Sie sind auf Seite 1von 31

05/058/003 - 31 cop.

Latín I (Ventura)

FFyL-UBA
Departamento de Lenguas y Literaturas Clásicas
Lengua y Cultura Latina I Cátedra “B”: Prof. Mariana S. Ventura
Segundo cuatrimestre de 2016

TEXTOS Y EJERCITACIÓN
PARA LOS
TRABAJOS PRÁCTICOS

Augusto de Prima Porta (ca. 20 d.C., Roma, Musei Vaticani)

LA HISTORIA DE ROMA
Y SUS RELATOS

María Victoria Coce


Verónica Iribarren
Marcela Nasta
Sara Paulin
Mariana S. Ventura (coord.)

1/31
Trabajo práctico N° 1: Antiqua Troia

Troia in Asia est. Troiam in charta geographĭca invenīte!

Troia diu magna et opulenta est. Incŏlae Asiae Troiam multum observant,
nam excelsam famam multasque divitias habet. Sed fortūna magnas aerumnas
Troiae praebet. Cum venusta Helēna e Sparta raptātur, infestae copiae e tota
Graecia ad Asiam conveniunt. Troia longe a copiis Graecis obsidētur. Postquam
sollertia Graeca superātur, ira advenārum in incŏlas Troiae saevit. Etiam
splendĭdae regiae statuaeque magna saevitia flammis delentur. Ruīna Troiāna a
poetis fertur. Reliquias Troiae vidēte!

Ruinas de Troya, Canakkale, Turquía.

Contenidos de gramática:
Pronunciación; primera declinación; presente de modos indicativo e imperativo de verbos
regulares (1°, 2° y 4° conjugación) e irregulares sum y fero; subordinadas adverbiales temporales.

2/31
Ejercitación:
1) Marcar con tilde las sílabas acentuadas de cada palabra del texto; marcar
también semivocales y diptongos.

2) Enunciar y declinar en forma conjunta los sintagmas nominales subrayados.

3) Conjugar los verbos subrayados en presente del modo indicativo y del modo
imperativo, en voz activa y pasiva.

4) Cuando sea posible, pasar las oraciones a la voz pasiva o a la voz activa, según
corresponda.

5) Monosticha Catonis: completar las siguientes máximas morales conjugando los


verbos indicados en 2° persona del singular del presente del modo imperativo y
traducir:

……………………….. libenter. (saluto, -as, -āre, -āvi, -ātum)


Verecundiam ……………………… (servo, -as, -āre, -āvi, -ātum)
Diligentiam ……………………… (adhibeo, -es, -ēre, adhibui, adhibĭtum)
Familiam ………………………. (curo, -as, -āre, -āvi, -ātum)
…………………… pro patria. (pugno, -as, -āre, -āvi, -ātum)
Minime ……………………… (iudico, -as, -āre, -āvi, -ātum)

6) Analizar morfosintácticamente y traducir el siguiente texto:

Fuga Aenēae
Dum Troia a copiis Graecis spoliātur, Aenēas vitam servat. Ab oris Asiae ad
Hesperiam cum familia navĭgat. Fuga Aenēae ardua est, nam aurae nautas per
ignōtas terras ferunt. Primo Aenēas in Macedoniam venit, inde in Siciliam, donec
in Italiam pervĕnit. Ibi post multas aerumnas prospĕras nuptias conciliat. Sic
nova patria in Italia ab Aenēa invenītur.
(Cf. Tito Livio, Ab urbe condita, 1. 1.)
______________________________________________________________________

Trabajo práctico N° 2: Principium imperii

Cum Aenēas vitam amittit, filius Ascanius —etiam Iulus appellabātur—


nondum matūrus imperio erat. Sed tutēla Laviniae regnum avītum paternumque
Ascanio stat. Tandem, quia incŏlae Lavinii abundābant, Ascanius novam
coloniam Albam Longam haud procul condit.

3/31
Post multos annos prognātus Ascanii, Proca, in Alba Longa regnābat.
Duos filios, Numitōrem et Amulium, habēbat. Primogenĭto regnum vetustum
legat, sed perfĭdus Amulius Numitōrem e regno pellit. Addit nefario nefarium:
filium Numitōris interĭmit; filiam Ream Silviam officio deae Vestae tradit.
Sed debebātur fatis principium maxĭmi
imperii secundum deos. Mire Rea Silvia
gemellos edit, Romŭlum Remumque. Nec dei
nec familia puellam a saevitia regia vindĭcant.
Praeterea Amulius iubet: “Servi, gemellos in
fluvium mittite!” Tum Romŭlus Remusque in
aquis apud ficum Rumĭnam alveo
exponuntur.
(Cf. Tito Livio, Ab urbe condita, 1. 3-4.)

Altar de Marte: Rómulo y Remo expuestos en


el río Tíber. Bajorrelieve proveniente de Ostia
(ca. 100 d.C., Roma, Museo Nazionale
Romano, Palazzo Massimo)

Denario romano (siglo II a.C.): loba y


mellizos bajo la higuera Ruminal, con
Fáustulo a la izquierda

Contenidos de gramática:
2° declinación (masculinos y femeninos en -us y neutros); presente de modos indicativo e
imperativo de verbos regulares (3° conjugación); pretérito imperfecto de modo indicativo de
verbos regulares (1°, 2°, 3° y 4°) e irregulares sum y fero; subordinadas adverbiales causales y
sustantivas de discurso directo.

Ejercitación:
1) Enunciar y declinar en forma conjunta los siguientes sintagmas nominales:
laetus iocus, regnum avītum, matūrus filius, ficus Rumĭna, beatus agricŏla.

2) Enunciar los siguientes verbos e indicar a qué conjugación pertenecen;


conjugar en presente y pretérito imperfecto del modo indicativo y en presente
del modo imperativo: invenio, mitto, fero, iubeo, vindico, sum.

3) Pasar las siguientes oraciones a la voz activa o a la voz pasiva, según


corresponda, y traducir.

4/31
Ascanius etiam Iulus a poētis appellabātur.
…………………………………………………………………………………………...
Ascanius novam coloniam Albam Longam haud procul condēbat.
…………………………………………………………………………………………....
Proca primogenĭto regnum vetustum legat, sed perfĭdus Amulius Numitōrem e
regno pellit.
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
Amulius addit nefario nefarium.
……………………………………………………………………………………………

4) Monosticha Catonis: completar las siguientes máximas morales conjugando los


verbos indicados en 2° persona del singular del presente del modo imperativo y
traducir:
Cognātos …………………… (colo, -is, -ĕre, colui, cultum)
Foro ……………………. (parco, -is, -ĕre, peperci, parsum)
Cum bonis ………………….. (ambulo, -as, -āre, -āvi, -ātum)
Iusiurandum ………………….. (servo, -as, -āre, -āvi, -ātum)
Tute ……………………… (consulo, -is, -ĕre, consului, consultum)
Aequum …………………….. (iudico, -as, -āre, -āvi, -ātum)
Iracundiam …………………….. (rego, -is, -ĕre, rexi, rectum)

5) Analizar morfosintácticamente y traducir el siguiente texto:

Moӯses in Nilo exponĭtur


Antīqui Hebraei per longa saecŭla Aegӯptum habitant, dum terram
promissam nondum habent. Ibi primo vitam prospĕram agunt, quoniam terrae
circum Nilum valde fecundae erant, sed ubi numĕrus Hebraeōrum nimium
crescit, formīdant filios Israel Aegyptii. Tyrannus dicit: “Ecce popŭlus filiōrum
Israel multus et strenuus est. Venīte, prudenter agĭte!” Igĭtur Hebraei ab
Aegyptiis in servitium ducuntur. Oppĭda templaque tyrannis aedificābant et
duris opĕris affligebantur. Sed magis multiplicabantur et crescebant, quia
femĭnae Hebraeae mire robustae erant et multos filiŏlos habēbant. Tum saevus
tyrannus iubet: “Puerŭlos Hebraeos in Nilum mittĭte!” Femĭna autem decōrum
natum domi celat. Deinde, quia Aegyptios timēbat, infantŭlum in fiscella scirpea
ponit et in ripam fluvii fert. Ecce filia tyranni ad Nilum descendit. Cum fiscellam
in carecto videt, unam ex ancillis mittit. Fiscellam apĕrit et parvŭlum invĕnit.
“Infantŭlus Hebraeus est!” clamat. Puerŭlum adoptat et Moӯsen vocat, quia
aquis ferebātur.
(Cf. Nova Vulgata Bibliorum Sacrorum Editio,
Vetus Testamentum, Liber Exodus, 1-2.)
______________________________________________________________________

5/31
Trabajo Práctico N° 3: De ingenio Bruti

Sub Tarquinio Superbo subĭto inaudīta portenta in regia conspiciuntur.


Cum taeter colŭber ex columna lignea erumpit, sinistrae curae anĭmum Superbi
impleunt. Ităque ad Delphos, maxĭme inclĭtum oracŭlum in terris, libĕros mittit.
Socius addĭtur L. Iunius Brutus, filius Tarquiniae. Brutus ex industria stultitiam
fingēbat, quia iniquus avuncŭlus viris ingeniōsis diffidēbat. A puĕro ludibria
contumeliasque amicōrum suscipiēbat. Saepe inter iocos dicēbant: “Tu certe
fatuus es, Luci! Brutum te appellabĭmus.” Sed sub persōna scurrae intĕgrum et
acūtum ingenium latēbat.
Postquam legāti mandāta Superbi
Delphis perficiunt, oracŭlo quaerunt: “Quis
nostrum regnum Romānum obtinēbit?”
Respondet Pytĭcus deus: “Proxĭmus tyrannus
oscŭlum matri primus feret.” Tacent incerti filii
Superbi. Statim Brutus se humi abĭcit et clam
terram oscŭlo contingit, scilĭcet quod terra vera
mater humanōrum est.
Tandem Roma a L. Iunio Bruto non
solum liberabĭtur sed etiam primum annuo
imperio gerētur.
(Cf. Tito Livio, Ab urbe condita, 1. 56. 4-13.)
Bruto Capitolino
(siglo IV-III a.C., Roma, Musei Capitolini)

Contenidos de gramática:
2° declinación (masculinos en -r/-er); pronombres personales; pronombre interrogativo quis, quid;
presente de modos indicativo e imperativo de verbos regulares (3° conjugación mixta); futuro
imperfecto de modo indicativo de verbos regulares e irregulares sum y fero.

Ejercitación:
1) Enunciar y declinar en forma conjunta los siguientes sintagmas nominales:
taeter colŭber, sinistra cura, pigri libĕri, vir ingeniōsus, puer fatuus, integrum
ingenium, dexter legātus, liber anĭmus, miser scurra, pulcher filius, acutus culter,
sacer liber.

2) Enunciar los siguientes verbos e indicar a qué conjugación pertenecen;


conjugar en los tiempos de infectum del modo indicativo y en presente del modo
imperativo: conspicio, appello, erudio, gero, lateo, perfĕro, adsum.

3) Catulo, poema 8: completar el texto en latín o la traducción, según


corresponda:

6/31
…………………………, desĭnas ineptīre, Desdichado Catulo, deja de hacer tonterías,

et quod vides perisse perdĭtum ducas. Y da por perdido lo que ves que se perdió.

Fulsēre quondam candĭdi tibi soles, En otro tiempo brillaron para ti radiantes soles,

cum ventitābas quo puella ducēbat Cuando ibas y venías adonte te llevaba la muchacha

amāta nobis quantum amabĭtur nulla. Que amamos como ninguna será amada.

Ibi illa multa tum iocōsa fiēbant, Entonces sucedían aquellas muchas cosas placenteras,

quae tu volēbas nec puella nolēbat. Que tú querías y que tu muchacha no dejaba de querer.

Fulsēre vere candĭdi tibi soles. En verdad brillaron para ti radiantes soles.

Nunc iam illa non volt; tu neque, inpŏtens, <noli>, Ahora aquella ya no quiere; no quieras tu tampoco, insensato,

nec quae fugit sectāre, nec miser vive, Ni persigas a la que huye ni vivas como un miserable,

sed obstināta mente perfer, obdūra. Resiste en cambio con decisión, endurécete.

Vale, puella. Iam Catullus obdūrat, ……………………………………………………………………...

Nec te requīret nec rogābit invītam; …………………………………………………………………..….

At tu dolēbis, cum rogabĕris nulla. …………………………………………………………..………….

Scelesta, vae te, quae tibi manet vita? ¡Ay de ti, malvada! ¿Qué vida te espera?

…………. nunc te adībit? ………. videbĕris bella? ¿Quién te buscará ahora? ¿A quién parecerás linda?

…………. nunc amābis? ………... esse dicēris? ¿A quién amarás ahora? ¿De quién dirás ser?

…….……. basiābis? ………… labella mordēbis? ¿A quién besarás? ¿A quién le morderás los labios?

At tu, Catulle, destinātus obdūra. ……………………………………………………..……………….

4) Monosticha Catonis: completar las siguientes máximas morales conjugando los


verbos indicados en 2° persona del singular del presente del modo imperativo y
traducir:
Vino ……………………… (tempĕro, -as, -āre, -āvi, -ātum)
Libros ……………………….. (lego, -is, -ere, legi, lectum)
Libĕros ………………………… (erudio, -is, -ire, erudivi, eruditum)
Trocho ……………………… (ludo, -is, -ĕre, lusi, lusum)
Aleam ………………………. (fugio, -is, -ere, fugi, fugitum)
Littĕras …………………….. (disco, -is, -ĕre, didici)

5) Analizar morfosintácticamente y traducir el siguiente texto:

Casta Lucretia
In bello Ardeatīno, cum forte apud Sex. Tarquinium regii viri potābant,
incĭdit de femĭnis colloquium. Tarquinius Collatīnus, Egerii filius, suam
Lucretiam ad caelum extollēbat, quia cetĕris femĭnis forma prudentiaque
praestābat. Anĭmi vino incalescunt. Tum profert Collatīnus: “Conscendēmus
equos invisemusque nostrārum ingenia!” Cum primis tenĕbris Romam

