltü, iia, m., eJerclcio; e/ér- C¡tl,
défaut, defcclo Ind. // h,¡ll .úEúó, hñrü, p.rñrü, F!ftó sucfde¡ Gan. fontq fontatña CaL //
adv.. n¡a-a de; prtl,. acus., hlta; &, fa\, ae¡: {t!ú, af¡ma[
.¡ü,
// tietü ñ¡Dó, {¡G, fonu fontam //
Eusk. pont€,
¿rlo Cást. ejérctto
adtó, -ér!, ¿8, .¡ctrú,
fuer¿dc. stn: salw, axccpto I I ¡¡a.. 't , f, hemb¡e: apeÍlo. f.r¡!ú, -I, n., ñle¡lD // Cast. hle- e*gunr anlrnat ll Casl. ir- pond., pira hau¿k Dat ailapon-
ecrra¡, Cast. cxt¡a // Fr. Ing¡,, .xt¡'¡- // Cqst. hanbrti h¡né[. mar, -marncnto // Ca[. &fler
cxpulsa,; f"dgl¡; paga¡ (cl ti€m" ar¡t¡lrNa, .a, -¡¡!. eyt¡rmo. úlu-
¿yfdez rro: herra¡: hcmm: han?r¡ en- teko, pad¡ir¡o (d. bauüsr¡o) //
po): acaltar; pcsa¡ cxactanente
co // fr. fátm; faméIque; fa¡¡l- ta: feneteíá; aferrd; férrlco: fe- // Cat. ferma¡ //
Eusk. irmatu, Fr, font§, prrÁ (bau{ernal); fon-
tno // CásL oatremo, -fna¡, ne, ,¡á¡rb¡ei afiamer. ,uf¡r. de rroso, f€rruglnoso // Ga.I. fe¡ro: lfinotu, i¡mctu. ItJár1 l¡r¡lo /t¡me taln., ,ircrtc // Ingl. font, fou¡1-
// Cast. odgir. -gente: cxac- -mldad, -dsta // call. estÉ- I
hal¿bÉ I t¡fl{¡.. hmtnc, l¡¿r¡- f.rr¿r: aferra¡: farramentá: fa- ber¡nu, I¡¡rnq qtlrdot bcrñetu. tatn. fou¡t
ciónt exacto; examen, -ml¡¡ar // mat, -Ílo.do ll
C¿t. extrcm // h¡q famlsh. €st r ¡anb¡rGrto neko //
Cát. [.rrc: ferrar, -at; p.nnatu // fr. ft¡mq Efan|a:
.for. ñ¡i, ñtoa ar¡!¡. dccir. ¡r-
Fr, e)dger. -gencti er(acuon. ao
brq exact; cxamcn, -¡nlncr //
Fr. extdme, -¡¡lté Ir¡gl. .x- // ñDIl¡., .rG, f., lar¡t¡4 s.ntdurr. h¡ralJ¡cnl^ ll
Er¡sk. b€rt'¿, fe' i¡r¡e; [erneté, n¡rnca I I W. blat ll Fa$. ¡tror, hft¡o,
Ingl. cdgent, .gencc, gelcy;
t¡rme; -¡¡fty út I I c¿'st. h¡n[ia, -Ua¡ // fra, pe¡a. ¡e¡radur¿; b€ratu. fam, gnn1a, curti r; farmer, i¡ta¡l¡
ñbér, -brl rn., otmrc, aÍt ?Áno Cat. farn h // F., farnll.. ,Ier für{., I¡Di ñrL, -l¡, t, pue¡&fs]
e{amln€. etamfta¡,nauon: ferratu. p€rr¿tu. he¡m¡ (h)err€- E¡a¡Jeroi firm, lbne, fufia lco-
// Cast. fábdce, -car tragua, , Ingl. faÍ¡Iy, -lia¡ mcnt-, {h)errarnent', errenint' merclal) fotú, 4, ¡,, fotua, apo, clase,
e.,(act, e¡d3rri exacuon; exactjtu-
de. .ctly
-guar //
GaI. W@ C^t. ll ñUü., .., far¿, //
Cast. fatat..X, // Fr. fer: ferrure; fereq ferr¿i- itrua. .¡, -[¡¡r, /]rmc, fue¡le, s€- csFcle; hgun; bellea I I Cast
c¡pl6rü, ,1r., ,¡ü, .¡tuú, crplo-
foiei Wa I Eusk. fabrl*a, I dad, -Ismo. -Usta //
Fr. fatal. lL. cñatára: ferfonncle. ,rer¡e- gu¡o ll CasI. fLmc Fam. // foma: horDa: formar mnfor-
¡¿r. lnl,EstBar, cxüntnar
-kátu. -kako //
Fr. fabrique: 'lité Ingl. fatal, ,Íry
// ¡ia, ferrrteriai fer¡uglneux iroó man lnfo¡mer rcformar: trans-
ll fo¡Ée, Íragua forgeron, l¡e¡I€m ñUor, .ad, ñ¡a!a, r¡ú, úorf€- l.f!¡, '4, ,[o, fcro. s¿]¡ále, tio' oal¡ü, '¡r., -&f, '¡t¡D. a¡de¡; fo¡¡u¡: for¡¡al; fórnula, -lar:
Cast, cxplo¡ar, -raclón, ,rado¡
I I l\ú. Íorge, tagua. lolar,fa.
// Fr. explorer. -ratlon. -rateur
sa¡, declara¡ lcnto ll
CasL llero, -ra: fcdna desea¡ ardlentemcnte ll Cast. coDformel u¡íorme // Oall. for-
J brlc, -cate. -catlon llti¡6, 'a¡G, .avi, .Itu!, fatgar, //
Gall. fero, Ilagrante; conllagrar,'acióni ¡nar I c2't. forma, -mar //
// lnd. explr,¡e. explon¡, .ra- l¡cL¡, +1, t. hechun: asryto: carsari ¡nolest2r l/
{tos)i flerezá; feroz
-n
I

lioni,rer. exPlo¡r¡do¡ Ca§'. fall_ ll Cal. te¡ // Fr. Iler, au' dellagar. 'a.ión // Fr. llagrant; Eusk. boú¡á, orma. p¿¡ad: hor-
.¡Eó¡ó, ¿r., ,ró.ü¡, -pódt¡8,
¡Dst¡o. cara; especie // Cast. g3r, 'ga. -goso ll AL hdrg¡., daz. alüwt Ílené. o¡gullo con-. dellagr¡lon Ingl. Ila' // ña, pard, htchi foE¡a: tnfor'
fár. facrta. hchada: hacia //
wet e,w¡rct] crPttca¡ ant. fa(t adl; factal // Gall. fact
[< -gar Eusk. adikatu, ankatu, 6dó, ¿É, 6a!a r¡¡. .udlarj g¡a¡i, notorto matü, ,r¡fonra¡ en fofiÍá ll
// Cast. €xpotrr ogoslción.
^rcm, ll
¡,.llk^l\\, fettgaI§e mucho ll it. osar // Cast. llar; narza; ana¡ f,.¡Dr¡, -¡., f., lhna ll C^L Fr. forme. -mer. -Íhcl. -malité:
-sltor // GaL espor, -poñcr
Ft. ¡ace. taz, Íxuo tW). ll htlgurr. -gue // tnEl. faüfur, z¿¡: desaflar /l Call. flat I I llama. -mear: flá¡nula: fláman- fonhulé, -lal¡e, Jc¡i froriage
// face, ce¡a Iaugaq Eusk. Ildatu, conrar // Fr. ner, tc; inflaÍ¡a( narúgero Gall. // (< 'forú¡t¡cr!), queso // IM.
Fr, exposer. -§é, ,slüon. -sant ñcllb, -., fác4 tratable, aÍabte: fltuE, -1, n., hado, destlno l/ tla\ confiar, Ilancer, chema; chañus.ar Cat. Ila' // 'Íorñ, foma(rl, -rnal, -matjon;
// lng¡. e¡po§€. ¿gone¡ -si -lc, ady., láctirnente
I / Cast. ¡á-
despo-

tion, -surq -pound, ¿xprrc¿¡ cil. -lldad, -litar // F¡. fac[c. -ü-
Cast. hado, -a; fatÍdim: cnfadar s¿lse¡ défler. dcsafrar ll ln9l. ma //
Dusk. le¡na Fr. fla¡¡l // formula. -láte, -ta¡y // farn.
crpdúó, "ara, ,caa¡, ..aa!ú, sa_ // Cet. malfat Eusk. adu.// dcry, desara¡ // Fan. pc¡ldlr. me: 0amb€au, antoñrl¡á: IIam- for¡üut
té. -lttcr // lngt. hcile. lity: I,
car aprctando, dp¡i¡ r dqre- lale, fac ltar
adur. suertq hatu, ¡ado // ¡¡. tucdtu boyer. brilhx i rlár,l ll lnÚ. fo¡Eaara, ¿, .r¡o, bte, lo¡madoi
sá¡ //
Cast. e\prlmk expre- ñcfó, -arc, fatr¡, ñcauD, ¡ácer
f¿9", hada; Í&ne. hechlc$íat fa. i[!t, -i, m., -., -.c, f., hlo, 'a // flame, ,ama. ader fleÍrlng, l¡a- bc o I| Casl. hermoso. -sea¡,
slón, -sar. -sivo. -§o
tldlquc //
lngl. fate, ¡ado, §u.r, Cast. hllo, -al ah{adoi htlastml Ínante -sura // Call. tormoso // Cat.
Cat. // // Cast. hacer, -ci€nda: hecho. te, ta¡y. hada fllial; aftliar: hldalgo Gell n- // llé4. {rc. '¿vi. {tuú, ,orar de- fomo€
esprémer //
Eusk. expfrnttu. -chura. -chlzo; feliche: fecha. féE lta!, '¡ür, Í.. feltcidad_ bu¡.
exp¡imi¡: exPfesio // Fr. €xpri, 'cha¡: hazaña; factor, -tum. to,
//
lo // Cat. ft[ Fr. llsiftle;lt- plüar llFarr*tr¿tü! fofll,, a, wliente; Íue¡te I I CasL
Da §uerte cast. felhldad. -.t
// [ál: fllátre // lngl. ffliali lila' ¡atü. -r¡!. m.. llenlo, lágriroas fuerte; forti¡; fortáleza, lecei
mer. expr¿s. //
ln¿I. exprc§s, ría // call. Ía.a¡ ll Cat. ¡er hr // Fr. felictt¿. -ter // Ind.
axp¡esar. p¡ensa¡: -ssion afer //Eusk. (h)ázienda: fakto-
tlon ll Cast. ¡eble ll Fr. fatbl€. dé- tucrza (< lórtir)i for¿a¡: fortÍl'
feliclw..tate..la on ñ¡¡6, ¿¡!, -¡d. alaÁ, Íomaí ca¡r for¿udo: confo¡tai r€aon-
c¡p¡¡bó. -a¡!, -ari, -¡tuo. asál- re, lorla: faktumtu, /aclurár: l,fjltu, -i.b, Íeündo. téftit: fettz ll ndela\ imaglnar; frngir ll [ú6¿[, 'i.oh, \., co jente (de fortar // Gall. forte, {ezái for¿a,
// Cast. expuÁ
la¡. aonguis¿a¡ itxura, txrra, ,gt rá, aspe.lo //
nar, nable
// Fr. ¡nexpugnab¡e
Cast. feliz // Fam. ñticlt¡¡ Cast. nngir; h€ñir, 'amasar' // agúa) ío -zañento /l
Cat. forca, -Cari
aDaguor, {ui, +ütra .u¡t!, se-
Fr. falrei affafe, neg@iot fac- fñ¡, -'lc,l., henbn; nüler ll call. Iinnr //
Cat. Ilnyer // Fr. fóco!, -i, m., hogar: hogueru; al- fort // Eusk. bortttz, portitz,
teur, -torertei fainéant. l¡o.lga, Cast. hembra: feme¡i¡o: fefni-
gulr: pe/!fg],ir hasta feindrei feinte // Ingl. feign. ñr' tar // Cast. fuegot fogóni fogue' Arctlc botlz^. r,lolencla. coac-
el ñnat: án f< neant. nade) ln . lt n.o, ,nidad. -nisño; afemlna¡,
8rr feint, feigning. ,cciór¡, erga' a¡; hogazai hogar; foco, celien- crórl bortxa. fuerral bormu,
acaba¡: castigar //
Cast. eje(.ll. factilious. artr'l¡clal fetish f.r¡. -Dado // Ael]. ferria lt C^1.
lar. -cución; exequias Fr. €xé// .ñe factor, agertc factoryl fact,
ño fúar ll
Ga]'|. fogo Cat. foc // totar. obwar //
Fr. mnfort.
cution. -ler. ,teür // lngl. €xecu
fembra //
Fr. ferune, mu_/er: fe , 0¡¡. -la. m., lln: límite, fronten: // Fr. feu: foyer -table; fort, -t€ress€. -tifier. 'tlfl-
te. eJe.¡rtal: tion, -tive, -tory
hecho // Fam- f¡ciür, ñclló, melle, ,rembrá; féñinln: efléml. pl., ¿erito¡io. part Cast. fi¡l // lo.dútr, .¿d!, n., tntado, pecto, cailon; fo¡ce, 'ceri efforcer(s l.
f¡cfés, ñó confició, .ñcIó. ¡e¡ //
Cr¡pcctó, -¡¡c, -¡ei, -atuD. próflcilcor, r¿ñcló, .uñcfó
Ingl. female, ¡errbr¿. /c- flneza: aflnar: rellnar, 'nedai ll- alianza ll
CasL. federal, 'rar. esÍoaa¡se, effortt forial, fonado
r¡rerrno; f€mlnine nali afin. 'nidad: conlin. -linar -raciónr corlederar, -ación // // lngl. cúmfort, -tablei fort,