7/31
perveniunt, pergunt Collatiam. Noctu pulchra Lucretia inter sedŭlas ancillas
lanam faciēbat, dum cetĕrae femĭnae cum amīcis in conviviis horas terēbant.
Tum Sex. Tarquinium infandum desiderium capit: non solum forma sed
etiam verecundia Lucretiae virum incĭtant. Paulo post Collatiam cum socio uno
venit. Postquam benigne ab ignāra Lucretia excipĭtur, cum post cenam in
cubicŭlum deducĭtur, gladio ad femĭnae lectum venit. Dum labra Lucretiae
opprĭmit, murmŭrat: “Tace, Lucretia! Sex. Tarquinius sum. Ferrum in sinistra
est.” Nefandis minis pudicitiam obstinātae matrōnae expugnābit.
Misĕra Lucretia tanto malo nuntium ad patrem et ad virum mittit. Sp.
Lucretius cum P. Valerio Volĕsi filio, Collatīnus cum L. Iunio Bruto venit.
Femĭnam in cubicŭlo maestam inveniunt. Inter lacrĭmas clamat: “Vestigia viri
aliēni, Collatīne, in lecto sunt tuo. Cetĕrum anĭmus meus intĕger est. Vos date
dextĕras, viri: Sex. Tarquinium punīte! Ego me a peccāto absolvo, supplicio non
liberābo. Nec ulla deinde impudīca Lucretiae exemplo vivet.” Cultrum in
medūllis defīgit moribundaque cadit. Conclāmat vir paterque. Brutus autem
cultrum extrahit et, dum prae se tenet, iusiurandum facit: “Per castissimam ante
regiam iniuriam Lucretiam iuro: dehinc nemo Romae regnābit!”
(Cf. Tito Livio, Ab urbe condita, 1. 57-58.)

La muerte de Lucrecia, de Eduardo Rosales


(1871, Madrid, Museo del Prado)

______________________________________________________________________

8/31
Trabajo práctico N° 4: De secundo bello Punĭco

Terra marique Carthaginienses cum popŭlo Romāno magna bella


gessērunt, a claris viris in doctis libris memorāta scriptaque.

Ut Livius historĭcus narrat, bellis Punĭcis cruenti hostes inter se


conferēbant arma viresque, et secundo bello etiam contulērunt bellĭcas artes iam
a primo bello notas. Secundo bello, tamquam Hamilcar*, strenuus pater, cum
Romānis primo bello acerrĭme pugnāvit, sic Hannibal*, avīto odio impulsus,
ferocĭter certāvit armaque Poenōrum in Italiam tulit. Sed fortūna belli varia fuit,
sicut varia sunt fata gentium, nam Poeni infandas clades Romānis attulērunt, sed
tandem a Romānis multa caede victi sunt.
(Cf. Tito Livio, Ab Urbe condita, 21.1-2.2.)

Moneda hispanopúnica (237-227 a.C.): Moneda púnica empleada en Sicilia (213-211 a.C.):
Amílcar Barca y jinete de elefante Aníbal Barca y elefante

9/31
Contenidos de gramática:
3° declinación (temas en -i y mixtos), pretérito perfecto del modo indicativo de verbos regulares
e irregulares sum y fero, participio perfecto pasivo (morfología y construcciones de participio
concertado), subordinadas adverbiales comparativas modales.

Ejercitación:
1) Enunciar y declinar en forma conjunta los siguientes sintagmas nominales:
cruentus hostis, bellĭca ars, infanda clades, latum mare, extĕra gens, lignea linter,
magnum vectīgal, aestīvus ignis, molesta sitis, noster ensis, rubra navis, vis
publĭca.

2) Formar la primera persona del singular del pretérito perfecto del indicativo de
la voz activa de los siguientes verbos:
a) firmo, deleo, quaero, sepelio, cupio;
b) veto, misceo, molo, aperio, rapio;
c) maneo, claudo, haurio, incutio;
d) sto, spondeo, posco, pario;
e) lavo, sedeo, lego, pervenio, fugio;
f) obsideo, ago, incipio;
g) vincio, vinco, vivo;
h) caedo, cado;
i) sum, fero.

3) Analizar morfológicamente los siguientes verbos y pasarlos de la voz activa a


la pasiva o viceversa, según corresponda; cuando se trate del paso a la voz pasiva,
atender al género del sujeto, indicado entre paréntesis:
statūti sunt - tulisti (sujeto femenino) - miscuistis (sujeto masculino) - actum est -
pepulĭmus (sujeto femenino) - scripta es - exactum est - illāta sunt - percŭlit
(sujeto femenino) - perculērunt (sujeto neutro) - vidĭmus (sujeto masculino) -
tontondit (sujeto neutro) - recta sunt - relīqui (sujeto masculino) - cecīdit (sujeto
femenino) - morsi sunt

4) Pasar las siguientes oraciones a la voz activa o a la voz pasiva, según


corresponda, y traducir:

Terra marique Carthaginienses cum popŭlo Romāno magna bella gessērunt.


……………………………………………………………………………………….......
Bella Punica a claris viris in doctis libris memorāta scriptaque sunt.
…………………………………………………………………………………………...
Hannĭbal arma Poenōrum in Italiam tulit.
…………………………………………………………………………………………...
Poeni infandas clades Romānis attulērunt.
…………………………………………………………………………………………...

10/31
A Romānis multa caede Poeni victi sunt.
…………………………………………………………………………………………...

5) Analizar morfosintácticamente y traducir el siguiente texto:

Pauca de indŏle Hannibălis*


Hannĭbal*, viginti quinque annos natus,
persimĭlis* patri* erat nam sicut Hamilcăris* ocŭli
audaciam patefaciēbant, ita lineamenta Hannibălis*
robustum valĭdi strenuique viri anĭmum monstrābant.
Igĭtur, missus in Hispaniam, simul ac illuc
pervēnit, Hannĭbal* a Punĭcis copiis imperator*
salutātus est. Et certe ut verus imperator* se gessit
magnumque exemplum Poenis fuit. Ut ab historĭco
scimus, famem et sitim, frigĭdos imbres aestivosque
ignes immōtus perferēbat et, cum somno tandem
vincebātur, solo sagŭlo opertus inter custodias iaciēbat.
Impavĭdo anĭmo firmaque dextra maxĭma pericŭla
capessīvit; cinctus ense, primus in campum procedēbat
et ultĭmus proelio excedēbat. Busto hallado en Capua, atribuido a
Aníbal (siglos I a.C.-IV d.C., Nápoles,
Foeda vitia tamen in Hannibăle* fuerunt:
Museo Archeologico Nazionale di
inhumāne crudeliterque se gerēbat, nec umquam deos Napoli)
metuit nec, perfĭdus, iusiurandum servāvit, praeter in
Romānos sempiternum odium.
(Cf. Tito Livio, Ab Urbe condita 21.4.1-9.)

*Vocabulario:
-Hamilcar, -ăris, m. (tercera declinación, tema en consonante): Amílcar; Hamilcăris: genitivo
masculino singular
-Hannĭbal, -ălis, m. (tercera declinación, tema en consonante): Aníbal; Hannibălis: genitivo
masculino singular; Hannibăle: ablativo masculino singular
-imperātor, -ōris, m. (tercera declinación, tema en consonante): general
-pater, patris, m. (tercera declinación, tema en consonante): padre; patri: dativo masculino
singular
-persimĭlis, -e (adjetivo de segunda clase): muy similar
_____________________________________________________________________________

10

11/31
Trabajo práctico N° 5: Culmĭna Alpium

Ubi primum imperātor declarātus est, Hannĭbal Sagunto, Hispaniae


civitāti Romānis amīcae, bellum inferre statuit. Post longam obsidiōnem
Saguntum captum est et inde per Hispaniam Galliamque Hannĭbal sub Alpes
pervēnit. Sed ibi, ob immensum iter atque imperviam montium altitudĭnem,
Poenōrum milĭtum impavĭda pectŏra repente infandus terror invāsit.