-232_ -233-
(
(
to. -ta, -tal, {eria¡ dtsfmtar
(
lo¡ialeza, fuerTe, fortrcssi for- // to, cstirpf', raza, naclon: gcrlero, // Eusk. abere; abel fen hotr¿aaó, -éra, horrú¡, erlra8€, délá, ,", desde a¡ora;Jadls, a¡-
llty, fo¡t ¡cat Ga.ll. fiolta, .toi t¡1j.lta, -to ll 6pffh I Cast. géne¡o. -n ral
I compts. y dedv.), ga¡adot abe' hoÍo¡lzarse taro! Jaináls. Ján¡a§
(
fortü¡a, ,aa, f., fortúna, súette: Cat. fruit // Eusk. fruttu(a), -ta, // Eush. ,encral // iotrl!¡a, -r¡ú, lbi
Fr. gen¡e; r¿ts. rico; abercak, co¡Uu¡rto de -a, erlzado, ásp€¡D ,ri, enton€s
adv., (
pl., bienes de ¡ortúa Cast ll -tadenda. -tal; íiuttugáb€. .s- genér¿l //
Ingl. geDder, gErcr¡, r*es; aberedun, ganadcro ll // Cast. hórrldo // lngl. honld. trlóúéo¡, -¡, .ú, ad(f]uado I I
fortuna, afortunado: infortuna- l¿rr, // Fr. frult, Ítuto / I tng. .4gerdrar gc¡¡eral. -Ity ft. a'!oi¡ // InÍI. havc honibh Ca8t. ldóneo
(
do. -tun,o // Gall. fo¡tur¡oso // ¡tüll. ltuto. da¡ fntto la¡ü, -ar!, ¡..d, ¡r.t!D,
tieE¡"i trcrló, -ér!, facaI, h¡caüo, ¿s' honór, .órla, m., ¡o¡¡or, esparto lfftur. conj.. asi pues; pucs (
Cat. tortuna //
Eusk. fortuno- ú¡o¡, Éul, ftuIt¡r (É!ct¡¡) lhwr a cab; heaaÍ; elc¡rer / I tar unldo, lvo o Mado a algo: // Cast. honor: horlble // Fr. lúnL, -L, n., tucgo // Cast, ig-
§a. aÍotlunado Fr. fotlr¡É,,ll t[!r, ar¡. abl.. l¡aaú u§o dc: (
//
Cast gdentc; gcsüon, -ton g.s- duda\ v¿clh¡ I I C3f¿ he¡encla homur; hordble I W, tta- I nm; lg
ción // F}. tgné, -r¡tüon
-né ¡ngl. fortu¡a. -nate dlsfrlttÁ¡ de ll Crst. frlfcdón ta. -to; -t¿c{ón Euslc g.§ta. // // Fr. h&lter. dude¡ -tauon. r¡ori horrlbLi hordry, ,ror¡o¡r- // M. lgr¡eous; tentte, er¡.ü- (
had¡., .,
tr:ágil; cadu.e / I Cast. (= '8oce') // FaIn. túcrü -tlo; ge§üonatu. gcstiooar
lt duda ll lnd. h6ltate, duder, AT dcri lSnttloh
fnágil. -ltdad //
Fr. ú{let fragle ftürtn, ádv., en vano ll Fr. gére¡. adrlrlshea géra¡t, wcllar, -latlon, -tancy, duda hó.pé¡, -It¡1 m. f.. l¡uésp.d; fo- l¡!ótra, .a, -uE, descorocrdo
(
lltlór, {r1., m., tutuI¿. Nfio,
C2d;t.
//
flustrar gesuoni geste, -tauon //¡ngl. ¡¿rü., ..c, l, hlerba, pla,la l/ rastelfl arUanlero: vlalem ll Ca8t. lgnoto (
Ingor ll
Cast. fra4ot, .¡Éo / / ñCó -arÉ, n88,..., ¡ut¡; e¡na¡. gestüe, g.3l0: gastalon Cast. hicrba; herüáco. -bivom Cast. huesped; hospedar, -de- llh, {, -ü1, agúélj aqud // Cast.
Fr. frayeur, esparto caqulvaf, rehulf: escapa¡ á ll (
íd¡l," -rc, f., glorta: hnz Jactan. / I Gdl I
Cat. heóa I
he¡¡e* / I rla, -dajc; hGt€ria // Ca[. hós- aquclt cl ¿l // Fr. ; lüI elle;
Ír¡gó, ¿r., ñ{L i¡ct![, rDm- Cast. huil; huida. -dDo: ahu, ch ll
CaBl. gaúa, -¡1tu2¡ Fr. herte // Ingl. herb p€d€, -d€Irc //
Cat. hoste // .uX leul,; Ie, la, les (
// CaBt. fracctón. -nar, ,¡a-
p€r yenta!¡ refugio; subterfi.¡gio // Eusk. gloda, -riosoi loriai lo¡ia- [ar6!, {d¡,
m, 1,, heredetu ll Eusk. osplte; dst¿lai, -ler, -ller. ll¡lattL, a. cra¡ot ¿idde¿tei ilus-
(
rioi fractura, -rar // Eusk. frak- Gall, fugulr; ñ.ü1I // Cat. fugtr tu. glode¡se // fr. gloiE; glort- Cast. heredar, -dad. -dero. -dl- posade¡o, ¡uésped; ostatatu, tr€ // Cast. üustre //
Fr. lllus-
zlonal,J, fracctonar /l Fr. // Fr, fuiri futt€, ,¡ulda: fuya¡d, ¡b I I ln4. dory. glorta(r*) ta¡lo //
Cat. hereu // Eusk. he- l¡capedea ostatu. hosFdc¡ía t¡€ // Ingl. iÍustrlot¡s (
fiaction. 1ure. -turer // Ingl. /ug¿lro: Étugelsr) // Ing. re-
¡ltd¡, -.., f.. gacla; tnllue¡ch: Édatu, áerEdra hercdentáa // // Ir. hóte. tuesped¡ h6tcl. -ltcr fú¡46, .¡d., f, i¡Iggcn; estah.ra; (
fracture. frácfur¿, -¡ar ll Fam.
fr¡¡tü.
fugc. refupb. ¡ecur§o favoc gnutud ll Ca§t. gr¿da, Fr. hérlter, -tage. 'tkr; heredlté. // Ingl. hotel epülcli\t; ldea // Cast. lIrla-
fra¡ür, fr¡ha¡, -¡!b, n., nyo, centella 'closo; a-, con-, d€s-!traclü; -talre / / lnd, helr, hereda¡, -de- Lo.tL, .L, r¡¡. f., dlcnlgo ll gen. -gt¡a¡, -nación, -nario // (
i{t¿r, .td|" Ír., hemano ll // Cast. fulrninar, .nent€ // // //
Cast. fr¿lle, frayt cofrade, -dia;
Fr. desgracia Eusk. $rzla, -zl- ¡o; her,tage, helrship, }¡¿¡rrcia Cast. huestei hostll, -ldad. Jl- oall. lmaxe Cel. lr'atg. ll (
fulminer dun // Fr. gráce, -cier. -cleu(: tlc, haac, ¡oc, csle; iste adv., z¡r //
Gáll. hoste Cat, host // Eusk. i¡nagina, Irnajlna, imard-
framcida, -dio //
Gall. fretre, füolr, -L, m., cuerda, cabte. soga disgnic! , Ingl. ga.,i, ga.le. aEi // Eusk. oste. ode, g@tio ll r¡a; -natu. -¡adlño Fr. ilna- // (
freil fradé, fr¿lle ll
Cat. l¡ajite // Cast. funáLmbuloi funtc!¡ar ado¡¡¡a¡ F¿clous hóDó, -I¡h, m., ,romb¡E // Cast. Fr. (hlost, ¡ueste. eJé¡crlo; hos- gc. -gcric, -gin€r. -$nafe. -gi (
// Eusk. fraide. frailc. prallle. // Fr. fu¡ambule, funiculair€ gtúú, -t, .'rD, grato, a$adable; hombr€, -bria; homicida. -cldio t[e, -lltc // Ingl. host. buésped, natlon // Ingl. lnagl¡e,
fralh / I Fr. ¡tire, heñnano: Íra- // Ingl. funicular egradecldo ll Cast. grato, -I, / / Gall hornlel / I AL oñlel / I rléRlto: hostil€ lmrSf,larfscr, pensax -natlon. (
tricid¿ // Ingl. ct brother. ¡e¡- fi¡¡tlo, adv.. furttvemenle, a es- tud. -tis; g-atllcari agrádar, Fr. on, se, uDo. u¡a (lmpers.); hú¡¡¡It¡r. -¡t¡!, f.. ,)umarrdadi -nary (
mano. -nat condldas 'decer //
Oall. grado; agrada¡. homme. l¡ombrE, hor clde educación // Cast. humarúdad, lú6a!¡!r, {, -uú, i, irmenso,
fr.v, furt, f.. engaño, fraude: g.ud({, -érc, g¡Yi¡u, frD, -de(slcer // Cat. gmt {tL, l. hn b ll (
pe¡fldia: astucta: daio / / Ca*_
s€mt Fr. gÉ, // Lóoattar, l¡onradcz -nitario // Fr. humanité, -taire Cast. ir¡rnenso, -si-
dap., aregr'arse.. es¿ar conlen¿o grado, gustü, ag¡. er. acEptar, fóDé.t!r, -¡, r!., honndo ll // Ingl. hurnanity, -njze dad //
FY. lnrnens¿.-stté // (
haude.'dulentoi defrauda¡. té¡ar, ¿tl, n., yernoll Casf.
'daclón // Fr. fraude, -der, -du- yeño l/ Call. xenro // Cat.
grrs¿a[ agÉable. rralgÉ. a pe- Cast. honesto. -tidad Eusk. // hful¡ua, 'a, -u¡, l¡u¡r¡a¡oi adu- Ingl. lnmense
(
sar det gratlfler. ¿ra¿iltc¿r gra- (h)onest; -neskj,'nestasun cado // Cast. humano, -nismo; Iúparltor, .órb, ñ., general en
¡€ux // ¡ngl. fraud; defraudi gendre // Fr. gendre titudei i¡grat Fam. gat¡. // fóEóa, {da,
m., honor. honn, ' sta // Fr. hurnaini humar¡i§- ./efe // Cast. cmper¿dor // Cat. (
fraudulenl t¿dtor, {dr, m.. padre Slavlt, a, p¿sado, §n+e: an(a. rcspeto, esuma: czrgo honoñl- mc, -nlste // Ingl. huma¡ cmpcrador //
Eusk. enper¿do-
iatüo, -1, n.. estrBclo {manno) lé¡ltrl¡, -icl¡, f., ¡¡adre do: Ítohsto, .,l,o§r.; de pcfl'. ao // Cast. honor. -rablc. -ra- búñú, -i, i, tierrz, suck l/ n Fr. enpereur Ingl. eñ
// //
(
toú, -nd,;, f.. Írondat holas, lo-
lé¡ó, 'L; itf!ó, ¿r., hpoña l/ ' Cast. grave. -r,i-
ll
géü,ur-, e rio, 'riffco // Eusk. o(h)ore; Casl. inhumar. e,xhumar. peror (
aje Cesl. fronda, -doso // llDltt ú, engendrar. prodücir. tar, -voso // Cat. gre¡.¡ // Eusk. o(h)oragarri. horo¡ablei olh)ore- transhumant€ //
Fr. lnhum€r; Iñr¿ró, {tt, -¡ri, .atuo, Í¡a¡-
6all. fronde //
Fr. frondaison. crear // Cast. .génito {primo. grabitate. -tatu, -taAo ll F¡. dun, honrado: on€ra, ondra. exhumer //
lngl. lnhum€. ex- dat: doñina¡ // Cast. lmperar,
(
tolkje unl,...): genital, livo: génesis: Etavet grlef. grarc, dano /l l¡nd. -dradu //
Fr. honneur; honoIa. hume -ratlvo // Fr. tnÉraff. -ratoire, (
t!tr!, -¡tb, l. Irerr¿e // Cast. fren indigena // Fr. genltif, .tal /l glel, 4rc, +üi, .}."6f,r,
te: a , en-. mdrontai front¿I, Ingl. genitál // Fan. tcnltor,
pesar gtkve. alligir,
Fna ble, -ril¡que, 'raire // lngl. ho- l¡cao, cst¿r -rieux // Ingl. imp.rtous: 'radve
(
t€ro. 'tera. -tó¡
agmvlar, g1erance, agnvlo, no(ulr,-r10.. .rable // Fam. ho- eahado; estar abaúdo: estar // FaIn. lñD.do¡, LDFrrtor
//
Call. front€, - ¡c¡It¡l¡, g.nur, g.¡rr, t¡gc. gneyo¡us, Srawso, penoso // !artu!, ho¡artaa m\etto ll
Cast. ]recer, -c€nte. lnpatür, .tu, m., impetu, a¿aqu€r (
teir¿ // Cat. front, -t€ra // Eusk. ¡luú l¡ga¿üür, gc¡af Fam.lF¡rlta! i6r¡, ..., [. hon ll Cast. hora. -clmlento //
Gall. xacer Cat. // impulso; irsllnto // Cást. im'
(
fronte: boronte, -de: foronte. -de gé¡4, ¡a!üa, f.. Íaza: SnvIt¡!, -attr, 1.,
// Fr tüt -lal -tire afron(dr:
na?iónl peso; sve¡i- 'ra¡ioi ahor¿ // Gall. hor¿t ago- Jaure, Jeure //
Fr. gásir. ,4.t¡; petu, -tuGso //
Fr. lrnpetueux
pueblo ll Cast gente. 1io // dad: gnwdad, i,¡.r8,rtanc1g ll ra I I ca.t. hora I I F¡. ot. ahon gisant. ]"¿cient€ //
Farn. l¡cIó, // lngl. ü¡p€tuous: imPetus, (
effronté. desc¡rado // Ingl. front, Gall. xente // Cat. gent l/ Cast. gravedad: tn9ra\.ldf,, ll bie¡¡,pucs heure, l¡orá; horal- .üIcIó. ¡aIcIó fiúpülFo (
funle. es¿ár /¡ente ai frontafa, Eusk. Jende. ,t€: gentetJendata. Gall. Sravezá ll Fr. g¡a.,lté rei hoíoge, ¡rloJ // I¡gl. hour. t¡.1ó, a¡r, taci, l¡ctu!, ,arzar, ln, prcp. acus, y abl., á, co¡ttra.
Ía.hadat aÍbont afrcnta(r¡, fro¡. -dalla, -daki, -datu. -dekt Fr. // I llngl. g¡a\1ry hora, ñoñento det:1r en //
Cast. én Fr. I¡gl cfr.// (
li,et , honten / lng. h¡baó, ár, -üf, .ltuD, ¿ener, po-
hlctfu. iúa. m-.
éenl I cf. ktn. tamilta. ra- tro¡¡aó, {¡a, ü erirarsej ho¡rori' ho, adv.. ya, en esta ¡nomento ln. l¡to. Én (
alisÍ¡7rte: ftuto. ?á: kl¡d, especie. clase. am¿bre *cr habltat esümar aonlener arsc *tltlr hofio¡ de l/ Fañ. // Cast. ya: Ja¡nás {< bE D¡- l¡a¡h, .,
i"¿.ío, 1,1út1, v¿¡o ll
Pmvecho: Wmio ll Cest. kü. g¿¡tu, {¡b, n.. origer. n¿.jmirn- // Cast. hab€r // Galt. haber hor¡€rcó, üo.rldu., hoffor ül I / call.,a I I cat )a I I F¡, Ca§t. lnanc. -rildad. -nlción // (
(
-234_ -235- (
(
I

l¡¡út¡a. -a, 'uñ' aoPloso; gener6o legend, -dary; legible // Fam.


Fr. inanlté, -nitlo¡ // Ingl. lna- l¡rtrüó, -arú, .rd, 'rctra, .ons- Itén¡t!, adv.. de ¿uevo; por §a.
a @¡ tt lréj Jusuly, Jusdnca¡:
// Cast largo, gueza; bqarl tlgluñ; colISo, délt8ó, d 8ó;
nltlon. -nlty t¡.rir: ordena¡, eqülry, íñst lr gurda rv tustiadlust aJustar'
W 'go' tI d E rtI¡i ¡Gclclo (¡.¡ll
tt C"ll.
llcfDló, -ér., -capl, rGpt!!, co- // Cast. l¡struk: l¡lstruc{ión, lobéó, -trc, ltrri, luouo, ¡¡¡¡. Ifo, -¡É, 'tüYi '!útoi' sYuda':
^l^rtt
Cat. UatÉh. -geÉa // Eusk lar- Ltrt¡r, -¡,'ui!, blando // Casl.
// Cast. lnclplent -ctl!o. -ctor: lnstrum€nto, -ntal, dat ordenaf eg¡adar. dclctw // Fatn l!- l€nto; r€lente // Fr' lentl mlen_
gu, .u¡it.-umi la4a{tul // Fr'
r¡enza¡
I
Itrclúdó, .ér., {lüf, düroD, -nta¡ //
Fr. lnstrui¡ei .uction; lüc!¡dlt¡r, {tlt, l. dcrrcra, pta- cu¡d¡t¡.
larg€. archq largcur'
_8cast: tk // lngl. lentltude
encañr en: l¡tclulr I I Cast. ln- -une¡t //
Ingl. lnshuct. l¡s. ct'' alqrÉ // CasL .|ocundtd¿¿ r¡or, u¡r, t¡!.¡' Ñ!' desÍzar'
taó, .ó¡l¡, rn.. l«in // Cast. leon
4r- Íesbala\ cofieler ün dcsllz:
áh;út. en§ancj¡ár // lnd larg¿
cluir, -uslón, -shr; lnduso // t¡ui¡ -ctlon; l¡8truñmt lidc¡, -fdr, rn.,áLblho
Jua, lt ania enlarger. extendex '8e_ // Cat.Ieó // Eusk leoe // Fr'
Fr. i¡clun, 'usion //
lngl. ln' l!.ül¡, -¡., f., ,s.la // Cast. lslá: Cast. ,uez //
GaI. xucz // C¡L eot¡/wra¡* ll Fan l¡Fo¡' lr4lq llon // Ind. lton
alslar lnsular pcninsula // ¿íru¡; u¡o¡, ¿¡t¡: t¡to¿ ment, aumer¡¿o // FaÍ¡'
clude; l¡cluslon. -slva Jut{e //
Eusk. .lure;JoJ€ ¡}. // lltaó, {ta, 'id, estar oculto; ocul_ lfu, I let,e, ltgero; lnconstante
l!có¡¡, -¡c, tr¡.. l¡aórt¿r¡¿q pobra. Eusk. l¡r8l¡u¡al kla: lsolatu, Juge, -gement // lng. U!ü, {d1 8., asfueruoi t¡ab¿Jo;
// // C¿st, lev.; I8ero CaL //
¿lsrarl/ Cat. dla // Fr. e; ot;
Judgc
desfiacta; dolar ll Casl lebat tars¿ //Cast. Iatente Fr'
//
dor Juez, Ju4er, -gñEnt, Juldo lalent. oculto Iteui lleuget Fr. I¿ge; léger
Ind., adv.. d. a.lrij dqpués l¡¡sula.lrt; Énlñule; isolcr, als- türücI¡¡¡, .I, n., .luJdo. pIúoreo; // Ér laboú.lab€ur // lngl la- Ing).
// Ur, léC¡, f. W; condlcrsn; coñ-
lltra. .4. .!ú, arcr,o, ¿Ylarso
lndüo, -!a¡c, .ü, .üt!!, pone¡, lar //
l'¡.d. lsle]. lslá¡d: lslet, sentencla, oplrrlón, crltdlo // bour // úato llcasl leYl leglslá¡i le-
Cást. lato; latifundto; latttud
vegu l/
Casl. iDdu[¡entária -lot; lsohte. i¡sulate, eislá¡ // Cast. Julclo. -cioso; ér|Jul- l¡bótó, -¡¡t. 'Itl, ''t!ú' ¿raba'
ll cdl tet ll cat.llet I I
astar en Pell' Fr. ülater // Ingl, duate' dlatar $]n:yo
t¡farú, 'f.rrt, -tül¡, 'UII!¡D, lle- lsolafon. insuliátlon cla4 Judlclal, -catura GaI. // br: Pasar a¡uros
'úo; llt¡¡. -atl¡, n.. lado, costado ll Eusk. legei leg€agindu ledtsl¿x
w¡ deñt¡o, canl¡a: atacar: kn- i¡t¿í.¡, lr¡, lrr¡, Ir¡t c¿o; er- xuluo // Cat. Jul // Eusk rudl- e¡anarse cí; preocupars'
legeglIl, ,eS,slador //
Fr. lol; lé
Cast. lado. 'dera. 'dear; latcral
22t sofue; lnlenr: causaf /l teñ: intcgÚ // Cast. integro. ,bi Juzko. Julclo, wrld,lcto, l\- áe Cast labrar, -branza -
// dslateur // lngl. leglslate, ,cgis-
_r¿ble' _ratorio: // Gall. ladear,'delr¿ Fr' Ia' //
Cast. inferir; ilación. Ilativo -g¿rrlmo, -gral, -gr¿.r; cnterc. ,o, Julcio //
Fr. Judld¿j¡r, { bÉaAoi láboi¡r'
teÉt // lngl later¡I, -r¿lly
,ar ¡aflon, _lattve, _lator' latu-
hñrlor, {rlr, ¿i r¡áJ baJo o pro- -r¿¡ // GaI. h¡telro // Cat. in' lúdLo, -a¡., -¡rI, {t!ú, Ju4r¡ co-,;hborar // Gal labrar' la- // Fatrl. l¿ltts¡'
délé8ó
//
Cat llaurar' llavorar l¡!dó. .¡ta. 'tvi' {tüú, ¡oÉr' ak_ re
lundo ll Casl,lnfelor, -ridad t.8!e // Fr. entler; lntcgr., I I Cast, l,.j,{.at, -Sado // CaI. bre{o
ha¡ // CasI loar, loa, loabl€;
ls¿r. -üd, m., übro Ca§t llbro.//
// Fr. inférior, -¡ité // ¡ngl. ln' -8¡á1, 'grité // lngl. enüre: lnte' xulgar // Cat. JutJar // Fr. Ju- // ;usk. lebor¿tu, _rate$ {la // lauütu a'¡a- -bret¿. -brería // El¡sk. Iiburul
rrerrall _mri. r¿¡lra. 'Iabr¿r //
laudable Eusk.
ferior, 'rtty 8fltv ge\ lúr$a¡ liburudenda // Fr. t\fe: libr¿l-
bar lauda*aÍi. Io4b,e. laudodo'
t!ñ¡¡dó, -4r., .lüdi, -tu¡!ú, de- l¡tcf. prep. acus., cnit: durantc tüú96, ¿É, lü¡d, tüct@,./ull- Fr. labourer. ¿rab4a¡ €'' col_la' rie //
lngl übrary, bib¡,ofeca
n\. atabar Fr' louer // lngl
tl
fanar en o dentro: h1t,ttlar, // Cast. entre: lnter- Fr. én' // ta¡, únl¡; unclr, ha.r-t ftn pÉc- bor€ri labor¿toire // Ingl la-
¡ibé., -ér¡, -étu8, llbre llCasl'
laud. J@¡ laudatlon, -dable
rrlurdr¡ // Cast. Iifundir, -fu' tre-. lnter- úo,l // C3st. unclx Junto [< pcr. boú€r. t¡abaJ¿dor 'ring 'r¿' g'Io- lbrc // Cat. [iú¡e // Eusk. li'
húa. ¡¡u¡ll., t, loa. alab¿,Úa;
sión l¡tc¡{a, adv., cr¡t¡e krfo l¡¡ctua); luntar; I¡ntá; ayu¡r- toN..rism, rbl bre: llberatu /l Fr' \bre ll
ria // Cast. laude -do // Fam
b8édor, I, n., .uár/d¿des lrlná, l¡tcrr6fó, -i¡r. {ü, -¡t¡D, pre- tad.nto // Gall. xunfr // uc. íictlr. n , Jeche.lugo lechoso Fam. b¿d, libart¡.
_ctancia: lr¡dó
tas gen¡o, carácte\ lngenlo l/ Suntar // Cast. lnt€Íoga¡, Cat. .Junytr //
Eusk. Ju¡tatu. // Cast lecha; lácteo
t¡tó, -¡¡a, -¡ü, 'atüo, eolta¡' de_ ltb¿¡L .ó¡¡8 c béñ!), m. pl,
Cast. inger¡io, 'ntoso. -niero // 'aclón, -atorto // Fr. bter¡oger. ./urtaL juntet c. casa dcjurhs lechuga: ladct¡lo // Gall hlte
setar. distcndc¡ //
Cast dcjar
Ft. engln, máqulna, lngenk I / -ation, -atolre //
Ingl. lntero- // Fr. JolndIe, ,o¡cuon; Jolnt. // Cat. llet // Fr' Ialti laltue 'l'-
[ant. lexarll laxat
_ante: relajar #'J., -.*, Í.. fib,.ttad: tnde-
Ingl. englne, máguiqar engine- gate -hrre. /urta. -tur¿ // ¡D¿l.lo&¡, chule ll
ln$ lcttuct' lerhuge
// pcnda|rja ll Cast. [benad'
er, ,lgerlero; -nious i¡tfl, prep. acus., de¡¡¿¡ú de url¡ l¡crli¡, '¡c, f. legrl'¡¡,a: gok I / // Gall. lelxar: dcLYa¡ Cát
.t r // Eusk. Ibertáte // Fr' ll
Jol¡t. Juta; Johdcr. d€rÁr. sar // Eusk laxo, rela_
l¡géor, -¡tL. eno¡me // Cast. in- ht¡ra, adv., dent¡o, en el lnteñoÍ urión; Ju¡cüon. urió, Cast. láf¡tria. ¡acri[lel, móge' _so: laxatu sol_ bcrté // lngl Xberty
gente l¡ra¡Ió, 'i¡!, enco¡¡tra¡, descu- ttu, lürL, n.. de¡ecrro; Ly;./us¿i- no Ga[ lagf¡nexar // Cat
// iado, lloJo; lasa,
sol¿ali askatu lIc!¡tl¡, {!. f,. [bc¡t¿d, Icendá,
¿á¡ laratu, lazau,
hga¡üúa, .a, .tú., naciilo llbre bri¡ // Cast. invenclóni lnvento, ciá // Cast. judsta; ,ü¡lsdlc- llagrenar // Fr. lafl¡e ligin¡ai pcrni*; ttbe xale I I CasL lt'
l<.l.askatu < laskatu < lalsatu
(hombre) lib¡e, nobh: ableño, -ta¡, 'ta¡lo. {or. 'tlva // Fr. ln- clón. -onal; luridico; JuIlscon. lárnover. Iror¿x lacrymár' mo_
< l¡¡atorl; _tasuna Fr' lal_ // mncla. .clar. _ciado, _closo //
libe.¡'l ll Casl. ingenuo. -nui- rrnt€r, -t€ur. -taire. -Uon. // sulto. -perito, -prudcoch // g¿n"/l tú. lacrjrnet 'na!'
s€r. dela.r // lnEl relax. relaJa¡ Eusk. lf¡t¡tda 'zletv ll ft
dad // Fr. in8énu, -nuité Ingl. invent, lr¡ven¿ar -üon. 'tl- Eusk. Juridlko //
fr. JuIld- -fnaJy llcercr, -ct.r, -clé, -deux //
dejar :xaüonl rcleas€ §olter, ü_
l¡lqüu!, -¡, -!ú, desiguajj i¡rus- ve, -tor, -tory que, -rister jufsprudenc. // lmdó. ¿¡c. .i, 'Ñ, golPcar
lnÉ. lcance. _entious
benad
to: deslavorebh llrgarl I I Cast. lpac, -¡, -uú, él mismo // Casl. lngl. Jurfdic(al) ll Fan. l* contra, choca¡: hctl¡; ofender
l¿!¡túr. .¡, m.. d.l8fido: Wdo:
llc¡t. -¿¡., 'súlt' .clt¡ú' crt'
inicuoi lniquidad // Fr. hlque, esei ml§mo tü.. lt¡rtltl¡. lud.¡. ftÍüco. // Cast lasivo; ileso: lesión'
embatadox lúgañenlente I I (con dat.), es ,icito; §e Pu¿de //
'qulté // lngl. iniquity, 1ous. ¡í, .ac, f.. ira. cólen. furla. enolo lúdlctue .ána¡: coüstón: cltdlr' ellslón // ll ¡lc.¡tl¡
lúttltft, -¡., i. //
lngl le- cast legado tl tu. leÚat Fam.
-tously // Cast. iraiaimr,-rado // Cat. Jusdcla // Cqst. Fr. lésioni collislon
lffl. )egate, embaJado¡
[ctót. .ótl1 n., licto¡
i¡¡ÍlLa, -añ¡D, f pl.. embosca Ira //
Fr. ire // ¡ngl. ire Justlcla, -ciero; ajusticür // sion: colllde, er¡t¡echoca'i colll-
leñ, -6¡l¡, t. Iqldn /i Cast le- lltluú, 'I. rL, tnadcra. lalo tror¡(o
da: lnsidla, tralción, pe¡fidla l/ b, .¡, ld, éli este,,. Eusk. Justizla // Fr. Jusicc, slon
// Pr. légon -nafe // Cast. lena. -oi le'rEdor //
Cest. ir¡sidta, 'dioso // Fr. lnsi- It¡, adv.. asr-i conl.. tárto, tal.. dable, -cier // lngl. Jwtcc t¡rt¡. 'ts, m, ll
ilcsliz: e¡ror gón.-narlo
GaI.le0o, 'a // Cat Ucn)': [en]"
// lngl. leglon. riarY _nnare
dieux //
Ingl. insidious Itaquc, conj., ᧠pues, po¡ es¿o lfutu. .r. -uE. cürfoÍrrc e daE- tast. lapso lde ti€mPoi eror) // FL llFeux // lngl llgnmus
//
lé16. ¿rr, L4. ¡cctud' coger'
//
ild8trL, {,
sr¡larado, disur¡¿t ¡. Itcú, adv.. i8r¡elmenle cho: Justo, legitmo; rebrratlc Fr. laps // lngl. laF*, caer cál- -rcroge¡r
i.e¡ // Cast lett' lecti' ll!a¡, .bL, n., ur¡brali di'tel
do, ilus¿re //
Cast. lnslgnei in ita¡, Iü¡érL, n,, vlaJe. marchq // Cast, Justo; ajusta!, .tc;Ju§- d¿, pásari laPs¿d, caducado cesl Dre[mlnar: elln¡har //
¡Ú¡' dar lcon
'it!t w; lecciónl leglble: lc'tor. 'tura;
signia. ensۖa //
Fr. insigne. ca¡niio ll Cast. lunerario // tincar. -cación, -cantc Ga[. // Lrl¡a't. 'iri,
l€vendai leÁendario Gall l¿r // Fr. PÉ¡lmlfialrt: é[rntner / /
enselgn€ //
Ingl. enslgn, ense' Fr. lti¡éral¡e // Ingl. itinerate. xustol // Cat. Just // Fr. Jr$t!, lar[)e¿L\; soborna¡ lcon dadr lngl. €llfd!áte, 'tlon
ña. banden vlajar, -$ry {essel ajuster; Justl0tf. ¡,rdú' vasi Pefdona¡
/; c.t.lleglt // F, ll,. i / Ingl'

-236- -231 -
"(
memoria. _rlal: dc§mt¡¡orladoi
Cat. ñ[ // Eusk. mila // Fr. (
litrlu¡, '.., l, len*ra; len*)ele gubrei luto, luctuoso // ft. lu' betuúa del estado; rÚder su. nanl¿re; malntenlr: manche, I
Gall. Cat menc r li mIle. mrhl¡) rnlUeslme;
ll //
// Cast. lengua,-aje GaI. // gubrc // Ingl. lugubdous, ¿rJsle
lúñItr, -i¡lr, n., luz. lumbrq pl.
prc¡¡ro
§o:
// ca§t, ma.lcltad, ,tuo- rqnga, 'a, rÍantJel ln4 lnm.Í¡orial
// Fr. ménolre //
Ing¡. m€- n üon mltlla¡d, ñ11 nlllloúes :(
Ilngua: llnguaxe Cat. en // mayestátlco // Eusk. f¡ámer. manera; f¡alntaln, .i,a
// Ingl. mtle, milla; rüllon (
gua, -guatge // Eusk. lcn8oaia. oj.6 ll
Cast. lurhbre. rra; matestate. -htez // Fr. najesté, ,rarlane¡ // Fam 6a¡clrú¡D, m0ry
Eld¡lr, {, '@. st Pcrlat de'
hngualc ll
Fr.laqrc, -gage / I eiumbr¿[ d€slumbru üslum- -tueux // Ingl. inaj.3ty, -Uc úard¡tüD cooñaúdó ¡a¡¡. ¡á¡tb, I mente: tntcll'
¡; fr¡¡y paqueño, t¡x'nino
(
br¿!: rdumbr¿ri lufnlnosor lu úa¡or, .óda, compar., m¿yoñ pl., úart. b. n., ñer //
Cast, tfiari genctz: Fnsanlento: Plan Pro' ¡l.¡
Ingl. lalrguag€
_á¡; úadra!; madro, Yerto, inter¡c,ó, // Cast mentt' // Cast. ñinlno // fr. mlnjÍte (
l¡óquo, -¿f., liqf¡, dejar Fam. // ml¡arla: u¡nlnar // Ga[. lume: antepasados I I D,ii!',, n, Ír4- naEa, lngl. nlnlm
// -tal, -t¡I Ga[ mente // C¿L
// // (
¡.¡loquó, É[qi!, aluma¡. -merr. -¡ f¡ar | | AL W ll Czsl. ¡¡ütyor, {dal tD¿r- -ncfo: Íla¡ítlñO; maflsmá úItrLt t. -td, m. *Nldot l l
llút¿u¡, n., /ef¡ro; tcla (de
-1, [- llum // Fr. lumlére, fuz. iumb€; yus.ulo // Gall. Í¡aor. rnor // Gall. ma¡ // cát r¡á¡ // Eusk' ment // Eusk mcri, lnc¡dc'
// Fr' mld§ke
¡o) // Cast. Ie¡zo; lenceria // Iumlnaire, -neux alluÍ¡er, cr- Cal. ¡x.alor ll
Eust. mem, ¿1, ñarcal meftatu, DarEa¡§ei ña_ ncnte I I Ft. -mentl m€nt¿l // Cást. úü¡istro
// lngl ñlnbter
.€ndeñ üurilrter // Ir¡gl, tüunl celdc /l Ft, nalrt, ¿icardct ¡tna; malnel. ñel; marlnelduñ lngl. mcntal, -ütY
{t!t' ürr¡ (
Fr. llneeul. suda¡ro
úa¡.¡. '.c, f, mcsa // c53t' me- oI¡or, .¡tL, á/,ena-
lltt¿¡., -.c, f., leha; pl., cartar ,i' nate, lu¡¡rha¡ .nation mal¡ie, arca]día; majeur, u¡a:@l; // Fr. m€ri InáÉt; ma¡h' -nc' // za¡ // Cast clnninar // Fr' (
sa. '§€ta: nén§ula; cÍmcnsal
ter¿¿u¡e // Cast lctra, -t¡t.o; lf¡, lúd., l, ,ur; drla // Cast. luz; maJorlté; ¡najusculc Ingl. // -nlcr r¡a¡ldne // lngl na¡in.;
cat úesa // Fr' lngl' menet, Irela¡ (
llterato, -tura: [ter¿I, -rarlo // luero; lúcido; lucld€z Gall. // mayor, (alcalde) maloi máyors- madtlnei mer'riald, §lÉr¡a GáI.
d¡ot, -otb, m. f, DI¡!¡' n'
Gá[. letra // Cat. lettra // fr. luz //Cát. lluc //
Fr. Iucidc. hip. elcerdia E¡t!r, o¡trL, f., nadrr // Cá§t. aoñnensa.l
// coÍlDar. de Da¡nt, nrc'or, Ú¡¿is (
lettre, Ltra, c¡¡fa; llttérature. 'dlté // lngl. lucld, bril,ar¡te úa¡ó. !tr¡, ú¡¡b, d¡ü (< D¡- madrt; matriaraado: fiadrina: úa¡.tr, .lr, m. res CasL
adv
mes: mensual. 'lided: trllnes_
pequ¿ño //ol¡o, menos
(
'ttéral littér¿ire //
I¡gl. letter. lüxü¡l¡, -ac, f., eYcrsoj prolt- tb voló). qucrü ¡¡rás: ydl'i.¡ madr¿stra; comad¡e,'dIelal // Cest. oanor: aminorar ml_
-tt ñadr€ // cat. E€,... //Oatl. mes // Cat mes // (
Iet¡a. carta: litteraturei llteral, sión; se¡suajidad // Cást. lu.,u- o.,¡'t,!', -¡, , nalo: nah,do I I na¡r1z tlGdl. noriel mef|6: minústulo
_rary rla, -ánte, -rioso //
Fr. luxure, ll tm, ¡, ¡., el ¡ul // 4, ñarc // Eusk. r¡atria¡katu // // F¡. mois; ñensu¿l Cat. m.rior // tl. molndre' me' (
littu, {¡L, n., ftor¿r, costa, prá' -rlánt, -rleux //
Ingl. luxury, adv., mal // F¡. ñ¿rci marátIq maIráj¡e, Dé¡tns., '¡., f,, medlda // cast'
Cast. mali r¡ulear, noi molns, Í¡cnog nl'¡eul mi_ ,(
// luJot -rlous, lujurioso -ant€; ma.leza, {ctá; maldad; //
Ingl. ma mesur¿. _r¿do: mensur¡blq ln_
yá // Cast. litor¿l Fr. llttora.l mad¡rna; matlce nuscule // Ingl Úünor
// lngl. llttoral a¡ctl¡¡, -¡c, f..
¡,,álulne l/ malig¡o; naléflco, -ficloi nalé- lrlx. ñatir, cf. noth€r, _ Y // conm€nsurable Oall Cat // {rl, 'ttrt Íú, adr"'¿í
lóc6, .ara, ¿tl, -¡t¡Ír¡, colocar; Cast. máqulDa; maquinisla, volo // Oall. mal; mao // Cat. úat¡ón¡ m€fl¡r¿ // Fr. m€sure 'rsr // ú¡ror,
ll
(
Fam. cf/ran¡tfjc de; al{,¡nb,?u§,'
aiqu ar: adJudlcar üsl.lo- // -nal // Gall. máqul¡a // Eusk. na.l // Eusk. rnálerus, desSr¿' ú¡t¡ó'¡¡, {a, lcasada: muiu lngl. measure
oc¡c¡tc, {¡b. m , rr,Eader co_ Cast. miru, 'r¿ü, 'r¿dor'
'ón ,(
' cacióni locatlo // Fr. Iouar, ar' mah¡a. .nad // Fr. machtne, ciada maleda: ma¡'adikatu. scñor¿ // Cast mat¡ona; coma' i/ Gall. r¡lr¿r' -redou¡o, -r¿doi- (
// rrcrEiant¿ // Cast. mercader' {e_
quilar I I lnd.l@ pne¡ -ner. -nation // lngl. ñachine, $ada¡lkalu. naÁecE, dlto I drona //
Fr. mat¡one Ingl.
.ll C"r,t-"t. ralt Eusk //
ía. _do // ca.D r¡ercador' a¡
Ie, I
¡üc!a, -t, n.. lugar, slüo: pais; -nation Fr. rtráIgne. -nitéi mallÉ. -derDc Íral¡on mj¡¡tu: IDlra; miráJt; rÚraganl
(
E¡catur, -¡, -or, ¿d§te otrdtu¡, -¡, .¡m, rnedlo cent¡a) //Cat. mercader, cát // Eusk'
renEo ll
Cá.sl. lu€¿o: lugar apcDado r¡¡audlre mald¿cir: r¡álé0cel
// // Fr. olftr, Elra¡lsc} r¡ir¿8e (
// me¡katal, _kahr Fr' ¡nercier'
(< lüc¡ü.li localdad: local, -li- ú¡8I!, adv., más // Cast. más rnal^dle, enlúnedad htÚ. ll // Cast. rncdto. '¿lias: medlo-
{€ry ipeiis¡¡q muolr, espeJo // lnd
za¡i dlslocerl locomoción // Oall. n¡als: mes ll Cat. rnal: ma.lign, -nant. -nitf mallce, dia: medla¡o; m€dtar,
_a¡te // -ctrie // lngl. merer.
rDll'üe, caPdisr¡ol mtrror' csP€'
(
Call. logo // Cat. lloc // Eusk. Eusk. fie14; rí
// lúo ll -clous; maledictloni malarolent Call, mélo, -a // Cat. mig. mitJa ñaéo. {¡!, 'ü' 'ñoúi o'r'or'
me§ lo r€Úe,er // Fam' ¡dEl¡or (
ll or¡cldu¡, *law ¿ri. -Itt¡! tú' me¡eút¡' 8a'¡¿í
I€ku // Fr. lleut local // lngl. lo- Fr. mais. pem, mas Farr¡.. -1, n., /I // Fr. mi (en mldl, ñiltcu ..); ác¿ó i¡c, +üi, ot¡t¡o' rnez'
cal: locallze. -Ity Fan. lócó // ú{frt.¡, ú¡flrtrltüú Cast. rnen.tboi enardpa¡ // noyen, ñedio. ,trurso // lngl. ser soldado ll Cast mer€cer'
dar: revolYü, .f/nfundl¡ ll
(
loúlu!, .¡, ¡!¡, // d¡d.tc¡, 'tri, Gall. ma¡ebo // fr. em¿¡clper r d, ferr, Í¡cdiq ritd-day, rre- 'cedor. _clmientol meriendai
largo, ¿Ylenso m,, maestro: lefe cast. meer; rDmoi mcsta; pm' (
Cast. luengor prolongar; longe- // Cast. maestro. -tre, -hia; // Ingl. eñancipate, erMrdpa¡ dtúia mer€rdar. _derol mereulz; b€_
miscuo. {uidadi rÚsc€láneai (
vo. -vldad //
Ga[. longg, -gura magislerio a¡Mestrar GaI. // úa¡al¡hrttt, -i, n.. er.aqo. ¡r¡an- ú.[or, ft., (gen.. lórt ) com' nemérlto //
Gall. meretente
n€zclar, _cola¡zai mestlzo;
riix_
// // úestrt // // ll ll 'clnento // Cat. merclxe¡
Cat. llong Fr. long. 'ger, Cat. maestre dato Casl. mandato. -tado par. de bo¡u!. mqor C¿.st.
úGrfó, _at., -ttf, _íu!. suner'
tura: i
nisauir // Gall mereri (
-gueur loin. ,eJos elolgner, aie- Eusk. maisu, maesúo Fr. l/ // Fr. mandat, -áÍe Ind. ll nelor, _oraf. _ora, _onal meomr
ñelet oculla¡ ll rnescl¡¡ // Cat ¡¡escl¿¡ //
Fr'
(
Jat / I lnd. long¿\1tyi lonB, krgo maitre // Ingl. master mandate, order. e¡catlo // Gal] rnellor' miuor// Cat §lr, hundir: mlxte. 'tur€; mAer: mélé€ P€-
¿d., {üI, loc,ütu. .u¡, E¡¡ll o¡¡au!, r llor // Fr. meilleur; améllo_ Cast, €merÍer' gente 'gencla: ll l¡4
loquor, o¡gleta¡tús, -ú¡, m.. ¡raSrslratu na¡¿6, +¡c, Ieái méla¡ge, nczcla (
ll n, -trado /l refl rniaux, meJo¡ // lr¡8l ame_ sumerqir' _gible // Fr' ánerg€n
habler decl¡ Cast. Iocutor, Cast. magistratu- Wrmanece| quelar; 4latdar nezchlr¡ Pronlscuous'
torio; loquaz; mloquio; elocu- ra, -trado // Fr. magstat, -ture //Cast. mansión; meson // Fr. Ilor¿te. meJorar'ration immcrlr submerger Ingi' // rnl,,., (
rr_ cotlfuso
clón; interlocutor // Fr. loqua- // lngl. magistr¿t malson, casa //
Ingl. manor, ú¿úünrú, '1, n'
mlembro II ri€qge. lrundilsei eñerge. eT
ñrct. 'ra,' 4. desd¡¡l¡edo m'_ (
cei locution; éloquent, -€nce; ú.gn¡túLdó, -I¡t , Í.. grandeza; rnafilón. palacio Cast- miembro: membranai Áer submerge CasL mis'ro rable'
//
[¡ttr6 ¿ra, 'ú¡. lern€r' lener Í'e_ s4em (
colloque // Ingl. loquaclous; lo- temaño /l C^sl. magnltud // ba''itt, .b, f ., ma¡o: fuera: p- desmeñbr¿r // Oall. msrbro -rúno Fr' ml§€rable // lngl
//
cutloni loquacityl eloquence Fr. magnltude // lngl. magnltu' de| Wp lar'¡.úol, tW ll // Cat. m€mbre // Fr. membn. do
ftlisar, at?¡o; -r¿blc (
lúdó, ¿¡.. tüi, lúr!ú, //
lngl. meñ- úatüt, .ú, m.. r,¡,tedo I I ce6i,
de Cast. ¡¡ano; maner¿; me¡cJar; 'bru: démembrer ú¡lta. +, suav.i l¡¡Ilqu¡'o; tfemo;
miedo, _dosoi r¡€ticuloso //
./ugari (
bu¡larse de a.¡Fu., .¡, -ü8, E¡ande // Cast. maña: manga (< ú.¡Ic¡). -8o; bcr. 'bra¡ei dismeñbe¡ blarldo na¡fl dulce // Cast
lúdu.. -f, m.. Juego; e./e¡dcloi es- ¡¡agno, '¡ate; tefiaño // Ingl. ma¡tener // Gall. man, r¡ao // ú.DI¡I. 'bti. 'L!a, dcfect , acor_ Fam, úétúó
ú¡ttc, adl.. rri, sust , ur¡ 'Í lh' //
riiU(ar "(
cuela //
Fam. lüd6, alúdó magnat€ // Fam. ador, útd- Cat. me // Eusk. na¡¡u. podc¡, dersc. rccolda¡; ñenclonal
cást- mll: m lar, 'llón, llá: ril-
Ittó. ¿¡!, úiti' 6ltt!ú' en
(
túga6, {¡!, .d, Iüctr!, ,Iorar; úu!, E¡8trltúdó, úd.¡t& order¡t manukot matña; mautla; úanód¡, .¡G, [., mcmoria; te'
_nto; mlll- // vlar: taroar, Ü,f,!ari soltar'
de
dcplonr llalar luto I I Cast.lir- Edcat¡t, .lt¡a, f., ñalestad: mantendu // Fr. main; ma¡üeri cuerdo ér(ra; tkr,¡,qo I Casl' I lésimoi milenario.
so-
"(
I
-238- -239 - (
)