William Turner, Aníbal y su ejército cruzan los Alpes


(1810-1812, Londres, Tate Gallery)

Tum Hannĭbal terrĭtos pedĭtes equitesque, in contiōnem advocātos,


magnis adhortationĭbus incitāre incēpit. “Ut Saguntum capĕre, Pyrenaeos
montes flumenque Rhodănum traicĕre quivīmus, ita nunc nivea culmĭna Alpium
superāre Romamque pervenīre postulāmus. Credĭte meis verbis: nisi fortitūdo
virtusque nostrae, tot bellis firmātae, discriminĭbus fagitationique cedunt, mox
dabĭtur nobis Romam capĕre nomenque Romānum delēre. Et, si tam magna
conāta perficĕre valēmus, finis arduōrum labōrum nostrōrum orbem terrārum
liberāre erit. Perrexisse iter nos nepotesque nostros iuvābit”.
(Cf. Tito Livio, Ab Urbe condita, 21.29.7-30.11.)

Contenidos de gramática:
3° declinación (temas en consonante), infinitivo presente y perfecto de voz activa y pasiva
(morfología; infinitivo objetivo y subjetivo), subordinadas adverbiales condicionales.

Ejercitación:
1) Analizar morfológicamente los siguientes sustantivos y pasarlos del singular
al plural o viceversa, según corresponda; si hay más de una posibilidad,
consignarlas todas y hacer el cambio de número correspondiente a cada una:
imperātor - adhortationĭbus - equĭtes - flumen - fortitūdo - virtus - discriminĭbus
- fagitatiōni - nomen - labōrum - nepōtes - artificĭbus - aestas - ducem - consŭli -
indĭcem - dolōris - corpŏra - iudĭce - genĕrum - pedes - iura - sacerdōtum -

11

12/31
mulierĭbus - voci - odōre - custōdis - operĭbus - mores - tempŏris - pecus - viatōres
- potestatĭbus - sole - pectŏre - flori - homĭnum - foedĕre - munitio - decŏra -
capitĭbus - arbŏres - rura - legiōnem - hiĕmes - leōnis - nex - laudem - legĭbus -
carcĕre - lepōris - lepŏris - mortem - uxorĭbus - onus - felicĭtas - remĭgis -
mercēdem - auctōrum - morte - scelĕra - libertăti - opĕrum - agmĭni - munitiōnes
- virgĭnum

2) Enunciar y declinar en forma conjunta los siguientes sintagmas nominales:


amīca civĭtas, longa obsidio, impervia altitūdo, impavĭdum pectus, infandus
terror, terrĭtus pedes, niveum culmen, arduus labor.

3) Enunciar y formar los infinitivos presente y perfecto de voz activa y pasiva de


los siguientes verbos: declāro, habeo, credo, statuo, haurio, capio, advŏco,
tondeo, invādo, polluo, ferio, facio, do, fero, sum.

4) Unir la prótasis con la apódosis que corresponda, y traducir el período


hipotético resultante:

sive nive frigoreque consistent flumĭna


Si extraneus hostis deerat,
sive ignes solis agros torrēbunt.

Nisi rupes ferro pandunt Romānos apud Cannas vincēmus.

Poeni iuga Alpium superābunt Alpes Poeni traicĕre non potĕrunt*.

Primo bello a Romānis victi sumus, Hispāni domestĭcum inimīcum


quodsi Hannibălem ducem habēmus quaerēbant.

5) Analizar morfosintácticamente y traducir el siguiente texto:

De itinĕre per Alpes


Postquam milĭtes incitāvit, Hannĭbal incedĕre decrēvit. Elephanti
equitesque primum agmen erant. Post Hannĭbal cum peditĭbus procedēbat. Sed
ibi milĭtes magna pericŭla ferre debuērunt: non solum frigus nivesque et altitūdo
montium pectorĭbus terrōrem renovābant, sed etiam intonsi incultique Alpium
incŏlae itinĕre advĕnas prohibēre contendēbant et, inter nemŏra abscondĭti, de
summis locis ponderōsa saxa iaciēbant. Sed elephanti Poenis profuērunt, nam
feris animalĭbus, numquam antea visis, perterrĭti, homĭnes vitam servāre
praetulērunt fugamque festinavērunt. Sic Poeni in Alpium iugum tandem

12

13/31
pervenērunt defessisque militĭbus datum est
castra ponĕre paulumque requiescĕre.
Postridie, cum prima luce Hannĭbal castra
movēre atque per altam nivem procedĕre iussit,
agmen invīte segniterque paruit. Tum, quoniam
in ocŭlis milĭtum suorum, tot laborĭbus
devictōrum, pigritia et desperatio eminēbant,
Hannĭbal in promunturio consistĕre decrēvit et
inde hominĭbus ostendit Italiam subiectosque
Alpīnis montibus circumpadānos campos. Sic
dixit: “Milĭtes, audīte me! Si tantos labōres
perferēmus, mox moenia non modo Italiae sed
etiam Urbis Romānae transcendēmus. Cetĕra
plana, proclivia sunt; uno aut summum altĕro
proelio arcem et caput Italiae in potestāte
Posibles rutas del cruce de los Alpes habebĭmus”.
Sic agmen periculōsis itinerĭbus de iugo
descendĕre coepit, nam inde via alta rupes, angusta lubricaque erat, hominesque
neque se sustinēre potĕrant*, si lapsābant, nec haerēre adfixi vestigio suo, si
paulum titubābant. Tum Hannĭbal militĭbus
imperāvit saxa caedĕre, quia opus erat viam
per montes patefacĕre. Igĭtur milĭtes arbŏres
circa detruncavērunt, magnam struem
lignōrum succendērunt ignemque saxis
intulērunt. Tum magna acēti copia in torrĭda
saxa fusa est ităque calōre et acēto saxa
putrefacta sunt. Statim calefactam incendio
rupem ferro milĭtes pandērunt
molliveruntque clivos. Quadriduum circa
rupem consumptum est, sed tandem Poeni
non solum iumenta sed etiam elephantos
deducĕre potuērunt*. Cum in aprīcas valles,
liquĭdis rivis irrigātas, grata hominĭbus loca,
pervenērunt, iumenta, prope fame El cruce de los Alpes por Aníbal,
absumpta, in pabŭlum misērunt et postquam grabado de Heinrich Leutemann (1866)
castra posuērunt, milĭtes quievērunt.
(Cf. Tito Livio, Ab Urbe condita, 21.34.5-21.37.6.)

*Vocabulario:
-possum, potes, posse, potui (verbo irregular): poder; potĕrunt: 3° persona del plural del futuro
imperfecto: podrán; potĕrant: 3° persona del plural del pretérito imperfecto del modo indicativo:
podían.
_____________________________________________________________________________________

13

14/31
Práctico N° 6: Mores Caesaris

Suetonio, Vida de los doce Césares, Libro 1: El divino Julio, 45-46 (adaptación):

Fuit excelsa statura, colore candido, teretibus


membris, nigris oculis, valitudine prospera, etsi
comitialis morbus* bis eum corripuit.
[...] Calvitii uero deformitatem
iniquissime ferebat... Ideoque et
debilem capillum revocare a vertice
adsueverat et ex omnibus honoribus
a senatu* populoque sibi decretis
usurpavit libenter ius laureae
coronae.
[...] Habitavit primo in Subura modicis aedibus,
autem post officium pontificis maximi in Sacra via domo
publica. Munditiarum lautitiarumque studiosissimus
fuit: villam in Nemorensi sumptuosissimam, quia non
Nicolas Coustou, Julio César tota ad animum ei responderat, totam diruerat,
(1693-1713,
Paris, Musée du Louvre) quanquam tenuis adhuc et obaeratus erat.