Jat ¡r ll
Casl. meter: ñensaje .¡túr a[¡tl, de¿e¡¡e¡,
ü¡óror, -a¡1, nultj- // Ga[. multo // Cat. úlaí, .ú, t.. natuala: ¡ndole lat nihllismo // Fr. rfhülsñe tárbulo: pemoctar // GaI.
{< ent. mesaje), Jem; Ífsa. -sal *; pemncceti lrnpdb I I molt // Eusk. ñultz!. nolt¿ol // Cást. natu!.á, -ral, -raleza // // IÍgl. nihulsn notte // Cat. r¡tt // Fr. t¡un //
I I Odl. meler I I Cat. net¡e I I Cast. mor¿¡, -r¿ü, ¡ador: de. mulu- Eusk. natura // Fr. natüt. d6bn¡, .f, m., nutaÍon: lor- hgl. d rdght, -tly. -tingate
Eusk. ¡nezu, trr"nlale, úg¿a. momf, -or¡¡ ¡emolónl f¿¡Doa¿ t¡oaiú, .I, m.. al mundo, c, ün - // Ingl. naturc, -ral
-rell me¡t" //
C¿st. nfnbo. -bar // trüll!¡, .¡, .rú (< !. ¡Ilu.), ¡rn-
nlsa / I Fr. ñeltre, ñate¡, p- // ft. derñcurc, -rer ve¡so // Ca§t. mur¡do, {¡r¡o, ¡lrl¡6, .¡rt, .lrl, .atuo, ,¿¡e' Fr. nlmbe. -b€I // lngl. nlnbus, 8u¡o // C¡st. nulo. -lldadl anu-
f¡cr: mesc, ,¡rs¿; rD€asaga. mdn, Ddr' úo¡tL, f, ,?uc¡te // C¡st. {lal // Gall. Bundo C¡L // gar ll Casl. ruvcgar. -gaclón. au¡@la Ia¡ // GaI. nulo, -lidad€ // Cat.
saJÉ; //
mlse, puesta Ingl. muerte; amortizar. -ügua¡i mon // Eusk. mundu, {uko, -gaJlte. -8able //
Ga.ll. narega! nlú,, l-tu!'1, atr,, denaslado / | nul; nulla //
Fr. nuli nulltt¿:
Í¡ass, f¡úa; m.sraga // Fam. rDortlem, {.ci¡o // Gall. mort€ -dulol // ft. lhl¡r
¡dttó, Dc¡últtó
mood., {aln. // Cát. mvtgar // Eusk nabl- Fam. annulcr // Ingl. annul. ,la¡, -lá-
// Cat. ¡nort //
Eush morüi- -dlal // lngl. mt¡rdd¡. l.aht, -wlo, -ga¡tai. I I Ff , na- dúIEr, .¡, .!r¡, cxcesilo // tlon. -i¡nent
Dodla, .I, m.. Írcdlda; t¿rÍ]lr1o katu, ámort átu ft. morr;
// DünIó, -l¡., -Irl.n -tarú. .or,3- vlgu.r. -gatlon I I lIJd. na'd(la- Cast. nlllfo: nlniedad ¡ü!ar!a, -1, ñ., ¡¡ti¡¡€¡o; c¿tq(}
mcd¡o: ¡¡rderadón; lir¡rltc: ¡na. aDortll morune¡'l meurtrlr. Aüb, ht icar, ddatdcr ir. ll te, -gaüon, -gabL ¡Ll, c\onl., a no sa¡ gue, §l r¡o ¡f¿; d¿.r¿ // Cast. númcro, -ral,
¿er¿, n odo// Cast. modo. -da. naltñtar, hcrl]|. mcu¡üer. ño- n¡unl¡, pIorlcr !aL. -L. l. ¡¡arr // Cast. nav., ¡l& !Hr, t, ¡¡rew // Cast. deve; -r¿¡, -¡(Éo / I Cat. nombr¿¡ //
-dbmo. 'doso; modlñca¡ // // [iú!a, áL, n., dcbci @¡go;
¡¡rcrda ¡ngl. r¡¡ortuar,,: mor- '\'iaroi nao, //Call. nao. nau ními nevar // Oall nel,€ // tY. nonbrr; -brEr, -brcu)c nu-
Eusk. m(du, -da Fr. nodet // Ufy cf. murder, ¡ra¿a¡ mu¡de- trtbuto; Iarw; caryUcu}.d ptj- ll Cdt. t,d.,u llFr. nefi navfe Cat. neu // F¡. neiSe: nelger, mérot rum.r¿I. -raUon Ingl. //
f¡odm€x moyen. medto, rÉ1ur- fer. ¿seslro büco ll CaBl, rrmuDcra¡: mu- // lri8l. nar,. {de glesla); nary. new¡f numbar; numeúus, -ral
so ll
lngl, múc, ¡Ddo, Íoína: úort¡üa, {, ¡naftaL, pereccdero nlcipl,o. -pal; //
F¡. münd!., csúadn, ñaÍlnd de gucfÍa ú6, "!a¡r, ¡¡vI, naala¡; navegar ¡ütf¡út¡. .L m.. monede. illnero
r¡odiry //
Fa¡¡¡. coú¡d!¡ // Cast. mort¿]. -lldad: mortan, .pal Émúnercr. -nér¿Uon // lra (abrerüt. de !Gqoa), y Do, flo ¡ocaó, .é¡r, ¡oc.üi, loclt¡ú, da' ü¡[q!a¡ (¡¡r¡qr, frunca //
Eo.!ü, .Inú, n, pl.. mu¡alras dad; k¡mortal, -!ld,aó,, -lz t // lngl. nunlclpal // F ¡. coq. ¡GacaaG Gat. lrnpefs., es neces- da¡ // Cast. no.tvol tmo.uo // CaBt. nunca
úóLa, -L, f.. tttole; basa; dlque: Ga[. nortaüa // Cat. mortal // úoL Ito Fr. nulrel nocif //
Ingl. nuisan- ¡úc, adv., áoia
dllcultad. eshteúa ll Cast, Fr. mort€l; irunortet, -tallté, r¡úñ¡¡, -¡, m., ñu¡o, rn|,¡.ll¿, ,r¿- lccl¿úó hclr, .ar., .léd. -Lc- .e, perJuic¡o ¡ü¡ttó, -art, -Irl .atü¡¡, arun-
muc¡le (= dtque)l mole. lecula 'taliscr // Ingl. mortal. ,ütyi rd // Cast. nu¡o, .ral. -r¿Iai tuo, descuid¿ri desprectar ll !ób, tr¡ú rú, ¡óllc, !ólü¡ (< !o¡ crar // Cast. a¡¡unciár. -cto //
//Fr. mdle. ,¡u.re diquei mo immortal, llty. ,liz€ añuralar // Cat. mu¡ // Eusk. Cast. negltgente, -8c¡cta // Fr. rcló), ,lo guere¡ Fr, aruoncrr, -¡ce / I lnd. ür-
lécule //
Ingl, nol€; molecule t¡óa, úótL, m., uso, costumh¡ei muru, murallla; Dutn¡tu. né8ll8er. -gent, g.¡t ln9l r ll DóDétr, -f¡lr, n., nombre; nza: nounce. -cefDent
D.6Ur, a, llerdble, blahdo; dellcá- noina ll Cast. moral. ,ltdad. anunlla¡, taplar | / F\. útü, neglect. descurda¡ neglectful, ütulo; Íaña ll
Cast. nombre; ¡ü0d¡., .a¡!¡, i
pl., boda, ,up-
do: suave: dulce l/
t. mú} {eja. 'ltstat amoráI, inmoral: .rai[e, -l¡'r, -ral // Ingl. úu¡!, ftgllgentc negllgent, -geñce nó&lna; nomlnal; nomenclatu- clas ll
Cast. nupcias. -c{el //
llet mollar: moller¡ // Gall- no, desmo.elizar // Eusk. moral: múta¡. enur ler !üñ¡, n. indeclin., lo ilÍcitq lo lrr- ra //
Gall. nome Cat. non // Cat. noaas //
['r. r¡oce. Ma;
lle, .l:letra ll
Cat. moI Fr. // €zmoral // Fr. mocurs, crsfürn, Dütó, -¡¡a, -¡1, .It¡E, ,¡udrr, Pio // Fr. nom, prenomi sumom // nupual // Ingl. nuptial -lity
mol, molle, mou, brardq suarq b¡es mor¡1. -ltté. -lis€r Ingt. // (ál¡,biaa pennuta¡ tafran ll !{ó, {¡c, {ti {tú, dcdr gu. Ingl. romenclaturci name. ci O!, oü1, lnterJ.. i o¡,
mollet moral, -üty, Jjze -bnr .lcctu¡, ec¡a¡
CasL mudár, -da, iarza -&- no; nqar, ¡¡.llu!s.¡ I I C.Át. r¡É- nombrc, ohlcló, -t¡o, .lécI,
r¡oút, -nüa. m.. ,¡ro¿¿e ¡Dor¿álie ootü, -úa, m., m&,lrnierrto: lrn- blq mutación; lDmutabb gar. -gadón, -8au!o -ar abn ga- !óúI¡0, -t!., -¡vi, 'atu[, notn- &h e; op¡E¡: ccbar en .an,
tn,
// Cast. nont€, .tón, -tés, -ta- pulso: emoclón; ¡ebellon /l mutar, -p.rmutar, -ta. // Eust. dó¡l denegax ñwar / CatI / b¡ar: llama¡, denonlnar l/ o\dar, rep¡ochar I / CasL ob-
-tlrá // C€l¡. monte.
ña: rDor¡tar, Cast. motivo. -va¡: motor, -to-
teho // Cat. mont ñunt. -ter
fnudatu, mudar mutatu. -tant- CaL nÉgar // Fr. nifr. n€¿,; É- Cast. nombrar; denominar; no Jeclón. Jctar. Jeto. Jetlvoi óbice
lsta: motl, // Fr. moteur, mo, zá, -takor; permutatu // Fr. gaüon, dérfer rfnner // lnd, mlnar, -nativo //
Call. nomear // Fr. objet //
In$. obJect.
// Fr. mont, -t¡¿ne; -tagnard. tif // Ingl. motivei motor muer, mudá¡ mutáÜoq Ff- 'niablq nqaion. -nve
d€r¡y. 'nial. // Cat. nomene¡ //
Fr. nor¡r' -tlon. -tlf, -tor
tueux monter, subiñ montee, r¡üv¿ó, .¿r., r¡óri, oótr¡ü, mo- ohrcfur¡¡ -¡. .nñ. ocurtot ,¡cie¡lo
mut€r. -tedon ll
lng, múa- ¡4óüu!, -1, n., ocupaciór, acd- meli renom(me€), ¡f,nombnr, fa-
subide. cueste //
lngl. nount. v$;egltar. ptor,@all Cast. tiont lnmutable dded, negelo: asúnto / I Casl. ¡na // Ingl. d€noninate // Cast. ostu¡o // Gall. escüro
monle subii mou¡tajn. -t ine€r nover, vimiento, ,üblet mo- oü!a, -¡, 't¡¡¡,
mo¡at¡ut!, -f, n., ¡nonsf¡uo, pre,
mudo, lrendoso negoclo, -clar //
Fr. négoce, ¡ó.có, 'lc¿¡r, ú6vi, úótEñ, co- I I ft. otutut / I Ingl. obscure.
¡nentoi moción //
Ga.ll. mov€r // Cást. hudo, -d€?: €r¡mudéca[ -.ler l¡d. negociate, -tlon
ll nocer // Fam. ¡ótu., ¡g¡ótu!, osauto. -reat¡
sa4¡o, prtento, p¡diglo: eviso // Cat. mourc // Eusk. muAitu mudsmo //
ca[. mudo CaL // trépó., itl.,rn., nhto Casl. ll c!8nó.c,6i ¡óD¿¡, ¡6DItró oü.¿.¡ú, -aÉ, 'avi, -¡tsD rogar,
d/r,iro // Cast. monstruo, -oso. moveL movldoi motor€: moble mut // Eusk. nutu. -tutu // Fr. nlctoi nepotismo //
Fr. neveu, trórtcr, 'tr¡, -t¡fú nues¿ro // supllcar (por lo más sagrado)
osidad // Eusk. ¡nunstro. ,tro. //Fr. mouvoir. 'vement. mo- mudi mutisr¡le // lngl. muta sob¡lrq népotisme // lngl. ¡le- Cast. nu€stro //
Gall. noso // oüacrtit, -l¡a. -¡ü, -¡tuD, obs€¡-
keria // Fr. monst¡e. lnreux ment // I¡gl. move, moyer: mo, Dat¡, mnJ,. pues, ,,o¡que, ell ./.c- ce. sob¡i¡á cat. nostre // Fr. n6tre rw; vig ar; respeta]|; cuidar I /
// lngl- monst€r, ,truous tion: momenl lo ¡Gq¡ai, -irr. .in10, -It¡o, r¡o ¡6tE!, -¡, -¡ú, cor¡ocido Cast. obs€nar, -vación, -vatorio
Eó¡¡, '¡a, f, tardetua, demon: 0ü916, -irc, -ivi, -Itt¡E, r¡ugjr, n*16, 4nb, f., ñ2a, nacl()n, pue- podet tróvu!, -a, -uo, nuevo, extfaio // Fr. observer. 'vatlon, -vatoire
relresor obslácu/o // Cast. mo. btanar / | Cast. r¡¡ust. -gido I I bro //Cast. nación. -nal, ,lts- ¡q!¡qúo, adv.. er¡ t€ o // Cast. nuevo: novedadl in, // I¡gl. observc. -ver. -vation.
ra. -roso. -rosidad, -ratoria // Fr. mugir rcnovar: no!'io, -ai novel, la;
mo, ,ldad //
Eusk. názto; nad. ¡at, ¡GcL, f,. Ínüeñe; asesinalo -vatory
Fr. moratolrei morose Ingl. // [üllr, -arlr, f., rnuler ll CasL ñoi na?j.o- /l
Fr. natlon. -nal. // Fam. ¡oct{ novicio //
Gall. novo Cat. // ücüh¡, -L m.. olo ll Cast. oJol
mujer. 'ril. riego //Gall. mu, .nalis€r, ,nalisme
//
Ingl. ¡a, gat, -¡lr, '¡Ft¡D, neg¡oi oscuro nou, nova //
Fr. neuf; nouve- oJal; ojear; ocula¡, lista; lnocu-
úórIof, Eóri, úortüü! auE, mo. //
ller, moller Cat. muller tlon // Cast. ne$oi der¡l8ra¡ // auté. -velb // Ingl. noücc: in', Iar //Oall. o[o. ollada; ollar,
nr // Casl. morlr. tlbiundo // Eultuú ({}, adv.. muc}¡o n&n, -at , neda¡, fioter cásl. ll Gall. Cat. negro //
Fr. nolr dé- renovatei cl nen4 ne\¡§i now nl¡er ll
C.at. ull, ulladar ullar
Fr. mourir. mofbond // Fam. ñultua,.¡, -sr¡, pl. muchos ll nada¡i natacló¡ // Fr. Ingl. ru- ni$er // lngl. denlSr¿te !or, ¡octir, f., roche Cast. // // Fr. odl; oculaire lngl. //
úort. moñ¡!i. Cast. mucho: muchedumbre: lthl {¡ll), r¡ada Cast. anlqul
taüon // nochei anochéceI anoche: noc- ocular

-240_ -24t-
(
(

1 ódi, ó.0.
Fam, odiüñ
.o!,
odlur¡. -L n., dio: avcBlóñ
dc{..

Cast. odio, .Gso; enojar; odla!


dta¡ ll
/ l
orlor, 'ln_,
saik; ll
oÚtú¡!ú,,cla
Cast. orlente, 't¿.1.
'ta¡: odundo // Fr. orlent, -tá-
te, -tatlon
tarse, Cast. pad¡l pano
rlÉrf6, . pa¡ó,
coDDIrü. D¡rr
túrlt ¡, adv., tuarrrerte,
// FatrL
D..tt¡¡.,

h v¿
rfi¡lar
//
Daltúoot,
sor
l/Fr- Patrlei expatder
Ingl. exPatriate: nPatriate

//
-¡, m. PalJono defen'
Cast. Padóni Pahón.
// Cat. perdre
pefte. Éfdda // lngl. Pfrdiuon
par¿6, 'itt, '[,
'ltuD' /rse del to_
do: perccer, moñE estar Perdl'
// Fr. P€rdrei sol aptadar(se)
piüél plét¿
ptouslyl pity; piety
Fr. pie: pieuxi
//
//
lngl. pious;

puc¿ó, {r!, {ü¡, pla.E¡, agr¿dar


:1
(
:(
(
a
-ono, 'onato Ga[. Pa&ón // do // Cast. Pe¡ec.r // Fr' Érlr // Cast. placr, 'centcro; plaz¡;
// fr. odieux //
lngl. odlous, ór!a, -¡E, aü, -ltuD, .gülpa¡. Fn, D.¡üt f., pan ; hdo; pa¡¿-
// Ingl. pcrlsh, 'shabl€ pleltoi complaccr //
Gall. pra- (
-ously anEri ddomar hontu ll do // Cast. padet aparte; -droato // C¿t. Padro // nr. Pa-
-ta¡.;
p.rfa¡ó, .f.ttc, 'tlill, 'l¡tu¡' Ie' crr // cat. plaurE // Eusk. la-
oE¡L, .G. todo, enteo Cest. ll Cast. ornar, -nato, -n¡mcntoi palicula, -lar; pa&h; tepar- tron, -onner, -onagc // Ingl, Pa-
ñ¡ hasta el frna|; cumPfü ket, .ketu // Fr. Pla]I.; Plátsl¡; (
omnipotentc, -sclente.'Prtsan- adorux sobomá¡ // dal // Oa[. pa¡fe; apa¡tai ,h. tron. -rlza
Fr. omcr
{, .u¡, poco; pl unos 4güerta¡ s¡lr¡rr dépl¿lr //
lngl. Plcas., -surt, (
t€, -voroi ómrúbus Fr. Ingl. // // InÉl. omateness. ¿domo; su- delro //
Cat. pa¡l: lt Íaucur,
p.rldú., ,., '¡D, Pe¡fdo, -saítry // Fa$ Dl¡.Ídü.,
om¡übus bom, sobo¡raa ^p¡tar
Eusk. Apa¡tatu; compa¡Utu , ¡rocos // cast. poco: aPo@do
desreal
// (
o!u., ¿rb, n.. // 6ró, .a!c, {rI, .ttúú, ¡¡Dl¡r; ¡o- // Galt por¡co ll C^L W ll // Cast. Élldo, -ñdla Fr' dloó
DÉso, catga fr. pa¡t, -tlal // Ingl. pa( part.
ft. // Irgt, cf f€w. fewneés p€llde. 'die // Ingl. Pc¡fldy, Dllcldrr, .¡, 'ú, Plácrdo, aPad' (
Cast. onem§oi arxoncrar Fr. // gar, pdi¡ / I Cást otáÚ / I Fa¡¡. n.f; partlal. partla p¿flUoo p€u
// Cást. Plácldo, -cidtz //
// fañ. ,¡qcs, E q.tt¡¡ (
-dious bte
onérru.x; exonércr // Ingl. one- o¡atot tan¡ú, adv.. poco. u¡, poco Fr. p¡acldc // lngl. Plactd
p.¡lcüloú, 'í, n.. ersáYo, Prueb¿;
fous: exonemtc, -tion 6, 6da, n,, boca: rost o, cara / I !a¡"r¡¡, -r, 'rú,
pequcro // lrúE r, +¡t¡, Pobre // Cast. Po'
pllc6, -a¡!, .¡tl, aplaca¡, '¡t!!' (
bre, 'eza: ampobrccel dePaup€- rksío: Pdifii: Pnreso conde
óp.tr, {É, f.. lñba|o, la¿or cs- C¡st. or¿l // Fam. o.cüh8 CasL parv.dad; pá^ulo cahnar ha.fr Poqtck I I Casl
// ¡f. ña // Cast. Pellgrrc, -gat gto' (
Íuem ll Casl. ópera. -retal ó., .0.¡l¡, n., hucso ll Cast, pa..ó, -a¡r, Davl, llrtuú, ¿F¡- re¡; pauPefrimo Pauvre
aplacari j¡nPlacable
ctnhr // Ingl. poor so // Gall. Perigo //
Cat P€rill
obr¿. -ar: obEm; opcrar, -r¿¡io, hu6o: ó§to // Gall. oso; ¡á§€o ahúEnta¡ ll pLt , 'bb, f.. Phlx: Puúh ll (
'raclóni cúoper¿r //
Gall. Cat. // Cat, os // Fr. osr ossrux // 'ts'cer
Cast. pacer; apacenta¡'; pasto, f.rrcttL, -¡tlr. f. Nbrea ll // Eusk. pedl: Pelleburul Peri
// Cast. Pl€be, -beYo. -bisdto //
obra /l Ft. o€uEr, ouvrrage. I!¡81. ossuary 'tar // fr. pait¡ei pátüre // Fr. pauvnté // Ingl. PovertY los. loskt Fr. Éri1. -leux
//
Fr. pl¿be: Plébelen ¡ngl. // (
obr¿: opcrcr ouwicr; cloÉrcr o.cüt¡ú, -¡, n., Deso // Cast. os- Pam. Dartor
p.rld¡!, ¡, 'ú, niedos I I lngl. Peril, tous
_Dfu¡sE plebsl Pleb€ia¡i PlebF.ite (
p.r.tu, -ü., m., p¿ro // Cast. pa- Cast. lmpáüdo Dcrúitt6, ¿ta 'ú¡ai,
I / lnql. oP,'tate, oryrar ll poat¡, -.r, n., Poea // Cast Po
olEfduo, -I, n., praza fue¡|e; ciu- ód[¡, -I, n., ¡xio, rcposo; W, soi pa§ear, -§ao, -sár. 'sr // Dar, Eacb, f., W ll Casl. Wl ent¡egar, confiar; PelI¡tttlr
prmiur.-mlso // Fr. Par- eta, .élico: Pocsia // Fr' Pocte'
"(
dad calma / / Cast, oclo, -oso, 'osi- GalI pas¿r // Cat. passar // paciffco, car: apac€ua¡ // Cast.
-étjqu€, -éste // Ingl. Poet. -tlze' (
// Eusk' // metre, -misslon ll lngl Per
'opa, .or r, t. NeL flquaa: dad // Fr. olsÍ, oclos ll lnd. Eusk. pasatu, pása¡ pasabldri OáI. paz Cat. Pau
r t. -mission
_tryi
Po€sY .(
ayrda I Farn, cóú, olÉluu!, otlos€. -osencss pasaia // Fr. pas, pasq pascr. bake, pake //
Fr' Paixi Paciilcr
/
orL, .L, c., //lngl. p€ace; áPpeas€l Paciflc Dcr,l.Ié., '€1, l ruina, calaÍnl' !ó¡ó, ér., fó.úi' !Ürltú¡' Po-
(
oÍEr, ó!ar¡, oñduD oecr¿ //
Cast. Mdo; t¡passe //
Ingl. pass, peso.
pécc¡tít!, '¡. n . /alta. ¿ñoli cul ded ll
Casl- Pcmlcloso Fr' // ne¡- akra¡ ll
Cást. Poner;
opdDl1 -r, @, el ¡n¿Jor // C¿st. ovinoi oveja f< orlcül¡) Fr. // -§4¡: PaSSage; pa§sangef
p€rnicieux //
lngl Pemicious puesto, _la: Posta. _lel: posi_
(
ópümo. 'mlsmo, -nlsta F¡. // oün // Ingl. o!,tne pütor, {rl!,
m., pás¿or // Cast.
pa // Cast. PÉcado Gall Pe // ctan. postura; Po.sitlvo // OaI
Cat. Pecat // Fr. P€thé p.rtéDIó. -itt,.,., llega¡ a
opombme, -lste / ln4. o8il- I *@, pc
p¡có, -arc, -aü, ¡car pastor, 1oral, -toril GaI. // cado //
pa.. Pdü., m , Pie // Cast ptr //
Cat. Pondre Eusk // (
mism, -isl -miz€, optlrnl9ta *r l/
/ I Cast. !4gú, a!É€at Gdl. Cat. pastor // Eusk. paltor¡{d, Écc6, 'Ir., -¡rl, -¡tú!' faJl , Plel

.l¡!, .Itl, .at!ú, ll


Cast Pecar, -cador. apearslel: pcdesta.l: pÉdal: bipt_ posta. post¿l(e), po6t¿rll Poslzlo; (
ortü, desea¡, Car. W$ ll ll
Ft, !¿yet ln4l. -rc. 'retz¡ // Fr. patE; pa¡teur. taila¡
call Él Pe'
// poslübo // Fr. Pondre; Posltlor:
.le¿ir ll C?6l. optar opclóni -toral // Ingl. pastor, {ur€ -c¡¡¡tnoso //
Gall. Cat. Pecar do: cuadrupedo
poste. 'ta]. 'tur€ Ingl. Posi- // (
Pay. Paiment
// fr' P€cher' ax€ // Cat Peu // Ft. Piedi
adoptar. -opclón // fr. opter; pll!!, -itdb, Í., Iaguna. paitano, pltaó, ¿rr. 'úi, esti¡ abierto; €¡' // Eusk. bekatu
pionnier: P€dal // Ingl. Plonetr. tion: Post,'tal. -ture // Fm (
adopter //
Ingl. optatjve; adopt. charca //
Cast palúdlco, -dls' ¿enderse //Cast. patente. -nt¿r.
-cheur // Fam. Parcat@ .¡pó¡ó, Prrró¡o' lúPó¡ó
n pionero, ¿xP¡oral Pedestal: cf
-tion. .tlve mo; pa.lustre //
Eusk. padur¡, -ntl¿ t I/ Ft. patenhfel I I lod, pccua, ¿da, gatado; rcbaño
foot. foot'ball
póú, Dó¡tlt, m . Puente // Cast' (
I
oD¡¡, olarl¡, n.. lrafujo, obñ l/ tuna ,antanosa {topon. Fadu- patent //Cast. P€cora; Pecualo puente: Pontón. -ta4o // Gall' (
pacur, -ültt, f., res. arimal Dct6, 'érc, 'i{t)i, 'ltoE. din8rtsr
Cast. opúsculo //
Fr. opuscule É)l madura // Fr. paludéen. p¡tcr, p¡trl¡, m., padre; pl., scr¿-
.at!, PaPa¡di, Da¡!r¡ú' a: atacar: buscar Pedlr ll ponte // Cat. Pont -tó // Fr'
// Ingl. opusc(u)le -dlsm: palustre I / IIr.e. D¿'tu- do¡es // Cast. padre; padr¿seo¡ paúdó, pont.-ton // lngl Ponto(oln // (
suswndet pesat: war' csti' Cast. p€dli Peticiónl Petltodo
óñto¡, 4dr, m., ondot; énbaJa- dal, -dous
prndó, {¡G, {i, paaa¡[. exten-
pafimonio; padrino; patrtana
ll // lngl. P€titlon Fam.PoEdfrl' Po¡ttL (
dor // Cast. orador: oratorla // // Ga[. padre I I AL Wt / I fiar Casl. Éndulo; Perpen'
po¡tif.!. .ficlt, m, ¡r¡rtlfrct ll
Fr. orateu¡. -tol¡e lngl ora-ll de\ ebnr ftveiar / I Cesl. Wsa Eusk. padar, fr1lrhrio; paü!t{n) dlcular;... // Fr. pendE // lngl É¡.r, {¡r" ¿tuD,
pl¡!!, .1, i.
lenlo Pe¡ezo6o
p,no // cast. Plño, cast. Dontiflce _f,cio, ffcar' li
(
tor. .tory (uva)i expandir. -pansión Fr. // // Fr. p€re; panaini patrlnohe pound. ,ib¡a
partlPló, ¿¡4. tapi. .ccPtu!, .nari Pl¡a. ñon: aptñar // Cat cal ficado // Fr' Pontfe fier (
ortb, -L, m., circulo, dixo, rue- ¿pandre //
Ingl. expand. -pan- // Ingl. patrlmony; d hlher. // lngl. Ponüff' e, &Pa (
doi ó¡bil2 // Cast. orbe {='úun- ston //
Fam, las¡ü¡ -dy // fa¡n. p¡tdur, ,.trú¡u recoger: petclbl¡: sentÍ // pl // Fr. Pln // Ingl Pine
Cast. percibl¡, _cePción
_ceptor pl¡cl¡, -I¡, m.. Pez Pc*aCto ll 9oútut, -¡, ñ., mar
do")r óólta //
Fr- ortc; orbite p¡r, p¡rtr ,guá], ll
coúveniente ¡tdor, prti, paaaur a!ú, §ufl¡,
cat. (alper'// casl. paz: Pcc.ral Pescar: pls'i_ gi{ñ¡l!,. 'i, fi Püeblo: naclón I I (
// Ingl. orb, glolÚ, ¡ndeer, or- Cast. par pa¡eJo, 'ai pa¡idad // nq¡lat: pemrltt¡ I t. F-/ // Gáll perclbir
Cast. Pueblol Poblar. blaclÓn:
// Fr. la)P€rcevoi¡l P€r- na // Oalt. P€ixe. -náo // Cat (
M: orbit. -tal Gall. Cat. par ll F¡. patr ll dccer: compatible //
call. Da- cebre
//
Fr. Potsonl Pecher, Dopular. -loso // GalI Pobo //
ó¡d6, .I¡L, m., ñla; o¡den: clase Ingl. ped; pair // Fam. Da¡lt r, descer //
Eusk. pasiño, paslin cepclon // lngl Perceive -cep- Delx
Cat. Doble // Fr' Pcuple' -Pler (
:che, -cheurl Plscine // lngl. cf'
socld l/
Cast. orden, -dlnarlo coED¡¡6 // Fr. pátlr: co¡npátlr, -palibL clon: apP€¡celv€
Ir¡gl PoPle; Populous -lace
//
// Gall orde //
C3t. orde, ordre !a¡It!a, {, -ur, p¡Eperedo !ahI!¡, d .!ú, p€'tañ, tú- F¡fó, -at , {Idi, dlt@. dar fish, llsh€r. nshhg
-t¡, Dü6l¡. {., f.
Puerta CÑl ll "(
p¡tI6, .tért, Dépad, p.n¡¡D, -t, ..., f., pat¡la I I del todo: Perder: desh)lt ll Dfur, .a, Pladoso; r'irtuoso;
(
// Puertá: Porláda 'tal'
Fr. ordre: ordinal // Ingl. or- nal I I t. _tázo:
p€der, dicióni É¡dida jus¿o // Cast. Pio; Ptedad. -do-
patlr: ptoducir. ceusat I I patJia; patrtota; expat¡la¡Ba: f} Cast.
der. orden
.(
(
-242_ (
)

clmplrert¡l soPortel; Portero, Dr¡.t¿r{., -l¡r, -ir{'¡il, -ltuD, profh, .fcñ, -tü[, -l¡tu¡, 'daderai putativor apod¿r; am' ¡.1o, {rc, 'pó¡, -Et!¡, arflba- ¡é8i¡a, .ac, l. rEira // Cast. ¡e!
na /l Qall Cat. W¡ta // Ft. pasAr pot dito; omlttr ll
Casl. adelankr: publlca¡: menclona\ putar h\ robar: saqüee¡ /l Catt. na // Eusk. €rregina
porte, 'tall. -tlcr. -!d¿re ll lng. preterlr, -rlclón, 'rlto // Fr. pre- ptuducr¡ I I CesLpñte¡lr // ft. C!¡.ró, ¿¡!, airi, .aituú, bus' rapio, -tar // Fr. ravll; rav¿8?r; rad¡a, .¡. -@, relo. rEar, dc ffy
porlal térlt, -rltlon //
Ingl. pr€terit(e), proférer // lng¡. protre¡, pmpo, car: p¡e$ntzt Pedt, gana¡ l/ rapt // Ingl. raüsh; ral€8ei ra- // Cast. rcglo
Do¡10, -¡rr, {vi, -¡tu¡, ,cr?¡ // p§do nef- oÍnetff Cast. querEc cualqulera // GaI. pe: rapt. -ture // Fam. cq¡ldó r!16, -4r., éd, ractuD, d¡rigú;
Cast. portádse). -le, -lAtll /l D¡!ró, -é¡a, !!clrI, prcaa¡D, Drofr¡dEr, .r, .aú, hondo, p¡o- quercri calquer //
Fr. quélr, drr, {, -¡¡ú, capaci¿do; áis¡ado, guw 14\ítuür l/ Ca$..rc-
Gall. Cat. po¡tff Fr. port€r // aprehr oytmlt, ¡epnñb ll ñrndo ll
CasL. profundo, -dl busca¡ l/
ln4. query. p¡tgur- dÉrrnl¡ado; po(, frtfualte I I 8lf; Egente,
_tax ¡fglrnen. -ffiien-

ll ln$. pon, lkñr Fá'¡.. ll Cast. apIrmlaI; pr€mumi pre- dad, -dizar // Fr. pmfond, 'deur tal, , faln. q!¡.rtü., réqdró Cest. r¿ro. -r¿d arr¿,t@ri r¿lo to // Eusk. .rrcgldorc. -gtncn
pó¡tü, pórr sión, -onári prensat presura, //
InEl. profound qu¡a¡tüa, .Ú, fr., garaDcia I I GájJ,, raro I I AL ¡ar, ¡añ I / // Fr, rtglr, -gle. -gent, -glm¿(¡r)
,órtü, -ü, m., pucno I I Cest -roso¡ ap¡cguraf // cat. pfemer ProP¿¡., adv., de prfsa r¡úa¡li¡u¡m, conj.. aurgue Eusk. arr¿¡o, -rotasu¡ // F¡. ra- // lngl. rEg.nt. -ncy: regñc(n),
pucrtoi porta4o: oportuno // // E\rsk. prcrnlat]u, apÉ¡nlar, Dtodl¡ó, -ii!, 'ü-, brotár qg¡ñvl¡, csnj,, auDgue ¡t -nt¿. -rener. // W. ra¡r, -dty -ncnt; cf. dght, deEc¡o
Gal. porto //
Fl. port; oppor- obrfa¡ p¡.ril(ñ)a: prer¡latsul... D¡oaú, {Gaaa, .ñf, s€¡ ú¿ri qdror, q¡cd, quait¡a, ar¡D, rldó, -aúlt, ¡., cÁlcülo, cuenta: ¡aiclo, .4r., -Lrl, -Lctr¡, ecl¡ar
tun // lngl. opporturic; ci ford. // fr. p¡rsscr. .sse. -aslon, ap¡ovec¡ar // Cast. pm f= 'PIo- queJa¡s. // Cast. querella(¡se) nmo; plan: ¡¡todw: asunto I I hacla abás, ttclraza¡: desry
vedo. -dezr -ssolr, -ssur€r //
lngl. prcss, vecho" < Dddc.t): prohorhbn // F¡. quer€lle{r) llln4. qua- Cast. raán. -zo¡á¡. -radon. -naf. daf. ¡ecusaf // Fr. r€Jeter, J€t
Do..tdaa, -a¡r, .adl, {.aauú, p¡ersal¡i pre§§ur€. p¡Eslón // pnuftú, {, -¡ú, púhlrco; ofda.l. ¡rfil, htlqer, quere a(ntcl 'nal: rácloclnjo ll Gdl. ñú¡. // lngl. reject, {tion
rrÁ,eer, tenc¡ / / CásL. posf.,-¡ / I Fám. atprtúó estatal ll
C^Ét. público, 'ca¡, qú, q!¡a, quod, pron. relat., que, ñznar ll C^L rab, "orrá¡ ll ¡.llll0, -tutr, ¡., felglón, escñ-
Fr. posede¡ // Ingl. po.ress, DriD!., -¡, .@, cl pinero / I -cldad //
Eusk. publlko, -kokl, cuel, qukn, cüto Eusk. á¡razol(n). -zo.; arraz¡ln- puro rd.l8lceo //
Cast. rrliglón,
PO§ef¡ Cast. pr,mot prirhero. -ñate. -katu // Fr. publlci publle¡i pu- $rl¡, conj.. po¡que; pueslo g¡.¡e du(n)l errezo€. -zoli err€¡,l l/ -gioso //
Eusk. erllglo, -IJlo.,..
,o..ú8, ,o..., !reli', pdet I / -macia. -mado. -mor, -mltlvo, blicatlon, -clté //
Ingl. publtc; qulcu¡lqu¿, qu¡c-, q!od- cuál' Fr. talson. -somer. .sonnel // // Fr. rellSlon. -geu¡ // Ingl.
Cast. podér (< 'fóta¡r); pode- 'ñcla; prlmogenito //Ga[. p¡i- publish: publlcity quien lque) In8ll. reason, 'mble¡ r¿tlon fellglon, -llous
rio. .rosoi apoder¡r(s€); poslble mo // Cat. prlm // Eusk. pd- püdct, lmpers., da rcrgueDza l/ qulübct, qu¡.-, quod- o quld., ¡Gcfpf6, .4r., {¿pl, {cptuú, lo- rctl¡q¡o, ¿¡G, -tq¡J, -llctrD,
// Fr. puissa¡t possible; pou' fnü. mayo¡a4q, Pflma, -mant- Cast. pudor: púdlco // Fr. irn- inde[. cuaJgu/erá I¡,ar, @get: ftclblr, rÉL!,gctl l. dqa¡ aE* abndonar I I CasL
voir // Ingl. poeslblel powcr, cI za, -mutu, 'mutz¿ // Fr. pudent, -dence; pudique; pu' qdr, q!r. Íqu.), qüld, p¡on. adl. e, ¡ell¡atse rehac:erse ll CasL. rellquh //ln8l. .ellnquish, de-
pode¡: po6lble, -bly // Fa¡n. po- preril€r; prlmalre, mauté, 'mi deú // ln¿I l¡r¡pudent, 'denct lnlerr. lndel., ¿qu\ét1, cuá|?: a|- reclblr, -bo: rcclplmte; rectP 40
Jar, rellct, tluda,
trtrt tif// lngl. primary. 'macy, -mi- F¡.lh '¡a, f, nlña, múchacha guno, aJgu¡en, algo Casl. // ción , re.rptáculo; nrrta. 'lar; rcl¡qüú, -¡, -!a, rlsarte
porl, adv., détrás, hacia al¡ág; tive. -mordlal lrua¡, puc¡i, m.. ,fio. ftucrrac¡oi quel qu¿; qui€n; quienes;... // recáudar; recado //
Gall. rcce- ¡aDadIun. -I. n.. ¡emedior medr-
despuá; pr.p. ec. detrás de, pri¡ccF, -IpL, pnncipe. JeÍe // esclávo // Cast. puer i puérp€- Fr. quii quoi bi¡ // Cat. rebre // Eusk. erre' cir¿ // Cast. remedlo, -diar //
después dé //
Cast. pues; des- Cast. prin.ipe, pes.oi prlncesa ra. -ral. -pefo; puericultura // qulrqu., qü¡rqu., qu¡dquc, cibu, -bltu, -blm€ndu: erEzeta. Eusk, errenedlo. -dltstu Fr. ll
pues // Fr. puls, depui§ // Ga.ll. principe //
Fr. prlnce, Fr. puéril // Ingl. puerile qüod$rc, crd¿i cada ¡rro 'tat]l: eÍ€kadu // Fr. rettvolr ün¿de, -medlcr I lnd. rc- I
poat¡aúla, .a, .üú, úl¿imo -ce3se. -cipauté // Ingl. pfnce, pülchrr, {h¡¡, at¡!t!, l¡erDoso, qdrqutr, qú¡dqutd, $¡odq¡od, íectptloni recette; receptaclc // mdy
pótclr, -!tL, poter¿€i poda¡osoi -c€ss, -cipallty b o; nobhi ¡rr¿gnifr.ll Cast- // relat.. cueiqu,era guer lndel. ál_ lngl. receivci receipt, ¡ec¿h: r€- raú@ó, ¿r., 'Dürl, -D6t¡ú,
capaz de // Cast. potcnt€, -tado Prlor, 9rlua, primcro: supeior pulcro // Fam. pulcttitú¡ló guno c€Ption. 'laclc ,F,mover, aparlat; rechaaf ll
// Fr. om¡lpotent // ¡ngl. po- más lmpoñanle:p¡ltt , adv. an- pt¡¡chrItúdo, -lnh, t., telleza. $dvrL, $u!Yü, $¡Ilyi! (quodvi¡), ¡rddó. -ér.. 'üdi. -dItüo. devor- Cast. remover. -moto // Ingl.
tent. -tency tes //Cast. prior. -oridad. -ora hemosun l/ Cast. pulsitud relat., cu¿lguiera; cuáiqurer ao- wr; convetllf cn casl. rcl¡-ll
pótfoa, da, ,rás poderDso; p¡e- to //
Eusk. prtora; prlor 'á.lta, putró, -¡¡., -¡ri, -atuo, empu- §a dir; rentai arrendar Gall. // r¿úú, .1, m., rctno I I Casl. re-
Íeible padre prioñ prior -ama. slpe Jar: echar: golry ll
Casl. pn- q¡ó, conj., porguer pam guel render //
Cat. let¡.l randa; mo, -¡lar,.mero, //
Fr. rame
pótior, -i¡i -ft¡r trú, apoderar- ¡iore fde un convento) Fr.// Jar; pulsar; com-, cx-. lm-. pro' adv., adonde armdar //
Eusk. enEnta, -ta_ rrp¿d6, -¡¡r, 'Dari, -pr¡t!ú, en-
se de prleul pforité //
Ingl. prlor, pulsar: empuJar // Oall. puxa¡ $¡od, adv. y conj., que. el que. el tu: errenda // Fr. rendre; rente, contrar, descuÚ1r l/ CasL rc'
pótin¡, adv.. más bieDi meJor p¡ro¡, p¡eviot priority // Eusk. bültzatu, errpura¡ hecho de que: porque -Ller ll
lngl render. devolve¡: pertofio
pótó, .a¡.,,.., belx¡ Cast. po-l/ procüúba, '4r., {üDü¡, -.übl' -zakel2., za].or, -zadel<o1,... ll quod¡ñ, c!nj., P¡.¡esto que, Po¡ rcnt. afiendar rcqúlo¡aó, -a¡t, -avi, {tüñ, dcs'
table // Fr. Ingl. potable ft¡ú, cae¡ (hacia adelanteli Fr.pousser. -s€e; pulsatloni que radaó. 'ft!. .n. -It¡¡o. rcke¡ cárse¡
pracclpút ¡, -¡, -a8., pnncqaL prosteña¡se ; dem) mbarse com'. ex-, im', pro -pulser // quot, cúán¿osr tot... quot,,,, tan- édüc6. -éÉ. {úti. irctuú, rr' r¿$¡ir0, -aÉ, {lvi, -.ltuú, bus-
prc[ercnte ptocüI, adv., leJos; prep. ac.. Ie]os Ingl. er?ulse, -ston tos.,, como tin¡: lraer de nuevo Cast. l/ cü: lnvestlgat inqulÉ.l rcque
.!ú, do¿¿do de
pr¡cütr¡a, -¡, de p,únÚ, -¡, 'r¡o, pum; lirnpio; cas- r¡úu¡, -i, m-. r¿ina Cast. r¿'l/ reduclrl -cion, -cto Cat. re- // ri¡ // Cást. requerlr; requlsar,
pr¡.DóDó, -art. 'pórü¡, -pó¡I. Iródúcó, +¡c, -drúd, .ductuE, to //
Cas[ püto, -rcza; ap]urat: ña. -o: ramilicari lamaje, dulr // Fr. rédulre. .duction // 'sa. -slto // Fr. requérir: re
l
ltú, pner delante. anteponet: llehr edcla¡te: Foduct, pre- purlflcá¡i puÉ // Ga.[. pum; 'nali derr¿malr) // Gall. ramo Ingl. reduce. ¡rdúcirj reducer, quee // lngl. r€quest, mgaL
ponct al l¡ente de: pretert ll §e,lar // Cast. produclr, clón, apurar //
Cat. pu¡ // Fr. pur; ll cal. ,.aru ¡ama Dusk. // redl¡alo¡. -ction ruegq requlrc, rEqlr.rl: 'qulsl
Cast. prcposlclóni prepósito, -cto. //
ctor, -ctivo Eusk. pro- puretér puriÍlcr ln§.ll p|uJe, erramu // Fr. rameau; ramjfier, rañdó, ¿¡a, -f.ci -fact!¡ü, re' tion. peüclór, Iegulsllo
preboste // Fr. pÉposer, prevA duzitu, -duktu. d\tzlo /l Fr. -rlty, rlt,-rist. rjla¡ -mer¡x, '¡naÁe ll
lnÉ!. rurnlfy, hace¡i rcpe¡a¡, ¡ecobn¡ ll rta, -rt{, f., .rsar r. Fbllc¡, ,a re_