Contenidos de gramática:
Adjetivos de segunda clase, pronombre demostrativo anafórico is, ea, id, pretérito
pluscuamperfecto del modo indicativo de verbos regulares e irregulares (sum y fero),
subordinadas adverbiales concesivas.

14

15/31
Ejercitación:
1) Enunciar y declinar en forma conjunta los siguientes sintagmas nominales:
perenne obprobium, debilis capillus, is color, omnis honos, teres membrum,
illustris femina, ea deformitas, provincialis mulier, tenuis vir, id carmen.

2) Pasar los verbos de los textos que estén en pretérito pluscuamperfecto de la


voz activa a la voz pasiva, o viceversa.

3) Analizar morfológicamente las siguientes formas verbales y pasarlas de la voz


activa a la voz pasiva o viceversa:
clamaverunt - colebatis - debitum erat - debuerant - scietur - coluisti - servati -
sumus - cupiveras - duxit - servabis - videbantur - servavere - auditae eramus -
deleveratis - miserat - laudatus sum - dedistis - monebam - vincitis - tenta eram -
duxeratis - punimini - rectum erat - legeras - coluerat - dabunt

4) Completar la oración con una Proposición incluida concesiva o con un núcleo


oracional, según corresponda, utilizando el vocabulario de los textos traducidos:

Etsi calvus fuit, …………………………………………………………………………..


……………………………………………………… , tamen dilexit quoque reginas.
Quamquam primo habitavit in Subura, ………………………………………………
……………………………………………. , tamen impudicitiae infamia flagraverat.

5) Analizar morfosintácticamente y traducir los siguientes textos:

a) Vita privata Caesaris (Suetonio, Vida de los Doce Césares, Libro 1: El divino Julio,
49-52, adaptación):

Etsi pudicitiae eius famam nihil quidem praeter Nicomedis contubernium


laeserat, id grave tamen et perenne obprobrium fuit et ad omnium convicia eum
exposuit. [...] Cicero quondam etiam in foro, dum Caesar defendebat Nysae
causam, filiae Nicomedis, beneficiaque regis in se commemorabat, ei dixerat:
“Remove istaec*, oro te, quando ea valde nota sunt!” [...] Etiam plurimas et
illustres feminas corrupit. [...] Ne provincialibus quidem matrimoniis abstinuit.
[...] Sine dubio et impudicitiae et adulteriorum flagraverat infamia, nam Curio*
in oratione “omnium mulierum virum et omnium virorum mulierem” eum
appellat.

b) Catulo, poema 57 (adaptación):

Pulchre convenit improbis cinaedis,


Mamurrae pathicoque Caesarique.
Nec mirum: maculae pares utrisque*,

15

16/31
urbana altera et altera Formiana,
impressae resident nec eluentur:
morbosi pariter, gemelli utrique,
uno in lecticulo erudituli ambo,
utrique pariter voraces adulteri,
rivales socii puellularum.
Pulchre convenit improbis cinaedis.

*Vocabulario:
-Curius, -ii, m.: Curión; se refiere a Gayo Escribonio Curión, cónsul en 76 a.C. y famoso orador.
En Brutus, 210-220, Cicerón menciona una obra de este orador llena de invectivas contra César.
-istic, istaec, istuc (pronombre demostrativo que señala objetos cercanos a la segunda persona, a
menudo con valor peyorativo): ese, esa; istaec: acusativo neutro plural: esas cosas, esas palabras.
-morbus comitialis: epilepsia (de morbus, i, m.: enfermedad, y comitialis, -e, adjetivo de segunda
clase: de los comicios; llamada así porque cuando un asistente sufría una crisis epiléptica, se
suspendían los comicios).
-senatus, -us, m. (cuarta declinación): senado; senatu: ablativo masculino singular
-uterque, utraque, utrumque (pronombre indefinido): cada uno de los dos, uno y otro; declina
igual que el pronombre uter, utra, utrum (como un adjetivo de primera clase), con el agregado
de la partícula -que invariable.
______________________________________________________________________

Práctico N° 7: Caesar orator

Suetonio, Vida de los doce Césares, Libro 1: El divino Julio, 14 y 55 (adaptación):

Caesar eloquentia militarique re aut aequavit praestantissimorum gloriam


aut excessit. Certe Cicero, ad Brutum oratores enumerans, eum elegantem,
splendidum quoque existimavit.
[…]
Praetor creatus erat, cum detecta est coniuratio Catilinae. Adversus
senatum universum, in socios facinoris ultimam statuentem poenam, Caesar
solus eos municipatim
dividere et bona eorum
publicatura detrahere
censuit. Quin et quantum
metum iniecerit senato-
ribus, identidem ostentans
futuram plebis Romanae
invidiam! Nam Decimus
Silanus, consul designatus,
rursus orare postulavit,
sententiam suam leniturus,
quia mutare turpe erat. Cicerón denuncia a Catilina, fresco de Cesare Maccari
Paene Caesar suaserat (1880, Roma, Palazzo Madama)

16

17/31
omnibus, sed labantem ordinem confirmavit M. Catonis oratio. Ac ne sic quidem
impedire rem destitit, quoad a manu equitum Romanorum, strictos gladios eo
intentantium, circumdatus est.

Contenidos de gramática:
4° y 5° declinación, futuro perfecto de verbos regulares e irregulares (sum y fero), participios
presente y futuro (morfología y construcciones de participio concertado).

Ejercitación:
1) Enunciar y declinar en forma conjunta los siguientes sintagmas nominales: dies
nitidus, manus audax, effigies eburnea, exercitus Romanus, celebris domus, forte
cornu.

2) Armar los participios presentes y futuros activos de los verbos subrayados en


el texto anterior.

3) Pasar a futuro perfecto los siguientes verbos, conservando persona, número y


voz:
colebatis - debitum erat - scietur - servati sumus - cupiveras - duxit - servabis -
videbantur - vincitis - tenta eram - duxeratis - punimini - legerunt - dabunt

4) Reescribir las siguientes oraciones, transformando las proposiciones


adverbiales en construcciones de participio presente o futuro:

Clamabat Caesaris exercitus, si dux salutabat.


…………………………………………………………………………………………….
Maesta puella flebit, cum maritus in bellum incesserit.
…………………………………………………………………………………………….
Quia coniurati patriam prodent, capitis damnabuntur.
…………………………………………………………………………………………….
Cum Persarum copiae flumen traducunt, oppugnare maturamus.
…………………………………………………………………………………………….
Cato suadet senatum, dum contra coniuratos orat.
…………………………………………………………………………………………….
Pius Aeneas, quia iussis deorum parebit, dolorem reginae faciet.
……………………………………………………………………………………………...

5) Completar las oraciones formando los participios presente o futuro de los


verbos indicados, según corresponda, y traducir:

Caesar longam orationem in senatu habuit, socios conuirationis


……………………………….. (defendo, -is, -ere, defendi, defensum).

17

18/31
Caesar longam orationem in senatu habebit, pro sociis conuirationis
……………………………….. (dico, -is, -ere, dixi, dictum).
(Duco, -is, -ere, duxi, ductum) ……………………………… exercitum, a Caesare
ducum praestantissimorum gloria superabatur.
Cicero, oratores Romanos …………………………….. (effero, -fers, -ferre, extuli,
elatum), librum Brutum scribet.
Opinio Decimi Silani, (curo, -as, -are, -avi, -atum) …………………………….
plebis invidiam, mutabit.
Cato suasit senatores, coniurationibus de poena ……………………………
(dubito, -as, -are, -avi, -atum).

6) Analizar morfosintácticamente y traducir el siguiente texto:

Caesaris oratio de coniuratis apud Sallustium (Salustio, La conjuración de Catilina,


51, adaptación):

“D. Silanus, vir fortis atque strenuus, studio rei publicae dixit, non inimicitias
exercens. Verum sententia eius mihi non crudelis sed aliena a re publica nostra
est. Nam profecto aut metus aut iniuria te subegit, Silane, genus poenae novum
decernere. [...] In luctu atque miseriis mors aerumnarum requies, non cruciatus
est. [...] At enim id in parricidas rei publicae decretum erit: quis reprehendet?
Tempus dies fortuna, gentibus moderans. Vos,
patres conscripti, in alios statuturi, id
considerate: omnia mala exempla ex rebus
bonis surgunt; sed ubi imperium ad ignaros aut
minus bonos pervenit, novum illud exemplum
ab dignis et idoneis ad indignos et non idoneos
transfertur. [...] Alio tempore, ubi hoc exemplo
per senatus decretum alter consul exercitum
eduxerit, quis ei finem statuet? [...] Igitur ita
censeo: publicate eorum pecunias, eos in
vinculis habete per municipia; et de iis postea
Copa de cerámica
ad senatum referre vetate; si aliquis* aliter
con propaganda política de Catilina
(ca. 66 a.C., Roma, Museo Nazionale fecerit, senatus existimabit eum, contra rem
Romano, Terme di Diocleziano)
publicam et salutem omnium facturum,
proditorem patriae.”

*Vocabulario:
-aliquis, aliqua, aliquid (pronombre indefinido): alguien, alguno, alguna; aliquis: nominativo
masculino singular.
______________________________________________________________________

18

19/31
Trabajo Práctico N° 8: Prodigia Divum Augustum nuntiant

Suetonio, Vida de los doce Césares, Libro 2: El divino Augusto, 1, 5 y 94 (adaptación):

Denario romano (19-18 a.C.):


Augusto con corona de roble y cometa de ocho puntas

Gentem Octaviam Velitris praecipuam olim fuisse multa facta declarant.


[…]
Natus est* Augustus cum M. Tullius Cicero et C. Antonius consules erant,
XIIII. Kal. Octob. paulo ante solis exortum, regione Palati prope Velitras.
[…]

Velitris antiquitus fulmen de


caelo nuntiavit eius oppidi civem
quandoque res imperaturum esse.
Etiam Iulius Marathus tradit ante
natalem diem Augusti prodigium
Romae accidisse publice. Id
denuntiabat regem populo Romano
naturam generaturam esse. Tum
Senatus exterritus decrevit nullum
infantem eo anno genitum educatum
iri. Sed quia multi senatores gravidas
uxores habebant, senatus consultum
ad aerarium non detulerunt.
Roma y Augusto: detalle de la Gemma Augustea
(9-12 d.C., Viena, Kunsthistorisches Museum)

Contenidos de gramática:
Infinitivos futuros de voz activa y pasiva, subordinadas sustantivas de acusativo e infinitivo.

Ejercitación:
1) Hacer una lista de los infinitivos que aparecen en el texto anterior; a
continuación, incluirlos en el cuadro siguiente, completando los tiempos y voces
restantes de cada uno.

19

20/31
Voz
Tiempo Voz Activa Voz Pasiva

Presente

Prefecto

Futuro

2) Reescribir y traducir las siguientes oraciones, a) cambiando el tiempo de los


infinitivos a presente, pasado o futuro, según corresponda, y b) cambiando el
tiempo del verbo de la oración principal a presente o pasado.

a) Gentem Octaviam Velitris praecipuam esse multa facta declarant.


b) Fulmen nuntiat eius oppidi civem res imperare.
c) Id denuntiabit regem populo Romano naturam generare.
d) Senatus decernit infantes eo anno genitos non educari.

3) Completar los cuadros siguientes traduciendo las oraciones al español o al


latín, según corresponda:

a)
Latín Español
Dicit Suetonius Augustum
commisione ludorum theatrum
Marcelli cadere supinus.
Dicit Suetonius Augustum
commisione ludorum theatrum
Marcelli cecidisse supinus.
Dicit Suetonius Augustum
commisione ludorum theatrum
Marcelli casurum esse supinus.
Dixit Suetonius Augustum
commisione ludorum theatrum
Marcelli cadere supinus.

20

21/31
Dixit Suetonius Augustum
commisione ludorum theatrum
Marcelli cecidisse supinus.
Dixit Suetonius Augustum
commisione ludorum theatrum
Marcelli casurum esse supinus.

b)
Latín Español
Cogitabis graves viros non lascivia
abstinere.
Considerarás que los varones serios no
se privaron/privaban/habían privado
de la diversión.
Considerarás que los varones serios no
se privarán de la diversión.
Cogitavisti graves viros non lascivia
abstinere.
Cogistavisti graves viros non lascivia
abstinuisse.
Consideraste que los varones serios no
se privarían de la diversión.

c)
Latín Español
Suetonius dicit Augustum fecisse
ludos suo nomine
Suetonio decía que Augusto realizaba
juegos en su nombre.
Suetonio decía que Augusto había
realizado juegos en su nombre.
Suetonio decía que Augusto realizaría
juegos en su nombre.

4) Formar todos los infinitivos de los siguientes verbos: fero, recipio, coopto, ago,
cogito, persevero, expono, extruo, habeo, duco, dimitto, accipio, abduco, probo,
nego, obicio, scribo, muto, exprobro.

21

22/31
5) Analizar morfosintácticamente y traducir los siguientes textos:

a) Divus Augustus et res publica (Suetonio, Vida de los Doce Césares, Libro 2: El
divino Augusto, 27.10-29.6, adaptación):

Tribuniciam potestatem perpetuam recepit. Semel atque iterum per


singula lustra collegam sibi cooptavit. Recepit et morum legumque regimen
aeque perpetuum. Eo iure, quamquam sine censurae honore, censum tamen
populi ter egit.
Bis Augustus rem publicam reddere cogitavit: primum post oppressum
statim Antonium, ac rursus taedio diuturnae valitudinis. Sed reputans et se
privatim non sine periculum fore et eam multorum arbitrio temere committi, in
principatu perseveravit. Suam voluntatem in edicto sic exposuit: “Mihi licebit
salvam ac sospitem rem publicam sistere in sua sede atque eius rei fructum
percipere”. […]
Publica opera plurima extruxit: forum cum aede Martis Ultoris, templum
Apollinis in Palatio, aedem Tonantis Iovis in Capitolio. […] Etiam opera sub
nomine alieno fecit, ut porticum basilicamque Gai et Luci, item porticus Liviae et
Octaviae theatrumque Marcelli.