I
// Ingl. provost, Jefe Prodr¡lr€. production, -cteur, pútó, .arc, '¡ü, .¡tr¡ñ, p¡r¡rrca¡, -ffcatlon Cast. r€fecclón I'facctón). {€c- púbÍca. el Eefedo. ¡. fi.Ellll.,
Ítúl.'t prep. ac.. pt delante de: -cüf // Ingl. produce. -cer pro limpla¡: ylar: calcukr Fn r¡¡¡, -¡a, i. ,.,na ll C^sl. rana torio // Fr. refaj¡e: Éfectoire // Wútrnonio temilla¡: ¡, úrar'
i excepto duct. -ctlon sar, luzgar l/ Cast. rtrd?d. -da, / I Gal[ rá Ing¡. refectory raa, ,a adve¡sidá¿ r. lacu¡d¡G,

214
- -245-
(
(
(
la pospendad; ¡q úal*, he- conobor¿r // // (
Cat. roure Fr. cdad: sigh ll c¡st. siglo; s.- // Ga[. Bcrebl¡ // Cat. escrlu- mientq sementa¡, -teñ; sazón. salvdr, e*gu¡ari ob§rJnar ll
zanas. Aesks / / CasL ¡ea]. -ll rouwe, -r'rate: robuslc. .tés§.r glári s{cuhr, -leli¿o¡ Gall. ll !t; e§crtptur¿ // Eusk. eskrlba- -nar //
Fr. §.mencet sem€r; Fam. co¡aarrü, aúaatrio (
zar / / Ft. rieñ /
.llty
| htd. rcal, -ltze. cor¡oborer //
tngl. robust: co- seculo //
Cat. s€gle EusL // tu. -bau. -bu // Fr. eclrc; ..r1, disscmlner ser¡¡l¡Elte: saison .a¡r!a, .i, m., sla¡vo, c§claw /l (
roborate sekula. s8rq sekulu. scku¡u,
ratidé6, -é¡r, {adI, {aaa!ú, ¡oaa, .ra, l, rcsa
tulel sa¡tbe // ¡¡81. scasoq dl$enhate Cast. siervo //
ce[. s€rw // (
es- cást. rosa. // sr¿roi // F¡. steclci s.o¡lalrr // r¿có, -a¡4, acgüi. -aact¡E, ¿!¡- t EEG¡, adv., sldnpre l/ CasL Eusk. zerbitu. seóitr¡, sa¡r,lr,
tar sentado; tcsldlt cn CasL // -sal, -saño //
Gall. ¡osá -sal Ingl. secula¡ t¿¡ //
Cast. scga¡i seca¡te 0i slemprc -r4do; Beóitudq zeóltzu, se¡¡.í- (
resldir, -dencla, -deíte. -duo // -*la ll Cal. rosa // á ..ottü., -ü l-!, ll Fr.úl lll,i{],.*n
Fr. nsider, -dence. -du // Ingt. ano€a, ,salo, -salorc // Fr, m-
Eusk. a¡aPa, a(h.. rhcnudo: co¡l fi?. nea): secrl6n; sectol dlsecar, rn,, scnado cb /l (
reside, -dence, -dency, -due, se, -sé, ,sler. ,§€rale. ,salre
cuencla -secclón; ln§ecto, -tlclda // Cast. senado // F¡. sénat ll .I'conj., sÍ a condlcló/l de que
-dual, 'duary
// r¡arua, {, .uE, lle¡D; c¡ucrr ylo- Call. Cat. sega¡ // EuBk. s.ga, Ingl. s€nate // Cast. sl slno (< st no es..,l (
rr.plcl6, {¡., .rrcd, ..DG.t¡a,
Ingl. rose. -§y, -sary hnto // C,ast e,crtcta Et ¿daria; scgatui segalad, 6r, @tli!, - h, f., ve|ez, e/ldant- // Ga[. se // Cat. §tt sr¡ó // (
¡üt¡, {., f, ¡ucda
Cast, rue. // rll {¡l¡, m. n., sal ¡r¿¡; ¿racJs 8ari, sqgador // Fr. s.cüon, dad,ucast. s.n .tud Fr. si (conj. y adv.)t aussl, tslr-
m¡rar hach añs: volve¡se a da, -doi rodea¡, -dao: rodaf ro- // Cest. sal; §alar. -ado, -s6n -t€u¡i s.8nc¡l // ¡ngl. s€cuon; .a!.¡, -L, m.. vleJo, attcfáno ll bÉn (
nXat //
Casl, respcto, -tar // lación, -tatorlo. londa; rotula: // cal. C¿t. sal // Fr. s€l sa, seg¡uent; dls§act, dlsec¿a ln- Cast. sc¡X, -üdad //
Fr. scrÍlc a¡!, adv., a§'. da ¿s¿c Dodo; dc...
Fr. rcspect. {er //
lngl. rrspect rodcla; rodlla; mtulo. -láI: rodf lai¡e: salarié // Ingl. B¿l; sahd. §€cte // Irld. d. s€n€schal !t.,. (con lndjcat.l, ,gu¿, qu€; (
rspónd¿o, {r!, {t, .l¡E ¡rs- llo // Gall. roda Cat. ¡oda. // .¡, .úú, §aparado. ¡Ed- (
porder // Cást. respondari rcs-
ensalade aaarat¡r, aé¡taútl¡, -aa, ¡., oplilón; wto; (con subj.) de ts, eodo.. guc //
-dclh //
Eüsk. eÍota, ¡r,olrro. .düt, -ütü, f, salud, servaclot: ñdo. úulto ll Cast. s4creto. /€tlÁi¡nknlo: *ntetrch I / t*1. Cást. asi: si (á&, // Cat. sí //
ponsable: rcspu€sta Gall. // hélic.€, enotar¡l, piedra de no -
I
segutldad / CasL salud. -da. -tario. -talta // Eusk. s¿kfttu, s€ntencia, -cier, -clo€o fa. // Fr. si (adv.)
(
resposta //
Cat. r.spondre // no // Ft. rane, -eri
rotauon: ble. -dar salubre // call. saú- -tad. -tadgela. -ánua ll Ff. s€ntenc.e. -cieux Ingl. s€n-// alt!¡n. -I, sen¿ii s€Ilo; cnsaña; (
Fr. iE)ondre; dposte // lngl. rale, ror¡o, p¿pet (teatral): ¡oule- de //
Cat. salut Fr. oalut. // s¿crEt, -ét¿.ire // Ingl. tmce hnageñ; .enstekclón C^st. /l
re§Pond au, ¡orro; roulotte, case ñdante -taj¡e, Jub¡e //
Ingl. salutalyl -t4ry, -táIyship
secret,
a¿!dó, 'i¡a, a¡d, ac¡uur¡, s€r' $na {< .ld¡¡, pl.); s€ñal, -la¡;
(
rrttó, .&!, qüedar at¡ás; detere¡- ll lnd. rcll, hacet tudar, g¡rar, (
salubrlty aacú¡dur, 'a, -!D, gue siSrre; si- ti¡, perclblr; pnsat Jvtar, opl- rc§aúa{r}; slgno; stno; seuo {< d-
s€; ¡e§kr; ¡Esl§¿ri // CasL rc§- ¡olllng, ¡odartq round. ¡edor- ¡a¡ctr¡r, .¡, -¡ú, // gulente: sefi)ndo; tawnúe ll nat ll C,ast, 6cnti¡, 'üdo, -tl- ¡lUüD, dlrn.); seUar BUüo. to-
tar, -ta. -tante // Gáll. rest¡r. - do. -deat
sa¿rado, sarrto
(
C¿st santo, -tor¿l -h¡aloi sánt- Cast. scgundo: *cunder, -da- mientoi rcsentf§€; s€n§ltlrol so; sl8¡illca¡, -cado I I Cal.
to // //
Cat. Esta¡ Fr. rest.r. rü¡Dó, ¿¡!, .rúpl, -ruptü¡, fcaE sa¡tigua!: sanüdád // Caü. rlo; según // Cat, s¿gon // Fr. sensación. -sibL, -sual. -sorlal. s€nya. -ya¡ // Ewlc setñu; §l (
guedalse¿ sob.¿¡ alreer. det¿, romryf: deslrúir; aÍulDA¡: co- s¡¡tto, -üdade // CaL sant -t dat seconde, -daft // It¡gl. §€aond, -sato //
GaI. Cat. s¿rtir fr. // natui siñr¡; zelr¡u; sallu. sallq (
ner // lné. rst. ,Eposo, fion$r / / A$. // *ut *gut
romper; ¡otoi Eusk s¿ni sal¡du; satndt¡tu. ar, o sentir,'timent; sensaüon.'sible, silatu; lllu: sIu ft. slgne.
//
-saJ1 alfest, dét¿¡re¡, P¡islór¡
l!l.rtó, +É, -d, {ro[, voir¡,
dcrfota. -tar, -tem; ruta (< fr. sardrca¡ sanfu. ,ta // Fr. sai¡t aad. conl,. perDi srro -sibÜta sensluf -sllál; scntine -nel, -naler; signlfcf; s.]eau, s€- (
rout€ < n¡pt ), rulina: ruptur¿l {tr,
rr8l€sa¡ // Ca§t. r€vertjr, -ver-
sa¡ctuahq sancüntt // Iigl. téd¿6, ¡¿di, acaat!, es¿a¡ [e //Ingl. sentiment; s€rlslble. Ito //
lngl. sur¡: signct; s.al, 6e. (
rotura. -r¿¡; rozar, roce // Cat. saint sandiry, sa¡tifcar *ntado; *ntarse; E)cdaf csk- -sual sentinel, s€ntty: sansa' Ío, sela¡ slSnal: sigtrÍry, -B-
§o, ,ves //
Fr. ¡evers Ingl. // rompre // Fr. romprei route t¡¡a, adv., d¿ rDúo sano bkñ ble // Cast. ser; s€ntalseli se' tion, -sttlve //
Fan. .a¡té¡d¡ cant // Fam. hdl¡L (
rEr€r! revers. -slon. -slble (< tüpta rl¡)i
routter, -tjnar dé- ..!gri., -bt, n.,
¡é¡, -ratt., f¡¡.. rcf
sarge // derite.'tádoi sedlr¡rnto, -talse) r¿qror, {ú, -cütor auñ, s€gul¡; rilv¡, 'ac, l, // Cast. selva;
s.¡¿a (
/ I Cast. rey rout€; ruptu¡e // Ingl. rout. 'tl-
// Gall. Cat.
!,irrey: real, -leza nei rupture
Cast. sa¡gr€. -grar; sangulná¡io ll Call &t llcat, seure // pers€8r¡i4 sucede¡ Cast. se-// silvést¡e; sahaj€ //
Cat. selm
(
rei // Eusk. errcg€ // Fr. roil rú!, -rütr, n., el campo
// Gall, sÉngue Cat. *ng // ll Dusk. sédi¡nendu Fr. seolr. // gulri slguient€i séqultol secuaz i // Fr. Mu\,rage. -gele, -gir¡e: sil-
¡oyauté, fcdaat toyal, I|!aI
// Cast. Fr. sa¡g // kEl. sa¡gutnaly sentar bleni s€ance, seslór; s€cu€la; s€cu€ncla Cat, s€- // vestr€ //
Ingl. savag€, sair"Je. (
rustico; rural Fr. // rusuque; aaDlc¡¡, -¡tlr, m., cue¡do; sabio si¿ge, s€dq s€dlment Ingl. // guir // Eusk.
srgitu, bafuaro
¡id¿ó, -a¡t, {i, {!¡. ¡elr: ¡d¡s¿ rulál // lngl. rustici rural .¡plc¡tt , -.G, n., sabtdutíe ll slege, asedÍo: s€dlrn€nt; s€den- 'dui segulda //
Fr. su,wc; sé .fdü!, +, seme./ar¿e. paE¿ido (
dei sor¡¡elr //
Cast. relr; rtente: aac¿¡, {¡a, -cr¡ü sagrado. con- Cast. sapiencia // Fr. saple¡ce ta¡y ll
Fun. .cd!r, I¡ddl¡G, que[€ //
Ingl. sequel Fam. // // Cast simil;sir a¡ // Fr. si- (
rlse l/CelI ¡1r //
Cat. rlurr // segndo, §a¡to; ñal¿ltto, cxecla- // lngl. saplence rrddao, r¿d6 co¡raq¡or. G¡aaquor, aütaa- niláire // Ingl. sIn e, // Fün.
Fr. riIe do //Cast. sacro: sacrosalrto: rapIo, {r... ¿e¡e¡ sat)or tener aAaa, -¡a, i. asier¿o: s.dej bese quoa, aacr¡trdu! ¡iñol, .ú!ú¡,ó, .¡úül¡dó. d. (
rlgdur, {, -¡¡, ti$o:
duto I I sacrÍlego, -legio //
Gall. sacrls- buen gusto: ser cue¡do: sa}.¡ //Cast. sede: seo: asear, as€o !al[ó, -onb, m.. discúso; con. úu¡¡c¡ro (
Cast. recio: arrectax rigdo, -de? tán // Cat. sagrlsri // Eusk. // Cast. saber,-bio, -bidu¡ia // // Ga[. s€ // Cat. s¿ü // Eusk. *vsció¡, charla: lenguale: *r- afDu¡, adv., a h t@; el nlsno
/ / aL ngd I I tng. n$d. .dry sag(a)ratu: sagara, -rakoi sa- Fr. savoir, -veur // lngl. savant s€de; S€de Salndu // lngl. see. noú I I Casl. sermón // Cát., üefipo // C¿s¿. slmultánm.
(
¡¡'!., {c, l. o¡¡ita, ¡Ibera lde rio) k¡atu; sakamendu // Fr. sa- // Fam. r¡Dlctr!, lrplc¡t¡r sede (epis.lpau semó // Eusk. sennol, .mo€l -neidad (
// Cest. riba, -b€rat a¡riba, crll¿8et sac¡e, (Úrsagracióni sa, ..th, (.¡t), adv., basta¡te ,adó, -a¡r, -aü, -ltru¡, ¡¿ce¡ sermoi €gin, p¡edica¡ sermola- rIrül¡c¡re, .¡, n,. fuagen, epa-
-ba¡ // Ga¡I. rba; arriba{r)i ¡t, cté, sagndo: sacro,salnt // a¡¡ú¡, -i, n,, peña. roca: ptedra senta¡se: calnar // Cast. s€- d, predicador //
Fr. s€nhon, riencla // Casl. simulac¡o // (
belra // Cat, rtba; rtb€ti a¡ribar Ingl. sacrilege // Fa¡n. ob.acró, tcaúd6, ¿!r, {aa!d¡, .rc|!auE, dar, -ante, -atlvo // Fr, sédatif
.
-moner // Ingl. sermon Fr. slmulam (
// Eusk. ertpa: errtber¿i a¡¡l- atcotdo!. aanrtüa subir // Ingl. s€datlve, s€da¡te aar'ó, ¿rr, aévi, aatuo, §cmbra¡.
batu //
t}. rtve, -r"ge, -\,l¿rei arcqdoa, {th, c.. sacerdote. - !calr¡., 'arla, n., ¿lellto. ü!ñen aallG¡, -úrl¡, n., s€m¿ll¿, ge¡rren plant / lFan. *wa //
(
aÍlyc¡. cgar I / lng. l/vf,-. rto,
- p¡€f¿{o // Cast. slnulaclón
sa // Cast. sacerdote. .docjo. rd6, -irc, -d"E, .ituo, sábe¡ // // Cast. semlla {< .cDI¡!¡l, rc!ú, ¿rc, aarüI, rartuD, ur¡l¡ e, Fr. Ingl. simulatlon (
afil'¡e, Icgat, antval. Wada. .dotal. -dotisa //
r{ü!r, {rlr, n-, túlc: lue¡a
Fr. sa(.trdoce. Fam. rclücct, adv, sln ¿luda -lleroi s€men; s€Íil¡¡ado. -dsta: llla: trabar. eotftlaza¡: anudat .l¡ú¡6. 'aÉ. {ti, {tú, lrrlta¡; (
ll -dot¿I, //
Ingl. sactrdocy, -dotal ..dbó, {rt, -p.i, -Dtüo, e§cdbf s€rhbrar (< aaDlo¡¡al. -ado, // Fam. daráú. .crúa §Irnul¿.¡; ful¡ // Ca3t. slnulax
nacifr¡, ,f, n-.
I
Casl. rob¡€: robusto. .le(rr. .tez: (
gcneñctón; // Cast. escdbir; esarito, -fur¿ 'adon siembra; dls€rnlnar; sl- .crnó, -¡rr, ¿ü, -Itu¡, fu¿¡da¡. s€mela¡, Ja¡t€, Ja¡rái as€Ihe_

246
(
- - 247
- (
(
)

Jar // Fr. slmuler // I¡81. §tnu- cla, 'r,entaf; soluble; soluclón, .1.,, .l¿1, f .. esperuw; anlan mente // Fr. subit // Ingl. sud- prEp., sob¡e. ercüDa de; adcn¡ás // Cast. ta¡to; tan; ta¡tca¡.
t€.le, frngb -ciona¡ //
Eusk. soluedn. ir- ?a / I Fam..Dé¡n den. ¡€pentiaoi -denly de: n¡as de ll Cast. sobrc // 'teo; enhrtanto; taú¡blén: tam-
d¡., prep. abla., sir¡ // Cast. sln so¡€DLi soluga¡rl. sorubL // tDirú, {r., tr, -¡t!¡, soph¡; ariaé$ror, {d, 3út¡a a¡@, se- GaI. Cat. s4brc // Eusk sobe- poco // Gatl. ta¡to // Cat. tart
¡l¡lúh¡, .., '!¡, (gra.ltc. €n pl.). Fr. §o¡uble; solution; sohEble, Éspl¡ar anhclar vbú", dbb¡ gut de cxrce, 1r e conlinueclón re, demaskdo. -ñ2 I I Fr. s\x ll t¡!¡r¡a, m,, úom; bu¿r, // Cast.
-1,
uno a cada üno: de uno @ ubo; sohEnte /l
l¡14. §ohE, solta¡, lun olor) // Cást. €spirar; .sl- // Cast. subsccuente, 'suulen" Fam. .Wü¡, .rF1 rüDGrIor, tom. -rcar. -rtro. -rll taumrhr-
uro a uro // ca¡¡t. §ando6: §ln' ¡eso^€4 soluble; soluüon; sol rltu: traJBplra¡ // Fr. csprtt: aúp¿¡ó, ln¡!¡¡ua, aü6!a quh // El¡sk. toñatu. torEa¡
gulá¡, -rldad. -rüari scñcm; !tnt, -vefty sflrtu.l: // Ingl. sprlt.
-tueux ¡übdlL, a, fro, sual p.¡retrante nrparüú¡, .a, -!E §oba¡üio, alt¿- // Fr. tauEáu
toreat2¿le. torcn¡
sencilo //
Fr. slngulier; sa¡- ¡¡ú!ua, -I, ñ., sueño // Cast. -tua.l // Fam .r{úó // Cast. sutil, l¿a nero ll
Cest sob€rtlo. -a // t ctú, -1, n,. t.,.ho; (2,sa ll
gller. Jebari slnguhltté, -rts.r sueño; sonámbulo // Gall. soño at¡tLú, adv.. ¿l lnstanta, lrlEr... aú¡ürrÜ, -aúc, aúri, at¡rl¡D, Fr. sup€rüc // Ingl. superb CásL techo. -a¡, -umbrr //
// Ingl. slnElct '8ular, -gulartty. // Cat. son // Fr. sor¡une. dlateñentc aullioj soco-
lcori dat.) úDrer ¿,¡ rüpcrlo¡, {rl¡, compa¡at.. de GáI. telto // Fr. tolt. -turr
-flza -meil; somnolcnt, lenc€l som- atl¡pt, .rta, f., nlz; troa(f; r@c n$: ft¡n.dlg¡: ocu¡ritsele (a más a¡rlba, más allo, supetlor: t{6, .arr, tad, t ctro, cub¡r¡i
a¡¡ó, -érr, .drl, dt!ü, coloca¡, námbul€ //
Ingl. sonnolent, bnale, ?§Ü,I,'; oflgen; dé('.,r. unol // Cast. soconer, -no; §u- vencedor //
Ca§t. supe¡ior, 'r1- ftcuÚlr, protegcr, oculh¡ ll
sltuar deJdri dq¿¡ be, Wnl- -lance -lency dercra // Cast. estlrpe; cstirper cu¡sal //
Cat. socórrcr // dad; sobera¡ror sopra¡o F¡. // Cast. t4um.nto // Fr. tégu-
tX ll F^Ír póoó. c¡pó¡6, aó!ltú!, -ü, ñ.. son, sorrdo, rur- // ft. .xtlrper // Ingl. stlr!.t . Eusk. §dkorrltu, so.ú¡rürri su- §ou\$alni suFrl€ur. -lo¡tté // m€nt // lngl. tegumcnt. //
l¡p6oú, fr..raoó do// Cast. sonldo e¡fencar kufsal Ingl. sovercl¡¡g: superior, {rlty Fám. trct¡D, rtétaló
drtó, ár, rttg, .t¡trú, coloca¡, úni!, -l ñ., *n, tono, sonldo I I ató, .a¡a, atatI, rbtro, asf¿, cn tolÍcló, -ér!, -faa¡, 'lGcttrú, so' aúpa¡ó, -f¡c, .¡rf, {tr¡ú, sup.- tcllia, .l¡L, [, la de¡¡a; suclo //
pne¡; detendld, cantarcÍse, Cást. son; unisonoi soneto; so- ple. pefiñaneceX persls¿f, ¡r- ñetef: empaw, teñl\ Pnveer: nr venced I Cast. sobrar, Cast. telú¡lco: telurto
Ep¡r¡¡l¡ // Cást. solstido nafa / I Oall §n I I Cal. II s slst¡ //
Cast. esta¡, -tancnto, susfituiri s.¡ sullcJ€r¿e // Cast. 'br¿, -brante: superar; supeÉ- tal@, -i, n., en¡a: daño; p¡o-
aldü. -Lr. tener sad: ¿¿rer s€d de Fr. son: sonatc; sonnet // Ingl. 'tante, -tantaría. -taicÍq blrri-. sullciente, -ncla //
Fr. sumle. vtt [pret. perf. de .¡p.rf¡.) // wdl
.¡tb, .b, f., s.d // Cast. s€d; s€' cf sou¡¡d. sor¡ido, sorar nalestar; contrester. -h // b¿sta¡ sufnsánt, -sance // Eusk. sup€ratu: supcravlt t!Dp..tar, {tL, l. d€r¿po; tern-
dlcnto //
GaI. s.de Cat. s€t // ¡o¡or, {tL, f. ,remar¡a // Cast. Gall. Cat. cstar Fr. sta¡e; // InEl. suffie. ¿¡as¿ar sumclenl ¡ürarú, 'a, 'r¡D, de r¡dbe, de ,o pcst¿d; époc¿ //
C¡st. tcmpes-
// Fr. soif // Fam. dUó sor; sobrlno ll Cat. st ll éta{a, plsü, slaÍ!., cús lo ll 'ciency alto // 'd, .rórr¡¡, m. pl., ,os tad, .tuoso //
Gaü. tempestade
.ó1, .ólh, n., sol Eusk. sorora. nonJa Fr. so- ll Ingl state, .st¡bre.q cl shy. auñ, c¡, atac, tul. se¡, esle¡, Ía- dioses celest ale§ // Cat. temp€stat // Fr.
aól¿ó, {¡r,aollt¡a aü¡, solc¡, eur quedars€, de¿eDciáI est¡nd, ber, odsat ll
Cast. futuro: .upplicl¡E, -1, n.. exPiación; pe' tenpete, -pater, 'paueux //
a.ústumbrar // Cast. soler. in- aEac¡é., -aü 1,, aspecto, a,€.¡l.l¡- estar en ple, csladon, püéta I I es€nclai ente. €nüdad //
Cat. na: tormento, totlvn, saüllclo InSl. iempcst. -tuous, .tuously
sollto; lnsole¡tr, -t¿l.se . -lencla cla: ñgu¡e, IonB; pretedo: b- Fam. ido, .trth, ca.ü, és$r //
Fr. élfe. se¡ essence, // Cast. supllclo icEDIüD, -1 n., teñplo ll C¡6l.
// Ga.ll. socr ll
Cal. &le¡ ll lkta; tip, eq.ck I I CasL $Ve. rrat6. coú¡Ltó -sentjel //Ingl. es§ence: essen- r[trDllcó, -arr, aiod¡ añe antc; tcmplo. -etei T€mple (orden del).
Fr. ,¡solite, lent, lence // Ingl. cle. 'cia.l, cínc!. -cülca¡; especla ¡trúó, ¿¡r, -ud, -!ct!¡, eptlañ tiali is, ¿l es //
Fa¡n. ¡drüñ, suplcat ll
Cast. suplica¡, {a. -plario // Eusk. tenplu, -plarl
insolent. -anca // Gall especle, -cietia. -clall, Juntar, otdcna\ af,nstÍult, ne- p¡orgú -cant€. -catorlo // F¡. Ingl. temple // Fam. .r.
lolldur. -a, -¡nr, úlldo, maclzo; dade // Cat. espe.la Eusk. // quh¿¡//FarLlú.nt au¡ñ& 'aG, Í., pünto más allo, aup¡¡, adv., ¿¡¡rba, ¿rcrnei prcp. t ñDl6
cünplcto, cntetu: úiko; slo, csMe. ch§.i esp.da, espeará ttúd¿ó, -at , -ü¡, ¿fáruI$ po¡. üincip€.l: suña, LvJúnto, total Ac.. s¡hre. enchta de: más allá taúIdr, .órL, n., ¿iempoi oca-
elsledo ll
Ca§. solido. iez. // Fr. capcce, ép,ce. especrai dedicar§É a: a¡sla][ hwtev a // Cast. suma, surnar, su!¡en- dei además de // Cast. supre- slón; cbtlJnstarrcla; momenlo
'dalo. -dañdadi solda¡: su€ldo. sÉiali spk€ux; sp€ciner // (con dal o lr|f.) // FarL úüh do: sumario, dal, -rislrno // Cat. {preltJo) críAce ll
Cast. üempo: tcmpo-
soldadurar consoltdar Gall. // lngl. sptce, cspeciai special, rtüüuú. '1. n,. entus/a&Do, a¡- §una // Eusk. suma; sumatu, .b,.l¡16, m.cedo: Jabalí
1., mda, -ral. -rcroi tempra¡o. -ne-
soldo; soldada, 'do // Cat. sou; -clous. -dfy, -ci€s do¡: aliclóñ, slmptia, Irdlt]d- suma¡ suma8ai, sümÁ¡do (Ma- aúu!, -a, -uD, suyo Cast. su- // ro; con-, ax{emporáneoi c!n-
soldada //
Eusk. solldo: solda, ¿rc, ql.¡i, .pcct¡D. ción; estudlo //
Cast. 6tudlo, ten.l // Fr. somme. -mer, -mai yor su //
Fr. son. sa, s€s tenpor r // C,all. ternpo // Cat.
tu. sordax soldak€tal soldata. "pcció,
vc¡. ml¡at ll Cast. ausplclo -dlar. 'diante // cal. catudo // re // In8,. sun, .nury ldtt, a, td. de tal natunk?a ll tenps //
Eusk. denbora. -rako.
sueldo. salario: soldadü: solda' {< ¡vl! + rFcfó) //
Fr. épler, Cat. estudlt estoJa¡. -totg // ,l¡t¡ttror, '1 -rur, e, ¡n᧠a]lo; el Cast. tal 'repasa, -ratu, -r¿ldl; dcnpora,
tadun, asara¡iado Fr. sollde,// espria¡ esplon. espia Ingl. cl // Eusk. estudio, -diatu -dloto. fnayoi el más ¡tiportME ll t¡m. adv., ta¡¡lo. la, tenpor¿ // Fr. tempsr prl¡'
-dair€i souder. soldar ln4l. ll spy. espja, -ar //
Fam. üplcló, -diodun // Fr. étudÉ, {h!, Cast. somo {ant.}. som€roi aso' troa!, adv,. sln embargo, no temps, p¡lrrayer¿; temporel,
solder. sordax soldier, soldadoi ¡t picló, apcctó, arlpcctó, 'di€ux // Ingl. study, -d€nt ma¡: sumoi summun // cat. obst¿¡le -rai¡e, -ris€I; contempor¿ln //
solid, -di§, 'darity: consoüdate. .P..1¿. rtdtu¡, -a, -oú, ,¿cro, tor¡to, tt- som // Fr. sommet. mité. t¡¡qü¡ñ. adv.. co,,o, i+)al que Ingl. t€mporizel temporal, -r¿ryi
conso!í(kÍ apcctó, -a¡r, -avi, -ito[. frec., sensato // üsl eshrto. -ücht cumbrc. cima // Ingl. summit. tr¡8ó, ¿rc, tcEi, -t¡ctú, to- conte¡npor¿ry //
Fam. tanPaa-
.óutüló, 'ü¡., l. soledad // Fr. mirar: obsefi"ar: aguarder l/ estólido. .dez cumb¡e // Fam. aúú¡ car, palpaa altatzar, llegar a, t¡¡
lngl. solitude Cast. esp€ctáculo, tador Fr. // auadéó, {¡t, .!¡¡!i, ru¡r¡r¡, aúEó, -érc, ¡ú09ai, rüEPtr¡D, l¡nda¡ cotl: conmdter Casf. ll t¿rdó, .ér., tctc¡di, t.útun
¡ólut, -a, -uo, so,lo. úrlao, ajsla- spectacle, -tateur //
Ingl. spec- econsejar tomar. coget: asumji «)nsu- tañer. ñldoi atañer; tangent€, l4aí1, tendet: extender; acan
do //Cast. solo. solista, soltta, tacle. -tator ri¡ü, í¡{b}., pftp-, ba]o. d€ü€Jo dÉj ñlr; gaster Cast. sumir.
ll -genclal, -giblel intacto Fr. // W: dAW a; lnten-
te¡det a;
rto. soledad //
Gall. so Cat. // lparó. 'a¡r, 'ari, ¿tr¡E, esperari al pie de: en tienry &: a bs t- "hundia ta¡gent. glble: intact lngl. // tá¡ // Cast. tende¡ tlendai ten'
sol // Fr. seul: solitaire Ingl. // tener eswa¡za //
Cast. espc- denes de // Cast. so, 'd.tsJo &' aü[ptü!, -ú, m.. gasto. co§te // ta¡gent // Fam. Iltagc¡, co!- dero; tcnso. -sar, slón: tlesoi
sole; solitary rar, -era. -er ; de§esPerar, -ra I /*vs, baJo. dehl)
F¡ . Cast. suntuario, 'tuoso. -túosl- tt¡90 teson // Gall. tender. 'da, -dei-
rolvó, ¿¡a, -vf, -aolútüE, soi¿ar, ción //Gall. Cat. espera(r) // sübftú, -¡, -uú, síiblto, lfrW- dad taltuo, adv,, tanto, solamenle ro // Cat. tenda // Eusk. den
pager // Casl. solv€nte, -ven' Fr, esÉreri espoir, esp€rance i,isto // Cast. súbito ldd. -ta- tüDa¡, adv., e¡cima. de sobrai tr¡tü!, '¡, -uñ, ¿¿¡ é¡arde lárto dal tentslo // Fr. tendre, -dan-