Teatro de Marcelo (Roma, 11 a.C.):


reconstrucción y edificio actual

b) Mulieres Divi Augusti (Suetonio, Vida de los Doce Césares, Libro 2: El divino
Augusto, 62 y 69, adaptación):

22

23/31
Augustus sponsam habuerat adulescens P. Servili Isaurici filiam. […]
Deinde privignam Antonii Claudiam duxit uxorem vixdum nubilem ac dimisit
intactam adhuc et virginem. Mox Scriboniam in
matrimonium accepit, nuptam ante duobus
consularibus. Cum ea quoque divortium fecit. Ac
statim Liviam Drusillam matrimonio Tiberi
Neronis et quidem praegnantem abduxit dilexitque
et probavit unice ac perseveranter.
[…]
Adulteria exercuisse ne amici quidem
negant. M. Antonius, super festinatas Liviae
nuptias, obiecit et feminam consularem e triclinio
viri coram in cubiculum abductam esse, et
dimissam esse Scriboniam. Scribit etiam ad
Augustum familiariter adhuc necdum plane
inimicus aut hostis: "Quid te mutavit? Exprobras
me quod reginam ineo*? Uxor mea est. Nunc coepi Retrato de Livia Drusila
(ca. 14-37 d.C., Roma, Musei
an abhinc annos novem? Tu deinde solam Capitolini)
Drusillam inis*? "

5) Transformar las siguientes oraciones en sustantivas de acusativo e infinitivo


dependientes del verbo indicado y traducir:

Senatus consultum a senatores ad aerarium non defertur.


Dixit …………………………………………………………………………………….
Tribuniciam potestatem perpetuam recepit.
Scimus ………………………………………………….………………….……………
Censum populi ter egit.
Constat ………………………………………………………………...………….........
Mox Scribonia in matrimonium accepta est.
Suetonius memoravit ………………………..……………………………………........
Cum ea quoque is divortium faciet.
Accipimus ..…………………………………………………………………………….
Antonius ea scripsit ad Augustum familiariter.
Auctor referet …………….……………………………………………………………

*Vocabulario:
-nascor, -eris, -i, natus sum (verbo deponente, con forma pasiva pero significado activo): intr. nacer; natus
est: 3° persona del singular del pretérito perfecto del modo indicativo: nació
-ineo, inis, inire, inii, initum (verbo irregular): intr. y tr. entrar en, penetrar (en este pasaje se usa
en sentido sexual).
______________________________________________________________________

23

24/31
Trabajo Práctico Nº 9: Eloquentia Divi Augusti

Suetonio, Vida de los doce Césares, Libro 2: El divino Augusto, 84-85 (adaptación):

Eloquentiam studiaque liberalia ab aetate


prima et cupide et laboriosissime exercuit.
[…]
Multa varii generis prosa oratione composuit,
ex quibus nonnulla in coetu familiarium velut in
auditorio recitavit: “Rescripta Bruto de Catone”,
quae iam senex ex magna parte legit et fatigatus
Tiberio tradidit, “Hortationes ad philosophiam”
et “De vita sua”, quam tredecim libris Cantabrico
tenus bello nec ultra exposuit. Poetica summatim
attigit. Unus liber exstat scriptus ab eo
hexametris versibus, cuius et argumentum et
titulus est “Sicilia”; exstat alter aeque modicus
“Epigrammatum”, quae fere tempore balnei
fingebat.
Busto de Octaviano
(ca. 35-29 a.C., Roma, Musei Capitolini)

Contenidos de gramática:
Pronombre relativo qui, quae, quod, subordinadas relativas.

Ejercitación:
1) Analizar morfosintácticamente y traducir las siguientes oraciones relacionadas
con la formación de Augusto:
a) Mutinensi bello in tanta mole rerum et legisse et scripsisse et declamavisse
cotidie traditur.
b) Orthographiam, quae est formula bonae scripturae a grammaticis instituta,
non adeo custodit.
c) Non litteras modo sed syllabas permutare communis hominum error est.
d) Sermones quos habebat cum singulis atque etiam cum Livia sua, cum graves
erant, scribebat.
e) Apollodorus Pergamenus, quem ex urbe Apolloniam secum Augustus iuvenis
eduxerat, magister elocuentiae sibi fuit.
f) Delectabatur etiam comoedia veteri, quam saepe exhibuit spectaculis publicis.
g) Etiam libros totos senatui recitavit et saepe decrevit per edictum eos notos esse
populo.

24

25/31
2) Analizar morfosintácticamente y traducir los siguientes textos:

a) Stilus Divi Augusti (Suetonio, Vida de los doce Césares, Libro 2: El divino Augusto,
85 y 87, adaptación):

Augustus tragoediam cuius titulus erat “Aiax” magno impetu scribere


incepit sed, quoniam ad summum stilum non succedebat, abolevit. Amicis qui
quaerebant respondit Aiacem suum in spongeam incubuisse. […]

Fresco con instrumentos de escritura (Pompeya, siglo I d.C.)

Cotidiano sermone quasdam* voces singulares frequenter et notabiliter


usurpavisse eum, litterae ipsius autographae ostentant, in quibus identidem,
cum debitores numquam soluturos esse* significare cupit, eos “ad Kal. Graecas
soluturos esse” ait. […] Notavi et in chirographo eius ea praecipue: non dividit
verba nec ab extrema parte versuum abundantes litteras in alterum transfert, sed
ibidem statim subicit circumducitque.

Tablilla de Vindolanda 291 (Britannia, ca. 100 d.C.):


Invitación de cumpleaños de Claudia Severa a Sulpicia Lepidina, escrita en letra capital cursiva

25

26/31
Fragmento del códice Vaticanus Latinus 3256 (Vergilius Augusteus, siglo IV d.C.):
Virgilio, Geórgicas, 1. 141-146

b) Somnia Divi Augusti (Suetonio, Vida de los doce Césares, Libro 2: El divino
Augusto, 91, adaptación):

Somnia neque sua neque aliena de se neglegebat. Philippensi acie,


quamquam statuerat in tabernaculo manere propter valetudinem, excessit tamen
amici somnio monitus. […] Per omne ver plurima et formidulosissima et vana et
irrita videbat, reliquo tempore rara et minus vana. Quia dedicatam in Capitolio
aedem Tonanti Iovi assidue frequentabat, somniavit Capitolinum Iovem ei
exprobrare cultores sibi abduci seque respondisse Tonantem pro ianitore ei
appositum esse; ideoque mox tintinnabulis fastigium aedis redimiit, quod ea fere
ianuis dependebant. Ex nocturno visu etiam stipem quotannis die certo
emendicabat a populo cavam manum praebens.