*248- 249
- -
(
(
(
ce; tension //
Ingl. tend, r€la¡ tüdtt!ú, 'i \,, teat¡o ll Cast. treuÉ //
Eusk. tr¿kton. -kto bmi uñbela, -líne¡o ll Cal. n qüe; aungue; pJaLá! // Fam, órej jnconstartc // Cast. vado.
:(
Wr iender, oftecc| ofe¡7a,lent, teet¡o, -bal; anllteatro Fr. // // Fr. traire, o¡daial t¡actto0, omb¡a // Fr. ombre. -brer, ltltr¡D -ricdad. -rtar // Ingl. lanous, (
thnde, ecampa¡, lú:d,cncy l/ theit !,
,tral //
lngl. thcatcr, -|a1Jt I I lnd. tracüon // F¡D. -brerxi onb€l¡e: ombrage. !tar, lrtr¡, lrttuE. pron. lnte- dhatlo
Fam. cort¿¡dó: t !¿ó -tre tr¡ctú. -8ea, -geuxt penombr€; om- fioÉ., cuál de los dosi ¡elat. tutur, .a, .!8, e¡rasado; ksto, (
t¿¡abraa. -¡¡üD, I pl., oscu¡l- tl¡lraó, ¿r!, -úi, teme¡; tcrerrre- tr¡¡.¿o, -Xc, .Iv([), -lt!!, t¡¡, brelle // Ingl. umberi unbra- aquel de los dos gue; lndal, ir¡rnanso; cro¡r¡e // Cast. vasto (
ded: ¿i,,leblas; $nbñs // do // Cast. temer, ,mlblc // otro lado, cnasr, coorÉrdr§'- ge. 'geous; umb¡ella. solrlbri- ur¡o de ios das ¡tdqúc // Fam. // Fr. rastc // Ingr. rast
Cast. tlnleblas; tenebmso // Cát. témer // Fam, dEor lla, paruguas utarqoc, uttaq¡C, uE!¡quc, tüLo, -ara, rari, tGctuE, tleerr, (
en; Ua¡scurrl¡ (€l derl¡po) //
Gall. tnlE
// Cat. tenebrEs tlEo¡, .ó¡fr, r¡¡., tcmor, mledo ll Cast. transldo: tra¡scuntri uú$¡n (¡!q), adv., á vÉúcs, al- uno y otn, ambs, hs dos t¡ansporla¡ len cá¡m. caballo. (
t¿r¿ó, ¿¡.. tc!ü, t!¡t!r¡, ¿e- Cast. temot. -merosoi atcmori- translla¡, ,sldón, -dtolo, dU- gum va l/ Far¡1. ñ¡oq!a.ú üd[¡, 4, ú¿r, efcaz // CasL útl, nart,...): Das., a cabalo t ll
net poseeÍ: I¡.tene¡. ftcgña\ zar; llmorato / Cat. leÍ:or I ll vo // Fr. t ar¡sj¡. -slt. -sttf. -t- {¡oq-) tlzá¡. -litarioi inúll, -üzá¡ / Fr. Cast. lrhiculo //
Fr. vét¡lculc
(
sabe¡ //
Cast. téner, -nencla. Fr. &¡oñ, ateñortado I I lngl tolE. -slüon // Ingl. t¡anrll - fud¡, -.c, f, onda: ole: agre / I uule. -lis.r. -[talr. // Ingl, uU' // lngl. vehlcle (
-nedor // OaI t& // Cat. tenir tt¡¡orous. ¿r,¡¡orato slent. -sltlon CasL onü. {eax oodula¡, -la' lize. üt¡rlan radó, -tc, !aoI, lrot¡D, t€r¡i¡.
I I Fr.lcr|.lr I / l¡ú. tenancyi te- d¡g(¡)ó, .tarc, thd, tl¡ct¡o, t¡lbüó, ¿tr, -bü¡, .¡tt¡!, rü?a¡- clón, -ládo // Aú. o¡,d^ / I itIIt¡r,-¡t&, l, uüIrdad // Cast. l¡ // Cast, verdr, ,nldo, -nldcIol (
nant mola¡. eñpapar teñlr, tcmplar tlr (entrt las tdbus lo§ [Dpuc6- CaL o¡á // Fr. ond€, -dln€, -do- utlldad // Fr. utüté // InEl. venturat poIv€nlI // Ga[. vtr // (
ta¡ar, {tr, .4fl¡. tk¡no, dclica- (el hlcro) //
Cast. teÍfx thto, tos); djstrr'bur¡: asgnü, ah!- ,,er. {uler //
Ingl. unduláte, utjllty Cat. veni¡ It. venin rrnue,
//
do l/ Casf. üemo; tcmeroi -t€: tintorem, -riai tlnta, -tero lalton, -latory ngn Á,
(
but, concede¡ / / Ce§. lÚ/,b,)¡b. adv., ojalá; o|elá qúe vanldai surverdr //
Ingl. lrntu,
-era, -eza, -ura, -lllat entcmectt // Gall. tirDdr // Cat. tenyi¡ // -tar // Fam. dlrüúüó !¡dG, adv., de dmde: de dónde 'itor, ¿rL, úti ü¡ur .ú, {con É. aventura, aÍles8.ar Fart. l/ t
I / Gal. temo I I Cat. tendre I I Fr. t.lndrc // Ingl. ünge. tatir, t ú¡cua, {.
-r0, aortado, bl¡¿- // Cast. donde (ant. onde + de)l ab¡.). ¡¡sa¡, uüIizar sc¡rirsc de .draoló, .o¡rdnl6, coúgó.
(
F¡. tendft, -drtssc: attendri¡, Anb Gdo I I Cast t¡onco. -cat an- adondei doquier, -¡a Gall. ll enplear: Sozar de Fatí, i$- ll l¡v¿¡¡ó, E rra¡Ió
alten cce¡ / I Ingl. tender, ¿ier, tolló, ¿rr, .!rtül¡, Ie troncar: honcho (< trüúcúha, onde //
Cat. on Fr. dont // Itr, útlutlt Yaoor, -ld, {tu¡ a¡o, cazá¡ // (
'r¡bLtu.ú,des- l< dc !¡d.). dc E!ft¡. del ¡¡or, {¡ü, f. //
no. denÉs. tanun. delladae ranlAr qultan suprlnlL dlrn.). -chai trunca¡ // &. esposa Cast. Cást. wnatorlo; rrmdo Fr. // (
t.¡ttl', a, delgado, tenúe, nno; t¡uJ¡ // Cast. tullido, Jlir tro¡¡c: tronson, tozo ll l¡|d. quc...,: cuJo, -a. -os, -as uioriclda, cidio venalson, aazai wncur, carádoi
débll; lobre, hünlde I Cast, / tónIüú¡, -úr, tn., ¿rue¡o // Cast. trench, co¡fá.c tru¡k, t¡oÍcq ü¡lc¡r, .a, .!ú, únlco: sln lgual racó, -ara, .avi, -at¡ú, es¿ar ,ts' vénerle, ¿a.tria // Ingl. ver son. ' (
terue: atenuar extenuar // Fr, tronjdo l< tonidrol: lmna¡. -ne- t¡unaátc. u udr¿r. &urcá¡ // Cást. único //
Fr. lngl. unl- cio, esta¡ deshabrlado; (con abl.) (ca¡riedc)l,l ado
(
ténui atténu€r, -nuant // ¡ngl. ra; t¡ueno; atronar // Gall. tro t¡aor, ¿rI, .It!a, a¡D, ml¡a¡, ob- qt¡€ estar lib¡r dei (con dat.) esta¡ /i- YéltIr, -I, fn..vicnto Czsl. ll
tmuoúsi tenuity; attenuate. nelra / / Ft. tor¡em. fuerot údttlrtla, -¡, -u!, todq e¡rtero, brÉ pan dedicarse a ll Casl. úento; ve¡tea¡. -tl§aa, {o¡era. . (
-nuant trü¡i¿re Wtcgc\ g,¿rdar universal //
Cast. u¡ivcrso. !ágai vacar. 'cante. -cación // -tana. {osai aventarl ventihr.
(
trrl[[, .I, n.. espalda: phl / I tó¡rt, -¡, .uE, tdo, entetu ll t¡8, adv., erfo¡¡ces -sal, -sidad, 'sitafo// Fr. uni- call. vagar //
Eusk. baka¡¡zak. lador, -lación; vendaval // Gall.
Cast. posterga¡, ,gaclón; tergl, Cast. todo; todavíai total, ji- h¡¡!ültr., -l n.. monticub. cilt- vers, -s€1, -slté, -sltalre lngl. // vácaciores: bakaz iñoak Fr. // vento, -tái vcndaBli papawn- (
dad, -lltArb ll
Gall. tod,o ll na; tunulo. tu¡nb I / cást tit- univers€. -slty. -sal. -saüty \¡aquer: vacanti r€cancrt vaca- ll
lú, comcta Cat. veht. v!n' (
t.rDbua. -L m.. t¿¡mlno.
te. l¡Í Cat. tot //
fr. tout: total. lité mulo // Fr. tumulus ¡Eút, -r, -t¡, uro, solo // Cast, tion // Ingl vacant,
'canc]i darál //
Eusk. mendaba.l, -de-
/lr,//Cast. térmlno. -nal, -nar, // Ingl. total. -llty tü!c, adv.. erfor¡aes // Cast. m- un(o); unflca¡i nlrgunlo); uni- vacation; vacate, daJa¡ ra.io; J¡' bal b.ntosa //
Fr. vent, 1er, (
-¡ación: deterfninár: ext€rmi- frabd, -blr. f, vi6a, maderc: nave tones {< .I!-tü¡cc. lat. vg.) dad; unitafo; unión; unir: des'. sa -leux, -touse; r'entller, latlon, (
nar //
Fr. termei termln€r. //C¿st. traba. "bari arquitrabr túrt¡, -¡a, l, corfusión, tumdto, re'uni¡; auná¡ ll Cal. lB ll Y¿d6, ¿t!, rüí, 1r, rnarchar ll -lateu¡l eventail, aba¡fco //
.naison: dé', extermlner // //Fr. entraver. -ve motin: sediclón, rcwluct¿n: tü- Cat. u¡ // Fr. ut¡: ur¡ioni unité; Cast, rademecum (= "aoda con- ln8l. vent, ¡espr¡ade¡ot ve¡tla- (
lngl- term. ¿ér¡njrrq ten¡fnate. tr¡ctü, .ú!, m., úrcn: trecho, es- ba. ¡.,!,lgo l/
Casl. tttlra Fr. ll unlri unlller unanlme// lngl. Í¡igo")i va¡vén //
Fr. Je rais, etc., t., rrrtlla¡ c[ Etnd. ],indy, (
ecabari determine: extermlnate pacio ll
Casl. tr€cho Fr. // tourbe uniryi unloni unityr cl one: voy // Fan. a"adó, v¡drn
tatra, .ac, i, Uena, suelo: tcÍílo trait. ¿im. rasgo Ingl. tr¿it, // tüu!, '¡, -t¡ú, tuyo only; none (< no one). ninSlrro v¡dl¡D, .i, n.. ndo, pl.. mer. 'rüb, n,. prrmave¡a; Juver-
(
// Cast. hryo: ola vGr,
no. pais / /
CasL tjerrá. teres- Eolpe, nsgo tu (poses.l // Fr. ton, tá. t.s. // Fam. ú¡iror, útrtvrrüa, // Cast. vado, 'd€ar. 'd€able // tud // Cast. ver¿no. 'near prl- (
trei desterra¡'; ent€mt soterra-c tr¡dó, -érc¡{idi -dltun¡, trars, tu, lusi tien, üenne, tuyo, -a // ü1h.. !ü¡l!. Call. vao, vau ll
Cal, Eral ll (
aterrizari terrazai subterráneoi mltil entregaq lnformar, ense Ingl. cf thry. tu(tol. fus üt , ütlr, i, ciudad ll Casl. Fr. gué, r€dor Eée¡, vadeer // vartuE, 'f, n., palabn; el wúo
territorio: terrateniente: teÍe ñar llCasl. tradición. -onal: úbcr, ¿rL. fé¡¿il feaundo. á6ün, urt€, -ano, -nlzar, -nizaclón. lngl. cf wade. Edear // Casl. v€ño, -bal: advrrblo. (
moto: ternáqueo // Gall Lerra, tra¡ción, -onár: traidor // Cat. dante I I CasL ubre; ub.rt¡noi -nlsmo. -nldadi suburbio, 'bano rqlot, -atl, vagar. andar enante; -bial; proverbio. 'blal Gall. //
-rrado // Cat. t€rra // Fr. ten€: tral¡ // Fr. trehlr, tra,¡/orar: e\uberar, -rante. -ra¡cta // Fr. // Fr. urbaln; urbanité. -nisme; /
vac er / Cas| vagar, '8a¡c¡a, v.¡bo // Cat. verb // EuBk. (
lerrasset terrestre: enterref // tr¿¡isonr traitre. tráidor t.ailri, ubéreux. ubé¡rlmo suburbair¡ //
lngl. urban. -nity: -guedad: divagar: exl¡av¿8a¡te: berba, pa¡abrq verba egl¡r, ha' (
¡ngl. tcnacei i¡ter, er¿erer te- se, traición // Ing¡. traitol tr€a ü¡!r¡!, 'a, -uD, uno cuaJgui¿a¿, a.l- subúb. -ban vago; vagabundo. -dca¡. -deo // bla¡ berbadun, habla¡h ad-
(
nestdalt t€ritory, -rial son güno !t (ut0, adv., colro, f¡l comol (ln- ll
cú. \,ago Fr. iaguer: dlva- b€rblo, 'blod(o // Fr. verbe,
t¿naó, -arr, .ü, .lt¡[, áIc.ra¡] tribó, ¿rt, -¡i, {tuE, an"s¿ra¡. ú¡b¡¡, '¡c, {., sombra: pntcc- terog., admlrat.) cóno, dc E c guer, 'gationt vá8u.. -gabond 'ba.¡x, -bal; adverb€, 'bial; pm- (
asustat: lmrydÍ tirar de; prclongar: oblener: re ción; alma I ttlodo, qué; co¡[, (con indicat.), // Ingl. divaÉate, -gatlon; extra. vcrbe, -blal // hgl. verb, 'bos¡,
Cast. umbria. -
/ (
tctü., "1., m. n., tesügo Cast. ll tin lse): tragar Cast. l'?ierl/ o: sombra. -brear, ,brio. -brl- cuaDdo, deJde quel (con subj.) vagat€. -gant. 'ganc€. -gancyi 'bal; advert: proverb
testimonlo, -niar. -nlel: átesti- traoción. rtor: Irale Gall. // Ila. -brero: asombralscl. -b¡0. quci quc f¡o (con v. de temodi Yague. 'gabond !áa, adv., e, verdad. vetdaden' D (
guari ate§tado traxeri dnar // Cat. traure, -broso; ensombrecer; penum- Wra que, pen + lnt.i de mane. vatfua, -¡, -¡¡, wriado: ñuda- mcnte (
250 (
- -25t- (
(
)

{d, -fhl. a¡8, teme¡; // volvcr: ruelta. -to; voltear, {e-


vrr¿or, Ingl. convoy, envoy: cl way, ca' ción, lador //
Fr. viole¡l !.lol, tunbra¡{scl l/ Fr' I'icc. _cler. 'tlers lngl. ioluntaryi cf. ${1,
retai voluta: voluble: circunvo-
respela¡ // Cast. vemundo; ñino -lationi iN,lolabL // lngl. vlola- -cleu, // lng¡. vlc€. _cious querer, voluntaÚ, ltall, bkn
v€rgúenza // Fr. verSogn€. Ydr' rictür, -ü, ri¡.. medlos de vlda: te, -tlon vivó. -éra. vüi, ,rrictuD, tdt_,rr. vó16, -¡¡!, -avl, 'atl¡ttr, vora¡i co- lución // Gall. volver; volta //
gúcnzá Ínnere de *,t I I Ca6I. tllua- rlr, rld, m.. varon: hñtbft; M- está¡ r,,vo // Cas(. vMr. _üent€, mr mucl¡o //
Cast. volar' Cat. vogl¡i volta Eúsk. //
vcrtó (vo¡tó), ¿rc, 'rti, .¡trú, lla {< rIctul¡l¡li avltualla¡ // I
rldo I Casl. vir , -Idad; dr¿- -vienda: viverc6: wazi r€üür; -ador. -adur¿. 'anta; ruclo; re_ bueltatu. da¡ yr¡elta$ erre-
glrar, de¡ h wclla: tefueL aarn. F¡. \,tctuailles; r¿vltalller, at¡ás- go; tluívl¡o, -iato //
Fr. úd supervivcncü, _t'iilente Fr. // volot€arl reluelo //
Gall. roa¡ bu.ltá // ¡r. volub[€, -blltt€;
blar, traduclr: dc¡rlbat C§t l/ teÉr llln4. üctual(s); ró,t - ll lnd, \ML vfrr€; vlandq üttsnct Ingl // // Cát. volar, volada; vol // Fr. volutei voltc¡ voltlSar. ¡erolotc'
tfrfó, .hl¡, Í,, v14cn, dorrcrrJla voler. yora¡. ro¿¡a¡ vol. lu¿ro, a¡ // lngl. volute; volublei cir-
vertei vcr§lón; vértigo, 'Sinoso; t$al, avltúallar dc nv.Io vlmclous, -clty //
FaIn. vtt¡'
vértcbra. -al, -ado F¡. ve¡' // tldaó. 4rr. rldl. r¡¡ú.
ñi¡zrñ ñuchácha I I Cáet. vl¡gln. -g- co¡vMrD, rlct!¡ ¡obq voleur, ,adñi, cunvoluüon // Fam. roli-
sloni vertlS€; vcrt¿b¡. Ingl. // ver Ítenlalñante. cünpfend¿t: ll
nal. -glnidad Oall, rt¡x. ll rócó, -arc, -Irf, '¡to¡, /amar // mltü (vt¡lt-), .ú!, m., a§P€c' úa¡
Czt. verú. ll EusI. t 4hl¿ to. ¡úst o // Cast. bulto. abul ror, roclr, t, Ioz; perábras, ,i"s€
version // Fam. ¡lvcfló P¡rcurar // C¡sL ver; vista, 10- Cast. vocacto¡. -aablo, 'catlvo.
rc
ra¡uo, adv.. de l¡eú¡o, cn efecto. so; aüstar: entrever, -!'lsta, -ñal bl¡Jl¡la, .r¡dadé, -ntasu¡ // 'cabula¡lo // Eusk. bogai boka" lar // Cast. vaz; rocrar, -crriol
cn w¡lad -l,tstáflsel: vtdente: vlsori vt- rr. vlcrge;ú4lnal. '¡ité // I!81. zlo // Fr. vocable, -buLair€; vo- vo¡iDc¡, .Id., n.. ¡ollo (d€ ltbro)l cal. -cáXco. -aallzá{ vocferar
varrt!, .I, n.. ]a wdad / I c¿.ú. slón. -sual. -slbl€. -slbllidad // lirgln, -nd, '¡lty catlon // lngl. vocauon. _cable. vol men, llbro; cuc¡Po. obleto ll Gall. voz I I c¿'l. \.! I I
verosimll Cat. veurc //
Eusk. teleblsla. túlll!, .,
w¡de: vlw, Jovq\ v|- 'cabulary // Cast. volumen. _ñlnoso // Eusk. bokal:bo¿ //
Fr. voixi vo-
-¡, .üú, Fr. voluÍie, _miner¡x // I¡gl vo_ ye[e. vocá, 0ctra); vocal: vocifé-
v¿nr¡, vrldadem, ftal: -blsorc //
Fr. vof; rl¡c, l.rsfa; goroso; fiÉsca, loarro, llorlflt,. voló, vL, vrllc, votd, gufrEr;
veraz. stnceñ,lusto I I Cest. de €ntrevolr, -vr¡e: vlslon, 'slble, te //
Cast. verdc. -d.a¡, {iD. quercr dccir ll Cast volicióni lume rcr ll lng,\olce, voz exüesar
vera§i velsmoi v€mz. -racldadl 'sual //
lng. vlew, !tr. lishi dor, -doso. 'dur¿; bcr¿a (< lat voluntad, -tarlo // C¡t. wler' rólró, -ar., toM, tülútu!, to- vow€I, rocál voc¡]. rccal, orer;
veridlcoi ver€dictot á!'rrlgua¡l lnteMev !,tslon, -slbl€ // Fam. vg. rúdl¡); v.rgel //
Gall. vér. que¡er //Fr. voulolr {< 'rol¿¡c), dsr: hacet roilaÍ: ilcseñÍollal vocÍa¡ate, rocfe¡8r // Fañ.
vednca¡ // Cat. 1rr // fr. vérl- rldaor. rf¡ó deal. -dexa¡ //
CáL \,rrd. {ur¿ q¡re¡E¡: benevolet volonté, -talre rene orer, ñcdiler ll Czst- rocó, arócó.
dique: v€rdlct; véracité; véd0€r vldaor, 4¡i, rfrú r¡ú, pas. d€ // Eusk. b.rdc, -d.tu // Fr.
ll lnd. \¡erd],l, dlctanlna\ vI¡l¿ór s€r üslo. reflex.. rros vert: verde¡É. ve¡dos4 vddaur.
senrencia; veflry; verádoüs; ve- tra¡se. manlÍeste¡se; parff.,er; 'dun, 'doyeri ve¡!.cr I I lM.
¡^clly // Far¡. raru¡, sust. y vldatur, tnPtrs.. pá¡cúc blen verdure. -dlgfs
adv // Cast. avisár, -so // Eusk. vttnr, -ütlr, 1., ralot; vlrhrd:
vc.udrú, -I, n.. huelra // Cást. abisu. -setu ñérlto /l Cast, vft¡d. -tual,
vestigio // Fr. vestige // lngl. ves- rldüo., -¡, -r¡D, r'|udo. -de ll -tuoso; des!'lrtuar // Eusk.
fg€. lruella. seltal Cast. vludo. -da. -dedad, -dez; bertute, blrtute // Fr. v.rtu,
r!ft¡, 'tr, t. r'esüilo, rrstiduñ cnüudar //
Fr. veuve, úuda; -tueux évertuels );
vl¡tuel,
// Cast. vestido, 'tlr. -tuadol veul r4udo; veuvage, didulté, -tuose //Ingl. ürtuc, luous.
lnvcstir. .tldural vestibulo // ñudez 'tuoslty
Gall. vestir //
Cat. vestlr, -tjdu' rflL, a, dc Wo vdor: baralo: tll rú, Ytú, f . pl., tItü, .Iú, ltrcr-
ra //Fr. veste. 1on. cl¡ague¿ai // Cast. vil, -ezai enllicerlse); ,a, ,ttolcncla: p<ter; bnp¡t¿n-
vafi vestlal¡e. ttstua¡lo: vestl- vtlipendlo, -dlar ll
Cat. \11 ll cia; cantidad; wlor C,6/'.\bll
buler investlr, -titure: travestlr, Fr. aülir, endrecer // Ingl. r,ile, cómica: üoler¡to. -e¡cla Fr. //
dlsÍrazar, parod¡ar I I lng. ws- -leness,-lry vlolenl. -ence
ture. vestidu¡e, ¡opa; invest, vI¡có, ¿rc, Yici, iictu.ú, ven.ei vlró, -¿¡a, -af, -türú, lntenta¡ w4
-leme¡t donlnar, supera¡: fiunfar ll ir a ver: examinar tlsitar I I Fr.
a¿ltú, 4tl!, vielo, antlguo; ancla- Cast. v€ncer. -cedor; inüctot ln- vis€r, 'se€; revisr¡ // Ingl. re,!t-
no //Cast. inveteradot vetera' vencible //
Gall. veúcer Cat. // se. sion
no: r,lejo l< vatúlor, dlm.)t ve. vencer //
Fr, vaincre, -nqueur litt, -,.a, f., dda; ¡nedios de tfra
Jez: envejecer: vetusto Gal¡. // // Ingl. vanquish. vencer // Cast. !,ida; viable (< fr. viable
Yello // Cat. r,ell // Fr. invétérói r¡¡c(úIü[, -i, n., atadúÍa; ede < üe, \ida"). -billdadl \,Í¡l -ll.
vieil: vieuxr ú€lllard. ancia¡ol nas //Cast. ünculo. -!ar. -¡a- cio. -lidad //
Gall. Cat. üda //
üeillesse, veJ?u l,ieillir: vétéran clón.-lante Fr. !.iei viable, que puedc úrir,
//lngl. lnveter¿te; veteran vf!!m, 'f, n., vlno; vid / Cast. I //
vital. ltté Ingl. üablei vltal,
rü, .aa, l,
n?r .alzada: camino: üno. -natero, -nagre // Gall. vi' -lity. lism. lize
calle: viale l/
Cast. vial cYt¡a ño // Cat. ü // Fr. vln, 'neux, eld¡¡. -i. n., derecto: vicioi dallfo
üalsell !'ianda¡tei l,iaducto: 'naigre // Ingl. ünegar: cf. ll1. // Cast. \,lcio, -cür, -cio!o; €n-
desr.iar: en!'iar; !ial. lldad // viciari av€zá¡ // Gal¡. aüclar //
Gell. e\1a¡ l/
Cat. via Fr. // t7ol6, -k , lnfe,* violencia: Íor Cat. avesar // Eusk. bldoi ¡a'
\oie: convoit envoyer. envoi // zar: violar ll Cast. violar. -la- zu, cosl¡rmbEi b€?atu. aa!§-

_ )<) _ -253-
I

Das könnte Ihnen auch gefallen