3) Completar las oraciones en latín traduciendo las palabras indicadas:

Litterae ………………….……………………………….. non supersunt.


que son familiares

Litterae …………………………………………………... non supersunt.


cuyo autor fue Augusto

Litterae …………………………………………………... non supersunt.


en las cuales Augusto usó ciertas expresiones singulares

Litterae …………………………………………………... non supersunt.


que Augusto escribió

Litterae …………………………………………………... non supersunt.


para las que Augusto escribió un título

26

27/31
4) Analizar sintácticamente y traducir al latín:
Augusto, nacido en Velitrae, ordenó que sus cartas autógrafas fueran destruidas.
…………………………………………………………………………………………….
Las cartas autógrafas de Augusto muestran que a menudo usaba algunas
expresiones singulares.
…………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………….
Augusto dijo que destruiría su tragedia Ayax, que había comenzado
recientemente.
…………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………….
Augusto escribió una obra que habla de filosofía.
…………………………………………………………………………………………….
Augusto escribió un poema en versos hexámetros que no destruyó.
…………………………………………………………………………………………….

*Vocabulario:
-quidam, quaedam, quoddam (pronombre indefinido): cierto, cierta; quasdam: acusativo
femenino plural: ciertas.
-solvo, -is, -ere, solui, solutum: tr. liberar, dejar libre; usado aquí en el sentido de pagar, en forma
intransitiva.
______________________________________________________________________

Trabajo práctico N° 10: Breviarium Eutropii

De bello civili (Eutropio, Breviario, 6. 17-25, adaptación):

Anno urbis conditae sexcentesimo nonagesimo tertio C. Iulius Caesar,


qui postea imperavit, cum L. Bibulo consul est factus. Is domuit annis novem
fere omnem Galliam. Britannis mox bellum intulit, quibus ante eum ne
nomen quidem Romanorum cognitum erat hosque victos, obsidibus
acceptis, stipendiarios fecit. Germanos etiam trans Rhenum inmanissimis
proeliis vicit.
Hinc iam lacrimabile bellum civile successit, quo populi Romani
fortuna mutata est. Caesar enim revertens ex Gallia victor coepit poscere
alterum consulatum. Contradictum est a Marcello consule, a Bibulo, a
Pompeio, a Catone iussusque est, dimissis exercitibus, ad urbem redire.
Propter illam iniuriam ab Arimino, ubi milites congregatos habebat,
adversum patriam cum exercitu venit. Caesar in vacuam urbem intrans
dictatorem se fecit. Inde adversum Pompeium dimicavit. Primo proelio
victus est et fugatus, evasit tamen, quia nocte interveniente Pompeius
recessit, dixitque Caesar nec Pompeium scire vincere et illo tantum die se
potuisse superari.

27

28/31
Inde Caesar bellis civilibus toto orbe conpositis Romam venit. Agere
insolenter coepit et contra consuetudinem Romanae libertatis.
Coniuraverunt igitur in eum sexaginta
vel amplius senatores equitesque
Romani. Praecipue fuerunt inter
coniuratos duo Bruti ex eo genere Bruti,
qui primus Romae consul fuerat et reges
expulerat, et C. Cassius et Servilius
Casca. Ergo Caesar, die inter ceteros
Denario acuñado por Marco Junio Bruto
veniens ad curiam, tribus et viginti en conmemoración de los Idus de marzo
vulneribus confossus est. (43-42 a.C.): Bruto y pilleus entre puñales

Vincenzo Camuccini,
La muerte de César
(1798, Nápoles,
Museo Nazionale
di Capodimonte)

Contenidos de gramática:
Pronombres demostrativos; adjetivos pronominales; ablativo absoluto.

Ejercitación:
1) Declinar en forma conjunta los siguientes sintagmas nominales: hoc bellum
civile, alter consulatus, istud scelus, solus dictator, hic exercitus, haec vacua urbs,
illa Romana libertas, iste mons, ille dies, unum proelium, totus orbis, nullum
tempus, illud oppidum, ista consuetudo, alius rex.

2) Formar los participios de los siguientes verbos: reverto, vinco, ago, venio, facio,
interficio, faveo, occupo.

3) Convertir los ablativos absolutos hallados en el texto en proposiciones


adverbiales, eligiendo algún matiz.

4) Reescribir las oraciones siguientes, reemplazando las subordinadas


adverbiales por ablativos absolutos:

Cum Caesar ex Gallia victor revertit, coepit poscere alterum consulatum.


…………………………………………………………………………………………...

28

29/31
Quamquam Caesar primo proelio victus est et fugatus, evasit tamen.
…………………………………………………………………………………………...
Quia Caesar contra consuetudinem Romanae libertatis egit, coniuraverunt igitur
in eum senatores equitesque Romani.
…………………………………………………………………………………………...
Ubi Caesar inter ceteros ad curiam venit, tribus et viginti vulneribus confossus
est.
…………………………………………………………………………………………...
Dum Caesar dictatorem se faciebat, Pompeio duce senatus contra Caesarem
bellum paravit.
……………………………………………………………………………………...........
…………………………………………………………………………………………...
Postquam Caesar interfectus est, civilia bella reparata sunt.
…………………………………………………………………………………………...
Quoniam percussoribus enim Caesaris senatus favebat, Antonius, consul
partium Caesaris, civilibus bellis opprimere eos statuit.
……………………………………………………………………………………...........
…………………………………………………………………………………………...
Brutus et Cassius, interfectores Caesaris, ingens bellum moverunt, quia
occupaverant per Macedoniam et Orientem multos exercitus.
…………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………...

5) Analizar morfosintácticamente y traducir el siguiente texto:

Heredes Caesaris (Eutropio, Breviario, 7. 1-3, adaptación):

Anno urbis septingentesimo fere ac nono


interfecto Caesare, civilia bella reparata
sunt. Percussoribus enim Caesaris senatus
favebat. Antonius consul partium Caesaris civilibus
bellis opprimere eos statuit. Turbata re publica,
Antonius multa scelera committens, a senatu hostis
iudicatus est. Persecutus est a duobus consulibus,
Pansa et Hirtio, et Octaviano, Caesaris nepote, quem
ille testamento heredem reliquerat et nomen suum
ferre iusserat. Hic est, qui postea Augustus est dictus.
Tres duces vicerunt Antonium, sed mortuis duobus Busto de Marco Antonio
victoribus consulibus, tres exercitus uni Caesari (69-96 d.C., Roma, Musei Vaticani)
Augusto paruerunt.
Fugatus Antonius, amisso exercitu, confugit ad Lepidum, qui Caesaris
magister equitum fuerat et tum militum copias grandes habebat, a quo susceptus
est. Mox Lepido operam dante, Caesar pacem cum Antonio fecit. Vindicaturus

29

30/31
patris sui mortem, a quo per testamentum erat adoptatus, Romam cum exercitu
revertens vicesimo anno consulatum petivit. Senatum proscripsit, cum Antonio
ac Lepido rem publicam armis tenere coepit. Per hos etiam Cicero orator occisus
est multique alii nobiles.
Interea Brutus et Cassius, interfectores Caesaris, ingens bellum
moverunt. Erant enim per Macedoniam et Orientem multi exercitus, quos
occupaverant. Incurrerunt igitur contra eos Caesar Octavianus Augustus et M.
Antonius; remanserat enim in Italia Lepidus. Apud Philippos, Macedoniae
urbem, contra eos pugnaverunt. Primo proelio victi sunt Antonius et Caesar,
occidit tamen dux nobilitatis Cassius, secundo Brutum et infinitam nobilitatem,
quae cum illis bellum gesserat, victam interfecerunt. Ac sic inter eos divisa est res
publica: Augustus Hispanias, Gallias et Italiam tenuit, Antonius Asiam, Pontum,
Orientem.
______________________________________________________________________

30

31/31

Das könnte Ihnen auch gefallen